K&C Magazine 4 2016 by AVROTROS

KUNST EN CULTUUR BIJ AVROTROS

Oog in oog met 100 portretten De Stijl 100 jaar en nog steeds eigentijds Karin Bloemen eert Toon Hermans

DECEMBER 2016

kunst en cultuur 04.indd 1

De woeste schoonheid van Auguste Rodin 26-10-16 12:51

2 INHOUD

DECEMBER 2016

10 4

9 kunst en cultuur 04.indd 2

ZIE DE MENS IN ZWOLLE 100 jaar portretkunst Met rondleiding

9 10

COLUMN CORNALD MAAS

AVROTROS VRIJDAGCONCERT

BEETHOVEN DOOR DE VRIEND

DE KUNSTHANDEL BELICHT

‘Corry Brokken had beter verdiend’

INTERVIEW Karin Bloemen eert Toon Hermans Met bezoek aan Hermans’ geboortestad Sittard

Avontuurlijke composities Met meet & greet

Jan Willem de Vriend dirigeert de Eroïca Met nagesprek

Singer Laren eert Frans Buﬀa & Zonen

26-10-16 12:51

3 32

____

DE GROTE KUNSTSHOW

100 JAAR DE STIJL

Kunst komt tot leven Met inleiding

Drie grote exposities in Den Haag

____

ACHTER DE SCHERMEN Jongste & oudste lid Groot Omroepkoor aan het woord Met concert

____

OP DE BARRICADE Marina Mascarell op CaDance Festival Met meet & greet

22 ____

____

HET ATELIER VAN AUGUSTE RODIN

ZOVEEL TE ZIEN IN AMSTERDAM

Grootste tentoonstelling ooit Met rondleiding

Wat kies jij? Met kunstroute

27 ____ RATELENDE SCULPTUREN Jean Tinguely in het Stedelijk Lezing &rondleiding

28 ____

____

PUZZEL Maak kans op de Grote Nederlandse Kunstkalender

____

GASTCOLUMN LUCAS DE MAN

KUNST KIJKEN Uniek: voorstudie en schilderij Fra Bartolommeo naast elkaar

‘Een goede kunstenaar blijft doorgaan’

30 ____

____

AGENDA

OOG & OOR

Thuis bij AVROTROS

De nieuwste boeken, dvd’s en cd’s

____

31 ____ EVEN VOORSTELLEN… Actrice Keja Klaasje Kwestro in Troje Trilogie

kunst en cultuur 04.indd 3

COLOFON

____

BINNENKORT IN VONDELCS

26-10-16 12:51

4 EEN EEUW PORTRETKUNST IN DE FUNDATIE

Mensen kijken i

De tentoonstelling Zie de mens – 100 jaar, 100 gezichten in Museum de Fundatie vraagt je letterlijk om naar mensen te kijken. Portretten om precies te zijn: 100 stuks uit de afgelopen 100 jaar. Kunstcriticus Hans den Hartog Jager stelde de expositie samen. TEKST: ELLEN LEIJSER

Andy Warhol, portret van Dominique de Menil, 1968

ls kunstcriticus Hans den Hartog Jager begint te vertellen over Zie de mens – 100 jaar, 100 gezichten, de tentoonstelling over honderd jaar portretkunst die hij bedacht voor Museum de Fundatie, houdt hij niet meer op. Vol passie en met glinsterende ogen neemt hij je mee naar zijn visie op een eeuw portretten. Het idee achter de tentoonstelling komt voort uit een persoonlijke fascinatie van de samensteller. Mooi, lelijk, dik, dun, klein, groot, muizig, opvallend: geen mens is hetzelfde. ‘Een voormalige NRC-collega vertelde me dat mensen pas goed naar een krantenpagina kijken als er een gezicht op staat. Dat vind ik intrigerend. Er is voor mensen bijna niets zo fascinerend om naar te kijken. Mensen kijken graag naar mensen; daar raak je niet op uitgekeken. Toen dacht ik: ik wil honderd gezichten, honderd koppen, uit elk jaar één. Dan krijg je een perfect beeld van tijd, kunst en maatschappij.’

kunst en cultuur 04.indd 4

Isaac Israëls, vrouw en profil voor de zonnebloemen van Van Gogh, 1918

Het was een ambitieuze gedachte, geeft Den Hartog Jager toe. Want met een dergelijk strak concept kun je niet smokkelen met jaartallen. ‘Het moet wel kloppen. Je kunt niet stiekem twee schilderijen uit 1962 nemen.’

Speurtocht De afgelopen twee jaar stonden in het teken van het intensief speuren naar geschikte portretten. Hij boorde zijn eigen netwerk aan en dat van het museum, dwaalde over internet, pluisde stapels boeken uit en legde contacten met verzamelaars en musea. Het resultaat van die internationale zoektocht is een uiterst gevarieerde tentoonstelling van honderd portretten uit de afgelopen honderd jaar. Honderd is niet alleen een mooi rond getal, er zit meer achter, legt Den Hartog Jager uit: ‘De opkomst van de grote avant-garde begon tussen 1910 en 1920 – de abstractie kwam op, fotografie werd belangrijk. De kunst maakte een cruciaal omslag-

Max Beckmann, portret van Käthe von Porada, 1924

punt door.’ Den Hartog Jager realiseerde zich dat zijn favoriete beeldhouwer Brancusi in dat decennium de mens abstraheerde. In 1910 maakt Brancusi een eihoofd met haar en oogkassen; tien jaar later is de eivorm geperfectioneerd. ‘Het fascinerende is dat het gewoon een ei is, maar door zijn ontwikkeling weet je dat het voor Brancusi ook een hoofd is. We laten van hem een prachtig beeld zien: Le nouveau-né, de pasgeborene, uit 1920. Het is een ei met een stuk eraf, waardoor het lijkt op een ei dat openbarst. Hoe mooi symbolisch is dat! Het ei barst open, met nieuwe vrijheden, nieuwe ontwikkelingen en een nieuwe stroom creativiteit.’

Tijdreis De tentoonstelling – in chronologische volgorde opgebouwd, je maakt als het ware een reis door de tijd – begint met een intrigerend zelfportret van Oskar Kokoschka. In de Eerste Wereldoorlog

26-10-16 12:51

in Zwolle

Muizig of opvallend? Geen mens is hetzelfde kunst en cultuur 04.indd 5

Zhang Xiaogang, Meisje, 2008

26-10-16 12:51

6 EEN EEUW PORTRETKUNST IN DE FUNDATIE

Oskar Kokoschka, zelfportret, 1917

was hij gewond geraakt; hij werd op een bajonet gespietst. Zijn relatie met Alma Mahler, de ex van de beroemde componist, was net voorbij. Hij wijst naar zijn borst, de plek waar hij op het bajonet is geregen, maar ook de plek van het hartzeer van zijn misgelopen relatie.

De kunstenaar is de baas Den Hartog Jager heeft overigens nog wel geworsteld met het begrip portret. ‘Een portret komt in mijn optiek voort uit de traditie van de middeleeuwen en de renaissance, waarbij de kunstenaar een nederige positie inneemt en zich dienstbaar opstelt ten opzichte van degene die tegenover hem zit. De kunstenaar is afhankelijk van de opdrachtgever. Deze afhankelijkheidsrelatie verandert rond 1910, 1920, en draait 180 graden: avant-gardistische kunstenaars stellen zich niet meer in dienst van de geportretteerde. Zíj bepalen, zíj zijn de baas, het is hún blik op de wereld.’ En zo kwam Den Hartog Jager op de grondgedachte: in alle honderd werken is de kunstenaar de baas. De geportretteerden worden onderworpen aan de visie

kunst en cultuur 04.indd 6

Pablo Picasso, Grande Nature morte au guéridon, 1931

van de kunstenaar. ‘Daar worden mensen vaak niet mooier van. Het jaar 1959 laten we zien met de Spaanse schilder Antonio Saura. Hij had een negatieve obsessie voor Brigitte Bardot. Zij was een opkomend sekssymbool en hij een opkomende intellectuele schilder. Hij heeft echt vreselijk lelijke portretten van haar gemaakt. Dit was echt iemand kapot schilderen. Ik vind het interessant dat je een portret van iemand kunt maken dat eigenlijk geen portret is.’

Ruim begrip Hij geeft nog een ander voorbeeld. In de video I see a woman crying van Rineke Dijkstra praten Britse schoolkinderen over een portret dat Picasso schilderde van Dora Maar. Het schilderij zelf is niet Constantin Brancusi, De pasgeborene, 1910

te zien; de kinderen bouwen met hun commentaar het kunstwerk op. ‘Door hun opmerkingen reconstrueer je als kijker in je hoofd het portret. We hebben het begrip portret ruim genomen; we laten allerlei visies zien om een mens af te beelden.’ Neem het schilderij Le Plaisir van Magritte. ‘Het meisje neemt een hap uit een vogel, er valt bloed op haar kraag. Het is een ongemakkelijke en surrealistische voorstelling. Het is een fantastisch schilderij, maar nauwelijks een portret te noemen. Het meisje is eerder een symbool van de onschuld, dat tegelijkertijd het kwaad in zich heeft.’ Het werk is uit 1927, Magritte was een kunstenaar in opkomst. Dat geldt voor meer kunstenaars in deze tentoonstelling; er is opvallend veel vroeg werk waardoor het een mooi tijdsbeeld geeft. ‘Kunstenaars rond de dertig, veertig zitten vaak goed in hun tijd, zijn dan op hun hipst.’

Meer dan een stilleven Trots is Den Hartog Jager op de komst van een unieke Picasso, Grande nature morte au guéridon, uit 1931. ‘Het schilderij is afkomstig uit het Picasso Museum

26-10-16 12:51

Christian Schad, Maika, 1929

Neo Rauch, Gewitterfront, 2016

in Parijs en is misschien wel een van de bijzonderste kunstwerken die hij ooit heeft gemaakt. Het zou zo in de jaren 80 gemaakt kunnen zijn, met die felle Keith Haring-achtige kleuren. Ook het verhaal erachter is opmerkelijk. Als je goed kijkt, zie je meer dan een stilleven met bijzettafel. Picasso schilderde graag de vrouwen in zijn leven. In 1931 was hij getrouwd met Olga; Marie-Thérèse werd zijn geheime minnares. Hij schilderde een stilleven, maar eigenlijk schilderde hij Marie-Thérèse. Als je dat weet, herken je borsten en benen en een pruim als vagina.’

portret van Neo Rauch. Een man, op zijn knieën, met een vervormde trommel voor zijn borst, leidt de parade. ‘Het is donker, heel dreigend. Je weet niet of hij bezig is om op te staan of dat hij niet meer verder kan. Het is een mooi commentaar op deze tijd waarin mensen bezig zijn met terrorisme, met angst, met vluchtelingen. Je ziet de worsteling

Mooi einde

De 100 portretten met eigen ogen zien? Op 14 januari krijg je een rondleiding langs de gezichten die de wereld op zijn grondvesten deed schudden.

Hoe strikt het concept – uit elk jaar één schilderij – ook is nagestreefd, ongelukkigerwijs is er juist nu een discussie gaande over het jaartal van Female Torso van Malevich. ‘Het State Russian Museum in Sint-Petersburg is aan het twijfelen geslagen. Het jaartal 1933 wordt betwist, het kan ook in 1928/1929 zijn geschilderd. Wij laten het schilderij bij 1933 staan, en we zetten erbij dat het museum het momenteel onderzoekt.’ De expositie eindigt in 2016 met een

kunst en cultuur 04.indd 7

van deze man: kan hij verder of is dit het? Is dit het einde? Dat dilemma staat symbool voor onze tijd. Ik vind dat een mooi einde: hoe nu verder?’

Zie de mens – 100 jaar, 100 gezichten is t/m 15 januari in Museum de Fundatie in Zwolle te zien museumdefundatie.nl

EXCLUSIEF Zie de mens RONDLEIDING

DATUM

PRIJS

Zaterdag 14 januari

€ 15,-met museumkaart of € 20,- zonder museumkaart

LOCATIE

Museum de Fundatie

RESERVEREN EN INFORMATIE

TIJDSTIP

avrotros.nl/ziedemens of 0900-8767000

12:00 uur

Reserveringskosten per boeking: € 1,50 via internet/telefonisch € 3,EXCLUSIEF VOOR AVROTROS CULTUURLEDEN

26-10-16 12:52

1&2 december de Doelen Rotterdam

Mozart Requiem dirigent Cristian MÄ&#x192;celaru koor Laurens Collegium

rpho.nl/mozart

kunst en cultuur 04.indd 8

26-10-16 12:52

DOOR DE OGEN VAN CORNALD MAAS 9

Net als toen

FOTO: ROBIN DE PUY

lk land heeft zijn eigen zingende iconen. Italië eert Ornella Vanoni, België Jacques Brel, Frankrijk Charles Aznavour, Engeland Dusty Springfield, en Zweden laaft zich aan de Nederlander Cornelis Vreeswijk. Maar Nederland is niet zo vanzelfsprekend schatplichtig aan de kunsten; wij gunnen vrijwel niemand een uitzonderingspositie. Misschien moet je oorspronkelijk van buitenlandse komaf zijn en de uitstraling hebben van een bohemien om alsnog een ‘status aparte’ te bereiken – om Ramses Shaffy kan niemand heen. Of anders moet je op zijn minst een volksheld zijn die tenslotte ook door de ‘elite’ wordt omarmd – geen zanger zo populair als André Hazes. Maar dan Corry Brokken. Ze won als eerste voor Nederland het Eurovisie Songfestival, met het lied Net als toen, zong werk van Toon Hermans en Charles Aznavour, stond met Edith Piafs Milord maandenlang bovenaan de hitlijsten, trad op in revues, maakte furore als presentatrice op de Nederlandse én Duitse televisie en presenteerde in 1976 het Eurovisie Songfestival – tot ze na vele succesvolle jaren in de showbusiness voor een carrière als advocaat en rechter koos. Het bloed kroop waar het niet gaan kon en uiteindelijk maakte ze in 1996 een comeback als zangeres, met de cd Nooit gedacht. Meer dan van deze wapenfeiten ben ik altijd onder de indruk geweest van haar vocale kwaliteiten - haar zeldzaam zuivere stem en kraakheldere dictie. Op 31 mei dit jaar overleed de zangeres. Al een paar jaar leidde ze, noodgedwongen, een zeer teruggetrokken bestaan, en daardoor speelde ze geen enkele rol meer in het circus van de (media)waan van de dag. Dat rechtvaardigt nog niet de minimale aandacht die zij kreeg toen ze overleed. Anders gezegd: er werd, op sommige showbizz-sites, groter uitgepakt met de relatiecrisis van een deelneemster aan Holland’s Next Top Model – niet eens de winnares van die talentenjacht. Op een enkele uitzondering na moest Brokken het in de kranten doen met een piepklein bericht; in het NOSJournaal werd er, in een kort item, over niet veel meer gerept dan haar deelname aan het Songfestival. Iemand met zo’n grote - ook internationale - staat van dienst had beter verdiend. Haar presentatiewerkzaamheden en theateroptredens gingen verloren en zijn in de vergetelheid geraakt – maar de door haar gezongen nummers zijn er nog altijd, bijvoorbeeld op de met een ere-Edison bekroonde compilatie-cd Net als toen. Luister dus, als eerbetoon, nog eens naar de oorstrelende stem van Corry Brokken. En geniet van haar vocale raﬃnement, zoals zovelen zo lang deden. Het levert ongetwijfeld een zinnenprikkelende ervaring op. Net als toen.

