Kunst en Cultuur 4 2014

Magazine voor leden van AVROTROS Cultuur

• november 2014 • nummer 4

Kunst & Cultuur Het grootste cultuurblad van Nederland

dik a r t x E n e jk! li feeste

Geisha

De vrouw achter het masker

Scapino Ballet danst Andy Warhol

7888656_KenC_Cover.indd 1

Iconische foto’s Ode aan de hoed

Groningen toont topwerken uit Dresden

Meesterlijke maskers 24-10-14 12:14

Geisha

22

Inhoud Pronkserviezen

Meesterlijke maskers

42

4

Hoorn in de Gouden Eeuw

Aan tafel bij de Russische tsaren Pronkserviezen in Hermitage Amsterdam

4

Mysterieuze geisha Tentoonstelling over de vrouw achter het masker

22

Wandelen door het Hoorn van 1650 Gouden Eeuw herleeft in Westfries Museum

28

Van Rembrandt tot Canaletto Topwerken uit Dresden nu in Groningen

32

Maskers en beelden uit Ivoorkust Anonieme meesters krijgen een naam

42

U kunt ons helpen om mooie programma’s over kunst en cultuur te blijven maken. Maak 2

• Kunst & Cultuur

7888655_KenC_Inhoud.indd 1

24-10-14 11:46

28

iem

Column

Simone van den Ende is hoofd Kunst & Cultuur van AVROTROS

a

w

2

8

2

Maak

Topwerken uit Dresden

32 Huwelijk

Schatten uit Carthago

31

28 Verder in dit nummer Maestro 2014: kom naar de (halve) finale De expert: taxateur Poekelien Lingbeek Iconische foto’s in Joods Historisch Museum Expositie Gerrit Rietveld en zijn leraar Klaarhamer Film in VondelCS: om de wereld in 50 concerten Verborgen Symboliek: hoeden als statement Javaans goud in Wereldmuseum Rotterdam Drie premières bij het Scapino Ballet Emotierijke schilderijen in Frans Hals Museum Carthago: historische havenstad herleeft Tot volgend jaar! Toneelstuk over overspel Amsterdam Light Festival: wandelen en varen Exclusief: Tussen Kunst & Kitsch theepotje Oude meesters in Bonnefantenmuseum AVROTROS-agenda Puzzel & Win: cd Christianne Stotijn Meer voordeel en colofon

9 10 12 15 17 18 20 21 27 31 39 41 46 47 48 50 51

U heeft het vast al gemerkt: sinds 7 september zijn AVRO en TROS echt getrouwd. We gaan verder door het leven als AVROTROS. Met de officiële nieuwe naam en ons nieuwe, stijlvolle logo is de fusie een feit. Voor dit magazine heeft dat geen gevolgen, want uit ons recente lezersonderzoek is gebleken dat u dik tevreden bent over de inhoud. De vormgeving (onder andere het lettertype) hebben we wel enigszins aangepast om het magazine nog leesbaarder en mooier te maken. AVROTROS draagt kunst en cultuur, zoals u van ons gewend bent, een warm hart toe. En dus blijven wij u informeren over het actuele aanbod, met mooie aanbiedingen en arrangementen. En november is de maand van de schilderkunst, met als thema ‘stilleven’. Deze hele maand kunt u uw eigen schilderijen uploaden op onze website (zie pagina 48). Het winnende stilleven komt te hangen in het Bonnefantenmuseum Maastricht. En de twintig finalisten worden tentoongesteld in ons eigen media- en cultuurhuis VondelCS in Amsterdam.

Directeur Stijn Huijts van het Bonnefantenmuseum is onze juryvoorzitter en ook ik ga op de achtergrond mee-beoordelen – al kan ik zelf nog geen penseelstreek zetten. Dus zet ons aan het werk en upload massaal uw creaties. Trouwens: Vergeet niet te kijken naar onze dirigentenwedstrijd Maestro 2014 (gestart op 30 oktober), waarin acht bekende Nederlanders een groot symfonieorkest leren dirigeren. Schilderen, dirigeren, culturele uitstapjes maken of gewoon op de bank genieten… het kan allemaal bij AVROTROS.

iemand AVROTROS Cultuurlid en u ontvangt beiden een mooi cadeau. Kijk snel op pagina 11.

Kunst & Cultuur

7888655_KenC_Inhoud.indd 2

•

3

24-10-14 11:46

7888646_KenC_Hermitage.indd 1

24-10-14 12:51

Op visite bij de tsaren FOTO XX XXX XXX XXX XXX X

Aan tafel!

De Hermitage Amsterdam viert het vijfjarig bestaan met een feestelijke tentoonstelling. Met acht pronkserviezen gaat het museum terug naar de tijd van de vermaarde feesten aan het Russische hof.

Tekst: Ellen Leijser

B

ij binnenkomst in de grote zaal van de Hermitage Amsterdam zijn de tafels gedekt zoals het hoort. Serviezen staan in volle glorie uitgestald, in afwachting van de gasten van die avond. De porseleinen pracht en praal vertelt het verhaal van twee eeuwen Russische bal- en banketcultuur.

De ontvangsten en diners uit die tijd zijn legendarisch. Bescheiden? Welnee.

Ingetogen? Verre van dat. Overdaad?

Ja! Kristallen kroonluchters, duizenden kandelaren, handbeschilderd servies, gouden en zilveren bestek, kristallen glaswerk, gekooide zangvogeltjes, exotische planten en schalen vol eten, onvoorstelbaar veel eten. Niets is te gek.

Alles om de gasten te imponeren. Op de gastenlijst adel, hoge militairen, het corps diplomatique en buitenlandse eregasten.

FOTO: EVERT ELZINGA

Culinaire bacchanalen ‘Met de lustrumtentoonstelling Dining with the Tsars’, aldus directeur Cathelijne Broers, ‘geven wij de bezoeker een cadeautje in een sprookjesachtige setting. U moet zich te gast wanen aan het hof, alsof u in het bezit bent van een keizerlijke uitnodiging.’ De tentoonstel-

7888646_KenC_Hermitage.indd 2

ling omvat maar liefst 1034 onderdelen: naast borden en schalen bijvoorbeeld ook koelers voor likeurflessen, ijscoupes, peper- en zoutstellen en tafelfiguurtjes.

De serviezen staan niet alleen conform de etiquette van weleer opgesteld, u krijgt ook een kijkje in de keizerlijke keuken. Tijdens de regeerperiode van tsaar Peter de Grote (1690-1725) is de maaltijd nog relatief volks en eenvoudig. Op het menu staan dan koolsoep, jachtschotels en boekweitpap. Wel krijgen de mannelijke gasten voor het eerst een servet, zodat ze hun baard niet meer hoeven te gebruiken om hun mond mee af te vegen. Het grote imponeren begint bij tsarina Elisabeth Petrovna, van 1741 tot 1761 op de troon. Elisabeth is dol op Versailles, op uitbundige tafelversieringen én op pasteitjes met foie gras. Haar gasten krijgen honderden (!) gerechten tegelijk voorgeschoteld. Koud, warm, vlees, vis, zoet, hartig, alles door elkaar. Alles wat in huis is, komt op tafel; het typeert de Russische gastvrijheid. Deze manier van serveren wordt ‘à la française’ genoemd.

Het levert een wow-moment op als de bedienden, allemaal tegelijk, de deksels van de schalen tillen. Het grote nadeel is natuurlijk dat je niet alles tegelijk kunt proeven, zodat veel gerechten koud worden. Pas aan het einde van de 18e eeuw gaat men dineren ‘à la russe’ en wordt het eten in gangen uitgeserveerd.

Overigens staat tussen al die gangen de tafel ook nog vol met bonbons en ander snoep. Chocolade is een geliefd ‘tussendoortje’.

Kikkerservies Niet eerder is zo veel porseleinen serviesgoed uit de Hermitage in SintPetersburg in Nederland te zien geweest.

De collectie Europees porselein van het

Onderdeel uit het Cameeënservies, Frankrijk, Manufacture nationale de Sèvres, 1778–79

Kunst & Cultuur

•

5

24-10-14 12:51

Koud, warm, vlees, vis, zoet, hartig, alles door elkaar.

Alles wat in huis is komt op tafel; het typeert de

Delen uit het Groene Kikkerservies, Engeland, Wedgwood, 1773–74. De groene kikkers zijn te zien in de gedecoreerde rand (zie detailfoto).

Onderdelen uit het servies met de decoratie ‘Motif Hongrois Grand’ (servies van Stalin), Hongarije, Herend Porseleinmanufactuur, 1949

Russische museum telt meer dan 15.000 delen, aangeschaft door of geschonken aan de tsarenfamilies tussen 1745 en de jaren voor de Eerste Wereldoorlog.

Ze zijn gemaakt in toonaangevende porseleinfabrieken en gedecoreerd op het hoogste niveau. Topstukken zijn de serviezen van Catharina de Grote (17621796), zoals het Groene Kikkerservies (Wedgwood, Engeland) en het ooit bijna duizenddelige Cameeënservies (Sèvresporseleinfabriek, Parijs). Ze werden gebruikt op de extravagante banketten en bals van Catharina. Het zijn urenlange feesten met copieuze maaltijden. Ware culinaire bacchanalen. Niet voor niets

noemt men haar de ‘Koningin van de feestelijkheden’. Na afloop wordt er gedanst, toneel gespeeld en zelfs van roetsjbanen gegleden. Iets te strak ingesnoerde dames die, na iets te veel glazen champagne, lol maken op een glijbaan; niet alle jurken komen er zonder kleerscheuren vanaf. Zelf heeft Catharina 15.000 baljurken in haar kast hangen.

Nederlandse gravin De roddels en intriges ontbreken niet tijdens de bals en voorstellingen. Met citaten uit de memoires van de Nederlandse gravin Marie Cornélie van Wassenaer Obdam worden de uitspattingen

aan het Russische hof getoond. In 1824 reist zij per koets naar Rusland. Ze vergezelt Anna Paulowna, echtgenote van de latere koning Willem II, die op familiebezoek in haar geboorteland gaat. Marie Cornélie is overdonderd door alle glitter en glamour aan het hof, maar bekijkt het ook met Hollandse nuchterheid. Ze vindt het vooral een leeg bestaan, vol uiterlijk vertoon. Ze schrijft: ‘Het bal vond plaats in de Grote Zaal, waar de dames op stoelen langs de muur zitten.

Ik vond de japonnen weinig smaakvol: er waren bonte combinaties van blauw met roze en van geel met lila. De kapsels waren overladen met krullen en slecht

FOTO: JANIEK DAM

De borden van Willem-Alexander en Máxima

Sint-Petersburg, Keizerlijke Porseleinmanufactuur, 1816Gw

6

Dining with the Tsars heeft ook een Nederlands tintje. In de regentessenkamer van de Hermitage zijn twintig handbeschilderde porseleinen borden uit de collectie van het Koninklijk Huis te zien. Ze zijn onderdeel van het Russische servies van grootvorstin Anna Paulowna. Haar broer tsaar Alexander I schonk het in 1816 ter gelegenheid van het huwelijk tussen Anna Paulowna en prins Willem, de latere koning Willem II. Elk bord (zie voorbeeld links) is anders gedecoreerd. We zien spelende kinderen, nimfen, engeltjes in pastorale scènes en beelden uit Sint-Petersburg, als herinnering voor Anna Paulowna aan haar geboortestad. Nog steeds gebruiken koning Willem-Alexander en koningin Máxima dit servies bij officiële staatsdiners; vandaar de slijtageplekken op de borden.

• Kunst & Cultuur

7888646_KenC_Hermitage.indd 3

24-10-14 12:51

cultuur arrangement

eert de Russische gastvrijheid

Met koffie/thee, taart en lezing

genieuze nagerechten laat een kok zien dat hij een vakman is. Gasten krijgen reusachtige architectonische bouwwerken van suiker en chocolade voorgezet, compleet met stromende rivieren van drank. De tafels staan vol met deze eetbare sculpturen.

Cadeau voor Stalin De serviezen zijn niet alleen pronkstukken, zij hebben ook een diplomatieke functie. Zo laat koning Frederik II de Grote van Pruisen voor Catharina het ‘Berlijnse Dessertservies’ maken. Gedecoreerd met afbeeldingen die verwijzen naar de Russische overwinning op de Turken. Ook het laatste servies van de tentoonstelling is een diplomatiek cadeau. Het is een stuk soberder van toon, bijna mannelijk. Het servies, bestaande uit 48 couverts, is een geschenk van het Hongaarse ministerie van Zware Industrie aan Jozef Stalin, ter gelegenheid van diens zeventigste verjaardag in 1949. Het illustreert de diplomatieke rol die serviezen ook in de 20ste eeuw nog speelden.

Dining with the Tsars. Breekbare schoonheid uit de Hermitage is te zien t/m 1 maart 2015. www.hermitage.nl

Datum Woensdag 10 december 2014

Locatie Hermitage Amsterdam, Amstel 51 in Amsterdam

Programma

AFGEBEELDE SERVIESONDERDELEN © STATE HERMITAGE MUSEUM, SINT-PETERSBURG

verzorgd. Er werden veel edelstenen gedragen. Onder alle parels zag ik maar een paar zuivere; de meeste waren vals.’

Marie Cornélie verbaast zich over de gulzigheid van sommige vrouwelijke gasten.

‘Om de kamers te luchten wordt alleen een klein raampje geopend. Dit gebeurt verscheidene keren per dag, misschien om de nare geur van de slechte adem te verdrijven, die is toe te schrijven aan het soort voedsel en de grote hoeveelheid snoepjes die aan het hof worden gegeten. De dames die er niet genoeg aan hebben om er het hele diner op te kauwen, sturen er nog schalen vol van naar hun kamers.’

Wat komt er zoal op tafel? Gestoofde berenpoten, schildpad, ragout van hertenlippen, fricassee van nachtegaaltongen, asperges zo dik als knotsen, kalfsvlees zo wit als sneeuw en exotisch fruit – perziken en ananassen – uit de keizerlijke kassen. Een gerecht dat niet mag ontbreken is het ‘gebraad van de vorstin’, zo enorm overdadig dat de eetlust je zou vergaan. Een leeuwerik wordt gevuld met olijven en in een kwartel gestopt. Dat geheel wordt in een patrijs gestopt, dan in een fazant en vervolgens in een kapoen (gecastreerde haan). De gevulde kapoen dient als vulling voor een big die uiteindelijk wordt gebraden.

Een matroesjka is er niets bij.

De Russische uitdrukking ‘de maag is verzadigd, maar het oog nog niet’ is zeker van toepassing op de desserts.

Daar wordt flink mee uitgepakt. Met in-

Dining with the Tsars

13.30 uur: ontvangst in auditorium met koffie/thee en taart 14.00 uur: start lezing in auditorium door hoofd tentoonstellingen Marlies Kleiterp. Over bijzondere serviezen en de feestcultuur van de tsaren.

15.00 uur: bezoek tentoonstelling op eigen gelegenheid

Prijs € 25 p.p. of € 17,50 p.p. voor museumkaarthouders

Reserveren en informatie Boek uw tickets via avrotros.nl/ hermitage (reserveringskosten € 1,50 per boeking. Of bel 090087 67 000 (ma t/m vrij tijdens kantooruren, € 0,35 per gesprek en € 3,- reserveringskosten per boeking). Neem uw uitgeprinte tickets, een geldig identiteitsbewijs en indien van toepassing uw museumkaart mee.

Onderdelen uit het Berlijnse Dessertservies, Duitsland (Pruisen), Königliche PorzellanManufaktur Berlin, 1770–72

Kunst & Cultuur

7888646_KenC_Hermitage.indd 4

•

7

24-10-14 12:51

(advertorial)

De emoties van de Messiah

Co m nc e e ko t 50 rt rti % ng

Ieder jaar tegen Kerst trekt De Messiah van Handel weer volle zalen.

Was het barok-oratorium altijd zo’n succes?

Dublin, april 1742. Er wilden zo veel mensen bij de allereerste uitvoering van de Messiah van Handel zijn, dat de dames verzocht werd geen hoepels onder hun rokken te dragen, zodat er voldoende ruimte voor iedereen zou zijn. Vanaf het begin was het oratorium over geboorte, dood en opstanding van Jezus dus een jubelend succes. Dat komt doordat de muziek meeslepend is.

Het Hallelujah-koor aan het eind van het tweede deel is daar het bekendste voorbeeld van. Een deel van de opbrengsten van die eerste uitvoering schonk Handel aan een ziekenhuis in Dublin. Vervolgens liet hij het barokstuk, dat zijn favoriet werd, jaarlijks opvoeren tijdens een benefietconcert voor een Londens weeshuis.

Nu, meer dan 250 jaar later, is de Messiah voor de kersttijd wat de Matthäus-Passion van Handels tijdgenoot Bach is voor de lijdenstijd. En dat is opvallend, want Handel bedoelde het muziekstuk over het leven van Jezus niet speciaal voor Kerst, maar ook voor Pasen.

