Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ. ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ Τι γνωρίζετε για την ποίηση του Βάρναλη που αφορά την περίοδο 1905 – 1919; Ο Κώστας Βάρναλης (1884 – 1974) γεννήθηκε στον πύργο της Βουλγαρίας, όπου το ελληνικό στοιχείο ήταν έντονο και παιδαγωγήθηκε με το όραμα της Μεγάλης Ιδέας. Στην Αθήνα εγκαταστάθηκε το 1903 ως φοιτητής της Φιλοσοφικής και συνέχισε τις σπουδές του στη νεοελληνική λογοτεχνία με υποτροφία στο Παρίσι. Αν και η έρευνα για τον Βάρναλη έχει κυρίως αναπτυχθεί για την μετά το 1919 ποιητική του παραγωγή, περίοδο που συμπίπτει με την ιδεολογική του στροφή προς τον κομμουνισμό, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε το έργο του από το 1905 (περίοδο που εμφανίζεται στο ποιητικό προσκήνιο με τη συλλογή Κηρήθρες) ως το 1919. Έτσι: ❖ Αρχικά στο έργο του κυριαρχεί το ποίημα με λυρικά εκφραστικά στοιχεία, όπου ο λόγος εκφράζει μία συγκίνηση. ❖ Από το 1907 στρέφεται από τον Νεορομαντισμό και τον Συμβολισμό στον αισθητισμό. Γράφει μονολόγους που εκφέρονται από χαρακτήρες του αρχαίου κόσμου, με κυρίαρχη μορφή αυτή του Διονύσου. Τα έργα του αυτής της περιόδου θεματικά εστιάζουν στο ατομικό και στην αισθητική θεώρηση του βίου που προκρίνει το εκλεκτό. Αυτή η θεώρηση κατάγεται από τον αισθητισμό και μερικές φορές συνδυάζεται με τη νιτσεϊκή αποθέωση της πράξης ή την υπερίσχυση του δυνατού. Τα επιμέρους θέματα που εξετάζονται από τον ποιητή είναι: ➢ ο έρωτας, ➢ η τέχνη και η σκοπιμότητα ή ματαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, διαμορφώνοντας επιμέρους ποιητικές στάσεις όπως: ✓ η λατρεία του σώματος, ✓ της νεότητας, ✓ των απολαύσεων, ✓ της δύναμης, ✓ της χαράς, κ.λπ.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
1
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr Το εκλεκτό ως υπερβατική οντότητα και όχι ο Θεός νοηματοδοτούν την ανθρώπινη ύπαρξη, που διαφορετικά θεωρείται μάταιη. Ως «Μεταβατική Περίοδος» στην ποιητική παραγωγή του Κώστα Βάρναλη θεωρείται το έτος 1919, χρονιά κατά την οποία έγραψε το μεγαλόπνοο έργο του Ο Προσκυνητής. Αναφερθείτε σε αυτό το έργο του Βάρναλη Ο Προσκυνητής (1919), που ο ίδιος ο Βάρναλης χαρακτηρίζει ως «άσμα πρώτο», είναι ένα ποίημα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Μαύρος Γάτος (Γαλλία) ως προοίμιο σε ένα εκτενέστερο ποιητικό έργο που δεν γράφτηκε ποτέ. Το ποίημα χωρίζεται σε 12 μέρη και 60 οκτάβες, σε τέτοια μορφή που προσομοιάζουν με τη στροφή του σολωμικού Λάμπρου. Ο Beaton θεωρεί αυτό το έργο του Βάρναλη ως την «κορύφωση των πρώτων χρόνων της σταδιοδρομίας του Βάρναλη». Το ποίημα αυτό θεωρείται σταθμός στην εξέλιξη της ποιητικής του Βάρναλη τόσο λογοτεχνικά (πολυμερές και εκτενές ποίημα απαιτητικής θεματικής), όσο και ιδεολογικά σε ότι αφορά τον κοινωνικό ρόλο της ποίησης (η ποίηση ως μορφή κοινωνικής πράξης, δραματοποίηση του ρόλου της ποίησης σε συνδυασμό με τη σύλληψη ενός υψηλού υπερατομικού στόχου). Το όραμα του ποιήματος δεν είναι αποκλειστικά εθνικό, αλλά διανθρώπινο, αν και ο ποιητής προτρέπει την ελληνική φυλή να πρωτοστατήσει σε αυτό τα όραμα. Ωστόσο οι σύντροφοί του σταδιακά εξαϋλώνονται και αποδεικνύονται όχι όντα, αλλά Ιδέες. Όταν όμως ο αφηγητής επιχειρεί να «αφηγηθεί» τη συλλογική προσπάθεια συνειδητοποιεί ότι το όραμά της δεν έχει αντικειμενική υπόσταση, αλλά είναι δημιούργημα της δικής του επιθυμίας. Έτσι ο Προσκυνητής καταλήγει να θεματοποιεί την αδυναμία του να ολοκληρωθεί ως συνθετικό έργο, στηριζόμενο σε μία ιδεαλιστική θεώρηση για την ιστορία και την ποίηση.