ریکالم
www.awene.com
ژماره ()339 سێشەممە 2012/8/14
جه‌ژنتان پیرۆز
سێشه‌ممه‌ی داهاتوو به‌بۆنه‌ی هاتنی جه‌ژنه‌وه ،ئاوێنه ده‌رناچێت
12 "" 17
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامه‌یه‌ك کۆمپانیای ئاوێنه ده‌ریده‌کات
بریکاری وه‌زیری ناوخۆ:
612 ""»»
تاوانبارمان گرتووه چهندین تاوانی هه‌بووه حاکمه‌کان ئازادیان کردووه
خۆکوشتنی پیاوان له‌زیادبووندایه
12 "" »»17 17
ته‌نها له‌حه‌وت مانگدا 27حاڵه‌تی خۆكوشتنی پیاوان هه‌بووه
%٧٥ی کۆمپانیا تورکیەکانی کوردستان سەر ب ه پارتی نه‌ته‌وه‌په‌رست ی توركن
کۆمپانیایه‌کی تورکی "یادگاری مه‌زاری بارزانی" ب ه 20ملیۆن دۆالر دروستده‌کات دەوڵەت باخچەلی سەرۆکی توندڕەوترین پارتی نەتەوەپەرستی تورک سەردانی کەرک���وک دەکات‌و ئام���ادە نیی���ە ب ه هەرێم���ی کوردس���تاندا تێپەڕببێ���ت، بەگوێرەی داتاکانیش %٧٥ی کۆمپانیا تورکیەکان���ی کوردس���تان ،س���ەر بە حیزبەکەی باخچەلین.
وه‌به‌رهێنانی نه‌وتی هیالل‌و دانه‌غاز ملیارێك دۆالره
ئاوێن���ه ،تایب���هت :وا بڕی���ارە یەکەم رۆژی جەژن���ی رەم���ەزان ،دەوڵ���ەت باخچەلی ،سەرۆکی پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرس���تی تون���دڕەوی تورک���ی " "MHPنوێ���ژی ج���ەژن لەیەکێ���ک لەمزگەوتەکانی کەرکوک ئەنجام بدات. یاریدەدەرێک���ی باخچەلی رایگەیاندووە
کە ئەو بەهیچ ش���ێوەیەک ئامادە نییە مۆرێک بەسەر پاس���پۆرتەکەیەوە بێت کە لێینوسرابێت "کوردستان" هەربۆیە ی هەولێر ،لەڕێگه‌ی موس���ڵ-ـەوە لەبر دەڕوات بۆ کەرکوک. ئه‌مه له‌كاتێكدای���ه ك ه بەپێی داتایەک ١٢٠٠کۆمپانی���ای تورکی بەڕەس���می
لەهەرێم���ی کوردس���تاندا کاردەکەن‌و %٧٥ی کۆمپانیا تورکیەکانیش لەالیەن کەس���انێکەوە بەڕێوەدەبرێن کە نزیکن لەم حیزب���ە تون���دڕەوەوه ،دیارترینی ئەم کۆمپانیایانە بریتییە لەکۆمپانیای "نورس���ۆی" کە خاوەنەک���ەی یەکێکە لەس���ەرکردە ناس���راوەکانی ""MHP
بەناوی ئۆرهان نوردوهان. بەپێی راپۆرتێکی رۆژنامەی میللییەتی تورک���ی ،زۆرینەی پ���رۆژە گرنگەکانی هەرێمی کوردس���تان لەالیەن کۆمپانیا تورکیەکانەوە ئەنجام دەدرێن .حەسەن ئااڵگۆز کە خاوەنی کۆمپانیای دۆسکۆی تورکیی���ە ،پ���رۆژەی دروس���تکردنی
د.به‌رهه‌م :یهكێتیو گۆڕان په‌نجه‌ی یه‌کتریان شكاند
به‌رهه‌م����ی نه‌وت����ی كۆمپانی����ای نه‌وت ی هیالل‌و دانه‌غاز له‌كوردس����تان ده‌گاته 70 ه����ه‌زار به‌رمیل لهڕۆژێك����دا ،كه ئه‌مه‌ش به‌گه‌وره‌ترین وه‌به‌رهێنان هه‌ژمار ده‌كرێت لهههرێمی كوردستان كه خۆی لهقهرهی د.به‌رهه‌م ساڵح ملیارێك دۆالر ده‌دات. »» 9
ی ی یه‌كێتی نیشتمان جێگری س���كرتێر كوردستان ،د.به‌رهه‌م ساڵح رایگه‌یاند "ركابه‌رایه‌ت���ی له‌مه‌وپێش���ی یهكێتیو ی گۆڕان ئازاربه‌خش بوو ،په‌نج ه شكاندن یه‌كتری بوو". ی تایبه‌ت به‌ئاوێن���ه :له‌چاوپێكه‌وتنێك تایبه‌ت ب��� ه ئاوێن ه د.به‌رهه‌م س���اڵح رایگه‌یان���د "ناك���رێ لهگ���هڵ گۆڕاندا هاوس���ه‌نگه‌ری‌و مێژووی هاوبه‌ش���مان نادیده بگرین ،ماڵ ه شه‌هیده‌كانیشمان،
به‌شێكی زۆری جه‌ماوه‌رمان یه‌ك بوو، به‌داخه‌وه‌م كه ئه‌و وه‌زع ه خوڵقا". ی په‌یوه‌ندیه‌كان ئه‌و داوای چاككردن��� ی لهگ���هڵ گۆڕان���دا ده‌كات‌و ده‌رب���اره ی ستراتیژیش لهگهڵ پارتیدا رێككه‌وتن ده‌ڵێت "رێكکه‌وتنی ستراتیژی كۆتایی به قۆناغی ش���ه‌ڕی ناوخۆ هێنا ،ئه‌م ه ی له‌خۆیدا ده‌ستكه‌وتێكی پڕبایه‌خ خۆ ب���وو" ،به‌اڵم ئ���هوه ناش���ارێتهوه ك ه "رێكکه‌وتننامه‌ی س���تراتیژی له‌زه‌مان‌و
زه‌مینه‌یه‌كدا س���ازدرا ،ئێستا زه‌مان‌و زه‌مینه گۆڕاوه". ی ناوچه‌كه، سه‌باره‌ت به‌گۆڕانكاریه‌كان ی جێگ���ری س���كرتێری یه‌كێت���ی وت��� "سه‌رتاپای سیسته‌می ئه‌منی‌و سیاسی ئه‌م ناوچه‌ی���ه روو له‌داڕش���تنه‌وه‌یه‌‌و كۆتایی قۆناغی (س���ایكس بیكۆ)یه، ێ بێباكانه خۆمان بده‌ین ه ده‌س���ت ناكر ئیراده‌ی ده‌ره‌وه".
"یادگاری بارزانی"ی ئەنجام دەدات کە بریتییە لەمزگەوتێک‌و مۆزەخانەیەک‌و میوانخانەیەکی گەورە لەس���ەر مەزاری مەال مس���تەفای بارزان���یو زیاد لە ٢٠ ملیۆن دۆالری بۆ تەرخانکراوە. »» 5
له‌هه‌موو به‌ندیخانه‌كان ی هه‌رێمدا ،لێدان‌و ئه‌شكه‌نجه‌دان هه‌یه »» 3
په‌یوه‌ندی تورکیاو پارتی...
بازاڕ‌و نه‌وت‌و كه‌ركوك »» 18
»» 4
ریکالم
ریکالم
ناونیشان :سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش 101شه‌قامی 2سالم خانووی 56ته‌له‌فۆن 2136622 3210501 3210502 :هه‌ولێر ،فولکه‌ی کوران -به‌رامبه‌ر نه‌خۆشخانه‌ی ژینی تایبه‌ت (مۆبایل) 07504531388 :
ئاریافۆن 2560031 :کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات
نرخی 1000دینار
تیراژ 4500 :
2
هه‌واڵ
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14
زۆربه‌ی سه‌ركردایه‌تی‌‌و ئه‌نجومه‌ن ی ناوه‌ند ی به‌پاره‌ی یه‌كێتی سه‌ردان ی تاڵه‌بانییان كردووه ی ئه‌ندامانی س���ه‌ركردایه‌تی‌‌و زۆرب���ه ی ناوه‌ندیی یه‌كێتی ،لهس���ه‌ر ئه‌نجومه‌ن ی ی یه‌كێتی ،سه‌ردان ئه‌رك‌و مه‌س���ره‌ف ی س���ه‌رۆك كۆماری عێراق‌و س���كرتێر ی (تاڵه‌بانی)ی���ان ك���ردووه یه‌كێت��� له‌ئه‌ڵمانیا. ی س���لێمانی ،ئاوێن���ه :س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ی راگه‌یاند ئاگادار له‌یه‌كێت���ی به‌ئاوێنه ی ك��� ه به‌ه���ۆی مان���هوهی تاڵه‌بان��� ی ی سیاس له‌ئه‌ڵمانیا ،ئه‌ندامانی مه‌كته‌ب زۆربه‌یان س���ه‌ردانیان ك���ردووهو جگ ه
ی له‌وان���هش به‌ش���ێكی زۆری ئه‌ندامان ی ی ناوه‌ندی س���ه‌ركردایه‌تی‌‌و ئه‌نجومه‌ن سه‌ردانیان كردووه كه هه‌مویان لهسهر مه‌سرو‌فاتی یه‌كێتی رۆیشتون. ی به‌وه‌دا ئه‌و س���ه‌رچاوه‌ی ه ئام���اژه كه چه‌ند س���اڵێك له‌مه‌وب��� هرو كاتێك ی چاره‌س���ه‌ر تاڵه‌بان���ی ب���ۆ وه‌رگرتن ی ی ئه‌رده‌ن كرد ،ئه‌ندامان ی له‌واڵت روو ی ئه‌وكات���هش هه‌مویان س���ه‌ركردایه‌ت به‌فڕۆكه‌یه‌ك رۆیش���تن ب���ۆ الی ،به‌اڵم ئهمجاره هه‌مویان پێكهوه نه‌ڕۆیشتون.
سه‌رنوسه‌ر ی گۆڤار ی ئیسرائیل ـــ كورد خۆ ی چوو‌ه بۆ کونسوڵگه‌ر ی ئێران
مه‌ولود ئافه‌ند سه‌رنوسه‌ری گۆڤاری ئیسرائیل ــ کورد س���ه‌رچاوه‌یه‌كی ئ���اگادار رایگه‌یاند ك ه سه‌رنوسه‌ری گۆڤاری كورد ــ ئیسرائیل، مه‌ولود ئا‌فه‌ن د خۆی چۆته کونسوڵگه‌ری ئێران لهس���لێمانیو ده‌زگا ئه‌منییه‌كانی یه‌كێتی هی���چ زانیارییه‌كیان لهس���ه‌ری نه‌بووه. تایبه‌ت ب���ه ئاوێنه :س���ه‌رچاوه‌یه‌كی ئ���اگادار ب���ه ئاوێن���هی راگه‌یان���د كه سه‌رنوس���ه‌ری گۆڤاری كورد ئیس���رائیل مه‌ول���ود ئا‌فه‌ن���د كه له‌كۆتای���ی مانگی مایس���هوه لهس���لێمانی دیارنامێنێ���ت، خۆی له س���لێمانیو چۆته کونسوڵگه‌ری ئێ���ران‌و ده‌زگا ئه‌منییه‌كانی س���لێمانی هیچ زانیارییه‌كیان لهو بارهیهوه نه‌بووه. ئه‌و س���ه‌رچاوه‌یه ئهوهی به‌دوور نه‌زانی كه ناوبراو پێش ئهوهی بێته س���لێمانی كه‌سانی ناو ده‌زگا ئه‌منییه‌كانی هه‌ولێری ئاگادار كردبێته‌وه. له‌الیه‌كی تره‌وه سه‌رچاوه‌كه ئاماژه‌ی بۆ ئهوه كرد كه سه‌رۆكی ههرێم بریاڕی داوه لیژنه‌ی لێكۆڵینه‌وه لهس���ه‌ر دیارنه‌مانی
ریکالم
ئه‌و رۆژنامه‌نوسه پێكبهێنرێت. رێكخ���ه‌ری س���ه‌نته‌ری میت���رۆ ب���ۆ داکۆکیکردن له‌ڕۆژنامه‌نوس���ان ،ره‌حمان غه‌ریب به ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "هەموو ئەو زانیاریانەی کە باس دەکرێن گوایە ئێران بەکاریهێنابێ���ت یان دەس���تگیرکرابێت‌و تەس���لیم کرابێتەوە ه���ەردوو بابەتەکە جێگەی گومانەو ئێمە ناتوانین ئەو کورو یان هێزەکانی یەکێتی نیشتمانی تاوانبار بکەین ئ���ەم بابەتە زۆر ئاڵ���ۆز کراوەو مشتومڕی زۆر هەڵدەگرێت". ناوبراو جه‌ختی لهس���ه‌ر ئهوه کرده‌وه "لەه���ەردوو حاڵەتەک���ەدا مرۆڤەکه دیار نامێنێ���ت دەزگا ئەمنیەکانی ههرێم لێی بەرپرسە .ئێمە وەک س���ەنتەری میترۆ ئاسایشی گشتی‌و ئاسایشی سلێمانیمان بینیوەو قسەمان لەو بارەیەوە کردووەو لێکۆڵین���ه‌وه‌ش به‌رده‌وام���هو چەندی���ن بەیاننامەمان دەرکردووە کە پێویس���تە وەزارەتی ناوخۆ لێکۆڵینەوە لەو دۆسیەدا بکات".
ی ی یه‌كێتی ،سه‌ره‌تا جگ ه له‌ئه‌ندامان ی ئه‌م هه‌فته‌ی���هش نێچیرڤ���ان بارزان ی ی حكومه‌ت‌و جێگری سه‌رۆك س���ه‌رۆك ی پارتی ،سه‌ردانی تاڵه‌بانی كردو به‌پێ ی راگه‌یاندنه‌كان باس���یان له‌یه‌كخستن هه‌ڵوێستی یهكێتیو پارتی كردووه. ی ی نزیك���هی دوو مانگه تاڵه‌بان ماوه ی له‌ئه‌ژنۆیدا ی نه‌شته‌رگه‌ر بۆ ئه‌نجامدان ی كردووهو ی ئه‌ڵمانی���ا س���ه‌ردانی واڵت زان ه م��� ه ر ی ژن��� ه ج ی پێده‌چێ���ت دوا تاڵه‌بانی بگه‌ڕێته‌وه عێراق
به‌هۆی خه‌ته‌نه‌كردنه‌وه ،دوو برا توشی نه‌خۆش ی (گه‌نگرین) ده‌بن ی نه‌شته‌رگه‌رییه‌كه‌دا ی خه‌ته‌نه‌كردن‌و (چوك)یان تووشی نه‌خۆشی گه‌نگرین وتی "ره‌نگه له‌كات ی خانه‌قین دوا له‌قه‌زا ی دوو منداڵه‌ك��� ه وایانلێهاتبێ���ت ،ی���ان به‌ه���ۆی "هه‌ڵ���هی پزیش���كییه‌وه" بووه‌‌و پێده‌چێت ببێته هۆی بڕینه‌و‌ه ی كارمه‌نده‌كانه‌و‌ه بوبێت به‌هۆی هه‌ڵه ی نێرین هی دوو مندا ڵ ك ه بران ،ئه‌ندامی نێرینه‌یان. ئه‌ندام��� ی س���ه‌رچاوه‌ك ه ئاماژه‌ی ب���ه‌وه‌دا ك ه ك ه ئه‌ندامی نێرینه‌یان تووشی نه‌خۆش توش���ی نه‌خۆش���ی گه‌نگری���ن بوون‌و ی گه‌نگرین بووه". باوكیشیان سكااڵ لهسهر كارمه‌نده‌كان خانه‌واده‌ی ئ���هو دوو منداڵه له‌دادگا ی دوو ناوبراو رونیك���ردهوه كه باوك ی پزیشكه‌ك ه ی خانه‌قینش خانه‌قین س���كااڵیان له‌دژ تۆمارده‌كات‌و نه‌خۆشخانه ی ی لهسهر دوو كارمه‌ند ی منداڵه‌ك ه سكااڵ لیژنه‌یه‌كی لێكۆڵینه‌وه‌ی بۆ رووداوه‌ك ه تۆماركردووه‌‌و بهو هۆیهشهوه لیژنه‌یه‌ك ته‌ندروس���تی خانه‌قی���ن تۆماركردووه‌‌و لێكۆڵینه‌وه‌یان پێكهێناوه. پێكهێناوه. ی لێكۆڵینه‌وه‌یان پێكهێناوه بۆ له‌مباره‌ی���هوه ئاوێن��� ه په‌یوه‌ندیكرد لیژنه‌یه‌ك گه‌رمی���ان ،ئاوێن���ه :س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ی بابه‌ته‌كه‌یان بۆ ئاشكرا ی ئهوهی هۆكار ی قه‌زا ی نه‌خۆش���خان ه ی به‌به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ی خانه‌قین به‌ئاوێن ه له‌نه‌خۆش���خان ه ی كارمه‌نده‌كانیان ی خانه‌قی���ن ،خالی���د عه‌ب���اس ،ئه‌ویش بكرێت ك��� ه هه‌ڵ���ه راگه‌یاند ك ه دوو رۆژ له‌مه‌وب هرو له‌كات ی دوو منداڵه‌ك ه بووه ی���ان لهكاتی نه‌ش���ته‌رگه‌رییه‌ك ه ی به‌وه‌دا ك ه باوك ی خه‌ته‌نه‌كردن بۆ دوو منداڵ ئاماژه ئه‌نجامدان ی دوو وایانلێهاتووه. ی له‌دادگای خانه‌قین سكااڵی له‌دژ ی خانه‌قین‌و به‌ه���ۆی هه‌ڵ ه له‌ق���ه‌زا ی ته‌ندروس���تی تۆماركردووه‌‌و پزش���كییه‌وه ئه‌ندام���ی نێرین��� ه وات ه كارمه‌ند
له‌جه‌ژندا ئه‌گه‌ر پێویست ی كرد گه‌شتیاران ده‌برێن ه قوتابخانه‌‌و به‌ش ه ناوخۆییه‌كان ی زانكۆ گه‌ش����توگوزاری س����لێمانی ئاماده‌كار ی كردووه بۆ هاتنی گه‌ش����تیاران به‌بۆنه‌ی جه‌ژنی ره‌مه‌زانه‌وه‌‌و لهو چوارچێوه‌یه‌شدا بڕیاریان����داوه كه ئه‌گه‌ر هیچ ش����وێنێك نه‌ما گه‌ش����تیاران تێیدا بمێننه‌وه ،ئه‌وا قوتابخانه‌‌و به‌ش����ه ناوخۆییه‌كانی زانكۆ
به‌كارده‌هێنن. س����لێمانی ،ئاوێن����ه :ل����هو باره‌ی����هوه به‌ڕێوه‌به‌ری پش����كنینی گه‌شتوگوزاری س����لێمانی ،ئاكۆ ئه‌حمه‌د له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایگه‌یاند كه ئه‌گه‌ر له‌جه‌ژنی ره‌مه‌زاندا شوێنی حه‌وانه‌وه له‌میوانخانه‌‌و
مۆتێله‌كان بۆ گه‌شتیاران نه‌ما ،ئه‌وا سود له دوو به‌شی ناوخۆیی زانكۆی سلێمانی‌‌و چه‌ند قوتابخانه‌یه‌ك وه‌رده‌گرن ،بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش له‌به‌رنامه‌یاندایه قسه لهگهڵ س����ه‌رۆكایه‌تی زانك����ۆو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی په‌روه‌رده‌ی سلێمانیدا بكه‌ن.
:APگرێبه‌سته نه‌وتییه‌كانی ههرێم قوماره راپۆرتێكی ئاژانس����ی ئه‌سۆشیه‌تید پرێس ئاماژه ب����هوه ده‌كات هه‌رێ����م به‌رده‌وامه له‌ڕاكێشانی گهوره كۆمپانیاكانی نه‌وت بۆ كوردستان‌و تێوه‌گالندنیان‌و ئه‌م حاڵه‌ته‌ش به‌قومارێكی پڕ مه‌ترسی ناو ده‌بات. ئاوێنه :ل����هو راپۆرت����ه‌دا ئه‌م ئاژانس����ه
جیهانیی����ه كه باره‌گاك����هی له‌ئه‌مه‌ریكای ه ب����اس ل����هوه ده‌كات ده‌رهێنان����ی نه‌وتی كوردس����تان ناكۆكیی����ه‌كان لهگهڵ به‌غدا قوڵت����ر ده‌كات����هوهو په‌یوه‌ن����دی نێوان عێراق‌و توركیای دراوس����ێش تێكده‌دات‌و به "قومارێكی مه‌ترس����یدار" ناوی ده‌بات.
تائێس����تا له‌كۆی 10كۆمپانیای گه‌وره‌ی ن����ه‌وت 4كۆمپانیای����ان گرێبه‌س����تیان لهگهڵ كوردس����تاندا كردوه بۆ پشكنین‌و گه‌ڕان ب����ه‌دوای 45ملیارد به‌رمیل نه‌وتی یه‌ده‌گ����ی خه‌مڵێنراودا‌و پێش����ه‌نگی ئه‌م كۆمپانیایانه‌ش ئیكسۆن مۆبیله.
مالیكی: ره‌نگه ده‌وڵه‌تی كوردی دابمه‌زرێت
س���ه‌رۆك وه‌زیرانی عێ���راق رایگه‌یاند، ئه‌گه‌ری ئهوه هه‌ی ه س���وریا ببێته دوو ی ده‌وڵ���هت ،هه‌روه‌ها ك���ورد له‌باكور ی خۆیان رابگه‌یه‌نن. عێراق سه‌ربه‌خۆی ئاژانسه‌كان :له‌میانه‌ی دیدارێكدا لهگهڵ ی ی تورك���ی ،نور ئاژانس���ی ئه‌نادۆڵ��� مالیكی س���ه‌رۆك وه‌زی���ران رایگه‌یاند "ناوچه‌ك ه س���كپڕه به‌چه‌ندین ئه‌گه‌ر، ی له‌دایك ده‌بێت؟ نازانم ره‌نگ ه به‌اڵم چ ی توركیا ی له‌باش���ور ده‌وڵه‌تێكی كورد ی س���وریا ی عێراق یان باكور یان باكور له‌دایك ببێت یان ره‌نگ ه س���وریا ببێت ه دوو ده‌وڵه‌ت‌و دابه‌ش ببێت". ی هوشیاری داوه لهم دیداره‌دا مالیك ی شه‌ڕی وه‌كاله‌ت له‌ناوچه‌كه‌‌و له‌زۆربوون ی ی له‌وه‌كردوه تا ده‌س���تێوه‌ردان باس��� ی هه‌بێت ،ئه‌گ���ه‌ری ئاڵۆزی‌‌و ده‌ره‌ك��� پشێوی زیاتر له‌ئارادایه.
ل ه 78هه‌زار داواكار ی ته‌نها هه‌زاریان داده‌مه‌زرێت ی ی سلێمانی‌‌و ئیداره ی پارێزگا له‌سنور ی خوار گه‌رمیان ،به‌ته‌نها بۆ ده‌رچووان ناوه‌ن���دی‌‌و خوێن���ده‌وار‌و نه‌خوێنده‌وار 78ههزارو 763فۆڕم���ی دامه‌زراندن دابه‌ش���كراوه لهكاتێكدا ل���هو ژماره‌یه، كه‌متر له‌هه‌زار كه‌سیان داده‌مه‌زرێن. ی ی پارێزگا سلێمانی ،ئاوێنه :له‌سنور ی گه‌رمی���ان 121 س���لێمانیو ئی���داره ی دامه‌زراندن له47 هه‌زار 968فۆڕم��� بنكه‌دا دابه‌ش���كراوه ،لهو ژماره‌ی ه 15 ههزارو 228فۆڕم بۆ ده‌رچونی زانكۆ، ی 16ه���ه‌زار‌و 222فۆڕم ب���ۆ ده‌رچوان په‌یمان���گا 11 ،ه���ه‌زار‌و 755فۆرم بۆ ده‌رچووان���ی ئاماده‌ی���ی 78 ،ههزارو ی 763بۆ ده‌رچووانی ناوهندیو كه‌سان خوێن���ده‌وار‌و نه‌خوێن���ده‌وار ب���ووه. ی به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری جێبه‌جێكاری پرۆس���ه ی س���لێمانی، دامه‌زران���دن له‌پارێ���زگا مه‌حمود عوس���مان ده‌ڵێت "%90ی ئه‌و ی ده‌رچووانی ناوه‌نده‌ی‌و ی فۆڕم كه‌سان ه ی زۆر به‌ره‌وخواریان پڕكردۆتهوه ئیش��� باش���یان هه‌یه ،به‌اڵم ه���ه‌ر دێن فۆڕم پڕده‌كه‌نه‌وه‌‌و لهو 78هه‌زاره‌ش كه‌متر له‌هه‌زاریان لێ داده‌مه‌زرێ".
خێزانی "حه‌مه‌شا" ره‌مه‌زانیان پێوه نه‌هات ی مانگێكدا سه‌رسوڕمان ه ئه‌وه‌یه لهماوه ئا :سروشت بابان (ره‌مه‌زان) ،به‌اڵم له‌ماوه‌ی س���اڵێكدا ی ئ���هو دوو روداوی كوش���تن به‌رۆك��� ی شاری سلێمانی ته‌نها خێزانێك ی گرت. بنه‌ماڵه‌یه ی له‌مانگێكی دیاریكراودا‌و لهماوه ی زانیارییه‌كان���ی پۆلی���س، به‌پێ��� ی كوشت‌و ساڵێكدا دوو حاڵه‌ت حه‌مه‌شا لهالیهن كه‌سێكی نه‌ناسراوه‌و‌ه كوشتاریان به‌سه‌ردا هات ك ه به‌چه‌قۆ كوژراوه ،ته‌رمه‌كه‌ی ئاسه‌واری ی باوك‌و یه‌كێكیان كوشتن حه‌وت چه‌قۆی پێوه بووه. دایك‌و خوشكه‌كه‌ی بوو لهالیهن حه‌م ه ش���ا ماوه‌ی چه‌ن���د مانگێك ه هه‌رزه‌كارێكه‌وه به‌ناوی (نێچیر)، ی ی به‌ته‌نه���ا له‌ماڵه‌كه‌ی���دا له‌گه‌ڕه‌ك��� ی پیاوێك یه‌كێكی دیكه‌شیان كوشتن ی ی به‌ته‌نها ده‌ژی كه خانویه‌ك س هر‌وه‌ر ی ته‌مه‌ن سه‌روو 60ساڵ بوو به‌ناو دوو نهۆمییه. ی 11ی ئه‌م (حه‌مه‌شا) له‌ئێواره به‌پێی زانیاریی���ه‌كان ،كوژرانی ئه‌و مانگه‌دا كه باپیری نێچیره. هاواڵتیی ه له‌ماڵه‌ك���هی خۆیدا لهالیهن فۆتۆ :پشتیوان ی كه‌س���ێكه‌و‌ه بوه كه پێده‌چێت هاوڕێی ئه‌و ماڵه‌ی حه‌م ه شای به‌چه‌قۆ تێدا کوژرا ی هه‌واڵ���ی كوش���تن باڵوبون���هوه محه‌مه‌د مه‌حمود ناسراو ب ه (حه‌مه‌شا) خۆی بێت ،چونك��� ه به‌وته‌ی پۆلیس‌و ی له‌لێكۆڵین���هوه سه‌ره‌تاییه‌كانیش���دا خۆی" ،به‌اڵم پۆلی���س رایده‌گه‌یه‌نێت كاوه‌ی س���لێمانیو ئه‌و خانوه‌شی ك ه ی سلێمان ی س���ه‌روه‌ری شار له‌گه‌ڕه‌ك ی تاساند ،لهوهش سه‌یرتر ده‌ركه‌وت���وه ئه‌و كه‌س��� ه ش���اره‌زای ك ه تائێس���تا لێكۆڵین���هوه له‌ڕوداوه‌ك ه تیادا كوژراوه م���اوه‌ی چه‌ند مانگێك ه زۆربه‌ی شار ی رابردوو چوار رۆژ ته‌واوی لهو ماڵه‌دا هه‌بوه‌و ته‌نانه‌ت ئه‌و به‌رده‌وامه .ه���ه‌ر به‌پێی زانیارییه‌كان ،لێی نیش���ته‌جێیه‌‌و كه‌سوكاره‌كه‌ش���ی ئه‌وه‌بوو ك ه س���اڵ ی كاته‌ی هاواڵتیه‌ك���ه له‌ماڵه‌كه‌ی خۆیدا بكوژه‌ك ه دوای كوشتنه‌كه ،بڕێك پاره‌‌و ده‌ڵێن پاش كوژرانی كوڕو هاوس���ه‌ری پێش ئه‌م روداوه ،كوڕه‌زایه‌كی به‌ناو ی نامه‌یه‌كی جێهێش���توه‌‌و مۆبایلی كوژراوه‌كه‌ی بردوه تائێستاش كوره‌ك��� هیو كچه‌زاك���هی لهالی���ه‌ن ی كوش���تویه‌ت ی خۆیان له‌گه‌ڕه‌ك (نێچیر) له‌ماڵه‌كه ی تیای���دا بكوژه‌ك��� ه نوس���یویه‌تی "ئه‌و هیچ كه‌س���ێك به‌تۆمه‌ت���ی ئه‌نجامدانی كوڕه‌زاكه‌ی���هوه له‌گه‌ڕه‌كی به‌ختیاری، به‌ختیاری دایك‌و باوك‌و خوش���كێك حه‌مه‌ش���ا ئه‌و ش���وێنه‌ی جێهێشتوه‌و ی كوشت‌و ئێس���تا له‌زیندانه .بۆی ه هاواڵتی ه لهش���وێنێكی تر ك���وژراوه‌و كاره‌كه ده‌ستگیرنه‌كراوه. خۆ حه‌مه‌ش���ا دوكاندار بوه لهش���ه‌قامی له‌گه‌ڕه‌كی سه‌روه‌ری نیشته‌جێبوه. ی ته‌رمه‌ك���هی هێناوه‌ت���هوه بۆ ماڵه‌كه‌ی ی هاواڵتیان���هوه جێ ئ���هوهی ب���ه‌ال
هه‌نوکه
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14
3
لێدان‌و ئازاردانی تۆمەتبار لەالیەن ئاسایش‌و پۆلیسەوە بەردەوامە
ی پۆلیس‌و له‌بر ئاسایش ،باشتروای ه ی ی لێكۆڵینه‌وه ئه‌رك تۆمه‌تبار بدرێت ه ی دادیی، لێكۆڵه‌ره‌وه چونك ه ئه‌و كه‌سان ه ی داد له‌بوار شاره‌زاییان هه‌یه
له‌هه‌موو به‌ندیخانه‌كانی هه‌رێمی كوردستاندا لێدان ،پێشێلكردنی مافه‌كانی مرۆڤ ئه‌شكه‌نجه‌دانی ده‌رونی هه‌یه ئا :پشتیوان جه‌مال به‌مدواییه گرتوخانه‌كانی كوردستان چهندین پێشێلكاری گه‌وره‌ی مافه‌كانی مرۆڤیان به‌خۆیانه‌وه بینی ،لهههولێر په‌نجه‌و قاچی نه‌وجه‌وانێك لهكاتی لێكۆڵینه‌وه‌دا شكێنرا ،له‌سلێمانی به‌ندكراوێك به‌هۆی فریانه‌كه‌وتنیه‌وه لهكاتی تێكچوونی ته‌ندروستیدا گیانی له‌ده‌ست دا ،عیرفان ئه‌حمه‌دی شاعیریش له‌هه‌لومه‌رجێكی نادیاردا به‌نیوه‌مردوویی له‌گرتووخانه
هێنرایه‌ده‌رو كه برای ه نه‌خۆشخانه ماڵئاوایی له‌ژیان كرد. "حه‌زیان له‌ئه‌شكه‌نجه‌دانی مرۆڤه" به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری س����ه‌نته‌ری په‌ره‌پێدانی دیموكراس����یو مافی مرۆڤ ،سه‌رده‌شت عه‌بدولڕه‌حم����ان له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایگه‌یان����د ك����ه ئ����ه‌وان ماوه‌ی س����ێ س����اڵه چاودێری بنكه‌كان����ی پۆلیس‌و گرتوخان����ه‌كان ده‌ك����هنو زۆربه‌ی كات س����ه‌ردانی ئاسایش����یان ك����ردووهو لهو روه‌ش����هوه چه‌ندان "پێش����ێلكاری"یان
بینیوه كه به‌رامبه‌ر تۆمه‌تباران كراون كه لهگهڵ هیچ ستاندارێكی نێوده‌وڵه‌تیدا یه‌كناگرێته‌وه‌‌و مافی تۆمه‌تبار "پێشێل" ده‌كه‌ن. ناوبراو ه����ۆكاری ئه‌و مامه‌ڵه‌كردنه‌ی بۆ چه‌ن����د الیه‌نێك گه‌ڕان����ده‌وه‌‌و وه‌ك ئه‌و ئاماژه‌ی پێ����دا كه له‌به‌رپرس����ه‌كانیان پرس����یوه بۆچی بهو ش����ێوه‌یه مامه‌ڵه لهگهڵ تۆمه‌تب����اره‌كان ده‌كه‌ن؟ وتویانه "نه‌بونی ئه‌دله‌ی جینائی وامان لێده‌كات په‌نا بۆ لێ����دان‌و ئه‌ش����كه‌نجه ببه‌ین"، به‌اڵم سه‌رده‌ش����ت ده‌ڵێ����ت "هه‌ندێجار تۆمه‌تباره‌كه دانی به‌تاوانه‌كه‌شیدا ناوه، به‌اڵم ئه‌وان لێی����ده‌ده‌ن كه ره‌نگه ئه‌و كه‌سانه خۆیان حه‌زیان له‌ئه‌شكه‌نجه‌دانی مرۆڤ بێت ،هۆكارێكی دیكه‌ش ئه‌وه‌یه ك����ه لێ����دان لهس����ه‌رده‌می به‌عس����هوه ههبووهو وه‌كو كلت����وری لێهاتووهو ئه‌و كه‌س����انه‌ی لێكۆڵین����هوه ده‌كه‌ن لهگهڵ تۆمه‌تباراندا ره‌نگه پێشتر رانه‌هێنرابن كه به‌چ شێوه‌یه‌ك ئیعتیراف به‌تۆمه‌تبار بكه‌ن". سه‌رده‌شت جه‌ختیكرده‌وه كه له‌دوایین راپۆرتیان����دا 580فۆڕمی چاوپێكه‌وتنی تۆمه‌تباریان الیه كه له‌پۆلیس‌و ئاسایش قس����ه‌یان لهگهڵ ك����ردون‌و هه‌ندێكیان وتویانه "ئه‌ش����كه‌نجه‌دراون یاخود هه‌ر لهسهرهتای گرتنیان به‌لێدان بردویانن". ئ����هو به‌ڕێوه‌به‌ره پێش����نیار ده‌كات كه
له‌بری پۆلیس‌و ئاس����ایش ،باش����تروایه ئه‌ركی لێكۆڵین����هوهی تۆمه‌تبار بدرێت ه لێكۆڵه‌ره‌وه‌ی دادیی ،چونكه ئه‌و كه‌سانه لهبواری داد شاره‌زاییان ههیهو ئاگاداری پره‌نسیپه‌كانی مافی مرۆڤیشن. ئه‌م����ه له‌كاتێكدایه كه هه‌فته‌ی رابردوو تۆمه‌تبارێ����ك كه به‌تۆمه‌تی كوش����تن‌و س����وتاندنی خوش����كه‌كه‌ی لهالی����ه‌ن ئاسایشی سلێمانییه‌وه ده‌ستگیركرابوو له‌چاوپێكه‌وتنێك����ی ئاوێن����ه‌دا ئاماژه‌ی ب����هوه دا كه لهكاتی ده‌س����تگیركردنیدا لهالیهن ئاسایش����هوه "ئه‌ندامی نێرینه‌ی ئازاردراوه". چۆن دادوه‌رو په‌رله‌مانتاران چاو لهو دۆخه ده‌نوقێنن؟ به‌ب����ڕوای زۆرێ����ك له‌ڕێكخراوه‌كان����ی ب����واری ماف����ی م����رۆڤ ،لێكۆڵین����هوه لهگهڵ تۆمه‌تباران لهالیهن ئاس����ایش‌و پۆلیسه‌وه به‌پێچه‌وانه‌ی پره‌نسیپه‌كانی مافی مرۆڤه‌وه لهههرێمی كوردس����تاندا ئه‌نجامده‌درێت ،ئه‌مه‌ش لێپرسراوێتییه‌كی یاساییو مرۆیی ده‌خاته ئه‌ستۆی دادوه‌رو په‌رله‌مانتاران بۆ ئ����هوهی مامه‌ڵه‌یه‌كی شیاو لهگهڵ تۆمه‌تباراندا بكرێت . سه‌رۆكی لیژنه‌ی مافی مرۆڤ له‌په‌رله‌مانی كوردستان "ساالر مه‌حمود" به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان����د ك����ه "له‌به‌دواداچونه‌كانماندا تێده‌گه‌ین كه له‌ڕوی ش����وێن‌و راهێنان‌و ش����یاندنه‌وه بارودۆخ����ی تۆمه‌تباره‌كان له‌بار نییه‌‌و هه‌ندێجاریش وه‌كو تاكه‌كه‌س هێ����رش ده‌كرێت����ه س����ه‌ریان ،ئێمه‌ش به‌ئه‌ركی خۆمان هه‌ستاوین‌و پهرلهمانو الیه‌نه‌كانم����ان ل����ێ ئاگاداركردونه‌ته‌وه، له‌سه‌ردانه‌كانیش����ماندا حاڵه‌ت����ی لێدان تۆمارك����راون ،بۆیه زۆر هه‌وڵمانداوه كه به‌ش����ێك بین له‌چاره‌س����ه‌ر" .ئه‌و وتی "هه‌ر پێشێلكارییه‌ك به‌رامبه‌ر تۆمه‌تبار بكرێت به‌تاوان داده‌نرێت". ب����ه‌اڵم به‌رپرس����انی ده‌زگاكان����ی پۆلی����س‌و ئاس����ایش ره‌تیده‌كه‌نه‌وه كه مامه‌ڵه‌كردنیان لهگهڵ تۆمه‌تباران دوور بێ����ت له‌پره‌نس����یپه‌كانی مافی مرۆڤ، به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری راگه‌یاندن����ی ئاسایش����ی س����لێمانی ،نه‌قی����ب رزگار محه‌م����ه‌د له‌لێدوانێك����دا بۆ ئاوێن����ه رایگه‌یاند كه ئاس����ایش لهكاتی گرتن‌و لێكۆڵینه‌وه‌دا هه‌موو مافه‌كان ب����ۆ تۆمه‌تباران دابین ده‌كه‌ن ه����ه‌ر له‌دابینكردن����ی پارێزه‌ر‌و ئاگاداركردن����هوهی كه‌س����وكاری‌‌و هه‌ر له‌كات����ی گرتنی����هوه دادوه‌ر ئ����اگادار ده‌كه‌نه‌وه‌‌و پره‌نسیپه‌كانی مافی مرۆڤ جێبه‌جێ ده‌كه‌ن. س����ه‌باره‌ت بهو تۆمه‌تباره‌ی كه لهكاتی
"شتێكمان نییه به‌ناوی چاكسازیی كۆمه‌اڵیه‌تی" "ئێمه قوتابخان هی پێگه‌یاندنی تاوانمان هه‌یه" چاالكوانێكی بواری مافه‌كانی مرۆڤ سه‌باره‌ت به‌گرتووخانه‌كانی هه‌رێمی كوردستان ئاماژه بهوه ده‌كات كه "شتێكمان نییه به‌ناوی چاكسازیی كۆمه‌اڵیه‌تی" ،ئه‌و ده‌ڵێت "ئێمه قوتابخانه‌ی پێگه‌یاندنی تاوانمان هه‌یه". رێكخ����ه‌ری ت����ۆڕی دادپه‌روه‌ریی بۆ به‌ندیی����ه‌كان لهههرێمی كوردس����تان، مافپه‌روه‌ر "ش����وان س����ابیر مسته‌فا" له‌لێدوانێكی����دا به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه "پێش����ێلكاری به‌ندییه‌كان لهههرێمی كوردس����تاندا به‌چه‌ن����د قۆناغێك����دا تێده‌په‌ڕێ����ت ،یه‌كه‌میان پێش ئهوهی بگاته چاكسازیه‌كان ،له‌بنكه‌ی پۆلیس‌و لێكۆڵین����هوهو گرت����نو گواس����تنه‌وه كۆمه‌ڵێ����ك پێش����ێلكاری به‌رامبه‌ریان ده‌كرێت بۆ ئهوهی به‌زۆر دانپیانانیان لێوه‌ربگیرێ����ت به‌هه‌ڕه‌ش����هو لێدان‌و كۆمه‌ڵێك ئامڕازی گوشاری ده‌رونی تا گه‌یشتووه‌ته ئهوهی كه به‌لێدان ئێسقان بش����كێنرێت وه‌ك ئه‌و نه‌وجه‌وانه‌ی وا له‌چاكس����ازی نه‌وجه‌وانانه لهههولێر، ئێس����كی په‌نجه‌ی پێی شكاوه لهكاتی لێداندا .ئه‌و وتی "ئ����هو حاڵه‌تانه‌مان هه‌ی����ه ،به‌اڵم ئ����هوهی بووه‌ته دیارده توندوتیژییه له‌الیه‌نه ده‌رونیه‌كه‌یه‌وه، به‌كارهێنانی گوشاری ده‌رونییه لهسهر ئه‌و كه‌س����انه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌یان لهگهڵ ده‌كرێت ،كه ل����ه‌ڕووی رێككه‌وتننامه نێوده‌وڵه‌تیه‌كانه‌وه ئه‌ش����كه‌نجه‌دانی ده‌رون����ی به‌هه‌م����ان ش����ێوه‌ی تاوانی جه‌سته‌یی سه‌یر ده‌كرێت". ش����وان جه‌غتیك����ردهوه ل����هوهی كه له‌گرتوخانه‌كانیش����دا كۆمه‌ڵێك ماف هه‌ی����ه به‌پێ����ی یاس����ا نێوده‌وڵه‌تی‌‌و عێراقیه‌كانی����ش ك����ه لهههرێم����ی
كوردس����تاندا پێش����ێل ده‌كرێن ،وه‌ك نه‌بوون����ی ش����وێنی ش����یاوی ت����اك به‌سه‌رنجدان لهو شوێنانه‌ی كه ئێستا خه‌ڵكیان تیا ده‌گیرێت النیكه‌می ژیانی مرۆییان تێدا نییه لهڕووی تهندروستیو چۆنیه‌تی جێبه‌جێكردن����ی پڕۆگرامی چاكس����ازییه‌وه بۆ ئ����هوهی جارێكیتر ئاماده بكرێته‌وه‌‌و دووباره بگه‌ڕێنرێته‌وه نێو كۆمه‌ڵ ،لهڕووی خوێندنه‌وه هه‌تا ئێس����تا نه‌مانبیستووه یه‌كێك بگیرێ‌‌و له‌ناو گرتووخانه قۆناغه‌كانی خوێندن ته‌واو بكات .هه‌روه‌ها چاودێرییكردنی دوای به‌رب����وون ،ئه‌و وتی "خه‌ڵك الی ئێمه كه به‌ن����د ده‌كرێ����ت ،كۆمه‌ڵگه به‌ئاس����انی وه‌ریناگرێته‌وه ،ئیتر هه‌ر له‌یه‌ك����هم رۆژی به‌ربوونیه‌وه پاڵێكی پێوه ده‌نێن ب����ۆ ده‌ره‌وه ،لهههرێمی كوردس����تان ش����تێكمان نییه به‌ناوی چاكس����ازیی كۆمه‌اڵیه‌ت����ی ،ئێم����ه قوتابخان����هی پێگه‌یاندن����ی تاوانمان هه‌یه ،چونكه ده‌بینی كابرایه‌ك لهسهر ش����تێكی بچوك ده‌گیرێ����ت ده‌خرێته زیندانێك����هوه له‌والی����هوه پیاوك����وژ‌و كابرایه‌ك����ی تیرۆریس����ت خه‌وت����ووهو له‌مالش����هوه كابرایه‌ك كه ده‌ستدرێژی سێكس����ی كردووه ،واته تێكه‌ڵكردنی ئه‌و هه‌موو توێژه جیاوازه تاوانكارانه وا له‌گرتووخان����ه‌كان ده‌كات كه ببێته قوتابخانه‌یه‌ك����ی فێركردن����ی تاوان، زۆرب����هی هه‌ره زۆری ئه‌وانه‌ش����ی كه له‌گرتووخان����ه یه‌كت����ر ده‌ناس����ن كه هاتنه ده‌رێ باندی تاوانكاری دروست ده‌كه‌ن". وتیش����ی "له‌هه‌م����وو به‌ندیخانه‌كانی هه‌رێمی كوردس����تاندا ،لێ����دان هه‌یه، پێش����ێلكردنی مافه‌كانی مرۆڤ هه‌یه، ئه‌شكه‌نجه‌دانی ده‌رونی هه‌یه".
لێكۆڵین����ه‌وه‌دا لهالی����ه‌ن ئاسایش����هوه "ئازاری ئه‌ندامی نێرینه"ی دراوه ،رزگار وتی "بێگومان ئه‌و كه‌س����هی ده‌گیرێت هه‌وڵده‌دات س����ۆزی خه‌ڵك رابكش����ێ، ئهوه هه‌رگی����ز به‌رنام����هی ئێمه نییه‌‌و نابێت به‌هیچ شێوه‌یه‌ك مامه‌ڵه‌ی خراپ لهگهڵ هیچ تۆمه‌تبارێك به‌كاربهێنین"، ئاشكراشیكرد كه ئه‌وان به‌رده‌وام خولی راهێنانیان بۆ كارمه‌نده‌كانیان كردۆته‌وه‌‌و به‌رده‌وامیش بۆیان ده‌كه‌نه‌وه.
هه‌ر ل����هو بارهیهوه وته‌بێژی پۆلیس���� ی سلێمانی ،نه‌قیب س����ه‌ركه‌وت ئه‌حمه‌د له‌لێدوانێك����دا بۆ ئاوێن����ه ره‌تیكرده‌وه كه ئ����ه‌وان مامه‌ڵ����هی خ����راپ لهگهڵ تۆمه‌تباره‌كان����دا به‌كاربهێن����ن لهكاتی ده‌س����تگیركردنیان‌و لێكۆڵین����ه‌وه‌دا‌و ئاش����كرایكرد كه به‌بێ فه‌رمانی دادوه‌ر هی����چ تۆمه‌تبارێك ده‌س����تگیر ناكه‌ن‌و له‌حاڵه‌ت����ی لێكۆڵینه‌وه‌ش����دا به‌هی����چ شێوه‌یه‌ك ئازاری تۆمه‌تبار ناده‌ن.
وەزیری شەهیدان به‌ناوی میوانخانه‌وه ئۆپۆزسیۆن :هیچ رێككه‌وتننامه‌یه‌ك نیی ه بۆ ئهوهی یه‌ك هه‌ڵوێست بین ماڵێک بۆ خۆی ده‌کاته‌وه ئا :ره‌وا بورهان
ئا :عیسا خدر
وەزیری شەهیدان ،ئارام ئەحمەد بەناوی کردنەوەی میوانخانەوە، خانویەک بەکرێ دەگرێت، بەاڵم خێزانەکەی خۆی تێدا نیشتەجێدەکات ،ئەمە لەکاتێکدایە سەرجەم وەزیرەکان لە"نازسیتی" لهههولێر خانویان پێدراوە.
په‌رله‌مانتارێكی ئۆپۆزسیۆن له‌په‌رله‌مانی كوردستان رایده‌گه‌یه‌نێت كه هیچ رێككه‌وتنێكیان نییه بۆئه‌وه‌ی له‌په‌رله‌مان لهسهر هه‌موو پڕۆژه یاساكان هاوهه‌ڵوێست بن.
بەپێ���ی ئ���ەو زانیاریان���ەی دەس���ت رۆژنام���ەی ئاوێنە کەوت���ووە ،وەزیری ش���ەهیدان ،ئ���ارام ئەحم���ەد بەناوی کردنەوەی میوانخانەیەکەوە له‌سلێمانی ب���ۆ وەزارەت ،خانویەک���ی برادەرێکی خ���ۆی بەن���اوی رەفع���ەت عەبدواڵ کە بەرپرسی رێکخستنی یه‌کێتی نیشتمانی کوردس���تان ه له‌که‌رک���وک ،لەگەڕەکی بەختیاری بەکرێ گرت���ووە ،کە کرێی مانگانەی 2ملیۆن‌و 750هەزار دینارە ک���ە تەنها 200مەترە ،لەجیاتی بیکاتە میوانخان���ە ،دەیکاتە ماڵ���ی دووەمی خ���ۆی ،له‌کاتێک���دا ئه‌م خان���ووه ن ه به‌رپرس���ه‌کانی وه‌زاره‌ت ئاگادارن ،ن ه لهڕێگای لیژنه‌وه کراوه. بەرپرسی نوسینگەی وەزیری شەهیدان، هەژار هاش���م لەلێدوانێکی تایبەتدا بۆ ئاوێنە ئ���ەو زانیاریانەی رەت کردەوەو رایگەیاند "هیچ ئەس���ڵ‌و ئەساس���ێکی نیی���ە ،ئەو خان���ووە بۆ شەخس���ێک نەگیراوە". ه���ەر بەپێ���ی زانیاریەکان���ی ئاوێنە، وەزارەتی دارایی بڕی 15ملیۆن دیناری
گەر هەندێکجار لەکاتی سەردانیدا بۆ سلێمانی خۆی تێیدا بمێنێتەوە، ئاساییە
تەرخانک���ردووە بۆ کڕینی کەلوپەل بۆ میوانخانەکە ،بەاڵم لیژنەکە که‌لوپەلی ناوماڵیان بۆ کڕیوە. ه���ەژار وتیش���ی ئ���ەو خان���ووە وەک میوانخان���ە گیراوە نەک بۆ کەس���ێکی دیاریک���راو ،س���ەبارەت ب���ەوەی ئەو خانووە بەب���ڕی 2ملیۆن‌و 750هەزار دینار بەک���رێ گیرابێت رایگەیاند "ئەو زانیاریانە راست نین". راوێژکاری وەزیری ش���ەهیدان ،خەبات عەب���دواڵ س���ەبارەت بەکردنەوەی ئەو میوانخانەی���ە رایگەیان���د "هیچ پرس‌و رای���هک بەم���ن نەکراوەو ئ���اگادار نیم میوانخانه به‌کرێ گیرابێت". ئەندامی لیژنەی شەهیدان لەپەرلەمانی
وەزیری شەهیدان ،ئارام ئەحمەد کوردس���تان ،بورهان رەشید رایگەیاند "ئەگەر ئ���ەو خانووە بەبەردەوام خۆی تێدا نیشتەجێبێت‌و میوان بباتە ئوتێل، ئەوکات ئەوە گەندەڵییە ،بەهەدەردانی سامانی میللەتە ،بەاڵم گەر هەندێکجار لەکاتی س���ەردانیدا بۆ سلێمانی خۆی تێیدا بمێنێتەوە ،ئاساییە". ئاوێن���ە په‌یوەندیکرد ب���ە بەڕێوه‌بەری گش���تی دیوان���ی وەزارەت���ەوە ،بەاڵم لێدوانی نەداو رایگەیاند کە پەیوەندی بکەن بەوەزیر خۆیه‌وه ،پەیوەندیشمان کرد بە راوێ���ژکاری دووه‌می وەزارەتی ش���ەهیدانەوە (لەنج���ە دزەیی) ،بەاڵم وەاڵم���ی پەیوەندیەک���ەی ئاوێن���ەی نەدایەوە.
به‌پێی ئه‌و زانیاریانه‌ی ده‌س����ت ئاوێنه كه‌وتووه ،فراكس����یۆنه‌كانی ئۆپۆزسیۆن زۆرجار هاوڕاو كۆك نین لهسهر پێشنیارو پرۆژه یاس����اكان ،ته‌نانه‌ت پێش����نیارو داواكاریش ره‌تكراوه‌ته‌وه ،فراكسیۆنه‌كانی ئۆپۆزس����یۆنیش نایش����ارنه‌وه كه رای جیاوازی����ان هه‌ی����هو هه‌ندێكجاری����ش ك����ۆك نی����ن ،په‌رله‌مانتارێكیش ده‌ڵێت "هی����چ رێككه‌وتننامه‌ی����ه‌ك له‌نێ����وان فراكسیۆنه‌كانی ئۆپۆزس����یۆنن نیه كه ده‌بێت هاوهه‌ڵوێست بین". له‌هه‌فته‌ی رابردوو چه‌ند په‌رله‌مانتارێكی فراكس����یۆنه‌كانی ئۆپۆزس����یۆن چه‌ن����د لێدوانێكی����ان دا له‌به‌رامب����ه‌ر پ����رۆژه‌و پێش����نیاره‌كان ك����ه ئه‌م����هش ب����ووه ه����ۆی ئ����هوهی ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مان هه‌س����ت به‌وه‌بكرێت یه‌ك ده‌نگی‌و یه‌ك هه‌ڵوێس����تی لهنێوان فراكس����یۆنه‌كانی ئۆپۆزسیۆندا نییه. ماوه‌ی����ه‌ك له‌مه‌وب����ه‌ر په‌رله‌مانت����اری فراكس����یۆنی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،بیالل س����ڵێمان پێش����نیارێكی ك����رد كه بۆ فراكسیۆنه‌كانی ئۆپۆزسیۆن له‌په‌رله‌مانی كوردس����تان ده‌ستله‌كاربكێش����نه‌وه‌و خه‌باتی مه‌ده‌نیانه‌ی خۆیان لهدهرهوهی
ئه‌گه‌ر جیاوازی هه‌بێت ی لهنێوان فراكسیۆنه‌كان ئۆپۆزسیۆندا باشه، به‌اڵم یه‌كهه‌ڵوێستی باشتره پهرلهم����ان بكه‌ن‌و دواتریش هه‌ر س����ێ حیزبه‌ك����هی ئۆپۆزس����یۆن (گ����ۆڕان، یه‌كگرت����ووی ئیس��ل�امیو كۆمه‌ڵ����ی ئیسالمی) رای خۆیان خسته‌ڕوو. سه‌رۆكی فراكسیۆنی گۆڕان له‌په‌رله‌مانی كوردستان ،كاردۆ محه‌مه‌د له‌لێدوانێكدا ب����ۆ ئاوێنه رایگه‌یاند ك����ه هه‌ر الیه‌نێك به‌شداری له‌حكومه‌ت نه‌كات راسته‌وخۆ ده‌كه‌وێته به‌ره‌ی ئۆپۆزسیۆن ،ئه‌وانیش س����ێ ره‌وتی جیاوازن‌و تایبه‌تمه‌ندی و په‌یام‌و به‌رنامه‌ی جیاوازیان ههیهو وتی "بۆیه زۆرجار هه‌ڵوێستی تاك هه‌بووه كه پێچه‌وانه‌ی فراكس����یۆنێكی ئۆپۆزسیۆن بووه ،به‌اڵم له‌گه‌ڵئه‌وه‌شدا له‌هه‌ماهه‌نگی و یه‌كهه‌ڵوێستی بۆ پرسه چاره‌نوسسازو گرفت����ه س����ه‌ره‌كیه‌كان وه‌ك زۆرین����ه، فراكسیۆنه‌كان هاوهه‌ڵوێستین". ه����ه‌ر ل����هو باره‌ی����هوه په‌رله‌مانت����اری فراكس����یۆنی یه‌كگرت����وی ئیس��ل�امی كوردستان ،حه‌مه‌سه‌عید حه‌مه‌عه‌لی بۆ
ئاوێنه‌ی رونكردهوه كه رای جیاواز نییه لهنێوان فراكس����یۆنه‌كانی ئۆپۆزسیۆن، به‌ڵكو سه‌رجه‌میان كار بۆ جێبه‌جێكردنی شه‌ش پاكێجه‌كه‌ی ئۆپۆزسیۆن ده‌كه‌ن كه ساڵی رابردوو پێشكه‌شی ده‌سه‌اڵتیان كرد بۆ چاكسازی له‌سیسته‌می سیاسی كوردستان ،به‌اڵم جه‌ختیشیكرده‌وه كه ده‌كرێت رای جیاواز‌و سه‌رنج و تێبینی و خوێندنه‌وه‌ی جیاواز هه‌بێت بۆ پێشنیارو پ����رۆژه‌كان ،چونكه هه‌ریه‌كه‌یان خاوه‌ن په‌یام‌و به‌رنامه‌یه‌كی تایبه‌ت به‌خۆیانن. حه‌مه س����ه‌عید وتیش����ی "بۆ زۆرینه‌ی مه‌سه‌له‌كان یه‌كده‌نگ‌و یه‌كهه‌ڵوێستمان هه‌یه ،ب����ه‌اڵم تێبینی‌و سه‌رنجیش����مان ههبووهو ده‌بێت ،كه ئه‌مه مانای وا نییه یه‌ك ده‌نگ‌و یه‌كهه‌ڵوێست نین". به‌اڵم په‌رله‌مانتاری فراكسیۆنی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،سه‌رگوڵ قه‌ره‌داغی رایگه‌یاند كه ئه‌گه‌ر جی����اوازی هه‌بێ����ت لهنێوان فراكس����یۆنه‌كانی ئۆپۆزس����یۆندا باشه، به‌اڵم یه‌كهه‌ڵوێستی باش����تره ،چونكه فراكس����یۆنه‌كانی ئۆپۆزس����یۆن ی����ه‌ك ئامانج كۆی����ان ده‌كات����هوه كه ئه‌ویش چاكسازی‌و مه‌سه‌له چاره‌نوسسازه‌كانه، به‌اڵم لهگهڵ ئه‌وه‌شدا مه‌رج نییه هه‌موو فراكسیۆنه‌كان به‌یه‌ك شێواز كار بكه‌ن، چونك����ه هه‌ریه‌كه‌و به‌رنامه‌و ش����ێوازی تایبه‌ت����ی خۆی هه‌ی����ه ،ده‌بێت ئه‌وه‌ش بزانی����ن "هی����چ رێككه‌وتننامه‌یه‌ك نییه لهنێوان فراكس����یۆنه‌كانی ئۆپۆزسیۆندا كه یه‌ك هه‌ڵوێست بن ،به‌اڵم هه‌ماهه‌نگی هه‌یه بۆ پرسه چاره‌نوسسازه‌كان".
