NUMMER
3
AUTO
PLATFORM VOOR DE AUTOBRANCHE / JAARGANG 19 / 14 MAART 2014
! W U OG ! E I N NU N EXER PL M CO
DOSSIER SCHADE
CARBON STELT SCHADEBRANCHE VOOR NIEUWE UITDAGING DIESELANGST
Te veel universelen sturen auto’s met commonrailproblemen door, vinden leveranciers. Van Heck en Bosch nemen initiatief
8
cover 3-2014 tweede versie.indd 1
NET ALS MAMA De compacte Britse Mini gaat in technisch opzicht steeds meer op zijn moeder BMW lijken
18
KOUDE BAND
Automotive Werkplaats toog naar Lapland om een nieuwe Bridgestoneband te testen
20
07-03-14 13:37
l e s Wis r a a n
, n e h r o . o . v . u g o e
j o n r e o g o d v e o g eg .
..
o n e g d goe
wixeurope.com De geschiedenis van WIX’ betrokkenheid bij de autosport dateert van 40 jaar geleden. Sinds de vroege jaren 60 heeft WIX samengewerkt met coureurs en teams in een aantal raceseries, met bijzondere aandacht voor NASCAR. Wij richten ons op de ontwikkeling van nieuwe technologieÍn en op de voortdurende ontwikkeling van het bestaande product, om nog eens duizendsten van een seconde voorsprong op de concurrentie te krijgen. Regelmatig wordt er getest op het circuit. Deze testen zijn een belangrijk onderdeel van het productontwikkelings proces. Met deze langdurige ervaring op het circuit kunnen we filters aanbieden die betrouwbaar zijn in de meest moeilijke omstandigheden.
WIXtreme protection
ACTUEEL
IN DIT NUMMER
FORMULEKOORTS
Actueel 3 In de werkplaats 4 Diagnosepraktijk 7 Dieseltechniek 8 11 Dossier Schade Innovatie 14 Vroegop 15 Onderdelen 17 18 Op de brug Banden 20 Column 21 Tenslotte 22 Colofon 22
Autobedrijven die zich willen aansluiten bij een formule hebben er weer een nieuwe smaak bij om uit te kiezen: Auto Excellent van Group Auto. En er volgen er nog meer, zelfs voor grossiers.
A
uto Excellent is een bestaande formule uit Duitsland die zich richt op het hogere klantsegment en de leaserijder in het bijzonder. Net als James Auto Service van The Alwaysbemobile Company en Auto Prof van AD Benelux bijvoorbeeld. Autobedrijven die willen aansluiten moeten aan een zwaar eisenpakket voldoen. Het mogen bijvoorbeeld geen dealerbedrijven zijn die universeel onderhoud ‘er bij doen’, er moet minstens een monteur werkzaam zijn met niveau 4 en een ROBaansluiting zijn. In Duitsland is tweederde van de 65 aangesloten bedrijven een ex-dealerbedrijf. “Dat is ook onze doelgroep”, laat Group Auto-directeur Freek Blekxtoon weten. En die van James. “We hebben inderdaad dezelfde doelgroep, maar een totaal andere manier van werken. Zo hebben wij geen optionele modules in de formule, maar verplichte. We zijn daarom ook in geen enkel opzicht directe concurrent van onze eigen formule CarXpert.” Ook uit Duitsland komt de formule die WM Automaterialen vorig jaar al had
ROBERT HORSMAN
ACCOUNTMANAGER CAR XPERT, GROUP AUTO
willen uitrollen. Vanwege problemen met het gebruik van naam Autoteam is dat uitgesteld. Volgens WM-directeur Harm Harmsen staat het hele concept inclusief tien bedrijven die een pilot willen draaien al klaar. “In de eerste helft van dit jaar gaan we van start. Het is alleen nog even afwachten onder welke naam.” GHS Automotive, zoals de b2b-activiteiten van Heuts en Slager sinds 1 maart heten, wil na de zomer beginnen met de uitrol van een franchiseformule voor grossiers. Heuts-directeur Lars Heuts laat weten dat het om een hard franchise concept gaat. Dit zal buiten provincies worden aangeboden waar Slager en Heuts zelf filialen heeft. Heuts: “Grofweg boven de rivieren willen we het GHS merk gaan neerzetten via grossiers die zich liever op hun klanten richten en zich voor de rand zaken willen laten ontzorgen.” //
3
OPSCHAKELEN
kwamen ze bij mij terecht. Je hebt hiervoor ruim vijf jaar bij Auto Distribution gewerkt. Wat was je functie daar? Wat is je doel het eerste jaar bij Ik zat als salespromotor in de buitendienst voor Group Auto? de verkoop van alle niet kenteken gerelateerde producten van AD. Na vijf jaar vond ik het een ideaal moment om een nieuwe uitdaging aan te gaan.
Hoe is deze nieuwe baan bij Group Auto op je pad gekomen?
Ik ga me vooral richten op de bestaande leden van Car Xpert. Het eerste jaar staat vooral in het teken van het opbouwen van een goede relatie met deze garagisten. En de leden natuurlijk zo goed mogelijk ondersteunen, zowel op het technische vlak als op het gebied van marketing.
Ik werkte vóór AD zes jaar bij Novatech, een Group Auto-grossier. Het ledental van Car Xpert groeit hard en zodoende zochten ze naar uitbreiding van het accountmanagersteam en
AUTOMOTIVE / 14 MAART 2014
pag. 3.indd 3
07-03-14 13:27
IN DE WERKPLAATS / AUTOBEDRIJF ZWARTS
Autobedrijf Zwarts begint alleen
WEINIG KOSTEN EN VEEL KENNIS
Automonteur Erik Zwarts (29) kwam in 2011 thuis te zitten doordat het werk terugliep bij zijn toenmalige baas. In plaats van bij de pakken neer zitten startte hij als freelancer. Nu drie jaar later heeft hij zijn eigen autobedrijf in het Groningse Hoogezand.
TEKST: PAUL VAN DEN BOGAARD
4
DE KENGETALLEN AUTOBEDRIJF ZWARTS // AANTAL FTE: 1 / AANTAL HEFBRUGGEN: 3 / AANTAL DOORGANGEN: 1 AUTO PER DAG
pag. 4-5.indd 4
07-03-14 13:28
IN DE WERKPLAATS
A
utobedrijf Zwarts opende in januari zijn deuren in Hoogezand, het nieuwe bedrijf telt maar één personeelslid en dat is eigenaar Erik Zwarts zelf. “Ik ben met één auto per dag tevreden, ik hoef niet veel mee naar huis te nemen en grote kosten heb ik niet”, zegt de ondernemer zelf. Ruimte voor groei is er volop in het pand waar Zwarts zich vestigde. Ooit was Honda-dealer Auto Heere er gevestigd, nu staat het grotendeels leeg op een doe-het-zelf garage na. Naast een ruime werkplaats met drie bruggen is er ook een showroom waar tien auto’s in kunnen staan en een receptiebalie met wachtruimte. Op dit moment gebruikt Zwarts alleen de werkplaats. “Mijn prioriteit ligt bij onderhoud, reparatie en apk. Het is leuk om auto’s in de verkoop te hebben, maar dat brengt een flinke investering
‘Ik ben al met één auto per dag tevreden.’ met zich mee, bovendien vind ik het in dit gebied lastig om te bepalen wat ik neer moet zetten. Ik zit tussen een villawijk en sociale woningbouw in, op wie moet je je dan richten? Ik ga eerst maar eens kijken hoe het allemaal loopt en daarna kijk ik wel.” Voorlopig verkoopt Zwarts alleen auto’s op bestelling.
Bloempotten De jonge ondernemer heeft zijn diploma 2e monteur en volgde daarnaast verschillende cursussen bij Bosch en GMTO. Zijn specialisatie is van huis uit revisie en diagnose. “Ik heb vroeger aan motorcross gedaan, maar dat stelde niet veel voor, ik heb hoogstens een bloempot gewonnen, maar na iedere race moest er wel gesleuteld worden. Later deden vrienden van me aan autocross. Ieder weekend kwamen ze terug met een kapotte bak of een blok kapot. Ik kreeg steeds meer handigheid in revisie en tuning en dat merkte mijn baas ook. Van liever-
lee kwam al het revisiewerk bij mij terecht en ben ik me er in gaan specialiseren. Dat geldt ook voor diagnose, daar had niemand in het bedrijf kaas van gegeten, dus ben ik het maar gaan doen. Revisie en diagnose is dan ook het gene waar ik me als zzp-er op richtte, met autobedrijven in de buurt als opdrachtgevers. Daarnaast kreeg ik ook steeds meer particuliere klanten en daarom besloot ik zelf een pand te zoeken.” Hoewel het faillissementen regent onder autobedrijven, denkt Zwarts met zijn nieuwe bedrijf wel bestaansrecht te hebben. “Ik heb een groot netwerk opgebouwd zowel onder particulieren als collega’s. Ik heb de kennis in huis om aan alle auto’s te werken en kan alles in eigen beheer doen. Verder heb ik heel weinig kosten en ik denk dat je alles moet aangrijpen dat kans op meer werk biedt.” Zo haalt hij zijn neus niet op voor klanten die hun eigen banden meebrengen. En is Zwarts als montagepunt aangesloten bij een hele batterij aan bandenwebwinkels. Het loopt nog niet storm, constateert hij, maar nu al komt er een tot twee keer in de maand iemand binnen. Iedere auto die voor nieuwe banden komt, wordt natuurlijk helemaal nagekeken en de eigenaar krijgt zo nodig een reparatieadvies.