‘Iemand met zo’n grote staat van dienst had beter verdiend’ kunst en cultuur 04.indd 9

Reageren? Mail naar kunstencultuur@avrotros.nl

26-10-16 12:52

10 KARIN BLOEMEN EERT TOON HERMANS

‘ Het verdriet onder zijn grappen fascineert mij’ Theaterdier, dichter, schilder: Toon Hermans was begaafd en veelzijdig. Op 17 december is het honderd jaar gelden dat hij werd geboren. In de AVROTROS-documentaireserie 100 jaar Toon Hermans reconstrueren hedendaagse cabaretiers Toons leven. Karin Bloemen bezocht voor de eerste aflevering zijn geboortestad Sittard. TEKST: INEKE VAN LIER BEELD: INEKE OOSTVEEN

et zwier stuurt Karin Bloemen een magnifieke rode Cadillac Convertible door de straten van Sittard. Net zoals Toon Hermans ooit deed. ‘Heerlijk!’, lacht Karin. Ze ging voor het eerste deel van de AVROTROS-documentaireserie 100 jaar Toon Hermans naar Sittard, waar Toons jeugd zich afspeelde. Karin: ‘Voor Toon was dit een soort zegetocht. Zijn moeder had hem afgeraden om zijn geluk in Amsterdam te beproeven, maar op zijn 26e vertrok hij toch. “Wacht maar,” had hij gezegd, “er komt een dag, dan keer ik terug, hier in Sittard, als groot artiest. Dan zullen de mensen uit hun huizen lopen, omdat ik in mijn Cadillac de straat in rijd.” Die belofte heeft hij ingelost. Ik ben heel benieuwd of het bij hem leidde tot tevredenheid of tot nog meer drive. Want je streeft naar een doel, maar als je dat bereikt, is het ineens niks meer en moet je op zoek naar een nieuw doel. Wanneer is het genoeg? Dat zal in latere afleveringen nog wel aan bod komen.’

Jij verdiepte je in de beginjaren van Toons leven. Wat deed dat met je? ‘Ik vond het indrukwekkend en heel fijn. Juist door het begin van iemand te begrijpen, snap je de persoon op latere leeftijd ook beter. Toon werd geboren in een familie van stand, die woonde in Villa Zomerlust. Ze hadden drie dienstbodes en zijn vader was een van de eersten die in een auto reed. Hij was directeur van de bank in Sittard, tot in 1921 bleek dat er geld was verdwenen. Er is nooit opgehelderd wie het geld heeft gestolen, maar vader Hermans

‘ Toons eigenheid is moeilijk te benaderen’ kunst en cultuur 04.indd 10

werd uit zijn functie gezet. Toon was toen vijf, dus hij heeft dat bewust meegemaakt. Het gezin moest verhuizen naar een klein huisje. Toen de man tuberculose kreeg, was er geen geld voor medicijnen. Hij overleed in Toons armen toen die tien of elf jaar was. Moeder bleef achter met haar zoons, radeloos. Ze moesten nog kleiner gaan wonen en hun spullen verkopen om aan eten te komen. Maar naar de buitenwereld toe hield ze de schijn op.’

Wat deed dit alles met de jonge Toon? ‘De armoede, de schaamte en het verlies van zijn vader zijn bepalend geweest voor wie Toon was. Als kind wilde hij zijn moeder troosten. Toon ging net zo lang door tot ze lachte, ontspande en weer een beetje het licht zag. Het werkte, hij had dat talent. Hij trad er ook al jong mee naar buiten. Op zijn zestiende gaf hij een complete revuevoorstelling in Het Patronaat in Heerlen, met een zelfgebouwd decor, gehuurde kostuums en danseressen. Zijn moeder was als de dood dat Toon zou eindigen als derderangs artiest op een armetierige kermis. Maar Toon kon niet anders. Als talent je kan redden en voor brood op de plank kan zorgen, ben je heel gemotiveerd.’

Herken jij dat? ‘Ja, ik heb in mijn jeugd ook schaamte gekend, verlies meegemaakt en verdriet gezien. Je zoekt dan naar een vlucht uit die situatie. Humor, zang, kunst, schoonheid voeren je naar een andere, artificiële wereld die helemaal niet van jou is, en dat kan enorm helpen. Toon had de gave om tragiek om te zetten naar iets komisch. Die gelaagdheid, waarbij je het verdriet voelt onder zijn grap, vind ik de mooiste kunstvorm. Dat heeft mij altijd in hem gefascineerd.’

Wanneer kwam jij met zijn werk in aanraking? ‘Als kind groeide ik natuurlijk op met hem. De uitvinder van de

26-10-16 12:52

kunst en cultuur 04.indd 11

26-10-16 12:52

12 KARIN BLOEMEN EERT TOON HERMANS

Hoe zag jij Toon aan het begin van jouw carrière?

‘ Toon gold als de grootmeester’

‘Toon was de gevestigde orde, waar de nieuwe generatie zich tegen afzette. Freek en Youp waren veel brutaler, harder en hipper. Ik spiegelde mij meer aan de drie vrouwelijke grootheden uit mijn jeugd: Jasperina de Jong, Connie Stuart en Adèle Bloemendaal. Toon gold als de grootmeester, die iets heel kleins met zijn timing helemaal kon uitspelen. Dat leerde ik pas op latere leeftijd waarderen.’

Heb je hem ooit in levenden lijve ontmoet? ‘Toen ik een jaar of 25 was, jong en ambitieus, zat ik met Gerard Joling in een chic restaurant. Opeens zag ik verderop Toon Hermans zitten met zijn vrouw en kinderen. Dus ik seinde: “Geer! Toon Hermans!” Op een gegeven moment stond Toon op en liep op ons af. O, geweldig, dacht ik – heel zelfingenomen – hij herkent mij als collega. Maar Toon richtte zich tot Gerard en sprak: “Dat vind ik nu zó leuk om jou te ontmoeten. Gerard Joling, je zingt zo geweldig. Zullen we even een foto maken?” Mij kende hij helemaal niet. Gerard had net twee hitsingles en was apetrots dat Toon, de éminence grise, hem gedag kwam zeggen. Ik was stikjaloers en trots tegelijk.’

onemanshow, in zijn eentje met een kruk op het toneel. Hij was de grappigste man. Wie kent niet zijn sinterklaasconference en zijn liedjes? Maar Toon was méér. Als achttienjarige genoot ik van zijn boek Liggen in ’t gras. Dat vond ik in zijn simpelheid zó mooi. Het verbaasde mij dat die teksten van dezelfde man kwamen. Toon was veelzijdig: hij schreef gedichten, maakte schilderijen, en dan had je zijn theatershows.’

Wat heb je van Toon geleerd? ‘Als je dit vak gaat bestuderen, luister je conferences en oefen je timing. Ik heb eens geprobeerd de sinterklaasconference te doen. Technisch was dat een goede oefening, maar verder sloeg het nergens op. Toons eigenheid bleek moeilijk te benaderen. Daarom vond ik Alex Klaassen in de musical Toon behoorlijk briljant, hoe hij de grandeur en rust van Toon wist te treffen.’

EXCLUSIEF 100 jaar Toon Hermans STADSWANDELING Ontdek het Sittard van Toon Hermans. Bezoek de expositie Toon Thuis en wandel onder leiding van een stadsgids langs plekken die belangrijk waren voor Toon. DATUM

RESERVEREN EN INFORMATIE

Zaterdag 17 december

avrotros.nl/wandeling of 0900-8767000

LOCATIE

Sittard

WIN EEN WEEKEND!

TIJDSTIP

K oop tickets voor deze aanbieding en maak kans op een geheel verzorgd weekend in Hotel Merici Sittard voor 2 personen

11:00 uur PRIJS

€ 13,50

Reserveringskosten per boeking: € 1,50 via internet/telefonisch € 3,EXCLUSIEF VOOR AVROTROS CULTUURLEDEN

kunst en cultuur 04.indd 12

Ben je zelf ook van invloed op nieuw talent? ‘Ik geef al sinds mijn 27e les aan jonge collega’s. Ook voor Partner van de Toekomst, het kunsten cultuurprogramma van ABN AMRO, begeleid ik zangtalenten. Zelf kreeg ik waanzinnig goede performancelessen van Johan Verdoner, destijds directeur van de Academie voor Kleinkunst. Dat maakt mij schatplichtig. Wat ik gekregen heb, wil ik ook weer doorgeven. In mijn nieuwe voorstelling Volle bloei geef ik lokaal talent een podium. Zangers doen auditie via internet en elke avond treedt er een voor het voetlicht. Reuzespannend natuurlijk, voor een zaal van achthonderd man. Maar bij mij zijn ze in goede handen. Ik zal alles doen om ze op hun gemak te stellen.’

100 jaar Toon Hermans is vanaf 15 december om 20:25 uur op NPO 2 te zien toonhermans.nl

26-10-16 12:52

tanach | bijbel | koran

kunst en cultuur 04.indd 13

26-10-16 12:52

14 AVROTROS VRIJDAGCONCERT

Avontuurlijke composities Bekende meesterwerken gaan hand in hand met nieuw werk in het AVROTROS Vrijdagconcert in TivoliVredenburg. Met op 13 januari drie avonturiers: Beethoven, Schumann en Strauss. TEKST: MAAIKE PILGRAM BEELD: BJØRN BERTHEUSSEN

ijna dertig vrijdagavonden per jaar openen AVROTROS en concertzaal TivoliVredenburg de schatkist van de klassieke muziek in het AVROTROS Vrijdagconcert. Werken van grote meesters als Bach, Mozart en Brahms worden gecombineerd met die van Poulenc, Chatsjatoerjan en wereldpremières van componisten van Nederlandse bodem. En je hoeft niets te missen, want alle concerten zijn live te beluisteren via NPO Radio 4.

Zingende bossen

Dirigent Rafael Payare

EXCLUSIEF AVROTROS Vrijdagconcert MEET & GREET Na een inleiding op het programma bezoek je het Vrijdagconcert. Na afloop ontmoet je de orkestleden, solist en dirigent. Het drankje in de pauze is bij de prijs inbegrepen. DATUM

PRIJS

Vrijdag 13 januari

€ 22,-

LOCATIE

RESERVEREN EN INFORMATIE

TivoliVredenburg

avrotros.nl/avonturiers of 0900-8767000

TIJDSTIP

Op vrijdag 13 januari brengt het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van de jonge Venezuelaanse dirigent Rafael Payare - die zijn Nederlandse debuut maakt - drie avontuurlijke stukken ten gehore. In Beethovens Ouverture Leonore nr. 3 redt hoofdpersonage Leonore, vermomd als gevangenbewaarder Fidelio, haar echtgenoot Florestan van de dood in een politieke gevangenis. Ouverture Leonore nr. 3 is het derde deel uit de oorspronkelijke versie van Beethovens enige opera Leonore (1806), beter bekend als Fidelio (1814). Vervolgens waagt de Oostenrijkse vioolsolist Thomas Zehetmair zich aan het lang onbegrepen Vioolconcert van Robert Schumann. Vanwege ‘gewaagde dissonanten’ wachtte dit stuk tachtig jaar op zijn erkenning als een van Schumanns meest originele werken. Strauss’ Eine Alpensinfonie beschrijft ten slotte een bergbeklimming van elf uur. Van zonsopgang tot zonsondergang, inclusief dwaalwegen, de euforie van het bereiken van de top, het magnifieke uitzicht en de onvermijdelijke storm bij de afdaling. Watervallen, gletsjers, zingende bossen, Strauss wist het allemaal in noten te vangen. Ga je mee op avontuur?

19:30 uur Reserveringskosten per boeking: € 1,50 via internet/telefonisch € 3,EXCLUSIEF VOOR AVROTROS CULTUURLEDEN

kunst en cultuur 04.indd 14

Drie avonturiers is op 13 januari in TivoliVredenburg in Utrecht te zien radio4.nl/avrotrosvrijdagconcert

26-10-16 12:52

BEETHOVEN OP SYMPHONIC FRIDAY 15

Een emotionele achtbaan met uitzicht op zee

Wat bracht Beethoven ertoe om op het titelblad van de Eroïca, opgedragen aan Napoleon Bonaparte, diens naam met een woeste pennenstreek door te strepen? Jan Willem de Vriend geeft een inkijkje in een diep teleurgestelde ziel. TEKST: MAAIKE PILGRAM BEELD: JULIE ALGRA

n het titelblad van de Eroïca, de derde symfonie van Ludwig van Beethoven zit een gat. Beethoven schreef de symfonie in 1803/1804 ter ere van Napoleon Bonaparte. Toen deze zichzelf in mei 1804 tot keizer van Frankrijk uitriep, kraste Beethoven de naam van Napoleon zo heftig van het titelblad dat daarin een gat achterbleef.