CONCERT MET 50% KORTING Wilt u in de aanloop naar de feestdagen de beroemde Messiah beluisteren? In november wordt het oratorium uitgevoerd door twee ensembles en u kunt er met korting naar toe! U ontvangt 50% korting op de standaard entreeprijs (2e rang) bij boeking via reventio.nl. Vermeld op de website bij ‘concert’ de kortingscode ‘MESSIAH KC 1759’. U betaalt dan geen € 35,- maar € 17,50 per concertkaart.

CONCERT MET DINER Maak uw concertavond nog feestelijker en bestel een combikaart: u kunt vanaf € 29,95 genieten van het concert inclusief driegangendiner!

Op reventio.nl vindt u een overzicht van deelnemende restaurants en prijzen. Vermeld bij uw boeking ‘concert + diner’ via reventio.nl de code ‘MESSIAH KC 1759’ voor dit speciale aanbod.

Geen internet? Stuur dan de bon op.

Nieuw Hollands Kamerkoor o.l.v. Béni Csillag Solisten Deborah Cachet – sopraan Eline Welle – alt Sander de Jong – tenor Jonathon Adams – bas Donderdag 6 november, 20.15 uur Locatie Musis Sacrum – Arnhem

Zaterdag 8 november, 20.15 uur Locatie Oude Kerk – Barneveld

Zondag 9 november, 14.30 uur Locatie Zuiderkerk – Amsterdam (matinee)

Camerata Vocalis o.l.v. Jeroen Weierink Solisten Renate Arends – sopraan Dave ten Kate – countertenor Jeroen de Vaal – tenor Jan Willem Baljet – bariton Donderdag 13 november, 20.15 uur Locatie OLV-kerk - Bilthoven

Vrijdag 14 november, 20.15 uur

KO R T I N G S A C T I E R E V E N T I O . N L Adres: Woonplaats: Telefoon: Aankruisen wat van toepassing is:

alleen concert

Aantal kaarten: Concertdatum:

concert en diner

CODE: KC

BON

Naam:

Locatie Grote Kerk – Gorinchem

Zondag 16 november, 14.30 uur Locatie Zuiderkerk – Amsterdam (matinee)

Zaterdag 22 november, 20.15 uur Locatie Zuiderkerk – Amsterdam

De bon in een gefrankeerde envelop opsturen naar Stichting Kerkconcerten, Vaartweg 121, 1217 SN Hilversum. Voor meer informatie over de concerten, uitvoerenden en het bestellen van kaarten: www.reventio.nl of bel (035) 624 84 88.

7888716_KenC_advkunst08.indd 1

24-10-14 12:23

Maestro 2014

BN’ers als dirigent De afgelopen weken heeft u al kunnen kijken naar het nieuwe seizoen van Maestro, het televisieprogramma waarin bekende Nederlanders een symfonieorkest proberen te dirigeren. Enthousiast geworden?

Kom dan naar de (halve) finale in Haarlem.

cultuur korting Maestro 2014 Tickets voor opname halve finale óf live finale Data Zondag 23 november 2014: opname halve finale Donderdag 18 december 2014: live finale

Locatie Philharmonie Haarlem, Lange Begijnestraat 11 in Haarlem

Programma 19.00 uur: aanwezig zijn in verband met de opname of live-uitzending 20.00 uur: start show 21.00 uur: einde show met een drankje

Prijs FOTO’S DANIEL J. ASHES

€ 10,- p.p., inclusief garderobe en drankje na afloop

Reserveren en informatie

Van linksboven met de klok mee: Lucille Werner, Sylvana Simons, Oscar Hammerstein en Carlo Boszhard

C

abaretière Lenette van Dongen won het eerste seizoen van de dirigeerwedstrijd Maestro. Nu strijden opnieuw acht BN’ers, onder wie Carlo Boszhard, Lucille Werner, Sylvana Simons en advocaat Oscar Hammerstein om de titel Maestro van Het Balletorkest.

Dirigent Otto Tausk is voorzitter van de jury die hun prestaties beoordeelt. Hij krijgt daarbij hulp van violiste Isabelle van Keulen en contrabassist Dominic Seldis van het Koninklijk Concertgebouworkest. Tausk legt uit waarom dirigeren lang niet zo gemakkelijk is als het soms lijkt. ‘Een dirigent moet aan de ene kant het technische aspect beheersen en aan de andere kant het expressieve. En het expressieve moet weer kloppen met de inhoud van de muziek.’

Klassiek tot soul Maestro, dat op een laagdrempelige manier klassieke muziek bij een groot publiek onder de aandacht wil brengen, wordt gepresenteerd door Frits Sissing (foto hiernaast). Iedere aflevering heeft een ander muzikaal accent, van populair klassiek tot soul en filmmuziek. ‘Ik vind het heel belangrijk dat dirigent én orkest veelzijdig zijn’, verklaart Tausk. ‘En de tijd zal ons leren welke muziek voor de eeuwigheid is en welke niet.’

Boek uw tickets via avrotros.nl/ philharmonie (reserveringskosten € 1,50 per boeking). Of bel 090087 67 000 (ma t/m vrij tijdens kantooruren, € 0,35 per gesprek plus € 3,- reserveringskosten per boeking). Neem uw uitgeprinte tickets en een geldig identiteitsbewijs mee.

Maestro 2014 is sinds 30 oktober elke donderdag om 20.30 uur te zien bij AVROTROS op NPO 1. De live finale wordt uitgezonden op 18 december 2014. avrotros.nl/maestro Kunst & Cultuur

7888649_KenC_Maestro.indd 1

•

9

24-10-14 11:38

DE EXPERT In deze rubriek komen de mensen achter de schermen van de kunstwereld aan het woord. Dit keer vertelt kunsthistorica en gecertificeerd Register Taxateur Poekelien Lingbeek, verbonden aan het AVROTROS-programma Cash op Zolder, over de waardebepaling van kunstobjecten.

‘O

ns vak is een echt ervaringsvak.

Er is geen opleiding tot taxateur.

Natuurlijk helpt het als je, zoals ik, kunstgeschiedenis hebt gestudeerd. Maar alleen wie het examen van de federatie TMV haalt, de branchevereniging van taxateurs, makelaars en veilingmeesters, mag zich Register Taxateur noemen.

Daarna begint het werk pas. Je moet heel veel zien en lezen om kwaliteit te leren herkennen. Als ik een verzoek tot taxatie krijg en ik zie iets buitengewoons, dan geef ik eerst een voorlopige waarde. Daar kan ik op terugkomen als ik het verder heb uitgezocht. Ik maak foto’s, schrijf op van welk materiaal het is en ga dan verder op zoek. Ik overleg met collega’s en doe research met hulp van boeken en internet. In databanken voor kunst of op sites van veilinghuizen kijk ik bijvoorbeeld wat een vergelijkbaar voorwerp elders de laatste tijd heeft opgebracht. Internet heeft ons werk makkelijker én moeilijker gemaakt. Je kunt nu zelfs het kleinste veilinghuis in China volgen, dus je kunt nooit meer zeggen dat je het niet wist. Research kost veel meer tijd.’

Goud en ivoor ‘Taxeren is geen exacte wetenschap. Wij geven een benadering van de waarde, van wat iets zou moeten opbrengen.

En dat is sterk tijd- en plaatsbepaald.

Als ik iets voor een lokale veiling veilig inschat op drie- tot vijfhonderd euro, kan de waarde zo maar verviervoudigen als twee handelaren tegen elkaar opbieden of als een liefhebber uit een ander land het toevallig heeft gezien en via de telefoon meebiedt. Als de beurs morgen instort, stort de prijs van kunst ook in. Als goudprijs stijgt of daalt, heeft

Naam: Poekelien Lingbeek Functie: gecertificeerd Register Taxateur kunst en antiek en handelaar in kunst uit Afrika, Oceanië en China. Sinds 2010 werkt ze mee aan het tv-programma Cash op Zolder van AVROTROS. Het nieuwe seizoen start op donderdag 6 november om 19.35 uur op NPO 2.

dat invloed. Als een collectie van een schilder in brand vliegt, beïnvloedt dat de waarde van zijn overige werk. Als er wetswijzigingen aan komen, zoals nu over de handel in ivoor in de Verenigde Staten, ontstaat er onrust op de markt en kelderen meestal de prijzen. Je moet als taxateur het nieuws dus heel goed volgen. Maar ik zie het ook als mijn taak te voorkomen dat de bodem uit bepaalde voorwerpen zakt, door te zeggen dat iets minstens een x-bedrag moet opleveren. Op dit moment brengen grote kasten en donkere spullen niets op, net als 19e eeuwse schilderijen. Terwijl ze vaak prachtig zijn, maar het is niet in de mode. Design is juist erg in trek, terwijl

dat vroeger bijna niet werd geveild. Men vindt het niet belangrijk hoe oud iets is, als het maar mooi is en zo plaatsbaar: een particulier koopt liever niet iets dat nog gerestaureerd moet worden.’

Hopen op een uitschieter ‘Deelnemers aan Cash op Zolder zijn meestal realistisch in hun verwachtingen, maar natuurlijk hoopt iedereen op die ene uitschieter. Die zou weleens uit uit onze voormalige kolonie Indonesië of uit Papoea-Nieuw-Guinea kunnen komen.

Ik denk dat er uit die regio nog echt verborgen schatten op Nederlandse zolders liggen.’

Meer Poekelien? avrotros.nl/KenCextra

‘Particulieren kopen tegenwoordig liever niet iets dat nog gerestaureerd moet worden’ 10

• Kunst & Cultuur

7888652_KenC_Expert.indd 1

24-10-14 11:40

Kunst & Cultuur liefhebbers opgelet!

Maak iemand AVROTROS Cultuurlid en ontvang beiden gratis de nieuwste dubbel-dvd van 4 ART

Nieuwste 4 ART dubbel-dvd: seizoen 4 van Kunstuur 2013-2014 De voorraad is beperkt, reageer snel!

sle c

Het nieuwe lid krijgt ook 4x per jaar het Kunst & Cultuur Magazine.

€ 15h,t-s per ja

ar

EXTR A!

Reageren kan tot 11 december 2014: • vul de antwoordkaart in of • bel 0900 – 777 9996 (0,35 per gesprek)

7888719_KenC_advkunst01.indd 1

24-10-14 12:23

FOTO’S: COURTESY OF HOWARD GREENBERG COLLECTION

Lewis Hine, Powerhouse Mechanic, 1924

14

• Kunst & Cultuur

7888651_KenC_Greenberg.indd 1

24-10-14 12:52

Fotocollectie Howard Greenberg

Iconische beelden Schaftende bouwvakkers op een stalen balk boven het Rockefeller Center in aanbouw... deze en meer iconische foto’s zijn nu te zien in het Joods Historisch Museum in Amsterdam. Ze maken deel uit van de beroemde collectie van verzamelaar Howard Greenberg.

H

FOTO’S: COURTESY OF HOWARD GREENBERG COLLECTION

Straatleven Greenbergs collectie brengt onder andere het straatleven en de stedenbouwkundige ontwikkeling van de groeiende metropool New York in beeld, zoals in de eerder genoemde ‘lunchfoto’.

7888651_KenC_Greenberg.indd 2

Masterpieces from the Howard Greenberg Collection Met koffie/thee, bolus en rondleiding Datum

enri Cartier-Bresson, Dorothea Lange, Charles Clyde Ebbets (van de bouwvakkers-foto)… het zijn zo maar wat beroemde namen uit de fotografie. Howard Greenberg, al dertig jaar galeriehouder in Manhattan (New York) én gepassioneerd verzamelaar, kocht werk van deze en andere kunstenaars. De tentoonstelling Masterpieces from the Howard Greenberg Collection, eerder te zien in Lausanne, Parijs en Boedapest, toont 150 iconische beelden uit zijn boeiende privécollectie.

Meisjesportret Greenberg bezit naast foto’s van beroemde fotografen ook meesterwerken van minder bekende makers. Zijn verzameling kenmerkt zich door de hoge kwaliteit van afdrukken. Met zijn scherpe instinct voor fotografische kwaliteit leverde hij onder meer een cruciale bijdrage aan de herontdekking van de naoorlogse straatfotografen van de zogenaamde New York School, onder wie Consuelo Kanaga (1894–1978). Toen Greenberg haar portret van een jong, zwart meisje zag, was hij vrijwel meteen verkocht. Greenberg: ‘Op het persoonlijke vlak vind ik dit een van de belangrijkste foto’s in mijn collectie. Ik werd er verliefd op. Maar hoe ik ook smeekte, de verzamelaar wilde de foto niet verkopen.

Vanaf toen heb ik bijna twintig jaar moeten zoeken totdat ik een andere afdruk vond. Na al die jaren was mijn zoektocht volbracht.’

cultuur arrangement

Vrijdag 12 december 2014 Zaterdag 3 januari 2015

Locatie Joods Historisch Museum, Nieuwe Amstelstraat 1, Amsterdam

Programma 11.30 uur: ontvangst met koffie/thee en een bolus 12.00 uur: rondleiding door de tentoonstelling 13.00 uur: bezoek tentoonstelling en museum op eigen gelegenheid Consueolo Kanaga – Meisje van opzij gezien, 1948

Prijs € 18,00,- p.p. of € 6,- p.p. voor ­museumkaarthouders, inclusief koffie/thee, bolus, rondleiding en entree Joods Historisch Museum, Portugese Synagoge en Hollandsche Schouwburg.

Reserveren en informatie

Charles C. Ebbets – Lunchtime Atop the World’s Largest Building, Rockefeller Center, New York, 1932

Maar ook andere fotografische genres en stromingen in Europa en Amerika zijn vertegenwoordigd, bijvoorbeeld het Tsjechische modernisme in de jaren twintig en dertig. In zijn geheel biedt de collectie van Greenberg een breed overzicht van de westerse fotografie­ geschiedenis van de afgelopen eeuw.

Boek uw tickets via avrotros.nl/ greenberg (reserveringskosten € 1,50 per boeking). Of bel 090087 67 000 (ma t/m vrij tijdens kantooruren, € 0,35 per gesprek plus € 3,- reserveringskosten per boeking). Neem uw uitgeprinte tickets, een geldig identiteitsbewijs en indien van toepassing uw museumkaart mee.

Masterpieces from the Howard Greenberg Collection is te zien t/m 11 januari 2015. www.jhm.nl Kunst & Cultuur

•

13

24-10-14 12:52

SUGGESTIES Emoties - Geschilderde gevoelens in de Gouden Eeuw

Naar de boeren! - Kinderevacuaties in de Hongerwinter

De tentoonstelling laat aan de hand van thema’s als Lijden en Wanhoop, Liefde en Lust, Vreugde en Vrolijkheid zien hoe schilders in de 16e en 17e eeuw emoties geloofwaardig uitbeeldden. Vrijwel niets in de schilderkunst van de Gouden Eeuw was immers belangrijker dan het overtuigend in beeld brengen van menselijke emoties. De bekende kunsthistoricus Gary Schwartz stelde de tentoonstelling samen. T/m 15 februari 2015.

Naar de boeren! vertelt 70 jaar na dato het indrukwekkende verhaal van ongeveer 40.000 ondervoede stadskinderen die tijdens de Hongerwinter naar het platteland werden geëvacueerd.

Volg in de tentoonstelling de belevenissen van Paul van Vliet, cabaretier en voormalig hongerevacué, en zes andere kinderen die het hebben meegemaakt!

T/m 12 april 2015.

Plantage Kerklaan 61, Amsterdam - www.verzetsmuseum.org

Carthago in Leiden

Familievoorstelling De Tantes in het hele land Vanaf 27 november presenteert het Rijksmuseum van Oudheden de tentoonstelling Carthago. Deze oude havenstad, in de 9e eeuw v. Chr. gesticht in het huidige Tunesië, komt tot leven in Leiden. Meer dan 250 objecten komen speciaal voor deze gelegenheid uit Tunesië en andere internationale topmusea. Laat u meevoeren door Dido, Hannibal en keizer Augustus langs het schitterende decor van deze unieke tentoonstelling.

Sarah Jonker

Groot Heiligland 62, Haarlem - www.franshalsmuseum.nl

Rapenburg 28, Leiden - www.rmo.nl

Te zien in heel Nederland - www.toneelmakerij.nl

Een Romantische Reis. De Rademakers Collectie

Plaatsen van herinnering - Fotografie door Wijnanda Deroo

In Het Noordbrabants Museum is voor de allerlaatste keer de volledige collectie romantische schilderijen van Jef Rademakers te zien. Niet alleen de schilderijen die succes hadden in de Hermitage, maar ook werken die nooit eerder zijn getoond. Een Romantische Reis biedt een fraai overzicht van de romantiek.

Ruim honderd schilderijen, meubilair, kleding en muziek schetsen een sfeervol beeld van deze invloedrijke periode uit de Nederlandse kunstgeschiedenis.

T/m 25 januari 2015.

Wijnanda Deroo maakte internationaal naam met haar intrigerende, verlaten foto’s van interieurs. In opdracht van Het Noordbrabants Museum maakte Deroo een nieuwe serie interieurportretten.

Vijfentwintig raadselachtige ruimtes in Nederland worden nu op groot formaat getoond in de expositie Plaatsen van herinnering. Deroo wil de gelaagdheid in beeld vangen; de gebruiker heeft de plek ingericht en zich eigen gemaakt, maar de oude bestemming schemert nog door. T/m 11 januari 2015.