Testbank Alle noodzakelijke equipment was al aanwezig, het is allemaal niet het nieuwste van het nieuwste maar voorlopig voldoet het, vindt Zwarts. Hoog op de verlanglijst staat nog wel een vermogentestbank. Revisie en tuning zal immers altijd een belangrijk onderdeel blijven van Zwarts bedrijf. Verder moet er voor de apkerkenning nog een rollenremtestbank komen. Vooralsnog worden de keuringen bij collega’s afgemeld, maar binnen een half jaar verwacht Zwarts het zelf te kunnen. //
Autobedrijf Zwarts
bestaat sinds januari 2014. De activiteiten bestaan uit onderhoud, reparatie, schadeherstel en poetswerk. Naast personenauto’s werkt Zwarts ook aan campers, caravans en
Erik Zwarts
Bouwjaar 1985 Opleiding Autotechniek Loopbaan Autodrome, Vakgarage Heinema, vanaf 2009 parttime zzp-er onder de naam EZ Motorsport, vanaf 2011 fulltime voor zichzelf onder de naam Zwarts Engineering en vanaf 2014 Autobedrijf Zwarts Thuis Getrouwd en vier kinderen waaronder een tweeling van 2,5 jaar Passie Voorheen auto- en motorcross, maar tegenwoordig komt in het weekend het gezin op de eerste plaats. Zwarts sleutelt doordeweeks en dat is naar eigen zeggen genoeg.
5
aanhangwagens. Specialisatie is revisie en diagnose. Aansluiten bij een garageformule vindt Zwarts voorlopig niet nodig. “Ik ga hier eerst zelf de boel wat opknappen, maar het werken aan auto’s vind ik het belangrijkste.”
INGEZONDEN MEDEDELINGEN
Vroegop lost sensorstoring op Volg een AST’er ivn de praktijk ZIE PAG. 15
Eurol SmEErmiddElEn
Eurol BV | EnErGiESTrAAT 12 | niJVErdAl | 0548 61 51 65 | WWW.Eurol.Com
AUTOMOTIVE / 14 MAART 2014
pag. 4-5.indd 5
07-03-14 13:29
DE NIEUWE OZ LEGGERA HLT
VERKRIJGBAAR VANAF VOORJAAR 2014 INFORMEER BIJ VAN KLEI OF UW OZ-PADDOCKSTORE WWW.VANKLEI.NL OF WWW.OZPADDOCK.NL
DIAGNOSE
Audi S8 heeft 195mA lekstroom
AUDI LOOPT LEEG Een Audi S8 met motorcode AQH kan niet gestart worden na een dag stilstaan. De eigenaar had van zijn garagist het advies gekregen de auto dagelijks aan de druppellader te leggen omdat ze de oorzaak van een lekstroom niet konden achterhalen.
7
TEKST: ASIM SAGLAM/AUTODIAGNOSE.EU
D
e eigenaar van een Audi S8 komt bij Autodiagnose.eu met het verzoek om te achterhalen wat de oorzaak is van een lekstroom die voor een lege accu zorgt. Bij binnenkomst hebben we allereerst de accu gecontroleerd, deze bleek defect. De eigenaar gaf aan dat deze accu enkele maanden oud was. Deze is onder voorlopige garantie vervangen door een ander exemplaar. Met de nieuwe accu hebben we de laadregeling gecontroleerd en geconstateerd dat deze naar behoren functioneert. Daarna hebben we een lekstroommeting uitgevoerd. Deze was, na het inslapen van de auto, constant circa 195 mA. Omdat de
Een generieke lekstroomaanpak bestaat niet Lekstromen in hedendaagse auto’s worden vaak veroorzaakt doordat een regeleenheid niet afschakelt en actief blijft. Gevolg is dan vaak dat deze ene regeleenheid ook andere regeleenheden ‘wakker’ houdt. Uiterste voorzichtigheid is geboden bij het identificeren van verdachte onderdelen op basis van stroomverbruik bepaald via spanningsvalmetingen over zekeringen. De kans is namelijk groot dat regeleenheid A als grootste stroomverbruiker naar voren komt terwijl deze wakker wordt gehouden door regeleenheid B die een veel lager stroomverbruik kan hebben en afgezekerd is op een ander circuit. Daarnaast is deze methodiek eigenlijk alleen toepasbaar bij storingen met een permanent karakter. Indien de regeleenheid tijdens de rustfase van de auto spontaan wakker wordt en daarna weer in slaap valt, is bovenstaande methodiek niet toe te passen en dient de verdachte regeleenheid op een andere wijze geïdentificeerd te worden, bijvoorbeeld vanuit de softwarelaag.
diverse regeleenheden geen sporen in het foutgeheugen hadden die richting een mogelijke oorzaak wezen, zijn we vanaf de pluspool van de accu op zoek gegaan naar de veroorzaker van de lekstroom. Op deze manier is namelijk vast te stellen door welke hoofdstroomader de lekstroom vloeit waardoor het stroomcluster met de boosdoener snel geïdentificeerd kan worden. In tegenstelling tot andere lekstroomstoringen was de veroorzaker hier snel gevonden. De voorruitverwarmingsregeleenheid bleek in rust circa 150 mA aan stroom te verbruiken. Na het afkoppelen van deze voorruitverwarmingsregeleenheid en het herstellen van een gebroken massadraad is de lekstroom teruggebracht naar het acceptabel niveau van circa 30 mA. In overleg met de eigenaar is besloten de voorruitverwarmingsregeleenheid afgekoppeld te laten omdat bleek dat de voorruitverwarming ook defect was.
Reconstructie Omdat een accu bij een lekstroom van circa 200 mA niet binnen een dag leegloopt, is verder onderzocht naar de reden hoe dit heeft kunnen gebeuren. Daaruit is de volgende reconstructie opgesteld; na het plaatsen van de nieuwe accu is waarschijnlijk een storing ontstaan in de voorruitverwarmingsregeleenheid waardoor de accu volledig ontladen is en ook de voorruitverwarming gesneuveld is. Na deze ontlading is de accu nooit meer volledig opgeladen met een lader die geschikt is om ontladen accu’s te reconditioneren. Gevolg daarvan is dat de accu stukje bij beetje slechter is geworden en uiteindelijk onvoldoende capaciteit overhield om de auto na een dag te starten bij een lekstroom van 200 mA. //
AUTOMOTIVE / 14 MAART 2014
pag. 7.indd 7
07-03-14 15:44
DIESELTECHNIEK
Concepten moeten common-railtechniek bij de universeel krijgen
MONTEURS LIJDEN AAN DIESELANGST Universele garagebedrijven sturen een klant met een storing aan het common-rail dieselsysteem van zijn auto nog te vaak door naar de dealer of doen zelf een beroep op het OE-kanaal voor kennis en onderdelen. Een gemiste kans, vinden onderdelenleveranciers in de aftermarket. TEKST: PAUL VAN DEN BOGAARD
V
eel monteurs bij een universele garagebedrijven hebben angst voor moderne diesels, zo constateren onderdelenfabrikanten en leveranciers als Bosch Automotive aftermarket en Sator. Natuurlijk, een common-railverstuiver is delicate techniek, maar met een beetje extra kennis en een goede leverancier om op terug te vallen is er geen enkele reden om deze goedbelegde boterham aan de ongebonden garagist voorbij te laten gaan. Volgens de cijfers van RAI Vereniging en Bovag bestaat het Nederlandse wagenpark op dit moment voor ruim 17 procent uit diesels. Met name het vervangen van commonrailpompen en -injectoren zijn klussen die de aftermarket nu nog vaak laat liggen (zie tabel). Jaarlijks worden er in Nederland zo’n 10 duizend dieselinjectoren vervangen. De aftermarketdivisie van Bosch besloot vorig jaar in Nederland het concept Bosch Diesel Center (BDC) Premium uit te rollen. En Sator lanceerde in februari Easydiesel: een onderdelen-, > Een cleanroom voor de revisie van dieseldelen, chirurgen zijn trainings- en gereedschapprogramma voor garagisten. BDC er jaloers op. Premium is een ruilsysteem waarbij Bosch niet rechtstreeks dieselcomponenten. Omdat dit volledig volgens de voorschrifzaken doet met de grossiers uit zijn 1st supplier netwerk, maar de samenwerking zoekt met dieselspecialisten die van oudsher ten van Bosch gebeurt, zijn de kwaliteit en garantie hetzelfde als zelf onderdelen en diensten leveren aan het garagebedrijf. Op voor nieuwe Bosch componenten. Het verschil zit hem in de dit moment zijn Terlouw Diesel Center en Diesel Büchli de enige prijs. Waar de prijs voor een ruildeel van Bosch zelf (Bosch Premium partners. Beide bedrijven treden op als gedelegeerd Exchange BX) gemiddeld 70 procent bedraagt van die van producent van Bosch dieselcomponenten. Naast nieuwe een nieuw onderdeel, is dat bij een BDC Premium onderdeel onderdelen leveren Terlouw en Büchli in eigen huis gereviseerde 50 procent.
