کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
ریکالم
ریکالم
www.awene.com
ژماره ()312 سێشەممە 2012/2/7
خۆپیشاندەرانی چۆمان
»» 74
ئهگهر حكومهت نهیتوانی دادگاكان سهربهخۆ بكات ،دێینهوه سهر شهقام
پیاوێک
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامهیهك کۆمپانیای ئاوێنه دهریدهکات
فوئاد حسێن نەبوم بە پارتیو بێ الیەنم
17 212 »»»»
»» 10
87
منداڵی القە کردوە
چەمچەماڵ بەڕێوەبەری پۆلیس: 260داواکراو لەچەمچەماڵ هەیە
»» 16
عیماد ئهحمهد :یهكنهگرتنهوه ی چوار وهزارهتهكه پێشنیاری یهكێتی بوو ی جێگری س���هرۆك وهزیرانی حكومهت ههرێ���م (كاندیدك���راو) عیماد ئهحمهد ی رایگهیان���د "لهكات���ی یهكگرتن���هوه ی ههردوو ئیدارهی س���لێمانیو ئیداره ی ی یهكێت ههولێردا ،لهسهر پێش���نیار ێ وهزارهتی (پێشمهرگهو ناوخۆو ههرس دارایی) یهكیان نهگرتهوه. ی س���لێمانی ،ئاوێنه :پاش كاندیدكردن ی لهالی���هن یهكێتیی���هوه ب���ۆ وهرگرتن ی س���هرۆكی حكومهت، پۆستی جێگر لهیهكهم چاوپێكهوتنیدا عیماد ئهحمهد رایگهیاند "پێش���نیاری یهكێتی لهسهر ی حكومهت لهس���هر ئهو یهكنهگرتنهوه بنهمای���ه بوو كه زهمین ه خۆش���بكرێت تا یهكبگرنهوه ،راست ه ئهو وهزارهتان ه ئێستا لهس���هرهوه یهكیان گرتۆتهوه، ی ماوهتهوهو بهاڵم لهژێ���رهوه وهك خۆ ی بۆ ی نامهنتیق تا ئێس���تاش موبهریرات یهكنهگرتنهوهی دهدۆزنهوهو پێویست ه
ی ئ���هم دووس���اڵهدا ههوڵ بۆ لهماوه یهكگرتنهوهی تهواویی بدهین". ی ی یهكێت س���هبارهت بهالوازبوونی رۆڵ ی ی س���هرۆك لهدوای رادهس���تكردنهوه ی ب��� ه نێچیرڤان حكوم���هتو س���پاردن بارزان���ی ،عیماد ئهحم���هد پێیوای ه ك ه ی رۆڵی یهكێت���ی لهناو دهس���هاڵتهكان حكومهت���دا ك���هم نابێت���هوهو بگ���ره ی ی یهكێت ی "ئێم ه بههێزتردهبێتو وت��� بههێزت���ر دهبین ب���ه حكومی خهباتو ی مام جهالل .ئێم ه رێبازمانو س���ومبل ی پێنجهم���دا جێگربووینو لهكابین���ه س���هاڵحیهتی س���هرۆكمان ههب���ووه ی لهناوچهكان���ی خۆماندا (مهبهس���ت ی سهوزه) .كاك نێچیرڤانو كاك ناوچه ی د.بهرههمیش بۆ ههموو پارتیو یهكێت ب���وونو ههر كهس بڕواته ئهو ش���وێن ه دهبێ بیر لهههموو كورد بكاتهوه ،نهك عیماد ئەحمەد کاندیدی یەکێتی بۆ جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێم لەکابینەی حەوتەم یهكێتیو پارتی". »»3
فۆتۆ :ئاوێنە ـ ئەرشیف ریکالم
كۆمپانیایهك ی پارتی ب ه نایاسای ی زهویهكان ی دریم ست ی دهفرۆشێتهوه پڕۆژهی شاری خهونهكان كه زهویهكهی كه بۆ دروستكردنی شوقهو خانوو ڤێال لهناوجهرگهی شاری ههولێردایهو لهالیهن تهرخانكرابێت تهسهروفی پێوهبكرێت. دهس����تهی وهبهرهێنانهوه بهمهبهستی بهپێی ئهو دۆكیۆمێنتان����ه ،كۆمپانیای دروس����تكردنی ڤێ��ل�او خان����وو دراوه ناوبراو نهك پڕۆژهكه تهواو ناكات ،بهڵكو بهكۆمپانیای شهرقلئهوس����هت ،ماوهی دهس����تدهكات بهپارچ����ه پارچهكردنی چهند ساڵێكه كۆمپانیاكه بهدهر لهیاسا زهویهكهو فرۆش����تنی بهنرخێكی گران، لهكاتێك����دا خۆی بهبێ هیچ بهرامبهرێك كهوتۆته فرۆشتنهوهی زهویهكهی. ههولێ����ر ،ئاوێن����ه :بهپێ����ی ئ����هو وهریگرت����ووه ،پاش����ئهوهی دهس����تهی دۆكیۆمێنتان����هی دهس����ت ئاوێن����ه وهبهرهێنان����ی كوردس����تان لهكۆتای����ی كهوت����ووه ،پڕۆژهی ش����اری خهونهكان 2009دا ههس����تدهكهن ك����ه لهزهویهكه ك����ه دهكهوێته نزیك ش����وقهكانی (ناز دهفرۆش����رێتهوه ،بهئیمزای س����هرۆكی سیتی) رووبهرهكهی 750ههزار مهترهو دهس����تهكه (هێرش موحهڕهم ئهمین) دهبوایه بڕی 300ملی����ۆن دۆالری تێدا فهرماندهكرێت بهڕاگرتنی ههموو جۆره خهرجبكرای����ه تابكرێته ڤێالو خانوو بۆ مامهڵهیهك بهزهوی ش����اری خهونهكانو هاوواڵتیان ،بهاڵم پاش تێپهڕبوونی سێ هاوكات راگرتنی ههم����وو بهناوكردنێك ساڵ بهسهر پڕۆژهكهداو تهواونهبوونی ،یان گواس����تنهوهی ماف����ی موڵكدارێتی كۆمپانی����ای ناوبراو دهس����تیكردووه به لهتاپ����ۆ ،بهاڵم دوای زیات����ر لهمانگێك فرۆشتنی زهویهكهی ،لهكاتێكدا بهپێی كۆمپانی����ای ناوب����راو وهاڵمدهدات����هوهو یاس����ا بههیچ جۆرێ����ك نابێت زهوییهك دهڵێت "سهرهڕای ئهوهی ئێمه مۆڵهتمان
لهدهستهی وهبهرهێنان وهرگرتووه ،بهاڵم دهستهكهتان مافی ئهوهی نییه رێگری لهتهسەروفپێكردنی موڵكی پڕۆژهكهمان بكات ،چونكه تهواوی زهویهكه موڵكی س����ڕفی كۆمپانیاكهمان����ه ،بۆی����ه داوا دهكهی����ن ئهو رێگریی����ه ههڵبگیرێت كه لهفهرمانگهكانی حكومهت خراوهته سهر مامهڵهكردن بهزهوی پڕۆژهكهمان". بهپێ����ی دۆكیۆمێنت����هكان ،داواكاری گش����تیش بهههم����ان ش����ێوه هاتۆت����ه سهرخهت بۆئهوهی رێگری لهفرۆشتنی زهوی لهش����اری خهونهكان بكات ،بهاڵم شتێكی ئهوتۆیان نهكردووه بۆ راگرتنی ئهو پێشێلكاریانه. س����هرچاوهیهك به ئاوێن����هی راگهیاند زۆرێ����ك لهوان����هی ئ����هو زهویانهی����ان كڕیوه بهنایاس����ایی ،بهرپرسی حیزبیو حكومین. »»3
لهسلێمانی %19ی مووچهی فهرمانبهران دادهشكێنرێت بۆ مووچهی خانهنشینی، بهاڵم لهههولێر %7
ی ی بزوتنهوه ی لێكۆڵینهوهی ئابور ژور گۆڕان ئاماژه ب���هوه دهكات ،ئهو رێژه ی ی ك���ه لهفهرمانبهرانی ئیداره پارهیه ی سلێمانی دهبڕدرێت ،جیاوازه پێشوو ی ی ك��� ه لهفهرمانبهران ل���هو رێژهی���ه ئیدارهی پێشووی ههولێر دهبڕدرێت. ی ی نووسراوێك سلێمانی ،ئاوێنه :بهپێ ی ژووری لێکۆڵینەوەی ئابوری بزوتنهوه ی گ���ۆڕان ك��� ه كۆپییهك���ی ئاڕاس���ته ی ی ئاوێن ه كراوه "س���هرەڕا رۆژنام���ه
ی ههولێر دهبڕدرێت ،ك ه %19 ی دیاریكراو پێش���وو ی مانگانه رێژهیهك��� ئ���هوه ی ی پارێزگا ی فهرمانبهران��� ی لهموچ���ه ی حكومهت ی فهرمانبهران��� لهمووچ���ه ی ی كوردس���تان دهبڕدرێ���ت بۆ سلێمانی دادهشكێنرێت ( %7لهبهش ههرێم��� ی لهموچ���هی فهرمانبهران س���ندوقی خانهنشینی ،بهاڵم تا ئێستا خانهنش���ین %12 +پشكی بهش���داری فهرمانگه)، ئهم سندوقه دانهنراوه". ی ی خانهنش���ین نووس���راوهكه جهخ���ت ل���هوه بهاڵم لهههولێر بهش��� ی ی مانگان���ه ی %7لهموچ���ه ی بهڕێ���ژه دهكات���هوه ك ه ئ���هو رێ���ژه پارهیه ی فهرمانگهو دامهزراوهكان ی فهرمانبهران لهفهرمانبهران���ی ئیدارهی پێش���وو ی دهبڕدرێت ،جی���اوازه لهئهو دادهشكێنرێت. س���لێمان ی ه ئیدار ی ران ه رمانب ه ف ه ل ه ك��� ی رێژهی ه »»2
RozhiNwe Co.
Ħê ħÎ ĪīĤËä ¼ĤËĥŇĨê ħÎ ĦĪ ŃÎ (Ê) ħĝª êÊæêĪīĥð ¼Õõ¹ ¼Ô ħōÊê ĦçĥŇŀ ħÎ ŃÎ
ĦĪ ńīĤ »±łļ »ËŎĤË«Ġѵ ħĜ »êÊæ˹ËÈ ńīĤ »±łļ »ËŎĤË«Ġѵ ¼ô ħÎ ŃÎ ĦçĤ ħĠê˵ ħÎ ¼ÕñōīŇª î ħ µê ħĨ ģ ÕôłëĐ Ī ĽŇ¹êË µ ¼ô ħÎ ŃÎ Ī »êË ōëŇĠ± Ò˶ΠËŎĤË«Ġѵ ¼ĤÊæê ħð ÓŇĤÊīÔ ħÈ ħō ħĨ ¼Ĥæëµê˵ »Īì ĦêËÈ »ī¯ê Ħæ ÓŇÎ ħÈ īÎêÊçô ħÎ Ò ħÏōËÔ ¼ĠļŃĐ ¼ĥÔë¹ê ĦĪ ŃÎ . ÓŇΠ˺ĤËġō ħª ĢËō ѶĤÊì ËŎĤË«Ġѵ ¼ñŎĐŃÈ ¼ĤËõŎĤĪËĤ ėŎĜ ħĠ »ĪīÔ ¼µ Ħê ħð ¼ĠËĔ ħô ¼ĤËġŇĝð ëĨËĀ ĚËĠ ħÜ çŎĨ ħô »çĤ ĦĪËĤÊĪæ ê ħÏĠÊê ħÎ Tel: +964 (0) 53 323 6436 - +964(0) 750 152 1717 Website : www.rozhinwe.net - E-mail : info@rozhinwe.net
ناونیشان :سلێمانی گهڕهکی شۆڕش 101شهقامی 2سالم خانووی 56تهلهفۆن 2136622 3210501 3210502 :ههولێر ،فولکهی کوران -بهرامبهر نهخۆشخانهی ژینی تایبهت (مۆبایل) 07504531388 :
ئاریافۆن 2560031 :کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات
نرخی 1000دینار
تیراژ 4500 :
2
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
hewalusyaset.awene@gmail.com
فوئاد حسێن :نهبووم به پارتیو بێالیهنم ئا :یهحیا بهرزنجی سهرۆكی دیوانی سهرۆكایهتی ههرێمی كوردستان (دكتۆر فوئاد حسێن) لهم راپۆرتهی ئاوێنهدا ئاماژه بهوه دهكات كه چاكسازیی پرۆسهیهكی درێژخایهنهو لهشهوو رۆژێكدا بهڕێوهناچێت ،ئهو جهغت لهوهش دهكات كه نهبووه بهپارتیو بێالیهنه. لهوهتهی سهرۆكی ههرێم بڕیاریداوه كه چاكسازی بكرێت ،خهڵكی ئاسای ی چاوهڕوانی ئهوه دهكات كه بهخێرایی ئهنجامی لێبكهوێت���هوهو ئهوانهش كه لهگهندهڵیی���هوه گالون بدرێنه دادگا، بهاڵم س���هرۆكی دیوانی سهرۆكایهتی ههرێمی كوردس���تان (دكت���ۆر فوئاد حس���ێن) لهوبارهی���هوه پێیوای���ه پرۆس���هی چاكس���ازی پرۆس���هیهكی دوورو درێ���ژهو ه���هروا بهس���اناییو لهش���هوو رۆژێك���دا بهڕێ���وه ناچێت، ئهو وت���ی "چهن���د لیژنهیهكی جیاواز
دهس���تیان بهكارهكانی���ان ك���ردووهو تاڕادهیهكی���ش ئهتوانین بڵێین ههندێ لهئهنجامهكانیشیان باڵوكردووهتهوه، ئ���هو مهلهفان���ه ههمووی پێویس���تی بهلێكۆڵین���هوهو پالن���ی درێژخای���هن دهكات ،ههركاتێ���ك ئ���هو دۆس���یانه كهوتنه سهر سكهی خۆی ،رهوانهی ئهو شوێنانه دهكرێت كه كهموكوڕییهكهی تیا ك���راوه ،تاوهكو ئیجرائات بكهن". زۆرێك لههاوواڵتی���انو چاودێران لهو باوهڕهدان كه پێكهێنانی ئهو لیژنانهی لهكوردستان تاوهكو ئێستا بهستراوه هیچ ئاكامێكیان نهبووه ،ههرواش لهو لیژنانهی سهرۆكایهتی ههرێم دهڕوانن، دادوهرێ���ك بهئاوێن���هی راگهیاندووه كه زیاتر لهس���اڵێكه دۆس���ییهی ئهو كهس���انهی كه فایلیان لهس���هردهمی بهعس���دا ههبووه ،تهواویان كردووهو گهڕاوهتهوه بۆ س���هرۆكایهتی ههرێم، لهبهرامب���هر ئهم���هدا تاوهكو ئێس���تا ئیجرائات نهكراوه ،لهو بارهیهوه فوئاد حسێن وتی "كۆتایی ئهو لێكۆڵینهوانه
ب���ه زنجیرهیهك س���زا دهگات ،بهاڵم دهبێ���ت لێكۆڵین���هوهی ورد بكرێتو ئهو لیژنانه بهكاری خۆیان ههس���تن. س���هبارهت به مهلهفدارهكان ،ههر ئهو دادوهره بهڕێزان���ه خۆی���ان ئهوهیان راگهیاندووه كه زۆرب���هی مهلهفهكان كۆپینو ناتوانرێت لهحوكمدا پش���تی پێببهس���ترێت ،ئیتر الم س���هیره كه زانیاری وههایان به ئێوه داوه ،با ئهو دادوهرانه بێنو خۆیان حوكم دهربكهن لهسهر ئهو مهلهفانهی كه ئهسڵی نینو كۆپین". فوئاد حسین لهدامهزرێنهرانی یهكێتی بووهو ئێستاش لهپۆستێكدایه كه نزیكه لهسهرۆكی ههرێم (مهسعود بارزانی) كه س���كرتێری پارتی دیموكراته ،ئایا حس���ێن وهك بێالی���هن ماوهتهوه یان بووه بهپارتی ،ل���هو بارهیهوه دهڵێت "من لهسهرهتای الوێتیدا پارتی بوومو خزمهتم بهگهلو نیشتمانهكهم كردووه، پاشان كه یهكێتی دامهزراوه لهدهرهوه لهدامهزرێنهرانی بووم تاكۆتایی ساڵی
ئاوێنهی روداوهکان
،1983ئیت���ر لهوه ب���هدواوه ،وهكو سیاس���ییهكی بێالیهن كارم كردووهو درێ���ژهم بهخهب���ات داوه ،ب���هردهوام حیزبایهت���ی الی م���ن خهباتێك بووه بۆ گهیش���تن بهئامانجێك ،ئێس���تاش من تهنه���ا خزمهتی خ���ۆم به واڵتو نیش���تمان دهكهمو وهك���و بێالیهنێك ماومهت���هوهو نهش���بومهته پارت���ی". زۆرێ���ك لهپهرلهمانتارهكان باس لهوه دهكهن كه بودجهی سهرۆكایهتی ههرێم لهبودجهی خیتامیدا ب���اس نهكراوهو نازانرێ���ت چۆن ئ���هو ب���ڕه پارهیهی س���هرۆكایهتی ههرێم خهرج دهكرێت، لهو بارهیهشهوه فوئاد حسێن دهڵێت "راس���ته لهیاس���اكهدا باس نهكراوه، بهاڵم لهتهفاس���یلدا باسی بودجهكهی ئێمهش كراوهو ئهندام پهرلهمانهكانیش بینیویانه ،بودجهی ئێمه لێی شهفاف ت���ر نیی���ه ،ههوڵدهدهین لهمس���اڵدا بودجهكهمان بخرێته نێو یاس���اكهوه، ئامادهش���ین چاودێ���ری دارایی بێت ههموو وردبینییهكی تیا بكات". دكتۆر فوئاد حسێن
29ئهندازیارو شۆفێر لهشارهوان ی سلێمانی ب ه "نایاسایی" پلهیان بهرزكراوهتهوه 29ئهندازیارو ش���ۆفێر لهش���ارهوان ی س���لێمانی بهش���ێوهیهكی "نایاسایی" بهیهكجار پلهیهكیان بۆ بهرزكراوهتهوه، فهرمانبهرێك���ی ش���ارهوانیش دهڵێت "ئهوه ناههقییهكی گهورهیه". س���لێمانی ،ئاوێن���ه :بهپێ���ی دوو بهڵگهنامانهی كه دهست ئاوێنه كهوتون، یهكهمی���ان لهوهزارهتی ش���ارهوانیو گهشتوگوزار دهرچوه بهژماره ()777 له( )2012/1/11كه (جهمیل سڵێمان حهیدهر) وهزیری شارهوانی بهوهكالهت ئیمزای كردووه ،تیایدا هاتووه "پاڵپشت بهفهرمانی س���هرۆكایهتی ئهنجومهنی وهزیران -سهرۆكایهتی دیوان بهژماره
( )14384له( )2011-12-26بڕیارماندا بهبهرزكردن���هوهی موچ���هو گۆڕین���ی ناونیش���انی ئهم ( )29بهڕێزانهی كه ناوو ناونیشانیانو موچهیان لهلیستی هاوپێچدا هاتوه ،فهرمانبهرن لهس���هر میالك���ی وهزارهتمان -س���هرۆكایهتی ش���ارهوانی س���لێمانی لهڕێكهوت���ی (.")2011/12/26 ههروهه���ا ش���ارهوانی س���لێمانیش بهفهرمانی كارگێ���ڕی ژماره ()1493 له( )2012/1/16بهئیمزای خهس���رهو كهم���ال س���هرۆكی ش���ارهوانی ،ئهو فهرمانهی جێبهجێكردووه. لهلیس���تی هاوپێچ���ی فهرمانهكهی
وهزارهت���ی شارهوانیش���دا نوس���راوه "زانیاری لهس���هر موچهو ناونیش���انو پلهو س���تێپ (قۆناغ)و فهرمانبهرانی س���هرۆكایهتی ش���ارهوانی س���لێمانی بهمهبهس���تی پێدان���ی چ���وار قۆناغ (قدم���ی) بهفهرمان���ی س���هرۆكی ئهنجومهنی وهزیران". لهمبارهیهوه سهرچاوهیهكی ئاگادار لهش���ارهوانی س���لێمانی بهئاوێن���هی راگهیاند ك���ه بهرزكردن���هوهی (پله) ی ئ���هو فهرمانبهران���ه ( )4س���اڵ بهیهكج���ار كارێك���ی "نایاس���اییو ناههقییهك���ی گهورهی���ه" ،چونك���ه وهك ئهو س���هرچاوهیه وت���ی "ههموو
فهرمانبهرێكی ئاس���ایی بهچوار سا ڵ جارێك پلهی���هك بهزر دهبێتهوه ،نهك چهند فهرمانبهرێك بهتایبهت پلهیهك بچنه پێشهوه بهبێ رێكاره یاساییهكان، بۆیه ئ���هوهش كاردانهوهیهكی گهورهی لهناو شارهوانیدا دروستكردووه". بۆ ئهم مهبهسته ئاوێنه پهیوهندیكرد بهس���هرۆكی ش���ارهوانی س���لێمانی، خهسرهو كهمال ،بهاڵم دهستنهكهوت. ناوهكان( :ئهبوبهكر تهیب حهسهن، زانا لهتیف تهها ،ئامانج محهمهد قادر، چیم���هن عهلی م���وراد محهمهد ،گۆنا عهبدولق���ادر مهجید ،گهش���او عومهر محێدین ،شیرین ئهحمهد ساڵح ،عهلی
مهجید رهحیم ،عیرفان عومهر ،نهورۆز محهم���هد كهریم ،محهم���هد مهحمود فهتاح ،مهابات شهریف عهبدواڵ ،پهیمان سهاڵح محهمهد ،شیالن محهمهد عهلی، تابان عهبدولڕهحمان محهمهد ،رهفعهت نهجم حهمهحسێن ،دهریا سهاڵحهدین محهمهد ،ش���وكریه قادر حهمهئهمین، توان���ا محهم���هد حهمهس���اڵح ،خالید ئهحمهد رهسوڵ ،ش���ارا جهزا فارس، چرۆ جهب���ار محهمهد ،س���هاڵح نوری حهسهن ،هانا وش���ار مهحمود ،هێمن جهالل محهمهد ،توانا بههادین ،حسێن قادر شهریف ،رێكهوت ئهحمهد حاتم، كارزان عومهر محهمهد).
ئهندامێكی ههڵسهنگاندن ی كادرهكان ی بریكار ی پێشو ی وهزیر ی دارایی به (نایاسایی) یهکێتی لهحكومهتدا ،خۆ ی بهپله ی (وهزیر) خانهنشین دهكرێت بهڕێوهبهر ی گشتییهو دهوام ناكات
ی ی ئهو لیژنهیهی ك ه مهكتهب ئهندامێك��� ی ی بۆ ههڵس���هنگاندن ی یهكێت سیاس��� ئیشوكاری كادرهكانی لهناو حكومهتدا ی دروس���تیكردووه ،خ���ۆی بهڕێوهبهر گشتییهو دهوامیش ناكات. ی س���لێمانی ،ئاوێنه :س���هرچاوهیهك ی ئاگادار بهئاوێنهی راگهیاند ك ه لهدوا ی ئ���هوهی مهكتهب���ی سیاس���ی یهكێت ی ل���ه()1/28دا ب���ۆ ههڵس���هنگاندن ی لهن���او حكومهت���دا كادرهكان��� دروس���تیكردووه ،ئهندامێكی تێدای ه ك ه ریکالم
ی ی گشتییه لهوهزارهت ی بهڕێوهبهر خۆ ی ههولێر ،بهاڵم دهوام شارهوانی لهشار ناكات. ی ئهو پهروین كاكه حهم ه ك ه ئهندام لیژنهی���ه س���هرهڕای وهرگرتنی ههموو ی بهڕێوهبهرێكی گشتی، ئیمتیازاتهكان ی ئاوێنه دهوام ی زانیاریهكان بهاڵم بهپێ ناكات. ی زیات���ر ،ئاوێن ه ب���ۆ بهدواداچون��� پهیوهندیكرد بهپهروی���ن كاكه حهمه، بهاڵم ئامادهنهبوو هیچ لێدوانێك بدات.
بری���كاری پێش���وی وهزی���ری دارای���یو ئابوری (س���لێمانی) ،دڵش���اد عوسمان بهپل���هی (وهزی���ر) خانهنش���ین كراوهو خۆیش���ی ههواڵهكهی پشتڕاس���تكردهوهو دهڵێت "بهش���ێوهیهكی یاس���اییو وهكو رێزلێنانێك بهو پلهیه خانهنشین كراوم"، س���هرچاوهیهكی یاس���اییش دهڵێت "ئهو خانهنشینكردنه یاسایی نییه". سلێمانی ،ئاوێنه :سهرچاوهیهكی ئاگادار بهئاوێنهی راگهیاند كه بریكاری پێش���وی وهزیری دارای���یو ئابوری (س���لێمانی)، دڵش���اد عوس���مان بهپل���هی (وهزی���ر) خانهنش���ین كراوهو موچهی خانهنشینی
بهو پلهیه وهردهگرێت. بۆ ئهم مهبهس���ته ئاوێنه پهیوهندیكرد بهدڵشاد عوسمان ،ئهویش ههواڵهكهی بۆ ئاوێنه پشتڕاستكردهوهو رایگهیاند "بهڵێ راسته بهپلهی وهزیر خانهنشین كراوم". س���هبارهت ب���هوهی ت���ا چهندێك ئهو خانهنشینكردنهی "یاساییه" ،ناوبراو وتی "بهشێوهیهكی یاس���ایی خانهنشینكراوم، چونكه ماوهی 40ساڵ خزمهتم ههیهو 15 ساڵیش بریكاری وهزیر بووم ،لهمهسهلهی كارگێڕیشدا بهههر 5ساڵ جارێك پلهیهكت بهرز دهبێتهوه واته دهبوو من 3پله بهرز ببمهوه ،بهاڵم لهبهرئهوهی لهو پلهیه زیاتر
بهرز نهدهبومهوه چونك���ه پلهكه دهبووه وهزی���ر ،بۆیه بهپلهی وهزیر خانهنش���ین بوم" .ناوبراو وتیش���ی "خ���ۆم داوام كرد بهپلهی بریكاری وهزیر خانهنشین بكرێم، بهاڵم وهك���و رێزلێنانێ���ك بهپلهی وهزیر خانهنشین كراوم". بهاڵم سهرچاوهیهكی یاسایی بهئاوێنهی راگهیاند "ئ���هو خانهنش���ینكردنه بههیچ شێوهیهك یاس���ایی نییه ،چونكه لههیچ ش���وێنێكی دنیادا بریكاری وهزیر بهپلهی وهزیر خانهنش���ین ناكرێت ،بۆیه ئهگهر وا بێت ،دهبێت ههموو بریكاری وهزارهتهكان بهپلهی وهزیر خانهنشین بكرێن".
لهسلێمانی %19ی مووچهی فهرمانبهرانو لهههولێر %17 فهرمانب���هران دهبڕدرێت بۆ س���ندوق ی ئا :ئاوێنه خانهنشینی" ،یهكهم :بهشی خانهنشینی ژوری لێكۆڵینهوهی ئابوری بزوتنهوهی بهڕێ���ژهی %7لهموچ���هی مانگان���هی گۆڕان ئاماژه بهوه دهكات كه تا ئێستا فهرمانبهران���ی فهرمانگهو دامهزراوهكان دادهش���كێندرێت لهسهر لیستی مووچه. سندوقی خانهنشینی فهرمانبهرانی دووهم :مانگان���ه %12لهموچ���هی حكومهتی ههرێمی كوردستان فهرمانب���هران دادهش���كێندرێت بهناوی دانهمهزراوه ،بهپێی نووسراوێكی پشكی بهشداری فهرمانگه .بهم پێیهش ژووری ناوبراو "ئهو رێژه پارهیهی %19لهموچهی فهرمانبهرانی پارێزگای كه لهفهرمانبهرانی ئیدارهی پێشووی سلێمانی بڕاوهو دهبڕدرێت ،جیاوازه لهو سلێمانی دادهشكێندرێت ( %7لهبهشی خانهنش���ینی لهموچهی فهرمانبهران + رێژهیهی كه لهفهرمانبهرانی ئیدارهی %12پشكی بهشداری فهرمانگه). پێشووی ههولێر دهبڕدرێت". وهك تێبینی���ش ژوری لێكۆڵینهوهی بهپێ���ی نووس���راوهكهی ژوری ئابوری بزوتن���هوهی گۆڕان ئاماژه بهوه لێكۆڵین���هوهی ئاب���وری بزوتن���هوهی دهكات ك���ه فهرمانبهرانبهرانی ئیدارهی گ���ۆڕان مانگان���ه ب���ڕه پارهیهكی زۆر پێشووی سلێمانی سهرهتا بهناوی پشكی لهموچ���هی فهرمانب���هران دهبڕدرێت بۆ فهرمانگ���ه %12یان پێدهدرێ���تو ئهمه س���ندوقی خانهنش���ینی فهرمانبهرانی لهبودجهدا پارهی ب���ۆ تهرخاندهكرێت، حكومهتی ههرێمی كوردس���تان ،بهاڵم بهاڵم پێش ئهوهی مووچهكه وهربگرێت چهندی���ن بهڵگانهیان لهبهردهس���تدایه ههم���ان %12لێدهبڕدرێ���تو پارهك���ه ك���ه تاوهكو ئێس���تا ئ���هم س���ندوقه دهبرێت بۆ گهنجینه ،ئهگهر سیس���تمی دانهمهزراوهو چارهنووسی ئهو پارانهش ئ���هو فهرمانگهیه ژمێری���اری مهركهزی نادیارهو "ئهوهی جێگای ههڵوهس���ته بێ���ت حیس���ابهكانیان پهیوهس���ته لهسهركردنیش���ه ،ئهو رێ���ژه پارهیهی ب���ه بهڕێوهبهرایهت���ی گهنجین���هی كه لهفهرمانبهرانی ئیدارهی پێش���ووی پارێزگاكان���هوه ،ئهگ���هر سیس���تهمی س���لێمانی دهبڕدرێت ،جی���اوازه لهئهو ئهو فهرمانگ���ه ژمێری���اری المهركهزی رێژهیهی ك���ه لهفهرمانبهرانی ئیدارهی بێ���ت ،حیس���ابهكانیان پهیوهس���ته به بهڕێوهبهرایهتی گهنجینهی پهیوهندیدار، پێشووی ههولێر دهبڕدرێت". نووس���راوهكه ئاماژه ب���هوه دهكات ئ���هو فهرمانگان���هش ك���ه پهی���ڕهوی كه لهئی���دارهی پێش���ووی س���لێمان ی لهسیستهمی ژمێریاری یهكگرتوو دهكهن ب���هدوو رێژهی جیاواز پ���اره لهموچ هی بڕی داش���كێنراو رهوان���هی گهنجینهی
ههواڵ
پارێزگای پهیوهندیدار دهكهن. ههروهها لهنووس���راوهكهدا هاتووه ك ه "ئهم بڕی (%12یه كه پشكی بهشداری فهرمانگهیه %7 +بهش���ی خانهنشینی لهموچهی فهرمانب���هران) كه لهموچهی فهرمانبهران دادهش���كێندرێت بهبارمته ی (س���ندوقی تۆماردهكرێ���ت بهن���او خانهنش���ینی فهرمانبهران���ی دهوڵهت)، ب���هاڵم تاوهكو ئێس���تا ئهم س���ندوقه پێكنههێندراوه". نووسراوهكه جهخت لهوهش دهكاتهوه كه "بهپێی یاسای ئوسوڵی موحاسهبات نابێت س���ندوقی خانهنش���ینی بارمته بێ���ت ،بهڵكو دهبێ���ت ئیراداتی كۆتایی بێتو تهنیا بۆ مهبهس���تی خانهنشینی بهكاربێت ،بهاڵم بهپێی بهڵگانامهیهكی حكومهت ك���ه واژۆی وهزی���ری دارایی لهس���هره ،تاوهك���و ئێس���تا موچ���هی خانهنش���ینی لهس���هر بودجهی گشتی دهدرێت ،نهك س���ندوقی خانهنش���ینی فهرمانبهرانی دهوڵهت". ئهم���ه لهكاتێكدای���ه ك���ه وهك نووس���راوهكهی ژوری لێكۆڵین���هوهی ئابوری بزوتنهوهی گۆڕان دهڵێت "بهشی خانهنش���ینی بهڕێ���ژهی %7لهموچهی مانگان���هی فهرمانبهران���ی فهرمانگ���هو دامهزراوهكان���ی ئی���دارهی پێش���ووی ههولێر دادهش���كێندرێت لهسهر لیستی موچهو دهچێته س���ندوقی خانهنشینی فهرمانبهرانی دهوڵهتهوه ،بهاڵم تاوهكو ئێستا ئهم سندوقه پێكنههێندراوه".
مهال كرێكارو ئهڤین ئاسۆ
سیروان غهریب
م���هال كرێ���كار ،ئهمی���ری پێش���وو ی ئهنس���ار ئیس�ل�ام ،لهگهڵ ئهڤین ئاسۆی پێشكهش���كار ،دوو ن���اون ماوهیهك���ی زۆره پانتاییهكی فراوانی���ان لهڕاگهیاندنه كوردییهكان داگیركردووه .ئهمیان ههر كه ماوهی���هك بێ دهنگو ون دهبێت لهڕێگهی لێدوانه توندهكانیهوه سهرنجی كهناڵهكانی راگهیاندن���ی كوردس���تان رادهكێش���ێتو ماوهیهكی زۆر دهبێت���ه میوانێكی توڕهی ریش درێژی زۆرینهی كهناڵهكان. ئهگهرچی مهال كرێكار خۆی وا دهردهخات كه هاتن���ه بهردهم شاش���هو لێدوانهكانی لهپێن���او رهتكردنهوهی ئ���هو تۆمهتانهیه كه ئاراس���تهی دهكرێن ،ب���هاڵم دیوهكهی تریش���ی تهواو راس���ته كه م���هال كرێكار لهو پهراوێزییهدا كه ئێس���تا تیایدا دهژی پێویس���تی بهدوباره خۆدهرخستنهوهیه، بۆیه ههم���وو رهتكردنهوهكان���ی دهكاته دهرفهتێك ب���ۆ دهربڕینی بیروبۆچونهكانی لهس���هر كێش���هو رووداوهكان نهوهك���و رهتكردنهوهی تهنها ههواڵێكو بهس. ئهڤینی���ش ههر كه لهس���هر س���هحنه ماوهیهك دیارنامێنێ���تو دوردهكهوێتهوه، س���ایتو رووپهڕی رۆژنام���هو گۆڤارهكان دهكات���ه جێگهیهكی باش بۆ ئامادهبوونو دانهب���ڕان لهگ���هڵ بینهرهكهی���دا .ئ���هو پێشكهش���كاره بهوێنه س���هرنج راكێشو جهسته ش���ۆخو ش���هنگهكهیهوه ههوڵی داگیركردن���ی زۆرتری���ن پانتای���ی گۆڤارو رۆژنام���هو س���ایتو كهناڵهكان���ی ت���ری راگهیاندن دهدات تا ئهو كاتهی لهشۆیهكی نوێدا خۆی نمایش دهكاتهوه. ئهڤی���ن ههمان دهردی م���هال كرێكاری ههیه .خ���ۆی وا دهردهخ���ات كه ههموو چاوپێكهوت���نو لێدوانهكان���ی لهپێن���او بهدرۆخس���تنهوهی ئهو "تۆمهتو بوختانو درۆیانهی���ه" كه دژی خ���ۆیو هاوهڵهكهی دهكرێ���ت ،ب���هاڵم دیوێك���هی ت���ری الی خهڵكی ش���اراوه نییهو ههر ئهوهش���ه كه ئهڤین���ی پێدهناس���رێتهوه "خۆنوان���دنو خۆدهرخستن" .بۆئهومهبهستهش بهرنامه كۆنهك���هی ش���ایهتی حاڵه ك���ه بهناوی خۆیهوه ناوی نابوو (ئهڤین ژنو ژیان). ئهگهرچی ئهم دوونمونهیه ،دوو نمونهی زین���دووی هونهری خۆدهرخس���تنن لهنێو راگهیاندنهكاندا ،بهاڵم ناكرێت ئهوه لهیاد بكرێت كه خۆدهرخستنو سهرنج راكێشانی كهناڵهكان���ی راگهیاندنیش زاناییو دانایی خۆی ههی���ه .بهتایبهتی ئ���هو كهنااڵنهی لهڕێگهی جهس���تهی خانمان یان ریش���ی درێژو گوتاری توندڕهوی مهالكانهوه تیراژو ترافیكی خۆیان بهرزدهكهنهوه. ب���هاڵم لێ���رهوه پرس���یاری زۆر خۆیان لهس���هر خودی كهناڵهكان���ی راگهیاندنی قوتدهكهنهوه .س���هرهتایترین پرسیاریش ئهوهیه ،ئایا راگهیاندن كاری تهرویجكردنه یاخود رووماڵكردنی رووداوهكان؟ ئایا هیچ كام لهڕاگهیاندن���هكان لهخۆیان پرس���یوه ریكالم بۆ كهسێكی هونهری یاخود تهرویج بۆ كهسایهتییهكی سیاسی توندڕهو ئهوهی یهكهمی���ان تهنها بهپ���اره دهكرێت ئهوی تریشیان كاری راگهیاندنی ب ێ الیهن نییه؟ باشه بۆچی خهڵكانێكی پهراوێزخراوی بێ كاریگهری سیاسی ،توندڕهو لهشیكردنهوه، یهكڕهن���گ لهتێڕوانین ،ب���ۆ رووداوهكانی ههرێمی كوردس���تان جارێكی تر بكرێتهوه به ئهس���تێرهو بهخۆڕاییو بهبێ بهرامبهر راگهیاندنهكانمان داپۆشێ؟ لهم���اوهی راب���ردوودا م���هال كرێ���كارو ئهڤین ئاس���ۆ ،بهبێ بۆنهو بهبێ روودانی رووداوێك���ی راس���تهقینهی نوێ لهس���هر ئهم دوو كهس���ه ،جارێكی تر خۆیان كرد بهكونو قوژبن���ی راگهیاندنهكانی ههرێمی كوردس���تانداو بهجۆرێك رۆژنامهو گۆڤارو س���ایتی ئهنتهرنێت نهما ئ���هم دووانهمان نهخهن���هوه بهرچاو ،زیاد لهكاریگهری ئهم دوو كهسه لهسهر ژیانی هونهریو سیاسی كوردستان گرنگییان پێدرا. ئهگهرچی جیاوازی نێوان مهال كرێكارو ئهڤین ئاس���ۆ هێندهی جیاوازی ئاسمانو رێس���مانه ،ب���هاڵم خاڵێك���ی هاوب���هش ههردووكی���ان پێك���هوه كۆدهكات���هوه كه ئهویش كارامهییو لێزانینیانه لههونهرهكانی خۆدهرخستنو خۆنمایشكردندا ،ئهوان ئهو راس���تییهیان بۆ ئێمه سهلماند كه تاوهكو ئێس���تا زۆرینهی راگهیاندنو چاپهمهنیو س���ایتهكانی ههرێم���ی كوردس���تان ب���ۆ بهرزكردنهوهی تیراژو راگرتنی میوانهكانیان لهنێ���و س���ایتهكانیانداو بهرزكردن���هوهی ترافیك���ی كهناڵهكهی���ان پێویس���تییهكی تهواوی���ان بهڕیش���ی درێ���ژی مهالی���انو جهستهی شۆخو ش���هنگی خانمان ههیه. ئیدی بیر ل���هوه نهكانهوه كه لهدهرنجامدا كێیانكردووه بهئهس���تێرهو كێشیانكردووه بهشیكهرهوهی سیاسی.
ههنوکه
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
hewalusyaset.awene@gmail.com
عیماد ئهحمهد بۆ ئاوێنه :دهبێت لهدانان ی وهزیرهكاندا پارتیو یهكێت ی حساب بۆ را ی كاك نێچیرڤانو من بكهن ئا :ئاوێنه ی حكومهت ی سهرۆك جێگری نوێ ی عیماد ئهحمهد ،لهچاوپێكهوتنێك ی تایبهتدا ،لهسهر چۆنێت ی ههڵبژاردنهوهیو ئهو ههنگاوان ه دهبێت لهم كابینه نوێیهدا بنرێت ،بۆ ئاوێنه دهدوێت: ی ی دهستنیشانكردن ئاوێنه :چۆنیهت ی حكومهت ی سهرۆك بهڕێزت بۆ جێگر لهسهر چ بنهمایهك بوو؟ عیماد ئهحمهد :خۆم ناتوانم قس��� ه ی لهس���هر ئهوه بكهم ،بهاڵم ل ه مهكتهب ی ی ههڤاڵ مام ج���هالل كاندید سیاس��� ك���ردوومو ب���رادهران رهزامهندیی���ان پیشانداوه. ی ئاوێن���ه :ئهم��� ه ب��� ه ش���ێوهیهك دیموكراتییان��� ه (وات��� ه بهههڵبژاردن) بوو ،یان بهتهوافوق؟ ی عیماد ئهحمهد :نهخێر كاتێك ناو من هێندراوه ،ن ه قسهكراوهو نهكهسیش ی كردووه ،بهڵكو ب ه پێچهوانهوه كێبهركێ ههم���وو پیرۆزباییان ك���ردووهو منیش ی سوپاس���م كردون ،پێش���تریش باس ئ���هوهم كردووه ههریهكێ���ك دابندرێت ی لێدهكهم ،گهر یهك كهسیش پیرۆزبای مونافیسم بوای ه من نهمدهكرد. ی ی گۆڕین ئاوێنه :تا چهند مهس���هل ه د .بهره���هم ب���ۆ نێچیرڤ���ان بارزانیو ی بۆ تۆ، ی ئازاد ب���هروار دوات���ر گۆڕین ی ی خۆماڵییه؟ تا چهند كاریگهر كارێك دراوسێكانی بهسهرهوهیه؟ ی عیماد ئهحمهد :م���ن هیچ ئاگادار ئهو ش���تان ه نیم ،ئێم��� ه دوو حیزبینو ئ���هو حیزبان ه خۆی���ان كاندیدهكانیان دهستنیشان دهكهن. ی ی س���هرۆك ئاوێن���ه :وهك جێگ���ر
عیماد ئهحمهد ی پالنتان ی نیش���تمان حكومهتو یهكێت چیی ه بۆ دوو ساڵی ئاینده؟ ی ی كابین ه ی ئێم ه عیماد ئهحمهد :كار ی شهشهمه، ی كابین ه حهوت ،درێژكراوه ی ی ئهو نهیتوانیوه جێبهحێ ئهو بهرنامان ه ی دهكهین ،وات ه ئهم بكات ،ئێم ه تهواو ی یهكترین، دوو كابینهی��� ه درێژك���راوه ی یهك ی ههڵبژاردن چونك��� ه ل ه كاتێك��� ی ههڵبژاردن ه خولدای���ه ،ئهو بهرنام��� ه ێ بهشێكی د.بهرههم س���اڵح جێبهج
ی م���اوه ،بهاڵم ی تر كردووهو بهش���ێك ل ه تایبهتمهندێتیدا ش���تهكان دهگۆڕێت ب ه كابینهو حكوم���هتو وهزیرو ههموو ی كوردستانیش���هوه ،بۆی��� ه وهزع��� ی ئێمهش لهگهڵ ئۆپۆزسیۆنو مامهڵ ه ی ئ���ازاددا ،پارت���یو یهكێتیو میدی���ا ی هاوپهیمانهكانم���ان دهبێت بهجۆرێك تر ببێ���تو بگۆڕدرێت ب ه ش���ێوهیهك ك��� ه بتوانین زیاتر لهی���هك نزیك بینو خزمهتی میللهت بكهین. ی ئاوێن���ه :ئای���ا وهزی���ره كۆنهكان ی دهمێننهوهو یان ی نیش���تمان یهكێت��� دهگۆڕدرێن؟ عیم���اد ئهحم���هد :وهزی���رهكان دهگۆڕدرێ���ن ،بهاڵم نازان���م ههموویان ی یان نا ،چونك ه ب ه هیواین كۆبوونهوه ی ب���ۆ بكهی���نو لهوێ���دا قسهوباس��� ی لێدهدرێ���ت ،ك ه لێدهكرێ���تو بڕی���ار ئای���ا هاوپهیمانهكانمان چ پۆس���تێك وهردهگ���رن ،ج���اران وهزارهتهكانمان دابهش���كردبوو بۆ دوو س���تون ،نازانم ئێس���تا چۆن دهبێتو ئ���هوان كامیان ههڵدهبژێرن. ی دهكهن مامهڵهتان ئاوێنه :پێشبین لهگهڵ ئۆپۆزس���یۆندا بگ���ۆڕن؟ چۆن مامهڵهیان دهكهن؟ عیم���اد ئهحم���هد :پێمان خۆش��� ه ی لهس���هرخۆو دروس���تیان مامهڵهیهك لهگهڵ بكهین ،زۆر پێمان خۆش��� ه بێن ه ن���او حكومهت ،ئهگ���هر نههاتن بۆیان ی ی پرۆژه ههی ه رهخن ه بگرنوپێشنیار باش بكهنو تێبینیم���ان بدهنێ ،ئێم ه ش���تهكان لهبهرچاو دهگرین ،پێشمان ی وهك ی خۆ خۆش ه ئۆپۆزس���یۆن ڕۆڵ ئۆپۆزس���یۆنێك ببینێت ،وات��� ه ئێم ه لهحكومهتدا دهمانهوێت ب ه ش���ێوهیهك ی ی میدیا بین ك��� ه ل ه ژێ���ر چاودێ���ر ئازادو ئۆپۆزس���یۆندا بی���ن ،ئهوانیش
ی ئهوه ههڵبگرن بتوانین بهرپرس���یارێت ی دهس���هاڵت بكهی���ن دهساودهس���ت ی ی دیموكراس���یو لهڕێگا بهشێوهیهك ی واڵت بكهینو ب ه ههڵبژاردنهوه خزمهت ی بكهین، ی گهندهڵ ههمووم���ان تهجاوز ی یاسا ،مهرج ههوڵ بدهین بۆ سهروهری نی ه ئۆپۆزس���یۆن بێن��� ه حكومهتهوه ی بكهین، ی پێكهوهی ئنج���ا بتوانین كار ب ه پێچهوانهوه گرن���گ ئهوهی ه نهبین ه ی دژ بهی���هكو ،لهگهڵ دوو س���هنگهر ههم���وو ملمالنێكان���دا یهكت���ر قهبوڵ بكهینو كار بۆ میلل���هت بكهین ،یهك بگرین لهس���هر مهسهل ه س���تراتیژیو نهتهوهییهكانو ،ملمالنیهكانمان لهسهر زیاتر خزمهتكردنی میللهت بێت. ی ی ڕابردوودا كارگێڕ ئاوێنه :ل ه ماوه ی ی سیاسی ،مهالبهختیار وتارێك مهكتهب ی ی نێچیرڤان بارزان نوس���یوهو ئاراست ه ی ههس���ت ی یهكێت دهكات ،ك ه كادیران ی بهوه دهك���هن ك ه بهق���هدهر قهواره ی مامهڵهی���ان لهگهڵدا نهكراوه، یهكێت ی داڕێژراوتان ههی ه بۆ هیچ بهرنامهیهك ئهوهی ئهو (غوبنه) نهمێنێ؟ عیم���اد ئهحمهد :ئێم��� ه كۆبوونهوه ی دهكهین ،دوا ی پارت��� لهگ���هڵ برایان ی خۆمان لهوێدا دهكهینو وهك قس��� ه ی ستراتیژیدا هاتووه ئهو ل ه ئیتیفاقی ه ی ك ه ههن پۆس���ت ه س���یادیو دیاران ه ی دادپهروهران ه دهبێ���ت ب ه ش���ێوهیهك دابهش بكرێن. ی پێشمهرگهو ێ وهزارهت ئاوێنه :ههرس دارای���یو ناوخ���ۆو ههروهه���ا ههردوو ی سهر ب ه ی زانیارییو پاراس���تن دهزگا ئاسایش تا ئێستا یهكیان نهگرتۆتهوه، ی یهكگرتنهوه ی بهڕێزت ئهگهر ب ه بڕوا ههیه ل ه ماوهی ئهم دوو ساڵهدا؟ عیم���اد ئهحم���هد :لهڕاس���تیدا ی ئهو چ���وار وهزارهت ه یهكنهگرتن���هوه
ی بوو ی نیش���تمان ی یهكێت��� پێش���نیاز ی پێنجهم���داو واداندرا ك ه ل ه كابین��� ه ی بۆ خۆش بكرێت ،بهاڵم ئهوه زهمین ه نهك���را ههرچهنده لهس���هرهوه یهكیان ی گرتۆتهوه ،بهاڵم ل ه ژێرهوه وهك خۆ ی ماوهت���هوهو تا ئێس���تاش موبهریرات ی ی ب���ۆ یهكنهگرتن���هوه نامهنتیق��� ی ئهم دووس���اڵهدا دهدۆزنهوه .لهماوه ی ب���ۆ دهدهین ،چونك��� ه تهنها ههوڵ��� ئیرادهی پێویستهو هیچی تر. ی ئاوێنه :ههس���ت دهكهی���ت یهكێت ی جهنابتهوه وهك ی ب ه شهخس نیشتمان ی حكومهت ههروهها جێگری س���هرۆك ی ی سهرۆك كاك كۆس���رهت وهك جێگر ههرێ���مو كاك ئهرس���هالن بایز ،بتوانن ی ههبێتو ی زۆر ی قورس���ایهك یهكێت��� ببێته هێزی یهكهمو دووهم؟ عیماد ئهحمهد :ب ه بێگومان دهتوانین ئهوه بكهین. ی حكومهتیش ئاوێنه :بهاڵم س���هرۆك ی ئێوه بوو ،کهچی تاڕادهیهك هێشتا ال ی پارتیدا قورس بااڵنس���هك ه ههر بهال ی حكومهتیشتان بوو ،ئێستا ك ه سهرۆك ال نییه ئهوه چۆن دهكهن؟ ی ئێوه دهیبینن عیماد ئهحمهد :ئهوه ی بههێز ئێم��� ه وا نایبینین ،ئێم ه یهكێت ی خهباتو رێبازمانو دهبینین ب ه حوكم ی ی مام جهالل .ئێم ه لهكابین ه س���ومبل ی پێنجهمدا جێگر بووین بهاڵم سهاڵحیهت ی س���هرۆكمان ههب���ووه لهناوچهكان��� خۆم���انو كاك نێچیرڤانی���شو كاك ی د.بهرههمیش بۆ ههموو پارتیو یهكێت ب���وونو ههر كهس بڕوات ه ئهو ش���وێن ه دهبێ بیر لهههموو كورد بكاتهوه ،نهك یهكێتیو پارتی. ئاوێن���ه :ت���ا چهند باوهڕت���ان بهوه ی تهوافوقهوه ههی ه وهزیرهكان لهڕێگ ه دابندرێن؟
3
ی عیماد ئهحمهد :پێویس���ت ه لهڕێگ ه ڕاوێژكردنهوه بێتو ئهو وهزیران ه لهگهڵ ێ كاردهكهن ،لهگهڵ كاك نێچیرڤانو ك ی مندا كاردهكهن ،كهوات ه بۆحساب بۆ را ی ئهو وهزیرانهدا، ئێم ه نهكهن ل ه دانان كهوات ه پێویست ه پارتیشو یهكێتیش ل ه ی ئێم ه ی وهزیرهكاندا ئیعتبار بۆ ڕا دانان بكهنو ب ه سهپاندن نهبێ ،بهڵكو وهكو یهك تیم كاربكهین بۆ میللهت. ی ی ئهم مهبدهئ ه بۆ دانان ئاوێنه :ئ ه ی لهالیهن بهڕێزیش���تو پهس���هندكردن پارتییهوه وابوو؟ عیم���اد ئهحم���هد :نازانم ئ���هوه ل ه خۆی���ان بپرس���ه .ئێم ه لهگ���هڵ كاك نێچیردا پێكهوه كارمان كردووه ،ئهگهر ی ئهوم پێباش ه پێكهوه پارتیش وتبێت كاربكهین هیچ كفر نیهو زۆر ئاساییه. ئاوێنه :بهڕێزتو كاك نێچیرڤان وهكو ی چ پرۆژه یاس���ایهكتان پارتیو یهكێت ی ئهم دوو ساڵهدا بیدهن ه ههی ه ل ه ماوه پهرلهم���انو ئیق���رار بكرێ���ت ،وات ه چ تێڕوانینێكتان ههیه؟ ی ئهم عیم���اد ئهحم���هد :س���هرهتا كابینهی��� ه نازانم چۆن دهبێتو لهكوێدا ی ی شهش ڕاوهستاوه تا پێویست كابین ه ی تازه ههبێت، ب ه دهس���تكاریو پرۆژه چونك ه دهبێت میزانیی���هو پرۆژهكانو ی دابهش���كردنیان ببینی���ن چۆنیهت��� ی ئهو میزانیی ه دایبنێین، ئهوكات بهپێ ی بهئێم���هوه ههی ه ئ���هوهی پهیوهند ی ش���هفاف بینو دهبێت لهگهڵ خهڵك ی بۆ بكهین ب��� ه دادپهروهرییو ب ه كار ی مهیدانیبانهو لهكارهكانماندا شێوهیهك ی رهخن ه بكهین .ڕۆتین نههێڵینو قبوڵ ی تهندروس���تمان لهگهڵ پهیوهندییهك میدیاو ئۆپۆزس���یۆنو ههم���وو الیهكدا ی ههبێت ،چونك ه كوردستان ب ه رهوشێك ههستیاردا تێدهپهڕێت.
لهههولێر زهویی پرۆژهكان بهكاڵی ی دهفرۆشرێتهوه سهرتیپ جهوههر ئێس���تاش بیرم���ه لهب���هردهم پرۆژهی ش���اری خهونهكان لهههولێر نوسرابوو (ارق���ی كلومت���ر مربع ف���ی العراق)، س���هرهتای راگهیاندنی ئهو پرۆژهیه له 2005ئهو دهس���تهواژهیه سهریههڵدا كه ههولێر دهكهین ب���ه دووبهی ،پرۆژهكه دس���تیپێكردو ئێستاش���ی لهگهڵدابێت تهواو نهبوو ،زهویهكهی لهچوارچێوهی ههوڵی وهبهرهێن���ان درا بهكۆمپانیای ش���هرقی ئهوس���هت كه كۆمپانیایهكه موڵكی پارتییه ،ئهم پرۆژهیه دهكهوێته رۆژئاوای ههولێر تهنیش���ت شوقهكانی نازسیتی ،روبهرهكهی حهوسهدو پهنجا ه���هزار مهتره ،دهبو س���هرمایهی 300 ملیۆن دۆالر له پرۆژهكه خهرجبكرێت. ش���اری خهونهكان خهون���ی خهڵكی ئهم واڵته بوو كه كوردس���تانیش وهك واڵتانی دیكه ببێت���ه واڵتێكی بهرچاوو پێش���كهوتوو ،كهچی لهب���ری ئهوهی ش���اری خ���هونو واڵتی خ���هون بێت، خهون���ی خهڵكانێك���ی دیاریكراوب���وو زهوی بێبهرامبهر وهرگرنو بهئارهزووی خۆیان بیفرۆش���نهوهو ههڕاجی بكهن، نهك خهون نهبوو بگره دهرچوو شاری خهونهكان خهوێكی پچڕپچڕی خهڵكانی داماو بوو. لهبهرئ���هوهی كاتێك پ���رۆژهی دریم س���یتی زهوی ب���ۆ دابینك���را یاس���ای وهبهرهێن���ان لهالی���هن پهرلهمان���ی كوردس���تانهوه دهرنهچوبوو ،بۆیه ئهم پرۆژهی���ه كهوته دهرهوهی یاس���اكه، بهاڵم دواتر بهپێی یاس���ای وهبهرهێنان لهس���اڵی 2009مۆڵهتی ژم���اره پێدرا ژماره 33ی پێدراو خرایه چوارچێوهی یاسای وهبهرهێنان. ئهس���ڵی پرۆژهك���ه دروس���تكردنی خانوو ڤێالبوو بۆ خهڵكی كوردس���تانو پێفرشتنیان بوو بهپێی خواستی خهڵك، بهاڵم ساڵ هاتو تێپهڕی دوای نزیكهی سێ ساڵ خانوو ههبوو هێشتا شتێكی ئهوتۆی بۆنهكرابوو ،بهڵێندهری دووهم (مق���اول ثان���وی) چهندجارێك گۆڕدرا لهپێناو سهرخس���تنی پرۆژهكه ،بهاڵم ههر بێئهنجام بوو ،س���هرهنجام بهدهر لهههموو رێنماییو یاسایهك كۆمپانیای
ناوبراو دهس���تیكرد بهفرۆشتنی زهوی پرۆژهكه. زهوی پرۆژهك���ه كه 750ههزار مهتر چوارگۆش���هیه لهالیهن حكومهتهوه بێ بهرامبهر دراوهته كۆمپانیای ش���هرقی ئهوس���هت كه ئ���هو كات���ه نێچیرڤان بارزانی س���هرۆكی حكومهت بوو ،درێم س���یتی پێویس���ت بوو وهك پرۆژهیهك جێبهجێبكرێت ،بهاڵم بهپێی ژمارهیهك دیكۆمێن���ت دهردهكهوێ���ت كۆمپانیاكه س���هرباری پرۆژهكه تهواون���اكات ئهو زهویهی ماوهتهوه بهكاڵی دهیفرۆشێتو منهتی حكومهتو دهستهی وهبهرهێنان نازانێ���ت ،بۆی���ه بهجۆرێك ل���ه بهرز ڕوانینهوه وهاڵمی نوس���راوی دهستهی وهبهرهێن���ان دهداتهوه كه داوایكردووه زهوی بهبهتاڵی نهفرۆشن. بهپێ���ی ئ���هو زنجی���ره دیكۆمێنته دهردهكهوێ���ت ههر مهترێك���ی لهالیهن كۆمپانیاكهوه به 800دۆالر دهفرۆشرێت لهكاتێكدا لهبێ بهرامبهر له حكومهتیان وهرگرتوه ،ئهمهش نهك بهدهره لهیاسا بهڵك���و جێی سهرس���وڕمانه ئهم واڵته بۆ ب���هم كاولكارییه تێدهپهڕێت؟ ئینجا دهش���مانهوێ بیكهی���ن بهدوبهیو وهك واڵتانی دیكه ههولێرو كوردستان بكهینه ناوچهیهك���ی چاوتێب���ڕی بازرگانی���یو نمونهی واڵتێكی پێش���كهوتوو لهرووی سیماو سیستمهوه. بهپێی بهڵگهنام���هكان دهردهكهوێت كۆمپانیای ش���هرقی ئهوس���هت زهوی دهفرۆش���ێت دواتر لهالیهن دهس���تهی وهبهرهێنان���ی كوردس���تانو بهئیمزای هێ���رش موح���هڕهم فهرماندهكرێ���ت بهڕاگرتن���ی ههموو ج���ۆره مامهڵهیهك بهزهوی ش���اری خهون���هكانو هاوكات راگرتن���ی ههم���وو بهناوكردنێ���ك یان گواستنهوهی مافی موڵكدارێتی لهتاپۆ. لهنوسراوهكهی دهستهی وهبهرهێنان كه ئیمزای سهرۆكی دهستهكهی لهسهرهو لهكۆتای���ی 2009دهرچ���ووه دهڵێ���ت (بهمهبهستی بهرهو پێشچونی پرۆسهی كهمكردنهوهی كێش���هی نیشتهجێبونو دانانی میكانیزمی پێویستو رێوشوێنی گۆنج���او ب���ۆ كۆنترۆڵكردن���ی كڕینو فرۆش���تن لهیهكه نیش���تهجێیهكان كه لهالی���هن دهس���تهكهمانهوه مۆڵهتیان
ی خهونهكان شار ی خهڵكی ئهم خهون واڵت ه بوو ،كهچی ی ی شار لهبری ئهوه ی خهون خهونو واڵت بێت ،زهوی بێبهرامبهر ی وهردهگرنو بهئارهزوو خۆیان دهیفرۆشنهوهو ههڕاجی دهکهن پێدراوه پاڵپشت بهیاسای وهبهرهێنانو رێنماییهكانو دهس���هاڵتهی پێماندراوه بڕیارماندا به: -1بههیچ ش���ێوهیهك ناكرێت زهوی بهتاڵ لهناو سهرجهم پرۆژه نیشتهجێیه مۆڵهتپێ���دراوهكان كڕینو فرۆش���تنی لهسهر بكرێت. -2پابهندبونی سهرجهم وهبهرهێنهران بهبڕگهی ( )1بهپێچهوانهوه كاردانهوهی یاسایی بهرامبهریان دهكرێت. -3ه���هر وهبهرهێنهرێك بهپێچهوانهی بڕگهی( )1ئهم فهرمانه كاری كردبێت لهدهس���هاڵتی یاسایی دهس���تهكهمانه كڕینو فرۆشتنهكه ههڵبوهشێنێتهوه. لهبهرامبهر ئهم فهرمانهی دهس���تهی وهبهرهێن���ان كۆمپانی���ای ش���هرقی ئهوس���هت نوس���راوێكی كاردانهوه بۆ دهس���تهی وهبهرهێن���ان دهنێرێ���تو بهجۆرێك لهب���هرز ڕوانین لهدوای زیاتر لهمانگێ���ك وهاڵمدهدات���هوهو دهڵێت: س���هرهڕای ئهوهی ئێم���ه مۆڵهتمان له دهستهی وهبهرهێنان وهرگرتوه ،بهاڵم دهستهكهتان مافی ئهوهی نییه رێگری لهتهسروفپێكردنی موڵكی پرۆژهكهمان بكات ،چونكه تهواوی زهویهكه موڵكی س���رفی كۆمپانیاكهمان���ه ،بۆی���ه داوا
فۆتۆ :یهحیا ئهحمهد دیمهنێکی بازاڕی مهزاتخانهی ههولێر لهڕابردوو دهكهین ئهو رێگرییه ههڵبگیرێت كه له فهرمانگهكانی حكومهت خراوهته سهر مامهڵهكردن بهزهوی پرۆژهكهمان. بهپێ���ی دیكۆمێنت���هكان داواكاری گش���تیش بهههمانش���ێوه هاتۆت���ه سهرخهت بۆئهوهی رێگری له فرۆشتن زهوی لهش���اری خهونهكان بكات ،بهاڵم شتێكی ئهوتۆیان نهكردووه بۆ راگرتنی ئهو پێشێلكارییانه. ئهگ���هر وایدابنێین پرۆژهی ش���اری خهون���هكان ل���ه 750ه���هزار مهترهوه نیوهی لهالیهن كۆمپانیاكه جێبهجێكراوه كه گوم���ان لهوهدانیی���ه زۆر كهمتری جێبهجێكراوه ،ئ���هوا نیوهكهی دیكهی دهكاته 375ههزار مهتر ،لهو روبهرهش ئهگ���هر 250ه���هزار مهت���ری قابیلی فرۆش���تن بێت بهدهركردنی رێگهوبانو خزمهتگوزارییهكانو ههر مهترێكیش���ی ههروهك له نوسراوی رهسمییدا هاتووه به 800دۆالر دهفرۆش���رێت ئهوا ئهوهی فرۆش���راوه دهكات���ه دووس���هد ملیۆن دۆالر ،ت���ۆ بڵێ���ی چهن���ده رهوا بێت زهوی���ی ئهم میلل���هتو خهڵكه بهكاڵی بدرێت ب���ه كۆمپانیاو دوای قازانجكردن لهجێبهجێكردنی نیوهی پرۆژهكه هێشتا بایی 200ملیۆن دۆالری لێ بفرۆشێتو
بهو بێمنهتییهوهش بڕوانێته حكومهتو یاس���ا؟ بهاڵم بهپێی دیكۆمێنتهكان ل ه ساڵی 2009مهتری زهوی لهوێ به 800 دۆالر بووه ،بهاڵم ئێستا له سهرو 1500 دۆالرهو بهردهوام دهفرۆشرێت ،ئهوهی جێی سهرنجو سهرسوڕمانه ژمارهیهكی زۆر له لێپرس���راوانی ب���ااڵی حكومهت ل���هوێ زهویان كڕێ���وه لهكاتێكدا لهوه تێدهگهن ئهم پرۆژهی���ه وهبهرهێنانهو پێویس���ته وهك پرۆژه جێبهجێبكرێت نهك زهوییهكهی بهكاڵی بفرۆش���رێت. س���هرچاوهیهكیش ل���ه دهس���تهی وهبهرهێنان وتی لهوهتهی ئێمه ههوڵی رێگریمان كردووه له فرۆشتنی زهویهكان ئێس���تا فێربوون زهویهكه دهفرۆش���نو خاوهن زهوی دروس���تی ئ���هكات دواتر ئهیكات بهناوی خۆیهوه. كورت���یو كرمانج���ی ،ئهو وش���هی (دوب���هی)هی ههموو جارێ���ك دوباره دهكرێتهوهو بهشێك لهوانهی دهیانهوێ موزایهدهی سیاس���ی بكهنو بهخهڵكی كوردستانی بفرۆشنهوه جارێ لێمانهوه دووره ،پێویس���ته ئهوكاته شانازیی به پێش���كهوتنی كۆمهڵگاكهمان بكهین كه كۆمپانیایهكی دیاریكراو بایی س���هدان ملیۆن دۆالر زهوی بهیهك پارچه لهسهر
تاپ���ۆ نهكرێ���تو دوات���ر وهك غهنیمه بیكات���ه پارچ���ه پارچهو بهئ���ارهزو ی خۆی بیفرۆش���ێتهوه ،ل���هوهش خراپتر بهحكومهت بڵێ���ت بۆت نییه رێگریمان لێبكهی���ت؟! كۆمپانیای���هك ئهوهن���ده دهس���هاڵتدار بێت لهبهرزییهوه سهیری حكومهتو یاس���او تهنان���هت ئایندهی كوردستانیش بكات. ت���ۆ بڵێی ئهوكات���ه ههولێر لهدوبهی بچێت ك���ه خاكو خۆڵی ئ���هم خهڵكه دهبێته غهنیمهی كۆمپانیایهكی حزبو بهئارهزووی خۆی بیفرۆش���ێتهوه؟ یان ئهوهتا ئ���هم وێنهیه تهواو پێچهوانهیهو با ناوی دوبهیش ب���هد نهكهین بههۆی بهدكارییهكانی خۆمانهوه. بهڕاس���تی پێویس���ته ئهم كێش���هیه چارهبكرێ���ت ،زهوی ب���ۆ پ���رۆژهی نیش���تهجێبون دابیندهكرێ���ت دوات���ر كۆمپانیا بهئارهزووی خۆی بێنهوبهرهی پێدهكات ،ه���هر لهش���اری خهونهكان ئهم حاڵهته نهبووه ،بهڵكو لهش���وێنی دیكهش رویداوهو ئێستاش بهردهوامه، ئهگهر وابڕوات ئهوا كۆمپانیا گهورهكان بهناوی پ���رۆژهی وهبهرهێنانهوه زهوی ئهم واڵت���ه دادهبڕنو دواتر بهئارهزووی خۆیان دهیفرۆشنهوه.
4
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
hewalusyaset.awene@gmail.com
هەنوکە
خهڵك ی چۆمان پاش پێنج رۆژ لهخۆپیشاندان ،راستگۆی ی حكومهت تاقیدهكهنهوه ئا :ئاكۆ حهمهد رابی هاواڵتیانی چۆمان پاش پێنج رۆژ له خۆپیشاندان وهك ناڕهزاییهك بهرامبهر كوشتنی الوێكی شارۆچكهكهیان ،كهوتنه گفتوگۆوه لهگهڵ حكومهتی ههرێمو دوا چانسیاندا به حكومهت تا "ئهمجارهش راستگۆیی دامهزراوهكانی حكومهتی ههرێم تاقیبهكهنهوه"، ئهگهر نا ،ناچاردهبن پهنا بهرنهوه بهر خۆپیشاندان تا كێشه یاساییهكانیان بۆ چارهسهردهكرێتو ئهو زوڵمهی لهچهند گهنجێكیان كراوه ،بۆیان بگهڕێنرێتهوه. دانیشتوانی دهڤهری باڵهكایهتی دوا ی كوژرانی گهنجێك���ی قهزای چۆمان كه رۆژی 31كانون���ی دووهم بهدهس���تی هاوڕێیهك���ی ك���وژرا ،دهس���تیان دایه خۆپیش���اندانو ڕێگهی بازرگانی نێوان ههرێم���ی كوردس���تانو ئێرانی���ان بۆ ماوهی پێنج رۆژ راگ���رت ،هاواڵتیانی خۆپشاندهر وهك خۆیان باسی دهكهن بۆی���ه ئ���هو ههڵوێس���تهیان نواندووه "چونك���ه باوهڕی���ان بهس���هربهخۆیی دادگاكان نهم���اوه"و ئاماژیان بهوهكرد كه چهندی���ن رووداوی هاوش���ێوه له ناوچهك���ه روویداوه ،ب���هاڵم حكومهت ڕێوش���وێنی توندی یاس���ایی بهرامبهر تاوانبارن نهگرتۆتهبهر. سهبارهت به چۆنیهتی كوژرانی ڕێباز رهحیمو ئاشكرابوونی تاوانهكه ،باوكی گهنجهك���ه ،رهحیم ش���ۆرهیی باس���ی لهوهك���رد كه كوڕهك���هی وهك ههموو رۆژانی پێشتر سهردانی قهزای سۆرانی كرد بۆ راییكردنی مامهڵهو كاروبارهكانی خ���ۆیو ،وتی"كاتژمێ���ر یهك���ی دوای نی���وهڕۆ ب���هرهو س���ۆران بهڕێكهوت، كاتژمێر س���ێی نێ���وهڕۆ تهلهفۆنم بۆ كرد پێی گوتم لهس���ۆرانم ،بهاڵم پاش چهند كاتژمێرێك ،بهتهواوی لهسهعات شهش���دا پهیوهندی���م پێوهك���ردهوه تهلهفۆنهكانی داخرابوون". باوك���ی گهنجه كوژراوهك���ه باس لهوه دهكات كه پاش���ئهوهی تهلهفۆنهكانی رێبار داخرابوونو ههس���تیان كردووه ش���تێك روویداوه ،بۆ س���ۆراخكردنی
ب���ه دوو ئۆتۆمبێل���ی ب���راو برازاكانی ڕۆش���توون ب���ۆ س���ۆران" ،كاتژمێ���ر ح���هوتو نیو گهیش���تینه س���هرپردی كاول���ۆكان ،ئۆتۆمبێلی كوڕهكهم بینی بهرهو رهواندز دهڕۆیش���تو ژمارهكهی لێكرابووه ،ئۆتۆمبیلهكهم ناسیهوه ،به براكهمم وت ئهم سهیارهیه هی ڕیبازه، كاتێ���ك تۆمهتبارهكه چ���اوی بهئێمه ك���هوت بهخێرای���ی س���وڕایهوه بهرهو س���ۆران .دواتر ئێم���ه دوای كهوتینو ئهو به ئۆتۆمبیلهكه ههڵهات ،پاش���ان ئاسایشو بازگهكانمان ئاگادار كردهوهو ئنجا چوومه ت���هواری ،دڵهم خهبهری داو پێموت���ن ك���وڕی من ك���وژراوهو سهیارهكهش���ی بهبێ ژماره له سۆران دهسوڕیتهوه". ڕێباز رهحیم ش���ۆرهیی ئهو الوهی كه كوژرا ،تهمهنی 27س���اڵهو خێزاندارهو دوومناڵی ههیه (كوڕو كچێك) ،ماوهی چهند س���اڵێكه ب���هكاری بهنزیخانهو پیشانگای ئۆتۆمبێلهوه خهریكه ،ئهو لهكات���ی رووداوهك���هدا ئۆتۆمبیلێكی جۆری وهنهوشهی پێ بووه. بهپێ���ی قس���هی هاوڕێكان���ی ،رێباز رهحیم ،كهس���ێكی هێمن ب���ووهو الی خهڵك���ی چۆمان خۆشهویس���ت بووهو سهرقاڵی كاسپی خۆی بووه ،سهرهتا بارودۆخی ئاب���وری خراپ بووه ،بهاڵم ماوهی س���اڵێكه وهزعی ئابوری باش ب���ووه ،ژیان���ی زۆر خۆشویس���تووه، بهاڵم ل���هڕۆژی 31كانون���ی دووهمدا ئهم خۆش���ییهی زۆری نهخایاندووه له رووداوێكدا كه پاش مردنی س���هرنجی ههموو خهڵك���ی كوردس���تانی بهالی خۆیدا راكێشا ،كۆتایی بهژیانی هات. سهبارهت بهچۆنیهتی دهستگیركردنی تۆمهتبارهك���هو داننانی به تاوانهكهدا، بهڕێوهب���هری پۆلیس���ی س���ۆران، عهمی���د ئهس���كهندهر ئهبابهك���ر ل���ه لێدوانێك���دا بهئاوێنهی ڕاگهیاند "دوای ئاگاداركردنهوهی مهفرهزهو ئهفسهری ئێش���كگرو هێ���زی فریاكهوتنو ،پاش تێپهڕبوونی بیست كاتژمێرێك بهسهر رووداوهك���هدا توانیم���ان تۆمهتبارهكه دهستگیر بكهین". بهڕێوهبهری پۆلیسی سۆران ئاماژهی بۆ ئهوه كرد كه دوای دهستگیركردنی تۆمهتبارهك���ه دان���ی بهتاوانهك���هدا
بهڵینمان داوه ههركاتێك ی حكومهت نهیتوان یاساو دادگاكان سهربهخۆبكات، ی ناوخۆ وهزارهت ی نهیتوانی سهالمهت هاواڵتیان بپارێزت، ئێمه دووباره دێنهوه سهر شهقام لهم جاره گهرمتر ناوهو "وتی من كوش���توومه بۆ پارهو ئۆتۆمبێلهكهیو تهرمهكهشم فڕێداوهت ه ناو رووبارهوه" .ناوبراو ئهو زانیاریبهشی رهتكردهوه كه ئهو تۆمهتباره پیشهی پۆلیس بێت. دوای باڵوبوون���هوهی ههواڵی كوژرانی ڕێب���از ،ه���هزاران هاواڵت���ی خهڵكی باڵهكایهتی بهس���هرجهم چینو توێژه جیاجیاكانیهوه رژانه س���هر ش���هقامو بۆم���اوهی پێنج رۆژ ڕێگ���هی چۆمان حاجی ئۆمهرانیان داخس���ت كه بووه مای���هی زهرهرێك���ی زۆری ئابوری���ی. لهب���ارهی ئهنجامدانی خۆپیش���اندانو وهرگرتنی ئهو ههڵوێس���ته ،وتهبێژی
گردبوونهوهكهی باڵهكایهتی ،مهالنیاز چۆمان���ی ،ئاماژهی ب���ۆ ئهوهكرد ك ه خهڵك���ی باڵهكایهت���ی ئهزموونێك���ی تاڵیان لهگ���هڵ ئهو جۆره كهیس���انه ههیه "پێمانوایه یاس���ا سهروهر نییهو دادگاكانیش س���هربهخۆنین ،بۆیه ئهو ڕێگ���ه مهدهنیهمان ههڵبژارد تاكو ئهو كهیسهش���مان وهك كهیسهكانی دیكه دیزهبهدهرخۆن���ه نهكرێ���تو تۆمهتبار بهسزای خۆی بگات". دهڤ���هری باڵهكایهت���ی ناوچهیهك���ی بهرفراوان���ی ههرێم���ی كوردس���تانه، سهنتهری ناوچهكه قهزای چۆمانه كه له ناحیهكانی حاجی ئۆمهران ،گهاڵڵه، سمیالنو قهسرێ پێكهاتووهو نزیكهی 150گون���د لهخۆدهگرێ���تو ل���ه رووی ی سۆرانه. ئیدارییهوه سهر بهقهزا م���هال نی���از چۆمان���ی وتهبێ���ژی خۆپیشاندانهكهی ناوچهی باڵهكایهتی رهتیك���ردوهو ك���ه ئ���هوان داوای���ان كردبێ���ت تۆمهتبارهك���ه رادهس���تی خۆپیشاندهران بكرێتهوه تا له شوێنی خ���ۆی بكوژرێتهوهو وت���ی "بهداخهوه ههرچهن���ده ل���ه ڕاگهیاندن���هكان وا باس���كراوه ك���ه خهڵ���ك داوادهكهن بكوژهكهی���ان رادهس���ت بكهن���هوه تا لهههمان ش���وێن بكوژرێت���هوه ،ئێمه ئهو داوایهمان نهبووه ،كه لهدهرهوهی یاساو دهس���تور كارێكی وابكرێت" .له درێژهی قس���هكانیدا ناوبراو هێمای بۆ ئهوهش كرد كه دیوێكی دیكهی هاتنی هاواڵتیان بۆسهر شهقام پهیوهندی به كێش���ه كهڵهكهبووهكان���ی ناوچهكهوه ههیه له شێوهی ئهو رووداوانه. چۆمانی وتی "نهبوونی ئارامیو باوهڕ نهبوون ب���هدامو دهزگاكانی وهزارهتی ناوخۆ ،ئێمهی هێناوهته سهر شهقام. ئهم���هش لهوهوه هات���ووه كه خهڵكی باڵهكایهتی پێش���تر دوو قهزیهی لهو شێوهیهی ههبووه ،یهكێكیان قهزیهی شههید غهفور مامهند بوو ،كه لهالیهن كهس���ێكهوه ك���وژرا ،ئهو كهس���هكه حاڵهتی كوش���تنێكی تریش���ی لهسهر بوو ،بهدان پێدانان���ی خودی وهزیری داد ،ئهگهرچ���ی جێبهجێش نهكرێت، دهبوایه ئ���هو تاوانب���اره فهرمانی له س���ێدارهدانی ب���ۆ دهرچووایه ،كهچی فهرمانی بۆ دهرنهچوو ،ئهمهیه وامان
الفیتەیەکی خۆپیشاندەران کە وێنەی کوژراوەکەی پێوەیە لێدهكات كه متمانهم���ان به دادگاكان نهمێنێت" .سهبارهت به دۆسیهی ئهو غهفور مامهن���ده كه ئهویش گهنجێكی ئهو دهڤ���هره بووه ،وت���ی "لهماوهی بیس���تو چوار كاتژمێر لهو كهیس���هدا سهرۆكی دادگا گۆڕدرا ،بهس بۆ ئهوهی قهزیهكه له لهسێدارهدانهوه بگۆڕن بۆ حوكمێكی ههتاههتایی ،دیاره ئهمهش ڕێخۆش���كهره بۆ ئ���هوهی حاڵهتهكان دووباره ببنهوه". م���هال نیاز باس ل���هوه دهكات كه له قهزی���هی غهف���وردا تۆم���هت ناخهنه پ���اڵ هی���چ الیهنێك ،ب���هاڵم ئهوهش ناش���ارێتهوه كه "دهس���تێك ههبووه تاك���و قهزیهی ش���ههید غەف���ور ،له لهس���ێدارهدانهوه بگۆڕدرێت بۆ بهندی ههتا ههتای���ی ،ئهمهش پێم���ان وایه قهڵهوكردنی تاوانبارانه ،لهزیندانهكانی حكومهت���ی ههرێ���م" .وتهبێ���ژی خۆپیشاندانی چۆمان ،باسی لهوهكرد كه ئهو ئهزموونه تاڵهو ئهو ترس���هیه كه وایلێكردوون بهو س���هرماو سۆڵهو بارانه بێینه س���هر شهقامو شهونخونی بكهنو ڕێگهی بازرگانی ههرێمو ئێران پهك بخهن "ن���هك دادگاییكردنهكهی تۆمهتبارهك���هی رێبازیش ب���هدهردی دۆسیهكهی غهفور بچێت". م���هال نی���از وتیش���ی "گهڕان���هوهی متمانهمان بهوهوه دهبێت كه دادگاكان بێالیهنی خۆیان پیشانی خهڵك بدهنو ئهمه بهك���ردهوه بس���هلمێنن .كاتێك
فۆتۆ :ئاکۆ
ك���ه دادگاكان بڕیاری لهس���ێدارهدان دهردهچێت با لهكوردس���تانیش وهك عێراق جێبهجێبكرێ���ت ،چونكه ئێمه ههرێمێكین سهر به عێراقین ،بۆ لهوێ كاری پێبكرێتو لهكوردس���تان كاری پێنهكرێت". لهب���ارهی وهرگرتنی زهمانهتیش���هوه لهحكومهت بۆ ئهم كێشهیهو كێشهكانی ت���ر ،مهال رێب���از وتی "كهس���ێك كه سوێندی یاس���ایی خوارد له پهرلهمان ئهو س���وێنده بهالی ئێمهوه گهورهیه، بۆیه ل���هو كۆبوونهوهیهدا بهرپرس���ان بهڵێن���ی ئهوهیان داوه كه كهیس���هكه به ش���ێوازی یاس���ایی خ���ۆی بچێته پێشهوه ،پێشیان وتین ههركاتێكیش ئێوه تهعنهتان ههبوو لهسهر شێوازی دادگایكردنهك���ه ،ئێمهش لهگهڵ ئێوه دێینه سهر شهقام". لهب���ارهی چارهنوس���ی كهیس���هكهی رێبازو خۆپیش���اندانهكانهوه ،مهال نیاز ی لهسهر ئهوه كردهوه چۆمانی جهخت كه ئهوان لهگهڵ سهرۆكی ئهنجوومهنی وهزیرانو ههردوو وهزیری دادو ناوخۆ كۆبوونهتهوهو ئام���اژهی بۆ ئهوه كرد كه ئهوان حكومهتی ههرێم سهرلهنوێ تاقیدهكهن���هوهو ،وتی "بهڵینمان داوه ههركاتێك حكومهت نهیتوانی یاس���او دادگاكان س���هربهخۆبكات ،وهزارهتی ناوخۆ نهیتوانی س���هالمهتی هاواڵتیان بپارێزت ،ئێمه دووباره دێنهوه س���هر شهقام لهم جاره گهرمتر". ریکالم
کوردستانی
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
kurdistany.awene@gmail.com
5
بهنداوهكانی ئێران روبهرێكی گهوره ی كشتوكاڵیی ههرێمی كوردستان پهكدهخات لهچاوەڕوانی بەربەرییەکاندا بهختیار عهلی دهینوسێت
« 3له»3
فۆتۆ :یەحیا ئەحمەد بەفر گوندێکی هەورامانی تەختی داپۆشیوە ئا :یهحیا بهرزنجی ئێران لهئامادهكارییهكی گهورهدای ه ی روباری سیروان ی ئاو بۆ ئهوه لهسنوورهكانی خۆیدا قهتیس بێو نهگاته ههرێمی كوردستان، ی ی زۆر بهدهرامهت ئهمهش زیانێك ئاوو كشتوكاڵی ههرێم دهگهیهنێت لهسااڵنی ئایندهدا. ی ی رابردوودا لهگه ڵ ئهوه لهچهند رۆژ ی عێراقیش بهفر زۆرێك لهكوردستان ی گرتبۆوه، لهناوچ��� ه س���نوریهكان ی ب���هاڵم بهفرباری���ن لهكوردس���تان ئێران بهش���ێوهیهك بوو ك ه ههموو ێ ی گرتووهتهوه ،لهههند ناوچهكان��� ی تهختو ی وهك���و ههورامان ناوچ ه ی پاوهو مهریوانو ی ش���ار دهوروبهر ێ ی زۆر كهوتوه ،لهههند سنه ،بهفرێك ی دابوو لهیهك مهترو نیو، شوێن خۆ ی رابردوو ی سااڵن ی وشك ه ساڵ بههۆ ی عێراق ،ب���هردهوام لهكوردس���تان ی بهف���ر دڵخۆش���ت دهكات، بارین��� ی ك ه ناوچهك��� ه دوور دهبێت ب���هوه لهوش���ك ه س���اڵی ،بهاڵم شۆفێرهك ه ی ك��� ه بهتهركی���زهوه ئوتومبێلهك ه ی نهخزێتو ی بۆ ئ���هوه لێدهخ���وڕ ی نهكهوێت ه كهندێكهوه ،پێكهنیو وت "د ڵ بهو بهفربارین ه خۆش مهك ه ك ه ی چهند ی ئێرانه ،ههموو لهكوردستان ی ی ئ���هو بهنداوان ه س���اڵێك ه بههۆ ی كردووه ،رێگ ه نادات ئهو دروس���ت ی ئهمدیو بچێت ی ناو چهمهكان ئاوان ه ب���هرهو عێراق ،برا ئێره دهوڵهتهوهو ێ چی دهكات". ئهزان ی زوبان شۆفێرهك ه چهنده كابرایهك ی تا بڵێیت بهتوانا شیرینو شۆفێرێك ی ی ل���هو خهیاڵ ه بوو ،بهو قس���ان ه ی ئ���اوو كردی���ن ،چونك��� ه زۆرب��� ه ی كوردستانو دهریاچهكان چۆمهكان ی ی س���هرچاوهك ه ی زۆر بهش���ێك ی لهئێرانهوهی���ه ،بهنموون��� ه چهم��� ی ی س���یروانو ئاو چۆم���انو ئ���او ی دهربهندیخانو ئهڵ���وهنو دهریاچ ه ی ك ه ی ئ���هو بۆچون ه قهندیل .بهپێ ی بهنداو دروستكردنه، ئێران خهریك ی كوردستان ی دووردا ههرێم لهماوه ی دهكات ،ئهگهر ی كهم ئاو تووش��� ی كوردستان ی ههرێم بهرپرس���هكان لهكهناڵ��� ه دیبلۆماس���ییهكانهوه
بهنداوی داران گهورهو تورکیاو ئێران ی ئاو وهك فراوانه ،بەرزی دهگات ه گلدانهوه ی چهكێك لهدژ ی 100مهتر زۆرب ه ی كوردستان ههڵكهندراوەو لهتهواو ههرێم بهكاردههێنن بۆ بوندایه ،ئێستا ی ی لهڕوو ئهوه ئاوی کانییەکانی ئابورییهوه وابهست ه ئەو دەڤەرەی تێدا بن بهوانهوه کۆدەکرێتەوە نهكهونه خۆیان. ی ی داران ك ه بهرامبهر كۆس ه لهگوند ی ی تهخته ،بهپێ ی ههورامان ههجیج ی ئهو ناوچهی ه ی ههندێك خهڵك وت ه ك ه لهو بهنداوهدا كار دهكهن ،زیاتر ی ی ههڵكهندنو كار ل���ه 2000دهزگا ی ی تر بهبهردهوام تهختكردنو ش���ت كار دهك���هنو ب ه ه���هزاران كرێكارو ی 24كاتژمێر ئهندازی���ار بۆ م���اوه بێوچ���ان لهكارك���ردن بهردهوامن، ی ئهوان دهبێ���ت ئێران بهر ب��� ه وت ه ی 2015ئهو بهنداوه تهواو لهس���اڵ ی نێو ب���كات ،چونك��� ه رێككهوتنێك ی لهو بارهیهوه ههیه ،دهبێت نهتهوهی لهو ماوهیهدا ههم���وو ئهو بهنداوان ه ی تهواو بكات ك ه لهناو ئێراندا دروست ی ك ه ی ئهوان��� ه دهكات ،بهتایبهت��� ی كاریگهرییان ههی ه بۆ س���هر واڵتان هاوسنوور. ی داران زۆر گ���هورهو بهنداوهك��� ه ی دهگات��� ه 100مهتر فراوان���ه ،بااڵ ی ی زۆرب ه ی ئهوه لهئێستادا سهرهڕا ی ی تونێلێك ههڵكهندنو دروستكردن هاتوچۆ لهتهواو بوندایه ،س���هرقاڵن ی كانیو ی ئ���هو ئاو ب��� ه كۆكردنهوه ی ی ههموو شوێن ه البهالیانه ،بۆ ئهوه
ی ئهو بخهنهوه سهر بهنداوهكه ،بهوت ه ی بهبێ ناوهێنان لێدوانیان كهس���ان ه داوه ،ئهو بهن���داوه گهر تهواو بێت ی بۆ گوندهكان زۆرێك لهو رێگایان ه دهچن بهر دهكهوێت ،تهنانهت چهند ی گوندێكیش بهر دهكهون ،سهرهڕا ی ی ك ه چهند لهبهرزیدان ،بهشێك ئهوه ی ههجیج بهردهكهوێت ی كۆس ه گوند ی سهختدایه. كه لهشوێنێك ی ی داران ئاو ی گون���د بهنداوهك��� ه ی تهخت ی ههورامان ئ���هو ناوچان��� ه كۆدهكات���هوه ،پێ���ش ئهوی���ش ك ه ی ئهو ناوچان ه دهگرێتهوه ی تر دیوێك ی سنه ،مهریوان، ی شار لهسهر رێگا ی ی نگ ڵ ئهو شوێن ه لهپش���ت ناحی ه ی ی خهلیف ه ی دهسخهت ك ه قورئانێك ی ی ك���وڕ مس���وڵمانان عوس���مان ی ی تی���ا دۆزراوهتهوه ،خهریك عهفان ی ترن ،بۆ ی بهنداوێك دروس���تكردن ی ئهو ناوچانهش لهوێوه ی ئاو ئهوه ی كۆبكهنهوهو رێگ ه نهدهن هیچ ئاوێك ئهو ناوچهی��� ه بهفیڕۆ بڕوات ،بهرهو ی سیروان لهعێراقو لهوێشهوه بۆ ئاو دهریاچ هی دهربهندیخان. ی ش���ارهزایهك ل���هو ی وت��� ه بهپێ��� ی ئێ���ران دهیهوێت ب���واره ،دهوڵهت
ی ی ئێران لهناوخۆ ی كوردس���تان ئاو ی لێببینێ���تو رێگ ه خۆی���دا س���ود ی نهدات ب ه ههدهر ب���ڕوات ،لهڕێگ ه ی ئهو بهنداوان���هوه دهتوانێت كارهبا ی ی گون���دهكان بهخهرجێك زۆرب��� ه كهمتر لهئێس���تا مس���ۆگهر بكات، ی ئهو ی بهنیازه ئ���او جگ��� ه ل���هوه ناوچان ه بۆ ئهو شوێنان ه بگوێزێتهوه ی ك��� ه كهمئ���اون ،ئهوهش ل���هڕوو ی كش���توكاڵهوه دهتوانێت س���ودێك باشی لێببینێت. ی كوردستان، ی ههرێم دراوس���ێكان ی ئێ���رانو توركیا ی ئیس�ل�ام كۆمار ی بهگرنگیو ی زۆره پ��� ه ماوهیهك��� ی ی ئ���او دهبهن ل���هڕۆژگار بایهخ��� ی ئایندهشدا ،ههربۆی ه ئێستاو سااڵن ی دهرامهتو ی گلدانهوه بهمهبهس���ت ی ی ئاو لهچوارچێوه س���هرچاوهكان ی ی دروستكردن واڵتهكانیاندا خهریك ی ی گ���هورهو پ���ڕۆژه بهربهس���ت ی س���تراتیجین ،لهكاتێكدا ك ه كۆمار ی ئێران كار لهس���هر ئهوه ئیس�ل�ام ی ئایندهدا رێگ ه دهكات ك ه لهس���ااڵن ی سیروان نهدات بهرهو ی ئاو بههاتن ی كوردس���تان ،توركی���اش ههرێم��� ی لهس���هر گرنگترین چهندین بهنداو ی ئاسیا ی كیشوهر ی رۆژئاوا روبارهكان (دیجل���هو ف���ورات) دامهزراندووه، ی ی زیات���ر لهڕوو ی ههرچ بۆ ئ���هوه كش���توكاڵهوه ببوژێتهوه ك ه ئێستا ی ی كش���توكاڵدا لهنێو واڵتان لهبوار ی ههره پێشهوهدایه، جیهاندا لهڕیز ی چاودێران پێیانوای ه رێگرتن لههاتن ی ی گرنگ��� چهن���د س���هرچاوهیهك ی ی ئاو لهواڵتان ی س���هر زهو دهرامهت ی ئێ���رانو توركیاوه ب���هرهو ههرێم ی كوردس���تان ،لهئێس���تاو س���ااڵن داهاتووش���دا مهترس���یدار دهبێت، ی ی س���هر سنوور ك ه ئهو دوو واڵت ه ی ی كوردس���تان ،گلدانهوه ههرێم��� ی ئهو ئاوان��� ه وهك چهكێ���ك لهدژ ی كوردستان بهكاردههێنن بۆ ههرێم ی ی ئابورییهوه ههرچ ی ل���هڕوو ئهوه زیات���ر وابهس���ت ه بن ب��� ه بهرههم ه ی ی ئهوانهوهو بهدرێژای كشتوكاڵییهكان ی ی كش���توكاڵ ی روبهر چهند وهرزێك ی ئاو ێ س���هرچاوه كوردستانیش ب ی بن ،ك ه پێش���تر ب���ۆ بهرههمهێنان بهروبـــوم��� ه كش���توكـــاڵیهكــان بهكـــاردههێنران.
«ئێم���ە چاوڕوانی چیی���ن ،وا هەموو لهس���ەرای ش���اردا کۆبووینەوە؟ ئێمە چاوەڕوان���ی بەربەرییەکان دەکەین .کە بڕیارە ئەمڕۆ بگەن بۆ لهسینات کەس ناجوڵێتو ئیش ناکات بۆ س���یناتۆران لەوێ دانیشتونو یاسا داناڕێژن چونکە ئەمڕۆ بەربەرییەکان دەگەن سیناتۆران ئێستا یاس���ای چی بنوس���ن؟ کاتێک بەربەریی���ەکان هات���ن ،ئی���دی ئەوان یاسامان بۆ دەنوسن». ئەوە سەرەتای قەسیدە بەناوبانگەکەی «لهچاوەڕوان���ی کافافیی���ە بەربەرییەکاندا» .کافافی لهپێش���ەنگی ئەو نوس���ەرو شاعیرانەدا بوو کە باسی لهپێویستیو خواستی قووڵی مرۆڤ بۆ بەربەرییەکی نادیار کرد .قەسیدەکەی کافافی گەلێک پێش رۆمانەکەی بۆتزاتیو کۆیتزێ ،س���اڵی 1904نوسراوە .خاڵی هاوبەشو سەرەکی لهنێوان قەسیدەکەو دوو رۆمانەکەدا «چاوەڕوانی بێهودەی مرۆڤە» بۆ «بەربەرییەک» کە ناگات. بەاڵم جیاوازی گەورەی نێوان قسەکەر لهقەسیدەکەی کافافی لەگەڵ هەر دوو پاڵەوانەکەی بۆتزاتیو کۆیتزێدا ئەوەیە، کە خەڵکی شارەکەی کافافی لێرەدا بۆ جەنگ نەوەستاوەن ،لهسەنگەردا نینو بە نیازی پەالماردانێکی خوێناوی خۆیان نەبەستوە .بە پێچەوانەوە تەواوی شار خ���ۆی رازاندۆت���ەوەو وەک خەڵکێ���ک چاوەڕوانی فریادڕەس���ێکی گەورەبکەن بەوج���ۆرە چاوەڕوان���ی بەربەرییەکان دەکەن .پادشاو فەرمانبەرە گەورەکان هەم���وو بە ت���اجو پاس���تۆنی جوانو ش���اهانەی خۆیانەوە لهبەر دەرکی شار وەس���تاونو دەیانەوێ���ت بەربەرییەکان بێ���نو پێش���وازیانبکەن ،خەڵکان���ی قس���ەکەرو وتاردەریان دوورخستۆتەوە نەب���ا بەربەریی���ەکان بەزۆربڵێ���ی وەڕزبکەن .هەموو خەڵک ،لهپادش���اوە تا هاواڵتیان ب���ە ئارەزوویەکی زۆرەوە سەیری ساتی دەرکەوتنی بەربەرییەکان دەک���ەن ،بەاڵم کات دەڕواتو هیچ دیار نییە .ش���ەو دادێتو خەڵ���ک نائارامو ش���ێواو ،نوقم لهبیرکردنەوەدا ،رووەو ماڵ ،مەیدانو شەقامەکان چۆڵدەکەن، چونکە بەربەرییەکان نایەن .خەڵکێک لهسنوورەوە هاتوونو هەواڵیان هێناوە ک���ە بەربەریی���ەکان نەماون .ئێس���تا دەبێت خەڵکی ب���ێ بەربەرییەکان چی بکەن ...بەربەریی���ەکان جۆرێک بوون لهچارەسەر. لهقەس���یدەکەی کافافیدا بەربەرییەکان دوژمن نین ،یاخود الیەنیکەم نامانەوێت وەک دوژم���ن بیانبینی���ن ،بەوەدا ئێمە بەربەرەکانم���ان نەبینی���وە ،نازانی���ن ماهییەتی���ان چییە .م���رۆڤ هەر کات لهچاوەڕوانی ئەواندا دادەنیشێت ،بەدیار خولی���او خەیاڵو ت���رسو ئومێدەکانی خۆیەوە دادەنیشێت .بەربەرییەکان ئەو ئاوێنەیەن کە خۆمانی تێدا دەبینینەوە. لهدونی���ای کافافیدا قەیرانو ترس���ەکە ل���هدەرەوە نایەت .ئێمە ماڵێکمان نییە بمانەوێ���ت بەربەرییەکان تێکی نەدەن، لێرەدا تەواو پێچەوانەیە ...شارێکمان هەیە بێ���زار لهخۆی ،ش���وێنێکە هەتا پادشا خۆش���ی بەیانی زوو بە تەختو تاجیی���ەوە لهخەو هەس���تاوەو چۆتە دەروازەی سەرەکی شارو بە شەوقەوە چاوەڕوان���ی بەربەریی���ەکان دەکات. هیچ ئاس���ەوارێکی ترس لەو بەربەرانە لهگۆڕێ نییە ،هەموو تەدارەکێک کراوە ئ���ەوان رازی ب���نو دڵیان نەئێش���ێت. الی کافافی���ش قەیرانی گەورەی مرۆڤ لهدوژمنە دوورو نادیارەکەیەوە نایەت، قەیران���ی گ���ەورە هەمیش���ە قەیرانی ناوەوەیە ،قەیرانی ناو مرۆڤ خۆیەتی. ئ���ەوەی وام���ان لێ���دەکات چاوەڕوانی بەربەرییەکان بین ،بێزاریمانە لهخودی خۆم���ان .هەڵبەت خوێندنەوەی زۆر بۆ قەس���یدەکەی کافافی دەکرێت ...وەک ئەوەی ئ���ەو قەس���یدەیە ئاوێنەی ئەو بێزارییە قووڵەیە ک���ە مرۆڤی مۆدێرن لهت���ەواوی بونیادی شارس���تانی خۆی هەیەتی .ئەو ش���ارەی لهقەسیدەکەی کافافی���دا چاوەڕوان���ی بەربەرییەکان دەکات ،پێناچێت ش���ارێکی پڕ ئاژاوە بێت ،ش���تەکان بە جۆرێک لهجۆرەکان رێ���کو عاقاڵنە دێنە بەرچاو ،پادش���ا بەبێ کێشە لەسەر تەختو تاجی خۆی دانیش���تووە ،بەاڵم لەگەڵ ئەوەش���دا ئاسان هەموو ش���تێک دەدرێتە دەست بەربەرییەکان .بەاڵم ب���ۆ؟ بۆ کافافی
لهدوا دێڕیدا رستە هەرە بەناوبانگەکەی خ���ۆی دەڵێت «ئەی ئێس���تا ئێمە بێ بەربەرییەکان چی بکەین؟ ئەوان جۆرێک بوون لهچارەس���ەر»؟ .لهقەسیدەکەدا ئاماژەیەکی راستەقینە بۆ هیچ قەیرانێک نیی���ە ،کەواتە بەربەرییەکان دەش���ێت چارەسەری چ دەردێک بووبن؟ . بەربەریی���ەکان لێ���رەدا وەک دکت���ۆر دەردەک���ەون ن���ەوەک دوژم���ن ،وەک کەس���ێک گەر نەی���ەت ئێم���ە دەبێت بەدەردی خۆمانەوە بتلێینەوە .مرۆڤی مۆدێ���رن بوونەوەرێک���ە گەر ش���تێک لهژیانی���دا روو ن���ەدات دەخنکێت ،ئەو ب���ڕە زۆرە لهعەقاڵنییەتو رێکخس���تن ک���ە ژیانی خۆی پێ قانداوە لهناوەوەڕا غەمگینیدەکات .بەربەرییەکان ژیانمان لهی���ەک رەنگ���ی ،لهعەقاڵنییەتی زۆر، لهیاسای یاس���ادانەران ،لهوتارو قسەی زۆر پاکدەکەنەوە ...ژیانمان پێویستی بە هەناسەیەکی کێوی هەیە ،بە شتێک ئەوەندە بۆنی یاس���او مەراس���یمی لێ نەیەت .کاتێکی���ش بەربەرییەکان دێن، دەشێت ئەوەمان پێشکەشبکەن.
مرۆڤ هەمیشە بوونەوەرێکی دوو دیوە ،هەمیشە مەخلوقێکی دوو کەرتە لهنێوان نەستو هەستدا ،لهنێوان دەرەوەو ناوەوەدا، لهنێوان خۆیو ئەویدیدا
قەس���یدەکەی کافاف���ی تەنی���ا وەک یەکەیەک���ی س���یمۆتیکیو رەم���زی دەکرێ���ت بخوێنرێتەوە ،ئەو باس لهخۆ ئامادەگی شارێک دەکات بۆ پێشوازی بەرب���ەرەکانو نائومێدی ئەوان دەمێک دەزان���ن کە بەرب���ەرەکان نایەن .ژیان لەو ش���ارەدا بۆنی سروتو ریتوالەکانی رێکخس���تنی لێدێ���ت ،بۆن���ی هێمنی لێدێت ،بۆنی خۆش���گوزەرانی لێدێت، ب���ەاڵم لههەم���ان کاتدا بۆن���ی وەڕزی مرۆڤیش���ی لهتەواوی ئ���ەو بەندو باوە لێدێت .نائومێدییەکەی خەڵکی ش���ار الی کافافیو نائومێدییەکەی درۆگۆ الی بۆتزاتی ،گەرچ���ی بە رووکەش جیاواز دیارن ،بەاڵم یەک جەوهەریان هەیە... نائومێدب���وون لهژیان���ی ب���ێ خرۆشو لهقاڵبدراو .ئەوەی خەڵکی ش���ارەکەی کافافی دەجوڵێنێت هەمان ئەو پاڵنەرو پاڵهێزەیە ک���ە لەس���ەرەتادا درۆگۆی بۆتزاتی���ش دەجوڵێنێ���ت ،گ���ەڕان بۆ ش���تێک دوور لهژیانی وەستاوو مەنگو دووبارە ،بەاڵم جیۆڤانی درۆگۆ دەیەوێت لهڕێگای جەنگ���ەوە لەگەڵ تەتارەکاندا ئ���ەو خرۆشو زیندوێتیی���ە بژی ،بەاڵم خەڵکی شارەکەی کافافی دووربینترن، دەیانەوێت جارێکی تر دەرگاکان بخەنە سەر پش���تو باوەش بۆ بەربەرییەکان بکەنەوەو لەو رێگایەوە خرۆش���ی نوێ بژین ...کەچی بەربەرییەکان نایەن. گ���ەر لێکدانەوەیەکی فرۆی���دی یاخود فۆکۆی���ی بکەین ،بەربەری���ەکان دیوە دەرکراوەکەی ئێمەن ،دیوە چەپێنراوو بێدەنگک���راوو کوژراوەک���ەی ناو ژیانو نەستمانن .ئێمە بۆیە جارێک دەخوازین بەربەرییەکان بێنەوە ،چونکە پڕ بەدڵ دەمانەوێت ئەو دیوە کپکراوو کوژراوەی ئارەزووەکانم���ان زیندووبێتەوە ،ئەوەی کراوەتە دەرێ س���ەرلهنوێ بگەڕێتەوە الم���ان ،بەاڵم لههەمان کاتیش���دا ئێمە ترس���ێکی گەورەم���ان لهگەڕان���ەوەی ئ���ارەزووە چەپێنراوەکانم���ان هەی���ە، ترسێکی گەورەمان لەوە هەیە ،ئەوەی لهتاریکییەکانی دەرونماندا چەپێنراوە، ئەوەی فڕێداروەتە سەردابە تاریکەکانی خەون���ەوە ،دەرگاکان بش���کێنێتو بگەڕێتەوە .بەربەرییەکان س���ەمبولی نەستن ،س���ەمبولی ئەوەن کە نازانین چییە ،س���ەمبولی دی���وە تاریکەکەی خۆمان���ن ،دیوی ئەو دی���وی رۆحمان، دیوی ئ���ەو دیوی شارس���تانییەتمان، دیوی ئەو دیوی بەهاو مۆراڵمان. »»19
6
تایبهت
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
ئهو پێشمهرگه كهمئهندامهی دهڵێت "مهال بهختیار لێیداوم"
32جار نهشتهرگهری بۆ كراوهو زیاتر له 300ههزار دۆالری خهرجكردووه
ئا :زهردهشت عهزیز رۆستهمی مام عهلی پێشمهرگهیهكی كهمئهندامو كوڕه شههیدێكی یهكێتییه ،لهساڵی 1997لهشهڕی ناوخۆ بهگوللهی تۆپ برینداركراوهو بهپێی راپۆرتی پزیشكیش ()%100 ی جهستهی كهمئهندامهو بهوتهی خۆیشی تائێستا 32جار نهشتهرگهری بۆ كراوهو زیاتر له 300ههزار دۆالری تێچووه. رۆژی چوارش����هممه 2012/1/18 رۆس����تهم كه برایهكو ئامۆزایهكیش����ی لهگهڵ دهبێت ،بهمهبهس����تی وهرگرتنی یارمهتی بۆ چارهسهركردنی لهدهرهوهی واڵت دهچێت����ه ب����ارهگای مهكتهب����ی سیاسی یهكێتیو "پاش دهستی دهستی پێك����ردن"ی بهپێ����ی گێڕاوهنهی خۆی، دهبێته شهڕیو دواتر بۆ ماوهی 10رۆژ دهستبهسهر دهكرێت ،رۆستهم ئاماژهی بهوهكرد ك����ه بۆ وهرگرتن����ی یارمهتی چووه بۆ ئهوێو وتی "جهمیل ههورامی نامهیهكی پێدابووم چاوم بهبهرپرس����ی دهس����تهی كارگێڕی مهكتهبی سیاسی (مهال بهختی����ار) بكهوێت بۆ ئهوهی بۆ چارهسهر بمنێرن بۆ ئهڵمانیا ،كه چومه ئهوێ پ����اش چاوهڕوانییهكی زۆر وتیان م����هال بهختیار ،دلێری س����هید مهجیدو عهدن����ان موفتی الیهو بڕۆ یهكش����هممه وهرهوه ،منی����ش وت����م كاك����ه ناتوانم بێم����هوه من كهمئهندامم ئ����هوه ههموو بهڵگهنامهكانمهو ئیتر بۆ مهال بهختیار نهبینم؟ س����كرتێرهكهی كه كوڕێكی بااڵ بهرز بوو لێم توڕهبوو وتی مهال بهختیار وتویهتی بهشهق بیكهنه دهرهوه". ناوب����راو رونیكردهوه ك����ه لهو كاتهدا مهال بهختیار هاتوهته دهرهوهو لێیداوهو جنێ����وی بهباوكیش����ی داوهو وتی "ههر كه س����كرتێرهكهی ئهو قس����انهی كرد م����هال بهختیار هاته دهرهوهو یهكس����هر
دوای برینداربوونم ماڵی باوکی ژنهکهم زۆریان لهکچهکهیان کرد لێم جیابێتهوهو ئهویش رازینهبوو خۆی سوتاند
رۆستهمی مام عهلی
بهبۆكس پیام����دا هاتو جنێوی بهباوكم داو بهردهوامیش ب����وو لهلێدانم ،منیش ههم����وو ئ����هو جنێوانهم پێدای����هوه كه پێیدام" ،وتیش����ی "كه م����ن جنێوهكانم پێداوه دلێری سهید مهجیدیش بۆكسێكی پیاكێشامو پاش����ان پاسهوانهكانی مهال بهختیاریش كهوتنه لێدانم". لهژم����اره 310ی رۆژنام����هی ئاوێنهدا مهكتهب����ی راگهیاندن����ی م����هال بهختیار دهڵێ����ن "ئ����هم پێش����مهرگهیه داوای راپۆرتی پزیش����كیمان لێكردوهو ئهویش دهس����تیكردووه بهجوێن����دانو دهس����ت
بهرزكرددۆتهوهو جوێنی بهچهند کهسێک داوه که کوڕی شههیدنو قبوڵی ناکهن بێکهرامهتییان پێبکرێت" ،بهاڵم رۆستهم ئ����هوه رهتدهكاتهوهو دهڵێ����ت "راپۆرتم پێبووهو س����هرۆكی دهزگای پێشمهرگه دێرینهكانیش پشتگیری بۆ نوسیبووم، بهاڵم ئ����هوان نهیانویس����تووه یارمهتیم ب����دهن" .بهپێی راپۆرته پزیش����كیهكان رۆس����تهمی مام عهلی %100ی جهستهی كهمئهندامهو ورگی گهورهو سهر حهوزی نهماوهو گورچیلهكان����ی بۆریو ههردوو قاچیش����ی پالتین����ی تێدای����ه ،بهوتهی
خۆیش����ی لهتاو ئازار ب����هردهوام دهرزی بێهۆشی لهخۆی دهدات. دهرب����ارهی ئ����هوهی ك����ه یهكێت����ی لهپێشتردا بهمهبهستی چارهسهركردن، حهفتا ههزار دۆالری به رۆس����تهم داوهو به پل����هی (عهقید)یش خانهنش����ینیان كردووه ك����ه موچهكهی لهس����هرو دوو ملی����ۆن دینارهوهیه ،رۆس����تهم دهڵێت "تائێستا 32نهش����تهرگهریم بۆ كراوهو زیاتر ل����ه 300ه����هزار دۆالرم لهخۆمدا خهرجك����ردو براكانیش����م چییان ههبوو لهمنی����ان خهرجك����ردو ق����هرزداری زۆر ب����ووم ،لهس����اڵی 2010چومه الی كاك كۆسرهت كه س����اڵی 1997لهگهڵ ئهو ب����ووم بریندارك����رامو داوای یارمهتی����م لێكرد ،ئهویش نوس����راوی بۆ ئیدارهی گش����تی كردو ئ����هو پارهی����ان پێدام"، ناوبراو وتیش����ی "گهر لهبهر قهرزاریو نهبوونی نهبوایه ئهوهش����م وهرنهگرت، تهح����هدا دهكهم یهك ك����هس لهیهكێتی بڵێ دینارێكم پێتداوه". س����هبارهت بهپلهكهش����ی رۆس����تهم دهڵێـت "تهنها یهك مانگه ئهو موچهیهم وهرگرتووهو بهپێی بڕیارهكانی دهزگای پێش����مهرگه دێرینهكان بێت ،من مافی خۆمهو لهس����اڵی 1986یش����هوه بهبێ دابڕان من پێشمهرگه بووم". دهرب����ارهی ئهو قس����هیهی مهكتهبی راگهیاندنی مهال بهختیار كه رۆس����تهم تۆمهتب����ار دهك����هن ب����هوهی لهچهن����د دهزگایهكی تری یهكێتی ههمان رهفتاری كردووه ،ئهم پێشمهرگه كهمئهندامه وتی "من لهههندێ شوێنی تر لهوانهیه توڕه بووبێتم ،بهاڵم ناحهقی����م پێكراوه ،ئێ مهال بهختیار جوێن����ی پێداومو لێیدام، خۆ دهبێ بهرگری لهخۆم بكهم ،بێجگه لهجهمی����ل ههورام����ی دهچمه ههر كوێ ناحهقیم پێدهكهنو شوتێكیان لێداوم". بهوت����هی رۆس����تهم دوای ش����هڕو دهماقهڵهكه ،بهئوتومبیلێكی مهكتهبی سیاس����ی یهكێتی دهبرێت بۆ ئاسایشو
زیندانی دهكرێت ،وتیش����ی "ئاس����ایش وتیان ئهمه الی ئێمه ناگیرێو پهیوهندی بهئێم����هوه نیی����ه ،ب����هاڵم بهتهلهفۆنی مهكتهب سیاسی منیان گرتو دوای 10 س����هعات بردمیان ب����ۆ زیندانی دهزگای زانیاری لهفهرماندهی����یو 10رۆژ لهوێ دهستگیركرام". س����هبارهت بهوهی بهبڕی����اری دادگا دهس����تگیركراوهو لهبنك����هی پۆلی����س سكااڵی لهس����هر تۆماركراوه ،رۆستهم وتی "نه دادگام بینیوهو نه پۆلیس����یش تهنانهت ئ����هو كاتهی ئازادكرام كاتژمێر 10ی ش����هو بوو وتیان بڕۆ دهرهوه وتم بۆ ك����وێ وتیان دهڵێین ب����ڕۆ دهرهوه، بهو شهوه من هاتمهوهو كهسیش هیچی پێنهوتم". رۆستهم ئاماژه بهوهدهكات كه سكااڵ لهس����هر مهال بهختیارو دلێری س����هید مهجید تۆمار دهكاتو لێیان خۆشنابێت، ههروهها وتیشی "داواكارم لهمام جهالل سزایان بداتو مهكتهب سیاسییش پاك بكاتهوهو كهس����ی دڵس����ۆزیان لهشوێن دابنێت". كۆتا قس����هی رۆس����تهم چیرۆكێكی تراژی����دی ژیانی خۆی ب����وو ،ئاماژهی بهوهك����رد ك����ه برینداركردن����ی تهنه����ا ژیانی خ����ۆی وێران نهك����ردوه ،بهڵكو هاوسهرهكهشی لێسهندوهتهوهو بهوتهی ئهم پێشمهرگهیه ئهو دهمهی بهسهختی بریندار دهكرێت ،هاوسهری ههبووه كه به خۆشهویس����تی هێنابوویو خاوهنی كوڕێك ب����وون ،بهاڵم بهه����ۆی ئهوهی برینهك����هی س����هخت دهبێ����تو كهس بهتهمای نامێنێت ،ماڵی باوكی ژنهكهی، داوا لهكچهكهیان دهكهن لێی جیابێتهوه، بهاڵم ئهو رهتیدهكاتهوهو پاش گوشارێكی زۆری ماڵ باوكی بۆ س����هری ،ژنهكهی ئاگر لهجهس����تهی بهردهداتو دهمرێت، رۆستهم بهحهس����رهتێكی زۆرهوه وتی "نازانم چۆن چاكهی ئهو ژنهم بدهمهوه، زۆر قهرزداری ئهوم".
خۆشخانه 400قهرهوێڵهییهکه "لهسهر گهندهڵیهكانی نه دهكرێت تێزێكی دكتۆرا وهربگیرێت" ئا :ئاسۆ سهراوی پارێزهر فهالح مورادخان بهو پهیمانهی سهرۆكی پێشوتری حكومهتی ههرێم (عومهر فهتاح) گهلێك گهشبین بوو كه لهسااڵنی رابردودا وتبوی "له2008دا نهخۆشخانهی 400 قهرهوێڵهییهكه تهواو دهكرێت" ،بهاڵم لهئێستادا نهك رهشبینه ،بهڵكو ترسی ئهوهشی ههیه كه ئهوانهی بهرپرسنو ئهوانهی بهشدارن لهگهندهڵی ئهو پڕۆژهیهدا له"لێپرسینهوه" رزگاریان بێت. بهپێ���ی زانیاریهكان���ی ئاوێن���ه که لهئهنجومهنی وهزیرانهوه دزهی کردووه، دهس���هاڵتی یاس���ایی ههرێ���م بهنیازن كهیس���ی گهندهڵی نهخۆش���خانه 400 قهرهوێڵهییهك���هی س���لێمانی لهدادگا دابخ���هن ،بهم���هش تۆمهتباران���ی ئهو گهندهڵیی���ه لهلێپرس���ینهوه رزگاریان دهبێ���ت ،ب���هاڵم بهب���ڕوای ئهندامێكی بااڵی گروپ���ی ( ،400فهالح مواردخان) بهداخس���تنی ئهو دۆس���یهیه لهالیهنی دهس���هاڵتدارانی ههرێمهوه ئهو كهیسه داناخ���رێ ،چونكه وهك ئ���هو دهڵێت "لهئێس���تادا لهسهر ئاستی نێودهوڵهتی ئیش لهسهر ئهو گهندهڵییه دهكرێت". لهپاش 8ساڵ پڕۆژهكه ههر تهواو نهكرا لهكۆتایی س���اڵی 2004دا حكومهتی ههرێم بهردی بناغهی نهخۆشخانهیهكی 400قهرهوێڵهی���ی لهس���لێمانی دانا كه دهكهوێته نزیك پردهكهی دهباش���ان، ههر ئهو كاته بڕیارب���وو كۆمپانیایهكی كۆری���ی بهماوهی 730رۆژ دروس���تی ب���كات ،بهاڵم پ���اش تێپهڕین���ی زیاتر له 8ساڵ ،هێش���تا ئهو پڕۆژهیه تهواو نهك���راوه ،ئهم���ه لهكاتێكدایه كه ههتا ئێستا چهندین رۆژنامهو گۆڤارو الیهنی پهیوهندیدارو رێكخراوهكانی كۆمهڵگای مهدهنی بهش���ێوازی جۆراوجۆر باسیان ل���هو "كهیس���ی گهندهڵییه" ك���ردووه، ههتا گهیشته ئهوهی لهساڵی رابردوودا
لهم���اوهی 730رۆژدا پڕۆژهك���ه تهواو بكات ،بهاڵم لهپاش ئ���هوهی كۆمپانیا كۆریهكه پڕۆژهكهی جێهێشت ،حكومهتی ههرێم لهس���اڵی رابردودا دووباره بڕی 90ملی���ۆن دۆالری تری بۆ تهواوكردنی نهخۆشخانهكه تهرخانكردهوه ،پهیمانی ئ���هوهش درا كه لهماوهی دوو س���اڵدا نهخۆش���خانهكه تهواو بكرێ���ت ،بهاڵم وهك پارێ���زهر ف���هالح دهڵێ���ت "ئهو خاووخلیچكیهی ئێس���تا بهپڕۆژهكهوه دهبین���رێ ،پێناچێت نهخۆش���خانهكه لهوادهی خۆیدا تهواو بكرێت".
دۆسیهكهی خهریكه دهكرێت بهقوربانی ئهو بهرپرسانهی لهو كێشهیهوه گالون
فۆتۆ :ئاوێنه ،ئهرشیف نهخۆشخانه 400قهرهوێڵهییهكه دوای 8ساڵ هێشتا تهواو نهکراوه لهالیهن چهند كهس���ێكی رێكخراوهكانی كۆمهڵگای مهدهن���ی ،گروپێك بهناو ی گروپی 400دروست بكرێت ،به ئامانجی خس���تنه رووی گهندهڵیهكان���ی ئ���هو پڕۆژهیه. ئهندامی ب���ااڵی گروپی 400پارێزهر فهالح مورادخ���ان جهخ���ت دهكاتهوه لهس���هر ئ���هوهی ئ���هوان وهك گروپی 400دهس���ت لهو كهیس���ه ههڵناگرنو لهبهدواداچونهكانی���ان بهردهوام دهبن، هاوكات ئهوهش دهخاتهڕوو كه ئهندامانی پهرلهمان���ی كوردس���تان بهتایبهت���ی لیژنهی تهندروستی ،كهمتهرخهم بوون لهبهدواداچونی ئهو كهیس���هدا ،چونكه لهساڵی رابردوودا ئهوان وهك گروپهكه ههم���وو گهندهڵیهكانی ئهو پڕۆژهیهیان به بهڵگهوه خسته بهردهست ئهندامانی پهرلهمان ،بهاڵم ئهو دهڵێت "بهداخهوه بهدواداچونیان نهكرد".
ئهنجومهن���ی وهزیران���ی ئ���هو كاتهی حكومهت (عومهر فهت���اح) دهكات ك ه له2005/5/26دا بۆ دهزگای پڕۆژهكانی ئاوهدانكردنهوهی ههرێمی كوردس���تانی ن���اردوهو رهزامهندی���ی دهربڕی���وه لهس���هر خهرجكردن���ی بهش���ی دوومو كۆتایی پێیش���نهی نهخۆش���خانه 400 قهرهوێڵهییهكه كه بریتیه له3.700.000 (سێ ملیۆنو حهوس���هد ههزار دۆالر) ئهوهی لهالی فهالح بۆته پرسیار ،خودی نوسراوهكهیه كه بهنهێنی نێردراوه ،ئهو دهپرسێ "ئهگهر هیچ گهندهڵییهك لهو پاره خهرجكردن���هدا نییه ،بۆ بهنهێنی پارهكه خهرج دهكرێت؟ باشه پڕۆژهیهكی خزمهتگ���وزاری وهك نهخۆش���خانه بۆ بهنهێنی پارهی بۆ خهرج دهكرێت؟".
كڕینی ئامێری پزیشكی پێش 6ساڵ كڕین���ی ئامێ���ر بۆ نهخۆش���خانهكه، لهساڵی 2006داو بهبڕی 15ملیۆنو 101 ه���هزار دۆالر كه بهدوو بهش���ی جیاواز "بهمهبهست وشهی گهندهڵی ئامێری بۆ كڕدراوه ،دووباره پرسیاری بهكاردههێنم" ئهم پارێ���زهره زۆر به مهبهس���تهوه ئهوهی لهالی گروپی 400دروستكردووه، وش���هی "گهندهڵی" بۆ ئ���هو پڕۆژهیه داخۆ هۆی چیه نهخۆشخانهیهك پێش بهكاردههێنێ ،چونكه پش���ت ئهستوره تهواوبوون���ی ئامێری ب���ۆ دهكڕدرێت؟ بهكۆمهڵێك بهڵگه ،بۆ یهكهم بهڵگهشی پارێ���زهر فهالح رونیدهكاتهوه كه ئهوان ئاماژه بهنوس���راوێكی فهرمی سهرۆكی لهس���اڵی رابردودا بهمهیدانی سهردانی
نهخۆش���خانه ت���هواو نهكراوهكهی���ان كردوه ،بهاڵم هیچ ئامێرێكی پزیشكییان نهبینیوه ،لهكاتێكدا پێشوتر بهرپرسانی الیهن���ی پهیوهندی���دار رایانگهیاندب���وو كه لهن���او هۆڵێكی نهخۆش���خانهكهدا ئامێرهكانیان ههڵگرتوه .ئهم پارێزهره ئاماژهی بهوهشدا كه ساڵ لهدوای ساڵ ئامێری نوێی پزیشكی دروست دهكرێت، بۆیه هیچ بهپێویس���تی نازانێ ش���هش س���اڵ لهمهوبهر ئامێری پزیش���كی بۆ نهخۆشخانهیهكی تهواو نهكراو بكڕدرێ، ئهو دهڵێت "ئێس���تا چهندی���ن ئامێری نوێی پزیش���كی دروس���تكراوه ،باشه ئهوان بۆ ئامێری 6س���اڵ لهمهوبهر بۆ نهخۆشخانهیهكی نوێ دادهنێن؟ كهواته دهكرێت بڵێین ئهوه بهفیڕۆدانی پارهیه، ئهگ���هر ئامێرهكانیش���یان بردبێ���ت بۆ نهخۆشخانهیهكی تر ههر كارێكی دروست نییه ،چونكه ئهو پارهیه بۆ ئامێری ئهو نهخۆشخانهیه تهرخانكراوه". ههرچهنده بهرپرس���انی ئهم پڕۆژهیه لهم���اوهی س���ااڵنی رابردودا لهس���هر بودج���هی پڕۆژهكه ،لێدوان���ی جیاوازو ههندێجار دژ بهیهكیش���یان داوه ،بهاڵم بهپێی گرێبهستی س���هرهتای پڕۆژهكه بڕی���ار بووه كۆمپانی���ا كۆریهكه بهبڕی (57ملیۆنو 365ههزارو 858دۆالر)و
فێڵێك لهحكومهتی ههرێم ه���هر لهگرێبهس���تی س���هرهتادا ك ه لهنێوان كۆمپانیا كۆریهكهو بهرپرسانی لهالیهن���ی پهیوهندی���داری حكومهت���ی ههرێمدا ك���راوه ،ئاماژه بهوه دراوه كه ههر كێش���هیهك لهنێوان ههردوو الیهنی گرێبهس���تهكهوه رووبدات ،ئهوا دهبێت لهدادگایهك���ی نێودهوڵهت���ی یهكالیی بكرێتهوه ،بهبۆچونی پارێزهر فهالح ئهوه "فێڵێك"ی تری كۆمپانیا كۆریهكهیه كه لهحكومهت���ی ههرێمی ك���ردوه ،چونكه وهك ئهو رونیدهكاتهوه یهكالییبوونهوهی كێش���هیهك لهدادگا نێودهوڵهتیهكاندا كارێكی ئاس���ان نییه ،جگ���ه لهوهش بهرپرس���انی ههرێ���م رایانگهیاندبوو كه ئهو كۆمپانیا كۆریهیان خستۆته لیستی رهش���هوه ،بهاڵم وهك ناوبراو ئاماژهی پێ���دهكات ئ���هوان بهدواداچونی���ان بۆ ئ���هوهش ك���ردوهو س���هرهنجام بۆیان دهركهوتوه كه ئهوهش راس���ت نهبوو، كۆمپانیاكه نهخراوهته لیستی رهشهوه. ئهو پارێزهره جهختیكردهوه كه ئهوان وهك گروپهكهی���ان بههی���چ جۆرێ���ك چاوپۆش���ی ل���هو گهندهڵی���ه گ���هوره ناك���هن ،چونكه بهب���ڕوای خۆیان ئهو كهیسه یهكێكه لهگهندهڵیه گهورهكانی كوردستان ،بۆیه دهڵێت "بهبڕوای ئێمه ئهم گهندهڵیه هێنده گهورهیه دهكرێت تێزێكی دكتۆرای لهس���هر وهربگیرێت، بۆیه لێخۆشبوون لهو كهسانهی دهستیان ل���هو گهندهڵیهدا ههب���ووه ناحهقیهكی گهورهیهو نابێت قبوڵ بكرێت".
قوربانییهكانی دادپهروهری لهپهرلهمانی كوردستان بهرپرسی حیزبی الیهنێكم بۆ بێنهوهبه پلهی زۆر بااڵ خانهنش����ین نهكرابێت موچهی زیاتر نهبێت لهسهرۆكی واڵتێكی زلهێز ،زهوی فراوانو خانووی فیرعهونی پڕ بههای لهسهر تهپۆلكهو قهراغ رێگای گش����تی پێ نهدرابێتو لهس����هری تاپۆ نهكرابێت .گهلۆ 21س����اڵه كوردس����تان تااڵن دهكرێ����ت ،فێڵو دزی ل����هم گهله بهس����تهزمانه دهكرێ����ت ،كام زهوی پانو بهرینی به نرخه بهخۆڕایی تااڵنیان كرد، كام تهندهری پڕ قازانج����ه بردیان ،كام كاسپی چهوره زهوتیان كرد ،كام زانكۆ ناوداره لهوپهڕی دنیا منداڵهكانیان بۆی نارد ،كام پل����هی حیزبیو فهرمانڕهواییه بێ زهڕو باشه بۆ كهسوكاریان دیاریكرد، كام گهندهڵ����یو دزیو داوێ����ن پیس����یو كوش����تنی ئاش����كرایه چاوی لێپۆش����را، كهچی بازی نهگبهتی بهس����هر ئهم 37 قوربانیان����هی دادپهروهریدا نیش����تهوه، دهبوایا ئهو پهرلهمانتاره بهس����تهزمانانه بیانزانیایه ئهوان وهك ئهو ئهس����په وان لهیاری����گاكان قوماریان پ����ێ دهكرێت، تهنی����ا ماف����ی راكردنی����ان ههی����ه نهك راوهستانو سهر خوران ،ئهسپی قوماری سیاس����یهكانن كه پیرب����وونو قازانجیان نهما بهرهاڵ دهكرێن ،ك����ه الملیان كردو هاتنه قس����ه مهزاد دهكرێ����ن ،كه نهیان بردهوه لهیارییا لهگۆڕهپاندا خانهنش����ین دهكرێن ،تا ئێس����تا هیچ بهرپرسی بااڵو سهرۆكێك لهم نیشتمانه داوای لێبوردنی لهس����هر ئهو ههموو ت����اوانو تااڵنه لهم گهله بهس����تهزمانه نهكردووه ،ئێس����تا دهبێت ئهمان ئهو ژههره لهبری ههمووان بنۆش����ن ،وهك ئ����هوهی گهندهڵ����ی لهم نامهیهی ئهوانهوه لهم نیشتمانه لهدایك بووبێت ،دایكی گهندهڵ����ی به نامهكهی ئهوان بۆ یهكهم نۆبهره ئاوس بووبێت. س����هرهتا دهستخۆش����ی لهڕۆژنامهیئاوێن����ه دهكهم كه دۆس����یهی تهملیكی ش����وقهكانی جواڵن����د ،دهستخۆش����یش لهئیس����ماعیل گهاڵڵی دهكهم ههڵوێستی ئازایان����هی نوان����د ،ح����هز دهك����هم پهرلهمانتاران����ی گ����ۆڕان بزان����ن ئهوهی دهنگ����ی داوه ب����ه گ����ۆڕان نهی����داوه به ئ����هوان ،بهڵك����و داوێتی بهلیس����تهكهی نهوش����یروان ،زۆر كهس لهڕابردوو خۆی تاقیكردهوه كهس دهنگی پێ نهدا ،بهاڵم حهزیشدهكهم ئهم پرسیارانه بكهم :بۆچی 3پهرلهمانتارهك����هی س����لێمانی ههمان س����زا نهدران كه ویس����تیان به دووساڵ دهوام خانهنش����ین بكرێن لهپهرلهمان8 ، مانگیش بهبێدهنگ����ی موچهیان وهرگرت هاوتایه به قازانجی شوقهكانی پهرلهمان، كهچی بهپێچهوانهی ئ����هم قوربانیانهوه به ش����انو باڵیاندا ههڵدراو پلهو پایهی حیزبییان بهرز كرایهوه؟ بۆچی ئهوانهی داوای حیمای����هی زیاتری����ان كرد س����زا نهدران ،بۆچی نامهكهی كاك نهوشیروان پێش ئیس����تقالهی پهرلهمانت����اران باڵو نهكرایهوه لهڕاگهیاندن����هكان ،ئهدی ئهو ههموو س����هركردهیهی گۆڕان كه غهرقن لهگهندهڵیو ت����اوان بۆ بۆخۆیان نایكهن به كلتور یهك����هم كاریان داوای لێبوردن بوای����ه لهگهل ،ئهوجا ئێمهو سیس����تهمو گهل بگۆڕن ،ئهدی بۆچی لیستی گۆڕان مانگانه بهشێك لهموچهی پهرلهمانتاران بۆ خ����ۆی دهب����ات لهم الش����هوه داوای كهمكردن����هوهی موچهی����ان لێ����دهكات؟ ئهم����ه مههزهله نییه ،كهواته پێویس����ته گۆڕانو سهرانیش����ی داوای لێبوردن لهم 4بهس����تهزمانه بكهن كه كرانه قوربانی دادپهروهری لهكوردستان. كۆمهڵ����ی ئیس��ل�امی ل����هم ههفتهی����هدا رۆژنامهك����هی داخس����توو كارمهندانی سهتهالیتهكهش����ی تهخفیف كردهوه ،هیوادارم ئهم ههنگاوه پهیوهندی به دابهزین����ی نرخی تمهن����هوه نهبێت، ئهوان كۆمهكهكانی����ان لهالیهن ئێرانهوه به دۆالری كاف����ران بووبێت نهك تمهنی ئیس��ل�امی ،لهدنیادا نهبووه حیزب ئازاد بێت كۆمهك لهواڵتانهوه وهربگرێت. مامۆس����تا س����هالحهدین بههائهدینداوا لهالوان����ی یهكگرتوو دهكات بههاری ئیسالمی بخوڵقێنن لهكوردستان ،دیاره بۆ خۆی وهك حهس����هن نهسرواڵ منداڵو كهس����وكارهكهی پێش خۆپیشاندانهكان دهخ����ات ،ب����ۆ ئیستش����هاد ئامادهی����ان دهكات ،یان ئهمیش وهك سهركردهكانی ت����ر راو ب����ه خوێنی منداڵ����ی خهڵكهوه دهكات ،ن����ه لهئهنف����ال ن����ه لهههڵهبجه ن����ه لهپێش����مهرگایهتی ن����ه لهڕاپهڕینو خۆپیشاندان نهمان بینی لهم كوردستانه بهچك����ه مهس����ئولۆكهیهك ببێ����ت ب����ه قوربانی.
عێراق
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
Iraq.awene@gmail.com حكومهتی عێراق رایگهیاند بهفهرمی داوایكردووه لهواڵتانی ئهوروپی كه دیپۆرتكردنهوهی پهنابهرانی عێراق رابگرن .بهپێی راگهیهنراوی وهزارهتی كۆچو كۆچبهرانی عێراق ،ئهمیندارێتی گشتی ئهنجومهنی وهزیران رازیی بووه نوسراو بۆ واڵتانی ئهوروپا بكرێت بهتایبهت واڵتانی یهكێتی ئهوروپا بهناوی حكومهتی عێراقهوه بۆ ئهوهی ناردنهوهی بهزۆری پهنابهران رابگیرێت تا ئهوكاتهی بارودۆخه جیاجیاكانی واڵت باش دهبێت.
وهزارهتی دارایی عێراق رایگهیاند كه لهمساڵدا ( )2012هیچ زیادهیهك بهسهر موچهی فهرمانبهرانی عێراقدا نایهت .ئهم لێدوانهی وهزارهت لهكاتێكدایه كه گفتوگۆكردنو دانوستان لهسهر ئیقراركردنی بودجه لهپهرلهمان گهرمهو بههۆی كهمی پارهی تهرخانكراو بۆ موچه وهزارهتی ناوبراو جهغتی كردوهتهوه كه جگه لهموچهی خانهنشینی هیچ بوارێك نییه بۆ ئهوهی موچهی فهرمانبهران زیاد بكرێت .
لهناو پهرلهمان 100واژۆ كۆدهكرێتهوه بۆ ههڵوهشاندنهوهی
ی سهرۆكایهتییهكان ی نهسری ه ی یهكهم ه لهههڵوهشاندنهوه ی زهرهرمهند تاڵهبان
پاش کۆنترۆڵکردنی دارایی عێراق نوری مالیکی هەوڵی کۆنترۆڵی سوپا دەداتو بەهەمان شێوەی سەدام نمایشی سەربازی سازدەکات 2012دا .ههندێكی���ش پێیانوای���ه ئ���هم تاوتوێكردنی یاس���ای بودجهی 2011دا ئا :الپهڕهی عێراق بێ منهتیی���هی س���هرۆكایهتی وهزیران نهسریهی سهرۆكایهتییهكان كه به "سودی لهپارهی سودی كۆمهاڵیهتی دهگهڕێتهوه كۆمهاڵیهتی" ناس���راوه ههڵوهشێنرایهوه حسێن ئهلئهسهدی پهرلهمانتاری بۆ ئ���هوهی كه نوری مالیك���ی چهندین بهتایب���هت هی س���هرۆكایهتی كۆمار كه دهوڵهتی یاسا 100 ،ئیمزا كۆدهكاتهوه بودج���هو دهرماڵهیتری لهبهردهس���تدایه موچهو نهس���ریهی ههر یهك لهسهرۆكو بۆ ههڵوهشاندنهوهی "سودی كه دهتوانێ���ت بیكاته بهدیلی دهرماڵهی جێگرهكان���ی لهمانگێك���دا دهگهش���ته كۆمهاڵیهتی" سهرۆكایهتییهكان "س���ودی كۆمهاڵیهت���ی" لهوان���هش ئهو لهبودجهی ،2012چاودێرانیش پێیانوایه ملیۆنێ���ك دۆالر ،ب���هاڵم ههندێ���ك گوژمه پ���اره زۆرهی كه تهرخانكراوه بۆ پهرلهمانتاریت���ر ئاماژه بهوه دهكه لهژێر لهههڵوهشاندنهوهی ئهم دهرماڵهیهدا "ئاشتهوایی نیشتمانی". ناونیش���انی جیاوازت���ردا ئهمس���اڵ ئهو سهرۆك كۆمار زهرهرمهندی یهكهم جگه لهم ناونیش���انانهی بودجه ،گومان نهس���ریانه هێنراونهتهوه بۆ ناو بودجهی دهبێت ،چونكه سهرۆكایهتیهكانیتر دهكرێت مالیكی بودجهی نهێنیو تایبهت 2012و ئهم���هش ب���ه پاشهكش���هكردن بودجهیتریان لهبهردهستدایه. بهخ���ۆی ههبێتو بهپێ���ی زانیارییهكانی لهههنگاوهكهی پار دهدرێته قهڵهم . ئاوێن���ه لهچهن���د رۆژی پێش���وودا ئهو پهرلهمانتارهی كه لهماوهی پێشوودا لهپاش وروژاندنهوهی ئهم پرسهش���هوه لهن���او لیژن���هی نهزاه���هی ئهنجومهنی بهتۆمهتباركردنی سهرۆك كۆماری عێراق ههندێ���ك چاودێری ئیعالم���ی ئاماژهیان نوێن���هران لێكۆڵینهوه لهدۆس���ییهیهك به "داڵدهدانی تیرۆریس���تان" ههرایهكی بهوهك���ردوه ئهگ���هر ئ���هم دهرمااڵن���ه دهس���تیپێكردووه كه ئاماژه بهوه دهكات ئیعالم���یو سیاس���ی گ���هورهی نایهوه ههڵبوهش���ێنرێنهوه ئهوه س���هرۆكایهتی نوری مالیكی سهرۆك وهزیران بودجهی (حسێن ئهلئهسهدی لهدهوڵهتی یاسا) ،كۆم���ارو خ���ودی س���هرۆك تاڵهبان���ی نهێن���یو تایبهت بهخۆی ههیه ،بڕی ئهم ئێستا لهڕێگای كۆكردنهوهی واژۆی 100زهرهرمهندی یهكهم دهبێت ،چونكه ناوبراو بودجهیهش لهساڵی 2011دا گهشتوهته پهرلهمانتارهوه دهیهوێت ملیۆنهها دۆالر هیچ دهرماڵ���هو بودجهیهكیتری تایبهتی 10 -7ملیارد كه هاوتای بودجهی واڵتی لهدهرماڵهی سهرۆكایهتییهكان (كۆمار ،لهبهردهس���تدا نییه تا بیداته كهسایهتیه ئوردنو نیوهی بودجهی واڵتی میسره كه وهزیران ،پهرلهمان) ههڵبوهش���ێنێتهوهو ئهدهب���یو فیك���ریو رێكخ���راوهكان، دهوروبهری 90ملیۆن دانیشتوانی ههیه. ئهمهش بوهته جێگای ستایشی ههندێك بهاڵم س���هرۆكی پهرلهمانو ئهنجومهنی الیهنو ناڕهزاییو توڕهیی پهرلهمانتارانی وهزیران دهس���تیان كراوهی���ه لهههندێك وهزیران ،مهریهم ریس لهڕێگای لێدوانێكی تۆمهتباركردن���ی مالیك���ی كه س���هرهتا بودجهیترداو دهتوانن بهناونیش���انیترهوه رۆژنامهوانییهوه كه گش���تێنراوه بهسهر لهپهرلهمانتار ئهحمهد مهساریی ئهندامی نزیك لهسهرۆكایهتییهكان. بهه���ۆی پهرهس���هندنی ناڕهزاییهكانهوه بهردهوامبن لهپاره بهخش���ینهوه بهسهر كهناڵهكاندا رایگهیاندوه كه سهرۆكایهتی لیژن���هی دارایی پهرلهمان���هوه دهرچووه وهزیران داوای نهكردوه دهرماڵهی سودی (س���وننهیهو لهلیس���تی ئهلعێراقیهیه) لهزۆری موچهو دهرماڵهی سهرۆكایهتیو الیهنگرانیاندا. بهرپرسانی عێراق ،ساڵی پارو لهمیانهی لهالی خۆش���یهوه راوێژكاری س���هرۆك كۆمهاڵیهت���ی بۆ ببهس���رێت لهبودجهی لهكاتێكدایه كه پێشتر ئهحمهد چهلهبی
سهرۆك وهزیران ی ی 4ساڵ لهماوه ی یهكهمی حوكمڕان خۆیدا (خولی یهكهم) ی ی 44ملیارد دۆالر بڕ ئهمهریكی بهنایاساییو ی لهدهرهوهی چاودێری پهرلهمان خهرج كردووه
س���هرۆكی كۆنگرهی نیشتمانیو ئهندام ی هاوبهندیی ش���یعهكان ،زانی���اری ئهوهی دركاندبوو كه مالیكی لهماوهی 4س���اڵی یهكهم���ی حوكمڕان���ی خۆی���دا (خولی یهكهم) بڕی 44ملیارد دۆالری ئهمهریكی بهنایاس���اییو ل���هدهرهوهی چاودێری���ی پهرلهمان خهرج كردووه. لهپ���اش كۆتاییهاتن���ی خول���ی یهكهمی ن���وری مالیك���ی س���هرۆك وهزیران���هوه ( )2010 -2005وهزیری پێش���وی دارایی باقر جهبر زوبهیدیو حسێن شههرستانی وهزیری نهوت كهوتنه مشتومڕهوه لهسهر خهرجییهكانی سهرۆك وهزیران لهماوهی خول���ی یهكهم���دا .لهكاتێك���دا زوبهیدی (س���هر بهئهنجومهنی بااڵی ئیسالمییه) س���ووربوو لهسهر ئهوهی كه 310ملیارد دۆالری خهرجكردووه ،بهاڵم شههرستانی پێداگربوو لهس���هر ئ���هوهی تهنها 170 ملی���اردی خهرجك���ردووه ،بهقس���هی چهلهبی كه ژمێریارێكی بهئاگاو بهتوانایه زۆرب���هی ئهم گوژمه پاران���هش لهالیهن مالیكییهوهو دوور لهچاودێری پهرلهمان بهخش���راونهتهوه بهس���هر الیهنگران���ی مالیكیو دۆستانی حیزبی دهعوهدا. مهریهم ریس كه راوێژكاری مالیكییه دانی بهوهدا ناوه لهبودجهی ئهمساڵدا ()2012 داوای كهمتر له 2ملیۆن دۆالر كراوه بۆ ههر یهك لهسێ سهرۆكایهتییهكهی عێراق لهكاتێكدا لهس���ااڵنی پێشوودا دهرماڵهی ه���هر یهكهی���ان لهمانگێكدا دهگهش���ته ملیۆنێك دۆالرو دهڵێت "ئهم پارهیه وهكو نهس���ریه وایهو سهرۆكهكان بۆ هاوكاریی كۆمهاڵیهتی بهكاریاندههێنن" . ئهلئهسهدی كه خاوهنی دهستپێشخهریی داواكاری ههڵوهش���اندنهوهی "س���وده لهڕێ���گای كۆمهاڵیهتییهكان���ه" كۆنگرهیهك���ی رۆژنامهوانییهوه رایگهیاند "جگ���ه لهههڵوهش���اندنهوهی س���وده داوامانك���ردووه كۆمهاڵیهتیی���هكان ناونیش���انهكانی بودج���ه یاری���ی پ���ێ نهكرێتو فێل لهیاس���ا نهكرێتو بهناوی شتیترهوه پارهی نهس���ریه نهبڕدرێتهوه بۆ س���هرۆكایهتییهكان" .ناوبراو هۆكاری ناڕهزایی خۆیو 100هاوتاكهیتری گێڕایهوه ب���ۆ ئهوهی "پ���اش ئ���هوهی لهبودجهی 2011دا ئهو دهرمااڵنه البران ،دیس���انهوه لهبودجهی 2012دا گهڕێنراونهتهوه". بهپێی راپۆرتی دیوانی چاودێریی دارایی عێراقی���ش ( )2010س���هرۆكایهتییهكانی عێ���راق بهپێچهوان���هی یاس���اوه ئ���هم سووده كۆمهاڵیهتیانهیان خهرجكردووهو س���اڵی پاری���ش لیژن���هی نهزاه���ه ه���ۆكاری ههڵوهش���اندنهوهی ئ���هم دهرماڵهی���هی گێڕابوویهوه بۆ ئهوهی كه "س���هرۆكایهتییهكان سودی كۆمهاڵیهتی بۆ بهرژهوهندیی تایبهت بهكاردههێنن".
"ههرچ ی بدرهوشێتهوه زێڕ نییه"
عهلی بابان بودجهی عێراق رهخنه باران دهكات ئا :ئاوێنه وهزیری پێشوی پالندانانی عێراق رهخنهی توند لهیاسای بودجهی گشتیی عێراق دهگرێتو رایدهگهیهنێت "ژماره زۆرهكانی بودجه جگه لهخهڵهتاندن هیچیتر نییهو لهههموو بودجهیهكدا گرنگ ژماره نییه بهڵكه گرنگ پهرهپێدانه". لهمیانهی وتارێكی شیكاریدا كه لهزۆربه ی ماڵپ���هڕه عێراقیی���هكان باڵویكردۆتهوه، وهزیری پێشوی پالندانانی عێراق ،عهلی باب���ان ،بودجهی گش���تی عێ���راق بهوه تۆمهتبار دهكات "پڕیهتی لهبهفیڕۆدان"و رهخنه لهوه وهسفهش دهگرێت كه سااڵنه ب���ۆ بودجه ب���ه "زهبهالحتری���ن بودجه لهمێژوی عێ���راق" ناو دهب���اتو دهڵێت "قهبهبوون���ی بودج���ه دهگهڕێت���هوه بۆ ههاڵوس���انی نرخو گرانبونی نرخی نهوت لهبازاڕهكانی جیهانو هیچ دهس���كهوتو پهرهس���هندنێك ناگهیهنێت" .ناوبراو ،كه شارهزایهكی ئابووری تهكنۆكراته ،ئاماژه بهوهش دهكات ماوهی 30ساڵه ههرچی ملیاراتی بودجهی عێراقه بهفیڕۆ دهڕواتو
ی ی 90ساڵ ه لهمێژوو عێراقدا هیچ كات ئهوهندهی ئێستا ی شكستی ئیداره دهوڵهت ئاشكرا نهبووه سهرباری ئهو قهبهبونهی بودجه "ریزهكان ی بێكاری بهردهوام لهزیادبوندایه ..ژهنگو ش���ۆرهكات خهریك���ه كش���توكاڵ لهناو دهبات ..كارگ���هكان پهكیان كهوتووه". ههروهه���ا رونیش���دهكاتهوه "مرۆڤ كه بودجهی گش���تیی عێراق دهخوێنێتهوه جگ���ه لهكۆمهڵێك ناونیش���ان هیچیتری بهرچاو ناكهوێت كه سهرجهمیان پاساون ب���ۆ بهفیڕۆدانی پارهو دارایی گش���تییو س���هرجهمیان ئهو راس���تییه بهرجهسته دهكهن كه دهوڵهت پارهی نهوت بهسهر هاوواڵتیانو خۆیدا دهبهخش���ێتهوه بهبێ
ئ���هوهی بنیاتنان���ی ئاب���ووری ئهنجام بدات" .ههروهها دهڵێت "مهترسیدارترین ش���ت لهبودج���هی گش���تیی عێراق���دا ئهوهیه ك���ه لهواڵتدا سیاس���هتوانهكان بودج���ه بهكاربهێنن بۆ مس���ۆگهركردنی رهزامهندی���ی جهماوهرێك كه بهدهس���ت بێبهشبوونو پهراوێزخستنهوه گیرۆدهیهو بهدهس���كهوتی كاتیو پێدانی جورعهی كات���ی ههڵیاندهخهڵهتێن���ن" .باب���ان، دهپرسێت "مهعقوله دهوڵهت خهرجكردنی پاره راگرێت بهس���هر كهرتهكانی كارهباو ئ���اوو خزمهتگ���وزاری تهندروس���تیو خوێندنو پیشهس���ازییو بیبهخشێتهوه بهس���هر هاواڵتییهكانی���دا بهجۆرێك كه تێریان نهكاتو سهرجهمی بۆ بهكاربردن بڕوات". ناوبراو كه ماوهی 5ساڵ وهزیری پالندانان بووه جهغت لهوهدهكاتهوه لهمێژووی 90 س���اڵهی عێراقدا هی���چ كات ئهوهندهی ئێستا شكستی ئیدارهی دهوڵهت ئاشكرا نهبووهو بهم هۆیهش���هوه عێ���راق بوهته دهوڵهتێكی تهمهڵو بێ توانا. بۆ چارهسهری ئهم دۆخهش عهلی بابان پێش���نیازی ئهوه دهكات پهره بهكهرتی تایبهت بدرێتو لهب���ری ئهوهی دهوڵهت
دهس���ت وهربداته وردو درشتی ئابوور ی ئهبێت ببێته بزوێنهری چاالكیی ئابووری. ههروهها دهڵێت "پێویس���ت دهكات بهو چ���اوه تهماش���ای خهرج���ی بهكاربردن بكهین كه سامانێكه لهههوادا دهسوتێتو هیچ دهسكهوتێكی لێ ناكهوێتهوه ،بگره زۆربهی ئهبێتههۆی زیادكردنی هاوردهی دهرهكییو ئهم هاوردهیهش خۆی لهمیوهو سهوزهو جلوبهرگدا دهبینێتهوه" .بابان، ئاخ بۆ ئهوهش ههڵدهكێش���ێت لهسایهی ئهم دۆخه ئابوورییهدا عێراق ناچاربووه ه���اورده لهواڵتانێ���ك بكات ك���ه تواناو لێوهشاوهییان زۆر لههی عێراق كهمترهو دهڵێت "هاوردهی خواردهمهنی ههلی كار بۆ واڵتانی دهوروبهرمان دهڕهخسێنێت". لهب���ارهی ئ���هو لێدوانانهش���ی ك���ه دهدرێ���ت لهب���ارهی زیادكردنی بودجهی وهبهرهێنان���هوه عهلی بابان دهڵێت "ئهو عەلی بابان زیادكردنه زۆر زۆر كهمهو هیچ لهئاستی چنگ��� ی دهكهوێ���ت لهماوهی 10س���اڵی داهات���وودا بهكاریبهێنێت بۆ پهرهپێدانو پێداویستییهكانی واڵتدا نییه". لهكۆتای���ی وتارهكهش���یدا بابان جهغت دهڵێت "ئهمهش پێویستی بهدیدگایهكی ل���هوه دهكات���هوه كه عێ���راق لهبهردهم ئاب���ووری چاالكییهك���ی زۆر ههی���ه كه ههلێك���ی مێژویی گهورهدای���ه كه رهنگه جیاوازبێت لهستایلی ئێستای ئیشكردنی ههرگی���ز دووباره نهبێت���هوهو ئهتوانێت دامودهزگاكان���ی عێ���راقو ئهگهرنا ئهوه ئهو پ���اره زیادهی ك���ه لهداهاتی نهوت ئهبێت لهبازنهی ههژاریدا بخولێینهوه".
پرۆفایل
7
قهتهر
ئا :الپهڕهی عێراق
دهوڵهتێكی بچوكهو ههڵكهوته ی جوگرافییهكهشی زۆر باش نییه ،بهاڵم بهپڕۆژهو لێهاتوویی سیاسی كارێكی وههایكردووه ببێته گهمهكهرێك كه رۆڵهكهی چهند قاتی قهبارهكهیهتیو ئێستاش ئهیهوێت لهههراوزهنای عێراقیشدا داخڵ بێت. واڵتی قهتهر لهس���اڵی 1971دامهزراوه، لهوكاتهشهوه جگه لهههناردهكردنی نهوت، ئ���هم واڵته هیچ دهنگوباس���ێكی ئهوتۆی نهبووه كه بیكاته جێ���گای گرنگیپێدانی دهوڵهتان .س���اڵی 1995میری ئێستای قهتهر كه ناوی ش���ێخ حهمهد بن خهلیفه ئال سانییه كودهتای كرد بهسهر باوكیداو لهكاتێكدا باوكی لهس���هفهری دهرهوهبوو جڵ���هوی كاروباری گرته دهس���تو ئهوی ئاوارهی تاراوگه كرد ،لهم بهروارهش���هوه دهوڵهت���ی قهتهر س���هری دهرهێناو بوو بههێزێكی سیاس���ی ئیعالم���ی ئهوتۆ كه نهك لهس���هر ئاستی دراوسێكانی ،بهڵكه لهئاس���تی جیهانی���ش س���تایش بكرێتو پهنج هی بۆ رابكێشرێت. گرهوی قهتهر بهشێوهی سهرهكیی لهسهر بزوتن���هوهی دیبلۆماس���یانهی چاالك���هو زیاتر واڵتێك���ی پراگماتییه نهك ههڵگری ئایدۆلۆژیایهك���ی دیاریك���راو .رۆڵی ئهم واڵته بهتهواوی باڵی كێش���اوه بهس���هر رۆڵی س���عودیه كه خ���ۆی بهبرا گهورهی واڵتانی كهنداو دهزانێتو دهمێكه كوهیتی دهوڵهمهندیش���ی تێپهڕاندوه كه ههمیشه لهمش���تومڕو قهیرانی نێ���وان پهرلهمانو حكومهت���دا دهژی .غهس���ان ئیم���ام كه نوسهرێكی ناسراوی عهرهبه پراگماتیزمی قهتهری دهچوێنێت به گازی سروش���تی واڵتهك���هوهو دهڵێ���ت "واقیعبینی قهتهر ب���ێ بۆنو بێ رهنگه .ج���اری واش ههیه كڵپه دهسێنێتو جارجارهش گازی شلهو بهچهندین لولهی فره ئاراس���تهدا دهڕوات لهڕۆژههاڵتهوه بۆ رۆژئاوا ...لهئاسیاوه تا شوێنه فهرامۆشكراوهكان ی ئهفهریقا". ئ���هم واڵته كه ژمارهی دانیش���توانهكهی نزیك هی دوو ملیۆنهو %83ی ئهم ژمارهیهش لهدۆح���ه كۆبونهت���هوه لهزۆر ش���تێكدا تهدهخولی كردووه كه پهیوهندیی بهوهوه نهبووه ،دوا ههن���گاوی ئهم تهدخولهش پێش���وازیكردن ب���وو لهس���اڵح موتڵهگی جێگ���ری س���ڕكراوی س���هرۆك وهزیرانی عێراقو لهالی���هن شیعهكانیش���هوه بهوه تۆمهتبار دهكرێت كه بهپاره پش���تیوانی لهلیس���تی ئهلعێراقیهو تایفهی س���وننه دهكات .قهت���هر ههموو كات بۆ نێوانگری ئامادهی���هو لهشۆڕش���ه عهرهبییهكان���ی ئهمدواییهش���دا رۆڵو ئامادهیی ئهم واڵته سهرمهشقو جێگای سهرسوڕمانی ههموو الیهك بووه. ئێس���تا لهواڵتانی عهرهبی قهت���هر بهوه تۆمهتبار دهكرێت كه پش���تیوانی لهبزاڤه ئیسالمییهكان دهكات ،لهههمان كاتیشدا میوانداریی بنكهیهكی سهربازیی گهورهی ئهمهری���كاش دهكات بهن���اوی (عدید)و لهوێش���هوه پالنی بهشی گهورهی هێرشی س���هر عێراق دانرا .لهب���واری كردنهوهی یاری���گاو هۆڵ���ی گ���هورهی كۆنگ���رهو كۆبونهوهش���دا وێنهی نییهو ئێستا زیاتر لهس���هنتهرێكی جیهانی مهشقو راهێنان دهچێت وهك ئ���هوهی واڵتێكی عهرهبیو ئیسالمی داخراوبێت. بهمدواییان���ه قهت���هر بووه دهمڕاس���تی عهرهب���هكان لهقهیرانی س���وریاو بهمهش ب���هڕهی لهژێرپێی میس���ر راكێش���ا كه ساڵههای س���اڵه بههۆی میوانداریكردنی بارهگای كۆم���كاری عهرهبیو پێش���ینه كلت���وریو مێژووییهكهی���هوه رابهرایهتی سیاس���هتی فهرمی���ی عهرهب���ی دهكات. زۆرێ���ك لهچاودێرانی���ش پێیانوایه ئهم ههوڵهی قهتهر بۆ روخاندنی رژێمی ئهسهد دهیكات���ه دوژمنی ئێران ك���ه پهیوهندی لهگ���هڵ قهت���هردا لهههم���وو واڵتانیت���ر خۆشتره ،لهوالشهوه زۆرێكیتر باس لهوه دهكهن بههۆی پش���تگیریی لهشۆڕش���ه عهرهبییهكانهوه بااڵنسی قهتهر بهردهوام لهههڵكش���اندایه لهناو شهقامی عهرهبیو كهناڵهكهشی "ئهلجهزیره" بوهته یهكێك لهكاریگهرترین ئهو ئامرازانهی كه رۆڵیان ههی���ه لهئاراس���تهكردن ی بیركردن���هوهی شهقامی عهرهبی ههر لهمۆریتانیاوه بگره تا دهگاته كهنداو.
8
aburi.awene@gmail.com
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
ئابووری
ئەم الپەڕەیە بە سپۆنسەری ژووری بازرگانیو پیشەسازی سلێمانی چاپو باڵودەکرێتەوە
"ئهو بودجهیهی بۆ قهرهبووی 10ملیۆن دینارهكه دانراوه ،نادیاره" ئا :ئاسۆ سهروای زۆرینهی قایمقامیهتو بهڕێوهبهرایهتی ناحیهكانی سنوری سلێمانی ،لهئێستادا قهرهباڵغنو جمهیاندێت لهو كهسانهی مامهڵهی وهرگرتنی 10ملیۆن دیناری قهرهبووی دهستی بهعس دهكهن، ههندێك لهوانه رهشبیننو لهسهر پهندی "كرده پهشیمانبم نهك نهكرده پهشیمان" مامهڵهكانیان دهكهن ،بهاڵم بهڕێوهبهری ئاماری سلێمانی گهشبینهو دهڵێت "پێشبینی دهكهم ئهو قهرهبووه بكرێتهوه". بڕیاره ههموو ئهو خێزانانهی لهسهردهمی بهعس����دا ناچ����اری دوورخس����تنهوهو راگواستنو توش����ی زیانی مادی بوون، بهبڕی 10ملیۆن دینار قهربوو بكرێنهوه. تائێستاش لهسنوری سلێمانی نزیكهی 40ه����هزار خێزان مامهڵ����هی وهرگرتنی قهرهبووهكهی����ان ك����ردووهو بهپێ����ی پێش����بینیهكانی بهڕێوهب����هری ئاماری سلێمانی (مهحمود عوسمان) پێدهچێت ژم����ارهی ئ����هو خێزانان����هی مامهڵهی قهربووكردنهوه دهكهن ،بهرزبێتهوه بۆ 150ههزار خێزان. تا 3/31مامهڵه وهردهگیرێ بهپێی نوس����راوێكی جێگری س����هرۆك ی لیژن����هی ب����ااڵی جێبهجێكردنی مادهی ( 140د.محهمهد عهلی ئیحس����ان) ،كه لهمانگی نۆی ساڵی رابردوودا ناردویهتی بۆ ههر سێ پارێزگاكهی ههرێم ،ههموو ئهو خێزانان����هی لهڕۆژی هاتنه س����هر دهسهاڵتی حیزبی بهعس له17ی تهموزی 1968تا رۆژی رووخانی ئهو دهسهاڵته له 2003/4/9توش����ی دوورخس����تنهوهو راگواس����تنو زیانی مادی بوون ،بهبڕی 10ملی����ۆن دینار قهرب����وو دهكرێنهوه، ل����هو رۆژهوه كه ئهو نوس����راوه هاتووه سهرجهم قایمقامیهتو بهڕێوهبهرایهتی ناحیهكان����ی ههرێم قهرهباڵغنو جمهیان دێت لهو كهسانهی كه دهستیان كردووه بهمامهڵهكردنی وهرگرتنی ئهو قهرهبووه.
ئهوی����ش ئهوهیه ت����هواوی زانیاریهكانی ن����او فۆڕم����هكان لهبهغ����دا دهخرێت���� ه س����هر كۆمپیوتهر ،ئ����هوهش بهئامانجی دووب����اره پێداچونهوه بهناوهكاندا "نهك ناوێك لهدوو ش����وێنی جی����اواز فۆڕمی پڕكردبێتهوه" .س����هبارهت بهوهی ئایا چهندێ����ك پ����اره لهبودجهدا ب����ۆ ئهو قهربووكردنهوهیه دیاری كراوه ،مهحمود عوسمان ئهوه دهخاته روو كه تائێستا پێی����ان رانهگهیاندوون كه چ بڕێك پاره ب����ۆ قهربووكرنهوهك����ه دی����اری كراوه، بهاڵم ئهو وای بۆدهچێت كه مهس����هلهی ئ����هو قهرهبووكردنهوهی����ه حاڵهتێك����ی جیاوازبێ����ت ،ئ����هو دهڵێ����ت "دهكرێت حكومهتی عێراقی حسابێكی تایبهتی بۆ ئهم مهسهلهیه بكات ،چونكه حكومهتی عێراقی دهوڵهمهنده ،بهئاسانی دهتوانێ ههموو ئهو كهسانه قهربوو بكاتهوه كه زهرهرمهن����د بوون ،جگهل����هوه بهبڕوای من 10ملی����ۆن دینار ه����هر هیچ نییه، بۆ ئهو ههموو زیانهی توش����ی خهڵكی كوردس����تان بووه ،ل����هو بڕوایهدام ههر گوندنشینێک لەکاتی کارکردندا فۆتۆ :ئەرشیف كهس����ێك زهرهرمهندی دهستی بهعس ی بوبێت ،ماف����ی خۆیهتی داوای قهرهبوو ه����ۆكاری ئهو قهرباڵغیی����هش بۆ كهمی ناردووه بۆ بهغدا. كارت����ی زانیاریو پش����تگیری ش����وێن نیشتهجێبوونیشی پێبێت ،بهاڵم دواتر بكاتهوه". ئهو ماوهیه دهگهڕێتهوه ،كه حكومهتی عێراق����ی دیاریك����ردووه ب����ۆ وهرگرتنی وهك بهڕێوهبهری ئامار دهڵێت "ئهو دوو "ههموو كهس دهتوانێ ئهوكهسانهی هیچ بهڵگهیهكیان نهماوه مامهڵهكان ،كه دوا رۆژ بۆ وهرگرتنهوهی پێداویستییه رهفزكرا". فۆڕم پڕبكاتهوه" بهڕێوهبهری ئاماری س����لێمانی ،هێما بۆ مامهڵ����هكان 3/31دیاریك����راوه .قهربووكردنهوهكه ،كه بڕهكهی 10ملیۆن ئهوهش دهكات ،كه نوسراوێكی دادگای قۆناغی دوای پڕكرنهوهی فۆڕمهكان ههرچهن����ده وهك بهڕێوهب����هری ئاماری دینارهو بڕی����اره ههموو ئهو كهس����انه س����لێمانی ئاماژهی پێدهكات بهش����ێك بگرێتهوه كه توشی زیانی مادی بوونو ههر بهپێی زانیاریهكان����ی بهڕێوهبهری بااڵی بهغدا ب����ۆ وهزارهتی دادی ههرێم لهقایمقامی����هتو بهڕێوهبهری ناحیهكان پێش 2003 4/9خێزانیدار بوون ،وهك ئاماری س����لێمانی ،تاوهكو مانگی یهكی نێ����ردراوهو لهنوس����راوهكهدا داواكراوه داوای درێژكردنهوهی ماوهی وهرگرتنی مهحمود عوسمان باسی دهكات ،ههموو ئهم ساڵ لهسنوری پارێزگای سلێمانی ك����ه ن����اوی 3دادوهریان لهههر س����ێ مامهڵهكانیان كردووه ،بهاڵم بهرپرسانی كهس����ێك ئازاده لهپڕكردنهوهی فۆڕمی زی����اد له 32ههزار ف����ۆڕم پڕكراوهتهوه ،شارهكهی ههرێمهوه بۆ بنێرن ،تاوهكو الیهنی پهیوهندیدار لهحكومهتی عێراقی قهربووهكه" ،ب����هاڵم دواتر دهبێت ئهوه ب����هاڵم بهپێ����ی پێش����بینیهكانی ئهو ،ئهو دادوهرانه لهش����ارهكاندا لیژنهیهك جهختیان لهسهر وهرگرتنی مامهڵهكان بس����هلمێنێ كه توش����ی زی����ان بووه" .ژم����ارهی پڕكردن����هوهی فۆڕم����هكان دروس����ت بكهن ،كاری ئ����هو لیژنهیهش یهكێك����ه لهگرنترین پێداویس����تیهكانی بهرزدهبێت����هوه بۆ 150ه����هزار ،چونكه ئیش����كردن دهبێت بۆ ئهو كهس����انهی كردۆتهوه لهبهرواری دیاریكراودا. بهڕێوهبهری ئاماری سلێمانی (مهحمود مامهڵهك����ردن" ،س����ورهت قهی����دی" وهك ئهو دهڵێت "هێشتا ماوهیهكی زۆر ك����ه راس����ته راگوێزراون یاخ����ود كاتی عوس����مان) ئ����هوه رووندهكات����هوه كه س����اڵی1957ـه كه دهبێت ئهو كهس����ه ماوه ب����ۆ پڕكردنهوهی فۆڕمو بنكهكانی خ����ۆی دوور خراونهت����هوه بۆ باش����ورو لهپارێزگای سلێمانیو سنوری ئیدارهی بیسهلمێنێ لهو ساڵهدا ناوی لهو سنورهدا مامهڵهكانی ئ����هو قهرهبووهش لهقهزاو ناوهڕاستی عێراق ،بهاڵم لهئێستادا هیچ گهرمیان لهماوهی حكومڕانیی دهسهاڵتی تۆمارك����راوه .ئهمه جگه لهپڕكردنهوهی ناحیهكان����دا قهرهباڵغییهك����ی زۆری����ان بهڵگهیهكیان نهماوه ،بۆ ئهمه مهحمود عوس����مان دهڵێت "تاوهكو لهڕێگای دوو بهعس����دا 2528گون����دو 5ق����هزاو 26فۆڕمهك����ه ،دهبێ����ت ناس����نامهی باری لهسهره". ناحیه روخێنراونو خهڵكهكهی توش����ی كهس����یو جنس����یهی عێراق����یو فۆڕمی قۆناغی دوای پڕكردنهوهی فۆڕم بهپێی شاهیدو سوێند خواردنی كهسهكه لهالی راگواس����تنو دوورخس����تنهوه ب����وون ،خۆراكی ههبێت ،ههرچهنده لهسهرهتادا وتهكانی مهحمود عوس����مان ،لهمانگی دادوهرهكه ،ببێت����ه بهڵگهی ئهوهی كه ئهوانی����ش ههم����وو ئ����هو زانیاریانهیان دهبوو ئهو كهس����هی فۆڕم پڕدهكاتهوه چ����وارو پێن����ج-دا دهس����تپێدهكات كه قهرهبووكردنهوهكه بیگرێتهوه".
بازرگان ی ههرێمو ئێران پهك ی دهكهوێت ی ی میدیای��� ژمارهی���هك راپۆرت��� ی نێوان ئاش���كرایدهكهن ك ه بازرگان��� ی ی كوردستانو ئێران بهڕێژهیهك ههرێم ی ئهمهش ی كهوتووه هۆكار بهرچاو پهك ی گهم���ارۆ رۆژئاواییهكان بۆ كاریگهری لهس���هر ئ���هو واڵت��� ه دراوس���ێی ه دهگهڕێتهوه. ی ی كۆمهڵێ���ك زانیاری ئاوێن���ه :بهپێ��� ی ه���هواڵ لهبازرگانو ك ه ئاژانس���هكان ی پهیوهست فهرمانگ ه پهیوهندیدارهكان ی نێ���وان ههرێمو ی بازرگان بهئاڵوگ���ۆڕ ی ی ئاڵوگۆڕ ئێران وهریانگرتوه قهباره ی %90 نێوان ئهم دوو دهوڵهت ه بهڕێژه ی ئهمهش دهگهڕێتهوه دابهزیوه ،هۆكار ی ك ه بهس���هر بۆ ئهو داڕمان ه گهورهی ه ی ئێرانیدا هاتوه بهجۆرێك ی تومان بهها ی دۆالرێك گهش���ت ه 2ههزارو ك ه بهها 200توم���ان .لهالیهكیترهوه ژمارهیهك ی ئاماژه بهوه دهكهن ی بازرگان ناوهن���د ی ی تومان بوهت ه هۆ ی بهها ك ه دابهزین ی زیان گهیاندن ب���هو بازرگان ه كوردان ه ك ه مامهڵ ه لهگهڵ هاوتا ئێرانییهكانیاندا دهكهن. ی ههر لهم میانهیهش���دا ترسو نیگهران ی كوردس���تانو ئ���هوه ههی ه ك ه ههرێم ی ی ئاودیوكردن عێ���راق ببێت��� ه پ���رد ی قورس بۆ ئێ���ران بهجۆرێك ك ه دراو ی دراوه ی بهها ی بهرزبونهوه ببێت ه هۆ ی خواستهوه، ی زۆربون بیانییهكان بههۆ ی خراپ دهكات ه سهر ئهمهش كاریگهری ئابووری عێراقو كوردستان .
پڕۆژهكان ی شهقام ی (ههولێر -كهركوك)و (ههولێر -كۆیه) لهواده ی خۆیاندا تهواو نابن "بودج ه بڕگه ی ئیستیفیزازی ی ئا :عیسا خدر بۆ زیاتر لهساڵێكه پڕۆژهكهی تێدایه بهرانبهر شهقامی سهرهكی ههولێر-كۆیه ،كاری تێدادهكرێتو تهنها %50ی كارهكانیان تهواو كردووه ،پڕۆژهكهی شهقامی ههرێم" سهرهكی ههولێر-كهركوك-یش نزیكهی بۆ ساڵێك دهچێت كاری تێدا دهكهن تهنها %40ی كارهكانیان تهواوبووه، لهكاتێكدا نزیكهی چوار مانگ ماوه بۆ تهواوبوونی پڕۆژهكان ،لهبهرامبهریشدا ئهندازیار حهبیب محهمهد ،ئهوه ناشارێتهوه كه پڕۆژهكان دواكهوتنیان پێوه دیارهو دهڵێت "زهحمهته لهوادهی دیاریكراودا تهواو بكرێن".
سهرۆكی بهش���ی هونهری لهسهرۆكایهت ی شارهوانی ههولێر (حهبیب محهمهد خدر) ئام���اژه ب���ه گوژمهی ه���هردوو پڕۆژهكه دهكاتو ئ���هوه روندهكاتهوه كه گوژمهی پڕۆژهك���هی ش���هقامی ههولێ���ر -كۆیه، بریتییه له21ملی���ۆنو 863ههزارو 772 دۆالرو پڕۆژهك���هش دراوهته كۆمپانیایی ،77م���اوهی پڕۆژهك���هش 450رۆژهو ل���ه 2010/12/2دهس���تی بهكارهكان���ی ك���ردووه ،ههروهها گوژم���هی پڕۆژهكهی تر كه دهكاته شهقامی سهرهكی ههولێر- كهرك���وك14 ،ملی���ارو 806ملیۆنو 331 ههزار دینارو دراوهته كۆمپانیای ئۆزگولی توركی ك���ه دهبێت لهم���اوهی 365رۆژ پڕۆژهكه تهواو بكات له 2011/5/2دهستی بهكارهكانی كردووه. بهپێی پێش���بینیهكانی ئهندازیار حهبیب محهم���هد ،ئهگهری ئ���هوه ههیه ههردوو كۆمپانیا لهوئیش���هدا توش���ی زهرر ببن، وهك ئهو دهڵێت "ئهو كاتهی پڕۆژهكهیان وهرگرتووه نرخی ش���یشو چیمهنتۆ زۆر لهئێس���تا ههرزانتر بووهو ئێستاش نرخی ههم���وو كهلو پهلهكان بهرزبۆتهوه ،بۆیه پێشبینی دهكهم توشی زیان ببن". سهرۆكی بهش���ی هونهری لهسهرۆكایهتی شارهوانی ههولێر ،ئهوهش رووندهكاتهوه ك���ه پڕۆژهك���هی ههولێر -كۆی���ه %50ی كارهكانی تهواو بووه ،ئهوهیتریش %40ی ت���هواو بووه ،بۆیه ههس���ت بهوهدهكرێت كه"دواكهوتن لهپڕۆژهكه ههبێت ،چونكه
كارهكان بهباش���ی ئهنج���ام ن���هدراوه، لهبهرئهوه پێش���بینی ئ���هوه دهكهین ك ه پڕۆژهكان دوا بكهون". لهبهرامب���هر ه���ۆكاری دواكهوتنهكهش، ئهندازیار حهبیب هۆكارهكهی دهگهڕێنێتهوه بۆ مانگێكی رهم���هزانو كارێكی زێدهكی لهكاتی كاركردن لهپڕۆژهكان ،ئهو سهرۆك بهشهی س���هرۆكایهتی شارهوانی ههولێر، نمون���ه به یهكێك ل���هكاره زیادكراوهكان دههێنێت���هوهو دهڵێ���ت "لهپڕۆژهك���هی رێ���گای ههولێر -كۆی���ه ،بهڕێوهبهرایهتی كارهبا داوایكرد كه كارهبای ش���هقامهكه بخرێته ژێر زهوی ،ك���ه ئهمهش كارێكی ئاسان نییهو كاتی كاركردنی كۆمپانیاكه دهگرێت ،بهههمان شێوه پڕۆژهكهیتریش كاریان ب���ۆ زیاد كراوه" .س���هبارهت به درێژكردنهوهی م���اوهی كاركردن بههۆی زیادكردن���ی كارهكان ئهم ئهندازیاره وتی "لیژنهیهك دانراوه بۆ كاره زیادكراوهكان، بۆی���ه پێش���بینی دهك���هم ماوهكه لهم رووهوهش زیاد بكرێت".
پێش���وتر ب���اس ل���هوه دهكرا ك���ه ئهو دوو پڕۆژهی���ه لهڕۆژههاڵتی ناوهڕاس���ت هاوشێوهی نییه ،بهاڵم ئهندازیار حهبیب بهو ج���ۆره نایبین���ێو دهڵێت "راس���ته پ���ڕۆژهكان گهورهن ،بهاڵم بهو ش���ێوهیه نییه كه هاوشێوهی نهبێت". ئهندازیار حهبی���ب ،ئهوهش روندهكاتهوه كه پڕۆژهی یهكهمیان بهناوی پهرهپێدانی ش���هقامی كۆیه ،بهدرێژای���ی 2.4كیلۆ مهتره ،دوو پرد لهخ���ۆ دهگرێت پردێك لهسهر ش���هقامی 40مهترییه كه لهگهڵ رێگای كۆیه یهكتر دهبڕێت ،پردی دووهم دهكهوێته سهر شهقامی 60مهتری نوێ، كه لهگهڵ رێگای كۆی���ه یهكتر دهبڕێت، لهچواڕیانی ش���هقامی 60مهتری لهگهڵ رێ���گای كۆیه ش���هقامهكهش لهدوو لیڤڵ پێكهاتووه ئهو دوو لیڤڵ-هش به لوپات، بهیهكتر دهبهسترێنهوه ،ههروهها وتیشی "پڕۆژهكهی رێگای ههولێر -كۆیه ،ترافیك الیتی نییه ،ئوتومبێل بۆ ههر ئاراستهیهك بڕوات بهه���ۆی بهكارهێنانی لوپات-هكان
ئهو رێگایهی دهیهوێت بۆی دهڕوات". لهب���ارهی س���زادانی كۆمپانیاكانی���ش ئهگ���هر لهكاتی خۆی پ���ڕۆژهكان تهواو نهكات ،س���هرۆكی بهش���ی هونهری وتی "خ���ۆی پهیوهن���دی ئێم���هو بهڵێن���دهر گرێبهستهكهیه ،لهگرێبهستهكهش ههموو شتێك رونكراوهتهوه ،ئهگهر بهڵێندهر دوا بكهوێت سزاكهی دیاریكراوه". لهبهرانبهر ئ���هوهی كه دهوترێت دیزاینی ئ���هو پ���ردهی رێ���گای كۆیه گ���ۆڕاوهو كێش���هی تێكهوتووه ،ئ���هو ئهندازیارهی سهرۆكایهتی ش���ارهوانی ههولێر دهڵێت "تائێس���تا پڕۆژهكه تهواو نهبووه ،تاكو بوترێ���ت دیزاینی گۆڕاوه ،یان كێش���هی تێ���دا ههیه ،بۆیه هیچ كێش���هیهك نییه، ههر كێش���هیهكیش ههبێت پێش ئهوهی كارهك���ه بكرێت 6ئهندازی���اری خۆمان سهرپهرش���تی پڕۆژهكه دهكهنو كێشهو گرفتهكان چارهسهر دهكهن". ههروهها س���هبارهت به ه���ۆكاری دانانی گوژم���هی پ���ڕۆژهكان ك���ه یهكی���ان به
دۆالرهو ئهوهیتر ب���ه دینار ،كه جیاوازی لهگوژمهكانی���ش ههی���ه ،س���هرۆك ی بهش���ی هون���هری (ئهندازی���ار حهبیب) وت���ی "دیزاینهرهك���ه یهكێكی ب���ه دینار ههژماركردووهو یهكێكیش بهدۆالر ،بهاڵم هی���چ جی���اوازی نییه ،ب���ۆ كهمی زۆری گوژمهك���هش بهه���ۆی گهورهییو بچوكی پڕۆژهكهیه ،چونكه پڕۆژهكهی ش���هقامی كۆیه گهورهتره لهوهیت���ر ،تهنها ئهندهر پاس���هكهی 9س���هد مهتر درێژه ،بهاڵم ئهوهیتر 4س���هد مهت���ره ،كۆمپانیایهكی توركی نهخشهس���ازی ههردوو پڕۆژهكهی داناوه". ژمارهی پردهكان لهشاری ههولێر 3بهرزه پرد 4ژێر پرد "تونێل" 2پڕۆژهی تریش بۆ دروستكردنی بهرزه پردو ژێر پرد لهجێبهجێكردندان لهشهقامهكانی "ههولێر-كهركوك"و "ههولێر -كۆیه".
ی پهیوهس���ت ی ناكۆكیی ه زۆرهكان بههۆ ی عێراق���هوه ،هیچ ی گش���ت بهبودج��� ه هیوای���هك نیی ه بهم نزیكان ه پهس���هند ی كوردی���ش بكرێ���تو پهرلهمانتارێك��� ی رایدهگهیهنێ���ت ههندێ���ك لهبڕگهكان ی بودج ه ئیس���تفیزازین بهرانبهر ههرێم كوردستان. ی ئاوێن���ه :ههرچهنده پ���ڕۆژه بودج ه ی نوێنهران 2012عێراق لهناو ئهنجومهن ی بۆ ی یهك���همو دووهم��� خوێندن���هوه ی ژمارهیهك ی لێدوان كراوه ،بهاڵم بهپێ ی لیس���ت ه جیاجی���اكان، پهرلهمانت���ار ی مانگێ���ك زیات���ر پهس���هندكردن ی ی زۆر دهخایهنێت ،چونك ه ناڕۆش���نی ی بهیاننامهیهكیش���هوه تێدایه .لهڕێگا ی ی لیست ی ئاوێنهی ه ئهندام ی ال ك ه وێن ه ی كوردستان ،ئهشواق جاف هاوپهیمان ی رایدهگهیهنێت "ههموو ساڵێك پارهیهك ی كهم بۆ ههرێم تهرخاندهكرێتو ئهوهش ی تێدایه". ی زۆر ی دهكرێت ههڵ ه دیاری ی توند لهوهش دهگرێت ك ه جاف رهخن ه ی بۆ بودج ه هیچ كۆمهكو تهرخانكردنێك ی ی پێش���مهرگ ه تێدا نییهو سهربار هێز ی پترۆدۆالر ههیه، ی ك ه یاس���ا ئهوهش ی ی زیاده ی ههرێم هیچ پاداشتێك كهچ ی ی ك ه ههنارده وهرنهگرتوه لهو نهوت ه ی ی لول��� ه نهوتییهكان��� دهكات لهڕێ��� عێراقهوه. ی پێ���وهره ئابوورییهكان دهبوای ه بهپێ ی راب���ردوو ئاماده بودج��� ه لهئهیلول��� ی نوێشدا پهسهند بكرایهو لهگهڵ س���اڵ ی ی عێراق لهمانگ بكرایه ،بهاڵم حكومهت ی ی 2011ناردوویهت ی یهكهم��� كانون��� ی ی ناكۆكی��� ب���ۆ پهرلهم���انو بهه���ۆ ی سیاسیشهوه تائێس���تا پهرلهمان پێ ی بكات. نهكراوه پهسهند
خوێندن
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
xwenden.awene@gmail.com
40داوای كردنهوهی زانكۆ ئاراستهی خوێندنی بااڵ كراوه ئا :الپهڕهی خوێندن بهڕێوهبهری خوێندنی ئههلی لهوهزارهتی خوێندنی بااڵ رایگهیاند ك ه 40داواكاری كردنهوهی زانكۆیان پێگهشتوهو دهڵێت " ئهگهر رێگهمان پێبدانایه ،زۆر زیاتر دهبوو ،بهاڵم رێگهمان پێنهداون ،چونكه دهبێنی ههر دوو سێ كهس رێكدهكهونو دهزانن قازانجێكی باشی تێدا ههیه دێن داوایهك پێشكهش دهكهن بۆ كردنهوهی زانكۆیهكی ئههلی". لهدیمانهیهكی تایبهتدا لهگهڵ ئاوێنه ك����ه لهژم����ارهی داهات����ودا درێژهكه ی باڵودهكرێتهوه ،بهڕێوهبهری خوێندنی ئههل����یو یاری����دهدهری بهڕێوهب����هری گش����تی خوێندن لهوهزارهتی خوێندنی بااڵ ،د.جهمال كهمال رایگهیاند ئهگهر رێگهی����ان بدایه بهكردن����هوهی زانكۆی نوێ "ئ����هوه زۆر لههی ئێس����تا زیاتر دهب����وو ،ب����هاڵم رێگهم����ان پێنهداون، چونك����ه دهبینی ههر دوو س����ێ كهس رێكدهكهونو دهزانن قازانجێكی باشی تێدا ههی����ه دێن داوایهك پێش����كهش دهك����هن ب����ۆ كردن����هوهی زانكۆیهكی ئههلی" .ناوبراو رونیشیكردهوه "ئێمه دژی كردنهوهی زانك����ۆی ئههلی نین، ب����هاڵم دهبێت بهپێی پێوهرهكان بێتو
ئا :ئاسۆ گۆران ـ لهندهن ئامینە کچێکی کوردی دانیشتووی بەریتانیایە لهیەکێک لهزانکۆکانی ئەم واڵتە لهقۆناغی دووی کۆلێجی پزیشکیدا خەریکی خوێندنە .ئامینە، وێڕای درێژەدان بە خوێندنەکەی، خەون بە پێشکەوتنی واڵتەکەیەوە دەبینێتو خەریکە بە کردەوە پڕۆژەیەک لەیەکێک لەگوندەکانی واڵتەکەیدا جێبەجێ بکات. ئامین���ە دەڵێ���ت ،هەر ل���ەو کاتەوە دەس���تی بەخوێن���دن ک���ردووە بیری ل���ەوە کردووەت���ەوە چ���ۆن دەتوانێت لەباش���ترکردنی سیس���تەمی خوێندنی واڵتەکەی خۆیدا دەوری هەبێت. ئامینە دەڵێت :لەڕاس���تیدا لەوپەڕی گ���رژیو ناخۆش���یدا خوێن���دن فریام کەوت���ووە ،ه���ەر بۆیە ح���ەز دەکەم گرنگیەکی زیاتر بە خوێندنو پەروەردە بدەم .کاتێک لەساڵی ٢٠٠٥بۆ ماوەیەک گەڕام���ەوە کوردس���تان ،هەس���تمکرد پێویستە لەنیشتمانەکەمدا سیستەمی خوێندن لەهەموو بوارەکانیدا ئاڵوگۆڕی بەسەردا بێت. ئەوەی زۆر س���ەرنجی منی راکێشا، دیزای���نو چۆنیەت���ی باڵەخان���ەی قوتابخان���ەکان ب���وو .پێویس���تە قوتابخان���ەکان ل���ەڕووی ئەندازیاریی بیناس���ازییەوە س���ەرنجیان بدرێت���ێو بیناکان تەنانەت لەبەشی تەندروستیو پاکوخاوێن���ی قوتابییان���ەوە هەڵ���ەی زۆریان تێدایە. دوای ئ���ەوە هەس���تمکرد ئەوەندەی لەدەس���تم دێ���تو لهتوانام���دا هەی���ە یارمەتی ئاوەدانکردنەوەو پێشخستنی واڵتەکەم ب���دەم .بۆ ئەم مەبەس���تە، لەگەڵ هاوڕێکانی زانکۆکەم لەبەریتانیا لەس���اڵی ٢٠١٠دا پڕۆژەیەکم���ان بەناوی پ���ڕۆژەی "وهه���ام" (wham )projectئامادەکرد کە مەبەس���تی باشترکردنی سیس���تەمی خوێندنو بە تایب���ەت بیناس���ازیی خوێندنگەکانە. ئامادەکردن���ی ئەم پڕۆژەی���ە کارێکی ئاس���ان نەبوو بە یارمەتیی کۆمەڵێک هاوڕێی زانکۆم لەواڵتانی جۆراوجۆرەوە، بۆ ئامادەکردنو سەرخستنی پڕۆژەکە رێککەوتینو دەستبەکاربووین.
تازهو مۆدێرن دێننو دهیكهنهوه ،بهاڵم بهداخهوه ئ����هوه دهرنهچوو" .ههروهها وتیش����ی "مامۆس����تاكان مامۆس����تای ئێمه بوون كه خانهنش����ین بوون ،یان بههۆی بارودۆخی نائارامی ش����ارهكانی ناوهڕاستو باشور هاتوون بۆ ههرێمی كوردستان" .ناوبراو نمونهی بهزانكۆی "ش����اهانهی بهریتانی" هێنایهوهو وتی "دهس����تهی دامهزرێنهران����ی زانك����ۆی ش����اهانهی بهریتان����ی ب����ۆ كارك����ردن نههاتب����وون ،بهڵكو ب����ۆ ئیهانهكردنی یاساكانی حكومهتی ههرێمی كوردستان
هاتبوون ،سهرانی ئهو زانكۆیه خهڵكانی یاسا شكێنن ،س����اڵی رابردوو 8س هدو 54قوتابیان وهرگرتوه بهبێ رهزامهندی وهزارهت" .ههروهه����ا رایگهیاند "خۆم خهڵكم ناردووه بۆ ئهوهی لهو زانكۆیه بخوێنێ����ت بهه����ۆی ناوهكهی����هوه ،كه زانكۆیهكی شاهانهی بهریتانی-یه ،بهاڵم لهبهرامبهر ئهو كهسانه شهرمهزاربووم، چونكه دوات����ر وتیان ئهو زانكۆیه هیچ پهیوهندی ب����ه بهریتانیو ش����اهانهوه نییه ،بۆ ئهو ناوهیان داناوهو ئێمهیان خهڵهتاندووه".