Verwersstraat 41, ’s-Hertogenbosch - www.hnbm.nl

Frans Leidelmeijer, van stoelen bezeten

Sounds of Silence in CODA Museum

Grote Markt 17 , Gorinchem - www.gorcumsmuseum.nl

Daan Oude Elferink, Sound of Silence, 2014

Verwersstraat 41, ’s-Hertogenbosch - www.hnbm.nl

De stoel is misschien wel het meest uitdagende ontwerpobject aller tijden.

Voor het Gorcums Museum stelde designexpert Frans Leidelmeijer een expositie samen van 75 iconische zitmeubels uit de afgelopen 100 jaar.

Stoelen van topontwerpers uit collecties in binnen- en buitenland. Te zien in het Gorcums Museum van 22 november t/m 29 maart 2015.

14

De Tantes is een uitbundige komedie met deuren die slaan, mannen die vrouwen spelen, grappen die pijn doen en een kind dat zich moet zien te redden.

Over de grote vraag: wie voedt hier nu eigenlijk wie op?

De Tantes bezetten van 7 november tot en met 25 januari 2015 de theaters in Nederland. Geschikt voor iedereen van 8 tot 108.

Bekijk de speellijst op: www.toneelmakerij.nl.

Stilte is schaars, geluid is tenslotte overal.

De tentoonstelling Sounds of Silence in CODA Museum maakt de ervaring van oorverdovende stilte op unieke wijze hoorbaar en zichtbaar. De tentoonstelling geeft bezoekers de gelegenheid aan het geluid van alledag te ontsnappen en te genieten van de stilte in de hedendaagse beeldende kunst.

T/m 11 januari 2015.

Vosselmanstraat 299, Apeldoorn - www.coda-apeldoorn.nl/sos

• Kunst & Cultuur

7888650_KenC_Kunst & Cultuur 4.indd 1

24-10-14 11:44

Meubelontwerper Piet Klaarhamer…

Leraar van Gerrit Rietveld

cultuur arrangement Klaarhamer volgens Rietveld Met rondleiding

Gerrit Rietveld en Piet Klaarhamer: de een wereldberoemd, de ander vrijwel onbekend. Een tentoonstelling in Centraal Museum Utrecht belicht de wederzijdse invloed in hun werk.

P

iet Klaarhamer (1874-1954) is in de eerste twee decennia van de vorige eeuw een gerespecteerd meubelontwerper en architect. Nadat hij zich terugtrekt uit zijn praktijk, begin jaren dertig, raakt hij enigszins in de vergetelheid. Maar niet bij zijn leerling Gerrit Rietveld (1888-1964).

Die noemt Klaarhamer, in een in memoriam dat hij na diens overlijden schrijft, een ‘vakman, voorganger en vernieuwer’.

Niet voor niets neemt hij twee stoelen van zijn leermeester op in zijn eerste solotentoonstelling in 1958.

Rood-blauwe stoel Gerrit Rietveld overleed vijftig jaar geleden, op 25 juni 1964. Voor het Centraal Museum Utrecht aanleiding om een tentoonstelling te wijden aan de kunstenaar en diens leermeester.

Behalve circa zestig meubelen van Rietveld en Klaarhamer (vaak nog

in privébezit) ziet u ook een grote selectie foto’s, ontwerpen, tekeningen en schilderijen. De tentoonstelling belicht de wederzijdse invloed tussen Klaarhamer, Rietveld en andere kunstenaars van De Stijl. Wat hen verbindt, is hun voorliefde voor meubels met een zichtbare constructie en het gebruik van eenvoudig, goedkoop materiaal. Tonen de vroegste meubelontwerpen van Rietveld nog een grote gelijkenis met die van Klaarhamer, andersom maakt die laatste op zijn beurt vanaf 1919 juist ook meubels die sterk verwant zijn aan Rietvelds rood-blauwe stoel uit 1918 en vergelijkbaar meubilair.

Klaarhamer volgens Rietveld is te zien vanaf 20 december t/m 22 maart 2015. www.centraalmuseum.nl.

Piet Klaarhamer (links) en Gerrit Rietveld

Data Zondag 1 februari 2015 Zaterdag 7 februari 2015

Locatie Centraal Museum, Nicolaaskerkhof 10 in Utrecht

Programma 14.45 uur: verzamelen bij entree museum 15.00 uur: start rondleiding door professionele gids 16.00 uur: einde rondleiding en bezoek museum op eigen gelegenheid

Prijs € 7,50 p.p., inclusief rondleiding.

Gratis voor museumkaarthouders.

PRIVÉCOLLECTIE. FOTO: IVAR PEL

© C/O PICTORIGHT AMSTERDAM 2014

Reserveren en informatie

Gerrit Thomas Rietveld, – Rood-blauwe leunstoel, 1918

Boek uw tickets via avrotros.nl/ klaarhamer (reserveringskosten € 1,50 per boeking). Of bel 090087 67 000 (ma t/m vrij tijdens kantooruren, € 0,35 per gesprek plus € 3,- reserveringskosten per boeking). Neem uw uitgeprinte tickets, een geldig identiteitsbewijs en indien van toepassing uw museumkaart mee.

P.J.C. Klaarhamer – Blauwe stoel, jaartal , 1906

Kunst & Cultuur

7889888_KenC_centraalmuseum.indd 1

•

15

24-10-14 12:52

11 okt 2014 t/m 18 jan 2015 in Rotterdam boijmans.nl

Museum Boijmans Van Beuningen presenteert dit najaar de mode van de toekomst. Een kledingstuk dat op emoties reageert, kantpatronen die uit een plant groeien, textiel dat zichzelf afbreekt en mode die mensen door een rits letterlijk verbindt. Vanuit een kritische blik op het huidige modesysteem tonen ruim 50 internationale ontwerpers innovatief werk op het raakvlak van mode en kunst. Van gerenommeerde vernieuwers als Viktor&Rolf, Hussein Chalayan en Iris van Herpen tot de jongste generatie modeontwerpers van over de hele wereld.

Mediapartners: Concept & art direction: Glamcult Studio. Ontwerp: Thonik. Foto: Jouke Bos.

BOIJ-TFOFIN-adv-kunstencultuur.indd 1 7889881_KenC_Advertenties Suggesties CS6.indd 1

06-10-14 10:08 24-10-14 12:24

Openingsfilm IDFA 2014

Om de wereld in 50 concerten Het Koninklijk Concertgebouworkest maakte vorig jaar een wereldtournee, om zo zijn 125-jarig jubileum te vieren. Tijdens een exclusieve voorstelling ziet u de documentaire die Heddy Honigmann over deze bijzondere reis maakte.

cultuur arrangement Om de wereld in 50 concerten Met inleiding en muzikale voordracht Datum Woensdag 3 december 2014

Locatie VondelCS, Vondelpark 3 in Amsterdam

Programma

ANNE DOKTER/ROYAL CONCERTGEBOUW ORCHESTRA

14.00 uur: ontvangt met koffie/thee 14.45 uur: korte inleiding door producenten Carmen en Kees Cobos 15.00 uur: bekijken documentaire 15.50 uur: mogelijkheid tot het stellen van vragen aan de producenten 16.00 uur: muzikale voordracht door enkele leden van het Koninklijk Concertgebouworkest 16.15-17.00 uur: borrel met drankje en hapjes

Prijs € 12,50 p.p.

Reserveren en informatie

De hobo-groep van het KCO. V.r.n.l.; Miriam Pastor Burgos, Jan Kouwenhoven en Lucas Macías Navarro

I

n Om de wereld in 50 concerten volgt regisseur Heddy Honigmann het Koninklijk Concertgebouworkest tijdens zijn jubileumtournee van vijftig concerten op zes continenten. Ze reisde mee en legde onder andere in Buenos Aires, Soweto en Sint-Petersburg vast hoe de musici ook in andere culturen mensen beroeren met hun muziek. Haar film is gekozen tot openingsfilm van het Internationale Documentaire Festival Amsterdam (IDFA), dat op 19 november van start gaat. Honigmann wil in haar film de hartstocht en de discipline van zowel de musici, dirigent Mariss Jansons

én de bezoekers zichtbaar en hoorbaar maken.

Boek uw tickets via avrotros.nl/­ 50concerten (reserveringskosten € 1,50 per boeking). Of bel 090087 67 000 (ma t/m vrij tijdens kantooruren, € 0,35 per gesprek en € 3,- reserveringskosten per boeking). Neem uw uitgeprinte tickets en een geldig identiteitsbewijs mee.

Exclusieve voorstelling Om de wereld in 50 concerten is een coproductie van Cobos Films en het programma Close Up van AVROTROS. Na IDFA zal de documentaire op 3 december ook worden vertoond in VondelCS (foto hiernaast), tijdens een speciaal (muziek)arrangement voor AVROTROSleden.

IDFA is te bezoeken van 19 tot en met 30 november. www.idfa.nl Kunst & Cultuur

7888653_KenC_VondelCS.indd 1

•

17

24-10-14 11:46

VERBORGEN SYMBOLIEK In deze rubriek vertellen experts over verscholen boodschappen in kunstwerken. Deze keer hoedenontwerpster Marianne Jongkind, vijftig jaar in het vak, over de inspiratie voor haar creaties.

Tekst: Claudia Ho-Sam-Sooi

oedenontwerpster Marianne Jongkind viert dit jaar haar 50-jarig jubileum. Museum Het Valkhof in Nijmegen laat bij die gelegenheid vijftig hoeden zien die ze maakte in opdracht van gerenommeerde couturiers als Frank Govers, Edgar Vos, Frans Molenaar, Frans Hoogendoorn en Mart Visser. Daarnaast omvat de tentoonstelling Hoed Couture vijf creaties naar eigen ontwerp én werk van veertien ontwerpers die van haar het vak hebben geleerd. Jongkind, wier hoeden onder andere de hoofden van prinses Irene en prinses Laurentien sierden, gebruikt altijd strakke vormen en lijnen in haar ontwerpen. ‘Conische vormen vind ik mooi, net als een spiraal op een hoed of een schuine lijn met een punt. Mijn hoeden hebben nooit versierseltjes: als een hoed mooie lijnen heeft, dan is dat genoeg.’

Haar inspiratie haalt ze uit alledaagse dingen, bladerend door een magazine of gewoon door om zich heen te kijken. ‘Ik zie altijd overal vormen. Mooie architectuur kan me op ideeën brengen, maar ook een fraai vormgegeven object in een meubelzaak kan ik geïnspireerd raken.’ Een hoed is nooit zo maar een hoed. Een deel van de boodschap zit in de functie ervan binnen een samenleving. Jongkind: ‘Ik begon in een tijd waarin het in Nederland heel gebruikelijk was om een hoed te dragen. Je zag voornamelijk simpele modellen, af en toe iets extravagants. Daarna verdween de hoed uit het modebeeld, tot jonge mensen midden jaren tachtig weer

FOTO JEROEN SNIJDERS

Ode aan de hoed H

Mart Visser, 2012. Hoedontwerp Marianne Jongkind

hoeden gingen dragen. Sindsdien komt er veel meer vormgeving aan te pas; de hoed wordt tegenwoordig als een bijzonder ontwerp gezien.’

Een hoed is meer een statement geworden; het ontwerp zegt vaak iets over de identiteit van de drager/draagster. Denk aan Prinsjesdag en de hoeden met een boodschap van bijvoorbeeld Marianne Thieme, lijsttrekker van de Partij voor de Dieren.

Hoed en couture Als Jongkind voor de catwalk ontwerpt, overlegt ze met de betreffende couturier hoe de boodschap van de show in de hoeden kan worden vertaald. Bij de coutureshow van de zomercollectie 2012 van Mart Visser was het thema ‘transparant’.

Jongkind: ‘Mart Visser wilde daarom een grote, doorzichtige hoed. Samen hebben we het uiteindelijke ontwerp bedacht. Vervolgens ben ik op zoek

‘Mijn hoeden hebben nooit versierseltjes: als een hoed mooie lijnen heeft, dan is dat genoeg’ 18

Ontwerp Marianne Jongkind, In Vorm, 2004

• Kunst & Cultuur

7888648_KenC_Verborgensymboliek.indd 1

24-10-14 11:48

FOTO HUUB HENDRIKS

gegaan naar geschikt materiaal. Uiteindelijk bleek crinolband, een synthetische stof, het meest geschikt om tot een luchtige, transparante uitstraling te komen. Qua vorm is dit een eenvoudige hoed, maar het totaalbeeld laat zien dat het een eenheid vormt met de kleding van de couturier.’

Dit soort samenwerking vormt een belangrijk onderdeel van haar werk, benadrukt ze. In 1989 begon ze samen te werken met couturier Frank Govers (1932-1997). ‘Zijn stijl was heel anders dan bijvoorbeeld die van Frans Molenaar, voor wie ik later ook ging ontwerpen.

Frans gebruikt veel architectonische vormen en geometrische lijnen, terwijl Frank heel uitbundig was met vormen en kleuren. Toch kon ik voor hem hoeden maken waar ik helemaal achter stond.

Zoals voor zijn show uit 1992. Hoeden waren in die tijd nog vrij conservatief van vorm; vaak gewoon een bolletje met een rand. Frank vroeg me om een ander model te bedenken. Daar is de paarse hoed met de taps toelopende vorm uit ontstaan. Ik had geen geschikte houten basisvorm om zo’n model te vormen en er was weinig tijd. Als oplossing heb ik toen een gewoon eetbord bovenop een van mijn basisvormen gezet en daar het vilt waarvan de hoed is gemaakt over-

Frank Govers, 1992. Hoedontwerp Marianne Jongkind

FOTO MIRJAM NUVER

heen gehaald. Door middel van hitte en stoom trok ik het vilt in de juiste vorm.

Maar omdat de hoed taps toeloopt, kon het bord er daarna niet meer in zijn geheel uitgehaald worden. Ik heb toen vanaf de binnenkant van de hoed met een hamer een tik op het bord gegeven, waarna het er in gruzelementen uit viel.’

7888648_KenC_Verborgensymboliek.indd 2

Vorm in vorm In 2004 kreeg Jongkind een uitnodiging om met een eigen ontwerp deel te nemen aan een expositie. Hiervoor ontwierp ze een twee-in-een hoed. ‘Het thema van de expositie luidde ‘In vorm’.

Dat heb ik heel letterlijk genomen door een vorm in een vorm te maken. Het is een oranje vilthoed met daaroverheen een naadloze hoed van wirwar-materiaal.

De oranje hoed kon ik gewoon op een houten blok vormen. Het zwarte gedeelte heb ik eerst van karton gemaakt met plastic eroverheen. Daar kwam

het wirwar-weefsel overheen. Toen de hoed helemaal af was, heb ik het karton stukje voor stukje uit de binnenkant gescheurd.’

De hoed wordt weleens gebruikt in shows en exposities, maar is volgens Jongkind te groot om zomaar op te zetten. ‘Als je in een zaal bent waar mensen achter je zitten, kun je geen te grote hoed op hebben. En tijdens een diner of gala is het makkelijker om iets kleins te dragen. Maar los van de etiquette vind ik niet dat er regels en grenzen zijn aan het dragen van een hoed. Je hoeft er ook geen statement mee te maken. Een hoed dragen brengt vanzelf al met zich mee dat je durf uitstraalt.’

Hoed Couture is t/m 4 januari 2015 te zien in Museum Het Valkhof in Nijmegen. www.museumhetvalkhof.nl Kunst & Cultuur

•

19

24-10-14 11:48

Wereldmuseum Rotterdam

cultuur arrangement

Gouden sieraden en klanken

Goud der goden Concert, high tea, drankje en extra expositie

In het Wereldmuseum Rotterdam is momenteel alles goud wat blinkt.

Geniet van twee gouden tentoonstellingen en van een concert met gouden klanken.

Datum Zondag 14 december 2014

Locatie Wereldmuseum Rotterdam, Willemskade 25 in Rotterdam

Programma

JOS LOOISE

Vanaf 10.30 uur: op eigen gelegenheid bekijken Goud der goden.

14.30 uur: ontvangst met High Tea 15.00 uur: klassiek concert in de Balzaal met Floortje Braam (viool), Wibi Soerjadi (piano) en Adolfo Gutierrez Arenas (cello). Floortje Braam studeerde onlangs met een 10 af aan het Codarts in Rotterdam en won al diverse prijzen.

15.45 uur: pauze met drankje en bezichtiging expositie Jos Looise 16.15 uur: vervolg concert in Balzaal 16.45-17.30 uur: napraten met een glas wijn en een warme amuse

Prijs € 50,- p.p., inclusief museumentree

Jos Looise – Gouden gezicht, 2014

M

Reserveren en informatie

20

FOTO: ROB VAN DER VEEN

Boek uw tickets via avrotros.nl/ goudenklanken (reserveringskosten € 1,50 per boeking).

Of bel 0900-87 67 000 (ma t/m vrij tijdens kantooruren, € 0,35 per gesprek plus € 3,- reserveringskosten per boeking).