8
Waak voor namaak
De dieselmarkt wordt volgens Terlouw Diesel Centrum en Diesel Büchli momenteel overspoeld door inferieure ruildelen, die vaak lastig te onderscheiden zijn van echte ruildelen. “De verpakking lijkt verdacht veel op die van het origineel en het onderdeel zelf is vaak zwart gespoten. Dan weet je meteen dat ‘ie niet bij een van ons vandaan komt”, waarschuwt Hans de Kam van Diesel Büchli. “De ‘vervalsers’ laten bij een verstuiver vaak de oude inleercode op de buitenkant staan”, vult Peter Terlouw aan. Hierdoor zal het motormanagement de toleranties, die bij iedere verstuiver anders is, niet goed kunnen corrigeren. Wanneer de motor vervolgens niet goed loopt zal de monteur verder gaan zoeken, maar niet de verstuiver verdenken, die is immers nieuw.
pag. 8-9.indd 8
Voorraad Het voordeel voor grossier en garagist is - naast de prijs - dat ze minder dure onderdelen op voorraad hoeven te leggen, maar toch snel kunnen leveren. Bosch stelt namelijk als eis dat een BDC Premium partner minimaal 175 verschillende referenties aan common-railinjectoren op voorraad heeft en 25 referenties hoge drukpompen. Zowel Büchli als Terlouw hebben van beide meer dan het dubbele op voorraad en ze werken samen met een groot aantal grossiers uit het 1st supplier netwerk van Bosch. Ze kunnen in-night leveren en zorgen voor de technische back-up voor monteurs en grossiers. “Het voordeel voor de grossier is dat hij ook via ons onderdelen voor de andere merken kan krijgen”, legt Peter Terlouw uit. Ook Bosch ziet dit als een voordeel.
07-03-14 13:30
HELPDESK
ROETDEELTJES Onder een moderne dieselauto zit een scala aan sensoren en filters. Roetfilter, dieselpartikelfilter (DPF), oxidatiekatalysator, additiefvloeistoffen. De Mivar helpdesk krijgt er regelmatig vragen over. Een roetfilter filtert ongeveer 90 procent van alle roetdeeltjes uit het uitlaatgas. Om verstopping te voorkomen moet het roetfilter om de 350-1200 km schoongebrand worden (regeneren). Autofabrikanten gebruiken hiervoor de volgende oplossingen: door het toevoegen van additief. Hiervoor zijn twee verschillende systemen. Bij het ene systeem wordt de vloeistof rechtstreeks geïnjecteerd om zo, via naverbranding, een hogere uitlaatgastemperatuur (>6000C) te krijgen. Bij het andere systeem wordt na iedere tankbeurt een hoeveelheid additief met de brandstof vermengd. Hierdoor wordt de verbrandingstemperatuur van de roetdeeltjes verlaagd naar circa 4500C. Nadeel van deze systemen is dat er as ontstaat tijdens de verbranding die zich ophoopt in het roetfilter. Deze zal steeds verder verstopt
Regeneratie
Het regenereren van het roetfilter kan spontaan of geforceerd gebeuren. Bij een spontane regeneratie start het motormanagement de procedure op. Forceren doe je met een diagnosetester. Het regeneratieproces van het roetfilter wordt bewaakt door een drukverschilsensor. Deze meet het drukverschil over het filter en één of meerdere temperatuursensoren. Tevens kunnen met een diagnosetester diverse parameters in het systeem gecontroleerd worden.
raken en uiteindelijk vervangen moeten worden. Bij een Roetfilter met katalytische coating ligt de schoonbrandtemperatuur op 2500C in plaats van 6000C. Nadeel van dit systeem is dat het dicht bij de motor wordt geplaatst om het filter op de juiste temperatuur te krijgen en houden. Dan is er nog de oxidatiekatalysator, deze zet NOx (stikstofoxiden) in het uitlaatgas gedeeltelijk om in NO2 (stikstofdioxide). Door deze omzetting verbrandt het roet makkelijker en bij een lagere temperatuur. De oxidatiekatalysator wordt voor het roetfilter geplaatst. Het roetfilter wordt in dit geval geregenereerd door tijdens de uitlaatslag een klein beetje diesel te injecteren, hierdoor loopt de uitlaatgastemperatuur op (>6000C) en wordt het aanwezige roet in het roetfilter verbrand.
“Er is geen uitwisselbaarheid mogelijk tussen Bosch, Delphi, Denso of VDO onderdelen. Dus ze bijten elkaar niet. Bovendien hebben andere merken geen ruilsysteem”, zegt Gerwin Vegter, marketingdirecteur Benelux bij Bosch Automotive Aftermarket. “Voor grossier en garagist is het natuurlijk erg praktisch dat ze bij een adres terecht kunnen voor alle merken. Het wagenpark is op die manier voor honderd procent afgedekt en dat is iets dat we als Bosch natuurlijk nooit zouden kunnen. Ook al zijn we dieselmarktleider in de OE.”
Easydiesel Sator presenteerde in februari op het Group Autocongres het Easydiesel-concept, dat door Van Heck Havam en Kühne in de markt gezet wordt. Volgens Fred Kamphuis van Sator is Easydiesel eerder een aanvulling op BDC Premium dan een tegengeluid. “Het is laagdrempeliger en meer gericht op kennis. We willen de angst voor moderne diesels bij de garagist wegnemen en ervoor zorgen dat grossiers kunnen volstaan met een smalle voorraad, zodat het financiële risico bij ons ligt.” Het programma bestaat
Het wagenpark bestaat voor ruim zeventien procent uit diesels. ook uit een ruildelenprogamma van de eerdergenoemde vier merken, aangevuld met een basis dieseltraining. Deze gratis introductietraining van GMTO duurt één avond en wordt bij
Hieronder een paar waarden als vuistregel. → Temperatuur voor het roetfilter: Stationair <200oC, vollast >7500C → Temperatuur in het roetfilter: Stationair <200oC, vollast >7500C → Drukverschil over roetfilter: Stationair (filter OK) <10mbar, tijdens rijden (filter verstopt) >1200mbar → Vervuiling roetfilter als roetfilter schoon is <15%
9
Dieselmarkt in cijfers – techniek naar segment → Verhoudingen IAM vs. OES naar techniek: Techniek
Segment
Distributiepomp > Vervangingen
> 72% IAM / 28% OES
> Herstellingen
> 93% IAM / 7% OES
Common Rail Injectoren (CRI) > Vervangingen
> 41% IAM / 49% OES
> Herstellingen
> 99% OES / 1% OES
Common Rail Pomp > Vervangingen
> 24% IAM / 76% OES
> Herstellingen
> 100% IAM / 0% IAM
BRON: EPOS DATA ROBERT BOSCH 2013
deelnemende grossiers gegeven. Deze maand gaat de eerste van de in totaal zestig basistrainingen van start. Eventueel kan nog een vervolgtraining van twee avonden gevolgd worden. Hiervoor moeten garagisten wel betalen. In ruil voor deelname ontvangt de cursist het predicaat ‘Erkend Dieselreparateur’. Prettig is verder dat onderdelen die besteld en gemonteerd werden, maar waarvan achteraf blijkt dat ze niet vervangen hoefden, weer terug mogen worden gestuurd. Mits onbeschadigd. “Met dit Test & Go programma loopt de garagist geen financieel risico wanneer hij een diagnose stelt door onderdelen uit te sluiten”, legt Kamphuis uit. Verder kunnen erkend dieselreparateurs speciaal gereedschap lenen en gebruik maken van een door GMTO bemande technische helpdesk. //
AUTOMOTIVE / 14 MAART 2014
pag. 8-9.indd 9
07-03-14 13:30
vwe
SilverDAT calculate HĂŠt normcalculatiesysteem
Nieuw Het normcalculatiesysteem bij reparaties en schadeherstel Bied transparantie aan uw klant Uw klanten, zowel zakelijke opdrachtgevers als consumenten, vereisen dat u steeds meer transparantie in uw werkzaamheden laat zien door het gedegen en gestructureerd vastleggen van voertuigschades of -reparaties. Met SilverDAT calculate kunt u op een genormeerde en snelle manier deze schades of reparaties vastleggen en berekenen. Bestel snel de juiste onderdelen De gedetailleerde calculaties bieden inzicht voor managementrapportages en dossiervorming. De calculaties kunnen ook gebruikt worden door opdrachtgevers voor financiĂŤle accordering van uw werk. Door de originele fabrieksinformatie van onderdelen kunt u de uitkomst van de calculaties ook gebruiken voor het bestellen van de juiste onderdelen. Meer weten? Benieuwd naar de voordelen voor uw bedrijf? Lees meer op vwe.nl/calculate of bel ons via 088-893 7001.
VWE ontzorgt de voertuigbranche
DOSSIER SCHADE
12 COMPLEXE
SCHADES DE DEUR UIT
14 BMW OP
CARBONDIEET
HERSTELLEN IN PLAATS VAN VERVANGEN 17
11
v
Elke schade zijn eigen hoek
KLEINE SCHADE APART Steeds meer kleine ongelukjes en steeds minder complexe schades. Hoe speel je daar als autoschadebedrijf op in? TEKST: RENÉ GRÜNFELD, BEELD: WILLEM PATERIK
V
olgens marktschattingen is driekwart van alle schades tegenwoordig onder de tweeduizend euro. En dat betekent dat er nog maar weinig echt complexe schades te versleutelen zijn. Aan de andere kant heb je juist de kleine schades, die volgens schadebedrijven in aantal toenemen. Bij eenvoudige reparaties zijn de marges smaller en dat brengt de noodzaak met zich mee om ze sneller en efficiënter af te handelen. Grotere schades die er tussendoor komen, kunnen dit proces verstoren. Wat is nu wijsheid: gewoon door elkaar afhandelen, complexe schades op speciale locaties repareren, of deze categorie helemaal uitbesteden? Autoschade Hoogenboom in Nieuwerbrug
aan den Rijn, aangesloten bij schadeketen AAS, handelt eenvoudige en complexe schades door elkaar af. Wel wordt bij elk geval bekeken wie van de medewerkers de aangewezen persoon is om de klus op zich te nemen. “Echt complexe schades hebben we eigenlijk nooit”, zegt dga Nico Hoogendoorn. “Tweeduizend euro is bij ons al een topper. Die krijgen wel extra aandacht bij de calculatie. Bovendien zet ik er AST-3 opgeleide specialisten op die thuis zijn in elektrische schema’s, boordelektronica en diagnoseapparatuur.” Over het algemeen worden de schades eerder simpeler dan complexer, constateert hij. “Had ik tien jaar geleden vaak een auto op de richtbank staan, nu nog maar af en toe.”
