Automatyka 05 2016

TEMAT WYDANIA Kontrola jakości produkcji CENA 10,00 ZŁ (W TYM 8 % VAT)

ROZMOWA 22

TECHNIKA 28

SPRZĘT I APARATURA 40

Tatiana Perczak-Szanowska, WIKA Polska

Systemy wizyjne w kontroli jakości

Pomiary światłem – przegląd czujników optoelektronicznych

AUTOMATYKA ISSN 2392-1056

INDEKS 403024

AUTOMATYKAONLINE.PL

5/2016

Przetwornice częstotliwości Danfoss Drives to niezawodność i moc, której potrzebujesz

Danfoss Drives liderem w produkcji elektronicznie regulowanych napędów VACON i Danfoss po połączeniu utworzyły jedną z największych firm napędowych na świecie.

Nasze marki VLT® i VACON® to jeden cel i jedna pasja, to szersza, najbardziej innowacyjna oferta produktowa, a także usługi serwisowe o najwyższej jakości. Oferujemy wolność wyboru dowolnej technologii silnikowej, a nasza oferta obejmuje zakres mocy od 0,18 kW do 5,3 MW.

www.danfoss.pl/napedy

REDAKTOR NACZELNY Jan Jabłkowski

Z BRANŻY

6

REDAKTOR PROWADZĄCA Sylwia Batorska tel.: (+48) 22 874 00 60 e-mail: sbatorska@piap.pl

PRODUKTY

14

REDAKCJA MERYTORYCZNA Małgorzata Kaliczyńska WSPÓŁPRACA REDAKCYJNA Andrzej Barciński, Marcin Bieńkowski, Jolanta Górska-Szkaradek, Elżbieta Jachczyk, Krzysztof Jaroszewski, Agnieszka Staniszewska, Marcin Zawisza SEKRETARZ REDAKCJI Urszula Chojnacka tel.: (+48) 22 874 01 85 e-mail: uchojnacka@piap.pl REKLAMA Jolanta Górska-Szkaradek tel.: (+48) 22 874 01 91 e-mail: jgorska@piap.pl Paulina Siódmak tel.: (+48) 22 874 02 02 e-mail: psiodmak@piap.pl PRENUMERATA I KOLPORTAŻ Elżbieta Walczak tel.: (+48) 22 874 03 51 e-mail: ewalczak@piap.pl

ROZMOWA 22

Stuletnia tradycja zobowiązuje Rozmowa z Tatianą Perczak-Szanowską, dyrektor ds. marketingu i sprzedaży w firmie WIKA Polska

TECHNIKA Systemy wizyjne w kontroli jakości

28

Nowe rodziny kamer Teledyne Dalsa – Genie Nano i Linea

35

Mold-ID – przejrzyste zarządzanie narzędziami

36

Czujniki wizyjne SBSI firmy Festo

38

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY Pomiary światłem – przegląd czujników optoelektronicznych

40

SKŁAD I REDAKCJA TECHNICZNA Ewa Markowska KOREKTA Elżbieta Walczak, Ewa Markowska, Urszula Chojnacka DRUK Zakłady Graficzne „Taurus” Roszkowscy Sp. z o.o.

Nakład: 4 tys. egzemplarzy REDAKCJA Al. Jerozolimskie 202, 02-486 Warszawa tel.: (+48) 22 874 00 66, fax: (+48) 22 874 02 02 e-mail: automatyka@piap.pl www.AutomatykaOnline.pl WYDAWCA Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP Al. Jerozolimskie 202, 02-486 Warszawa Szczegółowe warunki prenumeraty wraz z cennikiem dostępne są na stronie automatykaonline.pl/prenumerata.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i modyfikacji nadesłanych materiałów oraz nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i materiałów promocyjnych.

4

22

STULETNIA TRADYCJA ZOBOWIĄZUJE O strategii ukierunkowanej na rozwój przedsiębiorstwa, potrzebie korespondowania z realnymi potrzebami rynkowymi i rosnącej świadomości klientów, szacujących koszty pod względem opłacalności w dłuższej perspektywie, rozmawiamy z Tatianą Perczak-Szanowską, dyrektor ds. marketingu i sprzedaży w firmie WIKA Polska.

AUTOMATYKA

SPIS TREŚCI Mniejsze od pudełka zapałek

49

Solidne czujniki optyczne

Wytrzymałość, niezawodność, precyzja

50

RYTRO 2016 Automatyka w zarządzaniu energią i środowiskiem Nowości Technokabla Nowe technologie w automatyce firmy Beckhoff Danfoss Drives VLT i VACON – wspólny cel Tyrystorowe sterowniki mocy JUMO

52 55 56 60 61

Technologia, która robi wrażenie

Przepływomierze Micro Motion w ofercie firmy Emerson Bezprzewodowy pomiar temperatury Zawory antykawitacyjne i niskoszumowe Skamer-ACM gotowy na Przemysł 4.0 Pięcioboista Ochrona klimatu a kontrola urządzeń z SF₆

62 66 68 70 72 74

PRAWO I NORMY Nowe dyrektywy związane z oznakowaniem CE – część II

76 80

Danfoss oferuje VACON NXC AFE

Przekaźniki w naszym życiu, czyli o automatyce, która trafia pod strzechy

92

SCADA System PROMOTIC – 25 lat istnienia

95

Najpopularniejszy system szaf sterowniczych

96

Zawory regulacyjne

98

D!conomy: join – create – succeed W świecie drutów, kabli i rur

102 106

Kolejny sukces targów wire&Tube

82 84

Przetwornica ze zwrotem energii

Ochrona przed przepięciami instalacji zasilających

86

Najszybsze na rynku układy pick&place firmy SCHUNK

90

5/2016

Technologie wizyjne coraz częściej znajdują zastosowanie do kontroli jakości, czyli sprawdzania zgodności produktu z projektem, w tym wymiarowej, wykonawczej oraz zgodności cech. Firmy, które nie wykorzystują wizyjnej kontroli procesów zazwyczaj nie znają możliwości technologii wizyjnych lub mają złe doświadczenia z wdrożeniami niedopracowanych systemów wizyjnych.

Targi CeBIT 2016

RYNEK Pierwsze krajowe centrum wytwórcze technologii addytywnych

SYSTEMY WIZYJNE W KONTROLI JAKOŚCI

WYDARZENIA

APLIKACJE Most zwodzony w Kłajpedzie na rzece Dané

28

BIBLIOTEKA

110

WSPÓŁPRACA

112

LUDZIE Dawid Goiński, Jumo

114 5

Z BRANŻY

KALENDARIUM

ROCKWELL AUTOMATION O ROZWIĄZANIACH DLA AUTOMATYKI I INFORMATYKI

10–12.05 Bydgoszcz

18 i 19 maja 2016 r. w hotelu Windsor w Jachrance koło Warszawy odbędzie się kolejna edycja Automation University Special – wydarzenia przeznaczonego dla kadry menadżerskiej i inżynierskiej, IT oraz działu zakupów, na którym będzie można zapoznać się ze zgodną z założeniami Industry 4.0 koncepcją The Connected Enterprise firmy Rockwell Automation, a także z aktualnościami, trendami i technologiami dla zintegrowanych rozwiązań automatyki i informatyki.

Odbędą się także warsztaty poświęcone zarówno aplikacjom tradycyjnym, jak i innowacjom. Przybliżony zostanie ponadto temat Zintegrowanej Architektury, czyli nowoczesnego

5/2016 WOD-KAN 2016

www.targi-wod-kan.pl

10–12.05 Poznań

Międzynarodowe Targi Energetyki Expopower www.expopower.pl

10–12.05 Norymberga (Niemcy)

SENSOR+TEST 2016 www.sensor-test.de

10–12.05 Wiedeń (Austria)

SMART Automation Austria www.smart-wien.at

11.05 Legnica

Niezawodność i Utrzymanie Ruchu w Produkcji

i wydajnego środowiska produkcyjnego. W tym roku dodatkowo przewidziane są seminaria przeznaczone dla producentów maszyn oraz przedstawicieli przemysłu spożywczego, farmaceutycznego, kosmetycznego i energetycznego. Pojawi się także wystawa Showroom z interaktywnymi demonstracjami oraz pokazami prowadzonymi przez Rockwell Automation i partnerów firmy, będzie też można zobaczyć na żywo inteligentny system transportowy iTRAK w akcji.

Aby wziąć udział w wydarzeniu, wystarczy się zarejestrować. Więcej informacji na stronie www.rockwellautomation.com/pl_PL/events. Źródło: Rockwell Automation

www.axonmedia.pl

12–13.05 Poznań

InnoPower Forum i Expo www.innopower.pl

17–18.05 Rytro

XX Konferencja Automatyków Rytro 2016 www.skamer.pl

17–20.05 Kielce

XX Międzynarodowe Targi Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych i Gumy PLASTPOL 2016 www.targikielce.pl

18–19.05 Jachranka

Automation University Special Polska www.rockwellautomation.com

18–20.05 Wilno (Litwa)

Balttechnika 2016 www.litexpo.lt

19.05 Warszawa

Zastosowanie technologii druku 3D www.multiexpo.pl/3D

24–27.05 Budapeszt (Węgry)

Mach-Tech 2016 www.iparnapjai.hu

6

NAJWIĘKSZE TARGI ENERGETYCZNE JUŻ WE WRZEŚNIU 29. edycja Międzynarodowych Energetycznych Targów Bielskich Energetab odbędzie się w dniach 13–15 września 2016 r. Największe w Polsce targi nowoczesnych urządzeń, aparatury i technologii dla przemysłu energetycznego to zarazem jedno z najważniejszych spotkań czołowych przedstawicieli sektora elektroenergetycznego. Targom towarzyszyć będą konferencje, seminaria i prezentacje wystawców, jest to zatem także doskonałe forum dla rozmów o aktualnych kierunkach rozwoju branży oraz wdrażanych innowacjach. Energetab to wyjątkowa szansa nawiązania dialogu między producentami, projektantami, dostawcami usług i czołowymi przedstawicielami przedsiębiorstw energetycznych – to wszystko w jednym miejscu. Tradycyjnie już podczas targów odbędzie się konkurs, w którym medalami i pucharami nagradzane są „szczególnie wyróżniające się produkty” zgłoszone do konkursu przez wystawców.

Po raz pierwszy zostanie natomiast zorganizowany multimedialny konkurs dla zwiedzających targi, w którym moż-

na wziąć udział za pomocą mobilnych urządzeń (smartfon/tablet). Uczestnicy konkursu będą mieli okazję wykazać się wiedzą w zakresie oferowanych przez wystawców rozwiązań i zapoznać się z nowościami produktowymi prezentowanymi w tej edycji. Czekające na zwycięzców konkursów cenne nagrody będą zapewne stanowić dodatkową zachętę do odwiedzenia targów Energetab 2016.

W ubiegłym roku targi zgromadziły ponad 20 000 gości i 743 wystawców z 18 krajów Europy i Azji. Więcej informacji na stronie www.energetab.pl. Źródło: ZIAD Bielsko-Biała

AUTOMATYKA

Z BRANŻY

NATIONAL INSTRUMENTS W NOWEJ SIEDZIBIE 23 marca 2016 r. nastąpiło oficjalne otwarcie nowego biura firmy National Instruments Poland w Warszawie, które obecnie mieści się w budynku International Business Center II przy ul. Polnej 11.

W nowej lokalizacji firma dysponuje znacznie większą powierzchnią. Znajdują się tu m.in. dwie sale szkoleniowo-konferencyjne, w których jednocześnie może się szkolić około 30 osób. Nowe biuro jest zlokalizowane w pobliżu budynków Politechniki Warszawskiej. Współpraca National Instruments z tą uczelnią, a w szczególności z Wydziałem Elektroniki i Technik Informacyjnych, jest bardzo owocna.

W uroczystym otwarciu biura uczestniczyli m.in. Michael Dams, regionalny dyrektor w National Instruments, Paweł Hoerner de Roithberg, menadżer sprzedaży na Europę Wschodnią oraz Paweł Reszel, menedżer sprzedaży w Polsce, a także zaproszeni klienci, przedstawiciele uczelni technicznych i prasy. Zabierając głos, Michael Dams przedstawił w skrócie historię firmy National Instruments oraz wyniki sprzedaży, a Paweł Hoerner de Roithberg opowiedział o działalności firmy w Polsce. Źródło: Automatyka

Cyfryzacja i optymalizacja produkcji – to temat przewodni specjalistycznej, technicznej, konferencji Food Automation, skierowanej do branży spożywczej. – Specyfika produkcji żywności sprawia, że automatyzacja w tej branży nie należy do łatwych.

Przede wszystkim mamy do czynienia z dużą, niespotykaną w innych przemysłach różnorodnością wykorzystywanych surowców – mówi Łukasz Otta z firmy Siemens, pomysłodawca konferencji.

Za najbardziej interesujące uznano prelekcje oparte na prezentacji wdrożeń u klientów końcowych, omówione przez Łukasza Tomporowskiego i Tomasza Prusinowskiego z firmy Ater Logic wdrożenia w firmie Apostels i Marijampolės Pieno oraz przedstawione przez Konrada Musiała z firmy Soufflet wdrożenie w słodowni Soufflet. Źródło: Omega Communication

5/2016

R E K L A M A

FOOD AUTOMATION, CZYLI WYZWANIA INNOWACJI

7

Z BRANŻY

ORDER ODRODZENIA POLSKI DLA DYREKTORA PIAP Prof. nzw. dr inż. Piotr Szynkarczyk, dyrektor Przemysłowego Instytutu Automatyki i Pomiarów PIAP, został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, drugim pod względem precedencji państwowym odznaczeniem cywilnym.

Uroczystość odbyła się w Mazowieckim Urzędzie Wojewódzkim 18 marca 2016 r., a odznaczenie wręczył wicewojewoda Sylwester Dąbrowski.

Order Odrodzenia Polski, ustanowiony w 1921 r., nadawany jest za wybitne zasługi na rzecz państwa i społeczeństwa, osiągnięcia w działalności publicznej, umacnianie suwerenności i obronności kraju, rozwój krajowej gospodarki i współpracy Rzeczypospolitej Polskiej z innymi państwami i narodami, a także za wybitną twórczość naukową, literacką i artystyczną.

W 2005 r. prof. nzw. dr inż. Piotr Szynkarczyk został odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi, a w 2015 r. – złotym medalem „Za zasługi dla obronności kraju” nadanym przez

Ministra Obrony Narodowej RP. Jako dyrektor Przemysłowego Instytutu Automatyki i Pomiarów PIAP prof. nzw. dr inż. Piotr Szynkarczyk kieruje zespołem, który odnosi sukcesy w działalności badawczo-rozwojowej w dziedzinie robotyki. Jest również jednym z twórców pierwszych polskich robotów pirotechnicznych i robotów do zadań specjalnych wykorzystywanych w kraju i za granicą oraz autorem wielu zgłoszeń patentowych i publikacji naukowych. Źródło: Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP

ASTOR WŚRÓD NAJLEPSZYCH PRACODAWCÓW Firma ASTOR po raz kolejny znalazła się w czołówce prestiżowego konkursu Great Place to Work, oceniającego kulturę organizacyjną przedsiębiorstw. Krakowski dostawca rozwiązań z zakresu automatyki i robotyki otrzymał tytuł „Najlepszego miejsca pracy w Polsce”, zajmując piąte miejsce (awans o dwie pozycje w porównaniu z badaniem z 2014 r.) w kategorii firm zatrudniających poniżej 500 osób i najwyższą pozycję wśród firm z całkowicie polskim kapitałem. O pozycji firmy w rankingu Great Place to Work 2016 decydowała łączna ocena dwóch aspektów: wyniku ankiety pracowniczej oraz audytu kultury organizacyjnej i praktyk HR. – Ta nagroda to dla nas ogromna satysfakcja.

Przede wszystkim dlatego, że byliśmy jedną z dwóch firm ze 100 % polskim kapitałem, które znalazły się w gronie 25 laureatów.

Tytuł Great Place to Work to duma także dlatego, że porównujemy się z dużymi, międzynarodowymi korporacjami. Samo badanie jest natomiast przede wszystkim badaniem poziomu satysfakcji pracowników. Na tym polu konfrontujemy się więc sami ze sobą i z roku na rok notujemy imponujący wzrost – mówi Agnieszka Politańska, członek zarządu i dyrektor ds. personalnych ASTOR (na zdjęciu z Jarosławem Gracelem, członkiem zarządu operacyjnego i dyrektorem ds. marketingu). Źródło: ASTOR

LUMEL BĘDZIE PRODUKOWAŁ DLA WOJSKA Lumel podpisał porozumienie na realizację dostaw produktów dla firmy Pratt&Whitney Rzeszów (dawny WZL Rzeszów), producenta silników samolotowych i rakietowych oraz harmonogram dostosowania procedur jakości ISO 9000 obowiązujących w firmie do wymagań certyfikatu AQAP, czyli przepisów NATO stawianych dostawcom sił zbrojnych. Wdrożenie tych wymagań odzwierciedla sposób prowadzenia i nadzorowania wszystkich etapów produkcji dla tego sektora rynku.

8

– To następny ważny krok dla Lumelu, który otwiera przed nami nowe rynki. Dostawy dla polskiego wojska to duża satysfakcja, ale i olbrzymia odpowiedzialność, dlatego cieszymy się z zaufania, którym obdarzyli nas nasi wojskowi partnerzy.

Choć współpraca z wojskiem w zakresie dostaw urządzeń do pomiaru temperatury silnika ma już kilkunastoletnią historię, to obecne porozumienie da nam jeszcze więcej możliwości – mówi Dinesh Musalekar, prezes spółki Lumel.

Aktualnie w spółce trwają również prace nad uzyskaniem certyfikatu ISO/TS 16949, który umożliwi dostawy urządzeń elektronicznych dla branży motoryzacyjnej. Taki certyfikat ma już zakład produkcji odlewów Lumel Alucast, a klienci z branży motoryzacyjnej generują ponad 50% jego przychodów. Źródło: Lumel

AUTOMATYKA

Z BRANŻY

ŚWIATOWI EKSPERCI O WYZWANIACH NOWOCZESNEJ ENERGETYKI

SEMINARIA DLA PRZEMYSŁU

12 i 13 maja 2016 r. w Poznaniu odbędzie się InnoPower Forum – spotkanie czołowych specjalistów rynku energii z Polski, Europy i Stanów Zjednoczonych, którzy wezmą pod lupę innowacje energetyczne. Które z nich faktycznie mają sens? Czy bycie innowatorem się opłaca? Program InnoPower Forum obejmuje 14 paneli dyskusyjnych, w ramach których zostaną poruszone takie tematy jak: regularzory a innowatorzy – problemy i wyzwania, źródła finansowania innowacji, możliwości wytwarzania własnej energii elektrycznej, smart grids i smart metering, magazynowanie energii, cyfryzacja infrastruktury energetycznej a cyberataki. Uczestnicy InnoPower Forum będą się także zastanawiać, jak być aktywnym graczem na rynku bilansującym oraz jak skutecznie ograniczać koszty związane z przesyłem energii.

Wydarzenie przeznaczone jest dla przedstawicieli startupów, naukowców, studentów, pracowników przedsiębiorstw energetycznych, administracji, organizacji międzynarodowych, instytucji działających w sektorze R&D, instytucji finansowych oraz osób, dla których ważna jest innowacyjność w energetyce.

Trwa tegoroczna edycja ASTOR Tour – ogólnopolskiego cyklu bezpłatnych seminariów firmy ASTOR, które są skierowane do integratorów, firm OEM oraz użytkowników systemów automatyki. W tym roku spotkania odbędą się w sumie w dziewięciu polskich miastach, przy czym w maju – w Krakowie (12), Szczecinie (17) i Poznaniu (18).

Podczas seminariów poruszane będą takie tematy jak wprowadzenie do Industry 4.0 – wyzwania i szanse dla inżynierów, dobieranie napędów i systemów sterowania dla maszyn i procesów produkcyjnych, efektywne wizualizowanie procesów i produkcji – od HMI do systemu SCADA i MES, sprawne robotyzowanie linii produkcyjnych, budowanie niezawodnych systemów komunikacji przemysłowej i wsparcie ASTOR dla inżynierów. Więcej na stronie: www.astor.com.pl/astortour2016.

Źródło: InnoPower

Źródło: ASTOR

R E K L A M A

Standardy w pneumatyce Napędy pneumatyczne

Przygotowanie sprężonego powietrza

Jedna, kompletna seria: dokładnie dopasowana do Twoich potrzeb i zastosowań.

Niezawodne i bezpieczne: z samonastawną amortyzacją pneumatyczną w położeniach końcowych.

Zawory i wyspy zaworowe Kompaktowe wymiary, duże przepływy – od indywidualnych zaworów do wysp zaworowych.

Podstawowy program produkcyjny Festo dla standardowych zadań automatyzacji.

Przewody i złączki

Bezpieczne połączenia: wytrzymałe i niezawodne.

Czujniki i osprzęt

Nigdy nie było tak łatwo.

Czujnik zbliżeniowy pasujący do wszystkich napędów z rowkiem T.

www.festo.com/stars

Z BRANŻY

VIGO SYSTEM CHCE ZWIĘKSZYĆ PRZYCHODY DO 80 MLN ZŁ W 2020 R. VIGO System, światowy lider w produkcji niechłodzonych, fotonowych detektorów podczerwieni, zamierza zwiększyć moce produkcyjne do ponad 100 000 sztuk rocznie (obecnie – około 5000 sztuk). Zwiększenie produkcji przyczyni się do znaczącego obniżenia ceny produktu (do 150–200 euro) i zwiększenia wolumenu sprzedaży poprzez utworzenie nowych obszarów zastosowań dla sensorów podczerwieni. W efekcie VIGO System spodziewa się wzrostu przychodów do 80 mln zł w 2020 r.

Aby osiągnąć zakładane cele, spółka rozpoczęła prace nad nową inwestycją. W Ożarowie Mazowieckim powstanie nowy zakład produkcyjny, w którym zostaną wydzielone strefy: produkcyjna, nadzoru i konstrukcyjna. Łączne nakłady zwią-

zane z inwestycją VIGO System szacuje na 55 mln zł, w tym 17,5 mln zł na budowę zakładu, a 32,5 mln zł na wyposażenie.

Sposób finansowania zakłada pozyskanie 25% z dotacji unijnych, około 50% z kredytów i około 20% z własnych środków.

Planowane oddanie do użytku jest przewidziane na drugą połowę 2018 r. Jak poinformował prezes spółki Adam Piotrowski, zwiększenie produkcji pociągnie za sobą dwukrotny wzrost zatrudnienia – do około 140 osób w 2020 r. Źródło: Automatyka

NOWA STRATEGIA FIRMY LUMEL Zarząd spółki Lumel ogłosił nową strategię firmy do 2020 r. W ramach nowej organizacji firma Lumel od 9 marca 2016 r. została podzielona na dwie spółki – Lumel oraz Lumel Alucast. – Niemal od początku istnienia, czyli od 1954 r., marka Lumel związana była z produkcją najwyższej jakości aparatury pomiarowej i odlewów wysokociśnieniowych. Podział firmy stanowi kolejny ważny krok w jej historii. Jest jednym z elementów naszej Strategii 2020, której głównym celem biznesowym jest jeszcze szybszy i niezależny rozwój obu spółek, zwiększenie ich konkurencyjności na rynku globalnym oraz kreowanie nowych impulsów do rozwoju w ramach dynamizacji grupy kapitałowej. Jestem pewien, że ten rozwój przełoży się rów-

nież na wymierne korzyści dla Zielonej Góry i województwa lubuskiego, z którego nasza firma się wywodzi – mówi Dinesh Musalekar, prezes spółek Lumel i Lumel Alucast.

Firma Lumel skupi się na produkcji urządzeń automatyki przemysłowej i usługach w obszarze systemów automatyki i energetyki oraz EMS, natomiast spółka Lumel Alucast będzie zajmowała się produkcją precyzyjnych odlewów ciśnieniowych, projektowaniem i wykonawstwem form i narzędzi oraz usługami w zakresie obróbki mechanicznej (CNC) i powierzchniowej dla klientów z branży motoryzacyjnej, automatyki i innych. Źródło: Lumel

R

POLSKA SIÓDEMKA W FINALE UNIVERSITY ROVER CHALLENGE

Stowarzyszenie Mars Society ogłosiło wyniki kolejnego etapu konkursu University Rover Challenge – do finału zakwalifikowało się 30 zespołów, w tym aż siedem z Polski (studenci z Białegostoku, Rzeszowa, Częstochowy, Łodzi, Warszawy oraz dwa zespoły z Wrocławia). Finaliści, wyłonieni przez amerykańskich sędziów po tzw. Critical Design Review, czyli szczegółowym przeglądzie projektów technicznych łazików,

10

będą rywalizowali od 2 do 4 czerwca 2016 r. na pustyni Utah w Stanach Zjednoczonych.

Jednocześnie trwają przygotowania do European Rover Challenge – trzecia edycja zawodów odbędzie od 10 do 13 września 2016 r. w Polsce, w Jasionce w województwie podkarpackim. To największe robotyczno-kosmiczne wydarzenie w Europie. W tym roku na uczestników czekają warsztaty mentoringowe oraz prelekcje gości specjalnych.

URC i ERC wspólnie tworzą Rover Challenge Series, czyli zarządzaną przez stowarzyszenie Mars Society ligę najbardziej prestiżowych zawodów robotycznych na świecie. Rywalizujące w poszczególnych zawodach drużyny zbierają punkty do klasyfikacji generalnej, na podstawie której na koniec sezonu zostanie wyłoniony najlepszy zespół robotyczny na świecie. Źródło: Planet PR

AUTOMATYKA

M

Je

Do

Do

Do

www

Z BRANŻY

JAK ZARZĄDZAĆ UTRZYMANIEM RUCHU?

ĆWIERĆWIECZE SIEMENS W POLSCE

15 i 16 czerwca 2016 r. w Katowicach odbędzie się konferencja GBI Partners pt. „Generowanie oszczędności i doskonalenie działań w utrzymaniu ruchu i mediach”. Uczestnicy będą mieli okazję poszerzyć wiedzę m.in. w takich obszarach jak ekspansja i ewolucja TPM, efektywność energetyczna w zakładzie produkcyjnym, Autonomous Maintenance jako główny filar TPM, odzysk ciepła z procesu produkcyjnego, pozyskiwanie i zatrzymywanie w firmie doświadczonych inżynierów – program rozwoju pracowników Działu Inżynierii Fabryki Volvo Polska, udział diagnostyki w cięciu kosztów utrzymania ruchu i mediów, kogeneracja w zakładzie produkcyjnym, Lean w działach utrzymania ruchu, oszczędna gospodarka sprężonym powietrzem, monitorowanie procesów oraz monitorowanie i analiza wskaźników zużycia mediów. Wydarzenie będzie także okazją do wymiany doświadczeń podczas warsztatów i panelu dyskusyjnego, a dodatkową atrakcją będzie wizyta w zakładzie produkcyjnym Grupy Żywiec. Wśród wystawców pojawią się firmy: API PRO i Rittal, zaś patronami medialnymi są: miesięcznik „Automatyka”, portal AutomatykaOnline.pl oraz Kaizen i e-Gospodarka. Program konferencji jest dostępny na stronie http://www.gbip.com.pl/ szkolenia/Generowanie_oszczednosci_GBI_Partners_P.pdf

Jubileusz 25-lecia działalności firmy Siemens na polskim rynku był okazją do wspólnego świętowania dla klientów, partnerów i pracowników spółki. Na uroczystej gali, która odbyła się 7 kwietnia 2016 r. w warszawskiej hali Expo zaprezentowano wiele multimedialnych opowieści, efektów specjalnych, a także widowisko o firmie Siemens w Polsce, w którym wirtualny świat przeplatał się z realnym, a żywi tancerze kreowali ze sceny zjawiska naturalne i mechaniczne przenoszące się na kilkudziesięciometrowy (największy ze zbudowanych dotąd w Polsce) ekran okalający salę w kształcie litery U. Wszystko to w duchu pomysłowości dla życia, czyli nowego hasła Siemensa: Ingenuity for life.

Imprezie towarzyszyły występy artystyczne oraz wystawa prezentująca wszystkie aspekty działalności Siemensa w Polsce.

Źródło: GBI Partners

Źródło: Siemens

R E K L A M A

RFID - WIĘCEJ NIŻ IDENTYFIKACJA

Maksymalna elastyczność w parze z łatwością obsługi Jeden system RFID jako rozwiązanie dla wszystkich częstotliwości - LF, HF, UHF Dostępne interfejsy do wszystkich głównych sterowników PLC, umożliwiają szybką i bezproblemową integrację Dostępna pełna gama tagów: ekonomiczne tagi w formie naklejek, standardowe tagi oraz nośniki wysokotemperaturowe do 250 °C Dostępne również wersje EX! www.pepperl-fuchs.pl/rfid

Z BRANŻY

DWA DYPLOMY DLA PIAP Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP został uhonorowany dwoma Dyplomami Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego Wiceprezesa Rady Ministrów Jarosława Gowina, które zostały przyznane podczas odbywającej się 24 i 25 marca 2016 r. w Centrum Nauki Kopernik XXIII Giełdy Wynalazków nagrodzonych na światowych wystawach i targach innowacji w 2015 roku.

Pierwszy dyplom instytut otrzymał za szczególną aktywność w promocji polskiej nauki oraz wybitne osiągnięcia wynalazcze na arenie międzynarodowej w 2015 r. Drugi został przyznany za stanowisko do zautomatyzowanego spawania elementów wykonanych z blach o dużych grubościach. Zapewnia ono łączenie materiałów o znacznej grubości, z głębokim przetopem w pojedynczych przebiegach, ze znaczną prędkością. W skład stanowiska wchodzi robot przemysłowy, na którego ramieniu zainstalowane są dwa palniki spawalnicze zintegrowane w głowicy spawania hybrydowego „plazma – MIG/MAG” oraz laserowy system sensoryczny umożliwiający śledzenie i korekcję spoiny on-line. Źródło: Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP

TRÓJMIEJSKI TURNIEJ ROBOTÓW

12

DANFOSS POPRAWIA WYNIKI Rosnąca na całym świecie koncentracja na potencjale w zakresie efektywności energetycznej i zapotrzebowanie na rozwiązania przyjazne dla klimatu były silnymi czynnikami stymulującymi popyt na technologie i rozwiązania Danfoss w 2015 r. Efekt to wzrost przychodów firmy o 11%, a zysku netto – o 13%. – Rok 2015 był dobrym rokiem dla Danfoss. Naszym głównym celem było jeszcze silniejsze wzmocnienie globalnej pozycji, włączając w to akwizycje nowych, innowacyjnych technologii i inwestowanie w centra testujące i demonstrujące aplikacje. Dzięki zwiększeniu inwestycji w innowacyjność wprowadzono na rynek kilka nowych produktów wykorzystujących technologię cyfrową, co spotkało się z bardzo dobrym przyjęciem przez naszych klientów – mówi Niels B. Christiansen, prezes i CEO Grupy Danfoss.

W Europie Wschodniej najważniejszymi rynkami rozwojowymi są Polska, Ukraina i Czechy. Na koniec 2015 r. ten region odnotował 15,3% wzrost, w tym Polska 11,4%. Źródło: Danfoss

PRODUKCJA KLASY ŚWIATOWEJ, CZYLI WORLD CLASS MANUFACTURING

21 maja 2016 r. na Wydziale Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki Politechniki Gdańskiej odbędzie się Trójmiejski Turniej Robotów. Największe na Pomorzu wydarzenie organizowane jest już po raz ósmy przez studentów ze Studenckiego Koła Automatyków SKALP. W ramach TTR będzie można zapoznać się z prezentowanymi przez zawodników konstrukcjami i ich umiejętnościami, przyjrzeć się z bliska zmaganiom walecznych robotów Sumo, wyścigom szybkich LineFollowerów, zagubionym w labiryncie MicroMouse’om, a także bardzo oryginalnym konstrukcjom biorącym udział w konkurencji Freestyle.

Co roku organizatorzy zapewniają także atrakcje dla najmłodszych, przygotowując odpowiednie stanowiska edukacyjne. Na turnieju można także zobaczyć bardziej skomplikowane roboty prezentowane przez firmy z branży automatyki i robotyki. Wstęp jest wolny.

9 i 10 marca 2016 r. w katowickim hotelu Angelo odbyła się XIII edycja konferencji World Class Manufacturing – produkcja klasy światowej, zorganizowana przez firmę GBI Partners. W trakcie konferencji eksperci z takich firm jak BPSC, CNH Industrial Polska, Coca-Cola HBC w Tyliczu, Faurecia, FCA Poland, FCA Powertrain Poland, Kimball Electronics Poland, Magneti Marelli Suspension Systems Bielsko, Mondelez Polska Production, Pilz Polska oraz PolMotors prezentowali innowacyjne rozwiązania z zakresu World Class Manufacturing (WCM). Spotkanie dostarczyło uczestnikom praktyczną wiedzę z wdrażania metodyki WCM oraz informacje na temat wielu gotowych rozwiązań, których zaimplementowanie „na własnym podwórku” produkcyjnym da oszczędności i poprawę efektywności. Ponadto podczas zwiedzania zakładu Magneti Marelli Suspension Systems Bielsko można było zobaczyć, jak założenia WCM są realizowane bezpośrednio na liniach produkcyjnych.

Wśród istotnych tematów konferencji były też skupienie się na zaangażowaniu i motywowaniu pracowników oraz identyfikacja strat na różnych poziomach biznesu. W WCM Cost Deployment nie tylko pomaga identyfikować straty, ale również generuje projekty optymalizujące koszty.

Źródło: Studenckie Koło Automatyków SKALP

Źródło: GBI Partners

AUTOMATYKA

Z BRANŻY

SPÓŁKA TME OTWIERA NOWE BIURO WE WŁOSZECH Firma Transfer Multisort Elektronik otwiera biuro w Bergamo, we Włoszech. Jest to już ósma placówka zagraniczna spółki, która obecna jest także na Słowacji, w Czechach, Rumunii, Hiszpanii, Niemczech, Holandii oraz na Węgrzech. Siedziba biura mieści się pod adresem: TME Italia S.R.L., Via Zanica 19K 24050 Grassobbio, Bergamo.

Decyzja o założeniu kolejnej spółki jest istotną częścią strategii TME, która zakłada dalszy rozwój działalności na rynkach europejskich. Pracownicy włoskiego biura firmy będą odpowiedzialni przede wszystkim za wspieranie lokalnych klientów, zarówno biznesowych, jak i indywidualnych oraz fachowe doradztwo w zakresie oferty produktowej. Teraz sprzedaż towarów na terytorium Włoch prowadzona będzie przez spółkę włoską, która

wystawiać będzie faktury ze stawką VAT obowiązującą we Włoszech.

Istniejąca od 1990 r. spółka TME jest obecnie jednym z największych europejskich dostawców komponentów elektronicznych, elektrotechnicznych, wyposażenia warsztatowego oraz automatyki przemysłowej. Firma zatrudnia ponad 500 osób w centrali w Polsce i spółkach zależnych w innych krajach i oferuje prawie 160 000 komponentów elektronicznych od znanych, światowych producentów, które dystrybuuje do 128 krajów świata. Źródło: TME

Firma Axon Media zorganizowała konferencję skierowaną m.in. do specjalistów z zakresu automatyki przemysłowej i służb utrzymania ruchu. Spotkanie pod hasłem „Technika napędowa – efektywność, energooszczędność i optymalizacja” odbyło się 6 kwietnia 2016 r. w warszawskim hotelu Airport Hotel Okęcie i zgromadziło blisko 110 uczestników. Goście mieli okazję nawiązać kontakty i zapoznać się z ofertą ponad 17 partnerów konferencji oraz

wysłuchać 10 referatów dotyczących zagadnień doboru, konfiguracji i integracji układów napędowych.

Na zakończenie konferencji wszyscy uczestnicy wraz z ekspertami i partnerami mieli okazję wziąć udział w dyskusji w ramach Panelu Eksperckiego. Tematem przewodnim było utrzymanie napędów w ruchu i nowoczesne rozwiązania diagnostyki napędów. W trakcie dyskusji okazało się, że w przedsiębiorstwach wiele napędów jest przedwcześnie złomowanych ze względu na brak należytej polityki eksploatacyjnej. Po oficjalnej części konferencji zainteresowani uczestnicy mogli wziąć udział w bezpłatnych warsztatach zorganizowanych przez firmę Omron Electronics, a dotyczących efektywnej integracji napędów wieloosiowych. Źródło: Axon Media

5/2016

R E K L A M A

TECHNIKA NAPĘDOWA W CENTRUM UWAGI

13

PRODUKTY

NAPĘD CYFROWY NOVOCON S NovoCon S firmy Danfoss to bardzo dokładny, wielofunkcyjny napęd cyfrowy, z funkcją prowadzenia rejestru i alokacji zużycia energii (wskaźnik przepływu w oparciu o analizę porównawczą zużycia energii). NovoCon S został zaprojektowany specjalnie do zaworu AB-QM – armatury równoważąco-regulacyjnej dla wodnych instalacji HVAC. Dzięki temu rozwiązaniu równoważenie wodnego układu stało się dynamiczne i w pełni zautomatyzowane.

NovoCon S to rozwiązanie łączące cztery funkcje w jednym urządzeniu: napęd, magistralę komunikacyjną, wskaźnik przepły-

wu i rejestrator danych. System wodnego ogrzewania i chłodzenia jest połączony z automatyką budynku za pośrednictwem BACnet. Pozwala to na zaawansowaną kontrolę, lepszą elastyczność, oszczędność czasu podczas montażu i uruchamiania, umożliwia otrzymywanie informacji o stanie budynku i potencjalnych alarmach w celu natychmiastowego rozwiązywania problemów w systemie, a także aktywuje funkcje zdalnego sterowania – np. przepłukanie setek zaworów wymaga tylko jednego kliknięcia myszką. Źródło: Danfoss

MULTIPRZETWORNIKI Z REJESTRACJĄ I ETHERNETEM W ofercie firmy Lumel pojawiły się nowe multiprzetworniki serii P30 z rejestracją i Ethernetem: P30H i P30P. P30H przeznaczony jest do pomiarów m.in. w instalacjach fotowoltaicznych, akumulatorowych, telekomunikacyjnych i trakcyjnych. Mierzy i rejestruje prąd, napięcie, moc, energię i inne parametry w obwodach prądu stałego. Multiprzetwornik P30P przeznaczony jest do pomiarów w sieciach jedno- i trójfazowych symetrycznie obciążonych. Pozwala on na zmierzenie i zarejestrowanie 16 parametrów energetycznych. W obu przetwornikach sygnał wyjściowy jest odizolowany galwanicznie od sygnału wejściowego oraz zasilania.

Przetworniki mają wiele programowalnych funkcji pomiarowych i pomocniczych. W sposób bardzo prosty można je programować z klawiatury, za pomocą bezpłatnego programu eCon przez interfejs RS-485 lub Ethernet, albo w dowolnej przeglądarce internetowej. W zależności od potrzeb przetworniki dostępne są w trzech wykonaniach: z Ethernetem i pamięcią wewnętrzną, z obsługą karty SD oraz w wersji podstawowej.

Nowe produkty rozszerzyły rodzinę przetworników serii P30, która obecnie składa się z przetworników P30U – do pomiarów temperatury i sygnałów d.c., P30O – do pomiarów obrotów, impulsów, częstotliwości, czasu pracy, P30H – do pomiarów parametrów obwodów d.c. oraz P30P – do pomiarów parametrów sieci jednofazowej. Źródło: Lumel

EFEKTYWNA I CICHA POMPA SAMOZASYSAJĄCA Alfa Laval LKH Prime to wydajna, higieniczna pompa samozasysająca, należąca do rodziny pomp Alfa Laval LKH. Dzięki wykorzystaniu technologii air-screw, wirnika o specjalnej konstrukcji i lepszej geometrii korpusu pompa zapewnia wysoką wydajność i pozwala na znaczne zmniejszenie zużycia energii i emisji dwutlenku węgla. Urządzenie jest przystosowane do procesów mycia CIP (cleaning in place) z zastosowaniem roztworów napowietrzonych, dzięki czemu może być również używane do pompowania produktów w każdej gałęzi przemysłu.

Alfa Laval LKH Prime ma certyfikat EHEDG i wyróżnia się cichą pracą, co zapewnia mniejsze o 80% natężenie hałasu niż w przypadku pomp wykorzystujących tradycyjne technologie pompujące w procesach CIP lub ciecze napowietrzone.

Zaawansowana konstrukcja, w tym rozwiązanie air-screw, sprawiają, że pompa spełnia nawet najbardziej restrykcyjne wymogi wielu gałęzi przemysłu, w których kluczowe jest za-

14

pewnienie najwyższych standardów higienicznych, takich jak przemysł spożywczy (w tym mleczarski i napojów), kosmetyczny oraz chemii gospodarczej. Modele LKH Prime UltraPure idealnie nadają się do zastosowań w przemyśle farmaceutycznym. Źródło: Alfa Laval

AUTOMATYKA

PRODUKTY

NOWA GENERACJA CZUJNIKÓW FOTOELEKTRYCZNYCH Czujniki muszą dziś komunikować się z różnymi odbiornikami oraz wysyłać i odbierać informacje do i od systemów wyższego rzędu. Kluczem do sukcesu jest technologia czujników 4.0, którą firma Pepperl+Fuchs nieustannie rozwija w celu spełnienia założeń cyfrowej sieci Przemysłu 4.0. Seria R100 to następny krok w tym kierunku, a technologia IO-link jest konsekwentnie implementowana w całym portfolio.

Otwiera to nowe możliwości dla użytkownika – do konfiguracji, diagnostyki oraz konserwacji. Możliwa jest nawet bezprzewodowa komunikacja. Przy wyko-

rzystaniu technologii SmartBridge dane mogą być przesyłane bezprzewodowo do urządzeń mobilnych.

Główne cechy serii R100 to: integracja różnych trybów wykrywania w jednej obudowie, maksymalna elastyczność i większe możliwości integracji, precyzyjna i niezawodna technologia MPT do pomiaru odległości w małej obudowie, nowoczesna technologia laserowa DuraBeam i komunikacja z czujnikiem przez interfejs IO-link jako podstawa technologii czujników 4.0.

PEPPERL+FUCHS Sp. z o.o. ul. Owsiana 12 03-825 Warszawa tel. 22 256 97 70 e-mail: info@pl.pepperl-fuchs.com www.pepperl-fuchs.com

SERIA TX – REGULATORY TEMPERATURY FIRMY AUTONICS Regulatory serii TX wyposażone są w 11-segmentowy wyświetlacz w technologii LCD, co w połączeniu z dużymi znakami (wysokość 15,3 mm) gwarantuje doskonałą widoczność nawet z dużej odległości, niemal pod każdym kątem. Seria TX zapewnia zaawansowaną kontrolę temperatury z bardzo wysoką częstotliwością próbkowania wynoszącą 50 ms i dokładnością wyświetlania ±0,3%.

Kompaktowa, zajmująca niewiele miejsca obudowa, o głębokości 45 mm, umożliwia zmniejszenie prze przestrzeni montażowej o około 30%. Regulatory serii TX, w zależności od opcji, mają wyjścia sterujące: przekaźnikowe, SSR (włącz/wyłącz, kontrola fazy lub cyklu) i przełączne (dostępna jest wersja z przełączalnym wyjściem sterującym SSR/prądowe)

oraz różne wyjścia pomocnicze, w tym transmisji danych i wyjście komunikacyjne RS-485 (Modbus RTU), dzięki czemu sprawdzają się nawet w bardzo wymagających aplikacjach.

Istnieje możliwość ustawiania parametrów z komputera osobistego z wykorzystaniem oprogramowania DAQMaster (bezpłatny program do zarządzania urządzeniami).

ELTRON Pl. Wolności 7b, 50-071 Wrocław tel. 71 343 97 55, fax 71 343 96 64 e-mail: eltron@eltron.pl www.eltron.pl www.sklep.eltron.pl

NAJMNIEJSZY NA ŚWIECIE ZESTAW T1+T2 Aparaty Flashtrab-SEC-T1+T2 to zestaw warystorowego ogranicznika przepięć T2 i wolnego od prądów następczych odgromnika iskiernikowego T1. Takie połączenie dwóch autonomicznych aparatów, jako jedno urządzenie, to jedyne takie rozwiązanie na świecie.

Dzięki technologii Safe Energy Control poszczególne aparaty T1+T2 są bardzo żywotne i wytrzymałe. Obciążenie wejścia instalacji zasilania jest sprowadzone do minimum przy wyładowaniu piorunowym. Taki zestaw ograniczników zapewnia szczególną ochronę instalacji w środowisku z częstymi operacjami łączeniowymi.

Wielkie prądy piorunowe są bezpiecznie nadzorowane dzięki specjalnym iskiernikom wolnym od prądów następczych, a chwilowe przepięcia ograniczane są poprzez osobne

5/2016

warystory. Uzyskany niski poziom ochrony, jak i „bez bezpiecznikowe” zastosowanie w sieciach zasilania 230/400 V to kolejne zalety tej rodziny produktów. Z kolei niewielkie wymiary ogranicznika redukują wysiłek wymagany przy instalacji i serwisie. Wszystkie aparaty mają wkładki i mogą być testowane elektrycznie przez przenośne laboratorium Checkmaster 2 zgodnie z PN-EN 62305-3.

PHOENIX CONTACT Sp. z o.o ul. Bierutowska 57-59, 51-317 Wrocław tel. 71 39 80 410

15

PRODUKTY

URZĄDZENIA OCHRONY PRZECIWPRZEPIĘCIOWEJ QUICKSAFE Firma ABB wprowadziła rozwiązanie nowej generacji z zakresu bezpieczeństwa krytycznych systemów elektrycznych.

Niewielkie urządzenie ochrony przeciwprzepięciowej (SPD) QuickSafe chroni sprzęt elektryczny i pozwala na milionowe oszczędności dzięki zapobieganiu nieplanowanym i nieprzewidzianym skokom napięcia. QuickSafe korzysta z opatentowanej przez firmę technologii rozłączenia termicznego wraz ze zintegrowanym systemem zapasowym. System pozwala na nieprzerwaną ochronę urządzeń elektrycznych, włącznie z krytycznymi instalacjami w centrach danych, szpitalach i bankach, które mogą być narażone na uszkodzenia wynikające ze skoków napięcia w sieci elektrycznej.

Innowacyjność urządzeń ochrony przeciwprzepięciowej QuickSafe polega na zastosowaniu technologii systemu zapasowego opartej na dwóch elementach elektronicznych w jednym urządzeniu, w przeciwieństwie do rozwiązania standardowego – z jednym elementem.

Nowe SPD QuickSafe mają wskaźnik informujący o tym, który z elementów wymaga wymiany, pozwalając konserwatorom na łatwe rozpoznanie i wymianę uszkodzonego, podczas gdy drugi element dalej chroni urządzenia. Źródło: ABB

R E K L A M A

3 W 1: HMI, PLC I ZDALNY SERWIS LP2200 ASEM to nowoczesne panele PAC realizujące funkcje wizualizacji, sterowania i zdalnego dostępu serwisowego do instalacji automatyki. Rodzina bezwentylatorowych paneli PAC, których architektura bazuje na procesorach Intel Celeron J1900 2 GHz i systemach operacyjnych Windows Embedded Compact 7 Pro lub Windows Embedded Standard 7E/7P jest oferowana w aluminiowych obudowach (również w wykonaniach True Flat), w 10 wielkościach ekranu (od 10,1” do 24”).

LP2200 są wyposażone w ekrany LCD TFT z podświetleniem LED i pięcioprzewodową, dotykową matrycą rezystancyjną. Ekran paneli można zabezpieczyć dodatkowo szklaną warstwą GFG (Glass-film-glass). Wersja podstawowa urządzeń jest wyposażona w dwa porty Ethernet, cztery porty USB, RS-232, slot wideo DVI/I oraz dwa sloty mini PCI przeznaczone do instalacji karty ASEM NETcore lub karty pamięci NV RAM (512 kB), która zabezpiecza dane procesowe w razie awarii zasilania. Funkcje związane z wizualizacją realizowane są w oparciu o środowisko HMI/SCADA Premium HMI 4, a funkcje sterowania dostępne są za pośrednictwem pakietu SoftPLC CoDeSys. Źródło: Sabur

NOWE OBUDOWY CZO I MZO Obudowy CZO (PG) oraz MZO (M) nowego typu mają podwyższoną konstrukcję, dzięki czemu klient otrzymuje dodatkowe miejsce na rozmieszczenie przewodów wewnątrz obudowy (szczególnie dla wkładów w technologii SQUICH) oraz możliwość montażu przewodu ochronnego po obydwóch stronach wkładu. Dodatkowo obudowy zostały wyposażone w system zamknięcia ILBRID, czyli zamknięcie hybrydowe z tworzywa sztucznego wzmacnianego włóknem szklanym o właściwościach samogasnących (według UL94) i stali szlachetnej. Łączy ono cechy obu, tak różnorodnych materiałów. Tworzywo sztuczne zachowuje kształt i jest niedrogie w wytworzeniu, natomiast metalowi zamknięcie zawdzięcza elastyczność. Takie połączenie jest wyjątkowo ekonomiczne, ponieważ ilość stali została ograniczona do minimum i jest użyta wyłącznie w strzemiączku. Połączenie materiałów zapobiega odkształcaniu się strzemiączka przy podłączeniu dużych i ciężkich przewodów. Strzemiączko pozostaje natomiast elastyczne przy oddziaływaniu siły.

Obudowy są wykonane z aluminium odlewanego ciśnieniowo, pokrytego proszkowo specjalną powłoką epoksydowo-poliestrową, która dodatkowo chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi. Źródło: Conprod

16

AUTOMATYKA

PRODUKTY

MODUŁOWY SYSTEM TECHNIKI LINIOWEJ Firma Elesa+Ganter wprowadziła grupę produktów pod nazwą „Modułowy system techniki liniowej”. Głównym elementem systemu są prowadnice liniowe (GN 900), które dzięki modułom łączącym (GN 900.1–GN 900.5) pozwalają tworzyć precyzyjne, wielopłaszczyznowe układy regulacji. Dodatkowym elementem jest stolik obrotowy (GN 900.6) umożliwiający szybką i precyzyjną regulację również w ruchu obrotowym. Konstrukcja prowadnic liniowych oparta jest na korpusach w formie profili aluminiowych z szynami prowadzącymi (niski współczynnik tarcia), utwardzonymi powierzchniami tocznymi (wysoka trwałość i nośność), precyzyjnym wrzecionem prowadzącym i możliwością blo-

kady w dowolnym położeniu (dźwignia przestawna). Pozostałe elementy wykonane są ze stali nierdzewnej i z tworzyw sztucznych.

Specjalnie ukształtowane profile korpusów każdej prowadnicy umożliwiają mocowanie modułów łączących bez wykonywania dodatkowych otworów w prowadnicy.