4
هەنوکە
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14
د.به‌رهه‌م ساڵح :سیسته‌می ئه‌منی‌و سیاسی ناوچه‌ك ه روو له‌داڕشتنه‌وه‌یه‌‌و كۆتایی قۆناغی سایكس بیكۆیه ئا :شوان محه‌مه‌د جێگری سكرتێری گشتی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان ،د.به‌رهه‌م ساڵح لهسهر په‌یوه‌ندی خۆیان‌و گۆڕان‌و تێبینییه‌كان لهسهر رێككه‌وتنی ستراتیژی نێوان پارتیو یهكێتیو گۆڕانكاری ناوچه‌كه‌‌و كوردانی سوریا بۆ رۆژنامه‌ی ئاوێنه ده‌دوێت. ئاوێنه :له‌دوای سه‌ردانه‌كه‌تان بۆ ئێران كه دوای سه‌ردانێكی نه‌وشیروان مسته‌فا ه���ات ،وا كه‌وته‌وه ك���ه یه‌كێتی لهگهڵ ئێران ،پارتیش لهگهڵ توركیا له‌به‌ره‌یه‌ك ب���ن ،به‌ش���ێوه‌یه‌كی گش���تی تێڕوانینی یه‌كێتی بۆ ئه‌و په‌یوه‌ندییانه چۆنه؟ د.به‌رهه‌م س���اڵح :توركیاو ئێران دوو دراوس���ێی گرنگن بۆ ئێمه له‌كوردستان‌و له‌عێراقیش���دا .جوگرافیای سیاس���یمان به‌رژه‌وه‌ندی ژیاری‌و ئابووری ،سیاس���یو ئه‌منی هاوبه‌ش ده‌سه‌پێنێت. په‌یوه‌ندیه‌كانی هه‌رێ���م لهگهڵ توركیا هه‌ن���گاوی گ���ه‌وره‌ی بۆپێش���هوه ناوه‌‌و هیواداری���ن ئ���هم په‌یوه‌ندیانه لهس���ه‌ر بنه‌م���ای به‌رژه‌وه‌ندی هاوبه‌ش باش���تر‌و تۆكمه‌تربن ،ب���ه‌اڵم هه‌رگیز ناكرێ‌و نابێ ئه‌مه وا لێكبده‌ینه‌وه كه ئێران فه‌رامۆش بكه‌ی���ن .په‌یوه‌ندیه‌كانم���ان لهگ���هڵ ئێراندا باش���ه ،به‌اڵم ده‌بێ كاربكه‌ین بۆ باشتركردنی لهسهر بنه‌مای به‌رژه‌وه‌ندیه هاوبه‌شه‌كان. له‌یادیش���مان نه‌چێت ،رێچكه‌ش���كێنی دامه‌زراندن���ی په‌یوه‌ن���دی لهگهڵ توركیا جه‌نابی مام ج���ه‌الل بوو ،بۆیه ئه‌مجۆره ریزبه‌ندیی���ه ورد نییه ،كه پارتی س���ه‌ر به توركیاو یه‌كێتی س���ه‌ر به ئێران بێت، چونكه پارتیش په‌یوه‌ندی به‌هێزی لهگهڵ ئێراندا هه‌یه .خۆزیا به زوویی په‌یوه‌ندیه ده‌ره‌كیه‌كان���ی هه‌رێ���م ،به راس���تیو به ك���ردهوه ،ببێته په‌یوه‌ن���دی حكومه‌ت‌و دامه‌زراوه‌ی نیش���تمانی ،نه‌ك په‌یوه‌ندی حیزبی. ئێس���تاش به تایبه‌تی ك���ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���ت له‌هه‌ژانێك���ی گه‌وره‌دای���ه، سه‌رتاپای سیس���ته‌می ئه‌منی‌و سیاسی ئه‌م ناوچه‌یه روو له‌داڕشتنه‌وه‌یه‌‌و كۆتایی قۆناغ���ی (س���ایكس بیكۆ)ی���ه ،ناكرێ بێباكانه خۆمان بده‌ینه ده‌س���ت ئیراده‌ی ده‌ره‌وه ،به‌ڵكو ده‌بێ په‌یوه‌ندییه‌كانمان هاوسه‌نگ‌و به حیس���اب بن ،جوگرافیای سیاس���ی خۆمان‌و په‌نده‌كانی مێژوومان له‌یاد نه‌چێ���ت .كوردس���تان نه‌كه‌ینه‌وه گۆڕه‌پان���ی ملمالنێ���ی رۆم‌و عه‌ج���هم، سه‌فه‌وی‌و عوسمانی ،به‌وپێیه هاوسه‌نگی په‌یوه‌ندیه‌كان گرنگه ،ن���ه‌وه‌كا مێژووی پ���ڕ مه‌ینه‌تیم���ان دووب���اره بكه‌ینه‌وه‌‌و گه‌له‌كه‌مان بخه‌ینه نێو به‌رداش���ی هێزه ئیقلیمیه‌كان‌و بیكه‌ینه سوته‌مه‌نی شه‌ڕی به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵكانی تر. ئاوێن���ه :له‌مكات���ه‌دا س���اردییه‌ك به په‌یوه‌ندیه‌كان���ی یه‌كێت���یو پارتیی���هوه ده‌بینرێت ،له‌به‌رامبه‌ریش���دا هه‌وڵێك بۆ ئاساییكردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی لهگهڵ گۆڕان ده‌درێت؟ ئه‌مه چۆن ده‌خوێنیته‌وه؟ د.بهره���هم س���اڵح :یه‌كێت���یو پارتی له‌ماوه‌ی راب���ردوودا ،ئه‌ركی حوكمڕانیی كوردس���تانیان له‌ئه‌ستۆدا بوو ،سه‌ره‌ڕای هه‌موو ناكۆك���یو ئازاره‌كان���ی رابردوو، توانیی���ان پێك���هوهو له‌چوارچێ���وه‌ی رێككه‌وتنی س���تراتیژیدا به‌شێكی گرنگی ئه‌و ئه‌ركانه‌ی لهسهر شانیان بوو لهسهر ئاس���تی كوردس���تان‌و عێراق جێبه‌جێی بكه‌ن. رێككه‌وتن���ی س���تراتیژی كۆتای���ی به قۆناغی ش���ه‌ڕی ناوخۆ هێنا ،ئه‌مه خۆی لهخۆی���دا ده‌س���تكه‌وتێكی پڕبایه‌خ بوو. ده‌س���تكه‌وته‌كانی قۆناغ���ی رێككه‌وتنی س���تراتیژی به‌رچاون بۆ هه‌موو خه‌ڵكی كوردس���تان چ لهب���واری ئاوه‌دان���ی كوردس���تان‌و چ لهب���واری چه‌س���پاندنی پێگه‌ی ده‌س���تووری‌و سیاسی له‌عێراقی دوای سه‌دام‌و لهبواری نێوده‌وڵه‌تیدا. ناب���ێ بێباك بی���ن له‌ته‌بای���ی نێوان یهكێتیو پارتی .ئ���هم په‌یوه‌ندییه نه‌ك ته‌نی���ا هه‌ر بۆ هه‌ردووالم���ان ،به‌ڵكو بۆ ئارام���ی هه‌رێمی كوردس���تان‌و ئاس���ۆی گه‌شه‌ی سیاسی ئه‌زموونی حوكمڕانیشمان گرنگ���ه .ل���ه‌دوا كۆبونه‌وه‌كانیش���ماندا، ههردوو س���ه‌ركردایه‌تی یهكێتیو پارتی دووپاتیانك���ردهوه ته‌بای���یو ه���اوكاری نێوانمان به‌دیلی نییه. ب���ه‌اڵم له‌هه‌مانكات���دا ،الی هه‌ردووال كۆمه‌ڵێ س���ه‌رنج‌و تێبن���ی كه‌ڵه‌كه بوون
پێویسته داهاتی نه‌وت شه‌فافان ه بێت بۆ خزمه‌تی خه‌ڵك ،ب ه جۆرێك بێت ک ه سه‌نگی ته‌فاوزیمان لهگهڵ به‌غدا الواز نه‌كات
رێككه‌وتننامه‌ی ستراتیژی له‌زه‌مان‌و زه‌مینه‌یه‌كدا سازدرا ،ئێستا زه‌مان‌و زه‌مین ه گۆڕاوه له‌شێوازی به‌ڕێوه‌بردنی په‌یوه‌ندیه‌كانمان، ك���ه پێویس���تیان به هه‌ڵوه‌س���ته‌كردنی جی���دی هه‌ی���ه .بۆ ئ���هو مه‌به‌س���ته‌ش لیژنه‌یه‌كی بااڵی نێوان ههردوو مه‌كته‌بی سیاس���ی دروس���تبووه بۆ پیاچوونه‌وه‌ی ئه‌م وه‌زعه‌‌و چاره‌س���ه‌ركردنی كێشه‌كان‌و كۆبونه‌وه‌كانیش له‌كه‌ش���ی په‌رۆشیدا بۆ په‌یوه‌ندیه‌كان به‌ڕێوه ده‌چن. به‌ڵی یه‌كێتی گله‌ی���ی له‌پارتی ههیهو پارتیش دیاره گله‌ی���ی له‌یه‌كێتی هه‌یه. ناهاوسه‌نگی له‌پله‌و پایه ،شێواز‌و ئالیاتی بڕی���ار وه‌رگرتنی سیاس���ی ،ورده‌كاری په‌یوه‌ن���دی مه‌یدان���ی نێوان ه���ه‌ردووال بوونه‌ته مایه‌ی مش���تومڕ‌و باس‌و خواسی نێوانمان .پێویس���ته ئه‌مانه چاره‌س���ه‌ر بكرێن ،بێگومان ده‌توانین خۆمان لهنێوان خۆمان چاره‌سه‌ریان بكه‌ین ،به‌اڵم ئه‌مانه ب���ه تهنه���ا دادی وه‌زعه‌كه‌ی ئێس���تای كوردستان نادات. رێككه‌وتننامه‌ی س���تراتیژی له‌زه‌مان‌و زه‌مینه‌یه‌كدا س���ازدرا ،ئێس���تا زه‌مان‌و زه‌مینه گۆڕاوه‌‌و بهو پێیه‌ش پێویس���تی به پیاچوون���هوهو گونجاندنی تازه هه‌یه. ئ���ه‌وكات ،ب���ه ه���ۆی رێككه‌وتننام���هی ستراتیژی ،كۆتایی به شه‌ڕی ناوخۆ هات، حكومه‌تی ههرێم یه‌كخرایه‌وه ،به‌اڵم دوو ناوچه‌ی نفوزی زه‌رد‌و سه‌وز جێگیر بوو، له‌وانه‌شه هه‌روا وا پێویست بووایه وه‌كو قوناغێك بۆ تێپه‌ڕكردنی قۆناغی شه‌ڕی ناوخۆ ئه‌م دابه‌ش���كردنه بكرێ .ئه‌و كات یه‌كێت���یو پارتی پێك���هوه نزیكه‌ی %90 ك���ورده‌واری بوون‌و پێك���هوه حوكمڕانی كوردستان بوون‌و پێكه‌وه‌ش ده‌یانتوانی سیاس���ه‌تی هاوبه‌ش جێبه‌ج���ێ بكه‌ن، به‌اڵم هه‌موومان ده‌زانین ئێستا نه‌خشه‌ی سیاسی كوردستان گۆڕانكاریی به‌سه‌ردا هات���ووه ،ئه‌م���هش ئیس���تحقاقی نوێی هێناوه‌ته پێش���هوه كه واقعیه‌ت ئه‌وه‌یه هه‌ردووالمان لهبهر ره‌چاوی بگرین. ئه‌و سه‌رده‌مه به‌سه‌رچوو كه ته‌نانه‌ت هه‌م���وو به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری دائیره‌ی���ه‌ك ،یا مودیری مه‌كته‌بێك ئه‌ب���ێ یا یه‌كێتی یا پارتی بێت .خه‌ڵكی تریش ،به سه‌ربه‌خۆ‌و الیه‌نی تریش���هوه ،لهم واڵته هه‌ن‌و مافی به‌ش���داری بوون‌و ئه‌ركی خزمه‌تكردنیان به‌رده‌كه‌وێ���ت .ئه‌م���ڕۆ هه‌ردووالم���ان باس له‌چاكس���ازی ده‌كه‌ی���ن ،هێزه‌كانی ئۆپۆزس���یۆنیش به هه‌مانشێوه ،هه‌موو كۆكین لهسهر پێویس���تی پیاچوونه‌وه‌ی هه‌یكه‌لی حوكمڕانی‌و چه‌سپاندنی چه‌مكی حكومه‌تی هاواڵتی ب���وون .ئه‌مانه كاری گرنكن هه‌ندێكی���ان هه‌نگاویان بۆ نراوه، ب���ه‌اڵم زۆریش م���اوه .ده‌زان���م ئه‌مه وا
د.به‌رهه‌م ساڵح ئاس���ان نییه ،چونكه رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌‌و لێدانی به‌رژه‌وه‌ندی ناڕه‌واو ناوه‌نده‌كانی نفوزی ناڕه‌وای گه‌ره‌كه .بۆیه بۆ پرس���ی چاكس���ازی بنه‌ڕه‌تی‌و ب���ۆ مامه‌ڵه‌كردن لهگهڵ مه‌س���ه‌له چاره‌نووسس���ازه‌كانی كوردستان‌و عێراق‌و رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست، ئه‌مڕۆ پێویس���تمان به پیاچوونه‌وه هه‌یه كه هێزه سه‌ره‌كیه‌كانی كوردستان ده‌بێ پێكهوه له‌مه‌ڕ ئه‌م مه‌س���ه‌النه كاربكه‌ن. كۆبونه‌وه‌كانی جه‌نابی س���ه‌رۆكی ههرێم لهگ���هڵ هێ���زه سیاس���یه‌كان هێم���ای پێككردنی ئه‌و الیه‌نانه‌یه‌‌و دوا كۆبونه‌وه‌ی په‌رله‌مانیش بۆ دامه‌زراندنی ئه‌نجومه‌نی دانوس���تان لهگهڵ به‌غدا بهو ئاراس���ته‌یه دڵخۆشكه‌ره بوو .هیوادارم ئه‌مانه هه‌نگاوی ده‌ستپێك بێ بۆ هاوئاهه‌نگی‌و هاریكاری باش���تر لهنێوان هێزه سیاسیه‌كان .بگره به المه‌وه باش���ه لهم قۆناغه هه‌ستیار‌و چاره‌نووسس���ازه‌دا هه‌وڵ���ی پیكهینانی حكومه‌تێك���ی هاوپه‌یمان���ی نیش���تمانی (حكومة الوحدة الوطنیة) بده‌ین تا هێزه سیاس���یه س���ه‌ره‌كیه‌كان پێكهوه ئه‌ركی چاكس���ازی‌و ئه‌ركی مامه‌ڵه‌كردن لهگهڵ مه‌سه‌له چاره‌نووسسازه‌كانی كوردستان‌و عێ���راق‌و ده‌وروب���ه‌ر بگرن���ه ئه‌س���تۆ‌و پێكه‌وه‌ش بۆ پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی گه‌ل هیمه‌ت بكه‌ین. ئاوێنه :سه‌باره‌ت به پرۆژه‌ی ده‌ستوور دوا هه‌ڵوێستتان چیه؟ د.بهره���هم س���اڵح :كاتی خ���ۆی كه پرۆژه‌ی ده‌ستوور په‌سه‌ند كرا ،یهكێتیو پارتی زۆرینه‌ی ه���ه‌ره زۆری په‌رله‌مانی ئ���هو كات���ه بووین .لهو كاته بۆ ئێس���تا بارودۆخه‌ك���ه گۆڕان���كاری به‌س���ه‌ردا هاتووه .ده‌ستوور گرێبه‌ستێكی سیاسیو كۆمه‌اڵیه‌تییه‌‌و یاس���ایه‌كی ئاسایی نییه، ت���ا ب���ه زۆرینه‌یه‌كی س���اده تێپه‌ڕبێت. ده‌بێ���ت كۆده‌نگیی نیش���تمانی لهس���ه‌ر بێت .یهكێتیو پارتی هه‌ردووالمان پرسی گه‌ڕانه‌وه‌ی ده‌س���توورمان ب���ۆ په‌رله‌مان په‌س���ه‌ند ك���ردووهو ئه‌م���هش بڕیارێكی ژیرانه‌‌و به‌جێیه. ئاوێنه :په‌یوه‌ندیه‌كانی یهكێتیو گۆڕان گه‌یشتۆته كوێ‌‌و ئاسۆی چۆن ده‌بینن؟ د.بهره���هم س���اڵح :ركابه‌رایه‌ت���ی یهكێتیو گۆڕان زیانبه‌خش‌و ئازاربه‌خش ب���وو ،په‌نج���ه‌كان یه‌كتری���ان ش���كاند. ناك���رێ هاوس���ه‌نگه‌ری‌و هاوڕێیه‌ت���ی مێ���ژووی هاوبه‌ش���مان نادی���ده بگرین. ماڵه ش���ه‌هیده‌كانمان ،به‌ش���ێكی زۆری جه‌ماوه‌رمان یه‌ك ب���وو .به‌داخه‌وه‌م كه ئه‌و وه‌زعه خوڵقا ،لهنێوان ملمالنێی زبر‌و تیژ بۆ تێكه‌ڵبوونه‌وه‌مان مه‌س���افه‌یه‌كی
فۆتۆ :تایبه‌ت
زۆره .بڕی���اری سیاس���ی یه‌كێت���ی ئاساییكردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیه‌كانمانه لهگهڵ گ���ۆڕان ،ئه‌مه له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی یهكێتیو وه‌زع���ی كوردس���تان ده‌بینی���ن .ئه‌مڕۆ پێویستمان به رێكخس���تنه‌وه‌ی نێوماڵی ك���ورده ،له‌مه‌دا یهكێتیو گ���ۆڕان ده‌بێ له‌حاڵه‌تی ناكۆكی ده‌رباز بین بۆحاڵه‌تی ه���اوكاری‌و هاوئاهه‌نگی بۆ ب���ره‌ودان به پرسی چاكس���ازی‌و فراوانكردنی پانتایی دیموكراسی له‌واڵته‌كه‌مان. ئاوێنه :ئێستا په‌یوه‌ندی ههرێم لهگهڵ به‌غ���دا ،لهو نێ���وه‌دا په‌یوه‌ن���دی نێوان تاڵه‌بانی‌و بارزانی لهسهر ئاستی عێراقدا چۆنه؟ د.به‌رهه‌م س���اڵح :نابێت وا س���ه‌یری ئ���هم قه‌یرانه بكه‌ین ،كه قه‌یرانێكه ته‌نها لهنێوان هه‌رێ���م‌و حكومه‌تی به‌غدا ،پێش هه‌موو ش���تێك ئ���هم ته‌نگژه‌ی���هی هه‌یه ته‌نگژه‌یه‌ك���ی عێراقیی���ه له‌ئیداره‌دان���ی دۆس���ێ سیاس���ییه‌كانی ناوخۆی عێراق، نه‌ك ته‌نیا په‌یوه‌ندیه‌كانی لهگهڵ هه‌رێمی كوردستاندا .ناكرێ بێباك بین له‌وه‌زعی به‌غدا ،ته‌نانه‌ت گ���ه‌ر وا دابنێین جیاش بین���هوه وه‌زعی عێراق ب���ۆ ئێمه گرنگه چ جای كه ئێس���تا داه���ات‌و ئه‌منیه‌ت‌و وه‌زعی سیاسیمان راسته‌وخۆ په‌یوه‌ستی عێراقه. بۆ رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی ئه‌و ته‌حه‌دایانه‌ی لهپێش���مانن ،پێویس���تمان به سیاسه‌تی هاوبه‌ش هه‌یه ،لهنێوان سه‌رۆك تاڵه‌بانی‌و سه‌رۆك بارزانی ،یهكێتیو پارتی ،هه‌روه‌ها یه‌كێت���یو پارت���ی لهگ���هڵ الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن .له‌بنچینه‌دا ،په‌یوه‌ندیه‌كانی نێوان هه‌رێم‌و به‌غدا بنه‌مای ده‌ستوورییان هه‌یه بۆ رێكخس���تنی ،به‌اڵم كاتێك ئه‌م بنه‌مایانه پێشێل ده‌كرێن‌و ره‌چاو ناكرێن‌و ئیس���تحقاقاته‌كانی گه‌لی كورد جێبه‌جێ ناكرێن ،ئه‌وا بچوكترین ناكۆكی به‌سه بۆ ئهوهی ته‌نگژه‌یه‌ك دروس���ت بكات ،وه‌ك له‌قۆناغی رابردوو روویدا .به گه‌ڕانه‌وه‌ی جه‌نابی م���ام ج���ه‌الل چاوه‌ڕوانین تین‌و تاوێك���ی ت���ر ب���ه پرۆس���هی سیاس���ی له‌عێراق ببه‌خشێ بۆ جێبه‌جێكردنی ئه‌و چاكسازیانه‌ی پێوستن بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كان. به‌اڵم ده‌بێت له‌بیرم���ان بێت كه ئێمه له‌حكومه‌تی عێراقدا به‌ش���دارین ،ده‌بێت به‌غدا هێڵی یه‌كه‌می به‌رگریمان بێت ،نه‌ك كوردستان بكه‌ینه هێڵی یه‌كه‌م ،چونكه ئێمه له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‌و ئه‌نجومه‌نی نوێن���ه‌ران‌و دام‌و ده‌زگاكان���ی حكومه‌تی عێراق���دا به‌ش���دارین‌و ده‌بێ���ت له‌وێ���وه به هاوپه‌یمان���ی لهگهڵ دۆس���ته‌كانمان
كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بكه‌ین. ئاوێن���ه :ئ���هم پرس���یاره تایبه‌ته ب ه گرێبه‌س���ته‌كانی ن���ه‌وت ،قس���هی زۆری لهس���ه‌ر ده‌كرێت‌و به‌ناش���ه‌فاف ده‌درێته قه‌ڵ���همو پارت���یو یه‌كێتی ب���ه به‌رپرس ده‌زانن له‌ناش���ه‌فافیه‌تی گرێبه‌سته‌كان‌و داهاته‌كانی.. د.بهره���هم س���اڵح :له‌مێ���ژوودا نه‌وت سه‌رچاوه‌ی نه‌هامه‌تی‌و ماڵوێرانی بووه بۆ كورد .ناكرێ جارێكی تر لێگه‌ڕێین نه‌وتی خۆمان بكرێته چ���ه‌ك‌و واڵته‌كه‌مانی پێ وێران بكرێت .ئه‌م مه‌سه‌له‌یه په‌یوه‌ستی ئه‌من���ی قه‌ومی‌و ئاب���ووری واڵته‌كه‌مانه‌‌و پێویس���ته به مه‌س���ئولیه‌ت باس���ی لێ بكرێت‌و دوور له‌به‌رژه‌وه‌ندی حیزبی. مه‌له‌فی نه‌وت چه‌ند ره‌هه‌ندێكی هه‌یه، ره‌هه‌ندێك���ی مافی خه‌ڵكی كوردس���تانه سیاسه‌تێكی نه‌وتی خۆی هه‌بێت ئه‌ویش له‌چوارچێ���وه‌ی ئ���هو مافه‌ی ده‌س���توور پێی داوه ،ره‌هه‌نده‌ك���هی تریش ئه‌وه‌یه حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان سیاسه‌تێكی شه‌فافانه‌ی نه‌وتی هه‌بێت‌و خه‌ڵك دڵنیا بێت كه داهاته‌ك���هی بۆ خزمه‌تی خه‌ڵك ته‌رخان ده‌كرێت. به‌هۆی سیاس���ه‌تی نه‌وت���ی حكومه‌تی ههرێمهوه ،ئه‌مڕۆ كوردس���تان لهس���ه‌ر نه‌خش���هی وزه‌ی جیهان���ه .هاتن���ی كۆمپانی���ا گه‌وره‌كانی جیهان ،ئیكس���ۆن موبێل ،ش���یفرۆن ،تۆتال‌و گازپرۆم خۆی له‌خۆیدا س���ه‌لماندنی بایه‌خی كوردستانه بۆ بازاڕی وزه‌ی جیهان‌و س���ه‌لماندنێكی نێوده‌وڵه‌تیش���ه به مافه ده‌ستوریه‌كانی ههرێم له‌به‌رهه‌مهێنانی نه‌وتدا .سه‌رباری ئه‌مه‌ش ،پێگه‌ی سیاسی ئیقلیمی‌و ده‌ولی كوردس���تان به‌هێزت���ر ده‌كات .هه‌روه‌ها ئه‌م���ڕۆ ب���ه ه���ۆی پااڵوگ���هو به‌رهه‌می خۆماڵیمانه‌وه تا راده‌كی باش كوردستان كێش���هی به‌نزین‌و نه‌وتی چاره‌سه‌ر بووه، گه‌ر نا ئێس���تا به‌هۆی كێشمه كێشه‌كانی به‌غ���داو هه‌رێ���م‌و كه‌مكردنه‌وه‌ی به‌ش���ه سوته‌مه‌نیه‌كه‌ی ،بێته به‌رچاوتان سه‌ره‌ی به‌نزینخانه‌كان چ���ۆن ده‌بوو؟ كاره‌بامان ئه‌مڕۆ روو له‌چاره‌س���ه‌ری یه‌كجاره‌كییه، ئه‌گه‌ر چاوه‌ڕوانی به‌غ���دا بووینایه ،ئه‌وا وه‌ك به‌غ���داو خوارووی عێ���راق ده‌بووین ك���ه لهم هاوینه گه‌رم���ه‌دا خاوه‌نی ته‌نها 4بۆ 6س���ه‌عات كاره‌ب���ان .بۆیه گرنگه ئه‌م ده‌ستكه‌وتانه‌مان لهبواری سیاسه‌تی نه‌وت���ی ههرێم له‌یاد بێ���ت‌و لێیان بێباك نه‌بین. به‌ڵ���ێ ئه‌م���ڕۆ الی خه‌ڵك���ی خۆمان كۆمه‌ڵێك پرس���یاری ره‌وا هه‌ن سه‌باره‌ت به‌داهاتی نه‌وت‌و شێوازی گرێبه‌سته‌كان‌و ورده‌كاریه‌‌كانیان .پێویسته به‌شێوه‌یه‌كی مه‌وزوعی وه‌اڵمی ئه‌و پرسیارانه بده‌ینه‌وه. كاتی خۆی ده‌قی 42گرێبه‌ستی نه‌وتمان راده‌س���تی پهرلهم���ان ك���رد‌و لهس���ه‌ر ئینته‌رنێ���ت باڵومان ك���ردهوه .ته‌نانه‌ت رێكخ���راوی ()Revenue Watchی (س���ۆروس فاونده‌ش���ین) به ته‌قدیره‌وه باس���ی ئه‌م ده‌ستپێشخه‌ریه‌ی حكومه‌تی هه‌رێمی كرد .سه‌رباری ئه‌وه‌ش بڕیارماندا فرۆش���تنی نه‌وتی ره‌ش ب���ه موزایه‌ده‌ی عه‌له‌ن���یو به چاودێ���ری په‌رله‌مان بێت‌و به‌شێكی زۆری داهاته‌كه‌ی ته‌رخانكرا بۆ په‌ره‌پێدانی پارێزگاكان .هه‌روه‌ها پڕۆژه‌ی یاسای س���ندوقی داهاتی نه‌وتمان نارده په‌رله‌مان ،ك���ه به په‌س���ه‌ندكردنی ئه‌و پڕۆژه یاسایه به‌ش���ێكی گرنگی كێشه‌ی داهاتی نه‌وت‌و ش���ه‌فافیه‌تی چاره‌س���ه‌ر ده‌كات .ئه‌م���ه پ���اره‌ی خه‌ڵك���هو ده‌بێ خه‌ڵ���ك دڵنیا بێت كه بۆ خزمه‌تی واڵت‌و ئاوه‌دان���ی واڵت‌و خزمه‌تی گه‌ل س���ه‌رف ده‌كرێت. هیوادرام لهگهڵ ئارامبوونه‌وه‌ی كه‌شی سیاس���ی ،پهرلهم���ان ،ب���ه هێزه‌كان���ی ئۆپۆزسیۆنیش���هوه ،لهگ���هڵ حكومه‌تدا هاوكاربن ب���ۆ په‌ره‌پێدانی كه‌رتی نه‌وت، یه‌كالییكردنه‌وه‌ی مه‌سه‌له‌كانی داهات به شه‌فافانه بۆ خزمه‌تی خه‌ڵك‌و به جۆرێك س���ه‌نگی ته‌فاوزیمان لهگهڵ به‌غدا الواز نه‌كات‌و س���ه‌رباری هه‌موو ئه‌مانه‌ش لهوه ئاگاداربن كه نه‌وت نه‌بێته‌وه سه‌رچاوه‌ی نه‌هامه‌تی بۆ گه‌له‌كه‌مان. ئاوێنه :سه‌باره‌ت به بارودۆخی ناوخۆیی یه‌كێتی كه به‌رده‌وام جێی باسی ناوخۆی یهكێتیو ناو خه‌ڵك‌و میدیاكانه ،وا باس ده‌كرێ كه یه‌كێتی هه‌میش���ه له‌ناوخۆیدا كێشهو ده‌سته‌گه‌ریی هه‌یه ،باڵ باڵێنه‌ی تیای���ه ،ملمالنێ���ی تیایه ،بهو ش���ێوازه یه‌كێتی به‌ره‌و كوێ؟...
»» 19
نێچیرڤان بارزانی
"پارتی نیگه‌رانه له‌وه‌ی ئێران لهئاستێكی شایسته‌دا پێشوازیی له‌نێچیرڤان نه‌كرێت ،د.ڕۆژ ده‌نێرێت بۆ تاران" ئا :ئاوێنه ی په‌یوه‌ندیه‌كانی، ی چاككردن به‌مه‌به‌ست وابڕی���اره له‌چه‌ن���د رۆژی داهات���وودا ی پارتی به‌سه‌رۆكایه‌تی د.ڕۆژ وه‌فدێك ی ئێران بكات، ی شاوه‌یس سه‌ردان نور ی راگه‌یاند س���ه‌رچاوه‌كیش به ئاوێن��� ه ی ی ئ���هم دواییه به‌ه���ۆی خراپبوون��� په‌یوه‌ندیه‌كانی نێوان ئێران‌و پارتییه‌وه، ی ئه‌و حیزب���ه نایه‌وێت نێچیرڤان بارزان ی دڵنی���ا نین ك ه بنێرێ���ت له‌به‌رئ���هوه ئێرانی���ه‌كان له‌ئاس���تێكی شایس���ته‌دا پێشوازی لێده‌كه‌ن". ی ی ئ���اگادار به‌ئاوێن ه س���ه‌رچاوه‌یه‌ك راگه‌یاند كه له‌چه‌ند س���اڵی رابردوودا ی ی پارت ی ئێس���تا ی س���ه‌رۆك جێگ���ر (نێچیرڤ���ان بارزانی) تاكه كه‌س بووه ی ی دۆس���ی ه هه‌مه‌الیه‌نه‌كان كه به‌رپرس ی بووه لهگ���هڵ ئێران���دا ،به‌اڵم پارت��� ی ئهمجاره ئ���هو حیزبه دوودڵه له‌ناردن ی ئه‌وه‌ن بۆ ئێ���ران ،چونك���ه نیگه‌ران لهئاستێكی به‌رزدا پێشوازی لێنه‌كرێت‌و ی سیاسیو ی مه‌كته‌ب له‌بری ئهوه ئه‌ندام ی عێراق د.ڕۆژ ی سه‌رۆك وه‌زیران جێگر ی ئه‌و ی ش���اوه‌یس س���ه‌ركردایه‌ت نور وه‌فد‌هی پارتی ده‌كات. ی ئاوێن���ه ئاماژه‌ی بۆ س���ه‌رچاوه‌كه ی نێوان ئهوه كرد ك ه ئه‌گه‌ر گفتوگۆكان ی بڕوات ،ئه‌و ده‌م ه هه‌ردووال به‌ره‌و باش ی بۆ س���ه‌ردانێكی تر نێچیرڤ���ان بارزان ی ئێران ی ههرێم س���ه‌ردان یان س���ه‌رۆك ده‌كه‌ن. ی ی نزیكبوونهوه ماوه‌یه‌ك��� ه به‌ه���ۆ ی پارت���ی لهگ���هڵ سیاس���یو ئاب���ور ی لهگهڵ ی پارت توركیادا ،په‌یوه‌ندیه‌كان ی ساردی تێكه‌وتووه، ئێران به‌ته‌واوه‌ت ئ���هو حیزبه به‌نی���ازه له‌ڕێ���گای ئه‌م ی شاوه‌یسه‌و‌ه ئه‌و ی د.ڕۆژ نور سه‌ردانه ی بكه‌نه‌وه. په‌یوه‌ندیان ه ئاسای ئه‌م��� ه له‌كاتێكدای��� ه ك��� ه نێچیرڤان ی ی به‌ئه‌ندازی���اری توندوتۆڵكردن بارزان ی نێ���وان ی ئێس���تا په‌یوه‌ندیه‌كان��� پارت���یو توركی���ا داده‌نرێ���ت ك ه لهم چه‌ند س���اڵه‌ی دوایدا له‌پشت په‌رده‌و‌ه چهندین دانیشتن‌و كۆبوونه‌وه‌ی له‌گه ڵ كاربه‌ده‌ستانی ئه‌و واڵته‌دا كردووه. ی ماوه‌یه‌ك ه ئێران‌و توركیا كاریگه‌رییه‌ك ی گه‌وره‌یان لهس���ه‌ر هێزه سیاسییه‌كان ی كوردس���تان هه‌ی���هو ههوڵدان ههرێم ی متمان��� ه له‌مالیكی‌‌و بۆ لێس���ه‌ندنه‌و‌ه ی الیه‌ن���ه‌كان س���ه‌باره‌ت هه‌ڵوێس���ت به‌گۆڕانكاریه‌كان���ی س���وریا ،بووه‌ت��� ه ی ێ تێكه‌ڵكردنه‌و‌ه هۆكاری س���ه‌رله‌نو ی رابردوو هه‌ریه‌ك هاوكێشه‌كان ،مانگ ی گۆڕان‌و دكتۆر له‌ڕێكخه‌ری بزوتنه‌وه ی ی مه‌كته‌ب سیاس به‌رهه‌م ساڵح ئه‌ندام ی ی ئێرانیان كردو به‌پێ ی سه‌ردان یه‌كێت زانیارییه‌كانی ئاوێن ه له‌ڕۆژانی داهاتوودا ی ی ههرێم ی دیك���ه چه‌ند به‌رپرس���ێك ی ی ئیسالم كوردستان سه‌ردانی كۆمار ده‌كه‌ن.
کوردستانی
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14
5
به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت
زانستی ناکارا
دەربارەی وەزیفە‌و مۆراڵی زانستە سروشتییەکان له‌کۆمەڵگاکانی وەک ئێمەدا «»1
دەوڵەت باخچەلی
گورگەکە جەژن له‌کەرکوکە
"دەوڵەت باخچەلی" سەردانی کەرکوک دەکات ئا :دانا نەوزەر
"بەڕێز باخچەلی ئامادە نیی ه مۆرێک بدرێت لەپاسپۆرتەکەی کە لێینوسرابێت کوردستان ،هەر بۆیە لەجێی هەولێر ،لەشاری موسڵەوە دەڕوات بۆ کەرکوک‌و تیمێکی پاسه‌وانی تایبەت دەیپارێزن". ئەمە وتەی یەکێک لەکەسە نزیکەکان لە"دەوڵەت باخچەلی"یه ،سەرۆکی پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرستی تورک .MHPپێدەچێت تەنها ئەم لێدوانە بەس بێت بۆ ئەوەی لەتوندڕەوی‌و دژایەتی ئەم کەسایەتیە سیاسیە تورکە لەئاست کوردەکاندا تێبگەین. دەوڵ���ەت باخچەلی ک���ە پیرەمێردێکی س���ەڵتی ٦٤س���اڵەیە ،یەکێک���ە لەکەس���ایەتیە کاریگەرەکانی تورکیا. س���ەرۆکی س���ێهەم گەورەترین حیزبی تورکیای���ەو هەمیش���ە بەبۆچون���ە توندەکان���ی خ���ۆی لەسیاس���یەکانی دیک���ە جیادەکاتەوە .هەر ئەم بۆچونە توندڕەوانەی���ە ک���ە یارمەتیی���ان داوە بۆ ماوەی ١٣س���اڵ‌و بێ دابڕان وەک س���ەرۆکی توندڕەوترین پارتی سیاسی تورکی بمێنێتەوە. ئ���ەم حیزب���ە تون���دڕەوە لەدوایەمین هەڵبژاردن���ە پەرلەمانییه‌کانی تورکیا لەساڵی ٢٠١١توانی ببێتە خاوەنی ٧٠ کورسی ناو پەرلەمانی تورکیا. دەوڵەت باخچەلی بەسەرس���ەختترین دوژمنی سیاس���ی پارتی دەسەاڵتداری تورکیا دادەنرێ���ت .باخچەلی پێیوایە پارت���ی دادو گەش���ەپێدان ""AKPی دەس���ەاڵتدار خیانەت لەخاک‌و میللەتی ت���ورک دەکات‌و پێیوایە رەجەب تەیب ئەردۆگانی س���ەرۆک وەزیرانی تورکیا خاکی تورکیای فرۆشتووە .باخچەلی پرۆژەکەی ئ���ەردۆگان ب���ۆ کرانەوەی دیموکراس���ی بەپرۆژەی دابەشکردنی تورکی���ا دەناس���ێنێت‌و م���اوەی زیاد لەساڵێکە تەنها یەک جار ئامادە بووە ئەردۆگان ببینێت ئەویش دوای خستنە خوارەوەی فرۆک���ە تورکیەکە لەالیەن سوریاوە ،چونکە بەڕای باخچەلی ئەوە بابەتێکی نەتەوەیی بووە. تەواوی سیاس���ەتی پەکەکە لەس���ەر دژایەت���ی پارت���ی دادو گەش���ەپێدان ""AKPو سیاسەتی کرانەوەی ئابوریو سیاسیو نەتەوەیی ئاکەپە بونیاد نراوە. پرسەی س���ەربازە تورکەکان باشترین دەرفەت���ە بۆ MHPبۆ ئ���ەوەی هێزو بازوی خۆی دەربخات MHP .توڕەیی‌و ناڕەزایەتی خێزانە تورکەکان له‌ئاس���ت
باخچەلی ئامادە بەپێی داتایەکی ژوری دەوڵەت باخچەلی سەرۆکی نەتەوەپەرستە نییه مۆرێک بدرێت بازرگانی دیاربەکر، لەپاسپۆرتەکەی %75ی ئەوانەی خاوەنی تورکەکان پێیوایە کە لێینوسرابێت حکومەتی هەرێمی کۆمپانیای تورکین کوردستان ،هەر بۆیە کوردستان‌و قەندیل لەکوردستان ،سەر سەرچاوەی سەرەکی لەجێی هەولێر ،لەشاری بە پارتی بزوتنەوەی موسڵەوە دەڕوات بۆ نەتەوەپەرستی تورک هەڕەشەن لەسەر کەرکوک تورکیا ""MHPی توندڕەون پەکەک���ەو کوژرانی س���ەربازەکانیاندا بەباشترین شێوە دەقۆزێتەوە .هەربۆیە هەموو سەربازێکی کوژراو دەنگێک بۆ MHPزیاد دەکات. باخچەلی پێیوایە سەرچاوەی مەترسی لەس���ەر تورکی���ا تەنه���ا گەریالکانی ناوخ���ۆی تورکی���ا نی���ن ،بەڵکو ئەو پێیوایە حکومەتی هەرێمی کوردستان‌و قەندیل سەرچاوەی سەرەکی هەڕەشەن لەس���ەر تورکی���ا .هەربۆی���ە هەفتەی پێشوو له‌میانەی وتەیەکیدا بۆ ئەندام پەرلەمانەکان���ی حیزبەکەی ،باخچەلی وتی "دەبێت بڕۆینە ناو باکوری عێراق‌و قەندیل لەگەڵ زەویدا تەخت کەین". ه���ەروەک له‌هەم���ان وت���ەدا رەخنەی لهس���ەردانەکەی ئەحمەد داود ئۆغڵوی وەزی���ری دەرەوەی تورکی���ا گ���رت بۆ کەرکوک‌و وتی "ئێوە جارێ بڕۆن ئااڵی تورکیا لەسەر قەندیل هەڵکەن ئەوسا بڕۆن سەردانی کەرکوک بکەن". ئەگەرچ���ی باخچەل���یو حیزبەک���ەی لەئێس���تادا خاوەن���ی توندڕەوتری���ن بۆچونن لەئاس���ت ئۆجەالن‌و پەکەکەو کێش���ەی ک���ورددا ،ب���ەاڵم باخچەلی خاوەنی ئیمزایەکە کە ئێس���تا زۆر لێی پەش���یمانە .باخچەلی لەساڵی ١٩٩٩ لەگ���ەڵ دوو حیزب���ی دیک���ەی تورکی حکومەتیان پێکهێنا ،هەر لەو ساڵەدا
بوو کە عەبدواڵ ئۆجەالنی دامەزرێنەری پارتی کرێکارانی کوردستان "پەکەکە" دەس���تگیرکرا .ئەگەرچ���ی حوکم���ی لەس���ێدارەدان بۆ ئۆج���ەالن دەرچوو، ب���ەاڵم فش���اری ئەوروپ���ی تورکیای ناچارکرد لەو بڕیارە پاش���گەزبێتەوە. ئەوکات دەوڵەت باخچەلیش کە جێگری سەرۆکی حکومەت بوو ،ئیمزای لەسەر بڕیارێک کرد کە بەپێی ئەوە حوکمەکەی ئۆجەالن له‌لەسێدارەدانەوە کەمکرایەوە ب���ۆ زیندان���ی هەتاهەتای���ی .هەربۆیە کاتێک باخچەلی لەمیانەی هەڵبژاردنە پەرلەمانییه‌کانی تورکیادا بەپەتەکەی دەس���تیەوە داوای لەس���ێدارەدانی ئۆجەالن���ی دەک���رد ،ئ���ەردۆگان ئەو ئیمزایەی ساڵی ١٩٩٩ی بیرخستەوە. ئ���ەم دژیەکیە لەنێوان وت���ەو کرداری باخچەلی تەنها بەبابەتی لەسێدارەدانی ئۆجەالنەوە نەوەستاوە ،بەڵکو باخچەلی‌و حیزبەکەی خاوەنی ژمارەیەکی بەرچاو کۆمپانی���ای بازرگانی���ن لەهەرێم���ی کوردس���تان ،لەکاتێکدا باخچەلی خۆی ئام���ادە نیی���ه پاس���پۆرتەکەی مۆری کوردستانی پێوەبێت .بەپێی داتایەکی ژوری بازرگان���ی دیاربەک���ر ،لەس���ەدا حەفت���او پێنج���ی ئەوان���ەی خاوەنی کۆمپانیای تورکین لەکوردستان ،سەر بە پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرس���تی
تورک ""MHPی توندڕەون. ئالپ���ەر ئاکس���ۆی ،نوس���ەرێکی نەتەوەپەرستی تورک ،ئەو راستییانەی س���ەرەوە بیری باخچەلی دەخاتەوەو دەنوس���ێت" :لەڕاس���تیدا هەموو ئەم دژیەکیان���ە لەنێ���وان وت���ەو کرداری باخچەلیدا وامان لێدەکات کە گومانمان لەس���ەردانەکەی باخچەل���ی هەبێت بۆ کەرکوک .تۆماری باخچەلی له‌ئاس���ت کەرکوک���دا پ���اک نییه‌‌و ئێس���تا ئەم سەردانەی بۆنی باشەی لێناکرێت". باخچەلی هێش���تا نازانێ���ت کەی دێتە کەرک���وک ،چونک���ە رۆژی یەکەم���ی جەژنی رەمەزان لەعێراقدا هێشتا دیار نییه ،بەاڵم دەزانێت کە س���ەردانەکەی دەنگۆی گ���ەورەی ناوخۆییو هەرێمی لێدەکەوێتەوە ،هەر بۆیە بەتەنیا نایەت، بەڵکو لەشکرێک له‌بەرپرس‌و میدیاکاری تورکی���ش لەگ���ەڵ خۆی���دا دەهێنێت. ئەوەی دەربارەی سەردانەکەی زانراوە ئەوەیە ک���ە باخچەلی نوێ���ژی جەژن لەمزگەوتی "نور الکبیر" له‌ناوەڕاس���تی شاری کەرکوک ئەنجام دەدات‌و پاشان روودەکات���ە تورکمانەکان���ی کەرکوک‌و نیش���انەی "گورگەکە" ئەنجام دەدات، ک���ە دروش���می پارت���ی بزوتن���ەوەی نەتەوەپەرس���تی ت���ورک MHPی توندڕەوە.
جیاوازی نێوان زانا‌و رۆش���نبیر چییە؟ ئای���ا دەکرێت بە وانەی خەریکی فیزیا‌و کیمیاو شیکردنەوەی پرسیاری ماتماتیک دەبن بڵێین رۆشنبیر؟ گەردەتوانین بۆ؟ گەر ناش���توانین بۆ؟ پرسیارەکە ئاسان نیی���ە .زاناکان‌و رۆش���نبیران پێناچێت ش���تێکی زۆر کۆیانبکاتەوە ،مەتریاڵی س���ەرەکی کە خەڵکانی سەر بەزانستە سروش���تییەکان مامەڵ���ەی لەگەڵ���دا دەک���ەن ،مەتریاڵ���ە بێگیانەکانە ،یان ئەو مەتریاڵە بایۆلۆژییە بێهۆش���ەیە کە یاساکانی سروش���ت دەیباتەڕێوە .زانا سروش���تییەکان کارێکی���ان بە مرۆڤەوە نیی���ە وەک بوونەوەرێک���ی هۆش���داری کۆمەاڵیەتی ...رۆش���نبیران کەسانێکن کە کار لەس���ەر رۆح ،هەس���ت ،عەقڵ، ئەخالق دەکەن .کەس���انێک کە کاریان ب���واری بایۆلۆژی یاخ���ود کیمیایە ئەم هەرێم���ە رۆحی‌و ئەخالقیی���ە مانایەکی نیی���ە الی���ان .رۆش���نبیر بوونەوەرێکە بایەخ بە بیرکردنەوە‌و هەس���تی مرۆڤ دەدات ،بای���ەخ بەو ژینگە کۆمەاڵیەتییە دەدات کە مرۆڤی تێدایە .بەپێچەوانەی زانس���تە سروش���تییەکان ک���ە مرۆڤ وەک یەکەیەک���ی فیزیک���ی ،بایۆلۆژی، کیمیایی دەبینن ک���ە له‌ناو ژینگەیەکی سروشتیدا دەژی .رۆشنبیر کەسێکە کە دەزانێت مرۆڤەکان بەحوکمی بایۆلۆژیا ی���ان پێکهات���ی فیزیکیی���ان لەیەکت���ر جودا نی���ن ،بەڵکو بە هۆی ش���وێنیان له‌هەڕەم���ی کۆمەاڵیەتیدا ...رۆش���نبیر بۆئەوەی بارودۆخی مرۆڤ باش���بکات، بیر له‌چاکس���ازی بایۆلۆژی بۆ ئینسان ناکات���ەوە ،بەڵکو ب���ە پلەی یەک ئیش لەس���ەر هوش���یاریی مرۆڤ‌و ژینگەکەی دەکات .رۆشنبیریی بریتییە له‌ئیشکردن لەسەر مرۆڤ له‌ژینگە کۆمەاڵیەتییەکەیدا. زانس���تە سروشتییەکان کەمتر بایەخ بە روکارە رۆحی‌و کۆمەاڵیەتییەکەی مرۆڤ دەدەن ،لەس���ەر دونیای���ەک کاردەکەن حەقیق���ەت تێی���دا جێگیرە ،یاس���اکان جێگی���رن ،ماهییەت���ەکان دووب���ارەن. زانا سروشتناس���ەکان لەسەر جیهانێک کاردەکەن شتەکان تێیدا تا ئەندازەیەک پێش���بینیکراون ،لەڕێگای خوێندنەوەی یاساکانەوە تا ئەندازەیەکی زۆر دەزانین له‌ڕاب���وردوودا ش���تەکان چ���ۆن بوون. بەجۆرێ���ک دەکرێت بڵێین خوێندنەوەی راب���وردووی سروش���ت ئاس���انترە لەخوێندنەوەی رابوردوو ئینسان .زانستە مرۆییەکان لەسەر بوونەوەرێک‌و کایەیەکی پڕ ئەگەر‌و پێشبینی نەکراو کاردەکەن، هەوڵی مرۆڤ بۆ دۆزینەوەی یاس���اکانی مێژوو وەک یاساکانی مێژوو نوشوستی هێنا .مێژوو یاسای نەگۆڕی نییە ،بەڵکو ئاڕاس���تەو مەرجی هەی���ە .گۆڕانکارییە مێژوویی���ەکان دوای یاس���ای نەگ���ۆڕ‌و کۆێران���ە ناکەون ،ب���ەاڵم له‌هەمانکاتدا بێمەرج‌و بێ ن���ەزم نین ،بەاڵم هەڵبەت بێمانای���ە دیوارێكی ئەس���توور بخەینە نێوان زاناکان‌و رۆشنبیرانەوە ،بێمانایە بڵێی���ن هەرێمی ئیش���کردنی زانس���تی ت���ەواو لەهەرێم���ی ئیش���کردنی ئەوانە جودای���ە کە بایەخ بەئینس���ان دەدەن. راس���تە ئەوەی لهبواری فیزیا‌و کیمیادا ئیشدەکات راس���تەوخۆ لەسەر پرسیارە سیاسیو کۆمەاڵیەتیه‌کان ئیش ناکات، بەاڵم ئەوە مانای ئەوە نییە کە زانس���ت دەرەنجامی کۆمەاڵیەتی‌و ئەخالقی نییە. زانس���ت تەنیا خوێندنەوەیەکی بێالیەن نییە بۆ سروش���ت ،بەڵکو وەک هایدگەر دەڵێت دوا ئامانج «وەردەرخس���تن»و «دۆزینەوەیە» ...لەڕێگای زانس���تەوە مرۆڤ شت دروستدەکات ،شتگەلێک کە سروشت خۆ بەخۆ ناتوانێت بەرهەمیان بهێنێت .غایەتی س���ەرەکی تەکنیک کە کوڕە گەورەی زانس���تە ،دروس���تکردنی کااڵیە ،خ���ودی ئەوغایەتەش پەیامێک بە زانست دەبەخشێت کە سنوورەکانی له‌سنووری زانستی بێالیەن تێدەپەڕێت. ه���ەر دۆزینەوەی���ەک لەدۆزینەوەکانی مرۆڤ بەرەنجامی کۆمەاڵیەتی‌و ئەخالقی هەیە ،هەرئامێرێک جۆرە دەستکارییەکی ژیان‌و ژینگەی کۆمەاڵیەتیش���ە .زانست ه���ەر تەحەدایەک���ی تیوریان���ە نییە بۆ سروشت ،هەر خوێندنەوەیەکی پاسیڤ نییە بۆ یاس���ا سروش���تییەکان .ئەمە وادەکات ناچاربین زانست دابەشبکەینە س���ەر دوو کەرت‌و س���ەر دوو وەزیفە، زانس���تێکی پاسیڤ کە تەنیا زانستێکی تیورییە‌و کاری سروشت رووندەکاتەوە،
هەر دۆزینەوەیەک لەدۆزینەوەکانی مرۆڤ بەرەنجامی کۆمەاڵیەتی‌و ئەخالقی هەیە ،هەرئامێرێک جۆرە دەستکارییەکی ژیان‌و ژینگەی کۆمەاڵیەتیشە لەگەڵ زانس���تێکی ئەکتیڤ کە خەریکی دروس���تکردنی ئەو ش���تانە دەبێت کە سروش���ت خۆ بەخۆ نایبەخشێت .واتە زانس���تە سروشتییەکان ش���تێکی تەواو سروش���تیش نیین ...مەبەس���ت لێیان تەنی���ا تێگەیش���تن له‌سروش���ت نییە، بەڵک���و تێپەڕاندن‌و بەالوە نانیش���ێتی. تەکنۆلۆژیای مۆدێرن له‌خۆشەویس���تی سروش���تەوە نەهاتووە ،بەڵکو له‌هەوڵی تێپەڕاندنیی���ەوە هاتووە ...مرۆڤ هەوڵ نادات سروش���ت بناس���ێت تا لێیگەڕێ بەوج���ۆرە بمێنێتەوە ک���ە هەیە ،بەڵکو هەوڵدەدات بیناس���ێت تا ئەلتەرناتیڤی بۆ بدۆزێتەوە ،رۆحی زانس���ت پابەندی رۆحی تێگەیش���تن نیی���ە ،بەڵکو وەک نیتش���ە ن���اوی دەنێ���ت «مەیلێکە بۆ قودرەت» ،زانست ئاماژەیە بۆ ئیرادەی کۆنترۆڵکردن‌و ئاڕاستەکردن الی مرۆڤ. گۆتە له‌دێر زەمانەوە جوان تەعبیری لەم کێشەیەی زانست کردووە ،کاتێک دەڵێت «مرۆڤ له‌زانستەکانیشدا ناتوانێت هیچ بزانێت ،لەوێش���دا تەنیا خواس���ت هەر کردارە» .واتە مەبەس���تی زانین خودی زانین نییە ،بەڵکو ئەو بەها پراکتیکی‌و عەمەلییەیە کە له‌زانستەوە بەرهەمدێت. م���رۆڤ تەنی���ا لەپێن���اوی پراکتیکدا، له‌پێناوی دروس���تکردن‌و بەرهەمهێناندا خ���ۆی فڕێدەداتە دونی���ای مەعریفەوە، واتە خواس���تی دروس���تکردن له‌مرۆڤدا بەجۆرێ���ک له‌ج���ۆرەکان لهخواس���تی تێگەیشتن گەورەترە .زانست لەخواستی مرۆڤەوە بۆ فێربوون دروس���ت نەبووە، مەعریفەی بێنیاز ،مەعریفە بۆ مەعریفە بوونی نییە ،بەڵکو هەموو مەعریفەیەک لەخواستی مرۆڤەوە بۆ کۆنترۆڵ سەرچاوە دەگرێ���ت ،ئەمە بیروبۆچوونی ئەو هێڵە فەلسەفییەشە کە نیتشە بە هایدگەر بە فۆکۆوە دەبەس���تێتەوە .ب���ەر لەمانیش هۆبز له‌مێژە گووتووێتی «زانست تەنیا خزمەتی دەس���ەاڵت دەکات» .زانس���ت هی���چ کات پەیوەندییەکی بێگوناهانەی بەسروش���ت‌و ژیانەوە نەبووە ،له‌پش���ت سەریدا هەمیشە خواس���تێکی ترسناک هەیە ،لێرەوە کاری کەسانێک کە له‌کایە زانستییەکاندا کاردەکەن ناشێت کەمتر ئەخالق���ی بێت لەوانەی کە لەزانس���تە مرۆییەکان���دا کاردەکەن ،واتە بەجۆرێک لەج���ۆرەکان دەبێ���ت ئ���ەو تێڕوانینە جێبهێڵی���نو بە هەڵە س���ەیریبکەین کە زانس���ت وەک چاالکییەک س���ەیردەکات کە دوورە لەپرس���یاری ئەخالقییەوە... مامۆستایەکی فیزیک ،ئەو کیمیاگەرەی له‌البوردایە ،ئەو بایۆلۆژیستەی سیفاتی بەکتریای���ەک دەخوێنێتەوە ،کارەکانیان ناکرێت بێ کاریگەر لەسەر مانای گشتی ژیان تەماش���ابکەین .هەڵبەت پرس���یار له‌مۆراڵی زانست لەخۆرئاوادا پرسیارێکی ک���ۆن‌و گرنگە ،بەاڵم ئەم پرس���یارە بۆ ئێمە هەم نوێیە ،ه���ەم رەهەندگەلێکی ت���ری هەی���ە جی���اواز له‌ڕەهەندەکانی له‌فیکری خۆرئاوادا .گ���ەر بگەڕێینەوە بۆ هەڵوێس���تە بنەڕەتییەکەی هایدگەر، بە بڕوای ئەو «تەکنی���ک» له‌یەکدانی دووجەمسەری «دروستکردن‌و زانستە» له‌ی���ەک یەک���ەدا ،وات���ە تێکەاڵوبوونی «بەرهەمە بە مەعریفە» .له‌کۆمەڵگاکانی ئێم���ەدا تەکنی���ک بوونی نیی���ە ،واتە ئ���ەو پەیوەندییە قووڵەی زانس���ت بە بەرهەمهێنانەوە گرێدەدات ،پچڕاوە.
»»19
6
تایبه‌ت
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14
پشێویی شار بۆچی دهگهڕێتهوه؟
تاوانبارمان گرتووه چهندین تاوانی هه‌بووه حاکمه‌کان ئازادیان کردووه ئا :ئاوێنه
ماوه‌یه‌که باری ئه‌منی شاری سلێمانی تێکچووه ،خه‌ڵک ده‌کوژرێت ،ته‌قه هه‌یه ،خه‌ڵک له‌ماڵه‌که‌ی خۆیدا به‌چه‌قۆ پارچه پارچه ده‌کرێت ،دوو بنه‌ماڵه له‌ناوجه‌رگه‌ی شاری سلێمانی ده‌بێته شه‌ڕیان‌و ئاگر له‌ماڵی یه‌کتری به‌رده‌ده‌ن ،بریکاری وه‌زیری ناوخۆ ده‌ڵێت خه‌ڵکانێک هه‌ن له‌ناو سلێمانیدا بوونه‌ته باندو چهندین تاوانیان ئه‌نجام داوه ،ئێمه ده‌ستگیریان ده‌که‌ین‌و حاکمه‌کان ئازادیان ده‌که‌ن. بری���کاری وه‌زیری ناوخ���ۆ ،جه‌اللی شێخ که‌ریم له‌چاوپێکه‌وتنێکی تایبه‌تدا لهگ���هڵ رۆژنامه‌ی ئاوێن���ه ،ئاماژه بۆ ئ���هوه دهکات که دیار‌ده‌یه‌ک په‌یدابووه له‌سلێمانی هه‌ندێک که‌س بوونه‌ته باندو پێشینه‌ی تاوانیان‌هه‌یه ،چه‌ند جارێک دزییان کردووه‌و چونه‌ته س���ه‌ر‌خه‌ڵک‌و ته‌قه‌یان کردوه‌و ده‌ڵێت "خه‌ڵکی تێدایه چۆته س���ه‌ر بنکه‌ی پۆلیس‌و پۆلیسی چ���هک ک���ردووهو خه‌ڵک���ی رفاندووه، لهس���لێمانی کۆمه‌ڵێک که‌س���مان لهم بابه‌ته هه‌ی���ه که گرتوومانه‌‌و داومانه‌ته ده‌ست حاکم ،به‌اڵم حاکمه‌که به حوکمی په‌یوه‌ن���دی کۆمه‌اڵیه‌ت���یو واس���یته‌ی ئ همو ئه‌و ،به‌رامبه‌ره‌که‌ش���ی لێیخۆش ده‌بێت ،حاکمه‌ک هش به‌که‌فاله‌ت ئازادی دهکات". بری���کاری وه‌زی���ری ناوخ���ۆ درێژه‌ی به‌قس���ه‌کانی داو وت���ی "م���ن بۆ خۆم لهگ���هڵ حاکمی گه‌وره‌ی ئه‌م ش���اره‌دا قسه‌مکردووه ،وتوومه کۆمه‌ڵێک که‌س ه���ه‌ن ئه‌مه ناوه‌کانیانه ش���هش حه‌وت جار گیراون ،پێشینه‌یان ههیهو ته‌قه‌یان ک���ردووهو خه‌ڵکیان برین���دار کردووه‌و ته‌قه‌ی���ان له‌الدێ کردووه‌و پۆلیس���یان چ���هک ک���ردووه ،تکایه ئ���هم جاره ئازادی���ان مه‌که‌ن ،که‌چ���ی دوای چه‌ند رۆژێک ئازادیان کردوون". جه‌الل���ی ش���ێخ که‌رێ���م نموون���ه ده‌هێنێت���هوه لهس���ه‌ر تۆمه‌تبارێک که له‌ڕووداوه‌که‌ی هه‌فت���هی رابردوودا که س���ێ که‌س���ی تیادا کوژرا به‌شداربوو، ده‌ڵێت "یه‌کێ���ک لهو تۆمه‌تبارانه پێش دوو مان���گ له‌مه‌وب���ه‌ر له‌کارێکی دزیدا گیرا ،خ���ۆم به حاکمه‌کان���م وت ئه‌مه جاری شه‌ش���ه‌میانه ته‌سلیمی ئێوه‌یان ده‌که‌ی���ن ،تکای���ه ئه‌مانه پش���ێوییان
من وه‌کیل وه‌زیرم به حاکمه‌کانم وتووه ،ئه‌م تۆمه‌تباره شاری تێکداوه که‌چی لهو الوه ئازادیان کردووه لهههولێر هه‌ماهه‌نگییه‌کی باش هه‌یه لهنێوان پارێزگار‌و حاکمه‌کاندا ،به‌اڵم له‌سلێمانی وا نییه
جه‌اللی شێخ که‌ریم ناوه‌ته‌وه له‌سلێمانیدا که تۆ به‌که‌فاله‌ت به‌ریده‌ده‌یت تا رۆژی دادگاییکردنه‌که‌ی ش���هش تاوانی تر دهکات ،که‌چی دوای شه‌ش حه‌وت رۆژ به‌ریان دابوو". هه‌روه‌ها ناوبراو درێژه‌ی به‌قسه‌کانی داو وتی "په‌یوه‌ندیم کرد به‌به‌رپرس���ی پۆلیس���ی بنکه‌‌که‌وه که لێ���ی زیندان بوو که به‌ریان نه‌دات با ده‌ستبه‌س���ه‌ر ب���ن ،پ���اش دوو رۆژ حاکمه‌ک���ه ب���ه به‌رپرسی پۆلیسی ئه‌و بنکه‌یه‌ی وتبوو ئه‌گ���ه‌ر به‌ریان نه‌ده‌یت دۆس���یه‌ت بۆ ده‌که‌مه‌وه". س���ه‌باره‌ت به رۆڵ���ی حاکمه‌کانیش جه‌الل که‌ری���م باس ل���هوه دهکات که هه‌م���وو حاکم���ه‌کان وا نی���نو ده‌ڵێت
"هه‌ندێک حاکم سروش���تی خۆی وایه، هه‌ندێکیان ترسنۆکن ،به‌اڵم هه‌ندێکیان کاری ئاسایی خۆیان ده‌که‌ن". ئه‌و پێیوایه لهههولێر هه‌ماهه‌نگییه‌کی باش هه‌یه لهنێوان پارێزگار‌و حاکمه‌کانداو ده‌ڵێت "ئهوهی لهس���لێمانی رووده‌دات هه‌رگی���ز له‌هه‌ولێ���ر وا نیی���ه ،حاک���م بڕیاری خۆی ده‌دات‌و جێبه‌جێده‌کرێت. ئه‌گه‌ر پارێزگار بڵێ جه‌نابی حاکم ئه‌م تۆمه‌تباره کێش���هی بۆ دروستکردووم حاکم گوێی لێده‌گرێت‌و ئازادی ناکات. من وه‌کیل وه‌زیرم به حاکمه‌کانم وتووه، که‌چی لهو الوه ئازادیان کردوون" ،ئه‌و باس ل���هوه دهکات که هه‌ندێک خه‌ڵک هه‌یه ئه‌گه‌ر به‌پێی یاس���اش نه‌گیرێت،
ده‌بێ���ت ب���ه ده‌س���ه‌اڵتی پارێ���زگار‌و قائیمقام���ه‌کان ده‌ستبه‌س���ه‌ر بکرێن، چونکه ئهوهنده خاوه‌نی پێشینه‌یه شار تێکده‌ده‌ن‌و ده‌ڵێت "به‌ناو المانه پۆلیس چۆته سه‌ر کوڕی کۆنه مسته‌شارێکی رژێم ،حاک���م ته‌له‌فونی بۆ به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیس ک���ردووه وتو‌یه‌تی بۆ چوونه‌ته سه‌ر کوڕه‌که‌ی؟". بری���کاری وه‌زیری ناوخ���ۆ هۆکاری س���ه‌ره‌کیی تێکچوون���ی بارودۆخ���ی ئه‌منی ش���اری به‌تایبه‌تی گه‌ڕانده‌وه بۆ ئه‌م جۆره خه‌ڵکانه ،لهگهڵ ئه‌وه‌ش���دا ئاماژه بۆ دی���ارده‌ی چه‌کداری ده‌کات‌و س���نوردانه‌نان بۆ ئه‌و کێش���ه‌یه‌ش به هۆکارێکی تر ده‌زانێ���ت ،ئه‌و پێیوایه،
ژماره‌یه‌ک���ی زۆر خه‌ڵکی چه‌کدار هه‌یه، پێش���مه‌رگه‌ن ،هێزه‌کان���ی ئاسایش���ی ناوخۆ ،سه‌ربازه‌کورده‌کانی ناو سوپای عێ���راق چه‌کدارن‌و ده‌ڵێ���ت "به‌کورتی چه‌کداری هێزه ره‌س���مییه‌کان کۆنترۆڵ نه‌کراوه ،واته که‌س���ێک له‌ده‌زگایه‌کی حکومی چه‌کداربێت ،دوای ته‌واوبوونی کاری ره‌سمی خۆی چه‌که‌که‌ی له‌دائیره دانانێت ،به‌ڵکو هه‌رکه‌س���ه چه‌که‌که‌ی لهگ���هڵ خۆیدا ده‌باته‌وه .هه‌تا ئه‌وانه‌ی سوپای عێراق که دێنه‌وه چه‌که‌کانیان پێیه ده‌ڵێن ئێمه ده‌چین بۆ شوێنێکی مه‌ترس���یدار که ئه‌ڕۆینه‌وه کێ ده‌ڵێت توشی گروپێکی تیرۆریستی نابین". ئ���هو به‌رپرس���ه ئه‌منیی���ه ئه‌وه‌ش ناش���ارێتهوه ک���ه لهب���ه‌ر بارودۆخ���ی ناجێگیری سیاسی کوردستان‌و عێراق به گشتی ،هێشتا له‌هه‌ندێک شوێندا چه‌ک پێویسته‌‌و هه‌ر بۆیه ئه‌وان مۆڵهتی چه‌ک هه‌ڵگرتن ده‌ک���هنو ده‌ڵێت "خه‌ڵکانێک پێویس���تیان به‌چه‌که ،چونکه تائێستا کورد هه‌ڕه‌شه‌ی لهس���ه‌ره ،به‌تایبه‌تی له‌ناوچه جێناکۆک���ه‌کان‌و به‌غدا ،ئێمه ناتوانین به‌خه‌ڵک بڵێین داوای مۆڵهتی چه‌ک هه‌ڵگرتن مه‌که". بریکاری وه‌زیری ناوخۆ جه‌خت لهسهر ئهوه ده‌کاته‌وه که پارێزگای س���لێمانی گه‌وره‌ب���ووهو پێویس���ته ده‌زگاکان���ی ئاسایش���ی ناوخ���ۆو هه‌واڵگریه‌کانیش گه‌وه‌ره‌بکرێن. ئ���هو به‌دیاریکراوی ب���اس له‌هه‌ندێک ش���وێنی ش���ار دهکات که زیاتر مایه‌ی پش���ێوییه‌‌و ده‌ڵێ���ت "ئ���هو ش���هڕو پێکدادانان���هی هه‌یه لهش���اردا له‌چه‌ند س���ه‌رچاوه‌یه‌که‌وه‌ن ،به‌شێکی له‌شوێنه گه‌ش���تیاریه‌کان دروس���تده‌بن ،وهک س���ه‌رچنار که زۆر ش���هو ته‌قه‌ی تێدا ت". رووده‌دا س���ه‌باره‌ت به لێبوردنه گشتیه‌که‌ی پهرلهمانو س���ه‌رۆکی هه‌رێ���م‌و ده‌وری له‌توندوتی���ژی ش���اره‌کاندا ،بری���کاری وه‌زی���ری ناوخۆ وتی "ئ���هم لێبوردنانه ئاکام���ی خراپی زۆره ،راس���ته ره‌نگه هه‌ندێ���ک خه‌ڵ���ک شایس���ته‌ی ئ���هوه ب���ن ئازادبکرێن‌و هه‌ڵه‌ک���هی بچووکه، لێبوردن بۆ چاکس���ازی ئه‌و که‌سانه‌یه هه‌ڵه‌یان کردووه ،به‌اڵم ئایا ده‌ش���ێت کابرای���هک خوش���ک‌و دای���ک‌و باوکی خۆی کوش���تووه‌و بۆت���ه تاوانبارێکی مه‌ترسیدار ،ئازادبکرێت‌و ئهمهو چهندین نموونه‌ی تر".
كاربه‌ده‌ستانی عێراق هه‌ڕه‌شه له 24خێزان ی كورد ی رۆژهه‌اڵت ده‌كه‌ن:
كه‌مپ ی وه‌لید چۆ ڵ نه‌كه‌ن ده‌تانگوازینه‌وه بۆ "نوگره سه‌لمان" ئا :ئاوێنه ی ناوخۆی عێراق به‌ربرسێكی وه‌زاره‌ت ی هه‌ڕه‌ش ه له‌كورد‌ه په‌نابه‌ره‌كانی كه‌مپ وه‌لید لهسهر سنووری سوریا ده‌كات كه ئه‌گه‌ر كه‌مپه‌كه چۆل نه‌كه‌ن ده‌یانبه‌ن بۆ "نوگره سه‌لمان". ی وته‌بێ���ژی ك���ورده په‌نابه‌ره‌كان��� كه‌مپی وه‌لید "محه‌مه‌د خورسه‌ند پور" له‌لێدوانێكیدا ب���ۆ ئاوێنه رایگه‌یاند ك ه ی له7/28دا كاربه‌ده‌س���تێك له‌وه‌زاره‌ت ناوخۆی عێراق به‌ناوی "لیوا س���احب" ی هاتوت ه ن���او كه‌مپه‌كه‌یان���هوهو داوا ی لێكردون فۆرمێك پڕ بكه‌نه‌وه بۆ ئهوه ی حكومه‌تی عێراق پێناس���ێكیان به‌پێ ی ئه‌و فۆرمه بۆ بكات ،به‌اڵم په‌نابه‌ران که‌مپه‌كه داوای ئهوهی���ان كردووه ك ه ش 36ساڵ مانه‌وه‌‌و ی ئهوه پا له‌جیات په‌ناهێنانه عێراق وه‌ك مرۆڤ سه‌یریان بكرێ‌‌و ره‌گه‌زنامه‌ی عێراقیان پێبدرێت، به‌اڵم ئه‌م كاربه‌ده‌س���ته پێیڕاگه‌یاندون ی ی به‌شێوه كه له‌به‌رئه‌وه‌ی وه‌ختی خۆ ی هاتونه‌ت ه ناو خاكی عێراق نایاس���ای ی عێراقیی���ان پێن���اده‌ن. ره‌گه‌زنام���ه ی خورس���ه‌ندپور وتی "باشه ئێم ه دوا 36س���ا ڵ ژی���ان به‌س���ه‌ربردن ل���هم ی دۆزه‌خه‌دا كه پێیده‌ڵێ���ن عێراق ماف ی ره‌گه‌زنامه‌مان پێڕه‌وا نه‌بینرێت ،بۆچ تیا بژین؟!". ناوب���راو ئاماژه‌ی بهوه كرد ك ه ئه‌وان بڕیاریان داوه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك كه‌مپه‌ك ه
ی چۆڵ نه‌ك هنو خوازیاریشن كۆمیساریا ی نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان بااڵی په‌نابه‌ران ی UNCHRبیانگوازن���هوه ب���ۆ واڵت��� س���ێهه‌م .خورس���ه‌ند پور وت���ی "لیوا ساحب لهو كۆبوونه‌وه‌یه‌دا پێیوتین ك ه ی ده‌بێت خۆمان ئاماده بكه‌ین بۆ ئهوه بیانگوازنه‌وه بۆ شوێنێك له‌ناو عێراق، ب���ه‌اڵم ئێم��� ه بڕیارم���ان داوه ك ه یان ده‌بێت بمرین یان له‌عێراق ده‌رچین ك ه 36س���اڵه ئازاری تیا ده‌چێژین‌و وه‌ك مرۆڤ حس���ابمان بۆ ناكرێت" .ناوبراو ی بهوه كرد لهو كۆبوونه‌وه‌یه‌دا ئام���اژه ی كه ناڕه‌زایم���ان به‌رامبه‌ر به‌م بڕیاره ی لیوا ی عێراق ده‌ربڕ ی ناوخۆ وه‌زاره‌ت س���احب هه‌ڕه‌شه‌ی ئهوهی لێكردین ك ه ده‌تانگوازین���هوه بۆ نوگره س���ه‌لمان، ی ی ئه‌نفالی سه‌رده‌م به‌مه‌ش پرۆس���ه سه‌دامی بیرخس���تینه‌وه ،ك ه به‌مۆبایل ده‌نگ‌و ره‌نگی تۆمار كراوه. خورس���ه‌ند پور وتی "لیوا س���احب ی ی هه‌ڕه‌ش���هی ره‌وه‌شاندو وت په‌نجه ی ناوخۆو‌ه هێزێك ده‌نێرین ه له‌وه‌زاره‌ت س���ه‌رتان‌و به‌زۆر لێرهوه ده‌تانبه‌ین بۆ نوگره سه‌لمان". ناوب���راو ئاماژه‌ی بۆ ئ���ه‌وه‌ش كرد ك��� ه ل ه 4/16هوه هه‌تا ئێس���تا هه‌موو كۆمه‌ك‌و خزمه‌تگوزارییه‌كیان لێبڕیون، ته‌نها ئهوه نه‌بێ���ت به‌دوو رۆژ جارێك 10لیتر ئاو ده‌درێت به‌هه‌ر كه‌س���ێك. ی 8/28كه لیوا ساحب ئه‌و وتی "دوا ی 13رۆژ هات سه‌ردانی كردین بۆ ماوه ی كاره‌بایان پێداین ،به‌اڵم له‌پێنجشه‌ممه
که‌مپی وه‌لید لهسهر سنوری عێراق ـ سوریا رابردوه‌و‌ه جارێكیتر كاره‌بایان لێبڕیون‌و دوو كه‌ره‌ڤانه‌ش ك ه وه‌ك نه‌خۆشخان ه به‌كارده‌هات ئه‌وه‌ش���یان هه‌ڵگرتووه، ی كه‌مپه‌ك ه ورده ورده خه‌ریكه به‌ته‌واو ی داده‌خرێ‌‌و نازانین چاره‌نوس���مان چ لێدێت".
ی وه‌لی���د ،ده‌كه‌وێته س���ه‌ر كه‌مپ��� ی سنووری سوریا‌و 24خێزان‌و 6زگورد ی ی كوردستان تیا كۆبووته‌و‌ه كه كورد ی ی هه‌ش���تاكان رۆژهه‌اڵتن‌و لهس���ه‌ره‌تا س���ه‌د‌هی رابردووه‌و په‌نایان هێناوه‌ت ه ی به‌ر عێراق‌و پێشتر له‌كه‌مپی ئه‌ڵتاش
ی 2003هوه به‌ره‌و ی بوون‌و لهدوا روماد س���نووری ئ���ه‌رده‌ن‌و كه‌مپ���ی كه‌رام ه ی هه‌اڵتن‌و پاش���ان لهس���ه‌ر س���نوور س���وریا‌و كه‌مپی وه‌لید گیرس���انه‌وه‌‌و ماوه‌یه‌ك���ی خوازی���اره بگوازرێنه‌و‌ه بۆ واڵتانی ئه‌وروپا.
خوێنی شه‌یتان
31
پێده‌چێ ئهوهی ئێس���تا كێش���ه‌كانی نێ���وان هه‌رێ���م‌و به‌غ���دای قووڵت���ر كردبێته‌وه ،هه‌ر ئه‌وه‌ب���ێ ك ه هه‌رێم‌و ئه‌نق���ه‌ره‌ی له‌یه‌كت���ر نزیككردۆته‌وه. ئه‌وی���ش ن���ه‌وت‌و كۆنتراكته‌كانیه‌تی، كه بۆته ناونیش���انی سه‌ره‌كی كێشهو بێش���ه‌كانمان .هه‌ر ئه‌وه‌شه وایكردوو‌ه له‌پشت زۆربه‌ی بڕیار‌و یاساكان ،له‌ودیو زۆر له‌په‌یوه‌ندییه دیپلۆماس���ییه‌كان، ل���ه‌دوای زۆر له‌لێدوان���ه ئاگری���نو مژده‌به‌خش���ه‌كانی به‌رپرسانی ههرێم، بۆن���ی ن���ه‌وت‌و ته‌ماعه‌كان���ی بكه‌ین. پێویست ه ئه‌مه‌ش مه‌ترسیی ئه‌وه‌مان ال دروس���تبكات كه مۆدێلی حوكمڕانیمان به‌ده‌ردی ئ���هو واڵتان ه نه‌چێ كه ته‌نیا بی���ر لێده‌ده‌ن‌و بیر ناكه‌نه‌وه ،كۆمه‌ڵگا لهبهره��� همو داهێنان خاڵی ده‌كه‌نه‌وه‌‌و ته‌مبه‌ڵی‌و مش���ه‌خۆریی باڵوده‌كه‌نه‌وه. ئیراده سه‌ربه‌خۆ‌و ئازاده‌كان ده‌كوژن‌و دیموكراس���ی له‌ناو بی���ره نه‌وته‌كاندا ده‌خنكێنن .ئه‌و مه‌ترسییه ،لهبهرامبهر چه‌ند ناونیش���انێكدا هه‌ڵوه‌س���ته‌یان پێك���ردم؛ به‌تایبه‌تیش كتێبی (النفط‌و االس������تبداد ..االقتصاد السیاسی للدوله الریعی������ه) ك���ه كۆك���راوه‌ی كۆمه‌ڵ���ێ توێژینه‌وه‌یه ،له‌نێویاندا توێژینه‌وه‌یه‌كی (تیری لین كارل) به‌ناونیشانی (مخاطر الدول ه النفطیه ..تامالت فی مفارقات الوف������ره) ..هه‌موو ئه‌وان���ه پێمانده‌ڵێن ئه‌و ئابوورییانه‌ی پشت به‌به‌خشنده‌یی سروشت ده‌به‌ستن ،زه‌مینه‌یه‌كی به‌پیت ده‌بن بۆ گه‌ش���ه‌كردنی س���ته‌مكاری‌و دیكتاتۆریه‌ت ،كۆنترۆڵكردنی كۆمه‌ڵگا‌و ئازادبوونی ده‌وڵ��� هتو دامه‌زراوه‌كانی له‌میكانیزمه‌كان���ی سانس���ۆركردن‌و لێپێچین���هوه ،بنیاتنان���ی ماش���ێنی س���ه‌ربازی‌و س���ه‌ركوتكاریی زه‌به‌الح، دروستبوونی بۆش���ایی گهوره لهنێوان ده‌سه‌اڵت‌و خه‌ڵك ،كوشتنی به‌رده‌وامی كه‌رت ه كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه چاالك‌و خاوه‌ن داهێنان���ه‌كان، ده‌سپێش���خه‌ری‌و تێكش���كانی دامهزراوه مه‌ده‌نییه‌كان‌و بنیاتنان���ی دام���ه‌زراوه‌ی به‌هێ���زو زه‌بربه‌ده‌س���ت بۆ پاراستنی ئاسایشی ده‌سه‌اڵت‌و كۆمپانیاكان ،نه‌ك ئاسایشی نه‌ت���هوهو ده‌وڵ���هت ،باڵوبوون���هوهی گه‌نده‌ڵییه‌كی به‌رفراوان‌و كوشند‌ه له‌نێو دامه‌زراوه‌كان���ی ده‌وڵ���هتو كۆمه‌ڵگا‌و ته‌خشان‌و په‌خشانكردنی پاره‌یه‌كی زۆر له‌كڕینی الیه‌نگیریی بۆ ده‌سه‌اڵتداران‌و كپكردنی ده‌نگه ره‌خنه‌گر‌و ناڕازییه‌كان، درێژكردن���هوهی ته‌مه‌ن���ی ده‌س���ه‌اڵت ه تاكحزب���یو بنه‌ماڵه‌ییه‌كان‌و له‌گۆڕنانی پرۆژه دیموكراس���ییه‌كان .هه‌م مێژوو ه���هم جوگرافیاش ش���ایه‌دی ئه‌وه‌مان ب���ۆ ده‌ده‌ن كه ئه‌و مه‌ترس���ییه ،زۆر جدییه ،چونكه زۆربه‌ی واڵتانی خاوه‌ن نه‌وت ،واڵتانی دیكتات���ۆری‌و داخراو‌و ب���ێ به‌رهه‌م���نو ده‌س���ه‌اڵته‌كانیان، خۆیان به‌س���ه‌ر چه‌ن���د كۆمه‌ڵگایه‌كی بێ داهێنان-دا سه‌پاندووه .ئه‌وانه‌یش وه‌ك نه‌روی���ج توانیویان��� ه خۆیان لهو له‌عنه‌ت���ه به‌دووربگ���رن‌و رێگه نه‌ده‌ن دیموكراس���یی‌و ده‌وڵه‌تی دامه‌زراوه‌یی بكه‌ن���ه قوربانی ،گرتنه‌ب���ه‌ری چه‌ند رێوشوێنێكی ده‌س���تووری‌و سیاسیی ه ك ه هیچ ده‌س���ه‌اڵت‌و ده‌س���ه‌اڵتدارێك ناتوان���ێ خۆی له‌سانس���ۆری خه‌ڵك‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی ده‌ربازبكات. ئه‌مه هه‌رگی���ز بهو مانای ه نییه ،ك ه ده‌س���به‌رداری ئه‌و مافه سروشتییه‌ی خۆمان بین‌و ش���ه‌ڕی یاساییو سیاسی له‌پێن���اودا نه‌كه‌ین ،به‌ڵكو پێویس���ت ه لهپ���اڵ ئ���هوهی ش���ه‌ڕكه‌ری مه‌یدانی به‌ده‌ستهێنانی بین ،هاوكات چاودێری س���ه‌ر داهاته‌كانی بین‌و هه‌روا رێگری به‌رده‌م ئ���ه‌وه‌ش بین ك��� ه ببێته ئه‌و له‌عنه‌ته‌ی هه‌موو خه‌ون‌و ئومێده‌كانمان به‌بنیاتنانی كۆمه‌ڵگایه‌كی دیموكرات‌و مه‌ده‌ن���ی له‌بارببات .بۆئ���هوهی ته‌نیا خه‌ریكی گ���ه‌ڕان ب���ه‌دوای دۆزینه‌وه‌‌و ده‌رهێنانی ن���ه‌وت نه‌بین ،به‌ڵكو كاری سه‌ره‌كیمان كه‌ش���فكردن‌و په‌ره‌پێدانی وزهو توانا مرۆیی���ه‌كان بێت..ئه‌گه‌رنا ده‌ب���ێ وه‌ك (ڤیرن���ون س���میس)ی ئابوورین���اس ،ن���ه‌وت وه‌ك (خوێنی ش���ه‌یتان) بۆ كۆمه‌ڵگاكان بناسێنین‌و چیتر ش���ایانی ئهوه نه‌ب���ێ پێیبڵێین (زێڕی ره‌ش). kawamuhamad@yahoo.com
عێراق
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14 هه‌رێمی كوردستان ده‌سته‌ی دانوستان لهگهڵ حكومه‌تی به‌غدا پێكده‌هێنێت‌و حكومه‌تی ناوه‌ندییش الی خۆیه‌وه پێشوازیی لهم هه‌نگاوه ده‌كات‌و به‌خاڵێك ی ئیجابی داده‌نێت بۆ ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی گفتوگۆی نێوان ناوه‌ند‌و هه‌رێمی كوردستان .هه‌ر لهم میانه‌یه‌شدا حكومه‌تی ههرێم هه‌نارده‌كردنی نه‌وتی ده‌ستپێكرده‌وه به‌شێوه‌یه‌كی مه‌رجدار‌و سنوردار‌و ئه‌مه‌ش بوه‌ته هۆی كه‌مبونه‌وه‌ی هێرش‌و په‌الماره ئیعالمییه‌كانی نێوان هه‌ردووال.
دوای ده‌مه‌قاڵه‌یان له‌ناو په‌رله‌مان لهگهڵ ئه‌ندامانی لیستی هاوبه‌ندیی نیشتمانی "شیعه" لهسهر ئهوهی ره‌خنه‌یان له‌حه‌سه‌ن نه‌سروڵاڵ‌و جه‌نه‌راڵ قاسم سلێمانی گرتبوو ،ههردوو په‌رله‌مانتاری ئه‌لعێراقیه ئه‌حمه‌د عه‌لوانی‌‌و سه‌لمان جومه‌یلی روبه‌ڕوی هه‌وڵی تیرۆركردن بوونه‌وه له‌نزیك بازگه‌یه‌كی سه‌ربازیی‌‌و به‌دوای ئه‌وه‌شدا رایانگه‌یاند كه به‌ئه‌نقه‌ست‌و لهبهر هۆكاری تایفی ئاسانكاریی بۆ كوشتنیان ده‌كرێت.
"پارت ی ده‌یه‌وێت له‌كۆمسیۆنیش گۆڕان ده‌ستبه‌ده‌ر بكات"
"مه‌عقوله ئێم ه 30كورسیمان هه‌یه ئه‌وه‌نده‌ی گۆڕان پشكمان نه‌بێت ك ه 8كورسی هه‌یه؟" ئا :یاسین ته‌ها كۆڵه‌كه‌ی پرۆسه‌ی سیاسی له‌عێراق حكومه‌ت‌و پهرلهمانه ،ئه‌م دوو ده‌زگایه‌ش له‌هه‌ناوی كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌وه له‌دایك ده‌بن .لهم رۆژانه‌دا كه لیسته سیاسییه‌كان سه‌رقاڵی دیاریكردنی ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی كۆمسیارانن بۆ جێگرتنه‌وه‌ی ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ی كه ئێستا واده‌ی كاری ته‌واوبووه‌‌و فه‌ره‌ج حه‌یده‌ریی سه‌رۆكایه‌تی ده‌كات ،ناكۆكیو ملمالنێ لهنێوان لیستی گۆڕان‌و هاوپه‌یمانی كوردستاندا دروست بووه‌‌و په‌رله‌مانتارێكی گۆڕانیش ده‌ڵێت "پارتیو یه‌كێتی ده‌یانه‌وێت له‌ڕێی كۆمسیۆنه‌وه ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردنیش قۆرغ بكه‌ن بۆ خۆیان". تێكچوونی رێككه‌وتن هه‌ندێك په‌رله‌مانتاری لیس���تی گۆڕان‌و هاوپه‌یمان���ی كوردس���تان له‌په‌یوه‌ندی جیاجی���ای ئاوێن���ه‌دا رونیانك���ردهوه، ئه‌وكاته‌ی كه نزیكبونه‌وه لهنێوان الیه‌نه ئۆپۆزس���یۆنه‌كانی كوردس���تان‌و پارتیو یه‌كێت���ی له‌ئارادابووه له‌به‌هاری رابردوو، مه‌كته‌بی سیاس���ی پارت���ی (نێچیرڤان بارزانیو ف���ازڵ میرانی) به‌زاره‌كی رازیی بوون كه ئه‌گه‌ر ئه‌نجومه‌نی كۆمسیارانی نوێی كۆمس���یۆن به 9كۆمسیار دانران‌و پش���كی كورد هه‌ر دوو ئه‌ن���دام بوو لهم ئه‌نجومه‌ن���ه ،ئهوه ئاس���اییه یه‌كێكیان لهالی���ه‌ن هاوپه‌یمان���ی كوردس���تانی‌‌و ئه‌ویتری���ان لهالی���ه‌ن ئۆپۆزس���یۆنه‌وه (گ���ۆڕان ،یه‌كگرتوو ،كۆم���هڵ) كاندید بكرێت .ب���ه‌اڵم كاتێك ئه‌م نزیكبونه‌وه‌یه لهگ���هڵ گۆڕان كێش���هی تێكه‌وت‌و كاری ج���ددی پهرلهم���ان ب���ۆ دیاریكردن���ی ئه‌نجومه‌نی كۆمس���یاران ل���ه‌دوو مانگی رابردوودا ده‌س���تیپێكرد ،ئه‌م رێككه‌وتنه زاره‌كیی���ه هه‌ڵوه‌ش���ایه‌وه‌‌و پارت���یو یه‌كێتی س���وربوون لهسهر ئهوهی سه‌رو ئه‌ندامێكیان له‌ئه‌نجومه‌نه‌كه به‌ربكه‌وێت، به‌م پێی���هش الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزس���یۆن ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی كۆمس���یۆن ده‌مێنن���هوه. هه‌ندێك په‌رله‌مانتاری به‌غدا‌و هه‌ڵسوڕاوی سیاسی گۆڕان ئه‌وه‌یان به‌ئاوێنه راگه‌یاند كه "پارت���ی ده‌یه‌وێت به‌هه‌مانش���ێوه‌ی بێبه‌شكردنی گۆڕان له‌حكومه‌تی ئێستای به‌غدا ،لیس���تی گۆڕان له‌به‌ش���داریكردن له‌كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌كانیش بێبه‌ش‌و ده‌ستبه‌ده‌ر بكات" .حاكم شێخ له‌تیف كه ئه‌ندامی پهرلهمانه لهسهر لیستی گۆڕان،
كورسیه‌كان ی ئۆپۆزسیۆن له‌كورسیه‌كان ی یه‌كێت ی زیاتره له‌په‌رله‌مان، ئیتر بۆچ ی كۆمسیارمان نه‌بێت به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "من هه‌ر لهسهرهتاوه به‌گومانبووم لهو گفته‌ی مه‌كته‌بی سیاسی پارت���ی ،چونكه له‌به‌رئه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردن‌و ئه‌ندامێتی له‌كۆمس���یۆن پرۆس���ه‌یه‌كی هه‌ستیاره ،ته‌نها گفتی مه‌سعود بارزانی لهالیهن پارتیی���هوه یه‌كالیی ده‌كاته‌وه". ناوب���راو وتیش���ی "پارت���یو یه‌كێت���ی به‌ئاسانی ده‌ستبه‌رداری نوێنه‌ری خۆیان نابن له‌كۆمسیۆن ،چونكه ده‌یانه‌وێت لهم رێگایه‌وه ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردنیش بۆ خۆیان قۆرخ بكه‌ن". كۆمسیۆن ده‌كرێته موڵكی حیزبه‌كان هه‌رچه‌نده به‌پێی یاسا ده‌بێت ئه‌وانه ی له‌كۆمس���یۆن داده‌نرێ���ن خه‌ڵكان���ی س���ه‌ربه‌خۆبن‌و ن���اوی كۆمس���یۆنیش "كۆمس���یۆنی ب���ااڵی س���ه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كان"ه ،به‌اڵم پاش مش���تومڕ‌و بێن���هو بڕۆیه‌ك���ی زۆر‌و چه‌ندجارێ���ك درێژكردن���هوهی واده‌ی دانوس���تان‌و ته‌مه‌نی كۆمس���یۆنی ئێس���تا كه ماوه‌ی یاسایی به‌سه‌رچووه ،لیژنه‌ی "پسپۆڕانی پهرلهم���ان" هاتن���ه س���ه‌ر ئ���هو رایه‌ی كۆمسیۆنی نوێ به‌پێی هاوپشكی لیسته په‌رله‌مانییه‌كان دیاریی بكرێت‌و له‌نزیكه‌ی 8ه���ه‌زار پاڵێوراو ته‌نها 60پاڵێوراویان هێش���ته‌وه ك���ه پش���تگیریی لیس���ته سیاسییه‌كانیان هه‌یه .موئه‌ییه‌د ته‌یب كه وته‌بێژی لیستی هاوپه‌یمانی كوردستانه‌‌و بڕیارده‌ری لیژنه‌ی "پسپۆڕان"ی پهرلهمانه ك���ه ئه‌ركی دیاریكردن���ی پاڵێوراوه‌كانی پێ س���پێردراوه ،به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند "خه‌تای ئێمه نییه‌‌و تازه سیس���ته‌مه‌كه وا هاتووه ،ته‌نانه‌ت ئه‌ندامانی لیژنه‌كه‌ی ئێمه‌ش به‌پێی س���ه‌نگ‌و ژماره‌ی كورسی لیس���ته‌كانمان دیاریكراوی���ن به‌جۆرێك
س���ه‌رۆك له‌ته‌حالوف���ی ش���یعهو جێگر له‌ئه‌لعێراقی���هو بڕی���ارده‌ر له‌هاوپه‌یمانی كوردس���تانییه" .ته‌ی���ب ره‌خن���هی له‌گله‌ییه‌كانی بزوتن���هوهی گۆڕان گرت‌و وتی "گۆڕانیش هه‌ر به‌هه‌مانشێوه‌ی ئێمه ش���ه‌ڕی ئهوه ده‌كات پشكی له‌كۆمسیۆن هه‌بێت ،كه‌چی كاتێ���ك ئێمه هه‌وڵی بۆ ده‌ده‌ی���ن ئه‌یكاته ره‌خنه لهس���ه‌رمان‌و مه‌س���ه‌له‌كه خراپ وێنا ده‌كات" .ناوبراو كه سه‌ر به‌پارتی دیموكراتی كوردستانه باس���ی ئه‌وه‌یك���رد ،ئه‌گ���ه‌ر ل���هو دوو كۆمسیاره‌ی به‌ر كورد ده‌كه‌وێت دانه‌یه‌ك بدرێت���ه گۆڕان ئهوه ده‌بێ���ت یان پارتی یان یه‌كێتی كۆمس���یاریان به‌رنه‌كه‌وێت. ته‌ی���ب ،به‌ناڕه‌زایی���هوه پرس���یاریكرد "ئایا مه‌عقول���ه هێزێكی وه‌كو پارتی كه 30كورس���ی له‌په‌رله‌مانی عێ���راق هه‌یه كۆمس���یاری به‌رنه‌كه‌وێت ،كه‌چی گۆڕان به 8كورسییه‌وه كۆمسیاری هه‌بێت؟". دواتر هه‌ر خ���ۆی وه‌اڵمی دایه‌وه :له‌هیچ كوێی دونیا شتی وا نییه‌‌و دیموكراسییه‌ت زۆرینه‌‌و كه‌مینه‌یه‌‌و ئه‌بێت ئۆپۆزس���یۆن كارب���كات زۆرین���ه به‌ده‌س���تبهێنێت‌و زۆرینه‌ش تا ته‌واوبوونی ماوه‌ی یاس���ایی خ���ۆی موماره‌س���هی ده‌س���ه‌اڵت بكات، ئه‌مه رێسا‌و به‌ندو باوی دیموكراسیه‌ته‌و بیدعه‌یه‌ك نیی���ه ئێم���ه دامانهێنابێت‌و ده‌بێت گۆڕان ته‌فه‌هومی بكات.
"گۆڕانیش هه‌روه‌كو ئێم ه داوا ی پشك ده‌كات كه‌چ ی كاتێك ئێم ه داوا ی ده‌كه‌ین ده‌یكات ه ره‌خن ه له‌سه‌رمان"
پشكی كورده یان پارتیو یه‌كێت ی حاكم شێخ له‌تیف ،به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ئه‌گه‌ر 2كۆمسیار به‌ر كورد بكه‌وێت ئهوه پشكی كورده نه‌ك پارتیو یهكێتیو باسی لهوهكرد لهكوردستان دوو الیه‌ن هه‌ن كه ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزسیۆنن ،هه‌روه‌ها ئاماژه‌ی كارمه‌ندانی كۆمسیۆنی بااڵی هه‌ڵبژاردنی به‌غدا لهدوا هه‌ڵبژاردنی گشتیدا 2010ـ AFP به‌وه‌كرد ئه‌گه‌ر به‌مه‌س���ه‌له‌ی كورسیش بێ���ت ئ���هوه الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزس���یۆنی هه‌ی���هو ئه‌بێت براده‌رانی گۆڕان لهوه تێ چانس���ی س���ه‌ركه‌وتنی ب���ۆ ئه‌نجومه‌نی كوردستان (گۆڕان ،یه‌كگرتوو ،كۆمه‌ڵ) بگه‌ن بۆچ ی لهو لیژنه‌ی���ه‌دا ئه‌وان یه‌ك كۆمس���یاران هه‌بێت ئه‌گه‌ر وه‌كو ئێستا له‌به‌غدا 14كورس���ییان هه‌یه كه زیاتره ئه‌ندام‌و كوردستانی 3ئه‌ندامی هه‌یه كه هه‌ر به 9كه‌س بمێنێته‌وه‌‌و ژماره‌یان زیاد له‌كورس���یه‌كانی یه‌كێت���ی له‌په‌رله‌مانی یه‌كێكی���ان بڕی���ارده‌ری لیژنه‌كه‌یه‌‌و وتی نه‌كرێ���ت .موئه‌ییه‌د ته‌یب كه بڕیارده‌ری ی ده‌نگ‌و كورسی لیژنه‌ی شاره‌زایانی پهرلهمانه رایگه‌یاند عێ���راق‌و به‌نمونه بۆچ���ی یه‌كێتی به " 10له‌دیموكراس���یدا رێژه ـ 11كورسی كۆمس���یارێكی به‌ربكه‌وێت یه‌كالكه‌ره‌وه‌یه‌‌و ئێمه دیموكراسییه‌تمان "ئه‌گه‌ر ژماره‌ی كۆمسیاره‌كان بكرێته 15 كه‌چی ئۆپۆزس���یۆن كه كورس���یه‌كانی دانه‌هێن���اوه ت���ا بیگۆڕین‌و س���ه‌رجه‌م ئهوه كورد 3كۆمسیاری به‌رده‌كه‌وێت". لهو زیات���ره ب���ه‌ری نه‌كه‌وێ���ت؟ به‌اڵم لیس���ته‌كانیتریش هه‌ر رێژه‌ی كورس���ی ل���هالی خۆش���یه‌وه حاكم ش���ێخ له‌تیف وته‌بێژی لیستی هاوپه‌یمانی كوردستان ،پهرلهم���ان ژم���اره‌ی كۆمس���یاره‌كانیان رایگه‌یان���د ،ئه‌گه‌ر لهدوو كۆمس���یاره‌كه یه‌كێكی���ان نه‌درایه ئۆپۆزس���یۆن ئهوه له‌مباره‌ی���هوه به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د دیاریی ده‌كات ". له‌به‌غدا كورد ده‌س���ه‌اڵت‌و ئۆپۆزسیۆنی ئه‌وان سوور ده‌بن لهسهر ئهوهی ژماره‌ی نیی���هو تهنه���ا ئیئتیالفی فراكس���یۆنه كۆمس���یاره‌كان بكرێته 15ب���ۆ ئهوهی ئۆپۆزسیۆن ده‌توانن چی بكه‌ن؟ ی پشكی كوردیش ببێته 3كۆمسیار‌و ئه‌م كوردس���تانییه‌كان‌و لیستی گۆڕان هه‌ن ،به‌پێی زانیاریه‌كانی ئاوێنه به‌هۆی ئهوه ئیئتیالفه‌كه 49كورسی ههیهو گۆڕانیش لیس���تی هاوپه‌یمانی كوردستان لهالیهن ده‌زگایه ته‌نها‌و ته‌نها لهدهس���تی پارتیو 8كورس���ی ،ئیئتیالفه‌ك���ه له‌ناو لیژنه‌ی ئه‌لعێراقیه‌‌و ره‌وتی س���ه‌دره‌وه پشتیوانی یه‌كێتی���دا قۆرغ نه‌بێت‌و وت���ی "بۆ ئه‌م پسپۆڕان كه كۆمس���یۆن دیاریی ده‌كه‌ن ده‌كرێت ،پێ ناچێت له‌ناو 10پاڵێوراوی مه‌به‌سته‌ش لهگهڵ الیه‌نه عێراقییه‌كانی 3ئه‌ندامی هه‌یه ،به‌اڵم گۆڕان 1ئه‌ندامی كورد هی���چ پاڵێوراوێكی دڵخوازی گۆڕان تردا له‌هه‌وڵداین".
ئا :ئاوێنه
ئ���هم به‌رپرس���هی حیزبوڵاڵ ك���ه ناو ی عه‌لی موس���ا ده‌قدوقه (حاجی ساجید) س���اڵی 2007له‌نزی���ك ش���اری كه‌ربه‌ال ده‌س���تگیركراوه‌‌و لهالی���ه‌ن س���وپای ئه‌مه‌ریكاوه تاوانبار كراوه به‌پالندانان بۆ كوشتنی س���ه‌ربازانی ئه‌مه‌ریكا لهعێراقو ب���ه چاالكوانێك���ی مه‌ترس���یدار دراوه‌ته قه‌ڵه‌م .لهپاش ئ���هوهی ئه‌مه‌ریكییه‌كان ده‌قدوقیان راده‌س���تی حكومه‌تی عێراق كرد به‌هۆی كش���انه‌وه‌ی س���وپاكه‌یانه‌وه له‌عێ���راق (كۆتای���ی )2011دادگایه‌كی عێراق���ی له‌مانگ���ی ئایاری راب���ردوودا بڕیاری ئازادكردنی داو ئێستاش ئه‌مه‌ریكا س���وره لهس���ه‌ر ئهوهی عێراق راده‌ستی ئه‌مه‌ری���كای بكاتهوه ،ب���ه‌اڵم دادگایه‌كی
شكستهێنان ی لێپرسینهوه له‌ده‌قدوق ده‌یسه‌لمێنێت ك ه سیستم ی قه‌زایی عێراق ی ی سه‌روه‌ر له‌ده‌ره‌وه ی یاسا حساباتی تر ی هه‌یه تایبه‌ت ی خۆ به‌غ���دا بهوه وه‌اڵمی داوه‌ت���هوه "ناكرێت ده‌قدوق راده‌س���تی ئه‌مه‌ری���كا بكرێت، چونكه تۆمه‌ته‌كانی لهسهر هه‌ڵگیراون". به‌ڕێوه‌به‌ری پرۆگرامی ستاینی هه‌واڵگری له‌په‌یمانگای واش���نتن ،ماس���یۆ لیفیت لهمیان���هی راپۆرتێك���دا ئ���هوه روون ده‌كات���هوه ،ده‌قدوق ل���ه 1983چوه‌ته ریزه‌كانی حیزبوڵ�ڵ�او كاتێكیش له‌عێراق ده‌س���تگیركراوه له‌به‌جێهێنانی ئه‌ركێكی هاوبه‌ش���ی حیزبوڵاڵ‌و سوپای پاسدارانی ئێرانی���دا ب���ووهو كۆڵێ���ك پاس���پۆرت‌و به‌ڵگه‌نام���هی ته‌زوی���ری لهگهڵ���دا بووه
هه‌ندێك لهو به‌ڵگه ته‌زویرانه‌ی لهگهڵ ده‌قدوق گیراون لهالیهن سوپای ئه‌مه‌ریكاوه لهگهڵ نه‌خشه‌ڕێگای ئه‌نجامدانی چاالكی‌‌و ك���رده‌وه‌ی س���ه‌ربازیی دژی س���وپای ئه‌مه‌ریكا ،به‌اڵم دادگایه‌كی شاری به‌غدا ناوبراوی به‌بێتاوان ده‌ركرد‌و پاساوی ئه‌م بڕیاره‌ش���ی گێڕایه‌وه بۆ نه‌بوونی به‌ڵگه لهس���ه‌ر تێوه‌گالنی ناوبراو لهكاتێكدا ئه‌و به‌ڵگه ته‌زویرانه‌ی پێی گیرابوون دراونه‌ته ده‌س���ت دادگا .لهپ���اش ئ���هم بڕیاره‌ی دادگاشه‌وه دۆس���ییه‌ی ده‌قدوق هه‌واڵه‌ی دادگای تێهه‌ڵچونه‌وه كرا‌و به‌هه‌مانشێوه لهم دادگایه‌ش ل���ه 10ی ئابدا بێتاوانیی
رێو ی له‌پشت هه‌رێمه‌وه‌یه ئا :الپه‌ڕه‌ی عێراق پێشتر وه‌كو نێردراوی سه‌رۆكایه‌تی‌‌و باڵیۆزی واڵته‌كه‌ی لهعێراقو ئه‌فغانستان كاریكردووه ،به‌اڵم ئێستا باس لهوه ده‌كرێت بووبێته نێوانگری نێوان هه‌رێم‌و كۆمپانیا گه‌وره‌كانی نه‌وت‌و له‌ڕێی ئه‌وه‌وه گرێبه‌سته‌كانی نه‌وت ئه‌نجام بدرێت.
حاج ی ساجید ،عێراق الی ئه‌مه‌ریكا‌و ئێران ئیحراج ده‌كات به‌پێی راپۆرتێكی ئه‌مه‌ریكی، ره‌تكردنه‌وه‌ی داواكاریی راده‌ستكردن ی چاالكوانێكی سه‌ربازیی حیزبوڵاڵ لهالیهن عێراقه‌وه كه تۆمه‌تباره به‌كوشتنی سه‌ربازانی ئه‌مه‌ریكا ،درزو ناكۆكی زیاتر ده‌خاته په‌یوه‌ندییه‌كانی عێراق‌و واڵته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكا‌و له‌ئێستاشدا عێراق ناتوانێت لهبهر ئێران ئه‌و به‌رپرسه‌ی حیزبوڵاڵ بداته ده‌ست ئه‌مه‌ریكا‌و لهبهر گوشاری ئه‌مه‌ریكاش ناتوانێت ئازادی بكات.
پرۆفایل
7
ناوبراو پشتڕاس���ت كرایه‌وه‌‌و به‌م پێیه‌ش س���ه‌رجه‌م ئه‌و گه‌اڵڵه‌نامه سه‌ربازیانه‌ی ئه‌مه‌ری���كا هه‌ڵوه‌ش���ێنرایه‌وه كه عه‌لی ده‌قدوقی���ان به ی���ه‌ك له‌ترس���ناكترین فه‌رمان���ده‌ی گروپه‌كانی مه‌رگی ش���یعه دابویه قه‌ڵه‌م له‌عێراق . به‌پێی راپۆرته‌كه‌ی لیفیت "شكستهێنانی لێپرس���ینه‌وه له‌ده‌قدوق ده‌یس���ه‌لمێنێت كه سیس���تمی قه‌زایی عێراق لهدهرهوهی سه‌روه‌ری یاسا حس���اباتی تری تایبه‌تی خۆی هه‌یه" .هه‌روه‌ها جه‌خت ده‌كاته‌وه
له‌وه‌ی به‌نیس���به‌ت ئه‌مه‌ریكاش���هوه ئه‌م دۆسیه‌یه ده‌یخاته به‌رده‌م تاقیكردنه‌وه‌ی قبوڵكردن���ی بنه‌م���ای جیاكردن���هوهی ده‌س���ه‌اڵته‌كان‌و رێزگرتن لهس���ه‌روه‌ری یاس���او ده‌ڵێ���ت "وا ده‌رده‌كه‌وێت به‌غدا گه‌ش���توه‌ته ئه‌و بڕوایه‌ی له‌ئێستا باجی لێپرس���ینه‌وه له‌فه‌رمانده‌یه‌كی حیزبوڵاڵ چ لهعێراقو چ له‌ئه‌مه‌ریكا زۆر س���ه‌خته بۆ حكومه‌تی عێ���راق" .هه‌روه‌ها ئاماژه بهوه ده‌كات عێراق ده‌یه‌وێت هاوسه‌نگیی رابگرێت لهنێوان ئێران‌و ئه‌مه‌ریكا‌و پرسی ئه‌م فه‌رمانده‌ی���هی حیزبوڵاڵی لوبنانیش بۆ ه���ه‌ردوو ده‌وڵ���هت گرن���گ‌و جێگای بایه‌خ���هو به‌بۆچون���ی ئه‌م ش���یكاروانه ئه‌مه‌ریكیی���هش پێویس���ته ئه‌مه‌ری���كا له‌به‌رزترین ئاس���تدا به‌عێراقییه‌كان بڵێت "ئه‌گ���ه‌ر بریكارێكی ئێران كه ده‌س���تی س���ووره به‌خوێنی ئه‌مه‌ریكاییه‌كان ئازاد بكرێت ئهوه جێكه‌وته‌ی ئاش���كرا به‌دوای خۆیدا دێنێت" .لهالی خۆشیه‌وه وته‌بێژی پنتاگ���ۆن رایگه‌یاند "پێویس���ته ده‌قدوق لهس���ه‌ر تاوانه‌كانی س���زا بدرێت ،نوقته س���ه‌ری دێڕ" .هه‌روه‌ه���ا بایدنی جێگری ئۆبام���ا رایگه‌یان���دووه ك���ه خوازی���اری هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی ئه‌م بڕیاره‌یه‌‌و له‌ئێستاشدا ناوب���راو له‌ناوچ���هی س���ه‌وز به‌ندكراوه‌‌و پارێزه‌ره‌كه‌ی رایگه‌یان���دووه له‌هه‌وڵدایه بۆ ئهوهی پێش كۆتایی ره‌مه‌زان ئازادی بكات .
زاڵمای خه‌لیلزاد ( 61س���اڵ) لهش���اری مه‌زار شه‌ریفی ئه‌فغانی له‌دایكبووه ،به‌اڵم گه‌شه‌كردن‌و خوێندن‌و كلتوری ئه‌مه‌ریكییه‌و ماوه‌یه‌ك���ی زۆر لهس���ه‌رده‌می ئی���داره‌ی بوشدا وه‌كو نوێنه‌ری واڵته‌كه‌ی لهعێراقو ئه‌فغانس���تان‌و نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كان وه‌كو باڵی���ۆز كاریك���ردووه .ناوب���راو لهپ���اش كۆتاییهاتن���ی ئه‌ركه‌ك���هی له‌عێراق وه‌كو باڵی���ۆز له‌عێ���راق 2005ـ 2007ناو به‌ناو له‌بۆنه سیاسیو حیزبییه‌كانی كوردستاندا ده‌بینرێت‌و به‌مدواییانه‌ش هه‌ندێك میدیای كوه‌یت���یو بیانی ئه‌وه‌یان ئاش���كراكرد كه ئه‌و ،ده‌اڵڵی نێوان هه‌رێمی كوردس���تان‌و كۆمپانی���ا زه‌به‌الح‌و ناس���راوه‌كانی نه‌وته، به‌وپێیه‌شی هه‌م الی كۆمپانیا بیانییه‌كان متمانه‌ی زۆره‌‌و هه‌م شاره‌زایی‌‌و ئاشنایه‌تی باشیش���ی له‌عێ���راق به‌گش���تیو هه‌رێمی كوردستان به‌تایبه‌تی هه‌یه به‌باشی ئیش‌و كاره‌كانی ده‌چێته پێشه‌وه. راوێژكارێكی ب���ااڵ له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی عێ���راق ،ئ���هوهی ب���ۆ هه‌ندێ���ك میدیای عه‌ره‌بی دركاندووه كه ئ���ه‌وان زانیارییان الیه كه "زاڵمای خه‌لیلزاد له‌پشت زۆربه‌ی گرێبه‌س���ته نادی���ار‌و ته‌مومژاوییه‌كان���ی هه‌رێم‌و كۆمپانیاكانی نه‌وته‌وه‌یه" .ده‌ست به‌كاربوونیش���ی وه‌ك���و ئه‌ندام���ی بۆردی جێبه‌جێكردن���ی كۆمپانیایه‌ك���ی نه‌وت���ی نه‌رویج���ی زیاتر ئه‌م گومانه پشتڕاس���ت ده‌كات���هوه .به‌پێ���ی هه‌ن���دێ زانیاریتری دزه‌پێكراو لهالی���ه‌ن حكومه‌تی عێراقه‌وه، زاڵمای ك���ه ش���اره‌زایی زۆری ده‌رباره‌ی جومگه‌كان���ی ناكۆكیو به‌ری���ه‌ك كه‌وتن له‌نێ���وان پێكهات���ه عێراقیی���ه‌كان هه‌یه، له‌شاری هه‌ولێر كۆمپانیایه‌كی راوێژكاریی نه‌وت���ی هه‌ی���هو ئامۆژگاریی پێش���كه‌ش به‌كۆمپانی���ا بیانیی���ه‌كان‌و وه‌به‌رهێنه‌رانی ئه‌مه‌ریكا ده‌كات بۆ زاڵبوون به‌س���ه‌ر ئه‌و ئاس���ته‌نگانه‌ی كه لهمیان���هی كاركردن‌و وه‌به‌رهێنان له‌كه‌رتی نه‌وتدا دێته رێگه‌یان. جگه ل���هم كاره‌ش ئێس���تا ناوه‌نده‌كانی نزیك له‌مالیكی ب���هوه تۆمه‌تباری ده‌كه‌ن كه ئاس���انكاریی بكات ب���ۆ ئاودیوكردنی نه‌وتی خاو له‌كوردس���تانه‌وه بۆ پاكستان‌و ئه‌فغانس���تان‌و لهم پرۆسه‌یه‌ش���دا كه‌ڵك لهش���اره‌زاییه‌كانی ده‌رباره‌ی ئه‌فغانس���ان وه‌رده‌گرێ���ت ،چونكه جگ���ه له‌وه‌ی خۆی له‌بنه‌ڕه‌ت���دا ئه‌فغانیی���ه ،ماوه‌یه‌كی���ش نوێنه‌رایه‌تی سیاسه‌تی ئه‌مه‌ریكای كردووه لهم ناوچه‌یه‌‌و ئاش���نایه‌تی باش���ی لهگهڵ به‌رپرس���انی ئه‌و دوو واڵته‌دا هه‌یه ،به‌اڵم ناوبراو له‌ڕاگه‌یه‌نراوێكی رۆژنامه‌وانیدا ئه‌م ده‌نگۆیه به‌توندی ره‌ت ده‌كاته‌وه. زاڵمای له‌ناوه‌ندی سیاسیدا به "رێوی" ناو ده‌برێت‌و به‌مدواییانه‌ش له‌میانه‌ی دیدارێكی ئاژانسی "راپۆرتی نه‌وتی عێراق" دا خۆی له‌زۆربه‌ی ئه‌و پرس���یاره راس���ته‌وخۆیانه دزیوه‌ت���هوه ك���ه لهب���اره‌ی رۆڵ���ی ئه‌و له‌دۆسییه‌ی نه‌وت لهنێوان هه‌رێم‌و به‌غدا، ئاراس���ته‌ی كراوه‌‌و ته‌نها ئهوهی وتووه كه سیاسه‌ته نه‌وتییه‌كانی ههرێم ناكۆك نییه لهگهڵ پالنه‌كانی ئه‌مه‌ریكا .له‌باس���كردنی رۆڵی خۆش���یدا ه���ه‌ر ئهوهی وت���ووه كه ئه‌یه‌وێت كه‌ڵك له‌ڕابردووی كاری سیاسیو به‌هره بازرگانییه‌كانی ئێستای وه‌رگرێت بۆ ئاساییكردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی هه‌رێم‌و به‌غدا ،بێئه‌وه‌ی رونی بكاتهوه له‌پای چی‌‌و به‌رانبه‌ر به‌چی ئه‌م ئه‌ركه به‌جێده‌هێنێت . هه‌ن���دێ راپۆرت���ی رۆژنامه‌وانی���ش باس لهوه ده‌كه‌ن ناوب���راو لهبهر به‌رژه‌وه‌ندییه بازرگانییه‌كان���ی رۆڵ���ی زۆری دی���وه له‌نزیككردنه‌وه‌ی ئوسامه نوجێفی سه‌رۆكی پهرلهمانو ئه‌س���یلی برای كه پارێزگاری موسڵه‌‌و بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێم‌و به‌رهه‌می ئ���هم نزیككردنه‌وه‌ی���هش ئیمزاكردن���ی گرێبه‌س���تێكی گه‌وره‌ی پش���كنینی نه‌وت بووه له‌ناوچه جێناكۆكه‌كانی نێوان موسڵ‌و ههرێم ،ئه‌م گرێبه‌سته‌ش له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كی س���ێ قۆڵی زاڵمای‌‌و نێچیرڤان‌و ئه‌س���یل نوجێفیدا بڕیاری لهسهر دراوه .
8
ئابووری
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14
ئەم الپەڕەیە بە سپۆنسەری ژووری بازرگانی‌و پیشەسازی سلێمانی چاپ‌و باڵودەکرێتەوە
فۆتۆ :رێبەر نەجم دوو ئافرەت لەکاتی پەخشکردنی ریکالمدا سەیری تەلەفزیۆن دەکەن
ره‌مه‌زان ..ریكالم ی كه‌ناڵ ه كوردیه‌كان دووقات ده‌كات ئا :ئاسۆ سه‌راوی
ریكالمكردن له‌كه‌ناڵه ئاسمانیه كوردیه‌كاندا له‌مانگی ره‌مه‌زاندا، نزیكه‌ی %50زیادی كردووه، شاره‌زایه‌كی بواری راگه‌یاندنیش بۆچونی وایه ،هێشتا زۆرێك له‌بازرگانان نه‌گه‌یشتونه‌ته ئه‌و بڕوایه‌ی ریكالمكردن "هۆكارێكی باشبێت بۆ بازاڕ گه‌رمییان". به‌وته‌ی زۆرێك له‌سه‌رپه‌رشتیارانی به‌شی ریكالمی كه‌ناڵه ئاسمانیه كوردیه‌كان، له‌مانگ���ی ره‌مه‌زان���دا ریكالمكردنی���ان ده‌گات���ه لوتكه .وه‌ك هه‌ن���دێ كه‌ناڵ ده‌یخه‌ن���ه‌ڕوو لهو مانگ���ه‌دا ریكالمیان %90زیادی كردووه ،هه‌ندێكی تریشیان باس لهوه ده‌كه‌ن ،ئه‌گه‌ر سیاس���ه‌تی كه‌ناڵه‌كه‌ی���ان رێگه‌یان پێب���دات ،ئه‌وا له‌مانگ���ی ره‌مه‌زان���دا ریكالمی���ان زۆر زیاتر ده‌بێت .س���ه‌رباری ئهوه به‌وته‌ی د.نه‌زاكه‌ت حس���ێن ،مامۆستا له‌به‌شی راگه‌یاندنی زانكۆی س���لێمانی هێش���تا ریكالمك���ردن لهن���او ك���ورددا نه‌بۆته كلتورێ���ك ،تابه‌ش���ێوه‌یه‌كی به‌رفراوان بازرگان���ان ب���ۆ فرۆش���تنی كااڵكانیان س���ودی لێ ببینن ،ئه‌و ده‌ڵێت "به‌پێی راپرس���ییه‌ك له‌عێراقدا به‌ده‌مه‌وه‌چونی خه‌ڵكی بۆ ریكالمكردن %20ـه ئه‌وه‌ش رێژه‌یه‌كی كه‌مه". دانانی كه‌ناڵی ئاسمانی لهالیهن كۆمپانیا بازرگانیه‌كان���هوه ،وه‌ك زۆربه‌ی واڵتان
به‌ده‌مه‌وه‌چون ی خه‌ڵك ی بۆ ریكالمكردن %20ـ ه ئه‌وه‌ش رێژه‌یه‌ك ی كه‌مه كوردستانیش���ی گرتۆته‌وه ،ئامانجیش لێی گه‌یش���تنه به‌وه‌ی رۆژێك بێت ئه‌و كه‌نااڵنه لهسهر داهاتی ریكالمیان بژین، لهگ���هڵ ئهوهی قس���ه‌كرن له‌وباره‌یه‌وه هێش���تا زووه ب���ۆ كوردس���تان ،به‌اڵم وه‌ك تێبینی ده‌كرێت ،ده‌س���تپێكێكی باش هه‌یه بۆ گه‌یش���تن به‌وه‌ی كه‌ناڵی ئاس���مانی بتوانێ لهسهر داهاتی خۆی بژی .كه‌ناڵی نالیا كه 17ی ش���وباتی س���اڵی راب���ردوو لهالی���ه‌ن كۆمپانیای نالیاوه دامه‌زرا ،وه‌ك به‌رپرسی به‌شی ریكالمه‌ك���هی ئام���اژه‌ی پێ���ده‌كات، لهڕێگای ریكالمه‌وه توانیویانه به‌شێكی ب���اش له‌خه‌رجیه‌كانی���ان دابین بكه‌ن. به‌به‌راورد به‌ساڵی رابردو‌وش ریكالمیان زۆر زی���ادی ك���ردووه ،ئ���ازاد كه‌ریم، به‌رپرس���ی به‌ش���ی ری���كالم له‌كه‌ناڵی نالیا ،ئهوه روونده‌كات���هوه كه داهاتی ریكالمی س���اڵی رابردوویان له‌كه‌ناڵی نالی���او رادیۆی نالی���ا له‌مانگی()5هوه ده‌ستیپێكردووه 400 ،هه‌زار دۆالر بووه، به‌اڵم له‌مساڵدا‌و تا شه‌ش مانگی یه‌كه‌م داهات���ی ری���كالم زۆر زی���ادی كردووه گه‌یشتۆته 1ملیۆن‌و 500هه‌زار دۆالر، ئازاد ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو كه نرخی هه‌ر چركه‌یه‌ك ریكالمكرن له‌كه‌ناڵی نالیا له 8دۆالره‌وه ده‌ستپێده‌كات تا 18دۆالر،
ئازاد ئه‌وه‌ش ناش���ارێتهوه كه له‌مانگی ره‌مه‌زان���داو به‌هۆی پێشكه‌ش���كردن ی زنجیره درامایه‌ك���ی كوردییهوه ریكالم له‌كه‌ناڵه‌كه‌یان���دا زۆر زی���ادی كردووهو وتی "ش���ه‌وانه 20ریكالمی جۆرا‌وجۆر له‌كه‌ناڵه‌كه‌وه ده‌ڕوات". به‌ب���ڕوای ئاودێر عه‌بدولواحید س���ابیر به‌ڕێوه‌به‌ری به‌شی ماركێتین له‌كه‌ناڵی ئاسمانی كوردس���ات ،مانگی ره‌مه‌زان كاتێكی ئاڵتونی زۆر باش���ه بۆ ئهوهی بازرگان���ه‌كان ریكالمی تێدا بكه‌ن ،ئه‌و ئاشكرای ده‌كات كه له‌مانگی ره‌مه‌زاندا رێ���ژه‌ی ریكالمی���ان زۆر زیادیكردوه‌‌و رونیكرده‌وه كه لهس���ه‌ره‌تای ره‌مه‌زاندا %20ریكالمیان زیادی كردووه ،له‌نیوه‌ی ره‌مه‌زانیشدا گه‌یش���تۆته نزیكه‌ی %50 پێشبینیش���ی كرد لهگهڵ نزیكبونه‌وه له‌ج���ه‌ژن ئ���هو رێژه‌ی���ه به‌رزبێت���هوه ب���ۆ .%70نرخ���ی ه���ه‌ر چركه‌ی���ه‌ك ریكالمك���ردن له‌كه‌ناڵ���ی كوردس���ات، وه‌ك ئاودێ���ر ئام���اژه‌ی پێده‌كات له11 دۆالره‌وه ده‌س���تپێده‌كات ت���ا 20دۆالر ئه‌و وتیش���ی "ئێمه ری���كالم بۆ هه‌موو ش���تێكیش ناكه‌ین ،ریكالمكردن لهالی ئێمه به‌فلته‌رێكی زۆردا ده‌ڕوات ،لهگهڵ ئه‌وه‌ش���دا ریكالم بۆت���ه كۆڵه‌كه‌یه‌كی باشی داهات بۆ كه‌ناڵه‌كه".
ی ریكالم له‌ڕه‌مه‌زاندا بۆ پشك ی شێر كه‌ناڵ ه ئاسمانی ه ئیسالمیه‌كان ده‌بێت له‌كه‌ناڵی زاگرۆس-یش به‌هه‌مان شێوه‌ی كه‌ناڵه‌كان���ی تر رێ���ژه‌ی ریكالمكردن له‌مانگی ره‌مه‌زاندا وه‌ك ئاالن سواره ،كه یه‌كێكه له‌سه‌رپه‌رشتیارانی كۆمپانیای (ریكالم ،)24كه بریكاری س���ه‌ره‌كی كه‌ناڵه‌كه‌ی���ه ب���ۆ ریكالمكردن باس���ی ده‌كات %20 ،زی���ادی كردوه .له‌باره‌ی نرخ���ی هه‌ر چركه‌ی���ه‌ك له‌ڕیكالمكردن ئاالن وتی "له 9دۆالره‌وه ده‌ستپێده‌كات 13دۆالر". به‌پێ���ی به‌دواداچونه‌كانی ئه‌م راپۆرته، ده‌ركه‌وت كه پش���كی ش���ێری ریكالم له‌مانگی ره‌مه‌زاندا بۆ كه‌ناڵه ئاسمانیه ئیس�ل�امیه‌كان ده‌بێت ،سه‌رپه‌رشتیاری به‌ش���ی ری���كالم له‌كه‌ناڵی ئاس���مانی سپێده س���ه‌ردار حه‌س���ه‌ن باس لهوه ده‌كات ،كه لهم مانگه‌دا ریكالمیان %90 زیادیكردووه ،ئه‌و وت���ی "ئه‌گه‌ر پێش ره‌م���ه‌زان 20ده‌قه ریكالممان هه‌بوایه، ئێستا گه‌یشتۆته نزیكه‌ی 40ده‌قیقه". ئه‌و باس لهوهش ده‌كات ،كه هۆكارێكی ئهوهی كه ریكالمیان زۆره ،په‌یوه‌ندی به هه‌رزانی نرخه‌كه‌یانه‌وه هه‌یه ،چونكه نرخی هه‌ر چركه‌یه‌ك لهالی ئه‌وان له 4 دۆالره‌وه ده‌س���تپێده‌كات تا 6دۆالر. ئه‌و وتیشی "راستگۆیی‌‌و دروستكردنی متمان���هی كه‌ناڵه‌ك���ه ،هۆكارێك���ی
زۆربوونی ریكالمه" .ئه‌و نه‌شیشارده‌وه، ئه‌گ���ه‌ر كه‌ناڵه‌كه‌یان رێگه‌ب���دات ئه‌وا رێ���ژه‌ی ریكالمی���ان له‌ڕه‌مه‌زان���دا زۆر زیاتریش ده‌بێت "پێش بانگی مه‌غریب 200چركه‌م���ان ریكالم هه‌یه هه‌مویمان فرۆش���تووه ،لهسهر ئه‌و كاته فشارمان زۆر له‌سه‌ره ،به‌اڵم سیاسه‌تی كه‌ناڵه‌كه رێگه نادات لهوه زیاتر بێت". به‌هه‌مانش���ێوه كه‌ناڵی ئاسمانی په‌یام وه‌ك سه‌رپه‌رشتیاری به‌شی ریكالمه‌كه‌ی كه‌یوان عه‌بدواڵ باسی ده‌كات له‌مانگی ره‌مه‌زاندا داواكارییه‌كی زۆریان لهس���ه‌ر ده‌بێت بۆ ریكالمكردن ،به‌اڵم سیاسه‌تی كه‌ناڵه‌كه وه‌هایه هه‌موو ئه‌و داواكاریانه قب���وڵ ناكات ب���ۆ ریكالمك���ردن ،ئه‌و وت���ی "تاس���نورێك رێگه ب���ه ریكالم ده‌درێت" .له‌باره‌ی نرخی ریكالمیشیان كه‌یوان ئاماژه‌ی ب���ه‌وه‌دا له 4دۆالره‌و ده‌ستپێده‌كات تا 7دۆالر. لهگهڵ هه‌موو ئه‌وانه‌شدا كه‌ناڵی ئاسمانی هه‌یه له‌مانگ���ی ره‌مه‌زاندا ریكالمكردن به‌ش���ێوه‌یه‌كی باش تێدا زی���اد ناكات هۆكاری ئ���ه‌وه‌ش ب���ۆ تایبه‌تمه‌ندێتی كه‌ناڵه‌ك���ه دهگهڕێتهوه .كه‌ناڵی knn یه‌كێكه لهو كه‌نااڵن���هی وه‌ك ئه‌حمه‌د محه‌م���ه‌د بریكاری س���ه‌ره‌كی ریكالمی كه‌ناڵه‌كه ئاماژه‌ی پێ���ده‌كات ،به‌هۆی
ئ���هوهی كه‌ناڵه‌ك���ه زیات���ر كه‌ناڵێكی هه‌واڵه‌ییه ،ریكالمك���رن تێیدا له‌مانگ ی ره‌مه‌زاندا زۆر زیاد ناكات. له‌باره‌ی نرخی ریكالمیش ئه‌حمه‌د وتی "نرخ���ی هه‌ر چركه‌یه‌ك ل���ه 4دۆالره‌وه ده‌س���تپێده‌كات تا 7دۆالر" ،سه‌رباری ئهوه كه‌ناڵ���ه‌كان باس ل���هوه ده‌كه‌ن ك���ه ریكالمیان زیادی ك���ردووه ،به‌اڵم به‌بۆچونی د.نه‌زاكه‌ت حسێن ،مامۆستا له‌زانك���ۆی س���لێمانی هێش���تا زۆرێك له‌بازرگان���ه‌كان ئه‌و بڕوایه‌ی���ان لهالی دروس���ت نه‌بوو كه ریكالمكردن ده‌بێته هۆی زۆری فرۆش���یان ،ه���ه‌ر به‌بڕوای ئه‌و مامۆس���تایه‌ی زانكۆی س���لێمانی، زیاده‌ڕه‌ویك���ردن له‌پیاهه‌ڵ���دان ب���هو كااڵ‌و خوارده‌مه‌نیان���هی ریكالمیان بۆ ده‌كرێت ،له‌كوردستاندا بێمتمانه‌ییه‌كی دروستكردووه .ئه‌و كه خۆی له‌ئه‌وروپا ژیاوه نمونه ب���هوه ده‌هێنێته‌وه كاتێك ی ری���كالم ب���ۆ كه‌ناڵێك���ی ئه‌وروپی��� ش���امپۆیه‌ك ی���ان ه���ه‌ر كااڵیه‌كی تر ده‌كات زۆرین���هی ئه‌و س���یفەتانه‌ی كه له‌ڕیكالمه‌كه‌دا باسی ده‌كات له‌وكااڵیه‌دا هه‌یه ،به‌اڵم وه‌ك ئه‌و وتی "لهكوردستان به‌پێچه‌وان���هوه له‌ڕیكالمدا زۆر به‌بااڵی كااڵكان���دا ده‌وت���رێ ،ب���ه‌اڵم كاتێ���ك ده‌یكڕیت بهو جۆره ده‌رناچێت ،ئه‌مه‌ش بێمتمانه‌ییه‌ك بۆ كه‌ناڵه‌كه‌‌و ریكالمیش دروس���ت ده‌كات" .ئه‌م���ه جگه‌له‌وه‌ی وه‌ك ئ���هو ده‌یخات���ه‌ڕوو "زۆرینه‌ی ئه‌و ریكالمان���هی له‌كوردس���تاندا ده‌كرێت به‌شێوه‌یه‌كی پرۆفیشنااڵنه ناكرێت".
ئه‌وقاف چاوپۆشی لهكۆمپانیا سه‌رپێچیكاره‌كانی عهمره ده‌كات
ی كردووه ی زیاد له‌گه‌شتیارانی عهمره وه‌رده‌گیرێت‌و كۆمپانیا هه‌ی ه لەڕه‌مه‌زاندا 15ده‌فته‌ر خێر پاره
ئا :ئاسۆ سه‌راوی به‌شێك له‌كۆمپانیاكانی گه‌شتی عهمره ،تۆمه‌تبار ده‌كرێن بهوه ی پاره‌ی زیاد له‌گه‌شتیاران وه‌رده‌گرن، به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی حه‌ج‌و عه‌مره‌ش له‌وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف رایده‌گه‌یه‌نێ "كه كه‌س به‌فه‌رمی نه‌یه‌ت سكااڵ بكات، من له‌خۆمه‌وه لێپێچینه‌وه لهگهڵ كێدا بكه‌م؟". هه‌رچه‌ن���ده به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی گش���تی حه‌ج‌و عه‌م���ره‌ی وه‌زاره‌ت���ی ئه‌وقاف، نرخ���ی گه‌ش���تی عه‌م���ره‌ی له‌مانگی ره‌مه‌زاندا دیاری كردووه ،به‌اڵم به‌پێی به‌دواداچونه‌كان���ی ئاوێن���ه به‌ش���ێك له‌گه‌شتیارانی عهمره لهو نرخه زیاتریان لێوه‌رگیراوه كه وه‌زاره‌ت دیاریی كردووهو وه‌زاره‌تی ئه‌وقافیش هیچ رێوشوێنێكی نه‌گرتوه‌ته‌به‌ر بۆ سزادانیان. به‌پێی رێنماییه‌كان���ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی حه‌ج‌و عهمره له‌مانگی ره‌مه‌زاندا گه‌ش���ته‌كان ب���هم ج���ۆره نرخیان بۆ دیاریكراوه ،ئه‌گه‌ر گه‌ش���ته‌كه 10رۆژ ب���وو ،ئ���ه‌وا نرخه‌ك���هی 1200دۆالره، ئه‌گه‌ر گه‌ش���ته‌كه یه‌ك مانگی ته‌واوی ره‌مه‌زانی���ش ب���وو ،ئ���ه‌وا 1900دۆالر له‌كه‌س���ی گه‌ش���تیار وه‌رده‌گیرێت ،بۆ نیوه‌ی یه‌كه‌می ره‌مه‌زانیش 1400دۆالر‌و
بۆ نی���وه‌ی كۆتای���ی ره‌مه‌زانیش1500 دۆالر دیاریك���راوه ،ب���ه‌اڵم به‌پێ��� ی به‌دواداچونه‌كان���ی ئاوێن���ه به‌ش���ێك له‌عه‌م���ره‌كاران لهو نرخ���ه دیاریكراوه زیاتریان لێوه‌رگیراوه. به‌ڕێوه‌به‌ری پێش���كه‌وتوو له‌وه‌زاره‌تی ئه‌وق���اف ،مه‌ری���وان نه‌قش���ه‌به‌ندی ئهوه پشتڕاس���تده‌كاته‌وه ك���ه هه‌ندێ له‌كۆمپانیاكان���ی ب���واری عه‌م���ره (ئیس���تیغاللی) گه‌ش���تیاران ده‌كه‌ن‌و پ���اره‌ی زیادی���ان لێوه‌رده‌گ���رن ،ئه‌و ئاماژه به‌وه‌ش ده‌كات كه كۆمپانیایه‌كی گه‌ش���تی عهمره "كه ناوه‌ك���هی لهالی خۆم پارێزراوه" له‌ڕه‌مه‌زانی ئه‌مس���اڵدا 750كه‌س���ی ب���ردوه بۆ عه‌م���رهو ئه‌و ده‌ڵێت "ئه‌گ���ه‌ر بۆ هه‌ر كه‌س���ێكیش 200دۆالر زی���ادی وه‌رگرتبێ���ت ،ئ���هو پاره‌یه‌كی خه‌یاڵ���ی ده‌كات" .مه‌ریوان ئه‌وه‌ش���ی راگه‌یان���د "كۆمپانی���ا هه‌یه ل���هم ره‌مه‌زان���ه 15ده‌فت���ه‌ر قازانجی له‌عه‌مره‌كاران وه‌رگرت���ووه" .هه‌روه‌ها ئ���ه‌وه‌ش ناش���ارێتهوه ك���ه وه‌زاره‌تی ئه‌وق���اف نه‌رم���ی ده‌نوێن���ێ به‌رامبه‌ر ئه‌و كۆمپانیایانه‌ی س���ه‌رپێچی ده‌كه‌ن، به‌نمون���هش ب���اس ل���هوه ده‌كات كه س���اڵی رابردوو 5كۆمپانیای گه‌ش���تی عهمره به‌هۆی ئ���هوهی پاره‌ی زیادیان وه‌رگرتبوو ،لهالیهن وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف، ب���ۆ ماوه‌ی یه‌ك س���اڵ كاركردنیان لێ
لهسهر گرانكردن ی نرخ ی سه‌فه‌ر 5 كۆمپانیا ساڵێك سزا دران ،به‌اڵم دواتر وه‌زیر لێیان خۆشبوو ده‌ستیانكرده‌و‌ه به‌كاركردن قه‌ده‌غه‌كرابوو ،به‌اڵم وه‌ك ئه‌و باس���ی ده‌كات پێش كۆتاییهاتنی واده‌ی ساڵه‌ك ه هه‌ر لهالیهن وه‌زاره‌تی ئه‌وقافه‌وه رێگه‌ی كاركردنی���ان پێدراوەته‌وه ،ئه‌و ده‌ڵێت "ئه‌م���هش وا ده‌كات كۆمپانیاكانیت���ر نه‌ترسن له‌وه‌ی پاره‌ی زیاد وه‌ربگرن". له‌الیه‌ك���ی تره‌وه به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی ح���ه‌ج‌و عهمره ،س���ه‌الح ش���ێخ فه‌تاح نه‌قش���ه‌به‌ندی نكوڵی ل���هوه ناكات كه هه‌ندێ كۆمپانیا ئیستیغاللی هاواڵتیان ده‌كه‌ن‌و پ���اره‌ی زیاد وه‌رده‌گرن ،به‌اڵم وه‌ك ئ���هو ده‌ڵێ���ت "ئه‌گه‌ر كه‌س���ێك
به فه‌رم���ی نه‌یه‌ت ش���كات بكات ،من له‌خۆم���هوه لێپرس���ینه‌وه لهگهڵ كێدا بكه‌م؟" هۆكارێكی تری ئهوهی وایكردوه پاره‌ی زیاد له‌هه‌ندێ عه‌م���ره‌كار وه‌ربگیرێت، به‌ب���ڕوای به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی حه‌ج‌و عهمره ئه‌وه‌یه كه هه‌ندێ له‌عه‌مره‌كاران راس���تهوخۆ لهڕێگای كۆمپانیا مۆڵه‌ت پێدراوه‌كانه‌وه گه‌ش���ت ناكه‌ن ،به‌ڵكو وه‌ك ئ���هوه باس���ی ده‌كات له‌ڕێ���گای ده‌ستی دووه‌م‌و س���ێیه‌مه‌وه گه‌شتیان بۆ رێك ده‌خرێت .س���ه‌الح شێخ فه‌تاح ده‌ڵێ���ت "بۆیه پێویس���ته عه‌مره‌كاران راس���تهوخۆ له‌ڕێ���گای كۆمپانیاكانه‌وه گه‌ش���ت بكه‌ن ،تا پاره‌ی زیاتر نه‌ده‌نه كه‌سانی تر". لهب���اره‌ی ئه‌وه‌ش ك���ه نه‌رمی ده‌نوێنن به‌رامب���ه‌ر هه‌ن���دێ كۆمپانی���ای س���ه‌رپێچیكار ،به‌نمون���هش باس���ی 5 كۆمپانیای بۆ ك���را ،كه به‌هۆی ئهوهی پاره‌ی زیادی���ان وه‌رگرتووه س���اڵێك مۆڵهتی كاركردنیان لێ قه‌ده‌غه‌كراوه ،چەند عەمرەکارێکی کورد لەسعودیە به‌اڵم پێش ته‌واوبوونی واده‌ی ساڵه‌كه لێیان خۆشبون‌و ده‌س���تیان كردۆته‌وه كۆمپانیاكانی عهمره به‌كارك���ردن ،ش���ێخ س���ه‌الح ئ���هوه ناش���ارێتهوه كه ئه‌و حاڵه‌ته روویدا‌وەو لهههرێمی كوردستاندا 30كۆمپانیای ده‌ڵێت "راسته ئێمه سزامان دان ،به‌اڵم عهمره به‌فه‌رمی مۆڵهتی كاركردنیان به‌فه‌رمان���ی وه‌زیر پێ���ش ته‌واوبوونی هه‌یه .ساڵی رابردوو لهههرێمی كوردستانه‌وه 56هه‌زار كه‌س گشتی ساڵه‌كه لێیان خۆشبوین".
عه‌مره‌ی ئه‌نجامداوه ،پێشبینی ده‌كرێت ئه‌مساڵ نزیكه‌ی 50هه‌زار كه‌س له‌هه‌رێمه‌وه ئه‌و گه‌شتەیان ئه‌نجام دابێت.
