کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
ریکالم
ریکالم
www.awene.com
ژماره ()313 سێشەممە 2012/2/14
مەریوان وریا قانیع
»»»»712
دوای تێپەڕینی ساڵێک بەسەر خۆپیشاندانەکانی ١٧شوباتدا
مه‌ال بهختیار:
2500
درۆو بوختانی برایم جەالل
»» 6
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامه‌یه‌ك کۆمپانیای ئاوێنه ده‌ریده‌کات
"بەبوێری نابوێرانە راگیرا" بەڕێوەبەری نالیا: بەبڕیاری من بەرنامەکە راگیراوە
17 412 »»»»
له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌كی ئه‌هلیدا هاوواڵتییه‌ك به‌ده‌رزییه‌كی بێهۆشكه‌ر ده‌مرێت
»» 4
ئه‌نجومه‌ن ی كاتیی شۆڕش ی كوردستان ب ه 43هه‌زار الیكه‌و‌ه داوا ی خۆپیشاندان ده‌كات
پارتی :به‌هیچ شێوه‌یه‌ك سلێمانی چۆڵناكه‌ین ..ئۆپۆزسیۆن چاودێری ده‌كات
ئه‌نجومه‌نی كاتی شۆڕش���ی كوردستان ك���ه پێگه‌یه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تییه له‌س���هر ت���ۆڕی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی فه‌یس���بووك‌و ماوهی كه‌متر له‌مانگێك���ه كراوه‌ته‌وه، ب���ه 43ه���ه‌زار الیه‌ك���هوه داوا ده‌كات له‌ڕۆژی 17ی ش���وباتدا له‌سه‌رتاسه‌ری كوردستاندا خۆپیش���اندان بكرێت‌و بۆ هه‌ر ش���ارو ش���ارۆچكه‌یه‌كیش شوێنی خۆپیش���اندانه‌كه‌ی دی���اری ك���ردووه، ئه‌م���ه له‌كاتێكدای���ه ك���ه پارتی باس له‌به‌رگریك���ردن له‌خۆی���ان ده‌ك���ه‌ن‌و ئاماده‌نی���ن به‌هیچ جۆرێك س���لێمانی چۆڵبكه‌ن ،ئۆپۆزس���یۆنیش چاودێری بارودۆخه‌كه ده‌كات. تایب���هت به ئاوێنه :ل���هو به‌یاننامانه‌ی كه ئ���هو ئه‌نجومه‌ن���ه باڵویكردۆته‌وه، داوا له‌خۆپیش���انده‌ران ده‌ك���ه‌ن ك���ه ئ���ه‌م خۆپیش���اندانه سه‌رتاس���ه‌رییه به‌ش���ێوه‌یه‌كی هێم���نو شارس���تانیانه به‌ڕێوه‌بچێت‌و خۆپیشانده‌ران سه‌روماڵی هاوواڵتی���ان‌و داموده‌زگاكانی حكومه‌ت بپارێزن.
ئه‌مه له‌كاتێكدایه الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن جه‌غت لهوه ده‌كه‌ن���هوه هیچ بهرنامهو پالنێكیان نییه بۆ جواڵندنی ش���ه‌قام، وته‌بێژی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان (د.ش���اهۆ س���ه‌عید) له‌لێدوانێك���دا رایگه‌یاند كه ئه‌وان وه‌ك���و بزوتنه‌وه‌كه‌ی���ان‌و وه‌كو ئۆپۆزسیۆنیش هیچ بهرنامهو بڕیارێكمان نییه بۆ جواڵندنی ش���ه‌قام ،سه‌باره‌ت ب���ه‌وه‌ی كه ئه‌گ���هر هات���وو له‌هه‌ینی داهاتوودا خۆپیشاندان دهستیپێكردهوه هه‌ڵوێس���تیان چی ده‌بێت ،ناوبراو‌وتی "حوكمی پێش���وه‌ختمان نییه ،له‌كاتی خۆیدا هه‌ڵوێستمان راده‌گه‌یه‌نین". ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كگرتووی ئیس�ل�امی ،محه‌مه‌د ف���ه‌ره‌ج رایگه‌یاند ك���ه ئه‌وانی���ش‌وه‌كو یه‌كگرت���وو هیچ به‌رنامه‌یه‌كیان نییه بۆ ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی خۆپیشاندان ،به‌اڵم ناوبراو‌وتی "پێویست ناكات ده‌س���ه‌اڵت له‌م رۆژه بترس���ێت، چونكه دواجار خۆپیشاندانیش مافێكی ساده‌ی هاوواڵتیانه كه داواكاریان ههیهو بابێت‌و بزانێت ئهو داواكارییانه چییه"،
كۆمه‌ڵی ئیسالمیش هه‌مان هه‌ڵوێستیان دووپاتكرده‌وه. ده‌رباره‌ی ئه‌گ���هری دووباره‌بوونه‌وه‌ی رووداوه‌ك���هی س���اڵی پ���ارو چوون���ه س���هر ب���اره‌گای لقی چ���وار،وته‌بێژی س���ه‌ركردایه‌تی پارت���ی له‌س���لێمانی، عه‌بدولوه‌هاب عه‌ل���ی رایگه‌یاند "ئه‌گه‌ر هاتوو خۆپیشاندانیش رویدا ،هیوادارین هیچ كارێكی خراپمان به‌رامبه‌ر نه‌كه‌ن، ب���ه‌اڵم خۆ ئه‌گ���هر هێرش���یش بكرێته سه‌رمان ،پێویس���ته به‌رگری له‌خۆمان بكه‌ین". ناوبراو‌وتیشی "تاكه شتێك به‌المانه‌وه قب���وڵ نییه ئه‌وه‌یه ك���ه پێمان بوترێ سلێمانی چۆڵ بكه‌ن ،به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ئهو داوایه قبوڵ ناكه‌ین ،چونكه ئێمه‌ش خه‌ڵكی ئه‌م شاره‌ین". س���ەرچاوەیەکی ئەمن���ی ئ���اگادار بەئاوێنەی راگەیاند سەرجەم هێزەکانی ناوچەی سلێمانیو هەولێر لەڕۆژی 15ی شوباتەوە دەکەونە ئینزارەوە 3 »» ئایا 17شوباتی ساڵی رابردوو ،ئەمساڵ دووبارە دەبێتەوە؟
بۆ ئاڵوگۆڕی سه‌رۆكی په‌رله‌مان‌و جێگره‌كه‌ی رەنگە یەکگرتوو کاندیدی هەبێت هه‌رچه‌ن����ده ئاڵوگۆڕی پۆس����ته‌كان ی س����ه‌رۆكی په‌ڕله‌مانی كوردس����تان‌و جێگره‌ك����هی ته‌نها له‌نێ����وان پارتیو یه‌كێتی����دا ده‌كرێت ئ����ه‌وه‌ش به‌پێی رێككه‌وتننامه‌ی ستراتیژی نێوانیانه، ب����ه‌اڵم یه‌كگرت����ووی ئیس��ل�امی كه فراكسیۆنێكی ئۆپۆزسیۆنه ،پێده‌چێت كاندیدی هه‌بێت بۆ جێگری سه‌رۆكی په‌رله‌مان ،كۆمه‌ڵی ئیسالمیش ده‌نگ به‌و ئاڵوگۆڕه نادات. هه‌ولێر ،ئاوێنه :وا بڕیاره س����به‌ینێ ( )2/15په‌رله‌مان����ی كوردس����تان كۆبونه‌وه‌یه‌كی نائاس����ایی سازبكات به‌مه‌به‌س����تی ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی ی په‌رله‌مان ،د.كه‌مال كه‌ركوكی‌‌و سه‌رۆك جێگره‌كه‌ی ،د.ئه‌رسه‌الن بایز ،به‌اڵم به‌پێی ئهو زانیاریانه‌ی ده‌ست ئاوێنه كه‌وت����ووه یه‌كگرتووی ئیس��ل�امی كه فراكس����یۆنێكی ئۆپۆزسیۆن‌و خاوه‌نی
ش����ه‌ش كورسییه ،كه‌س����ێكی خۆ ی كاندید كردووه بۆ وه‌رگرتنی پۆستی جێگری سه‌رۆكی په‌رله‌مان. له‌مباره‌یه‌وه په‌رله‌مانتاری فراكسیۆنی یه‌كگرتوو ،حه‌مه‌س����ه‌عید حه‌مه‌عه‌لی له‌لێدوانێكدا ب����ۆ ئاوێنه رایگه‌یاند كه ئ����ه‌وان له‌م كاته‌دا هی����چ بڕیارێكیان نهداوه بۆ دیاریكردنی كه‌سێك بۆ ئهو پۆسته‌‌و وتی "ئهوه ئه‌گه‌رێكه‌‌و ئه‌مڕۆ كۆبون����ه‌وه‌ی فراكس����یۆن ده‌كه‌ی����نو ئ����هو بڕیاره ده‌ده‌ی����ن ،به‌اڵم ئه‌وه‌ش ئه‌گه‌رێكی كراوه‌یه". ناوبراو رونیكردهوه كه ئهو پرۆسه‌یه‌ی ئێستا هه‌یه بۆ دیاریكردنی سه‌رۆك‌و جێگره‌كه‌ی "دیموكراسی" نییه ،به‌ڵكو زیاتر له‌پرۆس����ه‌یه‌كی س����تراتیژیی‌‌و ئاڵوگۆڕی حیزبی ده‌چێت. حه‌مه‌سه‌عید حه‌مه‌عه‌لی ئاشكرایكرد ك����ه وه‌ك����و ئۆپۆزس����یۆن ،ه����هر
فۆتۆ :یەحیا ئەحمەد ـ ئەرشیف ریکالم
فراكسیۆنه‌‌و به‌سه‌ربه‌خۆیی كۆبونه‌و‌ه ده‌كات ،به‌اڵم هه‌ماهه‌نگی‌‌و ته‌نس����یق له‌نێوانیاندایه‌‌و ئاگاداری یه‌كترن ،به‌اڵم وه‌كو فراكس����یۆنه‌كانی ئۆپۆزس����یۆن یه‌ك هه‌ڵوێست ده‌بین". هه‌روه‌ه����ا په‌رله‌مانت����اری كۆمه‌ڵ����ی ئیسالمی ،بیالل سڵێمان له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایگه‌یاند كه ئه‌وان تاوتوێی ئاڵوگ����ۆڕی س����ه‌رۆكی په‌رله‌م����ان‌و جێگره‌كه‌ی����ان ك����ردوه ،ب����ه‌اڵم هیچ كه‌س����ێكیان كاندید نه‌ك����ردوه‌‌و وه‌كو ئۆپۆزس����یۆنیش یه‌كالیی نه‌بونه‌ته‌وه له‌وه‌ی كه ئای����ا كاندیدیان ده‌بێت بۆ ئهو پۆستانه یاخود نا ،ئاشكراشیكرد كه وه‌كو ئۆپۆزس����یۆن یاداش����تێك ده‌ده‌نه سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان‌و داوا ده‌كه‌ن ئهو هه‌ڵب����ژاردن‌و ئاڵوگۆڕه به‌شێوه‌یه‌كی یاس����ایی بێت‌و له‌گه‌ڵ سه‌رده‌مدا بگونجێت.
خۆپیشاندان ی خوێندكاران رۆژ به‌ڕۆژ گه‌وره‌تر ده‌بێت
"په‌شیمانبوونه‌وه له‌سیستمی نوێی خوێندن نییه"
له‌كاتێكدا وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده داوا ی دیالۆگ له‌گه‌ڵ نوێنه‌ری خوێندكارانی خۆپیش����انده‌ردا ده‌كات ،ئه‌ندامێكی لیژن����هی پ����ه‌روه‌رده رایده‌گه‌یه‌نێت په‌ش����یمانبوونه‌وه له‌سیستمی نوێی خوێندن‌و هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی له‌ئارادا نییه. ئاوێنه :ئه‌ندام����ی لیژنه‌ی په‌روه‌رده‌‌و خوێندنی بااڵ له‌په‌رله‌مانی كوردستان، سۆزان ش����یهاب به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "په‌شیمانبوونه‌وه‌‌و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی سیستمی نوێی خوێندن له‌ئارادا نییه،
چونك����ه ئیقراركردنی ئهو سیس����تم ه پ����اره‌‌و‌وزه‌یه‌كی زۆری ئه‌م هه‌رێمه‌ی ب����ردوه‌‌و ده‌كرێت گله‌ی����یو ناڕه‌زایی خوێن����دكاران له‌به‌رچاو بگیرێت به‌بێ ئهوهی پێویست به‌ڕاگرتنی سیستمه‌كه ب����كات" .ه����هر ل����ه‌م میانه‌یه‌ش����دا به‌ڕێوه‌ب����هری گش����تی پ����ه‌روه‌رده‌ی سلێمانی ،م .جه‌بار حه‌مه رایگه‌یاند "ئهو كێش����هو كه‌موكوڕیانه‌ی ئێستا باس ده‌كرێ����ن له‌بواری پ����ه‌روه‌رده، له‌س����ااڵنی حه‌فتاكان����هوه هه‌ن‌و هیچ كات هه‌ڵپه‌س����اردنی ئه‌م سیس����تمه
چاره‌سه‌ریان ناكات" .م.جه‌بار‌وتیشی "بهداخهوه هه‌ر له‌سلێمانییه‌وه به‌رد ی بناغه‌ی گۆڕان����ی په‌روه‌رده‌یی دانرا، كه‌چی ئێستا هه‌ر له‌م شاره‌وه ده‌نگ به‌رزكراوه‌ته‌وه بۆ له‌گۆڕنانی". ئه‌مه له‌كاتێكدایه ماوهی دوو هه‌فته‌یه خۆپیش����اندانی خوێن����دكاران زۆرێك له‌شارو ش����ارۆچكه‌كانی كوردستانی گرتۆته‌وه‌‌و له‌دوو رۆژی رابردووش����دا ئ����ه‌م خۆپیش����اندانه گوازرای����هوه ب����ۆ هه‌ولێ����رو رۆژ ب����ه‌ڕۆژ ناڕه‌زایی خوێندكاران له‌هه‌ڵكشاندایه.
ناونیشان :سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش 101شه‌قامی 2سالم خانووی 56ته‌له‌فۆن 2136622 3210501 3210502 :هه‌ولێر ،فولکه‌ی کوران -به‌رامبه‌ر نه‌خۆشخانه‌ی ژینی تایبه‌ت (مۆبایل) 07504531388 :ئاریافۆن 2560031 :کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار تیراژ4500 :
2
) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
hewalusyaset.awene@gmail.com
ئهو مه‌الیه‌ی به تۆمه‌تی تێزابڕشتن ب ه ئافره‌تدا تۆمهتباره ،دهگهڕێتهوه کوردستان
مه‌ال سه‌لمان
به‌ڕێوه‌به‌رێکی البراو ژوره‌كه ی چۆ ڵ ناكات
وا بڕیاره كۆتایی ئه‌م مانگه دڵشاد گه‌رمیان����ی بگه‌ڕێت����هوه هه‌رێم����ی كوردس����تان‌و ب����ه‌دوای ئه‌ویش����دا مه‌ال س����ه‌لمان دێته‌وه كه پێش����تر به‌تۆمه‌ت����ی تێزابك����ردن به‌قاچ����ی ئافره‌تان����دا له‌هـــه‌ولێ����ره‌وه به‌ره‌و ئێران هه‌اڵتبوو. سلێمانی ،ئاوێنه :سه‌رچاوه‌یه‌كی ئ����اگادار به‌ئاوێن����هی راگه‌یان����د كه كۆتایی مانگ دڵشاد گه‌رمیانی وه‌ك ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی كۆمه‌ڵی ئیس��ل�امی له‌ئێران����هوه دهگهڕێتهوه
كوردس����تان‌و كۆمه‌ڵیش ئاماده‌كار ی ئهوهی بۆ ده‌كات كه به‌ڕێوڕه‌سمێك پێشوازی گه‌ڕانه‌وه‌ی لێبكات. ئ����ه‌م س����ه‌رچاوه‌یه ئام����اژه بهوه ده‌كات كه ئام����اده‌كاری بۆ ئه‌وه‌ش ده‌كرێت به‌دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی دڵش����اد گه‌رمیانی����دا ،مه‌ال س����ه‌لمانیش كه پێش����تر راوێژكاری م.عه‌لی باپیر‌و له‌هه‌ولێر نیشته‌جێ بوو ،به‌تۆمه‌تی ئهوهی له‌پش����ت تێزابكردن به‌قاچی ئافره‌تان����هوه ب����ووه ب����ه‌ره‌و ئێران هه‌اڵتووه.
سه‌رچاوه ئاگاداره‌كه وتی "به‌هۆ ی خوێندن����ی مناڵه‌كانیه‌وه ،هاتنه‌وه‌ی مه‌ال سه‌لمان ده‌كه‌وێته پاش دڵشاد گه‌رمیانی". دڵش����اد گه‌رمیان����ی ك����ه یه‌كێكه له‌س����ه‌ركرده دیاره‌كان����ی كۆمه‌ڵی ئیس��ل�امی ،ل����ه‌دوای هاتن����ی ئه‌مه‌ریكانه‌وه بۆ عێراق له2003دا كه گومانی ئهوهی����ان لێده‌كرد هاوكاری گروپ����ه ئیس��ل�امییه توندڕه‌وه‌كانی كردبێت‌و ده‌یانویس����ت ده‌ستگیری بكه‌ن ،به‌ره‌و ئێران هه‌اڵتبوو.
"تێزابكردن به‌مه‌الكه‌دا په‌یوه‌ند ی به‌كێشه ی ره‌وتی سهلهفیو سۆفیگه‌رییه‌وه‌‌یه"
به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌وقافی سلێمانی هۆكار ی تێزابكردن ب���هو مه‌الیه‌ی له‌س���لێمانی تێزاب به‌ده‌موچاویدا كرا ده‌گه‌ڕێنێته‌وه ب���ۆ "كێش���هو ملمالنێی نێ���وان ره‌وتی سهلهفیو ره‌وتی سۆفیگه‌ری". س���لێمانی ،ئاوێن���ه :به‌ڕێوه‌ب���هری دوای گواس���تنه‌وه‌ی به‌ڕێوبه‌رێك���ی ئه‌وقافی س���لێمانی ئاكۆ حه‌س���ه‌ن به فه‌رمانگه‌ی به‌ڕێوبه‌رایه‌تی كش���توكاڵی ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه جیاوازی‌و ملمالنێی س���لێمانی له‌پۆس���ته‌كه‌ی‌‌و دانان���ی نێوان ره‌وتی سه‌له‌فی ره‌وتی سۆفیگه‌ری كه‌سێكیتر ،مانگێك تێپه‌ڕیوه‌‌و تاوه‌كو هه‌ندێكجار له‌نێو مزگه‌وته‌كانی ش���اری ئێستا ئهو به‌ڕێوبه‌ره ژوره‌كه‌ی ته‌سلیم سلێمانی روو له‌توندوتیژی ده‌كات. ب ه به‌ڕێوبه‌ره تازه‌كه ناكات. ناوبراو وتی "ئهوهی له‌قسه‌ی ئهو مه‌الیه ی ه و ه ئ��� ی س���لێمانی ،ئاوێن���ه :دوا تێگه‌یش���توین كه تێزاب به‌ده‌موچاویدا به‌ڕێوبه‌ری پالندانان له‌الیه‌ن به‌ڕێوبه‌ری كرا ،په‌یوه‌ندی به‌كێشه‌ی نێوان ره‌وتی گشتی كشتوكاڵ له‌پۆس���ته‌كه‌ی دوور سهلهفیو ره‌وتی سۆفیگه‌رییه‌وه هه‌یه، خراوه‌ت���هوهو له‌بری ئهو كه‌س���ێكی تر كه به‌مدواییه هه‌س���تمانكردووه له‌نێوان كه پێش���تر هه‌ر لهو به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه ،مه‌الكان خۆیان ی���ان له‌نێوان مه‌الكان‌و به‌ڕێوبه‌ری به‌ش���ی ب���ی جی ئای ئێس نوێژكه‌ران���دا جی���اوازیو ملمالنێكانی بووه له‌ش���وێنه‌كه‌ی دانراوه ،به‌اڵم ئهو نێوانیان رووی له‌توندوتیژی كردووه". به‌ڕێوبه‌ره تاوه‌كو ئێس���تا ئاماده نییه به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌وقافی سلێمانی جه‌غتی ژوره‌كه‌ی ته‌سلیم به به‌ڕێوبه‌ره تازه‌كه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش كردهوه كه "ئهو كێشه‌یه بكات. ئه‌بێت دادگا یه‌كالییبكاته‌وه‌و ئێمه پێش كه‌س���ێكی نزی���ك ل���هو فه‌رمانگه‌یه بڕیاری دادگا ناكه‌وین ،به‌اڵم هه‌ستمان كه نه‌یویس���ت ناوی ئاش���كرا بكرێت ،به‌و كێشه‌یه كردووهو ئهو مامۆستایه‌ش ب���ه ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ك���ه ئهو دیمه‌نه كه هێرشی كراوه‌ته سه‌ر ،دوای یاسایی كه‌ش���ێكی ناشرینی دروس���ت كردووه ،له‌سه‌ر كه‌س���ێك تۆمار كردووه ،به‌اڵم وتیش���ی "رۆژانه به‌ڕێوبه‌ره له‌سه‌ر كار لێكوڵینه‌وه نه‌گه‌یشتۆته ئه‌نجام". جێی ئاماژه‌یه ،شه‌وی 2/12له‌گه‌ڕه‌كی البراوه‌ك���ه دێت ب���ۆ ده‌وام ،ژوره‌كه‌ی بۆ پ���اك ده‌كه‌ن���هوهو ده‌ڕواته ده‌رێ‌‌و سه‌ركارێزی شاری س���لێمانیو له‌كاتی ژوره‌كه‌شی كلیل ئه‌دات ،هه‌روه‌ها چی چون���ی بۆ مزگ���هت ،كه‌س���ێك تێزابی كه‌ره‌سته‌ی ئهو ژوره‌شه دابه‌شی كردووه كرد به‌‌ده‌موچاوی "مه‌ال عه‌بدولڕه‌حمان به‌ژوره‌كانی تردا ،به‌ڕێوبه‌ره تازه‌كه‌ش ،مه‌جی���د"ی وتارخوێ���نو پێش���نوێژی مزگه‌وتی حاج���ی عه‌بدوواڵ‌و بووه هۆی تاوه‌كو ئێستا بێ ژوور ماوه‌ته‌وه". سوتانی ده‌موچاوی به‌ڕێژه‌ی .%9 ئهو مه‌الیه‌ی تێزاب کرا به ده‌موچاویدا ریکالم
نێچیرڤان بارزانی په‌یوه‌ند ی به‌جه‌الل ی سام ئاغاوه ده‌كات ی ی رابردوودا نێچیرڤان بارزان له‌م ماوه‌یه ی ی پارتی ،په‌یوه‌ند جێگری س���ه‌رۆك ی ی چاودێر ی دیوان ی پێشوو به‌سه‌رۆك ی سام ئاغا)وه ده‌كات‌و دارایی (جه‌الل ی ته‌ندروس���تی، جگ ه له‌پرس���ینی بار ی داوای لێده‌كات كه داواكه‌ی س���ه‌رۆك ی ی قبوڵ بكات بۆ‌وه‌رگرتن هه‌رێم بارزان ی چاكسازی هه‌رێم. لیژنه ی هه‌ولێ���ر ،ئاوێنه :س���ه‌رچاوه‌یه‌ك
ی راگه‌یان���د ك ه ئ���اگادار ب��� ه ئاوێن���ه له‌س���ه‌ره‌تای ئه‌م مانگ���ه‌دا نێچیرڤان ی ی په‌یوه‌ندی كردووه به‌سه‌رۆك بارزان ی ی دارای ی دیوان���ی چاودێ���ر پێش���وو ی س���لێمانی-هوهو وێڕای پرسینی بار ته‌ندروس���تی ،داوای لێك���ردووه ك��� ه ی هه‌رێم ی چاكسازی سه‌رۆكایه‌ت لیژن ه وه‌ربگرێت. ی بۆ ئهوه كرد س���ه‌رچاوه‌ك ه ئاماژه
كه ناوبراو به‌نیازنییه له‌م قۆناغه‌دا هیچ ی‌وه‌ربگرێت. ی حكوم پۆستێك ی دووه‌می ئه‌مساڵدا هه‌ریه‌ك له‌كانوون له‌تاڵه‌بان���یو بارزان���یو نه‌وش���یروان ی په‌یوه‌ندی‌و سه‌ردانه‌و‌ه مسته‌فا له‌ڕێگا ناوبراویان به‌سه‌ر كردۆته‌وه. ی س���ام ئاوێن ه په‌یوه‌ندیكرد به‌جه‌الل ئاغاوه ،به‌اڵم ناوبراو ئاماده‌نه‌بوو‌ه هیچ لێدوانێك لهوبارهیهوه بدات.
مه‌ال بهختیار ده‌درێت ه دادگا ی كه مه‌ال ئهو پێش���مه‌رگ ه كه‌مئه‌ندامه ی بهختیارو پاسه‌وانه‌كانی له‌ناو مه‌كته‌ب سیاسی یه‌كێتیدا هێرشیان كرد‌ه سه‌ری، ی ی سكااڵ له‌بنكه‌ی پۆلیس���ی بهختیار ی مه‌ال بهختیار تۆماركرد. له‌دژ ی س���لێمانی ،ئاوێن���ه :پێش���مه‌رگه ی خانه‌نش���ین ،رۆسته‌م دێرین‌و عه‌قید
ی محه‌م���ه‌د له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن ه عه‌ل رایگه‌یان���د كه ل���ه‌دوای هێرش���كردن ه ی ی له‌الیه‌ن بهرپرس���ی ده‌سته س���هر ی ی یه‌كێت ی سیاس��� كارگێ���ڕی مه‌كته‌ب (مه‌ال بهختیار)و پاس���ه‌وانه‌كانی له‌ناو مه‌كته‌ب���ی سیاس���یدا ل���ه ()1/18و ی ی بۆ ماوه دواتریش ده‌س���تگیركردن
ی زانیاری یه‌كێتی" 10رۆژ ل���ه "ده‌زگا ی ی له‌دژ به‌بێ فه‌رمانی دادوه‌ر ،سكااڵ ی "من مه‌ال بهختیار تۆمارك���ردوه‌‌و وت ی وه‌ك ئه‌وان ناكه‌م ،ب���ۆ وه‌رگرتنه‌وه ماف���ی خۆم په‌ن���ام بۆ یاس���ا بردوه، ی هیوادارم له‌م كێش���ه‌یه‌دا ده‌س���ه‌اڵت یاسا بێالیه‌نان ه مامه‌ڵ ه بكات".
هه‌واڵ
ئاوێنه‌ی روداوه‌کان
له‌بەهاری هەموو کۆمەڵگایەکدا شۆڕش بەدی نایە.. کامەران عەزیز خۆپیش����اندان‌و راپەڕی����نو ش����ۆڕش ،س����ێ رێگای ناڕەزایەتی‌و خرۆش����انی جەماوەری‌و کۆمەاڵیەتی����ن ،له‌ئاس����تی جیاجی����اداو له‌هەلومەرجە جیاوازەکاندا روودەدەن. واتا ئەم ئاستی ناڕەزایەتیانە هەر یەکەیان زادەی بێبەشی‌و سەرکوت‌و ناعەدالەتیەکانە.. زادەی داواو خواست‌و ویستی سەردەمیانەی هاواڵتیان����ە .بەکورت����ی کێش����ە ئاب����وری‌و سیاس����یو کۆمەاڵیەت����یو یاس����اییەکانە کە دەبێت����ە هۆی کۆکردن����ەوەی دەنگ‌و هاواری ی����ەک بەیەکی مرۆکان����ی کۆمەڵ����گا ..ئەم کێش����انە‌و چەندەها کێشەی دییە کە دەبێتە هەوێن����ی یەکگرتووک����ردن‌و بەهێزبوون����ی ئیرادەی خۆڕسک‌و سەربەخۆی هاواڵتیان دژ بەدەسەاڵتداران. له‌بەه����اری ( )٢٠١١کوردس����تان بەهەمانش����ێوەی واڵتان����ی عەرەب����ی دەنگ‌و ش����ەپۆل‌و باهۆزی راپەڕین بۆ چاکس����ازی‌و راماڵینی دەس����ەاڵت گرتیەوە ،راپەڕین بووە جێگای مش����تومڕ‌و قس����ە لێکردنی خەڵکی کوردستان‌و پرسیار‌و گومانە قەتیسماوەکان له‌بەرامبەر دەسەاڵتداران‌و حکومەتی هەرێمدا له‌جاران زیاتر ش����ەفافتر بوەوە ..ش����ێوەی بەڕێوەبردنی دەسەاڵتدارانی کوردستان زیاتر کەوتە بەر رەخنەی جدی .س����ەرەڕای بوونی کێش����ە جۆراوجۆرەکان‌و بێمافی‌و گەندەڵی‌و ناعەدالەتی ،بەاڵم هەن����دێ فاکتەر هەن کە تا ئێستا رێگایان له‌پراکتیزەکردنی توڕەیی‌و ناڕەزایەتیەکان گرتووە. فاکت����ەری یەکەم :هاوکێش����ەی سیاس����ی رۆژهەاڵتی ناوەڕاس����ت جێگیر نییهو هەمیشە له‌گۆڕانکاریدای����ە ،هەلومەرج����ی سیاس����ی کوردس����تانیش داب����ڕاو نییه لەم هاوکێش����ە سیاس����یانە ،هەر گۆڕانکارییەکی بچوک یان گەورە ،خەڵکی کوردستان توشی هەڵوێستە کردن‌و وەقف����ەو چاوەڕوان����ی دەکات .بۆیە خەڵکی کوردستان بەردەوام له‌دڵەڕاوکێدان، ناتوانن بڕیاری حاس����م بدەن ،بۆیە توڕەیی‌و هەس����تان‌و راپەڕینیان دژ بەدەسەاڵتی حازر بەکات‌و زەمەنێکی دی����ی لەبارتر‌و گونجاوتر دەسپێرن. فاکتەری دووەم:هاوتا نەبوون‌و بێمتمانەیی مەهامی ئۆپۆزس����یۆن له‌گەڵ داواو خواستە س����ەربەخۆکانی خەڵکی کوردستان .حیزبە ئۆپۆزس����یۆنەکانی کوردس����تان له‌ئەنجامی س����اغنەبوونەوەی خۆی����ان له‌نێ����وان بەرەی خەڵک‌و دەسەاڵتدا ،بەردەوام هەوڵی داوە کە بە مەهام‌و ئامانجە تایبەتییەکانی خۆیانەوە تەواوی خۆپیش����اندان‌و راپەڕینەکان ئیحتیوا بکەن ،یان ویس����تیانەو دەیانەوێت ئاراستەی سروشت‌و س����ەربەخۆیی خۆپیش����اندانەکان بەرەو نیشانەیەک ببەن کە هەمان نیشانەی تیرەکانی خۆیان بێت. فاکت����ەری س����ێیەم :کوردس����تان وەك میس����رو تونس ئێس����تا دەوڵەتێکی سیاسی نێو دەوڵەت����ی نییه ..ناوچەیەکی جوگرافی- سیاسی شەرعی نییه ،واتا تا ئێستا کێشەی سیاسی-نەتەوەیی بەتەواوی چارە نەکراوە. فاکت����ەری چواره‌م :س����ەرباری ئەوەی کە توڕەییەکانیان پەنگ����ی خواردۆتەوە ،له‌ئان‌و س����اتدایە ،ترس����ێك هەیە ئەم توڕەبوونەی خەڵکی کوردستانی له‌چاوەڕوانیدا راگرتووە.. ئەویش ئەوەی����ە ،دەیانەوێت خۆیان له‌نێوان کار‌و ئەنجامدا س����اغ بکەن����ەوە ..نایانەوێت کارێ����ك بکەن کە ئەنجامەک����ەی دژ بەماف‌و ئازادیەکانی����ان بوەس����تێتەوە ..واتا خەڵکی کوردس����تان نایانەوێ����ت هەمان دەس����ەاڵتی ناعەدالەت‌و گەندەڵ ،دەس����ەاڵتێکی دیکەی سەرکوتکەری کۆنەپەرست‌و ئیسالمگەرا‌و نامۆ بەسەر سەریانەوە دروست ببێتەوە‌و هێندەی تر ماف‌و ئازادیە فەردی‌و کۆمەاڵیەتیەکانیان کەمتر‌و کەمتر بکاتەوە. فاکت����ەری پێنج����ه‌م :ت����ا ئێس����تا بێجگە ل����ەوەی حیزبەکانی کوردس����تان چەکدارن‌و هەریەکیان خاوەنی هێزی پێشمەرگەو سوپا‌و لیوای تایب����ەت‌و بەتالیۆن‌و زێرەڤانی‌و هێزی دژە تی����رۆر‌و دەزگای زانیاری‌و پاراس����تنن، له‌نێو حیزبەکانیش����دا هەر کەس����ایەتیەکی سیاس����ی خاوەنی حیمایە‌و هێ����زی تایبەت‌و عەش����یرەتەکەیەتی .واتا سوپایەکی گشتیو س����ەربەخۆ بوونی نییه کە دەوری بەرگری‌و پارێزگاری واڵت‌و هاوواڵتی����ان ببینێت ،واتا بێجگە لەوەی مەترسی هێز‌و سوپای دەرەکی هەیە ،ئ����ەم هێ����زە ناوخۆییان����ەی حیزب‌و سەرکردەکانی کوردستانیش هەمان مەترسی گ����ەورەن له‌دروس����تکردنی ه����ەر فەزایەکی شێواو‌و پاشاگەردانی‌و بکوژ‌و ببڕ! له‌کۆتاییدا دەڵێم ،گەر هێزێکی متمانەپێکراو بۆ خەڵکی کوردس����تان دروس����ت نەبێت ،بۆ بەدیهێنان‌و پڕکردن����ەوەی ئایندەیەکی ،ئەوا ئ����ەم فاکتەرانە‌و هەن����دێ فاکتەری دیکە کە شانسی گەورەی دەسەاڵتدارانی کوردستانی تێدای����ەو له‌هەمان کاتدا بێشانس����ی خەڵکی ستەملێکراوی کوردستان ،ئەوا دەسەاڵتدارانی کوردستان لەم باهۆزە بە سەالمەتی رزگاریان دەبێت‌و ژیانی پڕ له‌گەندەڵی‌و نا عەدالەتی‌و نا یەکسانی‌و شێواوی بۆ خەڵکی کوردستان هەروەك خۆی بەردەوامی پێدەدەن. Kamaran91@gmail.com
17 هه‌نوکه
hewalusyaset.awene@gmail.com
شوبات ساڵێك ی تێپه‌ڕاند..
) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
3
هه‌ینی داهاتوو چی رووده‌دات؟
ئا :ئاوێنه
ی ته‌نها دوو رۆژی ماوه بۆ 17 شوبات ،بۆ یادكردنه‌و‌هی ئهو ی ی ساڵ رۆژه خوێناوی‌‌و خه‌مناك ه ی ی ناڕه‌زای پار ،كه بووه ره‌مز ی ی شار ،له‌كاتێكدا الیه‌نه‌كان خه‌ڵك ئۆپۆزسیۆن جه‌خت دهكهنهوه هیچ ی پالن‌و نیازێكیان نییه بۆ ئه‌نجامدان خۆپیشاندان لهو یاده‌دا ،به‌شێك ی له‌گه‌نجانی سلێمانی له‌ڕێگ ه فهیسبووكهوه له‌ئاماده‌كاریدان بۆ خۆپیشاندان. ی شوبات.. 17 ی 43هه‌زار الیك په‌یجێك ی فه‌یس���ووكدا، ی كۆمه‌اڵیه‌ت له‌ت���ۆڕ ی ش���وباته‌و‌ه ی 17 گروپێ���ك به‌ن���او ی په‌یجێكیان كردووهتهوه ك ه دروش���م ی ێ بۆ خۆپیشاندان س���ه‌ره‌كییان "به‌ڵ ی ی ده‌نگ جه‌م���اوه‌ری ،نا ب���ۆ كپكردن ی ناڕه‌زایی"یه ،له‌م په‌یجه‌و‌ه هه‌ڵمه‌تێك ی ی تێپه‌ڕین فراوان ده‌كرێت ك��� ه له‌یاد ی به‌رده‌م س���اڵێك به‌س���هر رووداوه‌ك ه ی كوردستاندا ی دیموكرات ی پارت ی 4 لق ی ی ش���وبات "هه‌ین له‌س���لێمانی 17 ، ی ی سه‌رتاسه‌ر داهاتوو" خۆپیشاندانێك ئه‌نجامبدرێت. ی ئ���ه‌م په‌یج���ه ،ك��� ه ت���ا ئێ���وار‌ه راب���ردوو ( )2/13زیاتر ل���ه 43هه‌زار الیك كراوهو س���ات به‌س���اتیش له‌گه ڵ ی ش���وبات ی 17 نزیكبوون���هوه له‌واد‌ه ی له‌به‌رزبوونه‌وه‌دایه، ی الیكه‌كان ژماره ی ئاماژه بهوه ده‌كات ك ه "خۆپیشاندان ی درێژه‌دان ه ی دوای ی شوبات‌و رۆژان 17 ی ك ه به‌س���ه‌رجه‌م ئ���هو داواكاریان��� ه ی خۆپیش���اندانه‌كاندا ی رابردوو له‌ڕۆژان داوام���ان كردووه ،ئێس���تاش به‌هه‌مان گڕ‌و تینه‌و‌ه س���ه‌رجه‌م ئهو داواكاریان ه ی ك ه ده‌خه‌ینه‌و‌ه به‌رده‌م ئهو ده‌سه‌اڵت ه ی له‌الیه‌ن میلله‌ته‌و‌ه هیچ ش���ه‌رعیه‌تێك ی سه‌پاندوو‌ه ی هێز خۆ نهماوهو به‌زه‌بر به‌سه‌ر خه‌ڵكی كوردستاندا". ی ی ش���وبات ،بانگه‌واز ی 17 په‌یج��� ی ی له‌ش���ارو ش���ارۆچكه‌كان خه‌ڵكی��� كوردس���تان ده‌كات ك ه هه‌ینی داهاتوو ی ههولێرو ی دیاریكراو له‌چه‌ند شوێنێك ی سلێمانیو دهۆكدا كۆببنه‌و‌ه به‌مه‌به‌ست ی خۆپیش���اندان .ئه‌م په‌یجه ئه‌نجامدان ی شار رۆژان ه ی گه‌نجان ی زۆر ك ه به‌شێك له‌فه‌یس���بووكه‌و‌ه ده‌یبین���ن ،هه‌روه‌ها ی چه‌ن���د به‌یاننامه‌یه‌ك باڵوكردن���هوه ی باس‌و ی ئینته‌رنێت���هوه بازاڕ له‌ڕێگ ه ی ی خۆپیشاندان ی ده‌ستپێكردنه‌و‌ه خواس ی ش���وباتدا گ���ه‌رم ك���ردووه. ل���ه 17 ی ئاوێنه‌دا به‌ش���ێك له‌به‌دواداچوونێك��� ی ی پار به‌شێوه‌یه‌ك ی ساڵ لهو گه‌نجان ه ی ی خۆپیش���اندانه‌كان كارا به‌ش���دار ی ی ئازادیی���ان كرد ،پێش���بین س���ه‌را ی رێكخراو ی خۆپیش���اندانێك ئه‌نجامدان ی داهات���وودا ،به‌اڵم ناك���ه‌ن له‌هه‌ین��� ئه‌وه‌ش ب���ه‌دوور نازانن ك ه به‌ش���ێك ی ی ناڕه‌زای ی شار جموجۆڵێك له‌گه‌نجان ده‌ربڕین به‌م بۆنه‌ی���هوه ئه‌نجامبده‌ن، ی ی خۆپیش���اندانه‌كان به‌ش���داربوویه‌ك ی ئاشكرا ی پار ك ه نه‌یویست ناو س���اڵ ی راگه‌یان���د ك��� ه بكرێ���ت به‌ئاوێن��� ه ی گه‌نجان ی زۆره جموجۆڵێك "ئه‌گ���هر ی ئه‌وه‌ش هه‌ی ه ئه‌نجامبدرێت ،ئه‌گ���هر ك ه ده‌سه‌اڵت هه‌وڵبدات خێرا كۆنتڕۆڵ‌‌و ی ی بكاو ره‌نگ ه گه‌ر ش���تێك س���ه‌ركوت وه‌هاش رووب���دات ژماره‌یه‌ك له‌گه‌نجان ده‌ستگیر بكرێن". ی ی "ئه‌گه‌ر ده‌س���ه‌اڵت له‌هه‌ین وتیش داهاتوودا ئاقاڵن ه هه‌ڵس���وكه‌وت نه‌كا‌و ی جارێكیتر ده‌س���تیان بچێتهوه خوێن ی پار خه‌ڵك���ی ،ئه‌وا دۆخه‌ك ه له‌س���اڵ ئاڵۆزتر ده‌بێت ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر لهو رۆژه‌دا خۆپیشاندان بكرێ‌‌و كه‌س نه‌كوژرێت، پێموای ه زۆر درێژه ناكێشێ‌‌و ره‌نگ ه هه‌ر ی بێت". ئهو رۆژه كۆتای ئۆپۆزسیۆن: ی شه‌قاممان نیی ه ی جواڵندن بڕیار ی نێ���وان له‌كاتێك���دا كێشمه‌كێش��� ی ی ساڵ ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزسیۆن به‌درێژای ی ی ئه‌وتۆ راب���ردوو هێوربوونه‌وه‌یه‌ك��� ێ بهخۆیهوه نه‌بینیوه‌و ته‌نانه‌ت له‌هه‌ند ئانوساتیش���دا ئ���هو كێشمه‌كێش���ان ه ی زیات���ر توندت���ر بوونه‌ته‌وه، هه‌رچ���
چه‌ند خۆپیشانده‌رێک له‌سه‌رای ئازادی داوای ئازادی‌و ئاشتی ده‌که‌ن _ 2011 ی ئۆپۆزسیۆن جه‌غت ی الیه‌نه‌كان كه‌چ لهوه دهكهنهوه هیچ بهرنامهو پالنێكیان ێ ی ش���ه‌قام‌و سه‌رله‌نو نیی ه بۆ جواڵندن ی ی خۆپیشاندان له 17 ده‌ستپێكردنه‌و‌ه شوباتدا.
ی ئه‌گه‌ر‌هه‌ین داهاتوو ده‌سه‌اڵت ئاقاڵن ه هه‌ڵسوكه‌وت نه‌كا‌و جارێكیتر ده‌ستیان ی بچێتهوه خوێن خه‌ڵكی ،ئه‌وا ی دۆخه‌كه له‌ساڵ پار ئاڵۆزتر ده‌بێت
هاوواڵتیان ه ك��� ه داواكارییان ههیهو با بێت با بزانێت ئهو داواكاریانه چییه". ی "ده‌س���ه‌اڵت‌و ئۆپۆزسیۆن وتیش��� ی به‌رپرسیاران ه پێویست ه به‌ش���ێوه‌یه‌ك مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئه‌م بارودۆخه‌دا بكه‌ن". ی دیكه‌ش���هوه ،وته‌بێ���ژ‌و له‌الیه‌ك��� ی ی كۆمه‌ڵ ی سیاس��� ی مه‌كته‌ب ئه‌ندام��� ی ی "محه‌مه‌د حه‌كیم" جه‌خت ئیس�ل�ام ل���هوه ك���ردهوه ك��� ه ئه‌وانی���ش وه‌ك ی ی جواڵندن ئۆپۆزسیۆن بهرنامهو بڕیار ی ش���ه‌قامیان نییه ،ناوب���راو به‌ئاوێن ه ی راگه‌یاند ك ه ئه‌وان له‌خۆپیشاندانه‌كان ی پاردا به‌شدارییان ی شوبات ی 17 دوا كردووهو به‌نیازیش���ن له‌گ���ه ڵ گۆڕان‌و ی داهاتوودا یه‌كگرتوو ل���ه‌م دوو رۆژه ی ی هه‌ڵوێس���تیان چ كۆببنه‌و‌ه بۆ ئهوه ی ئ���هو رۆژه بكه‌نه‌وه، ب���ێو چۆن یاد ی ئێس���تامان ئهوهی ه ی "به‌رنام ه ئهو وت ی راگه‌یاندنمان���هوه ك��� ه له‌كه‌ناڵه‌كان��� ی زۆر ب���ه‌م ی���اد‌ه ده‌ده‌ین‌و بایه‌خێك��� ی تایبه‌تمان بۆ ئه‌م چه‌ندین به‌رنام��� ه یاده ئاماده كردووه".
ی له‌ب���ار نییهو خه‌ڵ���ك ئاماده‌كارییه‌ك ی نیی��� ه بۆ ئهو كاره ،من باش‌و ته‌واو له‌گه ڵ ئهوه نیم خه‌ڵك هه‌ر له‌خۆیه‌و‌ه بڕژێت ه سه‌ر شه‌قام". ی ل���ه‌وه‌ش كردهوه ناوب���راو ته‌ئكید ك ه پێویس���ت ه هه‌ر خۆپیشاندانێك ك ه بكرێت رێكخستن‌و ئاماده‌یی‌‌و داواكاری‌‌و ی "ئێم ه نیاز‌و ی رۆشن بێ ،ئهو وت ئاسۆ پالنێكمان نیی ه بۆ خۆپیشاندان ،خه‌ڵك ی بڕی���ار ده‌دات هه‌ر كاتێك خه‌ڵك خۆ كۆبوون���هوهو خۆپیش���اندانیان ك���رد، ئه‌وسا ئێمه هه‌ڵوێستمان ده‌بێت". ی "ئێم��� ه له‌گ���ه ڵ هه‌روه‌ه���ا وت��� ی دهكاو ێ چ خۆپیشاندانێكداین ك ه بزان ی ی رۆش���ن بێ ،س���ه‌رنج داواكارییه‌كان ی ده‌ده‌ی���نو ی رێكخس���تنه‌ك ه ج���ۆر ی گه‌ر روویدا هه‌وڵده‌ده‌ی���ن به‌ئاقارێك ی رێك‌و راس���تدا بیبه‌ین‌و له‌ته‌وه‌جوهات ی دوور ناسیونالیس���تیو ئیس�ل�ام بخه‌ینه‌وه".
پارتی :هێرش بكرێت ه سه‌رمان، به‌رگری له‌خۆمان ده‌كه‌ینه‌وه ی ی ش���وبات ،په‌یوه‌ندییه‌ك��� 17 حیزبی كۆمۆنیستیش خۆپیشاندان ی به‌ئانوساتێكه‌و‌ه هه‌ی ه ك ه راسته‌وخۆ ناكات ی ی پارت ی 4 ی پار له‌به‌رده‌م لق��� ی س���اڵ ی كرێ���كار ی كۆمۆنیس���ت حیزب��� ی ی كوردس���تاندا له‌س���لێمان ی دیموكرات ی پ���ار له 17 كوردس���تان ك ه س���اڵ ی ی خۆپیشاندانهكانهوه رووی���دا ،ل���هو رۆژه‌دا چه‌كداره‌كان��� شوبات‌و ده‌ستپێك ی ی ،4له‌به‌رامبه‌ر به‌رد هاویش���تن ی ناڕه‌زاییه‌كان لق��� ی به‌ش���داربوو الیه‌نێك��� ی خۆپیش���انده‌راندا په‌نای���ان برد‌ه به‌ر ی ئه‌م هه‌فته‌ی ه به‌بۆن ه بووه ،سه‌ره‌تا ی ی چ هكو كۆتاییان به‌ژیان ی ش���وبات به‌كارهێنان ی 17 ی له‌یاد نزیكبوونه‌و‌ه ی ی ش���ار هێن���ا به‌ن���او ی هه‌رزه‌كارێك��� ی باڵوك���رده‌وه‌و به‌توند به‌یاننامه‌یه‌ك ی دیكه‌ش���یان ی "رێژوان"و ده‌یان كه‌س��� ی حكومه‌ت��� ی ئاڕاس���ت ه ی گۆڕان ،د.شاهۆ ره‌خن��� ه ی بزوتنه‌و‌ه وته‌بێژ ی ی كوردس���تان‌و برین���دار كرد ،ئ���هو چركه‌س���اتان ه سه‌عید له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن ه رایگه‌یاند هه‌رێم‌و ده‌س���ه‌اڵتداران ی ش���وبات ك��� ه له‌به‌رده‌م ی 17 ی كوردس���تان كرد ك ه ئێوار‌ه ی له‌خه‌ڵك��� ك ه ئه‌وان وه‌كو بزوتنه‌وه‌كه‌یان‌و وه‌كو داوا ی رق‌و ی خوێن رژا ،ئاگر ی پارت ی "رێكخ���راوه باره‌گا ئۆپۆزسیۆنیش هیچ بهرنامهو بڕیارێكیان خۆی���ان له‌چوارچێ���وه ی بڵێسه‌دارتر ی خۆپیش���انده‌ران ی تووڕه‌ی ی ش���ه‌قام ،سه‌باره‌ت شۆڕشگێڕه‌كان"دا رێكخه‌ن‌و به‌رنام ه نیی ه بۆ جواڵندن ی خۆیان به‌س���هر ده‌سه‌اڵتدا كرد. ی چاكساز ی ك��� ه ئه‌گه‌رهات���وو له‌هه‌ین ب���هوه ی شوباتدا ی ك ه له 17 ی ئهوه له‌وه‌اڵم داهاتوودا خۆپیشاندان دهستیپێكردهوه بسه‌پێنن. ی ی خۆپیش���اندان رووبداته‌و‌ه هه‌ڵوێست ی كۆمۆنیست ی حیزب به‌اڵم سكرتێر ی ی ده‌بێت؟ ناوبراو وت هه‌ڵوێستیان چ ی ی كوردس���تان چ ی دیموكرات��� ی مارف" پارت��� ی "عوس���مان حاج��� ی كرێكار ی پێش���وه‌ختمان نییه ،له‌كات "حوكم ی ی ئه‌نجومه‌ن��� ی راگه‌یاند ك ه ده‌بێ���ت؟ وته‌بێ���ژ له‌لێدوانێكی���دا به‌ئاوێن ه خۆیدا هه‌ڵوێستمان راده‌گه‌یه‌نین". ی ی له‌س���لێمان ی پارت��� ی ئه‌وان پێیانوای ه له‌م هه‌لومه‌رجه‌دا زه‌مین ه س���ه‌ركردایه‌ت ی سیاس��� ی مه‌كته‌ب هه‌روه‌ها ئه‌ندام ی خۆپیش���اندان "عه‌بدولوه‌ه���اب عه‌ل���ی" له‌لێدوانێكدا ی كوردس���تان ،بۆ ده‌س���تپێكردنه‌و‌ه ی ئیس�ل�ام یه‌كگرت���و ی "خه‌ڵك ناڕازییه ،بۆ ئاوێن ه رایگه‌یاند ك ه خۆپیش���اندان محه‌م���ه‌د ف���ه‌ره‌ج له‌لێدوانێك���دا ب���ۆ له‌بار نییه ،ئهو وت ی هاوواڵتیان��� ه ب���ۆ ی ئاس���ای ئاوێن��� ه رایگه‌یاند ك��� ه ئه‌وانیش وه‌كو ناڕه‌زاییش له‌خۆپیشاندان گشتگیرتره‌‌و مافێك��� ی مافه‌كانی���ان ،به‌اڵم له‌گه ڵ ی داواكردن یه‌كگرت���وو هی���چ به‌رنامه‌یه‌كیان نیی ه خۆپیشاندانیش دهگرێتهوه ك ه هه‌ین ی توندوتیژی���دا نین ،ئهو ی خۆپیش���اندان ،داهاتوو خۆپیش���اندان مومكین ه ببێ‌‌و لێكه‌وتن���هوه بۆ ده‌س���تپێكردنه‌و‌ه ی "له‌گه ڵ ئه‌وه‌ش���دا نی���ن الیه‌ن ه وت��� ی "پێویس���ت ناكات مومكینه نه‌شبێ". ب���ه‌اڵم ناوبراو وت ی دیاریكراو ی خۆپیشاندان سیاس���ییه‌كان یان حیزبێك ی "ئێم ه ئێستا هان وتیش ده‌س���ه‌اڵت له‌م رۆژه بترسێت ،چونك ه ی توندوتیژی، ی خۆپیشاندان خه‌ڵك هان بده‌ن بۆ كار ی ناده‌ین ،چونك ه زه‌مین ه ی ساد‌ه دواجار خۆپیشاندانیش مافێك
ی ب���اش نییه، چونك��� ه ئ���هوه كارێك ی ی به‌وجۆر‌ه له‌داواكاری خۆپیش���اندان ی خه‌ڵك���هوه ده‌خرێت ه خزم���هت مه‌رام سیاسییه‌وه". ناوبراو ره‌تیك���ردهوه ك ه ئه‌وان وه‌ك ی ی كوردستان رێوشوێن ی دیموكرات پارت ی ئه‌منیی���ان گرتبێته‌به‌ر یاخ���ود هێز چه‌كداریان هێنابێت بۆ س���لێمانی ،ئهو ی توندوتیژیدا ی "ئێم ه له‌گه ڵ كلتور وت ێ ده‌مانه‌وێ���ت نی���نو هه‌ت���ا بك���ر ی ئاش���تییان ه مامه‌ڵ��� ه به‌ش���ێوه‌یه‌ك ی "پێویست ه بكه‌ین" ،هه‌روه‌ها وتیش��� ده‌زگا ئه‌منیی���ه‌كان پارێزگاریم���ان ی نه‌كه‌ن ،چونك ه لێبكه‌ن‌و كه‌مته‌رخه‌م ی ی ئه‌منییه‌ت ئه‌وان به‌رپرسن له‌پاراستن خه‌ڵك". ی ك��� ه ئه‌گ���هر ی ئ���هوه ده‌رب���اره خۆپیش���اندان رویدا‌و ئه‌مساڵیش وه‌ك ی ی رابردوو هێرشكرایه‌و‌ه سه‌ر لق س���اڵ ی ی پارت���ی ،ئای���ا به‌هه‌مان ش���ێوه 4 ی ی راب���ردوو ب ه "گولل���ه" وه‌اڵم س���اڵ ی خۆپیشانده‌ران ده‌ده‌نه‌وه؟ وته‌بێژه‌ك ه ی "ئه‌گه‌ر هاتوو ی وت ی له‌س���لێمان پارت خۆپیشاندانیش رویدا ،هیوادارین هیچ ی خراپمان به‌رامبه‌ر نه‌كه‌ن ،به‌اڵم كارێك خۆ ئه‌گه‌ر هێرش���یش بكرێت ه سه‌رمان، پێویسته به‌رگری له‌خۆمان بكه‌ین". ی ئاش���كرایكرد ك ه عه‌بدولوه‌هاب عه‌ل ی ئه‌وانه‌و‌ه قبوڵ نیی ه تاك ه شتێك به‌ال ی چۆ ڵ ێ "سلێمان ئهوهی ه ك ه پێیان بوتر ی "به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ئهو بكه‌ن" ،ئهو وت داوای ه قبو ڵ ناكه‌ی���ن ،چونك ه ئێمه‌ش ی ی ئه‌م ش���اره‌ین ،ئیت���ر بۆچ خه‌ڵك��� ی بكه‌ین؟!". چۆڵ ی یه‌كێتی :الیه‌نگرانی ئێمه پشتگیر داواكاری خۆپیشاندان ناكه‌ن ی ی یه‌كێت ی الیه‌نگران��� ی ئ���هوه دوا ی ی په‌یجه‌كان ی كوردستان له‌ڕێ نیشتیمان ی فهیسبووكهوه داوایان ی كۆمه‌اڵیه‌ت تۆڕ ی حیزبه‌كه‌یان له‌سكرتێرو سه‌ركرده‌كان ی خۆپیش���انده‌ران ێ له‌داواكار كرد گو بگرن‌و به‌هێز وه‌اڵمیان نه‌ده‌نه‌وه ،پاشان ی الیه‌نگری یه‌كێتی چه‌ند گروپێك به‌ناو له‌فه‌یسبووك ئه‌وه‌یان ره‌تكرده‌وه ك ه ی له‌فه‌یس���بووكدا ئ���هو راگه‌یه‌ندراوان ه به‌ن���اوی الیه‌نگران���ی یه‌كێتی���هوه باڵوبۆت���هوهو داوای له‌س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی ك���ردووه گوێ له‌داواكاریه‌كانی خۆپیش���انده‌ران بگیرێ���ت ،یه‌كێت���ی بن ،بهرپرس���ی مه‌كته‌ب���ی راگه‌یاندنی
فۆتۆ :فه‌ریق هه‌ڵه‌بجه‌یی
یه‌كێتی نیشتمانی‌و پشتیوانی له‌گروپی ی ك ه دووه���ه‌م ده‌كات‌و ئ���هو گروپان ه داوایان له‌س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی كرد ی به‌رامبه‌ر خۆپیش���انده‌ران توندوتیژ به‌كارنه‌هێنێت ،ب��� ه "خه‌ڵكی موغریز‌و دژ به یه‌كێتی ناوده‌بات". ی بهوه ك���رد ك ه هه‌روه‌ه���ا ئام���اژه ئ���ه‌وان خۆیان ده‌زانن ئه‌م ه فه‌وزایه‌كی كورتخایه‌ن ده‌بێـت ،بۆی ه په‌نایان برد‌ه ی ك ه ی به‌ن���اوی ئهو په‌یجان ه به‌ر ئهوه ی لهو جۆره هی خه‌ڵكانی یه‌كێتی ه قس ه باڵوبكه‌نه‌وه. ی ی ئ���هوه جوندیان���ی وت���ی "دوا په‌یجه‌كان���ی یه‌كێت���ی له‌فه‌یس���بووك ئه‌وانه‌ی���ان ب ه درۆخس���ته‌وه ،من هیچ رونكردنه‌وه‌یه‌ك���ی ترم نیی���ه ،ئه‌مان ه كۆمه‌ڵێ���ك خه‌ڵكی موغ���رزن‌و دژ ب ه یه‌كێتین". ی لهسبهینێوه هێزه‌كانی وه‌زاره‌ت ناوخۆ ده‌كه‌ونه ئینزاره‌وه ی ئه‌منییه‌و‌ه ی ك ه ل���ه‌ڕوو س���لێمان ی "یه‌كێتی"یه‌وه، به‌ده‌س���ت هێزه‌كان��� ی پارو ی س���اڵ ی رووداوه‌كان��� به‌ه���ۆ ی خۆپیش���اندانه‌كانه‌و‌ه درێژه‌كێش���ان ی ی ئ���ازادی ،ئه‌زمونێك��� له‌س���ه‌را ی مامه‌ڵه‌ك���ردن‌و هه‌ی��� ه له‌چۆنیه‌ت��� رووبه‌ڕووبوونه‌و‌هی ئهو رووداوانه‌دا. ی ئاگادار ك ه نه‌یویست سه‌رچاوه‌یه‌ك ی ئاشكرا بكات ،له‌لێدوانێكیدا ی خۆ ناو ی راگه‌یاند ك ه له‌س���به‌ینێو‌ه به‌ئاوێن��� ه ی ناوخۆ ی وه‌زاره‌ت��� ،2/15هێزه‌كان��� ی ه���هر ی رووبه‌ڕوون���هوه به‌مه‌به‌س���ت ی نه‌خوازراو ده‌خرێن ه ئینزارو رووداوێك ی ی "پێشبین ئاماده‌باش���ییه‌وه ،ئهو وت ی ی وه‌زاره‌ت ئهوه ناكرێت ك��� ه هێزه‌كان ی ناوخۆ رێگ ه به‌كۆبوونه‌وه‌و ئه‌نجامدان ی هیچ جۆره خۆپیشاندانێك یان نوێژێك جه‌ماع���هت ب���ده‌ن له‌به‌ر س���ه‌را یان شوێنێكی دیك هی سلێمانیدا". ی ل���ه‌وه‌ش كردهوه هه‌روه‌ه���ا جه‌خت ی ی ئه‌من ك ه لهسبهینێوه رێوش���وێنێك ی هیچ تۆكم��� ه ده‌گیرێته‌به‌ر ب���ۆ ئهوه رووداوو خۆپیش���اندان‌و توندوتیژییه‌ك روونه‌دات. ی ی رێوش���وێن ی گرتنه‌به‌ر ب���ۆ زانین ی داهات���وودا ،ئاوێن ه ی له‌ڕۆژان ئه‌من��� ی ی ئه‌من ی لیژن ه په‌یوه‌ندیكرد به‌ئه‌ندام ی "زانا حه‌مه‌س���اڵح" ،به‌اڵم س���لێمان ناوب���راو ئاماده‌نه‌بوو هی���چ لێدوانێك بدات.
4
) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
چه‌قبه‌ستن له‌سه‌رده‌مێك ی گۆڕاودا قسه‌یه‌ك له‌سه‌ر پهیڕهوه ی په‌رله‌مان نوێكه عه‌دنان عوسمان ی (پێش گ���ه‌ل‌و میلله‌ت‌و مێژوو ،ئهوه ی ده‌خوات‌و ك��� ه س���هری حیزبه‌كان��� ب��� ه هه‌ڵدێ���ری ده‌بات ،ته‌نه���ا عه‌قڵ ه وه‌س���تاوه‌كانه ،ئهو عه‌قڵه‌ی ك ه نه بیر ی ههیهو ن ه ی گۆڕان ده‌كاته‌وه‌‌و ن ه هه‌ست باكی به ده‌وروبه‌ر هه‌یه). له‌م رۆژنامه ئه‌زیزه‌ماندا ,بابه‌تێكم ب ه ی ناوی په‌یڕه‌وێكی نوێ بۆ په‌رله‌مانێك ی ێ باڵوك���ردهوه ،له‌وێدا ب��� ه كورت نو قس���ه‌م له‌س���هر دوو مه‌س���ه‌ل ه كرد: ی ی ئ���ه‌م په‌رله‌مانه گۆڕین���ی وه‌زیفه ئێس���تا له‌ده‌زگایه‌ك بۆ ته‌شریعاندن‌و ی ی نوێنه‌رایه‌ت به‌س ،ب���ۆ ده‌زگایه‌ك��� ی فیعلی‌‌و هه‌س���تانی ب ه ئه‌رك ه رونه‌كان ی په‌رله‌م���ان ك ه له‌هه‌م���وو جیهان كار ی گۆڕینی س���تراكچ هرو پێده‌كرێت ،دوا وه‌زیف���هو مه‌وقعیه‌ت���ی په‌رله‌مان ،یان باش���تر بڵێم هاوكات له‌گ���ه‌ڵ ئه‌مه‌دا، ێ ده‌بێت پێویستمان ب ه په‌یڕه‌وێكی نو ك ه وه‌ك دیكۆمێنتێكی نیشتمانی سه‌یر ی بكرێ���ت‌و ببێت ه به‌ش���ێك له‌پرۆس���ه ی ی په‌رله‌مان‌و دروستكردنه‌وه دامه‌زراندن په‌یكه‌ره‌كه‌ی. ی ده‌یان نوس���ین‌و رهخنهو ب���ه‌اڵم دوا ی ndi ی رێكخ���راو گوت���ارو ه���اوكار ی زۆر ،وا و دوای به‌ڵێ���نو مژده‌یه‌ك��� ل���ه‌م رۆژانه‌دا پ���اش بێنه‌وبه‌رده‌و ئه‌م ژور‌و ئ���هو ژور كردن ،س���ه‌رۆكایه‌تی، ی په‌یڕه‌وێكی���ان خس���ته به‌رده‌س���ت په‌رله‌مانتاران .كه‌مترین وش���ه گه‌ر بۆ ده‌ربڕین له‌س���هر ئه‌م پهیڕهوه بوترێت ئه‌وه‌یه :بێكه‌ڵكتری���نو دواكه‌وتوترین‌و نه‌زۆكترین‌و بێئه‌رزشترین پهیڕهوه. به‌اڵم ئه‌گه‌ر ب ه ئینسافه‌و‌ه قسه بكه‌ین، ی ده‌وترێت ی ئێستا كه پێ بۆ ئه‌م شت ه په‌رله‌مان ،ئه‌وا سه‌رو زیادیشه! ی بۆ په‌رله‌مانێ���ك ك ه ته‌نها %30ئه‌رك په‌رله‌مانی ده‌كات ك��� ه ئه‌ویش ته‌نها‌و ی ئهو ته‌نه���ا ده‌ركردن‌و په‌س���ه‌ندكردن پڕۆژانه‌ی ه ك���ه له‌حكومه‌ت���هوه دێت، پهیڕهوه كۆنه‌كه (وات ه ئهوهی ئێستاو ی دڵنیام ت���ا كۆتایی ئ���ه‌م خول ه كار پێده‌كرێت) رێ���ك ره‌نگدانه‌و‌هی تواناو س���نوره‌كانی ده‌س���ه‌اڵته‌كه‌یه‌تی ،ئه‌م ی عه‌قڵ ه پهیڕهوه نوێیه‌ش ،كه له‌كارگ ه وه‌س���تاوو كورتبینه‌كانه‌و‌ه دهرچووهو ی حیزبی‌‌و په‌رله‌م���ان وه‌ك ده‌زگایه‌ك��� ی له‌باشترین حاڵه‌تدا وه‌ك مه‌عه‌سكه‌رێك ی س���ه‌یر ده‌كات ك ه ته‌نانه‌ت س���ه‌رباز ی كۆكه‌و ساڵو كردنیش ده‌بێت ب ه ئیزن ی س���ه‌رۆكایه‌تی بێت، ی پیرۆز ده‌سته ی ی درێژه له‌بااڵی قه‌زه‌م هێشتا بستێك په‌رله‌مان! ی ی س���اڵێك له‌خۆپیش���اندانه‌كان دوا كوردستان ،كۆبوونه‌و‌ه پێنج قۆڵییه‌كان، ی ئ���هو هه‌م���وو به‌ڵێ���نو وه‌ه���م دوا ی به‌خشینه‌وان ه ك ه گوایه شه‌مه‌نده‌فه‌ر ی گۆڕان���كاری له‌كوردس���تاندا به وزه ده‌س���ه‌اڵت ورده ورده ده‌كه‌وێـته رێ، ی ی په‌رله‌م���ان په‌یڕه‌وێك س���ه‌رۆكایه‌ت ی نوێ ،ك ه مه‌فروز وایه بۆ س���ه‌رده‌مێك ێ بێ���ت ،ده‌خات ه روو ،ك���ه جگ ه ن���و ی له‌ده‌س���تكاریكردن‌و چه‌كوشكارییه‌ك ی ناقۆاڵی بێئه‌زم���ون‌و میكیاجكردنێك ناش���ییانه ،هی���چ جیاوازییه‌ك���ی لهو ی عه‌قڵیه‌ت ه نیی���ه ك ه پهیڕهوه كۆنه‌كه به‌رهه‌م هێناوه‌و ئیدامه پێداوه. له‌م په‌یڕه‌وه‌دا دیسان سه‌رۆكایه‌تییه‌ك ی زۆرین ه ك���ه ته‌نه���ا ته‌عبیر له‌لیس���ت ی ده‌كات (حه‌تمه‌ن ئهو عه‌قڵ ه دۆگمایه ی ی مانه‌وه نوس���یویه‌تی ته‌نها له‌خه‌ون ی وای ه ی ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی خۆیدایه‌و پێ ئه‌زه‌ل هه‌تا هه‌تای ه ئهو زۆرینه ده‌بێت) له‌سه‌ر ی په‌رله‌ماندا ده‌نیش���ێت‌و هیچ عه‌رش��� ی ترو به‌تایبه‌ت نوزه‌یه‌ك بۆ لیسته‌كان ئۆپۆزس���یۆن ناهێڵرێت���هوه .لیژنه‌كان دیسان بێئیراده‌ن‌و ئه‌ندامان بۆ هه‌موو مه‌س���ه‌له‌یه‌ك ده‌بێت ئیزن له‌فه‌رماند‌ه ی لێپێچین���هوه، وه‌ربگ���رن ،تواناكان��� لێپرس���ینه‌وه ،بانگهێشتكردن ،دیسان ی بێگیان له‌په‌یڕه‌وه‌ك ه وه‌ك خاڵی مردو دانراوه‌و به‌رته‌سك كراوه‌ته‌وه. ئه‌م پهیڕهوه له‌م س���اته‌وه‌خته‌دا نه‌ك هه‌نگاوێ���ك نییه بۆ پێش���هوه ،به‌ڵكو تروس���كاییه‌ك ب���ۆ هیواب���وون به‌هیچ هه‌نگاوێكیش ناهێڵێته‌وه.