کۆمهڵێک خوێندکار لهکاتی سکااڵو ناڕهزایدا لهناو یهکێک لههۆڵهکانی خوێندنی بااڵ دهمانهوێت یهكێك بن لهو ریزبهندانه ی لهدنی����ا ك����ه 500زانك����ۆ یهكهمهكانی یونس����كۆ ب����ن ،ن����هوهك بچ����ن كۆنه مامۆستای خانهشینی حكومی بهێنن، ك����ه توانای كهم ب����ووه" .بهڕێوهبهری خوێندن����ی ئههلی رهخن����هی لههێنانی مامۆس����تای خانهنشین گرت بۆ زانكۆ ئههلیی����هكانو رایگهیان����د "ئهو مرۆڤه لهبهر ه����ۆی تهمهن ناتوانێت بهههمان توانای پێشوو وانه بڵێتهوه ،بۆ نمونه جاران كه وهرزش����م دهكرد دهمتوانی 3كاتژمێ����ر رابكهم ،بهاڵم ئێس����تا 10
ئامینه شادان لهههوڵی پڕۆژهیهكی خوێندندایه بۆ كوردستان
ئامینه شادان
فۆتۆ :تایبهت
ههر دوو سێ كهس رێكدهكهونو دهزانن قازانجێكی باشی تێدا ههیه دێن داوایهك پێشكهش دهكهن بۆ كردنهوهی زانكۆیهكی ئههلی
"س���ەدەف پوورزەن���د" لهئێ���ران، "راڤدین هۆلکلەر" لههندستانو "رۆبیت ه���ارد" لهبەریتانی���ا ل���ەم پڕۆژەیەدا هاوکاری دەکەنو لەگەڵمدان. هەرکەسێک لهپڕۆژەکەمان وردبێتەوەو تێی بگاتو یارمەتییەکی لەدەست بێت، پێشوازی لەهاوکاریەکانی دەکەین. ه���ەر ل���ەم پەیوەندییەدا دەس���تی هاوکاریخوازی ب���ۆ حکومەتی هەرێمی کوردس���تانو سپۆنس���هریی هەم���وو الیەنە کوردس���تانیەکان درێژ دەکەین، بەاڵم ب���ە مەرجێک خۆمان لهچۆنیەتی جێبەجێکردنی پڕۆژەکەماندا سەربەخۆو سەربەست بین. م���ن لێ���رە چەندی���ن ج���ار هەوڵی پەیوەندیک���ردن ب���ە نوێنەرایەت���ی حکومەتی هەرێمی کوردس���تانم داوە، بەاڵم بەداخەوە ،بۆم نەکراوە لهنزیکەوە لەگەڵیاندا بدوێم. بەداخ���ەوە خەڵک���ی واش زۆرن کە هەوڵدەدەن دڵس���اردت بکەنەوە .نەک ه���ەر هاوکاریت ناک���ەن ،بەڵکوو زۆر ناخ���ۆش لەگەڵتدا دەدوێ���ن .بەاڵم بە خۆش���ییەوە ئەوان���ە کارم تێن���اکاتو بڕیارم داوە لهکارەکەمدا بەردەوام بم. لەالیەک���ی دیکەوە لهدرێ���ژەی ئەم هەوڵەمدا خەریکم لهڕێگەی دروستکردنی لین���کو لقی دیک���ەوە پڕۆژەکە بۆ ناو گەنجانی ک���وردی واڵتانی دیکەی وەک س���ویدو نەرویجی���ش پ���ەرە پێبدەمو بەه���اوکاری ئ���ەوان ئاڵوگۆڕ بەس���ەر پرۆژەکەمان دابهێنن. ئەم ئەزموونەی دەس���تمان داوەتێ، هەر بە قس���ە ناچێتە پێشەوەو دەبێت بە گوڕو تینێکی جدییەوە کاری لەسەر بکەین. دوای تۆمارکردنم���ان ل���ەم واڵت���ە، کاری کەلتووری���ش بۆ ناس���اندنی ئەم پڕۆژەیە دەکەی���نو بەنیازین لهمانگی دوو مانگ���ی س���ێ-دا ل���هLondon ( school of economicقوتابخانەی ئابوری���ی لەندەن) ناس���نامەی خۆمان پیش���ان بدەینو خەڵک زیاتر ئاشنای پڕۆژەکەمان بکەین. ئێمە هەر ئێستا لهکوردستانی خۆمان گوندێکمان لهناوچ���ەی کۆیە بە ناوی گوندی "چێڵ���ەی خوارێ" هەڵبژاردووە ک���ە پیاوێکی ب���ە تەمەن بەدەس���تی خۆی قوتابخانەی گوندەکەی دروس���ت کردووە. ئ���ەم پڕۆژەی���ە ب���ە کەمترین بڕی پێویس���تیی بە ١٨هەزار ت���ا ٢٠هەزار پاوهندی بەریتانی هەیە کە ئەمەش بێ سپۆنسهری باش جێبەجێ ناکرێت. ئەوەی لهکۆتایی���دا دەمهەوێت بیڵێم ئەوەیە ،ئێمە پێویس���تمان بە کۆمەکو هاوکاری���ی هەم���وو ک���ەس هەیە کە هیوادارین ب���ە دەنگمان���ەوە بێنو بۆ سەرخس���تنی پڕۆژەکەمان هاوکاریمان بکەن. www.whamproject.org.uk info@whamproject.org.uk
خول����هك رابكهم ماندوو دهبمو ناتوانم، شهخس����یهتهكه ماوه ،بهاڵم لهوانهیه توانای وان����ه وتن����هوهی وهك جاران نهمابێت". د .جهم����ال بێهوایی خ����ۆی لهو داوا زۆرانه دهربڕی كه بۆ كردنهوهی زانكۆ لهئ����ارادانو وتی "پێش����بینی ئهوهمان دهكرد زانكۆ ئههلییهكان شتی نوێمان بۆ بێنن ،مامۆستای گهنجی به زانست پڕكراوی بیانیمان لهزانكۆ باش����هكانی دنی����ا بۆ بێن����ن ،پێش����بینی ئهوهمان دهكرد ك����ه ئامێری ن����وێو تاقیگهی
لهكفری 8مامۆستا لهگهڵ سهرپهرشتیارێك دهكهونه كێشهوه
کۆمهڵێک خوێندکار لهکفری لهکاتی خۆپیشاندانێکی نهڕهزایدا ئا :ئیحسان مهال فوئاد لهسهرهتای دهستپێكردنی خوێندنی ئهمساڵهوه چهند مامۆستایهك كێشهیان لهگهڵ سهرپهرشتیارێكی پهروهردهی كفریدا ههیهو تا ئێستا چارهسهر نهكراوه .پهروهردهی گهرمیانیش لیژنهی پێكهێناوه بۆ كێشهكهو بهڕێوهبهری گشتی پهروهردهی گهرمیان دهڵێت "ئهنجامی لیژنهكهم بهدڵ نهبووهو داوای روونكردنهوهی زیاترم كردووه". رێبوار عهزیز ،مامۆستا لهقوتابخانه ی س���هرقهاڵی بنهڕهت���ی لهكف���ری لهلێدوانێك���دا بۆ ئاوێن���ه ،رونیكردهوه سهرپهرش���تیاری وان���هی ك���وردی بهردهوام دهس���تی وهردهدایه زۆربهی كارهكانی قوتابخانهكهیانو كێشهی بۆ دروستكردوون .ناوبراو ئاماژهی بهوهكرد ناوبراو بهپێچهوانهی رێنمایی پهروهرده داوای گواس���تنهوهی مامۆستای كردوه بهبێ ئاگاداری مامۆستاكه ،كوڕهكهشی كه ل���هو قوتابخانهیه فێرخوازه لهپۆلدا بهمامۆس���تاكهی وتوه "مامۆس���تا تۆ گواس���تراویتهتهوه بۆ قوتابخانهیهكیتر ئهگهر ئهتهوێ واس���یتهت بۆ دهكهم". ههروهها جهغت���ی لهوهكردهوه كچێكی ئهو سهرپهرش���تیاره به ههمانش���ێوه فێرخ���وازه لهقوتابخانهكهمان زانیاری لهن���او قوتابخانهك���ه باڵوكردووهتهوه، ئهمه بهر لهوهی مامۆستا ئاگاداربێتو لهڕێگهی پهروهردهوه پێیان بگات". ئهو مامۆستایه روونیشی كردهوه ئهو سهرپهرش���تیاره لهنێو كۆبوونهوهیهكدا قسهی ناشرینی بهرانبهر مامۆستایهك كردووه ،بۆیه ههشت مامۆستا داوامان ك���رد لیژنهی لهس���هر دروس���تبكرێتو ئاراستهی پهروهردهمان كردو وتی "به داخهوه دوای دوو مانگ لهدروستبوونی
لیژنهكه هاتوون دهیانهوێت بهس���وڵحی عهشایهری كێش���هكه چارهسهر بك هنو پهردهپۆشی بكهن ،بهاڵم ئێمه سوورینو داوادهكهین كه ئهنجامی لێكۆڵینهوهكه رابگهیهنرێت ،چونك���ه ئهمه كهرامهتی مامۆس���تای لهسهرهو س���وكایهتی به مامۆستا كراوه". بهههمانش���ێوه عهل���ی كهم���ال ك���ه مامۆس���تایه ل���هم قوتابخانهی���ه دهڵێ���ت "پ���اش ئ���هوهی كێش���همان
داوای رونكردنهوهی زیاترم كرد لهلیژنهكهو من ئهنجامی لێكۆڵینهوهم ئهوێت نهك بهشێوهی عهشایهری لهگ���هڵ سهرپهرش���تیارێكدا ههبووهو لیژن���هی لهس���هر پێكهێن���را ،كهچی لهسهرپهرشتیاری گهرمیانهوه هاتبوون دهیانوت لهنێو خۆتاندا س���وڵح بك هنو رێكبكهون ،ئهگهر س���وڵح نهكهن ئهوا لیژن���ه لهس���هر ئێوه دروس���تدهكهین، بهكورتی ههڕهش���هیان لێدهكردین" .م. عهل���ی زیاتر روونیك���ردهوهو وتی "من یهكێكم لهو مامۆستایانهی به بێ پرسو ئاگاداری خۆم گواسترامهوهو سزادرام، تهنان���هت بهڕێوهب���هری پ���هروهردهی كفریشم ئاگاداركردهوه وتی مافی تۆیه،
فۆتۆ :ئیحسان
بهاڵم ئهو سهرپهرشتیاره ههماههنگییه لهسهر لیستی پارتیو هیچ دهسهاڵتێكم بهسهریدا نییه". ه���اوكات بهڕێوهب���هری قوتابخانهی ناوب���راو (بهختی���ار محهم���هد)، لهلێدوانێك���دا بۆ ئاوێن���ه روونیكردهوه كه كێش���هكه ئهوهیه سهرپهرشتیارێك هات���ووه قس���هی كردووهو ئ���هو چهند مامۆستایهش سكااڵیان كردووه ،بهاڵم لیژنهیهك پێكهێنرا تائێستا ئهنجامهكهی ئاشكرانییه. لهبهرامبهردا سهرپهرش���تیاری بابهت لهپ���هروهردهی كف���ری ،لهلێدوانێك���ی پێش���وویدا ب���ۆ ئاوێن���ه وت���ی "ئهو مامۆس���تایهی كه گواس���تمهوه دهیوت م���ن نام���هوێ بگوێزرێم���هوه ب���ۆ ئهو قوتابخانهیه" .سهرپهرش���تیاری ناوبراو وتیش���ی "من گواس���تووهمهتهوهو لهو رۆژهوه ئ���هو مامۆس���تایه ئیلتزام���ی نهكردووه ب���ه فهرمانهكهوهو بهنههاتوو لهقهڵهمدراوه". بهپێی زانیارییهكانی ئاوێنه ئهنجامی لێكۆڵینهوهكه دهریخستووه كه دهبێت سهرپهرشتیارهكه س���زا بدرێت ،بهاڵم بهڕێوهبهری گشتی پهروهردهی گهرمیان بهوهكالهت ،س���االر جاف ئهو وتهیهی رهتكردهوه كه ئهسڵی نییهو وتی "ئهو لیژنهیه لهئهنجام���ی لێكۆڵینهوه تهنها وهرهقهیهكی���ان گهیانده دهس���تی من، بۆیه گهڕاندمهوهو داوای روونكردنهوهی زیاترم ك���ردو تێبینی زۆرم لهس���هری ههبوو ،چونكه به تهنه���ا وهرهقهیهك لێكۆڵین���هوه دهرناكهوێ���ت" .ئ���هو بهڕێوهبهرهی پهروهرده راشیدهگهیهنێت ك���ه دهبێ���ت لیژنهك���ه ئهنجام���ی ههبێ���ت ،ئهگهر ههم���وو لیژنهیهك بۆ ئاش���تكردنهوهو لێكتێگهیشتن بێت جا باش���تر بوو لهس���هرهتاوه بهو شێوهیه بێ���ت ،بۆیه من ئهنجام���م دهوێت نهك بهشێوهی عهشایهریو ئاشتكردنهوه".
تهختهرهش
9
ههرجارهو کهسێک دهینوسێت
كێشهی 30نمرهكه بهڕێز عهباس
بڕی���اره لهئهمس���اڵهوه 30نم���ره ی 12 ،11 ،10 ی پۆل��� بۆخوێندكاران��� ی ئهژمار بكرێت (ئهمساڵ تهنها بۆپۆل ی ئهم دهی���هم ئهژمار دهكرێ���ت) .بهپێ ی ی پۆل بڕیاره خوێن���دكار تاقیكردنهوه ( 12بهكالۆری) لهسهر 70نمره ئهنجام ی ،11،10 ی پۆل دهداتو 30نمرهكهیتر 12بهشهش وهرزی تاقیكردنهوه ئهنجام دهداتو بهههمووی���هوه دهكات��� ه 100 ی پهروهرده كهبڕیارێك نمره .وهزارهت��� دهردهكات ،لهدواییدا ئهوهندهی دهبێت ی چاوهڕوان���ی دروس���تكردنی كێش��� ه ی ێ بكرێ���ت نیوهێن���ده چاوهڕوان��� ل��� ی لێ ناكرێت، چارهسهركردنی كێش���ه ئهمهش هۆكارهك هی ئهوهیه كهبهرپرسانی ی ئهم وهزارهته لهدهالقهیهكهوه س���هیر ههموو شتهكان دهكهنو شتهكان وهكو خۆی���ان نابینن ،پاس���اوی وهزارهتیش لهدهركردن���ی ئ���هم بری���اره ئهوهی��� ه ی كورت كهخوێن���دكار ههموو كۆشش��� نهبێت���هوه لهی���هك س���اڵداو پهراوێز ی 12 ی پێش پۆل نهخس���تنی قۆناغهكان لهالی خوێندكار ،بهاڵم لهڕاس���تیدا ئهم ی ئهم ی جێبهجێكردن بیانووانه لهكات��� ی ی خۆ ی زۆری ئامانج بڕیارهدا بهشێك ی كۆمهڵێك ناپێكێت ،ئهمهش بهه���ۆ هۆكارهوهی���ه :جارێ ئێم��� ه گومانمان ی مامۆستایان ئهو بڕیارهیان ههی ه %75 بۆ روونكرابێتهوهو بزانن ئهو 30نمرهی ه چۆن دابهش دهكرێتو كۆ دهكرێتهوه، ی دام���او! ئێم ه چ ج���ای خوێن���دكار ی ی پۆل دهپرس���ین ئایا ئهو 30نمرهیه 12 ،11 ،10بهدادپ���هروهری خوێندكار ی ی دهگرێ���ت؟ ئایا مامۆس���تایان وهر ئێم���ه وهكو خۆی ئ���هو نمرانه دهدهن بهخوێندكاران؟ دهبێت ئهو راس���تیی ه بزانین ئ���هوهی تائێس���تاش لهزۆرێك ی مامۆس���تایانی ئێمه بڕیار لهس���هر ال ی ی خوێندكار دهدات پهیوهند نمرههێنان خزمایهتیو هاوڕێیهتیو حیزبایهتیی ه ئهو ی زۆرێك لهمامۆستایان هوشیاریی ه ال ی نیی���ه كهخوێن���دكار وهك���و خ���ۆ ههڵبسهنگێنرێت .بۆیه ئێم ه پێمان وای ه ی ئهم بڕیاره ،ئهو ئهوهی دهبێت قوربان خوێندكارهی ه كه مامۆستاكه ناناسێتو ی نییهو س���هر بهئایدۆلۆژیای ئهو خزم نییه ،لهگهڵیش���یدا لهوانهی��� ه زۆرجار ئهوخوێن���دكارهی كهپرس���یار دهكاتو زیرهكه ببێت ه قوربانی ،چونكه ههندێك لهمامۆس���تایانی ئێمهش ئ���هو جۆره خوێندكارهیان ناوێت چونكه هاروهاجه! ی بی���ركاری یان ی���ان بۆ نمون���ه وان ه ی ی دهیهم لهخوێندنگا كۆمهڵزان���ی پۆل (س) تهنها دووب���هش دهخوێنن ئیتر بههۆی ه���هر گرفتێك���هوه بێت ،بهاڵم ی (ج) چواربهش دهخوێنن، لهخوێندنگا ی ههردوو خوێندنگاك ه ئایا خوێندكارهكان ی وهك یهك نمره دههێنن؟ یان خوێندنگا ش���هوان (لهگهڵ رێزمان بۆ خوێندكارو مامۆس���تاكانیان) ههمان نمرهیان ههی ه وهك خوێندن���گای رۆژان؟ ههربهراورد ی ناكرێ���ت لهزۆرێ���ك لهخوێندنگاكان��� ی ش���هوان الوازترین خوێن���دكار نمره ی ی باش زۆر كهمتر نیی ه لهخوێندكارێك بهیانی���ان! ی���ان مامۆس���تای واههی ه ی ی ئاسان دادهنێتو مامۆستا پرسیار واش ههی ه پرس���یاری قورس دادهنێت، ی ئایا لێرهدا خوێن���دكار نابێته قوربان دهس���تی میزاجی مامۆستا؟ ههندێك لهمامۆس���تایانی ئێمه تائێستاش نمره ی ی خۆیان دهزاننو به ئارهزوو بهموڵك خۆی���ان دابهش���ی دهك���هن ،زۆرجار ی وهزارهت لهوهاڵمی ئهمانهدا بهرپرسان ی بكهین بوهس���تین، دهڵێن ئ���هی چ ههنگاوێ���ك بنێین باش���تر نییه؟ ئێم ه پێم���ان وای ه ب���هم حاڵهوه بوهس���تین باشتره وهك لهوهی ههنگاوێك بنێینو ملمان بشكێتو لهوهستانیش بكهوین، ی ئێم��� ه دهڵێی���ن وهزارهت تۆ كهس��� باش بۆ بهڕێوهبهرایهت ه گش���تییهكانو قوتابخان���هكانو بهڕێوهب���هری ی سهرپهرش���تیاران دابن���ێ ،پڕۆگرام ی بابهت���اكان چ���اك بك���ه ،هوش���یار مامۆستا فراوان بكه ،خوێندنگای باش دروس���ت بكه ،ئ���هوكات ئهمانهت كرد بڕیارهكان ئاس���ایی وهردهگیرێن ،یان باش���تر وایه تاقیكردنهوهی ئهو شهش ی پهروهرده وهرزه ناوهندی بێت وهزارهت ی ی گش���ت یان ههر بهڕێوهبهرایهتییهك بهشێوهی سهربهخۆ سهرپهرشتی بكاتو پرس���یارهكان دابنێتو دهفتهرهكانیش ێ تصحیح بكرێت. لهو
10
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
komelayety.awene@gmail.com
پهیدۆفیل لهباخچهی ساوایان پیاوێك لههۆڵهندا دهستدرێژی سێكسی دهكاته سهر ٨٧منداڵی تهمهن یهك ساڵو دوو ساڵ بێریڤان جهمال ،ئهمستردام پهیدۆفیل وشهیهکی گریکیهو بهمانای حهزو ئارهزوی سێکسی گهورهساڵێک بهرامب���هر منداڵ���ی بچوک دێ���ت ک ه جیاوازی تهمهنیان زۆر بێت .ماوهیهك لهمهوبهر س���کهنداڵ (ریس���واییهك)ی گ���هورهی دایهنگاو باخچهی س���اوایان لههۆڵهندا ،دهس���تدرێژیو بهدڕهفتاری سێکس���ی بهرامبهر چهندی���ن مندااڵن لهئهمستردام ئاش���کرا بوو .تاوانباری س���هرهکیش ،پیاوێک ه بهناوی "رۆبهرت ئێم" ،ک ه لهس���اڵی" ،"١٩٨٣لهواڵتی التفیا Lettlandلهدایکبووهو له٢٠٠٨وه رهگهزنام���هی هۆڵهن���دی وهرگرت���وه. رۆب���هرت وهک کارمهندێ���ک لهچهن���د دایهنگاو باخچهی ساوایانو شوێنی تردا لهساڵی " ٢٠٠٧تا "٢٠١٠لهئهمستردامو جێگای جی���اوازی ت���ر کاری کردوه. کارهک���هی سهرپهرش���تیاری گروپ���ی منداڵی تهم���هن (لهچهند ههفتهوه تا س���ااڵنه) ب���ووه .لهلێکۆڵینهوهکانی ٤ دادگای ئهمستردام ،لهساڵی رابردودا، وتوه ک ه تاوانبار (رۆبهرت) الق ه دهرکه كردنو دهستدرێژی سێکسی بهرامبهر چهندی���ن منداڵی باخچهی س���اوایان ئهنجامن���هداوه ک��� ه کاری تێدا کردوه، بهڵک���و ل���هدهرهوهی کارهکهی خۆی، وهک کارمهن���دی باخچهی س���اوایان، خ���ۆی گهیاندۆت���ه ئهو مااڵن���هی ک ه پێوس���تیان بهئاگاداریک���هری من���داڵ ههبووه ،ه���هر لهوێش���دا بهدڕهفتاری سێکس���ی بهرامبهر چهندین منداڵی تر ئهنجام���داوه بهبێئهوهی کهس گومانی پهیدۆفیلی ئهم فیگوره بکات. دیاره ئاش���کرابوونی دهس���تدرێژی سێکسی بهرامبهر ئهو منداڵ ه بچوکانه، ه���هر دای���کو باوک���ی قوربانیهکانی توش���ی ش���ۆکو شڵهژانو ش���پرزهیی نهک���ردهوه ،بهڵکو رودان���ی تاوانهک ه لهن���او جهرگهی ش���ارێکی گ���هورهی وهک ئهمس���تردام لهالیهکو کارکردنی کارمهندێک���ی پهیدۆفیل لهس���هنتهری منداڵپهروهردهکردن ،ک ه بانگهش���هی پاراس���تنی دهرون���یو جهس���تهییو پهروهردهک���ردن دهکات ،مای���هی سهرس���وڕمانو تا رادهیهکیش جێگای ش���هرمهزارییو ش���وورهیی ب���وو ک ه چۆن پهیدۆفلی���ک بتوانێت ماوهیهکی زۆرو ب��� ه بهردهوام���ی بهبێئ���هوهی ههس���تی پێبکرێت ،لهش���وێنو کاتی جی���اوازدا کاری خۆی تاوانی وا گهوره ئهنجامب���داتو ل���هوهش بترازێت کۆی کارهکانی دهس���تدرێژیهکهی بگهیهنێت ه تۆڕی ئینتهرنێتو بۆ مهبهستی بزنسی پۆرنۆگرافی فهراهم بکات. که دایهنگاو راستی ه تاڵهکه لهوهدای ه باخچهی ساوایان سهنتهرێک ه دڵنیاییو متمان���ه بهدای���کو ب���اوکو کۆمهڵگا دهبهخش���ێت ،ش���وێنێکه ئاس���ایشو پاراس���تنی من���داڵ لهئامێزدهگرێ���ت، نهک بنک���هی چێژو ئامرازێک بۆ حهزو ئارهزوی کهسانی پهیدۆفیلو تاوانباران بێت .س���هنتهرێک که تاوانی گهورهی بهرامب���هر مندااڵن���ی لهتهم���هن چهند مانگو دوو سااڵن ه ئهنجامبدرێت .دیاره گهر لهپرۆفیلی پهیدۆفیل وردببینهوه، دهش���ێت ک ه ئهم جۆره فیگورانه کارو ئیشی رۆژانهیان لهو بنکهو شوێنانهدا دهدۆزنهوه ک��� ه منداڵی تێدا ئامادهیه. کارکردنیان بههوشیاری لهو دهزگایان ه وهک ماسکێکهو راس���تییهکهی ئهمان ه تهنها بهمهبهس���تی پڕکردنهوهو گهڕان بهدوای ئ���ارهزوی سێکس���ی خۆیاندا عهوداڵن. ه���هر بۆی���ه رۆب���هرت ئێ���م خۆی خزاندب���ووه ئهو جێگاو ش���وێنانه ک ه منداڵی تێدا بووه .بۆ نمون ه کاتی خۆی ک ه لهکینیا ب���ووه ،لهمهیتهمێک کاری کردوهو ک��� ه لهئهڵمانیاش دهبێت ههر لهدایهنگاکار دهدۆزێتهوه. لهلێکۆڵینهوهی* دادگای ئهمستردام دهرکهوت���وه ک ه ژم���ارهی حاڵهتهکانی دهس���تدرێژی سێکس���ی رۆب���هرت ک ه ئهنجامی داوه نزیکی ٨٧منداڵه ،بهاڵم لهب���هر زۆر بچوکی تهمهنی منداڵهکان، وهک لهتهمهنی (س���اڵو دوو س���اڵ)، کهیس���هکان زۆر ئاڵۆز بوه ،نهتوانراوه ههموو حاڵهتهکان بپش���کنن .ههر لهو پهیوهندهدا ههندێ���ک لهدایکو باوکی قوربانیان دهستیان لهسکااڵ ههڵگرتوهو
رۆبهرت ئێم
گرنگ ه زیاتر ههوڵ بدرێت بۆ پاراستنی منداڵو لهدهستدرێژی پهیدۆفیلیهکان بپارێزرێن .ئیتر ئایا کردارهک ه ی لهالیهن مامۆستا ئایینی ئهنجام بدرێت ،یاخود لهالیهن مامۆستاو سهرپهرشتیارو بهرپرسهوه بێت لهبهر فش���اری دهرونی خۆیان وازیان لهتۆمارکردنی سکااڵکه هێناوه. ب���هاڵم رۆب���هرت ئێ���م دانی ن���اوه بهتاوانهکهی ک ه بهرامبهر ( )52منداڵی ک���وڕو ( )١٥منداڵی کچ دهس���تدرێژی سێکس���ی ئهنجام���داوه .لهیهک���ێ لهمنداڵ���هکان نزیک���ی ( )٢٠٠٠فۆتۆو ( )١٣٨فلیمی ڤیدیۆی گرتوه ،تاوانبار ی بهمهبهس���تی کاری ئ���هم ماتریاالنه پۆرنۆگرافی بهکارهێن���اوه .بهگوێرهی زانی���اری وهزارهت���ی داد فۆتۆکان���ی ک��� ه بهمهبهس���تی پۆرنۆگرافی لهکاتی دهس���تدرێژی سێکس���ی ئهم مندااڵن ه گرتویهت���ی ()٦٠٠٠و ( )٤٧٠فلیم���ی ڤیدۆین .ک���ۆی ئ���هو ماتریاالنهی ک ه لهکۆمپیتهرهکهی رۆبهرت ئێم دهستی بهس���هردا گیراون )٤٦.٧٧٥( :فۆتۆ، ( )٣٦٧٢فلیمی ڤیدۆین. ههڵس���وکهوتو ئهنجامدان���ی کاری سێکس���ی پهی���دۆ بهرامب���هر من���داڵ کاریگهرو کاردانهوهی خراپو نێگهتیفی بۆ س���هر گهش���هکردنی منداڵ دهبێت، ل���هڕووی کۆمهاڵیهت���یو مۆراڵ���هوه کارێکی نهگونجاوو نهش���یاوه ،دهچێت ه خان���هی پێش���لکردنی ماف���ی منداڵ، ئهنجامدان���ی کردارهکه تاوانهو لهڕووی یاس���اوه س���زای بهرامبهره .ئاشکرای ه لهبهرئهوهی دیاردهک ه تا ئێستا تابووه ش���ورهیهکی گ���هورهی لهخۆگرت���وه، ئهوهندهی پێویست لێکۆڵینهوه لهسهر پهیدۆفیل���ی نهک���راوه ،ب���هو مانایهی لێکۆڵینهوهیهکی وا چڕوپڕ نهکراوه ک ه ههمو فاکتهرهکانی گهشهکردنی مێشک پێشو پاش لهدایکبوونو فاکتهرهکانی خێزانی بهوردی بگرێت ه خۆ.
*بهاڵم لهم سااڵنهی دواییدا ،لهسهر جیاوازی سترهکتوری مێشک لهپهیوهند بهپهیدۆفیلدا ،ب ه MRIدهرکهوتوه ک ه مادهیهکی رهساسی (خانهی مولولهی مێش���ک) ،لهچهند بهش���ێکی مێشکدا وهک���و ل���ه "*Hypothalamus", ،""Amygdalaلهپهیدۆفیلدا کهمتره. " ،"Amygdalaئهو بهش���هی مێشک ه ک��� ه لهش���ێوهی بادهمهو پهیوهس���ت ه بهههس���تی ت���رسو ش���هڕهنگێزی .تا چهن���د " "Amygdalaبچ���وک بێ���ت، ریسکۆ بۆ ئهنجامدانی کاری پهیدۆفیلی زیات���ر دهبێت .ههروهها دهرکهوتوه بۆ نمون ه لهپێش���اندانی فۆتۆی ئرۆتیکو سۆزداری کهس���ێکی کامڵ بهکهسێکی پهیدۆ ،دهبینرێت ،بهش���ی مێش���کی Hypothalamus، Prefrontale cortx ی پهیدۆفیل کهمتر بهفۆتۆک ه کاریگهری لهس���هر مێش���ک وات ه کهمتر ههستی دهروژێت ،ئهمهش نهبوونی ههس���تو ح���هزی پهیدۆ بهرامبهر کهس���ی کامڵ روندهکاتهوه .ههر لهم پهیوهندهدا گهر رهسمێکی منداڵیک پیشانی پهیدۆیهک بدرێت ،دهبینرێت ک ه بهش���ی مێشکی Amygdalaکاریگ���هری دهبێتو زیاتر دهوروژێت .بهواتایهکی تر سترهکتوری مێشکی کهسێکی پهیدۆفیل جیاوازتره لهکهس���ێکی ئاس���ایی .پهیدۆفیل���ی تێکچونێکه لهمێش���کدایهو پێوس���تی بهچارهس���هری تایبهت���ی ههی���ه. لهس���ااڵنی ١٩٣٨تا ١٩٦٨لههۆڵهندا ٤٠٠پهیدۆفی���ل لهڕێ���گای میت���ۆدی خهستاندن چارهسهر کراون .لهئهڵمانیا لهڕێگهی نهشتهرگهری مێشک ،بهشی Hypothalamusیارمهتی دروان ،بهاڵم ئێستا رێگا چارهسهری تر دانراوه. بێگومان س���کهندالی دهس���تدرێژی سێکسی باخچهی ساوایان ،لهماوهیهی رابردودا بووه خاڵی لێدوانو گفتوگۆی کارمهندان���ی ب���واری کۆمهاڵیهت���یو تهندروس���تی فێربوون ،پرسیار دهکراو چ���ۆنو چی بکرێ���ت بۆ نههێش���تنی س���هکهنداڵی گ���هورهی دهس���تدرێژی سێکس���ی بهرامب���هر من���داڵ ،ئای���ا دانان���ی کامێ���را ،وهک دوو چ���او ،بۆ کۆنترۆڵک���ردن ،لهدایهن���گاو باخچهی ساوایان ،رێگاگرتنێکه لهپهیدۆفیلهکانو پاراس���تنی منداڵ بههێز دهکات؟ ئایا لۆکاڵو ژورهکان لهجیاتی دیوار بکرێن ه شوش���هو هاوکات لهههم���وو گروپێکدا نۆرم بێت ک���ه پیاوێکو ژنێک پێکهوه کار بکهن ،ئیتر کێش���هکه بنبهس���ت دهکرێت؟ بهو شێوهی ه متمانهو باوهڕی دایکو باوکانهی ک ه منداڵهکانیان بوون ه قوربانی دهس���تدرێژی س���ێکی چاک دهبێتهوه؟ دیاره لهس���هر ئهم خااڵن ه گفتوگ���ۆ زۆر کراوهو رێگاچارهس���هری جیا جیای بۆ دانراوه ک ه لێرهدا شوێنی ئاماژهکردن نییه. پهیدۆفیل���ی لهههم���و کۆمهڵگایهکدا بوونی ههیه .بهتایبهت لهکوردس���تان، لهناو ههن���دێ خێ���زانو لهقوتابخانهو ش���وێنی س���پۆرتو کوچ���هو کۆاڵنو نادییهکان���دا ت���ا رۆژی ئێس���تا ،ب��� ه بهردهوام���ی من���دااڵن دهس���تدرێژی سێکسییان بهرامبهر ئهنجامدهدرێت. گرنگ���ه زیات���ر ههڵم���هت بدرێت بۆ پاراس���تنی من���داڵو لهدهس���تدرێژی پهیدۆفیلی���هکان بپارێزرێ���ن .ئیتر ئایا ی ی ئایین کردارهک ه لهالیهن مامۆس���تا ئهنج���ام بدرێ���ت ،یاخ���ود لهالی���هن مامۆس���تاو سهرپهرشتیارو بهرپرسهوه بێ���ت ،لهناو خێ���زانو ماڵو ش���وێنی سپۆرتو نادیهکان بێت ،پهیدۆفیلهکان دهبێ���ت رێ���کاری یاس���اییان لهگهڵ بکرێتو رادهستی دادگا بکرێن هاوکات چارهسهری تایبهت بکرێن. * 2011-1-NRC , 11 *2011-11-NOS 25 *Dick Swaab * :Hypothalamusئ���هو
بهش���هی مێشکه ،ئۆرگانیس���ازی ههڵسوکهوتی دهکات ،رۆڵی گهوره دهبینێت لهمانهوهو بهردهوامی ژیانی مرۆڤدا وهکو خواردن، جوت بوون ،شهڕکردن ،ههاڵتن.. * :Prefrontale cortxبهش���ێکی پێشهوهی مێشک ه پهیوهست ه بهفرمانی ژی���ریو س���ۆزی وهک بڕی���اردان، پالندانان ،ههڵسوکهوتی کۆمهاڵیهتی، کۆنترۆڵکردنیکڵپهو حهز.
کۆمهاڵیهتی
کۆمەاڵیهتی
komelayety.awene@gmail.com
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
"ئهوه ی دهڵێت نێرگز رهق نهبۆتهوه سههووه"
11
ئا :كورده عبدالكریم ی ی ههواڵ دوای باڵوبوونهوه ی 35رۆژ رهقبوونهوهی نێرگس لهچهمچهماڵ ،ههقیقهتی ئهو شهوه ی ساواكه، ی باوكو دایك سارده لهزار ی كهناڵ ه جیاوازتره لهگێڕانهوه ی راگهیاندن ك ه ههریهكهو جیاوازهكان ی بهشێوهیهك سودیان لهڕوماڵكردن ئهو رووداوه بینی. ی بهچون��� ه ن���او ماڵ���ه وێرانهك���ه ی نێرگز ،ئهوس���ا نهعیمهخان���ی دایك ی ئ���هو خێزان ه 3نهفهریی ه ب ه چ دهزان ی ێ ژیان بهڕێدهكهن ،دوو ژوور رهزالهت ی پهڕپوت ،خاڵی لهههر پێداویستییهك ی ماڵهك ه س���هردهمیانه ،راخهرهكان��� زۆر كۆنو پواوهن ،زهحمهته س���هرما ی ساواكهیان، ی مردن بگهڕێنێتهوه ،دوا ی ب���ۆ بردوون. خێرهومهند س���ۆپایهك ئهو ش���هوهی نێرگزی تهمهن 35رۆژ ی لهس���هرما رهق بووهتهوه ،وهكو دایك ی ی لێوه دهكات ،هیچ كهرهستهیهك باس گهرمكردنهوهیان نهبووه ،ئهو س���ووره ی ی بههۆ لهس���هر ئ���هوهی كۆرپهك��� ه سهرماوه گیانی لهدهست داوه ،چونك ه ی ی نهبووه ،وتیش��� هیچ نهخۆش���ییهك "ئهو شهوه زۆر س���ارد بوو ،من خۆم ی ی تهحهموول بهم گهورهییه نهمئهتوان ی ئهو ش���هوه بكهم ،سۆپا س���هرماكه ی ێ نهوت ش���كاوێكمان ههب���وو ،لهبهرب پڵیتهك���هی س���وتابوو ،هیچ ش���تێك ی لهبهر گهرم بكهینهوه، نهب���وو خۆمان ی نێرگسدا، ێ بهتانیم دا بهس���هر ههند بۆ ئ���هوهی لهس���هرما بیپارێزم ،بهاڵم ێ بوو، ژورهكهمان ئهوهنده ساردو نس ئهو دوو بهتانی ه كۆنهش سودیان نهبوو، دهم���هو بهیان ههس���تمكرد مناڵهكهم ههناس���هنادات ،ئیتر لهگهڵ پیاوهكهم بردمان بۆ خهس���تهخانه ،ك ه بردمان دكتۆرهكان وتیان مردووه". ی ئهو وشهی ه ی بیس���تن نهعیمه دوا ی ی ب���ۆ نهماوهت���هوه تهنها ئهوه هیچ لهگهڵ هاوس���هرهكهیو چهند پیاوێك ی بس���پێرن ،نهعیم ه بردویان��� ه بهخاك ی تهنها بهوه ئاس���ودهی ه تاوهكو ناشتن ی كردووه، ههر بهسنگییهوه بووهو ماچ ی "ههرچهنده نهبوو-ین ،بهاڵم وتیش��� جهرگ س���وتان زۆر ناخۆشه ،زۆرجار ی ك���رد بردیهوهو لهو دهڵێم خوا باش��� ی بوو". نههامهتیی ه رزگار ی ئ���هو ههواڵهو پ���اش باڵوبوونهوه ی ی لهالی���هن دهزگاكان��� روماڵكردن��� راگهیاندنهوه ،وهه���ا باڵوبۆوه ك ه ئهو ی س���هرماوه نهمردووه، منداڵ��� ه بههۆ ههروهها ئ���هو خێزانه یهك دوو موچ ه ی ئابورییان ئهو خراپ ه وهردهگرنو بار نیی ه ك ه وهكو لهكهناڵهكانهوه پهخش ی ك���راوه ،لهو بارهیهوه م���ام ئهحمهد
پیاوێك :بههۆ ی SMSی ت ی ڤی-ی ه لۆكاڵیهكان ،ژنهكهم داوای تهاڵقدهكات ئا :عیسا خدر ئێس ئێم ئێسی ژێرنوسی تهلهفزیۆنه لۆكاڵییهكان چهندین كێشهی كۆمهاڵیهتی ناوهتهوه ،لهنهبوونی یاسایهك بۆ چاودێریكردن، لهبهرامبهریشدا بهڕێوهبهری چهند تهلهفزیۆنێكی لۆكاڵی ئهوه ناشارنهوه كه چهندین كێشهی كۆمهاڵیهتییان روبهڕوبوهتهوه ،بهاڵم ناتوانن رێگری لێبكهن .نهبوونی یاسایهك به كێشه ناودهبهن. ماڵی نێرگز لهچهمچهماڵ ێ باوكی س���اواك ه دهڵێت "ئهم ساڵ س ی نهوتم���ان وهرگرتووه ،بهس وهرهقه م���ن توانیم یهك بهرمیلی���ان وهرگرم، ی تر چونكه پارهم نهب���وو ئهو دووان ه وهرگرم ،ه���هر بهرمیلێك 38ههزارت ل���ێ وهردهگ���رن ،دوو س���ێجار نهوت هات��� ه بهردهرگا منیش پارهم پێنهبوو، ی مهعاشم كرد ،كاتێك مهعاشم چاوهڕێ وهرگ���رتو چ���وم پڕی بك���هم ،وتیان وهرقهك���هت بهس���هرچووهو نهوتی���ان نهدامێ ،مهعقول��� ه ژێرمان نهوت بێت مناڵهكهی من لهسهرما رهقبێتهوه؟!". ی ئهو پیاوه كه تازه جگهرگۆش���هیهك ێ لهدهست داوه ،پێیناخۆش ه ك ه ههند ی ی منداڵهكه الیهن دهیان���هوێ چیرۆك بش���ێوێنن ،گوای��� ه رهق نهبووهتهوه، ی دهڵێن نێرگز ئهو دهڵێ���ت "ئهوان���ه ی ی وهرئهگرێ���تو 60ههزار ش���ههیدانه رهق نهبووهتهوه سههوون" .لهدرێژه ی ی دایكیش���ی ،من نهخوێندهوارم ،گشت ی "بیستوم ه قایمقام قسهكانیدا وتیش ی كۆبكهنهوه بزان ه چهند دهكات". چهمچهم���اڵ لهتهلهفزی���ۆن وتویهت ی ئهو پی���اوه ك��� ه رۆژان��� ه خهریك گوای���ه مانگ���ی ملیۆنێ���ك وهرئهگرم، ئاخر تو ئهو خوای���ه من ئهو پارهیهم حهماڵ���یو قت���وو كۆكردنهوهیه لهناو ی فڕێدانی پاش���هڕۆك ێ بوو ،من فهقیرانهیهك وهرئهگرم ش���ارو ش���وێن لهكو ی ی ناخۆش��� ه سهرهڕا ب���ڕۆن لهگش���ت چهمچهماڵ بپرس���ن ،لهچهمچهماڵ ،ال ی ی بههۆ ی چهنێكه ،ئهوه جهرگ سوتانو مردنی ساواكه بزانن فهقیران���ه مانگ ههوێكهمه ،ش���هش مانگ جارێك 150ن���هداریو رهقبوون���هوه لهس���هرمادا، ی ی بهدهمهوه بكهن ،وتیش ی 300ههزار هێشتا درۆ ههزار وهرئهگرم ،وات ه ساڵ ی نهوهد ههزار "ئێم ه جهرگمان سووتاوه هێشتا درۆو دینار ،ژنهكهش���م مانگ
ی ی خهڵك خێر خێرخوا بنوسێت یارمهتیمان ئهدهن، ی ئهگهر چاوهڕێ حكومهت بكهین، لهسهرما ههموومان رهق دهبینهوه
فۆتۆ :کوردستا ن مریهمی 3ساڵ ،خوشکی نێرگز
ی ی ئ���هوه ئهكهن ك��� ه مانگ دهلهس���ه ملیۆنێك وهرئهگرم". ی ی رهقبوون���هوه ئ���هو پی���اوه دوا ی بێهیوا بووهو كۆرپهكهی بهتهواوهت��� ی ی نازانێت كه لهو گهڕهكه بهدووریش��� ی ی ههژارنشینه روداو ئهوان ك ه ههموو هاوش���ێوه بكهوێت���هوه ،ئ���هو ههموو ی ههرێم���ه، ی لهحكومهت��� گلهییهكان��� ی ههرێ���م، ی ئ���هو حكومهت��� بهوت���ه حكومهت���ی دهوڵهمهن���دو پ���ارهداره، بههیچ ش���ێوهیهك حكومهتی ههژاران ی گهیش���ت ه نیی���ه ،وتیش���ی "خهڵك س���هرمانگ ،كهچی هێشتا ئێم ه لهبهر ی چ���را دائهنیش���ین ،ش���هوان ه كارهبا مۆلیدهم���ان نییه ،نهك م���ن ،ههموو ئ���هم ماڵ��� ه فهقیرانهی دراوسێش���م، ك���ه كارهب���ای حكوم���ی ئهبڕێت ئیتر ئێم ه لهبهر چرا دائهنیش���ین ،سهیرك ه دیوارهكانم���ان چۆن ب��� ه دوكهڵی چرا ی خهڵكی خێرخوا رهشبوونهتهوه ،خێر بنوس���ێت یارمهتیمان ئ���هدهن ،ئهگهر چاوهڕێی حكومهت بكهین ،لهس���هرما ههمووم���ان رهق دهبین���هوه ،هێش���تا ئێم ه باشین ،ئهوهتا دراوسێكهمان ك ه ههر لهم خانوانه دهژین ،چوار كهس���ن ههمووی���ان عهقڵیان تهواو نییه ،كهس نیی��� ه لێی���ان بپرس���ێتهوه ،حكومهت ی وهك منو ی دوو فهقیر لهكوێی ه فریا
ئێم ه جهرگمان سووتاوه هێشتا درۆو دهلهسهی ئهوه ی ئهكهن ك ه مانگ ملیۆنێك وهرئهگرم ئهوان بكهوێت". ی نهعیم ه وهك دایكێك ئهو داخوازییه نههاتۆتهدی ،ئ���هو دوای ئهو بۆچون ه ی كهوت���ووه ك ه ههم���وو منداڵێك رزق ی بهناوچهوانی خۆیهوهیهتی ،ههر خۆ ی ی مریهم ی ئ���هوه بۆی ه كه س���هرهڕا ێ س���اڵی تهواو كچی���ان هێش���تا س��� نهكردووه ،بڕیاریان داوه منداڵێكی تر بخهنهوه ،بهاڵم منداڵهكهیان لهسهرما رهق بووهتهوه ،وتیش���ی "كه سكم بهو منداڵ ه ههبوو ،ئهموت ئینشائهڵاڵ خوا ل���هم نهبوونی ه رزگارمان دهكات ،بهاڵم بهداخ���هوه 35رۆژ ژیاو بهو ش���ێوهی ه بهجێی هێشتین".
برایهك :خوشكهكهم لهداخ ی بهدمهست ی مێردهك هی خۆی سووتاند ئا :سارا قادر لهشهوی 1/11دا شهونم جهستهی خۆی كرده سووتماك ،تا چیتر بهدهست بهد مهستی مێردهكهیهوه ئازار نهچێژێتو ژیانی لهوه تاڵتر نهبێت ،بهاڵم بهر لهمردنی دانبهوهدا دهنێت كه لهداخی مێردهكهی خۆی سووتاندووه بۆیه ههر دوای تهواوبوونی پرسهكه مێردهكهی دهستگیر دهكرێتو ئێستا لهزیندانه. شهونمی تهمهن بیستو نۆ ساڵ ماوه ی ده س���اڵه لهگهڵ هاوسهرهكهی ژیانیان دروست كردووه ،كوڕێكی تهمهن حهوت ساڵو كچێكی تهمهن سێ ساڵهیان ههیهو وهك ه���هر خێزانێكی ئاس���ایی ژیاون، ب���هاڵم ئهوهی ش���هونمی جیاكردۆتهوه ش���هونم زۆر قورس دهكهوێتهوهو بهبێ شتێ كۆتاییپێهاتووه ههرچهنده خۆیو ی براك���هی ئ���اگای لێبێت نهوت مێردهك���هی رایانك���ردووهو بهدهس���ت لهژنێك���ی ت���ر ،م���هی خواردن���هوهی ئهوه بهردهوامی مێردهكهی بووه بهجۆرێك ،ئ���هكات بهخۆیدا خۆی دهس���وتێنێت ،ههوڵیان���داوه بیكوژێننهوه ،بهاڵم لهبهر كه چیتر نهیتوانیوه تهحهمولی بكاتو بهاڵم براژنهكهم دووج���ار چهرخهكهی زۆری گڕهك���ه بۆی���ان نهكوژاوهتهوهو دواجار به كۆتاییهێنان به ژیانی خۆی ،لهدهس���ت دهس���هنێت ك���ه ش���تی وا ئهویش لهتاو ئازاری جهستهی كه وهك نهكات بهب���ێ ئهوهی مێردهكهی خۆیو بوركانێ���ك ئاگرهكه داگی���ری كردهوه، لهمێردهكهی جیابۆوه. وهك براكهی شهونم باسی كرد "ئهو مێردهكهی شهونمیش ئاگادار بكاتهوه ،هاواری كردووه ت���ا براژنهكهی بهپهل ه ی شهوو ههموو بهتانییهك دههێنێتو تێیهوه دهپێچێتو ش���هوه منو خێزانهكهم میوانی ئهوان بهاڵم بووه نزیكی یازده بوی���ن ،دوای نانخواردن ههس���تم كرد بهدیار تهلهفزیۆنهوه دانیش���تبوین لهپڕ دهیكوژێنێتهوهو بهرهو نهخۆش���خانهی زاواكهم سهرخۆش���ه ،ئاگادارم كرد كه ژنهك���هم ه���اواری كرد ش���هونم خۆی ئیمێرجنس���ی دهب���هن ،ب���هاڵم زۆریی بۆنی مهشروبت لێدێت خواردوتهتهوه؟ س���ووتاندو به گ���ڕهوه ب���هرهو كۆاڵن رێژهی سووتاویهكهی ناهێڵێت لهدوازده بهاڵم نكۆڵ���ی لێكردو راس���تی لهگهڵ رایك���رد" .براكهی ش���هونم ئاماژه بهو كاژێر زیاتر بژیو كوڕو كچو خێزانهكهی نهوت���م ،چونك���ه لهژوورهك���هی تر به س���اته دهكات كه چهند مهترس���یدارو جێدههێڵێت ،ب���هاڵم بهر لهدوا مااڵوایی دزیهوه خواردبوی���هوه ،بهاڵم ئهمه الی خهمناك بووهو ههستی كردهوه ههموو كردن ،دان���ی بهوهداناوه كه مێردهكهی
ئهمه لهكاتێكدایه مێرده رهشپۆشهكه ی شهونم لهناو زینداندا باسی لهوهكرد كه ئهوان كێشهیان نهبووهو خانووی لهسهر ژنهكهی تاپۆ كردووهو ئهو شهوهش كه ژنهكهی خۆی س���ووتاندووه ،پێش���تر هیچ كێشهیهك رووینهداوه ،بهاڵم برای ژنهكه ئهمهی به ناڕاست زانی ،چونكه "ئهوه كێش���هیهكی كۆنیانهو ئهم كوڕه ههر دهس���تی لێههڵنهگرت تا س���هری ژنهك���هی خ���وارد" ،ب���هاڵم مێردهكهی ش���هونم تهنه���ا باس���ی تووڕهی���یو تاڕادهیهك نهخۆش���یهكانی ش���هونمی كرد بهبێ ئهوهی هیچ شتێكی ناڕاستی خۆی باس بكات "ژنهك���هم زۆر تووڕه بوو ،بورانهوهش���ی لهگهڵدا بوو ،بهاڵم م���ن زۆر باش بووم لهگهڵیدا ،نازانم بۆ ئهوهی كرد" .بهاڵم ش���هونم خۆی الی پۆلیس دان���ی پێداناوه كه لهداخی ئهو چهن���د ئ���ازاری داوهو ئهمی���ش هی���چ خۆی س���ووتاندووه .ههرچهنده بهپێی رێگهچارهیهك���ی نهدۆزیوهت���هوه جگه یاس���ا ئهم مێرده خراوهته زیندانهوه، بهاڵم ئهوهی سهیره كهسوكاری شهونم لهوهی كه كردوویهتی. براكهی ش���هونم ئاماژهی بهوهدا كه هیچ داوایهكی یاس���اییان نییهو براكهی لهسهرهتاوه كێشهیان زۆر بووه ،چهندین لهو بارهی���هوه وتی "ئێم���ه داومانهته ج���ار ئ���هوان وهك ماڵهباوكێك داوایان دهس���ت خودا تا ههقی بستێنێو تازه لێكردووه ك ه تهاڵق وهربگرێتو بێتهوه هیچمان بۆ ناكرێت تهنانهت بێبهش���ین ماڵهوه ،بهاڵم "ههموو جارێ منداڵهكانی لهخوشكهزاكانیشمان ،چونكه الی ماڵه دهكرده بیان���وو ،ئهو ههنگاوهی نهدهنا خهزورانی شهونمن". چهند جارێكیش الی دایكمو خوشكهكانم باس���ی كردبوو كه ئهوهن���ده پڕ ئازارم تێبینی :لهبهر تهواونهبوونی كهیسی رهنگ���ه رۆژێ كۆتایی به ههموو ش���تێ مێردهكهی" ،شهونم"مان وهك ناوێكی بێنم ،بهاڵم كهس باوهڕی پێنهكردبوو" .خوازراو داناوه.
ئێمه داومانهت ه دهست خودا تا ههقی بستێنێو تازه هیچمان بۆ ناكرێت تهنانهت بێبهشین لهخوشكهزاكانیشمان، ی ماڵ ه چونك ه ال ی شهونمن خهزوران
بهڕێوهبهری تی ڤی قهاڵ :بههۆی كێشهیهكی كۆمهاڵیهتییهوه -SMSمان راگرت زانا خهلیل ،بهڕێوهبهری تهلهفزیۆنی قهاڵ ،ك���ه كهناڵێكی لۆكاڵی-یه ،ئاماژه ب���ۆ ئهوه دهكات كه ماوهی دوو س���اڵ دهبێت ئ���هو SMSنهی���ان راگرتووه، بههۆی ئاس���تی ن���ا رۆش���نبیری ئهو كهسانهی بهشدارییان لهم ژێر نوسانهی تی ڤی یهكهیان كردووه .زانا ،ئهوهش ناش���ارێتهوه كه لهدوو ساڵی رابردوودا بهه���ۆی ئهو ئێ���س ئێ���م ئێس-ـانهی ك���ه دهبێته ژێر نوس���ی تی ڤی یهكان تووشی كێشهیهكی كۆمهاڵیهتی بوونو دواتر كێش���هكهیان چارهسهر كردووه، ی گهڕاندهوه بۆ ئهوهی هۆكاری ئهوهش كه "كهسانێك بهشداریی لهو ژێرنوسانه دهكهن كه ئاستی رۆشنبیرییان كهمهو خهڵكێكی نا هۆش���یارن ،بۆیه دهبینین كێشهو گرفت بههۆی ئهو ژێرنوسانهوه دروست دهبن". سهبارهت به پشكی تهلهفزیۆنهكهیان بۆ ئ���هو SMSن���هش زان���ا خهلیل، باس���یلهوهكرد ك���ه قازان���ج ههیه له -SMSهكان ،ك���ه لهه���هر نامهیهك 4 س���هنت بۆ تی ڤی بووهو 6س���هنت- یش ب���ۆ كۆمپانیاو 10س���هنت-یش بۆ كۆمپانیای كۆڕهك تلیكۆم ،بهڕێوهبهری تی ڤی قهاڵ وتیش���ی "ناردنی ئهو ئێس ئێ���م ئێس-انه قازانجی ههیه ،لهتی ڤی یهكانی ههموو دنیادا ،بهاڵم لهبهرئهوهی ههستمان كرد لهكۆمهڵگای ئێمه الیهنی سلبیاتی زیاتره لهههموو روێكهوه ،بۆیه بڕیارماندا ئهو ژێر نوسیه نههێڵین". بهڕێوهبهری تی ڤی ههتاو :لهالیهن وهزارهتی رۆشنبیری هیچ سانسۆرێك لهسهر تی ڤی یهكان نییه ه���اوكار حهم���ه رهش ،بهڕێوهبهری تهلهفزیۆن���ی ههت���او ،ك���ه كهناڵێكی لۆكاڵی-یه لهش���اری ههولێر ،ئاماژه بۆ ئهوهدهكات كه كێشهی زۆریان بۆ دروست دهبێتو بێزارب���وون بههۆی ئهو SMS انهوه ،بهاڵم لهگهڵئهوهش���دا داهاتێكی باشی ههیهو بۆشاییهك پڕ دهكاتهوه بۆ بهڕێوهبردنی تهلهفزیۆنهكهیان ،چونكه دووهم كهناڵن ك���ه زۆرترین SMSیان بۆ دهچێت ،بهڕێوهبهری تی ڤی ههتاو، وتیش���ی "ش���هوانه 2تا 3ههزار SMS دادهبهزێنی���ن كه 99%ی ئهو كهس���انه گهنجن ،بۆیه توش���ی زۆرترین كێش���ه دهبین". س���هبارهت بهداهات���ی ئ���هو SMS كانی���ش بهڕێوهب���هری تی ڤ���ی ههتاو وتی "لهه���هر SMSێك 4س���هنت بۆ ئێمهیهو 6سهنت بۆ ئهو كۆمپانیایه كه بهشداریمان لهگهڵكردووهو 10سهنتیش بۆ كۆمپانیای كۆرهك تیلیكۆمه". ه���اوكار ب���اس ل���هوهش دهكات كه هیچ سانس���ۆرێك لهالی���هن وهزارهتی رۆش���نبیرییهوه نیی���هو بهیاس���ا ئهو كاران���هش رێكنهخ���راوه ،وهك خ���ۆی ئام���اژهی ب���ۆ دهكات كهناڵهكهی���ان سانسۆریان داناوه "خۆمان سانسۆرێكی زۆرمان داناوه ،كه وشهی بێوهژنو ژن، لهئێس ئێ���م ئێس-هكاندا نهبێتو رێگه نادهین ،بهاڵم لهگهڵئهوهشدا كێشهیهكی زۆر زۆر دروست دهبێت".
بهڕێوهبهری تهلهفزیۆنی ئیڤێكت: رۆژانه 4تا 5ههزار كورتهنامه دادهبهزێنین سهبارهت بهو كێش���انهی كه بههۆی ئ���هو كورتهنامانهوه دروس���ت دهبێت، ن���هوزاد ئیس���ماعیل بهڕێوهب���هری تهلهفزیۆن���ی ئیڤێكت -ك���ه كهناڵێكی لۆكاڵیی���ه ،پێیوایه ئ���هو كورتهنامانه الیهنی ب���اشو خراپی ههیه ،كه الیهنه باشهكهی ئهوهیه بۆشایی ئهو كهسانه پڕدهكات���هوه ك���ه زانی���اری تهواویان لهس���هر ئهنتهرنێت نیی���ه ،كه بههۆی ئ���هو كورتهنامانهوه یهكتر دهناس���نو لهكاتی بۆنهكاندا پیرۆزبایی لهدۆستانو خۆشهویس���تانیان دهك���هن ،ب���هاڵم لهگهڵئهوهش���دا ،ههندێك كهس توانجو قس���هی ناش���رین بهو هۆیهوه بهیهكتر دهڵێن ،بهاڵم فلتهرێكم���ان لهكۆنترۆڵ دان���اوه بۆ ئهوهی زهرهر بههیچ یهكێك نهگات". بهپێی ئهو ئامارانه بێت كه دهس���ت ئاوێنه كهوت���ووه تهلهفزیۆنی ئیڤێكت بهپلهی یهكهم دێت بۆ بهش���داریكردنی بین���هر لهكورتهنامه ،وهك بهڕێوهبهری تهلهفزیۆنهك���هش دهڵێت "رۆژانه زیاتر له 100كهس بهشداری دهكهنو ههریهكهو ب���ۆ مهبهس���تێك بهش���داری دهكات، ب���هاڵم رۆژانه 4تا 5ه���هزار كورتهنامه دادهبهزێنین ،لهگهڵئهوهشدا پابهندنین به رێنماییهكانی بهڕێوهبهرایهتی گشتی راگهیاندن لهوهزارهتی رۆشنبیری". نهوزاد ئیسماعیل ،ئهوهناشارێتهوه كه زۆرجار قسهی نهشیاو لهتهلهفزیۆنهكهیان دابهزی���وهو بهس���هریاندا تێپهڕی���وه، كه ئ���هوهش دهبێته ه���ۆی ناڕهزاییو زۆرجاریش بووهته هۆكاری ئهوهی ئهو ی تهلهفزیۆنهكهیان خهڵكان���ه س���هردان بك���هن ،وتیش���ی "كێش���هكانمان ب���ۆ چارهسهركردون ،بهاڵم تائێستا كێشهی خێزانیمان نههاتۆته ال". پیاوێ���ك :بهه���ۆی دروس���تبوون ی پهیوهن���دی لهڕێ���گای SMSی ت���ی ڤی -یهكان هاوس���هرهكهم داوای تهاڵق دهكات فهره���اد جهم���ال ،گهنجێكی تهمهن 25س���اڵهو دانیشتوی شاری ههولێرهو م���اوهی 5س���اڵه ژیان���ی هاوس���هری پێكهێن���اوه ،باوك���ی مناڵێكی تهمهن 4س���اڵه ،بهاڵم بههۆی دروس���تبوونی كێش���ه لهگهڵ هاوس���هرهكهی ئێس���تا لهدادگا ژنهكهی داوای تهاڵقی كردووه، چونكه پهیوهندی خۆشهویستی لهگهڵ كوڕێك دروس���تكردووه لهڕێگای SMS ی تهلهفزیۆنێك���ی لۆكاڵییهوه ،فهرهاد به نیگهرانییهوه وتی "ماڵی سهربهخۆو ئوتومبێ���لو دوكانم ههی���هو بهیانی تا ئێواره كاس���بی دهك���هم ،بهاڵم بههۆی SMSی یهكێ���ك لهتهلهفزیۆنهكان���ی ش���اری ههولێر ،خهریكه ههموو ژیانم لهدهس���ت بدهمو لهگهڵ هاوسهرهكهم لهیهكتر جیادهبینهوه". هاوسهرهكهی فهرهاد بۆ داوای تهاڵق دهكات؟ وهك هاوس���هرهكهی دهیگێڕێت���هوه رۆژێ���ك گهڕاوهت���هوه ماڵو س���هیری مۆبایلی "تریسكه"ه هاوسهری كردووه، ك���ه چهند ژمارهیهكی نهناس���راو لهناو مۆبایلهك���هی ههبووه لهگ���هڵ چهندین نامهی خۆشهویس���تیو ش���تی تر ،كه بانگی هاوسهرهكهی كردووهو پرسیاری ئ���هو ژمارهو نامانهی لێك���ردووه ،هیچ وهاڵمێكی نهبووه جێگای قهناعهتپێكردنی بێ���ت ،بۆیه بهه���هر ش���ێوهیهك بووه هاوسهرهكهی باس���ی ئهوهیكردووه كه بههۆی ژێرنوس���هكانی تهلهفزیۆنی "ئ" پهیوهندی خۆشهویستی دروستكردووه، بهاڵم لهبهرئهوهی هاوس���هرهكهی زۆر خۆشویس���توهو مناڵێك���ی تهم���هن 4 س���اڵیان ههبووه ،نهیویستوه كێشهكه گهوره بێتو بگاته ئاستی جیابونهوهو
پهرلهمانتارێك: تائێستا تهلهفزیۆنو رادیۆو سایت ه ئهلیكترۆنیهكان هیچ یاسایهكیان نیی ه كاری پێبكهن
ئاگاداركردنهوهی ماڵ���ی باوكی خۆیو هاوس���هرهكهی ،لهبهر ئهو منداڵهی كه ئێستا ههیانه. فهرهاد وتیشی "سیمكارتهكهم گۆڕیو هاوس���هرهكهم بهڵێنیدا كه چیتر ئهوه دووباره نهكاتهوه ،بهاڵم دوای ماوهیهك بهههمان شێوه ژمارهی نزیكهی 30بۆ 40مۆبایلی لهكاغهزێك نوس���یبوو ،كه ههموو ژمارهكانیش علوج بوون". ئهو گهنجه ئاماژهی بۆ ئهوهش���كرد بۆ ئهوهی شیرازهی خێزانهكهیان تێك نهچێت داوای لههاوس���هرهكهی كردووه واز بێنێت ،بهاڵم هاوسهرهكهی پێیوتوه "كوڕێكی خۆش دهوێتو ناتوانێت وازی لێبێنێ���ت ،بۆی���ه داوای جیابونهوهی كردووه". ك���وڕه فریوی���دام بهه���ۆی SMSی تهلهفزیۆنهوه هاوژین حهمهخ���ان ،كچێكی تهمهن 25س���اڵهو لهگهڕهكی بهه���اری نوێی ش���اری ههولێر نیش���تهجێیه ،باس���ی ئهوهی دهگێڕای���هوه كه چۆن لهڕێگای SMSی تهلهفزیۆن���ی "ه" تووش���ی كوڕێك بووهو به قسهكانی فریویداوهو دواتری���ش نهیبینیوهتهوه ،هاوژین وتی "ش���هوێك س���هیری تهلهفزیۆنی (ه)م دهكرد كوڕێك ژمارهی خۆی نوس���یبوو كه داوای كردب���وو كچێكی تهمهن 25 ساڵ بۆ هاوس���هرێتی ،منیش نهمزانیو راس���تهوخۆ پهیوهندیم پێوهكرد ،دواتر زوو پهش���یمان بوومهوه ،بهاڵم كوڕهكه وتی ژمارهكهت باڵودهكهمهوه ،لهترسا پهیوهندیم لهگهڵ بهست". ئهو كچه ،به نیگهرانییهوه باسی ئهو كوڕهی دهكرد كه چۆن پهیوهندی لهگهڵ بهستووهو دواتر بۆچی نهیتوانیوه وازی لێبهێنێتو كوڕهك���هش بهڵێنی پێداوه كه بێته داوای ،ب���هاڵم هاوژین دهڵێت "تائێس���تا ئهو ك���وڕهم نهبینیوهتهوهو توش���ی ههڵهیهكی گ���هوره بووم ،بۆیه داوا دهك���هم لهتهلهفزیۆنهكان ئهو ژێر نوسیه نهمێنێت ،چونكه سهدانی وهكو من فریوی���ان خ���واردووه بههۆی ئهو SMSانه". توێژهرێكی كۆمهاڵیهتی :ئهو smsانه كاریگهری نێگهتیڤیان دهبێت لهس���هر كۆمهڵگا توێژهرێك���ی كۆمهاڵیهتی (س���هنگهر یوس���ف) ئام���اژه ب���ۆ ئ���هوهدهكات ئهوهدهكات ئهو ج���ۆره پهیوهندییانهی ئێس���تا بهه���ۆی smsی تیڤیهكانهوه ههیه ،بهشێكی زۆری شیرازهی خێزانی
تێك���داوه ك���ه بهن���اوی هاوڕێیهت���یو هاوس���هرێتی دروس���ت دهبێتو دواتر دهبێته پهیوهندییهكی نا تهندروس���تو كێش���ه بۆ كۆمهڵگا دهنێن���هوه بههۆی الوازی ئاس���تی رۆشنبیری ئهو تاكانهی بهش���داری لهو ج���ۆره یهكترناس���ینو هاوڕێیهتی���ه دهكهن ،بۆیه پێویس���ته لهالیهن پهرلهمانو حكومهت كۆنترۆڵی ئهو ج���ۆره راگهیاندنانه بكهنو نههێڵن تهش���هنه بكات ،راس���ته "لهواڵتان ئهو ج���ۆره پهیوهندییه ههیه ،بهاڵم ناكرێت لهناو كۆمهڵگای كوردیش ههمان ش���ت دووباره بكرێتهوه تهنها بۆ بهرژهوهندی چهن���د كهس���ێك ش���یرازهی خێزانو كۆمهڵگا بشێوێنیو دواتر كۆنترۆڵكردنی زهحمهت تر دهبێت". ئهو توێ���ژهره وتیش���ی "دهبێت لهو كهنااڵن���ه راوێ���ژكاری پهروهردهی���یو دهرون���یو جۆرێك لهس���زاو ئیجرائات ههبێت ،بۆ ئهوهی شتێك باڵونهكرێتهوه كاریگهری نێگهتیڤ���ی ههبێت ،چونكه لهڕوێك���ی ت���ر ئ���هوه خهڵك���ی پ���ێ س���هرقاڵدهكرێتو پارهیهك���ی زۆریش ب���ه ههدهر دهدرێ���ت ،لهبهرئهوهی ئهو كهسانهی سهرقاڵی دهبهن لهتهمهنێكی ههرزكاری���نو ناتوانن كۆنترۆڵی خۆیان بكهن". ئهندام پهرلهمانێك :تائێستا تهنها یاسای رۆژنامهنوسانی چاپكراو ههیه پهرلهمانت���ار د .ئهحم���هد وهرت���ی، ئهندام���ی لیژن���هی یاس���اییو جێگری سهرۆكی لیژنهی پهیوهندیو رۆشنبیریو راگهیان���دن لهفراكس���یۆنی بزوتنهوهی ئیسالمی ،ئاماژه بۆ ئهوهدهكات ههندێك لهتهلهفزیۆنهكان شتی وا باڵودهكهنهوه كه لهگهڵ دابونهریتی كۆمهڵگای كوردی ناگونجێتو كێش���هی زۆری كۆمهاڵیهتی دروس���تكردووه بهب���ێ رهچاوكردن���ی تهم هنو ئهو كهس���انهی بینهرن ،یاخود smsدهنێرن ب���ۆ كهناڵهكه بهبێ هیچ پێوهرێك ئهوان���ه باڵودهكهنهوه ،بۆیه پێویس���ته حكومهت بهدواداچوونی بۆ بكات لهس���هر ئهو بابهتان���ه ،چونكه دهڵێین ئ���ازادی راگهیاندن ههبێت ،كه ئازادی راگهیاندنیش ههمیشه گرێدراوی بهرپرس���یارێتیه ،ئهگهر بهرپرسیارێتی نهبوو ،رهنگ���ه راگهیاندن كارهس���ات دروست بكات. بهڕێوهبهری گشتی راگهیاندن :ساڵی پار رێنمایی تایبهتمان به رێكخستن ی كاری میدیایی بینراوو بیستراو دهركرد ههڵگ���ورد جوندیان���ی ،بهڕێوهبهری گش���تی راگهیان���دن لهوهزارهت���ی رۆش���نبیری ،ئام���اژه بۆ ئ���هوهدهكات وهك���و وهزارهتی رۆش���نبیبریو الوان س���اڵی پار 2011رێنمای���ی تایبهتیان دهركردووه س���هبارهت به رێكخس���تنی كاری میدیای بیس���تراوو بینراو بهناوی (رێنمای���ی ریكخس���تنی فریكوانس���ی س���پهیس لهههرێم���ی كوردس���تان – مۆڵهتی رادی���ۆو )TVبهاڵم دوای یهك ههفته لهجێبهجێكردنی رێنماییهكه به ش���ێوهیهكی كاتی وهس���تێنرا ئهویش لهبهر ئهوه بوو ك���ه ههندێك لهمیدیاو ناوهندهكان���ی راگهیاندن س���هرنجیان لهس���هر رێنماییهكه ههب���وو ،ههروهها ههندێكیش نیگهران بوون بهوهی رهنگه رێنماییهك���ه ببێته لهمپ���هر لهبهردهم بهرهوپێش���چوونی میدی���او رهههن���دی ئ���ازادی را دهربڕی���ن كهمدهكات���هوه، ب���هاڵم لهههفتهی راب���ردوودا بهفهرمی داوام���ان لهگش���ت الیهك ك���ردووه كه س���هرنجهكانیان به روونی بۆمان تۆمار بكهن بۆ ئ���هوهی بههاوكاری وهزارهتی گواستنهوهو گهیاندنو وهزارهتی ناوخۆو وهزارهت���ی دارای���یو نوێنهرانی لیژنهی رۆش���نبیری لهپهرلهم���انو نوێن���هری س���هندیكای رۆژنامهنووسان" ،تاوتوێی بی���روڕاو س���هرنجهكان بكهین���هوه ،بۆ ئهوهی بگهینه دهرئهنجامێكی نوێ".
