Automotive Werkplaats 06-2014

Page 1

NUMMER

6

AUTO

PLATFORM VOOR DE AUTOBRANCHE / JAARGANG 19 / 6 JUNI 2014

DOSSIER GEREEDSCHAP & EQUIPMENT

B IS HET NIEUWE A BUDGETMERKEN WORDEN STEEDS BETER HASHBOARD

Steeds meer auto-onderdelen worden van hennep gemaakt. Het maakt ze lichter en duurzamer.

6

cover 6-2014 .indd 1

SPOELEN De markt voor spoelequipment is zo goed als verzadigd. Toch zien leveranciers kansen.

16

BUITEN HET DORP Autobedrijf Van Hooijdonk verruilde een dorpskern voor een splinternieuw pand aan de rand. Ook de werkplaatsinrichting is volledig nieuw.

20

30-05-14 16:26


Z ij vertrouwen op onze metalen componenten en riemen. En u ?

OE

Wij leveren riemen, spanrollen en andere metalen componenten aan de beste OE-fabrikanten in de automobielindustrie. Gates, voor al uw aftermarket-behoeftes. Lees meer over onze aftermarket-producten op Gates.com/europe/ar

De aandrijfspecialist

O


ACTUEEL

IN DIT NUMMER Diagnosepraktijk 5 Innovatie 6 Column Van Bussel 7 Helpdesk 9 9 Vakbeurs Reifen Dossier gereedschap & equipment 11 Budget equipment 11 14 Goed spul Versnellingsbakken spoelen 16 Hella begint met remmen 18 In de werkplaats 20 Tenslotte 22 Colofon 22

DINAND HEUVEL

HONDERD BEDRIJVEN ZIJN APK-ERKENNINGHOUDER AF De deadline voor apkerkenninghouders om een remmentestbank aan te schaffen is verstreken. Op een handjevol bedrijven na heeft iedereen het gehaald.

ment is geïnstalleerd en aangemeld in het register meetmiddelen (RME). Van de nu nog circa 100 overgebleven bedrijven verwacht Hamel niet dat er nog veel zijn die nu nog een testbank installeren. “Als ze nog geen remmentestbank hebben aangeschaft zal dat in veel gevallen zijn omdat ze met hun

V

an de 9.260 apk-erkenninghouders hadden er een stuk of honderd eind mei nog geen remmentestbank. Slechts één procent van de erkenninghouders kan dus niet voldoen aan de nieuwe richtlijn die RDW in 2009 aankondigde. Zeker geen slechte score, vindt Boudewijn Hamel, voorzitter van Stichting Overlegorgaan APK. “Ik ben blij dat het zo is afgelopen. Een jaar geleden waren er nog zo’n 1.200 bedrijven die geen testbank hadden en het schoot toen niet op. Het zag er zelfs een maand geleden nog naar uit dat er een paar honderd bedrijven de deadline niet zouden halen.” In de eerste week van mei telde de RDW nog ruim 225 erkenninghouders zonder remtestbank. “Er is door de equipmentleveranciers keihard gewerkt om iedereen nog te kunnen voorzien.” Van de garagisten die op 1 mei nog geen remmentestbank hadden is de apkbevoegdheid opgeschort tot de equip-

EIGENAAR AUTOSCHADEBEDRIJF BEN MOSER

bedrijf stoppen of gaan samenwerken met andere bedrijven. Soms zijn het kleine stadsgarages die gewoon geen ruimte hebben in hun werkplaats voor een remmentestbank.” Toen RDW de nieuwe richtlijn aankondigde was er veel kritiek in de markt over de investering die bedrijven nu verplicht moeten doen: minstens 3.000 euro. “Nog steeds zullen niet alle negenduizend bedrijven positief zijn”, zegt Hamel. “Maar feit is dat de apk de levensader is van het autobedrijf en die investering verdient zichzelf terug.” //

3

OPSCHAKELEN

Hoe zijn je vrouw Gerreke en jij gekomen tot de overname van Ben Moser?

geen meerwaarde. Wij willen vooral regionaal sterk zijn en via verzekeringsmaatschappijen Ik werkte het afgelopen jaar al bij het bedrijf als krijgen we gestuurde schades. We zitten in een ‘no nonsense’ gebied waar een goede naam freelance autoschadehersteller en heb 25 jaar belangrijk is. Ben Moser heeft dertig jaar het ervaring als schadehersteller bij verschillende bedrijf geleid en een goede naamsbekendheid bedrijven in de Achterhoek. De geruchten dat opgebouwd. Daar gaan wij mee verder. Ben Moser met pensioen wilde gaan, deden al langer de ronde. Ik heb de stoute schoenen aangetrokken, want directe opvolging was er Wat is het doel in het eerste jaar? niet. Zo is het balletje gaan rollen. De omzetten van de afgelopen jaren continueren. Ik wil het kleinschalig houden, zodat ik ook tijd heb om in de werkplaats aan de slag te Zijn jullie van plan het bedrijf aan te gaan, in plaats van alleen te managen. // ­sluiten bij een formule? Voorlopig niet. Ik heb me wel in verschillende concepten verdiept, maar voor nu biedt het

AUTOMOTIVE / 6 JUNI 2014

pag. 3.indd 3

30-05-14 15:53


l e s Wis r a a n

, n e h r o . o . v . u g o e

j o n r e o g o d v e o g eg .

..

o n e g d goe

wixeurope.com De geschiedenis van WIX’ betrokkenheid bij de autosport dateert van 40 jaar geleden. Sinds de vroege jaren 60 heeft WIX samengewerkt met coureurs en teams in een aantal raceseries, met bijzondere aandacht voor NASCAR. Wij richten ons op de ontwikkeling van nieuwe technologieÍn en op de voortdurende ontwikkeling van het bestaande product, om nog eens duizendsten van een seconde voorsprong op de concurrentie te krijgen. Regelmatig wordt er getest op het circuit. Deze testen zijn een belangrijk onderdeel van het productontwikkelings proces. Met deze langdurige ervaring op het circuit kunnen we filters aanbieden die betrouwbaar zijn in de meest moeilijke omstandigheden.

WIXtreme protection


DIAGNOSE

Een nieuwe lekstroomklant

SAAB MET PLAKKEND RELAIS In deze rubriek komen regelmatig auto’s voorbij met een lekstroom, telkens met een andere oorzaak. De patiënt is dit keer een Saab 9-3 met een 2.2 TiD motor uit 1999. De accu van deze Zweed op leeftijd loopt binnen een dag leeg. ASIM SAGLAM/AUTODIAGNOSE.EU

U

it de lekstroommeting waar we mee beginnen, komt naar voren dat de lekstroom circa 3 Ampère bedraagt. Omdat de lekstroom een permanent karakter heeft met een hoge stroomafname, meten we de spanningsval over de zekeringen. Hierbij ontdekken we een spanningsval van 13 millivolt over een zekering van 15 Ampère.

Formule

Autodiagnose.eu heeft een formule afgeleid waarmee de stroom door een circuit berekend kan worden. Deze werkt op basis van gemiddelde weerstandswaarden van autozekeringen en is toepasbaar op mini-, standaarden maxizekeringen met een stroomsterkte van 1 tot 50 Ampère. De uitkomst heeft een juistheid binnen een range van +15 tot -15 procent, waarbij thermische invloed op de weerstand buiten beschouwing is gelaten. Als de weerstand en spanningsval bekend zijn, is de stroom door de zekering te berekenen met de volgende formule:

(dV) I = 112,7 * (Ic) 1,178 Waarbij: I de stroom door zekering is, uitgedrukt in Ampère dV de spanningsval over de zekering is, gemeten in millivolts Ic de stroomsterkte van de zekering is, uitgedrukt in Ampère

• • •

Ter illustratie: → Bij een spanningsval van 13 mV over een zekering met een stroomsterkte van 15A, is de stroom 2,8A +/- 0,4A. Is de spanningsval 0,8 mV, dan is de stroom 0,172A +/- 0,026A.

5 Uit deze spanningsval kan op basis van de weerstand van de zekering bepaald worden dat de stroom door dit circuit circa 3 Ampère is. Na een zoektocht met het elektrisch schema komt de magneetkoppeling van de aircopomp als verbruiker naar voren. Nadat de auto in slaap is gevallen, blijft de magneetkoppeling actief. Uit het elektrisch schema blijkt verder dat de magneetkoppeling via een relais met de permanente voeding van de auto verbonden wordt. De aansturing van het relais (spoel) is verbonden met de geschakelde voeding van de auto en wordt vanuit de motorregeleenheid aangestuurd via een massaschakeling. Uit metingen bleek dat het relais tijdens de storing niet elektronisch aangestuurd kon worden, de geschakelde voeding voor de aansturing (spoel) was niet aanwezig en de massaschakeling was niet actief. Om vast te stellen waarom het relais in onbekrachtigde toestand toch gesloten bleef, is het relais nader geïnspecteerd. Daaruit kwam naar voren dat de contactpunten in het relais dusdanig ingebrand waren dat het schakelcontact bleef plakken (zie afbeelding). Na het vervangen van het relais > De contactpunten in het relais waren ingebrand waardoor het schakelcontact was het lekstroomprobleef plakken. bleem verholpen. //