Aluminium apart Bij Schadenet Het Gooi in Bussum is de situatie enigszins vergelijkbaar. Complexe gevallen worden uitbesteed. Volgens medeeigenaar Hanneke van Dijk is de dealer de aangewezen partij omdat die alle testapparatuur in huis heeft. “Voor ons is dat niet haalbaar”, zegt ze, “omdat die investeringen niet opwegen tegen de baten – daarvoor gebruik je die apparatuur te weinig.” Moet een auto op de richtbank, dan kan dat wel in eigen huis. Het herstel van verschillende schades gebeurt door elkaar. “Voor aluminiumreparaties is er wel een afgescheiden ruimte, want daar mag geen stof van andere metaalsoorten bij komen.” Om het herstel van complexe schades
AUTOMOTIVE / 14 MAART 2014
pag. 11-12.indd 11
07-03-14 13:31
DOSSIER SCHADE
12
> Verschillende schadesoorten moeten hun eigen hoek in de werkplaats krijgen.
mogelijk te maken, moet elke vestiging bij ASN minimaal twee AST-ers in dienst hebben, vertelt commercieel manager Marcel Kuyt. In de werkplaats worden de stromen niet gescheiden. “We voeren momenteel wel een pilot uit waarbij complexe schades worden ondergebracht bij speciaal aangewezen regiovestigingen. Als een voertuig langer dan twee dagen in de werkplaats staat, kan dit verstorend zijn voor de workflow. Daarom onderzoeken we of scheiding van regulier en complex tot kortere doorlooptijden en hogere klanttevredenheid leidt.”
Goed organiseren Ook business consultant Remco Ruiter van Acoat Selected ziet dat de verhouding tussen complexe en eenvoudige schades ver-
Deukland houdt het klein
De mensen achter franchisenetwerk Deukland zien ook dat schadeherstelbedrijven steeds vaker klussen uitbesteden om hun eigen werkprocessen te optimaliseren. Maar eigenaar Dennis Broerse wil zich met Deukland juist richten op kleine, simpele schades. “Uitdeuken-zonder-spuiten is een specialisme. Je ziet wel dat schadeketens dit specialisme in hun formule opnemen, maar er zijn veel éénpitters die geen schadebedrijf hebben. Daar richten wij ons op. In formuleverband kunnen we grotere opdrachtgevers aan.” Deukland moet binnen vijf jaar een landelijk dekkend netwerk hebben. Onlangs is Michael Huis, voorheen aan het roer van AH Autoherstel en Autoglaz, aangesteld als financieel directeur. Huis verwacht dat opdrachtgevers meer gaan sturen op de aard van schade. “De schadeherstelbranche gaat uiteenvallen. Er komt een nieuw model waarbij het karakter van de schade bepaalt welk type bedrijf die herstelt.”
pag. 11-12.indd 12
andert. Hij schat in dat 45% van alle schadegevallen onder de 700 euro blijft en het herstel in principe binnen één dag kan gebeuren. Toch kost het herstel uiteindelijk twee of drie dagen, puur door het proces zelf. “Daarom is het belangrijk dat er een manager aan de poort staat die elke schade beoordeelt en toewijst aan een specifiek team”, zegt Ruiter. “Met de traditionele werkwijze gaat veel tijd verloren, vooral omdat er auto’s moeten worden verplaatst. Je kunt beter één man op de simpele klus zetten.” Ruiter ziet vaak dat spoedreparaties onevenredig veel zorg en aandacht krijgen, waardoor andere schades blijven liggen. “Efficiëntiewinst betaalt zich ook uit in minder kosten voor vervangend vervoer. Daarnaast kun je voordeel behalen met nieuwe technieken zoals infrarood en UV drogen na het spuiten, in plaats van het opstoken van een complete droogkamer. Dan win je tijd en de energiekosten gaan fors omlaag.” De overige 55%, waarvan de kosten hoger liggen dan 700 euro,
‘ Een manager aan de poort moet elke schade toewijzen aan een team.’ zorgen voor 80% van de omzet en dat is voldoende om de rest van de medewerkers efficiënt aan het werk te houden, vervolgt Ruiter. “Zo blijven er voor de andere medewerkers gemiddeld grotere klussen over. Die kunnen ze ook sneller afwerken als ze er niet steeds afgehaald worden. Misschien blijkt dan dat je het werk aan kunt met een man minder. Dat bespaart je alleen al aan loonkosten tussen de 40 en 50 duizend euro per jaar.” //
07-03-14 13:31
â&#x20AC;&#x153;
Waarom Onyx HD van R-M Autolakken perfect is voor mij ? Omdat ik hiermee de beste resultaten krijg met minder inspanning. Simpeler kan het niet.â&#x20AC;? Ole Kristian Fureid Winnaar van de R-M Best Painter Contest 2013
Dankzij onze ruime ervaring met watergedragen lakken heeft R-M Autolakken een technologie ontwikkeld die geschikt is voor standaard spuitcabines, mengmachines en HVLP - spuitpistolen. Bovendien bespaart u 80 % oplosmiddelen, 90 % afvalmateriaal en - dankzij de snelle drogingseigenschappen - simpelweg veel tijd. Onyx HD. Het behalen van perfectie kan zo simpel zijn. www.rmpaint.com
Perfection made simple
A brand of
A brand of
TIJDENS EEN ZWARE BUI HEEFT U MEER NODIG DAN ALLEEN DE ALLERBESTE RUITENWISSERS.
Champion adviseert Ferodo Premier remblokken, getest onder de slechtste weersomstandigheden om maximale veiligheid te garanderen. Ga voor meer informatie naar www.ferodo.com en www.championwipers.com
DOSSIER SCHADE / INNOVATIE
BMW i3 in de schadewerkplaats
CARBONDIEET ZET BMW OP VOORSPRONG
Met de i3 is BMW een kleine revolutie gestart door een cocktail van verschillende materialen te gebruiken, waaronder carbonfiber. Milieutechnisch is de doorbraak van carbon een positieve ontwikkeling, maar voor de schadebranche is het bewerken van dit nieuwe ‘zwarte goud’ een uitdaging. TEKST: NATAN TAZELAAR
14
H
et gevecht rond de CO2-uitstoot is al enkele jaren in volle gang en bereikt in 2021 een nieuw hoogtepunt. Dan mogen alle nieuwe in de EU verkochte auto’s namelijk niet meer dan 95 g/km uitstoten. Met aerodynamische en vooral motorische aanpassingen hebben enkele fabrikanten de gemiddelde uitstoot van hun vloot al weten terug te brengen naar ongeveer 100 g/km, maar de volgende 5 gram wordt vooral voor de Duitse premiummerken een zware opgaaf: zij hebben relatief veel grote en zware modellen in het aanbod. De meeste fabrikanten zoeken een verdere besparing in het terugdringen van het gewicht door het gebruik van nieuwe materialen. En dat heeft invloed op de schadeherstelbranche. Lichtgewicht staal met een grotere treksterkte en aluminium worden al veelvuldig toegepast, maar het echte besparen begint met de toepassingen van CFRP (carbon-fiber-reinforced plastic). BMW is momen-
teel koploper op dit gebied met de compacte i3 en de sportieve i8 die later dit jaar volgt.
Materialencocktail BMW startte in 2009 al een samenwerking met een grote speler op de markt van carbonfiber, SGL Carbon. Inmiddels wordt het carbonmateriaal toegepast in de BMW i3. Het ruwe materiaal wordt verwerkt in de Verenigde Staten, waarna de vezels in het Duitse Wackersdorf tot ‘doeken’ worden verwerkt. Deze doeken gaan naar de fabriek in Leipzig voor de productie van de zogenaamde Life-module. Dit is het inzittendencompartiment dat bovenop het chassis komt te staan. Dit chassis is opgetrokken uit aluminium. De uiteindelijke assemblage geschiedt in Leipzig waar naast het interieur en de aandrijflijn ook de carrosseriedelen uit spuitgegoten thermoplast worden aangebracht. Door deze materialencocktail lijkt schadeherstel aan de i3 voor de nodige hoofdbrekens te zullen zorgen.
