Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr 1. Να αναφέρετε τους λόγους για τους οποίους το Σύνταγμα του 1864 θεωρήθηκε ως ένα από τα πιο φιλελεύθερα της εποχής του. Εκλογή Βασιλιά Γεωργίου ( Γκλίξμπουργκ ) με τη συγκατάθεση των Δυνάμεων,1863 Παραχώρηση των Ιόνιων νησιών – ΙΟΝΙΟΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑ- από την Μ. Βρετανία. Και έτσι μαζί με την συμμετοχή των επτανησίων άρχισαν οι συζητήσεις για το νέο σύνταγμα. Άνοιξε ο δρόμος για το σύνταγμα του 1864 που καθιέρωσε το πολίτευμα της βασιλευομένης δημοκρατίας. ΣΥΝΤΑΓΜΑ 1864: Καθολική ανδρική ψηφοφορία Περιορισμένα δικαιώματα στο θρόνο Εγγυήσεις για πολιτικές ελευθερίες. 2. Τι γνωρίζετε για τη διακήρυξη της Ελληνικής Ανεξαρτησίας και την Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου. Εθνοσυνέλευση τον Δεκέμβριο του 1821 στην Επίδαυρο. (20/12/1821). Συμμετείχαν εκπρόσωποι από την Πελοπόννησο ανατολική και δυτική Στερεά, Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά. Οι αντιπρόσωποι της είχαν εκλεγεί με αυθαίρετο τρόπο. Ο Μαυροκορδάτος, πρόεδρος της συνέλευσης στηρίχτηκε σε έναν ισχυρό συνασπισμό, τους προύχοντες του Μοριά, τους αρχιερείς, τους άρχοντες των ναυτικών νησιών. Από την άλλη πλευρά οι εκπρόσωποι της Δυτικής και Ανατολικής Στερεάς δημιούργησαν ένα ισχυρό μέτωπο ενάντια στους «στρατιωτικούς» οπλαρχηγούς και δυσαρεστημένους. Ο συνταγματικός χάρτης του νέου κράτους, ο οργανικός νόμος, στηρίχθηκε στον Οργανισμό της Δυτικής Χέρσου Ελλάδας, ένα συνταγματικό κείμενο, που θεσμοθετούσε τη νέα εξουσία και γράφτηκε από τον Μαυροκορδάτο και τους φιλέλληνες συνεργάτες του. •Το καθεστώς που προέκυψε χαρακτηρίστηκε προσωρινό, ώστε να μπορεί να δεχτεί όποιον μονάρχη όριζε η Δύση. •Όλα τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας και όλες οι αναφορές σε αυτήν εξοβελίστηκαν, για να εξευμενίσουν τις αρχές της Ιεράς Συμμαχίας. Γεγονός που εξόργισε τον Υψηλάντη. •Το γαλάζιο και το λευκό έγιναν χρώματα σύμβολα της χώρας. •Ορίστηκε Βουλευτικό και Νομοτελεστικό και κυβέρνηση Στις 15 Ιανουαρίου 1822, γεννήθηκε επίσημα το Ελληνικό κράτος.
3. Πρωτόκολλο της Πετρούπολης: η σημασία του για την πορεία του ελληνικού ζητήματος. Πρωτόκολλο Πετρούπολης ( 4 Απριλίου 1826). Με πρωτοβουλία του Κάνιγκ, η Αγγλία προσέγγισε την Ρωσία σε μια προσπάθεια αναζήτησης λύσης στο Ελληνικό Ζήτημα. Δεν υπήρχε περίπτωση να τελειώσει ο πόλεμος με την απόλυτη επικράτηση του ενός ή του άλλου (Ελλήνων και Οθωμανών). Η αποστολή του Δούκα του Ουέλιγκτον στην Πετρούπολη, με πρωτοβουλία του Κάνιγκ, είχε απτά αποτελέσματα. Το σχέδιο επίλυσης ενσωματώθηκε σε ένα γενικότερο πρωτόκολλο αγγλορωσικών διαπραγματεύσεων. Το κείμενο έμεινε γνωστό ως Πρωτόκολλο της Πετρούπολης και αναγνώριζε την ανάγκη ύπαρξης ελληνικού κράτους σε μια νέα μορφή. Έφερνε το Επικοινωνία: a.chaireti@arnos.gr
1
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr ελληνικό ζήτημα στα σαλόνια της Ευρώπης και η απαίτηση άνοιγε το δρόμο για δυναμική επέμβαση των Δυνάμεων. Έναρξη διαπραγματεύσεων με μεσολαβητικές υπηρεσίες των Δυνάμεων, οι οποίες ζητούσαν την διακοπή του σχεδίου εξόντωσης των χριστιανικών πληθυσμών που εφάρμοζε ο Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο.• Έτεινε προς συμβιβασμό των Ελλήνων με την Υψηλή Πύλη.• Η Ελλάδα θα ήταν αυτόνομη αλλά και φόρου υποτελείς στο Σουλτάνο• Οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί προβλεπόταν να εγκαταλείψουν την νέα επικράτεια. 4. Η πράξη υποταγής και πώς επηρέασε τις διπλωματικές εξελίξεις. Η «Πράξη υποταγής» 1825. Οι παράγοντες της Πελοποννήσου (Κολοκοτρώνης ,Ζαίμης, Δεληγιάννης) συνέταξαν κείμενο που ζητούσε από την Αγγλία να θέσει υπό την προστασία της την Ελλάδα. Το κείμενο υιοθετήθηκε αργότερα από την κυβέρνηση και έγινε γνωστό ως πράξη υποταγής. Ο Κάνιγκ ξεκίνησε διαδικασίες για να εξαργυρώσει αυτή την επιρροή. Πρώτον: Οι ενέργειες καταλήγουν στο νέο δάνειο 2.000.000 λιρών (δεύτερο, τέλη 1825). Δεύτερον: Η θέση της Αγγλίας στο ελληνικό βασίλειο ενισχύθηκε και ταυτόχρονα το δάνειο οδήγησε σε πλήθος προσφορών για υπηρεσίες με αμοιβή. Τσωρτς και Κόχραν ανέλαβαν εργολαβικά τη στρατιωτική τύχη της Επανάστασης και τη διαχείριση των δανείων και τις παραγγελίες πολεμικού υλικού. Από τα έξι ατμόπλοια, μόνο ένα πρόλαβε να καταφτάσει (Καρτερία). Τρίτη συνέπεια είναι το Πρωτόκολλο Πετρούπολης ( 4 Απριλίου 1826). Στον διπλωματικό χώρο γίνεται σημαντική προσπάθεια άρσης του αδιεξόδου λόγω της αδυναμίας των επαναστατών να νικήσουν, αλλά και της αδυναμίας της Πύλης να επιβληθεί, έγινε το 1825, όταν η Αγγλία με πρωτοβουλία του Κάνιγκ προσέγγισε τη Ρωσία. Αν και υπήρξε περιπλοκή λόγω του θανάτου του Αλέξανδρου (Δεκέμβρης 1825), η επιμονή του Κάνιγκ και η αποστολή του Δούκα Ουέλιγκτον στην Πετρούπολη, είχε απτά αποτελέσματα. Στις 4 Απριλίου 1826, ένα σχέδιο επίλυσης του ελληνικού ζητήματος ενσωματώθηκε σε ένα γενικότερο πρωτόκολλο αγγλορωσικών διαπραγματεύσεων. Το κείμενο έμεινε γνωστό ως Πρωτόκολλο της Πετρούπολης.