AUTOMOTIVE / 6 JUNI 2014

pag. 5.indd 5

30-05-14 15:53


INNOVATIE

Autofabrikanten gebruiken vaker natuurvezelversterkt kunststof

HENNEP ONDERDELEN GAAN SKYHIGH Je komt steeds vaker hennep tegen in Mercedessen. Maar ook in Audi’s, BMW’s en zelfs Bugatti’s. Vezels van de hennepplant worden gebruikt in lichte, sterke, milieuvriendelijke interieurdelen. TEKST: MARIEKE OOSTEROM, BEELD: PEUGEOT

6

H

et gebruik van met natuurvezels versterkte kunststoffen in auto-onderdelen – bijvoorbeeld composietmateriaal met hennepvezels – neemt gestaag toe. Zo zag Hempflax zijn afzet aan de auto-industrie de afgelopen vier jaar verdrievoudigen. Hempflax is de enige Nederlandse teler die hennep levert voor toepassingen in auto’s. Hennep-composietmateriaal wordt onder meer gebruikt in deurpanelen, hoedenplanken en middencon­ soles in auto’s van Mercedes, BMW, Jaguar, Bentley en Bugatti. “Duitse fabrikanten lopen voorop met het gebruik van hennepcomposiet”, zegt adjunct directeur Mark Reinders van Hempflax. “Zij hielden zich al vroeg bezig met het verkleinen van hun CO2-voetafdruk. Dat doen ze door auto’s te maken die minder CO2 uitstoten. Het gebruik van lichtgewicht, natuurlijk ­materiaal helpt daarbij.” Hennepvezelversterkt kunststof vervangt meestal glasvezelcomposiet. Composiet met hennep is 30 procent lichter, het is sterker en veiliger: bij een crash breekt glasvezelcom­ posiet en veroorzaakt scherpe randen, ­hennepcomposiet is niet scherp. ­Verder heeft hennepcomposiet betere geluiddempende eigenschappen en is het gemakkelijker te ­recyclen dan glasvezelcomposiet. Hennep­ composiet kan worden verbrand voor energiewinning, glasvezelcomposiet niet.

Trabant is koploper Het gebruik van biocomposiet (kunststof versterkt met natuurvezels zoals bijvoorbeeld hennep) in auto’s dateert van vroeg in de vorige

pag. 6-7.indd 6

eeuw. “Door een gebrek aan staal gebruikte Ford al biocomposiet in de jaren ’40. En voor de carrosserie van Trabant werd een composiet met katoen gebruikt, maar dit was natuurlijk uit nood geboren: staal was te duur”, vertelt Mark Lepelaar, eigenaar van NPSP, een verwerkingsbedrijf van biocomposieten en expert op het vakgebied. “Sinds eind jaren ’90 worden biocomposieten in de automotive toegepast vanwege hun gunstige eigenschappen.” Er zijn geen cijfers bekend over het gebruik van biocomposiet in auto’s. Volgens Lepelaar is echter duidelijk dat het gebruik de afgelopen jaren sterk is toegenomen en voorlopig alleen

composiet. Ook moet er een automatiseringsslag in de productietechnieken komen zodat het eenvoudiger wordt grote series te maken.” Naar verwachting zal de prijs dus alleen maar dalen.

Afhankelijk van het weer In Nederland zijn er geen tier 1-leveranciers die hennep verwerken in auto-onderdelen, die zitten vooral in Duitsland en Frankrijk. Er zijn sowieso maar weinig bedrijven die kunnen voldoen aan de hoge eisen van autofabrikanten. Daar liep Hempflax ook tegenaan. Om hennep te mogen leveren voor serieproductie moet je

De productielijn kan niet stilgezet worden vanwege een slechte oogst. maar verder zal groeien. “De toepassingen ­zullen ook hoogwaardiger worden. Op dit moment gaat het om laagwaardige onderdelen: hoedenplanken en andere interieurdelen die niet veel gewicht te dragen hebben. Dat komt doordat de productiemethodes op dit moment niet toelaten in grote series hoogwaardigere onderdelen te produceren. Maar ik verwacht dat binnen tien jaar natuurvezelversterkt kunststof ook voor exterieurdelen zal worden gebruikt, in bumpers bijvoorbeeld.” De prijs van onderdelen uit biocomposieten is nu nog gelijk of iets hoger dan die van glasvezelversterkt kunststof. “Dat heeft er vooral mee te maken dat ze in lagelonenlanden nog niet bekend zijn met het verwerken van bio­

een constante kwaliteit en hoeveelheid kunnen leveren, en dat is een uitdaging met natuurlijke producten. Je bent immers afhankelijk van het weer en de seizoenen, en een autofabrikant wil zijn productielijn niet stilzetten omdat de materiaalleverancier een slechte oogst heeft gehad. Om het risico te spreiden en om aan de toegenomen vraag te kunnen voldoen heeft Hempflax uitgebreid. Het bedrijf had al 800 hectare ­hennep-akkers in Noord-Nederland en kocht er onlangs in Roemenië 400 hectare grond bij. Die uitbreiding over de grens heeft echter nog een reden, vertelt Reinders: “De Nederlandse overheid geeft subsidie op het verbouwen van graan en maïs voor de productie van biogas en bio-ethanol. Nederlandse boeren telen dat dus

30-05-14 15:54


VAN BUSSEL

stof

Wanted: Women!

liever dan hennep.” Oneerlijke concurrentie, vindt Reinders. “Bovendien vind ik het onvoorstelbaar dat er voedingsmiddelen worden verbouwd voor een energiebron. In een normale situatie worden deze gewassen verbouwd voor voedsel, daarna voor diervoer, dan stoffelijke benutting zoals bio-kunststof en dan pas voor energiewinning. Nu worden ze geteeld om direct in de hakselaar te worden versnipperd.” Zonde van zo’n mooi materiaal. //

Hennep in de deur

Hennepvezels worden onder meer gebruikt in de Mercedes-Benz A-, C- en S-klasse, BMW-3 en BMW-5, en in modellen van Jaguar, Bentley en in de Bugatti Veyron. Het composietmateriaal wordt gebruikt in interieurdelen zoals hoedenplanken, deurpanelen en dashboards. Maar ook bij volumemerken wordt steeds meer gebruik gemaakt van hennepcomposiet. Zo wordt het materiaal toegepast in de deurpanelen van de nieuwe Peugeot 308 (zie foto), Auto van het Jaar 2014. Voor dit onderdeel is voor het eerst gebruik gemaakt van een voor natuurvezelcomposiet relatief nieuwe productietechniek: spuitgieten. Het voordeel van deze techniek ten opzichte van het gebruikelijke warmtepersen is de kortere doorlooptijd. Het nadeel is dat de vezels korter zijn waardoor het materiaal minder sterk is.

Ik had het genoegen om op 22 mei jl – tijdens de masterclass van Automotive – een presentatie te geven over State of the Heart Hospitality bij Regardz. Het woord zegt het eigenlijk al: hartverwarmend gastheerschap. Na mijn onthulling over onze nieuwe serviceformule kwam er een hoogst interessante vraag uit het publiek. “Waar ligt de oorzaak van de doorgaans slechte service in de autobranche?” Na 20 jaar ervaring in de gastvrijheidsbranche (Hotelschool Brussel/New York, Holiday Inn, Center Parcs en Regardz) en 13 jaar ervaring in de automotive kan ik één wezenlijk verschil duiden: vrouwen. De autobranche is verslaafd aan testosteron. De mannen maken letterlijk de dienstverlening uit. Ze zijn de koning van hun garage. De stereotypische ruige garageman is geen dienstverlener, maar een Rambo. Met een poster van Tatjana in de werkplaats, een lekker vette vuile overall als dresscode en een nicotine-onfrisse adem heet hij zijn klanten welkom in de receptie. Als het aan hem had gelegen was die receptie er overigens nooit gekomen. De werkplaats is toch groot genoeg om te wachten? Lekkere koffie? No way! The coffee is awfull. Ik kan zo nog wel even doorgaan. Nee, vrouwen zijn de dienstverleners. In de opvang, onderwijs, zorg, retail, horeca of gastvrijheid is dienstverlening een vrouwenzaak en doet de metro-man zijn intrede. Dat is niet gek, want vrouwen zijn beter in dienstverlening dan mannen. Uit onderzoek van de Universiteit van Pennsylvania in de Verenigde Staten bij duizend vrijwilligers blijkt dat mannen- en vrouwenhersenen fundamenteel anders in elkaar zitten. “Mannen kunnen logischer denken en hebben een beter ruimtelijk inzicht. Vrouwen zijn intuïtiever en hebben een grotere ‘emotionele intelligentie’. Ze hebben ook een beter geheugen voor woorden en gezichten. Mannen kunnen dan wel goed kaartlezen, ze zijn minder goed in het decoderen van sociale contexten en emoties. Stress leidt bij mannen doorgaans tot een zogenaamde ‘vechtmodus’, terwijl vrouwen eerder de neiging hebben om te zorgen,” aldus het onderzoek. De combinatie van een chronisch tekort aan vrouwen en de vergrijzing van de mannen maakt de automotive echt anders dan andere branches. Sorry mannen!

7

De auto­ branche is verslaafd aan testosteron.

