Ontmoeten in beweging

Voor u ligt een inventarisatie van observaties, gespreksverslagen, vragen en gedachten voortkomend uit discussies en dialoog rondom de betekenis van inclusie in de dans voor ons onderwijs. De inzichten uit Next Move (2015-2018) en de herziening van het competentieprofiel van de HBO Docent Dans (2018) maakten dat wij als ArtEZ Bachelor Docent Dans (BaDD) behoefte hadden aan een inhoudelijke afweging en praktische vertaalslag van het begrip inclusie. In samenwerking met Adriaan Luteijn, artistiek manager van Introdans Interactie en pionier op het gebied van dans en inclusie, stelden wij de destijds in ontwikkeling zijnde module ‘Dans in de Maatschappij’ (DIM) ter beschikking ten behoeve van de verrijking van ons curriculum op dit thema. Directe betrokkenen vanuit BaDD waren Margreet Luitwieler als jaarcoördinator en Cecile van de Berk, docent DIM. Ronja White, alumnus BaDD, nam de uitdaging aan dit onderzoek vorm te geven. De opdracht aan Ronja was de betekenis van inclusie voor ons beroep zodanig te onderbouwen dat studenten een onderbouwde profielkeuze konden maken. Op basis daarvan konden dan eventueel aanvullingen en of aanpassingen in het curriculum gedaan worden.

Allereerst verdiepte Ronja zich in het begrip ‘inclusie’ en interviewde en observeerde ze experts die met inclusie en diversiteit in het dansveld werkzaam zijn. Ook organiseerde ze dialoogsessies met studenten, docenten en collegae van de opleiding, betrokken partijen rondom DIM en diverse zorginstellingen. Daarin haalde ze ideeën op over inclusie in onze sector in relatie tot de beroepsontwikkeling van de dansdocent. In 2019 werd Ronja plotseling ziek. Ze overleed op 7 oktober in datzelfde jaar. Ze wordt enorm gemist.

Om eer te doen aan Ronja’s opgeleverde werk en het verlies enigszins vorm te geven, zijn we op zoek gegaan naar iemand die een ‘strik’ kon leggen om de inmiddels verzamelde informatie. Wytske Lankester diende zich als bijna vanzelfsprekend aan. Wytske werkt bij de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) als docent, onderwijsontwikkelaar en onderzoeker op het gebied van sociaalartistiek werken. Zij is initiatiefnemer van het Reisgezelschap; een netwerk van partners uit de domeinen zorg&welzijn en kunst&cultuur die met elkaar optrekken in het creëren van sociaal-artistieke verbindingen. Vanuit dat netwerk is zij een direct betrokken collega in het sociaal-artistieke domein.

Wytske heeft inhoudelijk bijgedragen door lijn aan te brengen in de opgehaalde informatie, met als doel de dialoog voort te zetten. Met andere woorden, dit document is een tussenstap op weg naar de gewenste onderbouwing van het thema inclusie binnen ons prachtige curriculum en betekenisvolle beroep.

Rest mij mijn welgemeende DANK te betuigen aan alle collegae, studenten, alumni en betrokkenen van de opleiding die inhoudelijk aan deze publicatie hebben bijgedragen. Waardevol onderwijs ontwikkelen doe je in gezamenlijkheid en dankzij deze artistieke initiatieven en inhoudelijke feedback, bouwen wij aan de BaDD missie ‘Iedereen kan dansen en dans is voor iedereen toegankelijk’. In het bijzonder ook DANK aan Adriaan Luteijn voor het genereus delen van je kennis, netwerk en artistieke visie. Onze samenwerking waardeer ik ontzettend! We hebben stappen gezet en hopelijk gaan er nog velen volgen.

In een periode waarin het moeilijk wordt heb je helden nodig. Moedige mensen die oog hebben voor wat er gebeurt en visie hebben hoe daaruit te komen. Wytske is zo’n held. Dankzij haar gedrevenheid op het thema inclusie en moedige aanpak in een emotionele periode ligt er nu een handzaam document waar wij als opleiding in gezamenlijkheid met het veld verder mee kunnen. Wytske, DANK!

Netty van den Bosch Hoofd ArtEZ Bachelor Docent Dans n.vandenbosch@artez.nl

“Het is bijzonder om te dansen op basis van aanvoelen, elkaar energie geven, vertrouwen en overgave. Om meegenomen te worden door de muziek en de mensen. Om te dansen zonder te denken, samen iets neer te zetten, samen te zijn. Ik heb echt heel veel geleerd en ben voor mijn gevoel veel losser gaan bewegen en dansen. Ik ben meer gaan experimenteren, heb nieuwe vormen van bewegen voor mezelf ontdekt en ik ben ook veel beter in mijn vel gaan zitten.”

Juul Claassen, 15 jaar

“Ik wist dat ik veiligheid nodig had, een opbouwende, niet-veroordelende, zachte omgeving waar wel gewerkt kan worden. Het bleek een herontdekking te worden van wat dans voor mij betekent! Deze keer bleek dans mij een herintroductie te geven in de kunst van het ontmoeten. Hoe puur is het om een kind, een jongvolwassenen en volwassene te ontmoeten in de vrije dans-ruimte! De inspiratie die dat opleverde, bleek enorm. Een verrijking van mijn dansontwikkeling, maar zeker ook als mens!”