Ode aan de solist De geestdrift waarmee hij de naam van Napoleon doorkraste is kenmerkend voor Beethoven. Hij was een woesteling die om het minste of geringste met deuren begon te slaan en vaak onmogelijk was voor zijn omgeving. Zijn hartstocht verwerkte hij gelukkig ook in zijn muziekstukken. De Eroïca is een emotionele achtbaan vol liefdevolle passages, hoog oplaaiende woede en grote triestheid. ‘Beethoven weet het uiterste te halen uit klankcombinaties. Qua tempo, qua ontroering, qua vuur, qua passie. Alles zit erin,’ aldus Jan Willem de Vriend, voor wie Beethoven een centrale rol in zijn leven vervult. De vaste dirigent van het Residentie Orkest dirigeert op 16 december niet alleen de derde symfonie, maar vertelt voorafgaand hieraan wat er bijzonder is aan deze compositie. De Vriend dirigeert daarnaast Beethovens Vioolconcert, een intens beladen muziekstuk opgedragen aan een held die Beethoven nooit

kunst en cultuur 04.indd 15

teleurstelde: de solist. Beethoven door De Vriend is onderdeel van Symphonic Friday; een bijzondere avond uit in het Zuiderstrandtheater in Den Haag, georganiseerd door het Residentie Orkest. Iedere vrijdag kun je hier - met uitzicht op zee - de mooiste symfonische muziek beluisteren, aangevuld met toelichtingen door musici.

Beethoven door De Vriend is op 16 december in het Zuiderstrandtheater in Den Haag te zien residentieorkest.nl

EXCLUSIEF Beethoven door De Vriend NAGESPREK Op 16 december leer je alles over Beethovens derde symfonie: de Eroïca. Een ongedwongen avond met na afloop een nagesprek met Jan Willem de Vriend en twee musici. DATUM

PRIJS

Vrijdag 16 december

€ 22,50 (eersterangskaarten)

LOCATIE

RESERVEREN EN INFORMATIE

Zuiderstrandtheater

avrotros.nl/symphonicfriday of 0900-8767000

TIJDSTIP

20:00 uur Reserveringskosten per boeking: € 1,50 via internet /telefonisch € 3,EXCLUSIEF VOOR AVROTROS CULTUURLEDEN

27-10-16 09:09

16 KUNSTHANDEL FRANS BUFFA & ZONEN

Schoonheid te koop Veel schilderijen die wij in de Nederlandse musea kunnen bewonderen, komen bij ĂŠĂŠn kunsthandel vandaan: Frans Buffa & Zonen. Het Singer Museum in Laren wijdt een grote tentoonstelling aan de kunsthandel, die anderhalve eeuw lang een belangrijk stempel drukte op de smaak van het Nederlandse publiek. TEKST: VIVIAN DE GIER

kunst en cultuur 04.indd 16

Breitner, Meisje in rode kimono, 1893-96

26-10-16 12:52

oen hij nog als prentenverkoper langs kermissen en grote steden in Europa trok, hadden maar weinigen kunnen vermoeden dat Francesco Buffa van grote invloed zou zijn op de collecties van de hedendaagse Nederlandse musea. De Italiaanse prentenventer besloot op een dag in 1790 zich in Amsterdam te vestigen en in de Kalverstraat een kunsthandel te beginnen – op de plek waar nu snoepwinkel Jamin zit. Al snel werd Kunsthandel Frans Buffa & Zonen een succes: rijke Amsterdammers tekenden grif in voor prenten van stadsgezichten, van vooraanstaande Nederlanders, van de koloniën of het Noordzeekanaal, of prenten naar beroemde schilderijen, zoals De nachtwacht van Rembrandt of Het oestereetstertje van Jan Steen. ‘Het was een heel goed lopende kunsthandel,’ vertelt Anne van Lienden, curator en conservator van het Singer Museum in Laren. ‘Buffa dacht commercieel, maakte al vanaf het begin reclame. Daarnaast had hij een prachtige etalage in de Kalverstraat, waarmee hij mensen naar binnen lokte. Buffa werd al snel een begrip in de Nederlandse kunstwereld. De handel verstrekte opdrachten aan Nederlandse grafici. Zij zetten werken om naar prenten, die met de hand werden ingekleurd of in drie kleuren werden gedrukt, op verschillende soorten papier. Iedereen wilde zo’n prent in huis hebben.’

Van Lienden. Vanaf 1830, toen Kunsthandel Frans Buffa & Zonen zich steeds meer ging toeleggen op schilderijen, vertegenwoordigde de kunsthandel ook individuele kunstenaars, en probeerde hun werk aan musea te verkopen en in het buitenland geëxposeerd te krijgen.

Haagse School Jacobus Slagmulder, de eerste Nederlandse eigenaar van de kunsthandel, specialiseerde zich in de Haagse School. Van Lienden: ‘Hij introduceerde Jan Voerman bij het publiek en maakte Jan Hendrik Weissenbruch groot. En omdat de Franse kunstenaars van de School van Barbizon voorbeelden waren geweest voor onze Haagse School-meesters, bracht hij ook die Franse meesters naar Nederland. Verzamelaar E.H. Crone kocht vier keer per jaar bij Slagmulder een schilderij uit de Haagse School. Een groot deel van diens collectie hangt nu in het Gemeentemuseum Den Haag. Het is dus de verdienste van Kunsthandel Frans Buffa & Zonen dat wij die schilderijen nu nog steeds kunnen bekijken.’ Dat geldt zeker ook voor de collectie van

het Singer Museum zelf. Joop Siedenburg, de laatste langdurige eigenaar van Kunsthandel Frans Buffa & Zonen, vertegenwoordigde kunstschilder William Singer. Daarnaast verkocht hij ook veel kunst aan William en zijn vrouw Anna Singer: bijna een kwart van de rijke collectie van het Singer Museum komt oorspronkelijk bij Buffa vandaan. De tentoonstelling Schoonheid te koop toont dus niet alleen de geschiedenis van Kunsthandel Frans Buffa & Zonen, maar ook zijn aanzienlijke invloed op de samenstelling van de Singer-collectie als geheel. Grote meesters, zoals Vincent van Gogh, Jan Toorop, George Hendrik Breitner, Kees van Dongen en Isaac Israëls (de zoon van Jozef ), zijn allemaal vertegenwoordigd. En als ‘toetje’ is er een reconstructie van de laatste tentoonstelling die William Singer zelf als schilder had onder de vlag van Kunsthandel Frans Buffa & Zonen, in 1938.

Schoonheid te koop is t/m 8 januari in het Singer Museum in Laren te zien singerlaren.nl

Buffa volgde én vormde de smaak van het publiek

Kunstzinnige overzetting Met de tentoonstelling Schoonheid te koop – Kunsthandel Frans Buffa & Zonen 1790-1951 brengen het Singer Museum en het Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis (RKD) de geschiedenis en het belang van Buffa’s kunsthandel in kaart. Een kunsthandel als Buffa volgde én vormde de smaak van het publiek, door kunstenaars te introduceren en groot te maken. Daarnaast was de galerie van groot belang voor musea en kunstenaars zelf. Zo werkten grafici bij het overzetten van hedendaagse schilderijen naar prenten samen met de makers van het origineel. ‘Kunstenaars als Hendrik Willem Mesdag, Jozef Israëls en Anton Mauve hielpen de prentenmakers bij een kunstzinnige overzetting naar het zwart-witte medium van de ets,’ aldus

kunst en cultuur 04.indd 17

Isaac Israëls, Essayeuses chez Paquin, ca. 1909

Van Gogh, Molen van Blute-fin, Montmartre, 1886

26-10-16 12:52

kunst en cultuur 04.indd 18

26-10-16 12:52

KERST IN DE GROTE KUNSTSHOW 19

Meer dan een plaatje Wist je dat mensen in een museum gemiddeld maar negen seconden naar een kunstwerk kijken? Johan Idema wil daar tien minuten van maken. Of meer. Hij ontwikkelde De Grote Kunstshow, die op 18 december in de Stadsschouwburg Haarlem zijn zesde editie beleeft.

Presentatrice Katrijn van Bouwel

TEKST: MAAIKE PILGRAM BEELD: MARC ROODHART

‘G

a maar eens een naar een museum en kijk naar de mensen om je heen. Gemiddeld kijken ze negen seconden naar een werk. Ze krijgen prachtige kunstwerken voorgeschoteld, die rijk zijn aan verhalen, maar ze kijken ernaar alsof het plaatjes zijn.’ Aan het woord is cultuuradviseur Johan Idema. ‘Ik wil daar tien minuten van maken. Waarom? Omdat kunst zoveel meer is dan een plaatje. Het geeft nieuwe inzichten, kan troost of inspiratie bieden. Kunst vertelt verhalen.’

Op 18 december - de kersteditie - zijn dit werken uit de collectie van het Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem die allen een link hebben met kerst. Sommige werken zijn in de musea te zien, anderen hebben al jaren het depot niet verlaten. ‘Tien werken lijkt weinig, maar less is more. Na afloop hebben mensen meer meegemaakt dan in een museum. De impact is groter.’ Alle theatrale middelen worden ingezet om de kunstwerken (letterlijk) voor het

kunst en cultuur 04.indd 19

De Grote Kunstshow is op 18 december in de Stadsschouwburg in Haarlem te zien. avrotros.nl/grotekunstshow

EXCLUSIEF De Grote Kunstshow

Kunst in het theater Die verhalen vertelt hij in De Grote Kunstshow, waarin hij kunstwerken op een theatrale manier tot leven wekt. Hij bedacht het concept samen met Nina Folkersma en de Stadsschouwburg Amsterdam. Idema: ‘In De Grote Kunstshow zit het publiek, gemiddeld 250 man per show, op het podium van de schouwburg. Samen kijken ze naar hetzelfde kunstwerk. Zoals je met zijn allen je adem inhoudt op het moment dat de held in een theatervoorstelling sterft, zo beleef je gezamenlijk het verhaal van een kunstwerk. Bezoekers waarderen dat gezamenlijke heel erg.’ In De Grote Kunstshow krijg je in anderhalf uur tien kunstwerken te zien.

voetlicht te brengen; spel, licht, geluid. De Vlaamse comédienne Katrijn van Bouwel presenteert De Grote Kunstshow. Zij gaat met het publiek in gesprek, prikkelt hen met vragen en onverwachte gedachten en maakt er een lichtvoetig, doch serieus geheel van.

MET INLEIDING Johan Idema en Nina Folkersma vertellen je over de totstandkoming van De Grote Kunstshow. Na afloop beleef je deze fascinerende show zelf. DATUM

PRIJS

Zondag 18 december

€ 29,50

LOCATIE

RESERVEREN EN INFORMATIE

Stadsschouwburg Haarlem

avrotros.nl/grotekunstshow of 0900-8767000

TIJDSTIP

14:00 uur Reserveringskosten per boeking: € 1,50 via internet /telefonisch € 3,EXCLUSIEF VOOR AVROTROS CULTUURLEDEN

26-10-16 12:52

20 ACHTER DE SCHERMEN GROOT OMROEPKOOR

‘Tsjaikovski zing je met ballen’ Hij is bloedserieus met zijn vak bezig; zij vindt het leuk om er af en toe een vrolijke noot in te gooien. Maar over één ding zijn ze het eens: ze hebben de mooiste baan van de wereld. Uroš Petrač (33) en Margo Post (64) zingen in het Groot Omroepkoor. TEKST: MAAIKE PILGRAM BEELD: MICHEL SCHNATER

anneer de Sloveense tenor Uroš Petrac (1983) het Groot Omroepkoor hoort zingen is hij verkocht. ‘De klank van het Groot Omroepkoor is fantastisch. Zo rijk, zo warm. Heel bijzonder.’ Hij doet auditie en wordt aangenomen. Eerst als freelancer, maar in 2015 krijgt hij een vaste aanstelling als eerste tenor. Met zijn 33 jaar is hij het jongste lid van het koor. Margo Post (1952) is al 28 jaar verbonden aan het Groot Omroepkoor. In 1989 doet ze, eigenlijk een beetje uit nood geboren, auditie. ‘Ik woonde in Friesland, ging scheiden en wilde graag mijn eigen geld verdienen.’ Ze wordt aangenomen als tweede sopraan. Inmiddels is ze de nestor van het koor. ‘Ik vind het nog elke dag bijzonder. Ik zou het niet graag hebben willen missen.’

Druk programma Het is maandagochtend, kwart over tien; het Groot Omroepkoor heeft een druk programma voor de boeg. Ze doen een opera van Verdi, het Gergiev Festival staat voor de deur en over twee weken zingen ze een modern stuk van Robin De Raaff in TivoliVredenburg. margo: ‘We werken aan drie producties tegelijk. Daardoor moet je steeds omschakelen. Een modern stuk vraagt een andere manier van zingen dan iets van Tsjaikovski. Tsjaikovski is stevig en zing je met ballen. Voor zo’n modern stuk moet je vervolgens de klank van het koor weer even bij elkaar zien te krijgen. Het wordt flink aanpoten.’

PASPOORT NAAM Groot Omroepkoor CARRIÈRE Het Groot Omroepkoor is het grootste en meest veelzijdige professionele koor van Nederland. Sinds de oprichting in 1945 is het koor nauw verbonden met de Nederlandse Publieke Omroep. Het koor werkte samen met gerenommeerde dirigenten als Jean Fournet, Eugen Jochum, Maris Jansons en Carlo

kunst en cultuur 04.indd 20

Maria Giulini. Een van de historische momenten was de Nederlandse première in 1964 van Benjamin Brittens War Requiem onder leiding van de componist zelf en Bernard Haitink. TE ZIEN Het Groot Omroepkoor zingt in binnen- en buitenland, maar het merendeel van de concerten vindt plaats in de omroepseries NTR ZaterdagMatinee, AVROTROS Vrijdagconcert en Het Zondagochtend Concert.