LUC VAN BUSSEL IS VOORMALIG CEO VAN THE ALWAYSBEMOBILE COMPANY EN NU BRAIN AGENT EN INNOVATOR. AUTOMOTIVE / 6 JUNI 2014

pag. 6-7.indd 7

30-05-14 15:54


A DV E RTO R I A L

Voucher voor ontwikkeling in schadeherstel De techniek staat niet stil. In schadeherstel volgen de ontwikkelingen elkaar snel op. Dat is goed nieuws voor schadeherstelbedrijven. In theorie, althans. Want het vak ­bijhouden schiet er in de praktijk nogal eens bij in, en veel werknemers zijn maar matig gemotiveerd. De opleidingsvoucher brengt daar binnenkort verandering in. In een ideale wereld zouden werknemers regel­ matig naar hun baas stappen. Om hem erop t­e wijzen dat er interessante ontwikkelingen plaats­ vinden in het vak. Ze zouden vragen of hun werk­ gever misschien een mogelijkheid ziet om hen zich daarin te laten verdiepen. Dat zou ­immers goed zijn voor hun vakkennis. Ook z­ouden ze meer plezier hebben in hun werk. In die ideale wereld zou de werkgever meteen gaan nadenken over manieren om dat in te v­ ullen. Nieuwe technieken en efficiëntere werkwijzen zijn immers goed voor zijn bedrijf. Misschien is er een cursus die past bij de wensen van de mede­ werker? Misschien kunnen zij meelopen met een collega, of een kijkje nemen bij een ander bedrijf?

REALITEIT In deze ideale wereld zijn werknemer en werk­ gever beide op hun manier betrokken bij opleiding en ontwikkeling. Samen werken ze aan een bedrijf ‘Opleiding en ontwikkeling bieden prachtige kansen en kunnen motiverend werken’. waar kwaliteit en effectiviteit een hoog niveau VERANTWOORDELIJKHEID ­bereiken. Een bedrijf waar het prettig werken is, en “Dat vinden wij zonde,” zegt Frank Vos, directeur van OOC, het waar goed geld verdiend kan worden. Helaas leven we niet in die ideale wereld. In realiteit zijn werk­ ­opleidings- en ontwikkelingsfonds voor de branche. “Het is tijd gevers en werknemers niet samen bezig met opleiding en ontwik­ voor een grote omslag in denken. Opleiding en ontwikkeling keling: ze wachten op elkaar om het initiatief te nemen, met als ­bieden prachtige kansen en kunnen motiverend werken. Maar dat gevolg dat een werknemer op cursus wordt gestuurd wanneer de lukt alleen wanneer werkgevers en werknemers zich er samen voor regels en normen dat voorschrijven. In de echte wereld zijn oplei­ inzetten.” dingen vooral een kostenpost voor de werkgever. En werknemers Daarom komt OOC binnenkort met iets nieuws: de opleidings­ gaan vaak alleen op cursus omdat het moet. voucher. Dat is een voucher ter waarde van maximaal 1 300, die ­medewerkers van bedrijven in de carrosseriebranche kunnen ­besteden aan opleiding en ontwikkeling. De helft van dat geld VROEGOP ­STUDEERT BIJ VOC wordt betaald door de werkgever, de andere helft komt van OOC. Vakopleiding Carrosserie biedt sinds vorig jaar een VOC-abonnement aan “Op die manier kunnen werknemers het gesprek over hun oplei­ die autoschade­bedrijven kunnen inzetten om hun personeelsleden ­gedurende het jaar op te leiden. Jan ­Vroegop volgt met de strippenkaart ding en ontwikkeling op gang brengen,” zegt Vos. “Het in dienst een ­opleiding tot autoschadetechnicus (AST). Zijn werkgever geeft hem hebben van medewerkers met actuele vakkennis is een gezamen­ deze ­training omdat hij een betere inschatting wil kunnen maken van lijke v­ erantwoordelijkheid van werkgever en werknemers. En dan de schade aan een auto, zodat de calculatieprognose ­realistischer is. En hiervoor is het kunnen stellen van een ­diagnose komt die ideale wereld vooraf onontbeerlijk. een stapje dichterbij.” Aan Automotive Werkplaats vertelt Vroegop wat hij tijdens zijn opleiding heeft geleerd. U kunt zijn ervaringen vinden op www.automotive-­ werkplaats.nl/schadeherstel/vroegop

AM6 advertorial VOC.indd 12

30-05-14 16:32


BANDEN

REIFEN 2014 IN DE BAN VAN TPMS Natuurlijk waren er op de Europese bandenbeurs Reifen Essen heel veel nieuwigheden te vinden, maar de TPMS-innovaties trokken de meeste aandacht. De tweejaarlijkse Reifen Essen kan elke editie rekenen op ongeveer twintigduizend bandenspecialisten uit 130 verschillende landen. Zij zijn op zoek naar noviteiten op het gebied van banden, wieluitlijnapparatuur en tal van andere innovaties. Dit jaar ging de meeste aandacht uit naar TPMS-toepassingen. In november dit jaar geldt immers niet alleen voor nieuwe modellen, maar voor elke nieuw verkochte auto TPMS-verplichting. Deze verplichting valt samen met het komende wisselseizoen en dat betekent dat de sensoren mee gewisseld moeten worden of nieuwe band-wielcombinaties ook een sensor krijgen. Continental presenteerde de zelfklevende Redi-Sensor. Deze is sinds deze maand beschikbaar voor de aftermarket als VDO product. De sensor zit niet aan het ventiel vast, maar wordt aan de binnenkant

grammeren veel tijd kost) heeft Continental de markt opgedeeld in drie sectoren zodat het inleren per auto minder tijd kost. Adviesprijs: 49 euro per stuk. Onder meer Sator en Motor Parts gaan het product in Nederland verkopen.

Nieuw op de markt

> De sensor kreeg alle aandacht op Reifen. van de band op het loopvlak geplakt. De sensor zelf is meerdere keren te gebruiken, het rubberen omhulsel blijft in de band zitten. In plaats van de gebruikelijke lege sensor die voor alle auto’s te gebruiken is (maar waarvan het pro-

Voor Huf Group, OE-leverancier van TPMS-sensoren, is de sensorverplichting zelfs aanleiding om de aftermarket te betreden. En wel met de Intelli Sens. Autofabrikanten gebruiken deze sensor al vier jaar in de eerste montage en hij is binnenkort verkrijgbaar via Rema Tip Top, Promax, Easy Wheel en Eurosensor. Om grote aantallen wielensets in korte tijd van een sensor en de juiste programmering te voorzien, heeft Alligator nu een apparaat waarmee er vier tegelijk geprogrammeerd kunnen worden. De Sens.it Industrial. En een retrofitkit waarmee gelijk alle auto’s in aanmerking komen voor een sensor. Daarmee zit weer wat nieuw geld in de bandenbusiness. //

9

HELPDESK

BENZ HEEFT LOSSE STEKKER Op de Servicedesk van Mivar Group komt een melding binnen over een Mercedes GL 420CDI 4matic, type WBC164. De OM692.912 V8 motor is uitgebouwd geweest, maar wil nu niet meer aanslaan.

D

e V8 is geholpen aan een lekke koppakking en een gerekte distributieketting is vervangen. Nadat de motor weer ingebouwd is, heeft deze 20 minuten gelopen. Twee dagen later wil de auto niet meer starten en verschijnt er een storingsmelding op het display. De startmotor reageert niet op de start/stop-knop. De transmissie staat in stand ‘P’, het voertuig kan dus niet verplaatst worden. We maken via een remote-verbinding met de laptop van het bedrijf een voertuigscan. De volgende foutcodes komen te voorschijn: C1026 Transmissie regeleenheid, geen CANmeldingen ontvangen. P290A Regeleenheid Direct Select, geen CANmeldingen ontvangen. P2903 Regeleenheid VGS, geen CAN-meldingen ontvangen. De foutcodes verwijzen naar problemen op de

C-CAN-bus. Dit is de CAN-bus die de communicatie onder de motorkap regelt. Hierop zijn bijvoorbeeld de motor, ABS/ESP, en transmissie aangesloten.

Tweedelig De transmissieregeling bestaat bij dit voertuig uit twee delen. In de bak zit een VGS-unit (fully integrated Transmission control) en op de bak zit een ISM-unit (intelligent Servo Module). Probleem bij dit voertuig is dat zowel VGS als ISM niet deelnemen aan de CAN-communicatie. Hierdoor krijgen de andere stuurapparaten geen melding dat de bak in P of neutraal staat en wordt de startmotor niet aangestuurd. Na het bestuderen van het elektrische schema van zowel VGS als ISM komen we tot de conclusie dat het probleem in stekker X22/6, rechts achter in de motorruimte, moet zitten. De voedingen voor zowel VGS als ISM lopen door deze

> Na het bestuderen van het elektrische schema van zowel VGS als ISM komen we tot de conclusie dat het probleem in stekker X22/6, rechts achter in de motorruimte, moet zitten

stekker. De stekker X22/6 blijkt niet goed in de vergrendeling te zitten, nadat de monteur hem los had genomen en weer in elkaar geklikt heeft startte de motor direct. //

AUTOMOTIVE / 6 JUNI 2014

pag. 9.indd 9

30-05-14 15:55


ROMESS REMOntluchtingSappaRatuuR al meer dan 30 jaar OnOVERtROFFEn!

Kwaliteit wint altijd!

HET COMPLETE AANBOD, AIRCO-ONDERDELEN EN GEREEDSCHAP ZIE AIRCONTROL.NL HET COMPLETE AANBOD, AIRCO-ONDERDELEN EN GEREEDSCHAP ZIE AIRCONTROL.NL HET COMPLETE AANBOD, AIRCO-ONDERDELEN EN GEREEDSCHAP ZIE AIRCONTROL.NL HET COMPLETE AANBOD, AIRCO-ONDERDELEN EN GEREEDSCHAP ZIE AIRCONTROL.NL

Personenauto’s

Trucks

Agr- offroad

Bussen

Personenauto’s

Trucks

Agr- offroad

Bussen

Personenauto’s

Trucks

Agr- offroad

Bussen

Personenauto’s

Trucks

Agr- offroad

Bussen

Vanaf 4 stuks franco geleverd!