Neem uw uitgeprinte tickets en een geldig identiteitsbewijs mee.

eer dan duizend jaar bleef de mysterieuze wereld van het Javaanse koninkrijk voor buitenstaanders verborgen. De tentoonstelling Goud der goden in Wereldmuseum Rotterdam brengt daar verandering in: u ziet een omvangrijke collectie van heilige gouden sieraden uit de 7e tot en met de 11e eeuw, allemaal afkomstig uit een privécollectie en nog nooit eerder te zien. De sieraden, oorspronkelijk ontworpen voor de goden, werden op speciale dagen gedragen door koningen en koniginnen. Zo brachten de vorsten een eerbetoon aan Vishnu, Shiva en Marvati. De sieraden werden vervaardigd door de meest vooraanstaande goudsmeden. Ze werden gedecoreerd met afbeeldingen van sagen en legenden, die getuigen van de actieve rol van de goden in de samenleving.

Gouden gezichten Rondom deze gouden expositie kunt u genieten van een sfeervol arrangement, met onder meer het concert Gouden Klanken (zie arrangement) – met violiste Floortje Braam in de hoofdrol. En u ziet de exclusieve expositie Gouden gezichten van de Rotterdamse kunstenaar Jos Looise. Hij schilderde hiervoor circa dertig gezichten met ‘goud’ als rode draad. Ze zijn in de pauze van het concert te zien in de Salon.

Goud der Goden uit het oude Java is te zien t/m 6 april 2015. www.wereldmuseum.nl

• Kunst & Cultuur

7889884_KenC_Wereldmuseum.indd 1

24-10-14 12:53

ICONS: drie premières bij het Scapino Ballet

Andy Warhol in dans Voor de dansvoorstelling ICONS van het Scapino Ballet Rotterdam hebben de makers zich laten inspireren door iconen uit de beeldende kunst, muziek en underground. U ziet maar liefst drie premières.

cultuur arrangement ICONS Met inleiding Datum Woensdag 3 december 2014

Locatie Rotterdamse Schouwburg, Schouwburgplein 25 in Rotterdam

Programma 19.15-19.45 uur: inleiding op de voorstelling 20.15 uur: start voorstelling

Prijs € 37,- p.p. voor eersterangs tickets en € 33,- p.p. voor tweederangs tickets

Reserveren en informatie

FOTO: NIENKE ELENBAAS

Boek uw tickets via avrotros.nl/ icons (reserveringskosten € 1,50 per boeking). Of bel 0900-87 67 000 (ma t/m vrij tijdens kantooruren € 0,35 per gesprek en € 3,- reserveringskosten per boeking). Neem uw uitgeprinte tickets en een geldig identiteitsbewijs mee. ★

I

CONS is een grootschalige voorstelling waarin dans, theater en entertainment samenvloeien. Als eerste ziet u het nieuwe werk van huischoreograaf Felix Landerer: 15 minutes or less. Het werk is gebaseerd op een gevleugelde uitspraak van popart-kunstenaar Andy Warhol: ‘In the future everyone will be famous for 15 minutes.’ Met zijn organische bewegingstaal wil Landerer laten zien dat de toekomst nú is.

The Velvet Underground Gastchoreograaf Itamar Serussi Sahar komt daarna met WOLF, een bombastisch stuk waarin de dansers, opgezweept door de muziek, met brutale vanzelfsprekendheid bezit nemen van het toneel. Artistiek directeur Ed Wubbe

★ ★ ★

★★

zelf zorgt voor de ‘grande finale’, met een remake van zijn choreografie Nico.

De Duitse Nico (geboren als Christa Päffgen) verruilde in de jaren zestig haar luxe modellenleventje voor een ruig en turbulent bestaan als zangeres van cultrockgroep The Velvet Underground.

Heel toepasselijk dus dat de muziek voor de voorstelling is gecomponeerd door John Cale, samen met Lou Reed oprichter van deze legendarische band uit de New Yorkse kunstenaarsgroep rondom Andy Warhol.

ICONS is te zien tot 19 december in theaters door het hele land. www.scapinoballet.nl

Icons DRIE PREMIÈRES VAN ED WUBBE, FELIX LANDERER EN ITAMAR SERUSSI SAHAR

ICONS Flyer A5.indd 1

25-08-14 14:27

Kunst & Cultuur

7888639_KenC_voorbeeld.indd 1

•

21

24-10-14 11:51

De vrouw achter het Geisha-masker

Mysterieuze gezelschapsdame Een geisha, is dat niet een vrouw van lichte zeden? Veel mensen in het Westen denken van wel, maar in werkelijkheid is een geisha juist een voorname dame die verkeert in hoge kringen. Het beroep werd zelfs lange tijd uitsluitend door mannen uitgeoefend. Een tentoonstelling in Rijksmuseum Volkenkunde in Leiden ontrafelt feiten en verzinsels over deze mysterieuze verschijning.

Tekst: Vivian de Gier

I

edereen die een geisha ziet, herkent haar: de vrouw met het witte gezicht, de hartvormige knalrode mond, zwart aangezette wenkbrauwen en ogen, met rode accenten bij de ooghoeken.

De haren zijn kunstig opgestoken in een wrong, versierd met haarpennen of bloemen. Ze gaat gekleed in een kleurrijke kimono met een flinke strik (een obi) op de rug en hoge houten slippers, geta, aan de voeten.

‘Zeg je Japan, dan denken de meeste mensen aan de berg Fuji, aan kersenbloesem, samoerai en geisha.’ Matthi Forrer, conservator Japan en Korea van Rijksmuseum Volkenkunde, moet er wel om lachen. Je kunt het zo gek niet bedenken, of de geisha staat er wel op afgebeeld: souvenirs, koekjes, lunchdoosjes. Deze iconische vrouw prikkelt de fantasie, vanwege haar opvallende verschijning, én omdat de wereld waarin zij zich begeeft voor de gewone burger ontoegankelijk is. De tentoonstelling

Japan 1900: geisha’s tijdens theeceremonie.

22

Geisha in Leiden geeft een kijkje achter de schermen, en laat zien hoe het leven van geisha’s eruitziet en hoe dat in de loop der eeuwen veranderd is. ‘Vandaag de dag associëren we geisha’s alleen nog maar met vrouwen,’ legt Matthi Forrer enthousiast uit, ‘maar wist je dat het vroeger allemaal mannen waren? Zij kwamen een groot diner of een feest opvrolijken met muziek en dans. Tot midden 18e eeuw hadden alleen mannen betaald werk. Vanaf 1750 zien we de eerste boekillustraties en prenten opduiken van vrouwelijke geisha’s. Nu zijn er volgens mij bijna geen mannen meer die dit beroep uitoefenen.’

Theeceremonie Gei-sha (wat overigens wordt uitgesproken als geesja, met een ‘g’ zoals in het Engelse woord ‘good’) betekent letterlijk: een persoon die kunsten beheerst.

Geisha’s of geiko’s, zoals ze in Kyoto worden genoemd, worden opgeleid tot

gastvrouw en leren onder meer converseren, dansen en musiceren. Ze bespelen bijvoorbeeld traditionele instrumenten, zoals de shamisen (een driesnarige banjo), of de kokyū (een viersnarige viool). Ze leren theeceremonies uit te voeren en vooral hoe ze ervoor kunnen zorgen dat een avond vlekkeloos verloopt; daarvoor moeten ze beschikken over een grote dosis mensenkennis, tact en kwinkslagen. Na een basisjaar worden ze in de praktijk verder klaargestoomd als maiko: een leerling-geisha, te herkennen aan een haarversiersel naast het gezicht.

Geisha’s werken voornamelijk in theehuizen, waar bezoekers een avond kunnen dineren terwijl ze genieten van optredens. Hun clientèle bestaat uit de maatschappelijke elite; de top van het zakenleven en de politiek. Het zijn beslist niet alleen maar mannen die zulke gelegenheden bezoeken; vaak nemen ze hun echtgenotes mee. En

Geisha speelt shamisen

• Kunst & Cultuur

7888654_KenC_Geisha.indd 1

24-10-14 11:53

Geisha uit het Gion-disrict, rolschildering

ook vrouwen gaan ernaartoe met hun vriendinnen of zakelijke relaties, weet Forrer. ‘Stel, je bent al een tijd in onderhandeling met iemand en die moet over de streep getrokken worden om de deal te sluiten. Dan kun je bijvoorbeeld lekker uitpakken en organiseer je een avond met geiko’s en optredens van maiko’s.

Zo laat je zien dat je toegang hebt tot die wereld en dat je kennis hebt van de cultuur van vroeger; het geeft culturele status. Bovendien heb je de zekerheid dat de avond een succes wordt, want daar zorgt de geiko voor. Als iemand bijvoorbeeld iets verkeerds zegt, lost zij het op door op het goede moment een grapje te maken of mensen een drankje in te schenken.’

Onberispelijk gedrag Schoonheid is minder belangrijk dan wat een vrouw allemaal kán, maar zowel gedrag als uiterlijk van de geisha moet onberispelijk zijn. Zo is roken of telefoneren op straat uit den boze – het kan leiden tot ontslag. Het gezicht van de geisha wordt helemaal wit gepoederd, waardoor ze ook bij kaarslicht of op grote afstand goed te zien is. Aan de make-up, haardracht en kledij wordt veel aandacht en tijd besteed. Een groot deel van de tentoonstelling in Leiden is dan ook gewijd aan dit deel van haar leven: er zijn bijzondere kimono’s en obi’s te bewonderen, verschillende geta en heel veel haarversierselen. ‘Het is alsof je in alle kasten van een geishahuis mag kijken,’ vindt Forrer.

De tentoonstellingsruimtes worden ingericht alsof het 1820 is, met voorwerpen en meubels uit die tijd die nu voor het eerst te zien zijn. Ooit verzameld om Nederlanders een beeld te geven van de Japanse cultuur, lagen deze stukken vanaf 1883 in het depot van het museum; nu krijgen ze tot vreugde van de conservator eindelijk de kans om te schitteren.

In een van de zalen is zelfs een ingericht theehuis te zien. ‘We hebben fabelachtig mooie parasols waar die vrouwen Kunst & Cultuur

7888654_KenC_Geisha.indd 2

•

23

24-10-14 11:53

Courtisane inspecteert haar kapsel,

AFBEELDINGEN: © RIJKSMUSEUM VOLKENKUNDE LEIDEN

rolschildering

‘In Japan zelf is er uit die tijd vrijwel niets bewaard gebleven. De collectie die we hier tonen, is dus heel bijzonder’ Toilettafel met spiegelstandaard

24

destijds onder liepen. Er komt een grote toilettafel met een spiegelstandaard, die prachtig is gemaakt. Het lakwerk is ingelegd met parelmoer, gesneden in de vorm van kammetjes, borsteltjes, poederkwastjes, haarspelden en andere opmaakspullen. Je weet niet wat je ziet!

Daar hebben we dan een toiletdoos bij uit 1828, waarin al dat soort spullen bewaard werden. Net als een doosje met poeder om het gezicht te blanketten, gekocht in 1826, en kommetjes met de lippenstift er nog in.’

Ook muziekinstrumenten en schilderingen ontbreken niet, waaronder eentje van Gion Seitoku, een van de belangrijkste geishaportretschilders van zijn tijd. Weliswaar werden meubelstukken, voorwerpen en schilderingen toentertijd beschouwd als ambachtelijke producten en niet als kunstobject, nu zijn ze wel degelijk van grote culturele waarde. Forrer: ‘In Japan zelf is er uit die tijd namelijk vrijwel niets bewaard gebleven. De collectie die we hier tonen, is dus heel bijzonder.’

Unieke beelden Eveneens bijzonder is de samenwerking met een van de beste geishahuizen in Kyoto: Yoshifumi in de wijk Miyagawachō. De geishacultuur verschilt van stad tot stad, maar in Kyoto is die het sterkst vertegenwoordigd en daar ligt voor de tentoonstelling dan ook het zwaartepunt. Kyoto geldt namelijk als de ‘culturele hoofdstad’, een erfenis uit het verleden: tot 1870 was hier het keizerlijke paleis gevestigd. Hoewel de keizer vervolgens naar Tokyo verhuisde, en met hem ook een groot deel van de hofleveranciers, zorgde de reeds eeuwenlang aanwezige geishacultuur ervoor dat veel traditionele ambachten, zoals het weven van obi’s en kimono’s, in stand zijn gebleven. De geisha’s in het Kyoto van nu beschouwen zichzelf als hoeders van de traditionele cultuur.

Forrers medewerkers mochten in theehuis Yoshifumi filmopnamen maken. ‘We vroegen aan de eigenaresse, de okasan, of we een maiko en een geiko mochten filmen terwijl ze zich aankleedden, schminkten of bij de kapper zaten. Ja, dat mocht. En of we klanten mochten

• Kunst & Cultuur

7888654_KenC_Geisha.indd 3

24-10-14 11:54

Nationaal Museum van Wereldculturen Sinds april van dit jaar vormen het Rijksmuseum Volkenkunde in Leiden, het Tropenmuseum in Amsterdam en het Afrikamuseum in Berg en Dal samen het Nationaal Museum van Wereldculturen.

Vanwege een flinke korting op de overheidssubsidie hebben de musea besloten nauwer te gaan samenwerken op het gebied van collectiebeheer, educatie, campagnes en financieel beheer. Elk museum behoudt zijn eigen identiteit, maar de collecties, bij elkaar 400.000 objecten groot, kunnen makkelijker worden uitgewisseld voor exposities. Wat betreft publieksbereik behoort het gefuseerde museum tot de top-tien van Nederland.

cultuur arrangement GEISHA Inleiding Japanspecialist en lunch Datum Vrijdag 12 december 2014

Locatie Rijksmuseum Volkenkunde, Steenstraat 1 in Leiden

filmen. Dat moest kunnen. En of we een avond in het theehuis mochten opnemen. Ja, dat was ook goed. Wij dachten: eerst zien, dan geloven. Maar we hebben inderdaad alles kunnen filmen. Daarmee hebben we uniek beeldmateriaal.’

Westerse invloed Tegen de achtergrond van oude schilderingen, ansichtkaarten en foto’s krijgt de bezoeker zo een indruk van wat het beroep – of de roeping – van geisha inhoudt en hoe dat door de geschiedenis heen is veranderd. Want het mag dan een eervol beroep zijn, helemaal uit de lucht gegrepen is het idee dat het vrouwen van lichte zeden betreft nu ook weer niet. Er is wel degelijk een periode geweest waarin de geisha tot een bedenkelijk niveau was afgegleden, vertelt Forrer, namelijk toen Japan werd opengesteld voor het Westen eind negentiende eeuw. De grote Meiji-restauratie was achter de rug en de klassenmaatschappij was afgeschaft. Japanners waren ineens allemaal elkaars gelijke. Hierdoor moesten ook de voorheen hogere lagen van de bevolking, zoals krijgsheren, zelf in hun broodwinning voorzien, terwijl ze tot die tijd gewend waren in rijst uitbetaald te worden op grond van hun stand. ‘Deze ingrijpende omwenteling in de maatschappij, gekoppeld aan de openstelling voor het Westen, zorgde ervoor dat er allerlei Westerse invloeden een rol gingen spelen. Met name in de havensteden, waar veel westerlingen kwamen, gingen Japanners ineens in rokkostuum met bolhoed en paraplu over straat.

Westerse dansen, zoals de wals, deden hun intrede. De vleugel werd geïntroduceerd. En er werden allerlei revueachtige programma’s gemaakt. Geisha’s werden langzamerhand revuegirls.’

Ook na de Tweede Wereldoorlog, toen de Amerikaanse soldaten nog jarenlang in Japan bleven en zich kapot verveelden, waren veel geisha’s eigenlijk niet meer dan courtisanes. Geisha’s en courtisanes zijn overigens wel van elkaar te onderscheiden: courtisanes dragen de obi van voren in plaats van op de rug, en hebben meestal meer pennen in het haar.

Een beroepsvereniging heeft deze tendens echter krachtig de kop ingedrukt. Geisha werd een officieel erkend beroep, en de vrouwen die in de sector werkzaam zijn, staan geregistreerd. Zo is de beroepseer hersteld, zijn de deuren weer gesloten en is het mysterie teruggekeerd. Want zelfs Matthi Forrer hoeft niet te proberen een avond in Yoshifumi te boeken. ‘Ik heb het meerdere malen gevraagd, maar steeds was het antwoord nee. Maar waarom niet, vroeg ik, u kent mij toch? Maar het was en het bleef nee. Ik was niet geïntroduceerd op voorspraak van een van de vaste klanten.

Zo werkt het dus nog altijd.’

Wilt u dus een kijkje nemen in de wereld van de geisha, dan moet u naar Leiden.

Dichterbij kunt u niet komen.

Programma 11.00 uur: ontvangst met koffie, thee en een lekkernij in het Museumcafé 11.30 uur: inleiding tentoonstelling door een Japanspecialist en gelegenheid tot het stellen van vragen.

12.30: lunch in het Museumcafé, met verse broodjes en een drankje (koffie/thee/sap/melk). Daarna kunt u op eigen gelegenheid de tentoonstelling en het museum bezoeken.