Marloes Frickel, 50 jaar

Dans is van betekenis

Inleiding

Dans betekent veel in het leven van Juul en Marloes. Ze spelen samen, maken contact, hebben plezier, leren over zichzelf, de ander, danstechnieken, expressiemogelijkheden, de (draag)kracht van een lichaam en de energie die een gezamenlijke prestatie oplevert. Juul en Marloes zijn onderdeel van Aard; een danstheatergezelschap van mensen tussen de 7 en 53 die volgens de website ‘noch kind noch volwassen zijn’. Het gezelschap is opgericht door Lotte Giezen en Heleen van der West, alumni van de Bachelor Docent Dans (BaDD) van ArtEZ. Zij vinden het belangrijk dat mensen door improvisatie en contactimprovisatie meer bewust worden van zichzelf en tegelijk van de ander. Dat draagt volgens hen bij aan gevoel van gelijkwaardigheid, erbij horen en verbondenheid. In het afgelopen jaar werd danstheater Aard net als zoveel gezelschappen door corona gedwongen te zoeken naar andere manieren van werken. In deze video is te zien hoe de dansers van Aard op afstand toch met elkaar repeteerden en vertelden wat het dansen voor hen betekent. Op pagina 30 zijn nog meer videovoorbeelden te vinden van ontmoeten in beweging.

In een onbekende werkelijkheid, met nog niet gebaande paden en een onzekere toekomst op allerlei fronten, is de rol van de kunst en kunstenaars onmiskenbaar groot. Dat is in deze tijd van corona meer dan eens duidelijk geworden. Lotte, Heleen en alle andere verschilmakers die te vinden zijn op pagina 31, zijn voorbeelden van kunstenaars die door hun verbeeldingskracht het vermogen hebben om in chaotische omstandigheden structuur te scheppen, inzichten te geven, troost te bieden, mensen een stem te geven en verhalen te vertellen. Het zijn kleine en intieme verhalen voor het raam van een verzorgingshuis, in ziekenhuizen wereldwijd door het uitvoeren van dezelfde choreografie en verhalen als groots en radicaal protestgeluid. Het spelen met de verbeelding kan mensen meenemen naar een nieuwe, andere wereld. Een wereld die we nu nog niet kennen, maar die opnieuw gebouwd of - in ieder geval deels - verbouwd moet worden. Kunst – en daarbinnen dans - draagt zo op allerlei manieren bij aan de kwaliteit van leven van mensen in (soms kwetsbare) omstandigheden omdat het op verschillende manieren een betekenisgevende waarde herbergt (LANKESTER, 2019).

Volgens Erik Jansen (2018) gaat het bij het vaststellen van de waarde van kunst niet per se over ‘alleen voor de kunst’ of ‘doel versus middel’ of ‘verbaal versus non-verbaal’, maar het gaat vooral over de betekenis van kunst in het leven van mensen. Jansen maakt een onderscheid in verschillende waarden van kunst en komt daarbij tot een driedeling:

Instrumentele waarde – externe waarde; iets van waarde verkregen door gebruik te maken van creatieve methoden en technieken (bijvoorbeeld economisch gewin of prestaties)

Constructieve waarde – betekenisgevende (socio-epistemische) waarde, waarin de kunst zowel een uitdrukking van concepten als van sociale verhoudingen vormt

Intrinsieke waarde – kunst als waardevol in zichzelf; kunst en creativiteit als aspect van de menselijke aard (JANSEN, 2018)

Deze publicatie neemt als uitgangspunt dat dans, alhoewel soms ook doel of middel, in ieder geval van betekenis is. Dans is van betekenis.

draaien leunen rennen sluipen springen vallen f adderen zwaaien vliegen duwen reiken nadere n liggen aanraken schateren dansen k l im m e n b o u w e n vastpakken loslaten omarmen rollen wi eb el en t r ippel en k r ui pen deinen b ui gen w e n k e n s toeien schoppen sprinten s taa n s t r u i k e l e n h u p p e l e n stampen trappelen bonken schudden trillen b ukk en eerleggen optillen stuiven razen gieren twisten ballen wringen blazen ro l le n s l i d e n o pb l azen glibberen inzakken golven wapperen u itzetten g roo ven in d r u k k e n krabben instorten opv o u wen tikken uitblazen u itwaa ien k o p r o l l e n d r a m m e n g r a z e n ve r w i j z e n b e n o e m e n b e wi j zen ontkennen beroepen inkakken angoan verschr hakkelen zag ersplinteren spitten deleten prutsen vreemdgaan v looien vechten sc haa tsen h o p p e n sl aan w r i n g e n s t o p p e n h a n g e n t i j g e r e n vertra gen ver snel l e n bevr iezen smelten zit

en aantrekken doorgeven steunen rijzen da len openen sluiten zweven drijven glijden glibberen buitelen kruipen s l ing eren tijgeren hinkelen stompen zwieren liften opvangen knielen krioelen kra bbelen aaien omhelzen boksen lac hen zoenen trainen twerken wijzen strompelen ne sprinten verdwijnen verschijnen onderstrepe n o ml i j nen rechtzetten o m g o o i e n o m f o e r s e n wecken wekken vloeren inslikken kopkluiven mu il korven ontzetten ontgroenen wiegen rompelen brekken ontz ien b la f en prakken v e r v a g e n o n d e r d o mp elen voegen graaien uiteenzetten ontmoedigen frutten ha zag en h a r k e n vers itten omvallen hameren stoten stuiteren zwemm e n gooien strekken a fw e r e n duwen tillen verzitten

s wi n gen buigen barsten schuiven rekken stretchen balancere ve r wonden snijden zwalken marcheren