5. Τα ΔΑΝΕΙΑ του Αγώνα και η σημασία τους για το ελληνικό ζήτημα. Α΄ ΔΑΝΕΙΟ 1824. Η σημασία που είχε το θετικό κλίμα που δημιουργήθηκε υπέρ της Επανάστασης φάνηκε όταν η νέα ελληνική εξουσία χρειάστηκε την οικονομική στήριξη των Δυνάμεων. Ήταν φανερό ότι πριν από την πολιτική παρέμβαση ήταν αναγκαία η οικονομική σταθεροποίηση του νέου κράτους. Οι πρόσοδοι, από μια καταστραμμένης λόγω και του πολέμου χώρας, δεν αρκούσαν ενώ η επιβολή βαριάς φορολογίας δεν ήταν εύκολο σε μια χώρα γεμάτη αντιθέσεις και μπερδεμένης ως προς τα όρια της νεοαποκτηθείσας ελευθερίας της. Η αναζήτηση δανείου από το εξωτερικό αποτέλεσε μια από τις πρώτες φροντίδες των φιλελληνικών κινημάτων. Οι συζητήσεις ξεκίνησαν το 1822 χωρίς να σημειωθεί αξιόλογη πρόοδος. Το μέλλον της επανάστασης φαινόταν δυσοίωνο και πολλοί πίστευαν ακόμα στις δυνατότητες του σουλτάνου. Την περίοδο αυτή έγιναν πολλές τυχοδιωκτικές προτάσεις στην ελληνική κυβέρνηση, οδηγώντας συχνά σε απόγνωση. Τελικά, τα φιλελληνικά κινήματα και οι ηγέτες της Επανάστασης αναζήτησαν δάνειο από το Λονδίνο. Επικοινωνία: a.chaireti@arnos.gr
2
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr Εκεί οι δυνατότητες της χρηματαγοράς ήταν σημαντικές, ο φιλελληνισμός οδηγούμενος από προσωπικότητες όπως ο Μπάυρον, ο Σέλλεϋ, ο Κάνιγκ, και ο Μπλακίερ, έδινε κύρος και εγγυήσεις για το ελληνικό εγχείρημα. Τον Ιανουάριο του 1824 οι εκπρόσωποι της Ελλάδας Ορλάνδος και Λουριώτης έγιναν δεκτοί στο Λονδίνο και τον επόμενο μήνα εκδόθηκε δάνειο ονομαστικής αξίας 800.000 λιρών. Το ποσόν ήταν ιδιαίτερα σημαντικό αν αναλογιστούμε ότι τα ετήσια έσοδα της ελληνικής κυβέρνησης σε περίοδο ηρεμίας θα έφταναν τις 80.000 λίρες. Αν και οι όροι του ήταν επαχθείς, το τελικό ποσόν έφτανε μόλις τις 315.000 αλλά η σημασία του πολλαπλή: α) αποτελούσε την πρώτη αναγνώριση της ελληνικής κυβέρνησης, β) δημιουργούσε ισχυρά συμφέροντα υπέρ της Επανάστασης και γ) επέτρεπε στην ελληνική κυβέρνηση να ασκήσει πολιτική, ισχυροποιημένη απέναντι στις πολλές ομάδες πίεσης και τις παράλληλες εξουσίες. Το τελευταίο θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο αν υπήρχε μια κυβέρνηση ισχυρή και αναγνωρισμένη από όλους. Όμως τα διαφορετικά συμφέροντα των παρατάξεων στην Ελλάδα του 1824, οδήγησε σε εμφύλιες συγκρούσεις, καθώς όλοι ήθελαν να ιδιοποιηθούν την οικονομική πρόσβαση στην εξουσία. Το δεύτερο δάνειο των 2.000.000, στα τέλη του 1825, (λίγο πριν από το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης και μετά την πράξη υποτέλειας) ενίσχυσε ακόμη περισσότερο τη θέση της Αγγλίας στο ελληνικό ζήτημα και προσέλκυσε κάθε λογής υποψηφίους για προσφορά υπηρεσιών, έναντι αμοιβής φυσικά, στην ελληνική κυβέρνηση. Τα στρατιωτικά θέματα ανέλαβαν εργολαβικά οι Τσορτς και Κόχραν. Οι δύο αυτοί νέοι παράγοντες ανέλαβαν και τη διαχείριση του δανείου, παραγγέλνοντας πολεμικό υλικό, μεταξύ του οποίου και έξι ατμόπλοιων σε αγγλικά ναυπηγία. Παραγγελία που απορρόφησε τεράστια κονδύλια, χωρίς αποτέλεσμα.