Lagere reparatiekosten Voor schadeherstel is hierom een speciaal netwerk ingericht van gespecialiseerde schadeherstelbedrijven. Voor Nederland zijn dat BMW Den Haag Forepark en Autoschade Groeneveld uit Eindhoven. Groeneveld is onderdeel van de van Laarhoven holding, waartoe ook Cito Motors behoort. Daardoor heeft Groeneveld, naast BMW, veel ervaring met de premiummerken Aston Martin, Jaguar, Rolls-Royce en Tesla. Die ervaring komt goed van pas bij het aluminium chassis van de i3, zo zegt Jos van Kemenade, schadehersteller bij Groeneveld. “Het herstellen van aluminium komt steeds meer voor, maar is nog altijd een specialisme. We kunnen en mogen aluminium niet of nauwelijks richten, dus moeten we nieuwe stukken inzetten. Daarvoor krijgen we een set mallen via BMW zodat de stukken die we vervangen ook precies volgens de richtlijnen op de juiste plaats genageld en/of gelijmd worden.”
pag. 14-15.indd 14
07-03-14 13:32
DOSSIER SCHADE
VROEGOP
Opleiding tot autoschadetechnicus Vakopleiding Carrosseriebedrijf (VOC) biedt sinds vorig jaar een abonnement om personeelsleden gedurende het jaar op te leiden. Jan Vroegop (22) volgt hiermee een opleiding tot autoschadetechnicus (AST) zodat zijn werkgever een betere inschatting kan maken van de schade aan een auto. Vroegop doet in Automotive verslag van zijn opleiding.
DEEL
GESMOLTEN
BMW verwacht gemiddeld veertig procent lagere reparatiekosten bij oppervlakkige schades, in vergelijking met conventionele modellen; hierbij gaat het dan om de kunststof carrosseriedelen, die eenvoudig en goedkoop te vervangen zijn. Die panelen zijn ook nog eens beter bestand tegen parkeerschades en moeten aanrijdingen bij snelheden tot 15 km/h kunnen doorstaan. Lakschade, scheurtjes en breuken kunnen op eenzelfde wijze verholpen worden als kop-/staartbotsingen bij andere BMW’s. In dat geval kan gebruik gemaakt worden van kunststof lassen of eventueel alleen egaliseren en overspuiten. Gemiddeld komen de herstelkosten bij een i3 volgens BMW op eenzelfde niveau te liggen als bij een 1 Serie.
Uitgebreid portfolio Bij grotere schades waarbij ook de onderliggende Life-module beschadigd is, wordt het een ander verhaal. Feitelijk bestaat dit deel namelijk uit één geheel en daarom is er meer werk en vakkennis nodig voor herstelwerkzaamheden. BMW heeft de carbon constructie echter zo opgebouwd dat delen ervan vervangen kunnen worden. Afhankelijk van de schade kunnen daarom één of meerdere delen verwijderd worden waarna nieuwe stukken op hun plek worden gelijmd. Van Kemenade hierover: “Carbon is natuurlijk nog vrij nieuw, dus op dat gebied was er voor ons nog het nodige te leren. Mijn collega Bart Boonen en ik zijn twee weken in München geweest voor cursussen.” Naast een uitgebreide opleiding vallen de verdere investeringen volgens directeur Henk van den Boomen enorm mee. “We krijgen nog een lijst van BMW met de gereedschappen die we nodig hebben, want het voorbereidingstraject is nog niet helemaal afgerond. Onze monteurs moeten ook nog een dag naar België voor een afrondende cursus. Aangezien we al een zeer uitgebreid portfolio van premium merken kunnen bedienen, verwacht ik dat we voor wat betreft het aanpassen van de werkplaats nauwelijks extra hoeven te investeren.” //
9
15 W
e hebben pasgeleden een BMW 3-serie hersteld met een flinke voorschade. Helaas kwam de eigenaar na een paar weken weer terug met een bizarre storing: gesmolten ruitensproeiers. Wat me bij het binnenrijden van de auto opviel, was dat de dashboarddisplay vijf graden Celsius aangaf terwijl het in de werkplaats minstens vijftien graden was. Dat er een link was met de gesmolten ruitensproeiers bleek pas later. In de AST-groep bij VOC heb ik de storing voorgelegd aan mijn mede-cursisten en onze trainer. We hebben vervolgens het schema van BMW erbij gepakt en daaruit bleek dat het ruitensproeiersysteem aan het climate control systeem gekoppeld zit. Omdat de temperatuurweergave op de display niet klopte zijn we gaan kijken naar de buitentemperatuursensor. Bij de BMW 3 bestaat deze uit een zogenaamde NTC-weerstand. Bij zo’n sensor stijgt de weerstand als de temperatuurt daalt en andersom. Bij het controleren van de stekkerverbinding van de sensor bleek deze geoxideerd te zijn, hierdoor was de overgangsweerstand veel groter geworden en dacht de sensor dat de temperatuur lager was. Een van de gevolgen was dat de verwarming van de ruitensproeierkoppen langer bleef werken en warmer werd dan nodig. Het systeem werd daarbij zo heet dat de sproeiers smolten. Nadat we de stekkerverbinding hadden schoongemaakt en met contactspray ingespoten, bleven de sproeiers heel.
JAN VROEGOP IS OOK TE VOLGEN OP FACEBOOK: WWW.FACEBOOK.COM/JAN.VROEGOP.9. ZIJN BIJDRAGEN ZIJN OOK TE LEZEN OP AUTOMOTIVE-WERKPLAATS.NL/VROEGOP. AUTOMOTIVE / 14 MAART 2014
pag. 14-15.indd 15
07-03-14 13:32
DOSSIER SCHADE / AWARD BESTE GARAGE
VAN ABEELEN K EURINGEN TOPPER 2014 Vergelijkingssite Bestegarage.nl reikte onlangs de Top 2014 uit, aan de autobedrijven die in hun regio de meeste positieve reviews ontvingen. De landelijke top 3 bestaat uit Van Abeelen, Euromaster Wormerveer en Automaan. Automotive vroeg naar het geheim van hun succes. ‘Een negatieve review houdt je scherp.’
16
2 Euromaster in Wormerveer werd tweede, met 247 punten. Vestigingsmanager Cees-Jan Maats: “Het hele team is er van doordrongen dat je altijd het probleem van je klant moet oplossen, ook al zit het even tegen. Doordat het hele team weet dat dit het speerpunt is, is iedereen bereid om de klant ook aan te spreken en te helpen. De monteur is ook een verkoper. Op deze manier weten we precies wat er speelt, worden klanten goed geholpen en hoeven ze nooit lang te wachten.” Ook bij Euromaster in Wormerveer hebben ze de eventuele negatieve klantervaringen gebruikt om de klanttevredenheid te verhogen. En dat heeft volgens Maats geleid tot het huidige hoge cijfer. We kregen wel eens terug dat de velgen vuil waren na aflevering. Omdat we er op zijn gewezen, gebeurt dat nu nooit meer.”
pag. 16.indd 16
Tips van de Toppers
1 G eef de klant reden om je te vertrouwen en beschaam dit vertrouwen nooit. 2 Neem reviews serieus, zowel de positieve als de negatieve. 3 Breng goed onder de aandacht dat klanten een review kunnen achterlaten. Bijvoorbeeld in de wachtruimte en ook bij de medewerkers. Het persoonlijk vragen om een review ondersteund door niet persoonlijke uitingen is ideaal. Maak het persoonlijk. 4 Laat niemand lopen: wees ook vlak voor sluitingstijd vrolijk en behulpzaam. 5 Wees niet bang voor negatieve reviews. Die komen helaas ook weleens voor. 6 Verplaats je telkens weer in de klant. Ook Autobedrijf Van Abeelen heeft de meeste posial kan niet altijd wat de consument wil: tieve reviews van alle 13.500 garages die zijn respecteer hem en geef duidelijke uitleg. aangesloten bij Bestegarage.nl. Daarmee is het bedrijf de Topper 2014. Autobedrijf Van Abeelen uit Hilvarenbeek is de hoofdvestiging van de vier keuringsstations die het autobedrijf telt. Het bedrijf wordt geleid door de tweede generatie van de familie van Abeelen. Het bedrijf scoorde in 2013 248 punten; dat zijn de positieve minus negatieve reviews. “Voor ons is de waardering voor het goede werk stimulerend. Door reviews kunnen we onze service optimaliseren en steeds beter worden”, zegt directeur Mark van Abeelen. Het commentaar van de klant op een voor iedereen zichtbare site was wel wennen, zegt Van Abeelen, maar inmiddels zijn ook de medewerkers er aan gewend. “Ik Automaan in Pijnacker is het derde beste bedrijf was ook niet bang voor slechte reviews, ik ben van Nederland, met 239 positieve punten. Het overtuigd van ons concept. Omdat we onafhan- bedrijf wordt geleid door Peter Maan. “Wij prokelijk zijn, vertrouwen onze klanten het resul- beren ons in alles wat we doen zo goed mogelijk taat van de keuring en is er eigenlijk nooit dis- te verplaatsen in de consument. Hoe vervelend cussie over. De vestigingen voeren onderling nu een reparatie soms ook is voor een klant. hij een kleine competitie. Het is voor de medewer- moet hier tevreden weg gaan. Je moet beseffen kers leuk om te lezen dat de keurmeesters ver- dat een reparatie van 900 euro veel geld is voor je klant. meld worden in de reviews.” Voor een goede review is het volgens Van Abee- Eerlijk wezen en open zijn, niets doen zonder len vooral belangrijk dat je de klant duidelijk toestemming van de klant vooraf, zorgt voor informeert over de staat van zijn auto en wat er vertrouwen en voorkomt onaangename verrasbij reparatie of onderhoud precies gedaan is. singen achteraf, dat is het belangrijkste.” Ook “Voor de apk hebben we bijvoorbeeld een soft- Maan is niet bang voor negatieve reviews. “Ook warepakket waarmee we onze klanten informe- al doe je je uiterste best, het komt voor dat een ren over de apk; van de herinnering tot een uit- klant niet tevreden is. Dat houdt je scherp. Een gebreide toelichting op het resultaat van de negatieve review creëert juist mogelijkheden tot verbetering.” keuring.”