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
2
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr Αναφερθείτε στη ζωή και στο έργο του Κώστα Βάρναλη από το 1919 και έπειτα (Ώριμη Περίοδος) Το 1919 ο Βάρναλης βρίσκεται στη Γαλλία και τα χρόνια της παραμονής του στο Παρίσι συνδέονται με ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της πνευματικής του ζωής, την ιδεολογικό -πολιτική του μεταστροφή από τον αστικό φιλελευθερισμό στον κομμουνισμό. Τέλη 1919: Εγκατάστασή του στην Ελλάδα. Εργάζεται ως εκπαιδευτικός μέχρι την έκδοση του έργου του Το φως που καίει (1922), οπότε απολύεται λόγω του ιδεολογικού χαρακτήρα του έργου του και πλέον βιοπορίζεται ως δημοσιογράφος. Στο εξής, η ζωή και το έργο του συνδέθηκαν άρρηκτα με την πορεία της κομμουνιστικής Αριστεράς στην Ελλάδα. Όπως παρατηρεί ο Γ. Δάλλας, η τομή του 1919 είναι η απαρχή της δημιουργικής δεκαετίας του. Στη δεκαετία αυτή περιλαμβάνονται μία σειρά από σημαντικά ποιήματα και άλλα έργα κριτικού χαρακτήρα. Στη δεκαετία αυτή περιλαμβάνονται τα ποιήματα: •
Το φως που καίει (1922, 1933) και
•
Σκλάβοι πολιορκημένοι (1927).
Κριτικά δοκίμια και πεζογραφικά έργα: •
Ο Σολωμός χωρίς μεταφυσική (1925) και
•
το πεζογραφικό έργο Η αληθινή απολογία του Σωκράτη (1933).
Βασικό χαρακτηριστικό της ώριμης ποιητικής περιόδου του Βάρναλη είναι η χρήση της τεχνικής της «αντι/ποίησης». Αναφερθείτε με περισσότερες λεπτομέρειες σε αυτό το ζήτημα σε σχέση με το έργο του ποιητή
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
3
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr Βασικό χαρακτηριστικό της ώριμης περιόδου του Βάρναλη είναι η ειδική μορφή διαλόγου που συντελείται ανάμεσα στο έργο του και στο λογοτεχνικό έργο άλλων δημιουργών, αλλά και στο προγενέστερο δικό του. Όπως σημειώνει ο Δάλλας, ο διάλογος αυτός, η αντι/ποίηση όπως την αποκαλεί, προϋποθέτει δύο συμπληρωματικές διαδικασίες: ✓ την ιδιοποίηση και ✓ την αναίρεση της πηγής. Ιδεολογική αντιπαράθεση και ιδεολογική συνομιλία συνδέει τον Βάρναλη με τον Παλαμά, αφιερώνοντάς του τη μελέτη του για τον Σολωμό. Στο πλαίσιο της αντι/ποίησης εντάσσεται και η μυθική μέθοδος του Βάρναλη. Με τον όρο αυτό εννοούμε την αξιοποίηση, ως συμβόλων, χαρακτήρων και μορφών από την αρχαία ελληνική και χριστιανική θρησκεία. Τις μορφές αυτές τις απομυθοποιεί, απαλλάσσοντάς τες από τα όποια εξιδανικευτικά στοιχεία φέρουν. Σε κάποιες περιπτώσεις ερμηνεύει την προσωπικότητα και τις επιλογές των μορφών αυτών με τρόπο που αναιρείται η θρησκευτική παράδοση, ενώ σε άλλες περιπτώσεις οικειοποιείται την επίσημη εκδοχή τους, αντιπαραθέτοντας όμως μορφές που υπονομεύουν την ιδεολογία που εκφράζουν αυτά τα σύμβολα.