6. Ποια ήταν Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ όταν ξέσπασε η ελληνική Επανάσταση; Τα νέα για το ξέσπασμα της Επανάστασης έφτασαν στο Λάυμπαχ, όπου η Ιερά Συμμαχία καταδίκασε την ελληνική Επανάσταση. Όμως η ευρωπαϊκή διπλωματία δεν έμεινε απαθής και αδιάφορη στην Ελληνική Επανάσταση. Κανείς ηγεμόνας όμως δεν την ενθάρρυνε σε επίσημο επίπεδο, κανείς δεν ήθελε να υιοθετήσει ένα κίνημα που ήταν αντίθετο με τις αρχές της Ιερής Συμμαχίας. Υπήρχαν όμως διαβαθμίσεις στις αντιδράσεις των ισχυρών: Υπήρχαν όμως διαφορές στις αντιδράσεις των ηγεμόνων. Ρωσία: προσπάθησε να λειτουργήσει ως φυσικός προστάτης των χριστιανών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι σφαγές των χριστιανών την επηρέασαν, ωστόσο να κάτω από τις πιέσεις των συμμάχων της δεν θα αποτολμήσει πόλεμο. Διέκοψε πάντως έως το 1827 τις διπλωματικές σχέσεις με την Πύλη, όταν ο πρεσβευτής της Στρόγκανωφ, αποχώρησε από την Κωνσταντινούπολη. Αγγλία: πήρε λίγο αργότερα αποστάσεις από την πολιτική της Ιεράς Συμμαχίας εξαιτίας της πολιτικής του υπουργού εξωτερικών Κάνιγκ (από τον Οκτώβρη 1822). Η κυβέρνηση βοήθησε με τη σύναψη δανείου και δεν εμπόδισε το φιλελληνικά κίνημα Επικοινωνία: a.chaireti@arnos.gr
3
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr ούτε και τη δράση του Λόρδου Βύρωνα. Η πολιτική της ήταν ρωγμή στη στάση των Δυνάμεων που είναι ακόμα πιο σημαντική αν συνδυαστεί με την ανησυχία της Ρωσίας μήπως απωλέσει την κυρίαρχη θέση της. Γαλλία: η στάση της ήταν πιο σύνθετη. Η υποστήριξη της Ελληνικής Επανάστασης για τους δημοκράτες και φιλελεύθερους, τους ηττημένους της Παλινόρθωσης του 1815 ήταν ένας τρόπος για να εκφράσουν την αντίθεσή τους απέναντι στο καθεστώς που επιβλήθηκε στη χώρα τους. Η γαλλική κυβέρνηση θα μπορούσε επίσης να αποκαταστήσει το κύρος της χώρας στα ευρωπαϊκά πράγματα. Ο ελληνικός αγώνας της έδινε την ευκαιρία να αποκαταστήσει το χαμένο της κύρος. Αυστρία: ήταν σταθερά εχθρική απέναντι στο ελληνικό ζήτημα. Ο Μέττερνιχ που εξέφραζε την πολιτική αυτή, επικαλούμενος τις αρχές της Ιεράς Συμμαχίας, προσπάθησε με κάθε τρόπο να εμποδίσει κάθε ευνοϊκή προς την Επανάσταση πρωτοβουλία. Η πολιτική του θα εξασθενίσει με το πέρασμα του χρόνου, καθώς θα φανεί η αδυναμία της Πύλης να καταπνίξει την Επανάσταση.
Πώς εκφράστηκε η αλλαγή στη στάση των Μ. Δυνάμεων και πότε ξεκίνησαν οι πρώτες διπλωματικές ενέργειες. Τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης οι κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών δυνάμεων φαίνονταν αδιάφορες για την ελληνική υπόθεση. Η ψυχρότητα των σχέσεων της Ρωσία με την Πύλη οφείλονταν σε δικές τους κυρίως διαφορές και λιγότερο στο ελληνικό ζήτημα, οι ¨Έλληνες απεσταλμένοι δεν γίνονταν δεκτοί στα συνέδρια και τις συσκέψεις και μόνο η Αγγλία κρατούσε προσεκτικά ουδέτερη στάση. Οι πρώτες διπλωματικές ενέργειες ξεκίνησαν το 1824, πριν την επέμβαση του Ιμπραήμ, όταν η Επανάσταση φαινόταν να αντιμετωπίζει με επιτυχία τους εχθρούς της. Αγγλία: η πολιτική του Κάνιγκ άλλαξε σταδιακά τη στάση της Αγγλίας. Στόχος του ήταν η προώθηση των αγγλικών θέσεων και ο περιορισμός των ενοχλητικών για την αγγλική διπλωματία μέτρων της Ιεράς Συμμαχίας. Η αλλαγή της αγγλικής πολιτικής ήταν εμφανής στους συμμάχους της στην περίπτωση της έκδοσης δανείων υπέρ της ελληνικής κυβέρνησης και η δραστηριότητα διάσημων Βρετανών όπως του Λόρδου Βύρωνα. Ρωσία: σπεύδοντας να προλάβει τις αγγλικές κινήσεις, πρότεινε τη δημιουργία ηγεμονιών ανάλογων με αυτές στις παραδουνάβιες ζώνες. Εκτός από τους Φαναριώτες. το σχέδιο δυσαρέστησε τους Έλληνες, καθώς στόχος τους ήταν η ανεξαρτησία. Αυτό που πέτυχε η πολιτική της Ρωσίας ήταν να στρέψει τους ισχυρούς της Επανάστασης προς την Αγγλία. κομμάτων (αγγλικό, γαλλικό, ρωσικό). Οι συζητήσεις εντάθηκαν γύρω απότην εκλογή ηγεμόνα. Η τελική αναγνώριση της ελλ. Ανεξαρτησίας θα ερχόταν μόνο με τηνανάδειξη ενός γαλαζοαίματου Ευρωπαίου στο θρόνο της Ελλάδας. Καμία βασιλική οικογένειαδεν δέχτηκε να στείλει δικό της γόνο σε ρόλο υποτελούς της Υψηλής Πύλης. Το 1825 ήτανπλέον σαφές ότι το ελληνικό ζήτημα απασχολούσε έντονα την Ευρώπη.