hewalusyaset.awene@gmail.com
هەنوکە
له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌كی ئه‌هلیدا هاوواڵتییه‌ك به‌ده‌رزییه‌ك ی بێهۆشكه‌ر ده‌مرێت گه‌ر به‌و شێوه‌ی ه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ نه‌خۆشدا بكرێت "قه‌سابخانه‌یه‌ك ی بێده‌نگ له‌كوردستاندا داده‌مه‌زرێت" ئا :سارا قادر نازدار فه‌ره‌ج عه‌لی ته‌مه‌ن 61ساڵ، ی دوای ئهوهی له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌ك ی ی مایه‌سیر ئه‌هلی بۆ نه‌شته‌رگه‌رییه‌ك ێ ده‌رزییه‌كی بۆ ده‌كه‌ن‌و ده‌ستبه‌ج بێهۆش ده‌بێت ،پاش چوار مانگ ی گیان له‌ده‌ست ده‌دات. له‌بێهۆش ی 2011/7/3ن���ازدار ف���ه‌ره‌ج ك ه رۆژ نه‌خۆخشی (مایه‌سیری)یه‌تی ،ده‌چێت ه ی ی له‌شه‌قام ی ئه‌هل نه‌خۆشخانه‌ی سۆما ی ێ د.لوئه گۆران له‌س���لێمانی ،ل���هو ی نه‌خۆش���خانه‌كه‌ی ه خالید ك ه دكتۆرێك ی ێ بڕی���اری نه‌ش���ته‌رگه‌ر ده‌س���تبه‌ج ی ی كه‌س���وكار ب���ۆ ده‌دات ،به‌قس��� ه ی ی ته‌واوبوون��� قوربانییه‌ك���ه ،دوا ی نه‌ش���ته‌رگه‌رییه‌كه نه‌خۆشه‌كه هۆش هاتۆته‌وه‌‌و چه‌ند قس���ه‌یه‌كی كردووه، ی ی پزیش���كێك به‌ناو دواتر یاریده‌ده‌ر ی محه‌م���ه‌د غه‌ریب-ـ���هوه ده‌رزییه‌ك��� ی ی بۆ ك���ردووه ،ك ه خۆ "كالف���ۆران" ده‌بێ���ت له‌م���اوهی پێن���ج ده‌قیق���ه‌دا ی 3چركه‌دا بكرێت ،به‌اڵم "ئهو لهماوه لێیداوه". ێ به‌قس���هی كوڕه‌ك���هی ،ده‌س���تبه‌ج دایكی بێه���ۆش ب���ووهو گه‌یه‌نراوه‌ت ه ی ی فریاكه‌وتن‌و له‌وێ ماوه نه‌خۆشخانه دوو مان���گ به‌بێهۆش��� فۆتۆ :میران میقداد ی ده‌مێنێته‌وه‌‌و بینای نەخۆشخانەکە لەسلێمانی دوومانگی���ش له‌ماڵ���هوه ده‌بێ���ت‌و ی خوێ���ن "زه‌خت"و خوێ���نو فش���ار ی ی هاتۆت���هوه -به‌جێ��� ل���ه11/17دا گیان له‌ده‌س���ت ده‌دات- .وات���ه هۆش��� كه‌س���وكار ی بۆ نهكراوهو یه‌كسه‌ر براوه‌ت ه شه‌كر‌ه ی ی نه‌خۆش���ه‌كه جه‌خ���ت نه‌هێشتووه ،به‌اڵم س���ه‌باره‌ت بهوه له‌س���هر ئهوه دهكهنهوه "له‌به‌رئه‌وه ی ژووری نه‌ش���ته‌رگه‌ری ،به‌اڵم د.لوئ ه ی ده‌رمانه‌كان���ی بۆ نووس���یوهو دایناو‌ه ێ ئهو وت���ی "هیچ نه‌ش���ته‌رگه‌رییه‌ك ب ی پزیش���كه‌ك ه (م .غ) تا پزیش���كه‌كه كه‌مته‌رخه‌م بووه ،ئه‌وان ب���ۆ یاریده‌ر ی دایكیان خۆش���نابن‌و داوا لهخوێن��� پش���كنین ه پێش���وه‌ختان ه ناكرێ���ت‌و ی ی به‌كاربهێنێ���ت ئه‌ویش ده‌رزیه‌ك ی بۆ ی بۆ كراوه". هه‌مویان ی یاساییان له‌سه‌ر پزیشكه‌كه‌و برینپێچ‌و (كالف���ۆران) بووهو ده‌بێ���ت لهماوه نه‌خۆشخانه‌كه تۆمار كردووه". ی نه‌خۆشه‌ك ه زۆر گله‌یی ل ه كه‌سوكار 3تا 5ده‌قیق���ه‌دا بكرێت ،به‌اڵم وه‌ك ی داوای دوای تۆماركردن ی ی ده‌كه‌ن ك ه س���ه‌رباری ئهوه د.لوئ ه ی نه‌خۆشه‌كه باسی ده‌كه‌ن ی یاسایی له‌الیه‌ن كه‌س���وكار كه‌س���وكاری قوربانییه‌ك���هوه ،دادگا ی ی لێهاتووه ،ته‌نها مانگ دایكیان ئ���اوا ی له‌ماوه‌یه‌كی زۆر كورت‌و ی ئهو ده‌رزیی ه ی ی كردووهو دواتر خۆ لێكۆڵین���ه‌وه‌ی س���لێمانیش لیژنه‌یه‌ك كتوپڕدا بۆ كردووهو بۆیه نه‌خۆش���ه‌ك ه دڵ به‌تایبه‌تی ئه‌گ���هر به‌په‌له بكرێت‌و 200دان ه هه‌ر لهو نه‌خۆش���خانه‌یه‌دا بۆ یه‌كه‌م س���ه‌ردان له‌دوو دكتۆرو كارمه‌ندێكی تهندروستیو دڵ ی جه‌خت ی وه‌ستاوه" ،ههرچهنده من له‌سه‌ر ههرچهنده "تا ئێستا 4تا 5كه‌سی تر نه‌خ���ۆش به‌كاردێ���ت "ئ���هو ئێواره‌ی ه لێدزیونه‌ت���هوه ،به‌اڵم د.لوئ ه ی گش���ت داواكارێك��� ی پێكده‌هێنێت بۆ فایله‌كه‌ی نوسیوم ه ده‌بێت ده‌رزییه‌كه ی ی ك���ردو له‌س���هر ئهوه دهكاتهوه ئهو هه‌ڵه‌یه ی به‌م ده‌رزیه م���ردوون ،به‌اڵم هه‌ر له‌ناو د.لوئ���هی نه‌ش���ته‌رگه‌ریه‌ك ه لێكۆڵینه‌وه له‌كێشه‌كه. ی ئهو نه‌بووه" ،چونك ه ێ روویداو‌ه هه‌ڵ ه ی دوو س به‌جێیهێشت ،منیش لهماوه ب ه هێواش���ی بۆ بكرێت ،به‌اڵم دیاره وا نه‌خۆشخانه‌كاندا به‌كارده‌هێندرێت". ی خالید حه‌س���یب پزیش���ك د.لوئه ی به‌كار نه‌هاتووه". ی ی ن��� ه ئیلتهاب��� ی ده‌قیقه‌دا ده‌رزیه‌كه‌م بۆ كردو هه‌ر لهو نه‌ش���ته‌رگه‌ریه‌ك ه محه‌مه‌د غه‌ریب-ی یاریده‌ده‌ری پزیشك ی گش���تی ،باس نه‌شته‌رگه‌ر ی قسه‌كانیدا ئاماژه ی له‌درێژه ی له‌وه‌كرد د.لوئ ه ی تریش���م كرد ك���ردووهو نه خوێنبه‌ربوون���ی ههبووه ی كه ئ���هو ده‌رزیه‌كه‌ی له‌نه‌خۆش���خان ه كاته‌دا بۆ 11نه‌خۆش��� ی ب���ه نی���و به‌نج نه‌ش���ته‌رگه‌ریه‌كه به‌پێی پێویستیش س���ه‌ردانم كردووهو ی هیچیان وایان لێنه‌هات". ی بۆ ئهوه ك���رد ده‌رزی (كالفۆران) ك ه ئه‌هلییه‌كه ب���ۆ ئهو ژنه كردووه ،خۆ (مه‌وزوعی) بۆ كردووهو تا ئهو كاته ی به‌كارده‌هێنرێت بۆ هه‌وكردن ،له‌سه‌ر ی نه‌خۆش���ه‌ك ه چاوه‌ڕوانی ئهو بڕیاره‌شین كه له‌الیه‌ن ی به‌وه‌دا ههرچهنده كه‌س���وكار ی ب ه كه‌مته‌رخه‌م نازانێت‌و ئاماژه هێ���واش هێواش قاچ��� ی لیژنه‌ی لێكۆڵینه‌كه‌و‌ه ده‌رده‌چێت". ی ده‌ڵێن ك ه پێش���تر هیچ پش���كنینێك ی نه‌جواڵندوو‌ه نوس���راوه ك���ه زه‌ره‌ر ده‌گه‌یه‌نێت ب ه ك ه ئه‌گه‌ر ئهو ده‌رزییه خراپه ،بۆ رۆژ
ی لێكۆڵینه‌وه‌ی سلێمانیش دادگا لیژنه‌یه‌ك له‌دوو دكتۆرو كارمه‌ندێك ی تهندروستیو داواكارێك ی گشت ی پێكده‌هێنێت بۆ لێكۆڵینه‌وه له‌كێشه‌كه
"به‌بوێری ،نابوێران ه راگیرا"
ی من به‌رنامه‌كه راگیراوه" ی نالیا "به‌بڕیار به‌ڕێوه‌به‌ر ئا :پشتیوان جه‌مال ی ههرچهنده ئامادهكارو پێشكه‌شكار ی به‌رنامه‌ی (به‌بوێری) ،چاوه‌ڕوان ی دابه‌زاندنی به‌شی دووه‌می دیداره‌كه بوو له‌گه‌ڵ (ئه‌حمه‌د قه‌بانچی) ،به‌اڵم له‌ناكاو به‌رنامه‌كه بۆ هه‌تا هه‌تای ه راگیرا. ی ی راب���ردودا‌و دوا ی هه‌فته له‌كۆتای��� ی دابه‌زاندنی به‌ش���ی یه‌كه‌می به‌رنامه ی ی ئیس�ل�ام ی له‌گه‌ڵ بیرمه‌ند به‌بوێ���ر ی (،)NRT (ئه‌حمه‌د قه‌بانچی) له‌كه‌ناڵ ی یه‌كڕاس���ت كه‌ناڵه‌ك ه ئهو به‌رنامه‌ی ه ی راگرت ،ئام���اده‌كارو پێشكه‌ش���كار ی به‌رنامه‌ك���ه‌ش ده‌ڵێ���ت "خاوه‌ن��� ی كه‌ناڵه‌ك���ه رایگرت���ووه" ،به‌ڕێوه‌به‌ر كه‌ناڵه‌ك���ه‌ش ده‌ڵێت "م���ن رامگرتوو‌ه نه‌ك خاوه‌نه‌كه‌ی". ی م���اوهی چه‌ن���د مانگێك��� ه به‌رنام ه (به‌بوێری) له‌كه‌ناڵی ( )NRTله‌الیه‌ن (ئامه‌د سڵێمان)هوه پێشكه‌ش ده‌كرێت ی جیاواز‌و ك ه ئامانجیشی خوێندنه‌وه‌یه‌ك نوێی ه بۆ ئاین به‌ش���ێوه‌یه‌كی گشتی. به‌بوێری تائێستا سیانزه به‌رنامه‌ی لێ پێشكه‌شكراوه‌‌و حه‌وتی تۆماركراویش مابوو پێشكه‌ش بكرێ. ئاماد س���ڵێمان له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن ه ی كه‌ناڵه‌كه (شاسوار رایگه‌یاند ك ه خاوه‌ن ی "راگرتووه"و عه‌بدولواحید) به‌رنامه‌كه ێ وت���ی "به‌رنامه‌كه به‌نابوێ���ریو به‌ب ی كه‌ناڵه‌كه‌‌و ی م���نو كارمه‌ندان ئاگادار ته‌نانه‌ت به‌ڕێوه‌به‌ره‌ك���ه‌ش راگیرا‌وه‌‌و خاوه‌نی كه‌ناڵه‌كه رایگرتووه". ی پرس���یاركردن بوو س���تایڵی به‌بوێر له‌سه‌ر ره‌خنه‌ی ئاینی‌‌و لهو رووه‌شه‌و‌ه ی میوانداری كۆمه‌ڵێك بیرمه‌ندی ئیسالم ی ده‌كرد ،له‌س���ه‌ره‌تای پێشكه‌شكردن
ئامادهكارو پێشكه‌شكار: ی NRT خاوه‌ن ی راگرت به‌رنامه‌كه گرتەیەک لەبەرنامەی بەبوێری به‌رنامه‌ك���ه‌دا له‌الی���ه‌ن ژماره‌ی���ه‌ك ی ی زانایان مامۆس���تای ئاینی‌‌و یه‌كێت��� ی ئیس�ل�امییه‌و‌ه فش���اریان بۆ راگرتن به‌رنامه‌ك��� ه هێن���ا ،ب���ه‌اڵم كه‌ناڵه‌ك ه ره‌تیكرده‌وه كه به‌رنامه‌ك ه رابگرێ. ی به‌وه‌دا ك��� ه كه‌ناڵه‌ك ه ئام���ه‌د ئاماژه ی ئهو فش���ارانه‌یان نه‌گرتووه، به‌رگ��� ه ئه‌گینا وه‌كو خۆی ،ئاماده‌بووه به‌رده‌وام بێت له‌س���هر به‌رنامه‌ك���ه ،به‌اڵم وه‌ك ی فش���اره‌كان ی "دوای زیادبوون ئهو وت ی ی پێشكه‌ش���كردن به‌تایبه‌ت���ی له‌دوا به‌رنامه‌یه‌ك له‌گه ڵ (ئه‌حمه‌د قه‌بانچی) ی ك ه بیرمه‌ندێكی ئیس�ل�امییه‌‌و خاوه‌ن زیات���ر ل��� ه 30كتێب ه له‌س���هر فیكر‌و ی ره‌خنه‌ی ئیس�ل�امی ،كۆمه‌ڵێك هێز ی شه‌قام ی دۆگما ی یاخود ئه‌قڵ ئیسالم ی كاریگه‌رییان ههبوو له‌س���هر وه‌ستان به‌رنامه‌كه". ی ناوبراو رونیكردهوه كه راست ه فشاره‌كان ی زانایان كاردانه‌وه‌یان ههبووه، یه‌كێت
ب���ه‌اڵم زۆر كاریگه‌ر نه‌ب���وون ،چونك ه ی به‌رنامه‌كه‌یان كردبوو ئه‌وان بایكۆت��� نه‌یانده‌هێش���ت هیچ مامۆس���تایه‌كیان ی به‌ش���داری به‌رنامه‌ك���ه بك���ه‌ن‌و وت ی "به‌اڵم هه‌ندێك له‌مامۆستایانی دیك ه ی له‌الیه‌ن هێزه ئیس�ل�امییه‌كانه‌و‌ه ئاین ی ی خوتب ه له‌دژ هان ده‌دران بۆئ���هوه به‌رنامه‌ك��� ه ب���ده‌ن ،ئه‌م فش���ارانه‌ش ی نالی���ا ی له‌س���هر خاوه‌ن��� كاریگ���هر ههبوو". ی هه‌رچه‌ن���ده ئامه‌د س���ڵێمان ده‌رچو ی كیمیایه ،به‌اڵم له‌ساڵی ()1996 به‌ش ی هوه ده‌س���تیكردووه به‌خوێندن���هوه ئهو كتێبانه‌ی له‌س���هر ئاین نوس���راون ی ئیسالمیش به‌تایبه‌تی، به‌گشتی‌‌و ئاین ی لێكردوه‌ت���هوه ك��� ه پاش���ان بی���ر ی لهو ش���ێوهی ه پێشكه‌ش به‌رنامه‌یه‌ك بكات. ی ئامه‌د ئاش���كرایكرد كه ئهو میوانان ه ی پسپۆڕ‌و شاره‌زا هاتن ه بۆ به‌رنامه‌ك ه
به‌ڕێوه‌به‌ر ی :NRT من رامگرت
ی بوون له‌ئایندا‌و ئامانجیشی خزمه‌تكردن ی ئیسالم‌و ئاینه‌كانی دیكه‌ش بووهو ئاین ی ی "كێشه‌كه له‌وه‌دایه كه تێگه‌یشتن وت من‌و خه‌ڵك جیاوازه بۆ ئهو مه‌به‌سته، به‌اڵم ئ���هو خزمه‌تكردن��� ه الی خه‌ڵك ی دیك ه ی منیش شتێك ش���تێك بوو ،ال بوو ،من ده‌مویس���ت ئای���ن له‌م هه‌موو ی خورافیات‌و ئه‌قڵی نامه‌نتقی‌‌و قس��� ه ب���ێ به‌ڵگ ه پاك بكه‌مه‌وه ،مه‌به‌س���تم ێ بۆ ی نو ئهوه ب���وو كه خوێندن���هوه ده‌قه‌كان بكه‌ین". ئام���ه‌د له‌به‌رنامه‌ی���دا ب���ووه كه جگ ه ی ی ئیسالم ،قس ه له‌سه‌ر ئاینه‌كان له‌ئاین ێ دیكه‌ش بكات‌و وتی "كاتم له‌گه ڵ س ی ی س���هر قه‌ش���ه دانابوو ،به‌اڵم به‌هۆ ی ئاماده بن ،دواتریش ساڵه‌وه نه‌یانتوان ی ئێم ه ده‌بێت بزانین كه ()%90ی خه‌ڵك موس���ڵمانن ،بۆی ه تائێستا به‌رنامه‌كان له‌سه‌ر ئاینی ئیسالم بوون". ی ی كه‌ناڵ ی گشت له‌به‌رامبه‌ردا به‌ڕێوه‌به‌ر
( ،) NRTتوانا عوس���مان له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن ه رایگه‌یان���د "من به‌رنامه‌كه‌م ی كه‌ناڵه‌كه، راگرت���ووه ،نه‌ك خاوه‌ن��� چونك ه ئه‌گ���هر به‌ده‌س���ت خاوه‌نه‌ك ه بوای ه ده‌بوو چوار مانگ له‌مه‌وبه‌ر رامان بگرتایه". ناوبراو ئاماژهی به‌وه‌دا ك ه ئه‌وان له‌ژێر هچ فشار‌و هه‌ڕه‌شه‌یه‌كدا به‌رنامه‌كه‌یان دانه‌خس���تووه ،چونك ه ئه‌گه‌ر وا بوای ه ئهو كاتان ه دایانده‌خس���ت كه فشاریان ی ی "دوا له‌س���هر ب���وو ،هه‌روه‌ها وت��� ی ب���ۆم ده‌رك���ه‌وت به‌رنامه‌ك ه ئ���هوه ورده ورده دور ده‌كه‌وێت���هوه ل���هو ی كه له‌س���ه‌ره‌تادا له‌گه ڵ فه‌لسه‌فه‌ی ه ی ئاماده‌‌و پێشكه‌ش���كاره‌ك ه له‌س���هر رێككه‌وتی���ن ك���ه ئێس���تاش پێموای ه ی ی گرنگ ه ك ه فه‌لسه‌فه فه‌لس���ه‌فه‌یه‌ك ی پرسیاركردن ه به‌رزكردنه‌وه‌ی جورئه‌ت ی له‌ن���او فیك���ری دین���یو فراوانكردن ی مرۆڤ ه له‌ناو ی بیركردنه‌وه چوارچێوه ی دین‌و گفتوگۆكردن���ی له‌گه‌ڵ خه‌ڵكان پس���پۆڕدا ،پێموابوو ئهو فه‌لسه‌فه‌ی ه ی ی فراوانكردن ده‌چێت��� ه چوارچێ���وه ی ی بیركردن���هوهو جه‌ریئكردن��� ئ���ازاد ی فیكری‌‌و له‌هه‌مانكاتیش���دا پرس���یار رونكردنهوهی ئهو پرسیارانه‌ی ك ه خه‌ڵك هه‌یه‌تی له‌س���هر دین‌و ئه‌وه‌ش ده‌چێت ه ی دین ،ئه‌وه‌ش چوارچێوهی به‌هێزكردن ی دین‌و بنه‌ماكانیدا ،به‌اڵم له‌پاڵ رێزگرتن بۆم ده‌ركه‌وت كه قورس��� ه ئهو مه‌سج ه بگه‌یه‌نینه بینه‌ر ،چونكه هه‌تا ئێستاش ی ل���هو رووهوه به‌دحاڵیبوون هه‌ی ه له‌ال ی ی میدیای هه‌ندێك بین��� هرو زه‌مینه‌یه‌ك ی پێویس���ت نیی ه له‌كوردستاندا بۆئه‌وه ئهو مه‌سج ه وه‌كو پێویست بگات ،بۆی ه بڕیارمدا به‌رنامه‌ك���ه رابگرین ،چونك ه زه‌حم���هت بوو ئهو مه‌س���ج ه راس���ت بكرێته‌وه".
کوردستانی
) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
kurdistany.awene@gmail.com
مه‌ال بهختیار :برایم جه‌الل 2500درۆو بوختانی هه‌ڵبه‌ستووه بەگی کتێبەکەی مەال بەختیار ئا :ئاوێنه مه‌ال بهختیار كتێبێكی بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌ی كتێبه‌كه‌ی برایم جه‌الل "چه‌پكێك له‌مێژووی كۆمه‌ڵه" نووسیوه‌و تیایدا ئاماژه بهوه ده‌كات كه برایم جه‌الل له‌هه‌ر الپه‌ڕه‌یه‌كی كتێبه‌كه‌یدا الیه‌نی كه‌م چوار تا پێنج درۆو بوختان‌و چه‌واشه‌كاری تیایه‌‌و ده‌ڵێت " 2000تا 2500درۆو بوختان هه‌ڵبه‌ستن له‌م كتێبه‌دا هه‌ن". گه‌ر روانین���ی "ئه‌لوین تافل���هر" بكه‌ین ه پێوه‌ر ك���ه پێیوایه "گه‌الن���ی دواكه‌توو هه‌میش���ه چاوی���ان له‌س���هر رابردوویانه نه‌ك له‌س���هر ئاینده" ،ئه‌وا كورد له‌ڕیزی پێش���ه‌وه‌ی ئهو گه‌النه‌دای���ه ،كورده‌كان به‌رده‌وام به‌ستایشكردنی سه‌روه‌رییه‌كانی رابردوویان���هوه س���ه‌رقاڵن‌و له‌س���هر ورده‌كاریی رووداوه دووره‌كانی رابردوویان كێشمه‌كێشیانه. یه‌كێك لهو رووداوو مه‌سه‌النه‌ی زۆرترین مش���تومڕی له‌سه‌ر كراوه ،س���ه‌ره‌تاكانی دامه‌زراندن���ی كۆمه‌ڵ���هو ناكۆكیی���ه فكرییه‌كان���یو ورده‌كاری���ی گێڕان���ه‌وه‌ی رووداوه‌كانی دوو ده‌یه‌ی 1970و 1980ی ناوخۆی یه‌كێتی نیش���تمانی كوردستان‌و كۆمه‌ڵه‌ی ره‌نجده‌رانی كوردستانه" .چۆن چه‌پكێك‌و كام مێژووی كۆمه‌ڵه" نوێترین كتێبه كه له‌مباره‌یه‌وه نووس���رابێت ،له‌م كتێبه‌دا م���ه‌ال بهختیار "خوێندنه‌وه‌یه‌كی مێژوویی بۆ كتێبی "چه‌پكێك له‌مێژووی كۆمه‌ڵه"ی برایم ج���ه‌الل ده‌كات .ناوبراو رۆده‌چێت���ه نێو ورده‌كاری رابردوویه‌كه‌وه كه پێده‌چێ به‌الی ئ���ه‌م‌و هاوڕێكانیه‌وه ئاوابوونی بۆ نه‌بێت ،ئهو له‌شه‌قامه‌كانی س���لێمانیو له‌كۆاڵنه‌كانی سابونه‌كه‌ران‌و له‌دااڵنه‌كان���ی رۆژگاری خه‌باتی نهێنی‌‌و
ژێرزه‌مین���یو له‌دووتوێ���ی چه‌ندی���ن كتێ���ب‌و س���ه‌رچاوه‌دا ،ب���ه‌دوای وه‌اڵمی پرس���یارگه‌لێكدا ده‌گه‌ڕێت كه ده‌ش���ێت هه‌ندێكیان بێوه‌اڵم بن :ئایا كۆمه‌ڵه سێ ده‌س���ته‌ی دامه‌زرێنه‌ری هه‌ب���وو یان نا؟ ئایا ش���ه‌هید ئارام عێراقچی بوو یان نا؟ ئایا كۆمه‌ڵه هه‌ر له‌س���هرهتاوه هه‌ڵگری بیری ماوی بوون یان نا؟ ئایا نه‌وشیروان مسته‌فا ده‌س���ته‌ی دامه‌زرێنه‌ری كۆمه‌ڵه ب���وو یان نا؟ ئایا خاڵه ش���ه‌هاب به‌جلی كرێكاریی���هوه چووه‌ت���ه ن���او ك���وره‌ی گه‌چه‌كان‌و مه‌یدانی حه‌س���یره‌كه‌‌و له‌وێ نوێنه‌ری ئه‌ریتریه‌كانی بینیوه یان نا؟! ت���ا س���ه‌ره‌نجام مه‌ال بهختیار له‌ش���ه‌ن‌و كه‌وكردنی كتێب���ی "چه‌پكێك له‌مێژووی كۆمه‌ڵ���ه"دا ده‌گات ب���هو ئه‌نجامه‌ی كه نووسه‌ره‌كه‌ی 2000تا 2500درۆو بوختانی هه‌ڵبه‌س���تووه ،ئهو باس لهوه ده‌كات بۆ په‌ی بردن به‌درۆكانی برایم جه‌الل ،زیاتر له 10س���ه‌رچاوه‌ی خوێندووه‌ته‌وه له‌سه‌ر درۆ ك���ردن‌و ده‌ڵێت برایم جه‌الل "پله‌ی ئیمتی���ازی به‌رده‌كه‌وێ���ت له‌درۆكردندا". مه‌ال بهختیار پێیوایه "هیچ نه‌خۆشییه‌كی ده‌رونی لهوه ترسناكتر نییه كه‌سێك ناخی پڕ بێ له‌ڕق ،كینه ،بوغز ،درۆ ،بوختان‌و ترس���نۆكی ،ئ���ه‌م هه‌موو نه‌خۆش���ییه ده‌رونیه‌ش بكا به‌هه‌وێنی نووسین". ناوبراو ئاماژه بهوه ده‌كات كه برایم جه‌الل "ئ���هو كتێبه‌ی بۆ ش���كاندنی دوو كه‌س نووس���یوه كه ئه‌وانیش ش���ه‌هید ئارام‌و مه‌ال به‌ختی���ارن" ،ئهو باس لهوه ده‌كات كه ده‌بوو "نوسه‌ری چه‌پكێك له‌مێژووی كۆمه‌ڵه ئهو الپهڕه ره‌شانه‌ی زیندانیكردنی سه‌ركرده‌كانی ئااڵی شۆڕشی له‌خه‌ویشدا بدیایه شه‌رمی بكردایه بۆ هاوسه‌ره‌كه‌شی بگێڕێته‌وه ،به‌اڵم شه‌رم‌و جه‌الد! شه‌رم‌و پاس���ه‌وانی زیندانی شۆڕشگێڕان! كوجا مه‌رحه‌با!". مه‌ال بهختیار ،برایم جه‌الل به"جه‌الد"ێك وێنا ده‌كات كه شانازی به"جه‌الد"بوونی خۆیه‌وه ده‌كات ،ك���ه ئه‌مه‌ش له‌مێژوودا ده‌گمه‌ن���ه ،پاش���ان داكۆك���ی له"ئااڵی شۆڕش"و ره‌خنه له‌هه‌ڵوێستی "بازرگانانی ش���هڕو هه‌لپه‌رس���ته‌كانی" ئه‌وكاتی ناو یه‌كێت���ی ده‌گرێت كه جی���اوازی بیروڕا‌و ئازادی له‌نێ���و ریزه‌كانی ئه‌م رێكخراوه‌دا پێقبوڵنه‌ك���راو ده‌ڵێ���ت "هه‌ندێ���ك له‌به‌رپرس���ان ئ���ااڵی شۆڕش���ه‌كانیان بانگده‌كرد پێیانده‌گوتن :جاش باش���تره له‌ئاش ،بڕۆن ته‌س���لیم ببن���هوه ئه‌گینا
هه‌ندێك رووداو هه‌یه ك ه بیرمده‌كه‌ونه‌وه، موچڕكم به‌له‌شدا دێت ،گه‌ر بێم ه سه‌ر نووسینیشیان بێگومان ره‌خن ه له‌خۆم ده‌گرم خراپتان به‌سه‌ر دێنین .ده‌توانم به‌سه‌دان پێش���مه‌رگه به‌ده‌یان فه‌رمان���ده‌‌و كادر، ناوی���ان ریز بكه‌م كه ئااڵی شۆڕش���یش نه‌بون ،به‌اڵم له‌داخی سیاس���ه‌تی خراپی خه‌ڵكانی وه‌كو نووسه‌ر‌و هه‌لپه‌رسته‌كانی ناو شۆڕش‌و پێش���ێلكارییه‌كانی ئازادی، وازیان ده‌هێنا ،ی���ان ده‌چوونه ده‌ره‌وه‌ی واڵت ،یاخ���ود ته‌س���لیم ده‌بوون���هوه، هه‌ندێكیان تاوانیشیان ئه‌نجامدا ،ئه‌مانه نه‌ك ئااڵی ش���ۆڕش نه‌بوون ،به‌ڵكو دژی ئااڵی شۆڕشیش بوون". برایم ج���ه‌الل كه له‌ناوه‌ڕاس���تی ده‌یه‌ی 1980دا زیندانه‌وان���ی ئهو زیندانانه بووه مه‌ال بهختیارو دوو هاوڕێی دیكه‌ی ئااڵی شۆڕشی تیا زیندانیكراوه‌‌و له‌كتێبه‌كه‌یدا به"خۆڕانه‌گ���رو تێكش���كاو" وه‌س���فیان ده‌كات ،له‌م كتێبه‌دا مه‌ال بهختیار تانه‌ی ئهوهی لێده‌دات كه "ئێمهو مانان له‌سه‌ر جیاوازی بیروڕا كێشه‌ی چاوه‌ڕوانكراومان به‌س���ه‌ردا ه���ات ،ك���ه نوس���ه‌ریش لهو كه‌س���انه بووه (بڕیاری له‌سێداره‌دانی) په‌س���ه‌ند كردووین‌و قبوڵیش���ی كردووه ببێته زیندانه‌وان���ی زیندانه‌كه‌مان ،به‌اڵم پاش مانگێك له‌س���هر دزینی به‌ش���ێكی بودجه‌ی نانخواردن‌و پێویس���تییه‌كانمان، ده‌ریانكرد". هه‌روه‌ه���ا برای���م ج���ه‌الل به‌كه‌س���ێكی ده‌س���ه‌اڵتخواز ناوده‌ب���ات كه "له‌س���ێ كۆنفرانس���ی كۆمه‌ڵ���هو دوو كۆنگ���ره‌ی یه‌كێتی���دا خ���ۆی ب���ۆ س���ه‌ركردایه‌تی هه‌ڵب���ژاردووه‌‌و له‌هیچیان���دا ،چاره‌كێكی ده‌نگه‌كانیش���ی نه‌هێناوه ،له‌س���ێهه‌مین كۆنگ���ره‌ی یه‌كێتیش���دا ك���ه دڵنیا بوو ده‌رناچێت ،خ���ۆی بۆ ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ند هه‌ڵبژارد".
