Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr Κεφάλαιο 8. Η υπέρβαση του θετικισμού. Η επιστροφή στην ιστορία της επιστήμης 8.1. Η κρίση της θετικιστικής ορθοδοξίας 109) Ποιες είναι οι βασικές επιστημολογικές παραδοχές του λογικού θετικισμού και ποια αμφισβήτηση υπέστησαν; (σελ.173) Η μεγαλύτερη επιρροή της θετικιστικής αντίληψης για την επιστήμη σημειώθηκε περί τα μέσα του 20ού αιώνα. Οι λόγοι για το γεγονός αυτό ήταν τόσο εσωτερικοί, που αφορούσαν την τότε αντίληψη περί λογικής οργάνωσης της επιστημονικής έρευνας και θεωρίας, όσο και εξωτερικοί, οι οποίοι συνδέονταν με το γενικότερο πνευματικό και πολιτικό κλίμα της εποχής: Η μαθηματική αυστηρότητα και η ορθολογική αντιμετώπιση των πραγμάτων προβαλλόταν ως το μοναδικό αντίδοτο στον πολιτικό ολοκληρωτισμό που σάρωνε τότε την Ευρώπη, απόρροια της επικράτησης ενός ιδιότυπου ανορθολογικού μυστικισμού. Ωστόσο, η ριζική αλλαγή του κυρίαρχου γενικού θεωρητικού πλαισίου («παραδείγματος») των φυσικών επιστημών επέφερε σταδιακά την αμφισβήτηση του θετικισμού,
με
την
οριοθέτησή
του
και
με
την
ανάδυση
καινοφανών
επιστημολογικών θεωριών μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αλλαγή αυτή οφείλεται κυρίως στην ανακάλυψη της σχετικιστικής φυσικής από τον Αϊνστάιν, καθώς και της κβαντομηχανικής. Από αυτές τις εξελίξεις στη φυσική έγινε κατανοητό ότι ο παρατηρητής δεν είναι ανεξάρτητος από τα παρατηρούμενα φαινόμενα, αλλά αλληλεπιδρά με αυτά, και ότι στο μικροεπίπεδο των υποατομικών σωματιδίων λειτουργεί η αρχή της απροσδιοριστίας του Χάιζενμπεργκ, σύμφωνα με την οποία ανατρέπεται η παραδοσιακή αιτιοκρατία και αναθεωρείται η δυνατότητα ασφαλών προβλέψεων για τη συμπεριφορά των στοιχειωδών σωματίων της ύλης. Βασική μεθοδολογική αρχή του θετικισμού είναι η αμφιμονοσήματη αντιστοίχιση των θεωρητικών όρων με τα δεδομένα της εμπειρίας. Η κατευθυντήρια θεωρητική υπόθεση διαθέτει νόημα, μόνο εφόσον μπορεί να επαληθευθεί από τα διαθέσιμα αισθητηριακά δεδομένα. Έτσι, η θεωρία συνοψίζει τα πορίσματα της παρατήρησης, ενώ ο βαθμός επιστημονικής αξιοπιστίας της (επαλήθευσης ή επιβεβαίωσης) εξαρτάται από τον αριθμό των πειραματικών ευρημάτων που υποστηρίζουν τις H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr