Kunst & Cultuur 1 2014

Magazine voor leden van AVRO Cultuur | februari 2014 | nummer 1

Kunst & Cultuur Het grootste cultuurblad van Nederland

Van Charley Toorop tot Theo van Doesburg...

Palet van het interbellum Liedrecital El誰na Caranca

6772615_KenC_Cover 1

Suze Robertson in Panorama Mesdag

De papieren kostuums van Isabelle de Borchgrave

24-01-14 12:00

Inhoud

The Fairy Queen

16

Bruisend interbellum in Drachten

ElĂŻna Caranca

4 9

Bruisend interbellum 53 Nederlandse topkunstenaars in Museum Dr8888

Kunst van boomschors

32

4

Isabelle de Borchgrave Papieren kostuums The Fairy Queen Barokopera van Henry Purcell 16 Suze Robertson Succesvolle tijdgenote van Vincent van Gogh in Panorama Mesdag

22

Tapa Kunst van boomschors in Keulen

32

U kunt de AVRO helpen om mooie programma’s over kunst & cultuur te blijven maken. Maak 2 l Kunst & Cultuur

6772576_KenC_Inhoud.indd 1

24-01-14 12:13

iem

Column

Simone van den Ende is hoofd Kunst & Cultuur van de AVRO

y

4

6

2

2

aak

Suze Robertson

22

Mooi: Papieren kostuums

Blaren

10

Verder in dit nummer Elïna Caranca zingt Strauss en Schumann

9

100 voorwerpen uit WO II in Rotterdam

13

De Expert: Over kunst in de openbare ruimte

14

Topstukken uit woestijnstad Petra in Leiden

19

Titanic, The Artifact Exhibition in Amsterdam

21

ANNE Theatervoorstelling over Anne Frank

27

Verborgen Symboliek Bijbel als inspiratie

28

De droomwereld van Chris Berens

30

Kunstcollectie koning Willem II in Dordrecht

31

René Lalique: Vrouwen in het middelpunt

36

Het Nationale Ballet danst sprookjes

37

Vrijdag van Vredenburg: Beethoven en Dvorák 39 Verrijk je wereld

40

Puzzel & Win dvd Nieuwjaarsconcert 2014 van de Wiener Philharmoniker

42

Agenda en colofon

43

Vanaf 22 maart zendt de AVRO de 8-delige realityserie Bloed, zweet en blaren uit, over de dansers van Het Nationale Ballet. Het is een vervolg op Bloed, zweet en snaren, dat we vorig jaar uitzonden. Het idee is ontstaan door onze samenwerking met het Koninklijk Concertgebouworkest. Daar zag ik hoe het er achter de schermen van zo’n enorm bedrijf aan toe gaat.

En hoe moeilijk het kan zijn om het excelleren als muzikant te combineren met het dagelijkse leven waarin je een oppas moet regelen en voor je zieke ouders moet zorgen. Ik was daar zo enthousiast over, dat ik vrijwel meteen ook in gesprek ben gegaan over een tweede serie met Het Nationale Ballet. Dansers moeten immers net als musici heel veel laten om hun vak op topniveau uit te oefenen. Voor we mochten komen filmen, hebben we bijna een jaar lang gesprekken gevoerd over de vorm. Zij zijn beducht voor wat je laat zien, of je hen wel in hun recht laat en niets uitzendt dat hen kan benadelen. Wij willen redactioneel onafhankelijk werken en een reëel beeld geven. Je moet elkaar gaan vertrouwen.

De dansers zijn veel jonger dan de musici en worstelen met andere dingen. Ze willen net als andere jongeren uitgaan, drinken en roken. En dat doen ze dus ook. Of ze moeten drie maanden na een bevalling weer slank en in conditie het toneel op. Sommigen komen met 18 jaar uit het buitenland en zijn best eenzaam. Ook deze serie is weer erg de moeite waard. Dus u begrijpt: ik ben alweer in gesprek over een vervolg met een andere ‘kunstuiting’.

iemand AVRO Cultuurlid en u ontvangt beiden een mooi cadeau. Kijk snel op pagina 15.

Kunst & Cultuur l 3

6772576_KenC_Inhoud.indd 2

24-01-14 12:13

particuliere collectie

Theo van Doesburg – Boogschutter, 1921, gouache

4 l Kunst & Cultuur

6772372_KenC_Drachten interbellum 1

24-01-14 12:02

53 Nederlandse topkunstenaars in Museum Dr8888

Bruisend interbellum Tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog borrelt en bruist het in de culturele wereld. Museum Dr8888 reconstrueert die periode in een tentoonstelling waarin design, architectuur en beeldende kunst van toen samenkomen. U ziet werk van 53 Nederlandse kunstenaars: van Charley Toorop en Charlotte van Pallandt tot Theo van Doesburg en Leo Gestel.

Tekst: Ellen Leijser

I

n Europa heerst na de Eerste Wereldoorlog optimisme over het herstel van de wereldeconomie. Snelwegen worden aangelegd, elektrische apparaten verlichten het huishouden en geven een impuls aan de emancipatie van vrouwen. De rokken en het haar worden korter. Korsetten gaan uit, sigaretten aan. Vrouwen krijgen stemrecht. Er hangt een positieve spanning in de lucht; mogelijkheden winnen het van moeilijkheden. Tot dat die hoop door de beurskrach in 1929 met een donderknal uiteenspat en een nieuwe economische crisis uitbreekt. Ook voor de kunsten is het interbellum een uiterst creatieve tijd, met stromingen als het dadaïsme, het kubisme, het expressionisme en het surrealisme. De Nederlandse uitwerking hiervan is te zien in de tentoonstelling Palet van het Interbellum in Museum Dr8888 (Drachten).

Uitgangspunt voor de expositie is het in 1931 verschenen boek Palet van kunstenaar Paul Citroen (1896-1983), waarin leven en werk van 53 Nederlandse kunstenaars uit de jaren dertig worden beschreven. Het gaat om grote namen als Piet Mon­driaan, Theo van Doesburg en Bart van der Leck, en daarnaast ook schilders van de Bergense School als Charley Toorop. In de eerste zaal van de expositie hangt van alle 53 een werk, met uitzondering van Mondriaan. Museumdirecteur Paulo Martina, met spijt in

zijn stem. ‘Dat konden we ons qua verzekering helaas niet veroorloven.’

Kunstenaarsportretten Dwalend door de zalen valt de enorme diversiteit op. Van het Radiomeisje, een vroeg kubistisch werk van Carel Willink tot de intrigerende vrouwenportretten van de relatief onbekende Anna Maria Blaupot Ten Cate. Maar ook de flamboyante Flamencodanseres van Kees Maks, een ingetogen Staand naakt meisje van Cornelis Cloos, twee prachtige potloodtekeningen van Charlotte van Pallandt, stillevens van Otto van Rees en het wonderlijke portret Petroesjka door Leo Gestel.

In de lange gang nabij de Palet-zaal hangen foto’s die Paul Citroen maakte van zijn collega’s, grotendeels bruiklenen van het Fotomuseum in Rotterdam. Deze kunstenaarsportretten zijn iconische beelden geworden. Rietveld met zijn dikke knuisten, Edgar Fernhout met zijn melancholische blik en natuurlijk het zelfportret van Citroen met zijn camera pontificaal in beeld. Mooi dat Citroens camera in een vitrine ernaast staat.

Directeur Martina wandelt verder en staat stil bij Klein meisje (Annetje), een portretje dat Charley Toorop in ▹ 1917 maakte van haar dochter. ‘Het is een van mijn Kunst & Cultuur l 5

6772372_KenC_Drachten interbellum 2

24-01-14 12:02

Collectie De Wieger deurne

Charley Toorop – Klein meisje (Annetje), 1917, olieverf op doek

6 l Kunst & Cultuur

6772372_KenC_Drachten interbellum 3

24-01-14 12:02

Collectie De wieger deurne

Constant Permeke, Man aan tafel, omstreeks 1920, olieverf op doek

favorieten. Ik vind dit zó mooi. Van haar latere werk, dat neorealisme, ben ik niet zo gecharmeerd. De tijd aan het begin van de Bergense School toen ze nog kubistisch werkte, spreekt me veel meer aan. Prachtig hoe ze hier de kwetsbaarheid van haar kind laat zien.’

▹

Echte Boogschutter ‘Kijk, daar hangt-ie dan!’ Zichtbaar trots wijst Martina op de Boogschutter, een gouache van Theo van Doesburg.

Martina: ‘In 1919 maakte Van Doesburg in opdracht van een fabrikant van kaasetiketten een geabstraheerde boogschutter. Hij ging vaak heel ver in het abstraheren, tot er bijna een geometrisch patroon ontstond, maar in dit geval herken je er nog duidelijk een boogschutter in. Van Doesburg stuurde de gouache naar Cees Rienks de Boer, de gemeentearchitect van Drachten waarmee hij veel samenwerkte. De Boer, en met name diens vrouw, vond het zo mooi, dat hij het werk eigenlijk wilde houden. We weten uit hun onderlinge correspondentie dat Van Doesburg telkens moest vragen wanneer hij het nu eindelijk terug zou krijgen, terwijl de Boer telkens aangeeft het niet kwijt te willen. In een latere brief vraagt Van Doesburg of de Boogschutter bevalt. Het kan dus niet anders dat de Boer de gouaches uiteindelijk heeft teruggestuurd en dat Van

Doesburg vervolgens een tweede versie heeft gemaakt.’

Lang is getwijfeld over de toeschrijving van dit werk, afkomstig uit een particuliere collectie. Maar nieuw technisch onderzoek naar onder meer de blauwe pigmenten van de ondertekening bevestigt dat het wel degelijk om een echte Van Doesburg gaat. Martina: ‘Ja, dan maak je als directeur een sprongetje. Natuurlijk!’ De eerste versie is overigens later verkocht aan het Museum voor Schone Kunsten in Boedapest (Szépmuvészeti Múzeum Könyvtára).

In de voorbereiding op de tentoonstelling werd nóg een ontdekking gedaan. Het schilderij Man aan tafel was toegeschreven aan Hendrik Chabot (1894-1949), maar tijdens restauratiewerkzaamheden kwam de originele signatuur weer naar boven en bleek het geschilderd door Constant Permeke (1886-1952). Martina, met een glimlach: ‘Eigenlijk mag hij er nu niet meer hangen. Wij tonen Nederlandse kunst en Permeke was een Belg. Maar hij is veel in Nederland geweest en hij was de belangrijkste inspirator voor de Bergense School.’

Kleurenpalet Eigenaar van de Permeke is museum De Wieger in Deurne, waar een deel van de tentoongestelde werken vandaan ▹ Kunst & Cultuur l 7

6772372_KenC_Drachten interbellum 4

24-01-14 12:02

collecite de wieger deurne

Coll. de wieger deurne, langdurig bruikleen Haags gemeentemuseum

Leo Gestel – Petroesjka, 1931, olieverf op doek

Toon Kelder – Portret van zijn vrouw, 1921, olieverf op doek

komt. Daarnaast komt veel uit de eigen collectie, die voor tachtig procent bestaat uit kunst geproduceerd ten tijde van het Interbellum. Martina: ‘We hebben bovendien het geluk gehad dat Theo van Doesburg in Drachten één van zijn grootste projecten heeft gedaan. In de Papegaaienbuurt heeft hij in 1921 voor een aantal middenstandswoningen het kleurenpalet ontworpen. In de primaire kleuren van De Stijl. Voor het gebouw aan de overzijde, de Rijkslandbouw Winterschool, gebruikte hij juist secundaire kleuren: oranje, paars en groen. Heel bijzonder.’

De gebouwen zijn vandaag de dag nog steeds te bekijken.

En de ontwerpschetsen behoren tot de collectie van het museum. ‘Van Doesburg is regelmatig hier geweest. Hij was bevriend met Evert en Thijs Rinsema, twee broers die belangrijk zijn voor Drachten en de Friese cultuur. Evert was schoenmaker en dichter en de allerbeste vriend van Van Doesburg. Hun correspondentie is van grote invloed geweest op de erfenis van De Stijl.’

Palet van het Interbellum is t/m 9 maart te zien in Museum Drachten en gaat daarna in iets kleinere vorm naar museum De Wieger in Deurne. www.museumdrachten.nl; www.dewieger.nl

▹

Terug in de tijd Om de tentoonstelling over het interbellum in te richten, is Museum Dr8888 een aantal weken gesloten geweest om het jaren dertig-gebouw, een voormalig Franciscanerklooster, te transformeren naar de tijd van toen. Martina: ‘Behalve beeldende kunst laten we ook architectuurschetsen, tapijten, affiches en andere toegepaste kunst zien. Met bijvoorbeeld een Charleston-jurkje, een radio uit die tijd en films over Joris Ivens geven we echt een mooi tijdsbeeld.

Er is ook aandacht voor ’t Binnenhuis, een interieurwinkel die werd opgericht door – onder anderen – Berlage en die wordt beschouwd als de eerste designwinkel van Nederland. Door het hele museum de sfeer van een eeuw geleden mee te geven waan je je echt even in die tijd. Dat is een meerwaarde van deze tentoonstelling.’

AVRO Cultuur Arrangement Palet van het Interbellum Met rondleiding, koffie/thee en gebakje Datum Donderdag 20 februari en zaterdag 1 maart 2014 Locatie Museum Dr8888, Museumplein 2 in Drachten Programma 13.15 uur: verzamelen 13.30 uur: start rondleiding van ongeveer een uur. Daarna tot 17.00 uur bezoek tentoonstelling op eigen gelegenheid.

U geniet van koffie of thee met een Rinsemagebakje in het Museum Café.

Prijs € 9,50 p.p. (i.p.v. € 12,50 p.p.), museumkaarthouders € 7,50 p.p. (inclusief entree, rondleiding, koffie/ thee en gebak) Reserveren Ga naar www.drachten.avro.nl en reserveer o.v.v. uw ­gegevens, gewenste datum en lidnummer (zie achterzijde van dit magazine). Of bel 0512-51 56 47

8 l Kunst & Cultuur

6772372_KenC_Drachten interbellum 5

24-01-14 12:02

Klassiek liedrecital

Fenomeen Elïna Garanca zingt Strauss en Schumann Koninklijk Concertgebouw werk van onder anderen de twee grote liedcomponisten Robert Schumann en Richard Strauss. Als abonnee van dit magazine bieden we u exclusief de kans om voorafgaand aan het concert een inleiding bij te wonen. U krijgt dan achtergrondinformatie over de muziek en de componisten, en over deze ster-sopraan. En natuurlijk tips over waar u tijdens het concert op kunt letten, zodat u op een andere manier naar de muziek luistert.

AVRO Cultuur Arrangement Elïna Garanca Concert met exclusieve inleiding Datum Dinsdag 6 mei 2014

Gabo/DG

Locatie Het Koninklijk Concertgebouw, Concertgebouwplein 10 in Amsterdam

De Letse mezzosopraan Elïna Garanca wordt nu al gezien als één van de vocalisten die in deze eeuw geschiedenis zullen schrijven. Leer dit fenomeen kennen tijdens een recital in Het Koninklijk Concertgebouw, waar ze onder andere liederen van Robert Schumann en Richard Strauss zingt.

E

lïna Garanca (Riga, 1976) heeft het zingen en optreden niet van een vreemde. Haar vader is koordirigent en haar moeder is zangeres en zangdocente. Dochter Garanca volgde haar opleiding aan de Muziekacademie in Riga en ging daarna in sneltreinvaart naar de top van het vocalistendom. Ze zong de afgelopen jaren in alle grote operahuizen. In de Metropolitan Opera in New York vierde ze triomfen als Carmen. Bij de Weense Staatsopera vertolkte ze de rol van Octavian in Der Rosenkavalier van Richard Strauss. Haar uitvoeringen van liederen van Schumann en Brahms worden alom geprezen.

Programma 19.00 uur: aanvang inleiding door Hein van Eekert, presentator NTR Opera Live op Radio4 19.30 uur: koffie/thee 20.15 uur: aanvang concert Prijs Rang 1: € 67,- p.p.

Rang 2: € 61,- p.p.

Rang 3: € 45,- p.p.

Rang 4: € 32,- p.p.

Prijs inclusief inleiding, koffie/thee, concert, openbaar vervoer (binnen Amsterdam) en garderobe Reserveren Bestel kaarten op www.concertgebouw.nl vóór 14 april 2014. Gebruik in het winkelmandje de couponcode 140506AVRO (vergeet dit niet; dit is nodig om u te registreren voor de inleiding). U krijgt uw concertkaarten en voucher(s) voor de inleiding separaat toegestuurd.

Schumann en Richard Strauss Op dinsdag 6 mei brengt ze in de Grote Zaal van Het Kunst & Cultuur l 9

6915986_KenC_Arrangementrechts.indd 1

24-01-14 12:12

Florentijnse bankiersfamilie de’ Medici in Breda’s Museum

Papieren kostuums van Isabelle de Borchgrave De Brusselse kunstenares Isabelle de Borchgrave is bekend vanwege haar betoverende papierkunst. De levensgrote kostuumfiguren die ze maakte van de de’ Medici-dynastie en hun entourage zijn nu te zien in Breda.

A

l ruim 15 jaar lang creëert Isabelle de Borchgrave (Brussel, 1946) collecties van jurken en accessoires in papier. Tentoonstellingen rond deze papieren creaties gaan de hele wereld rond, van Venetië tot San Francisco. Breda’s Museum toont binnenkort haar de’ Medici-collectie, eerder te zien in het Palazzo Medici in Florence. Hierin brengt De Borchgrave bekende personen uit de vorstelijke Florentijnse bankiersfamilie tot leven via levensgrote kostuumfiguren, geheel vervaardigd uit papier dat met de hand is beschilderd. De kostuums zijn gereconstrueerd naar voorbeeld van schilderijen uit de Renaissance. Dat levert een volstrekt unieke collectie op, die niet alleen mensen met liefde voor geschiedenis en kunst zal aanspreken. De moderne manier waarop de kunstenares oude kostuums doet herleven, is volstrekt uniek in de wereld.

Tijdens uw rondgang door de tentoonstelling schetsen de’ Medici-personages een veelzijdig beeld van hun rol in de cultuur en geschiedenis van hun tijd. Daarbij komen ook kostuumhistorische aspecten uitgebreid aan de orde. Ook krijgt u een blik achter de schermen in het atelier van Isabelle de Borchgrave.

Isabelle de Borchgrave – Medici, een vorstelijke wereld van papier is te zien van 8 maart t/m 15 juni 2014 in Breda’s Museum. www.breda-museum.nl

AVRO CULTUUR ARRANGEMENT Isabelle de Borchgrave Met lezing over invloed de’ Medici op Europese mode Data Zaterdag 15, 22 en 29 maart 2014

★

★ ★ ★

★★

Locatie Chassépark Breda, Parade 12-14 in Breda Programma 14.00 uur: ontvangst met koffie/thee en iets lekkers 14.30 uur: lezing over de leefwereld van de de’ Medici en hun invloed op de Europese modegeschiedenis. Door cultuurhistorica Helma van der Horst van Breda’s Museum.

15.30 uur: bezoek aan de tentoonstelling op eigen gelegenheid, inclusief audiotour 17.00 uur: sluiting museum Prijs € 12,50 p.p. inclusief lezing, audiotour, kopje of thee en iets lekkers. Museumkaarthouders betalen € 7,50 Reserveren Ga naar www.breda.avro.nl en reserveer o.v.v. uw gegevens, gewenste datum en lidnummer (zie achterzijde magazine). Of bel naar 076 - 529 93 10

10 l Kunst & Cultuur

6772422_KenC_Isabelle de Borchgrave 1

24-01-14 12:01

Johannes VIII Paleologus, detail

Maria de’ Medici (1540-1557), dochter van Cosimo I, detail

Isabella de’ Medici (1542-1576), dochter van Cosimo I

© FOTO’S: ANDREAS VON EINSIIEDEL

Johannes VIII Paleologus (1392-1448), Byzantijns keizer van 1425-1449

Kunst & Cultuur l 11

6772422_KenC_Isabelle de Borchgrave 2

24-01-14 12:01

SUGGESTIES Toneelgroep Amsterdam – Dantons dood

Hamlet vs Hamlet van Lanoye naar Shakespeare Koningsmoord: daar gaat het om in Shakespeare’s Hamlet. En hoe het bestaan van de jonge Hamlet daardoor volledig wordt beheerst.

Voor de eerste coproductie van Toneelgroep Amsterdam en ­Toneelhuis heeft Tom Lanoye het stuk der stukken bewerkt. Daarin komt Hamlet, gespeeld door actrice Abke Haring, oog in oog te staan met zichzelf: Hamlet vs Hamlet.

Regie: Guy Cassiers. Met o.a. Roeland Fernhout, Abke Haring, Gaite Jansen en Chris Nietvelt.

Johan Simons regisseert een klassieker uit het wereldrepertoire: Dantons dood. Simons plaatst de twee kopstukken van de Franse Revolutie – Danton en Robespierre – lijnrecht tegenover elkaar. Dwars door Dantons dood loopt De Oversteek van Adelheid Roosen: in elke stad nestelen maar liefst 100 wijkbewoners zich in de schouwburg. Met Dragan Bakema, Hans Kesting, Halina Reijn, Gijs Scholten van Aschat en Bart Slegers. www.tga.nl - Tournee 6 februari t/m 13 april

www.tga.nl - Tournee 16 maart t/m 13 juni

Verzetsmuseum Junior in Amsterdam

Ode aan de bode in Kasteel de Haar Kasteel de Haar Utrecht presenteert van 6 februari t/m 31 mei de tentoonstelling Personeel op het Kasteel. Voor het eerst in de geschiedenis van het kasteel krijgt u de kans de weelde van weleer te e ­ rvaren vanuit het perspectief van het personeel. De tentoonstelling is een kroniek van knecht en kamenier. De Haar is het grootste en meest luxueuze kasteel van Nederland.

Laat je in een tijdmachine naar 1940 flitsen, stap uit op een plein ergens in bezet Nederland en ontdek wat Eva, Jan, Nelly en Henk hier meemaakten tijdens de Tweede ­Wereldoorlog. Gingen ze naar school, hadden ze vrienden?

Eva was joods, Henks ouders pasten zich aan, Nelly was leidster van de NSB-Jeugdstorm en Jan had o ­ uders in het verzet. Verzets­ museum Junior: doe-tentoonstelling met prachtige waargebeurde verhalen voor iedereen vanaf 9 jaar!

Plantage Kerklaan 61, Amsterdam – www.verzetsmuseum.org

Kasteellaan 1, Haarzuilens – www.kasteeldehaar.nl

Thuis in de Bijbel in Museum Catharijneconvent

Retrospectief Yubi Kirindongo in Den Haag

De Verloren Zoon in een eigentijdse kroeg, de volkstelling in een besneeuwd Vlaams dorp en Jezus op bezoek bij Marta en Maria in een zeventiende-eeuwse keuken. T/m 10 augustus laat de tentoonstelling Thuis in de Bijbel. Oude meesters, grote verhalen zien hoe bijbelse vertellingen ingebed zijn in de kunst en cultuur van de Lage Landen. ­Hollandse en Vlaamse meesters gebruiken op unieke wijze hun vertrouwde omgeving voor het weergeven van deze grote verhalen.

T/m 1 juni presenteert museum Beelden aan Zee in de Grote Zaal de tentoonstelling Yubi Kirindongo.

Rebel in Art & Soul. Ruim vijftig grote en kleine sculpturen geven een overzicht van het bijzondere oeuvre van de vele malen bekroonde Antilliaan, die beelden maakt van gevonden voorwerpen en afvalmaterialen (recyclekunst).

Yubi Kirindongo is het culturele icoon van Curaçao.

Lange Nieuwstraat 38, Utrecht - www.catharijneconvent.nl

Harteveltstraat 1, Den Haag – www.beeldenaanzee.nl

Mauve tot Mondriaan: ‘Made in Laren’

Grootste aanbod tweedehands boeken

T/m 18 mei 2014 toont Singer Laren het beste dat in Laren en ­omgeving gemaakt is door ­kunstenaars als Jozef Israëls, Anton Mauve, Albert Neuhuys, Hein Kever, Max Liebermann, Ferdinand Hart Nibbrig, Jan Sluijters, Piet ­Mondriaan, Bart van der Leck en Gustave de Smet.

Oude Drift 1, Laren - www. singerlaren.nl

6773117_KenC_suggesties 1

Op Boekwinkeltjes.nl verkopen meer dan 6000 particulieren en ­antiquariaten 6 miljoen tweedehands boeken. Zoeken kan eenvoudig op schrijver, titel of andere zoektermen. Bij het plaatsen van een bestelling ontvangt u een bevestigingsemail met de gegevens van de verkoper. Deze zal binnen drie dagen contact met u opnemen om de koop verder af te handelen.

In de meeste gevallen hebt u binnen twee dagen het boek in huis! www.boekwinkeltjes.nl

24-01-14 12:01

Unieke samenwerking tussen 25 oorlogs- en verzetsmusea

H

et vermommingsbrilletje van de roodharige verzetsstrijdster Hannie Schaft. Het kindertruitje dat een moeder tijdens de koude hongerwinter breide van jarenlang gespaarde hondenharen. De capitulatievlag die sergeantmajoor Gerrit van Ommering op de dag van het bombardement op Rotterdam maakte van een bezemsteel en een snel weggepakt laken vol bloedspetters, maar ook een gehate SS-vlag. In de Kunsthal Rotterdam vertellen honderd voorwerpen elk een bijzonder verhaal over de jaren 1940-45. Ze roepen een herinnering op, ontroeren of doen huiveren.

Ad van Liempt De tentoonstelling is een initiatief van het Nationaal Comité 4 en 5 mei in samenwerking met 25 oorlogs- en verzetsmusea. Gastcurator en tv-maker Ad van Liempt, een autoriteit op het gebied van de Tweede Wereldoorlog, maakte de selectie uit hun collecties en tekende het verhaal bij de voorwerpen op. Samen belichten ze de Tweede Wereldoorlog op een nieuwe manier.

De Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen is t/m 5 mei te zien in de Kunsthal Rotterdam. www.kunsthal.nl; www.tweedewereldoorlog.nl

© Verzetsmuseum Amsterdam

•

Televisiemaker Ad van Liempt zocht in heel ­Nederland naar bijzondere objecten uit de Tweede Wereldoorlog. Het resultaat is nu ­eenmalig te zien in de Kunsthal Rotterdam. ­Tijdens een exclusieve lezing vertelt hij meer over de verhalen achter de voorwerpen.

•

Het brilletje waarmee Hannie Schaft zich vermomde tijdens haar verzetswerk en een trui van hondenharen

© Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945

De Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen

AVRO Cultuur Arrangement WOII in 100 voorwerpen Met lezing door gastcurator Ad van Liempt Datum Dinsdag 4 maart 2014 Locatie Kunsthal Rotterdam, Westzeedijk 341 in Rotterdam Programma 11.00 uur: ontvangst met koffie of thee en wat lekkers in het Kunsthalcafé. U betaalt bij de kassa, ontvangt een ticket voor de lezing en de tentoonstelling en een voucher voor het café 11.30 uur: start lezing door gastcurator Ad van Liempt 12.30 uur: einde lezing en gelegenheid tot het stellen van vragen 12.45 uur: bezoek tentoonstelling op eigen gelegenheid 17.00 uur: sluiting Kunsthal Rotterdam Prijs € 17,50 p.p., museumkaarthouders € 9,- p.p.

Reserveren Ga naar www.kunsthal.avro.nl en reserveer o.v.v. uw gegevens en lidnummer (zie achterzijde van dit magazine).

Inschrijving voor 27 februari 2014.

Meer informatie 010 – 44 00 300

Kunst & Cultuur l 13

6772573_KenC_Kunsthal Rotterdam 1

24-01-14 12:02

De Expert In deze rubriek komen mensen achter de schermen van de kunstwereld aan het woord. Dit keer vertelt Arno van Roosmalen, directeur van Stroom Den Haag, over de rol van kunst in de ­openbare ruimte. Hij doet dit aan de hand van het voorbeeld van Scaffold van de Amerikaanse kunstenaar Sam Durant – tot november 2014 te zien in Den Haag.

©Eric de Vries, courtesy Stroom Den Haag

´S

troom is een centrum voor kunst en architectuur. We organiseren kunstprojecten in de stad.

Ons huidige programma See You in The Hague gaat over Den Haag als ‘­internationale stad van vrede en recht’. Scaffold van Sam Durant past hierbij. Het is een statement tegen de doodstraf, gemaakt van op elkaar gestapelde replica’s van houten galgen, zoals die van Saddam Hoessein in 2006. Durants inspiratie komt onder meer van de criminoloog P.C. Spierenburg, die een onverwacht verband legt tussen het hedendaagse Amerikaanse wapen­gebruik en het Haagse Groene Zoodje aan de Vijverberg, waar van de 14e tot de 18e eeuw ter dood veroordeelden werden terechtgesteld.

