8203315107_Zepp_spr_arbNyn.indd 2
29-05-07 15:52:31
Litt 1 Lag tankekartet ferdig. I midten kan du teikne deg sjølv, eller du kan lime inn eit bilete. Lag så mange nye sirklar som du treng.
om m e g HOS VENNENE MINE
PÅL (STEFAR)
MAMMA
PÅ BISPE HAUGEN SKOLE
FAMILIEN MIN
SANDER (BROR)
I DOMKYRKJA
I NOREG
LANGRENN
BØKER
MEG SJØLV
KORPS
EG LIKER GYM
PIZZA
EG HØYRER HEIME
FAMILIEN MIN
HOBBYANE MINE
KATTEN MIN
HOBBYANE MINE
DATASPEL
I TRONDHEIM
EG HØYRER HEIME
MEG SJØLV
EG LIKER
8203315107_Zepp_spr_arbNyn.indd 3
29-05-07 15:52:32
1 Læ r
å læ r e
VEIT
ØN
SK JE
R
Å
VI
TE
1 Fyll ut tankekartet. I sirklane skal det stå namn på seks ulike læringsstrategiar. Ut frå kvar læringsstrategi lagar du strekar med fleire opplysningar, slik vi har gjort det med VØL-skjema.
R
HA
RT
LÆ
VØLSKJEMA
LÆRINGSSTRATEGIER
8203315107_Zepp_spr_arbNyn.indd 4
29-05-07 15:52:32
2 Fyll ut dei to første rutene i VØL-skjemaet nedanfor. No skal eg lære om ÅL V Dette VEIT eg frå før
Ø Dette ØNSKJER eg å få vite
L Dette har eg LÆRT
8203315107_Zepp_spr_arbNyn.indd 5
29-05-07 15:52:32
3 Ta eit BISON-overblikk over teksten «Ålen – ein trekkfisk?».
Ålen – ein trekkfisk? Ålen er ein fisk som liknar på ein orm. Ein hoål kan bli 1,5 meter lang, men hannålen blir berre halvparten så stor. Den norske ålen begynner livet i Sargassohavet, langt ute i Atlanterhavet. Der blir ålelarvane klekte. Larvane flyt med havstraumane mot Noreg. Ein ålelarve bruker om lag tre år på reisa. Når han kjem til norskekysten, er han blitt til ein bitte liten, gjennomsiktig glasål. Den vesle ålen sym opp ei elv eller ein bekk, så langt han kan kome. Her lever han i mange år, heilt til han er blitt ein vaksen blankål. Då sym han ned til havet att. Mot straumen Og så forsvinn ålen frå norskekysten. Han sym og sym, mot straumen, heilt til han er tilbake i Sargassohavet. Der legg hoene egga sine, og hannane sprøyter mjølke over dei. Slik blir egga befrukta. Etter ei stund blir egga klekte, og nye, små ålelarvar er klare for den lange reisa mot Noreg. Trekkfuglane reiser også langt for å kome tilbake til den staden der dei sjølve blei klekte. Der legg dei egga sine. Slik er det altså med ålane òg. Kanskje vi burde kalle dei trekkfiskar?
