کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
ریکالم
ریکالم
www.awene.com
ژماره ()304 سێشەممە 2011/12/13
لهسلێمانییهوه بۆ زاخۆ مهیفرۆشهكانی سلێمانی هاوسۆزیی خۆیان بۆ هاوپیشهكانیان لهزاخۆ دهردهبڕن
»» 74
هەرێمی کوردستان
%90
»» 17
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامهیهك کۆمپانیای ئاوێنه دهریدهکات
ی هاورده تهزویره كهلوپهل
12 منداڵ»» »»17 10
لەباربردنی ی منداڵ لهباربردن بووهته دیارده
روداوەکانی زاخۆ سەرجەم وتارەکانی بیرورا تایبەتە بە رووداوەکانی زاخۆ
»» 14،13،12
ی ئهو بنهمااڵنهی لهناوچهكهدا حوكمدهكهن ی زۆرب ه لهگهڵ روخان
"بنهماڵه ی بارزانیو تاڵهبانی پۆست ه بااڵكانی حكومهت داگیردهكهن"
لهتونسهوه بۆ س���وریا زۆربهی ئهو بنهمااڵنهی لهحوكمداب���وون بهرهو روخان دهڕۆن ،تازه لهكوردس���تان بنهماڵهی بارزانیو تاڵهبانی پۆسته بااڵكان وهردهگرنو ئهگهری ئهوهش لهئارادای���ه ئاوهڵزاوهكهی تاڵهبانی بكرێته جێگری سهرۆكی حكومهت. تایب���هت ،به ئاوێنه :لهكوردس���تان بارزانی سهرۆكی ههرێمهو كوڕهكهی سهرۆكی ئاژانسی پاراستنهو برازاكهی س���هرۆكی حكوم���هتو یهكێتی���ش س���هرقاڵی دانان���ی ئاوهڵزاوهكهی تاڵهبانی (د .لهتیف رهشید)ه وهك جێگری سهرۆكی حكومهت. س���هرچاوهیهكی ئاگادار به ئاوێنهی راگهیان���د كه پێش���تر دوو ئهندامی مهكتهبی سیاس���ی یهكێتی (عیماد ئهحمهدو حاكم قادر حهمهجان) وهك پاڵێوراو دهردهكهوتن بۆ وهرگرتنی پۆستی جێگری سهرۆكی حكومهت، ب���هاڵم چهند رۆژێك���ه كاندیدكردنی د.لهتی���ف رهش���ید (ئاوهڵ���زاوای تاڵهبانی) بۆ وهرگرتنی ئهو پۆسته مهسهلهیهكی گهرمه لهنێو مهكتهبی سیاسی یهكێتیدا. سهبارهت بهتۆخكردنهوهی حوكمی
بنهماڵه لهكوردس���تاندا ،پس���پۆڕی سیاس���ی د.بوره���ان یاس���ین ب��� ه ئاوێنهی راگهیاند "دهسهاڵتی كوردی لهباشوری كوردستان هاوشێوهی دوو نمونهی خراپ���ه ،یهكێكیان حوكمی س���ۆڤیەتییه كه حكومهت دهخاته خزمهتی حیزبهوهو حیزب لهسهروی ههموو پێكهاته سیاسییهكانهوهیه، ئهوهی دیكه نمونهی میرنشینهكانی كهن���داوی عهرهبییه كه ب���ۆ نمونه لێكچواندنی ههولێر بۆ دوبهی ههروا بهئاس���انی نههاتووه ،چونكه ئهوه لێكچواندنی ش���هقامو رێگهوبانهكان نییه ،هێن���دهی لێكچواندنی خهونی ش���ێوازی حكومڕانییهو لهش���ێوهی حكومڕانیهتی میرنشینهكان دهچێت ك���ه ل���هوێ دهوڵ���هت لهخزمهتی حی���زبو حیزبی���ش لهخزمهت���ی ش���ێخو مهلیكدا دهبێت" .د.بورهان یاس���ین دهس���هاڵتدارانی ههرێ���م ئاگاداردهكاتهوهو دهڵێت "دهسهاڵت لهباش���وری كوردس���تان ههڵهیهكی گهوره دهكات كه لهم كاتهدا دهست بۆ ئ���هوه بب���ات حوك���ی خێزانو عهشیرهت بهرجهسته بكات ،چونكه ئێستا ملمالنێیهك ههیه لهكوردستان
مەسعود بارزانی لهنێوان هێشتنهوهی كوردستان بۆ داخراویو بهدوور لهگۆڕانكاریهكانی بهه���اری عهرهب���یو گۆڕانكاری���ه جیهانیی���هكان ،ئهوهی تریش���یان خهبات���ه بۆ كردنهوهی كوردس���تان بهڕووی ئهو گۆڕانكاریانهدا". ناوبراو درێژه بهقس���هكانی دهداتو دهڵێت "ههر ههوڵێك بۆ داخستنی كوردس���تان ب���هڕووی دهرهوهدا بهگران دهوهستێ لهسهر دهسهاڵتی
مەسرور ،کوڕی مەسعود بارزانی ك���وردی ،خهڵ���ك چاوهڕوان���ه بهدامهزراندن���ی كابینهیهك���ی نوێی حكومهت لهدوای ئ���هم كابینهیهی ئێس���تا ،حكومهتێك دابمهزرێ كه ههم���وو الیهن���هكان لهخ���ۆ بگرێ، بهاڵم لهوه دهچێت كه دهس���هاڵتی ك���وردی رێگایهكی ت���ر ههڵببژێرێ كه ئهویش جهختكردنهوهیه لهسهر هێزو توانای یهكێتیو پارتی لهسهر بنهمای رێككهوتننامهی س���تراتیژی
نێچیرڤان ،برازای مەسعود بارزانی كه ئهوهش ئیختیارێكی خراپه". ئهم پسپۆڕه سیاسییه كه دكتۆرای لهزانس���ته سیاس���ییهكاندا ههیه، هیواخ���وازه ك���ه پارت���یو یهكێتی لهجیاتی دهستبردن بۆ پڕۆژهیهكی داخراو ،ههوڵ بدهن بۆ پڕۆژهیهكی ك���راوهو دهڵێ���ت "جێگ���هی داخه ك���ه من گومانم ل���هوه ههیه توانای پڕۆژهیهك���ی كراوهی���ان ههبێ���ت، چونك���ه مانای پ���ڕۆژهی كراوه الی
لەتیف رەشید ئاوەڵزاوای تاڵەبانی ئهوانو بهبۆچون���ی ئهوان ،بهمانای لهدهستدانی دهسهاڵتیان دێت .واته ئهوان لهنێوان دوو حوكمڕانیەتێدان، یهكێكی���ان هێش���تنهوهی داخراویی كوردستان بهڕووی ئهو گۆڕانكاریانهو دروس���تبوونهوهی ههڵچونێك���ی دیك���هی جهم���اوهری ،یاخ���ود كرانهوهی كوردس���تان بهرامبهر ئهو گۆڕانكاریانهو بهو كارهشیان حوكمی خۆیان الواز بكهن". ریکالم
بەختیار عەلی لەسەر رووداوەکانی زاخۆ دەنوسێت ..ل5 مەریوان وریا قانیع چی لەسەر ئیسالمی سیاسی دەڵێت..ل12 ئاراس فەتاح :کۆمەڵگای ئێمە لهپرۆسەیەکی گەنیندایە..ل13 ی چونهت ه سهر بارهگاكانی ئێمه دیاره كێن د.محهمهد ئهحمهد :ئهوانه
فازڵ میرانی :با یهكگرتوو واز لهو جۆره مناوەران ە بهێنێت س���هرۆكی ئهنجومهنی شورای گشت ی یهكگرت���وو ،د.محەم���هد ئهحم���هد رایگهیان���د "ئهوانهی چوونهته س���هر بارهگاكانی ئێمه دیاره كێن" .بهرامبهر ی مهكتهبی سیاسی ئهمیش س���كرتێر پارتی دیموكراتی كوردس���تان ،فازڵ میران���ی رایگهیاند "ئهوه لۆژیك نییه، بهمن بڵێی نایهمهمێزی دانوس���تان تا ئهو خهڵكه بهر نهدهی���ت ،لهكاتێكدا ئ���هوه كاری ئێم���ه نیی���هو كاری حكومهته .لهبهرئهوه با یهكگرتوو ئهم فازڵ میرانی مناوهرانهمان لهگهڵ نهكهن". ههولێر ،ئاوێنه :پ���اش ئهوهی رۆژی لێكۆڵین���هوه رازی نین .س���ێههمیش، 12/11وهف���دی پارت���ی دیموكرات���ی دوێنێ ( )12/11نههاتنه كۆبونهوهی كوردستان كه پێكهاتبوون لهمهسرور نێوانمان به میوانداری مامۆستا عهلی بارزان���یو ف���ازڵ میران���یو مهحمود باپیر كه ماندوبوونێكی زۆری كێشا". محهمهد ،ب���ۆ یهكهمینج���اره لهدوای س���هبارهت بهیهكت���ر تۆمهتباركردن، راپهڕینهوه زیات���ر لهكاتژمێرو نیوێك میران���ی دهڵێت "ئهگهر یاس���ا ئێمهی لهبارهگای ئهمیری كۆمهڵی ئیسالمی تۆمهتباركرد كه غهدرمان لهیهكگرتوو چاوهڕوان���ی وهف���دی یهكگرت���ووی كردووه ،س���هدو یهك ج���ار ئیعتیزار ئیسالمی بكهنو وهفدهكه رهتیبكهنهوه بۆ یهكگرت���وو دێنینهوه ،لهبهرامبهردا لهگهڵی���ان كۆببنهوه ،فازڵ میرانی به ئهگهر یاس���ا بهیهكگرتووشی وت تۆ ئاوێن���هی راگهیان���د "ئیرادهمان ههیه غهدرت كردووه ،پێویس���ته ئهوانیش ئهو كێش���هیهی نێوانمان بهدانوستان داوای لێبوردن بكهن". چارهسهر بكهین ،ههرچهنده برادهرانی لهبهرامب���هردا د.محهم���هد ئهحم���هد یهكگرتوو ههر لهس���هرهتاوه ئێمهیان دهڵێت "ئ���هوان بهڵێنیان دابوینێ ئهو تاوانباركرد .پێش���وهختیش بڕیاریان ئهندامانهی ئێمه كه دهس���تگیركراون داوه كه به دروس���تكردنی لیژنهیهكی ئازادی���ان بكهن ،پێش���وتر باس���یان
د.محمهد ئهحمهد لهوهدهك���رد لهبهرئ���هوهی ههین���یو ش���هممه رۆژی پێش���وون ،بۆیه ئازاد ناكرێن ،بڕیاربوو رۆژی یهك ش���هممه ئازادیان بكهن ،ههرچهنده بڕوامان بهو پاس���اوهیان نهبوو ،بهاڵم چاوهڕێمان كرد ،چونك���ه دهیانتوان���ی ههر زوو بهریان بدهن لهبهرئ���هوهی لهبادینان حیزب حكومهت���هو حكومهتیش ههر حیزب���ه ،ههر بۆ ئاس���ایی كردنهوهی بارودۆخهك���هش بوایه دهبوو ئهوهیان بكردای���ه ،ب���هاڵم بهداخ���هوه نهیان ك���رد ،ئێم���ه لهبهرئ���هوه نهچوی���ن، ئهگ���هر بچوینای���ه توش���ی ئیحراجی دهبین لهب���هردهم خهڵكو جهماوهری خۆشماندا". »»3
ناونیشان :سلێمانی گهڕهکی شۆڕش 101شهقامی 2سالم خانووی 56تهلهفۆن 2136622 3210501 3210502 :ههولێر ،فولکهی کوران -بهرامبهر نهخۆشخانهی ژینی تایبهت (مۆبایل) 07504531388 :
ئاریافۆن 2560031 :کۆمپانیای پەیپەر ئاوێنە دابەش دەکات
نرخی 1000دینار
تیراژ 4500 :
2
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
hewalusyaset.awene@gmail.com
"بهمزوان ه كۆبوونهوهی پارتیو یهكگرتوو ئهنجامنادرێت" وتهبێژو ئهندامی مهكتهبی سیاس���� ی كۆمهڵی ئیس��ل�امی ،محهمهد حهكیم ئاماژه بهوه دهكات كه گهشبین نییه بهوهی بهمزووانه كۆبوونهوهی نێوان پارتیو یهكگرتوو ئهنجام بدرێت ،ئهو دهڵێت "وهك كۆمهڵ قس����هی خۆمان دهبێ����ت س����هبارهت بهئهنجامنهدانی
یهكش����هممهی
كۆبوونهوهك����هی رابردوو". س����لێمانی ،ئاوێنه :محهمهد حهكیم لهلێدوانێكی����دا بۆ ئاوێن����ه رایگهیاند كه "ئ����هو كۆبوونهوهیهی وا بڕیار بوو رۆژی یهكش����هممهی رابردوو لهنێوان پارت����ی دیموكرات����ی كوردس����تانو
یهكگرتووی ئیسالمیدا بكرێتو ئهنجام نهدرا ،ئێمهی وهك كۆمهڵی ئیسالمی نیگهران كردو لهم ههلومهرجهشدا ئێمه ناچینه وردهكاری نیگهرانیهكهمانهوه، بهاڵم لهكاتی خۆیدا قس����هی خۆمان دهبێ����ت س����هبارهت بهئهنجامنهدانی كۆبوونهوهكه".
ناوب����راو ئاماژهی ب����هوهش كرد ك ه كۆمهڵی ئیس��ل�امیو م.عهل����ی باپیر بهردهوام دهبن لهههوڵی ناوبژیوانییان، لهبهرئهوهی ناوبژیوانیی كاری خێرهو بـــهرژهوهندی خهڵك����ی تێدایه ،ئهو وتی "ئـ����هوهی پێمان بكرێ دهیكهین ب����ۆ گـــــهیاندن����ی ئ����هو دوو الیهنه
بهیهك". وتیش����ی "من گهش����بین نی����م ك ه لهماوهی ئهم چهن����د رۆژهی ئایندهدا كۆبوونهوهی پارتیو یهكگرتوو بكرێت، گهربێتوو پارت����ی داواكهی یهكگرتوو جێبهجێ بكات ،ئ����هوا كۆبوونهوهكه دهكرێت".
حكومهت لهقهیران ه سیاسییهكاندا توشی شهلهل دهبێت
"سهرۆكی حكومهت لهههندێك ناوچهدا دهسهاڵتی بهسهر پۆلیسێكدا ناشكێت" ئا :كامهران محهمهد ی نوسهرانو رۆژنامهنوسانو پسپۆڕان ی ئاماژه بهوه دهكهن ك ه ی سیاس بوار ی حكومهتی ههرێم لهكاتی دروستبوون ی "شهلهل" دهبێتو قهیرانهكاندا تووش ی حیزب ئهوهش بۆ بااڵدهستبوون ی حكومهتدا، دهگێڕنهوه لهكاروبار ی حكومهت ئهو بهاڵم بهرپرسان قسان ه رهتدهكهنهوهو رایدهگهیهنن ك ه حكومهت لهكاتی قهیرانهكانیشدا ی ی خۆ ی حكومایهت ی كار مومارهسه كردووه. ی ئهو نوسهرو رۆژنامهنوسانه، بهبۆچون ی ی ئهمدوایی���هی دهڤهر لهڕوداوهكان��� ی ی س���هنتهر بادینان���دا ك ه س���وتاندن مهس���اجو دوكانی مهیفرۆش���یو ههتا ی ی ئیسالمیش��� بارهگاكانی یهكگرتوو لێكهوت���هوهو چهن���دان كادی���رو ی ئهو حیزبهش دهستگیر رۆژنامهنوس��� ی ك���ران ،حكومهت نهیتوان���ی بهئهرك ی ههس���تێت ،بهڵك���و پێیانوای ه خ���ۆ ی ی قهیرانهكاندا توش��� حكومهت لهكات "شهلهل" دهبێت. بهڕێوهبهری سهنتهری لێكۆڵینهوهی س���تراتیژی كوردس���تان ،فهری���د ئهسهس���هرد پێیوایه غیابی حكومهت ی قهیرانهكان���دا دهگهڕێت���هوه لهكات��� بۆئهوهی ك ه تاكو ئێس���تا لهكوردستان
دهوڵهت���ی دامودهزگا نیی���هو ئهمهش وایكردووه ك���ه دهركردنو دهرنهكردنی یاس���ا بایهخێكی ئهوتۆی نهبێت "لهم واڵتان���هی ك ه خاوهنی سیس���تهمێكی سیاس���یو دامودهزگایین ،كهس��� ه بااڵ دهس���تهكانی ناو حكوم���هت ،ناتوانن ئینتما حیزبییهكهیان بهس���هر ئینتمای ب���ۆ دهوڵ���هت زاڵ بك���هن" ،هۆكاری دووهمیش وهك ئهسهسهرد باسیكرد، دهزگاكانی حكومهت بهحیزبی كراونو ئهم���هش بووهت ه ه���ۆی ئ���هوهی ك ه لهههندێك شوێندا ناتوانن "حیزبییانه" كار نهكهن. ئهسهس���هرد رونیك���ردهوه كه ههر لهبنهڕهتهوه ئی���دارهی ههرێم خاوهنی سیس���تهمێكی سیاس���ی تۆكمه نییهو ی (یاس���ادانانو ههر س���ێ دهس���هاڵت
جێبهجێك���ردنو قهزای���ی) ناتوان���ن رۆڵو ئهرك���ی خۆی���ان جێبهجێبكهنو تیكهاڵویی���هك ههی���ه ،بۆی���ه كاتێك حیزب توش���ی كێش���ه دهبێ���ت ،ئهو كێش���هیه دهگوازرێتهوه ب���ۆ دهوڵهتو ی بهپێچهوانهش���هوه ،ناوب���راو وت��� "ه���هر ئیدارهی���هك ئهگهر دهس���هاڵت ه ی نهیتوان���ی رۆڵی خۆی دادوهرییهكه بگێڕێت ،ئهوا بهم ش���ێوهیهی ئێستای كوردس���تان ،لهكات���ی قهیرانهكان���دا حكومهت دهستهوسان دهكات". ی لهماوهی رابردودا سهرۆكی حكومهت ههرێم ،د.بهرههم س���اڵح رایگهیاند ك ه ێ لهمهودوا نابێت هیچ رۆژنامهنوسێك ب ی سهرۆكی حكومهت دهستگیر ئاگادار بكرێ���ت ،بهاڵم وهك جێگ���ری نهقیبی سهندیكای رۆژنامهنوسانی كوردستان،
ی ش���وان داودی دهڵێت "ئ���هو بڕیاره حكومهت لهدهۆك كاری پێناكرێت". ی نیگهرانی خۆی دهربڕی شوان دادو لهالوازیی حكومهت لهكاتی دروستبوونی قهیرانهكان���داو پێیوای��� ه لهههرێم���ی كوردستان ئهو حیزبهی لهناوچهیهكدا بااڵدهس���ته ،لهو ناوچهی���هش دهبێت ه خاوهنی حكوم���هتو ههموو بڕیارهكان ی خۆی دهبێتو وتی "ئهگهر بهراوردی ال حكومهتی ههرێ���م لهگهڵ حكومهتێكی ێ دامهزراوهیی بكهین ،بۆمان دهردهكهو ئێم���ه خاوهن حكوم���هت نینو ئهوهی ههی ه شكڵییه". ی ی رووداوهكان��� داودی نمون���ه ی هێنایهوه ك ه ی بادینان��� ئهمدوایی��� ه لهكاتێكدا سهرۆكی حكومهت بڕیاریدابوو بهبێ واژۆی ئهو ،هیچ رۆژنامهنوس���ێك زیندان���ی نهكریت ،ب���هاڵم پۆلیسو ئاس���ایش گوێ ب���هو بڕی���اره نادهنو ی رۆژنامهنوسان دهستگیر دهكهنو وت "ئێم��� ه ئاگاداری���ن پۆلیس���ی هاتوچۆ كامێ���رای لهڕۆژنامهنوس س���هندووه، ئهم���هش مان���ای ئهوهی���ه س���هرۆكی حكومهت لهههندێك ناوچهدا دهسهاڵتی بهسهر پۆلیسێكدا ناشكێت". ی لهوهكرد كه گهورهترین داودی باس كێشهی حكومهتی ههرێم ئهوهی ه كهسی یهكهمی حیزبهكان ،نایهن سهرۆكایهتی كابینهیهكی حكوم���هت بكهن ،چونك ه وهك ئهو دهڵێت "ئهگ���هر ئهوه بكهن
ئ���هوا بهدڵنیاییهوه حكوم���هت بههێز دهبێت". ی ههرێمیش ی حكومهت��� بهرپرس���ان ئهو قسانه رهتدهكهنهوه ك ه حكومهت لهكاتی قهیرانهكاندا توش���ی ش���هلهل بێ���ت ،لهمبارهیهوه س���همهد محهمهد ی لهنوس���ینگهی تایبهت���ی س���هرۆك ی ههرێم ،رهتیك���ردهوه ك ه حكومهت��� حكوم���هت نهیتوانیبێت مومارهس���هی كاری حكومهتایهتی خۆی بكاتو وتی "دهكرێت بڵێین ههندێجار تێكهاڵوییهك ههی���ه ،بهاڵم ب���هو ش���ێوهی ه نیی ه ك ه ی شهلهل بوبێت ،بهاڵم حكومهت توش رهنگ���ه ههندێك حاڵ���هت ههبێت ئێوه بهڕووكهشی خوێندنهوهی بۆ بكهن". ههرچهن���ده لهناوچ���هی بادین���ان ی نێوان پارتیو یهكگرتوودا لهملمالنێكان بهدهی���ان كادیری یهكگرت���وو لهالیهن ئاسایشو پۆلیسهوه دهستگیركران ك ه لهنێوانیاندا 6رۆژنامهنوسی یهكگرتوو ههب���وو ،ب���هاڵم س���همهد محهم���هد رهتیك���ردهوه كه ئهو رۆژنامهنوس���ان ه بهبڕی���اری حی���زب دهس���تگیركرا بنو وت���ی "ئهمان���ه بهبڕی���اری دادوهر دهس���تگیركراون" ،ب���هاڵم س���هبارهت ی كه خهڵكی بهوهی بۆچی ئهو مهالیه هانداوه بۆ سوتاندنی شوێنهكان تاكو ئێستا دهستگیر نهكراوه ،ناوبراو وتی "تاكو ئێستا كهس داوای لهسهر تۆمار نهكردووه".
موچهی فهوتاو ی لهههولێر یهكێت ی مامۆستایان دهگهڕێنرێتهوه سهرژمێری ئهندامهكان ی دهكات بهر لهكۆتاییهاتنی ئهمس���اڵی ()2011 پاش���ماوهی موچ���هی فهوت���اوی 6 مانگی مامۆس���تایان خ���هرج دهكرێت، بهرپرسێكی پهروهرده دهڵێت "هۆكاری دواكهوتنهكه بۆ تهواو نهبوونی وردبینی دۆس���ییهی مامۆس���تایان دهگهڕێتهوه لهپهروهردهی مهڵبهندی". س���لێمـــانی ،ئاوێن���ه :بهرپرس���ی ژمێری���اری پ���هروهردهی گش���تیی
ریکالم
سلێمانی ،م .شێخ مستهفا بهئاوێنه ی راگهیاند ،كه پێداچونهوهی دۆسییهی مامۆس���تایانی پهروهردهی مهڵبهندیی س���لێمانی بۆ ههژماركردن���ی موچهی فهوتاو لهتهواوبووندای���ه ،ناوبراو وتی "نابێت خهرجكردن���ی زیادهی موچهی 6مان���گ لهمس���اڵ تێپ���هڕ ب���كاتو لهكۆتایی ئهم مانگهدا دهگاته دهستی مامۆستایان".
بهمهبهستی خۆئامادهكردن بۆ ههڵبژاردن ی ئهنجومهنی پارێزگاكانو بۆ زانینی رێژهی ئهندامهكانی ،یهكێتی لهپارێزگای ههولێر سهرژمێری ئهندامهكانی دهكات. ههولێ���ر ،ئاوێن���ه :س���هرچاوهیهكی ئ���اگادار لهمهڵبهن���دی س���ێی یهكێتی لهههولێر بهئاوێنهی راگهیاند كه بههۆی نزیكبوونهوهی ههڵبژاردنی پارێزگاكان، یهكێـت���ی لهش���اری ههولێ���ر خهریكی س���هرژمێریكردنی ئهندامهكانیهت���یو ئێس���تاش بهردهوام���ه ،بهوت���هی ئهو س���هرچاوهیه ،رهنگه ئهندامانی یهكێتی
لهماوهی رابردودا زیاد بووبن. لهمبارهی���هوه بهرپرس���ی مهڵبهندی س���ێی یهكێت���ی لهههولێ���ر ،ئاس���ۆ مهمهن���د لهپهیوهندییهك���ی ئاوێن���هدا پشتڕاس���تیكردهوه ك���ه س���هرژمێری كۆمیتهكان���ی ناوش���اریان ك���ردووهو كۆمیتهكان���ی دهوروبهری���ان م���اوهو پێشبینی كرد یهكێتی لهههولێر ژمارهی ئهندامانی زیاتر بووبێت .ناوبراو هۆكاری س���هرژمێرییهكهی گهڕاندهوه بۆ هاتنی س���اڵی نوێو ههڵبژاردن���ی ئهنجومهنی پارێزگاكان.
لیژنهی مافی مرۆڤ :تائێستا كار بهیاسا ی دهستهی سهربهخۆی مافی مرۆڤ نهكراوه لیژن����هی ماف����ی م����رۆڤ لهپهرلهمان ی كوردستان لهیاداشتێكیاندا ك ه ئاڕاستهی سهرۆكایهتیهكانی (ههرێمو پهرلهمانو حكومهت)یان ك����ردووه ،رایانگهیاندوه كه تائێس����تا كار بهیاس����ای دهستهی س����هربهخۆی ماف����ی م����رۆڤ نهكراوه، لهكاتێكدا ماوهی ساڵو نیوێكه یاساكه پهسهند كراوه. ههولێ����ر ،ئاوێنه :ئهو یاداش����ته كه لهالیهن ح����هوت پهرلهمانتاری لیژنهی مافی مرۆڤ لهپهرلهمانی كوردس����تان ئاڕاستهی سهرۆكایهتیهكانی (پهرلهمانو ههرێمو حكوم����هت) كراوه ،داوا دهكهن پهله بكرێت لهجێبهجێكردنی یاس����ای پێكهێنانی دهس����تهی سهربهخۆی مافی مرۆڤو ههر س����ێ س����هرۆكایهتیهكهش بهبهرپرس����یار دهزانن ل����هوهی ماوهی س����اڵو نیوێك بهسهر پهس����هندكردنی یاس����اكهدا تێپهڕیوهو تائێس����تا كاری لهسهر نهكراوه. س����هرۆكی لیژن����هی ماف����ی م����رۆڤ لهپهرلهمانی كوردستان ،ساالر مهحمود
بهئاوێن����هی راگهیاند كه ئ����هوان وهكو لیژنهك����ه لهماوهی ئهو س����اڵو نیوهدا سێجار بهنوسراوی فهرمیو چهندینجار بهش����ێوهی زارهكی لهگهڵ س����هرۆكی حكومهتو پهرلهمان باس����یان لهگرنگی پێكهێنانی ئهو دهستهیه كردووه ،بهاڵم "هیچ ئاكامێكی نهبووه". ناوبراو وتی "هیچ پاساوێكی لۆژیكی نییه بۆ فهرامۆش����كردنی ئهو یاسایهو پێكنههێنانی دهستهكه" ،رونیشیكردهوه كه گرنگی پێكهێنانی دهستهكه لهوهدایه ك����ه بهپێی یاس����اكه ،ئهو دهس����تهیه دهس����هاڵتی بههێ����زی چاودێریكردن����ی ههیهو وتی "لهم سهردهمهدا لهههرێمی كوردس����تان پێش����لكاری مافی مرۆڤ لهههموو ئاس����تهكاندا ههیه ،بۆیه ئهم دهستهیه دهتوانێت فاكتهرێكی كاریگهر بێ����ت لهدهرخس����تنی راس����تییهكانو دهستنیشانكردنی الیهنی پێشێلكار لهو بارودۆخه". س����االر مهحمود رهخنهكانی خۆیانی ئاش����كراكرد لهسێ س����هرۆكایهتیهكهو
ئاماژهی بهوهدا ك����ه ئهركی پێكهێنانی س����هرۆكو ئهندامان����ی دهس����تهكه، بهههماههنگی لهئهس����تۆی دهس����هاڵتی جێبهجێكردنو پهرلهمانی كوردستانه، بۆیه لهس����اڵیادی جاڕنامهی گهردونی ماف����ی م����رۆڤ لهب����هردهم رێكخ����راوو چاالكوانان����ی مافی مرۆڤ����دا جارێكیتر جهختیان لهسهر داواكهیان كردۆتهوهو دهیكهنهوه. یاسای ژماره ( )4كه له 2010/5/24 لهپهرلهمانی كوردس����تان پهس����هند كرا تایبهته بهدانانی (دهستهی سهربهخۆی مافهكانی مرۆڤ) كهبهپێی ئهو یاسایه دهس����تهی ناوبراو راس����تهوخۆ سهر به دهسهاڵتی یاسادانانو چاودێریكردنهوه دهبێت ،ئهمهش دوای ئهوهی وهزارهتی ماف����ی م����رۆڤ ههڵوهش����ایهوهو بهڕای پهرلهمانتاران ناكرێت الیهنی جێبهجێكار چاودێر بێت لهسهر پێش����ێلكاریهكانی مافی مرۆڤ ،بۆیه ئهم دهس����تهیه وهك ئهلتهرناتیڤێك بۆ وهزارهتی مافی مرۆڤ ههژمار دهكرێت.
ههواڵ
ئاوێنهی روداوهکان
با رووداوهكان ی بادینان تێكه ڵ به یهكتر نهكرێن یهحیا بهرزنجی لهدوای كێش هی س���وتاندنی مهیخانهو ی مهساجو هوتێلو سوتاندنی بارهگاكان ی یهكگرتوو لهدهڤهری بادینان ،رهوش ێ ههرێم���ی كوردس���تان ب���هرهو كو دهڕوات؟ هێوربوون���هوه یاخود بهرهو ئاڵۆزیی؟. س���هرهتا ههق نیی ه ئهم دوو بابهت ه بهیهك���هوه گرێبدرێت ،بهب���ڕوای من ی مهیفرۆش���یو ئهو ی دوكان س���وتاندن ی شوێن ه گشتییانه ،ك ه زۆرینهی خهڵك غهی���ره ئیس�ل�ام بهڕێ���وهی دهبهن، ی بهرههمی ئهو كلت���وره دواكهوتووه ی ی ئاینزا ی بادینانه كه ههڵگر دهڤهر غهیره ئیسالم ب ه كافر وهسف دهكهنو بهچاوێكی س���ووك لێی���ان دهڕواننو ی تهندروستی پێكهوهژیان بهرخوردێك ی نابین���ی لهنێو پێكهات��� ه جیاوازهكان ناوچهكه كه زۆرینهیهكی مس���وڵمان ی دهبات .ب���ا دوربكهوینهوه بهڕێ���وه ی سیاس���ی ئ���هو دوو الیهن ه لهبۆچون لهم كاتهدا ك ه تا رادهیهك سهنگهریان ێ لهی���هك گرتووه ،ههر الی���هو دهیهو ی كراسێك لهو ئاینه جیاوازانه به بهر ی ئهوان ی ب ه بهرگریكار خۆیدا بكاو خۆ بزانێت .ئێستاش ئێزیدیهكان لهالیهن خهڵكی ئ���هو دهڤ���هرهوه كاریان پێ ی نادرێت ،مهسیحیهكان ئهگهر زهنگین خۆیان نهبێ���ت ،حاڵیان لهئیزیدیهكان چاكتر نابێت ،رقبوون لهمهس���یحیو ی ئهستوره، ی كۆمهاڵیهت ی رقێك ئێزید ی دهس���هاڵتداریش تا ئهگ���هر حیزب��� ی بۆ رهوینهوهی ئهو دۆخ ه رادهیهك كار كردبێت ،لهپێدانی ههندێك ئیمتیازاتو ی ب ه سیاسیهكانی ئهو دوو بهرپرسیارێت ی ئاینه جیاوازه ،بهاڵم نهیتوانیوه لهڕوو كۆمهاڵیهتیی���هوه ئ���هو پێكهوهژیان ه ی ك ه گهرموگوڕ بكات���هوه .جگ ه لهوه ی ی زهو چهندین كێش��� هی موڵكدارێت ی ماوهتهوه ل���هو ناوچان ه وهكو خ���ۆ ی ئاینیو ی كهمایهت لهنێوان نێچیرێك��� ی مس���وڵمان، ی س���تهمكار راوكهرێك ی ی ك��� ه لهپارت ی ئهوان��� ه بهتایبهت��� دهسهاڵتدارهوه نزیكن. ی خۆپیشاندان لهمزگهوتهوه ئهو رۆژه كهوتۆتهوه فهوزایهك دروست بووه ك ه ی مزگهوت ك ه ههموو ی ئههل س���هرهڕا ی ی پاڵ ی ئاین ی تێدایهو سۆزێك جۆرێك پێوه ن���اون ،ئهو رق ه كۆمهاڵیهتییهش ی ی خۆ لهئێزی���دیو كرس���تیان رۆڵ��� گێڕاوه. ی ب���ا بێم���هوه س���هر دیوێكیت���ر ی ی سوتاندن روداوهكه ،ئهویش كێشه ی یهكگرت���ووه ،كه ئهمهیان بارهگاكان ی نێوان پارتیو كێش���ه سیاس���یهكه یهكگرت���ووه لهدهڤ���هری بادین���ان. نهوهكو تێكهاڵوكردن���ی ئهو دوو داوه بهیهكتری. ی ی بااڵدهس���ت ی وهكو حیزبێك پارت ی بادین���ان ههرگیز پێی خۆش دهڤهر ی ی هاوش���ێوهی پارت نیی ه حیزبێك��� دادو گهش���هپێدان لهم���هودای دوردا ی كوردستان جێگ ه بهوان لێژ لهههرێم بكات ،بهاڵم پرس���یارێك دێت ه ئاراوه، ی وهكو حیزبێك ك ه ههموو ئایا پارت��� ی ی سهربازیو مادی حكومهت توانایهك لهو ناوچان ه لهبهردهس���تدایه ،لۆژیك ه رێگه بدات خهڵكێك كه زۆربهیان سهر بهپارتی���ن بێ لێكۆڵین���هوه قوتارببن ئهگهر ئهو كاره پالن داڕێژراو نهبوبێت؟ ی ئهم ی كهوتن���هوه لهبهرامب���هردا دوا ی دهبێت؟ ی چ روداوه ،یهكگرتوو بڕیار ی ی هاشوهوشی جهماوهرهكه ئایا دوا ی یاس���او دهكهوێ���ت؟ یاخود لهڕێگه ی شهفاف بۆ راگهیاندنهكان دانوستانێك ی دهكهوێ���ت؟ لهم ی خ���ۆ ی ماف��� دوا ی ئارامی بۆ ههرێمو نێوهندهدا گهڕانهوه ی یاسا لهههموو ناوچهكهو سهركهوتن ش���تێك گرنگتره .پێویستـــ ه ئهوهش روون بێت ك ه ئهو س���هردهم ه بــهسهر چ���ووه ك��� ه حیزبێك لهكوردس���تاندا ی ههموو ههرێم بێت! لهو ێ خاوهن بیهو الش���هوه پارت ه ئیسالمیهكان پێویست ه ی ل���وت بهرز نهبن بهو س���هركهوتنانه ی بهه���اری ئیس�ل�امی لهخۆرهـــهاڵت ناوهڕاست بهدهس���تی هێناوه ،چونك ه ئێره كوردستانه!.
ههنوکه
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
hewalusyaset.awene@gmail.com
د.محهمهد ئهحمهد :ئهوانهی چونهت ه فازڵ میرانی :نههاتنی یهكگرتوو بۆ كۆبوونهوهکه بهقازانج ی کێ بوو؟ سهر بارهگای ئێم ه دیاره كێن! ئا :ئاسۆ سهراوی سهرۆكی ئهنجومهنی شورای گشتی یهكگرتوو ،د.محهمهد ئهحمهد لهچاوپێكهوتنێكی ئاوێنهدا تیشك دهخاته سهر ئهو هۆكارانهی كه بووه هۆی ئهوهی لهگهڵ پارتی دانیشتن نهكهن ،ههروهها راشیدهگهیهنێ كه لهناوچهی بادینان "حیزب حكومهتهو حكومهتیش ههر حیزبه". ئاوێن���ه :ب���ۆ ئاماده نهب���وون لهگهڵ پارتی دانیشتن بكهن ،لهكاتێكدا پێشتر بڕیارتان دابوو لهگهڵیان دابنیشن؟ د.محهم���هد ئهحم���هد :چونكه ئهوان بهڵێنیان دابوینێ ئهو ئهندامانهی ئێمه كه دهس���تگیر ك���راون ،ئازادیان بكهن، پێشوتر باسیان لهوهدهكرد لهبهرئهوهی ههینیو شهمه رۆژی پێشوون بۆیه ئازاد ناكرێ���ن ،بڕیاربوو رۆژی یهك ش���هممه ئازادی���ان بكهن ،ههرچهنده بڕوامان بهو پاساوهیان نهبوو ،بهاڵم چاوهڕێمان كرد، چونكه دهیانتوانی ههر زوو بهریانبدهن لهبهرئهوهی لهبادینان حیزب حكومهتهو حكومهتیش ههر حیزبه ،بۆیه دهیانتوانی النی كهم به كهفال���هت ئازادیان بكهن، ههر بۆ ئاساییكردنهوهی بارودۆخهكهش بوایه دهب���وو ئهوهی���ان بكردایه ،بهاڵم بهداخ���هوه نهیانكرد ،ئێم���ه لهبهرئهوه نهچوی���ن ،ئهگ���هر بچوینای���ه توش���ی ئیحراج���ی دهبووین لهب���هردهم خهڵكو جهماوهری خۆش���ماندا .باشه لهكاتێكدا خوش���كو برایانمان لهبادینان بگیرێنو ئازار بدرێن ،چۆن ئێمه بچین دابنیشین لهگهڵیان؟. ئاوێنه :ئاخ���ر ههندێ لهبهرپرس���ی پارتی ،بۆچونیان وای���ه كه ئازادكردنی ئهوكهس���انهی ئێ���وه پهیوهن���دی ب���ه حكومهتهوه ههیه نهك ئهوان؟ د.محهمهد ئهحمهد :بهڕاستی زۆرم ال س���هیره كه لهچهندین شوێن برادهرانی پارتی لێدوانی وهها دهدهن كه بهردانی ئ���هو كهس���انهی ئێم���ه پهیوندییان به حكومهتهوه ههیه ،ئاخر ئهوان لهبادینان خۆیان ههموو ش���تێكن ،ئهگهر ئهوهنه بێدهس���هاڵت بن وهكو خۆی���ان دهڵێن، جا ئهگ���هر وای���ه دهبێت ئێم���ه بچین لهگهڵ حكومهت دابنیش���ین ،بهاڵم من دڵنیام بهو جۆره نییه ،ئێمه دهمانهوێ كێشهكان چارهسهر ببن بهچارهسهرێكی ریشهیی ،چونكه بهڕاستی ئهم بارودۆخه
د.محمهد ئهحمهد
ئێمه بهنیازین پێكهوه دانیشین، ئهوانیش بهڵێنیان دابوو ئهندامه گیراوهكانمان ئازاد بكهن كه ئازادیان نهكهن ،ئێمه دهكهوینه گومانهوه ههم ب���ۆ یهكگرتوو ناخۆش���هو ههم بێ متمانهیی دروستكردووه لهنێوان الیهن ه سیاسیهكانی تر. ئاوێنه :ئهوان سێ خاڵیان لهسهر ئێوه ههیه ،یهكهم ئهوهیه ههر لهس���هرهتاوه ئهوانت���ان تۆمهتب���ار ك���ردووه ،دووهم وتوتانه متمانهمان بهو لیژنانه الوازه كه بۆ لێكۆڵینهوه دروست دهكرێن ،سێیهم ئهوهی���ه نهچونهته ئهو كۆبوونهوهیه كه پێش���وتر بڕیارتان دابوو بهشداری تێدا بكهن. د.محهمهد ئهحمهد :ئێمه لهسهرهتاوه
وتومانه پارتی بهرپرسیاره لهپاراستن ی ئا :ئاوێنه م���اڵو موڵ���كو گیان���ی خهڵك���ی لهو ی ی سیاسی پارت ی مهكتهب ناوچهیهدا ،ب���ۆ؟ لهبهرئ���هوهی پارتی سكرتێر ی ی كوردستان ،فازڵ میران ل���هوێ دهس���هاڵتداره ،س���هبارهت به دیموكرات ی خۆیان پاش لیژنهكهش ئێمه دهڵێین كۆمهڵێك كهس لهسهر سیاسهت چونهته سهر بارهگای ئێمه دیاره كێن ،شكستهێنانی كۆبوونهوهی نێوان بۆیه پێویسته س���هرۆكی ههرێم بۆ ئهو پارتیو یهكگرتوو ،بۆ ئاوێنه دهدوێت. بهش���ه راس���تهوخۆ لێپێچینهوه بكات، ی یهكگرت���وو ئاوێن���ه :پاش���ئهوه لهالیهكی ترهوه ئهوهنده لیژنه دروس���ت ك���راو ئهنجامی نهبوو ،بهڕاس���تی نهك رهتیك���ردهوه لهگهڵتاندا دانیش���ێت، ل���هالی ئێمه ،بهڵكو خهڵكیش توش���ی ئێستا سیاسهتی پارتی چییه؟ فاز ڵ میرانی :ئیرادهیهكمان ههی ه ك ه رهش���بینی بووه لهوبارهیهوه ،ههروهها ی نێوانمان ب ه دانوستان ئێمه پێشوتریش وتومانه دروستكردنی ئهو كێش���هی ه ی لیژنه ب���ۆ الیهنهكانی ت���ری رووداوهكه چارهسهر بكهین ،ههرچهنده برادهران لهالی ئێمه شتێكی ئاساییه ،دهربارهی یهكگرتوو ههر لهس���هرهتاوه ئێمهیان خاڵی سێیهمیش ،ئێمه بهنیازین پێكهوه تاوانبارك���رد .پێش���وهختیش بڕیاریان ی ی لیژنهیهك دانیش���ین ،ئهوانی���ش بهڵێنی���ان دابوو داوه ك ه ب ه دروس���تكردن ی نین .س���ێههمیش ئهندامه گیراوهكانمان ئازاد بكهن ،باشه لێكۆڵین���هوه راز ی نێوانمان ێ نههاتن ه كۆبون���هوه كه ئازادی���ان نهكهن ،ئێم���ه دهكهوینه دوێن ی باپیر ی مامۆس���تا عهل گومان���هوه ،ئیتر چۆن دانیش���ین ،ئێمه ب ه میوان���دار ی كێش���اوه. ی زۆر كۆبونهوه بۆ چارهس���هركردن دهكهین ،ك��� ه ماندوبوونێك��� نهك كۆبون���هوه لهپێناوی ئ���هوهی كه ئ���هوان زیانیان بهركهوت���ووهو ئێمهش ی زۆرترم���ان لێكهوتووه ،ههقوای ه بڵێین تهنها كۆبوینهوه ،ئهوهتا ئهنجامه زیان بهراییهكان���ی لیژنهكه ئهوهیه كه دهڵێن ههردووالم���ان ی���هك بووینای��� ه ك��� ه ی ههرێ���مو النی كهم ،كهمتهرخهمیی ههبووه ،باشه داوابكهی���ن لهس���هرۆكایهت حكوم���هت ك ه ئهو غهدرهمان لهس���هر دهبوو راستهوخۆ لێپیچینهوه بكهن. ی ئاوێنه :بهرپرس���ێكی پارتی دهڵێت ،الببهنو لیژنهی���هك پێكبهێنن ئهوه ی بۆ بگێڕنهوه، ی لێكراوه مافهك ه برادهرانی یهكگرتوو بهبهالش كێشهكهیان زوڵم بهاڵم ئهوان بۆ دانوستانهكه نههاتن. موعهقهد كردووه ،ئێوه دهڵێن چی؟ ی رۆشتووه ی ماوه ،لهوه بهاڵم ئهوه د.محم���هد ئهحمهد :باش���ه با ئهوان ی بڕیارمانوای ه ئهندامهكانمان ئ���ازاد بكهنو بارودۆخی زۆرتره ،ئێم ه وهكو پارت بادینان ئارام بكهنهوه ،بۆ ئهوهی ئێمه ك ه دهبێت ئهو كێش���ان ه ل���هم ههرێم ه چارهسهر بكهین ،نابێت بهێڵین خهڵك بیانومان نهمێنێ لهگهڵیان دابنیشین. ئاوێن���ه :ل���هدوای ههڵوهش���انهوهی لهههرێمهكهمان لهمیحنهتو دڵهڕاوكێدا دانیش���تنهكهی پێش���ووتان بهرنامهتان بژین. ی ی خۆ ی وهكو سیاسهت ئاوێنه :پارت چییه؟ ی ك ه ئهم كێشهی ه د.محهمهد ئهحم���هد :ئێمه دهمانهوێ سوره لهس���هر ئهوه بهجدی بچین بهدوای ریشهی كێشهكاندا ،لهڕێگ هی یاساوه چارهسهر بكرێت؟ ف���از ڵ میران���ی :ئ���هم كێش���هیهو چارهسهری ریش���هییان بۆ بكهین نهك ی تری���ش روب���دات س���بهی حاڵهتێكی لهم جۆره دروس���ت ههركێش���هیهك بێتهوه ،ئێمه دهمانهوێ ئاشتیو ئارامی پێویست ه ب ه یاس���ا چارهسهر بكرێتو ئاس���ایش بۆ هاوواڵتیان بگهڕێنینهوه. بگهڕێتهوه بۆ ئهو ناوچانه. ی نێ���وان حیزب���هكان ئاوێنه :ئهگهر لهگهڵ پارتی نهگهیشتنه پهیوهندیهكان��� ی ئ���هو ئهنجامهی كه خۆت���ان دهتانهوێ ،پتهوتر بكهینهوه .ئهگهر یاس���ا ئێم ه لهئیتیالف���ی لیس���ته كوردس���تانیهكان تۆمهتباركرد ك ه غهدرمان لهیهكگرتوو كردووه ،س���هدو یهك جار ئیعتیزار بۆ دهكشێنهوه؟. د.محهم���هد ئهحمهد :كش���انهوه لهو یهكگرتوو دێنینهوه ،لهبهرامبهردا ئهگهر ی وت تۆ غهدرت ئیتیالف���ه لهدهس���هاڵتی ئهنجومهن���ی یاس���ا بهیهكگرتووش ی سهركردایهتیدایه ،هێشتا ئهو ئهنجومهنه كردووه ،پێویس���ت ه ئهوانی���ش داوا ی لهیهكتر دهكهین كۆبوون���هوهی نهكردووه ب���ۆ بڕیارێكی لێبوردن بك���هن .چ ئهگهر دڵی یهكتر ئاشت نهكهینهوه؟!. لهوجۆره.
فازڵ میرانی
که بڕیاریان دابێت كه لهگهڵ ئێم ه ههر دانهنیشن كهیفی خۆیانه، بهاڵم بهرپرسیارێتی بارودۆخهكهو میللهتیش دهكهوێته ئهستۆیان ی نهچونیان ئاوێنه :یهكگرتوو هۆكار بۆ ئ���هو كۆبونهوهی ه دهبهس���تنهوه ب ه ئازادنهكردنی ئهندامهكانیان؟ ف���از ڵ میرانی :س���هرهتا ئێم ه وهكو ی خهڵكم���ان نهگرتووه ،حكومهت پارت ی ئ���هو مهرج ه ی گرتووه ،بۆچ خهڵك��� لهس���هر ئێم ه ف���هرز دهك���هن ،ئێم ه وهكو دوو حیزب دادهنیشین یان وهكو ێ حی���زبو حكومهت .ئهگ���هر دهیانهو
3
لهگهڵ حكومهت ئهو گرفتان ه چارهسهر ی بكهن ،ئهوا پێویس���ت ه لهگهڵ وهزیر ناوخۆو پارێزگاری دهۆك دابنیشن. ی سیاس���ین ،خۆ دادگاو ئێم ه حیزب ی یاس���ا ی جێبهجێكار نین .ئهوه الیهن ی دهبێ���ت یاس���ا بهریبدات، گرتویهت��� ی ی گیراویشن وهك ئهو زانیاریان ه ئهوه ی سوكهو ی ماده لهبهر دهستدان ههموو بهكهفالهت بهر ئهبێت ك ه رێگ ه بههیچ حیزبێ���ك نادرێ���ت ك���هس بهربدات، ی پارت ه سیاس���یهكان چونك ه ئهوه كار ی نیی���ه ،ئهوه لۆژیك نیی���ه ،بهمن بڵێ ی دانوس���تانهوه تا ئهو نایهم��� ه مێ���ز خهڵك ه بهر نهدهی���ت ،لهكاتێكدا ئهوه ی حكومهته. ی ئێم��� ه نیی���هو كار كار لهبهرئهوه با ئهم مناوهرانهمان لهگه ڵ ی ئهو كێشان ه نهكهن .چارهس���هركردن ب��� ه دانوس���تان دهكرێ���ت نهوهكو ب ه موقاتهعهك���ردن .لهوانهی��� ه تا ئهوان ی ئهوه ئ���هدهن ك ه دابنیش���ن بڕی���ار لهگه ڵ ئێم ه یاخود دانهنیش���ن ،دادوهر كۆمهڵێك خهڵكی بهردابێت. ی ئاوێن���ه :ئای���ا تهنه���ا خهڵك��� موزاههرهچیو ئاژاوهگێڕ دهستگیركراون، ی سیاسی یهكگرتوو؟ ئهی كهسان ی ی سیاس��� فاز ڵ میرانی :كهس���ێك ی یهكگرتوو تهوقی���ف نهكراوه ،ئهوان ه ی مهدهنینو دهس���تگیركراون خهڵك��� شمولی كهفالهت دهكهن. ی یهكگرت���وو ی برادهران��� بهڕاس���ت لهخۆڕا ئ���هم بابهتهیان ئاڵۆز كردووه، بهم موقاتهعهكردن���هو بڕیاریان دابێت ك��� ه لهگ���ه ڵ ئێم ه ه���هر دانهنیش���ن ی ی خۆیانه ،بهاڵم بهرپرس���یارێت كهیف بارودۆخهك���هو میللهتی���ش دهكهوێت ه ی پێش���وهخت با ئهس���تۆیان .مهرج��� ی بك���هن نهوهك���و لهحكوم���هت داوا ێ لهئێم ه وهكو پارتی ،راست ه ئێم ه لهو بااڵدهستین ،ناتوانم ب ه دادوهرێك بڵیم ئهو كهس���هت تهوقیف كردوووه ،وهره بهریبده. ی ئاوێن���ه :كاتێ���ك چاوهڕوان��� یهكگرتووت���ان دهكرد بۆ دانوس���تان، ی ئێوهوه ئهوان نههات���ن ،تاچهند بهال ی نیگهرانی بوو؟ مای ه ی فاز ڵ میرانی :ئهگهر وهك عهقڵیهتێك ی لهو ههڵوێس���ت ه بڕوانین، حیزبایهت��� ی باش���یان ب ه ب ه نههاتنیان خزمهتێك ی نههاتنیان ی كرد ئهگهر موبهریر پارت ی ههرچییهك بوبێت ،نههاتنیان بهقازانج ئێم ه شكایهوه.
بۆ كێشهكان ی كوردستان ،لهساڵ ی 1991هوه لیژنه بهدوای لیژنهدا دروستدهكرێت "ئهو لیژنانهی پێكهێنراون تهنها بۆ كات كوشتنه" ئا :عیسا خدر ی ی 12/2ی دهڤهر رووداوهك ه ی بادینان كه بووه هۆی سوتاندن ی ی مهساجو دوكان چهندین سهنتهر ی مهیفرۆشتنو بارهگاكانی یهكگرتوو ئیسالمی ،دوو "لیژنه"ی لێكۆڵینهوهو ی بۆ ی بارودۆخهك ه هێوركردنهوه ی پێكهێنرا ،بهاڵم بهوت هی پسپۆڕان ی ی سیاسی ،لهكاتێكدا دهزگا زانست قهزایی ههبێت ،ئهو لیژنانه تهنها بۆ "كات كوشتنن". ی ی ئاس���اییكردنهوه بهمهبهس���ت ی ی كوردس���تان لهدوا ی ههرێم بارودۆخ ی بادینان ،دوو ی دهڤ���هر رووداوهكان��� لیژن ه پێكهێنرا ،یهكهمیان ئهو حیزبو ی الیهنان ه پێكهیان هێنا ك ه لهگه ڵ سهرۆك ههرێم���دا كۆبوونهوه ،دووهمیش���یان ی كوردس���تانهوه لهالی���هن پهرلهمان��� ی رابردوو پێكهێن���را ك ه چوارش���همم ه ی نائاس���اییان بۆ سازكردو دانیشتنێك ی 8راسپاردهش���یان دهركرد ،لیژنهك ه ی (ناوخ���ۆو پهرلهم���ان لهلیژنهكان��� ی مرۆڤ) پێكهاتبوونو ئاس���ایشو ماف لهڕاپۆرتهكهشیاندا ئاماژه بهوهكردبوو ی ئهو رووداوانهوه 23بنكهو ك��� ه بههۆ ی دیك ه س���وتێنراون، بارهگاو ش���وێن دواتری���ش راپۆرتهك��� ه دراوهت��� ه ی پهرلهمان ،بهاڵم تائێستا سهرۆكایهت هیچ ئهنجامێكی نهبووه. ی پهرلهمانتار حهمهسهعید حهمهعهل ی ی یهكگرت���وو ئام���اژه لهفراكس���یۆن ی لهپهرلهمان بهوهك���رد ك ه ئهو لیژنان ه ی پێكدههێنرێ���ت ب���ۆ لێكۆڵین���هوه
ئهنجامی ئهم لیژنانهش ،وهك لیژنهكانی پێشوو دهبێت ێ لهههموو الیهك رووداوهكان���هو گ���و دهگرێتو دواتریش دهیكات بهڕاپۆڕتو ی پهرلهمان دهكرێت، ی سهرۆك پێشكهش پاش���ان دهبێت��� ه بڕیار ،ب���هاڵم ئهوه ی گرنگ ه تا چهند ئهو بڕیارو یاس���ایان ه ی ی كوردستان لهالیهن سهرۆك پهرلهمان ی قهزاییهوه ههرێمو حكوم���هتو دهزگا ێ دهكرێن؟ بۆی ه پێویس���ت ه جێبهج��� ی لیژنه، ی پێكهێنان پهرلهمان س���هرهڕا ی بكات. ی خۆ ی بڕیارو یاساكان چاودێر ی ی لیژنهكان حهمهسهعید وتی "بهپێ ی بادینانیش ی دهڤهر رابردوو بێت ،ئهوه ی نابێت ،چونك ه بینیمان هیچ ئهنجامێك چهندینجار لیژن ه پێكهاتووه ،بهاڵم هیچ ئهنجامی نهبووه". ی ی روداوهكان ی دهستپێكردن ههر لهدوا ی بادینان ،لهالیهن ههندێك لهحیزبهكان ی زانایان���هوه كوردس���تانو یهكێت��� ی لیژنهیهك پێكهێنرا بۆ هێوركردنهوه ی ئهو لیژنهیهك بارودۆخهكهو پێكهێنان ی ئ���هو الیهنان��� ه ی كۆبوون���هوه دوا ی ههرێم ،بهاڵم دێت لهگ���ه ڵ س���هرۆك ی الیهنهكان رهتیدهكهنهوه ك ه س���هرۆك
فۆتۆ :ئاوێنه ،ئهرشیف بۆکێشه گهورهکانی کوردستان لیژن ه دروست دهکرێتو دادگاش فهرامۆش دهکرێت ی ههرێم ئاماده بوون". ههرێم رایس���پاردبن بۆ سهردانیكردن ی ب���هوهدا ك ه مهال عهب���دواڵ ئاماژه ی ی ئیسالمیو هێوركردنهوه یهكگرتوو ی راگهیاندنو ی ش���هڕ ئهوان بۆ راگرتن بارودۆخهكه. ی میكانیزمێ���ك ب���ۆ ی كوردستان ،دۆزین���هوه ی زانایان ی یهكێت سهرۆك ی ی بارودۆخهك ه س���هردان ی هێوركردنهوه مهال عهبدواڵ مهال س���هعیدو سكرتێر ی ی كوردستان ،یهكگرتووی���ان كردب���وو ،وتیش��� ی زهحمهتكێش���ان حیزب ی نێو "ههرچهن���ده ئ���هو كات بارودۆخهك��� ه بهڵێ���ن عهب���دواڵ ك��� ه دوو الیهن كۆبوون���هوهكان ب���وون لهلێدوانیان���دا كهمێك هێور ببوهوه ،بهاڵم تائێستاش ی ب���ۆ ئاوێن ه رهتیانك���ردهوه ك ه لهالیهن ئهم دوو الیهن ه دانهنیشتون بۆ ئهوه ی ههرێمهوه رهوان ه كرا بن بۆ بهگفتوگۆ كێش���هكان چارهسهر بكهن، س���هرۆك ی ئیسالمیو رایانگهیاند بهاڵم ئێم��� ه ههوڵدهدهین میكانیزمێك ی یهكگرتوو ال ی ئ���هو حیزبان ه بدۆزینهوه". "ئێم��� ه بهنوێنهرایهت ههروهها بهڵێن عهبدواڵ جهختیكردهوه ی ی س���هرۆك چووین ك ه لهكۆبونهوهك ه
ك ه ئهوان لهههوڵهكان بهردهوام دهبنو ی لهكۆتایش���دا ههر دهبێـت لهسهر مێز گفتوگۆ كێشهكان چارهسهر بكرێن. ی ی بهنوێنهرایهت سهبارهت بهو لیژنهی ه ئهو حیزبو الیهن ه سیاسیان ه سهردانی ی ئیس�ل�امییان كردب���وو، یهكگرت���وو ی یهكگرتوو، ی سیاس��� ی مهكتهب ئهندام محهمهد فهرهج لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێن ه رایگهیان���د ك��� ه ئهوانی���ش دهیانهوێت ی دیالۆگو دانیشتن كێشهكان بهشێوه چارهس���هر بكرێن ،چونك��� ه باوهڕیان ی ی چ��� هكو توندوتی���ژ بهبهكارهێنان��� ی نیی���ه ،ب���هاڵم س���هبارهت بهڕاگرتن
ی راگهیاندنیان، ی دهزگاكان��� ههڵمهت��� ی راگهیان���دن دهبێـت ی "دهزگاكان وت��� ی راس���تیهكان بگوازن���هوهو هاوس���ۆز خهڵ���كو حیزب���هكان باڵوبكهن���هوهو ی ی رووداوهكهش بكهن" ،وتیش��� باس��� ی "ئێم��� ه هی���چ الیهنهكم���ان بهفهرم تۆمهتبار نهكردووهو ناومان نههێناوه، ب���هاڵم ناكرێت لهئاس���ت ئ���هم ههموو ی سوتانو دهستگیركردنهش دهزگاكان راگهیاندنمان باسی نهكهن". ی هاوواڵتیانو ی زۆرب��� ه بێئومێدبوون ی ی زانست الیهن ه سیاسییهكانو پسپۆڕان ی بۆ ی لیژن ه سیاسیش لهدروس���تكردن ی كێش���هو روداوهكان چارهس���هركردن ی ی كوردستان لهوهوه سهرچاوه لهههرێم ی گرتوه ك ه "ههتا ئێس���تا دروستكردن ی هیچ ئ���هو لیژنان ه بۆ چارهس���هركردن كێش���هو رووداوێك ئهنجامیان نهبووه، ی ئهمجارهش بۆی ه پێیانوای��� ه لیژنهكان هیچ ئهنجامێكیان نابێت". ی ی زانس���ت ی پس���پۆڕان بۆچون��� ی لیژن ه زانس���تیش وای ه ك��� ه پێكهێنان ی كێشهو رووداوهكان بۆ چارهسهركردن تهنها بۆ "كات كوشتنه" ،لهمبارهیهوه ی مامۆستای زانست ه سیاسیهكان لهزانكۆ س���هاڵحهدین ،د.كام���هران مهنت���ك ی ی راگهیان���د ك ه ئهو لیژنان ه بهئاوێن ه پێكدههێنرێن تهنها بۆ "كات كوشتنه"و ی "چونك ه تائێس���تا هیچ لیژنهیهك وت ی ی نهبووه ،بهاڵم كاتێك دهزگا ئهنجام قهزای���ی ههبێت ،چ پێویس���ت دهكات لیژن��� ه پێكبهێنرێ" ،ناوب���راو دووباره ی ئهو ی لهدروس���تكردن ی خۆ بێئومێد ی "ئهو لیژنان ه هیچ لیژنان ه دهربڕیو وت سودێكیان نابێت".