Prijs € 19,50 p.p. of € 15,50 p.p. voor museumkaarthouders

Reserveren en informatie Boek uw tickets via avrotros.nl/ geisha (reserveringskosten € 1,50 per boeking). Of bel 090087 67 000 (ma t/m vrij tijdens kantooruren, € 0,35 per gesprek plus € 3,- reserveringskosten per boeking). Neem uw uitgeprinte tickets, een geldig identiteitsbewijs en indien van toepassing uw museumkaart mee. ★

★ ★ ★

★★

Geisha is te zien t/m 6 april 2015. www.volkenkunde.nl Kunst & Cultuur

7888654_KenC_Geisha.indd 4

•

25

24-10-14 11:54

ALLE CULTURELE ALLE CULTURELE ALLE CULTURELE INSPIRATIE

INSPIRATIE INSPIRATIE OP ÉÉN SITE OP ÉÉN SITE OP ÉÉN SITE

Janu

Janu J

den s van

den s van

en van d anus

en

Ed w in W ee rs

nden

Ed w in W ee rs

en

M ar tin Ed w in W Ke rs ee rs

E ij n d

M ar tin Ke rs

E ij

E ij n d

M ar tin Ke rs

Ivo Hoekstra

Ivo Hoekstra Ivo Hoekstra

DÉ CULTURELE AGENDA & DEDÉ MOOISTE ARRANGEMENTEN CULTURELE AGENDA & CULTURELE AGENDA & DEDÉ MOOISTE ARRANGEMENTEN Abonneer uARRANGEMENTEN nu vrijblijvend op de Artifex nieuwsbrief DE MOOISTE en mis niet langer de beste culturele tips, de mooiste arrangementen en het laatste culturele Abonneer u nu vrijblijvend op de Artifex nieuws. nieuwsbrief en mis niet langer de beste culturele tips, de mooiste Abonneer u nu vrijblijvend op de Artifex nieuwsbrief Nieuwe abonnees inhet november maken kans op arrangementen en laatste culturele nieuws. en niet Colors langer vaartocht! de beste culturele tips, de mooiste eenmis Water DÉ CULTURELE VAN NEDERLAND arrangementen en AGENDA het laatste culturele nieuws.

Onderdeel van AMSTERDAM LIGHT Nieuwe abonnees in november makenFESTIVAL kans op & DE MOOISTE ARRANGEMENTEN Kijk voorabonnees meer informatie op: maken kans op een Water Colors vaartocht!

Nieuwe in november WWW.ARTIFEX.NU DÉ CULTURELE AGENDA VAN NEDERLAND Onderdeel van AMSTERDAM LIGHT FESTIVAL een&Water Colors vaartocht!

DE MOOISTE ARRANGEMENTEN DÉ CULTURELE AGENDA VAN NEDERLAND Kijk voor meer informatie op: Onderdeel van AMSTERDAM LIGHT FESTIVAL

WWW.ARTIFEX.NU www.artifex.nu/inschrijven WWW.ARTIFEX.NU www.artifex.nu/inschrijven www.artifex.nu/inschrijven & DE MOOISTE ARRANGEMENTEN

Kijk voor meer informatie op:

7888718_KenC_advkunst09.indd 1

24-10-14 12:24

Angst, lust en liefde in het Frans Hals Museum

Geschilderde emoties

Vrijwel niets in de schilderkunst van de 16e en 17e eeuw was belang­ rijker dan het in beeld brengen van menselijke emoties. Het Frans Hals Museum in Haarlem laat zien hoe goed kunstenaars daarin slaagden.

cultuur arrangement Emoties Met inleiding, lunch en concert Datum Maandag 12 januari 2015

Locatie Frans Hals Museum, Groot Heiligland 62 in Haarlem

Programma

PARTICULIERE COLLECTIE

10.30 uur: ontvangst met koffie/ thee 11.00 groep 1: inleiding door kunsthistoricus Michiel Kersten en samensteller van de tentoonstelling Gary Schwartz 11.00 uur groep 2: concert in de Renaissancezaal door ensemble ­Barocco Locco, met muziek uit de 17e eeuw op authentieke instrumenten.

11.45 uur: groepen wisselen 12.30 uur: lunch in het Museumcafé 13.30-15.30 uur: bezoek tentoonstel­ ling en museum op eigen gelegen­ heid

Prijs € 29,50 p.p. of € 19,95 p.p. voor museumkaarthouders Rembrandt – Hoofdoperatie

A

ngst, verdriet, woede, lust en liefde... in de Gouden Eeuw was de schoonheid van een schilderij niet half zo belangrijk als de hartstochten die erin te zien waren. Dat was ‘de ziel’ van het werk, vond de beroemde schildersleraar Karel van Mander.

Rembrandt als acteur De tentoonstelling Emoties – Geschil­ derde gevoelens in de Gouden Eeuw in het Frans Hals Museum toont circa zestig van die gevoelsrijke werken uit de 16e en 17e eeuw. Ze laten zien hoe verschillend er die tijd werd gedacht over hoe je emoties het beste kon schilderen. Zo laat Rembrandt in een

Reserveren en informatie aantal vroege zelfportret-etsen extreme emoties zien, waarbij hij als een soort acteur voor de spiegel uitbeeldde wat hij op het doek wilde brengen. Anderen haalden hun kennis uit boeken en prenten, waar in detail werd uitgelegd hoe een innerlijk gevoel was af te lezen aan een uiterlijke beweging of pose.

Naast werk van Rembrandt en Frans Hals ziet u onder andere ook Jan Steen, Frans van Mieris en Pieter Lastman. Laat u zich meeslepen?

Boek uw tickets via avrotros.nl/ franshals (reserveringskosten € 1,50 per boeking). Of bel 090087 67 000 (ma t/m vrij tijdens kantooruren, € 0,35 per gesprek plus € 3,- reserveringskosten per boeking). Neem uw uitgeprinte tickets, een geldig identiteitsbewijs en indien van toepassing uw museumkaart mee.

Emoties – Geschilderde gevoelens in de Gouden Eeuw is te zien t/m februari 2015. www.franshalsmuseum.nl Kunst & Cultuur

7897617_KenC_FransHals.indd 1

•

27

24-10-14 11:54

Terug in de tijd in Westfries Museum

Wandelen door historisch Hoorn Wandelen door het Hoorn van de Gouden Eeuw: dat kan straks in het Westfries Museum. Zet uw virtual reality-bril op en bezoek vanuit een comfortabele stoel de kaasmarkt en de drukke haven.

D

e Westfriese stad Hoorn kende haar grootste bloei in de 16e en 17e eeuw, toen ze was vertegenwoordigd in de Vereenigde Oost-Indische Compagnie. De Hoornse schippers Jacob le Maire en Willem Cornelisz Schouten voeren met de schepen Hoorn en Eendracht als eersten rond de zuidelijkste punt van Zuid-Amerika en noemden deze Kaap Hoorn.

Nieuwste techniek In het Westfries Museum keert u terug naar deze spannende tijd tijdens een virtuele wandeling door het Hoorn van 1650, gevolgd door een echte stadswandeling door het Hoorn van nu. Voor deze nieuwe museumervaring zijn grote

delen van het Hoorn uit de Gouden Eeuw nagebouwd met hulp van historische documenten. U heeft daadwerkelijk het gevoel er rond te lopen, dankzij een nieuw soort bril (oculus rift) die de bewegingen van uw hoofd volgt. De route bepaalt u zelf. Slenter vanuit uw comfortabele stoel langs de kades van de drukke haven. Of bezoek de kaasmarkt op stadsplein de Roode Steen. Ook kunt u bij sommige gebouwen binnenkijken.

Zo is de oorspronkelijke Grote Kerk, in 1878 na een blikseminslag afgebrand, alsnog te bezichtigen.

De Gouden Eeuw VR: stap in 1650 is te zien vanaf 14 december 2014. www.wfm.nl.

De Veermanskade in de Gouden Eeuw

Scheepsbouw in de haven

28

• Kunst & Cultuur

7888638_KenC_Hoorn.indd 1

24-10-14 11:58

cultuur arrangement De Gouden Eeuw VR Met koffie/thee en stadswandeling Locatie Westfries Museum, Roode Steen 1 in Hoorn

Data, tijden en programma Zaterdag 10 januari 2015 om 11.00 en 14.30 uur: start stadswandeling bij ingang museum. Daarna koffie/ thee met wat lekkers en museumbezoek met virtuele stadswandeling.

Deelnemers aan de stadswandeling van 14.30 uur kunnen het museum daarvoor al bezoeken.

Maandag 12 januari 2015 om 10.00 en 13.00 uur: start stadswandeling bij ingang Museum. Daarna koffie/ thee met wat lekkers en museumbezoek met virtuele stadswandeling.

Prijs € 18,00 p.p. of € 10,00 p.p. voor museumkaarthouders

Reserveren Via avrotros.nl/westfriesmuseum (reserveringskosten € 1,50 per boeking). Of bel 0900-87 67 000 (ma t/m vrij tijdens kantooruren, € 0,35 per gesprek en € 3,- reserveringskosten per boeking). Neem uw uitgeprinte tickets, een geldig identiteitsbewijs en indien van toepassing uw museumkaart mee.

Landschap met vesting in de Gouden Eeuw

Kunst & Cultuur

7888638_KenC_Hoorn.indd 2

•

29

24-10-14 11:58

PROBEER NU

GRATIS OP VOLKSKRANT.NL

Met de vernieuwde Volkskrant staat de volledige redactie ook online altijd voor u klaar. Alles wat de krant te bieden heeft, vindt u nu op onze website. En er is meer.

Stel de krant zelf samen en deel artikelen met uw vrienden. Geniet van prachtige fotograďŹ e en ontdek de meest complete uit-agenda.

volkskrant.nl

003_2144376VK1_Kunst-en-cultuur-210x297-3mm-Altijd bij de Hand-ontbijt.indd 1 7897616_KenC_Advertentie CS6.indd 1

30-09-14 12:44 24-10-14 12:25

Carthago in Leiden

cultuur arrangement

Historische havenstad

Carthago Met koffie/thee en lezing Datum

Carthago was een van de spraakmakendste havensteden uit de oudheid. Met ruim driehonderd voorwerpen brengt het Museum van Oudheden in Leiden het handelsimperium van de Feniciërs en Romeinen tot leven.

Donderdag 4 december 2014

Locatie Rijksmuseum van Oudheden, Rapenburg 28, Leiden

Programma

Beeld van de Carthaagse oppergod Baal Hammon, 1ste eeuw na Chr.

C

arthago, aan de kust van het huidige Tunesië, werd door de Feniciërs gesticht rond de 9e eeuw v. Chr., en groeide uit tot een machtsimperium met een uitgebreid handelsnetwerk in het Middellandse Zeegebied en Afrika.

Na verovering door de Romeinen, zo’n tweeduizend jaar geleden, werd het de derde stad van het Romeinse rijk, na Rome en Alexandrië.

Aeneas en Hannibal Voor de tentoonstelling Carthago in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden zijn topstukken uit onder andere het Louvre, het British Museum en Tunesische musea naar Nederland gekomen. Zo’n driehonderd voorwerpen, zoals kleurrijke

Eros met een citer, 2de eeuw v.Chr.

mozaïeken, bustes, grafmonumenten, glaswerk en juwelen, getuigen van de archeologische rijkdom van de stad. De geschiedenis komt ook tot leven via verhalen over historische en mythische personages, zoals de Trojaanse held Aeneas, krijgsheer Hannibal en keizer Augustus. De expositie wordt gepresenteerd tegen het decor van de antieke haven en de stadsruïnes.

Carthago’s echte ruïnes, begin 19e eeuw ontdekt, staan sinds 1979 op de Unesco Wereld Erfgoedlijst.

Prijs € 14,- p.p. of € 6,50 p.p. voor museumkaarthouders

Reserveren en informatie Boek uw tickets via avrotros.nl/ carthago (reserveringskosten € 1,50 per boeking). Of bel 090087 67 000 (ma t/m vrij tijdens kantooruren, € 0,35 per gesprek plus € 3,- reserveringskosten per boeking). Neem uw uitgeprinte tickets, een geldig identiteitsbewijs en indien van toepassing uw museumkaart mee.

Vaas in vorm van een sfinx

FOTO RIJKSMUSEUM VAN OUDHEDEN

COLLECTIE MUSÉE NATIONAL DU BARDO, TUNESIË

COLLECTIE MUSÉE NATIONAL DU BARDO, TUNESIË

18.30 uur: ontvangst met koffie/ thee en luxe koek 19.00 uur: lezing De ontdekking van Carthago door conservator Ruurd Halbertsma 20.00-21.00 uur: bezoek tentoonstelling en museum op eigen gelegenheid

Carthago is te zien van 27 november t/m 10 mei 2015. www.rmo.nl Kunst & Cultuur

7888647_KenC_Carthago.indd 1

•

31

24-10-14 11:59

x x ‘Het geheim van Dresden’ in Groninger Museum

Vorstelijke keuzes De 18e eeuwse keurvorsten van het Duitse Saksen wilden hun status verhogen door het verzamelen van kunst. Gelukkig hadden ze behalve ambitie ook smaak. Hun aankopen vormen de basis van de vermaarde collectie van de Gemäldegalerie Alte Meister in Dresden. Een deel daarvan komt binnenkort naar het Groninger Museum. Met smaakmakers als Rembrandt, Canaletto, Titiaan en Velasquéz.

Tekst: Emely Nobis

D

e wintertentoonstelling van het Groninger Museum komt dit jaar uit Dresden. Omdat de Gemäldegalerie Alte Meister aldaar grondig wordt verbouwd, kan een deel van de rijke collectie voorlopig niet worden geëxposeerd. Daarom zijn 99 werken op reis gestuurd: eerst naar München, daarna (vanaf 13 december) naar Groningen en tenslotte naar Wenen. De reizende expositie omvat schilderijen uit de 16e, 17e en 18e eeuw. Een periode uit de kunstgeschiedenis die je niet meteen met het ‘moderne’ Groninger Museum verbindt. ‘Maar ik zie geen reden waarom Rembrandt, Titiaan en Velasquéz hier niet ook een keer mogen zijn,’ vindt directeur Andreas Blühm. ‘Als dat mensen verrast, vind ik dat alleen maar leuk.’

Toeristische marketing Het geheim van Dresden. Van Rembrandt tot Canaletto toont magnifieke stillevens, landschappen en portretten die in Nederland relatief onbekend zijn – simpelweg omdat nog weinig Nederlanders de voormalige OostDuitse stad en haar prachtige musea hebben bezocht. Maar de expositie vertelt ook een interessant historisch verhaal. Dresden is vanaf 1485 de hoofdstad van Saksen, een van de

driehonderd staten die dan deel uitmaken van het Duitse rijk. Al die staten en (mini-)staatjes zijn in competitie met elkaar om de macht. Blühm: ‘Het probleem van de keurvorsten van Saksen is dat ze niet zo gek veel voorstellen. Ze hebben wel veel geld, dankzij de zilvermijnen, maar niet veel macht. Totdat het keurvorst August II van Saksen in 1697 lukt om, met hulp van veel geld, koning van Polen te worden. Om zijn nieuwe status te onderstrepen en zijn macht te versterken, begint hij in kunst en cultuur te investeren. Hij start grote bouwprojecten, verzamelt boeken, schilderijen, porselein, wapens, munten…’

In 1733 komt zijn zoon August III aan de macht. Meer nog dan zijn vader richt hij zich op het verwerven van schilderijen, waarbij hij in 1746 een grote slag slaat. Uit het bezit van de hertog van Modena koopt hij in één klap honderd meesterwerken. Ook zet hij de bouwplannen van zijn vader voort, zodat Dresden op enig moment het ‘Florence aan de Elbe’ wordt genoemd. En hij haalt Italiaanse kunstenaars naar het hof om voor hem te werken. Zoals Bernardo Bellotto, die kolossale stadsgezichten van Dresden schildert. ‘Het is een tijd van enorme welvaart en extreme

‘De vorsten van Saksen werken er echt hard aan om Dresden een reputatie te bezorgen als stad van de kunst’ 32

• Kunst & Cultuur

7888644_KenC_Dresden.indd 1

decadentie’, schetst Blühm. ‘August III is in drie dingen geïnteresseerd: collectievorming, het neerzetten van gebouwen en feestvieren. Die feesten moeten legendarisch zijn geweest. Elke verjaardag, naamdag, carnaval of wat dan ook wordt gevierd, vaak dagenlang, met vuurwerk, opera’s, shows op het water. Het kost onvoorstelbaar veel geld en er worden legers mensen ingehuurd.

Enorm barok allemaal. Er wordt echt hard aan gewerkt om Dresden een reputatie te bezorgen als stad van de kunst. Je kunt het zien als een vroege vorm van toeristische marketing.’

Filosoferen over kunst Maar de Saksische vorsten doen ook iets wat dan nog niet gebruikelijk is: ze stellen hun kunstverzameling op beperkte schaal open voor belangstellenden van buiten, aanvankelijk vooral geleerden, studenten, diplomaten en kooplieden.