Ποια είναι η γλώσσα και το ύφος που χρησιμοποιεί ο Βάρναλης στην ποίησή του; Ο Βάρναλης, που υπήρξε οπαδός της θεωρίας του Ψυχάρη, στην ποίησή του χρησιμοποιεί τη δημοτική γλώσσα. Βασικό χαρακτηριστικό του ποιητικού του ύφους είναι η χρήση της δημοτικής στις διάφορες κοινωνικές ποικιλίες της, όπως είναι η λαϊκή γλώσσα και η γλώσσα του περιθωρίου. Επίσης γλωσσικές πρακτικές που χρησιμοποιεί ο Βάρναλης και οι οποίες συντελούν στη διαμόρφωση ενός ιδιαίτερου ύφους είναι: ✓ η εντατική χρήση του παρενθετικού λόγου, ✓ της στίξης. ✓ διασκελισμών και ✓ η γραφή κοινών ονομάτων με αρχικό κεφαλαίο.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
4
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr Τι γνωρίζετε για τη σάτιρα και τα στοιχεία που τη συνθέτουν στο πλαίσιο της ώριμης ποίησης του Βάρναλη; Η σάτιρα αποτελεί την κύρια ειδολογική κατηγορία στο πλαίσιο της ώριμης ποιητικής περιόδου του Βάρναλη. Τα καταστατικά στοιχεία της σάτιρας στο έργο του Βάρναλη αναφέρονται: - Στο ήθος του κειμένου, που εκφράζεται με την κριτική και κάποτε με τη βίαιη έκθεση της σκοτεινής φύσης του σατιρικού στόχου και - Στην έννοια της σύνθεσης, που στο πλαίσιο των σατιρικών συνθεμάτων του Βάρναλη χαρακτηρίζεται από την ετερογένεια των συστατικών της. Γνώρισμα αυτής της ετερογένειας είναι οι ποικίλοι τύποι των ποιημάτων που απαρτίζουν τα συνθέματα, γεγονός που εμφανίζεται και στο εσωτερικό εκάστου ποιήματος. Έτσι, η ποικιλία – ετερογένεια εμφανίζεται σε κάθε επίπεδο του κειμένου: ✓ στη μορφή, ✓ στη γλώσσα, ✓ στην εκφορά του λόγου, ✓ στους χαρακτήρες, ✓ στον χώρο / χρόνο και ✓ στο είδος.
Αναφερθείτε στα έργα του Κώστα Βάρναλη Το φως που καίει και Σκλάβοι πολιορκημένοι Το φως που καίει: Το έργο εκδίδεται δύο φορές. Την πρώτη το 1922 και σε μία δεύτερη εκδοχή του, επεξεργασμένη από τον Βάρναλη, το 1933. Πρόκειται για ένα τριμερές σύνθεμα που απαρτίζεται από πεζά και έμμετρα κείμενα με λυρικά και σατιρικά μέρη. Το ποίημα έχει έναν οραματικό χαρακτήρα, εκφράζοντας την προσδοκία της κομμουνιστικής επανάστασης και μιας δίκαιης και μη εκμεταλλευτικής κοινωνίας στο πλαίσιο μιας ποιητικής μυθοπλασίας. Σύμφωνα με τον ίδιο τον Βάρναλη, το έργο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ένα έργο της στρατευμένης τέχνης, αφού εκφράζει συγκεκριμένες πίστεις και έρχεται σε σφοδρή αντίθεση με άλλες.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
5
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr Σκλάβοι πολιορκημένοι: Πρόκειται για ένα τετραμερές σύνθεμα που εκδόθηκε το 1927 και το οποίο απαρτίζεται από πεζά και έμμετρα κείμενα που χαρακτηρίζονται από λυρικά και σατιρικά στοιχεία. Είναι ένα αντιπολεμικό και αντιιδεαλιστικό έργο. Το πρώτο μέρος του έργου «Το θεϊκό ήτοι το ανθρώπινο πάθος» αναφέρεται στη ζωή βιβλικών προσώπων (Παναγία, Ιησούς, Ιούδας, κ.λπ..). Το δεύτερο μέρος «Ο πόλεμος» αναπτύσσει διάφορες οπτικές έναντι του πολέμου. Το τρίτο μέρος «Το όραμα ήτοι η δεφτέρα παρουσία» συνιστά προέκταση του δεύτερου μέρους και αναφέρεται σε κάποιον που οραματίζεται τη Δευτέρα Παρουσία. Το τέταρτο μέρος «Η καμπάνα ήτοι η ελεφτερία» αναφέρεται στα εγκαίνια μιας καινούργιας καμπάνας και στηλιτεύει την υποδούλωση της λαϊκής συνείδησης με τη συνδρομή και των ιδεαλιστών διανοουμένων. Ποια ήταν η σχέση του Βάρναλη και του έργου του με την ελληνική κομμουνιστική Αριστερά; Πως προσλαμβάνονταν ο ίδιος και το έργο του από τους επίσημους φορείς της κομμουνιστικής ιδεολογίας στην Ελλάδα;