4
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
hewalusyaset.awene@gmail.com
هەنوکە
لهسلێمانییهوه بۆ زاخۆ
مهیفرۆشهكانی سلێمانی هاوسۆزیی خۆیان بۆ هاوپیشهكانیان لهزاخۆ دهردهبڕن ئا :پشتیوان جهمال
بهشێك لهدوكانهكانی مهیفرۆشی لهشاری سلێمانی ،سوتاندنی دوكان ی هاوپیشهكانیان لهقهزای زاخۆ مهحكوم دهكهن ،چونكه پێیانوایه خواردنهوهی مهی پهیوهندی بهئازادی مرۆڤهوه ههیه ،وهك ههموو ئازادیهكانی تری مرۆڤ كه بهیاساو لهدهستوری عێراقدا دانیپیانراوه. لهڕووداوهكان����ی ()12/2ی ق����هزای زاخۆ كه بههۆی وتاری مامۆس����تایهك ی ئاینیی����هوه ل����هدژی س����هنتهری مهساجهكان ،هێرش����كرایه سهر دهیان دوكانی مهیفرۆشیو سوتێنرانو پاشان رووداوهكه ش����اری دهۆكیشی گرتهوه، لهكۆتایی ههفتهی رابردودا بڵێسهی ئهو روداوه پهڕییهوه بۆ ش����اری سلێمانیو جگه لههێرشكردنه سهر دوو سهنتهری مهس����اج ،دوكانێكی مهیفرۆش����تن-یش لهش����هقامی بازنهیی مهلی����ك مهحمود لهسلێمانی نزیك پردی قاالوا درایه بهر دهستڕێژی گولله. دوكان����ه مهیفرۆش����هكانی ش����اری س����لێمانی ئیدانهی س����وتاندنی دوكانی مهیفرۆش����هكانی ق����هزای زاخۆ دهكهنو جهخت دهكهنهوه كه خواردنهوهی مهی پهیوهن����دی بهئازادی مرۆڤ����هوه ههیهو ناكرێت هێرش بكرێته سهریان ،ههندێكی دیكهش����یان پێیانوایه كه مهبهست لهو هێرشانه دروستكردنی ناكۆكییه لهنێوان ئاینه جیاوازهكاندا. "بۆچی دهبێت لهههر رووداوێكدا هێرشبكرێته سهر مهیفرۆشهكان؟" ئ����ارام فازیل ك����ه خاوهن����ی دوكانێكی مهیفرۆش����ییه لهش����هقامی كانێسكانی ش����اری س����لێمانی ،ئاماژهی ب����هوهدا كه مهیفرۆش����تنو خواردن����هوهی ،هیچ پهپوهندییهك����ی بهسیاس����هتهوه نییه،
مهگهر سیاسهت خۆی تێكهڵی ئهو بابهته بكات ،رونیشیكردهوه كه چهندین ساڵ ه دوكانی مهیفرۆشیی ههیه لهشارهكانداو هیچ رووداوێك����ی نهخوازراویان ئهنجام نهداوه. ناوب����راو ئیدانهی هێرش����كردنه س����هر دوكانهكانی مهیفرۆش����ی ك����رد لهقهزای زاخۆو وتی "بهڕاستی هێرشكردنه سهر دوكانهكانی مهیفرۆش����یو سوتاندنیان كارێكی نهش����یاو بوو ،ئهوه هێرشكردن بوو بۆ سهر س����هروهری یاسا ،چونكه ئێمه مۆڵهت����ی كاركردنی رهس����میمان ههیه لهحكومهتی ههرێمو سااڵنهش باج دهدهین ،كهواته ئیتر چ پێویست دهكات لهكاتی ه����هر رووداوێكدا هێرش بكرێته سهر دوكانی مهیفرۆشهكان؟". "مهشروبیان كردووهته هۆكار بۆ مهرامی سیاسی" س����هرههد جهمی����ل وهك خاوهنێك����ی ی پێیوایه كه الیهنهكان دیكهی مهیفرۆش مهش����روب-یان كردووهته هۆكارێك بۆ مهرامی سیاس����ی خۆی����ان ،لهكاتێكدا بارودۆخ����ی سیاس����ی كوردس����تانو بهتایبهتی����ش دهڤ����هری بادین����ان هیچ پهیوهندییهكی بهمهش����روبهوه نهبووهو نییه .سهرههد كه دوكانهكهی دهكهوێته سهرهتای شهقامی مهولهوی ،نیگهرانی خۆی خستهڕوو بۆ ئهو هێرشانهی كرانه س����هر دوكانی مهیفرۆش����هكانی قهزای زاخ����ۆ ،وتی "ئهو كاران����ه تهنها هێرش نهبوون بۆ س����هر ئهو دوكانانه ،بهڵكو هێ����رش بوون بۆ س����هر ئ����ازادی تاكه كهسی مرۆڤو سهروهری یاسا ،چونكه خهڵك ئ����ازاده نوێژ دهكات یاخود مهی دهخواتهوه". ناوبراو ب����ڕوای وایه كه ئهگ����هر بێتوو بارودۆخهكه بهباش����ی كۆنتڕۆڵ نهكرێ، ئ����هوا رووداوی نهخ����وازراوی دیك����هش دروس����ت دهبێتو وتی "تائێس����تا هیچ رووداوێك بهسهر ئێمه نههاتووه ،بهاڵم
فۆتۆ :پشتیوان جەمال دووکانێکی مەیفرۆشتن لەسلێمانی ئ����هو دوكان����داره وت����ی "پێموایه ئهو رووداوێكدا پهالماری ئهوان بدرێ!". كاره لهالیهن هی����چ پارتێكی عهلمانیو ئیسالمییهوه نهكراوه ،بهڵكو دهستێكی "ئهو كاره بۆ تێكدانی ئاینهكانه" یهكێكی دیكه لهمهیفرۆش����هكانی شاری دهرهكییه ب����ۆ تێكدانی نێوان ئاینهكان س����لێمانی كه لهش����هقامی كانێس����كان لهكوردستان ،ئهگینا خواردنهوهی مهی كار دهكاتو پێ����ی باش����بوو ن����اوی پهیوهن����دی بهئازادی مرۆڤ����هوه ههیه، باڵونهكرێت����هوه ،هاوس����ۆزی خۆی بۆ چ����ۆن خهڵك ههیه م����هی دهخواتهوه، خاوهن دوكانهكانی قهزای زاخۆ نیشاندا خهڵكیش ههیه دهچێ����ت بۆ مزگهوتو بهوریاییشهوه مامهڵه لهگهڵ بارودۆخهكه ك����ورد گهلێ����ك ئامانج����ی گهورهت����رو كه دوكانهكانیان س����وتاندونو ئاماژهی نوێژ دهكات ،ههموو كهس����ێك خاوهنی دهكهین". پیرۆزت����ری لهبهردهمدایه كه ههوڵی بۆ بهوهدا ك����ه لهكوردس����تاندا ئاینی جیا ئازادی خۆیهتی ،جگ����ه لهوهش ئێمهو ی دوكان ر ه ��� � س ه ن ه بك هێرش ك ه ن بدات ههیهو ئهوان وهكو مهسیحی ،ئاینهكهیان مس����وڵمانهكان خۆشهویستییهكی باش "ئامانجی گهورهترمان ههیه ههوڵی مهیفرۆش����هكانو بیانس����وتێننو وت����ی رێگهی پێداون ئهو كاره بكهنو لهڕووی ههیه لهنێوانماندا". ی سوتاندن بۆ ه ناخۆش پێمان ئكید ه ت ه "ب بۆ بدهین نهك سوتاندنی دوكانی یاساییشهوه لهالیهن حكومهتی ههرێمهوه خاوهن����ی دوكان����ی مهیفرۆش����یهكه ی كارێك وان ه ��� � ئ ه چونك ، ه دوكانان و ه ��� � ئ مهیفرۆشی" رێپێدراونو س����ااڵنه مۆڵهتهكانیان نوێ ئاشكرایكرد كه لهئێس����تادا تاڕادهیهك بوون ڵ رقا ه س نها ه ت كردبوو، ه ن خراپیان ی دوكانێك ه ل ه ك بهبۆچونی حازم حهسهن دهكهنهوهو باج دهدهنه حكومهت ،بۆیه مهترسییان لهس����هر ههیه ،بهاڵم دهزگا پێویست چ ئیتر ، ه و ه خۆیان ی ه ك ه پیش ه ب سالم ی قام ه ش ه ل مهیفرۆش����ی كاردهكات بهالیهوه س����هیره هێرش كرایه سهر ئهو ئهمنیی����هكان رێنمایی����ان ك����ردوون كه ر ه ��� � ه ی ���تپێكردن � س ه د ڵ ه ��� � گ ه ل كات ه د ی ت ه میلل ، ی ���ت � گش نزی����ك كتێبخان����هی ئاگایان لهخۆیان بێت. دوكانانهو سوتێنران.
تائێستا هیچ رووداوێك بهسهر ئێم ه نههاتووه ،بهاڵم بهوریاییشهوه مامهڵ ه لهگهڵ بارودۆخهكه دهكهین
ی زاخۆ ،كوردستان بهرهو دواوه دهگهڕێتهوه دوای رووداوهكان
"لهههرێم مزگهوت بووهت ه دهسهاڵتی پێنجهم"
ئا :نزار گزالی ی دوای هێرشكردن ه سهر سهنتهرهكان ی ی مه مهساجو دوكانی فرۆشتن ی لهزاخۆو شوێن ه جیاجیاكان كوردستان ،ههندێك لهڕۆشنبیران پێیانوایه كوردستان بهرهو دواوه گهڕاوهتهوهو ههندێكیشیان جهخت لهسهر ئهوه دهكهنهوه ك ه مزگهوت ی مهترسیدار لهم رووداوانهدا رۆڵێك ی دهبینێتو "بووهته دهسهاڵت پێنجهم".
بهدران حهبیب :مزگهوت لهكوردستاندا بووهته دهسهاڵتی پێنجهم ی ئ���اراس ،بهدران بهرپرس���ی دهزگا حهبیب پێیوایه ههر كهس���ێك دهستی لهپش���ت ئهو ج���ۆره كاران���هوه بێت، حیزب ،مهال ،یان ههندێك خهڵكی ناو دهس���هاڵت ،ئ���هوه گهڕانهوهیهكی زۆر خراپه بهرهو دواوه لهئهزمونی حوكمی كوردستان. ی دهزگای ئاراس باس لهوه بهرپرس��� دهكات كه پاڵهپهستۆ بۆ سهر ئازادی خهڵك لهكوردس���تان ،دام���ودهزگای حكومهتی���ش تیایدا بهش���داره ،نهك تهنیا مزگهوتو حیزبه ئیس�ل�امیهكانو دهڵێت "بێگومان م���هالكانو مزگهوت زۆر رێپێ���دراون .لهه���هر ش���وێنێكدا دیموكراس���یهت ههبێت چوار دهسهاڵت ههیه ،من دهتوانیم بڵێم هی كوردستان پێنج���ه ،لهبهرئ���هوهی مزگهوتی���ش دهسهاڵتێكی دیكهیه". ی پیاوان���ی ئاینیش س���هبارهت بهڕۆڵ ی ب���هدران حهبی���ب پێیوای���ه مهالیهك ی حكومهت وتاربێ���ژ ،لهوتهبێژهكان��� ی زیاترهو قس��� ه زیاتردهكاتو كاریگهر دهڵێ���ت "دكت���ۆر فوئ���اد گۆتی���اری س���هرۆكایهتی ههرێمه ،دكتۆر كاوهش گۆتی���اری حكومهت���ه ،ب���هاڵم ئهگهر س���هیری وێبسایتهكهی یهكێتی زانایان بكهی���ن ،ئ���هوه لێدوانهكان���ی یهكێتی مهالی���ان رۆژان��� ه لهه���ی ههردووكیان زیاتره ،تهداخولێكی یهكجار زۆر ههی ه
لهئازادی خهڵك ،ئهو دهس���تێوهردان ه لهحیزب��� ه ئیس�ل�امیهكانهوهی ه ك��� ه بازرگانی بهئاین دهكهن ،ئهو تهداخول ه لهمزگهوتهكانهوهی ه ك ه كۆمهڵێك مهالن دواكهوتوو ،ناشارس���تانی ،ناسهردهم، نهك ناس���هردهمن بۆ سهدهی بیستو یهكهم ،وهاڵهی ناسهردهمن بۆ سهدهی دهیهمی���ش ،ئهمان���ه تهداخولێكی زۆر دهكهن ،لهسهر ئازادی خهڵك". ی ی دوكان��� س���هبارهت بهههلومهرج��� ی رووداوهكانی زاخۆ، مهیخواردنهوه دوا ئهو وتی "مهش���روب لهكوردستان زۆر ناخورێتهوه ،مهی فرۆشتن لهكوردستان ش���وێنهكانی زۆر كهمهو تهنانهت لهناو ش���اری ههولێر دوكانی مهیفرۆش���تن زۆركهم ه زیات���ر لهعهنكاوهی���ه ،بۆی ه حكومهت���ی ههرێم���ی كوردس���تانو لهئهزمونی كوردستان لهسااڵنی رابردوو بینیمان ههندێك كهس پاڵهپهس���تۆی حكومهتی���ش بهكاردههێنن بۆ ئهوهی ئهو ج���ۆره ئازادیان ه كهمبكهنهوه ،من وهكو رۆشنبیرێك ئهوه بهدیاردهیهكی زۆر مهترسیدار دهزانمو گهڕانهوهیهكی بهرهو دواوهی ه لهئهزمونی دیموكراسی كوردستان". مههاباد قهرهداغی :چهندین ساڵ ه رۆشنبیران باس لهخهتهری ئهو وتارانه دهكهن كه ههندێ مهالی نیمچه خوێندهوار لهمینبهری مزگهوتهكانهوه دهیدهن رۆشنبیرو نوس���هر مهاباد قهرهداغی، پێیوای ه روداوهكانی زاخ���ۆو بادینان، سۆسیۆسیاس���ی ب���وون .ه���ۆكارو پاڵنهرهكان���ی سیاس���ی ب���وون، پاساوهكانی كۆمهاڵیهتی بوونو دهڵێت "ئهنجامهكهش���ی ملمالنێیهكی توندی سیاسی بوو ،وهك لهڕاگهیاندنهكانهوه بینیمانو هێشتاش بهردهوامه". ی ئام���اژه بۆ ئهوه دهكات ك ه قهرهداغ راسته مهس���یحیهكان مهی دهفرۆشن، ب���هاڵم ئهگهر ستاتس���تیكێك بكهیت، بۆت دهردهكهوێت "پیاوانی مس���وڵمان زیاتر دهخۆنهوه ،هیچ گومانی تێدا نیی ه ك ه زیانبهخش���هو ئ���هوهی نهیخواتهوه
مەالیەک لەکاتی وتارداندا رۆحی ئارامترو عهقڵی تهندروس���تره، بهاڵم ل���هڕووی دهرونییهوه ههمیش��� ه قهدهغهك���راوهكان ئارهزولێكراوت���ر دهبن". س���هبارهت به داخستنی ئهو شوێنانه، مهاب���اد قهرهداغی پێیوای ه داخس���تنی ئ���هو ش���وێنان ه ن���هك نابێت��� ه هۆی كهمخواردن���هوهی ،بهڵك���و زۆر ماڵی
ی مس���وڵمان دهكات���ه مهیخان���هو وت "حكومهت���ی ئێم��� ه لێپرس���ینهوهو لیپێچینهوه لههیچ ناكاتو چهندین ساڵ ه دهی���ان هۆتێلو مۆتێلو چێش���تخانهو شوێنی تر بهبێ مهرجهكانی تهندروستی دهكرێنهوهو گوێی خۆی لێ خهواندون، ی���ان لهن���اكاو روداوێكی ل���هم جۆره بڕیارێكی بهپهلهو ههڵ���ه دهردهكاتو دهیان شوێن دادهخات". ی لهدرێژهی قس���هكانیدا باس قهرهداغ لهوه دهكات كه چهندین ساڵه رۆشنبیران ب���اس لهخهتهری ئ���هو وتارانه دهكهن ك��� ه ههندێ مهالی نیمچ��� ه خوێندهوار لهمینبهری مزگهوتهكان���هوه دهیدهنو بیر لهئاكامهكهی ناكهنهوه ،س���هبارهت ی زاخ���ۆش ی مزگهوتهك���ه بهمهالك���ه دهڵێ���ت "ئهو مهالی���هی زاخۆ ئهو وزه خراپهی لهس���هدان كهسدا دروستكردو وروژاندونی بۆ س���وتاندنهكانو ئاژاوه نان���هوه ،كهچی ن���هدراوه ب���هدادگاو لێپرس���ینهوهی لهگهڵ نهك���راوه تهنها لهب���هر ئ���هوهی مامۆس���تای ئایینیهو پی���اوی خودای���ه ،پیاوی خ���ودا ئهو جۆرهی ه ك ه وهزهی خودای وات ه وزهی ئاش���تیخوازانهو ئاسودهیی دهبهخشی، نهك ئهوانهی ئاژاوه دهنێنهوه". ی رێكو عهتا قهرهداغی :دوو ئهفهن پێك ،هاتون بۆ پارهی دوو پێك ی ئاماژه رۆشنبیرو نوسهر عهتا قهرهداغ ێ ئهم بۆ ئ���هوه دهكات ك ه كهس نازان دهس���هاڵته كوردییان ه حیزبی عهلمانین ی یان دینین ،ئهمان دهیانهوێ نوێنهرایهت ی ههموو ئاڕاس���تهیهكی سیاسیو فكر ی بكهن ،كه لهدنیادا نییهو لهناوچهكه ئێمهشدا جێگهی نابێتهوه ،من پێموای ه ی ی روویداوه س���وتانی دوكانهكان ئهوه مهی فرۆشیو مهساجهكانو قسهكردن ی رۆش���نبیران لهمزگهوتهكانهوه، لهدژ كارێكی نهشیاوه. ئ���هو دهڵێ���ت "ئێم��� ه 1400س���اڵ ه ئیس�ل�امینو خواردن���هوهو یان���هش ههبووهو كهسیش ههقی نهبووه بهسهر ی ترهوه ،ههركهسهو باوهڕی بهوه كهس ی ههی���ه كه ههركهس���هو دهچێته گۆڕ
ی خۆی���هوه ،لهبهرئهوه مس���وڵمانهكان رابردوو تهنانهت بهمهالكانیش���هوه ئهو ی ههقهیان نهداوه بهخۆیان دهستدرێژی ی بكهنه سهر ئازادییه تاكهكهسییهكان ی وهكو ئهوان نین ،بهاڵم لهگه ڵ ئهوانه ی ئاڕاس���ته ئیس�ل�امیی ه دروس���تبوون ی ی دهنگ سیاس���ییهكانو بڵندبوونهوه ێ ههندێك لهمامۆس���تا ئایینیهكانو ب ی كوردیو ههڵوێستی ئهم دهس���هاڵته رهچاوكردن���ی الیهن ه ئیس�ل�امییهكان، وایكردووه ك ه ئهم دهسهاڵته بهردهوام ی ملكهچ دهربكهوێتو وهك دهسهاڵتێك ی لهس���هر ئهوه بكات نهتوانێت پێداگر ی خهڵكن". كه ئهمه ئازادییهكان ی ی كورد ئ���هو رۆش���نبیره دهس���هاڵت ئ���اگادار دهكات���هوه لهمهترس���ی ئهم ج���ۆره سیاس���هتهو دهڵێ���ت "ئهگهر ی گهوره ئهم ه بهردهوام بێت كارهس���ات ی خۆیدا دههێنێتو رهنگ ه كهس بهدوا ی نهتوانێت بهمهسیحیهكانیش���هوه مه بخواتهوهو م هی بفرۆش���ێت .لهكاتێكدا ی ك ه ئهگهر ئێمه باوهڕمان بهكۆمهڵگه ی تیا بێت، شار ههبێت ،دهبێت مزگهوت ی مهساجیشی تیا ی تیا بێو شوێن یانهش بێتو دهبێت دهسهاڵتیش كه مۆڵهتیان دهداتێ پارێزگاریشیان لێبكات". قهرهداغ���ی ب���اس ل���هوه دهكات ئهم ی ههیه لهئازادی ه كۆمهڵگهیه مێژوویهك ی تاكهكهس���یهكاندا ،بۆ نمونه پیاوێك گهورهی وهك شێخ مس���تهفای خاڵ، ی سلێمانیو ی گهوره ك ه قازیو پیاوێك ی بهرات���دا فای���هق بێكهسو لهش���هو ی تر چوون لهدهرگای ماڵهكهیان كهسێك داوهو لهس���هر پهڕهیهكی ك���ۆن دێڕه شیعرێكیان نووسیوهو داویانه بهیهكێك لهكوڕهكانی ك ه دهرگای كردووهتهوهو وتویانه ئهمه بهره بۆ باوكت ،ئهم دێڕه شیعرهیان لهسهر نووسیوه: ی ی بهراته ،ش���هو "ئهم ش���هو ش���هو ی رێكو خۆش���یو خهاڵته .دوو ئهفهن ی دوو پێك" ،شێخ پێك ،هاتون بۆ پاره ی خا ڵ وتویهتی ئهوه فایهق ه ها مستهفا ی بكات، پارهی بۆ بهرن با قوزهڵقورت ی لهسهر ئهم بهسهرهاته عهتا قهرهداغ
ی كوردیو ی "سروش���تی كۆمهڵگه وت ی كورد ی مس���وڵمان ه گهورهكان سروشت ئهم ه بووه". ی عێراقدا رۆژنامهنووسێك :لهدهستور ی مهیخواردنهوهی تێدا بووهتهوه جێگا نیاز عهبدواڵی رۆژنامهنوس ،سهبارهت ب ه ههمان بابهت پێیوایه ههر مرۆڤێك ئ���ازاده ل���هوهی ك���ه چ���ۆن ئازادی ه كهس���یهكانی خۆی مومارهسه دهكاتو دهڵێت "ن���هك ههر ئهوهی ئهو ئازاده، بهڵك���و ئهم���ه لهدهس���توری عێراقیو لهیاساكانیشدا جێی بووهتهوه ،ههروهها بهپێی یاس���ا مهس���هلهی خواردنهوه كحولیهكان قهدهغهنهكراوه لهوهی ك ه كهس���ێك بیخواتهوه یان نهیخواتهوه، ب���هاڵم ئ���هوه دوات���ر ش���ۆڕدهبێتهوه ناو كۆمهڵگ��� ه ئاینهكان ،ب���هوهی ك ه قهدهغهی ئهوه دهكهن كهس���ێك مهی بخواتهوه یان نا". ئهو كچ���ه رۆژنامهنووس��� ه لهدرێژهی قسهكانیدا دهڵێت "كهوات ه بهو پێیهی كه ئێم ه بڕوامان به مومارهس���هكردنی ئازادی ه كهسیهكان ههبێت ،ئهوه مهی-ش وهكو یهكێك لهوانه لهسهرچاوهكهیهوه دهس���ت دهكهوێت كه دوكاندارهكانه، قهدهغهكردنی مهیفرۆشتنو داخستنی دوكانهكان���ی مهیفرۆش���ی لهش���وێن ه گهش���تیاریهكان ،مهبهس���ت لێی ئهو لێش���اوهی ه ك���ه مهیخواردن���هوه وهك دیاردهیهكی ناشیرین سهیردهكات". س���هبارهت بهداخستنی ش���وێنهكانی مهیفرۆش���یو س���هنتهرهكانی مهساج لهدوای روداوهكان���ی بادینان ،دهڵێت "بهدڵنیایی���هوه لهگهڵ س���هرههڵدانی روداوهكان���ی بادین���انو داخس���تنی ئ���هو ش���وێنه تایبهتان��� ه لهناوچ��� ه گهش���تیاریهكان ،لێدان��� ه لهئ���ازادی تاكهكهسیو سانسۆر دانان ه لهسهر ئهو ئازادیهو لهههمانكاتدا دهكرێت لهداهاتوو ههر لێشاوێك دروس���ت ببێت ،ئازادی تاك ه سانسۆرێكی دیكهی بۆ دابنرێتو لهداهاتودا ئێم ه دهبینه كۆمهڵگهیهكی ت���هواو نهریتی ،كۆمهڵگهیهك ك ه دوای گروپێكی توندڕهو دهكهوێت".
کوردستانی
kurdistany.awene@gmail.com
وهلید جانبوالد :پهیوهند ی دروزو ئێزیدیهكان بهپێویست دهزانم ئا :ئاوێنه وهلید جانبوالد یهكێكه لهسیاسهتمهداره ناودارهكان ی رۆژههاڵتی ناوهڕاست ،ئهو كه بهڕهچهڵهك كوردو سهر بهتائیفهی دروزه ،بهردهوام لهههوڵی پاراستنی دروزهكانو جێگه پێلێژنهبوونیاندایه، جانبوالد ههفتهی رابردوو لهههرێمی كوردستان بوو ،سهردانی اللشی كردو خهاڵتی "كهمال جانبوالد"شی بهمیری ئێزیدییهكان بهخشی ،راوێژكاری جڤاكی ئێزیدیان دهڵێت "ئێمهو دروزهكان خزمایهتمان لهبهیندایه". ئهندام���ی ئهنجومهن���ی جڤاكی روحان ی ئێزیدیان "كهریم س���لێمان" بهئاوێنهی راگهیان���د ك���ه س���اڵێك لهمهوب���هر س���هردانێكی تایبهتم���ان ك���رد بۆ الی برا دروزهكانم���ان لهلوبنان ،لهوێ دوو جار چاوم���ان بهوهلید جانبوالد كهوت، جارێكیان لهبهیروتو جارێكیتریش���یان لهگون���دی موختاره لهش���وف ،چوونی ئێم���ه وهك جڤاكی روحان���ی ئێزیدیو وهك ئێزیدییهكان بهمهبهس���تی خورت كردن���ی پهیوهندیكانمان ب���وو لهگهڵ دروزهكان". ئهو ئاماژهی بۆ ئ���هوه كرد كه ئهوهی وەلید جانبوالد لەکاتی سەردان کردنی اللشدا ناوهڕاس���تی گرتووهت���هوهو به"بههاری دهمێكه بهالی ئهوانهوه جێی سهرنجه ،ك���ردهوه ،ههروهها تهئكیدی لهس���هر عهرهب���ی" ناودهبرێت ،ههس���تدهكهن وهخت���ی خ���ۆی "كهمال جانب���والد"ی پێویس���تی قایمكردنی پهیوهندییهكانی بوونی���ان كهوتووهت���ه مهترس���ییهوه، س���هركردهی دروزهكان لهس���هرهتای نێوان ئێمهو ئ���هوان كردهوهو پێیوتین بهتایبهت���ی لهس���ایهی ئهم ش���ۆڕشو حهفتاكان���ی س���هدهی راب���ردوودا كه توندوتۆڵكردن���ی نێ���وان دروزو كوردو گۆڕانكاریی���ه ههژێن���هرو وهرچهرخانه س���هردانی كوردس���تانی ك���ردو چاوی بهتایبهتی پهیوهندیمان لهگهڵ كوردی مێژووییان���هدا ك���ه هێزه گ���هورهكان بهمستهفا بارزانی كهوت جهختی لهسهر ئێزیدی بهپێویست دهزانم". لهپێناو پاراستنی بهرژهوهندی خۆیاندا ك���ورد بوونی خۆی ك���ردهوه ،ئهوهش كهریم س���لێمان ئام���اژهی بهوهش كرد ب���هردهوام هێزه بچوكو كهمایهتییهكان بۆ ئ���هوان گرنگ بوو ،كهریم س���لێمان كه ساڵی پار ئهمان چوونهته بهیروتو دهك���هن بهقوربانی .لهبهرامبهریش���دا وتی "جگ���ه ل���هوهش ل���هالی ئێمهی موخت���ارهو باس���ی جڤاك���ی روحان ی كهمایهتییهكان بۆ مانهوهو پاراس���تنی ئێزیدییهكانی���ش بنهماڵهی���هك ههی���ه ئێزیدیانو اللش���یان بۆ وهلید جانبوالد خۆیان بهردهوام پێویستییان بهلهیهكتر كه ش���ێخی ش���ێخهمندانیان پێدهڵێنو ك���ردووه ،زۆر كهیفی پێهاتووهو حهزی نزیكبوون���هوهو ه���اوكاری كردن���ی لهكۆمهڵگ���هی خانكێ���ن لهده���ۆكو بهس���هردانكردنی ئێزیدییهكان كردووه، یهكترییه. بهجانب���والد ناودهبرێ���ن ،ویس���تمان پێیوتون لهالی���هن بارزانی س���هرۆكی لهوهاڵم���ی ئهو پرس���یارهی ك���ه ئایا بزانین پهیوهندی لهنێ���وان جانبوالدی ههرێم���هوه داوهت كراوهو ههر كه هاته ئێزیدیی���هكان وهك كهمایهتیی���هك لهم ئهوانو ئێمهدا چییه ،ئاش���كرا بوو كه كوردس���تان س���هردانی تهحسین بهگو لهڕۆژو روناكی دهگرنو ههردووكیشیان ههلومهرجهدا ههست بهمهترسی دهكهن؟ ئهوانهی ئێره خزمایهتیو نزیكایهتییان اللش دهكات. ههی���ه لهگهڵ ئهوان���هی لوبنانو چیای دهربارهی نزیكایهت���ی ئایینی ئێزیدیو باوهڕی���ان بهپهیوهندی راس���تهوخۆی كهریم سلێمان وتی "ئێمه گرهنتیهكمان دروزهكان ،ك���ه رهس���هنی ههردووكیان مهزههبی دروزیش ،كهریم سلێمان وتی پهیڕهوهكانیانه لهگهڵ یهزدان ،ههروهها ههی���ه لهكوردس���تاندا ،ئهویش ئهوهیه دهچێتهوه س���هر بنهماڵ���هی جانبوالد "ههرچهن���ده دروزهكان زۆرجار خۆیان ههردووكیش���یان باوهڕیان بهدۆناودۆنی كه حكومهتی ههرێم لهڕێگهی رێزگرتن لهپێكهوهژی���انو لێبوردهیی ئایینییهوه لهباژێڕی حهلهبو دهڤهری كهلس". دهڵێن كه ئێمه مسوڵمانین یان شیعهین روحه". سهبارهت بهپهیامی وهلید جانبوالدیش یان ئیسماعیلین ،بهاڵم لهههمانكاتیشدا ئهم س���هردانهی جانب���والد بۆ ههرێمی درێ���ژه بهپێكهوهژیان���ی ههموو ئایینو بهس���هركردنهوهی مهزههبه جیاوازهكان بدات ،بهاڵم ئهوهش لهكاتی س���هردان كردنی پهرس���تگای ههندێك تایبهتمهندی خۆیان ههیهو ئهم كوردس���تانو اللشدا ،كهریم س���لێمان وتی "جانبوالد تایبهتمهندیان���هش ئهوانه دهخاته خانه ئێزیدییهكان لهكاتێكدای���ه كه زۆربهی ناش���ارینهوه كه ئێمەو کەمایەتییەکانی پهیامی ئهوهی بهئێمه گهیاند كه ئێمهو ئایینو مهزههبه باتنییهكانهوه ،ههندێك كهمایهتییه ئایینییهكانی وهك مهسیحیو تریش ترس���ێكی زۆرم���ان ههیه لهوهی ئهوان نزیكینو وهك كهمال جانبوالدی شتی هاوبهش ههیه لهنێوان ئێزیدیانو دروزهكان لهسایهی ئهو گۆڕانكاریانهی توندڕهوی���یو دهمارگیریی باڵ بهس���هر باوكیشی تهئكیدی لهكوردبوونی خۆی دروزدا ،وهك ئ���هوهی ههردووكیان رێز ههندێ���ك لهواڵتان���ی رۆژههاڵت���ی ئهم ناوچهیهدا بكێشێ".
ئێزدییو کەمایەتییەکانی تریش ترسێكی زۆرمان ههی ه لهوهی توندڕهوییو دهمارگیریی باڵ بهسهر ێ ئهم ناوچهیهدا بكێش
پهنابهره كوردهكانی كهمپی وهلید:
UNCHRمرۆڤ كوژه نهك مرۆڤ دۆست ئا :ئاوێنە
170كورد لهكهمپی وهلیدی سهر سنووری عێراقو سوریا ،ماوهی دوو مانگه لهههلومهرجێكی سهختدا ژیان بهسهر دهبهن ،ئهوان كهمپهكهیان به"دۆزهخ" ناودهبهنو دهڵێن "كۆمیسیاری بااڵی پهنابهرانی سهر بهنهتهوه یهكگرتووهكان UNCHR لهبهعس خراپتره". وتهبێژی كوردهكانی ئهو كهمپه "محهمهد خورسهندپور" لهپهیوهندییهكدا لهسهر س���نووری عێراقو سوریاوه بهئاوێنهی راگهیان���د ك���ه م���اوهی دوو مانگ���ه لهڕهوش���ێكی خراپدای���نو UNCHR دهستی دهستیمان پێدهكات ،ئهو وتی "وا بڕیار بوو بهرپرس���انی UNCHR ل���ه 12/1س���هردانی ئێم���ه بك���هنو بمانگوازنهوه ،كهچی تا ئێستا كهسێك دوو منداڵی ئاوارەکانی کەمپی وەلید نههاتووهو لێینهپرسیونهتهوه". كهمپ���ی وهلی���د دهكهوێته س���نووری عێراق بهناوی قاس���م دهروێش هاتو پارێزگای ئهنب���ارهوهو چوار كیلۆمهتر ههڕهش���هیهكی زۆری لێكردی���نو لهس���نووری س���وریاوه دووره ،ل���هم چهن���د میكزهمینێكی پ���ڕ لهچهكدارو ی لهگهڵ بوو ،بهاڵم لهڕێگهی كهمپهدا 170ك���ورد ( 25خێزانو 8سهربازیش زگوردی) ،لهگهڵ نزیكهی 80عهرهبی حهسهن جیهاد ئهمینهوه توانیمان ئهو ئههوازیو فهلهسینی دهژینو چاوهڕوانی ههڕهشانه رابگرین". گواستنهوهن بۆ واڵتی سێههم. ئهم پهنابهره كوردانه كه ل ه2009/7/5وه خورسهندپور وتی "گوشارێكی زۆرمان هێنراوهته ئهم كهمپهوه ،پێشتر لهكاتی لهس���هره ،ماوهی���هك لهمهوبهر س���ێ ش���هڕی عێراقو ئێراندا لهس���هرهتای جار كهس���ێك لهوهزارهت���ی ناوخۆی ههشتاكانی سهدهی رابردوودا برابوونه
كهمپی ئهلتاش لهنزیك رومادیو لهو ێ نیشتهجێ كرابوون تا ،2005/1/11كه لهو بهروارهوه لهتاو ههڵكشانی گروپه تون���دڕهوهكانو "تی���رۆر" روویانكرده كهمپی كهرامهی سهر سنووری عێراقو ئهردهنو لهوهش بهدوا گواستراونهتهوه بۆ كهمپی وهلید. خورس���هندپور وتی "پاش دوو س���اڵ مانهوه لهكهمپی كهرامه ،دوو نوێنهری حكومهت���ی ههرێم هاتن ،س���هردانیان
كردی���نو دهیانویس���ت ه���اوكار ی حكومهت���ی عێراقو ئ���هردهن بكهنو ب���هزۆر بمانگهڕێننهوه بۆ كهمپی كاوه لهههولێ���ر ،بهاڵم ئێم���ه وتمان بههیچ ش���ێوهیهك ئاماده نین بگهڕێینهوه بۆ ئ���هو زیندانه گهورهیهی كه ماوهی 30 ساڵه تیا بهند كراوین". وتیش���ی "ئێم���ه داوای س���هرهكیمان دهرچوونه ل���هم واڵتهی كه ماوهی 30 س���اڵه تیای ژیاوینو بههیچ شێوهیهك حسابی ئینسانمان بۆ نهكراوه تیایدا، ئیت���ر چۆن ئام���اده بی���ن ژیانی تێدا بهسهر بهرین؟ ئێمه لهدۆزهخداین". ئهو ئاماژهی بهوه كرد كه "UNCHR لهبهع���س خراپترن ،ب���هالی ئێمهوه UNCHRكه بهحسایی خۆیان داڵدهی پهنابهران دهدهن م���رۆڤ كوژن نهك مرۆڤ دۆست ،چونكه دهیانهوێ بهههر شێوهیهك بووه بمانبهنهوه بۆ كهمپی بهغدا یان كهمپی موسڵو یان كهمپی ئهنبار یان كهمپهكانی كوردستان ،ئهمه لهكاتێكدایه ك���ه ئێمه دهزانین عێراق ل���ه چ ههلومهرجێكدایه ،لهوالش���هوه كوردس���تانیش خ���ۆی خهڵكهك���هی لهتاوا رادهكاو روو لهئهوروپاو دهرهوه دهكات". وتیش���ی "تهنها دواكاریم���ان ئهوهیه دوای بهس���هربردنی 30س���اڵ ل���هم زیندان���ه گهورهی���ه بڕۆین ك���ه پێی دهڵـێـن عێــراقو 30س���اڵه نههامهتی تیا دهچێــژین".
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
5
بهختیار عهلی دهینوسێت
هەندێک تێبینی کورت دەربارەی توندڕەویی
ئ���ەو رووداوانەی دوایی کوردس���تان، شتێکی نوێیان ئاش���کرانەکرد ،بەڵکو شتێکی کۆنیان تۆخکردەوە کە ئەویش توندڕەویی دینییە .ئەم رووداوانە هەر هێزێک لهپشتی بێت بە ئەندازەی ئەوە گرنگ نییە ،ک���ە لهڕێگایەوە ببینیمان کۆمەڵ���گای ئێمە تا چەن���دە ئامادەی توندڕەوی���ی دینیی���ە .هۆکارەکان���ی بەهێزبوونەوەی گیانی توندڕەویی دینی لهکۆمەڵ���گای کوردیدا زۆرە ،دەمەوێت لێرەدا هەندێک تێبینی زۆر كورت وەک س���ەرە قەڵەم بۆ گفتوگۆیەکی قووڵتر بخەمە روو .هەر یەک لەم خااڵنە ئیشو تێڕامانی وردتری دەوێت.. * ترس���ی دوورو درێ���ژی سیاس���ەت لهڕەخنەکردن���ی وەزیف���ە کۆمەاڵیەتییەکان���ی نوخب���ەی دینی، دەرگایەک���ی گەورەی ب���ۆ دیندارەکان ک���ردەوە ک���ە دی���ن وەک جێگایەکی دەرە رەخن���ە تەماش���ابکەن .ئ���ەوە ئێستا کێش���ەیەکی ترسناکی گەورەی دروستکردوە ،هەندێ لهمەالکان «گەر بە ژمارە کەمیش بن» بەڕاستی خۆیان بە جێگری خودا لەسەر زەوی دەزانن... ئەوەی ئ���ەم دۆخەی دروس���تکردووە ت���رسو لەرزۆک���ی قووڵ���ی نوخبەی سیاس���ییە لەبەردەم گووتاری دینیدا . * گفتوگۆی ئەوانەی بە ناو عەلمانین ل���ەو بیس���ت س���اڵەی راب���ووردودا، ئاقارێک���ی زۆر ناج���ۆری وەرگرتووە، رەخن���ەی عەلمانییەکان لەبری ئەوەی رەخنەگرتن بێ���ت لهچۆنێتی تەوزیفی دین لهژیانی سیاس���یو کۆمەاڵیەتیدا، بووهتە رەخنەیەکی بێزەنتیو بێکەڵک لەس���ەر پێغەمبەرانو هاوسەرەکانیانو رووداوە مێژووییەکان .لهکاتێکدا ئەوەی ئێس���تا دەبێت رووب���ەڕووی ببینەوە کێش���ەی ئەو رۆڵ���ە مەرجەعییەیە کە دین دەیەوێت بیبینێت .کێش���ەی ئێمە ئێس���تا ئەوە نییە ک���ە کامە چیرۆک لەس���ەر ژیان���ی پێغەمبەران راس���تە، بەڵکو کێشەمان ئەوەیە گەر دین ببێتە س���ەرچاوەی س���ەرەکی ئەخالق ،گەر دەستوەرداتە ناو عەقڵی زانستییەوە، ببێتە مۆنۆپۆڵکەریی روحانییەت ،خودا بۆ خۆی داگیربکاتو بچوکیبکاتەوە بۆ ئاستی وێنەو نیگاری بچوک. * هەوڵی کۆمیدی هەندێک لهپیاوانی ئایین ب���ۆ گونجاندنی دینو زانس���ت. گەرچی هەوڵێکی زۆر بێئاس���تە ،بەاڵم لەم ف���ەزا دواکەوتووانەی ئێمەدا ،لەم جێگایانەدا ک���ە کولتووری زانس���تی ئیفلیجە ،ئاسان چۆتەسەرو حەماسەتی توند بۆ دین دروستدەکات ...لهڕاستیدا لهنێو زانس���تخوازاندا هەرگیز ئەو هێزە دروس���ت نەب���ووە ،کە زانس���ت وەک کایەیەک���ی ت���ری بینین���ی هەقیقەت بسەلمێنێت کە لەگەڵ دیندا هەرگیزاو هەرگیز تەبا نایەتەوە .عەقڵی زانستی لهواڵتی ئێمەدا لەبەرئەوەی هەمیش��� ه الوازو بێگەش���ە بووە ،هێ���زی ئەوەی نەبووە کاریزمای زانستی دروستبکات، هەروەها هێزێکی خولقێنەری ئابووریش نەبووە ،ئەوە وایکردوە الی ئێمە زانکۆ بەرتەقای مزگ���ەوت نەبێت ،بەڵکو بە پێچەوانەوە هەوڵی���داوە ببێتە هاوڕێو هاوش���انی .لههەر کۆمەڵگایەکیش���دا ش���وێنی زانس���ت پڕبوو لههەوای ئەو جێگایەی کە عیبادەت���ی تیادەکرێت، نەفەسی زانس���ت لهنەفەسی عیبادەت جیانەبووەوە ،زانس���ت وەک زانست بۆ هەمیشە دەمرێت ...هەرەسی زانستو زانکۆکانی ئێمە ،بەسەرکەوتنی رەهای عەقڵی توندڕەو کۆتایی دێت ..چونکە هەر عەقڵییهتێ���ک لهموتڵەقدا دوایی بێت ،ئەگ���ەری توندڕەویی لهناوخۆیدا هەڵگرتووە. * چەندە مۆراڵی سیاس���ی س���وودی لهدین بینی���وە ،توندڕەوی���ی دینیش س���وودی لەو توندڕەوییە سیاس���ییە دوورودرێ���ژە بینیوە کە س���ەدەیەکە خۆرهەاڵتی تەنی���وە ...کولتووری دان نەنان بەویدیدا ،بەر لەوەی دینییەکان بیقۆزنەوە ،پیشەس���ازیو بەرهەمێکی کایەی سیاس���ییە .لێ���رەوە دیاردەی توندڕەویی دینی تەنیا بەزاراوەکانی ناو کایەی دین باس���ی لێ ناکرێت ،بەڵکو دەبێت لهکایەی سیاس���یدا بۆ هەندێک لههۆکارەکانی بگەڕێین. * ب���ەوەدا حیزبی ک���وردی حیزبێکە تەواو دژی نوێگەرییە ...بوونی خۆشی
لەس���ەر ئەو دژایەتییە دروستکردوە، تازەگەری���ش گەورەتری���ن دوژمنێتی، لێرەوە بە جەوهەر جگ���ە لهپەنابردن بۆ دی���نو خۆگونجاندن لەگەڵیدا چاری ت���ری نییە .دیارە کێش���ەکە ئەو کاتە دروستدەبێت کە بۆ دژایەتی نوێگەرییو پەکخستنی هەس���تی گۆڕان دەکەوێتە پرۆسەیەکی سەرپەڕانەی بەدینیکردنی هەم���وو دەرکەوتەکان���ی ژیان���ەوە. لهس���ااڵنی رابوردوودا پارتی دیموکرات بۆ خنکاندنی هەموو بیرکردنەوەیەکی نوێگەر ،دەرگای هەرێمی خۆیان لەسەر جۆرە هوشیارییەکی دینی داخست... لێرەوە لههەرێمی ئەواندا هێدی هێدی دین دەبێتە تاکە دەروازەی بیرکردنەوە لهسیاس���ەت .هەروەختێک نەتهێشت خەڵ���ک بە رێگای جی���اواز جیاواز بیر لەسیاس���ەت بکەنەوە ،دی���ن ئامادەیە بەتەنیا جێگای هەم���وو ئەو رێگایانە بگرێتەوە.
لهسااڵنی رابوردوودا، دین بووهتە دینێکی تەلەفزیۆنیو میدیایی... کە تێیدا لەبری رامانو هێمنیو خوداپەرستی، دەنگەدەنگو حەماسەتسازی رۆڵی سەرەکی دەبینن * لهس���ااڵنی رابوردوودا ،دین بووهتە دینێکی تەلەفزیۆنیو میدیایی ...واتە چیتر دینێک���ی رۆحان���یو خەڵوەتی نیی���ە ،بەڵک���و ج���ۆرە «نمای���ش»و «شۆ» یەکی تەلەفزیۆنییە ،کە تێیدا لەبری رامانو هێمنیو خوداپەرس���تی، دەنگەدەن���گو حەماسەتس���ازی رۆڵی س���ەرەکی دەبینن .وات���ە دین هەموو دیوە رۆحانییەک���ەی خۆی دۆڕاندووەو ب���ووە بە جۆرە نمایش���ێکی تیاترالی، کە تیای���دا بەردەوام ئەکتەرێکی دەنگ بەرز ئەوانی دی هاندادەدات ...لێرەوە پەیوەندی دی���ن بە میدیای مۆدێرنەوە لهجیهانی ئیس�ل�امیدا بە گشتیو الی ئێم���ە بەتایبەت���ی ،دەبێ���ت بە وردی بخوێنرێتەوە .ئەو گوتارە حەماسیانەی ک���ە هەندێک لهپیاوانی ئاینی دەیدەن، بەرهەم���ی عەقڵێک���ە ک���ە لهعەقڵی ئەفس���ەری جەنگەوە نزیک���ە ،نەوەک بەرهەمی رۆحێک بێ���ت کە لهخوداوە نزیکە. * لهبیس���ت س���اڵی راب���وردوودا لههەوڵێک���دا ب���ۆ رێگرتن لهگەش���ەی ئیس�ل�امییەکان هەر ی���ەک لهپارتیو یەکێتی ،دینیان وەک چەک بەکارهێنا. پیاوی ئاینیینان وەک چەک بەکارهێنا. گەیاندن���ی پەیامی سیاس���ی لهڕێگای پیاوی دینییەوە بەوە نەگەیش���ت کە پەیامی ئ���ەم حیزبانە زیادبێت ،بەڵکو بەوە کۆتاییه���ات کە پیاوی دین وەک مەرجەعێکی سیاسی رەها سەیربکرێت کە تەنیا هەقیقەتی دینی النییە ،بەڵکو هەقیقەتی سیاسەتیشی الیە. * وەک چ���ۆن پێکەوەژیان���ی پارتیو یەکێت���ی یان دەب���وو لهجەنگدا تەواو بێت یاخود لهبێدەنگیدا ،پێکەوەژیانی دی���نو عەلمانیی���ەت الی دین���دارانو رۆش���نبیرانیش بە هەمان دەرد چووە. موغازەل���ەی نێوان هەندێ���ک لههێزە عەلمانیی���ەکانو دینیی���ەکان هەر بە هەم���ان دەرد چ���ووە ،ی���ان جەنگو تەش���هیرو تەکفیر ی���ان بێدەنگبوون لەیەکو چاوپۆشین لهسیاسەتی یەک. ئەم دۆخە هەمیش���ە توندڕەویی دینی س���وودی لێدەبینێت کە لهڕێگای ئەو بێدەنگییە قووڵەوە زەمینەس���ازی بۆ گەیاندنی ناچیزترین وتاردەکات.
6
تایبهت
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
بادینان ،ناوچهیهكی ب ێ ئۆپۆزسیۆن
رایهك لهناو ئۆپۆزسیۆندا ههیه كه بادینان جێبهێڵرێت بۆ پارتی بكهین كه بارهگامان لهههولێر ههبێت، ی لهدهۆك نهمانبێت بهاڵم لهبهر مهترس یان دهس���هاڵت قۆرغی ناوچهك ه بكات ی ی سیاس���یو مانهوه تهنه���ا بۆ مهرام ی ی تاههتای ی بهحوكمڕان خۆیو بوون��� ی ناوچهكه ،بۆیه بهمشێوه ناتوانین باس ی بكهینو لهواڵتان ئاماژه ب ه دیموكراس ی بكهین". بوونی دیموكراس
ئا :عیسا خدر ی ی ( )12/2 لهدوای روداوهكه ی ناوچهی بادینانیان كه بوه هۆ ی ی چهندین بارهگاو بنكه سوتاندن یهكگرتوی ئیسالمی كوردستان، حیزبهكانی ئۆپۆزسیۆن ترسیان لهدوبارهبونهوهی ئهو روداوه ههیه، بۆیه رایهك لهناویاندا دروستبوه ك ه ی بادینان بۆ دهسهاڵتدارانی پارت ی جێبهێڵن ،وتهبێژی یهكگرتوو ئیسالمیش دهڵێت "ئهگهر دهسهاڵت ی 100%مان پێنهدات ناتوانین گرهنت بارهگاكانمان بكهینهوه". ی راپۆرتی پهرلهمان 23 :بارهگاو بنكه یهكگرتوو سوتێنراون ی ی ئ���هو لیژنهیه بهپێ���ی راپۆرت��� ی كوردس���تان پێكه���ات لهپهرلهمان��� ی ناوچ��� هی بادینان بۆ س���هردانیكردن ب���ۆ لێكۆڵین���هوه لهڕاس���تییهكان، ی دهركهووت���وه ك ه 23ب���ارهگاو بنكه فۆتۆ :کوردیو ی بارهگا سوتاوهکهی مهڵبهندی زاخۆی یهکگرتوو ی ئیس�ل�امیی لهناوچ���ه یهكگرت���وو ی بادینان سوتێنراوه ،ئهمهش ترسی ال لێهاتووه". حیزبهكانی ئۆپۆزس���یۆن دروستكردوه ك��� ه جارێكیت���ر ئ���هو كاران��� ه روو گۆڕان :بارهگا بۆ كۆكردنهوهی هێزو ی 2005 بدهنهوه ،بهتایبهتیش ك ه ساڵ میلیشیا نییه ی یهكگرتوو چهند ب���ارهگاو بنكهیهك��� ی ی بزوتنهوه ی ب���ارهگا دوای ئ���هوه ی سوتێنراونو لهدوای خۆپیشاندانهكان ی دهۆكو ههولێر تااڵنكراو گۆڕان لهشار ی ی س���هرهك 17ش���وباتیش ب���ارهگا سوتێنراو تائێستاش بزوتنهوهی گۆڕان بزوتنهوهی گۆڕان لهدهۆك تااڵنكرا. ی ماوهتهوهو هیچ ی وهكو خۆ بارهگاكان ی دهۆكو ی سهرهكی لهشار بارهگایهك یهكگرتوو :نازانین ئهو بارهگایان ه ناوچهی بادینان نییه. نوێبكهینهوه ،یان وازیان لێبێنین ی ی بزوتنهوهی گۆڕان لهشار بهرپرس ی ی ئای���ا یهكگرتوو س���هبارهت بهوه ههولێر ،س���هالح مهزن لهلێدوانێكدا بۆ ی ی بادینان بارهگاكان ی لهناوچه ئیسالم ی ی بارهگا ئاوێن��� ه رایگهیاند ك���ه بوون ی ی مهكتهب ی دهكات���هوه؟ ،وتهبێژ خۆ حی���زب بهپێویس���ت دهزانێت بۆ زیاتر ی یهكگرتوو ،د.س���هاڵحهدین سیاس��� ی بهرهو پێش���بردنو بهش���داریكردنێك بابهك���ر بهئاوێن��� هی راگهیان���د ك��� ه ی ی بهشێوهیهك ی سیاس كارا لهپرۆس ه الیهنهكهی دیكه دهبات. ی كۆمهڵ :سوتاندنو تااڵنكردن ی كردنهوهو ی ناوچهكهدا ،چونكه بهشێك سوتاندنی بنكهو بارهگاكان بنهماكان ی پراكتیكیو جددی ،بهاڵم پێشیوای ه ك ه ناوب���راو چۆڵك���ردنو جێهێش���تن ی بنكهو بارهگاكان ،وهك شتێك ی نهكردنهوهی بارهگاكانیان پهیوهس���ت ه دیموكراسیو مافی مرۆڤو ئازادییهكان ی ی ئهگهر كردنهوهی بارهگا بۆ كۆكردنهوه بارهگاكان لهناوچهی بادینان بهكارێك چاوهڕوانكراوی لێهاتووه خست ه ژێر پرسیارهوه ،بۆیه تائێستاش بهو ئیجرائاتهوه. ی ی یهكگرتوو بۆ باش نازانێتو ئاش���كرایكرد كه وهكو هێزو میلیش���ا بێت ئهوه مهترسییهك س���وتاندنی بارهگاكان ی ی كردن���هوه ناوب���راو مهرجێك��� نازانن ئایا بارهگاكانیان نوێدهكهینهوه، ی ی قبوڵكردن ی ش���هش س���اڵدا لهو كۆم���هڵ بههی���چ ش���ێوهیهك بیریان گهورهی ه لهس���هر بوون��� ی ئاش���كراكرد لهبادینان دووجار لهماوه ی بارهگاكانیان��� ی لێدێننو وتی "لهكۆبونهوه ی���ان واز ی ی فرهیی سیاسی ،بۆی ه بهپێویستی زان ی حزبهكانی دیكهش لهوهنهكردۆتهوه بارهگاكانیان لهناوچه ی ال ی ئهوهش دهبێت گرهنت���ی ( )%100یان دهڤهره ،ترس مهكتهب���ی سیاس���یو س���هركردایهت ی بادینان چۆڵبكهنو بكش���ێنهوه "هیچ ئهو مهسهلهی ه ب ه یاسا چارهسهر بكرێت ی پێبدرێت كه ههرگیز كاری لهو ش���ێوه دروس���تكردووه ،ئهندام���ی مهكتهب��� ئهو پرس���ه تاوتوێ دهكهی���نو بڕیار ی پهنا دهبات بۆ ی كۆمهڵی ئیسالمی ،عهبدولستار مهترسییهك لهسهر ئێم ه نهبووه ،بهاڵم بۆ ئهوهی ئهو حیزبه لهس���هر دهدهی���ن ك ه لهم���هودوا بهچ دووب���اره نابێت���هوه ،بهپێچهوان���هوه سیاس ی ی رونك���ردهوه ك ه بۆ هۆش���یاركردنهوهی زیاتر قسهمان تاڵكردنو سوتاندنی بارهگاكان ،بهپێ ی كاركردنی حیزبیمان مهجید ب���ۆ ئاوێنه ش���ێوازێك كاری حیزبایهت���ی بكهین تاوتوێی شێواز ی توند بدرێ. ی یاسا سزا ی مهڵبهند ی بارهگاكان بۆت ه كلتورێكو لهگهڵ ئهندامانو بهرپرس ی س���وتاندن ی بهوهشدا لهو دهڤهره دهكهین كه ئایا بهیهكجار ی بادینان" ،ئاماژه لهناوچه ی ی ب���ارهگا س���هبارهت بهنهبوون��� ی ههر ئهگهرێك، ك��� ه چ���اوهڕێ دهبن بزانن دهس���هاڵت بارهگام���ان نهمێنێ���ت ،ی���ان ب���ه چ ههر كاتێك دوو الیهن گرفتو كێش��� ه دهۆك كرد بۆ روودان ی ی بارهگا گۆڕان لهناوچ��� هی بادینان ،مهزن وت ی چونكه س���وتاندنو تااڵنكردن ی تر كارهكان ئهنجام بدهین" .لهنێوانیان���دا دروس���تبوو ،الیهن��� چ���ۆن لێپێچین���هوهو ئیجرائات دهكات شێوازێك ی سیاس���ی بهو ش���ێوه ی "ناتوانین كار ی وهك ش���تێكی چاوهڕوانك���راو دهسهاڵتدار پهنا بۆ سوتاندنی بارهگا ی ی حكوم���یو حیزب لهگهڵ بهرپرس���ان
یهكگرتوو: كۆمهڵ :بههیچ بۆ کردنهوهی شێوهیهك بارهگاکانمان گرهنت ی بارهگاكانمان %100مان دهوێت چۆڵ ناكهین
گۆڕان :ناتوانین بهو شێوهی ه بارهگامان لهدهۆك ههبێت
ی یاسایی پهرلهمان :بۆ ئهو لیژنه ی ی عێراق ی سزادان كێشان ه كار بهیاسای دهكهین ی ی لهپهرلهمان ی یاسای سهرۆكی لیژنه ی كوردس���تان ،ش���یروان حهی���دهر ی ی یاس���ا ی بهوهدا ك ه بهپێ ئام���اژه س���زادانی عێراق���ی ئیجرائات لهس���هر ی ئێس���تاو راب���ردوو كراوه رووداوهكان ی ی س���كااڵدا ،لهساڵ ی تۆماركردن لهكات 1992كار بهو یاسایه كراوهو ئێستاش ی كاری پێدهكرێتو وتی "لهڕووی بوون یاساوه هیچ كێشهیهكمان نییه ،چونك ه یاس���اك ه ههیهو بمانهوێتو نهمانهوێت لهكوردس���تانو عێراق كار بهو یاسای ه ك���راوهو كێش���هكانیش بهو یاس���ای ه چارهس���هر كراون ،بهاڵم ئهگهر سكااڵ لهدادگا ههبێت". "دهبێت ئهو حیزبانه زیاتر خۆیان بسهپێنن ،نهك پاشهكش ه بكهن" مامۆس���تای زانس���ت ه سیاس���یهكان ی س���هاڵحهدین ،ئهمین فهرهج لهزانكۆ ی ی ك���ردهوه كه ئ���هو روداوانه جهخت لهكوردستان روودهدهن بۆ كهموكوڕیی ی لهسیس���تمی سیاس���یو تێك���هاڵو حیزبو حكومهت دهگهڕێتهوه ،چونك ه بااڵدهستبوونی حیزبێك لهناوچهیهكدا كاریگهری لهس���هر حیزبهكانی تریش ی ی "پارت��� دروس���ت دهكاتو وت��� لهڕووداوهك هی بادینان بهرپرس���یاره، ی چونك ه ههموو الی���هك دهزانین پارت ی لهو ناوچ ه دهس���هاڵتداره ،بۆی ه ئهرك پارتی��� ه ب���ارهگای حی���زبو الیهن��� ه سیاسیهكان بپارێزێت". ی "ئهگ���هر حیزبو ف���هرهج وتیش��� الیهن���هكان ناوچهی���هك چۆڵبك���هنو ی گونج���او نییه، بكش���ێنهوه كارێك��� ی ی حیزب ی بااڵ دهست ی كێش ه لهبهرئهوه قوڵتر دهكاتهوهو كێشهكانیش ئاڵۆزتر ی خۆیان دهكات ،بهڵكو ئ���هو الیهنان ه بهبهش���خوراو یان زوڵملێكراو دهزانن، ی پێویس���ت ه زیاتر گرهنتی بوونو كار ی خۆیان بس���هپێنن ،نهوهكو حیزبایهت پاشهكش ه بكهن".
ئاوێنه ملمالنێ ی مهڵبهند ی 6ی كۆمهڵی ئیسالمی لهگهرمیان باڵودهكاتهوه ئا :كاوه گهرمیانی گروپهكانی ناو مهڵبهندی 6ی كۆمهڵی ئیسالمی لهگهرمیان لهپێش كۆنگرهی دووهمهوه تائێستا لهملمالنێدانو بهو هۆیهشهوه ناڕهزایی لهنێو كادریرهكاندا دروستبووه ،بهاڵم بهرپرسی مهڵبهند ئهو دهنگۆیانه رهتدهكاتهوهو دهڵێت "ههندێك ئهندام ههیه لهحیزب دادهبڕێت قسهو قسهڵۆك دهكات". بهپێی ئ���هو زانیارییانهی دهس���ت ئاوێنه كهوتووه ،مهڵبهندی شهش���ی كۆمهڵ لهگهرمیان ،ئێس���تا بهس���هر سێ گروپدا دابهش���بوون ،گروپێكیان لهكهمال حهسهن لێپرسراوی پێشوی مهڵبهن���دو هاوڕێیان���ی پێكهات���ووهو گروپێكی دیک���هش لهالیهن کارگێڕانی مهڵبهن���د نهجم ئهمی���رو مهال ئارامو بهرپرس���ی ئێس���تای مهڵبهندهك���ه سهرپهرش���تی دهك���هن ،گروپهكهی تریش مهال دلێر برای دڵشاد گهرمیانی سهرپهرشتی دهكات. سهرچاوهیهكی بهرپرس لهمهڵبهندی كۆم���هڵ لهگهرمی���ان پێش���بینی دروستبوونی گروپی تریشی كردو وتی "پێشبینی دهكرێت كێشهكانی گهرمیان قوڵتر بێتهوهو گروپی تریش دروس���ت بێت ،چهندین پێشمهرگهو كادر ههیه ئ���هو گروپانهیان پێ قبوڵ نییه ،بۆیه رهنگه گروپی تر دامهزرێنن". س���هرچاوهكه كێش���هكانی ن���او مهڵبهندهك���هی بۆ ئاوێنه باس���كردو ئاماژهی بهوهدا ك���ه تهنیا مهڵبهندی
بارهگای مهڵبهندی 6ی کۆمهڵ س���هرچاوهكه رونیك���ردهوه ك��� ه گهرمی���ان بهزهقی كێش���هی تێدایهو كێشهكانیش تائێستا بهههڵپهسێردراوی لهم���اوهی راب���ردوودا بۆ ههڵوێس���ت ماونهت���هوهو وت���ی "چهن���د مانگێك وهرگرت���نو ئهنجامدانی چاكس���ازی، دوای تهوابوون���ی كۆنگره ،تائێس���تا نزیك���هی 70ئهندامی���ان واژۆی���ان سهركردایهتی كێش���هكانی چارهسهر كۆكردوتهوه ئاراس���تهی حیزبهكهیان نهك���ردووه ،ئێمه خاوهن���ی كادرێكی كردووه كه ئ���هوان ئامادهییان تێدایه زۆری���نو ههندێ���ك لهس���هركردایهتی كاری خۆیان بكهن ،بهاڵم تا ئێس���تا بڕوایان وایه ئ���هو خهڵكه وهكو ماڵی وهاڵمێكی ئهوتۆی���ان وهرنهگرتۆتهوهو زیاده وان ههرچی���ان لێبێت ئارهزوی وتیش���ی"بهدانانی بهرپرس���ی نوێ���ی خۆیانه ،ب���هاڵم ناكرێت ئ���هو حیزبه مهڵبهندی���ش هیچ���ی پێ چارهس���هر نهكرا ،لهبهرئهوهی بهرپرسی ئێستای خهڵكی خۆی فهرامۆش بكات".
