59
Η Εκπαίδευση αλλιώς
arnos.gr
16) Η κριτική στις ιστορικιστικές επιστημολογίες του 20ού αιώνα Σε ποια κριτική υποβλήθηκαν οι ιστορικιστικές επιστημολογικές προσεγγίσεις των Κουν και Φεγιεράμπεντ και για ποιους λόγους; (τόμ. Β΄, σελ. 208-211, 218, 220-222) Παρότι η επιστημολογία του Κουν αναδεικνύει τις κοινωνικές συνιστώσες της επιστήμης και την εντάσσει στην ιστορική της διάσταση, είναι ανοικτή σε θεωρητική κριτική. Επειδή απαρνείται την ορθολογική υπόσταση και τη μεθοδολογική ιδιαιτερότητα της επιστήμης, έχει επικριθεί ότι διακινδυνεύει μια κοινωνική αναγωγή της. Η τελευταία, όμως, θα ταύτιζε την επιστήμη με οποιαδήποτε μεταφυσική ή ιδεολογία, η οποία χειρίζεται την πραγματικότητα για την επίτευξη επιβιωτικών, συναισθηματικών ή εξουσιαστικών σκοπιμοτήτων αδιαφορώντας για την αντιστοιχία της με τη δομή και τη λειτουργία του φυσικού κόσμου. Στη θεωρία του Κουν ο όρος «παράδειγμα» σημασιοδοτείται με αρκετά ασαφή τρόπο. Υπάρχουν δύο τουλάχιστον σημασίες του, μία στενή και μία ευρύτερη. Σύμφωνα με την πρώτη, το «παράδειγμα» αναφέρεται σε ένα επιστημονικό πρότυπο που συγκροτείται από θεωρητικές και πειραματικές προτάσεις περιγράφοντας και εξηγώντας τα φυσικά φαινόμενα. Σύμφωνα με τη δεύτερη, όμως, το «παράδειγμα» αναφέρεται σε ένα σύνολο ιδεολογικών ή και θρησκευτικών επιλογών που καθορίζει το πλαίσιο και τη μέθοδο της επιστημονικής έρευνας. Με την έννοια αυτή, η επιστημονική θεωρία θα μπορούσε να εκληφθεί απλώς ως μία ακόμη κοινωνική κατασκευή που εκφράζει με ιδιαίτερο τρόπο την κοσμοθεωρία και τα πρακτικά ενδιαφέροντα μιας ιστορικής κοινότητας, χωρίς να έχει μεγάλη σχέση με την αντικειμενική αλήθεια. Οι αρχές της θεωρούνται αληθείς, μόνο επειδή συμβαίνει να τις πιστεύει ως τέτοιες η κοινωνία την οποία εξυπηρετούν, κυρίως επειδή τις αποδέχεται η κυρίαρχη επιστημονική κοινότητα, στην οποία έχει ανατεθεί από την πολιτική εξουσία η κατασκευή μιας κοσμοθεωρίας που υπηρετεί τη διαιώνιση της εξουσίας της. Οι επιστημονικές θεωρίες είναι λειτουργικές επειδή εξυπηρετούν τους επιβιωτικούς και εξουσιαστικούς σκοπούς των κυρίαρχων κοινωνικών ομάδων και εγκαταλείπονται όταν άλλες ομάδες πάρουν την εξουσία. Μια ακραία ερμηνεία της «ασυμμετρίας» (incommensurability) των «παραδειγμάτων», συμβατή με την αρχική σύλληψη της θεωρίας των επιστημονικών Απλά και κατανοητά η γνώση! Σολωμού 29 Αθήνα
τηλ: 210 38 22 157
info@arnos.gr
www.arnos.gr