System może być stosowany zarówno jako część większego układu regulacji lub niezależnie. Przykładowe aplikacje to głowice lutownicze i spawalnicze, układy regulacji drukarek etykietujących i kamer, głowice laserów, sensorów, moduły urządzeń laboratoryjnych, pomiarowych itp.

ELESA+GANTER Polska Sp. z o.o. tel. 22 737 70 47, fax 22 737 70 48 e-mail: egp@elesa-ganter.com.pl www.elesa-ganter.pl www.elesa-ganter.info.pl

HIWIN - NOWE KOMPAKTOWE OSIE Z NAPĘDEM PASOWYM ZĘBATYM Wyjątkowe, cichobieżne, niezniszczalne, kompaktowe i wielofunkcyjne – takie są osie liniowe z napędem pasowym zębatym serii HM-B firmy HIWIN, które zdobyły nagrodę iF Design AWARD. Zastosowane w osiach materiały są produkowane i testowane przez firmę HIWIN, co zapewnia im optymalne przenoszenie mocy, bardzo dobrą wydajność i wyjątkową łatwość obsługi.

Dzięki zmniejszonemu tarciu elementów tocznych, wykorzystaniu stabilnych prowadnic liniowych i wzmocnionych wózków oraz właściwej szerokości pasa, osie liniowe z napędem pasowym zębatym HM-B osiągają doskonałą wydajność, zapeniają cichą pracę i długą żywotność.

Możliwość wyboru dowolnego suwu oraz szeroki wachlarz dostępnych opcji sprawiają, że osie HM-B mogą zostać dostosowane do indywidualnych wymagań danej aplikacji, a ich konstrukcja gwarantuje sprawny i łatwy montaż.

W trudnych warunkach pracy ochronna taśma stalowa, w którą została wyposażona oś HM-B, zapewnia zabezpieczenie przed wnikaniem brudu i umożliwia precyzyjną pracę osi.

HIWIN GmbH Biuro Warszawa ul. Puławska 405 A, 02-801 Warszawa tel. 48 22 544 07 07, fax 48 22 544 07 08 e-mail: info@hiwin.pl www.hiwin.pl

R E K L A M A

PRODUKTY

APLIKACJA SMART WIRING FIRMY EPLAN Projektowanie okablowania w szafie sterowniczej wymaga wiele czasu i wiedzy. Aplikacja Smart Wiring firmy Eplan pozwoli znacznie ułatwić ten proces. Oprogramowanie wizualizuje okablowanie i dostarcza 100% danych cyfrowych niezbędnych do produkcji. Użytkownicy mogą zaoszczędzić mnóstwo czasu przy zmianach wprowadzanych w ostatniej chwili, ponieważ oprogramowanie obsługuje również często bardzo trudne zadanie porównywania projektów. Aplikacja Smart Wiring krok po kroku dostarcza instrukcje dla panelu, bazując na danych inżynieryjnych.

Cyfrowa reprezentacja w Smart Wiring odpowiada wirtualnemu modelowi 3D w EPLAN Pro Panel. Jednak nowa aplikacja może zwiększyć produktywność nawet i bez widoku 3D. Przykładowo do programu mogą zostać wczytane listy z Excel wraz ze wszystkimi wymaganymi informacjami o połącze-

niach. Wizualizacja 3D poprowadzonych ścieżek i kroków montażowych nie jest dostępna, jednak pozostają funkcje projektowania krok-po-kroku i porównywania różnych list połączeniowych w celu wyszukiwania zmian wprowadzanych w ostatniej chwili. Pracownicy uzyskują przez cały czas czytelne informacje pozwalające określić na jakim są etapie prac, jakie połączenia pozostały do wykonania i jakie potencjalne zmiany należy wprowadzić w projekcie.

Aplikacja Smart Wiring będzie dostępna w Platformie EPLAN w wersji 2.6, która pojawi się we wrześniu 2016 r. Źródło: Eplan

REDUNDANTNE STEROWANIE Z SAIA PCD3 Sterowniki Saia PCD3.M6880 firmy Saia Burgess Controls umożliwiają tworzenie wydajnych systemów gorącej rezerwy zapewniających nieprzerwaną pracę instalacji. Redundantne sterowniki są wyposażone w dwa niezależne interfejsy Ethernet i dwa procesory. Jeden z procesorów odpowiada za przetwarzanie programu redundantnego i monitorowanie aktywnego sterownika PCD, zaś drugi jest odpowiedzialny za realizację funkcji nieredundantnych. Taki podział zadań zwiększa wydajność i bezpieczeństwo systemu gorącej rezerwy.

Rozwiązania redundantne budowane są w oparciu o dwa sterowniki gorącej rezerwy PCD3.M6880. Sygnały procesowe są podłączone i kontrolowane za pośrednictwem modułów

wejść/wyjść zdalnych Smart RIO PCD3.

T668, podłączonych do sterowników przez Ethernet. Nie ma potrzeby dublowania wejść/wyjść, sygnałów i aktuatorów. Oba sterowniki (aktywny i rezerwowy) kontrolują się wzajemnie.

Jeśli aktywny PCD ulegnie awarii, rezerwowy przejmie zadania przetwarzania i sterowania podłączonymi stacjami RIO. Obraz procesu (we/ wy) i wewnętrzne zasoby sterownika PCD (F, R, T, C, DB) – dane synchronizacyjne – są przesyłane w sposób ciągły od aktywnego do rezerwowego PCD poprzez Ethernet. Zapewnia to bezproblemowe przełączanie z aktywnego sterownika PCD do sterownika rezerwowego. Źródło: Sabur

ROZWIĄZANIA Z ZAKRESU BEZPIECZEŃSTWA DLA MASZYN I SYSTEMÓW Nowe, zaoferowane przez Murrelektronik przyciski zatrzymania awaryjnego i przyciski RESET wyposażone są w złącze M12, dzięki czemu mogą być stosowane w instalacjach ze standardowymi przewodami. Takie połączenie pozwala zaoszczędzić czas i wyeliminować ryzyko błędów okablowania. Port M12 sprawia, że urządzenia podłączane są na zasadzie plug&play i stanowią rozwiązanie z zakresu bezpieczeństwa, które może być wykorzystane w szerokiej gamie maszyn i systemów.

Urządzenia Murrelektronik są odpowiednie

18

do różnego rodzaju aplikacji, począwszy od tych spełniających podstawowe funkcje, aż po wyszukane rozwiązania wysokiej klasy. Przycisk zatrzymania awaryjnego i przycisk RESET wymagane są głównie w instalacjach ze sterownikami, takich jak kurtyny bezpieczeństwa czy zdecentralizowane stanowiska pracy. Standardowe modele są kompaktowe (szerokość 40 mm), dzięki czemu są odpowiednie do podłączenia w typowych profilach aluminiowych. Szersze przyciski zatrzymania awaryjnego (72 mm) są dostępne w wersjach z pierścieniem świetlnym oraz kołnierzem ochronnym, co zapobiega ich przypadkowemu uruchomieniu. Szybki montaż jest możliwy w zaledwie trzech krokach: wystarczy odkręcić metalowy klip, przykręcić do obudowy i dołączyć konektor M12. Źródło: Murrelektronik

AUTOMATYKA

PRODUKTY

NOWA SERIA PRZEMIENNIKÓW CZĘSTOTLIWOŚCI Najnowsza seria przemienników częstotliwości i500 jest przeznaczona przede wszystkim dla producentów maszyn. Urządzenia są dostępne w zakresie mocy 0,25–45 kW (w przygotowaniu jest wersja 110 kW). Do cech charakterystycznych należą zwarta budowa, skalowalna funkcjonalność, wyjątkowo przyjazna obsługa, a także niewielkie wymiary, które przy szerokości 60 mm i głębokości 130 mm zapewniają rozsądne wykorzystanie miejsca w szafie rozdzielczej. Innowacyjne możliwości parametryzowania gwarantują krótkie czasy uruchamiania, a modułowa budowa umożliwia różne konfiguracje produktu, dokładnie w taki sposób, jak tego wymaga konkretna maszyna.

Przemiennik częstotliwości i500 to urządzenie najwyższej jakości, które spełnia wymagania norm zgodnie z klasą sprawności (IE) według EN 50598-2.

Urządzenie jest zalecane do aplikacji typu pompy i wentylatory, do napędzania przenośników, do napędów nawijających, formujących, obrabiarek, a także podnośników.

Tworzymy bezpieczne miejsca pracy.

Źródło: Lenze

Blokada elektromagnetyczna AZM300

KONWERTER RS-422/485 NA TCP/IP

Źródło: Elmark Automatyka

Przełączalna siła zatrzasku Może służyć jako ogranicznik ruchu osłony Indywidualne kodowanie zgodne z ISO 14119 Możliwość stosowania w aplikacjach do PL e / SIL 3

www.schmersal.pl

R E K L A M A

Integracja standardów szeregowych z Ethernetem niesie duże korzyści. Pozwala bowiem w prosty sposób połączyć np. systemy SCADA z urządzeniami końcowymi, wyposażonymi w interfejs RS-422/485. Serwery portów szeregowych firmy Moxa realizują konwersję ze standardów szeregowych na protokoły TCP/IP. Dzięki dopracowanym trybom pracy oraz sterownikom urządzenia te łatwo wdrożyć w obiektach, a moduły do zabudowy – w obudowach urządzeń czy maszyn.

NE-4110A to serwer portów szeregowych wyposażonych w interfejs Ethernet (RJ45), RS-422/485 oraz cztery wejścia/wyjścia w standardzie TTL. Ma najważniejsze funkcjonalności Nportów, czyli tryby pracy TCP Server/ client, UDP i Real COM. Tryb pracy Real COM pozwala korzystać z portu szeregowego NE-4110A na komputerze, tak jakby był to natywny port COM. Sterownik zaprojektowany przez firmę Moxa dba o połączenie komputer-NE4110A. Wejścia/wyjścia TTL mogą zostać wykorzystane w projekcie według uznania, np. do kontroli pracy urządzenia – włącz-wyłącz itp.

Moxa zapewnia tez biblioteki programistyczne pomagające połączyć istniejące autorskie programy w obiekcie z NE4110A.

■ ■ ■ ■

Safe solutions for your industry 5/2016

19

PRODUKTY

SILNIK SMART MOTOR DO WIELU ZASTOSOWAŃ Silniki Smart Motor firmy Lenze wyznaczają nowe standardy w przypadku aplikacji z zastosowaniem małych motoreduktorów, zwłaszcza w systemach transportu materiałów czy przenośnikach.

Zaletą dla producentów maszyn jest fakt, że ogranicza on liczbę wariantów napędów o 70%. Ponadto silnik Lenze Smart Motor spełnia najwyższe wymagania w zakresie efektywności wykorzystania energii i może być wygodnie obsługiwany przy użyciu smartfonu. Firma Lenze, wykorzystując NFC, stworzyła aplikację, która umożliwia zaprogramowanie silnika przez zbliżenie do niego smartfonu na odległość 2 cm.

Do zalet silnika należą także: swobodnie regulowana prędkość obrotowa redukująca różnorodność wariantów, zintegrowana funkcjonalność uruchamiania programowego, zredukowane okablowanie dzięki elektronicznej funkcji stycznika i ochrony silnika oraz bardzo wysoka sprawność energetyczna.

Dla końcowego użytkownika maszyny pojawia się korzyść w postaci łatwej regulacji oraz energooszczędnej pracy urządzeń. Obie te korzyści możliwe są dzięki niespotykanemu dotąd 400% rozruchowemu momentowi obrotowemu oraz zabudowanej w silniku inteligencji. Źródło: Lenze

CZUJNIK WIZYJNY DO OPTYCZNEJ INSPEKCJI OBIEKTÓW Firma ifm wprowadziła do oferty nowy czujnik wizyjny przeznaczony do optycznej inspekcji obiektów w produkcji, kontroli jakości i pakowarkach. Jest to niezależne urządzenie ze zintegrowanym oświetleniem, umożliwiające kontrolę wielu cech obiektów. Do określania cech charakterystycznych obiektów wykorzystywana jest analiza BLOB (Binary Large Object), która umożliwia kontrolę takich właściwości, jak pozycja, wielkość, kształt i kompletność.

Czujnik charakteryzuje się kompaktową, bardzo wytrzymałą i szczelną obudową o stopniu ochrony IP67, pozwala-

jącą na zastosowanie w trudnych warunkach przemysłowych i jest przystosowane do pracy w temperaturze od –10 °C do +60 °C. Jego zaletą jest także przyjazna dla użytkownika nastawa parametrów – wszystkie parametry mogą być ustawione w intuicyjny sposób poprzez menu dedykowanego oprogramowania. Zintegrowane interfejsy ethernetowe (TCP/IP, EtherNet/IP) zapewniają zdalną obsługę przechowywania obrazów błędów i analizy danych, opcję uaktualnienia dla czujników, jak również obraz procesu dla podłączonego sterownikia PLC. Źródło: ifm

Connecti

NOWA GENERACJA RĘCZNYCH OSCYLOSKOPÓW Fluke wprowadziła nową generację skopometrów – ScopeMeter Fluke serii 120B. Kompaktowy skopometr ScopeMeter z serii 120B to wzmocniony oscyloskop do przemysłowych obwodów elektrycznych oraz wyszukiwania i usuwania awarii elektromechanicznych, a także do konserwacji zapobiegawczej. Jest to zintegrowany, prosty w użyciu przyrząd pomiarowy, zawierający oscyloskop, multimetr oraz rejestrator pracujący z dużą prędkością.

ScopeMeter z serii 120B jest również zintegrowany z aplikacją mobilną Fluke Connect oraz oprogramowaniem FlukeView do skopometrów, co pozwala na rozszerzoną współpracę, analizę danych pomiarowych i archiwizację kluczowych informacji testowych. Źródło: Fluke

WYGIĘTE PROWADNICE LINIOWE Coraz częstsze indywidualne wymagania projektowe i potrzeba optymalnej przestrzeni zabudowy wymagają nowych pomysłów w zakresie elementów konstrukcyjnych. W odpowiedzi na te potrzeby firma igus oferuje wygięte prowadnice drylin, które dają jeszcze większą dowolność konstrukcyjną.

Rozwiązanie to jest stosowane w celu zapewnienia największej ergonomii operowania systemem, np. prowadzenia monitorów i systemów sterowania po łuku w celu zapewnienia bezpiecznego i łatwego dostępu do systemu. Nowe standardy mogą być osiągane w projekcie i konstrukcji z giętymi prowadnicami liniowymi drylin.

Przyjmujące duże obciążenia i odporne na zabrudzenia łożyska ślizgowe, półprodukty do indywidualnego projektowania, wytrzymałe prowadniki kablowe i superelastyczne przewody dzięki zastosowaniu igus motion plastics doskonale sprawdzają się w zaawansowanych projektach niestandardowych.

■ ■ ■ ■

■

■ ■

Je

Źródło: igus

20

AUTOMATYKA

In te

Aut16-Gene

PRODUKTY

STEROWNIKI RUCHU NOWEJ GENERACJI

CZUJNIK ODLEGŁOŚCI Z SERII LINARIX Czujnik odległości LD0-E2A2B-1216-5G60-PRM z serii LINARIX firmy Posital umożliwia pomiar odległości w zakresie 5 m, dzięki precyzyjnemu mechanizmowi rozwijania/nawijania stalowej linki na bęben, którego oś połączona jest z absolutnym enkoderem magnetycznym. Model LD0-E2A2B-1216-5G60-PRM wyposażony jest w protokół komunikacyjny Powerlink, a dzięki zastosowanej nowoczesnej technologii może pracować w temperaturze od –40 ⁰C do +85 ⁰C, co jest istotną zaletą podczas instalacji tego typu czujnika w maszynach i urządzeniach pracujących na zewnątrz budynków. Dokładność pomiarowa wynosi ±0,02% FSO (pełnego wyjścia czujnika), rozdzielczość enkodera w obrębie jednego obrotu – 16 bit, liczba obrotów – 12 bit, a napięcie zasilania 10–30 V DC. Czujnik jest wyposażony w przyłącze elektryczne (3 × złącze M12), a obudowa została wykonane ze stali i aluminium.

Sterowniki nowej generacji V3.0 firmy Faulhaber są doskonale skoordynowane z mikrosilnikami DC z oferty firmy, ale zakres zastosowań nie ogranicza się tylko do nich.

Nowe modele mogą być integrowane w większości systemów przemysłowych za pośrednictwem interfejsów RS-232, USB, CANopen czy EtherCAT, a realizacja połączeń elektrycznych jest łatwiejsza dzięki spójnej koncepcji wtyku i szerokiej ofercie osprzętu kablowego. Szczególną uwagę zwrócono na zapewnienie łatwego i szybkiego rozruchu. Trzy dostępne warianty urządzeń pokrywają różne obszary zastosowań. Sterowniki MC 5005 i MC 5010 z obudową i złączami zostały zaprojektowane do montażu w szafach sterowniczych i urządzeniach. Systemy sterowania, takie jak serwomotory ze zintegrowanym sterownikiem ruchu są wstępnie skonfigurowane i mogą być stosowane bezpośrednio w systemach automatyki. Inteligentny system modułowy umożliwia integrowanie różnych typów szczotkowych i bezszczotkowych serwomotorów DC w standaryzowanych obudowach. Sterownik MC 5004 został zaprojektowany do montażu w istniejących obudowach jako karta plug-in. Dostępna opcjonalnie płyta główna ułatwia realizację aplikacji wieloosiowych.

Źródło: Posital

Źródło: Faulhaber R E K L A M A

Connecting Global Competence

■ ZINTEGROWANE ROZWIĄZANIA MONTAŻOWE ■ PRZEMYSŁOWE PRZETWARZANIE OBRAZU ■ ROBOTYKA PRZEMYSŁOWA ■ PROFESJONALNA ROBOTYKA SERWISOWA ■ NOWOŚĆ: IT2Industry – Specjalistyczne Targi Przemysłu 4.0 ■ technologia napędowa ■ systemy pozycjonowania ■ technologia sterowania ■ sensoryka ■ technologia zasilania ■ technologia bezpieczeństwa

Jeden bilet – wiele korzyści:

Informacja: Biuro Targów Monachijskich w Polsce, Warszawa tel. +48 22 620 4415, info@targiwmonachium.pl

Aut16-General-205x145-Automa-PL.indd 1

7. Międzynarodowe Targi Automatyki i Mechatroniki 21. – 24. czerwca 2016, Messe München

www.automatica-munich.com

19.01.16 13:58

ROZMOWA

STULETNIA TRADYCJA ZOBOWIĄZUJE

Na początku chciałabym pogratulować Państwu wspaniałego jubileuszu 100-lecia działalności firmy.

Czy może Pani przybliżyć czytelnikom „Automatyki” historię powstania firmy WIKA Polska?

Tradycje firmy sięgają 1915 r., kiedy to Ignacy Ciechurski – długoletni pracownik fabryki Neumana, która została zamknięta z powodu wojny – szukając nowego źródła dochodu założył we Wło22

cławku Fabrykę Manometrów i Termometrów. Dziś dokładnie w tym samym miejscu znajduje się zakład WIKA Polska.

Na początku był to skromny warsztat, ale już wkrótce wysoka jakość jego wyrobów zjednała mu opinię fachowca.

Liczba zamówień z różnych regionów Polski stale rosła, a asortyment fabryki został poszerzony o wakuometry, manowakuometry, termometry, pirometry szklane, rtęciowo-stalowe, grafitowe,

talpotasimetry, ciągomierze i manometry. Od 1949 r. produkcja fabryki wzrosła dziesięciokrotnie, a majątek trwały powiększył się siedmiokrotnie. Przy tak dynamicznym rozwoju produkcji konieczna była optymalizacja funkcjonowania fabryki. Zainwestowano w ulepszenie systemu transportowego, zakup nowoczesnych maszyn i w budowę magazynu.

Lata 90. to czas ogromnych przeobrażeń w Kujawskiej Fabryce ManoAUTOMATYKA

Fot. WIKA Polska

O strategii ukierunkowanej na rozwój przedsiębiorstwa, potrzebie korespondowania z realnymi potrzebami rynkowymi i rosnącej świadomości klientów, szacujących koszty pod względem opłacalności w dłuższej perspektywie, rozmawiamy z Tatianą Perczak-Szanowską, dyrektor ds. marketingu i sprzedaży w firmie WIKA Polska.

ROZMOWA

Fot. WIKA Polska

metrów. Pierwszym ich przejawem była prywatyzacja przedsiębiorstwa, która nastąpiła w 1994 r. W jej wyniku firma zmieniła formę prawną, stając się spółką akcyjną. Zmieniła się także struktura wewnętrzna firmy i wzrosła jej efektywność ekonomiczna.

KFM SA sprawnie i szybko reagowała na zmieniające się potrzeby rynkowe – poszerzała asortyment produktów, stosowała innowacyjne technologie i nowoczesne rozwiązania. Dzięki rozbudowanej sieci dystrybucji w kraju i za granicą wzrosła wielkość produkcji i sprzedaży. Produkty spółki cieszyły się zainteresowaniem także poza granicami Polski. Na największe rynki eksportowe – Niemcy, Kanada, Stany Zjednoczone, Holandia, Belgia, Wielka Brytania i Rosja – trafiało w tym czasie ponad 50% sprzedaży ogółem. Wysoka pozycja i wiarygodność przedsiębiorstwa została potwierdzona przez Warszawską Giełdę Papierów Wartościowych, która w 1998 r. dopuściła akcje spółki do publicznego obrotu.

Od tego czasu KFM stała się spółką publiczną, a marka cieszy się jeszcze większym prestiżem i rozpoznawalnością Ze względu na dynamiczny rozwój, wysoką jakość produktów oraz długoletnią tradycję w produkcji manometrów, Kujawską Fabryką Manometrów SA zainteresowała się Grupa WIKA – światowy lider w zakresie pomiaru ciśnienia i temperatury, który ustanawia także standardy w pomiarach poziomu i przepływu oraz technologii kalibracji. W 2000 r. Grupa WIKA włączyła w swoje struktury spółkę KFM. Od tego momentu rozpoczął się proces integracji.

Przejęcie KFM SA przez Grupę WIKA to przełomowy moment w historii firmy. Jaki był cel tego przejęcia i jaki miało ono wpływ na sytuację firmy?

Rzeczywiście, wejście firmy w struktury Grupy WIKA rozpoczęło rewolucyjny okres w historii firmy. Zatrudnienie wzrosło ponad dwukrotnie do 1300 osób. Staliśmy się głównym centrum produkcyjnym manometrów mosiężnych w obrębie koncernu, a nasza produkcja zwiększyła się skokowo – z 2 do ponad 30 mln sztuk manome5/2016

trów rocznie. Oczywiście nie jesteśmy tylko producentem ukierunkowanym na eksport, ale również dostawcą obsługującym rynek lokalny. Zachowaliśmy nazwę KFM, gdyż marka ta jest kojarzona z wysoką jakością produktów i dobrze rozpoznawalna przez polskich odbiorców. Z drugiej strony przejęcie fabryki przez koncern spowodowało dynamiczne zmiany skutkujące pojawieniem się w ofercie na rynek polski szerokiej gamy produktów przeznaczonych dla nowych gałęzi przemysłu. Oferta wzbogacona została m.in. o produkty kwasoodporne, przeznaczone do aplikacji przemysłowych. W portfolio produktowym znalazły się: manometry, separatory membranowe, czujniki i przetworniki temperatury, przetworniki ciśnienia, a także poziomowskazy oraz urządzenia do kalibracji. Dzięki poszerzeniu oferty staliśmy się istotnym graczem w branży chemicznej oraz petrochemicznej, jesteśmy też obecni w sektorze gazowniczym, energetycznym, spożywczym czy związanym z budową maszyn.

W którym kierunku obecnie zmierza rozwój firmy WIKA Polska?

WIKA Polska kontynuuje strategię nieustannego rozwoju i ma na najbliższe lata jasno sprecyzowane cele. Nie tak dawno zakończyliśmy budowę drugiej fabryki na terenie Włocławskiej Strefy Rozwoju Gospodarczego, będącej częścią Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, co było ogromnym przedsięwzięciem. To największa inwestycja w Grupie WIKA w ostatnich latach. Jej wartość przekroczyła 20 mln euro.

W grudniu 2013 r. wmurowano kamień węgielny pod budowę fabryki, a już we wrześniu 2014 r. ruszyła produkcja. Uroczyste otwarcie fabryki SGF (Super Gauge Factory) odbyło się 25 listopada 2014 r. w obecności Alexandra Wieganda, właściciela Grupy WIKA, władz miasta i zaproszonych gości. Na ponad 12 ha mieszczą się hale produkcyjne, budynek administracyjny i budynek techniczny. Na 18 liniach produkcyjnych powstają manometry ze stali kwasoodpornej. Wytwarzane są tu również króćce i rurki manometryczne. Z budynku technicznego

do hal doprowadzane są podziemnym tunelem media niezbędne w procesie produkcji, takie jak argon, hel, tlen i gliceryna. Obecnie w fabryce SGF pracuje blisko 300 osób. SGF to w tej chwili najnowocześniejsza fabryka w grupie WIKA pod względem zastosowanej infrastruktury i organizacji produkcji.

Cele wytyczone na najbliższe lata dotyczą modernizacji i dalszego usprawniania procesów technologicznych. Manometry i termometry WIKA są wytwarzane obecnie na 55 liniach produkcyjno-montażowych zorganizowanych według zasad Kaizen i Lean Management, przez 25 maszyn wyposażonych w stoły indeksacyjne.

Codzienne usprawnienia pozwoliły na zaoszczędzenie miejsca, podniesienie produktywności i zredukowanie czasu dostawy. Jednym z obszarów produkcyjnych w zakładzie jest Gas Focus Factory, w którym produkowane są manometry z rurką spiralną wersja „direct drive”. Na obszarze tym panują podwyższone standardy w zakresie czystości i jakości. Oddana do użytku nowa linia produkcyjna wyposażona jest w najnowsze „zdobycze techniki”, takie jak: system wizyjny umożliwiający pomiar kąta wychylenia wskazówki oraz sprzężoną z nim drukarkę atramentową wykonującą nadruk podzielni zgodnie z wymierzonym kątem. W przyszłości planowane jest także uruchomienie produkcji manometrów zgodnych z normą ISO 150001, wymagających wysokiej klasy czystości części zwilżanych i mających kontakt z mierzonym medium.

Rynek urządzeń pomiarowych jest silnie konkurencyjny. W którym asortymencie firma ma najmocniejszą pozycję i z czego ona wynika?

Najmocniejszą pozycję mamy oczywiście na rynku pomiarowych urządzeń mechanicznych i to zarówno w Polsce, jak i na świecie. W tej grupie produktów uznawani jesteśmy za globalnego lidera. Wynika to oczywiście z doświadczenia, skali produkcji, globalnego działania. Nasza przewaga to know-how, gwarantujący jakość i powtarzalność, a także różnorodność rozwiązań i elastyczność. Dzięki masowej i globalnej 23

ROZMOWA skali działania wiemy, jak produkować dobrze i szybko. Klienci z całego świata mogą kupić ten sam produkt na wszystkich kontynentach, a nasza wiedza gwarantuje profesjonalne i merytoryczne wsparcie techniczne.

Czy obserwują Państwo zmianę preferencji klientów w ostatnich latach? Czy cena jest nadal głównym czynnikiem decydującym o wyborze asortymentu?

Jeśli chodzi o decyzje zakupowe, to można zaobserwować coraz silniejszy trend związany z optymalizacją kosztów w ujęciu całościowym. Niska cena zakupu produktu, wynikająca z zastosowanych w nim materiałów i technologii, to często wysokie koszty utrzymania, wymiany, reklamacje, które są bardzo czasochłonne i znacznie wpływają na produktywność oraz marże przedsiębiorstw, a w przypadku klientów OEM – na wizerunek ich marki i produktu.

O wyborze danego asortymentu decyduje przede wszystkim potrzeba aplikacyjna, dlatego nasza przewaga polega na oferowaniu szerokiej gamy urządzeń i rozwiązań, które często są odpowiedzią na indywidualne preferencje klienta. Nasze produkty stanowią końcowy efekt wspólnej pracy działu badawczo-rozwojowego, dostawcy i odbiorcy. U nas rola handlowca nie polega tylko na oferowaniu produktów ale na dokładnym

zbadaniu potrzeb klienta i przedłożeniu mu propozycji różnych rozwiązań oraz wynikających z nich korzyści, tak aby optymalnie dopasować produkt do wymogów kosztowych i aplikacyjnych. Zauważyliśmy, że obecnie świadomość zakupowa klientów jest na tyle duża, że chętniej kupują oni produkty z wyższej półki, o ile są przekonani, że jest to dla ich firmy korzystne w dłuższej perspektywie.

Czy klienci szukają innowacyjnych rozwiązań? Jakie rozwiązania, jeśli chodzi o urządzenia pomiarowe, są obecnie na topie?

Zainteresowanie klientów nowościami jest ściśle związane ze strategią firmy klienta i jego osobowością.

Klienci, którzy nastawieni są na rozwój i innowacyjność sami starają się zostać liderami i budują swoją przewagę na nowych technologiach. Trudno powiedzieć jednoznacznie co jest na topie, bo to jest związane zarówno z rodzajem działalności, jak i specyfiką branży. Ogólna tendencja to automatyzacja procesów, dlatego produkty elektroniczne wypierają mechaniczne, wchodzą systemy bezprzewodowe, a szybki i rzetelny dostęp do informacji o przebiegu procesu jest wytyczną w obecnym świecie, nie tylko w aparaturze pomiarowej. Dostawcy urządzeń analogowych mogą być jednak spokojni o swoją przyszłość, bo tylko takie urządzenia stanowią zawór bez-

pieczeństwa i dają informacje w sytuacjach awarii zasilania. Poza tym stanowią też często referencje do pomiarów elektronicznych.

Innowacyjne i kompleksowe podejście do pomiarów prezentuje amerykańska firma Gayesco, która dołączyła do grupy WIKA w 2014 r. Rozwiązania Gayesco to specjalistyczne, bezkontaktowe czujniki stosowane do pomiaru temperatury w reaktorach oraz piecach. Wyrób jest dopasowywany do specyficznych wymagań aplikacji lub licencjodawcy procesu. Wraz z wyrobem WIKA zapewnia klientowi pełen serwis montażowy, nadzór i sprawdzenie na miejscu, a także naprawy.

To zupełna nowość, ponieważ do tej pory byliśmy postrzegani głównie jako producent urządzeń, a z chwilą dołączenia do Grupy WIKA firmy Gayesco, staliśmy się dostawcą kompleksowych rozwiązań pomiarowych.

Tak jak Pani wspomniała, portfolio produktowe firmy jest bardzo bogate i ciągle poszerzane poprzez rozbudowę mocy produkcyjnych, ale również poprzez przejęcia innych producentów. Czy celem firmy jest bycie kompleksowym dostawcą urządzeń pomiarowych?

Do tego dążymy. Staramy się zapewnić klientom kompleksową obsługę, począwszy od doradztwa, a skończywszy na serwisie. Dla odbiorcy oznacza to duże oszczędności

Tatiana Perczak-Szanowska jest dyrektorem ds. marketingu i sprzedaży w firmie WIKA Polska.

W 1995 r. ukończyła studia na Akademii Ekonomicznej w Poznaniu na Wydziale Zarzadzania – specjalizacja: handel i marketing, a w 2002 r. Podyplomowe Studium Strategicznego Zarządzania Marketingowego w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. W 2012 r. rozpoczęła studia doktoranckie na Wydziale Stosunków Międzynarodowych na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu.

Pierwsza praca po studiach to praca w Kujawskiej Fabryce Manometrów, w nowo powstałym Dziale Marketingu na stanowisku specjalisty. Kolejne lata to zatrudnienie w Akzo Nobel Industrial Coatings w charakterze specjalisty ds. analiz marketingowych i powrót w 2003 r. do Kujawskiej Fabryki Manometrów na stanowisko kierownika Działu Eksportu, a następnie objęcie stanowiska kierownika Działu Zarządzania Produktami, później zaś obecnej funkcji, pełnionej od 2008 r.

Prywatnie Tatiana Perczak-Szanowska jest szczęśliwą żoną i matką dwóch synów, której cała dotychczasowa kariera związana jest z marketingiem i sprzedażą. Jej pasją są ludzie – ich zachowanie, budowanie relacji, ekonomia behawioralna i inteligencja emocjonalna. Łączenie prywatnych pasji z zawodową karierą to dla niej ogromna radość i satysfakcja, bo sprzedaż i zarządzanie to praca z ludźmi – z ich myślami, emocjami i motywacjami.

24

AUTOMATYKA

Fot. WIKA Polska

TATIANA PERCZAK-SZANOWSKA

ROZMOWA

Fot. WIKA Polska

związane z krótszym czasem obsługi, mniejszą liczbą dokumentów, a co najważniejsze, klient otrzymuje dostęp do najwyższej jakości produktu i obsługi w jednym, sprawdzonym od lat miejscu. Nasze zadanie polega na zmianie postrzegania firmy WIKA jedynie jako dostawcy manometrów, co nam się coraz lepiej udaje. Coraz częściej w obszarze biznesu projektowego dostarczamy pełną gamę produktów z oferty WIKA. WIKA Polska to zatem kompleksowy dostawca rozwiązań w zakresie elektronicznych, mechatronicznych i mechanicznych urządzeń do pomiaru ciśnienia i temperatury, separatorów membranowych i osłon termometrycznych. Posiadamy szeroki asortyment przyrządów do pomiaru poziomu i przepływu, a także kalibratorów ciśnienia i temperatury, czy wartości mierzonych elektrycznie.

W ofercie znajdują się również wszelkie akcesoria konieczne do montażu i eksploatacji oferowanych produktów.

Firmy przywiązują dużą wagę do dokładności pomiarów, a tym samym do kalibracji urządzeń. Jakie rozwiązania w tym zakresie proponuje firma WIKA? Tak, dokładność i rzetelność pomiaru są decydującymi czynnikami jakości produktu finalnego, dlatego producenci są tak wyczuleni na zachowanie parametrów procesowych. Sterowanie oparte na błędnych odczytach ciśnienia czy temperatury skutkuje błędami produkcyjnymi, co oczywiście wiąże się z ogromnymi kosztami i ryzykiem utraty wizerunku. Regularna kalibracja urządzeń pomiarowych gwarantuje prawidłowy przebieg produkcji przy jednoczesnym zachowaniu bezpieczeństwa całego procesu, dlatego naszym klientom oferujemy urządzenia o najwyższej klasie dokładności, do 0,008%, a także standardowe rozwiązania powszechnie stosowane przez działy utrzymania ruchu.

Ukierunkowanie na powtarzalność pomiaru zaowocowało pojawieniem się w portfolio WIKA urządzeń takich marek jak amerykański Mensor – lider 5/2016

w dziedzinie produkcji kontrolerów ciśnienia czy DH Dudneberg i Desgrangous&Hout – niekwestionowany autorytet w produkcji pras obciążnikowo-tłokowych. Kolejnym punktem rozwoju urządzeń kalibracyjnych są przyrządy do pomiaru temperatury firmy ASL będącą częścią grupy WIKA. Ważnym krokiem w rozwoju firmy WIKA było uzyskanie przez nasze laboratorium akredytacji PCA. Dzięki temu

ność oferowanych urządzeń. Wiedza o materiałach, jaką zgromadziliśmy przez lata, daje nam dzisiaj ogromne możliwości. Przykładem tych osiągnięć jest m.in. specjalna osłona termometryczna ScrutonWell. Rozwiązanie stworzono z myślą o aplikacjach, w których wysokie parametry przepływu wprawiają konwencjonalne osłony w rezonans na skutek działania wirów Karmana. Konstrukcja ScrutonWell,

ZAINTERESOWANIE KLIENTÓW NOWOŚCIAMI JEST ŚCIŚLE ZWIĄZANE ZE STRATEGIĄ FIRMY KLIENTA I JEGO OSOBOWOŚCIĄ. nasi klienci mają pewność, że procesy sprawdzania wykonywane są rzetelnie i z najwyższą starannością, a stosowane urządzenia spełniają najwyższe wymagania stawiane przez Polskie Centrum Akredytacji.

W technice pomiarowej zrobiono już tyle, że trudno spodziewać się rewolucyjnych zmian. Na czym więc polega dalszy rozwój produktowy?

Rzeczywiście, trudno tu mówić o rewolucji, raczej o ewolucji polegającej na ciągłym rozwoju produktów, którego motorem napędowym są zmieniające się potrzeby klientów. To właśnie zmiany technologiczne procesów wymuszają zmiany technologiczne urządzeń, choć zdarza się również, że innowacyjność urządzeń przeważa nad potrzebami technologicznymi.

Co roku ma miejsce kilka premier produktów, a także dodawane są nowe opcje i modyfikacje do urządzeń już istniejących. Przykładowo regularnie rozbudowujemy ofertę przetworników ciśnienia, przeznaczonych do aplikacji zróżnicowanych pod względem zakresów ciśnień, jak również rodzaju mierzonego medium. Niewątpliwie innowacje dotyczą także kwestii materiałów, zwłaszcza ich wytrzymałości mechanicznej i korozyjnej. Inżynierowie firmy WIKA nieustannie pracują nad poprawą parametrów wytrzymałościowych, aby zagwarantować bezpieczeństwo i wydłużyć żywot-

dzięki zastosowaniu specjalnej linii śrubowej, rozbija wiry i redukuje ich wpływ o 90%, dzięki czemu zapewnia bezpieczną i stabilną pracę osłony.

Inny przykład nowatorskiego podejścia firmy WIKA stanowi oferta mostkowych termometrów rezystancyjnych. Urządzenia te, produkowane przez firmę ASL, służą do bardzo dokładnych pomiarów temperatury.

Jesteśmy w stanie wyposażyć nawet najbardziej wymagające laboratorium pomiarowe.

Przytoczone przykłady to tylko mały fragment całości prac prowadzonych w związku z rozwojem naszych produktów.

Jak wygląda sieć dystrybucji i współpraca z odbiorcami? Jakie korzyści dają nowoczesne techniki planowanych zamówień on-line?

Sieć dystrybucji to jedna z naszych największych przewag na rynku.

Współpracujemy z prawie 30 dystrybutorami i partnerami handlowymi na terenie Polski. Dzięki temu nasi klienci mają dostęp do produktów firmy WIKA na obszarze całego kraju.

Z dystrybutorami współpracujemy w oparciu o nowoczesne technologie zamówień: customer portal, gdzie mają oni dostęp do konfiguratora produktowego, cen, terminów dostaw, liczby sztuk na magazynie, a także do generowania zamówień, które automatycznie pojawiają się w na25

ROZMOWA szym systemie. To znacznie poprawia poziom i szybkość obsługi klienta końcowego. Prowadzimy też cykliczne szkolenia dla naszych partnerów, jest to bowiem warunek konieczny profesjonalnego doradztwa technicznego. Oczywiście mamy też dużą bazę klientów obsługiwanych bezpośrednio. Dotyczy to głównie klientów OEM. Z nimi także działamy w oparciu o nowoczesne formy logistyczne, takie jak np. VMI (Vendor Management Inventory). Zaletą tego narzędzia jest brak planowania zakupów po stronie klienta – to dostawa w oparciu o dostęp do planów produkcyjnych klienta koordynuje dostawy do siedziby odbiorcy. Bezpośrednio obsługujemy także klientów o wysokim poziomie zaawansowania technologicznego, gdzie wiedza techniczna i wsparcie jest kluczowym elementem dobrej współpracy.

Współpracujemy także z biurami projektowymi i firmami EPC zajmującymi się kompletacją urządzeń dla różnego rodzaju inwestycji.

W rozwoju nowoczesnych firm ważne są szkolenia zarówno dla nowych, jak i stałych pracowników, dostosowujące ich kwalifikacje do zmieniających się warunków procesu produkcyjnego. Jak ten temat realizowany jest w firmie WIKA? Rozwój naszych pracowników jest kluczowy z punktu widzenia strategii firmy. Poza systemowym wdrożeniem do pracy nowo zatrudnionych osób, umożliwiamy również zdobywanie nowej wiedzy i doświadczeń stałym pracownikom poprzez pakiety szkoleń specjalistycznych. Jest to możliwe dzięki funkcjonowaniu w naszej firmie Akademii WIKA Polska. To przeznaczony dla wszystkich pracowników system szkoleń wewnętrznych, w ramach którego poszerzają oni swoją wiedzę z zakresu Kaizen, jakości, produktów, procesów produkcyjnych. Dodatkowo szkolimy pracowników w ramach Akademii Spawania i Akademii Regulacji.

Tam zdobywają podstawowe umiejętności potrzebne do wykonywania pracy na tych stanowiskach.

R E K L A M A

CENA 10,00

ZŁ (W TYM

TEMAT WYDA

8 % VAT)

ROZMOWA 20

9 772392 10550 2 10

NIA Zarządz anie utrzyma

Paweł Naglik, Kubler Sp. z o.o.

TECHNIKA

niem ruchu

32

Wybór systemu SCADA – czym się kierować?

SPRZĘT I

w produkc

ji

APARA

AUTOMA TYKA ISSN 2392-10

56

INDEKS 403024

TURA 44 Kluczowy element współcze – przegląd przemienników snych napędów częstotliw ości

AUTOMA TYKAON

LINE.PL

10/2015

Zespoły przy

gotowania pow

ietrza serii

MS

Integracja funkcji i bezpiec zeństwo ... czujniki ciśnienia, przepływu ... zawory i zużycia powietrz bezpieczeństwa a wg ISO 13849-1 Pl c/d/e

< ... do 28

Dystrybutor

www.sterma

switchy HARTING

g.pl

000 l/min

... >

Oszczędność kosztów, zabudow y i energii ... 30% oszczęd ... 18% oszczęd ność kosztów zakupu ność przestrz eni zabudow y

www.festo.pl

AUTOMATYCZNIE W I E M W I Ę C E J ...

Ponieważ pracujemy w środowisku międzynarodowym, ważna jest dla nas także znajomość języków obcych, dlatego firma dofinansowuje pracownikom naukę języków.

Unikatowym przedsięwzięciem w naszym regionie jest Warsztat Szkoleniowy. To wydzielony dział w naszej firmie, w którym przyszli pracownicy – absolwenci szkół zawodowych i średnich – mają możliwość zdobycia pierwszych doświadczeń zawodowych. Pod okiem trenera zawodu, w ramach 18-miesięcznego programu szkoleniowego, przygotowywani są do pracy na stanowiskach technicznych, np. mechanika, mechatronika, ustawiacza, i stanowią wsparcie dla wydziałów montażowych. Po okresie szkolenia każdy z uczniów ma już określoną ścieżkę kariery.

Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiała

Sylwia Batorska AUTOMATYKA

SILNA GRUPA WSPOMAGA TWÓJ SUKCES CIŚNIENIE

TEMPERATURA

POZIOM

PRZEPŁYW

KALIBRACJA

JESTEŚMY OBECNI NA CAŁYM ŚWIECIE

Jesteśmy obecni ponad 75 krajach jako silna grupa. Korzyści dla Państwa to know-how naszych 7900 wysoko wykwalifikowanych pracowników potwierdzony doskonałą obsługą i szeroką ofertą produktową. Niezależnie czy jest to produkt standardowy, czy też wykonany według specyfikacji klienta: bliska współpraca z Państwem pozwala na znalezienie odpowiedniego rozwiązania, zgodnie wymaganiami użytkownika. www.wikapolska.pl

TECHNIKA

SYSTEMY WIZYJNE

W KONTROLI JAKOŚCI

Marek Kania

K

ontrolą jakości produktów lub stabilnością procesu zajmuje się człowiek lub automat. Człowiek jest powolny i omylny, chociaż potrafi zareagować w nieprzewidziany sposób (np. wykryć nowy typ defektu).

Automat może być szybki i niezawodny (o ile jest sprawny), a przypadki niestandardowe może pomóc wykrywać poprzez zarchiwizowanie obrazu i/lub informacji. Dane z archiwum umożliwiają późniejsze udoskonalanie algorytmu analizy obrazów.

CZŁOWIEK CZY KOMPUTER? Jedyna zaleta, ale i wada człowieka, a właściwie oka ludzkiego, jako inspektora, to akomodacja. Oko płynnie dostosuje się do zmiennych warunków otoczenia, ale nie dostrzeże powolnych zmian w barwie lub jasności obiektu.

Płynnie ustawi też ostrość na różne dystanse, bez dostrzeżenia, jak mała jest głębia ostrości. Każde nowe spojrzenie na jakiś cel wywołuje trzy zdarzenia: skierowanie osi oka na centrum celu, dostrojenie źrenicy do jasności obiektu i dostrojenie soczewki do dystansu do obiektu.

Wad systemu „oko + mózg” jest natomiast kilka: wysoka rozdzielczość oka tylko w pobliżu jego osi, a niska poza nią, długi czas percepcji obrazu i jego analizy w mózgu (dziesiąte części sekundy), brak stabilności zapamiętania wzorca obrazu oraz duża zawodność lub niemożność porównywania obrazów z zapamiętanym wzorcem.

Zaletami systemu „kamera + komputer” są: wysoka i równomierna rozdzielczość w całym polu widzenia, zdolność zapamiętania obrazu odniesienia, szybkość rejestracji obrazu oraz szybka analiza obrazu w komputerze.

DLACZEGO INSPEKTOR NIE WYSTARCZY? W jednej z fabryk produkujących panele LCD do telewizorów zastanawiano się nad celowością użycia systemów wizyjnych do inspekcji tych paneli.

Panele sprawdzane były przez inspektorów analizujących wygląd kolejnych ekranów testowych. Operator miał około 1 s na ocenę poprawności jednego obrazu na 40” panelu. Dział Jakości wierzył, że taka kontrola jest skuteczna.

Z analizy możliwości oka wynika jednak, że inspekcja nie jest skuteczna,

Rys. 1. Przykłady analiz z „pełnym” wykorzystaniem sensora. Po lewej: obraz czytnika kodu 2D (wykorzystane 66% sensora), po prawej: skan z kamery liniowej (detekcja pudru na tafli szklanej, wykorzystane 86% sensora)

28

AUTOMATYKA

Fot. Imaco

Technologie wizyjne coraz częściej znajdują zastosowanie do kontroli jakości, czyli sprawdzania zgodności produktu z projektem, w tym wymiarowej, wykonawczej oraz zgodności cech. Firmy, które nie wykorzystują wizyjnej kontroli procesów zazwyczaj nie znają możliwości technologii wizyjnych lub mają złe doświadczenia z wdrożeniami niedopracowanych systemów wizyjnych.

TECHNIKA

CZYM KIEROWAĆ SIĘ W WYBORZE SYSTEMU WIZYJNEGO? ADAM KWIATKOWSKI, APPLICATION CENTER TEAM LEADER FESTO POLSKA

Fot. Imaco

Wybierając system wizyjny, warto mieć świadomość, że słowo „system” nie jest w tym kontekście stosowane przypadkowo.

System wizyjny oczywiście zawiera kamerę lub czujnik wizyjny, ale jest to tylko jeden z kilku niezbędnych elementów. Nie ma również dobrego systemu bez właściwie wyspecyfikowanego obiektywu. Z drugiej strony kamera i obiektyw przeważnie nie spełnią swojego zadania bez odpowiedniego światła i filtracji.

A nawet już tak złożony zestaw może nie zdać egzaminu, jeśli nie zostanie odseparowany od zewnętrznych warunków oświetleniowych.

Zacznijmy jednak od początku i skoncentrujmy nad samym wyborem kamery lub czujnika. Jakie parametry kamery należy brać pod uwagę? Co jest ważne i przydatne, a co stanowi jedynie dobrze opakowaną informację reklamową?

a zastąpienie operatora przez system wizyjny jest koniecznością. Jeśli ekran (40”) ma wymiar 885 × 500 mm, założymy (z nadmiarem), że oko ma dobrą rozdzielczość w polu widzenia nie większym niż 100 ×100 mm, a czas reakcji inspektora na zaobserwowany defekt wynosi 0,1 s, to ekran 40” wymaga 9 × 5 = 45 spojrzeń, po 0,1 s, czyli obserwacji przez 4,5 s. Inspekcja jednego ekranu testowego w krótszym czasie, np. 1 s, to w efekcie kontrola wyrywkowa, a nie 100%.

Dla porównania, kamera lub zespół kamer, może zarejestrować obraz całego ekranu w ciągu kilku milisekund, a komputer przeanalizuje go w kilkadziesiąt milisekund. Sekunda wystarczy na 100% analizę kilku ekranów testowych. Przy analizie obrazów w FPGA (Field Programmed Gate Array), a nie w procesorze komputera, analiza obrazu możliwa jest w czasie poniżej 1 ms.

Przykład z innej branży to inspekcja dużych powierzchni w celu wykrycia drobnych defektów – przy kontroli wzrokowej albo nie da się wyłapać wszystkich defektów, albo inspekcja wymaga odpowiednio długiego czasu.

Odpowiednik akomodacji oka, którą można uznać za jego zaletę i wadę, można też znaleźć w kamerach. Przykładowo rodzina kamer Sony FCB ma funkcje autofocus, autoexposure, autogain, czyli pełną automatykę. Dodatkowo mają one automatyczny ba5/2016

Okazuje się, że najczęściej popełnianym błędem jest stosowanie kryterium liczby pikseli w kontekście wizyjnego systemu przemysłowego.

A przecież kamera przemysłowa ma zupełnie inne przeznaczenie niż aparat cyfrowy domowego użytku – nie chodzi o to, by zdjęcie było ładne dla ludzkiego oka, tylko funkcjonalne dla dalszego procesu próbki i wnioskowania. Im większe zdjęcie, tym dłuższy czas analizy, a im dłuższy czas, tym mniejsza maksymalna częstotliwość kontroli, a rzadsza kontrola to mniejsza produkcja lub spadek jakości. System wizyjny należy zatem dobrać dokładnie do wymagania aplikacji – mówiąc potocznie: „uszyć go na miarę”. Dlatego też warto – na etapie doboru systemu wizyjnego – skorzystać z profesjonalnego wsparcia specjalistów. Jednym z miejsc, do których można się w tej sprawie udać jest Centrum Aplikacyjne spółki Festo.

lans bieli i regulowany z aplikacji zoom, funkcje niedostępne w oku ludzkim.

Jeśli system wizyjny jest dopracowany i analizuje obrazy za pomocą poprawnych algorytmów, jest on znacznie skuteczniejszy od człowieka. Pracuje bardzo powtarzalnie i nie dekoncentruje się po kilku godzinach pracy.

Warto jeszcze porównać system wizyjny do tradycyjnego czujnika. Najtańsze kamery mają 640 × 480 pikseli, czyli fotodiod i każda może być wykorzystana jako samodzielny fotodetektor lub czujnik. Daje to możliwość szybkiej analizy co najmniej 300 000 punktów na powierzchni obiektu. Stąd ta wydajność systemów wizyjnych. Typowy czujnik ma jeden detektor, kontrolujący stan tylko jednego punktu obiektu. Możliwości systemu wizyjnego, nawet w postaci inteligentne-

go sensora, są nieporównywalnie większe niż zwykłego czujnika. Oczywiście jest wiele zadań, w których informacja 1-punktowa o obiekcie wystarczy i tradycyjny czujnik spełni swoją rolę.