Opnieuw! Nog eens! De drie producties worden door elkaar gerepeteerd. Dirigent Klaas Stok heeft de wind eronder. Hij is scherp, veeleisend. Het tempo ligt hoog. De aanzet is niet fel genoeg. Nog eens. Er wordt een T gezongen terwijl het een D moet zijn. Nog eens. De klank moet meerekken als een elastiekje. Opnieuw. Mooi. Heel mooi. Om kwart over elf heeft het koor pauze. In de centrale hal telt een klok af: na een kwartier gaat de bel en worden de koorleden weer in de studio verwacht. uroš: ‘We repeteren vier uur per dag. De rest – voorbereiden, teksten leren – doen we thuis. Ik ben tot negen uur vanavond bezig.’ margo: ‘Het is natuurlijk ook gewoon werk. Dat is voor buitenstaanders soms moeilijk te begrijpen, maar dit is onze baan.’ uroš: ‘Wij verdienen met zingen ons brood. Dat vind ik geweldig! Natuurlijk is het zwaar en soms ook heel hard, maar mensen blijven jaren aan het Groot Omroepkoor verbonden. Járen. Net als Margo.’

Zoeken naar je plek margo: ‘Je maakt in zo’n koor verschillende fasen mee. In het begin was ik onzeker en moest ik mijn plek nog vinden. Dat heeft wel een jaar of tien geduurd. Ik zat een keer op de tweede rij en maakte een fout. De hele eerste rij draaide zich verontwaardigd om. Ik zei: “Dames! Het is een repetitie!” Tegenwoordig laat ik me niet meer zo intimideren.’ uroš: ‘Ik maak liever een fout dan wanneer ik alles goed doe. Fouten kun je fiksen, daar leer je van.’ margo: ‘Jij bent een heel serieuze zanger.’ uroš (lachend): ‘Helemaal niet!’ margo: ‘Ik vind dat juist inspirerend. Het is heel mooi om te zien hoe jij met je vak bezig bent. Soms ga je echt de barricade op.’ uroš: ‘Misschien is het een cultuurverschil. Ik woon al veertien jaar in Nederland, maar voor mij is werken echt werken. Van Margot leer ik dat je ook moet kunnen ontspannen. Je kunt best af en toe een grapje maken. Zij is een echte gangmaker. Als we op reis zijn zorgt zij voor de sfeer.’ margo: ‘Zo nu en dan moet je relativeren. Als een dirigent zegt: “We gaan nu even de overgang doen”, roep ik: “Ja hallo, daar ben ik net uit!”’

Het Groot Omroepkoor zingt op 22 januari ZONDAGOCHTEND IN HAARLEM - DE ROMANTIEK BEZONGEN in de Philharmonie in Haarlem’ HIERBIJ AANWEZIG ZIJN? MAAK GEBRUIK VAN DE LEZERSAANBIEDING OP PAGINA 44 grootomroepkoor.nl

26-10-16 12:52

Uroš Petrač en Margo Post

kunst en cultuur 04.indd 21

‘Fouten kun je fiksen, daar leer je van’ 26-10-16 12:52

22 TE ZIEN IN… AMSTERDAM

Keuzestress in de hoofdstad Een bezoek aan onze hoofdstad is natuurlijk altijd de moeite waard, maar dit najaar is een dag of weekendje Amsterdam voor kunstliefhebbers wel heel aantrekkelijk. Er is zóveel te zien! Amsterdam en kunst zijn een match made in heaven. TEKST: VIVIAN DE GIER

kunst en cultuur 04.indd 22

26-10-16 12:52

f je nu de stad wilt ontdekken via de kunst, of de kunst door middel van de stad, Amsterdam en beeldende kunst vormen dit najaar een gouden combinatie. Wie op de hoogte wil zijn van wat er momenteel speelt in de kunsten, gaat naar het Amsterdam Art Weekend, van 24 t/m 27 november. Alle vormen van beeldende kunst zijn er vertegenwoordigd; van film- tot schilderkunst en van installaties tot videokunst. ‘We willen graag de verscheidenheid laten zien van wat er op het gebied van hedendaagse beeldende kunst gebeurt,’ vertelt Adriana Gonzalez Hulshof, directeur van Amsterdam Art. ‘Er zijn in één weekend meer dan

Raymond Borsboom. ‘Het licht dat we kennen is aan verandering onderhevig, mede door de komst van ledlampen: energiezuinige lampen die van kleur kunnen veranderen. Kunstenaars hebben dat opgepakt. Lichtkunst is een beginnende kunstvorm en beweegt zich op het spannende snijvlak van kunst, design en innovatie. Dat willen we een podium bieden.’ Architecten, vormgevers, theatermakers en beeldend kunstenaars laten installaties en projecties zien in historisch Amsterdam. Bezoekers kunnen zeventien kunstwerken bewonderen vanaf het water per rondvaartboot of eigen sloep. Er is ook een wandelroute van anderhalf

Meer dan 100 activiteiten in één weekend honderd activiteiten, waardoor je kunst op allerlei manieren kunt zien en beleven. Je kunt er nieuwe talenten spotten, maar ook werk van gevestigde kunstenaars zien.’ Op de vrijdagavond – 25 november – openen de galeries hun deuren. Zo is bij Grimm Gallery een 6 meter lange installatie te zien van Dustin Yellin, een gevierde kunstenaar uit de Verenigde Staten die prachtige werken maakt van glas waarin hij 3D-figuren van knipsels verwerkt. Bij de galerie van het Prins Claus Fonds valt werk van El Anatsui te bewonderen, de Ghanese kunstenaar die de wereld veroverde met creaties van afval en blik. Overigens is het ook mogelijk om met een kunstenaar op pad te gaan langs verschillende galeries. Ook bijzonder: kunstverzamelaars maken op een pop-uplocatie een gezamenlijke tentoonstelling van hun privécollecties. Kortom: één weekend is nauwelijks genoeg!

Amsterdam Light Festival

kunst en cultuur 04.indd 23

uur, de Illuminade, die door de wijk De Plantage voert. De wandeling kun je op eigen houtje doen of onder begeleiding van een professionele gids, voor wie meer wil horen over de kunstwerken en de makers.

Van Holland tot Brazilië

Ook is een bezoek aan een of meerdere musea aan te raden, want er staan mooie tentoonstellingen op stapel. Het Rijksmuseum pakt uit met het eerste complete overzicht van het werk van Hercules Segers (1589/90-1633/40), een van de grote kunstenaars van de Gouden Eeuw. Segers schilderde magistrale berglandschappen en vergezichten. Voor zijn kleurige etsen en prenten ontwikkelde hij zelfs een heel nieuwe techniek. Door nieuw kunsthistorisch onderzoek biedt de tentoonstelling een compleet en diepgaand beeld van diens bijzondere werkwijze en kleurgebruik. Tot en met 8 januari in het Rijksmuseum te zien. Loop ook door naar het werk van Frans Post (1612-1680), bekend van zijn Licht in de duisternis Braziliaanse landschappen en schilderinEen festival dat de donkere en natte gen van de exotische flora en fauna die maanden letterlijk doet stralen is het hij daar aantrof. Deze tentoonstelling is Amsterdam Light Festival, van 1 december t/m 22 januari. ‘Licht is een belangrij- ook heel geschikt voor kinderen, omdat ke bron van leven,’ aldus festivaldirecteur het Naturalis Biodiversity Center de

26-10-16 12:52

24 TE ZIEN IN… AMSTERDAM

expositie verrijkt met een groot aantal bijzondere opgezette dieren, zoals de capibara, de reuzenmiereneter, de witooropossum en het grijpstaartstekelvarken. Ook t/m 8 januari in het Rijksmuseum te zien.

Dustin Yellin, Psychogeographies, 2014, GRIMM Amsterdam

EXCLUSIEF Amsterdam Art Weekend KUNSTROUTE Na een inleiding door curator Zippora Elders bezoek je onder leiding van een gids enkele hoogtepunten van het Amsterdam Art Weekend. DATUM

RESERVEREN EN INFORMATIE

Zaterdag 26 november

avrotros.nl/amsterdamart of 0900-8767000

LOCATIE

Stadsschouwburg Amsterdam TIJDSTIP

14:00 uur PRIJS

€ 24,50

EXTRA Bestel met korting tickets voor

de boottocht van Amsterdam Light Festival via: avrotros.nl/amsterdamlight Reserveringskosten per boeking: € 1,50 via internet / telefonisch € 3,EXCLUSIEF VOOR AVROTROS CULTUURLEDEN

kunst en cultuur 04.indd 24

Bekijk in het Stedelijk Museum de tentoonstelling van Jean Tinguely (1925-1991), bekend om zijn machinekunst en explosieve, destructieve performances. Lees meer hierover op pagina 27. In het Stedelijk zie je ook werk van Jordan Wolfson, de Amerikaanse kunstenaar die met zijn robotachtige mensfiguren een indringende kijk geeft op technologie en digitalisering. Het eerste deel van het tweeluik Manic / Love – Thruth / Love wordt geopend tijdens het Amsterdam Art Weekend. Manic / Love is van 27 november t/m 5 februari te zien; Truth / Love van 4 maart t/m 7 mei. En dat is nog niet alles, want kunstenaar Marinus Boezem is gevraagd om voor de Oude Kerk nieuw werk te ontwikkelen. Boezem is bekend van De Groene Kathedraal, de kathedraal van Reims gemaakt van populieren in Zuid-Flevoland. Zijn bijdrage in de Oude Kerk, die zal bestaan uit een tentoonstelling, performanceprogramma en publieksprogramma, belooft dan ook iets bijzonders te worden: een verticaal labyrint waarin bezoekers verschijnen en weer verdwijnen. Van 24 november t/m 26 maart te zien.

Tijd voor wat lekkers Is de geest verrijkt, dan is het tijd voor lichamelijke verwennerij. In het Museumkwartier zijn er goede restaurants te over: die van de musea zelf, maar ook het bekende Le Garage, De Knijp, Momo, The Seafood Bar of Café Loetje – om er maar een paar te noemen. Zin om aan het water te zitten? Denk dan eens aan een bezoekje aan het hippe Amsterdam-Noord, makkelijk te bereiken met de pont vanaf het centraal station of met de auto. Doe een hapje of drankje bij De Goudfazant, Hangar, Stork, il Pecorino, De Pont, Eye of THT. Keuze genoeg.

26-10-16 12:52

13 dec BesteL nu Kaarten

Bachs Weihnachts oratorium RIAS Kammerchor

kunst en cultuur 04.indd 25 CG_RIAS13dec-AVROadv210x297.indd 1

26-10-16 12:57:23 12:52 20-10-2016

Suggesties 10-11-2016 (KuCu).qxp_Suggesties KuCu 20-10-16 13:48 Pagina 1

Aleksandr Rodchenko, Een sprong in het water, 1932–1934

K.H. Haupt, Zonder titel (detail), 1925, coll. Bauhaus Dessau

SUGGESTIES Bauhaus Dessau in Chabot Museum Rotterdam Beeldende kunst van Bauhaus Dessau en van Rotterdamse kunstenaarsvereniging De Branding (1917-1926) tonen de internationale avant-garde van begin 20ste eeuw. Onderdeel van Simultaan Modernisme, de samenwerking tussen UNESCO Werelderfgoederen Van Nellefabriek en Bauhaus Dessau. Bezoek 4 modernistische parels in Rotterdam met één e-ticket: Van Nellefabriek, Chabot Museum, Huis Sonneveld, De Kiefhoek. € 17,50 / € 12,50 Museumpark 11, Rotterdam - www.chabotmuseum.nl/tickets

The Power of Pictures Amsterdam Tot en met 27 november is The Power of Pictures te zien in het Joods Historisch Museum, met foto’s en films uit de vroege Sovjet-Unie. Deze kunstvormen kwamen tot grote bloei, mede doordat ze door communistische machthebbers als propagandamiddel werden gebruikt. De wisselwerking tussen artistieke vernieuwing en politiek activisme heeft wereldwijd de ontwikkeling van fotografie en film beïnvloed. Nieuwe Amstelstraat 1, Amsterdam - www.jck.nl/powerofpictures

Expositie Seventies, Music-Fashion-Design Gorcums Museum - Gorinchem Neem een duik in het bonte verleden van de Seventies! Tien kleurrijke jaren waarin de verschillende stijlen en stromingen meer contrasteerden dan ooit. Folk en hardrock wedijverden met disco, hotpants met punk, en schrootjes en kamerbreed tapijt met strak meubeldesign. Tot 20 maart in het Gorcums Museum.