1
3
07-03-14 13:38
DOSSIER SCHADE SCHADEBEDRAGVERGELIJKING (BRON: FOCWA SCHADEHERSTEL, BEWERKING AUTOMOTIVE)
VERVANGEN WORDT DUURDER TEKST: MARK LITJENS, BEELD: SHUTTERSTOCK BEWERKING AUTOMOTIVE
MOTORKAP 2000: € 1.248,76 2012: € 1.665,07
KOPLAMP 2000: € 919,99 2012: € 1.192,66
VOORRUIT 2000: € 702,07 2012: € 720,57
ZIJSPIEGEL 2000: € 524,32 2012: € 1.224,43
17 > BMW3 serie 320D, bouwjaar 2012, vergeleken met de 3-serie TD uit 2000. Inclusief alle bijbehorende onderdelen, arbeid en spuitwerk.
VOORBUMPER 2000: € 1.380,59 2012: € 4.686,55 Een bumper was vroeger een stuk kunststof – vaak niet eens meegespoten – dat eenvoudig kon worden vervangen. Tegenwoordig hangt een bumper, zeker in het premiumsegment, vol met sensoren en camera’s. Uit een vergelijking die branchevereniging Focwa op verzoek van Automotive heeft gemaakt, blijkt dat sommige onderdelen – met name in het premium segment – flink in prijs zijn gestegen. Zo kost het vervangen van een complete voorbumper van een BMW 320 TD uit 2000 zo’n 1.380 euro. Een complete voorbumper van een BMW 320 D, voorzien van onder andere camera’s, met bouwjaar 2012, kost zo’n 4.686 euro. Bij een Opel Astra zien we ook een toename in aantal schadegevallen bij een bumper, maar het prijsverschil valt met 1.500 euro minder
PK PARTY MET SEAT IBIZA CUPRA
MANNEN ANNEN
Voor de aftermarket is de Seat Cupra een dankbaar object, want er zijn duizenden accessoires voor de auto verkrijgbaar. Autokompas neemt u mee door de geschiedenis van dit feestbeest. Lees meer op pagina 9
oniste oniste Sabine Sabine KoopKoopman an gooit gooit hoge hoge ogen ogen in in www.mivargroup.nl nn Miss Miss Mechanic Mechanic 2010, 2010, ert rt in in haar haar vrije vrije tijd tijd olkswagen olkswagen bestelbus. bestelbus. 11 pag. 17.indd 17
De twaalf meest vervangen onderdelen 1. Bumper voor / achter 2. Velg rechts achter 3. Koplampen 4. Overige velgen 5. Buitenspiegel rechts 6. Grille bumper 7. Buitenspiegel links 8. Portiergreep buiten rechts voor / links voor / rechts achter 9. Spatscherm links voor / links achter 10. Zijpaneel recht achter / links achter 11. Achterlicht rechts ‘WERKENbuiten MET MANNEN 12. Portiergreep achter links
scherp uit. Andere onderdelen (zie afbeelding) waarin veel elektronische componenten zijn verwerkt, zoals koplampen en buitenspiegels, laten eenzelfde stijging zien, waar traditionelere onderdelen zoals een voorruit en motorkap amper duurder zijn geworden. Ondanks dat steeds meer onderdelen duurder zijn om te vervangen, stijgt de schadelast slechts licht; in het afgelopen jaar lag deze met 1.203 euro 0,8 procent hoger dan in 2012. En van 2011 op 2012 was de stijging 0,3 procent. Dit komt vooral doordat er steeds vaker wordt hersteld in plaats van vervangen. Ook zorgt de elektronica er in veel gevallen juist voor dat grote crashes worden voorkomen. En dan blijft er alleen nog kras- en blikschade over.
IS GEWELDIG’
%UDNH SDUWV
I N G E Z O N D E N M E D E D E LSabine I N G E N KoopWerkplaatsreceptioniste man Sabine Koopman gooit hoge ogen in onze verkiezing van Miss Mechanic 2010, %UDNH want zij restaureert in %UDNH haar vrije tijd eigenhandig een Volkswagen bestelbus. SDUWV SDUWV Lees meer op pagina 11
kwaliteit & gemak
6WHHULQJ 6WHHULQJ VXVSHQVLRQ VXVSHQVLRQ SDUWV SDUWV
6WHHULQJ VXVSHQVLRQ SDUWV
:KHHO EHDULQJ NLWV
:KHHO :KHHO EHDULQJ EHDULQJ NLWV NLWV 025( 7+$1 -867 %5$.(6
More than just brakes
VAN WEES OIL ALS DAVID TEGEN DE GOLIATHS
AUTOMOTIVE / 14 MAART 2014
07-03-14 13:38
OP DE BRUG / MINI COOPER PACEMAN S
18
MINI WORDT EEN KLEINE B Hoewel Mini sinds zijn her introductie in 2001 in technisch opzicht zijn eigen weg ging, groeit de compacte Brit de laatste jaren onderhuids meer in de richting van moeder BMW. TEKST EN BEELD: ROB BLOM
D
e Mini Cooper Paceman S (modelcode R61), waar wij in reden is een goed voorbeeld van de verschuiving naar BMW. Zo gaan de CAN-bus systemen volgens trainer Toine Vissers van BMW/Mini Nederland steeds meer op die van BMW lijken. “Het elektrische systeem wordt voor BMW monteurs steeds herkenbaarder, vooral tijdens het diagnose stellen.” De Paceman R61 is gebouwd op het platform van de Mini Countryman. Het grote verschil in hoogte tussen de Countryman en de Paceman resulteert in een lagere plaats van de antennevoet die bij de Countryman het hoogste punt van de auto is. Omwille van de rijdynamiek is het onderstel van de R61 ten opzichte van de R60 10 millimeter verlaagd.
Het motorblok (motorcode N18B16M0) stamt uit 2012 en zien we ook terug in andere Mini-varianten zoals de Countryman en Clubman. De 1.6 liter viercilinder ‘S’ heeft 62 pk (184 pk in plaats van 122 pk) meer vermogen dan de standaard variant zonder ‘S’. De S heeft onder andere variabele kleptiming, andere software voor de injectie en ontsteking en een hogere brandstof- en turbodruk. Het motorblok is ontwikkeld door BMW en PSA. “Maar we bouwen de blokken ieder in eigen beheer. We gebruiken andere onderdelen van andere toeleveranciers.” Net als PSA, kende ook Mini problemen met opgerekte distributiekettingen. “Dit is nu opgelost”, zegt Vissers. Er worden nu andere kettingen en andere kettinggeleiders gebruikt.” Door het hoge koppel over een breed toerengebied kun je lekker schakellui met de Paceman S rijden. Het blok pakt in alle versnellingen heerlijk op.
doorgegeve veel rijplez Het front va vicestand g worden van kabeltjes, s centimeter kun je mak de turbo en makkelijkst wielkuip te Paceman R klepje in de moet hierv
Onderstel Het achterasconcept van de Paceman is volgens Vissers gelijk aan dat van de ‘normale’ Mini modelcode F56. “Maar omdat de Paceman breder is, zijn op deze auto langere reactiestangen gemonteerd.” Door de directe besturing voelt de auto aan als een grote kart. Zelfs de kleinste beweging aan het stuur wordt
TECHNISCHE GEGEVENS MINI PACEMAN S / Motorcode: N18B16Mo / Nieuwprijs vanaf (euro): 29.895 / Motortype: benzine / Cilinders: 4 in lijn / Kleppen per cilinder: 4 / Cilinderinhoud (cc) 1.598 / Boring x slag: 77,0 x 85,8 / Transmissie: 6 versnellingen handgeschakeld FLATRATETIJDEN / Luchtfilter vernieuwen 10 min / Brandstoffilter vernieuwen 20 min / Diagnosesysteem uitlezen 15 min / Aandrijfriemen vernieuwen 45 min / Remblokken voor vernieuwen 30 min / Remvloeistof verversen 20 min / Achterste uitlaatdemper vernieuwen 20 min
pag. 18-19.indd 18
07-03-14 13:39
> Het front kan in de servicestand door zes boutjes te lossen 20 centimeter naar voren geschoven worden. Dat maakt het sleutelen wat makkelijker.
NE BMW doorgegeven aan de voorwielen. De directe besturing zorgt voor veel rijplezier. Het front van de Mini Paceman R61 kan in een zogenoemde servicestand gezet worden. De ‘neus’ kan met zes bouten gelost worden van de auto. Door de bouten los te draaien en een paar kabeltjes, slangen en klemmen los te maken, kan de neus 20 centimeter naar voren geschoven worden. In de servicestand kun je makkelijker werkzaamheden uitvoeren aan bijvoorbeeld de turbo en de radiator. De multiriem vervang je overigens het makkelijkste door even het rechtervoorwiel en de kunststof wielkuip te verwijderen. De lampjes in het achterlicht van de Paceman R61 kunnen niet zoals bij andere Mini’s via een serviceklepje in de bagageruimte vervangen worden. Het achterlicht moet hiervoor compleet worden uitgebouwd. //
De lezer over de auto Elke maand bezoeken we voor Op de Brug een abonnee van Automotive Werkplaats om hem te vragen wat hij van de auto vindt. Ditmaal zijn we bij Raymond de Wind, service adviseur bij Mini Amsterdam. Volgens De Wind is het sleutelen aan de Mini niet veel anders dan bij andere auto’s in het B-segment. “Alleen de koppeling vervangen is wat arbeidsintensief. Je moet eerst de dwarsdraagarmen losmaken, daardoor zakken de motor en versnellingsbak iets.” De Wind heeft nog een tip voor collega’s. “Let bij het vervangen van het oliefilter op dat je de bus om het filter op de auto laat zitten als je het filter losdraait. Als je de bus niet met het nieuwe filter terugplaatst, krijg je oliedrukproblemen. De regelklep van de oliedruk zit namelijk in de bus.”