WYDAJNOŚĆ – ZALETA INSPEKCJI WIZYJNEJ System wizyjny z kamerą o rozdzielczości 0,3–5 Mpx, oświetlenie ze strobowaniem i w miarę szybkim komputerem jest w stanie rejestrować i analizować 20–50 obrazów na sekundę, przy prostym zadaniu, jak szukanie krawędzi lub analiza blobów. Stosowanie bardziej zaawansowanych funkcji analizy obrazów, jak np. dopasowanie do wzorów (pattern matching), może wymagać czasu analizy kilkuset milisekund.

Rys. 2. Mulit ROI (Region Of Interest) – wycinanie kilku fragmentów obrazu z sensora, w celu przyspieszenia transferu i analizy obrazu. Użyteczna informacja w obrazie lewym, to tylko 3%.

Po lewej: pełen obraz (1500 × 900 px) klawiatury telefonu z zaznaczonymi trzema obszarami ROI, po prawej: obraz (200 × 360 px) wysłany z kamery, stworzony dzięki funkcji Multi-ROI (3 ROI-e po 200 × 120 px)

29

TECHNIKA

Rys. 3. Wpływ typu oświetlenia na stopień trudności zadania wizyjnego. Po lewej: proste zadanie wizyjne, analiza konturu obiektu na tle oświetlacza.

W środku: trudniejsze zadanie wizyjne, w którym obiekt i tło oświetlone są z góry (wystąpią problemy z wyznaczeniem dolnej krawędzi otworu klucza), po prawej: proste zadanie wizyjne, z oświetleniem linią laserową (= światłem strukturalnym)

cej informacji o nim. Można np. zacząć pracę w rozdzielczości podpikselowej lub traktować kamerę jako matrycę mikroczujników.

Wysoka wydajność i równoległe przetwarzanie dużej ilości informacji w systemach wizyjnych to potężne narzędzie do zarządzania procesem produkcyjnym.

BADANE CECHY OBIEKTÓW Ponieważ piksele kamery są fotodetektorami, to kontroli wizyjnej podlegać mogą tylko cechy wizualne: − geometria obiektu: wymiary, kształt konturu, poprawność lub kompletność wykonania, defekty powierzchni, przemieszczenia lub odkształceń obiektu itp. – badane na podstawie analizy wielu sąsiadujących pikseli, − powierzchnia obiektu: barwa, odcienie szarości, temperatura – badane na podstawie analizy sygnału każdego pojedynczego piksela.

INSPEKCJA WYMIARÓW I KONTURÓW Najprostszym zadaniem wizyjnym i najmniej narażonym na błędną pracę systemu jest analiza konturu obiektu widzianego na tle oświetlacza dyfuzyjnego (back light). W przypadku prostej geometrii obiektu, np. szerokości otwo-

ru klucza, pomiar niskiej dokładności zrealizuje prosty algorytm szukania krawędzi, napisany przez początkującego integratora. Przy wymaganej wysokiej dokładności pomiaru konieczne jest skalibrowanie systemu na wzorcu, ustabilizowanie oświetlacza i oświetlenia otoczenia (np. przez ekrany).

Podobnie prostym przypadkiem zadania wizyjnego jest analiza obrazów obiektów świecących światłem własnym, np. ocena kształtu piktogramu klawisza (widocznych na rys. 2), podświetlanego LED-em. Łatwość powyższych zadań wynika z zagwarantowanego wysokiego kontrastu badanego obiektu w stosunku do tła i stabilnego poziomu jasności obiektu i tła.

Poziom trudności w zadaniu wizyjnym rośnie, gdy nie mamy wysokiego kontrastu obiektu w stosunku do tła lub kontrast ten jest niestabilny. Przypadek taki występuje zarówno gdy badany obiekt jak i tło tego obiektu oświetlone są tym samym oświetlaczem od strony kamery (front light).

Poziom trudności w zadaniu wizyjnym jest niski również przy użyciu linii laserowej jako oświetlacza. Gęstość energii lasera jest tak wysoka, że każde inne światło na obiekcie lub jego tle giną z obrazu po doregulowaniu przesłony obiektywu do jasności linii laserowej.

Rys. 4. Wpływ prześwietlenia obrazu na wyznaczenie krawędzi obiektu.

Na piksele (niebieskie) pada wiązka z obiektywu, przycięta przez przesłonę na oświetlaczu.Po lewej: idealna projekcja ostrej krawędzi przesłony na sensor.

Pixele nie naświetlone mają sygnał 0, piksele naświetlone mają sygnał 100%, a jeden piksel graniczny ma sygnał proporcjonalny do wielkości oświetlonej powierzchni (tu 60%). Po prawej: rzeczywista projekcja krawędzi przesłony na sensor (rozmyta krawędź). Piksele zasłonięte mają sygnał 0, piksele naświetlone mają sygnał 100%, a piksele graniczne, których jest kilka, mają sygnał proporcjonalny do wielkości oświetlonej i do rozmycia krawędzi (tu piksele graniczne mają sygnały: przy oświetleniu (1): 50 i 80%, a przy prześwietleniu (2) sygnały 80–100%)

30

AUTOMATYKA

Fot. Imaco, Stemmer Imaging

Po zaprogramowaniu odpowiedniej obróbki obrazu na FPGA karty akwizycji obrazów, uzyska się wyniki analizy obrazu, czyli setki tysięcy lub miliony pikseli, w ciągu 1 ms lub szybciej. Żadna inna technologia pomiarowa nie ma takiej wydajności przetwarzania informacji.

W praktyce rzadko wykorzystuje się pełną wydajność przetwarzania informacji systemu wizyjnego. Najczęściej analiza ograniczana jest do fragmentów obrazów lub wręcz do niedużej liczby pikseli, tych niosących ważne informacje pomiarowe. Wówczas można osiągnąć znacznie szybszą analizę obrazu. Przykładami pełnego lub znacznego wykorzystania powierzchni sensora są skanery z kamerami liniowymi lub kamery w czytnikach kodów 2D bądź kamery 2D w skanerach 3D z projekcją prążków.

Wysoka wydajność to nie jedyna zaleta systemu wizyjnego w porównaniu z człowiekiem (inspektorem). Inne zalety to stabilność wzorca zapamiętanego przez komputer i wysoka niezawodność porównań kolejnych obrazów z tym wzorcem, w przeciwieństwie do elastycznego oka i mózgu ludzkiego.

Jeśli zapanujemy nad oświetleniem i wzmocnieniem kamery na tyle, że poziom sygnału każdego piksela będzie zawierał wiarygodną informację analogową o obiekcie, to mamy jeszcze wię-

TECHNIKA

POSTĘP TECHNOLOGICZNY GENERUJE NOWE ZASTOSOWANIA MICHAL AFTEWICZ, SALES MANAGER POLAND STEMMER IMAGING

Fot. Imaco, Stemmer Imaging

W fabrykach obserwujemy wiele czujników i inteligentnych kamer do odczytywania kodów kreskowych, OCR i sprawdzania obecności.

Nasza firma zajmuje się dostarczaniem komponentów i oprogramowania do budowy przemysłowych systemów wizyjnych dla integratorów i firm budujących maszyny, które w większości przypadków wykorzystywane są do bardziej złożonych zadań. Z reguły służą one do budowy aplikacji służącej kompleksowej kontroli jakości wytwarzanych produktów. Najczęściej takiemu monitoringowi poddaje się wymiary, kształty, ułożenie elementów na kontrolowanym detalu, kolor, czy też służy on do zliczania liczby produktów. Coraz częściej w użyciu pojawiają sie aplikacje bazujące na technologii 3D, które służą do spraw-

Ważną zasadą konstrukcji systemów wizyjnych jest „nieprześwietlanie obrazu”. W sensorach CCD prześwietlenie pikseli wywołuje efekty „blooming” (przelewanie ładunków elektronów z prześwietlonych, jasnych pikseli sąsiednich ciemnych pikseli) i „smear” (przelewanie ładunków elektronów z mocno prześwietlonych pikseli na pionowy kanał transferu ładunków), które prowadzą do błędów w odwzorowaniu konturów na obrazie, a więc i do błędów pomiarów. Efekt „smear” może całkiem uniemożliwić pomiar.

Sensory CCD powoli wypadają z rynku i zastępują je nowe sensory CMOS, ale zasada „nieprześwietlania obrazu” pozostaje w mocy. Efekt podobny do „bloomingu”, czyli przelewanie się jasnych obszarów obrazu na ciemne, powstaje w wyniku plamki obrazowej obiektywu. Idealny punkt obiektu nie jest odwzorowywany na sensorze kamery jako idealny punkt, a jako plamka o pewnej średnicy (kilku do kilkunastu um) i o rozkładzie podobnym do krzywej Gaussa. Gauss doświetla swoimi zboczami sąsiednie piksele.

Efekt prześwietlenia obrazu otworu przedstawiony jest na rysunku 5.

Inspekcja geometrii elementów przestrzennych często wymaga pomiarów trójwymiarowych. Za pomocą systemów wizyjnych można to robić na trzy sposoby: − Projekcja światła strukturalnego – czyli projekcja systemu prążków na obiekt i z rejestracją obrazu każdego układu prążków.

5/2016

dzania orientacji przedmiotów w przestrzeni i sterowania robotami przemysłowymi w zautomatyzowanych gniazdach produkcyjnych.

Obecnie systemy wizyjne można znaleźć już niemal w każdej branży – od samochodowej po spożywczą. W dzisiejszych czasach nikogo już nie dziwi kontrola produkcji ciastek czy gumy do żucia za pomocą tego typu rozwiązań.

Coraz większą część rynku systemów wizyjnych zdobywają aplikacje służące kontroli ruchu i ochronie obiektów. Najczęściej w tego typu zastosowaniach wykorzystuje się automatyczne śledzenie obiektów, pomiar prędkości czy odczyt tablic rejestracyjnych pojazdów.

Słabymi punktami tej techniki są: niska rozdzielczość projektorów prążków oraz małe moce źródeł światła projektorów. Zaletą jest szybki pomiar powierzchni 3D obiektów stacjonarnych. Technika ta będzie silnym impulsem rozwojowym po opracowaniu projektorów o wysokiej rozdzielczości i mocy. − Skanowanie ze światłem strukturalnym – np. z linią laserową.

Na obiekt projektowana jest linia laserowa, a kamera obserwuje jej kształt na badanej powierzchni.

Dzięki pewnemu kątowi pomiędzy osią lasera a osią kamery (zwykle 30–45°) w obrazie linii zakodowany jest wymiar „z”. Jest to bardzo stara

technika geodezyjna: metoda triangulacyjna.

Wady tej techniki to: efekt plamek (specle) w obrazie linii laserowej, konieczność kontrolowanego ruchu kamery z laserem lub obiektu, uciążliwość spełnienia wymagań norm bezpieczeństwa w przypadku użycia laserów średniej i wyższej mocy, potrzebnej do szybkiego skanowania.

Zaletą tej techniki jest duża gęstość mocy lasera – linia laserowa jest bardzo dobrze widoczna nawet przy pracy w jasnym oświetleniu zewnętrznym. − Metoda stereoskopowa, korzystająca z co najmniej dwóch kamer patrzących na obiekt pod różnymi kątami. Wymaga ona, aby obiekt miał

31

TECHNIKA pewne punkty charakterystyczne i fakturę powierzchni albo niezbędne jest znakowanie badanych powierzchni markerami. Obecnie technika ta jest mało popularna.

Technologie 3D to kompromis pomiędzy wielkością obszaru pomiarowego, dokładnością pomiaru i szybkością pomiaru. Dużo jest jeszcze do zrobienia. Przy spadających cenach kamer atrakcyjne cenowo staje się użycie wielu systemów 3D jednocześnie.

INSPEKCJA POPRAWNOŚCI I KOMPLETNOŚCI WYKONANIA Kontrola poprawności lub kompletności wykonania to mieszanka kilku podstawowych zadań wizyjnych, jak kontrola wymiarów (np. wysokość łba śruby ponad płaszczyzną elementu mocowanego przez tę śrubę), dopasowanie wzorów (np. weryfikacja instalacji poprawnego rezystora lub odczyt kodu 2D z elementu), kontrola barwy lub odcienia szarości (np. sprawdzenie podłączenia właściwego przewodu).

Kontrola poprawności montażu jest bardzo popularna w motoryzacji i w produkcji urządzeń elektronicznych.

Stopień trudności zależy od stopnia trudności poszczególnych zadań elementarnych.

Kontrola poprawności i kompletności wykonania to tylko obszar zastosowań kilku podstawowych technik wizyjnych.

inny znak można traktować jako blob, a odpowiedni algorytm wyliczy cechy znaku: pozycję środka ciężkości, obwód, powierzchnię, liczbę i powierzchnię dziur itd. Te parametry porównuje się z takimi samymi danymi dla znaków nadruku wzorcowego.

Kontrola nadruku to też tylko obszar zastosowań kilku podstawowych technik wizyjnych.

INSPEKCJA DEFEKTÓW POWIERZCHNI

INSPEKCJA PRZEMIESZCZEŃ I ODKSZTAŁCEŃ

To takie samo zadanie, jak inspekcja poprawności wykonania. Albo analizuje się różnicę barwy lub odcienia szarości piksela w stosunku do jego otoczenia i brak różnicy oznacza, że nie ma defektu, albo bada się kształt powierzchni techniką 3D w celu sprawdzenia, czy jest on zgodny jest z zapamiętanym wzorcem. Niezgodność oznacza odkształcenie powierzchni.

Kontrola defektów powierzchni to też tylko obszar zastosowań kilku podstawowych technik wizyjnych.

Pewną odmianą badania powierzchni jest kontrola nadruków (tekstów, symboli). Każdą literę, cyfrę lub

Wykorzystując dwa lub więcej kolejnych obrazów, zarejestrowanych w znanych momentach czasowych, analizując zmiany w obrazach obiektu (przesunięcie elementu, odkształcenie itp.) możemy zrealizować pomiary przemieszczeń, całego obiektu lub jego fragmentu.

Bardzo popularnym zadaniem tej grupy są testy zderzeniowe samochodów. Bardziej przemysłowe zadania to badanie szybkości ruchu elementów wykonawczych (rozłączniki, siłowniki, podajniki itp.) lub badanie deformacji powierzchni podczas obciążania lub zużycia.

Do badania przemieszczeń i odkształceń używa się podstawowych technik wizyjnych, jak szukanie krawędzi, analiza blobów, kojarzenie wzorów, techniki 3D.

Rys. 5. Wpływ prześwietlenia obrazu na wyznaczenie pozycji krawędzi w obrazie.

Po lewej: obraz otworu naświetlany 4 ms (bez prześwietlenia) – średnica otworu 45,0 px, po prawej: obraz otworu naświetlany 8 ms (z prześwietleniem) – średnica otworu 45,5 px.

Różnica 1,1%, przy większych prześwietleniach różnica pomiarów będzie większa

Rys. 6. Charakterystyka widmowa filtrów dichroicznych (po lewej) i polimerowych (po prawej).

Filtry dichroiczne stosowane są w kamerach trójsensorowych, a filtry polimerowe w kamerach jednosensorowych. Linią niebieską oznaczono linię widmową 450 nm. Widać, że w kamerze trójsensorowej (po lewej) na światło takie zareaguje tylko piksel niebieski, a w kamerze jednosensorowej (po prawej) zareagują piksele niebieski i zielony

32

Producenci i sprzedawcy kamer deklarują: „kamera to nie urządzenie pomiarowe, a szczególnie nie do pomiaru barwy”. Mimo to próbuje się mierzyć barwy za pomocą kamer kolorowych.

Kamera kolorowa wyposażona jest w filtry: albo w matrycę mikrofiltrów polimerowych RGB, przyklejoną do sensora monochromatycznego albo w pryzmaty dichroiczne rozdzielające widmo na trzy podzakresy R, G i B, skierowane na trzy oddzielne sensory monochromatyczne. Przeglądając specyfikację różnych kamer kolorowych, można dostrzec różne kształty charakterystyk absorpcji pikseli, wynikające z różnych charakterystyk transmisji filtrów. Jeśli dwie kamery o różnych charakterystykach widmowych zarejestrują obraz tego samego obiektu, AUTOMATYKA

Fot. Imaco

POMIAR BARWY LUB ODCIENIA SZAROŚCI

TECHNIKA

JAK KALKULOWAĆ OPŁACALNOŚĆ WDROŻENIA WIZYJNEGO? MARCIN KOWALSKI, AVICON ADVANCED VISION CONTROL

Fot. Imaco

Systemy wizyjne mają bardzo zróżnicowane zastosowania, cechy oraz sposoby realizacji. Ogólną wytyczną, niezależnie od funkcji i stopnia skomplikowania zagadnienia wizyjnej kontroli, jest klasyczna kalkulacja opłacalności wdrożenia wizyjnego – porównanie kosztu oraz deklarowanego stopnia skuteczności do spodziewanych oszczędności związanych z wdrożeniem oraz okresu amortyzacji. Ponieważ kontrola wizyjna jest zazwyczaj kontrolą negatywną z odrzutem, często warto również rozważyć, czy nie da się najpierw udoskonalić samego procesu produkcyjnego kontrolowanego elementu.

Należy przy tym zaznaczyć, iż kryterium najniższej ceny w przypadku integracji systemów wizyjnych może być bardzo mylące.

Mimo coraz większego doświadczenia firm w tym zakresie, nadal zdarzają się przypadki zbyt pochopnego podejścia do procesu

przy tym samym oświetleniu, to sygnały wyjściowe pikseli R, G i B będą różne.

Barwę zwykle ocenia się w skali CIELab (wylicza się ΔE) albo w skali HLS (ocenia się ΔH niezależne od jasności obiektu).

Jeśli dane wejściowe, z dwóch różnych kamer, do wzorów na przeliczenia ze współrzędnych RGB na współrzędne CIELab lub HSL będą różne, to i wyniki wyliczeń punktów barwnych obiektu na układy CIELab lub HSL będą różne.

Przykładowo na rysunku 6 przedstawione są charakterystyki widmowe dwóch kamer, jednosensorowej i trójsensorowej. Jeśli kamery te będą obserwować niebieski obiekt o barwie odpowiadającej długości fali 450 nm i o wąskim widmie emisji to w kamerze trójsensorowej piksel niebieski odbierze sygnał maksymalny, a piksele zielony i czerwony odbiorą sygnał zerowy. W kamerze jednosensorowej piksel niebieski odbierze sygnał bliski maksymalnemu, piksel zielony odbierze sygnał około 15% maksimum, a piksel czerwony – sygnał bliski zeru. Przeliczenie takich trzech wartości R, G i B z obu kamer na układ współrzędnych CIELab lub HSL musi dać różne wyniki i doprowadzić do stwierdzenia, że kamery te obserwowały obiekty o różnych barwach. Wizyjny system oceny barwy popełni błąd.

Gdyby barwa obiektu uległa zmianie z 450 na 470 nm – na wyjściu kamery trójsensorowej prawie nie dostrzeżemy tej zmiany, a na wyjściu kamery jedno5/2016

ofertowania z naciskiem na najniższą cenę i pominięciem dokładnych kalkulacji technicznych parametrów komponentów. Praktycznie każde wdrożenie ma charakter prototypowy i nie zawsze jest dostępna referencja integratora w podobnej aplikacji przemysłowej Z cech technicznych dobrego systemu wizyjnego można wymienić możliwość zdalnego serwisu przez połączenie VPN. Większość usterek w normalnym cyklu produkcyjnym nie jest zazwyczaj możliwa do znalezienia przez regularny personel utrzymania ruchu zakładu w sposób intuicyjny, a krótka, zdalna sesja diagnostyczna dostawcy potrafi zaoszczędzić dużo czasu spędzonego na samodzielnym szukaniu przyczyn nieprawidłowego działania.

sensorowej wzrosną sygnały pikseli niebieskich i zielonych. Czemu wzrosną sygnały zielonych pikseli, skoro obiekt jest niebieski? Bo w kamerze jednosensorowej filtry polimerowe mają bardzo szerokie charakterystyki transmisji (działają mało selektywnie).

Inny przykład: w kamerze trójsensorowej widmo 550 nm odebrałby tylko piksel zielony, a w kamerze jednosensorowej słabe sygnały odbiorą też piksele niebieski i czerwony.

Powyższe rozważania, dla ułatwienia zrozumienia, odnoszą się do wąskich zakresów (linii) widmowych. Jeśli dowolny, rzeczywisty rozkład widmowy badanej barwy podzielimy na wiele wąskich podzakresów widmowych, to reakcja kamery na każdy z tych podzakresów będzie taka sama, jak na opisane wyżej przykładowe zakresy 450, 470 i 550 nm.

Efekt sumaryczny oceny barwy bardziej złożonej będzie sumą opisanych powyżej błędów elementarnych.

W literaturze i w Internecie można znaleźć wzory do przeliczania barw z układu RGB na CIELab lub HSL lub

na inne układy współrzędnych barwnych. Nie ma tam jednak opisanych charakterystyk widmowych filtrów, dla których wzory te zostały opracowane.

Współczynniki w tych wzorach mogą być różne dla różnych źródeł światła, ale nie ma żadnych warunków dla rozkładów widm absorpcji pikseli.

Nie ma „standardu” kamery (a właściwie filtrów), dla którego obowiązywałby zestaw wzorów przeliczeniowych z RGB na CIELab lub HSL. Dlatego właśnie kamera nie może służyć jako sensor miernika barwy.

Jeśli już trzeba mierzyć barwę na pewnym obszarze i nie jest możliwe użycie pomiaru punktowego za pomocą spektrofotometru, należy wybrać jedną z możliwości: − kamerę mono i przed obiektywem umieścić karuzelę z filtrami, − kamerę mono i przed obiektywem umieścić filtr przestrajalny, − kamerę kolorową, a w polu widzenia umieścić klika wzorców barw, które umożliwią wyznaczenie poprawek na składowe R, G, B.

WYSOKA WYDAJNOŚĆ I RÓWNOLEGŁE PRZETWARZANIE DUŻEJ ILOŚCI INFORMACJI W SYSTEMACH WIZYJNYCH TO POTĘŻNE NARZĘDZIE DO ZARZĄDZANIA PROCESEM PRODUKCYJNYM. 33

TECHNIKA Można też zestaw wzorców wykorzystywać okresowo, do okresowej kalibracji kamery kolorowej, jeśli ufamy, że kamera jest stabilnym medium porównującym (jej parametry są stabilne) i mamy zaufanie do stabilności oświetlenia w czasie.

Użycie kamery kolorowej do pomiaru barwy, bez kalibracji, wzorcowania i wnikania w niuanse widmowe, jest też uprawnione, jeśli nie jest wymagana duża dokładność pomiaru barwy lub trzeba rozpoznać jedną z kilku bardzo różnych barw (np. barwę kabla lub LED-a).

Szacuję, że kamera kolorowa wykryje różnice ΔE na poziomie 3–5. Na pewno dokładność tę (np. wykrywalne ΔE) można poprawić, rejestrując kilka obrazów i wyliczając obraz średni. Szumy pikseli uśrednią się istotnie, zwiększając dokładność pomiaru ΔE. Wykorzystanie kamery do pomiarów odcienia szarości lub jasności obiektu jest łatwiejsze niż do pomiarów barwy.

Nie ma problemu przeliczania pomiędzy układami przestrzeni barwnych.

Pozostaje jednak problem nieliniowości charakterystyki widmowej sensora, nieliniowości charakterystyki piksela, stabilności tych charakterystyk, szumów sensora i najważniejszy: stabilności widmowej i czasowej oświetlenia (oświetlacza i światła otoczenia).

Jak w każdym urządzeniu pomiarowym, kalibracja jest bardzo pomocna, a przy dokładnych pomiarach niezbędna. Najprościej byłoby w polu widzenia umieścić mały wzorzec i analizować jego wygląd w każdym obrazie. Wzorzec może też być podkładany pod kamerę okresowo, jeśli ufamy w stabilność czasową kamery i oświetlenia.

Kontroli podlegają zarówno natężenie światła, jak i równomierność tego natężenia na całej powierzchni piktogramu.

POMIAR TEMPERATURY Wszyscy wiedzą, że „kamery podczerwone” mierzą temperaturę. Nie jest to jednak cała prawda. Kamery z sensorem czułym na podczerwień, najczęściej w zakresie widmowym 0,9–1,7 um, 2–5 um lub 8–14 um absorbują widmo emitowane przez badane obiekty. Wielkość emisji promieniowania zależy od temperatury obiektu, 34

ale i od zdolności emisyjnej materiału (mocno zależnej od stanu powierzchni).

Kamery podczerwone służące do pomiaru temperatury podlegają kalibracji u producenta na pewien zakres temperatury, np. „–20 °C do +120 °C” lub „+300 °C do +1200 °C”, przy założeniu pewnej typowej zdolności emisyjnej. Mimo iż szumy (DETD) kamer czułych na podczerwień mogą być bardzo niskie, na poziomie odpowiadającym zmianie temperatury około 10–20 mK, to producenci kamer (np.

Xenics) deklarują dokładność pomiaru skalibrowanej fabrycznie kamery na ±1 °C do ±2 °C w całym zakresie pomiarowym. Zaskakujące? Można by oczekiwać lepszej dokładności, jak na tak zaawansowany sprzęt. Ta niezbyt wysoka dokładność pomiaru wynika z: niedokładności wzorca, niedokładności procesu kalibracji, niestabilności kamery w czasie i ze zmian temperatury otoczenia. Wymiana obiektywu wymaga ponownej kalibracji.

W zadaniach mało dokładnych, jak wykrywanie znaczących lokalnych zmian termicznych lub wykrywanie pozycji rozgrzanych elementów, dokładność ±2 °C wystarczy z zapasem.

W zadaniach medycznych, jak ocena zmian rany, dokładność ±2 °C to pomiar zgrubny, nieprzydatny do precyzyjnej kontroli skuteczności kuracji.

W dziedzinie dokładnych pomiarów temperatury za pomocą kamer jest jeszcze trochę do zrobienia.

Kamery czułe na podczerwień służą nie tylko do pomiarów temperatury.

Znacznie popularniejszym zadaniem tych kamer jest wykrywanie miejsc o innej, zwykle podwyższonej temperaturze lub ocena pozycji lub kształtu obiektów o temperaturze wyższej niż temperatura ich tła, np. wykrywanie nadmiernie nagrzanych elementów modułu elektronicznego lub ocena poprawności rozmieszczenia przewodów grzejnych fotela samochodowego lub tylnej szyby samochodowej. Zadania te są dosyć proste w realizacji, gdyż kontrast badanego obiektu jest zwykle wysoki i stabilny. Są to standardowe zadania wizyjne, tyle że kamera jest droższa i ma zakres absorpcji inny niż ludzkie oko.

PODSUMOWANIE Systemy wizyjne znajdują coraz więcej zastosowań – w skanowaniu nadruków, w sortowaniu owoców lub produktów spożywczych, w prowadzeniu robotów itp. Należy się spodziewać, że z czasem rola inspektora jakości zostanie ograniczona do pracy w laboratorium, do kontroli produkcji prototypowej lub krótkoseryjnej, do opracowywania założeń dla wizyjnych systemów inspekcyjnych oraz do kalibracji i nadzoru nad systemami wizyjnymi.

Marek Kania www.metrum.pl www.imaco.pl

AUTOMATYKA

TECHNIKA

NOWE RODZINY

KAMER TELEDYNE DALSA – GENIE NANO I LINEA Jeden z czołowych producentów kamer do systemów wizyjnych Teledyne Dalsa przedstawił ostatnio dwie nowości ze swojej oferty – kamery Genie Nano i Linea.

D

zięki zastosowaniu nowoczesnych technologii nowe rodziny kamer cechuje zwiększona prędkość przesyłu.

KAMERY GENIE NANO

Fot. Imaco, Stemmer Imaging

Kamery Genie Nano bazują na matrycach CMOS i dostępne są zarówno w wersji monochromatycznej, jak i kolorowej w rozdzielczościach od 640 × 480 do 1920 × 1200 px.

W kamerach Genie Nano po raz pierwszy zaimplementowano nową technologię przesyłu danych TurboDrive. Dzięki tej technologii możliwy jest zwiększony przesył danych poprzez popularny interfejs GigE Vision.

Kamera o rozdzielczości 640 × 480 px przy standardowych ustawieniach jest w stanie dostarczyć 392 klatki na sekundę, natomiast przy włączonym trybie TurboDrive możliwe jest przesłanie aż 862 klatek (przy głębi 8 bit).

Korzystanie z tej funkcji możliwe jest przy zastosowaniu sterowników dostarczanych przez producenta lub sterowników stworzonych przez dystrybutora – firmę Stemmer Imaging.

Kamery Genie Nano współpracują z większością dostępnych bibliotek wizyjnych, takich jak HALCON, CVB czy Sherlock.

Z zasadą działania technologii TurboDrive można zapoznać się na stronie producenta. Więcej danych technicznych i ceny można uzyskać u dystrybutora – firmy Stemmer Imaging.

KAMERY LINIOWE LINEA Drugą nowością Teledyne Dalsa jest rodzina kamer liniowych Linea. Kamery te dostępne są w dwóch wersjach: Camera Link i GigE. Wersja 5/2016

P R O M O C J A

Camera Link dostępna jest w czterech wersjach 2000, 4000, 8000 i 16 000 px. Wersja GigE ma modele z trzema rozdzielczościami: 2000, 4000 i 8000 px.

Kamery z interfejsem GigE, podobnie jak Genie Nano, wykorzystują technologię TurboDrive, dzięki czemu prędkość przesyłu danych porównywalna jest z prędkością interfejsu Camera Link.

Dzięki innowacyjnym rozwiązaniom i niskiej cenie kamery te zdobywają coraz większą popularność w aplikacjach przemysłowych i stosowane są w wielu fabrykach podczas procesu produkcyjnego.

STEMMER IMAGING tel. 664 921 922 e-mail: sales@stemmer-imaging.pl www.stemmer-imaging.pl

35

TECHNIKA

Fot. Balluff

MOLD-ID

– PRZEJRZYSTE ZARZĄDZANIE NARZĘDZIAMI Formy są elementami podlegającymi zużyciu i w związku z tym muszą przechodzić regularne przeglądy i regeneracje.

Kontrola narzędzi bardzo często zależy od doświadczenia poszczególnych pracowników, ręcznych notatek lub planowanych liczb z systemu ERP, które nie są dostępne dla wszystkich lub które nie są dokładnie monitorowane. Optymalne wykorzystanie form wtryskowych zapewnia system Mold-ID, który pozwala na skuteczne śledzenie form wtryskowych wyposażonych w nośnik RFID.

36

W

wielu przypadkach przeglądy przeprowadzane są tylko wówczas, gdy produkowane elementy nie spełniają już wymaganych standardów jakości lub gdy dana forma nie jest już w stanie pracować. Powoduje to nieplanowane przestoje maszyn, które nie są akceptowalne.

System Mold-ID umożliwia śledzenie użycia form wtryskowych, zapewniając optymalny stopień ich wykorzystania.

Aby zapewnić pełną identyfikowalność form, każda z nich wyposażona jest w nośnik danych RFID. Wszystkie istotne dane, takie jak numer formy, ostatni przegląd lub czas eksploatacji są na niej zapisane i można je w dowolnym momencie odczytać. Każda forma wyposażana jest w nośnik danych RFID w momencie wprowadzania jej do obiegu.

P R O M O C J A

INFORMACJA NA TEMAT CYKLI Pod pojęciem Mold-ID kryje się niezależny system, który może zostać zaimplementowany do dowolnej maszyny, niezależnie od tego, kto jest jej producentem. System na bieżąco zlicza liczbę cykli pracy formy zainstalowanej na maszynie. Aby zapewnić pewną informację na temat liczby cykli, system wykorzystuje dodatkowy czujnik indukcyjny, który rejestruje każdy ruch formy. Informacje te są na bieżąco zapisywane za pośrednictwem głowicy RFID na nośniku zabudowanego na formie. Wydłuża to trwałość narzędzi i zapewnia ich niezawodną pracę.

DOGODNA KOMUNIKACJA W każdej chwili użytkownik ma dostęp do systemu przy użyciu smartAUTOMATYKA

TECHNIKA fonu lub z poziomu przeglądarki internetowej, za pośrednictwem której możemy podejrzeć aktualny status formy zainstalowanej na danej maszynie. Dodatkowo wszystkie dane z systemu mogą być przesyłane do systemów nadrzędnych klasy ERP za pośrednictwem standaryzowanych usług sieciowych.

Fot. Balluff

CZYTELNA SYGNALIZACJA Zamontowany przy każdej maszynie sygnalizator SmartLight przekazuje w prosty i czytelny dla operatora sposób informacje na temat aktualnego statusu formy. Informacja jest wizualizowana za pomocą kolorów, wskazując aktualne wykorzystanie formy w odniesieniu do planowanej liczby cykli do następnego przeglądu. Eliminuje to sytuacje, w których przekraczane są dopuszczalne liczby cykli dla danych narzędzi, co skutkuje obniżeniem jakości produkowanych wyrobów.

WIĘKSZA WYDAJNOŚĆ Nieprawidłowe przyporządkowania lub brakujące formy należą już do przeszłości. System zwiększa produktywność urządzeń i poprawia ich ekonomiczność. Problem z wykorzystaniem identycznych narzędzi zostaje całkowicie rozwiązany dzięki jednoznacznej identyfikacji form.

Dzięki funkcji automatycznego dokumentowania liczby wtrysków oraz informacji dotyczących terminowej konserwacji narzędzi system Mold-ID przyczynia się do zwiększenia efektywności wtryskarek i narzędzi. Wpływa to pozytywnie na kluczowe wskaźniki wydajności, do których należy m.in. całkowita efektywność sprzętu (OEE).

Ręczny terminal do odczytu nośników RFID

BALLUFF Sp. z o.o. ul. Graniczna 21A 54-516 Wrocław tel. 71 382 09 00 e-mail: balluff@balluff.pl www.balluff.pl

R E K L A M A

TECHNIKA

CZUJNIKI WIZYJNE SBSI FIRMY FESTO

38

Z

alety nowych czujników wizyjnych SBSI są szczególnie widoczne w prostych, ekonomicznych rozwiązaniach wizyjnych.

Czujniki te są dodatkowymi produktami w ofercie Festo, plasującymi się pomiędzy optycznymi czujnikami zbliżeniowymi SOE a rodziną kompaktowych systemów wizyjnych SBO.

ZASTOSOWANIA Spektrum czujników czyni je idealnym rozwiązaniem do odczytu kodów 1D i 2D (np. kodów Data Matrix, w tym wyżłabianych punktowo czy wytwarzanych laserowo) oraz prostej kontroli jakości (np. sprawdzania kompletności lub prawidłowego położenia/pozycji). Te zastosowania spotyka się szczególnie w montażu małych części i produkcji urządzeń elektronicznych, w przemyśle motoryzacyjnym, w przemyśle P R O M O C J A

spożywczym i maszyn pakujących na końcu linii (np. w przemyśle farmaceutycznym).

GŁÓWNE CECHY Do najważniejszych cech czujników należą: bardzo proste budowanie aplikacji, kompensacja położenia produktu w zakresie 360°, dedykowane narzędzia programowe oraz elastyczność w ustawieniu oświetlenia, dzięki możliwości bezpośredniego podłączenia zewnętrznych źródeł światła (lampy punktowe i pierścieniowe).

WŁAŚCIWOŚCI I KORZYŚCI Czujniki wizyjne SBSI zapewniają łatwość pracy – wystarczą jedynie trzy, cztery kroki, by stworzyć rozwiązanie.

Nie jest wymagana wiedza specjalistyczna, a szybka parametryzacja AUTOMATYKA

Fot. Festo

Nowe czujniki wizyjne SBSI pozwalają na uproszczenie pracy z przetwarzaniem obrazu w zastosowaniach przemysłowych, a intuicyjna konfiguracja czyni je łatwymi w użyciu, nawet bez specjalistycznej wiedzy.

Dostępne są one w dwóch wersjach: jako czytniki kodów (SBSI-B) dla kodów 1D/2D oraz jako czujniki do detekcji obiektów (SBSI-Q) do prostych zadań kontroli jakości. Mają zintegrowaną optykę oraz oświetlenie, natomiast w zależności od modelu różnią się długością ogniskowej i polem widzenia oraz kolorem oświetlenia.

TECHNIKA

FUNKCJE CZYTNIKA KODÓW (SBSI-B) FUNKCJE CZUJNIKÓW DO DETEKCJI OBIEKTÓW (SBSI-Q) OŚWIETLENIE OPTYKA

INTERFEJSY ROZDZIELCZOŚĆ

Kody kreskowe 1D: EAN, UPC, RSS, 2/5 interleaved, 2/5 industrial, Code 39, Code 93, Code 128, GS1, kody farma, kody Codabar 2D: ECC200, kod QR, PDF 417 Prosta kontrola jakości i wykrywanie położenia, kompleksowa weryfikacja, obecność/brak itp. (z kompensacją 360°) Oświetlenie zewnętrzne zintegrowane lub z opcją łatwego, bezpośredniego podłączenia.

Kolory: czerwony, podczerwień, biały (w zależności od modelu) Zintegrowane; długości ogniskowych (w zależności od modelu): f = 6 mm (odległość robocza 6 mm – nieskończoność; pole widzenia min. 5 × 4 mm), f = 12 mm (odległość robocza 30 mm – nieskończoność; pole widzenia min. 8 × 6 mm) Ethernet, EtherNet/IP, Profinet RS-232/RS-422 (tylko modele czytników kodu) we/wy: 2 wejścia, 4 wyjścia, 2 wybierane wejścia/wyjścia (wszystkie przełączalne PNP/NPN) 736 x 480 px (Wide VGA)

LICZBA KLATEK

50 klatek/s

WYMIARY

45 × 45 × 76,7 mm (W × L x H)

STOPIEŃ OCHRONY

IP67

TEMPERATURA OTOCZENIA

0–50 °C

NAPIĘCIE ROBOCZE

24 V DC

Dane techniczne czujników wizyjnych SBSI

Bezpośredni odczyt kodów typu Data Matrix, wyżłabianych punktowo (np. w przemyśle motoryzacyjnym)

Kontrola obecności głowicy i uszczelnienia (np. w zespole mechatronicznym)

Fot. Festo

Kontrola poziomu napełnienia, obecność pokrywki, nadruku/etykiety, sprawdzenie kompletności (np. w przemyśle spożywczym i w maszynach pakujących)

pozwala oszczędzić czas. W jednej jednostce do dyspozycji są różne wersje zintegrowanej optyki oraz systemów oświetlenia. Nie jest wymagane kosztowne oświetlenie zewnętrzne, a montaż jest mniej skomplikowany niż w przypadku typowych systemów kamer.

Czujniki charakteryzuje także wysoka wydajność, którą gwarantują szybkie i niezawodne narzędzia programowe: 5/2016

– kompensacja w zakresie 360° – nie ma konieczności dokładnego, kątowego pozycjonowania części, – pewny odczyt kodów kreskowych nawet wyżłabianych punktowo czy oznakowanych laserowo.

dostępne są bezpośrednio podłączane lampy punktowe i pierścieniowe połączone w łańcuch oraz nowe, łatwe w użyciu mocowania.

OFERTA

FESTO Sp. z o.o.

Oferowane są modele w dwóch wersjach – czytniki kodów 1D/2D oraz czujniki detekcji obiektów do prostych zadań kontroli jakości. Jako osprzęt

ul. Mszczonowska 7, 05-090 Raszyn tel. 22 711 41 00, fax 22 711 41 02 e-mail: festo_poland@festo.com www.festo.pl

39

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

POMIARY ŚWIATŁEM Czujniki optoelektroniczne to grupa sensorów, które zyskują coraz większą popularność w różnych zastosowaniach przemysłowych. Urządzenia te znajdziemy w branży motoryzacyjnej, w firmach zajmujących się produkcją maszyn i urządzeń, produkcji spożywczej, transporcie i logistyce, przy produkcji farmaceutycznej, elektronicznej i elektrotechnicznej. Różnorodne czujniki fotoelektryczne są także stosowane jako istotne elementy systemów bezpieczeństwa.

Marcin Bieńkowski

S

pora grupa współczesnych czujników wykorzystywanych w automatyce przemysłowej to sensory, które nie tyle reagują bezpośrednio na mierzony rodzaj energii czy zjawisko fizyczne, ale generują własny sygnał pomiarowy. Ten wygenerowany sygnał jest następnie mierzony przez ten sam czujnik, który go wytworzył, ale już po zakłóceniu go przez opomiarowywany obiekt.

Warto wspomnieć, że takie sensory reagują nie tylko na wielkość wartości mierzonej, ale również na zakłócenia powstające w przestrzeni pomiarowej i zakłócenia związane z zasilaniem.

Oczywiście dobry czujnik powinien do minimum ograniczać wpływ środowiska, w tym tych dwóch ostatnich z wymienionych wartości zakłóceń na sygnał wyjściowy. Dlatego nowoczesne sensory w większości przypadków same są zdolne do przetwarzania uzyskanego sygnału pomiarowego. Sensory takie powinny być zatem klasyfikowane nie jako czujniki, lecz jako przetworniki pomiarowe. Niemniej wciąż tradycyjnie nazwane są one czujnikami, a tylko niektóre ich rodzaje określa się mianem przetworników.

CZUJNIKI OPTOELEKTRONICZNE Współczesne czujniki, a w zasadzie już przetworniki pomiarowe, do których zaliczają się również sensory optoelektroniczne, klasyfikuje się według różnych kryteriów. Do najważniejszych z nich należą: zasada działania, czyli rodzaj wykorzystywanego zjawiska fizycznego 40

oraz ich przeznaczenie. Grupa czujników optoelektronicznych, o których mówimy, to właśnie bardzo szeroka rodzina sensorów klasyfikowanych głownie ze względu na swoją optyczną zasadę działania.

Czujniki optoelektroniczne, nazywane też bardzo często czujnikami optycznymi lub fotoelektrycznymi, to po prostu elementy pomiarowe systemów automatyki, których działanie bazuje na wysyłaniu wiązki promieni świetlnych (w zakresie widzialnym, podczerwieni lub UV) przez nadajnik i odbieraniu przez odbiornik odbitej od przedmiotu lub przechodzącej (niezasłoniętej) wiązki światła. W odbiorniku następuje zamiana sygnału optycznego na elektryczny. Sygnał ten następnie poddawany jest dalszej obróbce – bezpośrednio w czujniku, bądź też w aparaturze pomiarowej, z którą współpracuje zespół czujnika.

Innymi słowy, sensory optyczne reagują na obiekty, które przecinają wiązkę światła rozchodzącą się pomiędzy nadajnikiem a odbiornikiem lub reagują na wiązkę odbitą od mierzonego przedmiotu. Czujniki te stosowane są m. in. do kontroli położenia ruchomych części maszyn, identyfikacji obiektów znajdujących się w zasięgu ich działania czy określania poziomów materiałów sypkich i cieczy. Bardzo często do ich zadań należy wykrywanie i identyfikacja przedmiotów przesuwających się na taśmach transportowych.

Największa zaletą sensorów optycznych jest ich duża rozdzielczość. UmożAUTOMATYKA

Fot. Micro Detectors

– PRZEGLĄD CZUJNIKÓW OPTOELEKTRONICZNYCH

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY liwia ona detekcję bardzo małych obiektów i niewielkich przemieszczeń.

Do zalet zalicza się również ich duży zasięg detekcji oraz bardzo krótki czas reakcji związanej z pojawieniem się przedmiotu w przestrzeni pomiarowej.

Jako wady wymienia się przede wszystkim wrażliwość na zanieczyszczenie powietrza, pojawianie się mgły czy pary wodnej w powietrzu, wrażliwość

o podręcznikowe zdefiniowanie, czym są i – w skrócie – do czego stosowane są czujniki optoelektroniczne.

PODSTAWA TO ŚWIATŁO Jak już zostało wspomniane, podczas pomiaru czujniki optoelektroniczne reagują na zmiany intensywności padającego na detektor światła. W sensorach stosowanych powszechnie

Fot. Micro Detectors

FOTOELEKTRYCZNE CZUJNIKI UV Z POWODZENIEM ZASTĘPUJĄ ZNACZNIE DROŻSZE SYSTEMY WIZYJNE. na zmiany koloru powierzchni wykrywanego obiektu oraz na zdolność tej powierzchni do odbijania i pochłaniania światła. Należy też pamiętać, że czujniki optoelektroniczne nie są czujnikami wizyjnymi, a więc nie mają zdolności do rejestracji i przetwarzania obrazu jak kamery, a jedynie reagują na obecność wiązki świetlnej – tyle, jeśli chodzi

w systemach automatyki wykorzystuje się światło podczerwone lub rzadziej widzialne. Praktycznie nie spotyka się czujników pracujących w zakresie promieniowania UV. Wyjątkiem są tutaj m.in. detektory luminescencji korzystające właśnie z nadfioletu. Ich zadaniem jest wykrywanie obecności wszystkich materiałów luminescencyjnych, takich

jak m.in. smary, kleje, etykiety, drewno, guma czy farby, a także wszystkich produktów wykorzystujących barwniki UV lub charakteryzujących się własną luminescencyjnością z uwagi na materiał, z którego zostały wykonane.

Fotoelektryczne czujniki UV z powodzeniem zastępują znacznie droższe systemy wizyjne i wykorzystywane są wszędzie tam, gdzie wykrywany obiekt jest całkowicie przezroczysty dla światła widzialnego bądź podczerwieni.

Sprawdzają się też w systemach, gdzie barwa mierzonego przedmiotu zbliżona jest do koloru tła.

Inne zastosowanie optycznych czujników UV to linie produkcyjne, gdzie na etykietach umieszcza się znaczniki, które muszą być niewidoczne dla użytkownika końcowego. Przykładem sensorów wykorzystujących światło ultrafioletowe są czujniki luminescencji z serii UVX-100 i UVX-300 produkowane przez firmę EMX industries. Seria UVX-300 jest standardową serią czujników, które przystosowano do wykorzystania prakR E K L A M A

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY PRODUCENT

AUTONICS

BALLUFF

DATALOGIC

Model/seria Zakres działania/zasięg Optyka Maksymalna częstotliwość przełączania Światło

BEN300-DFR 300 mm osiowa

BOS 18KF-PA-1LOC-C-02 350 mm osiowa

S50-MA-2-G00-XG 20 000 mm osiowa

50 Hz

1500 Hz

250 Hz

czerwone, laser

IR LED

PBT, M18

cylindryczna M18, metal

Zakres temperatury pracy

IR LED prostopadłościan, tworzywo sztuczne –20...+65 °C

–10…+50 °C

–25...+55 °C

PRODUCENT

PEPPERL+FUCHS

RIKO

SELS

Model/seria Zakres działania/zasięg Optyka Maksymalna częstotliwość przełączania Światło

3RG7010-7AB01 600 mm osiowa

TQ18-DU10/40PK1 400 mm osiowa

FT18-1RPSK4 400 mm osiowa

1000 Hz

660 Hz

333 Hz

czerwone LED prostopadłościan, tworzywo sztuczne –25...+55 °C

IR LED

czerwone LED

okrągła, ABS

cylindryczna M18, metal

–25...+60 °C

–10...+55 °C

Rodzaj obudowy

Rodzaj obudowy Zakres temperatury pracy

tycznie we wszystkich aplikacjach przemysłowych. W przypadku mniej wymagających zastosowań można skorzystać z tańszych czujników serii UVX-100.

W większości sytuacji czujniki optoelektroniczne pracują w zakresie bliskiej podczerwieni. Ten zakres długości fal zapewnia czujnikom niewrażliwość na widzialne światło pochodzące z otoczenia.

Obecnie źródłem światła w czujnikach fotoelektrycznych są diody LED albo diody laserowe. Aby uodpornić czujnik na zakłócenia, a także zmniejszyć pobór energii, bardzo często emitowana wiązka światła poddawana jest modulacji. Odbiornikiem we wszystkich przypadkach jest półprzewodnikowy element fotoelektryczny – najczęściej jest to fotodioda, fototranzystor lub matryca złożona z półprzewodnikowych elementów światłoczułych. Czujniki optyczne są wyposażone w systemy 42

AUTOMATYKA

Fot. Rechner

Tab. 1. Przykładowe modele odbiciowych czujników fotoelektrycznych dostępnych na polskim rynku

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY DATALOGIC

FESTO

IFM

INFRA ELECTRONIC

OMRON

S50-PR-2-F01-PP 25 000 mm radialna

SOEG-RT Q30 NS-K-2L 600 mm osiowa

O5H500 1800 mm osiowa

1841D3KR 400 mm osiowa

E3FA-DN12 2M 300 mm osiowa

250 Hz

1000 Hz

1000 Hz

20 Hz

brak danych

IR LED

IR LED prostopadłościan, tworzywo sztuczne –25...+55 °C

czerwone LED

IR LED

czerwone LED

prostopadłościan, stal

cylindyczna M18, metal

M18, ABS

–25...+60 °C

–10...+60 °C

–25...+55 °C

M18, PBT –25...+55 °C SICK

SIEMENS

SIMEX

XECRO

VTE18-4P2712 200 mm osiowa/radialna

3RG7400-0AB00 500 mm osiowa

FW05FS 2000 mm osiowa

OD50 D2PNCO/A2PPLN187.69 2000 mm osiowa

250 Hz

700 Hz

10 Hz

500 Hz

IR LED

czerwone LED prostopadłościan, tworzywo sztuczne –5...+55 °C

IR LED

IR LED

prostopadłościan, ABS

prostopadłościan, ABS

–10...+60 °C

–25...+55 °C

cylindryczna M18, PBT/mosiądz

Fot. Rechner

od –25 do +70 °C

soczewek optycznych wysokiej jakości, które dokładnie ukierunkowują promień świetlny w nadajniku i odbiorniku, umożliwiając realizację różnych funkcji zależnie od wykonania i przeznaczenia czujników.

W wielu przypadkach dalsze zwiększenie odporności czujnika na zakłócenia oraz możliwość jego pracy w warunkach zanieczyszczenia powietrza i zabrudzeń układu optycznego uzyskuje się przez zastosowanie systemu wzajemnej synchronizacji nadajnika i odbiornika, które wymieniają pomiędzy sobą informacje o wysyłanym i odbieranym sygnale. Wówczas wytwarzany w nadajniku impuls świetlny, nawet jeśli został osłabiony rozproszeniem, docierając do odbiornika może być wzmocniony (odbiornik „wie”, kiedy został on wysłany), a następnie poddany analizie przez układy elektroniczne, 5/2016

co zapewnia poprawne działanie układu pomiarowego w niekorzystnych warunkach środowiskowych. Należy jednak pamiętać, że wszelkie zanieczyszczenie powietrza, pyły, mgła, para wodna czy przede wszystkim pojawiające się z czasem zabrudzenia układu optycznego zawsze osłabiają sygnał świetlny i w znaczący sposób mogą skrócić strefę działania czujnika.