مۆساد‌و سه‌ركرده‌كانی كورد ئا :ئاوێنه "شلۆمۆ نكدیمۆن" به‌كوردی ئهو په‌یوه‌ندییه نهێنی‌‌و موخابه‌راتییه ئاڵۆزان ه ده‌گێڕێته‌وه كه چۆن مۆسادی ئیسرائیل‌و ساواكی ئێران شۆڕش‌و كێشه‌ی كوردیان بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان ره‌تانده‌وه‌و وه‌ك كارتێكی سیاسی له‌دژی دوژمنه‌كانیان به‌كارهێنا. "مۆس���اد له‌عێ���راق‌و واڵتانی دراوس���ێ - داڕمانی ئومێدی ئیس���رائیلی‌‌و كورده‌كان" كه نووسه‌ره‌كه‌ی "ش���لۆمۆ نكدیمۆن"ه‌ن یه‌كێكه ل���هو كتێب���ه پ���ڕ له‌زانیاریانه‌ی به‌مدواییه وه‌رگێڕاوه‌ته سه‌ر زمانی كوردی، هه‌رچه‌ن���ده س���ااڵنێكی زۆره خوێن���ه‌ران له‌ڕێگ���هی وه‌رگێڕان���ه عه‌ره‌بییه‌كه‌ی���هوه پێی ئاش���نان ،له‌م كتێب���ه‌دا كه مێژووی په‌یوه‌ندییه‌كان���ی ك���وردو ئیس���رائیل ده‌گێڕێته‌وه ،هه‌ر له‌س���هرهتاوه به‌یه‌كێك له‌كه‌س���ایه‌تییه پڕ له"ره‌م���زو راز"ه‌كانی مێژووی كوردمان ده‌ناس���ێنێت كه ئه‌ویش "كام���ه‌ران به‌درخان"ـ���ه ،ئ���هو پیاوه‌ی كه وه‌چ���هی میرێك���ی ده‌ستڕۆش���تووی س���ه‌ده‌ی نۆزده‌هه‌م‌و مامۆس���تای زانكۆی سۆربۆن بوو ،هه‌میش���ه خه‌ونی به‌ئازادی ك���وردو هه‌م���وو كه‌مایه‌تییه‌كانی دیكه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���ته‌وه ده‌بینی‌‌و هه‌موو ژیانی خۆی بۆ ژیاندنه‌وه‌ی كورد ته‌رخان كرد .نكدیم���ۆن ئاماژه به به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی مۆس���اد ده‌كات ده‌رباره‌ی كێشه‌ی كوردو ده‌ڵێت "په‌یوه‌ندی ئیسرائیل له‌گه‌ڵ كورد به‌ڕێك���ه‌وت دروس���تبوو ،له‌وانه‌یه به‌هۆی س���ووربوون‌و ده‌ستپێش���خه‌ری كامه‌ران به‌درخ���ان بووبێ كه توانی په‌یوه‌ندییه‌كی باش له‌گه‌ڵ زۆر كه‌سایه‌تی بااڵی ئیسرائیل دروستبكات". ئ���هو ب���اس ل���هوه ده‌كات ك���ه كامه‌ران به‌درخ���ان زۆر له‌نزیك���هوه دامه‌زرێنه‌ری ده‌وڵه‌تی ئیس���رائیل "دیڤید بن گۆریۆن"و "گۆل���دا مائی���ر"ی س���ه‌رۆك وه‌زی���ری پێشووتری ئیسرائیلی ناس���یوهو هاوڕێی
نزیكی دامه‌زرێنه‌رێكی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه ی ئیسرائیل "مۆریس فیشه‌ر" بووه ،تا ده‌گات بهوهی كه ده‌ڵێت "كامه‌ران به‌درخان ئیشی بۆ ئیسرائیل دهكردو چه‌ندین كاری نهێنی‌‌و موخابه‌راتی له‌عێراق‌و لوبنان‌و سوریادا بۆ ئیسرائیل ئه‌نجامداوه" ،كه‌سێكی پڕ له‌وزه‌ی له‌بڕان نه‌هاتوو بووه كه به‌رده‌وام له‌نێوان پاری���س‌و به‌یروت‌و تاران���دا له‌هاتوچووندا بووهو س���ه‌رده‌مانێكیش رۆڵی په‌یامنێری له‌نێوان مسته‌فا بارزانی‌‌و جیهانی ده‌ره‌وه‌دا بینی���وه‌و زۆربه‌ی كات ئیس���رائیلییه‌كان به‌مه‌به‌ستی پێش���بینیكردنی رووداوه‌كان پ���رس‌و راوێژی���ان پێك���ردووهو چه‌ندین راپۆرتیشی بۆ ئه‌وان نووسیوه .ئه‌مه جگه له‌وه‌ی وه‌ك نكدیمۆن له‌م كتێبه‌دا ئاماژهی پێ���ده‌كات "كامه‌ران به‌درخ���ان كاری بۆ س���اواكیش كردووهو ته‌نانه‌ت به‌مه‌به‌ستی ئهوهی له‌دوای شۆڕشی 1958ی عێراقه‌وه، له‌ئێرانی���ش جێگیر بێت ،ش���او ته‌یموری بهختیار گفتوگۆیان له‌گه‌ڵ كردووه". ئه‌م كتێبه ئاماژه بهوه ده‌كات كه كامه‌ران به‌درخان ساڵی 1963سه‌ردانی ئیسرائیل دهكاو به‌نهێن���ی ده‌ستپێش���خه‌رییه‌كی بارزان���ی ده‌گه‌یه‌نێ���ت به‌س���ه‌ركرده‌كانی ئیس���رائیل ،جه‌غ���ت ل���ه‌وه‌ش دهكاتهوه ك���ه ه���هر له‌س���ه‌ره‌تای دروس���تكردنی ئ���ه‌م په‌یوه‌ندییانه‌وه له‌گه‌ڵ ئیس���رائیل، ئیبراهیم ئه‌حمه‌د ئ���اگادارو به‌ئاگا بووهو ده‌ڵێ���ت "ته‌نان���هت له‌تش���رینی دووه‌می 1963دا تاڵه‌بانی‌‌و ئیبراهیم ئه‌حمه‌د به‌بێ ئاگاداركردنه‌وه‌ی پێش���وه‌خت گه‌یش���تنه باڵوێزخانه‌ی ئیس���رائیل له‌پاریس ،خۆیان ناس���اند‌و داوای كۆبوونه‌وه‌ی���ان له‌گ���ه‌ڵ نوێنه‌ری ئه‌وسای مۆساد له‌وێ كردو داوای كۆمه‌ك‌و یارمه‌تی‌‌و پاره‌یان كرد". پاشان ئاماژه به‌وه‌ش ده‌كات كه له‌ساڵی 1964دا "عیس���مه‌ت ش���ه‌ریف وانل���ی" سه‌ردانی ئیسرائیل دهكاو له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی مۆساد كۆده‌بێته‌وه. له‌گ���ه‌ڵ دروس���تكردنی ئ���ه‌م رایه‌اڵنه‌دا، ئیسرائیل ره‌زامه‌ندی ئێران وه‌رده‌گرێ بۆ یارمه‌تیدانی شۆڕشی كوردو یارمه‌تیه‌كانی
مۆسادیش له‌ڕێگه‌ی ئێران‌و به‌سه‌رپه‌رشت ی س���اواك ره‌وان���هی كوردس���تانی عێراق ده‌كرێ���ت .نكدیم���ۆن باس ل���هوه ده‌كات كه یه‌كه‌م په‌یوه‌ندی راس���ته‌وخۆ‌و هاتنی مۆس���اد بۆ كوردس���تانی عێراق ،له‌الیه‌ن (دیڤید كه‌محی) س���ه‌رۆكی مۆس���اده‌وه ئه‌نجامده‌درێ���ت ،كه له‌ئای���اری 1965دا دیڤید كه‌محی‌‌و شه‌مس���ه‌دین موفتی (كه به‌یه‌كێك له‌باشترین هاوڕێكانی ئیسرائیل ناوده‌برێ���ت) ،به‌ئوتومبێلێك كه پیاوێكی س���هر به‌س���اواك لێیده‌خوڕێ له‌ئێرانه‌وه ئاودیووی س���نووری كوردس���تانی عێراق ده‌بن‌و ده‌چ���ن بۆ الی بارزان���ی له‌حاجی ئۆم���ه‌ران .ئیت���ر هیڵێك���ی په‌یوه‌ن���دی موخابه‌راتی ئه‌كتی���ڤ له‌نێوان ته‌لئه‌بیب‌و ت���اران‌و حاج���ی ئۆمه‌ران���دا ده‌كرێته‌وه‌‌و به‌هاوكاری مۆس���اد‌و س���اواكیش ده‌زگای "پاراس���تن"ی پارتی دروس���تده‌كرێت كه شه‌كیب عه‌قراوی‌‌و مه‌سعود بارزانی رۆڵێكی گرنگیان لهو ده‌زگایه‌دا پێده‌س���پردرێت. نكدیمۆن له‌م كتێبه‌دا ئاماژه بهوه ده‌كات ك���ه "بارزانی‌‌و دوو ك���وڕه زۆر نزیكه‌كه‌ی ئیدریس‌و مه‌سعود باوه‌ڕی ته‌واویان ههبوو كه ته‌نها ئیس���رائیل ده‌توانێت دانپێنانی ئه‌مه‌ریكا به‌ئ���ه‌وان وه‌ربگرێت" ،تا ده‌گات بهوهی ك���ه له‌نیس���انی 1968دا بارزانی به‌نهێنی سه‌ردانی ئیسرائیل دهكاو دكتۆر مه‌حمود‌و شه‌مس���ه‌دین موفتیشی له‌گه‌ڵ خۆی ده‌باو له‌وێ له‌گه‌ڵ گهوره به‌رپرسانی ئ���هو واڵته كۆده‌بێته‌وه .ئه‌م په‌یوه‌ندییانه به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك گه‌شه‌ده‌ستێنن كه رۆژنامه‌ی واش���نتۆن پۆس���ت له1972دا ده‌نوسێت "نێردراوێكی ئیس���رائیلی هه‌موو مانگێك به‌ئێراندا دزه ده‌كات بۆ كوردستان‌و له‌گه‌ڵ خ���ۆی بڕی په‌نجا ه���ه‌زار دینار ده‌بات بۆ بارزانی". له‌خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م كتێبه‌دا هه‌س���ت بهوه ده‌كه‌یت ك���ه ده‌زگاكانی وه‌ك س���اواك‌و ته‌نانه‌ت مۆس���ادیش ژێر به‌ژێر چ رۆڵێكی كارا‌و گرنگیان بینیوه له‌شكس���تپێهێنانی گفتوگ���ۆو ئاگربه‌س���ته‌كانی نێ���وان شۆڕش���ی ئه‌یل���ول‌و حكومه‌ت���ی عێراق‌و
م���ه‌ال به‌ختی���ار ره‌خن���هی ئ���ه‌وه‌ش له‌برای���م جه‌الل ده‌گرێت ك���ه ههرچهنده "له‌دامه‌زراندن���ی كۆمه‌ڵ���هوه س���ه‌روبنی زمانی ،ب���هو توانا تیۆری‌‌و فه‌لس���ه‌فییه كه‌م���هی هه‌یه‌ت���ی ،دژی عێراقچێت���ی كۆمیته‌ی هه‌رێمه‌كان‌و ش���ه‌هید شاسوار‌و هاوس���وارانی تا ئێس���تاش قسه ده‌كات، (كه‌چی) ئه‌وێكی دوژمن���ی عێراقچێتی، ئه‌وێكی كوردس���تانیه‌كی چوارپارچه‌یی، له‌ئه‌نجومه‌ن���ی نوێنه‌رانی عێراقدا ده‌بێته نوێنه‌ری كورد؟!". ره‌نگه زۆربه‌م���ان له‌خوێندن���ه‌وه‌ی ئه‌م كتێبه‌دا كه هه‌ندێكجار به‌هۆی گێڕانه‌وه‌ی ورده‌كاریی رووداوه‌كانه‌وه خوێنه‌ر تووشی مه‌له‌ل ده‌كات ،په‌رۆشی ئهوه بووبین مه‌ال بهختیار بگاته س���هر گێڕانه‌وه‌ی رۆژانی زیندانیكردنی ،كه چۆن چۆنایی رووداوی په‌لكێشكردنی به‌ره‌و زیندانی یاخسه‌مه‌رو توژه‌ڵه باس ده‌كات .ئه‌گه‌رچی به‌مدواییه له‌چه‌ند یاداش���تێكدا ئاماژه به‌و رووداوه كراوه ،ب���ه‌اڵم گێڕانه‌وه‌ی ئ���هو رووداوه له‌زاری م���ه‌ال بهختیار خۆیه‌وه ،گرنگیی‌‌و بایه‌خێك���ی تایبه‌ت���ی هه‌یه ب���ۆ زانینی ئهوهی كه چۆن‌و چی روویدا؟ ب���ه‌اڵم دوای ئ���ه‌وه‌ی ك���ه س���ه‌ره‌تای س���ه‌رهه‌ڵدانی ناكۆك���ی خ���ۆی له‌گه‌ڵ نه‌وشیروان مس���ته‌فا ،ده‌گه‌ڕێنێته‌وه بۆ ره‌خنه گرتنی نه‌وشیروان مسته‌فا له‌خاڵه ش���ه‌هاب‌و داكۆكیكردنی م���ه‌ال بهختیار له‌ناوب���راوو ده‌ڵێت "م���ن یه‌كه‌مینجار كه له‌سه‌ر خاڵه ش���ه‌هاب وه‌اڵممدایه‌وه درز كه‌وت���ه بۆچوونه‌كانمانه‌وه" ،ئیتر ده‌گات بهوهی كه كردنه‌وه‌ی ده‌رگای قسه‌كردنی سه‌باره‌ت به"رۆژانی زیندان" ،هه‌ڵده‌گرێت بۆ به‌رگی دووه‌می ئه‌م كتێبه. ره‌نگه ئام���اژه‌دان به‌م خاڵ���ه‌ش گرنگ بێت ،كه له‌دێڕ‌و الپه‌ڕه‌كانی ئه‌م كتێبه‌دا گۆڕانكارییه‌كی ریش���ه‌یی له‌جیهانبینی‌‌و روانینی مه‌ال به‌ختیاردا به‌دیده‌كرێت ،مه‌ال به‌ختیارێكی پێچه‌وانه‌ی رۆژگاری شه‌ڕی ناوخۆی ده‌یه‌ی 1990كه به‌حه‌ماس���هوه ده‌دواو "شه‌ڕی ناوخۆ"ی به‌پێویستییه‌كی مێژووی���ی ناوده‌ب���رد وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی له‌ئه‌مه‌ریكاو روس���یا‌و چین روویاندا ،ئهو راشكاوانه ده‌ڵێت "هه‌ندێك رووداو هه‌یه رووبه‌ڕوومان بۆته‌وه ،قوربانی تیا دراوه، ك���ه بیرمده‌كه‌ونه‌وه ،موچڕكم به‌له‌ش���دا دێ���ت ،گه‌ر بێمه س���هر نووسینیش���یان بێگومان ب���ه‌ش به‌حاڵی خ���ۆم ،ره‌خنه له‌خۆم ده‌گرم".
5
بهختیار عه‌لی ده‌ینوسێت
ڕەخنەگرتن له‌درەخت
دەربارەی مێژووی نیگاکردنمان بۆ دونیا ""1
یەکێ���ک له‌کێش���ە گەورەکان���ی درەخت یاساکانی ناو درەختەکە کاری نەکردەیە. ئەوەیە ،چەندە ش���ێوەی بگۆڕێت ،چەندە الدان له‌کۆی ئەو رێکخس���تنەدا نەشیاوە، تام���ی میوەکان‌و رەنگی گ���ەاڵکان‌و بۆنی یەک هەمیش���ە دووی بەدوادا دێت ،شەو گوڵەکان���ی جیاوازب���ن ،ل���ەوە ناکەوێت هەمیش���ە ب���ە رۆژ کۆتاییدێ���ت ،خ���ودا درەخت بێت ...له‌ه���ەر کوێ بیان بینین له‌بااڵیە‌و مرۆڤ له‌خوارەوە ،فریش���تەکان دەزانی���ن درەخت���ن ،هەمیش���ە بە یەک له‌ئێم���ە له‌مەلەکووت نزیکت���رن‌و ئێمەش سیس���تمی کارکردن ئیشدەکەن‌و بە یەک له‌جانەوەران .مرۆڤ ناتوانێت بچێتە جێگای فۆرمی دەرکەوت���ن دەردەکەون .مرۆڤیش فریشتە‌و فریش���تە ناچێتە جێگای ئێمە. ه���ەر بەوجۆرەیە هەر کاتێ���ک لەدوورەوە س���یفاتی بوونەوەران‌و وەزیفە‌و شوێنیان س���ێبەری دەرکەوت ،بێ ئ���ەوەی بزانین نەگۆڕە .هەموومان بوونەوەری پێشوەخت نێرە یان مێ ،س���ەر بە چ نەتەوەیەک یان دروستکراوین ،ماهییەتمان پێبەخشراوە، ئاینێک���ە ،دەزانین مرۆڤ���ە ...درەختیش هیچمان ترازان نین له‌فۆرمێکی ژیانەوە بۆ بێئ���ەوەی بزانین چ میوەی���ەک دەگرێت‌و فۆرمێکی تر ،بەڵکو جوڵەیەکی یەک هێڵێن ناوی چییە ،دەزانین درەختە .هەمەڕەنگی کە له‌ترۆپکی درەختی گەردوندا خالیقێک فۆرمەکان���ی ،جەوه���ەرە هاوب���ەش‌و دان���ەرو سیس���تماتیزەکەرمانە ،ت���ەواوی دووبارەکەی ناشارێتەوە .شێوەی گەاڵکانی جوڵەی هێڵەکان دەچن���ەوە بۆ الی ئەو، چەن���د جیاوازبن ،بەاڵم هەمیش���ە گەاڵن .بە هەر ئاڕاستەیەکدا بجوڵێین رەگەزەکان نەبووە درەختێکی سروش���تی گوڵەکانی دەمانبەنەوە سەر هەمان سەرچاوە .سەرو له‌ژێر زەوی‌و رەگی له‌هەوادا بێت ...نەبووە خوار ئاش���کرایە ،راس���ت‌و چەپ دیارە. درەختێک قەدی نەبێت ،گەاڵکانی له‌سەر مرۆڤ دڵنیایە خۆی له‌کوێدایە‌و شتەکانی لق نەوەستابن ،لقی بەقەدەوە نەنوسابێت .تر له‌کوێدان. دیارە لێرەدا مەبەستم نییە وەسفی درەخت باوەڕهێن���ان ب���ە مۆدێلی درەخ���ت ،واتە بۆ کەس���ێک بکەم ک���ە نەیبینیوە ،بەڵکو باوەڕهێن���ان بە سیس���تمێکی داخراو ،کە وێنەی درەخت ئاماژەیە بۆ سیس���تمێکی ناوەندێکی هەیە ،هیچ رەگەزێک بەبێ یاسا داخراو ،سەمبولێکە بۆ بونیاد‌و پێکهاتێک داڕێژراوەکانی سیستمەکە ناتوانێت الدات‌و ک���ە دەرچ���وون‌و گ���ۆڕان‌و دەربازب���وون ش���تێکی نوێی هەبێت .هەمیشە دەزانین قەب���ووڵ ناکات ،هێڵ���ی راکردن‌و ئەگەری چی له‌دوای چی دێ���ت ،دەزانین رەگەزی دروستکردنی شتی نوێی هەڵنەگرتووە ...یەک���ەم بەدوایدا له‌ریزبەندیدا دەبێت کامە سیس���تمێک سروش���ت لەس���ەر ریتمێکی رەگەزی دی بانگبکات .ئەم وێنەیە قاڵبێک ئەبەدی دووبارەیدەکاتەوە .فەیلەس���وفی بۆ خەیاڵ‌و لۆژیکێکی نەگۆڕ بۆ بیرکردنەوە فەرەنس���ی «جیل دۆلۆز» جیاوازییەکی له‌ژی���ان‌و له‌دونیا دەس���ەپێنێت ...بۆیە گرن���گ له‌نێوان «مۆدێل���ی درەخت» بۆ رەخنەگرتن ل���ەم مۆدێل���ە ،له‌جەوهەردا وێناکردن���ی دونی���او مۆدێل���ی «ریزیۆم ـ رەخنەگرتن���ە له‌هەموو ج���ۆرە مۆدێلێکی رەگەتۆڕ»دا دەکات .لەم بەشەدا مۆدێلی داخراوی بینین‌و بیرکردنەوە .ئەم وێنەیە درەخت بەمجۆرە کورتدەکەمەوە .درەخت بۆ گەردون‌و ژیان چەندەها وێنەی دی بۆ هەمیش���ە له‌ڕەگ���ەوە دەس���ت پێدەکات ،گەردون‌و ژیان کوشتوە. خاڵێکی سەرەتای هەیە ،بنکێکی له‌زەویدا بۆ ئەوەی قسەکانی خۆم روونتر بکەمەوە. هەیە ،هێدی هێدی سەردەکەوێت ،له‌نێوان هەوڵدەدەم له‌دونیای هونەری شێوەکارەوە سەرەتا‌و کۆتاییدا هەمیشە هەمان یاسای دوو نمونە وەرگرم .له‌هونەری کالس���یک‌و جەبری گەش���ەکردن له‌کاردایە ،تواناکانی هونەری س���ەدەی نۆزدەش���دا ه���ەزاران جوڵەمان هەردەم له‌نێوان رەگەکانی خوار‌و تابلۆم���ان هەی���ە کە نی���گاری دیمەنێکی گوڵەکانی بااڵدایە .رەگ کۆنترۆڵی وەستان‌و سروش���تی دەکێش���ن ،قوتابخانەکان���ی ژیانی درەخت دەکات ،هەمیشە بۆ ئەوەی نیگارکێش���ان جی���اوازن ،ش���ێوەکانی قەدێکمان هەبێت دەبێت رەگمان هەبێت ،نیگارکێش���ان جیاوازن ،بەاڵم وەک چۆن بۆ ئەوەی لقمان هەبێ���ت دەبێت قەدمان درەخت هەمیش���ە درەختە ،سروش���تیش هەبێت ،بۆ ئەوەی گەاڵ یان گوڵمان هەبێت بە کۆ هەمیش���ە هەمان سروش���تە ،واتە دەبێ���ت لقمان هەبێت ...هەمیش���ە هێڵی هەم���ان بونیاد‌و یەکڕەنگ���ی هەیە .تەنیا جواڵندنەوەم���ان یەک هێڵە ،لەس���ەرەوە بۆ نمونە با تابل���ۆی «کەوتنەخوارەوەی ب���ەرەو خوار بچین یان خ���ود له‌خوارەوە ئیکارۆسی» پێتەر برۆگڵ وەرگرین .بۆیە بۆ س���ەرەوە س���ەربکەوین ،هەمیش���ە بە برۆگڵ وەردەگرم چونکە برۆگڵ سەرەتای یەک رێگادا دەڕۆین ،سیستمێکی بااڵبەند‌و تێکش���کاندنی وێنەی تەقلیدیی گەردونە بێدەرچوونمان هەیە ،لەدرەختدا ریزبەندی له‌هون���ەری ش���ێوەکاردا ،س���ەرەتاکانی رەگ���ەزەکان پێش���وەخت دیاریک���راون ،تێکش���کاندنی ئەن���دازەی تەقلیدی هێڵ‌و ئاڕاس���تەی جوڵە پێشوەخت تەنیا لەسەر سەرەتای دەرکەوتنی جوڵەی فرە روانگەی رۆشنایی یەک نەخشەدا بەڕێوە دەچێت ...چ���اوە ،بەاڵم الی برۆگڵ درەختی گەردون له‌ه���ەر لقێکەوە بجوڵێین���ەوە دەگەینەوە هەمیش���ە وەک خۆیەتی ،شتەکان گەرچی سەر هەمان خاڵ ،شتی له‌ناکاو روونادات ،بۆ مەبەستی گەیاندنی مانایەکی نالۆژیکی له‌ڕێگادا رەگەزگەلی نوێمان تووش نایەت ،نیگارکراون ،بەاڵم ئەو شانۆ گەردونییەی چەن���د س���ەفەرەکەمان خاوبکەین���ەوە‌و رووداوەکانی لەس���ەر روودەدات ملکەچی لەسەرەوە را له‌ناو لقەکاندا هاتوچۆبکەین ،هەمان وێنەی لۆژیک���ی ئێمەیە بۆ دونیا. هەمیشە له‌ناو هەمان سیستمی داخراوداین ،له‌کەوتنە خ���وارەوەی ئیکارۆس���دا وەک له‌ناو هەمان س���تراکتورداین ...له‌هەمان زۆربەی تابلۆ کالس���یکییەکان خواس���تی نیگارکێش خواستێکی ئەفسانەییە ،بەاڵم گەردونداین کە دەرچوونی تێدا نییە. بەرگی کتێبەکە مۆدێلی درەخت الی دۆلۆز جۆرە میتافۆرێکە ئەو ش���انۆیەی کە نمایش���ەکەی لەس���ەر ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی شه‌ڕدا ،ئه‌م په‌یوه‌ندیی ه بۆ هەموو سیستمێکی داخراو ...هەتا کتێب دەکرێ���ت ،هەر هەم���ان ئ���ەو جوگرافیا ژێر به‌ژێرانه به‌رده‌وام ده‌بن تا سه‌ره‌نجام بە فۆرمە کالس���یکییەکەی‌و تێکس���ت بە تەقلیدییەیە کە ئێمە بە هەستی خۆمان‌و له‌ئ���ازاری 1975دا كاتێك ش���او س���ه‌دام تێگەیشتنە ئەکادیمییە تاک رەهەندەکەی ،بە بینینی س���ادەی خۆم���ان دەیبینین. له‌جه‌زائی���ر رێكده‌كه‌ون ،به‌ش���ێوه‌یه‌كی له‌فۆرمی درەخت دەچ���ن .گردبوونەوەی ئ���ەوەی بگەڕێتەوە ب���ۆ تابلۆکە دەبینێت تراژیدیی هه‌موو شتێك هه‌ره‌سده‌هێنێت .پەرەگراف‌و رس���تەکان لەس���ەر هێڵێکی ئەندازەی گەردون وەک خۆیەتی ،س���ەروو نكدیمۆن ئاماژه بهوه ده‌كات كه "لهماوهی گەش���ەی دیاریکراو ،ک���ە دەبێت خاڵ بە خوار روونە ،بەرزی‌و نزمی ،دوور‌و نزیکی، ئهو 12ساڵه‌دا مه‌ال مسته‌فا سه‌ركردایه‌تی خ���اڵو بیرۆکە بە بیرۆکە لەس���ەر ریتمی لێکجیابوون���ەوەی رەگ���ەزەکان ،وەزیفەی یاخیبوون���ی كورده‌كان���ی ده‌ك���رد دژی لۆژیکێکی گەشەکردن بڕۆن ،سەرەتایەکی شتەکان ،هەموو شت له‌جێگای خۆیەتی، حكومه‌ته‌كان��� ی عێ���راق‌و س���وپاكه‌ی ،دیاریکراو ،ناوەڕاس���تێکی چاوەڕوانکراو‌و ئاس���مان هی���چ نیی���ە جگ���ە له‌بڵندیی‌و به‌پشتبه‌س���تن به‌ئیس���رائیلییه‌كان ك���ه کۆتاییەک���ی لۆژیکی���ان هەبێ���ت .ئەوانە کەش���تی هیچ نیی���ە جگ���ە له‌ئامێرێکی لێی جیانه‌ده‌بوون���هوه ،توانی له‌به‌رامبه‌ر وادەک���ەن ش���وبهاندنی دەق ب���ە مۆدێلی دەریای���ی .له‌هەموو نیگارە سروش���تییە کالس���یکییەکاندا ه���ەر کات له‌بەش���ێکی خوێنڕش���تنی ئه‌وان���دا خۆڕاگ���رێ‌‌و درەخت کارێکی زۆر سروشتی بێت. یارمه‌تییه‌كان���ی ئیس���رائیل چه‌ن���د له‌تێڕوانین���ی دێریندا ب���ۆ دونیا ،خودی دیمەنە سروشتییەکەوە دەستمان پێکرد، هه‌ناس���ه‌یه‌كی ژیانی به ب���هر یاخیبوونی گ���ەردون وەک یەکەیەک���ی بااڵبەن���د دەزانی���ن دوای ئەو چی دێ���ت ،دەزانین كورده‌كاندا ده‌ك���ردهوه تا ته‌مه‌نی درێژتر «هیرارش���ی» داخراو وێناک���راوە ،وەک حەتمەن ل���ه‌دوای ئاس���مان زەوی دێت، بێت"" .مۆساد له‌عێراق‌و واڵتانی دراوسێ ریزبەندییەکی پلەدار کە لەس���ەرەوە دێتە کە کەش���تی هات ئاو دێ���ت‌و کەنار دێت، داڕمانی ئومێدی ئیسرائیلی‌‌و كورده‌كان" خ���وارێ ،وەک هێڵێک���ی یەک ئاڕاس���تە کە ش���اخ هات بااڵی ئاس���مانە‌و کە هەوركه له‌الی���ه‌ن "ره‌هه‌ن���د عه‌بدولغه‌فور"هوه ک���ە خالیقی ب���ااڵی گەردون ب���ە بنکەی هات ژێری زەمین���ە .نزیک جوانتر له‌دوور وه‌رگێڕاوه‌ته س���هر زمان���ی كوردی‌‌و وه‌ك نزمی مەخلوقاتەوە دەبەس���تێتەوە .واتە دەبینرێ���ت ،دوور لێڵت���رە له‌نزیک ،نیگا زۆرێك لهو كتێبانه‌ی له‌م سااڵنه‌ی دواییدا له‌تەفس���یری دێرین���دا خ���ودی گەردون له‌ڕوانگەوە کە بۆ خوار رۆدەچێت دەزانێت خراونه‌ت���ه بازاڕه‌وه پ���ڕ به‌هه‌ڵه‌ی چاپ‌و وەک درەختێک���ە له‌س���ەنتەرێکی ب���ااڵوە نزمدەبێت���ەوە ،ک���ە ئاس���ۆیی دەڕوانێت له‌ڕووی داڕش���تنی رێزمان‌و زمانه‌وانییه‌وه دەس���تپێدەکات ،له‌خاڵێک���ەوە دەچێت���ە دەزانێت دووردەکەوێتەوە .ئەمجۆرە ئەندازە ت���ا ئه‌ندازه‌یه‌ك ب���ێ كه‌موك���وڕی نییه ،س���ەر خاڵێک ،بە هێڵێکی یەک ئاراس���تە لۆژیکیی���ە بەرهەمی وێنەیەک���ی گەردونە پرسیارێك له‌مه‌غزو مێش���كی زۆربه‌ماندا دەمانبات .سیستمێکە چەقێک‌و بازنەیەکی کە تێیدا هەمیش���ە یەک ل���ه‌دوای یەک‌و ده‌وروژێنێت ،به‌س���ه‌رنجدان ل���ه‌وه‌ی كه دیاریک���راوی هەیە ،هێڵێکی راس���ت ،یان ریزبەندی رەگەزەکانی ئاشکران ،ئەندازەی له‌م شه‌ست س���اڵه‌ی رابردوودا ،هه‌رچی چەند هێڵێکی راست له‌نێوان بەشەکانیدا ش���وێن پارێزراوە ،چەندە چیرۆکەکەمان فیش���ه‌كێكی نابێت به‌عه‌ره‌به‌وه ئیسرائیل دێ���نو دەچ���ن ،ناوەندێ���ک هەی���ە مانا ئەفس���انەیی بێت ،ناگات���ە ئەوەی ببینین پش���تگیری كردووه ،ئایا ئهو یارمه‌تییه‌ی دەبەخش���ێتە ئەوانی تر ،ه���ەر رەگەزێک هی���چ ش���وانێک مەڕەکانی خۆی لەس���ەر ئیسرائیلییه‌كان پێشكه‌ش به‌كوردیان كرد له‌ناو ئەو سیستمەدا پەیوەندیەکی نەگۆڕی ه���ەور دەلەوەڕێنێ���ت ،نابینین دوورییەک ته‌نها په‌یوه‌ندی به‌به‌رژه‌وه‌ندی ئیسرائیله‌وه بە رەگەزی پێش���خۆیو بەوی پاشخۆیەوە روونت���ر له‌نزیک دیاربێت ،وەک دواتر الی ب���وو یاخ���ود الیه‌نێكی مرۆڤدۆستیش���ی هەیە ،بازدان له‌یەکێک لەم رەگەزانەوە بۆ سوریالییەکان‌و نیگارکێشانی تری سەدەی له‌خۆگرتبوو؟ ئەوی تر بە ب���ێ رەچاوکردنی ریزبەندی‌و بیست دێتە رێگامان‌و دەیبینین19»».
6
تایبه‌ت
) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
دوا ی ساڵێك به‌سه‌ر 17ی شوباتدا هیچ تۆمه‌تبارێكی اڵت ده‌ستگیر نهكراوه ته‌نها هاواڵتییه‌ک نه‌بێت ده‌سه ئا :ئاوێنه وا ساڵێك به‌سه‌ر خۆپیشاندانه‌كانی 17ی شوباتی ساڵی رابردوو تێده‌په‌ڕێ ،به‌اڵم تائێستا هیچ تۆمه‌تبارێكی سه‌ر به ده‌سه‌اڵت ده‌ستگیر نهكراوهو خانه‌واده‌ی "شه‌هید"ه‌كانیش بێهیوا بوون له‌ده‌ستگیركردنیان. رۆژی هه‌ین���ی داهات���وو س���اڵێك تێده‌په‌ڕێ���ت به‌س���هر خۆپیش���اندان ه جه‌ماوه‌رییه‌كه‌ی هه‌رێمی كوردس���تان كه س���ه‌ره‌تا شاری سلێمانیو دواتریش زۆربه‌ی قه‌زا‌و ناحیه‌كانی كوردس���تانی گرت���هوه ،ه���هر له‌یه‌ك���ه‌م رۆژی خۆپیشاندانه‌كانیش���دا له‌ب���ه‌رده‌م لقی چ���واری پارتی مێردمنداڵێ���ك به‌ناوی (رێ���ژوان حاج���ی عه‌ل���ی) به‌گولله‌ی چه‌كداره‌كانی ئهو حیزبه كوژراو له‌گه‌ڵ به‌رده‌وامبوونی خۆپیشاندانه‌كانیش���دا رێ���ژه‌ی ك���وژراون‌و برینداربوون���ی خۆپیش���انده‌ران گه‌یش���ته 10كوژرا‌و‌و زیاتر له 200بریندار. دوای ته‌واوبوونی خۆپیش���اندانه‌كان كه‌س���وكاری ئ���هو كوژراوان���ه تاك���ه ده‌س���تگیركردنی داواكاریی���ان تۆمه‌تباره‌كان بوو ،بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان ،مه‌سعود بارزان���ی له‌كۆتای���ی س���اڵی رابردودا چوار بڕی���اری ده‌ركرد ك���ه یه‌كێكیان ده‌س���تگیركردنی ئهو تۆمه‌تبارانه بوو كه له‌الیه‌ن دادگاوه داواكراون ،پاش���ان له‌الی���ه‌ن س���ه‌رۆكی حكومه‌تیش���هوه جه‌خت له‌جێبه‌جێكردن���ی ئهو بڕیارانه كرایه‌وه ،به‌اڵم كه‌سوكاری كوژراوه‌كان ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن كه تائێس���تا هیچ تۆمه‌تبارێكیان ده‌ستگیر نهكراوه. "بێهیوا بووین له‌ده‌ستگیركردنی تۆمه‌تباران" زاهی���ر مه‌حم���ود باوكی (ش���ه‌هید س���وركێو) ك���ه ل���ه‌دوای روداوه‌كانی ساڵی رابردوه‌وه یه‌كێكه له‌كه‌سایه‌تییه دیاره‌كانی شاری سلێمانی ،بێهیوا بووه له‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت بتوانێت تۆمه‌تباره‌كان ده‌س���تگیر ب���كات ،چونك���ه وه‌ك ئهو ده‌ڵێت "ده‌س���ه‌اڵت زۆر به‌ڵێنی دیكه‌ی داوهو جێبه‌جێ���ی نه‌ك���ردوه ،بۆیه ئهو به‌ڵێنه‌شیان وه‌ك ئه‌وانی دیكه‌یه".