6
Όπως σημειώνει η Βενετία Αποστολίδου ο Βάρναλης ως ποιητής προκαλούσε κάποια αμηχανία στην Αριστερά, εξαιτίας του γεγονότος ότι η ποίησή του δεν εμπνεόταν απευθείας από τους κοινωνικούς αγώνες και δεν περιείχε το όραμα της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Στη δεκαετία του ’20 τόσο ο Βάρναλης, όσο και ο Καρυωτάκης θεωρούνταν από την Αριστερά ως αποδομητές των αστικών αξιών. Αργότερα όμως ο ποιητής γίνεται αποδεκτός από την Αριστερά και στα μέσα της δεκαετίας του ’30
αναγνωρίστηκε ως επίσημος
«προλεταριακός ποιητής», ενώ μεταπολεμικά αναγνωρίστηκε ως ο κορυφαίος ποιητής της Αριστεράς. Αναφερθείτε στο κριτικό και πεζογραφικό έργο του Κώστα Βάρναλη Η συμβολή του Βάρναλη στη λογοτεχνική κριτική, θεωρία και πεζογραφία υπήρξε σημαντική. Μεγάλο μέρος του κριτικού του έργου επικεντρώνεται στη μελέτη της ποίησης του Σολωμού (Ο Σολωμός χωρίς μεταφυσική και τα Σολωμικά). Δύο ακόμη τόμοι τα Αισθητικά – κριτικά Α΄ και Β΄ περιλαμβάνουν κείμενα του Βάρναλη που αναφέρονται στο κριτικό και θεωρητικό του μέρος.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr Οι σημαντικότερες πεζογραφικές του συνεισφορές είναι: ➢ Ο λαός των μουνούχων (1923), ➢ Η αληθινή απολογία του Σωκράτη (1933) και ➢ το Ημερολόγιο της Πηνελόπης (1193 π.Χ.-;) (1946).
Ποιες ήταν οι φιλοσοφικές επιδράσεις / προϋποθέσεις στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη; Η έρευνα, ιεραρχώντας τις οφειλές του Καζαντζάκη σε θρησκείες, φιλοσοφίες και ιδεολογίες, σταματά κυρίως στις επιδράσεις από τη φιλοσοφία του Νίτσε και του Μπερκσόν, οι οποίες στάθηκαν καθοριστικές για τη συγγραφική του διαμόρφωση. Η επίδραση της φιλοσοφίας του Νίτσε διαμόρφωσε μία σειρά στοιχείων της κοσμοθεωρίας του Καζαντζάκη, όπως ήταν: -
η αποθέωση της πράξης και η απαξίωση του λόγου στο πεδίο της,
-
η αποδοχή του ανορθολογισμού,
-
η αποδοχή του ενστικτώδους και του παρορμητικού, κ.λπ. Ιδιαίτερη επίδραση στον Καζαντζάκη είχε η θεωρία του Μπερκσόν. Σύμφωνα με
κάποιους ερευνητές κάθε τι που έγραψε ο Καζαντζάκης ήταν μία μυθοποίηση της μπερξονικής θεωρίας, μία παραβολή της ζωτικής ορμής σε λειτουργία. Η έννοια της ζωτικής ορμής παίζει καθοριστικό ρόλο στο έργο του Καζαντζάκη. Η πολύμορφη συγγραφική παραγωγή του Καζαντζάκη που την αποτελούσαν είδη όπως: ❖ το δοκίμιο, ❖ οι φιλοσοφικές και αισθητικές μελέτες, ❖ οι ταξιδιωτικές εντυπώσεις, ❖ το θέατρο, ❖ η ποίηση, ❖ το μυθιστόρημα και ❖ η αυτοβιογραφία, βρίσκει την ενότητά της στο φιλοσοφικό της υπόστρωμα.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
7
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr Αναφερθείτε στη λογοτεχνική παραγωγή του Καζαντζάκη πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο Ο Καζαντζάκης εμφανίζεται ως συγγραφέας με ένα μυθιστόρημα επηρεασμένο από τον αισθητισμό (Όφις και κρίνο, 1906). Ακολουθούν τα μυθιστορήματα Σπασμένες ψυχές (1909 – 1910), Toda Raba (1934), κ.