ریکالم
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14
9
ی هیالل‌و دانه‌غاز ی نه‌وت ی كۆمپانیا ی نه‌وت به‌رهه‌م ه 70هه‌زار به‌رمیل له‌‌ڕۆژێكدا لهكوردستان ده‌گات وه‌به‌رهێنان له‌‌پڕۆژه‌كه خۆی لهقهرهی ملیارێك دۆالر ده‌دات كه ئه‌مه‌ش به گه‌وره‌ترین وه‌به‌رهێنان هه‌ژمار ده‌كرێت لهههرێمی كوردستانی عێراق
ێ سێجا غاز‌و 12.1ملیۆن به‌رمیل له‌‌كۆندێنسه‌یتی شل ی 258ملیار پ به‌رهه‌مهێنان
بۆ باڵوكردنه‌وه‌ی كتوپڕ ی 2012 ی ئاب شاریق ه – 8 كۆمپانی����ای نه‌وت����ی هیالل ك����ه كۆمپانیایه‌كی تایبه‌تی گه‌وره‌ی����ه لهب����واری نه‌وت‌و غاز لهگهڵ هاوپشكه‌كه‌ی كه كۆمپانی����ای (دانه‌غاز)ه كه یه‌كه‌م كۆمپانی����ای تایبه‌ته لهبواری غازی سروشتی كه به هاوبه‌شی كێڵگه‌ی خۆرمۆر به‌ڕێوه‌ده‌ب����ه‌ن رایانگه‌یاند كه تێك����ڕای به‌رهه‌مهێنانی غاز له‌‌پرۆژه‌كانیان لهبواری غاز لهههرێمی كوردس����تانی عێراق گه‌یشتۆته 70هه‌زار به‌رمی����ل لهڕۆژێك����دا دوای وه‌به‌رهێنان����ی نزیكه‌ی یه‌ك ملی����ار دۆالر .به‌رهه‌مه‌كه‌ش بریتی����ه ل����ه 330ملی����ۆن پێ س����ێجا غاز‌و 15هه‌زار به‌رمیل كۆندێنس����ه‌یتی شل لهڕۆژێك����دا ،ئهمهو ههردوو كۆمپانیا پالنی����ان هه‌یه بۆ زیاتر فراوانبوون. لهسهرهتای به‌رهه‌مهێنانه‌وه له‌‌ئۆكتۆبه‌ری 2008تائه‌مڕۆ ههردوو كۆمپانیا پتر له 249 ملیار پێ سێجا غاز‌و 11.7 ملیۆن به‌رمیل كۆندێنسه‌یتی
ش����لیان بهره����هم هێناوه. غازه‌ك����ه ره‌وان����هی دوو وێس����تگه‌ی به‌رهه‌مهێنان����ی كاره‌با ده‌كرێت كه پێكهوه 1750مێ����گاوات كاره‌ب����ا به‌رهه‌مده‌هێن����نو ب����هم ش����ێوه‌یه كاره‌بای به‌رده‌وام ب����ۆ 4ملی����ۆن هاواڵتی له هه‌رێمی كوردستانی عێراق دابی����ن ده‌كات ب����ه به‌راورد لهگهڵ نه‌بوونی كاره‌با ،كه به‌شه‌كانی تری عێراق پێوه‌ی ده‌ناڵێن����ن .جگ����ه لهوهش پرۆژه‌كه توانیویه‌تی چهندین ملیار دۆالر بگه‌ڕێنێته‌وه بۆ حكوم����هت كه پێش����تر بۆ كڕینی س����وته‌مه‌نی به‌ركار ده‌برا‌و لهڕووی ژینگه‌شه‌وه خه‌س����ڵه‌تی بێوێنه‌ی هه‌یه له‌‌كه‌مكردنه‌وه‌ی پیسبوونی ژینگ����ه هه‌روه‌ها بووه هۆی گۆڕینی ژینگ����هی ئابوریی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی. به‌م بۆنه‌یه‌وه به‌ڕێز (مه‌جید جه‌عف����ه‌ر) ك����ه س����ه‌رۆكی جێبه‌جێ����كاری كۆمپانیای نه‌وت����ی هی��ل�ال‌و ئه‌ندامی
ی هیالل سه‌باره‌ت به نه‌وت نه‌وت���ی هی�ل�ال یه‌كێك��� ه ی له‌‌كۆنتری���ن كۆمپانیاكان ی كه‌رتی تایبه‌ت له‌‌ڕۆژهه‌اڵت ی لهب���وار ناوه‌ڕاس���ت پش���كنین‌و به‌رهه‌مهێنان،
له 40 ی پتر ب ه ئه‌زمونێك��� ی س���اڵ وه‌ك كارگه‌ڕێك��� نێوده‌وڵه‌ت���ی له‌‌چه‌ندی���ن واڵت‌و له‌‌نێویانه‌و‌ه میس���رو پاكستان‌و یه‌مه‌ن‌و كه‌نه‌دا‌و
ئه‌نجومه‌ن����ی كارگێ����ڕ ی كۆمپانی����ای (دانه‌غ����از)ه رایگه‌یاند "مایه‌ی شانازییه بۆ ئێمه كه توانیومانه ببین به گه‌وره‌تری����ن وه‌به‌رهێنه‌ر له‌‌كه‌رت����ی ن����ه‌وت‌و غ����از لهههرێم����ی كوردس����تان‌و توانیم����ان به‌ش����داربین له‌‌پێشكه‌ش����كردنی چهندین خزمه‌تگ����وزاری ئابوری����یو كۆمه‌اڵیه‌ت����ی ب����ۆ خه‌ڵكی هه‌رێمی كوردستان‌و عێراق به تایبه‌تی لهڕووی دابینكردنی كاره‌ب����اوه" ،هه‌روه‌ها وتی "ئێس����تا له‌‌گفتوگۆدای����ن لهگ����هڵ وه‌زاره‌تی س����امانه سروش����تییه‌كانی حكومه‌تی كوردس����تان ههرێم����ی سه‌باره‌ت به قۆناغی دواتر لهپێش����كه‌وتن‌و فراوانبوون تاكو بتوانین پێش����كه‌وتن‌و خۆش����گوزه‌رانی زیات����ر بۆ خه‌ڵك����ی ناوچه‌ك����ه دابین بكه‌ین". تاكۆتایی مانگی حوزه‌یران ههردوو كۆمپانیا بڕی 963 ملیۆن دۆالری����ان وه‌به‌رهێنا
یوگوس�ل�افیا‌و تون���س‌و ئه‌رجه‌نتی���ن ،جگه له‌‌كار‌ه ی لهئیماراتو به‌رده‌وامه‌كان ی ی سه‌ره‌ك عێراق .باره‌گا ی كۆمپانیاك ه له‌‌میرنش���ین
به‌پێی چه‌ند گرێبه‌س����تێك لهگ����هڵ حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس����تان س����ه‌باره‌ت ب����ه بلۆكه‌كان����ی خۆرمۆر‌و چه‌مچه‌ماڵ كه له‌‌نیس����انی س����اڵی 2007مۆرك����را. ده‌س����تكه‌وته مه‌زنه‌كان����ی پ����ڕۆژه تائێس����تا ئه‌مان����ه ده‌گرێت����هوه :راكێش����انی بۆرییه‌كی ن����ه‌وت به درێژی 180ك����م‌و به‌نێ����و ناوچه‌ی ش����اخاوی س����ه‌خته‌كان كه پێویس����تی به پاككردنه‌وه هه‌ب����وو ،ده‌س����تكردن ب����ه یه‌ك����هم به‌رهه‌مهێنانی گاز لهم����اوه‌ی ته‌نها 16مانگدا، به س����ه‌ركه‌وتویی بیرلێدانی پێكهاته‌كان����ی عه‌مب����اری س����ێیه‌م تا قواڵی����ی 2300 مه‌تر هه‌روه‌ها هاورده‌كردن‌و به‌ستنی پتر له 64هه‌زار ته‌ن كه‌لوپه‌ل به پتر له 3.500 بارهه‌ڵگر‌و كارگه‌یه‌كی غازی ش����لی مۆدێل ه����ه‌ره نایاب كه له‌‌واڵته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكا هاورده‌كرابوو. به بۆن����هی گه‌یش����تن بهو
ش���اریقه‌ی ه له‌‌ئیم���ارات‌و ی هه‌ی ه له‌‌هه‌ریه‌ك ئۆفیس��� له‌‌به‌ریتانیا‌و ئێران‌و هه‌روه‌ها ی هه‌ی ه لهعێراقو 3شوێنیش ی ی تر هه‌روه‌ه���ا ئۆفیس���
قۆناغه گرنگه به‌ڕێز (راشد ج����ه‌روان) ،به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری جێبه‌جێ����كاری كۆمپانیای رایگه‌یان����د دانه‌غ����از، "توانیم����ان بگه‌ی����ن ب����هو قۆناغه گرنگه به هاریكاری‌‌و پاڵپشتی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس����تان‌و هاوبه‌شه‌كان‌و به‌ڵێن����ده‌ره‌كان‌و كارمه‌نده خۆماڵییه‌كانم����ان .جگ����ه لهم����هش ئێس����تا كۆمپانیا به‌ر هه‌مهێن����ه‌ر ه‌كا ن پاره‌كانیان به ش����ێوه‌یه‌كی رێك‌و پێ����ك وه‌رده‌گرنه‌وه‌‌و هه‌روه‌ه����ا ئێم����هش لهگهڵ هه‌رێ����م حكومه‌ت����ی كارده‌كه‌ین بۆ باشتركردن‌و چاره‌سه‌ركردنی بڕه پاره‌ی ماوه وه‌ربگیرێت". لهكاتی بیناكردندا پرۆژه‌كه توان����ی هه‌ل����ی كار بۆ پتر ل����ه 2000عێراقی دابینبكات به پاڵپشتی كرێكای بیانی ل����ه 20واڵت����ی جی����اوازی ناوچه‌كه‌‌و جیهان .هه‌روه‌ها ه����ه‌ردوو كۆمپانیا توانییان به‌رنامه‌یه‌كی خۆماڵیکردنی
كارمه‌ندان به سه‌ركه‌وتوی ی جێبه‌جێ بك���� هنو له‌‌كۆتایی ساڵی 2011رێژه‌ی كارمه‌ندی خۆماڵی گه‌یشته .%80 هه‌روه‌ه����ا وه‌ك ئه‌ركێك����ی ه����ه‌ردوو كۆمه‌اڵیه‌ت����ی كۆمپانیاك����ه هه‌س����تان به ئه‌نجامدانی چه‌ند پرۆژه‌یه‌ك وه‌ك دابینكردن����ی ب����ۆ پشتگیریكردن لهكۆمهڵگاو له‌‌نێویان����هوه دابینكردن����ی خوێن����دن‌و كه‌لوپه‌ل����ی چاره‌س����ه‌ركردنی ئ����اوی خواردنه‌وه‌‌و پێشكه‌شكردنی موه‌لیده‌‌و س����ووته‌مه‌نی بۆ گونده‌كان����ی ناوچه‌ك����ه به مه‌به‌ستی دابینكردنی كاره‌با بۆ 24كاژێ����رو دابینكردنی تیم����ی فریاگوزاری گه‌ڕۆك‌و یاری����گا بۆ گه‌نج����ان .ئه‌م چاالكیان����ه یاری����ده‌ده‌رن بۆ باش����تركردنی ئاس����تی خۆشگوزه‌رانی‌‌و تهندروستیو ئاس����ووده‌یی‌‌و ئاس����ایش‌و س����ه‌قامگیری‌‌و په‌ره‌پێدانی سه‌رمایه‌ی مرۆیی لهههرێمی كوردستان.
په‌یوه‌ندار ی ی به‌رهه‌مهێنان ی هه‌ی ه له‌میسر‌و كۆمپانی���ا س���عودیه‌‌و به‌حرێن .نه‌وت ی ی سروش���تیی كه‌رت ی غاز هیالل خ���اوه‌ن گه‌وره‌ترین تایبه‌تییه لهناوچهكه. ی دانه‌غاز پشكه لهكۆمپانیا www.crescent.ae ك ه یه‌كه‌مین‌و به‌رفراوانترین
سه‌باره‌ت به دانه‌غاز ی كۆمپانی���ا یه‌ك���هم ی ی غ���از به‌رهه‌مهێنان��� ی سروش���تییه له‌‌ڕۆژهه‌اڵت ناوه‌ڕاس���ت‌و لهالی���ه‌ن
ی 300گ���هوره وه‌به‌رهێن كه‌ن���داوه‌و‌ه دامه‌زرێنراو‌ه هه‌وه‌ه���ا 300ه���ه‌زار ی ل���ه 100واڵت وه‌به‌رهێن
ی ی سه‌ره‌ك دونیاوه‌‌و ئۆفیس ی كۆمپانیاكه له‌‌میرنش���ین ش���اریقه‌یه له‌‌ئیم���ارات‌و ی ی دراو له‌‌لیس���تی بازاڕ
ئه‌بوزه‌ب���ی تۆماركراوه‌‌و ی هه‌یه له‌‌هه‌ریه‌ك ئۆفیس لهس���عودیه‌‌و میس���رو ی به‌ریتانیا‌و عێراق‌و خاوه‌ن
پرۆژه‌ی ه لهئیماراتو عێراق‌و لهڕۆژههاڵتی ناوه‌ڕاس���ت‌و ی ی ئه‌فریقیا‌و باشور ی له‌‌به‌رده‌ستدای ه بۆ باكور پالن ی ئاسیا. فراوانكردنی به‌رهه‌مهێنان www.danagas.ae ی سروش���ت ی غ���از
10
ره‌نگاڵه
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14
ره‌نگاڵه
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14
دوو شێره‌كه ی سلێمانی‌‌و هه‌ولێر مانگی هه‌نگوینییان ته‌واو كرد
د.شێرکۆ عه‌بدواڵ
ده‌ینوسێت
مه‌ریخ‌و سلێمانی
ی 15تا 20كیلۆ گۆشت ده‌خۆن" "ژه‌م
دوو شێره‌که‌ی ههولێرو سلێمانی ئا :ئاوێنه ی سلێمانی‌‌و مێرد‌ه شێره مێیه‌كه ی هه‌نگوینییان ی مانگ هه‌ولێرییه‌كه ی هه‌ولێر ته‌واو كردو گهڕانهوه لهشار ێ بۆ سلێمانی. زێدی بوك ی مێین ه ێ مانگ ه ش���ێرێك ی س ماوه ی ی ئ���اژه‌اڵن لهس���ه‌یرانگا له‌باخچ���ه ی ی به‌مه‌به‌ست ی سلێمان نه‌ورۆز لهش���ار ی ههولێرو زاووزێكردن براو‌ه بۆ ش���ار ی ئه‌و شاره‌دا ی نێرینه لهگهڵ ش���ێرێك پێكهوه بوون‌و ده‌وترێت ك ه "زاوزێیان" كردووه. ی ی به‌خێوكردن ی كه ئه‌رك حه‌سه‌ن نور ی ی ن���ه‌ورۆز ئاژه‌ڵه‌كان���ی س���ه‌یرانگا
ی به‌خێوكردنیشیان كرد ك ه له‌ئه‌س���تۆی ه له‌لێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێن ه به‌چۆنیه‌ت ی زانیویان ه رۆژانه گۆشتی م هڕو به‌رازیان پێده‌ده‌ن‌و ی ئ���هوه رایگه‌یان���د ك ه دوا ی 40 – 20كیلۆ گۆشت ده‌خۆن‌و ی نێر لهههولێر ههیهو ئه‌وانیش نزیكه شێرێك ی 20كاتژمێر ی خواردنی���ش نزیكه ی مێینه‌یان ال ب���ووه ،بۆی ه دوا دوو ش���ێر ی زاووزێكردن ،شێرێكیان ده‌خه‌ون. به‌مه‌به‌س���ت ناوب���راو باس���ی ل���هو ره‌خنان ه كرد ی ی هه‌ولێ���ر ك���ردووهو ماوه ره‌وان���ه ی ك���ه لهالیهن خه‌ڵكییه‌وه ئاڕاس���ته‌یان ێ ماونه‌ت���هوهو دوا ێ مانگ لهو س��� "زاووزێكردن" ل���هم هه‌فته‌یه‌دا له‌گه ڵ ده‌كرێت ،كاتێك لهش���ه‌واندا ده‌یانبینن مێرد‌ه هه‌ولێریه‌ك���هی گه‌ڕاونه‌ته‌و‌ه بۆ كه خه‌وت���ون وا ده‌زانن ئه‌وان هیچیان ی ی "خه‌ڵك نازانن ئه‌رك ی پێن���اده‌ن‌و وت ی ئاژه‌اڵن سلێمانی‌‌و ئێس���تا له‌باخچه ی به‌خێوكردنی���ان چۆنه ،ئێم���ه له 12 سه‌یرانگه‌كه‌ن. حه‌س���ه‌ن رونیكرده‌وه ك��� ه ئه‌و دوو ش���هو باخچه‌ی ئ���اژه‌اڵن داده‌خه‌ین‌و ی به‌یانی، ێ گۆش���تیان پێده‌ده‌ین ت���ا 8 ش���ێر‌ه مێی ه ته‌مه‌نیان زیاتر لهس��� ی عه‌سریش���هوه ده‌خه‌ون ،بۆی ه س���اڵه‌‌و ئ���ه‌وان لهس���ێ مانگیی���هوه لهدوا به‌خێوی���ان ده‌كه‌ن‌و نێره‌ك���هش زیاتر كاتێ���ك خه‌ڵك ده‌یانبین���ن وا ده‌زانن ی له‌برس���ا خه‌وتون ،به‌اڵم ئ���هو كاتان ه لهدوو س���ا ڵ ده‌بێت ،هه‌روه‌ها ئاماژه
ئه‌وان له‌پشودان". ی شه‌ش ی نزیكه حه‌س���ه‌ن ك ه ماوه ساڵه لهو باخچه‌یه ئه‌و ئاژه‌اڵن ه به‌خێو ده‌كات ،ره‌خن هی له‌هه‌ندێك لهو كه‌سان ه گرت ك ه سه‌ردانی ئه‌و ئاژه‌اڵن ه ده‌كه‌ن ك ه هه‌ندێجار ئازاریان ده‌ده‌ن‌و به‌ردیان تێده‌گرن. ی ی سه‌یرانگا هه‌ر لهو بارهیهوه خاوه‌ن ی نه‌ورۆز( ،نه‌ورۆز خه‌فاف) بۆ ئاوێنه ی رونكردهوه ك ه ئه‌و دوو شێره مێینه‌یه ی بۆ هاتووه ،به‌اڵم له‌سه‌ره‌تادا به‌دیاری نه‌یزانیو‌ه هه‌ردووكی���ان مێینه‌ن ،بۆی ه به‌باش���یان زانیو‌ه ئه‌و مێیه‌یان له‌گه ڵ ش���ێر‌ه نێر‌ه هه‌ولێریه‌ك���ه پێكهوه بن ێ بكه‌ن. ی زاووز بۆئه‌و‌ه "ئێمه پرسیارمان كردو هێرش ته‌یار،
فۆتۆ :پشتیوان
ی ئێم ه نێرێكمان هه‌یه ،ئیتر لهسهر وت ی ئه‌وان بردمان��� ه هه‌ولێر ،به‌ڵكو داوا ێ بكات، له‌گه ڵ مێیه‌كه‌ی تریش زاووز ی ده‌كه‌ینه‌وه ،ئیتر نازانین ئێم ه نزیك��� ێ لێره ێ ده‌كه‌ی���ن یان ن���ا .جار زاووز ده‌مێنێته‌وه‌‌و ده‌بێت شوێنه‌كه‌شیان بۆ ی گهوره بكه‌ی���ن ،ره‌نگ ه 8بۆ 9مانگ پێبچێت". ی ب���ه‌وه‌دا ك��� ه خه‌ف���اف ئام���اژه ی دڕنده زۆر قورس���هو ی ئاژه‌ڵ خواردن هه‌ریه‌ك���هو 15ت���ا 20كیل���ۆ خواردن ی "گه‌وره‌ترین كێش���ه‌مان ده‌خۆن‌و وت ی شێره‌كانن ،چونك ه خواردن‌و پزیشك ی ی ڤێرتێرنه‌ریش ده‌رمان به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ی نیی��� ه بۆ ئه‌م ئاژه‌اڵنه ،چونك ه ته‌واو ئاژه‌ڵی لهو شێوه‌یه لێره نین".
"كاك ه لێره مهخوێنهوه بیكڕه‌و بڕۆ" ئا :عیسا خدر "كاكه لێره مهخوێنهوه بیكڕه‌و بڕۆ" ئه‌مه خانه‌ی ئاوێنه بۆ فرۆشتنی رۆژنامه‌و گۆڤارو كتێبه‌كان له‌به‌رده‌م كۆشكه‌كه‌ی هه‌ڵیواسیوه ،شاگردی خانه‌كه‌ش ده‌ڵێت "خه‌ڵك هه‌یه گوێ بهو نوسینه‌ش نادات ،ده‌بێت پێی بڵێیت ئه‌و نوسینه بخوێنه‌وه". ئیبراهی����م ته‌ه����ا ،لهخان����هی ئاوێنه كارده‌كات كه ده‌كه‌وێته ش����ه‌قامی باتا له‌هه‌ولێ����ر ،باس����له‌وه‌ده‌كات كه ماوه‌ی س����اڵێكه لهو پارچه كاغه‌زه نوسیویانه "كاكه لێره مهخوێنهوه ،بیكڕه‌و بڕۆ "زۆر له‌كۆشك‌و رۆژنامه‌فرۆش����ه‌كان چاویان له‌وانكردووه‌و ئێس����تا هه‌مان ش����تیان نوسیوه ،به‌اڵم له‌گه‌ڵئه‌وه‌شدا وتی "زۆر خه‌ڵك هه‌یه شعور بهو نوسین ه ناكات‌و ه����ه‌ر ده‌خوێنێته‌وه ،ئه‌گه‌ر نیو كاتژمێر
کاوڕ ی داراییت روو له‌خراپبوون ده‌كات، بار ی نزیكت بگره ،كۆتایی گوێ له‌كه‌سان ئه‌م هه‌فته‌یه لهڕووی س���ۆزدارییه‌و‌ه ی ده‌كه‌یت، هه‌س���ت به‌س���ه‌ركه‌وتووی ێ ده‌ناسیت. كه‌سانی نو
گا پێویست ه به‌س���ه‌ر كاره‌كانتدا بچیته‌وه‌و ی الوهكییهوه هه‌وڵبده‌یت خ���ۆت به‌كار هی�ل�اك نه‌كه‌ی���ت ،هه‌واڵێك���ی خۆش ده‌بیس���تیت ،ل���ه‌ڕووی س���ۆزدارییه‌و‌ه ی خۆش به‌سه‌ر ده‌به‌یت. هه‌فته‌یه‌ك
له‌گه‌ڵئه‌وه‌شدا خاوه‌نی خانه‌ی سیروان، ئاماژه‌ی ب����ۆ ئه‌وه‌كرد كه زۆرجار ماندو ده‌بێت به‌ه����ۆی له‌یه‌كتر جیاكردنه‌وه‌ی رۆژنامه‌و گۆڤاره‌كان ،چونكه هه‌یه دوای خوێندنه‌وه له‌شوێنی خۆی داینانێته‌وه‌و هه‌ر ش����وێنێك بێت فڕێی����ده‌دات ،بۆیه "ته‌نها تكام ئه‌وه‌یه رۆژنامه‌و گۆڤاره‌كان كه هه‌ڵده‌گرن‌و ده‌یخوێننه‌وه له‌شوێنی خۆی دایبنێنه‌وه". هه‌روه‌ها ئاش����تی ش����ێركۆ ،خاوه‌نی خانه‌ی ئاشتی كه ده‌كه‌وێته ناوه‌ڕاستی بازاڕی هه‌ولێر ،ماوه‌ی 20س����اڵه كاری فرۆشتنی رۆژنامه‌و گۆڤار ده‌كات ،باس لهوه ده‌كات كه‌س����ێك هه‌ی����ه له‌وه‌ته‌ی رۆژنام����ه ده‌فرۆش����ێت دێت س����ه‌یری رۆژنام����ه‌كان ده‌كات‌و ده‌یانخوێنێته‌وه، به‌اڵم تائێستا ده‌ستی له‌گیرفانی نه‌ناوه بۆ ئ����هوهی رۆژنامه‌یه‌ك بكڕێت" ،ته‌نها داوای رۆژنامه‌ی هه‌ولێر ده‌كات ،چونكه رۆژنامه‌فرۆشێک لهههولێر به خۆڕاییه".
دوانه ی ی باش���ت هه‌ی ه بۆ رازیكردن توانایه‌ك چ���وارده‌ورت ئه‌م���هش كاره‌كان���ت بۆ ی خێزانه‌كه‌ت ئاسانتر ده‌كات ،ئاگادار ی بهو ئ���هم هه‌فته‌ی ه هه‌واڵی كه‌س���ێك نزیكت ده‌بیستیت.
شه‌قامی چه‌قچه‌ق له‌ڕۆژدا
شه‌وان له"چه‌قچه‌ق" ره‌مه‌زان نییه ئا :ئاوێنه
هه‌رچه‌نده هیچ گڵۆپێك بۆ رووناككردنه‌وه‌ی شه‌قامه‌كه نییه‌‌و تاریكه ،به‌اڵم هه‌ر كه به‌الڕێی راستی شه‌قامی چه‌قچه‌قدا تێده‌په‌ڕێت یه‌كڕاست بانگ ده‌كه‌ن‌و ده‌ڵێن "بیره‌ی ساردت ناوێ؟"
قرژاڵ ی ته‌ندروس���تیت به، ی ب���ار ئ���اگادار ههوڵب���ده زیاتر خۆت به وه‌رزش���هوه ی هه‌فت ه هه‌لێكت خه‌ریك بكه ،له‌كۆتای ی بۆ دروستده‌بێت ك ه ده‌مێك ه چاوه‌ڕوان ده‌كه‌یت.
به‌اڵم له‌ئێستاشدا كه مانگی ره‌مه‌زانی پیرۆزه‌‌و له‌هیچ ش���وێنێكی س���لێمان ی مه‌ی ده‌س���تناكه‌وێت ،به‌اڵم به‌شه‌وان له‌وێ زۆر به‌ئاس���انی ده‌س���تده‌كه‌وێ‌‌و ته‌نانه‌ت بانگێش���ت ده‌كه‌ن بۆ كڕینی مه‌ی. له‌كات���ی تێپه‌ڕین���ی په‌یامنێره‌كه‌ی ئاوێنه به"چه‌قچ���ه‌ق"دا ،لهالیهن دوو فرۆشیاری مه‌ی-ـه‌وه بانگ كرا بۆ كڕینی "بیره"و وتیان "وه‌ره كاكه بیره بهرهوه"، لهكاتی سه‌ردانكردنی په‌یامنێره‌كه بۆ الی یه‌كێ���ك له‌دوكانداره‌كان كه چه‌ند كه‌س���ێك له‌ده‌وری وه‌ستا بوون‌و ورده ورده‌ش خه‌ڵ���ك ده‌هات���ن ب���ۆ كڕینی م���هی ،له‌وكات���ه‌دا كڕیارێ���ك هات‌و وت���ی "بیره‌یه‌كی قوت���و به‌چه‌نده؟"، فرۆش���یاره‌كه‌ش وتی "ب���ه 3هه‌زار،
پۆلیسێك دزێكی له‌ماڵ ی خۆیدا گرت
فۆتۆ :عیسا
شێر لهس���ه‌ره‌تای ئه‌م هه‌فته‌یه‌وه كاره‌كانت زۆر ئاڵۆزن‌و ئیشت بهدهستهوه نایه‌ت، ی ئه‌م هه‌فته‌ی ه ئیش���ه‌كانت به‌اڵم كۆتای ی ی ده‌بن���هوه ،ده‌س���تكه‌وتێك ئاس���ای داراییت ده‌بێت.
فۆتۆ :پشتیوان
چه‌ن���د رۆژێ���ك له‌مه‌وب���ه‌ر له‌ناحیه‌ی سه‌نگه‌س���ه‌ری س���ه‌ر به‌قه‌زای پشده‌ر لهكاتی گه‌ڕانه‌وه‌یدا بۆ ماڵه‌كه‌ی خۆی، ی له‌ماڵه‌كه‌یدا بینیوه‌‌و پۆلیسێك دزێك دواتر ده‌ستگیری كردووه. له‌مباره‌ی���هوه به‌ڕێوبه‌ری پۆلیس���ی ق���ه‌زای پش���ده‌ر ،عه‌می���د عه‌ب���دواڵ میرئه‌حم���ه‌د به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند ك ه له‌كات���ی گه‌ڕان���هوهی كارمه‌ندێك���ی پۆلیس���ی سه‌نگه‌س���ه‌ر بۆ ماڵه‌كه‌ی، دزێك���ی له‌ماڵه‌ك���هی بینی���وه‌‌و دواتر ی یاسای ده‌ستگیری كردووهو راده‌ست كردووه. ناوبراو ئاماژه‌ی ب���ه‌وه‌دا ك ه به‌پێی بڕی���اری دادوه‌ری لێكۆڵین���هوه ئ���هو
فه‌‌ریک ی ی ناخۆش ده‌به‌یت ه سه‌ر به‌هۆ كاتێك ی ك ه كه‌وتۆت ه سه‌رت، ئه‌و قورس���اییه بۆی ه واپێویس���تده‌كات پشوو بده‌یت‌و كاره‌كان���ت رێكبخه‌ی���ت ،خێزانه‌كه‌ت ی سۆزن له‌تۆ ئاگاداریان به. چاوه‌ڕوان
ویسكیش���یمان هه‌ی���ه به 5ه���ه‌زار"، كڕیاره‌كه‌ش وتی "ئێ بۆ ویس���كی به 5هه‌زار ،خ���ۆ جاران هه‌رزانتر بوو؟"، به‌اڵم فرۆشیاره‌كه پێیوته‌وه "ماڵت ئاوا بێ 10ده‌قه پێش ئێس���تا به 7هه‌زار بوو" ،دواتر كڕیاره‌كه 3بیره‌ی كڕی. ه���ه‌ر ل���ه‌دوری چه‌ن���د مه‌ترێك لهو دوكان���داره‌وه چه‌ند كه‌س���ێكی دیكه لهس���ه‌ر دیوارێك���ی تاڕاده‌ی���ه‌ك نزم دانیش���تبوون‌و چهندین بی���رهو بوتڵه ویسكییان خستبووه ناو سه‌تڵ‌‌و ته‌شته ئاوی پڕ له‌سه‌هۆڵه‌وه ،به‌ڕێبوارێكیان وت "وه‌ره بیره‌ی س���ارد‌و كه‌لله‌ته‌زێن ب���ه‌ره‌وه" ،ئه‌ویش وت���ی "به‌چه‌ند؟"، فرۆش���یاره‌كه‌ش وتی "زۆر هه‌رزانه به 2هه‌زار". له‌ناوچ���هی چه‌قچ���ه‌ق جگ���ه لهو
ته‌‌رازوو سه‌ره‌تای ئه‌م هه‌فته‌یه به‌هه‌واڵی خۆش ده‌ستپێده‌كات ،كه‌س���ێك ده‌بینیته‌و‌ه ی كه زۆر خۆشه‌ویسته له‌الت ،گرێبه‌ست ی ن���وێ ئه‌نجام مه‌ده ،چونك ه چانس��� سه‌ركه‌وتنت زۆر كه‌مده‌بێت.
فرۆشیارانه ،چهندین عاره‌بانه‌ی نۆكاوو پاقله‌و چه‌ره‌سات ،مه‌زه به‌مه‌یخۆره‌كان ده‌فرۆش���ن ،چه‌ندی���ن ئوتومبێل���ی دیك���هش له‌الڕێك���ه‌دا وه‌س���تابوون‌و سه‌رقاڵی خواردنه‌وه بوون ،هه‌رچه‌نده په‌یامنێره‌ك���هی ئاوێن���ه زۆر هه‌وڵیدا رای چه‌ند كه‌س���ێك وه‌ربگرێت به‌ناوی خۆیانه‌وه ،ب���ه‌اڵم ئاماده‌نه‌بون به‌ناوی خۆیان���هوه قس���ه بك���ه‌ن ،ته‌نان���هت ئاماژه‌یان به‌وه‌دا كه هه‌ندێجار له‌مانگی ره‌مه‌زاندا س���ه‌ردانی ئه‌و ش���وێنه‌یان كردووهو ویس���تویانه "كاتێكی خۆش" به‌س���ه‌ر به‌رن ،مه‌یخۆرێ���ك وتی "گه‌ر ش���ه‌وێك نه‌خۆمه‌وه هه‌س���ت ده‌كه‌م شتێكم لێ ونبووه ،چه‌قچه‌ق خۆشترین شوێنی كاتبه‌سه‌بردنی شه‌وانی منه" .له‌ره‌مه‌زانیشدا بیره‌ی سارد کڕیاری خۆی هه‌یه
پ )٣س���ه‌به‌ب چیی���ه ئه‌س���تێره‌ی مه‌ری���خ له‌زه‌وی بچوكتره؟ أ) خه‌باتی لهو كه‌متره. ب) گێژۆكه‌ی���ه .نه‌یزانی���وه بارودۆخه‌كه بقۆزێته‌وه. ج) وه‌خت���ی خ���ۆی له‌عه‌رز گه‌وره‌ت���ر ب���ووه ،ب���ه‌اڵم رێككه‌وتنێكی ستراتیجی به‌م ده‌رده‌ی بردووه. د) چونكێك���م لهش���كڵ‌و س���وركه‌له‌یه‌و ن���اوه‌ڕۆكا هه‌واداری ماركسیزمه. هـ) له‌داخی هه‌ڵس���وكه‌وتی ناشرینی دانیش���توانی زه‌وی وای لێهاتووه.
(ئیالهی) گۆران ته‌واوبوو
هونه‌رمه‌ند گۆران س����اڵح گۆرانییه‌ك ی ئاینی باڵوده‌كات����هوهو له‌ئاینده‌یه‌كی نزیك����دا له‌كه‌ناڵه‌كان����هوه په‌خ����ش ده‌كرێت. گ����ۆران س����اڵح به‌سپۆنس����ه‌ری ()Moon Groupو له‌به‌رهه‌مهێنان����ی كۆمپانی����ای ()AVA Production كۆتاییهێناوه ب����ه‌كاره هونه‌رییه‌كانی كلیپی (ئیالهی)و به‌مزووانه له‌ته‌واوی كه‌ناڵ����ه‌كان‌و تۆڕه‌كان����ی ئینته‌رنێت ده‌ستگیركراو‌ه به ماده‌ی ٣٣٣بڕگه‌ی باڵوده‌كرێته‌وه. ئه‌و گۆرانییه نوێیه‌ی گۆران شیعری 31له‌یاسای سزادانی عێراقی زیندانی كراوه‌‌و لێكۆڵینه‌وه‌ش به‌رده‌وامه.
دوپشک پرس به‌هاوڕێكانت بكه بۆ كاری نوێ، گه‌شتێكی نوێت بۆ دێته‌پێش ،ئهوهنده خۆت به‌كاری الوهكییهوه هیالك مه‌ك ه ك ه هی���چ ئه‌نجامێكی بۆ خ���ۆت تیادا نییه.
پ )٤مه‌ری���خ ل���ه‌كام بابه‌تا وه‌كو سلێمانی وایه؟ أ) ئه‌و هه‌مو ش���اخ‌و دۆڵ‌و ش���یوه‌ی تیایه ،كه‌چی هیچی به‌هیچ نابێ. ب) بیری س���وری مه‌منوعه ئیشی تیا بكات. ج) %٩٥ی هه‌واكه‌ی دووه‌م ئۆكسیدی كاربۆنه. د) وه‌خت���ی تی���ا ن���اڕوات. ساڵێكی نزیكه‌ی حه‌وت سه‌د رۆژه. ه���ـ) به‌ته‌م���ای ئه‌مریكایه شتێكی بۆ بكات.
(مه‌ال س����اڵحی ش����ێخی)یه‌‌و ئاوازی هه‌روه‌ه����ا كاری دیكۆر لهالیهن (الوه خۆیه‌تی‌‌و لهس����تۆدیۆی (نیهاد سابر) عوس����مان)و شاریۆ (ره‌وه‌ند ئه‌مجه‌د‌و لهالیهن (لێزان قادر)هوه كاری ده‌نگی وریا ش����ێرزاد)و رووناك����ی (فورات‌و ته‌ن����ه‌ر) ئه‌نجام����دراون‌و به‌ڕێوه‌به‌ری بۆ كراوه. گ����ۆران له‌لێدوانێك����دا ب����ۆ ئاوێنه به‌رهه‌م (ئه‌ندام جه‌مال)هو یاریده‌ده‌ری رایگه‌یان����د كه هه‌وڵی����داوه كلیپه‌كه‌ی به‌رهه‌مهێنانیش (ئاالن نه‌جات)ه. گۆران وتی "زۆر سوپاسی (مزگه‌وتی لهگ هڵ ناوه‌ڕۆكی ش����یعر‌و ئاوازه‌كه‌دا بگونجێت‌و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش به‌شێكی شێخی چۆلی ،مه‌ال عیماده‌دین‌و سه‌ید له‌ناو مزگه‌وت وێنه‌گیراوه كه كامێرا‌و حوس����ێن س����ه‌ید ئه‌حمه‌د به‌رزنجی‌‌و ده‌رهێنانی (سامی سه‌باح)هو مۆنتاژی محه‌مه‌د مه‌ال عیماده‌دین‌و ئاكۆ ته‌ها) ی ده‌كه‌م كه هاوكاری����ی زۆریان كردین (كاروان زام����دار)هو یاری����ده‌ده‌ر ده‌رهێنه‌ر (ته‌مه‌ن سه‌ید ئه‌حمه‌د)ه ،له‌به‌رهه‌مهێنانی ئه‌م ڤیدیۆ كلیپه".
که‌‌وان ی چانسێكی زۆر باشت ده‌بێت له‌زۆربه ی نوێت بۆ ی ژیانت���دا ،هه‌لێك بواره‌كان ی ی زۆر دێت ه پێش���هوهو دواتر س���ود ی ئ���هم هه‌فته‌ی ه لێده‌بینی���ت ،كۆتای��� ی خۆش ده‌بیستیت. هه‌واڵێك
گیسک ی تردا بگه‌ڕێیت، ی كارێك باشتره به‌دوا چونك��� ه ته‌نها كات به‌فی���ڕۆ ده‌ده‌یت، باشتره زیاتر په‌ر‌ه به‌ئیشه‌كانت بده‌یت، ی ی زۆر گونج���اوه بۆ به‌س���تن كاتێك��� ی نوێ. په‌یوه‌ند
بۆ ئ���هوهی باس‌و خواس���ی موش���كیله‌كانی زهویو خانو توش���ی گێچه‌ڵێكمان نه‌كه‌ن، پیاوی چاك بن وه‌رن پێكهوه خۆمان به مه‌وزوعی ئه‌ستێره‌ی مه‌ریخه‌وه مه‌ش���غوڵ بكه‌ین‌و هه‌قی هیچی ترم���ان نه‌بێت، وه‌زعه‌كه ناسكه ،ئاممان. پ )١زان���اكان ئه‌ڵێ���ن ئه‌و مه‌ریخه عه‌زیمه‌ی كه ئێس���تا به‌شی تاراتێك ئاوی پاكی تیا ده‌س���تناكه‌وێت وه‌ختی خۆی هه‌زار زه‌ڵم‌و سیروان به گونی. ئایا ئه‌و ئاوه چی لێهاتووه؟ أ) ژنی س���لێمانی حه‌وشه‌ی پێ شۆردووه. ب) به‌له‌دێ نه‌مامه‌كانی سه‌ر جاده‌ی پێ ئاو داوه. ج) توركیای دراوسێ به‌نداوی لهسهر دروست كردووه. د) لهگ���هڵ مه‌وزوع���ی شوققه‌كانی وانێكدا ته‌به‌خوری كرد. هـ) كردی���ان به ئاگره‌كه‌ی شه‌ڕی ناوخۆدا. پ )٢له‌چل���هی هاوینیش���دا پله‌ی گه‌رم���ای مه‌ریخ ناگاته ئهوهی ئینسان چینێك ئاره‌قی تیا ده‌ر بدات .ب���ه مه‌زه‌نه‌ی ئه‌قڵ���ی جه‌نابت ك���وێ هه‌یه له‌وێ سارد تر؟ أ) ماڵه‌كان���ی ئ���وردوگای شۆڕش. ب) ماڵ���ی ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانی شۆڕش. ج) باخی براده‌ران. د) ئه‌عسابی براده‌ران. ه���ـ) په‌یوه‌ن���دی نێ���وان مه‌سئوله‌كان.
ی سارد بهرهوه" "وه‌ره بیره
ش���ه‌قامی چه‌قچ���ه‌ق كه ش���وێن ی گه‌ش���تیارییه لهش���اری س���لێمانیو ده‌كه‌وێته به‌شی پش���ته‌وه‌ی گه‌ڕه‌كی قلیاسان‌و نزیك گه‌ڕه‌كی قوله‌ره‌یسی، له‌هاوینان���دا زۆرب���هی هاواڵتیان���ی سلێمانی‌‌و گه‌شتیارانیش رووی تێده‌كه‌ن ب���ۆ مه‌یخواردنه‌وه‌‌و به‌وت���هی خۆیان "كاتێكی خۆش"ی تێدا به‌سه‌ر ده‌به‌ن،
رۆژنامه‌فرۆشێك :خه‌ڵك هه‌ی ه چوار رۆژنامه ده‌خوێنێته‌وه‌و ناشیكڕێت ش����وێنه‌كه جێبێڵی هه‌م����ووی تێكه‌ڵ به‌یه‌كتر ده‌كرێ����ت‌و كه‌س به‌زه‌یی بهوه نایه‌ته‌وه كه ئێمه‌ش كاسبی ده‌كه‌ین". س����امان س����ه‌الح ،ئه‌و گه‌نجێكی 19 ساڵه‌و له‌سارده‌مه‌نییه‌ك شاگرده ،وه‌ك خۆی ده‌ڵێت زۆر ح����ه‌ز به خوێندنه‌وه ده‌كات ،ب����ه‌اڵم لهب����ه‌ر خراپی����ی باری ئاب����وری ناتوانێت رۆژان����ه رۆژنامه‌كان بكڕێ����ت ،بۆی����ه وت����ی "رۆژان����ه لهالی یه‌كێك له‌ڕۆژنامه‌فرۆش����ه‌كان رۆژنامه‌و گۆڤ����اره‌كان ده‌خوێنم����هوه ،تائێس����تا خاوه‌نی كۆش����كه‌كه هیچ����ی نه‌وتووه، به‌اڵم هه‌ست ده‌كه‌م هه‌ندێجار نیگه‌ران ده‌بێت". ب����ه‌اڵم خاوه‌ن����ی خان����هی س����یروان "س����یروان نه‌جم" پێچه‌وان����هی هه‌موو رۆژنامه‌فرۆش����ه‌كانه ،ئه‌و ده‌ڵێت "گه‌نج هه‌یه له‌ته‌نیشت كۆشكه‌كه‌م 4رۆژنامه ده‌خوێنێته‌وه‌و نایكڕێت ،به‌اڵم ئاساییه به المه‌وه ،چونكه خوێنه‌ره".
11
سه‌‌تڵ س���ه‌ره‌تای ئه‌م هه‌فته‌ی���ه زۆر دڵخۆش ده‌بیت ،گۆڕانكاری فه‌له‌كی له‌قازانجی تۆ ده‌بێت‌و هه‌موو په‌یوه‌ندییه‌كی سۆزداریی به س���ه‌ركه‌وتوویی ئه‌نج���ام ده‌ده‌یت، ئاگاداری باری ته‌ندروستیت به.
نه‌‌هه‌‌نگ ی بێهیوا مه‌ب ه له‌هه‌موو ئه‌و كێش���انه دێت��� ه رێت ،هه‌س���ت ب��� ه ماندوبوون ی گونجاو ده‌كه‌یت له‌كاره‌كانتدا ،كاتێك ی نوێ ،سوود نیی ه بۆ مامه‌ڵه‌كردن‌و كار ی ده‌وروبه‌رت ببینه. له‌زانیاریه‌كان
CMYK
10
ره‌نگاڵه
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14
ره‌نگاڵه
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14
دوو شێره‌كه ی سلێمانی‌‌و هه‌ولێر مانگی هه‌نگوینییان ته‌واو كرد
د.شێرکۆ عه‌بدواڵ
ده‌ینوسێت
مه‌ریخ‌و سلێمانی
ی 15تا 20كیلۆ گۆشت ده‌خۆن" "ژه‌م
دوو شێره‌که‌ی ههولێرو سلێمانی ئا :ئاوێنه ی سلێمانی‌‌و مێرد‌ه شێره مێیه‌كه ی هه‌نگوینییان ی مانگ هه‌ولێرییه‌كه ی هه‌ولێر ته‌واو كردو گهڕانهوه لهشار ێ بۆ سلێمانی. زێدی بوك ی مێین ه ێ مانگ ه ش���ێرێك ی س ماوه ی ی ئ���اژه‌اڵن لهس���ه‌یرانگا له‌باخچ���ه ی ی به‌مه‌به‌ست ی سلێمان نه‌ورۆز لهش���ار ی ههولێرو زاووزێكردن براو‌ه بۆ ش���ار ی ئه‌و شاره‌دا ی نێرینه لهگهڵ ش���ێرێك پێكهوه بوون‌و ده‌وترێت ك ه "زاوزێیان" كردووه. ی ی به‌خێوكردن ی كه ئه‌رك حه‌سه‌ن نور ی ی ن���ه‌ورۆز ئاژه‌ڵه‌كان���ی س���ه‌یرانگا
ی به‌خێوكردنیشیان كرد ك ه له‌ئه‌س���تۆی ه له‌لێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێن ه به‌چۆنیه‌ت ی زانیویان ه رۆژانه گۆشتی م هڕو به‌رازیان پێده‌ده‌ن‌و ی ئ���هوه رایگه‌یان���د ك ه دوا ی 40 – 20كیلۆ گۆشت ده‌خۆن‌و ی نێر لهههولێر ههیهو ئه‌وانیش نزیكه شێرێك ی 20كاتژمێر ی خواردنی���ش نزیكه ی مێینه‌یان ال ب���ووه ،بۆی ه دوا دوو ش���ێر ی زاووزێكردن ،شێرێكیان ده‌خه‌ون. به‌مه‌به‌س���ت ناوب���راو باس���ی ل���هو ره‌خنان ه كرد ی ی هه‌ولێ���ر ك���ردووهو ماوه ره‌وان���ه ی ك���ه لهالیهن خه‌ڵكییه‌وه ئاڕاس���ته‌یان ێ ماونه‌ت���هوهو دوا ێ مانگ لهو س��� "زاووزێكردن" ل���هم هه‌فته‌یه‌دا له‌گه ڵ ده‌كرێت ،كاتێك لهش���ه‌واندا ده‌یانبینن مێرد‌ه هه‌ولێریه‌ك���هی گه‌ڕاونه‌ته‌و‌ه بۆ كه خه‌وت���ون وا ده‌زانن ئه‌وان هیچیان ی ی "خه‌ڵك نازانن ئه‌رك ی پێن���اده‌ن‌و وت ی ئاژه‌اڵن سلێمانی‌‌و ئێس���تا له‌باخچه ی به‌خێوكردنی���ان چۆنه ،ئێم���ه له 12 سه‌یرانگه‌كه‌ن. حه‌س���ه‌ن رونیكرده‌وه ك��� ه ئه‌و دوو ش���هو باخچه‌ی ئ���اژه‌اڵن داده‌خه‌ین‌و ی به‌یانی، ێ گۆش���تیان پێده‌ده‌ین ت���ا 8 ش���ێر‌ه مێی ه ته‌مه‌نیان زیاتر لهس��� ی عه‌سریش���هوه ده‌خه‌ون ،بۆی ه س���اڵه‌‌و ئ���ه‌وان لهس���ێ مانگیی���هوه لهدوا به‌خێوی���ان ده‌كه‌ن‌و نێره‌ك���هش زیاتر كاتێ���ك خه‌ڵك ده‌یانبین���ن وا ده‌زانن ی له‌برس���ا خه‌وتون ،به‌اڵم ئ���هو كاتان ه لهدوو س���ا ڵ ده‌بێت ،هه‌روه‌ها ئاماژه
ئه‌وان له‌پشودان". ی شه‌ش ی نزیكه حه‌س���ه‌ن ك ه ماوه ساڵه لهو باخچه‌یه ئه‌و ئاژه‌اڵن ه به‌خێو ده‌كات ،ره‌خن هی له‌هه‌ندێك لهو كه‌سان ه گرت ك ه سه‌ردانی ئه‌و ئاژه‌اڵن ه ده‌كه‌ن ك ه هه‌ندێجار ئازاریان ده‌ده‌ن‌و به‌ردیان تێده‌گرن. ی ی سه‌یرانگا هه‌ر لهو بارهیهوه خاوه‌ن ی نه‌ورۆز( ،نه‌ورۆز خه‌فاف) بۆ ئاوێنه ی رونكردهوه ك ه ئه‌و دوو شێره مێینه‌یه ی بۆ هاتووه ،به‌اڵم له‌سه‌ره‌تادا به‌دیاری نه‌یزانیو‌ه هه‌ردووكی���ان مێینه‌ن ،بۆی ه به‌باش���یان زانیو‌ه ئه‌و مێیه‌یان له‌گه ڵ ش���ێر‌ه نێر‌ه هه‌ولێریه‌ك���ه پێكهوه بن ێ بكه‌ن. ی زاووز بۆئه‌و‌ه "ئێمه پرسیارمان كردو هێرش ته‌یار،
فۆتۆ :پشتیوان
ی ئێم ه نێرێكمان هه‌یه ،ئیتر لهسهر وت ی ئه‌وان بردمان��� ه هه‌ولێر ،به‌ڵكو داوا ێ بكات، له‌گه ڵ مێیه‌كه‌ی تریش زاووز ی ده‌كه‌ینه‌وه ،ئیتر نازانین ئێم ه نزیك��� ێ لێره ێ ده‌كه‌ی���ن یان ن���ا .جار زاووز ده‌مێنێته‌وه‌‌و ده‌بێت شوێنه‌كه‌شیان بۆ ی گهوره بكه‌ی���ن ،ره‌نگ ه 8بۆ 9مانگ پێبچێت". ی ب���ه‌وه‌دا ك��� ه خه‌ف���اف ئام���اژه ی دڕنده زۆر قورس���هو ی ئاژه‌ڵ خواردن هه‌ریه‌ك���هو 15ت���ا 20كیل���ۆ خواردن ی "گه‌وره‌ترین كێش���ه‌مان ده‌خۆن‌و وت ی شێره‌كانن ،چونك ه خواردن‌و پزیشك ی ی ڤێرتێرنه‌ریش ده‌رمان به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ی نیی��� ه بۆ ئه‌م ئاژه‌اڵنه ،چونك ه ته‌واو ئاژه‌ڵی لهو شێوه‌یه لێره نین".
"كاك ه لێره مهخوێنهوه بیكڕه‌و بڕۆ" ئا :عیسا خدر "كاكه لێره مهخوێنهوه بیكڕه‌و بڕۆ" ئه‌مه خانه‌ی ئاوێنه بۆ فرۆشتنی رۆژنامه‌و گۆڤارو كتێبه‌كان له‌به‌رده‌م كۆشكه‌كه‌ی هه‌ڵیواسیوه ،شاگردی خانه‌كه‌ش ده‌ڵێت "خه‌ڵك هه‌یه گوێ بهو نوسینه‌ش نادات ،ده‌بێت پێی بڵێیت ئه‌و نوسینه بخوێنه‌وه". ئیبراهی����م ته‌ه����ا ،لهخان����هی ئاوێنه كارده‌كات كه ده‌كه‌وێته ش����ه‌قامی باتا له‌هه‌ولێ����ر ،باس����له‌وه‌ده‌كات كه ماوه‌ی س����اڵێكه لهو پارچه كاغه‌زه نوسیویانه "كاكه لێره مهخوێنهوه ،بیكڕه‌و بڕۆ "زۆر له‌كۆشك‌و رۆژنامه‌فرۆش����ه‌كان چاویان له‌وانكردووه‌و ئێس����تا هه‌مان ش����تیان نوسیوه ،به‌اڵم له‌گه‌ڵئه‌وه‌شدا وتی "زۆر خه‌ڵك هه‌یه شعور بهو نوسین ه ناكات‌و ه����ه‌ر ده‌خوێنێته‌وه ،ئه‌گه‌ر نیو كاتژمێر
کاوڕ ی داراییت روو له‌خراپبوون ده‌كات، بار ی نزیكت بگره ،كۆتایی گوێ له‌كه‌سان ئه‌م هه‌فته‌یه لهڕووی س���ۆزدارییه‌و‌ه ی ده‌كه‌یت، هه‌س���ت به‌س���ه‌ركه‌وتووی ێ ده‌ناسیت. كه‌سانی نو
گا پێویست ه به‌س���ه‌ر كاره‌كانتدا بچیته‌وه‌و ی الوهكییهوه هه‌وڵبده‌یت خ���ۆت به‌كار هی�ل�اك نه‌كه‌ی���ت ،هه‌واڵێك���ی خۆش ده‌بیس���تیت ،ل���ه‌ڕووی س���ۆزدارییه‌و‌ه ی خۆش به‌سه‌ر ده‌به‌یت. هه‌فته‌یه‌ك
له‌گه‌ڵئه‌وه‌شدا خاوه‌نی خانه‌ی سیروان، ئاماژه‌ی ب����ۆ ئه‌وه‌كرد كه زۆرجار ماندو ده‌بێت به‌ه����ۆی له‌یه‌كتر جیاكردنه‌وه‌ی رۆژنامه‌و گۆڤاره‌كان ،چونكه هه‌یه دوای خوێندنه‌وه له‌شوێنی خۆی داینانێته‌وه‌و هه‌ر ش����وێنێك بێت فڕێی����ده‌دات ،بۆیه "ته‌نها تكام ئه‌وه‌یه رۆژنامه‌و گۆڤاره‌كان كه هه‌ڵده‌گرن‌و ده‌یخوێننه‌وه له‌شوێنی خۆی دایبنێنه‌وه". هه‌روه‌ها ئاش����تی ش����ێركۆ ،خاوه‌نی خانه‌ی ئاشتی كه ده‌كه‌وێته ناوه‌ڕاستی بازاڕی هه‌ولێر ،ماوه‌ی 20س����اڵه كاری فرۆشتنی رۆژنامه‌و گۆڤار ده‌كات ،باس لهوه ده‌كات كه‌س����ێك هه‌ی����ه له‌وه‌ته‌ی رۆژنام����ه ده‌فرۆش����ێت دێت س����ه‌یری رۆژنام����ه‌كان ده‌كات‌و ده‌یانخوێنێته‌وه، به‌اڵم تائێستا ده‌ستی له‌گیرفانی نه‌ناوه بۆ ئ����هوهی رۆژنامه‌یه‌ك بكڕێت" ،ته‌نها داوای رۆژنامه‌ی هه‌ولێر ده‌كات ،چونكه رۆژنامه‌فرۆشێک لهههولێر به خۆڕاییه".
دوانه ی ی باش���ت هه‌ی ه بۆ رازیكردن توانایه‌ك چ���وارده‌ورت ئه‌م���هش كاره‌كان���ت بۆ ی خێزانه‌كه‌ت ئاسانتر ده‌كات ،ئاگادار ی بهو ئ���هم هه‌فته‌ی ه هه‌واڵی كه‌س���ێك نزیكت ده‌بیستیت.
شه‌قامی چه‌قچه‌ق له‌ڕۆژدا
شه‌وان له"چه‌قچه‌ق" ره‌مه‌زان نییه ئا :ئاوێنه
هه‌رچه‌نده هیچ گڵۆپێك بۆ رووناككردنه‌وه‌ی شه‌قامه‌كه نییه‌‌و تاریكه ،به‌اڵم هه‌ر كه به‌الڕێی راستی شه‌قامی چه‌قچه‌قدا تێده‌په‌ڕێت یه‌كڕاست بانگ ده‌كه‌ن‌و ده‌ڵێن "بیره‌ی ساردت ناوێ؟"
قرژاڵ ی ته‌ندروس���تیت به، ی ب���ار ئ���اگادار ههوڵب���ده زیاتر خۆت به وه‌رزش���هوه ی هه‌فت ه هه‌لێكت خه‌ریك بكه ،له‌كۆتای ی بۆ دروستده‌بێت ك ه ده‌مێك ه چاوه‌ڕوان ده‌كه‌یت.
به‌اڵم له‌ئێستاشدا كه مانگی ره‌مه‌زانی پیرۆزه‌‌و له‌هیچ ش���وێنێكی س���لێمان ی مه‌ی ده‌س���تناكه‌وێت ،به‌اڵم به‌شه‌وان له‌وێ زۆر به‌ئاس���انی ده‌س���تده‌كه‌وێ‌‌و ته‌نانه‌ت بانگێش���ت ده‌كه‌ن بۆ كڕینی مه‌ی. له‌كات���ی تێپه‌ڕین���ی په‌یامنێره‌كه‌ی ئاوێنه به"چه‌قچ���ه‌ق"دا ،لهالیهن دوو فرۆشیاری مه‌ی-ـه‌وه بانگ كرا بۆ كڕینی "بیره"و وتیان "وه‌ره كاكه بیره بهرهوه"، لهكاتی سه‌ردانكردنی په‌یامنێره‌كه بۆ الی یه‌كێ���ك له‌دوكانداره‌كان كه چه‌ند كه‌س���ێك له‌ده‌وری وه‌ستا بوون‌و ورده ورده‌ش خه‌ڵ���ك ده‌هات���ن ب���ۆ كڕینی م���هی ،له‌وكات���ه‌دا كڕیارێ���ك هات‌و وت���ی "بیره‌یه‌كی قوت���و به‌چه‌نده؟"، فرۆش���یاره‌كه‌ش وتی "ب���ه 3هه‌زار،
پۆلیسێك دزێكی له‌ماڵ ی خۆیدا گرت
فۆتۆ :عیسا
شێر لهس���ه‌ره‌تای ئه‌م هه‌فته‌یه‌وه كاره‌كانت زۆر ئاڵۆزن‌و ئیشت بهدهستهوه نایه‌ت، ی ئه‌م هه‌فته‌ی ه ئیش���ه‌كانت به‌اڵم كۆتای ی ی ده‌بن���هوه ،ده‌س���تكه‌وتێك ئاس���ای داراییت ده‌بێت.
فۆتۆ :پشتیوان
چه‌ن���د رۆژێ���ك له‌مه‌وب���ه‌ر له‌ناحیه‌ی سه‌نگه‌س���ه‌ری س���ه‌ر به‌قه‌زای پشده‌ر لهكاتی گه‌ڕانه‌وه‌یدا بۆ ماڵه‌كه‌ی خۆی، ی له‌ماڵه‌كه‌یدا بینیوه‌‌و پۆلیسێك دزێك دواتر ده‌ستگیری كردووه. له‌مباره‌ی���هوه به‌ڕێوبه‌ری پۆلیس���ی ق���ه‌زای پش���ده‌ر ،عه‌می���د عه‌ب���دواڵ میرئه‌حم���ه‌د به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند ك ه له‌كات���ی گه‌ڕان���هوهی كارمه‌ندێك���ی پۆلیس���ی سه‌نگه‌س���ه‌ر بۆ ماڵه‌كه‌ی، دزێك���ی له‌ماڵه‌ك���هی بینی���وه‌‌و دواتر ی یاسای ده‌ستگیری كردووهو راده‌ست كردووه. ناوبراو ئاماژه‌ی ب���ه‌وه‌دا ك ه به‌پێی بڕی���اری دادوه‌ری لێكۆڵین���هوه ئ���هو
فه‌‌ریک ی ی ناخۆش ده‌به‌یت ه سه‌ر به‌هۆ كاتێك ی ك ه كه‌وتۆت ه سه‌رت، ئه‌و قورس���اییه بۆی ه واپێویس���تده‌كات پشوو بده‌یت‌و كاره‌كان���ت رێكبخه‌ی���ت ،خێزانه‌كه‌ت ی سۆزن له‌تۆ ئاگاداریان به. چاوه‌ڕوان
ویسكیش���یمان هه‌ی���ه به 5ه���ه‌زار"، كڕیاره‌كه‌ش وتی "ئێ بۆ ویس���كی به 5هه‌زار ،خ���ۆ جاران هه‌رزانتر بوو؟"، به‌اڵم فرۆشیاره‌كه پێیوته‌وه "ماڵت ئاوا بێ 10ده‌قه پێش ئێس���تا به 7هه‌زار بوو" ،دواتر كڕیاره‌كه 3بیره‌ی كڕی. ه���ه‌ر ل���ه‌دوری چه‌ن���د مه‌ترێك لهو دوكان���داره‌وه چه‌ند كه‌س���ێكی دیكه لهس���ه‌ر دیوارێك���ی تاڕاده‌ی���ه‌ك نزم دانیش���تبوون‌و چهندین بی���رهو بوتڵه ویسكییان خستبووه ناو سه‌تڵ‌‌و ته‌شته ئاوی پڕ له‌سه‌هۆڵه‌وه ،به‌ڕێبوارێكیان وت "وه‌ره بیره‌ی س���ارد‌و كه‌لله‌ته‌زێن ب���ه‌ره‌وه" ،ئه‌ویش وت���ی "به‌چه‌ند؟"، فرۆش���یاره‌كه‌ش وتی "زۆر هه‌رزانه به 2هه‌زار". له‌ناوچ���هی چه‌قچ���ه‌ق جگ���ه لهو
ته‌‌رازوو سه‌ره‌تای ئه‌م هه‌فته‌یه به‌هه‌واڵی خۆش ده‌ستپێده‌كات ،كه‌س���ێك ده‌بینیته‌و‌ه ی كه زۆر خۆشه‌ویسته له‌الت ،گرێبه‌ست ی ن���وێ ئه‌نجام مه‌ده ،چونك ه چانس��� سه‌ركه‌وتنت زۆر كه‌مده‌بێت.
فرۆشیارانه ،چهندین عاره‌بانه‌ی نۆكاوو پاقله‌و چه‌ره‌سات ،مه‌زه به‌مه‌یخۆره‌كان ده‌فرۆش���ن ،چه‌ندی���ن ئوتومبێل���ی دیك���هش له‌الڕێك���ه‌دا وه‌س���تابوون‌و سه‌رقاڵی خواردنه‌وه بوون ،هه‌رچه‌نده په‌یامنێره‌ك���هی ئاوێن���ه زۆر هه‌وڵیدا رای چه‌ند كه‌س���ێك وه‌ربگرێت به‌ناوی خۆیانه‌وه ،ب���ه‌اڵم ئاماده‌نه‌بون به‌ناوی خۆیان���هوه قس���ه بك���ه‌ن ،ته‌نان���هت ئاماژه‌یان به‌وه‌دا كه هه‌ندێجار له‌مانگی ره‌مه‌زاندا س���ه‌ردانی ئه‌و ش���وێنه‌یان كردووهو ویس���تویانه "كاتێكی خۆش" به‌س���ه‌ر به‌رن ،مه‌یخۆرێ���ك وتی "گه‌ر ش���ه‌وێك نه‌خۆمه‌وه هه‌س���ت ده‌كه‌م شتێكم لێ ونبووه ،چه‌قچه‌ق خۆشترین شوێنی كاتبه‌سه‌بردنی شه‌وانی منه" .له‌ره‌مه‌زانیشدا بیره‌ی سارد کڕیاری خۆی هه‌یه
پ )٣س���ه‌به‌ب چیی���ه ئه‌س���تێره‌ی مه‌ری���خ له‌زه‌وی بچوكتره؟ أ) خه‌باتی لهو كه‌متره. ب) گێژۆكه‌ی���ه .نه‌یزانی���وه بارودۆخه‌كه بقۆزێته‌وه. ج) وه‌خت���ی خ���ۆی له‌عه‌رز گه‌وره‌ت���ر ب���ووه ،ب���ه‌اڵم رێككه‌وتنێكی ستراتیجی به‌م ده‌رده‌ی بردووه. د) چونكێك���م لهش���كڵ‌و س���وركه‌له‌یه‌و ن���اوه‌ڕۆكا هه‌واداری ماركسیزمه. هـ) له‌داخی هه‌ڵس���وكه‌وتی ناشرینی دانیش���توانی زه‌وی وای لێهاتووه.
(ئیالهی) گۆران ته‌واوبوو
هونه‌رمه‌ند گۆران س����اڵح گۆرانییه‌ك ی ئاینی باڵوده‌كات����هوهو له‌ئاینده‌یه‌كی نزیك����دا له‌كه‌ناڵه‌كان����هوه په‌خ����ش ده‌كرێت. گ����ۆران س����اڵح به‌سپۆنس����ه‌ری ()Moon Groupو له‌به‌رهه‌مهێنان����ی كۆمپانی����ای ()AVA Production كۆتاییهێناوه ب����ه‌كاره هونه‌رییه‌كانی كلیپی (ئیالهی)و به‌مزووانه له‌ته‌واوی كه‌ناڵ����ه‌كان‌و تۆڕه‌كان����ی ئینته‌رنێت ده‌ستگیركراو‌ه به ماده‌ی ٣٣٣بڕگه‌ی باڵوده‌كرێته‌وه. ئه‌و گۆرانییه نوێیه‌ی گۆران شیعری 31له‌یاسای سزادانی عێراقی زیندانی كراوه‌‌و لێكۆڵینه‌وه‌ش به‌رده‌وامه.
دوپشک پرس به‌هاوڕێكانت بكه بۆ كاری نوێ، گه‌شتێكی نوێت بۆ دێته‌پێش ،ئهوهنده خۆت به‌كاری الوهكییهوه هیالك مه‌ك ه ك ه هی���چ ئه‌نجامێكی بۆ خ���ۆت تیادا نییه.
پ )٤مه‌ری���خ ل���ه‌كام بابه‌تا وه‌كو سلێمانی وایه؟ أ) ئه‌و هه‌مو ش���اخ‌و دۆڵ‌و ش���یوه‌ی تیایه ،كه‌چی هیچی به‌هیچ نابێ. ب) بیری س���وری مه‌منوعه ئیشی تیا بكات. ج) %٩٥ی هه‌واكه‌ی دووه‌م ئۆكسیدی كاربۆنه. د) وه‌خت���ی تی���ا ن���اڕوات. ساڵێكی نزیكه‌ی حه‌وت سه‌د رۆژه. ه���ـ) به‌ته‌م���ای ئه‌مریكایه شتێكی بۆ بكات.
(مه‌ال س����اڵحی ش����ێخی)یه‌‌و ئاوازی هه‌روه‌ه����ا كاری دیكۆر لهالیهن (الوه خۆیه‌تی‌‌و لهس����تۆدیۆی (نیهاد سابر) عوس����مان)و شاریۆ (ره‌وه‌ند ئه‌مجه‌د‌و لهالیهن (لێزان قادر)هوه كاری ده‌نگی وریا ش����ێرزاد)و رووناك����ی (فورات‌و ته‌ن����ه‌ر) ئه‌نجام����دراون‌و به‌ڕێوه‌به‌ری بۆ كراوه. گ����ۆران له‌لێدوانێك����دا ب����ۆ ئاوێنه به‌رهه‌م (ئه‌ندام جه‌مال)هو یاریده‌ده‌ری رایگه‌یان����د كه هه‌وڵی����داوه كلیپه‌كه‌ی به‌رهه‌مهێنانیش (ئاالن نه‌جات)ه. گۆران وتی "زۆر سوپاسی (مزگه‌وتی لهگ هڵ ناوه‌ڕۆكی ش����یعر‌و ئاوازه‌كه‌دا بگونجێت‌و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش به‌شێكی شێخی چۆلی ،مه‌ال عیماده‌دین‌و سه‌ید له‌ناو مزگه‌وت وێنه‌گیراوه كه كامێرا‌و حوس����ێن س����ه‌ید ئه‌حمه‌د به‌رزنجی‌‌و ده‌رهێنانی (سامی سه‌باح)هو مۆنتاژی محه‌مه‌د مه‌ال عیماده‌دین‌و ئاكۆ ته‌ها) ی ده‌كه‌م كه هاوكاری����ی زۆریان كردین (كاروان زام����دار)هو یاری����ده‌ده‌ر ده‌رهێنه‌ر (ته‌مه‌ن سه‌ید ئه‌حمه‌د)ه ،له‌به‌رهه‌مهێنانی ئه‌م ڤیدیۆ كلیپه".
که‌‌وان ی چانسێكی زۆر باشت ده‌بێت له‌زۆربه ی نوێت بۆ ی ژیانت���دا ،هه‌لێك بواره‌كان ی ی زۆر دێت ه پێش���هوهو دواتر س���ود ی ئ���هم هه‌فته‌ی ه لێده‌بینی���ت ،كۆتای��� ی خۆش ده‌بیستیت. هه‌واڵێك
گیسک ی تردا بگه‌ڕێیت، ی كارێك باشتره به‌دوا چونك��� ه ته‌نها كات به‌فی���ڕۆ ده‌ده‌یت، باشتره زیاتر په‌ر‌ه به‌ئیشه‌كانت بده‌یت، ی ی زۆر گونج���اوه بۆ به‌س���تن كاتێك��� ی نوێ. په‌یوه‌ند
بۆ ئ���هوهی باس‌و خواس���ی موش���كیله‌كانی زهویو خانو توش���ی گێچه‌ڵێكمان نه‌كه‌ن، پیاوی چاك بن وه‌رن پێكهوه خۆمان به مه‌وزوعی ئه‌ستێره‌ی مه‌ریخه‌وه مه‌ش���غوڵ بكه‌ین‌و هه‌قی هیچی ترم���ان نه‌بێت، وه‌زعه‌كه ناسكه ،ئاممان. پ )١زان���اكان ئه‌ڵێ���ن ئه‌و مه‌ریخه عه‌زیمه‌ی كه ئێس���تا به‌شی تاراتێك ئاوی پاكی تیا ده‌س���تناكه‌وێت وه‌ختی خۆی هه‌زار زه‌ڵم‌و سیروان به گونی. ئایا ئه‌و ئاوه چی لێهاتووه؟ أ) ژنی س���لێمانی حه‌وشه‌ی پێ شۆردووه. ب) به‌له‌دێ نه‌مامه‌كانی سه‌ر جاده‌ی پێ ئاو داوه. ج) توركیای دراوسێ به‌نداوی لهسهر دروست كردووه. د) لهگ���هڵ مه‌وزوع���ی شوققه‌كانی وانێكدا ته‌به‌خوری كرد. هـ) كردی���ان به ئاگره‌كه‌ی شه‌ڕی ناوخۆدا. پ )٢له‌چل���هی هاوینیش���دا پله‌ی گه‌رم���ای مه‌ریخ ناگاته ئهوهی ئینسان چینێك ئاره‌قی تیا ده‌ر بدات .ب���ه مه‌زه‌نه‌ی ئه‌قڵ���ی جه‌نابت ك���وێ هه‌یه له‌وێ سارد تر؟ أ) ماڵه‌كان���ی ئ���وردوگای شۆڕش. ب) ماڵ���ی ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانی شۆڕش. ج) باخی براده‌ران. د) ئه‌عسابی براده‌ران. ه���ـ) په‌یوه‌ن���دی نێ���وان مه‌سئوله‌كان.
ی سارد بهرهوه" "وه‌ره بیره
ش���ه‌قامی چه‌قچ���ه‌ق كه ش���وێن ی گه‌ش���تیارییه لهش���اری س���لێمانیو ده‌كه‌وێته به‌شی پش���ته‌وه‌ی گه‌ڕه‌كی قلیاسان‌و نزیك گه‌ڕه‌كی قوله‌ره‌یسی، له‌هاوینان���دا زۆرب���هی هاواڵتیان���ی سلێمانی‌‌و گه‌شتیارانیش رووی تێده‌كه‌ن ب���ۆ مه‌یخواردنه‌وه‌‌و به‌وت���هی خۆیان "كاتێكی خۆش"ی تێدا به‌سه‌ر ده‌به‌ن،
رۆژنامه‌فرۆشێك :خه‌ڵك هه‌ی ه چوار رۆژنامه ده‌خوێنێته‌وه‌و ناشیكڕێت ش����وێنه‌كه جێبێڵی هه‌م����ووی تێكه‌ڵ به‌یه‌كتر ده‌كرێ����ت‌و كه‌س به‌زه‌یی بهوه نایه‌ته‌وه كه ئێمه‌ش كاسبی ده‌كه‌ین". س����امان س����ه‌الح ،ئه‌و گه‌نجێكی 19 ساڵه‌و له‌سارده‌مه‌نییه‌ك شاگرده ،وه‌ك خۆی ده‌ڵێت زۆر ح����ه‌ز به خوێندنه‌وه ده‌كات ،ب����ه‌اڵم لهب����ه‌ر خراپی����ی باری ئاب����وری ناتوانێت رۆژان����ه رۆژنامه‌كان بكڕێ����ت ،بۆی����ه وت����ی "رۆژان����ه لهالی یه‌كێك له‌ڕۆژنامه‌فرۆش����ه‌كان رۆژنامه‌و گۆڤ����اره‌كان ده‌خوێنم����هوه ،تائێس����تا خاوه‌نی كۆش����كه‌كه هیچ����ی نه‌وتووه، به‌اڵم هه‌ست ده‌كه‌م هه‌ندێجار نیگه‌ران ده‌بێت". ب����ه‌اڵم خاوه‌ن����ی خان����هی س����یروان "س����یروان نه‌جم" پێچه‌وان����هی هه‌موو رۆژنامه‌فرۆش����ه‌كانه ،ئه‌و ده‌ڵێت "گه‌نج هه‌یه له‌ته‌نیشت كۆشكه‌كه‌م 4رۆژنامه ده‌خوێنێته‌وه‌و نایكڕێت ،به‌اڵم ئاساییه به المه‌وه ،چونكه خوێنه‌ره".