Zamontowany w czujniku układ elektroniczny odpowiada nie tylko za analizę i synchronizację sygnału, ale od niego też w dużej mierze zależy końcowa czułość sensora oraz to, jak mocno jest on podatny na wpływ zaburzeń zewnętrznych. Zastosowanie do budowy systemu elektronicznego procesorów sygnałowych DSP znacznie podnosi czułość całego sensora i zwiększa odporność na zakłócenia. Wbudowana w czujnik elektronika odpowiada rów-

nież za sygnał wyjściowy. W przypadku czujników optycznych na wyjściu stosuje się zazwyczaj interfejsy cyfrowe, ale spotyka się również modele z wyjściami analogowymi. Przykładem tego typu „analogowych” czujników są sensory z serii FT50RLA firmy Simex bądź czujniki firmy Baluff z serii BOD 26K, BOD 63M i BOD 66M.

ZASTOSOWANIA I BUDOWA Jak już kilkakrotnie podkreślaliśmy, w przemyśle czujniki optyczne wykorzystywane są przede wszystkim w różnego rodzaju procesach detekcji obiektów.

Służą wówczas do określania obecności, pozycji bądź cech przedmiotów, a także do ich zliczania. Do podstawowych zadań sensorów w przemyśle zaliczyć należy: wykrywanie towarów na liniach produkcyjnych, kontrolę położenia ru43

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY PRODUCENT

AUTONICS

BALLUFF

CONTRINEX

Model/seria Zakres działania/zasięg Maksymalna częstotliwość przełączania Światło

BX3M-PDT 3000 mm

BOS Q08M-PO-PR10-S49 550 mm

LAS-3130-119 100 mm

1000 Hz

500 Hz

500 Hz

czerwone LED cylindryczna, kątowa, GD-Zn

Zakres temperatury pracy

czerwone LED prostopadłościan, tworzywo sztuczne –20...+65 °C

–10...+60 °C

czerwone LED prostopadłościan, tworzywo sztuczne –25...+55 °C

PRODUCENT

PEPPERL+FUCHS

SELS

SENSOPART

Model/seria Zakres działania/zasięg Maksymalna częstotliwość przełączania Światło

3RG7651-3AB00 3000 mm

FR50RPAL4 5500 mm

FR20RGNSK4 500 mm

700 Hz

1000 Hz

1000 Hz

czerwone LED

czerwone LED

czerwone LED

Rodzaj obudowy

M18, kątowa, mosiądz

prostopadłościan, ABS

prostopadłościan, ABS

Zakres temperatury pracy

–25...+55 °C

–20...+60 °C

–20...+60 °C

Rodzaj obudowy

Tab. 2. Przykładowe modele refleksyjnych czujników fotoelektrycznych dostępnych na polskim rynku

44

le czujników optycznych produkowane w postaci dwóch odrębnych modułów – nadajnika i odbiornika. Tego typu konstrukcje wykorzystuje się m.in. wtedy, gdy wykrywany obiekt jest przesłonięty.

Czujniki optyczne przystosowane są przede wszystkim do montażu w układach automatyki prądu stałego (10–30 V DC). Sensory optoelektroniczne charakteryzują się małym poborem prądu ze źródła napięcia zasilającego.

Należy jednak pamiętać, o czym już wspominaliśmy, że poprawna praca czujników optycznych w dużej mierze zależy od jakości zasilania. Czujniki optyczne zasila się zazwyczaj napięciem stałym stabilizowanym, rzadziej niestabilizowanym. Ważne jest to, że przy zasilaniu sensorów optycznych napięciem niestabilizowanym tętnienia napięcia zasilającego nie mogą przekraczać 10%.

Czujniki optyczne zasilane prądem stałym wyposaża się standardowo w zabezpieczenia prądowe chroniące czujnik przed jego uszkodzeniem w wyniku

krótkotrwałego i ciągłego przeciążenia lub zwarcia na wyjściu.

CZUJNIKI ODBICIOWE, REFLEKSYJNE I BARIERY W przypadku czujników optycznych spotkać się można z czterema wersjami konstrukcyjnymi. Pierwszą stanowią czujniki odbiciowe. W sensorach tych nadajnik i odbiornik umieszczone są we wspólnej obudowie. Czujnik reaguje na obiekty wprowadzane do strefy jego działania. Wiązka promieni świetlnych emitowanych przez nadajnik, napotykając na swojej drodze przeszkodę (mierzony obiekt), odbija się od niej. Zgodnie z prawami fizyki, część odbitego od znajdującego się w strefie dziania czujnika przedmiotu promieniowania, trafia wprost do detektora.

Sygnał ten, po wzmocnieniu i analizie mającej na celu wyeliminowanie przypadkowych zakłóceń związanych z pojawieniem się odpowiedzi elektrycznej na fotodetektorze, służy następnie AUTOMATYKA

Fot. ifm

chomych części maszyn, detekcję ruchu w transporterach i paletyzatorach, a także detekcję ruchu w urządzeniach wykorzystywanych w zautomatyzowanych liniach do pakowania.

Istotne przemysłowe zadania, które realizowane są również za pomocą czujników optycznych to wykrywanie poziomu cieczy lub materiałów sypkich w zbiornikach bądź silosach. Czujniki wykorzystywane są także w roli elektronicznych krańcówek. Powszechnym zastosowaniem dla czujników optoelektronicznych jest wykorzystywanie ich w systemach kontroli zamknięcia drzwi – m.in. w windach, pojazdach czy różnego rodzaju kurtynach. Znaleźć je też można w systemach bezpieczeństwa – wyłączają np. maszynę, jeśli do strefy roboczej wejdzie człowiek.

Sensory optoelektroniczne najczęściej są produkowane w postaci pojedynczego modułu, w którym ze źródłem światła zespolony został detektor (odbiornika). Spotykane są również mode-

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY DATALOGIC

IFM

INFRA ELECTRONIC

LANBAO

OMRON

S3T-S-A2.5 3000 mm

OL5022 13 000 mm

FW03 9000 mm

PR18G-DM3DPO-E2 3000 mm

E3F2-R2C4-E 2M 2000 mm

500 Hz

500 Hz

200 Hz

brak danych

brak danych

IR LED

IR laser

IR LED

prostopadłościan, ABS

prostopadłościan, PBT

prostopadłościan, ABS

–25...+55 °C

–10...+50 °C

–10…+60 °C

IR LED cylindryczna, M18, metal, kątowa –25...+55 °C

IR LED cylindryczna M18, tworzywo sztuczne –25...+55 °C

SICK

SIEMENS

SIMEX

XECRO

MHL15-P3238 4500 mm

3RG7401-7CH52 500 mm

FQ06 13 000 mm

OD50 P6PNCO/A2P 6000 mm

400 Hz

1000 Hz

10 Hz

500 Hz

czerwone LED

czerwone LED prostopadłościan, tworzywo sztuczne –20...+60 °C

IR LED

IR LED

prostopadłościan, ABS

prostopadłościan, ABS

–10...+60 °C

–25...+55 °C

M18, ABS, kątowa

Fot. ifm

–25...+55 °C

do wytworzenia sygnału przełączającego wyjście sensora. Czujniki odbiciowe należą do grupy bezreflektorowych optycznych systemów pomiarowych.

Drugą grupę sensorów optycznych stanowią czujniki refleksyjne, nazywane też niekiedy bramką refleksyjną.

Tutaj również nadajnik i odbiornik umieszczone są we wspólnej obudowie. Jednak w odróżnieniu od czujników odbiciowych, do ich poprawnego działania niezbędne jest zamontowanie w tzw. końcowym punkcie zasięgu (czyli na końcu strefy działania) specjalnego reflektora odblaskowego.

To od niego w sposób ciągły odbija się wysyłana przez nadajnik wiązka promieni świetlnych. W tym przypadku do zadziałania czujnika wymagane jest przesłonięcie wiązki promieni świetlnych (a nie – jak w przypadku sensorów odbiciowych – jej odbicie) przez monitorowany obiekt. Zasłonięcie wiązki przez przedmiot powoduje przerwanie transmisji i przełączenie obwodu 5/2016

45

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY PRODUCENT

AUTONICS

FESTO

OMRON

PANASONIC

Model/seria Zakres działania/zasięg Liczba wiązek Maksymalna częstotliwość przełączania Światło

BX15M-TDT 15 000 mm 1

SOEG-S/E 6000 mm 1

F3EM2-005-600-AV 3000 mm 120

NA1-11 1000 mm 11

1000 Hz

brak danych

brak danych

brak danych

IR LED prostopadłościan, tworzywo sztuczne –20...+55 °C

czerwone LED

IR LED

IR LED

prostopadłościan, ABS

metalowa listwa

listwa ABS

–20...+60 °C

0...+50 °C

–10...+55 °C

Rodzaj obudowy Zakres temperatury pracy

Tab. 3. Przykładowe modele czujników fotoelektrycznych typu bariera dostępnych na polskim rynku

wyjściowego czujnika. Jak można się domyślić, czujniki refleksyjne należą do grupy reflektorowych optycznych systemów pomiarowych.

Trzeci typ stanowią urządzenia z oddzielnymi nadajnikami i odbiornikami.

Nadajnik oraz detektor umieszczone są w oddzielnych obudowach. Wiązka światła emitowana jest bezpośrednio przez nadajnik w kierunku odbiornika, wzdłuż osi optycznej układu. Jak można się domyślić, odbiornik i nadajnik umieszcza się naprzeciwko siebie w skrajnych punktach zasięgu. Przesłonięcie wiązki promieni świetlnych przez obiekt powoduje przerwanie transmisji i przełączenie obwodu wyjściowego czujnika. Ten typ czujników, nazywanych też często barierami świetlnymi lub układami z wiązką przechodzącą, stosuje się w procesach identyfikacji obiektów nieprzezroczystych, także takich, które odbijają promienie świetlne.

Czujniki typu bariera charakteryzują się też największą strefą działania, która może dochodzić do kilkudziesięciu metrów. Warto również wspomnieć, że bariery świetlne dostępne na rynku wykonywane są w wersjach jednoi wielowiązkowych. Te ostatnie sprzedawane są m.in. w postaci przygotowanych do montażu listew zawierających szereg nadajników lub odbiorników.

Przykładem dostępnej na rynku bariery świetlnej jest bariera o szerokości 2000 mm z 40 wiązkami równoległymi firmy Telco. Składa się ona z listwy nadawczej oraz listwy odbiorczej, które umieszcza się naprzeciw siebie.

System automatycznego śledzenia sygnału sprawia, że nie ma konieczności wprowadzania jakichkolwiek nastaw czy regulacji. Poziom sygnału jest automatycznie dostrajany, dostosowując się do warunków działania i czynników zewnętrznych. Bariera ta przeznaczona

jest do montażu bezpośrednio w prowadnicach bram segmentowych, rolowanych lub szybkobieżnych.

CZUJNIKI SZCZELINOWE, LASEROWE I ŚWIATŁOWODOWE Obecnie bardzo często oba elementy bariery optycznej są również umieszczane we wspólnej obudowie, a światło od punktu nadawania do miejsca odbierania sygnału jest przesyłane za pomocą światłowodu.

Odmianą sensorów typu bariera są czujniki szczelinowe. Wykorzystuje się je w zastosowaniach produkcyjnych, np. do wykrywania znaków na taśmie, kontroli ciągłości taśmy czy wykrywania niewielkich przedmiotów transportowanych zautomatyzowaną taśmą produkcyjną. Stosowane są też przy wykrywaniu otworów bądź zębów w kołach zębatych. Czujniki szczelinowe przede

PRODUCENT

DATALOGIC

EMX INDUSTRIE

FESTO

Model/seria Rodzaj czujnika Zakres działania/zasięg Maksymalna częstotliwość przełączania Światło

SR21-IR widełkowy 2 mm

UVX-300 luminescencyjny UV 350 mm

SFOE4-FO-D-HF2 światłowodowy 140 mm

25 000 Hz

6000 Hz

1000 Hz

IR LED

czerwone LED

Rodzaj obudowy

widełki, metal, tworzywo sztuczne

Zakres temperatury pracy

–20...+60 °C

UV LED prostopadłościan, tworzywo sztuczne –20...+55 °C

blokowa –5...+60 °C

Tab. 4. Przykładowe modele czujników fotoelektrycznych innych typów dostępnych na polskim rynku

46

AUTOMATYKA

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY PEPPERL+FUCHS

PEPPERL+FUCHS

SELS

SENSOPART

SIEMENS

TELCO SENSORS

LA28 10 000 mm 1

LGM25 6000 mm 129

FS50IL4 1500 mm 1

FLS18W 50 000 mm 1

3RG7012-0BE00 12 000 mm 1

SpaceGuard SG 14 10 000 mm 40

12 Hz

135 Hz

1000 Hz

6000 Hz

1000 Hz

200 Hz

czewone LED/ IR LED

czerwone LED

IR LED

IR laser

IR LED

prostopadłościan, ABS

metalowa listwa

prostopadłościan, ABS

M18, metal

–40...+60 °C

–30...+60 °C

–20...+60 °C

–20...+55 °C

IR LED prostopadłościan, tworzywo sztuczne –20...+55 °C

– sensory światłowodowe. W tego typu konstrukcjach elementy elektroniczne i optyczne przetwarzające sygnał oddziela się i odsuwa od głowicy czujnika. Dzięki temu sensory te mogą być montowane w miejscach oddalonych od punktu pomiaru i wykorzystywane w pomiarach substancji agresywnych pod względem chemicznym czy w miejscach, w których panuje wysoka temperatura.

Sensory światłowodowe składają się z nadajnika ze źródłem światła, modulatora, odbiornika w postaci detektora światła wraz z demodulatorem oraz światłowodów doprowadzających impulsy świetlne do elementów modulatora i detektora. Czujniki tego typu dzieli się na sensory punktowe, pseudorozproszone oraz rozproszone. W przypadku sensorów punktowych wielkość mierzona wyznaczana jest w jednym punkcie, natomiast czujniki wielopunktowe noszą nazwę pseudorozpro-

wszystkim wykorzystywane są w szybkich procesach produkcyjnych, a ich widełkowy kształt obudowy (na jednym ramieniu widełek zamontowany jest nadajnik, na drugim odbiornik) eliminuje potrzebę ustawiania osi optycznych, co ułatwia ich montaż na linii produkcyjnej. Tego typu czujniki mają niewielki zakres działania, zwykle 10–30 mm, ale za to są w stanie wykrywać obiekty o niewielkich wymiarach – nawet o wielkości około 0,3 mm. Przykładem dostępnych na polskim rynku optycznych czujników szczelinowych są modele z serii SR21 firmy Datalogic o szczelinie 2 mm lub modele SR31 tego samego producenta ze szczeliną 30 mm.

Ograniczona przestrzeń montażu oraz potrzeba stosowania czujników optycznych w miejscach trudno dostępnych i charakteryzujących się agresywnym środowiskiem sprawiły, że powstała czwarta kategoria czujników optycznych LANBAO

SICK

SIMEX

PR18-YC10 z eliminacją wpływu tla 100 mm

KT10W kontrastu 10 mm

FT50C koloru 32 mm

500 Hz

25 000 Hz

500 Hz

czerwone LED

LED RGB

światło białe, pulsujące

M18, mosiądz

prostopadłościan, ABS

prostopadłościan, ABS

–15...+55 °C

–10...+55 °C

–10...+55 °C

5/2016

metalowa listwa –20...+65 °C

szonych. W sensorach rozproszonych głowicą pomiarową nie jest punktowy lub matrycowy fotodetektor, ale cała długość światłowodu. Co ważne, w obrębie tej długości można zastosować wiele sąsiadujących ze sobą czujników.

W czujnikach punktowych światłowód używany jest tylko do transmisji sygnału świetlnego, który modulowany jest poza światłowodem. Są one najczęściej wykorzystywaną grupą czujników światłowodowych w przemyśle. Mamy tu do czynienia z czujnikami odbiciowymi lub transmisyjnymi. Światłowodowe czujniki odbiciowe występują w dwóch wersjach – z dwoma światłowodami i reflektorem bądź z jednym światłowodem i reflektorem. W pierwszym przypadku jest przesyłane jednym włóknem światło w kierunku powierzchni odbijającej, natomiast w drugim promień odbity dociera do detektora sygnału. W drugim modelu sygnał odbity wraca do detektora tym samym światłowodem, ale wymagana jest obecność płytki światłodzielącej, której obecność pozwala rozróżnić promień odbity od nadawanego.

Czujnik transmisyjny, będący tak naprawdę modyfikacją czujnika z wiązką przechodzącą (bariera), składa się z dwóch światłowodów ustawionych naprzeciwko siebie. Do jednego z nich dołączony jest nadajnik, natomiast do drugiego detektor światła. W zależności od odległości dzielącej czoła światłowodów oraz kątów nachylenia obu osi włókien optycznych zmienia się natężenie światła docierającego do odbiornika i na tej podstawie dokonać można pomiarów. Światłowodowe 47

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY ZASIĘG, STREFA ROBOCZA I WSPÓŁCZYNNIKI KOREKCYJNE Nieco inne parametry dotyczące zakresu działania sensorów optycznych podaje się dla czujników odbiciowych, refleksyjnych i barier. W przypadku czujników odbiciowych istotne są dwa parametry: strefa czułości i strefa robocza. Strefą czułości dla czujników odbiciowych jest maksymalna odległość od czoła czujnika do karty pomiarowej, którą jest biały karton o wymiarach 20 × 20 cm, zbliżanej wzdłuż osi wiązki świetlnej, przy której następuje przełączenie obwodu wyjściowego czujnika. Strefą roboczą dla czujników odbiciowych jest maksymalna odległość kontrolowanego obiektu od czoła czujnika. Oczywiście zależy ona od wielkości obiektu, jego barwy, faktury powierzchni

sensory transmisyjne wykorzystuje się w pomiarach wibracji, przesunięcia i w systemach zliczania obiektów. W tym ostatnim przypadku zmiana stanu czujnika następuje w chwili, gdy zliczany detal pojawi się między światłowodami, przerywając wiązkę świetlną. Tego typu czujniki dostępne są np. w ofercie firmy Omron. Znajdziemy tam m.in. oznaczone symbolem E32 głowice czujników światłowodowych do zastosowań specjalnych. Wykorzystuje się je przy wykrywaniu cieczy, szkła, przezroczystych folii, detekcji wafli krzemowych i wykrywania powierzchni odbijających ciepło. Mogą one być połączone ze wzmacniaczem Omron E3X-DAC-S służącym do wykrywania kolorów.

Warto wspomnieć tutaj o czujnikach laserowych. Ze względu na charakterystykę laserowego źródła światła, które cechuje się małym kątem bryłowym generowanej wiązki, często sensory te wykorzystuje się do wykrywania, wykonywania pomiarów lub określania położenia małych obiektów z dużą dokładnością. Czujniki laserowe stosowane są również przy budowie barier świetlnych, a także w aplikacjach, w których podstawowym wymaganiem są duże, wynoszące do kilkudziesięciu, a niekiedy nawet ponad 100 m, zakresy działania.

INNE TYPY CZUJNIKÓW Oczywiście przedstawiony podział ze względu na budowę i sposób dzia48

oraz kąta, pod którym obiekt jest widziany przez czujnik.

Z kolei zasięg określa się dla czujników refleksyjnych oraz barier. Zasięgiem działania dla obu tych grup sensorów jest maksymalna odległość od czoła czujnika reflektora odblaskowego lub – dla czujników typu bariera – maksymalny odstęp między nadajnikiem i odbiornikiem. Odległość ta musi wciąż zapewniać poprawne działanie czujników w warunkach przerwania promieni świetnych przez obiekt znajdujący się w ich zasięgu.

Istotny wpływ na strefę działania czujnika optycznego ma wielkość odbitego światła. Zależy ona od rodzaju materiału, z którego obiekt jest wykonany, od jego

łania czujników optycznych nie wyczerpuje możliwych klasyfikacji sensorów.

W katalogach firm sprzedających czujniki optyczne znaleźć też można m.in. takie pozycje jak czujniki odbiciowe z eliminacją wpływu tła czy czujniki przeznaczone do detekcji kolorów i kontrastu.

Czujniki kontrastu umożliwiają wykrywanie kontrastowego koloru badanego obiektu w stosunku do tła, zaś czujniki koloru wykrywają dowolny kolor badanego obiektu. Oba podtypy czujników wykorzystywane są do bezdotykowej detekcji nieprzezroczystych obiektów na podstawie ich barwy, która różni się w jakiś sposób od koloru tła. Przykładowo czujniki koloru z serii FT50C firmy Simex umożliwiają wykrywanie dowolnych kolorów w trzech niezależnych kanałach z pięcioprogową skalą tolerancji koloru. Co ważne, w ich przypadku możliwe jest też zdalne zaprogramowanie koloru odniesienia przez kabel zasilająco-sterujący. Czujniki koloru i kontrastu charakteryzują się zasięgiem około 40–100 mm i często stosuje się je również do wykrywania kolorowych znaczników stosowanych w logistyce, a także do zarządzania i sterowania produkcją. Sensory tego typu są w stanie wykrywać również laminowane i połyskujące obiekty.

Wspomniane czujniki odbiciowe z eliminacją wpływu tła to zmodyfikowane, standardowe optyczne sensory odbiciowe, które są w stanie wykrywać z jednakową skutecznością zarówno

barwy, struktury powierzchni i rozmiarów. Jasne powierzchnie, np. biały papier, odbijają silniej (mają wyższą reflektancję) niż ciemny, czarny karton. Poniżej podano współczynniki korekcyjne dla różnych materiałów, uwzględniające właściwości odbicia światła: • papier biały matowy 200 g/m2: 1, • metal błyszczący: 1,2–1,6, • aluminium czarne eloksalowane: 1,2–1,8, • styropian biały: 1, • PCW szare: 0,5, • karton czarny błyszczący: 0,3, • karton czarny matowy: 0,1, • drewno surowe: 0,4. Źródło: TWT Automatyka

obiekty jasne, jak i ciemne. Charakteryzują się one precyzyjnie regulowaną strefą działania, nawet z dokładnością do 0,1 mm. Ten rodzaj sensorów wykorzystuje się w aplikacjach stosowanych do wykrywania przedmiotów przemieszczających się w pobliżu tła lub podłoża, którego czujnik nie powinien wykrywać, np. taśmy transportowej.

Za eliminację niestabilności pomiaru, wynikającej z zakłóceń i odbić powodowanych refleksami światła oraz odbiciami wiązki światłą od tła, odpowiada funkcja MSR (Mirror Surface Rejection).

Metoda eliminacji tego typu zakłóceń wykorzystuje zjawisko polaryzacji światła. Funkcja MSR przydatna jest również podczas detekcji odbić wiązki pomiarowej od błyszczących powierzchni. Takie czujniki doskonale radzą sobie przy wykrywaniu obiektów z poliwęglanu, polimerowej folii, szkła i innych materiałów transparentnych.

W czujnikach wykorzystywanych w przemyśle spotyka się również funkcje BGS (BackGround Suppression) oraz FGS (ForeGround Suppression). W obu przypadkach korzysta się z dwusegmentowego fotodetektora, dzięki któremu czujniki są w stanie wyeliminować fałszywe sygnały związane z wpływem tła (BGS) lub wpływem refleksów pojawiających się na pierwszym planie (FGS) na wykonywany pomiar. dr inż. Marcin Bieńkowski AUTOMATYKA

AUTOMATYKA

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

MNIEJSZE

OD PUDEŁKA ZAPAŁEK SOLIDNE CZUJNIKI OPTYCZNE Standardowe czujniki fotoelektryczne z serii R2 i R3 robią wrażenie ze względu na swoją niezwykle małą obudowę. Seria R2 wyjątkowo małych czujników z możliwością montażu M2 to wspaniałe rozwiązanie pozwalające maksymalnie oszczędzać miejsce, zaś seria małych czujników R3 zapewnia również możliwość standardowego montażu M3.

D

zięki miniaturowej obudowie czujniki fotoelektryczne sprawdzają się w zastosowaniach, w których wymagana jest duża precyzja na małej przestrzeni.

w odporny na ścieranie, antystatyczny przód szklany. Zapobiega on zabrudzeniom i ścieraniu, a zatem poprawia działanie urządzenia dzięki jego wysokiej dostępności.

MAKSYMALNA SWOBODA MONTAŻU

WSZECHSTRONNOŚĆ ZASTOSOWAŃ

W przypadku korzystania z bardzo małych czujników fotoelektrycznych montaż i zastosowanie dotyczą zwykle ograniczonych przestrzeni, więc bardzo cenna jest możliwość elastycznego montażu. Obie serie standardowych czujników fotoelektrycznych zapewniają ją dzięki praktycznemu wyprowadzeniu przewodu pod kątem 45°.

W połączeniu z odpowiednim uchwytem montaż w bardzo ciasnej przestrzeni jest niezwykle prosty. Ponadto uchwyty montażowe mogą być używane we wszystkich trybach wykrywania.

Wyjątkowo małe czujniki fotoelektryczne z serii R2 i R3 są stosowane głównie w ciasnych pomieszczeniach. Niezwykle mała, skoncentrowana plamka, świetlny, szklany przód odporny na zarysowania oraz różne tryby wykrywania pozwalają na używanie tych czujników w zupełnie nowych zastosowaniach.

Typowe zastosowania obejmują: – wykrywanie obecności obiektów, – wykrywanie niewielkich elementów, – wykrywanie krawędzi przedniej, – zliczanie obiektów np. w podajnikach.

Więcej na informacji na stronie: www.pepperl-fuchs.pl

REDUKCJA PRZESTOJÓW URZĄDZENIA

PEPPERL+FUCHS Sp. z o.o. ul. Owsiana 12 03-825 Warszawa tel. 22 256 97 70 e-mail: info@pl.pepperl-fuchs.com www.pepperl-fuchs.com

Fot. Pepperl+Fuchs

W zastosowaniach wymagających wykrywania położonych blisko obiektów, np. w maszynie wykorzystującej wstęgi papieru, wibracje mogą powodować ścieranie czoła czujnika. W bardzo krótkim czasie taki czujnik „ślepnie” i wymaga wymiany. Czujniki fotoelektryczne z serii R2 i R3 są wyposażone

5/2016

P R O M O C J A

49

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

WYTRZYMAŁOŚĆ, NIEZAWODNOŚĆ, PRECYZJA

P

raktycznie w każdym projekcie dotyczącym automatyzacji produkcji stosuje się czujniki fotoelektryczne. Są to jedne z podstawowych komponentów wykorzystywanych w budowie maszyn. Wysoka dostępność tej technologii, oferującej stosunkowo duże zakresy detekcji, kompaktowe rozmiary urządzeń, prostą implementację oraz bardzo duży wachlarz wersji przeznaczonych do różnych zadań powoduje, że doskonale sprawdzają się w wielu aplika-

50

cjach pomiaru i detekcji. Jednak należy pamiętać o pewnych ograniczeniach, które narzuca nam ta technologia.

PRECYZYJNA DETEKCJA Jednym z podstawowych wyzwań w przypadku odbiciowego czujnika fotoelektrycznego jest jego wrażliwość na kolory. Jasne barwy obiektów zapewniają szerszy zakres detekcji w przeciwieństwie do ciemnych.

W trybie odbiciowym różnica może być nawet czterokrotna. Pewnym rozwiązaniem jest tryb odbiciowy z odcięciem tła, ale nawet on nie jest doskonały w przypadku szczególnie wymagających aplikacji, np. detekcji czarnych obiektów na czarnym tle. W tak trudnych zagadnieniach przychodzi z pomocą nowa rodzina czujników Q4X. Te triangulacyjne czujniki laserowe zapewniają precyzyjną detekcję lub P R O M O C J A

Fot. Turck

Q4X to oznaczenie zarezerwowane dla czujników laserowych, cechujących się wyjątkową wytrzymałością i przeznaczonych do pracy w szczególnie trudnych warunkach przemysłowych.

AUTOMATYKA

RYTRO 2016

pomiar bez względu na kolor wykrywanego obiektu. Odczyty dla koloru białego, czarnego oraz całego spektrum barw pomiędzy tymi dwiema są identyczne. Można to naocznie stwierdzić dzięki zintegrowanemu wyświetlaczowi informującemu dokładnie o odległości do wykrywanego obiektu w milimetrach.

FUNKCJONALNOŚĆ

Czujniki Q4X mają również inne zaawansowane funkcje, m.in. różne tryby programowania realizowanego za pomocą przycisków umieszczonych na obudowie lub przewodu zdalnej nauki. Także obudowa ze stali nierdzewnej o stopniu ochrony IP67/IP69K oferuje bardzo wysoką odporność mechaniczną i chemiczną. Natomiast optyka zapewnia odporność na zewnętrzne źródła światła wraz z zabezpieczeniem przed komunikacją krzyżową. Dzięki tym cechom czujnik doskonale nadaje się do pracy w nawet bardzo trudnych warunkach przemysłowych.

PARAMETRY DO WYBORU

Q4X to nie tylko jeden czujnik. To cała rodzina urządzeń oferujących dwa zakresy detekcji: 25–100 i 25–300 mm.

Wersja o krótszym zasięgu oferuje rozdzielczość nawet 0,15 mm. W zależności od potrzeb w ofercie można znaleźć wykonania z wyjściem dwustanowym (pojedynczym lub podwójnym), analogowym (prądowym lub napięciowym), a nawet z interfejsem IO-Link. Uzupełnieniem portfolio jest czujnik przeznaczony do wykrywania obiektów przezroczystych.

Zaawansowana rodzina Q4X została stworzona z myślą o rozwiązywaniu skomplikowanych problemów aplikacyjnych w trudnym, przemysłowym środowisku pracy. Równocześnie oferuje maksymalnie prosty sposób konfiguracji i uniwersalny montaż. Urządzenia te są doskonałym rozwiązaniem dla wielu aplikacji, które dotychczas stwarzały duże problemy.

Fot. Turck

TURCK Sp. z o.o. ul. Wrocławska 115, 45-836 Opole tel. 77 443 48 00, fax 77 443 48 01 e-mail: poland@turck.com www.turck.pl

5/2016

R E K L A M A

DLA WYMAGAJĄCYCH APLIKACJI

RYTRO 2016

RYTRO 2016

W ZARZĄDZANIU ENERGIĄ I ŚRODOWISKIEM Już po raz 20. Konferencja Automatyków w Rytrze będzie pełnić rolę integracyjnej imprezy automatyków z różnych środowisk.

Tradycyjnie hotel Perła Południa będzie miejscem, w którym spotkają się pracownicy naukowi uczelni technicznych, projektanci, dostawcy i użytkownicy urządzeń i systemów automatyki.

J

ubileuszowa, XX Konferencja Automatyków odbędzie się 17 i 18 maja 2016 r. Jej patronem merytorycznym tradycyjnie będzie prof. dr hab. inż.

Ryszard Tadeusiewicz. Patronat naukowy nad konferencją objęły: Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica, Komitet Automatyki i Robotyki Polskiej Akademii Nauk, Politechnika Warszawska, Politechnika Rzeszowska im.

Ignacego Łukasiewicza oraz Politechnika Śląska. Patronat honorowy nad konferencją objął Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie. Głównym inicjatorem i organizatorem konferencji jest firma Skamer-ACM z Tarnowa, a współorganizatorami i jednocześnie sponsorami – firmy ABB, Beckhoff Automation, Danfoss Polska, Emerson Process Management, JUMO, Limatherm Sensor, Polna, Technokabel, Turck, Weidmüller i WIKA Polska.

52

PROGRAM TEGOROCZNEJ EDYCJI

Hasło tegorocznej konferencji to: Automatyka w zarządzaniu energią i środowiskiem. W pierwszym dniu konferencji zaplanowano m.in. wystąpienia przedstawicieli nauki, przedstawicieli Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej z Krakowa oraz Małopolsko-Podkarpackiego Klastra Czystej Energii, którzy wygłoszą streszczenia referatów sygnalizujących wystąpienia 18 maja.

Następnie głos zabiorą przedstawiciele firm organizujących konferencję, którzy na przykładzie własnych dokonań omówią obecne kierunki rozwoju systemów pomiarów i automatyki, ze szczególnym uwzględnieniem rozwiązań z zakresu zarzadzania energią i środowiskiem. Wystąpienia te będą okazją do promocji najnowszych wyrobów producentów urządzeń pomiarów i automatyki.

Drugiego dnia konferencji zaplanowane są wystąpienia przedstawicieli nauki oraz warsztaty tematyczne, które odbywać się będą równolegle w dwóch salach konferencyjnych.

Jednocześnie uczestnicy konferencji mogą odbyć spotkania z przedstawicielami firm przy ich własnych stoiskach. Każda z firm uczestniczących w konferencji prezentuje swoje produkty i usługi na stoiskach, które

zlokalizowane są w głównej sali konferencyjnej. Coroczne majowe spotkania w Rytrze odbywają się zawsze w miłej atmosferze, o czym świadczy m.in. liczba jej uczestników ograniczona jedynie pojemnością hotelu Perła Południa.

PODSUMOWANIE DOTYCHCZASOWYCH EDYCJI

W dotychczasowych 19 spotkaniach organizatorami było 39 firm z branży automatyki i urządzeń pomiarowych.

W minionych edycjach Konferencji Automatyków łącznie wzięło udział 3740 uczestników, w tym m.in.: • 2650 przedstawicieli z 490 biur projektowych i zakładów przemysłowych, • 140 przedstawicieli nauki, branżowej prasy technicznej i portali internetowych, • 950 przedstawicieli firm – organizatorów kolejnych edycji konferencji.

Podczas dotychczasowych spotkań przedstawiciele nauki (11 prelegentów) wygłosili 82 referaty naukowe.

Wierzymy, ze podczas tegorocznej, jubileuszowej edycji Konferencji Automatyków Rytro 2016 zaangażowanie i życzliwość organizatorów tradycyjnie nie zawiodą jej uczestników.

Jolanta Górska-Szkaradek AUTOMATYKA

RYTRO 2016

PROGRAM XX KONFERENCJI AUTOMATYKÓW RYTRO 2016 AUTOMATYKA DLA SENIORA – CZYLI NOWE WYZWANIA DLA TECHNIKI WYNIKAJĄCE Z NOWEJ SYTUACJI DEMOGRAFICZNEJ

PATRONAT MERYTORYCZNY: prof. dr hab. inż. Ryszard Tadeusiewicz

Prof. dr hab. inż. Ryszard Tadeusiewicz, Kierownik Katedry Automatyki i Inżynierii Biomedycznej, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Inżynierii Biomedycznej, Katedra Automatyki i Inżynierii Biomedycznej

PATRONAT HONOROWY: Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie

PROGRAMY STEROWANIA W GRAFICZNYCH JĘZYKACH LD I FBD ŚRODOWISKA CPDEV

ORGANIZATORZY: ABB BECKHOFF AUTOMATION DANFOSS POLSKA EMERSON PROCESS MANAGEMENT JUMO LIMATHERM SENSOR POLNA SKAMER-ACM TECHNOKABEL TURCK WEIDMÜLLER WIKA POLSKA

Prof. dr hab. inż. Leszek Trybus, Politechnika Rzeszowska Wydział Elektrotechniki i Informatyki, Katedra Informatyki i Automatyki

ZAGROŻENIE ATAKAMI NA PRZEMYSŁOWE SYSTEMY STEROWANIA I SPOSOBY REDUKCJI RYZYKA Prof. dr hab. inż. Jan Maciej Kościelny, Dyrektor Instytutu Automatyki i Robotyki, Politechnika Warszawska, Wydział Mechatroniki, Instytut Automatyki i Robotyki

WSPÓŁCZESNE PRAKTYCZNE PODEJŚCIE DO SZACOWANIA NIEPEWNOŚCI WYNIKU POMIARU

Prof. dr hab. inż. Tadeusz Skubis, Redaktor Naczelny PAK, Politechnika Śląska, Wydział Elektryczny, Instytut Metrologii, Elektroniki i Automatyki

SYSTEM RACJONALNEGO ZARZĄDZANIA ENERGIĄ I ŚRODOWISKIEM. MAGAZYN ENERGII WIATRU Prof. dr hab. inż. Ireneusz Soliński, Przewodniczący Zespołu Sterującego Małopolsko-Podkarpackiego Klastra Czystej Energii, Akademia GórniczoHutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, Wydział Górnictwa i Geoinżynierii, Katedra Ekonomiki i Zarządzania w Przemyśle

PROJEKTY INNOWACYJNE PRZEDSIĘBIORSTW – CECHY DOBREGO WNIOSKU O DOFINANSOWANIE Dr inż. Andrzej Izworski, Prodziekan Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie, Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Inżynierii Biomedycznej

POMIARY, AUTOMATYKA I MONITORING W ZARZĄDZANIU ŚRODOWISKIEM. PRZYKŁADY PRZYRODNICZE I NIEPRZEMYSŁOWE

Dr inż. Wacław Mukawa, Pełnomocnik Dyrektora ds. Zarządzania Jakością SKAMER-ACM

DOFINANSOWANIE ZADAŃ ZWIĄZANYCH Z ZARZĄDZANIEM ENERGIĄ I ŚRODOWISKIEM ZE ŚRODKÓW WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W KRAKOWIE

Mgr inż. Józef Kała, I Zastępca Prezesa Zarządu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie

5/2016

PATRONAT NAUKOWY: • Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica • Komitet Automatyki i Robotyki Polskiej Akademii Nauk • Politechnika Warszawska • Politechnika Rzeszowska im. I. Łukasiewicza • Politechnika Śląska CEL KONFERENCJI: • przedstawienie tendencji w systemach pomiarów i automatyki ze szczególnym uwzględnieniem automatyki w zarządzaniu energią i środowiskiem • promocja najnowszych wyrobów producentów urządzeń pomiarów i automatyki ze szczególnym uwzględnieniem automatyki w zarządzaniu energią i środowiskiem • wzajemne poznanie i integracja środowiska automatyków (naukowcy – projektanci – producenci – użytkownicy)

53

RYTRO 2016

W KONFERENCJI WEZMĄ UDZIAŁ: • naukowcy z Akademii Górniczo-Hutniczej, Politechnik: Warszawskiej, Rzeszowskiej i Śląskiej • kadra inżynierska największych zakładów przemysłowych i biur projektowych (dyrektorzy, główni automatycy i energetycy), głównie z regionu Polski południowo-wschodniej • przedstawiciele organizatorów – prezesi, dyrektorzy • przedstawiciele prasy technicznej i portali internetowych Do organizacji konferencji w istotny sposób włączyły się WFOŚiGW w Krakowie, SEP, Małopolsko-Podkarpacki Klaster Czystej Energii i Stowarzyszenie ideaTECH.

Your Global Automation Partner

Turck

Wejście

Technokabel BECKHOFF

POLNA

Weidmulller

JUMO

54

WIKA

EMERSON Limatherm

ABB

Danfoss

Skamer

AUTOMATYKA

RYTRO

NOWOŚCI TECHNOKABLA Firma Technokabel SA w swojej działalności kładzie duży nacisk na doskonalenie procesów wytwarzania i wprowadzanie nowych produktów do oferty.

K

onsekwencją działania ukierunkowanego na rozwój produktów w firmie Technokabel jest m.in. realizacja założeń projektu PBS2/ B4/7/2013 o nazwie „Nowa generacja kabli z utrzymaniem funkcji w warunkach pożaru oraz kabli o zwiększonej odporności cieplnej z wykorzystaniem izolacji i powłoki silikonowej”, współfinansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.

W ostatnim roku w ofercie firmy pojawiło się wiele nowych konstrukcji kabli i przewodów do zastosowania w układach pomiarowych automatyki: – przewody w powłoce poliuretanowej

dodatkowo wzmocnione włóknem aramidowym, – przewody w powłoce z fluoropolimerów z przeznaczeniem do agresywnych środowisk przemysłowych (kwasy nieorganiczne, zasady i rozpuszczalniki organiczne), – przewody do opomiarowania elewatorów zbożowych, – przewody w powłoce ze specjalnego poliuretanu przeznaczonego do kontaktu z wodą pitną.

Jeden z klientów spółki Technokabel uzyskał atest PZH na przewody w powłoce ze specjalnego poliuretanu razem z sondami pomiarowymi. Oznacza to, że rozwiązania tego typu mogą być wykorzystywane do pomiaru poziomu wody przeznaczonej do spożycia oraz mediów w przemyśle spożywczym.

Dużym osiągnięciem, w ramach przygotowań do wejścia w życie wymagań rozporządzenia CPR (Construction Products Regulation) dotyczącego wy-

robów budowlanych, było uzyskanie przez firmę Technokabel odpowiednich klas odporności ogniowej kabli przebadanych w Zakładzie Badań Ogniowych ITB. Wśród oferowanych bezhalogenowych kabli energetycznych są rodziny klas B2ca-s1a.d0.a1, B2ca-s2.d0.a1 i Cca-s2.d0.a1.

Nowe rozwiązania uzupełniły szeroką gamę produktów przeznaczonych do różnorodnych zastosowań. Potrzeby klientów determinują firmę Technokabel do konstruowania wyrobów o optymalnej budowie, spełniających najostrzejsze wymagania.

Dariusz Ziółkowski kierownik Działu Konstrukcji Kabli i Rozwoju

TECHNOKABEL SA ul. Nasielska 55, 04-343 Warszawa tel. 22 516 97 77, fax 22 516 97 87 e-mail: sprzedaz@technokabel.com.pl

R E K L A M A

5/2016

55

RYTRO

Dla zastosowań wymagających wysokiej mocy obliczeniowej firma Beckhoff oferuje komputery embedded

NOWE TECHNOLOGIE W AUTOMATYCE FIRMY BECKHOFF

56

F

irma Beckhoff jest prekursorem sterowania z zastosowaniem komputerów PC i dysponuje bogatą, nowoczesną i kompleksową ofertą komponentów automatyki najwyższej jakości, wykorzystujących najnowsze technologie. Łączenie produktów firmy Beckhoff w jednym systemie pozwala osiągnąć efekt synergii, potęgowany przez oprogramowanie TwinCAT, integrujące kontrolę, programowanie i projektowanie wszystkich elementów systemu.

Centralne działy firmy Beckhoff, takie jak dział rozwoju, produkcja, administracja, dystrybucja, marketing, wsparcie i serwis, ulokowane są w siedzibie głównej Beckhoff Automation GmbH & Co. w Verl w Niemczech.

Szybka ekspansja na rynku międzynarodowym wiąże się z otwieraniem kolejnych filii. Dzięki współpracy z partnerami na całym świecie Beckhoff jest reprezentowany w ponad 75 krajach.

P R O M O C J A

Polskim oddziałem i wyłącznym importerem produktów niemieckiej firmy jest Beckhoff Automation Sp. z o.o.

OFEROWANE PRODUKTY Większość produkowanych urządzeń pracuje w standardzie EtherCAT, co znacznie ułatwia projektowanie kompleksowych systemów automatyki. Należy jednak podkreślić, że na każdym poziomie systemu automatyki urządzenia firmy Beckhoff mogą współpracować z sieciami opartymi na innych standardach komunikacyjnych, m.in. Profibus DP, Interbus, CANopen, DeviceNet, Sercos, Modbus TCP, Ethernet TCP/IP. W zależności od zastosowań urządzenia mają różny stopień ochrony: od IP20 do IP67. Standardowa oferta obejmuje: – klasyczne sterowniki PLC stosowane w systemach rozproszonych, w tym w systemach automatyki budynkowej, AUTOMATYKA

Fot. Beckhoff

Obecna na rynku od ponad 35 lat niemiecka firma Beckhoff Automation dostarcza rozwiązania automatyki stosowane w szerokim zakresie aplikacji: od pojedynczych maszyn, przez wieloosiowe centra obróbcze, po systemy automatyki budynkowej. Wszystkie produkty charakteryzuje modułowość, skalowalność i uniwersalność zastosowań. Dlatego też znajdują one zastosowanie w każdej gałęzi przemysłu, w inteligentnych budynkach, a nawet specjalizowanych instalacjach, jak np. systemy estradowe czy teatralne.

RYTRO

Fot. Beckhoff

Nowe moduły systemu transportu XTS

– sterowniki embedded serii CX – wydajne, miniaturowe komputery przemysłowe z wbudowanym systemem operacyjnym czasu rzeczywistego oraz możliwością bezpośredniego podłączenia modułów wejść/ wyjść, – komputery przemysłowe – od małych komputerów embedded na szynę DIN, aż po potężne urządzenia z procesorami wielordzeniowymi, – moduły rozproszonych wejść/wyjść dla różnych sieci komunikacyjnych obsługujące sygnały cyfrowe i analogowe, w tym sygnały z układów specjalizowanych, m.in. pozycjonujących, enkoderów, układów automatyki budynkowej (standardy BACnet, EnOcean, LON, DALI, EIB, M-Bus), – urządzenia dla technologii światłowodowej, odpowiednie do nowoczesnych plastikowych światłowodów POF, charakteryzujące się łatwą instalacją oraz bardzo szybkim, cyklicznym i deterministycznym przepływem danych, – panele operatorskie, integrujące wyświetlacze wielodotykowe z komputerami przemysłowymi, – karty komputerowe do komunikacji w standardach: Profibus DP, Interbus, CANopen, DeviceNet, Sercos, Modbus TCP, Ethernet TCP/IP, Lightbus, 5/2016

– serwonapędy obrotowe (synchroniczne) i liniowe oraz serwowzmacniacze, – TwinSAFE – jednolity, otwarty standard oprogramowania i sprzętu do realizacji systemów bezpieczeństwa, – TwinCAT – oprogramowanie sterujące i wizualizacyjne typu Soft-PLC służące do programowania wszystkich urządzeń znajdujących się w ofercie handlowej, zgodnie ze standardem IEC 61131-3 (języki IL, FBD, LD, SFC, ST, CFC). W najnowszej wersji TwinCAT 3 można programować w języku C/C++ i pakiecie Matlab/Simulink, osa-

dzać oprogramowanie w Microsoft Visual Studio oraz testować i wykrywać błędy aplikacji w czasie rzeczywistym.

NOWOŚCI W ostatnim czasie w propozycji firmy pojawiło się wiele nowych propozycji, które zostały opisane poniżej.

TwinCAT 3.1 to flagowe oprogramowanie firmy Beckhoff, które ma zdolność mapowania wielu różnych maszyn i procesów technologicznych.

Dzięki temu doskonale nadaje się do dystrybucji równoległych zadań w postaci modułów funkcyjnych.

System TwinCAT 3.1 jest najbardziej

Nowy, wieloosiowy system serwo AX8000

57

TwinCAT HMI umożliwia projektowanie wizualizacji w HTML5 bezpośrednio w Visual Studio

zaawansowaną platformą sterowania dostępną dziś na rynku automatyki.

Możliwość obsługi do 256 rdzeni procesora pozwala na maksymalne wykorzystanie jego mocy obliczeniowej.

W zależności od wymagań aplikacji projektant systemu może skonfigurować odpowiednią liczbę rdzeni dla poszczególnych aplikacji czasu rzeczywistego.

Z kolei TwinCAT HMI to nowa wizualizacja, która rozpoczyna zmianę na polu oprogramowania do sterowania i wizualizacji. Firma Beckhoff, zamiast tworzyć od zera kolejne systemy inżynierskie i komunikacyjne, działające na określonych systemach operacyjnych, zaadaptowała istniejące już standardy IT, takie jak Microsoft Visual Studio – jako narzędzie inżynierskie, HTML5 – jako narzędzie graficzne oraz HTTPS i Websockety – jako bezpieczną komunikację. Interfejs użytkownika może zostać uruchomiony w każdej przeglądarce z obsługą HTML5, niezależnie od wyświetlacza, rozdzielczości czy też systemu operacyjnego. W ten sposób firma Beckhoff stworzyła przyszłościowe, otwarte i bardzo wydajne rozwiązanie spełniające standardy koncepcji Industry 4.0.

AX8000 to nowy, wieloosiowy system serwo w kompaktowej obudowie, zaprojektowanej specjalnie pod kątem oszczędności miejsca w szafie sterowniczej. Umożliwia on bardzo

Technologia XFC łączy różne metody podwyższania prędkości odczytu, zapisu i przesyłania danych oraz realizacji algorytmów sterowania

58

precyzyjne pozycjonowanie i obsługę procesów w bardzo krótkich cyklach sterowania. Dodatkowe zalety to szybki montaż i uruchomienie dzięki prostemu łączeniu modułów osi ze sobą oraz technologia OCT (One Cable Technology) umożliwiająca podłączenie zasilania i systemu informacji zwrotnej za pomocą tylko jednego przewodu, a także integracja funkcjonalności bezpieczeństwa i filtrów sieciowych.

W ofercie są również nowe moduły systemu transportu XTS. Liniowy system transportowy XTS (eXtended Transport System) firmy Beckhoff Automation składa się z modułowych torów ze zintegrowanym zasilaniem i pomiarem pozycji, bezprzewodowych karetek oraz mechanicznych szyn prowadzących. Komponenty te pozwalają na implementację wielu torów o różnych długościach oraz geometrii. Dzięki kombinacji modułów prostych oraz zakrzywionych o różnych promieniach, kształt toru, po którym poruszają się karetki, można w łatwy sposób dostosować do jeszcze szerszej

gamy aplikacji. Uzupełnieniem nowych modułów napędowych są szyny prowadzące o odpowiednim kształcie.

Kolejna nowość to eXtreme Fast Control (XFC) – autorska technologia łącząca kilka metod podwyższania prędkości odczytu, zapisu i przesyłania danych oraz realizacji algorytmów sterowania, tak aby skrócić czas cyklu pracy urządzeń w rozproszonym systemie automatyki poniżej 100 µs (około 100 razy mniej niż w rozwiązaniach innych producentów). XFC obejmuje wszystkie elementy sprzętowe i oprogramowanie związane z tworzeniem aplikacji sterujących, a używa opracowanego przez firmę Beckhoff bardzo szybkiego protokołu przemysłowego EtherCAT, opartego na standardzie Ethernet. Stosowane są zoptymalizowane terminale wejść/ wyjść przetwarzające sygnały z wysoką dokładnością oraz wydajne komputery przemysłowe IPC. AM8800 to nowa seria napędów o wysokiej dynamice, zaprojektowanych do pracy w szczególnie trudnych warunkach, o wysokich wymaganiach sanitarnych. Znajdują one zastosowanie w przemyśle spożywczym, chemicznych lub farmaceutycznym.

Obudowa oraz wał silnika wykonane są ze stali nierdzewnej. Wszystkie serwonapędy serii AM8000 wyposażone są w czujniki do monitorowania temperatury. W specjalnym wykonaniu serwonapędy mogą także zawierać dodatkowe uszczelnienia powietrzne, aby zapobiec powstawaniu kondensatu wewnątrz silnika.