WWW.AIRCONTROL.NL WWW.AIRCONTROL.NL UDEN • ✆ 0413 253 000 WWW.AIRCONTROL.NL UDEN • ✆ 0413 253 000 UDEN • ✆ 0413 253 000 WWW.AIRCONTROL.NL UDEN • ✆ 0413 253 000

The world of your tyres is our world

Merken: Infinity Pirelli Nokian Tyre Gerutti

Hankook Toyo Tires Michelin Bridgestone

• Just in time

In onze webshop besteld u snel en gemakkelijk. Hier vindt u ons ruime aanbod van premium en budget banden tegen scherpe prijzen.

Voor 15.00 uur besteld, de volgende dag geleverd. Vanaf vier banden leveren wij franco.

• Let us do what we do best Onze ervaren en toegewijde medewerkers helpen u snel en vakkundig.

Continental Dunlop Vredestein

Years

Gebruik het in uw voordeel: • Easy ordering

Firestone Uniroyal Goodyear Yokohama

1984 - 2014

Bel ons: 077-320 28 20

www.euro-tyre.com


DOSSIER GEREEDSCHAP & EQUIPMENT

12 BUDGET-

EQUIPMENT

14 GOED SPUL

SPOELING WORDT DUNNER

16

v

Vraag naar goedkoop gereedschap en equipment is niet te stoppen

GROOT AANBOD VOOR KLEINE BEURS

11

A-merken zijn niet langer heilig in de werkplaats. Als gevolg van dalende omzetten en een krimpende bestedingsruimte groeit het marktaandeel van budgetgereedschappen en -equipment. ‘Mensen staan open voor andere kwaliteit als de prijs laag genoeg is.’ TEKST: BAS SNIJDER

H

et gebruik van alternatieve merken in de werkplaats is niet langer een taboe, zegt Job Heynig van King Tony Benelux. “De crisis heeft mensen prijsbewuster gemaakt. Bedrijven proberen sneller goedkopere producten uit en ontdekken vervolgens dat de kwaliteit van hoog niveau is. De vraag naar voordelig gereedschap is enorm toegenomen en dat gaat ten koste van de A-merken.” Mensen betalen volgens Heynig meer geld voor een bekend merk vanwege de verwachte kwaliteit. “A-merken geven levenslange garantie om de hogere prijs te rechtvaardigen. Die

garantie durven wij ook te geven. Onze gereedschappen gaan net zo lang mee voor een veel lagere prijs.” Heynig ziet regelmatig gereedschap of speciaalgereedschap van andere merken die uit de fabrieken van King Tony komt. “De gevestigde A-merken vinden het niet leuk als je het vertelt, maar zij produceren echt niet alles zelf. Ook de topmerken niet. Laatst zag ik bij een klant een stuk gereedschap van een bekend merk waarvoor hij 72 euro had betaald. Exact hetzelfde stuk gereedschap, uit dezelfde fabriek, kost bij ons 33 euro.” De Taiwanese gereedschapsfabrikant richt zich hoofdza-

kelijk op de agricultuur. “In Frankrijk zijn wij in deze sector marktleider.” King Tony wil uitbreiden naar de autobranche, maar doet dat langzaam aan. “Daar zijn zoveel verschillende gereedschapsmerken en private labels dat sprake is van een verdringingsmarkt. Dat wij A-kwaliteit verkopen tegen lage prijzen, maakt het lastig om distributeurs te vinden. Als klanten onze producten kopen, in plaats van een A-merk, daalt de omzet voor de distributeur.” AD-grossier Technische Centrale verkoopt diverse A-merken, waaronder Facom en Hazet, en enkele B-lijnen waaronder

AUTOMOTIVE / 6 JUNI 2014

pag. 11-12-13.indd 11

30-05-14 15:57


DOSSIER GEREEDSCHAP & EQUIPMENT

12 > Dezelfde kwaliteit voor een lagere prijs. gereedschapsmerk Custor. “Custor kan zich in verschillende opzichten prima meten met een A-merk maar heeft een gunstiger prijskaartje,” zegt Coen Willemsen van Technische Centrale. Volgens Willemsen is er tijdens de crisisjaren minder handgereedschap verkocht, deels omdat investeringen zijn uitgesteld en deels omdat gereedschapskarren ongebruikt in de werkplaats stonden door het geslonken personeelsbestand. “Dit jaar trekt de gereedschapverkoop voorzichtig aan, met extra vraag naar budgetmerken. Toch zien wij een duidelijke scheiding in de markt. Merkdealers en garagebedrijven met genoeg budget ­blijven A-merken kopen. Voor leerlingmonteurs zoeken ze naar een voordelig alternatief. Voor werkplaatsen die minder te besteden hebben en toch nieuw gereedschap willen, is Custor een prima optie.” A-merken onderscheiden zich volgens Willemsen door een langere levensduur en betere garantievoorwaarden. “Maar goed ook, anders zouden ze weinig toegevoegde waarde hebben.” Emotie speelt eveneens een rol. “Een gewaardeerde monteur beloon je met gereedschap van een A-merk.” De voorkeur voor A-merken verschilt volgens Willemsen per land. “In België, waar we steeds vaker gereedschap leveren, is de merkbeleving kleiner en valt de keuze sneller op een B-merk dan hier.” Voor equipment stappen werkplaatsen minder snel over op budgetmerken, denkt Willemsen. “Daar kunnen de ­kwaliteitsverschillen erg groot zijn, met even zo grote gevolgen. Als garagist ben je sterk afhankelijk van de service van de leve-

pag. 11-12-13.indd 12

rancier. Een kapotte momentsleutel is snel te vervangen. Een hefbrug die een week stilstaat, kost veel omzet en ellende.”

‘Zoek het uit’-garantie Binnen de handgereedschappenmarkt zijn B- en C-productlijnen inmiddels aardig ingeburgerd. In equipmentland staat deze ontwikkeling in de kinderschoenen, maar het aanbod aan de onderkant van de markt groeit in rap tempo. Het hardnekkige imago van containerhandel, slechte aftersales en leveranciers die snel-

‘ Het is moeilijk distributeurs te vinden voor onze budgetproducten.’ ler verdwijnen dan ze komen, verandert snel: zelfs leveranciers die jarenlang vasthielden aan een A-merkstrategie, voegen steeds vaker tweede en zelfs derde productlijnen aan het assortiment toe. “Veel werkplaatsen willen de capaciteit vergroten maar hebben onvoldoende budget voor een Europees A-merk”, merkt Dennis Brünings van Overlander, dat onder meer ­Ravaglioli vertegenwoordigt. “We hebben lang nagedacht of we een B-lijn wilden voeren. We hebben een goede naam en daar mag het geen afbreuk aan doen. Aan de andere kant groeit de

30-05-14 15:57


DOSSIER GEREEDSCHAP & EQUIPMENT

concurrentiedruk van internetaanbieders met spotgoedkope hefbrugbouwpakketten die garagisten zelf in elkaar moeten zetten. Dan kan je niet stil blijven zitten.” Overlander verkocht tot 1998 werkplaatsequipment onder het private label Condor. Dat merk ging in de ijskast toen het importeurschap van Ravaglioli werd bemachtigd, maar keerde vorig jaar in het assortiment terug. De tweede equipmentlijn wordt ingekocht in Italië en Azië en omvat een breed, maar niet diep, assortiment hefbruggen, bandenapparatuur, aircoservicemachines en ATF-spoelmachines. Condor wordt verkocht met de

‘ Een gewaardeerde monteur beloon je met A-merk gereedschap.’ gebruikelijke service, benadrukt Brünings. “We zijn geen internetverkopers met ‘zoek het zelf maar uit’-garantie. Wij plaatsen de equipment, geven garantie en verzorgen de aftersales.” De wederopstanding van Condor heeft volgens Brünings goed uitgepakt. “We komen nu bij klanten die we met onze A-merken nooit hadden bereikt. Ook vanuit bestaande klanten is er vraag naar. Ondernemers hebben meer mogelijkheden om de hoogte van de investering te beïnvloeden.”