11
سه‌‌تڵ س���ه‌ره‌تای ئه‌م هه‌فته‌ی���ه زۆر دڵخۆش ده‌بیت ،گۆڕانكاری فه‌له‌كی له‌قازانجی تۆ ده‌بێت‌و هه‌موو په‌یوه‌ندییه‌كی سۆزداریی به س���ه‌ركه‌وتوویی ئه‌نج���ام ده‌ده‌یت، ئاگاداری باری ته‌ندروستیت به.
نه‌‌هه‌‌نگ ی بێهیوا مه‌ب ه له‌هه‌موو ئه‌و كێش���انه دێت��� ه رێت ،هه‌س���ت ب��� ه ماندوبوون ی گونجاو ده‌كه‌یت له‌كاره‌كانتدا ،كاتێك ی نوێ ،سوود نیی ه بۆ مامه‌ڵه‌كردن‌و كار ی ده‌وروبه‌رت ببینه. له‌زانیاریه‌كان
CMYK
12
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14
به‌ره‌و خه‌ره‌نده‌كه عه‌زیز ره‌ئوف
رەخنە له‌دین
پارادایمی عەلمانیەت :ئەمیلی دۆرکهایم ()3 له‌بەشی دووهەمی ئەم باسەدا لەوەدوام کە سێ کۆمەڵناس رۆڵێکی گەورە دەبینن له‌گۆڕان���ی تێ���زەی ”بەعەلمانیبوونی دونیا“ بۆ پارادایم ،واتە بوونی بە یاسای ناوەک���ی لەدایکبوون‌و گەش���ەکردن‌و پێش���کەوتنی کۆمەڵ���گا مۆدێرنەکان‌و پێشنیارکردنی پەیوەندییەکی حەتمی لەنێوان پرۆسەی تازەبوونەوەی دونیا‌و الوازبوونی رۆڵی دین ل���ەو دونیایەدا. ئ���ەو س���ێ کۆمەڵناس���ەش ئەمیل���ی دۆرکهایمی فەڕەنس���یو ماکس ڤێبەری ئەڵمان���یو بریان ویلس���نی به‌ریتانین. لەم بەشەدا هەوڵئەدەم زۆر بە کورتی لەسەر تێڕوانینەکانی ئەمیلی دۆرکهایم بۆ شوێن‌و جێی دین له‌دونیای مۆدێرندا بدوێم. دۆرکهای���م ( )١٩١٧- ١٨٥٨له‌خێزان‌و ژینگەیەک���ی دینی���دا لەدای���ک‌و پەروەردەدەبێت ،ب���ەاڵم خۆی دەبێتە کەس���ێکی بێدین‌و بێب���اوەڕ .دۆرکهایم وەک بەش���ێکی زۆر له‌خوێندەواران���ی س���ەدەی نۆزدەهەم باوەڕێکی تەواوی ب���ە عەقاڵنی���ەت‌و ب���ە پێش���داوەری‌و گریمان���ەو پێ���دراوە گش���تییەکانی رێبازی رۆش���نگەریی هەبوو .له‌ئاستی مەعریفیش���دا دین���ی وەک خوراف���ەت دەبینی‌و ب���اوەڕی وابوو ئ���ەوەی دین لەڕووی فیکرییەوە لەس���ەر کۆمەڵگا‌و دیاردە سروشتییەکان دەیڵێت ،دەچێتە قاڵبی وڕێن���ەو خورافەتێکی تەواوەوه. لەبەراوردکردنی دین‌و زانستدا بەیەکتری دۆرکهای���م زانس���تی بەس���ەرچاوەی زانیاریو مەعریفەی راستەقینە دەزانی‌و دینی وەک ئامرازێکی مەعریفی هەڵە‌و ناڕاست وێنادەکرد .دۆرکهایم پێیوابوو بۆ تێگەیشتنێکی زانستیانە لەسروشت‌و له‌کۆمەڵگا ،ئینسان پێویستی بەوەنییە بۆ دی���ن بگەڕێتەوە ،لەڕاس���تیدا دین هیچ���ی ئەوتۆی قابیل���ی باوەڕپێکردن بەئینس���ان لەس���ەر ئ���ەو دیاردان���ە نابەخش���ێت ،لەبات���ی ئەمە ئینس���ان پێویستە بۆ زانستە سروشتییەکان‌و بۆ زانس���تە کۆمەاڵیەتییەکان بگەڕێتەوە. هەقیقەتەکان���ی ئ���ەو دونیای���ە ،واتە دونیای سروشت‌و دونیای کۆمەاڵیەتی، لەڕێگەی دین���ەوە نادۆزرێنەوە ،بەڵکو لەڕێگای زانس���تەکانەوە دەدۆزرێنەوە. لەمەدا بیروبۆچون‌و تێگەیش���تنەکانی دۆرکهایم جیاوازییەکی ئەوتۆی لەگەڵ هیجڵ‌و ئۆگست کۆنت‌و مارکسدا نییە، دۆرکهای���م وەک ئ���ەوان هەم���ان ئەو دی���دە عەقاڵنیی���ە دووبادەکاتەوە کە لەسەدەی نۆزدەهەمدا دیدی بااڵدەستە الی زۆرب���ەی زان���ا کۆمەاڵیەتییەکان. ئەوەی دۆرکهای���م لەبڕێکی زۆر له‌زاناو فەیلەسوفە کۆمەاڵیەتییەکانی سەدەی نۆزدەه���ەم جیادەکات���ەوە ،بۆ نموونە ئ���ەوەی له‌کەس���ێکی وەک مارکس���ی جیادەکات���ەوە ،ئەوەیە ک���ە دۆرکهایم ب���اوەڕی وابوو کە ناکرێ���ت دین تەنها بۆ وەه���م‌و خوراف���ەت کورتبکرێتەوە، هەروەه���ا ناش���کرێت بەن���اوی وەهم‌و خورافەتەوە زەڕبێکی گەورە بەس���ەر دی���نو بەس���ەر رۆڵ���ی دی���ن له‌ژیانی کۆمەاڵیەتی���دا بهێنرێ���ت .بەمانایەکی دی ئەگەرچ���ی دۆرکهایم باوەڕی وابوو کە دین له‌ئاس���تی مەعریفی���دا وەهم‌و خورافەتە ،بەاڵم له‌ئاستی کۆمەاڵیەتی‌و دەرونی‌و رەمزی���دا وەزیفەی تری هەیە کە ناکرێت بەناوی یەکسانکردنیەوە بە وەهم‌و خورافەت لەبیربکرێن. دۆرکهایم پێیوایە هەمیش���ە لەناو دین‌و لەپش���تی دینەوە واقیعێ���ک ئامادەیە، دین هێما بۆ واقیعێکی تایبەت دەکات، بەاڵم ئ���ەو واقیعەی کە دی���ن هێمای ب���ۆدەکات ،واقیعێکی ئاس���مانی یان بوونی خودایەک له‌خوداکان نییە ،وەک کەسە دینییەکان تێیگەیشتون ،بەڵکو ئەو واقیعەی کە لەناو دین‌و لەپش���تی دین���ەوە ئامادەی���ە خ���ودی کۆمەڵگا خۆیەتی .دۆرکهایم پێیوابوو ئینس���ان له‌دین���دا خ���ودا ناپەرس���تێت ،بەڵکو خ���ودی کۆمەڵگا خۆی دەپەرس���تێت، واتە ئەو رۆحە کۆیی‌و دەستەجەمعییە
دەپەرس���تێت ک���ە ئینس���ان دەکاتە بوونەوەرێک���ی کۆمەاڵیەت���ی ن���او دونیایەکی کۆمەاڵیەتی یەکگرتوو .دین نمایش���کردنی ئاسمان‌و خوداکان نییە، بەڵک���و نمایش���کردنی کۆمەڵگایە بۆ خودی خۆی ،کۆمەڵ���گا له‌دیندا خۆی دەبینێت‌و بەخۆی موعجیبدەبێت ،نەک بە بوونێک���ی دەرەوەی کۆمەڵگا .لەم دیدەوە دۆرکهایم ئەرک‌و وەزیفەیەکی کۆمەاڵیەت���یو دەرون���ی گرنگ بە دین دەبەخش���ێت .دۆرکهایم وەک مارکس دین بە رەنگدانەوەی کۆمەڵگا دەزانێت، بەاڵم له‌تێگەیشتنیدا بۆ خودا دۆرکهایم له‌مارکس جیاوازە ،خودا الی مارکس بە ئایدیالکردنی سروشتیی ئینسانە وەک تاکەکەس ،خ���ودا بریتییە له‌وێنەیەکی بێهەڵە‌و پێرفێکتی ئینسان خۆی ،بەاڵم بەرزکراوە بۆ ئاسمان .لەدیدی مارکسدا ئینسان خودا لەسەر وێنەی خۆی وەک بوونەوەرێکی داهێنەر دروس���تدەکات‌و فڕێیئەداتە ئاسمانەوە ،بەاڵم دۆرکهایم خ���ودا لەوێنەی تاکەکەس���دا نابینێت، بە ئینس���ان خۆی ناشوبهێنێت ،بەڵکو یەکس���انیدەکات بە کۆمەڵ���گا ،وەک خودی کۆمەڵگا خۆی دەبینێت .خودا الی دۆرکهایم کۆمەڵگایە بەرزکراوەتەوە بۆ ئاسمان نەک تاکەکەس یان ئینسان خۆی .الی دۆرکهایم کۆمەڵگا وەک خودا ئەبەدییە‌و وەک خوداش ئەو هەس���تە له‌ئینس���اندا دروستدەکات کە بەردەوام پێوس���تی بە کۆمەڵگایە ب���ۆ مانەوە. ه���اوکات دۆرکهایم پێیوای���ە کۆمەڵگا وەک خودا ئەو هەس���تە له‌ئینس���اندا دروس���تدەکات ک���ە ئ���ەو له‌تاکەکەس گەورەت���رو بەنرخت���رە ،کۆمەڵگا وەک خ���ودا داوا له‌تاکەکەس���ەکان دەکات له‌خزمەت���ی ئەودابن‌و س���ود‌و قازانجە تایبەتەکانی خۆیان لەبیربکەن لەپێناوی سود‌و قازانجە کۆمەاڵیەتییەکاندا.
دۆرکهایم پێیوایە ئەو واقیعەی کە دین هێمای بۆدەکات ،واقیعێکی ئاسمانی یان بوونی خودایەک له‌خوداکان نییە ،وەک کەسە دینییەکان تێیگەیشتون پێداگرت���ن لەس���ەر ئ���ەم رەگ���ەزە دەس���تەجەمعییە خاڵی هەرەسەرەکی کۆمەڵناسیی ئاینە الی دۆرکهایم .ئەم رەهەندە گش���تیو دەس���تەجەمعییەیە وادەکات دۆرکهایم دین وەک سیستمێکی یەکگرتوی باوەڕ‌و هەڵسوکەوت ببینێت کە پەیوەندیی بە شتە موقەدەسەکانەوە هەیە ،ئ���ەو ش���تانەی حەرامدەکرێن‌و مامەڵەیەک���ی تایبەتیان دەکرێت .ئەم باوەڕ‌و هەڵسوکەوتانەش کۆدەکرێنەوە لەن���او سیس���تمێکی ئەخالقی���دا یەکدەخرێ���ن ،هەروەه���ا له‌فۆڕم���ی کەنیس���ە یان ه���ەر دەزگایەکی دینی تردا بەرجەس���تەدەکرێن .بە مانایەکی دیک���ە دۆرکهایم دین وەک دیاردەیەکی کۆمەاڵیەت���ی دەبینێت ،دیاردەیەک کە کاری س���ەرەکی ئەوەیە تاکەکەسەکان لەن���او ”ی���ەک گروپ���ی ئەخالقی���دا“ پێکەوە کۆبکاتەوە .دۆرکهایم پێیوابوو باوەڕ‌و قەناعەتی دینی تاکەکەس���ەکان له‌باوەڕی ئ���ەو گ���روپ‌و کۆمەڵەیەوە س���ەرچاوەدەگرێت کە ئەوان ئەندامن تیای���دا .لەهەمو دۆخێکیش���دا خاڵی هەرەس���ەرەکی له‌دین���دا مەس���ەلەی دروستکردن‌و پەرس���تنی موقەدەسە، بەبۆچون���ی دۆرکهایم موقەدەس���یش دیاردە‌و دروستکراوێکی کۆمەاڵیەتییە، نەک ئاسمانی. »»19
birura.awene@gmail.com
Azizrauf75@yahoo.com
ئێستا كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی هه‌ڵگری زیاد له‌برینێك‌و س���یمای زیاد له‌قه‌یرانێكی ناوخۆییو ده‌ره‌كی تێدا به‌دی ده‌كرێت. هی���چ چركه‌س���اتێك بارته‌ق���ای ئ���هم چركه‌س���اته‌ی ئێس���ته‌مان كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه بێ خ���ه‌ون نه‌بووه .له‌ئێس���تادا كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی ب���ه قۆناغێكی زۆر ترس���ناكدا تێده‌په‌ڕێت ئه‌ویش قۆناغی فه‌رامۆش���كردنی خه‌ون���ه مه‌زنه‌كانه. هه‌ركاتێكی���ش كۆمه‌ڵگ���ه خه‌ون���ی نه‌م���ا ،ئیدی ده‌بێـت خۆم���ان بۆ زیاد له‌موسیبه‌تێك‌و زیاد له‌شكستێك‌و زیاد له‌مردنی جیهانبینییه‌كی نوێ بكه‌ین. له‌ئێس���تادا چ له‌ئاس���تی سیاس���یو چ له‌ئاس���تی كۆمه‌اڵیه‌ت���یو ته‌نان���هت رۆشنبیریش���دا قه‌یران���ی ق���وڵ به‌دی ده‌كرێت .چ لهس���ه‌ر ئاس���تی ده‌ره‌كی‌‌و چ لهس���ه‌ر ئاس���تی ن���اوه‌وه هه‌س���ت بهوه ده‌كرێت كه خ���ه‌ون‌و جیهانبینی ئێمه ئیش���كالی گ���ه‌وره‌ی هه‌ڵگرتووه، كه‌چ���ی كۆمه‌ڵگ���هی ئێم���ه له‌به‌رده‌م جۆرێ���ك له‌بێباك���یو الموباالتیدای���ه. گۆڕانكاریی���ه‌كان‌و كه‌وتن���ی په‌یكه‌ری دیكتاتۆره‌كان له‌ده‌وروبه‌رمان ده‌بینین‌و
بۆ چركه‌یه‌كیش نوخبه‌ی سیاسی ئێمه راناچڵه‌كێنێت. نه‌وه‌ی���ه‌ك خه‌ون���ی دامه‌زراندن���ی هه‌ی���هو نه‌وه‌یه‌كی���ش م���ان ده‌گرێت ی كه‌مه. له‌فه‌رمانگه‌كان���دا كه موچه‌كه ئه‌مه س���ه‌لمێنه‌ری ئه‌و راس���تییه‌یه كه كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه خۆی له‌به‌رده‌م جۆرێك له‌به‌ته‌نگه‌وه‌هاتنی ئه‌ویدیدا ده‌بینێته‌وه. نه‌وه‌ی���ه‌ك هیچ���ی نیی���هو نه‌وه‌ی���ه‌ك ده‌یه‌وێت زیات���ری هه‌بێت‌و نوخبه‌یه‌كی سیاس���یش تا دێت گیرفانه‌كانی قوڵتر ده‌بێت‌و ئ���اگای له‌هی���چ كام لهم دوو به‌ره‌یه نییه. له‌ئێس���تادا دوای ئه‌م هه‌م���وو قه‌یرانه ده‌ب���وو مانگرتن���ی ئێم���ه ب���ۆ خه‌ونه مه‌زنه‌كانم���ان بێ���ت ،ب���ۆ قه‌زی���ه بنه‌ڕه‌تیه‌كانمان‌و بۆ كێش���ه گه‌وره‌كان بێت .مانگرتنی زۆرێك له‌فه‌رمانبه‌رانی دائیره‌كان���ی ئێم���ه (س���ه‌رباری مافی خۆیان ب���ۆ داواكاریه‌كانیان) ده‌بوو بۆ یه‌كسانی كۆمه‌اڵیه‌تی بێت ،بۆ پاراستنی كه‌رامه‌تی مرۆڤ بێت. پش���تكردنه ئ���هم هه‌م���وو كێش���ه‌یه‌‌و رووكردنه كێشه شه‌خسییه‌كان به‌ڕاستی
كۆنترۆڵكردنی سیاسه‌ت لهالیهن بنه‌ماڵه‌یه‌كی دیاریكراوه‌وه ،ده‌رس وه‌رنه‌گرتنه له‌وه‌ی كه زۆر بوون ئه‌وانه‌ی به بنه‌ماڵه حوكمیان كردو گه‌ل به‌ردبارانی كردن هه‌ڵگ���ری ئیش���كالی گه‌وره‌ی���ه .ئه‌مه سه‌لمێنه‌ری ئه‌وه‌یه كه كۆمه‌ڵگه‌ی ئێم ه خۆی لهب���ه‌رده‌م به‌رخۆرییه‌كی گه‌وره‌‌و بێخه‌ون‌و خولیادا ده‌بینێته‌وه. كۆمه‌ڵگ���ه ت���ا دێت لهس���ه‌ر ئاس���تی سیاسیش���دا ئیش���كاله‌كانی ب���ه‌ده‌ر ده‌كه‌وێ���ت .كۆنترۆڵكردنی سیاس���هت لهالی���ه‌ن بنه‌ماڵه‌یه‌ك���ی دیاریكراوه‌وه، ده‌رس وه‌رنه‌گرتن���ه ل���هوهی ك���ه زۆر ب���وون ئه‌وانه‌ی به بنه‌ماڵ���ه حوكمیان كردو گه‌ل به‌ردبارانی كردن ،زۆر بوون
بیروڕا
ئ���هو په‌یكه‌رانه‌ی كه له‌باوكه‌وه بۆ كوڕ تازه ده‌كرانه‌وه‌‌و س���ه‌رئه‌نجام هه‌ژاران روخاندیانن. دووركه‌وتنه‌وه له‌كێش���ه زه‌مینیه‌كان‌و سپاردنی به ئاس���مان یان به مه‌ترسی ده‌ره‌كی ،ده‌ركه‌وته‌ی چاره‌سه‌رنه‌كردنی قه‌یرانه‌كانمان���ه لهالی���ه‌ن نوخب���هی سیاسییه‌وه. بۆ ئهوهی هه‌ڵگ���ری خه‌ونه مه‌زنه‌كان بی���ن ،بۆ ئ���هوهی خۆم���ان له‌به‌رده‌م الموباالتی���دا نه‌بینین���هوه ،ده‌بێ���ت هه‌ڵگری خه‌ونه ده‌س���ته‌جه‌معیه‌كانمان بین‌و كاری لهس���ه‌ر بكه‌ی���ن .پڕكردنی راگه‌یاندنه‌كانم���ان ب���هوهی (ك���ێ ده‌توانێ ئۆتۆمبیلێكی كیلۆمه‌تر س���فر بباته‌و‌ه)و گریان���ی پیاوێكی كۆری كه ئۆتۆمبیله‌كه‌ی له‌ده‌ست چوو له‌شاشه‌ی ته‌له‌فزیۆنه‌كان���هوه ،ده‌ركه‌وت���هی ئه‌و دۆخه ترس���ناكه‌یه كه تادێت ده‌س���تی ده‌بێت له‌كوش���تنی ئه‌حساس‌و خه‌می هاوب���هش ،ده‌نا لهپ���ای چی پاش ئه‌م هه‌موو كوش���تن‌و س���وتانی جه‌سته‌ی مێیین���ه‌كان‌و به‌رپرس���یارێتی بكوژ بۆ ئه‌م الیه‌ن یان ئ���هو الیه‌ن ،راكردنێكی به‌رچاوه له‌كێش���ه س���ه‌ره‌كییه‌كه كه بریتییه لهش���كاندنی كه‌رامه‌تی مرۆڤ‌و پش���تكردنه ئازاره‌كان���ی ئ���ه‌وی تر‌و ماڵئاوای���ی له‌خه‌ونی ده‌س���ته‌جه‌معی. كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه به‌م هه‌موو برینه‌وه تا دێت له‌خه‌ره‌نده‌كه نزیك ده‌بێته‌وه.
كاتێك ژیان له‌قه‌اڵی هه‌ولێر وه‌ستێنرا شوێنه‌وارناس ،نه‌وشیروان عه‌زیز ق���ه‌اڵی دێرین���ی هه‌ولێر ،ئه‌و س���مبوله ش���وێنه‌وارییه زیندووه‌یه ،كه الی هه‌موو تاكێكی ك���ورد جێ���گای تایبه‌تی خۆی ههیهو به‌شێك له‌مێژووی نه‌ته‌وه‌كه‌ی لهو پاشماوه دێرینه‌دا ده‌بینێته‌وه. لهالی پس���پۆڕانی شوێنه‌وار‌و مێژوو ،ئه‌م قه‌اڵیه گرنگی‌‌و تایبه‌تمه‌ندی خۆی هه‌یه، ئه‌وانیش وه‌ك به‌ش���ێكی گرنگی مێژووی نه‌ته‌وه‌كه‌یان س���ه‌یری ده‌ك���ه‌ن ،لهگهڵ ئه‌وه‌یش���دا خودی قه‌اڵك���ه تایبه‌تمه‌ندی دیكه‌ی الی شوێنه‌وارناسان هه‌یه. ئهوهی گرنگ���ه بوترێت ئه‌وه‌یه كه قه‌اڵی دێرین���ی ههولێرو ئه‌و گ���رده‌ی قه‌اڵكه‌ی لهس���ه‌ر بنیاتن���راوه ،پاش���ماوه‌یه‌كی ش���وێنه‌واری پل���ه یه‌ك���ن لهههرێم���دا، چونك���ه خودی ئ���هو گ���رده‌ی قه‌اڵكه‌ی لهسهر دروستكراوه گردێكی ده‌ستكرده‌‌و سروشتی نییه. به‌مان���ای ئه‌و زاراوه‌ی���هی ده‌ڵێ گردێكی (توره‌ك���ه رێ���ژه) تاڕاده‌یه‌ك راس���تی تێدایه ،ب���ه‌اڵم هه‌مووی نیی���ه ،چونكه گرده‌كه بریتییه له‌نش���ینگهو پاشماوه‌ی گه‌له‌كۆنه‌كانی كوردو میسۆپۆتامیا. هه‌م���وو گرده‌ك���هی قه‌اڵك���هی لهس���ه‌ر دروس���تكراوه ،بریتیی���ه ل���هو چه‌مكه‌ی له‌زانس���تی ش���وێنه‌واردا پێیده‌ڵێ���ن چینی زانس���تی ،به‌گوێره‌ی ئ���هو چینه زانس���تیانه هه‌ر ته‌به‌قه‌‌و چینێك تایبه‌ته به‌نه‌ته‌وه‌ی���ه‌ك ،ب���ۆ نمون���ه چینه‌كانی سه‌ره‌وه فه‌تره‌ی ئیسالمی (عه‌باسی)یه، تا بڕوێت���ه خواره‌وه فه‌تره مێژووییه‌كانی دیكه دێ. لێ���ره‌وه گرنگ���ی ئ���هو گرده ب���ه‌رز‌و پڕ له‌پاشماوه‌ی ش���وێنه‌واری گه‌له كۆنه‌كان ده‌رده‌كه‌وێ���ت ،چونك���ه به‌گوێره‌ی ئه‌و زانیارییانه‌ی لهپاش���ماوه‌ی شوێنه‌واری، وه‌ك پارچ���ه گ���ۆزه په‌رش���وباڵوه‌كه‌ی گرده‌كه‌‌و سه‌رچاوه شوێنه‌واریه‌كانی دیكه باسی قه‌اڵیان كردووه ،خودی ئه‌و شوێنه شوێنه‌واریه هه‌موو فه‌تره شوێنه‌واریه‌كانی تێدایه. به‌جۆرێك له‌دوای جێهشتنی ئه‌شكه‌وته‌وه لهالیهن مرۆڤه‌وه هه‌تا نیش���ته‌جێبوونی له‌نش���ینگهو گرده‌كان���دا .ئ���هوهی زیاتر الی شوێنه‌وارناس���ه جیهانی‌‌و ناوخۆییو عێراقی���ه‌كان جێگ���هی گرنگ���ی زۆر‌و بایه‌خپێدانه ،بریتییه له‌به‌رده‌وامیی ژیان له‌ق���ه‌اڵی هه‌ولێر .واته خ���ودی قه‌اڵی هه‌ولێر له‌دروس���تبوونیه‌وه تا ئه‌و كاته‌ی به‌ناوی نۆژه‌نكردنه‌وه‌وه له‌خه‌ڵك چۆڵكرا، ب���ه‌رده‌وام ژیانی تێدابوو ،به‌ش���ێوه‌یه‌ك هیچ فه‌تره‌یه‌كی زه‌مه‌نی ژیان لهو قه‌اڵیه نه‌وه‌ستێنراوه. قه‌اڵی ههولێرو یاسین ته‌په ئه‌و گ���رده‌ی ق���ه‌اڵی هه‌ولێری لهس���ه‌ر دروستكراوه هاوشێوه‌ی گه‌لێكی دیكه‌ی هه‌ی���ه ،به‌اڵم هیچ یه‌كێكیان وه‌ك ئهوهی هه‌ولێر گرنك���ی س���تراتیژییان نه‌بووه، ئه‌وی���ش به‌ه���ۆی هه‌ڵكه‌وته‌‌و ش���وێنی جوگرافیای هه‌ولێر بووه. له‌به‌رئه‌وه‌ی لهڕووی جوگرافییه‌وه هه‌ولێر
خاڵی پێكه‌وه‌به‌س���تنی نێوان كۆمه‌ڵێك شاری عێراقه ،هه‌روه‌ها گرد‌و قه‌اڵكه‌یش له‌ده‌ش���تێكی كاكی به‌كاكیدایه ،مه‌جالی گه‌وره‌ب���وون ،به‌رده‌وامی ژیان‌و س���یمای شاری تێدایه. هاوش���ێوه‌ی ئه‌و گرده‌ی قه‌اڵی هه‌ولێری لهس���ه‌ر دروس���تكراوه ،بریتییه له‌گردی یاس���ین ته‌په‌ی گوندی بێس���تان س���ور لهش���اره‌زوو ،ئ���هم گرده‌ی���ش ل���ه‌ڕووی مێژووی���ی ،گه‌وره‌ییه‌وه هیچ���ی له‌وه‌ی هه‌ولێر كه‌متر نییه. هێنده نه‌بێ ق���ه‌اڵی هه‌ولێر له‌ڕیزبه‌ندیی ئ���هو ش���وێنه‌وارانه تۆمارك���راوه ،ك���ه له‌دروستبوونی تا كاتی به‌زۆر راگواستنی خه‌ڵكه‌كه‌ی ژیانی تێدا به‌رده‌وام بووه. پاش���ان گردی یاس���ین ته‌په ،قه‌اڵیه‌كی وه‌ك ئهوهی هه‌ولێر له‌فه‌تره‌ی ئیس�ل�امی (عه‌باسی) لهسهر به‌شێكی دروستكراوه، هه‌رچه‌نده قه‌اڵكه پاشماوه‌ی شوێنه‌واری ماوه‌ته‌وه ،به‌اڵم به‌هۆی ئهوهی جوگرافیا‌و ش���وێن یاری���ده‌ده‌ری نیی���ه ،نه‌بووه‌ته شوێنێكی ستراتیژی.
كاره‌كه‌یان راده‌س���تی پارێزگاری هه‌ولێر ك���رد ،هه‌موو كارێك���ی نۆژه‌نكردنه‌وه‌ك ه په‌یوه‌ستكرا به پارێزگاری هه‌ولێره‌وه. هه‌رچه‌نده ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌رانه‌ی یه‌كێتی تا هه‌نوكه‌یش دایناوه هیچیان ش���وێنه‌واری نه‌بوون ،به‌اڵم ئه‌وانه‌ی پارتیش له‌پارێزگا لیژنه‌كه‌یان پێس���پێردرا هه‌مان شت بوو، واته عه‌ینی تاس‌و حه‌مام بوو! كاره‌كان س���ه‌ره‌تا به‌لیژنه‌یه‌ك سپێردرا، س���ه‌رۆكی لیژنه‌كه ئافره‌تێ���ك بوو ،كه به‌گوێره‌ی راپۆرتی گۆڤ���اری جیهان كه ئ���ه‌وكات لهههولێر ده‌رده‌چ���وو ،خودی باوكی ئه‌و ئافره‌ته لهكاتی رژێمدا ده‌ستی هه‌بووه لهش���ێواندنی به‌ش���ێك له‌دیوار‌و ده‌رگای فه‌رم���ی قه‌اڵك���ه‌دا ،گۆڕیویه‌تی بۆ ش���ێوازی ده‌رگای ئاشور لهسهر ئه‌و دیزاینه ده‌رگای بۆ دروستكردووه. ئی���دی س���ه‌ربوورده‌ی چه‌ن���دان ش���وێنه‌وارناس‌و ئه‌ندامانی س���ه‌ندیكای شوێنه‌وارناس���ان‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی ش���وێنه‌وار بووه‌ستێ ،كه به‌وته‌ی خۆیان چه‌ندانجار له‌كۆڕ‌و سیمناره‌كان ده‌ركرانه ده‌ره‌وه‌ی هۆڵه‌كه. جارێك به‌نده‌‌و چه‌ندان ئه‌ندامی سه‌ندیكا‌و مامۆس���تاو قوتابیانی به‌ش���ی شوێنه‌وار له‌سیمینارێكی تایبه‌ت به نۆژه‌نكردنه‌وه‌كه س���ه‌ردانی قه‌اڵمان ك���رد ،ئاماده‌ی پێنج ده‌قیقه‌ی س���ه‌ره‌تای سیمیناره‌كه بووین، دوای���ی زۆر بێباكانه هه‌مووم���ان كراینه ده‌ره‌وه! ئهوهی جێگای باس���ه زۆرترین خه‌ڵكی ناش���وێنه‌وارناس‌و ناپس���پۆڕی ب���واری س���یانه ،پاش���ان نۆژه‌نكردنه‌وه ل���هو س���یمیناره‌دا ب���وون! دوای ئهوه ئیدی نازانین لیژن���ه‌كان چیانكرد ،كاری نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی هه‌نوكه به‌چی گه‌یشت!
ملمالنێی حیزبی ،نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی قه‌اڵی هه‌ولێریشی گرته‌وه سااڵنه قه‌اڵی دێرینی هه‌ولێر ده‌پوكایه‌وه‌‌و ههرجارهو به‌ش���ێك له‌دی���واری ده‌ره‌كی ده‌ڕوخا ،دی���واری ناوه‌وه‌یش���ی به‌هۆی ئهوهی م���اڵ‌و خێزانه‌كانی لێیه ،مه‌جالی كۆمه‌ڵێك كاریان پێن���ه‌ده‌درا‌و هه‌ندێكی به‌شی ئه‌ویش داڕمان به‌رۆكی گرتبوو. ئیدی گله‌یی‌‌و گازنده‌ی شوێنه‌وارناسان‌و خه‌ڵكی خه‌مخۆری كوردس���تان ،به‌رۆكی حكومه‌ت���ی هه‌رێمی گرت ،به‌ش���ێوه‌یه‌ك پرت���هو بۆڵه‌كان وایك���رد هه‌رچۆنێك بێ بڕیاری نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی قه‌اڵی پێبدرێ. ده‌س���تپێك چه‌ند ك���ۆڕ‌و س���یمینارێك ب���ۆ نۆژه‌نكردن���هوه گی���را ،له‌زۆرتری���ن س���یمناره‌كاندا شوێنه‌وارناس���ه‌كان، دوورده‌خرانه‌وه‌‌و به‌شدارییان پێنه‌ده‌كرا. خ���ودی ئیش���ه‌كه وه‌ك له‌چه‌ن���دان رۆژنامه‌و گۆڤار باس���ی لێوه‌كرا ،ئێمه‌ی شوێنه‌وارناسانیش ئاگادار بووین ،ده‌بوو له‌ژێ���ر چاودێری به‌ڕێوه‌به‌رێتی گش���تی شوێنه‌واری هه‌رێمدا بێ ،ئه‌مه‌یش سه‌ره‌تا زۆر روون ب���وو ،كه‌چی كاتێ���ك برایانی پارتی ئه‌مه‌یان پێ قبوڵنه‌كرا ،چونكه ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه پشكی یه‌كێتی بوو ،واته به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌ی تا هه‌نوكه‌یش یه‌كێتییه، ئه‌مه‌یش كاریگه‌ری كرده س���ه‌ر براده‌ره س���تراتیژه‌كه‌یان‌و به‌بڕیارێك���ی حكومی
پارێزگار ،ژیانی له‌قه‌اڵی هه‌ولێر وه‌ستاند دوای ئ���هوهی به‌بڕیارێك���ی لیژنه‌كه بێ، ی���ان پارێزگاری هه‌ولێ���ر ،یان حكومه‌ت خ���ۆی بوو ،گه‌وره‌ترین هه‌ڵه‌ی زانس���تی ده‌ره���ه‌ق به‌الیه‌نی مێژووی���یو مه‌عنه‌وی ق���ه‌اڵی هه‌ولێر ك���را ،چونك���ه قه‌اڵیان له‌دانیشتوانه‌كه‌ی چۆڵكرد. له‌دروس���تبوونی ئ���هو قه‌اڵی���هوه ت���ا س���اته‌وه‌ختی چۆڵكردن���ی به‌بیان���ووی نۆژه‌نكردنه‌وه‌ك���ه ق���ه‌اڵی هه‌ولێر ژیانی مرۆیی تێدا نه‌وه‌س���تێنرا بوو ،به‌رده‌وام ژیانی ئاس���اییو رۆژان���هی خه‌ڵكی تێدا به‌ڕێوه رۆشتووه. له‌جیهاندا ئه‌گه‌ر ئه‌و جێگایانه‌ی كه ژیانی مرۆڤایه‌تی تێ���دا به‌رده‌وامێتی هه‌بووبێ‌‌و به‌هیچ كلۆجێك ژیانی تێ���دا رانه‌گیرابێ ئ���ه‌وا چه‌ند جێگا‌و ش���وێنێكن ،بێگومان قه‌اڵی دێرینی هه‌ولێر له‌ڕیزی پێش���هوهی ئه‌و شوێنانه بووه. ئیدی ئ���هوه كاری لیژن���ه عه‌بقه‌ریه‌كه‌ی پارێزگار ،یان خ���ودی جه‌نابی پارێزگار بێ ،ئ���هو كاره ناڕه‌حه‌تییه‌كی زۆری الی شوێنه‌وارناسان دروستكرد ،چونكه ده‌كرا ئه‌و هه‌موو دانیش���توانه‌ی قه‌اڵ له‌شوێنی خۆیان ده‌رنه‌كرێن ،ت���ا كاتی ئهوه دێت خانوو ب���ه خانوو س���یانه ده‌یگرێته‌وه، له‌به‌رئه‌وه‌ی دوای چهندین س���اڵ هێشتا دی���واری ده‌ره‌كی قه‌اڵ ت���ه‌واو نه‌كراوه،
باوکی ئەو کەسەی نۆژەنکردنەوەکەی پێسپێردراوە قەاڵکەی شێواند
ئیدی بۆ دانیشتوانه‌كه‌ی ده‌ركران! ئه‌مه ئه‌و مه‌ته‌ڵه ب���وو لیژنه‌كه دایهێنا، بۆ ش���ه‌رعیه‌تدان به‌كاره‌ك���ه مۆزه‌یه‌كی رستن‌و چنین‌و یه‌ك دوو شوێنی دیكه‌یان هێش���ته‌وه ،به‌اڵم ئه‌مه هیچ لهو راستییه ناش���ارێتهوه كه قه‌اڵ دێرینه‌كه‌ی هه‌ولێر سیمای چۆڵه‌وانی پێوه دیاره ،زیندویه‌تی جارانی نه‌ماوه‌ته‌وه. كاتێك دیوی مه‌عنه‌وی قه‌اڵ ده‌كوژرێ ئ���هوهی الی به‌ن���ده جێ���گای بای���ه‌خ‌و گرنگیپێدان���ه ،حه‌تم���ه‌ن ب���ۆ ت���ه‌واوی شوێنه‌وارناس���ه‌كان جێگای پرس���یاره. كاره‌كانی ق���ه‌اڵ دوو دیوه ،دیوی یه‌كه‌م ئای���ا كاره‌كانی خودی قه‌اڵی هه‌ولێر له‌چ جێگا‌و ش���وێنێكدایه‌‌و به‌چی گه‌شتووه، چیانك���ردووه ،یان چه‌ندیان ماوه كاره‌كه ت���ه‌واو بكه‌ن ،ئه‌م���ه كاری به‌دواداچونی به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌كان���ی پهرلهم���ان‌و ش���وێنه‌واره بزان���ن تاچه‌ند به‌زانس���تی كاره‌كان كراوه؟ بۆ دی���وی دووه‌می كاره‌كه ده‌پرس���ین: ئایا س���یمای چۆڵه‌وانی‌و كوشتنی الیه‌نی مه‌عن���ه‌وی قه‌اڵت‌و وه‌س���تانی ژیان تێدا مایه‌ی نه‌نگ���ی نییه بۆ خودی كه‌س���ی یه‌كه‌م���ی ئی���داره‌ی ئه‌و ش���اره كه هه‌ر ئه‌وی���ش لێپرس���راوی نۆژه‌نكردن���هوهی قه‌اڵتی الیه. به‌ڕێزانی پارێ���زگار ،ئایا ئێ���وه ده‌زانن چه‌ندان كاری ناش���یرین كراوه ،بۆئه‌وه‌ی ئ���هو دیوه مه‌عنه‌ویی���هی قه‌اڵتی هه‌ولێر بش���ێوێنرێت ،یان بكوژرێ ،ئیدی نازانم ب ه مه‌به‌ست كراوه ،یان ب ێ مه‌به‌ست ئه‌و به‌دواداچونی ئێوه ده‌زانێت! ئ���هوه به‌بیر ئه‌و به‌ڕێزان���هی له‌پارێزگای هه‌ولێ���ر دێنمه‌وه دروس���تكردنی بازاڕی نیش���تمان‌و بااڵخانه‌كان���ی دیكه‌یش كه بهو به‌رزییه زۆره‌وه ،وه‌ك جێهیش���تنی دانیشتوانی قه‌اڵكه وایه ،ئه‌مه‌یش هه‌مان كاره بۆ كوش���تنی سیمای ش���وێنه‌وار‌و دیاره‌كه‌ی قه‌اڵی هه‌ولێر. به‌جۆرێك پێ���ش دروس���تكردنی بازاڕی نیش���تمان له‌ه���ه‌ر ده‌روازه‌یه‌ك���هوه بڕۆش���تیتایه‌ی بۆ ناو شاری هه‌ولێر زۆر به‌س���انایی‌‌و به‌ش���ێوه‌یه‌كی ج���وان قه‌اڵ دێرینه‌ك���هت ده‌بین���ی ،به‌اڵم ئێس���تا تا لهب���ازاڕی نیش���تمان تێنه‌پ���ه‌ڕی قه‌اڵت لێوه دیارنییه .هه‌موو ئه‌م كاران ه كراون، زیات���ر دی���وه مه‌عنه‌وییه‌ك���هی قه‌اڵیان كوشتووه ،ئیدی نازانم جه‌نابی پارێزگار‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانی شوێنه‌وار لهو شاره ئاگاداری ئ���هو دۆخه ه���ه‌ن ،به‌درێژایی شه‌ڕو ش���ۆڕه‌كانی به‌س���ه‌ر ئه‌و قه‌اڵیه‌دا هات���ووه چۆڵنه‌ك���راوهو ژی���ان تێدا زۆر به‌س���انایی گوزه‌راوه ،ئیدی خێره ئێستا چۆڵده‌كرێ؟! ئه‌گ���ه‌ر الیه‌ن���ی په‌یوه‌ندیدار ئ���اگادارن ب���ۆ بێده‌نگ���ن ،ئه‌گ���ه‌ر نازان���نو ئه‌وان پسپۆڕێتییان جیاوازه‌‌و كه‌سی شوێنه‌واریی نین ،بۆ پۆسته‌كانیان جێناهێڵن! تا ئێس���تا هی���چ لیژنه‌یه‌ك���ی په‌رله‌مان تاك���ه به‌دوادچوونێك���ی ب���ۆ مه‌س���ه‌له شوێنه‌واریه‌كان به‌گشتی‌‌و نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی قه‌اڵت به‌تایبه‌ت نه‌كردووه ،بۆ؟
بیروڕا
) )339سێشه‌مم ە 2012/8/14
birura.awene@gmail.com
سه‌رۆكی ههرێم بۆ نایكات
ته‌نها ده‌نگه ده‌مێنێته‌وه
له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج
هی���چ ی���ه‌ك له‌وه‌زی���رو پله‌و پۆس���ت داره‌كانی پارتی له‌حكومه‌ته‌كه‌ی مالیك ی نه‌كشاونه‌ته‌وه‌‌و ش���ه‌و‌و رۆژیش پێكهوه داده‌نیش���ن ،به‌میلله‌تی���ش ده‌گوت���رێ مالیكی له‌خه‌ت ده‌رچووه ،منیش ده‌زانم مالیكی له‌خه‌ت ده‌رچووه‌‌و درۆی لهگهڵ كورد كرد له‌جێبه‌جێكردنی به‌ندی 140و بودجه‌ی پێشمه‌رگه‌و زۆر بابه‌تی دیكه، به‌اڵم هێش���تا پارتی���ه‌كان الی مالیكی له‌ده‌سه‌اڵتدان‌و خه‌ڵكیش هه‌یه پێشنیازی ئهوه بۆ بارزانی ده‌كات دكتۆر رۆژ الواز بووه ب���ا خه‌ڵكی تر له‌جێ���ی دابنێت، ل���ه‌ڕۆژی نه‌ورۆزی ئه‌م س���اڵی 2012وه ده‌بوایه نه‌ك پارتیه‌كان ،بارزانی داوای له‌وانی دیكه‌ش كردبا مالیكی جێ بێڵن، كه‌چی وانه‌كراو بگره به‌شێك له‌شه‌ڕه‌كه ئاراسته‌ی ناوه‌وه كرا. به‌رله‌سه‌رهه‌ڵدانی گه‌النی سوریا سنوری ئێمه لهگهڵ توركیا ،مه‌به‌س���تم سنوری كوردیو كوردستانیه زۆر له‌ئێستا كه‌متر بوو ئێستا به هۆی سه‌رهه‌ڵدانی سوریاوه سه‌دان كیلۆمه‌تره ،بهو هۆیهشهوه ئه‌مڕۆ ئێم���ه كه‌وانه‌یه‌كین به‌ده‌وری توركیاوه‌‌و توركی���ا موحتاجی ئێمه‌یه ن���ه‌ك ئێمه ناچاری ده‌ستی ئه‌و ،ئهوه جگه له‌وه‌ی ئێس���تا توركیا له‌سایه‌ی ئێمه‌وه سااڵنه ملیاران دۆالر س���وود ده‌بینێت ،به‌ده‌ر ل���ه‌وه‌ش دنی���ای عه‌ره‌بی ش���ێواوه‌و تا راده‌یه‌كی زۆر دۆخی ئێمه زۆر باشتره، ئهوه ئه‌گ���ه‌ر له‌ناوخۆدا سیاس���ه‌تێكی دروس���ت په‌ی���ڕه‌و بكه‌ین ،سیاس���ه‌تی دروس���ت ئهوهی���ه هاوپه‌یمانییه‌ك���ی ئاكاری به یه‌ك���هوه گرێمان بدات‌و فێڵ له‌یه‌كت���ر نه‌كه‌ی���ن ،هاوپه‌یمانی ئاكاری ئهوهی���ه پارت���یو یه‌كێت���یو گ���ۆڕان‌و په‌كه‌كه‌و په‌یه‌ده‌و هێزه ئیس�ل�امیه‌كان‌و هێزه‌كوردیه‌كانی رۆژهه‌اڵتی كوردستان لهئێستادا لهس���ه‌ر یه‌ك مێز دابنیشن‌و پرۆژه‌و به‌رنامه‌یان ب���ۆ ئاینده‌و بۆ ئه‌م بارودۆخه هه‌بێت ،په‌رله‌مانی كوردستان‌و پایته‌ختی ههرێم باشترین شوێنه بۆ ئه‌و دانیش���تنانه .وه‌ك چۆن تورك قسه‌یان هه‌یه ،فارس قسه‌ی خۆی هه‌یه ،عه‌ره‌ب قس���هی خۆی هه‌یه ،پێویسته كوردیش قسه‌ی خۆی هه‌بێت ،سیاسه‌ت یاریكردن نییه به وشه‌كان ،سیاسه‌ت رێكخستنی وش���ه‌كانه بۆ ئهوهی مانایه‌ك ببه‌خشن، كورد ت���ا ئێس���تا ئه‌مه‌ی نه‌ك���ردووه.
س���ه‌رۆكی ههرێم ده‌توانێت ئهوه بكات به‌مه‌رجێك سه‌رۆكی ههرێم به‌یه‌ك دووری له‌پارت���یو یهكێتیو گ���ۆڕان‌و كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتووه‌وه دووربێت ،سه‌رۆكی ههرێم، ی���ان نه‌یتوانی���وه ،یان نه‌یانهێش���تووه ئهوه بكات ،س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م ،نابێت ئۆپۆزسیۆن بخاته سه‌نگه‌ره‌وه لهخۆی، ئۆپۆزسیۆن ئۆپۆزسیۆنی حكومه‌ته هه‌ق نییه س���ه‌رۆكی هه‌رێمیش ئه‌و مامه‌ڵه‌یه لهگهڵ ئۆپۆزسیۆن بكات. پڕۆژه‌كانی چاكسازی هه‌رێم‌و مامه‌ڵه‌كردن لهگ���هڵ پاكێجه‌كان���ی ئۆپۆزس���یۆن‌و رێزگرت���ن له‌ئ���ازادی رۆژنامه‌گ���ه‌ری‌‌و ئازادی وتن‌و ئاس���انكاری بۆ هاواڵتیان‌و میدی���اكاران بۆ ده‌س���كه‌وتنی زانیاریو به‌یه‌كچاو سه‌یركردنی كۆی میدیاكاران‌و ده‌س���ته‌به‌ركردنی ئازادی بۆ هه‌مووان، هه‌روه‌ه���ا جی���اكاری نه‌ك���ردن لهنێوان ده‌زگاكان���ی راگه‌یاندن���دا ب���ۆ نمون���ه كوردس���تان تیڤی‌‌و كه‌ی ئێن ئێن ،یان ئاوێنه‌و رۆژنامه‌ی هه‌ولێر ،من بڕوام وایه ئه‌گ���ه‌ر له‌په‌نجا لهس���ه‌دی پاكێجه‌كانی ئۆپۆزس���یۆن وه‌اڵم ب���ۆی ئه‌رێنی بوایه ئێس���تا په‌یوه‌ندیه‌كه زۆر باشتر ده‌بوو. نه‌ك ئهوه نه‌ك���را ،بگره هه‌ندێكجار زۆر به‌توندی مامه‌ڵه لهگهڵ ئۆپۆزسیۆن كرا وه‌ك س���ووتاندنی باره‌گاكانی یه‌كگرتوو گۆڕان ،دروستكردنی تۆمه‌تی ناڕه‌وا بۆ ئه‌میری كۆمه‌ڵی ئیسالمی‌‌و ههوڵدان بۆ تێكدان���ی په‌یوه‌ندی نێ���وان الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن كه ئه‌مه‌ش بۆخۆی جۆرێكه له‌تێكدان���ی یه‌ك ریزی ماڵ���ی كوردی، س���ه‌ره‌تاییترین هه‌نگاوی دیموكراس���ی ئهوهی���ه ك���ه هه‌م���وو هاواڵتیانی ئه‌م ههرێمه هه‌ست بكه‌ن كه سه‌رۆكی ههرێم وه‌كو یه‌ك س���ه‌یری هه‌م���ووان ده‌كات، به‌اڵم هه‌رگیز ئه‌مه روی نه‌دا نه‌ك ئهوه بگره گرفته‌كه گه‌یشته ئاستێك لهسهر خاوه‌ندارێتی‌‌و ناخاوه‌ندارێتی س���ه‌رۆكی ههرێم دانیشتوانی ئه‌م ههرێمه ببنه چه‌ند كه‌رتێكه‌وه كه ئه‌مه‌ش زۆر ترس���ناكه. من ده‌مه‌وێت بڵێم ن���ه ئه‌وانه‌ی ره‌خنه لهس���ه‌رۆكی ههرێم ده‌گ���رن دووژمنین ك���ه زۆربه‌ی ج���ار والێ���ك ده‌درێته‌وه، نه‌ئه‌وانه‌ش كه پێیدا هه‌ڵده‌ڵێن دۆستین كه دیسان زۆربه‌ی جار وا ده‌خوێنرێته‌وه، به‌هۆی دۆخێكی تایبه‌ت���هوه رۆژ به‌ڕۆژ لهسهر ئاس���تی ناوه‌وه درزو كه‌لێنه‌كان
ئێستا كاتێكی گونجاوه ی ی سه‌رۆك بۆ ئهوه ههرێم ب ه توركیا بڵێت ی ئه‌گه‌ر ئێوه دۆست كوردن فه‌رموون ئاپۆ ی ئازاد بكه‌ن‌و ده‌رگا زیندانه‌كان لهو كوردان ه ی بكه‌نه‌وه كه به‌خۆڕای گیراون گ���هوره ترده‌بن ،كه‌چ���ی پێمانوایه زۆر باشین ئه‌م خۆشباوه‌ڕییه ترسی ئه‌وه‌م الدروس���ت ده‌كات لهن���اكاودا هه‌م���وو ش���ته‌كان له‌ده‌ست ده‌رچن .ئهوه گرنگ نییه كه ئه‌م ههرێم���ه چه‌ند كۆمپانیای تیا خڕده‌بێته‌وه‌‌و چه‌ند ته‌الرو ساختمان رۆژان���ه ب���ه‌رز ده‌بنه‌وه‌و چه‌ن���د مۆڵ‌و ماركێت دروس���ت ده‌بن ،ئهوه گرنگه كه ئاش���ته‌وایی كۆمهاڵیهتیو یه‌كتر قه‌بوڵ كردن‌و پێكهوه هه‌ڵكردن هه‌بێت‌و كه‌س لهم هه‌رێمه‌دا به ت���رس‌و نیگه‌رانییه‌وه له‌وی تر نه‌ژێت‌و هه‌ڕه‌شه باڵ نه‌كێشێت به سه‌ر نیشتماندا .بێده‌نگكردنی ئه‌وی تر ده‌س���كه‌وت نییه هه‌ركاتێك ئه‌وی تر قس���هی كردو پێچه‌وانه‌ی بۆچوونه‌كانی ت���ۆش ب���وو قه‌بوڵ ك���را مان���ای وایه ئێم���ه لهس���ه‌ره‌تای رێگه‌كه‌داین به‌ره‌و دیموكراسیبوون. ئێس���تا كاتێكی زۆر گونجاوه بۆ ئهوهی س���ه‌رۆكی ههرێم به توركیا بڵێت ئه‌گه‌ر ئێوه دۆستی كوردن فه‌رموون ئاپۆ ئازاد بكه‌ن‌و ده‌رگای زیندانه‌كان لهو كوردانه بكه‌نه‌وه كه به‌خۆڕای���ی گیراون ،زمانی كوردی ئازاد بكه‌ن‌و لێ گه‌ڕێن با منااڵنی كورد له‌باكوری كوردس���تان "دوو داری دوور" ببین���ن ،ئاخر س���ه‌رۆكی ههرێم ده‌ب���ێ ئهوه بزانێت ك���ه عه‌بدواڵ ده‌میر باش-ی س���ه‌رۆكی شاره‌وانی ناو شورای دیاربه‌كر "سه‌رۆكی ش���اره‌وانی سوور" ته‌نیا لهبهر كوردبوونی ده‌ست به‌سه‌ره‌و زیاتر له‌سه‌د ساڵ حوكمدراوه لهكاتێكدا له‌ناو ژوری شاره‌وانی وێنه‌ی مام جه‌الل‌و س���ه‌رۆكی هه‌رێمی هه‌ڵواسیوه‌و شوێنی بۆ وێنه‌ی ئاپۆش داناوه‌و ژوره‌كه‌ی پڕه
رێبین هەردی
"ژیان به‌مانای خۆی بریتییه له‌وتووێژ. زیندوبوون به‌مانای به‌شداریكردنه لەوتوتووێژدا. ژیان پرسیاركردنه ،وه‌اڵمدانه‌وه‌یه، گوێگرتن‌و رێكکه‌وتنه". باختین
سەرۆکی هەرێم
له‌وێنه‌ی هه‌ڵه‌بجه‌و كه‌ركوك‌و نه‌خشه ی كوردس���تان ،فه‌رموو با ئه‌ردۆگان ئهوه بكات با سه‌رۆكی ههرێم ئهوهی پێبڵێت بازمان���ی كوردی ئازاد بك���هنو با رێگه بده‌ن كورده‌كانیش سه‌ردانی خزمه‌كانیان بكه‌ن وه‌ك چۆن خۆیان واده‌ڵێن. باس���ه‌رۆكی ههرێم له‌كه‌س���انی شاره‌زاو پس���پۆڕ لیژنه‌ی���ه‌ك دروس���ت ب���كات ب���ۆ خوێندن���هوهی بارودۆخی ئێس���تاو دانیش���تن لهگ���هڵ كۆی الیه‌ن���ه‌كان بۆ لێكتر نزیككردنه‌وه‌ی بیروڕاكان نمونه‌ی كه‌سانی وه‌ك فه‌له‌كه‌دین كاكه‌یی‌‌و عه‌زیز محه‌مه‌دو جه‌مال عه‌بدول‌و هاوش���ێوه‌ی ئه‌وان راس���پێرێت بۆ كۆكردنه‌وه‌ی بیرو بۆچوونه‌كان‌و زه‌مینه‌یه‌ك بڕه‌خس���ێنێت بۆ پێكه‌وه‌یی نیش���تمانی‌‌و ساڕێژكردنی برینه‌كان ،با به‌رله‌وه‌ی هه‌ركارێك بكات خه‌ڵكێك هه‌بێ���ت بۆ هه‌ڵس���ه‌نگاندنی كاره‌ك���هو ش���یكردنه‌وه‌ی الیه‌نه باش‌و خراپه‌كانی ،كه‌س���انی ئ���ازا نه‌ك الره خوارو جه‌ماعه‌تی ئه‌شهه‌دو بیال.
ئەگەر بگەم بە خزمەت جەنابی سەرۆک بەختیار مام شێخ
حکوم���ەت‌و خەڵکی کوردس���تان چی بۆ کوردستانی رۆژئاوا بکەن باشە؟ ئەگ���ەر بەخ���ت یاوەرم بوو گەیش���تم بە خزمەت جەنابی سەرۆک ئەوە پێیدەڵێم: جەنابی سەرۆک ...تەمەن درێژ‌و پایەدارتر بیت. تۆ سەرۆکی واڵتێکیت کە پێشتر پێشینەی حوکمڕانی دەوڵەتی ئاڵ���ۆزی بەم جۆرە بە خ���ۆوە نەبینیووە ،ه���ەر بۆیە خەڵک چاوەڕوان���ی هەموو ش���تێک له‌بەڕێزتان دەکەن ،زۆربەی جاری���ش له‌بەر هۆکاری کلتوری‌و بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانیان هانا بۆ بەڕێزتان دەهێنن .منیش هەروەک ئێوە له‌خەمخۆریم���ەوە بۆ واڵتەکەم رێگا بە خ���ۆم دەدەم لێرەوە باری س���ەرنجی خۆمت بۆ بنووسم بەهیوای ئەوی یەکێک له‌ڕاوێژکارەکانتان چاوێکی پێدا بخشێنێت‌و بیگەیەنێت بە بەڕێزتان. راس���تە ئەمڕۆ دەرگای دیپلۆماس���یه‌تی جیهان���ی ب���ەڕووی ک���ورددا کراوەتەوە، بەاڵم دۆس���تی س���تراتیژی‌و هێزی لەبن نەهاتووی کورد‌و گەالنی کوردستان تەنها پارچه‌کانی تری کوردس���تانن .باش���ترین هێزو پاڵپش���تی بۆ هەڕەشەو گوڕەشەی بەعس���یە تازەکان���ی عێ���راق له‌قواڵی���ی س���تراتیژی باکور‌و رۆژه���ەاڵت‌و رۆژئاوای کوردس���تاندایە .هەربۆیە دەبێت لهڕووی س���تراتیژییەوە پەرە ب���ە پەیوەندیەکانی دانیش���توانی ئەم بەشانە‌و خەڵک‌و خاکی باشووری کوردستان بدرێت شان بەشانی حیزبە سیاسیەکانیان. ئەم���ڕۆ زۆر له‌دەوڵەتەکان���ی ناوچەکە‌و جیهان بە راستەوخۆ‌و ناڕاستەوخۆ دەست له‌کاروب���اری ناوخۆی س���وریا‌و رۆژئاوای
کوردستان وەردەدەن جا بە چەک ،پارە یان تەنان���ەت ناردنی هێزی چەکداری بۆ ئەوەی لەگەڵ رژێمی بەعس دژ بەخەڵکی سوریا بجەنگن یان بە پێچەوانەوە .رەنگە ئەمە لهبواری کاری هەوڵگری‌و سیخوڕیدا کارێکی ئاسایی بێت ،خۆ ئەگەر بەڕێزیشتان فەرمانێکی لەم بابەتەتان دەرکردبێت بۆ یارمەتیدان‌و چەکدارکردنی کورد له‌ڕۆژئاوا ئەوا کارێکی باش���تان کردووە ،بەاڵم کێ پڕچەک بکرێت‌و دژ بە کێ؟ الی جەنابتان ئاش���کرایە کە لەتلەتکردنی کوردستان چ کاریگەرییەک���ی دەروونی خراپی لەس���ەر هەموو تاکێک���ی کورد بەجێهێش���تووە، هەربۆی���ە زۆر گرنگ���ە هەوڵبدرێ���ت بۆ کەمکردن���ەوەی ئەم کاریگەرییە .ئەوانەی ئەمڕۆ له‌ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاس���ت روودەدەن سەرەتا له‌ساڵی ١٩٩١لهعێراقو باشووری کوردستاندا دەستیان پێکرد ،هەر ئەمەش بوو بە پێش���ینە بۆ گۆڕانکاری بە پەلەو له‌ناکاوەکان���ی ناوچەک���ە ،کە ئێس���تاو له‌داهاتوش���دا بەردەوام دەبێت .ئێس���تا زۆر له‌ج���اران روونت���رە کە نەخش���ەی رۆژهەاڵتی ناوەڕاس���ت واخەریکە جارێکی تر دادەڕێژرێتەوە ،بۆیە زۆر گرنگە ئێمەی کورد له‌ئاس���ت ئەم گۆڕانکاریانەدا بین. ئەگەر کورد له‌باشوور یەکدەنگ‌و یەک ریز ب���ن ئەوا بە دڵنیایی���ەوە دەتوانین بڵێین کە تەجروبەی حوکمڕانی باشوور له‌بیست س���اڵی رابردوو (سەرەڕای هەموو عەیب‌و عارەکانی) بووە‌و دەبێتە هەوێنی ئازادی‌و سەربەخۆیی پارچەکانی تری کوردستان. تەنان���ەت یەکگرتنەوەی کوردس���تانیش چیتر بە ئامانجێکی زۆر سەخت‌و خەونی ش���اعیران تەماشا ناکرێت ،بەڵکو دەبێتە
لەم پێشهات‌و گۆڕانکاریانەی ناوچەکەمان ئەگەر بە شێوەیەکی ستراتیژی‌و ژیرانە مامەڵە بکەین ئێمە براوەی سەرەکی دەبین‌و تاکە شتێک کە لەدەستی بدەین ئەو کۆت‌و زنجیرانەن کە داگیرکەرانی کوردستان له‌دەست‌و‌قاچیان کردووین
واقیعێکی بەرجەس���تەو ئاوات���ی هەموو کوردێ���ک ،تەنانەت ه���ی ئەوانەش کە تا ئەم ساتەش باوەڕیان بەم یەکگرتنەوەیە نیی���ە .بە بڕوای من پێویس���تە هەرچی زووە هەڵمەتێک���ی نیش���تمانی ب���ۆ کۆکردن���ەوەی یارمەتی مرۆیی له‌خۆراک، نەوت ،گاز ،جلوبەرگ‌و دەرمان چ لهڕێگای حکومەت چ لهڕێگای چەترێکی نیشتمانی بۆ رێکخ���راوە خێرخ���وازی‌و مرۆییەکانی کوردس���تان رابگەیەنرێ���ت ،ب���ەاڵم زۆر گرنگە بە هیچ جۆرێک ناوی هیچ حیزب‌و الیەنێک���ی ل���ێ نەهێنرێ���ت ،بەڵکو ناوی لێبنرێت له‌خەڵکی باشوورەوە بۆ رۆژئاوای کوردس���تان .ئەم���کارە خ���ۆی لەخۆیدا دەبێتە هۆکاری پتەوکردنی هەستکردن بە
13
چارەنووسی هاوبەش‌و هیوای یەکگرتنەوە زیندوودەکاتەوە. گۆڕانکاری زۆر گەورە دەستیپێکردووە‌و هێش���تا ه���ی گەورەتری���ش بەڕێوەی���ە، ه���ەر بۆی���ە دەبێت حکوم���ەت‌و خەڵکی باش���ووری کوردستان بەشێک له‌داهاتیان تەرخ���ان بکەن بۆ ئ���ەم ئامانجە پیرۆزە ه���ەر چ���ۆن ئەڵمانیای رۆژئ���اوا هەرچی له‌توانایدابوو خەرجی کرد بۆ بوژاندنەوە‌و دووب���ارە درووس���تکردنەوەی ئەڵمانیای رۆژه���ەاڵت دوای یەکگرتن���ەوە تا ئەمڕۆ ئەڵمانی���ای ت���ازە‌و یەکگرتوو ب���ووە بە بەهێزتری���ن هێ���زی ئاب���ووری ئەوروپا، ئێمەش له‌باش���وور دەتوانین هەمان رۆڵ ببینین‌و بۆ یەکەمجار له‌مێژووی خۆمان‌و جیهان هەوڵدەین بۆ ئازادکردنی خوشک‌و براکانمان له‌بەش���ەکانی تری کوردستان. لەم پێشهات‌و گۆڕانکاریانەی ناوچەکەمان ئەگەر بە ش���ێوەیەکی ستراتیژی‌و ژیرانە مامەڵە بکەی���ن ئێمە براوەی س���ەرەکی دەبین‌و تاکە ش���تێک کە لەدەستی بدەین ئەو ک���ۆت‌و زنجیرانەن ک���ە داگیرکەرانی کوردستان له‌دەست‌و‌قاچیان کردووین. هەربۆی���ە له‌کاتێکدا ک���ە حکومەتەکانی ناوچەکه‌و جیهان بە نهێنی‌و ناڕاستەوخۆ چەک‌و تەقەمەنی بۆ بەرهەڵستکارانی رژێم رەوانه‌دەکەن ،پێویس���تدەکات کە گەل‌و حکومەتی کوردس���تان لەژێ���ر چەترێکی نیش���تمانی ب���ۆ کۆکردن���ەوە‌و ناردن���ی پێداویس���تی مرۆیی له(دەرمان ،خۆراک، ئاوی پاک ،پێخ���ەف‌و جلوبەرگ ،نەوت‌و غاز‌و گاز‌و ...هتد) بەئاشکرا وەک کۆمەک ب���ۆ دانیش���توانی رۆژئاوای کوردس���تان بنێردرێت .بەمەش پەیوەندی راستەوخۆ لەگەڵ هەم���وو تاکێکی رۆژهەاڵت پتەوتر دەکەین .لەس���ەر ئاس���تی راگەیاندنیش گرنگی پێبدرێت .بەمەش ئێمە دەتوانین رووە شارس���تانییەکەی خۆمان نیش���انی هەموو دونیا بدەین. kurdb12@hotmail.co.uk
تهنه���ا ده‌نگه ك���ه ده‌مێنێت���هوه .ته‌نها ده‌نگه س���نور‌و زه‌مه‌نه‌كان ده‌به‌زێنێت‌و لهس���ه‌رده‌مێكه‌وه بۆ س���ه‌رده‌مێكی دی ده‌په‌ڕێته‌وه .ئهوه ده‌نگه جێگه لۆكاڵیه‌كه‌ی خۆی به‌جێدێڵێت‌و بهو جێگانه ده‌گات كه ده‌شێت هه‌رگیز پێشبینیمان نه‌كردبێت. پێناسكردنی مرۆڤ وه‌ك بونه‌وه‌رێك كه قس���ه‌ده‌كات ،ته‌نها پێناسێكی بایه‌لۆجی نیی���ه ،به‌ڵكو پێناس���ێكی كۆمهاڵیهتیو سایكۆلۆجیش���ه .بگره فرۆی���د (گهوره بیریاری ده‌رونشیكاری) توانای قسه‌كردنی به‌جه‌وه���ه‌ری س���ه‌ره‌كی رزگارب���وون له‌نه‌خۆش���ی ده‌رون���ی پێناس���ده‌كرد. له‌ڕوانگ���هی فرۆی���ددا ده‌رونش���یكار ئه‌و كه‌سه‌یه به‌ئارامی‌‌و هێمنی گوێ له‌نه‌خۆش ده‌گرێ���ت‌و هه‌رئه‌وكاته‌ش ك���ه نه‌خۆش كه‌وت���ه قس���ه ،هه‌نگاوی راس���ته‌قینه‌ی ب���ه‌ره‌و چاكبون���هوه ناوه .چاره‌س���ه‌ری ده‌رونش���یكارانه بریتیه له‌هێنانه قسه‌ی نه‌خۆش ،چونك���ه ئه‌م هێنانه قس���ه‌یه هوش���یاری‌‌و دانایی نه‌خۆش���ه‌كه زیندوو ده‌كات���هوهو هه‌م���وو زیندوبوونه‌وه‌یه‌كی هوش���یاریش ،هه‌نگاوی چاره‌نوسس���ازی چاره‌سه‌ری نه‌خۆشی ده‌رونییه. ره‌نگه بتوانین كێش���هو گرفتی سه‌ره‌كی مرۆڤ به‌توانا‌و نه‌توانینی قس���ه‌كردنه‌وه ببه‌س���تینه‌وه .بگ���ره جی���اوازی نێوان سیس���ته‌مه سیاس���یه‌كانیش په‌یوه‌ندی ب���ه‌ڕاده‌‌و روب���ه‌ری ئازادی قس���ه‌كردنی مرۆڤه‌كانه‌وه هه‌یه .جیاوازی س���ه‌ره‌كی سیس���ته‌مه دیكتات���ۆره داخ���راوه‌كان‌و سیس���ته‌مه لیب���راڵ‌و ك���راوه‌كان چییه، جگه‌ل���هوهی قس���ه‌كردن له‌یه‌كێكیان���دا قه‌ده‌غه‌یه‌‌و له‌وی دیش���یاندا رێگه‌پێدراو. یه‌كێ���ك لهو به‌هانه‌‌و بیان���ووه گه‌ورانه‌ی واده‌كات رژێم���ه دیكتات���ۆره‌كان ناحه‌ز ب���نو ك���ه‌س ئاره‌زوییان ن���ه‌كات ،ئه‌م قه‌ده‌غه‌كردن���هی قس���ه‌كردنه .ئه‌گین���ا ره‌نگ���ه هه‌ندێكجار كارنام���هی ئابوریو خزمه‌تگ���وزاری رژێمه دیكتات���ۆره‌كان، له‌كارنامه‌ی هه‌ندێك واڵتی كراوه باشترو پۆزه‌تیڤت���ر بێ���ت .ئ���هو ناوه‌ندگه‌ری‌‌و چاودێریه ئاسنینه‌ی رژێمه دیكتاتۆره‌كان دروس���تیده‌كه‌ن ،تاڕاده‌یه‌ك���ی زۆر رێگه له‌گه‌نده‌ڵ���ی ئیداریو دارای���ی ده‌گرێت‌و كادرانی ب���واره جی���اوازه‌كان به‌جۆرێك ده‌ترس���ێنێت نه‌توانن به‌ئاس���انی ،فێڵ‌و گه‌نده‌ڵی ئیداری ئه‌نجامبده‌ن .له‌کاتێکدا له‌ڕژێم���ه دیموکراتیه‌کان���دا ئ���هو رێو شوێنانه‌ی بۆ پاراستنی ئازادی تاکه‌که‌س ئه‌گیرێته‌به‌ر ،ئه‌شێت ببێته هۆی ئهوهی تاوانباران به جۆرێک له‌جۆره‌کان له‌سزا‌و چاودێری رزگاریان بێت. هه‌میش���ه م���رۆڤ ده‌بێت قس���ه‌بكات، نه‌ك له‌به‌رئ���هوهی ئه‌مه تاك���ه ئامرازی سه‌ره‌كییه‌تی بۆئه‌وه‌ی ته‌عبیر له‌خواست‌و ئاره‌زووه‌كانی بكات ،به‌ڵكو (وه ئه‌مه‌ش گرنگ���ه) تاكه ئامرازێك���ه ده‌یخاته‌وه ناو پرۆسه‌یه‌كه‌وه كه ئه‌گه‌ری ده‌وڵه‌مه‌نكردنی هوشیاری‌‌و كامڵبوون‌و گۆڕان‌و چاككردنی بیروڕاكان���ی بۆ ده‌ڕه‌خس���ێنێت .مرۆڤ ئه‌وكاته‌ی قس���ه‌ده‌كات ،به‌ویس���ت یان ناویس���ت ده‌چێته ن���او دیالۆگێكه‌وه كه گوێ���ی له‌ده‌نگ���ی كه‌س���انی دی ده‌بێت ك���ه وه‌ك ئه‌و بیرناكه‌ن���هوه .خودی ئه‌م پرۆسه‌یه وایلێده‌كات هه‌میشه بیروڕاكانی له‌به‌رده‌م ئه‌گه‌ری گ���ۆڕان‌و پیاچونه‌وه‌دا بن .ده‌نگه‌كان ئه‌وكاته‌ی به‌ریه‌كده‌كه‌ون، شانسی گۆڕان‌و چاكکردن‌و به‌هێزتركردنی راكانی���ان گه‌وره‌ت���ر ده‌بێ���ت .له‌ه���ه‌ر ش���وێنێكیش شانس���ی چاكك���ردن‌و پیاچون���هوه به‌بیڕوڕاكان���دا هه‌بێت ،هه‌ر له‌وێش ئه‌گه‌ری دۆزینه‌وه‌ی راستی‌‌و كه‌م هه‌ڵه‌كردن گه‌وره‌تر ده‌بێت. لێ���ره‌وه ره‌نگ���ه هیچ ش���تێك هێنده‌ی قسه‌كردن بۆ دروستكردنی كۆمه‌ڵگایه‌كی ته‌ندروست‌و دور له‌ته‌نگژه گرنگ نه‌بێت. گرنگترین ره‌گه‌زی سه‌قامگیری كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌موو كۆمه‌ڵگایه‌ك ئه‌وه‌یه هێزو گروپ‌و تاكه‌كانی توانای قسه‌كردن‌و راده‌ربڕینیان هه‌بێت .توانای ئه‌وه‌یان هه‌بێت ویس���ت‌و ئ���اره‌زوو خه‌ونه‌كانی���ان به‌ده‌نگی بهرزو بیس���تراو رابگه‌یه‌نن ،به‌بێ ئهوهی لهوه بترس���ن كه ده‌ش���ێت ئ���هم راده‌ربڕین‌و قسه‌كردنه توشی كێش���هو گیروگرفتیان ده‌كات .ئه‌وكاته‌ی به‌هه‌ر بیانویه‌ك بووه مرۆڤه‌كان له‌قس���ه‌كردن بترس���ن ،لهوه بترس���ن رای خۆیان به‌ئاشكرا ده‌رببڕن،
رێگه‌یان خۆش���كردووه بۆ دروستبوون ی كۆمه‌ڵگایه‌ك���ی س���ه‌ركوتكه‌ر كه دره‌نگ یان زوو توش���ی په‌ش���ێوی كۆمهاڵیهتیو توندوتی���ژی ده‌بێته‌وه .ئه‌و وانه گرنگه‌ی له‌فرۆی���ده‌وه فێ���ری بووی���ن ئهوهی���ه سه‌ركوتكردن ،ئاره‌زووه‌كان له‌ناو نابات، به‌ڵكو ده‌یش���ارێته‌وه‌‌و دواتر لهش���ێوه‌ی ناعه‌قاڵنی‌‌و بیرلێنه‌كراوه‌دا ،خۆی ئاشكرا ده‌كات .ه���ه‌ر كۆمه‌ڵگایه‌كیش دڵی خۆی به‌م شاردنه‌وه‌‌و بێده‌نگبوونه خۆشبكات، خۆی دوچاری قه‌یران���ی چاوه‌ڕوانكراوی توندوتیژ ده‌كات. یه‌كێك له‌كێش���ه‌كانی ژیانی سیاس���یو كۆمه‌اڵیه‌تی ئێم���ه ئه‌وه‌یه تا هه‌نوكه‌ش تێگه‌یش���تنی ب���ۆ رێككه‌وتن‌و ئاش���تی لهس���ه‌ر ئهوه دامهزراوه كه كه‌س قس���ه ن���ه‌كات ،ك���ه‌س ناته‌بایی خ���ۆی لهگهڵ ئه‌وانی دیدا ئاشكرا نه‌كات‌و بیشارێته‌وه. بێدین���ه‌كان ئه‌گه‌رچی هه‌ن ،به‌اڵم ده‌بێت بێدینیی خۆیان بش���ارنه‌وه‌‌و رس���ته‌یه‌ك لهس���ه‌ر بیروڕای خۆیان نه‌ڵێن ،ئه‌وانه‌ی رایه‌كی جیاوازیان ب���ۆ ئه‌خالق هه‌یه كه لهگهڵ پێدراوه‌كانی ئه‌خالقی بااڵده‌ستدا نایه‌ته‌وه ،ده‌بێ بێده‌نگ بن ،ته‌نانه‌ت ئه‌و حیزبه سیاسیانه‌ش كه به‌رنامه‌و تێڕوانینی جیاوازیان بۆ ژیان‌و رێكخستنی كۆمه‌ڵگا هه‌ی���ه ،ده‌بێ بێده‌نگ بن‌و ئه‌م جیاوازییه پیش���اننه‌ده‌ن .زورب���هی رێكکه‌وتن���ه سیاس���یه‌كانی هێزه‌كانی ئێمه ،لهس���ه‌ر بناغه‌ی بێده‌نگبوون‌و ئاش���كرا نه‌كردنی جیاوازی بی���روڕا دامهزراوه .كه‌س نابێت هیچ بڵێت ،تهنه���ا له‌وكاتانه‌دا نه‌بێت كه هه‌موان تیای���دا وه‌ك یه‌ك بیرده‌كه‌نه‌وه. بێهوده نییه هه‌ر کاتێک هه‌ر سیاسییه‌ک ره‌خنه‌کانی خۆی به ئاش���کرا‌و بێ پێچ‌و په‌نا له‌هێ���زه نه‌یاره‌کان���ی راگه‌یه‌نێت، هه‌موان وا ئه‌زانن ش���تێکی نا ئاس���ایی روی���داوه‌‌و چاوه‌ڕوانی ته‌نگ���ژه ئه‌که‌ن. به‌ڕاس���تیش که‌مج���ار هه‌ب���ووه (ئه‌گه‌ر نه‌ڵێ���ن هیچ جارێک نه‌بووه) ئه‌و ره‌خنه‌‌و ده‌ربڕین���ی بۆچونانه ته‌نگژه‌ی دروس���ت نه‌کردبێت.