BECKHOFF AUTOMATION Sp. z o.o. Żabieniec, ul. Ruczajowa 15 05-500 Piaseczno 22 750 47 00 www.beckhoff.pl

AUTOMATYKA

R E K L A M A

RYTRO

DANFOSS DRIVES VLT I VACON – WSPÓLNY CEL Ostatnia dekada to dla Danfoss Drives coroczny wzrost obrotów w sprzedaży napędów elektrycznych niskiego napięcia.

Ostatni rok to też decyzja firmy Danfoss o przejęciu konkurenta rynkowego, firmy VACON i stworzenia dostawcy o największym udziale rynkowym sprzedaży przetwornic częstotliwości niskiego napięcia w Europie i Polsce. Decyzja pozwala na istotne poszerzenie oferty produktowej dla klientów i dalsze umacnianie pozycji na rynku polskim. Rezultat to budowa w Polsce liczącego ponad 20 osób zespołu wyspecjalizowanego w technice napędowej.

D

anfoss w Polsce posiada fabryki w trzech lokalizacjach i zatrudnia blisko 1500 osób.

Z kolei Danfoss Drives na polskim rynku to zespół cenionych specjalistów w technice napędowej odpowiedzialnych za dobór, uruchomienie i serwis, którzy wraz z grupą 20 Autoryzowanych Partnerów zapewniają możliwość szybkiego reagowania na obszarze całego kraju w przypadkach, gdy pojawia się potrzeba wsparcia technicznego klientów.

60

VLT I VACON Marki VLT i VACON to jeden cel i jedna pasja. To szeroka i najbardziej innowacyjna oferta produktowa, a także usługi serwisowe najwyższej jakości.

Bogata oferta firmy Danfoss Drives umożliwia swobodny wybór dowolnej technologii silnikowej, w dostępnym zakresie mocy od 0,18 kW do 5,3 MW. Danfoss jako pierwszy producent na świecie uruchomił w 1968 r. seryjną produkcję przetwornic częstotliwości.

Obecnie są one najbardziej efektywnym rozwiązaniem, pozwalającym szybko i w istotny sposób zredukować zużycie energii. Powszechność stosowania przetwornic częstotliwości sprawia, że rozwiązania te trafiają do obszarów takich jak przemysł spożywczy, chemiczny, okrętowy, gospodarka wodno-ściekowa, chłodnictwo czy automatyka budynkowa.

SZEROKIE PORTFOLIO ROZWIĄZAŃ Danfoss Drives to: − Premium Drives – adaptowalne, konfigurowalne i – dzięki zaawansowanym funkcjom i algorytmom sterowania – elastyczne napędy współpracujące w każdej aplikacji, − przetwornice częstotliwości szafowe/systemowe, − napędy z aktywnym zwrotem energii, − kompaktowe przetwornice chłodzone powietrzem oraz w układach z chłodzeniem cieczą, P R O M O C J A

− aktywna filtracja harmonicznych i poprawa jakości sieci, − układy napędowe do instalacji rozproszonych, − napędy przeznaczone do zastosowań w układach wentylacyjnych, chłodniczych i pompowych.

KIERUNKI ROZWOJU Ostatnio w branży napędów elektrycznych bardzo istotną rolę odgrywa dyrektywa unijna w zakresie energoefektywności silników. Obecnie coraz częściej pojawiają się też tematy dotyczące silników z magnesami trwałymi oraz wersji reluktancyjnych.

O ile obszary te dziś nie są jeszcze tak bardzo znaczące, o tyle na pewno wyznaczają kierunek rozwoju technologii i biznesu. Jednocześnie, biorąc pod uwagę „tu i teraz”, należy stwierdzić, że branża może skorzystać nie tylko na rozwoju samych silników, ale też na popularyzacji przetwornic częstotliwości, gdyż ich wykorzystanie wprost przekłada się na optymalizację procesu regulacji, która często oznacza także oszczędności energii.

DANFOSS POLAND Sp. z o.o. ul. Chrzanowska 5 05-825 Grodzisk Mazowiecki tel. 22 755 06 68 fax 22 755 07 01 e-mail: info@danfoss.pl www.danfoss.pl/napedy

AUTOMATYKA

RYTRO

TYRYSTOROWE

STEROWNIKI MOCY JUMO TECHNOLOGIA, KTÓRA ROBI WRAŻENIE Na serię tyrystorowych sterowników mocy JUMO składają się aktualnie trzy niezależne wersje urządzeń: znane już na rynku typ TYA-201 do pracy w układzie jednofazowym oraz typ TYA-202 dla oszczędnościowych układów trójfazowych. Nowość stanowi wykonanie w wersji TYA-203, które jest pełnowartościowym trójfazowym sterownikiem mocy.

K

onfiguracja urządzenia przeprowadzana jest w prosty i szybki sposób dzięki zastosowaniu wyświetlacza LCD z opisem parametrów.

Przejrzysta i czytelna struktura menu umożliwia sprawną obsługę urządzenia, a co za tym idzie znacząco skraca czas jego uruchomienia. Innowacyjna konstrukcja pozwala na uzyskanie optymalnych gabarytów urządzeń, aktualnie dostępnych dla zakresów 20–250 A. Prosta konfiguracja wstępna może być przeprowadzona poprzez złącze miniUSB zlokalizowane na froncie.

Co więcej, aby przeprowadzić konfigurację, nie jest konieczne podłączanie sterownika tyrystorowego do zewnętrznego źródła zasilania – jest ono pozyskiwane z portu USB w komputerze PC lub laptopie.

Fot. Danfoss, JUMO

FUNKCJA TEACH-IN Funkcja teach-in stosowana jest do automatycznego ustawiania limitów dla częściowego braku obciążenia. Cykliczna kalibracja zapewnia stałą i precyzyjną detekcję częściowych spadków 5/2016

mocy, również w przypadku zmian parametrów elementu grzewczego. Standardowo zaimplementowana funkcja dualnego trybu zarządzania energią pozwala na jej równomierny rozkład w napięciu sieciowym, a co za tym idzie oszczędność kosztów.

FUNKCJA R CONTROL Nowa funkcja – tzw. „R Control” – jest przeznaczona dla elementów grzewczych z krzemku molibdenu (MoSi2).

Funkcja ta ma za zadanie monitorować i ograniczać moc wyjściową, a tym samym kontrolować temperaturę powierzchniową wspomnianych elementów grzewczych, cechujących się wysoką wrażliwością na uszkodzenie w górnych zakresach temperatury.

Pozwala to na znaczące wydłużenie czasu eksploatacji, przy jednoczesnym obniżeniu jej kosztów.

SYSTEMY BEZPIECZEŃSTWA Zastosowanie szeregu inteligentnych systemów bezpieczeństwa zapewnia proste i wygodne uruchomienie urządzenia. Systemy te obejmują standardowo m.in. detekcję błędów w instalacji, które sygnalizowane są na wyświetlaczu. Również wahania napięcia sieci mogą być regulowane za pomocą kilku dostępnych trybów: U, U², I, I² lub P. Wszystko to gwarantuje wysoki stopień niezawodności procesu i po raz kolejny obniżenie kosztów eksploatacyjnych.

INNE ZALETY Efektywność energetyczna podlega stałemu monitorowaniu podczas całego procesu. Do tego celu służą dowolnie konfigurowalne wyjście analogowe P R O M O C J A

JUMO TYA-203. Tyrystorowy sterownik mocy do zasilania obciążeń rezystancyjno-indukcyjnych w oszczędnościowym układzie trójfazowym typ 709063

oraz opcjonalnie interfejsy komunikacyjne Modbus RTU 485 i Profibus DP. Wszystkie istotne wartości procesowe, komunikaty i wartości graniczne mogą być prosto, szybko i indywidualnie dostosowywane do każdej aplikacji i przekazywane do nadrzędnego systemu sterowniczego. Sprawdzone oprogramowanie JUMO, dostępne dla sterowników mocy, zapewnia sprawne uruchomienie urządzenia. Ponadto różnorodność typów napięcia oznacza, że nie ma konieczności zapewnienia dodatkowego zasilania.

Nowa seria tyrystorowych sterowników mocy TYA-203 dostępna jest dla napięcia obciążenia od 24 V AC do 500 V AC (–20/+15%).

JUMO Sp. z o.o. ul Korfantego 28 53-021 Wroclaw tel. 71 339 32 79, fax 71 339 32 80 e-mail: info.pl@jumo.net

61

RYTRO

PRZEPŁYWOMIERZE MICRO MOTION W OFERCIE FIRMY EMERSON Przepływomierze masowe Coriolisa (Micro Motion) mają wiele zalet przy stosowaniu w gazownictwie. Pozwalają na bardzo dokładne dwukierunkowe pomiary przepływu gazu, a jednocześnie nie wymagają odcinków prostoliniowych.

Marek Perycz

G

az ziemny stosowany jest przede wszystkim do:

− opalania, zasilania turbin i innych silników (tych użytkowników interesuje wartość energetyczna gazu); − do dalszej przeróbki chemicznej (dla tych użytkowników ważna jest masa dostarczanego komponentu np. metanu).

Rys. 1. Konstrukcja i zasada działania przepływomierzy Coriolisa

62

Przepływomierze, które zwykliśmy od dawna stosować, np. zwężki, przepływomierze turbinowe, rotorowe, miechowe oraz przepływomierze ultradźwiękowe, mierzą objętość Vr płynącego medium w warunkach roboczych (panującego ciśnienia Pr, temperatury gazu Tr). Otrzymane wyniki przelicza się (f) na przepływ Vb w warunkach bazowych/normalnych.

Vb=f(Vr; Pr, Tr, …)

(1)

Przy rozliczaniu paliw gazowych w jednostkach energii E (standard techniczny ST-IGG-0202:2014 „Pomiary i rozliczenia paliwa gazowego” str. 17) mnoży się przepływ Vb przez wynikający ze składu gazu współczynnik Kv (wartość kaloryczną): E = Vb . Kv,

(2)

gdzie K v = H s/3,6 to przemnożone przez współczynnik 3,6 ciepło spalania.

Hs – ciepło spalania gazu – jest ilością ciepła wydzieloną przy całkowitym spaleniu 1 m3 gazu. Jednostką ciepła spalania gazu jest MJ/m3 gazu w warunkach normalnych, tzn. przy ciśnieniu 101,3 kPa i w temperaturze 25 °C. Wartość opałowa odpowiada ilości ciepła wydzielonego przy spaleniu 1 m3 gazu, gdy woda zawarta w produktach spalania występuje w postaci pary (wartość opałowa jest mniejsza od ciepła spalania o wielkość ciepła skraplania pary wodnej).

W przypadku klientów, których interesuje masa M dostarczonego składnika (np. metanu), obliczenie wygląda podobnie, z tym że wtedy Vb mnoży się P R O M O C J A

przez udział masowy k i przez gęstość mieszaniny.

M = Vb · k ·

(3)

Masowe przepływomierze Coriolisa działają na innej zasadzie niż przepływomierze objętościowe – mierzą bezpośrednio przepływ masowy.

Omawiane powyżej obliczenia ulegają uproszczeniu, przeliczanie do warunków bazowych nie jest potrzebne, bo mierzona jest masa. Układy pomiarowe wykorzystujące te przepływomierze są mniej skomplikowane, a pomiary prostsze, wygodniejsze i bardziej dokładne.

Rozliczenie paliw gazowych w jednostkach energii polega na przemnożeniu (bez przeliczania na warunki bazowe) wartości przepływu masowego Vm przez współczynnik Km (wartość kaloryczną) E = Vm · Km

(4)

Podobnie jest w przypadku obliczeń masy dostarczonego komponentu (np. metanu). Wystarczy masę pomnożyć przez procentowy udział danego komponentu w gazie.

M = Vm · km

(5)

KONSTRUKCJA I ZASADA DZIAŁANIA Płynące w rurkach gaz lub ciecz mają pęd określony masą i prędkością przepływu. Wahające się (drgające) rurki (pod wpływem sterowania elektromagnesem) dodają (wymuszają) poprzeczną składową pędu. Płynące cząstki medium transportują poprzeczną składową pędu wzdłuż rurki.

AUTOMATYKA

E

RYTRO Zmiana pędu w czasie oznacza siłę.

Wraz ze zmianą prędkości transportu cząsteczek medium zmienia się więc rozkład sił wzdłuż wahającej się rurki.

Ta – zamiast wahać się równolegle jak huśtawka – zaczyna, wraz ze wzrostem przepływu danego medium, coraz wyraźniej skręcać się („wężykować”). Efekt ten mierzy się w układzie elektronicznym jako przesunięcie fazowe pomiędzy przebiegami napięcia występującymi na dwóch cewkach pomiarowych.

Zastosowanie dwóch drgających w przeciwfazie rurek „podwaja” obserwowany efekt i jednocześnie zmniejsza wpływ warunków zewnętrznych (np. drgań instalacji), które wpływają tak samo na obie rurki, podczas gdy my mierzymy ruch rurek względem siebie (pomiary różnicowe).

Zachowanie się wygiętej (rys. 1) rurki można też opisać inaczej: korzystając z efektu Coriolisa. Wyprowadza się wzór na siłę Coriolisa Fc, która powoduje obserwowany efekt skręcanie (wężykowania): = –2m( · ) c

(6)

gdzie: m i to masa i prędkość przepływającego medium, a jest prędkością kątową wahania się rurki.

Przepływomierze Coriolisa firmy Emerson umożliwiają pomiary wielu zmiennych: • Wielkość przepływu masowego określa się na podstawie pomiaru przesunięcia fazowego występującego w ruchu pomiędzy obu rurkami (rys. 2). Przepływomierze serii CMFS pozwalają na pomiary przepływu gazu z dokładnością 0,25%.

• Gęstość medium określa się na podstawie częstotliwości rezonansowej układu rurek wypełnionych

Rys. 2. Umiejscowienie cewek i pomiar przepływu

badanym medium. Niestety dokładność pomiaru gęstości ±0,1 kg/m3 w przypadku gazu będzie często niewystarczająca. Gęstość gazu ziemnego w warunkach normalnych to około 0,73 kg/m3, ale przy ciśnieniu 50 barów to już około 36 kg/m3. Pomiar gęstości ma istotne znaczenie zarówno w diagnostyce przepływomierza, jak i sprawdzeniu warunków przepływu (np. obecności cieczy, zabrudzeń, osadów).

• Unikalną właściwością przepływomierzy masowych jest możliwość określania współczynnika sprężystości rurek. Idea tego pomiaru polega na wymuszeniu nieco innej niż rezonansowa częstotliwości drgań, a następnie porównaniu amplitudy PRZEPŁYWOMIERZ ULTRADŹWIĘKOWY/ TURBIN TURBINOWY NIEOZNACZONOŚĆ (%)

tych drgań z zachowaną w pamięci fabryczną krzywą rezonansową.

Sprężystość zależy od aktualnej grubości ścianek rurek. Gdy mamy do czynienia z medium korozyjnym (siarkowodór, sól itp.) albo ściernym (np. piasek), to na podstawie sprężystości rurek możemy monitorować stan rurek przepływomierza. Automatycznie możemy wprowadzić poprawki korygujące pomiar przepływu i na czas zamówić nowy czujnik – zanim stary ulegnie zniszczeniu.

• Przepływomierze Coriolisa umożliwiają pomiar temperatury rurek.

Takie rozwiązanie pozwala na kompensację zmiany współczynnika sprężystości rurek spowodowaną zmianą temperatury.

PRZEPŁYWOMIERZ TURBINOWY NIEOZNACZONOŚĆ (%)

Powtarzalność

0,05

0,5

Stanowisko kalibracyjne

0,17

0,17

Algorytm przeliczenia dla małych ciśnień

0,1

0,1

Pomiar ciśnienia

0,2

0,2

Pomiar temperatury

0,1

0,1

Razem

0,3

0,58

PRZEPŁYWOMIERZ MASOWY CMFS NIEOZNACZONOŚĆ (%)

0,014

0,25

Tab. 1. Przykładowy bilans niepewności dla przepływów

5/2016

63

RYTRO ZALETY Podstawową zaletą przepływomierzy masowych Coriolisa jest bezpośredni pomiar przepływu masy, bez konieczności przeliczania. Nie ma znaczenia np. ściśliwość gazu.

Z zasady działania pozwalają na pomiar dwukierunkowy – nie wymagają układu zaworów przełączających przy zmianie kierunku przepływu. Nie wymagają także odcinków prostoliniowych. Obie powyższe cechy oznaczają znaczną oszczędność miejsca w instalacji.

Przepływomierze Micro Motion nie wymagają zewnętrznego pomiaru temperatury. Mają zintegrowany pomiar temperatury rurek, same stanowiąc źródło zgrubnego pomiaru temperatury.

W wielu aplikacjach dla zapewnienia wymaganej dokładności pomiarów nie jest konieczna kompensacja ciśnienia. Wpływ ciśnienia na wynik pomiaru można uwzględnić przy zastosowaniu wzoru:

Qm,r = 1+k·p Qm,w

(7)

gdzie: Qm,r – zmierzony strumień masy, Qm,w – rzeczywisty strumień masy, p – nadciśnienie, k – współczynnik zależny od przepływomierza jest podawany przez producenta na tabliczce znamionowej.

Typowe wartości to: – 0% – dla CMF050, CMF100 – 0,006%/bar – dla przepływomierza CMF200.

MJ/NM3

MJ/KG

CH4

37,76

52,73

C2H6

66,16

49,28

Tab. 2. Wartość opałowa węglowodorów

Przy pomiarze przepływu gazu ziemnego za pomocą przepływomierza CMF200 wzrost ciśnienia o 50 barów wprowadzi dodatkową niepewność pomiaru na poziomie –0,3%.

Przepływomierze masowe serii CMF mają zatwierdzenie typu również dla gazu. Nadają się do pomiarów rozliczeniowych (zgodnie z MID). Można je kalibrować wodą, co przenosi się na gaz (potwierdzone deklaracją NMI). Przykładowe stanowisko w Ede (Holandia) do kalibracji wodą charakteryzuje się niepewnością pomiaru na poziomie 0,014%. Autodiagnostyka pozwala na określenie aktualnego stanu rurek i wprowadzenie ewentualnych poprawek do mierzonego przepływu.

Przykład: dla DN100 zmiana promienia o 0,25 mm przy niezmienionym przepływie masowym daje 0,5% zmiany prędkości przepływu. Przepływomierz ultradźwiękowy pokaże zmianę przepływu. Podsumowując: − w przypadku osadów pomiar za pomocą przepływomierza Coriolisa będzie niezakłócony, a pojawienie się osadu zostanie wykryte; − w przypadku ubytku materiału spowodowanego np. korozją bądź erozją rurek przepływomierz masowy to wykryje i skompensuje pomiar, natomiast przepływomierz objętościowy nie.

Niepewność U(Z)

3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0%

64

0

5

10

15

20

MPa 25

Rys. 3. Oszacowanie niepewności U(Z) obliczanych współczynników ściśliwości w funkcji ciśnienia gazu

WŁAŚCIWOŚCI METROLOGICZNE Przy rozliczeniach w jednostkach energii na całkowitą niepewność pomiaru wpływ ma niepewność pomiaru masowego i niepewność wyznaczania ciepła spalania. W tabeli 1 te dwa elementy składowe przedstawiono oddzielnie i porównano pierwszy z nich z przepływomierzami objętościowymi.

Porównanie to zostało zrobione przy założeniu „niskich ciśnień” – należy pamiętać, że wraz ze wzrostem ciśnienia, przy pomiarach objętościowych, rośnie niepewność obliczania współczynnika ściśliwości.

Ten problem w ogóle nie istnieje w przepływomierzach Coriolisa. Przy wysokich ciśnieniach warto więc rozpatrzeć możliwość zastosowania tego typu przepływomierza.

Następnym elementem jest określenie wartości opałowej. Nieokreśloność wyznaczania składu gazu zależy od tego skąd pochodzą dane, czy są przyjmowane na podstawie szacunków, symulacji przepływów, czy pomiarów chromatograficznych (jak dokładnych i jak częstych).

WRAŻLIWOŚĆ NA SKŁAD GAZU Wartość opałowa jednego Nm3 gazu silnie zależy od udziału węglowodorów (tab. 2.). Przykładowo: wartości opałowe metanu i etanu różnią się o 43%, podczas gdy wartości opałowe 1 kg tych samych węglowodorów o 7%.

Tak więc przy rozliczaniu gazu w jednostkach energii w oparciu o przepływ masowy niepewność wynikająca z podziału procentowego węglowodorów będzie miała istotnie mniejsze znaczenie, niż wtedy, gdy obliczenia bazują na objętości.

APLIKACJE, OBSZAR ZASTOSOWAŃ Przepływomierze Coriolisa lepiej nadają się do pomiarów przy wysokich ciśnieniach. Wraz ze wzrostem ciśnieAUTOMATYKA

RYTRO

Rys. 4. Porównanie zakresowości pomiarów dla ciśnień roboczych 5 barów i 50 barów

nia maleje zakresowość. Aktualnie dla 5 MPa wynosi 1:100. Dla ciśnienia 5 barów jest to już 1:10. Na stacjach redukcyjnych przepływomierz należy (o ile to możliwe) umieszczać po stronie wyższego ciśnienia. Takie rozwiązanie pozwala na większą zakresowość pomiarów, a ponadto strata ciśnienia na przepływomierzu może nie być problemem, a wręcz korzystną cechą.

Zastosowanie przepływomierza masowego w układzie sterowania pracą nawanialni pozwala na naturalną realizację pętli regulacyjnej (stabilizacja masy nawaniacza do masy gazu). Dodatkowo brak wymaganych odcinków prostoliniowych pozwala na istotną minimalizację miejsca zabudowy.

Dwukierunkowość przepływomierza oznacza, że nie trzeba jej realizować za pomocą zaworów. Ponadto pozwalają one (jak pokazano uprzednio) na bardzo precyzyjne pomiary i nie wymagają pomiaru temperatury.

Pomiar ciśnienia w wielu aplikacjach nie jest konieczny. W praktyce zmiana o 50 barów oznacza niepewność pomiaru w granicach klasy przepływomierza.

Dodanie prostownicy strumienia przepływu (Zankera) do przepływomierza ultradźwiękowego oznacza, że w tym miejscu będzie działał poprawnie przepływomierz Coriolisa dający podobny spadek ciśnienia.

Jak pokazuje praktyka, przepływomierze Micro Motion, dzięki przemyślanej konstrukcji opartej na dwóch odpowiednio wyprofilowanych i zamocowanych rurkach, wykazują wysoką odporność na wibracje mechaniczne 5/2016

i pulsacje ciśnienia pochodzące z zewnętrznego źródła, np. z kompresora.

OGRANICZENIA Używanie przepływomierzy Coriolisa wiąże się też oczywiście z pewnymi ograniczeniami: • Strata ciśnienia powstająca na przepływomierzu (czerwona linia na rys. 4) wynika z kształtu i średnicy rurek. W niektórych zastosowaniach może ograniczać zakres ekonomicznie uzasadnionych aplikacji.

• Maksymalna dopuszczalna prędkość przepływu gazu ziemnego wynosi aktualnie około 100 m/s. Ma to szczególne znaczenie przy niższych ciśnieniach. Większa prędkość powoduje wzrost poziomu zakłóceń i obniżenie jakości pomiaru.

• Niższe ciśnienia oznaczają niższą zakresowość pomiarów: dla 50 barów jest 1:100; dla 5 barów 1:10 (rys. 4).

• Dla małych przepływów szybko wzrasta niepewność pomiaru (rys. 4).

• Obecność cieczy w gazie (w zależności od ilości i tego, czy są to opary, kropelki czy „korki”) wymaga dodatkowego bilansu faz (np. na podstawie pomiaru gęstości). Przy większej ilości cieczy, ze względu na dużą różnicę gęstości (niesionego pędu) pomiar ilości gazu jest obarczony większą niepewnością. Dodatkowo „korki” cieczy powodują duże skoki w pomiarach pływu, co objawia się jako duży szum pomiarowy. Aktualny poziom technologii nie pozwala na swobodny pomiar mieszaniny gaz-ciecz w dowolnych proporcjach.

• Obecność ciał stałych transportowanych w gazie (np. piasku) może powodować niszczenie (erozję) powierzchni wewnętrznej rurek. Jest to proces relatywnie powolny. Ma wpływ głównie na żywotność przepływomierza. Diagnostyka pozwala na określenie aktualnego stanu rurek.

• Korozja chemiczna – podobnie jak erozja.

• Odkładanie się osadów, które może prowadzić do zablokowania rurek.

PODSUMOWANIE Przepływomierze masowe Coriolisa pozwalają na bardzo dokładne dwukierunkowe pomiary przepływu gazu, a jednocześnie nie wymagają odcinków prostoliniowych. Pomiary masowe upraszczają obliczenia zarówno przy rozliczeniach w jednostkach energii, jak i przy rozliczaniu się z masy dostarczonego komponentu.

Przepływomierze Micro Motion mogą być kalibrowane wodą. W porównaniu do kalibracji gazem (w warunkach zbliżonych do roboczych) kalibracja wodą jest bardziej dokładna i tańsza.

Przepływomierze masowe dają więc możliwości diagnostyczne, na które warto zwrócić uwagę. dr inż. Marek Perycz

EMERSON PROCESS MANAGEMENT Sp. z o.o. tel. 22 45 95 227 e-mail: Marek.Perycz@emerson.com

65

RYTRO

BEZPRZEWODOWY

Coraz większa popularność systemów typu smart metering oraz network sensor generuje wzrost zapotrzebowania na czujniki służące komunikacji bezprzewodowej. Spółka Limatherm Sensor – nowoczesny, dynamicznie rozwijający się producent przemysłowych czujników temperatury – wychodzi naprzeciw oczekiwaniom użytkowników, oferując rozwiązania w zakresie bezprzewodowego pomiaru temperatury.

B

ezprzewodowa transmisja informacji (BTI) stanowi jeden z filarów Internetu Rzeczy. BTI oznacza tworzenie kanału komunikacyjnego bez pośrednictwa medium w postaci przewodów miedzianych lub kabli światłowodowych.

Do zalet BTI należą: ‒ mobilność, ‒ redukcja okablowania, obsługi linii przewodów i konieczności sprawdzania połączeń, ‒ elastyczność (łatwe dokładanie nowych elementów), ‒ szybka rekonfiguracja sprzętu, ‒ łatwa integracja elementów automatyki, ‒ zmniejszenie kosztów montażu.

Idąc z duchem czasu, specjaliści Limatherm Sensor, firmy znanej z zaawansowanych rozwiązań pomiarowych, opracowali i wdrożyli system bezprzewodowego pomiaru temperatury.

NADAJNIK LIM-TR401 Nadajnik LIM-TR401 służy do bezprzewodowego pomiaru temperatury w szerokim zakresie od –200 °C do +1760 °C, ponieważ wejście nadajnika obsługuje szeroką gamę termopar (E, J, K, N, R, S, T) i czujników oporowych (Pt 100, Pt 500, Pt 1000). Ze względu na małe wymiary nadajnik może być montowany bezpośrednio w głowicy aluminiowej typu B czujnika.

SPECYFIKACJA TECHNICZNA: Rodzaj opornika Jednostki Podłączenie Prąd opornika Czas odpowiedzi Kontrola rozwarcia obwodu Kontrola zwarcia obwodu Zakres pomiarowy Minimalny zakres temperatury

Pt 100, Pt 500, Pt 1000 °C lub °F jeden opornik 2-, 3-, 4-przewodowo <0,05 mA <500 ms zawsze aktywna zawsze aktywna ustawialny 50 °C

Wejście RTD

Rodzaj termopary Jednostki Podłączenie Czas odpowiedzi Kontrola rozwarcia obwodu Kontrola zwarcia obwodu Kompensacja CJC Zakres pomiarowy Minimalny zakres temperatury Wejście TC

66

Częstotliwość transmisji Częstotliwość wysyłania danych Maksymalna moc wyjściowa Czułość Zasięg w otwartym terenie SYGNAŁ WYJŚCIOWY: Temperatura czujnika (RTD lub TC) Temperatura wewnętrzna RSSI Poziom zasilania Parametry konfigurowalne

E, J, K, N, R, S, T °C lub °F jedna termopara <500 ms zawsze aktywna niedostępna wewnętrzny opornik ustawialny 50 °C

2,4 GHz ustawiana od 1 s do 24 h 18 dBm –110 dBm 3,5 km °C lub °F °C lub °F wartość całkowita napięcie V rodzaj czujnika, częstotliwość wysyłania danych

Transmisja radiowa

WARUNKI WZORCOWE Napięcie zasilania Temperatura otoczenia Czas nagrzewania Błąd wewnętrznej spoiny odniesienia WPŁYW TEMPERATURY OTOCZENIA Z czujnikami rezydencyjnymi RTD Z czujnikami termoelektrycznymi TC

9 V DC ±1% 23 °C >5 min <0,5 °C 0,06/10 °C 0,6/10 °C

Dokładność pomiaru P R O M O C J A

AUTOMATYKA

Fot. Limatherm Sensor

POMIAR TEMPERATURY

Fot. Limatherm Sensor

RYTRO Zalety nadajnika LIM-TR401 to: ‒ uniwersalne wejście dla czujników termoelektrycznych i rezystancyjnych, ‒ transmisja w czasie rzeczywistym, ‒ zasięg działania do 3,5 km (w otwartej przestrzeni), ‒ długa żywotność baterii (do dwóch lat), ‒ duża dokładność pomiaru: 0,1 °C dla RTD, 1–2 °C dla TC, ‒ możliwość montażu nadajnika do głowicy aluminiowej typu B, ‒ częstotliwość nadawania 2,4 GHz, ‒ odbiornik LIM-RE410, który jest wyposażony w port RS-485 (Modbus RTU) i osiem wyjść analogowych prądowych 4–20 mA. Nadajnik LIM-TR401 jest zaprojektowany do pracy w warunkach przemysłowych i spełnia najbardziej rygorystyczne wymagania odnośnie środowiska pracy.

Wartość zmierzonej temperatury, a także temperatury otoczenia,

Typ wejścia odbiornika i czas próbkowania można łatwo skonfigurować za pomocą oprogramowania OTA.

ODBIORNIK LIM-RE410 Odbiornik LIM-RE410 ma wiele zalet.

Do najważniejszych należą: ‒ obsługa do 16 nadajników LIM-TR401, ‒ czas odświeżania sieci co 1 s, ‒ interfejs RS-485 z protokołem Modbus, ‒ 8 wyjść analogowych 4–20 mA, ‒ bieżąca analiza stanu baterii i poziomu sygnału nadajnika, ‒ konfiguracja odbiornika przez port USB, za pomocą oprogramowania, ‒ montaż na szynę DIN. siły sygnału radiowego i stanu baterii są wysyłane do odbiornika radiowego LIM-RE410 drogą radiową.

Odbiornik udostępnia te dane dalej, przesyłając je do interfejsu transmisji szeregowej RS-485 za pomocą protokołu transmisyjnego Modbus.

LIMATHERM SENSOR Sp. z o.o. ul. Tarnowska 1, 34-600 Limanowa tel. 18 337 99 00, fax 18 337 99 10 e-mail: info@limathermsensor.pl www.limathermsensor.pl

R E K L A M A

RYTRO

ZAWORY

ANTYKAWITACYJNE I NISKOSZUMOWE

R

ozwój technologii procesów przemysłowych powoduje, że zwiększają się wymagania instalacji w zakresie wielkości ciśnienia, temperatury, przepływów. Tradycyjne rozwiązania nie spełniają właściwej roli w warunkach zagrożenia kawitacją, erozją, szokami termicznymi, przepływem ponaddźwiękowym, nadmiernym hałasem. Zjawiska te działają destrukcyjnie na armaturę i rurociągi, stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa i trwałości instalacji i wymagają zastosowania urządzeń wpływających na ograniczenie lub eliminację tych zagrożeń. Dotychczasowe rozwiązania techniczne zmierzały do podziału spadku ciśnienia na zaworze do wartości poniżej wartości krytycznych przez zastosowanie grzybów wielostopniowych, zaworów klatkowych i innych rozwiązań ograniczających kawitację.

cherzy pary w wyniku wzrostu ciśnienia p2 na wypływie zaworu powyżej ciśnienia parowania pv. Wyzwolenie dużej energii powoduje powstanie krytycznych nacisków powierzchniowych rzędu 1000 MPa, co prowadzi do uszkodzenia materiału, wzrostu drgań i poziomu hałasu. Z pewnym uproszczeniem można przyjąć, że krytyczne spadki ciśnienia warunkujące powstawanie zjawisk związanych z przepływem określa zależność: ∆pkr = K(p1– pv) dla K = FL2 – maksymalna kawitacja i przepływ dławiony, dla K = Kc – kawitacja, narastanie hałasu, ograniczenie przepływu (około 2%), dla K = XFZ – początek kawitacji, gdzie: FL – współczynnik odzysku ciśnienia, zależny od typu zaworu, wartości otwarcia, kierunku przepływu, Kc – współczynnik kawitacji, Kc= (0,67…0,85) FL2, w zależności od typu zaworu, XFZ – współczynnik początku kawitacji, XFZ = 0,65…0,8 w zależności od typu zaworu. Dla mediów ściśliwych

ZAWORY TYPU Z1A-C3 DO MIKROPRZEPŁYWÓW

ISTOTA ZJAWISK KRYTYCZNYCH Identyfikację zjawisk krytycznych można sprowadzić do analizy rozkładu ciśnień p1, p2, pvc, pv (rys. 1.), gdzie: p1, p2 – ciśnienia przed i za zaworem, pvc – ciśnienie w strefie vena contracta, a pv – ciśnienie parowania. Kawitacja to zjawisko miejscowego odparowania cieczy, a następnie implozji pę68

ważny jest warunek wystąpienia przepływu dławionego ∆pkr = XTp1, gdzie XT = 0,72…0,8 dla większości zaworów regulacyjnych. Wartości wymienionych współczynników określają producenci armatury, zaś pełna ich interpretacja przedstawiona jest w normie PN-EN 60534-2-1 „Przemysłowe zawory regulacyjne. Część 2-1: Wydajność przepływowa. Równania wymiarowania zaworów do przepływu płynów w warunkach instalacji”.

Poszczególne odmiany zaworów przystosowane są do szerokiego zakresu wartości przepływów od mikroprzepływów do wartości maksymalnych stosowanych w instalacjach. Cechują je właściwości wymagane od zaworów stosowanych w najtrudniejszych warunkach pracy: maksymalne dla zaworów wartości współczynników FL, XFZ, XT; dobór materiałów i powłok zewnętrznych odpornych na kawitację: pełny stellit, powłoki stellitowane i CrN, obróbka cieplna; wielootworowe struktury regulacyjne i dławiące; podział spadku ciśnienia na zaworze poniżej wartości krytycznych; zastosowanie czynnych struktur dławiących, w których spadek ciśnienia na elemencie dławiącym zależy nie tylko od wartości przepływu, lecz również od stopnia otwarcia zaworu.

Rys. 1. Warunki powstawania zjawisk krytycznych P R O M O C J A

Zawory Z1A-C3 przeznaczone są do regulacji mediów ciekłych i gazowych współczynnika przepływu Kv o wartości poniżej 0,1 m3/h. Część regulującą stanowi grzyb szczelinowy (dla zakresu 0,1…0,01 m3/h) lub profilowy dla mniejszych wartości Kv. Część dławiącą stanowią linie śrubowe utworzone przez dwa zwoje gwintu trapezowego, o kierunku zwojów praAUTOMATYKA

Fot. Zakłady Automatyki POLNA SA

Zakłady Automatyki POLNA SA w Przemyślu proponują sprawdzone rozwiązania konstrukcyjne zaworów przeznaczonych do stosowania w warunkach zagrożenia kawitacją i przepływem dławionym, gwarantujących ponadto niski poziom generowanego hałasu.

RYTRO ZAWORY Z WIELOŚCIEŻKOWYM TOREM PRZEPŁYWU TYP Z1B-M

E Rys. 2. Zawory antykawitacyjne do mikroprzepływów, typ Z1A-C3

wym i lewym. Liczba stopni dławienia wynosi od ośmiu na początku skoku do czterech przy pełnym otwarciu zaworu. Poszczególne punkty dławienia mogą mieć jednakowy Kv lub narastający, w przypadku pochylenia linii śrubowej. Wymagany kierunek przepływu – pod grzyb (FTO).

Zawory typ Z1B-M przeznaczone są do regulacji mediów ciekłych i gazowych dla wartości współczynników przepływu Kv od 2,5 m3/h. Zawory te stanowią odmianę konstrukcyjną zaworów Z1B, w których elementem regulacyjnym i dławiącym jest zespół (2–5 szt.) klatek wielootworowych o średnicy otworów dławiących 3 lub 4 mm zapewniający wielościeżkowy (labiryntowy) tor przepływu medium.

Zawory przystosowane do mediów ciekłych mogą pracować przy dowolnym kierunku przepływu (FTO lub FTC), zawory do mediów gazowych – przy kierunku przepływu tylko pod grzyb (FTO). Zawory Z1B-M wnoszą nową jakość w technice regulacji. Szczególnego podkreślenia wymaga ich przy-

zawory na świecie. Rozwiązanie konstrukcyjne i odpowiednie technologie obróbki zastosowane w zaworach Z1B-M sprawiają, że stanowią one

ZAWORY ANTYKAWITACYJNE DO PRZEPŁYWÓW ŚREDNICH TYP Z1A-C1

Fot. Zakłady Automatyki POLNA SA

Zawory Z1A-C1 przeznaczone są do regulacji mediów ciekłych i gazowych dla współczynnika przepływu Kv z zakresu 0,1…1,6 m3/h. Część regulującą stanowi grzyb szczelinowy. Część dławiącą tworzą trzy tłoczkowe elementy grzyba przemieszczające się w stożkowej tulei gniazda. Wielkość dławienia na poszczególnych stopniach zależy od kąta pochylenia części stożkowej. Wymagany kierunek przepływu – pod grzyb (FTO).

Rys. 3. Zawory antykawitacyjne do przepływów średnich, typ Z1A-C1

5/2016

Rys. 5. Zespół klatek zaworu Z1B-M po inspekcji

Rys. 4. Tor przepływu medium

datność w zakresie możliwości kilkukrotnego obniżenia poziomu hałasu.

Znane są przypadki, w których zastosowanie tej konstrukcji pozwoliło na obniżenie poziomu hałasu z 110 dBA w zaworze klatkowym Z1B do 85 dBA w zaworze Z1B-M. Zawory Z1B-M charakteryzują się również wysoką trwałością i niezawodnością, co dowodzi całkowitego wyeliminowania kawitacji. Inspekcja zaworu po 12 miesiącach pracy w kopalni gazu Zielin (medium – wodny roztwór aminów, ∆p = 50 barów, t = 50 °C) nie wykazała żadnych śladów zużycia elementów wewnętrznych (grzyb, gniazdo, klatki).

Zawory z wewnętrznym przepływem labiryntowym występują w ofercie wielu czołowych firm produkujących

Rys. 6. Zawory antykawitacyjne z wielościeżkowym torem przepływu, typ Z1B-M

znacznie tańszą ofertę bez ustępstw na rzecz jakości produktu. Ważną dla klienta informacją jest fakt, że każdorazowo zawory te konstruowane są pod wymagane parametry procesu.

ZAKŁADY AUTOMATYKI POLNA SA ul. Obozowa 23, 37-700 Przemyśl tel. 16 678 66 01, fax 16 678 65 24 www.polna.com.pl

69

RYTRO

SKAMER-ACM GOTOWY NA PRZEMYSŁ 4.0

S

półka Skamer-ACM działa zgodnie z najnowszymi trendami i innowacyjność jest wpisana w filozofię jej działalności. W ostatnich latach wewnątrz firmy nastąpił bardzo dynamiczny rozwój działu programistycznego. Z roku na rok wzrasta liczba realizowanych projektów inwestycyjnych obejmujących systemy SCADA. Inwestorzy coraz częściej decydują się na systemy informatyczne MES, dzięki którym mogą analizować różnego rodzaju parametry. Jest to ściśle związane z terminem Przemysł 4.0, nawiązującym do czwartej rewolucji przemysłowej.

REWOLUCJE PRZEMYSŁOWE Dla przypomnienia – pierwsza rewolucja przemysłowa to koniec XVIII w., kiedy produkcja mechaniczna zaczęła być wspomagana siłą pary i wody. Początek XX w. związany był z zastosowaniem energii elektrycznej w produkcji masowej i ten okres to druga rewolucja przemysłowa.

Trzecia natomiast przypada na lata 70. ubiegłego wieku. To era komputerów i automatyzacja produkcji przemysło-

wej. Aktualnie jesteśmy świadkami czwartej rewolucji przemysłowej. Za jej początek można przyjąć 2011 r., kiedy termin Industry 4.0 został po raz pierwszy użyty podczas targów w Hanowerze jako projekt strategii High-Tech rządu Niemiec, promującej komputeryzację procesów wytwórczych.

PIERWSZE WDROŻENIA SYSTEMÓW MES Po systemach do zarządzania mediami energetycznymi w zakładach przemysłowych w firmie Skamer-ACM przyszedł czas na uzupełnienie oferty o pierwsze wdrożenia systemów MES. Ze względu na bogate doświadczenie w systemach SCADA spółka zakłada, że ten etap rozwoju firmy odbędzie się bardzo płynnie. „System Realizacji Produkcji” ma za zadanie zbierać informacje z obszaru produkcji przy użyciu dobrze zaprojektowanego opomiarowania obszarów produkcyjnych i przesłać je do działów odpowiedzialnych za efektywność produkcji. Ponieważ system działa w czasie rzeczywistym, można na bieżąco reagować na niezgodności.

ZALETY SYSTEMU MES System pozwala na dokładną analizę kosztów produkcji. Rejestruje wydajność maszyn, przestoje, zatrzymania awaryjne. System MES umożliwia poznanie przyczyny przestojów i wad produkowanych detali. Służby utrzymania ruchu dodatkowo mogą planować remonty i przeglądy maszyn. Dane do systemu wprowadzane są zarówno automatycznie z urządzeń pomiarowych i sterowników, jak i ręcznie przez użytkownika. Dzięki temu w łatwy sposób można określić koszty bezpośrednie i pośrednie.

Wizualizacja procesu produkcji

70

P R O M O C J A

AUTOMATYKA

Fot. Skamer-ACM

Skamer-ACM to firma, która za podstawowy cel swojego istnienia przyjęła pomoc wszystkim potrzebującym w prawidłowym wdrażaniu automatyki.

Dzięki wieloletniemu doświadczeniu firma podejmuje się wszelkich zadań związanych z kompleksową realizacją instalacji pomiarów i automatyki przemysłowej – od najprostszych, pojedynczych pomiarów do najbardziej złożonych i rozbudowanych, wymagających zastosowania sterowania rozproszonego.

RYTRO

Fot. Skamer-ACM

Trendy

Raportowanie pozwala na pełną analizę zarówno procesu produkcji, jak i zużycia mediów w ujęciu globalnym.

Zastosowanie systemu ma na celu optymalizację procesu produkcji, poprawę jakości, obniżenie kosztów, wzrost parametru OEE. MES może współpracować z innymi systemami do zarządzania firmą takimi jak MRP, ERP, CMMS itp.

OFERTA FIRMY SKAMER-ACM Oferta firmy SKAMER-ACM jest stale poszerzana i aktualnie obejmuje: − projektowanie, programowanie, doradztwo techniczne, dostawy, montaż, rozruch, serwis instalacji pomiarów i automatyki, − prefabrykację szaf sterowniczych i rozdzielni,

− sprzedaż elementów automatyki, osprzętu elektrycznego i armatury przemysłowej, − katalog Automatyki (www.katalogautomatyki.pl), − serwis gwarancyjny i pogwarancyjny, − audyty bezpieczeństwa, − audyty przemysłowych sieci komunikacyjnych, − audyty energetyczne i technologiczne, − audyty efektywności energetycznej (białe certyfikaty), − systemy wizualizacji i raportowania zużycia mediów energetycznych, − systemy MES.

SKAMER-ACM Sp. z o.o. ul. Rogoyskiego 26 33-100 Tarnów tel. 14 63 23 400 fax 14 63 23 401 e-mail: tarnow@skamer.pl www.skamer.pl

R E K L A M A

5/2016

71

RYTRO

PIĘCIOBOISTA P

rzyglądając się rozwojowi technologii interfejsów Ex zauważymy, że klienci oczekują trzech elementów: bezpieczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem separacji Ex i bezpieczeństwa funkcjonalnego (SIL), redukcji niezbędnego miejsca do montażu na szynie DIN oraz wydajności, czyli szybkości i dokładności urządzeń. Choć dostępne już urządzenia spełniają te wymagania w pewnym stopniu, możliwość ich dalszego rozwijania jest zazwyczaj ograniczona.

Przez wiele lat firma Turck oferowała szeroki wachlarz separatorów iskrobezpiecznych, które były dostosowywane do najnowszych technologii. Jednak innowacje, które będą sprawdzać się w przyszłości, producenci mogą zaoferować jedynie dzięki całkowicie nowym platformom elektronicznym, w oparciu o najnowocześniejszą technologię oferującą klientom bezpieczeństwo inwestycyjne na następną dekadę. Dlatego firma Turck zainwestowała sporo czasu i środków w rozwój całkowicie nowej generacji separatorów. Po rygorystycznych testach i uzyskaniu szeregu

72

dopuszczeń i certyfikatów, Turck wprowadza na rynek pierwsze urządzenia nowej platformy IMX. Nie tylko wyznacza to nowe standardy w tradycyjnych aspektach bezpieczeństwa, gęstości upakowania w szafach i wydajności, o których już wspominaliśmy, ale również otwiera nowe rynki, takie jak budowa sprzętu mobilnego, dzięki możliwości stosowania napięcia zasilania 10–30 V DC.

BEZPIECZEŃSTWO FUNKCJONALNE I SEPARACJA EX W ostatnich latach kwestia bezpieczeństwa funkcjonalnego zyskała na znaczeniu. Początkowo SIL (poziom nienaruszalności bezpieczeństwa) był równoważny z jakością. Jednak z czasem pojmowanie kwestii bezpieczeństwa przez operatorów w zakładach przemysłowych rozwinęło się i ewoluowało. W związku z tym producenci urządzeń automatyki musieli cały czas odpowiadać na te zmieniające się wyzwania. Firma Turck stworzyła nową serię IMX całkowicie zgodnie z wymaganiami IEC 61508, a proces ten zyskał aprobaty niezależnych, uznanych organizacji i jednostek certyfikujących. Wyczerpujące instrukcje obsługi i wdrażania proponowanych rozwiązań wspierają klientów/użytkowników w ich obsłudze, w obwodach i aplikacjach bezpieczeństwa funkcjonalnego.

P R O M O C J A

CERTYFIKATY I DOPUSZCZENIA NA KAŻDY REGION I RYNEK Uzyskanie certyfikatów Ex może również stanowić wyzwanie, szczególnie jeśli to samo urządzenie ma być stosowane w różnych krajach. Niestety certyfikat Ex nie jest jednolity na całym świecie, tak jak w Europie, gdzie dyrektywa ATEX jest stosowana we wszystkich krajach członkowskich.

Na poszczególnych kontynentach stosowane są różne standardy. Wyzwanie stojące przed producentami urządzeń używanych na całym świecie to dążenie do spełnienia jednocześnie wymagań wszystkich właściwych certyfikatów Ex, najlepiej w jednym urządzeniu.

To właśnie udało się firmie Turck w przypadku serii IMX. Urządzenia będą miały komplet certyfikatów dla Europy, Ameryki Północnej, Ameryki Południowej i Azji. Są to certyfikaty UL, FM, ATEX, Nepsi, Kosha, Imetro oraz IEC-Ex. W najbliższej przyszłości uzyskane zostaną również certyfikaty dla zastosowań morskich. Pełne, światowe portfolio certyfikatów pozwala klientom na niezawodne stosowanie urządzeń serii IMX w różnych miejscach na całym świecie.

MINIMALIZACJA MIEJSCA W SZAFACH Moduły poprzednich generacji (np. serii MK), obecne w ofercie przez niemal AUTOMATYKA

Fot. Turck

Nowa platforma sprzętowa separatorów Ex serii IMX firmy Turck to innowacje w pięciu dziedzinach: kompaktowość, szybkość, dokładność, bezpieczeństwo i globalność.

RYTRO 20 lat, wymagały prawie 3 cm szerokości do przetworzenia jednego sygnału z czujnika temperatury. Obecna seria IM do wykonania tego samego zadania wymaga jedynie 18 mm. Nowa wersja IMX potrzebuje zaledwie 6,25 mm dla modułu obsługującego sygnał z czujnika temperatury. Dzięki szerokości obudowy jedynie 12,5 mm i czterem terminalom zaciskowym na każdej stronie urządzenie oferuje upakowanie kanałów, które nie ma sobie równych na rynku. Wymagane miejsce na szynie DIN dla modułów pomiaru i przetwarzania temperatury (dwukanałowy, linia czteroprzewodowa dla Pt 100), zostało zredukowane o połowę w stosunku do obecnej serii IM. Dzięki czterem wymiennym terminalom, w przypadku konieczności wymiany czujników obiektowych, zawsze konieczne jest wyjęcie jedynie konkretnych terminali danego czujnika bez konieczności wypinania drugiego obwodu pomiarowego.

Fot. Turck

MAKSYMALNA DOKŁADNOŚĆ Firmie Turck udało się zwiększyć całkowitą dokładność urządzeń nowej serii, pomimo małej szerokości montażowej – zarówno pod względem dokładności pomiarów, jak i szybkości przetwarzania. Jest to szczególnie widoczne w przypadku izolatora sygnałów analogowych IMX12-AI EX. Nowy projekt układów elektroniki sprawia, że jest on znacznie mniej podatny na czynniki zewnętrzne, takie jak temperatura lub wahania napięcia. Dzięki temu wpływ separatora na całkowitą dokładność kompletnego obwodu pomiarowego został wyraźnie zmniejszony. Urządzenie jest dużo dokładniejsze, a dzięki temu jest w stanie sprostać wyższym wymaganiom w odniesieniu do obwodów pomiarowych.

Jednak błąd liniowości urządzeń to nie jedyny czynnik brany pod uwagę przy ocenie dokładności.

Nie należy ignorować wielu innych czynników determinujących błędy, odnotowywanych często drobnym druczkiem w kartach katalogowych wielu producentów urządzeń. Karty katalogowe nie mogą być też jedynym źródłem danych przy porównywaniu 5/2016

tywnego wpływu koniecznej konwersji sygnału. Z kolei dzięki wysokiej częstotliwości pomiaru wartości zmierzone częstotliwości można przetworzyć z wysoką rozdzielczością i dokładnością na wyjścia analogowe 4–20 mA. Żaden inny wzmacniacz przełączający nie jest w stanie osiągnąć takich parametrów roboczych.