Andere kwaliteit Rema Tip Top-Oskamp Equipment stond voor dezelfde keuze, vertelt algemeen manager Rob Eikenaar. “Rema Tip Top staat niet bekend als het goedkoopste merk, wel als een kwaliteitsmerk. Aanvankelijk stonden we niet open voor een B- of C-productlijn, maar je kunt je ogen niet sluiten voor de veranderende markt. Door de crisis is de vraag naar goedkopere equipment hard gegroeid.” Sinds kort biedt het bedrijf twee nieuwe productlijnen aan. “Onder private label verkopen we een economylijn met Italiaanse equipment. Dat zijn volwaardige producten met een lagere prijs, inclusief de gebruikelijke dienstverlening zoals installatie, onderhoud en reparatie op locatie. Daarnaast voeren we een Chinese budgetlijn met een beperkt assortiment bandenservice-apparatuur. De aankoopprijs daarvan is ongeveer de helft van de economy-lijn.” Volgens Eikenaar staan autobedrijven door de crisis open voor een andere kwaliteit equipment als de prijs laag genoeg is. “Voor de Chinese lijn gaan we uit van een levensduur van vijf jaar. Daar doen we niet geheimzinnig over. Klanten vinden het geen probleem, want de prijs is ernaar.” De budgetlijn wordt via grossiers verkocht. “Klanten moeten het zelf installeren, maar als er iets stuk gaat, zit er gewoon een jaar garantie op, en we hebben de reserve-onder-

MANNEN ANNEN

Lees meer op pagina 9

oniste oniste Sabine Sabine KoopKoopman an gooit gooit hoge hoge ogen ogen in in nn Miss Miss Mechanic Mechanic 2010, 2010, ert rt in in haar haar vrije vrije tijd tijd olkswagen olkswagen bestelbus. bestelbus. 11 pag. 11-12-13.indd 13

Voor 2.200 euro klaar Harrems Tools, bekend van Toolspecial, lanceerde begin dit jaar een nieuwe equipmentlijn met een prettig prijskaartje. “Via de grossier verkopen we sinds kort bandenserviceequipment van Bright”, zegt Samantha Willemsen. “Die lijn is bedoeld voor autobedrijven die bandenservice willen aanbieden, maar dit niet als spe­ cialisme hebben. De machines > Budgetgereedschap, speelgoed of serieuze komen uit Azië en zijn speciaal tools? voor Europa ontwikkeld. Ze bevatten bijvoorbeeld software van een Italiaanse fabrikant die voor A-merken produceert.” Het prijsverschil met andere merken bedraagt gemiddeld 50 tot 75 procent. “Met Bright kan een werkplaats voor 2.200 euro banden wisselen en balanceren.” De grotere vraag naar budgetgereedschappen en -equipment gaat volgens Willemsen niet ten koste van A-merken. “Het afgelopen jaar zijn de verkoopaantallen van onze A-merken niet ­achteruit gegaan. Ook nieuwe productlijnen die we hebben geïntroduceerd, zoals rookmachines voor het opsporen van ­lekkages, verkopen goed. Autobedrijven blijven investeren maar zijn kritischer waaraan ze hun geld uitgeven en op het rendement dat het oplevert.” //

13

Chinese kwaliteit

Dennis Brünings van Overlander ziet dat de vraag naar Chinees equipment snel groeit. Dat komt volgens hem vooral door de sterk verbeterde kwaliteit. “Chinese equipmentfabrikanten hebben in korte tijd een grote kwaliteitsslag gemaakt. Het kwaliteitsniveau is enorm gestegen doordat ze Europese technologie en kennis toepassen. Dat was voor ons een voorwaarde om de producten naar Nederland te halen.” Zijn ervaringen met de kwaliteit zijn goed. “Vergeet niet dat bij Europese merken ook weleens een schakelaar of een rubber stukgaat. Het enige wat dan telt, is het serviceniveau van de leverancier. Ook voor ons private label Condor hebben we alle gangbare slijtageonderdelen op voorraad.” Het marktaandeel van goedkope equipment groeit volgens Brünings hard. “Ik heb geen exacte cijfers, maar het feit dat steeds meer leveranciers productlijnen uit het Verre Oosten verkopen, zegt denk ik ‘WERKEN welMET iets.MANNEN Dat zal de komende jaren alleen maar toenemen.”

PK PARTY MET SEAT IBIZA CUPRA

Voor de aftermarket is de Seat Cupra een dankbaar object, want er zijn duizenden accessoires voor de auto verkrijgbaar. Autokompas neemt u mee door de geschiedenis van dit feestbeest.

delen op voorraad. Alleen reparaties doen we voor de budgetlijn niet op locatie. Het prijsverschil moet ten slotte ergens vandaan komen.”

IS GEWELDIG’

EUROL BULKSERVICE ALTIJD VOORR A AD KOSTEN BESPAREN ONE STOP SHOP BEL 0548-615 165 OF GA NAAR EUROL.COM/SERVICE

%UDNH SDUWV

I N G E Z O N D E N M E D E D E LSabine I N G E N KoopWerkplaatsreceptioniste man Sabine Koopman gooit hoge ogen in onze verkiezing van Miss Mechanic 2010, %UDNH want zij restaureert in %UDNH haar vrije tijd eigenhandig een Volkswagen bestelbus. SDUWV SDUWV Lees meer op pagina 11

6WHHULQJ 6WHHULQJ VXVSHQVLRQ VXVSHQVLRQ SDUWV SDUWV

6WHHULQJ VXVSHQVLRQ SDUWV

:KHHO EHDULQJ NLWV

:KHHO :KHHO EHDULQJ EHDULQJ NLWV NLWV 025( 7+$1 -867 %5$.(6

More than just brakes

VAN WEES OIL ALS DAVID TEGEN DE GOLIATHS

AUTOMOTIVE / 6 JUNI 2014

30-05-14 15:57


DOSSIER GEREEDSCHAP & EQUIPMENT / GOED SPUL

14

Gaither Run Flat tool

TPMS TOOL

Koffer vol

Runflat-, SSR- en laagprofielbanden zijn in principe alleen zonder beschadigingen te wisselen met een speciaal daarvoor geschikt deen montageapparaat. Het Amerikaanse bedrijf Gaither, onder meer bekend van de kriks, heeft een handig hulpstuk in het assortiment waarmee het ook op oudere en eenvoudige machines en door één persoon kan. Het GT10-7 gedoopte apparaat wordt op de velg­ rand geklemd. Door er een bandenijzer in te steken kan het als hefboom gebruikt worden om de hiel van de band naar beneden te drukken en vast te zetten. Hierdoor ontstaat er aan de andere kant genoeg ruimte om de band over de montagekop van de machine te trekken. Het hulpstuk werd afgelopen najaar geïntroduceerd op de Franse vakbeurs Equip Auto in Parijs. Toolspecial zag een markt voor het stuk gereedschap en besloot het naar Nederland te halen.

Nieuw in het programma van Snap-on is de TPMS3, de snelste en meest complete unit om TPMS-sensoren te coderen en te programmeren. Het toestel helpt met het diagnosticeren van een TPM-sensor door direct met de sensor te communiceren en gemeten druk, sensor-ID, temperatuur en batterijstatus weer te geven. TPMS3EUR geeft de gebruiker specifieke inleerprocedures voor het inleren van TPMS, desnoods via OBDII. Het toestel kan diverse universele TPMS-sensoren van Schrader, Huf en Alligator programmeren of klonen (kopiëren). De unit wordt geleverd met een Nederlands­ talige interface met helpdesk en 2 jaar gratis softwareupdates. Neem voor meer informatie contact op met uw Snap-on dealer. www.snapon.eu

Mann+Hummel biedt afnemers van filters een hele set met verschillende hulpstukken waarmee zowel de moderne kunststof filterdeksels als de traditionele spin-on cartridges zonder beschadigingen losgemaakt kunnen worden. De doppen zijn zowel los, als set in een kartonnen verpakking en in een koffer met schuim­inleg verkrijgbaar. In de set zitten zes doppen van gegoten aluminium en drie van polyamide.

TANDEN Vastzittende of moeilijk bereikbare oliefilters zorgen vaak voor vertraging bij een oliewissel. Hiervoor zijn al veel oplossingen op de markt, maar deze van Facom lijkt tot nu toe de meest gebruiksvriendelijke. De in twee afmetingen verkrijgbare doppen passen op een standaard 3/8 ratel en zijn zelfstellend. De kaken van het apparaat klemmen zich door het verdraaien van de sleutel eerst vast op de filtercartridge. Wanneer de tanden vast zitten draait het filter mee. Met de twee hulpstukken worden filters met een diameter van 60 tot 100 mm afgedekt.

pag. 14.indd 14

SPOELEN Steeds meer auto- en compressorfabrikanten schrijven voor om het aircosysteem te spoelen en deze handeling te documenteren. Aircontrol Automotive uit Uden heeft hiervoor de A/C Pulse Cleaner spoelmachine in het assortiment. De perslucht aangedreven vloeistofpomp perst de spoelvloeistof (Aircontrol nr. 501163) door het vervuilde systeem. Daarnaast is het mogelijk om luchtpulsatie toe te voegen voor extra reinigende werking. De machine werkt volgens een gesloten principe en tijdens de circulatie wordt de vloeistof gefilterd door een 5µ filter. De A/C Pulse Cleaner is te bestellen via www.aircontrol.nl waar zo’n 10 duizend aircogerelateerde produkten te vinden zijn.

30-05-14 15:57


TEXA aircoservice apparatuur Aircomachines voor R134A en R1234YF - hermetisch afgesloten flessen voor olie/fluor - multi-language software - airco diagnose - ombouwen naar R1234YF mogelijk

zorg voor rendementsverbeteringen in uw werkplaats Voor meer informatie kunt u contact met ons opnemen via 0318-648220 of www.explora.nl

WIJ LEVEREN MEER DAN ALLEEN ONDERDELEN.

E IT

AK Y. M

EAS E IT MAK

Met MOOG krijgt u gemoedsrust in een doos. Tijdens elke fase van de productie, het testen en de assemblage zorgen wij ervoor dat onze stuur- en ophangingsonderdelen aan de OEMkwaliteit voldoen of deze zelfs overtreffen. Met MOOG kan u zorgen voor een veilige, volledige en snelle reparatie van elke personenwagen en elk bedrijfsvoertuig. MOOG kunt u met een gerust hart vertrouwen.

www.fmecat.eu

MOOG速 is een handelsmerk van Federal-Mogul Corporation.

