Εκπαιδευτική Kοινότητα Ι arnos.gr
Κάρολος Μαρξ (1818-1883) Κομμουνισμός Ο Μαρξ υιοθετεί την ιστορική διαδρομή της κοινωνικής εξέλιξης από τον Χέγκελ, αυτό σημαίνει ότι αυτή η συνθήκη του καπιταλισμού δεν είναι αναπόδραστη, αλλά έχει ένα τέλος που είναι η απελευθέρωση του ανθρώπου από την εκμετάλλευση. Αυτή η ελευθερία δεν αρκεί να προκύψει στο εποικοδόμημα, καθώς όσο υφίσταται η εκμετάλλευση στον χώρο της παραγωγής, τόσο θα παράγονται ιδέες που θα διασφαλίζουν την ηγεμονία. Επομένως, ο μόνος δρόμος για την πραγματική ελευθερία είναι η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής μέσα από την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας. Εφόσον απελευθερωθεί ο άνθρωπος από την εξουσία που συντελείται στον χώρο της παραγωγής, μόνο τότε θα απελευθερωθεί από την ιδεολογική και κρατική εξουσία. Όμως το παράδοξο της μαρξικής σκέψης είναι ότι, ενώ τα πάντα αναφέρονται σε όρους παραγωγής, η μετάβαση της ιστορίας προς το τελικό στάδιο, δηλαδή την αταξική κοινωνία, δεν θα γίνει μόνο μέσα από της αντιφάσεις της παραγωγής, αλλά και μέσα από τη δράση των εργατών και μέσα από την εργατική τους συνείδηση που θα οδηγήσει στην κομμουνιστική κοινωνία. Αυτή εξάλλου είναι πραγματική συνείδηση, η ταξική συνείδηση που προκύπτει μέσα από τη διαλεκτική μεταξύ παραγωγικών δυνάμεων και παραγωγικών σχέσεων. Όσο εντείνεται η εκμετάλλευση, τόσο μεγαλώνει η ψαλίδα ανάμεσα στους δύο πόλους, κεφαλαιοκράτες και προλετάριους. Η εργατική τάξη αντιλαμβάνεται τον ιστορικό της ρόλο, μεταβαίνει από την τάξη καθ΄εαυτή στην τάξη για τον εαυτό της και οργανώνεται για την ανατροπή του συστήματος. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Kοινότητα Ι arnos.gr Εξάλλου, βασική προκείμενη του Μαρξ δεν ήταν η ερμηνεία απλώς της κοινωνικής πραγματικότητας, αλλά η ανατροπή των εκμεταλλευτικών σχέσεων και η δημιουργία ενός κόσμου δίκαιου, ισότιμου, και πραγματικά ελεύθερου. Ειδικότερα: Η υλιστική προσέγγιση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, καθιστά σαφές για τον Μαρξ, ότι η έλευση αυτής της καλύτερης κοινωνίας δεν θα επέλθει με μεταρρυθμίσεις στο επίπεδο του εποικοδομήματος και σε επίπεδο θεσμών, αλλά μόνο με την επαναστατική ανατροπή των ισχυουσών εκμεταλλευτικών σχέσεων στο χώρο της παραγωγής. Όμως ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής και η απελευθέρωση των παραγωγικών δυνατοτήτων της αστικής κοινωνίας, αποτελούν ένα αναγκαίο στάδιο για την ανατροπή του καπιταλισμού. Για την ανατροπή αυτού του εκμεταλλευτικού συστήματος απαιτείται η απελευθέρωση όλων των παραγωγικών του δυνατοτήτων, καθώς έτσι θα απελευθερωθούν, μπορεί κανείς να πει και οι αντιφάσεις του. Αυτό σημαίνει ότι η ένταση της εκμετάλλευσης όπως έχει ήδη δειχθεί, οδηγεί στη λεγόμενη συνεχή προλεταριοποίηση και συνεπώς σε εντεινόμενη εξαθλίωση και φτώχεια. Αυτή με τη σειρά της οδηγεί το προλεταριάτο, στη συνείδηση της διαφοροποίησης των συμφερόντων του από τους κεφαλαιοκράτες, μια συνειδητοποίηση που δίνει περιεχόμενο στην πάλη των τάξεων. Για τον Μαρξ στην ουσία του ο καπιταλισμός συγκροτεί δύο τάξεις, τους κεφαλαιοκράτες που κατέχουν τα μέσα παραγωγής και τους προλετάριους που ως τάξη είτε έχουν την αυτή συνείδηση, είτε όχι, ενώ σε κάθε περίπτωση τα ενδεχόμενα ενδιάμεσα ταξικά στρώματα, αποτελούν προσωρινές παρεκκλίσεις που η εξέλιξη του καπιταλισμού θα ξεδιαλύνει. Αυτός ο ανταγωνιστικός χαρακτήρας του καπιταλισμού, αναπόφευκτα κατά τον Μαρξ, οδηγεί στην αυτοκαταστροφή του, ενώ μέσα από τα γραπτά του ο στοχαστής παρακινεί τους ανθρώπους να συμβάλλουν με τη δράση τους και τη συνειδητοποίηση της τάξης τους στην προδιαγραμμένη μοίρα του τέλους του καπιταλισμού. Επομένως, οι αντιφάσεις του ίδιου του συστήματος θα οδηγήσουν τελικά και αναπόφευκτα, τελολογικά στην ανατροπή του. Οι αντιφάσεις του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής προκύπτουν