MAREK BEBŁOT

WYWIAD

Elegancka, subtelna i prowokacyjna sztuka Helmuta Newtona Rozmowa z dr. Matthiasem Harderem, kuratorem wystawy w CSW Znaki Czasu w Toruniu.

MAREK BEBŁOT

Marek Bebłot: W Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu prezentowana jest właśnie retrospektywa Helmut Newton: Lubię silne kobiety, która przyjechała z Berlina. Dlaczego Newton powołał Fundację swojego imienia właśnie w tym mieście?

HELMUT NEWTON, Nova,Paryż, 1973, ©Helmut Newton Estate, dzięki uprzejmości Helmut Newton Foundation dr Matthias Harder: Helmut Newton urodził się w 1920 roku w Berlinie, w zamożnej żydowskiej rodzinie. Kochał swoje rodzinne miasto, ale po przejęciu przez nazistów władzy w Niemczech, musiał stawić czoła coraz większym restrykcjom, a po tak zwanej nocy kryształowej został nagle zmuszony do opuszczenia Berlina. Niemniej jednak po wojnie powrócił do pracy w Berlinie i zdecydował się przenieść tam swoje archiwum, zakładając instytucję poświęconą jego pracom i jednej z jego żon – June, zwanej również jako Alice Springs. W 2013 roku zawarł umowę z Fundacją Pruskiego Dziedzictwa Kulturowego i otrzymał wielki, historyczny budynek, który miał być przeznaczony na archiwum. Zaangażował architekta do przystosowania budynku na cele muzealne, a także zatrudnił kuratora, którym byłem ja. Niestety, zaledwie kilka tygodni później zmarł w Los Angeles. Z pomocą June – wdowy po Helmucie, która została prezesem Fundacji – w czerwcu 2004 roku otworzyliśmy Fundację Helmuta Newtona, tak jak było to planowane. Od tego czasu organizujemy wystawy czasowe, głównie zapraszając innych fotografów, ale także pokazujemy prace Newtona za granicą – tak jak to zrobiliśmy teraz w Toruniu.

Wystawa w Toruniu przypada w 100-lecie urodzin Newtona, w jakich miejscach będzie jeszcze prezentowana?

Wystawa retrospektywna w Toruniu obejmie prawie wszystkie aspekty jego twórczości, zwłaszcza fotografię mody, portretu i aktu, na prawie 200 zdjęciach. Najwcześniejsze to autoportret 16-letniego chłopca w studio słynnego fotografa mody Yvy, gdzie w latach 1936-1938 odbywał praktyki. Najnowsze to portret z 2000 roku. Newton aż do swojej śmierci był angażowany przez najbardziej renomowane magazyny i innych klientów. Zawsze był aktualny i współczesny, a często nawet wyprzedzał ducha swoich czasów. Dlatego też często był zajęty i przez kilkadziesiąt lat wykonał wiele świetnych prac. Wszystko to można zobaczyć również na wystawie w Toruniu.

Jak obecnie odbierane są jego zdjęcia, czy nadal skandalizują?

Jego twórczość jest pełna ponadczasowej elegancji i subtelnego uwodzenia, oczywiście była też prowokacyjna i nerwowa. Ale nie będę używał słowa „skandalizująca”. Odbiór jego fotografii jest wciąż bardzo silny, widzimy to na co dzień w naszej

Fundacji, słysząc komentarze gości. Newton nigdy nie przestawał zadziwiać ludzi swoimi zdjęciami - i tak jest i dzisiaj.

To, co robił Newton, to była jeszcze fotografia mody, czy już sztuka? Co sprawiło, że Helmut Newton zaczął tak fotografować?

Newton odnalazł swój wybitny styl, mieszkając w Paryżu od 1961 roku, pracując dla francuskiego Vogue’a i innych czasopism. Wziął modelki ze studia fotograficznego i wyszedł na ulice Paryża, co było niezwykłe, ale jak sam powiedział, chciał je sfotografować „w życiu”. Jego wczesne zdjęcia mody z lat 60. i 70. zawierają również różne narracje, to tak, jakby oglądać zdjęcia filmowe, czy kryminały, a nie wizualizacje mody, a to jest zawsze wymagające i trochę świeże, i nowe. Jeśli czytelnik magazynu zatrzymał się przy jego zdjęciach choćby na chwilę, był usatysfakcjonowany. Newton zawsze nazywał siebie fotografem, a nie artystą - nawet jeśli sprzedawał swoje zdjęcia za dobrą cenę na rynku sztuki. Ale dziś można by oczywiście patrzeć na jego fotografię jak na sztukę.

Helmut Newton ponad pięćdziesiąt lat był żonaty z June Newton. Jaka była jej rola w twórczości Newtona?

June bardzo inspirowała Helmuta, jako partnerka i fotografka. Jest zawodową aktorką i potrafi zrozumieć obie strony, za i przed aparatem. June była redaktorem wszystkich jego publikacji, zna jego twórczość jak nikt inny. W swojej autobiografii Newton opowiedział nam, jak czasem podsuwała mu pomysły na pewne ujęcia, m.in. słynne zdjęcie z samolotem, inspirowane Hitchcockiem, które znajduje się na wystawie w Toruniu, także jako baner na zewnątrz budynku muzeum.

Proszę na koniec tej rozmowy powiedzieć coś więcej o Fundacji i Muzeum Helmuta Newtona. Gdybyśmy wybrali się do Berlina, co moglibyśmy jeszcze zobaczyć?

Fundacja Helmuta Newtona została otwarta w 2004 roku, niestety bez udziału samego fotografa. Wystawy zmieniamy dwa razy w roku. Ostatnia wystawa nosiła nazwę Body Performance i była to zbiorowa wystawa 13. fotografów poświęcona różnym aspektom występów scenicznych. Obecna wystawa „Ameryka lat 70/80” prezentuje twórczość czterech fotografów: Helmuta Newtona, Evelyn Hofer, Sheila Metzner i Joel Meyerowitz z ich spojrzeniem na ten postępowy czas otwartego i liberalnego ówczesnego społeczeństwa USA. Następna wystawa będzie monograficzna, odkładana na później wielka, nowa retrospektywa Newtona, którą chciałem otworzyć w dniu jego setnych urodzin. Poza tymi tymczasowymi wystawami na parterze muzeum znajduje się również stała ekspozycja o nazwie Helmut Newton’s Private Property, zawierająca setki przedmiotów i pamiątek, w tym plakaty wystawowe, prywatne zdjęcia i faksy, jego wyjątkowy „Newton-car”, aparaty fotograficzne, magazyny i filmy o Newtonie. Również to „muzeum w muzeum” jest bardzo inspirujące i interesujące. Musicie przyjść i zobaczyć. n

Helmut Newton Foundation

Museum für Fotografie Jebensstrasse 2 D – 10623 Berlin https://helmut-newton-foundation.org