فۆتۆ :یه‌حیا ئه‌حمه‌د دیمه‌نێک له‌خۆپیشاندانه‌کانی ساڵی رابردووی سه‌رای ئازادی ناوب���راو به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه هه‌تا ئێس���تا چه‌ند جارێك هه‌وڵ���دراوه ئهو كێشه‌یه به‌ڕێگه‌ی "عه‌شایه‌ری" چاره‌سه‌ر بكرێت ،به‌اڵم ئه‌وان رازی نه‌بوون‌و وتی "هه‌وڵدراوه به‌پاره هه‌ڵمانخه‌ڵه‌تێنن یان به‌عه‌شایه‌ری چاره‌سه‌ری بكه‌ن ،به‌اڵم ئێمه وتومانه كه ده‌بێت یاسا سه‌روه‌ر بێت" ،هه‌روه‌ها وتیش���ی "حكومه‌تێك نه‌توانێت ئاو‌و كاره‌ب���ا بۆ میلله‌ته‌كه‌ی دابی���ن ب���كات ،ئای���ا ده‌توانێ���ت ئهو تۆمه‌تبارانه ده‌ستگیر بكات؟". "له‌ناخۆشترین ساتدا ده‌ژین" فاروق عوسمان باوكی "شه‌هید هه‌ردی" كه له‌دوایه‌مین رۆژی خۆپیشاندانه‌كاندا بریندار ك���راو دوای چه‌ن���د رۆژێكیش گیانی له‌ده‌ستدا ،له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه ئاماژهی ب���ه‌وه‌دا كه ئه‌وان لهو كاته‌وه تائێس���تا له‌ناخۆشترین س���اتدا ژیان به‌س���هر ده‌به‌ن‌و وتی "كه‌س حسابمان بۆ ناكات‌و هیچ الیه‌ك گوێمان لێناگرن، ئه‌وه‌تا بڕیار ده‌رچوه بۆ ده‌ستگیركردنی تۆمه‌تب���اران ،كه‌چی جێبه‌جێ ناكرێت، بۆیه ئه‌گه‌ر ئهو تۆمه‌تبارانه ده‌س���تگیر بكرانای���ه ،ئێمه‌ش تۆزی���ك خه‌فه‌تمان لێ كه‌م ده‌بووه‌وه ،به‌اڵم ئێس���تا نه‌ك هاوواڵتی ده‌ره‌جه دوو ،بوینه‌ته ده‌ره‌جه
پێنجیش". "ده‌سه‌اڵت ته‌نها كات ده‌كوژێ" به‌بۆچون���ی ته‌ه���ا ق���ادر (باوك���ی شه‌هید ش���ێرزاد) حكومه‌ت‌و ده‌سه‌اڵتی كوردی نه‌ك ته‌نها بڕیاره‌كان جێبه‌جێ ن���اكات ،به‌ڵك���و "كات ده‌ك���وژێ" بۆ ده‌س���تگیركردنی تۆمه‌تب���اران‌و وت���ی "لهماوهی ئهو ساڵه‌دا هیچ هه‌ڵوێستێكی حكومه‌تمان نه‌بینی بۆ ده‌ستگیركردنی ئ���هو تۆمه‌تباران���ه ،له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی قه‌ناعه‌تم���ان وای���ه بڕیاره‌كانیان ته‌نها نوسینی س���هر كاغه‌زن‌و ناچنه بواری جێبه‌جێكردنه‌وه". ناوب���راو جهختیكردهوه ك���ه ئه‌وان نه‌ك ك���ۆڵ ناده‌ن ب���ۆ جێبه‌جێكردنی داواكارییه‌كه‌ی���ان ك���ه ئ���ه‌وه‌ش ته‌نها تۆمه‌تب���اران‌و ده‌س���تگیركردنی راده‌س���تكردنیانه ب���ه‌دادگا ،به‌ڵكو تا چه‌ندین س���اڵی دیكه‌ش سورن له‌سه‌ر ئ���هو داواكارییه‌یان‌و وتی "ده‌س���ه‌اڵت دڵنیا ده‌كه‌ینه‌وه كه ه���هر كۆڵناده‌ین ب���ۆ ق���ه‌زاكان ،له‌ق���ه‌زای چه‌مچه‌ماڵ مێردمنداڵێ���ك به‌ن���اوی (گه‌رمی���ان لهو داواكارییه‌مان". ئه‌حم���ه‌د) دیس���انه‌وه به‌گولل���هی چه‌كداره‌كانی پارتی گیانی له‌ده‌ستدا. "رێوشوێنی دیكه ده‌گرینه‌به‌ر" ئه‌حم���ه‌د س���ابیر (باوكی ش���ه‌هید هه‌فته‌ی���ه‌ك دوای ده‌س���پێكردنی خۆپیشاندانه‌كان له‌ش���اری سلێمانیو گه‌رمی���ان) هاوش���ێوهی خان���ه‌واده‌ی په‌ڕینه‌وه‌ی ئهو شه‌پۆلی ناڕه‌زایه‌تییانه كوژراوه‌كانی دیكه ،به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند
هه‌وڵدراوه به‌پاره هه‌ڵمانخه‌ڵه‌تێنن یان به‌عه‌شایه‌ری چاره‌سه‌ری بكه‌ن
كه هه‌تا ئێستا نه تۆمه‌تباری بكوژه‌كه‌ی ئه‌وان‌و ن���ه هی���چ تۆمه‌تبارێكی دیك ه ده‌س���تگیر نهكراوهو ئاماژهی به‌وه‌شدا كه له‌كوردستان به‌هیچ شێوه‌یه‌ك یاسا "سه‌روه‌ر نییه". ناوبراو ئاش���كرایكرد كه ئه‌گه‌ر بێتوو ده‌س���ه‌اڵت هیچ وه‌اڵمێك���ی كردارییان نه‌داوه‌ته‌وه‌‌و هه‌وڵ بۆ ده‌س���تگیركردنی تۆمه‌تباره‌كان نه‌دات ،ئه‌وا رێوش���وێنی دیكه ده‌گرنه‌به‌ر. ته‌نها بكوژی ئومێد ده‌ستگیركراوه چه‌ن���د رۆژێك دوای ده‌س���تپێكردنی خۆپیش���اندانه‌كان‌و له‌ب���ه‌رده‌م ته‌الری (كاس���ۆمۆڵ) له‌به‌رامب���هر مزگه‌وت���ی گه‌وره‌ی شاری سلێمانی ،هاوواڵتییه‌ك به‌ن���اوی (ئومێد جه‌الل) ك���ه خاوه‌نی منداڵێكی چه‌ند مانگه بوو ،به‌فیش���ه‌ك كوژراو تۆمه‌تباره‌كه‌ش ده‌ستگیركرا. خێزانی (ش���ه‌هید ئومێد) ،س���ازگار جه‌الل به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه ئه‌وان وه‌كو یه‌كێك له‌خانه‌واده‌ی ئهو "شه‌هید"انه، تۆمه‌تباره‌كه‌ی���ان ده‌س���تگیركراوه‌‌و ئێستا دۆس���یه‌كه‌یان له‌دادگایه‌‌و هیوای خواس���ت "س���زایه‌كی تون���د" بدرێت، به‌اڵم بۆ كۆی گشتی روداوه‌كانی 17ی ش���وبات ،ناوبراو وتی "بهداخهوه هه‌تا ئێس���تا هیچ تۆمه‌تبارێكی روداوه‌كانی س���اڵی راب���ردوو ده‌س���تگیر نه‌كراون‌و ته‌نان���هت هه‌ندێكیش���یان له‌به‌رچاوی خه‌ڵك���ن ،به‌كورتییه‌ك���هی له‌الی���ه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه خانه‌واده‌ی ئهو شه‌هیدانه پشتگوێخراون". به‌ڕای ئه‌وان خۆپیشاندان ده‌ستپێده‌كاته‌وه؟ سه‌باره‌ت به‌ئه‌گه‌ری ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی خۆپیش���اندانه‌كــــان له‌مساڵدا ،باوكی ش���ه‌هید س���وركێو لهو بڕوایه‌دایه كه خۆپیش���اندانه‌كان ده‌س���تپێبكه‌نه‌وه، چونكه به‌وتــــه‌ی ئهو "ده‌سه‌اڵت هیچ هه‌نگاوێكی عه‌مه‌لی بۆ جێبه‌جێكردنی داخوازییه‌كان���ی ش���ه‌قام ن���ه‌داوه‌‌و خه‌ڵكیش لێی پ���ڕن" ،هه‌روه‌ها باوكی شه‌هید هـــــه‌ردی-یش هه‌مان بۆچونی هه‌ی���هو پێیوای���ه خۆپیش���اندانه‌كان ده‌س���تپێده‌كه‌نه‌وه ،بـــ���ه‌اڵم باوك���ی ش���ه‌هید ش���ێرزاد به‌گومــانه‌‌و ده‌ڵێت "نازان���م ده‌س���تپێده‌كاته‌وه یـــان نا، ئێمه‌ش ته‌نها له‌ئینته‌رنێته‌وه هه‌واڵه‌كان ده‌زانین".
وته‌بێژی پێشوی سه‌رای ئازادی :هه‌موو كاتێك خۆپیشاندان ئه‌گه‌رێكی كراوه‌یه ئا :پشتیوان جه‌مال وته‌بێژی پێشوی ئه‌نجومه‌نی سه‌رای ئازادی ،ناسك قادر رایده‌گه‌یه‌نێت كه له‌دوای خۆپیشاندانهكانهوه شتێك نه‌ماوه به‌ناوی ئه‌نجومه‌نه‌كه‌یان تا له‌ڕێگه‌یه‌وه بانگه‌شه‌ی خۆپیشاندان بكه‌ن ،به‌اڵم جه‌ختیش دهكاتهوه كه هه‌موو كاتێك خۆپیشاندان ئه‌گه‌رێكی كراوه‌یه. چه‌ن���د رۆژێك���ی دیك���ه س���اڵیادی ده‌س���تپێكردنی خۆپیش���اندانه‌كان ی هه‌رێمی كوردستانه كه سه‌ره‌تا له‌شاری س���لێمانییه‌وه ده‌س���تپێكرد‌و پاشانیش قه‌زا‌و ناحیه‌كان���ی ده‌وروبه‌ری گرته‌وه، ئه‌مساڵیش له‌سه‌ره‌تای ئه‌م هه‌فته‌یه‌وه له‌زۆرب���هی ت���ۆڕه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان���ی ئینته‌رنێت به‌تایبه‌تیش (فه‌یسبووك)و له‌ن���او خه‌ڵكیش���دا ده‌نگ���ۆی دووباره‌كردنه‌وه‌ی ئهو خۆپیش���اندانانه باڵوه. خۆپیش���اندانه‌كانی س���اڵی رابردوی س���لێمانی دوای به‌رده‌وامبوون���ی ك���ه ماوهی 62رۆژی خایاند ،رۆژانه له‌دوای نیوه‌ڕۆوه تا ئێواره‌یه‌كی دره‌نگ وه‌خت له‌به‌رده‌ركی س���ه‌را ب���ه‌رده‌وام ده‌بوو، هه‌ر لهو ماوه‌یه‌ش���دا‌و بۆ رێكخس���تنی كاروباری خۆپیش���اندانه‌كه ،ئه‌نجومه‌نی س���ه‌رای ئازادی پێكهێنرا ك���ه له‌چه‌ند رۆشنبیر‌و چاالكوانێكی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی پێكهاتبوون ،دیارترینیشیان (د .فاروق ره‌فیق‌و ناسك قادر)ی خێزانی كه (ناسك) وته‌بێژی ئه‌نجومه‌نه‌كه بوو ،به‌اڵم دوای كۆتاییپێهێنانی خۆپیشاندانه‌كان به‌هێز له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه ،ئهو ئه‌نجومه‌نه‌ش هه‌ڵوه‌شێنرایه‌وه.
ناسك قادر له‌چاوپێكه‌وتنێكی ئاوێنه‌دا رایگه‌یاند كه جه‌ماوه‌ر توانیان لهماوه ی خۆپیش���اندانه‌كاندا داواكارییه‌كانی���ان بگه‌یه‌ننه ده‌س���ه‌اڵت ،به‌اڵم ده‌س���ه‌اڵت داواكارییه‌كانی جێبه‌ج���ێ نه‌كرد‌و وتی "ئه‌گه‌ر بڵێین خۆپیشانده‌ران شكستیان هێن���اوه له‌گه‌یاندن���ی داواكارییه‌كانیان ئ���ه‌وا هه‌ڵه‌ی���ه ،به‌ڵك���و داواكارییه‌كان گه‌یشتن ،به‌اڵم ده‌سه‌اڵت به‌به‌كارهێنانی توندوتیژی‌‌و هێز له‌گه‌ڵ خۆپیش���انده‌ردا كۆتایی به‌خۆپیش���اندانه‌كان هێنا ،نه‌ك به‌جێبه‌جێكردنی داواكارییه‌كان".
بێئومێدم لهوه ی كه ده‌سه‌اڵت بڕوای به‌چاكسازی هه‌بێت داواكارییه‌كان���ی س���اڵی راب���ردوی ئه‌نجومه‌نی سه‌رای ئازادی كه داواكاری خه‌ڵك ب���وون بریتیبوون ل���ه‌دوو جۆر (هه‌نوكه‌یی‌و ستراتیژی) هه‌نوكه‌ییه‌كان وه‌ك (س���نوردانان بۆ ده‌ست ئاوه‌اڵیی حی���زب‌و كوش���تنی هاونیش���تمانان‌و هاوواڵتی���ان ده‌س���تگیركردنی له‌الی���ه‌ن ده‌زگا حیزبییه‌كان���هوه) بنه‌ڕه‌ت���یو س���تراتیژییه‌كانیش وه‌ك (گه‌ڕاندن���ه‌وه‌ی ده‌س���توری هه‌رێم بۆ
په‌رله‌م���ان‌و هه‌مواركردنه‌وه‌ی یاس���ای به‌فیڕۆنه‌دان��� ی خۆپیش���اندانه‌كان‌و سه‌روه‌ت‌و سامانی خه‌ڵكی). له‌كۆتایی مانگی رابردوش���دا سه‌رۆكی هه‌رێم ،مه‌س���عود بارزانی چوار بڕیاری ده‌ركرد ك���ه هه‌ندێكی���ان په‌یوه‌ندییان به‌داواكارییه‌كان���ی ش���ه‌قامه‌وه ههبوو، ب���ه‌اڵم به‌بۆچونی ناس���ك ق���ادر هیچ یه‌كێ���ك ل���هو داواكارییان���ه جێبه‌جێ نه‌ك���راون‌و وتی "خه‌ڵكانی لێپرس���راوی ناو ده‌س���ه‌اڵتدار هه‌میش���ه بانگه‌شه‌یان كردووه كه بڕیاره‌كانی س���ه‌رۆكی هه‌رێم جێبه‌جێكراوه ،له‌كاتێكدا هیچ بڕیارێكیان جێبه‌جێنه‌ك���راوه‌‌و ته‌نه���ا بودج���هی ئۆپۆزس���یۆن گه‌ڕێندراوه‌ته‌وه ،ئه‌وه‌ش داواكاری خۆپیش���انده‌ران نه‌ب���ووه"، هه‌روه‌ها وتیش���ی "ده‌س���ه‌اڵت هه‌ست ده‌كات به‌كۆتاییهێنان���ی خۆپیش���اندان به‌به‌كارهێنان���ی هێز ،براوه‌ی���ه ،به‌اڵم به‌وپه‌ڕی ته‌وازوعه‌وه ده‌ڵێم خۆپیشاندان ئامانجه‌كانی خۆی پێكا". س���ه‌باره‌ت بهوهی كه ئ���ه‌وان وه‌كو ئه‌نجومه‌نی پێش���وی س���ه‌رای ئازادی پێش���بینی ده‌ك���ه‌ن ئه‌مس���اڵیش خۆپیش���اندانه‌كان ده‌س���تپێبكه‌نه‌وه، ناوبراو وت���ی "ئهو ئه‌نجومه‌نه له‌كاتێكی دیاریك���راودا دروس���تكرا‌و توانیم���ان كلتورێك دروس���ت بكه‌ین ،ش���ه‌قامیش خه‌ڵكی دیكه‌ی تێدای���ه ،بۆیه داواكارم ئهو گروپانه‌ی بانگه‌ش���هی خۆپیشاندان ده‌ك���ه‌ن خۆی���ان بناس���ێنن" ،ناس���ك ق���ادر ئاش���كرایكرد كه له‌سیاسه‌ش���دا پێش���بینیكردن "هه‌ڵه‌یه" ،چونكه وه‌ك ئهو ،رونیكردهوه خۆپیش���اندان مافێكی ره‌وای���هو هه‌ر كاتێ���ك داواكاری ههبوو ئه‌وا ئه‌گه‌ری خۆپیش���اندان ههیهو وتی "خۆپیش���اندانه‌كان ده‌ره‌نجام���ی ئ���هو
س���ته‌مه بوو ك���ه حیزب���ه‌كان كردیان‌و خۆڕسكانه بوو ،هه‌میشه‌ش خۆپیشاندان ئه‌گه‌رێكی كراوه‌یه ،بۆیه مه‌سه‌له‌كه 17ی ش���وبات نییه ،به‌ڵكو ئه‌وه‌یه ده‌سه‌اڵت ت���ا چه‌ندێ���ك ئام���اده‌ن داواكارییه‌كان جێبه‌ج���ێ بك���ه‌ن‌و چاكس���ازی بكه‌ن، به‌اڵم وه‌كو خ���ۆم بێئومێدم له‌وه‌ی كه ده‌س���ه‌اڵت بڕوای به‌چاكسازی هه‌بێت"، س���ه‌باره‌ت به‌ئه‌گه‌ری ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی خۆپیشاندانه‌كان‌و به‌شداریكردنی خۆی وه‌ك (ش���ه‌خس) ،ناس���ك وت���ی "هه‌ر خۆپیشاندانێك بكرێت‌و بزانم پێویستی به‌منه ،وه‌ك هاونیشتمانێك بێ دوودڵی به‌شداری ده‌كه‌م". دامركاندن���ه‌وه‌ی ل���ه‌دوای خۆپیش���اندانه‌كان ،گفتوگ���ۆی نێ���وان ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزس���پۆن ده‌ستیپێكرد‌و ئۆپۆزسیۆنیش شه‌ش پاكێجی ئاماده‌كرد بۆ گفتوگۆ ،ب���ه‌اڵم دوای ماوه‌یه‌ك ئهو كۆبوونه‌وانه بێ هیچ ئه‌نجامێك كۆتاییان هات. ناس���ك قادر ئام���اژه‌ی به‌وه‌كرد كه خۆپیشاندانه‌كانی ساڵی رابردوو خۆڕسك بوون‌و كاتێك فیشه‌ك ده‌نرا به‌خه‌ڵكه‌وه هی���چ هێزێ���ك پش���تیوانی نه‌ك���ردن‌و وتی "ل���ه‌دوای خۆپیشاندانه‌كانیش���هوه ئۆپۆزسیۆنیش هێنده‌ی خه‌می ئهوه بووه كه بیر له‌چاكسازی له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه بكات���هوه ،هێن���ده خه‌م���ی رازیكردنی ئهو هێزه‌ی نهبوو كه له‌س���هر ش���ه‌قام دروس���تبوو پش���تیان بگرێ‌‌و هۆشیاری كۆمه‌اڵیه‌ت���ی له‌ناو خه‌ڵكدا زیاتر بكات، ته‌نانه‌ت له‌هیچ دانیشتنێكدا ئۆپۆزسیۆن ره‌زامه‌ن���دی ش���ه‌قامیان نه‌ب���ووه، چونك���ه ده‌بێت ئهو راس���تییه بزانن كه ئۆپۆزس���یۆن پێویستی به‌دانیشتن نییه ناسك قادر له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵت".
18
پاراسیتۆڵ‌و چاكسازیی
تارمای���ی رووداوه‌كان���ی ش���وباتی رابردوو هێش���تا به‌دوامانه‌وه‌یه ،چونك ه ه���ۆكاره‌كان ئه‌گ���هر زی���اد نه‌بووبن، وه‌كخۆی���ان م���اون .س���اڵی پ���ار ك ه خۆپیش���انده‌ران له‌به‌رده‌ركی س���ه‌رای س���لێمانی جمه‌یان ده‌ه���ات ،رۆژانه‌ی خه‌ڵ���ك بریت���ی ب���وو له‌به‌ڵێنه‌كان���ی چاكس���ازیی ،زۆرب���هی بهرپرس���انی حیزبی���یو حكومیی( ،پش���تیوان)ی سه‌رس���ه‌ختی داواكانی خۆپیشانده‌ران بوون ،هیچیان له‌س���رووده‌كه‌ی بورهان مه‌جی���د ،كه‌متری���ان به‌ب���ااڵی ئ���هو خه‌ڵك ه تووڕه‌ی���هی (مه‌یدانی ئازادی) دا هه‌ڵنه‌ده‌دا ..بۆی ه هه‌ق ه له‌ساڵیادی ئهو رووداوانه‌دا ،ده‌رس‌و ده‌ورێكی ئهو به‌ڵێنان ه بكه‌ین���هوهو بزانین چه‌ندیان ل���ێ جێبه‌جێك���ران‌و چه‌ندیش���یان هیچ ..ئه‌گه‌ر ش���ریتی یاده‌وه‌ریمان بۆ دواوه بگه‌ڕێنین���هوه؛ ده‌بینی���ن دوای په‌سه‌ندكردنی بڕیاره ( )17خاڵییه‌كه‌ی په‌رله‌مانی كوردستان له()2011/2/23 ك��� ه تائێس���تاش مش���تومڕ له‌س���هرجێبهجێنهكردن���ی گه‌رمه ،-حكومه‌تی هه‌رێم له( )2/27بڕیاریدا به‌پێكهێنانی لیژنه‌یه‌ك���ی تایب���هت ب���ۆ گێڕانه‌وه‌ی موڵك ه گش���تییه‌كان بۆ حكومه‌ت ،ك ه ده‌بێ لهماوهی ( )6مانگدا چۆڵبكرێن‌و بگه‌ڕێنرێن���هوه .دوات���ر ل���ه()3/3دا سه‌رۆكی هه‌رێم له‌په‌یامێكیدا بۆ خه‌ڵك ده‌ڵێ..( :دوای گه‌ڕانه‌وه‌م دیراسه‌تێكی ته‌واوی وه‌زعه‌كه‌مان كردووه ،گه‌یشتم ه ئهو قه‌ناعه‌ته‌ی ،ده‌بێت موعاله‌جه‌یه‌كی ئه‌ساسی بكرێت ،نه‌ك موسه‌كینات..).. له()3/15دا م���ام جه‌الل له‌په‌یامێكیدا بۆ (ئه‌نجومه‌نی كاتیی سه‌رای ئازادی)، نووس���یویه‌تی( :ئێمه‌ومانان سوورین له‌س���هر ده‌س���تكردنی ده‌س���تبه‌جێ به‌چاكسازیی‌و پاكسازیی‌و له‌ڕه‌گوڕیش ه هه‌ڵكه‌ندنی گهندهڵیو ناعهدالهتیو.).. دوای ئهو وه‌بیرهێنانه‌وانه؛ ئێس���تا جێ���ی خۆیه‌ت���ی ورد ورد له‌كوچ���هو كۆاڵنه‌كان���ی ش���ار ،له‌ڕاڕه‌وه‌كان���ی حكوم���هتو له‌په‌ن���او په‌س���ێوه‌كانی حیزب ،به‌دوای چاكسازیی-دا بگه‌ڕێین، بزانین چه‌ن���ده عه‌داله‌ت ته‌حقیق كرا، ب ه كێ وترا (ئه‌م���هت له‌كوێ بوو؟).. چه‌ن���د ر‌هز‌و ب���اخ‌و ڤیالی بهرپرس���ان ده‌ستیان به‌سه‌رداگیرا؟ چه‌ند راپۆرتی چاودێری���ی دارایی ل���ه‌دادگا یه‌كالیی كران���هوه؟ ..دوور له‌دڕێژدادڕی���ی.. ئێستا ئه‌گه‌ر به‌دیاریكراوی له‌به‌رامبه‌ر پرس���ی گه‌ڕاندنه‌وه‌ی موڵكی گشتیی- دا بوه‌س���تین؛ بۆم���ان ده‌رده‌كه‌وێ ك ه ئیراده‌ی چاكس���ازیی چه‌ن���ده الوازه، چه‌ند‌ه له‌ئاستی گوتاردا پڕ‌و له‌ئاستی كرداریش���دا به‌تاڵ���ه .ئاخر ل���ه‌دوای ده‌ركردن���ی بڕیاره‌ك���هوه ده‌بووای��� ه ئه‌وپ���ه‌ڕی لهماوهی ( )6مانگدا هه‌موو موڵك‌و ماڵ ه ده‌ستبه‌س���ه‌رگیراوه‌كانی حكوم���هت بگه‌ڕێنرێن���هوه ،س���ه‌ره‌تا له‌بن گوشاری خۆپیش���انده‌راندا چه‌ند بارهگاو موڵكێكی كه‌م ته‌سلیمكرانه‌وه، به‌اڵم ك ه گوش���اره‌ك ه نه‌ما ،بڕیاره‌كانی حكومه‌ت‌و به‌ڵێنه‌كان���ی حیزب له‌گه‌ڵ خه‌ڵكه‌ك��� ه چوونه‌و‌ه ماڵه‌كانی خۆیان. ئهوه گه‌یشتینه‌و‌ه شوباتێكی دیكه ،كوا چه‌ند بارهگاو موڵكی دیك ه گه‌ڕێنرانه‌و‌ه ب���ۆ حكوم���هت؟ ب���ۆ ده‌ب���ێ ته‌نی���ا ب���ه‌وزه‌ی ناڕه‌زایی خه‌ڵ���ك ،ماكینه‌ی بڕی���اره‌كان بكه‌ون ه ئیش؟ ئه‌ی له‌كاتی خۆپیشاندانه‌كاندا داوای (مه‌نتیقیبوون) تان له‌خه‌ڵك نه‌ده‌كرد‌و نه‌تانده‌وت ك ه چاكسازیی به‌شه‌و‌و رۆژێك ناكرێ؟ ئێ ئهوه گ���ۆی زه‌وی به‌هه‌ر چوار ده‌وری خۆردا س���ووڕایه‌وه‌‌و هاته‌و‌ه ش���وێنی خ���ۆی ،كه‌چ���ی قیت���اری به‌ڵێنه‌كان ه���هر له‌ش���وێنی پ���اردا ماوه‌ت���هوه. به‌ڕێزین���ه ..باش���تر نیی��� ه به‌رله‌وه‌ی جارێكی دیك��� ه جامی تووڕه‌یی خه‌ڵك له‌سه‌ری بڕژێته‌وه ،خۆتان به‌ئه‌رشیفی بڕیاره‌كانتان���دا بچنه‌وه‌‌و ده‌س���توبرد له‌جێبه‌جێكردنیان بك���ه‌ن؟ ئه‌ی نابێ ئه‌وه‌ت���ان له‌به‌رچ���او بێت ك��� ه ئه‌گه‌ر جاری پێشوو به‌ڵێنه‌كانی چاكسازیی، بوون ه پاراس���یتۆل‌و بڕێك له‌ئازاره‌كانی شه‌قامیان دامركانده‌وه ،ئه‌مجار‌ه ببن ه موسه‌كیناتی ئێكسپای هرو ده‌رمانی هیچ ده‌ردێكیان پێ نه‌كرێ؟ ..پرسیارێكه، به‌رله‌وه‌ی بكرێ ،وه‌اڵمه‌كه‌ی یه‌خه‌مان ده‌گرێ‌و خه‌وی بێ باكییمان لێ حه‌رام ده‌كات. kawamuhamad@yahoo.com
نه‌خۆشییه‌كانی عێراق ده‌مانگرێته‌وه
عێراق
) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
Iraq.awene@gmail.com وه‌زاره‌تی پالندانانی عێراق رایگه‌یاند كه رێژه‌ی به‌رهه‌مهێنانی خورما له‌عێراق به‌ڕێژه‌یه‌كی به‌رچاو زیادیكردوه له‌چاو ساڵی پار ( .)2011به‌پێی رونكردنهوهی ئه‌م وه‌زاره‌ته رێژه‌ی زیاده‌كه‌ی به‌رهه‌م ئه‌مساڵ گه‌شتوه‌ته .%9.2له‌الی خۆشییه‌وه وه‌زاره‌تی كشتوكاڵ هۆكاری زیادبوونی ئه‌م به‌رهه‌م گرنگه ده‌گێڕێته‌وه بۆ ئهو ده‌ستپێشخه‌رییانه‌ی بۆ ژیاندنه‌وه‌ی به‌رهه‌می خورما دراون.
ی شه‌به‌ك بۆ ئاوێنه: سام
هه‌ندێك شاره‌زای ئابووری ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن به‌هۆی قه‌یرانه دارایی‌‌و ئابوورییه‌كانی واڵتانی سوریا‌و ئێرانی دراوسێی عێراقه‌وه مه‌ترسی زۆر له‌ته‌زویكردنی دراوی عێراقی هه‌یه له‌پێناو كڕینی دراوی قورس بۆ ئهو دوو واڵته .له‌الی خۆشیانه‌وه ژماره‌یه‌ك شاره‌زا ئاماژه‌یان به‌وه‌كردووه جۆرێك له‌دراوی ته‌زویر هاتوه‌ته ناو واڵت كه دوای 5مانگ له‌مامه‌ڵه پێكردن ئاشكراده‌بێت .