CMYK
10
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
komelayety.awene@gmail.com
پهیدۆفیل لهباخچهی ساوایان پیاوێك لههۆڵهندا دهستدرێژی سێكسی دهكاته سهر ٨٧منداڵی تهمهن یهك ساڵو دوو ساڵ بێریڤان جهمال ،ئهمستردام پهیدۆفیل وشهیهکی گریکیهو بهمانای حهزو ئارهزوی سێکسی گهورهساڵێک بهرامب���هر منداڵ���ی بچوک دێ���ت ک ه جیاوازی تهمهنیان زۆر بێت .ماوهیهك لهمهوبهر س���کهنداڵ (ریس���واییهك)ی گ���هورهی دایهنگاو باخچهی س���اوایان لههۆڵهندا ،دهس���تدرێژیو بهدڕهفتاری سێکس���ی بهرامبهر چهندی���ن مندااڵن لهئهمستردام ئاش���کرا بوو .تاوانباری س���هرهکیش ،پیاوێک ه بهناوی "رۆبهرت ئێم" ،ک ه لهس���اڵی" ،"١٩٨٣لهواڵتی التفیا Lettlandلهدایکبووهو له٢٠٠٨وه رهگهزنام���هی هۆڵهن���دی وهرگرت���وه. رۆب���هرت وهک کارمهندێ���ک لهچهن���د دایهنگاو باخچهی ساوایانو شوێنی تردا لهساڵی " ٢٠٠٧تا "٢٠١٠لهئهمستردامو جێگای جی���اوازی ت���ر کاری کردوه. کارهک���هی سهرپهرش���تیاری گروپ���ی منداڵی تهم���هن (لهچهند ههفتهوه تا س���ااڵنه) ب���ووه .لهلێکۆڵینهوهکانی ٤ دادگای ئهمستردام ،لهساڵی رابردودا، وتوه ک ه تاوانبار (رۆبهرت) الق ه دهرکه كردنو دهستدرێژی سێکسی بهرامبهر چهندی���ن منداڵی باخچهی س���اوایان ئهنجامن���هداوه ک��� ه کاری تێدا کردوه، بهڵک���و ل���هدهرهوهی کارهکهی خۆی، وهک کارمهن���دی باخچهی س���اوایان، خ���ۆی گهیاندۆت���ه ئهو مااڵن���هی ک ه پێوس���تیان بهئاگاداریک���هری من���داڵ ههبووه ،ه���هر لهوێش���دا بهدڕهفتاری سێکس���ی بهرامبهر چهندین منداڵی تر ئهنجام���داوه بهبێئهوهی کهس گومانی پهیدۆفیلی ئهم فیگوره بکات. دیاره ئاش���کرابوونی دهس���تدرێژی سێکسی بهرامبهر ئهو منداڵ ه بچوکانه، ه���هر دای���کو باوک���ی قوربانیهکانی توش���ی ش���ۆکو شڵهژانو ش���پرزهیی نهک���ردهوه ،بهڵکو رودان���ی تاوانهک ه لهن���او جهرگهی ش���ارێکی گ���هورهی وهک ئهمس���تردام لهالیهکو کارکردنی کارمهندێک���ی پهیدۆفیل لهس���هنتهری منداڵپهروهردهکردن ،ک ه بانگهش���هی پاراس���تنی دهرون���یو جهس���تهییو پهروهردهک���ردن دهکات ،مای���هی سهرس���وڕمانو تا رادهیهکیش جێگای ش���هرمهزارییو ش���وورهیی ب���وو ک ه چۆن پهیدۆفلی���ک بتوانێت ماوهیهکی زۆرو ب��� ه بهردهوام���ی بهبێئ���هوهی ههس���تی پێبکرێت ،لهش���وێنو کاتی جی���اوازدا کاری خۆی تاوانی وا گهوره ئهنجامب���داتو ل���هوهش بترازێت کۆی کارهکانی دهس���تدرێژیهکهی بگهیهنێت ه تۆڕی ئینتهرنێتو بۆ مهبهستی بزنسی پۆرنۆگرافی فهراهم بکات. که دایهنگاو راستی ه تاڵهکه لهوهدای ه باخچهی ساوایان سهنتهرێک ه دڵنیاییو متمان���ه بهدای���کو ب���اوکو کۆمهڵگا دهبهخش���ێت ،ش���وێنێکه ئاس���ایشو پاراس���تنی من���داڵ لهئامێزدهگرێ���ت، نهک بنک���هی چێژو ئامرازێک بۆ حهزو ئارهزوی کهسانی پهیدۆفیلو تاوانباران بێت .س���هنتهرێک که تاوانی گهورهی بهرامب���هر مندااڵن���ی لهتهم���هن چهند مانگو دوو سااڵن ه ئهنجامبدرێت .دیاره گهر لهپرۆفیلی پهیدۆفیل وردببینهوه، دهش���ێت ک ه ئهم جۆره فیگورانه کارو ئیشی رۆژانهیان لهو بنکهو شوێنانهدا دهدۆزنهوه ک��� ه منداڵی تێدا ئامادهیه. کارکردنیان بههوشیاری لهو دهزگایان ه وهک ماسکێکهو راس���تییهکهی ئهمان ه تهنها بهمهبهس���تی پڕکردنهوهو گهڕان بهدوای ئ���ارهزوی سێکس���ی خۆیاندا عهوداڵن. ه���هر بۆی���ه رۆب���هرت ئێ���م خۆی خزاندب���ووه ئهو جێگاو ش���وێنانه ک ه منداڵی تێدا بووه .بۆ نمون ه کاتی خۆی ک ه لهکینیا ب���ووه ،لهمهیتهمێک کاری کردوهو ک��� ه لهئهڵمانیاش دهبێت ههر لهدایهنگاکار دهدۆزێتهوه. لهلێکۆڵینهوهی* دادگای ئهمستردام دهرکهوت���وه ک ه ژم���ارهی حاڵهتهکانی دهس���تدرێژی سێکس���ی رۆب���هرت ک ه ئهنجامی داوه نزیکی ٨٧منداڵه ،بهاڵم لهب���هر زۆر بچوکی تهمهنی منداڵهکان، وهک لهتهمهنی (س���اڵو دوو س���اڵ)، کهیس���هکان زۆر ئاڵۆز بوه ،نهتوانراوه ههموو حاڵهتهکان بپش���کنن .ههر لهو پهیوهندهدا ههندێ���ک لهدایکو باوکی قوربانیان دهستیان لهسکااڵ ههڵگرتوهو
رۆبهرت ئێم
گرنگ ه زیاتر ههوڵ بدرێت بۆ پاراستنی منداڵو لهدهستدرێژی پهیدۆفیلیهکان بپارێزرێن .ئیتر ئایا کردارهک ه ی لهالیهن مامۆستا ئایینی ئهنجام بدرێت ،یاخود لهالیهن مامۆستاو سهرپهرشتیارو بهرپرسهوه بێت لهبهر فش���اری دهرونی خۆیان وازیان لهتۆمارکردنی سکااڵکه هێناوه. ب���هاڵم رۆب���هرت ئێ���م دانی ن���اوه بهتاوانهکهی ک ه بهرامبهر ( )52منداڵی ک���وڕو ( )١٥منداڵی کچ دهس���تدرێژی سێکس���ی ئهنجام���داوه .لهیهک���ێ لهمنداڵ���هکان نزیک���ی ( )٢٠٠٠فۆتۆو ( )١٣٨فلیمی ڤیدیۆی گرتوه ،تاوانبار ی بهمهبهس���تی کاری ئ���هم ماتریاالنه پۆرنۆگرافی بهکارهێن���اوه .بهگوێرهی زانی���اری وهزارهت���ی داد فۆتۆکان���ی ک��� ه بهمهبهس���تی پۆرنۆگرافی لهکاتی دهس���تدرێژی سێکس���ی ئهم مندااڵن ه گرتویهت���ی ()٦٠٠٠و ( )٤٧٠فلیم���ی ڤیدۆین .ک���ۆی ئ���هو ماتریاالنهی ک ه لهکۆمپیتهرهکهی رۆبهرت ئێم دهستی بهس���هردا گیراون )٤٦.٧٧٥( :فۆتۆ، ( )٣٦٧٢فلیمی ڤیدۆین. ههڵس���وکهوتو ئهنجامدان���ی کاری سێکس���ی پهی���دۆ بهرامب���هر من���داڵ کاریگهرو کاردانهوهی خراپو نێگهتیفی بۆ س���هر گهش���هکردنی منداڵ دهبێت، ل���هڕووی کۆمهاڵیهت���یو مۆراڵ���هوه کارێکی نهگونجاوو نهش���یاوه ،دهچێت ه خان���هی پێش���لکردنی ماف���ی منداڵ، ئهنجامدان���ی کردارهکه تاوانهو لهڕووی یاس���اوه س���زای بهرامبهره .ئاشکرای ه لهبهرئهوهی دیاردهک ه تا ئێستا تابووه ش���ورهیهکی گ���هورهی لهخۆگرت���وه، ئهوهندهی پێویست لێکۆڵینهوه لهسهر پهیدۆفیل���ی نهک���راوه ،ب���هو مانایهی لێکۆڵینهوهیهکی وا چڕوپڕ نهکراوه ک ه ههمو فاکتهرهکانی گهشهکردنی مێشک پێشو پاش لهدایکبوونو فاکتهرهکانی خێزانی بهوردی بگرێت ه خۆ.
*بهاڵم لهم سااڵنهی دواییدا ،لهسهر جیاوازی سترهکتوری مێشک لهپهیوهند بهپهیدۆفیلدا ،ب ه MRIدهرکهوتوه ک ه مادهیهکی رهساسی (خانهی مولولهی مێش���ک) ،لهچهند بهش���ێکی مێشکدا وهک���و ل���ه "*Hypothalamus", ،""Amygdalaلهپهیدۆفیلدا کهمتره. " ،"Amygdalaئهو بهش���هی مێشک ه ک��� ه لهش���ێوهی بادهمهو پهیوهس���ت ه بهههس���تی ت���رسو ش���هڕهنگێزی .تا چهن���د " "Amygdalaبچ���وک بێ���ت، ریسکۆ بۆ ئهنجامدانی کاری پهیدۆفیلی زیات���ر دهبێت .ههروهها دهرکهوتوه بۆ نمون ه لهپێش���اندانی فۆتۆی ئرۆتیکو سۆزداری کهس���ێکی کامڵ بهکهسێکی پهیدۆ ،دهبینرێت ،بهش���ی مێش���کی Hypothalamus، Prefrontale cortx ی پهیدۆفیل کهمتر بهفۆتۆک ه کاریگهری لهس���هر مێش���ک وات ه کهمتر ههستی دهروژێت ،ئهمهش نهبوونی ههس���تو ح���هزی پهیدۆ بهرامبهر کهس���ی کامڵ روندهکاتهوه .ههر لهم پهیوهندهدا گهر رهسمێکی منداڵیک پیشانی پهیدۆیهک بدرێت ،دهبینرێت ک ه بهش���ی مێشکی Amygdalaکاریگ���هری دهبێتو زیاتر دهوروژێت .بهواتایهکی تر سترهکتوری مێشکی کهسێکی پهیدۆفیل جیاوازتره لهکهس���ێکی ئاس���ایی .پهیدۆفیل���ی تێکچونێکه لهمێش���کدایهو پێوس���تی بهچارهس���هری تایبهت���ی ههی���ه. لهس���ااڵنی ١٩٣٨تا ١٩٦٨لههۆڵهندا ٤٠٠پهیدۆفی���ل لهڕێ���گای میت���ۆدی خهستاندن چارهسهر کراون .لهئهڵمانیا لهڕێگهی نهشتهرگهری مێشک ،بهشی Hypothalamusیارمهتی دروان ،بهاڵم ئێستا رێگا چارهسهری تر دانراوه. بێگومان س���کهندالی دهس���تدرێژی سێکسی باخچهی ساوایان ،لهماوهیهی رابردودا بووه خاڵی لێدوانو گفتوگۆی کارمهندان���ی ب���واری کۆمهاڵیهت���یو تهندروس���تی فێربوون ،پرسیار دهکراو چ���ۆنو چی بکرێ���ت بۆ نههێش���تنی س���هکهنداڵی گ���هورهی دهس���تدرێژی سێکس���ی بهرامب���هر من���داڵ ،ئای���ا دانان���ی کامێ���را ،وهک دوو چ���او ،بۆ کۆنترۆڵک���ردن ،لهدایهن���گاو باخچهی ساوایان ،رێگاگرتنێکه لهپهیدۆفیلهکانو پاراس���تنی منداڵ بههێز دهکات؟ ئایا لۆکاڵو ژورهکان لهجیاتی دیوار بکرێن ه شوش���هو هاوکات لهههم���وو گروپێکدا نۆرم بێت ک���ه پیاوێکو ژنێک پێکهوه کار بکهن ،ئیتر کێش���هکه بنبهس���ت دهکرێت؟ بهو شێوهی ه متمانهو باوهڕی دایکو باوکانهی ک ه منداڵهکانیان بوون ه قوربانی دهس���تدرێژی س���ێکی چاک دهبێتهوه؟ دیاره لهس���هر ئهم خااڵن ه گفتوگ���ۆ زۆر کراوهو رێگاچارهس���هری جیا جیای بۆ دانراوه ک ه لێرهدا شوێنی ئاماژهکردن نییه. پهیدۆفیل���ی لهههم���و کۆمهڵگایهکدا بوونی ههیه .بهتایبهت لهکوردس���تان، لهناو ههن���دێ خێ���زانو لهقوتابخانهو ش���وێنی س���پۆرتو کوچ���هو کۆاڵنو نادییهکان���دا ت���ا رۆژی ئێس���تا ،ب��� ه بهردهوام���ی من���دااڵن دهس���تدرێژی سێکسییان بهرامبهر ئهنجامدهدرێت. گرنگ���ه زیات���ر ههڵم���هت بدرێت بۆ پاراس���تنی من���داڵو لهدهس���تدرێژی پهیدۆفیلی���هکان بپارێزرێ���ن .ئیتر ئایا ی ی ئایین کردارهک ه لهالیهن مامۆس���تا ئهنج���ام بدرێ���ت ،یاخ���ود لهالی���هن مامۆس���تاو سهرپهرشتیارو بهرپرسهوه بێ���ت ،لهناو خێ���زانو ماڵو ش���وێنی سپۆرتو نادیهکان بێت ،پهیدۆفیلهکان دهبێ���ت رێ���کاری یاس���اییان لهگهڵ بکرێتو رادهستی دادگا بکرێن هاوکات چارهسهری تایبهت بکرێن. * 2011-1-NRC , 11 *2011-11-NOS 25 *Dick Swaab * :Hypothalamusئ���هو
بهش���هی مێشکه ،ئۆرگانیس���ازی ههڵسوکهوتی دهکات ،رۆڵی گهوره دهبینێت لهمانهوهو بهردهوامی ژیانی مرۆڤدا وهکو خواردن، جوت بوون ،شهڕکردن ،ههاڵتن.. * :Prefrontale cortxبهش���ێکی پێشهوهی مێشک ه پهیوهست ه بهفرمانی ژی���ریو س���ۆزی وهک بڕی���اردان، پالندانان ،ههڵسوکهوتی کۆمهاڵیهتی، کۆنترۆڵکردنیکڵپهو حهز.
کۆمهاڵیهتی
کۆمەاڵیهتی
komelayety.awene@gmail.com
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
"ئهوه ی دهڵێت نێرگز رهق نهبۆتهوه سههووه"
11
ئا :كورده عبدالكریم ی ی ههواڵ دوای باڵوبوونهوه ی 35رۆژ رهقبوونهوهی نێرگس لهچهمچهماڵ ،ههقیقهتی ئهو شهوه ی ساواكه، ی باوكو دایك سارده لهزار ی كهناڵ ه جیاوازتره لهگێڕانهوه ی راگهیاندن ك ه ههریهكهو جیاوازهكان ی بهشێوهیهك سودیان لهڕوماڵكردن ئهو رووداوه بینی. ی بهچون��� ه ن���او ماڵ���ه وێرانهك���ه ی نێرگز ،ئهوس���ا نهعیمهخان���ی دایك ی ئ���هو خێزان ه 3نهفهریی ه ب ه چ دهزان ی ێ ژیان بهڕێدهكهن ،دوو ژوور رهزالهت ی پهڕپوت ،خاڵی لهههر پێداویستییهك ی ماڵهك ه س���هردهمیانه ،راخهرهكان��� زۆر كۆنو پواوهن ،زهحمهته س���هرما ی ساواكهیان، ی مردن بگهڕێنێتهوه ،دوا ی ب���ۆ بردوون. خێرهومهند س���ۆپایهك ئهو ش���هوهی نێرگزی تهمهن 35رۆژ ی لهس���هرما رهق بووهتهوه ،وهكو دایك ی ی لێوه دهكات ،هیچ كهرهستهیهك باس گهرمكردنهوهیان نهبووه ،ئهو س���ووره ی ی بههۆ لهس���هر ئ���هوهی كۆرپهك��� ه سهرماوه گیانی لهدهست داوه ،چونك ه ی ی نهبووه ،وتیش��� هیچ نهخۆش���ییهك "ئهو شهوه زۆر س���ارد بوو ،من خۆم ی ی تهحهموول بهم گهورهییه نهمئهتوان ی ئهو ش���هوه بكهم ،سۆپا س���هرماكه ی ێ نهوت ش���كاوێكمان ههب���وو ،لهبهرب پڵیتهك���هی س���وتابوو ،هیچ ش���تێك ی لهبهر گهرم بكهینهوه، نهب���وو خۆمان ی نێرگسدا، ێ بهتانیم دا بهس���هر ههند بۆ ئ���هوهی لهس���هرما بیپارێزم ،بهاڵم ێ بوو، ژورهكهمان ئهوهنده ساردو نس ئهو دوو بهتانی ه كۆنهش سودیان نهبوو، دهم���هو بهیان ههس���تمكرد مناڵهكهم ههناس���هنادات ،ئیتر لهگهڵ پیاوهكهم بردمان بۆ خهس���تهخانه ،ك ه بردمان دكتۆرهكان وتیان مردووه". ی ئهو وشهی ه ی بیس���تن نهعیمه دوا ی ی ب���ۆ نهماوهت���هوه تهنها ئهوه هیچ لهگهڵ هاوس���هرهكهیو چهند پیاوێك ی بس���پێرن ،نهعیم ه بردویان��� ه بهخاك ی تهنها بهوه ئاس���ودهی ه تاوهكو ناشتن ی كردووه، ههر بهسنگییهوه بووهو ماچ ی "ههرچهنده نهبوو-ین ،بهاڵم وتیش��� جهرگ س���وتان زۆر ناخۆشه ،زۆرجار ی ك���رد بردیهوهو لهو دهڵێم خوا باش��� ی بوو". نههامهتیی ه رزگار ی ئ���هو ههواڵهو پ���اش باڵوبوونهوه ی ی لهالی���هن دهزگاكان��� روماڵكردن��� راگهیاندنهوه ،وهه���ا باڵوبۆوه ك ه ئهو ی س���هرماوه نهمردووه، منداڵ��� ه بههۆ ههروهها ئ���هو خێزانه یهك دوو موچ ه ی ئابورییان ئهو خراپ ه وهردهگرنو بار نیی ه ك ه وهكو لهكهناڵهكانهوه پهخش ی ك���راوه ،لهو بارهیهوه م���ام ئهحمهد
پیاوێك :بههۆ ی SMSی ت ی ڤی-ی ه لۆكاڵیهكان ،ژنهكهم داوای تهاڵقدهكات ئا :عیسا خدر ئێس ئێم ئێسی ژێرنوسی تهلهفزیۆنه لۆكاڵییهكان چهندین كێشهی كۆمهاڵیهتی ناوهتهوه ،لهنهبوونی یاسایهك بۆ چاودێریكردن، لهبهرامبهریشدا بهڕێوهبهری چهند تهلهفزیۆنێكی لۆكاڵی ئهوه ناشارنهوه كه چهندین كێشهی كۆمهاڵیهتییان روبهڕوبوهتهوه ،بهاڵم ناتوانن رێگری لێبكهن .نهبوونی یاسایهك به كێشه ناودهبهن. ماڵی نێرگز لهچهمچهماڵ ێ باوكی س���اواك ه دهڵێت "ئهم ساڵ س ی نهوتم���ان وهرگرتووه ،بهس وهرهقه م���ن توانیم یهك بهرمیلی���ان وهرگرم، ی تر چونكه پارهم نهب���وو ئهو دووان ه وهرگرم ،ه���هر بهرمیلێك 38ههزارت ل���ێ وهردهگ���رن ،دوو س���ێجار نهوت هات��� ه بهردهرگا منیش پارهم پێنهبوو، ی مهعاشم كرد ،كاتێك مهعاشم چاوهڕێ وهرگ���رتو چ���وم پڕی بك���هم ،وتیان وهرقهك���هت بهس���هرچووهو نهوتی���ان نهدامێ ،مهعقول��� ه ژێرمان نهوت بێت مناڵهكهی من لهسهرما رهقبێتهوه؟!". ی ئهو پیاوه كه تازه جگهرگۆش���هیهك ێ لهدهست داوه ،پێیناخۆش ه ك ه ههند ی ی منداڵهكه الیهن دهیان���هوێ چیرۆك بش���ێوێنن ،گوای��� ه رهق نهبووهتهوه، ی دهڵێن نێرگز ئهو دهڵێ���ت "ئهوان���ه ی ی وهرئهگرێ���تو 60ههزار ش���ههیدانه رهق نهبووهتهوه سههوون" .لهدرێژه ی ی دایكیش���ی ،من نهخوێندهوارم ،گشت ی "بیستوم ه قایمقام قسهكانیدا وتیش ی كۆبكهنهوه بزان ه چهند دهكات". چهمچهم���اڵ لهتهلهفزی���ۆن وتویهت ی ئهو پی���اوه ك��� ه رۆژان��� ه خهریك گوای���ه مانگ���ی ملیۆنێ���ك وهرئهگرم، ئاخر تو ئهو خوای���ه من ئهو پارهیهم حهماڵ���یو قت���وو كۆكردنهوهیه لهناو ی فڕێدانی پاش���هڕۆك ێ بوو ،من فهقیرانهیهك وهرئهگرم ش���ارو ش���وێن لهكو ی ی ناخۆش��� ه سهرهڕا ب���ڕۆن لهگش���ت چهمچهماڵ بپرس���ن ،لهچهمچهماڵ ،ال ی ی بههۆ ی چهنێكه ،ئهوه جهرگ سوتانو مردنی ساواكه بزانن فهقیران���ه مانگ ههوێكهمه ،ش���هش مانگ جارێك 150ن���هداریو رهقبوون���هوه لهس���هرمادا، ی ی بهدهمهوه بكهن ،وتیش ی 300ههزار هێشتا درۆ ههزار وهرئهگرم ،وات ه ساڵ ی نهوهد ههزار "ئێم ه جهرگمان سووتاوه هێشتا درۆو دینار ،ژنهكهش���م مانگ
ی ی خهڵك خێر خێرخوا بنوسێت یارمهتیمان ئهدهن، ی ئهگهر چاوهڕێ حكومهت بكهین، لهسهرما ههموومان رهق دهبینهوه
فۆتۆ :کوردستا ن مریهمی 3ساڵ ،خوشکی نێرگز
ی ی ئ���هوه ئهكهن ك��� ه مانگ دهلهس���ه ملیۆنێك وهرئهگرم". ی ی رهقبوون���هوه ئ���هو پی���اوه دوا ی بێهیوا بووهو كۆرپهكهی بهتهواوهت��� ی ی نازانێت كه لهو گهڕهكه بهدووریش��� ی ی ههژارنشینه روداو ئهوان ك ه ههموو هاوش���ێوه بكهوێت���هوه ،ئ���هو ههموو ی ههرێم���ه، ی لهحكومهت��� گلهییهكان��� ی ههرێ���م، ی ئ���هو حكومهت��� بهوت���ه حكومهت���ی دهوڵهمهن���دو پ���ارهداره، بههیچ ش���ێوهیهك حكومهتی ههژاران ی گهیش���ت ه نیی���ه ،وتیش���ی "خهڵك س���هرمانگ ،كهچی هێشتا ئێم ه لهبهر ی چ���را دائهنیش���ین ،ش���هوان ه كارهبا مۆلیدهم���ان نییه ،نهك م���ن ،ههموو ئ���هم ماڵ��� ه فهقیرانهی دراوسێش���م، ك���ه كارهب���ای حكوم���ی ئهبڕێت ئیتر ئێم ه لهبهر چرا دائهنیش���ین ،سهیرك ه دیوارهكانم���ان چۆن ب��� ه دوكهڵی چرا ی خهڵكی خێرخوا رهشبوونهتهوه ،خێر بنوس���ێت یارمهتیمان ئ���هدهن ،ئهگهر چاوهڕێی حكومهت بكهین ،لهس���هرما ههمووم���ان رهق دهبین���هوه ،هێش���تا ئێم ه باشین ،ئهوهتا دراوسێكهمان ك ه ههر لهم خانوانه دهژین ،چوار كهس���ن ههمووی���ان عهقڵیان تهواو نییه ،كهس نیی��� ه لێی���ان بپرس���ێتهوه ،حكومهت ی وهك منو ی دوو فهقیر لهكوێی ه فریا
ئێم ه جهرگمان سووتاوه هێشتا درۆو دهلهسهی ئهوه ی ئهكهن ك ه مانگ ملیۆنێك وهرئهگرم ئهوان بكهوێت". ی نهعیم ه وهك دایكێك ئهو داخوازییه نههاتۆتهدی ،ئ���هو دوای ئهو بۆچون ه ی كهوت���ووه ك ه ههم���وو منداڵێك رزق ی بهناوچهوانی خۆیهوهیهتی ،ههر خۆ ی ی مریهم ی ئ���هوه بۆی ه كه س���هرهڕا ێ س���اڵی تهواو كچی���ان هێش���تا س��� نهكردووه ،بڕیاریان داوه منداڵێكی تر بخهنهوه ،بهاڵم منداڵهكهیان لهسهرما رهق بووهتهوه ،وتیش���ی "كه سكم بهو منداڵ ه ههبوو ،ئهموت ئینشائهڵاڵ خوا ل���هم نهبوونی ه رزگارمان دهكات ،بهاڵم بهداخ���هوه 35رۆژ ژیاو بهو ش���ێوهی ه بهجێی هێشتین".
برایهك :خوشكهكهم لهداخ ی بهدمهست ی مێردهك هی خۆی سووتاند ئا :سارا قادر لهشهوی 1/11دا شهونم جهستهی خۆی كرده سووتماك ،تا چیتر بهدهست بهد مهستی مێردهكهیهوه ئازار نهچێژێتو ژیانی لهوه تاڵتر نهبێت ،بهاڵم بهر لهمردنی دانبهوهدا دهنێت كه لهداخی مێردهكهی خۆی سووتاندووه بۆیه ههر دوای تهواوبوونی پرسهكه مێردهكهی دهستگیر دهكرێتو ئێستا لهزیندانه. شهونمی تهمهن بیستو نۆ ساڵ ماوه ی ده س���اڵه لهگهڵ هاوسهرهكهی ژیانیان دروست كردووه ،كوڕێكی تهمهن حهوت ساڵو كچێكی تهمهن سێ ساڵهیان ههیهو وهك ه���هر خێزانێكی ئاس���ایی ژیاون، ب���هاڵم ئهوهی ش���هونمی جیاكردۆتهوه ش���هونم زۆر قورس دهكهوێتهوهو بهبێ شتێ كۆتاییپێهاتووه ههرچهنده خۆیو ی براك���هی ئ���اگای لێبێت نهوت مێردهك���هی رایانك���ردووهو بهدهس���ت لهژنێك���ی ت���ر ،م���هی خواردن���هوهی ئهوه بهردهوامی مێردهكهی بووه بهجۆرێك ،ئ���هكات بهخۆیدا خۆی دهس���وتێنێت ،ههوڵیان���داوه بیكوژێننهوه ،بهاڵم لهبهر كه چیتر نهیتوانیوه تهحهمولی بكاتو بهاڵم براژنهكهم دووج���ار چهرخهكهی زۆری گڕهك���ه بۆی���ان نهكوژاوهتهوهو دواجار به كۆتاییهێنان به ژیانی خۆی ،لهدهس���ت دهس���هنێت ك���ه ش���تی وا ئهویش لهتاو ئازاری جهستهی كه وهك نهكات بهب���ێ ئهوهی مێردهكهی خۆیو بوركانێ���ك ئاگرهكه داگی���ری كردهوه، لهمێردهكهی جیابۆوه. وهك براكهی شهونم باسی كرد "ئهو مێردهكهی شهونمیش ئاگادار بكاتهوه ،هاواری كردووه ت���ا براژنهكهی بهپهل ه ی شهوو ههموو بهتانییهك دههێنێتو تێیهوه دهپێچێتو ش���هوه منو خێزانهكهم میوانی ئهوان بهاڵم بووه نزیكی یازده بوی���ن ،دوای نانخواردن ههس���تم كرد بهدیار تهلهفزیۆنهوه دانیش���تبوین لهپڕ دهیكوژێنێتهوهو بهرهو نهخۆش���خانهی زاواكهم سهرخۆش���ه ،ئاگادارم كرد كه ژنهك���هم ه���اواری كرد ش���هونم خۆی ئیمێرجنس���ی دهب���هن ،ب���هاڵم زۆریی بۆنی مهشروبت لێدێت خواردوتهتهوه؟ س���ووتاندو به گ���ڕهوه ب���هرهو كۆاڵن رێژهی سووتاویهكهی ناهێڵێت لهدوازده بهاڵم نكۆڵ���ی لێكردو راس���تی لهگهڵ رایك���رد" .براكهی ش���هونم ئاماژه بهو كاژێر زیاتر بژیو كوڕو كچو خێزانهكهی نهوت���م ،چونك���ه لهژوورهك���هی تر به س���اته دهكات كه چهند مهترس���یدارو جێدههێڵێت ،ب���هاڵم بهر لهدوا مااڵوایی دزیهوه خواردبوی���هوه ،بهاڵم ئهمه الی خهمناك بووهو ههستی كردهوه ههموو كردن ،دان���ی بهوهداناوه كه مێردهكهی
ئهمه لهكاتێكدایه مێرده رهشپۆشهكه ی شهونم لهناو زینداندا باسی لهوهكرد كه ئهوان كێشهیان نهبووهو خانووی لهسهر ژنهكهی تاپۆ كردووهو ئهو شهوهش كه ژنهكهی خۆی س���ووتاندووه ،پێش���تر هیچ كێشهیهك رووینهداوه ،بهاڵم برای ژنهكه ئهمهی به ناڕاست زانی ،چونكه "ئهوه كێش���هیهكی كۆنیانهو ئهم كوڕه ههر دهس���تی لێههڵنهگرت تا س���هری ژنهك���هی خ���وارد" ،ب���هاڵم مێردهكهی ش���هونم تهنه���ا باس���ی تووڕهی���یو تاڕادهیهك نهخۆش���یهكانی ش���هونمی كرد بهبێ ئهوهی هیچ شتێكی ناڕاستی خۆی باس بكات "ژنهك���هم زۆر تووڕه بوو ،بورانهوهش���ی لهگهڵدا بوو ،بهاڵم م���ن زۆر باش بووم لهگهڵیدا ،نازانم بۆ ئهوهی كرد" .بهاڵم ش���هونم خۆی الی پۆلیس دان���ی پێداناوه كه لهداخی ئهو چهن���د ئ���ازاری داوهو ئهمی���ش هی���چ خۆی س���ووتاندووه .ههرچهنده بهپێی رێگهچارهیهك���ی نهدۆزیوهت���هوه جگه یاس���ا ئهم مێرده خراوهته زیندانهوه، بهاڵم ئهوهی سهیره كهسوكاری شهونم لهوهی كه كردوویهتی. براكهی ش���هونم ئاماژهی بهوهدا كه هیچ داوایهكی یاس���اییان نییهو براكهی لهسهرهتاوه كێشهیان زۆر بووه ،چهندین لهو بارهی���هوه وتی "ئێم���ه داومانهته ج���ار ئ���هوان وهك ماڵهباوكێك داوایان دهس���ت خودا تا ههقی بستێنێو تازه لێكردووه ك ه تهاڵق وهربگرێتو بێتهوه هیچمان بۆ ناكرێت تهنانهت بێبهش���ین ماڵهوه ،بهاڵم "ههموو جارێ منداڵهكانی لهخوشكهزاكانیشمان ،چونكه الی ماڵه دهكرده بیان���وو ،ئهو ههنگاوهی نهدهنا خهزورانی شهونمن". چهند جارێكیش الی دایكمو خوشكهكانم باس���ی كردبوو كه ئهوهن���ده پڕ ئازارم تێبینی :لهبهر تهواونهبوونی كهیسی رهنگ���ه رۆژێ كۆتایی به ههموو ش���تێ مێردهكهی" ،شهونم"مان وهك ناوێكی بێنم ،بهاڵم كهس باوهڕی پێنهكردبوو" .خوازراو داناوه.
ئێمه داومانهت ه دهست خودا تا ههقی بستێنێو تازه هیچمان بۆ ناكرێت تهنانهت بێبهشین لهخوشكهزاكانیشمان، ی ماڵ ه چونك ه ال ی شهونمن خهزوران
بهڕێوهبهری تی ڤی قهاڵ :بههۆی كێشهیهكی كۆمهاڵیهتییهوه -SMSمان راگرت زانا خهلیل ،بهڕێوهبهری تهلهفزیۆنی قهاڵ ،ك���ه كهناڵێكی لۆكاڵی-یه ،ئاماژه ب���ۆ ئهوه دهكات كه ماوهی دوو س���اڵ دهبێت ئ���هو SMSنهی���ان راگرتووه، بههۆی ئاس���تی ن���ا رۆش���نبیری ئهو كهسانهی بهشدارییان لهم ژێر نوسانهی تی ڤی یهكهیان كردووه .زانا ،ئهوهش ناش���ارێتهوه كه لهدوو ساڵی رابردوودا بهه���ۆی ئهو ئێ���س ئێ���م ئێس-ـانهی ك���ه دهبێته ژێر نوس���ی تی ڤی یهكان تووشی كێشهیهكی كۆمهاڵیهتی بوونو دواتر كێش���هكهیان چارهسهر كردووه، ی گهڕاندهوه بۆ ئهوهی هۆكاری ئهوهش كه "كهسانێك بهشداریی لهو ژێرنوسانه دهكهن كه ئاستی رۆشنبیرییان كهمهو خهڵكێكی نا هۆش���یارن ،بۆیه دهبینین كێشهو گرفت بههۆی ئهو ژێرنوسانهوه دروست دهبن". سهبارهت به پشكی تهلهفزیۆنهكهیان بۆ ئ���هو SMSن���هش زان���ا خهلیل، باس���یلهوهكرد ك���ه قازان���ج ههیه له -SMSهكان ،ك���ه لهه���هر نامهیهك 4 س���هنت بۆ تی ڤی بووهو 6س���هنت- یش ب���ۆ كۆمپانیاو 10س���هنت-یش بۆ كۆمپانیای كۆڕهك تلیكۆم ،بهڕێوهبهری تی ڤی قهاڵ وتیش���ی "ناردنی ئهو ئێس ئێ���م ئێس-انه قازانجی ههیه ،لهتی ڤی یهكانی ههموو دنیادا ،بهاڵم لهبهرئهوهی ههستمان كرد لهكۆمهڵگای ئێمه الیهنی سلبیاتی زیاتره لهههموو روێكهوه ،بۆیه بڕیارماندا ئهو ژێر نوسیه نههێڵین". بهڕێوهبهری تی ڤی ههتاو :لهالیهن وهزارهتی رۆشنبیری هیچ سانسۆرێك لهسهر تی ڤی یهكان نییه ه���اوكار حهم���ه رهش ،بهڕێوهبهری تهلهفزیۆن���ی ههت���او ،ك���ه كهناڵێكی لۆكاڵی-یه لهش���اری ههولێر ،ئاماژه بۆ ئهوهدهكات كه كێشهی زۆریان بۆ دروست دهبێتو بێزارب���وون بههۆی ئهو SMS انهوه ،بهاڵم لهگهڵئهوهش���دا داهاتێكی باشی ههیهو بۆشاییهك پڕ دهكاتهوه بۆ بهڕێوهبردنی تهلهفزیۆنهكهیان ،چونكه دووهم كهناڵن ك���ه زۆرترین SMSیان بۆ دهچێت ،بهڕێوهبهری تی ڤی ههتاو، وتیش���ی "ش���هوانه 2تا 3ههزار SMS دادهبهزێنی���ن كه 99%ی ئهو كهس���انه گهنجن ،بۆیه توش���ی زۆرترین كێش���ه دهبین". س���هبارهت بهداهات���ی ئ���هو SMS كانی���ش بهڕێوهب���هری تی ڤ���ی ههتاو وتی "لهه���هر SMSێك 4س���هنت بۆ ئێمهیهو 6سهنت بۆ ئهو كۆمپانیایه كه بهشداریمان لهگهڵكردووهو 10سهنتیش بۆ كۆمپانیای كۆرهك تیلیكۆمه". ه���اوكار ب���اس ل���هوهش دهكات كه هیچ سانس���ۆرێك لهالی���هن وهزارهتی رۆش���نبیرییهوه نیی���هو بهیاس���ا ئهو كاران���هش رێكنهخ���راوه ،وهك خ���ۆی ئام���اژهی ب���ۆ دهكات كهناڵهكهی���ان سانسۆریان داناوه "خۆمان سانسۆرێكی زۆرمان داناوه ،كه وشهی بێوهژنو ژن، لهئێس ئێ���م ئێس-هكاندا نهبێتو رێگه نادهین ،بهاڵم لهگهڵئهوهشدا كێشهیهكی زۆر زۆر دروست دهبێت".
بهڕێوهبهری تهلهفزیۆنی ئیڤێكت: رۆژانه 4تا 5ههزار كورتهنامه دادهبهزێنین سهبارهت بهو كێش���انهی كه بههۆی ئ���هو كورتهنامانهوه دروس���ت دهبێت، ن���هوزاد ئیس���ماعیل بهڕێوهب���هری تهلهفزیۆن���ی ئیڤێكت -ك���ه كهناڵێكی لۆكاڵیی���ه ،پێیوایه ئ���هو كورتهنامانه الیهنی ب���اشو خراپی ههیه ،كه الیهنه باشهكهی ئهوهیه بۆشایی ئهو كهسانه پڕدهكات���هوه ك���ه زانی���اری تهواویان لهس���هر ئهنتهرنێت نیی���ه ،كه بههۆی ئ���هو كورتهنامانهوه یهكتر دهناس���نو لهكاتی بۆنهكاندا پیرۆزبایی لهدۆستانو خۆشهویس���تانیان دهك���هن ،ب���هاڵم لهگهڵئهوهش���دا ،ههندێك كهس توانجو قس���هی ناش���رین بهو هۆیهوه بهیهكتر دهڵێن ،بهاڵم فلتهرێكم���ان لهكۆنترۆڵ دان���اوه بۆ ئهوهی زهرهر بههیچ یهكێك نهگات". بهپێی ئهو ئامارانه بێت كه دهس���ت ئاوێنه كهوت���ووه تهلهفزیۆنی ئیڤێكت بهپلهی یهكهم دێت بۆ بهش���داریكردنی بین���هر لهكورتهنامه ،وهك بهڕێوهبهری تهلهفزیۆنهك���هش دهڵێت "رۆژانه زیاتر له 100كهس بهشداری دهكهنو ههریهكهو ب���ۆ مهبهس���تێك بهش���داری دهكات، ب���هاڵم رۆژانه 4تا 5ه���هزار كورتهنامه دادهبهزێنین ،لهگهڵئهوهشدا پابهندنین به رێنماییهكانی بهڕێوهبهرایهتی گشتی راگهیاندن لهوهزارهتی رۆشنبیری". نهوزاد ئیسماعیل ،ئهوهناشارێتهوه كه زۆرجار قسهی نهشیاو لهتهلهفزیۆنهكهیان دابهزی���وهو بهس���هریاندا تێپهڕی���وه، كه ئ���هوهش دهبێته ه���ۆی ناڕهزاییو زۆرجاریش بووهته هۆكاری ئهوهی ئهو ی تهلهفزیۆنهكهیان خهڵكان���ه س���هردان بك���هن ،وتیش���ی "كێش���هكانمان ب���ۆ چارهسهركردون ،بهاڵم تائێستا كێشهی خێزانیمان نههاتۆته ال". پیاوێ���ك :بهه���ۆی دروس���تبوون ی پهیوهن���دی لهڕێ���گای SMSی ت���ی ڤی -یهكان هاوس���هرهكهم داوای تهاڵق دهكات فهره���اد جهم���ال ،گهنجێكی تهمهن 25س���اڵهو دانیشتوی شاری ههولێرهو م���اوهی 5س���اڵه ژیان���ی هاوس���هری پێكهێن���اوه ،باوك���ی مناڵێكی تهمهن 4س���اڵه ،بهاڵم بههۆی دروس���تبوونی كێش���ه لهگهڵ هاوس���هرهكهی ئێس���تا لهدادگا ژنهكهی داوای تهاڵقی كردووه، چونكه پهیوهندی خۆشهویستی لهگهڵ كوڕێك دروس���تكردووه لهڕێگای SMS ی تهلهفزیۆنێك���ی لۆكاڵییهوه ،فهرهاد به نیگهرانییهوه وتی "ماڵی سهربهخۆو ئوتومبێ���لو دوكانم ههی���هو بهیانی تا ئێواره كاس���بی دهك���هم ،بهاڵم بههۆی SMSی یهكێ���ك لهتهلهفزیۆنهكان���ی ش���اری ههولێر ،خهریكه ههموو ژیانم لهدهس���ت بدهمو لهگهڵ هاوسهرهكهم لهیهكتر جیادهبینهوه". هاوسهرهكهی فهرهاد بۆ داوای تهاڵق دهكات؟ وهك هاوس���هرهكهی دهیگێڕێت���هوه رۆژێ���ك گهڕاوهت���هوه ماڵو س���هیری مۆبایلی "تریسكه"ه هاوسهری كردووه، ك���ه چهند ژمارهیهكی نهناس���راو لهناو مۆبایلهك���هی ههبووه لهگ���هڵ چهندین نامهی خۆشهویس���تیو ش���تی تر ،كه بانگی هاوسهرهكهی كردووهو پرسیاری ئ���هو ژمارهو نامانهی لێك���ردووه ،هیچ وهاڵمێكی نهبووه جێگای قهناعهتپێكردنی بێ���ت ،بۆیه بهه���هر ش���ێوهیهك بووه هاوسهرهكهی باس���ی ئهوهیكردووه كه بههۆی ژێرنوس���هكانی تهلهفزیۆنی "ئ" پهیوهندی خۆشهویستی دروستكردووه، بهاڵم لهبهرئهوهی هاوس���هرهكهی زۆر خۆشویس���توهو مناڵێك���ی تهم���هن 4 س���اڵیان ههبووه ،نهیویستوه كێشهكه گهوره بێتو بگاته ئاستی جیابونهوهو
پهرلهمانتارێك: تائێستا تهلهفزیۆنو رادیۆو سایت ه ئهلیكترۆنیهكان هیچ یاسایهكیان نیی ه كاری پێبكهن
ئاگاداركردنهوهی ماڵ���ی باوكی خۆیو هاوس���هرهكهی ،لهبهر ئهو منداڵهی كه ئێستا ههیانه. فهرهاد وتیشی "سیمكارتهكهم گۆڕیو هاوس���هرهكهم بهڵێنیدا كه چیتر ئهوه دووباره نهكاتهوه ،بهاڵم دوای ماوهیهك بهههمان شێوه ژمارهی نزیكهی 30بۆ 40مۆبایلی لهكاغهزێك نوس���یبوو ،كه ههموو ژمارهكانیش علوج بوون". ئهو گهنجه ئاماژهی بۆ ئهوهش���كرد بۆ ئهوهی شیرازهی خێزانهكهیان تێك نهچێت داوای لههاوس���هرهكهی كردووه واز بێنێت ،بهاڵم هاوسهرهكهی پێیوتوه "كوڕێكی خۆش دهوێتو ناتوانێت وازی لێبێنێ���ت ،بۆی���ه داوای جیابونهوهی كردووه". ك���وڕه فریوی���دام بهه���ۆی SMSی تهلهفزیۆنهوه هاوژین حهمهخ���ان ،كچێكی تهمهن 25س���اڵهو لهگهڕهكی بهه���اری نوێی ش���اری ههولێر نیش���تهجێیه ،باس���ی ئهوهی دهگێڕای���هوه كه چۆن لهڕێگای SMSی تهلهفزیۆن���ی "ه" تووش���ی كوڕێك بووهو به قسهكانی فریویداوهو دواتری���ش نهیبینیوهتهوه ،هاوژین وتی "ش���هوێك س���هیری تهلهفزیۆنی (ه)م دهكرد كوڕێك ژمارهی خۆی نوس���یبوو كه داوای كردب���وو كچێكی تهمهن 25 ساڵ بۆ هاوس���هرێتی ،منیش نهمزانیو راس���تهوخۆ پهیوهندیم پێوهكرد ،دواتر زوو پهش���یمان بوومهوه ،بهاڵم كوڕهكه وتی ژمارهكهت باڵودهكهمهوه ،لهترسا پهیوهندیم لهگهڵ بهست". ئهو كچه ،به نیگهرانییهوه باسی ئهو كوڕهی دهكرد كه چۆن پهیوهندی لهگهڵ بهستووهو دواتر بۆچی نهیتوانیوه وازی لێبهێنێتو كوڕهك���هش بهڵێنی پێداوه كه بێته داوای ،ب���هاڵم هاوژین دهڵێت "تائێس���تا ئهو ك���وڕهم نهبینیوهتهوهو توش���ی ههڵهیهكی گ���هوره بووم ،بۆیه داوا دهك���هم لهتهلهفزیۆنهكان ئهو ژێر نوسیه نهمێنێت ،چونكه سهدانی وهكو من فریوی���ان خ���واردووه بههۆی ئهو SMSانه". توێژهرێكی كۆمهاڵیهتی :ئهو smsانه كاریگهری نێگهتیڤیان دهبێت لهس���هر كۆمهڵگا توێژهرێك���ی كۆمهاڵیهتی (س���هنگهر یوس���ف) ئام���اژه ب���ۆ ئ���هوهدهكات ئهوهدهكات ئهو ج���ۆره پهیوهندییانهی ئێس���تا بهه���ۆی smsی تیڤیهكانهوه ههیه ،بهشێكی زۆری شیرازهی خێزانی
تێك���داوه ك���ه بهن���اوی هاوڕێیهت���یو هاوس���هرێتی دروس���ت دهبێتو دواتر دهبێته پهیوهندییهكی نا تهندروس���تو كێش���ه بۆ كۆمهڵگا دهنێن���هوه بههۆی الوازی ئاس���تی رۆشنبیری ئهو تاكانهی بهش���داری لهو ج���ۆره یهكترناس���ینو هاوڕێیهتی���ه دهكهن ،بۆیه پێویس���ته لهالیهن پهرلهمانو حكومهت كۆنترۆڵی ئهو ج���ۆره راگهیاندنانه بكهنو نههێڵن تهش���هنه بكات ،راس���ته "لهواڵتان ئهو ج���ۆره پهیوهندییه ههیه ،بهاڵم ناكرێت لهناو كۆمهڵگای كوردیش ههمان ش���ت دووباره بكرێتهوه تهنها بۆ بهرژهوهندی چهن���د كهس���ێك ش���یرازهی خێزانو كۆمهڵگا بشێوێنیو دواتر كۆنترۆڵكردنی زهحمهت تر دهبێت". ئهو توێ���ژهره وتیش���ی "دهبێت لهو كهنااڵن���ه راوێ���ژكاری پهروهردهی���یو دهرون���یو جۆرێك لهس���زاو ئیجرائات ههبێت ،بۆ ئهوهی شتێك باڵونهكرێتهوه كاریگهری نێگهتیڤ���ی ههبێت ،چونكه لهڕوێك���ی ت���ر ئ���هوه خهڵك���ی پ���ێ س���هرقاڵدهكرێتو پارهیهك���ی زۆریش ب���ه ههدهر دهدرێ���ت ،لهبهرئهوهی ئهو كهسانهی سهرقاڵی دهبهن لهتهمهنێكی ههرزكاری���نو ناتوانن كۆنترۆڵی خۆیان بكهن". ئهندام پهرلهمانێك :تائێستا تهنها یاسای رۆژنامهنوسانی چاپكراو ههیه پهرلهمانت���ار د .ئهحم���هد وهرت���ی، ئهندام���ی لیژن���هی یاس���اییو جێگری سهرۆكی لیژنهی پهیوهندیو رۆشنبیریو راگهیان���دن لهفراكس���یۆنی بزوتنهوهی ئیسالمی ،ئاماژه بۆ ئهوهدهكات ههندێك لهتهلهفزیۆنهكان شتی وا باڵودهكهنهوه كه لهگهڵ دابونهریتی كۆمهڵگای كوردی ناگونجێتو كێش���هی زۆری كۆمهاڵیهتی دروس���تكردووه بهب���ێ رهچاوكردن���ی تهم هنو ئهو كهس���انهی بینهرن ،یاخود smsدهنێرن ب���ۆ كهناڵهكه بهبێ هیچ پێوهرێك ئهوان���ه باڵودهكهنهوه ،بۆیه پێویس���ته حكومهت بهدواداچوونی بۆ بكات لهس���هر ئهو بابهتان���ه ،چونكه دهڵێین ئ���ازادی راگهیاندن ههبێت ،كه ئازادی راگهیاندنیش ههمیشه گرێدراوی بهرپرس���یارێتیه ،ئهگهر بهرپرسیارێتی نهبوو ،رهنگ���ه راگهیاندن كارهس���ات دروست بكات. بهڕێوهبهری گشتی راگهیاندن :ساڵی پار رێنمایی تایبهتمان به رێكخستن ی كاری میدیایی بینراوو بیستراو دهركرد ههڵگ���ورد جوندیان���ی ،بهڕێوهبهری گش���تی راگهیان���دن لهوهزارهت���ی رۆش���نبیری ،ئام���اژه بۆ ئ���هوهدهكات وهك���و وهزارهتی رۆش���نبیبریو الوان س���اڵی پار 2011رێنمای���ی تایبهتیان دهركردووه س���هبارهت به رێكخس���تنی كاری میدیای بیس���تراوو بینراو بهناوی (رێنمای���ی ریكخس���تنی فریكوانس���ی س���پهیس لهههرێم���ی كوردس���تان – مۆڵهتی رادی���ۆو )TVبهاڵم دوای یهك ههفته لهجێبهجێكردنی رێنماییهكه به ش���ێوهیهكی كاتی وهس���تێنرا ئهویش لهبهر ئهوه بوو ك���ه ههندێك لهمیدیاو ناوهندهكان���ی راگهیاندن س���هرنجیان لهس���هر رێنماییهكه ههب���وو ،ههروهها ههندێكیش نیگهران بوون بهوهی رهنگه رێنماییهك���ه ببێته لهمپ���هر لهبهردهم بهرهوپێش���چوونی میدی���او رهههن���دی ئ���ازادی را دهربڕی���ن كهمدهكات���هوه، ب���هاڵم لهههفتهی راب���ردوودا بهفهرمی داوام���ان لهگش���ت الیهك ك���ردووه كه س���هرنجهكانیان به روونی بۆمان تۆمار بكهن بۆ ئ���هوهی بههاوكاری وهزارهتی گواستنهوهو گهیاندنو وهزارهتی ناوخۆو وهزارهت���ی دارای���یو نوێنهرانی لیژنهی رۆش���نبیری لهپهرلهم���انو نوێن���هری س���هندیكای رۆژنامهنووسان" ،تاوتوێی بی���روڕاو س���هرنجهكان بكهین���هوه ،بۆ ئهوهی بگهینه دهرئهنجامێكی نوێ".
CMYK
12
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
birura.awene@gmail.com
رۆژێکی رەشی ساڵێکی شووم ساڵح محەممەد ئەمین
دوا بەش
کۆمەڵگا وەک گفتوگۆ
لهدوو بەشی یەکەمی ئەم باسەدا باسم لهدوو وێناکردن���ی زۆر باو بۆ کۆمەڵگا ک���رد ،کۆمەڵگا وەک ئامێ���رو کۆمەڵگا وەک ئۆرگانێکی زین���دوو .ئەمڕۆ باس لهتێگەیشتنێکی تر بۆ کۆمەڵگا دەکەم، کە زۆر کراوەترو دینامیکیترەو زۆریش لهبوونی راستەقینەی کۆمەڵگا خۆیەوە نزیک���ە ت���ا ئەوانیتر ،ئەوی���ش ،وەک فەیلەس���وفی ھۆڵەن���دی (دی ڤاڵ���ک) دەڵێ���ت ،وێناکردن���ی کۆمەڵگایە وەک ئاخاوتن یان گفتوگۆ. کۆمەڵگا وەک گفتوگۆ ،مانای کۆمەڵگا وەک دیاردەیەکی ئاڵ���ۆزو فرەجۆر کە نەکرێ���ت ب���از بەس���ەر ئاڵۆزییەکانیدا بدرێ���ت ،چونکە گفتوگ���ۆ ھێما بۆ زیاد لهش���ێوازێکی پەیوەندیک���ردن دەکات، بۆ نموونە ب���اس لهگەیاندنی هەواڵێک، لێکدان���ەوەی دیاردەی���ەک ،گێڕانەوەی بەسەرهاتێک ،باس���کردنی رووداوێک، راگۆڕکێ لەسەر مەس���ەلەیەک ،کردنی کۆمەڵێک پرس���یار ،پێشکەش���کردنی کۆمەڵێ���ک وەاڵم ،بێدەنگب���وون لەهەندێ���ک ش���وێنداو هاوارک���ردن لەهەندێک ش���وێنی ت���ردا .جگە لەمانە ئاخاوتن هەیە بەمەبەس���تی فێربوون، هەیە بە مەبەس���تی ئاخاوتن لەپێناوی ئاخاوتندا ،واتە هەوڵدان بۆ پاراس���تنو دروس���تکردنی پەیوەن���دی ،ئاخاوت���ن بۆ خۆشیو کاتبەس���ەربردن ،ئاخاوتن بە مەبەس���تی پێکەنین ،بەمەبەس���تی دانوس���تان ،بەمەبهس���تی گەش���تن بە بڕی���ار ھت���د ...جگە لەمان���ە گفتوگۆ هەمیش���ە ھێما بۆ پێکەوەبوون دەکات، پێکەوەبوونێک تیایدا هەموو الیەنەکان لەڕووی پرنس���یپەوە هەم قسەدەکەنو هەم گوێدەگ���رن ،ه���ەم رادەردەبڕنو ه���ەم گوێیان ل���ەڕای دی دەبێت ،هەم پرسیاردەکەنو هەم وەاڵمیش ئەدەنەوە. بێگومان مەرجنییە هەمیش���ە ئەوانەی گوێدەگ���رنو ئەوان���ەی قس���ەدەکەن هەموویان لەگەڵیەکدا یەکس���انبن ،یان هەم���وو قس���ەکەرەکانو گوێگ���رەکان قسەکەرو گوێگری یەکسانبن .بەکورتی لهگفتوگ���ۆو ئاخاوتن���دا خەڵک پێکەوە کۆدەبن���ەوە ،وادەو بەڵێ���ن بەیەکت���ر ئەدەن ،رێکدەکەونو پەیماندەبەس���تن، خەوندەبیننو گ���وێ لەیهکتری دەگرن. بەم مانایە کۆمەڵگا بریتییە لهکۆی ئەو تۆڕە زۆرانەی گفتوگۆو ئاخاوتن کە هەنو بریتییە لەس���ەرجەمی ئەو رێککەوتنو پەیمانو بەڵێنانەی بەیهکتری دەدەنو لەگەڵیەکدا دەیبەستن. وەک وتمان گفتوگۆ هەمەجۆرە ،لەسەر زیاد لهبابەتێکەو زیاد لهئاراس���تەیەک دەگرێتەخ���ۆی ،ب���ەاڵم ه���اوکات بەبێ یاس���او رێس���او بەهای تایبەتو گشتی نییە .بۆئ���ەوەی گفتوگۆ ئەنجامبدرێت، دەبێت رێزی هەندێک یاساو سەرەتاگەی گش���تی بگیرێت ک���ە گفتوگۆکردنەکان مەیس���ەردەکەن ،بەاڵم ناس���ینی ئەم یاس���او س���ەرەتاگە گش���تییانە مانای ناس���ینی کۆمەڵگا ناگەیەنێت ،چونکە ئەوەی گرنگە بیزانین ئەو چەند یاس���او بەه���او س���ەرەتاگە گش���تییە نییە کە گفتوگۆکردن پێویستی پێیەتی ،بەڵکو خودی گفتوگۆکەی���ە ،چی دەگوترێت، چ���ۆن دەگوترێ���ت ،کێ قس���ەدەکات، باسی چیدەکات ،رووی دەمی لهکێییە، کێ گوێدەگرێ���ت ،چۆن گوێدەگرێت ،چ کاردانەوەیەک���ی دەبێت ،ھتد ...ئەمانە ئەو ش���تە گرنگانەن کە دەبێت بیزانین بۆئەوەی بزانین کۆمەڵگا وەک گفتوگۆ چییەو چۆن کاردەکات .ئەمەش مانای تێپەڕاندن���ی ئ���ەو چەند س���ەرەتاگە گش���تیهیە کە گفتوگۆکردن پێویس���تی پێیەتی .ئیش���کردن لەس���ەر کۆمەڵگا ئیش���کردن نیی���ە لەس���ەر دۆزینەوەی ئەو چەند یاس���ا گش���تییەی ئاخاوتنو گفتوگ���ۆکان رێکدەخەن ،بەڵکو خودی گفتوگۆو ئاخاوتنەکان خۆیان ش���وێنی کارکردن���ی فیکرن .وێناکردنی کۆمەڵگا وەک گفتوگۆ وێناکردنێکی دینامیکییە، دژ ب���ەو دیدانەی���ە ک���ە کۆمەڵگا وەک سیستمو وەک الشەو وەک ئامێر دەبینن، وات���ە وەک پێدراوێکی داخراوو جێگیر، کە ناسینی تەنها پێویستی بە ناسینی یاساو بەهای ئیش���کردنی سیستمەکەو ئامێرەکەیە.
بیروڕا
کۆمەڵگا شتێکە ئینسان دروستیکردوەو دایهێن���اوە ،ئینس���ان دەیپارێزێ���تو بەرهەمیدەھێنێتەوە ،هەر ئینس���انیش تازەیدەکات���ەوەو دەیگۆڕێت .کۆمەڵگا لەوکاتەدا دروس���تدەبێت کە ئینس���ان لەوەتێدەگات نەدەتوانێت بەتەنها بژی، نە تەنها لەگەڵ خێزانو کەسەنزیکەکانی خۆی���دا ،ل���ەو کات���ەوە کە تێ���دەگات دەبێ���ت دونیا لەگەڵ کەس���انی دیکەدا بەشبکات ،بەاڵم ئەمە مانای ئەوە نییە کە کۆمەڵگا تاکەکەس دروستیدەکات، هەرکەس���ێک لهئێمە ک���ە لەدایکدەبێت لەناو کۆمەڵگایەک���دا لەدایکدەبێت کە بەر لەو ،بوونی هەبووە ،لهڕاستیش���دا هەر خودی ئەو ئامادەگییە پێش���ینەی کۆمەڵگایە وادەکات ئەوەی لەدایکدەبێت گەشەبکاتو ببێت بە تاکەکەس ،ببێت بە ئینس���ان بە مانا کۆمەاڵیەتییەکەی. کۆمەڵ���گا ب���ەر لەدایکبوون���ی ئێم���ە ئامادەیە بەهەم���وو دەزگاکانییەوە ،بە هەم���وو رێککەوتنەکانی���ەوە ،بەهەموو ماناکانی���ەوە ،ب���ە هەم���وو کۆدەکانی هەڵس���وکەوتەوەو بەو زمانەش���ەوە کە ئینسان بۆ پەیوەندی بەخۆیو بەوانیترو بە دونیاوە پێویستی پێیەتی. ئ���ەوەی گرنگ���ە لهب���واری بینین���ی کۆمەڵ���گادا وەک پێکهاتێکی دینامیکی باس���یبکەین ،دوو راستییە .یەکەم ئەو راس���تییەیە کە ئینس���ان بوونەوەرێکی خودس���ازە ،ب���ەردەوام خەریک���ی خۆدروستکردنو خۆسازاندنو خۆگۆڕینو دەس���کاریکردنی خۆیەت���ی .دووه���ەم ئەوەیە کە پێکەوەبوونی کۆمەاڵیەتیش سەرچاوەیەکی تری خۆسازی فرەالیەنی نێ���وان ئینس���انەکانە لەگەڵیەکدا .بە مانایەک���ی دیکە ئینس���ان تەنها خۆی خ���ۆی دروس���تناکات ،بەڵک���و بوونی لەگەڵ ئەوانیتریش���دا دروس���تدەکاتو بەمەش جارێکی دیکەو بەش���ێوەیەکی دیکە خۆی دروس���تدەکاتەوە .ئەمەیە وادەکات ژیان���ی کۆمەاڵیەت���ی پڕیبێت ل���هڕووداوی چاوەڕواننەک���راوو گۆڕانی لەپ���ڕو ژێرەوژووربوون���ەوەی گ���ەورە ک���ە لەس���ەرەتادا وەک مەح���اڵ یان کاری نەک���ردە دەردەکەون .ئینس���ان هەم خاوەنی ئیرادەی���ەو هەم خاوەنی هەس���تە ،وەک فەیلەس���وفی ئیسپانی ساڤاتێر دەڵێت ئینس���ان تەنانەت بەر لەدروستبوونی زمانیش لەڕێگای نیگاو سەرنجو تەماشاکردنەوە لەوەگەیشتوە کە ئینس���انی تری وەک خ���ۆی هەنو دەژین ،ئەم نیگایانەش هەمیشە نیگای پڕ ماناب���وون ،نیگایەکبوون هەندێکجار بەزەی���ی ،هەندێکجار خۆشەویس���تی، هەندێکج���ار دڵس���ۆزیو هەندێکج���ار بەدگومانیو هەندێکجار رقو هەندێکجار گاڵتەجاڕیی���ان تێدای���ە .ھی���چ یەکێک لەمانە ناکرێ���ت لەڕێ���گای وێناکردنی کۆمەڵگاوە وەک سیستم یان لەش یان ئامێر ببینرێنو مامەڵەبکرێن. خاڵێک���ی گرنگ���ی دیک���ە ئەوەیە کە پێکەوەبوونی کۆمەاڵیەتیو دابەشکردنی ژیان لەگەڵ کەسانیدیکەدا ،هەمووکات ئاهەنگو خۆش���بەختی نیی���ە ،بەڵکو دەشێت س���ەرچاوەی بەدبەختیشبێت، ل���ەم رووەوە س���ارتەر لهمێژە باس���ی لەوەک���ردوە ک���ە جەهەن���هم بریتییە لەوانیت���ر ،ئەم���ەش وادەکات زۆر پرۆسەی کۆمەاڵیەتی سادەنەبێت ،هەم پرۆس���ەیەکی پ���ڕ ئازارو پ���ڕ چێژ ،پڕ ئومێ���دو پڕ نائومێدیو پڕ بەختەوەریو پ���ڕ بەدبەختی بێ���ت .ھهم ئازارو هەم چێژو هەم ئومێدو هەم نائومێدیو هەم بەختەوەریو هەم بەدبەختی دەرکەوتی ئینسانی گرنگنو ناکرێت لەچوارچێوەی سیستمو تەماشاکردنی کۆمەڵگادا وەک ئامێر ی���ان وەک ئۆرگانیزمێکی زیندوو کە خۆیان لەناوەوەڕا خۆیان رێکبخەن، ببینرێن. بە کورتی کۆمەڵگا هەمیشە پێکهاتێکی دینامیکیی���ە ،دەش���ێت لەئاس���تێکدا رێکخراوو کۆنترۆڵو دیس���پلینکراوبێت، ب���ەاڵم لەئاس���تی دیکەی���دا ئ���ازادو ناڕێکخراوو کراوەیە ،گەر دیوێکی قابیلی ئاراس���تەکردنو کۆنترۆڵک���ردن بێ���ت، دیوەکانی تری نە ئاراستەو نە کۆنترۆڵ دەکرێن .چەند فش���اری بەه���او نرخو دەزگاکان ئامادەبن ،هاوکات میکانیزمی تایبەت���ی بەرگ���ریو دەربازب���وونو تێکشکانی لەو فشارانە لەئارادان.