MAKE IT EASY. MAKE IT


DOSSIER GEREEDSCHAP & EQUIPMENT

Reinigen van automatische versnellingsbakken

SPOELING WORDT DUNNER

Steeds meer garagebedrijven investeren in spoelapparatuur voor versnellingsbakken. Daardoor komen de winstmarges op de spoelbeurten onder druk te staan.

TEKST: RENÉ GRÜNFELD, BEELD: KROON OIL

L 16

ong life. Versnellingsbakolie met dit pre­ dicaat gaat lang mee, maar niet eeuwig. Vooral automaten vragen extra aandacht. Dat kunnen automatische versnellingsbakken met koppelomvormer zijn, maar ook elektro­ nisch gestuurde systemen met een dubbele koppeling. Na verloop van tijd kan vervuilde olie tot afgenomen schakelcomfort leiden, tot slip, een hoger brandstofverbruik en ernstiger storingen. Vervangen na 60.000 kilometer is verstandig, spoelen nog beter, zegt verkoop­ directeur Gert-Jan Evers van equipment­ leverancier Rocar Tech. “Vooral bij automaten kunnen metaaldeeltjes zich onderin de bak ophopen en voor verhoogde slijtage zorgen. Daarnaast krijg je vorming van bruinzwarte sludge naarmate de olie ouder wordt. Deze zet zich af op de wand van de bak, komt terecht in de kanaaltjes van de koppeling en zorgt daar voor verstoppingen. In de werkplaats is het fenomeen bekend, maar in de praktijk blijven veel automobilisten gewoon doorrijden. Als er dan problemen ontstaan, kan dat duur uitpak­ ken.” Volgens Evers begonnen een jaar of acht gele­ den de eerste garagebedrijven met het spoelen van versnellingsbakken. “Was er vroeger in een straal van 50 kilometer hooguit één garage­ bedrijf met de benodigde apparatuur te vinden, nu zijn dat er aanzienlijk meer. Zowel de zoek­ tocht naar manieren om de werkplaats te vul­ len als de vereenvoudigde bediening van de machines speelt daarbij een rol.” Evers verwacht dat de markt binnen hooguit twee jaar helemaal verzadigd is. Daardoor

> Universeel autobedrijf Wout Bouman voert zo’n vijftig spoelbeurten per jaar uit. ‘Iets minder dan we vooraf gehoopt hadden.’

pag. 16-17.indd 16

30-05-14 15:58


DOSSIER GEREEDSCHAP & EQUIPMENT

De perfecte balans tussen kwaliteit en prijs staat het verdienmodel onder druk en wordt de terugverdientijd langer. Bovendien moet het autobedrijf de klanten van de noodzaak tot spoelen zien te overtuigen. Bij dit laatste kan beeldmateriaal helpen. Foto’s van vervuilde ATF naast nieuwe spreken immers boekdelen. “Bij een tarief van 350 euro voor een complete spoelbeurt, inclusief spoelvloeistof en nieuwe olie, is er een redelijke marge. Maar door de

‘ Binnen twee jaar is de markt helemaal verzadigd.’ concurrentie zijn tarieven van 200 euro al geen uit­zondering meer. Sommige bedrijven bieden zelfs service aan huis. Daar staat tegenover dat de aanschaf van een machine met complete adapterset voor Europese en ­Aziatische merken rond de 4.000 euro moet kosten”.

Geen vetpot Iwan Kennis, monteur bij universeel Wout Bouwman uit Wijk en Aalburg, werkt met de Power Flush van Kroon Oil. Een gebruiks­ vriendelijk apparaat dat het verschil tussen vuil en schoon goed laat zien, zegt hij. Toch is het lastig klanten te overtuigen: “Veel autofabri­ kanten zeggen dat de bak voor de hele levens­ duur is gevuld. Daardoor zijn klanten niet snel bereid 350 euro voor een spoelbeurt uit te geven. En een vetpot is het voor ons ook niet, want je hebt de dubbele hoeveelheid olie nodig, plus spoelvloeistof, een pakking en soms een filter. Bovendien ben je al snel een uur met een auto bezig”. Leveranciers van spoelapparatuur geven

adviesprijzen op voor spoelbeurten die liggen rond de 350 euro. Afhankelijk van de soort en de hoeveelheid olie kan dat bedrag oplopen tot 475 euro, weet Wout Bouman uit ervaring. Bij zijn bedrijf wordt er bij voorkeur preventief gespoeld, maar ook als er transmissieklachten optreden. Op dit moment voert het bedrijf zo’n 50 spoelbeurten per jaar uit. “Iets minder dan we vooraf gehoopt hadden.” Het probleem is dat klachten aan de transmissie na het spoelen niet altijd verdwijnen. De werkplaats kan dus geen garantie geven en dat brengt klanten aan het twijfelen over het nut van de operatie. ­Preventief spoelen gebeurt aan het einde van de verversingstermijn die de autofabrikant ­aangeeft. Dit kan 100.000 kilometer zijn, maar bij onder andere DSG-bakken van VAG en de automaten van Mercedes moet dit al eerder gebeuren. Ook dan houdt men de fabrieks­ opgave aan. //

17

Wanneer een garagebedrijf 350 euro rekent voor een spoelbeurt en een monteur hier een uur mee bezig is, zijn de apparatuur en vloeistoffen na circa twaalf beurten terugverdiend. Eventuele pakkingen en filters zijn in onderstaande prijzenoverzicht niet meegenomen. Apparatuur € 2.880* Adapter € 89,50/st.* Klemmen € 14,50* 10-15 liter olie à € 8 - € 20 Cleaner € 25,Werkplaatstarief € 60,*) Opgave Kroon Oil

Requal: Het voordelige alternatief voor het onderhoud van uw voertuig www.requal-parts.net AUTOMOTIVE / 6 JUNI 2014

pag. 16-17.indd 17

30-05-14 15:58


REMMEN

Bedrijf zet nieuwe stap op weg naar totaalleverancierschap

HELLA GEEFT GAS OP REMMEN Hella betrad vorig jaar de markt van remdelen en kon daarbij rekenen op scepsis. Toch heeft het bedrijf zelf hoge verwachtingen van Hella Pagid. TEKST: PAUL VAN DEN BOGAARD, BEELD: HELLA PAGID/TMD FRICTION

H

ella stond decennialang bekend als producent van verlichtingsdelen en claxons. In de afgelopen jaren kwamen daar motorkoeling- en aircodelen en equipment bij door joint ventures op te richten met bedrijven als Behr, Nussbaum en Gutmann. Met de toevoeging van remdelen zet Hella weer een stapje in de richting van totaalaanbieder. De joint venture tussen Hella en TMD Friction, die resulteerde in Hella Pagid, is inmiddels een jaar oud en het complete assortiment telt nu 7.500 referenties. “We krijgen veel vragen over de combinatie Hella en remmen”, vertelt Marco van der Aa, marketing- en salesdirecteur Benelux bij Hella. “En er bestaan ook misverstanden. Zo wordt gedacht dat we de merknaam Pagid kochten van TMD Fricton en de productie elders onderbrachten, waardoor twijfel ontstond over de kwaliteit. Alle Hella Pagid remblokken worden nog steeds gemaakt in de fabrieken van TMD in Europa. We zijn een samenwerking aangegaan omdat TMD de kennis en de productie van remdelen heeft en wij het distributienetwerk, de kennis van de markt en de technische ondersteuning via Hella Tech World en onze technische helpdesk. Ook is het zo dat er steeds vaker een diagnoseapparaat nodig is voor aanpassingen of ver-

18

Angst voor namaak

TMD Friction maakt onderdeel uit van de Japanse Nisshinbo Group en produceert jaarlijks 123 miljoen remblokken in zijn Europese fabrieken. Deze staan in Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië en Roemenië. Automotive was te gast in de fabriek in het Franse Creuzwald. Hier worden jaarlijks 24 miljoen remblokken geproduceerd zowel voor OEM, OES als IAM. In totaal komen er 8.000 verschillende onderdeelnummers uit de fabrieken van TMD Friction. Het frictiemateriaal van een remblok kan uit 25 verschillende grondstoffen bestaan, in totaal gebruikt TMD Friction 200 grondstoffen in 250 verschillende samenstellingen. Welke dat zijn is volgens Cyrille

vangingen in remsystemen. De verbaasde reacties die we nu krijgen over Hella en remmen, kregen we ook toen we met airco begonnen. Inmiddels zijn we marktleider in de aftermarket voor motorkoeling- en aircocomponenten.” Het ambitieniveau van Hella in de remmerij is hoog, geeft Van der Aa toe, maar marktleider? “We hebben grote ambities in de Benelux, dat hoeft geen marktleiderschap te zijn, tweede is ook mooi.”

Concurreren met OE-kanaal TMD Friction zegt vanuit eigen productie zo’n 98 procent van het wereldwijde wagenpark te kunnen bedienen op het gebied van remblokken. Naast vrijwel alle automerken produceert TMD ook

Met een nieuw merk wil het bedrijf aan prijsvergelijking ontkomen.

Clément, managing director France en operations director van TMD Friction een van de best bewaarde geheimen. Namaak uit China is volgens Clément de grootste bedreiging voor fabrikanten als TMD. “We produceren alleen voor de Chinese markt bedoelde remblokken in China zelf. De grondstoffen komen uit Europa, maar gaan in gescheiden zendingen naar China, om te voorkomen dat er iets in de handen van productpiraten terecht komt.” In Creutzwald worden de etiketten voor op de doosjes achter slot en grendel bewaard, want verpakkingen, productcodes, batchnummers en zelfs de holografische stickers op de verpakking worden nagemaakt .