Scaffold heeft een plek gekregen in de internationale zone, waar instituten als het Joegoslavië Tribunaal, de internationale waakhond tegen de verspreiding van chemische wapens OPCW, Europol en straks ook Eurojust zijn gevestigd. Het is waardevol als kunst in de openbare ruimte op deze manier de betekenis van een plek zichbaar maakt.

Op het eerste gezicht lijkt Scaffold een enorm klimrek, uitkijkpost of podium. Pas na het bestijgen van de trappen ervaar je de beklemmende omgeving en vind je een uitgebreide toelichting op de historische gebeurtenissen achter de schavottten. Zo word je steeds meer naar de diepere betekenis van het werk geleid. Als bezoeker kun je die diepere laag tot je nemen, maar je kunt ook gewoon genieten van de esthetiek van die

Naam: Arno van Roosmalen Functie: directeur van Stroom Den Haag, centrum voor kunst en architectuur. Scaffold staat tot november 2014 aan de President Kennedylaan 5 (tegenover Museon) in Den Haag.

Sam Durant – Scaffold, 2012, 15x15x6 meter

grootse constructie. Als het je maar niet onverschillig laat. Als kunst in de openbare ruimte niets losmaakt, is het mislukt.’

Poetin en Obama ‘Scaffold maakt zeker discussie los.

Al bij de bouw riepen passanten namen van mensen die wel mochten ‘hangen’. We krijgen aanvragen van bandjes die op het ‘podium’ willen optreden, bijvoorbeeld om zogenaamde murder ballads ten gehore te brengen. Een collega

van me trof er onlangs een paar hangjongeren. Ze vertelden dat ze er waren gaan zitten om te chillen.

Maar nadat ze de teksten gelezen hadden, voelden ze zich niet meer zo relaxed en nu waren ze op hun smartphones meer informatie aan het zoeken. Dit soort interactie zoeken we. Ik verheug me ook op de internationale top over nucleaire beveiliging, op 24 en 25 maart in Den Haag. Scaffold ligt op de route waar Poetin en Obama langskomen.

Dat kan heel spannend worden.’

‘Als kunst in de openbare ruimte niets losmaakt, is het mislukt’ 14 l Kunst & Cultuur

6772418_KenC_Expert 1

24-01-14 12:01

Kunst en Cultuur liefhebbers opgelet!

Maak iemand AVRO Cultuurlid en ontvang beiden de luxe CD-box Aangenaam Klassiek met 2 CD’s en een gratis bonus CD! AANGENAAM KLASSIEK • Luxe CD-box • 2 CD’s en gratis bonus CD • Met Renée Fleming, Maria João Pires, Alison Balsom en vele andere klassieke wereldsterren • Pianisten Arthur en Lucas Jussen hebben de bonus CD opgenomen met hun favoriete ‘enores’ (toegiften).

De voorraad is beperkt, reageer snel!

EX T RA!

Het nieuwe lid krijgt ook 4x per jaar het Kunst & Cultuur magazine. s le c h

Reageer snel:

• vul de antwoordkaart in of • bel 0900 – 777 9996 (0,15 p/m)

6772364_KenC_MGM - werf 1

ts

€ 10,p e r ja

ar

24-01-14 12:01

‘Musical’ u

Marco Borggreve © Reisopera.nl

The Fairy Queen is een even filosofische als sensuele reis door het land van de liefde 16 l Kunst & Cultuur

6772404_KenC_Nationale Reisopera 1

24-01-14 12:00

Purcell, Schakespeare en de Nationale Reisopera

’ uit de 17e eeuw The Fairy Queen van Henry Purcell gaat over een tijdloos thema: de liefde.

In de enscenering van De Nationale Reisopera krijgt de 17e eeuwse barokopera bovendien een verfrissend modern jasje.

Tekst: Oswin Schneeweisz

D

e liefde. Welke opera gaat er eigenlijk niet over?

Meestal wordt tenor A verliefd op sopraan B en vindt tenor C dat niet leuk. Met alle dramatische gevolgen van dien. Maar in Henry Purcells The Fairy Queen is iets anders aan de hand. In deze opera uit de hoogtijdagen van de barok gaat het over de liefde zelf.

Wat drijft ons? Welke bijzondere machten zijn er aan het werk wanneer twee mensen verliefd worden op elkaar?

Wat is die buitengewone en ongrijpbare kracht die iedereen kent, maar niemand kan verklaren? Purcells The Fairy Queen is een even filosofische als sensuele reis door het land van de liefde. Losjes geïnspireerd op het beroemde toneelstuk Een Midzomernachtsdroom van William Shakespeare: een romantische komedie die de avonturen beschrijft van vier jonge geliefden en een groep acteurs in een donker woud.

Verdwenen partituur Purcell, als musicus werkzaam aan het hof van koning William III en koningin Mary, schreef het werk in 1692.

Het beleefde de eerste uitvoering in het Queens Theatre in Londen, in aanwezigheid van Queen Mary. Toch kent het een relatief korte opvoeringsgeschiedenis. De partituur raakte zoek en werd pas in de twintigste eeuw teruggevonden. Specialisten oude muziek veegden het stof van de noten en herstelden het werk in zijn oude glorie.

Eigenlijk is The Fairy Queen geen opera, maar een verzameling courtley masques (een combinatie van ballet, zang, dans en instrumentale muziek) die dienden ter onderbreking van een toneeluitvoering. Het werk lijkt misschien nog het meest op een musical in een 17e eeuws jasje. Net als in Shakespeares Een Midzomernachtsdroom staat in The Fairy Queen een droomwereld centraal die bevolkt wordt door elfen en mythische sprookjeswezens.

Zo opent de eerste akte met Hermia, die niet wil trouwen

met Demetrius, maar met het koningskind Lysander. In de tweede akte staan de verwikkelingen rond Oberon en Titania (de koning en koningin van de elfen) centraal en in de derde akte draait alles om de verboden liefde tussen Pyramus en Thisbe, die uiteindelijk toch met elkaar zullen trouwen. Dit laatste deel is het meest indrukwekkend, alleen al om de schitterende klaagzang ‘Let me wheep’, minstens zo fraai als de beroemde stervensaria van Dido uit de Purcells opera Dido en Enneas, en een door het koor gezongen lofzang op het huwelijk.

Vrouwelijke kracht In de oorspronkelijke versie zijn Hermia en Lysander koningskinderen. Regisseur Paul Koek haalt ze uit hun adellijke omgeving en maakt er kinderen uit een alledaags ▹

Opera met jonge zangers De Nationale Reisopera is het ‘tweede’ operagezelschap van Nederland. De thuisbasis is in Enschede, maar het gezelschap verzorgt jaarlijks vier tot zes operaproducties die in het hele land te zien zijn. Het ensemble werkt met wisselende orkesten. Ondanks de grote bezuinigingen waarmee het gezelschap werd geconfronteerd levert het spraakmakende en vaak bijzondere producties voor een breed publiek. Recent werkte de Reisopera samen met zangeres Tania Kross voor haar opera Katibu di shon.

Ook bracht het een enscenering van de opera Tristan en Isolde van ­Richard Wagner. Deze uitvoering werd door de lezers van het tijdschrift Place de l’Opera uitgeroepen tot Opera van het Jaar 2013. De Nationale Reisopera werkt met z­ angers van internationaal formaat en beschikt sinds kort over een eigen operaklas waar jonge zangers in staat worden gesteld om het vak te leren.

Kunst & Cultuur l 17

6772404_KenC_Nationale Reisopera 2

24-01-14 12:00

Diana kuester

Regisseur Paul Koek, tevens regisseur van de Veenfabriek

en eigentijds milieu van. Het verhaal speelt zich af op een verlaten buitengebied aan de randen van een nachtelijke stad. Daar heersen elfenkoning Oberon en zijn fee Titania.

En daar houden zich jongeren op die hun eigen wereld scheppen, los van alle conventies van de samenleving.

Koek: ‘We hebben ons laten inspireren door een jongerenbeweging die momenteel in Berlijn actief is: het lijkt wel een beetje op de punk van vroeger, maar dan zonder politiek engagement of commercie.’

Titania is Oberons kritische antagonist. ‘Die verdeling heeft te maken met mijn beeld van het vrouwelijke en het mannelijke. Als je het puur biologisch beschouwt, is het de man die geeft en de vrouw die kritisch ontvangt. De rol van de man is om de vrouw te plezieren. Als hij dat niet doet zal hij geen nakomelingen bij haar verwekken.

En als die nakomelingen er dan eenmaal zijn, heeft de vrouw de macht om de man terzijde te schuiven en desnoods alleen voor het nageslacht te zorgen. De kritische geest vind ik dan ook een typische vrouwelijke eigenschap die van invloed is op veel rolpatronen tussen mannen en vrouwen. Vanuit die kracht is Titania in staat om Oberon te corrigeren.’

▹

Kapotte trouwjurken Bij Koek zoek je vergeefs naar elfen met roze vleugeltjes.

‘Daar kun je vandaag de dag niet mee aankomen. Bij mij zijn de elfen de volgelingen van Titania. Ze wandelen over het podium in kapotte trouwjurken. Mijn elfen zijn dus niet onschuldig en onbevlekt, maar dragen een verleden met zich mee.’

Toch heeft deze moderne The Fairy Queen nog veel raakvlakken met de droomwereld uit het oorspronkelijke werk. ‘Ik zou zelfs willen zeggen dat de oorspronkelijke droomwereld van Shakespeare intact is gebleven, maar op surrealistische wijze is vertaald naar onze tijd.’

Koek (van oorsprong slagwerker) heeft zijn sporen in het muziektheater en het theater ruimschoots verdiend. Al tijdens zijn conservatoriumtijd ging hij als assistent van regisseur Erik Vos aan de slag bij toneelgroep De Appel

en was hij jarenlang co-artistiek leider bij Theatergroep ­Hollandia. Hij maakte vele theater- en muziektheaterensceneringen, onder meer met zijn muziektheaterensemble De Veenfabriek. Koek staat echter ook bekend om zijn moderne producties en voorliefde voor moderne muziek.

Wat moet zo iemand met een partituur uit de 17e eeuw?

Koek: ‘In de oude muziek wordt meer geëxperimenteerd dan in de hedendaagse muziek. Een barokopera en hedendaags muziektheater staan om die reden dicht bij elkaar.

De vorm van de barokopera ligt nog niet zo vast als bij de opera’s van Verdi of Rossini. Dat geeft je als regisseur meer vrijheid. Zo komen in de oorspronkelijke versie allerlei aria’s en liedjes voor die niets met de verwikkelingen te maken hebben. Ik heb ze soms verplaatst, en daardoor vormen ze een reactie op de tekst van Shakespeare. Een lied dat in de oorspronkelijke versie uit de lucht komt vallen gaat over hoe kunst het leven kan verrijken. Bij ons wordt het helemaal aan het begin gezongen. Daardoor wordt het opeens een soort mission statement. Ik heb er dus eigenlijk een soort remix van gemaakt.’

The Fairy Queen is een co-creatie met de Veenfabriek.

Informatie en speellijst: www.reisopera.nl

AVRO Cultuur korting The Fairy Queen Gratis kaartje per bestelling Data Zondag 16 februari 2014 om 14.00 uur in Enschede Zaterdag 22 februari 2014 om 19.30 uur in Zwolle Dinsdag 4 maart 2014 om 19.30 uur in Arnhem Locaties Wilminktheater, Wenninkgaarde 40-41 in Enschede Odeon de Spiegel, Spinhuisplein 14 in Zwolle Schouwburg Arnhem, Koningsplein 12 in Arnhem Actie Koop één kaart en neem gratis iemand mee (per bestelling één gratis kaartje).

Reserveren Telefonisch bij de kassa van de theaters o.v.v. ‘AVRO’ Reageer snel, want er zijn een beperkt aantal vrijkaarten beschikbaar per theater.

Enschede: 053 - 485 85 00 Zwolle: 038 -428 82 80 Arnhem: 026 - 443 73 43

18 l Kunst & Cultuur

6772404_KenC_Nationale Reisopera 3

24-01-14 12:00

Grootste Petra-tentoonstelling ooit in Nederland

Wonderlijke woestijnstad

Jane Taylor

foto’s andreas F. Voegelin

Reliëf met de god Dushara-Dionysos

Poort naar Petra: het ‘schathuis’ Al Khazneh

De uit rotsen gehouwen woestijnstad Petra is hét cultuurwonder van Jordanië. Het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden toont 150 topstukken uit de tweeduizend jaar oude stad.

P

etra was de hoofdstad van het oude volk der Nabateeërs.

De verborgen gelegen stad is een van de wonderen uit de Oudheid. Monumentale gebouwen, tempels, koningsgraven en luxe woonhuizen zijn uit de rode rotsen van het Umm al-Biyara-massief gehouwen. Dankzij tal van bruiklenen uit Jordanië kon het Rijksmuseum van Oudheden de omvangrijke expositie Petra. Wonder in de woestijn realiseren. Blikvanger is het gedetailleerde beeldhouwwerk dat de stad sierde. Reliëfs met dieren- en plantenmotieven, portretten van goden en fabeldieren, levensgrote beelden en sierlijk bewerkte zuilen staan opgesteld naast en tussen wandvullende foto’s van de mooiste plekken in Petra. Ook ziet u fresco’s en fijn beschilderd aardewerk. Een 3D-installatie laat delen van de stad herrijzen.

Eigen zaal voor Bierenbroodspot Beeldend kunstenaar Gerti Bierenbroodspot heeft een decennium lang in Petra gewerkt. Een aparte expositiezaal is gewijd aan de beeldhouwwerken en de serie monumentale schilderijen die ze daar maakte, grotendeels afkomstig uit privé-verzamelingen en vaak nooit eerder geëxposeerd.

Reliëf van een sfinx

AVRO Cultuur Arrangement Petra. Wonder in de woestijn Met lezing door projectleider en koffie en thee Datum Donderdag 13 maart 2014 Locatie Rijksmuseum van Oudheden, Rapenburg 28 in Leiden Programma 10.00 uur: museum open 10.30 uur: lezing Een tocht door Petra door Tanja van der Zon, projectleider van de tentoonstelling. Onder de deelnemers wordt een fotoboek over Petra verloot.

11.30 uur: bezoek tentoonstelling op eigen gelegenheid Prijs € 12,- p.p., museumkaarthouders € 2,50 p.p.

Reserveren Reserveer via www.rmo.nl/avro o.v.v. uw gegevens.

Bel voor meer informatie: 071 – 51 63 163. U ontvangt uw bon voor koffie/thee op vertoon van de reservering bij de museumkassa. Reageer snel. Het aantal plaatsen is beperkt.

Petra. Wonder in de woestijn is t/m 23 maart 2014 te zien in het Rijksmuseum van Oudheden. www.rmo.nl.

Kunst & Cultuur l 19

6912757_KenC_Arrangementlinks.indd 1

24-01-14 12:01

30 DAGEN VRIJBLIJVEND TESTEN EN GRATIS BEZORGING

Een kamer gevuld

met geluid.

Niet met kabels.

Afgebeeld in titaniumzilver.

Ook leverbaar in grafietgrijs en platinawit.

WAVE MUSIC SYSTEM III ®

Eenvoudig installeren. Nog eenvoudiger luisteren. Sluit het Wave

®

music system III aan op een stopcontact en u bent er helemaal

Topgeluid (...) Het belangrijkste: het Wave music system III, met de beroemde waveguidetechnologie van Bose, produceert

klaar voor. U hebt geen wirwar aan kabels, stapels apparaten of rijen

uitstekend, kamervullend geluid – alsof u ‘live’ aanwezig bent.

bedieningsknoppen. En u hoeft geen software te laden of netwerk-

– TV Movie – 2012

en te configureren.

Compact systeem. Groots geluid. Dankzij de exclusieve wave-

Horen is geloven. De beste manier om het Wave music system III

guideluidsprekertechnologie van Bose

te ervaren en te leren kennen, is in uw eigen huis. Bel dus nu, luister

vult het Wave music system III elke

30 dagen zonder risico of verplichting en profiteer van gratis

kamer met vol, levensecht geluid. Het

verzending. Bent u toch niet volledig overtuigd? Dan komen wij het

systeem bevat een geïntegreerde cd-

systeem gewoon weer bij u ophalen en ontvangt u het volledige

speler, mogelijkheden voor Digital Radio

aankoopbedrag terug. Waarom nog langer wachten? Ervaar zelf

(DAB+), AM/FM-radio en een wekker, plus

waarom Bose een van de meest gerespecteerde namen is op het

een infraroodafstandsbediening. Met de

gebied van geluid.

®

Dubbele gevouwen waveguides zorgen voor een vol en levensecht geluid. Exclusief van Bose.

®

accessoires kunt u eenvoudig uw iPhone of iPod* aansluiten of draadloos uw muziek te verzenden vanaf uw tablet, computer of ander Bluetooth -apparaat. Door het compacte ontwerp kan het ®

Wave music system III bijna overal worden geplaatst, dus u kunt ®

van vele soorten muziek genieten op vele plekken.

Alleen rechtstreeks verkrijgbaar bij Bose.

Bel ons gratis op 0800 267 3333 of ga naar boseinfo.nl Telefonische openingstijden: ma - vr: 09.00 - 20.00 uur / za - zo: 10.00 - 14.00 uur. Referentie: 4AAKC6

Vraag nu de gratis brochure aan *Met het Wave III Dock kunt u muziek afspelen via de meeste iPhone- en iPod-modellen en deze apparaten ook opladen. © 2014 Bose Corporation. Het kenmerkende ontwerp van het Wave music system III is een geregistreerd handelsmerk van Bose Corporation in de Verenigde Staten en andere landen. Vrijblijvend verwijst alleen naar de proefperiode van 30 dagen en vereist aanschaf van het product. Levering is onderhevig aan de beschikbaarheid van het product. iPhone en Ipod zijn geregistreerde handelsmerken van Apple Inc. in de Verenigde Staten en andere landen. Geregistreerd kantoor: Bose B.V., Nijverheidstraat 8, 1135 GE Edam. ®

Bose_AD-NA-WMSIII_210x297_AvroKunstCultuur-0602014_NL.indd 1 6773116_KenC_Bose 1

®

1/14/14 PM 24-01-143:48 08:23

© Courtesy RMS titanic, Inc., a subsidiary of Premier Exhibitions, INc.

Expositie over historische ramp

Aan boord van de Titanic De Titanic vlak voor de eerste én laatste reis

De internationale expositie Titanic: The Artifact Exhibition vertelt het aangrijpende verhaal van het ‘onzinkbare’ cruiseschip en haar 2.228 passagiers.

G

a terug in de tijd en stap aan boord van de Titanic, het luxe cruiseschip dat al tijdens haar eerste reis zonk na een aanvaring met een ijsberg. Ruim 100 jaar na die fatale nacht van 14 op 15 april 1912, waarbij meer dan 1500 opvarenden omkwamen, presenteert Amsterdam EXPO Titanic: The Artifact Exhibition.

Speelchips en parfum Bij aankomst ontvangt u een replica van een ‘boarding pass’ zoals die op het schip werd gebruikt. U maakt een reis langs het leven aan boord en ziet onderweg bijna driehonderd objecten die werden geborgen nadat het wrak in 1985 werd teruggevonden, zoals speelchips, parfum, porselein met het logo van de scheepvaartmaatschappij en zelfs delen van het indrukwekkende trappenhuis. U ervaart het verschil tussen de vertrekken in de eerste, tweede en derde klas dankzij historische reconstructies van de kamers. En terwijl u rondloopt, hoort u via de audiogids verhalen van passagiers of bijvoorbeeld het geroezemoes tijdens een diner. Zo krijgt u een indruk van de toen ongeëvenaarde luxe en techniek op de RSM Titanic.

AVRO Cultuur Arrangement Titanic: The Artifact Exhibition Met lezing en audiogids Datum Zaterdag 29 maart 2014 Locatie Amsterdam Expo, Gustav Mahlerlaan 24 in Amsterdam Programma 13.00 uur: lezing over de geschiedenis van de Titanic door drs. Inge Raadgever, docente aan de Vrije Academie 14.00 uur: bezoek expositie met audiogids Prijs € 28,- p.p. (excl. € 1 servicekosten), inclusief lezing en ­bezoek expositie met audiogids Reserveren Via www.amsterdamexpo.nl/avro.

Meer informatie: 0900-8411 (€ 0,45 c/pm). Wees er snel bij: er is plaats voor slechts 110 personen.

Titanic: The Artifact Exhibition is t/m 11 mei 2014 te zien in Amsterdam EXPO. www.amsterdamexpo.nl Kunst & Cultuur l 21

6772373_KenC_Titanic 1

24-01-14 12:06

Particuliere collectie

Suze Robertson – Pietje, circa 1895, olieverf met bladgoud

22 l Kunst & Cultuur

6772575_KenC_Suze Robertson 1

24-01-14 12:03

Ten onrechte vergeten Suze Robertson in Panorama Mesdag

Geen tijd voor kinderlijke dingen Suze Robertson (1885-1922) was een van de eerste vrouwelijke beroepskunstenaars in Nederland. Een zeer succesvolle tijdgenote van Vincent van Gogh, die tegelijk de nodige tegenstand moest overwinnen. Maar: ‘Ik troost mij ermee dat het beter is om bestreden te worden dan te worden genegeerd.’ Dat deze kunstenares ten onrechte bijna is vergeten, blijkt uit een solotentoonstelling in Panorama Mesdag.

Tekst: Vivian de Gier

en van de eerste doeken van Suze Robertson die de bezoeker in het prachtig verbouwde Panorama Mesdag tegenkomt, is Pietje: een vrouw, met opengeslagen boek, zittend op een stoel. De statige, enigszins treurig kijkende figuur is een eenvoudige boerenvrouw: Robertsons kindermeisje stond er model voor. Het is Robertsons bekendste werk, in 2006 zelfs genomineerd als ‘mooiste schilderij van Nederland’.

In de zaal hangt echter niet één ‘Pietje’; er zijn er twee.

Van elk beeld dat Robertson in haar hoofd had, maakte ze namelijk diverse schilderijen, ieder doek steeds weer nét iets anders. De bekendste ‘Pietje’ heeft goud op de achtergrond. Een zeldzaamheid, want Robertsons werk kenmerkt zich door donkere tinten en de soberheid en eenvoud van de geschilderde figuren – ze was geboeid door armoede en het landleven. De Haagse schilderes was zeer betrokken bij de maatschappij en haar kunst was een middel om zich te uiten. Schilderen was geen hobby maar pure noodzaak.

Rel om naaktlessen Robertson, geboren op 17 maart 1855, was nog maar twee jaar oud toen haar moeder stierf. Als jongste van negen kinderen werd ze samen met een zusje opgevoed door haar oom en tante, en later voor onderwijs geplaatst op de kostschool van Elise van Calcar. Deze Elise was niet alleen een vooruitstrevende pedagoge, ze was ook gelieerd

aan de schildersfamilie Mesdag. De getalenteerde Suze hield van zowel muziek als tekenkunst. ‘Maar in twee vakken iets presteren is onmogelijk’, meende ze. Ze koos voor de beeldende kunsten.

Robertson was geen vrouw van halfslachtige keuzes, en stond daar ook pal voor. Ze liet zich – als een van de eerste vrouwelijke studenten – inschrijven op de Haagse Academie van Beeldende Kunsten. Na een opleiding tekenen wilde ze zich verder bekwamen in de schilder-

particuliere collectie

E

▹

Suze Robertson – Zelfportret, circa 1886, olieverf/paneel

Kunst & Cultuur l 23

6772575_KenC_Suze Robertson 2

24-01-14 12:03

foto: gemeentemuseum Den haag

Suze Robertson – Oudhedenstalletje, circa 1895, olieverf

kunst en ging ze naar de academie in Rotterdam. Haar komst leidde tot een rel. Vrouwen werd bij de lessen naaktmodel schilderen de toegang geweigerd. De eigengereide Robertson liet het er niet bij zitten en eiste dat ze werd toegelaten. En zo geschiedde.

Het voorval zorgde voor veel commotie. ‘De NRC sprak er schande van,’ lacht Sander Uitdenbogaard, directeur van Panorama Mesdag. ‘Het was ongehoord dat vrouwen de naaktklas bezochten. Maar omdat elk lid recht had om alle klassen te bezoeken, werd ze toch toegelaten.

Robertson is verweten dat ze te mannelijk schilderde. Ze gebruikte krachtige penseelstreken, dikke lagen, donkere kleuren, veel zwarte contouren. Je ziet duidelijk dat ze een tijdgenote is van Van Gogh. Robertson wilde vrouwen op een monumentale manier neerzetten, zoals ze waren, niet geromantiseerd. Vrouwen aan het werk.’

Haar eigen goedbetaalde baan als tekenlerares op een meisjesschool gaf Robertson in 1882 op om zich geheel aan de kunst te kunnen wijden, al had ze tot dat moment nog nooit een werk verkocht. Ze raakte bevriend met andere kunstenaressen, onder wie Sientje Mesdag-Van Houten, de echtgenote van Hendrik Willem Mesdag, de schilder van onder meer het beroemde panorama. Samen behoorden ze tot de eerste vrouwen die werden toegelaten tot het beroemde Haagse kunstenaarsgenootschap Pulchri, wat voor een groot deel Robertsons verdienste was.

Daar leerde zij onder anderen George Breitner, ­R ichard Bisschop – haar latere echtgenoot – en Vincent van Gogh kennen.

Internationale doorbraak De keuze voor een leven in betrekkelijke armoede was niet het enige offer dat Suze Robertson zich getroostte voor de kunst. Dat ze maar één ding tegelijk kon doen, sloeg niet alleen op de noodzaak te kiezen tussen de muziek en schilderkunst en tussen een goedbetaalde baan en een leven als kunstenaar. Het gold ook voor de combinatie van werken en moeder-zijn, vertelt Robertson-kenner Kees van der Geer. Uit haar verbintenis met Bisschop werd in 1894 dochter Sara geboren. ‘In de jaren na de geboorte schilderde Robertson vrijwel niet. Toen haar dochter negen was, besloot ze dat ze oud genoeg was om aan de zorgen van een pleeggezin te kunnen worden toevertrouwd en dat het tijd was om weer aan de slag te gaan.’

‘Het scheelt met werken wel veel dat ik nu alleen ben dat ik veel meer werken kan,’ schreef ze in 1904 in een brief aan Richard. Ze werkte aan het schilderij Moeder met kind, dat ook op de tentoonstelling te zien is. Het wilde niet echt vlotten, Robertson vocht een stil gevecht uit met haar doek en onderwerp. Maar ze kon zich daar met volledige toewijding op storten. ‘Ik behoef me aan niemand te storen en er zijn ook geen kinderlijke dingen waarvoor ik me wachten moet.’

Er brak een creatieve en zeer succesvolle periode aan, met tentoonstellingen in Londen, Madrid, Berlijn, Leiden en Parijs, tal van prijzen en verkoop die klinkende munt opleverde. Zij en haar echtgenoot waren graag geziene personen in de Haagse kunstenaarswereld, critici en vakbroeders spraken met enthousiasme en bewondering over

▹

24 l Kunst & Cultuur

6772575_KenC_Suze Robertson 3

24-01-14 12:03

haar werk, tentoonstellingen trokken veel publiek. Ze was, kortom, gróót.

Hoe komt het dan dat Van Goghs zonnebloemen overal ter wereld koffiemokken sieren, maar zelfs in Nederland niemand meer weet wie Suze Robertson was? Kees de Geer vermoedt dat haar keuze om in Nederland te blijven wonen en werken daarbij doorslaggevend is geweest. Veel kunstenaars verbleven bijvoorbeeld langdurig in het cultureel bruisende Frankrijk. Bij Van Goghs blijkt duidelijk wat zijn verblijf daar teweegbracht: er kwam veel meer licht en kleur in zijn schilderijen, wat zijn werk ook voor hedendaagse bezoekers aantrekkelijk maakt. Ook raakte Robertsons werk in de vergetelheid toen men na de Eerste en Tweede Wereldoorlog in kunstkringen lange tijd uitsluitend belangstelling had voor de moderne stromingen in de beeldende kunst.

‘In de jaren daarna zijn haar doeken wel eens te zien geweest op een tentoonstelling,’ vertelt Sander Uitdenbogaard, ‘maar als haar werk nu nog ergens wordt getoond, is het vaak als onderdeel van een expositie over ‘vrouwelijke schilders’ of ‘feministische schilders’. Dat wás ze natuurlijk ook, maar ze was veel méér dan dat. Daarom is het zo mooi dat we een deel van haar werk – alles wat hier nu hangt is privébezit – weer eens in een solotentoonstelling kunnen laten zien. Niet alleen olieverfschilderijen en aquarellen, maar ook een aantal tekeningen, die eveneens prachtig zijn.’

Steeds meer kleur Eigenlijk was Suze Robertson een van de weinige avantgardisten in haar tijd, een voorloper van het expressionisme.

Waren de schilderijen uit het begin van haar oeuvre nog nadrukkelijk ‘academisch’ van stijl, al snel begon ze losser en vrijer te werken, minder gestileerd, aldus Van der Geer.

‘Dat zie je ook aan haar gebruik van verf en kleur. Ze verinnerlijkte een onderwerp eerst en dan zette ze het neer. Niet vanuit lijntjes en schetsen, maar vanuit kleurvlakken. Haar werk werd steeds expressionistischer.

Gaandeweg ging ze meer kleuren gebruiken, zoals groen en blauw, en soms rood. ‘ Niet alleen de vernieuwing die haar werk bracht, is interessant aan het kunstenaarschap van Robertson, maar ook haar eigenzinnige, minutieuze werkwijze. ‘Haar thematiek is niet breed,’ onderkent Uitdenbogaard. ‘Ze schilderde en tekende vooral vrouwenfiguren en stadsgezichten. Maar het knappe is dat ze een werk steeds

opnieuw kon maken. Van Vrouw met de kan hadden we wel vijf versies kunnen tonen. Het is mooi om te zien hoe ze steeds weer een andere vorm probeerde te vinden.’

Suze Robertson, schilderijen en tekeningen is t/m 23 maart 2014 te zien in Panorama Mesdag in Den Haag (elke dag geopend). www.panorama-mesdag.com

AVRO Cultuur Arrangement Suze Robertson Met rondleiding, koffie/thee en gebak én korting in museumwinkel Datum Woensdag 12 en 19 februari 2014 Woensdag 5 maart 2014 Locatie Panorama Mesdag, Zeestraat 65 in Den Haag Programma 13.00 uur: ontvangst met koffie/thee en Haagsche Kakker 14.00 uur: rondleiding door kunsthistoricus Kees de Geer over de Suze Robertson-tentoonstelling 15.00 uur: mogelijkheid tot het bezoeken van Panorama Mesdag op eigen gelegenheid 17.00 uur: sluiting museum Prijs € 19,50 p.p., museumkaarthouders € 9,50 p.p.

Lezers van het Kunst en Cultuur Magazine krijgen op deze dagen 10% korting in de museumwinkel op vertoon van uw toegangsbewijs Reserveren Ga naar www.suze.avro.nl o.v.v. uw gegevens, de gewenste datum en uw lidnummer (zie achterzijde van dit magazine).

Meer informatie: 070 – 310 66 65. Er zijn maximaal zestig plaatsen beschikbaar

Kunst & Cultuur l 25

6772575_KenC_Suze Robertson 4

24-01-14 12:03

Luxe voor een SCHERPE

prijs

W andel langs de grachten

H istorisch Doesburg

Postillion Hotel Utrecht Bunnik

Stadshotel Doesburg aan de IJssel

Bunnik | Utrecht

Doesburg | Gelderland

Op slechts tien kilometer van Utrecht ligt Postillion Hotel Utrecht-Bunnik.

In het restaurant bereidt de chef-kok met veel zorg het ontbijt, lunch en diner. In een gezellige sfeer kunt u genieten van moderne gerechten waarbij veel gebruik wordt gemaakt van biologische producten.

Dit comfortabele familiehotel in de Gelderse Hanze- en mosterdstad staat direct aan de IJssel, in een bocht van de rivier. Het gezellige restaurant biedt zowel trendy als traditionele gerechten, bereid met producten uit de streek. Doesburg heeft een historisch stadscentrum met 150 monumenten dat al vele malen het decor is geweest van bioscoopfilms.

57,50

2-daags Ontdek Postillion arrangement

24,50 p.p.p.a.

• welkomstdrankje met een streeklekkernij • 1x overnachten • 1x uitgebreid ontbijtbuffet • informatie over de regio

aankomst op: vr, za en in de schoolvakanties € 24,50 | zo, ma, di, wo, do € 37,50

Exclusiefgenieten.nl/kc1-utrecht

87,00

3-daags Kunst en Cultuur arrangement

49,00 p.p.p.a.

• welkomstdrankje • 2x overnachten • 2x uitgebreid ontbijtbuffet • stadswandeling • infopakket van o.a. musea aankomst op alle dagen € 49 | aankomst vanaf april: alle dagen € 52,50 aankomst vanaf mei: alle dagen € 55

Exclusiefgenieten.nl/kc1-doesburg

D oor het prachtige Brabantse land

K arakteristieke Domstad

BEST WESTERN Hotel Köln

Amrâth Hotel Brabant Breda | Noord-Brabant

Köln - Noordrijn-Westfalen | Duitsland

Het hotel ligt net buiten het centrum van Breda; de gezelligste winkelstad van Nederland. Het viersterrenhotel heeft een internationaal georiënteerde keuken. Per (huur)fiets kunt u een tocht maken door het prachtige Brabantse land of langs de Belgische grens, of ontspan in het verwarmde binnenzwembad of de sauna.

Dit hotel in Keulen biedt een moderne accommodatie en een mediterrane sfeer.

Iedere ochtend staat er een uitgebreid en vitaminerijk ontbijtbuffet klaar en in restaurant La Verde wordt gekookt met verse ingrediënten. De Dom van Keulen, met z’n prachtige gotische stijl, het interessante wetenschapscentrum Odysseum en andere bezienswaardigheden zijn gemakkelijk te bereiken.

3-daags Gezellig Breda arrangement • welkomstdrankje • 2x overnachten • 2x uitgebreid ontbijtbuffet • 1x heerlijk 3-gangendiner (1e dag) • gebruik van het overdekte zwembad en de sauna • informatiemap over Breda

119,00

79,00

aankomst op: vr, za, zo € 79

Exclusiefgenieten.nl/kc1-brabant

p.p.p.a.

3-daags Keulen arrangement • 2x overnachten • 2x ontbijt • 1x 3-gangenmenu • 10% korting op eten en drinken • 25% korting op parkeren in de garage (indien beschikbaar) • gratis gebruik WiFi • koffie en thee naar believen aan de receptie • 1x plattegrond Keulen • 1x verrassing

139,00

111,00 p.p.p.a.

aankomst op alle dagen € 111 | aankomst vanaf april op alle dagen € 99 aankomst vanaf 6 mei op alle dagen € 111

Exclusiefgenieten.nl/kc1-koln

Boek op www.exclusiefgenieten.nl/kc1 of bel 0900 222 6 222 25 c/m Aanbiedingen zijn geldig t/m mei 2014 (m.u.v. de feestdagen) op basis van twee personen in een tweepersoonskamer en op basis van beschikbaarheid tenzij (online) anders vermeld. De vermelde prijzen zijn per persoon per arrangement (p.p.p.a.) en exclusief administratiekosten en de door de hotels te heffen stads- en toeristenbelasting.

Op de aanbiedingen zijn de algemene voorwaarden van Exclusiefgenieten.nl van toepassing. U vindt deze voorwaarden op de website. Prijs-, druk- en zetfouten voorbehouden.

wk_6_Kunst_en_Cultuur_ed.1.indd 1 2 6775103_KenC_Advertentie4.indd

20-1-2014 17:59:15 24-01-14 08:23

Theatervoorstelling over Anne Frank

De teloorgang van een schrijfster in wording

PERSBERICHT

CIIID

LAILA SCHOOTS

Amsterdam, vrijdag 8 november 2013

Fotocredit Laila Schoots De 27-jarige Rosa da Silva als Anne

Theater Amsterdam gaat in april open. Het is speciaal gebouwd voor ANNE, onder andere vanwege de grootte van de set en de lange speelperiode van de voorstelling.

Rosa da Silva speelt Anne Frank in theatervoorstelling ANNE

hetFrank leven van Anne Franktheatervoorstelling gaat de theatervoorRosa da Silva gOver aat Anne vertolken in de nieuwe ANNE. Vanaf april 2014 is Astelling NNE te zien in Theater Amsterdam.

Dit is tvan evens de officiële opening van het ANNE, naar een script schrijversechtpaar theater, dat mJessica omenteel sDurlacher peciaal voor Aen NNE wordt de gebouwd in het Leon Winter.

TeHouthavengebied zien in een in Amsterdam. De kaartverkoop is reeds gestart. speciaal gebouwd theater in Amsterdam.

AVRO CULTUUR ARRANGEMENT ANNE in Theater Amsterdam

Rosa da Silva: ‘Het spelen van een icoon als Anne Frank vind ik een hele grote eer. Door het Met koffie/thee en programmaboek originele dagboek leren mensen Anne opnieuw kennen. En doordat ik haar niet alleen als 1956hoop ookik al voor toneel meisje mag spelen, nne maar Franks ook als sleven limme werd jonge in vrouw, haar nog het dichter bij hbeet publiek te brengen.’

Data werkt. Jessica Durlacher en Leon de Winter baseerden

A

zich voor hún versie op het in 2013 verschenen Verzameld

Amsterdamse Toneelschool & Kleinkunstacademie werk vanvolgde AnneRosa én het archief van het1Anne Frank Fonds Na de middelbare school da Silva (23 september 986, Klazienaveen) de Basel.

U aziet Anne (Rosa da Silva) vóór ize met haar opleiding tot din rama docent an de ArtEZ H ogeschool voor de al Kunsten n Zwolle.

Na het behalen van hfamilie aar diploma gaf ze twee jaar les. Ook wde as twee Rosa te zien in jaren de in het onderduikt.

U ervaart lange voorstellingen Pijnparadijs en Fantamagoria van dansgezelschap De Dansers, van

Achterhuis mét haar en ondergaat wat er met haar gebeurt nadat de veilige verstopplaats is verraden.

Nieuw theater ANNE wordt uitgevoerd in het voor deze voorstelling gebouwde Theater Amsterdam in de Amsterdamse Houthavens. Theu Boermans, artistiek directeur van het Nationale Toneel, is eindverantwoordelijk. ‘Wat mij in het script interesseert, is dat het niet alleen gaat over de teloorgang van het meisje, maar ook over de teloorgang van een schrijfster in wording’, zei hij hierover in de Volkskrant. ‘Anne heeft haar dagboek helemaal herschreven met het oog op eventuele publicatie. Zij heeft zich dus als het ware naar de volwassenheid toe geschreven. Dat gegeven maakt het spannend.’

Dinsdag 13 mei 2014 om 20.00 uur Woensdag 14 mei 2014 om 20.00 uur Locatie Theater Amsterdam, Danzigerkade 5, Westpoortnummer 2036 in Amsterdam Prijs Eerste rang: € 75,- p.p.

Tweede rang: € 35,- p.p.

Bij de ontvangst in het theater krijgt u een kopje koffie of thee uit de Amsterdamse koffie- en theetuin. Ook krijgt u een programmaboek cadeau Reserveren Boek uw kaarten o.v.v. de code ‘AVRO’ via www.theateramsterdam.nl of 0900 - 0322 (45 c/pm)

ANNE is vanaf 1 mei 2014 te zien in Theater Amsterdam. Speellijst: www.theateramsterdam.nl Kunst & Cultuur l 27

6772393_KenC_Anne 1

24-01-14 12:04

Verborgen Symboliek In deze rubriek vertellen experts over verscholen boodschappen in kunstwerken. Dunja Hak, junior ­conservator van Museum Catharijneconvent, vertelt deze keer over twee schilderijen met bijbelscènes, die ons ook iets vertellen over het leven in de zestiende en zeventiende eeuw.

Tekst: Claudia Ho-Sam-Sooi

De Bijbel als tijdsbeeld en inspiratiebron H

oe lieten Hollandse en Vlaamse meesters in de 16de en 17de eeuw bijbelse taferelen terugkomen in hun kunstwerken? Museum ­Catharijneconvent brengt die vraag in de tentoonstelling Thuis in de Bijbel onder de aandacht door het tonen van gebruiksvoorwerpen, geïllustreerde bijbels en schilderijen. Er zijn veel manieren waarop schilders in hun werk bijbelverhalen doorgaven.

Werner van den Valckert schilderde in 1620 het gehistoriseerd portret Laat de kinderen tot mij komen: Michiel Poppen en zijn familie. ‘Het zogenoemde ‘portrait historié’ was een populair genre in de zeventiende eeuw,’ aldus Dunja Hak. ‘Daarvoor was het alleen aan de adel voorbehouden om zichzelf te laten portretteren als bijbels of mythologisch figuur. Maar door de opkomst van de nieuwe rijken lieten nu ook vooraanstaande burgers zich als zodanig vastleggen. Michiel Poppen was een makelaar en secretaris van het droogleggingsproject in de Beemster. Hij was een rijke man die zichzelf met zijn vrouw en negen kinderen wilde laten afbeelden.’

Overleden kinderen Het schilderij refereert aan een ­verhaal uit het Evangelie volgens Marcus, Mattheüs en Lukas, waarin kinderen bij Jezus worden gebracht

om ze te laten zegenen. Jezus’ leerlingen willen dit verhinderen, waarop Jezus zegt: ‘Laat de kinderen tot mij komen, want het Koninkrijk Gods behoort hun toe.’ Hak: ‘Interessant zijn de vijf naakte kinderen dichtbij Jezus. Poppen en zijn vrouw kregen negen kinderen, waarvan er vermoedelijk vijf waren overleden toen het portret werd gemaakt. We denken dat de vijf naakte kinderen de overledenen symboliseren. Door hun dood staan ze dichtbij Jezus.’

Op het schilderij is duidelijk te zien dat Poppen het hoofd van de familie is. Het bijbelverhaal wordt gebruikt om hem groots te profileren samen met zijn familie, zijn vrouw geknield ter hoogte van hun kinderen. ‘Het werk is prestigieus en rijk aan overdaad. Op de achtergrond zie je een megalomane architectuur, terwijl het lijkt alsof de vele personen op de voorgrond juist in een steegje zijn gedrukt. Jezus wordt bijna bedolven onder de kinderen. De kerk in het verdwijnpunt is de protestantse Zuiderkerk in Amsterdam. Er wordt gesuggereerd dat deze op het schilderij staat, omdat Poppen had bijgedragen aan de financiering van het gebouw.

Dat de kerk recht boven Jezus staat afgebeeld, is dan ook niet toevallig.’

Kritiek op belastingheffing Een schilderij waarop armoede

tot uiting komt, is Volkstelling te Bethlehem (1605-1610) van Pieter Brueghel de Jonge. Hij is de zoon van de Vlaamse kunstschilder Pieter Brueghel de Oude, die het origineel in 1566 maakte. Een Vlaams landschap wordt hier als decor voor Bethlehem gebruikt. Hak: ‘Het is een soort zoekplaat waarop van alles is te zien: de ontberingen, maar ook leuke dingen die het volk meemaakte.

Overal zijn mensen bezig met activiteiten die in de zestiende eeuw gebruikelijk waren. Er worden varkens geslacht, achterin houdt een groepje mensen zich warm bij het vuur, en er wordt met sneeuwballen gegooid.

Als toeschouwer ben je geneigd je ogen te laten ronddwalen. Pas later zie je de scène, in het midden vooraan, waar het om draait. Daar staan Jozef en Maria. Hij is herkenbaar aan zijn timmergereedschap, zij zit dik ingepakt op een ezel. Jozef wijst naar een drukke plek: Daar moeten we naartoe. Dit tafereel komt uit het Evangelie van Lukas, die verhaalt hoe men terug moest naar de geboortestreek om zich te laten registreren.

In het gebouw waar Jozef naar wijst, wordt ook belasting geheven. Rechts naast het raam staat het schild van het Habsburgse rijk afgebeeld, een referentie naar de vele belastingen die werden geheven in de periode waarin Brueghel leefde. Deze belastingen

28 l Kunst & Cultuur

6772371_KenC_Verborgen Symboliek 1

24-01-14 12:02

drukten zwaar op de bevolking. Dit fragment wordt gezien als een vorm van kritiek van de kunstenaar op de toenmalige belastingwetten. Brueghel was een schilder die toeschouwers op het verkeerde been wilde zetten en probeerde hen te laten nadenken over de gebeurtenissen in zijn tijd. Dat deed hij op subtiele wijze. Want wanneer hij in zijn werk te nadrukkelijk kritiek zou leveren, kon dat gevaar opleveren. Op deze manier kwam hij ermee weg.’

Werner van den Valckert – Laat de kinderen tot mij komen: Michiel Poppen en zijn familie, 1620

Thuis in de bijbel is tot stand gekomen in samenwerking met het Nederlands Bijbelgenootschap. De tentoonstelling is t/m 10 augustus te zien in Museum Catharijneconvent in Utrecht. www.catharijneconvent.nl

Pieter Brueghel de Jonge – Volkstelling te Bethlehem, 1605-1610

Kunst & Cultuur l 29

6772371_KenC_Verborgen Symboliek 2

24-01-14 12:02

Ontmoet kunstenaar Chris Berens in Japanmuseum SieboldHuis

Mysterieuze wezens Chris Berens – Shrine for a Girl, 2013

Chris Berens is één van de aanstormende jonge kunstenaars van onze tijd. De werken die hij vorig jaar maakte voor een solotentoonstelling in Japan zijn nu tijdelijk in Nederland te zien. Leer hem en zijn kunst beter kennen als hij u persoonlijk rondleidt.

V

eel kenners zien Chris Berens (Oss, 1976) als dé Nederlandse kunstenaar waarvan we de komende jaren het meest gaan horen. Hij maakt wonderschone schilderijen waarin hij zijn eigen fantasiewereld toont. Schilderend met inkt op papier bereikt hij een bijna fotografisch effect. Zijn stijl zit tussen de oude Hollandse Meesters en Japanse Manga in. Het werk oogt sprookjesachtig, maar op de achtergrond is vaak een dreigend onheil voelbaar.

Eenmalig te zien Vorig jaar had Berens een grote solotentoonstelling in ­Japan (Tokio): NENSHA. Speciaal hiervoor maakte hij tal van nieuwe werken, die nu eenmalig in Nederland te zien zijn: in het Japanmuseum SieboldHuis in Leiden.

Een passende locatie, want in dit museum voor Japanse cultuur ziet u bovendien voorwerpen die de arts Philipp Franz von Siebold (1796-1866) tussen 1823 en 1829 heeft verzameld tijdens zijn verblijf op Deshima, de Nederlandse handelsnederzetting bij Nagasaki in Japan.

NENSHA – Japans geïnspireerd werk van Chris ­Berens is van 14 maart t/m 22 juni te zien in het ­Japanmuseum SieboldHuis. www.sieboldhuis.org

AVRO Cultuur Arrangement Chris Berens in Japanmuseum SieboldHuis Met exclusieve rondleiding door de kunstenaar Datum Maandag 17 maart 2014 Locatie Japanmuseum SieboldHuis, Rapenburg 19 in Leiden Programma 12.00 of 13.30 uur: aankomst en welkomstwoord 12.15 of 13.45 uur: voorvertoning documentaire Chris Berens – Master of his Magical Universe in de Panoramakamer.

13.05 of 14.35 uur: koffie of thee met een koekje 13.30 of 15.00 uur: rondleiding door Chris Berens Prijs € 17,50 p.p. (museumkaart niet geldig) Reserveren Ga naar www.sieboldhuis.org/avro en reserveer o.v.v. uw gegevens, gewenste starttijd en lidnummer (zie achterzijde van dit magazine). Voor meer informatie: 071 - 512 55 39.

De documentaire Chris Berens – Master of his Magical Universe wordt op 29 mei uitgezonden in AVRO Close Up.

30 l Kunst & Cultuur

6772420_KenC_Chris berens 1

24-01-14 12:01

Kunstcollectie Willem II terug in Dordrecht

De passie van de koning Combineer een hofjeswandeling door Dordrecht met een bezoek aan de grootste tentoonstelling ooit in het Dordrechts Museum: Willem II – Kunstkoning. U ziet er veel meesterwerken die normaal in buitenlandse musea hangen.

H

et is 12 augustus 1850. De schilderijencollectie van de pas gestorven koning Willem II (1795-1850) wordt geveild. Buitenlandse verzamelaars slaan hun slag en kopen massaal topstukken van Rembrandt, Rubens, Leonardo da Vinci, Memling en Jan Steen. Een collectie van wereldformaat gaat in één klap voor Nederland verloren.

Wereldberoemde verzameling Ruim 150 jaar later brengt het Dordrechts Museum een groot deel van deze buitengewone collectie voor één keer weer bijeen. Aanleiding voor de expositie Willem II – Kunstkoning is de viering van 200 jaar Koninkrijk der Nederlanden. Zo’n 80 schilderijen en tekeningen van over de hele wereld geven een beeld van de destijds wereldberoemde verzameling. U leert bovendien meer over het kleurrijke leven van deze opmerkelijke Nederlandse koning, die zijn hart verloor aan de kunsten én aan de Russische tsarendochter Anna Paulowna Romanov. Na uw bezoek wandelt u met een gids van Artifex door de sfeervolle Dordtse binnenstad langs verborgen hofjes.

AVRO Cultuur Arrangement Willem II – Kunstkoning Met rondleiding én stadswandeling Datum Zondag 30 maart 2014 Locatie Dordrechts Museum, Museumstraat 32-40 in Dordrecht Programma 13.30 uur: ontvangst met koffie en taart in museumrestaurant Art & Dining 14.00 uur: bezoek tentoonstelling met gids 15.30 uur: wandeling met de gids langs de verborgen hofjes van Dordrecht 17.00 uur: einde programma Prijs € 32,50 p.p. (€ 22,50 p.p. voor museumkaarthouders) Reserveren U kunt zich aanmelden via www.artifex.nu/avrokc.

Meer informatie: 020 - 620 81 12. Dit arrangement is speciaal voor leden van AVRO Cultuur samengesteld door Cultureel Organisatiebureau Artifex.

Francesco Melzi – La Colombina (Flora), ca. 1515

metropolitan museum of art, new york

Staatsmuseum Hermitage, St. Petersburg

Staatsmuseum Hermitage, St. Petersburg

Willem II – Kunstkoning is van 5 maart t/m 16 juni 2014 te zien in het Dordrechts Museum. www.wii-kunstkoning.nl

Nicaise De Keyser – Portret van groot­ vorstin Anna Paulowna, 1850

Rembrandt – Man in oosterse kledij, bekend als ‘The Noble Slav’, 1632

Kunst & Cultuur l 31

6951545_KenC_Arrangementrechts.indd 1

24-01-14 12:01

Stephanie Lüerssen © Stephanie Lüerssen/Rautenstrauch-Joest Museum

Kamergordijn van Fiji, vóór 1912, tapa, 734x770 cm

Tentoonstelling rondom bijzondere stof tapa in etnografisch mu

Kunst gemaakt van b Al duizenden jaren maken vrouwen in het Pacifisch gebied een bijzondere stof van de schors van bomen: tapa. De expositie Made in Oceanië toont ruim 250 (kunst)voorwerpen die van of met tapa zijn gemaakt, zowel modern als historisch. Met bijzondere bruiklenen uit Australische en Nieuw-Zeelandse musea, nooit eerder te zien in Europa.

Tekst: Emely Nobis

H

et maken van tapa is vrouwenwerk. Natuurlijk: eerst moeten de bomen worden omgehakt en dat doen de mannen. Maar het zijn de vrouwen die de bast van de boom ‘schillen’, de buitenste rand eraf halen, de binnenbast weken in water en er daarna net zo lang met stokken op slaan tot de gewenste egale dikte is bereikt. Het doek dat zo ontstaat, decoreren ze vervolgens met symbolen en patronen, vaak met hulp van sjablonen en stempels. Terwijl ze dat doen, wisselen ze de laatste

nieuwtjes en roddels uit. Het ritmische geluid van de stokken vermengt zich met het geklets van de vrouwen – als een variant op ontmoetingen bij de dorpspomp.

Te Papa Tongarewa Wie zelf een keer tapa wil slaan of een filmpje van het productieproces wil zien, kan terecht in Keulen, in het etnografisch Rautenstrauch-Joest-Museum - Kulturen der Welt. Dankzij de voormalige Duitse koloniën in Oceanië

32 l Kunst & Cultuur

6772375_KenC_Tapa 1

24-01-14 12:03

rHEiNiScHES BiLDArcHiV © rAuTENSTrAcH-JoEST-MuSEuM M. gArFiNKEL © gALEriE MEyEr ocEANic ArT, PAriJS

Fiji Times, tapa, 1988, 78x64 cm

ELSiE BiLAWEi roroiPE © BiLAWEi

Masker uit Elema (Papoea-Nieuwguinea), vóór 1922, tapa, veren, rotan, plantvezels en natuurlijke verf

ch museum Keulen

n boomschors (Duits-Nieuw Guinea en Duits-Samoa) heeft dit in 1901 opgerichte museum zelf de nodige tapa-(kunst)voorwerpen in depot. Voor de expositie is dit aangevuld met unieke bruiklenen van het Australian Museum in Sydney en het nationale museum van Nieuw Zeeland: Te Papa Tongarewa. Daar is tapa-kunst uit de hele regio verzameld.

Want terwijl in Europa vrijwel niemand tapa kent, was deze stof eeuwenlang het ‘katoen’ van het zuidelijk halfrond. Met name in Oceanië werd (en wordt) tapa gebruikt als basismateriaal voor kleding en kleden, gebruiksvoorwerpen, geschenken, ceremoniële attributen én kunst.

Diverse voorbeelden daarvan zijn in Keulen te zien. Zoals maskers, lendedoeken, danskleding- en accessoires, lijkwades en wandkleden. Veel stukken zijn fraai gedecoreerd met schelpen of patronen in aardetinten. De motieven zijn vaak uniek voor een bepaalde stam of familie en worden ▹

BilaWei, jurk van otapa, 2012

Niet alleen in Oceanië Tapa kan worden gemaakt van de bast van een beperkt aantal bomen, zoals de moerbeiboom en de broodboom of de indische vijgenboom Banyan. Vroeger werd tapa gemaakt en gebruikt op het hele zuidelijk halfrond, maar vooral in oceanië. Dit continent wordt gevormd door de eilandengroepen Polynesië (o.a. Nieuw-Zeeland, Hawaï, Tahiti, Samoa), Melanesië (o.a. de Fiji-eilanden, Molukken en Nieuw-guinea) en Micronesië (o.a. Filipijnen en indonesië).

Tapa wordt tegenwoordig minder gebruikt dan vroeger. De meeste tapa nu komt van grote plantages in Tonga (Polynesië).

Kunst & Cultuur l 33

6772375_KenC_Tapa 2

24-01-14 12:03

▹

James Cook Gelukkig is er genoeg te zien dat wél mag op de foto mag.

Zoals het grootste voorwerp in de tentoonstelling: een kamergordijn van zestig vierkante meter van de familie van Ratu Lala Sukuna, een van de belangrijkste politici van de Fiji-eilanden in de 20ste eeuw. Het rijk versierde doek is de afgelopen maanden gerestaureerd om het ook voor de toekomst te conserveren. Ook bijzonder: een op tapa geprint exemplaar van de krant Fiji Times uit 1888.

Dagmar Dyck © dagmar Dyck

van generatie op generatie overgeleverd. Sommige doeken mogen daarom niet worden gefotografeerd: elke vorm van reproductie door anderen, dus ook fotografie, maakt inbreuk op het familiebezit. Niet iedereen heeft begrip voor deze culturele traditie. Zo is Fiji Airways momenteel in een grote rechtszaak verwikkeld met een groep eilandbewoners, omdat het nieuw ontworpen logo te veel zou lijken op traditionele motieven. Wereldwijd lopen er meer van dit soort rechtszaken tegen bedrijven, vaak ook in de modewereld.

Dagmar Dyck – Here she comes, 2012, Acryl, inkt en print op canvas en tapa

Of de moderne hoeden, jurken en Hawaï-shirts, waarvan je zou zweren dat ze gemaakt zijn van katoen.

Het is interessant om de historische, door groepen vrouwen gemaakte objecten in de expositie te vergelijken met de eigentijdse kunst waarmee de expositie afsluit. Ook de moderne kunstenaars gebruiken tapa of grijpen terug op traditionele motieven, maar daarbij gaan ze vaak de confrontatie aan met het koloniale verleden. Zo figureert ontdekkingsreiziger kapitein James Cook (1728-1779), die

ADVERTENTIE

ARTtube is het online videokanaal van musea uit Nederland en België.

ARTtube bevat bijzondere video-interviews met toonaangevende kunstenaars en ontwerpers.

De musea bieden een kijkje achter de schermen bij de opbouw van tentoonstellingen en de restauratie van kunstwerken. Conservatoren vertellen over hun favoriete collectiestukken.

Kunst_en_Cultuur-190x136.indd 1

6772375_KenC_Tapa 3

21-01-14 10:39

24-01-14 12:03

© MicHEL TuFFEry

Prijswinnend museum

Michel Tuffery – Cookie in the Cook Strait, 2007, acryl op tapa

drie ontdekkingstochten naar de Grote Oceaan maakte, in meerdere werken. Zoals in het schilderij Cookie in the Cook Strait van beeldend kunstenaar Michel Tuffery (Nieuw Zeeland, 1966). Over Cooks gezicht loopt een lijnenpatroon dat lijkt op de tatoeages van de oorspronkelijke bewoners van Nieuw Zeeland – als verwijzing naar de wederzijdse invloed tussen Cook en de eilandbewoners.

Tuffery maakte ook de digitale installatie First Contact.

Tegen een achtergrond van spectaculaire opnames van het ADVERTENTIE

EEN

. . . . .

SHOES TENTOONSTELLING

OvEr

HOgE HakkEn

En

EcHtE liEfdE

ViVienne WestWood, Court shoes, 1993, ColleCtie Bata shoe MuseuM Beeld © 2013 Bata shoe MuseuM, toronto, Canada

1 fEbruari t/m 11 mEi 2014

6772375_KenC_Tapa 4

★

★ ★ ★

★★

De Tapa-tentoonstelling is een tijdelijke expositie en slechts een klein onderdeel van het imposante rautenstrauch-Joest-Museum - Kulturen der Welt, sinds oktober 2010 gehuisvest in een nieuw gebouw in het centrum van Keulen. De vaste expositie kent geen geografische indeling (Afrika, Azië etc.), maar de bezoeker doorloopt een thematisch parcours, met kamers over wonen, kleding en sieraden, dood, rituelen en religies. in die kamers worden de gewoonten en gebruiken van verschillende culturen – inclusief de onze – naast elkaar geplaatst, zodat de bezoeker kan vergelijken en ook ziet hoe ze elkaar beïnvloeden. Het museum (opgericht in 1901) wil zo de westerse blik waarmee we naar andere culturen kijken relativeren en ter discussie stellen. Voor deze innovatieve aanpak ontving het in 2012 de Europese Museumprijs van de raad van Europa.

Pacifisch gebied ziet u beelden en filmjes die de geschiedenis van de kolonisatie vertellen, gebaseerd op aantekeningen van de wetenschappers en kunstenaars in Cooks entourage. Zoals waterverftekeningen met daarop afbeeldingen van Typaia, Cooks vertaler tijdens diens reis van 1786. Tuffery: ‘Typaia was een groot spreker en diplomaat, die een belangrijke rol speelde bij het succes van Cook.

Dat verhaal is lange tijd niet verteld.’

Michel Tuffery, zelf van Samoaanse afkomst, was present bij de opening van de tentoonstelling in Keulen. ‘Hier rondwandelen is voor mij zoiets als het bladeren door een oud familiealbum’, vertelt hij. ‘Alles is zo vertrouwd.

Het is een deel van ons cultureel erfgoed.’

Toch vindt hij niet dat de tapa-voorwerpen uit het museumdepot terugmoeten naar de landen waar de kolonisators ze vandaan hebben gehaald. ‘Internationale uitwisseling tussen culturen is belangrijk, zeker als dat op de confronterende manier van dit museum gebeurt. En ik ben het museum ook dankbaar. Ze hebben al die tijd goed voor onze erfenis gezorgd. Als deze voorwerpen indertijd niet naar Duitsland waren gekomen, hadden ze op de eilanden Made in Oceania: Tapa. Art and Social Landscapes is t/m 27 april te zien in het rautenstrauch-Joest-Museum – Kulturen der Welt. www.made-in-oceania.com

www.kunStHal.nl

Kunst & Cultuur l 35

24-01-14 12:03

Glaskunst van René Lalique

De vrouw in het middelpunt René Lalique wordt wel gezien als de Da Vinci van de juwelen- en glaskunst. Vrouwen vormden voor hem een belangrijke inspiratiebron, zo blijkt uit een nieuwe tentoonstelling in het Lalique Museum in Doesburg.

De vazen Caraitides en Tourterelles

V

oor de tentoonstelling René Lalique: Vrouwelijke heiligheid & symboliek zijn er rond de tweehonderd werken van de art-nouveaukunstenaar uit de gehele wereld naar Nederland gekomen. De nadruk ligt op Lalique’s drie F’s: fleurs, faune en femmes: bloemen, dieren en vrouwen.

En dan vooral het beeld van de vrouw als matriarch, verzorgster en spil van de samenleving – een soort heilige dus. Daarbij gebruikt Lalique voor iedereen herkenbare motieven uit sprookjes of mythologische verhalen. Neem de blauw gekleurde vaas Tourterelles uit 1926, met als stop twee verstrengelde duiven. Of het groen gekleurde doosje Figurines et voiles. De afgebeelde vrouwen verwijzen naar de Pleiaden, de zeven nimfen uit de Griekse mythologie, onder wie de moedergodin. En de vaas Caraitides, ontleend aan de vrouwenbeelden die gebruikt worden als pilaren of pilasters. Ze staan hier symbool voor vrouwelijk uithoudingsvermogen, voor dragen en zorgen.

Oog voor detail De oude symbolen zijn als het ware vergroeid met het glas en de gezichtsuitdrukkingen zijn naar de stemmingen van het moment gemodelleerd: sereen, verwachtingsvol, uitdagend en mysterieus. Dit is met name goed te zien met een loep. Elk gezichtje is anders vormgegeven. Dat Lalique een perfectionist was, is goed te zien op de touchscreens in het museum, waar bezoekers alle objecten kunnen vergroten. U ontdekt zo op de sieraden, parfumflesjes of vaasjes details die met het blote oog nauwelijks zichtbaar zijn.

Het museum laat tijdens de expositie ook werk zien van tijdgenoten die door Lalique zijn geïnspireerd. Zo ontstaat er een goed beeld van deze bijzondere periode in de geschiedenis.

René Lalique: Vrouwelijke heiligheid & symboliek is t/m 27 april 2014 te zien in Lalique Museum Doesburg. www.musee-lalique.nl

AVRO CULTUUR ARRANGEMENT Rene Lalique en de vrouwelijke heiligheid Ontvangst met prosecco, lezing, pianorecital, lunch en rondleiding ★

★ ★ ★

★★

Data Woensdag 26 februari en woensdag 5, 19 en 26 maart 2014 Locatie Société Musée Lalique Pays Bas, Gasthuisstraat 1 in Doesburg Programma 11.30 uur: ontvangst in de concertzaal met een glas prosecco, pianorecital, lezing en rondleidingen 12.45 uur: lunch met broodjes, Franse kaasjes, salade, zelf bereide bonbons en minidesserts met vruchten 13.45 uur: bezoek museum op eigen gelegenheid met na afloop een consumptie 17.00 uur: sluiting museum Prijs € 26,- p.p. incl. entree, prosecco, ontvangst, lezing, pianorecital, lezing, rondleiding en consumptie Reserveren Ga naar www.lalique.avro.nl en reserveer o.v.v. uw gegevens, gewenste datum en lidnummer (zie achterzijde magazine).

Meer informatie: 0313 - 47 14 10. Reageer snel: er is plaats voor een beperkt aantal personen.

36 l Kunst & Cultuur

6772382_KenC_Lalique 1

24-01-14 12:04

Het Nationale Ballet

Gedanste sprookjes B

eleef een sprookjesachtige avond in Amsterdam. Het eerste werk in de voorstelling Fairytales is Vuurvogel, een exotisch sprookje op muziek van Igor Stravinsky.

Het werd in 1910 voor het eerst – in Parijs – opgevoerd door het Ballets Russes. U ziet het in een choreografie van Alexei Ratmansky, voormalig balletdanser en nu vaste choreograaf bij het American Ballet Theatre. Hij wordt alom geprezen om zijn herinterpretaties van Russische balletten en verhalen. Ratmansky’s bewerking ging vorig jaar juni in New York in wereldpremière. Nu volgt dus de Nederlandse première.

Midzomernachtsdroom Het tweede werk is Midzomernachtsdroom, een komisch én magisch hoogtepunt uit het oeuvre van de grootste Engelse choreograaf van de twintigste eeuw: Sir Frederick Ashton. Hij baseerde zich op de wonderbaarlijke bos-scènes uit het gelijknamige blijspel van William Shakespeare.

Hierin komen drie werelden samen: die van de handwerklieden, de aristocratie en de geesten. Dat is vooral te danken aan elfenkoning Oberon die, samen met plaaggeest Puck, tot de meest absurde verwikkelingen aanzet. Ashtons choreografie is behalve een doldwaze danskomedie ook een sprookjesachtig ballet vol romantische stemmingsbeelden en watervlugge spitzendans.

Het Nationale Ballet bestaat sinds 1961. U leert de dansers van dit beroemde gezelschap beter kennen in de 8-delige AVRO-realityserie Bloed, zweet en blaren die vanaf 22 maart 2014 te zien is bij de AVRO op Ned. 2.

Kijk voor meer informatie op pagina 41 en lees meer over deze documentaire in de column van Simone van den Ende, hoofd Kunst & Cultuur van de AVRO, op pagina 3.

ERWIN OLAF

Dit voorjaar hult Het Nationale Ballet zich in sprookjesachtige sferen. In coproductie met het prestigieuze American Ballet Theatre presenteert het gezelschap een gloednieuwe versie van de balletsprookjes Vuurvogel en Midzomernachtsdroom.

AVRO CULTUUR ACTIE Nederlandse première Fairytales Win 8x2 vrijkaartjes Datum Donderdag 13 maart 2014 Locatie Nationale Opera en Ballet, Amstel 3 in Amsterdam Programma 20.15 uur: aanvang première voorstelling. Duur ongeveer 3 uur (inclusief 2 pauzes) Winnen Abonnees van Kunst & Cultuur Magazine maken kans op 8x2 vrijkaartjes voor de voorstelling op 13 maart 2014.

Wilt u hiervoor in aanmerking komen? Mail dan uw gegevens vóór 28 februari naar mailenwin@avrotros.nl o.v.v. ‘Ballet’ en uw gegevens en lidnummer (zie achterzijde van dit magazine).

Niet gewonnen Ga naar www.het-ballet.nl en bestel uw kaartjes

Kunst & Cultuur l 37

6772417_KenC_Bloed, zweet en blaren 1

24-01-14 12:00

© Bregenzer Festspiele/Anja Köhler

Adv. Kulturspecial_2 So14_210x297_Layout 1 02.01.14 11:08 Seite 1

Betoverend mooi

Bregenzer Festspiele & Stad

zetten de ouverture in. „Die Zauberflöte“, de sprookjesachtige opera van

24 juli – 24 augustus 2014 2 overnachtingen met ontbijt in een hotel naar keuze in de regio Bodensee-Vorarlberg, 1 ticket voor „Die Zauberflöte“, Bodensee-Vorarlberg Vrijetijdskaart voor gratis toegang tot musea en gratis vervoer met trein en bus. Per persoon in een 2-persoonskamer vanaf €

Wolfgang Amadeus Mozart, weerklinkt. In een decor met veel verrassin-

www.bodensee-vorarlberg.com

Kijken, je verbazen. Vooraan het drijvende podium van de Bregenzer Festspiele, gevuld met kleurrijke fabelwezens. Aan de horizon de zon die in de Bodensee zinkt. Iedere avond anders. Dan: de Wiener Symphoniker

221,–

gen. Een fantastisch schouwspel, te zien en te horen van 23 juli – 24 augustus 2014.

In Vorarlberg, de regio tussen de Bodensee en de bergen in het westen

Bregenzer Festspiele & Land

van Oostenrijk, vind je eersteklas cultuur. De hoogtepunten? De Bregenzer

24 juli – 24 augustus 2014 1, 2 of 3 overnachtingen met halfpension in een hotel naar keuze in het Bregenzerwald, 1 ticket voor „Die Zauberflöte", middernachtsnack na de voorstelling, transfer naar de voorstelling, vanaf 3 overnachtingen met Bregenzerwald Gastenkaart.

Per persoon in een 2-persoonskamer (2 nachten)

Festspiele, de Schubertiade in het schilderachtige dorp Schwarzenberg in het Bregenzerwald. Het Kunsthaus Bregenz, dat is gewijd aan hedendaagse kunst. Het Werkraum Haus in het Bregenzerwald – een etalage voor modern ambachtelijk werk.

vanaf €

www.vorarlberg.travel

6916046_KenC_Oostenrijks verkeersbureau 1

235,–

www.bregenzerwald.at

24-01-14 08:23

Klassieke voorjaarsconcerten

KEITH PATTISON

MARK MCNULTY II

Beethovens oorlog en Dvoráks verdriet

Thomas Zehetmair

Vasily Petrenko

Ludwig van Beethoven en Antonin Dvorák hebben de hoofdrol tijdens de Vrijdag van Vredenburg. Met Beethoven gaat u op oorlogspad. Dvorák laat u delen in de smart van Maria om Christus’ lijden.

B

eethoven hield de politieke ontwikkelingen begin negentiende eeuw scherp in de gaten. Veldslagen en soldatenmarsen waren voor hem een inspiratiebron. Dat hoort u onder andere op vrijdag 28 maart. Orkest Ludwig speelt dan vier kleinere werken waarmee Beethoven instant succes had. Zoals de compositie Wellington’s Sieg, die u het idee zou kunnen geven dat oorlogvoeren begin negentiende eeuw een tamelijk luchtig tijdverdrijf was. Waarom anders verwerkte Beethoven er melodieën in als ‘God Save the King’, ‘Rule Britannia’ en ‘For He’s a Jolly Good Fellow’.

Ludwig is een nieuw orkest, gevormd door topmusici uit de Radio Kamer Filharmonie, het Radio Filharmonisch Orkest en Het Metropole Orkest. Het staat onder leiding van dirigent en vioolsolist Thomas Zehetmair.

Theatrale trekjes Op Goede Vrijdag 18 april voeren het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor onder leiding van Vasily Petrenko het Stabat Mater van Antonin Dvorák uit. De Boheemse componist voltooide het werk, over de smart van Maria om de gekruisigde Christus, nadat hij zelf drie van zijn jonge kinderen verloren had. Toch is de muziek lang niet altijd ingetogen. Eerder weelderig en hoog-romantisch met hier en daar theatrale trekjes en aan het eind zelfs een sprankje hoop.

AVRO CULTUUR ARRANGEMENT Voorjaarsconcerten Beethoven en Dvorák met inleiding ★

Data Vrijdag 28 maart en vrijdag 18 april 2014

★ ★ ★

★★

Locatie Vredenburg Leidsche Rijn, J.C. Verthorenpad 100 in Utrecht Programma 28 maart 19.30 uur: inleiding door musicoloog Philip Ruitenberg 20.15 uur: aanvang concert Programma 17 april 19.30 uur: inleiding door musicoloog Kees Wisse 20.15 uur: aanvang concert Prijs € 22,50 p.p. per concert (normaal € 30,-) of € 40,- p.p. (normaal € 60,-) voor beide concerten. Inclusief parkeren, garderobe, inleiding, pauzedrankje en een uitgebreid programmaboek.

Reserveren Reserveer uw kaarten via de kassa van Vredenburg (030 - 23 14 544) o.v.v. ‘Voorjaarsaanbieding AVRO’

www.devrijdagvanvredenburg.nl Kunst & Cultuur l 39

6772419_KenC_Beethoven en bach 1

24-01-14 12:14

Radio

Radio

AvroTros op 4

Opium op 4

Met de fusie op 1 januari van dit jaar zijn AVRO en TROS met één klap de grootste omroep geworden op Radio4. We praten u graag bij over onze programmering. In De Klassieken gidst de nieuwe presentator Hans Smit (foto) u op werkdagen van 9.00 tot 12.00 uur door de hoogtepunten uit het klassieke repertoire. Daarna presenteren Hans van den Boom en Ab Nieuwdorp dagelijks Licht op 4, dat nu een uur langer duurt.