Later ook burgers. Zo ontstaat in feite een van de eerste Europese musea ten noorden van de Alpen. Blühm: ‘De collectie is in die tijd een echte attractie. De meeste mensen kennen kunst dan vooral van kopergravures en kopieën. Nu krijgen ze de kans om een vrij recente collectie van werken op enorm hoog niveau te zien. Vanuit het verlichtingsideaal gelooft men dat de mens zich via kunst kan ontwikkelen en de maatschappij kan verbeteren.

Men begint erover na te denken en erover te schrijven. Wat is smaak?

Wat is mooi? Wat is goed? Goethe

Augustino Caracci – Portret van een knaap, olieverf op doek

24-10-14 12:30

7888644_KenC_Dresden.indd 2

24-10-14 12:30

Titiaan (Tiziano Vecellio) – Portret van een dame in het wit, olieverf op doek

34

• Kunst & Cultuur

7888644_KenC_Dresden.indd 3

24-10-14 12:30

schrijft hele verhalen over sommige schilderijen. Wat betekent het als je in een landschap schaapsherders tussen Romeinse ruïnes ziet lopen? Waarom ging het Romeinse Rijk ten onder? Hoe is het om als schaapherder te leven? En waarom contrasteert dit zo met ons eigen decadente leven? Dit reflecteren op kunst kun je zien als het ontstaan van de kunstgeschiedenis.’

Natuur als ideaal Om de tijd van de keurvorsten te doen herleven, wordt de barokke architectuur uit die tijd op de wanden van het Groninger Museum geprojecteerd, naar een ontwerp van Maarten Spruyt. De bezoeker loopt als het ware Dresden en zijn paleizen binnen. Het beroemdste werk uit de collectie van de Gemäldegalerie – Rafaëls Sixtijnse Madonna – is helaas ‘thuis’ gebleven.

Wel ziet u werken van meesters als Ruysdael, Rembrandt, Titiaan, Velasquéz en Van Dyck. Net als stadsgezichten die Bellotto van het bloeiende Dresden maakte. Drie genres worden er speciaal uitgelicht: landschappen, stillevens en portretten. Ieder genre heeft zijn eigen aantrekkingskracht, vindt Blühm. ‘De stillevens vertellen altijd wel een verhaal van vergankelijkheid, maar ik vind ze

Origineel en kopie Hoe wisten de vorsten uit Saksen eigenlijk wat goede kunst was en waar je die kon kopen? Hoogstwaarschijnlijk hadden ze zelf een uitstekende smaak. Zo maakte August II als jongeman een grand tour door Frankrijk, Italië en Spanje waarbij hij veel kunst zag en zijn smaak aanscherpte.

Maar de vorsten hadden (net als voetbalclubs nu) ook hun scouts. Die bezochten de Parijse salon: de kunsttentoonstelling die vanaf 1673 jaarlijks plaatsvond. En ze volgden verslagen van veilingen in kranten. Met name Amsterdam en Den Haag waren toen belangrijke handelsplaatsen voor kunst. De agenten reisden verder door heel Europa en kochten bijvoorbeeld werken uit Italiaanse kerken of van vorsten die schulden hadden. Uit de literatuur wisten ze bovendien wie de grote namen waren. Blühm: ‘Rafaël was de canon; die moest je hebben. Maar als het niet lukte om zijn werk te kopen, was men soms ook tevreden met een goede kopie door een andere bekende schilder. Natuurlijk had het origineel een andere waarde dan een kopie, maar die kopie was wel degelijk waardevol. Nu is een kopie niets waard en het origineel alles; toen lag dat veel dichter bij elkaar. Er werd nog niet zo veel waarde gehecht aan authenticiteit als nu.’

vooral mooi en heel knap geschilderd.

Er zit zo veel detail in, zo veel techniek.

Hoe deden ze dat toch? En de natuurlandschappen verbeelden net als nu een ideale wereld. Wij denken dat wij stedelingen uit de 20ste eeuw de natuur missen. Maar wie toen in een ommuurde stad leefde, zag waarschijnlijk minder bomen dan wij.’

De portretten zijn volgens Blühm

interessant omdat ze eenvoudige mensen laten zien. ‘Geschilderd worden is niet langer een privilege van de adel. Dat is voor die tijd extreem modern. In feite zie je hier het begin van de wetenschappelijke interesse in de mens als individu, los van de stand waartoe iemand behoort. Men wil via die portretten verschillende menselijke emoties laten zien.’

Bernardo Bellotto – Dresden vanaf de rechteroever van de Elbe, tegenover de Augustusbrug, 1747, olieverf op doek

Kunst & Cultuur

7888644_KenC_Dresden.indd 4

•

35

24-10-14 12:30

38% boek nu met

korting

js i r p e p r e h c s n e e r o o v s l Luxe hote 3 dagen Genieten in Rotterdam

3 dagen in hartje van Groningen

**** Delta Hotel Vlaardingen is een uniek hotel aan de Nieuwe Maas in de Rotterdamse haven. Door de voorbijvarende schepen wisselt het decor continu. Het gehele hotel heeft een nautisch thema. Bij Brasserie Nautique kunt u heerlijke internationale gerechten nuttigen.

*** Martini Hotel is gelegen in het centrum van Groningen.

Martini Hotel/WEEVA, oftewel: Het “Woon- en Eethuis voor Allen”, opgericht in 1871, is al jarenlang een beroemd hotel en restaurant in de stad Groningen.

3-daags arrangement: ‘Aan de Maas’

3-daags arrangement: ‘Ontdek Groningen’

• welkomstdrankje en welkomstpakket • 2x overnachten • 2x ontbijtbuffet • gratis parkeren • gratis WiFi aankomst op: do, vr, za, zo € 49,50 aankomst van 1 december t/m 18 januari op alle dagen € 49,50

-38% 79,50

49,50

p.p.p.a.

• 2x overnachten • 2x ontbijtbuffet • late check-out tot 17.00 uur op zondag* • entree Holland Casino • stadsplattegrond

-30% 99,50

69,50

p.p.p.a.

aankomst op alle dagen € 69,50 | * o.b.v. beschikbaarheid

Exclusiefgenieten.nl/kc4-vlaardingen

Exclusiefgenieten.nl/kc4-groningen

3 dagen de charme van Maastricht beleven

3 dagen Culinair Leiden

**** Hotel Restaurant de Pauwenhof staat in het historische hart van Maastricht, op 150 meter van het beroemde Vrijthof. Het kleinschalige hotel heeft een moderne ziel en luxe hotelkamers. De gerechten in het restaurant zijn geïnspireerd op dagverse streekproducten.

3-daags arrangement: ‘Maastricht’ • welkomstdrankje • 2x overnachten • 2x ontbijt • gratis gebruik minibar en Nespresso koffiemachine • gratis fles wijn* aankomst op: zo, ma, di, wo, do € 79 | vr, za € 99 * bij afname van een 3-gangendiner in restaurant ‘Danyel’

-24% 104,50

79,00

Exclusiefgenieten.nl/kc4-pauwenhof

p.p.p.a.

**** Golden Tulip Leiden Centre bevindt zich pal tegenover het station in de prachtige oude universiteitsstad Leiden. Laat u culinair verrassen in Restaurant Rubens met dagverse, seizoensgebonden ingrediënten.

Dit restaurant is onlangs totaal gerenoveerd. Kom proeven!

3-daags arrangement: ‘Culinair’ • 2x overnachten • 2x ontbijtbuffet • 1x 3-gangendiner aankomst op: vr, za en tijdens schoolvakanties € 85 aankomst in december en januari op alle dagen € 85

-34% 129,00

85,00

p.p.p.a.

Exclusiefgenieten.nl/kc4-leiden

Exclusiefgenieten.nl/kc4 085 760 9 760 Deze aanbiedingen zijn geldig t/m februari 2015, o.b.v. beschikbaarheid en o.b.v. 2 pers. op een 2-persoonskamer, excl. administratiekosten en door het hotel te heffen stads- en toeristenbelasting. Prijs-, druk- en zetfouten voorbehouden. Kijk online voor alle voorwaarden.

wk_45_Kunst_en_Cultuur_ed.4.indd 1 7888717_KenC_advkunst03.indd

17-10-2014 15:03:56 24-10-14 14:25

AFBEELINGEN: © GEMÄLDEGALERIE ALTE MEISTER, STAATLICHE KUNSTSAMMLUNGEN DRESDEN FOTO’S: ELKE ESTEL/HANS-PETER KLUT

cultuur arrangement

Rembrandt van Rijn – De roof van Ganymedes, 1635, olieverf op doek

Terug uit Rusland De bloeiperiode van Saksen en Dresden eindigt in 1756 met de inval van Pruisen. Maar de collectie blijft wel in handen van de Saksische vorsten en wordt in 1855 ondergebracht in een speciaal ervoor gebouwde galerie: de zogeheten ‘Semperbau’, naar een ontwerp van Gottfried Semper. In deze ‘Gemäldegalerie’ blijft de collectie ook als ze na de revolutie van 1918 overgaat in staatsbezit. Maar in 1945, aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, nemen de Russische bezetters alles mee naar Kiev, Moskou en Sint-Petersburg.

Blühm: ‘Ze zijn absoluut van plan om het te houden, maar dan beginnen de Amerikanen in de jaren vijftig met het teruggeven van kunst aan West-Duitse

musea. Rusland wil niet achterblijven, en omdat het land steeds meer invloed krijgt in Oost-Duitsland denkt men: Dan kunnen we die beroemde collectie uit Dresden wel teruggeven; dat blijft toch in onze invloedsfeer. En dus worden in 1955/1956, met veel propagandavertoon, 1700 werken teruggegeven, als groots symbool van de Duits-Sovjetische vriendschap. Het heeft dus niet veel gescheeld of alles had nog steeds in Russische musea gehangen. Ik vind dat een heel spannend verhaal.’

Het geheim van Dresden Met koffie/thee, museumgebak en rondleiding Data Zaterdag 20 december 2014 Woensdag 7 januari 2015

Locatie Groninger Museum, Museumeiland 1 in Groningen

Programma 10.30 uur: ontvangst in de Job Lounge met koffie/thee en museumgebak 11.00 uur: rondleiding tentoonstelling door museumdocenten 12.00 uur: museumbezoek op eigen gelegenheid Als het arrangement op de bovenstaande data is volgeboekt, dan wordt er bij voldoende belangstelling een extra arrangement georganiseerd op dezelfde data vanaf 14.00 uur. Volg de informatie hierover op avrotros.nl/groningen

Prijs € 23,- p.p. of € 10,- p.p. voor museumkaarthouders

Reserveren en informatie Boek uw tickets via avrotros.nl/ groningen (reserveringskosten € 1,50 per boeking). Of bel 090087 67 000 (ma t/m vrij tijdens kantooruren, € 0,35 per gesprek plus € 3,- reserveringskosten per boeking). Neem uw uitgeprinte tickets, een geldig identiteitsbewijs en indien van toepassing uw museumkaart mee. ★

Het geheim van Dresden. Van Rembrandt tot Canaletto is te zien van 13 december t/m 25 mei 2015. www.groningermuseum.nl

★ ★ ★

★★

Kunst & Cultuur

7888644_KenC_Dresden.indd 5

•

37

24-10-14 12:30

7888721_KenC_Volkenkune.indd 1

24-10-14 12:01

Peter Tuinman en Liz Snoijink in liefdesverhaal

Een ‘slippertje’ van een kwart eeuw

mail & win Tot volgend jaar!

Win 5x2 vrijkaarten

Data en locaties U kunt een voorstelling naar keuze in december, januari of februari opgeven per mail. Een overzicht van alle speeldata en -locaties vindt u op: avrotros.nl/totvolgendjaar

Winnen Mail uw gegevens en lidnummer voor 24 november 2014 naar mailenwin@avrotros.nl o.v.v. ‘Tot volgend jaar!’. Vermeld zowel een eerste als een tweede keuze voor een voorstelling. Prijswinnaars krijgen uiterlijk eind november bericht.

Niet gewonnen Bestel in dat geval uw tickets via www.vanlambaart.nl

E

en toevallige ontmoeting tussen een boekhouder (Peter Tuinman) en een huisvrouw (Liz Snoijink) eindigt in een hotelkamer. De twee worden op slag verliefd, maar zijn beiden met een ander getrouwd en willen dat leven niet opgeven. Wel blijven ze elkaar één keer per jaar zien. Tot volgend jaar! volgt het koppel vijfentwintig jaar lang tijdens hun romantische weekendjes in een knus hotel. Ze ontwikkelen een emotionele intimiteit, dieper dan men zou verwachten van deze kortstondige ontmoetingen.

Als in een film Tot volgend jaar! is gebaseerd op de internationale toneelklassieker Same Time Next Year van Bernard Slade, die in 1975 op Broadway in première ging en drie jaar later als film werd uitgebracht.

Paul van Vliet is verantwoordelijk voor de Nederlandse vertaling en toneel­ bewerking. Peter Tuinman en Liz Snoijink nemen het publiek mee door de tijd, van hun eerste ontmoeting in 1950 tot en met de laatste in 1975. Die ontmoetingen zijn nooit hetzelfde. Maatschappelijke veranderingen beïnvloeden hun leven.

Geboorte, sterfgevallen, echtelijke problemen thuis: op vaak humoristische wijze passeert het allemaal de revue in de jaarlijkse weekendjes weg. Alleen kwesties als schuldgevoel en het recht op genieten in een geheime relatie blijven al die tijd gelijk.

FOTO: RAYMOND VAN HOUTEN

In de theaterkomedie Tot volgend jaar! spelen Peter Tuinman en Liz Snoijink een boekhouder en een huisvrouw, beiden getrouwd, die 25 jaar lang een affaire onderhouden.

Paul van Vliet

Tot volgend jaar! gaat op maandag 24 november in première in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag. www.vanlambaart.nl Kunst & Cultuur

7888642_KenC_Tot volgend jaar.indd 1

•

39

24-10-14 12:53

Omdat het museum niet naar mevrouw Mulder kan komen‌

‌ga jij toch met haar naar het museum?

Mevrouw Mulder houdt van kunst. Helaas kan ze door haar lichamelijke beperking niet zonder hulp naar het museum. Net als zoveel anderen.

Ga jij met haar mee? Dat is leuk om te doen.

En je bezorgt iemand nog een fijne dag ook.

www.zonnebloem.nl/museum ANBI

Er kan zoveel meer dan je denkt ZB Adv A4 Museum.indd 1 7888720_KenC_advkunst06.indd 1

24-09-14 12:26 11:42 24-10-14

Amsterdam Light Festival

Sfeervol spel van licht en water

Amsterdam is ruim vijftig winterdagen lang het sfeervolle decor voor een licht- en waterfestival. Tijdens de donkerste periode van het jaar wordt de stad letterlijk in de schijnwerpers gezet.

cultuur arrangement Amsterdam Light Festival Wandeling met gids, glühwein en rondvaart Data Zondag 21 december 2014 Dinsdag 23 december 2014

Locatie Amstel 1, Amsterdam (nabij Muziektheater)

Programma:

© JASJA VAN LEEUWEN

19.00 uur: Illuminadewandeling met gids 20.30 uur: ontvangst in festivalhart met glühwein of chocolademelk 21.00 uur: rondvaart Water Colors met gids 22.15 uur: einde programma

Prijs € 37,50 p.p.

Saskia Hoogendoorn en Lieuwe Martijn Wijnands – 178 BOTTLES, 1 MESSAGE

H

et is alweer de derde editie van het winterse Amsterdam Light Festival.

In de hoofdstad zijn verschillende lichtsculpturen, projecties en installaties te zien van hedendaagse (internationale) kunstenaars. Tijdens een speciaal arrangement voor AVROTROS Cultuurleden leert u hun creaties op twee verschillende manieren kennen. Tijdens de avondwandeling Illuminade loopt u eerst, onder begeleiding van een gids, door historisch Amsterdam. U ziet projecties

© STICHTING BARSTOW

Stichting Barstow – Moonburn

Reserveren op historische gebouwen, installaties op straat of in een van de stadparken. Een heel ander perspectief, en deels ook andere kunstwerken, krijgt u vervolgens te zien tijdens de vaarroute Water Colors. Terwijl u over de feeëriek verlichte grachten en de Amstel vaart, vertelt een gids u meer over het lichtspel in, boven en langs het water. Zo ziet u – waar het water van de Amstel en de Zwanenburgwal samenkomen – een hart stralen: 178 BOTTLES, 1 MESSAGE. Het werk staat voor het kloppende hart van Amsterdam, waar 178 nationaliteiten wonen. Elders (de locatie is nu nog niet bekend) hangt straks Moonburn, een grote ballon beschilderd met glow-in-the-dark-verf en met een diameter van zes meter. Door deze ‘kunstmaan’ ziet u de skyline van Amsterdam tijdelijk mysterieus anders.