مالیكی قه‌یران بۆ مانه‌وه‌ی خۆ ی دروست ده‌كات ئا :عیسا خدر
سامی شه‌به‌ك ،راوێژكار له‌سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی عێراق، رایده‌گه‌یه‌نێت ئه‌گه‌ر كۆنگره نیشتمانییه‌كه‌ی تاڵه‌بانی شكستیهێنا، ئه‌وا پێویسته كورد ریفراندۆم بكات بۆ جیابوونه‌وه "ئه‌گه‌رنا ئهوه نه‌خۆشییه‌كانی ناوه‌ڕاست‌و باشوری عێراق له‌كوردستانیش ته‌شه‌نه ده‌كات". له‌دیمانه‌یه‌ك���ی ئاوێن���ه‌دا ،راوێ���ژكار له‌س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیرانی عێراق ،سامی شه‌به‌ك سه‌باره‌ت به هاتنی تارق هاشمی‌‌و داڵده‌دانی له‌الیه‌ن هه‌رێمی كوردستان كه له‌كاتێكدا له‌الیه‌ن دادگای عێراق داواكراوه ،پێیوایه "ئهو رووداوه ده‌س���تێكی به‌غدای تێدابوو ،هاش���می له‌ناو فڕۆكه‌خانه بۆ ماوهی سێ كاتژمێر ده‌س���ت به‌س���ه‌ركرا ،بۆچی نه‌یانگرت؟ بۆچی پاس���ه‌وانه‌كانیان ده‌ستگیركرد، به‌اڵم ئه‌ویان ئازاد ك���رد؟ بۆ لهماوهی 24كاتژمێر ئیعترافات ده‌رچوو ،ئایا ئهو ئیعترافانه هی ئهو رۆژ بوو ،یان ئیعترافی پێ���ش مانگێگ ،یاخ���ود 20رۆژ بوو؟ له‌به‌رئه‌وه‌ی ویس���تیان مه‌وقیفی كورد عه‌رز بكه‌ن له‌ب���هر دوو هۆكار ،یه‌كه‌م، ده‌یانویس���ت ئهو په‌یوه‌ندییه‌ی له‌نێوان عێراقی���هو هاوپه‌یمانی كوردس���تانی‌‌و سه‌ركردایه‌تی كوردستانی هه‌یه له‌سه‌ر بارودۆخ���ی به‌غدا ،تێكب���ده‌ن .دووه‌م، نیازیان ئه‌وه‌بوو كه ئیش���اره‌تێك بده‌نه راگه‌یاندن كه مه‌نتیقه‌ی كوردستان ئهو كه‌سانه‌ی داواكراون به كاری تیرۆریستی بێت‌و به هه‌ر هۆكارێكی تر له‌كوردستان داڵده‌ده‌درێن". ناوبراو باس���ی له‌وه‌كرد گوم���ان هه‌یه كه مالیك���ی هه‌وڵبدات ئ���هو قه‌یرانانه دروس���ت بكات ب���ۆ ئهوهی ب���ه‌رده‌وام بێ���ت له‌ده‌س���ه‌اڵت به‌ب���ێ ئیجرائات‌و هه‌موارك���ردن له‌حكوم���هت ،واته به‌بێ ئهوهی وه‌زیری ناوخۆ‌و وه‌زیری به‌رگری دابنێت ،به‌بێ ئ���ه‌وه‌ی ته‌وازن بۆ دام‌و ده‌زگاكان بگێڕێت���هوه ،چونكه ئه‌وه‌ش خاڵێكی گرنگ���ه له‌به‌رئه‌وه‌ی لیژنه‌یه‌ك هه‌ب���وو له‌به‌غ���دا له‌جێگرانی س���ه‌رۆك وه‌زیران‌و حوسێن شه‌هرستانی‌‌و د.رۆژ، س���اڵح موتله‌گ‌و س���ه‌رۆك وه‌زیران كه عه‌لی ع���ه‌الق نوێنه‌رایه‌تی ده‌كرد ،ئهو لیژنه‌یه پێیده‌وترا " لیژنه‌ی پاڵپش���تی هاوس���ه‌نگی نیش���تمانی" له‌به‌رئه‌وه‌ی س���كااڵ زۆربوو ك���ه جه‌ماعه‌تی مالیكی %90ی داموده‌زگای ئه‌منی س���هر به‌وه‌‌و
چار‌ه ئهوهی ه ئه‌گه‌ر هیچمان به‌ده‌ست نه‌كه‌وت لهو كۆنگره‌ی ه ده‌ربچین‌و ریفراندۆم بكه‌ین :ئایا خه‌ڵك ده‌یه‌وێت له‌گه‌ڵ حكومه‌ت عێراق بمێنێت ،یان نا؟ كاتێك ئهو لیژنه‌یه هه‌بوایه ده‌ستكار ی له‌پۆس���ت‌و هه‌یكه‌لیه‌ت ده‌ك���را ،بۆیه دروستبوونی ئهو ئه‌زمانه له‌به‌رژه‌وه‌ندی مالیكیه بۆ به‌رده‌وامبوون له‌حوكمڕانی". ئهو راوێژه‌كاره ده‌ڵێت "به‌و حكومه‌ته‌ی ئێس���تای عێ���راق ده‌ڵێ���م حكومه‌ت���ی دروس���تكردنی قه‌یران ،له‌پێناو مانه‌وه‌‌و به‌رده‌وامبونی خۆی". سه‌باره‌ت بهوهی ئایا له‌سااڵنی رابوردوو هاش���می تاچه‌ند ه���اوكاری كورد بووه بۆ به‌ده‌س���تهێنانی مافه‌كانی‌‌و تاچه‌ند پش���تگیری ك���وردی كردووه؟ س���امی ش���ه‌به‌ك ده‌ڵێ���ت "ل���ه‌دوای روخانی حكومه‌تی به‌عسه‌وه له‌به‌غدادم ،تائێستا مه‌وقیفێك���ی نیش���تمانیم نه‌بینیوه لهو پیاوه به‌رانبه‌ر به‌دۆسییه‌ی كورد ،به‌ڵكو به‌پێچه‌وان���هوه هه‌موو هه‌ڵوێس���ته‌كانی دژی دۆسییه‌ی كورد بووه ،به‌تایبه‌تی بۆ مادده‌ی 140و مه‌س���ه‌له‌ی كه‌ركوك به‌رده‌وام توند بوو ،به‌اڵم تێناگه‌م بۆچی كورد داڵده‌یدا". له‌باره‌ی ئهوهی كه ئایا پێش���بینی چی له‌س���هر مه‌س���ه‌له‌ی هاش���می ده‌كات؟ س���امی ش���ه‌به‌ك وت���ی "ب���ه رای من مه‌به‌س���ت له‌مه‌سه‌له‌ی هاش���می ،یان روخاندن���ی ئهو كه‌س���ایه‌تییه بووه یان ده‌س���تێكی ئیقلیمی له‌ناو ئهو مه‌وزوعه هه‌بێت ،ئهو ملمالنێیه‌ی له‌نێوان ئێران‌و توركیا ،كاریگه‌ری ده‌بێت له‌سه‌ر ناوخۆ، ئیحتیمال���ه نزیك بوونی تارق هاش���می له‌توركیا‌و دووركه‌وتن���ی له‌ئێران ،بۆیه چاره‌س���ه‌ركردنی ئهو مه‌سه‌له‌یه ئه‌وه‌یه ئ���هو مه‌وزوعه‌ی هاش���می بكوژێنه‌وه‌‌و كاڵی بكهنهوهو له‌بیر بكرێت". سامی ش���ه‌به‌ك ،ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌كات
لیس���تی عێراقیه هه‌میش���ه تۆمهتباره ب���ه‌وه‌ی ك���ه ئه‌زمه‌ی���ه‌ك ده‌بێ���ت به به‌رده‌وام���ی ده‌س���تدرێژ ده‌كات ب���ۆ دوه‌ل���ی ئیقلیمی ،ئه‌گه‌ر دوه‌لی عه‌ره‌بی بێت ،یان توركیا ،ئهو كێش���ه‌یه خۆی ئه‌زمه‌ی دروستكردووه ،ئێران له‌الیه‌ك‌و توركیا له‌الیه‌كی تر كێشه‌یان بۆ عێراق دروس���تكردووه ،چونكه ه���هر یه‌كێك له‌مانه ده‌س���ت بۆ الی���ه‌ك درێژ ده‌كات به‌ه���ۆی ملمالنێی نێوانیان ،ش���ه‌به‌ك وتیشی "به‌هۆی ده‌ستێوه‌ردانی دهرهوهو ده‌ستڕاكێشانی واڵتانی دراوسێ له‌الیه‌ن الیه‌نه‌كان كێش���ه‌كان چاره‌سه‌ر ناكرێن، ته‌نها بهوه چاره‌سه‌ر ده‌بێت كه هه‌موو الیه‌ن���ه‌كان ب���ه رۆحێكی نیش���تمانی‌‌و نه‌ته‌وه‌یی دابنیشن‌و گفتوگۆ بكه‌ن وه‌كو عێراقی كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بكه‌ن". له‌ب���اره‌ی ئهوهی ئێس���تا ك���ه به‌هۆی كێش���هی سیاسیو مهزههبیو كۆمه‌ڵێك كێشه‌ی تر چۆن ده‌كرێت كێشه‌كان به‌بێ ده‌ستێوه‌ردان‌و ده‌ستی ده‌ره‌كی چاره‌سه‌ر بكرێت؟ له‌كاتێكدا چه‌ندین دانیش���تنی پێش���ینه كراوهو ده‌رئه‌نجامه‌كانی باش نه‌بووه؟ ئهو راوێژكاره‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی عێراق وتی "ته‌نها تاڵەبانی‌و مالیکی لەکۆبونەوەیەکدا ی���ه‌ك رێگا هه‌ی���ه بۆ ئ���ه‌وه‌ی بتوانین له‌كێشه‌‌و قه‌یرانانه رزگاربین ،كه ئه‌ویش نیش���تمانی ،راوێژكاری س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌ڵبژاردنێ���ك ئه‌نجامبدرێت‌و خه‌ڵك به ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیران���ی عێراق ،جه‌خت راس���تی نوێنه‌ری خ���ۆی هه‌ڵبژێرێت ،له‌وه‌ده‌كات���هوه ك���ه باوه‌ڕ ن���اكات ئهو به‌اڵم چه‌ند به‌ه���ۆی مهزههبیو قه‌ومی كۆنگره‌یه س���ه‌ركه‌وتوو بێ���ت ،چونكه خۆم���ان به‌تایبه‌تی ع���ه‌ره‌ب ئه‌وه‌نده‌ی چه‌ند به‌هێزبێ���ت وه‌ك رێككه‌وتنه‌كه‌ی تر كێشه‌‌و قه‌یرانه‌كان به‌رده‌وام ده‌بن" .هه‌ولێ���ر نابێ���ت ،له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی ئ���هو ش���ه‌به‌ك ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر مه‌رجه‌عیه‌تی سه‌ركرده سیاس���یو الیه‌نه سیاسیانه‌ی دینی‌‌و مه‌زهه‌بی له‌ڕۆژئاواو ناوه‌ڕاس���ت" ،ب���هو رۆحیه‌ته نه‌چونه كه كێش���ه‌كان كاریگه‌رییان نه‌مێنێت له‌س���هر ده‌نگی چاره‌سه‌ر بكه‌ن ،به‌ڵكو زۆری ده‌ڕۆن بۆ هاوواڵتیان ،ئهو كات كێشه‌كه چاره‌سه‌ر دابه‌شكردنی پله‌‌و پایه شه‌خسی ،باوه‌ڕ ده‌بێت" .له‌به‌رامبه‌ر ئهوهی ئایا تائێستا ناكه‌م هاوپه‌یمانی نیش���تمانی ته‌نازول نهتوانراوه نوێنه‌ری راسته‌قینه‌‌و دڵسۆز بكات له‌هه‌ندێك پۆس���تی حكومه‌ت بۆ ب���ۆ نوێنه‌رایه‌ت���یو حوكمڕان���ی واڵت كه‌سێكی تر". هه‌ڵبژێرن؟ ش���ه‌به‌ك ،نمونه به حیزبی له‌باره‌ی ئهوهی ئایا ئێس���تا كێش���هی ش���یوعی عێراق ده‌هێنێت���هوه كه ئهو ك���ورد له‌س���هر چیی���هو بۆچ���ی كورد مێژووه سیاسیه‌ی هه‌یه نهیتوانیوه یه‌ك هه‌میش���ه ده‌یه‌وێ���ت رۆڵ���ی ناوبژیوان كورسی به‌ده‌ست بهێنێت ،ده‌بێت بپرسین ببینێت‌و الیه‌نه سیاسییه‌كان‌و سه‌ركرده بۆچی نه‌یتوانی���وه؟ چونكه "كاریگه‌ری سیاسیه‌كان به‌ره‌و ئاشته‌وایی‌‌و له‌یه‌كتر مه‌زهه‌بی هه‌یه ،له‌سه‌رجه‌م پارێزگاكانی نزیكبونه‌وه‌یان ببات ،ئایا كورد به‌مشێوه عێراق نه‌یتوانی یه‌ك كورس���ی به‌ده‌ست ئامانجه‌كانی خۆی به‌رجه‌سته ده‌كات؟ بهێنێ���ت ،ته‌نانه‌ت له‌تونس‌و قاهیره-ش شه‌به‌ك ،رای وایه كێشه‌ی كورد له‌سه‌ر هه‌مووی بۆته مه‌زهه‌ب���ی كه به‌هۆیه‌وه بوونی فیدراڵیه‌ت‌و ده‌س���ه‌اڵتی خۆمانه %75ی ئیس�ل�امییه‌كان ده‌رچ���وون‌و ك���ه ته‌نها دوو س���ێ ش���تی بچوكه كه لیبراڵ���یو عه‌لمانی���ه‌كان ده‌رنه‌چوون ،یه‌كێكی���ان بریتیی���ه له‌یاس���ای نه‌وت‌و گه‌نجه شۆڕش���گێڕ‌و ئه‌وانه‌ی شۆڕشیان غ���از ،دووه‌میان قه‌زیه‌ی پێش���مه‌رگه‌‌و كرد خۆیان ده‌رنه‌چوون". سێیه‌میش���یان م���ادده‌ی 140ـه ،به‌اڵم ی ه ك ه ری ه پێش���خ س���ه‌باره‌ت به ده‌ست تائێستا حكومه‌تی ناوه‌ندی ره‌زامه‌ندی س���ه‌رۆك كۆماری عێراق ب���ۆ كۆنگره‌ی نادات له‌سه‌ر سه‌رژمێریكردن كه یه‌كێكه
سه‌رۆك وه‌زیران كار بۆ كابین هی سێیه‌م ده‌كات
له‌هه‌نگاوه‌كان���ی م���ادده‌ی .140به‌ڕا ی سامی ش���ه‌به‌ك چاره‌سه‌ری كوردستان ئهوهی���ه "ئه‌گ���هر هیچمان به‌ده‌س���ت نه‌ك���ه‌وت ل���هو كۆنگره‌ی���ه ده‌ربچین‌و ریفراندۆم بكه‌ین‌و راپرسیه‌ك بكه‌ین كه ئایا خه‌ڵك ده‌یه‌وێ���ت له‌گه‌ڵ حكومه‌ت عێراق بمێنێت ،یان نا ،چونكه پابه‌ندین به‌ده‌س���تور ،ئه‌گه‌ر ده‌س���تور جێبه‌جێ نه‌كرێت‌و ببێته ئاله‌تێك‌و هه‌ر كه‌س���هو له‌س���هر خۆی ته‌فسیرو ته‌ئویلی بكات، ئێم���ه چین له‌م عێراقه‌‌و دوا رۆژی ئێمه چی ده‌بێت". سه‌باره‌ت بهوهی ئه‌گه‌ر هاتوو كۆنگره‌ی نیشتمانی هیچ ده‌رئه‌نجامێكی باشی بۆ ك���ورد نهبوو ،وه‌ك ئاماژه‌ش���ت پێكرد تائێستا ده‌س���تور كاری پێناكرێت ،دوا چاره‌س���هر چییه بۆ كورد؟ راوێژكاری سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی عێراق وتی "ده‌بێت كوردس���تان بڕیاری خۆی بدات‌و خۆی یه‌كالیی بكاته‌وه ،بۆیه پێش ئهوهی ئاوه‌كه بگاته لوتمان‌و بخنكێین، پێویس���ته س���ه‌رمان به‌رز بكه‌ینه‌وه بۆ ئهوهی هه‌ناسه وه‌ربگرین" .له‌به‌رامبه‌ر ئهوهی ئه‌گه‌ر كورد ئ���هو بڕیاره نه‌دات ده‌رئه‌نجامه‌كه‌ی چۆن ده‌بێت؟ شه‌به‌ك وتی "مومكینه هه‌مان ئهو نه‌خۆشیانه‌ی له‌به‌غدا‌و ش���اره‌كانی تری عێراق هه‌یه كوردستان-یش بگرێته‌وه".
"ناكۆكی له‌سه‌ر كۆنگره‌كه‌ی تاڵه‌بانی له‌ناوه‌كه‌یه‌وه ده‌ستپێده‌كات" ئا :الپهڕهی عێراق
ئیئیتالفی ده‌وڵه‌تی یاسا بیرۆكه‌ی هه‌مواركردنه‌وه‌ی ده‌ستور له‌میانه‌ی كۆنگره‌كه‌ی سه‌رۆك تاڵه‌بانی ره‌تده‌كاته‌وه‌‌و هه‌ندێك له‌ئه‌ندامی ئه‌م لیسته‌ش رایده‌گه‌یه‌نن كه راسته له 2014ماوهی یاسایی سه‌رۆك تاڵه‌بانی كۆتاییدێت ،به‌اڵم سه‌رۆك وه‌زیران بۆی هه‌یه خۆی بپاڵێوێته‌وه بۆ كابینه‌ی سێیه‌م. ه����اوكات له‌گ����ه‌ڵ به‌ره‌وپێش����چوون ی هه‌وڵه‌كان بۆ گرێدانی كۆنگره‌ی نیشتمانی لیسته عێراقییه‌كان به‌ده‌ستپێشخه‌ری‌‌و س����ه‌رۆكایه‌تی تاڵه‌بان����ی ،ئیئتیالف����ی ده‌وڵه‌تی یاسا دژی ئهوه ده‌وه‌ستێته‌وه ك����ه له‌میان����هی كۆنگره‌ك����ه‌دا ب����اس له‌وه‌بكرێت كه له‌ده‌ستوری هه‌میشه‌ییدا ماوهی یاس����ایی سه‌رۆك وه‌زیران به‌دوو خ����ول دیاریی بكرێ����ت ،ئه‌ندامێكی ئهو لیس����ته‌ش رایگه‌یاندووه به‌پێی ده‌ستور "له س����اڵی 2014كه خول����ی دووه‌می سه‌رۆكایه‌تی تاڵه‌بانی كۆتاییهات له‌ڕووی یاس����اییه‌وه ناكرێت خۆی بپاڵێوێته‌وه، به‌اڵم ماوهی كاری نوری مالیكی دیاریی
نهكراوهو بۆی هه‌یه كابینه‌ی سێیه‌میش پێكبهێنێت". ئه‌م لێدوان‌و پێداگریانه‌ی ده‌وڵه‌تی یاسا له‌كاتێكدایه كه پێش����ترو چه‌ند رۆژێكی ك����ه‌م پ����اش ده‌س����تپێكردنی به‌هاری عه‌ره‌ب����ی له‌كانونی دووه‌م‌و ش����وباتی 2011ن����وری مالیكی س����ه‌رۆك وه‌زیران له‌میان����هی دیدارێك����ی ئاژانس����ی ئه‌ی ئێف پی فه‌ڕه‌نس����یدا رایگه‌یاندبوو كه خۆی بۆ خولێكیتری سه‌رۆك وه‌زیرانی ناپاڵێوێته‌وه. قسه‌كه‌ره‌كانی لیس����تی ده‌وڵه‌تی یاسا له‌میانه‌ی لێدوانه‌كانیاندا بۆ ئاژانسه‌كان هۆكاری داكۆكیكردنیان له‌خۆ پااڵوتنی مالیك����ی ب����ۆ خولی س����ێیه‌م (-2014 )2018ده‌گێڕنه‌وه بۆ ئهوهی كه پش����ت ئه‌ستوور به‌ئیراده‌ی گه‌ل‌و ئیستیحقاقی هه‌ڵبژاردن ئهو پۆسته‌ی به‌ده‌ستهێناوه‌‌و له‌ناو ده‌ستوریشدا ماوهی كاری سه‌رۆك وه‌زیران به‌هیچ جۆرێك دیاریی نهكراوه. له‌م میانه‌یه‌دا یاسر ئه‌لیاسری له‌لیستی ده‌وڵه‌تی یاس����ا جه‌غت لهوه دهكاتهوه "مانه‌وه‌ی مالیكی له‌دوو خولی سه‌رۆك وه‌زیراندا به‌ئیراده‌ی گه‌ل بووهو ناوبراو له‌میان����هی هه‌ڵبژاردنه‌كان����دا ده‌نگ����ی له‌ڕكابه‌ره‌كان����ی زۆر زیات����ر ب����ووه".
به‌قسه‌ی یاس����ری ،دیاریكردنی ماوه ی كاری سه‌رۆك وه‌زیران به‌دووو خول هیچ لۆژیكێك����ی تێدا نیی����هو ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر ویس����تی گه‌ل بیه‌وێت مالیكی ببێته‌وه به‌سه‌رۆك وه‌زیران بۆ جاری سێیه‌م یان زیاتر ئهوه مافی خۆیه‌تی". جێ����گای ئاماژهی����ه له‌ناو ده‌س����توری هه‌میشه‌یی عێراقدا ماوهی خۆپااڵوتنی سه‌رۆك كۆمار به‌دوو خول دیاریكراوه، ب����ه‌اڵم هیچ واده‌یه‌ك دیاریی نهكراوه بۆ س����ه‌رۆك وه‌زیران‌و به‌پێی ئهو نه‌خشه رێگایه‌ش����ی كه هاوپه‌یمانی نیشتمانی پێشكه‌ش����یان كردوه ب����ۆ قۆناغی پاش كشانه‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا ،ده‌ستور ده‌كرێته ناوبژیوان له‌كێش����ه‌كانی عێ����راق‌و له‌م ده‌ستوره‌ش����دا به‌هی����چ جۆرێ����ك باس له‌دیاریكردن����ی ماوهی كاری س����ه‌رۆك وه‌زیران نهكراوه. له‌الیه‌كیتره‌وه ژماره‌ی����ه‌ك له‌چاودێران پێیانوایه نوری مالیكی هه‌ر له‌ئێستاوه هه‌ڵمه‌تێك����ی گه‌وره‌ی ده‌س����تپێكردوه ب����ۆ خۆپااڵوتن����ی بۆ خولی س����ێیه‌می سه‌رۆكایه‌تی وه‌زیران‌و ئه‌م هه‌ڵمه‌ته‌ش ل����هو لێدوان����ه‌دا ده‌ركه‌وت ك����ه وتبوی "ئه‌وان����هی داوای البردنی من ده‌كه‌ن 6 ساڵیتریش ئهو داوایه‌یان نایه‌ته‌دی".
پرۆفایل
7
موسه‌وی تۆمهتباره ئا :الپهڕهی عێراق رۆژگارێك له‌ناو هۆڵی دادگادا هه‌رچی تۆمه‌ت هه‌یه ئاراسته‌ی سه‌دام حسێن ی دهكردو وه‌كو داواكارێكی گشتیی چاالك، سه‌رنجی میدیاكانی بۆ خۆی راكێشابوو، كه‌چی ئێستا وه‌كو په‌رله‌مانتارێكی تۆمه‌تبار ناوی ده‌برێت. دادوه‌ر‌و په‌رله‌مانتار جه‌عفه‌ر موس���ه‌وی له‌س���ه‌روبه‌ندی دادگاییكردن���ی س���ه‌دام حسێندا س���ه‌رۆكی ده‌س���ته‌ی داواكاری گش���تیی بوو ،ئێستاش له‌س���هر لیستی هاوبه‌ندی���ی ش���یعه‌كان په‌رله‌مانت���اره، له‌چه‌ن���د رۆژی پێش���وودا‌و له‌هه‌واڵێكی س���ه‌یردا ناوبراو ب���هوه تۆمه‌تباركرا كه خۆی یان پاسه‌وانه‌كانی ده‌ستیان هه‌بێت له‌ته‌قینه‌وه‌كه‌ی ن���او گه‌راجی په‌رله‌مانی عێ���راق .به‌ر له‌ئازادكردنی عێراق ناوبراو بۆ ماوهی 15س���اڵ له‌دادگاكانی عێراقدا وه‌كو پارێ���زه‌ر كاریكردوه‌‌و له‌دیمانه‌یه‌كی كه‌ناڵ���ی ئه‌لعه‌ره‌بییه‌ش���دا ئام���اژه‌ی به‌وه‌كردوه هیچ كات له‌س���ه‌رده‌می رژێم دووچاری ته‌نگه‌تاوكردن نه‌هاتووه‌‌و بگره گومانی ئه‌وه‌ش���ی لێده‌كرێت كه پێش���تر ئینتیمای بۆ حیزبی به‌عس هه‌بووبێت. له‌پ���اش رووخانی به‌ع���س له‌ئه‌نجومه‌نی كاتی حوكم بووه‌ته فه‌رمانبه‌ر‌و دواتریش بهرپرس���ی هۆبه‌ی یاس���ایی ده‌س���ته‌ی ریشه‌كێش���كردنی به‌عس كه پۆل بریمه‌ر دایمه‌زران���دو ئه‌حمه‌د چه‌له‌ب���ی ئیداره‌ی ده‌كرد .له‌ده‌م���ی دامه‌زراندن���ی دادگای بااڵی تاوانه‌كانی عێراقیش���دا كه تایبه‌ت بوو به‌تاوانه‌كانی رژێمی به‌عس���ی روخاو له‌الی���ه‌ن په‌رله‌مانت���ارو داوه‌ر وائی���ل عه‌بدولله‌تیف���هوه پاڵێورا بۆ ئهوهی ببێته س���ه‌رۆكی ده‌س���ته‌ی داواكاری گشتیی‌‌و له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێ���ك خه‌ڵكی یاس���اییتردا له‌به‌ریتانیا‌و ئیتالیا به‌ش���داریی چه‌ندین خول���ی راهێن���ان‌و پێگه‌یاندنی یاس���ایی كردووه. له‌دادگاییه‌ك���هی دوجه‌یل���دا رۆڵێك���ی به‌رچاوی ههبوو له‌تۆمه‌تباركردنی سه‌دام‌و س���ه‌ركرده‌كانیتری به‌ع���س‌و به‌بۆچونی هه‌ندێك الیه‌نی س���وننه‌ی عێراقی له‌سه‌ر ئه‌م رۆڵ���هی له‌الیه‌ن ئێرانه‌وه پاداش���ت كراوهو له‌تاران ڤیلالیه‌ك ی پێ به‌خشراوه. ئه‌وه‌شی ئه‌م گومانه زیاتر ده‌كات ئه‌وه‌یه له‌پ���اش گه‌ڕانه‌وه‌ی جه‌عفه‌ر موس���ه‌وی‌‌و خێزانه‌كه‌ی له‌س���ه‌فه‌رێكی گه‌ش���تیاریی ئێران كه‌وت���ه تۆمه‌تباركردنی رێكخراوی خه‌لق���ی به‌رهه‌ڵس���تكاری ئێ���ران‌و بهوه ی واڵت به‌فی���ڕۆ تۆمه‌تباریك���ردن پ���اره ده‌ده‌ن‌و به‌ش���دارن له‌كوش���تار .له‌پاش سه‌رهه‌ڵدانی كێشه‌ش له‌ناو دادگای بااڵی تاوانه‌كان ،موس���ه‌وی وازی له‌سلكی قه‌زا هێنا‌و رویكرده سیاس���هتو بووه ئه‌ندامی حیزبی فه‌زیله‌ی ئیسالمی‌‌و دواتریش وه‌كو كه‌س���ایه‌تییه‌كی سه‌ربه‌خۆ بووه ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران. له‌چه‌ند رۆژی پێشوودا هه‌واڵی ئهوه دزه‌ی ك���رد بۆ میدیاكان ك���ه دادگا داوایكردوه حه‌س���انه‌ی له‌س���هر هه‌ڵبگیرێت ،چونكه ته‌رمێك���ی نه‌ناس���راو له‌ته‌قینه‌وه‌ك���هی په‌رله‌مان دۆزراوه‌ت���هوه كه گومان زۆره په‌یوه‌ندیی به‌پاس���ه‌وانه‌كانی ناوبراوه‌وه هه‌بێ���ت .له‌به‌رانبه‌ر ئه‌م تۆمه‌تانه‌ش���دا موس���ه‌وی تۆمه‌تباركردن���ی به‌به‌ت���اڵو پوچ دای���ه قه‌ڵه‌م‌و رونیك���ردهوه كاتێك ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی عێراق بووه ئ���ه‌م تۆمه‌ته‌ی بۆ دروس���تكراوه‌‌و یه‌ك به‌یه‌ك ته‌له‌فۆنی ب���ۆ ئ���هو په‌رله‌مانتارانه‌ش ك���ردووه كه تۆمه‌تباریان كردوه‌‌و هه‌ڕه‌ش���هی س���كااڵ له‌سه‌ر تۆماركردنی لێكردوون. به‌پێ���ی راگه‌یه‌ن���راوی لیژن���هی به‌رگری ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانیش لیژنه‌كه چاوه‌ڕێی ئه‌نجامی پش���كنینی DNAئ���هو ته‌رمه نه‌ناس���راوه ده‌كات ك���ه له‌ته‌قینه‌وه‌كه‌ی په‌رله‌م���ان به‌جێماوه بۆ ئ���ه‌وه‌ی ئه‌گه‌ر له‌پاس���ه‌وانه‌كانی موس���ه‌وی ب���وو ئهوه ئه‌نجوم���ه‌ن رابس���پێرن ب���ۆ هه‌ڵگرتنی حه‌س���انه له‌س���هر ناوب���راو .ه���ۆكاری گومان دروس���تكردنیش له‌سه‌ر موسه‌وی دهگهڕێتهوه بۆ ئهوهی "پاسه‌وانێكی ناوبراو بێ سه‌روش���وێنه‌‌و ته‌رمێكی نه‌ناسراویش دۆزراوه‌ته‌وه له‌پ���اش ته‌قینه‌وه‌كه‌ی ناو حه‌وش هی په‌رله‌مان". هه‌ندێ���ك بۆچونیتری���ش پێیانوای���ه به‌ئامانجكردنی موس���ه‌وی‌‌و شێخ سه‌باح ساعیدی‌‌و سه‌لیم جبوری‌‌و داوای هه‌ڵگرتنی حه‌سانه‌ی یاسایی له‌سه‌ریان به‌شێكه لهو ملمالنێیه‌ی ده‌س���ه‌اڵت ك ه ئێستا له‌به‌غدا ی ئه‌مان له‌به‌ره‌ی ده‌گوزه‌رێت‌و له‌به‌ر ئهوه مالیكی نین ده‌بێت له‌ش���انۆی سیاسیدا نه‌مێنن.