19
Ook als abonnee uw reactie geven op onze testauto? Mail dan redactie@automotive-werkplaats.nl
SCAN DE QR-CODE VOOR MEER TECHNISCHE GEGEVENS VAN DEZE AUTO OF GA NAAR WWW.AUTOMOTIVE-WERKPLAATS.NL
en
AUTOMOTIVE / 14 MAART 2014
pag. 18-19.indd 19
07-03-14 14:09
BANDEN
Bridgestone introduceert nieuwe winterband in Lapland
IN STRIJD MET DE BESTE Bridgestone introduceerde afgelopen maand in Zweeds Lapland de Blizzak LM001. De nieuwe winterband gaat de strijd aan met de publiekslieveling van Conti.
TEKST: PAUL VAN DEN BOGAARD
20 D
e Japanse bandenfabrikant Bridgestone brengt in september een nieuwe winterband op de markt. Deze Blizzak LM001 volgt de LM32 gefaseerd op, te beginnen bij de 14, 15 en 16 inch. De ingenieurs van Bridgestone hebben bij de ontwikkeling de Winter Contact TS850 van concurrent Continental als referentiepunt aangehouden. Deze band eindigde bovenaan in de belangrijkste bandentests van Europa. Volgens Bridgestone heeft de LM001 een vijftien procent langere levensduur dan de Conti, een twee procent kortere remweg op nat en besneeuwd wegdek en gelijke remweg op droge ondergrond. “Het doel was om een band te ontwikkelen die minstens net zo goed presteert als de Continental TS 850”, aldus Tom Vandersmissen bij Bridgestone. Bridgestone mikt op een labelscore van B of C voor wetgrip, een E voor rolweerstand een twee golven voor externe geluidsproductie.
Lamellen De vooruitgang is volgens ingenieur Antonio Tirone voor een groot deel te danken aan de toepassing van een nieuwe lamellenstructuur. “Lamellen zijn nodig om grip te krijgen in de sneeuw, maar het nadeel is dat ze de profiel-
blokken soepeler maken. Dit zorgt weer voor minder stabiliteit, meer rolweerstand en meer slijtage.” De oplossing heet 3D-lamellen. Het golfpatroon dat zichtbaar is aan de buitenkant, zit in de breedterichting ook in de lamellen verwerkt waardoor ze in elkaar haken en zo zorgen voor meer stabiliteit. Er was bij de ontwikkeling extra aandacht voor prestaties op natte en koude ondergrond. De rubbercompound van de LM001 bestaat voor
De 3D-lamellen haken in elkaar. 90 procent uit silica, net zo veel als bij een zomerband. Er is ook goed gekeken naar waterafvoer. Het rijrichting gebonden V-profiel heeft profielblokken voor een maximale waterafvoer. Bij rechte hoeken ontstaat turbulentie en blijft het water circuleren tussen de profielblokken. Nu loopt het weg. In vergelijking met de LM32 lopen de schuine groeven nu rechtstreeks naar de zijkanten en verspringen de profielblokken niet meer ten opzichte van elkaar, wat de waterafvoer ook verbetert. Voor betere presta-
ties op sneeuw hebben de schuine groeven in het buitenste profielblok een trapeziumvorm. Hierdoor blijft de sneeuw beter in het profiel zitten wat zorgt voor meer grip.
Lapland Deze nieuwigheden klinken mooi, maar alleen de praktijk kan aantonen of ze echt werken. Twaalf techneuten van Bridgestone verblijven daarom van november tot en met maart op een kleine 100 kilometer van de poolcirkel in Zweeds Lapland. Op deze Swedish Proving Ground (SPG) worden de banden getest op ijs en sneeuw bij temperaturen die kunnen dalen tot min 40 graden celsius. Voor de introductie van de LM001 werd de Europese autovakpers uitgenodigd op de SPG om de nieuwe band zelf aan de tand te voelen en te vergelijken met de Continental Winter Contact TS850. Een batterij VW’s Golf was voorzien van de Bridgestone’s en de Conti’s in maat 195/65R15 91T. Op het programma stond onder meer een vergelijkende acceleratie- en remtest. De remweg op sneeuw bij 40 kilometer per uur bedroeg 11,5 meter bij de LM001 en 12,3 meter bij TS850. Bij de acceleratietest op sneeuw duurde het 3,5 seconden bij de LM001 om grip te krijgen. Bij de TS850
INGEZONDEN MEDEDELINGEN
KWALITEIT WINT ALTIJD!
pag. 20-21.indd 20
07-03-14 13:40
VAN BUSSEL Van sneeuw- naar regenband
Waar winterbanden vroeger ook wel sneeuwbanden genoemd werden en dat ook waren, ligt de nadruk bij de ontwikkeling van winterbanden zeker voor landen met een klimaat als Nederland tegenwoordig meer op de kwaliteiten in de regen. Zo ook bij de Blizzak LM001. Verder zijn winterbanden de afgelopen jaren stiller en comfortabeler geworden, zeker in het premiumsegment. “Klanten met een X5 of Q7 accepteren geen luidruchtige banden in de winter”, aldus Tom Vandersmissen. De LM001 komt dit najaar op de Nederlandse markt.
gingen er 3,6 seconden overheen. Op een heuvelklimparcours, een sneeuwparcours en een slalom viel vooral op dat de Golfs op Conti’s sneller de neiging hadden om uit te breken. Volgens een van de testrijders van Bridgestone zorgen de LM001-banden voor een beetje onderstuur en maakt dit dat de bestuurder het idee heeft de auto meer onder controle te hebben. De handling op sneeuw is overigens volgens de vergelijkende tests van Bridgestone zelf gelijk aan die van de Continentals. De tractie op sneeuw zou 5 procent beter moeten zijn. In beide gevallen gaat het om de subjectieve ervaringen van testrijders en niet om meetbare verschillen. Wat bij beide banden opvalt zijn de relatief hoge snelheden waarmee over sneeuw gereden kan worden zonder dat je als bestuurder het gevoel hebt de controle over de auto te verliezen. Met 70 km/u door bochten is geen probleem. Maar ook de LM001 heeft zijn grenzen, zo merkte een Franse collega die een van de Golfs in een sneeuwwand boorde. //
> Op het programma stond onder meer een vergelijkende slalom met twee volkswagens Golf 1.6 TSI.
Werkplaatsapparatuur & Wielservice Materialen
Sturing of struikeling? De automotive markt is een distributiemarkt. Fabrikanten maken producten en dealers moeten ze verkopen. De aftermarket, met uitzondering van een aantal ketens, is een volstrekt gefragmenteerde markt met familiebedrijven. Op hun voorhoofd staat meestal: ‘Ik moet niks’. Zelfstandig ondernemen gaat tenslotte over zelfbestemming. Dit heeft weer als gevolg dat ook in de aftermarket professionele retailing – zoals McDonald’s – is uitgebleven. De ketens van zelfstandige ondernemers zijn veelal druk met zichzelf en worden het niet eens over wie ze willen zijn. Het ontbreekt aan telescopisch en microscopisch vermogen om tegelijkertijd naar de toekomst en het heden te kijken. Bij gebrek aan echte concurrenten blijven ze bestaan. De consument blijft echter een inspiratiebron voor pioniers en het is wachten totdat iemand de markt een lesje leert. In de schademarkt is het kommer en kwel. Auto’s worden kleiner en rijden minder. Sensoren laten auto’s schadevrij rijden en de automatische piloot is onderweg. Toch zal schade blijven bestaan zolang we samen onderweg zijn. De service om schade op te lossen is een unieke retailkans. Excellente Service werkt het beste bij problemen. Een consument die troostende hulp zoekt is voor een retailer een geschenk uit de hemel. Het bieden van een geweldige service gaat de klant weer gelukkig maken. Dat staat vast. Zo gaat het bij de dokter ook. Hulp verlenen is een hartverwarmende service. De werkelijkheid is dat de klant niet eens weet wie hem mag helpen. In het oerwoud van schadesturing, regels, voorwaarden, kleine lettertjes en vakjargon raakt een trieste schadeklant de weg kwijt. Ja, er zijn verzekeraars die het goed geregeld hebben. Zij hebben op tijd geïnvesteerd in service-systemen die interne efficiency combineren met externe service naar de klant. Het gevolg is dat de premies superscherp zijn en dat de klant zich ontzorgd voelt. Het geheim van innovatie is synergie tussen efficiency en effectiviteit. De digitale revolutie maakt die mogelijk. Familie-schadebedrijven gaan die investering niet maken. Die zijn al blij als de factuur aan de verzekeraar correct uit het systeem rolt.
21
Het is wachten totdat iemand de markt een lesje leert.