Ga naar www.artifex.nu/avrokc Meer informatie: 020-62 08 112 Meer lichtkunst? Ga naar avrotros.nl/KenCextra

Amsterdam Light Festival is te bezoeken vanaf 27 november t/m 18 januari 2015. www.amsterdamlightfestival.com Kunst & Cultuur

7888645_KenC_Amsterdam light.indd 1

•

41

24-10-14 12:09

Maskers en beelden uit Ivoorkust in De Nieuwe Kerk in Amsterdam

‘Het zijn meesters i

Tekst: Emely Nobis

Afrika, maskers en beelden uit Ivoorkust haalt hen wel uit de anonimiteit. In De Nieuwe Kerk in Amsterdam zijn ruim tweehonderd werken uit Ivoorkust (West-Afrika) te zien: vanaf de 19e eeuw tot nu. Dát de vaak onbekende kunstenaars nu een naam hebben gekregen, is te danken aan de Duitse etnoloog Eberhard Fischer en zijn Zwitserse collega Lorenz Homberger.

Dertig jaar lang bestudeerden ze talloze

Yasua Meester Gye – helmmasker, Ivoorkust, centrale Guro-regio, c. 1930

42

MUSEUM RIETBERG ZÜRICH

A

frikaanse kunst begon aan een opmars in het Westen in het begin van de twintigste eeuw. Voor avant-gardekunstenaars als Picasso, Braque en Giacometti vormden de maskers en beelden een belangrijke inspiratiebron bij hun streven naar abstractie. Vaak ook legden ze een eigen verzameling aan. Toch was er weinig aandacht voor de makers van die kunst zelf. De tentoonstelling Magisch

beelden en maskers; gaandeweg wisten ze daarbij de individuele makers te traceren. Vincent Boele, conservator tentoonstellingen van De Nieuwe Kerk, vertelt hoe dat in zijn werk ging. ‘Van de moderne kunstenaars en ook van een aantal 20ste-eeuwse kunstenaars kenden ze de namen en sommigen, zoals Sra en Sabu bi Boti, konden ze zelfs nog spreken. Die konden op hun beurt weer werken toeschrijven aan hun inmiddels overleden leermeesters. Maar er zijn natuurlijk werken waarvan de maker allang niet meer leeft en waarvan verder ook nauwelijks gegevens bekend zijn. In dat geval namen Fischer en Lorenz een heel karakteristiek masker

Grondlegger van de Kelkoa-stijl – mannelijke figuur, Burkina Faso, Nako-regio, ca. 1910

VOLKERKUNDEMUSEUM UNIVERSITEIT ZÜRICH

Afrikaanse maskers en sculpturen zijn wereldberoemd, maar worden vaak gezien als primitieve kunst. Een tentoonstelling in De Nieuwe Kerk Amsterdam haalt de makers uit de anonimiteit en maakt duidelijk dat ze een heel eigen, bewust gekozen stijl hebben.

• Kunst & Cultuur

7888640_KenC_Afrikaansemaskers.indd 1

24-10-14 12:11

s in hun vak’ of beeld als uitgangspunt, en keken ze welke andere werken dezelfde stijl hebben. Ze noemden die kunstenaar dan bijvoorbeeld ‘Meester van de Driehoeksneus’ of ‘Meester van de Ronde Ogen’. Dat is een praktijk die in de kunstgeschiedenis wel vaker voorkomt.’

Zo hangt er in het Rijksmuseum in Amsterdam een werk van de middeleeuwse ‘Meester van de Virgo inter Virgines’. En ook bij Griekse vazen is het heel gebruikelijk om een aantal vazen aan dezelfde anonieme kunstenaar toe te kennen, zoals de ‘Berlin Painter’ of de ‘Kleophrades Painter’.

Bezielde maskers Voor kenners verschilt het werk van de Afrikaanse meesters duidelijk van de toeristenmaskers die overal te koop zijn. Boele: ‘Ze hebben een bepaalde zeggingskracht en bezieling. Niet voor niets hadden de makers ervan in hun gemeenschap een hoge status. Hun werk was zo onderscheidend, dat men geloofde dat ze in verbinding stonden met de bovennatuurlijke, spirituele wereld. Sommigen, zoals Sra, waren echte beroemdheden en trokken van dorp naar dorp om in opdracht van een stam of dorp beelden en maskers te produceren.’

Boele hoopt dat ook bezoekers van de

expositie de kunsthistorische aspecten beter gaan zien en waarderen. ‘In Afrikaanse kunst is er meestal geen gelijkenis met bestaande personen.

Daarom werd en wordt het soms primitieve kunst genoemd. Vroeger dacht men: die kunstenaars kunnen niet beter. Inmiddels weten we dat het een bewuste keuze is: ze kunnen het wel, maar ze willen niet.’

Aan Afrikaanse kunst, legt Boele uit, ligt een ander esthetisch principe ten grondslag dan wij in het Westen kennen. Hij trekt een parallel met oudEgyptische beelden. ‘Als je heel goed kijkt, klopt een Egyptisch zitbeeld anatomisch niet. Het is eigenlijk een

MUSEUM RIETBERG ZÜRICH

Sra – groot masker met schedelnaaf, zuidelijke Dan-regio, ca. 1930

PRIVÉCOLLECTIE

Onbekende meester van de Korhogo-regio – Kpanyugu, helmmasker, Ivoorkust, centrale Senufo-regio, begin 20e eeuw

Kunst & Cultuur

7888640_KenC_Afrikaansemaskers.indd 2

•

43

24-10-14 12:12

Zes regio’s Aan het begin van de tentoonstelling staat eerst een installatie van kunstenaar en theatermaker Henk Schut (voormalig lid van de Dogtroep). Het gaat om een circa twintig meter lange tunnel van geroeste stalen platen. Als u hier doorheen loopt, ervaart u een zekere trilling die veroorzaakt wordt door geluid. Eenmaal weer buiten staat daar het eerste moderne beeld: Diaspora II van Jems Robert Koko Bi. Het zijn vijf hoge, zwartgeblakerde palen met hoofden erop. Vervolgens wordt werk uit telkens

44

Sabu bi Boti – Sauli, rood masker, Ivoorkust, centrale Guro Regio, Tibeita, 1985

KONINKLIJK MUSEUM VOOR MIDDEN-AFRIKA, TERVUREN

optelsom van een bovenlichaam, benen, armen en een hoofd. Toch levert het een heel levendig geheel op. De Grieken zijn beelden veel naturalistischer en realistischer gaan maken, en dat is het soort kunst die ons heeft beïnvloed en waar wij aan gewend zijn geraakt. Afrikaanse kunst is net als de Egyptische een optelsom van elementen die de maker belangrijk vindt. Zo is een hoofd soms veel groter dan de rest van een lichaam omdat een beeld bedoeld is om contact te zoeken met de spirituele bovenwereld.

In vruchtbaarheidsbeelden zijn billen, borsten of een fallus vaak juist groter gemaakt. Tegenwoordig zijn we wel gewend aan dergelijke abstracte, niet realistische kunst, met dank aan mensen als Constantin Brâncuși, Pablo Picasso of Jean Dubuffet. Voor ons is het alleen een beetje gek dat Afrikaanse kunst een vorm van moderne kunst is die er al was voordat wij de moderne kunst leerden kennen. Dat vind ik echt een eyeopener.’

Dialoog met voorgangers De getoonde werken, bruiklenen uit musea en particuliere collecties van over de hele wereld, zijn gemaakt door in totaal 49 kunstenaars. Behalve de moderne kunstenaars – wier beelden vaak monumentaal groot zijn – hebben ze allemaal een eigen vitrine gekregen.

Daarin is telkens prominent een topwerk te zien, in combinatie met één of twee ‘steunbeelden’. Boele: ‘Bezoekers kunnen ervoor kiezen alleen de topstukken te bekijken. Of ze kunnen juist alle werken binnen een vitrine met elkaar vergelijken en zo de karakteristieken van die specifieke kunstenaar goed tot zich laten doordringen.’

Magisch Afrika is een reizende tentoonstelling en was eerder te zien in Zürich en Bonn. Daar stond het hedendaagse werk in een aparte witte zaal. In Amsterdam is er juist voor gekozen om het tussen de werken uit de negentiende en twintigste eeuw te presenteren. Dat is bijzonder, want

één bepaalde regio van Ivoorkust afgewisseld met moderne werken. In totaal zijn er zes regio’s/volken onderscheiden met ieder een eigen stijl en traditie: Guro, Baule, Lobi, Dan, de Lagunevolken en Senufo. Zo stellen de maskers van de Dan veelal oerwoudgeesten of gevreesde krijgers voor. Ze zijn al sinds de vroege twintigste eeuw befaamd.

Hun hoekige gezichten met sterke abstractie spraken vooral kubistische kunstenaars aan. De beeldhouwers uit Guro maakten ook maskers ter vermaak, om mee te dansen op feesten. De mas-

kerdansers van Guro (op videobeelden in de kerk te zien) hadden en hebben een ware sterrenstatus. Senufo-beelden, door zieneressen gebruikt tijdens hun rituelen, zijn ritmisch en strak, met gestileerde en geometrische vormen.

Uit Baule komt onder anderen de Verité Meester, die zijn ‘noodnaam’ kreeg van de Parijse verzamelaar Pierre Vérité.

Hij maakte spectaculaire beelden van zittende mannen – soms wel een meter hoog – die allemaal lange baarden dragen, gevlochten uit natuurlijk (paarden) haar.

• Kunst & Cultuur

7888640_KenC_Afrikaansemaskers.indd 3

24-10-14 12:12

Afrikaanse kunstenaars van nu worden liever artistiek dan etnografisch beschouwd. ‘Natuurlijk is er een verschil’, zegt Boele. ‘De oude kunst stond in dienst van de functie, zat in de hoek van wat je nu ambacht zou noemen. De moderne kunst is echt bedoeld als kunst.

Maar er is een geleidelijke overgang.

Veel kunstenaars uit de 20ste eeuw staan met één been in de traditie en met één been in de moderniteit en het individuele kunstenaarschap. En werk van hedendaagse kunstenaars is vaak in

dialoog met dat van hun voorgangers.

Het is niet zo strikt gescheiden. Juist als je wilt uitdragen dat de kunst van toen dezelfde artistieke kwaliteit heeft dan die van nu, moet je het door elkaar tonen. Dat levert een spannender geheel op.’

cultuur arrangement Magisch Afrika Met koffie/thee, taart en lezing

Datum Woensdag 14 januari 2015

Magisch Afrika, maskers en beelden uit Ivoorkust. De kunstenaars ontdekt is te zien t/m 15 februari 2015. www.nieuwekerk.nl

Locatie Nieuwe Kerk Amsterdam, Dam in Amsterdam

Programma 13.30 uur: ontvangst in Eggertzaal met koffie/thee en taart 14.00 uur: start lezing Eggertzaal door Vincent Boele, conservator tentoonstellingen 15.00 uur: bezoek tentoonstelling op eigen gelegenheid

Jems Robert Koko Bi – Diaspora II, 2013

Prijs € 25,- p.p. of € 17,50 p.p. voor museumkaarthouders

Reserveren en informatie Boek uw tickets via: avrotros.nl/ nieuwekerk (reserveringskosten € 1,50 per boeking). Of bel 090087 67 000 (ma t/m vrij tijdens kantooruren, € 0,35 per gesprek en € 3,- reserveringskosten per boeking). Neem uw uitgeprinte tickets, een geldig identiteitsbewijs en indien van toepassing uw museumkaart mee.

PRIVÉCOLLECTIE

PRIVÉCOLLECTIE

Bij het televisieprogramma Tussen Kunst en Kitsch dook er vorig jaar ook een bijzonder masker op. Kijk voor meer informatie op: avrotros.nl/KenCextra

Kunst & Cultuur

7888640_KenC_Afrikaansemaskers.indd 4

•

45

24-10-14 12:12

Exclusief voor AVROTROS Cultuurleden Theepotje met kopje van Tussen Kunst en Kitsch Al dertig jaar taxeren experts in het programma Tussen Kunst en Kitsch potentiële schatten van kijkers.

Door de jaren heen zijn al veel voorwerpen van hoge waarde voorbij gekomen, maar ook veel prullaria.

De vraag of het kunst of kitsch is, maakt het altijd weer spannend: gemiddeld kijken er bijna twee miljoen mensen naar een aflevering.

Collectors item Ter gelegenheid van het 30-jarig jubileum kunt u nu voor slechts € 10,- de trotse eigenaar worden van een Tussen Kunst en Kitsch-theepotje en -kopje, die precies in elkaar passen. Een collectors item voor de echte fan!

Bestellen Ga naar avrotros.nl/theepotje Let op: de voorraad is beperkt, dus wees er snel bij! Lees meer over de jubileumactiviteiten van Tussen Kunst en Kitsch op pagina 49.

xxxxxx xxxxxxx xxx xxx xxx xxxxxxx xxxx xxx xxxxx xxxxxxxx xx xx xxxxx xxxx xx, xx xxxx xxxx xxx xxxxx xxxx xxxxx xxxx xxxx xxx xxx xxx xxxx xxx xxxx xx xxxx www.wwwwww.nl

advertentie

Beleef een heerlijke winter aan het Haagse Spuiplein

Andres Marin, Kader Attou & Ensemble Divana YATRA: Flamenco Biënnale Een mix van flamenco en hip hop die in Den Haag haar wereldpremière beleeft Zo 25 jan 15.30 uur Lucent Danstheater

Patricia Guerrero Latidos del Agua

Enrike Solinis & Euskal Barrokensemble

Een ode aan de traditionele flamencostijl van Granada, waaraan Patricia Guerrero een persoonlijke pittige touch toevoegt

Geniet van dit ensemble dat uitblinkt door de verfrissende interpretaties van de oude Spaanse Barokmuziek

zo 30 nov 16.00 uur | Lucent Danstheater

Vr 30 jan 20.30 uur | Nieuwe Kerk

Música Temprana Missa Criolla

Flamenco Amazigh FuZion

Een uitbundige vertolking van de beroemde Missa Criolla van de Mexicaanse componist Ariél Ramirez

De Amazigh (berberse) muziek van Imetlaâ uit het Rifgebied in Marokko wordt in dit bijzondere concert met traditionele flamenco gemengd Zo 1 feb 16.00 uur | Nieuwe Kerk

Vri 19 dec 20.15 uur | Nieuwe Kerk

Meer informatie en kaarten: 070 88 00 333 of www.ldt.nl Den Haag

46

• Kunst & Cultuur

7890474_KenC_Arrlinks1PAG.indd 1

24-10-14 12:15

cultuur arrangement

BONNEFANTENMUSEUM. BRUIKLEEN RCE

Oude Meesters in het Bonnefantenmuseum

BONNEFANTENMUSEUM

Met rondleiding en Limburgse vlaai Datum Donderdag 20 november 2014

Locatie Bonnefantenmuseum, Avenue Céramique 250 in Maastricht Jan van Hemessen (omgeving) – De Zondeval, 1550-1560

Pieter Coecke van Aelst – Heilige Familie, 1525

Oude Meesters in het Bonnefantenmuseum

Stillevens uitgelicht

Het Bonnefantenmuseum Maastricht pakt deze winter uit met werk van oude meesters. Maar er is ook plek voor een uniek eigentijds stilleven: misschien wel door u gemaakt!

V

Wedstrijd Stillevens staan ook centraal in een schilderwedstrijd die AVROTROS deze maand organiseert. Hierin gaan we op zoek naar het beste, mooiste en meest originele stilleven. De winnende creatie wordt tentoongesteld in het Bonnefantenmuseum – tussen het werk van de oude meesters. Wilt u meedoen en uw werk insturen? Kijk dan op pagina 48. Wanneer het winnende stilleven in het Bonnefantenmuseum te zien zal zijn, wordt te zijner tijd bekend gemaakt op: avrotros.nl/kunst.

Prijs € 15 p.p. of € 10,- p.p. voor museumkaarthouders BONNEFANTENMUSEUM

Reserveren en informatie

Henri de Fromantiou – Stilleven met glaswerk en fruit, ca. 1670 BONNEFANTENMUSEUM. BRUIKLEEN RCE

roege Italiaanse schilderkunst, middeleeuwse sculpturen, Nederlandse schilderkunst uit de 16e en 17e eeuw: het Bonnefantenmuseum Maastricht toont zijn collectie deze winter in alle glorie.

Zoals middeleeuwse houtsculpturen uit de regio Brabant en het Maasland en Italiaanse schilderijen op paneel, tussen 1300 en 1600 vervaardigd in vooral Siena, Florence en Venetië. De collectie Nederlandse schilderkunst uit de 16e en 17e eeuw omvat naast religieuze onderwerpen ook landschappen, dierstukken, portretten en stillevens.

Programma 13.30 uur: ontvangst met koffie/ thee en Limburgse vlaai in Museumcafé Ipanema 14.00 uur: rondleiding door conservator oude kunst Lars Hendrikman 15.00 uur: museumbezoek op eigen gelegenheid

Boek uw tickets via avrotros.nl/ bonnefanten (€ 1,50 per boeking).

Of bel 0900-87 67 000 (ma t/m vrij tijdens kantooruren, € 0,35 per gesprek plus € 3,reserveringskosten per boeking).