دیس���ان مانگی ش���وبات "رەش���ەمێ" هات���ەوە ،هەموو س���اڵێک لەو مانگەدا کارەساتێکی جانەوەرەکانی ئەم واڵتەم وەبیردێت���ەوە ،کە لهڕێکخراوێکی بەناو "بەع���س"دا خۆی���ان بۆ گەل���ی عێراق نابۆوە ...نیو س���ەدە س���اڵێک کەم، لەمەوبەر ،هەر لهکۆتایی یەکەم مانگی ئەو س���اڵەدا ،بە مانگرتنی قوتابخانە ناوەندیو ئامادەییەکانی شاری بەغدای پایتەختی ئەم واڵتە دەستیان پێکرد. دواتر هەوڵی تەنینەوەیان دا تا کۆلیجو پەیمانگەکان���ی زانک���ۆی بەغداش���ی گرت���ەوە .ئەم جانەوەران���ە ئەگەرچی پێش���تر ددانی خۆی���ان لههاوواڵتیان جیڕکردب���ۆوە ،چەندین جاریش چەقۆ وەشێنەکانیان بەردابووە سەر هاوپۆلو ه���او گەڕەکو خ���زمو کەس���انێک کە وەک ئ���ەوان بیری���ان نەکردبێت���ەوە، هەندێکیش���یان لێ خافڵکوژ کردبوون، یەکێک لەو هەواڵنەشیان لهناوجەرگەی شاری بەغدادا بۆ کوشتنی "عەبدولکەریم قاسم"ی سەرۆکی ئەوکاتی عێراق بوو، کە ب���ۆ نەگبەتی ئەم گەل���ە ،یەکێک لهبکوژەکانی "س���ەدام حسێن"بوو ،بە برین���داری هەاڵتو دواج���ار بۆ جاری دووەمی دەس���ەاڵتیان بووە وێرانکەرو لەناو ب���ەری واڵت .واش هێش���تا بەو رادەیە خۆی���ان دەرنەخس���تبوو وەک دواترو لهخۆپیشاندانو مانگرتنەکانیاندا دەیانک���رد ...ئەو کات���ە ،بە حوکمی
پاساوهێنانەوە بۆ بەعس ،لهکارەساتی گەورەتری لەوانەی پێشتر بەسەریان هێناین ،نزیکمان دەخاتەوە
تەم���ەن منی���ش لهقۆناغ���ی زانکۆی بەغدادا بووم .جا چونکە بەس���تراوەی داوی هی���چ الیەنێک���ی ن���ە عێراقیو ن���ە کوردس���تانی ب���ووم ،گوێ���م بە مانگرتنەکە نەداو منیش وەک زۆرینە، خ���ۆم لههۆڵەکان���ی تاقیکردن���ەوەدا
بینیی���ەوە ..بۆ یەکەمینج���ارو لهکاتی تاقیکردنەوەکانی ئەو نیوەی س���اڵەدا، چەند کچێکی مانگرتووم بینی شەقیان لهمامۆس���تاکانی خۆی���ان هەڵ���دەداو دەفتەرو پرسیارەکانی تاقیکردنەوەیان لهدەست هەڵدەپچڕقاندنو دەیاندڕاند، ئەم���ە جگ���ە ل���ەوەی زۆر بازاڕیان���ە هێرش���یان دەک���ردە س���ەر ئێمە کە لهمانگرتنو خۆپیش���اندانەکانی ئەواندا بەش���داریمان نەکردبوو .هەر لهیەکەم رۆژی تاقیکردنەوەک���ەدا ،یەکێ���ک لەو خۆپیشاندەرانە خۆی کرد بە پۆلەکەی ئێمەداو زمانی پیسی لێ خستینە گەڕ، قسەی واشی پێ دەوتین مەگەر هەر لەو جۆرە زمانانەوە دەرچێت .دوو کەسمان خۆم���ان پێ نەگیراو بۆی هەس���تاینو دەرگامان لەس���ەر داخس���تو کەوتینە گیانی ،بە هەزارحاڵ خۆی دەربازکردو رایک���ردەوە ن���او خۆپیش���اندەرەکانی خۆی���ان ..لههەن���دێ کۆلیجیش���دا نارنجۆکی گازییان فڕێدابووە ناو هۆڵی تاقیکردنەوەکان���ەوە ...بەهەرح���اڵ ئ���ەو مانگرتنو خۆپیش���اندانانەیان بە کودەتای رەش���ی هەش���تی ش���وبات کۆتاییه���ات ،کە ب���ە ه���ەزاران کوڕو کچان���ی گەنجی ئ���ەم واڵتەیان ئەتکو س���ەرەونگوم کرد ،کارەساتێکیش���یان بەرپاک���رد بیرچوون���ەوەی نەبێ���ت... ئ���ەم جانەوەرانە تەنان���ەت رێزیان بۆ زاناکانی���ش دا نەدەن���ا ،یەکێ���ک لەو چەقۆ وەشێنە نەزانانە ،چووبووە سەر سەرۆکی زانکۆی بەغدا (د.عەبدولجەبار عەبدوڵاڵ) کە نەک لهئاس���تی عێراقدا، بەڵکو لهئاس���تی دونیادا بە زانایەکی گ���ەورەی زانس���ت ناس���رابوو ،لەپاڵ سوکایەتی پێکردنەکەیدا ،تا توانیبووی
بەر ش���ەقازلەی داب���وو ..ئەمانە دوای کارەس���اتەکانی ناو بەغ���داو هەندێک لهشارەکانی دی ئەم واڵتە ،بایاندایەوە س���ەر کوردە هاوپەیمانەکانی خۆیانو ب���ە "مەن���ع التج���ول"ی ١٩٦٣/٦/٩ لهس���لێمانییەوە دەس���تیان پێک���رد، سەدان کەس���یان راپێچی تەویلەکانی حامی���ەی س���لێمانی کرد "کە ئێس���تا پارکی ئازادی"یە .دەیان کەسیش���یان ل���ێ ش���ەهیدو جوانەمەرگ ک���ردن... رەفت���اری ئ���ەو کۆمەڵە جان���ەوەرە، دەستی "سوپا واڵتپارێزەکەی عێراق"!و "ح���ەرەس قەومی"یەکانیان بە خوێنی ه���ەزاران کەس بەجۆرێک س���وورکرد، کە بەش���ێک لهخۆش���یانی قاڵسکرد، دوای نۆ مان���گ نۆ رۆژی حوکمڕانیان، واتە له١٩٦٣/١٠/١٨دا "عەبدولس���ەالم عارف"ی سەرۆک کۆمارەکەی خۆیان، س���وپای لێ هان���دانو کودەتایەکیان بەسەردا کردن. ئەو کاتە "سەدام حسێن" لهپیاوکوژێک بەوالوە ش���تێکی دی نەبوو کە ئەمان ئ���ەو کارەس���اتەیان بەس���ەر عێراقدا هێنا ،بۆیە ئەوانەی ئێس���تا دەیانەوێ "بەع���س" ب���ە دوو جۆر ب���اس بکەن "بەعس"و "بەعس���ی س���ەدام"ی دەبێ راس���توچەپێکیان بەس���ەر رۆژگاری دەس���ەاڵتی یەکەمجاریان���دا هێنابێو لەس���ەر ئەوانیان حساب نەکردبێ! من پێموایە بەعس هەر لهس���ەرەتاوە ئەو بەعسە وێرانکەرەبووە کە ئەم واڵتەیان بە چەندین جەنگی ناهەموار لەناوبرد، بۆی���ە هەمووان باش���یان دەناس���ینو پاساوهێنانەوەش بۆیان ،لهکارەساتی گەورەتری لەوانەی پێش���تر بەسەریان هێناین ،نزیکمان دەخاتەوە.
خەڵکی باڵەکایەتی عەشایهرن یان حکومەتی هەرێم بێ یاسایە؟
پەیامێکی کورت لەبارەی خۆپیشاندانەکەی چۆمان کەمال چۆمانی ،هیندستان
چهند رۆژێکه خەڵکی ق���ەزای چۆمانو ت���ەواوی دەڤ���ەری باڵەکایەت���ی ،ب���ە رۆحییەتو حەماسەتێکی شۆڕشگێڕانە، لەب���ەر بەفرو بارانو س���ەرماو س���ۆڵە، رێکارێک���ی مەدەنیی���ان گرتۆتە بەر بۆ جێبەجێکردنی یاس���ا بەسەر بکوژێکی رۆڵەیەکیان. رێب���از رەحی���م ،کوڕێک���ی تەمەن ٢٧ س���ااڵنە .لهن���ەوەدەکان بەیەک���ەوە خوێندکاری س���ەرەتایی بوی���نو دواتر ئەو وازی لهخوێندن هێناو دەس���تیکرد ب���ە کاری بازرگان���ی .چهن���د رۆژێ���ک لەمەوبەر لەالیەن کەس���ێکی دانیشتوی قەزای س���ۆران بە ش���ێوازێکی دڕندانە ش���ەهیدکراو تەرمەک���ەی فڕێدرایە ناو روباری گەلی عەل���ی بەگ .هەرزو دوای ئەوە ،باوکی رێباز ئۆتۆمبێلی کوڕەکەی ئەناسێتەوەو بەدوای بکوژەکە ئەکەوێ. دواتر پۆلیس ئاگادار ئەکاتەوەو پۆلیسی سۆران دەستبەجێ بکوژەکە ئەدۆزنەوەو دەستگیری ئەکەن .لهوتەکانیدا ،بکوژەکە دانی ب���ەوە داناوە کە بۆ ئۆتۆمبێلەکەی کوشتویەتیو فڕێداوەتە ناو ئاوی گەلی عەلی بەگەوە. دو رۆژە خەڵکی باڵەکایەتی هاوارئەکات بۆ رادەستکردنی ئەو بکوژەو کوشتنەوەی لههەم���ان ش���وێن .ژنو پی���رو منداڵو خوێندکارو مامۆستای ئاینیو هەمو چینو توێژە جیاجیاکان لەسەر شەقامن .شەو بەو زستانە س���ەختە لەوێ ئەمێننەوە. دو رۆژە رێی س���ەرەکیی نێوان چۆمانو حاجی ئۆمەرانیان داخستووەو جموجۆڵی بازرگانیو هاتوچۆی هاوواڵتیان لەنێوان کوردستانو ئێراندا داخراوە. ئایا خەڵکی باڵەکایەتی دابڕاون لهدونیای مۆدێرنو بەئاگا نین لهحوکمی یاسا یان تەجروبەی خراپیان لەگ���ەڵ دادگاکانی هەرێم هەی���ە؟ بۆچی ئەو خەڵکە داوای رادەس���تکردنەوەی بکوژەک���ە ئەکەنو داوای جێبەجێکردن���ی یاس���ا ئەک���ەن بەسەریدا بەشێوەیەکی زۆر راستەوخۆیی دەمودەست؟ ئایا خەڵکەکەی عەشایهرە یاخ���ود خەڵکانێک���ن ئەیانەوێ یاس���ا سەروەر بکەن؟ لهماوەی چەند س���اڵی راب���ردودا ،دوو
دیمەنێک لەخۆپیشاندانەکەی چۆمان کەس���ی دیکەی خەڵکی باڵەکایەتی بەو جۆرە کوژراون .خەڵکەکە ویس���تویانە هەڵوێست بنوێنن ،بەاڵم دوای گفتوگۆی نێ���وان خۆی���ان ،لێیانگەڕاوە تا یاس���ا کاری خۆی بکا ،بەاڵم تا ئێستا هەردوو کەیس���ەکە لهدادگادا ماونو وەکخۆیان هیچ بەرەوپێش���چونێکیان بە خۆیانەوە نەبینی���ووە .ت���ا رادەی بێهی���وا بوون لهجێبەجێکردن���ی یاس���ا بەس���ەریاندا، خەڵکەکە رەشبین بووە. لەم جارەیان���دا ،دیارە خەڵکەکە دەڵێن "عەقڵمان لهڕاب���ردو وەرگرتووەو عاقڵ ئەو کەس���ەیە دووجار لهی���ەک کونەوە پێیهوەنەدرێ" .بە رێکارێکی مەدەنییانە داوائەکەن یاس���ا سەروەربێتو بکوژەکە لهش���وێنی خ���ۆیو بەزوتری���ن کات بکوژرێتەوە. حکومەتو بەرپرسانی حکومەت ،لەبری گلەییک���ردنو هەوڵدان ب���ۆ رازیکردنی خەڵکەک���ە بۆئ���ەوەی خۆپیش���اندانە جەماوەرییەکەی���ان کۆتاییپێبێن���ن، پێویس���تە بیرێک ل���ەوە بکەنەوە بۆچی هاوواڵتیان���ی ئ���ەو واڵت���ە باوەڕیان بە یاس���اکانی نەماوە؟ بۆچی خەڵک ئەبێ خۆپیش���اندان ب���کا تا حکومەت یاس���ا
سەروەرو جێبەجێبکا؟ ئەوەی ئێس���تا لهچۆم���ان ئەگوزەرێو خەڵ���ک ناڕەزایەتی���ی دەرئەب���ڕێ، پێویس���تە ببێتە خاڵی وەرچەرخان بۆ حکومەتو دادگاکان .پێویس���تە هەردوو پارتی���ی حوکمڕان لێگەڕێ���ن دادگاکان س���ەربەخۆ بن تا متمان���ەی خەڵک بۆ دادگاکان بگەڕێتەوە .تا لهڕوودانی هەر کارەساتێکی لەو جۆرە خەڵک ناچار نەبن بە هاتنیان بۆ سەر شەقامەکان .چەندە خۆش ئەبێ خەڵ���ک لەکاتی لێقەومانی وادا حکومەتێکی هەبێ کە بێگومان بێ حەقەکەی بۆ ئەستێنێت! گهرەنت���ی چیی���ە ئەگ���ەر ئ���ەو بکوژە نەکوژرێت���ەوە دادگاییەک���ی عادیالنەی ئەکرێ؟ مەگەر ئێم���ە رۆژانە بە چاوی خۆم���ان بکوژان���ی خۆپیش���اندانەکان لهتەلەفزیۆنەکان نابینین! ئ���ەو رووداوەی چۆم���ان پێم���ان ئەڵێ دادگاکانی کوردس���تان سەربەخۆ نینو خەڵکی ئەو واڵتە هی���چ باوەڕییەکی بە دادگاو یاساکانی ئەو واڵتە نەماوە .بناغەی دەوڵەتێکی موئەسەسی ،جێبەجێکردنی یاسایە .هەموو ئەو کێشە کەڵەکەبووانەی هەرێ���م ،هۆکارێکی هەرە س���ەرەکییان
یاساو لێنەپێچینەوەیە .مرۆڤ بۆ خۆی کائینێکە ئەگەر یاسا سنوری بۆ دانەنێ زەحمەتە بۆ خۆی سنور بۆ خۆی دابنێ. یاساکان بۆ رێکخستنی کۆمەڵگان ،هەر کۆمەڵگایەکیش یاساکانی تێدا سەروەر نەبوون ،بەرەوپێش���چون سس���ت ئەبێ یان ه���ەر نابێ ،یان ب���ەرەو بەربەریو دڵڕەقییەکی بێوێنە ئەچێ. ئەگەر یاس���ا سەروەر بێ ،کەس ناوێرێ کەس بکوژێ وەک چەندان رووداو هەن لهکوردس���تان بکوژەکان وەک بەرزەکی بانان بۆی دەرچون .یاسا سەروەر نییە بۆیە رۆژانە هەواڵی کوش���تنو بڕینمان گوێ لەئەبێ .یاس���ا سەروەر نییە بۆیە ئەوانەی خۆپیشاندانیان کرد لهزینداننو بکوژەکانی���ش وا لهگەش���تی واڵتان���نو پلەکانی���ان بەرزت���ر ئەکرێتەوە .یاس���ا س���ەروەر نییە بۆیە کوردس���تان نوقمی گەندەڵی بووە .یاسا سەروەر نییە بۆیە خەریکە قەیرانە سیاس���ییەکانی هەرێم سەری حیزبە حوکمڕانەکان ئەخۆن! ئێس���تا حەقی خۆمانە بپرسین ،خەڵکی باڵەکایەتی عەش���ایهرن یان حکومەتی هەرێم بێ یاسایە!
kamalchomani@gmail.com
بیروڕا
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
birura.awene@gmail.com
دوای مردن ی منداڵهكهی چهمچهماڵ ،نیشتیمان هی كێیه؟ عهزیز رهئوف
Azizrauf75@yahoo.com
ی ب ه ه���هر پێودانگێك وهریبگرین مهرگ ی چهمچهماڵ ئ���هو زهنگهی ه منداڵهكه ی ن ه كهس گوێی لێیهو ن ه بهرپرس���ان ئ���هم دهڤ���هرهش دهیانهوێت قهناعهت ی لهم بهخۆی���ان بك���هن مرۆڤگهلێك��� ی لهم شێوهیهدا ش���ێوهیهش لهش���وێن ی ئ���هم منداڵه ههموو ئهو ههن .مهرگ خهونان���ه تێكدهش���كێنێت ك ه قس��� ه ی هاوواڵتیانو ی ژیان لهسهر باش���تركرن جوانكردن���ی نیش���تیمان دهكات ،ئهو ی كه تهنه���ا نوخبهیهك پێی خهونان ه وای ه هاتۆتهدی ،بهاڵم لهئهمری واقیدا جگه لهسهراب زیاتر چی دی نییه. ی ی ئهم منداڵه بهس���بوو بۆئهوه مهرگ ی ویژدانی گهورهدا ئێمه له چ ههژارییهك ی ئهم منداڵ ه بهس���بوو دهژی���ن ،مهرگ ی ك��� ه ئێمه مردنهك ه فهرامۆش بۆئهوه ی مردن بكهین. بكهینو ب���اس لهچۆنێت ی ی ئێمهدا هێنده ئێس���تا لهكۆمهڵگ ه باس لهچۆنێتی م���ردن دهكرێت ،باس ی ئینس���ان لهمردنهك��� ه ناكرێت .مهرگ ی ئهوهنده ئاس���ایی بۆت���هوه ك ه خود مهرگهك��� ه هی���چ نامانههژێنێت ،بهڵكو ی مهرگهكهوه خهریك خۆمان به چۆنێت ی ئ���هم منداڵ ه دهكهی���ن .ئای���ا مهرگ ی هێزهكان ت���ا چهند ب��� ه بهرژهوهن���د دهكهوێتهوه. ی ئهم منداڵ ه ئۆپۆزسیۆن باس لهمردن دهكات وهك س���یمبوڵێك ب���ۆ دۆخێ
ی ی حكومهت���ی ههرێ���م وێنا ناتهبیع��� دهكاتو دهسهاڵتیش به كامێرایهكهوه خۆی���دهكات ب ه ماڵی ئ���هم منداڵهداو وێنهی دهبه نهوتهكان دهگرێت. هی���چ س���هردهمێك بارتهق���ای ئ���هم چركهساتهمان سكرینی تهلهفزیۆنهكان ی نهبوونهته ش���وێنێك بۆ بهرههمهێنان ی ی سیاس ی ئێستا نوخبه فاشیزم .ئهوه ی دهدات بریتیی ه لهگۆڕینی مانا ئهنجام راستهقینهكانو دهستكاریكردنی واقیعو رووداو .شاش��� ه دهیهوێت ئهو قس���ان ه بگوازێتهوه ك ه فاشیزم بهرههم دههێننو دهبێ���ت ئێمهش بڕوا ب���هوه بكهین ك ه كوش���تنی گهنجێك لهخۆپیشاندانێكدا قهزاو ق���هدهرهو مردن���ی منداڵێكیش ی لهچهمچهماڵ پهیوهن���دی به نهبوون نهوتهوه نیی���ه ،بهڵكو خانهوادهكهیان ی تایبهتن .س���هیره خاوهن پێداویس���ت شاش���هیهك دهیهوێت بمانكات ه ش���ێت تهنها لهب���هر گۆڕین ی دهكهن لهكوێدا دهژینو ی هۆكاری مردنێك شۆڕش���گێڕ ی ههی ه لهپیشاندانی وێنه كه دهس���ت ی خهڵكیش لهكوێدا ژیان دهگوزهرێنێت. حكومهت به ناشرینی. مهرگی ئهم منداڵه بهسبوو بهوهی ك ه هیچ س���هردهمێك بارتهقا ی بیركردنهوه سیاسیو ئابووریو ی ئێستهمان به كۆ بچین���هوه. كۆمهڵگ��� هی كوردی تێكش���او نهبووه .كۆمهاڵیهتیهكانمان���دا مردن ی ی ئینسان هیچ بههایهكی نهبێتو بهس���بوو بۆ ئهوهی بزانین قسهكردن بهڵك���و ئاراستهكهش��� ی ی بهالیهكی تردا نوخبهیهكی سیاسی لهههمبهر یهكسان ی ئ���هو ماڵه ی وێنه ببرێ���ت .ئ���هوه ی خزمهتكردن���ی خهڵك چ ی كۆمهاڵیهت��� چهمچهماڵ ببینێت ،دهزانێت ئهوانه ی درۆیهكی گهورهیه. باس لهنیش���تیمانو ب���اس لهڕابردوو ی ئهم منداڵ ه دهبێت بپرسین ی مردن ی دوا
ی دوای مهرگ ی چهمچهماڵ منداڵهكه دهبێت بزانین ك ه ی ئهوانهی ه نیشتیمان ه كه نیو بهرمیل نهوتیان ههیه ،نهك ی هی ئهوانهی كه نهوت ئهم واڵته ههڕاج دهكهن
نیش���تیمان ه���ی كێی���ه .م���ن دهزانم ههموومان لهنیش���تیماندا دهژین ،بهاڵم ئهوهش دهزانم زۆرێك ههن لهنیشتیماندا درۆ دهك���هنو ههموو رێگهیهك دهگرن بۆ ئهوهی ب ه رهفاهیهت لهنیش���تیماندا بژین ،ئ���هوهش دهزانم خهڵكانێك ههن چاوهڕێی هیچ ناكهن نیشتیمان پێیان ی گهرم ببهخش���ێت جگ���ه لهنوێنێك��� تاكو لهناوی���دا رق نهبن���هوه .زۆرێك ههن دهیانهوێت نیشتیمان بیانژێنێتو قهڵهوی���ان بكات ،زۆرێكی���ش ههن ب ه فرمێسكو خهمهكانیان دهیانهوێت چێژ لهژیان ببینن. دوای مردن���ی ئهم منداڵ ه لهچهمچهماڵ دهزانین ك ه نیشتیمان هی ئهوان ه نییه ك ه تێیدا قهڵهو دهبن ،بهڵكو هی ئهوانهی ه ی ئهوانهی ه كه تێیدا دهمرن .نیشتیمان ه كه ب ه خۆشیو ناخۆشیهكانیهوه تێیدا ی كه تهنها بۆ دهژین ،نهك هی ئهوانه رهفاهیهتو مانهوهی���ان لهڕهفاهیهتدا باس���ی نیش���تیمان دهكهن .نیشتیمان هی ئهوان��� ه نیی ه درۆی تێ���دا دهكهن تا ب ه جیاواز لهوان���ی تر بژین ،بهڵكو ی ئهوانهیه ك ه بهڕاستگۆیی دهمردنو ه ی خۆیان دهژین ،چونك ه لهس���هر بازوو مهرگ���ی ئهم منداڵه پێ���ی وتین زۆرن ی تادێت قهڵهویان ی سیاس ی درۆ ئهوانه ی ی راستگۆی دهكاتو زۆریش���ن ئهوانه دهیانكوژێتو بی���ر لهكهرامهتی خۆیان دهكهنهوه بۆی ه برسی دهمێننهوه. ی چهمچهماڵ ی منداڵهك���ه ی مهرگ دوا ی دهبێ���ت بزانین ك���ه نیش���تیمان ه ئهوانهی ه كه نیو بهرمیل نهوتیان ههیه، ی ئهم واڵت ه ی ك ه نهوت ی ئهوانه نهك ه ههڕاج دهكهن.
ئهزیزم سهرهتا دهستی حیزبهكهت دورخهرهوه چهند تێبینییهك بۆ نێچیرڤان بارزانی هێمن كهریم ئهرس���تۆ دهڵێ���ت "ئهقڵ���ی س���هلیم لهجهستهی س���هلیم دایه" بۆ ئێمهش ئ���هوه دهگهیهنێت بڵێین پیاوی ژیر، سیس���تهمی ژیر دروس���تدهكات .وات ه دهتوانین بڵێین پیاوێكی ژیرمان ههی ه تاوهكو سیستهمی ژیرمان ههبێت ،ئهو سیس���تهمهی كه حیزب خ���ۆی بهالوه گرن���گ نهبێتو بهرژهوهندی گهل پێش بهرژهوهندی حیزبهكهی بخات ،بهبڕوای من گرفت���ی گهورهم���ان لهپێكهینانی حكومهت���دا سیس���تهمه ،ئیت���ر ك���ێ دهتوانێت ئهم سیس���تهمهی خوارهوه بگۆڕێت ،ئهوه دهبێته پیاوه ژیرهكه. ئهگ���هر لهس���هرجهم كابین��� ه ی���هك بهدوای یهكهكانی دهس���هاڵتی كوردی وردبینهوه ،ئ���هوا هیچ كابینهیهك یان نهیانتوانی���وه دهس���تی ئ���هو پێكهات ه حیزبی���ه دورخهن���هوه ،ك���ه چیت���ر حكومهت لهئاست بهرپرسێكی حیزبی هێنده بێتوانا نهبێت مرورێك نهتوانێت لێپرسینهوه لهسهرپێچیو الدانی بكات، ئایا كهس���ێك ههیه زهمانی ئهوه بكات كاتێك مرورێك سهیارهی بهرپرسێكی حیزب���ی لهكات���ی س���هرپێچیكردندا رابگرێتو نههێڵێت ب���ڕوات ،مرورهك ه بهرلێدانی حیمایهكانی ئهو بهرپرس��� ه ناكهوێت؟ بێگوم���ان خودی نێچیرڤان بارزانیش ،ناتوانێت ،ئهمهش نیشانهی ئهوهی ه ك ه سیستهمهكه بۆ بهرژهوهندیو پاراستنی كهسهكانی ناوحیزبه. بهپێی پێناس ه حیزب ،تهنیا دهتوانێت نوێنهرایهت���ی بهش���ێك ب���كات ،بهو پێی���هش بێت هیچ حیزبێ���ك ناتوانێت بۆ سهرجهم گهل بدوێ ،كهواته خودی حكومهتهك���هی نێچیرڤان ،ناتوانێت بۆ س���هرجهم گهل بدوێ ،تهنها دهتوانن بۆ ئهوان��� ه بدوێن ك���ه بهرژهوهندییان لهگهڵیاندا ههی���ه ،هیچ حكومهتێكیش لهس���هر سیستهمی پاراس���تنی حیزب سهركهوتوونابێت. ب���ۆ تاكێك لهن���او كۆمهڵدا ش���تێكی ئاس���ان ه ئایدیاكان���ی بهتهنیا بۆ خۆی پراكتی���زه ب���كات ،لهبهرئ���هوه ب���ۆ هاوبیرهكان���ی خ���ۆی دهگهڕێت ،بهاڵم حكومهتێك ناتوانێت ئایدیایهكی حیزبی بهس���هرجهم كۆمهڵ���گادا پیادهبكات، چونك���ه ئهوهنهماوه ههم���وو بادینان پارتیبنو ههموو س���ۆرانیش یهكێتی، بهڵكو مرۆڤ ئ���هو حیزب ه ههڵدهبژێرێ كه لهگهڵ بهرژهوهندیهكانیدا گونجاون (بهرژهوهندی���ه سیاس���یو ئاب���وریو كۆمهاڵیهتیهكان). كهوات��� ه ه���هر حكومهتێ���ك بهنیهتی پاراس���تنی حیزبیو پاراستنی بنهماڵ ه
ئهم سیستهمهی نێچیرڤان لهسهری دهڕوات ،سیستهمێك ه سهركردایهتیهكهی یهكێتیو پارتی دهبن ه دهسهاڵت لهحكومهتداو حكومهت هیچ هێزێكی نامێنێت دروس���تبكرێت ل���هم زهمهن���هو ل���هم كات���هی ههرێم���ی كوردس���تاندا ،ك ه س���هرجهم كۆمهڵ���گا داب���هش ب���ووه بهس���هر سیس���تهمی حیزبی ،ئهوا بێ ی���هكو دوو ئ���هو حكومهت��� ه دهچێت ه س���هنگهرهوه لهگهڵ هاونیشتیمانیانی خۆی ،چونكه لهئیستادا بههاری گهالن لهئارادایهو پهلدههاوێ���ت بۆ راماڵینی ئ���هو دهس���هاڵتانهی لهچوارچێ���وهی بنهماڵهیی���دا حك���وم دهك���هن ،بۆی ه دهپرس���ین :ئایا نێچیرڤ���ان چی پێی ه بۆ ئهوهی ئهو بهه���اره نهگات ه ئێره؟ ئایا چۆن قهناعهت ب ه هاونیشتیمانیان دهكات ك ه دهسهاڵت ملكهچی دهستی بنهماڵه نابێت؟ سیستهمی كابینهكهی نێچیرڤان سیستهمی یهك حیزبییه كاتێ���ك نێچیرڤان بارزان���ی بیر لهوه دهكات���هوه ،ك��� ه ئ���هو حكومهت���هی دایدهنێ���تو دهیهوێ���ت س���هرجهم هێزهكانی ئۆپۆزس���یۆن لێ���ی رازیبن، ئ���هوا بێ یهكو دوو ،دهبێت ش���ێوازی حكومڕانی لهكوردستاندا لهو سیستهم ه بێنێت���ه دهرهوه كه یهكێت���یو پارتی سااڵنێك ه كاری بۆ دهكهونو رۆژ بهڕۆژ دیوارهك���هی ئهس���تورترو هێزی تری دهخهنه پاڵ ،ئهو كاته دهتوانێت ههم شهقامو ههم ئۆپۆزسیۆن بكات ه پشتی خۆی ،بهاڵم پرس���یارهكه ئهمهی ه ئایا نێچیرڤ���ان دهتوانێت ئهم سیس���تهم ه بگۆڕێت كه لێرهدا من باسی دهكهم؟ لهكۆمهڵگهی ئێمهدا ههمیش ه دهسهاڵت دهیهوێت بڕیاری تاكالیهنانهی ههبێت، ههمیش ه دهیهوێت مۆنۆپۆڵی دهسهاڵتی جموجوڵ���ی رامیاری ب���كاتو ههرچی
ئیمتیازاتی���ش ههی ه بۆخ���ۆی قۆرخی ب���كات .تائێس���تاش خ���ودی ههردوو حیزبی سهرهكی ئهو خهونهیان ههیهو ههر ئهمهش���یان لهسهرجهم حكومهت ه یهك لهدوای یهكهكاندا پیاده كردووه. ههردووكی���ان هێزێك���ی چهك���داری گهورهیان ههی���ه ،ههردووكیان پیاوی س���هربازیو چهك���ی جیای���ان ههیه، كهچی بهن���اوی حكومهتیش���هوه ئهم هێ���زه بهسیس���تهمی حیزب���ی ئینجا حكومی رێكخراوه ،ههڵبهته خزانی ئهو هێزهچهكداران���ه بۆ ناو حكومهت تهنها ب���ۆ تاكڕهویی ه لهدهس���هاڵتدا ،كه ئهم شێوازهش لهسیس���تهمی تاك حیزبیدا بوون���ی ههی��� ه كه سیس���تهمێكی زۆر كۆنهو شێوازی پیادهكردنی لهتاكڕهوی تاك ه كهس���یدا بووه نهك تاك ه حیزب، مێژووهكهی دهگهڕێتهوه بۆس���هرهتای س���هدهی نۆزدهههم ،ههر بۆیه خودی یهكێت���ی پارت���ی تهنها لهب���هر الیهنی داراییهكهیهتیو هیچیتر ،خۆ ئهگهر نا هیچ پێویس���تیان بهوه نهدهبوو هێزی خۆیان بخهن ه حكومهتێكهوه كه نیوهی بههی خۆیانی نازانن. ئ���هم سیس���تهمهی نێچیرڤ���ان لهس���هری دهڕوات ،سیس���تهمێك ه س���هركردایهتیهكهی یهكێت���یو پارتی دهبن��� ه دهس���هاڵت لهحكومهت���داو حكومهت هیچ هێزێك���ی نامێنێت ههم لهڕووی س���هربازی ههم لهڕووی دادگا گهریی���هوه ،واتا س���هنتهرگرتنی هێز لهه���هردوو جوومگه س���هرهكیهكهوه (دهس���هاڵتی دادوهریو دهس���هاڵتی رامیاری) لهدهستی حیزبدان. ههر لهبهر ئهمهش���ه دهبینی���ن كادره بااڵكان���ی ه���هردوو حی���زب هێن���ده متمانهیان الی س���هركردهكانیان ههیه، چونكه كار بۆ خزمهتكردنی گهل ناكهن بهئهندازهی ئهوهی ههوڵدهدهن خۆیان لهس���هركرده نزیك بكهن���هوه ،خودی ئهم سیس���تهمهش وهك ئهوه وایه ك ه خێڵێ���ك یان س���هرۆك عهش���یرهتێك بهڕێوهی بباتو فهرمانڕهوایهتی بكات، ئهم سیس���تهمهش ههمان سیس���تهم ه كه سیس���تهمی تاك حیزبی بهڕێوهی دهبات ،كه حیزب بهرجهستهو دنیابینی گروپێك یان بهرژهوهندی كۆمهڵێك یان تاكه بیروباوهڕێك دهكات. كۆمهڵگا ئارهزووی بهمۆدیرنكردنی ژیان دهكات ،ئهی كابینهی نوێ؟ حكومهت هێزێكی بهتوانایهو رۆڵی گرنگ دهبینێت لهپرۆسهی به مۆدێرنكردندا، به مۆدێرنكردن پێویستی بههوشیاری كۆمهاڵیهت���ی ههی���هو یارمهتی كۆمهڵ ئهدات بۆ بهدهس���تهێنانی ئامانجهكانی
بهمۆدێرنكردن ،بهم ش���ێوازه رێگا بۆ هاوواڵتیان خ���ۆش دهكرێت لهزۆرالوه چاودێ���ری ژی���ان بك���هن لهب���واری كۆمهاڵیهتی ،كهس���ایهتی ،ئهخالقی... تاد. ب��� ه مۆدێرنك���ردن لێ���رهدا بریتی��� ه لهگواس���تنهوهی كۆمهڵ���گا لهقۆناغی تهقلیدییهوه بۆ قۆناغێكی مۆدێرن وهك ئهوهی لهئهوروپا لهسهدهی ههژدهههم رویدا لهبوارهكانی ئابوریو كۆمهاڵیهتیو سیاس���یو فكری ،بهاڵم سیس���تهمی كابین���هی حهوتهم���ی حكوم���هت ،چ میكانیزمێك���ی ههیه تاوهكو ئهم ماف ه مهدهنیان��� ه پیادهبكرێتو كهس���ایهتی دهرهوهی حیزبو قس���هكردن لهس���هر خراپ���یو قۆرخكردن���ی دهس���هاڵت، لهكۆمهڵگا پارێزراوه ،ئهمهش یهكێك ه لهپرهنس���یپهكانی كۆمهڵگای مهدهنی، ئای���ا نێچیرڤ���ان بارزان���ی دهتوان���ێ ئ���هو مافهن��� ه پیادهب���كات ك مافی بهمۆدێرنكردنی ژیانن؟ حیزب ئۆرگانێكی گ���هورهو زهبهالحه، لهكۆمهڵگای ئێمهدا دهس���تی خستۆت ه ناو ت���هواوی ژیانی هاونیش���تیمانیان. لهههمانكات���دا س���هرجهم جومگ��� ه ههس���تیارهكانی كۆمهڵ���گای مهدهنی داگیرك���ردووه ،بهڕادهی���هك زۆرج���ار كێش���هی كۆمهاڵیهتی دروستكردوه ك ه ههر خودی حیزبهكهی كاك نێچیرڤان، چهندی���ن رێگهگرتنی���ان گرتۆتهب���هر بۆئ���هوهی كۆمهڵگ���هی ك���وردی پهل نههاوێت بۆ پرۆس���هی بهمۆدێرنكردنی كۆمهڵگا ،ئیتر ههر لهپرسی سیاسییهوه تاوهكو پرسی ئاینی. لهبهرئ���هوهی سیس���تهمی سیاس���ی تاڕادهی���هك بریتیی��� ه لهسیس���تهمی كۆمهاڵیهت���ی ،بۆی���ه ه���هر ج���ۆره ناسهركهوتنێك لهسیستهمی سیاسیدا دهبێت��� ه هۆی دواكهوتنی سیس���تهمی كۆمهاڵیهت���ی ،ههر ئهمهش��� ه ههردوو هێزی دهس���هاڵت پش���كی ش���ێریان بهردهكهوێت لهو دواخستنه. ئالێرهش���هوهیه كه خودی كابینهكهی نێچیرڤ���ان دهبێت��� ه كابینهی���هك ههر لهسهرهتاوه ئارهزووی بهمۆدیرنكردنیش لهپرس���كردنیهتی به حیزب���هوه نهك گهڕانهوهبێت بۆ تهواوی كۆمهڵگا. بۆی��� ه گرهوكردنی نێچیرڤان لهس���هر مهرجهكانی ،گرهوكردنه لهسهر ئهسپی تۆپی���و ،ناكرێ���ت مهرجێ���ك ههبێت بێ ئ���هوهی میكانیزم���ی پیادهكردنی مهرج���هكان بوونی ههبێ���ت ،ئهو كات ه نێجیرڤان دهتوانێت مهرج بۆ پێكهێنان دابنێ���ت كاتێ���ك میكانیزمهكان���ی پیادهكردنی زۆر باش ببینرێت. »»19
شۆڕش ئامانج نییە
ئاراس فەتاح
"مێژوو خ���ۆی دووبارە ناکاتەوە ،بەاڵم هەر ش���تێک کە نەبووبێ���ت بە مێژوو مێ���ژووی دروس���تنەکردبێت لەوێ���دا مێ���ژوو خ���ۆی دووبارەدەکاتەوە" ئەم گوتەیەی (ئێرنس���ت بلۆخ) دەش���ێت یارمەتیدەربێت بۆ خوێندنەوەی الیەکی گرنگ���ی مێ���ژووی نوێی کوردس���تان. پرس���یارەکە ئەوەی���ە ئای���ا مێ���ژوو لهکوردس���تاندا خۆی دوبارەدەکاتەوە؟ ئەو ش���تە چییە کە ھێشتا نەبووە بە مێژووی راستەقینەی مرۆڤەکان تاوەکو دووب���ارە ش���ەڕی لەپێن���اودا بکەن؟ لهکوێ���دا ئەگ���ەری دووبارەبوونەوەی مێ���ژوو لهکوردس���تاندا هەی���ە؟ ئەم پرس���یارانە زی���اد لهجەمس���ەرێکو پت���ر لهڕەهەندێکی���ان هەی���ە ،بەاڵم بەش���ێوەیەکی گش���تی دەتوانی���ن لهس���ێ ئەگ���ەردا چڕی���ان بکەینەوە: یەکەمیان ئەگ���ەری دووبارەبوونەوەی مێ���ژوو لهوێنەی راپەڕینو شۆڕش���دا. دووەمی���ان بەردەوامێتی���ی مێ���ژوو دووبارەکردن���ەوەی لەوێن���ەی ئەزموونی س���تەمگەراییو تاکحیزبیدا. سێهەمیش���یان ئەگ���ەری داوەش���انو پەرتبوون���ی کۆمەڵگای کوردس���تانو دووبارەبوونەوەی شەڕی ناوخۆ. راس���تیی ئەوەی���ە ک���ە تەمەن���ی حکومەتەکانی پارتیو یەکێتی مێژووی دەس���ەاڵتدارێتییەکە ک���ە لههەم���وو رووەکانی فەرمانڕەوایەتییەوە فاش���یل ه لهتاقیکردنەوەکان���ی حوکمڕانێتییەکی مەدەن���یو عەقاڵنیدا .ژم���ارەی کابینە تاکحیزب���یو جووتحیزبییەکانی���ان بەرجەس���تەکەری گەورەی���ی ئ���ەو قەیرانانەیە کە ئ���ەم فەرمانڕەوایەتییە بەرهەمیهێن���اوە .کێش���ەی ئ���ەم فەرمانڕەوایەتیی���ە ئ���ەوە نیی���ە ک���ە حکومەت���ە بەنۆرەکان���ی نەیانتوانیوە لههەوڵە سیزیفییەکانیاندا وەزارەتەکان یەکبخەن���ەوەو چاکس���ازیی بک���ەن، بەڵکو کێش���ەی س���ەرەکی ئەوەیە کە ئەزموونێک���ی دەس���ەاڵتدارێتی زۆر دانس���قە پیادەدەکەن .دانسقەیە نەک ب���ە مان���ا پۆزەتیڤەک���ەی ،بەڵکو بەو مانایەی کە هەر کابینەیەک دێتە سەر حوکم دەیەوێت تەواوکەری ئەوی پێش خ���ۆی بێت ،واتە ھی���چ گۆڕانکارییەک نەکاتو دۆخی باوو ئیش���کالییەتەکانی ن���او دەس���ەاڵتدارێتییەکە وەکو خۆی بهێڵێتەوە .ئەم فۆرمە لهدەسەاڵتدارێتی یەک مانای هەی���ە ،ئەویش ئەوەیە کە فۆرمێک���ی حکومڕان���ی رانەگەیەنراوی تاکحزبی بە نۆبەت پیادەدەکرێت ،بەاڵم بە رەزامەندی الیەکەی تر .خەسڵەتی ئەم فەرمانڕەوایەتیی���ە تاکحیزبییەش ئەوەی���ە ،لەالیەک���ەوە ه���ەر یەکەیان ئەوی تر بە فریادڕەس تەماشادەکات، چونکی زەمانەتی فەرمانڕەوایەتی چەند س���اڵێکی ب���ۆدەکات؛ لهالیەکی ترەوە ئەوی تری لێ ب���ووە بە بەاڵ ،چونکی ناتوانێت کۆی کوردس���تان کونترۆڵو دیس���پلینبکات وەکو ئەوەی کە خۆی دەیەوێ���ت .رێککەوتنی س���تراتیژیش لێرەدا تاکە وەزیفەی پەیمانبەستنێکە لەسەر دابەشکردنی سامانە ئابوورییە جیاوازەکانو تۆخکردنەوەی سنوورەکانی دەس���ەاڵتدارێتی تاکحیزبییان���ە ،نەک قبوڵکردن���ی تێڕوانینە جی���اوازەکانو رێزنان لهبەرژەوەندییە نەتەوەییەکان. مێ���ژووی پت���ر لهبیس���ت س���اڵی ئەزموون���ی دەس���ەاڵتدارێتی ک���وردی پێماندەڵێت کە کۆمەڵگای کوردستان خۆدۆزینەوەدای���ەو لهپرۆس���ەی دەس���ەاڵتە سیاسییەکەشی لهپرۆسەی داوەش���اندایە .کۆمەڵگای کوردس���تان لهپرۆس���ەیەکی ئاڵۆزی گۆڕانکاریدایە. ئەم پرۆس���ەیە بۆیە ئاڵ���ۆزە ،چونکی کەرەس���ەو میتۆدەکان���ی پیادەکردنی سیاس���ەت لهکوردس���تاندا ک���ۆنو بەسەرچوونو لەبەرامبەریشدا خواستو داخوازییەکان���ی خەڵ���کو بەتایب���ەت نەوەی نوێ ،تازەو پڕ وزەن. هەموو دەسەاڵتدارێتییەک ترادیسیۆنی خ���ۆی هەی���ە .ئەزموون���ی چەندی���ن س���اڵەی ئ���ەم دەس���ەاڵتدارێتییەش ئەوەم���ان پێدەڵێت کە ترادیس���یۆنی سیاس���ی ئەم حوکمڕانییە تاکحیزبییە چەندە لهترادیس���یۆنی بەعس���یزمەوە نزیک���ە ئەوەن���دەش لهترادیس���یۆنی دیموکراسییەتی خۆرئاواییەوە دوورە. ئەم مۆدێله "پۆست شۆڕشگێڕ"انەیەی حوکمڕانێت���ی ک���وردی ،مۆدێلێکە نە دەتوانێت پارێزگاریی دەستکەوتەکانی
13
سەردەمی شۆڕش���ی چەکداریی خۆی بکاتو نە دەش���توانێت دەس���تکەوتی ت���ازە ب���ۆ کۆمەڵ���گای کوردس���تان بەرهەمبهێنێت .لەجەوهەردا دەتوانین بڵێین ترادیس���یۆنی حیزب���ی کوردی بریتییە لەو خۆڵەمێش���ەی کە خەباتی چەکداریی بۆ کۆمەڵگای کوردس���تانی بەجێهێشت .ئەوەی ماوەتەوە ژیلەمۆی ئەو ئاگرەیە کە کۆمەڵگای کوردستان، النی کەم لهناوچەی سلێمانی ،له١٧ی شوباتدا لهپێناویدا راپەڕینی بەرپاکرد، ئەویش ژیلەمۆی ئازادیو یەکس���انیو دادپەروەری کۆمەاڵیەتییە. ئالێرەدا مێژوو خۆی دووبارەدەکاتەوە، چونکە ئەو ش���تانەی کە لهڕابوردوودا خەڵک لهپێناویدا خەباتیان کرد خوێنیان رش���تو ماڵوێرانیی���ان بین���ی ،ئەمڕۆ لهکوردس���تاندا لەالیەن "دەسەاڵتێکی خەمب���ار"ەوە نوێنەرایەتی دەکرێن .کە دەڵێم "خەمبار" مەبەس���تم "خەمخۆر" نیی���ە .خەمباری���ی ئ���ەم دەس���ەاڵتە لەوەدایە کە نەوەی نوێی کۆمەڵگاکەی لێی یاخییەو گروپگەلێکی ناو شۆڕشی چەکداری���ی لێی ناڕازیی���ەو کەرتێکی گەورەی کۆمەڵگای کوردستانیش لێی توڕەیە ،چونکی هەموو ئەو بەها گرنگو گەورانەی کە خەڵک خوێنی بۆ رش���ت ئەمڕۆ بوونەت���ە هەندێ بۆنەی حیزبی بێتامو هەموو ئ���ەو مژدانەش کە دران بوون بە وەھمی شۆڕش .ئەم دەسەاڵتە خەمب���ارە ،چونک���ی لهتەنهاییەک���ی کوش���ندەدا دەژی؛ بەچەش���نێک جگە لهئەندامان���ی چەن���د خێزانێکو چەند رەمزێک���ی پی���ری خ���ۆی نەیتوانیوە سیاسەتمەدار یان دیپلوماتێکی نوێ بۆ کۆمەڵگای کوردستان دورستبکات. لهکوردس���تاندا پ���اش س���ەرهەڵدانی ئۆپۆزیس���یۆنی ن���وێو لەدایکبوون���ی ھێزێکی ھوش���یار بەرامب���ەر بە خەمە کۆمەاڵیەت���یو نەتەوەییەکان���ی خۆی، فەزایەکی رانەگەیەنراوی شەڕی ناوخۆ لەالیەن هەردوو حیزبەکەوە خەمڵێنرا. ل���ەدوای هەڤ���دەی شوباتیش���ەوە هەمەجییەتو ھس���تریای دەس���ەاڵتی سیاس���ی دژ ب���ە الیەنەکان���ی ت���ری ئۆپۆزیسیۆن گەورەتر بووەوە .ئەوەی لهماوەی ئەم دووس���اڵەی رابردوودا دژ بە خۆپیشاندەرانو چاالکوانی مەدەنیو رۆژنامەنووسانو ھێزەکانی ئۆپۆزیسیۆن کرا وێنەیەکی لێڵی ش���ەڕی ناوخۆیە؛ شەڕێک کە زۆر ناتەباو دوورە لههەموو پێ���وەرە ئەخالقییەکانی فەلس���ەفەی جەنگ. پ���اش تێپەڕبوونی س���اڵێک بەس���ەر هەڤ���دەی ش���وباتدا دەبێ���ت ل���ەو پێدراوە تیۆرییە تێبگەین کە ش���ۆڕش ئامانج نیی���ە .زۆرینەی شۆڕش���ەکان لەگ���ەڵ خۆیاندا کێش���ەیەکی بونیادی دروس���تدەکەن ،ئەوی���ش بیناکردن���ی کۆمەڵگایەکە لەسەر وێنەی ئایدیایەک. بەم ش���ێوەیەش شۆڕشی ئایدیۆلۆژیی دیلکردن���ی خەونەکان���ە لەن���او چەند چەمکێکو بەکوش���تدانی ئینسانەکانە لەپێناویاندا .هەموو ئەو شۆڕش���انەی ک���ە ئایدیای���ەک دەکەن ب���ە بناغەی گ���ۆڕان لهکۆتاییدا دەب���ن بە دێوەزمە بۆ پلورالیزمی کۆمەڵگاو دەس���تدەکەن ب���ە دژایەتیکردنی ئەو کەس���انەی کە هەڵگ���ری ئەو ئایدیای���ە نینو خاوەنی دیدو بۆچوونی ترن .کێشەی شۆڕشی ئایدیۆلۆژی چ لهفۆرم���ە ئایینیەکەیدا بێت ی���ان لهفۆرمەکانی تریدا ،بەپلەی یەکەم ئەوەی���ە کە بەدوای "هەقیقەتی کۆت���ا"دا دەگەڕێ���ت بۆ مێ���ژوو .ئەم چەش���نە لهش���ۆڕش خودی ش���ۆڕش دەکات ب���ە ئامانجو دوای شۆڕش���یش چەمک���ی "شۆڕش���ی بەردوام"مان بۆ دروس���تدەکات .ئایدیۆلۆژیس���تەکان کۆمەڵگایەکی���ان دەوێ���ت ک���ە تیایدا "ئازادی رەه���ا"و "دادپەروەیی رەها"ی تی���ادا پیادەبکرێ���تو ئاوێن���ەی ئەو تێکس���تانە بێت کە س���ەرۆکەکان یان خودا بۆ مرۆڤیان داناوەو یان ناردووە. ئەم رەهاییە تەنها مانای ئەوە نییە کە هەموو خەباتگێڕێ���ک یان موجاھیدێک خۆی ب���ە نوێنەری مێ���ژوو یان خودا دەبینێت���ەوە لەس���ەر زەوی ،بەڵک���و لههەمانکاتیش���دا کێش���ەیەکی ئاڵۆزی تری لههەن���اوی خۆی���دا هەڵگرتووە، ئەویش ش���ەیداگەرییەکی شێتانەیە بۆ گەورەییو لەخۆباییبوون. سروشتی هەموو دەس���ەاڵتە رەهاکان بریتییە لهش���ەیدابوون ب���ۆ گەورەییو لەخۆباییبوون. »»19
14
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
هیمداد شاهین
دهینوسێت
بههاری عهرهبی: به چ ئاراستهیهک؟ دوو ههفتهی پێشوو لهنهمساوه گهڕامهوه بۆ ئایرلهندا بۆ وتنهوهی کۆمهڵه وانهی س���ااڵنه لهکۆلێژی ئاسیاناسی دهربارهی رۆژههاڵتناسی .وتنهوهی رۆژههاڵتناسی پ���اش بههاری عهرهب���ی مانایهکی تری ههیه ،ههتا پارس���اڵ زۆرینهی خهڵكی رۆژئ���اوا وهه���ا بیری���ان لهڕۆژههاڵت���ی ناوهڕاس���ت ئهک���ردوه ک���ه خهڵکان���ی توندڕهون ،ئێس���تا لهپڕ بوونه خهڵکانی شارهزا لهفهیسبووکو تویتهر. ههماههنگ لهگهڵ ئهوهدا سیمینارێکم بۆ خوێندکارانی ماس���تهر لهدیپلۆس���ایا سازکرد دهربارهی بههاری عهرهبی پاش ساڵێک .ئهوهی لهسهرهتاوه الم مهبهست بوو ،کێش���هی ناونان بوو .ئایا بههاری عهرهب���ی ک���ه لهالیهن رۆژئ���اواوه وهها ناونراوه دهربڕی چییه؟ ناس���یۆنالیزمی ع���هرهب ،ی���ان بهپێچهوان���هوه به هیچ شێوهیهک بۆنی ناسیۆنالیزمی لێنایهت، بهڵکو بههاری ئیسالمیهكانه .دیاره هیچ کام لهم دیدانه راس���ت نی���ن .ههندێک روودانی بهه���اری عهرهبی ب���ۆ رۆژئاوا دهگێڕنهوه ،لهوانه هیکل ،تاریق رهمهزان، رهزا ح���هدادو زۆری ت���ر .لێکدانهوهی ئهم���ان وههایه که دونیا پێویس���تی به سهرلهنوێ هاوسهنگکردنهوهی هێزهکان ههیه ،بهاڵم ئهوهی س���هیره لهم دیدهدا ئهوهیه که ئهوروپا لێی دوورو بێئاگایه، یان ب���هالی کهم���هوه بێئاگاب���وو ههتا س���اتی روودانی .دیدێکی تر ههیه گوایه الوانێکی زۆر لهمیس���ر راهێنران لهسهر شێوازی بهربهرهکانێکردنی دیکتاتۆریهت به ئاشتی .لهم بوارهدا لێکۆڵهرهوهیهكی ئهمهریکی نزیک لهپهنتاگۆنهوه زۆر ناوی دههێنرێت که جێنێ ش���اربه .ئهم پیاوه که خاوهنی ئهنس���تیتۆی ئهینش���تاینه بهرههمهکان���ی ههم���وو بۆئ���هم بواره تهرخانکراوه وه لهسربیا لهبهربهرهکانێی میلۆس���ۆڤیچدا س���ودی لێوهرگی���را. ههندێک بۆ نموونه وهك ئهسعهد خهلیل پڕۆفیس���ۆری رۆژههاڵتی ناوهڕاست که پێی وایه بیری ش���ارب هیچ پهیوهندی ب���ه بهه���اری عهرهبیهوه نیی���ه ،بهڵکو تهنه���ا بۆئهوهی رواڵهتێک���ی رۆژئاوایی بدهن به رووداوهكه ،ئاماژه بهم کهس���ه ئهدهن .ئهوهی جێی گومانه که ش���ارب پاره دهبهخش���ێته ئهو کهس���انهی که بهرههمهکان���ی بۆ زمانی ت���ر وهرگێڕن، بۆیه نوس���ینهکانی ب�ڵ�اون ،یان بۆ زۆر زمان وهرگێڕدراون. لهههمانکاتدا ئهوهی بهالمهوه گرنگبوو، ئهوهب���وو ئایا بهه���اری عهرهبی چییه: رووداوی سیاسیه ،راپهڕینه ،شۆڕشه؟.. ههمیشه بڕیاردان لهسهر رووداوێک ئایا شۆڕشه یان نا لهس���هر کات وهستاوه. ئهمه بهتایبهتی لهدیدی کانتهوه ،چونکه رووداوێ���ک کاتێک دهبێته ش���ۆڕش که کاریگهری لهسهر کهسانی بهشدارنهبوو جێهێشتبێت .بۆیه هێشتا زووه بۆئهوهی بزانی���ن چ جێهاتێکی لهئاگایی گش���تی خهڵکی���دا جێهێش���تووه .دی���اره زۆر دیارده ه���هن که روونن وهک ش���کانی دی���واری قایمی ترس که دیکتاتۆرهکانو سیستهمهکانیان س���هپاندویانن بهسهر خهڵکیدا .دیاره ئهمه بهس���ه بۆئهوهی بههاری عهرهبی بکاته ش���ۆڕش ،بهاڵم ئهوهی کێشهیه لێرهدا هێشتا بهتهواوی دیارنیی���ه که چۆن ئهم ترس���ه کۆتایی هاتوه یان چی جێگای گرتوهتهوه .ئایا خهڵکی چیدی لهڕژێمێک ناترسن ،بهاڵم ههرزوو ئامادهن بکهونه داوی هاوکێشه ئاڵۆزهکانی ترس���ێکی ترهوه ،ئیتر ئایا لهالیهن ئیس�ل�امیهکانهوه ی���ان لهالیهن سوپاوه بۆیان دائهڕێژرێت .لهههمانکاتدا رووداوی سیاس���ی به مان���ای ئهوهدێت ک���ه پچڕانێک رووئ���هدات ک���ه لهگهڵ پێشو پاشی ساتهوهختی رووداوهکهدا، کرانهوهیهک بهرهو نوێ ،ئایا ئێمه بهرهو چ نوێیهکمان دهبات ،ئ���هم نوێیه ههتا ئێستا رواڵهتهکانی بهباشی دیارنیه. رهنگ���ه هێزێک بڕیاردهربێت لهس���هر ههموو ئهمانه لهههموان زیاتر سوپا بێت. سوپا رۆڵی جوداو ئاڵۆز دهبینێت لهههر واڵتێکی ج���ودادا .رهنگ���ه دیارترینیان سوپای میس���ری بێت .ئهم سوپایه که دهس���تی ههیه لهههموو بهشه ئابوریو کارگێڕیهکان���ی واڵت���دا ،لهههمانکات���دا بڕێکی زۆر پاره لهئهمهریکا وهردهگرێت. ئهم سوپایه بههیچ شێوهیهك ئامادهنییه
عهنتهرهكانی شار ئهربابی غینا ئهوهنده غهڕڕه به زهڕن بێ بوونی بههارو دیتنی جۆ دهزهڕن (مهوالنا مهحوی) ئ���هم ش���اره ئهڵێی ب���ه ب���ۆن كهوتووه، ب���ه بۆنی خوێ���ن ،بۆنێك ناك���ۆك لهگهڵ خودی خوێنیش ،ههمیش���ه خوێنخوارهیهو غهمخوارهیه ،شارێك تهنهاو تهنها مانایهك ی ههیه ،ئهویش :وهره ببه ب ه جهلالد ،وهگهر نا ناژیت ،شارێك ئینسانهكانی ب ه تهواو ی مانا لهئینسانی بوون دابڕاونو كهچی بۆیان نییه بڵێن :ئێوه بوون به هۆ ی لهدهستدان ی ماناكانی مرۆڤبوونمان ،تهنانهت بۆیشیان نییه قس��� ه لهس���هر تابۆو موقهدهسهكان ی نیشتیمان بكهن ،من ئهو سات ه دهستم لهم نیشتیمانه ش���ۆری ،كه مانایهك نهمایهوه بۆ تهعبیركردن لهمرۆڤبوون ،ش���ااڵو گیان من ئهو سات ه زانیم لهناو جهنگهڵستانێك ی نهعلهتلێك���راودا دهژی���م ،كه نیش���تیمان عهنت���هرهكان بهڕێ���وهی دهب���هن ،ك��� ه عهنتهرهكان به مۆبایل��� ه تایبهتهكانیانهوه جوێنمان پ��� ێ دهدهن ،ئازیزم غهم مهخۆ، ئهو غهمه ئێم���ه دهمێك ه خواردومانه ،ئهو عهنتهرانهیش وهكو پهالپیتكه ی تفهنگهكه ی دهس���تیان وان به دهس���ت ئاغاكانیانهوه، لهپێن���او دهستخۆش���ییهك ی���ان پولێك ی ناڕهواج:
بۆ پاره حهیف ه خۆ دهكهی ه پولی ناڕهواج بۆ پارویهك نان ئهسهفه روو دهكهی ب ه ساج برام ئهو ئازاره ی كه ئێس���تا تۆ ههست ی پێدهكهیت ،دهمێك ه تۆیشو ئێمهش ههمانه، ئ���هو ئازاره وهكو ههواو ئاو پێویس���ت ه بۆ ئێمه ،ئێمهیهك به ه���اوارهوه دهڵێین :نا بۆ س���تهمكاری ،تف لهس���تهمكاری ،ئهو برادهرهی تهلهفونهك���ه ی بۆ تۆكرد ،ئهوه عهنتهر نهبوو ،ئهو تهنها قاسیدی عهنتهره گ���هورهكان بوو ،ئهو تهنه���ا گهرایهك ه بۆ ب ه عهنتهربوونی س���بهینێ ،س���بهینێیهك پڕه لهگوم���ان ،پڕه لهترسو پڕه لهزهنگ ی كارهساتاوی ،بزان ه ئێم ه لهوحوشستانێك ی زۆر تراژیدیدا دهژین ،بزانه ئیدی نیشتیمان تهنها خۆی م���اوه بهجێمان بهێڵێت ،بزان ه ك ه من ههمیش��� ه تف لهخۆم لهتۆ دهكهم، ت���ف لهههم���وو قهڵهمێكی راس���تهقین ه ك���ه ئهیانهوێت نیش���تیمان بكهن���هوه ب ه نیش���تیمان ،ههردهم خۆم دهك���وژم ،تۆ دهكوژم ،دهمهوێ���ت كارێك ب ه خۆم بكهم به س���هگ نهكرابێت ،دواجار سهگهكانیش قوربان���ی عهنتهرهكان���ی ش���ارن ،ئاخ���ر برادهره وهكو خاتهم ی ئهڵێت راسته ئێم ه رێیهكهمان خوێنه ،بهاڵم ئاوا ؟! تێبگه برادهره تێبگه ،ئێمهو ئهوان هیچ كات ناتوانین لهنیش���تیمانێكدا بژین ،یان ئێم��� ه یان ئهوان ،دهمێك ه بڕیار درا ك ه بۆ
بهرژهوهن���دی ئاب���وری خ���ۆی بخات���ه مهترس���ییهوه ،لهههمانکات���دا نایهوێت واڵت بهڕێوهبهرێ���ت .بۆی���ه دهخوازێت لهگهڵ ئهو هێزهی که دێت ههموو بنهما دهس���توریو حکومی���هكان وها داڕێژێت که بهرژهوهندی نهکهوێته مهترسییهوه. ئ���هوهی لێرهدا کێش���هیه که س���وپای میس���ری دهخوازێت به ههمان ش���ێواز بمێنێت���هوهو بڕی زۆری ئابوری واڵت بۆ خۆی ههڵلوش���ێ لهژێر ناوی پاراستنو سهروهریو کهرامهت میسریهکاندا ،بهاڵم لهههمانکات���دا لهو واڵتانهی که س���وپا نهماوه ،وهك لیبیاو پاش���ان س���وریا، رهنگه قهیرانهکه ئاڵۆزبێت .لیبیا ئێستا لهقهراغ���ی جهنگێک���ی ناوخۆییدای���ه، ههروهه���ا وهها چ���اوهڕوان دهكرێت که س���وریا به ههمان دهردی عێراق بڕوات. ههڵوهشانهوهی سوپاو پاشان ههوڵدان ب���ۆ بونیادنان���هوهی ،کاری نهكردهیه. ئهمڕۆ ئهوهی پێیدهڵێن س���وپای عێراق گهورهتری���ن دوژمنی خهڵک���ی عێراقه. لهڕاپۆرتێکی رۆژنام���هی گاردیاندا باس لهوهئ���هکات چ���ۆن لهبهغ���دا ناوچ���هو گهڕهک���هکان لهالیهن ئهفس���هرهکانهوه بهكرێ دهدرێتو ئهوانیش ههرکهسێکیان دهس���تبکهوێت دهیگرنو ئازاری ئهدهن بۆئهوهی لهک هسو کاری پاره وهرگرن. ئهوهی وێران بووه لهڕۆژههاڵت بههای مرۆڤهکان���ه .بۆی���ه ههم���وو دهرفهتێک مەنسور تەیفوری بۆ ئازاردان ،لوش���دانو گهندهڵیو دزی دهقۆزرێت���هوه .دیاره ئهم���ه بهرههمی چهندین دهی���هی حوکمی دیکتاتۆرهکانه که مرۆڤی ئاسایی الیان هیچ بههاو نرخو س���ووڕاندنێکی خێ���رای کەناڵەکان���ی دیکەش���ی بخوێنێنەوە ،بەاڵم خاڵی گرنگ گرنگییهکی نهبووه. تەلەفزی���ۆنو س���ەیرێکی بانگەش���ە ئەوەیە بیرمان بێ���ت لهدواییدا هیچ رقێک بازرگانی���ەکان نیش���انیدەدات داوایەک���ی بەرامبەر ئەم بەڵینی چێژە رقێکی رووتو هاوبەش خەریکە هەموو الیەک وەکو یەک پەت���ی نییەو رەگی هەر ل���ەو پەیامەدایە، دادەگرێ���ت ،داوا بۆ چێ���ژی زیاترو زیاتر ،ئەوەی کە تا دەتوانیت چێژ ببە .ئارەزووی چما دواڕادەیەک هەی���ە دەبێ پێیبگەیتو دووالن���ە بۆ بابەتی تابۆ ئەو خاڵەیە فرۆید ه���ەر دەڕۆیتو پێ���ی ناگەیت .ئ���ەم داوا لهڕەفت���اری تابۆیی���دا دۆزیویەتەوە ،واتە بەردەوامە بۆ چێژ ،پێچەوانەی فەرمانێکی بەرامب���ەر بابەت���ی حەرامکراو هەمیش���ە یەکەمینە کە بنچینەی ئاینو یاسایە":چێژ هەس���تێکی دووالنە هەیە ،هەرچۆن سەن مەبە" ،بەاڵم ئامادەیی بانگەش���ە بۆ چێژ پۆلیش لهنامەکانیدا جەخت دەکاتەوە کە تەنی���ا نموونەیەک���ە لهوەرچەرخانێک���ی "یاس���ا خۆی الدان لهخ���ۆی هاندەدات". بنچینەیی لەم فەرمانەدا ،باوکی هاوچەرخ بابەتی حەرام یان تابۆش خۆی هۆگرییەکی چی���دی فەرمانەکەی ن���ەک مەنعی چێژ ،دووالن���ە هان���دەدات .ئ���ەم ناوکۆیی���ە بەڵکو ئەمەیە کە" :تا دەتوانی چێژ ببە" .یارمەتیم���ان دەدات نیش���انەکان جارێکی ئەم فەرمانە لەڕێگەی تۆڕەکانی سەرمایەو دیکە بخوێنینەوە :سەیری ئەم بوونەوەرە کااڵو بازاڕەوە لههەموو جێگەیەک ئامادەیەو بکەین :لهدڵی پایتەختێک���ی رۆژئاواییدا، گەڕان بۆ چێژ تێیدا جێگەی بەختەوەرییو لهکەسێک هەڵدەکەوێت بە جلێکی سپییەوە یەکس���انی گرتوەتەوە ،وات���ە بەڵێنی ئەم کە لهمزگەوتێک گەڕاوەتەوەو لهمیترۆیەکدا فەرمانە ئەوەی���ە کە چێژ ببەو تەنیا ئەمە سیواکێکی دارینی بە دەستەوەیەو خەریکی راس���تە .بەڵێنی چێژ ،جگە ش���ەیداکانی ،ددانیەتی ،ب���ە چاویش رەفتاری کافرەکان پاش چهند رۆژێک لهباشوری ئایرلهندا دژبەرانی تایبەتی خۆیشی بەرهەم دێنێت ،هەڵدەس���ەنگێنێو بگ���رە حەزیش دەکات سهفهرمکرد بۆ پایتهخت (دبڵن) .لهوێ لەم ناوکۆییەشدایە کە دەتوانین شەیداییو هانی���ان بدات .ئەمە چەندە نوس���خەیەکی دهرفهتی ئهوهم بۆ رهخسا لهسیمینارێکی رق لهڕۆژئ���اواو تێکەڵەیەک لەمانەش واتە س���ەیر بێ���ت لهئایین���داری هاوچ���ەرخ، وهزی���ری دهرهوهی پێش���ووی ئهڵمانیا ئ���ارەزوو -رق بەرامب���ەر رۆژئ���اوا وەک ئەوەندەش نموونەیەکە لهگیرخواردن رێک (یاشکه فیشهر) ئامادهبم .فیشهر باسی سەرچاوەی چێژی بەڵێندارو دەرکەوتەکانی لهدڵی دووالنەیی ئارەزوو– رقداو هەستی کۆمهڵگای ئهڵمانی کرد لهپاش شهڕ به تایب���هت لهپاش یهکگرتن���هوه که چۆن خهڵکی ئامادهبوون باجێکی قورس بدهن لهڕووی ئابورییهوه بۆئهوهی واڵتهکهیان یهکبگرێتهوه .ئهم دیدو بههایهیه که تۆ واڵتێکت ههیه دهبێ بهش���ێک بیت لێی، لهگشت روویهکهوه دهبێته هۆی گهشهو وهرگێڕانی لههۆڵندییهوه :مهحمود رهزا ئهمین س���هرکهوتنی واڵت .دی���اره لهڕۆژههاڵت پهرچهكردارێ���ک ههی���ه ،دهوڵ���هت دژ به من���ه منیش خۆم ب���ه ئهندامی ئهم واڵت���ه نازانم ،بۆیه ههمیش���ه به دوای دهرفهتێکدا دهگهڕێم که خۆم بگرم ،یان ولیهم فرانکالند ( )William Franklandئهوهی سهدام ئهیویست ئهوهبوو که وهکو پزیش���کی حهساس���یهت ه لهلهن���دهن .ئهو ئیلتیزام به س���ڕی میهنهوه ،هیچ لهبارهی خۆم بونیادنێم. دیاره کاریگ���هری بهه���اری عهرهبی ل���ه1979دا دوو ج���ار س���هدامی دی���وه :نهخۆش���ییهکهیهوه نهدرکێن���م ،بهاڵم من گهیش���ته کوردس���تانیش ،بهاڵم تهنها یهکهمجار وهک���و دکت���ۆر ،دوایی بههۆی ئامۆژگاریم کرد واز لهجگهرهکێشان بهێنێ. بهش���ێک لهکوردس���تان که لهئهنجامدا ئهوهوه که باش چارهس���هری کردووه ،ب ه ئهو ،رۆژان ه شهس���ت جگهرهی ئهکێش���ا. ههروهه���ا زۆر س���هختیش کاری ئهک���رد. وههایکرد کاریگهری راستهوخۆی نهبێت تایبهت داوهت کراوه. "باڵی���ۆزی عێراق لهلهن���دهن تهلهفۆنی ئهو ،بهیانیان زۆر زوو لهخهو ههڵئهس���تاو لهس���هر گۆڕینی سروش���تی سیستهمی کردبوو بۆ ئهو خهس���تهخانهیهی ئیشم لێ ههتا دوو -س���ێی ش���هو ئیش���ی ئهکرد. حوکم لهکوردس���تان ،بهاڵم س���هرباری ئهکرد ،لێی پرس���یم ئاخۆ ئهتوانم لهعێراق ئامۆژگارییهک���هم زۆر س���هرکهوتوو بوو. ئهم���ه کاریگ���هری گ���هورهی ههب���وو ،پش���کنین بۆ بیمارێک���ی زۆر گرنگ بکهم .لهبهر ئهوه دواتر لهگهڵ ژنهکهمو کچهکهم لهسهر ماناو شهرعیهتو شێوازی حوکم ئهوان ه���هر ئهوهنده رێگهی���ان پێدرابوو داوهتکراین بۆ بهغداد بۆ نانخواردن". لهکوردستان. "ل���هو هۆڵ���هی لێ���ی دانیش���تبووین، که بڵێن کهس���هک ه کهس���ێکی زۆر گرنگهو وڵدانێکی ه ه ب���ی ه ر ه ع ه���اری گهر به ب���هدوای ،لهدنیادا ،باش���ترین ش���ارهزای پیانۆیهکی جوان دانرابوو .سهدام ویستی رزگاربوون ب���ۆ ی���ه ه ک ه ناوچ ڵكان���ی خه بزانێ کچهکهم ئهزانێ پیانۆ لێ بدا ،بۆ ئهو بیماریی حهساسیهتدا ئهگهڕێ". اڵتدارانیان، ه س ه د ی ه و ه وسان ه چ ست ه د له "س���هدام بیمارێک���ی ئێج���گار زهریف ،تۆزێک بژهنێ. ()2 دی. ته ه نای ئاسانی به وا وڵێکی ه ه وا ه ئ روخ���ۆشو موتهعاون بوو .ئ���هو ،ئهوهی کچهک���هم ئهو کات ه تهمهنی 19س���اڵ و دیار مێکی ه سیست هیچ کاتێک ت ه تایب به ئهک���رد که زۆربهی نهخۆش���هکانم رهتیان جوانو قژ کاڵێک بوو .س���هدام ب ه رۆشنی لهئارادا نییه بۆئ���هوهی بێتو ماڵئاوایی ئهکردهوه بیک���هن :گوێڕایهڵی ئامۆژگاریم پێ���وهی دیاربوو مهفتونی بووه( .)3لهکاتی لهم سیستهمه بکات ،به تایبهت لهڕووی بن .س���هدام بهت���هواوی لهالی���هن دکتۆره نانخواردندا کچهکهمی لهتهنیش���ت خۆیهوه عهقڵی���هوه .ناچارین لهگهل مارکس���دا عێراقییهکانییهوه ههڵه چارهسهر کرابوو .دانیشاند ،ئهوه بهالی منهوه ئاسایی نهبوو، بڵێین گهرچی ئهم سیستهمهی که ههیه ئهوان وای���ان زانیبوو نهخۆش���یی رهبۆی بهاڵم ئێهــ چبک���هم .کچهکهم ب ه پیانۆک ه ههیه .ئهو (تش������خیص)ه ههڵ���ه بووبوو .پارچهی���هک موزیک���ی مۆزارتی ب���ۆ لێدا. مردووه ،بهاڵم به ئاسانی ناڕوات.