INGEZONDEN MEDEDELINGEN

Vroegop in opleiding Werkplaatsapparatuur & Wielservice Materialen

pag. 18-19.indd 18

Volg een AST’er in de praktijk ZIE PAG. 8

30-05-14 16:01


REMMEN

19 remblokken voor een aantal merken in de aftermarket. TMD is zelf actief in de aftermarket met merknamen als Textar, Mintex, Don en Pagid. Waarbij de laatste inmiddels overal is vervangen door Hella Pagid. Naast de remblokken, voeringen, schijven en trommels waarmee Hella Pagid vorig jaar van start ging, zijn inmiddels de hydraulische delen zoals remklauwen, remcilinders en slangen aan het assortiment toegevoegd. In het vierde kwartaal volgen kabels en koppelingscilinders. Die natte delen worden ingekocht bij de Duitse fabrikant FTE Automotive. Tegen het einde van het jaar moet het aantal referenties zijn uitgegroeid tot 10.000 referenties. Waarbij er 400 nieuwe referenties per jaar bijkomen.

Niet de goedkoopste Volgens Van der Aa is er ondanks de overvolle markt voor aftermarket-remdelen nog ruimte voor een nieuwe speler. “Waarmee ik niet wil zeggen dat het een makkelijke markt is. Met goede ondersteuning van grossier en garagist, een brede marktdekking en constante kwaliteit kunnen we de concurrentie met het OEkanaal aan.” Hella zegt zich niet te willen mengen in de prijzenoorlog op internet, maar zich te richten op de grossier. Van der Aa: “Natuurlijk moet de prijs goed zijn. We zijn niet het duurste A-merk, maar ook niet het goedkoopste. Met budgetmerken alleen kun je niet de hele markt bedienen. Daarnaast moeten wij de markt helpen bij de uitleg aan de eindklant waarom hij

een A-merk zou moeten kopen. Bijvoorbeeld omdat een budgetremblok maar de helft van het aantal kilometers meegaat.” De naamsbekendheid en het imago van beide merken en de compleetheid van het pakket moeten er volgens Van der Aa voor zorgen dat de keuze op Hella Pagid valt. “We merken dat grossiers vooral positief verrast zijn over onze lijn remklauwen (1.650 referenties). Ook denken we dat grossiers vaker voor Hella zullen kiezen omdat ze minder verschillende leveranciers willen en op zoek zijn naar een totaalleverancier. “Daarom verbreden we ons aanbod. Maar een nieuw merk van A-kwaliteit in je assortiment betekent ook dat je je als grossier kunt onderscheiden. Iedereen heeft TRW en Bosch op de plank liggen. Er is behoefte aan een nieuw merk om aan de prijsvergelijking te ontkomen.” //

Stofvrij

Hella Pagid introduceert in september op de Automechanika een nieuwe lijn low-dust remblokken, onder de naam ‘DeDust’. In het frictiemateriaal zitten geen metalen wat zorgt voor minder remstof en dus schonere velgen. Voor BMW werkt het aan een andere innovatie: kopervrije remblokken. Verder werkt TMD Friction in opdracht van Volvo aan remblokken die geschikt zijn voor aluminium remschijven. Deze ultralichte schijven zijn bedoeld voor een elektrische Volvo in ontwikkeling. AUTOMOTIVE / 6 JUNI 2014

pag. 18-19.indd 19

30-05-14 16:01


IN DE WERKPLAATS / VAN HOOIJDONK

Van Hooijdonk vertrouwt op emotie en intuïtie

GEEN DOORSNEE A ­ UTOBRANCHEMAN

Autobedrijf Van Hooijdonk verruilde afgelopen maand na ruim 65 jaar de dorpskern van het Brabantse Ulvenhout voor een nieuw, hypermodern pand op een zichtlocatie net buiten het dorp. Wie niet beter weet, zou denken dat de Opel Erkend Reparateur en universeel garagist gestrikt is als dealer.

TEKST: PAUL VAN DEN BOGAARD, BEELD: WILLEM PATERIK

20

DE KENGETALLEN

AUTOBEDRIJF VAN HOOIJDONK // AANTAL MEDEWERKERS: 20 / AANTAL HEFBRUGGEN: 7 / AANTAL DOORGANGEN: 35 PER DAG / AANTAL VERKOCHTE AUTO’S: 500 PER JAAR, WAARVAN 80 NIEUW

pag 20-21.indd 20

30-05-14 16:02


IN DE WERKPLAATS

K

ees van Hooijdonk nam in 1989 het ­autobedrijf over dat zijn vader in 1949 oprichtte. Buiten wat uitbreidingen en verbouwingen heeft het bedrijf tot mei 2014 altijd op dezelfde plaats gezeten aan de hoofdstraat in het centrum van het dorp. November vorig jaar ging de eerste paal in de grond van het nieuwe pand, nadat Van Hooijdonk jarenlang met de gemeente had gesoebat over een nieuwe locatie.

Niet groter Met een vloeroppervlak van 1.700 m2 op de begane grond is het nieuwe gebouw niet eens zo veel groter dan de twee oude panden bij elkaar, maar er kwam wel een verdieping van 1.500 m2 bij. “Vooral qua indeling en buitenruimte zijn we er op vooruit gegaan. Een derde van het perceel van 11.000 m2 is in gebruik door het autobedrijf, nog een derde door het tankstation en de rest is nog leeg. We hebben veel parkeerruimte en ruimte voor uitbreiding.” De verdieping wordt gebruikt voor de opslag van auto’s en bandensets van klanten. Verder zijn de kantine en de technische ruimtes er ondergebracht. Van Hooijdonk koos er bewust voor om niet veel groter te bouwen dan hij had. “Automotive is geen groeimarkt, maar dat wil niet zeggen dat wij niet de ambitie hebben te groeien. Ik zet in op een kleine groei, zodat ik in een krimpende markt op hetzelfde niveau kan blijven. Gaat het beter dan verwacht, dan heb ik in ieder geval de ruimte om uit te breiden.” De werkplaats werd ingericht met nieuwe ­equipment. Het aantal bruggen bleef met zeven stuks gelijk. Twee vierkolommers, een tweekoloms hefbrug en twee schaarhefbruggen. Verder is er een nieuwe uitlijnbrug en een extra hoge vierkoloms brug geplaatst. “We hebben nu de hoogte om ook wat grotere bestelwagens aan te nemen. In het segment bedrijfsvoertuigen willen we ons de komende jaren verder specialiseren.”

Formule zoeken Voor de indeling van de werkplaats liet Van Hooijdonk het technisch team bepalen welke

brug waar moest komen te staan en welke plaats het meest geschikt was voor de rollenremtestbank. “Zij hebben de ervaring en moeten ermee werken. Explora en Brekupa zorgden voor de levering van equipment en de lucht- en olieleidingen. Vrijwel iedere brug heeft zijn eigen toevoer van perslucht en vloeistoffen. Een fijnmechanische-, diagnose- en bandenservicehoek maken de werkplaats af. Ondanks dat Van Hooijdonk internet als de belangrijkste showroom ziet voor zijn occasionaanbod, demkt hij dat een autobedrijf niet ­zonder een fysieke toonzaal kan. “Mensen ­moeten kunnen binnenlopen en rondkijken. Even proefzitten in een auto of spontaan vallen voor een auto die ze zien staan tijdens het wachten bij een werkplaatsbezoek. We ver­ kopen veel occasions, maar we hebben ook een vaste klantenkring die bij ons nieuw wil kopen. Dat past bij een dorpsgarage als de onze. We verkopen niet alleen Opel, maar het merk heeft wel veruit de overhand. Opel heeft flink ingeleverd de afgelopen jaren, dus alleen met ons huismerk redden we het niet. We doen er veel andere merken naast en ik ben me aan het oriënteren op een universele garageformule. Ik wil onderzoeken of het iets voor ons is, maar vooralsnog staan alleen Opel en onze eigen naam op de gevel.” //

Autobedrijf Van Hooijdonk Als zoon van een garagist was het voor de hand liggend dat Kees van Hooijdonk het bedrijf van zijn vader op termijn over zou nemen. Met een technische opleiding en het afronden van de IVA zag het daar ook naar uit. Na een paar jaar bij verschillende autobedrijven gewerkt te hebben wilde Van Hooijdonk wat anders. “Na de IVA wist ik het even niet meer. Ik dacht: ik kom nooit meer los van die autobranche en ik wist dat er meer in de wereld was dan auto’s en auto­ bedrijven. Ik ging Sociaal Economische Geschiedenis studeren. Een heerlijke tijd

Kees van Hooijdonk

Bouwjaar 1955 Opleiding LTS, MTS, IVA Driebergen, Doctoraal Sociaal ­Economische Geschiedenis Universiteit Utrecht Loopbaan receptionist, assistent werkplaatschef, partsmanager bij verschillende autobedrijven en grossiers. 1989-heden: ­zelfstandig ondernemer Thuis getrouwd met Liesbeth, twee dochters Passie NAC Breda en muziek. Bezoekt regelmatig concerten en ­festivals. Favoriete bands: The National, Eels, Neil Young en vele anderen.

21

waar ik enorm veel van geleerd heb.” ­Uiteindelijk kwam Van Hooijdonk toch in het bedrijf van zijn vader terecht. “Zo leid ik mijn bedrijf niet altijd zakelijk, maar ook vanuit intuïtie en emotie. ‘Engagement’ is belangrijk als ondernemer. Natuurlijk moet er geld ­verdiend worden om de boel draaiende te houden, maar er is meer dan auto’s en geld verdienen alleen: de mens. Misschien is mijn manier van werken ook de reden dat ik niet in een grote dealer- of hard franchiseorganisatie pas. Bij ons staat de deur altijd open, ook voor mensen die geen auto rijden.”