Επικοινωνία: a.chaireti@arnos.gr
4
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr 7. Να αναφέρετε τους διπλωματικούς σταθμούς προς την ανεξαρτησία. 1. Πράξη υποταγής: καλοκαίρι 1825, παράγοντες της Πελοποννήσου συνέταξαν ένα το κείμενο ζητώντας από την Αγγλία να πάρει υπό την προστασία της την Ελλάδα. Το κείμενο υιοθετήθηκε από την ελληνική κυβέρνηση. Ο Κάνιγκ αν και δεν αντέδρασε άμεσα, ικανοποιημένος, όμως, από το αυξημένο κύρος της Αγγλίας στη χώρα, αποφάσισε να ξεκινήσει διπλωματικές ενέργειες, ώστε να εξαργυρώσει αυτή την επιρροή. 2. Το νέο δάνειο των 2.000.000, στα τέλη του 1825, ενίσχυσε ακόμη περισσότερο τη θέση της Αγγλίας στο ελληνικό ζήτημα και προσέλκυσε κάθε λογής υποψηφίους για προσφορά υπηρεσιών, έναντι αμοιβής φυσικά, στην ελληνική κυβέρνηση. Τα στρατιωτικά θέματα ανέλαβαν εργολαβικά ανέλαβαν οι Τσώρτς και Κόχραν. Οι δύο αυτοί νέοι παράγοντες ανέλαβαν και τη διαχείριση του δανείου, παραγγέλνοντας πολεμικό υλικό, μεταξύ του οποίου και έξι ατμόπλοιων σε αγγλικά ναυπηγία. Παραγγελία που απορρόφησε τεράστια κονδύλια, χωρίς αποτέλεσμα. Στον διπλωματικό χώρο, σημαντική προσπάθεια άρσης του αδιεξόδου λόγω της αδυναμίας των επαναστατών να νικήσουν, αλλά και της αδυναμίας της Πύλης να επιβληθεί, έγινε το 1825, όταν η Αγγλία με πρωτοβουλία του Κάνιγκ προσέγγισε τη Ρωσία. Αν και υπήρξε περιπλοκή λόγω του θανάτου του Αλέξανδρου (Δεκέμβρης 1825), η επιμονή του Κάνιγκ και η αποστολή του Δούκα Ουέλιγκτον στην Πετρούπολη, είχε απτά αποτελέσματα. Στις 4 Απριλίου 1826, ένα σχέδιο επίλυσης του ελληνικού ζητήματος ενσωματώθηκε σε ένα γενικότερο πρωτόκολλο αγγλορωσικών διαπραγματεύσεων. Το κείμενο έμεινε γνωστό ως Πρωτόκολλο της Πετρούπολης. 3.Το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης: πρόκειται κείμενο το οποίο αναγνώριζε την ανάγκη ύπαρξης του ελληνικού κράτους σε κάποια μορφή. Η μορφή αυτή θα ήταν συμβιβαστική. Η Ελλάδα θα ήταν αυτόνομη αλλά φόρου υποτελής στον σουλτάνο και με ασαφή όρια. Οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί θα εγκατέλειπαν το νέο κράτος. Οι σύμμαχοι θα το παρουσίαζαν στον σουλτάνο προσφέροντας και τις διαμεσολαβητικέ υπηρεσίες τους. Οι Δυνάμεις θα ζητούσαν επιτακτικά από την Πύλη τη διακοπή του σχεδίου εξόντωσης των χριστιανών, όπως το εφάρμοζε ο Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο. Η απαίτηση αυτή, αν και δεν υπήρχε διατυπωμένο τέτοιο σχέδιο, άνοιγε τον δρόμο για επέμβαση των Δυνάμεων στις ελληνικές υποθέσεις, όποτε κρινόταν αναγκαίο. Το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης έφερε το ελληνικό ζήτημα στο κέντρο της ευρωπαϊκής διπλωματίας. Είχε γίνει ένα πρώτο βήμα προς την ανεξαρτησία του κράτους. 8. Ποιο πολίτευμα καθιέρωσε το Σύνταγμα του 1844 και ποιο το Σύνταγμα του1864; Το Σύνταγμα του 1844 επί Όθωνα καθιέρωσε την συνταγματική μοναρχία ενώ τοΣύνταγμα του 1864 την βασιλευόμενη δημοκρατία επί Γεωργίου Α’. 9. Η συμβολή της Αντιβασιλείας επί Όθωνα στην οργάνωση του ελληνικού κράτους;
Επικοινωνία: a.chaireti@arnos.gr
5
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr Διαίρεσε το κράτος σε δέκα νομαρχίες, οι οποίες διαιρούνταν σε σαράντα δύο επαρχίες και περιλάμβαναν μερικούς δήμους. Διαίρεσε το κράτος σε δέκα νομαρχίες, οι οποίες διαιρούνταν σε σαράντα δύο επαρχίες και περιλάμβαναν μερικούς δήμους. Οι τοπικές εξουσίες παραδόθηκαν σε αξιωματούχους με περιορισμένες αρμοδιότητες. Αποτέλεσμα: έλεγχος από την κεντρική εξουσία, γεγονός που εμπόδισε την αποτελεσματική και αμερόληπτη διοίκηση, αφού οι αποφάσεις των τοπικών και περιφερειακών αρχών απαιτούσαν την επικύρωση από την κρατική εξουσία. Δεκέμβριος 1834: οριστικά η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε στην Αθήνα. Βασικό επίτευγμα της Αντιβασιλείας όσον αφορά την κρατική συγκρότηση. ήταν η δημιουργία τακτικού στρατού, και η διάλυση των σωμάτων των ατάκτων, Οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν έγινε προσπάθεια να εκτονωθούν με την πρόσληψη αρκετών ενόπλων στον τακτικό στρατό και στη χωροφυλακή. Η τομή στο εκκλησιαστικό ζήτημα αποτέλεσε αμφιλεγόμενη ενέργεια της Αντιβασιλείας. Βασικά χαρακτηριστικά της ήταν α. η ανακήρυξη της Εκκλησίας της Ελλάδος σε αυτοκέφαλη και β) η υπαγωγή της στην εξουσία του κοσμικού κράτους. Το αυτοκέφαλο αφορούσε αποκλειστικά τα οργανωτικά και όχι τα δογματικά ζητήματα, στα οποία εξακολουθούσε ν’ αναγνωρίζεται η υπεροχή του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η κρατική επιβολή διασφαλιζόταν με α) την έγκριση από τον βασιλιά των μελών της Ιεράς Συνόδου και β) την αναγνώριση στην κοσμική εξουσία το δικαίωμα επέμβασης στα εσωτερικά της εκκλησίας. Γεγονός που σημαίνει την ενδυνάμωση της βασιλικής απολυταρχίας έναντι της εθνικής εκκλησίας. Επίσης, έκλεισαν τα μοναστήρια που έχουν μικρό αριθμό μοναχών Φυσικά η ενέργεια αυτή η προκάλεσε σοβαρή ρήξη με το Πατριαρχείο. Η ενέργεια πάντως αποσκοπούσε: α) στη μείωση της ρωσικής επιρροής και β)στη χειραφέτηση των Ελλήνων κληρικών από το αντιδιαφωτιστικό πνεύμα που επικρατούσε στο Φανάρι. Μακροπρόθεσμα η ενέργεια είχε και άλλα, απρόβλεπτα, αποτελέσματα: πλήττοντας τον οικουμενικό θεσμό του Πατριαρχείου, συνέβαλε στην ανάπτυξη των αντίπαλων εθνικισμών στα