AUTOMATYKA PROCESOWA

Cztery dwupolowe terminale zaciskowe zarówno na stronie Ex i nie-Ex pozwalają na podłączenie dwóch czujników Pt 100 w technice czteroprzewodowej.

urządzeń. Parametry zewnętrzne, jak np. temperatura, wahania napięcia lub zmiany obciążenia, mogą mieć znaczny wpływ na wydajność urządzenia. Firma Turck weryfikuje wpływ warunków otoczenia i wynikające z nich błędy, uwzględniając wpływ takich czynników, jak powtarzalność i histereza w obliczaniu błędu całkowitego. Błąd całkowity jest obliczany z uwzględnieniem wszystkich danych, łącznie ze współczynnikiem temperaturowym. Nie odzwierciedla on jedynie idealnych warunków laboratoryjnych, ale rzeczywistą dokładność w miejscu pracy. Analogowe izolatory sygnału i wzmacniacze pomiarowe temperatury serii IMX, mają najlepszą dokładność całkowitą wśród wszystkich urządzeń z obudową o szerokości 12,5 mm.

CZĘSTOTLIWOŚĆ 15 000 HZ Wzmacniacz separujący sygnałów dwustanowych IMX12-DI EX oferuje maksymalną prędkość działania.

Duże częstotliwości wejściowe, które wcześniej były zarezerwowane dla specjalnych wykonań przetworników, mogą być obecnie przenoszone pewnie, tanio i z minimalnym wykorzystaniem miejsca w szafie. Dzięki pasmu do 15 000 Hz zmierzone wartości są przetwarzane precyzyjnie, bez nega-

Przemysł procesowy, a w szczególności branże chemiczna, farmaceutyczna i paliwowa, to główny sektor docelowy dla omawianych urządzeń. Nowa, specjalna cecha serii IMX pozwoli firmie Turck na oferowanie rozwiązań, które nie były wcześniej możliwe w niektórych zastosowaniach. Urządzenia serii IMX12 można wykorzystać w aplikacjach z zasilaniem od 10 V DC. Otwiera to nowe możliwości zastosowań w urządzeniach zasilanych bateriami, kolektorami słonecznymi lub małymi turbinami wiatrowymi. Możliwość zastosowania w mniejszych, mobilnych i niezależnych instalacjach sprawia, że urządzenia IMX są interesujące dla producentów z małych i średnich zakładów. Dzięki uzyskanym światowym certyfikatom producenci wirówek, osadników czy elektrociepłowni zasilanych biomasą mogą stosować nowe urządzenia w zakładach na całym świecie.

ROSNĄCE PORTFOLIO Aktualnie, oprócz urządzeń dla standardowych sygnałów binarnych DI/DO i analogowych AI/AO, gama produktów serii IMX12 zawiera także przetworniki pomiaru temperatury i różnego typu urządzeń do pomiaru prędkości i przetwarzania częstotliwości. Seria IMX będzie sukcesywnie rozszerzana, maksymalnie dostosowując się do różnorodnych potrzeb odbiorców. Kolejne urządzenia dostępne już wkrótce.

TURCK Sp. z o.o. ul. Wrocławska 115, 45-836 Opole tel. 77 443 48 00, fax 77 443 48 01 e-mail: poland@turck.com www.turck.pl

73

RYTRO

OCHRONA KLIMATU Unia Europejska nakłada kolejne obostrzenia na stosowanie heksafluorku siarki (SF6).

Od 2017 r. przedsiębiorstwa energetyczne, których urządzenia i sieci wymagają do swojej ochrony heksafluorku siarki, czyli gazu cieplarnianego, będą musiały spełniać wymagania zaostrzonych norm. Taka sytuacja sprawia, że z nowymi zadaniami będą musiały zmierzyć się także branże pokrewne.

H

eksafluorek siarki, zgodnie z definicją, jest nieorganicznym związkiem chemicznym, powstałym z siarki (S) i fluoru (F), o wzorze sumarycznym SF6. W normalnych warunkach jest bezbarwnym, bezzapachowym i nietrującym gazem, który jest niepalny, trudno reagujący i zachowuje się podobnie do azotu (N). SF6 zaliczany jest do fluorowanych gazów cieplarnianych (F-gazy), które ze względu na długi czas przebywania w atmosferze wpływają na podwyższenie temperatury, szkodząc klimatowi. Współczynnik ocieplenia globalnego (GWP) SF6 wynosi 22 800, co czyni go najmocniejszym dotychczas znanym gazem cieplarnianym. Współczynnik ten oznacza, że kilogram tego związku w ciągu 100 lat ma takie samo działanie, jak 22 800 kg dwutlenku węgla (CO2).

Gaz ten rozkłada się w atmosferze dopiero po upływie 3200 lat.

74

ASPEKTY PRAWNE Związki fluorowęglowodorów, jak SF6, nie występują w naturze. Są produkowane chemicznie i wykorzystywane m.in. jako medium izolacyjne w rozdzielnicach wysokiego i średniego napięcia, do gaszenia łuku elektrycznego, w sprzęcie wojskowym, do wytrawiania półprzewodników oraz produkcji aerozoli w puszkach.

Fluorowane gazy cieplarniane objęte są nadzorem wynikającym z zapisu międzynarodowych Protokołów z Montrealu i Kioto. Głównym zadaniem Protokołu z Montrealu podpisanego w 1987 r. jest przeciwdziałanie tworzeniu się dziury ozonowej i wprowadzenie obowiązku redukcji substancji niszczących warstwę ozonową, jak np. HCFC. Protokół z Kioto, uzupełniający ramową konwencję Narodów Zjednoczonych i obowiązujący od 2005 r., zawiera także postanowienia dotyczące zmniejszenia emisji gazów.

Postanowienia te dotyczą za-

Fot. 1. Czujnik gęstości gazu GDM 233.52.10 do sprawdzania zamkniętych zbiorników P R O M O C J A

równo F-gazów HFKW, FKW, SF6 oraz trójfluorku azotu (NF3), jak również zwykłych gazów cieplarnianych, takich jak dwutlenek węgla (CO2), metan (CH4) oraz podtlenku azotu (N2O, nazywanego także gazem rozweselającym). Umowa narzuca sygnatariuszom redukcję emisji gazów cieplarnianych o minimum 5,2% rocznie w porównaniu z 1990 r. Z późniejszego badania umowy międzynarodowej wynika, że do 2050 r. emisja gazów powinna zostać zredukowana o 80–95%. Tylko w ten sposób można zapobiec negatywnemu wpływowi na klimat i ograniczyć globalne ocieplenie do około 2 °C. Do dzisiaj Protokół z Kioto ratyfikowało 191 państw, w tym wszystkie duże kraje przemysłowe, z wyjątkiem Stanów Zjednoczonych. Kraje członkowskie UE sformułowały na podstawie tych postanowień własne cele dotyczące ochrony klimatu, obowiązujące w ramach prawa UE i prawa krajowego.

Rozporządzenie w sprawie F-gazów zawiera opis dwustopniowego planu działania służący obniżeniu emisji gazów w krajach członkowskich UE: o 72–73% do 2030 r. oraz o 70– 78% do 2050 r. w porównaniu z 1990 r. Przeliczając te wartości na konkretne liczby – 70 mln ton ekwiwalentu CO2 zostałoby zmniejszone o połowę.

W przeciwieństwie do Protokołów z Montrealu i Kioto europejskie rozporządzenie zawiera także konkretne działania służące realizacji tego celu. Wyroby zawierające wypełniacz lub medium izolacyjne w postaci SF6 nie mogą być już wprowadzane do obrotu. W przeszłości wymóg ten dotyczył butów sportowych, AUTOMATYKA

Fot. WIKA, iStock

A KONTROLA URZĄDZEŃ Z SF6

RYTRO opon samochodowych oraz szyb zespolonych. Od tej chwili producenci muszą używać materiałów przyjaznych dla środowiska. W kolejnych latach rozporządzenie będzie stopniowo ograniczało produkcję, import, eksport oraz stosowanie wodorofluorowęglowodorów.

W tym celu Komisja Europejska utworzyła specjalny rejestr służący zarządzaniu kontyngentami, które ograniczają dopuszczalne ilości użytkowe.

WYMAGANIA WZGLĘDEM URZĄDZEŃ Surowe postanowienia uzupełnione zostały przez zalecenie, aby istniejące i nowo powstające urządzenia zawierające F-gazy poddawać w przyszłości skuteczniejszym i regularniejszym kontrolom. W związku z tym wszystkie urządzenia, w których używa się gazów w ilości przekraczającej 500 ton ekwiwalentu CO2, należy wyposażyć w system wykrywania wycieków i raz na 12 miesięcy poddawać odpowiedniej kontroli. W przypadku braku systemu wykrywania wycieków okres kontrolny skraca się o połowę.

Wprawdzie ta część rozporządzenia będzie obowiązywać od 1 stycznia 2017 r., jednak w poszczególnych gałęziach przemysłu przygotowania do niej prowadzone są już teraz. Zaostrzone wymogi muszą bowiem spełniać nie tylko podmioty zarządzające urządzeniami i sieciami, ale także ich dostawcy i zleceniobiorcy. W tej sytuacji również technice pomiarowej przypada bardzo ważna funkcja, dlatego firma WIKA dopasowała swoje rozwiązania pod kątem wymogów rozporządzenia. Zaliczają się do nich czujniki gęstości gazów model GDM 233.52.10 do zadań kontrolnych w zbiornikach zamkniętych oraz czujniki emisji GA35 służące do kontroli stężenia SF6 w powietrzu (fot. 1).

Fot. WIKA, iStock

DZIAŁ OBSŁUGI SF6, FIRMY WIKA Mając na względzie zmiany rozporządzenia dotyczącego F-gazów, firma WIKA wprowadziła ponadto dział obsługi SF6, którego zadaniem jest wspieranie podmiotów przy wdrażaniu nowych regulacji prawnych.

Zgodną z rozporządzeniem kontrolę 5/2016

Fot. 2. Rozdzielnia wysokiego napięcia

wszystkich przyrządów zawierających SF6 przeprowadza akredytowane centrum kalibracji i mobilny serwis kalibracyjny. W przypadku tego rodzaju kalibracji działanie elektrycznych punktów załączających sprawdzane jest za pomocą specjalnie w tym celu wyprodukowanych przyrządów serwisowych i referencyjnych, a polega na sprawdzaniu urządzenia przy wzroście i spadku ciśnienia.

Oprócz kontroli urządzenia serwis obejmuje także kontrolę wycieków, która jest zgodna z kontrolą szczelności określoną w rozporządzeniu. Używany do tego detektor gazu GIR-10 firmy WIKA wykrywa nawet najmniejsze stężenie wynoszące do 0,6 ppmv. Dzięki temu podmioty zarządzające urządzeniami i sieciami mogą przedsięwziąć środki, które pozwolą zapobiec zakazanemu ulatnianiu się gazów do atmosfery. Dział obsługi SF6 uzupełnia usługę analizy jakości, która polega na badaniu heksafluorku siarki na obecność więcej niż 10 dodatkowych substancji.

Rozpoznane zanieczyszczenia lub produkty rozkładu, do których należą woda (H2O), dwutlenek siarki (SO2), czterofluorek siarki (SF4) oraz fluorek sulfurylu (SO2F2), mogą powstawać z różnych przyczyn, np. wycieki, częściowe wyładowania, iskry lub erozje łukowe. Cała usługa dotycząca SF6 opiera się na normie EN 60480, w której zawarte są wytyczne dotyczące kontroli, oczyszczania i ponownego stosowania tego gazu. Wszystkie czynności wykonywane są przez certyfikowany,

specjalistyczny personel. Tym samym spełniona zostaje również ta część rozporządzenia, która określa program certyfikacji oraz kontroli dotyczący prac instalacyjnych, konserwacyjnych, utrzymania i napraw, unieruchomienia, prób szczelności oraz odzysku gazu.

Każde zlecenie przeprowadzone przez dział obsługi SF6 zostaje podsumowane w postaci dokumentacji zawierającej wszystkie przeprowadzone czynności oraz ich wyniki. Dzięki temu podmioty zarządzające urządzeniami i sieciami zostają również odciążone z obowiązku prowadzenia dokumentacji wynikającego z rozporządzenia UE z 2014 roku (fot. 2).

PODSUMOWANIE Nawet po 2017 r. zmiana i ochrona klimatu nie zejdą z porządku obrad.

Do momentu, w którym przedsiębiorstwa energetyczne nie będą miały alternatywy dla SF6, redukcja emisji gazów jest jedynym wyjściem pozwalającym chronić atmosferę. Jest to zadanie, które wszyscy zainteresowani powinni wykonać wspólnie. Poza tym nikt nie może pozwolić sobie na lekceważenie wytycznych rozporządzenia, bowiem sankcje grożące w przypadku nieprzestrzegania postanowień są bardzo dotkliwe.

WIKA POLSKA Sp. z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. www.wikapolska.pl

75

PRAWO I NORMY

NOWE DYREKTYWY

ZWIĄZANE Z OZNAKOWANIEM CE – CZĘŚĆ II 20 kwietnia 2016 r. wszedł w życie pakiet dyrektyw UE, bardzo istotnych dla producentów wyrobów przemysłowych.

Wprowadzenie nowych regulacji odbywa się w ramach działań mających na celu poprawę funkcjonowania prawodawstwa dotyczącego jednolitego rynku towarów w UE. Wymagania nałożone przez pakiet wyrównawczy można podzielić na już istniejące i całkowicie nowe.

Elżbieta Jachczyk

N

owe dyrektywy zastępują obowiązujące dotychczas, co przedstawiono w tabeli.

ny przedstawiciel, według wskazówek jednostki notyfikowanej.

OZNAKOWANIE CE

DEKLARACJA ZGODNOŚCI

Wprowadzone są zmiany w regułach i warunkach umieszczania oznako­ wania CE. Oznakowanie CE umiesz­ cza się na wyrobie lub jego tabliczce znamionowej w sposób widoczny, czytelny i trwały. W przypadku, gdy nie ma takiej możliwości lub gwa­ rancji z uwagi na charakter wyrobu, umieszcza się je na opakowaniu lub dokumentach załączonych do wy­ robu. Oznakowanie CE umieszcza się przed wprowadzeniem wyrobu do obrotu. Za oznakowaniem CE moż­ na umieścić piktogram lub innego ro­ dzaju znak wskazujący na szczególne zagrożenie lub zastosowanie. Za ozna­ kowaniem CE podaje się numer iden­ tyfikacyjny jednostki notyfikowanej, jeżeli jednostka taka jest zaangażo­ wana na etapie kontroli produkcji lub w ocenie pokonstrukcyjnej tam, gdzie ma to zastosowanie. Numer identyfi­ kacyjny umieszcza sama jednostka lub producent albo jego upoważnio­

Najważniejsza zmiana dotyczy wysta­ wianych deklaracji zgodności (deklara­ cja zgodności WE/deklaracja zgodności UE). Zamiast dotychczas wystawianych deklaracji zgodności WE od 20 kwietnia 2016 r. są wystawiane deklaracje zgod­ ności UE. Zmiany dotyczą nazewnic­ twa, przewidziana jest także fotografia wyrobu.

Deklaracja zgodności UE musi za­ wierać następującą treść: 1. Nr xxxxxx (niepowtarzalny identyfi­ kator produktu): (numer produktu, typu, partii lub serii) 2. Nazwa i adres producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela: 3. Niniejsza deklaracja zgodności wy­ dana zostaje na wyłączną odpowie­ dzialność producenta (lub instala­ tora): 4. Przedmiot deklaracji (identyfikator produktu umożliwiający odtworze­ nie jego historii w stosownych przy­ padkach może zawierać kolorową

TYTUŁ DYREKTYWY Materiały wybuchowe do użytku cywilnego Proste zbiorniki ciśnieniowe Kompatybilność elektromagnetyczna Wagi nieautomatyczne Przyrządy pomiarowe Dźwigowa ATEX Niskonapięciowa Wyroby pirotechniczne

OBOWIĄZUJĄCA 93/15/EWG 2009/105/WE 2004/108/WE 2009/23/WE 2004/22/WE 95/16/WE 94/9/WE 2006/95/WE 2007/23/WE

NOWA 2014/28/UE 2014/29/UE 2014/30/UE 2014/31/UE 2014/32/UE 2014/33/UE 2014/34/UE 2014/35/UE 2013/29/UE

Nowe dyrektywy zastępujące dotychczas obowiązujące

76

AUTOMATYKA

E

PRAWO I NORMY ilustrację/fotografię o wystarczają­ cej rozdzielczości): 5. Wymieniony powyżej przedmiot niniejszej deklaracji jest zgodny z odnośnymi wymaganiami wspól­ notowych przepisów harmonizacyj­ nych: 6. Odwołania do odnośnych norm zharmonizowanych, które zastoso­ wano, wraz z datą normy, lub do in­ nych specyfikacji, wraz z datą spe­ cyfikacji, w odniesieniu do których deklarowana jest zgodność: 7. W stosownych przypadkach jed­ nostka notyfikowana... (nazwa, numer)... przeprowadziła... (opis interwencji)... i wydała certyfikat: 8. Informacje dodatkowe: Wzór deklaracji zgodności zostanie zawarty w aktach prawnych wdrażają­ cych poszczególne dyrektywy. Dekla­ racja zgodności stwierdza, że wykaza­ no spełnienie wymagań określonych w aktach unijnego prawodawstwa harmonizacyjnego mających zastoso­ wanie do wyrobu. Jeżeli zastosowanie ma więcej niż jeden taki akt, sporządza się pojedynczą deklarację zgodności zawierającą wszystkie informacje ko­ nieczne do zidentyfikowania unijnego prawodawstwa harmonizacyjnego, do którego deklaracja się odnosi, oraz odniesienia do publikacji tych aktów.

Poprzez sporządzenie deklaracji zgod­ ności WE producent przyjmuje na sie­ bie odpowiedzialność za zgodność produktu. Deklarację zgodności tłu­ maczy się na język polski, jeżeli została sporządzona w innym języku.

KORZYŚCI IMPLIKOWANE ZMIANAMI Wprowadzenie zmian w deklaracji zgodności doprowadzi do bardziej skutecznego egzekwowania odpo­ wiedniej dyrektywy, ponieważ pod­ mioty gospodarcze będą zobligowane do dostarczenia większej ilości infor­ macji o produkcie, co z kolei powinno umożliwić bardziej skuteczny nadzór rynku produktów.

Powinno nastąpić zmniejszenie liczby skarg konsumentów na bez­ pieczeństwo wyrobów, wynikające z tego, że mniej produktów niezgod­ nych będzie dostępnych na rynku oraz będzie można łatwiej zidentyfi­ 5/2016

kować takie produkty i podjąć dzia­ łania w odniesieniu do nich.

Zmiany powinny być również korzyst­ ne dla podmiotów gospodarczych dzięki wyrównywaniu szans pomiędzy produ­ centami (a zwłaszcza tymi spoza UE) oraz pomiędzy producentami i sprze­ dawcami towarów pod własną nazwą lub znakiem towarowym, którzy będą teraz także objęci prawodawstwem.

Jaśniej zdefiniowane obowiązki operatorów w całym łańcuchu do­ staw umożliwią lepszą identyfikację pochodzenia i przemieszczania się produktów, co może również przy­ nieść niewielkie korzyści w ten spo­ sób, że władze wykonawcze będą mogły bardziej bezpośrednio dotrzeć do osób naruszających wymagania i usunąć szybko i sprawnie niebez­ pieczne towary z rynku.

Zwiększona kontrola procesu noty­ fikacji przez organy oceny zgodności będzie hamowała władze krajowe po­ szczególnych państw członkowskich powołujących jednostki notyfikowa­ ne bez przeprowadzania właściwej procedury.

KOSZTY IMPLIKOWANE ZMIANAMI Obowiązek przechowywania informa­ cji o produkcie przez okres dziesięciu lat dla wszystkich podmiotów gospo­ darczych może zwiększyć koszty, tym bardziej, że niektóre produkty mogą mieć trwałość krótszą niż dziesięć lat.

Oczekuje się, że te dodatkowe koszty zbierania i przechowywania danych będą marginalne dla wielu podmiotów gospodarczych, zważywszy, że wiele z nich będzie teraz przechowywanych w formie elektronicznej.

Nowy numer dyrektywy może do­ prowadzić do drobnych trudności logi­ stycznych i kosztów ponoszonych przez producentów i jednostki notyfikowane, wynikających z potrzeby ponownego sformułowania i ponownego wydania dokumentów i instrukcji zawierających zmieniony numer dokumentu.

Zmiany mogą mieć wpływ na kosz­ ty jednostek notyfikowanych w danej gałęzi przemysłu na skutek wzmoc­ nienia wymogów notyfikacji i obo­ wiązków informacyjnych – zwiększone obowiązki wymiany informacji między

jednostkami notyfikowanymi dopro­ wadzą do pewnego wzrostu bieżących kosztów.

Wdrażanie nowych dyrektyw i zwią­ zanych z tym zmian w prawodawstwie (np. wycofanie/odwołanie procedur oraz nowe procedury) może prowa­ dzić do ponoszenia pewnych jednora­ zowych kosztów.

Podsumowując, wiele zmian zwią­ zanych z wprowadzeniem nowych dy­ rektyw pociąga za sobą zarówno kosz­ ty, jak i korzyści. Przykładowo nowe wymagania w zakresie identyfikowal­ ności i konieczność przechowywania dokumentów przez 10 lat nieuchron­ nie doprowadzi do wzrostu kosztów szczególnie u producentów, a także u innych podmiotów gospodarczych w łańcuchu dostaw. Jednak powinno to z drugiej strony skutkować bardziej skutecznym systemem nadzoru rynku, będącym w stanie bardziej efektywnie sprawdzać produkty. To z kolei powin­ no prowadzić do większego udziału bezpiecznych produktów na rynku.

DYREKTYWA 2014/30/UE KOMPATYBILNOŚCI ELEKTROMAGNETYCZNEJ (EMC) Dyrektywa EMC 2014/30/UE zastąpi dy­ rektywę 2004/108/WE bez okresu przej­ ściowego. Będzie ona miała niewielki wpływ na producentów z wyjątkiem następujących zmian: – Wyłączone z zakresu dyrektywy zo­ stały „specjalnie skonstruowane ze­ stawy do przeprowadzania badań, przeznaczone wyłącznie do użytku w tym celu w jednostkach badaw­ czo­rozwojowych”.

– Artykuł 14 dyrektywy stanowi, że producent może ograniczyć sto­ sowanie procedury badania typu UE (załącznik III) do niektórych aspektów zasadniczych wymagań, pod warunkiem, że w przypadku innych aspektów zasadniczych wy­ magań zastosowanie ma procedura wewnętrznej kontroli produkcji (za­ łącznik II).

– Wymagania techniczne pozostają w dużej mierze takie same, jednak dodano konieczność uzupełnienia dokumentacji technicznej o część 77

PRAWO I NORMY zawierającą odpowiednią analizę i ocenę ryzyka.

– Nowe lub ulepszone wymagania dla producentów.

– Obowiązki autoryzowanych przed­ stawicieli, importerów i dystry­ butorów.

– Poszerzone informacje dotyczą­ ce jednostek notyfikowanych, jak również szczegóły dotyczące sankcji za poważne naruszenia.

Załącznik VI w nowej dyrektywie za­ wiera pomocną tabelę korelacji, która odnosi wymagania starej dyrektywy EMC 2004/108/WE do wymagań nowej dyrektywy 2014/30/UE. Dyrektywa dotyczy produktów, które po raz pierwszy zostały wpro­ wadzone do obrotu na rynku unijnym po 20 kwietnia 2016 r, tj. nowych pro­ duktów wyprodukowanych przez pro­ ducenta mającego siedzibę na teryto­ rium Unii Europejskiej lub produktów importowanych z państwa spoza UE, bez względu na to, czy są one nowe czy już stosowane.

Podmiotom zainteresowanym sto­ sowaniem dyrektywy, jako niezbędne minimum zapewnienia kontynuacji zgodności z europejskimi wymagania­ mi kompatybilności elektromagnetycz­ nej, zaleca się następujące kroki: – sprawdzenie daty rewizji zharmo­ nizowanych norm wymienionych w raportach technicznych, – przejrzenie załącznika IV i zgodnie z nim zaktualizowanie deklaracji zgodności, – zaktualizowanie odniesienia do dy­ rektywy na 2014/30/UE, – wyszczególnienie wszystkich bieżą­ cych rewizji zastosowanych norm zharmonizowanych, – wyraźne zidentyfikowanie aparatury w deklaracji zgodności, aby umożli­ wić identyfikowalność, – w przypadku własnej oceny zgodno­ ści, zaktualizowanie dokumentacji technicznej tak, jak określono w za­ łączniku II (p. 3), – sprawdzenie oznaczenia CE i po­ twierdzenie, że jest właściwie sto­ sowane, – potwierdzenie, że instrukcja obsługi oraz instrukcje techniczne są zgod­ ne z artykułem 18 nowej dyrektywy.

Podobnie jak w innych dyrekty­ 78

wach istotnych dla oznakowania CE, dyrektywa EMC została dostosowana do tzw. nowych ram prawnych (NLF).

W porównaniu do poprzedniej dyrek­ tywy zmiany obowiązujące podmioty gospodarcze (dystrybutorów, impor­ terów, producentów) zostały zharmo­ nizowane z NLF, a wymagania i zadania wyrażone w jaśniejszy sposób. Do tej pory tylko producent był odpowie­ dzialny za zgodność aparatury i doku­ mentów potwierdzających zgodność z dyrektywą EMC. Teraz ta odpowie­ dzialność odnosi się także do dystry­ butorów i importerów. Generalnie do­ kumentacja niezbędna do wykazania zgodności z wymaganiami dyrektywy stała się bardziej rozbudowana. Teraz, oprócz aktualnej dokumentacji, mu­ szą być również przewidziane dane produkcyjne, obliczenia konstrukcyjne oraz analizy i oceny ryzyka.

Należy zauważyć, że typowe od­ biorniki sygnału (np. telewizory i radia) i urządzenia wykorzystujące częstotli­ wości niższe niż 9 kHz nie są objęte dyrektywą EMC, ale nową dyrektywą

analizy i oceny ryzyka. Jednak analiza ryzyka w ramach dyrektywy EMC nie powinna być mieszana z analizą ryzyka bezpieczeństwa wymaganą przez dy­ rektywę niskonapięciową 2014/35/UE. „Analiza ryzyka EMC” odnosi się tylko do zgodności z zasadniczymi wymaga­ niami dyrektywy EMC.

DYREKTYWA NISKONAPIĘCIOWA 2014/35/UE (LVD) Nowa dyrektywa niskonapięciowa 2014/35/UE została dostosowana do wymogów nowych ram prawnych (NLF). Weszła ona w życie w dniu 20 kwietnia 2016 r. i zastąpiła dyrektywę 2006/95/WE bez okresu przejściowego.

Ma niewielki wpływ na producentów z wyjątkiem następujących zmian: – Wyłączone z zakresu dyrektywy zo­ stały „specjalnie skonstruowane ze­ stawy do przeprowadzania badań, przeznaczone wyłącznie do użytku w tym celu w jednostkach badaw­ czo­rozwojowych”.

– Nie jest już wymagane stosowanie

DO TEJ PORY TYLKO PRODUCENT BYŁ ODPOWIEDZIALNY ZA ZGODNOŚĆ APARATURY I DOKUMENTÓW POTWIERDZAJĄCYCH ZGODNOŚĆ Z DYREKTYWĄ EMC. TERAZ TA ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODNOSI SIĘ TAKŻE DO DYSTRYBUTORÓW I IMPORTERÓW. 2014/53/UE „Urządzenia radiowe” i muszą mieć deklarację zgodności według tej dyrektywy do połowy 2017 r.

Producent może zaoszczędzić swój czas i wysiłek, jeżeli jest w stanie udo­ wodnić, że jego produkt został wyko­ nany zgodnie z obowiązującymi zhar­ monizowanymi normami europejskimi wymienionymi w Dzienniku Urzędo­ wym Unii Europejskiej, a badania zosta­ ły wykonane z pozytywnym wynikiem.

Jeśli normy zharmonizowane obejmu­ ją wszystkie możliwe zagrożenia/ryzyka w odniesieniu do zgodności z zasadni­ czymi wymaganiami dyrektywy, pro­ ducent może także zaoszczędzić czas i wysiłek związany z przeprowadzeniem

jednostki notyfikowanej do oceny zgodności. Zważywszy, że produ­ cent ma dokładną wiedzę o pro­ cesie projektowania i produkcji, jest on najbardziej kompetentny do przeprowadzenia procedury oceny zgodności. W związku z tym ocena zgodności powinna pozostać wyłącznie obowiązkiem producen­ ta. Nowa dyrektywa nie zawiera procedury oceny zgodności wyma­ gającej interwencji jednostki notyfi­ kowanej.

– „Specjalnie skonstruowane zesta­ wy do przeprowadzania badań, przeznaczone wyłącznie do użytku w tym celu w jednostkach badaw­ AUTOMATYKA

PRAWO I NORMY czo­rozwojowych” są obecnie wy­ łączone z zakresu dyrektywy nisko­ napięciowej (załącznik II).

– Cele związane z bezpieczeństwem zostały rozszerzone na zwierzęta domowe (załącznik I).

– Zgodnie z załącznikiem III dokumen­ tacja techniczna musi teraz obejmo­ wać analizę i ocenę ryzyka.

– Zgodnie z nowo wprowadzonym artykułem 2 producenci, upoważ­ nieni przedstawiciele, importerzy i dystrybutorzy podlegają rozszerzo­ nym obowiązkom. Z myślą o iden­ tyfikowalności surowsze przepisy określone są dla wszystkich zaan­ gażowanych stron. Przykładowo urządzenie elektryczne musi mieć nie tylko nazwę i adres producen­ ta, ale również typ, partię lub numer seryjny, dzięki czemu może być przypisane do określonej doku­ mentacji technicznej. W przypadku urządzenia z importu muszą być również określone nazwa i adres importera.

– Zostały określone wymagania doty­ czące procedury oceny zgodności.

W pierwszym rzędzie powinny być stosowane normy zharmonizowa­ ne, które zostały opublikowane w Dzienniku Urzędowym, alterna­ tywnie mogą być stosowane wy­ magania bezpieczeństwa norm IEC, a jeśli nie są dostępne normy IEC dla danego produktu, mogą być użyte odpowiednie normy krajowe.

Nowa dyrektywa niskonapięciowa wprowadza zatem szereg istotnych zmian dla uczestników rynku.

DYREKTYWA PRZYRZĄDÓW POMIAROWYCH (MID) Dyrektywa 2004/22/WE została prze­ kształcona i zastąpiona dyrekty­ wą 2014/32/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodaw­ stw państw członkowskich odnoszą­ cych się do udostępniania na rynku przyrządów pomiarowych (Dz.Urz. UE L 96 z 29.03.2014, str. 149), zwaną dyrektywą MID. Nowa dyrektywa MID nie wprowadza zmian w zakresie: a) wymagań dla przyrządów pomiaro­ wych podlegających ocenie zgodno­ ści (z wyjątkiem zmiany załącznika III 5/2016

do w odniesieniu do zakresu stru­ mieni objętości wody w przypadku wodomierzy), b) procedury oceny zgodności, c) sposobu dodatkowego oznakowa­ nia przyrządów pomiarowych.

Wzór deklaracji zgodności oparty jest na wzorze zawartym w dyrektywie 2014/32/UE. Wszystkie przyrządy pomiarowe wprowadzane do obrotu po 20 kwiet­ nia 2016 r. muszą być zgodne z wyma­ ganiami określonymi w nowych dyrek­ tywach i rozporządzeniach.

W nowej dyrektywie pomiarowej nie wprowadzono zmian zakresu obo­ wiązywania dyrektywy i wymagań za­ sadniczych, dlatego nie wpływa ona na domniemanie zgodności, na któ­ rym oparte są normy zharmonizowane i dokumenty normatywne. Badania, poziomy badań i wymagania technicz­ ne pozostały niezmienione.

Wprawdzie co do zasady wymaga­ nia zawarte w przekształconej dyrek­ tywie MID nie uległy zmianie, jednak język może różnić się w pewien spo­ sób od obowiązującej do 19 kwietnia 2016 r. dyrektywy.

Główne zmiany i implikacje: – jaśniejsze określenie podmiotów gospodarczych (producentów, upoważnionych przedstawicieli, importerów i dystrybutorów) oraz ich obowiązków, – wprowadzenie analizy i oceny ryzy­ ka jako części dokumentacji tech­ nicznej w modułach A, A2, B, D1, E1, F1, G i H, – akredytowane jednostki własne mogą być stosowane do oceny zgodności na rzecz przedsiębior­ stwa, którego są częścią, w ramach modułów A2 i C2, – poprawa identyfikowalności i współpraca z organami nadzoru rynku, – struktura i treść deklaracji zgodno­ ści opisane są w poszczególnych ar­ tykułach i załącznikach dyrektywy, – pełny adres producenta (i importe­ ra – jeśli dotyczy) musi znajdować się na przyrządzie pomiarowym, – każdy podmiot gospodarczy (dys­ trybutor, importer) wprowadzający przyrząd pomiarowy do obrotu pod własną nazwą lub znakiem towa­

rowym albo modyfikujący przyrząd pomiarowy już wprowadzony na ry­ nek w sposób, który może wpłynąć na jego zgodność z dyrektywą, jest uznawany za producenta i przejmu­ je jego obowiązki, – zgodnie z wymogami nowej dy­ rektywy wszystkie jednostki noty­ fikowane powinny być ponownie notyfikowane.

W związku z wygaśnięciem 20 kwiet­ nia 2016 r. wszystkich notyfikacji do dyrektywy MID, podmioty, które nadal chcą pełnić zadania jednostek notyfikowanych, muszą poddawać się powtórnemu procesowi notyfikacji.

Proces ten odbywa się według nowych zasad określonych w przekształconej dyrektywie MID. W nowej dyrektywie rozszerzono wymagania dotyczące dokumen­ tacji technicznej wykonanej przez producenta o analizę i ocenę ryzy­ ka, co przekłada się w rzeczywistości na obowiązek przeprowadzenia przez producenta analizy ryzyka związane­ go z wprowadzaniem do obrotu lub użytkowania nowego typu przyrządu pomiarowego. Dyrektywa 2014/32/UE nie określa żadnych wytycznych co do zakresu czy metodyki prowa­ dzenia takiej oceny.

Wprowadzenie wymogu analizy ry­ zyka przez producenta w konsekwencji nakłada na jednostkę notyfikowaną obowiązek potwierdzenia popraw­ ności przeprowadzenia tego procesu.

Tak więc zarówno producent, jak i jed­ nostka notyfikowana, muszą rozsze­ rzyć swoje kompetencje w powyższym zakresie.

Wdrażanie nowych ram prawnych (NLF) za pośrednictwem nowej dyrek­ tywy MID powinno w efekcie przynieść w odniesieniu do przyrządów pomiaro­ wych zmniejszenie barier w wymianie gospodarczej oraz polepszenie nadzo­ ru, a tym samym zwiększenie poziomu zaufania do wyników pomiarów prze­ prowadzanych za pomocą przyrządów polegających dyrektywie MID. Elżbieta Jachczyk Laboratorium Badań Urządzeń Przemysłowych Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP

79

APLIKACJE

MOST ZWODZONY Wśród wielu projektów zrealizowanych przez firmę Bosch Rexroth Polska z dziedziny inżynierii lądowej i wodnej znalazł się unikatowy projekt napędu mostu zwodzonego w mieście Kłajpeda na rzece Dané (Litwa). Założenia techniczne do projektu napędu mostu zostały opracowane przez firmę Kelprojektas z Kowna, będącą głównym projektantem całego obiektu.

Lech Pajmel

Sterowanie cylindrem hydraulicznym w półzamkniętym układzie napędu

80

W

założeniach projektu przyjęto wykonanie nowej konstrukcji mostu i zastąpienie starego układu hydraulicznego napędu, pochodzącego z początku lat 70., całkowicie nowym rozwiązaniem. Początkowo kontrakt dotyczył wykonania dokumentacji napędu. Następnie, z początkiem 2014 r., spółka Bosch Rexroth przystąpiła do wykonania kompletnego hydraulicznego układu napędu, dostarczając zespoły i elementy oraz wykonując ich montaż na obiekcie. Ze względów ekologicznych uzgodniono, że w układzie hydraulicznym zostanie zastosowany olej biodegradalny spełniający wymagania normy ISO 15380.

W związku z tym konieczne było zastosowanie uszczelnień z kauczuku fluorowego (oznaczenie kauczuku FPM (DIN/ISO) lub FKM (ASTM)).

Zespół napędowy został zbudowany z następujących elementów: zasilacza hydraulicznego z podwójnym zespołem pompowym, trzech głównych cylindrów podnoszenia mostu oraz cylindra blokady mostu, instalacji rurociągów.

Zbiornik hydrauliczny o pojemności 800 l wykonany został ze stali węglowej i wyposażony w standardowe elementy pomiaru i kontroli poziomu oraz temperatury oleju hydraulicznego. Sygnały elektryczne z czujników pomiarowych przekazywane są do sterowni mostu jako nadrzędne sygnały zezwolenia na włączenie głównych zespołów pompowych.

Koncepcja napędu hydraulicznego bazuje na zastosowaniu dwóch zespołów wielotłokowych pomp dwustru-

mieniowych pracujących w układzie półzamkniętym. Każda z podwójnych pomp napędzana jest trójfazowym silnikiem elektrycznym o mocy 55 kW, o nominalnej prędkości obrotowej 1500 obr./min i o stałym kierunku obrotów. Podczas napędu mostu wykorzystywany jest tylko jeden zespół pomp, drugi pozostaje w rezerwie (standby). Maksymalne wydajności pomp są ograniczone mechanicznie i dobrane proporcjonalnie do roboczych pojemności cylindrów podnoszenia mostu. Wydajność każdego zespołu pompowego nastawiana jest proporcjonalnym zaworem ciśnieniowym typu DBEP6. Nastawa realizowana jest przez operatora ze sterowni mostu poprzez sterownik PLC (natężeniem sterującego prądu elektrycznego w zakresie 4–20 mA). Oba zespoły pompowe zabezpieczone są przed nadmiernym wzrostem ciśnienia wspólnym blokiem bezpieczeństwa, zaś dwa bloki zaworowe zasilane pompą dwusekcyjną, zamontowane na płytach typu HSR 06, spełniają funkcję doładowania pomp pracujących w układzie zamkniętym i zapewniają uzyskanie zmiennego ciśnienia sterowania dla obu zespołów pompowych.

W trakcie prób funkcjonalnych działania napędu maksymalne ciśnienie pracy układu nie przekraczało 130 barów, a ponadto stwierdzono możliwość zwiększenia dynamiki (ponad wymaganą) ruchu mostu, przy zachowaniu dużej precyzji tego ruchu. Do utrzymania właściwej temperatury oleju w przedziale 10–50 °C w układzie hydraulicznym zastosowano zespół grzałek elektrycznych AUTOMATYKA

Fot. Bosch Rexroth

W KŁAJPEDZIE NA RZECE DANÉ

Fot. Bosch Rexroth

APLIKACJE i chłodnic, natomiast wymaganą klasę czystości oleju – 20/18/15 według ISO 4406 – zapewnia układ filtracji.

Elementami wykonawczymi napędu są trzy specjalne cylindry hydrauliczne (o wymiarach: D = Ø300 mm, d = Ø180 mm i skoku H = 1610 mm) z zamontowanymi blokami bezpieczeństwa. Spełniają one funkcje blokady hydraulicznej, zabezpieczenia przed przeciążeniem oraz wyrównywania ciśnienia w komorach roboczych wszystkich cylindrów. Ta druga funkcja jest szczególnie istotna, gdyż umożliwia wyeliminowanie niepożądanych naprężeń konstrukcji mostu.

Instalacja hydrauliczna została zaprojektowana i wykonana ze stali nierdzewnej z wykorzystaniem technik łączenia elementów VOSSForm i BV10 firmy Voss Fluid GmbH. Projekt instalacji obejmował również sposób mocowania rur do ścian pomieszczeń maszynowni. Do awaryjnego podnoszenia i opuszczania mostu oraz do napędu cylindra blokady

PODSTAWOWE PARAMETRY TECHNICZNE MOSTU • • • • •

typ mostu: drogowy, jednoskrzydłowy szerokość przęsła: 23,9 m szerokość rzeki między przyczółkami: 22,4 m kąt otwarcia przęsła: ≈70° czasy operowania mostem: – podnoszenie (napęd główny): ≈2 min – opuszczanie (napęd główny): ≈2 min – podnoszenie (zasilanie awaryjne): ≈33 min – opuszczanie (zasilanie awaryjne): ≈33 min – temperatura otoczenia dla pracy mostu: >0°C

mostu przewidziano zastosowanie dodatkowego przenośnego zasilacza hydraulicznego. Do napędu pomp w zasilaczu awaryjnym zastosowano benzynowy silnik spalinowy, a jego podłączenie do układu hydraulicznego wykonano z wykorzystaniem szybkozłączy. Umożliwia to operowanie mostem m.in. w przypadku braku zasilania elektrycznego. Jest to szczególnie istotne dla sprawności komunikacyjnej miasta z uwagi

na umiejscowienie mostu w ciągu jednej z głównych arterii drogowych Kłajpedy.

Przedstawiony układ napędowy mostu zwodzonego w Kłajpedzie, tzn. napędu ze sterowaniem cylindrami hydraulicznymi w układzie półzamkniętym, był pierwszą tak nowatorską realizacją projektu.

Lech Pajmel BOSCH REXROTH R E K L A M A

RYNEK

PIERWSZE

KRAJOWE CENTRUM WYTWÓRCZE TECHNOLOGII ADDYTYWNYCH Od 2014 r. w Przemysłowym Instytucie Automatyki i Pomiarów PIAP trwały prace nad stworzeniem pierwszego polskiego centrum wytwórczego do technologii addytywnych (druku 3D) spełniającego standardy przemysłowe. W czasie dwóch lat został opracowany model, a na jego podstawie gotowa maszyna (fot. 1) pracująca w technologii FDM – produkcja na bazie nakładania cienkich włókien termoplastycznego polimeru. Aktualnie FORIND 500 przechodzi procedurę nadawania znaku CE.

M

aszyna FORIND 500 swoją nazwę zawdzięcza zlepkowi angielskich słów: for industry (dla przemysłu), for industrial needs (dla potrzeb przemysłu) oraz for individual needs (w rozumieniu realizacji indywidualnej, nie tylko małoseryjnej produkcji).

FUNKCJONALNA KONSTRUKCJA Najważniejszą cechą maszyny FORIND 500 jest to, że ma zamkniętą, dużą komorę roboczą (fot. 2) umożliwiającą budowanie modeli o wymiarach 450 × 450 × 500 mm w stałych i stabilnych warunkach. To pozwala na wytwarzanie wielkogabarytowych modeli z ABS-u i poliwęglanu bez obaw o ich

Fot. 1. Maszyna FORIND 500 pracująca w technologii FDM

Maciej Cader Czyścik dysz

Stół modelowy

Fot. Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP

Ekstruder

Termopara

Stół modelowy

Przewód podciśnienia

Fot. 2. Po lewej komora robocza maszyny z zaznaczonymi charakterystycznymi elementami, po prawej – stół modelowy

82

AUTOMATYKA

Fot. Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP

RYNEK uszkodzenie wynikające ze zbyt niskiej lub niestabilnej temperatury oraz wilgotności. Komora jest odizolowana od komponentów maszyny, dzięki czemu można wytwarzać wielogodzinnie duże modele bez obawy, że komponenty nadmiernie się przegrzeją. W komorze znajduje się stół modelowy. Budowanie modelu odbywa się na specjalnej polimerowej podstawie modelowej przytwierdzanej do stołu za pomocą generowanego podciśnienia (fot. 2). Są to podstawy modelowe o bardzo silnej adhezji, dzięki czemu zapobiegają odklejaniu się modelu od stołu podczas procesu wytwarzania. Mata przylega do stołu dzięki podciśnieniu wygenerowanemu przez zintegrowaną z maszyną pompę podciśnienia, co zapewnia jej idealne przyleganie do stołu modelowego i eliminuje niepożądane przesunięcia. Płyta stołu modelowego ma wyfrezowane kanały, dzięki którym generowane pomiędzy podstawą modelową i stołem modelowym podciśnienie jest równomierne dla całej powierzchni. Zapewnia to odpowiednią dokładność nakładania polimeru i w następstwie odpowiednią jakość modeli.

Maszyna ma system podwójnej ekstruzji – łatwo wymienialne dwie dysze produkcji Stratasys, które dają możliwość wytwarzania dowolnych kształtów z wykorzystaniem dwóch materiałów, m.in. wypłukiwalnego materiału podporowego. FORIND 500 ma system automatycznej kalibracji wysokości dysz oraz możliwość wytwarzania dyszami o różnej średnicy przetłaczania – z różną dokładnością i prędkością.

W celu zapewnienia najwyższej jakości powierzchni budowanych modeli maszyna jest wyposażona w czyścik dysz. Zadaniem czyścika jest oczyszczenie dysz z materiału, który odłożył się na ich powierzchniach lub wycieka, co jest naturalne w technologii FDM.

materiału w stabilnych warunkach środowiskowych. Ponadto ma system automatycznego ładowania materiału – wystarczy wprowadzić włókno materiału do stożkowego otworu, a następnie maszyna sama go załaduje do głowicy i usunie resztki poprzedniego tworzywa z dyszy.

MÓZG I INTERFEJS MASZYNY Mózgiem maszyny FORIND 500 jest wbudowany komputer klasy PC, który umożliwia przygotowanie modelu do wydruku bez konieczności podłączania dodatkowego komputera. Moc komputera pozwala na zainstalowanie również oprogramowania do projektowania, obróbki graficznej oraz skanowania 3D. Dzięki temu FORIND 500 jest niezależnym centrum technologii 3D. Wyprowadzone porty umożliwiają również podłączenie skanera 3D lub innych rządzeń peryferyjnych,

5/2016

APLIKACJE FORND 500 jest maszyną przemysłową. Została ona przystosowana do pracy przede wszystkim w halach produkcyjnych, pomieszczeniach produkcyjnych oraz laboratoriach.

Maciej Cader Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP

Głowica z dyszami

Stół modelowy

Przewód podciśnienia podstaw modelowych

Włącznik podświetlenia w komorze głównej

Włącznik komputera sterującego

Wskaźnik podciśnienia

Porty USB

Włącznik główny

Półki na elementy eksploatacyjne

ZASOBNIK MATERIAŁU Nie bez znaczenia jest fakt, że FORIND 500 został wyposażony w komorę zasobnikową, znajdującą się w dolnej części maszyny, która umożliwia przechowywanie do czterech kaset

np. drukarki 2D (do drukowania dokumentacji) bądź innych urządzeń działających w standardzie USB 3.0. Interfejsem komunikacyjnym jest ruchomy, dotykowy, pojemnościowy ekran 22”, który pozwala optymalnie sterować procesem przygotowania geometrii do wytwarzania oraz oprogramowaniem zainstalowanym w komputerze pokładowym drukarki 3D. Ruchome posadowienie monitora pozwala dostosować kąt pochylenia odpowiedni dla wygody użytkownika.

Pojemnik na odpady Kanister materiału

Fot. 3. Front maszyny FORIND 500 po otwarciu drzwi komory roboczej (u góry) i komory zasobnikowej (u dołu)

83

DANFOSS OFERUJE

VACON NXC AFE PRZETWORNICA ZE ZWROTEM ENERGII Rosnące wymagania „czystości” energii elektrycznej pobieranej przez układy falownikowe oraz potrzeba zwrotu energii do sieci doprowadziły do skonstruowania przetwornicy częstotliwości VACON NXC z aktywnym mostkiem prostowniczym.

O

d 2015 r. Danfoss Drives, po przejęciu firmy VACON, stał się dostawcą napędów elektrycznych o największym udziale rynkowym sprzedaży przetwornic częstotliwości niskiego napięcia w Polsce i w Europie. Marki VLT i VACON zapewniają szeroką i najbardziej innowacyjną ofertę produktową, a także usługi serwisowe najwyższej jakości. Danfoss Drives to wolność wyboru dowolnej technologii silnikowej, z ofertą obejmującą zakres mocy od 0,18 kW do 5,3 MW. Coraz powszechniejsze używanie w automatyce napędu elektrycznego układów przekształtnikowych (np. przemienników częstotliwości), pobierających z sieci zasilającej prąd niesinusoidalny, bardzo często prowadzi do znaczącego pogorszenia parametrów napięcia sieci.

SKUTKI ZNIEKSZTAŁCENIA PRĄDU Duże zniekształcenia prądu i napięcia, określane poziomami współczynników THDi – niski poziom harmonicznych oraz THDu (Total Harmonic Distortion), powodują dodatkowe straty energii elektrycznej, nagrzewanie się transformatorów zasilających, kabli oraz aparatów łączeniowych, generuUkáad regeneratywny Vacon NXC AFE z filtrem LCL Standardowy transformator oraz prosty układ kabli zasilających z bardzo maStandardowy transformator oraz prosty łymi zniekształceniami prądu. Brak poukáad kabli zasilających z bardzo maáymi trzeby przewymiarowania transformaznieksztaáceniami prądu.

Brak potrzeby tora. Możliwość zwrotu nadmiaru energii przewymiarowania transformatora. do sieci np. podczas hamowania silnika.

MoĪliwoĞü zwrotu nadmiaru energii do sieci np. podczas hamowania silnika.

Kierunek przepáywu energii

or oraz prosty Układ regeneratywny Vacon NXC AFE z filtrem LCL bardzo maáymi 84 Brak potrzeby transformatora. aru energii do

Kierunek przepáywu energii

jąc konieczność ich przewymiarowania, wadliwe działanie lub uszkodzenia. Odkształcenia napięcia prowadzą do zaburzenia pracy innych urządzeń zasilanych z takiej sieci, np. silniki zasilane napięciem niesinusoidalnym mają większe straty i gorsze parametry mechaniczne. Dopuszczalne poziomy odkształcenia prądu podane są m.in. w normie PN-EN 61000-3-12 i w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z 4.05.2007 (szczegółowe warunki funkcjonowania systemu elektroenergetycznego). Z tych względów zagadnienia jakości energii elektrycznej muszą być traktowane bardzo poważnie, szczególnie przy instalacji przetwornic częstotliwości dużej mocy jednostkowej lub sumarycznej.