INGEZONDEN MEDEDELINGEN

Op zoek naar personeel? Bezoek onze vernieuwde website. www.jobmotive.nl AUTOMOTIVE / 6 JUNI 2014

pag 20-21.indd 21

30-05-14 16:02


TENSLOTTE

ONLINE

IN DE BRANCHE CONTI DENKT MEE

Van Dorst Automotive via Facebook:

Feestje! Met gepaste trots presenteren wij ons vierde merk: Mazda. Vanaf aankomende maandag 19 mei zullen wij in Breda het Mazda-dealerschap gaan voeren aan de Charles Petitweg 41.

Continental wil in 2017 banden op de markt brengen die alarm slaan wanneer ze het einde van hun levensduur bereikt hebben. Een sensor in het loopvlak meet bandenspanning en profieldiepte. Het apparaatje rekent de veranderingen in de omwentelingssnelheid van de band om tot de actuele profieldiepte.

@MrJamesMay via Twitter:

Using an exercise bike must be like permanently kick-starting a motorcycle. Why not just buy an old BSA?

22

Paul de Vries via Linkedin:

Onderzoek bij marktplaats, 30% reageert niet op leads en de reactietijden worden gemeten in dagen ipv minuten! #kansloos

VULLINGS WORDT AD

RECALL OM GORDEL

OUDE LIEFDE

Kia-specialist en Carxpertdeelnemer Vullings in Best heeft zich aangesloten bij het universele garageconcept van AD Benelux en gaat verder als AD Auto­ bedrijf Vullings. Directeur Tiny Vullings: “ De principes achter het AD Auto­ bedrijf passen bij de denkwijze van Autobedrijf Vullings.” De aansluiting bij AD Autobedrijf betekent dat Vullings stopt met ­Carxpert.

Kia Motors Nederland haalt 3.857 exemplaren van de Sportage terug vanwege een defecte gordelspanner. Het gaat om Sportagemodellen die tussen 7 oktober 2011 en 21 november 2012 zijn geproduceerd in Slowakije. Hiervan blijkt de voorspanner van de veiligheidsgordel van de bestuurder in sommige gevallen minder spankracht te genereren door een niet goed functionerend onderdeel van het spanmechanisme.

Sybolt Rodenhuis vertrekt op 1 juli als directeur van onderdelenleverancier Elgersma in Vianen, onderdeel van autoholding PGA Nederland. Hij treedt toe tot het management van Inter-Sprint Banden. ­Voordat Rodenhuis zeven jaar geleden in dienst trad bij de leverancier van aftermarketonderdelen, werkte hij ook al bij InterSprint. Elgersma zoekt naar een opvolger voor Rodenhuis.

@HetAutomeisje via Twitter:

AGENDA

Is stil ook saai? #Nissan nam de proef op de som met de elektrische #Leaf dmv een nachtrace!

COLOFON

-> C oncours d’Elégance, Paleis Het Loo Apeldoorn, 21-22 juni. Het grootste ­oldtimerevenement van Nederland.

-> M ondial de l’Automobile 2014, Paris Expo, 4-19 oktober. Internationale autosalon van Parijs.

-> N ationaal Oldtimer Festival, Circuit Park Zandvoort, 10 augustus. Achtste ­editie van het jaarlijkse klassiekerevent.

-> J aarcongres Bovag Onafhankelijke Autobedrijven, 7 oktober.

-> A utomechanika, Messe Frankfurt, 16-20 september. De grootste aftermarket vakbeurs van Europa.

ONTWERP Curve, Haarlem OPMAAK Van Munster & Bos, Amsterdam DRUK Mediacenter Rotterdam VRAGEN OVER DE BEZORGING VAN DEZE TITEL? Automotive Werkplaats is een uitgave Stuur een e-mail naar: aboservice@ van Mobility Media bv, Naritaweg 14, 1043 BZ automotive-online.nl Amsterdam, Tel.: 020-5800966 DOELGROEP: • Groot- en tussenhandel in auto’s, UITGEVER Jelle Heidstra, jelle@mobilitymedia.nl autoaccessoires en -onderdelen • Detailhandel REDACTIE Luberto van Buiten (hoofdredacteur), in nieuwe en gebruikte personen auto’s • DeBart Kuijpers (adjunct hoofd­redacteur), Paul tailhandel in autoaccessoires en -onder delen van den Bogaard, Marieke Oosterom, Floor Vink, • Universele garages • Schadeherstelbedrijven ­redactie@automotive-online.nl. • Autobeklederijen • Autowasserijen • Autodemontagebedrijven • Leasemaatschappijen • MEDEWERKERS Luc van Bussel, Diederik Plug, ­Carrosseriefabrikanten • Onderdelenfabrikanten Asim Saglam, Bas Snijder. ADVERTENTIES Marc Krijnen, • Grossiers • Specialisten sales@mobilitymedia.nl, 06-27293455 ABONNEMENTSGELD €129,- (icm. Management, TRAFFIC Sebastiaan Dekker, excl. 6% btw) per jaar, Buitenland €159,- per traffic@mobilitymedia.nl jaar. Losse nummers €16,-, Hoewel de informatie

pag. 22.indd 22

-> Autoprofessioneel & Schadeherstel Vakbeurs, Evenementenhal Hardenberg, 14-16 oktober.

in deze uitgave met zorg is uitgezocht en waar mogelijk is gecontroleerd, sluiten uitgever, redactie en auteurs uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheid en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens. GEGEVENSBESCHERMING Automotive Werkplaats is een uitgave van ­Mobility Media. Mobility Media legt de gegevens van abonnees vast voor de uitvoering van de (abonnee)overeenkomst. Deze gegevens kunnen worden gebruikt om u te informeren over relevante andere producten, diensten en activiteiten van Mobility Media en zorgvuldig geselecteerde samenwerkende partners. Indien u geen prijs stelt op informatie van Automotive Werkplaats of indien u uw toestemming voor het gebruik van uw e-mailadres wilt intrekken, kunt u

een verzoek indienen bij Mobility Media, ­Naritaweg 14, 1043 BZ Amsterdam. Nadere informatie vindt u in het privacy ­statement op www.mobilitymedia.nl © Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Mobility Media is aangesloten bij het HOI. Voor oplage­gegevens verwijzen wij naar de reguliere HOI publicaties.

30-05-14 16:02


“De gespecialiseerde groothandel voor de autobranche” Voor onze vestiging in Amsterdam zijn wij op zoek naar een enthousiaste:

ASSISTENT MANAGER M/V

USN-Centuri is van oorsprong gespecialiseerd in het importeren en distribueren van uitlaatsystemen, katalysatoren, accu’s en schokdempers. De laatste jaren hebben wij ons assortiment aanzienlijk weten uit te breiden en zijn we uitgegroeid tot de automotive specialist. Grote voorraden zijn voor veel autobedrijven overbodig geworden, omdat er altijd wel één van onze 38 USNCenturi filialen in de buurt is gevestigd die minimaal 3 maal per dag de klanten bevoorraden. Acquisitie n.a.v. deze advertentie stellen wij niet op prijs.

De functie: Je bent samen met de Filiaalmanager verantwoordelijk voor het filiaal en vervangt hem bij diens afwezigheid, minimaal 1 vaste dag per week en daarnaast tijdens verlof, klantbezoek of ziekte. Op dat moment ben je verantwoordelijk voor inplannen van de routes, personeelsplanning en voorraadbeheer. Daarnaast sta je klanten telefonisch te woord en help je hen aan de balie. Daarnaast zorg je ervoor dat onze producten op correcte wijze bij de klant worden afgeleverd. Als aanpakker met “handson” mentaliteit ben je stressbestendig en niet bang om vieze handen te krijgen.

Wat wij vragen... Een afgeronde MBO-opleiding, minimaal niveau 2. Een aantal jaren werkervaring in een commerciële functie, dan wel in de automotive is een must. Daarnaast heb je een dienstverlenende instelling, leidinggevende capaciteiten en een representatief voorkomen. Tevens beschik je over goede communicatieve vaardigheden. Omdat USN-Centuri regionaal bezorgt, is goede wegenkennis een must evenals een aantal jaren in het bezit zijn van je rijbewijs B.

Informatie en sollicitatie Wij bieden een aantrekkelijke baan met toekomstmogelijkheden in een dynamisch bedrijf. Er geldt een 38-urige werkweek, waarbij je om de week op zaterdag werkt. USN-Centuri stelt hoge eisen aan de betrouwbaarheid en eerlijkheid van haar medewerkers. Een screening maakt derhalve deel uit van onze selectieprocedure. Ben je geïnteresseerd, mail dan jouw brief met cv naar s.zuidema@usn-centuri.nl. Voor vragen kun je contact opnemen met Sandra Zuidema, afdeling HR, telefoonnummer: 0341-47 47 82.

Hardenberg 14, 15 en 16 oktober 2014

Gorinchem 3, 4 en 5 februari 2015

Dé vakbeurs voor de Automotivebranche

VOLG ONS OP TWITTER @AutoProf_EH

vast in Noteer al a! uw agend

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Voor meer informatie:

www.evenementenhal.nl

Ons evenement.

UW MOMENT.



Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.