Βαλκάνια. Η ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1837, το πρώτο στα Βαλκάνια και σε ολόκληρη την Ανατολή, δημιούργησε αντίπαλο δέος στη διανοητική ηγεμονία της Κωνσταντινούπολης και αποτέλεσε εστία για την ανάπτυξη και διάδοση της εθνικής ιδεολογίας. Ένα άλλο επίτευγμα της απολυταρχικής περιόδου, ήταν η άφεση των παθών μεταξύ των μερίδων που συγκρούονταν αδιάκοπα κατά τη διάρκεια του Αγώνα. Τα κόμματα σιγά σιγά έπαψαν να προσβλέπουν στην προοπτική της ένοπλης ρήξης μεταξύ τους, που τη δεκαετία του 1820 θεωρούνταν σχεδόν φυσιολογική. Ο πληθυσμός άρχισε ίσως όχι ακόμα να συνηθίζει στην ύπαρξη νόμου κι ευταξίας, τουλάχιστον ν’ αντιλαμβάνεται την αξία τους. Έτσι άρχισαν να δημιουργούνται τα προοίμια των συλλογικών θεσμών της κοινωνίας των πολιτών: πολιτισμικοί και Επικοινωνία: a.chaireti@arnos.gr
6
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr θρησκευτικοί σύλλογοι, εφημερίδες και περιοδικά κάθε απόχρωσης, εμπορικές και άλλες εταιρείες. Τα πολιτικά κόμματα και οι διανοούμενοι με τον καιρό επεξεργάστηκαν ορισμένες ιδεολογικές απόψεις που κατεύθυναν τις πράξεις τους. Αρνητικά της Αντιβασιλείας: ● εμπέδωση κλίματος τάξης, ασφάλειας, συμφιλίωσης, αλλά ανάθεση πολλών σημαντικών θέσεων στους Βαυαρούς – αποξένωση προυχόντων και διανοούμενων –παρουσία 5.000 Βαυαρών στον τακτικό στρατό. ● Προσέγγισε τους αντιπάλους του Καποδίστρια και αποξένωσε τους οπαδούςτου, επιδιώκοντας την εθνική ενότητα. ● Στήριξε το Αγγλικό κόμμα και του παρέδωσε το υπουργικό συμβούλιο. ● Προσεταιρίσθηκε τον Κωλέττη από το γαλλικό κόμμα. ● Απέκλεισε τους Ναπαίους (ρωσικό κόμμα) από τα κρατικά αξιώματα. ● Φυλάκισε τους καποδιστριακούς στρατιωτικούς ( Κολοκοτρώνης – καταδίκη) ● Για να εμπεδώσει την εξουσία της αφ’ ενός τοποθέτησε πολλούς Βαυαρούς στον πυρήνα του κρατικού μηχανισμού. ● Ευνόησε τα ασθενέστερα κόμματα και έπληξε το ρωσόφιλο.(ισχυρότερο).
10. Τα πολιτικά κόμματα της οθωνικής περιόδου και τα χαρακτηριστικά τους. Τα πολιτικά κόμματα είχαν τις καταβολές τους α) στις οργανωτικές μεθόδους που δίδαξε η Φιλική Εταιρεία και β) στις κοινωνικές και ιδεολογικές αντιθέσεις, οι οποίες κορυφώθηκαν τον καιρό του Αγώνα. Τα κόμματα διαμορφώθηκαν την περίοδο των εθνικών συνελεύσεων και μπόρεσαν να επιβιώσουν κατά την οθωνική απολυταρχία, που προσπάθησε όσο μπορούσε να τα περιορίσει. Φυσικά, δε είχαν οποιαδήποτε σχέση με τα σημερινά κόμματα. • Οι οργανωτικές δομές τους ήταν άτυπες: δεν είχαν ούτε καταστατικό ούτε επίσημα γραφεία ούτε εγγεγραμμένα μέλη. • Ήταν βαθιά ριζωμένα στην κοινωνία της εποχής τους. Εν μέρει αποτελούσαν συνέχεια δικτύων συγγενείας, οικονομικής αλληλεξάρτησης ή τοπικών συμφερόντων, ενώ εν μέρει διεύρυναν, εξειδίκευαν ή και μετασχημάτιζαν αυτά τα δίκτυα. Για παράδειγμα, αυτοί που ανήκαν σ’ ένα κόμμα (αποκλειστικά για άνδρες, αφού στις γυναίκες δεν αναγνωρίζονταν δικαιώματα συμμετοχής στην πολιτική ζωή) μπορούσαν να συνδέονται και με σχέσεις συγγένειας. Δεσμοί συγγένειας δεν ήταν μόνον οι εξ αίματος κι εξ αγχιστείας αλλά και οι σχέσεις κουμπαριάς. Την ίδια στιγμή τα μέλη ενός κόμματος, μολονότι μπορούσαν να έχουν πολύ διαφορετική θέση στην κοινωνία, και ακόμη πιο ετερόκλιτες ιδεολογικές τάσεις, συνήθως, πίστευαν πως είχαν κοινά οικονομικά ή τοπικά συμφέροντα. Καθώς δεν υπήρχαν δημοκρατικοί θεσμοί, η πολιτική ζωή αναγκαστικά περνά μέσα από τα δίκτυα πατρωνίας και πελατείας. Όποιο δίκτυο κατόρθωνε να εξασφαλίσει τη βοήθεια κάποιου ατόμου που δούλευε στο παλάτι ή σε υπουργείο, αποκτούσε πλεονέκτημα έναντι παρόμοιων δικτύων. Τα δίκτυα αυτά άλλοτε συνεργάζονταν και άλλοτε συγκρούονταν, ανάλογα με τα συμφέροντα της Επικοινωνία: a.chaireti@arnos.gr
7
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr στιγμής. Οι μεταβαλλόμενες αυτές συμμαχίες επηρέαζαν την πολιτική ζωή, καθώς οι αρχηγοί τους είχαν επικοινωνία και με την πολιτική ηγεσία αλλά και με τις ξένες πρεσβείες. Έτσι, τα κόμματα εξασφάλιζαν πολιτικούς συμμάχους, ενώ οι Μ. Δυνάμεις τα χρησιμοποιούσαν ως δίαυλους για άμεση παρέμβαση στο εσωτερικό της χώρας. Είναι δηλωτικό ότι οι ονομασίες τους δεν υποδήλωναν μόνο τους διπλωματικούς αλλά και τους πολιτισμικούς προσανατολισμούς των οπαδών τους. Συμπέρασμα: από τα παραπάνω φαίνεται ότι η απολυταρχία ήταν θεωρητική περισσότερο από πραγματική, καθώς η κυβέρνηση αδυνατούσε να λειτουργήσει χωρίς να έρχεται σε αδιάκοπη συναλλαγή με τα αυτόνομα κέντρα εξουσίας που εξακολουθούσαν να υπάρχουν στο εσωτερικό των συνόρων. Την οθωνική περίοδο αρχίζει να διαμορφώνεται η ιδεολογία των κομμάτων. Έτσι όλα τα κόμματα •Συμφωνούσαν στο στόχο του αλυτρωτισμού ότι δηλαδή το νέο βασίλειο θα έπρεπε να απελευθερώσει όλους τους Έλληνες της Οθωμανική Αυτοκρατορίας - είτε διαμελίζοντάς τη είτε αντικαθιστώντας τον σουλτάνο με έναν ορθόδοξο αυτοκράτορα. •Τάσσονταν υπέρ της ανεξαρτησίας και της ενότητας του κράτους (δεν θεωρούνταν αυτονόητες) και της συνταγματικής διακυβέρνησης (αποκρούοντας έτσι τις αυταρχικές τάσεις του Στέμματος) . •Υποστήριζαν τα συμφέροντα όσων είχαν συμμετάσχει στον Αγώνα και εχθρεύονταν τη βαυαροκρατία. •Συμφωνούσαν (με εξαίρεση ένα μέρος των Ναπαίων) στο αυτοκέφαλο μιας εθνικής Εκκλησίας, αλλά και αυτόνομης από το κράτος.