8
aburi.awene@gmail.com
) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
ئابووری
ئەم الپەڕەیە بە سپۆنسەری ژووری بازرگانیو پیشەسازی سلێمانی چاپ‌و باڵودەکرێتەوە
"له‌بودجه‌دا كه‌لێنی گهوره بۆ گه‌نده‌ڵی هه‌یه"
بارزانی سەرۆکی هەرێم‌و د.بەرهەم ساڵح سەرۆکی حکومەتی هەرێم لەکابینەی شەشەم لەپێشوازی وەزیری بەرگری ئەمەریکیدا ئا :ئاسۆ سه‌روای له‌كابینه‌ی پێنجدا ،سه‌رۆكی حكومه‌ت 64راوێژكاری ههبووه ،له‌كابینه‌ی شه‌شدا بووه 84راوێژكار ،هه‌ر یه‌كێكیش لهو راوێژكارانه" ،له‌گه‌ڵ ئهوهی كه‌مترین راوێژیان پێده‌كرێت"، مانگانه 3تا 4ملیۆن دینار موچه‌یانه "خوا ده‌زانێ چه‌ند راوێژكاری تر له‌كابینه‌ی حه‌وتدا زیاد ده‌كات" عه‌لی حه‌مه ساڵح به‌رپرسی ژووری ئابوری له‌بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان وه‌ها ده‌ڵێت. به‌ش����ه بودج����هی ته‌رخانك����راو ی س����ه‌رۆكایه‌تیه‌كانی هه‌رێم ،په‌رله‌مان، ئه‌نجومه‌ن����ی وه‌زی����ران ،ده‌س����ه‌اڵتی دادوهری به‌ب����ڕوای ش����اره‌زا له‌بواری بودجه‌ی هه‌رێم ،عه‌لی حه‌مه س����اڵح، پڕ له‌كه‌لێنه بۆ به‌هه‌ده‌ردانی بودجه‌ی گش����تی .ئ����هو رونیده‌كات����هوه ك����ه له‌بڕگه‌ی (به‌خش����ین)ی بودجه‌ی ئهو س����ه‌رۆكایه‌تیانه‌دا ده‌رفه‌تی گهوره بۆ گه‌نده‌ڵی ره‌خس����اوه ،هه‌روه‌ك ده‌ڵێت "له‌بودج����هی 2010ی هه‌رێم����دا 374 ملی����ارو 245ملیۆن دین����ار بۆ بڕگه‌ی به‌خشین ته‌رخانكراوه ،به‌اڵم له2011دا كه دیعایه‌ی ئهوه ده‌كرا ،ئهو به‌خشیانه كه‌مكراونه‌ت����هوه ،كه‌چی به‌پێچه‌وانه‌وه زیادی كرد بۆ 761ملیار دینار". ل����ه‌م راپۆرته‌دا ،ش����یكاری بۆ به‌ش����ه بودج����هی س����ه‌رۆكایه‌تیه‌كانی هه‌رێم، په‌رله‌م����ان ،ئه‌نجومه‌ن����ی وه‌زی����ران، ده‌س����ه‌اڵتی دادوهری ،بۆ س����اڵه‌كانی 2010و 2011ده‌كرێ����ت ،ئهو بڕگانه‌ش ده‌خرێته روو ،كه ئه‌گه‌ری به‌هه‌ده‌ردانی بودجه‌یان لێده‌كرێت. به‌شه بودجه‌ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ،كه چوار بینا ی هه‌یه ،دوانیان له‌سه‌ری ره‌ش‌و مه‌سیف س����ه‌الحه‌دینه ،دووانه‌كه‌ی تریش����یان له‌ش����اری هه‌ولێره ك����ه یه‌كێكیان بۆ س����ه‌رۆكی دی����وان‌و ئه‌ویتریش����یان بۆ جێگری س����ه‌رۆكی هه‌رێمه .به‌بۆچونی عه‌لی حه‌مه س����اڵح باشتربوو سه‌رۆكی هه‌رێم‌و جێگره‌كه‌ی‌‌و س����ه‌رۆكی دیوان، له‌ی����ه‌ك بینادا بن ،ئه‌وی����ش "له‌پێناو ئهوهی كاره‌كانیان پێكه‌وه‌‌و به‌شێوه‌ی گروپ بكه‌ن ،هاوكات به كه‌مكردنه‌وه‌ی بین����اكان خه‌رجیه‌كانی����ش ك����ه‌م
ده‌بێته‌وه" .ئه‌م����ه جگه‌له‌وه‌ی له‌چه‌ند س����اڵی رابردوودا ،جێگری س����ه‌رۆك ی هه‌رێ����م بوون����ی نهبوو ،به‌اڵم به‌ش����ه بودجه‌‌و بینای بۆ ته‌رخانكراوه. له‌شه‌ش مانگی یه‌كه‌می ساڵی 2010دا س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ����م ،ب����ڕی 1ملیار دیناری ب����ۆ بڕگه‌ی به‌خش����ین خه‌رج كردوه ،به‌اڵم ئهوهی جێی س����ه‌رنجه، له2011دا ب����ڕی 7ملی����ارو 128ملیۆن دینار ب����ۆ ئهو بڕگه‌ی����ه ته‌رخانكراوه. له‌مباره‌یه‌وه عه‌لی حه‌مه ساڵح ده‌ڵێت "باش����ه ئه‌گه‌ر له‌شه‌ش مانگدا 1ملیار دینار خه‌رج كرابێت ،ده‌بوو بۆ س����اڵی 2011ب����ڕی 2ت����ا 3ملی����ار دیناریان بۆ دابینبكرایه ،ن����ه‌ك 7ملیار دینار، جگه‌له‌وه كه‌س نازانێ ئهو پاره‌یه چۆن خه‌رج ده‌كرێت‌و كێش لێی س����ودمه‌ند ده‌بێت؟ ئه‌مه به‌ده‌ر له‌وه‌ی س����ه‌رۆكی هه‌رێم ،سه‌رۆكی حیزبێكی بااڵده‌ستی كوردس����تانه ،زۆرج����ار لێكدان����ه‌وه‌ی ئهوهی بۆ ده‌كرێت ،كه ئهو به‌خشینانه وه‌ك سه‌رۆكی حیزب ده‌به‌خشێ ،نه‌ك سه‌رۆكی هه‌رێم". ب����ۆ بڕگ����هی كڕین����ی ش����ه‌مه‌ك‌و خزمه‌تگوزاری چاككردنه‌وه ،له‌بودجه‌ی ئه‌م س����ه‌رۆكایه‌تیه‌دا س����اڵ ل����ه‌دوای س����اڵ پاره‌ی زیاتر ته‌رخان ده‌كرێت، به‌جۆرێك له‌شه‌ش مانگی یه‌كه‌می 2010 بۆ ئهو بڕگه‌ی����ه ،بڕی 13ملیارو 849 ملیۆن دینار خه‌رج ك����راوه ،به‌هه‌مان ش����ێوه له2011دا بڕی ته‌رخانكراو بۆ ئهو بڕگه‌یه بۆته 16ملیارو 952ملیۆن دینار. خه‌رجی فعلی ش����ه‌ش مانگی یه‌كه‌می 2010س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم بۆ موچه‌ی فه‌رمانبه‌ره‌كان����ی كه 800فه‌رمانبه‌ره، 3ملیارو 532ملیۆن دینار بووه ،به‌اڵم له2011دا7 ،ملیارو 100ملیۆن دیناریان بۆ ته‌رخانكراوه. به‌شه بودجه‌ی سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان خه‌رج����ی فیعلی ئه‌م س����ه‌رۆكایه‌تیه، له‌شه‌ش مانگی یه‌كه‌می ساڵی 2010دا 14ملی����ارو 832ملی����ۆن دینار بووه، به‌اڵم به‌شه بودجه‌ی ته‌رخانكراو بۆ ئه‌م سه‌رۆكایه‌تیه بۆ ساڵی 2011بریتی بووه له 74ملیار دینار ،به‌رپرسه‌كه‌ی ژووری لێكۆڵینه‌وه‌ی ئابوری بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان بۆ ئه‌مه ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر به به‌راوردكاری ئیشیان بكردایه ،ده‌بوو به‌شه بودجه‌ی
ب����ۆ كڕینی ش����ه‌مه‌ك‌و خزمه‌تگوزاری‌‌و چاكردنه‌وه بڕی 28ملیار دینار ته‌رخان كراوهو ب����ۆ بڕگه‌ی به‌خش����ین-یش 1 ملی����ارو 208ملی����ۆن دین����ار ته‌رخان ك����راوه ،ه����اوكات بۆ بڕگه‌ی س����ودی كۆمه‌اڵیه‌تی 2ملیارو 124ملیۆن دینار ته‌رخان كراوه ،ئه‌مه جگه له‌بڕگه‌یه‌كی تر كه به‌ناوی خه‌رج����ی دیكه‌وه هه‌یه ئه‌ویش 2ملی����ارو 236ملیۆن دیناری بۆ ته‌رخانكراوه. به‌ده‌رله‌وانه 84راوێ����ژكار له‌ژێر ناوی جیاجیادا له‌سه‌ر بودجه‌ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زی����ران مانگانه 3تا 4ملیۆن دینار موچه‌یان����ه ،له‌كاتێك����دا له‌كابین����هی پێش����وودا ژم����اره‌ی راوێژكاره‌كان����ی ئ����ه‌م س����ه‌رۆكایه‌تیه 64كه‌س بوون. ه����هر لهوبارهیهوه عه‌لی حه‌مه س����اڵح ده‌ڵێ����ت "زۆری راوێ����ژكاره‌كان جگ����ه له‌س����هر چ بنه‌مایه‌كیش ئ����هو پاره‌ی ه له‌س����ه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران، خه‌رج ده‌كرێ����ت؟ ئه‌مه ئهو رێگایانه‌ن له‌س����ه‌رۆكایه‌تیه‌كانی تریش����دا هه‌یه، كه ده‌رفه‌ت����ی به‌هه‌ده‌ردانی بودجه‌ی به‌نمون����ه س����ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان 20 راوێژكاری هه‌یه ،ه����اوكات ئه‌وه‌نده‌ی گشتییان به‌ئاسانی لێده‌كرێت". بزانم س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمیش نزیكه‌ی 24راوێ����ژكاری هه‌ی����ه .زۆرین����هی بودجه‌ی سه‌رۆكایه‌تی ره‌های ئ����هو راوێژكارانه‌ش جگه‌له‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران به‌پێی زانیاریه‌كانی ئهو ش����اره‌زایه‌ی ئه‌ندامی هه‌ردوو حیزبه بااڵده‌سته‌كه‌ی ب����واری بودج����هی هه‌رێ����م ،ژم����اره‌ی كوردس����تانن ،كه‌مترین راوێژیش����یان فه‌رمانبه‌رانی سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی پێده‌كرێت". وه‌زیران 2.931كه‌سه .به‌شه بودجه‌ی بودجه‌ی ده‌سه‌اڵتی دادوهری فه‌رمانبه‌رانی ئهو سه‌رۆكایه‌تیه له‌شه‌ش مانگی یه‌كه‌می س����اڵی 2010دا بریتی بهرپرس����ه‌كه‌ی ژووری لێكۆڵین����ه‌وه‌ی بووه له 17ملی����ارو 56ملیۆن دینار ،ئابوری له‌بزوتنه‌وه‌ی گ����ۆڕان ،ئاماژه به‌اڵم جێگه‌ی تێڕامانه بۆ ساڵی 2011ب����ه‌وه‌ش ده‌كات ،ه����هر بودجه‌یه‌ك بۆ ئهو به‌ش����ه بودجه‌یه له‌جیاتی ئهوهی ده‌سه‌اڵتی دادوهری خه‌رج بكرێت ،ئه‌گه‌ر ببێت����ه دوو ئه‌وه‌نده‌ی خ����ۆی ،كه‌چی ئهو ده‌س����ه‌اڵته نه‌توانێ دادپه‌روه‌رانه نزیكه‌ی س����ێ ئه‌وەنده‌ی شه‌ش مانگی مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ هاوواڵتیان‌و كێشه‌كانیاندا یه‌كه‌می ب����ۆ ته‌رخانكراوه ،كه بریتییه بكات ،ئ����ه‌وا ئهو بودجه‌ی����ه به‌هه‌ده‌ر ل����ه 47ملیارو 936ملی����ۆن دینار .بۆ چووه .ئهو ده‌ڵێت "وه‌ك ئهوهی ئێستا ئه‌م بڕگه‌یان عه‌لی حه‌مه ساڵح ده‌ڵێت ده‌بینین ،خه‌ڵكانێك به‌ئاشكرا ته‌قه‌یان "ئه‌گه‌ر تێبینی بكه‌ین ،بودجه‌یه‌كی باش له‌خۆپیشانده‌ران‌و هاوواڵتیان كردووه، بۆ موچ����هی فه‌رمانبه‌رانی ئه‌نجومه‌نی كه‌چی یاسا ده‌سته‌وه‌ستانه له‌به‌رامبه‌ر وه‌زی����ران ل����ه2011دا دابی����ن ك����راوه ،ده‌ستگیركردنیاندا". له‌كاتێك����دا رێژه‌ی فه‌رمانب����هری تازه له‌شه‌ش مانگی یه‌كه‌می ساڵی 2010دا، دامه‌زراو له‌گه‌ڵ ئهوهی هه‌مووی چه‌ند ده‌س����ه‌اڵتی دادوهری له‌به‌شه بودجه‌دا مانگێكی كه‌م موچه‌یان وه‌رگرتووه ،به‌و بڕی 14ملیار دیناری بۆ خه‌رجكراوه، جۆره زۆریش نهبوو ،بۆیه پێش����بینی ب����ه‌اڵم ب����ۆ س����اڵی 2011ن����ه‌ك دوو ده‌كه‌م ئهو پاره‌ی����ه زیاتر بۆ موچه‌ی ئه‌وه‌نده‌خ����ۆی ،به‌ڵكو زۆر لهوه زیاتر‌و بڕی 60ملی����ار دیناری بۆ دابینكراوه. پله‌به‌رزه‌كان به‌كارهاتۆته‌وه". له‌الیه‌كی ترهوه ،هه‌ر له‌به‌شه بودجه‌ی بۆ ئه‌مه‌شیان عه‌لی حه‌مه ساڵح ده‌ڵێت ئه‌م س����ه‌رۆكایه‌تیه بۆ س����اڵی 2011و "به‌ڕاستی ئه‌مه جێگه‌ی سه‌رسوڕمانه،
سه‌رۆكی هه‌رێم ،سه‌رۆك ی وه‌به‌رهێنان به‌هیچ حیزبێكی بااڵده‌ستە، جۆرێك داوایان زۆرجار لێكدانهوه ی نه‌كردوه بۆ بڕگ ه ی ئهوهی بۆ ده‌كرێت، به‌خشین پاره‌یان بۆ كه ئهو به‌خشینان ه دابین بكرێت ،كه‌چ ی وه‌ك سه‌رۆك ی حیزب حكومه‌ت له‌بودجەدا بڕ ی ده‌به‌خشێ ،نه‌ك سه‌رۆك ی 149ملیار دینار ی بۆ هه‌رێم ته‌رخانكردون په‌رله‌مان ب����ۆ 2011نزیكه‌ی 30ملیار دینار بوایه ،نه‌ك 74ملیار ،به‌ڕاست ی نه‌ده‌ب����وو ئهو هه‌ڵه گه‌وره‌یه به‌س����هر په‌رله‌مانتارانیشدا تێپه‌ڕێ". له‌به‌ش����ه بودجه‌ك����هی په‌رله‌مان ،بۆ ش����ه‌ش مانگی یه‌كه‌می س����اڵی ،2010 ب����ڕی 7ملیارو 264ملی����ۆن دینار بۆ موچ����هی فه‌رمانبه‌ران خ����ه‌رج كراوه، به‌اڵم بۆ س����اڵی 2011هه‌ر بۆ موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران 25ملی����ار دینار ته‌رخان كراوه. هاوكات هه‌ر له‌ش����ه‌ش مانگی یه‌كه‌می س����اڵی 2010دا ب����ۆ خزمه‌تگ����وزاری‌‌و كڕینی ش����مه‌ك‌و چاككردنه‌وه له‌بینای په‌رله‌مان ،ب����ڕی 9ملیارو 186ملیۆن دینار خه‌رجكراوه ،بۆ س����اڵی 2011ش به‌هه‌مان شێوه ،بۆ هه‌مان پێداویستی 10ملیاری تر ته‌رخانكراوه .ئه‌مه جگه له‌ته‌رخانكردنی بڕی 900ملیۆن دیناری تر بۆ به‌خشین ،ئه‌مه‌ش هه‌روه‌ك عه‌لی باس����ی ده‌كات به‌به‌راورد به پاره‌كانی تر كه‌مه" ،به‌اڵم ده‌بێت بپرس����ین ئایا په‌رله‌مان به‌خش����یش به‌كێ ده‌دات‌و چ الیه‌نێك لێی سودمه‌ند ده‌بێت". له‌الیه‌كی ت����ره‌وه بۆ بڕگه‌ی س����ودی كۆمه‌اڵیه‌تی ،له‌ش����ه‌ش مانگی یه‌كه‌می 2010دا بڕی 5ملیارو 975ملیۆن دینار خه‌رجكراوه ،بۆ ساڵی 2011بۆ هه‌مان بڕگ����ه 6ملیار دین����ار ته‌رخان كراوه. عه‌لی حه‌مه س����اڵح ده‌ڵێت "لێره‌ش����دا حه‌قمان����ه بپرس����ین ،ئه‌رێ پ����اره‌ی س����ودی كۆمه‌اڵیه‌ت����ی ده‌درێت به‌كێ‌‌و
ئه‌گ����هر به‌راوردكارییان بكردایه ده‌بوو هه‌ر 30ملی����ار دیناریان دابنایه ،نه‌ك 6ملیار ،هه‌ر بۆ زانیاریش هیچ یه‌كێك ل����هو پارانه‌ی ئێمه باس����ی ده‌كه‌ین بۆ دروستكردنی پڕۆژه نییه". عه‌لی حه‌مه ساڵح ئه‌وه‌ش روونده‌كاته‌وه كه له‌ش����ه‌ش مانگی یه‌كه‌می س����اڵی 2010دا خه‌رج����ی فیعل����ی موچ����هی فه‌رمانبه‌رانی ده‌سه‌اڵتی دادوهری13 ، ملیارو 991ملیۆن دینار بووه ،به‌اڵم بۆ ساڵی 2011و بۆ موچه‌ی فه‌رمانبه‌رانیان 56ملیار دینار دابینكراوه .له‌كاتێكدا ژم����اره‌ی فه‌رمانبه‌ران����ی ده‌س����ه‌اڵتی دادوهری ل����ه2010دا 2698فه‌رمانبه‌ر بووه ،بۆ س����اڵی 2011بڕیاربووه 120 فه‌رمانب����هری تریان ب����ۆ دابمه‌زرێنن، بۆیه ئهو ده‌ڵێت "باش����ه بۆ زیادكردنی 120فه‌رمانبه‌ر ،ده‌ك����رێ نزیكه‌ی 28 ملیۆن دینار زیاتریان بۆ دابین بكرێت؟ به‌ڕاس����تی ئه‌مه هاوكێشه‌یه كه مه‌گه‌ر هه‌ر خۆیان لێی حاڵی ببن". هه‌روه‌ه����ا بۆ بڕگ����هی خزمه‌تگوزاری، له‌ش����ه‌ش مانگی یه‌كه‌می ساڵی 2010 بڕی 670ملی����ۆن دینار خه‌رج كراوه، به‌اڵم له2011دا بڕی پاره‌ی ته‌رخانكراو زۆر زی����ادی ك����ردوه بۆت����ه 5ملیارو 750ملیۆن دیناری. ه����اوكات ب����ۆ بڕگ����هی (س����ودی كۆمه‌اڵیه‌تی) له‌ش����ه‌ش مانگی یه‌كه‌می 2010دا 11ملیۆن دین����ار خه‌رجكراوه، به‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رس����وڕمانه به‌رزبوونه‌وه‌ی ئ����هو بڕه پاره‌یه كه بۆ هه‌مان بڕگ����ه ل����ه2011دا دابینكراوه، ئه‌ویش بریتییه له 185ملیۆن دینار. به‌ده‌رله‌وه بۆ بڕگ����هی خه‌رجی دیكه، له‌ش����ه‌ش مانگی یه‌كه‌می 2010دا بڕی 16ملیۆن دینار خه‌رج كراوه ،به‌اڵم بۆ ساڵی 2011بۆ هه‌مان بڕگه ،بڕی 235 ملیۆن دینار ته‌رخانكراوه. س����ه‌باره‌ت ب����ه‌وه‌ی ئای����ا بودج����هی زیاده‌كان����ی ئ����هو س����ه‌رۆكایه‌تیانه ناگه‌ڕێته‌وه بۆ بودجه‌ی گشتی هه‌رێم، عه‌لی حه‌مه س����اڵح لهوه به‌گومانه ،بۆ پش����تگیری ئهو گومانه‌شی باسی لهوه كرد كه زۆربه‌ی س����اڵه‌كان ،بودجه‌ی هه‌رێم كورتی هێناوه .ئهو وتی "له‌ساڵی 2009دا حكوم����هت 1ترلیۆن‌و 11ملیار دینار له‌س����هر بودجه‌كه‌ی قه‌رزداربوو، به‌هه‌مان ش����ێوه له 2010نزیكه‌ی 600 ملیار دیناره بودجه كورتی هێنا".
"بڕگه‌ی به‌خشین ،دێوه‌زمه‌كه‌ی بودج هی هه‌رێم" ئ����هو ش����اره‌زایه‌ی ب����واری بودجه‌ی هه‌رێ����م ،بڕگه‌ی به‌خش����ین له‌بودجه‌ی هه‌رێم����دا ،به دێوه‌زمه ده‌ش����وبهێنێ‌‌و لهو بڕوایه‌دایه ،له‌ڕێگای ئهو بڕگه‌یه‌وه زۆرتری����ن زی����ان به‌بودج����هی هه‌رێم ده‌گات .ئهو رونیده‌كاته‌وه كه له‌ساڵی 2010دا له‌هه‌م����وو بودج����هی هه‌رێمدا به‌ناوی به‌خشینه‌وه ،بڕی 374ملیارو 245ملی����ۆن دین����ار ته‌رخانك����راوه، ل����ه2011دا "ك����ه دیعایه‌ی ئ����هو ده‌كرا ئهو به‌خش����ینانه كه‌م بۆته‌وه" ،كه‌چی زیادی كرد ب����ۆ 761ملیار دینار .ئهو ده‌ڵێ����ت "هه‌رچه‌ند دوات����ر وتیان %10 كه‌مكراوه‌ت����هوه ،به‌اڵم ئ����هو رێژه‌یه‌ش هه‌ر زۆره ،چونكه نزیكه‌ی 700ملیاری هه‌ر ماوه‌ته‌وه". حاڵه‌تێك����ی ت����ر ك����ه بۆت����ه جێگه‌ی سه‌رس����وڕمان له‌الی لێپرس����راوه‌كه‌ی ژووری لێكۆڵین����ه‌وه‌ی ئاب����وری بزوتنه‌وه‌ی گ����ۆڕان ئه‌وه‌یه ،له‌كاتێكدا ده‌س����ته‌ی وه‌به‌رهێنان ،كه زیاتر كار ب����ۆ دابینكردنی زه‌وی ب����ۆ پرۆژه‌كانی وه‌به‌رهێنان ده‌ك����ه‌ن ،به‌هیچ جۆرێك داوایان نه‌كردوه بۆ بڕگه‌ی به‌خش����ین پاره‌ی����ان ب����ۆ دابین بكرێ����ت ،كه‌چی حكوم����هت له‌بودجه‌ی س����اڵی 2011دا له‌بڕگه‌ی به‌خش����یندا ب����ڕی 149ملیار دیناری بۆ ته‌رخانكردون بڕگه‌یه‌كی تری به‌خش����ین دابینكردنی پاره‌یه ب����ۆ رێكخراوه‌كانی زانس����تیو رۆش����نبیریی دینی‌‌و...هت����د به‌هه‌موو ئه‌وانه له2011دا بڕی 115ملیارو 208 ملی����ۆن دیناریان ب����ۆ دابینكراوه .هه‌ر لهو بارهیهوه عه‌لی حه‌مه ساڵح ده‌ڵێت "به‌دڵنیاییه‌وه زۆرینه‌ی هه‌ره‌زۆری ئهو رێكخراوانه‌ی لهو به‌خش����ینه سودمه‌ند بوون ،رێكخراوه‌كان����ی هه‌ردوو حیزبی ده‌سه‌اڵتدارن".
خوێندن
) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
xwenden.awene@gmail.com
به‌عسییه‌كانی عێراق روو له‌زانكۆ ئه‌هلییه‌كان ده‌كه‌ن بۆ وانه‌وتنه‌وه ی پێ نادرێت ی رێگ هی خوێندن ی ژیان هه‌ر خوێندكارێك له‌سه‌ر گزیكردن فه‌سڵ بكرێت تا كۆتای ئا :عیسا خدر به‌ڕێوه‌به‌ری خوێندنی ئه‌هلی له‌وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ، رایده‌گه‌یه‌نێت كه ده‌ستیانكردوه به‌گرتنه‌به‌ری رێوشوێنی پێویست بۆ به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی زانكۆ ئه‌هلییه‌كان‌و ئه‌م پالنه‌ش الیه‌نی ئه‌كادیمی‌‌و كارگێڕی‌‌و دارایی‌‌و یاسایی ده‌گرێته‌وه‌‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كیش بۆ سه‌رپه‌رشتیكردنی ئه‌م زانكۆیانه ده‌كرێته‌وه. "یاسای وه‌زاره‌ت هه‌ژاره" له‌دیمانه‌یه‌ك���ی ئاوێنه‌دا به‌ڕێوه‌به‌ر ی خوێندن���ی ئه‌هل���یو یاری���ده‌ده‌ری به‌ڕێوه‌ب���هری گش���تی خوێن���دن له‌وه‌زاره‌تی خوێندنی ب���ااڵ ،د.جه‌مال كه‌مال رونیكردهوه یاس���ای وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵی ژماره 10ی ساڵی 2008 له‌ناوه‌رۆكدا زۆر هه‌ژاره‌‌و له‌گه‌ڵ ئه‌مڕۆی زانس���ت‌و پێش���كه‌وتنه‌كان ناگونجێت، به‌م هۆیه‌شه‌وه له‌ڕێگای پرس‌و راكردن به‌كه‌سانی شاره‌زا "توانیومه سودی زۆر وه‌ربگرم‌و چه‌ن���د رێنماییه‌كمان دانا بۆ ئه‌وه‌بوو ئهو كه‌م‌و كوڕییانه‌ی له‌یاساكه هه‌ی���ه پڕبێت���هوهو ك���ه‌م‌و كوڕییه‌كان نه‌هێڵی���ن" .د.جه‌مال نمون���هی بهوه هێنایه‌وه كه به‌ه���ۆی خراپی كوالێتی خوێندنه‌وه وایلێهاتبوو ده‌رچووی یاسا له‌پرسگه‌‌و ئه‌رش���یف‌و شوێنی نه‌شیاو دابنرێن "ئێمه‌ش هه‌ڵس���این پێوه‌رمان بۆ وه‌رگرتنی خوێندكارانی به‌ش���ه‌كانی یاس���ا دانا كه نابێت ئهو كه‌سه له65 كه‌متری هه‌بێت ،بۆ چونه پێش���بركێ، هه‌روه‌ها هه‌ڵس���این بۆ هه‌ر زانكۆیه‌ك زۆرتری���ن رێ���ژه‌ی وه‌رگرتن 2س���ه‌د كه‌س بێت ب���ۆ ئ���هو زانكۆیانه‌ی هیچ تێبینیه‌كیان له‌س���هر نییه" .د.جه‌مال كه‌مال باس���ی له‌وه‌شكرد بۆ به‌شه‌كانی تریش پێوه‌ریان هه‌یه بۆ پێدانی كورسی خوێندن به‌زانكۆكان ،ئه‌وه‌ش به كه‌یفی خۆمان نییه كه زانكۆیه‌ك 100كورسی پێبده‌ین‌و زانكۆیه‌كی تر 200كورس���ی، به‌ڵك���و به‌پێ���ی پێوه‌ره‌كان���ه ئه‌ویش ژماره‌ی مامۆس���تایان‌و هۆڵی خوێندن‌و تاقیگه‌‌و پرۆگرام���ی خوێندن ،ژینگه‌ی زانك���ۆ ،كه ئه‌مانه‌ش هه‌مووی ده‌كرێته پێوه‌ر بۆ دیاریكردنی كورسی خوێندن. هه‌روه‌ه���ا ئ���ه‌وه‌ی خس���ته‌ڕو‌و له‌گه‌ڵ ده‌س���ت به‌كاربوونی كابینه‌ی شه‌شه‌م، یه‌كه‌م هه‌وڵیان ئهوهبووه ئاستی زانست به‌رزبكه‌نه‌وه‌‌و به‌رێوه‌به‌رایه‌تی دڵنیایی جۆرییان بۆ كرایه‌وه‌‌و ده‌ست به‌كاربوون بۆ هه‌ڵسه‌نگاندن ،هه‌ڵسه‌نگاندنه‌كانیش مامۆس���تاو خوێندكاریش���ی گرتۆته‌وه كه هه‌ردووال هه‌ڵس���ه‌نگاندن بۆ یه‌كتر ده‌كه‌ن ،چه‌ن���د نمره‌یه‌كی مامۆس���تا به‌ده‌س���ت خوێن���دكاره ،فیدباك���ی مامۆس���تاو خوێندكاری���ان ك���رد ب���ه به‌ش���ێك له‌خوێندن ،مامۆستا به نمره خوێندكار هه‌ڵده‌س���ه‌نگێنێت‌و له‌هه‌مان
گومانمان له‌بڕوانام هی هه‌ندێك له‌مامۆستاكان هه‌یه ،ره‌نگ ه رۆیشتبن ه ناوه‌ڕاست‌و باشور به‌هۆی ئهو نا ئارامییه‌ی كه هه‌ی ه بڕوانامه‌یان هێنابێت كاتیش���دا خوێندكاره‌كه مامۆس���تاكه هه‌ڵده‌س���ه‌نگێنێت كه چه‌ند سودی لهو مامۆستایه وه‌رگرتووه" ،به‌دروستكردنی دڵنیایی جۆری بۆ زانكۆكانی حكومی‌‌و ئه‌هلی ،توانیومان���ه هه‌نگاوێك بچینه پێش ،به‌اڵم به‌دڵنیایی ئێمه له‌سه‌ره‌تای رێگاكه‌ین". به‌ڕێوه‌ب���هری خوێندن���ی ئه‌هل���ی باس���ی له‌وه‌ش���كرد ،ماوه‌یه‌ك���ی زۆر نییه زانكۆی ئه‌هل���ی كراوه‌ته‌وه‌‌و دوو وه‌جبه‌ی ده‌رچووه ،ئێس���تا یاسایه‌ك زۆر مۆدێرنم���ان داناوه له‌وه‌زاره‌ت ،كه بۆ ماوهی ساڵێك ده‌بێت له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران���ه ،به‌اڵم تائێس���تا نه‌نێردراوه ب���ۆ په‌رله‌م���ان ب���ۆ ئهوهی په‌س���ه‌ند بكرێ���ت‌و وت���ی "ئهوهی من هه‌س���تی پێده‌ك���ه‌م كه ئ���هوه مومكینه هۆكاری سیاس���ی له‌پش���ته‌وه بێت ك���ه‌وا ئهو یاس���ایه تائێستا له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران بخه‌وێنرێ���ت" .له‌ب���اره‌ی دواكه‌وتن���ی پێوه‌ره‌كان���ی هه‌ڵسه‌نگاندنیش���هوه ناوبراو وت���ی "نزیكه‌ی 40تا 50هه‌زار خوێندكاریان هه‌یه ،ناتوانرێت لهماوهی دوو س���اڵ هه‌ڵس���ه‌نگاندنی بۆ بكرێت، چونكه پێش���تر ئهو پێوه‌رانه وا چاالك نه‌كراب���وون ،ئه‌گ���هر هه‌بوبێت���ش به سس���تی بووه ،ئێستا ئێمه له‌سه‌ره‌تای رێگاداین". "به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی سه‌رپه‌رشتیاری ده‌كرێته‌وه" به‌ڕێوه‌ب���هری گش���تی خوێندن���ی ئه‌هل���ی له‌وه‌زاره‌ت���ی خوێندن���ی بااڵ راش���یگه‌یاند "ئێس���تا ره‌زامه‌ندیم���ان له‌سه‌ر كردنه‌وه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كی سه‌رپه‌رش���تیاری وه‌رگرت���ووه ،چۆن یه‌ك���هی سه‌رپه‌رش���تیاری له‌وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده هه‌یه ،به‌هه‌مان ش���ێوه بێت،
ده‌مه‌وێت بچمه ناخی خودی خوێندكار، له‌ده‌وام‌و ئاس���تی زانستی ،بچمه ناخ ی مامۆس���تاكه ،كه كوالێتیه‌كه‌ی چۆنه؟ ئاس���تی زانس���تی چۆن���ه؟" .هه‌روه‌ها جهختیكردهوه "گومانمان له‌بڕوانامه‌ی هه‌ندێك له‌مامۆستاكان هه‌یه ...ره‌نگه رۆیش���تبنه ناوه‌ڕاس���ت‌و باشور به‌هۆی ئهو نا ئارامییه‌ی كه هه‌یه بڕوانامه‌یان هێنابێت ،كه زۆرینه‌ی ئهو مامۆستایانه‌ی زانكۆ ئه‌هلییه‌كان له‌ناوه‌ڕاست‌و باشور هاتوون ،ناتوانم كه‌س تۆمه‌تبار بكه‌م، به‌اڵم پێویسته دڵنیابین له‌بڕوانامه‌كان". له‌باره‌ی ئهو گومانانه‌شی له‌سه‌ر ئاستی هه‌ندێك مامۆستا باسده‌كرێن د.جه‌مال رایگه‌یاند "به‌ته‌ئكی���د گومانمان هه‌یه، له‌به‌رئه‌وه‌ی گرێبه‌ستی ئهو مامۆستایانه ب���ۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی دڵنیایی جۆری ده‌نێ���رن ،ب���ه‌اڵم ل���ه‌دوره‌وه ،ئێمه‌ش نه‌چوینه‌ت���ه نێ���و ن���اوه‌رۆك ،واته كه یه‌كێك ده‌ڵێ���ت له‌ئه‌ڵمانیا دهرچووهو بڕونامه‌ك���هی له‌وێ به‌ده‌س���ت هێناوه، نه‌چوینه به‌دوای دابچین بۆ دڵنیابوون، به‌اڵم ئهو یه‌كه‌یه‌ی بۆ سه‌رپه‌رشتیاری دروستده‌كرێت ،به‌نیازی ئهو وه‌زعه‌یه". سه‌باره‌ت به‌هۆكاری هاتنی به‌لێشاوی ژماره‌یه‌ك���ی زۆری مامۆس���تایان له‌باش���وری عێراقه‌وه بۆ كوردس���تان، به‌ڕێوه‌به‌ری خوێندنی ئه‌هلی رایگه‌یاند "ئه‌وان���هی دێن له‌به‌ر ه���ۆكاری نارامی بارودۆخه‌كه دێن ،له‌خه‌ڵكیشم بیستوه كه خه‌ڵكێكی به‌عس���ی دێن بۆ هه‌رێمی كوردس���تان‌و وانه ده‌ڵێن���هوه له‌زانكۆ ئه‌هلییه‌كان ،ده‌مانه‌وێت له‌وه‌ش دڵنیا بینه‌وه ههرچهنده ئه‌وه‌كاری وه‌زاره‌تی خوێندن���ی ب���ااڵ نیی���هو كاری ده‌زگا ئه‌منییه‌كان���ه ،به‌اڵم هاوكاریان ده‌بین‌و گومان له‌یه‌كێك بكه‌ین هه‌رگیزو هه‌رگیز لێی بێده‌نگ نابین". به‌ڕێوه‌ب���هری خوێندن���ی ئه‌هل���ی، بێهیوایی خۆی خس���ته‌ڕو‌و له‌ئاس���تی زانكۆ ئه‌هلیی���ه‌كان‌و له‌وه‌اڵمی ئهوهی ئای���ا پێش���بینی ئه‌وه‌تان ده‌ك���رد كه به‌و ئاس���ته‌ی هه‌یه ،ئاستی زانكۆكان دابه‌زێ���ت؟ د.جه‌مال وت���ی "بهداخهوه نه‌خێ���ر ،به‌ڵك���و پێش���بینی ئهوهمان ده‌كرد زانكۆ ئه‌هلییه‌كان شتی نوێمان بۆ بێنن ،مامۆستای گه‌نجی به زانست پڕكراوی بیانیمان بۆ له‌زانكۆ باشه‌كانی دنیا بێنن ،پێشبینی ئهوهمان ده‌كرد كه ئامێری ن���وێ‌و تاقیگه‌ی تازه‌‌و مۆدێرن دێن���نو ده‌یكه‌نه‌وه ،ب���ه‌اڵم بهداخهوه ئ���هوه ده‌رنه‌چ���وو" .ناوبراو وتیش���ی "مامۆستاكان مامۆستای ئێمه بوون كه خانه‌نشین بوون ،یان به‌هۆی بارودۆخی نائارامی ش���اره‌كانی ناوه‌ڕاست‌و باشور هاتوون بۆ هه‌رێمی كوردستان".
فه‌سڵكراوه ،كه ئه‌وانه‌ش له‌به‌ر هۆكار ی جۆراو ج���ۆره ،له‌وانه غائی���ب بوون، قۆپیه ،ته‌زویر .له‌ب���اره‌ی لێپێچینه‌وه له‌بڕوانامه‌ی خوێندكارانیش كه گومان له‌به‌شێكی به‌رچاویان ده‌كرێت ،د.جه‌مال وتی "ئه‌مساڵ به‌رنامه‌مان ههبوو كه 6 هه‌زار‌و 500خوێندكار وه‌ربگرین له‌زانكۆ ئه‌هلییه‌كان بۆ 9زانكۆی ئه‌هلی ،به‌اڵم خۆیان كوش���ت نه‌یانتوانی له 3هه‌زار‌و 6س���ه‌د‌و 34خوێندكار زیاتر وه‌رگرن، رێگه‌م���ان به‌زانكۆی جیهانداوه 2هه‌زار 98قوتاب���ی وه‌ربگرێت ،ب���ه‌اڵم ته‌نها توانیویه‌تی هه‌زار‌و س���ه‌د‌و 79قوتابی وه‌ربگرێت ،ئه‌مه‌ش به‌هۆی رێنماییه‌كان‌و به‌رزكردنه‌وه‌ی كوالێتی بووه" .له‌باره‌ی ئ���هو كوالێتییه‌وه كه ئ���ه‌وان په‌یڕه‌وی ده‌ك���ه‌ن‌و بوه‌ته ه���ۆی كه‌مكردنه‌وه‌ی توان���ای وه‌رگرت���ن د.جه‌م���ال وت���ی "پێوه‌رمان داناوه‌‌و ئ���هو رێیه‌مان بڕی كه یاس���ا 50وه‌ربگرێت ،ئهوه رێیه‌مان بڕی ك���ه یه‌كێ���ك بیه‌وێ���ت له‌زمانی ئینگلیزی وه‌ربگیرێ���ت‌و 50ی هه‌بێت، چونكه نابێت له‌وانه‌ی ئینگلیزی له65 كه‌متری هه‌بێت ،ب���ۆ زمانی عه‌ره‌بیش به‌هه‌مان ش���ێوه نابێ���ت له65كه‌متری هه‌بێ���ت‌و له‌كۆنمره‌ی گش���تیش له60 كه‌متری هه‌بێ���ت" .هه‌روه‌ها رایگه‌یاند به‌ه���ۆی خراپ���ی ئاس���تی زانس���تی قوتابیه‌كان ،ئه‌مس���اڵ رێگه‌یان نهداوه زانكۆی دیجله خوێن���دكار وه‌ربگرێت، "ئه‌م���ه‌ش گه‌وره‌تری���ن ئیجرائات���ه بۆ خه‌ڵكی به‌رهه‌مهێن كه رێگه‌ی نه‌ده‌یت ئامانج���ه بازرگانیه‌ك���هی بهێنێته‌دی". هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "نوسراوێكمان كردووه ب���ۆ زانك���ۆكان ك���ه ه���هر زانكۆیه‌ك رێنمایی���ه‌كان جێبه‌جێ ن���ه‌كات ،ئێمه له‌ساڵی داهاتوو خوێندكاریان ناده‌ینێ، رێنمای���ی س���ه‌ره‌كیمان په‌یوه‌س���ته ب���ه دڵنیای���ی ج���ۆری ،ئیت���ر ئێم���ه هه‌ڵساوینه‌ته‌وه سه‌رپێ بۆ شه‌ڕكردن، بۆ ش���ه‌ڕكردنێكی به‌رژه‌وه‌ندی گشتی له‌گه‌ڵ ه���هر هه‌موو ئهو زانكۆیانه‌ی كه پێشێلی رێنماییه‌كان‌و مساوه‌مه له‌سه‌ر ئاستی زانستی ده‌كه‌ن".