فۆتۆ :کاوه
مهڵبهند كه ستافهكهی رێكخستۆتهوه بهمیزاج���ی خوی���ان كاردهك��� هنو خهڵكێك���ی دیكهش ههیه لهئاس���تی ئهن���دام مهڵبهندو هێزی پێش���مهرگه كۆن���هكان پرسو رای���ان پێنهكراوه"، سهرچاوهكه ئاشكراشیكرد سێ كادری مهڵبهندهكه كه لهكوتلهی بهرپرس���ی پێشون دهوام ناك هنو موچهی خۆشیان وهردهگرن. س���هبارهت ب���هو ملمالنێیانهی نێو مهڵبهندهكهیان ،بهرپرسی مهڵبهندی
بهرپرسی مهڵبهند: هیچ کێشهیهکمان نییه ،بهاڵم ههندێك ئهندام ههیه لهحیزب دادهبڕێت قسهو قسهڵۆك دهكات 6كۆمهڵی ئیس�ل�امی ،بورهان عادل لهلێدوانێك���دا بۆ ئاوێن���ه رهتیكردهوه كه هیچ كێش���هو گرفتێكیان ههبێت، بهڵكو پێیوایه خهڵك���ی "ناحهز" ئهو قس���انه دروس���ت دهكهنو وتی "هیچ باڵێ���ك دروس���ت نهبووه لهس���نوری مهڵبهندهكهمان ،مامهڵهش���مان لهگهڵ ههم���وو ئهندام���هكان ههی���ه ،بهاڵم ههندێك ئهن���دام ههیه ك���ه لهحیزب دادهبڕێت قسهو قسهڵۆك دهكات ،ههر كهسێك راست دهكاتو رهخنهی ههیه
با رووبهڕووم بكاتهوه". س���هبارهت بهو سێ كادیرهی دهوام ناكهنو موچ���هش وهردهگرن ،ناوبراو وتی "بهڵی راسته سێ كارگێڕ مهڵبهند دهوام ناك���هن ،بهاڵم لهس���هر میالكی مهڵبهن���د نین ،بهڵكو س���ێ كارگێڕن دام���هزراوی مهڵبهندهكان���نو وتم���ان خهڵكێكی ماندونو وهكو مافی خۆیان موچهی���ان ب���ۆ س���هرفدهكرێت ،هیچ كێش���هكیان نییهو خۆمان موچهكهیان بۆ دهبهین". س���هرچاوهكهی مهڵبهندی شهش���ی گهرمی���ان ئام���اژهی بهوهك���رد ك���ه بهرپرس���ی ئێس���تای مهڵبهندهك���ه بهپێچهوانهی پهیڕهوی ناوخۆی كۆمهڵی ئیسالمییهوه دانراوه ،چونكه خهڵكی خورماتووه ،لهو روهش���هوه بهرپرسی مهڵبهند وتی"زۆر پشتگیری گروپهكهی نهجم ئهمی���ر دهكرا بۆ ئهوهی بكرێته بهرپرس ،بهاڵم س���هركردایهتی وتیان كهس���ێكی بێالیهن ههڵبژێرن ،ئهویش س���هركهوتوو نهبووهو لهو پۆس���تهی كه وهریگرتووه هیچ كێش���هیهكی پێ چارهس���هر نهكراوه" ،ههروهها وتیشی "من لهم ناوچهیهدا چهكم ههڵگرتووهو ل���هم مهڵبهنده بوومو ههموو گهرمیان دهمناسن ،ههر كهسێك قسهی كردووه لهزیاده كردوویانه". بهرپرس���هكهی مهڵبهن���دی كۆمهڵ لهگهرمی���ان رهتیك���ردهوه ك���ه واژۆ كۆكرابێـ���هوه لهدژی���انو وت���ی "هیچ واژۆیهك لهدژم كۆنهكراوهتهوهو خۆیان زۆری���ان لێك���ردوم ببم بهبهرپرس���ی مهڵبهند ،من نههاتووم بۆ دروستكردنی كوتلهو هیچ شتێكی وا رووی نهداوه".
عێراق
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
Iraq.awene@gmail.com لیستی ئهلعێراقیه ئامادهیی خۆی پیشانداوه كه سهرنجو تێبینی خۆی لهباره ی كهموكوڕیهكانی ئیدارهكردنی حكومهتی ئێستای عێراقهوه وهالبنێتو بهشداریی بكات لهپرۆسهی ئاشتهوایی نیشتمانی لهواڵت .هاوكات لهگهڵ ئهمهشدا ههوڵ لهئارادایه بۆ ئهوهی سهرجهم هێزو الیهنه جیاجیاكانی عێراق لهسهر مێزی گفتوگۆ كۆ بكرێنهوه بۆ ئهوهی بتوانن راستهوخۆ دیالۆگ بكهنو جیاوازییهكانی نێوانیان كهم بكهنهوه.
لهگهڵ كشانهوهی سوپای ئهمهریكادا لهعێراق ،جهنهراڵهكانی سوپای ئهمهریكا رایدهگهیهنن كه عێراق لهڕووی چاودێری ئاسمانییهوه زۆر الوازهو ناتوانێت لهئاستی پێویستدا بهرگریی لهئاسمانی عێراق بكات. لهم رووهوه جهنهراڵ فرانك هیلمیك لهسوپای ئهمهریكا رایگهیاند "ئهگهر كهسو الیهنێك بیهوێت بێته ناو ئاسمانی عێراقهوهو كهس نهیبینێت ،ئهوا ئهتوانێت ،چونكه عێراق بهرگری پێویستی نییه".
زهبهالحترین بودج ه لهمێژوو ی عێراقدا گهاڵڵ ه دهكرێت پهرلهمانتاران پشكی ههرێم لهنێوان %10ـ %11دهخهمڵێنن ی عێراق ئا :الپهڕه
نهجهف دهبێت ه پایتهخت ئا :الپهڕهی عێراق
ی داهاتووی عێراق، بودجهی ساڵ زهبهالحترین بودجهیه لهمێژووی 90ساڵهی عێراقداو بهڕێژهی %22 ی ئهمساڵیش ()2011 لهبودجه زیاتره .جیاوازیی ئهم بودجهیهش لههی سااڵنی رابردوو بهرزكردنهوهی ی وهبهرهێنانه بۆ ،%35 خهرجییهكان ئهوهشی دهمێنێتهوه بۆ بهكاربردنه ی ئاسایش پشكی كه دابینكردن شێری دهبات .پشكی راستهقینهی ههرێمی كوردستانیش لهم بودجهیه ی %10دایه. لهدهور
شارێكی عێراقییو ئیسالمیی كۆنو دێرینه ،یهكێك لهپیرۆزترین شارهكانی شیعهی عێراقو جیهانیشه ،بهاڵم له 2012سنوری ئهم تایفهیه دهبهزێنێتو دهبێته پایتهختی رۆشنبیریی ئیسالمیی لهسهر ئاستی واڵتانی ئهندام لهڕێكخراوی هاریكاریی ئیسالمیی.
بودج ه 100ملیۆن دۆالره بهپێ���ی راگهیاندن���ه فهرمییهكان��� ی حكومهت���ی عێراقو وهزارهتی دارایی، ی 2012دهگاته 117ترلیۆن بودج��� ه دین���ار ك��� ه هاوت���ای 100ملی���ۆن دۆالرهو بهڕێ���ژهی %22لهبودج���هی س���اڵی پار زیاتره .ئهم راگهیاندنانه كه لهنوس���ینگهی وتهبێ���ژی فهرمی حكومهت ،عهل���ی دهبباغو وهزارهتی دارایی���هوه باڵوكراونهت���هوه ،ئهوهش رووندهكهن���هوه لهپ���ڕۆژه یاس���ای بودجهدا كه ئاراس���تهی ئهنجومهنی نوێنهرانی عێ���راق كراوه بۆ گفتوگۆو دهنگ���دان ،نرخ���ی بهرمیلێك نهوت ب��� ه 85دۆالر دیاریك���راوهو داهاتی عێراقی���ش لهههناردهكردن���ی نهوت دهگات��� ه نزیكهی 95ملی���ارد دینار بهو 175ههزار بهرمیله نهوتهش���هوه كه لهههرێمی كوردستانهوه ههنارده دهكرێ���ت .ل���هم بهش���ه داهات���هی عێراقی���ش رێ���ژهی %5دهڕوات ب���ۆ قهرهبووكردنهوهی زیانهكانی كوهیتو ئهوهی ئهمێنێت���هوه دابهش دهكرێت بهس���هر خهرجییهكانی وهبهرهێنانو خهرج���ی بهكاربردندا .ل���هم بودجه زهبهالح���هدا خهرج���ی وهبهرهێنان ب��� ه 34ملی���ارد دۆالر خهمڵێنراوهو ی بهكاربردنی���ش 76ملیارد خهرج��� دۆالر ،پشكی شێری ئهم خهرجییهش بۆ ئاس���ایشو بهرگ���ری دهڕوات كه زیات���ر ل���ه 14ملیاردو نی���و دۆالره. رێژهی كورتهێنانی بودجهی س���اڵی داهاتووش نزیكهی 14ملیارد دۆالره كه چاوهڕواندهكرێت كهم ببێتهوه بۆ 5ملیارد .بهپێی پالنهكانی حكومهتی عێراقیش ئ���هم كورتهێنانه لهپارهی ماوهی بودجهكانی س���ااڵنی رابردوو، یان ق���هرزی دهرهكی دابین دهكرێتو ئهگهر ئهم���هش نهبوو ئهوه پش���ت بهبهرزبونهوهی چاوهڕوانكراوی نرخی نهوتو گاز دهبهسرێت. ی ههرێم له %17وه پشك كهمدهبێتهوه بۆ %10 بههۆی ئهوهی تائێس���تا پرۆس���هی س���هرژمێری لهعێ���راق ئهنج���ام ن���هدراوه ،وهكو ههمو س���اڵهكانیترو لهس���هر ئهو پێش���ینهی كه كابینهی ی دایڕش���توه له،2004 ئهی���اد عهلالو ئهنجومهن���ی وهزیران پش���كی %17 ب���ۆ ههرێمی كوردس���تان بڕیار داوهو چاوهڕواندهكرێ���ت پهرلهمانیش ئهم رێژهی���ه قب���وڵ ب���كات .بهپێی ئهم پشكهش بهشی كوردستان لهبودجهی گش���تیی دهگات��� ه 12.6ترلی���ۆن دینار وات ه %17لهپ���اش دهركردنی خهرجیی���ه س���یادییهكان ك���ه زیاتر خهرجی بهرگریو وهزارهتی دهرهوهو گرێبهس���تهكانو وردبین���ی بودجهو بهشداریی عێراق لهڕێكخراوه ههرێمیو نێودهوڵهتییهكان دهگرێتهوه .مهحما خهلیل ،كه پهرلهمانتارێكی لیس���تی هاوپهیمانی كوردستانییه لهلێدوانێكی رۆژنامهوانیدا رایدهگهیهنێت كه پشكی راس���تهقینهی ههرێمی كوردس���تان لهبودجهدا %17نییه ،بهڵكو %10یه، چونك ه %17هكه پارهو خهرجی زۆری لێ دهبڕدرێت كه بهخهرجی س���یادی دهناس���رێن .لهالیهكیترهوه ههندێك س���هرچاوهیتری ن���او هاوپهیمان���ی كوردستان پێیانوایه ئهگهر خهرجییه س���یادییهكان لهبودج���ه دهربكهیت، ئ���هوا دهوروب���هری %11دهمێنێتهوه
پرۆفایل
7
دهوڵهت ی خێرو سهدهق ه
ی ی 2012دا هاوواڵتیان لهبودج ه ی عێراق بهخشراون لهسووی قهرزهكان بانكهكانی خانوو بهرهو كشتوكاڵو سندوقی نیشتهجێبوون ئهگهر فهرمانبهرێك لهكهرتی گشتییهوه خۆی بگوازێتهوه بۆ كهرتی تایبهت، ی سێ بۆ ماوه ی ساڵ نیوهی تهواو موچهك هی بۆ دابین دهكرێت
ب���ۆ ههرێم���ی كوردس���تان .هاوكات لهگ���هڵ ئهمهدا لیس���تی هاوپهیمانی كوردستان ،داوای لهحكومهتی عێراق كردووه كه دادگهربێت لهدابهشكردنی بودج���هو بهپێی دهس���تور كاربكاتو لهڕاگهیهنراوێك���دا دهڵێ���ت "بهب���ێ سهرژمێری ناكرێت بودجه بهدادگهری دابهش بكرێ���ت ،چونكه رێژهی ههڵه ی كۆبونی خۆراك %15ـ %20 لهئامار دهبێت". ههروهه���ا لهبودج���هی 2012دا 250
ملی���ارد دینار بۆ یهدهگ���ی حاڵهت ی كتوپڕو لهناكاو دانراوه 1.07 ،ترلیۆن دیناریش بۆ پ���ڕۆژهی وهبهرهێن بهو مهرجهی ئهنجومهنی وهزیران خهرجی بكات بۆ پارێ���زگاكانو ئهو پڕۆژانهی ئ���هم پارهیان ب���ۆ خ���هرج دهكرێت راس���تهوخۆ لهالیهن پارێزگارهكانهوه سهرپهرشتی بكرێن .لهم بودجهیهدا زیات���ر لهترلیۆنێك دینار بۆ بودجهی پت���رۆدۆالر تهرخانكراوه كه پش���كی بهرههمهێن���هری پارێزگاكان���ی نهوت���هو بهم���هرج گی���راوه پارێزگا بهرههمهێنهرهكان���ی ن���هوتو گاز ی %50ئ���هو بودجهیه بۆ دهوروب���هر بهرههمهێنانی كارهب���ا خهرج بكهن. ههروهها داهاتو خهرجی ڤیزهی هاتنه ن���اوهوهی عێراق ب���ۆ زیارهتی ناوچه پیرۆزهكان لهپهرهپێدانو خزمهتكردنی ش���وێنه ئاینیی��� ه پیرۆزهكاندا خهرج دهكرێت بهتایبهت لهكهربهالو نهجهفو سامهڕاو كازمییهی بهغدا. خزمهتگوزارییهكانی بودجه جگ���ه لهموچ���هو دهرماڵ���هكان، ی 2012دا هاوواڵتیان���ی لهبودج���ه عێراق بهخشراون لهسووی قهرزهكانی بانكهكانی خانوو بهرهو كش���توكاڵو سندوقی نیش���تهجێبوونو وهزارهتی
دارایی خهرجو تێچونی دابینكردنی ئهو پێشینهو خهرجییانه دهگرێته ئهستۆ. بۆ فهرمانبهران���ی دهوڵهتیش ئهگهر فهرمانبهرێ���ك لهكهرتی گش���تییهوه خۆی بگوازێت���هوه بۆ كهرتی تایبهت ئهوه دهوڵهت بۆ ماوهی س���ێ س���اڵ نیوهی ت���هواوی موچهكهی بۆ دابین دهكات لهبهرواری گواستنهوهكهیهوه ب���هو مهرج���هی ههم���وو چهش���نه پهیوهندییهكی خۆی بهو فهرمانگهیهوه ببچڕێنێت كه دهوام���ی تێدا دهكات. ههروهها حكومهتی عێراق دوو ترلیۆن دیناری تهرخانكردووه بۆ دروستكردنی كۆمهڵگهیهك���ی نیش���تهجێبوون بۆ ههژاران لهسهرجهم پارێزگاكان ،بهاڵم وهزیری دارایی عێ���راق ،رایگهیاندوه كه سووی سهر قهرزی وهرگرتنی 100 موچه بهسهر یهكهوه ههر دهمێنێت، چونكه ئ���هو بڕه س���ولفهیه لهالیهن بانكهكانی رهشیدو رافیدهینهوه دابین دهكرێتو ئهوانیش س���وورن لهس���هر ئ���هوهی بڕه س���وی خۆی���ان لهوانه وهرگرن ك ه موچهی 100مانگ پێكهوه رادهكێشن.
ی ئابووریناسێكی عێراق ی ئاشكرایدهكات كه ئهو بنهمایان ه ی واڵتی پێ ئیداره لهعێراقدا ئابوور دهكرێت ،ههمان ئهو بنهمایانهیه ك ه بهعس كاری لهسهر دهكردو دهڵێت "لهسای هی ئهم سیستمهشدا مرۆڤ ی ههست دهكات مێگهله نهك هاوواڵت خاوهن ماف". لهمیان هی توێژینهوهیهكدا ك ه بهمدواییانه لهزۆرب هی وێبسایت ه عێراقییهكان باڵویكردۆتهوه، ی د.ناجح ی ئابووری عێراق پسپۆڕ ی ئهلعوبهیدی ،كه ئێستا نیشتهجێ ئهڵمانیایه ئهوه ئاشكرا دهكات ك ه ئهو جۆره ئابووریی هی عێراق ك ه پشت بهداهاتی نهوت دهبهستێت ی بێئهوهی پهنا بباتهبهر باجو لهبوار ی خهاڵتو خهرجیشدا حكومهتی ئهڵێ ی بهخشش پێشكهش بههاوواڵتییهكان دهكات لهچێوهی سیستمێكدای ه ی كه دهكرێیت پێی بڵێین "دهوڵهت خێرو سهدهقه" .ناوبراو ئهوهش دهخاتهڕوو كه لهسای هی ئهم ئابووریهدا -كه ههرێمی كوردستانیش ی كاری پێدهكات -دهسهاڵتدار دوودڵ ناكات لهمامهڵهكردن لهگهڵ سامانو ی ی ماڵ دارایی گشتیدا وهك ئهوه سهدهقهبێتو لهههمان ئهو بهخششو مهكرهمهیه دهچێت ك ه سهدام حسێن دابهشی دهكرد بهسهر هاوواڵتیاندا بۆ ی خهڵك. كڕینی ههستو الیهنگری
لهبودجهدا ههی���ه ،وهزارهتی دارای ی عێراق ،بڕیاریداوه پلهكانی دامهزراندن ل���ه 115ه���هزار پل���هوه كه پێش���تر ی پهرلهم���ان بڕیاری لیژن���هی دارای��� لێداب���وو كهم بكات���هوه بۆ 59ههزار پله .رافیع عیس���اوی وهزیری دارایی لهمیانهی كۆنگرهیهكی رۆژنامهوانیدا، رونیكردهوه كه هۆكاری كهمكردنهوهی ئهم پله وهزیفیانهش دهگهڕێتهوه بۆ ئهوهی كه بودج���هی تهرخانكراو بۆ خهرجیی بهكاربردن بهش���ی ئهو پله وهزیفیانه ناكات .بهقسهی عیساوی، ل���هم بودجهیهدا لهب���ری زیادكردنی خهرجی بهكاربردن ،جهخت كراوهته سهر پهرهپێدانی ههرێمو پارێزگاكان ك ه 6ترلی���ۆن دینار لهپ���ار زیاتره ی پار. لهساڵ
خهرجییهكانیتری بودجه بهپێ���ی داتاكانی وهزارهت���ی دارای ی ی حكومی���ی ب���ۆ عێ���راق ،كۆمهك��� موچ���هی خانهنش���ینانو ت���ۆڕی كۆمهاڵیهت���یو دابینكردن���ی خۆراكی بایهع���یو دهرهێنانی نهوتو كۆمهكی بهرههمهكان���ی گهنمو جۆو چهڵتووك گهشتوهت ه 24ترلیۆن دینار كه %21ی كۆی گشتیی بودجهی عێراق دهكات. كهمكردنهوهی دامهزراندن بهپێی ئهم داتایانه دهرهێنانی نهوت جیاواز لهو دهست باڵوییهی لهههندێك لهههموو كهرتهكانیتر تێچونی زیاترهو تهرخانك���ردنو خزمهتگوزاری���ی دهگات ه 20.4ترلیۆن دینار.
شاری نهجهف ،كه زۆرجار الی شیعهكان به "نهجهفی ئهشرهف" ناودهبرێت160 ، كم دهكهوێته باش���وری خۆرئاوای عێراقو 80كیلۆمهتری���ش لهش���اری كهرب���هالوه دووره .گرنگی���ی ئ���هم ش���اره ل���هوهوه س���هرچاوه دهگرێت كه گ���ۆڕو ئارامگای ئیم���ام عهلی ك���وڕی ئهبوتالیبی ئامۆزاو زاوای پێغهمبهری ئیسالمو ئیمامی یهكهمی شیعه لهخۆدهگرێت .مێژووی ئهم شارهش دهگهڕێتهوه بۆ س���هدهی چوارهمی پێش زاینو لهسهردهمی دهسهاڵتی مهنازیرهدا وهك���و ناوچهیهكی گهش���تیاریی وابووه. لهپاش هاتن���ی ئیسالمیش���هوه ئیمامی عهل���ی لهنزیكییهوه بنك���هی خهالفهتی خ���ۆی دامهزراندو لهپ���اش تیرۆركردنی ناوبراویش���هوه ب���ووه النك���هی حهوزهی ئاین���یو خوێندنی فێرخوازان���ی ئاینزای شیعهو ئێستا بهسهرچاوهی زانستهكانی الیهنگرانی ئالو بهیت دهناسرێت. بهه���ۆی ئ���هو گرنگییهش���ی نهج���هف ههیهتی ،چهندین ج���ار دووچاری هێرش بوهتهوه .ئهم ش���اره بهقوببهو مزگهوتو حهوزهو كهسایهتیی ئاینی دهناسرێتهوهو گهورهترین گۆڕس���تانیش لهسهر ئاستی جیهانی ئیس�ل�امیی لهخۆدهگرێت كه به (وادی السالم) دهناسرێت .گۆڕستانهكه ب���هالی تایف���هی ش���یعهوه زۆر پیرۆزهو جارج���اره بهكرێو بۆ م���اوهی دیاریكراو مردووانی تێدا دهنێژرێت ،چونكه بهسهر ئارام���گای ئیم���ام عهلی���دا دهڕوانێ���تو بهالی ش���وێنكهوتوانی ئ���هم تایفهیهوه هی���وا وایه ل���هدواڕۆژدا ببێت���ه تكاكارو شهفاعهتكاریان. لهم رۆژانهشدا ش���اری نهجهف خۆی بۆ رووداوێك���ی گرنگ ئاماده دهكاتو بهپێی بڕی���اری كۆنگرهی شهش���همی وهزیرانی رۆش���نبیریی واڵتانی ئیس�ل�امی ،لهگهڵ دهس���تپێكردنی س���اڵی 2012ئهم شاره ببێته پایتهختی رۆش���نبیریی ئیسالمی. لهالی���هن حكومهت���ی عێراقهوه حس���ێن شههرستانی جێگری س���هرۆك وهزیرانو وهزیری پێشوی نهوت دانراوه بهسهرۆكی لیژنهی ئامادهكاری ئهم رووداوه ،ئهویش الی خۆی���هوه رایگهیان���دوه كارهكان���ی ڤیس���تیڤاڵی نهجهف وهك���و پایتهختی رۆش���نبیریی ئیس�ل�امی ،لهناوهڕاس���تی مانگی ئازاردا دهستپێدهكات .ئهم لیژنهیه بههاوكاریی سهرجهم وهزارهتو دامودهزگا فهرمییهكانیت���ری حكومهت���ی عێ���راق كاردهكات ،چهندین پڕۆژهی س���تراتیژیی بهئهنج���ام گهیاندوه بۆ ئهوهی ش���ارهكه بتوانێ���ت ئهم چاالكیی��� ه گهورهیه لهخۆ بگرێت كه ههر ساڵهو لهشارێكی گرنگیی جیهان���ی ئیس�ل�امیو بهسهرپهرش���تیی رێكخراوی هاریكاریی ئیس�ل�امی ئهنجام دهدرێت. بڕیاره چهندین وهفدی جیاجیای عهرهبیو ئیس�ل�امی لهس���اڵی داهاتوودا سهردانی ئهم ش���اره بكهنو چهندین ڤیس���تیڤاڵو كۆڕو چاالكی فیكریو رۆش���نبیریش لهم ش���اره دێرینو مێژویی��� ه ئهنجام بدرێت. بهمهبهس���تی ئامادهس���ازیش ب���ۆ ئ���هو چاالكیانه لهئێس���تاوه جوڵهیهكی گهرمی دروس���تكردنی پردو رێگاوب���انو ئوتێلو جوانكاریی ش���هقام دهس���تی پێكردووهو بهپێی راگهیاندنه فهرمییهكانی حكومهتی عێ���راق ،تائێس���تا %80ی پڕۆژهكان���ی پهیوهس���ت ب���هم رووداوه مێژوویه تهواو بووه كه خۆی لهدروستكردنی 35ئوتێلی ن���وێ دهبینێتهوه لهگهڵ دروس���تكردنی مۆزهخانهیهك���ی مۆدێ���رن لهنزی���ك فڕۆكهخانهی نهجهف كه مێژووی ئهو شاره بۆ میوانه بیانییهكان بگێڕێتهوه ،ههروهها بڕیاره كۆش���كی رۆش���نبیریی لهنهجهف دروست بكرێت كه توانای لهخۆگرتنی 2 ههزارو 500كهس���ی ههیه بۆ ئهنجامدانی چاالكیی جۆراوجۆر لهگهڵ چهندین ریزه خانوو دوكانی لهس���هر ئهندازهی كۆن بۆ ئهوهی گوزارش���ت لهسیماو شوناسی ئهم شاره دێرینه بكات.
8
aburi.awene@gmail.com
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
ئابووری
ئەم الپەڕەیە بە سپۆنسەری ژووری بازرگانیو پیشەسازی سلێمانی چاپو باڵودەکرێتەوە
زیان ه ئابوریهكانی رووداوهكه ی بادینان زیاتر له 11ملیۆن دۆالره ی 2ترلیۆنو 170ملیار دیناره خهرجی هێزه چهكدارهكانی ههرێم ،سااڵنه نزیكه ئا :ئاسۆ سهراوی
وهزارهت���ی دارای���ی عێراق ئاش���كرایكرد ك���ه زیاتر له 400ملی���ۆن دۆالری رهوانهی حكومهت���ی ههرێمی كوردس���تان كردووه بۆ ئهوهی بیداته ئ���هو كۆمپانیایانهی كه لهكهرتی نهوتدا كاردهكهن. ئاژانس���هكان ،ئاوێن���ه :رافیع عیس���اوی وهزیری دارایی عێراق ،لهمیانهی لێدوانێكی رۆژنامهوانی���دا ئاش���كرایكرد ك���ه بهپێی رێككهوتنهكانی پێش���ووی ههرێمو بهغدادا 427ملی���ۆن دۆالریان رهوان���هی ههرێمی كوردس���تان كردووه بۆ ئهوهی پارهی ئهو كۆمپانیایانهی لێ بدرێت كه لهكهرتی نهوتدا كاردهك��� هنو رۆژانه نهوتی بهرههمهێنراوی ئهم كۆمپانیایانهش لهڕێ���گای لولهنهوتی نیش���تمانی عێراقهوه رهوانهی بازاڕهكانی جیهان دهكرێت .ناوبراو باسی لهوهشكرد عێ���راق پالنی ئهوهی ههی��� ه كه بهرههمی نهوتی خۆی بگهیهنێته 12ملیۆن بهرمیل لهڕۆژێكدا تا س���اڵی 2017لهكاتێكدا كه ئێس���تا 2ملیۆن زیاترهو ئهمهش وادهكات عێراق ببێته گهورهتری���ن بهرههمهێنهری نهوت لهجیهان.
لهخاڵی چوارهمی راپۆرتی لیژن ه هاوبهشهك هی پهرلهماندا ك ه بۆ بهدواداچوونی رووداوهكانی بادینان دروستكراوه ،هاتووه "پێویست ه ی ی یاسا قهرهبو حكومهت ،بهپێ مادهییو مهعنهوی ئهو كهسان ه ی بكاتهوه ك ه زهرهرمهند بوون" .بهپێ بهدواداچونهكانی ئاوێنهش ،زیاتر ی له 11ملیۆن دۆالر زیانه ئابوریهكان رووداوهكان بوون ،ئابوریناسێكیش ی بهپێویستی دهزانێ ئهو الیهنانه ی بهرپرسن لهڕووداوهكان ،قهرهبوو زیانهكان بكهنهوه ،نهك حكومهت. ی یهكگرتوو زیان ه ئابوریهكان ی بادینان���دا ی ناوچ���ه لهڕووداوهكان��� ی یهكگرت���وو زۆرین��� هی بارهگاكان��� ی چهندهها شوێنی گهشتیارییو دوكان ی ی زیانی گهوره ی فرۆش���ی توش��� م ه ی ی بوون .بهپێ���ی وتهی وتهبێژ ئابور ی (س���هالحهدین ی ئیس�ل�ام یهكگرتوو ی ئهو ناوچانهدا بابهك���ر) لهڕووداوهكان ی ی حیزب���یو 8ب���ارهگا 4ب���ارهگا ی ئهو حیزبه س���وتێنراوه، راگهیاندن��� ئهو راش���یگهیاند ك ه زیان ه مادیهكانیان ی زۆر زۆره ،بهاڵم تائێستا وردبینییهك ی زیانه ئابوریهكانیان نهكردووه، تهواو ی یهكگرتوو چونك ه وهك ئهو بهرپرسه ی زیان ه دهڵێت "لهئێس���تادا مهس���هله ی ب���اسو ئابوری���هكان ،لهئهولهویات��� ی ی ئێمهدا نییه" ،بهاڵم سهرۆك خواس��� ئهنجومهنی ش���واری گشتی ئهو حیزب ه ی وای ه زیان ه (د.محهم���هد ئهحمهد) پێ ئابوریهكانیان زیاتر له 10ملیۆن دۆالره، ێ ی بۆكرد ههند چونك ه وهك ئهو ئاماژه لهبارهگاكانیان ئ���هوه بۆ جاری دووم ه ل���هو ناوچهیهدا دهس���وتێ ،وهك ئهو روونیدهكات���هوه بارهگایان ههی ه ئهگهر ی بكهن���هوه ،دهبێت بیانهوێ���ت چاك��� ی بكهنهوه ،بهنمونهش لهبناغهوه دروست ی كردو ی حیزبهك باسی مهڵبهندی دهۆك ی دهۆك ئهوه بۆ دووم وت���ی "مهڵبهند ی ی ئهوه جاره دهس���وتێ ،بۆی ه كهڵك نهماوه ب��� ه تهعمیرات چاك بكرێتهوه، ی بكهین". دهبێت لهبناغهوه دهستكار ی ناوچه گهشتیاریهكان زیان ب���هدهر لهبارهگاكان���ی یهكگرت���وو، ی چهندهها ناوچ هی گهشتیارییو شوێن ی فرۆش���ی، ی م ه مهس���اجو دووكان��� ی گهورهی ئابوری بوون، توش���ی زیان ی بهاڵم بهههمانش���ێوه تائێستا ئامارێك ی ی زیان��� ه ئابوریهكان ورد نییه لهباره ی ئهو ش���وێنانه ،لهمبارهیهوه سهرۆك ی دهۆك د.فازیل ی پارێ���زگا ئهنجومهن عومهر ئهوهی بۆ ئاوێنه روونكردهوه ك ه ی وردیان لهبهردهستدا تائێستا ئامارێك ی ناوچ ه نیی��� ه تا زیان���ه ئابوریهكان��� ی گهش���تیاریهكان بزانن ،بهاڵم ئاماژه ی ێ زانیار ی ههن���د بهوهش���دا كه بهپێ ی سهرهتایی ،زیانی ئهو شوێنانه نزیكه ملیارێ���كو 500ملی���ۆن دیناربوو ك ه ی 1ملی���ۆنو 250ههزار دهكات ه نزیكه ی زیان ه دۆالر ،ب���هم جۆره كۆی گش���ت ی رووداوهكان ی س���هرجهم ئابوریهكان دهگات ه زیات���ر له11ملیۆنو 250ههزار ی ی پارێزگا دۆالر .س���هرۆكی ئهنجومهن ێ حكومهت دهۆك بهپێویستیشی دهزان ی هاوواڵتیان ی زیان ه ئابوریهكان قهرهبو
نهوت له 110دۆالردا لهنگهر دهگرێت بارەگایەکی سوتاوی یەکگرتوی ئیسالمی ی بكات���هوه ،ئهم���هش وهك ئهو باس��� ی یهكهمیان دهكات لهبهر دوو هۆ" ،هۆ ئهوهیه كه بهش���ێوهیهكی گش���تی لهم ی تهئمی���ن نییه تا واڵت���هدا كۆمپانیا لهو رێگایهوه قهرهبووی زیانلێكهوتوان بكرێتهوه ،جگهلهوه ئهركی حكومهتیش ه ی لهڕووداوێك���ی وهه���ادا موڵ���كو ماڵ هاوواڵتیان بپارێزێ". هێزه چهكدارهكانو پاراستنی موڵكو ماڵی هاوواڵتیان ی بهپێی خاڵی چوارهمی راس���پاردهكان ی مرۆڤو ی ماف��� لیژن��� ه هاوبهش���هكه ناوخۆی پهرلهم���ان ،دهبێت حكومهت ی زیانلێكهوت���ووان بكاتهوه، قهرهبوو ی ی زانیاریهكان ئ���هوه لهكاتێكدا بهپێ��� ی حمه ساڵح ،سااڵن ه رۆژنامهنوس عهل ی حكومهت بۆ هێزه بودجهیهك���ی زۆر ی ناوخۆو پێش���مهرگهو چهكدارهكان��� ئاس���ایش خهرج دهكرێ���ت ،ك ه قهراره ی ئ���هو هێزانه ئهمنی���هتو موڵكو ماڵ هاوواڵتیان بپارێزن ،ئهو رۆژنامهنوس ه روونیكردهوه ك ه لهس���هرجهم ههرێمدا ی ههیه ،ك ه 347ههزار چهك���دار بوون ی زۆرترینی���ان 200ه���هزاری هێزهكان ی ی ئهویش هێزهكان پێشمهرگهیهو دوا ناوخ���ۆ دێت كه ژمارهیان 110ههزارهو 37ههزاری���ش ژم���ارهی س���هرجهم ی ههولێرو سلێمانیه ،ئهو ئاسایش���هكان ی ئاشكرا كرد ك ه رۆژنامهنوس��� ه ئهوش ی ئ���هو هێزانه بۆ بودجهی س���هرجهم ی بوو له 2ترلیۆنو ی 2011بریت س���اڵ 170ملیار دینار ،ئ���هوهش بهم جۆره بهس���هر ئ���هو هێزانهدا دابهش���بووه، ی وهزارهت���ی ناوخۆ بودجهكه لهس���اڵ 2011دا 957ملی���ار دینارهب���ووه، وهزارهت���ی پێش���مهرگهش 798ملیار ی دین���ارو ب���ۆ ههر ی���هك لهئاسایش���
فۆتۆkurdiu : لەناوچەی بادینان وهك ئ���هو هێمای ب���ۆ دهكات زۆرێك لهههوڵهكانی بهفیڕۆدا. ی "ئهوهی روویدا محهمهد كهریم وت��� ی دروست كرد ،دهبێت جۆرێك لهنائارام ی ئهوهش بڵێین هی���چ كاتێك لهبارێك ی گهش��� ه ی گهش���تیار نائارامدا كهرت ی ی ئابور ناكات ،چونك��� ه هیچ كهرتێك ی ی پابهند هێندهی كهرتی گهش���تیار بارودۆخی سیاس���ی نیی���ه ،بهڕای من ئهم��� ه زیان��� ه گهورهكهیه ك��� ه ئومێد دهكهم ئ���هو زیانه نهكهین بارودۆخهك ه زوو هێمن بێتهوه". ئ���هو زیانانهش ك ه لهئێس���تادا باس ی ێ ناوب���راو بهكهم دهكرێو دهبین���ر نازان���ێ ،بهتایبهت ئهگ���هر حكومهت قهرهبووی زی���ان لێكهوتوان بكاتهوه، ی ئهو وتی "سااڵن ه حكومهت بودجهیهك زۆر بۆ هێزه ئهمنیهكان خهرج دهكات، ی وهه���ادا ی لهڕووداوێك��� ب���ۆ ئ���هوه پارێ���زهری موڵكو ماڵ���ی هاوواڵتیانو ئهو ش���وێنانهبن ك���ه بهیاس���ا رێگ ه ی وهك بهكردنهوهی���ان دراوه ،كهچ��� ی ی بهئهرك دهبینن ئهو هێزان ه نهیانتوان ی كوردس���تان (محم���هد كهری���م) زیان ه خۆیان ههڵسن."، ههولێ���ر 226ملی���ار ب���ۆ ئاسایش��� ی ه���هر بۆی���ه ئ���هم ئابوریناس���ه وا ی ئهو رووداوان���ه ،لهوه ی 189ملیار دینار دابین ئابوریهكان��� سلێمانیش بڕ كراوه ،دهرب���ارهی ئ���هو ئامارانه ئهو ئێس���تا ههیه گهورهتر دهبینێ ،چونك ه بهباش دهزانێ ب���ۆ قهرهبووكردنهوه، رۆژنامهنوسه وتی"لهكاتێكدا ئهو بودج ه بهبۆچون���ی ئ���هو ،زیان���ه ئابوریهكان حكومهت ناچار نهكرێ���ت ،بهڵكو ئهو ی دهس���تیان ههبوو ی كوردستانو ل���هوهدا ك���ورت ناكرێت���هوه كه چهند ك���هسو الیهن���ه گهورهیه بهناوی ئهمنیهت ی ی لهڕووداوهكاندا ناچار بكرێن قهرهبوو ی هاوواڵتیانهوه ،بارهگای حیزبیو ناوچهی گهش���تیار پاراستنی موڵكو ماڵ ی الیهن���ه زیانلێكهوت���وهكان بكهن���هوه، بۆ ئهو هێزان ه خ���هرج دهكرێت ،بهاڵم س���وتاوه ،بهڵكو بۆ ئاین���دهی كهرت ی ی یاسا نهك لهدهرهنجام ی كوردس���تانیش ئ���هو ئهمهش بهپێ ی گهش���تیار ی پاراس���تن ی وههادا توانا لهڕووداوێك ی گ���هورهی دهبێت ،لیژنهكان���ی لێكۆڵین���هوه ،چونك ه ئهم ی هاوواڵتیانیان رووداوان���ه زیان��� ئهمنی���هتو موڵكو ماڵ ی ی وهك ئ���هو روونیدهكات���هوه لهكاتێكدا ئابوریناس���ه دروس���تكردنی لیژن���ه نیی���ه ،بهداخ���هوه ئهمهش ل���هڕوو ی ی رۆڵ ی ههرێم بهرهو ئهوه لێكۆڵین���هوه ،بهكهمكردن���هوه ی حكومهت ستراتیژ ئابورییهوه كارهساتێكی گهورهیه". ی ی بكات ه دادگاكان دهزانێو دهڵێت "دروستكردن ی گهشتیار رۆیش���توه ك ه كهرت ی داهات ،بۆ ئهوهش چهند لیژنه بۆ لێكۆڵینهوه ل���هڕووداوهكان، سهرچاوهیهك ی ی كهرت "رووداوهكە بۆ ئاینده ی رۆڵی دادگاكان ساڵێك حكومهتی ههرێم زهمینهسازیو جگ���ه لهكهمكردنهوه ی مهترسیداره" گهشتیاری ی تر نییه". ی ئامادهكاری دهكات ،بهاڵم ئهو روداوان ه شتێك ی ئابور ئابوریناسو سهرۆكی مونتهدا
دروستكردنی لیژن ه بۆ لێكۆڵینهوه لهڕووداوهكان ،جگ ه ی ی رۆڵ لهكهمكردنهوه دادگاكان شتێكی تر نییه
مهڵبهندی دهۆك ئهوه بۆ دووم جاره دهسوتێ ،بۆی ه كهڵكی ئهوهی نهماوه به تهعمیرات چاك بكرێتهوه
رونكردنهوهیهك لهژووری بازرگانیو پیشهسازی سلێمانییهوه رونكردنهوهیهك ل���هژووری بازرگانیو پیشهسازی سلێمانیهوه سهبارهت ب ه پرسی تاپۆكردنی ناوچهی پیشهسازی یهكی سلێمانی. ژووری بازرگانیو پیشهسازی سلێمانی ههم���وو بهرچ���او رونكردنهوهی���هك دهخات���ه ب���هردهم ئ���هو كهس���انهی لهناوچهی پیشهس���ازی ی���هك كارگه ی���ان دووكان یان ههرج���ۆره كارێكی تریان ههیه لهسهر زهویهك كهموڵكی شارهوانیه لهئێستادا بهكرێ تیایدان، لهپاش ه���هوڵو تهقهالیهكی زۆر ههر لهزهمان���ی یهكێتی پیشهس���ازیهكانی كوردس���تان تا یهكگرتنهوهیان لهگهڵ
400ملیۆن دۆالر رهوانه ی كۆمپانیاكان ی نهوت ی ههرێم دهكرێت
ژووری بازرگانیو پیشهسازی سلێمانی لهههوڵداب���ون لهگ���هڵ الیهنهكان���ی حكومهت بۆ تاپۆكردنی ئهو موڵكانهو رێكخستنهوهی كارو كارگهی ئهو خاوهن پیشانهی ناوچهی پیشهسازین. لهدرێ���ژهی ههوڵهكانمان���دا لهبارهی بڕی���اری بهڕێز س���هرۆكی حكومهتی ههرێمی كوردس���تان دكت���ۆر بهرههم ئهحمد س���اڵح بڕیارهك���ه دهرچوو كه بڕیارێكی زۆر بوێرانه بوو بهتاپۆكردنیان بۆ خاوهنهكانیان یان بۆ ئهو كهسانهی كه كرێچی بون ،بهههوڵی فهرمانگهی شارهوانی سلێمانیو فهرمانگهی تاپۆی س���لێمانی كه به راستی جێگهی رێزو
سوپاس���ن لهالیهن ژووری بازرگانیو پیشهسازی س���لێمانیو ئهو كهسانهی لهو ناوچهیه كاردهكهن. بڕیاری تاپۆكردنی ناوچهی پیشهسازی یهكی س���لێمانی بهو جۆره دراوه كه ههركهسێك لهس���هر پارچه زهوییهك گرێبهس���تی ههبێ ئهو شوێنه كه پێی دراوه بهپێی گرێبهستهكه كهلهسهری تاپۆدهكرێت وهدهبێته موڵكی س���رفی خ���ۆی ،ههروهه���ا ههركاتێك خاوهن پیش���ه یان كارگهكه بهپێی ماس���تهر پالنی نوێی شاری س���لێمانی ویستی س���ودمهندبێت لهوهی ئ���هو زهوییهی بووه بههی خۆی ب���هكاری بێنێت بۆ
مهبهس���تێكی تر بهداوایهك كه بهرزی بكات���هوه بۆ س���هرۆكی ش���ارهوانی س���لێمانی ئ���هوا ش���ارهوانی خ���ۆی پابهندكردووه ب���هوهوه كهپارچهیهك زهوی گونجاوت���ری بۆدابینب���كات لهناوچهی پیشهسازی نوێی سلێمانی لهسهر ماستهرپالنی نوێی سلێمانی،كه ئهمهش خۆی لهخۆی���دا قهرهبویهكی گ���هورهو هاندانێك���ی بهرچ���اوه ب���ۆ پیشهس���ازانو خاوهن پیشهكانی ئهو ناوچهیه وه لهجێی ئهمانه بهپێی ئهم پالنهی كه الیهن���ه پهیوهندیدارهكان دایانڕشتووه بۆئهم پرۆسهیه پێویسته خاوهن گرێبهس���تهكه بهڵێننامهیهك
بدات ك���هداوای قهرهبوكردن بۆ ههقی گواس���تنهوهی ئامێرهكانی���ان لهكاتی چون���دا ب���ۆ ناوچهنوێیهك���ه یاخود قهرهب���وی ئهو دامهزراوانهی لهس���هر پارچ���ه زهوی تاپۆكراو بهناویان ههیه كه ئهمهش رێگرنابێت لهجێبهجێكردنی بڕیارهكه. لهكۆتایدا ژووری بازرگانیو پیشهسازی س���لێمانی تهنها ئهوهنده بهو بهڕێزانه دەڵێت ك���هپیرۆزباییان لێدهكات بهو دهستكهوتهی بۆی ئهنجامداون. ژووری بازرگانیو پیشهسازی سلێمانی 2011/12/11
نرخی بهرمیلێك نهوتی خاو لهبازاڕهكان ی جیه���ان ل���هدهوری 110دۆالردا لهنگهری گرت���ووهو گومان دهكرێت ئ���هم نرخهش بهرهو بهرزبوونهوهی زیاتر بڕوات ،چونكه وهبهرهێنی زیاتر ئارهزووی كڕینی وزهیان ههیه. ئاژانس���هكان :بهه���ۆی گۆڕان���ه ئابوریو داراییهكان���ی ئهوروپ���اوه ،نرخ���ی نهوت لهدهوروبهری 110دۆالردا لهنگهری گرتووهو چاوهڕواندهكرێت ئهگهر بهرزبونهوهی زیاتر بهخۆیهوه نهبینێت كهمتر نهبێتهوه ،چونكه خواستی زیاتری لهسهرهو ئهگهری ئهوهش ههیه گهم���ارۆی ئابووری بهس���هر نهوتی ئێراندا بس���هپێنرێتو ئهم���هش وادهكات بڕی خراوهڕووی نهوت لهبازاڕهكاندا بهرهو كهمبوونهوه بڕوات. جێگای ئاماژهیه لهبودجهی 2012عێراقدا نرخی بهرمیلێك نهوت به 85دۆالر دانراوهو ئهگهر ئهم بهرزبوونهوهی نرخه بهمشێوهی ئێستا بهردهوام بێت ئهوه چاوهڕواندهكرێت بهش���ێكی زیاتر لهكورتهێنانی بودجه پڕ بكاتهوه.
سوریا پشت ی بهعێراق قایم ه بۆ بهرهنگاربوونهوه ی گهمارۆكان لهپاش ئهوهی كۆمكاری عهرهبی بڕیاریدا بهرانبهر پێش���ێلكارییهكانی مافی مرۆڤ لهس���وریا گهمارۆی ئابووری بهس���هر ئهو واڵتهدا س���هپاند ،بهرپرس���انی س���وریا رایانگهیاند ئۆكس���جینی ئاب���ووری ئێمه لهمهوال عێراق دهبێ���تو ئهگهری ئهوهش لهئارادای���ه كه ئێران لهڕێ���گای عێراقهوه كاریگهرییهكان���ی ئهم گهمارۆیه لهس���هر سوریا كهم بكاتهوه. ئاژانس���هكان ،ئاوێن���ه :باڵیۆزی س���وریا لهت���اران ،لهپهیجی خۆیدا لهس���هر تۆڕی كۆمهاڵیهتی فهیس���بوك ئ���هو ههوااڵنهی پشتڕاستكردوهتهوه ك ه باس لهوه دهكهن عهل���ی خامنهئی رابهری شۆڕش���ی ئێران فهت���وای داوه كه ئێ���ران بهبێ ههاڵواردن س���هرجهم بهرههمهكانی س���وریا بكرێت ب���هدراوی ق���ورس .ههروهها عێ���راق الی خۆی���هوه رایگهیاندوه كه پابهند نابێت به س���زاكانی كۆمكاری عهرهبییهوهو لهپاش ئهم ههواڵهشهوه بهرپرسێكی بااڵی سوریا بهرۆیتهرزی رایگهیاندوه "عێراق ئۆكسجینی ئاب���ووری ئێمهیهو لهڕێگای ئ���هم واڵتهو لوبنانهوه پێداویستییهكانی خۆمان دابین دهكهین" .ژمارهیهك چاودێری سیاس���یو ئابووری���ش ،ئاماژهیان بهوهكردوه زۆربهی ئام���اژهكان بهرهو ئهوه ئ���هڕۆن كه ئێران لهڕێ���گای عێراقهوه نههێڵێ���ت بنهماكانی ئابووری س���وریا بڕوخێ���تو جگه لهوهی لهس���نورهكانی عێراقهوه كۆمهك رهوانهی س���وریا دهكات ،هانی ئهم واڵتهش دهدات ك���ه داهاتێكی زۆری نهوت���ی ههیه ببێته یهكێك لهكڕیاره سهرهكییهكانی سوریا.
خوێندن
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
xwenden.awene@gmail.com
ههوڵ ی كۆنترۆڵكردن ی قوتابخان ه تایبهتهكان دهدرێت
"له 5تا 25ملیۆن غهرامه بهسهر ههر بهڕێوهبهرێكدا دهسهپێنرێت كه سهرپێچیی بكات" ئا :الپهڕهی خوێندن دوو پهرلهمانتار پڕۆژه یاسایهك پێشكهش دهكهن بۆ رێكخستن ی قوتابخانهو خوێندنگا تایبهتهكانو پاش ئهوهی لهگهڵ الیهنه پهیوهندیدارهكاندا تاوتوێی ئهم یاسایه كراوه ،بڕیاره ئهم پڕۆژهیه بخرێته گفتوگۆو دهنگدانی پهرلهمانی كوردستانهوه. ئ���هم پ���ڕۆژه یاس���ایه كه ه���هردوو ئهندام���ی لیژنهی پ���هروهردهو فێركردنی بااڵی پهرلهمانی كوردس���تان ،د.سهروهر عهبدولڕهحم���انو گهش���ه دارا حهفی���د، گهاڵڵهو پێش���نیازیان ك���ردوهو ئیمزای 10پهرلهمانتاری���ان ب���ۆ كۆكردوهتهوه، ئاماژه بهوه دهكات ،ئامانج لهكردنهوهی بواری قوتابخانه تایبهتهكان "رهخساندنی لهكاتێكدا بهشێك لهخوێندنگا حكومییهكان گڵو وێرانهن خوێندنگا تایبهتهكان ههموو كێبڕكێی���ه لهبواری پهروهردهو فێركردن، لهڕێی بهرجهس���تهكردنی نموونهی نوێ نمونهی���ی بهش���ێوهیهكی بهرچاو پهرهی بابهتی جۆربهج���ۆردا بهكاردێت" .لهگهڵ لهسیس���تهمو پرۆگرام���ی پهروهردهیی" .س���هندوهو ههندێ���ك لهمامۆس���تایانو كۆمهڵێ���ك مهرجیت���ر ك���ه پهیوهندییان جگه لهمهش پڕۆژه یاس���اكه ئاماژه بهوه كادرانی كهرت ی پ���هروهرده رهخنه لهوه بهزمان���ی خوێندنو تاقیگ���هو پرۆگرامی دهكات دهیانهوێ���ت لهڕێگای قوتابخانهی دهگ���رن ك���ه جیاكاری���ی زۆر لهنێ���وان دیاریك���راوهوه ههی���هو لهبڕگهیهكی���دا تایبهتهوه هانی س���هرمایهی نیشتمانیو ئاس���تو گرنگیپێداندا ههیه لهنێوان ئهم هاتووه كه نابێت پڕۆژهكه لهگهڵ بههای بیان���ی ب���دهن ك���ه وهبهرهێن���ان بكات قوتابخانان���هو قوتابخانه گش���تییهكانی نیشتیمانیو پرهنسیپی گشتیو تایبهتی "لهبوارهكان���ی فێرك���ردن لهچوارچێوهی وهزارهتی پهروهرده .ههندێك خوێندكارو ئامادهكراو بۆ سیاسهتی فێركردن ناكۆك نوێو رێكوپێكدا". كهسوكاریش���یان رهخن���ه ل���هوه دهگرن بێت. بهمدواییان���هش ههندێ���ك قوتابخان���ه ئهم پڕۆژه یاسایه كه ههفتهی رابردوو كه خوێندنگا تایب���هتو نمونهییهكانیان لهمیانهی ۆرك شۆپێكی رێكخراوی NDIزوو زوو نرخهكانی���ان دهگ���ۆڕنو زۆرجار لهههرێم���ی كوردس���تان كراونهتهوه كه ئهمهریكیدا لهالیهن وهزارهتی پهروهردهو پابهندی���ش ناب���ن بهمهرجهكانی مۆڵهت تۆمهتب���ار دهكرێن ب���هوهی ئهجێندای نا نیش���تمانییان ههیه ،بۆ چارهسهركردنی لیژنهی پ���هروهردهی پهرلهم���انو الیهنه پێدانیانهوه. پهیوهندیدارهكانی خوێندنهوه تاوتوێكراوه، پڕۆژه یاس���اكهی ئ���هم پهرلهمانتارانه ئهم پرسهش یاساكه لهمادهی ههشتهمدا بهمهرج���ی گرت���ووه ك���ه قوتابخان���ه ك���ه خوێندن���هوهی یهكهمی ب���ۆ كراوه ،جهخت لهوه دهكاتهوه كه "رێ به پارتو تایبهتهكان ن���اوو پهی���ڕهوی ناوخۆیان بهمهرج���ی دهگرێت كه ئ���هو قوتابخانه رێكخس���تنی سیاس���ی نادرێت دهزگای ههبێتو داوای مۆڵهت لهوهزارهت بك هنو تایبهتانه "چاوگهكانی پارهدانو شیاندن" فێركردنی تایبهت دابمهزرێنن" .ههروهها دهس���هاڵتی مۆڵهتپێدانیش���یان لهالیهن رون بكهنهوه ههروهها "بڕی ئهو رهسمهی بهمهرجی گرتووه ك���ه لهكاتی خوێندندا خودی وهزیرهوه دهبێت. دهبێ لهبهرپرس���ی قوتابی وهربگیرێت" س���هرجهم قوتابخانه بیانیو تایبهتهكان پێشنیازكردنی ئهم یاسایه لهكاتێكدایه دیاری���ی بك���هن لهگ���هڵ "بنهماكان���ی فێركردنی زمانی كوردیی لهبهرچاو بگرنو ك���ه ل���هم س���ااڵنهی دواییدا دی���اردهی دهرچوونو كهوتنو سیس���تهمی گشتیی "دهزگای فێركردنی تایبهت پهیوهس���ت قوتابخان���هو خوێندن���گای تایب���هتو ههڵسهنگاندنو ئهو زمانهی لهگوتنهوهی بێ���ت به لهپێش���ینهیی ماف���ی وهزارهت
ی دهبێت لهكات خوێندندا سهرجهم قوتابخانه بیانیو ی تایبهتهكان فێركردن ی زمانی كوردی لهبهرچاو بگرن خزمهتگوزارییهكهیان ههیه لهفهیسبوكهوه لهسهرپهرشتی كردنو پهیوهست بوونیش بهڕێنماییهكانی". لهب���ارهی خزمهتگوزاریی ناو خوێندنگا تایبهتهكانیش���هوه پڕۆژه یاساكه جهخت لهوهدهكات���هوه ك���ه دهبێ���ت دووربێت لهش���وێنی پیشهس���ازییو بازرگان���ی، ژوری ف���راوانو توالێت���ی گونجاوو هۆڵی چاالكییهكانی ههبێت لهگهڵ كهرهستهی خوێندنی گونج���اوو لهبڕگهیهكیدا دهڵێت "رووب���هری پێویس���ت بۆ ی���هك قوتابی لهی���هك مهت���ر دووجا كهمت���ر نهبێت". ههروهها رێگ���ه ن���ادات بهفهرمانبهرانی حكومیو وانهبێژانی وهزارهتی پهروهرده لهقوتابخان���هی تایبهت ببن���ه كارمهندو دهبێت سیس���تمی ئ���هم قوتابخانانهش لهگ���هڵ لهگهڵ ئهو سیستهمهش���دا چون یهك بێت كه وهزارهت دایناوه یان بڕیاری داوه". بهرانب���هر ئ���هم مهرجان���هش پڕۆژه یاس���اكه قوتابی���انو خوێندكاران���ی قوتابخان���هی تایب���هت ،وهك���و قوتابی
فهرم���ی تهماش���ا دهكرێ���نو بهگوێرهی ئهوهش لهكارت���ی تاقی كردنهوهدا تۆمار دهكرێ���نو مافی���ان لهزهمال���هو نێردهی خوێندندا ههیهو بهههمان ئهو مهرجانهی بهسهر هاوچهشنهكانیان لهقوتابخانهكانی حكومهتدا پیادهكراوه. لهمادهكانی كۆتاییش���دا پڕۆژه یاساكه مافی ئهوه دهدات بهوهزارهت كه س���زای دارایی ( 20ـ )100ملیۆن دینار به س���هر ئ���هو قوتابخانه تایبهتانهی س���هرپێچی لهڕێنمایی دهرچوودا دهكهنو ( )100ملیۆن دینار غهرامهش بهس���هر ههر كهس���ێكدا دهس���هپێندرێت ك���ه قوتابخانهیهك���ی تایبهت بهبێ مۆڵهتی وهزارهت بكاتهوه. ههروهها ( )25-5ملیۆن دینار غهرامه به س���هر بهڕێوهبهری قوتابخانهی تایبهتدا دهس���هپێندرێت لهحاڵهتێكدا سهلما كه س���هرپێچیی حوكمهكانی پۆس���تهكهی كردووهو رێنمایی ش���كاندووهو لهحاڵهتی دووباره كردنهوهی سهرپێچییهكهدا مۆڵهت لهخاوهنی قوتابخانهكه وهردهگیرێتهوه. بڕیاریشه لهچهند رۆژی داهاتوودا ئهم یاسایه خوێندنهوهی دووهمی بۆ بكرێتو ئهگ���هر گرفتی نهبێت ،ئ���هوا بهزۆرینهی دهنگ پهسهند بكرێت.