ی ی راسته‌قینه بنه‌ما ی ی كۆمه‌اڵیه‌ت ئاشت ی ده‌بێت لهسهر بناغه ی ئازادی قسه‌كردن‌و را جیاواز دابمه‌زرێت بیرۆكه‌ی ئێمه بۆ ئاش���تی كۆمهاڵیهتیو سیاس���ی لهس���ه‌ر بنه‌م���ای بێده‌نگی��� ی دامهزراوه ،لهسهر بنه‌مای ئهوه دامهزراوه كه ته‌نها ئه‌و شتانه بدركێنین‌و بوروژێنین كه هه‌موان تیایدا وه‌ك یه‌ك بیرده‌كه‌ینه‌وه‌‌و وه‌ك یه‌كیش قسه‌ده‌كه‌ین. ب���ه‌اڵم له‌ڕاس���تیدا ئه‌م تێگه‌یش���تنه بۆ رێكکه‌وت���نو ئاش���تی كۆمه‌اڵیه‌تی نه‌ك چاره‌س���ه‌ر نییه ،به‌ڵكو خۆی هه‌ڕه‌شه‌ی گ���ه‌وره‌‌و ترس���ناكه ك���ه ك���ۆی ژیانی كۆمه‌اڵیه‌ت���یو سیاس���ی ئێم���ه ده‌خاته مه‌ترس���ییه‌وه ،چونكه تهنه���ا له‌ڕێگه‌ی قس���ه‌كردنی ئاش���كرا‌و جیاوازه‌وه‌ی���ه، ده‌توانی���ن كۆمه‌ڵگایه‌ك دروس���تبكه‌ین به‌جیاوازیه‌كان���ی خ���ۆی راهاتبێ���ت‌و توان���ای هه‌ڵكردن���ی له‌گه‌ڵی���دا هه‌بێت. ت���ا ئ���هم ئاش���كراكردنه دور بخه‌ینه‌وه، شانسی راهاتنی ئاش���تیو پێكه‌وه‌ژیانی گروپ‌و هێ���زه‌كان كه‌مده‌كه‌ینه‌وه .ده‌بێت له‌هه‌نوك���هوه ب���ه‌دوای كۆمه‌ڵگایه‌ك���دا بگه‌ڕێن ك���ه هه‌م���وان به‌ده‌نگ���ی به‌رز قس���هی خۆیانی تێدا ده‌ك���ه‌ن ،چونكه ئه‌مه ته‌نها رێگه‌یه‌كه به‌ر به توندوتیژیو ناس���ه‌قامگیری كۆمه‌اڵیه‌ت���ی ده‌گرێت. پێویس���تمان به‌تێگه‌یش���تنێكی ت���ازه ب���ۆ رێكکه‌وت���نو ئاش���تی كۆمهاڵیهتیو سیاس���ی هه‌یه ،كه نه‌ك لهسهر بنه‌مای چونیه‌كی���ی ،به‌ڵك���و لهس���ه‌ر بنه‌م���ای جیاوازی‌‌و قسه‌كردنی ئازادانه‌ی الیه‌نه‌كان راوه‌س���تاوه ،چونكه ئه‌وكاته‌ی نه‌توانین به‌ده‌نگی به‌رز قسه‌بكه‌ین ،به‌ده‌نگی به‌رز دیالۆگ لهگهڵ هێزو گروپ‌و كه‌س���ه‌كانی دیدا بكه‌ین ،دره‌نگ یان زوو ئه‌و قس���انه له‌ڕێگه‌ی توندوتیژیی���هوه راده‌گه‌یه‌نین. بنه‌مای راسته‌قینه‌ی ئاشتی كۆمه‌اڵیه‌تی ده‌بێت لهسهر بناغه‌ی ئازادی قسه‌كردن‌و رای جیاواز دابمه‌زرێت.
14
بیروڕا
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14
توركمان‌و به‌ره‌ی توركمانی‌و گۆڕانكاریه‌كانی عێراق ده‌ینوسێت
پرۆسه‌ی کاڵکردنه‌وه‌ی سنوره‌کانی نێوان باشورو رۆژئاوا له‌نێ���وان کوردان���ی رۆژئاوا (س���وریا)و کوردان���ی پارچه‌کانی تری کوردس���تاندا س���نوری زۆر هه‌یه .س���نور ته‌نها بریتی نییه لهو هێڵه‌ی لهسهر نه‌خشه کێشراوه ی���ان ئ���هو ته‌لبه‌ن���ده‌ی لهس���ه‌ر خاک دانراوه .س���نوره‌کان لهنێوان پارچه‌کانی کوردس���تاندا له‌هه‌موو بواره‌کاندا بوونیان هه‌ی���ه .س���نوری که‌لت���وری ،زمانه‌وانی، نه‌رێت ،سیس���ته‌می سیاسی ،دونیابینی، ئاگایی ،ئابوریو مێژوویی .له‌سه‌روبه‌‌ندی ئازادبوونی کوردس���تانی رۆژئاوادا ده‌بێت پالنێکی تۆکم���هو هه‌نوکه‌یی بێته ئاراوه چۆن ئه‌م س���نورانه کاڵکه‌ینه‌وه بۆئه‌وه‌ی له‌داهاتوودا بتوانین بیانسڕینه‌وه له‌پێناو به‌هێزبوون���ی بوونی ک���ورد لهڕۆژههاڵتی ناوه‌ڕاستدا .ئه‌مه‌ی لێره‌دا ئێمه پێشنیاری ئه‌که‌ی���ن پالنێک���ه وهک س���ه‌ره‌تایه‌ك ده‌توانرێ���ت س���ودی لێ ببینرێ���ت ،لهم بوارهدا .کوردستانی رۆژئاوا لهزۆر رووه‌وه پانتاییه‌کی س���تراتیژییه بۆ کوردستانی باش���ور .هه‌بوونی پانتاییه‌ک���ی وه‌ها که باش���ور نزیک ده‌كاته‌وه له‌ده‌ریا لهڕووی جێوپۆله‌تیک‌و ئابوریو سیاس���ییه‌وه زۆر یارمه‌تیده‌ره ب���ۆ مامه‌ڵه‌کردنێکی جیاواز لهگهڵ واڵتانی دراوسێدا به‌تایبه‌ت تورکیادا. بوونیادنانی په‌یوه‌ندییه‌كی پته‌و لهنێوان باش���ورو رۆژئاوادا پش���تێنێک له‌ده‌وری تورکیا دروس���تده‌کات ب���ه‌ره‌و رۆژهه‌اڵت، که تورکیا ناچ���ارده‌کات بۆ به‌کارهێنانی وه‌ك ده‌روازه‌ی���هک سازش���ی ئاب���وری‌و سیاسی بکات .هه‌روه‌ها بوونی په‌یوه‌ندیی یه‌کێت���ی لهگهڵ رۆژئ���اوادا ،توانای زیاتر ده‌به‌خشێته باش���ور له‌دانوستانی لهگهڵ رۆژئ���اوادا ،لهڕێگای تێپه‌ڕینی ئاو‌و بواری ت���ر ،هه‌روه‌ها کارتی توانا ده‌به‌خش���ێته رۆژئاوا به‌رامبه‌ر دیمه‌شق. لهڕووی ئابورییه‌وه کوردستانی رۆژئاوا ده‌توانرێ���ت به‌پێی پالنێک���ی ورد بکرێته به‌ش���ێک له‌بازاڕی ئابوری کوردس���تانی باش���ور ک���ه له‌ده‌رئه‌نجام���دا ببێته هۆی بوژانه‌وه‌ی هه‌ردووال. به‌اڵم بۆئه‌وه‌ی هه‌موو ئه‌مانه فه‌راهه‌م بن ده‌بێت پێش ئهوه پرۆسه‌ی کاڵکردنه‌وه‌ی سنوره‌کان به‌ڕێوه‌بچێت .ئێمه که ناڵێین نه‌مانی س���نوره‌کان ،چونکه له‌ئێس���تادا ئهوه به ناواقیعی ده‌زانین ،بۆیه س���ه‌ره‌تا کاڵکردنه‌وه‌ی‌و پاشان سڕینه‌وه‌ی .دیاره ئه‌مه مه‌رج نییه ببێته هۆی یه‌کگرتنه‌وه‌ی ئ���هم دوو پارچه‌یه ،به‌ڵک���و بونیادنانی یه‌کێتیی���هک له‌نێوانیان���دا .بۆئ���هوهی یه‌‌کێتییه‌ک���ی وه‌ها بێته ئ���اراوه ده‌بێت هه‌نگاو به‌هه‌نگاو به‌فراوانی‌و دوور له‌سۆزی پووچی نه‌ت���هوه په‌رس���ته دڵگه‌رمه‌کان مامه‌ڵه‌ی لهگهڵدا بکرێت. پرۆس���هی کاڵکردنه‌وه‌ی س���نوره‌کان پێویس���تی ب���ه ده‌ستنیش���انکردنی س���نوره‌کانه .ده‌كرێت به‌گش���تی بوترێت که سنوره‌کان لهبواری که‌لتوری ،زمانی، ئابوری ،سیاس���یو دونیابینی���دا بوونیان هه‌ی���ه ،به‌اڵم ههوڵدان ب���ۆ کاڵکردنه‌وه‌ی س���نور لهم بوارانه‌دا ته‌نها ئهوهنده به‌س نییه که ته‌نها ل���هم بوارانه‌دا کاربکرێت، به‌ڵک���و الیه‌ن���ی ت���ری گه‌لێ���ک گرنگن وهک پرۆس���ه‌یه‌كی پش���تگیری‌و زه‌مینه خوڵقاندن. بۆئه‌وه‌ی کوردستانی باشور لهو الوازیانه رزگاری بێ���ت ک���ه ل���ه‌ڕووی جوگرافی‌و جێوپۆله‌تیکه‌وه به‌ده‌س���تیه‌وه ده‌ناڵێنێت ده‌بێ پالنێکی نیشتمانی ورد لهم بوارانه‌دا داڕێژێت .ئه‌م پالنه به‌گشتی ده‌بێت له‌سێ ئاس���تدا رووبدات .ئاستی یه‌که‌م؛ ئاستی حکوم���ی .حکومه‌تی ههرێم لهگهڵ هه‌موو پارت‌و الیه‌نه‌کانی ت���ردا ده‌بێت پالنێکی س���تراتیژی هه‌بێت بۆ مامه‌ڵه‌كردن لهگهڵ کوردس���تانی رۆژئ���اوادا .یه‌کبوونی کورد لهم بوارهدا ،وهک کێشه‌یه‌کی نیشتمانی‌و نهتهوهیی هه‌نگاوی یه‌که‌مه (مێژوویه‌کی قێ���زه‌وه‌ن هه‌یه لهم ب���واره‌دا که به هیچ شێوه‌یه‌ک به‌که‌ڵكی ئه‌م سه‌رده‌مه نایه‌ت، بۆیه ده‌بێت هه‌وڵی سه‌ره‌كی ئه‌وه‌بێت که چۆن ئه‌م مێژووه بوه‌ستێنرێت) .هه‌روه‌ها حکوم���هت ده‌بێ���ت ههوڵب���دات لهڕێگای ده‌زگایه‌ک���ی تایبه‌ته‌وه مامه‌ڵ���ه لهگهڵ رۆژئ���اوادا بکات بۆئ���هوهی په‌یوه‌ندیه‌که به ئامانجی نیش���تمانی بێت نه‌ک حیزبی. به‌هی���چ ش���ێوه‌یه‌ک رێگه‌نه‌درێ���ت هیچ الیه‌نێک���ی سیاس���ی باش���ور لهگهڵ هیچ الیه‌نێکی غه‌ی���ره ک���ورددا له‌په‌یوه‌ندیدا بێت به دژ به به‌رژه‌وه‌ندی کوردس���تانی باش���ورو رۆژئاوا .یارمه‌تیدان���ی رۆژئاوا بۆ بوون���ی حکومه‌تی فیدراڵ���ی خۆیان. به‌ڕێوه‌بردنی کاروباری خۆیان .حکومه‌تی
ههرێم له‌باشور ده‌توانێت یارمه‌تی‌و قه‌رز راس���تهوخۆ ببه‌خش���ێته ئه‌م حکومه‌ته، له‌ژێر به‌هانه‌ی یارمه‌تی مرۆڤایه‌تی ،ئه‌گه‌ر هاتوو بووه مایه‌ی قه‌یران. ئاس���تی دووه‌م ،دامه‌زراندن���ی چه‌ن���د رێکخراوێک���ی ناحکوم���ی ئێ���ن جی ئۆ، لهبواری جی���اواز جیاوازدا ب���ۆ یارمه‌تی هه‌نوکه‌یی ،وهک رێکخراوی مانگی سوری کوردس���تان ،ی���ان رێکخراوی ه���اوکاری لێقه‌وماوان یان رێکخراوی بونیادنانه‌وه‌ی وێرانکاریه‌کانی دیکتاتۆریه‌ت .مه‌رج نییه ئ���هم رێکخراوانه تهنه���ا یارمه‌تی ماددی دابین بک���ه‌ن ،به‌ڵکو ده‌توان���ن لهبواری یارمه‌ت���یو کارئاس���انی‌و دابینکردنی کار لهڕێگای کاره‌کانیانه‌وه یارمه‌تی کوردانی رۆژئاوا ب���ده‌‌ن .پاش ئه‌م رێکخراوانه ،که ده‌كرێ بوونیان بۆ ماوه‌یه‌کی کورت بێت، ساڵێک یان دووان ،رێکخراوی ناحکومی تر به‌‌دوایدا بێ���ت وهک رێکخراوی بوژانه‌وه‌ی زمان ،فێرکردنی کوردی ،مێژووی کورد‌و کوردستان .ده‌کرێت هاوته‌ریب لهگهڵ ئه‌م پرۆس���ه‌یه‌دا بونیادنان‌و نۆژه‌نکردنه‌وه‌ی قوتابخان���ه‌کان به‌ڕێوه بچن ،به‌اڵم ئهوهی گرنگه لهم بوارهدا ئابوریو ته‌‌ندروستیه. ههوڵدان بۆ گه‌شانه‌وه‌ی بنه‌مای ئابوریو ته‌ندروس���تیو خوێندن بنه‌مای سه‌ره‌كین ب���ۆ به‌هێزبوون���ی رۆژئ���اوا‌و بوون���ی به یارمه‌تیده‌رێک بۆ باش���ور .دیاره رۆژئاوا خاوه‌ن س���امانی سروشتی زۆر نییه وه‌ك باش���ور بۆیه ده‌بێت بواری تر ببوژێته‌وه. ئه‌م���ڕۆ باش���ور له‌کش���توکاڵ که‌وتووه، ده‌توانێ���ت رۆژئ���اوا وهک پانتاییه‌ک���ی کشتوکاڵی به‌کاربهێنێت .هاندانی که‌رتی تایبه‌ت له‌باش���ور بۆ کارک���ردن لهبواری ئاوه‌دانکردنه‌وه‌دا له‌ڕۆژئاوا.
گه‌شانه‌وه‌ی بنه‌مای ئابوریو تهندروستیو خوێندن بنه‌مای سه‌ره‌كین بۆ به‌هێزبوونی رۆژئاواو بوونی به یارمه‌تیده‌رێک بۆ باشور حکومه‌تی ههرێم له‌باش���ور له‌بری ئه‌م هاوکاری‌و یارمه‌تیان���ه‌دا ده‌توانێت داوای راکێش���ای هێڵی ئاسنین‌و رێگای خێرا بۆ ناره‌کانی ده‌ریای گواستنه‌وه بکات که له‌که ناوه‌ڕاس���تی نزی���ک بکات���هوه .هه‌روه‌ها له‌داهاتوودا راکێش���انی بۆری غاز‌و نه‌وت‌و دانوستانکردن لهگهڵ الیه‌نه‌کانی تردا بۆ گه‌یشتنه سه‌ر ده‌ریا. ئاستی سێیه‌م ئاستی گشتییه .ده‌بێت خه‌ڵك چاالکانه به‌شداربن له‌کاڵکردنه‌وه‌ی سنوره‌کانی نێوانیان .خه‌ڵك ده‌توانن به چهندین ش���ێواز به‌ش���داربن ،به سه‌فه‌ر، به گه‌ش���تکردن بۆئه‌وه‌ی به گۆڕینه‌وه‌ی که‌لت���وری هه‌روه‌ها ب���ه گۆڕینه‌وه‌ی ئه‌و توانا‌و ته‌کنیک‌و شاره‌زاییانه‌ی که له‌الیه‌ك هه‌ی���هو له‌الیه‌کی تر نیی���ه .ده‌كرێت بۆ فه‌راهه‌مبوونی ئه‌م پرۆس���ه‌یه شاره‌کانی باشور لهگهڵ شاره‌کانی رۆژئاوادا بکرێنه ده‌سته‌خوشک‌و په‌یوه‌ندی فره‌ئاست هه‌بێت لهڕووی ئابوریو که‌لتوری‌و زانس���تییه‌وه. بۆئه‌وه‌ی ئه‌م پرۆسه‌یه بخرێته کارکردنه‌وه ده‌بێت لهڕووی ئاگایی‌و میدیاوه کاری بۆ بکرێت ،بۆیه ئه‌رکی میدیاکارانی ههرێمه له‌باش���ور هه‌واڵ‌و راپ���ۆرت‌و بابه‌تی ورد ده‌رب���اره‌ی رۆژئاوا بنوس���ن ،ئاماده‌که‌ن، پێش���که‌ش بکه‌ن هه‌تا شاره‌زایی لهنێوان ههردوو به‌شه‌که زیاترو زیاتر بێت. نه‌بوون���ی پالنێک���ی نیش���تمانی ب���ۆ کاڵکردنه‌وه‌ی س���نوره‌کانی نێوان باشورو رۆژئ���اوا ک���ه له‌ئه‌نجام���دا ببێت���ه هۆی به‌هێزبوون‌و گه‌ش���انه‌وه‌ی هه‌ردووال ،ئه‌وا ده‌رفه‌ته‌ک���ه لهالیهن هێز تری ناوچه‌که‌وه ده‌قۆزرێته‌وه‌و پاشان به زیانی کورد خۆی به‌کارده‌هێنرێت.
سۆران داودی
هه‌ر ل���ه‌دوای روخانی رژێمی س���ه‌دام س���اڵی 2003توركمانه‌كان لهكهركوك هاوپه‌یمانییه‌ك���ی نه‌خوازراویان لهگهڵ عه‌ره‌ب���ی ش���اره‌كه‌دا راگه‌یاند ،دوای ئ���هوهی پارته سیاس���ییه كوردیه‌كان بڕیاریان���دا هاوپه‌یمان���ی لهگ���هڵ ئاش���وریه‌كانی ش���اره‌كه‌دا بك���ه‌ن، جه‌نه‌راڵ رای ئودریانۆش كه ئه‌و كات ه لێپرس���راوی هێزه‌كان���ی ئه‌مریكا بوو لهناوچهكه یارمه‌تی ئاش���وریه‌كانی داو توانیی���ان ژماره‌یه‌كی زیاتر له‌عه‌ره‌ب‌و توركم���ان ئه‌ندامی���ان له‌ئه‌نجومه‌ن���ی پارێزگای كه‌ركوكدا هه‌بێت. كێشه‌ی راس���ته‌قینه‌ی توركمانه‌كان له‌وێ���وه ده‌س���تیپێكرد ،چونك��� ه عه‌ره‌به‌كانی كه‌ركوك س���ونن ه بوون‌و دژ ب ه ده‌س���ه‌اڵتی ناوه‌ند بون كه زیاتر روخس���ارێكی ش���یعه‌ی پێوه دیاربوو، له‌الیه‌كی دیكه‌وه زۆر لهزهویو موڵك‌و ماڵی توركمانه‌كان كه رژێمی س���ه‌دام ده‌ستی به‌س���ه‌ردا گرتبوو یان زه‌وتی كردب���وو به‌خش���یبوی ه عه‌ره‌ب���ه‌كان، ئه‌وانیش به‌هیچ شێوه‌یه‌ك رازی نه‌بون بیگه‌ڕێننه‌وه بۆ خاوه‌نه‌كانیان. لهم سه‌روبه‌نده‌دا توركمانه‌كان لهگهڵ عه‌ره‌بدا رووبه‌ڕووی ده‌سه‌اڵتی كوردی ده‌بوونه‌وه ،ك ه ئه‌و كات ه به‌شێوه‌یه‌كی فراوان جڵه‌وی شاره‌كه‌یان بهدهستهوه بوو ،هه‌روه‌ها سیاسه‌تی توركمانه‌كان له‌به‌غ���دای پایته‌خت���دا بێهێ���زو هیچ كاریگه‌رییه‌ك���ی نه‌ب���وو ،تورك���ه‌كان ب���ۆ به‌هێزكردن���ی هاوپه‌یمانان���ی كه‌س���ایه‌تیی ه هاوپه‌یمانه‌كانی���ان عه‌ره‌به‌كان���ی كه‌ركوكی���ان ده‌بین���یو وتووێژی���ان لهگهڵدا ده‌ك���ردن ،به‌اڵم ئه‌مش���یان س���ه‌ره‌ڕای ئهوهی جۆرێك له‌به‌رزكردنه‌وه‌ی مۆراڵی عه‌ره‌به‌كان بوو خۆی له‌خۆیدا هه‌ڵوێستی نێگه‌تیڤانه‌ی به‌غ���دای به‌رامب���ه‌ر توركمانه‌كان زیاد ده‌كرد ،هه‌روه‌ها درزی نێوان توركمانی شیعه‌و سوننه‌ی زیاتر كردهوه ،چونك ه
توركمانه شیعه‌كان پشتگیری حكومه‌ت ه شیعه‌كه‌ی ناوه‌ندیان ده‌كرد. ب���ه‌ره‌ی توركمان���ی لهس���ه‌ره‌تای دروستبونیه‌و‌ه له‌ساڵی 1995لهههولێر توانیبووی یه‌كڕی���زی خۆی بپارێزێت، لهس���ێهه‌مین كۆنگره‌ی���دا ك ه بۆ جاری یه‌كه‌م ب���وو لهكهركوك س���ازی بكات نه‌مامی دوبه‌ره‌ك���ی تێیدا چرۆی كرد، ئه‌گه‌رچ���ی هۆكاره‌كه‌ی وا ده‌رده‌كه‌وت كه ملمالنێی گرتنه‌ده‌س���تی سه‌رۆكاتی به‌ره‌یه ،به‌اڵم زیات���ر ملمالنێیه‌ك بوو لهنێوان ههردوو باڵ���ی توندڕه‌وه‌كان‌و میانڕه‌وه‌كان���ی نێو بهره ك��� ه دواجار تون���دڕه‌وه‌كان بردیان���هوهو درێژه‌یان به‌هه‌مان سیاس���ه‌تی به‌ره‌ی توركمانی دا. له‌كۆنگره‌ی چواری به‌ره‌ی توركمانیدا ناكۆكییه‌كان زۆر ب ه زه‌قی ده‌ركه‌وتن‌و زۆرێك لهس���ه‌ركرد‌ه ته‌قلیدیه‌كانی ناو بهره به‌خۆی���ان‌و حیزبه‌كانیان لهبهره ده‌رچ���ون وه‌ك ری���از س���اری كه‌هی ه سه‌رۆكی پارتی توركمان ،ایلی جه‌مال ش���ان س���ه‌رۆكی پارتی نیش���تمانی توركم���ان هه‌روه‌ها ئن���وه‌ر به‌ره‌قدار سه‌رۆكی پارتی عه‌داله‌ی ئیسالمی. سیاس���ه‌تی توركمانه‌كان تاس���اڵی 2010ه���ه‌روه‌ك خۆی مای���هوهو هیچ گۆڕانكارییه‌ك���ی به‌رچ���اوی به‌خۆیه‌و‌ه نه‌بین���ی .ئه‌گه‌رچ���ی جۆرێ���ک له‌دانوستاندنی البه‌الیی لهنێوان كوردو توركماندا هه‌بوو. له‌ده‌ستنیش���انكردنی كاندی���دی هه‌ڵبژاردنه‌كانی ساڵی 2010سه‌ره‌تای له‌قبونی جه‌م���اوه‌ری به‌ره‌ی توركمانی بوو ،یه‌ك���هم بڕیاری به‌ره‌ش ئهوه بوو ك��� ه لهگهڵ لیس���تی عراقیی���ه بڕوات ه هه‌ڵبژاردنه‌كه‌وه .زۆرێك له‌سیاس���یی ه توركمانه‌كان خۆیان له‌لیست ه ئیسالمیی ه ش���یعهو س���وننییه‌كان كاندی���د كرد، دوای ئ���هوهی وه‌ك كاندیدێكی به‌ره‌ی توركمانی نه‌خران ه لیسته‌كه‌یانه‌وه .دوو
هه‌موو سیاسه‌تمه‌داره‌كانی توركمان له‌به‌غدا تاڕاده‌یه‌ك كه‌وتن ه ژێر كاریگه‌ریی لیستی هاوپه‌یمانی نیشتمانی كاندیدی ب���ه‌ره‌ی توركمانی لهكهركوك س���ه‌ركه‌وتنیان له‌هه‌ڵبژاردنه‌ك���ه به‌ده‌س���تهێناو ب���وون ب���ه ئه‌ندام���ی په‌رله‌مانی عێ���راق له‌به‌غدا ،ك ه دواتر یه‌كێكیان ك ه ئه‌رش���ه‌د ساڵحیی ه پاش ملمالنێیه‌كی گهوره سه‌رۆكایه‌تی به‌ره‌ی توركمانی گرت ه ده‌س���ت كه ئه‌مه‌شیان به‌وه‌رچه‌رخانێ���ك له‌مێ���ژوی ب���ه‌ره‌دا ی یه‌كه‌م ده‌ژمێردرێ���ت ،چونك ه بۆ جار بوو بێهه‌ڵبژاردن‌و كۆنگره س���ه‌رۆكێك دابنرێ���ت ،هه‌روه‌ه���ا به تهم���ه‌ن ب ه بچوكترین سه‌رۆك ده‌ژمێردرێ ،لێرهوه س���ه‌ره‌تای قۆناغێكی دیكه له‌مێژووی ب���ه‌ره‌ی توركمان���ی ده‌س���تپێده‌كات، هه‌روه‌ه���ا پۆس���تی س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی���ش درا ب ه حه‌س���ه‌ن تۆران ك ه ب ه توركمانێكی ئیس�ل�امی میانڕه‌و ناسراوه ،ئه‌م پرۆسه‌یه‌ش به‌كرانه‌وه‌ی ههردوو الیه‌نی میان���ڕه‌وی نێو كوردو توركمان ده‌ژمێردرێت. بوونی س���ه‌رۆكی ب���ه‌ره‌ی توركمانی له‌به‌غدا‌و له‌نێو لیستی عێراقیه‌دا ،سه‌ر لێشواندنێكی بۆ توركمانه‌كان دروست كردو سیاسه‌تی توركمانی رووبه‌ڕووی كێشه‌یه‌كی گه‌وره‌تر كردهوه ك ه ده‌بێت ه ی هاوسه‌نگییه‌ك لهنێوان ههردوو لیست ركابه‌ره‌ك���ه هاوپه‌یمان���ی نیش���تمانی ش���یعهو عێراقییه‌ی س���وننه كه خۆی به‌شێكه لهو لیسته.
هه‌موو سیاسه‌تمه‌داره‌كانی توركمان له‌به‌غدا تاڕاده‌یه‌ك كه‌وتنه ژێر كاریگه‌ریی لیس���تی هاوپه‌یمان���ی نیش���تمانی، به‌تایبه‌تی ده‌بێت ئ���ه‌وه‌ش بزانین ك ه هاوپه‌یمان���ی نیش���تمانی كه‌س���ایه‌تی سیاسی به‌هێزی توركمانی وه‌ك عه‌باس به‌یاتی‌و محه‌مه‌د ته‌قی مه‌والی تێدایه، هه‌ڵوێستی توركمانه‌كانیش له‌مه‌سه‌له‌ی كێشانه‌وه‌ی متمان ه له‌سه‌رۆك وه‌زیران ن���وری مالیكی جارێكی ت���ر ناكۆكیو پارچه‌بوونی به‌ره‌ی به‌رجه‌س���ته كرد، چونك ه كوتله‌یه‌ك���ی به‌هێزی نێو بهره ك ه لهگهڵ س���ه‌ندنه‌وه‌ی متمانه بوون، كوتله‌یه‌ك���ی دیك���هش ك ه س���ه‌رۆكی به‌ره‌ی تێدای ه زیاتر دژ بهو پرۆس���هی ه ب���وون ك ه ئه‌مه‌ش لهگهڵ سیاس���ه‌تی توركیا ناگونجێت كه هه‌ر لهسهرهتاوه كاریگه‌ری گ���ه‌وره‌ی به‌س���ه‌ر بهرهوه هه‌یه. له‌ئێس���تاداو دوای هه‌م���وو ئ���هو گۆڕانكاریان���هی به‌س���ه‌ر ریزبه‌ندی���ی هێزه‌كان له‌عێراقدا هاتوون ،چاوه‌ڕوان ده‌كرێ���ت ب���ه‌ره‌ی توركمانیی���ش گۆڕانكارییه‌ك���ی گ���هوره به‌خۆی���هوه ببینێت ،سه‌رۆكایه‌تی به‌ره‌ی توركمانی پ���اش س���ه‌ردانه‌كه‌ی داود ئۆغڵۆ بۆ كه‌ركوك س���ه‌ردانی توركیایان كردوه‌و چه‌ندی���ن كۆبونه‌وه‌ی���ان لهگهڵ گهوره لێپرس���راوانی توركیا ئه‌نج���ان داوه. نزیكبوونه‌وه‌یه‌ك له‌سیاس���ه‌تی به‌ره‌ی توركمانی لهگهڵ كوردا به‌دی ده‌كرێت تا ئه‌و راده‌یه‌ی كورد ده‌یه‌وێت ب ه یه‌ك لیست بچن ه هه‌ڵبژاردنه‌كانه‌و‌ه ئه‌گه‌رچی توركمانه‌كان وای به‌باش���ده‌زانن كوردو عه‌ره‌ب‌و توركمان له‌یه‌ك لیس���تدا بن ئه‌وه‌شیان ب ه ئاش���كرا به داود ئۆغڵۆ راگه‌یان���دووه بۆ ئهوهی ل���هو بوارهدا هه‌وڵێ���ك بدات ،ره‌نگ ه ئه‌م بۆچوونه‌ی توركم���ان بۆ ئهوه بێ���ت خۆیان ببن ه هێلكه‌ی قه‌پانه‌كه. بێگوم���ان كاریگ���ه‌ری ملمالنێكانی ده‌وڵه‌تانی ده‌وروبه‌ر له‌عێراق به‌س���ه‌ر هه‌موو هێ���زه عێراقیه‌كانه‌وه دیاره ب ه به‌ره‌ی توركمانیشه‌وه ك ه ده‌بێت جۆرێك له‌سیاس���هت بكات لهگهڵ روداوه‌كاندا بگونجێ���ت لهپێ���ش هه‌موش���یانه‌و‌ه سیاسه‌تی بهره به‌رامبه‌ر ب ه كورد.
ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی هه‌رێمی کوردستان دامه‌زراوه‌یه‌کی نادیموکراسیانه بۆ چاودێریو کۆنترۆڵی زیاتری خه‌ڵک شاخه‌وان شۆڕش ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی هه‌رێمی کوردستان له‌ڕۆژی یه‌کش����ه‌ممه 8ی جواڵی 2012 له‌بۆنه‌یه‌ک����ی تایبه‌ت����دا به‌به‌ش����داری س����ه‌رۆکی هه‌رێ����م مه‌س����عود بارزانی، جێگ����ری س����ه‌رۆکی ههرێم کۆس����ره‌ت ره‌س����وڵ ،س����ه‌رۆکی حکومه‌تی ههرێم نێچیرڤان بارزانیو کۆمه‌ڵێک به‌رپرسی دیکه راگه‌یه‌نرا .مه‌سرور بارزانی کوڕی مه‌س����عود بارزان����ی لهالی����ه‌ن باوکیه‌وه به‌پله‌ی وه‌زیر به‌نازناوی راوێژکار کرایه سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی ههرێم، خه‌س����رهو گوڵ محه‌م����ه‌د کرایه وه‌زیر‌و به‌نازن����او‌و پل����هی س����ه‌رۆکی ده‌زگای ئه‌نجومه‌نی ئاسایش‌و جێگری راوێژکار دامه‌زرا. ئام����اژه به‌وه‌کرا که ئ����هوه هه‌وڵێکه بۆ یه‌کخس����تنی ده‌زگا هه‌واڵگریه‌کانی پاراس����تن‌و زانی����اری ،ئ����هوه هه‌نگاوی دروس����تکردنی دامه‌زراویه‌کی هه‌واڵگری نیش����تیمانییه بۆ پارێزگاری ئاسایشی کوردس����تان ک����ه دووربێ����ت‌و جیابێت له‌حیزب .س����ه‌رۆکی ههرێم مه‌س����عود بارزان����ی له‌بۆنه‌ی ئه‌و راگه‌یاندنه‌دا وتی ئه‌و دامه‌زراوه‌یه هی خه‌ڵکه‌‌و بۆ خه‌ڵکه، په‌یوه‌ن����دی ب����ه حیزبه‌وه نیی����ه ،ئهوه دامه‌زراویه‌کی نیش����تیمانییه‌و بۆ هه‌موو خه‌ڵکی کوردس����تانه .ئه‌وانه‌ی وتنیان ک����رد هه‌موو ئاماژه‌یان به مافی مرۆڤ‌و پره‌نسیپه دیموکراسیه‌کان کرد. به‌پێ����ی ده‌س����توری عێراقیی خودی په‌س����ندکردن‌و دامه‌زراندنه‌که ئه‌گه‌ری ناکۆک����ی هه‌ی����ه لهگهڵ ئ����هو خااڵنه‌ی ده‌س����توری عێراقی ک����ه په‌یوه‌ندییان به دیارکردنی ده‌س����ه‌اڵته‌کانی هه‌رێم‌و سه‌نتراله‌وه ههیهو راس����تهوخۆ لهگهڵ خاڵه‌کان����ی ک����ه په‌یوه‌ندیی����ان ب����ه م����اف‌و ئازادیه‌کانه‌وه هه‌ی����ه ،ناکۆکی هه‌ی����ه .هه‌روه‌ه����ا ب����ه وتن����ی هه‌ندێ له‌په‌رله‌مانتاران����ی کوردس����تان به‌ب����ێ گوێدانه الیه‌نه‌کان����ی دیکه له‌په‌رله‌مان
مه‌سعود بارزانی راست ده‌کات‌و ده‌یه‌وێ ئه‌و دامه‌زراوه‌ی ه نیشتیمانی بێت‌و بۆ خه‌ڵک بێت ،یه‌که‌م: به‌ر له‌هه‌رشتێ ده‌بێ ئه‌و خۆی دور‌و نزیک توخنی ئه‌و دامه‌زراوه‌یه نه‌که‌وێت په‌س����ندکراوه لهگ����هڵ ئ����هوهی ئهوه دامه‌زراوه‌یه‌ک����ی زۆر هه‌س����تیاره‌‌و نابێ بێ رێکه‌وتنی هه‌مه‌الیه‌نه تێپه‌ڕێنرێت. جگه‌له‌وان����ه یاس����اکانی دامه‌زراوه‌ک����ه دژی پره‌نس����یپه گه‌ردونیه‌کانی ئازادی، یه‌کس����انی‌و کراوه‌یی����ه به‌جۆرێک ئه‌و دام����ه‌زراوه هه‌موو کۆمه‌ڵگ����ه ده‌خاته ژێرچاودێری خۆیو یاساییانه ده‌توانێ هه‌ر کردارێ����ک ئه‌نجام بدات بێ ئهوهی توشی لێپرسینهوه لهالیهن په‌رله‌مانه‌وه ببێ����ت .ئه‌و دام����ه‌زراوه له‌کۆکردنه‌وه‌ی زانی����اری‌و هه‌ڵس����ه‌نگاندنی رووداو‌و هه‌ڕه‌شه‌کان لهس����ه‌ر کۆمه‌ڵگه‌دا خۆی س����ه‌ربه‌خۆ‌و ئازاده ،که ئه‌وه‌ش به‌پێی به‌رژه‌وه‌ندی س����ه‌رۆک ،بنه‌ماڵه‌‌و پارتی ده‌س����ه‌اڵتدار ده‌بێت .ئه‌و دام����ه‌زراوه بنچین����ه س����ه‌ره‌تاییه‌کانی دڵنیایی داد له‌کۆمه‌ڵگ����ه‌دا ب����ه‌الوه ده‌نێت‌و تێکیان ده‌شکێنێت ،به‌مجۆره بوونی کۆمه‌ڵگه‌ی
داد ئه‌گه‌ر به‌الوازیی هه‌بووبێت ده‌خاته مه‌ترسییه‌وه. ئ����هو دام����ه‌زراوه خ����ۆی بودج����ه بۆخ����ۆی پێش����نیار ده‌کات‌و په‌رله‌مان له‌سه‌ریه‌تی په‌س����ه‌ندی بکات ،لهالیهن په‌رله‌مانه‌وه ناتوانرێ لێی بپێچرێته‌وه. وهک����و وه‌زاره‌ت‌و دامه‌زراوه‌کانی دیکه په‌یوه‌ندیی به ده‌س����ه‌اڵتی به‌ڕێوه‌بردن‌و قانوندانان����هوه نیی����ه ،راس����تهوخۆ به س����ه‌رۆکایه‌تی ههرێم به‌س����تراوه‌ته‌وه. سه‌رۆکی ههرێم به‌پێی ده‌سه‌اڵتی ره‌های خۆی ده‌توان����ێ لق‌و ده‌زگای هه‌واڵگری دیک����ه ب����ۆ دامه‌زراوه‌که زی����اد بکات. ئ����ه‌وه‌ش مه‌ترس����ی خراپبه‌کارهێنانی ده‌س����ه‌اڵتی س����ه‌رۆکایه‌تی هه‌ی����هو مه‌ترس����ی راسته‌وخۆیه لهس����ه‌ر بنه‌ما دیموکراسیه‌کاندا ئه‌گه‌ر به‌الوازی هه‌بن، هه‌روه‌ه����ا هاواڵتیان توندتر ده‌خاته ژێر کۆنترۆڵ����ی خۆی .س����ه‌رۆک بێ ئهوهی بۆ ک����ه‌س بگه‌ڕێته‌وه خ����ۆی ده‌توانێ ده‌زگای سیخوڕی له‌ژێر ناوی جیاجیادا دروست بکات‌و به‌پێی به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی خۆی بیانجوڵێنێت .پێش����تر بنه‌ماڵه‌‌و پارت����ی ده‌س����ه‌اڵتدار ب����ۆ پاراس����تنی به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیان زۆر هێزی چه‌کداری جۆراوجۆری تایبه‌تیان پێکهێناوه‌‌و مۆری هێ����زی نیش����تیمانییان پێوه‌ناون ،بۆیه بێکێش����ه ده‌توانن ده‌زگای هه‌واڵگری‌و س����یخوڕی دیک����هی تایب����هت به‌خۆیان پێکبهێنن .ئه‌و دام����ه‌زراوه به‌پێی ئه‌و ده‌س����ه‌اڵته‌ی پێ����ی دراوه کۆله‌گه‌یه‌کی گرنگ����ه بۆ بوونی س����تاتی پۆلیس����ی که کۆمه‌ڵگ����ه ده‌خاته ژێ����ر چاودێری کۆنترۆڵی توندی ناوه‌نده‌وه. دیاره ده‌س����تور‌و یاس����ای بنچینه‌یی واڵت چ����ی ده‌ڵێ����ت‌و چه‌ن����د ره‌واو دیموکراس����یانه‌یه ،له‌واڵتێک����دا ک����ه بنه‌ماڵ����هو پارتی ده‌س����ه‌اڵتدار خۆیان لهس����ه‌رووی دام����ه‌زراوه به‌ڕێوه‌به‌ری، یاس����اییو دادوه‌ریه‌کان����هوه ده‌بین����نو به‌ک����ردهوه ئهوه����ان ،قورس����اییه‌کی ئه‌وتۆی نییه .یاسا به‌که‌موکوڕیه‌کانی‌و
رۆتین����ه پش����ووبڕه‌کانیه‌وه تهنه����ا بۆ خه‌ڵکه بێده‌س����ه‌اڵته‌که‌یه‌‌و به‌شێوه‌یه‌ک ده‌بێت که به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی ده‌سه‌اڵتدار له‌به‌رچاو ده‌گرێت. سه‌باره‌ت به وته‌که‌ی مه‌سعود بارزانیو بانگه‌شه‌ی دیموکراسی‌و خه‌ڵکییبوونی دامه‌زراوه‌ک����ه گونجاوه بپرس����ین ،ئایا دام����ه‌زراو‌و ده‌زگای هه‌واڵگری له‌واڵتی ئ����ازاد‌و کراوه‌دا ده‌کرێ چۆن بێت؟ ئه‌و دام����ه‌زراوه به‌ر له‌هه‌رش����تێک لهالیهن که‌سانی ش����اره‌زا‌و پڕۆفیشناڵی بێالیه‌ن دوای تاوتوێک����ردن‌و لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ک����ی زانستیانه‌‌و لێکدانه‌وه‌یه‌کی چڕ بۆ سوود‌و زیانه‌کانی ئ����هو دام����ه‌زراوه ،پرۆژه‌که ئام����اده ده‌کرێت ،ده‌خرێت����ه به‌رده‌می پهرلهمانو که ده‌کرێ په‌سندکردنی به ده‌نگی زۆرینه‌ی ره‌ها یا 3لهس����ه‌ر 4ی ئه‌ندامانی په‌رله‌مانه‌وه ببه‌س����ترێته‌وه. سه‌رپه‌رشتکارانی ئه‌و دامهزراوه به‌هیچ جۆری����ک نابێ خه‌ڵکی س����ه‌ر به پارت بن ،ئه‌فس����هرو پله‌داره‌کان����ی خواروو بگ����ره ئه‌ندامانی����ش که له‌خ����واره‌وه‌ی هه‌ڕه‌م����ی ئۆرگانه‌ک����ه‌دان نابێ خه‌ڵکی س����ه‌ر به پارت ب����ن .ده‌ب����ێ خه‌ڵکی بێالیه‌ن‌و ش����اره‌زا لهس����ه‌روو خواروی ش����وێنه‌گرنگه‌کان����ی ئۆرگانه‌کاندا ئه‌و دامهزراوه به‌ڕێوه ببه‌ن .له‌الیه‌کی دیکه ئه‌و دامه‌زراوه‌‌و که‌س����ه‌کانی ،وه‌کو هه‌ر دامهزراوه ی����ا وه‌زاره‌تێکی دیکه له‌ژێر چاودێری په‌رله‌ماندان‌و لهپێش����ێلکاریدا لێپرس����ینه‌وه‌یان لهگهڵ����دا ده‌کرێ����ت. ئه‌و دامه‌زراوه‌‌و که‌س����ه‌کانی س����ه‌ر بهو دام����ه‌زراوه ،مافی زیاتری����ان له‌خه‌ڵکی دیک����ه نیی����هو ئه‌رکیان����ه ئازادیه‌کان‌و پره‌نس����یپه دیموکراس����یه‌کان پێشێل نه‌که‌ن ،چاودێ����ری خه‌ڵک‌و گروپ به‌بێ به‌ڵگ����هی گونجاو‌و ئاگاداری����ی دادگای سه‌ربه‌خۆ ناکرێت .په‌یوه‌ندی سه‌رۆکی واڵت لهگهڵ ئ����هو دامهزراوه هه‌مان ئه‌و په‌یوه‌ندییه‌ی����ه که لهگهڵ وه‌زاره‌ته‌کانی دیکه‌دا ههیهتی...
»» 19
تەندروستی
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14
3رێگه‌ی سروشتی بۆ چاالككردنی له‌شت 1
2
3
گۆشت له‌ڕه‌مه‌زاندا زیانی هەیە
پزیشكه‌كان هۆشداری ده‌ده‌ن له‌مه‌ترسی خواردنی گۆشت به‌تایبه‌ت خواردنی بڕێكی زۆری له‌مانگی ره‌مه‌زاندا‌و به‌كارهێنانی ده‌رمان به‌شێوه‌یه‌كی خراپ‌و بێ ره‌چاوكردنی ئامۆژگاریه‌كانی پزیشك ،دوو رێگای سه‌ره‌كین بۆ تووشبوون به مه‌ترسی له‌كاركه‌وتنی گورچیله‌كان. خواردنی بڕێكی زۆری گۆشت هیچ سودێك به نه‌خۆشانی گۆرچیله ناگه‌یه‌نێت ،به‌ڵكو مه‌ترسی له‌كاركه‌وتنی گورچیله‌كان زیاتر ده‌كاته‌وه ،به‌تایبه‌ت بۆ ئه‌و كه‌س����انه‌ی كه به‌ده‌ست نه‌خۆشییه درێژخایه‌نه‌كانی (ش����ه‌كره‌و فشاری خوێن)هوه ده‌ناڵێنن. هه‌روه‌ه����ا م����رۆڤ تووش����ی كێش����هی كۆئه‌ندامی میزه‌ڕۆ ده‌كات‌و وای لێده‌كات كه لهكاتی میزكرندا هه‌ست به ئازارێكی زۆر بكات ،له‌الیه‌كی تریشه‌وه ده‌بێته‌هۆی گه‌وره‌بوونی قه‌باری منداڵدانی ئافره‌ت، ئه‌مه‌ش به‌هۆی تووش����بوون به نه‌خۆشی گۆرچیله‌كانه‌وه.
ده‌توانرێت ئاستی وزهو چاالككردنی لهش به سێ رێگه‌ی سروشتی زیاتر بكرێت‌و له‌كاروباری رۆژانه‌دا سودی لێوه‌ربگیرێت ،هه‌روه‌ها ته‌مه‌ڵی‌و لهش قورسی نه‌هێڵرێت ئه‌ویش به‌م رێگایانه:
هه‌ندێك كه‌س بۆ زۆربوونی وزهو چاالكی لهش ،خواردنه‌وه وزه‌به‌خشه‌كان به‌كارده‌هێنن كه ئه‌مه‌ش رێگه‌یه‌كی هه‌ڵه‌یه، چونكه ئه‌و خواردنه‌وانه وزه‌یه‌كت پێده‌به‌خشێت كه ماوه‌یه‌كی زۆر كه‌م درێژه‌ی ده‌بێت‌و لهگهڵ ته‌واوبوونی كاریگه‌رییه‌كانی ،مرۆڤ هه‌ست به هیالكی‌و بێ حه‌وسه‌ڵه‌یی ده‌كات ،به‌اڵم رێگه‌ی ته‌ندروست بۆ زیاتركردنی وزهو چاالكی لهش ئه‌وه‌یه كه بۆ خۆت ده‌توانیت به‌به‌كارهێنانی میوه‌كان‌و سه‌وزه تێكه‌ڵه‌یه‌ك له‌خواردنه‌وه دروست بكه‌یت كه پڕ له‌ڤیتامین‌و دژه ئۆكساندن له‌خۆ بگرێت.
رێكخستنی ژه‌مه‌كانی نانخواردن، ئه‌گه‌ر بێتوو ژه‌می نانخواردن دره‌نگ بكه‌وێت ئه‌وا گه‌د‌ه داوای خواردن ده‌كات‌و هۆرمۆنی كۆرتیزۆل زیاد ده‌كات به‌شێوه‌یه‌كی ئێجگار خێرا كه ئه‌مه‌ش فسیۆلۆژیایه‌كی ئاسایی له‌شی مرۆڤه كه هه‌وڵی مانه‌وه‌ی ژیان ده‌دات‌و دواتر مێشك لهش ئاگادار ده‌كاته‌وه ك ه كرداری میتابۆلینیزم ئه‌نجام بدات‌و چه‌وری كۆبكاتهوه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ژه‌می نانخواردن رێكبخرێت‌و كاته‌كانی خه‌وتن ب ه باشی دیاری بكرێت ئه‌وا ئاستی هۆرمۆنه‌كانی لهش تێك ناچێت‌و به‌مه‌ش وزەی لهش زیاد ده‌كات.
رێگه‌یه‌كیتر بۆ به‌رزكردنه‌وه‌ی وزهو چاالككردنی لهش سه‌ركه‌وتن به‌قادرمه‌‌و به‌رزكردنه‌وه‌ی قورساییه ،چونكه لهكاتی جوڵه‌ی له‌شدا سوڕی خوێن چاالكتر ده‌بێت‌و (ئه‌ندرۆفین)ی پۆزێتف زیاتر ده‌رده‌درێت ،به‌مه‌ش وزهو چاالككردنی لهش به شێوه‌یه‌كی به‌رچاو زیاترده‌بێت.
رۆژو ئه‌گه‌ری نه‌خۆشیه‌كانی دڵ‌و شه‌كره كهمدهكاتهوه توێژینه‌وه‌كان جه‌خت لهوه ی ده‌كه‌نه‌وه كه به‌ڕۆژوبوون بۆ ماوه 24كاتژمێر به شێوه‌یه‌كی رێك‌و ی پێك ،سودمه‌نده بۆ ته‌ندروست ی جه‌سته به‌شێوه‌یه‌كی گشت به‌تایبه‌ت بۆ دڵ. ی رۆژنامه‌ی (ئه‌ندیپێندیت)ی به‌ریتان ب����اس ل����هوه ده‌كات ك���� ه كۆمه‌ڵێك ی ی نه‌خۆشیه‌كان له‌پزیش����كانی بوار دڵ له‌ئه‌مری����كا گه‌یش����تونه‌ته ئ����هو ی باوه‌ڕه‌ی كه به‌ڕۆژوبوون ئه‌گه‌ره‌كان توش����بوون ب ه نه‌خۆش����یه‌كانی دڵ‌و ش����ه‌كر‌ه كه‌مده‌كات����هوه .هه‌روه‌ه����ا ی هاوكاره بۆ باشتركردن‌و هاوسه‌نگ رێژه‌ی (كۆلیسترۆڵ) له‌خوێندا. هه‌ر ل����هو توێژین����ه‌وه‌دا هاتووه ك ه ی 24كاتژمێر‌و به‌ڕۆژوو بوون بۆ ماوه ی ئاو لهو ماوه‌یه‌دا به تهنه����ا خواردن ی یه‌كێك ی به‌هێزكردن ده‌بێت����ه ه����ۆ ی له‌پرۆتینات ك ه ناسراوه به هۆرمۆن ی مرۆیی‌و وزه‌به‌خش ،ئه‌مه‌ش گه‌شه ماسولكه‌كان له‌الوازیی ده‌پارێزێت. ی دیكه‌شه‌وه له‌توێژینه‌وه‌یه‌كی له‌الیه‌ك ی پسپۆڕ تردا ك ه كۆمه‌ڵێك پزیش����ك ی دڵ له‌ئه‌مریكا به‌بواره‌كانی نه‌خۆش ی ،2007گه‌یشتونه‌ت ه كردویانه له‌ساڵ ئ����هو ب����اوه‌ڕه‌ی كه جی����اوازی زۆره لهنێوان ئه‌و كه‌سانه‌ی مانگی جارێك به‌ڕۆژو ده‌بن‌و ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ئه‌م ه ی ئه‌نجام ناده‌ن ،چونكه ئه‌و كه‌سانه كه به‌ڕۆژو ده‌بن ئه‌گه‌ری توشبوونیان به نه‌خۆشیه‌كانی دڵ زۆر كه‌متره. پس����پۆڕان‌و ش����اره‌زایان ئام����اژه ك ب����هوه ده‌ده‌ن ك����ه ل����هش ماوه‌ی ه به‌ش����ێوه‌یه‌كی سروش����تی ده‌توانێت خ����ۆی رزگار ب����كات لهم����ادد‌ه ژه‌هراویی����ه‌كان ئه‌وی����ش له‌ڕێگ����هی گورچله‌و جگه‌ره‌وه ،هه‌روه‌ها ده‌ڵێن "ئه‌گه‌ر ویس����تت ب ه رێگه‌یه‌كی باش رزگارت ببێ����ت له‌ژه‌هراوییبوون یان ی رێگایه‌ك بگریته‌به‌ر ب����ۆ دابه‌زاندن ی بخۆو ی سروشت كێش ،ئه‌وا خواردن ی زۆر له‌ئاو بخۆره‌وه خۆت ب ه بڕێك���� دووربگره له‌ده‌رم����ان خواردنی زۆر‌و ی مادد‌ه هۆشبه‌ره‌كان". خواردنه‌وه
توشبوێکی جەڵتەی مێشک
جه‌ڵته‌ی مێشك چییه؟
جەڵت���ەی مێش���ک ،وات ه گی���ران یان ته‌قینی بۆرییه‌كی خوێن له‌مێش���كدا، ی مێشك به‌رده‌وام پێویستی بهو پێی ه به‌خوێن‌و ئۆكس���جینه ،به‌اڵم كاتێك بۆ ماوه‌یه‌كی كه‌م لێ���ی ببڕێت ،ئه‌وا ئه‌و به‌شه‌ی مێش���ك دوچاری مردن ده‌بێت ك ه بۆریی���ه خوێنه‌كه‌ی ب���ۆ ده‌چێت، له‌ئه‌نجامیش���دا فرمانی ئه‌م به‌ش���هی مێشك ده‌ش���ێوێت ك ه له‌وانه‌یه ببێت ه ئه‌گه‌ری ده‌ركه‌وتنی چهندین نیش���ان ه له‌له‌شدا وه‌كو :سڕبوون یان الوازبوون یان ئیفلیجبوونی به‌ش���ێكی لهش ،بۆ نمون��� ه ده‌موچاو ،په‌لی س���ه‌ره‌وه یان په‌ل���ی خ���واره‌وه یان نی���وه‌ی لهش، تێكچوون���ی بینین به‌ش���ێوه‌ی بینینی دووان���ی ،Double visionش���ێوانی هۆش ،گرفت له‌تێگه‌یشتندا ،تێكچوونی قسه‌كردن‌و ده‌ربڕینی رسته‌‌و وشه‌كان، گرفت له‌كرداری رۆیش���تن‌و هاوسه‌نگی لهش ،سه‌رس���ووڕان ،سه‌رئێش���ه‌یه‌كی سه‌خت .تێكچوون له‌شانه‌كانی مێشك له‌وانه‌ی ه ك ه ب ه خێرایی رووبدات ،بۆی ه چاره‌س���ه‌ركردنی كتوپڕ له‌وانه‌ی ه شان ه س���اغه‌كانی ت���ری مێش���ك بپارێزێت‌و چانسی چاكبوونه‌وه‌یان زیاتر بكات. گیرانی خوێنبه‌ر به‌تۆپه‌ڵێكی بچووكی خوێنی مه‌یی���و Blood clotsباوترین حاڵه‌ته‌كان���ی جه‌ڵته‌ی���ه ،گه‌لێكج���ار
له‌حاڵه‌ته‌كانی ته‌قینی بۆرییه‌كی خوێن له‌ناو شانه‌كانی مێشكدا ،رێگه‌چار‌ه بۆ راگرتنی ئه‌م خوێنبه‌ربوونه بریتیی ه له‌نه‌شته‌رگه‌رییه‌كی خێرا چاره‌سه‌ری خێرا به ده‌رمانێكی تایبه‌ت ده‌بێت ه ئه‌گ���ه‌ری تواندنه‌وه‌ی ،به‌مه‌ش هاتوچۆی خوێن دووباره بۆ شانه‌كانی مێش���ك ده‌گه‌ڕێت���هوه .له‌حاڵه‌ته‌كانی ته‌قینی بۆرییه‌كی خوێن‌و خوێنبه‌ربوون له‌ناو شانه‌كانی مێشكدا ،رێگه‌چار‌ه بۆ راگرتن���ی ئه‌م خوێنبه‌ربوون��� ه بریتیی ه له‌نه‌شته‌رگه‌رییه‌كی خێرا ،ئه‌مه‌ش فشار لهسهر شانه‌كانی مێشك كهمدهكاتهوه وات ه ئه‌گ���ه‌ری تێكچوونی ش���انه‌كانی مێشك كه‌متر ده‌كاته‌وه.