Kees van Dongen, La dame au jabot, 1911, olieverf op doek

Grote Markt 17, Gorinchem - www.gorcumsmuseum.nl

Schoonheid te koop. Kunsthandel Frans Buﬀa & Zonen Singer Laren is omgetoverd tot een ware kunsthandel. Met dit verschil dat de schilderijen van Van Dongen, Breitner en Israels niet te koop zijn. Dat waren ze ooit wel. Ze pronkten in de etalage van kunsthandel Frans Buﬀa & Zonen in de Kalverstraat en wisselden daar van eigenaar. In de tentoonstelling zijn t/m 8 januari kunstwerken uit internationale topcollecties te zien die ooit door deze befaamde kunsthandel verhandeld zijn. Oude Drift 1, Laren - www.singerlaren.nl

kunst en cultuur 04.indd 26

Ervaar M.C. Escher in het Winterpaleis van Koningin Emma Den Haag Water stroomt omhoog en vogels veranderen in vissen. In een koninklijke omgeving ervaar je dat spelen met perspectief een beleving is! Bij inlevering van deze bon € 2,- korting. Geldig t/m 31 december. Code 12i

Lange Voorhout 74, Den Haag - www.escherinhetpaleis.nl

Rafelranden van Schoonheid 3 december 2016 t/m 28 mei 2017 Het collectie-opdrachtenbeleid van het TextielMuseum biedt kunstenaars de mogelijkheid tot onderzoek en experiment. De resultaten hiervan worden gepresenteerd in de tentoonstelling ‘Rafelranden van Schoonheid’. Met textiele installaties, interactieve beelden en ﬁlms van Heringa/ Van Kalsbeek, Bart Hess, Nan Groot Antink, Tanja Smeets en Karin van Dam. De werken zijn in het TextielLab, de open werkplaats van het TextielMuseum, gemaakt. Goirkestraat 96, Tilburg - www.textielmuseum.nl

Verzetsmuseum Amsterdam Nieuw! In de tentoonstelling Eten in Oorlogstijd maken vijf bekende topkoks een gerecht met ingrediënten die tijdens de bezettingsjaren beschikbaar waren. Met in de hoofdrollen Pierre Wind, Michelinsterrenchef Bobby Rust, ‘wildplukker’ Edwin Florès, Angélique Schmeinck (24Kitchen) en Julius Jaspers, bekend van Topchef. Een tentoonstelling die rijk is aan historische informatie en een inspiratie voor de kookliefhebber van nu! Te zien t/m 28 mei 2017. Plantage Kerklaan 61, Amsterdam - www.verzetsmuseum.org

In Amersfoort: Rik Wouters & Nederland In het 100e sterfjaar van Rik Wouters organiseert Museum Flehite de tentoonstelling Rik Wouters & Nederland. De bekende Belgische kunstenaar verbleef de laatste jaren van zijn leven in Amersfoort en Amsterdam. In Museum Flehite ligt voor het eerst het accent op deze onderbelichte ‘Nederlandse periode’. De tentoonstelling is te zien t/m 8 januari 2017 Westsingel 50, 3811 BC Amersfoort - www.museumﬂehite.nl

26-10-16 12:52

MACHINESPEKTAKEL IN HET STEDELIJK 27

Installaties die wild dansen Het piept, kraakt, ronkt en bonkt dat het een lieve lust is. Met zijn kinetische machines zette Jean Tinguely zowel kunst als de kunstgeschiedenis in beweging. Vijfentwintig jaar na zijn dood eert het Stedelijk Museum in Amsterdam deze kunstenaar met de grootste Tinguely-tentoonstelling ooit in Nederland. TEKST: MAAIKE PILGRAM BEELD: GERT JAN VAN ROOIJ

Jean Tinguely, Gismo, 1960. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam.

eweging staat centraal in het oeuvre van de Zwitserse kunstenaar Jean Tinguely (1925 – 1991). Met zijn grote ratelende sculpturen verzette hij zich tegen de conventionele statische kunstwereld. Zo bootste hij abstracte schilderijen van Malevich, Miró en Klee na in draadsculpturen die hij in beweging bracht. Zijn beroemde Méta-Matics (zelftekenende machines) bekritiseren de rol van de kunstenaar en de elitaire positie van kunst in de samenleving.

verwoestte. Tinguely bouwde het werk op uit overblijfselen van de brand. Het macabere geheel van verkoolde balken, landbouwmachines van de firma Mengele en dierskeletten vormt het sluitstuk van de tentoonstelling. Het is voor het eerst dat Mengele-Totentanz in Nederland te zien is. De tentoonstelling Jean Tinguely Machinespektakel toont meer dan honderd merendeels werkende

kunst en cultuur 04.indd 27

Jean Tinguely - Machinespektakel is t/m 5 maart in het Stedelijk Museum in Amsterdam te zien. stedelijk.nl

EXCLUSIEF Meer machinespektakel

Luidruchtig en spectaculair Tinguely stelde experiment en spel voorop. Veel van zijn wild dansende installaties van schroot werken als machines, maar hebben geen zinvolle functie. Met zijn werk verkende de avant-garde kunstenaar echter ook de grenzen tussen kunst en leven. De enorme installaties die hij tussen 1960 en 1970 maakte hadden tot doel zichzelf luidruchtig en spectaculair te vernietigen. Met het monumentale MengeleTotentanz (1986) verwijst hij niet alleen naar de concentratiekampen van Nazi-Duitsland, maar heeft hij ook een memento mori gemaakt voor de brand die de boerderij nabij zijn atelier

machinesculpturen, waaronder Méta-Matic No. 10 (1959) en Gismo (1960), films, foto’s, tekeningen en archiefmateriaal. Een chronologische en thematische reis langs Tinguely’s artistieke ontwikkeling en motieven.

LEZING & RONDLEIDING Wie was Jean Tinguely en hoe hebben restaurateurs zijn ingenieuze machines terug in de oorspronkelijke staat gebracht? In twee middagen wordt hier dieper op in gegaan. DATUM

PRIJS

Zondag 15 en zondag 29 januari

€ 15,50 met museumkaart of € 30,50 zonder museumkaart

LOCATIE

Stedelijk Museum

RESERVEREN EN INFORMATIE

TIJDSTIP

stedelijk.nl/avrotros

14:30 uur EXCLUSIEF VOOR AVROTROS CULTUURLEDEN

26-10-16 12:52

28 KUNST KIJKEN

Gluren in het atelier van F

Een verbazingwekkend knappe tekenaar kunst en cultuur 04.indd 28

De menswording van Christus, Tronende Maria omringd door zes heiligen (1515)

26-10-16 12:52

Fra Bartolommeo Museum Boijmans van Beuningen brengt getekende voorstudies en schilderijen van Fra Bartolommeo bij elkaar. Zo krijg je als kijker inzicht in de werkwijze van de grote Italiaanse renaissancekunstenaar. Alsof je in z’n atelier gluurt. TEKST: KOEN KLEIJN, M.M.V. ALBERT ELIN

n 1940 schonk de havenbaron Daniël van Beuningen de door hem aangekochte collectie Koenigs, waaronder twee uitzonderlijke pronkalbums met tekeningen, aan het Rotterdamse Museum Boijmans Van Beuningen. Die pronkalbums waren in 1729 samengesteld door een Florentijnse verzamelaar. Ze bevatten 500 tekeningen op 400 bladen, met name werk van Baccio della Porta, beter bekend als Fra Bartolommeo (1473-1517), een van de grote namen uit de Florentijnse renaissance. Het museum toont t/m 15 januari tien schilderijen van zijn hand, waaronder twee enorme altaarstukken afkomstig uit Lucca en 140 tekeningen die de basis vormden voor die schilderijen. Daarmee is de werkwijze van deze grote renaissancemeester tot op de centimeter te volgen.

De Profeet Jesaja, 1515-1516

Bartje van de Poort Fra Bartolommeo werd als jongeman Baccio della Porta genoemd, Bartje van de Poort, maar werd Fra (broeder) Bartolommeo toen hij in 1500 intrad in het klooster van de dominicaner orde in Prato, vlak bij Florence. Hij gold toen als een uitzonderlijk getalenteerde kunstenaar. Twee schilderijen, Noli me tangere en De geboorte van Christus (beide in de tentoonstelling te zien) werden in 1506 en 1507 direct na voltooiing door een tussenpersoon naar de Franse koning gestuurd. Het schilderij De menswording van Christus uit 1515 (ook in de tentoonstelling) werd eveneens door de Franse koning aangekocht. Toen de koning hem aan het eind van zijn leven (1515) uitnodigde aan zijn hof te komen werken, sloeg hij dat beleefd af. Het klooster was zijn thuis.

Naakt op het vuur In de tijd dat Bartolommeo aan zijn carrière begon, maakte in Florence de boeteprediker Girolamo Savonarola furore met een boodschap van hel en verdoemenis en een felle campagne tegen de ijdelheden in de kunsten, met name afbeeldingen van het menselijk naakt. Honderden Florentijnen, opgejut door Savonarola’s preken, brachten hun kunstwerken en liederenboeken naar het San Marcoplein om ze te verbranden, en ook Bartolommeo gooide zijn schetsen van naakte modellen op het vuur. Toen Savonarola vervolgens zelf als ketter op de brandstapel kwam, was Bartolommeo dermate geschokt dat hij zijn palet aan de wilgen hing en monnik werd. Vier jaar lang zou hij niet meer schilderen, totdat hij in 1504 werd overgehaald om leiding te geven aan het schildersatelier in het San Marco-klooster in Florence. Fra Bartolommeo schilderde een beroemd geworden portret van Savonarola, dat als elfde schilderij in de tentoonstelling te zien is. Getalenteerd was hij zeker. Rafaël zelf zocht hem vaak op, vooral om Bartolommeo’s talent voor harmonieus kleur-

kunst en cultuur 04.indd 29

gebruik te bestuderen. Bartolommeo was ook bijzonder goed in het uitbeelden van licht-donkercontrasten om zijn figuren driedimensionaliteit te verlenen. Maar bovenal was hij een verbazingwekkend knappe tekenaar, iets waar de honderden Rotterdamse bladen van getuigen. Hij was de eerste die een levensgrote ledenpop gebruikte als model. Uit noodzaak, omdat hij nu eenmaal geen naaktmodellen in het klooster kon toelaten, maar ook omdat dat handig was: een pop blijft ook gekleed in zware draperieën geduldig dagenlang stilzitten.

Altaarstukken In Florence bleef hij ijverig werken in de veilige marge van zijn klooster. Hij heeft vele kleinere Madonna’s gemaakt voor de privékapellen van welgestelde Florentijnen, maar ook een aantal spectaculaire grote altaarstukken voor de kerken van zijn orde, en een voor de grote raadszaal van het Palazzo della Signoria, het stadhuis van de republiek Florence. Het is hoogst uitzonderlijk dat tien van die kleine en grote schilderijen nu naar Rotterdam reizen om te worden verenigd met hun voorstudies. Heel opvallend is een tweetal bijbelse profeten, Jesaja en Job, afkomstig uit de Galleria dell’Accademia in Florence. Dat zijn grote, imposante figuren; misschien niet zo onstuimig als de profeten van kunstenaar Michelangelo in de Sixtijnse kapel, maar eerder harmonieus en introvert. Zo draagt Jesaja delicaat, sfeervol geel en roze onder een blauwe mantel. Deze Jesaja is een man die zwijgend maar vastberaden wijst op het hogere. Zoals Fra Bartolommeo zelf, misschien.

Fra Bartolommeo – de goddelijke renaissance is t/m 15 januari in Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam te zien boijmans.nl

26-10-16 12:52

30 OOG & OOR

Vergeten Toon Hermans-liedjes Wanneer Toon Hermans in de jaren 50 rondreist door Amerika komt hij in aanraking met musical, een tot dan toe onbekend genre voor hem. Dit inspireert hem tot het schrijven van 18 musicalliedjes, die tot 2013 onontdekt bleven. Nu worden deze liedjes voor Jacques Klöters’ programma De Sandwich door hedendaagse artiesten opnieuw ingezongen met muziek van het Metropole Orkest. De CD bevat naast de 18 liedjes een uitgebreide inleiding door Jacques Klöters. Musical Comedy, Metropole Orkest & diverse artiesten CD (album), 2 disks € 10,Vanaf medio december te koop via avrotros.nl/webshop

Armoede en hoop in de stad In Museum MORE in Gorssel is tot en met 12 februari de tentoonstelling Johan van Hell – Op klare toon te zien. De bevlogen Amsterdamse kunstenaar uit het geslacht van diamantbewerkers schilderde met een socialistisch hart graﬁsch strakke stadstaferelen over armoede, werkloosheid, maar ook hoop. Bij de tentoonstelling verschijnt het boek Van Hell. Van Hell Koosje Hofman, Tineke Reijnders, Bart de Cort Paperback, 128 pagina’s € 20,-

EXCLUSIEF Win het boek VAN HELL Maak kans op een exemplaar van het boek Van Hell door op avrotros.nl/vanhell je gegevens in te vullen. De winactie loopt tot 1 december. Winnaars ontvangen persoonlijk bericht. EXCLUSIEF VOOR AVROTROS CULTUURLEDEN

kunst en cultuur 04.indd 30

Een Oscar voor TONIO? Op 23 mei 2010 wordt de 21-jarige Tonio van der Heijden door een auto geschept en in kritieke toestand naar het ziekenhuis gebracht, waar hij overlijdt. Het leven van zijn ouders, die hun zoon op de intensive care zien overlijden, verandert drastisch. Ze rouwen, maar moeten ook proberen te voorkomen dat hun eigen levens in een neerwaartse spiraal van verdriet terechtkomen. TONIO is de verﬁlming van de gelijknamige biograﬁsche roman van A.F.Th. van der Heijden en de Nederlandse inzending voor de Oscars. De hoofdrollen worden gespeeld door Chris Peters (Tonio), Pierre Bokma (Adri) en Rifka Lodeizen (Mirjam). TONIO is t/m december in de bioscoop te zien

Klassieke ontdekkingtocht Wat is klassieke muziek? Waar komt het vandaan? Waar moet je zeker naar luisteren? Waarom zijn de meeste bekende componisten Duits? En hebben we eigenlijk een Nederlandse Mozart gehad? In het boek Alles begint bij Bach geeft Merlijn Kerkhof antwoord op die vragen. Alles begint bij Bach is een inleiding tot de klassieke muziek voor wie er nog weinig of zelfs helemaal niets van weet (of beter gezegd: voor wie er niets van dénkt te weten). Een toegankelijk en vermakelijk begin van een muzikale ontdekkingstocht. Alles begint bij Bach Merlijn Kerkhof Paperback, 256 pagina’s € 18,99

26-10-16 12:52

EVEN VOORSTELLEN 31

Keja Klaasje Kwestro Ze speelde de tamelijk hysterische prinses Wendy in De Gelaarsde Poes van het Ro Theater en is op tv te zien in De Mannen van Dokter Anne, Petticoat en A’dam-E.V.A. Op dit moment schittert Keja Klaasje Kwestro (1988) in de theatervoorstelling Troje Trilogie van Toneelschuur Producties. TEKST: MAAIKE PILGRAM BEELD: BOWIE VERSCHUREN

Deze voorstelling móet je zien omdat ‘Het een prachtig stuk is waarvoor schrijver Koos Terpstra diverse prijzen ontving. Bijzonder is dat Troje Trilogie in 1994 in première ging, maar daarna nooit meer in het theater te zien is geweest. Nu, 22 jaar later, wordt het voor het eerst weer opgevoerd, opnieuw in de Toneelschuur in Haarlem.’