ههزار كورسیهكه ی تواناسازی ی دهبێت ه 247كورسی ئا :الپهڕهی خوێندن لهگهڵ راگهیاندنی ناوی وهجبهی سێیهمی تواناسازیدا ،ژمارهی پاڵێوراوان لهگفتی ههزار كورسییهوه كهمدهبێتهوه بۆ 247كورسیو ئهمهش خوازیارانی وهرگرتن لهم بهرنامهیه نیگهران دهكات. لهگهڵ راگهیاندنی وهجبهی س���ێیهم ی بهرنام���هی تواناس���ازیدا ،وهزارهت���ی خوێندنی بااڵ رایگهیاند كه لهم وهجبهیهدا دوو ه���هزار كورس���ی تهرخاندهكرێت بۆ خوازیارانی خوێن���دن لهدهرهوهی واڵت. بهپێی راگهیاندنو لێدوانهكانی وهزارهتی ناوب���راو دهبوای���ه ههزار كورس���ی لهم وهجبهیه بۆ خوێندنی بااڵو ههزاریتری بۆ وهزارهتهكانیت���ر بێت لهڕێگای وهزارهتی پالندانان���هوه ،بهاڵم كه ئهنجامی بهرایی راگهیهنرا ،ژمارهی پاڵێوراوان تهنها 247 كهس بوون لهپسپۆڕیه جیاجیا زانستیو وێژهییهكان. ژمارهی���هك ل���هو فێرخوازان���هی كه
فۆڕم���ی تواناس���ازییان پڕكردوهت���هوه لهپهیوهندی جیاجی���ادا لهگهڵ ئاوێنه، نیگهران���ی خۆی���ان دهردهب���ڕن لهوهی بههیواب���وون ناوی���ان بپاڵێورێت ،بهاڵم بهه���ۆی كهمبونهوهی كورس���ییهكانهوه لهههزارهوه بۆ ،247چانسی پااڵوتنیان بۆ نهڕهخساوه .یهكێك لهو خوازیارانهی فۆڕم���ی تواناس���ازیی پڕكردوهت���هوه، لهپهیوهندییهكی تهلهفۆنیدا بۆ ئاوێنهی رونكردهوه "ئهگ���هر وهزارهتی خوێندنی بااڵ ههر لهس���هرهتاوه بهرنامهی ئهوهی ههبووه كه تهنها كۆمهڵێك پس���پۆڕیو ناونیش���ان بپاڵێوێت ،بۆچ���ی بهگفتی دوو ههزار كورسی ئهم ههموو خهڵكهی بهپڕكردنهوهی فۆڕمهوه سهرقاڵكردووه". ئ���هم خوازیاره بههۆی ئ���هوهی فۆڕمی س���كااڵی پڕكردوهت���هوهو چاوهڕوان���ی ئهنج���ام دهكات ،داوایك���رد ن���اوی باڵو نهكرێت���هوه ،رونیكردهوه ك���ه چهندین رۆژ كات���ی خۆیان بهف���ۆڕم پڕكردنهوهو ئامادهس���ازییهوه بردوهته سهر ،كهچی دواتر لهههزار كورس���ی ناوی 247كهس راگهیهن���راوهو دهڵێ���ت "ئ���هوهی رویدا
ی ی ناو دیاریكردن ئهو 247كهس ه بهپێی پالنو ئهولهویهتو ی زانكۆكان پێویست بڕیاری لهسهر دراوه لهپهش���یمانبوونهوهی وهزارهت دهچێت لهگفتهكان���ی خ���ۆیو جگه ل���هوه هیچ تهفسیرێكیتر ههڵناگرێت". بهرنامهی تواناس���ازی ماوهی 2ساڵه لهالیهن كابینهی شهش���همی حكومهتی ههرێم���هوه كاری تێ���دا دهكرێتو لهههر س���اڵێكدا حكوم���هت ب���ڕی 100ملیۆن
دۆالر تهرخان���دهكات بۆ ناردنهدهرهوه ی دهرچوانی زانك���ۆو پهیمانگاكانو بهپێی راگهیاندن���ه فهرمیهكانی���ش تائێس���تا 3ه���هزار خوازی���ار ن���اوی هاتوهتهوهو نزیكهی نیوهی ئهم ژمارهیهش بهفیعلی پهیوهندیی���ان بهخوێندن���هوه ك���ردووه لهدهرهوهی واڵت. لهوهاڵمی گلهیی ئهو خوێندكارانهشدا، راگهیاندنێكی وهزارهت���ی خوێندنی بااڵ كه لهماڵپ���هڕی وهزارهت باڵوكراوهتهوه ئاماژه بهوهدهكات دیاریكردنی ناوی ئهو 247كهس���ه بهپێی پالنو ئهولهویهتو پێویستی زانكۆكان بڕیاری لهسهر دراوه. راگهیهنراوهكه ئاماژه بهوهش دهكات 56 قوتابیو خوازیاری ش���اری كهركوكیش ههر لهسهر وهجبهی سێیهم بووهو 250 كهسی سهرئاس���تی كۆلێژو بهشهكانیش دهمێكه زهمالهیان پێ بهخشراوه. بهاڵم فێرخوازێك كه دهرچووی زاسته مرۆییهكان���ه بهئاوێنهی راگهیاند "ئهگهر ئهم پاس���اوانهی وهزارهتیش بهڕاس���تو جددی وهرگرین ئ���هوه دهوروبهری 550 كورسی دهكاتو هێشتا 450كورسیتری
ماوه ب���ۆ گفتی ئهو ههزار كورس���ییهی ك���ه وهزی���ری خوێندنی ب���ااڵ لهمیانه ی كۆنگرهیهك���ی رۆژنامهوانیدا رایگهیاند". ئ���هم فێرخوازه رهخن���هی لهوهش گرت "ئ���هو پێ���وهره هیچ ش���هفاف نییه كه وهزارهت ئ���هم ناوان���هی پ���ێ دیاری���ی كردووه ،چونكه بهشی وا ههیه لهزانسته مرۆڤایهتیهكان تاقه كورسییهكیش���ی بۆ تهرخان نهكراوه". خوازیارێكیت���ری ماس���تهر كه خۆی بهسڤیل ناس���اند ،رهخنهی ئهوهی ههیه دهرچوی بهش���ی وا ههی���ه به 62خاڵ ناوی لهتواناس���ازیی هاتوهتهوه ،كهچی دهرچووی بهش���ی وهه���اش ههیه 70ـ 80خاڵ���ی ههیهو ن���اوی نههاتوهتهوهو دهڵێت "پێوهرهكان زۆر ناڕۆشننو تهنها وهزارهت خۆی دهیزانێت". لهالی خۆش���یهوه وهزارهتی خوێندنی بااڵ رایدهگهیهنێ���ت "ئەوانەی کە پێیان وایە غەدری���ان لێکراوە ،دەتوانن فۆڕمی سکااڵ پڕ بکەنەوەو بە دڵنیاییەوە هەموو فۆڕمێک سەیردەکرێتو هیچی پشت گوێ ناخرێت".
مامۆستایان ی شارهزوور :نزیكه ی 400ملیۆن كهمترمان پێدراوه لهقهرهبوو ئا :ئاوێنه ژمارهیهك مامۆستای سنوری پهروهردهی شارهزوور دهكهونه جموجوڵ بۆ "گێڕانهوهی ئهو جیاوازییهی قهربووی موچهی فهوتاو كه لهگهڵ پهروهردهكانیتردا ههیانه". بهڕێوهبهری ژمێریاری پهروهردهش دهڵێت "راسته شتێك كهمتریان وهرگرتووه لهپهروهردهكانیتر ،بهاڵم تازه زۆر ئهستهمه بگهڕێتهوه بۆیان". دوای ئ���هوهی لهالی���هن حكومهت���ی ههرێمهوه بڕی���اردرا ب���ه گهڕاندنهوه ی قهرب���ووی موچ���هی فهوت���اوی حهوت ساڵی مامۆس���تایانی سنووری ئیدارهی س���لێمانی ،لهئێس���تادا بههۆی بوونی جیاوازیی لهشێوازی گێڕانهوهی ئهو بڕه پارهیه لهنێوان مامۆس���تیانی س���نوری پهروهردهیهك لهگهڵ پهروهردهیهكیتر، ژمارهی���هك لهمامۆس���تایانی س���نوری پهروهردهی شارهزوور ههڵمهتێكی ئیمزا
دوو جۆر لیست ههبووهو ئهوان شانسی خۆیان ئهو لیستهیان بهركهوتووه ك ه كهمتره
كۆكردنهوهو كهمپینیان دهستپێكردووه. نوێنهرایهت���ی ئ���هم مامۆس���تایانه بۆ ئاوێنهیان رونكردهوه ئهو مامۆستایانهی لهس���نوری پ���هروهردهی ش���ارهزوور قهرهبوو دهیانگرێتهوه له 500مامۆس���تا زیاترنو ههش���یانه دهوروبهری ملیۆنێك دیناری چ���اپ كهمتریان لهمافی خۆیان
وهرگرت���ووه لههاوتاكانی���ان لهش���ارو قهزاكانیت���ری كوردس���تان "ئهم���هش بههۆی ههڵهی لیس���تو بهس���تنی پاره فهوتاوهكهوه بووه" .ئهم مامۆستایانه كه ههریهكێكیان لهیهكێك لهخوێندنگاكانی ش���ارهزوور بهنوێنهرایهتی مامۆستاكانی كۆبونهت���هوه، قوتابخانهكانی���ان جهغتیانك���ردهوه لهمافی خۆیان خۆش ناب���نو هی���چ مان���ای نییه لهس���نوری پارێزگایهكدا ههریهك���ه ملیۆنێك دینار كهمت���ر لههاوتاكانم���ان وهرگری���نو ئهوهشیان راگهیاند بهپێی خهماڵندنێكی س���هرهتایی كه كردوویان���ه بهههمویان لهنێ���وان 400 -350ملی���ۆن دین���ار كهمتری���ان لههاوتاكانی���ان وهرگرتووه لهپهروهردهكانیتر. بهپێی نوسراوێكی وهزارهتی داراییو ئاب���ووریو بهڕێوبهرایهت���ی گش���تی دیوان/س كه بهژماره ( )12649لهڕۆژی ( )2011/7/20دهرچ���ووه بهئیم���زای (بایز سهعید محهمهد) وهزیری داراییو ئابووری جهغت لهخهرجكردنی جیاوازیی
مووچهی فهرمانبهران كراوهتهوه بهپێی رێنمای���ی دارایی ژماره ()25ی س���اڵی (2010و .)2011 ژمارهیهك لهو مامۆستایانهی شارهزوور باس���ی ئهوهی���ان ب���ۆ ئاوێنهك���رد كه پهیوهندییان بهمامۆستایانی هاوڕێیانهوه كردووه لهگهرمیانو ههڵهبجهی شههیدو شارهكانیتر كه لهههمان بهرواری ئهماندا دام���هزراون یان پهیوهندیی���ان كردوهو س���اڵی خزمهتو راژهی���ان وهكو یهكه، لهئهنجامی ئهم���هش بۆیان دهركهوتووه ستهمی زۆریان لێكراوه. لهالی خۆشیهوه بهڕێوهبهری ژمێریای پهروهردهی س���لێمانی ،م.شێخ مستهفا بهئاوێنهی راگهیاند "ئهو مامۆس���تایانه هاتونهتهالمانو قهناعهتیان كردووه كه ئهو جیاوازییهی ئ���هوان بههۆی بوونی دوو لیستهوه بووه لهپهروهرده" .ناوبراو وتیش���ی "بههۆی ئهوهی لهپهروهردهی مهڵبهندی س���لێمانی لیس���تی ئهژماری موچه نهماب���وو ،ناچار بهرپرس���كردن بهدارایی لیس���تێكیتر ك���راوه بۆ خێرا
راپهڕاندن���ی مامهڵ���هی مامۆس���تایانو ئهوان���هی ش���ارهزوور شانس���ی خۆیان لیستهكهی پێش���وویان بهركهوتووه كه كهمتره لهم رێنماییهی دوایی" .م.شێخ مستهفا وتیشی "ئهگهر بهپێی رێنمایی پێشوو بوایه كه پهروهردهی شارهزوور زی���ادهی موچهی پێ بهس���تووه ،ئهوه لهپ���هروهردهی مهڵبهندی���ی نهدهك���را بهئاسانی ببهسرێت ،چونكه مامۆستای زۆرهو دۆس���ییهی كهس���ی ههندێ���ك لهژێرزهمین���ی لهمامۆس���تاكانیش پ���هروهردهدا تهڕب���ووهو مومكی���ن نهبووه یهك بهیهكی ئهو دۆس���ییهیانه ههڵبدرێتهوه" .م.مستهفا وتیشی "تازه زۆر ئهس���تهمه ئهو پارهیه بگێڕدرێتهوه بۆ مامۆس���تایانی ش���ارهزوور ،چونكه رۆشتوهو ئهوه ساڵ كۆتایی دێت". پهروهردهی گش���تیی س���لێمانی 11 پهروهردهی لهسهره ژمارهی مامۆستایانی پهروهردهی ش���ارهزووریش ههزارو 355 مامۆستایه ،لهم ژمارهیهش زیاتر له500 مامۆستا قهرهبوو گرتونیهتییهوه.
تهختهرهش
9
ههرجارهو کهسێک دهینوسێت
ناهێڵن لهماستهر بخوێنین بێباك ئهنوهر زۆر ئهستهم ه بۆ كهسێك ك ه بیهوێ لهم ی وهكو ماستهر واڵتهدا پلهیهكی زانس��� بهدهست بهێنێت ،یان درێژه بهخوێندن ی بدات كه حهزو خولیای چهندین ساڵ ه ی ك ه كهس���ێكه ،تهنانهت بۆ ئهوانهش��� ی ی بڕوانام ه خاوهن بهرزتری���ن كۆنمره ی (بهكالۆریۆس)یش ب���ن ،یان یهكهم س���هر بهش���هكانی كۆلێژهكانیان بن. هۆكاری ئهم بێبهشبوونهش دهگهڕێتهوه ی بۆ ئهو ههموو مهرجو فلتهره قورس ه ی ی وهزیر ك ه دانراوه .وهزارهتو جهناب ی ی زۆرب ه ی ئومێد ی بااڵ ك ه جێگا خوێندن ی ی گرنگیش��� خوازیارانهو چهندین كار ی دهستخۆشییه ،چهند كردووه ك ه جێگا ی مهرجێكیان داناوه بۆ ههڵس���هنگاندن خوێندكاران لهكاتی پێشكهشكردن ك ه زیاتر لهمینو لوغ���م دهچێتو بوونهت ه ی بهربهستو لهمپهر لهبهردهم وهرگرتن ی خوێن���دكاران بهتایبهت لهبهش���هكان ی مێژوو ،جوگرافیا ،كۆمهڵناسی ،زمان عهرهبی ،كوردی ،فارسی....هتد. یهكێ���ك ل���هو مهرجان��� ه ئهوهی ه ك ه نابێت توانس���تی ئینگلی���زی لهتۆفڵدا له 475نمره كهمتر بێتو لهپاسۆردیش ،4.5ئهم���هش بۆ بهش��� ه وێژهییهكان زۆر بهرزو نهگونجاوه ،چونك ه زۆربهیان ی زمانیان ههیهو لهبنهڕهتهوه كێش���ه ی وهك���و زانس���تییهكان نین .بهڕاس���ت وهك���و ههندێك جاریش���تریش وتراوه ی ئهو ئهگ���هر ه���هر خوازیارێ���ك توان نمرهی ه بهدهست بهێنێت ،ئهوا باشتره بكرێت ه مامۆس���تای ئینگلیزی ،چونك ه ی لهو ی ههی ه خۆ ی ئینگلیز مامۆس���تا تاقیكردنهوان ه دهرنهچووه ،ئیتر نازانم چ���ۆن وهزارهت پهڵ���پ دهگرێ���ت ك ه ی مێژوو جوگرافی���ا بتوانن مامۆس���تا ی بهدهست ئهو نمرهو ئاسته لهئینگلیز بهێن���ن .ك���وا كامانهن ئ���هو دكتۆرو ی ئهزانن بهئینگلیزی قس ه ماس���تهران ه بكهن یان پهرهگرافێك وهربگێڕن ه سهر ی زمانی ئینگلیزی ،بۆیه ئهم توانس���ت ی زمانی ئینگلیزیه بهوش���ێوه قورس��� ه ی دهكات ،جگ ه لهڕێگرتن وهزارهت داوا لهكهس���ێكی بهتوان���او ئهكادیم���ی ب ه ی ی زانستیو ئهكادیم گهشتن ب ه پلهیهك بهرزت���ر ،هیچیتر نیی���ه .جگه لهمهش ی مهرجی توانستی كۆمپیوتهر بهوشێوه ی ی دهكات ،لهمپهرێكیتر وهزارهت داوا ی بهردهم ئهم پرۆس���هیه ،چونك ه ئهوه ی دهكهن بهرنام ه ئهوان داوا ی ()ICDL ه ك ه ح���هوت تاقیكردنهوهیه لهحهوت ی بهرنام���هی كۆمپیوتهر ك���ه مهلزهمه ی زیاتر ل���ه 30پهڕه ه���هر بهرنامهیهك ی ئینگلیزیو ئهبێت دیس���انهوه بهزمان تاقیكردنهوهكهش راس���تهوخۆ لهسهر ئینتهرنێ���ت دهبێت ،ماوهكهش���ی یهك كاتژمێرهو نرخی ههر تاقیكردنهوهیهكیش ی 50ههزار دینارهو س���هرجهم ههموو ی تێدهچێت ئهگهر 350ه���هزار دین���ار ی هیچ خولێك نهكهیت ،چونك ه بهشداری ئهگهر بهش���داریی بكهیت ،ئهوا گیرفان ی ی لهدهرهوه بهت���اڵ ئهبیت .بۆ ئهوانه ش���ارهكانن ئهگهر بیانهوێت بهشداربن ی ئهم بهرنامان ه ئهوه ئهبێت لهخولهكان زیاتر ل��� ه 2ملیۆن دینار خهرج بكهنو ئهگهر دهریش نهچن دهبێت سهرلهنوێ دهست پێ بكهنهوه. ی ئ���هم ی قورس���كردن بهڕاس���ت تاقیكردنهوهی���ه ناپێویس���تهو ب���ۆ ی ماستهر بهرنامهی ()IC3 فێرخوازێك بهس���هو خوازیاری ماس���تهر هیچ كات لهوهزیاتری پێویست نییهو ئهگهر ئهم خوازیارانه بهرنامهكانی ۆرد ،ئێكس���ڵ ئینتهرنێت بزانن ئهتوانن كاری خۆیانو ی بكهن. ی رای زیاتریش بهباش ی ه���اوكات لهگ���هڵ قورس���كردن مهرجهكان���ی ماس���تهر لهكوردس���تان ی عێراقدا ك ه ئهگهر لهههم���وو زانكۆكان ههڵهنهب���م لهئێمه پێش���كهوتووترن، لهڕووی توانست ه ئینگلیزیهك ه 350بهرهو ی كۆمپیوتهر سهرهوه لهگهڵ توانس���ت ،IC3بهس���هو بهمدواییانهش بۆ بهش ه مرۆی���یو وێژهییهكان چاوپۆش���ی زۆر ی دهكرێت ،ئیتر ی ئینگلیزی لهتوانس���ت ی الی خۆم���ان ئهو ههموو نازان���م بۆچ رێگرییه دهكرێت بۆ ئهوانهی ئهیانهوێت لهواڵتهك���هی خۆیاندا درێژه بهخوێندن بدهن.
10
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
لهباربردنی منداڵ بووهت ه دیارده ی لێ دروست كردووهو نههاتۆتهوه منداڵ بهالیدا ،بۆ ههر لهبار بردنێكیش 300بۆ 500ههزار وهردهگرم". ی س���ۆیبه س���هبارهت ب��� ه چۆنێت��� ی ی ئ���هو كاره كارهك���هیو ئایا مۆڵهت ی "جا ههی���ه ،ئهو به پێكهنینێكهوه وت ی بۆ چییه ،لهدكتۆرێك ش���ارهزا مۆڵهت ت���رم ،خۆ خۆش���یان لهخهس���تهخان ه ئههلیی���هكان دهیك���هن ،ئ���هوان زۆر بهخیلن". ی ی جوانكیله ی سپیكهالنه كهژاڵ ژنێك ی تهم���هن 25س���اڵه ،پ���اش ئ���هوه ی بهزۆردهی���دات بهپیاوێكی مهال، باوك ێ مانگێك پێكهوه ئهبن، ی س��� نزیكه ی خۆش لهبهر ئهوهی ب���هد ڵ پیاوهكه نهویس���تووه ،مندا ڵ دروس���ت دهبێت، ی دهڵێت "س���كهكهم مانگو وهك خۆ ی مێردهكهم ئاگادار نیوێك بوو ،ماڵ��� ی نهك���ردهوه ،لهگه ڵ دایكمدا چوین ه ال س���ۆیبهخانو بۆی لهناو بردم" .لهنێو ئ���هو ئافرهتانهی ئ���هو كاره دهكهن، ی ئهو ههش���یان ه داوا دهك���هن ك ه پیاو ی ژن ه دهبێت لهسهر ئهو لهبار بردن ه راز ی بۆ دهكات ،وهك بێت ئهوسا كارهكه لهگه ڵ كهژاڵدا ئهوه رویداوه "س���هرهتا ی ژنێك بهناوی مهلیحه ،ئهو چوین ه ال پێیوتین ههتاوهكو مێردهكهت نههێنیت ی بۆت لهناوناب���هم ،ئهویش دهچێت ه ال كهس���ێكیتر" .سهبارهت بهو كارهی ك ه كردوییهتیو تاوهكو چهند مهترس���یدار ی خهریكبوو ی "بهڕاست بووه ،كهژاڵ وت ی ئ���هو ژن ه بم���رم ،زۆر لهژێردهس���ت پهش���یمانم لهش���ێوهی لهبار بردنهك ه ی ی خۆم" .یهكێك نهوهك���و لهبڕیارهكه ی تهمهن 31 تریش بهناوی ه���اژه نور سا ڵ ئهویش چهند مانگێك پێش ئێستا ی بردووه" ،من حهزم منداڵی لهبار خۆ لهمناڵ نهبوو ،چونك ه بهتهمای خاریج ی كهسێكیان دامێ، بووین ،ناونیش���ان ی كارمهنده لهنهخۆش���خانه، كه خ���ۆ ی منی���ش چووم ب���ۆالیو چهند حهبێك ی وتم ئهگ���هر مناڵهكهت دامێ پێش��� پێ لهبارنهب���ات ئهم حهب��� ه لهوانهی ه منداڵهك���هت س���هقهت كات ،ش���هش ێ ب ه 250ههزار دینار ،بهاڵم ی دام حهب ی هاژه ئهو منداڵهكهم لهبارچوو" .بهوته ی ی لهدهوام خهریك ژن ه پاش گهڕانهوه ئ���هو كارهیهو ئ���هو كاره ب���ۆ ههموو ی كهسێك ناكات ،چونك ه لێپرسینهوه ژنێکی دووگیان ی ئهو لهئینتهرنێتهوه تێدای���ه .س���هبارهت ب���هو ژنان ه ی مندا ڵ ج���ۆره حهبه ب���ۆ لهباربردن��� ئا :كورده عهبدولكهریم ی بهكاردێنن ،بهڕێوهبهری نهخۆشخانه مناڵبوون لهس���لیمانی دكتۆره ش���لێر ی الكۆاڵن ی ژنان ی منداڵ لهال لهباربردن ی بهوهكرد مانگان ه زیاتر فایهق ئاماژه لهزیادبوندایه ،حهبێكیش ك ه بۆ له 5حاڵهتی مناڵ لهباربردنیان بۆ دێت لهباربردن بهكاردێت ،دهرمانخانهكان ك��� ه لهالیهن ئهو خهڵك��� ه الكۆاڵنانهوه بهدزییهوه بێڕاچێت ه دهیدهن بهو بۆی���ان لهباربردراوه ،دهش���ڵێت "ئهم ی ی نهخۆشخانه ژنانه ،بهڕێوبهر ژمارهی��� ه لهنهخۆش���خان ه ئههلیهكانو مناڵبونی سلێمانیش دهڵێت "ئهو عی���اده پزیش���كیهكان زۆر زیات���ره، ی ی الكۆاڵن زۆربهیان كارمهند ژنانه چونك ه ههندێكیان نایهن ه خهستهخان ه نهخۆشخانهكاننو بهدزییهوه ئهو كاره حكومییهكان ،ئهم دیاردهیهش رۆژ ب ه دهكهن". رۆژ لهزیادبووندایهو ئهو خهڵكانهش ك ه ی منداڵ دهكهن زیادیان ی لهباربردن كار ی لهیهكێ���ك لهگهڕهكهكان���ی ش���ار ی ك���ردوه" .دكت���ۆره ش���لێر لهدرێژه ی س���ۆیبه ك ه ی ماڵ ی ههر بڵێ س���لێمان قس���هكانیدا باس لهوهش دهكات "ئهو دهرزی لێئهدات یهكسهر ناونیشانهكهیت كهسان هی ئهم كارهئهنجام دهدهن زیاتر پێدهڵێ���ن ،ب���ه چون���ه ژورهوه لێ���ت ئهوانهن ك��� ه لهنهخۆش���خانهكان كار ێ تۆ هاتویتهت ه دهپرسێت "كهس ئهزان ی ئهو كاره ب ه ئهنجام دهك���هنو بهنهێن ی ئێره یان بهكهست وتووه ،ئینجا ئهڵ ی لهو دهگهیهنن" ،ئهو پزیشك ه سهیر ئهگهرپیاوهكهم هاتهوه ئێستا نهڵێیت ی ژنان ه دێت ك ه سهرهڕای ئهوهی توش ی مناڵ هات���وو ،چونك ه بۆلهناوبردن��� ی روداوهك ه گرفتی���ان كردوون ،راس���ت ی ئ���هم كارهم". ئهو نازانێ���ت خهریك ی الكۆاڵن ئهشارنهوهو شكات لهو ژنانه ی سهردانیان ی ئهو كهسانه بهپێی وت ه ناك���هن كه وای���ان بهس���هر هێناون. ی ی خهڵ���ك بۆ دهرز ك���ردووه ،بهكهم ی ی ئهو كاره مهترس وتیشی "ئهنجامدان ی دهكهن ،زۆربهیان تهنها لێدان سهردان ی ی ههیه ،بۆس���هردایكهك ه ئهگهر زۆره ی ی منداڵهكانی���ان روو بۆ لهباربردن��� ی وهك :خوێن بهربوون، چهند گرفتێك تێدهكهن. ی حهوز كونبوون���ی رهح���م ،ههوكردن ئ���هو ش���ن ه رهش���تاڵهی ه تهنان���هت لهدهرهوه بۆ ناوهوه ،ئ���هم ههوكردن ه ی ی تهندروست ی هیچ مهرجێك شوێنهكهش ی بۆ نهكرێت ئهبێت ه ئهگهرچارهس���هر ی سهیره ئهم ی ال تیا نییه ،بهاڵم خۆش ی خوێنو پاش���ان ه���ۆی ژههراویبوون ی نێو ی منداڵهكان ههموو خهڵك���ه بۆچ ی ی كهس���هكه ،ئهگهرچارهس���هر مردن رهحمیان لهناو ئهبهن. ئهو ههوكردن���هش وهرگرێت ،لهكۆتایدا ی ئ���هو باس ل���هوه دهكات ك��� ه ناو ی دهكات" ،سهبارهت ی نهزۆك ههرتوش لهمیدیادا نهوترێت ،ه���هر بهو مهرج ه بهو حهبهی ك ه ئهو كهس���ان ه دهیدهن قس ه لهبارهی كارهكهیهوه دهكات .ئهو بهژنهك��� ه بۆلهناوبردن���ی مناڵهك��� هی، ی ی خۆش��� ه بهردهوام لهباربردن ژن ه ال دكت���ۆره ش���لێر دهڵێت "ئ���هو حهب ه ی ی تێبكات ،بهتایبهت موش���كیالوی رو ی (میزۆپریستۆل) حهبێك ه بۆلهباربردن ی زۆڵ" ،ئهوان ه چهند منداڵی خۆ وتهن منداڵ بهكار دێت ،بههیچ ش���ێوهیهك پاره بڵێم ئهمدهن���ێ ،تهنها بهنهێنیو پیاوهك هی كوڕ ی ژنان نهبێت، ی پزیشك ێ رهچهته ی دهوێت ،كه س���ۆنهر بهب ی پیاوهكه ی پ���ێ فڕێبدهم" .دهكاو دڵنیای ه كچه ،لهترس بهخێ���را منداڵهكه ی ی نابێت س���هرف بكرێت ،ب���هاڵم بههۆ ی روو دهكات ه ال س���هبارهت بهو كهس���انهش كه روو ی تهواو لهس���هر ی من بۆ لهباربردنی ،یان نهبوون���ی كۆنترۆڵ��� ێ منداڵ ی نایهو تێدهكهن ،ئهو دهڵێت ههم ه چهشنهن ،تیایدایه خۆ ی ی لهو پیاوه دهرمانخانهكان ئ���هو حهبان ه بهنهێن ی منداڵ ی "ههیانه پیاوهك��� ه وتیش��� ی ههبێت ك ه هیچ خۆش���ی ناوێت ،ههش ه دهفرۆشرێتو ئهوخهڵكانهش دهیكڕنو ناوێو لهدهستیان دهرچووه ،ههشیان ه ك ه رایبواردووهو كهسێك دهست ی مناڵ". ی بڕیوهو بهكاریدههێنن بۆ لهباربردن
ی نهبوونی كۆنترۆڵ تهواو لهسهر دهرمانخانهكان ئهو ی حهبانه بهنهێن دهفرۆشرێتو ئهوخهڵكانهش دهیكڕنو بهكاریدههێنن بۆ لهباربردنی مناڵ
komelayety.awene@gmail.com
کۆمەاڵیهتی
کۆمهاڵیهتی
komelayety.awene@gmail.com
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
زمناكۆ لهمردن گهڕایهوه
11
مێردهكهم زۆپای نهوتهكه ی بۆ ههڵدام
"خودای ه حهقم بسهنی ،خودایه"..
لهوێنه ڤیدۆییهكاندا خۆم دهبینم پانتۆڵێكی شینو ی سورم بلوزێك لهبهردایه لهبهردهم دهڕاب هی دوكانێكدا كهوتووم ،بهاڵم دایكو باوكم ناهێڵن ی بكهم، سهیر ئهڵێن خراپه زمناکۆ لهدوای چارهسهرکردن ئا :ئاسۆ سهراوی ی ی 17شوبات ،دایك پاشنیوهڕۆ ێ بۆ قیمهو سهوزه كڕین، دهینێر ی بهپهل ه دهگهڕێتهوه لهدوای كڕین بۆ ماڵهوهو پانتۆڵه شینو بلوزه ی ی لهبهر دهكاتو بهدایك سورهكه ێ دهڵێت "+دایك ه جوانم؟ -ئهر ی كوڕم؟ +بۆ ی دهڕۆ زۆریش ،بۆ كوێ پیاسه" ،ئهو دهڕواتو لهپاش چهند ی لهنهخۆشخان ه كاتژمێرێك ،دایك ی ی ساردو بێ هۆش جهستهیهك ی (زمناكۆ) دهبینێ. كوڕهكه ی تهمهن 16 زمناك���ۆ رزگار عهبدواڵ ی 17 س���اڵ ،یهكێك��� ه لهبریندهرهكان ش���وبات ،ئهو تا پێش ئ���هو مێژووه، ی وهك���و ههم���وو هاوڕێكان���ی ،كوڕێك ی ئهم شارهبوو ،بهاڵم لهئێستادا ئاسای ی ئهو دهناسن ،چونك ه ی خهڵك زۆرینه ی خۆپیش���اندانێكه ،ك ه ئهو برین���دار ی ههرێمهك���هدا ی لهمێ���ژو گۆڕان���كار دروست كرد. ی وهك كهس���وكارهكهی باس���
زمناکۆ بهبرینداری لهبهردهم لقی 4ی پارتی لهسلێمانی
فۆتۆ :یهحیا ئهحمهد
ی بیر كهوتهوه .ئهوهی بیره ههندێ شت ی كردۆت ه ی بلوزه س���ورهكه ك���ه كاڵو ی س���هریو چۆت ه ب���هردهم دایكیو پێ ی وتووه دای ه كوڕهك���هت جوانه؟ ،دوا ی (ئهرێی) پێدهدا، ی دایكی وهاڵم ئهوه زمناكۆ بهدڵێكی خۆشهوه لهماڵ دهچێت ه ی دهرهوه( ،ئهو كات ه ماڵیان لهگهڕهك س���ابونكهران ب���ووه) ،ئهو رۆیش���تو ی سهرا تێكهاڵو قهرباڵغییهك لهبهردهرك دهبێتو ب���هدهم قهرهباڵغیهكهوه دهڕوا ی پارتی)، تا دهگات ه نزیك (لقی چوار ی ئهو سوێند دهخوا ك ه تهنها بهردێكیش ی نههاویش���تووه ،بهاڵم لهن���او ئاپۆڕا ی خۆپیشاندانهكهدابوو ،لهدوای بیستن ێ ی فیش���هكێك ،ئیت���ر زمناكۆ ب دهنگ ی روویداوه، ی چ��� ئ���اگا دهبێ���ت لهوه تهنان���هت ئهوهش���ی لهبی���ر نییه ك ه ماوهیهك بۆچارهسهركردن بردویانهت ه ی واڵت���ی توركی���ا ،بهاڵم ب���اش ئهوه لهبیره ك ه دوو مانگێك لهمهبهر لهگهڵ ی نهمس���او دایكی چۆت ه ههر دوو واڵت ی ی چارهس���هركردن ئهڵمانی���ا .خهرج ی ی باس��� زمناكۆ لهئهوروپا وهك دایك ی دهكات نیوهی لهسهر خۆیانو نیوهش بههاوكاری حكومهتو خودی د.بهرههم
ی هێمای بۆ بووه ،ب���هاڵم وهك دایك��� ی دهكات كوڕهكهی هێش���تا پێویس���ت بهچارهسهركردن ههیه ،بۆی ه داواكارن ی لهحكومهت تا كوڕهكهیان بهتهواوهت چ���اك دهبێت���هوه ،لههاوكاریكردنیان بهردهوام بێت. ئ���هوهی ئێس���تا بووهته كێش���ه بۆ ی لهماڵهوه، زمناك���ۆ ،زۆر مانهوهیهت��� چونكه ئهو ههمیش���ه حهز ب ه گهڕانو چونه دهرهوه دهكات ،ئهو كاتانهش ك ه ی ێ تاق���هت دهبێت ،داوا لهبراكه زۆر ب دهكات ،كۆمپیوتهرهكهی بۆ ههڵكا ،تا ی ئینتهرنێتهوه بهش���ێك لهوێن ه لهڕێگا ی ی 17 ی خۆپیش���اندانهك ه ڤیدۆییهكان ێ "لهوێن��� ه ڤیدۆییهكاندا ش���وبات ببین ی ی شینو بلوزێك خۆم دهبینم پانتۆڵێك ی س���ورم لهبهردایه لهب���هردهم دهڕابه دوكانێكدا كهوتووم ،بهاڵم دایكو باوكم ی بكهم ئهڵێن خراپه". ناهێڵن سهیر ئ���هم مێردمنداڵ ه 16س���اڵ ه پێش ی ی چوارهمی ئامادهی برینداربوونی قوتاب ی لهمامۆستاكانی دهكات بوو ،ئهو گلهی ك ه تائێس���تا هیچ كامێكیان سهردانیان نهك���ردوه ،وهك خۆی باس���ی دهكات گ���هر چاكی���ش بێتهوه ناچێت���هوه بۆ
ی مرۆڤ لهئهڵهمانیا رێز دهگرن ،خۆ وهك ئێره نییه، ی ی شوشه لهسهر شكاندن باڵهخانهیهك ،كۆمهڵێك ی خوێن بكهن گهنج خهڵتان دهكهن ،ئهو مێرد منداڵ ه 16س���اڵه، ه���هر لهس���هرهتاوه برینهك���هی زۆر ی ی ژیان مهترسیداربوو ،بهجۆرێك هیوا ی گهلێ���ك الوازبووه ،بهاڵم ب��� ه ههوڵ خۆی���انو چهند بهرپرس���ێك ،ههر زوو زمناكۆ بۆ چارهس���هر دهبرێته توركیاو پاش���ان ئهوروپا .ههرچهنده لهئێستادا زمناكۆ گهڕاوهتهوه ن���او خێزانهكهی، بهاڵم هێشتا دهستو قاچێكی كارناكاتو ی نابینن ،بهاڵم ی بهباش��� چاوهكانیش��� ئهو زۆر گهشبینهو بهبهردهوام نوكهتو ی خۆش بۆ ئهو كهسان ه دهكات قس���ه ی دهكهن. ك ه سهردان كاتێ���ك پهیامنێری ئاوێن��� ه چووه
ی (زهرگهتهی كۆن)و ماڵی���ان لهگهڕهك ی داوای دی���داری ك���رد ،زمناك���ۆ داوا ی عهسر بكات، ی كرد ،تا نوێژ روخسهت پاشان قس��� ه دهكات .ههر لهسهر ئهو ی دابهست، ی دانیشتبوو نوێژ قهنهفهیه لهپ���اش س���هالمدانهوه تهنه���ا ئ���هو دهس���تهی ك ه كار دهكات ،بڵند كردو ی ههموو ی "خوایه ش���یفا ی وت بههێمن نهخۆشێك بدهیت ،ئینجا من" .پاشان ی روویك���رده پهیامنێرهك هی ئاوێنهو وت "ههرگیز لهو كهس���انه خۆش���نابم ك ه وایان لێكردم". ی ی شوبات ی 17 زمناكۆ بهباشی رۆژ ی ی دایك لهبیرنای���ه ،بهاڵم بهه���اوكار
ژنێک لهگرتوخانهی تهفسیراتی سلێمانی قوتابخان���ه ،چونك��� ه لهوبڕوایهدای��� ه ی ناگیرێ، لهكوردس���تان رێزی قوتاب��� تائێس���تاش لهقوتاب���ی دهدرێ ،ئ���هو بهنمونه باس���ی خۆی دهكات كه چهند مانگێك پێش ئهوهی بیریندار بكرێت، ی بهدهس���تی مامۆس���تایهكیان لێدان��� ی ی شتێك خواردووه ،ئهوهش لهبهرئهوه نهزانیوه" ،ماشااڵ من بهقهدهر پیاوێك دهب���م ،مهعقوله لهبهرئهوهی ش���تێك نازانم یان تۆزێك دواكهوتووم مامۆستا لێمب���دا؟!" .ه���هر بۆی��� ه ئاواتهخوازه ێ لهگهڵ چاكبونهوهی كوردستان بهج بێڵێو بۆ خوێندن بچێت���هوه ئهڵمانیا ێ رێ���زی مرۆڤ دهگرن ،خۆ وهك "لهو ی ی شوشه ئێره نییه ،لهس���هر شكاندن ی باڵهخانهیهك ،كۆمهڵێك گهنج خهڵتان خوێ���ن بكهن" .زمناك���ۆ جهخت لهوه دهكات���هوه ك��� ه ههرگیز لهو كهس���ان ه خۆش���نابێت ك��� ه ژیانیان ب���هو جۆره لێك���ردووهو سوپاس���ی د.بهرههم-یش ی دهكات ك ه بۆ چارهسهركردن هاوكار ی ئ���هو مێرد منداڵ ه ك���ردووه ،دوا وته ی تاق ه 16س���اڵ ه لهپ���اش بڵندكردن��� ی ی بۆ ئاس���مان ئهوهبوو وت دهستهكه "خودای ه حهقم بسهنی خودایه."...
شۆستهكان بووهت ه تاكه شوێن ی گهنجان ی كهالر ئا :لهیال جهمال گهنجانی شاری كهالر نیگهرانن لهشارهوانیو ئیدارهی ئهو شاره كه شوێنی گهشتوگوزارو گهنجانه لهو شارهدا دروست نهكراوهو سهرشۆستهو شهقامهكان بووهته شوێنی گهنجانه ،كه ئهوهش نیگهرانی الی زۆرێك لهدانیشتوانهكهی دروست كردووه.. ئهگ���هر راگوزهربی���ت بهناو بازاڕی كهالرو س���هر شهقامه گش���تییهكان ،دیمهنێک لهشاری کهالر بوون���ی ئهو ههموو گهنجه وهس���تاوه عهم���وو خاوهن���ی یهكێ���ك لهو ش���وێنانه گش���تییانه س���هرنجت وهك "ك���هالر گهنجی تیا نهبێتو دوور چین���هكان یهكێك���ه لهپێداویس���تیه لهچێشتخانهكانی كهالرهو سهبارهت بهو رادهكێش���ێ ،كۆمهڵ���ێ دهبین���ی به بن لهحهزو ئارهزوو" ،ههروهها گلهیی گرنگ���هكانو گهنجان���ی كهالری���ش پڕۆژهیهی پێشكهشیان كردووه دهڵێت بابهتێكهوه سهرقاڵنو ههندێك قۆشمه لهو دهوڵهمهندانهی شارهكهش دهكهن ماف���ی خۆیانه ش���وێنێك ههبێ تیایا "لهساڵی 2004پڕۆژهی دروستكردنی لهگهڵ یهك دهكهن ،كاتێك پرس���یار كه تهنها خهریكی پاره كۆكردنهوهنو بحهوێنهوهو چیتر لهبۆنهو جهژنهكاندا ناوچهیهكی گهشتوگوزاری گهورهمان لهههر كێیهكیان دهك���هی تهنها یهك ههرگیز بیریان لهجوانیو رازاندنهوهی نهڕۆن بۆ شارهكانی تری ههرێم ،ئهی به دیزاینێكی سهردهمیانه پێشكهشی وهاڵم���ت دهس���ت دهكهوێ���ت ،وهكو ئ���هو ش���اره نهكردۆت���هوه ،جگ���ه كهالریش شار نییهو گوایه پاڵێوراوی ش���ارهوانی ئهوس���ا ك���رد ،پڕۆژهكه كامهران محهمهد ئاماژهی پێدا "بچین لهبهرژهوهن���دی تایبهتیی���ان .هێمن ئهوه نییه بكرێته پارێزگار". پێكهاتب���وو لههۆتێلو رێس���تۆرانتو لهبهرامبهر ئهو بۆچونهی گهنجهكان بۆ كوێ ،ئهم ش���اره كه تۆ دهیبینی گهنجێكیت���ر بوو ئهویش س���هبارهت كافتریاو شوێنی تایبهت بۆ گهشتیاران دوو كافتریای تیانییه كه بتوانی روی بهكێش���هی گهنجی ش���ارهكهیان وتی سهبارهت به سهرمایهداری شارهكهیان، لهسهر روباری سیروان ،بهاڵم شارهوانی تێبكهی ،باخچه ههر باس مهكه ،ئێره "نهبونی ش���وێنه گش���تیهكانی وهك چهند س���هرمایهداریكی شارهكه باس رهزامهند نهبوون ،ئهگهر ئهو پڕۆژهیه كافتری���او قاوهخان���هو رێس���تۆرانت لهوه دهكهن كه چهندین جار پڕۆژهیان وهكو مهنفا وایه". س���هری بگرتای���ه ،س���یروان دهبووه زۆر ل���هو گهنجان���ه حكوم���هت به گهورهترین كێش���هی گهنجانی كهالره پێش���كهش كردووه ،بهاڵم شارهوانی ناوچهیهك���ی گهش���تیاری زۆر گرنگ. كهمتهرخ���هم ناودهبهن ك���ه تاوهكو كه لهئێستادا پێوهی دهناڵێنن ،چونكه كهالر بهجۆرێك لهج���ۆرهكان لهمپهر ئهمه لهكاتێكدای ه كه روباری سیروان ئێس���تا یهك پ���ڕۆژهی گهنجانهی به ش���وێنی گش���تی بۆ كات بهسهربردن دروستدهكات لهبهردهم جێبهجێكردنی ب���ه گهرمیاندا گ���وزهر دهكات ،بهاڵم ئهنج���ام نهگهیاندووه ،ئ���هوان وتهنی لهڕۆژانی پش���وو بهتاڵی���دا بۆ ههموو پڕۆژهكانیان". فۆتۆ :یهحیا ئهحمهد
نهتوان���راوه لهڕوی گهش���توگوزارهوه س���ودی لێ ببینرێت" .لهشاری كهالر رێژهیهك���ی زۆر دهوڵهمهن���دو خاوهن س���هرمایه ههن ،بهاڵم تا ئێستا هیچ پڕۆژهیهكیان نابینرێت كه خزمهت به توێژی گهنجان بكات .بهتهنها نهبونی كافتریاو قاوهخانه لهكهمو كوڕیهكانی خهڵكی ئهم شاره نین ،بهڵكو هۆڵی س���ینهماو هۆڵی ش���انۆو پێش���انگا لهپێداویستیه سهرهكیهكانی گهنجانن، بهاڵم تا ئێس���تا تهنیا یهك هۆڵ نییه كه نمایش���ێكی تیا بكرێ تا گهنجان روی تێبكهن ،جگه لهوهی تهنیا یهك هۆڵی هونهرمهن���دان ههبوو ،ئهویش بههۆی ئهوهی موڵكی پهروهرده بووه لهئێستادا روخێنراوه". محهم���هد عهبدواڵ ك���ه گهنجێكی تهمهن 21س���اڵه ئهوی���ش باس لهوه دهكات تهنها شۆستهی شهقهمهكانی ناو بازاڕ ههیه گهنجان لێی بوهس���تن، ئهو چهند كافتریایهی كه ههن ،ههموو كهس ناتوان���ێ روی تێبكات ،چونكه ههموو جۆره خهڵكانێكی لێیهو توشی شهڕ ئهبیت. دالوهری دوكانداریش پێی وایه كهالر لهشارۆچكه دهرچووهو ئێستا شارێكی گهورهی���ه لهڕووی دانیش���توانهوه زۆر قهرهباڵغه ،بهاڵم لههی���چ الیهنێكهوه سیمای شاری پێوه دیار نییه بههۆی
ئهوهی شوێنێ نییه گهنج رووی تێبكات سهر لهئێواران ناتوانی بهشهقامهكاندا تێپهڕیت. لهكهالر یهك پاركمان ههیه ئهویش تهنها رۆژانی ههینیو پێنج ش���هممان ئهكرێتهوهو هی���چ خزمهتگوزارییهكی واش���ی تی���ا نییه ك���ه بتوان���ی تییا بحهوێیت���هوه .س���هرمایهدارێكیتر ئهویش ب���اس ل���هوه دهكات پڕۆژهی گهش���توگوزاریان داوهته ش���ارهوانی، ب���هاڵم هی���چ وهاڵمێكی���ان نهب���ووه. بهڕێوب���هری كۆمپانی���ای دیوانی لقی كهالر ئهحم���هد محهمهد لهو بارهیهوه دهڵێ���ت "كهس ناتوان���ێ نۆكڵی لهوه بكات كه ش���ارهكهمان شوێنێكی وای تی���ا نییه بۆ گهنج���انو بۆ خهڵكیش بهگش���تی ،ئێم���ه وهك كۆمپانی���ای دی���وان 4مان���گ لهمهوب���هر پڕۆژهی دروس���تكردنی ناوچهیهكی گهشتیاری گهورهم���ان تهقدیم���ی ش���ارهوانی ك���ردووه بهناوی (ئیكوا پ���ارك) كه پێكهاتووه لهڕێس���تۆرانتو كافتریای گهورهو مهلهوانگهی ك���وڕانو كچان، ههروهها هۆڵ ب���ۆ وهرزش ،چاوهڕێی تهندهرهكهی���ن بۆم���ان دهربچێ���ت، پڕۆژهكه لهسهر س���یروانهو دهكهوێته گهڕهك���ی بهردهس���ور-هوه ،ئ���هوه تاڕادهیهك پڕۆژهیهكی باشی گهنجانه دهبێت".
ئا :سارا قادر "ئهو شهوه دایكم لهسهرهمهرگدا بوو داوامكرد بچم بۆالی ،بهاڵم مێردهكهم ی پێدام، ههزار جنێوی ناشرین ی بهڕادهیهك تووڕهبوو زۆپای نهوتهك ه بۆ ههڵدامو ههموو گیانی سوتاندم" ی شلێر-ی تهمهن 31ساڵ ه ئهمه قس ه لهناو زینداندا. ی ژوورهك ه ش���لێر لهس���هر تهخت���ه ی لهوهكرد دهس���تیكرد به گریانو باس ی ههیه س���اڵێك بهر ك ه ئهو چ تاوانێك ی لهالیهن پیاوێكهوه لهئێستا مێردهكه ی ك���وژراوهو ئێس���تا ش���لێر لهس���هر دهستگیركراوه؟! ی 2000 ی س���اڵ ش���لێر لهس���هرهتا ی ك���ردووهو لهگهڵ خهس���ویو ش���و مێردهكهی���دا لهماڵێكی ههژارنش���یندا ی ژیانیان بهس���هربردووه ،بهاڵم ژیانێك پڕلهنههامهت���یو ئازاربهخش ،چونك ه ی ی جهستهی جێی لێدانو س���وتاویهكان ی ئاماژهب���وون بۆ ئهوهی ك���ه ژیانێك ی بهس���هر نائاس���اییو پ���ڕ لهنههامهت بردووه .ش���لێروتی "ههر لهسهرهتاوه نێوانمان زۆر خراپ بوو ،چونكه خهسوم ی دهكردینو نهیدههێشت ی ژیان تهدهخول نانێك به ئاسوودهیی بخۆین .تهنانهت ئ���اوی لێدهگرتین���هوه ،چهندینجار ب ه كهفهك���هوه لهگهرماوهك���ه هاتوومهت ه دهرهوه ،كارهب���ای لێ دهكوژاندینهوه، ی دهكردین، ههرچی نهدهشیا بهرامبهر ی بۆی���ه مێردهكهم بهردهوام بهقس���ه ی ی لهمنی دهدا ،ئێس���تاش شوێن دایك گازگرتنهكانی ب ه جهستهمهوهیه" .ئهو لهكاتی ئهم قسانهدا كهمهری ههڵدایهوه ك ه پێستهكهی ب ه تهواوهتی چرچ ببوو، ب ه ئهندازهی پانایی قایش���ێكی پشت ی ی ئهو نیتاقهی پش���ت-یهت "ئهم ه جێ ی ی س���هر زۆپاكه س���وور ك ه ب ه ئاگر ك���ردوهوهو دهس���تیكرد ب��� ه لێدانمو ی لهوكاتهشدا پێس���تی كهمهرم ههموو لێبۆوه" .شلێر زۆر نائومێدبوو بهرامبهر بهههم���وو ئهو بهنده یاس���اییانهی ك ه سهبارهت به مافی ژنان ههیه ،ههروهها ی ژنانیش ،چونك ه بهرامبهر رێكخراوهكان "كاتژمێر دوازدهی ش���هو بوو ،لهسهر ی دایكم لهس���هره مهرگدا چوونم بۆ ال ی مێردهكهم كردی ب ه شهڕو ههزار جنێو ی ی دایكێك ی پێدام كه ئهگهر كچ ناشرین شهریف بم خۆم دهس���وتێنم ،منوتم ی بۆی ه زۆپاكهی ب ه ههرگیز ئهوه نابین ی داگیرس���اوی بۆ ههڵدامو ههموو گیان سوتاندم ،دراوسێكانمان گهیاندبوومیان ه نهخۆشخانهو نهشتهرگهریم بۆ كرابوو، چونك���ه جلهكان���م ب��� ه پێس���تهكهوه نووس���ابوو" .ئهو نزیك هی یازده رۆژ ب ه ی لهنهخۆشخانه دهبێتو دواتر بێئاگای ی ك ه نهختێ چاك دهبێتهوه ،دهچێت ه ال پۆلیسو داوای یاس���ایی تۆمار دهكات،
ی ی بكوژ ئهو كهس ه مێردهكهم بووه ی خۆی ئیعتراف كردووه ك ه ئهو كوشتوویهتی بههیچ شێوهیهكیش من ناناسێت ،بهاڵم ی خهزورم ئێستا ماڵ دهیانهوێت دهست لهمارهیهكهم ههڵبگرم بۆی ه خستویانمهت ه زیندان ی ی س���هیره "ئهو كهس��� ه بهاڵم ئهوه ی ی پورزا ی چووه بهردهست ،ژن داواكه مێردهكهم ب���وو ،بۆی ه ئهوراقهكانی ون كردو ههم���وو داواكهیان فهوتاند ،ئیتر ێ كام مافه ب��� ه ژن رهوا بین���راوهو ك دهتوان���ێ مافی ژنێ���كوهربگرێت ك ه ی ئازاری پێگهیشتووه ب ه رێكخراوهكان ژنان خۆشیانهوه". ش���لێر لهس���هرهتاوه لهئارایشتگادا ی یوت كاری كردووه ،ب���هاڵموهك خۆ ی لهكار ی دهست ی مێردهكه لهبهر دڵپیس ی ماڵ ههڵگرتووهو تهنها ژنێكی ئاسای ی ك ه ی مێردهك ه بووهو بهو موچ ه كهمه فهرمانبهر بووه ژیانیان بهسهر بردووه. ی ی شلێر ،مێردهك ه ی ئهو سوتاندنه دوا ی بۆ ی ماڵ پهش���یماندهبێتهوهو ئی���د جیادهكاتهوهو ب���ه تهنها دهژین ،بهاڵم
فۆتۆ :سارا
ی ی تۆپهڵبووی شلێرو برینهكان جهسته ی دهدات ،بۆی��� ه رۆژ ب���هڕۆژ ئ���ازار ی دهیبهن ه ئهردهن ،چهند خوش���كهكان ی بۆ دهكهنو نهشتهرگهرییهكی جوانكار ی چارهس���هری دهك���هن ،ب���هاڵم لهبر ی ی تر مێردهك هی ژیانێك ی جارێك ئهوه ی لهگ���هڵ دروس���ت بكات، ئاس���ووده دهكهوێتهوه لێدانو ئازاردانیو خیانهت ی هیچ چارهسهرێكم نهما لێكردنی "ئید بۆی ه جیابووینهوهو شهش مانگ چووم ه ههندهرانو كاتێك گهڕامهوه به پاڕانهوه جارێكی ترچوومهوه الی مێردهكهم". شلێر باس لهوهدهكات كه ئهو ماوهی ه نێوانیان ت���هواو باش بووه،وهكو ژنو ی ی ژیاون ،بهاڵم رۆژ ی ئاس���ای مێردێك ی چووه ی مێردهكه 2010/3/3بهیانیهكه ی لێكردووه نیوهڕۆ بۆ كارو پێشتر داوا خ���واردن ئامادهب���كاتو دهگهڕێتهوه ی ی ی���ازده ی ل���هدهور ب���ۆالی ،كهچ س���هرلهبهیانیدا ب ه تهلهف���ۆن ئاگادار ی كوژراوه "ئهوكات ه دهكرێتهوه مێردهكه رامكرد بۆ مزگهوت ،بهاڵم نهیانهێش���ت بیبینم ،دواتر قهمس���هڵهو جلهكانیان ی بۆ هێنام���هوهو لهگیرفانهكهیدا وێنه ێ خهتی تهلهفۆن ژنێكی تێدا بوو ،س��� ی ههریهك ه ی دۆس���تهكان ههب���وو ،لهال ی جودای ههبوو ،پێنج ژن لهیهك ناوێك كاتدا لهگهڵیدا بوون ،بهوهش���دا زانیم كه نامهیان بۆ دهناردو تهلهفۆنیان بۆ ی دهكرد .ئینجا زانی���م ك ه ههموو ژیان ی تردا ی لێكردومو لهگهڵ ئافرهت خیانهت رایبواردووهو رووبهڕوو لهگهڵ س���یان ی مردنی ،ناو لهو ژنانه دانیش���تم .دوا ی باوكی ،ك ه كهنتۆرهكهیم كردهوه لهماڵ چهندین سی دی رابواردنی خۆییو ئهو ی تێدا بوو جگ ه لهچهندان پارچ ه ژنان ه ی ی ئافرهتان" .ئهو كاته ی ژێ���رهوه جل ی ی دهكوژرێت ،لهالیهن كوڕێك مێردهكه ه���هرزهكارهوه ،راس���تهوخۆ بكوژهك ه ی پۆلیس دهكاتو ی تهسلیم دهچێت خۆ لهئیفادهكهی���دا باس ل���هوهدهكات ك ه ی بۆیه لهناو فهرمانگهكهدا كوشتوویهت ی ی لهخۆی كه كوڕهو دایكیش "تهعهدا كردووه" ،بهاڵم ئێس���تا شلێر لهزیندان ه ی ی ك��� ه داوای مارهییهكه لهبهرئ���هوه ی دهكاتو ئهوانیش ی خهزوران��� لهماڵ��� ی س���اڵێك ش���كاتیان لێك���ردووه دوا ی ی دهس���تی لهكوش���تن ب���هو بیانووه مێردهكهی���دا ههبووبێت ،ب���هاڵم "ئهو ی ی مێردهكهم بووه خۆ ی بكوژ كهس���ه ی ی كردووه كه ئهو كوشتوویهت ئیعتراف بههیچ ش���ێوهیهكیش من ناناس���ێت، بهاڵم ئێس���تا ماڵی خهزورم دهیانهوێت دهس���ت لهمارهیهكهم ههڵبگ���رم بۆی ه خس���تویانمهت ه زیندانو بهو مهرجهش لێ���م خۆش دهبن ك ه ئهوه بكهم ،بهاڵم بههیچ شێوهیهك دهس���ت لهومارهیی ه ی خۆم هوهریبگرم". ههڵناگرمو ماف ی خوازراوه. تێبینی :شلێر ناوێك
CMYK
10
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
لهباربردنی منداڵ بووهت ه دیارده ی لێ دروست كردووهو نههاتۆتهوه منداڵ بهالیدا ،بۆ ههر لهبار بردنێكیش 300بۆ 500ههزار وهردهگرم". ی س���ۆیبه س���هبارهت ب��� ه چۆنێت��� ی ی ئ���هو كاره كارهك���هیو ئایا مۆڵهت ی "جا ههی���ه ،ئهو به پێكهنینێكهوه وت ی بۆ چییه ،لهدكتۆرێك ش���ارهزا مۆڵهت ت���رم ،خۆ خۆش���یان لهخهس���تهخان ه ئههلیی���هكان دهیك���هن ،ئ���هوان زۆر بهخیلن". ی ی جوانكیله ی سپیكهالنه كهژاڵ ژنێك ی تهم���هن 25س���اڵه ،پ���اش ئ���هوه ی بهزۆردهی���دات بهپیاوێكی مهال، باوك ێ مانگێك پێكهوه ئهبن، ی س��� نزیكه ی خۆش لهبهر ئهوهی ب���هد ڵ پیاوهكه نهویس���تووه ،مندا ڵ دروس���ت دهبێت، ی دهڵێت "س���كهكهم مانگو وهك خۆ ی مێردهكهم ئاگادار نیوێك بوو ،ماڵ��� ی نهك���ردهوه ،لهگه ڵ دایكمدا چوین ه ال س���ۆیبهخانو بۆی لهناو بردم" .لهنێو ئ���هو ئافرهتانهی ئ���هو كاره دهكهن، ی ئهو ههش���یان ه داوا دهك���هن ك ه پیاو ی ژن ه دهبێت لهسهر ئهو لهبار بردن ه راز ی بۆ دهكات ،وهك بێت ئهوسا كارهكه لهگه ڵ كهژاڵدا ئهوه رویداوه "س���هرهتا ی ژنێك بهناوی مهلیحه ،ئهو چوین ه ال پێیوتین ههتاوهكو مێردهكهت نههێنیت ی بۆت لهناوناب���هم ،ئهویش دهچێت ه ال كهس���ێكیتر" .سهبارهت بهو كارهی ك ه كردوییهتیو تاوهكو چهند مهترس���یدار ی خهریكبوو ی "بهڕاست بووه ،كهژاڵ وت ی ئ���هو ژن ه بم���رم ،زۆر لهژێردهس���ت پهش���یمانم لهش���ێوهی لهبار بردنهك ه ی ی خۆم" .یهكێك نهوهك���و لهبڕیارهكه ی تهمهن 31 تریش بهناوی ه���اژه نور سا ڵ ئهویش چهند مانگێك پێش ئێستا ی بردووه" ،من حهزم منداڵی لهبار خۆ لهمناڵ نهبوو ،چونك ه بهتهمای خاریج ی كهسێكیان دامێ، بووین ،ناونیش���ان ی كارمهنده لهنهخۆش���خانه، كه خ���ۆ ی منی���ش چووم ب���ۆالیو چهند حهبێك ی وتم ئهگ���هر مناڵهكهت دامێ پێش��� پێ لهبارنهب���ات ئهم حهب��� ه لهوانهی ه منداڵهك���هت س���هقهت كات ،ش���هش ێ ب ه 250ههزار دینار ،بهاڵم ی دام حهب ی هاژه ئهو منداڵهكهم لهبارچوو" .بهوته ی ی لهدهوام خهریك ژن ه پاش گهڕانهوه ئ���هو كارهیهو ئ���هو كاره ب���ۆ ههموو ی كهسێك ناكات ،چونك ه لێپرسینهوه ژنێکی دووگیان ی ئهو لهئینتهرنێتهوه تێدای���ه .س���هبارهت ب���هو ژنان ه ی مندا ڵ ج���ۆره حهبه ب���ۆ لهباربردن��� ئا :كورده عهبدولكهریم ی بهكاردێنن ،بهڕێوهبهری نهخۆشخانه مناڵبوون لهس���لیمانی دكتۆره ش���لێر ی الكۆاڵن ی ژنان ی منداڵ لهال لهباربردن ی بهوهكرد مانگان ه زیاتر فایهق ئاماژه لهزیادبوندایه ،حهبێكیش ك ه بۆ له 5حاڵهتی مناڵ لهباربردنیان بۆ دێت لهباربردن بهكاردێت ،دهرمانخانهكان ك��� ه لهالیهن ئهو خهڵك��� ه الكۆاڵنانهوه بهدزییهوه بێڕاچێت ه دهیدهن بهو بۆی���ان لهباربردراوه ،دهش���ڵێت "ئهم ی ی نهخۆشخانه ژنانه ،بهڕێوبهر ژمارهی��� ه لهنهخۆش���خان ه ئههلیهكانو مناڵبونی سلێمانیش دهڵێت "ئهو عی���اده پزیش���كیهكان زۆر زیات���ره، ی ی الكۆاڵن زۆربهیان كارمهند ژنانه چونك ه ههندێكیان نایهن ه خهستهخان ه نهخۆشخانهكاننو بهدزییهوه ئهو كاره حكومییهكان ،ئهم دیاردهیهش رۆژ ب ه دهكهن". رۆژ لهزیادبووندایهو ئهو خهڵكانهش ك ه ی منداڵ دهكهن زیادیان ی لهباربردن كار ی لهیهكێ���ك لهگهڕهكهكان���ی ش���ار ی ك���ردوه" .دكت���ۆره ش���لێر لهدرێژه ی س���ۆیبه ك ه ی ماڵ ی ههر بڵێ س���لێمان قس���هكانیدا باس لهوهش دهكات "ئهو دهرزی لێئهدات یهكسهر ناونیشانهكهیت كهسان هی ئهم كارهئهنجام دهدهن زیاتر پێدهڵێ���ن ،ب���ه چون���ه ژورهوه لێ���ت ئهوانهن ك��� ه لهنهخۆش���خانهكان كار ێ تۆ هاتویتهت ه دهپرسێت "كهس ئهزان ی ئهو كاره ب ه ئهنجام دهك���هنو بهنهێن ی ئێره یان بهكهست وتووه ،ئینجا ئهڵ ی لهو دهگهیهنن" ،ئهو پزیشك ه سهیر ئهگهرپیاوهكهم هاتهوه ئێستا نهڵێیت ی ژنان ه دێت ك ه سهرهڕای ئهوهی توش ی مناڵ هات���وو ،چونك ه بۆلهناوبردن��� ی روداوهك ه گرفتی���ان كردوون ،راس���ت ی ئ���هم كارهم". ئهو نازانێ���ت خهریك ی الكۆاڵن ئهشارنهوهو شكات لهو ژنانه ی سهردانیان ی ئهو كهسانه بهپێی وت ه ناك���هن كه وای���ان بهس���هر هێناون. ی ی خهڵ���ك بۆ دهرز ك���ردووه ،بهكهم ی ی ئهو كاره مهترس وتیشی "ئهنجامدان ی دهكهن ،زۆربهیان تهنها لێدان سهردان ی ی ههیه ،بۆس���هردایكهك ه ئهگهر زۆره ی ی منداڵهكانی���ان روو بۆ لهباربردن��� ی وهك :خوێن بهربوون، چهند گرفتێك تێدهكهن. ی حهوز كونبوون���ی رهح���م ،ههوكردن ئ���هو ش���ن ه رهش���تاڵهی ه تهنان���هت لهدهرهوه بۆ ناوهوه ،ئ���هم ههوكردن ه ی ی تهندروست ی هیچ مهرجێك شوێنهكهش ی بۆ نهكرێت ئهبێت ه ئهگهرچارهس���هر ی سهیره ئهم ی ال تیا نییه ،بهاڵم خۆش ی خوێنو پاش���ان ه���ۆی ژههراویبوون ی نێو ی منداڵهكان ههموو خهڵك���ه بۆچ ی ی كهس���هكه ،ئهگهرچارهس���هر مردن رهحمیان لهناو ئهبهن. ئهو ههوكردن���هش وهرگرێت ،لهكۆتایدا ی ئ���هو باس ل���هوه دهكات ك��� ه ناو ی دهكات" ،سهبارهت ی نهزۆك ههرتوش لهمیدیادا نهوترێت ،ه���هر بهو مهرج ه بهو حهبهی ك ه ئهو كهس���ان ه دهیدهن قس ه لهبارهی كارهكهیهوه دهكات .ئهو بهژنهك��� ه بۆلهناوبردن���ی مناڵهك��� هی، ی ی خۆش��� ه بهردهوام لهباربردن ژن ه ال دكت���ۆره ش���لێر دهڵێت "ئ���هو حهب ه ی ی تێبكات ،بهتایبهت موش���كیالوی رو ی (میزۆپریستۆل) حهبێك ه بۆلهباربردن ی زۆڵ" ،ئهوان ه چهند منداڵی خۆ وتهن منداڵ بهكار دێت ،بههیچ ش���ێوهیهك پاره بڵێم ئهمدهن���ێ ،تهنها بهنهێنیو پیاوهك هی كوڕ ی ژنان نهبێت، ی پزیشك ێ رهچهته ی دهوێت ،كه س���ۆنهر بهب ی پیاوهكه ی پ���ێ فڕێبدهم" .دهكاو دڵنیای ه كچه ،لهترس بهخێ���را منداڵهكه ی ی نابێت س���هرف بكرێت ،ب���هاڵم بههۆ ی روو دهكات ه ال س���هبارهت بهو كهس���انهش كه روو ی تهواو لهس���هر ی من بۆ لهباربردنی ،یان نهبوون���ی كۆنترۆڵ��� ێ منداڵ ی نایهو تێدهكهن ،ئهو دهڵێت ههم ه چهشنهن ،تیایدایه خۆ ی ی لهو پیاوه دهرمانخانهكان ئ���هو حهبان ه بهنهێن ی منداڵ ی "ههیانه پیاوهك��� ه وتیش��� ی ههبێت ك ه هیچ خۆش���ی ناوێت ،ههش ه دهفرۆشرێتو ئهوخهڵكانهش دهیكڕنو ناوێو لهدهستیان دهرچووه ،ههشیان ه ك ه رایبواردووهو كهسێك دهست ی مناڵ". ی بڕیوهو بهكاریدههێنن بۆ لهباربردن
ی نهبوونی كۆنترۆڵ تهواو لهسهر دهرمانخانهكان ئهو ی حهبانه بهنهێن دهفرۆشرێتو ئهوخهڵكانهش دهیكڕنو بهكاریدههێنن بۆ لهباربردنی مناڵ
komelayety.awene@gmail.com
کۆمەاڵیهتی
کۆمهاڵیهتی
komelayety.awene@gmail.com
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
زمناكۆ لهمردن گهڕایهوه
11
مێردهكهم زۆپای نهوتهكه ی بۆ ههڵدام
"خودای ه حهقم بسهنی ،خودایه"..