λπ., που όμως δεν καθορίζουν τον ειδολογικό χαρακτήρα της λογοτεχνικής του παραγωγής αυτή την περίοδο. Σε αυτή τη φάση αντιπροσωπευτικότερο έργο του Καζαντζάκη είναι το εκτενέστατο αφηγηματικό ποίημα Οδύσσεια και οι Τερτσίνες. Χαρακτηριστικό της γλώσσας που χρησιμοποιεί είναι μία δημοτική χωρίς παραχωρήσεις σε λόγιους τύπους, η οποία όμως αποκλίνει από την καθημερινή γλώσσα. Επίσης αυτά τα έργα αυτής της περιόδου έχουν αφηγηματικό χαρακτήρα. Χαρακτηριστικό επίσης της λογοτεχνίας του Καζαντζάκη είναι ότι η αφήγηση στο έργο του δραματοποιεί τις φιλοσοφικές του αντιλήψεις. Τι γνωρίζετε για το ώριμο μυθιστορηματικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη; Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Νίκος Καζαντζάκης έτυχε μεγάλης αναγνώρισης κυρίως μέσω των μυθιστορημάτων: ▪
Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά (1946),
▪
Ο καπετάν Μιχάλης (1953),
▪
Ο Χριστός ξανασταυρώνεται (1954),
▪
Ο τελευταίος πειρασμός (1955),
▪
Ο φτωχούλης του Θεού (1956),
▪
Οι αδελφοφάδες (1963).
▪
Αναφορά στον Γκρέκο (1961). Πρόκειται για την αυτοβιογραφία του, που συνιστά έργο μυθοποίησης του βίου του μέσω της αναγωγής των επεισοδίων του στις φιλοσοφικές του πεποιθήσεις. Πολλά από αυτά τα μυθιστορήματά του έκαναν τεράστια αναγνωστική επιτυχία και
ξεπέρασαν όχι μόνο τη γλώσσα στην οποία γράφτηκαν, αλλά πέρασαν και στον κινηματογράφο και την τηλεόραση.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
8
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr Ποιο είναι το χρόνο – τοπικό πλαίσιο στο οποίο τοποθετείται η ώριμη μυθιστορηματική παραγωγή του Νίκου Καζαντζάκη; Η ώριμη μυθιστορηματική παραγωγή του Νίκου Καζαντζάκη τοποθετείται σε ένα μη αστικό χρόνο – τοπικό πλαίσιο. Για παράδειγμα, ο Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά διαδραματίζεται κυρίως σε μια αγροτική κοινότητα της Κρήτης. Στην Κρήτη επίσης διαδραματίζεται Ο καπετάν Μιχάλης. Σε ένα χωριό της Μ. Ασίας Ο Χριστός ξανασταυρώνεται. Ο τελευταίος πειρασμός στις περιοχές που έδρασε ο Χριστός. Ο φτωχούλης του Θεού διαδραματίζεται στην Ιταλία. Οι αδελφοφάδες αναφέρονται στον εμφύλιο πόλεμο και διαδραματίζονται στον Κάστελο, χωριό της Ηπείρου. Τι γνωρίζετε για τη θεματική των έργων του Νίκου Καζαντζάκη; Η θεματική των έργων του Καζαντζάκη οργανώνεται γύρω από την αντίθεση : Τάση για πνευματική μετουσίωση (σημαίνεται με θετικό πρόσημο) – κάθε τι που παρεμποδίζει αυτή την τάση (σημαίνεται με αρνητικό πρόσημο). Για παράδειγμα η «ελευθερία» για τον Καζαντζάκη δεν κατατάσσεται στο είναι, αλλά στο γίγνεσθαι. Αυτό σημαίνει ότι, όπως ο ίδιος λέει, «Η ανώτατη αρετή δεν είναι να είσαι ελεύτερος, παρά να μάχεσαι για την ελευτερία». Το αφηγηματικό περιεχόμενο των μυθιστορημάτων του και η πλοκή τους, σκηνοθετούν κατά κάποιο τρόπο την ταλάντευση των χαρακτήρων ανάμεσα στους δύο θεμελιώδεις και αντιθετικούς όρους του έργου του: την πνευματική μετουσίωση και τη δέσμευση από τις αναγκαιότητες.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
9
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr Στη βασική αντίθεση (τάση για πνευματική μετουσίωση – καθηλωτική δράση της υλικότητας) περιλαμβάνονται οι ιεραρχημένες αντιθέσεις: ➢ σώμα – πνεύμα, ➢ μονιμότητα – μεταβολή, ➢ παλιό – νέο, ➢ κάτω – πάνω, ➢ χαμηλά – ψηλά, ➢ χώμα – ουρανός, ➢ γυναίκα – άνδρας, ➢ σύνολο – άτομο, ➢ νόηση – εμπειρία, ➢ νους – καρδιά, ➢ εγρήγορση – όνειρο, ➢ ανάγκες – επιθυμίες, κ.λπ. Σε όλες αυτές τις αντιθέσεις ο πρώτος όρος φέρει αρνητικό πρόσημο.