LUC VAN BUSSEL IS VOORMALIG CEO VAN THE ALWAYSBEMOBILE COMPANY EN NU BRAIN AGENT EN INNOVATOR. AUTOMOTIVE / 14 MAART 2014
pag. 20-21.indd 21
07-03-14 15:44
TENSLOTTE
ONLINE
IN DE BRANCHE
Jeroen Triel, sales RAC, via Linkedin-groep Wij zijn Automotive:
MEER RUIMTE VOOR DOYEN Doyen Auto Nederland heeft een nieuw logistiek centrum geopend in Waalwijk, met een vloeroppervlak van 7.500 vierkante meter. Vorig jaar opende Doyen al een soortgelijk centrum in Zwolle. De opzet van beide magazijnen is volgens Doyen-directeur Marcel Streppel gelijk.
Het ligt in de lijn der verwachting dat de Iphone24 zal zijn uitgerust met een stuur, wielen en een comfortabele stoel. @AutoValstar
Olie verversen, minimaal 1x per jaar, zo bent u zuinig op uw motor en voorkomt u te snelle slijtage. @De_Ondernemer
22
Trajectcontrole hier is als een vogelverschrikker. Het schrikt af, maar that’s all. Ze staan uit. @Brantsen
Shows. Ze blijven leuk (behalve Frankfurt), maar je krijgt er enorme pijn in je poot’n van. @BNRautoshow
AGENDA Automotive Werkplaats is een uitgave
van Mobility Media bv, Naritaweg 14, 1043 BZ Amsterdam, Tel.: 020-5800966 UITGEVER Jelle Heidstra, jelle@mobilitymedia.nl REDACTIE Luberto van Buiten (hoofdredacteur), Bart Kuijpers (adjunct hoofdredacteur), Paul van den Bogaard, Marieke Oosterom (redacteuren) redactie@automotive-online.nl. ADVERTENTIES Marc Krijnen, sales@mobilitymedia.nl, 06-27293455 TRAFFIC Sebastiaan Dekker, traffic@mobilitymedia.nl ONTWERP Curve, Haarlem OPMAAK Van Munster & Bos, Amsterdam DRUK Mediacenter Rotterdam
pag. 22.indd 22
RECHTBANK?
TOPPER 2014
Federal Mogul is op de zesde editie van het Group Auto klantencongres uit geroepen tot leverancier van het jaar. Gates en Hella eindigden op de gedeelde tweede plaats en Mann werd derde. De winnaars werden gekozen door leden van Group Auto. Federal Mogul, fabrikant van onder meer Ferodo remdelen, Beru, Champion en Moog stuurdelen, won vanwege de goede prestaties op het gebied van logistiek en ondersteuning.
Lascare is sinds deze maand leverancier van de richt- en meetapparatuur van het Franse merk Celette. Lascare gaat het hele programma van Celette vertegenwoordigen. Celette wordt in Nederland sinds tien jaar vertegenwoordigd door Hamer, er is onenigheid of die een rol blijft vervullen. Vooralsnog blijven beide bedrijven het merk verkopen en de mallen verhuren.
Autobedrijf Van Abeelen in Hilvarenbeek is de Topper 2014, een prijs van vergelijkingssite Bestegarage.nl. Dit bedrijf scoorde in 2013 de meeste positieve reviews op de vergelijkingssite. Van Abeelen Hilvarenbeek kreeg tot nu toe 327 positieve reviews en slechts 1 negatieve. Euromaster in Wormerveer werd nipt tweede met slechts één positieve beoordeling minder.
-> T ransport Compleet, Evenementenhal Hardenberg, 18-20 maart. Jaarlijkse regionale transportbeurs voor Oost-Nederland.
Zo ziet het nieuwe onderstel van de Twingo eruit. Motor ligt achterin!
COLOFON
FM TOPLEVERANCIER
-> A utotechnica, Brussels Expo, 30 maart-2 april. Tweejaarlijkse aftermarketvakbeurs voor de Benelux.
-> A utomotive Trade Show 2014, Jaarbeurs Utrecht, 14-17 april. Een nieuwe automo-> R emarketing Event, Van der Valk tive aftermarket vakbeurs met een interAlmere, 25 maart. Jaarlijks congres voor nationaal karakter. universele autobedrijven, dealers, leasemaatschappijen, remarketingbedrijven en fleetowners over de nieuwste ontwikke-> Reifen 2014, Messe Essen, 27-30 mei. lingen op het gebied van remarketing. Internationale Bandenvakbeurs.
VRAGEN OVER DE BEZORGING VAN DEZE TITEL? Stuur een e-mail naar: aboservice@ automotive-online.nl DOELGROEP: • Groot- en tussenhandel in auto’s, autoaccessoires en -onderdelen • Detailhandel in nieuwe en gebruikte personen auto’s • Detailhandel in autoaccessoires en -onder delen • Universele garages • Schadeherstelbedrijven • Autobeklederijen • Autowasserijen • Autodemontagebedrijven • Leasemaatschappijen • Carrosseriefabrikanten • Onderdelenfabrikanten • Grossiers • Specialisten ABONNEMENTSGELD €129,- (icm. Management, excl. 6% btw) per jaar, Buitenland €159,- per jaar. Losse nummers €16,-, Hoewel de informatie in deze uitgave met zorg is uitgezocht en waar
mogelijk is gecontroleerd, sluiten uitgever, redactie en auteurs uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheid en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens. GEGEVENSBESCHERMING Automotive Werkplaats is een uitgave van Mobility Media. Mobility Media legt de gegevens van abonnees vast voor de uitvoering van de (abonnee)overeenkomst. Deze gegevens kunnen worden gebruikt om u te informeren over relevante andere producten, diensten en activiteiten van Mobility Media en zorgvuldig geselecteerde samenwerkende partners. Indien u geen prijs stelt op informatie van Automotive Werkplaats of indien u uw toestemming voor het gebruik van uw e-mailadres wilt intrekken, kunt u
een verzoek indienen bij Mobility Media, Naritaweg 14, 1043 BZ Amsterdam. Nadere informatie vindt u in het privacy statement op www.mobilitymedia.nl © Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.
Mobility Media is aangesloten bij het HOI. Voor oplagegegevens verwijzen wij naar de reguliere HOI publicaties.
07-03-14 13:41
HET IS GOED OM TE KIEZEN VOOR WATERBASIS. MAAR NOG BETER OM TE KIEZEN VOOR DE WERELDWIJDE MARKTLEIDER. 90 SERIE VAN GLASURIT Zo staan de zaken ervoor: steeds meer autoschadeherstelbedrijven kiezen voor de 90 Serie van Glasurit. En terecht. Want het innovatieve laksysteem combineert eenvoudige verwerking, veilige toepassing en bijzonder efficiënt werken met een uitstekend lakresultaat – terwijl het ook nog eens aan de nieuwste milieunormen voldoet. Profiteer ook van de 90 Serie en geniet van het succes. ProFit met Glasurit.
Glasurit, Postbus 1015, 3600 BA Maarssen, telefoon 0800 - 45278748, fax 0800 - 2724357, www.glasurit.com
Vanaf 4 stuks franco geleverd!
The world of your tyres is our world Merken: Infinity Pirelli Nokian Tyres
Gebruik het in uw voordeel: • Easy ordering
• Just in time
In onze webshop bestelt u snel en gemakkelijk. Hier vindt u ons ruime aanbod van premium en budget banden tegen scherpe prijzen.
Voor 15.00 uur besteld, de volgende dag geleverd. Vanaf vier banden leveren wij franco.
Gerutti Hankook Toyo Tires
Michelin Bridgestone Firestone
Uniroyal Goodyear Yokohama
Continental Dunlop Vredestein
• Let us do what we do best Onze ervaren en toegewijde medewerkers helpen u snel en vakkundig.
Bel ons: 077-320 28 20
www.euro-tyre.com
Jubileum? Opening? Jaarboek? Iets bijzonders te vieren? Een professioneel gemaakt relatiemagazine, zonder kosten voor u. Het kan. Great Magazines, onderdeel van Mobility Media, is gespecialiseerd in het maken van relatiemagazines voor bedrijven. Wij verzorgen het ontwerp, de redactie, fotografie, opmaak, druk en distributie van het magazine en begeleiden het gehele proces. Ook nemen wij de advertentiewerving voor onze rekening, zodat het u niets kost. Kijk op www.greatmagazines.nl en ontdek wat een kostenloos magazine kan doen voor uw bedrijf.
T: 020 – 58 00 977 | E: info@greatmagazines.nl | W: www.greatmagazines.nl
for great companies
Autoschade? Autoschade? Kwaliteit is een keuze Kwaliteit is een keuze Autoschade Herstel Groep biedt: Autoschade Herstel Groep biedt: • Complete mobiliteit: duurzaam • Complete mobiliteit: duurzaam vervangend vervoer en/of haal- en vervangend brengservicevervoer en/of haal- en brengservice • Gecertificeerd herstel van • Gecertificeerd herstel van elektrische en hybride voertuigen elektrische (NEN 9140) en hybride voertuigen (NEN 9140) • Transparante schade-afhandeling • Transparante schade-afhandeling middels Apollo-filtertechnologie middels Apollo-filtertechnologie • 7 jaar gegarandeerd, kwalitatief en • 7duurzaam jaar gegarandeerd, kwalitatief en schadeherstel duurzaam schadeherstel • 60 vestigingen door heel Nederland • 60 vestigingen door heel Nederland • Focus op Total Cost of Ownership • Focus op Total Cost of Ownership • Het totale proces bepaalt de • Het totale proces bepaalt de kwaliteit kwaliteit
www.autoschadeherstelgroep.nl 0318-631 071 www.autoschadeherstelgroep.nl
0318-631 071