لهوێنه ڤیدۆییهكاندا خۆم دهبینم پانتۆڵێكی شینو ی سورم بلوزێك لهبهردایه لهبهردهم دهڕاب هی دوكانێكدا كهوتووم ،بهاڵم دایكو باوكم ناهێڵن ی بكهم، سهیر ئهڵێن خراپه زمناکۆ لهدوای چارهسهرکردن ئا :ئاسۆ سهراوی ی ی 17شوبات ،دایك پاشنیوهڕۆ ێ بۆ قیمهو سهوزه كڕین، دهینێر ی بهپهل ه دهگهڕێتهوه لهدوای كڕین بۆ ماڵهوهو پانتۆڵه شینو بلوزه ی ی لهبهر دهكاتو بهدایك سورهكه ێ دهڵێت "+دایك ه جوانم؟ -ئهر ی كوڕم؟ +بۆ ی دهڕۆ زۆریش ،بۆ كوێ پیاسه" ،ئهو دهڕواتو لهپاش چهند ی لهنهخۆشخان ه كاتژمێرێك ،دایك ی ی ساردو بێ هۆش جهستهیهك ی (زمناكۆ) دهبینێ. كوڕهكه ی تهمهن 16 زمناك���ۆ رزگار عهبدواڵ ی 17 س���اڵ ،یهكێك��� ه لهبریندهرهكان ش���وبات ،ئهو تا پێش ئ���هو مێژووه، ی وهك���و ههم���وو هاوڕێكان���ی ،كوڕێك ی ئهم شارهبوو ،بهاڵم لهئێستادا ئاسای ی ئهو دهناسن ،چونك ه ی خهڵك زۆرینه ی خۆپیش���اندانێكه ،ك ه ئهو برین���دار ی ههرێمهك���هدا ی لهمێ���ژو گۆڕان���كار دروست كرد. ی وهك كهس���وكارهكهی باس���
زمناکۆ بهبرینداری لهبهردهم لقی 4ی پارتی لهسلێمانی
فۆتۆ :یهحیا ئهحمهد
ی بیر كهوتهوه .ئهوهی بیره ههندێ شت ی كردۆت ه ی بلوزه س���ورهكه ك���ه كاڵو ی س���هریو چۆت ه ب���هردهم دایكیو پێ ی وتووه دای ه كوڕهك���هت جوانه؟ ،دوا ی (ئهرێی) پێدهدا، ی دایكی وهاڵم ئهوه زمناكۆ بهدڵێكی خۆشهوه لهماڵ دهچێت ه ی دهرهوه( ،ئهو كات ه ماڵیان لهگهڕهك س���ابونكهران ب���ووه) ،ئهو رۆیش���تو ی سهرا تێكهاڵو قهرباڵغییهك لهبهردهرك دهبێتو ب���هدهم قهرهباڵغیهكهوه دهڕوا ی پارتی)، تا دهگات ه نزیك (لقی چوار ی ئهو سوێند دهخوا ك ه تهنها بهردێكیش ی نههاویش���تووه ،بهاڵم لهن���او ئاپۆڕا ی خۆپیشاندانهكهدابوو ،لهدوای بیستن ێ ی فیش���هكێك ،ئیت���ر زمناكۆ ب دهنگ ی روویداوه، ی چ��� ئ���اگا دهبێ���ت لهوه تهنان���هت ئهوهش���ی لهبی���ر نییه ك ه ماوهیهك بۆچارهسهركردن بردویانهت ه ی واڵت���ی توركی���ا ،بهاڵم ب���اش ئهوه لهبیره ك ه دوو مانگێك لهمهبهر لهگهڵ ی نهمس���او دایكی چۆت ه ههر دوو واڵت ی ی چارهس���هركردن ئهڵمانی���ا .خهرج ی ی باس��� زمناكۆ لهئهوروپا وهك دایك ی دهكات نیوهی لهسهر خۆیانو نیوهش بههاوكاری حكومهتو خودی د.بهرههم
ی هێمای بۆ بووه ،ب���هاڵم وهك دایك��� ی دهكات كوڕهكهی هێش���تا پێویس���ت بهچارهسهركردن ههیه ،بۆی ه داواكارن ی لهحكومهت تا كوڕهكهیان بهتهواوهت چ���اك دهبێت���هوه ،لههاوكاریكردنیان بهردهوام بێت. ئ���هوهی ئێس���تا بووهته كێش���ه بۆ ی لهماڵهوه، زمناك���ۆ ،زۆر مانهوهیهت��� چونكه ئهو ههمیش���ه حهز ب ه گهڕانو چونه دهرهوه دهكات ،ئهو كاتانهش ك ه ی ێ تاق���هت دهبێت ،داوا لهبراكه زۆر ب دهكات ،كۆمپیوتهرهكهی بۆ ههڵكا ،تا ی ئینتهرنێتهوه بهش���ێك لهوێن ه لهڕێگا ی ی 17 ی خۆپیش���اندانهك ه ڤیدۆییهكان ێ "لهوێن��� ه ڤیدۆییهكاندا ش���وبات ببین ی ی شینو بلوزێك خۆم دهبینم پانتۆڵێك ی س���ورم لهبهردایه لهب���هردهم دهڕابه دوكانێكدا كهوتووم ،بهاڵم دایكو باوكم ی بكهم ئهڵێن خراپه". ناهێڵن سهیر ئ���هم مێردمنداڵ ه 16س���اڵ ه پێش ی ی چوارهمی ئامادهی برینداربوونی قوتاب ی لهمامۆستاكانی دهكات بوو ،ئهو گلهی ك ه تائێس���تا هیچ كامێكیان سهردانیان نهك���ردوه ،وهك خۆی باس���ی دهكات گ���هر چاكی���ش بێتهوه ناچێت���هوه بۆ
ی مرۆڤ لهئهڵهمانیا رێز دهگرن ،خۆ وهك ئێره نییه، ی ی شوشه لهسهر شكاندن باڵهخانهیهك ،كۆمهڵێك ی خوێن بكهن گهنج خهڵتان دهكهن ،ئهو مێرد منداڵ ه 16س���اڵه، ه���هر لهس���هرهتاوه برینهك���هی زۆر ی ی ژیان مهترسیداربوو ،بهجۆرێك هیوا ی گهلێ���ك الوازبووه ،بهاڵم ب��� ه ههوڵ خۆی���انو چهند بهرپرس���ێك ،ههر زوو زمناكۆ بۆ چارهس���هر دهبرێته توركیاو پاش���ان ئهوروپا .ههرچهنده لهئێستادا زمناكۆ گهڕاوهتهوه ن���او خێزانهكهی، بهاڵم هێشتا دهستو قاچێكی كارناكاتو ی نابینن ،بهاڵم ی بهباش��� چاوهكانیش��� ئهو زۆر گهشبینهو بهبهردهوام نوكهتو ی خۆش بۆ ئهو كهسان ه دهكات قس���ه ی دهكهن. ك ه سهردان كاتێ���ك پهیامنێری ئاوێن��� ه چووه
ی (زهرگهتهی كۆن)و ماڵی���ان لهگهڕهك ی داوای دی���داری ك���رد ،زمناك���ۆ داوا ی عهسر بكات، ی كرد ،تا نوێژ روخسهت پاشان قس��� ه دهكات .ههر لهسهر ئهو ی دابهست، ی دانیشتبوو نوێژ قهنهفهیه لهپ���اش س���هالمدانهوه تهنه���ا ئ���هو دهس���تهی ك ه كار دهكات ،بڵند كردو ی ههموو ی "خوایه ش���یفا ی وت بههێمن نهخۆشێك بدهیت ،ئینجا من" .پاشان ی روویك���رده پهیامنێرهك هی ئاوێنهو وت "ههرگیز لهو كهس���انه خۆش���نابم ك ه وایان لێكردم". ی ی شوبات ی 17 زمناكۆ بهباشی رۆژ ی ی دایك لهبیرنای���ه ،بهاڵم بهه���اوكار
ژنێک لهگرتوخانهی تهفسیراتی سلێمانی قوتابخان���ه ،چونك��� ه لهوبڕوایهدای��� ه ی ناگیرێ، لهكوردس���تان رێزی قوتاب��� تائێس���تاش لهقوتاب���ی دهدرێ ،ئ���هو بهنمونه باس���ی خۆی دهكات كه چهند مانگێك پێش ئهوهی بیریندار بكرێت، ی بهدهس���تی مامۆس���تایهكیان لێدان��� ی ی شتێك خواردووه ،ئهوهش لهبهرئهوه نهزانیوه" ،ماشااڵ من بهقهدهر پیاوێك دهب���م ،مهعقوله لهبهرئهوهی ش���تێك نازانم یان تۆزێك دواكهوتووم مامۆستا لێمب���دا؟!" .ه���هر بۆی��� ه ئاواتهخوازه ێ لهگهڵ چاكبونهوهی كوردستان بهج بێڵێو بۆ خوێندن بچێت���هوه ئهڵمانیا ێ رێ���زی مرۆڤ دهگرن ،خۆ وهك "لهو ی ی شوشه ئێره نییه ،لهس���هر شكاندن ی باڵهخانهیهك ،كۆمهڵێك گهنج خهڵتان خوێ���ن بكهن" .زمناك���ۆ جهخت لهوه دهكات���هوه ك��� ه ههرگیز لهو كهس���ان ه خۆش���نابێت ك��� ه ژیانیان ب���هو جۆره لێك���ردووهو سوپاس���ی د.بهرههم-یش ی دهكات ك ه بۆ چارهسهركردن هاوكار ی ئ���هو مێرد منداڵ ه ك���ردووه ،دوا وته ی تاق ه 16س���اڵ ه لهپ���اش بڵندكردن��� ی ی بۆ ئاس���مان ئهوهبوو وت دهستهكه "خودای ه حهقم بسهنی خودایه."...
شۆستهكان بووهت ه تاكه شوێن ی گهنجان ی كهالر ئا :لهیال جهمال گهنجانی شاری كهالر نیگهرانن لهشارهوانیو ئیدارهی ئهو شاره كه شوێنی گهشتوگوزارو گهنجانه لهو شارهدا دروست نهكراوهو سهرشۆستهو شهقامهكان بووهته شوێنی گهنجانه ،كه ئهوهش نیگهرانی الی زۆرێك لهدانیشتوانهكهی دروست كردووه.. ئهگ���هر راگوزهربی���ت بهناو بازاڕی كهالرو س���هر شهقامه گش���تییهكان ،دیمهنێک لهشاری کهالر بوون���ی ئهو ههموو گهنجه وهس���تاوه عهم���وو خاوهن���ی یهكێ���ك لهو ش���وێنانه گش���تییانه س���هرنجت وهك "ك���هالر گهنجی تیا نهبێتو دوور چین���هكان یهكێك���ه لهپێداویس���تیه لهچێشتخانهكانی كهالرهو سهبارهت بهو رادهكێش���ێ ،كۆمهڵ���ێ دهبین���ی به بن لهحهزو ئارهزوو" ،ههروهها گلهیی گرنگ���هكانو گهنجان���ی كهالری���ش پڕۆژهیهی پێشكهشیان كردووه دهڵێت بابهتێكهوه سهرقاڵنو ههندێك قۆشمه لهو دهوڵهمهندانهی شارهكهش دهكهن ماف���ی خۆیانه ش���وێنێك ههبێ تیایا "لهساڵی 2004پڕۆژهی دروستكردنی لهگهڵ یهك دهكهن ،كاتێك پرس���یار كه تهنها خهریكی پاره كۆكردنهوهنو بحهوێنهوهو چیتر لهبۆنهو جهژنهكاندا ناوچهیهكی گهشتوگوزاری گهورهمان لهههر كێیهكیان دهك���هی تهنها یهك ههرگیز بیریان لهجوانیو رازاندنهوهی نهڕۆن بۆ شارهكانی تری ههرێم ،ئهی به دیزاینێكی سهردهمیانه پێشكهشی وهاڵم���ت دهس���ت دهكهوێ���ت ،وهكو ئ���هو ش���اره نهكردۆت���هوه ،جگ���ه كهالریش شار نییهو گوایه پاڵێوراوی ش���ارهوانی ئهوس���ا ك���رد ،پڕۆژهكه كامهران محهمهد ئاماژهی پێدا "بچین لهبهرژهوهن���دی تایبهتیی���ان .هێمن ئهوه نییه بكرێته پارێزگار". پێكهاتب���وو لههۆتێلو رێس���تۆرانتو لهبهرامبهر ئهو بۆچونهی گهنجهكان بۆ كوێ ،ئهم ش���اره كه تۆ دهیبینی گهنجێكیت���ر بوو ئهویش س���هبارهت كافتریاو شوێنی تایبهت بۆ گهشتیاران دوو كافتریای تیانییه كه بتوانی روی بهكێش���هی گهنجی ش���ارهكهیان وتی سهبارهت به سهرمایهداری شارهكهیان، لهسهر روباری سیروان ،بهاڵم شارهوانی تێبكهی ،باخچه ههر باس مهكه ،ئێره "نهبونی ش���وێنه گش���تیهكانی وهك چهند س���هرمایهداریكی شارهكه باس رهزامهند نهبوون ،ئهگهر ئهو پڕۆژهیه كافتری���او قاوهخان���هو رێس���تۆرانت لهوه دهكهن كه چهندین جار پڕۆژهیان وهكو مهنفا وایه". س���هری بگرتای���ه ،س���یروان دهبووه زۆر ل���هو گهنجان���ه حكوم���هت به گهورهترین كێش���هی گهنجانی كهالره پێش���كهش كردووه ،بهاڵم شارهوانی ناوچهیهك���ی گهش���تیاری زۆر گرنگ. كهمتهرخ���هم ناودهبهن ك���ه تاوهكو كه لهئێستادا پێوهی دهناڵێنن ،چونكه كهالر بهجۆرێك لهج���ۆرهكان لهمپهر ئهمه لهكاتێكدای ه كه روباری سیروان ئێس���تا یهك پ���ڕۆژهی گهنجانهی به ش���وێنی گش���تی بۆ كات بهسهربردن دروستدهكات لهبهردهم جێبهجێكردنی ب���ه گهرمیاندا گ���وزهر دهكات ،بهاڵم ئهنج���ام نهگهیاندووه ،ئ���هوان وتهنی لهڕۆژانی پش���وو بهتاڵی���دا بۆ ههموو پڕۆژهكانیان". فۆتۆ :یهحیا ئهحمهد
نهتوان���راوه لهڕوی گهش���توگوزارهوه س���ودی لێ ببینرێت" .لهشاری كهالر رێژهیهك���ی زۆر دهوڵهمهن���دو خاوهن س���هرمایه ههن ،بهاڵم تا ئێستا هیچ پڕۆژهیهكیان نابینرێت كه خزمهت به توێژی گهنجان بكات .بهتهنها نهبونی كافتریاو قاوهخانه لهكهمو كوڕیهكانی خهڵكی ئهم شاره نین ،بهڵكو هۆڵی س���ینهماو هۆڵی ش���انۆو پێش���انگا لهپێداویستیه سهرهكیهكانی گهنجانن، بهاڵم تا ئێس���تا تهنیا یهك هۆڵ نییه كه نمایش���ێكی تیا بكرێ تا گهنجان روی تێبكهن ،جگه لهوهی تهنیا یهك هۆڵی هونهرمهن���دان ههبوو ،ئهویش بههۆی ئهوهی موڵكی پهروهرده بووه لهئێستادا روخێنراوه". محهم���هد عهبدواڵ ك���ه گهنجێكی تهمهن 21س���اڵه ئهوی���ش باس لهوه دهكات تهنها شۆستهی شهقهمهكانی ناو بازاڕ ههیه گهنجان لێی بوهس���تن، ئهو چهند كافتریایهی كه ههن ،ههموو كهس ناتوان���ێ روی تێبكات ،چونكه ههموو جۆره خهڵكانێكی لێیهو توشی شهڕ ئهبیت. دالوهری دوكانداریش پێی وایه كهالر لهشارۆچكه دهرچووهو ئێستا شارێكی گهورهی���ه لهڕووی دانیش���توانهوه زۆر قهرهباڵغه ،بهاڵم لههی���چ الیهنێكهوه سیمای شاری پێوه دیار نییه بههۆی
ئهوهی شوێنێ نییه گهنج رووی تێبكات سهر لهئێواران ناتوانی بهشهقامهكاندا تێپهڕیت. لهكهالر یهك پاركمان ههیه ئهویش تهنها رۆژانی ههینیو پێنج ش���هممان ئهكرێتهوهو هی���چ خزمهتگوزارییهكی واش���ی تی���ا نییه ك���ه بتوان���ی تییا بحهوێیت���هوه .س���هرمایهدارێكیتر ئهویش ب���اس ل���هوه دهكات پڕۆژهی گهش���توگوزاریان داوهته ش���ارهوانی، ب���هاڵم هی���چ وهاڵمێكی���ان نهب���ووه. بهڕێوب���هری كۆمپانی���ای دیوانی لقی كهالر ئهحم���هد محهمهد لهو بارهیهوه دهڵێ���ت "كهس ناتوان���ێ نۆكڵی لهوه بكات كه ش���ارهكهمان شوێنێكی وای تی���ا نییه بۆ گهنج���انو بۆ خهڵكیش بهگش���تی ،ئێم���ه وهك كۆمپانی���ای دی���وان 4مان���گ لهمهوب���هر پڕۆژهی دروس���تكردنی ناوچهیهكی گهشتیاری گهورهم���ان تهقدیم���ی ش���ارهوانی ك���ردووه بهناوی (ئیكوا پ���ارك) كه پێكهاتووه لهڕێس���تۆرانتو كافتریای گهورهو مهلهوانگهی ك���وڕانو كچان، ههروهها هۆڵ ب���ۆ وهرزش ،چاوهڕێی تهندهرهكهی���ن بۆم���ان دهربچێ���ت، پڕۆژهكه لهسهر س���یروانهو دهكهوێته گهڕهك���ی بهردهس���ور-هوه ،ئ���هوه تاڕادهیهك پڕۆژهیهكی باشی گهنجانه دهبێت".
ئا :سارا قادر "ئهو شهوه دایكم لهسهرهمهرگدا بوو داوامكرد بچم بۆالی ،بهاڵم مێردهكهم ی پێدام، ههزار جنێوی ناشرین ی بهڕادهیهك تووڕهبوو زۆپای نهوتهك ه بۆ ههڵدامو ههموو گیانی سوتاندم" ی شلێر-ی تهمهن 31ساڵ ه ئهمه قس ه لهناو زینداندا. ی ژوورهك ه ش���لێر لهس���هر تهخت���ه ی لهوهكرد دهس���تیكرد به گریانو باس ی ههیه س���اڵێك بهر ك ه ئهو چ تاوانێك ی لهالیهن پیاوێكهوه لهئێستا مێردهكه ی ك���وژراوهو ئێس���تا ش���لێر لهس���هر دهستگیركراوه؟! ی 2000 ی س���اڵ ش���لێر لهس���هرهتا ی ك���ردووهو لهگهڵ خهس���ویو ش���و مێردهكهی���دا لهماڵێكی ههژارنش���یندا ی ژیانیان بهس���هربردووه ،بهاڵم ژیانێك پڕلهنههامهت���یو ئازاربهخش ،چونك ه ی ی جهستهی جێی لێدانو س���وتاویهكان ی ئاماژهب���وون بۆ ئهوهی ك���ه ژیانێك ی بهس���هر نائاس���اییو پ���ڕ لهنههامهت بردووه .ش���لێروتی "ههر لهسهرهتاوه نێوانمان زۆر خراپ بوو ،چونكه خهسوم ی دهكردینو نهیدههێشت ی ژیان تهدهخول نانێك به ئاسوودهیی بخۆین .تهنانهت ئ���اوی لێدهگرتین���هوه ،چهندینجار ب ه كهفهك���هوه لهگهرماوهك���ه هاتوومهت ه دهرهوه ،كارهب���ای لێ دهكوژاندینهوه، ی دهكردین، ههرچی نهدهشیا بهرامبهر ی بۆی���ه مێردهكهم بهردهوام بهقس���ه ی ی لهمنی دهدا ،ئێس���تاش شوێن دایك گازگرتنهكانی ب ه جهستهمهوهیه" .ئهو لهكاتی ئهم قسانهدا كهمهری ههڵدایهوه ك ه پێستهكهی ب ه تهواوهتی چرچ ببوو، ب ه ئهندازهی پانایی قایش���ێكی پشت ی ی ئهو نیتاقهی پش���ت-یهت "ئهم ه جێ ی ی س���هر زۆپاكه س���وور ك ه ب ه ئاگر ك���ردوهوهو دهس���تیكرد ب��� ه لێدانمو ی لهوكاتهشدا پێس���تی كهمهرم ههموو لێبۆوه" .شلێر زۆر نائومێدبوو بهرامبهر بهههم���وو ئهو بهنده یاس���اییانهی ك ه سهبارهت به مافی ژنان ههیه ،ههروهها ی ژنانیش ،چونك ه بهرامبهر رێكخراوهكان "كاتژمێر دوازدهی ش���هو بوو ،لهسهر ی دایكم لهس���هره مهرگدا چوونم بۆ ال ی مێردهكهم كردی ب ه شهڕو ههزار جنێو ی ی دایكێك ی پێدام كه ئهگهر كچ ناشرین شهریف بم خۆم دهس���وتێنم ،منوتم ی بۆی ه زۆپاكهی ب ه ههرگیز ئهوه نابین ی داگیرس���اوی بۆ ههڵدامو ههموو گیان سوتاندم ،دراوسێكانمان گهیاندبوومیان ه نهخۆشخانهو نهشتهرگهریم بۆ كرابوو، چونك���ه جلهكان���م ب��� ه پێس���تهكهوه نووس���ابوو" .ئهو نزیك هی یازده رۆژ ب ه ی لهنهخۆشخانه دهبێتو دواتر بێئاگای ی ك ه نهختێ چاك دهبێتهوه ،دهچێت ه ال پۆلیسو داوای یاس���ایی تۆمار دهكات،
ی ی بكوژ ئهو كهس ه مێردهكهم بووه ی خۆی ئیعتراف كردووه ك ه ئهو كوشتوویهتی بههیچ شێوهیهكیش من ناناسێت ،بهاڵم ی خهزورم ئێستا ماڵ دهیانهوێت دهست لهمارهیهكهم ههڵبگرم بۆی ه خستویانمهت ه زیندان ی ی س���هیره "ئهو كهس��� ه بهاڵم ئهوه ی ی پورزا ی چووه بهردهست ،ژن داواكه مێردهكهم ب���وو ،بۆی ه ئهوراقهكانی ون كردو ههم���وو داواكهیان فهوتاند ،ئیتر ێ كام مافه ب��� ه ژن رهوا بین���راوهو ك دهتوان���ێ مافی ژنێ���كوهربگرێت ك ه ی ئازاری پێگهیشتووه ب ه رێكخراوهكان ژنان خۆشیانهوه". ش���لێر لهس���هرهتاوه لهئارایشتگادا ی یوت كاری كردووه ،ب���هاڵموهك خۆ ی لهكار ی دهست ی مێردهكه لهبهر دڵپیس ی ماڵ ههڵگرتووهو تهنها ژنێكی ئاسای ی ك ه ی مێردهك ه بووهو بهو موچ ه كهمه فهرمانبهر بووه ژیانیان بهسهر بردووه. ی ی شلێر ،مێردهك ه ی ئهو سوتاندنه دوا ی بۆ ی ماڵ پهش���یماندهبێتهوهو ئی���د جیادهكاتهوهو ب���ه تهنها دهژین ،بهاڵم
فۆتۆ :سارا
ی ی تۆپهڵبووی شلێرو برینهكان جهسته ی دهدات ،بۆی��� ه رۆژ ب���هڕۆژ ئ���ازار ی دهیبهن ه ئهردهن ،چهند خوش���كهكان ی بۆ دهكهنو نهشتهرگهرییهكی جوانكار ی چارهس���هری دهك���هن ،ب���هاڵم لهبر ی ی تر مێردهك هی ژیانێك ی جارێك ئهوه ی لهگ���هڵ دروس���ت بكات، ئاس���ووده دهكهوێتهوه لێدانو ئازاردانیو خیانهت ی هیچ چارهسهرێكم نهما لێكردنی "ئید بۆی ه جیابووینهوهو شهش مانگ چووم ه ههندهرانو كاتێك گهڕامهوه به پاڕانهوه جارێكی ترچوومهوه الی مێردهكهم". شلێر باس لهوهدهكات كه ئهو ماوهی ه نێوانیان ت���هواو باش بووه،وهكو ژنو ی ی ژیاون ،بهاڵم رۆژ ی ئاس���ای مێردێك ی چووه ی مێردهكه 2010/3/3بهیانیهكه ی لێكردووه نیوهڕۆ بۆ كارو پێشتر داوا خ���واردن ئامادهب���كاتو دهگهڕێتهوه ی ی ی���ازده ی ل���هدهور ب���ۆالی ،كهچ س���هرلهبهیانیدا ب ه تهلهف���ۆن ئاگادار ی كوژراوه "ئهوكات ه دهكرێتهوه مێردهكه رامكرد بۆ مزگهوت ،بهاڵم نهیانهێش���ت بیبینم ،دواتر قهمس���هڵهو جلهكانیان ی بۆ هێنام���هوهو لهگیرفانهكهیدا وێنه ێ خهتی تهلهفۆن ژنێكی تێدا بوو ،س��� ی ههریهك ه ی دۆس���تهكان ههب���وو ،لهال ی جودای ههبوو ،پێنج ژن لهیهك ناوێك كاتدا لهگهڵیدا بوون ،بهوهش���دا زانیم كه نامهیان بۆ دهناردو تهلهفۆنیان بۆ ی دهكرد .ئینجا زانی���م ك ه ههموو ژیان ی تردا ی لێكردومو لهگهڵ ئافرهت خیانهت رایبواردووهو رووبهڕوو لهگهڵ س���یان ی مردنی ،ناو لهو ژنانه دانیش���تم .دوا ی باوكی ،ك ه كهنتۆرهكهیم كردهوه لهماڵ چهندین سی دی رابواردنی خۆییو ئهو ی تێدا بوو جگ ه لهچهندان پارچ ه ژنان ه ی ی ئافرهتان" .ئهو كاته ی ژێ���رهوه جل ی ی دهكوژرێت ،لهالیهن كوڕێك مێردهكه ه���هرزهكارهوه ،راس���تهوخۆ بكوژهك ه ی پۆلیس دهكاتو ی تهسلیم دهچێت خۆ لهئیفادهكهی���دا باس ل���هوهدهكات ك ه ی بۆیه لهناو فهرمانگهكهدا كوشتوویهت ی ی لهخۆی كه كوڕهو دایكیش "تهعهدا كردووه" ،بهاڵم ئێس���تا شلێر لهزیندان ه ی ی ك��� ه داوای مارهییهكه لهبهرئ���هوه ی دهكاتو ئهوانیش ی خهزوران��� لهماڵ��� ی س���اڵێك ش���كاتیان لێك���ردووه دوا ی ی دهس���تی لهكوش���تن ب���هو بیانووه مێردهكهی���دا ههبووبێت ،ب���هاڵم "ئهو ی ی مێردهكهم بووه خۆ ی بكوژ كهس���ه ی ی كردووه كه ئهو كوشتوویهت ئیعتراف بههیچ ش���ێوهیهكیش من ناناس���ێت، بهاڵم ئێس���تا ماڵی خهزورم دهیانهوێت دهس���ت لهمارهیهكهم ههڵبگ���رم بۆی ه خس���تویانمهت ه زیندانو بهو مهرجهش لێ���م خۆش دهبن ك ه ئهوه بكهم ،بهاڵم بههیچ شێوهیهك دهس���ت لهومارهیی ه ی خۆم هوهریبگرم". ههڵناگرمو ماف ی خوازراوه. تێبینی :شلێر ناوێك
CMYK
12
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
روداوهكانی بادینان چییان پێوتین؟ د .هێرش رهسوڵ
سەردەمی ئیسالمییەکان ()١
وەکچ���ۆن س���ااڵنی شەس���تو هەفتاو هەشتای س���ەدەی بیس���تەم ،سااڵنی دەس���ەاڵتی هێزە نەتەوەییە عەلمانیو سۆسیالیس���تییەکان ب���وو لەدونی���ای عەرەبدا ،پێدەچێ���ت دەیەی دووهەمی سەدەی بیستو یەکەم دەیەی حوکمڕانی هێزە ئیسالمییەکان بێت لەم ناوچەیەدا. لەهەموو ئەو ش���وێنانەدا کە "بەهاری عەرەبی"س���ەرکەوتنی بەدەستهێناوەو لەو شوێنانەشدا کە دەشێت سەرکەوتن بەدەستبهێنێت ،ئیسالمییەکان براوەی یەکەم���ی دۆخەک���ە ب���وونو دەب���ن. لهتون���س پارت���ی "نەهزە" ،لهمیس���ر ئیخوانی موس���لمینو س���ەلەفییەکانو لهلیبیا گروپە ئیسالمییە چەکدارەکان ب���راوەن .لهمەغریب حیزبی "عەدالەتو تەنمیی���ە" ،کە حیزبێکی ئیس�ل�امییە، هەڵبژاردنەکان���ی ب���ردەوەو لهیەمەنو س���وریاش ،لەدۆخی سەرکەوتندا ،هەر ئیس�ل�امییەکان براوەدەب���ن .وەکچۆن بەدرێژای���ی پەنجاکانو شەس���تەکانو هەفتاکانو هەش���تاکان میزاجی گشتی کۆمەڵ���گا عەرەبیی���ەکان میزاجێک���ی عەلمان���ی ب���وو ،ئەم���ڕۆ لههەمان ئەو کۆمەڵگایان���ەدا میزاجی دینی میزاجی بااڵدەستە. ئەزموونی حوکمڕانیی ئیس�ل�امییەکان لهدونی���ای عەرەب���دا ئەزموونێکی تازە نیی���ە ،س���ااڵنێکە ه���ەم لهغ���ەزەداو ه���ەم لهس���وداندا دوو حکومەت���ی ئیس�ل�امی دەس���ەاڵتدارن .مۆدێل���ی حوکمڕانییەکەشیان ش���وێنی بەخیلی پێبردن نییە ،هەردوو مۆدێلەکە تەواو خراپو فاش���یلو نادیموکراسو خاوەن مەیل���ی تۆتالیتارییو دژ ب���ە ئازادیو ماف���ە شەخس���ییەکانن ،بەتایبەتی دژ بە ماف���ی ژنانو ئ���ازادی ئەوانەن کە وەک دەسەاڵتدارانی ئەو دوو ئەزموونە بیرناکەن���ەوەو ناژی���ن .وات���ە مۆدێلی حوکمڕان���ی ئیس�ل�امییەکان لهغەزەو س���وداندا هیچی لهمۆدێلی دەس���ەاڵتە عەلمانیی���ە دیکتاتۆرییەکانی ناوچەکە باش���تر نییە .ل���ەدەرەوەی ئ���ەم دوو مۆدێلەش���دا ،مۆدێلی تری حوکمڕانی ئیس�ل�امییانە لەناوچەک���ەدا هەبووە، لەوان���ە ویالیەت���ی فەق���ی لهئێ���رانو ئەزموون���ی تاڵەبان لهئەفغانس���تانو ئەزموون���ی وەهابیزم لهس���عودیە .ئەم س���ێ ئەزموونەش لهڕووی سیاسییەوە بۆگەنو لەڕووی مافو بەرپرسیارێتییەوە وێرانو لەڕووی رێزگرتنی راو بۆچوونی جیاوازەوە نزیک لهفاش���یزمو لەڕووی کۆمەاڵیەتییەوە پارچەپارچەو پڕ رقو ناکۆکیو دوژمنایەتیو لەڕووی ئابوریو پێشکەوتنیشەوە ناقۆاڵو خراپ. سەرەڕای ئەو راس���تییانەی سەرەوە، ئ���ەو هێ���زە ئیس�ل�امیانەی "بەهاری عەرەبی"بەهێزیک���ردون ،هێزی تازەن، ئەو هێزانە نین کە حوکمڕانبوون ،بەڵکو ئەوانەن ت���ا دوێنێ زۆرج���ار قوربانی دیکتاتۆری���ەت ب���وون لەناوچەک���ەدا. قسەو باس���ی ئەم هێزانە ،تاڕادەیەکی زۆر ،باس لهگرنگی ئەزموونێکی نوێی حوکمڕانی دەکات. لهئەزموونێک���ی مەدەن���ی حوکمڕانی ئەدوێتو کەمتر باس لهدەوڵەتی دینی دەکات .ئ���ەم هێزانە ئەم قس���انەیان بەڕاستبێت یان نا ،ئەو خاڵەی دەشێت هەموومان لەس���ەری تەبابین ئەوەیە، کە س���ااڵنی داهاتوو لهدونیای عەرەبدا س���ااڵنی حوکمی هێزە ئیسالمییەکان دەبێ���تو زۆرایەت���ی خەڵکی���ش لەو کۆمەڵگایانەدا لەس���ەر ئەوە رێکن ئەم هێزە ئیس�ل�امیانە لەمڕۆدا حوکمڕانیان بن. خاڵێکی گرنگە لێرەدا جەغتی لێبکەین ئەوەی���ە ک���ە جیاوازییەک���ی گ���ەورە لەنێ���وان هێزە ئیس�ل�امییە براوەکانی دوای "بەه���اری عەرەب���ی"دا هەیە .بۆ نموون���ە بزوتن���ەوەی "نەهزە"لهتونس هێزێکی هێجگار میان���ڕەوە ،لهبەرنامە سیاس���یو ئاب���وریو کۆمەاڵیەت���یو کولتورییەکەیدا وشەی "شەریعەت"یان "حوکمی شەریعەت"یان "ئیسالم"وەک سەرچاوەی س���ەرەکی یان الوەکی بۆ یاس���ادانان بەهیچ جۆرێ���ک نابینرێت. باس لهحیجابپۆش���یو ریشهێشتنەوەو یاس���اغکردنی مەیفرۆش���یو داخستنی
مەیخانەو پەالماردانی تەنورەی کورتی ئافرەت���ان ناکەن .لەباتی ئەمانە داوای دەوڵەتێکی مەدەنی دەکەن کهلەس���ەر بنەم���ای بیرۆک���ەی هاوواڵتیب���وون کاربکات ،ب���اس لهئازادی بیرکردنەوەو نووسینو رادەربڕین دەکەن .لەڕاستیدا ئیسالم لهبەرنامەی بزوتنەوەی نەهزەدا تەنها وەک چوارچێوەیەکی شارستانیو کولتوری ئامادەیە کە لەگەڵ زانس���تو پێ���دراوە فیکرییەکانی دونیای تازەدا، لهدیالۆگدایە .بەکورتی ئەوەی نەهزەی تونس���ی داوای���دەکات ،دەکرێ���ت هەر بزوتنەوەیەکی سیاس���ی نائیس�ل�امیو نادینیش داوایبکات ،لەوانەش زۆربەی ه���ەرەزۆری هێ���زە عەلمانییەکانیش. هەمانشت بە نیسبەت حیزبی عەدالهو تەنمی���ە-ی مەغریبیش���ەوە راس���تە. لههەم���وو بەرنامەی ئەم حیزبەدا چوار وشەی ئیسالم بەکارهاتووە ،ئەوانیش لەکاتی قس���ەکردن لەس���ەر بەهاکانی کۆمەڵگای مەغریبیو قسەکردن لەسەر یاسای ئابوری ،بەدەر لەمە لەبەرنامەی ئ���ەم حیزبەدا نییە دەس���ت بۆ ژیانی شەخسی ببات یان خۆیان بە بیروباوەڕو بۆچونی خەڵکەوە سەرقاڵکەن ،یاخود مەیفرۆش���ی یاس���اغبکەنو پۆلیس���ی ئەخالق دروستبکەن. بەرامبەر بەم عەقڵیەتە کراوەیە لەو دوو ئەزموونەدا ،دۆخی هێزە ئیسالمییەکان لهمیسرو لهلیبیای دوای قەزافیدا تەواو جیاوازە .لهمیسردا دووهێزی ئیسالمی گ���ەورە هەن کە ئیخوانی موس���لمینو بزوتن���ەوەی س���ەلەفییەکانن .ئیخوان هێزێک���ی فرەدەموچ���اوو فرەدەنگە، کەس���انی تێدای���ە ب���اس لهئ���ازادی ویژدانو ئ���ازادی دین تا رادەی ئازادی کوفرکردنو بێب���اوەڕی دەکەن ،بەاڵم کەس���انی ت���ری تێدایە ل���ەدەرەوەی ئیسالمدا هەمووشتێک بە هەڵەو کوفرو نەشیاو دادەنێنو پۆلیسی بەسەر ژیانو ئەخالقی کۆمەڵگاو تاکەکەس���ەکانەوە دەکەن .لەن���او ئیخواندا بزوتنەوەیەکی گەنجانیش هەیە کە کێشەی گەورەیان لەگەڵ س���ەرە گەورەو کۆنەپارێزەکانی ن���او حیزبەک���ەدا هەی���ە .س���ەرباقی درێژی تەمەنی ئیخوانەکان لهمیسردا، ب���ەاڵم تا ئێس���تاش ب���اس لهحوکمی ش���ەریعەتو باس لهئیسالم وەک تاقە س���ەرچاوە یان س���ەرچاوەی سەرەکی یاس���ادانان دەک���ەن ،هەڵوێس���تێکی نادیارو ناڕۆش���نیان هەیە بەرامبەر بە ئافرەتو بەرامبەر ب���ەو هاوواڵتییانەی دینێکی ت���ر یان باوەڕێک���ی نادینیان هەیە .بزوتنەوەی سەلەفیش لهمیسر، بەبەراورد بە ئیخ���وان ،بزوتنەوەیەکی تازەیە .تێڕوانینی ئەمانە بۆ ئیس�ل�ام تێڕوانینێکی هێجگار داخراوو دۆگماییە، لەدەرەوەی ئەو ئیس�ل�امەدا کە ئەوان بەڕاس���تی دەزانن ،هیچ شتێکی دیکە بەڕاست نازانن ،مەسیحیو نادینییەکان وەک کاف���ر دەبین���نو مامەڵەدەکەن، تێڕوانینێکی نزمیش���یان ب���ۆ ئافرەت هەی���ە .س���ەلەفیەکان لەس���ەردەمی موبارەکدا بەالی سیاسەتدا نەدەهاتن، بەاڵم ئەمڕۆ بوون بە هێزێکی سیاس���ی بەهێز .کێشەی ئەم هێزە لەوەدایە کە هەڵگری دیدێکی وەهاب���ی یان نیمچە وەهابی داخراوە بۆ ئیسالم. لهلیبیای دوای قەزافیدا دۆخێکی جیاواز لهمیس���رو تونسو مەغریب لەئارادایە. گەرچی شوناسی هێزە ئیسالمییەکانی لیبیا تا ئێستا بەباشی دیارنییە ،بەاڵم پێناچێت ئیسالم لهلیبیادا ئیسالمێکی کراوەبێ���ت .لەیەکەمی���ن دەرکەوتنی رەس���می دوای کەوتن���ی قەزافی���دا، س���ەرۆکی مەجلیسی نیشتیمانی لیبیا، باس���ی لهکردنی ش���ەریعەتی ئیسالمی بە تاقە سەرچاوەی یاس���ادانان کردو باس���ی گەڕانەوەی یاسای فرەژنی کرد کە قەزافی یاساغی کردووە. وەک دەبینی���ن هێزە ئیس�ل�امییەکانی دوای بەه���اری عەرەب���ی هێ���زی جیاوازن ،ئ���ەوەی دەکرێ���ت هیوامان پێیبێت ،ئەوەیە ترس���ی ئ���ەم هێزانە لهدەنگدەرەکانیان ،لهترس���یان لهخودا گەورەتربێت ،ی���ان النیکەم بەقەد ئەو ترسەبێت ،چونکە تەنها ترس لهدەنگدەر وادەکات ناچاریاندەکات خۆیان لەگەڵ خواستو پێداویستییەکانی کۆمەڵگادا بگونجێنن.
پێویس���ته س���هرهتا خۆمان لهو راستیی ه تاڵ���ه النهدهی���ن ك���ه روداوهكان���ی س���هرهتای ئ���هم مانگ���هی ناوچ���هی بادینان (لهههڵكوتانهس���هر دوكانهكانی مهیفرۆشتنو ش���وێنهكانی مهساجهوه بۆ ههڵكوتانهس���هر بارهگاكان���ی یهكگرتوی ئیس�ل�امیی كوردس���تانو س���وتاندنیانو دهس���تگیركردنی كادرو ئهندامان���ی ئهو حیزب���ه) روداوگهلێك���ی بێ پێش���ینهو رهگوریش���ه نینو بێگوم���ان دواڕوداویش نابن ،چونك���ه زۆر بهتون���دی بهڕایهڵی كهڵچهری سیاس���یو كۆمهاڵیهتیو ئاینیی كۆمهڵگهی كوردستانهوه بهستراونهتهوه. كهواته راستهوخۆش كاریگهرییان بهسهر واقیعی ژیانی خهڵكو پهیوهندیی سیاسیو هاوكێش���هو ملمالنێ حیزبهییكانیش���هوه ههی���ه ،وهكچ���ۆن كار لهناوو س���ومعهی ههرێمی���ش لهئاس���تی نێودهوڵهتی���دا دهكات .بۆی���ه دهكرێ لێ���رهدا بهكورتی دهرهاویشتهكانی ئهو روداوانه دهستنیشان بكهین ،كه ئهمهیش یارمهتیمان دهدات بۆ تێگهیشتنێكی ئاسانتر لهواقیعی ئهمڕۆی ههرێم. روداوهكانی چهند رۆژی رابردوی بادینان ههندێ ههقیقهتیان ل���هال تۆخكردینهوه، وێڕای ئهوهی ههندێ راس���تیی نوێشیان پێوتین ،لهوانه: * ئازادیی سیاسیو فرهیی لهناوچهكانی ههردوو پارێزگای ده���ۆكو ههولێر (كه بهگوێ���رهی دابهش���كارییهكهی ئهنجامی ش���هڕی ناوخ���ۆ بهناوچهی دهس���هاڵتی پارتی دیموكراتی كوردس���تان ناسراوه) لهژێر مهترس���یدایهو لهگهڵ سهرههڵدانی ه���هر ناكۆكییهكیش���دا مهترس���ییهكان قوڵتردهبنهوه .ههروهك لهكۆتایی 2005و لهوادهی ههڵمهتی ههڵبژاردنی ئهنجومهنی نوێنهران���ی عێراقدا بارهگاكانی یهكگرتوو س���وتێنرانو چهند كادرو بهرپرس���ێكی بااڵش���یان كوژرا .دوای روداوهكانی 17ی شوباتی ئهمس���اڵیش چهند بارهگایهكی بزوتن���هوهی گۆڕان لهنێو ش���اری ههولێر س���وتێنران .تاك���و دهگات���ه رێگرتن���ی سهرسهختانه لهئهنجامدانی خۆپیشاندانو ناڕهزایی جهماوهری لهو ناوچانهدا.. * حی���زب لهههرێم���ی كوردس���تادا (بهدهسهاڵتو ئۆپۆزسیۆنیشهوه) هێشتا ئامانجه نهك ئام���رازو خاوهنی ههژمونی بههێ���زی خۆیهتی ،ئهوهی دهوترێ "ئیتر لهكوردس���تاندا خهڵكو شهقام ئاراستهی روداوهكان دهكات" ،قسهیهكه لهسنورێكی زۆر تهس���كدا دهتوانێت راس���تیی خۆی بس���هلمێنێت ،دهنا لهسهر زهمینی واقیع سیحرهكهی بهتاڵدهبێتهوه. * پارتی دیموكراتی كوردستان (كه بهپێی
ههڵبژاردنهكانی پهرلهمانی كوردس���تانو عێراق هێزی یهكهمی ههرێمهو زۆرینهیهو س���هرۆكهكهی حاكم���ی ههرێمهكهی���ه)، غرورێك���ی زۆری سیاس���ی گرتویهت���یو ئهمهیش وایكردووه بێباكانهو بهعهقڵیهتی جارانی (پارتی پێش���ڕهو) مامهڵه بكاتو ب���ۆ چهندهمینج���ار ب���ارهگای حیزب���ه سیاسییهكان لهس���نوری دهسهاڵتهكهیدا (ده���ۆكو ههولێ���ر) بس���وتێنێتو رێگه لهخۆپیش���اندانو ناڕهزایهتیهكان بگرێت. وهكچ���ۆن كێش���هو ناكۆكی���ه ناوخۆییه خهفهكراوهكانیش���ی بهجۆرێ لهجۆرهكان ه���ۆكاری ههن���دێ لهمامهڵهكردنهكانین. ئهمهیش ئاس���ۆی هاتنهكایهی سیستمی تاكحیزبی دهردهخاتو "ئهزمونهكه" زیاتر دهباته دواوه.
پهرلهمان جگ ه لهشوێنی كۆبونهوهی كۆمهڵێ كادرو ئهندامو ههوادری حیزبهكانو دهرچواندنی یاسا (ك ه بهشێكیان جێبهجێناكرێن) چیتر نییه * یهكێت���ی نیش���تمانیی كوردس���تان (ك���ه لهئهنجام���ی كێش���هو ناكۆكیی���ه ناوخۆییهكانو جیابونهوهی باڵێكی گهوره لێیو دواتر دروستبونی بزوتنهوهی گۆڕان- هوه نف���وزی كهمبۆت���هوهو تهرازوهكهی لهئاس���ت هاوپهیمان���ه س���تراتیژهكهیدا پارتی -الس���هنگ بووه) لهم پێشهاتهداكهوتۆته نێوان دوو بهرداشهوه ،لهالیهك خواستێكی زۆر (وهكچۆن لهڕوداوهكانی 17ی ش���وباتو دواتری���ش بهئاش���كرا دهركهوت) لهنێو ههوادارو ئهندامو كادرانی ناوهن���دیو بهش���ێك لهس���هركردایهتیو مهكتهب سیاس���ییهكهی ب���ۆ گۆڕانكاری لهگوتارو ستراتیژی حیزبهكهو چاكسازیو ههڵوهش���اندنهوهی رێككهوتننام���هی ستراتیژی ههیه ،تهنانهت بهپێی زانیاریی س���هرچاوهكانی ههواڵ بهرپرسانی بااڵی یهكێتی بهتوندی ئیدان���هی روداوهكهیان كردو هاوس���ۆزیی خۆیان ب���ۆ یهكگرتوو دهربڕی ،ههروا بهش���ێكی زۆری الیهنگرو
ئهندامانیشی بهش���داریی گردبونهوهكانی یهكگرتووی���ان كردووه ب���ۆ ئیدانهكردنی روداوهكانی بادینان .لهالكهی تریش���هوه لهژێر فش���اری هاوپهیمانهكهیدایه كه لهو پێش���هاتهدا هاوههڵویس���تی بێتو پارتی بهتهنیا جێینههێڵێت!. * س���هرۆكی ههرێمی كوردس���تان (كه ه���اوكات س���هرۆكی پارت���ی دیموكراتی كوردستانیش���هو دهس���تبهرداری پۆسته حیزبییهك���هی نهب���ووه) لهلێ���دوانو بڕیارهكانیدا پتر وهك پۆسته حیزبییهكهی دهركهوتو كهمت���ر بێالیهنی پێوه بینرا. (ههروهك پێش���تریش بۆ س���هركهوتنی بڕیارێكی خۆیشی سهبارهت بهڕوداوهكانی 17ی ش���وبات ئامادهنییه بهرپرس���ێكی بااڵی حیزبهكهی كه یهكێكه لهتۆمهتباران رادهستی دادگا بكات!). * سیستمی سیاسیی ههرێم پێچهوانهی ئ���هوهی لهڕهشنوس���ی دهس���تورهكهیدا نوسراوه سهرۆكایهتییه نهك پهرلهمانی، چونكه دهس���هاڵتی سهرۆكی ههرێم لههی پهرلهم���ان بههێزترو كارات���ره ،ئهمهیش دیاره به چ ئاقارێكی ترسناكی دیكتاتۆریو تاكڕهویمان دهسپێرێت. * پهرلهمان جگه لهش���وێنی كۆبونهوهی كۆمهڵ���ێ كادرو ئهن���دامو ه���هوادری حیزب���هكانو دهرچواندن���ی یاس���ا (كه بهش���ێكیان جێبهجێناكرێن) چیتر نییهو دهس���هاڵتو هێزی چاودێركاری (ریقابی) ی نییه. * هێشتا مۆركی دوو ئیدارهیی بهسیمای حكومهتی ههرێ���مو بهگوتاری راگهیاندنی ه���هردوو حیزبه فهرمانڕهواك���هوه ماوه، تا بهئێس���تاش دهگات ناوچهو شارهكان بهههژمونو دهس���هاڵتی یهكێك لهو دوو حیزبهوه دهناسرێنهوه. * سهروهریی یاسا لهههرێمی كوردستاندا لهژێر پرس���یاری جیدیدایهو (دادوهری) دهسهاڵتیكی ئهوتۆی نییه. * ههرس���ێ دهس���هاڵتهكه (یاسادانان، جێبهجێك���ردن ،دادوهری) لێكجیاكراوهو س���هربهخۆنینو تائهندازهیهك���ی زۆریش ههژمونی حیزبیان لهس���هرهو بڕیارهكانی نێو كۆبون���هوه داخراوهكان���ی مهكتهبی سیاسیی حیزبهكان ههڵیاندهسوڕێنن. * ئۆپۆزس���یۆنی ههرێم���ی كوردس���تان ئهگهرچ���ی تهمهنێك���ی كهم���ی ههی���هو ئاس���تهنگی زۆر لهبهردهمدای���ه ،ب���هاڵم هێشتا ش���هرمنو ناكارایهو وهك بهختیار عهلی دهڵێت "ئۆپۆزس���یۆنی حاكمه نهك سیس���تم" ،لهكاتێكدا دهبوایه بێجیاوازیی كاتو ش���وێن ههڵوێس���تی جی���ددیو بابهتیو كرداریی���ان لهههمبهر روداوهكان ههبوای���هو لهپێناو ههندێ دهس���تكهوتی م���ادیو بچكۆلهو بێ ئهرزش سازش���یان لهس���هر خواس���ته دیموكراس���ییهكان
رووداو ی زاخۆ وهك مۆدێل عهزیز رهئوف
Azizrauf75@yahoo.com
رووداوهكهی زاخۆ توشی شۆكی نهكردم بهقهد ئهوهی بێئومیدی كردم كه رهنگ ه لهخهیاڵ���ی خۆمدا چانس���ێكم دابێت به دهس���هاڵت ك���ه دهس���بهرداری جۆرێك لهسهركێش���یهكانی ببێت بۆ سڕینهوهی بهرامبهرو حورمهتشكاندنی هێزو گروپو تهنان���هت مهزههبهكانی ت���ر .ئهوهی لهم س���یناریۆیهی زاخۆدا بینی���مو به بڕوای من گواستنهوهی دهس���هاڵته لهفۆرمێكی دژایهتیكردنی ش���هقام بۆ مۆدێلێكی تری سیاس���هت ،ئهوهیه ك���ه ئیتر دوای ئهم رووداوه بهرپرس���ان بهتهنگ پاراس���تی کەسێتی خۆشیانهوه نایهن لهو ناوچهیهی كه حوكم���ی تێدا دهك���هن .واته ئهگهر پێشتر ئهم هێزانه ههریهكهو ههوڵیاندابێت ناوچهی ئارام بۆخۆی���ان بهێڵنهوه ،ئهوا دوای روداوهكهی زاخۆ ،دهس���هاڵتدارانی ههرێ���م دهس���بهرداری پاراس���تنی ناوچهكانی ژێر دهسهاڵتی خۆشیان بوون لهئارامڕاگرت���نو بێدهنگك���ردن ،ئهمهش س���هرهتایهكی تهواو نالهباره بهوهی كه ئێمه لهب���هردهم دۆخێكی ترداین ،دۆخی بێحورمهتكردن���ی ههمووش���ت تهنها بۆ مانهوهی خۆتو بهس. ئهگهر رووداوهك���هی زاخۆ برینێكی تری لهجهستهی ئهم ههرێمه دروست كردبێت، ئهوا ش���تێكی تازهمان نهوت���ووه ئهگهر بڵێی���ن دهبێت خۆمان ب���ۆ برینی نوێو س���یناریۆی ن���وێو پالنی ن���وێ ئاماده بكهین ،لهالیهن ئهم نوخبه سیاس���یهوه كه ئێس���تا كوردس���تانیان خستۆته نێو
گالیس���كهیهكو لهخهرهندهك���ه نزیكمان دهخهن���هوه .ئهگ���هر رووداوهكهی زاخۆ خهمێكی تر بێت ،ئهوا دهبێت دوای ئهم رووداوه خۆم���ان بۆ خهمی ت���رو ئازاری تر ئام���اده بهكهی���ن ،چونكه ل���هدوای رووداوهكان���ی حهڤدهی ش���وباتهوه ئیتر پێویستمان بهوه نییهو ناشتوانین زهمهن بگوازین���هوه بۆ قۆناغی پێش���تر ،ئهگهر لهحهڤدهی ش���وباتهوه فاشیهت هاتبێته بهردهرگا ،ئ���هوا ل���هدوای رووداوهكانی بادینان���هوه ،فاش���یهت ههنگاوهكانی بۆ ناوهڕاس���تی ژوورهكه ناوهو قسه بكهین چهقۆ دهوهش���ێنێت(وهك رووداوهكانی حهڤدهی ش���وبات) ،قسهش نهكهین ههر قامچی دهوهش���ێنێت (وهك رووداوهكانی بادینان). ئ���هم رووداوهی زاخۆ دوو خاڵی گرنگمان بۆ دهردهخات كه ناكرێت ههڵوێس���تهی لهسهر نهكهین: یهكهم :س���یناریۆكان ئهوهن���ده روونو ئاش���كران كه ش���ایهنی بهڵگه هێنانهوه نین .ئهگهر زۆرجار وێنه ،یان س���كریتی تهلهفزیۆن���هكان ش���وێنێك بووبێ���ت بۆ ش���اردنهوهی حهقیقهت ،ئهوا لهڕووداوی زاخۆدا گرته ڤیدیۆییهكان زۆر به ئاشكرا ئهو وێنانهم���ان بۆ دهگوازن���هوه كه نه پێویستی به لیژنه ههیهو نه لێكۆڵینهوه. لههیچ سهردهمێكی ئێمهدا بارتهقای ئهم رووداوانهی بادینان وێنه راس���تگۆ نهبوو لهگهڵمان ،بهجۆرێك كامێرا راستیهكانی ب���ۆ گواس���تینهوه ب���ۆ ن���او شاش���هی
لهدوای رووداوهكان ی بادینانهوه ئهم هێزه بڕیاریداوه قس ه بكهینو بێدهنگیش بین ههر قامچییهكهی بهكار بێنێت
تهلهفزیۆنهكانو پهیجهكانی ئینتهرنێت. دووهم :دوای ئ���هم رووداوه دهس���هاڵت ی كوردی چووه قۆناغێك���ی تری مامهڵهی سیاس���ییهوه لهگهڵ هاوواڵتیانی خۆی. لێرهوه ئیتر دهس���هاڵت چهق���ۆ دهخاته س���هر ملی هێ���زو هاوواڵتیانی كۆمهڵگهو دهیهوێ���ت داوای لێبوردنیش بكهن .ئهم مۆدێله سیاس���ییه تهنها الی ئێمه كاری پ���ێ دهكرێ���ت ،جهل�ل�اد داوا لهقوربانی ب���كات داوای لێبووردن���ی ل���ێ ب���كات. لێبووردن���ی قوربانی ب���ۆ قامچییهكانی ج���هالد س���هرهتای دهركهوتهیهكی نوێی سیاس���یه لهههرێمی كوردستانو لهدوای رووداوهكان���ی بادینانهوه دروس���ت ئێمه لهقۆناغێكداین كه دهبێت پش���تمان سور بێتهوه به قامچی جهلالدو ناشبێت بڵێین
نهكردایهو نهبونایه بههۆكاری بهردهوامیی سیستمهكه. * ئهو رێككهوتنهی یهكگرتوی ئیسالمیی كوردس���تان لهس���هر روداوهك���هی 2005 لهگهڵ پارتی بهقهرهبووكردنهوهی مادی ك���ردی ،ئهوهن���دهی وهك سازش���ێكی ئاش���كراو بێبهه���ا دهرك���هوت ،ئهوهنده نهبووه بهرههمی سیاسهتێكی حهكیمانه، بۆیه جارێكیتر یهكگرتوی دوچاری ههمان كێشه كردهوه. * رایهڵ���ی نزیكبون���هوهی حیزب���ه ئیس�ل�امییهكان (بهتایبهت یهكگرتوو)و پارتی پچڕاندو كۆمهڵو یهكگرتوی زیاتر خزاندهوه باوهشی بزوتنهوهی گۆڕان. * هێش���تاش خراپبهكارهێنانی گهنجانی كوردس���تان ب���ۆ ئامانج���ی سیاس���یو ئایدۆل���ۆژیو لهپێن���او یهكالكردن���هوهی ناكۆكییه حیزبییهكان���دا لهالیهن حیزبی كوردییهوه (بهفهرمانڕهواو ئۆپۆزسیۆنهوه) ماوهو بهڕونی دهبینرێت. * رهوش���ی ماف���ی مرۆڤو پاراس���تنی ماف���ی كهمه ئاینیی���هكانو پێكهوهژیانو یهكترقبوڵكردن لهههرێمی كوردس���تاندا لهئاستێكی خراپو لهژێر مهترسیدایه. * ئاسایش���ی ههرێ���م تاڕادهیهك���ی زۆر وهك ئاسایش���ی حی���زب دهردهك���هوێو مامهڵ���هدهكات ،بهمهی���ش ئاسایش���ی هاوواڵتیان���ی كوردس���تان كهوتۆت���ه مهترسییهوه. * هێشتا بههۆی زاڵیی كهڵچهری ئاینیو كۆمهاڵیهتیی كۆمهڵگهی كوردس���تانهوه نوخبهی ئاینی كه مهالكانن كاریگهرترین چی���نو توێ���ژی كۆمهڵگ���هن ،ئهمهیش وایك���ردووه زۆرج���ار ههن���دێ م���هالی نهخوێن���دهوار ،ئاین بۆ چهواش���هكاریو پشێویی كۆمهاڵیهتیو بهرتهسككردنهوهی ئازادییهكان بهكاربهێن���ن .یان ههندێجار م���هالی نهخوێن���دهوار ب���ۆ ئامانج���ی ناتهندروس���ت بهكاربهێنرێ���ن .ههروهها ههندێجار حیزبه ئیس�ل�امییهكانیش (بهو حیزبهیشی ئێستا ئازادیی رێكخراوبوونی بهرتهس���ككراوهتهوه) خۆیان بهش���ێكی گهورهبوون لهههڵمهتی بهرتهسككرنهوهی پانتایی ئازادیی رادهربڕینو تهحریمكردنی جیاوازییهكان. * وهكچ���ۆن لهنهوهدهكان���دا كاتێ���ك جهولهیهك���ی نوێ���ی ش���هڕی ناوخ���ۆ دهستیپێكردهوه میدیاكانی یهكێتیو پارتی تیژترو كاراتر دهبوون ،لهم پێشهاتهش���دا بهههم���ان نهفهس���ی ئ���هوێ رۆژێو بێ گوێدان���ه بنهماكان���ی ئێتیكو یاس���ای راگهیاندن ،میدیای ههردوو الیهنی ناكۆك (پارتیو یهكگرتوو) دهس���تبهكاربونهوه، ئهم���ه جگهل���هوهی ههن���دێ میدیاكاری یهكێتیو پارتی-یش كهوتنهوه ش���هڕێكی سارد بهرامبهر یهكتر.