10 Ποιες είναι οι δύο κατηγορίες πράξεων που ανιχνεύουμε στο έργο του Καζαντζάκη και πως αυτές συνδέονται με τους χαρακτήρες των μυθιστορημάτων του; Μπορούμε να ανιχνεύσουμε δύο βασικές κατηγορίες πράξεων στο έργο του Καζαντζάκη: ▪
εκείνες που διευκολύνουν τη διαδικασία πνευματικής μετουσίωσης και
▪
εκείνες που με οποιονδήποτε τρόπο την παρεμποδίζουν. Στα μυθιστορήματα της ωριμότητάς του ξεχωρίζουν χαρακτήρες, οι οποίοι
ακολουθούν την ορμή προς την αποπνευμάτωση της ύλης μέχρι τέλους. Οι υπόλοιποι προχωρούν περισσότερο ή λιγότερο προς αυτή την κατεύθυνση. Παράλληλα, οι επιμέρους πράξεις τους κατηγοριοποιούνται ανάλογα με αυτή τη λειτουργία τους.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr Στο έργο του Καζαντζάκη κάθε χαρακτήρας που ακολουθεί τη διαδικασία αποπνευμάτωσης της ύλης μέχρι τέλους, πεθαίνει. Αυτό συμβαίνει γιατί η αποπνευμάτωση δεν μπορεί να ολοκληρωθεί στο πλαίσιο της βιολογικής ύπαρξης. Σύμφωνα με τον Αλ. Ζήρα, είναι οριακές προσωπικότητες και δεν ενσαρκώνουν τον μέσο άνθρωπο. Η οριακή συγκρότηση της προσωπικότητάς τους είναι αυτή που καθορίζει το ήθος τους στη μυθοπλασία. Παρουσιάστε τα βασικά σημεία του έργου του Καζαντζάκη Τελευταίος πειρασμός Ο Τελευταίος πειρασμός είναι ένα από τα ώριμα μυθιστορήματα του Καζαντζάκη. Το αφηγηματικό περιεχόμενο του έργου εστιάζεται στην ενήλικη ζωή του Ιησού. Ωστόσο, η αφήγηση διαφοροποιείται σε μεγάλο βαθμό από τη βιβλική, ως προς την ψυχολογία του και τον πνευματικό αγώνα που διεξάγει. Αναλόγως αντιμετωπίζεται και η ψυχολογία των υπόλοιπων χαρακτήρων. Η αφηγηματική τακτική είναι ενιαία σε όλη την έκταση του έργου. Ο αφηγητής μεθοδεύει την παρουσίαση των αισθήσεων, αισθημάτων, ψυχικών αντιδράσεων, σκέψεων, κ.λπ., των χαρακτήρων μέσω της αναλυτικής περιγραφής τους ή μέσω της έκθεσής τους στη συντακτική – υφολογική ποικιλία που αναφέρεται ως ελεύθερος πλάγιος λόγος (τεχνική απόδοσης της συνείδησης των χαρακτήρων, κατά την οποία ο σκέψεις του χαρακτήρα παρουσιάζονται μετατιθέμενες στον λόγο του αφηγητή). Ο χώρος της δράσης συναιρεί τον χώρο του πραγματικού, του θαυμαστού και του παράδοξου. Το μυθιστόρημα αποτελείται από 33 κεφάλαια, όσα και τα χρόνια ζωής του Χριστού.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
11