In Troje Trilogie speel ik de rol van ‘Hermione, de jaloerse, verwende nieuwe vrouw van Neoptolemos. En van Cassandra, de getroebleerde helderziende van de familie die voorspellingen doet die niemand serieus neemt.’

Ik ben het meest trots op ‘Vier rollen die ik gespeeld heb: de rol van de 7-jarige Terry in mijn afstudeervoorstelling Blue Remembered Hills, de rol van Nora in Maren Bjørseths Een poppenhuis, de rol van Wendy in De Gelaarsde Poes en die van Joris uit De Tantes van de Toneelmakerij. Het zijn alle vier extraverte rollen. De personages zijn verongelijkt; krijgen niet hun zin en hebben een kort lontje. Ik vind het leuk om hysterische rollen te spelen. Ik hou van groots en uitbundig spel. Een beetje naturel je tekst zeggen, daar heb ik niet zoveel mee.’

Mijn motto ‘Ik ben heel nuchter, maar mijn moeder en ik zeggen altijd: als je iets wilt, dan lukt het.’

Mijn favoriete museum ‘Het Astrup Fearnley Museum in Oslo, een geweldig museum voor moderne kunst en de ligging is prachtig.’

Favoriete boek ‘Op dit moment lees ik Lelieblank, scharlakenrood van Michel Faber. Een dikke pil, maar ontzettend mooi. Voor Troje Trilogie heb ik me door Homerus’ Ilias heen gewerkt.

Beste relaxplek ‘Ik ben slecht in relaxen, ben erg chaotisch. Maar op een terras in de zon, met mijn vrienden om me heen en een bison grass vodkaatje erbij kom ik aardig tot rust.’

Troje Trilogie is t/m 15 december in de Nederlandse theaters te zien toneelschuurproducties.nl/troje-trilogie

kunst en cultuur 04.indd 31

‘ Ik vind het leuk om hysterische rollen te spelen’ 26-10-16 12:52

32 OVERZICHT VAN DE STIJL

100 jaar De Stijl

Decoratief hoor, zoâ&#x20AC;&#x2122;n Mondriaan-mok in de vitrinekast. Weinig mensen hebben echter kennis van de invloedrijke kunststroming die eraan ten grondslag ligt: De Stijl, opgericht in 1917. Het 100-jarig bestaan wordt uitgebreid gevierd, met alleen al in het Gemeentemuseum Den Haag drie grote exposities. TEKST: KOEN KLEIJN Piet Mondriaan, Victory Boogie Woogie, 1942-44 Gerrit Rietveld ,Rood blauwe leunstoel,1918

kunst en cultuur 04.indd 32

26-10-16 12:52

Strak, simpel en eigentijds

Gerrit Rietveld, rood-blauwe leunstoel, 1933

kunst en cultuur 04.indd 33

26-10-16 12:52

34 OVERZICHT VAN DE STIJL

n 1917 werd in Leiden door een groepje vooruitstrevende kunstenaars een klein, zorgvuldig vormgegeven tijdschrift uitgegeven: De Stijl. Het was oorlogstijd; veel kunstenaars in het neutrale Nederland voelden zich ingeperkt – ze konden bijvoorbeeld niet zomaar naar Parijs, waar ‘het’ allemaal gebeurde. Er was dringend behoefte aan iets anders, iets nieuws. Onder de vlag van dat tijdschriftje zou zich een hele schare Nederlandse en internationale kunstenaars verzamelen. De oprichter was alleskunner Theo van Doesburg; tot de eerste leden behoorden de schilders Piet Mondriaan, Cesar Domela Nieuwenhuis en Bart van der Leck, de beeldhouwers-ontwerpers Georges Vantongerloo en Vilmos Huszár, de architecten Jan Wils, Cornelis van Eesteren, Robert van ’t Hoff en Ko Oud, en de meubelmaker Gerrit Rietveld. Van het tijdschrift zelf werden nooit meer dan zo’n 300 exemplaren verkocht en de leden fladderden in hun latere carrières alle kanten op – ideologisch, artistiek, politiek –, maar toch was het groepje buitengewoon invloedrijk en leverde misschien wel de belangrijkste Nederlandse bijdrage aan de kunst van de twintigste eeuw. Benno Tempel, directeur van het Gemeentemuseum Den Haag, zegt zelfs: ‘Zonder De Stijl hadden de westerse woning, de straat en de stad er heel anders uitgezien.’ Een eeuw later wordt De Stijl in diverse musea geëerd onder de noemer Mondriaan to Dutch Design.

Zweverige drijfveren Voor veel Nederlanders is De Stijl misschien vooral een modieus begrip. Benno Tempel: ‘Mondriaan is bijna een cliché: je vindt zijn rood-geel-blauw ook op de koekblikken van de Hema, al weet niemand precies wat voor gedachte er aan die eenvoudige beeldtaal ten grondslag lag. Dat is ook niet zo makkelijk uitgelegd: de leden hadden verschillende ideologische drijfveren, en ze putten zich graag uit in hoogdra-

vende, zweverige theorieën. Waar ze het allemaal wel over eens waren was dat de beelden vormentaal zo simpel mogelijk moest zijn. Strakke horizontalen en verticalen, drie elementaire kleuren, eenvoudige bouwvolumes, en verder zwart, wit en grijs. Uit die fundamentele simpelheid kon een heel nieuwe wereld ontstaan. Rietveld, bijvoorbeeld, kon met die eenvoudige principes de stap maken van het ontwerpen van een stoel naar het ontwerpen van een heel huis.’

Geen doctrine Benno Tempel: ‘Het gevoel van urgentie van de mannen die De Stijl oprichtten was heel sterk. Ze hadden het gevoel dat ze op een keerpunt stonden – in de geschiedenis, in de samenleving, in de

het over alles eens waren. Theo van Doesburg was een echte ruziemaker, die graag de confrontatie zocht. Maar dat is ook zo aardig aan De Stijl: het werd nooit een doctrine. Er was geen dictator. De hele groep zat vol spanningen en uitdagingen, ze hadden een gemeenschappelijk verlangen naar iets nieuws, zeker, maar wat dat moest zijn, daar liepen de meningen over uiteen. Daar ontstond veel wrijving over, en het botste soms.’

De Stijl in Den Haag Het Gemeentemuseum Den Haag is de ideale plek voor een overzicht van De Stijl in al zijn facetten, 100 jaar later. De ambities zijn groot: Mondriaan to Dutch Design omvat alleen al in het Gemeentemuseum drie grote en een serie kleinere tentoonstellingen. Tempel: ‘Sommige

Piet Mondiaan, 1933

kunsten, in het leven zelf. Ze verwachtten dat er andere vormen van leven zouden komen, heel letterlijk, in huis en op straat. Ze verwachtten dat het snelle verkeer de visie op de stad radicaal zou veranderen: voortaan zouden de façades van de straat razendsnel aan je voorbijtrekken – daar had je dus heel andere vormen van reclame voor nodig. Het waren idealisten: met die heldere, primaire kleuren vervaardigden ze kunstwerken die levendig, vrij en vrolijk waren, als de toekomst zelf. Dat gemeenschappelijk verlangen was dus heel positief, maar dat wil niet zeggen dat ze

gaan heel direct over De Stijl, andere wat meer indirect, maar het hele jaar staat in het teken van De Stijl. De kick-off is een groot overzicht van het werk van Piet Mondriaan en Bart van der Leck. We stellen daar een heel interessante vraag: ze ontmoetten elkaar in 1916 en ze zouden allebei gaan werken in een simpel rood-geel-blauw-schema. Maar wie was daar nu het eerst mee, van der Leck of Mondriaan?’

300 Mondriaans Daarna volgt een tentoonstelling van alle Mondriaans in het bezit van het Gemeen-

‘Het werk was levendig, vrij en vrolijk, als de toekomst zelf’ kunst en cultuur 04.indd 34

26-10-16 12:53

35 temuseum: driehonderd werken. Zo’n overzicht is nooit eerder vertoond. Tempel: ‘Het Gemeentemuseum bezit de grootste collectie Mondriaans ter wereld, maar die worden zo goed als nooit samen getoond. Er zijn veel werken op papier bij, die zijn zeer kwetsbaar. We krijgen ook al onze bruiklenen terug, van Villa Mondriaan in Winterswijk bijvoorbeeld, zodat het voor één keer allemaal te zien zal zijn. Dat is nooit eerder gebeurd. We kunnen zo zijn complete ontwikkeling laten zien. Mondriaan begon te tekenen op de onderwijzersacademie en werd tekenleraar; toen hij ging schilderen deed hij dat eerst in de stijl van de Haagse School. Die fase zie je zelden. Het aardige is dat het Gemeentemuseum het eerste Nederlandse museum was dat een Mondriaan in bezit kreeg. Bij zijn zestigste verjaardag in 1932 nam kunstenares Charley Toorop samen met een groepje bewonderaars het initiatief om een werk van Mondriaan aan te kopen en dit te schenken aan een Nederlands museum. Dat werd zijn Ruitvormige compositie met gele lijnen, dat sinds de opening in 1935 hier is te zien. Het museum had toen eigenlijk alleen werk van de Haagse School, de conservatoren konden het nergens bij hangen en dus hebben ze het in het trappenhuis geplaatst. Dat moet er prachtig uitgezien hebben.’

‘ Zonder De Stijl hadden de straat en de stad er anders uitgezien’ Vilmos Huszar - Compositie II (schaatsenrijders) (1917)

een kleinere eettafel in een hoek, met vier stoelen; verder twee fauteuils voor de ouders en twee krukjes voor de spelende kinderen. Als je nu Jan des Bouvrie een kamer ziet schetsen, dan zie je precies hetzelfde.’

Mondriaan to Dutch Design 100 jaar De Stijl bestaat uit drie exposities, in 2017 het hele jaar door in het Gemeentemuseum Den Haag te zien. gemeentemuseum.nl/mondriaan2017

Actueel interieur De derde grote tentoonstelling toont de ontwerpen van de De Stijl-kunstenaars voor architectuur en het interieur. Wie daarbij alleen aan de sobere Rietveld-stoel denkt, komt misschien nog voor verrassingen te staan: de visie van De Stijl op het interieur is volgens Tempel nog altijd heel actueel. Tempel: ‘De kracht van De Stijl is dat het allemaal nog volstrekt modern oogt. Eigentijds. Eigenlijk wonen we allemaal in onze huizen zoals De Stijl vond dat je moest wonen. Voor die tijd had een woonkamer één grote tafel in het midden, met één lamp erboven en de stoelen daaromheen. Aan die tafel speelde alles zich af: vader las de krant, moeder schilde de aardappelen, kinderen deden hun huiswerk. De ontwerpers van De Stijl zagen die kamer als het ware van boven en kwamen tot een heel andere indeling:

kunst en cultuur 04.indd 35

Piet Mondiraan, Compositie met rood, zwart, blauw en grijs, 1921

26-10-16 12:53

2016

Populairste hotelaanbieder

8,4

Lekker een weekendje weg! 3 dagen Genieten in Monschau

135,00 p.p.p.a.

89,00

-34%

3 dagen Ontstressen in Groningen

99,00 p.p.p.a.

59,50

-40%

• 2x overnachten in Monschau, bij ****Carat Vitalhotel Monschau Eifel • 2x uitgebreid ontbijtbuffet • 2x 3-gangenbuffet • gratis gebruik van zwembad en sauna • gratis WiFi

• 2x overnachten in Groningen, bij ***Hampshire Hotel - Plaza Groningen • 2x uitgebreid ontbijtbuffet • gratis zak Martini-dropjes • gratis shoppinggids Groningen • gratis gebruik zwembad • gratis WiFi • gratis parkeren

aankomst op: zo, ma, di, wo, do € 89 | vr, za € 99 p.p.p.a.

aankomst op alle dagen € 59,50 p.p.p.a.

4 dagen Nationaal Park Edersee

149,00 p.p.p.a.

99,00

-34%

3 dagen Uitwaaien in Bergen aan Zee

99,00 p.p.p.a.

69,00

-30%

• 3x overnachten in Lichtenfels, bij ***Hotel Zur Igelstadt • 3x uitgebreid ontbijtbuffet • 3x 3-gangendiner • gratis gebruik van de kegelbaan • ﬂes wijn bij vertrek • gratis wandelroute door het Nationaal Park Edersee • gratis parkeren

• 2x overnachten in Bergen aan Zee, bij ***Hotel Restaurant Victoria • welkomstdrankje glühwein of chocomel • 2x ontbijtbuffet • 1x 3-gangendiner (2e dag) • ﬂes prosecco bij vertrek • 10% korting op à-la-carte-diner • gratis parkeren • gratis gebruik sauna en zonnebank • gratis WiFi

aankomst op: zo, ma € 99 | di € 105 | do, vr € 119 p.p.p.a.

aankomst op: zo € 69 | ma, di, wo, do € 79 | vr, za € 89 p.p.p.a.