11. Τι ήταν το πρόβλημα των εθνικών γαιών και πότε εμφανίστηκε; β) πότε έγινε η διανομή τους και ποιες εξελίξεις στον τομέα της οικονομίας ευνόησαν την πραγματοποίησή της; γ) Για ποιους λόγους δεν έγινε το ίδιο με τις θεσσαλικές γαίες μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας; Η φυγή και η εξόντωση των μουσουλμάνων μετά την Επανάσταση σήμαναν κοινωνική επανάσταση στον αγροτικό χώρο. Το μεγαλύτερο μέρος των καλλιεργήσιμών εκτάσεων πέρασε στην ιδιοκτησία του κράτους με εξαίρεση την ανατολική Στερεά και την Εύβοια (οι οποίες μεταβιβάστηκαν σε χριστιανούς ομογενείς). Έτσι δημιουργήθηκαν οι εθνικές γαίες. Με νόμο του Κουμουνδούρου το 1871 οι εθνικές γαίες παραχωρήθηκαν έναντι λογικού αντιτίμου στους καλλιεργητές τους και σε άλλους χωρικούς. Η σταφιδοκαλλιέργεια πρόσφερε στο κράτος ένα βασικό κίνητρο της πρώτης αγροτικής μεταρρύθμισης. Μεγάλο μέρος των εκτάσεων που θα μπορούσαν να παράγουν σταφίδα ανήκαν στις εθνικές γαίες. Οι καλλιεργητές δίσταζαν να επενδύσουν κόπο και χρήμα σε γη που δεν ήταν δική τους. Το κράτος που αντλούσε μεγάλα κέρδη από τις εξαγωγές της σταφίδας είχε συμφέρον να επεκταθεί η καλλιέργειά της. Έτσι ολοκληρώθηκε η πρώτη αγροτική μεταρρύθμιση. Εντελώς διαφορετικές είναι οι εξελίξεις την ίδια εποχή στη Θεσσαλία. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο στη Θεσσαλία. Περίπου έξι εκατομμύρια στρέμματα γης, δηλαδή το 50% της συνολικής καλλιεργήσιμης επιφάνειας, ήταν τσιφλίκια. Πολλά Επικοινωνία: a.chaireti@arnos.gr
8
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr είχαν εξαγοραστεί κατά την προσάρτηση της περιοχής στην Ελλάδα το 1881, πολλά από αυτά είχαν εξαγοραστεί από πλούσιους ομογενείς της Ανατολικής Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Επί οθωμανικής κυριαρχίας οι ισχυροί με βίαιο ή μη τρόπο οικειοποιούνταν την κρατική γη ή τη γη των αδυνάτων. Έτσι σχηματίστηκαν οι μεγάλες ιδιοκτησίες τα τσιφλίκια τα οποία κάλυπταν τα 2/3 των καλλιεργούμενων εκτάσεων και απασχολούσαν το 1/3 των Θεσσαλών αγροτών. Με την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα, το 1881, το ελληνικό κράτος, έπειτα από πιέσεις, αναγνώρισε δικαιώματα πλήρους ιδιοκτησίας στους τσιφλικάδες και τους επέτρεψε μονομερώς να μεταβάλλουν τις καλλιεργητικές σχέσεις εις βάρος των μορτιτών και των κολίγων. Το κράτος επέτρεψε την απομάκρυνση των κολίγων και την μετατροπή των καλλιεργούμενων εκτάσεων σε βοσκότοπους. Τα τσιφλίκια της Θεσσαλίας υπήρξαν αρνητικός παράγοντας στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας καθώς: α) Εμπόδιζαν την αύξηση της παραγωγικότητας με την εισαγωγή νέων τρόπων παραγωγής. β. Με τους υψηλούς δασμούς στα εισαγόμενα δημητριακά επιβάρυναν την κατανάλωση ειδών πρώτης ανάγκης (ψωμί, σιτάρι). γ. Εξαιτίας της μεγάλης επιρροής και της πίεσης που ασκούσαν οι τσιφλικούχοι σε κολίγους και στις τοπικές αρχές, πετύχαιναν την εκλογή βουλευτών οι οποίοι, ακόμα και αν ανήκαν σε διαφορετικά κόμματα, συνασπίζονταν για να αποτρέψουν τη μεταρρύθμιση του θεσμού των τσιφλικιών και τη διανομή της γης στους κολίγους. Οι περισσότεροι κάτοχοι τσιφλικιών ζούσαν στο εξωτερικό με αποτέλεσμα 9 εκατ. κάθε χρόνο να βγαίνουν από τη χώρα και να μεταφέρονται στο εξωτερικό, ενώ λίγοι ήταν οι ιδιοκτήτες που εφάρμοσαν νέες τεχνικές και χρησιμοποίησαν νέες μηχανές και εργαλεία στις καλλιέργειές τους. Πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα η απαίτηση για διανομή της γης δεν προέρχεται από τους εξαθλιωμένους, αλλά από εκείνους τους κολίγους που βελτίωσαν την οικονομική τους κατάσταση, αστικοποιήθηκαν και συνεπώς αισθάνονταν ακόμα πιο δυσβάστακτους τους όρους και τους περιορισμούς που επέβαλε ο θεσμός των τσιφλικιών. Μετά την πολιτική οργάνωση των αγροτών και την εξέγερση στο Κιλελέρ το 1910, η κυβέρνηση των Φιλελευθέρων αναγκάστηκε να προχωρήσει στη δεύτερη αγροτική μεταρρύθμιση και να διανείμει τα μεγάλα κτήματα. Η αγροτική μεταρρύθμιση ολοκληρώθηκε τον Μεσοπόλεμο.