نه‌شته‌ر
15
د.گۆران عەبدواڵ دەینوسێت
ئۆڵۆمپیادی تەندروستیی
سیس����تمی تەندروس����تی له‌هەر واڵتێکدا دەتوانێت رەحمەت بێت یا بە پێچەوانەوە ببێ����ت بە نەعله‌ت .ئ����ەوەی یەکەمیان بە تەنها بۆ تەندروس����تیی‌و خۆش����گوزەرانی هاواڵتیان گرنگ نیی����ه ،بەڵکو دەتوانێت ئامرازێک بێت بۆ خۆدەرخس����تن‌و کێبڕکێ له‌جیهاندا .ئاهەنگی کردنەوەی ئۆڵۆمپیادی ئەمس����اڵ له‌له‌ندەن بەڵگەیەکی گەورەیە لهس����ەر ئەوەی س����ەرەوە .لهو ئاهه‌نگەدا له‌پاڵ وەرزش‌و ئەدەب‌و کەلتور‌و زانست‌و مێژوودا ،سیس����تمی تەندروستی به‌ریتانیا ش����وێنێکی س����ەنگینی له‌ئاهەنگەک����هی داگیرکردبوو. ئاهەنگی کردن����ەوەی ئۆڵۆمپی����اد بەالی هەندێکەوە خۆشترین‌و جوانترین ئاهەنگی کردنەوەی ئۆڵۆمپیاد بوو تاوەکو ئێستا. 80.000کەس ئامادەی ئاهەنگەکە بوون‌و ی����ەک بلێون کەس����یش له‌سەرانس����ەری جیهاندا تەماش����ایان ک����رد .دانی بۆیل، کە کاری دەرهێنان����ی ئاهەنگەکەی کرد، دەرهێنەرێکی ناس����راوی هۆلیوودە .بۆیل ویستی ئاهەنگەکە درامایەک بێت له‌قۆناغە مێژووییە گرنگەکانی "دوورگەی عەجایب" (کە ن����اوی ئاهەنگەکەیە) واتە به‌ریتانیا. شۆڕش����ی پیشەس����ازیی‌و گەورەبوون����ی سەرمایەداری‌و شەکس����پیر‌و چیرۆکەکانی مندااڵن‌و گۆرانییە ناسراوەکانی به‌ریتانیا‌و داهێنان����ی وێبس����ایت‌و جەیم����س بۆند‌و جەی ک����ەی راوڵینز (ه����اری پۆتەر)... هت����د گرنگتری����ن ئەو بابەتان����ە بوون کە له‌ئاهەنگەکەدا پیشاندران. له‌پاڵ ئ����ەو قۆناغە مێژووی����یو ئەدەبی‌و هونەریی‌و زانس����تیانەدا ،ئ����ەوەی مایەی سەرس����وڕمان‌و (دەستخۆش����ی) ب����وو، پیشاندانی سیستمی تەندروستی به‌ریتانیا بوو له‌ئاهەنگەکەدا .سیستمی تەندروستی به‌ریتانیا کە بە ( )NHSناسراوە له‌الیەن ١٢٠٠خۆبەخش����ەوە ک����ە له‌کارمەن����دی تەندروس����تیو نەخ����ۆش‌و خەڵکی ترەوە پێکهاتب����وو نمایش����کرا .نزیک����ەی ٦٠٠ کارمەندی تەندروستی (نێرس) بەشداری کرد‌و ٣٢٠قەره‌وێڵەی نوس����تنی نەخۆش بەکارهێن����را (کە نزیک����ی قەره‌وێڵەکانی نەخۆش����خانە ٤٠٠قەره‌وێڵەیەک����ەی الی خۆم����ان دەکات) دوای تەواوبوون����ی ئاهەنگەک����ەش ت����ەواوی قەره‌وێڵ����ەکان بەخشرایە نەخۆشخانەیەکی مندااڵن. نمایش����کردنی سیس����تمی تەندروس����تی له‌ئاهەنگ‌و رووداوێکی جیهانی له‌قەبارەی کردنەوەی یاریەکانی ئۆڵۆمپیادا بەڵگەیە لهس����ەر کۆمەڵێک ئام����اژەی گرنگ .ئەو رووداوە پێمان دەڵێ����ت کە واڵتان له‌پاڵ رەهەندەکانی تری ژیان‌و مێژوویاندا ،چی گرنگییەک بە تەندروس����تی بە گش����تیو سیستمی تەندروستی بە تایبەتی دەدەن. پێمان دەڵێت کە ناکرێت‌و ناشێت واڵتێک ش����انازی بە مێژووی خۆیەوە بکات ئەگەر نەیتوانیبێت سیس����تمێکی تەندروس����تی س����ەرکەوتوو دروس����تبکات .هەن دەڵێن نمایش����کردنی سیس����تمی تەندروس����تی به‌ریتانی����ا وەاڵمدانەوەیەکە بۆ حکومەتی پارت����ی پارێزگارانی ئێس����تا کە دەیەوێت دەستکاری سیستمەکە بکات‌و گۆڕانکاری گ����ەورەی تیا بکات .بۆی����ە له‌کاتێکدا کە نمایش����ەکە س����ینگدەرپەڕاندن ب����وو بە گەورەیی سیستمەکە ،بەاڵم له‌هەمانکاتدا بەرگریی����ەک بوو لێی له‌دەس����تێوەردان‌و گۆڕانکاری .له‌بەرامبەردا ،س����ەبارەت بە سیستمی تەندروستی واڵتێک‌و ناوچەیەکی وەکو الی خۆم����ان ،نەک له‌ڕوومان نایەت خۆمان����ی پێ دەرخەین یا باس����ی بکەین له‌واڵتان����دا ،بەڵک����و سیس����تمەکە بووە بە نیقم����ەت‌و نەعله‌تێک ب����ۆ هاواڵتیان‌و خێزانەکانیان .سیاسیەکان‌و ئەو خەڵکەی تۆزێک دەستی دەڕوات پشت له‌سیستمەکە دەکەن‌و روو له‌شوێنی تر دەکەن بۆ ئەوەی خزمەت وەرگرن .دیارە یەک هۆکار هەیە له‌پشت ئەوەی بۆچی الی ئەوان سیستمی تەندروستی رەحمەتە‌و الی ئێمە نیقمەت. ئەویش ئەوەیە الی ئەوان بیر له‌سیستمی تەندروس����تی ئەکەن����ەوە‌و خۆیانی پێوە ماندووئەک����ەن‌و پرۆژەی ب����ۆ دادەڕێژن، بەاڵم لهالی ئێمە پش����تی ل����ێ دەکرێت. سیاس����یەکانی ئ����ەوان پ��ل�ان‌و بەرنامە‌و پرۆژە بۆ سیستمی تەندروستی دائەڕێژن بۆ ئەوەی چانس����ی بردنەوەی هەڵبژاردن زیادبکەن‌و خەڵکەکە ئاسوودە بێت‌و دواتر هونەرمەندان بە ش����ان‌و باڵی سیستمەکە هەڵب����دەن ،بەاڵم الی خۆم����ان تەنها ئەو دەزانرێت کە کام����ە ئەندامی حیزبیی بۆ کامە پۆس����ت‌و کامە دەرمان‌و کەرەستەی پزیش����کیی قازان����ج دەکات ب����ۆ ئەوەی کۆمپانیا‌و بزنسی بۆ دروستبکرێت. تۆبڵێی رۆژێک دابێت ئێمەش شانازی بە سیستمی تەندروستی خۆمانەوە بکەین؟
16
xwenden.awene@gmail.com
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14
مه‌رجه‌كان ی وه‌رگرتنی شوققه‌‌و خانو ی مامۆستایان دیاری كران
خوێندن
ته‌خته‌ره‌ش
ههرجارهو که‌سێک ده‌ینوسێت
گرنگ ه ی ههرێم دێت ه سه‌رخه‌ت ی مامۆستایاندا سه‌رۆكایه‌ت لهكێشهی گۆڕینی خانو‌ه ته‌رخانكراوه‌كان رێكخراوێكیتر ی ئا :الپه‌ڕه‌ی خوێندن مامۆستایان هه‌بێت سه‌رۆكی یه‌كێتی مامۆستایانی كوردستان رایده‌گه‌یه‌نێت سه‌رۆكایه‌تی ههرێم پشتگیریی خواستی ئه‌وانی كردووه له‌‌دابه‌شكردنی یه‌كه‌ی نیشته‌جێبوونی مامۆستایان‌و ئه‌و گۆڕانكارییانه‌ی ره‌تكردوه‌ته‌وه كه هه‌ندێك كۆمپانیا به‌سه‌ر نرخ‌و دیزاینی یه‌كه ته‌رخانكراوه‌كانی نیشته‌جێبوونی مامۆستایانیان هێناوه.
پ���اش ئ���هوهی حكومه‌ت���ی ههرێم لهڕێگای یه‌كێتی مامۆستایانه‌وه بڕیاریدا لهههر سێ پارێزگاكه‌ی كوردستان سێ هه‌زار یه‌كه‌ی نیش���ته‌جێبوون لهڕێگای كۆمپانیای وه‌به‌رهێنه‌وه بۆ مامۆستایان ته‌رخ���ان ب���كات ،له‌‌جێبه‌جێكردن���ی پرۆژه‌ك���ه‌دا لهش���اری هه‌ولێر كێش���ه لهنێوان لیژنه‌ی په‌روه‌رده‌ی پهرلهمانو یه‌كێت���ی مامۆس���تایان لهالی���ه‌ك‌و كۆمپانیای وه‌به‌رهێن���ی جێبه‌جێكاری پرۆژه‌كه‌دا سه‌ریهه‌ڵدا. فۆتۆ :لقی هه‌ڵه‌بجه ی مامۆستایان ی ستافی نوێی یه‌كێت ی كارنامه ی ناساندن س���ه‌رۆكی یه‌كێت���ی مامۆس���تایانی به‌شداریی كۆمه‌ڵێك مامۆستا له‌‌كۆبونه‌وه كوردس���تان ،م.كه‌م���ال حه‌م���ه‌د بۆ ئاوێنه‌ی رونكردهوه كێشه‌ی یه‌كه‌كانی رێنمای���ی یه‌كێتی مامۆس���تایان بێت‌و وت���ی "ئه‌وه‌نده‌ی له‌‌توانا‌و ده‌س���ه‌اڵتی چ���ۆن هه‌وڵده‌ده‌ین ئه‌وپه‌ڕی دادگه‌ریی ی "ئێمه‌ش %100لهگهڵ به‌رژه‌وه‌ندی ئێمه‌دابێ���ت وه‌كو لیژنه‌ی پ���ه‌روه‌رده لهم پرۆژه‌یه‌دا جێبه‌جێ بكه‌ین". هه‌ولێ���ر ل���هوهوه س���ه‌ریهه‌ڵدا ،پاش وت یه‌كێتی مامۆس���تایانی كوردس���تان ته‌رخانكردنی زهویو ده‌س���ته‌به‌ركردنی مامۆس���تایانداین‌و دژی زیاده‌ڕۆی���ی دژی ئ���هوه ده‌وه‌س���تینه‌وه كه یه‌كه‌ی ئاس���انكارییه‌كان ب���ۆ كۆمپانی���ای كۆمپانیا‌و به‌رزكردنه‌وه‌ی نرخ‌و گۆڕینی نیشته‌جێی مامۆستایان بكرێته ڤێلالی تاقه رێكخراوی نوێنه‌ری مامۆستایانه‌‌و لهپاش كۆنگره‌ی 12رێكخراوه‌كه‌شه‌وه جێبه‌جێ���كاری پرۆژه‌ك���ه ،گۆڕانكاریی ئامانج���ی پرۆژه‌كه‌ین لهدهس���تگیرۆیی گرانبه‌ها". هاوكات لهگهڵ ئه‌مه‌ش���دا س���ه‌رۆكی كه لهس���ه‌ره‌تای مانگی 10س���اڵی پار لهن���رخ‌و دیزای���نو ج���ۆری یه‌كه‌كانی مامۆس���تایانی كه‌مده‌رامه‌ت���هوه ب���ۆ نیش���ته‌جێبوون كراوه به‌جۆرێك لهگهڵ دروستكردنی ڤێلال‌و شوققه‌ی زۆر راقی‌‌و یه‌كێتی مامۆستایان رونیكرده‌وه یه‌كه به‌سترا ( )2011نوێنه‌ری رێكخراوه‌كانی نیش���ته‌جێیه‌كان به‌قیس���تی 100مانگ مامۆستایانی سه‌ر به‌ده‌سه‌اڵت‌و حیزبه توانا‌و داهاتی مامۆس���تایان ناگونجێت‌و گران". ئه‌م پرۆژه‌یه تائێستا ته‌نها لهههولێر ده‌درێن���هوهو ئه‌مه‌ش ئاس���انكارییه‌كی ئۆپۆزسیۆنه‌كانیشی تێدایه‌‌و ده‌وروبه‌ری نرخ���ی هه‌ندێ���ك یه‌كه‌ی���ان لهپ���اش ته‌واوبوون ده‌گات���ه 26ده‌فته‌ر دۆالر .خراوه‌ت���ه ب���واری جێبه‌جێكردن���هوهو باش���ه ب���ۆ مامۆس���تایان‌و لهب���اره‌ی 100هه‌زار ئه‌ندامی هه‌یه. ی له‌‌وه‌شكرد ،لهئێستادا م.كه‌مال ،باس ناوبراو وتیش���ی "هه‌رچه‌نده پرۆژه‌كه‌ی پێش���تر م.فه‌رمان عیزه‌دین له‌‌لیژنه‌ی مه‌رجه‌كان���ی ته‌رخانكردن���ی ئ���هو یه‌كه‌ی نیش���ته‌جێی ی���ه‌ك نهۆم‌و دوو پ���ه‌روه‌رده‌ی پهرلهم���ان ب���ه ئاوێنه‌ی یه‌كانه‌شه‌وه وتی "به‌پێی پۆلێن‌و بڕیاری س���ه‌رجه‌م الیه‌نه‌كان به‌شدارییان هه‌یه نهۆمیشی تێدایه‌‌و نرخی هه‌ندێكیشیان راگه‌یاندب���وو لهمیان���هی كۆبون���هوه ئێمه زیاتر ئه‌و مامۆستایانه ده‌گرێته‌وه له‌‌هه‌یكه‌ل���ی یه‌كێتی مامۆس���تایاندا‌و نزیك���هی 6ده‌فت���ه‌ر دۆالره ،ب���ه‌اڵم لهگ���هڵ وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌دا به‌توندی كه لهزهویو ش���وققه سودمه‌ند نه‌بوون ده‌توانن چاودێربن به‌سه‌ر كاره‌كانه‌وه‌‌و ی به‌تایب���هت ئه‌وان���هی ژن‌و مێ���ردن‌و وتی "ته‌نانه‌ت مامۆس���تایانی گۆڕانیش به‌ش���ێوه‌یه‌كی گش���تی لهگهڵ توانای ناڕه‌زایی خۆی���ان راگه‌یاندوه له‌‌گۆڕین مامۆس���تادا نه‌گونجاوه بۆیه نوس���راوو یه‌كه‌ی نیش���ته‌جێیونی مامۆس���تایان ،هه‌ردووكی���ان مامۆس���تان‌و پێش���تر به‌رپ���رس ل���ق‌و س���تافیان لهن���او س���كااڵی خۆمان گه‌یاندوه‌ته وه‌زاره‌تی لهخان���ووه‌وه ب���ۆ ڤێل�ل�ای گرانبه‌های هیچیان س���ودمه‌ند نه‌بووبن" .هه‌روه‌ها مامۆس���تایاندا ههیهو با پێكهوه كار بۆ پ���ه‌روه‌رده‌‌و لهس���ه‌روو ئه‌ویش���هوه 16و 20ده‌فت���ه‌ری‌‌و وتی "مامۆس���تا باس���ی لهوهكرد ئ���ه‌وان سیس���ته‌می پرۆژه‌كانی مامۆستایان بكه‌ین". ب���ه‌اڵم م.فه‌رم���ان ك���ه له‌‌لیژن���هی سه‌رۆكایه‌تی ههرێم" .سه‌رۆكی یه‌كێتی خان���وی نیش���ته‌جێبوونی پێویس���ته خ���اڵ له‌‌به‌رچ���او ده‌گ���رن‌و به‌پۆینت مامۆستایان ئه‌وه‌ش���ی راگه‌یاند به‌پێی نه‌ك ش���وققه‌ی گرانبه‌ه���ا" .م.فه‌رمان دێن���ه خواره‌وه‌و وتی "خودا ش���اهیده په‌روه‌رده‌ی پهرلهمانه جگه له‌‌چاوچنۆكی وه‌اڵمێك كه له س���ه‌ره‌تای ئه‌م مانگه‌دا ره‌خنه‌ی له‌‌كۆمپانیای جێبه‌جێكار گرت لهههر لقێكدا س���ه‌رپێچی‌‌و ناعه‌داله‌‌تی كۆمپانیاكان���ی بواری نیش���ته‌جێبوون (ئ���اب) لهش���ێوه‌ی نوس���راودا پێیان كه لهبهر به‌رژه‌وه‌ن���دی ماددی خۆیو له‌‌دابه‌شكردنی ئه‌م یه‌كه نیشته‌جێیانه هه‌وڵی گۆڕینی یه‌كه نیش���ته‌جێیه‌كانی گه‌شتووه ،سه‌رۆكایه‌تی ههرێم به‌توندی به‌كه‌ڵك وه‌رگرتن له‌‌نه‌بوونی چاودێریو بكرێت قبوڵی ناكه‌ین‌و لێپرسینه‌وه‌یان مامۆستایان بۆ ڤێلال‌و شوققه‌ی گران بۆ داوا ده‌كات ئه‌و یه‌كه نیش���ته‌جێیانه‌ی لێپرس���ینه‌وه‌ی حكوم���ی ،خه‌ریك���ه لهگهڵدا ده‌كه‌ین‌و له‌‌داهاتووشدا هه‌موو نه‌بوونی چاودێری حكومی ده‌گێڕێته‌وه‌‌و ته‌رخانك���راون بۆ مامۆس���تایان به‌پێی پرۆژه‌كه له‌‌ئامانجی خ���ۆی ال ده‌دات‌و مامۆس���تایان به‌چ���اوی خۆیان ده‌بینن ده‌ڵێ���ت "كۆمپانیا لهخۆی���هوه خانوو
گۆڕانكاری ی له‌‌نرخ‌و دیزاین‌و جۆری یه‌كه‌كان ی نیشته‌جێبوون كراوه به‌جۆرێك لهگهڵ توانا‌و داهات ی مامۆستایان ناگونجێت‌و نرخ ی هه‌ندێك یه‌كه‌یان لهپاش ته‌واوبوون ده‌گات ه 26ده‌فته‌ر دۆالر
ده‌گۆڕێت بۆ ڤێلال‌و نرخی گران ده‌كات لهكاتێكدا پرۆژه‌كه‌ی به‌ناوی مامۆس���تا وه‌رگرت���وه‌‌و دونیای���ه‌ك ئاس���انكاریی بۆكراوه ،كه‌چی كه‌س قسه ناكات". ل���هالی خۆش���یه‌وه‌‌و له‌‌دیدارێك���ی پێش���تری ئاوێنه‌دا س���ه‌رۆكی ده‌زگای وه‌به‌رهێنان���ی كوردس���تان ،هێ���رش موحه‌ڕه‌م ه���ۆكاری پابه‌ن���د نه‌بوونی كۆمپانیاكانی نیشته‌جێبوون‌و مقاوه‌الت به‌دیزاین‌و جۆری پرۆژه‌كان بۆ كه‌لێنی یاسای وه‌به‌رهێنان ده‌گێڕێته‌وه‌‌و ده‌ڵێت " تائێستا بایی 20ملیار دۆالر مۆڵه‌تمان داوه به پرۆژه‌كانی وه‌به‌رهێنان كه 15 ملیار دۆالری له‌‌جێبه‌جێكردندایه ،باشه من ده‌پرس���م هه‌موو ئ���هو پرۆژانه به 200ت���ا 300كارمه‌ن���دی هونه‌ری ئێمه سه‌رپه‌رش���تی ده‌كرێت؟ به دڵنیاییه‌وه نه‌خێر" .ناوبراو ئ���ه‌وه‌ش رونده‌كاته‌وه "هه‌موو ده‌س���ته‌ی وه‌به‌رهێنان خاوه‌نی 80ئه‌ندازی���ار نییه ،ئه‌ندازیارمان هه‌یه به‌ته‌نها سه‌رپه‌رشتی 300تا 500خانوو ده‌كات ،كه‌واته به‌ڵێ سه‌رپه‌رشتیكردنی هه‌موو پرۆژه‌كانی وه‌به‌رهێنان له‌‌توانای ئێمه‌دا نییه ،بۆیه پێشنیارمان كردووه له‌‌هه‌مواری نوێی یاسای وه‌به‌رهێناندا".
رونكردنه‌وه‌یه‌ك بۆ هه‌زار پله ی وه‌زیفی ی 78هه‌زار فۆڕم پڕكراوه‌ته‌وه ی ژم���اره 336ی ئاوێن ه ك ه له‌‌به‌روار له 2012/7/24ده‌رچ���ووه ،بابه‌تێك���م ی ی ئیمزانه‌كردن خوێن���ده‌وه ده‌رب���اره ی مامۆس���تایانی گ���ۆڕان بۆ پش���تگیر ی داكۆكی له‌‌مافی مامۆستایانی كه‌مپین ی گه‌رمی���ان .من ك ه ئێس���تا س���ه‌رۆك ی لق���ی گه‌رمیان���م خ���ۆم به‌نوێن���ه‌ر ی هه‌موو مامۆس���تایان ده‌زانم له‌‌خزمه‌ت ی ك ه ێ جیاواز سه‌رجه‌م مامۆستایانم ب له 8هه‌زار ی مامۆس���تایان زیاتر ژماره مامۆستایه ،به‌بیروڕا جیاوازه‌كانیشه‌و‌ه خۆم به‌خزمه‌تكاری مامۆستایان ده‌زانم، كاتێك ئیمزام نه‌ك���ردووه واتای ئهوه ی له‌‌كه‌مپین ناكه‌م، نیی ه من پش���تگیری ی كه‌مپین ئهوهی���ه ئیمزا به‌ڵك���و كار ی مامۆستایان كۆبكاتهوه پێشكه‌شی لق ب���كات .لقیش ئیش���ی لهس���ه‌ر بكات پێشكه‌شی الیه‌نی په‌یوه‌ندیداری بكات. هه‌رچه‌ند ئه‌و خااڵن هی كه ئه‌م مامۆستا به‌ڕێزانه داوایان كردب���وو ،ئێم ه وه‌كو ی ل���ق لهپێش ئه‌م به‌ڕێزانه پێشكه‌ش��� ی س���كرتاریه‌تمان به‌ڕێ���ز مه‌كته‌ب��� ی له‌‌دانانی به‌ڕێوه‌به‌ر كردبوو ،كه‌خ���ۆ به‌تاقیكردن���هوه ده‌بینێت���هوه ،دیاره ی ی گهڕانهوه له‌‌بیری���ان چووبوو باس��� ئ���هو به‌ڕێوه‌به‌ران ه بكه‌ن ك ه لهس���ه‌ر ی بیروڕای جیاواز ده‌رك���ران ئێمه داوا ی سكرتاریه‌ت. ئه‌وشمان كرد له‌‌مه‌كته‌ب دیاره ئه‌و رۆژنامه‌نوس��� ه بیری چووبوو ی لقیشه‌و‌ه كه س���تافی لق به‌س���ه‌رۆك ی ئاماده‌ب���وون لهپێ���ش به‌ڕێوبه‌رایه‌ت ی په‌روه‌رده‌ی گه‌رمیان بۆ پشتگیریكردن ی ی چوو كه ستاف كه‌مپین دیاره له‌‌بیر ی كه‌مپین لق له‌‌ژم���اره‌ی مامۆس���تایان زیاتربوون كه ته‌نها 3مامۆستابوون.
پار 1400ده‌رچووی زانكۆ‌و په‌یمانگا دامه‌زران ،به‌اڵم نه‌چوون بۆ ده‌وامه‌كانیان ئا :شكۆ ره‌حیم
له‌سنوری پارێزگای سلێمانی‌‌و ئیداره ی گه‌رمیان ،به‌ته‌نها بۆ ده‌رچووانی خوار ناوهندیو خوێنده‌وار‌و نه‌خوێنده‌وار 78ههزارو 763فۆڕمی دامه‌زراندن دابه‌شكراوه لهكاتێكدا لهو ژماره‌یه، كه‌متر له‌هه‌زار كه‌سیان داده‌مه‌زرێن.
له‌سنوری پارێزگای سلێمانی‌‌و ئیداره ی گه‌رمی����ان 121ه����ه‌زار 968فۆڕم����ی دامه‌زراندن له 47بنكه‌دا دابه‌ش����كراوه، لهو ژماره‌ی����ه 15ههزارو 228فۆڕم بۆ ده‌رچوانی زانكۆ 16 ،ههزارو 222فۆڕم ی په‌یمانگا 11 ،ههزارو 755 بۆ ده‌رچوان فۆڕم ب����ۆ ده‌رچووان����ی ئاماده‌یی78 ، ه����ه‌زار‌و 763بۆ ده‌رچووانی ناوهندیو كه‌س����انی خوێن����ده‌وار‌و نه‌خوێن����ده‌وار بووه. س����اڵی رابردوو فۆڕمی دامه‌زراندن، ته‌نها بۆ ده‌رچووانی زانكۆ‌و په‌یمانگاكان دابه‌ش����كرا ،بۆ دامه‌زراندنی ده‌رچووانی ئاماده‌یی به‌ره‌وخواریش له‌فه‌رمانگه‌كانی سنوری پارێزگای سلێمانی لیژنه‌یه‌كی 4 كه‌سی دروستكرا‌و لهو رێگه‌یه‌وه هه‌ندێ كه‌س دامه‌زران ،به‌اڵم ئه‌مساڵ به‌فشاری لیژنه‌ی ب����ااڵی دامه‌زران����دن ،فۆڕم بۆ ئه‌وجۆره كه‌س����انه‌ش دابه‌شكرا ،به‌اڵم به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری جێبه‌جێكاری پرۆس����هی دامه‌زران����دن له‌پارێ����زگای س����لێمانی، مه‌حمود عوس����مان ده‌ڵێت "%90ی ئه‌و كه‌سانه‌ی فۆڕمی ده‌رچووانی ناوهندیو به‌ره‌وخواریان پڕكردۆتهوه ئیش����ی زۆر باش����یان هه‌یه ،به‌اڵم ه����ه‌ر دێن فۆڕم پڕده‌كه‌نه‌وه" .وه‌ك ئه‌و ئاماژه‌ی پێدا، ئازاد حه‌سه‌ن ئه‌حمه‌د بۆ ئه‌و كه‌سانه 78ههزارو 763فۆڕمیان دابه‌شكردووه لهكاتێكدا له‌هه‌زار كه‌س
هه‌نگوین رژاوه". به‌ڕێوه‌به‌ری جێبه‌جێكاری پرۆس����ه ی دامه‌زراندن له‌پارێزگای سلێمانی ئه‌وه‌شی نه‌شارده‌وه كه سه‌ره‌تا كاری دامه‌زراندن لهو كه‌س����انهوه ده‌س����تپێده‌كات كه بۆ بوون به‌مامۆستا فۆڕمیان پڕكردۆتهوه، ئ����هو وتی "دی����اره ئه‌و كه‌س����انه هه‌ر لهسهرهتاوه به جیا فۆڕمیان وه‌رگرتووه، هه‌موو ئه‌و كه‌سانه‌ش كه فۆڕمی بوون به‌مامۆس����تایان پڕكردۆتهوه ،ئه‌گه‌ر به مامۆس����تا دانه‌مه‌زران ،دووباره ناویان دهچێتهوه ناو سیس����ته‌مه گشتیه‌كه بۆ دامه‌زراندن له‌شوێنی تر". فۆتۆ :پ.ده‌ربه‌ندیخان دابه‌شکردنی فۆڕمی دامه‌زراندن ناوب����راو ئه‌وه‌ش����ی خس����ته‌ڕوو كه پش����كی ش����ێری دامه‌زراندن له‌مساڵدا ب����ۆ وه‌زاره‌ت����ی پ����ه‌روه‌رده‌‌و وه‌زاره‌ته كه‌متریش����یان لێ داده‌مه‌زرێ ،چونكه خزمه‌تگوزاریه‌كانیت����ر ده‌بێت" ،به‌پێی فه‌رمانگ����ه‌كان كه‌متر پێویس����تیان بهو پێداویستی وه‌زاره‌ته‌كان ،هه‌ر وه‌زاره‌ته‌‌و جۆره كه‌سانه هه‌یه. پشكی تایبه‌ت به‌خۆی هه‌یه" .هه‌رچه‌نده سه‌باره‌ت به‌وه‌شی لهسهر چ بنه‌مایه‌ك لهس����ه‌ره‌تادا ته‌مه‌ن نه‌كرابووه مه‌رجی ل����هو 78ههزارو 763كه‌س����ه ،خه‌ڵك دامه‌زراندن ،هه‌موو ته‌مه‌ن جیاوازه‌كان هه‌ڵده‌بژێرن ب����ۆ دامه‌زراندن ،مه‌حمود فۆڕمی����ان پڕده‌كرده‌وه ،به‌اڵم وه‌ك ئه‌و عوس����مان ،ئاماده‌نه‌بوو ل����هو بارهیهوه به‌رپرسه‌ی دامه‌زراندن باسی لێوه‌كرد، هیچ زانیاریی����ه‌ك بدركێنێ‌‌و ته‌نها وتی دوای راوێژك����ردن ،لیژن����هی ب����ااڵی "شێوازێكمان هه‌یه بۆ هه‌ڵبژاردنی ئه‌و دامه‌زراندن له‌ناو خۆیاندا گه‌یشتونه‌ته كه‌س����انه‌ی داده‌مه‌زرێن ،با كاتی خۆی ئه‌و بڕیاره‌ی كه ئه‌وانه‌ی له‌ساڵی 1965و بێ ،ئاشكرای ده‌كه‌ین". به‌ره‌وس����ه‌ر له‌دایك بوون ،فۆڕمه‌كانیان ئ����هم به‌رپرس����هی دامه‌زراندن باس ده‌چێت����ه پێش����بڕكێی دامه‌زراندنه‌وه، ل����ه‌وه‌ش ده‌كات س����اڵی راب����ردوو به‌اڵم ئه‌وان����هی له‌دایكب����ووی 1964و 1400ده‌رچ����ووی زانك����ۆو په‌یمان����گا، لهكاتێكدا دام����ه‌زراون ،به‌اڵم نه‌چوون ئه‌و قس����ه‌یه به‌ڕاس����ت ده‌زانێ‌‌و ده‌ڵێت به‌ره‌وخ����وارن ،دانامه‌زرێ����ن" ،ئه‌گ����ه‌ر ب����هالی دامه‌زراندنه‌كه‌یانه‌وه‌‌و نه‌چوونه "كاسانێك هه‌ن رۆژان ه هێنده‌ی موچه‌ی فۆڕمیش����یان پڕكردبێته‌وه فۆڕمه‌كه‌یان س����ه‌ر ده‌وام ،كاتێكی����ش ته‌له‌فونیان مانگێكی حكومه‌ت په‌یدا ده‌كه‌ن ،كه‌چی فڕێده‌درێ". مه‌حمود عوس����مان وتیش����ی"هه‌ندێ ب����ۆ كردون ت����ا بچن ب����هالی مامه‌ڵه‌ی به‌نائاگایی دێن فۆڕم پڕده‌كه‌نه‌وه ،دوای دامه‌زراندنه‌كه‌یان����هوه ،به‌ش����ێكیان ئ����هوهی ماندووبوونێك����ی زۆر ده‌خه‌نه له‌مامۆس����تایان ك����ه وانه‌بێ����ژن وتویانه "خۆمان رۆژانه هێنده‌ی موچه‌ی س����ه‌ر ش����انی ئێمه ،دوایی����ش نایه‌ن له‌قوتابخانه‌كاندا ،گرێبه‌ستی وه‌زاره‌تی مانگێكی حكومه‌ت په‌یدا ده‌كه‌ین ،ئیتر ب����هالی دامه‌زراندنه‌كه‌یانه‌وه ،بهداخهوه داراییان نییه‌‌و ئه‌وله‌ویه‌تی گرێبه‌ستیان ب����ۆ دامه‌زرێین؟" .مه‌حمود عوس����مان هه‌ندێ خه‌ڵك واده‌زانن له‌فه‌رمانگه‌كاندا پێ نادرێت بۆ دامه‌زراندن".
ئه‌گه‌ر داواكار ب ه مامۆستا دانه‌مه‌زرا، دووباره ناوی دهچێتهوه ناو سیسته‌م ی گشت ی دامه‌زراندن بۆ فه‌رمانگه‌كانیتر
سه‌الح سه‌عید ئه‌مین زیاد له‌‌چاره‌كه‌س���ه‌ده‌یه‌ك له‌‌شاخ‌و نزیك لهوهش لهشار مامۆس���تایانی كوردستان رێكخراوێكی���ان ههبووهو به‌بێ خواس���تی خۆیان تا دواكۆنگره‌ی رێكخراوه‌كه هه‌مو مامۆس���تایه‌ك ئه‌ندام���ی ب���وون ،گرفتی گه‌وره‌ی ئه‌م رێكخ���راوهو ده‌توانین بڵێین زۆرب���هی رێكخراوه‌كان���ی تری���ش ئه‌وه‌یه داینه‌مۆكه‌ی���ان حیزب���ه سیاس���یه‌كانن‌و ل���هم م���اوه زۆره‌ی ش���اردا دوو حیزبی ده‌سه‌اڵت پێكه‌وه‌‌و لهدوو ئیداره‌ییشدا دوو حیزبه ده‌سه‌اڵتداره‌كه به‌جیا هه‌یمه‌نه‌یان به‌س���ه‌ریه‌وه هه‌ب���ووهو تا ئه‌و ئاس���ته‌ی لهگ���هڵ دووله‌‌تبوونی ئی���داره‌ی هه‌رێمدا رێكخراوه‌كانیش له‌‌ت بوون به‌ڕێكخراوه‌كه‌ی مامۆستایانیشه‌وه. به‌هۆی گۆڕانی هاوكێش���هی سیاس���ی هه‌رێ���م‌و ده‌ركه‌وتنی ئۆپۆزس���یۆن لهدوا كۆنگ���ره‌ی ئ���هو رێكخ���راوه‌دا ئومێدێك هه‌بوو یه‌كێتی مامۆس���تایانی كوردستان ده‌س���تی حیزب���ی ل���ێ دووربكه‌وێته‌وه‌‌و ببێت���ه رێكخراوێك���ی راس���ته‌قینه‌ی مامۆستانی كوردس���تان ،به‌اڵم بهداخهوه ئه‌م���هش بوو ب���ه قوربان���ی "ته‌وافوق"ی نێوان حیزبه سیاس���یه‌كان به‌ده‌س���ه‌اڵت‌و ئۆپۆزسیۆنیش���هوه ،وه‌ك برا كه‌الكی ئه‌م رێكخراوه‌یان قه‌س���ابی كردو هه‌رحیزبێكی سیاسی پشكی خۆی برد‌و رێكخراوه‌كه‌یان له‌‌باوه‌شی حیزبدا هێشته‌وه! كاری ه���ه‌ر رێكخراوێك���ی مه‌ده‌ن���ی "به‌كورتی" له‌‌داكۆكیك���ردن له‌‌توێژه‌كه‌ی كورت ده‌بێته‌وه لهبهرامبهر ده‌س���ه‌اڵتدا، واته هه‌ركاتێك مامۆستایانی كوردستان، گرفتێك ،كێش���ه‌یه‌ك ی���ان داواكارییه‌ك ته‌نان���هت هه‌ڵوێس���تێكی نیش���تمانییان هه‌بوو ،یان سه‌رنجێكیان لهسهر ته‌نانه‌ت هاوكێش���ه سیاس���یه‌كان هه‌بوو ،ده‌نگی خۆیان به‌رز ده‌كه‌نه‌وه‌‌و فش���ار بۆ س���ه‌ر داموده‌زگای ده‌س���ه‌اڵت دروس���تده‌كه‌ن‌و هه‌نگاوی مه‌ده‌ن���ی ده‌گرنه‌به‌ر بۆ ملدانی ده‌سه‌اڵت به‌خواس���ته‌كانیان له‌‌ده‌ركردنی به‌یاننام���هو ئاگاداركردن���هوهوه بیگ���ره ت���ا ده‌گات���ه خۆپیش���اندان‌و مانگرتن���ی گش���تیو رژان���ه سه‌رش���ه‌قام .ئه‌گ���ه‌ر رێكخراوێ���ك له‌‌باوه‌ش���ی حیزب���دا بێت، حیزبیش لهدهس���ه‌اڵتدا بێت ،ئه‌مه‌ی چۆن پێده‌كرێت؟ یان ئۆپۆزسیۆن بێت ئه‌مه‌ی چ���ۆن پێده‌كرێ���ت له‌‌كاتێك���دا گرێدراوی هاوكێش���ه سیاسیه‌كانی حیزبه‌كه‌ی بێت؟ ئه‌مه‌یه واده‌كات له‌‌ته‌مه‌نی شاری یه‌كێتی مامۆستایانی كوردستاندا هه‌نگاوێكی ئه‌م رێكخراوه نابینین جێگای دڵخۆشیی بێت لهكاتێكدا مامۆس���تایان دنیایه‌ك كێشهو گرفتیان هه‌ب���ووهو پێیه‌وه نااڵندویانه ،بۆ نمونه :لهكهركوك دوو پرۆگرامی خوێندن "به‌ك���وردی" هه‌ب���ووه به‌دوو ئاراس���ته‌ی جی���اوازی په‌روه‌رده‌ییدا ئ���هم رێكخراوه نه‌یتوانیوه هه‌ڵوێستێك بنوێنێت ،چونكه حیزب پرۆگرامه‌كه‌ی دانابوو ،یان گۆڕانی ریشه‌یی له‌‌فه‌لسه‌فه‌و پرۆگرامی خوێندندا ده‌كرێت مامۆستان پرس���یان پێناكرێت‌و رایان وه‌رناگیرێت لهكاتێكدا راس���تهوخۆ په‌یوه‌ن���دی به‌وان���هوه هه‌ی���ه ،هه‌رچ���ی به‌ڕێوه‌به‌ری قوتابخان���هو خوێندنگا هه‌یه حیزب دایناون ئه‌م رێكخراوه نه‌یتوانی بڵی بۆ؟ چهندین مامۆستا‌و لهزۆر شوێنی ئه‌م هه‌رێمه‌دا سوكایه‌تییان پێده‌كرێت ،به‌چه‌قۆ لێیان ده‌درێت ،هه‌ڵده‌كوترێته س���ه‌رماڵی مامۆس���تاو ئه‌منیه‌تی ژیانی مامۆستایان زۆرجار ده‌كه‌وێته به رمه‌ترسیی جدییه‌وه ئه‌م رێكخراوه ده‌نگی لێوه نایه‌ت. مامۆس���تایان‌و هه‌رتوێژێك���ی تری���ش ده‌توانن لهدهرهوهی پیشه‌كه‌یان بیروڕای سیاس���ی خۆیان هه‌بێت ،ئه‌ندامی حیزب بن ،لهدهس���ه‌اڵتدا ب���ن ،ب���ه‌اڵم ناكرێت ئه‌م���ه بگوزان���هوه بۆ ناو پیش���ه‌كه‌یان، به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان���ی هه‌ر چینێك ی مه‌ده‌نی ته‌واو جیاوازن لهخواس���ته سیاسیه‌كان، ده‌ش���ێت هه‌رچی مامۆس���تای كوردستان هه‌یه وه‌ك مامۆس���تا گرفتاری دۆزێك یان مه‌س���ه‌له‌‌یه‌كی تایبه‌ت به‌خۆیان بن ،به‌اڵم ناشێت یه‌ك بیركرنه‌وه‌ی سیاسییان هه‌بێت، سیاس���یه‌ت ش���وێنی خۆی هه‌یه جیاوازه له‌‌كاری مه‌ده‌نی .بۆیه گرنگه رێكخراوێكی ت���ری مامۆس���تایان دروس���ت ببێت‌و دور لهدهس���ته‌كانی حیزب‌و بۆ گه‌ش���ه‌پێدانی ژیانی مه‌ده‌نی‌‌و پیش���ه‌یی مامۆس���تایان كاری لێبڕاوان���ه بكات ،لهم رووه‌ش���هوه گرفت له‌‌وه‌دانییه زیاد له‌‌ڕێكخراوێكمان بۆ مامۆستایان هه‌بێت ،ئه‌م رێكخراوه‌ی ئێستا هه‌یه زیاتر له‌‌یانه‌یه‌ك ده‌چێت كه نزیكه‌ی گش���ت حیزب���ه‌كان تیای���دا كۆبونه‌ته‌وه‌‌و له‌‌وێوه به‌گوێره‌ی ته‌وافوقی نێوانیان چۆن هه‌لومه‌رجی حیزبییان پێویس���تی كرد ،وا كارده‌كه‌ن.
کۆمەاڵیەتی
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14
ته‌نها له‌حه‌وت مانگدا 27حاڵه‌تی خۆكوشتنی پیاوان هه‌بووه
17
زۆرترین خۆكوشتن‌و توندوتیژیی له‌پارێزگای سلێمانیدا بووه ئا :پشتیوان جه‌مال ی ی ناحكوم ئاماری رێكخراوێك ی حه‌وت ئاشكرای ده‌كات كه لهماوه مانگی رابردودا لهههرێمی كوردستان 87حاڵه‌تی توندوتیژی به‌رامبه‌ر پیاوان ئه‌نجامدراون كه له‌نێویاندا 27 حاڵه‌تی خۆكوشتنی پیاوان بووه‌‌و 4 حاڵه‌تیشیان كوشتنی پیاوان بووه. ی ی "یه‌كێت ی رێكخ���راو ی ئامارێك به‌پێ ی كوردس���تان" ك��� ه دراوه پیاوان��� ی7 به‌ئاوێن���ه ،ده‌ركه‌وت���ووه لهماوه ی ی توندوتیژ ی رابردودا 87حاڵه‌ت مانگ ی نێ���ر به‌تایبه‌تیش به‌رامب���ه‌ر ره‌گه‌ز (پیاوان) ئه‌نجامدراون ،لهو رێژه‌یه‌ش ی پیاوان بووه‌‌و ی خۆكوشتن 27حاڵه‌ت ی پیاوان بووه 4حاڵه‌تیش���یان كوشتن ی ی خه‌ڵك لهالی���ه‌ن ژنه‌كانیان به‌هاوكار دیكه یاخود لهالیهن ژنه‌كانیانه‌وه. ی رابردودا ی ئه‌م چه‌ن���د مانگ ه لهماوه ی (خۆكوشتن‌و كوشتنی) چهندین حاڵه‌ت ی ی پارێزگا ی نێر‌و پیاوان له‌سنور ره‌گه‌ز ی ی رویاندا له‌وانه‌ش :خۆكوشتن سلێمان ی ی قاالوا ،خۆكوشتن گه‌نجێك له‌گه‌ڕه‌ك ی ی سلێمان گه‌نجێك به‌رامبه‌ر ئاسایش��� ی بردووه ی پاره ی كه‌سوكار ك ه به‌وت ه ی ی ئوتومبیل ،به‌اڵم ده‌مانچ ه ب���ۆ كڕین ی ی كوش���ت ،خۆكوشتن پێكڕیوه‌‌و خۆ ی ی كۆمپانیای���ه‌ك لهش���ار خاوه‌ن��� ی ی كه‌سێك سلێمانی ،هه‌روه‌ها كوشتن ی كۆمهاڵیهتییهوه ی كێش��� ه دیك ه به‌هۆ ی هه‌ڵوێس���ت، له‌نزی���ك به‌نزینخان��� ه ی ی كاس���بكارێك لهش���ه‌قام كوش���تن ی سابوونكه‌ران بۆ پاره‌‌و چه‌ك ،كوشتن ی ی دیكه له‌نزیك نه‌خۆشخان ه گه‌نجێك
کۆمەڵگەی ی چه‌ك، زۆربوون کوردی ی نەبوونی ،نه‌خۆش ی ده‌رونی‌‌و بێهیوابوون كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك "كالسیكی"یه‌‌و ی له‌ژیان ،هۆكار ی تۆڵه‌سه‌ندنه‌و‌ه ی خۆكوشتنی گیان سه‌ره‌كی تێیدا زاڵه پیاوانن ی توی‌مه‌لیك ،دواهه‌مینیش���یان كوشتن ی ی تهم���ه‌ن 60س���ا ڵ به‌ناو پیاوێك��� ی رابردودا (حه‌مه‌ش���ا) له‌چه‌ند ش���هو له‌شاری سلێمانی. ی كوردستان، ی پیاوان ی یه‌كێت سكرتێر ی له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن ه بورهان عه‌ل��� ی رایگه‌یاند ك ه ئاماره‌كه‌یان له‌شاره‌كان (ههولێرو سلێمانی‌‌و دهۆك‌و كه‌ركوك) هو رونیش���یكرده‌و‌ه ك��� ه ئاماره‌كانیان ی شاره‌كان جیانه‌كردوه‌ته‌وه ،به‌اڵم به‌پێ "زۆرترین خۆكوش���تن‌و توندوتیژیه‌كان له‌سنوری پارێزگای سلێمانیدا بوون". بورهان پێیوای ه چه‌ند هۆكارێك له‌پشت ی ی پیاوانن له‌وان ه له‌به‌رئه‌و‌ه خۆكوشتن ی ی یه‌كه‌م ه له‌دابینكردن پیاو به‌رپرس��� ی خێزانه‌ك هیو ئێستاش پێداویستیه‌كان كۆمه‌ڵگ��� ه به‌ره‌وپێش���چوو‌ه ره‌نگ��� ه نه‌توانێ���ت هه‌م���وو پێداویس���تییه‌كان دابین بكات ،بۆی��� ه هه‌ندێجار په‌نا بۆ
خۆكوش���تن ده‌بات ،یاخ���ود هه‌ندێك ی كچێك له‌گه‌نج���ه‌كان ره‌نگ ه عاش���ق ی پێكهوه ی خێزان��� ب���نو نه‌توانن ژیان ی ده‌كوژێت، بنێن ،بۆی ه كوڕه‌ك��� ه خۆ ی یاخود هه‌ندێكیان خوێندكارن‌و به‌هۆ ی ی لهسهر ی ده‌رون ی فشار دروستبوون ی تاقیكردنه‌وه‌كان���هوه په‌نا بۆ به‌ه���ۆ خۆكوشتن ده‌بات. توێژه‌رێكیش پێیوای ه ك ه خۆكوش���تن‌و ی ی كۆمه‌ڵگ ه ی به‌واقیع كوشتن په‌یوه‌ند ی كۆمه‌اڵیه‌تی، كوردییهوه هه‌یه ،توێژه‌ر ی رونكردهوه ئ���ازاد جه‌الل بۆ ئاوێن��� ه ی له‌كوردس���تان تائێستا ك ه بهو پێی ه ی ب���اش به‌رقه‌رار یاس���ا به‌ش���ێوه‌یه‌ك نییه‌‌و مه‌كته‌ب ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان هه‌ن، ی كوش���تن هه‌ر زۆر ی حاڵه‌ت له‌به‌رئه‌و‌ه ی زۆر ی كوش���تن ده‌بێت ،چونك ه حاڵه‌ت ی كوشند‌ه هه‌بووه ،به‌اڵم دواتر له‌ڕێگ ه ئه‌و مه‌كته‌بانه‌و‌ه چاره‌سه‌ركراون ،جگ ه
ی ی به‌وه‌دا ك ه بهو پێی ه لهوهش ئاماژه ی ی ك���وردی ،كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك كۆمه‌ڵگ��� ه ی تۆڵه‌سه‌ندنه‌و‌ه "كالس���یكی"یه‌‌و گیان ی تێیدا زاڵ���هو تائێس���تا بیركردنه‌و‌ه ی كورد وه‌ك ی تاكه‌كان ی زۆرب ه زاكیر‌ه ی حه‌فتاكانه. سااڵن ی پیاوانیش ئازاد پێیوای ه خۆكوش���تن ی توێژینه‌وه‌یه‌ك ك ه كراوه زیاتر به‌پێ��� ی ی واقیع دهگهڕێتهوه بۆ ناهاوس���ه‌نگ ی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی لهگ���ه ڵ بیركردن���هوه ی په‌یوه‌ندیی��� ه تاك���ه‌كان‌و الوازبوون��� كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان. ی س���لێمانیش ی پۆلیس��� به‌رپرس���ان ی چه‌ك‌و رونیده‌كه‌ن���هوه ك��� ه زۆربوون ی ده‌رونی‌‌و تۆڵه‌س���ه‌ندنه‌و‌ه نه‌خۆش��� ی ی خۆكوش���تن‌و كوش���تن حاڵه‌ته‌كان پیاویان زیادكردووه. ی ی پۆلیس��� ل���هو باره‌ی���هوه وته‌بێ���ژ سلێمانی ،نه‌قیب س���ه‌ركه‌وت ئه‌حمه‌د له‌لێدوانێك���دا بۆ ئاوێن��� ه رایگه‌یاند ك ه ی پیاو دهگهڕێتهوه ی كوشتن هۆكاره‌كان ی ی ك ه تۆمه‌تبار هه‌ركاتێك بۆ بۆئه‌و‌ه ی بكاتهوه، ره‌خسا تۆڵ ه له‌به‌رامبه‌ره‌ك ه ی ئه‌نجام ده‌دات ،به‌اڵم ئه‌وا ئ���هو كاره ی خۆكوشتن هه‌ندێكیان بۆ حاڵه‌ته‌كان ی ی ك ه توش��� ده‌گه‌ڕێت���هوه بۆئ���هوه ی یاخ���ود (كه‌ئابه) ی ده‌رون نه‌خۆش��� ی ده‌بن‌و بێزار ده‌بن له‌ژی���ان ،هه‌ندێك ی ی به‌زۆربوون دیكه‌ش���یان په‌یوه‌ن���د چه‌كه‌وه هه‌یه له‌ناو شاردا. نه‌قی���ب س���ه‌ركه‌وت ئاش���كرایكرد ك ه ی ئه‌مس���اڵه‌و‌ه تائێس���تا لهس���ه‌ره‌تا ده‌ستیان به‌س���ه‌ر 350پارچ ه چه‌كدار ی سلێمانی‌‌و ی پارێزگا گرتووه له‌سنور ی دادگا تۆمه‌تباره‌كانیش���یان رووبه‌ڕوو رێژەی خۆکوشتنی پیاوان لەزیادبووندایە كردووه‌ته‌وه.
عه‌ره‌به‌كان بازاڕی نێرگه‌له‌یان گه‌رم كردووه
زۆرینه‌ی شه‌وه‌كان دێم‌و لێره نێرگه‌له ده‌كێشم ،به‌اڵم كه‌س نهیوتووه ته‌مه‌نت چه‌نده‌و لهههر شوێنێكیش كێشابێتم كه‌س باسی ته‌مه‌نی نه‌كردووە
ل ه‌ئێستادا نێرگه‌له‌كێشان وه‌ك مۆدێلێكی لێهاتووهو بەشێک لەگه‌نجه‌كان ده‌یكێشن ئا :عیسا خدر "سه‌فا"ی شه‌ش ساڵ ،شه‌وی پێنج شه‌ممه له‌‌چایخانه‌كه‌ی ژێر قه‌اڵی هه‌ولێر لهسهر كورسییه‌كی پالستیك دانیشتبوو ،ئه‌و پڕ به هه‌ناسه‌ی مژێكی قوڵی له‌نێرگه‌له‌كه‌ی به‌رده‌می ده‌داو دوكه‌ڵه‌كه‌شی بۆ ئاسمان به‌رز ده‌كرده‌وه. كازم ،ئ���هو كوڕ‌ه گه‌نج��� ه ته‌مه‌ن 20 س���اڵ ه بوو ك ه ده‌كات ه مامی (س���ه‌فا) وه‌ك خۆی وتی "له‌ئێس���تادا زۆرینه‌ی ش���ه‌وه‌كان ده‌بێت نێرگه‌له بكێشێت‌و بۆی ته‌رك ناكرێت". مامی (سه‌فا) به‌شێكی زۆری هۆكاری نێرگه‌له‌كێش���انه‌ك ه ده‌گه‌ڕێنێت���هوه بۆ ئهوهی ك ه له‌ماڵه‌و‌ه نێرگه‌له‌یان ههیهو هه‌موو شه‌وێك نێرگه‌له ده‌كێشن ،ئه‌و وتیشی "ئه‌گه‌ر رۆژێك دره‌نگ بڕۆمه‌و‌ه س���ه‌فا چاوه‌ڕێ���م ده‌كات ب���ۆ ئهوهی
نێرگه‌له‌بكێشم‌و پێیبده‌م". كازم ،رێگ���هی نه‌داین وێنه‌ی برازاكه‌ی بگرین لهكاتی نێرگه‌له‌كێشان ،چونك ه خاوه‌نی چایخانه‌كان ه زۆر نیگه‌ران بوو به‌وه‌ی ك��� ه نێرگه‌له‌ك��� ه دراوه‌ت ه ئه‌و منداڵ ه 6س���ااڵنه ،ب���ه‌اڵم رێگه‌ی ب ه سه‌فا دا قس ه بكات. س���ه‌باره‌ت ب ه چۆنیه‌تی فێربونه‌كه‌ی، س���ه‌فا وتی "باوكم‌و مام���م لهو كاته‌ی نێرگه‌له‌ی���ان ده‌كێش���ا ده‌یانخس���ت ه به‌رده‌م���م ،بۆن���ی خۆش ب���وو منیش ده‌یكێشم". سه‌فا ،ب ه شه‌رمنییه‌و‌ه باسی لهوهكرد ی ك��� ه س���ه‌ره‌تا ب��� ه تامی س���ێو فێر نێرگه‌له‌كێش���ان بووه ،بۆی ه ئێستا هه‌ر حه‌ز ب ه تامی سێو ده‌كات ،ئه‌و وتیشی "هه‌م���وو تامه‌كانی ترم تاقیكردۆته‌وه، ب���ه‌س ته‌نها ح���ه‌زم له‌تامی س���ێوه، وه‌ك مه‌ساس��� ه فێربوو م ناتوانم وازی لێبێنم". خاوه‌نی چایخانه‌كه ،ئاماده نه‌بوو ناوی
چایخانه‌كه‌و ناوی خۆی باڵوبكرێته‌وه، به‌اڵم له‌گه‌ڵئه‌وه‌شدا وتی "ئێم ه له‌خوار ته‌مه‌نی 18ساڵ نێرگه‌له‌ی بۆ ناهێنین، به‌اڵم ئهوه به‌هۆی مامیه‌و‌ه نێرگه‌له‌كه‌ی كێشاوه". ب���ه‌اڵم یه‌كێكی تر ل���هو گه‌نجانه‌ی ك ه دوو مێز له‌والتری (سه‌فا) دانیشتبوون ته‌مه‌نی ( )16ساڵ بوو وتی "زۆرینه‌ی شه‌وه‌كان دێم‌و لێره نێرگه‌له ده‌كێشم، به‌اڵم كه‌س نهیوتووه ته‌مه‌نت چه‌نده‌و لهههر ش���وێنێكیش كێش���ابێتم كه‌س باسی ته‌مه‌نی نه‌كردووه". له‌ناوه‌ڕاس���تی پاركی شار ژماره‌یه‌ك چایخان ه هه‌ی ه زۆربه‌ی ئه‌و كه‌س���انه‌ی س���ه‌ردانیان ده‌كه‌ن عه‌ره‌ب-نو له‌مێزو كورس���یه‌كانی ده‌ره‌وه‌ش ب���ه‌رده‌وام نێرگه‌له‌ده‌كێشرێت. یه‌كێك له‌خاوه‌ن چایخانه‌كان "س���ه‌باح محه‌مه‌د" ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌كرد زۆرینه‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی س���ه‌ردانی چایخانه‌كه‌ی ده‌كه‌ن بۆ كێشانی نێرگه‌له‌عه‌ره‌ب-ن،
ب���ه‌اڵم له‌گه‌ڵئه‌وه‌ش���دا ئ���هو وت���ی ده‌كه‌ن ،به‌اڵم له‌گه‌ڵئه‌وه‌ش���دا سه‌باح "گه‌نج���ی كورد هه‌ی��� ه رۆژان ه دێت بۆ وتی "بهداخهوه گه‌نجه‌كانی خۆش���مان چایخان���هو رۆژی لهدوو نێرگه‌له‌كه‌متر زۆر فێری بوون‌و ئێس���تا ژماره‌یان زۆر ناكێشێت". بووه". نیو ه ل ك ه ی ه ل ه نێرگ ر ه "ه وتیشی سه‌باح س���یروان كه‌ریم ،گه‌نجێكی ته‌مه‌ن 19 زۆریش و ت پێناچێ مت���ری ه ك كاتژمێ���ر ساڵه‌و دانیش���توی گه‌ڕه‌كی ئیسكانه، خراپه ،به‌اڵم كاس���بی ئێم ه لهس���ه‌ر ئه‌و لهگهڵ چه‌ن���د هاوڕێیه‌كی عه‌ره‌بی ئه‌وه‌یه". م���ژی له‌نێرگه‌له‌ك���هی به‌رده‌می ده‌داو بوو ه ن ه ئاماد ه ك ه ی ه چایخان و ه ئ خاوه‌نی به‌پێكه‌نین���هوه ده‌ی���وت "ئه‌گ���ه‌ر ئه‌و ش ه و ه ئ بنوس���رێت، ی ه ك ه چایخان ناوی ب���راده‌ر‌ه عه‌ره‌بان ه نه‌بونای ه ئه‌وا فێری و ه ر ه جگ ه ن خۆی ه ك كات ه د ئاش���كرا نێرگه‌له‌نه‌ده‌ب���ووم ،چونك ه جگه‌ره‌ش ن ه نێرگه‌له‌ناكێشێت‌و ده‌زانێت زه‌ره‌رو ناكێشم ،ته‌نها به‌هۆی ئه‌و براده‌رانهوه زیان���ی زۆره ،به‌اڵم س���ووره لهس���ه‌ر فێری نێرگه‌ل ه بووم" .ئه‌و گه‌نج ه وتیشی ئهوهی ك ه "هه‌ر یه‌كێك له‌خوار ته‌مه‌نی "ناتوانم واز له‌كێش���انی نێرگه‌له‌بێنم‌و 18س���اڵی بێت نێرگه‌ل���هی پێناده‌م ،ده‌بێت رۆژانه دوو نێرگه‌له‌بكێشم". چونك ه وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی قه‌ده‌غه‌ی زه‌وه‌ن���د عه‌ل���ی ،خاوه‌ن���ی یه‌كێ���ك كردووه". له‌كافتریاكان���ی ب���ازاڕی ئیس���كان، و ه چایخان ن���ی ه خاو ی ه قس��� به‌پێ���ی باسیله‌وه‌كرد ك ه زۆرینه‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی ی ه س���ان ه ك و ه ئ ی ه زۆرین كافتری���اكان دێن ه كافتریایه‌ك ه عه‌ره‌بن‌و به‌رده‌وامیش نێرگه‌ل ه ده‌كێش���ن عه‌ره‌ب���نو كڕیاری ژماره‌یان زۆرتر ده‌بێت ،زه‌وه‌ند وتیشی به‌رده‌وامیان هه‌ی ه ك ه رۆژان ه سه‌ردانیان "نێرگه‌له‌م كردۆت ه پێن���ج هه‌زار دینار
بۆ ئهوهی هه‌س���ت ب ه زۆری پاره‌كه‌ی بكه‌ن ،به‌اڵم ئه‌وان زیاتر ده‌یكێش���نو گوێ به نرخ ناده‌ن". لهئێستادا نێرگه‌له‌كێشان وه‌ك مۆدێلێكی لێهات���ووهو بەش���ێک لەگه‌نج���ه‌كان ده‌یكێشن .محه‌مه‌د شوكری ،ئه‌و پیاوه ته‌مه‌ن 42س���اڵ ه ب���وو ك ه ماوه‌یه‌كی زۆره دوكانێكی نێرگه‌له‌فرۆشتنی هه‌یه، ئ���هو وتی "س���ه‌ره‌تا كڕین���ی نێرگه‌له وه‌ك عه‌یبه‌ی���ه‌ك بوو ،به‌اڵم ئێس���تا وه‌ك مۆدێلێكی لێهات���ووهو پیاوی ب ه ته‌مه‌نیش ده‌یكڕێت". ش���وكری وتیش���ی "جاران عه‌ره‌به‌كان ده‌یانكڕی ،به‌اڵم لهئێستادا كورده‌كانی خۆشمان ده‌یكڕن‌و رۆژ له‌دوای رۆژیش زیاتر ده‌فرۆشین" . له‌به‌رامبه‌ریش���دا وته‌بێ���ژی وه‌زاره‌تی ته‌ندروس���تی ،د.خاڵس ق���ادر ،ئاماژه ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ده‌كات به‌پێ���ی یاس���ای به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی جگه‌ره‌كێشان نابێت جگه‌ره‌و نێرگه‌له بدرێت بهو كه‌سانه‌ی له‌خوار ته‌مه‌نی 18ساڵیدان ،هه‌روه‌ها لهش���وێن ه داخ���راوه‌كان نابێت به‌هیچ شێوه‌یه‌ك نێرگه‌له‌دابنرێت‌و بكێشرێت، لهههر ش���وێنێكیش هه‌بێت ئهوه سزا ده‌رێ���ت .د.خاڵس وتی "هه‌تا ئێس���تا هیچ كه‌سێك سزا نه‌دراوه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر بزانین لهش���وێنێك س���ه‌رپێچی یاساو رێنماییه‌كانی وه‌زاره‌تی ته‌ندروس���تی ده‌كرێت ،ئه‌وا تیمه‌كانمان به‌دواداچونی بۆ ده‌كه‌ن". سه‌باره‌ت بهو س���زایه‌ی ك ه دیاریكراوه ب���ۆ ئ���هو كه‌س���انه‌ی كار ب ه یاس���او رێنماییه‌كانی وه‌زاره‌تی ته‌ندروس���تی ناكه‌ن ،وته‌بێژی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی وتی "له‌جاری یه‌كه‌م���دا ب ه بڕی پێنج سه‌د هه‌زار دینار سزا ده‌درێت ،ئه‌گه‌ر دووباره‌ی بكاتهوه ده‌بێت ه یه‌ك ملیۆن دین���ار ،ئه‌گ���ه‌ر دواتریش ب���ه‌رده‌وام ب���وو ئه‌وا ش���وێنه‌كه‌ی ب��� ه یه‌كجاری داده‌خرێت". د.خاڵ���س ق���ادر ،ك��� ه له‌هه‌مانكاتدا پس���پۆڕی نه‌خۆشیه‌كانی دڵ‌و هه‌ناوه، له‌باره‌ی زیانی نێرگه‌له‌كێش���انهوه وتی "یه‌ك نێرگه‌ل ه بكێش���یت به‌قه‌د ئهوهی ه 20جگ���ه‌ره‌ت كێش���ا بێ���ت ،به‌ڵك���و له‌هه‌ندێ���ك توێژینه‌وه‌دا ب��� ه زیاتریش دانراوه".
18
تایبه‌ت
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14
بازاڕ‌و نه‌وت‌و كه‌ركوك
نوێنه‌ری پێشووی پارتی له‌ئه‌نقه‌ره :په‌یوه‌ندی نێوان پارتیو AKPتوندوتۆڵه ئا :نزار گزالی
لهم گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی پارتیو نوێنه‌ری پێشووی ئه‌و حیزبه له‌ئه‌نقه‌ره "سه‌فین دزه‌یی" ده‌ڵێت "نازانم ئهوه سیاسه‌تی توركیایه یان نا كه ده‌یه‌وێت رۆڵی بارزانی له‌ئاستی هه‌موو كوردستاندا گهوره بكات؟!" ئاوێنه :به‌حوكمی ئهوهی س����ااڵنێك نوێنه‌ری پارتی بوویت له‌توركیا ،هۆكاری سه‌ره‌كی ئه‌م نزیكبوونه‌وه‌یه‌ی ئێستای نێ����وان توركی����او هه‌رێمی كوردس����تان ده‌گه‌ڕێنیته‌وه بۆ چی؟ سه‌فین دزه‌یی :خۆی ئه‌و گۆڕانكاریانه له‌سیاسه‌تی توركیا به‌تایبه‌تی له‌حكومه‌تی دادو گه‌ش����ه‌پێدان كه تاكه حیزبه دوای بیست ساڵ لهكاتی ئۆزاله‌وه توانیویه‌تی ی����ه‌ك حی����زب حكوم����هت پێكبهێنێت، واته حكومه‌تی ئیئتالف����ی نه‌بێت ،ئه‌و حكومه‌تانه‌ی پێش����تر كه له‌نه‌وه‌ده‌كان هه‌بوون ،هه‌مووی حكومه‌تی ئیئتالفی‌و الواز بوون ،بااڵده‌س����تیی س����ه‌ربازییش وایكردبوو كه ئاراس����ته‌یان بهو شێوه‌یه نه‌بێت ،به‌تایبه‌تی مه‌س����ه‌له‌ی كوردیش له‌توركیا وا بهو شێوه‌یه پێشنه‌كه‌وتبوو، ئێس����تا ئه‌و ترسه یان ئه‌و شه‌رمه‌ی كه له‌مه‌س����ه‌له‌ی كوردی هه‌بوو تاڕاده‌یه‌ك نه‌م����اوه‌و باس����ی لێده‌كرێ����ت ،ئه‌م����ه س����ه‌باره‌ت به‌كێش����هی كورد له‌خودی توركی����ا .دووه‌میش ،لهس����اڵی 1991 ت����ا 2003توركیا بارودۆخ����ی هه‌رێمی كوردس����تانی به‌دۆخێكی كاتیی ده‌بینی به‌وه‌ی كه رۆژێك ل����ه‌ڕۆژان حكومه‌تی ناوه‌ندی دهگهڕێتهوه هه‌رێم‌و حوكمڕانیی ده‌كات ،ب����ه‌اڵم ئ����هو ده‌س����كه‌وتانه‌ی ن����ه‌وه‌ده‌كان نه‌ك هه‌ركاتی����ی نه‌بوون، به‌ڵك����و لهدهس����توری عێراقیش جێگیر ب����وون ،ئه‌وه‌ب����وو توركی����ا هه‌وڵی����دا به‌شێوه‌یه‌كی زۆر راسته‌وخۆ لهگهڵ به‌غدا مامه‌ڵه‌ب����كات‌و بایكۆت����ی ههرێم بكات، به‌اڵم ئه‌وه‌ش����ی بۆ نه‌چووه‌سه‌ر ،ئهوه بوو ماوه‌ی ( 5تا )6ساڵ بهو شێوه‌یه مامه‌ڵه‌ی لهگ����هڵ ههرێم كرد ،بێگومان له‌به‌غداش ئ����هوهی كه مامه‌ڵه‌ی لهگهڵ ده‌كردن حكومڕانی عێراق به‌شی زۆری كورد بوون ،لهس����ه‌رۆك كۆمارو وه‌زیری ده‌ره‌وه بگره تا ده‌گات به‌سوپاس����االرو وه‌زیری سه‌رچاوه‌كانی ئاو .ئیدی كورد له‌هاوكێشه‌ی سیاس����ی ناوچه‌كه زیاتر جێگی����ر بوو ،ن����ه‌ك ه����ه‌ر لهناوچهكه، به‌ڵك����و له‌پالتفۆڕم����ی نێوده‌ڵه‌تیش ،چ لهڕووی پێشوازیكردنی سه‌ركرده‌كانی كوردو هاتنی شاندو چونی شاند ،ئه‌مانه رۆژ به‌ڕۆژ گه‌ش����ه‌یان ك����رد ،جا ئه‌گه‌ر واڵتێكی وه‌كو ئه‌ڵمانیا یان هه‌ر واڵتێكی دیكه‌ی ئه‌وروپا یان ئاسیا به‌شێوه‌یه‌كی راسته‌وخۆ مامه‌ڵه لهگهڵ ههرێم بكه‌ن، توركیا گه‌یش����ت به‌وه‌ی كه بیربكاته‌وه ب����ۆ ته‌همیش����ی كوردس����تان ب����كات؟ به‌تایبه‌تی كه الیه‌نی ئابوریش الیه‌نێكی گرنگ بوو .هه‌روه‌ها ئه‌و گۆڕانكاریانه‌ی ك����ه ئێس����تا لهڕۆژههاڵتی ناوه‌ڕاس����ت هاتونه‌ته كایه‌وه ماوه‌یه‌كه به‌دیده‌كرێن. له 2002 -2001ئه‌مه‌ریكا باسی پرۆژه‌ی گه‌وره‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستی ده‌كرد، ره‌نگه ك����ه ل����ه 2004 –2003ئه‌مه‌ریكا هاته عێ����راق تاڕاده‌یه‌ك لهزۆر الیهنهوه س����ه‌رنه‌كه‌وت‌و ئه‌و سیاس����ه‌ته‌ی بووه جێ����ی گاڵته‌جاڕی زۆر ك����ه‌س ،كه‌چی ئه‌و پرۆژه‌یه له‌ناونه‌چوو ،ئێس����تا ورده ورده به‌شێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان ده‌كه‌وێته ب����واری جێبه‌جێك����ردن ،كوردیش لهو ناوه‌نده كاریگه‌ری ههبووهو كاریگه‌ریشی ده‌بێ����ت ،چ له‌سیاس����ه‌تی عێ����راق‌و چ له‌ناوچه‌ك����ه به‌گش����تی .هه‌روه‌ها وه‌كو ئام����اژه‌م بۆ كرد الیه‌نی ئابوریو الیه‌نی وزه‌ش كه گرنگن ،ئیدی حكومه‌تی دادو گه‌شه‌پێدان به‌شێوه‌یه‌كی پراگماتیكی‌و واقعیانه‌ت����ر مامه‌ڵ����ه لهگ����هڵ دۆخه‌كه ده‌كات .جگه له‌مه ورده هۆكاری دیكه زۆرن كه ره‌نگه پێویس����ت نه‌كات بچینه نێو ناوه‌رۆك ،به‌اڵم هۆیه سه‌ره‌كیه‌كان ئه‌وانه‌ن كه باسم كرد. ئاوێنه :ئایا ئه‌مه نزیكبوونه‌وه‌ی نێوان توركیاو هه‌رێمی كوردستانه یان نێوان توركیاو پارتییه؟ س����ه‌فین دزه‌یی :ئه‌گه‌ر سه‌یر بكه‌ی توركیا له‌چه‌ندین ب����وار مامه‌ڵه لهگهڵ حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس����تان ده‌كات، به‌تایبه‌تی لهبواری وزهو سه‌رمایه‌گوزاری. هه‌روه‌ها كه كاربه‌ده‌س����تانی ئه‌و واڵته سه‌ردانی ههرێم ده‌كه‌ن لهالیهن سه‌رۆكی هه‌رێم‌و سه‌رۆكی حكومه‌ته‌وه پێشوازی
كاتێك وزهو نه‌وت ی هاته نێو په‌یوه‌ند ئێمه‌و توركیاوه، ی بووه هۆی ئهوه زیاترو زیاتر له‌یه‌كتری بچین ه پێشه‌وه ،نه‌وت له‌ڕابردوودا له‌عنه‌ت ی بووه بۆ ئێمه كورد ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ نیعمه‌تێكی گه‌وره‌یه داود ئۆغلۆو بارزانی ده‌كرێن ،كه راسته یه‌كێكیان سه‌رۆكی پارتییه‌و یه‌كیان جێگری سه‌رۆك ،به‌اڵم له‌هه‌مانكاتدا س����ه‌ردانی دیكه‌ش هه‌بوو كه كاتێك به‌ڕێز دكتۆر به‌رهه‌م سه‌رۆكی حكوم����هت بوو ،ك����ه ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتییه ،هه‌روه‌ها به‌ڕێز كاك كۆسره‌ت كه جێگری سه‌رۆكی ههرێمه. راس����ته ره‌نگه په‌یوه‌ندی له‌نه‌وه‌ده‌كان زیاتر لهگ����هڵ الیه‌نی حیزب����ی بووبێت ئه‌وكاته لهگهڵ پارتیو لهگهڵ یه‌كێتیش مامه‌ڵ����ه ده‌كرا ،چ پارتیو چ یه‌كێتی تا ئه‌مڕۆش����ی له‌گه‌ڵدابێت نوێنه‌رایه‌تییان له‌توركیا هه‌یه .هه‌روه‌ها هه‌ندێك الیه‌نی سیاس����ی دیك����ه ئه‌گه‌ر به‌ش����ێوه‌یه‌كی كاتیش بێ����ت ،ب����ه‌اڵم نوێنه‌رایه‌تییان له‌توركی����ا هه‌ب����ووه وه‌ك یه‌كگرت����وی ئیس��ل�امیو حیزبی سۆسیالیست .واته ئه‌نقه‌ره لهن����ه‌وه‌ده‌كان مامه‌ڵه‌ی لهگهڵ حیزبه‌كان ده‌كرد ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ مامه‌ڵه‌ی راسته‌وخۆ لهگهڵ حكومه‌ت‌و داموده‌زگا فه‌رمیه‌كانه ،هه‌ر ئه‌وه‌ش����ه وایكرد كه كونسوڵگه‌ری خۆی لهههولێر بكاته‌وه‌و كونسوڵگه‌ریه‌كه‌ی لهالی پارتیو یه‌كێتی نه‌كردۆت����هوه ،ب����ه‌اڵم هه‌ر س����ه‌باره‌ت به‌وه‌اڵم����ی پرس����یاره‌كه ده‌ڵێم ره‌نگه پارت����ی وه‌كو حی����زب په‌یوه‌ندی باش‌و توندوتۆڵی لهگهڵ حیزبی دادو گه‌ش����ه پێدان AKPهه‌بێت كه حیزبی حاكمه، به‌اڵم وه‌ك����و حكومه‌ت����ی توركیا وه‌ك وتم په‌یوه‌ندیه‌ك����هی لهگهڵ حكومه‌تی ههرێمه. ئاوێن����ه :پێتوانییه توركی����ا ده‌یه‌وێ كوردس����تان بكات به‌گۆڕه‌پانی ملمالنێ سیاسیو ئابورییه‌كانی لهگهڵ ئێران؟ سه‌فین دزه‌یی :ئه‌گه‌ر سه‌یری هه‌ندێك ش����تی رابردوو بكه‌ی����ت ملمالنێی نێوان سه‌فه‌وی‌و عوسمانیه‌كان له‌دێرزه‌مانه‌وه ههبووهو گۆڕه‌پانی ملمالنێكه‌ش به‌شی زۆری له‌كوردس����تان بووه ،دابه‌شكردنی كوردستانیش لهكاتی خۆیدا به‌هۆی ئه‌و ملمالنێیه‌وه بووه ،كه هێڵێكیان كێشاوه تا كۆتایی به‌گرفته‌كه‌ی نێوان هه‌ردووال بێت ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر له‌ڕاس����تیدا ته‌ماشای بكه‌ی توركیا ئه‌مڕۆ چ لهڕووی ئابوریو چ لهڕووی سیستمی بانك ،گواستنه‌وه‌و گه‌یاندن ،پیشه‌س����ازی ،گه‌شتوگوزار‌و چهندین بواری دیكه پێش����كه‌وتنی زۆر به‌خۆی����هوه ده‌بینێت ،كوردس����تانیش بێگومان زۆر هه‌وڵی پێشكه‌وتن ده‌دات‌و ده‌توانێ����ت س����ود له‌ئه‌زمون����ی واڵتانی پێشكه‌وتوو به‌تایبه‌تی توركیا ببینێت، كه لهڕووی كلت����ورو ئاین‌و كۆمه‌اڵیه‌تی لهزۆر بواردا هاوشێوه‌ی خۆمانه ،ره‌نگه نه‌توانین زۆر س����ود له‌وشتانه وه‌ربگرین ك����ه له‌ئه‌ڵمانیادا هه‌یه ،ب����ه‌اڵم ئهوهی ك����ه له‌توركیاو ئێران����دا هه‌یه ده‌توانین لێیسودمه‌ند بین .توركیا كرانه‌وه‌یه‌كی زۆری هه‌بووه ل����ه‌ڕووی ئابوریو بازاڕی ئ����ازاده‌وه ،ئ����ه‌وه‌ش وایك����ردووه ك����ه كوردس����تانیش بتوانێ����ت س����وود لهوه وه‌ربگرێ����ت ،هه‌روه‌ه����ا ب����ازاڕی خۆی ك����راوه بهێڵێته‌وه بۆ س����ه‌رمایه‌گوزاری واڵتان ،هه‌رێمی كوردس����تانیش رێگه‌ی له‌سه‌رمایه‌گوزاری هیچ واڵتێك نه‌گرتووه، رێگ����هی له‌كۆمپانی����ای هی����چ واڵتێك
نه‌گرت����ووه ،به‌اڵم ئ����هوهی كه به‌ده‌نگ ئ����هو بانگ����ه‌وازه‌ی ئێس����تاو رابردووی حكومه‌تی ههرێمهوه هاتووه ،به‌ڕاستی الیه‌ن����ی توركی بوون به‌پل����هی یه‌كه‌م، به‌س����ه‌دان كۆمپانیای توركی هاتوون. هه‌رچه‌نده ب����ازاڕ ئازاده كااڵی ئێرانیش دێت ،به‌اڵم ره‌نگ����ه قه‌باره بازرگانیه‌كه لهگ����هڵ توركیا زۆر زیات����ر بێت ،ئه‌گه‌ر بێت����ه س����ه‌ر ملمالنێی توركی����او ئێران لهڕووی ئابوریه‌وه ئیتر ئهوه هه‌ر واڵته‌و ماف����ی خۆیه‌تی ،به‌اڵم ره‌نگه ئێران زۆر پێویس����تی به‌بازاڕی كوردستان نه‌بێت بهو ش����ێوه‌یه‌ی كه توركیا پێویس����تی پێی هه‌یه ،چونكه ئێران خۆی واڵتێكی موته‌مه‌كی����نو خ����اوه‌ن وزهو داهاتێكی زۆره ،هه‌رچه‌ن����ده بێگوم����ان ده‌یه‌وێت كااڵكانی خۆی بنێرێته ده‌ره‌وه‌و بازاڕ بۆ خۆی بدۆزێته‌وه ،به‌اڵم په‌یوه‌ندیه‌كانی ئێ����ران لهگ����هڵ هه‌رێمی كوردس����تان
هه‌رێمی كوردستان رێگه‌ی له‌سه‌رمایه‌گوزاری‌و كۆمپانیای هیچ واڵتێك نه‌گرتووه، به‌اڵم ئهوهی ك ه ی به‌ده‌نگ كرانه‌وه ئێستاو رابردووی حكومه‌تی ههرێمهوه هاتووه ،به‌ڕاستی الیه‌نی توركی بووه به‌پله‌ی یه‌كه‌م، به‌سه‌دان كۆمپانیای توركی هاتوون ره‌هه‌ندێك����ی دیك����هی هه‌ی����ه ،ب����ه‌اڵم هیوادارین كوردستان نه‌بێته گۆڕه‌پانی ملمالنێ����ی ئ����هو دوو واڵت����ه به‌ش����ێوه س����لبیه‌كه‌ی ،كوردس����تان گۆڕه‌پان����ی ملمالنێ بێت لهڕووی پێشكه‌ش����كردنی كااڵی باش����تر‌و كوالێتی باشتر ،لهڕووی باش����كردنی الیه‌ن����ی ئاب����وری ههرێم، ئه‌وكات����ه ده‌وه‌س����تێته س����ه‌ر خه‌ڵكی كوردس����تان كێ هه‌ڵده‌بژێ����رن ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ملمالنێكه له‌ئاس����تێكی شه‌ریفانه ده‌ربچێت‌و ببێته ملمالنێیه‌كی سیاسیو خوان����ه‌كات توندوتی����ژی ،ئ����هوه زیان
به‌خه‌ڵكی كوردستان ده‌گات. ئاوێنه :ن����ه‌وت چ رۆڵێ����ك ده‌بینێت ل����هم نزیكبوونه‌وه‌یه‌ی نێ����وان پارتیو توركیادا؟ س����ه‌فین دزه‌ی����ی :خ����ۆی وه‌ك����و ئام����اژه‌م پێدا كۆمه‌ڵێ����ك فاكته‌ر هه‌ن ب����ۆ نزیكبوونهوه ،ئێمه پێمانباش����بوو ئ����هو په‌یوه‌ندیانه‌ی ئێس����تا هه‌ن پێش چه‌ند ساڵێك هه‌بوونایه ،به‌اڵم له‌پشت په‌رده‌و به‌ش����ێوه‌ی دیپلۆماسی هه‌وڵی زۆر درا ،به‌ڕێ����ز كاك نێچیرڤان چهندین دیداری لهگ����هڵ به‌رپرس����انی توركیا هه‌بوو ،تا ورده ورده زه‌مینه خۆش����كرا ك����ه دیداری فه‌رمی بێت����ه كایه‌وه ،ئه‌و په‌یوه‌ندیانه‌ش كه دروس����ت بوو ،هیچ مه‌رجێكی پێش����وه‌خته له‌ئارادا نه‌بوو، ئێمه په‌یوه‌ندیه‌كانمان دروس����ت لهسهر ئ����هو بنچینه‌ی����هی كه به‌پێویس����تمان ده‌زان����ی په‌یوه‌ندی دروس����تبێت ،به‌اڵم ك����ه الیه‌ن����ی وزهو نه‌وتی����ش هاته نێو بابه‌ته‌كه وایكرد زیاترو زیاتر له‌یه‌كتری بچینه پێشه‌وه ،ئه‌گه‌ر بێت‌و په‌یوه‌ندی سیاس����یو كۆمه‌اڵیه‌تی جێگیر نه‌بێت، ره‌نگه كاریگ����ه‌ری نێگه‌تیڤی لهس����ه‌ر الیه‌ن����ه ئابوریه‌ك����ه نه‌بێ����ت ،هه‌روه‌ها به‌پێچه‌وان����هوه ،الیه‌ن����ی ئابوریه‌كه‌ش ئه‌گ����ه‌ر ئه‌م هه‌م����وو كۆمپانیایانه لێره س����ه‌رمایه‌گوزاری نه‌كه‌ن‌و سودی مادی نه‌بین����ن ،چونكه ئه‌وانی����ش ده‌توانین كاریگ����ه‌ری لهس����ه‌ر حكومه‌ته‌كه‌ی����ان دروستبكه‌ن بۆ ئهوهی په‌یوه‌ندی لهگهڵ ههرێم باش بك����ه‌ن ،واتا ههردوو الیه‌ن ته‌واوكه‌ری یه‌كترین .نه‌وتیش به‌ڕاستی له‌ڕابردوو وه‌كو له‌عنه‌تێك بووه لهسهر كوردو دژی ك����ورد به‌كارهاتووه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئه‌مڕۆ خێروبێری بگاته ئاس����تی باش����تركردنی په‌یوه‌ندیه سیاسیه‌كان‌و به‌ره‌و پێشه‌وه‌بردنی باری كۆمهاڵیهتیو س����تانداردی ژیان����ی خه‌ڵ����ك ،ئ����هوه نیعمه‌تێكی گه‌وره‌یه. ئاوێنه :داود ئۆغڵۆ سه‌ردانی كه‌ركوكی ك����رد‌و وا بڕیاره ده‌وڵ����هت باخچه‌لیش س����ه‌ردانی ب����كات ،ئ����هم گرنگیدانه‌ی به‌رپرس����انی ت����ورك لهم ئانوس����اته‌دا به‌كه‌رك����وك به‌ب����ڕوای ت����ۆ په‌یوه‌ندی به‌چییه‌وه‌یه؟ س����ه‌فین دزه‌ی����ی :خۆت����ان ده‌زانن توركی����ا لهكاتی خۆیه‌وه لهس����ه‌رده‌می عوسمانیه‌وه كه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‌و باك����وری ئه‌فریقی����ا هه‌م����ووی له‌ژێ����ر قه‌ڵه‌مڕه‌وی����ی ئه‌وان ب����وو ،به‌تایبه‌تی عێ����راق نزیكبوونه‌وه‌یه‌ك����ی زیات����رو په‌یوه‌ندییه‌كی زیات����رو تایبه‌تی لهگهڵ توركیا هه‌بوو ،ویالیه‌تی موس����ڵیش تا ئێس����تاش له‌توركیا خه‌ڵكانێك هه‌ن كه ئه‌وانه‌ی نه‌ژادپه‌رس����ت‌و توندڕه‌وه‌كانن ره‌نگه تا ئێستاش بهو شێوه‌یه‌ی ببینن كه غه‌دریان لێكراوه‌و به‌شێكه له‌توركیا، به‌اڵم له‌هه‌مانكاتدا سیاس����ه‌تی فه‌رمی ده‌وڵ����هت تا ئه‌مڕۆكه‌ش بهو ش����ێوه‌یه مامه‌ڵ����ه لهگهڵ هه‌رێ����م‌و عێراق ناكات. هاتن����ی داود ئۆغڵۆ ،كه خۆتان ده‌زانن ئه‌و هه‌وڵه‌ی حیزبی دادو گه‌ش����ه‌پێدان كه له‌توركیا به‌ره‌و كێشه‌ی كوردیه كه به‌النیكه‌م باسكردن لهكێشهی كوردیو
فۆتۆKrg :
چاره‌س����ه‌ری كێش����هی كوردی كارێكی ئاس����ان نیی����ه ،خه‌ڵكانێك����ی زۆر هه‌ن له‌توركی����ا كه رووبه‌ڕووی ئ����هو حیزبه ده‌بن����هوه ،خه‌ڵكانێك����ی زۆر هه‌ن كه لهڕووی راگه‌یاندن‌و كۆمهاڵیهتییهوه دژی ئه‌و سیاس����ه‌ته‌ن ،بۆیه بۆ سیاس����ه‌تی ناوخۆیان ره‌نگه ئه‌وان وا به‌پێویس����ت بزانن كه جاروبار ئاوڕ له‌مه‌س����ه‌له‌یه‌ك بده‌نه‌وه كه خه‌ڵكی توركیا هه‌س����تیارن به‌رامبه‌ری ،به‌نیسبه‌ت توركمانه یاخود كه‌ركوكه یان ویالیه‌تی موس����ڵه .به‌ڕای م����ن ئ����هوه زیاتر بۆ رای گش����تی بوو، هه‌رچه‌نده حكومه‌تی به‌غدا پێی ناڕازی بوو ،ره‌نگه لهڕووی پرۆتۆكۆڵ‌و لهڕووی مه‌س����ائیلی دیپلۆماس����یو دابونه‌ریتی دیپلۆماسی ئاگاداركردنی به‌غدا پێویست بوایه ،ره‌نگ����ه رێگریش����یان نه‌بووایه، به‌اڵم بهو ش����ێوه‌ی كه ك����را ئیتر ئهوه كرا .ئهوه وه‌كو وه‌زیری ده‌ره‌وه ،به‌اڵم كه‌سایه‌تییه‌كی وه‌كو باخچه‌لی به‌ڕاستی ئهوه مه‌رامێكی دیكه‌ی له‌پش����ته‌وه‌یه، لهب����ه‌ر ئهوه ت����ا چ راده‌ی����ه‌ك هه‌رێمی كوردستان بهوه رازی ده‌بێت یان به‌غدا بهوه رازی ده‌بێت به‌ڕاستی ئهوه نازانم، به‌اڵم س����ه‌باره‌ت به‌ده‌وڵ����هت باخچه‌لی ئه‌و مه‌رامه‌كانی لهگهڵ داود ئۆغڵۆ زۆر جیاوازه. ئاوێنه :مه‌رامه‌كانی ئه‌و چین؟ س����ه‌فین دزه‌یی :خۆی راس����تهوخۆ چون����ی باخچه‌لی كه گوای����ه به‌ڕێگه‌ی موس����ڵدا بچێ����ت‌و هی����چ ئیعتبارێك بۆ هه‌رێمی كوردس����تان ن����ه‌كات ،چونكه خۆش����ی زۆرج����ار باس����ی ده‌كات‌و زۆر به‌ڕه‌خنه‌گری‌و به‌شێوه‌یه‌كی ناشیرینش باس����ی هه‌رێم‌و س����ه‌ركردایه‌تی ده‌كات. دووه‌م ،بۆ دیارخستنی كارتی توركمانی به‌دی����دار لهگ����هڵ جه‌به����هی توركمانی كه نزیك����ن له‌توركی����ا .هه‌روه‌ها زیاتر جواڵندنی هه‌س����تی نهتهوهیی توركمان ئه‌وانه‌ی كه بڵێ����ن رووده‌كه‌نه توركیاو هه‌س����تی نه‌ته‌وه‌ی����ی تورك����ه‌كان ك����ه نه‌ژادپه‌رستن .واته كابرایه‌كه ساڵه‌های س����اڵه خه‌ڵكێك نه‌چووه‌ت����ه كه‌ركوك‌و ئه‌و رۆش����ته كه‌رك����وك .هه‌روه‌ها بڵێن نوێژی جه‌ژنیشی له‌وێ كردو ئیعتباری بۆ كه‌س نه‌كرد ئیتر وه‌كو (نیشاندانی عه‌زه‌اڵته) بۆ دیارخستنی رۆڵی خۆیو رازیكردن����ی رای گش����تی له‌توركیا ،كه به‌ڕای من ش����تێكی ب����اش نییه ،ره‌نگه ببێته هۆكاری ئیستفزار. ئاوێنه :ماوه‌یه‌كه پارتیو س����ه‌رۆكی هه‌رێ����م ،س����ه‌رۆكی حكومه‌تیش وه‌ك ی لهس����ه‌ر كوردس����تانی جاران پێداگر بوون����ی كه‌ركوك ناكه‌ن ،قس����هی ئهوه له‌ئارادایه كه لهگهڵ توركیا س����ه‌باره‌ت به‌كه‌ركوك رێككه‌وتنێكتان هه‌بێت؟ سه‌فین دزه‌یی :پێداگیری چیه؟! تۆ ماده‌یه‌ك����ی قانونیت هه‌ی����ه كه ماده‌ی ()140ه ،ده‌س����ته‌یه‌كیش هه‌ی����ه كار لهس����ه‌ر هه‌ندێ����ك الیه‌نی ئ����هو ماده‌یه ده‌كات‌و به‌رده‌وامیش����ه .هه‌ندێ����ك به‌رپرسی پایه‌به‌رزی هه‌رێمی كوردستان له‌به‌غدان‌و لهو لیژنه‌یه‌ن كاری لهس����ه‌ر ده‌ك����ه‌ن لهڕووی قه‌ره‌ب����وو زۆر بابه‌تی دیكه‌ش ،بێگومان ماده‌ی ( )140ته‌نها
سه‌فین دزه‌یی
ئێمه پێمانباشبوو ئه‌و په‌یوه‌ندیانه‌ی ئێستا هه‌ن لهنێوان توركیاو هه‌رێمدا، پێش چه‌ند ساڵێك هه‌بوونایه ،به‌اڵم له‌پشت په‌رده‌و به‌شێوه‌ی دیپلۆماسی هه‌وڵی زۆر درا كاك نێچیرڤان چهندین دیداری لهگهڵ به‌رپرسانی توركیا هه‌بوو تا ورده ورده ی بۆ خۆشكرا زه‌مینه كه‌ركوك ناگرێته‌وه‌و زۆر ناوچه‌ی دیكه‌ش ده‌گرێته‌وه .هه‌روه‌ها وه‌كو سه‌ركردایه‌تی كوردو وه‌كو پارتی دیموكراتی كوردستان ده‌توان����م به‌ڕاش����كاوانه بڵێ����م دڵنیام هه‌م����وو الیه‌نه سیاس����یه‌كانی دیكه‌ش هیچ مس����اوه‌مه‌یه‌كیان لهسهر كه‌ركوك نه‌كردووه‌و ناش����یكه‌ن ،ئێمه لهس����اڵی ( )1975 -1974شۆڕشێكی گه‌وره‌مان لهس����ه‌ر كه‌رك����وك دان����ا ،باوه‌ڕناكه‌م هیچ سیاس����ه‌تمه‌دارێك ئه‌مڕۆ بتوانێت لهو هه‌ڵوێس����ته‌ی كه هه‌بووه تائێس����تا پاشگه‌ز بێته‌وه. ئاوێن����ه :ئای����ا توركیا هه‌وڵ����ی ئهوه نادات كه رۆڵی بارزانی له‌ئاستی هه‌موو كوردستاندا گهوره بكات؟ س����ه‌فین دزه‌یی :خۆی ئه‌گه‌ر توركیا بیه‌وێت ئه‌وكاره ب����كات یان نا ،زیادی بكات ی����ان كه‌می ب����كات ،نازانم ئهوه سیاس����ه‌تی ئه‌وانه یان نا؟! پێویس����ته پرس����یار بكرێت ئه‌گ����ه‌ر وا بێت ئایا بۆ ده‌بێ����ت وا ب����كات؟ ب����ه‌اڵم به‌هه‌رحاڵ به‌بۆچونی من نه به‌توركیا كه‌م ده‌كرێت‌و ن����ه زیاد ،ده‌كرێت ه����اوكار بن ،چونكه رۆڵ‌و هه‌ڵوێس����تی بارزانی نه‌ته‌وه‌ییه‌و ئه‌و رۆڵه له‌ناوچه‌كه‌دا لهالیهن خه‌ڵكه‌وه په‌س����ه‌ند كراوه ،به‌اڵم ده‌كرێت توركیا یان س����وریا به‌هۆی ئ����هو كاریگه‌ریه‌ی بارزانی ههیهتی ره‌نگ����ه داوای لێبكه‌ن هاوكار بێت بۆچاره‌سه‌ری ئه‌و پرسانه‌ی كه په‌یوه‌ستن به‌كورده‌كانی ئه‌و واڵتانه، به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌كی ئیجابی‌و ئاشتییانه.
تایبه‌ت
) )339سێشه‌مم ه 2012/8/14
19
د.به‌رهه‌م ساڵح :سیسته‌می ئه‌منی‌و سیاسی ناوچه‌كه ...پاشماوه د.به‌رهه‌م س���اڵح :مش���تومڕ له‌ناو حیزبدا ره‌نگه كارێكی ئاس���ایی بێت‌و نیشانه‌ی زیندووێتییه‌تی ،چونكه له‌ناو ریزه‌كانی یه‌كێتیدا ،ژماره‌یه‌كی یه‌كجار زۆر كادری نای���اب‌و به‌په‌رۆش هه‌ن بۆ ئاینده‌ی یه‌كێتی خ���ۆی‌و بۆ ئاینده‌ی گه‌له‌كه‌ش���مان ،به‌اڵم كاتێ مش���تومڕ ئه‌گاته ئاستی ملمالنێ‌و ركابه‌رایه‌تی‌و باڵباڵێن���هو یه‌كت���ر س���ڕینه‌وه ،ئه‌وا ده‌ب���ێ هه‌ڵوه‌س���ته‌ی جدی لهس���ه‌ر بكرێ .ده‌بێ لهن���او یه‌كێتی كۆك بین لهس���ه‌ر به‌رز راگرتنی سه‌روه‌ریه‌كانی رابردووم���ان‌و پاراس���تنی یه‌كڕیزیمان كه م���ام جه‌الل چه‌ت���ری كۆكه‌ره‌وه‌ی هه‌موو یه‌كێتیه‌كانه .به‌هه‌مان شێوه‌ش ده‌بێ بزانین پێویستمان به چاكسازی رێكخراوه‌یی ههیهو یه‌كێتی بگونجێنین لهگ���هڵ گۆڕانكاری���ه كۆمه‌اڵیه‌تی���ه گه‌وره‌كان‌و پێش���ڕه‌وی قۆناغی ئاینده بكه‌ین به به‌رنامه‌ی سیاسیو ئابووری‌و كۆمهاڵیهتیو نه‌ته‌وایه‌تی. به‌پێی ئاماره‌كان ،ئه‌مڕۆ كۆمه‌ڵگای هه‌رێ���م %58ی هاواڵتی���ان ته‌مه‌نیان له‌خ���وار 25س���ااڵنه‌وه‌یه .ئه‌م���ه كۆمه‌ڵگایه‌ك���ی گه‌نج���هو زۆرین���هی كۆمه‌ڵگاكه‌مان هوشیاری سیاسی دوای راپه‌ڕین���ه .چاوه‌ڕوانیه‌كانی ئه‌م نه‌وه گه‌نجه ،بۆ ئێس���تاو ب���ۆ داهاتوویان، پێویستی‌و چاوه‌ڕوانیه‌كانی خه‌ڵك لهم قۆناغه له‌حیزب‌و ده‌زگا حوكمڕانه‌كان جی���اوازه له‌ڕابردوو .ناك���رێ به‌هه‌مان په‌یام ،به‌هه‌مان هه‌یكه‌لی هتو شێوازی كاركردنی رابردوو وه‌اڵمی ئیستحقاقاتی
ئه‌م قۆناغه بده‌ینه‌وه .ئه‌مڕۆ پرسێكی سه‌ره‌كی پێشمان پێناسه‌كردنی ده‌وری حیزب���ه لهكۆمهڵگاو تێكه‌اڵویی حیزب‌و حكوم���هت قۆناغ���ی به‌س���ه‌ر چووه‌‌و به‌رنامه‌كه‌ی مام جه‌الل بۆ رێكخستنی په‌یوه‌ن���دی نێوان حی���زب‌و حكومه‌ت ده‌س���تپێكی باش���ه بۆ چه‌س���پاندنی حكومه‌ت���ی هاواڵتیب���وون‌و هه‌نگاونان به‌ره‌و مه‌ده‌نیكردنی حیزب. ئاوێن���ه :له‌وت���ار‌و نوس���ینه‌كاندا ب���اس لهپ���رۆژه‌ی جیاجی���ا ده‌كرێت بۆ چاكس���ازی ،تۆ ل���هو بارهیهوه چی ده‌ڵێیت؟ د.بهره���هم س���اڵح :ئ���هم كاره، كاری تاكه‌ك���ه‌س نییه ،پێویس���تی به به‌رده‌وامبوونه لهسهر كاری پێكه‌وه‌یی‌و هاوئاهه‌نگی به به‌رنامه‌ی تێكۆشه‌رانی دڵسۆزی یه‌كێتی به رێنوێنی‌و پشتیوانی مام جه‌الل بۆ ئهوهی ره‌وتی چاكسازی له‌ناوخ���ۆی یه‌كێتی���دا په‌ره‌پێبده‌ین‌و بیكه‌ینه به‌رنام���هی هه‌مووان ،بۆ ئه‌و ئامانجه‌ش پێویسته دروشمی یه‌كڕیزی ناوخ���ۆی یه‌كێت���ی ببێته دروش���می هه‌مووان كه یه‌كێتیش بۆ هه‌مووانه ،بۆ هه‌موو تێكۆشه‌ره‌كانیه‌تی .ئه‌مه په‌یامی منه‌و به‌رنامه‌ی منه ،دڵنیاشم كه كادرو ئه‌ندامه هوشیاره‌كانی ناو یه‌كێتی لهو په‌یام���ه ئه‌گه‌ن‌و به په‌رۆش���هوه كاری ب���ۆ ئه‌ك���ه‌ن ،چونكه ه���ه‌ر به‌رنامه‌و په‌یامێكی پێچه‌وانه‌ی ئهوه بۆ یه‌كێتی زیان به‌خش ده‌بێ ،به‌اڵم ده‌بێ ئه‌وه‌ش بزانی���ن خه‌ڵك چاوه‌ڕوان���ه له‌یه‌كێتی رێچكه ش���كێن بێت له‌جێبه‌جێكردنی
رەخنە له‌دین ...پاشماوه
ئینس���ان موقەدەس���ەکانی لەن���او پێکەوەبوونی کۆمەاڵیەتیدا دروستدەکات، نەک شتێک له‌ئاسمانەوە بیانهێنێت .دین رەمز‌و وێنە‌و کردە‌و سروتی هاوبەش بە تاکەکەس���ەکان دەبەخشێت‌و دەیانکاتە گروپی هاوش���ێوە‌و یەکگرتوو .دین هەم هەس���تێکی بەهێز‌و قابیل بە تەقینەوە‌و هەڵچوون���ی گ���ەورە ب���ە دین���دارەکان دەبەخش���ێت ،بەتایبەت���ی لەکات���ی ئەنجامدانی سروتە دەستەجەمعییەکاندا، ه���ەم کۆمەڵێ���ک چەم���ک‌و یەک���ەی بیرکردنەوەش دەبەخش���ێت بەهۆیانەوە ئینس���ان بتوانێت ژیان���ی کۆمەاڵیەتی لێکبدات���ەوە‌و تێب���گات .بەمانایەکی تر دۆرکهایم دین وەک جۆرێک له‌کۆمەڵناسی دەبینێ���ت ،بەاڵم کۆمەڵناس���ییەکی پڕ ئەفس���انە‌و خورافەت ،نەک کۆمەڵناسی وەک زانست .کۆمەڵگا لەڕێگای دینەوە، واتە له‌ڕێ���گای ئەم کۆمەڵناس���ییە پڕ هەڵە‌و خوارافەتەوە ،هەوڵی ئەوە نادات له‌خوداوەند تێب���گات ،بەڵکو دەیەوێت لهخۆی تێب���گات ،خۆی نمایش���بکات‌و خۆی نیشانی خۆی بدات .لەم ئاستەدا دۆرکهایم تا ئەو شوێنە دەڕوات کە بڵێت ه���ەر کۆمەڵگایەک دینی تێ���دا نەبێت، ناتوانێ���ت وێنەی تایبەت���ی خۆی وەک کۆمەڵ���گا هەبێت ،ناتوانێ���ت بەرامبەر بە خ���ودی خۆی بەئاگابێ���ت .دین ئەو شوێنەیە کە کۆمەڵگا تیایدا بەر لەوەی لەهەرشتێکی تر بڕوانێت لەخودی خۆی دەڕوانێت. دۆرکهای���م پێیوای���ە دی���ن ئەرکێک���ی گرنگ���ی تریش دەبینێت ک���ە بەئەرکی ئامێزانبوونی کۆمەاڵیەت���ی ناویدەبات، دۆرکهای���م پێیوای���ە دی���ن لەڕێ���گای بەهێزکردن���ی ئ���ەو پەیوەندییانەوە کە تاکەکەس���ە ئیماندارەکان لەگەڵیەکدا‌و لەگەڵ ئەو کۆمەڵەیەدا کە ئەندامن تیایدا دروستیدەکەن ،تۆکمەیی‌و ئامێزانبوونی کۆمەاڵیەت���ی دەپارێزێ���ت .بەکورت���ی دۆرکهایم رای وایە ناکرێت دین تەنها بۆ وەهم‌و خورافەت کورتبکرێتەوە ،چونکە ئەگەر تەنه���ا وەهم‌و خوراف���ەت بوایە ئەوا پێشکەوتن‌و گەشەکردنی کۆمەڵگا ئینسانییەکان هەرزوو کۆتاییان بە دین دەهێنا .لەدوادەرەنجامدا تێگەیش���تنی دۆرکهایم بۆ دین ،س���ەرەڕای ئەوەی کە خۆی کەس���ێکی بێدی���نو بێباوەڕبووە، تێگەیش���تنێکی پۆزەتیڤە ،چونکە وەک کۆمەڵناسێک پێیوایە دین رۆڵێکی گرنگ له‌دروس���تکردنی یەکگرتن‌و هاوئاهەنگی کۆمەاڵیەتیدا دەبینێت. یەکێک ل���ەو رەخن���ە س���ەرەکییانەی له‌تێڕوانین���ی دۆرکهای���م ب���ۆ دی���ن دەگیرێ���ت ئەوەی���ە کە ئ���ەو رەهەندە تاری���ک‌و نێگەتیڤەکانی دی���ن نابینێت، ئ���ەوە نابینێ���ت چ���ۆن دین دەش���ێت ببێتە هۆکاری دروس���تبوونی ناکۆکی‌و دوژمنایەتی کۆمەاڵیەتی‌و چۆن دەشێت ببێت���ە ه���ۆکاری بەرپابوون���ی جەنگ‌و
پێکدادانی خوێناوی‌و هەڵوەش���اندنەوە‌و پارچەپارچەبوون���ی کۆمەاڵیەت���ی .واتە دین تەنه���ا ئامێزانبوون���ی کۆمەاڵیەتی مەیسەرناکات ،بەڵکو دەکرێت کۆمەڵگا وێرانب���کات‌و ببێتە هۆی دروس���تبوونی نائارامی‌و پشێوی کۆمەاڵیەتی. لەپەیوەندیدا ب���ە لەدایکبوونی دونیای مۆدێرنەوە دۆرکهای���م پێیوایە کە رۆڵی دی���ن الوازدەبێ���ت‌و بەم���ەش ئەگەری الوازبوونێک���ی گ���ەورەی هاری���کاری‌و ه���اودەردی کۆمەاڵیەت���ی دێتەکایەوە. له‌دیدی دۆرکهایم���دا بەحوکمی ئەوەی پرۆس���ەی بەتاکەکەس بوون له‌کۆمەڵگا مۆدێرنەکان���دا بەش���ێوەیەکی بەردەوام بەهێزدەبێت ،بۆیە تا دێت دین تیایاندا الوازدەبێ���ت ،یان دەبێت���ە دیاردەیەکی الوەکی .لەم کۆمەڵگایانەدا لەباتی دین عەقاڵنی���ەت دەبێتە ئاکاری س���ەرەکی هێزە کۆمەاڵیەتییەکان ،ئەمەش وادەکات مەترس���ی ئەوە دروس���تببێت ش���تێک نەمێنێت���ەوە ئامێزانبوونی کۆمەاڵیەتی‌و پاراس���تنی ئەو رۆحە دەستەجەمعییەی هەموو کۆمەڵگایەک پێویستی پێیەتی، مەیس���ەربکات .ل���ەم رووەوە دۆرکهایم پێیوایە کە کۆمەڵگای مۆدێرن پێویستی بە دروس���تکردنی دەزگای کۆمەاڵیەتی نوێ هەیە بۆئەوەی ئەو بۆشاییە گەورەیە پڕبکاتەوە کە الوازبوونی دین له‌کۆمەڵگا هاوچەرخەکاندا دروستیدەکات. بەکورتی دەکرێت تێزە س���ەرەکییەکەی دۆرکهای���م دەربارەی دین بەمش���ێوەیە کورتبکەینەوە :ئەگەر خاڵی س���ەرەکی له‌دیندا پێداگرتنبێت لەس���ەر سروشتی دەس���تەجەمعی کۆمەڵگاکان‌و پاراستنی ئ���ەو رۆحە دەس���تەجەمعییە بێت لەناو کۆمەڵگادا ،ئەوا کۆمەڵگای مۆدێرن کە کۆمەڵگای تاکەکەس���ە لێکدابڕاوەکانە، کۆمەڵگایەکە دین تیای���دا الوازدەبێت‌و ئەو ش���وێن‌و جێگە گرنگەی نەبێت کە له‌کۆمەڵ���گا نامۆدێرنەکان���دا هەیبووە. دۆرکهایم بەالیەوە گرنگ نەبووە ئایا ئەم تاکەکەسە مۆدێرنانە بەشێوازی نوێ‌و بە فۆڕمی تاکەکەسیانە پەرە بە ئەزموونی دینی خۆیان ئەدەن یان نا ،ئەوەی ئەو بەالیەوە گرنگبووە ئەو رەهەندە گشتی‌و دەس���تەجەمعییانەیە ک���ە پێیوایە دین هەڵگریەتی‌و دەبێتەهۆی بەس���تنەوەی تاکەکەسە لێکدابڕاوەکان بەیەکەوە. خاڵ���ی س���ەرەکی لەپەیوەندی���دا بەم نووسینەی منەوە ئەو تێزەیە الی دۆرکهایم کە پێیوایە کۆمەڵگا مۆدێرنەکان بەرەو ئ���ەوە دەڕۆن بەتاڵببن���ەوە له‌دین .لەم ئاسەتدا دۆرکهایم لەدایکبوونی کۆمەڵگا مۆدێرنەکان‌و پاشکش���ەکردنی دین وەک یاس���ایەکی مێژوویی وێن���ادەکات ،یان وەک لۆژیک���ی ناوەک���ی لەدایکب���وون‌و گەش���ەکردنی کۆمەڵ���گا مۆدێرنەکان. ئەم دی���دەش وادەکات دۆرکهایم یەکێک بێت له‌تیوریستە سەرەکییەکانی تێزەی بەعەلمانیبوونی بەردەوامی دونیا.
به‌رنامه‌یه‌كی هه‌مه‌الیه‌نی چاكس���ازی، به‌تایبه‌ت���ی پیاچوونه‌وه‌ی پێناس���هی ده‌وری حیزب لهكۆمهڵگاو هه‌نگاونانی جیدی‌و به‌ك���ردهوه ب���ه‌ره‌و حیزبێكی مه‌ده‌نی. ئاوێنه :ب���ه‌اڵم پێتانوایه ئه‌مه بكرێ لهگ���هڵ ئ���هم كێش���ه ناوخۆییان���هی یه‌كێتی؟ د.به‌رهه‌م ساڵح :به‌رنامه‌ی چاكسازی رێگری ده‌بێت‌و رووبه‌رووی ناوه‌نده‌كانی به‌رژه‌وندی ده‌بێته‌وه‌‌و كارێكی سه‌خته، به‌اڵم ئیراده‌ی چاكس���ازی ههیهو بڕوام ب���ه دڵس���ۆزی‌و هوش���یاری كادرانی یه‌كێتی هه‌یه ،نه‌وه‌یه‌ك له‌كادری گه‌نج له‌ناو یه‌كێتیدا دروس���ت بووه ،كه به پشتیوانی ئه‌زموونی كادره دێرینه‌كان‌و گه‌رموگ���وڕی خۆی���ان زه‌خی���رهو كه‌ره‌س���ته‌ی به‌رنامه‌ی چاكسازی ناو یه‌كێتین .دڵنیام كه به پێشڕه‌ویكردنی پرۆسه‌ی چاكس���ازی ،یه‌كێتی ده‌بێته حیزبی ئاینده. ئاوێن���ه :بارودۆخ���ی س���وریا له‌كوردس���تانه‌كه‌یدا گۆڕانكارییه‌كی به په‌ل���هی به خۆیه‌وه بین���ی به جۆرێك حیزبه‌كان هێش���تا دیدێكی هاوبه‌شیان له‌سه‌ری دروست نه‌كردووه .تێڕوانینی یه‌كێتی لهس���ه‌ر دۆخی سوریا ،ماف‌و داخوازیی كوردانی سوریا چۆنه؟ د.بهره���هم س���اڵح :گۆڕانكاریه‌كانی سوریا به هۆی هه‌ڵكه‌وته‌ی ئیقلیمیی‌و وه‌زع���ی ده‌ول���یو س���ه‌رباری ئه‌وه‌ش سروش���تی پێكهات���هی نێوخۆی���ی، ره‌نگدان���هوهی راس���ته‌وخۆی ب���ۆ
سه‌رتاس���ه‌ری ناوچه‌كه هه‌یه ،ده‌كرێ بڵێین ملمالنێ نێوخۆیی‌و ئیقلیمیه‌كان‌و ده‌ولیه‌كان لهم كایه‌یه‌دا چڕ بوونه‌ته‌وه‌‌و لێكه‌وته‌كانی به‌س���ه‌ر دۆخی ناوچه‌كه وه‌كو گۆڕانكاری���ی واڵتانی تر نه‌بێت. به‌حوكمی دراوس���ێیه‌تی كوردس���تان‌و عێ���راق ،ب���ه تایبه‌تیش ب���ۆ ئێمه به حوكم���ی پێگه‌ی كورد له‌وێ ،س���وریا كاریگه‌ریه‌كه‌ی بۆ ئێمه گه‌وره‌‌و ژیاری ده‌بێ���ت .ب���ه تایبه‌تییش ب���ۆ كوردی س���وریا ،كه هاوشێوه‌ی كوردی عێراق جگ���ه له‌سیاس���ه‌تی س���ه‌ركوتكردن، ته‌عریبكردن ،راگوێزان ،بێبه‌ش���كردن له‌ناس���نامه‌ی نه‌ته‌وه‌ی���ی ،ژماره‌یه‌كی یه‌كج���ار زۆریش���یان له‌ناس���نامه‌ی هاواڵتیبوونی واڵته‌كه‌شی بێبه‌شكراوه. بێگومان ده‌سه‌اڵتی دیكتاتۆری به‌عس به‌سه‌رچووه‌‌و به توندوتیژیو به‌كوشتن‌و بڕین ئیراده‌ی گه‌الن زه‌وت ناكرێ .زوو یا دره‌نگ ئ���هم زوڵمه كۆتایی پێدێت‌و ده‌بێ���ت كۆتایی پێ بێ���ت .به هیواین گه‌النی سوریا به مافه دیموكراتیه‌كانی خۆیان ش���اد بن‌و س���وریای دیموكرات ته‌واوی مافه‌كانی كوردو پێكهاته‌كانی تر وه‌دی بێنێ ،به‌اڵم ده‌بێت ،چ بۆ ئه‌منی قه‌وم���ی خۆمان لێ���ره ،چ له‌ڕوانگه‌ی په‌رۆش���یمان بۆ كورد لهس���وریا ،وریا بین ئاینده‌ی س���وریا نه‌كه‌وێته ده‌ست خه‌ڵكی تون���دڕه‌وی تایه‌ف���ی ،به‌ڵكو ئاینده‌ی س���وریا دیموكراتی‌و مه‌ده‌نی بێ���ت‌و مافه‌كان���ی كورد ،مه‌س���یحی، عه‌له‌وی ،توركمان ،دروز‌و پێكهاته‌كانی تر بس���ه‌لمێنی‌و بواری س���ه‌رهه‌ڵدانی
تاكڕه‌وه‌ی نه‌داته‌وه. ئێم���ه پش���تگیری له‌یه‌كڕی���زی‌و یه‌كێتی كوردانی كوردستانی رۆژئاواو هێ���زه سیاس���یه‌كانی ده‌كه‌ی���ن ،ب���ۆ ئهوهی ئ���هو مافانه‌ی ش���ایه‌نی گه‌لی ك���وردن به‌ده‌س���تبهێنن ،ب���ۆ ئهوهی له‌چوارچێوه‌ی س���وریای دیموكراسی‌و فره‌ییدا ،ناس���نامه‌ی گه‌لی كوردو مافه نه‌ته‌وه‌یی‌‌و ئیداریو رۆشنبیریه‌كانی بهو جۆره‌ی خۆیان له‌سه‌ری رێك ده‌كه‌ون، دابین بێت. وه‌ك ی.ن.ك‌و وه‌ك ههرێم���ی كوردس���تانی عێراقیش به‌ش���ێوه‌یه‌كی گشتی پش���تیوانیان ده‌بین ،هیوادارم پش���تیوانییه‌كه ب���ۆ یارمه‌تیدان بێت‌و بۆ هه‌مووان بێ���ت .وه‌زعی هێزه‌كانی كوردی س���وریا هه‌س���تیاره ،پێویسته هه‌مووم���ان ،له‌هه‌م���وو پارچه‌كان���ی كوردس���تان ،هاوكاری���ان بی���ن ب���ۆ یه‌كڕیزی‌و به‌هێزكردن���ی پێگه‌ی كورد له‌هاوكیشه‌كانی ئاینده‌ی سوریادا ،نه‌ك باریان گ���ران بكه‌ین به ئه‌جێندای تر‌و به‌ده‌ستێوه‌ردان له‌كاروباری نیۆخۆیان. ئه‌وان خۆیان خ���اوه‌ن بڕیاری خۆیان ب���نو رێ���ز له‌بڕی���ار‌و تێڕوانینه‌كانیان بگیرێ���ت .رێككه‌وتننام���هی هه‌ولێری نێ���وان ئه‌نجومه‌نی نیش���تمانی كوردو ئه‌نجومه‌نی گه‌لی رۆژئاوای كوردستان هه‌نگاوێكی گرنگ���هو چوارچێوه‌یه‌كی گونجاوه بۆ زامنكردنی یه‌كڕیزی كورد لهس���وریا‌و پێویس���ته به هیچ جۆرێك ب���وار نه‌درێ���ت كوردی س���وریا ببێته س���وته‌مه‌نی ملمالن���ێ ئیقلیمیه‌كان،
ونبوون
زانستی ناکارا ...پاشماوه زانس���ت لێرەدا پرۆسەی فێربوونێکی پاس���یڤە ک���ە رەهەن���دی پراکتیک���ی خۆی ونک���ردووە ،فێربوون بە جۆرێک لەج���ۆرەکان لەڕیش���ە تەکنیکیی���ە قووڵەکەی دابڕاوە ،واتە مەیلی قودرەت له‌مەعریف���ەدا الی ئێم���ە بەجۆرێک���ی ت���ر دەجوڵێت .بۆیە لێ���رەدا هەقمانە پرس���یارێک دەربارەی سۆسیۆلۆژیای زانس���ت بکەین ،کە لەڕاس���تیدا دەبوو له‌مێژبوو بکرابایە ،غیابی ئەم پرسیارە تەنیا نیش���انەی ئ���ەو نەفامییە نییە ک���ە مەعریفەی زانس���تی تێیدا دەژی، بەڵکو نیش���انەی ئەو نەفامییەشە کە کۆمەڵناس���ی له‌دەڤەری ئێم���ەدا تیا نوقم���ە .گەرچ���ی پتر لەس���ەدەیەکە زانس���تە سروش���تیو مرۆییەکان وەک تی���ورە له‌زانکۆکان���ی خۆرهەاڵت���دا دەخوێنرێن ،بەاڵم پرس���یار لەجیاوازی زانست له‌بونیادی عەقڵی‌و کۆمەاڵیەتی خۆرهەاڵت‌و خۆرئاوادا هێشتا بەقووڵی‌و جی���دی نەخراوەت���ە پرس���یارەوە... بەبڕوای من زۆرجێی خۆیەتی بپرسین «بۆ زانس���ت لەخۆرهەاڵت تەنیا چەند کتێ���ب‌و مەنهەجێکی مردوو پاس���یڤە ک���ە کۆمەڵێ���ک مامۆس���تای عەق���ڵ مردوو دەیڵێن���ەوە؟» .کۆمەڵگاکانی ئێم���ە کۆمەڵ���گای ب���ێ تەکنیک���ن، وات���ە کۆمەڵگان رۆح���ی تەکنیک کە
«دەرهێنان‌و دروستکردن»ـە تیایاندا مردووە .لێرەوە زانس���ت وەزیفەیەکی ئۆرگان���ی نیی���ە ،دەس���ەاڵتی تەنی���ا دەس���ەاڵتێکی مەعن���ەوی‌و رەمزییە‌و نابێتە دەسەاڵتێکی پراکتیکی داڕێژراو له‌سروشتی بەرهەمێکی دیاریکراودا .گەر مۆراڵی زانس���ت لەخۆرئاوادا گرێدراوی بەها‌و نرخی ئەخالقی ئەو شتانە بێت، ک���ە وەک کااڵ بەرهەمیاندەهێنێ���ت. ئەوە مۆراڵی زانس���ت لێرەدا گرێدراوی بەرهەمهێن���ان نیی���ە .گرێ���دراوی ئەو پرس���یارە وجودییە قوواڵن���ە نییە کە هایدگ���ەر لەتەکنیک���ی دەکات .لێرەدا دەبێت بۆ مۆراڵی زانستێک بگەڕێین کە گرێدراوی تەکنیک نییە .واتە س���ەرەتا دەبێت بپرسین ئاخۆ زانست له‌دونیای ئێمەدا دەش���ێت چ ج���ۆرە مۆراڵێکی هەبێت ،یاخود هەر لەبنەڕەتدا زانست «زانس���ت وەک کایە‌و وەک هەڵوێستی ئەوانەی لهبواری زانستە سروشتییەکاندا ئیشدەکەن» پێویس���تی بە پرسیاری مۆراڵ هەیە؟ یاخود زانست هەر هەندێک کتێب‌و زانیارییە فێریدەبین تا تێبگەین ئەوان���ی دی جیهانیان چ���ۆن بینیوە، چۆن تەفسیریدەکەن ،چۆن دەیگۆڕن‌و گەش���ەی پێدەدەن .ئەوانە کۆمەڵێک پرسیارن لەبەشی داهاتوودا هەوڵدەدەم بیر لەوەاڵمەکەیان بکەمەوە.
ئه‌وه‌ش ب���هوه ده‌بێت یه‌كڕیزی خۆیان بپارێزن ،خۆ سه‌پاندن وه‌الوه بنرێت‌و په‌یامی كوردی سوریاش بۆ درواسێكان په‌یامی دڵنیایی بێت .دراوس���ێكانیش له‌ئه‌زموون���ی ك���وردی عێ���راق په‌ند وه‌ربگ���رن ،چونك���ه س���ه‌روبه‌ندی له‌ناوچوون���ی س���ه‌دام مه‌ترس���ییه‌كی ئیقلیمی زۆر هه‌بوو كه كوردستان ده‌بێته مایه‌ی هه‌راسانكردن‌و تێكدانی ئه‌منی ئیقلیم���ی ،به‌اڵم ن���ه‌ك وا ده‌رنه‌چوو، به‌ڵك���و ئێس���تا كوردس���تانی عێراق باشترین په‌یوه‌ندی لهگهڵ دراوسێكانی عێراقدا هه‌یه .بۆیه ئه‌گه‌ر ده‌س���ته‌ی ب���ااڵی كورد لهس���وریا س���ه‌ركه‌وتوو ب���وو له‌گه‌یاندنی په‌یام���ی دڵنیایی بۆ ده‌وروب���ه‌ری خۆیو ب���ۆ پێكهاته‌كانی ناوخ���ۆی س���وریا‌و له‌هه‌مانكاتیش���دا ده‌وروب هرو الیه‌نه‌كانی ناوخۆی سوریاش به دڕدۆنگ���ی نه‌یانڕوانی���ه داخوازی‌‌و مافه‌كان���ی كوردانی ئه‌وێ ،ئه‌وا پێگه‌‌و بوون‌و كارایی كورد له‌هاوكێش���ه‌كانی ئاین���ده‌ی س���وریادا مای���هی ئارامی‌‌و ئاسایشی ناوخۆی سوریا‌و ناوچه‌كه‌ش ئه‌بێ. س���ه‌رباری ئه‌م���هش ئێس���تا كاتی باسكردنی ئاینده‌ی دوای ئه‌م رژێمه‌یه‌‌و پێكهاته‌كانی سوریا له‌كورد ،عه‌له‌وی، مه‌سیحی ،دروز ،لهگهڵ دیموكراتخواز‌و ئیس�ل�امیه موعته‌دیله‌كانی س���وریادا به‌رژه‌وه‌ندی هاوبه‌شیان له‌هاوپه‌یمانی‌و رووبه‌ڕوون���هوهی تون���دڕه‌وی تایفی‌و جێگیركردنی ئه‌لته‌رناتیڤی دیموكرات‌و مه‌ده‌نییه.
ی ونبوه ی بازرگان *ناسنامه‌یه‌كی ژور به‌ناوی (جه‌مال فه‌ره‌ج حه‌مه‌ئه‌مین) هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ی بازرگانی. ژور ی ی بازرگان��� ی ژور *ناس���نامه‌یه‌ك ونبوه به‌ناوی (ئازاد تۆفیق عه‌بدواڵ) هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ی بازرگانی. ژور ی ونبوه ی بازرگان *ناسنامه‌یه‌كی ژور ی (فه‌ره‌یدون كه‌ری���م قادر) به‌ن���او هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ی بازرگانی. ژور ی ی بازرگان��� ی ژور *ناس���نامه‌یه‌ك ی (ره‌حمان حه‌مه‌ئه‌مین ونبوه به‌ناو حه‌مه‌عه‌زی���ز) هه‌رك���ه‌س دۆزییه‌و‌ه ی بازرگانی. بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ژور
باڵوکراوه‌ی نوێ
* باجێكی كارگ هی چیمه‌نتۆی بازیان ی (حه‌یده‌ر زه‌مان كه‌ریم) هه‌ر به‌ناو كه‌س دۆزیویه‌تیه‌وه بیگه‌رێنێته‌وه‌بۆ پرسگه‌ی كۆمپانیای ئاوێنه.
وه‌رگێڕانی :شوان ئه‌حمه‌د
ی ی شارس���تان *پێناس���ێكی ب���ار ی (ره‌زا محه‌مه‌د حس���ێن) هه‌ر به‌ناو كه‌س دۆزیویه‌تیه‌وه بیگه‌رێنێته‌وه‌بۆ پرسگه‌ی كۆمپانیای ئاوێنه.
داخرانی مێژوویی
ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی هه‌رێمی کوردستان دامه‌زراوه‌یه‌کی نادیموکراسیانه بۆ چاودێریو کۆنترۆڵی زیاتری خه‌ڵک ...پاشماوه به‌مج���ۆره ن ه س���ه‌رۆک یا بنه‌ماڵه‌‌و پارتی دیاریکراو کاریگه‌رییان لهس���ه‌ر ئه‌و ده‌زگایه راس���تهوخۆ نییه‌‌و ناتوانن فه‌رمان‌و بڕیاری به‌س���ه‌ردا بسه‌پێنن، به‌ڵکو ئه‌و ده‌زگای ه سه‌ربه‌خۆ‌و بێالیه‌ن ئه‌رکه‌کان���ی به‌ڕێ���وه ده‌ب���ات‌و له‌ژێر کۆنترۆڵی ستاتدا گرنگی ب ه ئاسایشی واڵت ده‌دات. بۆی ه ئه‌گه‌ر مه‌س���عود بارزانی راست ده‌کات‌و ده‌ی���ه‌وێ ئ���هو دامه‌زراوه‌ی��� ه نیش���تیمانی بێ���ت‌و بۆ خه‌ڵ���ک بێت، یه‌ک���هم :ب���ه‌ر له‌هه‌رش���تێ ده‌بێ ئه‌و خ���ۆی دور‌و نزی���ک توخن���ی ئ���هو دامه‌زراوه‌ی���ه نه‌که‌وێ���ت ،چونکه ئه‌و هه‌میش��� ه زیاتر سه‌رۆکی پارتی بووه‌‌و بۆ به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی بنه‌ماڵه‌‌و پاش���ان پارت���ی به‌ر لهههر ش���تێ کار دهکات. دووه‌م :به‌هی���چ جۆرێ���ک نابێت کوڕی ئه‌و ،مه‌سرور بارزانی بکرێت ه سه‌رۆکی ده‌زگایه‌ک���ی ئا‌وها ،چونک���ه؛ یه‌که‌م: کوڕی سه‌رۆکی ههرێمه ،دووه‌م :کوڕی سه‌رۆکی پارتییه ،س���ێیه‌م :سه‌رۆکی ده‌زگای پاراس���تنی پارتییه ،چواره‌م
له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ندی بنه‌ماڵه‌‌و پاش���ان پارتی کارده‌کات ،بۆیه هه‌رگیز ناتوانێ بێالی���ه‌ن بێت .پێنج���هم :جێگر نابێ که‌سێکی س���ه‌ر ب ه پارتی دیکه بێت‌و لهسهر بنچینه‌ی رێککه‌وتنی ستراتیژی نێ���وان دوو پارت بێ���ت .رێککه‌وتنی ففت���ی ففتی نێوان پارتی���یو یه‌کێتی رێککه‌وتنێک��� ه له‌نێ���وان دوو پارت���ی خۆسه‌پێنه‌ری میلیتسگه‌را به‌ستراوه‌‌و به‌هێ���زو زه‌ب���رو زه‌نگ راگی���راوه ،بۆ پاراس���تنی به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی بنه‌ماڵه‌‌و پارتی ده‌سه‌اڵتداری بارزانیو تاڵه‌بانی کارده‌کات ،به‌به‌ڵگه‌له‌چه‌ندین الیهنهوه ی بۆته‌هۆی زیانگه‌یاندن ب ه به‌رژه‌وه‌ند ناسیونالیستانه‌ی کوردستان .شه‌شه‌م: هه‌موو به‌رپ���رس‌و کارمه‌نده‌کانی دیک ه نابێ س���ه‌ر ب ه پارت بن ،نابێ خه‌ڵکی کۆنی سه‌ر ب ه پارته‌کان بن‌و رابردووی شه‌ڕی ناوخۆیان هه‌بێت ،ده‌بێ خه‌ڵکی رابردوو پاک‌و بێالی���ه‌ن بن .حه‌وته‌م: جگه‌ل���هوهی نابێ ده‌زگای پاراس���تنی سه‌ر ب ه پارتیو زانیاری سه‌ر ب ه یه‌کێتی تێکه‌ڵی پرۆس���هی ئه‌وها بکرێن ،ده‌بێ
ئ���هو ده‌زگایان ه له‌بنچین���ه‌دا نه‌مێنن‌و ئ���هوه بڵێین ئه‌و هێ���زو دامه‌زراوانه‌ی هه‌ڵوه‌شێنرێنه‌وه ،چونکه ئه‌و ده‌زگایان ه که‌له‌کۆمه‌ڵگه‌ی دیموکراس���یو ئازاددا خاوه‌نی رابردوویه‌کی پڕ له‌پێشێلکارین‌و پارێ���زگاری له‌واڵت‌و هاواڵتیان ده‌که‌ن، بۆ خه‌ڵک چاره‌قورس���ن .که‌س���ه‌کان‌و راگ���ری یاس���او رێس���ان ،له‌زۆرب���هی مه‌نتالی که‌س���ه‌کانی ناو ئه‌و ده‌زگایان ه باره‌کاندا لهس���ێ به‌ش پێکدێن :یه‌ک: که‌سه‌د لهس���ه‌د کار بۆ سه‌رۆکه‌کان‌و س���وپا بۆ به‌رگری واڵت .دوو :پۆلیس بنه‌ماڵه‌‌و پ���ارت (یه‌کێت���یو پارتی) بۆ راگرتنی یاساو به‌داوداچونی که‌تن‌و ده‌ک���ه‌ن ،هه‌رگیز نابنه نیش���تیمانی .تاوان ،پیش���ێلکاری‌و کاری تێکده‌رانه هه‌ش���تهم :ئه‌و دامهزراوه ده‌بێ وه‌کو وهک���و تی���رۆر .س���ێ :دام���ه‌زراوه‌ی هه‌ر دامه‌زراوێکی دیکه‌ی واڵت ملکه‌چی هه‌واڵگری بۆ پرس���ه‌کانی ئاسایش���ی پره‌نس���یپه دیموکراس���یه‌کان بێ���ت‌و واڵت‌و کۆمه‌ڵگه .ئه‌و به‌ش���ان ه هه‌موو له‌به‌رده‌م پهرلهمانو دادگا به‌رپرسیار بێالیه‌نن‌و دوورن لهدهس���تی سه‌رۆک‌و پارت وه‌کو دامه‌زراوه‌کانی دیک ه راگری بێت. ئه‌گه‌ر ئ���هو دامهزراوه ئ���هو خااڵن ه یاساو پره‌نسیپ ه دیموکراسیه‌کان‌و مافی له‌خ���ۆ بگرێ���ت‌و ئاوه���ا بێ���ت ،ئهوه مرۆڤ���ن .دروس���تکردنی هێزی دیکه‌ی ده‌کرێ بانگه‌ش���هی نیش���تیمانیبوونی تایبه‌تی پاسه‌وانی‌و کۆماندۆ‌و شه‌ڕ له‌ژێر ئه‌و دام���ه‌زراوه بکرێ���ت ،ئه‌گه‌رنا ئه‌و ن���اوی جیاجیاداک ه لهالیهن س���ه‌رۆک‌و وتن��� ه هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندنی خه‌ڵکه‌‌و ده‌کرێ پارته‌و‌ه دروس���ت ده‌کرێن ،له‌کۆمه‌ڵگ ه زۆرلێکدان���هوهی نه‌رێن���ی ب���ۆ بکرێت دیموکراسیه‌کاندا بوونیان نییه ،به‌ڵکو ک���ه هیچیان له‌به‌رژه‌وه‌ندی مه‌س���عود ته‌نها له‌واڵت ه نادیموکراسی‌و ئاوتۆریتۆر‌و بارزانیو بنه‌ماڵه‌که‌ی ئه‌ودا نین ،وه‌کو دیکتاتۆره‌کاندا نمونه‌ی جۆراوجۆریان هه‌یه ک��� ه هه‌موویان ده‌چن��� ه خانه‌ی ئێستا ده‌کرێن. له‌کۆتاییدا بۆ به‌رچاوڕوونی پێویست ه هێزی میلیتسه‌وه (میلیشیا).
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د جێگری سەرنوسەر :یاسین تەها
گه‌وره‌ترین هه‌ڵه ی بارزانی كاروان كه‌ریم
www.
Say.awene@gmail.com
Awene
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
ریکالم
awene.com
پارتی پێینایه ته‌مه‌نی شه‌ست‌و شه‌ش ساڵییه‌وه ،به‌درێژایی ئه‌م شه‌ست‌و شه‌ش ساڵه ،پارتیو بنه‌ماڵه‌ی بارزانی به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك تێهه‌ڵكیش بوون ،ك ه چیتر لێكجیاكردنه‌وه‌یان ئه‌سته‌مه ،شه‌ست‌و شه‌ش ساڵه "پارتی دیموكراتی كوردس���تان" لهالیهن باوك‌و كوڕێكه‌وه به‌ڕێوه ده‌برێت ،ئه‌گه‌رچی مسته‌فا بارزانی باوك له‌دوای خۆیه‌وه میراتییه‌كی گه‌وره‌ی سیاس���یو سه‌رۆكایه‌تی حی���زب‌و بنه‌ماڵه‌‌و كۆمه‌ڵێك ده‌س���توپێوه‌ند‌و هه‌وادارێكی زۆر‌وزه‌به‌ندی بۆ بارزانی كوڕ به‌جێهێش���ت ،به‌اڵم بارزانی كوڕی���ش له‌ڕاگرتنی پارتیدا وه‌ك هێزێكی گه‌وره‌ی س���ه‌ر گۆڕه‌پانی سیاسی كوردستان‌و له‌گه‌مه‌كردن لهسهر چه‌ند په‌تێكی تاران‌و ئه‌نقه‌ره‌و به‌غدا‌و له‌ده‌ستگرتن به‌كۆڵه‌که‌یه‌كی گرنگی ده‌س���ه‌اڵتدا كه سه‌روه‌ت‌و س���امان‌و پاره‌یه ،خاوه‌ن به‌هره‌‌و كارامه بووه. ئه‌م���ه جگه له‌وه‌ی ك���ه بوونی پارتیش به‌هێزی یه‌كه‌می كوردس���تان لهم چه‌ند ساڵه‌ی دواییدا ،به‌شێكی زۆری دهگهڕێتهوه بۆ الوازبوون‌و شه‌كه‌تیی هێزه ركه‌به‌ره‌كانی كه به‌ملمالنێی ناوخۆییانه‌وه س���ه‌رقاڵ‌‌و گیرۆده بوون‌و لهس���ایه‌ی ئه‌وه‌ش���دا پارتی هه‌وڵیداوه هه‌رچی زیاتر هه‌یمه‌نه‌و ده‌سه‌اڵتی خۆی به‌سه‌ر هه‌رێمی كوردستاندا بسه‌پێنێت. به‌اڵم س���ه‌ره‌ڕای هه‌موو ئه‌وانه‌ش ،خه‌ریكه هێواش هێواش نیشانه‌كانی الوازی‌‌و پاشه‌كش���ه له‌پارتی���دا ده‌رده‌كه‌وێ���ت ،هۆكارێكی س���ه‌ره‌كی ئه‌م الوازییه‌ش دهگهڕێتهوه بۆ هه‌ڵه‌ی مه‌سعود بارزانی سه‌رۆكی پارتیو ههرێم، ئه‌گه‌رچی ئه‌م پیاوه له31ی ئابی 1996هوه تا ئێس���تا چه‌ند سه‌ركه‌وتن‌و ده‌س���تكه‌وتێكی بۆ پارتیو ده‌س���ه‌اڵتی بنه‌ماڵه‌كه‌ی به‌ده‌ستهێناوه ،به‌اڵم رۆژ به‌ڕۆژ ئه‌م ده‌س���تكه‌وتانه زیاتر لهگهڵ خواستی خه‌ڵك‌و به‌رژه‌وه‌ندییه نیش���تمانییه‌كانی ئێم���ه‌دا ناك���ۆك‌و پێچه‌وانه ده‌بنه‌وه ،دیارترینیش���یان ئهوهی���ه كه ره‌نگه تا ئه‌ندازه‌یه‌ك ئ���هوه ره‌وا بێت له‌ناو حیزبه‌كه‌یدا یه‌ك به‌یه‌كی خێزان‌و كه‌س���ه نزیكه‌كانی خۆی پێش بخاو پۆست‌و پله‌و پایه‌یان به‌س���ه‌ردا دابه‌ش بكات ،به‌اڵم گواس���تنه‌وه‌ی ئه‌م مۆدیلی ئیش���كردنه بۆ ن���او داموده‌زگاكان���ی حكومه‌ت تا بڵێ���ی كارێكی پێچه‌وانه‌ی پرۆس���هی به‌دامه‌زراوه‌ییكردن���ی داموده‌زگاكانی حكومه‌ت‌و ئۆرگانه‌كانی به‌ڕێوه‌بردنی نیش���تمانه ،ئه‌و رێچكه‌ی���هی بارزانی گرتوویه‌تیه‌به‌ر ك���ه زۆربه‌ی جومگه س���ه‌ره‌كیه‌كانی ده‌سه‌اڵتی سیاس���یو ئابوری ئه‌م واڵته‌ی بۆ خۆیو ماڵی بارزانی ئیحتیكار كردووه ،ئهوه ده‌س���ه‌لمێنێ ك���ه رۆژێك له‌ڕۆژان بارزانی بیر لهوه ناكاته‌وه كه ده‌س���ه‌اڵت به‌ده‌س���ت ئه‌وانه‌وه نه‌ب���ێ یاخود ئهوه ده‌سه‌له‌مێنێ كه هه‌رگیز ئه‌م شێوه تێفكرین‌و كاركردنه نیشانه‌ی ئهوه نییه كه ئه‌و بڕوا به‌ده‌ستاوده‌ستكردنی ده‌سه‌اڵت بهێنێت. ره‌نگه ئه‌م شێوه ئیشكردنه ،به‌بێ ئهوهی سه‌رۆكی پارتیو ههرێم پێبزانێت، گه‌وره‌ترین هه‌ڵه‌ی ژیانی سیاس���ی ماڵی بارزانی بێت ،كه س���ه‌ره‌نجام ئه‌و س���ه‌رمایه ره‌مزییه‌یان له‌ده‌ستده‌دات كه هێش���تا به‌الی خه‌ڵكێكه‌وه جێی ستایشه ،له‌هه‌مانكاتیشدا ئه‌و سه‌رمایه مادی‌‌و سه‌روه‌ت‌و سامانه زۆره‌شی كه كۆیان كردووه‌ته‌وه وه‌ك گۆڕانكاریه‌كانی واڵتانی ناوچه‌كه س���ه‌لماندی، كه گه‌یشته "حساب‌و كتاب" دادیان نادات. ره‌نگه باش���ترین وانه‌یه‌ك كه پێویسته بارزانی له‌گۆڕانكاریه‌كانی واڵتانی ناوچه‌كه‌وه په‌ندی لێوه‌ربگرێت ئه‌وه‌یه هیچ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی زیندوو ،حوكم‌و ده‌س���ه‌اڵتی ویراسی تا سه‌ر قبوڵ ناكات ،ئه‌م جۆره ده‌سه‌اڵتانه مه‌حكومن به‌تیاچوون‌و گۆڕان ،هه‌موو ئه‌و دیوارانه‌ی كه ئه‌م ده‌س���ه‌اڵتانه له‌به‌رده‌م ش���ه‌پۆڵی گۆڕانكاریدا بهرزو به‌رزتری ده‌كه‌نه‌وه ،رۆژێك دێت به‌س���ه‌ریاندا ده‌ڕوخێت.
دەتەوێت ئاوێنە چی بکات:
ه له‌ئه‌وروپا نوێنه‌ری ئاوێن شوان حه‌مه ـ نه‌رویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
ریکالم