METODY REDUKCJI THDI Dla poprawy współczynnika THDi (odkształcenie prądu pobieranego przez przetwornicę) producenci przetwornic częstotliwości opracowali różnorodne rozwiązania techniczne. Najprostszym technicznie, ale dającym jednocześnie zadowalające rezultaty, jest zastosowanie dławika. Dławik instalowany może być w torze DC (po prostowniku) lub na wejściu przetwornicy. Redukcja harmonicznych prądu w obu tych rozwiązaniach jest na podobnym pozio-

Znieksztaácenia prądu (THDi) < 4

Znieksztaácenia prądu (THDi) < 4%

Fot. Danfoss

con NXC AFE

RYNEK

P R O M O C J A

AUTOMATYKA

RYNEK mie (dławik AC dodatkowo chroni mostek przetwornicy i kondensatory DC przed przepięciami pochodzącymi z sieci). Stosując dławik, można ograniczyć poziom THDi do około 30–40%. Niektórzy producenci przetwornic, redukując koszty przetwornicy, nawet w przemiennikach większych mocy nie stosują dławików jako wyposażenia standardowego.

W takich przypadkach zniekształcenia THDi sięgają nawet 80% i więcej.

Innym sposobem ograniczenia wartości THDi jest zasilenie odpowiednio do tego przygotowanej przetwornicy (wyposażonej w prostownik nie 6-, a 12-pulsowy) napięciem sześciofazowym. Stosując specjalny, przeznaczony dla danej przetwornicy lub grupy przetwornic transformator zasilający z dwoma uzwojeniami wtórnymi z przesunięciem o 30° elektrycznych, można znacząco ograniczyć dominujące w układach trójfazowych harmoniczne piątą i siódmą. Metoda ta pozwala na zmniejszenie poziomu THDi do około 11–13%. Jednak ze względu na konieczność stosowania nietypowego transformatora sposób ten jest używany w przypadku przetwornic większej mocy (250 kW i większych).

Inną, coraz częściej spotykaną metodą redukcji emisji zniekształceń THDi do sieci jest stosowanie równoległych filtrów aktywnych lub szeregowych filtrów pasywnych – nastrojonych na dominującą harmoniczną wyższego rzędu. Należy pamiętać, że stosowanie filtrów pasywnych wiąże się z pewnymi niekorzystnymi zjawiskami, jak np. możliwość przekompensowania sieci przy niskim obciążeniu przetwornicy – filtr działa jak bateria kondensatorów kompensujących. Jednak największe możliwości i korzyści daje zastosowanie przetwornicy częstotliwości wyposażonej we w pełni sterowany mostek prostowniczy oraz filtr LCL – tzw. układ AFE.

E

E

Fot. Danfoss

AFE – ACTIVE FRONT END Metody opisane powyżej nie zawsze wystarczają, by spełnić coraz wyższe wymagania w zakresie żądanego poziomu THDi i THDu sieci. Rozwiązaniem kompletnym, gwarantującym bardzo niski współczynnik THDi, jest przetwornica VACON NXC AFE z w pełni sterowanym 5/2016

ZWROT ENERGII DO SIECI

Przetwornica Vacon NXC 400 kW/690 V z THDi ±4% i ze zwrotem energii do sieci zasilającej

wejściowym mostkiem tranzystorowym IGBT. Konstrukcja przetwornicy zawiera dwa osobne moduły mocy, jeden silnikowy i jeden sieciowy, połączone ze sobą wspólną szyną DC oraz filtr sieciowy LCL (w większych mocach liczba modułów mocy jest zwielokrotniona).

Moduł sieciowy zamiast diod (lub tyrystorów) ma tranzystory mocy IGBT. Tranzystory te są sterowane w sposób niezależny od modułu silnikowego osobnym modułem sterującym, wyposażonym w aplikację kontrolującą przepływ energii do sieci oraz poziom zniekształceń THDi. Aktywny mostek prostowniczy w połączeniu z filtrem LCL, który jest rozbudowaną o dodatkowy dławik wersją filtra sinusoidalnego, pozwala na osiągnięcie przez przetwornicę odkształcenia prądu THDi pobieranego z sieci na poziomie ±4%.

Przetwornica VACON NXC AFE, poza bardzo dobrymi parametrami THD pobieranego prądu, może w pewnych warunkach działać również jako aktywny regulator współczynnika mocy, kompensujący w sposób ciągły składową pojemnościową lub indukcyjną sieci.

Budowa przemiennika VACON NXC w wersji AFE pozwala na przepływ energii elektrycznej w obu kierunkach – do i z silnika bez ograniczenia czasowego. Podczas pracy generatorowej silnika, np. przy opuszczeniu ciężaru (suwnica), nadmiar energii elektrycznej, zamiast trafiać do rezystora hamownia i być zamienianym na ciepło strat (tak jak się to dzieje w standardowych konstrukcjach), trafia z powrotem do sieci zasilającej.

Spotykane są aplikacje, w których przez większość czasu przetwornica pracuje w trybie regeneratywnym, nie napędzając silnika, a odbierając od niego energię – np. kombajn górniczy pracujący na opadającym chodniku. W aplikacjach typu napęd wentylatorów lub wirówek o dużym momencie bezwładności zwrot energii umożliwia bardzo dynamiczne hamowanie maszyną roboczą, poprawiając kontrolę procesu technologicznego.

PRACA Z PODBITYM NAPIĘCIEM Inną interesującą funkcją przetwornicy VACON NXC AFE jest kompensacja (w pewnym zakresie) spadków napięcia sieci. Przetwornica może podbijać napięcie szyny DC nawet o 130% (standardowa przetwornica – do 5%).

Duże możliwości sprawdzonej, przemysłowej serii VACON NXC, bardzo niskie odkształcenia THDi, zwrot energii do sieci oraz przystępna jak na tego typu urządzenia cena powodują, że przetwornice typu VACON NXC AFE znajdują coraz szersze zastosowanie. Przetwornic VACON NXC AFE używają m.in. KGHM Polska Miedź, PKN Orlen, LW Bogdanka i inne.

Szczegółowe informacje dotyczące całej oferty Danfoss z zakresu obu marek produktowych VLT i VACON można znaleźć na stronie www.danfoss.pl/napedy.

DANFOSS POLAND Sp. z o.o. ul. Chrzanowska 5 05-825 Grodzisk Mazowiecki tel. 22 755 06 68, fax 22 755 07 01 e-mail: info@danfoss.pl www.danfoss.pl

85

RYNEK

OCHRONA

PRZED PRZEPIĘCIAMI INSTALACJI ZASILAJĄCYCH

Florian Lenzmeier

F

irma Phoenix Contact opracowała technologię Safe Energy Control (SEC), aby ochrona maszyn i instalacji elektrycznych przed wyładowaniami atmosferycznymi i przepięciami była jeszcze bardziej efektywna i długotrwała. W praktyce oznacza to m.in. łatwiejsze zastosowanie, a brak konieczności stosowania dodatkowych zabezpieczeń obwodów ograniczników to lepszy poziom ochrony, niższe koszty instalacyjne, mniej zajętego miejsca (fot. 3).

DZIAŁ BUDOWY MASZYN Firma Phoenix Contact ma własny dział budowy maszyn zatrudniający 180 pracowników obsługujących wszystkie jednostki biznesowe firmy, a także zakłady projektowe i produkcyjne na całym świecie (fot. 1). Zakres usług obejmuje szeroki wachlarz prac, poczynając od tworzenia sprzętu obsługiwanego ręcznie, a kończąc na budowie złożonych systemów produkcyjnych z dziedziny maszyn

Fot. 1. Płynna, bezawaryjna produkcja jest istotnym czynnikiem zwiększającym konkurencyjność – urządzenia chroniące przed wyładowaniami atmosferycznymi i przepięciami odgrywają ważną rolę w koncepcji bezpieczeństwa

86

przeładunkowych, transportowych i pakowarek. Pracownicy działu na bieżąco obserwują i są w stanie reagować na zmiany trendów oraz wymagań stawianych w przemyśle budowy maszyn, jak i instalacjach. Nowe produkty mogą być szybko opracowywane i wdrażane dzięki zachowaniu bezpośredniego kontaktu z użytkownikiem. Najnowsza rodzina produktów do ochrony przed wyładowaniami atmosferycznymi i przepięciami z zastosowaniem technologii Safe Energy Control, w skrócie SEC optymalnie spełnia wymagania stawiane w przemyśle budowy maszyn i instalacji.

Podczas opracowywania nowych komponentów dla obszaru budowy maszyn ważne jest także spojrzenie na istniejące już wymagania w odmienny sposób, a mianowicie z uwzględnieniem zmieniających się oczekiwań operatorów systemów i inżynierów ds. systemów. Z perspektywy operatorów systemów dostępność systemu czy niskie koszty jego utrzy-

Fot. 2. Nowy wachlarz uniwersalnych urządzeń ochrony przed wyładowaniami atmosferycznymi i przepięciami z zastosowaniem technologii Safe Energy Control – nowy iskiernik zapobiega powstawaniu prądów następczych i umożliwia rezygnację z dodatkowego bezpiecznika

P R O M O C J A

AUTOMATYKA

Fot. Phoenix Contact

Awarie systemów spowodowane wyładowaniami atmosferycznymi, jak i przepięciami są dosyć powszechne.

Nowa rodzina produktów firmy Phoenix Contact, na którą składają się kompleksowe urządzenia zabezpieczające zapewnia skuteczną ochronę właśnie przed takimi niepożądanymi zjawiskami.

SAFE ENERGY CONTROL Safe Energy Control, w skrócie SEC, to zwiększone możliwości – przekłada się to na wydłużony okres eksploatacji chronionej instalacji wynikający wprost ze zwiększonej żywotności ograniczników przepięć. Nowo opracowany iskiernik w połączeniu z ogranicznikami przepięć typu 2 i typu 3 dają gwarancję długowieczności i jeśli nawet ulegną uszkodzeniu, wkładki są wymieniane bezwarunkowo w okresie do pięciu lat od daty ich zakupu. SEC to skuteczny pakiet ochronny dla instalacji zasilania.

mania stanowią istotne kryteria, natomiast dla inżynierów budowy maszyn i systemów ważne są także krótki czas instalacji oraz modułowa konstrukcja maszyn.

Dla producentów komponentów i rozwiązań, takich jak Phoenix Contact, oznacza to, że w czasie prowadzenia prac nad nowymi wyrobami należy wziąć pod uwagę wiele różnych wymagań, w tym oczekiwania inżynierów budowy maszyn oraz wymagania instalacji.

TECHNOLOGIA SEC DLA MASZYN I INSTALACJI

INSTALATORZY OSZCZĘDZAJĄ PODWÓJNIE Nowe urządzenie ochrony przed przepięciem typu 2 z rodziny SEC daje podobne korzyści. Urządzenie to może być stosowane w instalacjach w układzie równoległym bez 5/2016

R E K L A M A

Fot. Phoenix Contact

Nowa rodzina produktów ochrony przed wyładowaniami atmosferycznymi i przepięciami z zastosowaniem technologii SEC spełnia wymagania zarówno operatorów, jak i inżynierów. Linia produktów obejmuje uniwersalne i zharmonizowane komponenty ochronne typu 1, typu 1 z wbudowanym bezpiecznikiem, typu 1+2, typu 2 oraz typu 3 z wbudowanym bezpiecznikiem (fot. 2).

Jeżeli w punkcie wejścia przewodów zasilania do budynku zastosowano odgromnik typu 1, to w maszynach i instalacjach jako podstawowe stosuje się ograniczniki przepięć typu 2 i typu 3.

Uniwersalność urządzeń z nowej rodziny produktów ochrony przed przepięciem z zastosowaniem technologii SEC, niewymagających stosowania dodatkowych bezpieczników, oferuje istotne korzyści zarówno projektującym, jak i operatorom systemów. To lepsza ochrona, czyli większa żywotność automatyki, to także niższe koszty instalacji.

Konstruktorzy z Phoenix Contact zaprojektowali doskonałe ograniczniki typu 3 z wbudowanym bezpiecznikiem, co sprawia, że przy podłączeniu równoległym używanie dodatkowego bezpiecznika nie jest już konieczne.

Dzięki temu, że całe urządzenie ochronne – ogranicznik przepięć oraz bezpiecznik – wymagają jedynie 17,5 mm przestrzeni na szynie (jeden moduł), inżynierowie w czasie projektowania i instalacji urządzeń w szafie sterowniczej oszczędzają czas, pieniądze, a przede wszystkim przestrzeń.

RYNEK

dodatkowego zabezpieczenia, jeśli poprzedzający bezpiecznik nie jest większy niż 315 A. To obecnie jedno z najcieńszych urządzeń ochrony przed przepięciami na rynku, co zapewnia instalatorowi podwójne oszczędności.

Trójfazowa sieć TN-S/TT może być całkowicie chroniona z zastosowaniem urządzeń o długości mniejszej niż trzy moduły, co wymaga mniej niż 50 mm na szynie montażowej (fot. 3). W czasie opracowywania linii produktów SEC zwrócono też uwagę na zagwarantowanie bardzo prostego montażu oraz niezwykle prostej obsługi samych urządzeń.

Dodatkowe atuty urządzeń z tej rodziny produktów to swoboda przy obracaniu i podłączaniu, lepsza widoczność wskaźnika statusu, łatwiejsze chwytanie wkładek oraz większa

Fot. 4. Modułowa konstrukcja, łatwa obsługa odwracalnych wtyków, kompaktowy kształt – rodzina produktów SEC oferuje wiele korzyści, a typ 2 dodatkowo oszczędza miejsce

powierzchnia oznaczania (fot. 4). Fakt, że wtyki, a także podstawki mogą być osobno opisywane jest również znaczącą zaletą, zważywszy na rosnące znaczenie konstrukcji modułowych w budowie maszyn i instalacji. Oznacza to, że różne warianty napięć mogą mieć zastosowaną taką samą podstawkę dla tego samego rodzaju ogranicznika przepięć, ale rozróżnione opisem. Konstruktorzy maszyn lub instalacji mogą więc np. już wcześniej wyposażyć szafy sterownicze w jedną podstawkę, a następnie, w zależności od tego, czy potrzebna jest ochrona przed przepięciami, łatwo podłączyć odpowiedni wtyk ochronny dla oczekiwanego poziomu napięcia – np.

120 V w przypadku Ameryki Północnej.

W ten sposób system uzyskuje kompleksową ochronę.

UMIEJSCOWIENIE URZĄDZEŃ OCHRONY PRZED PRZEPIĘCIAMI W CZASIE BUDOWY MASZYN I INSTALACJI Umiejscowienie elementów ochronnych jest ważnym kryterium w skutecznej ochronie instalacji przed skutkami przepięć. Jeżeli np. ogranicznik przepięć typu 2 jest zastosowany bezpośrednio na wejściu szafy sterowniczej, to wszystkie nadmierne impulsy napięcia zostaną zredukowane do dopuszczalnego poziomu.

Jakie będą jednak skutki, jeśli impulsy i skoki napięcia powstaną w obrębie instalacji?

Co może się wydarzyć, gdy np. w czasie odłączenia awaryjnego lub całkowitego odłączenia zasilania do systemu przesyłane będą impulsy o wysokiej energii z odbiorników takich jak silniki? Może to znacznie uszkodzić, a nawet zniszczyć wrażliwe odbiorniki, takie jak sterowniki. Dlatego też bardzo istotne jest zwrócenie uwagi na źródło możliwych impulsów i przepięć oraz wiedza o tym, które części instalacji są szczególnie zagrożone. W opisanym przypadku pomogłoby zastosowanie dodatkowego, końcowego urządzenia ochronnego typu 3. Te urządzenia ochronne instaluje się bezpośrednio przed urządzeniem chronionym w celu ograniczenia impulsów do akceptowalnego poziomu.

88

PODSUMOWANIE W czasie opracowywania rodziny ograniczników przepięć z zastosowaniem technologii SEC wdrożono wiele wymagań obowiązujących w przemyśle i produkcji. Dzięki zastosowaniu iskiernika bez prądów następczych kompleksowa linia urządzeń ochrony przed przepięciem Phoenix Contact została poszerzona w celu wykorzystania tej nowej technologii. Możliwość pracy ograniczników bez dodatkowego bezpiecznika oraz wynikająca z tego oszczędność przestrzeni daje użytkownikom całkiem nowe możliwości konstruowania szaf sterowniczych. Dodatkowo produkty z rodziny SEC charakteryzują się długą żywotnością i wysoką wydajnością, co jest rezultatem kompleksowej kontroli końcowej tych urządzeń wykonywanej podczas procesu produkcji.

Dodatkową korzyścią dla użytkujących te ograniczniki jest to, że jeśli wskaźnik stanu jednego z urządzeń ochronnych z rodziny SEC sygnalizuje potrzebę jego wymiany, można to zrobić bezpłatnie do pięciu lat po zakupie.

Florian Lenzmeier Dział Marketingu Produktu Ochrona przed Przepięciami Trabtech, Phoenix Contact GmbH & Co. KG Blomberg, Niemcy e-mail: flenzmeier@phoenixcontact.com www.phoenixcontact.pl/SEC

PHOENIX CONTACT Sp. z o.o ul. Bierutowska 57-59 51-317 Wrocław tel. 71 39 80 410

AUTOMATYKA

Fot. Phoenix Contact

Fot. 3. Dzięki swoim niewielkim rozmiarom i szerokiemu zastosowaniu bez dodatkowego bezpiecznika ogranicznik przepięć typu 2 może być stosowany dosłownie wszędzie

© 2015 SCHUNK GmbH & Co. KG

www.gb.schunk.com/vero-s

Chwytaki SCHUNK. Sprawdzone od 1983

Nowe chwytaki SCHUNK PGN-plus-P oraz PGN-plus-E z

Ponad 4 000 standardowych komponentów, z szerokiego portfolio solidnych i wytrzymałych komponentów i uniwersalnych chwytaków wyznacza światowe standardy we wszystkich gałęziach przemysłu.

Jens Lehmann, legendarny bramkarz niemiecki.

Od 2012 r. ambasador marki SCHUNK, reprezentuje precyzyjne chwytanie i bezpieczne trzymanie.

Generacji Permanent Zoptymalizowane opatentowane prowadnice wielozębne zaopatrzone w kanały smarowe.

25% większa siła chwytania. Pneumatyczny, miniaturowy chwytak równoległy MPG-plus.

Czas zamknięcia: 0.03 sekundy. Elektryczny chwytak równoległy do małych komponentów EGP 25-Speed.

Łatwiejsza integracja.

Elektryczny chwytak równoległy o dużym skoku EGA.

NAJSZYBSZE NA RYNKU

UKŁADY PICK PLACE FIRMY SCHUNK Precyzja, szybkość i niezawodność to kluczowe czynniki decydujące o efektywności aplikacji zrobotyzowanych.

Rosnące wymagania związane z dokładnością w aplikacjach przenoszenia i montażu oraz konieczność miniaturyzacji w elektronice, fotowoltaice czy aplikacjach optycznych z jednej strony i presja ekonomiczna z drugiej, wymagają zastosowania coraz bardziej precyzyjnych i dynamicznych układów pick&place.

M

odułowe i kompaktowe rozwiązania firmy SCHUNK stanowią doskonałe połączenie najważniejszych parametrów, charakteryzujących jednostki tego typu: skoku, przenoszonej masy oraz czasu cyklu. Będąc liderem w dziedzinie komponentów automatyki, firma SCHUNK ma najszersze portfolio pneumatycznych i elektrycznych modułów i układów dla każdej aplikacji pick&place.

Cechy systemów modułowych firmy SHUNK dla aplikacji pick&place to: − powtarzalność poniżej 0,01 mm – w celu zapewnienia maksymalnej precyzji, − cztery wielkości dla wszystkich kategorii wagowych – przenoszenie od kilku gramów do kilku kilogramów, − największa wydajność – od 45 do 110 cykli na minutę, − kompleksowy, wysokiej jakości system modułowy – idealnie dopasowany dla rozwiązań niestandardowych, − szeroka gama produktów – doskonałe rozwiązanie pick&place dla każdej aplikacji.

Dzięki różnorodności systemu modułowego mogą być dostosowane do indywidualnych potrzeb, a sprawdzone komponenty gwarantują absolutną niezawodność. Łatwe do zintegrowania moduły mogą być dostarczone wstępnie zmontowane lub jako pojedyncze komponenty.

Moduły pneumatyczne, dzięki łatwej obsłudze i konserwacji oraz przystępnej cenie, doskonale sprawdzą się w małych inwestycjach, jako rozwiązanie dla: załadunku i rozładunku przenośników taśmowych, palet i maszyn, automatycznego montażu i obsługi drobnych elementów czy prostych zadań manipulacyjnych itp.

maksymalny udźwig skok poziomy skok pionowy powtarzalność liczba cykli na minutę

LM/CLM 15 kg 0–450 mm 0–450 mm ±0,01 mm 45

WSZECHSTRONNY MODUŁOWY SYSTEM PNEUMATYCZNY

90

P R O M O C J A

Fot. SCHUNK

Modułowe jednostki pneumatyczne pick&place firmy SCHUNK to idealne rozwiązanie dla prostych aplikacji.

AUTOMATYKA

RYNEK MODUŁOWY SYSTEM ELEKTRYCZNY Z NAPĘDEM DIRECTDRIVE Modułowe rozwiązania z napędem DirectDrive zapewniają maksymalną precyzję, szybkość i wygodę. Jednostki pick&place wyposażone są w napęd DirectDrive, co oznacza, że są wręcz bezobsługowe. Sprawdzone komponenty, dostosowane do indywidualnych wymagań aplikacji, większa elastyczność dzięki możliwości zaprogramowania skoków oraz liniowy napęd bezpośredni DirectDrive pozwalają na zastosowanie w operacjach przenoszenia i automatycznego montażu niewielkich elementów, z powtarzalnością poniżej 0,05 mm i prędkością do 85 cykli na minutę.

ich wykorzystanie w różnorodnych aplikacjach.

PPU-P może być stosowany w środowisku czystym lub lekko zanieczyszczonym, w operacjach szybkiego i precyzyjnego przenoszenia lub kontrolowanego wciskania detali w procesie zautomatyzowanego montażu. Jest to idealne rozwiązanie, jeśli wymagane są krótkie czasy cykli, a co więcej – nie ma konieczności stosowania rozwiązań mechatronicznych.

PPU-P 10 PPU-P 30

ELM/ELM LDN/LDK maksymalny udźwig skok poziomy skok pionowy powtarzalność liczba cykli na minutę

5 kg

6 kg

0–260 mm 0–260 mm ±0,05 mm

0–500 mm 0–400 mm ±0,05 mm

85

85

Fot. SCHUNK

PPU-P – NAJSZYBSZY PNEUMATYCZNY UKŁAD PICK&PLACE Dzięki inteligentnej technologii PPU-P osiąga 95 cykli na minutę, a równoczesny ruch w osi X i Y pozwala na skrócenie czasu trwania cyklu nawet do 30%, co znacząco zwiększa produktywność systemu. Jednostki pick&place firmy SCHUNK są łatwe w implementacji i proste w obsłudze.

Modułowość, kompaktowe wymiary układu i pełna dowolność pozycjonowania oraz zadania prędkości i przyspieszeń pozwalają na elastyczne 5/2016

maksymalny udźwig skok poziomy skok pionowy powtarzalność liczba cykli na minutę

1 kg

3 kg

145 mm 45 mm ±0,01 mm

210 mm 60 mm ±0,01 mm

95

95

PPU-E NAJSZYBSZA ELEKTRYCZNA JEDNOSTKA Superszybkie aplikacje pick&place gwarantują najwyższą precyzję – wysokowydajna jednostka PPU-E firmy SCHUNK jest najszybszym urządzeniem

pick&place na rynku. Konstrukcja oparta na napędach DirectDrive pozwala na osiąganie prędkości do 110 cykli na minutę – 0,54 s na cykl, wliczając w to czasy otwarcia i zamknięcia chwytaka! Smukły kształt i przepusty mediów przez tylny panel umożliwiają zainstalowanie obok siebie kilku współpracujących urządzeń. Zwarta i lekka konstrukcja pozwala także na minimalizację kosztów energii, a dwa zintegrowane systemy pomiarowe zapewniają wysoką powtarzalność z dokładnością do 0,01 mm. Kompaktowa jednostka pick&place jest doskonałym rozwiązaniem dla zadań montażowych o dużej prędkości.

PPU-E 30 PPU-E 50 maksymalny udźwig skok poziomy skok pionowy powtarzalność liczba cykli na minutę

3 kg

5 kg

0–270 mm 0–100 mm ±0,01 mm

0–280 mm 0–150 mm ±0,01 mm

110

110

WSZYSTKO Z JEDNEGO ŹRÓDŁA SCHUNK oferuje pneumatyczne i elektryczne układy pick&place w konfiguracji kompaktowej i modułowej. Budowa modułowa umożliwia dodatkowe konfiguracje tych układów z rożnymi modelami chwytaków, bez koniecznosci dorabiania interfejsów pośrednich.

Oferując szerokie spektrum modułów chwytakowych, modułów obrotowych i liniowych oraz akcesoriów do robotów, firma SCHUNK zapewnia rozwiązania pozwalające uzyskać maksymalną efektywność zautomatyzowanych procesów. Gdziekolwiek zadania pick&place wymagają maksymalnej precyzji, prędkości i efektywności kosztowej, SCHUNK dostarczy rozwiązanie w celu doskonałej realizacji tych wymagań.

SCHUNK INTEC Sp. z o.o. ul. Puławska 40A 05-500 Piaseczno tel. 22 726 25 00, fax 22 726 25 25 e-mail: info@pl.schunk.com www.pl.schunk.com

91

RYNEK

PRZEKAŹNIKI

W NASZYM ŻYCIU,

CZYLI O AUTOMATYCE, KTÓRA TRAFIA POD STRZECHY

C

hoć obecnie funkcje sterownicze, poza odosobnionymi przypadkami, przejęły przekaźniki programowalne, jak np. produkowane przez Relpol przekaźniki NEED, okazuje się, że wraz z prostotą tworzenia układów sterowania, która jest dzięki nim możliwa, znacząco wzrosła ich liczba. Powoduje to ogromny wzrost zastosowania przekaźników jako elementów separacyjnych i wykonawczych. Zmiana, jaka dokonuje się w automatyce przemysłowej, wywołana dążeniem do tworzenia nowoczesnych układów oraz chęcią uzyskania większej konkurencyjności, skłania automatyków do szukania rozwiązań, które odbiegają od utartych standardów.

Coraz częściej do zasilania niewielkich silników, grzałek i obwodów jednofazowych zamiast styczników stosowane są wysokoprądowe przekaźniki. Wielu automatyków zaczyna zadawać sobie uzasadnione pytanie, czy oszczędność związana z wielkością, prostotą wymiany oraz ceną, przy zachowaniu parametrów elektrycznych, nie jest warta tego, aby spróbować nowego podejścia.

WIĘCEJ ZASTOSOWAŃ Okazuje się również, że zgodnie z naszą naturą, która dąży do ułatwienia życia i przyśpieszenia procesów, które nas otaczają, elementy sterujące coraz częściej trafiają do naszych mieszkań i domów, stając się tak powszechne, jak kontakt czy włącznik światła. Choć i tu możemy spotkać pewne bariery, jak to, że już sama nazwa „przekaźnik przemysłowy” kieruje nasze myślenie 92

P R O M O C J A

na określone zastosowanie produktu. To właśnie systemy sterowania budynkami stały się nowym motorem dla produktów tak mocno przecież kojarzonych z automatyką zawodową.

DOPASOWANE DO POTRZEB Przekaźniki znalazły swoje zastosowanie w centralach klimatyzacyjnych i wentylacyjnych, szafach sterowania oświetleniem czy rozdzielniach głównych, stając się niezastąpionym elementem wykonawczym. Spowodowało to konieczność stworzenia produktów, które będą dostosowane do wymogów rynku – takich jak wysokie parametry prądowe, odporność na obciążania o charakterze indukcyjnym i pojemnościowym oraz dostosowanie do szybkiego montażu dużej liczby komponentów. Stąd zrodził się pomysł rozwoju linii przekaźników interfejsowych oraz przekaźników serii w technologii Inrush.

AUTOMATYKA

Fot. Relpol

Ostatni okres dla firmy Relpol to intensywne budowanie świadomości klientów, że technologia przekaźnikowa przechodzi swój renesans. Przez wiele lat przekaźniki kojarzone były z elementami sterowniczymi lub produktami wyspecjalizowanymi do pełnienia swych standardowych funkcji dla energetyki zawodowej oraz przemysłu. Czas pokazuje, że znajdują one coraz szersze zastosowanie i konieczna jest zmiana w postrzeganiu tego produktu.

RYNEK

RM85 Inrush

Przekaźnik interfejsowy PIR6WB-1PS

W większości sytuacji kłopoty z obciążeniami indukcyjnymi lub pojemnościowymi rozwiąże zmiana materiału zestyku. W sytuacji, w której dochodzi do załączania większych obciążeń może dojść do „sklejania się przekaźnika”, więc pierwszym krokiem, jaki należy podjąć podczas projektowania układu jest sprawdzenie, jaki jest charakter obciążenia. W katalogu firmy Relpol dokładnie opisane są rodzaje obciążeń oraz materiały zestyków, jakimi dysponuje firma.

Jeśli ten krok nie jest wystarczający, z pomocą przychodzą przekaźniki wysokoprądowe.

PRZEKAŹNIK RM85

Fot. Relpol

R E K L A M A

Jedną z flagowych pozycji, która doskonale zakorzeniła się w sterowaniu oświetleniem lub małymi silnikami jest przekaźnik firmy Relpol – RM85 Inrush. Przekaźnik o prądzie znamionowym 16 A przy 250 V AC1 w szczycie przez 20 ms możemy przeciążyć aż do 80 A, co powoduje, że nawet duże zasilacze lamp ledowych i inne źródła światła o ciężkim starcie przestają być kłopotem. Przekaźnik możemy zamocować na szynie TH za pomocą podstawek GZT80, GZM80 i GZ80. Dodatkowo do zastosowanych podstawek możemy

5/2016

93

RYNEK dobrać dodatkowe akcesoria, takie jak: szyny grzebieniowe, moduły sterujące, płytki opisowe czy wyrzutniki, co pozwoli stworzyć profesjonalny i czytelny układ sterowania.

zmiany sposobu wyprowadzenia czy gabarytów, w ręce automatyków oddany został jeszcze doskonalszy produkt.

PRZEKAŹNIK RM83

Kolejny produkt oferowany jako element wykonawczy, to przekaźnik RUC. Przekaźnik o obciążalności prądowej stałej zestyków 16 A przy 250 V oraz 10 A przy 400 V w kategorii obciążenia AC1 może w szczytowym momencie poboru załączać nawet 40 A. Bardzo często znajduje on zastosowanie w miejscach, gdzie powszechnie stosowane były styczniki. Gabaryty oraz możliwość ekspresowej wymiany dzięki gniazdu GUC11 powodują, że w wielu miejscach wypiera on tradycyjne rozwiązania. Wieloletnia jego obecność w ofercie firmy Relpol, podobnie jak i certyfikaty oraz uznania, to potwierdzenie, że ten produkt cechuje się świetnymi parametrami elektrycznymi oraz mechanicznymi. RUC jest coraz częściej spotykany w projektach i znajduje powszechne zastosowanie w automatyce budynkowej oraz systemach klimatyzacji i wentylacji. Posiadany certyfikat ko-

W sytuacji, gdy 80 A w szczytowym momencie poboru mocy okaże się niewystarczające, Relpol przygotował specjalne wykonanie przekaźnika RM83. Produkt również cechuje się obciążeniem znamionowym 16 A przy 250 V AC1, ale jego zdolności przeciążeniowe są zdecydowanie większe.

Przez 20 ms RM83 może przenieść obciążenie 120 A. Przekaźnik w wykonaniu specjalnym, tak samo jak przekaźnik RM85 Inrush, ma jedynie styki zwierne.

PRZEKAŹNIKI SERII R…N Zwiększenie wymogów stawianych przekaźnikom w nowych realiach spowodowało udoskonalenie konstrukcji powszechnie uznanej serii przekaźników R2, R3, R4. Stąd przy konstruowaniu unowocześnionej serii przekaźników R2N, R3N, R4N wzięto pod uwagę wiele uwag specjalistów z zakresu automatyki. Wzmocniono całą konstrukcję przekaźnika i zwiększono funkcjonalność wskaźnika mechanicznego. Do wykonania płytki stykowej i przegrody izolacyjnej zastosowano najnowszej generacji tworzywo izolacyjne Poliamid PA66. W elektromagnesie wprowadzono innowacyjną technologię łączenia elementów, która gwarantuje pewniejsze działanie przekaźnika. Dzięki temu, bez

PRZEKAŹNIK RUC

Przekaźniki przemysłowe RUC

lejowy sprawia z kolei, że jest to jedno z najczęściej wybieranych rozwiązań w wagonach oraz lokomotywach.

PODSUMOWANIE Przekaźniki coraz częściej przestają pełnić proste funkcje. Stawia się im coraz większe wymagania. Dzięki unikalnym cechom są powszechnie wybierane jako elementy wykonawcze. Coraz częściej mamy z nimi do czynienia w naszych domach i mieszkaniach, gdzie bez konieczności stawiania wielkiej rozdzielnicy chcemy zapewnić sobie możliwie największy stopień zautomatyzowania. Stają się też niezastąpionym elementem w automatyce przemysłowej, mając przed sobą nowe, ambitne zadania.

RELPOL SA

Nowa linia przekaźników R2N, R3N, R4N

94

ul. 11 Listopada 37, 68-200 Żary tel. 68 47 90 822, 850 fax 68 47 90 824 e-mail: sprzedaz@relpol.com.pl www.relpol.pl

AUTOMATYKA

RYNEK

SCADA SYSTEM PROMOTIC – 25 LAT ISTNIENIA Na rynku nie ma dziś zbyt wielu produktów, które potrafią się utrzymać pod taką samą marką przez 25 lat. O wiele rzadziej zdarza się to w segmencie automatyki przemysłowej.

Do takich wyjątków można zaliczyć SCADA system PROMOTIC, który z dumą nawiązuje do swojej „prehistorii”, kiedy działał jeszcze na platformie MS-DOS a słowo Windows w kontekście informatyki było znane tylko garstce fachowców.

J

uż na początku lat 90. XX w. PROMOTIC był z powodzeniem stosowany do odczytywania oraz wizualizacji danych technologicznych w wielu lokalizacjach w ówczesnej Czechosłowacji. Wdrażano go w różnych segmentach przemysłu jako narzędzie do monitoringu produkcji, energetyki, emisji spalin, gospodarki wodnej, nadzoru magazynów oraz innych. Wdrożenia realizowano zawsze w jedynym celu: zaoferowania użytkownikom wymaganej funkcjonalności oraz niezawodności w bardzo korzystnej cenie.

Fot. Relpol, Microsys

EWOLUCJA CZY REWOLUCJA W ostatnich 25 latach doszło do wielu zmian. MS-DOS dla wielu stał się tylko dziwnym skrótem, którego znaczenie trzeba znaleźć za pomocą wyszukiwarki Google. System PROMOTIC również zmienił się nie do poznania, jednak nie zmieniła się jego podstawowa filozofia i nadal jest utrzymywana równowaga pomiędzy wysokiej jakości technologią a konkurencyjną ceną.

5/2016

SERWER WEBOWY Aktualnie PROMOTIC, poza standardowymi funkcjami, wspólnymi dla systemów SCADA, zawiera również zintegrowany serwer webowy, który umożliwia automatyczne udostępnianie paneli graficznych dla dowolnych urządzeń (smartfon, tablet itd.) z zainstalowaną przeglądarką internetową, niezależnie od ich platformy (Android, iOS itd.).

użytkowania w trybie freeware, czyli darmowo, z zachowaniem pełnej funkcjonalności i bez ograniczenia czasu pracy. W tym trybie system umożliwia wykorzystanie wszystkich driverów komunikacyjnych oraz interfejsów standardowych. Jedyne ograniczenia to maksymalna liczba 30 zmiennych aplikacji oraz maksymalna liczba 10 paneli graficznych.

BAZY DANYCH

JUBILEUSZOWY RABAT

PROMOTIC umożliwia również podłączenie do systemów bazodanowych – od prostych plikowych baz danych (np. Access), poprzez bazy danych typu klient/serwer (np. MS SQL, MySQL, Firebird), aż po nadrzędne systemy informacyjno-bazodanowe (np. SAP, PI).

Firma zaprasza do wspólnego świętowania obchodów 25-lecia SCADA systemu PROMOTIC. Z tej okazji wszystkim klientom umożliwia zakup środowiska deweloperskiego PROMOTIC ze specjalną jubileuszową zniżką 25%.

Produkt można zamówić wysyłając mail lub na stronie http://www.promotic.eu/ pl/promotic/price/orders.htm.

PROMOTIC, oprócz zabudowanych driverów do komunikacji przy pomocy różnych protokołów: S7, Modbus, M-Bus, BACnet, SNMP, CIP, MELSEC, FINS itp., zawiera również wsparcie interfejsów standardowych typu OPC, DDE, ActiveX, XML itp.

Następną ważną właściwością systemu PROMOTIC jest możliwość jego

Robert Siwek

RÓŻNE FORMY KOMUNIKACJI

P R O M O C J A

Sales Manager

MICROSYS, spol. s r.o.

Tavičská 845/21 703 00 Ostrava Vítkovice tel. +420 556 205 707 www.promotic.eu

95

RYNEK

NAJPOPULARNIEJSZY

SYSTEM SZAF STEROWNICZYCH S

zafa sterownicza TS 8, której 10-milionowy egzemplarz wyprodukowano w tym roku, znajduje zastosowanie w 92 proc. z 1005 branż na całym świecie i w ciągu 15 lat opanowała praktycznie wszystkie rynki przemysłowe. Do kluczowych branż należą: przemysł budowy maszyn, urządzeń sterowniczych i rozdzielczych, motoryzacja, energetyka, a także IT oraz telekomunikacja. Do ważnych obszarów zastosowań tego solidnego i popularnego systemu szaf należy także przemysł spożywczy i przetwórczy.

Na ten system postawiły znane firmy, m.in. niemiecki Siemens WKC, jeden z wiodących dostawców aparatury rozdzielczej i usług inżynieryjnych na europejskim rynku budowy maszyn. – Dzięki TS 8 jako platformie modułowego systemu Rittal oraz kompatybilnej technologii klimatyzacji i rozdziału mocy możemy spełniać różne wymagania klientów – potwier-

dza Hans-Peter Kasparick, dyrektor ds. inżynierii i produkcji w Siemens WKC. Do najważniejszych czynników sukcesu TS 8 zalicza się dużą elastyczność i efektywność, wysokie standardy jakości i bezpieczeństwa oraz dostępność na całym świecie.

DUŻA ELASTYCZNOŚĆ I EFEKTYWNOŚĆ Platforma modułowego systemu „Rittal – The System.” umożliwia konstruowanie dopasowanych rozwiązań dla rozdzielni, automatyki przemysłowej, inteligentnych budynków oraz centrów danych dzięki optymalnemu współdziałaniu komponentów mechanicznych, klimatyzacji i rozdziału mocy. Klienci nie muszą więc używać różnych typów szaf do różnych zastosowań, lecz zawsze mogą korzystać z zalet jednolitej i uniwersalnej platformy systemowej oraz kompletu akcesoriów.

Kusi Kusi wyglądem, wyglądem, imponuje imponuje doświadczeniem. doświadczeniem.

96

AUTOMATYKA

Fot. Rittal GmbH & Co. KG.

W 1999 r., pod hasłem „w końcu nieskończone możliwości„, Rittal wprowadził na rynek system szaf sterowniczych TS 8 – takie były początki.

Dzisiaj ta będąca podstawą modułowego systemu „Rittal – The System.” szafa szeregowa jest światowym standardem technologii szaf sterowniczych w niemal wszystkich branżach.

Po wyprodukowaniu 10 milionów egzemplarzy TS 8 uważa się za najpopularniejszy system szaf sterowniczych na świecie.

RYNEK Stale opracowywane są nowe produkty czy akcesoria, jak np. system cokołów Flex-Block do beznarzędziowego montażu. Poza tym znacznych oszczędności czasu i kosztów dostarczają konstruktorom urządzeń pomysłowe nowości, jak wsparcie pozycjonowania, możliwość montażu jednoosobowego, beznarzędziowe mocowanie zatrzaskowe czy powiększona przestrzeń do szybkiej instalacji akcesoriów.

Oprócz idealnego zgrania dopasowanych komponentów klimatyzacji i rozdziału prądu, na bazie TS 8 możliwe jest także wykorzystanie synergii z innymi typami obudów Rittal. Używając jednolitego zestawu akcesoriów, np. dla systemu szeregowego TS 8, szafy pojedynczej SE 8, szafy kompaktowej CM, szafy PC czy systemu TP TopPult, konstruktorzy urządzeń oszczędzają sporo czasu i pieniędzy.

Fot. Rittal GmbH & Co. KG.

WYSOKA JAKOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO Unikalną pozycję TS 8 na rynku zapewnia także wysoka klasa ochrony przed korozją, jaka jest stosowana w przemyśle motoryzacyjnym. Trójetapowa obróbka powierzchni z nanoceramiczną obróbką wstępną, elektroforezowym gruntowaniem zanurzeniowym i powlekaniem proszkowym zapewnia optymalną ochronę powierzchni. Wysokie standardy jakości i zadowolenie klientów na całym świecie gwarantuje własne, akredytowane laboratorium ja-

kości w centrali firmy w Herborn. Bada się w nim jakość i bezpieczeństwo produktów według norm europejskich oraz światowych. Dzięki wszystkim najważniejszym międzynarodowym aprobatom szafy TS 8 są dostępne dla prawie wszystkich branż na całym świecie.

OGÓLNOŚWIATOWA DOSTĘPNOŚĆ Początkowo TS 8 były produkowane tylko w Niemczech. Teraz są wytwarzane także w czterech innych krajach: Anglii, Indiach, USA oraz Chinach i wraz z akcesoriami są dostępne globalnie.

64 spółki-córki Rittal dbają o to, by dotarły do klientów na całym świecie.

Klienci cenią sobie natychmiastową dostępność w około 90 magazynach na świecie i potwierdzają, że jest to decydujący argument przy ponownym zakupie. Poprzez uruchomienie nowego centrum globalnej dystrybucji w Haiger oraz nowego centrum dostaw w Korei (Incheon Songdo) Rittal podkreśla swoje zaangażowanie w poszerzanie działalności międzynarodowej oraz utrzymanie terminów dostaw i dostępności TS 8 na najwyższym poziomie na całym świecie.

Z HERBORN DO NOWEGO JORKU Dotychczas wyprodukowanych 10 milionów szaf sterowniczych TS 8, ustawionych w szereg (przy szerokości

Wysoka elastyczność, efektywność, jakość i bezpieczeństwo – to cechy, które sprawiły, że TS 8 stał się wiodącym produktem na całym świecie. Nasi klienci mogą w bardzo krótkim czasie realizować indywidualne rozwiązania szaf sterowniczych w oparciu o unikalną gamę akcesoriów.

Dzięki prostocie i wysokiej standaryzacji w TS 8 prawie wszystko odbywa się intuicyjnie. dr Thomas Steffen szef działu badań i rozwoju w Rittal

600 mm), miałoby łączną długość 6000 km. To odpowiada odległości z Herborn do Nowego Jorku.

RITTAL Sp. z o.o. ul. Krakowiaków 48, 02-255 Warszawa www.rittal.pl R E K L A M A

Obudowy Obudowysterownicze sterowniczeKompakt KompaktAE AE ◾ ◾Szybki Szybkimontaż montaż ◾ ◾Łatwa Łatwazabudowa zabudowawewnętrzna wewnętrzna ◾ ◾Międzynarodowe Międzynarodoweaprobaty aprobaty ◾ ◾Dostępność Dostępnośćponad ponad5050wariantów wariantów wprost wprostz magazynu z magazynu

je je

www.rittal.com/06ae www.rittal.com/06ae

9/2015

www.rittal.pl www.rittal.pl

97

RYNEK

ZAWORY REGULACYJNE

Marcin Safinowski

Fot. 1. Zawór pierwszeństwa serii VV300 firmy Valmark

98

Z

awory regulacyjne stosowane są jako elementy wykonawcze w układach automatyki i zdalnego sterowania, do regulacji przepływu cieczy i gazów. Używane są w ciepłownictwie, klimatyzacji oraz wentylacji, a także wielu różnych gałęziach przemysłu.

Regulatory można podzielić na regulatory bezpośredniego działania, w których energia niezbędna do działania pochodzi z obiektu regulacji.

Drugi rodzaj to taki, w którym regulatory muszą być zasilane energią zewnętrzną (pneumatycznie, elektrycznie czy hydraulicznie).

W regulatorze bezpośredniego działania element pomiarowy, napęd i element wykonawczy najczęściej stanowią jedną całość. Zaletą tego rozwiązania jest prosta budowa i niski koszt wytworzenia. Wadą jest możliwość wykonywania jedynie regulacji stałowartościowej oraz mała dokładność regulacji spowodowana histerezą i odchyłką statyczną.

Zasada działania regulatorów ciśnienia polega na zmniejszaniu przepływu, gdy ciśnienie jest za duże i zwiększaniu przepływu w przypadku, gdy ciśnienie jest za małe. Zazwyczaj regulatory nie mają możliwości zmiany współczynnika wzmocnienia oraz realizacji regulacji programowej, są one produkowane jako regulatory proporcjonalne P. Z właściwości obiektu regulacji oraz z konstrukcji regulatora wynika wartość współczynnika wzmocnienia. W regulatorach bezpośredniego działania mechanicznie jest nastawiana wartość zadana.

W systemach ogrzewania, klimatyzacji i procesach chemicznych regulatory bezpośredniego działania stosowane są do regulacji ciśnienia, różnicy ciśnień, przepływu, tempera-

tury (regulatory temperatury ciepłej wody, termostaty przygrzejnikowe, ograniczniki temperatury powrotu itp.), poziomu. Przykładowo w ciepłownictwie stosowane są również jako wielofunkcyjne regulatory bezpośredniego działania, do jednoczesnej regulacji różnicy ciśnień i przepływu wody sieciowej w węźle.

BUDOWA REGULATORÓW REGULATOR RÓŻNICY CIŚNIEŃ Regulatory różnicy ciśnień bezpośredniego działania z ogranicznikiem przepływu zbudowane są z korpusu regulatora, siłownika membranowego, sprężyny, grzyba, trzpienia, ogranicznika przepływu. Ich działanie polega na takim sterowaniu grzybem, by nastawiona różnica ciśnień była stała.

REGULATOR RÓŻNICY CIŚNIEŃ I PRZEPŁYWU Regulator różnicy ciśnień i przepływu bezpośredniego działania z ogranicznikiem przepływu jest wyposażany w dwie membrany. Za pomocą górnej membrany regulowany jest przepływ, a za pomocą dolnej różnica ciśnień.

Pierwszeństwo ma zawsze sygnał silniejszy.

Na skutek rozwoju technologii procesów przemysłowych zwiększyły się wymagania dotyczące instalacji w zakresie wielkości ciśnień, przepływów i temperatury. Standardowe rozwiązania nie gwarantują właściwego działania w warunkach zagrożenia erozją, kawitacją, szokami termicznymi, przepływem ponaddźwiękowym, nadmiernym hałasem. Opisane zjawiska działają bardzo niekorzystnie na armaturę. Są one zagrożeniem dla trwałości i bezpieczeństwa instalacji AUTOMATYKA

Fot. Valmark, Zakłady Automatyki POLNA SA

Zawory regulacyjne stosowane są już od prawie stu lat. Zasadnicza konstrukcja niewiele się zmieniła. Rozwój konstrukcji zaworów polega na dodawaniu dodatkowych elementów w celu wyeliminowania kawitacji, zmniejszenia erozji i obniżenia hałasu.

RYNEK TERMOSTATY ZABEZPIECZAJĄCE

oraz wymagają zastosowania rozwiązań wpływających na eliminację lub redukcję tych zagrożeń. Obecne rozwiązania techniczne zmierzały do podziału spadku ciśnienia na zaworze do wartości poniżej wartości krytycznych przez zastosowanie zaworów klatkowych, grzybów wielostopniowych i innych rozwiązań antykawitacyjnych.

Termostaty zabezpieczające stosowane są: – do zabezpieczania wymienników ciepła i kotłów przed nadmiernym wzrostem temperatury czynnika grzejnego, – jako termostaty ze stykiem przełączającym i automatycznym powrotem do zadanego położenia, – jako termostaty ze stykiem otwierającym i blokadą (powrót do zadanego położenia po naciśnięciu przycisku wyzwalacza tylko po spadku temperatury poniżej wartości granicznej – reset), – do zabezpieczania nagrzewnic elektrycznych przed nadmiernym wzrostem temperatury.

ZAWORY PIERWSZEŃSTWA Inną grupą zaworów regulacyjnych są zawory pierwszeństwa (fot. 1). Zawory pierwszeństwa stanowią połączenie zaworu priorytetu i regulatora ciśnienia. Stosuje się je w celu zapewnienia pierwszeństwa zaopatrzenia w wodę bardzo ważnych fragmentów sieci wodociągowej. Reszta odcinków sieci jest zasilana dopiero, gdy pojawi się dostateczna ilość wody. Kolejną funkcją zaworów pierwszeństwa jest regulacja ciśnienia wyjściowego zabezpieczającego instalację po stronie wylotowej przed przekroczeniem zadanego ciśnienia.

Fot. Valmark, Zakłady Automatyki POLNA SA

REGULATORY DWUSTAWNE Regulacja dwustawna jest regulacją nieciągłą. W zależności od tego, czy sygnał uchybu jest dodatni, czy ujemny wielkość sterująca przyjmuje dwie wartości: minimalną lub maksymalną. Maksymalna wartość wielkości sterującej oznaczana jest zwykle jako umowne 1, natomiast minimalna jako 0. Wartość 1 oznacza włączenie sygnału wyjściowego z regulatora natomiast wartość 0 oznacza wyłączenie sygnału wyjściowego.

Sygnał sterujący przełącza się po przejściu sygnału uchybu przez obszar strefy histerezy. Obszar histerezy zapobiega zbyt częstemu działaniu mechanizmu załączającego regulatora (np. styki elektryczne) oraz zmniejsza częstotliwość załączania urządzeń wykonawczych. Sygnał wyjściowy układu regulacji oscyluje pomiędzy dwiema granicami strefy histerezy.

Na podstawie częstotliwości, amplitudy oraz wartości średniej oscylacji ocenia się jakość regulacji dwustawnej. Regulatory dwustawne są proste 5/2016

PRZEGLĄD DOSTAWCÓW REGULATORÓW Fot. 2. Zawór regulacyjny typu Z firmy POLNA

w budowie i działaniu oraz tanie. Stosuje się je jako regulatory wilgotności (higrostaty) oraz regulatory poziomu cieczy. Znalazły szerokie zastosowanie w klimatyzacji i ciepłownictwie, jako urządzenia zabezpieczające przed niedopuszczalnym wzrostem lub spadkiem temperatury (termostaty) oraz ciśnienia (presostaty). Termostatem nazywamy urządzenie składające się z regulatora i czujnika temperatury.