Voordeeluitjes.nl/kc4

0900 66 777 88

(25 c/m)

Deze aanbiedingen zijn geldig t/m 28 februari 2017, op basis van twee personen in een tweepersoonskamer en op basis van beschikbaarheid, tenzij (online) anders vermeld. De vermelde prijzen zijn per persoon per arrangement (p.p.p.a.). Op de aanbiedingen zijn de algemene voorwaarden van Voordeeluitjes.nl van toepassing. U vindt deze voorwaarden op onze website. Getoonde prijzen zijn excl. toeristenbelasting en excl. administratiekosten à € 5,95 p.p. Voordeeluitjes.nl is een label van Freetime Company B.V. Prijs-, druk- en zetfouten voorbehouden.

wk_45_Kunst_en_Cultuur_1-1e_ed.4.indd 1 kunst en cultuur 04.indd 36

20-10-2016 16:02:22 26-10-16 12:53

DANSVOORSTELLING THREE TIMES REBEL 37

Hommage aan strijdbare vrouwen Rosa Luxemburg, Virginia Woolf, Frida Kahlo, Meryl Streep. Marina Mascarell brengt een hommage aan vrouwen die streden en strijden voor gelijke kansen. Dat doet ze in de vorm van een dansvoorstelling.Three Times Rebel gaat in première tijdens CaDance Festival. TEKST: MAAIKE PILGRAM BEELD: MARLOUS VAN DER SLOOT

e Spaans-Nederlandse danseres en choreografe Marina Mascarell (1980) maakt zich druk over sociale en economische ongelijkheid. Als geen ander weet ze haar betrokkenheid bij de samenleving naar dans te vertalen. Poëtische en genuanceerde voorstellingen als The Unreality of Time (2013), over hoe tijden veranderen, en It is like a large animal deep in sleep (2015), over het organiseren van een democratie, leverden haar vorig jaar de prestigieuze BNG Bank Dansprijs voor Excellent Talent op. Mascarell maakt opvallende choreografieën waarin ze surreële beelden combineert met een speelse, toegankelijke bewegingstaal.

It’s like a large animal deep in sleep

duw van hun partner leven, die zich vereerd moeten voelen in hun rol als muze en onder druk hun eigen ambities moeten opgeven. Hoe staat het emancipatieproces anno 2016 ervoor? Three Times Rebel is een oproep om je stem te laten horen.

Three Times Rebel is van 27 t/m 29 januari tijdens het CaDance Festival in Den Haag te zien.

Gelijke rechten In The Unreality of Time lag het podium vol met groene linzen - die in landen als Chili en Italië worden gegeten met Nieuwjaar omdat ze geluk en voorspoed zouden brengen. De dansers bewogen zich nu eens traag door de linzenmassa, maakten er dan weer speels groene regenbuien mee. Doel van haar voorstellingen: het publiek uitnodigen mee te denken. Wat betekent het verstrijken van de tijd? Hoe verhoud je je als individu tegenover het collectief? Ook nu brengt ze een actueel onderwerp op het toneel: gelijke rechten voor mannen en vrouwen. Three Times Rebel is niet alleen een hommage aan vrouwen die strijden voor gelijkheid, maar ook een stuk over vrouwen die in de scha-

kunst en cultuur 04.indd 37

CaDance Festival is een van de hoogtepunten van de Nederlandse dans. Het festival voor moderne dans toont van 27 januari t/m 12 februari twee weken lang premières van aanstormend en toonaangevend danstalent in Den Haag. cadance.nl

EXCLUSIEF CaDance Festival MEET & GREET Bezoek Three Times Rebel van Marina Mascarell tijdens CaDance Festival en ontmoet de choreografe en de dansers. DATUM

PRIJS

Zaterdag 28 januari

€ 16,-

LOCATIE

RESERVEREN EN INFORMATIE

Korzo Theater

avrotros.nl/cadance of 0900-8767000

TIJDSTIP

19:30 uur Reserveringskosten per boeking: € 1,50 via internet /telefonisch € 3,EXCLUSIEF VOOR AVROTROS CULTUURLEDEN

26-10-16 12:53

38 RODIN IN GRONINGEN

Woest, rauw en g Met Genius at Work haalt het Groninger Museum de grootste Rodin-tentoonstelling ooit naar Nederland. Bezoekers krijgen een uniek kijkje in de werkwijze, het gedachtengoed en de genialiteit van de invloedrijkste beeldhouwer van de moderne tijd: Auguste Rodin. TEKST: JAAP BACKX, MET DANK AAN SUZANNE RUS, GRONINGER MUSEUM BEELD: CHRISTIAN BARAJA © MUSÉE RODIN PARIS

De Drie Schaduwen, 1897

kunst en cultuur 04.indd 38

26-10-16 12:53

geniaal K

ijk je naar een beeld van Auguste Rodin, dan zie je schoonheid. Geen gepolijste of geïdealiseerde schoonheid, maar eentje van een rauwe, bijna woeste soort. ‘Wat gewoonlijk lelijk wordt genoemd, kan in de kunst een grote schoonheid krijgen’, zei de Franse beeldhouwer daar zelf over. Juist in deze realistische, imperfecte benadering van de werkelijkheid schuilt Rodins tijdloze genialiteit. Het zorgt er zo voor dat zijn sculpturen ontzettend veel emotie uitstralen én oproepen. Met grote gebaren wordt er gepeinsd, geleden, omarmd, gewanhoopt en gekust; het complete spectrum van de menselijke ziel zit in zijn beelden samengebald. ‘Aan Rodin hebben we te danken dat de beeldhouwkunst menselijk is geworden’, vatte de Roemeense beeldhouwer en tijdgenoot Constantin Brancusi zijn nalatenschap samen. Om er vervolgens aan toe te voegen dat de hele twintigste-eeuwse beeldhouwkunst aan Rodin schatplichtig is.

tekeningen, foto’s, gipsen studies en imposante sculpturen krijg je als bezoeker een intrigerend beeld van de werken denkwijze van de kunstenaar. Ook wordt duidelijk dat Rodin behalve een geniaal beeldhouwer ook een zakenman was die een succesvol commercieel bedrijf runde. Rond 1900 had hij, verdeeld over meerdere locaties in Parijs, meer dan vijftig

medewerkers in dienst, en je kon bij hem op bestelling een afgietsel van ieder gewenst beeld krijgen. De meester zelf wekte met klei de expressie van zijn modellen tot leven, waarna anderen zijn schetsen uitwerkten tot de gipsen, marmeren en bronzen beelden waarmee Rodin zo beroemd is geworden. Naast ambachtsmensen en leerlingen werkten in zijn atelier ook regelmatig zeer getalenteerde assistent-beeldhouwers, onder wie de eerdergenoemde Constantin Brancusi en Rodins muze en maîtresse Camille Claudel.

Er wordt gepeinsd, geleden, omarmd, gewanhoopt en gekust De Denker, 1903

Reizende tentoonstelling Daarmee overdrijft Brancusi niet. Auguste Rodin (1840-1917) is zonder twijfel de grootste en invloedrijkste beeldhouwer uit de moderne geschiedenis. Dat het Groninger Museum vanaf 19 november vijf maanden lang de grootste Rodin-collectie ooit in Nederland huisvest, is dan ook groot nieuws. Genius at Work is een bestaande tentoonstelling die via het Canadese Montreal en de Verenigde Staten als laatste station Groningen aandoet. Verdeeld over twee verdiepingen worden ruim 140 gipsen, marmeren en bronzen beelden geëxposeerd, waaronder iconische werken als De denker en Balzac. Daarnaast zijn er papieren schetsen te zien en kun je je als bezoeker vergapen aan bijzondere bloemenkeramiek en unieke foto’s van Rodins huisfotograaf Eugène Druet. De meeste voorwerpen zijn afkomstig uit de collectie van Musée Rodin in Parijs. Genius at Work is opgebouwd rondom het atelier van Rodin. Aan de hand van

kunst en cultuur 04.indd 39

26-10-16 12:53

40 RODIN IN GRONINGEN

Rodin was behalve beeldhouwer ook zakenman

Fugit Amor, rond 1887

Het feit dat Rodin zo’n groot bedrijf plus entourage kon bekostigen, was te danken aan zijn eerste grote staatsopdracht, die hij in 1880 kreeg. De metershoge bronzen Porte de l’Enfer (poort van de hel) moest de entree worden van het nog te bouwen kunstnijverheidsmuseum in Parijs. Geïnspireerd op het verhaal van La Divina Commedia van de veertiende-eeuwse Italiaanse dichter Dante Alighieri schiep de toen veertigjarige Rodin een monumentaal, zes meter hoog reliëf. Hoewel de bronzen deur nooit als

zodanig in gebruik is genomen – het kunstnijverheidsmuseum is er nooit gekomen – zou De hellepoort uitgroeien tot Rodins levenswerk. Vanaf 1880 tot aan zijn dood in 1917 heeft hij doorlopend gewerkt aan de figuren die hij tijdens het maken van de deur voor het eerst tot leven bracht.

Fascinatie voor het lichaam De bekendste van die figuren is De denker (een denkende Dante), die veruit de voornaamste positie binnen de compositie inneemt. Toen een Britse

EXCLUSIEF Genius at Work RONDLEIDING Ontdek waarom Auguste Rodin de grootste en invloedrijkste beeldhouwer van de moderne tijd is tijdens een rondleiding door het Groninger Museum. DATUM

PRIJS

Zaterdag 10 december

€ 11,50 met museumkaart of € 24,50 zonder museumkaart

LOCATIE

Groninger Museum

RESERVEREN EN INFORMATIE

TIJDSTIP

avrotros.nl/rodin of 0900-8767000

11:30 uur

Reserveringskosten per boeking: € 1,50 via internet/telefonisch € 3,EXCLUSIEF VOOR AVROTROS CULTUURLEDEN

kunst en cultuur 04.indd 40

verzamelaar in 1883 de poort zag, was hij direct verkocht en vroeg hij of Rodin De denker ook los kon afgieten. Zo is het een vrijstaand beeld geworden, dat uiteindelijk beroemder werd dan De hellepoort waar het toe behoorde. Dat geldt ook voor enkele andere iconische Rodins als De kus en De hurkende vrouw. Laatstgenoemde groeide in de armen van een man bovendien uit tot een nieuw meesterwerk, Je Suis Belle. Omdat er in Groningen meer dan veertig figuren uit De hellepoort (van gipsen studies tot bronzen beelden) te zien zijn, is de tentoonstelling een uitgelezen mogelijkheid om dit soort dwarsverbanden in Rodins oeuvre te zien en ontdekken. Al lopende zie en leer je hoe zijn beelden zijn ontstaan en hoe zijn techniek zich ontwikkelde. Ook krijg je inzicht in zijn fascinatie voor het menselijk lichaam en hoe hij constant bleef experimenteren met nieuwe vormen. Dat maakt Genius at Work veel meer dan een tentoonstelling. Het is een diepe duik in het creatieve meesterbrein van een van de bekendste en belangrijkste kunstenaars van de moderne tijd.

Rodin – Genius at Work is van 19 november t/m 30 april in het Groninger Museum te zien groningermuseum.nl

26-10-16 12:53

kunst en cultuur 04.indd 41

26-10-16 12:53

Aanbod Architect Bekijken Categorie Dagen Designer Editie Fletcher Formaat Fraai Genieten Gordijn Groot Hagenaars Hedendaags Inhoud Kessels Kleur Maanden Markus Musthave Podium Prijs Redactie Vernieuwend Verrassen Vormgever

F G M R V C K E V A H T S U M

L O H E E E A E I S J I R P E

E R A N D R R T S N U N E G N

T D G G O K N N E S H K R S F

C I E I B V E D I G E O R T O

H J N S N G E E M E O L U A R

E N A E A A I U T T U R S D M

R A A D A A I C R L A W I G A

K L R W A D E D I T I E E E A

L E S R O T B E K I J K E N T

E N F P I N M A A N D E N I D

U D E H E D E N D A A G S E A

R E C R E V E G M R O V K T A

K R N E S S A R R E V D U E R

A R T E I T C A D E R S N N S

Los de puzzel op en maak kans op bijna 3 kilo Nederlandse kunst Hoe werkt deze woordzoeker? Zoek naar woorden die iets met de Grote Nederlandse Kunstkalender te maken hebben. De woorden staan in alle richtingen en sommige letters worden vaker gebruikt. Na oplossing vormen de overgebleven letters een zin.

kunst en cultuur 04.indd 42

Dit kun je winnen

Zo doe je mee

Maak kans op een Grote Nederlandse Kunstkalender 2017 Met de Grote Nederlandse Kunstkalender heb je elke dag een nieuw kunstwerk aan de muur. De kalender toont op flink formaat (30 x 34 cm, bijna drie kilo zwaar) werk van hedendaagse Nederlandse kunstenaars. Van designers en graﬁsch vormgevers tot beeldend kunstenaars, modeontwerpers en fotografen. Door zijn afwijkende maat en eigentijdse inhoud is de Grote Nederlandse Kunstkalender (€ 34,95) interessant voor de kunstliefhebber, maar ook voor degene die zich wil laten verrassen door het veelzijdige aanbod van de kunsten. Met werk van onder andere Ans Markus, Atelier van Lieshout, Maria Roosen, Thé Tjong-Khing, Florentijn Hofman en Jeanne van Heeswijk.

Ga naar avrotros.nl/puzzelenwin. Vul vóór 1 december 2016 de oplossing en je gegevens in. Op deze website zal na 1 december de oplossing bekend worden gemaakt.

Oplossing puzzel 3 De oplossing van de puzzel uit Kunst & Cultuur Magazine nummer 3 van september 2016 was: ‘Daubigny had een grote invloed op Van Gogh’. Winnaars hebben inmiddels bericht gekregen en hun prijs ontvangen.

26-10-16 12:53

GASTCOLUMN LUCAS DE MAN 43

meer! Meer! MEER!

ijn naam is Lucas De Man en ik heb de leukste bijbaan van Nederland. Dit is geen â&#x20AC;&#x2DC;hielenlikkenâ&#x20AC;&#x2122;. Nee, dit meen ik vanuit mijn tenen. Elke week immers mag ik, betaald, de meest inspirerende mensen interviewen op de meest inspirerende plekken. En elke week wordt niet alleen u, maar ook ik geraakt.