جهالد مهمان كوژهو جهلالدیش بهههموو دهنگی خۆی داوا لهقوربانی دهكات داوا ی لێبوردنی لێ بكات. ئهوهی لهچهند رۆژی رابردووش لهس���هر ئاس���تی میدی���ادا بینیم���ان ئهوهیه كه دهس���هاڵت لهم دهڤهره هیچ���ی نهماوه بهرگری لێ ب���كات ،دهركهوتنی پیاوانی حی���زب لهگفتوگۆكان���داو نهبوون���ی س���تراتیژێكی قس���هكردنو تێكهڵكردنی رستهكانیان ،فهقیری ئهم دهسهاڵتهمان بۆ دهردهخات لهئاس���تی پیاوی مهزندا. كارهس���اته حیزبی كوردی گهیش���تبێته قۆناغێ���ك کەس���ی عاقڵیش���ی نهمابێت قس���هی بۆ ب���كات ،كارهس���اته حیزبی كوردی ئهوهنده بێ فكرو مۆراڵو خیتاب بێت ،گفتوگۆكان لهشاشهوه بگوازێتهوه بۆ فڕێدانی جوملهی ناش���رینو نهبوونی هی���چ بهڵگهیهك بۆ رووسورپیش���اندانی حیزب به خهڵك. مهترسی ئهوه ههیه رووداوی زاخۆ ببێته مۆدێلێ���ك ك���ه رقێكی گهوره دروس���ت بكات بهرامبهر به خۆمانو ژیانیش���مان. ل���هدوای رووداوهكان���ی بادینان���هوه ئهم هێزه بڕیاریداوه قسه بكهینو بێدهنگیش بین ه���هر قامچییهكهی بهكار بێنێت .من نازانم دوای ئهم رووداوانهی بادینان ئهم هێزه دهیهوێت چ بهاڵیهكی ترمان بهسهر بێنێتو چ غهوغایهك دروس���ت بكات بۆ دهركهوتنی دهنگ���ی خۆیو چۆن ئاوهكه لێڵ بكات تا راس���تیو حهقیقهت لهیهك ج���ودا نهكهین���هوه ،بهاڵم ت���هواو بڕوام بهوه ههیه لهحهڤدهی ش���وبات بهدواوه دهنگی پێیهكانی دهسهاڵت دهبیستم كه ورده ورده لهفاش���یهت نزیك دهبێتهوهو سێبهرهكهی دهبینم كه قامچییهكی پێیهو به قوربانیهكان دهڵێ���ت داوای لێبوردنم لێ بكهن.
بیروڕا
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
birura.awene@gmail.com
بهرهو كوێ دهچین؟ نهبهز گۆران
ههمووش���تێك بارگاوی كراوه بهحیزب، ئهوهن���دهی خهم���ی ئاین���دهی حیزب دهخورێت ،خهمی نیش���تیمانو نهتهوه ناخورێت ،ئهو نهوهیهی س���هركردایهتی ئ���هم ههرێمهیان بهدهس���ته ،نهوهیهكن ب���هر لهههمووش���تێك بیرلهخۆی���ان دهكهنهوه ،پ���اش بیركردنهوه لهخۆیان بی���ر لهحی���زب دهكهن���هوه ،ههرێ���مو ئایندهك���هی دهكهوێت���ه پهراوێزی ئهم بیركردنهوان���هوه ،ئ���هو دروش���مانهش بهرزی دهكهنهوه دروش���من بۆ فێڵكردن لهچاوو گوێكانمان نهك دروش���م بن بۆ دهرخس���تنی كردهوهكانیان ،نهوهیهكن نهدهتوان���ن دوربكهون���هوه لهخهون���ی دهسهاڵت نه پێش���یان دهكرێت خهونی گ���هوره ببینن ،زۆر رونه بۆ نهوهی نوێ كه درزێكی گهوره ههیه لهنێوان ئهم دوو نهوهیهدا ،درزهكهش پهیوهندی به جۆری خهونهكان���هوه ههیه ،ئێس���ته نهوهیهك بهڕێوهیه رازی نیی���ه بهم جۆره ژیانهو بهم جۆره دهسهاڵتو بهو پهروهردهیه، دوو روداوی ت���ازه ل���هم نزیكانه هاتنه بهردهممان بهتهواوهت���ی لێكترازانهكهی دهرخس���تو دهس���هاڵتدارانیش لهبری گهڕان بهش���وێن بنهڕهتی كێش���هكهدا، ههڵس���ان بارگاویی���ان ك���رد بهحیزبو ههڕهشهكردن لهحیزب پهیوهستدهكهن بهههڕهشهكردن لهنهتهوهو واڵت! ئهوهی جێگ���هی تێڕامان���ه ،زۆرب���هی ئهوانهی قهڵهم���ی ناوحیزبهكان���ن ،لهبری گهڕان بهناو خودی كێش���هكهدا كهوتنه شوێن ئهو گوتارهی حیزب دهیهوێت ئاراستهی بكاتو قهڵهم بهدهستهكانیش لهخزمهتی ئهو گوت���ارهدا دهنگی���ان بهرزكردهوه،
ئهمه جگه لهونكردنی راستیهكان شتێك ناخاته س���هر زهخیرهی ئهم لێكترازانه. ماڵوێرانییش���ه ب���اوهڕ ب���هم ج���ۆره تهفسیرهبكرێت. ئهتوانی���ن بڵێین خۆپیش���اندانهكانی ناوچهی سلێمانیو خۆپیش���اندانهكانی ناوچ���هی بادینان ئهو نهوهیه بهڕێوهیان دهبرد كه ت���ازه دهیانهوێت بێنهناوهوه، نهوهیهكی توڕه گهر دهس���تیان نهگریت ههمووش���ت دهس���وتێنو رازی نین بهو ژیانه حیزب���یو نادادپهروهرییهی بۆیان دروس���تكراوهو مهحكوم���ی ك���ردون، نهوهیهكی جهس���ور تهنانهت بهدهستی بهتاڵهوه رووب���هڕووی گوللهكانی حیزب دهبێتهوه ،لهخۆپیشاندانهكانی ناوچهی س���لێمانی زۆرب���هی ئهوان���هی بریندارو ش���ههید بوون لهو نهوه تازهیه بوون كه تهفسیرێكی تریان بۆدنیا ههیهو دهیانهوێت بهش���وێن جۆرێكی دی لهژیاندا بگهڕێن كه ئازادیو خۆشگوزهرانیو دادپهروهری بۆئهوان تیایدا مهیسهركرابێت ،بهههمان فۆرم���هوه بهجۆرێك���ی توڕهت���رهوه لهناوچهكان���ی بادین���ان بینیم���ان ئهو نهوهیه ئامادهیه پهالماری ههمووشتێك بدات ،ئهوان���ه نهدهس���تی بێگانهن نه خراپ���هكاری ئ���هم واڵت���هن ،گهرحیزب كهمێ���ك عاقاڵنهت���ر تێبگهش���تایه لهم دوو نامهیه ،لهب���ری مامهڵهی بهخراپ بهالڕێدابردنی توڕهبونهكان ،تهفسیرێكی دی بۆ دهكرد ،كهچی حیزب ههڵس���ا بۆ داپۆشینی خودی كێشهكه ئاراستهكهی برد بۆ ش���وێنێك ك���ه هی���چ لهبرینی ئهو گهنجانه چارهس���هرناكات ،رونیش نییه لهئایندهدا چ���ی رودهدات ،خهمی
ئاین���ده بوهت���ه خهم���ی حیزب ،س��� ێ بنهمای س���هرهكی ههب���وون لهههردوو روداوهكهی بادینانو س���لێمانی ههرسێ بنهماكه فهرامۆش كران ،بنهمای یهكهم توڕهبوون لهخۆش���گوزهرانییهك كه بۆ تاقمێك مهیسهرهو بۆزۆرینهش مهحروم، پهالماردانهكان���ی زاخۆ بهش���ێوهیهكی ئاش���كرا پێمان دهڵێت ئهوهی پهالماری ش���وێنه گهش���توگوزرایهكانی داوه، ئهو نهوهیهیه ك���ه ناتوانێت بچێته ئهو ش���وێنانهو رقلێبون���هوهی دهرههق بهو شوێنانه بۆدروس���ت بووه ،بۆیه كاتێك
لهبادینان حیزبی دهسهاڵتدار ئهم یاریهی لهماڵهكهی خۆیهوه گۆڕی بۆ دژ به ماڵی هێزێكی ئۆپۆزسیۆن ش���وێنه گهش���تیاریهكان لهو مهحروم ك���راون ئی���دی ئهویش لهفرس���هتێكدا دێ���ت دهیانس���وتێنێت .بنهم���ای دووه���هم توڕهبوون لهحی���زب بهههموو فۆرمهكانی���هوه ،پهالماردان���ی ب���ارهگا حیزبیهكان چ لهس���لێمانیو چ لهبادینان گهرچی بهشێكیشی ئاراستهكردن بێت، بهشهكهی دی بێزراوی بارهگای حیزبییه
لهن���او خهیاڵدانی ئ���هم نهوهیهدا ،ئهم نهوهیه بهڕاس���تی توڕهی���ه لهبارهگا ی حیزبو دهیهوێت بهجۆرێك لهجۆرهكان وێرانیان ب���كات ،ئهم توڕهبوونهش ههم حیزب خۆی دروستیكردووه ههم ئهدای دهسهاڵت بهو جۆرهبووه بارهگای حیزبی ی ژیان، بوهت���ه ش���وێنی بهخش���ینهوه ژیانێك كه هیچ مانایهكی نییه بۆئهوانهی لهدهرهوهی حیزبن ،خۆئهگهر روداوهكانی بادینان حیزب بهرهو ئاراس���تهیهكی دی نهبردای���ه ،دوور نهبوو ههرچی بارهگای حیزب���ی دهسهاڵتداریش���ه وێرانبكرایه، چونكه ئهو ش���هپۆلی توڕهبوونه پێش ههمووش���تێك ش���هپۆلێك بێ���ت ب���ۆ وێرانكردنی ش���وێنه گهش���تیاریهكان، ش���هپۆلێكه بۆ وێرانكردنی ماڵی حیزبی دهس���هاڵتدار ،بهاڵم لهبادین���ان حیزبی دهس���هاڵتدار ئهم یاری���هی لهماڵهكهی خۆیهوه گۆڕی بۆدژ ب���ه ماڵی هێزێكی ئۆپۆزس���یۆن .بنهم���ای س���ێههمی ئهم كێش���انه توڕهبوونی ئاینیو عیلمانییه، بهرههمی ئهم توڕهبوونهش لهپهروهرده حیزبیهك���هوه دهس���تی پێك���ردوه، ئ���هوه حیزبی كوردی ب���وو مرۆڤهكانی دابهشكرد بهسهر دوو رهنگداو رقی لهناو ماهیهتیاندا چاند ،گوێگرتنێكی قس���هی قهڵهمه حیزبیهكان بهسه بۆئهوهی حاڵی بین رق چاندن بهسهر ئهم دوو رهنگهدا تادێت تۆختردهبێتهوهو كهسێك نایهت بیرلهوهبكاتهوه ئهوهی گرنگه لهم دۆخهدا ئایندهی ئهم نهوهی���هو واڵتهكهیه نهك ئایندهی حی���زبو فهرمانڕهوایهتیهكهی، بهداخهوهین لهم ههموو نامهتوڕهییانهی كه رۆژانه دهیانبین���ن خوێندنهوهیهكی باشیان بۆ ناكرێت ،بۆیه لهكۆتاییهكهیدا ك���هس نازانێ���ت بهرهو ك���وێ دهچینو چی بهس���هرماندادێت ،چونكه عهقڵێكی سهلیم فهرمانڕهوایهتی ئهم واڵته ناكاتو نهوهیهكی ت���وڕهش بهڕێوهیه رازی نییه بهم تهفسیرانهو ئاخری روودهدات.
خوالنهوه لهنێو دۆگماییدا دهربارهی رووداوهكانی بادینان بڕوا بهرزنجی
Brwa_barznje@yahoo.com
ئ���هوهی لهبادین���ان روی���دا كارو كاردانهوهیهكی عهفهوی نهبوو ،رووداوێك نییه تهنها پهیوهندی بهژینگهی سیاسیو كۆمهاڵیهتی س���اتهوهختێكی مێژوییهوه ههبێت ،بهڵكو دیوه گهورهكهی وێنهیهك بوو لهس���ایكۆلۆژیای كۆمهڵگهو ژێرخانی كۆمهاڵیهتیو ئایدۆلۆژی كۆمهڵگه ،رویهك بوو لهڕووه راس���تهكانی ئ���هو هێزانه كه رووی باوهڕنهبوونه بهئازادی. رووداوهكان���ی بادین���ان ناكرێت تهنها دیوێك���ی ببینی���ن ی���ان بیبهس���تینهوه بهس���اتهوهختێكی مێژویی���هوه ،بهڵك���و رووداوێك���ه وهك زۆر رووداویتر رهگێكی لهمێ���ژوی كۆمهاڵیهت���یو سیاس���ی ئهم كۆمهڵگهدایه. باوهڕنهبوون بهئازادیو جیاوازی ئاینیو خێڵهكیو بیروڕا بهش���ێكه لهمێژوی ئهم كۆمهڵگهی���ه ،جیاوازییهكان���ی كۆمهڵگه ههمیش���ه وهك دوژمنایهتی دهركهوتون، ن���هك جی���اوازی لهس���هر ئهساس���ی گفتوگۆك���ردنو یهكترقبووڵك���ردن .ئهو ساتانهیش كه ئارامییهك ههبووه بهمانای كۆتایی شهڕو دوژمنایهتی نهبووه ،بهڵكو هۆكاریت���ر ههبووه ك���ه پێكهاته ئاینیو كۆمهاڵیهتی���ه جیاوازهكان���ی س���هرقاڵ كردوه ،وهك ساتهوهختی رژێمی بهعس، ك���ه ترسو كوش���تنو بڕی���ن ههندێ لهو دوژمنایهتیانهی دواخستوه بۆ زهمهنیتر، ههرچهنده بهعس خۆی سیستهمێك بوو بۆ گهشهپێدانی ئهو دوژمنایهتیه لهڕوانگهی ئ���هو جیاوازیانهوه ،ش���هڕی ناوخۆیش، ش���هڕێكی گهورهی یهكترقبووڵنهكردنو نهبوون���ی زمان���ی گفتوگ���ۆو لۆژیك���ی ئینس���انیو ئازادی خوازی هێزهكان بوو. كۆمهڵگه نیی���ه لهدونی���ادا لهكۆمهڵێك جیاوازی گهورهو بژوكی ئاینیو مهزههبیو نهتهوهی���یو كۆمهاڵیهت���یو سیاس���ی پێكنههاتبێت .ئهوهی ئ���هم جیاوازییانه پێك���هوه دهبهس���تێتهوه كلتورێك���ه كه بهردهوامی گفتوگۆی راستو شهفافانهی تێدا بكرێتو لهم رێگهیهش���هوه گهش���ه بهعهقڵ���ی قبووڵكردن���ی جیاوازییهكانو سڕینهوهی رقو سهیركردنه دوژمنانهكانو باوهڕهێن���ان بهئ���ازادی دهدات .لێرهدا
پرس���یارهكه ئهوهیه ،ئای���ا كۆمهڵگهی كوردی گفتوگۆی لهس���هر جیاوازییهكان ی خۆی كردووه؟. وهاڵمهكهی ئاوڕدانهوهیه لهمێژو ،مێژوی ئێمه هێندهی وێن���هی رقو دوژمنایهتیو خوێ���ن رش���تنو خۆفرۆش���تن دهبینین بهه���ۆی قبووڵنهكردن���ی پێكهاتهو هێزه جیاوازهكان نیو هێنده تهبایو ئاش���تیو ئازادی نابینین .ئێمه درۆو خۆخهڵهتاندن دهبینین ،كه ههرگیز نهمانتوانیوه خۆمان لهقهرهی گفتوگۆیهكی ئازاد بهین لهسهر جهوههری جیاوازیهكان ،كهچی زۆرترین كات قس���همان لهتهباییو ئاشتیو ئازادی كردوه ،ئێس���تایش ئێمه رۆژانه وێنهكان بهزین���دوی دهبینین ،وێن���هی ناتهباییو باوهڕنهبوون بهئازادی ..پارتیو یهكگرتو وهك دوو بك���هری رووداوهكانی بادینان دهردهكهون ،من نامهوێت دهوری دادوهرو یاس���ا ببینمو لێرهدا مهحكهمهی ئهو دوو هێ���زه بكهم ت���ا بهخوێن���هران بڵێم كێ تاوانبارهو كێ بێتاوان ،بهاڵم بهجۆرێكی دیكهیش مهحكهمهی مێژو ئایدیاو باوهڕی ئهم دوو هێزه دهكهین تا بزانین باوهڕیان بهئازادیو جیاوازییهكان ههبووهو ههیه، كه ئهمه جهوههری رووداو كێشهكانه. لهڕاس���تیدا هێزه سیاس���یهكانی ئێمه باوهڕیان بهههموو شتێك ههیه تا گهرای ئایدۆلۆژی خۆیانی لهسهر دانێنو ئینسانی ئهم واڵتهی پێ ب���ارگاوی بكهنو رهنگی بك���هن لهڕهنگی خۆیان ،ب���هاڵم ئهوهی باوهڕی���ان پێ���ی نیی���هو لهجهوههریاندا رهنگدان���هوهی نییه ئازادییه .ئهم هێزانه لێرهو ل���هوێو لهس���اتهوهختی جیاوازدا باس���ی ئازادی دهك���هن وهك ب���اوهڕی پتهوی ئهوانو خۆیان وهك ئازادی خوازو پارێزهری ئازادی نیش���ان دهدهن ،بهاڵم ئ���ازادی دابهش���ناكرێت بۆ لقو بهش���ی جی���اواز ،باوهڕبوون بهئ���ازادی باوهڕێك نییه لهكاتو ش���وێنێكێدا ب���اوهڕت پێی ههبێتو لهكاتو ش���وێنێكی دیكه خۆتی لێبدزیت���هوهو لهبیری خۆت���ی بهیتهوه. ئازادی ،لهئازادی سێكس���هوه تا دهگات بهئازادی ئاینیو نهتهوهییو بیروڕا ،تهنها یهك بوونه كه ناوی ئازادییه ،ئیتر پۆڵێن
بهندی ناكرێت لهباوهڕب���وون بهئازادیدا، ب���هاڵم ههناوی ئهم هێزان���ه پڕه لهدرۆو خۆخهڵهتان���دنو گهمهك���ردن بهعهقڵێ ئینس���ان .پارتی دیموكراتی كوردستان ههر كات بێدهنگی ههبێتو ئهو سهرۆكو رابهری بهڕێز بێت ئهوا باوهڕی بهئازادی ههیهو گۆرانی ئازادیمان بۆ دهڵێت ،ههر كاتی���ش دهنگێك ه���اتو لهدهنگی ئهو نهچو ،ش���وێنێك ههبوو رهنگی لهڕهنگی ئهونهبوو ،ئیتر لهیادهوهری ئهودا ئهلفو بێی ئازادی دهس���ڕێتهوه .ئهمهیش ئهو بوونهوهره ئالیهیه كه ناویان ناوه ئازادی، درۆ گهورهكهی مێژووه.
ئێستا باشترین چارهسهر قهرهبووكردنهوهی یهكگرتو یان پارتی نییه ،ئیدانهكردنو لیژنه دروستكردنو ئاشت بوونهوه نییه، بهڵكو گفتوگۆیهكی راستو شهفافه، گفتوگۆ لهههمو ئاستهكاندا
ئهم قس���هیه بۆ یهكگرتوی ئیس�ل�امی كوردستانیش راسته ،یهكگرتوو هێزێك ی راس���تگۆ نییه لهگهڵ ئ���ازادی ،ئهمهیش ئهزمونێكی تاقیكراوهی���ه ،یهكگرتوویش ل���هو هێزانهیه كه پۆڵێ���ن بهندی ئازادی دهكات .كاتێك خۆی قوربانییه ئهوا بانگی ئ���ازادی بهگوێی ههمواندا دهدات ،كهچی ههر ئهوهندهی جهالدهك���هی هێوربۆوهو خ���ۆی هات���هوه س���هرخۆ ئیتر لهس���هر ش���یعری ش���اعیرێك یان لێكۆڵینهوهی لێكۆڵهرێكی مێژوی ئیس�ل�ام یان قسهی سیاسیهك دهربارهی مێژوی ئیسالم یان زۆر نمون���هی دیكه ئهوا ئ���هوهی مێژوی
ئیسالمو رۆژههاڵت بهگشتیو ئێمهی كورد بهئازادیمان نهكردبێت ئهم هێزه ئهیكات. ئاخر لهواڵتێكدا كه زۆرینهی مس���وڵمان بێتو مزگهوت���ی لهخوێندنگه زیاتر تێدا بێ���تو مینب���هرو بڵندگۆكانی ههمیش���ه گۆڕبووبن بۆ ناش���تنی ئازادیو ههمیشه ئازادی لهوێوه وهك ڤایرۆسێكی كوشندهی خۆرئاوا ب���ۆ لهناوبردنی كلتورو كۆمهڵگه باس���بكرێتو وهك دوژمنی سهرسهختی خودا وێنابكرێت ،ئیت���ر گهورهترین درۆ ل���هم كۆمهڵگهی���هداو بهتایبهت���ی هێزه ئیسالمیبهكان بیكهن درۆی ئازادییه. ئازادی ئ���هوه نییه رێگ���ه بهبارهگای حیزب���هكان بدرێ���تو ههموی���ان بتوانن بمانك���هن بهحیزب���یو پارهو دهس���هاڵت وهربگ���رن ،ب���هاڵم خهیاڵی ش���اعیرێك حهرامبێ���تو لێكۆڵینهوهی نوس���هرێك بهس���هرچاوهی كتێبخانهی عهرهبی تاوان بێتو وێنهی شێوهكارێك بهرهاڵیی بێت، كهچی وتاری حهماس���یو پڕ ئ���اژاوهی مامۆس���تایانی ئاینی حیكمهتو تهباییو برایهت���یو ئ���ازادی بێت .ئ���هم ژینگهیه كهچێنراوه بهدرۆی گهوره بهناوی ئاشتیو برایهتیو ئ���ازادی ههرئهوهندهو خراپتری لـێ چاوهڕوان دهكرێت. ئێستایش باشترین شتێكو چارهسهرێك قهرهبووكردنهوهی یهكگرتوی ئیس�ل�امی یان پارتی دیموكرات نییه ،ئیدانهكردنو لیژنه دروستكردنو ئاشت بوونهوه نییه، بهڵكو گفتوگۆیهكی راس���تو ش���هفافه، گفتوگۆ لهههمو ئاستهكاندا .گفتوگۆیهك ههموان بهپارتیشهوه تێبگهین ،سهردهمی ی���هك دهنگیو برا گهورهیو دهس���هاڵتو كورس���ی نهگۆڕ نهماوه .دهبێت پارتیو بارزانی تێبگهن لهدهس���تدانی جهماوهرو نهبردنهوهی دهسهاڵت ،دۆڕانو حهیاچون نییه ،بهڵكو دیكتات���ۆریو باوهڕنهبوون بهئ���ازادی حهیاچونو الپهڕهی رهش���ی مێ���ژوه .یهكگرتو تێب���گات درۆ لهگهڵ ئ���ازادی ناكرێتو دهبێت خ���ۆی یهكالی بكاتهوه كه هێزێكی كراوهو ئازادی خوازه ی���ان داخراوو دژه ئازادی ،دهبێت بزانێت ئ���هو خۆی بهش���ێكی دروس���تكهره لهم فهزا داخراو ژه دیموكراس���یو ئازادییهو بهشێكه لهو ئاگرهی خۆی دهسوتێنێت. ئهم قس���انهو زۆر ش���تی دیكهیش هێزه ئیس�ل�امیو عیلمانییهكان���ی دیكهی���ش دهگرێتهوه.. .
»» 19
13
ترساندنی هەقیقەت ئای���ا هەقیق���ەت ئەزمووندەکرێ���ت ،یان ش���تێکە کە زۆرینە بڕوای���ان پێی هەیە؟ ئایا هەقیقەت ئەو زانیارییەیە کە درۆمان لەگەڵ���دا ناکات ،یان ئەوەندە راس���تە کە وەکو راستیی ببینرێت؟ دەکرێت چەندین ئەگەری ئاڵ���ۆزی فەلس���ەفییو تیۆلۆژی تاوتوێ بکەین ،ب���ەاڵم لهدوا دەرئەنجامدا دەگەینە کێشەی جەوهەریی ههقیقەت کە کێشەی گەڕانە بەدوای ماناکانی بووندا. بەشێوەیەکی گش���تیی ئێمەی مرۆڤ درۆ وەکو دوژمنی راس���تی تەماش���ادەکەین، بەاڵم پەیوەندی درۆ بە راستییەوە گەلێک پتەوە ،چونکی درۆ ناتوانێت بەبێ راستیی بژی .لەناو پەیوەندییە کۆمەاڵیەتییەکاندا درۆو راس���تیی لهتەنیشت یەکەوە دەژین. درۆش خاوەن���ی هەقیقەت���ی خۆیەت���ی. کێش���ەی س���ەرەکی درۆ لەوەدای���ە ک���ە السایی راستیی ناکاتەوە ،بەڵکو دەیەوێت جێگرەوەی بێتو ببێت بە خودی راستیی. لهئاستە فەلس���ەفیەکەیدا دیالۆگ لەنێوان درۆو راس���تیدا هەی���ە ،ئەگینا کێش���ەی فەلس���ەفی لەنێوانیاندا دروس���تنەدەبوو. لەگ���ەڵ رۆچوون���ی ئ���ەم بابەت���ە بۆ ناو سیاس���ەتو بوون���ی ب���ە ئایدیۆلۆژیا ئەم پەیوەندییە دەپچڕێت ،چونکه هەر یەکەیان نەفی ئەوی تری���ان دەکات .هەر هێزێکی ئایدیۆلۆژی ویستی درۆ لەناوبەرێت ،لەگەڵ ئەم کردەیەدا راس���تییەکانیش دەکوژێت. هەر هێزێکی سیاسی ویستی سیستەمێک دروس���تبکات کە پش���ت ب���ە هەقیقەتی ئایدیۆل���ۆژی ی���ان ئایین���ی ببەس���تێت، لەوێدا هەقیق���ەت دەکوژرێت .هەموو ئەو سیس���تەمە سیاس���ییانەی کە خۆیان بە هەقیقەتو وەک پێداویستییەکی مێژووییو ئەخالق���ی دەبینن ،جا ئەمانە عەلمانی بن یان دینی ،بە کارەساتی گەورەی ئینسانی کۆتاییان دێت .درۆ ناتوانێت ناشیرین بێت گەر راستییەک لەتەنیشتیەوە نەبێت .درۆ لەو کاتەوە ناشیرین دەبێت کە نەخێرێکی بۆ پەیدا بێ���ت ،دەنگێکی تر لەدایکبێتو هەقیقەتی درۆ بەیانبکات .پێدەچێت مرۆڤ درۆی داهێنابێ���ت بۆئەوەی ترس���ەکانی خۆی لههەقیقەت بشارێتەوە .لهسیاسەتدا کێش���ەی پەیوەندیی نێ���وان درۆ لەگەڵ هەقیقەتدا کێشەی ناڕاستیی نییە ،بەڵکو نەفیکردنە .بۆیە لهسیس���تەمە سیاسییە تۆتالیتێرو تیۆکراتەکاندا هەقیقەت دەکرێت بەو درۆ گەورەیەی کە سیاسەت پاساوی ستەمو چەوسانەوەی پێدەکات .بۆنموونە بەن���اوی نەی���اری سیاس���ییەوە یاخ���ود مەترس���یی بۆس���ەر نەتەوەو نیشتیمان، لهحاڵەتە دینییەکەش���یدا بەناوی کوفرو ئەخالق���ەوە ،ئ���ەوی ت���ر نەفیدەکرێت، جیاوازییەکان دەکوژرێن���و کۆمەڵگایەکی پاکژو تەمیز دروس���تدەکرێت ،نەتەوەیەک یان ئوممەیەکی پاککراوە لهدوژمنو کافر. کۆمەڵگای ئێمە پڕە لههەقیقەتی درۆزنانە. ئەم هەقیقەتانە بەرهەمی سیاسەتێکن کە رێگ���ە لهجیاوازی دەگرێ���ت ،کەچی باس لهدیموکراس���یی دەکات ،نەفی پلورالیزمی سیاسیی دەکات کەچی باس لهپێکەوەژیانی ئاشتییانەی ئایینیو ئەتنی دەکات ،ئازادی بی���روڕاو خۆپیش���اندان دەکوژێت ،کەچی ب���اس لهس���ەروەری یاس���ا دەکات ،باس لهپێش���کەوتنو ئاوەدانکردن���ەوە دەکات، کەچی ناعەدالەتییەکی کۆمەاڵیەتی گەورە بەرهەمدەهێنێ���ت ک���ە تیای���دا گروپێکی بچووکی سیاسیی خاوەنی هەموو شتێکەو زۆرینەی کۆمەڵگاش بووە بە تەماشاکەر، ژینگەی کوردس���تان وێرانک���راوەو کەچی ب���ە چاندنی چەن���د نەمامێ���ک خۆی بە ژینگەپارێز دەفرۆشێت. ئەم دۆخەی پارتیو یەکێتی لهکوردستاندا بەرهەمیانهێن���اوە تێکەڵێکە لەو جیهانەی (ئۆروێل)ی نووسەر باسیدەکات کە تیایدا دەسەاڵت کۆنترۆڵی هەموو شتێک دەکاتو بیرکردنەوە چاودێریدەکرێتو قەدەغەکردن دەبێ���ت ب���ە کولت���ووری سیاس���یی بۆ دیس���پلینکردنی کۆمەڵ���گا .بەدی���وی ئەودیویشدا جیهانێکی تری دروستکردووە ک���ە ل���ەو جیهان���ە دەچێ (هەکس���لی) نووس���ەر لهڕۆمانەکەی���دا «جیهانە نوێیە قەش���ەنگەکە» باسیدەکات؛ جیهانێک کە تیایدا کتێ���بو خوێندن���ەوە بێمانادەبنو بەرخۆرییو بێخەمیی دەبن بە کاراکتەری ئینس���انەکان .ئەم جیهانە درۆزنانەیەش لهکوردس���تاندا ئامادەیە ،واتە تەریبییەک لەنێوان کایە دژبەیەکەکاندا هەیە ،بۆنموونە درۆی دیموکراسیو بوونی دیکتاتۆرییەت، درۆی ئ���ازادیو بیروڕادەربڕینو رێگەگرتن لهخۆپیش���اندانو گرت���نو س���زادانی رۆژنامەنووس���انو چاالکوانان���ی مەدەنی، درۆی پێش���کەوتنو وێرانەی���ی ژێرخانی ئابووری واڵت ،درۆی دەوڵەمەندیو زۆریی پارەو گەورەبوونی ناعەدالەتی کۆمەاڵیەتی،
درۆی نیشتیمانپەروەریو نەرجسییەتێکی حیزبیو خێزانییو خێڵەکیی .هەر بۆئەوەی بەرچاوڕوونبین دەتوانی���ن یەک نموونەی سەرنجڕاکێش بهێنینەوە .گۆڤارو رۆژنامە ئەهلییەکان بەپێی راپرسییەکان لەالیەک زۆرتری���ن خوێنەری���ان هەی���ەو لهالیەکی تریشەوە کەمترین تیراژ ،بەرامبەر بەوەش رۆژنامەو باڵوک���راوە حیزبییەکان زۆرترین تی���راژو کەمترین خوێنەری���ان هەیە .ئەم نموونەیە بۆیە سەرنجڕاکێشە ،چونکه ئەو راستییە کولتوورییەمان بۆ رووندەکاتەوە کە پیشەس���ازیی داهێنانی درۆی حیزبی بەرهەمیدەهێنێت؛ بەرهەمهێنانی عەقڵیەتی بەرخۆریی بێئەوەی پارەت هەبێت .ئەمەش تەنها ئەو سیستەمە تۆتالیتێرانە دەتوانن پێیهەڵسن کە پارەیەکی زۆر لەژێر دەستی ژمارەیەکی کەم لهنوخبەیەکی سیاس���یدا کەڵەکەب���ووەو جیهانێک���ی دۆزنانەیان بۆ تاکو گروپەکانی کۆمەڵگا دروستکردووە، کۆمەڵگایەک لهبینەرو موستەهلیک. پارتیو یەکێتی سیستەمێکیان دروستکردووە کە تی���ادا ب���اس لهبەختەوەریی دەکرێت بێئ���ەوەی بەخت���ەوەری بەرهەمبهێنێت، ب���اس لهئازادییو دیموکراس���یی دەکرێت بێئ���ەوەی بچووکتری���ن پرنس���یپی ئەم بەهایان���ە نە لەن���او حیزبەکانی���انو نە لەن���او کۆمەڵ���گادا پیادەبکرێ���ت ،باس لهس���ەروەری یاس���ا دەکرێ���ت بێئەوەی یەک داوەری گش���تی ی���ان داوەر هەبێت جورئەت���ی ئیمزانەکردن���ی فەرمانەکانی ئەوانی هەبێت ،ب���اس لهپەرلەمانتاریزمو هەڵبژاردنی دیموکراس���ی دەکرێت ،بەاڵم یەک هەڵبژاردن لهکات���ی خۆیدا ناکرێتو لەکاتی ژماردنی دەنگەکانیش���دا بۆئەوەی پێیاننەڵێن دیکتاتۆری تەقلیدی ،ژمارەی کورس���ییەکان دەگەیەننە ئەو ئاس���تەی کە ب���ە هەردووکیان زۆرینەی کورس���یی پەرلەمانی���ان زامنکردبێت ،باس لهبوونی سیس���تەمی پەرلەمانتاریی دیموکراس���ی دەکرێت ،کەچی هەر چەندساڵێک یەکێک دەکەن بە سەرۆکی پەرلەمانو حکومەت، کە یەکێکیان بۆئەوەیە دەنگی ئۆپۆزیسیۆن لهپەرلەماندا بخنکێنێو کردەی گفتوگۆی دیموکراسیی بێمانابکاتو ئەوی تریشیان دەبێت بە مقاویلی بەرژەوەندییە ئابووریو سیاسییەکانیان .باس لهدامودەزگاییکردنی سیاس���ەت دەکرێ���ت ،کەچی س���ەرۆکی هەرێم لەڕێگای فەیس���بوکەوە رای لەسەر گۆڕانکارییە سیاس���ییەکان باڵودەکاتەوەو س���ایتە ئەهل���یو حیزبیی���ەکان دەبێ���ت سایتی شەخسیی س���ەرۆکی هەرێم بکەن ب���ە س���ەرچاوە .ئ���ەم سیس���تەمە باس لهپلورالیزم���ی سیاس���ی دەکات ،کەچی س���ووتانی بارەگای ئۆپۆزیسیۆنو سزای سیاس���یی ئەندامەکانیان دەکاتە پاداشتی بوونیان بە ئۆپۆزیسیۆن. سەبارەت بە هێرشکردنە سەر بارەگاکانی یەکگرت���وو هەموویان فێربوون بڵێن ئەمە مایەی نیگەرانییە ،بەاڵم ئەوەی راس���تییە ئەوەیە ک���ە ئەمە مایەی ش���ەرمەزارییە. ئەوەی لەناوچەی بادینان روویدا کارەسات نەبوو بۆ کورد وەکو پارتی دەڵێت ،بەڵکو لەڕاستیدا خودی ئەم سیستەمەی پارتیو یەکێتی بووە بە کارەسات بۆ کورد .ئەوەی لهناوچەی بادیناندا دژ بە (یەکگرتوو) کرا، هەڵەیەکی تەکنیکی یان شەخسیی نەبوو، بەڵکو ستراتیژێکە بۆ سیستەمکردنی درۆو ترساندنی هەقیقەت. ئەم جیهان���ە درۆزنەی ئ���ەم دوو حیزبە ترس���ناکییەکەی دروس���تیانکردووە لەوەدایە کە بووە بە واقیعێکی سیاس���یو کۆمەاڵیەت���یو کولت���ووریو تەنها خۆیان بڕوای���ان پێیەت���یو پێش���یان س���ەیرە کەس���انێک هەبن ،ئ���ەم جیهانەیان بەدڵ نەبێ���ت .جیهانێکە کە فیلم���ی «خوانی گەورە»ی (مارکۆ فێرێری)م بیردێنێتەوە، کە چینە بااڵدەس���تەکان جگە لهخواردنی زۆرو رشانەوەو سێکسی کڕدراوو داخرانی کۆمەاڵیەتی ،خەمێکی تریان نییە. کۆمەڵگای سیاس���یی ئێمە لهپرۆسەیەکی ترس���ناکی گەنیندایە؛ گەنینی سیاسیی، کۆمەاڵیەت���ی ،ئەخالق���ی .یەکێ���ک لهدەرئەنجامەکانی ئەم گەنینەش بریتییە لهپیشەس���ازیی بەرهەمهێنان���ی درۆو ترس���اندنی هەقیق���ەت .لەئێس���تادا هیچ دیوارێ���ک نەماوە حیزبێک���ی وەکو پارتی پش���تی پێببەس���تێت جگە لهدرۆکردنو چەواش���ەکردنی میدیاییو سیاسیی .ئەم دۆخەی ئێس���تا پارتی���ی تیایدایە هەمان دۆخی ئ���ەو کەس���ەیە کە بێرنارد ش���ۆ باس���یدەکات کاتێک کە دەڵێت ،ئینسانی درۆزن بەوە س���زا نادرێت کە کەس بڕوای پێناکات ،بەڵکو پتر بەوە سزادەدرێت کە خۆی ب���ڕوای بە کەس نەماوەو وادەزانێت هەموو دونیا خەریکی پالندانانە دژ بەو.
14
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
birura.awene@gmail.com
بیرورا
رۆشنبیری کورد لەنێوان ئەنتی پارتییو ئیسالمیی-دا کامیار سابیر
دهینوسێت
دیسانهوه ئهوروپا
پ���اش چهن���د مانگێک لهکوردس���تان، لهدهمهوبهیانێکی س���اردی تهمتوماندا لهفڕۆکهخانهی شاری میونشنی ئهڵمانی نیش���تمهوه .زۆربهی رۆژانی کوردستان لهگوندهکهم���ان بووم لهگهرمیان؛ بهاڵم کاتێکی پڕ لهچاالکی بوو .پێش ئهوهی بگهینه فڕۆکهخانهکه ،ههر لهدهروازهی فڕۆکهک���هدا پۆلیس���ه ئهڵمانیهکان به گومانێکی زۆرهوه لهپاس���پۆرتهکانیان دهڕوانی .من مان���دوو نهخۆشو چڵکن بووم ،بهاڵم هیچ باکێکم نهبوو. گهڕانهوه بۆ ئهوروپا ههر لهسهرهتاوه مرۆڤ رووبهڕووی کۆمهڵێک ههستی دژ بهیهک ئهکاتهوه .کوردستانو ئهوروپا دوو دونیای جودان .یهکهمیان لهدۆخێکی پ���ڕ لهش���پرزهییو ئاڵۆزی���دا ئ���هژی، دووهمی���ان لهقهیرانی گواس���تنهوهدایه لهسیس���تهمێکهوه ب���ۆ سیس���تهمێکی تر .وهک دهزانرێ���ت مێژووی مۆدرێنی ئهوروپ���ا دهتوانرێت بکرێ���ت به پێنج قۆناغهوه؛ لهساڵی 1840ههتا سهرهتای جهنگی جیهانی یهکهم لهس���اڵی 1914 رۆژگاری ئیمپراتۆریهتی لیبرالیزم بوو. لیبرالیزم به مانا کالسیکیهکهی .لهپاش ههڵگیرسانی جهنگی جیهانی یهکهمهوه ههت���ا کۆتایی جهنگ���ی جیهانی دووهم سهردهمی مێرکهنتالیزم یان سیستهمی بازرگانیو ش���هڕی ئابوری بوو .لهپاش جهنگی جیهانی دووهمتا سااڵنی ههشتا رۆژگاری دهس���تێوهردانی دهوڵ���هتو سۆشیالیزم بوو .لهس���ااڵنی ههشتاوه ههتا س���اڵی 2008کهوتنی سیستهمی ئابوری جیهانی س���ااڵنی سهرمایهداری لیبرالیزم بوو یان ئهوهی پێی دهوترێت نیولیبرالیزم .لهپاش س���اڵی 2008هوه سیتهمێکی نوێ لهگهشهدایه که ههندێک به سهرمایهداری دهوڵهتی دهناسێنن. ئهگ���هر جاران م���ۆدی ئهوهبوو دهبێت دهوڵهت بکشێتهوه ،رێگا خۆشکات بۆ بازاڕ ههتا کۆمهڵگا بهڕێوهبهرێت ،ئهوا ئهمڕۆ بانگهشهو ههوڵ ههموو لهپێناوی هاتنهن���اوهوهی زیات���ری دهوڵ���هتو حکومهتدای���ه بۆ نێو کاروباری ئابوریو ژیان. بهاڵم ئ���هم گۆڕانکاریانه ب���هو خێراییه ههس���تی پێناکرێت .ئ���هوهی ههرزوو ههس���تی پێئهکهیت که جی���اوازه ،ئهو رێکخس���تنو پاکیو سیس���تهماتیکیهی ههموو شتهکانه بهبهراورد به کوردستان. ئهوهی مرۆڤ به ئاستهم دهتوانێ بیبینێ ئهو پیس���کردنهی کوردستانه لهههموو روویهک���هوه .بهڕاس���تی کوردس���تان ل���هڕووی سیاس���یو کۆمهاڵیهت���یو به تایبهتی ژینگهوه به پیس���بوونێكی زۆر س���هیردا ئهڕوات .من لێرهدا پیسبوون وهك چهمکێکی ئهخالقی بهکارناهێنم، بهڵکو وهک نهشیاوێکی زیانبهخش. که شوێنێک ،سیس���تهمێک ،بههایهک پیس دهبێت مان���ای وههایه کۆمهڵێک ش���تی تێهاتووه که نهدهبوو تیادابێت. ئهم���ه زۆر بهڕوونی ل���هڕووی ژینگهوه دیاره .ژینگهی کوردس���تان به چهندین ش���ێواز رۆژانه ب���هرهو ئهوهئهچێت که ببێته جێگایهکی پڕ لهنایلۆنو پالستیک. ئهم دیاریدهیه نهک ههر زیانبهخش���ه، بهڵکو ناش���یرینه .کهوات���ه ئهوه تهنها ژینگهی ئێمه نییه که پیسبووه ،بهڵکو پیسبوونی ژینگه دهرئهنجامی پیسبوونی ههس���تی بایهخدانو دهربهس���تبوونی ئێم���ه ،لهههمانکاتدا ئهوهی دهگوزهرێ نیش���انهی پیس���بوونی ههستی جوانی ئێمهیه .لهکوردس���تان جۆرێکی بێ تام لهستاتیکا باڵوه که بریتییه لهستاتیکای زلو قهبهو بریقهو رووکهش .رێک وهک کهلتوری ئهمهریکای���ی .مرۆڤ به ههر جێگایهک���دا دهڕوات ههس���ت دهکات دهقێک���ی بۆدلی���اری دهخوێنێت���هوه. الی ئهم فهیلهس���وفه فهرهنس���یه ئێمه لهسهردهمێکدا ئهژین لهنیشانهی راستی جێگای راستی گرتوهتهوه .چیدی گرنگ نییه شتێک بههایهک ،بوونێک چهندێک حهقیقهته ،بهڵکو ئهوهی گرنگه چهندێک نیشانهی حهقیقهته یان لهئهو ئهچێت. ئهم���ه وههایک���ردوه لهدهرئهنجامدا که کهلت���وری موزهیهف ببێت���ه کهلتوری بااڵ .موزهیهف یان سیموالکرا لهههموو بوارێک���دا لهکوردس���تان بااڵدهس���ته، بهاڵم هیچ بوارێک هێندهی سیاس���هتو سیاسهتکردنو حکومهت موزهیهف نییه لهکوردستان .گهر لهڕابردوودا دهرفهتی ئ���هوه نهب���وو لهنزیک���هوه چاودێ���ری
بهڕێوهچوون���ی حوک���مو حوکمکردنو سیاسهت بکهم لهکوردستان ،لهماوهی مانهوهمدا ئهو دهرفهتهم بۆ رهخس���ا. لهداهاتوویهكی نزیکدا به دوروو درێژی ههوڵ���ی تیوریزهکردن���ی حکومهت���ی ههرێم ئهدهی���ن ههتا ل���هو تیولۆژیایه (خوداناس���یه) رزگاری کهین که ئهمڕۆ بهدهستیهوه دهناڵێنێ. که لهپش���کنین رزگارمان بوو ،بلیتێکی ش���همهندهفهرم کڕی بۆ نهمس���ا .پاش چاوهڕوانییهک���ی کهم جارێکی تر پاش ماوهیهكی زۆر س���واری ش���همهندهفهر بوومهوه. دانیش���تن لهش���همهندهفهرو روانی���ن لهدیمهنه هێمنهکانی سنوری ئهڵمانیاو نهمس���ا ،س���هفهره ترس���ناکهکانی کوردس���تانی بهبی���ر هێنام���هوه. لهکوردس���تان رۆشتن لهش���ارێکهو بۆ ش���ارێکی تر ،وهک چ���وون بۆ بهرهی جهنگ وههایه .ئهوهی لهوێ رووئهدات هیچ نییه جگه لهخۆکوژییهکی کۆمهڵی. جادهو رێگای خراپو تهسک ،ژمارهیهكی بێش���ومار لهئوتومبێ���ل ،ب���ه تایبهت تانکهرهکان���ی بردنی نهوت���ی خهڵکی کوردس���تان ،ئهمانه نهک ههر داهاتی سروش���تی خهڵكی کوردستان دهبهن، بهڵکو رێگاوبان خ���راپ دهکهن ،ژیانی رۆژانهی خهڵکی دهخهنه مهترسییهوه. س���هرباری ههموو ئهمانه ،ئهوه جێگای حهپهس���انه که خهڵكی کورد ههمیشه پهلهیهتی ،بهبێ ئهوهی هیچ ئامانجێکی دیاریکراوی ههبێت. پیس���بوونی رۆحو چێ���ژو دهوروبهروو
ئهوهی جێگای حهپهسانه که خهڵكی کورد ههمیشه پهلهیهتی ،بهبێ ئهوهی هیچ ئامانجێکی دیاریکراوی ههبێت پهیوهندی���هکان ژیان بهرهو ئهوه ئهبات که چیتر شایستهی ئهوه نهبێت بژێت. ب���هاڵم پ���اش کهمێک ک���ه لهڕوومهتی دانیشتوانی شهمهندهفهرهکه دهنواڕم، بیری کوردس���تان ئهکهم .ئهوروپی به تایب���هت ئهڵمانی زمان ،خهڵكانێکن که هیچ رۆحێک���ی پهیوهندیو لێبوردهییو پهیوهندیکردنی���ان تیانییه .ههمیش���ه روومهتیان ئاماژهی ئ���هوهت بۆئهکات وهک ناچارکراب���ن بژی���ن .لهدهق���ه رادیکاڵهکهیاندا چهپه الوه فهرهنسیهکان دژ ب���ه کهلتوری م���ن ،من���ی رۆژئاوا دهوستنهوه .کاتێک من تهنها یهکسان بووم به خۆم ،ئهوا من نامۆم به ههموو ئهوان���ی تر ،ئیت���ر دهبم���ه نێچیرێکی ب���اش بۆ ئهوهی لهالیهن ب���ازاڕهوه راو بکرێم .ههتا زیاتر ههست بکهم که من تهنه���ا خۆمم زیاتر ههس���ت به بهتاڵی ئهک���هم لهناخهوه .ئێرهو ئهوێ لهدهقی رۆمانهکانی هۆلیبۆک ئهچێت .لهژیاندا گهر رێگایهک بگریته بهر ههر دۆڕاویت. ه���هر ئهمهش بوو لهنیوی���ۆرک لهکاتی قس���هكردنی ب���ۆ خهڵكان���ی مانگرتوو سالڤیو ژیژاک یهکهم دێڕی ئهوهبوو که ههمووم���ان دۆڕاوین ،بهاڵم ئهوانهی که زیاتر ههوڵ ئهدهنو زۆرتر پاره پێکهوه ئهنێن (خهڵکانی ۆل ستریت) لهههموان زیاتر دۆڕاون. سهرمایهداری ژیانی کوشت .کاتێکیش شکس���ت دێنێت هێندهی تر کوشندهتر دهبێ���ت ،چونک���ه پهن���ا دهبات���ه بهر خودا .که خودا هاته ناو سیاس���هتهوه ئیتر دهبێ م���رۆڤ لهمرۆڤبوونی خۆی ماڵئاوایی بکات. ئهو ش���ارهی ب���ۆی دهڕۆم لهدۆڵێکدایه لهق���هراغ رووبارێک���دا .پ���اش نیوهڕۆ ئهگهم .پ���اش نی���وهڕۆ ژیانێکی نوێ دهس���ت پێئهکهم .ژیانێ���ک که لهههر پهنجهرهیهكی ماڵ���ه بچکۆلهکهمانهوه لهدهرهوه بن���واڕم چیایهکی پڕ لهبهفر دهبینم ،که دهگهم ،ئێوارهکهی بۆ دێنی دهڕۆم بۆ ئیتالیا.
ئەم وتارە قس���ە لەسەر قەڵەمی هەندێ رۆشنبیری کورد دەکات کە لەنێوان ئەنتی پارتییب���وونو ئەنتیی ئیس�ل�امییبووندا ناتوانن بەوردی���ی رووداوەکانی بادینان بخوێنن���ەوەو بەخش���کەیی کەوتوونەتە بەرەی ئایدیۆلۆژیای ئیسالمی سیاسیی یان پارتیی���ەوە .تەنانەت هێزێکی وەک گۆڕان کە بڕیارە هێزێکی عەلمانیی بێو داکۆکیی لهمافە مەدەنییو سیاس���ییو کولتوورییەکان���ی تاکی کورد لەهەرێمی کوردستاندا بکات ،کەوتووەتە شەڕێکی حیزبیی���ەوەو الیەنگیری���ی لهیەکگرتوو دەکات ،بەاڵم جورئەت ناکات داکۆکیی لهسەرەکییترین مافە س���ەرەتاییەکانی مرۆڤێکی ئازاد بکات کە مەی بخواتەوەو مەی بەشێک بێ لهڕەفاهی ژیانی. لەکاتێکدا ،رۆش���نبیرە ناس���راوەکانی کوردو هێزێکی ئۆپۆزیسیۆنی وەک گۆڕان کە داکۆکی���ی لهمەزڵومییەتی یەکگرتوو دەکەن ک���ە بارەگاکانی دەس���وتێنرێ، لەم���ەش فەرزتر دەبووای���ە داکۆکییان لهماف���ی ه���ەر تاکێکی ک���وردو هەموو کەمینە ئێس���نیکییەکانی کوردس���تان بکردایە لهشێوازی گوزەرانکردنیاندا .ئەم خۆدزینەوەیە لهسوتاندنی مەیخانەکان، مەودایەک���ی خەتەرناک���ی کولتووری���ی بەدوای خۆی���دا دەهێن���ێو خزمەت بە کۆنەپەرستییو موحافیزەکاریی نەبێ بە هیچ ش���تێکی تر ناکات .ئەم هەاڵواردنە لهئیدانەک���ردن ،راس���تەوخۆ پارتی���یو ئیس�ل�امییەکان قازانجی ل���ێ دەکەنو زەرەرمەن���دی س���ەرەکییش کۆمەڵگەی مەدەنییە. بۆچ���ی گرینگی���ی ب���ە س���وتاندنی ب���ارەگای حیزبیی دەدرێو س���وتاندنی مەیفرۆش���خانەکانو شوێنەکانی مەساج دەخرێنە ژێ���رەوە؟ ئەگەر س���وتاندنی ش���وێنەکانی مەیفرۆش���ییو مەس���اج سیناریۆی پارتیی یان کێشەی شەخسیی هەندێ سەرکردەو سەرمایەداری پارتییش بێ ،بۆچی چاو لهئاستیان دەنووقێنرێو بەس بۆ سوتاندنی بارەگایەکی حیزبیی کڕوزان���ەوە دەکرێ؟ مەیفرۆش���ەکانو مەیخۆرەکانو ئەو کچ���ە بەدبەختانەی لهواڵتان���ی ئاس���یاوە ب���ۆ بژێویی ژیان هاتوون شانوملی پیاوی کورد دەشێلن، ئەگ���ەر ئایینی���ان هەرچییەک بێ دەبێ بەجورئەتەوە داکۆکیی لهمافە فەردییو مەدەنییەکانیان بکرێ. بەشێکی زۆر لەو رۆش���نبیرانەی ئەنتی پارتی���یو دەس���ەاڵتی سیاس���یین ،بە ناڕاس���تەوخۆیی کەوتوونەتە سەنگەری ئیسالمی سیاسییو ئیخوانیی کوردییەوە، چاویان دوكەڵی ب���ارەگا دەبینێ ،بەاڵم پێشێلکردنی مافی مرۆڤو ئازادیی تاکو رەفای کۆمەاڵیەتیی نابینن .کۆمیدیایەکە
ئەوەیە بەش���ێكی زۆری ئەم رۆشنبیرە لیبراڵو ئازادییخوازانە ...ئێوارانیان لێ دێت خۆشەویس���تو ماڵو منداڵەکانیان بەجێ دێڵنو تا درەنگانی شەو لهیانەکاندا دەخ���ۆنو دەخۆنەوە ،کەچ���ی لەڕووی کوردە نامووسییو مۆڕاڵی سیاسییەوە جورئەت ناکەن داکۆکیی لههۆکارەکانی رەفاهیی ژیانی کۆمەاڵیەتیی خۆیش���یان بکەن کە مەیخواردنەوەی���ە .هاوزەمان بۆ داکۆکییکردن لهس���وتاندنی بارەگای حیزبێک ،دەنگیان کیش���وەرەکان تەی دەکات.
رۆشنبیر نابێ دوای عاتیفەی حیزبێکی ئیسالمیی یان پارتیی بکەوێ کە هەردووالیان ئارگیومێنتی ئایدیۆلۆژیی خۆیان هەیە ریکۆردی پارتییو زەبروزەنگی ئەو حیزبە بۆ هەموو الیەک روونە ،گاڵتەجاڕییترین بەئەهریمەنکردن���ی س���یناریۆی، رۆژنامەنووس سەردەشت عوسمان بوو کە هیچ منداڵە وردکەیەکیش بڕوای بەو دراما فاش���یلهنەهێنا ،ب���ەاڵم لەنێوان بەرداش���ی حیزبێکی موحافی���زەکاری وەک پارت���یو حیزبێک���ی ئیس�ل�امیی وەک یەکگرت���وودا ....ه���ەر یەکگرتوو قوربانیی نەبوو ،بەڵکو مافە مەدەنییو ئازادیەکانی تاکو گرووپە جیاوازەکانی کۆمەڵگەی کوردی���ی ،قوربانیی یەکەم بوون .ئەمە ئەگەر بەس پارتی کردبێتیو یەکگرت���وو تەواو ئەس���تۆ پاکیش بێ، ئەوە قەباحەتەک���ەی خراپتریش خۆی دەنوێنێ. خ���ۆم یەکێکم لەوانەی زۆرترین رەخنەم لهپارتییو بنەماڵ���ەی فەرمانڕەوای ئەم حیزبە گرتووە .ئەمج���ارەو ئەم هەموو رق���ە ئایدیۆلۆژییە لهپارتی���ی ،لەالیەن نووس���ەرانی ئۆپۆزیس���یۆنو هەن���دێ رۆش���نبیرەوە بووە بە فۆبیا لهپارتیی، لەهەم���ان کاتیش���دا ئ���ەو فۆبیای���ەی لههێزە ئیس�ل�امییەکانیش هەیە لەالیەن هەندێکیترەوە هەمان مەترسیی بۆ سەر خوێندنەوەو تێگەیش���تنێکی دروس���ت لهڕووداوەکانی بادین���ان هەیە .هەردوو
بەرەک���ەش ،کەم ت���ا زۆر دژی دیوێکی ئازادییو دیوێکی ماف���ە مەدەنییەکانی تاک تاک خەڵکی هەرێم دەوەس���تنەوە. نی���وەی ئازادیی قبوڵ دەک���ەن ،بەاڵم نیوەکەی تری رەش دەکەنەوە. یەکگرت���وو لهم���اوەی بیس���ت س���اڵی راب���ردوودا توانای مۆبەاڵی���زی خەڵکی ب���ۆ دژی ناعەدالەتی���یو گەندەڵی���ی سیاس���ییو ئیداریی نەک نەجواڵندووە، بەڵكو هەمیش���ە کاری لەسەر میتۆدی ئەخالقییو فیکری ئیخوانییو ئەجێندای حیزبی���یو دینداری���ی عاتیفەس���ازیی کردووەت���ەوە .ئ���ەوە ب���ەس نیی���ە بۆ الیەنگیریی لهئازادییو مافی مرۆڤ ،کە پالنی یەکگرت���وو نەبووە بۆ هەڵکوتانە س���ەر مەیخانەو مەساجخانەکان ،بەڵکو ئەوە رێزگرتنو دداننانە بەئازادییو مافی بەرامبەردا کە یەکگرتوو بەجورئەتەوەو بەڕەس���میی بڵێ ب���ڕوای ب���ە ئیرهابی فیکرییو کولتووریی نیی���ەو رێز لەڕای بەش���ێکی زۆری خەڵک���ی کوردس���تان دەگرێ کە دەخۆنەوە ،چونکە خواردنەوە بەش���ێکە لهکولتوورێکی سەردەمییانەو یەکێکە لهسەرەتاییترین مافەکانی تاک لەئاستی جیهانییدا ،دژایەتییکردنی جگە لهفەندەمێنتالیزم���ی دینی���ی ،گەردێک تۆلێرانسی لێ پەیدا نابێ .مەترسییەکە لەوەدایە ،بەشێکی زۆری ئیسالمییەکانی کوردس���تان زۆر دڵیان بە س���وتاندنی ئەو شوێنانە خۆش���ەو پێیانوایە ئەگەر بەدەستی ئەوانیش نەبێ بەدڵی ئەوانە، بەشێک لهڕۆشنبیرانی کوردو گۆڕانیش کەوتوونەتە ناو ئەم لێاڵوەوە. ئیسالمییەکانی کوردستان ،ئازادییان تا ئەو ش���وێنە دەوێ کە خۆیان دەسەاڵت بگرنە دەست ،ئەوسا هەرچی مەیخانەو مەس���اجخانەو شوێنە گەش���تیارییەکان
هەی���ە هەمووی���ان بەزەبری ش���ەرعی خۆیان دادەخەنو حوکمێکی مەزهەبیی پێ���ڕۆ دەک���ەن .ئاخ���ر ئازادی���ی یەک دوورای���ی نییە ،بەڵکو وەک ئێم تیۆریی M-Theoryلهفیزی���ای کوانتەم���دا فرە دوورایی هەی���ە ،ئازادییش ئێم دوورایی هەی���ە .ئەم���ە ش���ەڕێکی کولتووری���ی گەورەیەو ئیس�ل�امییەکانی کوردس���تان دەبێ ب���ە عەقاڵنیی���ەوە لهحیزبەکەی ئەردۆگان���ی تورکیا بڕوانن کە مزگەوتو کڵێساو مەس���اجخانەو مەیخانەو شوێنە پیرۆزەکانی وەک پێداویستییەکی ژیاریی بۆ ژیان���ی مۆدێرن ،هەموویان بەیەکەوە لەشارێکدا دەبێ هەبن . سەرەنجام رۆشنبیر نابێ دوای عاتیفەی حیزبێکی ئیسالمیی یان پارتیی بکەوێ کە هەردووالیان ئارگیومێنتی ئایدیۆلۆژیی خۆیان هەیە ،بەاڵم گرینگترین چەمکو بەهاو مۆڕاڵ وەک مافی مرۆڤ ،پیاوێکی ئایینیی جا ئیسالم بێ ،یان کریسیتیان یاخود جوولەکەو ه���ەر مەزهەبێکی تر بێ ،بەستاندەردی جیهانییو چارتەکانی مافی مرۆڤو چەمک���ی ئازادیی ،مافو رێ���زو ئیعتیب���اری ئینس���انیی لەگەڵ سۆزانییەکانو مەیخۆرەکاندا وەک یەک وایە .ئەم مافە یونیڤێرساڵە (جیهانییە) ب���ە عەقاڵنیی���ەت دەس���ەلمێنرێ نەک بەحەماسو هاوارو فەتوای ش���ەرعییو حوکمی ئیالهیی ناو کتێبە ئاسمانییەکان مەیفرۆش���ەکانو س���اغبکرێتەوە. مەیخ���ۆرەکانو ئەندامەکانی یەگرتووش هەموویان وەک یەک مافیان هەیەو دەبێ داکۆکی���ی لهئازادی���یو لهمافی مرۆڤ، لەهەموو م���ەودا جیاوازەکاندا بێ ،نەک ب���ەس لهجوغ���زی ئایدیۆلۆژیی حیزبو گروپێک���ی سیاس���ییو کۆمەاڵیەتییەوە بێ.