12. Σε ποιους τομείς ανάπτυξης στηρίχτηκε η οικονομία του ελληνικού κράτους το 19ο αιώνα; Ποιοι παράγοντες οδήγησαν στην καθυστέρηση της πορείας της ελληνικής οικονομίας; και άλλη διατύπωση, αλλά σχεδόν ίδια απάντηση Ποιοι υλικοί και κοινωνικοί πόροι παρείχαν δυνατότητες ανάπτυξης στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος: ποια ειδικότερη αποτυχία στην οικονομική ανάπτυξη των πρώτων μετεπαναστατικών χρόνων εμπόδισε μακροπρόθεσμα την ένταξη της Ελλάδας στις προηγμένες χώρες; Η οικονομία του ελληνικού κράτους στηρίχτηκε κυρίως στη γεωργία, τη ναυτιλία και Επικοινωνία: a.chaireti@arnos.gr
9
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr λιγότερο στη βιομηχανία, της οποίας η άνθηση τοποθετείται μετά το 1870. Η χώρα απέτυχε κατά τις δεκαετίες 1820 και 1830 να διαμορφώσει την απαιτούμενη πολιτική και οικονομική υποδομή, ώστε να προβάλει πιεστικά τις αξιώσεις της. Ακολούθησαν η βρετανική στροφή υπέρ της διατήρησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η ανάπτυξη των ανταγωνιστικών σλαβικών εθνικισμών στα μέσα του 19ο αιώνα, καθώς και η επικράτηση της αντίληψης περί δυνατότητας εξευρωπαϊσμού του οθωμανικού κράτους. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να υποβαθμιστεί η θέση της χώρας. Η Ελλάδα διέθετε αρκετά στοιχεία που θα μπορούσε να αξιοποιήσει, για να πετύχει οικονομική ανάπτυξη. Διέθετε από άποψη πόρων εύκρατο κλίμα, γόνιμα εδάφη και ορυκτό πλούτο, ενώ το «κοινωνικό της κεφάλαιο» δηλαδή ο πληθυσμός της ήταν σχετικά υγιείς και μπορούσε να εργαστεί σε παραγωγικούς τομείς. Οι κυρίαρχες πολιτισμικές αξίες ευνοούσαν τον πλουτισμό και την πρόοδο, κυρίως την εποχή της επιρροής του Διαφωτισμού. Ο πληθυσμός διαθέτει εξειδικευμένες οικονομικές δεξιότητες όπως η ναυτική παράδοση και η επιχειρηματική πείρα, γνώριζε, επίσης, πώς να καλλιεργεί το αμπέλι και την ελιά, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν παράγοντες πλουτισμού. Τέλος, θα μπορούσε να επωφεληθεί από το τεράστιο κεφάλαιο (πλούτου, γνώσεων, διασυνδέσεων) του ομογενειακού ελληνισμού και να εκμεταλλευτεί την απέραντη οικονομική ενδοχώρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ωστόσο απέτυχε να τα αξιοποιήσει. Σε αυτό συνέβαλε η καταστροφή μεγάλου μέρους της οικονομικής υποδομής της (καλλιέργειες, κτίσματα, ρευστό) στην Επανάσταση και εξίσου αρνητικό ρόλο έπαιξαν οι πολιτικές αστοχίες του οθωνικού καθεστώτος καθώς και ο μόνιμος ανταγωνισμός με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η αποτυχία να δημιουργηθεί βιώσιμη βιομηχανία οφειλόταν στην ανεπάρκεια της διαθέσιμης εργασίας και στη διοχέτευση των επενδυτικών κεφαλαίων προς άλλους τομείς οι οποίοι προσέφεραν μεγαλύτερα κέρδη. Η απουσία προστατευτικού δασμολογίου επίσης δυσχέρανε την ανάπτυξη των εγχώριων οικονομικών κλάδων. η χώρα δεν μπόρεσε τη δεκαετία του 1830 να επωφεληθεί από τις ευνοϊκές περιστάσεις. Αίτια: α) Οι δυσχερείς γεωφυσικοί παράγοντες που επικρατούσαν στη χώρα: αραιός πληθυσμός, πολυδάπανες συγκοινωνίες και μικρές παραγωγικές εκτάσεις έκαναν πολύ δύσκολη την πρώιμη ανάπτυξη μιας οικονομίας που θα είχε βιομηχανία συγκρίσιμη με τις δυτικές. β) Αν και υπήρχαν δυνατότητες ανάπτυξης: γόνιμα εδάφη, ορυκτός πλούτος, ναυτική παράδοση, σημαντικό ομογενειακό κεφάλαιο, έμειναν ανεκμετάλλευτες και αναξιοποίητες. Αποτέλεσμα ήταν η αδυναμία της χώρας να συμμετάσχει στη δεύτερη φάση της Βιομηχανικής Επανάστασης (1830-70), που χαρακτηρίζεται από χρηματοπιστωτική οικονομική ανάπτυξη, ανάπτυξη βαριάς βιομηχανίας, εξάπλωση σιδηροδρόμων. Η υστέρηση είναι φανερή σ’ όλους τους τομείς (γεωργία, ορυκτός πλούτος) εκτός της ναυτιλίας, η οποία, αν και άργησε να εξελιχθεί τεχνολογικά, απογειώθηκε μετά το 1880. Η πρωτογενής παραγωγή, απέτυχε να οργανωθεί σύμφωνα με τα καπιταλιστικά πρότυπα και να καταστεί διεθνώς ανταγωνιστική. Η γεωργία δεν οργανώθηκε σε καπιταλιστικές βάσεις, παρά την ποσοτική της μεγέθυνση, τη διάδοση της αμπελοκαλλιέργειας στην Πελοπόννησο και την ενσωμάτωση στο κράτος του σιτοπαραγωγού θεσσαλικού κάμπου.