Natuurlijk nog steeds met het spel ‘Nootschieten’. Op zaterdag van 10.00 tot 12.00 uur ontvangt Aukelien van Hoytema haar gasten in Een goedemorgen met… en op zondag van 18.00 tot 20.00 uur staat de menselijke stem centraal bij Ernst Daniël Smid. Maartje Stokkers is uw gids op de vrijdagavond bij de Vrijdag van Vredenburg (vanaf 20.00 uur) en het Zondagmiddagconcert (vanaf 14.00 uur). Hans van den Boom ten slotte is er iedere zondag vanaf 10.00 uur met Spiegelzaal en het Zondagochtend Concert.

Het nieuwe radioprogramma Opium op 4 wordt om beurten gepresenteerd door: Mark Brouwers, Jan Mom, Art Rooijakkers, Hans Smit en Mieke van der Weij. Elke avond schuift er een hoofdgast aan en is er live klassieke muziek.

In het vaste item de ‘Slaapservice’ kunnen luisteraars een klassiek slaapliedje aanvragen. In de ‘Torenkamer’ wordt wekelijks een jonge kunstenaar ‘opgesloten’ om zonder afleiding te werken aan een magnum opus. Vrijdag haalt Hans Smit de kunstenaar op en wordt het voltooide werk gepresenteerd.

Op vrijdagavond komt Opium op 4 live vanuit het Splendorgebouw aan de Nieuwe Uilenburgerstraat 116 in Amsterdam. Hans Smit presenteert het programma dan samen met een sidekick, er is livemuziek, er zijn gasten en er is publiek bij. Ook u bent van harte welkom de uitzending bij te wonen. De toegang is gratis.

Meer informatie: www.klassiek.avro.nl

Opium op 4, iedere werkdag tussen 22.30 en 00.00 uur op Radio4

Patricia Steur

Ingo Caly/AVRO

Verrijk je wereld

Televisie

Fotoveiling Kunstuur In Kunstuur kunt u nog t/m 21 april 2014 bieden op kunstfoto’s.

De opbrengst gaat naar Cordaid Kinderstem, dat met het geld wil bevorderen dat ieder kind de kans krijgt om naar school te gaan. De fotografen op wiens werk u kunt bieden zijn Berndnaut Smilde, Eddo Hartmann, Eva Roovers, Henk Wildschut, Isabella Rozendaal, Jaap Scheeren, Johan Nieuwenhuize, Kees Tabak, Koos Breukel, Lilith, Michiel van Nieuwkerk, Patricia Steur, Popel Coumou en Wytske van Keulen. Allemaal hebben ze één werk beschikbaar gesteld waar u een bod kunt uitbrengen.

Kunstuur is hét televisieprogramma over beeldende kunst waarin met een frisse blik gekeken wordt naar actuele tentoonstellingen en hoogtepunten uit design, fotografie en architectuur. Het programma heeft sinds kort een nieuwe vormgeving en een nieuw uitzendtijdstip.

Kunstuur, elke zondag om 18.50 uur op Ned. 2. Meebieden kan via: www.kunstuur.avro.nl

40 l Kunst & Cultuur

6772367_KenC_Verrijk je wereld 1

24-01-14 12:02

Tijdens opnamen van het nieuwe seizoen van Tussen Kunst en kitsch kreeg juwelenexpert Martijn Akkerman een collier op tafel dat naast diamanten maar liefst 142 smaragden van uitzonderlijk hoge kwaliteit telt. Het is in Nijmegen gemaakt in de art deco-periode. De vader van de eigenaresse had het gekocht voor zijn vrouw ter ere van hun 60-jarig huwelijk. Akkerman schat de waarde op 125.000 euro.

Twijfelt u of u ook zo’n schat in handen heeft? Kom dan met (maximaal drie) voorwerpen naar de opnamedagen dit voorjaar. Data en locaties zijn: 24 februari: Stedelijk Museum in Schiedam 7 april: Modemuseum in Hasselt (België) 28 april: Museum Kranenburgh in Bergen N.H. 12 mei: Noordbrabants Museum in Den Bosch 26 mei: Afrika Museum in Berg en Dal Tussen kunst en kitsch, vanaf 26 februari elke woensdag om 20.30 uur op Ned. 1.

Reserveren opnamedagen via: www.tussenkunstenkitsch.avro.nl

Stijn Hoekstra

Kunst of kitsch?

Dennis stock

Opnamedagen

Televisie

Dennis Stock Magnum fotograaf Dennis Stock (overleden in 2011) maakte enkele van de beroemdste foto’s ooit, waaronder het beeld van acteur James Dean die in regen en wind over Times Square in New York loopt. Regisseur Jan Sankwa volgde Stock gedurende de laatste drie jaar van zijn leven, interviewde hem en filmde de workshops die hij gaf aan fotografie-studenten. De film Beyond Iconic - Magnum fotograaf Dennis Stock toont honderden van Stocks prachtige foto’s, waaronder die van dansende hippies in de jaren zestig, een peinzende Audrey Hepburn, en jazzlegendes zoals Louis Armstrong en Miles Davis. Maar Stock fotografeerde ook winterse landschappen in het Zuiden van Frankrijk en moderne architectuur in Azië en Amerika.

Beyond Iconic - Magnum fotograaf Dennis Stock, op 6 maart om 23.00 uur in AVRO Close Up op Ned. 2

Televisie

Bloed, zweet en blaren De televisieserie Bloed, zweet en blaren volgt het fascinerende leven van de dansers van Het Nationale Ballet. Ballet is extreem veeleisend voor lichaam en geest. Blessures komen veel voor en als je 35 bent, ben je oud. Zo weet de 32-jarige danser Alexander dat hij aan zijn laatste jaar is begonnen. Prima ballerina Igone de Jongh bereidt zich voor op een van de zwaarste balletten. Komt ze nog toe aan de zorg voor haar zoontje? Victoria krijgt het aanbod om in Rusland te gaan dansen. Ze moet daarvoor haar geliefde verlaten. Nee zeggen lijkt geen optie, want daarvoor zijn carrières te kort. Regisseur Olaf van Paassen: ‘De serie laat zien hoe de euforie van een mooie voorstelling het wint van de pijn!’

Bloed, zweet en blaren – De mensen van Het Nationale Ballet, vanaf 22 maart t/m 10 mei elke zaterdag om 21.20 uur op Ned. 2.

Kunst & Cultuur l 41

6772367_KenC_Verrijk je wereld 2

24-01-14 12:02

Puzzel Los het Zweedse raadsel op en maak kans op10x de DVD van het Nieuwsjaarsconcert van de Wiener Philharmoniker ZWEEDS RAADSEL

eventueel (afk.)

roddels

keelneusen oorarts (afk.)

kamerplant

aangroei

pijniger

snoet

rampspoed

boom

herfst

begane grond

deelteken

onrijpe jaarringen

bergplaats

4

grootste breedtecirkel

5

slot v.e. concert

deksel

kledingstuk grondtoon

luchtstroming

muzieksoort

1

11

echtgenoot

koraaleiland scheut

ondeelbaar getal

boek met rechtsbepalingen gedraaid garen

betoog

vervoermiddel

10

intocht

Indonesisch gerecht

6

Indonesische markt

gevolg

bridgeterm

hoeveelheid

zwarte kraal

3

stijging

deel van een trap

onverlaat

uitdrukking

2

insect

uitbouw

zonder waarde

geluid (klankimitatie)

kiemcel

7

koeienziekte

9 Republik Indonesia (afk.)

13

rangtelwoord

water in Friesland

criterium

15

klopper vloek

watersport

Acad.

Ziekenhuis (afk.)

mededingingsautoriteit

iep

Het oplossen van een Zweeds raadsel komt overeen met het oplossen van een kruiswoordpuzzel.

Het enige verschil is dat de omschrijvingen niet naast het diagram staan maar erin. Bij elk omschrijvingenvakje wordt met een pijl aangegeven in welke richting het antwoord moet worden ingevuld.

gemeentehuis

niet mis

vreemde munt

Hoe werkt het?

regelmaat huns inziens (afk.)

theedoek betekend (afk.)

Los de puzzel op en stuur uw antwoord vóór 14 maart naar mailenwin@ avrotros.nl o.v.v. ‘Puzzel nr. 1 2014’. Vergeet niet uw naam, adres en telefoonnummer te vermelden.

soort fiets deur ijzer (afk.)

techn. dienst (afk.)

14

uit Kunst & Cultuur Magazine

8

mediamedewerkers

nummer 4 van november 2013

het lichte sluimeren

wellust

De oplossing van de puzzel

zeevis

12

burger service nummer (afk.)

was: ‘Genieten van aangenaam klassieke muziek’. De winnaars

© Persbelangen 1

2

3

PUZZEL

hebben bericht gekregen en hun 4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

prijs ontvangen.

& WIN

10x Nieuwjaarsconcert Wiener Philharmoniker Het Nieuwjaarsconcert van de Wiener Philharmoniker is een van de langstlopende en meest prestigieuze muzikale evenementen ter wereld. In de afgelopen zeventig jaar hebben veel bekende dirigenten de baton genomen voor het concert en hebben miljoenen mensen uit tachtig landen de uitzendingen bekeken. Een van de meest vooraanstaande dirigenten van deze tijd, Daniel Barenboim, keerde na zijn succes in 2009 terug om het Nieuwjaarsconcert te dirigeren. Hiermee vierden de Wiener Philharmoniker de 25-jarige samenwerking met de dirigent. Heeft u genoten van de tvregistratie van het concert, opgebouwd rond het muzikale repertoire van de Strauss-dynastie, met een aantal traditionele verrassingen? Los de puzzel op en maak kans op deze bijzondere dvd.

42 l Kunst & Cultuur

6772366_KenC_Puzzel 1

24-01-14 12:05

AVRO-agenda Expositie

Chris Berens Rondleiding door de kunstenaar zelf

pag. 30

Klassiek

AvroTros op Radio4 Nieuwe en vertrouwde programma’s

pag. 40

Klassiek

Opium op 4 Met interviews en live klassieke muziek

pag. 40

Fotografie

Kunstuur Veiling kunstfoto’s voor het goede doel

pag. 40

Fotografie

Beyond Iconic Magnum-fotograaf Dennis Stock in AVRO Close Up

pag. 41

Kunst

Tussen Kunst en kitsch Kom naar de opnamedagen

pag. 41

Dans

Bloed, zweet en snaren Realityserie over de mensen van Het Nationale Ballet

pag. 41

Colofon

Advertentieverkoop

Aan dit nummer werkten mee: Edmée Fijan,

Kunst & Cultuur Magazine

Bindinc. Adverteren (verzorgd door Sanoma),

Vivian de Gier, Ellen Leijser en Oswin

Februari 2014, jaargang 18, nummer 1

Mariska van Beuzekom, 035 – 6726908,

Schneeweisz

Kunst & Cultuur Magazine is een uitgave van

adverteren@bindinc.nl

Coördinatie marketing: Susan Severs en

de AVRO en exclusief verkrijgbaar voor leden.

Postbus 580, 1200 AN Hilversum

Margot Bergmans

Verschijnt 4x per jaar. Een lidmaatschap kost

www.bindinc-adverteren.nl

Druk: Senefelder Misset

slechts € 10,- per jaar; u bent dan tevens

Advertentiecontracten worden afgesloten

AVRO-lid.

conform de Regels voor het Advertentie­

Aan deze uitgave kunnen geen rechten

wezen, gedeponeerd bij de rechtbanken van

worden ontleend. De AVRO behoudt zich het

Nederland.

recht voor om prijswijzigingen door te voeren.

Klantenservice

Van werken van beeldende kunstenaars,

Meer informatie over lidmaatschap, bezorgen, adreswijzigingen of beëindiging:

Redactie

aangesloten bij een CISAC-­organisatie, is

bel 0900 – 777 9996 (€ 0,15 p/min,

Postbus 20002, 1202 AB Hilversum

het auteursrecht geregeld met ©Pictoright

werkdagen 09:00 – 17:00 uur) of: mail naar

kunstencultuur@avrotros.nl

Amsterdam 2014.

klantcontactcentrum@avrotros.nl of schrijf:

Coördinatie en eindredactie: Emely Nobis

AVRO Klantcontactcentrum, Postbus

Basisvormgeving: Greetje de Graaff

20900, 1202 AS Hilversum.

Vormgeving: Ingolf Smedicus

Editie 2-2014 verschijnt op 8 mei

Maart: Fotografiemaand bij AVRO Kunst Maart is fotografiemaand bij AVRO Kunst! Doe mee met de fotowedstrijd ‘Het Zelfportret’ en wie weet wordt uw foto in Opium TV als winnaar gekozen door de vakjury. Of gaat u er met de publieksprijs vandoor? Dus maak een artistieke ‘selfie’, zet de zelfontspanner aan en duik de donkere kamer in. Kijk voor inspiratie naar fotografiedocumentaires in Close Up en reportages in Kunstuur. En houd kunst.avro.nl goed in de gaten voor online reportages en meer! De winnaar van de fotowedstrijd wordt bekendgemaakt op 29 maart 2014 in Opium TV, 22.40 uur op Ned. 2.

Kunst & Cultuur l 43

6772365_KenC_Agenda en colofon 1

24-01-14 11:59

2929 29 29 3030 30 30 NOV NOV NOV NOV ZIGGO ZIGGO NOV DOME

DOME ZIGGO ZIGGO ZIGGO DOME DOME AMSTERDAM AMSTERDAM DOME AMSTERDAM AMSTERDAM AMSTERDAM

H tA nk ie va n G ru ns ve n adSRS-avroK&C[210x297].indd 1 adSRS-avroK&C[210x297].indd 1 7039455_KenC_Advertenties Suggesties.indd 2

GIDSRETOUREN: POSTBUS 120, 2600 AC DELFT - POSTNL PORT BETAALD

os

C[210x297].indd 1 adSRS-avroK&C[210x297].indd 1

Meer informatie en reserveringen Meer informatie en reserveringen www.srs-live.nl of 0900 300 1250300 1250 www.srs-live.nl of 0900 Meer informatie en reserveringen Meer informatie en reserveringen www.srs-live.nl of 0900 300 300 12501250 www.srs-live.nl of 0900 21-01-14 17:04

21-01-14 17:04

21-01-1421-01-14 17:04 17:04 24-01-14 08:22