W termostatach najczęściej stosowane są czujniki rozszerzalnościowe: bimetalowe, membranowe lub prętowe.

Bimetale to połączone razem dwa metalowe paski o różnej rozszerzalności cieplnej. Czujnik prętowy stanowią dwa powiązane ze sobą pręty.

Jeden z materiału o dużej rozszerzalności cieplnej, drugi wykonany z inwaru o bardzo małej rozszerzalności cieplnej.

Czujniki membranowe wykorzystują zjawisko rozszerzalności cieczy (nafta) i gazów (butan, fluorowęglowodór np. freon) oraz zjawisko adsorbcji, czyli procesu wiązania się cząsteczek, atomów lub jonów na powierzchni lub granicy faz fizycznych, powodującego lokalne zmiany stężenia.

Szeroki zakres zaworów regulacyjnych i regulatorów bezpośredniego działania przeznaczonych do zastosowań przemysłowych mają w swojej ofercie Zakłady Automatyki POLNA. Zawory regulacyjne typu Z są dostępne o średnicach od DN 15 do DN 250 i ciśnieniach do PN40.

Duży zakres wykonań materiałowych i odmian konstrukcyjnych powoduje, że zawory te stosowane są w wielu dziedzinach przemysłu, jak: energetyka, ciepłownictwo, przemysł chemiczny, przemysł papierniczy, spożywczy, hutnictwo, górnictwo itp. Zawory firmy POLNA, dzięki zastosowaniu wysokiej jakości materiałów oraz technik ulepszania powierzchniowego (dogniatanie, stellitowanie, obróbka cieplna, powłoki CrN), charakteryzują się dużą trwałością i niezawodnością działania.

W układach automatyki i zdalnego sterowania zawory Zakładów Automatyki POLNA są stosowane jako elementy wykonawcze w układach automatyki i zdalnego sterowania. Służą one do regulacji natężenia przepływu cieczy i gazów w przemyśle chemicznym, hutnictwie, okrętownictwie itp.

Mogą być dostarczane bez napędów lub z napędami. Standardowymi napędami są siłowniki pneumatyczne membranowo-sprężynowe produkcji Zakładów Automatyki POLNA. 99

RYNEK

NAZWA FIRMY

ZAKRES ŚREDNIC DN

ZAKRES WSPÓŁCZYNNIKA Kv

ZAKRES TEMPERATURY

ZAKRES CIŚNIEŃ PN

POLNA (zawór typu Z) POLNA (zawór typu Z1A i Z1B) POLNA (zawór typu Z3) POLNA (zawór typu Z1B-M) POLNA (zawór typu Z33 z grzybem obrotowym z napędem elektrycznym) POLNA (zawór typu Z33 z grzybem obrotowym) POLNA (zawór typu Z10) POLNA (zawór typu ZH) Danfoss Samson Honeywell

15–250 15–400 15–300 25–300

0,01–800 m3/h 0,01–2200 m3/h 0,63–1350 m3/h 0,01–1350 m3/h

–196…+450 °C –196…+650 °C –196…+650 °C –196…+650 °C

10–40 10–630 10–400 16–400

25–300

3–1800 m3/h

–46…+450 °C

10–40

25–300

3–2160 m3/h

-46…+450 °C

10–40

20–300 15–100 15–250 15–250 50–200

4–1930 m3/h 0,01–160 m3/h 4–400 m3/h 0,07–420 m3/h 28–380 m3/h

–196…+650 °C –40…+260 °C do +200 °C –10…+220 °C do +70 °C

16–160 10–40 do 40 do 40 do 25

Tab. Przykłady zaworów regulatorów dostępnych na rynku

Firma POLNA posiada w ofercie także zawory z napędem elektrycznym do regulacji ciągłej lub dwupołożeniowej w układach grzewczych wodnych lub parowych oraz w instalacjach klimatyzacyjnych i wentylacyjnych.

Zawory współpracują z siłownikami elektrycznymi takich firm jak: AUMA, Rotork, Controlmatica, Honeywell i innych.

Z kolei firma Valmark ma w swojej ofercie regulatory takich firm jak Danfoss, Samson i Honeywell.

Firma WKM oferuje szeroki zakres regulatorów firmy Danfoss. Regulatory Danfoss składają się: z zaworu regulacyjnego, siłownika z membraną regulacyjną oraz nastawnika różnicy ciśnień. Dostawca posiada w ofercie regulatory ciśnienia, różnicy ciśnień, przepływu i temperatury.

Spółka Termen oferuje regulatory bezpośredniego działania. Przykładowo regulatory typu RCB utrzymują zadaną różnicę ciśnień Δp w przedziałach 0,2–1,6, 1–2,8, 1–3,5 lub 2,5–7 barów. Dopuszczalna temperatura robocza dla regulatora z zaworem kołnierzowym dla wody i pary wodnej to 180 °C lub 80 °C dla gazów niepalnych. Możliwe jest zwiększenie maksymalnej temperatury roboczej do 200 °C dla wykonania specjalnego. Zawór mufowy w regulatorach powoduje, że są one odpowiednie do regulacji wody o temperaturze maksymalnej 150 °C. Regulatory te charakteryzują się: instalacją na zasilaniu lub powrocie, wysoką jakością regulacji oraz re100

gulacją bez udziału energii zewnętrznej. Nie wymagają konserwacji.

W przypadku regulatorów pośredniego działania do regulacji położenia organu zamykającego często służy elektropneumatyczny ustawnik pozycyjny.

Przetworniki elektropneumatyczne zamieniają sygnał wytwarzany w elektronicznych układach regulacji na sygnał pneumatyczny potrzebny do wysterowania siłowników pneumatycznych.

Ustawniki elektropneumatyczne montowane są na zaworach i klapach z napędem pneumatycznym. Pełnią funkcję regulatora jednoparametrowego, który zamienia sygnał 4–20 mA na położenie organu wykonawczego. Ustawniki pozycyjne i przetworniki elektropneumatyczne stosowane są głównie w przemyśle chemicznym oraz wszędzie tam, gdzie ze względu na ochronę przed wybuchem stosowane są układy pneumatyczne. Tego typu urządzenia oferuje firma PREGA Pomiary Regulacja.

Firma Envirotech oferuje m.in. regulatory i siłowniki pneumatyczne firmy POLNA, zawory przelotowe z siłownikiem pneumatycznym i elektrycznym firmy Samson oraz siłowniki elektryczne do regulatorów firmy Danfoss. Spółka ZAP Intec oferuje dużą gamę zaworów regulacyjnych.

Ciekawym przykładem są zawory typu HCVA2 odpowiednie dla ciężkich narażeń erozyjnych. Wykorzystuje się je do regulacji parametrów o najwyższych wymaganiach z dowolnym czasem pracy w warunkach krytycznych.

Zawory typu HCVA2 znajdują zastosowanie w przypadku pracy w warunkach częściowej kawitacji (np. zawory wtryskowe), flashingu (np. regulacja poziomu skroplin w wymiennikach regeneracyjnych) lub jako zawory redukcyjne pary przy małym i średnim spadku ciśnienia (np. redukcja ciśnienia pary do zdmuchiwaczy).

Zawory typu HCVA2 produkowane są jako przelotowe proste. Charakterystycznymi elementami zaworów są: korpus zamknięty głowicą, grzyb prowadzony w tulei oraz wkładane gniazdo dociśnięte klatką dławiącą.

Uszczelkami spiralnymi metalowo-grafitowymi, umieszczonymi w kanalikach, uszczelnione są zarówno głowica zaworu, jak i gniazdo. Taka budowa umożliwia prosty demontaż i montaż zaworu bez użycia specjalnych narzędzi. Czynnik przepływający przez zawór jest rozprężany dwustopniowo.

Stopień pierwszy stanowi zespół grzyb-gniazdo, w stopniu drugim czynnik dławiony jest przez klatkę. Grzyby wykonywane są jako profilowe lub perforowane, a zawory pracują z napływem pod grzyb.

Zawory typu HCVA2 mają średnicę nominalną DN 50–DN 300, ciśnienie pracy PN250–PN400, regulacyjność 50:1 i współczynnik przepływu Kv w zakresie 10–1300 m3/h, w zależności od średnicy.

Marcin Safinowski Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP

AUTOMATYKA

WYDARZENIA

D!CONOMY:

JOIN – CREATE – SUCCEED TARGI CEBIT 2016

Marian Wrzesień, Łukasz Olejnik, Piotr Ryszawa

W

ostatnich latach charakter targów zmienił się z prezentacji rozwiązań kierowanych do odbiorcy końcowego na rozwiązania przeznaczone dla klientów biznesowych i tak też było w tym roku. Hasło przewodnie imprezy: „d!conomy: join – create – succeed” wskazuje, że oferta targów obecnie skupia się na podejmujących decyzje, które napędzają cyfrową rewolucję ostatnich lat. CeBIT stał się miejscem odwiedzanym przez profesjonalistów z takich dziedzin jak sprzedaż, marketing, finanse, bankowość czy ubezpieczenia. Specjaliści

IT stali się raczej współuczestnikami niż grupą docelową. Postępujący cyfrowy przełom powoduje zmianę podziału ról w organizacjach i tym samym struktury odwiedzających targi CeBIT, które stały się miejscem spotkań biznesowych, prezentacji, dyskusji i rozmów na tematy dotyczące szans i problemów związanych z cyfryzacją otaczającego nas świata.

CLOUD – CHMURA PONAD WSZYSTKIM Odwiedzając kolejne hale i stoiska, można było zauważyć kilka kluczo-

Fot. Marian Wrzesień, Łukasz Olejnik, Piotr Ryszawa (PIAP)

Tegoroczne targi szeroko pojętej dziedziny ICT CeBIT odbywały się od 14 do 18 marca 2016 r. na terenach wystawienniczych Deutsche Messe w Hanowerze, gdzie zaprezentowało się 3300 wystawców z 70 krajów. Zgodnie z tradycją każda edycja targów ma kraj partnerski – w tym roku była nim Szwajcaria.

Profesjonalne rozwiązania hostingowe dla IoT

102

AUTOMATYKA

WYDARZENIA

Fot. Marian Wrzesień, Łukasz Olejnik, Piotr Ryszawa (PIAP)

wych, powtarzających się tematów, a także nowe, wcześniej nieeksponowane motywy. Niezmiennie, podobnie jak w ubiegłych latach, ponad wszystkim dominowała wszechobecna chmura (ang. The Cloud). Przetwarzanie danych w chmurze czy aplikacje w chmurze udostępniane jako SaaS (ang. Software as a Service) to najpopularniejsze rozwiązania prezentowane na targach.

Współcześnie prawie każdy z producentów czy deweloperów oferuje aplikacje wykorzystujące funkcjonalność chmury. Od małych, kilkuosobowych firm po takich gigantów jak Salesforce, który mocno promował swoje rozwiązania CRM w przeznaczonej do tego celu osobnej hali. W dobie powszechnego dostępu do Internetu usługi czy aplikacje oferowane w sieci są niejako z automatu przedstawiane jako działające w chmurze. Trend ten widoczny był na tegorocznych targach CeBIT, ale nie tylko producenci oprogramowania idą w tym kierunku. Tendencję tę podchwycili także producenci sprzętu sieciowego i oferują rozwiązania mające zapewnić bezpieczne, niezawodne i wydajne działanie własnej chmury potencjalnego klienta. Dotyczy to rozwiązań profesjonalnych, ale nie zapomniano także o kliencie indywidualnym. Na stoiskach producentów sprzętu klasy SOHO (ang. Small Office/ Home Office) prezentowane były pamięci typu NAS (ang. Network Attached Storage) przedstawiane jako Private.

Oferta rozwiązań Private Cloud firmy Synology

CLOUD – PRYWATNA CHMURA Taka pamięć – podłączona do sieci Internet – zapewnia dostęp do zasobów z każdego usieciowionego miejsca na świecie. Użytkownik takiej chmury ma dostęp do swoich danych nie tylko z komputera, ale także z urządzeń mobilnych, takich jak smartfon czy tablet.

Jeżeli z jakiegoś powodu użytkownik nie chce inwestować we własny sprzęt i infrastrukturę, może skorzystać z rozwiązań i usług prezentowanych przez centra danych i firmy hostingowe.

Na targach CeBIT 2016 dało się odczuć wszechobecność chmury, która łączyła się z innym kluczowym tematem targów: IoT (ang. Internet of Things) – Internetem Rzeczy.

Stoisko firmy FIBARO – rozwiązania dla Inteligentnego Domu

5/2016

IOT – INTERNET RZECZY Internet Rzeczy to pojęcie opisujące zjawisko, które zyskuje na popularności w ostatnich latach, a dotyczy podłączania do sieci Internet urządzeń, których dotychczas do niej nie podłączano. IoT wywodzi się z opisywanych w ubiegłych latach takich pojęć jak Smart Grid, Inteligentny Dom czy Inteligentne Miasta. Wraz z rozwojem koncepcji Inteligentnego Domu, w którym urządzenia są sterowane przez komputer i automatykę, zaistniała potrzeba dostępu do takich systemów nie tylko lokalnie, ale i z oddalonych lokalizacji. Zainspirowało to producentów do opracowania środków umożliwiających podłączanie do Internetu takich urządzeń jak elementy oświetlenia czy wszelkiego rodzaju czujniki, np. temperatury lub wilgotności.

Obecnie do sieci podłączane są także takie urządzenia jak telewizory czy nawet lodówki. IoT to także wszelkiego rodzaju systemy komunikacji instalowane w samochodach, wykorzystujące dostęp do Internetu do pobierania danych o warunkach panujących na drodze, zgłaszania awarii pojazdu i innych danych. Popularnym w ostatnim czasie przykładem IoT z branży automotive są samochody autonomiczne, oczujnikowane i skomputeryzowane, poruszające się bez udziału kierowcy.

IoT to także monitorujące urządzenia medyczne, wysyłające dane o odczytach do chmury, tam przetwarzane i dostarczane w czytelnej 103

WYDARZENIA formie lekarzowi. Dzięki temu lekarz może na bieżąco i zdalnie monitorować stan zdrowia pacjenta. Ciekawym przykładem Internetu Rzeczy są akcesoria wykorzystywane przez żołnierzy w warunkach bojowych czy strażaków w warunkach kryzysowych, np. specjalne hełmy z wbudowanymi wyświetlaczami, pokazującymi aktualne dane o zagrożeniach czy rozkazy dowództwa. Hełmy te można zaliczyć do kategorii inteligentnej „elektroniki noszonej” (ang. wearable technology). W tej samej kategorii mieszczą się urządzenia typu inteligentne zegarki (ang. smartwatch) i okulary (ang. smartglasses).

IoT wkracza też w tak nietypowe rejony zastosowań, jak rolnictwo. Autonomiczne maszyny rolnicze, samodzielnie uprawiające pole czy traktory z podłączeniem do Internetu to nie odległa przyszłość, ale teraźniejszość.

Co mogło dziwić zwiedzających, nieobecny był temat przewodni ubiegłorocznych targów – Industry 4.0. Brak

było wystawców promujących ten temat, co jest dziwne, gdyż przemysł korzystający z możliwości Internetu też mieści się w szerokim pojęciu IoT. Niezależnie od tego Internet Rzeczy to rewolucja, której jesteśmy uczestnikami i trend, który będzie coraz bardziej widoczny. A to, co będziemy w bliskiej przyszłości podłączać do Internetu, jest ograniczone jedynie potrzebami konsumentów i pomysłowością producentów.

BEZZAŁOGOWE STATKI LATAJĄCE – DRONY Tegoroczną nowością organizacyjną targów było wydzielenie dedykowanej hali nr 16 na potrzeby zorganizowania wydarzenia Dronemasters Summit.

Mające tu miejsce prezentacje produktów, prelekcje i zawody dronów przyciągały rzesze zwiedzających.

Bezzałogowe statki latające – popularnie zwane dronami – od kilku lat zyskują na popularności. Oprócz dotychczasowych zastosowań, jak wi-

deofilmowanie wydarzeń w sportach ekstremalnych czy po prostu rozrywka, drony są wykorzystywane do poważniejszych zastosowań. Obecnie do zadań dronów należy także wykonywanie inspekcji linii wysokiego napięcia, tworzenie map terenu czy monitoring ropo- i gazociągów.

Wiele firm widzi przyszłość dronów w transporcie i dostarczaniu przesyłek.

Podczas targów CeBIT 2016 największe rzesze zwiedzających gromadziły się przy arenie zawodów z cyklu Dronemasters. Dzięki sterowaniu za pomocą dedykowanego pada i obrazowi z kamery umieszczonej na dronie, wyświetlanemu na specjalnych goglach noszonych przez operatora, zawodnicy wykazywali się dużymi umiejętnościami w manewrowaniu między przeszkodami.

SCALE11 – STARTUPY W tyku roku, w ramach platformy SCALE11, zostało zaprezentowanych 350 startupów. To już druga edycja tego wydarzenia. SCALE11 jest platfor-

Arena zawodów Dronemasters

104

Hexacopter Aibot X6 UAV firmy Aibotix – dron do mapowania terenu

AUTOMATYKA

Fot. Marian Wrzesień, Łukasz Olejnik, Piotr Ryszawa (PIAP)

Prototyp autonomicznego samochodu koncernu Audi

WYDARZENIA mą przeznaczoną dla firm z branży IT. Pozwala ona na nawiązywanie kontaktów pomiędzy firmami a inwestorami oraz potencjalnymi klientami i pracownikami. Uczestnicy SCALE11 otrzymali od organizatorów targów bardzo atrakcyjną cenowo ofertę 2011 euro za stoisko, podczas gdy ceny pakietów wystawienniczych dla pozostałych firm rozpoczynały się od ponad 5000 euro. Miało to promować szczególne podejście do nowych rozwiązań.

Jednym z ciekawszych produktów zaprezentowanych wśród startupów był produkt CardioSecur Active, który został opracowany przez niemiecką firmę Personal MedSystems GmbH. CardioSecur Active to mobilne EKG przeznaczone do użytku prywat-

Fot. Marian Wrzesień, Łukasz Olejnik, Piotr Ryszawa (PIAP)

Wizualizacja CardioSecure Active

nego przez osoby mające problemy kardiologiczne. Produkt składa się z urządzenia podłączanego do smartfonu (z systemem iOS lub Android) wyposażonego w cztery elektrody mocowane do ciała oraz aplikacji monitorującej pracę serca.

Wchodząca w skład tego rozwiązania aplikacja tworzy wzorzec prawidłowej pracy serca pacjenta. Wszystkie kolejne pomiary są porównywane z zapisanym wcześniej wzorcem.

W przypadku wykrycia nieprawidłowości pacjent natychmiast otrzymuje powiadomienie. Wyniki mogą być także przekazywane do opracowanej przez producenta chmury, a następnie do lekarza opiekującego się pacjentem. Rozwiązanie to może w znaczącym stopniu przyczynić się do ograniczenia zawałów serca. Jest to też idealny przykład synergii wspomnianej wcześniej chmury z IoT. Coraz więcej rozwiązań chmurowych skutkuje coraz większym zapotrzebowaniem na energię elektryczną.

W ramach SCALE11 zaprezentowane zostało Data Center firmy Windcloud 5/2016

GmbH zasilane wyłącznie za pomocą źródeł energii odnawialnej. Głównym źródłem zasilania jest energia pochodząca z farmy wiatrowej. Jako redundantne źródła energii, które można zastosować w prezentowanym rozwiązaniu, wskazano ogniwa słoneczne oraz energię pozyskiwaną z biogazu.

Kolejnym ciekawym rozwiązaniem zaprezentowanym w ramach SCALE11 był produkt firmy Logcom

GmbH – gogle Picavi. To kolejny przykład inteligentnej „elektroniki noszonej”. Są to okulary przeznaczone dla pracowników firm z branży logistycznej posiadających własne magazyny. Okulary o nazwie Picavi pozwalają usprawnić pracę magazynierów dzięki wyświetlaniu w nich informacji o produktach znajdujących się w magazynach, na podstawie kodów kreskowych lub kodów QR. W wielu magazynach przy kompletowaniu zamówień wykorzystywane są ręczne skanery, które powodują, że jedna ręka magazyniera jest zajęta obsługą skanera. Dzięki zastosowaniu okularów Picavi magazynier ma obie ręce wolne, co wpływa na wzrost wydajności oraz bezpieczeństwo pracy.

Dodatkowym atutem okularów jest wspieranie magazyniera w wyszukiwaniu określonych lokalizacji w magazynie. Okulary te zostały przetestowane w magazynie o powierzchni 12 000 m 2 firmy zajmującej się produkcją kosmetyków. W trakcie prowadzonych testów uzyskano oszczędność czasu rzędu 18%, co znacząco wpływa na wydajność pracy.

Opisane powyżej rozwiązania startupów wpisują się we wspomniany rosnący trend Internetu Rzeczy i są potwierdzeniem, że na rynku rozwiązań IoT jest miejsce nie tylko dla wielkich koncernów.

Marian Wrzesień, Łukasz Olejnik Piotr Ryszawa Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP

Gogle Picavi

105

WYDARZENIA

W ŚWIECIE

DRUTÓW, KABLI I RUR

KOLEJNY SUKCES TARGÓW WIRE TUBE Co dwa lata do Düsseldorfu przyjeżdżają wszyscy, którzy zainteresowani są szeroko pojętą branżą drutów, kabli i rur.

Przybywają tu, aby uczestniczyć w odbywających się równolegle dwóch targowych wydarzeniach – targach wire&Tube.

Od wielu lat z roku na rok obie imprezy się rozwijają i umacniają swoją światową wiodącą pozycję w obu sektorach.

Ostatnia targowa edycja jest ewidentnym potwierdzeniem rosnącego znaczenia i zainteresowania tymi wydarzeniami.

Jolanta Górska-Szkaradek

Z

e wszystkich stron świata do Centrum Wystawienniczego w niemieckim Düsseldorfie przybyli zarówno wystawcy, jak i zwiedzający, aby od 4 do 8 kwietnia 2016 r. uczestniczyć w Międzynarodowych Targach Drutu i Kabli – wire 2016 oraz Międzynarodowych Targach Rur – Tube 2016.

Targi wire mają 30-letnią historię.

Na ich premierze w 1986 r. było 488 wystawców z 23 krajów oraz 21 000 gości branżowych. Już wówczas około 45% gości targowych pochodziło z zagranicy. Dla porównania w tegorocznej imprezie targowej uczestniczyło 1337 wystawców z 53 krajów. Ekspozycje targowe zajęły 59 700 m2. Prezentowano różnego rodzaju druty, kable i przewody, maszyny i narzędzia stosowane

w procesach produkcji oraz materiały pomocnicze. Przedstawiono również szereg innowacyjnych urządzeń do pomiaru, kontroli i testów.

Powierzchnia ekspozycyjna Międzynarodowych Targów Rur – Tube była niewiele mniejsza, ponieważ obejmowała ponad 51 100 m2. Stoiska targowe przygotowało 1278 wystawców z 51 krajów. Zaprezentowano całą gamę rur z różnych materiałów, o różnych średnicach i przeznaczeniu.

Ponadto ekspozycje obejmowały maszyny stosowane w ich produkcji oraz przetwarzaniu i obróbce. Spektrum wystawiennicze to również różnego rodzaju surowce, wyposażenie niezbędne do produkcji rur, jak również narzędzia, materiały pomocnicze i urządzenia pomiarowe i kontrolne.

Najważniejsi targowi wystawcy pochodzili (alfabetycznie) z Austrii, Belgii, Chin, Francji, Hiszpanii, Holandii, Indii, Japonii, Korei Południowej, Niemiec, Polski, Szwajcarii, Szwecji, Tajwanu, Turcji, USA, Wielkiej Brytanii i Włoch.

Targi odwiedziło około 69 500 gości ze 130 krajów.

Cyfrowy projektor pomiarowy Keyence do precyzyjnego określania wymiarów za pomocą technologii obrazowania

106

Wiele stoisk na obu imprezach targowych tętniło życiem, ponieważ prezentowane maszyny i różnego rodzaju urządzenia realizowały fragmenty procesów produkcyjnych. Można było zobaczyć m.in. produkcje gwoździ, śrub, nakrętek, gięcie rur i wyrób różnego rodzaju elementów giętych z prętów, sortowanie i pakowanie produktów lub proces pomiarów i konAUTOMATYKA

Fot. J. Górska-Szkaradek (Automatyka)

NIE TYLKO EKSPOZYCJA

WYDARZENIA

HWS.1 – pierwszy na świecie, bezstykowy, ręczny mikrometr optyczny AEROEL do kontroli przewodów, kabli i innych podobnych produktów

Fot. J. Górska-Szkaradek (Automatyka)

troli z zastosowaniem najnowszych technologii. Światowy lider automatyki przemysłowej, firma Keyence, zaprezentowała na stoisku bogatą ofertę. Zwiedzający mogli zapoznać się m.in. z różnego rodzaju czujnikami fotoelektrycznymi i zbliżeniowymi, laserowymi systemami pomiarowymi oraz cyfrowymi mikroskopami z funkcją 3D. Laserowe systemy pomiarowe serii LK charakteryzują się dużą szybkością działania, dokładnością i wydajnością dzięki wykorzystaniu najnowocześniejszych technologii. Z kolei seria TM umożliwia wykonywanie szybkich i precyzyjnych pomiarów w dwóch wymiarach z dokładnością do mikrona, bezpośrednio w linii produkcyjnej.

Włoska firma AEROEL prezentowała własne opracowania laserowych systemów pomiarowych. Ze względu na bezstykowy pomiar urządzenia po-

miarowe Aeroel (mikrometry laserowe i wskaźniki) mogą być stosowane w różnych procesach przemysłowych, umożliwiając szybkie i dokładne pomiary średnicy i kontrolę on-line lub off-line przewodów, kabli i innych podobnych produktów. Zastosowanie światła laserowego umożliwiło opracowanie precyzyjnych instrumentów pomiarowych, które są niewrażliwe np. na zmiany temperatury, wibracje, przepływ produktów, kurz i inne warunki środowiskowe, które normalnie wpływają na wyniki pomiarów w środowisku produkcyjnym.

Precyzyjne urządzenia pomiarowe prezentowała również francuska firma CERSA-MCI. Jej laserowe przyrządy pomiarowe znajdują zastosowanie m.in. do pomiarów bardzo małych średnic drutów i światłowodów oraz pozwalają wykryć defekty powierzchniowe na różnych materiałach.

Amerykańska firma Clinton Instruments pokazała nowy cyfrowy lokalizator uszkodzeń kabla

5/2016

Francuska firma CERSA-MCI prezentowała precyzyjne urządzenia pomiarowe

Amerykańska firma Clinton Instruments pokazała nowy cyfrowy lokalizator uszkodzeń kabla. Urządzenie automatyzuje wykrywanie uszkodzeń kabla, co znacznie skraca czas wykrycia usterki, a tym samym naprawę uszkodzenia lub umożliwia usunięcie fragmentu kabla, „ratując” pozostały produkt.

Na stoisku firmy Hans Schmidt&Co. GmbH prezentowano różnego rodzaju przyrządy kontrolne. Urządzenia firmy Schmidt są sprzedawane na całym świecie – we wszystkich zastosowaniach wymagających najwyższej precyzji i jakości w produkcji i przetwórstwie.

Na obu imprezach targowych bardzo mocno zaakcentowali swoją obecność przedstawiciele chińskich firm.

Ich spectrum ofertowe było bardzo zróżnicowane. Często ciekawe rozwiązania techniczne miały wywieszkę

Bogata oferta przyrządów kontrolnych firmy Hans Schmidt&Co. GmbH

107

WYDARZENIA

z zakazem fotografowania, chociaż należy zaznaczyć, że taka sytuacja pojawiała się również w europejskich firmach.

Na niektórych stoiskach targowych można było spotkać pojedyncze stanowiska z robotami przemysłowymi, które realizowały zadania produkcyjne i wydaje się, że ten kierunek będzie jeszcze bardziej widoczny w kolejnej edycji targów w 2018 r. Podczas tegorocznej edycji obok znanych robotów firmy KUKA czy Universal Robots pojawił się robot chiński. Na stoisku KH-Group firma Hebei Robot Intelligent Equipment Co. Ltd. prezentowała przedstawiciela serii robotów o różnych udźwigach, zasięgu i przeznaczeniu.

Dużym zainteresowaniem cieszyło się stoisko WAFIOS – niemieckiej firmy specjalizującej się w produkcji maszyn do obróbki na zimno drutów i rur oraz

dostawie kompletnych gniazd i linii produkcyjnych. Oficjalnym partnerem firmy jest KUKA – producent robotów, które WAFIOS stosuje w projektowanych gniazdach i liniach w celu maksymalizacji efektywności i wydajności produkcji. Przykład takiego rozwiązania pokazano podczas targów, ale niestety, nie można było fotografować. Dwa roboty KUKA pracowały w idealnej synchronizacji, współpracując z maszyną WAFIOS i wytwarzając z dwóch odcinków wyginanego w różny sposób drutu stojący kwiat.

Firma Accuvision (Tajwan) specjalizuje się w projektowaniu i produkcji maszyn do zautomatyzowanej kontroli optycznej. Zastosowanie maszyn umożliwia wyeliminowanie z procesu produkcji wadliwych produktów.

Prezentowana oferta firmy dotyczyła kontroli optycznej takich produktów jak różnego rodzaju śruby, nity,

Stoisko firmy WAFIOS, dostawcy maszyn, gniazd i linii produkcyjnych

108

Robot przemysłowy był obecny m.in. na stoisku KH-Group (Chiny)

podkładki, nakrętki, ale urządzenia Accuvision mogą być stosowane również np. w przemyśle farmaceutycznym lub elektronicznym. W zależności od potrzeb zamawiającego (liczby sprawdzanych parametrów) w oferowanych urządzeniach stosowana jest zróżnicowana liczba kamer (1–6).

Ciekawie swoją ofertę przedstawiła niemiecka firma SIEBE, specjalizująca się w produkcji różnych maszyn do przetwórstwa tworzyw sztucznych, w tym powlekanych, kolorowych kabli. W produkcji kolorowych kabli ważny jest właściwy ich kolor, ponieważ różnica kolorystyczna między dwoma kablami może być np. istotna dla bezpieczeństwa. Przy kontroli kolorów często stosuje się inspekcję wizualną bazującą na kartach kolorów oraz statyczne systemy pomiarowe. Przy ocenach wizualnych ważne jest m.in. oświetlenie, kąt widzenia oraz wrażli-

Tajwańska firma Accuvision prezentowała urządzenia do kontroli optycznej

AUTOMATYKA

Fot. J. Górska-Szkaradek (Automatyka)

Na targach silnie zaakcentowały swoją obecność chińskie firmy

WYDARZENIA

Firma SIEBE zademonstrowała, jak złudne mogą być wyniki w przypadku oceny wizualnej

wość obserwatora. Jak złudne mogą być wyniki, pokazano na przykładzie kostki Rubika. Wybrano dwa kwadraty – żółty i brązowy, które po przysłonięciu kostki z wyjątkiem tych dwóch pól widać jako brązowe.

Firma SIEBE opracowała urządzenie do kontroli koloru produkowanego kabla, w którym zastosowała własny, automatyczny system do obiektywnego i powtarzalnego pomiaru barw (SIEBE Colour Match – SCM). Oferta firmy obejmuje wersje do pracy on-line oraz off-line.

EKSPOZYCJE FIRM POLSKICH

Fot. J. Górska-Szkaradek (Automatyka)

Firmy z Polski uczestniczyły w obu targowych imprezach. W targach Tube uczestniczyło 15 firm: AGD Pasterski, ATS, BTH Elstar, BTH Import Stal, Ferrum, Huta Łabędy, Izostal, KRAIS Tube Expanders, Mazur Energy, Nova Tra-

ding, Polfin, Seco/Warwick Europe, Stal Impex, Stalprodukt, Tasta Armatura, Walcownia Rur Silesia, Wuppermann Polska.

Polskie firmy na targach wire to łącznie 13 firm: BHH Mikrohuta, CMC Poland, Drumet Liny i Druty, ITALMEC, KGHM Polska Miedź, Metalurgia, NOTA Zakład Mechaniki Precyzyjnej Stanisław Szymczyk, NPA Skawina, Silspek Rubber, Tartak Zębowo, Technodiament, Technokabel, WOLCO. Obecny wśród wystawców Technokabel prezentował bogatą ofertę kabli do automatyki, sterowania, sygnalizacji, transmisji danych, instalacji alarmowych, kable telekomunikacyjne i przeciwpożarowe, audio-wideo, jak również kable elektroenergetyczne bezhalogenowe zachowujące swoje funkcje podczas pożaru. Te ostatnie z wymienionych kabli powinny być instalowane w obiektach o podwyż-

Wraz z ekspozycją Technokabla prezentowała się spółka Technodiament z ofertą narzędzi i urządzeń dla przemysłu kablowego

5/2016

szonych wymaganiach przeciwpożarowych. Kable te zapewniają podtrzymanie funkcji elektrycznych instalacji przez 90 minut i dopływ energii elektrycznej do urządzeń, których działanie jest niezbędne podczas pożaru oraz jego gaszenia.

Organizator targów wire&Tube, Messe Düsseldorf, po raz kolejny odniósł sukces. Już dzisiaj zaprasza na następną edycję wire&Tube, która odbędzie się w Düsseldorfie za dwa lata, również w kwietniu, ale nieco później – od 16 do 20 kwietnia 2018 r.

Można się spodziewać, że kolejna impreza zdominowana będzie przez „gorące” dzisiaj tematy Przemysłu 4.0 i Internetu Rzeczy, które na tegorocznych imprezach były akcentowane na niektórych stoiskach.

Jolanta Górska-Szkaradek AUTOMATYKA

Mikrohuta, lider na polskim rynku wśród producentów wyrobów ciągnionych, który specjalizuje się m.in. w produkcji wyrobów ze stali nierdzewnych, zaprezentowała się na zbiorowym stoisku Valbruna Group

109

BIBLIOTEKA SZCZUPŁE SYSTEMY WYTWARZANIA Marek Dudek Wydawnictwo Difin rok wydania: 2016, objętość: 392 strony, oprawa: miękka

Szczupłe systemy wytwarzania są postrzegane jako zbiory wydzielonych elementów, ich wzajemnych relacji i powiązań, które są najlepiej przystosowane do zmieniającego się otoczenia produkcyjnego. Dominującą rolę w działalności wytwórczej zawdzięczają swoim cechom ukierunkowanym na rozwój i minimalizację kosztów funkcjonowania. W książce zebrano i opracowano problematykę szczupłych systemów wytwarzania, zamieszczono też własne przemyślenia i wyniki badań. Prowadzone od dziesięciu lat badania własne w zakresie zorganizowania systemów wytwarzania pozwoliły na wyciągnięcie licznych wniosków, mogących odgrywać rolę tez naukowych. Dowody, wnioski oraz sugestie zamieszczono w publikacji w miejscach, w których zidentyfikowano luki badawcze, dopełniając w ten sposób przeprowadzoną analizę literaturową oraz w zakończeniu.

PROJEKTOWANIE SZCZUPŁYCH SYSTEMÓW WYTWARZANIA. WYBRANE ZAGADNIENIA Marek Dudek Wydawnictwo Difin rok wydania: 2016, objętość: 428 stron, oprawa: miękka

Publikacja jest drugą częścią serii związanej z zarządzaniem szczupłymi systemami wytwarzania. Pierwszą część stanowi tytuł „Szczupłe systemy wytwarzania”. Autor (specjalista z zakresu zarządzania produkcją, w szczególności z projektowania systemów wytwórczych) dzieli się w książce doświadczeniem i wiedzą na temat projektowania szczupłych systemów wytwarzania (stanowisk roboczych i powierzchni transportowo-magazynowych), przybliżając Czytelnikowi niezbędne informacje oraz wskazując rozwiązania, metody i narzędzia przydatne w procesach szczupłego projektowania (ang. Lean Design). Prezentuje także sprawdzone w praktyce rozwiązania projektowe wykorzystane przez wiele przedsiębiorstw przemysłowych ukierunkowanych na skuteczny i efektywny przepływ procesów.

CONTROLLING PROCESÓW. JAK WDROŻYĆ?

Magdalena Chomuszko Wydawnictwo Naukowe PWN rok wydania: 2015, objętość: 196 stron, eBook

Książka jest adresowana do przedsiębiorców wprowadzających nowoczesne metody zarządzania oraz osób zajmujących się certyfikacją ISO. Porządkuje zagadnienia związane z controllingiem, łącząc go z nowoczesną prezentacją przedsiębiorstwa przez procesy w nim zachodzące i tworząc nowe ujęcie controllingu zwane w literaturze controllingiem procesów.

Ideą przedstawionej koncepcji jest dostarczenie użytecznego narzędzia, za pomocą którego wdrożenie controllingu w przedsiębiorstwie może być łatwiejsze. Zaproponowanie modelu APQC, w połączeniu z controllingiem, zostało uznane za ważny element rozwoju technik stosowanych w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Istniejąca na rynku bogata literatura opisująca controlling i procesowe ujęcie organizacji skupia się przede wszystkim na przedstawieniu teoretycznych aspektów tych zagadnień, autorka natomiast wskazuje, jak zastosować teorię w praktyce, opierając się na koncepcji controllingu procesów.

Opracowanie – dr inż. Małgorzata Kaliczyńska 110

AUTOMATYKA

WSPÓŁPRACA

AUTOMATYKAONLINE TEL. 504 126 618, WWW.AUTOMATYKAONLINE.PL ........................................................................................ 111

AUTOMATYKA-POMIARY-STEROWANIE SA TEL. 85 748 34 00, 85 748 34 03, WWW.APS.PL ............................................................................................... 17 BALLUFF SP. Z O.O. TEL. 71 787 68 30, WWW.BALLUFF.PL, WWW.LEUZE.PL ............................................................. 36–37, 41 BECKHOFF AUTOMATION SP. Z O.O. TEL. 22 750 47 00, WWW.BECKHOFF.PL ............................................................................................. 56–58, 59

BIURO TARGÓW MONACHIJSKICH W POLSCE GRZEGORZ GRABARCZYK TEL. 22 620 44 15, WWW.TARGIWMONACHIUM.PL ........................................................................................... 21

DANFOSS POLAND SP. Z O.O. TEL. 22 755 06 68, WWW.DANFOSS.PL/NAPEDY .......................................................... I OKŁ., 60, 84–85 PPUH ELDAR TEL. 77 442 04 04, WWW.ELDAR.BIZ ......................................................................................................................... 16 ELESA+GANTER POLSKA SP. Z O.O. TEL. 22 737 70 47, WWW.ELESA-GANTER.PL ..................................................................................................... 17 ELTRON TEL. 71 343 97 55, WWW.ELTRON.PL .................................................................................................................... 7, 15

EMERSON PROCESS MANAGEMENT SP. Z O.O. TEL. 22 45 89 200, WWW.EMERSON.COM .................................................................................................. 62–65

FESTO SP. Z O.O. TEL. 22 711 42 71, WWW.FESTO.PL .............................................................................................................. 9, 38–39 GBI PARTNERS SP. Z O.O. TEL. 22 458 66 10, WWW.GBI.COM.PL ...................................................................................................................... 37 HIWIN GMBH TEL. +49 781 93278-0, +48 22 544 07 05, WWW.HIWIN.DE ..................................................................... 17 JUMO SP. Z O.O. TEL. 71 339 82 39, WWW.JUMO.COM.PL ................................................................................................................. 61

LIMATHERM SENSOR SP. Z O.O. TEL. 18 337 99 00, WWW.LIMATHERMSENSOR.PL .................................................................................. 66–67

MICROSYS SPOL. S R.O. TEL. +420 556 205 707, WWW.PROMOTIC.EU ................................................................................................ 95 MIĘDZYNARODOWE TARGI POZNAŃSKIE MTP TEL. 22 529 39 00/50, WWW.MTTARGI.PL .............................................................................................................. 51 PEPPERL+FUCHS TEL. 22 256 97 70, WWW.PEPPERL-FUCHS.PL ..................................................................................11, 15, 49

112

AUTOMATYKA

WSPÓŁPRACA

PHOENIX CONTACT TEL. 71 39 80 410, WWW.PHOENIXCONTACT.PL.............................................................................. 15, 86–88

PRZEMYSŁOWY INSTYTUT AUTOMATYKI I POMIARÓW PIAP TEL. 22 874 00 00, WWW.PIAP.PL .............................................................................................................................. 101

PRZEMYSŁOWY INSTYTUT AUTOMATYKI I POMIARÓW PIAP, PIAP DESIGN TEL. 22 874 01 94, WWW.DESIGN.PIAP.PL ..................................................................................................... II OKŁ.

RELPOL SA TEL. 68 47 90 800, WWW. RELPOL.COM.PL.............................................................................................. 92–94

RITTAL SP. Z O.O. TEL. 22 310 06 12, WWW.RITTAL.PL ................................................................................................................... 96–97

ROCKWELL AUTOMATION TEL. 22 32 60 700, WWW.ROCKWELLAUTOMATION.PL .................................................................... III OKŁ.

SCHMERSAL-POLSKA SP. J. E. NOWICKA, M. NOWICKI TEL. 22 816 85 78, WWW.SCHMERSAL.PL ............................................................................................................. 19

SCHUNK INTEC SP. Z O.O. TEL. 22 726 25 00, WWW.SCHUNK.COM ............................................................................................ 89, 90–91

SKAMER-ACM SP. Z O.O. TEL. 14 63 23 400, WWW.SKAMER.PL ............................................................................................................... 70–71

STEMMER IMAGING SP. Z O.O. TEL. 48 664 921 922, WWW.STEMMER-IMAGING.PL ..................................................................35, IV OKŁ.

TARGI LUBLIN SA TEL. 81 458 15 11, WWW.TARGI.LUBLIN.PL ................................................................................................................ 81

TECHNOKABEL SA TEL. 22 516 97 77, WWW.TECHNOKABEL.COM.PL ........................................................................................... 55 TEKNISKA POLSKA PRZEMYSŁOWE SYSTEMY TRANSMISJI DANYCH SP. Z O.O. TEL: 48 32 33 111 06, 48 32 33 111 07, 48 32 33 111 08, WWW. HTTP://TEKNISKA.PL.................. 13

TURCK SP. Z O.O. TEL. 77 443 48 00, WWW.TURCK.PL .......................................................................................... 3, 50–51, 72–73

WIKA POLSKA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ SP. K. TEL. 54 23 01 100, WWW.WIKAPOLSKA.PL .......................................................................................... 27, 74–75 ZAKŁADY AUTOMATYKI POLNA TEL. 16 678 66 01, FAX 16 678 65 24, WWW.POLNA.COM.PL ........................................................ 68–69

5/2016

113

LUDZIE

STANOWISKO: General Manager FIRMA: JUMO

J

est absolwentem Politechniki Wrocławskiej, na której w 2003 r. ukończył biotechnologię, a pięć lat później uzyskał tytuł doktora nauk technicznych z inżynierii chemicznej.

Jego kariera od początku związana jest z branżą pomiarów i automatyki.

Ma ponad 12-letnie doświadczenie w sprzedaży i 10-letnie w obszarze zarządzania. Wiedzę i doświadczenie zdobywał u najlepszych. Przez 10 lat pracował w jednym z największych amerykańskich koncernów, gdzie m.in. nauczył się efektywnie wykorzystywać narzędzia Problem Solving i Value Selling. Swobodnie komunikuje się w języku angielskim i niemieckim. W planach ma naukę kolejnych języków: włoskiego i rosyjskiego.

Praca to jego pasja. W 2014 r. rozpoczął pracę w firmie JUMO, co uważa

114

za najlepszą decyzję w swojej karierze.

W pełni utożsamia się z celami przedsiębiorstwa, którymi są partnerstwo dla klientów oraz ciągły rozwój pracowników, wobec których stawiane są wysokie wymagania. Potwierdzeniem troski o największy potencjał firmy, jakim są pracownicy, jest wyróżnienie JUMO w czasopiśmie „Focus” na liście najlepszych pracodawców w Niemczech.

Celem Dawida Goińskiego na kolejne pięć lat jest dalszy rozwój firmy poprzez umacnianie jej pozycji na rynkach Europy Środkowej i Wschodniej oraz eksploracje nowych rynków zbytu dla sprawdzonych i potwierdzonych pod względem jakości systemów i urządzeń pomiarowych firmy JUMO. Za bardzo ważny cel uważa również ciągłe kształcenie siebie, jak i wszyst-

kich współpracowników podczas szkoleń w Polsce i za granicą.

Jego hobby to sport – bieganie i snowboarding oraz czytanie książek z obszaru sprzedaży, marketingu, zarządzania i psychologii. Do dziś przebiegł maraton oraz kilka półmaratonów. Udział w kolejnym zaplanował na czerwiec – będzie to Nocny Półmaraton we Wrocławiu. Interesuje się filozofią kaizen, którą poznał dzięki książce Droga Toyoty. Aby efektywnie wykorzystać czas, codziennie wstaje o 5.00 rano, by czytać książki lub biegać. Twierdzi, że ciągłe poszerzanie wiedzy oraz dobra organizacja to klucz do realizacji postawionych celów.

Prywatnie jest tatą 9-letniej Nadii, z której jest bardzo dumny oraz jej siostry, która przyjdzie na świat w sierpniu.

AUTOMATYKA

Fot. JUMO

DAWID GOIŃSKI

Centrum Szkoleniowe PIAP Al. Jerozolimskie 202, 02-486 Warszawa, tel. 22 87 40 194 lub 223 e-mail: cspiap@piap.pl www.przemysl.piap.pl

Centrum Szkoleniowe PIAP

Profesjonalne szkolenia dla przemysłu i kadry inżynierskiej Podnoszenie kwalifikacji personelu w przemyśle jest istotnym elementem konkurencyjności przedsiębiorstw produkcyjnych. Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP oferuje wyspecjalizowane szkolenia dla przedsiębiorstw produkcyjnych prowadzone przez inżynierów-praktyków.

Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP od 1965 roku, na rynku polskim i zagranicznym, wdraża rozwiązania oparte na najnowszych technologiach z dziedziny robotyki, automatyki i technik pomiarowych. Obok głównej specjalizacji – robotyki przemysłowej – uznanie Instytutowi przynoszą opracowania z zakresu automatyki i systemów bezpieczeństwa.

Efekty prac badawczo-rozwojowych prowadzonych w PIAP znajdują swoich odbiorców zarówno wśród polskich, jak i zagranicznych partnerów komercyjnych i publicznych. PIAP bierze czynny udział w międzynarodowych projektach naukowych i badawczych, realizowanych w ramach programów finansowanych ze środków Unii Europejskiej.

Centrum Szkoleniowe PIAP oferuje szkolenia z zakresu: • Roboty przemysłowe – programowanie i obsługa robotów: ABB, FANUC, KUKA. • Oznakowanie CE – praktyczne podejście do oznakowania CE w przedsiębiorstwach produkcyjnych w obszarze automatyki i robotyki.

• Prototypowanie – od koncepcji, przez projekt do wykonania.

• Zarządzanie bezpieczeństwem w zakładzie produkcyjnym – wprowadzanie profesjonalnego systemu zarządzania bezpieczeństwem w przedsiębiorstwie produkcyjnym.

Najwyższej klasy kadra inżynierska i naukowa oraz najnowocześniejsza infrastruktura techniczna pozwalają wprowadzić na polski rynek pierwsze w pełni wyspecjalizowane i profesjonalne szkolenia w zakresie inżynierii. Centrum Szkoleniowe PIAP w pełnym zakresie zaspokaja stale rosnące potrzeby przemysłu w zakresie najnowszych technologii i rozwiązań technicznych. Marka i pozycja PIAP, jako lidera rynku w zakresie badań nad najnowocześniejszymi rozwiązaniami technicznymi, daje Państwu gwarancję otrzymania aktualnej i rzetelnej wiedzy.

Więcej informacji oraz pełna oferta szkoleń na stronie www.przemysl.piap.pl

reklama_wĹ&#x201A;asna_druk.indd 1

2016-02-23 15:28:01

U l e ps zs wo jemas z y nyz U l e ps zs wo jemas z y nyz

iT R AK I nt e l ige nt ny m Sy s t e me m I nt e l ige nt ny m Sy s t e me m T rans po rt o wy m.

T rans po rt o wy m.

Z więk s z a wy dajno ś ć,z mnie js z a ro z miarymas z y no razs k raca cz asprz e s t o ju.

Mo duł o wy k al o wal nys y s t e m s t e ro wania ruc h e m umo ż l iwiając nie z al e ż nes t e ro wanie wie l o ma Z więk s z ai s wy dajno ś ć, z mnie js z a ro z miary mas z y ny o raz s k raca cz asprz e s t o ju. e l e me nt amii s t rans po rt o wy mi po o k re ś l o ny mruc t o rz e al o wal ny ,e l as t y c z ny ,ne ł at wy we wdro ż e niu i Mo duł o wy k al o wal ny s y s t e m s t e ro wania h e m.Sk umo ż l iwiając y nie z al e ż s t e ro wanie wie l o ma ut rz y maniu y s t e m iT R AK re l uc jo niz uje pro je k t o wanie ik o ns t ruo wanie t o ró w we t rans po rt o wy a e l e me nt amis t rans po rt o wy miwo po o k re ś l o ny m t o rz e .Sk al o wal ny ,e l as t y c z ny , ł at wy wdro ż e niuc ihdl apl ik ac ji z wiąz any h z pak o wanie m it rans po rt e m mat e riał w. ut rz y maniu s y s t e mc iT R AKre wo l uc jo niz uje pro je k t o wanie ió k o ns t ruo waniet o ró wt rans po rt o wy c hdl a apl ik ac ji z wiąz any c hzpak o wanie mit rans po rt e m mat e riał ó w.

iT R AKw P o l s c e-1819maja 2 0 16 ,Aut o mat io nU nive rs it ySpe c ial ,J ac h rank a iT R AKw P o l s c e -1819maja 2 0 16 ,Aut o mat io n n.co U nive rs it ySpe c ial ,P J ac h rank a/ www.ro ck we l l aut o mat io m/ pl _ L / go it rak / www.ro ck we l l aut o mat io n.co m/ pl _ P L / go / it rak /

Co pyrig h t©2 0 15R o c kw e l lA ut o mat io n,I nc .A l lRig h t sR e s e rve d. iT R A Kisa t rade marko fR o c kw e l lA ut o mat io n,I nc .

A D2 0 15 5 8

Co pyrig h t©2 0 15R o c kw e l lA ut o mat io n,I nc .A l lRig h t sR e s e rve d. iT R A Kisa t rade marko fR o c kw e l lA ut o mat io n,I nc .

A D2 0 15 5 8

I M A G I N G I S O U R PA S S I O N

Wizja dla Automatyki

Kamery Inteligentne Inteligentne Czujniki 3D Komponenty do System贸w Wizyjnych

www.stemmer-imaging.pl

|

+48 664 921 922

|

sales@stemmer-imaging.pl