Επικοινωνία: a.chaireti@arnos.gr
10
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr Ο ορυκτός πλούτος, αν και θα μπορούσε να είναι διεθνώς ανταγωνιστικός αν αναπτυσσόταν εγκαίρως, έμεινε αναξιοποίητος ενώ δεν υπήρχαν τα καύσιμα και τα απαραίτητα μεταλλεύματα για τη δημιουργία σύγχρονων βιομηχανιών. Η ελληνική ναυτιλία παρά την εντυπωσιακή αύξησή της σε απόλυτα μεγέθη, έμεινε τεχνολογικά καθυστερημένη, (μη αξιοποίηση του ατμού), ενώ το μερίδιό της στην αγορά μειώθηκε τον 19ο αιώνα σε σχέση με εκείνο που διέθετε τον 18ο. Άρχισε ν’ απογειώνεται μετά το 1880, χωρίς όμως να συμπαρασύρει την υπόλοιπη οικονομία ενώ φαίνεται να διοχετεύει το πλεονασματικό της κεφάλαιο σε επενδύσεις εκτός του ελληνικού κράτους. Η καθυστερημένη ανάπτυξη του ελληνικού βιομηχανικού καπιταλισμού αποδίδεται: α) στην ανεπάρκεια της διαθέσιμης εργασίας αφενός και β) των επενδυτικών κεφαλαίων αφετέρου. Αυτό σημαίνει ότι η εργασία και το κεφάλαιο δεν διοχετεύονταν στην εγχώρια βιομηχανία αλλά προς άλλες κατευθύνσεις. Η ανοιχτή στο παγκόσμιο σύστημα οικονομία οδηγούσε πληθυσμό και κεφάλαιο προς το εξωτερικό. Επίσης, το πλεονάζον κεφάλαιο επενδύεται οπουδήποτε αλλού εκτός από την οικονομική υποδομή και τη μεταποίηση. Εργαζόμενοι και κεφάλαιο έπαιρναν μαζικά τον δρόμο προς ξένες χώρες, ανάμεσά τους η Αμερική αλλά και η ίδια η Οθωμανική αυτοκρατορία. Στη χώρα έρχονταν άτομα από τα Βαλκάνια, την Αίγυπτο, τη Μ. Ασία, την Ιταλία, για να εργαστούν στα δημόσια έργα και τη σταφιδοκαλλιέργεια. Οι αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας όπως εμφανίστηκαν την περίοδο αυτή, συντέλεσαν στην καθυστέρηση της χώρας σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. 13. Πότε και με ποιους στόχους ιδρύθηκε η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος; ( ή μπορεί να είναι: Η ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας και η σημασία της για την οικονομία) Η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία ιδρύθηκε το 1841, αποτέλεσε τον κορμό του χρηματοπιστωτικού συστήματος . Η ίδρυσή της προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις επειδή: α) Στην οθωμανική εποχή, οι μικρογεωργοί αντιμετώπιζαν μεγάλη έλλειψη ρευστού χρήματος. Αυτό επέτρεπε στους τοπικούς προύχοντες, χριστιανούς ή μουσουλμάνους, οι οποίοι συχνά γίνονταν ενοικιαστές των φορών, να ασκούν το αποδοτικότατο επάγγελμα του τοκογλύφου. Το επιτόκιο που αποσπούσαν από τους γεωργούς κυμαινόταν συνήθως μεταξύ 15% και 45%. Είναι φανερό ότι δεν συνέφερε τους κοινωνικά ισχυρούς προύχοντες να ιδρυθεί μια σύγχρονη τράπεζα, η οποία θα θεράπευε την έλλειψη ρευστού, ενώ θα μπορούσε και να δανείζει τους χωρικούς. Ανάλογα συμφέροντα είχαν και οι μεγαλέμποροι, οι οποίοι δεν συνέδραμαν καθόλου την Εθνική Τράπεζα στα πρώτα της βήματα και τα κεφάλαιά της, συγκεντρώθηκαν με δυσκολία από το εξωτερικό: από ομογενείς και φιλέλληνες, με πρώτο τον ιδρυτή της, Ελβετό τραπεζίτη Εϋνάρδο (Eynard). Η Εθνική Τράπεζα από το 1842 καταπολεμά τη στενότητα χρήματος. α) Εξέδωσε χαρτονόμισμα αυξάνοντας την κυκλοφορία του ρευστού. β) Παρείχε χαμηλότοκα δάνεια, όχι στους μικροκαλλιεργητές, που ούτε είχαν πρόσβαση στα γραφεία της ούτε τις απαραίτητες εγγυήσεις, αλλά στους μικρεμπόρους, οι οποίοι μπόρεσαν να βρουν κεφάλαια με ετήσιο επιτόκιο 8-10%. Επικοινωνία: a.chaireti@arnos.gr
11
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr γ) Άρχισε να δανείζει και στο ίδιο το ελληνικό κράτος. δ) Άρχισε να επεκτείνει τις δραστηριότητες της εκτός Αθήνας, που δεν είχε ακόμη αξιόλογη οικονομική ζωή, στα εμπορικά κέντρα της χώρας: την Ερμούπολη και την Πάτρα. Στην προσπάθειά της να εδραιωθεί σε αυτές τις πόλεις διεξήγαγε μακροχρόνιο πόλεμο με τους τοπικούς εμπορικούς και πολιτικούς παράγοντες, αλλά στο τέλος αναγκάστηκε να συμβιβαστεί με τους τοκογλύφους. Παραμονές του Κινήματος της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843 η Εθνική Τράπεζα άλλαξε πολιτική. Αντί να δανείζει αποκλειστικά τους παραγωγούς και τους εμπόρους, άρχισε να χρηματοδοτεί όσους είχαν οικονομική φερεγγυότητα. Δηλαδή: έδινε κεφάλαια στους τοκογλύφους, που στη συνέχεια δάνειζαν με πολύ μεγαλύτερο τόκο. Πίστευε έτσι, ότι θα κυκλοφορούσε περισσότερο χρήμα άρα, θα περιοριζόταν η στενότητα ρευστού και τελικά θα έπεφταν και τα τοκογλυφικά επιτόκια. Συνάμα και τα δικά της κέρδη θα αυξάνονταν. Ο συνασπισμός Εθνικήςτοκογλύφων στερούσε τους αγρότες από κάθε ελπίδα φθηνού δανεισμού. Ο αρχικός στόχος της τράπεζας να χρηματοδοτήσει την παραγωγή και να καταπολεμήσει τους τοκογλύφους εγκαταλείφθηκε.
Επικοινωνία: a.chaireti@arnos.gr
12