ئاگر ،رهههندی دۆزهخی سیاسیی لهكوردستان عهتا كهریم خوێندنهوهی رووداوهكانی ئهم دواییهی زاخ���ۆ ،رهههندی ترس���ناكتریان ههی ه بهبهراوردی ئهوهی لهواقیعدا روویدا. ترس���اندن بهزمان���ی ئاگ���ر رهنگ��� ه ههڕهش���هیهكی سیاس���ی پێشوهخت بێت بۆ س���هر ئهوانی ت���ر ،خۆ ئهگهر زمان���ی ئاگر بكرێت��� ه ئهڵتهرناتیڤێكی ناقۆاڵی دیالۆگو لهم���هودوا وهاڵمیش س���وتێنراویش بهههمان زم���ان بێت، ئ���هوا دوور نیی��� ه دۆزهخی سیاس���ی لهكوردستان بێته ئاراوه. سوتاندنی بارهگای حیزبیو پهالماردانی ئهوانی تر بهئاگ���ر خهریك ه لهههرێمی كوردستان دهبێت ه زمانی رهتكردنهوهی جیاوازی���یو س���زادانی بیركردنهوهی جیاواز لهنێو كۆمهڵگهی كوردهوارییدا، ك ه بهر لهههمووان سیاس���یهكانی نێو جومگهكان���ی فهرمانڕهوای���ی درك���ی پێدهكهن ،كهوات ه بۆچی ئهو كردهوان ه روودهدهن؟. رووداوهكان���ی پیش���تری زمان���ی ئاگر لهزهمهنی كهفوكۆڵی ههڵبژارنی الیهن ه ركابهرهكانی ههلب���ژاردن بوون ،بهاڵم ئاگرهكهی زاخۆو بادینان لهسهردهمی جیاوازدای��� ه ههرچهن���ده ههڵبژاردنی پارێزگاكان لهپێشن!! ئهگهر بارهگا س���وتاندنهكانی پێشتر ك��� ه ش���وێنی جوگرافیای���ان ههولێرو دهۆك���ن ،لهالیهن كهس���انی چهكدارو
رهههندی خراپی ئهو رووداوان ه ئهوهی ه ك ه ئاگر لهبهردهم جیاوازیو ئازادی كاری سیاسییدا ئامادهو ههڵكراو بێت، كارهساته زمانی ئاگر ببێت ه زمانێكی دیكهی مهبهستدارو بهناوی خهڵكهوه بهكاربێت دهموچاوداپۆش���راوهوه بووب���ن ،ئهوا لهزاخۆ بهڕۆژی روون���اكو بهبهرچاوی خهڵكو دهزگا ئهمنیو پۆلیسییهكانهوه بوون ،ك ه ئهنجامدهرهكانیان كهسانێكن چێژ لهئاگرتێبهردان دهبینن ،ش���وێنی ئاگرهكان���ی ئێس���تاو ئهوان���ی تریش لهجوگرافیایهكدان ك ه پارتی دیموكراتی كوردس���تان خۆی ب��� ه خاوهنی نفوس دهزانێت ،بۆیه تۆمهتباریش دهكرێت. لهپاڵ س���وتاندنی ش���وێنی مهس���اجو مهیفرۆش���ی ئاگرهك��� ه دهچێت ه ماڵی ب���ارهگای حیزبییهوه ك��� ه یهكگرتوی
ئیس�ل�امییهو دوورنیی��� ه ئ���هو ئاگره لهههرحاڵهتێك���ی دووبارهبوون���هوهدا بچێت ه ماڵی حیزبێكی ترهوهو دۆخێكی نهخ���وازراوو پهڵهیهكی رهش بۆ بواری سیاس���ی لهههرێم���دا بهێنێت��� ه ئاراوه ك��� ه كوژاندنهوهی ئاگره سیاس���یهك ه كۆنترۆڵكردنی زهحمهت بێت. لهڕووداوه سیاس���ی ه نهخوازراوهكانی ی پێش���تردا بهتایب���هت ل���هدوای 17 ش���وباتو ههروهها ئهوهی بادینانیشی هاتهسهر ،ك ه متمانهی دهزگای ئهمنیو دادگاو یاسا لهقهیراندایه ،بهجۆرێك ك ه دهزگا ئهمنییهكان وهك پارێزهر تهماشا ناكرێت ،یاس���او دادگاكانیش سهروهر نی���ن ،ئهم ه جگ��� ه لهوهی س���پاردنی لێكۆڵین���هوهی رووداوهكان بهلیژن���هی بێدهسهاڵت بووهت ه س���یناریۆیهك ك ه كۆتاییهكهی ئاشكرایه. رهههندی خراپی ئهو رووداوان ه ئهوهی ه ك ه ئاگر لهبهردهم جی���اوازیو ئازادی كاری سیاسییدا ئامادهو ههڵكراو بێت. كارهس���ات ه زمانی ئاگر ببێت ه زمانێكی دیكهی مهبهس���تدارو بهناوی خهڵكهوه بهكاربێت ك ه ئهوهی بادینان لهمجۆرهیه، ك ه سیاسهتی حیزبو الیهنێك بهناوی خهڵك-هوه دادهبهزێنرێ���تو بهنهێنی ئۆكهی پێدهدرێ���ت مهرامو پیالنی پێ جێبهجێكرا. لهوانهش خراپتر راكێش���انی پهنجهی تۆمهت��� ه بۆ یهكتریو لێرهش���دا مادام خهڵ���ك دهكرێت��� ه كارهكت���هری نێو
س���یناریۆی سیاسی س���وتاندن ،ئهوا ئهنجام���دهرهكان بهو هێ���زه ئهمنیی ه بێ متمانهی ه نادۆزرێتهوهو بهو یاس���ا بێدهسهاڵتهو بهو دادگا ناسهروهرانهی ههرێم سزا نادرێن. یهكهم زهنگی ئهم رووداوانه ،لهس���هر ئاس���تی نێو دهوڵهت���ی زۆر بهخراپی بیس���تراو ه���هم ناوبان���گو ههمی���ش ئاسایش���ی ههرێمو ههمیش هاوكێشهی پێكهوهژیانی خستهژێر ترسو گومانهوه ك ه ئ���هوهش یهكهمین گورزی كاریگهر لهبواری ئابووریو سهرمایهداری بیانی دهوهشێنێت ..كهوات ه لێرهدا سهردانی بهرپرس���ان بۆ ش���وێنی رووداو یاخود س���پاردنی ب��� ه لیژنهی بێدهس���هاڵت كافییه!. یان رهواندنهوهی رووداوهكانو بهرگرتن لهدووبارهنهبوونهوهی ب ه دوو دانیشتنی نائاسایی پهرلهمان كۆتایی دێت. ئای���ا پهیامێك���ی س���هرۆكی ههرێ���م ك��� ه دواههمین ههڵوێس���ت ه ل���هدوای 8راس���پاردهكهی پهرلهم���ان پ���ف ی سیاس���ی ههرێ���م دهكاتو لهئاگ���ر ههڵناگیرسێتهوه؟ یان دهبێت ه زمانێك ك��� ه ئیت���ر قوربانیی���هكان دهكرێن��� ه ئامانجێكی روونی ئاگرێكی شاردراوه، بهرگرتنیش لهدووبارهبونهوهیان تهنیا لهبازنهی بهیاننامهو راپۆرتی لیژنهیهكی باوهڕ پێ نهكراودا دهخولێتهوه. atakarem@yahoo.com
تەندروستی
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
بانيژه
"خۆپاراستنو خۆبهدورگرتن لهكهس ی توشبوو ،باشترین چارهسهری سورێژهیه" ئا :كورده عهبدولكهریم پسپۆڕێكی نهخۆشییه ههناوییهكان ی رایدهگهیهنێت ك ه باشترین چارهسهر بۆ توشبوون بهنهخۆشی سورێژه، ی خۆپاراستنو خۆبهدورگرتنه لهكهس توشبوو ،جهختیشی كردهوه كه ههر ی كهسێك دژی ئهو نهخۆشیی ه خۆ ی نابێتهوه. بكوتێت ،ئهوا ههرگیز توش ی نهخۆشیی ه د.ئهحمهد سهعید پسۆڕ ی ئاوێنهدا ههناوییهكان لهچاوپێكهوتنێك ی رایگهیاند ك ه س���ورێژه نهخۆشییهك ی ههموو تهمهنێك ڤایرۆسییهو توش��� ی ی مندااڵنو دوو جۆر دهبێت بهتایبهت ههی��� ه (ئینگلی���زیو ئهڵمان���ی) ئهم ڤایرۆس��� ه ك ه بهرپرس ه لهنهخۆشییهك ه ی ی بهبهرگر ی راس���تهوخۆ پهیوهن���د ی ی كهمبوونهوه لهش���هوه ههیهو لهكات ی مروڤ، ی بهرگ���ر ی كۆئهندام ئاس���ت ی توش���بوون بهم ڤایرۆس��� ه ئهگ���هر ی زۆره ،ههروهها لهئێس���تادا كوتان دژ ی ی ئامار ئهم نهخۆش���یی ه ههیهو بهپێ ی ی لهساڵ ی جیهان ی تهندروست رێكخراو ی ی كوتان دژ ی بوون 2008هوه بهه���ۆ نهخۆش���ییهك ه %78ئهم نهخۆش���یی ه كهمبۆتهوه.
ی ههواو سورێژه لهڕێگ ه ی كۆكهو پژمینو لیك كهسی توشبووهوه دهگوێزرێتهوه ی نهخۆشی ه د.ئهحمهد س���هعید پسۆڕ ی ههناویی���هكان لهچاوپێكهوتنێك��� ئاوێن���هدا رونیك���ردهوه ك ه س���ورێژه ی ی گوێزراوهی���هو بههۆ نهخۆش���ییهك جۆره ڤایرۆس���ێكهوه ك��� ه بچوكترین ی مرۆڤ دهبێتو ی میكرۆب ه توش��� جۆر ی دهكات، ی تهمهن یهكجار توش بهدرێژای تهنها لهو كاتهدا نهبێت ك ه كهس���هك ه ی ی نهمابێت بههۆ ی لهش ی بهرگر ئاست چهند نهخۆشییهكهوه وهك (شهكرهو
د .رهوشت رهشید پسپۆڕی نهخۆشیه دهرونیهكان
نهخۆش لهكوێ ی هاوكێشهكاندایه؟
سستبوونی گورچیلهكانو ئایدز). ی بهوهدا ك��� ه ههموو ناوبراو ئام���اژه ی ههی ه ی توش���بوون كهس���ێك ئهگهر ی ئهم بهم نهخۆش���ییه ،چونك ه مانهوه ڤایرۆس ه لهجهستهدا ههفتهیهك بۆ دوو ههفت ه دهخایهنێتو پاش ئهو ماوهیهش ئاسهواری نهخۆشیهك ه نامێنێت. ی ی نهخۆشییهك ه د.ئهحمهد نیشانهكان ی خس���تهڕوو ك ه بریتین لهبهرزبوونهوه ی 40 ی لهش بۆ س���هرو ی گهرم��� پل��� ه ی پلهو كۆكهو ههاڵمهتو س���وربوونهوه ی چ���او ،ههروهه���ا ی پێڵ���و روپۆش��� ی ی ههموو جهست ه لهدوا س���وربوونهوه ی لهناو ی سپ ی خاڵ چوار رۆژ ،دهركهوتن ی پوكهكان ك ه ئهمهیان دهم بهتایبهت��� ی 24 دیارترین نیشانهكهیهتیو لهماوه كاتژمێردا دیار نامێنێت. ی كردهوه ئهم پزیكش ه پسپۆره جهخت ی ههواو ی س���ورێژه لهڕێگ ه ك ه نهخۆش ی توشبووهوه ی كهس كۆكهو پژمینو لیك ی ساغ یان دهگوێزرێتهوه بۆ كهس���ێك ی ی كهس���ێك ی س���هردانیكردن لهكات��� ی داخراو توش���بوو مانهوه لهش���وێنێك لهگهڵیدا. ی بهدهستنیش���انكردن س���هبارهت ی نهخۆش���ییهكهش ،د.ئهحمهد ئاماژه ی ی دهركهوتن��� ب���هوهدا ك��� ه ل���هدوا
ی ی دهركهوتن نیش���انهكانی ،بهتایبهت ی لهناودهم���دا دهزانرێت ی س���پ خاڵ��� ی كهسهك ه توش���بووهو پاشان بهڕێگ ه ی كهس���هكه، چهند پش���كنینێك لهلیك بهتهواوی ئهنجامهكان دهست دهكهون. ناوب���راو رونیك���ردهوه ك��� ه تائێس���تا هیچ دهرمانێك نیی ه ب���ۆ كۆتاییهێنان بهنهخۆش���ییهكه ،ب���هاڵم لهئێس���تادا ی بۆ ی نهخۆشییهك ه بهتایبهت كوتان دژ ی سهرو تهمهن شهش مانگو نۆ منداڵ مانگ زۆر گرنگه ،ههرچهنده ئێستا ئهو ی نێوان 18بۆ كوتان��� ه ههی ه بۆ تهمهن ی دهرمان 24س���اڵ ،ههروهها وهرگرتن ی ت���او كۆكه ،بهاڵم ب���ۆ كهمكردنهوه ی خۆپاراس���تنو خۆبهدورگرتن بهگشت
لهكهسی توشبوو باشترین چارهسهره. ی لهوهكرد ك ه ههموو د.ئهحمهد باس��� كهس���ێك دهتوانێ���ت ئ���هو كوتان��� ه ی ی ل���هو تهمهن وهربگرێ���ت بهتایبهت��� دیاریكراوه ( 24-18ساڵ) ،بهاڵم چهند ی بێبهش دهبن، كهس���انێك ناتوانن لێ ی ی دووگیانو نهخۆش��� ئهوانی���ش ژنان ی گورچیلهكانو ش���ێرپهنجهو سس���ت ی ل���هش (ئای���دز)، ی بهرگ���ر نهمان��� ی ئاشكراش���یكرد ك ه ههر كهسێك خۆ ی ئهو ڤایرۆس���ه ،ئهوا كوتا بێت لهدژ ی نهخۆشییهك ه بههیچ شێوهیهك توش نابێت تهنه���ا لهكاتێكدا نهبێت ك ه ئهو ی ی زۆر لهش���وێنێك كهس��� ه ماوهیهك��� داخراودا بمێنێتهوه.
خوێنبهربوونی لوت چۆن دروست دهبێت؟
%70ی خهڵك بهبێ جیاوازی رهگهزو رهنگی پێست ،رووبهڕووی گرفتی خوێنبهربوون دهبنهوه جا لهههر تهمهنێكدا بن. لوت یهكێكه لهو ئهندامانهی جهسته ك ه شهبهكهیهكی چڕی مولوله خوێنهكانی تێدایهو داپۆشراوه بهچینێكی تهنكی شانهو لهكاتی بهركهوتنیان بهدیواری ناوهوهی روپۆش���ی خانهكانی لوت، خوێنبهربوون دروست دهبێت. بهپێ���ی پۆلێنكردن���ی پزیش���كی، خوێنبهربوون س���ێ ج���ۆره (كهم، مامناوهند ،بههێز). هۆكارهكانی... بهركهوتنی لوت بههێزێكی دهرهكی. نهخۆشیهكانی كۆئهندامی ههناسه. گۆڕانكاریهكانی كهشوههوا. كهمی ڤیتامینات. بهرزبوونهوهی پهستانی خوێن. گهش���هكردنی كۆئهندام���ی زاوزێ لهههردوو رهگهزو سوڕی مانگانه. جگهرهكێشان. حهساسیهت. خوێنبهربوون لهمنداڵ. من���داڵ یهكێك���ه ل���هو كهس���انهی ك���ه زۆرتری���ن كات رووب���هڕووی خوێنبهربوون���ی ل���وت دهبێت���هوه، ئهوهش بههۆی شوێنی ئهو شهبهكه چڕهی مولوله خوێن���هكان لهدیواری دهرهوهی رووپۆش���ی ناوهوهی لوت، ههندێجاریش هۆكاری خوێنبهربوونی ل���وت لهمنداڵ���دا دهگهڕێت���هوه بۆ بهركهوتن بهتیشكی ههتاو ،وشكبونی كهشوه���هوا ،توش���بوون بهههندی نهخۆشی ڤایرۆس���ی وهك ههاڵمهتو كۆكه. پزیش���كهكان ئاماژه ب���هوه دهكهن ك���ه پێویس���ته رهچ���اوی رهنگ���ی خوێنهك���ه بكرێت ،چونك���ه لهوانهیه خوێنبهربوونهكه پهیوهندی بهلوتهوه
ههبێتو رهنگه كێش���هیهكی تر بێت بهتایبهت���ی ئهگ���هر هات���وو رهنگی خوێنهك���ه س���ورێكی ت���ۆخ بێ���ت، ههروهها لهكاتی چهند بارهبوونهوهی خوێنبهربوونهك���ه ،بهزوتری���ن كات سهردانی پزیشك بكرێ. چهند هۆكارێكی تر بۆ خوێنبهربوونی لوت ههندێ هۆكاری تر ههیه بۆ دروستبونی خوێنبهربوونی لوت وهك (تهمهن) بۆ نمونه لهتهمهن���ی باڵغبووندا ،چونكه لهو تهمهنهدا كۆئهندامی زاوزێ گهشه دهكات بهتایبهتی لهژناندا ،بۆیه لهو تهمهن���هدا چهند جارێ���ك رودهدات، ههروهه���ا لهبهتهمهنهكان���دا هۆكاری خوێنبهربوون زۆرجار دهگهڕێتهوه بۆ بهرزبوونهوهی پهس���تانی خوێن یان جهڵدهی مێشك. پسپۆڕانی بواری ژنانیش ئاماژه بهوه دهك���هن كه مرۆڤ تاك���ه گیانلهبهره روپۆش���ی دی���واری ن���اوهوهی لوتی ههمان ش���ێوهی رۆپۆش���ی دیواری ناوهوهی مناڵدانێت���ی ،بۆیه زۆرجار دهبینرێ���ت ه���ۆكاری خوێنبهربوونی ل���وت دهگهڕێتهوه ب���ۆ گۆڕانكارییه هۆرمۆنیهكانو زۆرجاریش دهبینرێت ك���ه لهكات���ی س���وڕی مانگان���هدا خوێنبهربوونی لوت رودهدات. خۆپاراستن لهخوێنبهربوون. 1ـ ئاگادارب���وون لهبهرزبوون���هوهی پهستانی خوێن گهر هاتوو پهستانهكه هۆكاری خوێنبهربوونهكه بوو. 2ـ دوركهوتن���هوه لهپل���هی گهرمای بهرز. 3ـ خواردن���هوهی ش���لهمهنیو پیاسهكردن لهكهشێكی شێدار. 4ـ خواردنی میوهو سهوزهی تازه. رێگهكانی چارهسهركردن. 1ـ لهكات���ی خوێنبهربوون���ی لوتدا، پێویسته سهرت دانهوێنی بۆ خوارهوه بۆئهوهی ئهو خوێن���ه نهچێته بۆری ههناسهوه. 3ـ ههوڵدان بۆ ههناسهدان لهڕێگهی دهم. 4ـ بهدوو لۆك���هی تهڕ كونه لوتهكان دابخه. 5ـ پارچه سههۆڵێك بخه سهر لوتت یان سهرت. 6ـ نهخواردنی خواردنی گهرم لهكاتی خوێنبهربوونی لوت. چ كاتێك پێویسته سهردانی پزیشك بكرێت؟ 1ـ لهمنداڵدا ئهگهر تهمهنی له س���ێ ساڵ كهمتر بوو. 2ـ بههۆی بهركهوتنی سهر بههێزێكی دهرهكی. 3ـ خوێنبهربوونی لوتو بهرزبوونهوهی پلهی لهش لهگهڵیدا.
ئهو خۆراكانهی پێویست ه وهرزشهوان بهبهردهوام ی بیانخوات ئهو كهسان هی بهبهردهوامی وهرزش دهكهن بۆئهوهی بهردهوامیی بهو كارهیان بدهن ،پێویسته ئهم خۆراكان ه بخۆن.
15
یهكهم /پڕۆتی���ن :بهیهكێك لهخۆراك ه گرنگ���هكان دادهنرێ���ت ب���ۆ لهش���ی وهرزش���هوان ،كهسێكی ئاس���ایی ك ه رۆژان ه وهرزش ناكات بۆ ههر كیلۆیهك لهجهستهی پێویستی بهگرامێك پڕۆتین ههیه ،بۆ نمون ه كهسێك 50كیلۆ بێت پێویس���تی ب ه 50گ���رام پڕۆتین ههی ه لهڕۆژێكدا ،بۆی ه ئهو كهسانهی ك ه زۆر بهتون���دی وهرزش دهكهن بهتایبهتیش ئهوانهی مهبهس���تیان دروس���تكردنی ماسولكهی پتهوه (ئهوانهی قورسایی ههڵدهگ���رن) پێویس���تی لهش���یان بۆ پڕۆتی���ن زیاتره لهكهس���ێك ك ه تهنها دابنیشێت. ئهوانهی وهرزش���ی قورس دهكهن وهك (بهرزكردنهوهی قورس���ایی ،یاریزانی تۆپی پ���ێ) پێویس���تی رۆژانهیان بۆ پڕۆتی���ن بهنزیك���هی دوو هێن���دهی كهسێكی ئاسایی ه وات ه 2گرام پڕۆتین وهرزش���دا دهبێت ه هۆی كهمكردنهوهی بۆ ههر كیلۆ گرامێكی كێشی لهش. چاالكیو ههس���تكردن بهنهخۆشییهكی دووهم /ئ���او :پێویس���تی لهش بۆ ئاو جهس���تهیی ،بۆی ه بهب���اش دهزانرێت لهكاتی وهرزشدا زۆر گرنگه ،لهكاتێكدا كهس���ێكی وهرزش���هوان پێش ئهوهی خواردنهوهی بڕێكی زۆر لهئاو ل ه كاتی دهس���ت ب��� ه وهرزش بكات ب��� ه 3-2
بهباش دهزانرێت كهسێكی وهرزشهوان پێش ئهوهی دهست به وهرزش بكات ب ه 3-2كاتژمێر (3 – 2 پهرداخ) بخوات
كاتژمێ���ر ( 3 – 2پ���هرداخ) بخوات، چونك ه لهكاتی وهرزشكردندا پێویست ه بڕی (پهرداخێك یان پهرداخێك و نیو) بخورێتهوه لهههر 20 – 15خولهكێكدا، دوای وهرزشكردنیش ( 3 – 2پهرداخ) ئاو بخورێتهوه. س���ێیهم /كاربۆهیدارت ،لهشی مرۆڤ لهكاتی وهرزش���كردندا بهش���ێوهیهكی س���هرهكی پش���ت دهبهس���تێت بهكاربۆهیدرات ئهوهش بۆ دهستكهوتنی وزه بۆ جێبهجێكردنی كردارهكانی ،ئهو كاربۆهیدراتهی ك ه لهناو ماسولكهكاندا خهزنك���راون بهش���ێوهی گالیكۆجینو شهكر. لهكات���ی وهرزش���كردندا گالیكۆجینی ن���او ماس���ولكهكان بهكاردههێندرێت بهتایبهت���ی ئهگهر وهرزش���هك ه ل ه 90 خولهك زیاتر بێ���ت ،لهكاتی نهبوونی گالیكۆجینهك ه لهناو ماسولكهكان یان تهواوبوون���ی لهكاتی وهرزش���كردندا، ماسولكهكان ههڵدهستن بهدروستكردنی وزه بهش���ێوهیهكی تر ك ه دهبێت ه هۆی رهقبوونی ماسولكهكان لهپاش وهرزشدا، لهبهرئ���هوهی ئهو ب���ڕه گالیكۆجینهی لهن���او ماس���ولكهكاندا خهزنك���راون دیاریكراوه ،بۆی ه وهرزشهوانان پێویست ه ی دهوڵهمهندن لهسهریان ئهو خۆراكان ه لهكاربۆهیدرات بیخۆن.
كاتێك باس ی سیستهم ی تهندروست ی دهكرێت چهن���د رهگهزێك ی گرنگ دێنهپێش���هوه ك ه ههریهكهیان بههاو ش���وێنگه ی خۆ ی ههیهو كاریگهری ی تایبهت ی ههی ه لهس���هر تێكڕا ی سیستهمهكه. یهكێ���ك ل���هو رهگ���هزه گرنگان��� ه بریتی ه له(نهخ���ۆش) .لهنێ���و هاوكێش��� ه تهندروس���تیهكان نهخ���ۆش ن���هك ه���هر رهگهزێك ی گرنگه ،بهڵكو لهڕاستیدا تێكڕا ی سیستهم ی تهندروست ی لهپێناو (نهخۆش)و بۆخزمهتو یارمهت ی نهخ���ۆش دامهزراوه، وات ه ئهگ���هر نهخۆش لهنێو هاوكێش���هك ه بێنین ه دهرهوه ،ئهوا تێكڕا ی سیس���تهم ی خزمهتگوزار ی تهندروس���ت ی بێمانا دهبێتو س���هرجهم رهگهزهكان��� ی ت���ر بههایهك��� ی ئهوتۆیان نامێنێت شایهن ی باس بێت. ئهگهر سهیر ی سوێند ی پزیشكییو دهستورو یاساو كتێب ه پزیشكیهكان بكهین ،دهبینین ك ه زۆربه ی بهندو بنهماكان ی ئهو تێكستان ه لهپێن���او نهخۆشو بۆیارمهت ی نهخۆش���ه. ههربۆیهش لهسیستهم ی تهندروست ی واڵت ه پێش���كهوتوهكانو ل���هو كۆمهڵگایانهدا ك ه یاس���او ماف ی مرۆڤ بهرقهراره (نهخۆش) تهوهر ی سهرهك ی گرنگیپێدانو ئیشكردنهو هیچ پرۆس���هیهك ی پش���كنینو چارهسهر ی ئهنج���ام نادرێت ئهگهر حیس���ابێك ی وردو گهوره ب���ۆ نهخۆشو تێك���ڕا ی الیهنهكان ی ژیانی نهكرێت. ئێستا با زۆر بهسادهی ی بپرسین :لهكوردستان نهخۆش لهكوێ ی هاوكێش���هكانه؟ تاچهند لهپرۆس���ه ی چارهس���هریو لهسیس���تهم ی پزیش���كیدا حیس���ابی بۆدهكرێ���تو وهكو رهگهزێك چ بههاو دهسهاڵتێك ی ههیه؟ كهس���ێك چاو ب ه سیس���تهم ی تهندروست ی كوردس���تان بگێڕێت تێ���دهگات لهنێو ئهم سیستهمهدا نهخۆش كهمترین حیساب ی بۆ دهكرێتو رۆڵ ی ئهو پهراوێزترین رۆڵه. لهسیس���تهم ی تهندروس���ت ی كوردس���تان، لهپهیوهن���د ی دكت���ۆرو نهخۆش���هوه بگره تا ش���ێواز ی مامهڵهكردن لهسهنتهرهكان ی چارهس���هریو تهنانهت لهنێو یاساو رێسا پزیشكیو گشتیهكانیش نهخۆش رهگهزێك ی الوازو ناسهرهكییه .لهكوردستان ههزارهها نمونهمان لهبهردهستدای ه ك ه تیایدا لهكات ی چارهس���هری ،نهخ���ۆش وهك ماكینهیهك یان ئامێرێك ی لهكاركهوتوو سهیر ی كراوهو لهكات ی بڕی���اردان یان پرس��� ی پێنهكراوه یانیش راوبۆچوونهكان ی پشتگوێخراون. لهپرهسنییپهكان ی كار ی پزیشكیدا هاتووه ك ه پێش ئهنجامدان ی ههركارێك بۆ نهخۆش یان پێش نووسین ی ههر دهرمانێك ،دهبێت الیهن ه باشو خراپهكان ی ئهو پرۆسهی ه یان ئهو دهرمان��� ه بۆ نهخۆش ب���اس بكرێتو دواتریش رهزامهن���د ی نهخۆش وهربگیرێت لهس���هر ئهنجامدان ی چارهس���هریهكه ،ههر كهس���ێكیش كار بهم بنهمای ه نهكات ،ئهوا زۆر بهس���ادهی ی لهبنهماو یاس���او رهوشت ی پزیشكی ی الیداوه. لهكوردستان رۆژان ه ههزارهها تاقیكردنهوه بۆ نهخ���ۆش ئهنجام دهدرێ���ت ،ههزارهها دهرمان دهنوس���رێتو دهكرێت ب ه گهروو ی نهخ���ۆش ،چهندین نهش���تهرگهر ی ئهنجام دهدرێت بێئهوه ی بهش���ێوهیهك ی قوڵ بیر لهبهرژهوهندیهكان��� ی نهخ���ۆش كرابێتهوهو بێئهوه ی سروش���ت ی نهخۆش���یهكهو الیهن ه باشو خراپهكان ی پرۆسه ی چارهسهر ی بۆ نهخۆش���هك ه باس���كرابێت یانیش پرسێك ی جی���د ی پێكرابێ���ت ئاخۆ رازیی ه لهس���هر ئهنجامدان ی ئهم پرۆس���هی ه یان نا .ئهگهر لهباشترین حاڵهتیشدا نهخۆشهك ه جورئهت ی كردو وت ی ئهم پش���كینین ه زۆر ی تێدهچێت یان پرس��� ی ئهم دهرمان��� ه بۆچییه ،ئهوا یهكسهر چارهسهركارهك ه (جا پزیشك بێت یان پهرس���تار) پێیدهڵێت :تۆ لهمن باشتر دهزان���ی؟ رهنگ ه لێش��� ی تووڕهبێت .بۆی ه لهزۆربه ی حاڵهتهكان نهخۆش���هكه بێدهنگ دهبێتو چاوهڕێ ی رهحمهت ی چارهسهركارو قهدهر دهكات .ئید ی وهك دهبینین نهخۆش لهنێو سیس���تهمێك ی وهها كهمترین بههاو نرخ ی ههیهو رهگهزێك��� ه لهجیاتی ئهوه ی تێك���ڕا ی سیس���تهمهك ه لهخزمهتی دابێت، خۆ ی لهخزمهت ی بهرژهوهندیو دهس���ەاڵت ی كۆمهڵێك رهگهز ی دیكهیه .لهجیات ی ئهوه ی پزیشكو پهرس���تارو نهخۆشخان ه لهخهم ی ئهوهدابن نهخۆش رازیبكهن ،بهپێچهوانهوه نهخۆشو كهس���وكار ی ههمیش ه دهستیان بهسهر دڵیانهوهی ه نهبادا پزیشكو پهرستارو كارمهندان��� ی تهندروس���ت ی لهوش���هیهك ی���ان ههڵس���وكهوتێك دڵی���ان بڕهنجێتو بتۆرێن .ئهم هاوكێش���هی ه تاسهر ئێسقان هاوكێشهیهك ی نامرۆییو ناهاوسهنگهو بهب ێ گێڕانهوه ی هاوسهنگ ی بۆ ئهم هاوكێشهیهو بهبێ گۆڕین��� ی عهقڵیهت��� ی مامهڵهكردن لهگهڵ نهخۆشو بهب ێ تێگهیش���تن لهبههاو مانا راس���تهقینهییهكان ی نهخۆش ،بههیچ ش���ێوهیهك مومكی���ن نیی��� ه بتوانین بیر لهسیستهمێك ی تهندروس���ت ی مرۆڤدۆستو پێشكهوتوو بكهینهوه.
16
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
Lokall.awene@gmail.com
لۆکاڵ
"فهرمانبهرانی ههولێرو دهۆك بهبهراورد لهگهڵ ناوچهكان ی تر ی عێراق كهمترین موچ ه وهردهگرن" ئا :بهختیار حسێن ،ههولێر ئهندامێكی فراكسیۆنی گۆڕان ئاماژه بهوه دهكات كه لهسهر ئاستی عێراق فهرمانبهرانی ههولێرو دهۆك كهمترین موچه وهردهگرن، بهرپرسێكی وهزارهتی داراییش ئهوه رهت دهكاتهوهو دهڵێت "بهپێچهوانهوه كاتێك فهرمانبهرێك لهبهغداوه دهگوازرێتهوه بۆ ههرێم ،داوا دهكات موچهكهی لهگهڵ ههرێم هاوتابكرێت". ی ماوهیهك���ه ههندێ���ك لهئهندامان��� ی ی پهرلهمان الیهن��� ه ئۆپۆزس���یۆنهكان كوردس���تان ،ب���اس ل���هوه دهكهن ك ه موچ���هی فهرمانبهران���ی ههولێ���رو ی عێراق كهمترین دهۆك لهس���هر ئاست موچهی ه بهبهراورد لهگهڵ سلێمانیش، ی ل���هالی زۆرێ���ك ئهم���هش نیگهران��� لهفهرمانبهرانی ئهو دوو شاره دروست ی كردوه ،پهرلهمانتارێكی فراكس���یۆن ی لهو كوردس���تانیش بێئاگای���ی خ���ۆ حاڵهته پیشان دهداتو دهڵێت "زانیاریم لهوبارهیهوه نییه". پهرلهمانت���ار كوێس���تان مهحهمهد لهفركس���یۆنی گۆڕان ئهوهی بۆ ئاوێن ه ی ی رژێم ی روخان روونكردهوه كه لهدوا بهع���س ،كاتێ���ك دراوی عێراقی گۆڕا ی موچ��� هی فهرمانبهرانیش سیس���تهم ی تێ���دا ك���را ،ب���ۆ ئ���هو گۆڕان���كار ی مهبهس���تهش (پۆڵ بریم���هر) حاكم
ی ی عێراق سیستهمێك ی ئهودهمه مهدهن ی وهك (ا ،ب، ی بهچهن���د پلهیهك نوێ ج) ب���ۆ موچ��� هی فهرمانب���هران داناو ی تر عێراق ،جگ ه لهههرێم، لهناوچهكان پل ه (ا) پهیڕهوكرا ،ك���ه زۆرترینیانه، ی ههولێر ههر ئهو كاتهش حكومهتهكه ی س���لێمانیش پل ه (ب)و حكومهتهكه پله(ج) یان جێبهجێكرد ،بهاڵم وهك ئهو ی دهیخات��� ه روو بهههوڵی پهرلهمانتاران ئۆپۆزس���یۆن، ی فراكس���یۆنهكان ی ههرێم ی دارای له 2011/6/14وهزارهت ی ژم���اره 11دهردهكات ب���ۆ رێنمای��� ی ی موچه قهربووكرن���هوهو هاوتاكردن ی "ئهو ی ههرێم ،ئ���هو وت فهرمانبهران��� كاته سلێمانیو گهرمیانیش پهیوهست بوون ب ه رێنمایهكانی وهزارهتی داراییو موچهكانیان رێكخ���راوه لهپله(ج) وه بهرزكرای���هوه بۆ نزیك لهپله(ا) ،بهاڵم ی ی ناوهند هێشتاش وهكو الی حكومهت ی نییه ،لهبهرئهوهش ئێس���تاش جیاواز فۆتۆ :یهحیا ئهحهمهد ههی���ه ،لهنێ���وان س���لێمانیو ناوهندا دیمهنێک لهبهردهم قهاڵی ههولێر ی لهههندێ���ك دهرماڵه" .ئهو بهتایبهت ی دارایم���ان ههیه ،بهجۆرێ���ك نهوهزیر هاوتابكرێت. ی لهوهش كردهوه ك ه لهههولێرو كهمترین موچهیان ههی ه لهسهرتاسهر جهخت ههر بۆ بهدواداچونی ئهم باسه ئاوێن ه ئاگاداری پارهو داهات���ی ههولێرهو ن ه ی عێراقدا". ده���ۆك رێنماییهكانی وهزارهتی دارای ی ی فراكسیۆن پهیوندی ب ه پهرلهمانتار ئهو ئهن���دام پهرلهمانهی گۆڕان ،بۆ وهكیلهكهشی ئاگاداری سلێمانییه". ی ی "ئهوهنده جێبهج���ێ نهكراونو وت��� ی عومهر س���دیق ههورامی- پهرلهمانتارهك���هی گ���ۆڕان تیش���ك كوردستان ی ی بۆچونهكان ئاگاداربین ههولێ���رو دهۆك لهپله(ب) زیات���ر پش���تگیریكردن ی لهوهكرد ك ه دا ماونهت���هوهو نهیانگۆڕی���هوه ،بۆی ه ب���اس ل���هوهش دهكات ،كه تائێس���تا دهخاتهس���هر ئهوهش ،كه ئهوان وهكو یهوه كردو ناوبراو باس��� ی ل���هو بارهیهوه نییهو ی فراكسیۆنهكانی ئۆپۆزسیۆن بهردهوام هیچ زانیارییهك ی حكومهت ی بهكارهكان ی ههولێرو دوو ئیدارهی��� ی فهرمانبهران ئێس���تا موچ ه ی دهب���ن لهس���هر داواكاریهكانی���ان بۆ ههروهها وتیش���ی "هی���چ زانیارییهكهم ی س���لێمانیو ههرێم���هوه دیارهو دهڵێ���ت "جیاواز ده���ۆك ،كهمت���ره لهوه ی لهس���هر ئهو بابهت ه نییهو باش���تر وای ه ی ت���ره لهبهڵگهكانی دوو ئهوهی موچ هی ههم���وو فهرمانبهران حكومهتی ناوهندی ،بۆیه دهكرێت بڵێن موچ ه یهكێك ی یاخود ئهو ی دارای ی ناوهند پرسیار لهوهزارهت ی ههرێ���م ،لهگ���هڵ فهرمانبهران لهئێستادا فهرمانبهرانی ههولێرو دهۆك ئیدارهیی ،تائێس���تاش دوو وهزارهت
پهرلهمانتاران ه بكهن ك ه ئهو باس���هیان وروژاندووه". ی ه���هر لهمبارهی���هوه بهڕێوهب���هر ی ی حكومهت ی دارای ی وهزارهت راگهیاندن ی ههرێ���م ،دلێ���ر تاری���ق س���هربار ی "ئ���هو دهنگۆیانهی" ك ه رهتكردنهوه ی ی فهرمانبهران ب���اس لهكهمی موچ���ه ی ههرێ���م دهك���هن لهبهرامب���هر موچ ه ی ناوهندی، ی حكومهت��� فهرمانبهران��� ی خس���تهڕوو ك ه حاڵهتهك ه ب ه ئهوهش ی ی "ئهو فهرمانبهران ه پێچهوانهوهیهو وت ی ی ههرێم دێن ،بهتایبهت ك ه لهدهرهوه ی لهبهغداوه دێ���ن داوا دهكهن ئهوان��� ه ی موچهكانی���ان هاوت���ای موچ��� ه فهرمانبهران���ی ههولێرو دهۆك بكرێت، ی ی لهس���لێمان وهكو چۆن ئهو حاڵهته ههبوو ك ه داواك���را موچهكانیان وهكو ههولێ���رو ده���ۆك لێبكرێ���ت ،ئهوهبو ی ی فهرمانبهران��� حكوم���هت موچ��� ه ی هاوتای ئهوان هی ههولێرو سلێمانیش��� ده���ۆك ك���رد ،لهبهرئ���هوه بڕواناكهم ی ههولێرو دهۆك موچ��� هی فهرمانبهران كهمتربێت". ی ی دارای ی وهزارهت ئهو بهڕێوهب���هره تیشك دهخاتهسهر ئهوهش ،ك ه ئهگهر ی عێ���راق موچهكانی���ان فهرمانبهران��� لهوان هی ههرێم زۆرتره "ئ هی بۆ كاتێك ك ه خۆیان دهگوازنهوه بۆ سهر ههرێم، داوا دهكهن ك��� ه موچهكانیان هاوتای فهرمانبهرانی ههرێم بكرێت؟".
سااڵن ه 8ملیارو 640ملیۆن دینار بۆ خۆراك لهههولێر حاڵ ی كارهبا خراپه لهپۆلیسی بهرگریو فریاكهوتن دهبڕدرێت ئا :ئیحسان مهال فوئاد مانگان ه 60ههزار دینار بۆ خۆراكو ئینزارو كڕینی پێداویستی لهههموو پۆلیسێكی بهرگریو فریاكهوتن وهردهگیرێتو ئهوانیش ناڕازین لهوهی مانگانه ئهو پارهی ه ههمووی خهرجناكرێت ،بهڕێوهبهری گشتی بهرگریو فریاكهوتنی سلێمانیش رایدهگهیهنێت ك ه ههر بهڕێوهبهرایهتییهك قاسهی خۆی ههیهو پارهكه ههڵدهگیرێت بۆ كاتی پێویست. بهرپ���رس س���هرچاوهیهكی لهبهڕێوهبهرایهتی بهرگریو فریاكهوتنی گهرمیان ك ه نهیویس���ت ناوی ئاش���كرا بكرێ���ت بهئاوێنهی راگهیان���د ك ه ئهو پارهی ه دهخهن��� ه بانكهوهو ئهگهر زیاد بوو دهگهڕێندرێتهوه بۆ پۆلیس���هكان، چونك ه ئهو پارهیه موڵكی پۆلیسهكان ه چهند چهکدارێک ك ه ئێس���تا زیاتر له 40ملی���ۆن دینار لهبانكدایه. پۆلیس���ی یهكێ���ك لهس���ریهكان ی لهترسی گواستنهوهی ،نهیویست ناو باڵوبكرێتهوه بۆ ئاوێنهی رونكردهوه ك ه س���ریهكهیان 101پۆلیسهو لهمانگێكدا 10رۆژ دهوام دهكهن ،كهچی 60ههزار دیناری���ان بۆ خ���واردن لێدهبڕن ،وات ه ئهو 101پۆلیس���ه دهكات��� ه 6ملیۆنو 60ه���هزار دینار ب���ۆ مانگێكو بۆ ههر رۆژێكی���ش 2500دینار خهرج دهكهنو مانگان ه 2ملیۆنو 400ههزار دیناریان وهك���و نهس���ری ه پێ���دهدهنو دهكرێت ه ی ی "بهاڵم فهرشهكه مهسروفات ،ئهو وت ژێرمان چهندان كونی تێدایه ،نازانین 3 ملیۆنو 660ه���هزار دینارهكهی دیك ه ئێم ه ههر نازانین كام ه جلی زس���تانهو چی لێدهكرێت؟". ی هاوینهیه ،چونك ه دوو س���اڵ ه ههر یهك بهپێ���ی ئ���هو زانیارییان���ه لهسهرچاوهیهكی بهرگریو فریاكهوتنی جۆر جلمان ههیه". بهڕێوهب���هری لهمبارهی���هوه گهرمیانهوه دهس���ت ئاوێن���ه كهوتووه ی گش���تی بهرگ���ریو فریاكهوتن���ی ی بهرگریو فریاكهوتن (بهڕێوهبهرایهت گهرمیان) لهش���هش س���ری ه پێكدێتو س���لێمانی ،لیوا كاكهمهن���د كاكهڕهش ههموویان زیاتر له 500پۆلیسنو ههموو لهلێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن���ه رایگهیاند س���ریهكانیش كراونهته سێ وهجبهوه ،ك���ه بهڕێوهبهرایهتییهكهیان قاس���هی ه���هر وهجبهی���هك ح���هوت رۆژ دهوام خۆی ههیهو لیژنهیهك سهرپهرش���تیو بهدواداچ���وون دهكات ت���ا بزانن چی دهكهنو 14رۆژیش لهماڵهوه دهبن. ئهو س���هرچاوهیه وتیش���ی "پۆلیس سهرفكراوهو چی ماوه ،ههر كاتێكیش ی نیی���هو ههموو بكهون��� ه ئینزارهوه ئ���هو 60ههزارهش دوو س���اڵه جلوبهرگ ی جلهكانی���ان كۆن بووه ،بهم زس���تان ه بهشیان ناكات ،بۆی ه ئهو پاره زیادهیه ن���هوتو فهرشیش���مان نیی���ه ،كهچی ك���ه دهمێنێتهوه لهقاس���هكانی ههموو لهوهزارهتیشهوه نوسراومان بۆ هاتووه بهڕێوهبهرایهتییهكان���دا ههڵدهگیرێتو دهڵێت جل ه هاوینهكانت���ان بگۆڕن بۆ ناهێڵن بهئاس���انی تهخشانو پهخشان زستانه ،وا دیاره گاڵتهمان پێدهكهن ،بكرێت.
بهرپرسێكی بهرگریو فریاكهوتن: بۆ ئینزاریش لهو پارهی ه خهرجدهكرێت
ی ب���هوهدا ك ه ههر ناوب���راو ئام���اژه پۆلیس���ێك رۆژان��� ه 2500دین���اری ب���ۆ خهرجدهكرێ���تو ئهگ���هر 30رۆژ لهدهوامكردندا بێ���ت دهكات ه 70ههزار دینار ،نهك 60ههزار ،جگه لهئازوقهو كڕینهك��� هی ،ههروهه���ا كاتێكی���ش دهكهونه ئین���زارهوه ل���هو پارهیهیان ی "خۆ ناكرێت بۆ خهرجدهكرێتو وت��� حكوم���هت پ���ارهی ئینزاریش���یان بۆ خهرجبكات ،چونكه لهئهساس���دا 310 ههزار دینار هی خواردنه پێیاندهدرێت، ی ل���هو 310ه���هزاره 60 ،ه���هزار لێدهبڕی���ن" .س���هبارهت بهدابینكردنی جل بۆ پۆلیس���هكان ،كاكهمهند دهڵێت "ئێس���تا س���هرقاڵی كڕینی 12ههزار قاتو پۆس���تاڵو نیتاقین ب���ۆ ههموو هێزهكان". ههر لهمڕووهوه بری���كاری وهزارهتی ناوخۆ ،جهالل شێخ كهریم لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێن��� ه رایگهیاند ك���ه بڕینی ئهو ی خۆی���ان لێ���ی پاران��� ه فهوجهك���ه بهرپرس���نو بۆی���ان س���هرف دهكهنو ی پهیوهندی بهحكومهت���هوه نییهو وت "ئهگهر 6ملیۆنهك ه بهشی كرد باشه، ئهگهریش بهش���ی نهكرد ئهوا زیاتریان ی لێدهب���ڕن ،ئهگهر زیادی���ش بوو كهم دهكهنهوهو كهمی���ان لێدهبڕن" .ناوبراو رونیك���ردهوه ك��� ه لهه���هر فهوجێكدا ی لیژنهی���هك دانراوه ب���ۆ جێبهجێكردن ی ئهو ئهو خهرجییانهو بهپێی پێویست فهوج ه پارهكهی���ان لێدهبڕنو لیژنهك ه بهرپرسه لهخهرجكردنی. ی لهوهكرد جهالل ش���ێخ كهریم باس ك ه بڕین���ی ئهو 60ه���هزار دیناره بۆ دروس���تكردنی خواردنه لهبارهگاكانیان ی "خۆ ناكرێت كه دوورن لهشارهوهو وت ههم���وو كاتێك لهكاتی دهوامدا پۆلیس بنێردرێتهوه بۆ نانخواردن ،ههر دهبێت لهب���ارهگاكان بۆیان دروس���ت بكرێت، بۆیه لیژنهی���هك دان���راوه خواردنیان بۆ دابی���ن دهكاتو پێیانوتراوه ئهگهر ئ���هو 60ههزار دین���اره زۆر بوو كهمی بكهنهوه ،ب��� ه چهند پاره ئهو خواردن ه دابینكرا ئهوهندهیان لێببڕن". ه���هر ب���ۆ ئ���هم مهبهس���ت ه ئاوێن ه پهیوهندیك���رد بهبهڕێوهبهری بهرگریو فریاكهوتنی گهرمیان (عهمید حس���ێن رهحیم) ،ب���هاڵم ئامادهنهب���وو لێدوان بدات. ی ئ���هم دهرهنجامان��� ه بێت ك ه بهپێ ی ههش���تهوه 60ه���هزار دینار لهمانگ دهبڕدرێت 12 ،ههزار پۆلیسی بهرگریو فریاكهوتن ههیه ،لهساڵێكدا دهكات ه 8 ملیارو 640ملیۆن دینار.
بهڕێوهبهری گشتی كارهبای ههولێر :پێویستمان ب ه زیاتر لهههزار مێگاواته ،كهچی 700مێگاواتمان پێدهگات ئا :نزار گزالی ،ههولێر بهشێكی زۆری هاوواڵتیانی شاری ههولێرو دهوروبهری ،گلهیی لهكهمبوونهوهو پچڕانی بهردهوامی كارهبا دهكهن ،بهڕێوهبهری گشتی كارهبای ههولێریش هۆكارهكه بۆزیاد بهكارهێنانی كارهبا دهگهڕێنێتهوه.
ئهو ناوچانهی ك ه گرفتی كارهبایان ههیه ئهوه نزیكهی ()15 كاتژمێر لهشهوو رۆژێكدا كارهبایان پێدهدهین
"ههرچهن���ده لهكاتی ههڵبژاردنهكاندا حكومهت���ی ههرێ���م چارهس���هركردنی كێش���هی كارهبای وهك دهستكهوتێك ب���ه هاوواڵتیان دهفرۆش���تهوه ،كهچی لهمانگی ی���ازدهوه تائێس���تا كارهبای نیش���تمانی بهبهرهدهوام بهرهو خراپی چووه بهتایب���هت لهش���اری ههولێر". ئهمه دهستپێكی قس���هكانی هاوواڵتی س���هالم محهمهدی تهمهن 36س���اڵه، ئهو كه دانیش���توی گهڕهكی ههڤااڵنی چهند کرێکارێ ک لهکاتی کاردا ش���اری ههولێره ،به نیگهرانییهوه باس لهخراپی كارهباو پچڕان���ی بهردهوامی س���كااڵیان ئاراس���تهی ئاوێنه كردوهو ئهوان ناچاربوون كارهبا لهههندێك شوێن دهكاتو دهڵێ���ت "هاوین���ان به بیانوی گلهییان لهكهمی كارهباو بهشێكیشیان بهپچڕ پچڕی بگهیهننه هاوواڵتیان. بهڕێوهبهری گش���تی كارهبای ههولێر بهكارهێنانی ساردكهرهوهو زستانانیش دابهرزین���ی ڤۆڵتی���هی كارهباكانی���ان ئهوهش ئاشكرا دهكات كه ئهو بارزۆریه بهیان���وی بهكارهێنان���ی گهرمك���هرهو دهكهن. ههرلهمبارهیهوه بهڕێوهبهری گش���تی زیان���ی م���ادی زۆری لیكهوتۆت���هوه هیتهر ،كارهبا وهكو پێویست نییه ،من دهپرسم ئایا سادهترین مافی هاوواڵتی دابهشكردنی كارهبای ههولێر ئهندازیار "بارزۆریهك���ه بووهته هۆی س���وتانو نیی���ه كه لهههم���وو وهرزهكاندا كارهبا حوسین حهمهد قادر ئهوهی بۆ ئاوێنه تێكچونی بهشێكی زۆری محاویلهو هێڵو بهردهوامی ههبێ���ت؟" .چرا رهوف-یش روونك���ردهوه ك ه لهگهڵ س���اردبوونی قاتعهكانو بهشهكانی دیكهی كارهبا". ئهو ئهندازیاره راش���یدهگهیهنێت كه ك���ه هاوواڵتییهكی دیكهی دانیش���توی كهشو ههوا پێداویس���تی ش���ارهكه بۆ گهڕهكی ( )99زانكۆی شاری ههولێره ،كارهب���ا دووهێن���د زی���اد دهكات ،ئهو لهئێستادا ش���اری ههولێر بڕی ()700 هاوڕای���ه لهگهڵ بۆچونهكانی س���هالمو دهڵێت "لهسهرهتای وهرزی پایز سنوری مێگاوات كارهب���ای پێدهگات لهكاتێكدا پێ���ی وای���ه ،ب���ێ كارهبای���ی خهڵكی پارێزگای ههولێر پێویس���تی به ( )450پێویس���تی پارێزگاكه زیات���ر لهههزار ههراس���ان كردووه ،ئهو دهڵێت "راسته مێ���گاوات بوو ،بهاڵم لهئێس���تا رێژهكه مێگاواته. سهبارهت بهخش���تهی مانگی ()12 لهگهڵ سااڵنی پێشوو كارهبا تاڕادهیهك گهیش���تۆته ههزار مێگاواتو پێش���ینی باش���تره ،بهاڵم وا پێش���بینی دهكهم دهكرێ���ت لهگ���هڵ زیاتر س���اردبوونی دهڵێت "ئێستا خش���تهیهكمان داناوهو باش���بوونی تهواوهتی كارهبا ش���تێكی كهشوههوا رێژهكه زیاتر بهرزببێتهوه" .پێش���بینی دهكهی���ن تهنها ت���ا ()15 مهحاڵ بێت ل���هم واڵتهدا" .چرا گلهیی ئهو بهڕێوهبهره ب���اس لهوهش دهكات مان���گ پێ���وهی پابهند بی���ن ،چونكه لهموهلی���ده ئههلیهكانیش ههیه بهوهی بهه���ۆی زیادبوونی بهكارهێنانی كارهبا لهگهڵ زیاتر س���اردبوونی ك هشو ههوا كهمتری���ن كات بهپێی ئهو خش���تهیهی بارزۆری لهسهر هێڵهكانی گواستنهوهی ئ���هوه بارزۆریهكه زیات���ر دهكات ،بۆیه ك���ه بۆیان دیاریكراوه كارهبا دهدهن به كارهباو وێس���تگهكانی گۆڕینی ڤۆلتیهو لهئێستادا بۆ ئهو شێوانهی كه گرفتیان هاوواڵتیان "بڕواناكهم لهس���هر ئهوهش هێڵ���ی ( )11كهیڤ���ی ك���ه كارهب���ا نییه لهش���هوو رۆژیكدا ( )18كاتژمێر لێپرسینهوهیان لهگهڵ بكرێت ،زۆرجار دهگهیهنێت���ه گهڕهك���هكان (محاویلهو كارهبایان دهبێت ،بهاڵم بۆ شوێنهكانی ل���هدوای 15خول���هك لهبڕانی كارهبای قاتع���ی) گهڕهكهكانیش دروس���تبووهو وهك (س���ۆرانو چۆمانو مێرگهسۆرو نیش���تمانی ئهوج���ا كارهب���ا دهدهن تهنانهت لهههندێك ش���وێن كێش���هی بارزانو خهلیفانو ههریرو ئهو ناوچان هی هاوواڵتی���ان ،مولیدهكهی گهڕهكی ئێمه دابهزینی ڤۆلتیهش���ی دروستبووه ئهو كه گرفتی كارهبایان ههیه ئهوه نزیكهی وتیش���ی "بارزۆری لهدهڤ���هری بارزانو ( )15كاتژمێ���ر لهش���هوو رۆژێك���دا زۆرجار وادهكات". هاوكات بهش���ێكی زۆری هاوواڵتیانی میرگهسۆرو سۆرانو خهلیفانو ههریرو كارهبایان پێدهدهین" س���هبارهت به كاتژمێرهكانی پێدان ی ش���ارۆچكهكانی چۆم���انو س���ۆرانو چۆمان كێش���هی دابهزینی ڤۆلتیهی بۆ كارهبای موهلی���ده ئههلیهكانیش وتی مێرگهس���ورو ش���هقاڵوهو ناحیهكان���ی دروست كردوین" ئ���هو بهڕێوهبهره هێما بۆ ئهوهش كه "بهشێوهیهكی گشتی دهبێت شهو رۆژی باس���رمهو ههریرو خهلیف���ان ،بهههمان شێوهی ههندێك لهدانیشتوانی ههولێر بههۆی بارزۆری سهر هێڵهكانی كارهبا ( )5كاتژمێر كارهبا بدهنه هاوواڵتیان"
تایبهت
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
" %90ی كهلوپهل ی هاوردهی ههرێم تهزویره"
ی ساخته" ی ههرێمیان پڕكردووه لهمهواد ی حكومهتهوه بازاڕهكان "بهدیار چاو ئا :یهحیا بهرزنجی
كێش���هی ئ���هو نوس���ینگه فهرعییانهی ك���ه لهخاڵهكانی س���نوور دان���ران بۆ چاودێریكردنی راس���تیو دروس���تی ئهو ش���ههادانه ،ب���هاڵم پاش تێگهیش���تنی بازرگان���هكانو ئاس���انكاری حكومهت، ئێستا لهدهروازهكانی حكومهتی ناوهند هیچ پێداویستییهك داخڵی عێراق نابێت بێ پشكنینی ئهو دوو كۆمپانیایه.
هێشتا مهرزهكانی باشماخو حاجی ئۆمهرانو ئیبراهیم خهلیلو پهروێزخان لهبهر زیادبوونی رێژهی گومرگ ،كار بهپشكنینی نێودهوڵهتی كهلوپهل ناكهن ،لهبهرامبهردا حكومهتی ناوهند لهدهروازه سنورییهكانی خۆی ،كار بهپشكنینی نێودهوڵهتی SGSو BV دهكات ،بهو هۆكارهشهوه لهو مهرزانهی ههرێمهوه رۆژانه كهلوپهلی تهزویر دێته ههرێمو بازاڕهكانی عێراقهوه. كوالێتی كۆنترۆڵی ههرێم ،ئهتوانن پشكنینی ههموو خۆراكه هاوردهكان بكهن س���هرۆكی دهس���تهی پێوانهس���ازیو كوالێت���ی كۆنترۆڵ���ی ههرێ���م ،دكتۆر موئهی���هد عهبدولڕهحم���ان ب���اس لهوه دهكات كه ئهمان كاتێك باسی كۆمپانیا پش���كنینهكانیان ك���ردووه ،عێراق ههر نهیزانیوه چییه! بهدهنگ���هوه نههاتنی حكومهت���ی ههرێم وههای كردووه عێراق پێش ههرێم بكهوێت ،وتیش���ی "عێراق لهمانگ���ی9ی 2011هوه بهتهواوهت���ی كۆنترۆڵ���ی مهرزهكانی خ���ۆی كردووه، رێگ���ه ن���ادات هی���چ كااڵی���هك بهب���ێ پش���كنینی SGSبێته عێراقهوه" .ئهو بهرپرسه باس لهوهش دهكات كه ئێستا ئهوانیش واژۆی گرێبهستێكیان كردووه، بهاڵم پش���كنینی خواردهمهنی تیا نییه. لهوهاڵم���ی پرس���یارێكدا ك���ه ئایا وهك كوالێتی كۆنترۆڵ دهتوانن ئهو بۆشاییه پڕبكهن���هوه؟ دكتۆر موئهی���هد دهڵێت "ناكرێت به خهڵك بڵێی خۆراك مهكڕه تاوهكو ئێمه ههموو تاقیگهیهكی خۆمان دائهنێینو ههموو خۆراكێك دهپشكنین، پێمان باش���بوو كه فهحسی خۆراكیشی تیابێ���ت ،چونكه ئێمه فری���ا ناكهوینو ئیمكانیهتم���ان نییه ئهو ههموو خۆراكه كۆنت���رۆڵ بكهین ،ههرچهن���ده لهالیهن تهندروستییهوه فهحس دهكرێت ،بهاڵم وهك پێویس���ت نیی���ه" .خاڵێكی تریش لهو گرێبهس���ته كه ژوره بازرگانییهكان دهیانهوێ جێگیری بكهن لهبهرژهوهندی بازرگان ،ئهویش ئهوهیه كه ئهو پشكنینه ترانزێ���ت نهگرێتهوه ،لهو بارهیهش���هوه موئهیهد دهڵێت "كێش���هكه لهوهدایه كه مهوادی ترانزێت ،راستهوخۆ ناچێ بۆ ئهو واڵته ،بهڵكو دێته ناو ههرێمو به قاچاخ دهچێ���ت بۆ ئێران ،گرنتی چییه كه ئهو مهوادانه لهناوخۆش بهكارناهێنرێت؟". بزنسمانی بهویژدان نهماوه بهپێی وتهی یهكێك لهو بزنسمانانه ی كه خ���ۆی ب���هو پش���كنینه كهلوپهلی كارهبای���ی دێنێ���ت ،پێیوای���ه بهكهمی كهس���ی بهویژدان لهو توێ���ژهدا ماوه، بهتایبهت���ی ئ���هو بازرگان���ه بچوكانهی كهلوپهلی كارهبای���ی دێنن ،ئهو دهڵێت "ماركهكانی���ان تهزوی���ره" .ئ���هو باس ل���هوه دهكات كه ئ���هو تهلهفزیۆنانهی كه مارك���هی ئۆرجیناڵی لێدراوه ،ئهگهر خاوهنهك���هی فهحس���ی SGSی نهبوو،
دوکاندارێکی خۆراک فرۆشتن لهژێر پردهکهی سلێمانی
فۆتۆ :یهحیا ئهحمهد
بۆچی حكومهتی ههرێم تاوهكو ئێستا رهچاوی ئهو دوو پشكنینهی نهكردووه؟ ئ���هو بازرگان���ه ئاماژه ب���هوه دهكات بهه���ۆی ئ���هوهی لهخاڵه س���نوریهكان گومرگێك���ی زۆریان دهس���ت بكهوێت، تاوهكو ئێستا لهو پش���كنینه ناپرسن! بهنمون���ه ههرچییهك بێنن���ه ههرێمهوه ل���ه "خواردهمهن���ی ئیس���تیرادكراوی وهكو چاو برنجو ش���تی تر ت���ا دهگاته مهوادی كارهبای���یو مهكائینو ...هتد". ئ���هو بازرگانه ئهم حاڵهت���هی ههرێمی كوردس���تان به س���هیر وهسف دهكاتو دهڵێت "س���هیره حكومهتێكی خۆماڵی گ���وێ بهوه ن���ادات بازرگانهكانی چینو توێژهكان���ی تر بچهوس���ێننهوه ،بهدیار چ���اوی حكومهت���هوه بازاڕهكانی ههرێم پڕ بك���هن لهم���هوادی س���اخته" .لهو بارهیهش���هوه دكت���ۆر موئهیهد دهڵێت "نازانم هۆكار زیادبوونی گومرك بوبێت، بهاڵم ئهوه روون���ه بههۆی نهبوونی ئهو پش���كنینه مهرزهكانی ههرێم قهرهباڵغی زۆری بهخۆوه دیوه ،بهتایبهتی بازرگانی عهرهب" .لهالیهكی ترهوه سهرۆكی ژوری بازرگانی س���لێمانی ،س���یروان محهمهد مهحمود سهبارهت به بیروڕای ژورهكهیان دهرب���ارهی كۆمپانیاكان���ی پش���كنین دهڵێت "لهكۆبونهوهكانی ههرس���ێ ژوره بازرگانییهكانی سلێمانیو ههولێرو دهۆك لهگ هڵ وهزیرو ئهو لیژنه هاوبهشهش كه لهنێوان ههردووال دانراوه ،رهزامهندبووین كه كار بهو پشكنینانه بكرێت" .سیروان كه خۆشی بازرگانێكی گهورهی هێنانی برنجه ،سهبارهت بهگرنگی كۆمپانیاكانی پش���كنین پێیواب���وو "بوون���ی ئهو دوو پشكنینه قازانج به بازرگان دهگهیهنێت، لهبهرئهوهی ئێمه لهكوردس���تان هێشتا سیس���تمی ئێڵتیمان نیی���ه ،كه بههۆی بانكهوه ب���ازرگان لهفێڵی كۆمپانیاكانی دهرهوه پارێ���زراو بێت ،ئهم پش���كنینه گرنگ���ه ب���ۆ ب���ازرگانو موش���تهریش، ههروهها بازرگان���ی بچوكیش ناهێڵێت، ساختهكاریش تا رادهیهك بنبڕ دهكات". ناوب���راو ئهوهش ناش���ارێتهوه ئێس���تا لهدانوس���تاندانو رێككهوتندان لهس���هر ئهوهی كه ئهو پش���كنینه شتی ترانزێت ب���ۆ ئێ���ران نهگرێتهوه .به ب���ڕوای ئهو "زیان به بازرگانو بازرگانی واڵتهكهمان دهكهوێت ،ئێمه لهگهڵ ئهوهداین ش���تی ناوخۆ ئهو پش���كنینه بیگرێتهوه ،بهاڵم ترانزێتی ئێران بۆ بگرێتهوه".
د.موئهیهد: پێم باشبوو پشکنینی SGS هاوردهکردنی خۆراکیشی بگرتایهتهوه
بهپشتبهستن به پشکنینی نێودهوڵهتی بهر لههێنانی کهلوپهلی ساخته دهگیرێت
بازرگانێک :حکومهتی ههرێم لهبهر دهستکهوتنی گومرگی زۆر لهدهروازهکانی سنوور لهپشکنینی SGSو BVناپرسێت
دڵنیابه تهزویری كردووه .ئهو بازرگانه لهبهر س���ومعهی خۆیو بازاڕ نهیویست ناوی ئاشكرا بكرێتو وتیشی "كێشهكه لهوهدایه هێندهی تهلهفزیۆنێكی ئهسڵی پاره لهموشتهری وهردهگرن ،بهاڵم ئهو بهناو بزنس���مانو بازرگانان���ه تهمهنیان كورته ،لهئێستاش���دا %90ی كهلوپهلی بهكارهاتوو لهههرێم تهزویره".
دواوه ،س���هبارهت ب���هكاری ئ���هو دوو كۆمپانیای���ه وتی "زۆرب���هی واڵتان بۆ بهرگرت���ن لهچاوچنۆكی ب���ازرگان ،كااڵ هاوردهكان���ی دهخاته ژێ���ر كۆنترۆڵینی ئهو دوو كۆمپانیای���هوه ،ههموو واڵتێك مواسهفاتی خۆی ههیهو لهسهفارهتهكانی ئهو واڵته ههن ،عێراق مواس���هفاتی ئهو شتانهی هاوردهی دهكات ،كوالێتییهكی باش���ی ههیهو لهزۆرب���هی واڵتانی دنیا باش���تره" .ئهو س���هبارهت به چۆنێتی مامهڵهكردن بهو پش���كنینهش كه خۆی یهكێك���ه ل���هو بازرگانان���هی رهچاوی دهكات ،وت���ی "ههركهس���ێك به نموونه لهچین بیهوێ جۆرێك لهتهلهفزیۆنی بۆ دروس���ت بكهن یان ههر شتێكیتر ،بهو كۆمپانیایه دهڵێیت من به مواس���هفاتی پش���كنینی SGSدهمهوێو بۆ عێراقی دهبهم ،ئهو كۆمپانیایه مواس���هفاتهكهی الی���ه ،ئیت���ر دڵنیاب���وون لهبهرههمهكه دهبێته كاری ئهو كۆمپانیایه ،س���مپڵی بهرههمهكه دهبینێو بهپێی مواسهفاتی عێراق نهبێت پهس���هندی ناكات ،پاشان شههادهی خۆی ئهداتێ".
وهزارهتی بازرگانی حكومهتی ههرێم چی دهڵێن؟ پهیامنێری رۆژنامهی ئاوێنه* سهردانی وهزارهتی بازرگان���ی حكومهتی ههرێمی كردووهو چووهته الی كۆمهڵێك راوێژكار، سهرجهمیان زانیارییان لهسهر ئهو جۆره پش���كنینه نهبووه ،وتوشیانه "نوسراوی وهها لهوهزارهت���ی بازرگانی عێراقهوه تهعمی���م نهكراوه ب���ۆ وهزارهتهكهیان". زۆربهیان زانیارییان لهس���هر پشكنینی نێودهوڵهت���ی bvی���ان sgsنهبووهو بێئاگایی خۆش���یان نیشانداوه گوایه كه بڕیار بێت لهكۆتایی ئهمساڵدا ههرێمیش كار بهو پشكنینه نێودهوڵهتییه بكات. لهم بوارهشدا حكومهتی عێراقی پێش حكومهت���ی ههرێم كهوتووه ،حكومهتی عێراقی لهكانونی یهكهمی 2010لهالیهن وهزارهتی پالندانان���هوه لهگهڵ ئهو دوو كۆمپانیای���ه رێككهوت���ووه ،ههرچهنده س���هرهتا كۆمهڵێك كێش���ه دروستبووه بهتایبهتی لهوهدا كه ئهو دوو كۆمپانیایه * نزار گزالی وهک پهیامنێری ئاوێنه لقیان نییه لهو واڵته دراوس���ێیانهی كه لهههولێر بهشداری لهم راپۆرتهدا عێراق بازرگانی لهگهڵ دهكات ،ههروهها کردووه
پشكنینی SGS، BVچییه؟ ب���ه ب���ڕوای دكت���ۆر موئهی���هد ،ئهو كۆمپانیایان���ه لهتهواوی دنیادا پش���تی پێدهبهس���ترێت ،ئهگهر ئهو پش���كنینه بهه���هر مهوادێكهوه ههبێت ،ئهوا گرنتی سهالمهتیو چاكیو ئهسڵی ئهو شته بۆ بهكاربهر دهگهڕێنێتهوه. كۆمپانی���ای پش���كنین زۆرنSGS ، سویس���ریو BVی فهرهنسیش لهوانهن كه عێراق گرێبهس���تی لهگهڵ كردووه، حكومهتی ههرێمیش به لهبهرچاوگرتنی بارودۆخی كوردستان ئهویش گرێبهستی كردووه ،ب���هاڵم م���هوادی خۆراكی تیا نییه .ئ���هو بازرگانهش كه ب���ۆ ئاوێنه
پڕۆژهكهی بهڕێز تاڵهبانیو ناوچه بهزۆر دابڕاوهكان مهال فرمان
ل���هدوای روخان���ی رژێم���ی بهع���س، سیاسهتمهدارانی عێراق سهرهڕای بوونی كێشهو كۆسپی زۆر ،به گوڕو تهوژمێكی باش���هوه دهس���تیانكرد ب���ه دووب���اره بونیاتنان���هوهی ههیكهل���ی سیس���تهمی حوكمڕان���ی عێراق ،ه���هردوو پێكهاتهی كوردو ش���یعه رۆڵ���ی بهرچاویان ههبوو. پێكهاتهی سونه سهرهتا خۆیان دوورگرت لهو پرۆس���هیه ،تهنانهت وهك پێویس���ت دهنگی���ان به دهس���توریش ن���هدا ،بهاڵم لهكۆتاییدا هاتنه ناو پرۆسهكهوهو لهدوا ههڵبژاردن���ی پهرلهمانی عێ���راق دهنگی باشیان بهدهستهێنا. ئهو گ���وڕو تهوژم���ه زۆری نهخایاند، بێمتمانهی���ی لهنێ���وان سیاس���یهكانی ئهو س���ێ پێكهاتهیه پهیداب���وو ،ههڵهو
كێش���هكان تادههات ب���هرهو زیادبوونو ئاڵۆزبوون دهچوو .ئهمڕۆ دوای ههش���ت ساڵ گهیشتونهته رادهیهك واڵتی توشی قهیران���ی سیاس���ی ،ئاب���وری ،ئهمنیو هتد ...كردووه .پرۆسهی سیاسی توشی چهقبهس���تن بووهو ب���هرهو ئیفلیجبوون دهچ���ێ .ب���ۆ دهربازبوون ل���هو قهیرانه، لێ���رهو لهوێ دهی���ان پڕۆژهو پێش���نیار ك���راوهو دهك���رێ ،بهاڵم بێس���ود بووهو پێدهچێت لهمهودواش بێسودبێت. الی دهسهاڵتی كورد ،دوای گرێبهستی نهوتو غاز ،بودجهو كێشهی پێشمهرگه، مادهی 140یهكێكه لهو كێشه ئاڵۆزانهی نێوان ك���وردو حكومهت���ی ناوهند .ئهم مادهیه ئهگ���هر جێبهج���ێ بكرایه ،ئهوا س���نوری ئی���داری كهرك���وكو كهربهالو
نهجهفو ههموو شارهكانی تر دهگهڕایهوه پێش دهستكاریكردنی لهالیهن بهعسهوه. ئهم���هش ناوهرۆك���ی پڕۆژهك���هی بهڕێز تاڵهبانیی���ه ك���ه دوای ههش���ت س���اڵ پێشكهش دهكرێ. قۆناغی قهرهبوكردنهوهی 140هێشتا لهههنگاوی یهكهمدایه .بۆ تهواوبوونی ئهم قۆناغه پێویست به یهك ملیارو چوارسهد ملی���ۆن دۆالر دهكات .ب���ۆ ئ���هم قۆناغه س���ااڵنه حكومهتی عێراق س���هدو ههفتا ملیۆن دۆالر تهرخ���ان دهكات ،گهر بهم ش���ێوهیه بێت تهنها جێبهجێكردنی ئهم قۆناغه ده س���اڵی تری پێویس���ته .بۆیه لهجیات���ی پڕۆژه ،باش���تروایه حكومهتی ههرێم دهستپێشخهری بكات لهدابینكردنی ئ���هو پارهیهو لهگ���هڵ حكومهتی ناوهند رێكبكهوێت. ئ���هو پڕۆژهیه ل���هڕووی كات-هوه زۆر درهنگه ،دهبوایه چهند س���اڵێ لهمهوبهر ئاماده بكرای���هو كاری لهس���هر بكرایه، لهگ���هڵ بوونی پڕۆژهیهكی وا پێویس���ت بهجۆری گهرهنت���ی دهكات لهگهڕانهوهی
كهركوك بۆ س���هر ههرێم .ل���هم درهنگ وهخت���ه ،بوون���ی ئ���هم گهرهنتییه زۆر قورسه. ههندێ لهسیاس���یهكانی كوردس���تان پێیانوایه لهنهبوونی گهرهنتی لهگهڕانهوهی كهركوك بۆ س���هر ههرێمی كوردس���تان، ب���ه دوور نازان���رێ ناوچهكان���ی وهك چهمچهماڵو ئاغجهلهرو كهالرو هتد ...به یاسایی داببڕدرێن لهههرێمی كوردستانو لهدهست بچن ،بهاڵم من پێموایه لهههموو حاڵهتێك���دا گێڕان���هوهی ئ���هو ناوچانه سهنگی دانشتوانی كورد لهكهركوك زۆر زیاد دهكاتو گهڕانهوهی كهركوك لهگهڵ خۆیان بۆ سهر ههرێم لهڕووی یاساییهوه ئاس���انتر دهكات ،بهتایبهت���ی لهكات���ی پرۆسهی ئامارو ریفراندۆمدا. الی ههن���دێ لهڕۆش���نفكرانو سیاس���هتمهدارانی كوردس���تان ،درهنگ كهوتن���ی پڕۆژهك���هی تاڵهبان���یو ئامادهكردنی ل���هم كات���هدا ،دوور نییه ههندێ هۆكاری حیزبی لهپش���تهوه بێت. بهتایبهتی دوای گۆڕانی هێزو هاوكێش���ه
سیاس���یهكان لهههرێم���ی كوردس���تان، ل���هدوای .2009/7/25لێرهوه دهركهوت پێگهی یهكێتی لهههرێم بهرهو الوازبوونی ب���هردهوام دهچێ���ت .لهبهرامب���هردا ههڵبژاردن���ی 2010/3/7پهرلهمان���ی عێراق ،دهریخس���ت لهكهركوكو خانهقین پێگهی ئهو حیزب��� ه لهههموو حیزبهكانی ت���ری كوردس���تان ،تهنان���هت لهپارتی هاوپهیمانیشی بههێزتره. ئێس���تا پارێ���زگارو زۆرب���هی دهزگا ئیداریی���هكان بهدهس���ت یهكێتییهوهیه. بۆیه پڕۆژهیهكی لهم شێوهیه ئهگهر سهر بگ���رێ ،كاریگهری گ���هورهی دهبێت بۆ سهر رایگشتی نهتهوهییو به سهركهوتن دادهنرێت ،لهڕووی حیزبیشهوه دهتوانێ نف���وزی حیزب���ی یهكێت���ی لهگهرمیانو چهمچهم���اڵ زیاتر ب���كات .لهبهرامبهردا پارێزگای س���لێمانی بچوكت���ر دهبێتهوه. ههر لهم بارهوه ههوڵی به پارێزگاكردنی ههڵهبجهو رانیه لهئارادایه .واته لهس���ێ الوه ههوڵدهدرێت پایهو قورسایی سیاسی سلێمانی لهناوهندی بڕیار الواز بكرێت.
17
سهرۆك وهزیرانێكی ههولێری ك���هس نازانێت لهس���اڵی داهاتووك���ێ س���هرۆك وهزیرانه ل���هم واڵته، بازی ش���انس لهسهر ش���انی چ منداڵ ه بهرپرس���ێك ،مهكت���هب سیاس���ییهك دهنیش���ێتهوه ،بهاڵم ئهوه دهزانین ب ه ههموان (مهبهس���ت حوته سیاس���یی ه بۆرژوازیهكانه لهدهسهاڵتو ئۆپۆزسیۆن ب ه بهشێكی ناو ی.ن.ك-یشهوه) لهگهڵ الدان���ی بهرههم س���اڵح-دان ،گهل-یش دهزانێ���ت ئ���هو پی���اوه ال حهوله وهال قوهیهو دهن���ا دهیتوانی ههندێك كاری زیات���ر ب���كات ،ههولێر گوای���ه ب ه ناو پایتهختی ههرێمی كوردس���تان ه ،جێی خۆیهتی ئهگهر سهرۆك وهزیران گۆڕا، با ئهمجاره ئهو پۆست ه بۆ ههلێریهكان بێ���ت ،با بهس ههولێریهكان لهش���اری خۆی���ان غهری���ب ب���ن ،پارێ���زگاریو پاسهوانی ش���وێنه گرنگهكانیشیان پێ رهوا نهبینن!. ئیس���ماعیل ئیبراهی���م رهوان���دزیتێكۆش���هرێكی كۆن���ه ،چهپگ���هرای ههولێری -رهواندزییه ،ئێستا لههۆڵهندا نیشتهجێیه ،لهسهرهتای نهوهدهكان ك ه لهههولێر بووی���ن ،ئهوانیش لهلوتكهی خهونی ئهفس���انهیی خۆیان���دا بوون، منو ق���ادر چوارپارچهیان (قادر نادر) یان ب��� ه نموونه بۆ رابواردن دههێناوه، چوار پارچه به ناسیۆنالیس���تو منیش ناسیۆنالست پۆپۆلس���ت خانه بهندی كرابوین ،رۆژێك لهشاری دێڵفتی هۆڵهندا پێكهوه پیاس���همان دهكرد ،رستهیهكم وت كاك سمكۆ وتی :تۆ زۆر چهپیت، منیش وتم كاك ه س���مكۆ من نهگۆڕاوم، ئهوه تۆی���ت جاران ل���هالی چهپمهوه بوویت ،ئێستا لهڕاستمهوهیت. ب���را مس���وڵمانهكان وا دهزان���ندیموكراس���ی تهنها مافی ب ه دهسهاڵت گهیش���تنو س���وار بوونی كورس���ییه، بهاڵم چۆن دیموكراس���ی مافی ئازادی قسهكردنی تیایه ،بهههمان شێوه مافی ئازادی پۆشینو خواردنو خواردنهوهو وهرزش���ه ،چۆن ئهوان مافیان ه لهچك لهسهر كچانی سفور بكهن ،ئهوا ئازادی گۆڕینی ئاینو پۆشینیشی لهبهرامبهریان تێدایه .بۆی ه دیموكراس���ی نابێت بهش بهش بكرێت ،پێویسته ههمووی پێكهوه قهب���وڵ بكرێ���ت ،ئهوهن���دهی عارهق خ���ۆرهكان داكۆكیان لهیهكگرتوو كرد، خۆی���ان هیچیان نهكرد ،دیموكراس���ی ئهوهیه ئیسالمییهك داكۆكی لهئازادی مولحیدێ���ك ب���كات ،مولحیدێكی���ش لهئاینخوازێك. ی عومهر ئاوێن��� ه "دادگای س���لێمان ی ئ���ازاد كرد"، فهتاحو خوش���كهزاكه دادگای سلێمانی چهنده بهرپرسهکهی لهسهر برژاندنی میوانهكانی هوتێلهكهی دادگایی ك���رد ،ئهوهندهش كاك عومهر فهتاح دادگایی دهكات ،ئهگهر دادگای سهربهخۆ لهكوردس���تان ههبێت ،ئهوا ی���هك دان ه سیاس���ی ل���هدهرهوه ئازاد نابێت!. ی پارتی، ئاوێن ه "لهژێر دهس���هاڵت ی عهش���ایهری ب ه ی س���وڵح ژنێك لهبر ت بهش���وو" ،مهگ���هر لهژێر زۆر دهدرێ دهس���هاڵتی پارتهكانی دی یاس���اكانی س���وید بهرقهرار بێ���ت! ههموو حیزبی جهنگهڵستانو سوڵحی عهشایهرین. ی ههرێم، س���بهی "بودج���هی 2012 12.6ترلی���ۆن دین���اره" ،خهن���ی لهسیاس���ییهكان ،ده ئهوهن���دش بێت مانگانهكهی من لهداوهتێكی سیاسییهكی گهندهڵ ،القێكی ئۆپۆزسیۆنی مهتروك ه تێپهڕ ناكات. ی "كهم���ال كهركوك���ی س���هرۆك ی كوردس���تان رایگهیان���د پهرلهمان��� ی داهاتوو بهپێی زانیارییهكانیان ههین ی بادینان دووباره ی دهڤهر رووداوهكان دهبنهوه" .س���هرۆكی پهرلهمانهكهمان نهك تهنها سیاس���ییهكی تی���ژ بینه، فاڵچییهكی چاكیشه. "بڕی���ارە رۆژی ٢٢ی ئ���ەم مانگەهونەرمەندی ناسراوی لوبنانی “نانسی عەج���رەم” بەمەبەس���تی س���ازکردنی کۆنس���ێرتێکی گۆرانی بگاتە هەولێر، س���ەرچاوەیەکیش ئەوە ئاشکرا دەکات کە نانس���ی بۆ تەنیا چەند کاتژمێرێک گۆران���ی وتن بڕی ١٤٠ه���ەزار دۆالری ئەمەریکایی کە دهكاتە ١٤دەفتەر دۆالر وەردەگرێت" ،با ئهویش س���هنتهرێكی مهساج بهش���هریكی لهگهڵ بهرپرسێك لهكوردس���تان بكات���هوه ،ئ���هم واڵت ه غهریبه بهدوای دۆالری سیاس���ییهكاندا ههموو عاجباتییهك رووی تێ دهكات، جگه لهقوربانیهكانی خۆی نهبێت.
18
وهرزش
) )304سێشەمم ە 2011/12/13
یانەی پارسێن جێرمانی فەڕەنسی
خولی ئهوروپا ..پاریس سانجێرمان شهڕی مانو نهمان دهكات لهخولی ئهوروپا ،س���بهی ش���هو یانه ی پاریس س���ان جێرمان روب���هڕوی یانهی ئهتلهتی���ك بیلب���او دهبێت���هوهو یانهی ئۆدهنیزی ئیتاڵیاس بهرامبهر س���هڵتیك ی دهكات. یار راپ���ۆرت ،ئاوێنه :لهجهول���هی كۆتایی خولی یانهكانی ئهوروپا ،ش���هوی چوار ش���هممهو پێن���ج ش���هممه ،س���هرجهم یاریی���هكان خولهك���ه بهڕێوهدهچ���ن. لهكۆمهڵهی شهش���همدا ،س���بهی شهو یانهی پاریس س���ان جێرمانی فهڕهنسی لهناو یاری���گای خۆیدا ،میوانداری یانهی ئهتلهتیك بیلباوی ئیسپانی دهكات ،كه ئهم بهفهرمی س���هركهوتنی بۆ قۆناغی داهاتوو مسۆگهر كردووه. لهههمان كۆمهڵهدا ،رید بۆڵ س���الزبۆگی
نهمساوی خاوهنی پلهی دووهم ،روبهڕو ی یانهی س���لۆڤانی س���لۆڤاكی دهبێتهوه. لهم كۆمهڵهیهدا ،یانهی رید بۆڵو س���ان جێرمان 7خاڵی���ان ههیه ،كه جهولهی كۆتایی چارهنوسی ئهم دوو یانهیه یهكال دهكاتهوه. شهوی پێنج شهممهش ،چهند یارییهكی تری ههم���ان جهوله ئهنج���ام دهدرێت. لهبههێزتری���ن یاری چارهنوس س���ازی كۆمهڵ���هی نۆیهمدا ،یان���هی ئۆدهنیزی ئیتاڵ���ی لهیاریگای فریۆل���ی میوانداری یانهی سهڵتیكی ئس���كوتلهندی دهكات. ب���راوهی ئهم یاریی���هش بهپلهی دووهم لهگ���هڵ یان���هی ئهتلهتیك���ۆ مهدریدی ئیسپانی خاوهنی پلهی یهكهم ،بهفهرمی دهگاته قۆناغی داهاتوی خولهكه.
جامی مهلیكی ئیسپانیا.. ریاڵ مهدریدی بریندار ،تیماری خۆی دهكات
یانەی ریاڵ مەدرید لهجامی مهلیكی ئیس���پانیا ،یانهی ریاڵ مهدری���د روب���هڕوی یانهیهك���ی پله نزم دهبێتهوهو ڤاالنس���یاش دهبێته میوانی یان هی قادش. راپۆرت ،ئاوێنه :لهقۆناغی سێیهمی جامی مهلیكی ئیسپانیا ،ئهمشهو سێ شهممه، س���هرجهم یارییهكانی چونی قۆناغهكه ئهنجام دهدرێن .یان���هی ریاڵ مهدریدی بریندار ،كه بهئهنجامی سێ گۆڵ بهرامبهر بهگۆڵێ���ك ی���اری كالس���یكۆی بهیانهی بهرشهلۆنه دۆڕاند ،لهدهرهوهی یاریگای خۆی روبهڕوی یانهی پۆنفیررادینای پله سێی ئیسپانیا دهبێتهوه. لهیارییهك���ی تریش���دا ،ك���ه لهیاریگای رامۆن دی كارانزا بهڕێوهدهچێت ،یانهی ڤاالنسیا ،كه لهههفتهی 16ی خولی پله یهكی تۆپی پێی ئیس���پانیا ،بهدوو گۆڵ بهرامبهر بهگۆڵێك بهیانهی ریاڵ بیتیس دۆڕا ،دهبێته میوانی یانهی قادش���ی پله دووی ئیسپانیا.
یارییهكانی چونی چۆناغی سێیهم: سێشهممه2011/12/13 ، كاتژمێر 10ی شهو قادش ـ ڤاالنسیا پۆنفیررادینا ـ ریاڵ مهدرید كاتژمێر 11ی شهو سڵتافیگۆ ـ ئیسپانیۆڵ دیپۆرتیڤۆ ـ لیڤانتی مایۆركا ـ خیخۆن سۆسیداد ـ غهرناته سانتاندێر ـ رایۆ ڤالیكانۆ ئهلمیریا ـ ئۆساسۆنا خیتافی ـ ماالگه قرتبه ـ ریاڵ بیتیس میراندیس ـ ڤیاڕیاڵ ئهلكۆركۆن ـ زهرهگۆزه كاتژمێر 12ی شهو سان رۆكی ـ سیڤیلیه
مۆرینیۆ ریاڵ مهدرید بهجێدێڵێت!
ئهگ���هر خۆس���ێ مۆرینی���ۆ یهكێ���ك لهنازناوهكان���ی خولی ئیس���پانیا یان خول���ی یان���ه پاڵهوانهكان ب���ۆ ریاڵ بهدهست نههێنێت ،ئهوا لهپۆستهكهیدا دوردهخرێتهوه. ئاژانس���هكان :رۆژنام���هی س���پۆرتی كهتهلۆنی نزیك لهیانهی بهرشهلۆنهوه ئاش���كرایكردووه ،ئهگ���هر مۆرینیۆی پورتوگالی لهم وهرزهدا یهكێك لهخوله بههێ���زهكان بۆ یانهی ری���اڵ مهدرید بهدهس���ت نههێنێت ،ئ���هوا یانهكهی بهجێدێڵێت. رۆژنامهك���ه ئاش���كرایكردووه ،ك���ه لهسهرچاوهیهكی باوهڕپێكراو لهیانهی ری���اڵ مهدری���دهوه ئ���هم ههوڵ���هی
دركان���دووهو رونیكردووهت���هوه ك��� ه ئ���هو داوایهی ك���ه لهمۆرینی���ۆ كراوه لهبهدهس���تهێنانی خول���ی ئیس���پانیا یان خولی یان���ه پاڵهوانهكان ،ئهگهر بهدهس���ت نههێنێ���ت ،ئ���هوا مۆرینیۆ یانهكهی بهجێدێڵێت. رۆژنامهكه باسی لهوه كردووه كه ئهو دوو خوله زۆر گرنگن بهالی فلۆرنتینۆ پێرێزی س���هرۆكی یانهی مهلهكییهوه، بهتایب���هت خولی یان���ه پاڵهوانهكان، ك���ه بهدڵنییایی���هوه ل���هم وهرزهدا دهیهوێ���ت بهالیهنی كهمهوه یهكێكیان بهدهس���تبهێنێت ،ئهگهر نا لهكۆتایی ئهم وهرزهدا گرێبهس���تهكهی مۆرینیۆ ههڵدهوهشێنێتهوه.
گرنگترین یارییهكانی جهول هی كۆتایی: چوارشهممه2011/12/14 ، ی شهو كاتژمێر 9 الزیۆی ئیتاڵی ـ لشبۆنهی پورتوگالی پ.س .جێرمانی فهڕهنسی ـ بیلباوی ئیسپانی ی ـ ستوك سیتی ئینگلیزی بیشكتاشی تورك ی ـ سالزبۆرگی نهمساوی سلۆڤانی سلۆڤاك ی شهو كاتژمێر 11:5 فولهامی ئینگلیزی ـ ئۆدنس هی دانیماركی ی ئهڵمانی ی ـ شاڵكه ی حهیفای ئیسرائیل ماكاب ی روسی ئهندهرلهختی بهلجیكی ـ لۆكۆمۆتیف
پێنجشهممه2011/12/15 ، ی شهو كاتژمێر 9 ی رۆمانی ی ـ بوخارست ئایندهۆڤنی هۆڵهند شامروكی ئیرلهندی ـ تۆتنهامی ئینگلیزی ی روسی ی ـ رۆبین كازان سالۆنیكای یۆنان كۆپنهاگنی دانیماركی ـ ستاندهر لیگی بهلجیكی ی شهو كاتژمێر 11:5 ی ـ سهڵتیكی ئسكوتلهندی ئۆدهنیزی ئیتاڵ ی ـ خاركێفی ئۆكرانی ئهلكهماری هۆڵهند ی ـ رینی فهڕهنسی ی ئیسپان ئهتلهتیكۆ مهدرید
جامی جیهانی یانهكان:
بهرشهلۆنهو سانتۆس شهڕی نازناوهكه دهكهن لهجام���ی جیهان���ی یانهكان���دا ،یانهی س���انتۆس روب���هڕی كاش���یوا ریس���ۆڵ دهبێتهوهو یانهی بهرشهلۆنهش بهرامبهر یانهی سهدی قهتهری یاری دهكات. راپۆرت ،ئاوێنه :جامی جیهانی یانهكان، ك���ه لهواڵت���ی ژاپ���ۆن بهڕێوهدهچێت، گهیش���تووهته قۆناغی نیوهی كۆتاییو رۆژانی چوار ش���هممهو پێنج ش���هممه، یارییهكانی ئهنجام دهدرێن .رۆژی چوار شهممه ،یانهی سانتۆسی پاڵهوانی خولی یان���ه پاڵهوانهكانی ئهمهری���كای التین، روبهڕوی یانهی كاشیوا ریسۆڵی ژاپۆنی دهبێت���هوه ،كه ئ���هم لهقۆناغی یهكهمو دووهم���دا ،ب���هدوای یهك���دا لهیانهكانی ئۆكالند س���یتی نیوزلهن���دیو مۆنتێری مهكسیكی بردهوه. رۆژی پێن���ج ش���هممهش ،یان���هی بهرشهلۆنهی كهتهلۆنی ،پاڵهوانی خولی یان���ه پاڵهوانهكانی ئهوروپ���ا ،بهرامبهر یانهی س���هدی قهتهری پاڵهوانی خولی یانه پاڵهوانهكانی ئاس���یا یاری دهكات، ك���ه ئهم لهقۆناغ���ی دووهم���دا لهیانهی تهڕهجی تونسی بردهوه. ب���ۆ دیاریكردن���ی پل���هی پێنجهم���ی جامهكهش ،رۆژی چوار ش���هممه ،یانهی تهڕهجی تونس���ی ،لهیاری���گای تیۆتا، بهرامبهر یانهی مۆنتێری مهكسیكی یاری دهكات.
راهێنانەکانی بەرشەلۆنە لەیابان ی چوارشهممه2011/12/14 ، رۆژ كاتژمێر 10:30ی پێش نیوهڕۆ دیاریكردنی پلهی پێنجهم: ی ی ـ مۆنتێر تهڕهجی تونس مهكسیكی قۆناغی نیوهی كۆتایی: ی چوارشهممه2011/12/14 ، رۆژ
ئهنێلكا دهچێت ه یانهیهكی چینی
ی نیك���ۆال ئهنێل���كای فهڕهنس��� ی ی دوو ساڵی ،پهیوهند بهگرێبهس���تێك ی چینییهوه ی شهنگههای شینخوا بهیانه دهكات. ی ی شینخوا ئاژانسهكان :یانهی شهنگهها چینی رۆژی دوو ش���هممه ئاشكرایكرد، ی ی یانه ی هێرش���بهر كه نیكۆال ئهنێلكا ی ی بووه لهكات چێڵس���ی ئینگلیزی راز گواستنهوهی زس���تان هی یاریزاناندا ،ك ه ی دووهمی داهاتوو دهكات، مانگی كانون ی ی پهیوهند بهگرێبهستێكی دوو س���اڵ بهیانهكهیانهوه بكات. ی خۆیدا ی فهرم یان ه چینیهك ه لهماڵپهڕ ی لهسهر تۆڕی ئینتهرنێت وردهكاریهكان گرێبهس���تهك ه باڵوكردووهتهوه ،لهگهڵ وێنهیهكی ئهنێلكای تهمهن 32س���اڵ، ی دووهم لهم���اوهی رابردوودا كه ئهم ه ی ی ئاگاداركردبویهوه ،كه نیاز یانهك���ه ی ی ههیه .ههروهها فیالس بواس رۆشتن ی یان هی چێڵس���یش لهس���هر راهێن���هر ی ئهم هێرش���بهره فهڕهنسییه، رۆشتن رهزامهندی پیشاندابوو. ی ی 2008دا پهیوهند ئهنێلكا ،ك ه لهساڵ بهچێڵس���ییهوه ك���رد ،لهس���هرجهم پاڵهوانێتییهكان���دا 185 ،ی���اری ب���ۆ ی 59 چێڵس���ی ئهنجامداوهو توانیویهت گۆڵ تۆمار بكات.
یارییهكان
كاتژمێر 1:30ی پاش نیوهڕۆ ی ی ـ سانتۆس ی ژاپۆن كاشیوا بهڕازیلی پێنجشهممه2011/12/15 ، كاتژمێر 1:30ی پاش نیوهڕۆ ی ی ـ سهد ی ئیسپان بهرشهلۆنه قهتهری
تێڤێز روو لهچ یانهیهك دهكات؟ نانی :وهك بهپێ���ی رۆژنام���هكان ،ه���هردوو یانهی منداڵ ئهگریام میالنو پاریس س���ان جێرم���ان ههوڵی
كڕینی كارلۆس تێڤێز دهدهن ،بهاڵم خۆ ی ئارهزوو دهكات پهیوهن���دی بهمیالنهوه بكات. ئاژانسهكان :رادیۆی بی بی سی بهریتانی ئاش���كرایكردووه ،كه یانهی مانچس���تهر س���یتی ئینگلی���زی رهتیكردووهت���هوه بهش���ێوهی خواس���تنو پاش���تر ئهگهر گونجا ،بهبڕی 23ملیۆن یۆرۆ ،كارلۆس تێڤێزی هێرشبهری ئهرجهنتینی یانهكهی بداته یانهی ئهی س���ی میالنی ئیتاڵیو ئارهزوو دهكات لهگواستنهوهی زستانهی یاریزانان���دا ،بهش���ێوهی راس���تهوخۆ دهستبهرداری بێت. لهالیهك���ی ترهوه بی بی س���ی بهدرۆی دهخاتهوه كه رێكهوت���ن لهنێوان یانهی پاری���س س���ان جێرمانی فهڕهنس���یو یانهی س���یتی ئینگلیزیدا ئهنجامدرابێت بۆ گواس���تنهوهی تێڤێ���ز لهئینگلتهراوه ب���ۆ فهڕهنس���ا .ئهم���ه لهكاتێك���دا كه رۆژنامهی كۆرێرێ دیللۆ سپۆرتی ئیتاڵی ئاش���كرایكردووه ك���ه ئ���هو دوو یانهیه میالنهوهو دهڵێت "چهندین گرێبهس���ت بهتێڤێز گهشتووه ،كه لهڕوی ماددییهوه گهشتوونهته رێكهوتنێكی كۆتایی. ی می�ل�ان لهههموویان باش���تره، لهالیهكی ت���رهوه بهڕێوهبهری كارهكانی ئ���هوه تێڤێز ئاشكرایكردووه ،كه ئهم هێرشبهره لهههمان كاتدا تێڤێزیش ئارهزوو دهكات بهپهرۆش���ه بۆ پهیوهندی كردن بهیانهی بچێته میالنهوه".
لویس نانی هێرشبهری یانهی مانچستهر ئاش����كرای دهكات ،ك����ه وهك من����اڵ گریاوه كاتێك ماڵئاواییان لهخولی یانه ی ئهوروپا كردووه. پاڵهوانهكان ئاژانس����هكان :پ����اش ئ����هوهی یان����هی مانچستهر یونایتدی ئینگلیزی لهجهولهی كۆتایی خولی یانه پاڵهوانهكانی ئهوروپا، بهش����ێوهیهكی چاوهڕوان نهكراو لهسهر دهستی یانهی بازلی سویسری ماڵئاوایی لهخولهكه كرد ،تا ئێستاش لویس نانی هێرش����بهری پورتوگالی ئهو یانهیه بڕوا ناكات ،كه لهو خولهدا كرابنه دهرهوه. لهم بارهیهوه نانی دهڵێت " لهبهرنامهماندا نهبوو زوو لهخولی یان����ه پاڵهوانهكاندا بكرێین����ه دهرهوه ،زۆر قورس����ه باوهڕ بهدهركرانمان بكهین ،بهاڵم ناچارین ئهم قۆناغی قبوڵ بكهین ئهگهر چی تاڵیش بێت" .نانی ب����هردهوام دهبێتو دهڵێت "كاتێ����ك كراین����ه دهرهوه ،لهش����وێنی خۆگۆڕینی یاریزانهكان لهیاریگای یانهی بازل وهك مناڵ دهگریام ،كهس باوهڕی بهم ئهنجامه نهدهكرد ،بهاڵم ههرچۆنێك بێت دهژینو ههوڵ بۆ بردنهوهی خولو جامی ئینگلتهرا دهدهین".
میللیتۆ خراپترین یاریزانی خولی ئیتاڵییه
ی ی ئهرجهنتینی ،خهاڵت دێگۆ میللیت���ۆ ی زبڵی ئاڵتونی پێ بهخش���راو س���نوق ی ی پله یهك ی خول وهك خراپترین یاریزان ی پێی ئیتاڵیا دهستنیشان كرا. تۆپ ی كاتهر سپۆرت، ئاژانسهكان :بهرنام ه ی رادیۆ لهس���هر كهناڵی ئاس���مانی را ی ی زبڵ ی س���نوق 2ی ئیتاڵی���ا ،خهاڵت ی بهخش���یی ه دێگ���ۆ ی 2011 ئاڵتون��� ی ی ئهرجهنتین��� ی هێرش���بهر میللیت���ۆ ی ئیتاڵی ،كه سااڵن ه ی ئینتهرمیالن یان ه ی ی خول دهدرێت��� ه خراپتری���ن یاریزان��� ئیتاڵیا. ی دێگۆ میللیتۆ كه لهم وهرزهدا روبهڕو پێ���كان ب���وهوه ،بههۆی���هوه ئاس���ت ه ی 2010دا ی دابهزی ،ك ه لهساڵ بهرزهكه ی ی س���ێ نازن���اوی خ���ولو جام توان ی یان���ه پاڵهوانهكان بۆ ئیتاڵی���او خول یان هی ئینتهرمیالن بباتهوه. ی لهدوای میللیت���ۆ ،ئهدریانۆی بهڕازیل ی كۆرهنتیانسی بهڕازیلی، یاریزانی یان ه ی ی رۆما كه ئهو كات هێرش���بهری یان ه ی ی بوو ،بهدووهم خراپترین یاریزان ئیتاڵ ی خولی ئیتاڵیا دهستنیشان ی 2011 ساڵ ی كرا ،كه پێشتریش دوو جار لهساڵهكان ی ئینتهرمیالن 2006و 2007لهگهڵ یانه ئهم خهاڵت هی بهدهستهێنابوو.
ریکالم
) )304سێشهمم ه 2011/12/13
خوالنهوه لهنێو دۆگماییدا ...پاشماوه ی نوێی ه بۆ دینداریو كاتی تهفسیرێك ێ ئهخالقی، بێ دینی ،بۆ ئهخ�ل�اقو ب ێ ناكرێ���ت مهش���روب خواردن���هوه ب ی بێ���تو دوكانو هۆتێ���لو ئهخالق��� بارهگا سوتاندن ش���اهامهتو ئهخالق بێت .ش���یعری ش���اعیرێكو تابلۆیهك ی ههرچۆن بن بهرهاڵییو تاوان بێت دژ ی كلت���ورو كۆمهڵگهو خودا ،بهاڵم وتار ی كاكهییهك ببێت ی ئهوه م���هالكان دژ ی تهلهفیزیۆنێك بهقایمقام یان بهرنامه ی ی نوسهرێك ك ه راونان یان نوس���ینێك ی نوس���هرانو فش���اری .كارنهكردن��� ی ی وهك زاخۆ رۆژنامهنوس���انو رووداو لـێ دروست دهبێت ،برایهتیو پێكهوه ێ ژیانو ئازادی بێت .دهبێت راستو بهب ی موجامهله بهم���هالكان بڵێین لهمێژو ی ئهم میللهتهدا ئێوه ی���ان موجامهله زوڵمو زاڵمهكانتان كردوه یان راستهوخۆ بهشێك بوون لهكێشهو رقو كینهكان، ی ئێوه ههمیش ه لهس���هنگهری جیاواز ش���هڕهكاندا ب���وونو قورئ���انو خوداو ی خهڵهتو پێغهمبهرتان كردوه بهقهڵغان
رقو كهم زانس���تو تواناكانی خۆتان، ی لهبادینان رویدا ههرچۆنێك بۆی ه ئهوه ی بێتو هۆكارهكهی ههرچی بێت رهگێك ی ئێمهدا قوڵ���ی لهكلتورو س���ایكلۆژیا ههیه ،س���ایكۆلۆژیایهك ههمیش ه ئاینو ی ئایدۆلۆژیاكان بهس���هدان رێگاو كهناڵ جی���اواز پهمپ���ی دهدهن ت���ا ههركات ی روودهدات ویستیان گڕی بدهن ،ئهوه خوالنهوهی��� ه لهنێو ئ���هو عهقڵهدا ك ه ی ك���ۆنو گ���هورهی ههی ه پاش���خانێك لهقبووڵنهكردنو باوهڕنهبوون بهئازادی، ی یان عهقڵێك بهه���هر پێوهرێكی ئاین ی یان كلتوری دهیخوێنیتهوه، سیاس��� عهقڵێك ه چهقبهس���توه نهبوونی هێزو ی نوێ لهم توانای گۆڕانو تێگهیش���تن عهقڵدا واته دۆگمایی ،ههربۆیه راستو دروست ه ئهگهر ئهم رووداوان ه وانهكهن بیركردن���هوهو دنیابینیم���ان بگۆڕینو ی ئاینیو سیاس���یماندا گ���ۆڕان لهدنیای نهكهین ،ئهوا دهبێته (خوالنهوه لهنێو ی دۆگمایدا) ،واته ههمو ساتێك ئهگهر دوبارهبوونهوه واریدو راسته.
ونبوون
* پێناس���ێکی باری شارستانی ونبوه بهناوی (س���هردار عهلی مهحمود) ههرکهس دۆزیویهتهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ نوسینگهی کۆمپانیای ئاوێنه. ی (جهالل سعه سلیمان) ههركهسێك ی بازرگانی ونبوه بهناو ی ژور * ناسنامهیهك ی بازرگانی. دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه ژور ی (خال���د عهبدوڵاڵ محهمهد) ی بازرگانی ونب���وه بهناو * ناس���نامهیهكی ژور ی بازرگانی. ههركهسێك دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه ژور ی (عهبدولكهریم خهلیل مال الله) ی بازرگانی ونبوه بهناو ی ژور * ناس���نامهیهك ی بازرگانی. ههركهسێك دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه ژور ی (جهان بخش محهمهد سهعید) ی بازرگانی ونبوه بهناو ی ژور * ناس���نامهیهك ی بازرگانی. ههركهسێك دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه ژور ی (هۆش���مهند عومهر عهلی) ی بازرگان���ی ونب���وه بهناو ی ژور * ناس���نامهیهك ی بازرگانی. ههركهسێك دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه ژور ی خانوبهره ی كڕینو فرۆشتن ی نوسینگه ی بازرگانیو مۆڵهت * ناسنامهیهكی ژور ی ی مهجید افندی) ههركهسێك دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه ژور ونبوه بهناوی (عهل بازرگانی. ی یهكێتی پیشهسازیكانی عێراق -لقی سلێمانی ونبوه بهناوی (ئاراس * ناسنامه عهبدو اڵ زۆراب) ههر كهسێك دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ نوسینگهی ئاوێنه.
پرسهنام ه
ی خوالێخۆشبوو بهبۆنهی كۆچی دوای (س���هید ئهحم���هد ج���هالل تهها) ی خۆمانو سهرجهم بازرگانانو بهناو پیشهس���ازانهوه سهرهخۆش���یو ی ی خان���هواده هاوخهمی ئاراس���ت ه خوالێخۆشبوو دهكهین. ش���ێخ ئهحم���هد كهس���ایهتییهكی خۆشناوو بهناوبانگی شاری سلێمانی بوو كه بهردهوام لهههوڵی خزمهتبووه بهش���ارهكهمانو پ���اش دامهزراندنی ژووری بازرگان���یو پیشهس���ازی سلێمانی لهساڵی 1967وهك یهكێك لهدامهزرێنهران به یهكهم س���هرۆكی ی ژوورهكهمان دیاریكرا .خوا سهبور ههموالیهك بداتو خوالێخۆشبوو ب ه بهههشتی بهرین شاد بكات. ی ی بازرگانیو پیشهساز ژور سلێمانی
19 ریکالم
University of Kurdistan Hewler Human Resources Division Job Advert The University of Kurdistan Hewler is seeking an enthusiastic and a well-qualified applicant to fill in the vacant position of ‘Systems Administrator’ in the Information Systems Services (ISS) Division. The main function of the role is to oversee and meet the needs of administering and maintaining the Students Record System and associated systems of the University. For job description, person’s specifications and application form, please visit Jobs at UKH in the University’s website at http://www.ukh.ac/ :Í“ÏÑÌà:Í“ÑÌÒ:HäˇÈÒ:äˇÈÒ:Î]Ò:ÍåÌd:ˆd:Ì÷:›ÌiâÈà:ÎÑÌdÏÁˇË�ÑÌd:8àˆl:ˆd:ÌËÌ‚:ÅfiÌ⁄ÊÊÜÏÑ]Ò:Ê:]fi\Áh:Ìd:Í”ˇÈàÌ“:Ìd:8âËÁˇÈl:ÖˇÈ÷ÊÌ‚:·]iàÄÑÁ“:Έ”fi\Ü :ÎÖh:Í⁄ÌiâÈà:Ê::·]Èd]hÁŒ:ÎÑ]⁄ˆh:Í⁄ÌiâÈà::ÎÑ]öáˇËÑ]l:Ê:·ÄÖdÏÁˇËÑÌd:Ífi]“ÌÈiâËÊ\ÅˇÈl:ÍfiÄÖ”ˇÈpÌeˇÈp:Ê::·ÄÖ“:ÎÖˇËÄÊ]î:Ì÷:jˇÈdÏÄ:8ËÖd:Ìiàˆl:›ÌÒ :Î�ÑÌm�÷]⁄:Ì÷:·Ì”d:BJobs @UKHC:ÍåÌd:Ífi\ÄÑÌà:ÌË]”h:F\Ê\Ä:ÍfiÄÖ”åÌ”çˇÈl:Ê:Ì“ÌàÌ“:ÎÅfiÌ≤ÌeË]h:Ê:Öh]ËÜ:ÎÑ]Èfi\Ü:ˆd:Hˆ”fi\Ü:Ìd:jàÏÁËÌl Hˆ”fi\Ü
سوپاسو پێزانین
ریکالم
بهناوی س���هرجهم خانهوادهو بنهماڵهی (حاجی ش���ێخ عهلی مومتاز)ی زێوهمهر سهبارهت بهكۆچی دوایی دایكی ئازیزمان خاتوو (عائیشه وههاب)ی خوالێخۆشبوو.. زۆر بهگهرم���ی س���وپاسو پێزانینی خۆمان ئاراس���تهی یهكهیهك���هی بهرپرسو كهسایهتیو الیهنه سیاسیهكانو كۆمهاڵیهتییهكانی ناوچهكهو مامۆستایانی ئایینیو پهرلهمانتاره بهرێزهكانو بهرپرس���ه ئیداریو پهروهردهییهكانی حكومهتی ههرێمو س���هرجهم سهرپهرشتیارو بهڕێوهبهرو مامۆستایانی سنورهجیاجیاكانی كوردستان دهكهین مهمنونی ههموو الیهكین ..سوپاسی ئهو كهسو هاورێو الیهنانه دهكهین كه لهڕێگهی تۆری كۆمهاڵیهتی FBو ئیمهیلو تهلهفونهوه پهیوهندییان پێوهكردوین.. ههروهها سوپاس���ی بێسنورمان بۆ س���هرجهم خزمانو دۆستانو ئههلو ئهحبابو خانمانو خوشكانی بهرێز كه بهشداری بهخاك سپاردنو سێ رۆژهی پرسهكهیان كردینو ئهركو ماندوبوونیان كێش���اوه بهو ئومێدهی بهش���داری چڕوپڕی ههموو الیهكتان س���هبوریو تهس���هالیی ببهخش���ێته دڵی ئێمهو خانهوادهكهمان ..خوای گهوره پاداشتی چاكهی گشت الیهك بداتهوهو حورمهتتان زیاد بكات. ی بنهماڵه ی لهجیات م .جهزا عهل 2011/12/10
یاداشتی یهكێتیی نووسهران ی كورد بۆ :بهڕێزان سهرۆكایهتی ههرێمی كوردستان سهرۆكایهتی پهرلهمانی كوردستان سهرۆكایهتی ئهنجوومهنی وهزیران ی راگهیاندن گشت دهزگاكان ی رێزو ساڵو.. دوا وهك ههم���وو الیهكت���ان ئ���اگادارن، ی ی ك���ورد لهدوا ی نووس���هران ك ه یهكێتی
ی -15 ههش���تهمین كۆنگرهیدا ،كه لهڕۆژان 2010/7/16لهشاری س���لێمانی بهسترا، ی ی بۆ مهڵبهند ی تازه تیایدا دهس���تهیهك گشتی نووس���هران دیاریی كرد ،بهاڵم ئهو ی دهستهیه تا ئێستا نهیتوانیوه ئهركهكان ی خ���ۆی جێبهج���ێ ب���كات ،لهبهرئ���هوه دهزگاكانی حكومهتی ههرێمی كوردس���تان وهك���و پێویس���ت بهدهن���گ داواكاریو پێداویس���تییهكانیانهوه نههات���وون ،بۆی ه
ی ی 15رۆژدا ئهو الیهنانه ئهگهر له م���اوه ی كراون بهدهنگ گرفتو لهس���هرهوه دیار كێشهكانمانهوه نهیهن ،كه تائێستا چهندین جار لهنزیكهوه پێم���ان راگهیاندوون ،ئهوا ی رایدهگهیهنی���ن ب��� ه ناچاریی���هوه دهرگا بارهگاكانمان دادهخهینو راشكاوان ه لهگشت ی ی راگهیاندندا بهرپرس���یاریهت كهناڵهكان ی نووس���هران دهخهین ه ههڵوهش���اندنهوه ی ی لهههرێم ێ سهرۆكایهت ئهستۆی ههر س
ی ناوبراودا كوردستان ك ه پێشتر لهكۆنگره ی تهوافوقیان بهسهر نووسهراندا سیس���تم ی ئێستا خۆیان پشتگوێیان سهپاند ،كهچ ی ێ رۆڵ ی نهزان���ر خس���تووه ،وهك ئ���هوه ی ئیدارهی ههرێمدا نووسهران لهدروستكردن ی چهنده گهورهیه ..كه رێكخراوهك ه تهمهن زیاتر لهچل ساڵ دهبێت. یهكێتیی نووسهرانی كورد ههولێر
ریکالم
خاوهنی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سهرنوسهر :شوان محهمهد جێگری سهرنوسهر :سهردار محهمهد بهڕێوهبهری نوسین :یهحیا بهرزنجی
پارتی لهپایزی تهنیاییدا رهحمان غهریب
www.
c
.
e
n
e
w
a
.
w
Awene w
w ریکالم
awene.com
هیچ دهورانێكی سیاس���ی ئهم س���ااڵنهی راب���ردوو هێن���دهی روداووەكانی ناوچهكان���ی پارێزگای دهۆك ،پارتی نهخس���ت ه گۆش���هی ههس���تكردن ب ه تهنیاییو دوری مس���افهی نێوان خ���ۆیو هاوپهیمانهكانی .بهئهندازهیهك ك ه ی (یهكێتی) رێككهوتنی س���تراتیجی نێوان خۆیو ش���هریك ه تهقلیدیهكهش��� نهیتوانی دڵنهوایی بكاتهوه ،كهمێك لهو ههسته تاڵهی كهمبكاتهوه. بهئهندازهیهك لهكۆبونهوه گرنگهكانی تایبهت بهم كهیس���ه ،یهكێتی ئاماده نهبوون خهمی بارودۆخهك ه لهگهڵ هاوپهیمانهكهیان لهتبكهن .وهك دۆستێكی پهرۆش بۆ رێككهوتنی نێوانیان ،خۆیان ب ه شهریكی گرفتهكان بزانن. ئامادهنهبوون���ی وهفدهكهی یهكگرتوو ،بۆ كۆبوون���هوه لهگهڵ وهفدی بااڵی پارتی (مهس���رور بارزانی ،فازڵ میران���ی ،مهحمود محهمهد) لهماڵی ئهمیر، لهبارودۆخێكی سیاسسی ههستیار ،ك ه كوردو كوردستانی پێدا تێپهڕدهبێت، غروری پارتی شكاندو لوتكهی تهنیایی پارتی نیشانداین .ئاخر پارتی وهفدی مهكتهبی سیاسی لهو ئاسته بۆ كێشهكانی لهگهڵ بهغدایش نانێرێت. بهاڵم بۆچی پارت���ی تهنیایه؟ لهبهر ئهوهی ه ك ه ل���هو رووداوانهدا تاوانبارهو ههموو پارێزهرانی دونیا كۆبكهیتهوه ناتوانن پاس���اوی یاسایی بۆ بهێننهوهو ئهستۆی لهو رووداوان ه پاك بكهنهوه؟ یان ئهوه ئهدای راگهیاندنی یهكگرتووه، گهمهك ه ب ه جوانی دهكات؟ ئهوه فهرههنگی سیاسی یهكگرتووه ك ه لهپارتی دهوڵهمهندترهو دهزانێت كهی ،چی بڵێت؟ كهی ،چیبكات؟. ئهوهی پارتی لهم دهورانهدا تهنیاكردووه ،تا ههنوك ه نهیتوانیوه بڕوا بە رای گش���تی بهێنێت ،ك ه یهكگرتوو پالنی بۆ پهالماردانی شوێن ه گهشتیاریهكان داناوهو جێبهجێیكردووه .ههروهك راگهیاندنهكهیش���ی نهیتوانی بیسهلمێنێت ك ه هێرش���بهرانی سهر ئهو شوێنان ه ب ه تهنها ئهندامانی پارت ه ئیسالمییكانن لهوانهش یهكگرت���وو .لهبهرامبهر زاڵبوونی گوت���اری راگهیاندنی یهكگرتوو، ئ���هوهی ك ه روی���دا "س���یناریۆیهكی پارتی"ە بۆ لێدانی حیزبێكی سیاس���ی مۆڵهتپێدراو. س���هرباری ئهوهی ك ه ب ه ئاش���كرا ههس���ت بهوه دهكرێت ك ه لهم قهیران ه تازهی���هدا ،پارتی شاش���هكانی تهلهفزیۆنو الپ���هڕهی رۆژنامهكانو بڵنگۆی رادیۆكانیان بۆ كهسانێك ب ه جێهێش���ت ،ك ه بهشێكی زۆری بهرگریكردنیان لهحیزبهكهیان ب ه ئهندازهیهكی گ���هوره الوازو قایلكهر نهبوون ،ههندێكی ب ه پێچهوانهوه لهبهرژهوهندی نهیارهكانی شكایهوه. بهاڵم ئهی كێ ههڕهش ه بوو بۆ سهر ئازادی گشتی؟ كێ دوكانی كاسبكاران دهسوتێنێت؟ لهمهشدا ههر گوتاری "ئیسالمی" زاڵ بوو بهسهر "عهلمانی"یدا، بارهگایهكی حیزبی لهدوكانێكی كاسبكار موقهدهستر بوو. لهس���هر ئاس���تی گوتاری نوخبهی سیاس���ی ناو پارتیش���دا ،لهم قهیرانهدا موهیمترین لێدوانیان س���هرقاڵكردنی رای گش���تی بوو ب���هوهی "یهكگرتوو ئهبێت داوای لێبوردن بكات" ،پارتی دوو خاڵی سیاس���ی گرنگی لهگهمهكهدا دۆڕاند ،یهكیان نهیتوانی رای گشتی قایل بكات ك ه پارێزهری ئازادی گشتی ب���ووه ،ئهویتریان نهیس���هلماند ك ه ئازادی كاری سیاس���ی لهناوچهكانی ژێر دهسهاڵتیدا لهمهترس���یدا نییه .لهبهر هۆیهكی زۆر ساكار ،ئهویش قهبارهی ئهو پاش���اگهردانی ه بوو ك ه دهزگاكانی حكومهت لهئهو ناوچهی ه تیا دهژیان، هیچ دهزگایهكی گوزارش���تیان لهمهدلولی خۆیان نهك���رد ،ئاخر ئۆتۆمبێلی وهزارهتی ناوخۆ وهك بڵندگۆی مزگهوت بهكار هات!. ئ���هوهی حیزبی سیاس���ی لهپایزی تهنیایی دهرباز دهكات ،دهس���تگرتن ه ب ه ئامرازهكانی شفاو قوتاربوون لهگۆشهگیریی ،تهنها گۆڕینی گوتاری ئیسالح ه بۆ كردار ،ئهم ه بۆ پارتیش ههر راس���ته .س���بهی درهنگه ،ئێس���تا دهبێت بیكات.
m
o
ه لهئهوروپا نوێنهری ئاوێن شوان حهمه نهرویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
چاپخانەی ئاوێنە 07701471518 )053(3210501 )053(3210502
◄ کتێب ◄ گۆڤار ◄ رۆژنامه ه ◄ نامیلک
ریکالم