Doordat ik nu al anderhalf jaar lang elke week weer andere kunstenaars mag spreken, zowel jong als oud, zowel startend als gearriveerd, zowel alleen als in een heus bedrijf, heb ik een behoorlijk inzicht gekregen in wat iemand een goede kunstenaar maakt. Dit is mijn analyse:

FOTO: NICO KROON

1 . Een goede kunstenaar heeft een publiek iets te vertellen. Dit hoeft niet per se een anekdotisch verhaal te zijn, maar wel een visie of onderzoek dat hij/zij absoluut wil delen. 2. Een goede kunstenaar heeft talent en ontwikkelt dat talent volledig ten dienste van het verhaal dat hij/zij wil delen. Dat klinkt als een open deur, maar dat is het niet. Talent wordt vaak verward met vakmanschap. Ja, een kunstenaar heeft ook nood aan vakmanschap. Het verschil tussen een kunstenaar en een vakman is echter de mogelijkheid het vakmanschap volledig te negeren als dat nodig is voor het verhaal dat hij/zij wil vertellen. Mondriaan bijvoorbeeld kon perfect een mooie vaas met een appel schilderen, maar op een gegeven wilde hij dat niet meer omdat hij een ander verhaal te vertellen had. 3. Een goede kunstenaar blijft doorgaan. No matter what. Dit is het allerbelangrijkst dat ik ontdekt heb. De grootste kunstenaars gaan voortdurend door. Ik heb kunstenaars ontmoet met 20 man personeel, ik heb er ontmoet die bij hun mama woonden en enkel een kelderbox-studio hadden, maar allen gingen vol overgave keihard door met werken. Kunst maken is zwoegen of, zoals ze het in mijn geboortestreek zeggen, wroeten. Omdat je kunst in de eerste plaats maakt voor en vanuit jezelf. Omdat kunst maken gehoor geven is aan een vreselijke en heerlijke noodzaak. Een noodzaak die blijft roepen: meer! Meer! MEER! Wat goede kunst is, is afhankelijk van tijdsgewrichten, tendensen en recensenten. Wat een goede kunstenaar maakt is objectief en tijdloos: iemand die ondanks zichzelf en zijn eigen kleinzerige ik, keihard werkt om voortdurend, in vele vormen, zijn/haar verhaal te blijven delen met een publiek.

Kunst maken is zwoegen

kunst en cultuur 04.indd 43

De Vlaamse theatermaker en kunstenaar Lucas De Man is als presentator van Kunstuur iedere zondag om 17:40 uur te zien op NPO 2

Reageren? Mail naar kunstencultuur@avrotros.nl

26-10-16 12:53

44 THUIS BIJ AVROTROS PRIJZEN IN KUNSTUUR

Anouk Kruithof

En de genomineerden zijn… De Volkskrant Beeldende Kunst Prijs bestaat tien jaar. In de afgelopen jaren groeide de prijs uit tot een begrip in Nederland; spannend en sprankelend, maar ook een solide graadmeter op hoog artistiek niveau. De winnaar ontvangt € 10.000,-. Presentator Hanneke Groenteman is dit jaar juryvoorzitter. De jury bestaat daarnaast uit kunstcriticus Sacha Bronwasser, kunstenaar Floris Kaayk (winnaar 2014) en Stijn Huijts, directeur van het Bonnefantenmuseum. In Kunstuur kun je kennis maken met de genomineerden. Het televisieprogramma zendt portretten uit van Alexis Blake, Jan Hoek, Anouk Kruithof, Jay Tan en Taocheng Wang. Op 11 december wordt in een feestelijke live uitzending bekend gemaakt wie de winnaar is.

KRABBÉ WEER IN DE VOETSPOREN VAN

Wie wordt de nieuwe Picasso? De succesvolle televisieserie Krabbé zoekt Van Gogh krijgt een vervolg. Na vorig jaar in de voetsporen van Vincent van Gogh te zijn getreden, duikt acteur en kunstenaar Jeroen Krabbé nu in de levensloop van Pablo Picasso. ‘Als je mijn werk wilt begrijpen, moet je weten wat er op dat moment in mijn leven gebeurde,’ zei Picasso ooit. En dat is precies wat Krabbé gaat uitpluizen. Krabbé zoekt Picasso is vanaf 26 januari op televisie, maar cultuurleden kunnen op 14 december in Museum Beelden aan Zee al de eerste aflevering zien. Niet alleen Picasso’s leven wordt onderzocht. We gaan ook op zoek naar de nieuwe Picasso. We organiseren een kunstwedstrijd waaraan iedereen kan deelnemen. Een jury onder leiding van Jeroen Krabbé beoordeelt de ingezonden werken. De hoofdprijs: exposeren in Museum Boijmans van Beuningen. Deelnemen aan de kunstwedstrijd kan vanaf eind januari via avrotros.nl/krabbezoektpicasso

Picasso, Les demoiselles d’Avignon

EXCLUSIEF Krabbé zoekt Picasso PREVIEW Bekijk de eerste aflevering van Krabbé zoekt Picasso. Na afloop kun je Jeroen Krabbé het hemd van het lijf vragen. DATUM

PRIJS

Woensdag 14 december

€ 12,50

LOCATIE

RESERVEREN EN INFORMATIE

Museum Beelden aan Zee

avrotros.nl/preview of 0900-8767000

TIJDSTIP

19:30 uur Reserveringskosten per boeking: € 1,50 via internet/telefonisch € 3,EXCLUSIEF VOOR AVROTROS CULTUURLEDEN

kunst en cultuur 04.indd 44

Kunstuur is op zondag 11 december om 17:40 uur op NPO 2 te zien avrotros.nl/kunstuur

Paul Sebes, Saskia Noort en Willem Bisseling

LITERAIRE COMPETITIE OP TV

Stem op het hoogste misdaadgehalte Wat komt er allemaal kijken bij het schrijven van een goed boek? De deelnemers aan De pennen zijn geslepen, de eerste literaire competitie op televisie, hebben zich inmiddels ondergedompeld in de wereld van misdaad, moord en intriges om zo tot het schrijven van een literaire thriller te komen. Onder leiding van schrijfster Saskia Noort en literair agenten Paul Sebes en Willem Bisseling ontdekken ze alle aspecten van het schrijversvak. Dankzij hen is heel Nederland aan het schrijven geslagen. We ontvingen een overweldigende hoeveelheid inzendingen voor onze schrijfwedstrijd. De winnaar hiervan mag zijn verhaal publiceren op hebban.nl en wint een schrijfcursus van Paul Sebes en Willem Bisseling in Spanje. Alle inzendingen zijn te lezen op avrotros.nl/depennenzijngeslepen. Stemmen op het beste verhaal kan vanaf donderdag 24 november. De pennen zijn geslepen is iedere donderdag om 20:25 uur op NPO 2 te zien

26-10-16 12:53

EERBETOON

100 jaar Toon Hermans

Toon Hermans zou dit jaar 100 jaar geworden zijn. Als eerbetoon aan een van de grootste conferenciers van Nederland duikt iedere week een bekende Nederlandse cabaretier in het leven van Toon Hermans in de documentaireserie 100 jaar Toon Hermans. In een persoonlijk gesprek met presentator Cornald Maas vertellen onder andere Karin Bloemen, Alex Klaasen en Martine Sandifort over hun fascinatie voor deze markante theaterpersoonlijkheid. Presentator Jacques Klöters brengt op NPO Radio 5 de vergeten musicalliedjes die Toon Hermans in de jaren 50 schreef tot leven. Deze liedjes worden voor de gelegenheid gezongen door bekende artiesten onder begeleiding van het Metropole Orkest. 100 jaar Toon Hermans is vanaf 15 december om 21:10 uur op NPO 2 te zien De musicalliedjes worden op 18 december om 10:00 uur uitgezonden op NPO Radio 5 Lees ook het interview met Karin Bloemen op pagina 10

Het Groot Omroepkoor

EXCLUSIEF De Romantiek bezongen GROOT OMROEPKOOR Het Groot Omroepkoor zingt Mendelssohn, Brahms en Mahler. Voorafgaand geniet je van een heerlijke lunch.

HET GROOT OMROEPKOOR

Romantische zondag

DATUM

PRIJS

Zondag 22 januari

€ 29,50

LOCATIE

RESERVEREN EN INFORMATIE

Philharmonie Haarlem

avrotros.nl/ grootomroepkoor of 0900-8767000

TIJDSTIP

13:00 uur Zet zondag 22 januari maar alvast in je agenda, want dan wordt de Romantiek bezongen met muziek van Mendelssohn, Brahms en Mahler door het Groot Omroepkoor. Lees ook de informatie op pagina 20.

kunst en cultuur 04.indd 45

EXCLUSIEF VOOR AVROTROS CULTUURLEDEN

26-10-16 12:53

46 COLOFON Lidmaatschap AVROTROS Klantcontactcentrum Postbus 20900 1202 AS Hilversum klantcontactcentrum@avrotros.nl 0900 - 77 79 996 (op werkdagen 09:00 - 17:00 uur € 0,35 per gesprek)

K&C Kunst & Cultuur Magazine December 2016, nummer 4 K&C is een uitgave van AVROTROS en is exclusief verkrijgbaar voor cultuurleden. Het magazine verschijnt 4x per jaar. Een lidmaatschap kost slechts € 15,- per jaar. Concept & realisatie Bindinc. Hilversum Redactie Maaike Pilgram (redactie) Kirsten de Vries (marketing) Thecla Visser (eindredactie) m.m.v. Jan Hafkamp Art direction Durk.com Coverbeeld Isaac Israëls KUNST EN CULTUUR BIJ AVROTROS

Oog in oog met 100 portretten De Stijl 100 jaar en nog steeds eigentijds Karin Bloemen eert Toon Hermans

DECEMBER 2016

De woeste schoonheid van Auguste Rodin

Advertenties Verzorgd door Sanoma Mariska van Beuzekom adverteren@bindinc.nl 035 - 67 26 908 bindinc-adverteren.nl Advertentiecontracten worden afgesloten conform de Regels voor het Advertentiewezen, gedeponeerd bij de rechtbanken van Nederland.

Redactieadres Postbus 2 1200 JA Hilversum kunstencultuur@avrotros.nl

1 & 2 DECEMBER 2016

Online nieuwsbrief Ook tussen twee edities van K&C proﬁteer je als cultuurlid van exclusieve kortingen en aanbiedingen. Wil je altijd als eerste op de hoogte zijn? Meld je aan voor de online nieuwsbrief via avrotros.nl/cultuurpost. Beeldverantwoording Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Van werken van beeldend kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organisatie zijn de publicatierechten geregeld met Pictoright te Amsterdam. © c/o Pictoright Amsterdam 2016 Geef je mening Jouw mening telt! Heb je opmerkingen en/ of tips ten aanzien van de programma’s en activiteiten van AVROTROS? Laat het ons weten via avrotros.nl/verenigingsraad.

Het volgende nummer verschijnt 16 februari 2017

BALLET VLAANDEREN SIDI LARBI CHERKAOUI

FORSYTHE CUNNINGHAM BOKAER

SPECIAAL VOOR AVROTROS K&C

eersterangs kaart • inleiding • koffie/thee • appeltaart € 50,- (i.p.v. € 57,50) BOEK NU: CARRE.NL/KENC

kunst en cultuur 04.indd 46

26-10-16 12:53

BINNENKORT IN VONDELCS 47

Kom naar ons schilderspreekuur! Deze winter kunnen ambitieuze amateurkunstenaars voor het eerst terecht op het schilderspreekuur van VondelCS. Specialisten beoordelen er je schilderij en helpen je op weg. En er is meer. VondelCS-directeur Lidy klein Gunnewiek zet de hoogtepunten op een rij. TEKST: MAAIKE PILGRAM BEELD: MICHEL SCHNATER

‘I

edereen kent wel iemand die hobbymatig prachtige schilderijen maakt. Die belanden dan boven de bank, maar voor hen die zich afvragen: ‘Is mijn werk wat?’ starten we een nieuw initiatief. Is het wat?, het schilderspreekuur van VondelCS’, vertelt Lidy klein Gunnewiek. Amateurschilders of semi-professionals kunnen in het nieuwe jaar langskomen in het Vondelpark om erachter te komen wat specialisten ervan vinden. Deze beoordelen de kunstwerken op zowel artistieke- als ambachtelijke prestatie, maar geven vooral feedback waar je wat aan hebt. De schilderspreekuren worden gefilmd, daarnaast kun je tijdens het schilderspreekuur workshops volgen. Klein Gunnewiek: ‘Ik hoop dat Is het wat? straks net zo populair is als Tussen Kunst en Kitsch. Het eerste schilderspreekuur vindt plaats op zondag 11 december. Geef je op via vondelcs.nl.’

kunst en cultuur 04.indd 47

En ook… • Op zaterdag 12 november en zaterdag 10 december geven de musici van Camerata RCO, het ensemble van het Koninklijk Concertgebouworkest, een intiem concert. Tussen de composities door vertellen de musici verborgen verhalen uit de wereld van de klassieke muziek.

• Langlopende dramaseries zijn populairder dan ooit. Wat staat ons te wachten op het gebied van televisiedrama’s? Op woensdag 7 december gaat scenarioschrijver Ian Ginn in gesprek met diverse professionals.

• Op dinsdag 29 november, dinsdag 27 december en maandag 31 januari nodigt cabaretier Said el Hassnaoui je uit om bij het kampvuur te komen zitten. Verwacht een avond vol muziek, verhalen en cabaret.

Zie het volledige programma op vondelcs.nl

26-10-16 12:53

t/m 08.01.2017 Buffa_A4Kunst Cultuur 48 magazine_d.indd 1 kunst en cultuur&04.indd

Kees van Dongen, La dame au jabot, 1911, olieverf op doek, 98 x 79 cm, particuliere collectie

GIDSRETOUREN: POSTBUS 44181, 3006 HC ROTTERDAM - POSTNL PORT BETAALD

SCHOONHEID KUNSTHANDEL TE KOOP FR ANS BUFFA & ZONEN 1790-1951

20-10-16 08:44 11:37 27-10-16