birura.awene@gmail.com
ئهوان: خورشیدو سای ه پێكهوه نابن ،ده حهقیهت ی ئهو جیلوه وهحشیه كه نهب ێ ئاشنا بهكهس برام تۆ خۆریتو ئهوان سێبهر ،ئاخر ئهم دوو شت ه چ ی پێكهوه كۆیان ئهكاتهوه؟ وت ی مهحو ی منو تۆ ئافتابو سای ه تیمسالین جهنابی من ك ه دهركهوتم ،تهشریفی تۆ دهبێ بڕوا
ی ئهو برادهره تهلهفونهكهی بۆ تۆكرد، ئهوه عهنتهر نهبوو ،ئهو تهنها قاسیدی عهنتهره گهورهكان بوو ،ئهو تهنها گهرایهكه بۆ ب ه عهنتهربوون ی سبهینێ ب���رام دهبێ���ت بڕۆین ،بڕۆین نیش���تمان بسپێرینهوه به س���ێبهرهكان ،چید ی خۆر لێره جێگا ی نییه ،چی���دی خۆر ناتوانێت لێ���ره ههڵبێـت ،ئهبێ���ت ههڵبێت ،كاتێك ك���ه چویت ب���ۆ مهحكهم���ه ،ئهبوای ه ئهو بهیتهی حهزرهت ی نالی-ت بخوێندایهتهوه، یان منت ئ���اگادار بكرادیهتهوه ك ه ئهچیت
بیرورا
بۆ مهحكهم���ه ،تۆ ئهبوای��� ه ئهوكاته ئهم بهیتهت گو ێ لێبوایه ی���ان بخوێندایهتهوه كه ئهفهرموێت: حاكمان ی مهحكهم ه نامه سییان قهت نییان ه غیرهتو ناموسییان دوای ئهوه ئازیزم ئێمه ههمیش ه بڕوامان ب ه ناحاكمی ئهم ناحاكمان ه ههبووه ،ئید ی حاكمی چیو مهحكهم���هی چی ،بۆیه من دهمێكه هاتومهته س���هر ئ���هوهی كه ئهم برادهران ه (رفتنی) نینو لهسهر سهفهرن، س���هفهرێك ك���ه خراپترین چارهنوس��� ی ئیالهیی���ان ههیه تیایدا ،واتا دهمێك ه ئێم ه هاتوینهته ق���هرار لهگهڵیان دا ،واتا ئهوان دهمێكه ب ه ئێم ه حهرامن ئهگهر مزگهوت یان مهیخان���هش بن ،تۆ كه ئهبوایه نهچیت بۆ زیارهتیان ،چونكه زیارهتیان واجب نییه، فهریدهدین عهتار نهیشاپوری ئهفهرموێت: ره میخانهو مسجد كدام است! كه هردو بر من مسكین حرام است واتا :پرس���ین ل���هوهی ك��� ه مهیخانهو مزگهوت لهكوێی ه چیه! كه ههردووكیان ب ه من حهرامن! برام ئهگهر ئهو مهحكهمهی ه مزگهوتیش بێت چوونی حهرامه ،چونكه ئهوه بۆ خۆ ی (مهحكوم���ه) یه نهك مهحكهمه ،مهحكوم ب���ه دونیایهك لهخورافات���ی قانونیو لههو لهعب���ی نا ژیریو نا رۆش���نی ،چایخانهی ه چایخانه برام ،لهئێستاش���هوه تا الی خودا چاوهڕێ���ی وهاڵمدان���هوه ی عهنتهرهكان��� ی شارت نهبێت ،چونكه ئهوان دهمیان نییه، تهنها بۆ ئهو كاتان ه نهبێت ك ه ههڕهش���ه ی كوشتنت ل ێ بكهن.
کێ حەزی لهماساژە؟
ئهوهی وێران بووه لهڕۆژههاڵت بههای مرۆڤهکانه .بۆیه ههموو دهرفهتێک بۆ ئازاردان، لوشدانو گهندهڵیو دزی دهقۆزرێتهوه
سهدام مهفتونی کچهکهم ببوو
دووالن���ە بۆ بابەتی حەرام ی���ان تابۆو بۆ رۆژئ���اواش؛ ئەو لهدڵ���ی جیهانی بەڵێنی چێ���ژدا دەتوانێت تەواوت���ر ئیماندار بێت تاکو لهپایتەختێک���ی دینیدا ،ئەو رێک بە دانیشتنی لهدڵی بەڵێنەکەدایە کە دەتوانێت ئیماندار بێتو بێ ئەو بەڵێنەو نزیکی لهئەو بەڵێن���ە ،وەک تۆمی نێ���و کارتۆنی تامو جێریی بە س���ەر دێت کە هەر کە سەیری ژێر پێی خۆی بکات دەکەوێت .لێرەوەشە دەتوانین یانزەی سێپتەمبهر بخوێنینەوە، ئەمە زیات���ر ل���ەوەی نوێنەرایەتی رقێکی ئایدۆلۆژیک بکات ،بە هەڵبژاردنی ناوەندی بازرگانی داوا بۆ بەش دەنوێنێتەوە. ل���ەم ناوکۆیی���ەدا دەتوانی���ن پەالماری س���ەر ناوەندەکانی مەس���اژو مەیخانەکان لهکوردس���تانیش بخوێنینەوە :سەرەتاکە بە فەت���وای مەالیەکەوە دەس���تپێدەکاتو دوات���ر بە بارەگای حیزبە ئیس�ل�امیەکانو ناوەندەکانی دیک���ەش دەگات .هەواڵەکان س���ەرچاوەکەیان ب���ۆ فەت���وای مەالیەک گێڕایەوەو هاندرانی کەسانێک لهالیەن چەند بەرپرسێکەوە ،ئەمە جگە لەوەی ئامادەیی کایەی سەرمایە لهپشتەوە نیشان دەدات، خاڵێکی دیکەش���ی لەخۆگرت���ووە ،ئەوەی کە فەتوا بەرامبەر ناوەندی مەس���اژەکانەو دواتر دارودەس���تەیهک ب���ۆ پەالماردانەکە دروستدەبێت ،ئەم پرسیارە دروستدەکات کە چۆنە ئەم شوێنانە؟ ئەوەی کە فەتواو فەتواچیو پەالم���اردەران روو لهنموونەی گون���اه دەکەن کە لهتەنیش���تیاندا دەژی، نیش���انەیەکن لهمانایەک���ی دیک���ە :ئ���ەم
ش���وێنانە بەش���ێکن لهبەڵێ���نو پەیام���ی چێژبردنو پەالمارەک���ەو فەتواکە هاوکات تێکەڵێکن لهئارەزوو -رق بۆ ئەم ناوەندانەو لهدواییدا دەستی خۆیان پێپاک ناکرێتەوە، مەگ���ەر ئەوەی بەو کاران���ە بیانەوێت ئەو ئ���ارەزووە حەرام���ە س���ەرکوت بکەن کە دەمێکەیە دەزانن دزەی تێکردوون .ئەمەش لهجۆرەکانی فەندەمەنتالیزمدا ،لهپاریسەوە ت���ا هەڵەبج���ە ،لهئۆس���لۆوە ت���ا تەوێڵە هاوبەش���ە .برایان���ی س���ەرەتایی چیرۆکە گریمانکراوەک���ەی فرۆید ب���اوک دەکوژن لەبەرئ���ەوەی هەم���وو ژنان ،ی���ان هەموو چێژی ،بۆ خۆی بردووەو دواتر جێگەکەی بە توتمێک یان نیش���انێک پڕدەکەنەوە بۆ ئەوەی بتوانن برایەتییان بپارێزن .برایانی هاوچ���ەرخ لهس���ەرکوتی چێژ ی���ان ترس لهچێژدا یەکیانگرتووە ،ئەمیریان ئەمارەتی ئ���ەم خۆدزینەوەیە دەکاتو بەڵێنی چێژی دیک���ە دەدات ،ئەمان چەن���دە ناو بگۆڕن وەک هەموو کاف���رەکان رۆڵەی کۆمەڵگاو جیهانی مۆدێرننو تەنیا ئایین نییە هانیان دەدات ،رامان لەم تێکەڵەی ئارەزوو– رقە لهڕۆژئاوا دەتوانێت ناوەرۆکی ئایدۆلۆژیکی ئەم رقە دابماڵێتو نیشانی بدات ئەوانیش چەندە پێیان لەم جیهانەدایەو چەندە زیاتر لەوەی بیری لێبکەن���ەوە رۆڵەو بەرهەمی ئەو ش���تەن کە خۆیان بە دوژمنی دەزانن؛ رووخێنەرانیش حەزیان لهمەساژە ،ئەگەر تەنانەت ب���ۆ ئەوە بێت کە بێدوژمن نەبنو شتێک هەبێت بەرامبەر بە ئەو ئیمانداریی خۆیان بسەلمێنن.
()1 ئهویش به تهواوی (بهخهیاڵ) چوبووه ناو ههناوی کچهکهمهوه .ئهو ،ئهنواعو ئهشکاڵ بازنی ئاڵتونو لهو شتانهی دایه .سهدام بۆ کچهکهم ئێجگار سهخی بوو". "تۆزێ���ک بهر لهوهی بگهڕێین���هوه ،ئهبوو بچی���ن بۆ ب���ازاڕ ب���ۆ کڕینی ههر ش���تێ بمانهوێ ،تهبعهن لهس���هر حسابی ئهوان. ئ���هوه یهکهمجارو ش���ێوهیهکی خۆش بوو لهبازاڕکردن .ژنێکم���ان لهگهڵ هات ،پێی وتین :ئێ���وه ئهتوانن ههمو ش���تێ بکڕن ئهڵماس نهبێ( .)4ئێمهش ههندێک خشڵی زێڕینمان کڕی .دواتر س���هدام سهیری کرد ههرزان لێی دهرچووه..ها..ها". "ئهگهر لهباری سیاسییهوه تێی بڕوانی، رهنگ���ه ئامۆژگارییهکانم زیرهکانه نهبوبن، بهاڵم من وهکو دکتۆرێک پێشوازیم لهسهدام کرد .ئهوه خزمهتێک ه که دهبێ به باشترین شێوه پێشکهشی نهخۆشهکانتی بکهی". ( )1ب ه هۆڵندی ئهمه ناونیش���انی بابهتهکه ی���هSaddam was weg van mijn( : )dochterئهم بابهت ه لهالپهڕه 14ی 18ی مارت���ی 2003ی رۆژنامهی پڕفروختی (de )VolksKrantی هۆڵندی دا باڵوبوهتهوه. چیرۆکهکه ه���ی دکتۆرێک ه بهناوی (ولیهم فرانکالند) .نوسهری بابهتهک ه ناوی ئهریک ئارێن���دس ()Eric Arendsه .ئارێن���دس لهتهواوی نوس���ینهکهیدا راناوی ( )zijبۆ
کچهکهی دکتۆر ولی همو ( )hijبۆ س���هدام بهکارهێناوه .بۆ ئهوهی خوێنهر سهری لێ تێک نهچێ ،لهههندێک جێگ ه لهجیاتی ئهو دوو راناوه (کچهکه ...کچهکهم)و (سهدام) م بهکارهێناوه. ( )2لهو رۆژگارهدا جیاوازیی تهمهن لهنێوان سهدامو کچهکهی دکتۆر ولیهم دا 19ساڵ بووه .واته تهمهنی س���هدام دوو بهقهدهر تهمهنی کچ���هی تهماح تێکراو بووه .بڵێی ئهگ���هر کچ���ی دکتۆرێکی عێراق���ی بوای ه چارهنوسی چی بوایه؟ ( )3ئهم بابهت ه خوویهک لهخووهکانی سهدام تۆخ ئهکات���هوه .ئهو لهیهکت���ر بینینێکی هاوشێوهدا مهفتونی س���همیره شابهندهر ب���وو ،بهمێردهکهی تهاڵق���داو کردیه ژنی دووهمی خۆی .لهناو "شۆڕش���گێڕ"هکانی کوردیشدا چهند نمونهیهکی وا ههیه. ( )4س���هدام بهو ههموو دهس���ت پیس���یو دڵڕهق���یو دیکتاتۆرییهی خۆیهوه هێش���تا بڕێک خهیاڵی لهالی سامانی گشتی مابوو. وتویهتی" :ههمو ش���تێ ،ئهڵماس نهبێ"، کهچی ئهو "شۆڕشگێڕ"انهی باکورو باشور که دوێنێ دژی س���هدام ئهجهنگان ،ئهمڕۆ س���ااڵنه بایی دهیان ملیار دۆالر س���امانی گش���تی ،ب���ه بهرچاوی گش���تهوه ئهدزن. ویژدانیش���یان بهقهدهر مسقاڵه زهڕڕهیهک ئازاریان نادا؟!.
تەندروستی
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
تێكچوونی هۆرمۆن هۆكارێك ی زیادبوون ی مووه لهژناندا زۆربونی موو بریتییه لهگهشهکردنی مووی درێژی رهق لهدهموچاوو لهشی ئافرهت بهشێوهیهک كه نزیکه لههی پیاو .سهرباری ئهوهی که جوان نییهو ی مواوی لهوانهی ه بێزارکهره ،لهش بوونی ناهاوسهنگی لههۆڕمۆنی لهش نیشان بدات یان ئاوسانێکی (هۆڕمۆن -دهردهر) دیاری بکات.
ههرکاتێک مووی الوهکی لهلهش گۆڕا بۆ مووی جۆری سهرهکی، ئهستهم ه بگهڕێتهوه باری پێشووی خۆی
کهسێکی پێگهیشتوو ،دوو جۆر مووی ههی ه لهلهش���دا ،الوهکیو س���هرهکی. مووی الوهکی ن���هرمو باریکو بێڕهنگ ه ههروهها کورتیشه ،لهزۆربهی ئافرهتان مووی الوهکی گهش ه دهکات لهدهموچاوو سینگو پشت ،بهاڵم وهک ئهوه وایه ک ه موو نهبێت "دیار نییه" .ههرچی جۆری دووهمیشه ،بریتیی ه لهمووی سهرهکی ک ه رهقو درێ���ژو رهنگداره وهک مووی ی س هرو دهموچاو "لهپیاو". کهلله ی موواوی چییه؟ هۆکاری لهش زۆرب���هی ه���ۆکاری زۆری گهش���هی موو لهدهموچ���اوو ل���هش لهئهنجامی ناهاوس���هنگییهکی ب���هرزه لههۆڕمۆنی ئهندروجین���ی ی���ان هۆڕمۆن���ی پیاو لهخوێ���ن .هۆڕمۆن���ی ئهندروجی���ن لهههردوو رهگهزی ئافرهتو پیاو ههیه، بهاڵم پیاو رێژهیهکی زۆر بهرزی ههیه. ئ���هم هۆڕمۆن ه ه���ۆکاری س���هرهکیی ه لهگ���ۆڕان لهمووی ج���ۆری الوهکی بۆ جۆری س���هرهکی لهلهشدا .ههرکاتێک مووی الوهکی لهل���هش گۆڕا بۆ مووی جۆری سهرهکی ،ئهستهمه بگهڕێتهوه باری پێش���ووی خۆی "ببێتهوه مووی الوهکی" .ههروهها هۆڕمۆنی ئهندروجین دهبێت��� ه ه���ۆی خێ���را گهش���هکردنو ئهستوربوونی مووی جۆری سهرهکی. ههری���هک لههێلک���هدان "لهئافرهت"و رژێنی س���هر گورچیلهکان بهرپرسیارن لهدروستکردنی هۆڕمۆنی ئهندروجین. ههرچ���ی هۆڕمۆن���ی ئافرهتیش��� ه
بۆ پێوانی رێژهی هۆڕمۆنی ئهندروجین لهخوێن .پشکنینی سۆنهریش گرنگه بۆ دهستنیشانکردنی باری هێلکهدانهکانو رژێنی سهر گورچیلکهکان .بۆ زانیاری زیاتر راوێژی پزیشک بکه.
پڕۆجیس���ترۆن ه "ئیس���ترۆجین"و تاڕادهیهک رێگا دهگ���رن لهکاریگهری هۆڕمۆنی ئهندروجینی پیاو. بهگش���تی ئهمانهی خوارهوه هۆکاری بهرزی ئاستی هۆڕمۆنی ئهندروجین ک ه ی موواوی: دهبنه هۆی لهش بۆماوه؛ جیاوازییهکی بهرچاوی خێزانیو نهژادی ههیه لهو کهسانهی که تووشی لهش���ی م���وواوی دهب���ن .لهههندێک ئاف���رهت ،پێس���ت زۆر ههس���تیاره ی کهمیش ئهگهرچ���ی ب���ۆ رێژهیهک��� لههۆڕمۆن���ی ئهندروجی���ن ،بهم���هش توورهكهی مووهکانی���ان مووی جۆری سهرهکی دروست دهکات .ئهگهر دایکت یا داپیرت یا خوش���کت ههمان کێشهی
ههیه ،ئهوا تۆ لهمهترس���ی گهورهدایت ئهندروجین دروس���ت دهکهن .باوترین کێشهی رژێنی سهر گورچیلهک ه ببێت ه ی موواوی. بۆ توشبوون به لهش ی مواوی بریتییه لهبارێک ک ه نهخۆشی فڕهکیسی هێلکهدان؛ ئهم ه ب ه هۆی لهش هۆکاری سهرهکی دادهنرێت لهئافرهتی رژێنهکانی سهرگورچیله بهشێوهیهکی نهزۆک بۆ دروستبوونی لهشی موواوی .نائاسایی گهورهدهبن .ههروهها دهکرێت نهخۆش���ی فرهکیس���ی هێلک���هدان ههریهک لهنهخۆش���یهکانی ئاوس���انی دهبێتهه���ۆی دروس���تبوونی چهن���دان رژێنهکانی س���هر گورچیلهو نهخۆشی کیسی بچووک لههێلکهدان که ئهمانیش (کوش���ینگ) ببن ه هۆی دروستبوونی هۆڕمۆنی ئهندروجین زیاد دهردهدهن .لهشی موواوی. ئهم نهخۆش���ییه پهیوهندییهکی توندی چۆن هۆکاری دروستبوونی ی موواویو ههیه لهگهڵ کێش���هی لهش ی موواوی دیاری دهکرێت؟ لهش دهرچونی هێلکه ب���ه ناڕێکیو ناڕێکی کاتێ���ک ههوڵدهدرێت ب���ۆ دیاریکردنی لهماوهی بێنوێژی مانگانهو قهڵهوی. ی م���وواوی ،چهندین کێش���هی رژێنی س���هر گورچیلهکان؛ ه���ۆکاری لهش��� رژێنی سهر گورچیلکهکانیش هۆڕمۆنی پشکنینی خوێنی ههی ه پێویست ه بکرێت
ی موواوی چۆن لهش چارهس هر دهکرێت؟ چارهس���هری بهگوێ���رهی ه���ۆکاری دروس���تبوونیهتی .ئهگ���هر کێش���هک ه لهڕژێنی س���هر گورچیلهکان بێت ،ئهوا دهرمان وهردهگیرێت ب ۆ کهمکردنهوهی چاالکی رژێن���ی س���هر گورچیلهکان. جۆرێک���ی ت���ر لهچارهس���هر ،بریتیی ه ی موواوی لهچارهسهری هۆڕمۆنی ،لهش چهندی���ن س���اڵی دهوێت ب���ۆ ئهوهی دروس���ت بێت ،بۆی ه چارهسهرهکهشی بهالنیک���هم 6مان���گ دهخایهنێت بۆ کهمکردن���هوهی گهش���هی م���ووهکان، ههروهه���ا ئ���هو مووه س���هرهکییانهی که دروس���تبوو ن ههڵن���اوهرن لهگهڵ چارهس���هری هۆڕمۆنی ،بۆیه پێویست ه ب ه هۆیهک���ی تر الببردرێ���ن .ههروهها ی بهكارهێنان���ی لێزهرو ه���هر رێگهیهك ی موو البردن. تر
قاچ خستنهسهر قاچیش زیانی ههیه
شهش خۆراك ی پێویست بۆخهوێك ی ئارام خۆراك���ی تهندروس���ت رۆڵیێكی گرنگ ی ی خهوێك دهبینێ���ت لهدهس���تكهوتن ی خهو خ���ۆشو بێگرف���تو دور لهدیتن یبێزارك���هر ،ئهو خۆراكانهش پش���ت بهههندێ بنهما دهبهس���تن ،لهوانهش ی ئێواره ك��� ه چهند دهبێ���ت خواردن��� كاتژمێرێ���ك پێش نوس���تن دهخورێت چ���هور نهبێ���ت ،چونكه راس���تهوخۆ ی كاردهكاته سهر سهرجهم ئهندامهكان ی لهش ،ههروهها ناهێڵیت خوێن بهباش ی ب���روات بۆ (س���هر) ئ���هوهش بههۆ ی گهده ب���هو خۆراكه چهورانه، پڕبوون ی ی ئهوه دواتر ئهو خۆراكانه دهبنههۆ ئهو كهس ه خهوی ناخۆش ببینێت ،بۆی ه باش���تر وای ه 2كاتژمێر پێش نوس���تن ی سوك بخورێت. خوراك ی ی بوار بۆ ئهم مهبهس���ت ه ش���ارهزایان خۆراك ئاماژهی���ان ب ه چهند خۆراكێك داوه ك���ه ئێ���واران بخورێ���ت ب���ۆ ی خهوێكی خۆشو ئارام. بهدهستكهوتن خۆراكهكانیش ئهمانهن: ی ی كاهو یهكێكه لهو خۆراكانه خواردن ی باش���ه ،ههروهها كه هێوركهرهوهیهك ێ یارمهتیدهره بۆ رزگارب���وون لهههند ی هیالك���یو ماندوێت���ی ،كاهو حاڵهت ی سروش���تی تێدای ه چهند پێكهاتهیهك ك��� ه هێورك���هرهو خهوێكی خۆش���ت ی پێدهبهخش���ێت بهبێ ئهوهی ئالوده
بیت. دوركهوتنهوه له خواردنی شوكهالتهو قاوهو نهستهلهو چپسی پهتاتهو مرهباو خواردنی سوێر لهشهواندا. ی جۆو خواردنی برنجو مهعكهرۆنیو نان هێلكهو پهنیری تازهو ماس���ی ههندێك ی لەپاقلهمهنییی���هكان ،ئهمان ه یارمهت ی خهوێكی خۆش دهدهن، دروس���تبوون ی چونكه ئ���هم جۆره خۆراكان ه ترش��� ی (ئهمینی) ی���ان تێدای ه ك���ه یارمهت ی س���یرۆتۆنین دهدات لهمێشكدا مادده ی بۆئهوهی كهس���هك ه خهوێك���ی ئارام ههبێت. خواردنهوهی كوپێك ش���یری گهرم زۆر پێویس���ته بۆ هێوركردنهوهی مێش���ك ێ ی دڵه كز ی نهمان��� ههروهه���ا یارمهت دهدات. دوركهوتن���هوه لهخواردن���هوهی قاوهو خواردن���هوه گازیی���هكان لهش���هواندا، چونك��� ه كاردهكهن���ه س���هر خ���هو، ی ێ دهرمان ی ههند ههندێجاریش كاریگهر هێورك���هرهوهش ناهێڵێ���ت كاتێك ئهو خواردنهوان ه زۆر بخورێتهوهو ههروهها ی هێوركهرهوهش بهكاربهێنرێت. دهرمان ی چ���ا بهههنگوینی���ش خواردن���هوه ی ی یارمهت یهكێك���ه لهو خواردنهوان��� ه خاوبوون���هوهی دهمارهكانی مێش���ك دهدات.
ی ك ه ژنانو پیاوان یهكێك لهو خووانه ی دهدهن لهكاتی دانیشتن بریتی ه ئهنجام لهقاچ خستنهس���هر ق���اچ ك ه ئهمهش ی ی ش���ارهزایان زیانی تهندروست بهبڕوا ی ههیه. خۆ لهس���هرهتادا پێویست ه ئهوه بزانین ك ه نهخۆشی (دهوالی) لهقاچهكاندا یهكێك ه لهو نهخۆش���یانهیباڵوه لهنێوان ژنانو چهند ئامۆژگارییهك بۆ دوركهوتنهوه پیاوان ،بهاڵم لهن���او ژنان زیاترباڵوه، ی قاچهكان: لهتوشبوون له دهوال ی ی توش ی ئهوكهس���انه ههروهها %25 ی راهێن���انو وهرزش���كردن بهتایبهت��� دهوالی ئهبن لهسهروبیست ساڵییهوهن. رێكردن (پیاس���هكردن) ،دوركهوتنهوه ش���ارهزایان ئاماژهی���ان بهوهكردوه ك ه ی ل���هزۆر دانیش���تن بهتایبهت���ی لهكات ی پتهو ههیه لهنێوان قاچ پهیوهندییهك كارك���ردن لهفهرمانگ���هو كارك���ردن خستنه س���هرقاچو دهوالی قاچهكان، ی زۆر، بهكۆمپیوت���هر بۆماوهیهك��� ی قاچ خستن ه سهرقاچدا چونك ه لهكات بۆیه پێویس���ت ه ماوهماوه لهدانیش���تن ههری���هك لهقاچ���هكان پهس���تانێك ههستیتو پیاسهیهك بكهیت. ی دیكه ،لهو كاتهشدا دهخهنه سهر ئهو ێ چهند جارێك ی جواڵن���ی پهنجهكانی پ خوێ���ن دهتوانێت وروژم ب���ۆ پێیهكان ئ���هو خوێن���هدا لهقاچهكان ،توش��� ی لهكاتی دانیشتندا. ی رۆیشتن ب���كات لهڕێگ���هی خوێنبهرهكان���هوه قورساییهك دهبێتهوه لهكات ی ئهو كهمكردن���هوهی كێ���شو دوركهوتنهوه ی بهخوێنهێن���هرهكان ئهویش بههۆ بهه���ۆی بهرزبوون���هوهیو دهرچون��� ی قاچهكان دروستیانكردوه لهقهڵهوی. ی پهس���تانه ی گهڕان���هوه ل���هدڵ ،ب���هاڵم لهكات���
ی قاچ لهكات خستنهسهرقاچ، ی بۆیه دهبێته هۆ ی بهرزبوونهوە پهستانی خوێن
لهكاتی خستنهس���هریهك ،بۆی ه دهبێت ه ی خوێن ی بهرزبوونهوی پهس���تان ه���ۆ ی لهناو ئ���هو خوێنهێنهرانهو دهبێتههۆ ی خوێنبهربوون لهو مولول���ه خوێنانه ی پێس���ت ،لهم نزیك���ن لهڕوی ناوهوه ی ی دهوال ی دروستبوون كاتهشدا ئهگهر لهقاچهكاندا زیاد دهكات.
15
د .رهوشت رهشید پسپۆڕی نهخۆشی ه دهرونیهكان
حكومهتێك ك ه ناتوانێت پاتریهك دهربێنێ! زۆرج���ار خهڵ���ك گلهیی���ان لهب���واری خزمهتگوزاری تهندروس���تی ههیهو دهڵێن بهب���هراورد لهگهڵ ئهم ههم���وو بودجهو ئهو ههموو پارهو پولهی كه دهس���هاڵتی كوردی ههیهتی ،هی���چ نهكراوه .ئایا ئهم رس���تهیه حوكمێك���ی بێویژدانانهیه یان شتێك لهڕاس���تی تێدایه؟ بۆ وهاڵمی ئهم پرسیاره ،ئهم رووداوهتان بۆ دهگێڕمهوه كه پێش چهند رۆژێك لهههولێری پایتهخت روویداوه. منداڵێ���ك پاتری (پیلێك)ی بچوك قوت دهداتو خ���زمو كهس���هكانی دهیبهن بۆ یهكێ���ك لهنهخۆش���خانهكانی فریاكهوتن لهناو شاری ههولێر .لهوێ پێیاندهڵێن :بۆ هێناوتانه بۆ ئێ���ره؟ ئهمه مناڵهو دهبێت لهنهخۆشخانهی مندااڵن چارهسهر بكرێت، بۆیه دهیبهن بۆ نهخۆش���خانهی مندااڵن. لهوێ پێیان دهڵێ���ن :ئهمهتان بۆ هێناوه بۆمئێره؟ ئهمه پاتری قوت داوه ،دهبێت پزیشكی نهشتهرگهری دڵو لولهی خوێن چارهس���هری بكات .جارێكی تر منداڵهكه به پاتریهوه دهبهنهوه بۆ نهخۆش���خانهی فریاكهوتن ،تهلهفۆن دهكهن بۆ پزیشكی ئێش���كگری تایبهتمهند به نهشتهرگهری دڵو لولهكانی خوێن ،جهنابی تهش���ریف ئهفهرم���وێو س���هیری منداڵهكه دهكات، دوای پش���كنین دهڵێت :كێ پێی وتوون ئهمه عایدی من���ه؟ ئهمه دهبێت لهالیهن پزیش���كی پس���پۆڕی لوتو قوڕگو گوێ چارهسهر بكرێت .ناچار منداڵهكه ئهبهنهوه بۆ نهخۆش���خانهیهكی تری فریاكهوتن كه پزیش���كی لوتو قوڕگو گوێی لێیه ،بهاڵم چونكه لهم ههموو بگ���رهو بهردهیه كات بۆته درهنگی ش���هو ،پێیاندهڵێن سبهی بیهێنهوه. رۆژی دواتر ئهم خێزانه كورده ،كه پێش دوو ساڵ بهوپهڕی هیواو ئومێدهوه دهنگیان بۆ كابین هی حكومهتێك���ی كوردی داوه، بهوپهڕی ترسو حهس���رهتو پرسیارهوه خۆیانو مناڵهكهو پاتریهكهی نێو قورگی دهبهنهوه بۆ نهخۆش���خان هی فریاكهوتن، پزیش���كی لوتو قوڕگو گوێ دهیبینێتو ئهڵێت ،وهاڵهی ئهم خهڵكه زۆر س���هیرن، كاكه ئهمه كهی ئیختیساس���ی منه ،ئهمه دهبوایه لهالیهن پزیش���كی نهشتهرگهری دڵو مولوله چارهس���هر بكرایه .دیس���ان ئهیاننێرێتهوه بۆالی پزیشكی نهشتهرگهری دڵو مولوله .لهم بهینهدا یهكێك لهخزمو كهسهكانی منداڵهكه وهك فریشته دێتو پێیان دهڵێ���ت :كاكه مناڵهكهتان مهكهن بهقوربانی پاره ،بڕۆن لهنهخۆشخانهیهكی ئههلی پاتریهكهی ب���ۆ دهربێننو نهجاتی ب���دهن .خوێنهری بهڕێ���ز ..لێرهدا پێش ئ���هوهی چیرۆكهك���ه تهواو بك���هم ،حهز دهكهم ئ���هوهت بۆ باس بكهم كه لهڕووی زانس���تییهوه ههبوونی ئهم پاتریه لهبۆری خواردنی منداڵێك حاڵهتێكی مهترسیدارهو دهبێ���ت لهماوهی چهند س���هعاتێكی كهم دهربهێنرێ���ت ،ئهگینا لهوانهیه كێش���هی گهوره دروست بكات. بابگهڕێین���هوه ب���ۆ چیرۆكهكهمان :دوای دوو رۆژ لهبگ���رهو ب���هردهو ئهوس���هرو ئهمس���هرو دوای دوو رۆژ لهگری���انو ههناسهس���واریی مناڵێك ،خزمو كهس���ی منداڵهك���ه بڕی���ار دهدهن بهههر جۆرێك بێ���ت پ���ارهی نهش���تهرگهریهكه دابی���ن بك���هنو لهنهخۆش���خانهیهكی ئههلی ئهم پاتری���ه لهقوڕگی مناڵ���ه داماوهكه بێننه دهرهوه ،ئیدی لهڕۆژی سێیهمدا لهیهكێك لهنهخۆش���خانه ئههلیهكان���ی پایتهخ���ت نهش���تهرگهری دهرهێنان���ی پاتریهكه به سهركهوتویی ئهنجام دهدرێت. بهڕێ���زان ..مناڵێ���ك س���ێ رۆژ پاتریهك لهقوڕگیدا گیری خواردبێتو لههیچ كامێك لهنهخۆش���خانه حكومیهكان���ی پایتهخت كهسێك نهبێت یارمهتی بداتو چارهسهری ب���كات ،گوناه���ـ نییه بڵێی���ن لهواڵتێكی ئاوه���ادا مرۆڤ بههای ههیه؟ حكومهتێك لهتێكڕای نهخۆشخانهكانی پایتهختهكهی نهتوانێت پاتریهك���ی چكۆالنه لهگهرووی مناڵێ���ك بێنێت���ه دهرهوهو وهزارهت���ی تهندروس���تیهكهی لهیارمهتیدانی مناڵێك بهقهد نهخۆشخانهیهكی ئههلی پێنهكرێت، چی پێبڵێی���نو چۆن بتوانی���ن چهپڵهی دهستخۆشیو ئافهرینی بۆ لێبدهین؟! دواجار بهوپ���هڕی ئهدهب���هوه لهجهنابی س���هرۆك دهپرسم :ئهگهر ئهمه كوڕهكهی جهنابت یان یهكێك لهبهرپرسه گهورهكانی واڵت بوای���ه چ���ی دهقهوما؟ ئ��� هی ئێوه س���وێندتان نهخوارد كه ههم���وو منااڵنی كورد وهكو مناڵی خۆتان سهیر بكهن؟ بۆ خاتری خوا ..كوا؟
16
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
Lokall.awene@gmail.com
لۆکاڵ
260كهس ی داواكراو لهچهمچهماڵ ههیه ئا :بارام سوبحی لهدیمانهیهكدا لهگهڵ ئاوێنه، ی چهمچهماڵ بهڕێوهبهری پۆلیس (عهمید عهدنان عوسمان) ی رایدهگهیهنێت ( )260كهس ی داواكراو لهچهمچهماڵ ههیه ،لهباره روداوهكانی كوشتن لهسنورهكهش دهڵێت "هۆكارهك هی كۆمهاڵیهتییه"، ی ی حیزب دهربارهی تهدهخول لهكاروبارهكانی دهڵێت "تا سهر ئێسقان یهكێتیم ،بهاڵم تهدهخول قبوڵ ناكهم". ی ئاماری پۆلیسی چهمچهماڵ، بهپێ ی ی رابردودا 12 ،حاڵهت ی س���اڵ لهماوه كوش���تن ههب���ووه ،عهمی���د عهدنان ی كوشتنان ه پێیوای ه هۆكاری ئهو روداو "زیاتر كۆمهاڵیهتییه نهك سیاس���ی". دوای ئهو روداوان���هش ،زۆرجار دهزگا ئهمنیهكان ب ه كهمتهرخ���هم تۆمهتبار دهكرێن ،بهاڵم بهرپرس���هك هی پۆلیس ئهو تۆمهت���ه رهتدهكات���هوهو دهڵێت "ئێم ه تهقس���یرمان نهكردوهو ش���هوو رۆژ بهردهوامی���ن ،زانیاریمان لهس���هر ی تاوانب���ار ههبوبێت، ه���هر كهس���ێك مهفرهزهمان ناردوهو گرتومانه ،ئهگهر پێشتر دهرباز نهبوبێت". ی چهمچهماڵ داواكراوهكان ی لهچهند مانگی رابردودا وهزارهتهكان ی ناوخ���ۆو پێش���مهرگهی حكومهت��� ههرێم ،رایانگهیان���د ( )2300داواكراو لهكوردستاندا ههیهو تائێستا دهستگیر ی ی بهرپرس���ی پۆلیس نهكراون ،بهوته چهمچهم���اڵ ل���هو ژمارهی��� ه "()260 ی كهس���یان لهچهمچهماڵ���ن" .وتیش��� "دهتوانم بڵێم لێره باش���ترین ئیشمان ل���هو لیس���تهدا ك���ردوهو ههندێكیان ی گیراون" ،هۆكاری دهس���تگیرنهكردن ی ی گێڕایهوه ب���ۆ ئهوه ی دیكه ئهوان��� ی كوردس���تان ی���ان عێراقن. لهدهرهوه ی داڵدهدانی ئهو كهس���انهش دهرباره ی ی كوردستانهوه ،وت لهالیهن حیزبهكان ی "ئهگ���هر ههر الیهنێك لهو كهس���ان ه تیابێ���ت ،ئێم��� ه نوس���راومان كردوهو ئهوانیش ئیستجاب هی باشیان ههبووه". ی لهچهند مانگی رابردودا بهڕێوهبهر ی ناوخۆو پۆلیس دهچێت��� ه الی وهزیر ی پێداویستیهكانی پۆلیس���ی شارهك ه ی ی زانیارییهكان پێدهگهیهنێت ،بهپێ��� ی ئاوێنهش لهو كۆبونهوهیهدا لیس���تێك ی داوهت��� ه وهزی���ر ك��� ه ( )27كهس��� ی ی دیموكرات داواكراونو س���هر بهپارت كوردستانن ،لهمبارهیهوه عهمید عهدنان
ی چهمچهماڵ خاوهن 650پۆلیسه، دهبوو النیكهم ههزار پۆلیسی ههبوای ه لهگهڵ چهند بنكهیهكی پۆلیس دیمهنێک لهشارۆچکهی چهمچهماڵ ی دهڵێت "لیستهك ه ناوی ( )23كهسێك ی تێدابوو ،ك ه زۆربهی���ان لهچوارچێوه لیس���ت ه ( )260كهس���یهكهن ،ب���هاڵم ی پارت���ی نهب���وون، ههموی���ان كادر ی ی یهكێت���یو بێالیهنیش��� خهڵكان��� تێدایه". رۆژنامهوانی���دا، ی لهدیمانهیهك��� ی لێپرس���راوی مهڵبهن���دی چهمچهماڵ ی باس���لهوهدهكات ههندێكجار یهكێت��� ی ی چهمچهماڵ توانا دهزگا ئهمنیهكان��� دهس���تگیركردنی داواكراویان نهبووه، ی بۆی��� ه چ���ووه لهس���لێمانییهوه هێز هێناوه ،لهبهرانب���هردا عهمید عهدنان دهڵێ���ت "ش���تی وام نهبینی���وه هێز ی لهس���لێمانیهوه هاتبێت ،یهك حاڵهت واههبووهو خۆمان داوامان كردوهو هێز ی ئهو لهسلێمانیهوه هاتووهو بههاوبهش كهسهمان دهس���تگیركردوه" .جهخت ی ی وهزارهت لهوهشدهكاتهوه ك ه "فهرمان ی ناوخ���ۆ ههرچی���هك بێـ���ت جێبهجێ دهكهمو بۆ حیزب ناگهڕێمهوه". ی حیزبو حكومهت تهدهخول ی راب���ردودا، لهم���اوهی چوار س���اڵ ی ی پۆلیس نزیكهی شهش جار بهڕێوهبهر ی چهمچهم���اڵ گ���ۆڕاوه ،بهڕێوهب���هر ی ئام���اژه ئێس���تای پۆلی���س بهڕون��� ی ئهو گۆڕانكارییان ه بهوهناكات ه���ۆكار ی كهسهكان ملمالنێی حیزبی یان الواز ی خۆیهوه دهدوێتو بێت ،تهنها لهباره دهڵێت "ل���هو كاتهوهی لێ���رهم كهس ی لێم لهنزیكهوه هیچ گلهییو گازندهیهك نهب���ووه ،ههركاتێكیش حكومهت لێره ی بڕیارهكه دهبم". المبدات ،ملكهچ
ی خهڵكی دهڵێن %85 هاوكاری پۆلیس ناكهین، ی خراپهو ئهوهش كارێك ی بۆ دروستكردوین خهلهل ی ی تهدهخول���ی حیزب��� لهب���اره ی ی یهكێت لهكاروباری پۆلیس بهتایبهت ی بااڵدهس���ت لهسنورهكهدا، وهكو هێز عهمی���د عهدن���ان دهڵێت "تائێس���تا ی نهمبینی���وه كهس تهدهخولی ئیش��� ی ئێم ه بكات ،تهدهخولیش ههبێت قبوڵ ی ناكهین" .دهربارهی ئهو زانیارییانهش ی باس لهوهدهكهن كاتێك پۆلیس چهك ی لهكهسێك گرتووه ،سهرۆكی حكومهت ی دهستلهكاركێشاوه د.بهرههم تهدهخول ی كردوهو داوایكردوه پۆلیس چهكهكه ی وا بدهنهوه ،ناوب���راو دهڵێت "حاڵهت نهدهزانم ،نهبیستومه". ی س���هبارهت بهتۆمهتباركردنی بهوه ی ی نهك بهرپرسێك وهكو كادرێكی حیزب حكومی مامهڵهدهكات ،عهمید عهدنان دهڵێت "من یهكێتیم تا س���هر ئێسقان، ب���هاڵم لێره وهكو حكوم���هت مامهڵهم كردووه .تهحهدا دهكهم رۆژێك چوبێتم ه ی مهڵبهند دانیش���تبێتمو خهریكی ئیش حیزبی بووبم". مامهڵه لهگهڵ دادگاو ئاسایش ی لهچهمچهماڵ بهرپرس���انی دادوهر
ههندێكج���ار پۆلیس ب���هوه تۆمهتبار ی دهك���هن ،ك��� ه دهیانهوێ���ت بهپێ��� ی پۆلیس ن���هك بهپێ���ی بنهما ح���هز ی روداوهكانهوه قانونیهكان بڕیار لهباره ی پۆلیس وهربگیرێت ،بهاڵم بهرپرسهكه ئ���هم زانیارییه رهتدهكات���هوهو دهڵێت "دادگا بهپێ���ی قانون ئی���ش دهكات، ی ئێم���ه .بۆش���مان نیی ه نهك ح���هز تهدهخول لهئیشی دادگا بكهین" ،بهاڵم ی ی دیكه ی شارهكان پێیوای ه هاوش���ێوه كوردستان "تاڕادهیهك دادگا الوازه". ی پهیوهندییهكانیان لهگهڵ لهب���اره ئاس���ایش ،عهمی���د عهدن���ان دهڵێت ی "پهیوهندییهكانمان خراپ نییهو هاوكار باش���یان كردوین ،زانیارییهكانیشمان زیاتر لهئاسایشهوه وهردهگرین" ،بهاڵم ی چاالكیهكدا ی ئهوهی ك ه لهكات لهباره ێ لهگ���هڵ ئاس���ایش دهكهن، كێبڕك��� ی كامیان زوت���ر چاالكیهك ه بۆ ئ���هوه ی خۆیان، بك���هنو بیكهنه دهس���كهوت ی دهڵێت "ههردووالمان سهر بهوهزارهت ی واههبێت ئهوه ناوخۆین ،ئهگهر ش���ت مونافهسهیهكی ش���هریفه ،حهزدهكهم ی ی واههبێت ،بهاڵم نهبووه" .وتیش شت
عهدنان عوسمان عهزیز ساڵی 1956لهكهركوك لهدایكبووه س���اڵی 1992كۆلێ���ژی پۆلیس���ی لهقهاڵچواالن تهواوكردووه لهس���لكی پۆلیسو ئاس���ایش كاری كردووه بهڕێوهبهری پۆلیس���ی گومرك بووه لهچهمچهماڵ ،كۆیهو رانیه لهمانگ���ی چواری س���اڵی رابردوهوه كراوهت���ه بهڕێوهب���هری پۆلیس���ی لهئینتهرنێتهوه چهمچهماڵ
ی ههر تاوانبارێك ئهوان "ئهگهر لهگرتن پێ���ش ئێمه بك���هون ،دهسخۆش���یان لێدهكهم". ی ب���اس لهوهدهكرێت نهخۆش���خانه ی رابردودا گش���تی چهمچهماڵ لهماوه ی داوایانك���ردوه بنك��� هی پۆلیس��� ی ئهوان نهخۆش���خان ه الببرێتو لهب���ر ئاسایش دابنرێت ،بهاڵم عهمید عهدنان ی وام بۆ دهڵێ���ت "هی���چ نوس���راوێك نههاتووهو ئاگادار نیم". ی ی لهخهڵك ی پۆلیس گلهی بهرپرسهكه ی دهكات ك��� ه وهكو پێویس���ت لهڕوو ی زانیارییهوه هاوكارییان ناكهن، پێدان بۆ ئهوهش ئاماژه ب ه راپرسییهك دهكات كه لهم���اوهی راب���ردودا ئهنجامدراوهو ی دهڵێن دهركهوت���وه "%85ی خهڵك��� ی ی پۆلیس ناكهین ،ئهوهش كارێك هاوكار ی بۆ دروستكردوین". خراپهو خهلهل
فهرمانگان ه كش���اندۆتهوه ك ه "پێویست ن���اكات" ،ب���هاڵم ههندێ���ك فهرمانگ ه ی لێبێت ،وهكو بانك، "پێویسته پۆلیس خهزێنه ،پهیمان���گاو كۆلێژهكان ،بۆی ه ههریهكهو النیكهم دوو پۆلیس���مان بۆ داناون". ی ()150 بڕیاربووه ساڵی رابردو لهكۆ پۆلیس ك ه بۆ گهرمیان دادهمهزرێت 39 ی دواتر ی بۆ چهمچهماڵ بێت ،كهچ پۆلیس ی بۆ دامهزرێنراوه. تهنها چوار پۆلیس��� ههروهه���ا كاتێ���ك پلهبهرزكردنهوه بۆ ی گهرمیان كراوه ،بڕیاربوه 193پۆلیس ی چهمچهماڵیش بكرێت، بۆ 89پۆلیس ی تهنها شهش پۆلیس ی دواتر پله كهچ ی عهمید عهدنان بهرزكراوهتهوه .بهوت ه دوای بهدواداچون بۆیان دهركهوتوه ئهو ی ی پۆلیس ی گشت كارانه لهبهڕێوهبهرێت ههرێمهوه كراوه.
كهموكوڕیهكانی پۆلیس ی 650پۆلیس���ه، چهمچهماڵ خاوهن ی پۆلیس دهبوو ی بهڕێوهبهر ك ه بهوته النیكهم ههزار پۆلیسی ههبوایه لهگهڵ ی لهناو ی پۆلیس ،كهچ چهند بنكهیهك قهزاك��� ه تهنها یهك بنك���ه ههیه .بۆی ه وهك���و عهمید عهدن���ان رونیدهكاتهوه بهنوس���راوو بهقس��� ه لهكۆبونهوهكاندا سهروی خۆی لهو كهموكوڕییانه ئاگادار كردۆتهوه. ی ههرچهنده عهمید عهدنان باس لهكهم پۆلیس دهكات ،بهاڵم ژمارهیهك پۆلیس ی حكومهت ی فهرمانگهكان��� پاس���هوان ی دهكات دهك���هن ،ناوب���راو ئاش���كرا دوای دهس���تبهكاربونی ،پۆلیسی لهو
پرسیاره تایبهتهكان ب���اس لهوهدهكرێت عهمی���د عهدنان ی لهگهڵ پلهدارهكانی خوار خۆی بهتوند مامهڵ���ه دهكات ،وهاڵمی ناوبراویش بۆ ئهو گلهییه بهم جۆرهیه "ههر كهسێك ی لێدهكهم، ی چاك بكات دهسخۆش ئیش ی ههر كهس���ێكم ب���هدڵ نهبێ، ئیش��� بهرانبهری توند دهبم". ی لهوهاڵمی ئهوهش���دا ئهگهر هاوكار ی خۆی���هوهو نهكرێ���ت لهس���هرو ی بۆ دابی���ن نهكرێتو پێداویس���تیهكان تهدهخ���ول لهكاروب���اری بكرێ���تو ی كوش���تن لهچهمچهماڵ حاڵهتهكان��� ی زیاد بكهن ،ئامادهیه واز لهپۆستهكه ی "بهڵێ ئامادهم". بهێنێت ،وت
"داوای لێبوردن"ی پهرلهمانتاران دهبێت ه كلتور بۆ بهرپرسانی دیكه؟ ئا :ئاوێنه دوای نزیكهی بیست ساڵ لهئهزمونی كاری پهرلهمانتاری لهههرێمی كوردستان ،لهههفتهی رابردودا سێ لهو پهرلهمانتارانهی پهرلهمانی كوردستان كه ئیمزایان لهسهر پێشنیاری فرۆشتنهوهی شوقهكانی پهرلهمانتاران بهپهرلهمانتاران كردبوو بهنرخی پێشوی خۆیان، داوای لێبوردنیان كرد ،تهنانهت پهرلهمانتارێكیان دهستیشی لهكار كێشایهوه. لهمانگی راب����ردودا رۆژنامهی ئاوێن ه ههواڵێك����ی باڵوكردهوه ك����ه تیایدا 37 پهرلهمانتاری دهس����هاڵتو ئۆپۆزسیۆن (جگه لهیهكگرتوو كۆمهڵی ئیس��ل�امی) فۆتۆ :ئاوێنه ،ئهرشیف ئیمزایان لهسهر پێشنیارێك كردبوو كه یهکێک لهدانیشتنهکانی پهرلهمانی کوردستان شوقهكانی پهرلهمانیان بهنرخی پێشتر گهاڵڵی وتی "پهش����یمان نی����م لهداوای پێی����ان بفرۆش����رێتهوهو لهو كاتهش����دا لێبوردنی����ان كردو تهنان����هت گهاڵڵهیی لێبوردنو دهسلهكاركێشانهوهی. ئیس����ماعیل گهاڵڵهی����ی بهئاوێن����هی لێبوردنهك����هو ئهگ����هر پهرلهمانت����ار ئهگهر پێیان بفرۆشرایهتهوه ههریهكهو دهستیشی لهكاركێش����ایهوه ،دواتریش ی فراكس����یۆنی بزوتنهوهی راگهیاند كه به "ههڵهی بێمهبهست" ئهو یاخ����ود بهرپرس لهبهرامب����هر میللهتو 400ه����هزار دۆالری����ان قازان����ج دهكرد .پهرلهمانتار باڵوكردن����هوهی ههواڵهك����ه كاردانهوهی ئیس��ل�امی ،گوڵیزار قادر ك����ه ئیمزای كارهی كردووه ،بۆی����ه داوای لێبوردنی دهنگدهرانی����دا سازش����یش ب����كات ئهوا لهدهنگدهرانی كردو دهستیشی لهكاری كارێك����ی زۆر ئاس����اییه ،چونكه ههموو گهورهی ب����هدوای خۆیدا هێنا بهتایبهت كردبوو ،داوای لێبوردنی كرد. مرۆڤێك ههڵ����ه دهكاتو گرنگ ئهوهیه "كاتێ����ك سیاس����ی كارێك����ی ب����اش پهرلهمانتاری كێشایهوه. كه چ����وار پهرلهمانتاری فراكس����یۆنی ناوب����راو ئاماژهی ب����هوهدا كه نایهوێ مرۆڤ دان بهههڵهكهیدا بنێت". گ����ۆڕان (گهورهتری����ن فراكس����یۆنی دهكات ئ����هوه وهزیفهیهت����یو دهبێ����ت ناوبراو رونیكردهوه كه جوانی مرۆڤ ئۆپۆزس����یۆنی پهرلهم����ان)ی تێدا بوو بیكات ،بهاڵم كاتێك كارێكی ناپهسهند بیانوو بهێنێت����هوه بۆ ئهو ئیمزایهی كه ئهوانیش (كاروان س����اڵح ،ئیس����ماعیل دهكات تهنانهت بهبێ مهبهستیش بێت كردویهتی ،بهڵكو ههر لهیهكهم رۆژهوه لهوهدای����ه ئهگ����هر ههڵهی ك����رد داوای ی بهس����هر منو هاوڕێكانمدا وتویهتی كه ئهوه بڕیاری خۆیهتیو ههر لێبوردنو ش����هرمیش ن����هكات لهداوای گهاڵڵهی����ی ،عهبدولڕهحم����ان زاخۆیی ،وهك ئهوه پهیم����ان عهبدولكهریم) ،بۆیه رێكخهری تێپ����هڕی ،نابێ����ت دهنگدهرو ق����هواره دهبێت خۆیشی تهحهمولی ئهنجامهكهی لێبوردنهكهی ،چونكه تاكو ئێس����تا وا گش����تی بزوتنهوهی گۆڕان (نهوشیروان سیاس����ییهكهیو میللهتهكهی باجهكهی بكات نهك بزوتنهوهی گۆڕانو "دهنگدهره باو ب����ووه داوای لێبوردنكردن یان دان نان بهههڵهدا كارێك����ی "عهیبه" بووه، مستهفا) لهپهیامێكدا داوای لێكردن كه بدهن ،بهڵك����و دهبێت خۆی تهحهمولی دڵسۆزهكانی". س����هبارهت بهوهی كه ههست ناكات ئهو وتی "بهاڵم بهش����بهحاڵی خۆم لهو ئهگهر "داوای لێب����وردن" لهدهنگدهران مهس����ئولیهتی بكات ،چونك����ه دواجار ناكهن ئهوا دهبێت دهستلهكاربكێشنهوه( ،گهل) لهههموم����ان گهورهتره" ،ئهمه لهبهرامب����هر "داوای لێبوردن"ـهكهی����دا رۆژهوهی ك����ه داوای لێبوردن����م كردووه بۆیه دوو پهرلهمانتاریان (ئیس����ماعیل پهیام����ی پهرلهمانت����اری فراكس����یۆنی "س����ازش"ی كردبێ����ت لهبهرامب����هر ههس����ت دهكهم خهڵك بهچاوی رێزهوه گهاڵڵهییو پهیمان عهبدولكهریم) داوای گۆڕان ،ئیسماعیل گهاڵڵهییه دوای داوای دهنگ����دهرانو خهڵك����ی كوردس����تاندا ،سهیرم دهكهنو دهستخۆشیم لێدهكهن،
ی باش ه كارێك ئهگهر لهمهودوا سهرجهم بهرپرسانو پهرلهمانتاران ك ه ههڵهیهكیان كرد داوای لێبوردن بكهن ،چونك ه ی رێزه بۆ گهڕانهوه دهنگدهرانیان بۆیه لهئێستادا ههست بهشانازی زیاتر دهكهم بۆ داوای لێبوردنهكهم". لهگ����هڵ دهستلهكاركێش����انهوهی ئیس����ماعیل گهاڵڵهی����ی ،پهیم����ان عهبدولكهریم-ی����ش داوای لێبوردن����ی ك����ردو لهپهیامهكهی����دا رایگهیان����دووه كه دهی����هوی پابهند بێ����ت بهپهیڕهوی لیس����تی گۆڕانهوهو وتویهتی "دهمهوێ رایبگهیهنم كه ئ����هو ئیمزایه ههڵهیهك بوو بهس����هرماندا رۆیش����ت ،ئێس����تاش ههر ئهندامێك����ی گۆڕانمو درێژهپێدهری كاروانی بهرهنگاربون����هوهی گهندهڵیو هێنانهدی چاكسازی دهبم". ههروهها گوڵیزار قادر داوای لێبوردنی لهپهیامێكدا رایگهیاند كه پهشیمانه لهو ئیمزایهی كردویهت����یو ههڵهیهك بووه بهس����هریدا رهت بووهو وتویهتی "من وا
حاڵی بووم كه شوێنی دیكه بۆ پهرلهمانو پهرلهمانتاران دروستكراوهو پهرلهمانیش شوقهو خانوهكانی ئێستا دهفرۆشێتهوه، دیاره لهكاتی فرۆشتنهوهشدا ئهولهویهت بۆ ئهوانهیه كه تیایدا نیشتهجێن ،بهاڵم ئهوهی ناههقیو نایاساییهكهیه بهنرخی پێشویان بفرۆشرێنهوه بهپهرلهمانتاران، بۆی����ه لهبهرامبهر ئ����هو ههڵهیهدا داوای لێب����وردن لهدهنگ����دهرانو خهڵك����ی كوردستان دهكهم". ئاوێن����ه چهند جارێ����ك ههوڵیدا رای پهیم����ان عهبدولكهریمو گوڵی����زار قادر وهربگ����رێ ،ب����هاڵم چهن����د كهس����ێكی نزیك ل����هو دوو پهرلهمانت����اره وهاڵمی پهیوهندییهكانیان دایهوهو وتیان "دواتر پهیوهندیی����ان پێ����وه بكهنهوه ئێس����تا ناتوانن قس����ه بكهن" ،دواتریش وهاڵمی پهیوهندییهكانیان نهدایهوه. لهم بارهی����هوه چاالكوانی كۆمهڵگهی مهدهنی ،ئ����ارام جهمال لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێن����ه رایگهیاند ك����ه داوای لێبوردنی ئ����هو پهرلهمانتاران����ه روداوێكی گرنگ بوو لهژیان����ی پهرلهمانتاریی لهههرێمی كوردس����تان ،ب����هاڵم ل����هوهش گرنگتر گواس����تنهوهی ئ����هو نهریتهیه بۆ الیهنه سیاسییهكانی دیكهو وتی "كارێكی باشه ئهگهر لهمهودوا س����هرجهم بهرپرسانو پهرلهمانتاران كه ههڵهیهكیان كرد داوای لێبوردن بكهن ،چونكه گهڕانهوهی رێزه بۆ دهنگدهرانیان". ناوب����راو ئاش����كرایكرد ك����ه ئهگ����هر بێتوو ئ����هو داوای لێبوردنه الی الیهنه سیاس����ییهكانیش نهبێت����ه كلتور ،ئهوا الی هاوواڵتیان دهبێته خواس����تێك كه لهحاڵهتی سهرپێچی پهرلهمانتار یاخود بهرپرس����ێكدا لێی بپرس����نهوهو بتوانن ترسێكیان ال دروست بكهن.
وەرزش
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
birura.awene@gmail.com
جامی ئیسپانیا ..بهرشه شهڕی گهیشتن بهیاری كۆتایی بهڤاالنسیا دهفرۆشێت ی بهرشهلۆن ه ی ئیس���پانیا ،یانه لهجام ی ی كۆتای��� ش���هڕی گهیش���تن بهی���ار بهڤاالنسیا دهفرۆشێتو یان هی ئهتلهتیك ی باشی بڕیوه. بیلباویش ههنگاوێك راپۆرت ،ئاوێنه :ئهمش���هو سێشهممه، ی ی پێ���ش كۆتای بهیاریی���هك ،قۆناغ جامی شای ئیسپانیا دهستپێدهكاتهوهو ی ئهتلهتیك ی گهڕان���هوهدا ،یان ه لهیار ی سان مامیسی تایبهت بیلباو لهیاریگا ی میراندیس ی یان���ه بهخ���ۆی میواندار دهكات. ی ی چونی ئهم قۆناغ���هدا ،یانه لهی���ار بیلب���او توان���ی بهدوو گ���ۆڵ بهرامبهر بهگۆڵێك لهیانهی میراندیس بباتهوه، ی بهم���هش ههنگاوێكی باش���ی بۆ یار ی جامهك ه بڕیوه ،ك ه پێشبینیش كۆتای لهیاری گهڕانهوهشدا براوه بێتو بگات ه یاری كۆتایی. ی تردا ،ك ه س���بهی ش���هو لهیارییهك��� ی ی بهرش���هلۆنه بهڕێوهدهچێ���ت ،یانه ی ی كامپ نۆ روبهڕو كهتهلۆنی لهیاریگا ی چوندا، ی ڤاالنسیا ببێتهوه .لهیار یانه ك���ه لهیاریگای مێس���تایا بهڕێوهچوو، ههردوو یانه بهگۆڵێك بهرامبهربوون.
رۆناڵدۆ دهگهڕێتهوه بۆ خولی ئینگلیزی
جامی ئیتاڵیا.. میالن vsیۆڤانتۆس ی ی ئهی سی میالن لهیاریگای خۆ یان ه ی یۆڤانتۆس دهكاتو ی یان���ه میواندار ی ناپۆلیش لهیارییهكی ئاساندا روبهڕو سێنا دهبێتهوه. راپۆرت ،ئاوێنه :سبهی چوار شهممه، ی پێش كۆتای���ی جامی ئیتاڵیا قۆناغ��� ی چونو هاتن دهستپێدهكات. بهشێوه ی چونی ئهم لهیهك���هم یاریداو لهی���ار ی ی س���ی میالن ی ئه قۆناغ���هدا ،یانه ی ی خول��� ی راب���ردوو ی وهرز پاڵهوان��� ی ئیتاڵیا لهیاریگای سانسیرۆ میواندار ی ی 9جار یانهی یۆڤانتۆس���ی پاڵهوان ئهم جامه دهكات. ی ئهم یارییه بهبههێزترین روبهڕوبونهوه ی ی ئهوه ئهم جام ه دادهنرێ���ت ،بههۆ ی ئیتاڵیاو ئهم ههردوو یان���ه لهخول��� ی بهرزیان پێشكهش جامهشدا ئاستێك ی ی یهكهمو دووهم كردووهو لهپلهكان���
خولی ئیتاڵیدا دهبینرێن. لهیارییهكی تردا ك ه شهوی پێنج شهمم ه ی ی لهیاریگا بهڕێوهدهچێت ،یان هی ناپۆل ی ی یان ه ی دهبێته میوان ئهرتیمیۆ فرانك ی سێنا .ئهم یاریی ه تاڕادهیهك بۆ یان ه ی ئاس���انهو پێش���بینی دهكرێن ناپۆل ی چونو گهڕانهوه بگات ه بهئهنجامی یار ی جامهكه. یاری كۆتای
راپۆرت���ه رۆژنامهوانی���ه ئینگلیزیهكان ئهندامان���ی خێزانهك���هی راگهیاندووه ئاشكرایانكردووه ،كه كریستیانۆ رۆناڵدۆ كه ئ���هو خهونهی ك���ه پهیوهندیكردن ئ���ارهزوو دهكات لهكۆتایی ئهم وهرزهدا بوو بهیانهی ریاڵ مهدریدهوه لهس���اڵی 2009داو بوو بهڕاست ،وا دهبێته ههڵم، بگهڕێتهوه بۆ خولی ئینگلیزی. رۆژنامهی دهیلی ئێكسپرێسی بهریتانی بههۆی هوتافی هاندهرانی یانهكهیهوه كه لهپهڕهی یهكهمیدا بهمانش���ێتی گهوره لهمانگی رابردوودا لهدژی بهكاریانهێنا. باڵویكردووهت���هوه ك���ه كریس���تیانۆ رۆژنامهكه ئاماژهی بهوهش كردووه ،كه رۆناڵدۆی هێرشبهری پورتوگالی یانهی رۆناڵدۆ وهك باوكێكی گیانی س���هیری ریاڵ مهدریدی ئیسپانیو پێشوی یانهی س���ێر ئهلێكس فێرگس���ۆنی راهێنهری مانچستهر یونایتدی ئینگلیزی ئارهزوو یانهی مانچستهر یونایتد دهكاتو بۆیه دهكات بگهڕێتهوه بۆ خولی ئینگلیزی .رێگهش���ی پێداوه یانهكه بهجێبهێڵێت رۆژنامهك���ه رونیكردووهت���هوه ك���ه بۆ ئ���هوهی ببێت���ه گرانتری���ن یاریزان كریس���تیانۆ بهچهند هاوڕێیهكی نزیكو لهجیهاندا ،لهبهرئهوه خۆشهویس���تیو
ڤینگهر دهبێته راهێنهری فهڕهنسا بهپێی رۆژنامهیهكی فهرهنس���ی ،ئارسن ڤینگ���هری راهێنهری یانهی ئارس���ناڵ دهبێته راهێنهری ههڵبژاردهی فهڕهنسا، ه���هر كاتێ���ك ل���ۆران ب�ل�ان دهس���تی لهپۆستهكهی كێشایهوه. ئاژانس���هكان :رۆژنامهیهك���ی لۆكاڵ���ی فهڕهنسی ئاش���كرایكردووه ،كه نوێل ال گرایتی س���هرۆكی یهكێت���ی تۆپی پێی فهڕهنس���ا دهیهوێت ئارس���ن ڤینگهری فهڕهنس���ی راهێنهری یانهی ئارس���ناڵ بكاته راهێنهری ههڵبژاردهی واڵتهكهی، ئهگهر لۆران بالنی راهێنهری ئێس���تای ههڵبژاردهك���ه نهیتوان���ی ئهنجامی باش لهجامی یۆرۆی 2012بهدهستبهێنێت ،كه بڕیاره لههاوینی داهاتوودا پاڵهوانێتییهكه
یارییهكان ی چون ی قۆناغی پێش كۆتایی: چوارشهممه2012/2/8 ، ی شهو كاتژمێر 10:45 میالن × یۆڤانتۆس پێنجشهممه2012/2/9 ، ی شهو كاتژمێر 10:45 سێنا × ناپۆلی
كاپیلۆ :هێشتا تێری كاپتنی ئینگلتهرایه
فابیۆ كاپیلۆی ئیتاڵی رهخنه لهیهكێت ی تۆپ���ی پێی ئینگلتهرا دهگرێت لهس���هر وهرگرتنهوهی ش���ارهی كاپتنی لهجۆن تێ���ری بهرگری���كاری ههڵب���ژاردهی ئینگلتهراو رایگهیاندووه كه هێشتا تێری كاپتنی ههڵبژاردهكهیه. ئاژانسهكان :پاش ئهوهی یهكێتی تۆپی
پێی ئینگلتهرا بڕیاریدا ش���ارهی كاپتن ی لهجۆن تێ���ری بهرگریكاری ههڵبژاردهی ئینگلت���هر وهربگرێت���هوه ،ئهم���هش پ���اش تاوانباركردن���ی بهبهكارهێنان���ی وشهی رهگهزپهرس���تی بهرامبه ئهنتۆن فێردیناندی بهرگری���كاری یانهی كویتز پارك رینجهر .ئهمه لهكاتێكدا تائێس���تا
رێزێك���ی تایبهت���ی بۆ ئ���هو راهێنهره ههیه. رۆژنامهی دهیلی ئێكس���پرێس ئهوهشی باڵوكردووهت���هوه ،ك���ه نهبردن���هوهی نازناوهكان���ی خولی ئیس���پانیاو خولی یانه پاڵهوان���هكان لهم وهرزهدا لهالیهن رۆناڵ���دۆوه ،هۆكارێكی ت���ر دهبێت بۆ ئهوهی ئهم ئهس���تێرهیه بگهڕێتهوه بۆ خولی ئینگلیزی .ئهم���ه لهكاتێكدایه، كه رۆژنام���ه ئینگلیزییهكان باس لهوه دهكهن خۆس���ێ مۆرینی���ۆی راهێنهری یانهی مهلهك���ی لهكۆتایی ئهم وهرزهدا بگهڕێتهوه بۆ ئینگلتهرا.
كێش���هكهی تێ���ری ل���هدادگادا ی���هكال نهبووهت���هوه ب���ۆ دوای ی���ۆرۆی 2012 دواخراوه. لهم بارهی���هوه فابیۆ كاپیلۆی راهێنهری ههڵب���ژاردهی ئینگلت���هرا ،رهخن���ه لهبڕیارهك���هی یهكێتی ناوبراو دهگرێتو ئاماژهش بهوه دهكات كه هێش���تا جۆن تێری كاپتن���ی ههڵبژاردهكهیه .كاپیلۆ دهڵێت "من لهگ���هڵ بڕیارهكهی یهكێتی ئینگلتهرادا نیم بۆ سهندنهوهی شارهی كاپتنی لهتێری ،ئهمهش���م بهس���هرۆكی یهكێتییهكه وتووه ،بهالی منهوه هێشتا تێری كاپتنهو پێویسته جارێك چاوهڕێی بڕی���اری دادگا بكهی���ن ،بهس���هرۆكی یهكێتیهكهش���م وت كه پێموانیه بتوانین پێش بڕیاری دادگا سزای كهس بدهین، بهڕای من س���تهمه پێش بڕیاری دادگا تێری تاوانبار بكهین ،بۆیه بهدادوهرانهی دهزانم تێری وهك كاپتن بمێنێتهوه".
بههاوبهش���ی لهنێ���وان ه���هردوو واڵتی پۆڵهنداو ئۆكرانیادا بهڕێوهبچێت. ئهم���ه لهكاتێكدا رۆژنام���هی لۆ جۆرناڵ باڵویكردووهت���هوه ك���ه ب���هڕۆژوو بونی ڤینگهر لهبهدهس���تهێنانی نازناوهكان بۆ یانهكهی لهم���اوهی 7وهرزی رابردوودا پاڵ بهئارسناڵهوه دهنێت دهستبهرداری بێتو گرێبهس���ت لهگهڵ راهێنهری تردا ئیمزا بكات .پاش ئهلێكس فێرگس���ۆنی راهێن���هری یانهی مانچس���تهر یونایتد، ڤینگ���هر ب���هدووم كۆنتری���ن راهێن���هر دادهنرێ���ت لهخول���ی ئینگلی���زی كه بۆ ماوهیهك���ی زۆر لهیانهكهی���دا مابێتهوه، كه ل���هوهرزی 1996ـ 1997پهیوهندی بهتۆپچییهكانهوه كردووه.
داوای گهڕانهوهی تێڤێز دهكرێت هاندهران���ی یان���هی بۆكاجۆنی���ۆرز داوا لهكارل���ۆس تێڤێز دهكهن واڵتی ئینگلتهرا بهجێبهێڵێ���تو بگهڕێت���هوه ب���ۆ ری���زی یانهكهیان. ئاژانس���هكان :پ���اش ئ���هوهی بهه���ۆی كێش���هكانیهوه لهگهڵ رۆبهرت���ۆ مانچینی راهێنهریدا ،كارلۆس تێڤێزی هێرش���بهری یانهی مانچس���تهر س���یتی توشی سزای راگرتن بووه ،ئێستا لهواڵتی ئهرجهنتینهو بهش���داری لهیاری ماڵئاوای كردنی مارتن پالێرمۆی هێرشبهری یانهی بۆكاجۆنیۆرز كرد .ل���هو یارییهدا هاندهرانی یانهی بۆكا بهدروشمو هوتافی بهرزهوه داوایان تێڤێز دهكرد واڵت���ی ئینگلتهراو یانهی س���یتی بهجێبهێڵێ���تو بگهڕێتهوه بۆ ئهرجهنتینو پهیوهن���دی بهب���ۆكاوه بكات���هوه .ئهمه لهكاتێكدای���ه ،كه یان���ه ئهرجهنتینییهكه پێناچێ���ت بتوانێ���ت ئ���هم هێرش���بهره بگهڕێنێت���هوه بۆ ری���زهكان ،لهبهرئهوهی
دهبێ���ت زیاتر ل���ه 20ملی���ۆن جونهیه ی ئیستهرلینی بداته بۆ گهڕانهوهی .لهماوهی گواستنهوهی زستانهی رابردووشدا چهندین یانه ههوڵ���ی زۆریاندا ب���ۆ كڕینی تێڤێز، بهاڵم لهگهڵ یانهی مان سیتیدا نهگهشتنه ئامانج ،ئهمه لهكاتێكدا ئهم ئهرجهنتینییه ئ���ارهزوو دهكات پهیوهندی بهیانهی ئهی سی میالن ی ئیتاڵییهوه بكات.
17
پالنی()1-3-2-4ی رافائیل بینیتیز
لەم���اوەی چەن���د س���اڵی ڕاب���وردوودا، لەپاڵەوانێتی���ە جی���اوازو جۆراوجۆرەكاندا چەندی���ن هەڵب���ژاردەی خ���اوەن مێ���ژوو یانەی بەناوبانگ پش���تیان بەپالنی(-2-4 )1-3بەس���ت ،كە داهێنەرەكەی (رافائیل بینیتیز)ی ئیسپانیە .لەساڵی 2010/2009 ئەودەمەی راهێنەری یانەی لیڤەرپۆڵ بوو، چونكە یاریكردن بەم ش���ێوەو نەخشەیە یاریدەدەرێك���ی گرنگە بۆئ���ەوەی بتوانیت شێوازی یاریكردنی خۆت بسەپێنیت بەسەر تیپی بەرانبەردا ،بەچەش���نێك كۆنتڕۆڵی یاری بكەی���تو بتوانیت زۆربەی كاتەكانی یاری ت���ۆپ لەپێ���ی خوت���دا بهێڵیتەوە. پالنێ���ك هەڵبژاردەكان���ی وەك ئەڵمانیا، ئیس���پانیا ،هۆڵەندا پش���تی پێ ببەستنو یانەكانی لەچەش���نی ریاڵ مەدرید ،بایرن میونخ ،ئارسیناڵ كەئەم هەڵبژاردەو یانانە سەنگو قورس���اییەكی بێئەندازەیان هەیە لەدونیای تۆپی پێدا. ئەگ���ەر ئیس���تێك بكەی���نو بگەڕینەوەو ئاوڕێ���ك لەمۆندیال���ی ئەفریق���ا بدەی���نو رونت���ر لەماهیەتی ئەم پالن���ە تێدەگەین، بەئەندازەی���ەك بەرچ���او رۆش���ن دەبین ئەوسات دەبینین كە ئەوسێ هەڵبژاردەیەی پەیڕەوی���ان ل���ەم ش���ێوازەكردوە ،چۆن پلەكانی یەكەمو دوهەمو سێهەمیان قۆرغ كردوە .بەگرنگ���ی دەزانم بەرچاوڕونییەك ببەخش���ین بەخوێنەران دەرب���ارەی ئەم پالنە ،واتا (.)1-3-2-4 یاریكردن بەچوار بەرگریكارو هێشتنەوەی دوویاریزان���ی ناوەڕاس���ت بەرگ���ری یان (یاریزان���ی جێگی���ر) لەپێ���ش یاریزانانی بەرگریكاری ناوچەی سزا گرنگیەكی زۆرو زەوەندی هەیە ،چۆن لەكاتی گوشارهێنانی تیپی بەرامبەردا ئەم دوو یاریزانە جێگیرەی ناوەڕاست(ارتكاز) لەتوانایاندا هەیە شكست بەهێرش���ەكانی تیپی بەرامبەر بهێنن ،یان بەش���ێوەیەك لەش���ێوەكان ریتمی خێرای هێرش���ی تیپی بەرانبەر ،تا ئەندازەیەكی زۆر خاوو سس���ت بكەن لەوكاتو س���اتی هەبوونی ئەم دوو یاریزانەی كە ئاماژەمان بەجێگای ی���اری كردنیاندا ،گرفتی كەمتر رووب���ەڕووی بەرگریكاران ببێتەوە لەقواڵی بەرگری���دا ،تەنگو چەڵەم���ەی ئەوتۆیان بۆ نایەتە پێش .بەگش���تی لەساتەوەختی بەرگریكردندا ژمارەی���ان بەرزدەبێتەوە بۆ ( )6بەرگری���كار یان هەركات پێویس���تی بەوەك���رد بەرگریكارەكان���ی تەنیش���ت فشاربخەنە سەرتیپی ركابەر ،ئەوسات ئەم دوویاریزانە شوێنی ئەوان پڕدەكەنەوە .بەم شێوەیە كەمترین بۆشایی دروست دەبێت لەناوچەی بەرگریكردنداو ڕووبەر بەبۆشی نامێنێتەوە هەتا هێرشكارانی تیپی ركابەر بتوانن س���ودی لێوەرگ���رن .یەكێكی دی لەئەرین���ی ئ���ەم پالنە بون���ی ژمارەیەكی زۆر ل���ە یاریزان���ە لەناوەڕاس���تی یاریگادا بەجۆرێ���ك زۆرب���ەی كات نزیك���ەی پێنج یاریزان لەناوەندی یاریگادا وجودیان هەیە، لەودۆخەدا زۆر ئاس���ان كۆنتڕۆڵی یاریەكە دەكەن ،ئاخر “هەرتیپێك بتوانێت زاڵبێت بەس���ەر ناوەندی گۆڕپانەكەدا ئەوە زیاتر چاوەڕێی سەركەوتنی لێدەكرێت” ،چونكە لەناوەندی یاریگادا بەپتەوی بینرایت ئەوا خۆی لەخۆیدا بەهەردووبارەكەدا دەتوانیت هەم گوشار لەسەربەرگری كەم بكەیتەوەو وەهەم روبەری زیاتر بۆ هێرش���بەرەكەت دروستبكەیت .لەساتەوەختی دروستكردنی خەلەل لەتیپی دژبەر لەسەنتەری یاریگادا بەم ژم���ارە زۆرە لەیاری���زان زۆربەی جار ئ���ەو تیمەی پەیڕەوی لەم ش���ێوە پالنەی یاریكردن دەكات زیاتر بایەخ بەپاس���اتی ب���ەردەوام دەدات ،زۆرتری���ن كات ت���ۆپ لەپێی خویاندا دەهێڵنەوە ،هەمیش���ە كار لەس���ەرتیپی بەرامبەردەك���ەن بۆئ���ەوەی لەنیوەیاریگای خۆیان بێنەدەرێ ،هەمیشە لەهەوڵ���ی دروس���تكردنی دەرفەتێك���دان بۆتەنیا هێرشبەرەكەیان لەپێشەوە .ئاخر دەستنیشانكردنی یەك هێرشبەر دەاللەتە لەس���ەرئەوەی ئەم هێرش���بەرە پێویستە هەڵگ���ری بڕێكی زۆری ئەو تایبەتمەندیانە بێت كە پێویستە هێرش���بەرێك هەیبێت. “هەرلەخێراییو بەرزی ئاس���تی هونەریو چونیەت���ی خۆدزین���ەوە لەبەرگریكارانو دۆزینەوەی بۆش���ایو جوڵ���ەی بەردەوام ش���وێنگرتن(تمركز) واتادەبی���ت بزانێت لەكوێ���دا دەوەس���تێت” .ئەم���ەوادەكات یاریزانانی ناوەند زیاد لەجاریك بتوانن تۆپی كۆتایی بدەن بەهێرش���بەرەكە .لەبیرمان نەچێت دەبێت ئەوس���ێ یاریزانەی لەپشت هێرشبەرهوە یاری دەكەن تا ئەندازەیەكی زۆر “ه���ەم گۆڵزان بنو هەم گۆڵس���ازبن وەه���ەم ئاس���تی تەكنی���كو كارامەییان لەئاس���تێكی بااڵدابێت بۆئ���ەوەی بتوانن لەكاتی چاودێریكردنی وردی هێرشبەرەكەدا ئەمان بتوانن دەس���تی خۆیان بوەشێننو گورزی كەمەرش���كێن بەرتیپ���ی بەرامبەر بدەن” .هەروەها لەكات���ی كۆنترۆڵكردنی هێرشبەریش���دا زۆر گرنگ���ە هێرش���بەر بزانێت چۆن روب���ەر بۆیاریزانانی هاوڕێی دەخوڵقێنێت چ���ۆن دەرفەتی گونجاویان بۆدەڕەخسێنێت ،بۆئەوەی بتوانن لەڕیگای زی���اد لەیاریزانێ���كو زی���اد لەجێگای���ەك یارمەتی تیپەكەیان بدەن بۆئەوەی بتوانن سەركەوتن دەستەبەربكەن.
18
رهنگاڵه
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
کاوڕ بهش���ێوهیهكی ب���اش دهبینرێی���ت ئهگ���هر گۆڕانكاری له خۆتدا بكهی ،ئهو یارمهتییانهی پێشكهش���ی دهكهی ،جێگهی خۆی دهگرێت، ئهتوانی بهزیرهكی خۆت متمانهی هاوڕێكانت بهدهست بێنی ،سێشهممه رۆژی بهخته.
گا
سهرنج راكێشترین خانم بۆ ســـــاڵی 2012
ئهم ههفتهی ه هیچ بهڵێنیك مهده ،ههند ێ هاوڕ ێ سهردانت ئهكهن ،ههندێ گۆڕانكار ی روو دهدهن ،لهبهرامبهردا توش���ی كێش ه دهبیت ك ه ههس���تهكانت ئاشكرا دهكهی، دووشهممه رۆژی بهختته.
ی فهیس���بووك ل ه ت���ۆڕی كۆمهاڵیهت ی 2011دا 4ملی���ارو 27ملیۆن س���اڵ دۆالر داهاتی ههب���ووه ،لهبهرامبهردا ی ههی���ه، تهنه���ا 3100فهرمانب���هر ی 800ملیۆن كهسهو بهشداربوهكانیش ی رۆژان��� ه 250ملیۆن وێن��� ه ل ه رێگ ه كۆمپیوت���هرهوهو 350ملیۆنی���ش ل ه رێگ��� هی مۆبایلهوه رهوان��� ه دهكهن، ی ههروهه���ا ل���هو ت���ۆڕهدا 70زوبان تێدایهو رۆژانه دوو ملیار سهرنجی تیا دهنوسرێت.
ههرچهن���ده ئ���هو كاره پێویس���ت ه موجازهفهی بۆ بكهی ،بهاڵم پهل ه مهكه، ی بهڕێوهیه، ی خێزان��� ههندێك كێش���ه شهریكهكهش���ت لهگهمهكردندای���ه، پێنجشهمم ه رۆژی بهخته.
قرژاڵ پێویسته لهههندێ بۆنهی وهرزشی بهشداربیت، كهسێكی گهورهتر لهخۆت كێشهت بۆ دهنێتهوه، بیرۆكهكانت زۆر باشنو بهقازانجت دهكهوێتهوه، ئهو خهسڵهته كۆمهاڵیهتییه كۆمێدییهت بۆ ئهم ههفتهیه سودی نابێت ،ههینی رۆژی بهخته.
ی لێبووهت ه سهگ كهروێشكێك خۆ
شێر
ی سوید بووهت ه كهروێشكێك ل ه باكور ی ی سایتهكان ئهس���تێرهیهكی ناودار ی ئهو واڵته ،لهبری س���هگ به باش��� پاسهوانی چهند سهر مهڕێك دهكات، ی یوتوب 700ههزار كهس له س���ایت س���هیری ئ���هو گرتهیهیان ك���ردووه. ی ی كهروێش���كهكه وتویهت��� خاوهن��� "كهروێش���كهك ه خ���ۆی ب���هم كاره ی ئهوان���ی تیا ههس���تاهوهو دهس���ت ی "ئهو كهروێشك ه نهبووه" .وتوشیهت ی كردووه بهردهوام وهها ههڵسوكهوت كه خاوهنی دهسهاڵته".
ێ دهسكهوتت دهستبكهوێت، رهنگ ه ههند ی ی مادییهوه لهشوێن بهتایبهتی له روو كارهكهت پاداش���ت دهكرێ���ی ،ئاگات ی منداڵهكانت بێت ،سێش���همم ه لهحاڵ رۆژی بهخته.
فهریک ئاگادارب���ه ههندێك به ش���ێوهیهكی فێاڵویو ههڵخهڵهتێن���ه مامهڵ���هت لهگ���هڵ دهك��� هنو بهربهس���تت بۆ دروست دهكهن ،بهاڵم تۆ ههر خاوهنی بیروڕای خۆتی ،ههسته راستهقینهكانت مهشارهرهوه ،پێنجشهممه رۆژی بهخته.
دزێكی بهخشنده
تهرازوو
دوپشک ئهوكهسهی ئهتهوێت لهكاتی بهجێهینان ی ههن���دێ كاری خێرخوازی���دا دهس���تت دهكهوێت ،سهبرت ههبێت بهر له بڕیاردان، فرسهتی باش لهبهر دهستدایه بۆ بهستنی پهیوهندی نوێ ،یهكشهممه رۆژی بهخته.
کهوان پهرچهكرداری زیاد له رادهی خۆی توش��� ی گرفتت دهكات ،دهتوانیت ناوبانگت بهدهست بێنیت���هوه بههۆی ههن���دێ كاری چاكهوه، پ���ارهت دهس���ت دهكهوێ���ت ،ب���هاڵم خێرا خهرجیان دهكهی ،شهممه رۆژی بهخته.
گیسک كاتی ئهوه هاتووه كه ههموو ش���تهكان بۆ ی ی بگێڕیتهوه ،ههندێ كێشه ی خۆ ش���وێن خێزانی���ت بۆ دروس���ت ئهبێت ،كهس���ێك دهیهوێ���ت تۆ بناس���ێو زۆریش ههوڵت بۆ ئهدات ،شهمم ه رۆژی بهخته.
سهتڵ ی ههوڵب���ده بهكاركردنو داهێنان وهاڵم بهرامبهرهكانت بدهیتهوه ،بهگفتوگۆش ی كێشهكان چارهس���هر بكه ،لهسهرهتا بینینیش بڕیار مهده كه خۆشت ئهوێت، دووشهمم ه رۆژی بهخته.
نهههنگ ی ك ه تۆ لهوان خۆت ههوڵبده ئهو ههس���ته ی بهكهمتر دهزانی بۆخۆتی ههڵبگره ،لهڕوو ی دهرونی���ت جێگیره، س���ۆزدارییهوه بار تێكهاڵوبوون دوورت دهخاتهوه ل ه بێهیوایی، سێشهمم ه رۆژی بهخته.
ی 20ههزار یابانیی���هك لهبهر چ���او ی مریش���ك كهس ل ه تۆكیۆ 337 ،باڵ ی یهكهم دهخ���واتو ب���هوهش پل���ه لهو پێش���بڕكێیهدا بهدهس���ت دێنێت ی 20ه���هزار دۆالر كه پاداشتهكهش��� ب���ووه .تاكیروكوباتش���ی تهمهن 33 ی زۆرخۆریی ،هێشتا س���اڵ س���هرهڕا ی 58كیلۆگرامه. كێشهكه
فهیسبوك رۆژان ه 2ملیار ی تیا دهنوسرێت سهرنج
دوانه
خۆت بهدوور بگره ل ه قس���هكردنی زۆر ی دهرونیت زۆر لهگه ڵ هاوڕێكانت ،بار ی مادییهوه باشه بۆ چونهدهرهوه ،لهڕوو ی دهسكهوتت ئهبێت ،چوارشهممه رۆژ بهخته.
ی مهعیده گهوره یابانییهك
ی پۆلیس���ی ئهبوزهب���ی فهرمانبهرێك حكومیی���ان بهه���ۆی گهندهڵیی���هوه دهس���تگیركردووه ك��� ه 644ههزارو ی پێن���ج س���هد درههمی ئ���هو واڵته ی 104ههزارو پێنج سهد دزیوهو نزیك ه ی خێرخوازیدا خهرج درههمی له كار ی كردووهو پش���كی كارێكی خێرخواز كڕیوهتهوه.
ی 39ساڵ ئهكتهری ناوداری هۆڵیۆد سۆفیا فیرگارا ی 2012ههڵبژێردراوه ب ه دیارترینو سهرنج بۆ ساڵ ی ی پیاوان���هوه پاش ئهوه راكێش���ترین خانم به ال گۆڤاری ئیس���كمان راپرسی كردووهو نزیكهی یهك ملیۆن كهس بهشداری تیاكردووه.
ی فیل لهسهرهتادا ئاژهڵ بهقهدهر مشكێك بووه
جۆرج وسوف گهڕایهو ه بۆ ژیان ی ی ناودار ی گۆرانیبێ���ژ پاش ئ���هوه عهرهب سوڵتانی تهرهب جۆرج وسوف، جهڵتهی دهم���اخ لێیداو ماوهیهكه ل ه ی ی ورد نهخۆش���خانه لهژێر چاودێر پزیش���كهكاندابوو ،ب���ۆ یهكهمج���ار ی ی تهلهفزیۆنێك��� ل��� ه چاوپێكهوتن��� ی ب ه لوبنانی���دا ،چاكبوون���هوهی خۆ بینهران���ی راگهیاند ك ه ل ه ئێس���تادا بهرهو باشبوونهوه دهچێتو بهمزوان ه ی ی 50ساڵ دهگهڕێتهوه بۆ ال وسوف بینهرهكانی.
ی ئیمه نرخی دیاریهكانی ئۆباماو ئهوانهی ال ی دوای ئ���هوهی ژنو دوو كچهك���ه ی ئهمهریكا سهفهریان كردووه س���هرۆك ی پش���وو، ی بۆ بهس���هر بردن بۆ هاوا ی "بۆ" ل ه ئۆباماو س���هگهكهی بهن���او ی واشنتۆندا بینراوه، س���وپهرماركێتێك ی كۆنگرێس سهرقا ڵ ی ئهندامان لهو كاته ی ی زهریبه ب���وون به گفتوگ���ۆ كردن��� ی واڵتهكهیانهوه ،خۆیو كۆمهڵێك دهخل ی لهگهڵی���دا پاس���هوانو فهرمانب���هر ی ی ش���یرین بوون ،كاتێك ویس���تویهت ی3 بۆ س���هگهك هی بكڕێت ك���ه تهمهن ی كڕیوه ب ه سااڵنه ،پاشان ههندێ دیار ی ی ساڵهوه كه دیارییهكان ی پشو بۆن ه نهگهیشتووهته 200دۆالر.
فیل پێش 24ملیۆن س���ا ڵ بهقهدهر ی ل��� ه مش���كێك ب���ووه ،گۆڕان���كار ی كردووه ك ه فیل ئهو گهشهیدا وهها ی ههبێت، ی ئێس���تا كێشه گهورهیه ی بهو توێژینهوهی ه ی ئوسترال زانكۆیهك ههستاوهو پرۆفیسۆر ئهلیستهر ئیڤانز ی كهمهوه رایگهیان���دووه ك��� ه بهالیهن ی پێچووه تاوهكو ئهو 24ملیۆن ساڵ گۆڕانكاریی���ه له گهش���هیدا رویداوه، ههروهه���ا رونیش���ی كردووهتهوه ك ه ی ی ئاودان زوتر ل ه ئهوان هی س���هر زهو ی حووت دوو بهرامبهر زیاد كێش��� ك���ردووه ،بهگش���تیش ئهوان���هی ل ه كێشهكانیان زیاتر دهبێت.
شیر بخۆنهو ه زیرهكتان دهكات ی تهندروس���ت ی توێژینهوهیهك��� ئهمهریكی دهریخس���تووه كه رۆژان ه خواردن���هوهی پهرداخێك ش���یر ك ه ی تێدایه ،جگ ه ی ڤیتامینهكان زۆرب���ه لهوهی كه سوود بهلهش دهگهیهنێت، ی زیرهكییهوه ئهو كهس���هش ل ه روو پێش دهخات ،ب ه 5خ���ا ڵ بهرامبهر ی ك ه شیر ناخۆنهوه .ئهو ئهو كهسان ه توێژینهوهی ه له ناو 900پیاوو ژندا ك ه تهمهنیان ل ه نێوان 23بۆ 98ساڵدا ی ب ه بووه ،دهریخس���تووه ك ه ئهوان ه ی رۆژان ه كوپێك ش���یریان رێكخ���راو خواردووهتهوه ل ه رووی درك كردنو زاكیرهوه زۆر ل ه پێش ئهو كهسانهوهن كه شیریان نهخواردووهتهوه.
ریکالم
) )312سێشهمم ه 2012/2/7
سوپاسنامه
ی بهڕێز د.ئاس���ۆ عومهرو د.فهرهاد كهریمو ههموو س���وپاسو پێزانین ئاڕاسته ی دهكهین ك ه زۆر دڵسۆزان ه ی فێركاری سلێمان پزیشكو كارمهندانی نهخۆشخانه ی ی جگهرگۆشهمانیان كرد ،سوپاس نهش���تهرگهریو چارهسهری "سان سهروهر" بێپایان بۆ ههوڵو ماندوو بوونیان. دایكو باوكی سان
لهچاوەڕوانی بەربەرییەکاندا ...پاشماوه گەر کەس���ێک بین وەک درۆگۆ ،دەبێت خۆبەخشانە جلی سەربازیی لەبەربکەینو لەس���ەر قوولەیەک���ەوە بکەوین���ە پاسەوانیی ،تا ئەوەی مرۆڤ لهمێژووی دوورودرێژی خۆیدا چەپاندوێتی ،ئەوەی مرۆڤ بە ناشارس���تانیو دڕندەئاس���ا بینوێتی نەگەڕێت���ەوە .ئەوەی درۆگۆ لێی دەترس���ێت گەڕانەوەی ئەو ش���تە چەپێنراوانەیە کە مرۆڤایەتی بەدرێژیی مێژووی خۆی خەفەیکردون ،لهبەرئەوە وەک پاسەوانێکی دڵس���ۆزی هەست، وەک دەرگاوانێ���ک ک���ە لهب���ەر قاپی مێژووی شارس���تانییەتدا وەس���تاوە، ناهێڵێت هیچ جوڵەیەک���ی گوماناویی بێ تێبینیو دوور لەسەرەنج تێپەڕێت. بەاڵم خەڵکی ش���ارەکەی کافافی وەک رۆحی کافاف���ی خۆی ،بێزارن لههەموو ئەو یاس���او جیهان���ەی مرۆڤی مۆدێرن دروس���تیکردوە ،لێ���رەوە گەڕانەوەی چەپێنراو ،هێنانەوەی ئەوەی دەرکراوە ب���ە تەنیا چارەس���ەر دەزانن .دەرگای ش���ارەکەی کافافی لەس���ەر پشتە بۆ ئەوەی هەم���وو ئەو ش���تانەی مرۆڤ ب���ە درێژایی مێ���ژووی خ���ۆی مۆری بەربەرییەت���ی لێ���داون ،بگەڕێنەوە... ئەوە تاکە چارەی گەورەی مرۆڤیش���ە لێگەڕێت ئەوەی لهخۆیدا خنکاندوێتی بەبێ جەنگ ،بەبێ پێکدادانی ترسناک بگەڕێتەوە. شتێک لهقەس���یدەکەی کافافیدا جوانە ئەوەیە ک���ە بەربەرییەکان دوژمن نین، ئەوی���دی نین ،نەیار نی���ن .بەاڵم ئەوە خەونێکی مەحاڵە ...مرۆڤ هەمیش���ە بوونەوەرێک���ی دوو دی���وە ،هەمیش���ە مەخلوقێکی دوو کەرتە لهنێوان نەستو هەس���تدا ،لهنێوان دەرەوەو ناوەوەدا، لهنێوان خۆیو ئەویدیدا ،لهنێوان بەرزی
خ���ۆیو نزم���ی بەربەرییەکاندا دەژیو هاتوچ���ۆدەکات ...ئەوەی بتوانێت ئەو دوو فاقییە بشکێنێت ،وادەکات بتوانێت لەم سروشتەی ئێس���تاکێیو لهتەواوی ئەو بنەمایانە پاک بێتەوە کە تراژیدیا گەورەکانی وجودی ئەویان داگیرکردوە. خەونەک���ەی کافافی خەونێکی یۆتۆپی مەحاڵە ،مرۆڤ چەندە دەرگا لەس���ەر بەربەریی���ەکان بکات���ەوە ناتوان���ن بگەڕێن���ەوە ،لهب���ەر ئ���ەوەی خودی مرۆڤ پێشتر بەربەرییەکانی فڕێداوەتە جێگایەکەوە کە ئیدی نایانبینێت. لهه���ەر س���ێ تێکس���تەکەدا هیچ کات رووبەڕووبوونەوەیەکی بەرچاو لهنێوان پاڵ���ەوانو بەربەرییەکان���دا روونادات، گەرچ���ی هەمیش���ە ئاماژەگەل���ی زۆر ه���ەن ،بۆئ���ەوەی بەربەرییەکان هەنو لەودیو س���نووری ئێمەوە وەس���تاون. ب���ەاڵم هی���چ کات بەربەریی���ەکان بە راس���تیو رووبەڕوو تەواو دەرناکەون، تاکە جارێک ئێمە لەو س���ێ تێکستەدا بەربەرییەک دەبینی���ن کیژی بریندارو شکستی ناو رۆمانەکەی کۆێتزێیە ،کە ئەویش دەبێت بگێڕدرێتەوە بۆ شوێنێ خۆیو دووربخرێتەوەو بدرێتەوە دەست بنەماڵەی خۆی ،کە بە بڕوای من کارێکی رەمزییە بۆ دەرخس���تنی ئەو دیوارەی لهنێوان ئێمەو ئەواندا هەیە ،بۆ تێکەڵ نەکردنو لێک نەدانی ئەو دوو دونیایە. بەربەریی���ەکان وەه���ا دوور فڕێدراون، کە چاوی مرۆڤ چیت���ر نایانبینێت... چەندە دەرگاکانیش بکەینەوە جارێکی دی ناگەڕێن���ەوە ،بەاڵم ئێمە بۆ ئەبەد مەحکومین یان بە ئومێدی هاتنەوەیان بژی���ن ،یاخود لهترس���ی گەڕانەوەیاندا دەرگاکانم���ان دابخەی���نو ب���ۆ ئەبەد پاسەوانی ماڵەکانمان بین.
ونبوون
ی (شۆرش قباد میرزا) ههركهسێك ی بازرگانی ونبوه بهناو ی ژور *ناسنامهیهك ی بازرگانی. دۆزییهوه بیگهرێنێتهوه ژور ی (بهختی���ار محهمهد ئهحمهد) ی ونبوه بهناو ی بازرگان��� *ناس���نامهیهكی ژور ی بازرگانی. ههركهسێك دۆزییهوه بیگهرێنێتهوه ژور ی و پیشهس���ازی ونبوه بهناوی (عهزیز عومهر ی بازرگان ی ژور *ناس���نامهیهك ی بازرگانی. عهبدولكهریم) ههركهسێك دۆزییهوه بیگهرێنێتهوه ژور
شۆڕش ئامانج ...پاشماوه بەتایبەت ئەو دەسەاڵتانەی کە لەڕێگای شۆڕش���ی چەکدارییەوە هاتوونەتە سەر حوک���مو بە کەرەس���ەی س���اختەگەریی دیموکراس���ییانەش ،وەک هەڵب���ژاردن، شەرعیەتی سیاسیی بە خۆیان دەدەن. دەسەاڵتی کوردیش لەم فۆرمەی ئێستایدا لهدۆخێکی شەیداییدا دەژیو بەدفیزییەکی گەورەش���ی بەرامبەر بە خواس���تەکانی کۆمەڵگا هەیە .ئەمەش زیاتر لەو کاتەوە دەرکەوت ک���ە راپەڕینەک���ەی هەڤدەی شوباتی بە زەبری چەکو توندوتیژییەکی رەها تێکش���کاندو دەنگ���ە جیاوازەکانی کپکرد .ئەوەی دەس���ەاڵتی کوردی لێی تێن���اگاتو لهقوواڵیی مەترس���ییەکانی بێئاگایە ئەوەیە کە ترس���ناکترین ش���ت
ئهزیزم سهرهتا ...پاشماوه یهكێتیو پارتی حكومهت وهك ئامراز بهكاردههێنن فهرمانڕهوای���ی یهكێت���یو پارت���ی لهحكومهتدا وهك بهكارهێنهر دهسهاڵتهكه بهكاردههێنێ���ت ،بۆ ه���هر دامهزراوهیهكی حكومی ،هاوتهریب ب���هو ،دامهزراوهیهكی حیزبیش ههیه ك���ه ناوهرۆكهكهی بریتییه لهخاوهن حیزبو خاوهن دهسهاڵت خۆی. (وهزارهت���ی كارو كاروب���اری كۆمهاڵیهتی ههی���ه لهههرێم���ی كوردس���تان ،كهچ���ی مهكتهبی كاروب���اری كۆمهاڵیهتی حیزبیش ههیه). ههموشمان دهزانین دامهزراوهكانی حكومهت لهالیهن كهس���هكانی حیزب داگیردهكرێن، ههربۆی���ه (حكومهتو یهكێت���یو پارتی) وا بهناو یهكت���ردا دهتوێنهوه كه لهیهكتر جوداكردنهوهیهكی تهواو ئاستهمه ،چونكه هاوڕێیهت���ی بووهت���ه ئهن���دازهی پێوهری حیزبی ،بۆیه مرۆڤ لهم جۆره سیستهمهدا كهسی خاوهن ماف نییه ،بهڵكو مادهیهكی خزمهته ،كه بهپێ���ی ئینجازاتیو باوهڕی پێوانه دهكرێ لهحكومهته ئیش���تراكهكهی
اعالن لدخول مناقصة الهدف من وراء هذه المناقصة هي دعوة البائعين و الش���ركات المرخصة قانونيا و المهتمة،الذي هم على اس���تعداد بتزويد منظمتنا بأفضل األسعار لألش���ياء والخدمات المذكورة ادناه و في المقابل الحصول على المركز المفضل كموردين لمنظمة ميرسي كور. ميرس���ي كور تس���عى ألبرام عقود المورد المفضل مع البائعين و الموردين المؤهلين مس���بقا لدعم فعالية برامجها لمدة 12شهر في الفئات التالية: -1األقامة في الفنادق وقاعات التدريب ،و خدمات الطعام. -2شركات خدمات النقل. -3اللوازم المكتبية ،أدوات المطبخ و مواد التنظيف......الخ. -4القرطاسية ،أوراق ،أقالم...........الخ. -5تصليح السيارات وخدمات الصيانة. -6اصالح و صيانة و خدمات ال ( ITشركة او شخص). -7شركات خدمات األنترنيت. -8قطع غيار السيارات. -9صيانة المولدات الكهربائية و خدمات التصليح. س���يتم اقتن���اء الوثائق مع التفاصيل عن حالة الس���لع والخدمات والمواصفات في مكتب ميرس���ي كور في السليمانية في العنوان المذكور ادناه من تأريخ -7شباط 2012-حتى -15شباط 2012-من الساعة 09:00 صباحا و حتى الساعة 04:00عصرا من يوم األحد الى يوم الخميس. ميرسي كور (الى قسم المشتريات) منطقة علي ناجي،شارع ،52رقم البيت22 ، عراق -السليمانية رقم الموبايل07701524424 : يجب أن تسلم جميع جداول المناقصات الى منظمة ميرسي كور خالل ايام الدوام الرسمي بين ( 9:00صباحا و 16:00بعد الظهر) بالتوقيت المحلي من يوم 15شباط 2012الى 19شباط .2012 فتح جداول المناقصة :سيتم فتح جداول المناقصة في 20شباط 2012و في حضور لجنة المناقصات التابعة لمنظمة ميرسي كور. المالحظات: ● العروض الواردة بعد التاريخ المحدد والوقت المحدد لن تأخذ في االعتبار. ●فقط الشركات المسجلة قانونياً تعتبر مؤهلة لدخول المناقصة. نشكر اهتمامكم للعمل مع ميرسي كور.........................
بۆ هەر دەسەاڵتێک نائومێدیو توڕەییە. ئەمڕۆش لهکوردس���تاندا خەڵک لههەموو کاتێکی ت���ر نائومێدترو ن���ەوەی نوێش توڕەت���رە .نزیکبوون���ەوەی ی���ادەوەری حەڤ���دەی ش���وباتو جێبەجێنەکردنی داخوازییەکان���ی خەڵ���ک دەش���ێت ببن ب���ە ژیلەمۆی ئاگرێکی ت���ر ،بەاڵم مەرج نیی���ە لهخودی حەڤدەی ش���وباتدا ئەم نائومێ���دیو توڕەیی���ە دووبارەبێتەوە. جۆن ش���تاینبێگ لهڕۆمانی "ھێشوەکانی تووڕەیی"دا پێماندەڵێت" :بترس���ن لەو کاتەی ک���ە مانگرتنەکان رادەوەس���تنو موڵکدارەکان ھێشتاش لهجێی خۆیانن، چونک���ە هەموو مانگرتنێک���ی چەپێنراو بەڵگەیە کە هەنگاوی یەکەم نراوە".
یهكێتیو پارتی. بهش���ێوهیهكیتر ئهگهر بهڕێوهبهرێك سهر بهو حیزب���هی حكومهت نهبێت ،ئهوا جگه لهدنیایهك كێش���هو كهمیی كارمهند ،ئهوا سهرجهم ئهوراقو كیتابی رۆژانهی لهسهرو خۆیهوه پش���تگوێ دهخرێت ،ه���هر بۆیه تهنها رێگ���ه لهم حكومهت���هی نێچیرڤان بارزانیدا گهڕانهوهیه ب���ۆ گۆڕینی تهواوی ئهو سیس���تهمهو دهستكاریكردنیهتیو ئهو وێنهیه پیشانبدات كه چیتر حیزب توانای ئهوهی نهبێ���ت ،گۆڕین���ی بهڕێوهبهرێكو هێنانی بهڕێوهبهرێكیتر بكاتو بێ ئهوهی حكومهتیش ئاگاداربێت ،ئهگهرنا ئێس���تا میكانیزم���ی رژان���ه سهرش���هقام ههیهو ئۆپۆزس���یۆنیش ئاسان بۆی دهچێتهسهر، چونكه س���هرجهم چومگه ههس���تیارهكان لهدهس���تی ی���هك بنهماڵ���هدان ،ئهمهش بۆ ئۆپۆزس���یۆن باش���ترین كارت���ه ،كه گهنجان قهناعهت پێب���كات كه ئهم جۆره بهڕێوهبردنه ب���اوی نهم���اوه لهواڵتانیش وهدهردهنرێن ،ئهوكاته نیش���تیمان خۆی وێنهی لیبیا نمایش دهكات ئهزیزم..
19
سهرنجێكی بچووك لهسهر وشهی (بهروار) بۆ قهڵهم بهدهستهكانی بواری رۆژنامهگهریی قوباد رهسوڵ ماوهیهكی یهكجار زۆره رۆژانه لهس����هر رووپ����هڕی رۆژنام����ه ئهلكترۆنی����هكان دهبینینو دهخوێنینهوه ،زۆرجار بهپیتی درش����تو زۆرجاریش ورد ،لهبری وشهی (مێ����ژوو) بۆمێژووی رۆژهكه ،وش����هی (بهروار) بهكاردهبرێو دهنوس����رێتهوه، نزیك����هی لهالی����هن ههم����وو رۆژنام����ه ئهلكترۆنی����ه كوردیهكانی ئینتهرنێتهوه دووباره دهكرێتهوهو هیچ دووریش نییه رۆژنامه رۆژانهییهكانیش ههر بهوشێوهیه بینوسنهوهو بوبێته دیاردهیهكی ئاسایی بۆههموو رۆژنامهنوس����انو كارمهندانی بواری رۆژنامهگهری����ی .ئهمه لهكاتێكدا كه سهرچاوهی ئهم وشهیه لهسهرهتای ساڵی حهفتاكاندا بۆ ههندێك لهزانایانی بواری ئهدهبو رێزمانی كوردی جێگای سهرنجو لێكۆڵینهوه بووهو لهوبارهیهوه دواونو بیروڕای����ان دهربڕی����وه .دی����اره ئێس����تا تازه درهنگه بۆ راستكردنهوهی ئهو (ههڵهیه!) الی زۆربهی خوێنهرانو نوس����هران ،بهاڵم لێرهدا پرس����یارهكه تهنها ئهوهیه ،ئای����ا رهوایه دهزگایهكی رۆژنامهگهری����ی گ����هوره ك����ه رۆژان����ه بهرههمهكهی دهگاته بهردهستو دیدی ژمارهیهك����ی زۆر لهخوێن����هران ،خۆی ببێته سهرچاوهو چهسپێنهری وشهیهك ك����ه جێ����گای مش����تومڕی زاناكانمان ب����ووهو تاك����و ئێس����تاش لهوهناچێت هیچ لێكۆڵینهوهیهك لهس����هر راس����تیو درووس����تی وش����هكهو ههڵ����هو چهوتی بۆچوون����ی پس����پۆڕهكانمان كرابێ����ت، بهتایبهتی����ش ئهگ����هر ئهو پس����پۆڕه، زانایهك����ی گ����هورهی وهكو مامۆس����تا مهسعود موحهمهد بوبێت؟ .لهبهرئهوه بهپێویس����تی دهزانم لێ����رهدا دهقاودهق بیروڕای مامۆستا مهسعود بنوسمهوه كه لهگۆڤاری كۆڕی زانیاری كورددا ساڵی ( 1975بهرگی س����ێیهم ،بهشی یهكهم) لهگوتاری (فۆنهتیك چیمان بۆ بكات؟) لهالپهڕه 583/582لهوبارهیهوه دواوه، ب����هو هیوایهی كه ئیدی ئهو س����هرنجه ببێته هۆی لێكۆڵینهوهیهكی ورد لهسهر رهگهزو بنهچهی وشهكهو ههرهیچ نهبێت البردنی لهس����هر رووپ����هڕی رۆژنامهكان
ك����ه دامودهزگای فهرمیو س����هرچاوهی زانی����اری كۆمهاڵنی خهڵكن .مامۆس����تا مهسعود بهم شێوهیه نوسیویهتی-: «چ ش����هرمی ناوێ ،وش����هی (بهروار) ك����ه لهالی����هن زۆر كهس����هوه لهجیاتی (تاریخ)ی كاغهزو نوس����راو بهكاردێت لهههڵهیهكی یهكجار سهیرهوه پهیدابوه، كه ئهمه رووداوهكهیهتی :پیاوێك لهدێی (بهرواری)ی����هوه كاغهزێك بۆ یهكێكی ت����ر دهنوس����ێ ،لهكۆتایی قس����هكانیدا ناوی ش����وێنهكهی خۆی (ب����هرواری)و رۆژی كاغهزنوس����ینهكهی بهسهریهكهوه دهنوس����ێ بهم جۆرهی والێ����رهدا بۆتی دوباره دهكهمهوه: ئیمزا بهرواری 19 – 9/6فاڵن ئیتر ئهم (بهرواری)ی����ه بوبه (بهروار) چونكه وازانرا پیتی (ی) كۆتایی وشهی (بهرواری) ئهم����رازی (إزافه) یهو تاكه وش����هی (بهروار) بهواتای (تاریخ) ه. دورنابینم ههر بهم ش����ێوهیهش چوبێته ناو ههندێك لهفهرههنگهكانی كوردی. ئهم����ه نمونهی ئاس����انیو تهڕدهس����تی سهپاندنی ههڵهیه بهسهر خوێندهواری كوردیدا ،لهوانهیش����ه قسهكهی كه من لێرهدا بۆتم كرد خۆی نهگرێ لهبهرتینو تاوی ئهو ههڵهیهی ك����ه بووه بهمێژوو وهیا بهچكهی مێ����ژو .دهوجا كه ههڵه بوو بهسهرچاوه بۆ خۆت لێكدهوه چهند ئهركو عهزابی دهوێ تا ههڵهبوونی ساغ دهكرێت����هوهو ئهو بایهخ����هی پێیدراوه لهنوسینو توێژینهوهدا دهسڕێتهوه». ئهمه راوسهرنجی مامۆستا مهسعود بوو كه وهكو خۆی نوسیمهوه ،بهوهیوایهی ههرهیچ نهبێت الی كۆمهڵی كارمهندانی رۆژنام����هكان وتووێژێ����ك دروس����تبكاو بڕیارێك لهسهر البردنی یان هێشتنهوهی ئهو وشه ههڵهیه! بدرێت ،چونكه وشهی مێژوو یان (بهروار!) رۆژانه بهكاردهبرێو بهڵك����و چهندی����ن جاری����ش لهڕۆژێكدا دووبارهدهكرێتهوه ،ئهگ����هر ههڵهبێت، هی����چ رهوانییه دهزگایهكی رۆش����نبیری گرن����گ ،رۆژانه چهندینج����ار دووبارهی بكاتهوهو ببێته هۆی چهسپاندنی لهبری راستكردنهوهو البردنی.
Announcement for Preferred Supplier Status The subject of this announcement is to invite all interested, legally registered suppliers and vendors to submit standard price quotations for the below categories of goods and services to Mercy Corps in return for preferred status as Mercy Corps suppliers. Mercy Corps anticipates entering into a preferred supplier contracts with pre qualified vendors and suppliers to effectively support its programs for 12 months in the following categories: 1. Hotel Accommodation, Training halls, and meal services. 2. Vehicle Rental Companies. 3. Office supplies Vendor-kitchen wares, cleaning materials …etc. 4. Office Stationeries Vendor- papers, pens …etc. 5. Vehicle repair and Maintenance Workshop. 6. IT Repair and maintenances Company/Person. 7. Internet Service Provider Company. 8. Vehicle spare parts vendor. 9. Generator Maintenance and Repair vendor. Documents with all details on the condition of goods, services and specifications will be picked up at Mercy Corps office in Suliamniyah specified below from February 7, 2012 to February 15, 2012, from 9 AM to 4 PM Sunday thru Thursday. )Mercy Corps (attn: Procurement Department Ali Naje 103, Street 52, House # 22 Suliamniyah, Iraq Mobile Phone: 07701524424 All Requests for proposals should be submitted to Mercy Corps from February 15, 2012 to February 19, 2012 between the working hours of: 09:00 and 16:00 local time, Proposal Opening: Request for Proposal will be reviewed beginning February 20, 2012 in the presence of the Mercy Corps Procurement committee. Notes: ● Offers received after the specified date and time will not be considered. ● Only legally registered Vendors and suppliers are eligible.
…………Thank you for doing Business with Mercy Corps
خاوهنی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سهرنوسهر :شوان محهمهد جێگری سهرنوسهر :سهردار محهمهد بهڕێوهبهری نوسین :یهحیا بهرزنجی
پهنجهمۆر
m
شوان محهمهد
c
.
e
n
e
w
a
.
w
Awene w
w ریکالم
awene.com
یهكێك لهو كێش����ه گهورانهی هاوواڵتیانی ئهم ههرێمهی پێوه گیرۆدهن ،یهكسان نهبوونی هاوواڵتیانه بهرامبهر یاسا ،بهشێكی زۆری ناڕهزایی هاوواڵتیانیش نهبوون ی نایهكس����انییهو بگره وایلێهاتووه بهتهواوی خهڵك ههس����تدهكات ،كه لهم واڵتهدا هاوواڵتی لهڕووی پێگهی یاس����اییهوه دابهشبوون بهسهر دوو پلهدا ،هاوواڵتی پله یهكو هاوواڵتی پله دوو ،رهنگه ههموو هاوواڵتییهك ههس����ت بهم نا بهرامبهرییه نهكات ،بهاڵم ئێمهی رۆژنامهنووسان رۆژانه ههستی پێدهكهین. ههر لهیهكهم س����اتی چوونه بنكهی پۆلیسو دادگاكانهوه هاوواڵتیان ههست بهم نا یهكس����انییه دهكهنو ئهوهیان بۆ دهردهكهوێت كه مامهڵهكردنی پیاوانی یاسا، لهلێكۆڵهری یاساییهوه تا دهگات بهدادوهر ،لهگهڵ بهرپرسێكی سیاسیو حكومیدا، به بهراورد به هاوواڵتییهكی ئاسایی ،جیاوازیی نێوان ئاسمانو رێسمانی ههیه. ئێمهی رۆژنامهنووسان بهتهواوی ههس����ت بهم نا یهكسانییه دهكهین ،راسته برا پۆلیس����هكانو بگره دادوهرهكانیش ئهگهر كێش����همان لهگهڵ بهرپرسێكی بچوكدا ههبێت ،بهپێی یاس����ا مامهڵهمان لهگهڵدا دهكهن ،بهاڵم كاتێك كه كێش����هیهكی یاس����اییمان لهگهڵ بهرپرس����ێكی سیاس����ی یان حكومی گ����هورهدا دهبێت ،ئهوا بهدڵنیاییهوه دادگا س����ازش دهكات لهمامهڵهكردنی لهگهڵ بهرپرسهكهداو زۆرجار ئهو حوكمهی دهریشی دهكات. ساڵی پار بهنده (ئهم رۆژنامهنووسهی كه ئهم وتاره دهنوسێت) بههۆی پیشهكهمهوه (كه سهرنووس����هری رۆژنامهی ئاوێنهم) زیاتر لهبیست داوای یاساییم لهسهربوو، ههفته نهب����وو نهچمه بنكهیهكی پۆلیسو نهچمه بهردهم دادگا ،لهههمووش����یان ناخۆش����تر مان����گ نهبوو من زیات����ر لهجارێك نهچم بۆ پهنجهم����ۆر ،وهك ههموو تۆمهتبارێك (پیاوكوژ ،دز ،بازرگانی تلیاك...هتد) ههر ده پهنجهكهم مۆردهكراو بگره بۆ چهند رۆژێكیش ئاس����هواری رهشی مۆرهكه ههر بهدهستمهوه دهمایهوه، خواخوام بوو كهسێك نهیبینێ نهك وابزانێت من تاوانبارێكی گهورهم. چ ئێمهو چ هاوواڵتیان ه����هروهك تۆمهتبار ناچینه بهردهم دادگاكان ،ههندێكجار وهك سكااڵكاریش دهچینه بهردهم دادگاكان ،ئاشكرایه ئێمهی رۆژنامهنووسانیش سكااڵی یاسایی لهسهر كێ تۆمار دهكهین ،بهكوردیو بهكورتی لهسهر ئهو كهسانهی تۆمار دهكهین كه لهبهر پیش����هكهمان (كه رۆژنامهنووس����ییه) دهستدرێژیدهكهنه س����هرمان ،ئهوانهش بهرپرس����ی حیزبی یان حكومین ،یان پێش����مهرگهو پیاوانی ئاسایشو پۆلیسن. ئێمه زۆر بهڕاشكاوانه رووبهڕووی دادوهرهكانی دادگاكانی كوردستان دهوهستینهوهو دهپرس����ین :تو ویژدانتانو تو ئهو س����وێنده پیش����هییهی كه لهكاتی وهرگرتنی پیش����هكهدا خوێندوتانهو بهڵێنتان لهس����هری داوه ،مامهڵهی رۆژنامهنووس����ێكو بهرپرس����ێكی مهكتهبی سیاس����ی حیزبه بااڵدهس����تهكان یان وهزیرێك وهك یهك دهكهن ،ئایا لهو س����اتهدا كه بهرپرس����هكه دێته بهردهم مێزهكهتان ههڵناس����تن لهبهریو فهرمووی دانیشتنی لێناكهن؟ ئایا چای بۆ بانگ ناكهنو وهك میوانێكی عهیاره بیس����توچوار مامهڵهی لهگهڵدا ناكهن؟ ئایا لهو س����اتهدا بیرتان دهمێنێت كه ئهو كهس����هی هاتۆته بهردهس����تتان ئهگهر ههر پۆستێكی ههبێت ،تهنها وهك تۆمهتبارێ����ك هاتۆته بهردهم دادگاكهی ئێوه؟ ت����و ویژدانتان ئهو ههموو پهنجه م����ۆرهی به رۆژنامهنوس����ێكی دهكهن ،دهتوانن تهنها یهكج����ار پهنجه مۆرێك به ئهندامێكی مهكتهبی سیاسی پارتیو یهكێتی بكهن؟ ئهگهر دهتانهوێت بناغهیهكی تهندروس����ت بۆ س����هروهری یاس����او یهكسانبوونی هاوواڵتی����ان بهوهزیرو گزیرهوه لهم كوردس����تانهدا دابنێ����ن ،كۆتایی بهم مامهڵه نایهكسانه بهێنن كه لهدادگاكاندا بهرامبهر هاوواڵتیانی پله یهكو پله دوو دهكرێت، ئێم����هی رۆژنامهنووس ههردهچین ب����ۆ پهنجه مۆر ،بهاڵم دڵنیاب����ن ،ئهگهر ئهو مامهڵهیهتان نهگۆڕن ،رۆژێك مهرهكهبی پهنجهمۆرهكه بهسهر خۆتانو دهسهاڵته نایهكسانهكهشتاندا قڵپ دهكرێتهوهو بۆ ههتاههتایه دهموچاوتان مۆردهكرێت.
www.
o
ه لهئهوروپا نوێنهری ئاوێن شوان حهمه ـ نهرویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
چاپخانەی ئاوێنە
ریکالم
بۆ چاپکردنی: کتێب ،گۆڤار رۆژنامه ،نامیلکه
07701471518 )053(3210501 )053(3210502