μέσα από τις δομικές του προκείμενες περί συνεχούς επαναστατικοποίησης των μέσων παραγωγής και της διαρκούς εξέλιξής τους, της συνεπακόλουθης έντασης της κεφαλαιοποίησης και της αναπόφευκτης οξύτητας των δεινών και της φτωχοποίησης των μαζών. Ο συνεχής ανταγωνιστικός χαρακτήρας του καπιταλισμού που συνάδει με τη διαρκή εξέλιξη των μέσων παραγωγής και τη διαρκή ανάγκη για κυκλοφορία και παραγωγή κεφαλαίου, σημαίνει για τον Μαρξ ότι στον καπιταλισμό οι οικονομικές κρίσεις είναι εγγενείς, H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Kοινότητα Ι arnos.gr όπως αυτές αναλύονται σε ένταση της διάστασης μεταξύ της παραγωγής και της κατανομής της αγοραστικής δύναμης. Αυτός ο ανταγωνισμός οδηγεί σε περεταίρω εκμηχάνιση και τελειοποίηση της παραγωγής, που δημιουργεί ένα μέσο ποσοστό κέρδους το οποίο διαμορφώνεται από τη σχέση του σταθερού προς το μεταβλητό κεφάλαιο, και που οδηγεί στην πτώση του ποσοστού κέρδους, όπως είχαν τονίσει οι Άγγλοι κλασικοί της πολιτικής οικονομίας. Αυτή η συνθήκη όμως σημαίνει υπερσυσσώρευση κεφαλαίου και επιβράδυνση της κυκλοφορίας του με τη συνακόλουθη μη επιδιωκόμενη μείωση του ποσοστού του κέρδους αναφορικά με το γενικό ποσοστό του, καταλήγοντας σε γενικευμένη οικονομική κρίση. Αυτή η διττή συνθήκη προλεταριοποίησης και εγγενής αντίφασης του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, αποδίδεται από τον Μαρξ ως η αναπόφευκτη συνθήκη και προκείμενη μετάβασης σε μια κοινωνία αταξική, κομμουνιστική. Συμπερασματικά, ο κομμουνισμός δεν αποτελεί ένα υπερβατικό τέλος της ιστορίας, αλλά προκύπτει μέσα από τις αντιφάσεις του καπιταλισμού, επί της ουσίας ο καπιταλισμός εγκυμονεί τον κομμουνισμό. Η μετάβαση αυτή δεν θα προκύψει μέσα από μια αιματηρή διαδικασία μιας βίαιης μειοψηφίας, αλλά μέσα από τη συνειδητοποίηση των παραπάνω από τη λαϊκή μάζα που θα αγωνιστεί για τα συμφέροντα της. Η ανατροπή θα προκύψει μέσα από την κατάλυση των δεσμών των εκμεταλλευτικών ιδιοκτησιακών σχέσεων των μέσων παραγωγής και μέσα από την κοινωνικοποίησή τους. Η συλλογική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και η ισοτιμία, αποτελεί το πολιτικό πρόταγμα των μαρξικών θέσεων για μια κοινωνία που θα ενσαρκώνει την πολιτική και κοινωνική ελευθερία όλης της κοινωνίας, ως ενός συνολικού παραγωγικού σώματος. Η ανατροπή των καπιταλιστικών παραγωγικών σχέσεων σημαίνει την ανατροπή του εξαναγκασμού του καταμερισμού της εργασίας, με τελικό σκοπό έναν εθελοντικό και αυθόρμητο χαρακτήρα που θα οδηγήσει τον άνθρωπο στον ολικό, συλλογικό του χαρακτήρα. Στον κομμουνισμό, η ελεύθερη ανάπτυξη του ενός αποτελεί μια συνθήκη που οδηγεί στην ελεύθερη ανάπτυξη των πάντων, οδηγώντας όχι σε ατομικότητες όπως γεννά το ανταγωνιστικό καπιταλιστικό σύστημα, αλλά σε μια συλλογική ατομικότητα. Κομμουνισμός και κράτος Από τα παραπάνω προκύπτει ως φορέας της αλλαγής το προλεταριάτο που θα επιδιώξει ελεύθερα και δημοκρατικά την πολιτική εξουσία και το σχηματισμό ενός δυνατού μαζικού κράτους, ως ένα μεταβατικό στάδιο που έχει επικρατήσει ως τη λεγόμενη δικτατορία του προλεταριάτου, απαλλαγμένου όμως από ταξικά πρόσημα. Αυτή η διάσταση αποτελεί και την πραγματική δημοκρατία και τη μετουσίωση του συλλογικού ελέγχου πάνω στην κοινή ζωή των ανθρώπων. Αποτελεί το δρόμο για το τέλος της εκμετάλλευσης, ένα δρόμο που περνά από ένα μεταβατικό H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Kοινότητα Ι arnos.gr στάδιο όπου παλαιές αστικές σχέσεις διαβιούν μέχρι την οριστική κατάρρευσή τους και τον σχηματισμό από τον καθολικό άνθρωπο της ανώτερης κομμουνιστικής κοινωνίας. Στόχος του κομμουνιστικού κράτους είναι ο μαρασμός του, καθώς η εργατική εξουσία δεν θα χρειάζεται ένα κεντρικό πόλο εξουσίας, ενώ οι ιδεολογίες αντίστοιχα δεν έχουν ρόλο ύπαρξης σε μια κομμουνιστική συλλογική κοινωνία ελευθερίας.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr