Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar, Fatma Küçük by AURA İstanbul

Post - Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar Post - Pandemic Urbanization Practices: Spatial / Social Reflections Fatma Küçük Stüdyo Yürütücüleri / Studio Instructors: Cem İlhan - Devrim Çimen

ultu

ts Ken

kamusal public Endüstri 4.0 Industry 4.0

c Agri

“İktidarın olduğu yerde direniş vardır.” (Foucault, 1993)

arım el T

an Urb

‘’There is resistance where there is power.’’ (Foucault, 1993)

AURA-İSTANBUL | BAHAR 2020

İçindekiler

Contents

Özet

3-4

Giriş

I.Bölüm Pandemiler ve Kentleşme 1.1. Kentleşme Kavramı (Çatalhöyük’ten Kadıköy’e) 1.2. Geçmişteki Pandemiler 1.3. Ortaçağ Kentleri’nde Hijyen

Summary

3-4

Introduction I.Chapter

4-13

4 4-13

12-13

Pandemics and Urbanization 1.1. The Concept of Urbanization (From Catalhoyuk to Kadiköy) 1.2. Pandemics of the Past 1.3. Hygiene in Medieval Cities

12-13

II.Bölüm

14-17

II.Chapter

14-17

Biyoiktidar Meselesi Olarak Pandemi 2.1. Panoptikon Kavramı 2.2. Haritalandırma (Kolera: Londra, İstanbul Örneği)

14-15

Pandemic as a Question of Biopower 2.1. The Term of Panopticon 2.2. Mapping (Cholera: London, Istanbul Example)

14-15

III.Bölüm Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri (Cov-19) 3.1. Gözetim Teknolojisi 3.2. Pandemi Süreci ‘Sosyal Mesafelenme’ (Mekan Algısı -Yok Mekan) 3.3.’Fiziksel Mesafelenme’ Uygulanabilirliği (İstanbul / Kadıköy İncelemesi) 3.3.1. Toplu Taşıma 3.3.2. Açık Rekreasyon Alanları 3.3.3. Kapalı Rekreasyon Alanları 3.3.4. Eğitim Mekanları 3.3.5. Toplu Çalışma Mekanları 3.4. Mekansal / Sosyal Yansımalar 3.5. Cov-19 Sonrası Bir Yaşam Tahayyülü Kadıköy/Boğa

4 5-8 9-11

15-16 16-17

III.Chapter

18-51

Post-Pandemic Urbanization Practices (Cov-19) 3.1. Surveillance Technology 3.2. Pandemic Process ‘Social Distancing’ (Space Perception - ‘Non-Place’) 3.3. Physical Distance Applicability (Istanbul / Kadikoy Case) 3.3.1. Public Transport 3.3.2. Outdoor Recreation Areas 3.3.3. Indoor Recreation Areas 3.3.4. Places of Education 3.3.5. Collective Work Places 3.4. Spatial / Social Reflections 3.5. Imagination of a Life After Cov-19 Kadikoy /Boga

18 18-19 19-21 22-25 26-31 32-35 36-39 40-43 44-47 48-49 50-51

4 5-8 9-11

15-16 16-17

18-51 18 18-19 19-21 22-25 26-31 32-35 36-39 40-43 44-47 48-49 50-51

Sonuç

Result

Kaynakça

References

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

Post - Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post - Pandemic Urbanization Practices: Spatial / Social Reflections

Fatma Küçük

Fatma Kucuk

Anahtar Kelimeler; pandemi, kentleşme, hijyen, biyoiktidar, gözetim, yok-mekan, dijital arayüz...

Keywords; pandemic, urbanization, hygiene, biopower, surveillance, non-place, digital interface...

Özet

Summary

Bu araştırmada; ‘’Salgınların kentlere ve kentleşmeye etkileri nelerdir?’’, ‘’Cov-19 sonrası, kullanıcı davranışları ve mekan kullanım senaryoları ne yöne evrilecek?’’, ‘’Pandemi süreci kentsel mekan pratiklerini nasıl etkileyecek?’’, ‘’Cov-19 sürecinde iktidarın ‘kapatma’, ‘yasak koyma’, ‘gözetleme’ durum yaklaşımları, kentsel mekanları nasıl şekillendirecek?’’ gibi sorular yöneltilerek COVID-19 pandemisinin kentlere olan etkisi tartışılmaktadır.

In this research, ‘‘What are the effects of outbreaks on cities and urbanization?’’, ’’How user behaviors and space usage scenarios will evolve after Cov-19?’’, ‘‘How pandemic will affect urban space practices?’’ and ‘‘How Cov-19’s power closure, prohibition and surveillance approaches will shape urban spaces?’’ questions are asked; the effects of COVID19 pandemic on cities are discussed. As the pandemic process is still ongoing, it was preferred as a method to investigate the effects of past outbreaks on cities and to deal with ‘pandemic’ by associating it with different concepts. The phenomenon of “pandemic” in the context of outbreaks from past to present; ‘’Biopower‘’ is primarily associated with various concepts such as hygiene, urbanization, space, space-space, distance, digital interface….

Pandemi sürecinin halen devam ediyor olması sebebiyle geçmişteki salgınların kentlere olan etkilerin araştırılması ve ‘pandeminin’ farklı kavramlarla ilişkilendirilerek ele alınması yöntem olarak tercih edilmiştir. Geçmişten günümüze salgınlar tarihi kapsamında, ‘’pandemi’’ olgusu; ‘’biyoiktidar’’ öncelikli olmak üzere hijyen, kentleşme, mekan, yok-mekan, mesafe, dijital arayüz… gibi çeşitli kavramlarla ilişkilendirilmektedir.

The scope is created from different perspectives with the discussion of pandemic and urban space, which takes from Catalhoyuk to Kadikoy, from the Middle Ages to the Present, from the Plague to Cov-19. In the study, the concept of pandemic is opened by discussing the concept of urbanization first, and the hygiene phenomenon, which is considered as the cause of epidemics in medieval cities, is mentioned. In addition, the concept of pandemic is associated with concepts such as panopticon, closure, surveillance, and supervision, and “biopower and pandemic” is opened for discussion. With the Cov-19 process, this discussion is carried to the present day and urban space practices are questioned again. In order to reduce

Kapsam; Çatalhöyük’ten Kadıköy’e; Ortaçağ’dan Günümüze; Veba’dan Cov-19’a kadar süre gelmekte olan pandemi ve kentsel mekan tartışmasıyla farklı perspektiflerden ele alınarak oluşturulmaktadır. Anlatıda; ilk olarak kentleşme kavramı tartışılarak pandemi kavramı açılmakta; Ortaçağ kentlerinde salgınların sebebi olarak düşünülen hijyen olgusuna değinilmektedir. Bunun yanı sıra pandemi kavramı; panoptikon, kapatma, gözetim, denetim gibi kavramlarla ilişkilendirilerek ‘biyoiktidar ve pandemi’ tartışmaya açılmaktadır. Pandemi halindeki Cov-19 süreci ile bu tartışma günümüze taşınmakta ve kentsel mekan pratikleri tekrar sorgulanmaktadır. Salgının yayılımını azaltmak için

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

‘1.5 metre’ mesafelenme kuralı gündeme ile gelen ‘sosyal mesafe’ kavramı ele alınarak meselenin, sosyal ve mekan olma hali tartışmaya açılmaktadır. Dijital arayüzler ile boyut değiştiren mekan, ‘’yok-mekan’’ kavramı ile diyalektik olarak tartışılmaktadır. Tartışmalar sonucunda ise pandeminin kentsel mekan pratikleri görünür kılınmakta; pandeminin mekansal / sosyal yansımaları, alternatif bir yaşam tahayyülü olarak temsil edilmektedir.

the spread of the epidemic, the concept of “social distance”, which comes to the agenda with the 1.5 meter distance rule, is discussed and the social state of the issue is opened for discussion. The space that changes size with digital interfaces is discussed dialectically with the concept of “nonplace”. As a result of the discussions, urban space practices of the pandemic are made visible, and the spatial/social reflections of the pandemic are represented as an alternative life imagination.

Giriş Introduction Araştırmaya; ilk olarak geçmişteki salgınların incelendiği ve kentlere olan etkilerinin tartışıldığı ‘’Pandemiler ve Kentleşme’’ bölümüyle başlanmaktadır. Bu bölümde Kentleşme kavramı tartışılıp, Ortaçağ kentlerinin salgınlarla olan mücadelesi anlatılmakta ve hijyen konusuna değinilmektedir. Ardından pandeminin Biyo-iktidar kavramıyla ele alındığı ‘’Biyoiktidar Meselesi Olarak Pandemi’’ bölümü ile salgın ve beden üzerinden iktidar olgusu tartışmaya açılmaktadır.

The research begins with the ‘’Epidemics and Urbanization‘’ section, in which the past epidemics and their effects on the cities are discussed. In this section, the concept of “Urbanization” is researched and the struggle of medieval cities with epidemics is discussed, also hygiene term is investigated. Then, the phenomenon of “power over the epidemic and body” is opened for discussion with the section the “Pandemic as a Question of Biopower”.

Son bölümde ise ‘’Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri (Cov-19)’’ başlığıyla pandemi sonrası mekan, dijital gözetim teknolojileri ile haritalandırma gibi konulara değinilerek, mesafe kavramı tartışılmaktadır. Cov-19 gündemi olan ‘Sosyal Mesafelenme’ irdelenip ‘Fiziksel mesafelenme’ kavramı sorgusu yapılmaktdır. Bu kavramın, farklı mekanlardaki uygulanabilirliği sorgulanmakta; pandemi sürecinin mekansal sosyal yansımaları görünür kılınarak kentleşme mekan pratikleri tartışılmaktadır.

In the last section the concept of distance is investigated by addressing issues such as “space after pandemic”, “digital surveillance technologies” and “mapping” in section of “Post-Pandemic Urbanization Practices (Cov-19)”. With the concept of ‘Social Distance’ which is the Covid-19 agenda, the question of ‘Physical distance’ is made. The applicability of this concept in different places is questioned, urbanization-space practices are discussed by making the spatial-social reflections of the pandemic process visible.

1. Pandemiler ve Kentleşme Pandemi, Antik Yunan dilinde tüm anlamına gelen ‘pan’ ile insanlar anlamına gelen ‘demos’ kelimelerinden türetilmiştir. Küresel salgın anlamına gelen pandemi salgın hastalıklarından ayrılmaktadır. WHO (Dünya Sağlık Örgütü) tanımlamasına göre; salgın hastalıkların pandemi haline gelebilmesi için nüfusun daha önce maruz kalmadığı bir hastalığın ortaya çıkması, hastalığa neden olan etmenin insanlara bulaşıp tehlikeli bir hastalığa yol açması ve hastalık etmeninin insanlar arasında kolay bir şekilde

1. Pandemics and Urbanization Pandemic is derived from the words “pan” meaning “all” and “demos” meaning “people” in the Ancient Greek language. The pandemic, which means global epidemic, differs from epidemic diseases. According to the WHO (World Health Organization) in order for epidemics to become a pandemic, there are several conditions such as; a disease that the population has not previously been exposed

devamlı olarak yayılması koşulları gerekmektedir.1

to must occur, it is necessary to infect people and cause a dangerous disease and the disease factor must be spread easily among people.1

Geçmişe bakıldığında, farklı zaman dilimlerinde pandemilerin yaşandığı görülmektedir. Özellikle Ortaçağ kentlerinin salgın mücadelelerinin oldukça büyük yıkımlara neden olduğu dikkat çekmektedir. Kıtlık ve uzun süren savaşlar, hastalıkların yayılmasını kolaylaştırmakta; salgın hastalıklar pandemi haline gelmektedir. Tarih boyunca, salgınların yaşanmasının ana nedenleri arasında tarım toplumlarının olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Yerleşik sisteme geçiş sürecinde temiz su bulma güçlüğü, farklı bölgelerdeki insanlarla iletişiminin artması ve kentlerin kurulmasıyla birlikte insanların bir arada yaşaması büyük salgınlara neden olmuştur. Yaşanan bu salgınlar, pandemi haline gelerek kentleri etkilemiş; mekanlaşma pratiklerini şekillendirmiştir.

It is seen that pandemics have been experienced in different time periods in the past. It is noteworthy that the epidemic struggles of medieval cities caused great destructions. Scarcity and protracted wars facilitated the spread of diseases and caused epidemics to become a pandemic. It would not be wrong to say that agricultural life is one of the main reasons for epidemics throughout history. The difficulty of finding clean water in the transition to the settled life has led to increased communication with people in different regions and the coexistence of people with the establishment of cities caused great epidemics. These turned to pandemics and affected cities also shaped practices of placing.

1.1. Kentleşme Kavram (Çatalhöyük’ten Kadıköy’e)

1.1. Term of Urbanization (From Catalhoyuk to Kadikoy)

Avcı-toplayıcılık döneminden sonra tarım ve hayvancılığa geçiş ile mekan arayışlarına gidilmiştir. Yerleşik düzen; ortaya çıkan üretim ve mekan değişim-dönüşümü için belirleyici olmuş; kentleşme süreci başlamıştır. Kentleşme, Marshall’ın da dediği gibi şehirlerin oluşum sürecidir (2009: 399). Uzun olan bu süreçte köyden metropollere, birçok yöntem denenmiştir (Valbelle, 2000: 454).2

After the hunter-gathering period, the search for a place started with the transition to agriculture and animal husbandry. The settled order has been decisive for the emerging production and space change-transformation, and the urbanization process has begun. Urbanization is the formation process of cities, as Marshall said (2009: 399). In this long process, many methods have been tried from villages to metropolises (Valbelle, 2000: 454). 2

Kurulan en eski şehirle ilgili yeni bulgular MÖ 11.000 yıla işaret etmekte3 fakat eldeki tamamlanmış veriler kentleşmeyi M.Ö. 4.000 yıla götürmektedir (Marshall, 2009: 399). Neolitik Çağ’da kentleşmenin ilk adımlarının atıldığı Çatalhöyük; düzenli bir kent planına sahiptir. Evler dikdörtgen planlı olup, ailenin ihtiyaçlarına göre değişmektedir. Sokakları olmayan kentte, evlerin çatıları geçiş için kullanılmakta, evlerin içine de bu çatılar aracılığıyla girilmektedir (Mellerat, 2002: 40- 47).4

New discoveries about the oldest city established point to 11,000 BC 3, but the completed data at hand have made urbanization BC. It takes 4,000 years. (Marshall, 2009: 399).Catalhoyuk, where the first steps of urbanization were taken in the Neolithic Age, has a regular city plan. The houses are rectangular and change according to the needs of the family. In the city there weren’t any streets, the roofs of the houses are used for the transition, and the houses are entered through these roofs (Mellerat, 2002:40-47).4

1. wikipedia.org / Pandemi

1. wikipedia.org / Pandemic

2. Duman, 2016: 746

3. Göbeklitepe

3. Gobeklitepe

4. Berk, Uyanık, 2016: 9

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

İmaj 1: Pandemi ve Kentleşme / Tarihsel Süreç, Küçük F., 2020

17.yy

16.yy

15.yy

14.yy

Image 1: Pandemic and Urbanization / Historical Process, Kucuk F., 2020

Rus Vebaıs 1770-1772

İngiltere England

-haritalama -mapping

-atık -içme -sıhhi -bathroom -waste suyu düzenleme -drinking - sanitary -ölüm water regulation -death

historical process Pandemi / Kentleşme Pandemic / Urbanization

istanbul fethi Conquest of istanbul

-yeni çağ -new age

fransız ihtilali french revolution

1789

Kavimler Göçü Migration Period

-orta çağ -middle ages

1453

375

Dr.John SNOW

rönesans

renaissance

-yerleşik düzen -permanent settlement

-organik kent planı -organic urban plan

-ideal kent planı -ideal city plan

Palmanova / italya Palmanova / italian

-çatalhöyük -catalhoyuk

Kentleşme Pandemi urbanization Pandemic

Balkanlar 1738

Londra London

-konut -housing-hava -hamam -ateş -weather -hammam -fire -banyo

analiz analysis tarihsel süreç

B. Marsilya 1720-1722

Büyük Londra V. 1665-1666 Fransa 1668 İspanya Vebası 1676-1685 Büyük Viyana V. 1679

İtalyan V. 1629-1631 İngiltere Vebası 1636 Sevilla Vebası 1647-1652

İspanya V. 1596-1602

Kara Ölüm 1347-1357

Justinianus Salgını 541-542

-veba -black death

Sars 2003 Domuz G. 2009 Mers 2012 Covid-19 2019

Hong Kong G. 1968-1969

Asya Gribi 1957-1958

Kolera-7 1961-1975

İspanyol G. 1918-1920

21.yy

20.yy

19.yy

18.yy

Kolera-1 1817-1824 Kolera-2 1829-1851 Kolera-3 1852-1860 Üçüncü Veba S. 1855 Kolera-4 1863-1879 Kolera-5 1881-1896 Rus Gribi 1889 Kolera-6 1899-1923

-kolera -cholera

-koronavirüsü

-coronaviruses

-grip -inﬂuenza

İstanbul Istanbul

Istanbul

Türkiye Turkey

1.5m

kadıköy kadıkoy

-gözetleme teknolojisi

-surveillance technology

-yakın çağ -modern age

endüstri 4.0 industry 4 0

Voisin Planı / Paris Plan Voisin / Paris

1969

industrial Revolution 1870

Panopticon

Günümüz

sanayi devrimi

1784

Panoptikon

-modern kent planı -modern city plan

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

İmaj 2: Organik Kent Planı, Orta Çağ, Çizim: Küçük F., 2020

İmaj 3: İdeal Kent Planı, 15.yy, Çizim: Küçük F., 2020

Ortaçağ Kentlerine gelindiğinde ise daha çok merkezi bir semt veya çekirdek, onun etrafını saran, ona dolambaçlı geçitlerle yaklaşan bir dizi düzensiz halka görülmektedir. Bergues gibi küçük bir yerleşim biriminde bile, tam merkezindeki çekirdekte sadece üç cadde kesişir. Düzensiz ve daralıp kıvrılan caddeler, rüzgarın hızını kesmektedir.5 Fakat Ortaçağ kentlerindeki bu organik planlama; hava sirkülasyonunu olumsuz etkilemiş ve kentte çeşitli hijyen sorunlarının doğmasına neden olmuştur. (İmaj 2)

When it comes to Medieval Cities, it is mostly a central district or a core, a series of irregular rings that surround it or approach it through winding passages. Even in a small settlement like Bergues, only three streets intersect at the core right in the center. Irregular and narrow streets curtail the wind speed.5 But this organic planning in medieval cities; negatively affected the air circulation and caused various hygiene problems in the city. (Images 2)

Image 2: Organic City Plan, Middle Ages, Drawing: Kucuk F., 2020

Image 3: Ideal City Plan , 15th century, Drawing: Kucuk F., 2020

By the 16th century, the renaissance effect is seen in urbanization practices. For example; As with the Palmanova city plan, the Ideal City Plan diverges from the organicness of medieval cities. (Images 3) As stated by Kostof, there is a tendency to “geometric”, “formal” and “aesthetic” urban forms in the Renaissance Period instead of organic, spontaneous urban texture of the Middle Ages. The ideal urban understanding of the period is emphasized with the principles of “border”, “regularity”, “closure”, “defined population” and “controllability” of geometric forms. 6

Geç Ortaçağda durum biraz farklıdır. 16.yy a gelindiğinde kentleşme pratiklerinde Rönesans etkisi görülmektedir. Örneğin; Palmanova kent planında da olduğu gibi İdeal Kent Planı, ortaçağ kentlerinin organikliğinden uzaklaşmaktadır.(İmaj 3) Kostof’un da belirttiği gibi Ortaçağ’ın organik, kendiliğinden oluşan kent dokusu yerine Rönesans Dönemi’nde ‘geometrik”, “biçimsel” ve “estetik” kent formlarına eğilim görülmektedir. Geometrik biçimlerin “sınır”, “düzenlilik”, “kapalılık”, “tanımlı bir nüfus” ve “kontrol edilebilirlik” ilkeleriyle dönemin ideal kent anlayışını vurgulanmaktadır. 6 Sanayileşme ile birlikte yoğunlaşan kentlerde barınma sorunları görülmüştür. 19.yy ortalarında işçi sınıfının yaşam koşulları olumsuz etkilenmiş, kentlerde hijyen sorunsalı doğmuştur.

Housing problems have been observed in cities, which intensified with industrialization. In the mid19th century, the living conditions of the workers were negatively affected and the hygiene problem was born in the cities. With this new lifestyle created by the Industrial Revolution, the residential architec-

5. Mumford, 2007: 372-378

6. Kürkçüoğlu, 2010: 81

6. Kurkcuoglu, 2010: 81

İmaj 4: Palmanova, İtalya

İmaj 5: Voisin Planı -Paris, Le Corbusier. (Paris, 1922). Image 5: Le Corbusier’s Plan Voisin for Paris (Paris, 1922).

Sanayi Devrimi’nin yarattığı bu yeni yaşam biçimiyle, konut mimarisi sorgulanmıştır. Le Corbusier’ye göre, makine her şeyi alt üst etmiştir. 7

ture has been questioned. According to Le Corbusier, the machine has turned everything upside down. 7

Image 4: Palmanova, Italian

Unlike the medieval urban plan approach, in the Voisin Plan, Le Corbusier proposes to rise vertically by advocating forcing against nature; argues that man can only survive by controlling nature (Image 5). While evaluating the city of the 20th century in a theoretical framework, in 1922, Le Corbusier suggested that in the ‘modern city’, high-rise buildings, in which many people live and raised from the ground, should be located instead of many buildings that spread to the ground.8

Ortaçağ kent plan yaklaşımının aksine Voisin Planı’nda, Le Corbusier doğaya karşı zorlamayı savunarak düşeyde yükselmeyi önermekte; insanın ancak doğayı kontrol ederek varlığını sürdürebileceğini savunmaktadır (İmaj 5). 1922 yılında, Le Corbusier 20. yüzyılın kentini kuramsal çerçevede değerlendirirken ‘çağdaş kent’te, yeşili yok ederek toprağa yayılan çok sayıda yapı yerine, içinde çok sayıda insanın yaşadığı, zeminden yükseltilen yüksek yapıların yer almasını önermiştir. 8

In addition to urban planning approaches addressed to urbanization practices from past to present, Kadikoy / Istanbul urban plan with today’s grid system is reconsidered in the third chapter with the spatial social approaches of the Cov-19 pandemic.

Geçmişten günümüze kentleşme pratiklerine yönelik değinilen kent planlama yaklaşımların yanı sıra günümüzün gridal sistemli Kadıköy / İstanbul kent planı, Cov-19 pandemisinin mekansal sosyal yaklaşımları ile 3. bölümde tekrardan ele alınmaktadır.

1.2. Past Pandemics 1.2. Geçmişteki Pandemiler “Kara Ölüm” olarak bilinen veba; kentlerin düzensizliği, hijyen açısından yetersizliği, uzun süreli savaşlarla beraber yaşanan kitle hareketleri, sefalet ve ticaretle beraber geniş bir coğrafyayı etkilemiştir. 1720’de yaşanan son salgına kadar büyük veba salgınları Avrupa’yı birkaç defa

The plague known as “Black Death” has affected a wide geography with irregularity of cities, inadequacy of hygiene, mass movements with prolonged wars, misery and commerce. Large plague epidemics seriously threatened Europe several times until the last epidemic in 1720. One of the causes of the Roman Empire collapse is said to be the plague epidemic. 9

7. Baba, 2018: 216

8. Aktuğlu Aktan, 2012: 80

8. Aktuglu Aktan, 2012: 80 9. Lewis, 1998: 60-65

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

İmaj 6: Veba, Kolaj: Küçük, F., 2020

İmaj 7: 19. yy’da şehir tulumbalarından yayılan kolera, Ölüm Dispanseri, George Pinwell, 1866.

Image 6: Black Death, Collage: Kucuk F., 2020

Image 7: Cholera, which spread from force pump in the 19th century, Death’s Dispensary, George Pinwell, 1866.

ciddi olarak tehdit etmiştir. Roma İmparatorluğu çöküşünün nedenlerinden birinin, veba salgını olduğu söylenmektedir. 9 Kolera ise mikroorganizmaların henüz bilinmediği 19.yüzyılda çeşitli zamanlarda, altı kez pandemi haline gelmiştir. Nuran Yıldırım’ın da belirttiği koleranın salgın yapıp yapmaması; su tedariğindeki hijyen koşullarına bağlıdır. Hastalığın yayılmasına en uygun yerler olan büyük şehirlerdeki yoksulların havasız, karanlık ve sağlıksız evleri de bu salgını tetiklemiştir. Bununla birlikte salgın kaynağının şehrin suları olduğu, halk tarafından bilinmediği için bu salgın sınıf ayrımı gibi konuları gündeme getirmiştir. Örneğin; Paris’teki ilk kolera salgınında halkın, ölümleri koleradan kaynaklandığına inanmamış olması, ’’devlet fakirlerden kurtulmak için onları zehirleyerek yok etmeye çalışıyor’’ diyerek isyan etmesine yol açmıştır. 10

Cholera became a pandemic six times at various times in the 19th century, when microorganisms were not yet known. As Nuran Yıldırım stated, whether cholera does an epidemic or not; depends on the hygiene conditions in the water supply. The poor, dark and unhealthy houses of the poor in the big cities, which are the most suitable places for the spread of the disease, also triggered this epidemic. However, this epidemic brought up issues such as class separation, as the waters of the city were not known to the public as the source of the epidemic. For example; The fact that the people did not believe that the deaths were caused by cholera in the first cholera epidemic in Paris led to the rebellion by saying “the state tries to destroy poor people by poisoning them to get rid of poor” and.10

Salgınların bu şekilde sosyal etkilerinin olması yanı sıra iktidarın gözetim ve denetimine yönelik yaptırımlarını ifade etmek için Osmanlı’daki salgın hastalıklara değinmek gerekirse;

To mention the epidemic diseases in the Ottoman Empire to express the social effects of outbreaks in this way as well as to express their sanctions for the surveillance and control of the government;

9. Lewis, 1998: 60-65

10. Yıldırım, 2006: 2

-banyo -konut -bathroom-housing

-hamam -hammam

Londra London

İngiltere, England

Paris

-içme -atık -hava suyu -waste -weather -drinking - sanitary water-sıhhi regulation

Fransa, France

-ateş -ölüm -fire -death

düzenleme

İmaj 8: Ortaçağ Kentlerinde Hijyen, Kolaj: Küçük, F., 2020 Image 8: Hygiene in Medieval Cities, Collage: Kucuk F., 2020

It is said that the first cholera epidemic during the Ottoman period reached the Anatolian and Mediterranean coasts via Baghdad from the Persian Gulf. Especially Istanbul is at a disadvantageous point that may cause the outbreak to spread due to its geographical location. For this reason, when the first cholera pandemic came to Istanbul in 1831; Quarantine practices in the Ottoman Empire first started in the Bosphorus. Then, in 1836, a seven-item instruction, which was considered the first quarantine regulation, was prepared.11 Quarantine sites were established in the Bosphorus and isolation practices were made for merchant ships.

Osmanlı Dönemi’ndeki ilk kolera salgınının Basra Körfezi’nden, Bağdat yoluyla Anadolu ve Akdeniz sahillerine ulaştığı söylenmektedir. Özellikle İstanbul, coğrafi konumundan dolayı salgının yayılmasına neden olabilecek sakıncalı bir noktadadır. Bu sebeple birinci kolera pandemisi, 1831 yılında İstanbul’a geldiğinde; Osmanlı Devleti’nde karantina uygulamaları ilk olarak İstanbul Boğazı’nda başlamıştır. Ardından 1836 yılında ilk karantina yönetmeliği sayılan yedi maddelik bir talimatname hazırlanmıştır.11 İstanbul Boğazı’nda karantina mekanları kurulmuş ve ticaret gemileri için tecrit uygulamaları yapılmıştır. Bunun yanında; koleranın sularla bulaşıp yayıldığı anlaşıldıktan sonra su ürünleri ile dere, kuyu gibi kaynaklarla sulanıp yetiştirilen sebze ve meyvelerin resmen yasaklanması da önlem olarak alınmıştır.12 Bu durum; iktidarın yasaklamaları ile kent yaşamı etkilemiş ve İstanbul’da bostan kültürünün yok olmasının nedeni olarak görülmüştür.

In addition, after it was understood that cholera was smeared and spread with water, the official prohibition of vegetables and fruits watered and grown with sources such as stream wells was also taken as a precaution12 Urban life was affected by the prohibitions of government and it was seen as the reason for the disappearance of the garden culture in Istanbul.

11. Yıldırım, 2016: 45

12. Yıldırım, 2006: 10

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

Özellikle kolera salgınının İstanbul’a olan etkilerinin arasında peyzaj kavramı ön plana çıkmaktadır. Koleranın kötü koku, hava yoluyla bulaştığı gerekçesiyle kent içi mezarlık alanları parklara ve çocuk oyun alanlarına dönüştürülmüş; dönemin, kent parkı ve rekreasyon alanı kavramları ortaya çıkmıştır.

Especially, the concept of landscape stands out among the effects of the cholera epidemic on Istanbul. The city’s cemetery areas have been turned into parks and children’s playgrounds because of the bad smell of the cholera and airborne, and the concepts of the city park and recreation area have emerged.

Koleranın önemli sonuçlarından biri de şüphesiz sıhhi tesisat olmuştur. Hastalığın kirli su ile yayılmasından dolayı kentteki atıkların uzaklaştırılması için kanalizasyon sistemi kurulmuş; kentte belediye teşkilatı kurularak alt yapı çalışmaları uygulanmıştır.

Undoubtedly, one of the important consequences of cholera was plumbing. Due to the spread of the disease with dirty water, a sewerage system was set up to remove waste in the city; A municipal agency was established in the city and infrastructure works were implemented.

1.3. Ortaçağ Kentlerinde Hijyen

1.3. Hygiene in Medieval Cities

Ortaçağ Avrupa’sında, savaşlardan korunmak için yapılan yüksek taş duvarlarla çevrili şehirlerin dar ve kıvrımlı sokakları, hijyen koşullarından yoksun kalmıştır. Ortaçağ’da kentler, tarıma dayalı ekonomik faaliyet sürdürdüğü için, kırsalda yaşanan olumsuzluklar kentleri daha fazla etkilemiştir. Üst üste inşa edilen tuvaletsiz evlerin pencereleri tahta perde veya gazlı kağıt ile örtülmüş; basık tavanlı bu evlerde kaz, ördek, domuz gibi hayvanlar insanlarla beraber yaşamıştır. Hayvanları beslemek için, toprak zeminlere yemek artıkları dökülmüş; lağım ve atık sistemi olmadığı için de her şey sokağa atılmıştır. Kişisel kullanımlı ev gereçlerinin olmaması ve yeterince taze ve bol yiyeceğin bulunmamasından dolayı ortam koşulları birçok salgın hastalığa zemin hazırlamıştır.13

In medieval Europe, narrow and curved streets of cities surrounded by high stone walls built to protect against wars have been deprived of hygiene conditions. Since the cities in the Middle Ages continued economic activities based on agriculture, the problems in the countryside affected the cities more. The windows of the houses without a toilet built in a row are covered with wooden curtains or aerated paper; In these flat roofed houses, animals such as geese, ducks and pigs lived with humans. In order to feed the animals, leftovers were poured onto the soil floors; Everything was thrown on the street as there was no sewage and waste system. Ambient conditions have paved the way for many epidemics due to lack of personal use home appliances and not having enough fresh and abundant food. 13

Geç Ortaçağ kentlerinin sanayi ve ev hayatının birbirinin içine geçen konut tipolojisi ise yine hijyen problemlerini doğurmuştur. Çağın sonlarına doğru kalabalıklaşan aileler, yüksek kira bedelinden dolayı daha da sağlıksız ortamlarda yaşamaya başlamıştır. Bu yüzden temasla veya nefes yoluyla insandan insana geçen hastalıklar geç ortaçağ evlerinde de ciddi salgın hastalıklara sebep olmuştur. Bununla birlikte evlerde banyo bulunması belediye özel izni gerektirdiği için kısıtlı kalmış; sadece zenginlerin özel banyolara erişimi olmuştur. Nüfusun geri kalanı ise her mahallede bir tane bulunan halk hamamlarını kullanmak zorunda kal-

The housing typology of the industrial and home life of the late medieval cities also caused hygiene problems. Families that became crowded towards the end of the age started to live in unhealthy environments due to the high rental price. Therefore, contact or breathing diseases caused serious epidemic diseases in late medieval houses. However, the presence of bathrooms in the houses was limited as it required special permission from the municipality; only the rich had access to private bathrooms. The rest of the population had to use public baths, one in each neighborhood.

13. Özden, Özmat, 2014: 64

13. Ozden, Ozmat, 2014: 64

mıştır. Kalabalık ve bakım yetersizliğinden dolayı bu mekanlar çeşitli hijyen sorunlarının doğmasına neden olmuştur. İçme suyu tedariki ise kentin kolektif işlevlerinden biri olmuş; kuyu veya kaynağın etrafının uygu bir biçimde kapatılması ile su kentin çeşmelerine, semtlerine, bazen de evlere taşınmıştır. Fakat kaynaklarda yeteri kadar hijyen koşulları sağlamadığı için bu durum salgın hastalıkların yayılmasına neden olmuştur. Bunların yanı sıra; zamanla artıp surların dışına yayılamayan nüfusun kent içindeki açık alanları işgal etmesi, kentte cesetlerin yığılması ve gömülmüş insanların çürümüş cesetlerinin sızıntı yoluyla su kaynaklarını kirletmesi de sağlık tehditi oluşturmuştur.14

These places caused various hygiene problems due to crowd and lack of maintenance. Drinking water supply was one of the collective functions of the city; water has been moved to the city’s fountains, districts, and sometimes to homes, thanks to the proper closure of the well or spring. However, this did not lead to the spread of epidemic diseases as it did not provide adequate hygiene conditions in the sources. In addition, the population that could not increase over time and spread outside the walls occupied open areas in the city, the corpses in the city accumulated, and the decayed corpses of buried people polluted the water resources by leakage, which created a health hazard 14

Veba döneminde, yoksulların; penceresiz kulübelerinin keresteden ve damlarının da samandan yapılması fare ve pirelerin üremesi için ortam oluşturmuş; sağlıksız bu konut tipolojisi zamanla iyileştirilmiştir. Şöyle ki Avrupa’nın veba salgınlarından kurtulmasının ve salgınların bir daha tekrarlanmamasının önemli nedenlerinden birisinin, mevcut yapı stoklarının iyileştirilmesi ve sağlıklı yeni yapı stoğu üretilmesi olduğu düşünülmektedir. Veba, Avrupa’da mimariyi, yapım malzeme ve tekniklerini önemli ölçüde değiştirmiştir. Avrupa, vebadan kurtuluşunu bir bakıma, evlerin yeniden planlanmasına borçlu olmuştur.15

During the plague period, the windowless huts of the poor were made of timber and the roofs of straw were the environment for the breeding of mice and fleas; This unhealthy housing typology has improved over time. It is thought that one of the important reasons for Europe to get rid of the plague epidemics and not to repeat it is to improve existing building stocks and to produce healthy new building stock. The plague has dramatically changed architecture, building materials and techniques in Europe. Europe owes its liberation from plague to the rescheduling of homes.15 However, it should not be forgotten that modern cities have been exposed to outbreaks such as influenza and polio from time to time despite having higher urban health conditions and home hygiene. In fact, the death rate in the big flu epidemic in 1918 is said to be almost equal to ‘Black Death’. 16

Fakat; daha yüksek kentsel sağlık koşullarına ve ev hijyenine sahip olmasına rağmen modern kentlerin de zaman zaman grip ve çocuk felci gibi salgınlara maruz kaldığını unutmamak gerekmektedir. Hatta 1918’deki büyük grip salgınındaki ölüm oranı, neredeyse ‘Kara Ölüm’ dekine eşit olduğu söylenmektedir. 16

It is thought that poor hygiene conditions are not the only cause of plague epidemic, hygiene can only be an activator. In this context; The phenomenon of ‘pandemic’ is handled from different perspectives and discussed in the pandemic with concepts such as biopower, biopolitics, surveillance and control.

Kötü hijyen koşullarının, veba salgınının tek sebebi olmadığı, hijyenin sadece bir aktivatör olabileceği düşünülmektedir. Bu bağlamda; ‘pandemi’ olgusu, farklı perspektiflerden ele alınıp biyoiktidar, biyopolitika, gözetim, denetim gibi kavramlarla pandemi tartışmasına devam edilmektedir. 14. Mumford, 2007: 354-362

14. Mumford, 2007: 354-362

15. Özden, Özmat, 2014: 70-71

15. Ozden, Ozmat, 2014: 70-71

16. Mumford, 2007: 359

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

gözetleme surveillance

BİYOİKTİDAR BIOPOWER bedenbody

Panoptikon Panopticon İmaj 9: Beden-İktidar, Kolaj: Küçük, F., 2020

İmaj 10: Panoptikon, Kolaj: Küçük, F., 2020

2. Biyoiktidar Meselesi Olarak Pandemi

2. Pandemic as a Question of Biopower

Lemke’ye göre hayatla (Yunanca: bios) uğraşan politika anlamına gelen ‘biyopolitika’ kavramı17 Foucault tarafından 1974’te ilk kez, bir derste18 şöyle kullanılmıştır: “…Kapitalist toplum için, biyolojik ve bedenle ilgili olan biyopolitika her şeyden çok önemliydi. Beden biyopolitik bir gerçeklik, tıp ise biyopolitik bir stratejidir.” 19 Foucault burada, 18. yy’dan itibaren gelişmeye başlayan kapitalizminin iş gücünü işaret etmekte; kontrol ve denetimin beden içinde ve bedenle olabileceğini vurgulamaktadır. Bu noktada; ‘biyoiktidar’ beden ve iktidar kavramları birlikte ele alınarak tartışılmaktadır.

The concept of ‘biopolitics’, which means politics dealing with life (Greek: Bios) according to Lemke17, was used by Foucault for the first time in a course in 197418 “… For the capitalist society, biopolitics, which is biological and body related, was more than anything else. The body is a biopolitical reality, and medicine is a biopolitical strategy 19 Here, Foucault points to the workforce of capitalism, which began to develop since the 18th century; emphasizes that control and supervision can be in and with the body. At this point, ‘biopower’ is discussed by concepts of body and power together.

Biyoiktidar, Foucault tarafından ortaya atılmış; modern dönemdeki iktidarın, bedenlere hükmetmek için beden üzerinden farklı tekniklerle uyguladığı bir düzenleme pratiğidir. Teknolojinin gelişmesiyle de bu durum, günümüze farklı şekillerde yansımaktadır.

Biopower is a regulation practice put forward by Foucault, that the power in the modern era applied by different techniques over the body to rule the bodies. With the development of technology, this situation is reflected in different ways today.

Foucault’ya göre toplumsal modern tıp, toplumsal bedene yönelik belirli teknolojilerin temelini oluşturmaktadır. Bu durumu Foucault; biyotarih, tıbbileştirme ve sağlığın ekonomisi şeklinde üç temel kavram ile açıklayarak bedenin modern politikasını tartışmaktadır. ‘Biyotarih’ ile 18. yüzyıldan başlayarak tıbbi müdahalenin insan tarihi üzerindeki izini; ‘tıbbileştirme’ ile 18. yüzyıldan itibaren insan bedeninin tıp biliminin bir parçası haline gelmesini ve son olarak da ‘sağlığın ekonomisi’ ile

According to Foucault, social modern medicine is the basis of certain technologies for the social body. Foucault explains this situation with three basic concepts: biohistory, medicalization and the economy of health, and discusses the modern policy of the body. It refers to the trace of medical intervention on human history starting from the 18th century with “Biohistory” and by the “medicalization” from the 18th century, the human body has become a part of medical science, and finally the relationship

17. Lemke, 2013: 26

18. Lemke, 2013: 55

19. Foucault, 2001: 137

Image 9: Body-Power, Collage: Kucuk, F., 2020

Image 10: Panopticon, Collage: Kucuk, F., 2020

İmaj 11: Gözetleme / Drone Teknolojisi, Kolaj: Küçük, F., 2020

İmaj 12: Yüz Tanıma Teknolojisi, Kolaj: Küçük, F., 2020,

sağlıktaki gelişmelerin kapitalist ekonomiyle ilişkilenmesini, sağlık harcamalarını ifade etmektedir.20

between the “economy of health” and the developments in health with the capitalist economy. 20

Foucault, 1976’da ‘College de France’ta verdiği derslerde ve ‘Cinselliğin Tarihi’ kitabının birinci cildinde, biyopolitika kavramı sistematik olarak kullanmakta; ‘biyoiktidar’ ile egemen iktidarı karşılaştırmaktadır. Foucault, ‘biyopolitika’ yı beden üzerinden yapılan siyaset; ‘‘biyoiktidar’ ı ise iktidar teknolojisi olarak tanımlamaktadır.21 Bu politik teknolojinin ayırt edici niteliğini ise toplumun, ‘nüfusun kontrol edilmesine’ izin vermesi ile açıklamaktadır.

Foucault systematically uses the concept of biopolitics in his lectures at ‘College de France’ in 1976 and in the first volume of the book ‘History of Sexuality’; It compares ‘biopower’ with sovereign power. Foucault defines biopolitics as politics through the body also defines biopower as power technology 21 It explains the distinctive feature of this political technology by allowing the society to control the population.

Foucault, iktidarı baskıcı bir yapı olarak nitelendirmekte; iktidarın baskıcı mekanizmalarının çözümlenmesini amaçlamaktadır.22 İktidarın kapatma eylemini açıklarken de Panoptikon tasvirine başvurmaktadır.23

Foucault describes power as an oppressive structure, also aims at resolving the oppressive mechanisms of power. 22 While explaining the closing action of the government, he also refers to the depiction of Panopticon.23

2.1. Panoptikon Kavramı

2.1. The Term of Panopticon

Bentham’a ait ‘panoptikon’ terimi ‘bütün’ anlamına gelen ‘pan’ ile ‘bakış’ anlamına gelen ‘optik’ kelimelerin birlikteliğinden meydana gelmiştir. Bentham’ın Panoptikon’u mimari bir temsildir ve temeli ‘gözetleyici sayısını azaltılması, gözetlenen sayısının artırılması’ ilkesine dayanmaktadır. Deleuze göre panoptizmin soyut yöntemi, ‘görünmeden görmek’ değil ‘herhangi bir topluluğa herhangi bir davranışı’ dayatmaktır.24

Bentham’s term ‘panopticon’ consists of the combination of ‘pan’ meaning ‘whole’ and ‘optical’ meaning ‘look’. Bentham’s Panopticon is an architectural representation and its foundation is based on the principle of “reducing the number of observers, increasing the number of observations”. According to Deleuze, the abstract method of panopticism is to impose ‘any behavior on any community’ instead of ‘seeing it invisible’. 24

20. Özmakas, 2019: 119-123

20. Ozmakas, 2019: 119-123

21. Lemke, 2013: 55-56

22. Özmakas, 2019: 57

22. Ozmakas, 2019: 57

23. Özmakas, 2019: 64-66

23. Ozmakas, 2019: 64-66

24. Özmakas, 2019: 119-123

24. Ozmakas, 2019: 119-123

Image 11: Surveillance / Drone Technology, Collage: Kucuk, F., 2020

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Image 12: Face Recognition Technology, Collage: Kucuk, F., 2020

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

Panoptikon’un temelindeki gözetim ve denetim kavramının ‘beden’, ‘sağlık’, ‘toplum’, ‘iktidar’ ile ilişkilendirilerek mekanlaştırıldığı; bir iktidar aracı olarak pandemi haritalandırma örnekleri ‘haritalandırma’ başlığı altında incelenmektedir.

The concept of surveillance and supervision under the basis of Panoptikon is mechanized by associating it with “body”, “health”, “society”, “power”; As a power tool, pandemic mapping examples are examined. 2.2. Mapping (Cholera: London, Istanbul Example)

2.2. Haritalandırma (Kolera: Londra, İstanbul Örneği)

Since the presence of microorganisms in the 19th century is unknown, cholera is believed to be transmitted by smell and air. In London in 1854, Dr. John Snow thought that the spread of the cholera epidemic was due to the water supply; To prove this situation, he examined the cases in the settlement one by one and obtained information about the patient’s’ history. He mapped the data he obtained and found that the cases used the same water source. The source of the epidemic, Broad street jumpsuit in Soho, was examined and the outbreak was damped. But after what happened, Soho remained dangerous in social memory. 25 This mapping in order to protect from the epidemic, while reducing the impact of the epidemic, on the one hand, brought up situations such as social segregation and class segregation.

19. yy ‘da mikroorganizmaların varlığı bilinmediği için koleranın koku ve hava yoluyla bulaştığına inanılmaktadır. 1854 yılında Londra’da Dr. John Snow; kolera salgının yayılımının su şebekesinden kaynaklandığını düşünmüş; bu durumu kanıtlamak için de yerleşimdeki vakaları tek tek inceleyip hastaların geçmişlerine ilişkin bilgiler edinmiştir. Elde ettiği verileri haritalandırıp vakaların aynı su kaynağını kullandıklarını saptamıştır. Salgının kaynağı Soho’da bulunan Broad street tulumbası incelemeye alınmış ve salgın sönümlenmiştir. Fakat yaşananlardan sonra Soho toplumsal hafızada tehlikeli bir olarak kalmıştır.25 Salgından korunmak adına yapılan bu haritalama; bir yandan salgın yayılımına azaltıcı etki gösterirken bir yandan da sosyal ayrışma ve sınıfsal ayrım gibi durumları gündeme getirmiştir.

Similarly, Dr Luigi Mongeri prepared the Istanbul Cholera Map in 1865 to report the effect of the cholera epidemic in Istanbul and the measures to be taken. This map cited more worker neighborhoods for cholera; Kasımpasa, Sarıyer, Yenikoy, Yeni Mahalle The perimeter of the Bosphorus has been determined as the places where cholera is seen. With the mapping, the public perceived this situation as a “eliminating the poor class” strategy. With this study, despite the determination of risky areas and measures against cholera, there has been a separation for the socially poor class. For example, this situation is shown one of the factors that facilitate the separation of Kasimpasa from Pera.26

Benzer şekilde; İstanbul’daki kolera salgınının etkisini ve alınacak önlemleri raporlamak için Dr. Luigi Mongeri, 1865 yılı İstanbul Kolera Haritası hazırlamıştır. Bu haritada kolera için daha çok işçi mahalleleri kaynak gösterilmiş; Kasımpaşa, Sarıyer, Yeniköy, Yeni Mahalle Boğazın çevresine kadar koleranın ağırlıklı olarak görüldüğü yerler olarak tespit edilmiştir. Haritalandırma İle birlikte halk, bu durumu ‘’yoksul sınıfı ortadan kaldırma’’ stratejisi olarak algılamıştır. Bu çalışma ile birlikte riskli bölgelerin tespiti yapılıp koleraya karşı önlem alınmış olmasına rağmen; toplumsal açıdan yoksul sınıfına yönelik bir ayrışma söz konusu olmuştur. Örneğin; bu durum Kasımpaşa’nın Pera’dan ayrılmasını kolaylaştıran faktörler arasında gösterilmektedir.26 25. Yıldırım, 2006: 3

25. Yıldırım, 2006: 3

26. Kıygı, 2020: Arkitera

İmaj 13: Dr. John Snow’un Kolera Haritası, Derleme-Kaynak: Wikimedia Commons

İmaj 14: Dr. Mongeri Kolera İstanbul Haritası, Derleme-Kaynak: SALT Araştırma Merkezi, 1865

37.585

18.874

14.457

Almanya

1.781 10 Mart 20’

234kişi

215

Çin

1 Aralık 19’

18 Şubat 20’

Güney Kore

512kişi 150kişi

106kişi Türkiye

Almanya

Amerika Birleşik Devletleri

33kişi

Türkiye

Güney Kore

27 Ocak 20’

Çin

2.116

ABD

16 Mayıs

İlk Vaka

1 milyon kişiye düşen test sayısı Number of tests per 1 million people 1 milyon kişiye düşen vaka sayısı Number of cases per 1 million people km² başına düşen kişi sayısı Number of people per km²

density Cov-19 case density

Yapılan Test

population

4.559 21 Ocak 20’

16 Mayıs

test density

36.099

16 Mayıs

%89.25

16 Mayıs

% 94.30

16 Mayıs

% 73.03

İyileşen / Tüm Vaka Healing / Whole Case

case rate

% 86.74

Vaka Yoğunluğu

Nüfus Cov-19 Yoğunluğu

Image 14: Dr. Mongeri Cholera Istanbul Map, Compilation-Source: SALT Research Center, 1865

% 18.21

Vaka Oranı Yoğunluğu recovering

İyileşen

Image 13: Dr. John Snow’s Cholera Map, Review-Source: Wikimedia Commons

-gözetlemeteknolojisi -surveillancetechnology Berlin 3.947kişi nüfus yoğunluğu

1.710kişi

Şangay

vaka yoğunluğu

New York 10.430kişi nüfus yoğunluğu

17.857kişi vaka yoğunluğu

İstanbul 2.904kişi nüfus yoğunluğu

Seul

16.153kişi nüfus yoğunluğu

76kişi

vaka yoğunluğu

4.150kişi nüfus yoğunluğu

54kişi

vaka yoğunluğu

kırmızı sarı yeşil

vaka yoğunluğu

İmaj 15: Ülkelerin Cov-19 Yönetim Yaklaşımları, Kolaj: Küçük, F., 2020

Image 15: Countries’ Cov-19 Management Approaches, Collage: Kucuk, F., 2020

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

İmaj 16: Dijital Arayüzler ile Giriş Denetimi Image 16: Entry Control with Digital Interfaces

3.Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri (Cov-19)

3.Post-Pandemic Urbanization Practices (Cov-19)

COVID-19, Çin’in Hubei bölgesinin başkenti olan Wuhan kökenli Sars-Cov-2 olarak adlandırılan yeni bir koronavirüsü kaynaklı pandemidir. Aralık 2019’da başlayan salgın hastalık İlerleyen zamanlarda Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya-Pasifik’te yer alan çeşitli ülkelere yayılarak 11 Mart 2020’de Dünya Sağlık Örgütü’’nün ilanıyla pandemi haline gelmiştir.

COVID-19 is a new coronavirus pandemic called Sars-Cov-2 of Wuhan origin which is the capital of China’s Hubei region. The epidemic disease started in December 2019 has spread to various countries in Europe, North America and Asia-Pacific and became a pandemic according to the World Health Organization on March 11, 2020. 3.1 Surveillance Technology

3.1. Gözetim Teknolojisi Today, mapping studies on outbreak management are carried out with digital interfaces along with technological developments. Especially with the increase in density in the metropolitan cities and the accompanying mobility concept, epidemic mapping is made possible by a practical method. We are also encountering this situation during the Covid-19 pandemic process. Various countries such as China and South Korea preferred to use especially “surveillance technologies” to reduce the spread of the outbreak. For example, China used the facial recognition technology it developed earlier as a tracking system to combat Cov-19. This practice was considered to be contrary to human rights on the grounds that it collected personal data in an information pool and was not accepted by the public before the pandemic. However,

Günümüzde teknolojik gelişmeler birlikte salgın yönetimi konusunda haritalandırma çalışmaları dijital arayüzler ile yapılmaktadır. Özellikle metropollerdeki yoğunluk artışı ve beraberinde gelen mobilite kavramı ile birlikte salgın haritalandırmaları pratik bir yöntemle yapılır hale gelmektedir. Cov-19 pandemi sürecinde de bu durumla karşılaşmaktayız. Çin, Güney Kore gibi çeşitli ülkeler ‘salgının yayılımını azaltmak için’ özellikle ‘gözetim teknolojilerini’ kullanmayı tercih etmişlerdir. Örneğin Çin; daha önce geliştirmiş olduğu yüz tanıma teknolojisini, Cov-19 ile mücadele etmek için takip sistemi olarak kullanmıştır. Bu uygulama, kişisel verileri bir bilgi havuzunda topladığı gerekçesiyle İnsan haklarına aykırı sayılmış ve pandemi öncesi halk tarafından kabul gör-

memiştir. Fakat bu gözetleme teknolojisi, her ne kadar ülkede tepkilere sebep olsa da salgını önleme gerekçesiyle ‘kabul edilebilir’ hale gelmiştir.27

although this surveillance technology has caused reactions in the country, it has become acceptable on the grounds of preventing the epidemic. 27

Benzer şekilde; dijital olarak kişilerin sağlık durumlarının renklerle kategorize edildiği mobil uygulamalar ile ‘salgın denetimi’ sağlanabilmektedir. Kamusal mekanların girişinde bulunan qr kodu ile mekana girmek isteyen kişilerin sağlık durumları hakkında bilgi elde edilmektedir. Örneğin; kırmızı renk kodunda olan kişiler mekana kabul edilmeyip tıbbi yardım için merkezlere yönlendirilmektedir.28

Similarly, ‘epidemic control’ can be provided with mobile applications that digitally categorize people’s health status with colors. With the qr code at the entrance of public spaces, information about the health status of people who want to enter the space is obtained. For example, people who are in the red color code are not accepted to the place and they are directed to the medical centers for treatment. 28

Bunların yanı sıra Cov-19 pandemi sürecinde çeşitli kısıtlamalar olmakta ve kentsel mekanda yasaklar ilan edilmektedir. Bu durum; ciddi ‘denetim’ ve ‘gözetim’ koşullarını beraberinde getirmiştir. Yine bir dijital gözetim aracı olarak ‘drone’lar yardımıyla sokağa çıkma yasakları denetlenmiş; halk üzerinde baskıcı bir tutum sergilenmiştir. Bu yaklaşımlar; her ne kadar olumlu olarak değerlendirilirse de temelinde insan haklarına müdahaleyi ve iktidarın ‘beden’ üzerinden yönetme arzusunu işaret etmektedir.

In addition, there are various restrictions in the Covid-19 pandemic process and prohibitions are declared in urban space. This situation brought with it serious “audit” and “surveillance” conditions. Again, as a digital surveillance tool, curfews were controlled with the help of “drones”, and an oppressive attitude was exhibited on the public. Although these approaches are evaluated positively, they point to intervention in human rights and the desire of the government to manage through the ‘body’.

3.2. Pandemi Süreci ‘Sosyal Mesafelenme’ (Mekan Algısı -Yok Mekan)

3.2.Pandemic Process ‘Social Distancing’ (Space Perception - ‘Non-Place’)

Mekan, en genel anlamıyla ‘yer’dir. Lefebvre’ye göre; ‘toplumsal’ mekan ‘toplumsal’ bir üründür. Toplumların mekansal pratikleri kendi mekanlarını yaratmaktadır. Lefebvre, mekanı; ‘algılanan mekan’, ‘tasarlanan mekan’ ve ‘yaşayan mekan’ şeklinde üçlü olarak ele almaktadır. Algılanan mekan; mekansal pratik olup gündelik bir gerçekliktir. Tasarlanan mekan; mekan temsilleri olup tasarımcılar ve şehir planlamacıları tarafından tasarlanan, toplumdaki hakim mekanlardır. ‘Yaşanan mekan’ ise temsilin mekanlarıdır; yani kullanıcı aktörlerinin mekanı deneyimlediği, betimlediği sosyal mekanlardır.29

The residence is the ‘place’ in the most general sense. According to Lefebvre, the ‘social’ space is a ‘social’ product. Spatial practices of societies create their own spaces. Lefebvre treats the space in triples as ‘perceived space’, ‘designed space’ and ‘living space’. The perceived space is spatial practice and is a daily reality. The space designed is the representation of space, and they are the dominant spaces in the community designed by designers and city planners. ‘Living space’ is the places of representation; that is, social spaces where user actors experience and describe the space. 29

Süregelen Cov-19 pandemi sürecini ele aldığımızda bir kez daha ‘mekan’ın günlük yaşantıdaki önemi fark edilmektedir. Pandemi sürecinde, sağlık yönetiminin uyarıları ve iktidarın kısıtlayıcı tutum-

When the ongoing Cov-19 pandemic process is considered, the importance of ‘space’ in daily life is once again noticed. In the pandemic process, many city users had to spend most of their time at home

27. https://theguardian.com / Mart ’20

27. https://theguardian.com / March ’20

28. https://www.businessinsider.com / Nisan ’20

28. https://www.businessinsider.com / April ’20

29. Lefebvre, 2014: 67-68

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

Pandemi Süreci Aktörleri Pandemic Process Actors yönetmelik (iktidar) regulation (power)

özne subject

bilimsel veri (sağlık) scientific data (health)

Dünya Sağlık Örgütü

‘’sosyal devlet anlayışı’’ ‘’social state understanding’’ karantina hakkı quarantine right sosyal ayrışma social segregation

-evde kal! -stay at home!

-beden -body

-sokağa çıkma! -don't go out to the street! -mesafeni koru! -keep your distance!

-maske tak! -wear a mask!

-açık alanda oturma! -do not sit outdoors!

-ceza öde! -pay a fine!

-yasak! -forbidden!

Tokalaşma ve sarılmadan kaçınılmalıdır. Olabildiğince kalabalık ortamlardan uzak durulmalıdır. Kirli ellerle ağız, burun ve gözlere dokunulmamalıdır. Handshaking and hugging should be avoided. Crowded environments should be avoided as much as possible. Mouth, nose and eyes should not be touched with dirty hands.

El hijyenine önem verilmelidir. Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanmalı, sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol içerikli el antiseptiği kullanılmalıdır.

Hand hygiene should be given importance. Hands should be washed with soap and water for at least 20 seconds, and alcohol-free hand antiseptics should be used in the absence of soap and water.

‘’ sosyal mesafe ‘’ social distance

yok

mekan

Sınıﬂar ve iş yerleri başta olmak üzere kapalı alanlar sık sık havalandırılmalıdır. Closed areas, especially in classrooms and workplaces, should be frequently ventilated.

non-place 1.5m

fiziksel mesafe uygulanabilirliği

physical distance applicability

İmaj 17: Cov-19 Pandemi Süreci Aktörleri Image 17: Cov-19 Pandemic Process Actors

Öksüren veya hapşıran kişilerle 1.5 metre güvenli mesafe korunmalıdır. A safe distance of 1.5 meters should be maintained with people who cough or sneeze.

ları ile birçok kent kullanıcısı vakitlerinin çoğunu evlerde geçirmek zorunda kalmıştır. Bu süreçte, salgının yayılımını azaltmak için ‘Sosyal Mesafe’ kavramı ortaya atılmış ve kişilere evlerde kalmaları salık verilmiştir. Fakat öyle ki dijital arayüzler ile sosyal iletişim bir yandan devam etmiş, ‘uzaktan eğitim’ ve ’evden çalışma’ şeklindeki yaşam pratikleri gündeme gelmiştir. Bu süreçte fiziksel olarak bir ‘mesafenlenme’nin söz konusu olması; fiziksel mekanın dijital ekranlarla değişen mekan algısının ve mekan kavramının tekrardan sorgulanmasına neden olmaktadır.

with the warnings of the health administration and the restrictive attitudes of the government. In this process, the concept of ‘Social Distance’ was introduced to reduce the spread of the outbreak and people were advised to stay at home. However, social communication with digital interfaces continued on the one hand, and life practices such as ‘distance education’ and ‘working from home’ emerged. The fact that there is a “distance” in this process causes the changing perception of the space and the concept of the space changing with the digital screens of the physical space.

Mekanın fiziksel olarak ‘yokluğu’nu, ‘yersizliği’ni tartışırken “yer-olmayan” terimini açmak gerekirse; bu terim ilk kez Melvin Webber (1964) tarafından; ulaşılabilirliğin, yakınlık ve akrabalık ilişkilerine üstün geldiği yeni bir çağ şekline kullanılmaktadır. Webber’a göre uzak mesafeler arasındaki bağlantıyı sağlayan otomobil, hava ulaşımı, telefon, kişisel bilgisayar gibi iletişim ve ulaşım alanındaki teknolojik gelişmeler, yer odaklı fiziksel mekana zarar vermemekte; tersine yarattığı çeşitlilikle mekanı desteklemektedir.30

If it is necessary to open the term “non-place” when discussing the ‘absence of space,‘ inadequacy, this term is used for the first time by Melvin Webber (1964) in a new era form in which accessibility prevails relations of intimacy and kinship. According to Webber, technological developments in communication and transportation such as automobile, air transportation, telephone, personal computer, which provide the connection between long distances, do not harm the place-oriented physical space and on the contrary, it supports the space with the diversity it creates.30

Auge (1997) ise bu kavramı; bireylerin kendi sınırları içerisinde kendilerine yettikleri ve iletişimin sadece kuralları yerine getirmeye dönüştüğü ortamlar olarak açıklamaktadır. Bu mekanlar bulundukları yere sosyal ve kültürel öğlelerle bağ kurmayan ve her yerde karşılaşılabilecek türden mekanlardır. Uğur Tanyeli (2004) de Auge’e referans vererek, bireylerle mekan arasında kimliksel, ilişkisel ve tarihsel bağ bulunmayan yerleri tanımlarken “yok-mekan” kavramını kullanmaktadır.31

Auge (1997), on the other hand, explains this concept as the environments in which individuals become self-sufficient and that communication becomes only to follow the rules. These are the places that do not connect with the social and cultural elements where they are located and can be encountered anywhere. Ugur Tanyeli (2004) also refers to Auge and uses the concept of “non-place” when defining places that do not have an identity, relational and historical connection between individuals and space. 31

30. Üngür, 2011: 64

30. Ungur, 2011: 64

31.Birol Özerk; Akgün Yüksekli, 2011: 86

31.Birol Ozerk; Akgun Yuksekli, 2011: 86

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

3.3. ’Fiziksel Mesafelenme’ Uygulanabilirliği (İstanbul / Kadıköy İncelemesi)

3.3. Physical Distance Applicability (Istanbul / Kadikoy Case)

Cov-19 sürecinde; açık-kapalı kentsel mekanlar hizmete kapatılarak, iktidar tarafından fiziksel olarak toplu mekanlarda bulunmama yasakları gündeme gelmiştir. Fakat bu durum herkes için eşit koşullar sağlamamaktadır. Üretim, hizmet ve sağlık sektörü emekçileri, kentsel mekanda var olmaya devam etmektedir. Sosyal devlet anlayışı burada oldukça önemli bir hal almakta; koşuların daha adil bir düzeye çekilmesi gerekmektedir. Fakat ekonomik koşullar iktidar politikalarını etkilemekte ve yasakların esnetilerek ekonominin canlandırılması sağlanmaktadır. ‘Normalleşme Süreci’nin öncelikli olarak AVM’lerin açılmasıyla başlaması, bu durumun göstergesi olabilmektedir. Durum bu olunca; kentsel mekanlar, iki kişi arasında güvenli mesafe olarak belirlenen 1.5 m kuralına göre yeniden şekillenmektedir.

During the Cov-19 process, open and closed urban spaces were shut down to service, and prohibitions of not being physically present in public spaces were brought to the agenda by the government. However, this does not provide equal conditions for everyone. Production, service and health sector workers continue to exist in urban space. The understanding of the social state becomes very important here; races should be taken to a fairer level. However, economic conditions affect the power policies and the economy is provided to be revitalized by stretching the bans. The beginning of the ‘Normalization Process’ with the opening of the shopping malls may be an indication of this situation. When this is the case, urban spaces are being reshaped according to the 1.5 m rule determined as a safe distance between two people.

Fakat; kent yoğunluğu, ‘‘zaman-mekan sıkışması’’32 gibi durumlar göz önüne alındığında bu kuralın kentsel mekandaki uygulanabilirliği sorgulanmaktadır. Öncelikli olarak kentsel mekanları; ‘toplu taşıma’, ‘açık rekreasyon alanları’, ‘kapalı rekreasyon alanları, ‘eğitim mekanları’, ‘toplu çalışma mekanları’ olmak üzere beş tipoloji şeklinde belirlenmiştir. Toplu taşıma alternatifleri üzerinden İstanbul için ‘Fiziksel Mesafe Uygulanabilirlik Haritası’ oluşturulmakta; ‘mobilite / hareketlilik’ kavramının İstanbul üzerinden tartışılması görünür kılınmaktadır. Sonrasında da daha yakın ölçek olarak Kadıköy örneklem olarak seçilerek, diğer kentsel mekan tiplerinde ‘fiziksel mesafelenme’ uygulanabilirliği tartışılmaktadır.

However, when the urban density such as “timespace compression” 32 is considered, the applicability of this rule in urban space is questioned. Primarily, urban spaces are determined as five typologies: ‘public transport’, ‘open recreation areas’,’ indoor recreation areas, ‘educational spaces’,’ public work spaces’. The ‘Applicability Map of Physical Distance’ is created for Istanbul through public transportation alternatives, and the discussion of the concept of ‘mobility’ is made visible over Istanbul. Afterwards, Kadikoy is chosen as a sample and the feasibility of ‘physical distance’ in other urban space types is discussed.

32.David Harvey, Postmodernliğin Durumu, 1989

32.David Harvey, The Condition of Postmodernity, 1989

YASAK-lamalar Prohibitions 11.03.20

İlk korona vakası açıklandı.

13.03.20

16.03.2020 tarihi itibariyle MEB lise ve ilkokullarda eğitim ve öğretime ara vererek uzaktan eğitim yapılacağını açıkladı.

16.03.20

İçişleri Bakanlığı 81 İl Valiliğine Coronavirüs konulu ek bir genelge ile tiyatro, sinema, gösteri merkezi, konser salonu, nişan/düğün salonu, çalgılı/müzikli lokanta/kafe, gazino, birahane, taverna, kahvehane, kıraathane, kafeterya, kır bahçesi, nargile salonu, nargile kafe, internet salonu, internet kafe, her türlü oyun salonları, her türlü kapalı çocuk oyun alanları (AVM ve lokanta içindekiler dahil), çay bahçesi, dernek lokalleri, lunapark, yüzme havuzu, hamam, sauna, kaplıca, masaj salonu, SPA ve spor merkezlerinin faaliyetleri geçici bir süreliğine durduruldu.

22.03.20

65 yaş üstü vatandaşların ve ayrıca kronik rahatsızlığı olan vatandaşların sokağa çıkması yasaklandı.

28.03.20 İçişleri Bakanlığı

tarafından ülkede alınan koronavirüs tedbirleri kapsamında uçak seferlerine ilişkin genelge gönderilmiştir. Genelge ile Sabiha Gökçen Havalimanı kapatıldı, yurtdışı uçuşları yasaklandı, trenler durduruldu ve iller arası otobüsler valilik iznine bağlandı.

03.04.20

İçişleri Bakanlığı 81 İle göndermiş olduğu Şehir Giriş/Çıkış Tedbirleri ve Yaş Sınırlaması hakkındaki genelgede 04.03.2020 tarihi itibari ile vatandaşların market, pazar, toplu olarak çalışılan işyerlerinde maske takılması ve sosyal mesafeyi koruyarak hareket etme zorunluluğu getirmiştir.

30.04.20

İçişleri Bakanlığı 30 Büyükşehir ve Zonguldak’ta uygulanmak üzere 30.04.2020 saat 24.00’ten 3 Mayıs saat 24.00’e kadar geçerli olacak 3 günlük sokağa çıkma kısıtlaması getirdi

05.04.20

İçişleri Bakanlığı Sokağa Çıkma Yasağı Bulunan 18 – 20 Yaş Arasındaki Gençlerle İlgili İstisnaları düzenler genelge yayınladı.

11.05.20

The first corona case was announced.

AVM, restoran, kafe, pastane ve benzeri iş yerlerinin; genel ve özel kurallara (Ticaret Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı) uyulmak şartıyla açıldı.

On 16.03.2020, MEB announced that distance education will be held in high schools and primary schools.

29.05.20

Hakim ve Savcılar Kurulu, “Yeni Normale Dönüş Eylem Planının Belirlenmesi” konulu karar yayınladı.

The Ministry of Interior sent an additional circular on the Provincial Governor of Coronavirus with the theme of Coronavirus, and the activities of the theater, cinema, show center, concert hall, wedding hall, restaurant with music, casinos, pub, tavern, coffee shop, café, cafeteria, country garden, hookah lounge, hookah cafe, internet hall, internet cafe, all kinds of playgrounds, all kinds of indoor playgrounds (including shopping malls and restaurants), tea garden, association lounges, amusement park, swimming pool, Turkish bath, sauna, hot spring, massage parlor ,SPA and sports centers were temporarily suspended.

30.05.20

İçişleri Bakanlığı’nın genelgesiyle, 15 ildeki seyahat kısıtlamasının 31 Mayıs saat 24.00 itibariyle sonlanmasına karar verildi.

01.06.20

Sokağa çıkma sınırları kaldırıldı.

01.06.20

Umuma açık istirahat ve eğlence yerleri ile çay bahçesi, dernek lokalleri, yüzme havuzu, kaplıca ve spor merkezleri gibi tesislerin açıldı.

Citizens over 65 years old and citizens with chronic illnesses were prohibited from going out on the streets.

09.06.20

Cumhurbaşkanı, sinema, tiyatro, gösteri merkezi ve benzeri yerlerin 1 Temmuz 2020 itibariyle hizmet vermeye başlayacağını duyurdu.

Within the scope of the coronavirus measures taken in the country by the Ministry of Interior, a circular was sent on the ﬂight services. With the circular, Sabiha Gokcen Airport was closed, international ﬂights were banned, trains were stopped, and inter-city buses were subject to the governor's leave.

10.06.20

İstanbul Valiliği, 65 yaş üstü yurttaşların haftanın her günü saat 10:00 ile 20:00 arasında; 18 yaş altı yurttaşların ise ebeveyn gözetiminde olması şartıyla her zaman dışarı çıkabileceğine ilişkin kararı duyurdu.

As of 04.03.2020, the Ministry of Internal Affairs has made it obligatory for the citizens to act by protecting the social distance in the market, market, collective workplaces as of 04.03.2020 in the circular about the City Entry / Exit Measures and Age Restrictions sent to 81 provinces.

15.06.20

Mesire yerleri ve piknik alanları açıldı.

18.06.20

İçişleri Bakanlığı, yapılacak LGS ve YKS sınavları kapsamında, 20 Haziran 2020 Cumartesi günü 09.00 ile 15.00 saatleri arasında; 27 Haziran 2020 Cumartesi günü saat 09.30 ile 15.00 arasında ve 28 Haziran 2020 Pazar günü 09.30 ile 18.30 saatleri arasında 81 ilde sokağa çıkma kısıtlaması kararı verdi.

Ministry of Internal Affairs imposed a 3-day curfew to be applied in 30 Metropolitan and Zonguldak

The Ministry of Interior has issued the circular to issue Exceptions for Young People aged 18 to 20 with Curfews.

İmaj 18: Cov-19 Kanun Bildirgesi-Yasaklamalar

The Board of Judges and Prosecutors published a decision on “Determining the New Return to Normal Action Plan”.

With the circular of the Ministry of Interior, it was decided to end the travel restriction in 15 cities on 31 May.

Curfew has been removed.

Public recreation and entertainment venues and facilities such as tea garden, local clubs, swimming pool, hot springs and sports centers were opened.

The president announced that cinema, theater, show center and similar places will start serving as of July 1, 2020.

The Governorate of Istanbul announced the decision that citizens over the age of 65 can go out at any time of the week between 10:00 and 20:00; citizens under the age of 18 can go out under parental supervision.

Promenade places and picnic areas were opened. Within the scope of LGS and YKS exams, the Ministry of the Interior decided to curfew in 81 provinces between 09.00 and 15.00 on Saturday, 20 June 2020, between 09.30 and 15.00 on June 27, 2020, and between 09.30 and 18.30 on Sunday, 28 June 2020.

NORMAL-leşme Normalization

İmaj 19: Cov-19 Kanun Bildirgesi-Normalleşme Süreci

Image 18: Cov-19 Statement of Law-Prohibitions

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Shopping malls, restaurants, cafes, patisseries and similar offices; was opened on condition that general and special rules (Ministry of Commerce, Ministry of Health and Ministry of Interior) were complied with.

Image 19: Cov-19 Statement of Law-Normalization Process

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

İstanbul Havaalanı

Hacıosman Habipler Metrokent Olimpiyat Stadı

Beylikdüzü

Vadi İstanbul

HALİÇ Üsküdar

Halkalı

Çekmeköy

Beşiktaş Kabataş Karaköy Eminönü

Kadıköy Atatürk Havalimanı

İSTANBUL BOĞAZI düşük low

metro durağı subway stop

Kartal

Kınalıada

tren durağı train stop

Burgazada Heybeliada

metrobüs durağı metrobus stop

Sabiha Gökçen Havaalanı

Bostancı

Pendik

Tavşantepe

Büyükada

Sedefadası

tramvay durağı tram stop deniz iskelesi sea pier

orta middle

havaalanı airport

yüksek high

yeşil alan green area

Gebze

Lejant

covıd-19

fiziksel mesafe physical distance

Uygulanabilirlik Haritası /Cov-19 Applicability Map /Cov-19

İmaj 20: Fiziksel Mesafe Uygulanabilirlik Haritası / İstanbul Image 20: Physical Distance Applicability Map / Istanbul

ayrılık çeşmesi haydarpaşa

rıhtım

söğütlüçeşme

boğa

yoğurtçu parkı

düşük orta yüksek low middle high

Lejant

kadıköy

fiziksel mesafe physical distance

moda

Uygulanabilirlik Haritası /Cov-19 Applicability Map /Cov-19

İmaj 21: Fiziksel Mesafe Uygulanabilirlik Haritası / Kadıköy Image 21: Physical Distance Applicability Map / Kadikoy

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

İmaj 22: Toplu Taşıma (Kadıköy İskele) / Cov-19 Öncesi Image 22: Public Transport (Kadikoy Pier) / Before Cov-19

3.3.1.Toplu Taşıma

3.3.1. Public Transport

Cov-19 pandemi sürecinde ‘Sokağa Çıkma Yasağı’ ile toplu taşıma kullanımında önemli ölçüde bir azalma olmuştur. Özellikle risk grubu olarak 18 altı ve 65 üstü yaş grubu için yapılan bu yasal düzenlemeler sonraki zamanlarda toplumun tümü için uygulanmıştır. Durum böyle olunca da kent kullanıcıları, nadiren kullandıkları kamusal mekanlara; yaya olarak, bisiklet ve veya özel araçlarını kullanarak ulaşım sağlamışlardır.

In the Cov-19 pandemic process, shortly after the first case was seen, there was a significant reduction in the use of public transport with the government’s stay warnings and Curfew. These legal regulations, especially for the risk group under the age of 18 and over 65, were applied to the whole society in the following times. As such, urban users rarely access public spaces they use, on foot, by bike, or by using their private vehicles.

Bunun yanı sıra, pandemi sürecinde toplu taşıma kullanımı yoğunluk sebebiyle önerilmediği gibi kullanıcılar, özellikle kapalı alanlara daha fazla maruz kalınan ulaşım araçlar yerine açık alanlı deniz ulaşımı kullanımına yönlendirilmektedir. (İmaj 30)

In addition, the use of public transportation in the pandemic process is not recommended due to the intensity, and the users are directed to the use of open sea transportation rather than the transportation vehicles that are exposed more to closed areas. (Image 30)

1.5m

İmaj 23: Toplu Taşıma (Kadıköy İskele) / Cov-19 Sonrası Image 23: Public Transport (Kadıkoy Pier) / After Cov-19

Çıkarımlar:

Conclusions:

1.5 metre olarak belirlenen fiziksel mesafenin özellikle vapur, otobüs, metrobüs gibi toplu ulaşım araçlarda lineer uzayan bekleme koridorları oluşarak kent yaşamı sekteye uğrayabilir.

The physical distance determined as 1.5 meters can disrupt the city life by creating linear extending waiting corridors especially in public transportation vehicles such as ferries, buses and metrobus.

Bununla birlikte raylı ulaşım / metro kullanıcının normal zamanlardaki hareketliliği göz önüne alındığında; buralarda fiziksel mesafeyi uygulamak zaman ve mekan sıkışmasına sebep olacaktır. Özellikle toplu taşımadaki kullanıcı sirkülasyonu fazla olan ulaşım araçları, fiziksel mesafe uygulanabiliriği için uygun olmayan mekanlardır.

However, considering the mobility of the metro user in normal times, applying the physical distance here will cause time and space compression. Especially transportation vehicles with high user circulation in public transportation are not suitable places because physical distance can be applied. Apparently, while the concepts of speed and fluidity are important for the user of public transport, the 1.5 m rule will significantly affect daily life practices. At the same time, the continuity of this process is being questioned as a sufficient economic movement cannot be achieved financially. For this reason, the transportation problem in the cities will have serious consequences for the years to come. Therefore, as an alternative to public transportation, a variety of transportation that is suitable for environmentally friendly individual use and supports healthy life should be recommended.

Görünen o ki, toplu taşıma kullanıcısı için hız, akışkanlık, kavramları önemliyken 1.5 m kuralı günlük yaşam pratikleri önemli ölçüde etkilecektir. Aynı zamanda mali açıdan yeteri kadar bir ekonomik devinim sağlanamadığı için bu sürecin devamlılığı sorgulanmaktadır. Bu sebeple ileriki yıllar için kentlerde ulaşım sorunu ciddi sonuçlar doğuracaktır. Bu yüzden toplu taşımaya alternatif olarak, çevreye duyarlı bireysel kullanıma uygun, sağlıklı yaşamı destekleyen ulaşım çeşitliliği önerilmelidir.

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

26 haziran

19 haziran 22 haziran

5 haziran 8 haziran

29 mayıs 1 haziran

22 mayıs 27 mayıs

-haziran ’20, june ‘20 15 mayıs 20 mayıs

8 mayıs 11 mayıs

30 nisan 4 mayıs

-mayıs ’20, may ‘20 22 nisan 27 nisan

1 nisan

10 nisan 13 nisan

-nisan ’20, april ‘20

yetişkin adult 2.137.585

2.200.000 2.000.000 1.800.000 1.600.000 1.400.000 1.200.000

öğrenci student 974.714

1.000.000 800.000 600.000

+60 yaş +60 age

400.000

259.534

200.000

sokağa çıkma yasağı, curfew

‘’Genelgede, tüm Dünyada olduğu gibi ülkemizde de insan hayatı açısından son derece tehlikeli olan yeni tip koronavirüs (Covid-19) salgınının halk sağlığı açısından oluşturduğu riski yönetebilmek adına sosyal hareketliliği ve kişiler arası teması azaltmak, sosyal izolasyonu sağlamak amacıyla 65 yaş ve üzeri vatandaşlarımız ile 20 yaş ve altı gençlerin sokağa çıkmalarının kısıtlandığı hatırlatıldı.’’ T.C. İçişleri Bakanlığı, (29.05.2020)

“In order to manage the public health risk of the new type of coronavirus (Covid-19) epidemic, which is extremely dangerous for human life, in this Circular, reminded that our citizens aged 65 and over and young people aged 20 and under were restricted from going out, by reducing social mobility and interpersonal contact and ensuring social isolation”. T.C. Ministery of Interior (29.05.2020)

İmaj 24: Toplu Taşıma Yolculuk Sayısı-Kullanıcı Grafiği, Derleme - Kaynak: İstanbul İstatistik Ofisi Image 24: Public Transport Number of Trips-User Chart, Compilation - Source: Istanbul Statistical Office

‘’65 yaş ve üzerindeki vatandaşlar için; 31.05.2020 Pazar günü 14.00-20.00 saatleri arasında, 0-18 yaş aralığındaki çocuklar ve gençler için; 03.06.2020 Çarşamba ve 05.06.2020 Cuma günü 14.00-20.00 saatleri arasında, yürüme mesafesiyle sınırlı olmak, mesafe kuralına riayet etmek ve maske takmak kaydıyla dışarı çıkabilecek.’’ T.C.İçişleri Bakanlığı, (29.05.2020)

20-64 yaş / kişi sayısı 20-64 age / number of people

9.987.540

%64

For citizens aged 65 and over, on Sunday, 31.05.2020 between 14.00-20.00; For children and young people between the ages of 0-18, they can go out on Wednesday, 03.06.2020 and Friday, 05.06.2020, between 14.00-20.00, provided that they are limited to walking distance, comply with the distance rule and wearing a mask. T.C. Ministery of Interior. (29.05.2020)

0-19 yaş / kişi sayısı 0-19 age / number of people

%29

4.452.531

%7 +65 yaş / kişi sayısı +65 age / number of people

1.079.196

İmaj 25: Sokağa Çıkma Yasağı - Kullanıcı Grafiği, Derleme - Kaynak: İstanbul İstatistik Ofisi - TÜİK Image 25: Curfew-User Chart, Compilation - Source: Istanbul Statistical Office - TUIK

mart / march

%72.89 (-)

.9 % 55

20.098 %1

nisan april

2.160.270

%5.6

%12

nisan

nisan april

april

Günlük Ort. Yolcu Sayısı / 30 nisan Daily Average Passengers / April 30

1.116.565

52 .9

%111.1 (+) %2

3.622.100

%125.9 (+)

45.420

%109.3 (+)

%104 (+)

%13.4

%125.9 (+)

mayıs

nisan, april

İmaj 26: İstanbul’da Günlük Toplu Taşıma Yolcu Sayısı - Ulaşım Tipolojileri Grafiği, Derleme - Kaynak: İstanbul İstatistik Ofisi TUHIM, BELBİM Kapsam: 1-11 Mart, Nisan / Hafta İçi Yolcu S.

may

Günlük Ort. Yolcu Sayısı / 29 mayıs Daily Average Passengers / May 29

2.162.866

İmaj 27: Aylık Ortalama Yolcu Sayısının Ulaşım Tipolojilerine Göre Karşılaştırmalı Grafiği, Derleme - Kaynak: İstanbul İstatistik Ofisi - TUHİM, BELBİM, İBB Ulaşım Yönetim Merkezi

Image 26: Number of Daily Public Transport Passengers in Istanbul - Transportation Typologies Chart, Compilation - Source: Istanbul Statistical Office-TUHIM, BELBIM, Scope: 1-11 March, April / Number of Passengers on Weekdays

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

%25.7

mart (Cov-19 öncesi), march (before Cov-19)

%5.9

mayıs may

%8.26 (+)

(sokağa çıkma yasakları) (curfews)

nisan april

%91.1 (-)

(11 mayıs ilk ‘’yeni normalleşme’’) (May 11 is the first "new normalization’’)

%91.1 (-)

%24.4

nisan april mayıs may

7.505.188

1.024.248

%84.5 (-)

%104 (+)

Günlük Ort. Yolcu Sayısı/ilk hafta Daily Average Passengers / first case Günlük Ort. Yolcu Sayısı/31 mart Daily Average Passengers /march 31

%88.4 (-)

%83.3 (+)

(11 mart ilk cov-19 vakası) (11 march first cov-19 case)

% 49 .1

-deniz ulaşımı -marine transportation

%12

217.752

-marmaray -fast train 454.395

56.412

%6.2

nisan april

957.525

19.233

-metrobüs -metrobus

-metro/tramvay -subways / tram 124.905

-otobüs -bus 249.556

568.622

%28.8

%86.9 (-)

%87.5 (-)

217.752 %3

Image 27: Comparative Graph of the Average Number of Daily Passengers by Month by Transportation Typologies, Compilation - Source: Istanbul Statistical Office-TUHIM, BELBIM, IBB Transportation Management Center

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

-vapur, steamboat

-açık alan yoğunluğu -outdoor density

-biyoiktidar -biopower

-kapalı alan -indoor

-açık alan -outdoor

22.06.20

24.594

22.127

20.662

%49 (+)

15.119

12.974

-gözetim -surveillance

17.665

18.887

25.439

İmaj 29: Vapur ‘‘açık-kapalı alan’’, Cov-19 / Fiziksel Mesafe Image 29: Steamer ‘‘outdoor-indoor’’, Cov-19 / Physical Distance

23.06.20

24.06.20 25.06.20

26.06.20

indirim duyurusu discount announcement

29.06.20

30.06.20

01.07.20

indirim başlangıcı yolcu artışı start of discount passenger increase

"Daha çok vapur, daha çok deniz ulaşımı. Şehir Hatları vapurlarımızın kullanım ücretlerini, deniz ulaşımını yaygınlaştırmak ve esnek çalışma saatlerini teşvik etmek amacıyla 31 Ağustos tarihine kadar 10.00-16.00 saatleri arası 5 kuruşa düşürdük." E. İmamoğlu More ferries, more sea transportation. We reduced the usage fees of our City Lines ferries to 5 cents until 10 August between 10.00-16.00 in order to expand sea transportation and promote ﬂexible working hours. E. Imamoglu

İmaj 28: Deniz İskelesi Yolcu Girişi, Cov-19 / Fiziksel Mesafe

İmaj 30: Deniz Ulaşımı, Cov-19, Derleme - Kaynak: İstanbul İstatistik Ofisi - BELBİM, İBB Bilgi İşlem

Image 28: Sea Pier Passenger Entry, Cov-19 / Physical Distance

Image 30: Marine Transportation, Cov-19, Compilation - Source: Istanbul Statistical Office - BELBIM, IBB Information Technologies

‘’Otobüs ve metrobüslerde; koltuk sayısı kadar oturan yolcu (karşılıklı dörtlü koltuklarda iki oltuk kullanılmadan ve karşılıklı yüz yüze gelmeden çapraz oturma düzeniyle) ve ayakta yolcu kapasitesinin 1/3’ü kadar yolcu alınacaktır’’ İl Hafsızsıhha Meclisi, (03.06.2020)

‘’Passengers seated in buses and metrobuses as many as the number of seats (with a diagonal seating arrangement without using two seats in opposite four seats and facing each other) and up to 1/3 of the standing passenger capacity will be taken.’’ Provincial Sanitary Assembly, (03.06.2020) 100 kişilik otobüs 100 seater bus 34 kişi, people 66 kişi, people

17 kişi, people 22 kişi, people 39 kişi, people

İmaj 31: Otobüs Yerleşim Planı, Cov-19 / Fiziksel Mesafe Image 31: Bus Layout Plan, Cov-19 / Physical Distance

-zaman mekan sıkışması

‘’ Raylı sistem araçlarında koltukların tamamı ve ayakta yolcu kapasitesinin (AW4) %50’si kadar yolcu alınacaktır. Kurallara uyulmaması durumunda Hıfzısıhha Meclis Kararı gereği idari para cezası uygulanacak, suç teşkil edecek davranışlarda bulunulması halinde TCK 195. maddesi kapsamında adli işlem başlatılacaktır.’’ İl Hafsızsıhha Meclisi, (03.06.2020) ‘’In rail system vehicles, 50% of all seats and standing passenger capacity (AW4) will be taken. If the rules are not complied with, an administrative fine will be imposed in accordance with the Decree of the Sanitary Assembly, and if there is a criminal act, judicial proceedings will be initiated under Article 195 of the TCK.’’ Provincial Sanitary Assembly, (03.06.2020)

İmaj 32: Raylı Ulaşım, Cov-19 / Fiziksel Mesafe Image 32: Rail Transport, Cov-19 / Physical Distance

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

İmaj 33: Açık Rekreasyon Alanları (Moda Sahili) / Cov-19 Öncesi Image 33: Outdoor Recreation Areas (Moda Coast) / Before Cov-19

3.3.2. Açık Rekreasyon Alanları

3.3.2. Outdoor Recreation Areas

Kentin aktif yeşil alanı olarak adlanırılan sahil, koru, kent parkı gibi açık alanların 1.5 metre fiziksel mesafe kuralı uygulanabilirliği, kapalı alanlara göre daha güvenlidir. Hem bireyler arasında teması en aza indirmeye hem de daha özgür alanlarda vakit geçirmeye olanak tanımaktadır. Fakat şöyle ki; bu durumu değerlendirirken kent içindeki açık rekrasyon alanları ve kentin nufusu eş zamanlı olarak düşünülmelidir. İstanbul’daki aktif yeşil alan ve kişi sayısını göz önüne alındığında, açık kentsel mekan eksikliği görülmektedir.

The applicability of 1.5 meters physical distance rule of open areas such as coast, grove, city park, which are called active green area of the city, is safer than closed areas. It allows both to minimize contact between individuals and to spend time in more free spaces. However, when evaluating this situation, open recreation areas in the city and the population of the city should be considered simultaneously. Considering the active green area and the number of people in Istanbul, there is a lack of open urban space.

1.5m

İmaj 34: Açık Rekreasyon Alanları (Moda Sahili) / Cov-19 Sonrası Image 34: Outdoor Recreation Areas (Moda Coast) / After Cov-19

Çıkarımlar:

Conclusions:

Açık rekreasyon alanları spor aktiviteleri için de mekan olabilmektedir. Cov-19 öncesi kapalı alanlarda yapılan aktiviteler, açık alanlara taşınarak mesafeli ve bireysel olarak güvenli bir şekilde uygulanabilir.

Open recreation areas can also be a venue for sports activities. Activities carried out in closed areas before Cov-19 can be carried out in open areas and safely applied individually.

Bununla birlikte açık rekreasyon alanları, bireysel ulaşım alternatifi de sunmaktadır. Bu alanlar, yaya ulaşımına uygun olup bisiklet, kaykay vb. ulaşım çeşitliliğini de sağlamaktadır. Kentin açık alanları yeniden tasarlanırken, bu alanların ulaşım ile aktivite çeşitliliğine imkan verecek nicelik ve nitelikte olmasına özen gösterilmelidir.

In addition, open recreation areas also offer an individual transportation alternative. These areas are suitable for pedestrian transportation and can be used for bicycles, skateboards etc. It also provides transportation diversity. While redesigning the open areas of the city, care should be taken to ensure that these areas are of quantity and quality that will allow for a variety of transportation and activity.

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

İstanbul’daki aktif yeşil alan (~) 2.100 hektar Active green area in Istanbul (~) 2.100 hectares 15.519.267 kişi / people kişi başına düşen yeşil alan 1.35m² green area per capita 1.35m²

-yeşil alan yoğunluğu -green area density

fiziksel mesafe sonrası bir kişi için olması gereken yeşil alan 4.2 m² for a person after physical distance green area 4.2 m²

İmaj 35: Yeşil Alan Yoğunluğu Örneklemi, Cov-19 / Fiziksel Mesafe Image 35: Green Area Density Sample, Cov-19 / Physical Distance

İmaj 36: İstanbul’daki ‘Yeşil Alan’ Yüzölçümü, Derleme - Kaynak: Vizyon Atölyesi, ‘‘Yeşil Yol’’, Kentsel Strateji - Nef, 2016, ss. 7-8 Image 36: The ‘Green’ Area in Istanbul, Compilation - Source: Vizyon Atelier, ‘‘Yesil Yol’’ Kentsel Strateji - Nef, 2016, pp. 7-8

İmaj 38: Ulaşım Alternatifleri, Cov-19 / Fiziksel Mesafe

Image 37: Sport activities, Cov-19 / Physical Distance

Image 38: Transportation Alternatives, Cov-19 / Physical Distance

06.07.20 29.06.20 22.06.20 15.06.20 08.06.20

sokağa çıkma yasağının kaldırılması removal of the curfew

01.06.20 25.05.20

0-the variety of transportation

-ulaşım çeşitliliği

-spor aktivitesi -sports activity

İmaj 37: Spor Aktiviteleri, Cov-19 / Fiziksel Mesafe

18.05.20

‘’normalleşme süreci / 1.adım’’ ‘’normalization process step 1’’

11.05.20 04.05.20

? ?

27.04.20

Mesire yerleri ve piknik alanlarının açılması

Opening promenade places and picnic areas

-açık alan

-outdoor

AVM, restoran, kafe vb. açılması

Opening of shopping mall restaurants, cafes etc.

+65 yaş ve kronik rahatsızlığı olan vatandaşların sokağa çıkması yasaklandı.

Citizens aged 65 and chronically ill were banned from going out onto the streets.

-kapalı alan

-indoor

20.04.20 13.04.20 06.04.20 30.03.20 23.03.20 16.03.20 09.03.20

ilk sokağa çıkma yasağı the first curfew

cov-19 ilk vaka cov-19 first case

02.03.20

%50

%100

%150

İmaj 39: İstanbul Hareketlilik Grafiği, Derleme - Kaynak: Citymapper Image 39: Istanbul Mobility Chart, Compilation - Source: Citymapper

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

İmaj 40: Kapalı Rekreasyon Alanları / Cov-19 Öncesi Image 40: Indoor Recreation Areas / Before Cov-19

3.3.3. Kapalı Rekreasyon Alanları

3.3.3. Indoor Recreation Areas

Pandemi sürecinde uygulanan yasaklar ile avm, yeme içme alanları, eğlence mekanları, sinema, tiyatro, ve çok amaçlı salonlar gibi kapalı rekreasyon alanlarının kapatılması kararı alınmıştır. ‘Kapatma’ ve ‘yasak’ uygulamaları bir süre devam etmiş; salgının henüz sonlanmaması rağmen bu mekanlar yeniden hizmet alanları olarak aktif olmuşlardır.

It has been decided to close the bans applied in the pandemic process and the closed recreation areas such as shopping malls, eating and drinking areas, entertainment venues, cinema, theater and multi-purpose halls. ‘Closure’ and ‘ban’ practices continued for a while, although the epidemic has not ended yet, these places have become active as service areas again.

Çıkarımlar: Conclusions: Normalleşme süreci ile birlikte yasakların ilk olarak açık mekanda kaldırılması gerekirken bu kararın ilk alışveriş merkezlerinde uygulanması; iktidarın ‘kapatma eylemi’nin, ekonomi kaynaklı bir nedenden kırıldığını göstermektedir. (İmaj 45)

With the normalization process, while the bans must first be lifted in the open space, the implementation of this decision in the first shopping centers shows that the closing action of the government has been broken due to an economic reason. (Image 45)

1.5m

İmaj 41: Kapalı Rekreasyon Alanları / Cov-19 Sonrası Image 41: Indoor Recreation Areas / After Cov-19

Kapalı alanlarda özellikle gözetim ve denetim koşulları sertleştirilerek 1.5 metre fiziksel mesafelenme kuralının uygulanabilirliği artırılmaya çalışılmıştır. Böylelikle cafe ve restoran gibi yeme içme alanlarındaki açık mekanların daha güvenli olması ve tercih sebebi haline gelmesi; geleceğin yeme içme mekanlarının tasarlanırken açık kapalılık dengesinin yeniden sorgulanması gerekliliği gündeme getirmiştir. (İmaj 43)

In closed areas, especially the surveillance and inspection conditions have been hardened and the applicability of 1.5 meter physical distance rule has been tried to be increased. Thus, the open spaces in food and beverage areas such as cafes and restaurants are safer and become the reason for preference, and the necessity of re-querying the open closure balance when designing the future food and beverage areas has brought up the agenda. (Image 43)

Sinema salonlarının ‘1.5 metre’ kuralı ile yeniden açılma kararı, doluluk boşluk oranının iktisadi maliyet açısından değerlendirilmesi ile bu kuralın günlük pratikte uygulanabilir olmadığı görülmektedir. (İmaj 44-46) Yapılan haberlere göre; birçok sinema salonu hizmete başlamama kararı almıştır.33

It is seen that this rule is not applicable in daily practice with the decision to re-open the cinema halls with the rule of “1.5 meters” and the evaluation of the occupancy rate in terms of economic cost. (Image 44, 46) According to reports, many movie theaters decided not to start service.33

33. https://www.aa.com.tr / Haziran ’20

33. https://www.aa.com.tr / June ’20

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

-yoğunluk azalışı -density decrease

-servis -service

İmaj 42: Kapalı Alanda Yoğunluk Değişimi, Cov-19 / Fiziksel Mesafe

İmaj 43: Yarı Kamusal Alan Artış Eğilimi, Cov-19 / Fiziksel Mesafe

Image 42: Indoor Density Change, Cov-19 / Physical Distance

Image 43: Semi-Public Space Growth Tendency, Cov-19 / Physical Distance

İmaj 44: Kapalı Rekreasyon Alanları (Sinema Salonu), Derleme - Fotoğraf: Özge Elif Kızıl / AA Image 44: Indoor Recreation Areas (Cinema Hall), Review - Photograph: Ozge Elif Kızıl / AA

sahne, scene

march april may (first week) (first week) (first week) mart (1.hafta) nisan (1.hafta) mayıs (1.hafta)

4.992

market ve AVM market and mall

3.674

4.164

4.498

giyim/aksesuar clothing / accessories

1.493

410

794

hizmet sektörleri service sectors

1.441

954

1.214

çeşitli gıda various food

1.387

1.256

1.297

akaryakıt liquid fuel

1.231

721

815

elektronik eşyalar electronic items

1.127

1.149

1.668

restoran/yemek restaurant / food

1.012

197

214

sağlık/kozmetik ürünleri health / cosmetic products

856

415

494

mobilya furniture

671

344

564

eğitim/ofis malzemeleri education / office supplies

633

287

314

havayolları airlines

496

seyahat harcamaları travel expenses

447

117

121

konaklama car rental

239

araba kiralama accommodation

* bu harcama da diğer gibi ayrı birer kalemdir. Diğer kalemleri kapsamaz. * this expenditure is a separate item like the other. It does not cover other items.

artar, artar increases, increases azalır, artar decreases, increases azalır, azalır decreases, decreases

kapasite, capacity: 480kişi, people

sahne, scene

11 mayıs / normalleşme sürecinin başlaması 11 may / normalization start of the process

3.587

‘’sokağa çıkma yasakları’’ ’’Curfews’’

3.911

11 Mart/cov-19 öncesi Before 11 March / cov-19

internet alışverişleri* internet shopping*

‘’Genel ve özel kurallara (Ticaret Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı) uyulmak şartıyla AVM’ lerin açılması kararı’’, (11.05.2020)

kapasite, capacity: 240 kişi, people kapasite, capacity: 160 kişi, people

‘’Seyirci koltuklarında kişiler arası her yönden bir koltuk boşluk bırakılarak, salon kapasitesinin %60'ını aşmamak kaydıyla sosyal mesafe planına uygun oturum düzeni sağlanır.’’ Kültür ve Turizm Bakanlığı Genelge 2020/12. (23.06.2020)

‘’Restoran, kafe, pastane ve benzeri iş yerlerinin; genel ve özel kurallara (Ticaret Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı) uyulmak şartıyla açılması kararı’’ (11.05.2020)

‘’A seating space should be left in the audience seats in all respects, and a session layout should be provided in accordance with the social distance plan, provided that it does not exceed 60% of the hall capacity.’’ Ministry of Culture and Tourism Circular 2020/12 (23.06.2020)

‘’Restaurants, cafes, patisseries and similar workplaces; the decision to open the general and special rules (Ministry of Commerce, Ministry of Health and Ministry of Internal Affairs) provided that ’’ (11.05.2020)

İmaj 45: Banka, Kredi Kartı Harcamalar (Milyon TL), Derleme - Kaynak: İstanbul İstatistik Ofisi - TCMB

Seyirci salon içerisinde su haricinde içecek ve yiyecek tüketimine izin verilmesi durumunda yeme-içme sırasında maske çıkarılacağından izleyiciler arası sosyal mesafenin her yönden 2 koltuk boş bırakılarak artırılması sağlanır.’’ Kültür ve Turizm Bakanlığı Genelge 2020/12 (23.06.2020) ‘’If drinks and food consumption other than water are allowed in the audience, it is necessary to increase the social distance between viewers by leaving 2 seats empty in all directions, as the mask will be removed during eating and drinking.’’ Ministry of Culture and Tourism Circular 2020/12 (23.06.2020)

İmaj 46: Kapalı Çok Amaçlı Salon - Yoğunluk Değişimi, Cov-19 / Fiziksel Mesafe

Image 45: Bank, Credit Card Spending (Million TL), Compilation - Source: Istanbul Statistical Office - TCMB

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

%66 (-)

%50 (-)

‘’The decision to open shopping malls on condition that the general and special rules (Ministry of Trade, Ministry of Health and Ministry of Interior) are complied with.’’ (11.05.2020)

Image 46: Indoor Multi-Purpose Hall - Density Change, Cov-19 / Physical Distance

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

İmaj 47: Eğitim Mekanları / Cov-19 Öncesi Image 47: Places of Education / Before Cov-19

3.3.4. Eğitim Mekanları

3.3.4. Places of Education

Cov-19 pandemisi ile birlikte başta okullar olmak üzere çoğu eğitim mekanı, fiziksel eğitim mekanı yerine ‘uzaktan eğitim’ sistemine geçiş yaparak dijital arayüzleri, eğitim mekanı olarak kullanmışlardır. Fakat bu süreçte eğitimde fırsat eşitliğinin olmama durumu yine gündeme gelmiştir. Eğitim sisteminin teknik donanımı ve herkesin bu yeni formalara ulaşılabilirliğinin olmaması sorgulanmıştır.

With the Cov-19 pandemic, most educational institutions, especially schools, have switched from face-to-face education to the distance education system and used digital interfaces as training venues. However, in this process, the situation of lack of equal opportunities in education came up again. The technical equipment of the education system and the lack of accessibility of these new forms to everybody were questioned.

‘Normalleşme süreci’ ile birlikte yeni yasalar gündeme gelmiş ve okullardaki eğitimin ‘dönüşümlü mekan kullanımına’ dayalı olarak sistem geliştirilmesi öngörülmüştür. Eğitim mekanlarındaki açık-kapalı mekan kullanımı yeniden ele alınıp, eğitim mekanlarının ‘1.5 m mesafelenme’ kuralına göre düzenleneceği açıklanmıştır. Fakat bir yandan da eğitimin bundan sonrası için fiziki bir mekana ihtiyaç duyup duymaması konuları gündeme gelmektedir.

With the normalization process, new laws were brought to the agenda and the system was planned to be developed based on the “alternating use of space” of education in schools. It has been explained that the use of indoor and outdoor spaces in educational institutions will be reconsidered and that educational institutions will be organized according to the rule of ‘1.5 m distance’. However, on the other hand, the issues of whether education needs a physical space for the future are on the agenda.

1.5m

İmaj 48: Eğitim Mekanları / Cov-19 Sonrası Image 48: Places of Education / After Cov-19

İçinde öğrencilerin de bulunduğu dört farklı katılımcı grubuyla yapılan anket çalışmasında ‘uzaktan eğitim’ ve ‘uzaktan çalışma’ ile fiziksel mekandaki eğitim ve çalışma arasında bir karşılaştırma yapılmıştır. Sonuçlara göre; fiziki mekandaki eğitim daha stresli, yorucu aynı zaman da daha verimli bulurken ‘uzaktan eğitim’ ise fiziki mekan göre daha esnek olarak değerlendirilmiştir. (İmaj 50)

In a survey conducted with four different groups of participants, including students, a comparison was made between “distance education” and “distance study” and “training in physical space” and “study in physical space”. According to the results; While education in physical space is more stressful, tiring and at the same time more efficient, “distance learning” is evaluated more flexibly than physical space. (Image 50)

Çıkarımlar ve Sorular: Conclusions and Questions: - Cov-19 sonrası eğitim mekanları neye evrilecek? - Eğitim arayüzünün, mekandan kopuşu mümkün mü? - Dijital arayüzler ile eğitim mümkünse atıl kalacak eğitim mekanların dönüşümü nasıl tasarlanmalı? - Yoksa esnek tasarlanan yeni mekanlarda esnek zamanlı bir model mi geliştirilmeli? gibi sorularla geleceğin sorgulanmaktadır.

eğitim

- What will the training venues evolve after Cov-19? - Is it possible for the education interface to break from the space? - How should the transformation of educational spaces that will remain idle, if possible, through digital interfaces? - If not flexible, should a flexible time model be developed in new spaces?

mekanları

With such questions, the educational places of the future are questioned.

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

İmaj 49: Eğitim Mekanı Yoğunluk Değişimi, Dönüşümlü Mekan Kullanımı (Uzaktan Eğitim) Cov-19 / Fiziksel Mesafe Image 49: Training Space Density Change, Alternating Space Usage (Distance Education) Cov-19 / Physical Distance

-bordrolu -payroll -şirket sahibi -company owner -bağımsız -freelance -öğrenci -student -tüm katılımcılar -all participants

3.9 3.7

3.7

3.7 3.5

3.0

3.2

3.1 2.9

2.8

2.7

-daha verimli -more efficient

3.2

3.0 2.8

2.8

2.9

2.6

-daha esnek -more ﬂexible

-daha stresli -more stressful

İmaj 50: Uzaktan Çalışma / Eğitim Fiziksel Mekanda Kopma Durum Grafiği, Derleme - Kaynak: ‘‘COVID-19: Tutum, Davranış ve Beklentiler Araştırması’’, ATÖLYE, Nisan ’20 Image 50: Distance Work / Education Breakout in Physical Space Status Graph, Review - Source: ‘‘ COVID-19: Attitude, Behavior and Expectations Survey ‘’, ATOLYE, April ‘20

2.8 2.5

-daha yorucu -more tiring

İmaj 51: Dönüşümlü Dinlenme Zamanı, Cov-19 / Fiziksel Mesafe

İmaj 52: Dijital Arayüz ile Eğitim, Cov-19 / Fiziksel Mesafe

Image 51: Alternating Rest Time, Cov-19 / Physical Distance

Image 52: Education with Digital Interface, Covid-19 / Physical Distance

-tek başıma -alone -partnerimle/eşimle -with my partner -çocuğumla/çocuklarımla -with my children -ebeveyn(ler)im ile -with my parents -ev arkadaş(lar)ımla -with my roommates -tüm katılımcılar -all participants

3.9 2.9

3.7

3.6 3.4

3.1

3.0

2.9

-daha verimli -more efficient

2.9

3.0

2.9

-daha esnek -more ﬂexible

3.0 2.8

3.0 2.7

-daha stresli -more stressful

2.7

2.8

2.9 2.7

2.8 2.6

-daha yorucu -more tiring

1: Hiç Katılmıyorum, 3: Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum, 5: Kesinlikle Katılıyorum 1: Never Disagree, 3: Neither Agree, Disagree, 5: Strongly Agree

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

3.0

İmaj 53: Toplu Çalışma Mekanları / Cov-19 Öncesi Image 53: Collective Work Places / Before Cov-19

3.3.5. Toplu Çalışma Mekanları

3.3.5. Collective Work Places

Pandemi sürecinde, dijital arayüzler iletişim kanalı oluşturabilen çalışma mekanları uzaktan çalışma şartlarına uyum sağlamıştır. Bu durum da özellikle ofis, şirket gibi toplu çalışma mekanlarının işlevini sorgulanabilir hale getirmiştir.

In the pandemic process, digital interfaces, which can establish communication channels, have adapted to remote working conditions. This situation has made the functioning of public places such as offices and companies questionable.

Yine benzer bir yaklaşımla eğitim mekanlarında olduğu gibi ortak çalışma mekanlarının da mekan niteliği, niceliği ve mekanın fiziksel olarak varlığı sorgulanmıştır.

Again, with a similar approach, the quality, quantity and physical presence of the collaboration spaces were questioned, as were the educational spaces. In the survey conducted with four different groups of participants, including payroll, company owner and independent employees, a comparison was made between ‘distance education’ and ‘distance work’ and training in physical space and work in physical space. According to the results; (Image 50)

İçinde bordrolu, şirket sahibi ve bağımsız olarak çalışanların da bulunduğu dört farklı katılımcı grubuyla yapılan anket çalışmasında ‘uzaktan eğitim’ ve ‘uzaktan çalışma’ ile fiziksel mekandaki eğitim ve çalışma arasında bir karşılaştırma yapılmıştır. Sonuçlara göre; (İmaj 50)

- While payroll employees find the physical workplace more efficient and flexible, they found the physical space more stressful and tiring.

- Bordrolu çalışanlar fiziki çalışma mekanı daha verimli ve esnek bulurken fiziksel mekanı daha stresli ve yorucu bulmuştur.

1.5m

İmaj 54: Toplu Çalışma Mekanları / Cov-19 Sonrası Image 54: Collective Work Places / After Cov-19

- Bağımsız olarak çalışanların cevapları bordrolu olanlarınki ile paralellik göstermiştir. - Şirket sahipleri ise uzaktan çalışmayı daha esnek, stresli ve yorucu bulurken fiziksel mekanı daha verimli olarak değerlendirmiştir.

- Independent employees’ responses are parallel to those of payroll. - Company owners, on the other hand, found working from afar more flexible, stressful and tiring, while evaluating the physical space more efficiently.

Çıkarımlar ve Sorular:

Conclusions and Questions:

Görünen o ki işveren ile çalışanların cevaplarında farklılıklar mevcuttur. Sorumluluklar ve iş tanımları göz önüne alındığında ortak çalışma mekanlarının farklı kullanıcılara yönelik gerek fiziksel olarak gerekse de dijital olarak yeniden tasarlanarak bir model oluşturulması gerekliliği ortaya çıkmıştır.

It seems that there are differences in the responses of employers and employees. Considering responsibilities and job descriptions, a model must be created by physically and digitally redesigning the collaboration spaces for different users. Although it seems possible to rearrange the common working places according to the 1.5 meter rule, the sustainability of this model is questioned. The state of being physically distant “together” and the state of coming together on digital screens remain a question mark and new perspectives are opened about the future of the collaboration spaces with the following questions:

Ortak çalışma mekanlarının 1.5 metre kuralına göre yeniden düzenlenmesi mümkün gibi gözükse de bu modelin sürdürülebilirliği sorgulanmaktadır. Fiziksel olarak mesafeli bir arada olma hali ile dijital ekranlarda bir araya gelme durumları bir soru işareti olarak kalmakta ve ortak çalışma mekanlarının geleceği hakkında şu sorularla yeni perspektifler açılmaktadır:

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

- Ortak çalışma alanları birer ‘yok-mekan’a mı dönüşecek? - Alternatif mekan arayışları uygulanabildiği takdirde mevcut atıl çalışma mekanları ne şekilde değerlendirilecek? - Bu alanların, farklı kullanıcılara yönelik barınma mekanına dönüşümleri mümkün mü? - ’Uzaktan Çalışma modeli’ konut planını nasıl şekillendirebilir? - Toplu çalışma mekanlarında temassız dolaşımı olanaklı hale getirecek otomasyon sistemleri, hayatı kolaylaştırırken bu durum sosyal açıdan bir yıkım yaratır mı? - Ortak çalışma mekanları fiziksel olarak yeniden tasarlanırken hangi tasarım ilkelerine bağlı kalınacak?

- Will “collaboration” areas turn into “non-place”? - If alternative space searches can be applied, how will existing idle work spaces be evaluated? - Is it possible for these areas to be transformed into accommodation for different users? - How can the ‘Distance Working Model’ shape the housing plan? - While automation systems that will enable contactless circulation in bulk work spaces make life easier, does this create a social destruction? - What design principles will be adhered to when designing common work spaces physically?

İmaj 55: Esnek Çalışma Mekanı, Cov-19 / Fiziksel Mesafe, Derleme - Kaynak: PONS + HUOT, Christian Pottgiesser; Paris, 2006

İmaj 56: Dönüşümlü Mekan Kullanımı, Cov-19 / Fiziksel Mesafe Image 56: Alternating Space Usage, Cov-19 / Physical Distance

Image 55: Flexible Working Space, Covid-19 / Physical Distance, Compilation - Source: PONS + HUOT, Christian Pottgiesser; Paris, 2006

İmaj 57: Dijital Arayüz Cov-19 / Fiziksel Mesafe

İmaj 58: Özel Araç Kullanımında Artış, Cov-19 / Fiziksel Mesafe

Image 57: Digital Interface Cov-19 / Physical Distance

%25

%75

kentsel mekan urban space

%43 %15 %42

Image 58: Increase in Private Vehicle Use, Cov-19 / Physical Distance

yaya hareketliliği pedestrian mobility özel araç kullanımı private vehicle use toplu taşıma kullanımı use of public transport

%26 %54

%16

kentsel mekan

%84

#evdekal #stayhome

%20

İmaj 59: İstanbul’da Günlük Dışarı Çıkma Oranı, Cov-19 / öncesi ve sonrası, Derleme-Kaynak: İBB Ulaşım Ana Planı Image 59: Daily Going Out Rate in Istanbul, Cov-19 / before and after, Compilation-Source: IBB Transportation Master Plan

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

3.4. Mekansal / Sosyal Yansımalar 3.4. Spatial / Social Reflections

İmaj 60: Kentsel Mekan Tipolojilerinin Karşılaştırmalı Analizi, Cov-19 / Fiziksel Mesafe Image 60: Comparative Analysis of Urban Space Typologies, Cov-19 / Physical Distance

Post-Pandemi KentleĹ&#x;me Pratikleri: Mekansal / Sosyal YansÄąmalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

Urb

“İktidarın olduğu yerde direniş vardır.” (Foucault, 1993)

arım el T

ultu

gric an A

ts Ken

c li b u p l a s u m a k

‘’There is resistance where there is power.’’ (Foucault, 1993)

3.5. Cov-19 Sonrası Bir Yaşam Tahayyülü Kadıköy / Boğa 3.5. Imagination of a Life After Cov-19 Kadikoy / Boga

Endüstri 4.0 Industry 4.0

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

Sonuç

Result

Bu araştırmada; pandemi ve kentleşme kavramları açılarak pandemilerin kentlere olan etkileri, tarihsel süreci bağlamında tartışıldı. Ortaçağdan bu yana veba ve kolera ile şekillenen kentlerde konut morfolojisinin değişim süreci ve kentsel peyzaj gibi kentsel mekan pratikleri, hijyen kavramı ve sanayi devrimi ile ilişkilendirildi. Pandemi olgusu biyoiktidar kavramıyla ele alınarak, iktidar’ın ‘kapatma’ ve ‘gözetleme’ eylemleriyle ‘beden’in bir yönetim aracı olarak kullanıldığı düşünüldü.

In this study, the concepts of pandemic and urbanization were opened and the effects of pandemics on cities were discussed in the context of their historical process. In cities that have been shaped by plague and cholera since the Middle Ages, practices such as the change process of housing morphology and urban landscape have been associated with the concept of hygiene and the industrial revolution. The phenomenon of pandemic was considered with the concept of biopower and it was thought that the body was used as a management tool with the closing and surveillance actions of the government.

Yayılımı hala devam eden ve küresel olarak yaşamı sekteye uğratan Cov-19 pandemisinin güncel araştırmaları gerçekleştirildi. Süreç, iktidar ( yasal düzenleme), sağlık (bilimsel veri) ve özne (beden) aktörleri ile ele alınarak; süreçte ortaya atılan ‘sosyal mesafelenme’ ve ‘fiziksel mesafelenme’ kavramları tartışıldı ve mekan kavramı yeniden düşünüldü. Fiziksel mekan ve dijital arayüzler ile deneyimlenen mekanın gelecekteki kentsel mekan pratiklerine etkileri sorgulanıp; günlük yaşantıdaki mekansal / sosyal yansımaların, kentlerin yeniden tasarlanmasını kaçınılmaz kıldığı sonucuna varıldı.

Current research of the Cov-19 pandemic, which is still spreading and disrupting life on a global scale, has been carried out. The concepts of ‘social distancing’, ‘physical distancing’ and space, which were put forward by handling power (legal regulation), health (scientific data) and subject (body) actors, were reconsidered. It was concluded that the effects of space experienced with physical space and digital interfaces on future urban space practices were questioned and that spatial / social reflections in daily life made the redesign of cities inevitable.

Cov-19 pandemi sürecinde, salgın yayılımını azaltmaya yönelik alınan önlemlerin fiziksel mesafelenmeye (1.5 m kuralı) dayandırılması ve kentsel mekan pratiklerinin yeniden şekillendirilmesi ile kentsel mekandaki açık - kapalılık dengesinin yeniden sorgulanması gerekliliği düşünüldü. Açık rekreasyon alanlarının nitelik-nicelik olarak yetersizliği saptandı, ulaşım alışkanlıklarının değişeceği ve eğitim - toplu çalışma mekanlarının, mekansal olarak farklı boyutlara erişebileceği düşünüldü. Bu süreçte özellikle kentlerdeki yoğunluk sebebiyle kentsel alanlarda daha niş mekan arayış eğilimleri farkedildi ve kır-kent birlikteliği hayal edildi. Gelişen teknolojinin de etkisiyle pandemi yansımalarının yakın gelecekte görünür olduğu varsayılarak, gelecekteki değişim-dönüşüm gösterecek kentsel mekanlara yönelik, Kadıköy / Boğa örneklemi üzerinden alternatif bir yaşam tahayyül edildi.

As a result of the measures taken to reduce the spread of epidemic during the Cov-19 pandemic process based on physical distance (1.5 m rule) and the reshaping of urban space practices, it was thought that the open-closed balance in urban space should be questioned again. Insufficient qualitative and quantitative areas of outdoor recreation areas were determined; It was thought that transportation habits would change and education-collective spaces could reach different dimensions spatially. In this process, the tendency to search for more niche spaces in urban areas was noticed especially due to the density in the cities, and the urban-rural association was imagined. Assuming that pandemic reflections are visible in the near future with the effect of developing technology, an alternative life was envisaged over the Kadikoy/ Boga sample for urban spaces that will show change and transformation in the future.

Kaynakça I References 1. Aktuğlu Aktan, E. Ö. (2012), İdeal ve Ütopik Kent Modellerine Ulaşım Bağlamında Biçimsel Yaklaşımlar, İdealKent, Sayı 5, ss. 68-103.

9. Foucault, M. (2001), Power, (Çev: Robert Hurley, James D. Faubion / Ed: The New Press, New York), ss. 137.

2. Ankel, S. (2020), ‘’As China lifts its coronavirus lockdowns, authorities are using a color-coded health system to dictate where citizens can go. Here’s how it works.’’ 28 Nisan 2020 tarihinde, Business Insider: https://www.businessinsider. com/coronavirus-china-health-software-colorcoded-how-it-works-2020-4 adresinden alındı.

10. Lefebvre, H. (2014), Mekânın Üretimi, (Çev: Ergüden, I.), İstanbul: Sel Yayıncılık. 11. Lemke, T. (2013), Biyopolitika, (Çev: Özmakas, U.), İstanbul: İletişim Yayınları. 12. Lewis, P. (1998), Tıp Tarihi, İstanbul: Khalkedon Yayınları.

3. Baba, E. C. (2018), Le Corbusier ve Şehircilik, Grid Vol.1, No.2, Cilt 1, Sayı 2, ss. 214-222.

13. Mumford, L. (2007), ‘’Tarih boyunca Kent-Kökenleri, Geçirdiği Dönüşümler ve Geleceği’’, (Çev: Koca, G.; Tosun, T.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

4. Birol Özerk, G.; Akgün Yüksekli, B. (2011), ‘’Küresel Kent, Kentsel Markalaşma ve Yok-Mekan İlişkileri’’, İdealkent Kent Araştırmaları Dergisi, Sayı 3, ss: 82-93.

14. Özden, K.; Özmat M. (2014), ‘’Salgın ve Kent: 1347 Veba Salgınının Avrupa’da Sosyal, Politik ve Ekonomik Sonuçları’’, İdealKent, Sayı 12, ss. 60-87.

5. Duman, T. (2016), Şehir ve Kentleşme, IMUCO ‘16, ss. 743-752.

15. Özmakas, U. (2019), Biyopolitika: İktidar ve Direniş, İstanbul: İletişim Yayınları.

6. Eren Kürkçüoğlu, İ. (2010), ‘’İdeal Arayışında Bir Dönüm Noktası: Yıldız Şehirler’’, İdealKent, Sayı 1, ss. 78-95.

16. Uyanık, N.; Berk, F. M. (2016), ‘’Mekan - Şehir ve Medeniyet Bağlamında Çatalhöyük’’, ÇATALHÖYÜK / Uluslararası Turizm ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 1, ss. 1-13.

7. Kıygı, G. (2020), 19. Yüzyılda Salgın Hastalıklar Kentleri Nasıl Şekillendirdi? (II), 20 Nisan 2020 tarihinde, Arkitera: https://www. arkitera.com/gorus/19-yuzyilda-salgin-hastaliklar-kentleri-nasil-sekillendirdi-ii/ adresinden alındı.

17. Üngür, E. (2011), Mekan Kavramının Disiplinler Arası Tarihsel Değişimi Üzerinden Mimarlık ve Mekan İlişkileri, İstanbul Teknik üniversitesi, Mimarlık Bölümü, Tez Danışmanı: Doç. Dr. Nurbin Paker.

8. Kuo, L. (2020), ‘The new normal’: China’s excessive coronavirus public monitoring could be here to stay, 12 Nisan 2020 tarihinde, The Guardian: https://www.theguardian.com/ world/2020/mar/09/the-new-normal-chinas-excessive-coronavirus-public-monitoring-could-be-here-to-stay adresinden alındı.

Post-Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar

18. Yıldırım, N. (2006), Su ile Gelen Ölüm: Kolera ve İstanbul Suları, Toplumsal Tarih 145, ss. 2-11. 19. Yıldırım, N. (2016), İstanbul Boğazı’nda Karantina Uygulamaları, Yeni Deniz Mecmuası, Sayı 1 Kırmızı Kedi Yayınevi, ss. 44-61.

Post-Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections

Post - Pandemi Kentleşme Pratikleri: Mekansal / Sosyal Yansımalar Post - Pandemic Urbanization Practices: Spantial / Social Reflections Fatma Küçük