Neem uw uitgeprinte tickets, een geldig identiteitsbewijs en indien van toepassing uw museumkaart mee. ★

★ ★ ★

★★

Melchior d’Hondecoeter – Vos met dode haan en pluimvee, 1678

De opstelling Oude Meesters is te zien t/m februari 2015. www.bonnefanten.nl Kunst & Cultuur

7888641_KenC_Bonnefanten.indd 1

•

47 00

24-10-14 12:18

AVROTROS-AGENDA

48

Jacobus Linthorst – Stilleven met vruchten, 1808

Uit de laatste aflevering in Museum Van Loon. Op de foto v.l.n.r. taxateur Frederik Baerveldt, Philippa van Loon, presentator Art Rooijakkers en conservator Tonko Grever met de kaart van Amsterdam.

Wedstrijd

Nieuw seizoen

Stilleven gezocht

Cash op Zolder: op zoek naar pareltjes

Is schilderen uw passie en droomt u ervan uw werk te exposeren in een groot museum? Dan is dit uw kans. AVROTROS is op zoek naar het beste, mooiste en/of origineelste stilleven. En dat doen we in de vorm van een schilderwedstrijd. De hoofdprijs: uw schilderij in het Bonnefantenmuseum Maastricht. Dus laat uw creatieve geest de vrije loop en schilder een bijzonder stilleven. Maak een foto van uw werk en upload deze via de site avrotros.nl/kunst. Een jury onder leiding van Stijn Huijts, directeur van het Bonnefantenmuseum, maakt op 7 december in VondelCS de winnaar bekend. Het winnende schilderij is niet alleen te zien in het Bonnefantenmuseum, het wordt bovendien gepubliceerd in het tijdschrift Kunstbeeld. Ook ontvangt de winnaar een Rembrandt Schilderkist van Royal Talens. De schilderwedstrijd is onderdeel van de Maand van de Schilderkunst in november. In dat kader zendt het programma Close Up diverse documentaires uit over schilderkunst, maakt Kunstuur een ‘stilleven-special’, organiseren we een schildercursus in VondelCS en staat de site avrotros.nl/kunst volledig in het teken van schilderkunst.

Zou er op menige zolderkamer nog iets waardevols te vinden zijn? Dat is de centrale vraag in het populaire taxatieen veilingprogramma Cash op Zolder.

Presentator Art Rooijakkers: ‘Het is altijd weer spannend waar ik terecht kom en wat we daar vinden.’ Zo ontdekten Rooijakkers en taxateur Frederik Baer­ veldt in het vorige seizoen (uitzending 10 april 2014) een 17e eeuws Chinees wit porseleinen beeldje van een Guanyin (de godin van de genade en troost). Het werd geveild voor een recordbedrag van maar liefst 322.000 euro, tot verbijstering van de eigenaresse.

Rooijakkers wil niet zeggen of er in het nieuwe seizoen ook weer zo’n klapper voorbij komt, maar hij ziet in elke aflevering wel pareltjes. Daarbij gaat het volgens hem niet alleen om de voorwerpen, maar ook om de verhalen erachter.

Rooijakkers: ‘Zo vonden we bij een mevrouw in België een oud grammofoonmeubel met zo’n slinger. We hebben hem weer aan de praat gekregen en zijn ermee naar het Grammofoonmuseum in Nieuwleusen gegaan. Dat museum is ondergebracht in het souterrain van een particuliere woning. De collectie, waar

November is de maand van de schilderkunst. avrotros.nl/kunst

Cash op Zolder is te zien vanaf 6 november, elke donderdag om 19.25 op NPO 2. avrotros.nl/cashopzolder

iemand jarenlang al zijn tijd en energie in heeft gestoken, omvat een groot aantal fonografen en akoestische grammofoons. Als muziekliefhebber kon ik mijn hart ophalen. En we zijn meer te weten gekomen over ons grammofoonmeubel.’

Het maken van Cash op Zolder is voor Rooijakkers telkens weer een feestje.

‘Zo ben ik voor de eerste uitzending van dit nieuwe seizoen naar Henk en Elly in Brabant gegaan, om de hoek van waar ik geboren ben. Ze wonen daar op een prachtige boerderij met een Bed & Breakfast. Ik hoop elk jaar weer dat ik voor het programma een keer naar Brabant mag.’

De laatste aflevering, op 11 december 2014, krijgt een bijzonder tintje. De erfgename van de Amsterdamse familie Van Loon, bekend van het Museum Van Loon (een patriciërshuis aan de Keizersgracht in Amsterdam) doet namelijk mee. Rooijakkers: ‘Op de zolders van dit prachtige grachtenpand troffen we een oude kaart van Amsterdam aan. Ik wilde er meteen op bieden, maar ik vrees dat er straks op de veiling meer gegadigden zijn!’

• Kunst & Cultuur

7888637_KenC_Avrotrosagenda.indd 1

24-10-14 12:54

NATIONAL GALLERY WASHINGTON © C/O PICTORIGHT AMSTERDAM 2014 Expert Jan Beekhuizen aan het werk tijdens een opname.

Mark Rothko – Untitled, No. 10, 1949, olie op canvas

Presentator Cornald Maas met gast Saskia Noort

Tussen Kunst en Kitsch

Documentaire

Nieuwe uitzenddag

30-jarig jubileum

Mark Rothko

Opium TV

Al 30 jaar lang worden in het programma Tussen Kunst en Kitsch de mooiste kunstschatten en de meest bijzondere kitsch-objecten onder de loep genomen. Op 31 oktober 1984 was de eerste uitzending, gepresenteerd door Cees van Drongelen. Inmiddels laat Nelleke van der Krogt alweer twaalf jaar lang experts aan het woord over een keur aan objecten, waarbij iedereen altijd in spanning afwacht wat het antwoord zal zijn op de vraag: ‘En wat is het waard?’ In het voorjaar van 2015 zal in museum Flehite in Amersfoort een expositie gewijd zijn aan dertig jaar Tussen Kunst en Kitsch.

En ook de website van het programma staat volledig in het teken van het jubileum, met een expertquiz, hoogtepunten uit de afgelopen dertig jaar en reportages over het werk achter de schermen van het programma en de achtergrond van een aantal bijzondere vondsten van vroeger. Want zulke vondsten zijn er geregeld geweest, zoals een broche van Lalique die maar liefst 100.000 euro waard bleek.

Wie ooit oog in oog heeft gestaan met een van de doeken van de Amerikaanse kunstenaar Mark Rothko (1903-1970), begrijpt dat het onmogelijk is die ervaring te vertalen naar een televisiescherm.

Het formaat en de intensiteit van de kleuren, die tot de essentie van het werk behoren, vallen niet te evenaren. Toch deed regisseur Marjoleine Boonstra een poging zijn werk nader te komen in haar documentaire De stilte van Rothko.

Ze doet dat onder meer door zich te verdiepen in enkele van Rothko’s inspiratiebronnen, waaronder de tempels van Paestum in Italië, en de kunst van Rembrandt en Matisse. Een uitspraak van Rothko zelf vormt een verdere sleutel tot zijn werk: ‘Ik werd schilder omdat ik de schilderkunst net zo aangrijpend wilde maken als muziek en dichtkunst.’

De stilte van Rothko is te zien in Close Up, de documentairerubriek van de AVROTROS.

Wilt u weten welk boek u moet lezen of welke theatervoorstelling u niet mag missen? Kom dan naar een uitzending van Opium TV, het kunst- en cultuurprogramma van AVROTROS dat u bijpraat over wat er speelt. Dit seizoen ontvangt presentator Cornald Maas nog t/m 13 december iedere zaterdagavond live culturele gasten. Op 15 januari 2015, bij de start van het nieuwe seizoen, verschuift Opium TV naar de donderdagavond. Heeft u altijd al eens een kijkje achter de schermen willen nemen? Kom dan langs tijdens een live-uitzending in VondelCS (in het Amsterdamse Vondelpark) en beleef van dichtbij mooie gesprekken met inspirerende personen uit de wereld van kunst en cultuur. U maakt er een compleet avondje uit van met ons borrelarrangement, dat bestaat uit een drankje naar keuze, onder het genot van een borrelgarnituur. Tevens ontvangt u een drankje tijdens de live uitzending in de studio. We ontvangen u graag.

De stilte van Rothko is te zien op donderdag 11 december om 23.00 uur op NPO 2. U kunt Close Up ook kijken op een moment dat het u uitkomt. Dat kan online, niet alleen tijdens en na de televisieuitzending maar zelfs al een dag eerder via avrotros.nl/closeup

Opium TV is te zien t/m 13 december, elke zaterdag om 22.35 uur op NPO 2, en vanaf 15 januari 2015 elke donderdag om 21.15 uur op NPO 2 . Meer informatie over het bijwonen van de opnames en het borrelarrangement vindt u op avrotros.nl/opium

Tussen Kunst en Kitsch is te zien t/m 10 december, elke woensdag om 20.30 uur op NPO 1. avrotros.nl/tussenkunstenkitsch

Kunst & Cultuur

7888637_KenC_Avrotrosagenda.indd 2

•

49

24-10-14 12:54

PUZZEL Los de puzzel op en maak kans op één van de 20 cd’s If the Owl Calls Again van mezzosopraan Christianne Stotijn.

Hoe werkt een woordzoeker? Zoek naar woorden die iets met Christianne Stotijn te maken hebben.

De woorden staan in alle richtingen en sommige letters worden vaker gebruikt. Na oplossing vormen de overgebleven letters een zin. © Persbelangen

H E M O E S S O R G S K I M E

C T L L E G T M T E N D I U N

O M N A D N N U U L L E N S M

N E S A B I M A D B T I A I U

S Z A Z L E V A Z I L L G C Z

E Z M T E L L E R E E A L I I

R O E W R E P E R T O I R E E

V S N E N N A I T S I R H C K

A O W I N O K A A A I N L E R

T P E I S S A P M N A T U U R

O R R A V E L O C O N C E R T

R A K I V I L L D E L F T I E

I A I K J P O T S E K R O G T

U N N K I S A O S T O T I J N

M O G D A R E K L O T R E V S

Album Christianne Concert Conservatorium Delft Diploma Diversiteit Label Lied Martin Mezzosopraan Moessorgski Musici Muziek

Natuur Orkest Passie Prijs Ravel Religie Repertoire Samenwerking Stotijn Studie Vertolker Viool Zaal Zang

Oplossing Ga naar avrotros.nl/puzzelenwin en vul vóór 15 december 2014 de oplossing en uw gegevens in. Op dezelfde web­ pagina zal de oplossing op 15 december bekend worden gemaakt. Prijswinnaars krijgen persoonlijk bericht.

De oplossing van de puzzel uit Kunst & Cultuur Magazine nummer 3 van augustus 2014 was: ‘Chinese Serena Wang is een groot talent’. Prijswinnaars hebben bericht gekregen en hun prijs ontvangen.

Puzzel & Win 20 x cd If the Owl Calls Again van Christianne Stotijn Mezzosopraan Christianne Stotijn, geboren in Delft, heeft al diverse belangrijke prij­ zen gewonnen. In november verschijnt bij Warner Classic haar nieuwe album If the Owl Calls Again. Hierop zingt ze in wisselende bezetting met musici waar ze veel en graag mee samenwerkt: pianist Joseph Breinl, violist Antoinne Tamestit, haar broer contrabassist Rick Stotijn, fluitist Toon Fret, hoboïst Olivier Boekhoorn en het Oxalys Ensemble. Ze brengen 21 bekende en onbekende liederen, met als verbindend thema ‘natuur en religie’. De werken van Martin, Ravel en Moessorgski én een wereldpre­ mière van de Nederlandse componist Fant de Kanter bevatten liedteksten in afwis­ selend het Hebreeuws, Armeens, Russisch, Frans, Engels, Duits én Nederlands. Stuur de oplossing van de puzzel in en u maakt kans op één van twintig exemplaren van dit prachtige en zeer diverse album.

50

• Kunst & Cultuur

7888636_KenC_Puzzel.indd 1

24-10-14 12:22

AVROTROS.NL/EVENEMENTEN Nog meer voordeel...

Ook tussen twee edities van Kunst & Cultuur Magazine in profiteert u van kortingen en arrangementen. Kijk daarvoor geregeld op avrotros.nl/evenementen. De komende maanden kunt u daar onder andere deze acties boeken: Te boeken vanaf 6 november:

Te boeken vanaf 20 november:

Te boeken vanaf 11 december:

Pianolegende Daniel Wayenberg

George Hendrik Breitner (1857-

Vlak voordat comédienne Adèle

treedt in de tweede helft van no-

1923) gebruikte zijn schetsboeken

Bloemendaal (81) afgelopen voor-

vember vijf keer op met een geva-

vrijwel elke dag. Het Stadsarchief

jaar een zware hersenbloeding

rieerd programma. Naast solospel

Amsterdam toont nu voor het

kreeg, sprak regisseur Maarten

begeleidt hij zijn favoriete mez-

eerst een ruime selectie daaruit

Mourik haar uitgebreid voor zijn

zosopraan Yana Boukoff en speelt

met alle bijbehorende aquarellen

documentaire Eens wil ik er van-

hij vierhandig met de jonge pianist

en schilderijen uit onder meer het

af zijn. In januari kunt u deze do-

Martin Oei. Bovendien begeleidt

Rijksmuseum en particuliere ver-

cumentaire bekijken tijdens een

hij basbariton Pieter Vis bij een

zamelingen. De tentoonstelling

speciale ledenactiviteit in Vondel-

aantal declamaties.

geeft een fascinerend beeld van

CS, met hapjes en drankjes.

U krijgt 25% korting op de entree-

het Amsterdam rond 1900.

U kunt nu al de promo bekijken

prijs van deze concerten.

Als u de tentoonstelling in de-

op avrotros.nl/KenCextra

cember bezoekt, betaalt u slechts € 4,- entree (normaal € 6,-). Dat is

PARTICULIERE COLLECTIE

FOTO: CONNY TIEBOUT 2013

een korting van 33%.

George Hendrik Breitner – Drie schoolmeisjes op de brug bij de Westermarkt, 1895

Colofon Kunst & Cultuur Magazine

Advertentieverkoop

Basisvormgeving: Johanna Baptist

November 2014, jaargang 18, nummer 4

Bindinc. Adverteren (verzorgd door Sanoma),

Vormgeving: Ingolf Smedicus

Kunst & Cultuur Magazine is een uitgave van de

Mariska van Beuzekom, 035 – 67 26 908,

Druk: Senefelder Misset

AVROTROS en exclusief verkrijgbaar voor leden.

adverteren@bindinc.nl

Aan dit nummer werkten mee: Edmée Fijan, Vivian

Verschijnt 4x per jaar. Een lidmaatschap kost

Postbus 580, 1200 AN Hilversum

de Gier, Claudia Ho-Sam-Sooi en Ellen Leijser.

slechts € 15,- per jaar; u bent dan tevens

www.bindinc-adverteren.nl

Druk: Senefelder Misset

AVROTROS-lid.

Advertentiecontracten worden afgesloten conform de Regels voor het Advertentiewezen,

Klantenservice

gedeponeerd bij de rechtbanken van Nederland.

Meer informatie over lidmaatschap, bezorgen, adreswijzigingen of beëindiging: bel 0900 – 77 79

Redactie

996 (€ 0,35 per gesprek, werkdagen 09.00-17.00

Postbus 20002, 1202 AB Hilversum

uur). U kunt ook mailen: klantcontactcentrum@

kunstencultuur@avrotros.nl

avrotros.nl. Of schrijf naar: AVROTROS Klantcon-

Eindredactie: Emely Nobis

tactcentrum, Postbus 20900, 1202 AS Hilversum.

Coördinatie marketing: Margot Bergmans

Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. De AVROTROS behoudt zich het recht voor om prijswijzigingen door te voeren.

Van werken van beeldende kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organisatie is het auteursrecht geregeld met Pictoright te Amsterdam. © c/o Pictoright Amsterdam 2014.

Editie 1 - 2015 verschijnt op 19 februari 2015

Kunst & Cultuur

7888635_KenC_Colofonenvoordeel.indd 1

•

51

24-10-14 12:32

Charleroi Danses Mey & Jaco vanvan Dormael Charleroi Danses//Michèle MichèleAnne AnneDeDe Mey & Jaco Dormael

Kiss Kiss && Cry Cry 13 t/m 15 november (NL première)

13 t/m 15 november (NL première)

Poëzie, live cinema en dans.

“Kiss && Cry is is een klein Poëzie, live cinema en dans.

“Kiss Cry een klein mirakel van gezamenlijk creëren in tijden dat mirakel van gezamenlijk creëren dat het individualisme hoogtij viert”in(LEtijden SOIR) het individualisme hoogtij viert” (LE SOIR) Bekijk de trailer op: www.ssba.nl/kisscry Bekijk de trailer op: www.ssba.nl/kisscry

RETOURADRES: POSTBUS 120, 2600 AC DELFT - POSTNL PORT BETAALD

Jaco van Dormael Jaco is filmregisseur van Dormael van o.a. is filmregisseur Toto levan héros, o.a.

Le huitième jour Toto le héros, en Le Mr.huitième Nobody jour en Mr. Nobody

ssba.nl/kisscry

ssba.nl/kisscry

SSBA_kiss_210-297.indd 1 7888634_KenC_Achterpagina.indd 1

22-10-14 12:26 13:05 24-10-14