4 Nærles teksten om ålen, og set strek under viktige ord.
8203315107_Zepp_spr_arbNyn.indd 6
29-05-07 15:52:33
5 Skriv minst ti nøkkelord om ål. _____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
6 Teikn ein ål i firkanten i midten, og fyll ut tankekartet om ål.
ÅL
7 Fyll ut L-ruta i VØL-skjemaet om ål på side 5.
8203315107_Zepp_spr_arbNyn.indd 7
29-05-07 15:52:33
8 Les teksten om maneter nedanfor, og strek under viktige ord.
Merkelege maneter Manetmat Manetene er rovdyr som lever i havet. Du har kanskje sett både glasmaneter og brennmaneter. Manetene et plante- og dyreplankton, fisk og andre maneter. Glasmanetene et faktisk brennmaneter! Sjølv om glasmanetene er ufarlege for oss, er gifta deira dødeleg for brennmanetene. Manetene har ikkje så mange fiendar her hos oss. Derfor blir det så forferdeleg mange av dei. I tropane finst det derimot store fiskar og skjelpadder som lever av maneter. I Japan fangar folk maneter som dei tørkar og et. Det liknar visst litt på marshmallows – men kanskje ikkje på smak! Leikegrind for småfiskar Det er nokså vanleg at småfisk søkjer ly under brennmaneter. Dei sym inn og ut mellom tentaklane utan å brenne seg. I denne «leikegrinda» er dei trygge for store og svoltne fiskar, som ikkje tør nærme seg dei farlege manetene. Fleire små maneter Du har kanskje lagt merke til at glasmaneta har fire blålilla merke på oversida. Dei har form som hesteskor. Det er her maneta lagar kjønnscellene sine. Dei befrukta egga blir klekte til små larvar. Desse larvane sym omkring i sjøen nokre dagar. Så søkk dei ned på botnen. Der set dei seg fast på steinar eller skjel. Etter ei tid skjer det noko merkeleg: Larven utviklar seg til noko som liknar på ein stabel med tallerkenar. Etter kvart losnar desse «tallerkenane» éin etter éin. Kvar tallerken blir til ei bitte lita manet, berre eit par millimeter brei. Men den vesle maneta veks fort. På tre månader er ho vaksen og kan begynne å lage kjønnsceller. Etter nokre månader har ho gjort jobben sin og døyr. Då begynner det å bli vinter. Men larvane lever vidare. Og neste sommar ligg det nye maneter og lurer i vasskorpa.
8203315107_Zepp_spr_arbNyn.indd 8
29-05-07 15:52:34
9 Skriv nøkkelord til teksten «Merkelege maneter». Nøkkelord til første avsnitt: ____________________________________________________________________________________________ Nøkkelord til andre avsnitt: ____________________________________________________________________________________________ Nøkkelord til tredje avsnitt: ____________________________________________________________________________________________ Nøkkelord til fjerde avsnitt: ____________________________________________________________________________________________ Nøkkelord til femte avsnitt: ____________________________________________________________________________________________ 10a Lag eit samandrag av teksten «Merkelege maneter». Skriv éi setning for kvart avsnitt. Bruk dine eigne ord. Overskrift: __________________________________________________________________________________________________________________________ Første setning: __________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________
Andre setning: ___________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________
Tredje setning: __________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________
Fjerde setning: ___________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________
Femte setning: ___________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________
b Lag ei teikning til samandraget ditt, og skriv ein kort bilettekst til teikninga.
8203315107_Zepp_spr_arbNyn.indd 9
29-05-07 15:52:34
8203315107_Zepp_spr_arbNyn.indd 10
29-05-07 15:52:37
opp og ned i Substantiv r, 8
.
verb s, 6
substantiv s, 5
Han
og verb e, 2
.
adjektiv s, 7
adjektiv t, 5
frå ein Substantiv s, 4
verb s, 8
. adjektiv b, 3
Plutseleg
substantiv h, 6
og verb b, 10
substantiv k, 7
verb b, 5
i Substantiv p, 11
.
verb r, 6
substantiv h, 7
med eit substantiv b, 6
Han
. adjektiv h, 4
substantiv p, 5
! verb h, 3
verb f, 5
Jenter 12 år, 60 meter løp
substantiv v, 4
3 Skulen har hatt idrettsdag. I tabellen til venstre ser du resultata frå 60-meteren. Lag ei liste over kven som kom på dei ti første plassane, slik:
Alexandra
10,4
Beate
8,9
Cecilie
9,7
Danuta
11,0
3 __________________________________________________________________________
Elisabeth
9,9
4 __________________________________________________________________________
Fatima
8,6
5 __________________________________________________________________________
Guro
9,4
6 __________________________________________________________________________
Helene
9,1
Ingrid
10,2
Johanne
10,6
1 __________________________________________________________________________ Fatima kom på første plass. 2 __________________________________________________________________________
7 __________________________________________________________________________ 8 __________________________________________________________________________ 9 __________________________________________________________________________ 10 __________________________________________________________________________ 11
8203315107_Zepp_spr_arbNyn.indd 11
29-05-07 15:52:37