د .جه‌مال که‌مال
ئه‌مساڵ به‌رنامه‌مان ههبوو ك ه 6هه‌زار‌و 500خوێندكار له ی 9زانكۆی ئه‌هل وه‌ربگیرێن ،به‌اڵم خۆیان كوشت نه‌یانتوانی له3 هه‌زار‌و 600 خوێندكار زیاتر وه‌رگرن
"ته‌كنه‌لۆژیای ناو زانكۆكان خوێندكاران سه‌رقاڵتر ده‌كات" توێژه‌رێكی به‌ریتانی ئهوه ده‌خاته‌ڕوو كه زیادبوونی ئامێری ته‌كنیكی‌‌و ته‌كنه‌لۆژییه‌كان له‌ناو زانكۆكاندا سه‌رقاڵی زیاتر بۆ فێرخوازان دروست ده‌كات‌و ده‌پرسێت :كۆمپیوته‌ر كاتێكی زۆری بۆ گه‌ڕاندوینه‌ته‌وه ،ئێمه چۆن سوود لهو كاته وه‌رده‌گرین؟ ئه‌م توێ����ژه‌ره ئینگلیزیی����ه كه ناو ی جونس����ان ولفه ،ئهوه بیر ده‌هێنێته‌وه ك����ه ج����اران س����تافی فه‌رمانبه‌ران����ی به‌شی فه‌لس����ه‌فه‌ی یه‌كێك له‌زانكۆكانی به‌ریتانیا س����ه‌راپای پش����وی هاوینیان له‌نوس����ینه‌وه‌ی به‌رهه‌می مامۆستاكاندا کۆمه‌ڵێک خوێندکار له‌کاتی به‌کارهێنانی به‌س����هر ده‌برد ،كاتێكیش بۆ یه‌كه‌مجار ئامێرێكی كۆمپیوته‌ری����ان په‌یداكردووه مرۆڤ به‌ئاس����انی‌‌و به‌كلیكێك هه‌رچی شاگه‌ش����كه‌بوون‌و ده‌ڵێ����ت "ه����هر بوێت دێته به‌رده‌س����تیو ده‌ڵێت "چۆن مامۆس����تایه‌كی به‌ش����ه‌كه دوو كاتژمێر له‌كۆتای����ی س����ااڵنی ش����ه‌ڕی س����ارددا ی "هودنه‌ی ئاش����تی" بۆی هه‌ب����وو به‌كاریبهێنێت ،دواتر هه‌ر مرۆڤایه‌تی به‌دوا مامۆستایه‌ك بوو به‌خاوه‌ن كۆمپیوته‌ری دا ده‌گ����ه‌ڕا ده‌بێت ئێس����تا به‌ره‌نگاریی خۆیو ب����ه‌رده‌وام ئ����ه‌م كۆمپیوته‌رانه "هودنه‌ی ته‌كنه‌لۆژیا" ببێته‌وه كه خۆی نوێكراونه‌ت����هوهو ده‌ڵێ����ت "ئ����ه‌م لهو كات����ه زۆره‌دا ده‌بینێت����هوه كه بۆ ته‌كنه‌لۆژیایه مه‌زاجی مرۆڤ تێكده‌دات" .مرۆڤ ره‌خس����اوه ،به‌اڵم ئه‌م كاته زۆره ولف ،ئهوه په‌س����ه‌ند ناكات كه ئێستا چۆن به‌كارده‌هێنین؟ جونس����ان ولف ،ئه‌وه‌ش رونده‌كاته‌و‌ه ته‌كنه‌لۆژی����ا كارێك����ی وه‌هایك����ردووه له‌بری گه‌ڕان به‌ڕه‌ف����هی كتێبخانه‌كاندا كه داهێنراوه نوێیه‌كان كات‌و پاره‌یه‌كی
ئامێری کۆمپیوته‌ردا
له‌ئینته‌رنێته‌وه
زۆریان گێڕاوهتهوه بۆ مرۆڤ‌و وایانكردووه خه‌ڵ����ك زیات����ر هه‌س����ت به‌ئارام����یو خۆشگوزه‌رانی بكه‌ن ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ جۆن ئادامزی مامۆس����تای زانك����ۆی له‌نده‌ن له‌س����هر ئهوه كۆكه ك����ه داهێنراوه‌كان كاریگه‌ریی نێگه‌تیڤیان ههیهو نمونه‌ش بهوه دێننه‌وه كاتێك قایشی سه‌المه‌تی داهێن����را ب����ۆ ئوتومبیل����ه‌كان ،خه‌ڵك ته‌حه‌ممولی مه‌ترس����یی زیاتریان گرته ئه‌ستۆ له‌كاتی لێخوڕین. ناوبراو ئ����ه‌وه‌ش بی����ر ده‌هێنێته‌وه
داهێنراوه نوێیه‌كان ی كات‌و پاره‌یه‌ك زۆریان گێڕاوهتهوه بۆ مرۆڤ ،به‌اڵم ی كاریگه‌ری نێگه‌تیڤیشیان هه‌یه كاتی خۆی كارل ماركس ،تێبینی وه‌ها حاڵه‌تێكی كردووهو باس����ی له‌وه‌كردوو‌ه له‌س����ه‌ره‌تای شۆڕش����ی پیشه‌س����ازیدا له‌به‌ریتانی����ا ،گه‌نجێ����ك ك����ه له‌یه‌كێك له‌كارگه‌كاندا كاریده‌كرد ده‌ستكاریی ئهو ئامێره‌ی كرد كه كاره‌كه‌ی خۆی پێ را ئه‌په‌ڕاند‌و توانی ئیش����ی هه‌موو رۆژه‌كه ب����ه دوو كاتژمێر بكات ،كاتژمێره‌كانیتر به‌ته‌مه‌ڵی داده‌نیشت .خاوه‌ن كارگه‌كه‌ش زۆر كاریگ����هر ده‌بێ����ت به‌م����هو ده‌بێته هانده‌ری ب����ۆ ئهوهی كه ده‌س����تكاریی
هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت
دیسانه‌و‌ه یه‌كێت ی مامۆستایان سه‌ریاس سه‌مین
ئهوهی ده‌ستدرێژی بكاته سه‌ر مامۆستا به هه‌مان شێوه ،یان بچێته زانكۆیه‌كی ت���ر ،چونك���ه ده‌كه‌وێته نێو لیس���تی ره‌ش‌و گشتاندن بۆ سه‌رجه‌م زانكۆكان ده‌كرێت" .له‌باره‌ی جێبه‌جێكردنی ئه‌م رێنماییانه‌شه‌وه به‌كرده‌یی رونیكردهوه له‌م چه‌ند رۆژه‌ی رابردوودا 25قوتابی له‌كۆلیژی دجله‌ی زانكۆی فه‌سڵكراون، ژماره‌یه‌ك���ی زۆر له‌زانكۆكان���ی تریش رێوشوێن به‌رانبه‌ر هه‌یه ك���ه به‌هۆی غه‌ش���كردن‌و پابه‌ند قوتابیان‌و خوێندكاران له‌ب���اره‌ی چۆنیه‌ت���ی به‌رزكردنه‌وه‌ی نه‌بوون ب���ه‌ده‌وام‌و ده‌س���تدرێژیكردنه ئاستی خوێندكاران‌و قوتابیانیشه‌وه د .سه‌ر مامۆستا فه‌س���ڵكراون .هه‌روه‌ها جه‌مال رایگه‌یاند "ئیعازمان داوه‌ته هه‌ر جه‌غتیكرده‌وه "نوسراومان بۆ سه‌رجه‌م هه‌موو زانكۆكان كه مس���اوه‌مه له‌سه‌ر وه‌زاره‌ته‌كان كردووه هه‌ر ده‌رچویه‌كی ده‌وامكردنی خوێندكار نه‌كه‌ن‌و ده‌بێت زانكۆی ئه‌هلی ئه‌گه‌ر له‌الی ئێمه په‌سند خوێندكار دابنیش���ێت‌و له‌پ���ۆل بێت ،نه‌كرابێ���ت هیچ قیمه‌تێكی نییه ،ئه‌گه‌ر چونك���ه ئه‌گه‌ر خوێندكار به‌ردیش بێت یه‌كێك گومانمان له‌بڕوانامه‌كه‌ی هه‌بێت له‌ژووره‌وه بێت ش���تێك فێ���ر ده‌بێت ،تاكو نوسراوی ته‌سدیقكراو نه‌هێنێت كه هه‌روه‌ها ره‌حم نه‌كه‌ن به فه‌س���ڵكردن به‌دڵنیایی ئهو بڕوانامه‌ی ته‌واوه‌‌و ته‌زویر له‌به‌رامب���هر ئ���هو خوێندكاران���هی كه نییه ،تاك���و دڵنیا نه‌بی���ن بڕوانامه‌ی پابه‌ند نی���ن ب���ه‌ده‌وام‌و ئه‌وانه‌ی گزی پێناده‌ین ،خۆشمان چه‌ند كه‌ناڵێكمان رێوشوێنیتر (قۆپییه) ده‌ك���ه‌ن" .هه‌روه‌ها جه‌غتی هه‌یه ب���ۆ دڵنیابوون ،ئێس���تا یه‌كێك بۆ به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی زانكۆكان ی له‌وه‌ش���كردهوه "هه‌ر قوتابیه‌ك به‌هۆی له‌ده‌رچ���ووه‌كان بڕوانامه‌مان پێنه‌داوه، له‌ب���اره‌ی ه���ۆكاری فه‌س���ڵكردن ژماره‌یه‌ك خوێندكاریش���هوه د.جه‌مال گزیكردنه‌وه فه‌س���ڵ بكرێت ،بۆی نیی ه چونكه گومانمان له‌بڕوانامه‌كه‌ی پۆلی رایگه‌یاند كۆمه‌ڵێك قوتابی‌‌و خوێندكار هه‌تاكو كۆتایی ژیانی بچێتهوه خوێندن12 ،ی ئاماده‌یی ئهو خوێندكاره هه‌یه".
ئا :الپهڕهی خوێندن
ته‌خته‌ره‌ش
9
سه‌رجه‌م ئامێره‌كانیتری كارگه‌كه بكات‌و به‌مه‌ش به‌رهه‌می كارگه‌كه‌ی چه‌ند قات كردهوه .جونس����انیش به‌هه‌مانشێوه‌ی ماركس ئاماژه ب����هوه ده‌كات ئهو كاته زۆره‌ی ته‌كنه‌لۆژی����ا فه‌راهه‌می كردووه بۆمان ،ئێمه به‌سه‌رقاڵیتره‌وه به‌سه‌ری ده‌به‌ین. ناوب����راو پێش����نیازی ئ����هوه ده‌كات س����ه‌رۆكی زانكۆكان سود له‌وكاته زۆره وه‌رگرن كه بۆ مامۆستایان‌و فێرخوازان پاش����ه‌كه‌وت بووهو ده‌ڵێ����ت "ده‌كرێت س����ه‌رۆكی زانك����ۆكان كاری وه‌ها بكه‌ن كه پێشتر ده‌رفه‌ت نه‌بووه بیكه‌ن ،وه‌ك ئهوهی دڵنیاب����ن له‌وه‌ی هه‌موو تاكێكی به‌شه‌كانی زانكۆ شاره‌زای ده‌روازه‌كانی سه‌المه‌تین له‌ناو بینای كۆلێژ". دواتر جوناسان ولف ،پرسیاری ئهوه ده‌كات م����ن وه‌ك����و ئه‌كادیمییه‌ك چۆن سوود لهو كات‌و چركانه وه‌رگرم كه بۆم ماوه‌ت����هوه له‌ده‌ره‌نجامی گه‌ڕان به‌دوای كتێب‌و سه‌رچاوه له‌ناو ئه‌رشیف‌و ره‌فه‌ی كتێبخانه‌كان؟ دوات����ر وه‌اڵم ده‌داته‌وه‌‌و ده‌ڵێت "من خۆشبه‌ختم له‌وه‌ی زۆربه‌ی كاته‌كانم له‌قووڵبونه‌وه‌دا خه‌رج ده‌كه‌م، ب����ه‌اڵم هه‌میش����ه له‌س����ه‌ره‌تای نام����ه ئه‌له‌كترۆنییه‌كانمدا ده‌نووس����م :ببوره دره‌ن����گ وه‌اڵم����م دایته‌وه ،ل����ه‌م چه‌ند رۆژه‌ی پێشوودا زۆر سه‌رقاڵ بووم".
دوا ف���اوڵ‌و تازه‌ترین نوكت���هی یه‌كێت ی مامۆس���تایان ناردنی نوسراوێكی فه‌رمیه له‌ڕێگ���هی په‌روه‌رده‌كانه‌وه ئاراس���ته‌ی س���ه‌رجه‌م خوێندنگه‌كانی���ان ك���ردووهو تێی���دا ئ���هو هه‌ڵه‌ی���هی رابردووی���ان راس���ت ده‌كه‌ن���هوه كه وتبوی���ان ئابونه به‌ش���ێوهی ئاره‌زوومه‌ندانه له‌مامۆستایان وه‌رده‌گیرێ���ت ،ئه‌م���ه‌ش ئومێدی ئهوهی ال چاندی���ن لێ���ره ب���ه‌دوا رێكخراوێك���ه س���ه‌ره‌تاكانی كاركردنی به‌ش���ێوه‌یه‌كی ج���دی ب���ۆ مامۆس���تایانه‌‌و فه‌رمانه‌كانی حی���زب جێبه‌ج���ێ ن���اكات ،به‌پێ���ی نوس���راوه‌كه ده‌بێت ئابونه‌ی مانگه‌كانی 9ت���ا 12كۆبكرێته‌وه ،ب���ه‌اڵم ئه‌مه‌یان ئاره‌زومه‌ندانه‌یه! واته هه‌ر مامۆس���تایه‌ك بیه‌وێت ،ده‌توانێ���ت ئابونه‌وه‌كه نه‌دات، پێویس���تبوو له‌ڕێگه‌ی بارهگاو الیه‌نگرانی خۆیان���هوه ئابون���ه كۆبكه‌ن���هوه ،نه‌ك له‌ڕێگه‌ی كارگێ���ڕی خوێندنگه‌كانه‌وه .بۆ ئێمه‌ی مامۆس���تا گرفته‌ك���ه ئه‌مه نییهو بابه‌ت���ی جه‌وه���هری ئه‌وه‌یه ك���ه ئه‌وان له‌دوای هه‌ڵبژاردنه‌كانی ساڵی رابردووه‌وه تاكو ئێستا چییان بۆ مامۆستایان كردووه كه داوای ئابونه ده‌كه‌ن ،مه‌به‌ستم ئه‌وه‌یه ئه‌وان ره‌وایه‌تی یاساییان نییهو پێویسته له‌دوای هه‌ڵبژاردنه‌كانه‌وه‌و به‌پێی ئه‌نجام‌و ناوه‌ڕۆكی بڕیاره‌كانی كۆنگره گۆڕانكاریی له‌لقه‌كاندا بكرێت. س���ه‌یرو س���ه‌مه‌ره‌یه ئ���ه‌م یه‌كێتیه هیچ ش���تێكی زیاده‌ی نه‌خس���ۆته س���هر ئهو بڕیارو راسپاردانه‌ی الی حكومه‌ته‌وه دێن، وه‌لێ ب���ۆ ئابونه‌و مه‌س���ه‌له‌ی وه‌رگرتنی پ���اره خۆیان ق���وت ده‌كه‌ن���هوهو ده‌بنه وه‌كیل‌و ده‌مڕاس���تی مامۆس���تایان ،ئێمه ده‌زانی���ن ئه‌مه ده‌الله‌ته له‌نه‌ش���اره‌زایی مامۆس���تایان ،گ���هر وا نه‌بوای���ه ده‌بوو س���ه‌رجه‌می مامۆس���تایان بایكۆتی���ان بكردایه‌و قه‌رزه‌كانی���ان نه‌گه‌ڕاندایه‌ته‌وه! ئ���ه‌م یه‌كێتیه س���وود له‌نه‌ش���اره‌زایی‌‌و ده‌س���تی حیزب وه‌رده‌گرێ���ت ،هه‌ربۆیه له‌ش���ێوهی س���ولفه‌یه‌كی موحته‌ره‌م���دا ئابون���هی 4مانگی���ان به‌س���هر یه‌كه‌وه له‌مامۆس���تایان وه‌رگ���رت ،خۆزگه وه‌ك له‌وه‌رگرتن���ی ئابون���ه‌دا ئیبداعتان كرد، به‌هه‌مان ش���ێوه له‌خزم��� هتو داواكاری مافه‌كانی مامۆستایانیشدا هه‌ناسه‌یه‌كتان هه‌بوای���ه ،س���ه‌یره له‌م���اوهی رابردوودا چه‌ندین مامۆس���تا له‌الیه‌ن فێرخوازانه‌وه لێدان كران ،كه‌چی ه���هر بۆ دڵنه‌واییش ئ���ه‌م رێكخراوه‌ی مامۆس���تایان به‌فه‌رمی ن���وزه‌ی لێ���وه نه‌هات ،به‌ڕاس���تی نازانم تاكه‌ی ده‌یانه‌وێت به‌م جۆره درێژه به‌كارو خه‌باتیان بده‌ن؟! ده‌كرێت سه‌ندیكا بیت‌و له‌سه‌ر ده‌ستی ئه‌ندامه‌كانت بژیت ،وه‌لێ ناماقوڵیه ئابونه كۆبكه‌یته‌وه‌و خێرو بێرت نه‌بێت‌و خۆشت به خاوه‌نیان نه‌زانیت. ل���هو مه‌هامان���هی یه‌كێتی مامۆس���تایان له‌س���هر ش���انی ب���ووه ،هاوكاریكردنی مامۆس���تا بووه له‌كاتی نه‌خۆشی گهورهو نه‌ش���ته‌رگه‌ریدا كه ب���ڕی ته‌نها 50هه‌زار دینار به‌و مامۆس���تایه ده‌درێت ،له‌كاتی هاوسه‌رگیریش���دا بڕی 200هه‌زار دینار، به‌اڵم ئه‌مه‌ی دووه‌میان ده‌بێته قه‌رزو به شێوازی قیست وه‌رده‌گیرێته‌وه! واته ئهو ئابونه‌یه‌ی له‌مامۆس���تایان وه‌رده‌گیرێت ده‌چێت���ه گیرفان���ی رێكخراوه‌ك���هوهو مامۆس���تایان ته‌نه���ا به ش���ێوهی قه‌رز ده‌توانن لێی سوود مه‌ندبن ئه‌ویش له‌كاتی نه‌خۆشی گهورهو هاوسه‌رگیریدا! داڕشتنی به‌رنامه‌ی نوێ‌‌و نوێنه‌رایه‌تیكردنی راسته‌قینه‌ی مامۆستایان پێویسته بكرێته ئه‌ركی راسته‌قینه‌ی ئه‌م رێكخراوه‌و له‌مه زیات���ر عه‌یبه‌یه ئیش���كردن ب���ۆ حیزب‌و له‌بیركردنی مامۆستایان .نوێنه‌ری حیزب له‌ڕێكخراوه‌كه‌دا ناتوانێت ببێته نوێنه‌ری راسته‌قینه‌ی توێژی مامۆستایان‌و ئه‌مه‌ش س���ه‌رجه‌میان ده‌گرێت���هوه به‌بێ بواردنی هی���چ ی���ه‌ك له‌حیزبه‌كان به‌ده‌س���ه‌اڵت‌و ئۆپۆزس���یۆنه‌وه ،داهێنانی ش���ێوازێكی نوێی كاركردنیش له‌الیه‌ن ئۆپۆزسیۆنه‌وه ده‌بێت به‌جۆرێك بێت نوێنه‌رایه‌تی حیزب نه‌بن‌و ناو له‌خۆیان نه‌نێن ئۆپۆزس���یۆن‌و نوێن���هری ده‌نگی مامۆس���تابن‌و له‌گرفته س���ه‌ره‌كیه‌كانی مامۆس���تایان بكۆڵنه‌وه، نه‌ك ئه‌وانیش هه‌رچیه‌كیان له‌سه‌ره‌وه بۆ هات به‌ڵێی بۆ بكه‌ن. ده‌بێت كاركردن بۆ مامۆستایان كردنه‌وه‌ی خول���ی جۆراوج���ۆر‌و ناردن���ه ده‌ره‌وه‌ی مامۆستایان‌و رێكخستنی گه‌شتی زانستی‌‌و پڕكردن���ه‌وه‌ی فه‌راغه‌كان���ی مامۆس���تاو ش���تیتری ل���ه‌م بابه‌ت���ه له‌ئه‌ركه‌كان���ی یه‌كێتی مامۆس���تایان بێ���ت ،نه‌ك ته‌نها وه‌رگرتنی ئابونه یان له‌كاتی نه‌خۆش���یدا هاوكاریكردنی مامۆس���تا ،پرس���یاره‌كه ئهوهی���ه ئه‌گه‌ر منی مامۆس���تا نه‌خۆش نه‌كه‌وتم؟! Saryass19@gmail.com
10
) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
komelayety.awene@gmail.com
کۆمەاڵیه‌تی
"خۆپیشاندانه‌كان بۆ منی ژن ،نه‌فه‌سێك ی ئازاد ی بوو" ئا :ئاوێنه ی ژنی ما ڵ "ئهو رۆژان ه بۆ منێك ی ی بوو ،بۆ ئهوه ی ئازاد ده‌روازه‌یه‌ك ی خۆم بكه‌م‌و هه‌ست ب ه بوون ی له‌گه‌ڵ چین‌و توێژه جیاكاندا داوا ی مافه‌كانمان بكه‌ین ،بۆ داهاتویه‌ك ی منداڵه‌كانم هه‌موو رۆژێك باش به‌شداریم له‌خۆپیشاندانه‌كاندا ده‌كرد". ی وایه چه‌ند رۆژێك ه گوڵ��� ه ئیبراهیم ال ی "راست ه خۆپیش���اندان نه‌ماوه ،وتیش خۆپیش���اندان پێیناوه‌ت ه س���اڵێكه‌وه، به‌اڵم ناڕه‌زاییه‌كان له‌هه‌موو شوێنێكدا ده‌بیس���تیو ده‌بینی ،ئهو ده‌س���ه‌اڵت ه ی چاك نه‌كات خۆپیشاندان ده‌ست خۆ پێده‌كاته‌وه". ی ته‌مه‌ن 9س���اڵو گوڵ��� ه دوو منداڵ ی هه‌ی���ه ،باس ل���هو رۆژان ه 13س���اڵ ی ده‌كات ك��� ه به‌گوڕوتینه‌و‌ه به‌ش���دار ی خۆپیش���اندانه‌كانی كردووه ،وتیش��� ی ماڵه‌كه‌م ده‌كرد "ش���ه‌وان ه هه‌موو كار ی منداڵه‌كان ی قوتابخانه ته‌نانه‌ت كات��� ده‌گه‌ڕامه‌و‌ه ماڵه‌وه ،دواتر ده‌چومه‌و‌ه نێ���و خۆپیش���انده‌ره ژن���ه‌كان ،ئ���هو ی ماڵه‌وه‌م، رۆژگاره بۆ منیش ك���ه ژن نه‌فه‌س���ێك بوو لهئازادیو هه‌ستكردن ی به‌رامبه‌ر كۆمه‌ڵێك ب ه بهرپرس���یارێت داواكاری گش���تیو ه���ه‌ق" .ئهو خانم ه ی خۆپیش���اندانه‌كان ێ ئامانج ك ه ده‌بین ی هه‌رێمیش ب ه نه‌هاتون ه دی‌‌و س���ه‌رۆك ی نه‌كردووه" له‌گه ڵ ی ئهو "راس���ت وته خه‌ڵكدا ،پێیوای ه "هه‌ق ه خه‌ڵك بێده‌نگ ی ش���وبات بكه‌ن ه ی 17 نه‌بن ،ساڵیاد ی ی داوا ی داواكردنی جێبه‌جێكردن رۆژ خۆپیشانده‌ران له‌سه‌رو هه‌موشیانه‌وه،
په‌یجه‌كه‌ی له‌فه‌یسبووكدا 100هه‌زار الیكی تێپه‌ڕاند
زه‌که‌ریا عه‌بدواڵ له‌گوندێکی سه‌ر ب ه هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هید
ی فه‌یسبووكدا، ی كۆمه‌اڵیه‌ت له‌تۆڕ ی زه‌كه‌ریا عه‌بدواڵ له‌ڕیزبه‌ند ی كوردستاندا ی هه‌رێم كه‌سایه‌تیه‌كان ی ی یه‌كه‌مه‌و 100.000الیك پله تێپهڕاندووه. ی ی دوایی���دا ت���ۆڕ ل���ه‌م س���ااڵنه ی فه‌یس���بووك ك ه نوێترین كۆمه‌اڵیه‌ت��� ی ی س���ه‌رگه‌رمییه ،س���ه‌رنج ئام���ڕاز ی ی ب���ه‌ره‌و ال ی دونیا زۆرب���هی خه‌ڵك ی راكێش كردووه ،جگه له‌خه‌ڵكی، خۆ زۆربه‌ی كه‌سایه‌تیی ه سیاسیو هونه‌ری‌‌و وه‌رزشی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان له‌م تۆڕه‌دا په‌یجی تایبه‌ت بۆخۆیان كردووهتهوه. هه‌رێمی كوردس���تانیش له‌م رێسای ه به‌ده‌ر نییهو رۆژ نیی ه كه‌سایه‌تی ه سیاسیو ی روو رۆشنبیری‌‌و هونه‌ری‌‌و وه‌زرشیه‌كان
ریکالم
ی زۆر ههبوو ،ئه‌م هه‌رگی���ز بیرم ناچێت���هوه ،چونك ه ئهو ی ئازادییه‌ك به‌گش���ت ی خۆمم هه‌ست پێده‌كرد ئازادی ه وای لێه���ات ك ه ئافره‌ته‌كانیش كاتان ه من بوون ی ئازادیش". ی له‌ماڵه‌وه‌و له‌سه‌را وجودی���ان هه‌بێ���ت به‌تایب���هت دوا ی ی س���اڵیاد له‌گ���ه‌ڵ نزیكبوون���هوه ی بارودۆخه‌كه". هێوربوونه‌وه ی ی به‌شداربووان ی ش���وبات ،زۆربه ی 17 ئهو له‌درێژه‌ی قس���ه‌كانیدا باس��� ی ی فه‌یسبووك ،وێنه ی كۆمه‌اڵیه‌ت له‌وه‌شكرد ،وه‌ك ئافره‌تێك به‌ده‌رنه‌بوو‌ه تۆڕ ی ی پرۆفایلی فه‌یسبووكه‌كانیان پێناسه له‌هه‌م���وو ئ���هو ت���رس‌و دوو دڵیه ی ش���وبات ی 17 هه‌یب���ووه له‌نائارام���ی بارودۆخه‌ك���ه ،خۆپیش���اندانه‌كان ی ده‌كات. ێ به‌وره‌یه‌ك ی "به‌رده‌وام ل���هو وتیش��� ی ته‌مه‌ن 30س���اڵ غه‌مگی���ن كه‌ریم به‌رزه‌و‌ه به‌ش���دار بووم ،به‌اڵم شه‌وان ی ی پرۆفایلی فه‌یس���بووكه‌كه ك ه ده‌هاتمه‌و‌ه ده‌ستمده‌كرد ب ه گریان ،ك ه وێنه ی ی ره‌شه‌و ب ه خه‌تێكی سپ ی باكگراوندێك ی هه‌ندێك وه‌زع���م ده‌بینی پێ ب���هوه ی ی له‌س���هر نوس���یوه ،به‌ڕا نیگه‌ران ده‌ب���ووم ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ هه‌موو ژماره 17 ی ی گرنگ ئه‌مانه‌ش���دا ژن���ان س���ه‌لماندیان ك ه ئهو ،ئهو نوس���ین ه به‌ش���ێك ی رووداوه‌كان���ه ،ئهو ده‌ڵێت "ئه‌م وێنه‌ی ه ده‌نگیان هه‌ی ه ك ه توانایان هه‌ی ه داوا ی ی ش���وبات ی 17 ی پیاوان ،ب���اس له‌ڕووداوه‌كان مافه‌كانیان بكه‌ن شانبه‌شان ی ش���وبات ،پارس���اڵ ده‌كات ك ه چه‌ند ش���ه‌هیدو ی 17 ئهو خۆپیش���اندانه ی ێ له‌ڕێگا ی لێكه‌وته‌وه ،ئه‌مه‌و بریندار ی خۆمان". ته‌عبیركردن بوو له‌بوون ی ته‌مه‌ن 45س���اڵ ئ���ه‌م وێنه‌یه‌و‌ه ب ه ده‌س���ه‌اڵت بڵێم ك ه خات���وو نه‌عیمه ی ك���ه‌م رۆژ ههبووه باوی ت���رس‌و تۆقاندن‌و خۆس���ه‌پاندن ی وت��� وه‌ك خ���ۆ ی ی بۆ ده‌ربڕین ی نه‌ماوه ،رێگای���ه‌ك بگر نه‌چێت بۆ س���ه‌رای ئازادی ،وتیش��� ی ترهوه ی لێهاتبوو ئه‌بووای ه هه‌موو داوكاریه‌كانمان ،ئه‌وا له‌ڕێگایه‌ك "وه‌ك واجب ی پێت ده‌ڵێین له‌ت���ۆ ناڕازین" .غه‌مگین ی ئاازاد رۆژێ���ك بچوومای ه بۆ س���ه‌را ێ هه‌س���تم ده‌ركرد وه‌ك زۆریك لهو گه‌نجان هی به‌شداربووه، فۆتۆ :یه‌حیا ئه‌حمه‌د ك ه ده‌چووم بۆ ئهو چه‌ند ژنێک له‌گه‌ڵ منداڵه‌کانیدا کاتی خۆپیشاندانه‌کانی ساڵی رابردوو ی ئهو مه‌سیج ه ئێس���تا هه‌م ،ره‌ئیم ههیهو كاریگه‌ریم ده‌یه‌وێت وه‌ك هاوڕاكان ی ی حكومه‌ت ی بگه‌یه‌نێت به‌ده‌سه‌اڵتداران ی س���ه‌یر هه‌ب���وو له‌ن���او هه‌ی���ه ،ه���هر بۆی���ه زۆر ج���ار ژنان ی ئاشتیمان پش���ێویه‌ك كۆمه‌ڵێك رێكخراودا په‌رژین ی بكوژان". ی گه‌یاندن به‌دادگای ی ی ئاسایشدا ،گه‌ڕه‌كیشم له‌گه‌ڵ خۆم ده‌برد ،هه‌ندێك هه‌رێ���م "گۆڕانكاری���ه‌كان ب���ه خێرای ی مه‌جال خۆپیشانده‌ران‌و هێزه‌كان ی خۆشیه‌و‌ه كچ ه رۆژنامه‌نووس دروس���تكرد ،رۆژان��� ه به‌پێ��� له‌ال ی نس���ار ش���ێخ محه‌م���ه‌د وه‌ك ئه‌چوومه س���ه‌رای ئ���ازادی‌‌و به‌رده‌وام هه‌ر له‌س���هرهتاوه پێمان ده‌وترا وه‌زع له‌گه‌ڵم ده‌هاتن ،خێزانه‌كه‌م هه‌موویان دێن‌و تێده‌په‌ڕن ،بۆی ه خه‌ڵك چاوه‌ڕێ ی بریقه‌دار ناكات ،ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت ی س���ه‌عات دوو به‌ڵێن باش نییه ،هه‌وڵب���ده‌ن بڕۆنه‌وه ،كاك ه ده‌چ���وون منیش دوا ی بووم". ی چاالك رۆژنامه‌وان‌و خانمێك ك ه به‌ش���داربوو‌ه خه‌ریك ی چاكس���ازی نیی���هو ناتوانێت ی عه‌س���رم نی���از ی ئێم ه پیاوین هه‌رچۆنێك بێت ده‌رده‌چین ،ده‌چ���ووم ،زۆرج���ار نوێژ له‌س���ه‌ره‌تای خۆپیش���اندانه‌كان ی ی 17 له‌خۆپیش���اندانه‌كه‌و له‌ساڵیاد ی بكات ،ئهوه با شه‌قامه‌كان ی ئهو راستیه‌ی ه له‌مزگه‌وتی گهوره ده‌كرد ،نه‌ده‌هاتمه‌و‌ه گۆڕانكار ی كه‌م ئافره‌تت ك ه ئه‌وه‌ش ده‌رخس���تن ی ش���وبات رێژه‌یه‌ك ی 17 ش���وباتدا ده‌ڵێت "م���ن وه‌ك كچێك ی خه‌ڵك‌و ی خوان پڕبكه‌ینه‌وه له‌توڕه‌یی‌‌و هاوار ی تر كێشه ی بۆماڵ ،ئه‌گه‌ر رۆژان ی بكات ،به‌اڵم پاش ك��� ه له‌هه‌ندێك ش���تدا پیاوس���االر ی ده‌بینی ك ه به‌شدار رۆژنامه‌ن���ووس‌و وه‌ك مه‌بده‌ئێك��� ی ئاماده‌كردن هه‌بووایه ،ئه‌وا ئهو رۆژان ه ده‌س���تبكه‌ینه‌و‌ه به‌گوشارخستن ه سه‌ر ی ئافره‌تانیش به‌ره‌و وجودی هه‌ی���ه ،زۆر ئازادبووم لهوه ی ماوهی���ه‌ك رێ���ژه ئینس���انی ،رۆژان ه به‌رده‌وام له‌سه‌را ی كوڕه‌كانم هه‌ركه‌س���یان زوو بهاتایه‌وه ،ده‌س���ه‌اڵت به‌ڕێگایه‌ك���ی مه‌ده‌نیانه، ی ئازاد ی ئاماده‌یی���م هه‌ب���ووهو وه‌ك زیادبوون چوو ،لهو بارهیهوه نسار باس ك ه ئاماده‌ییم هه‌بێت له‌س���ه‌را ئ���ازاد ی ده‌كرد به‌نان حازركردن‌و هه‌رده‌بێ���ت ئهو ده‌س���ه‌اڵت ه چۆك بۆ ی خێزانه‌كه‌م ن���ه‌ك رێگرییان نه‌كردووم ،ئهوه ده‌ست ی به‌شداربوون ی كه‌م ی تر ئافره‌تێ���ك ح���ه‌زم ك���ردووه هه‌موو له‌هۆكاره‌كان ی بدات". ی مه‌جال ده‌هاتن ،كێشه‌ی ئه‌وه‌ش���م نهبوو ،رۆژانێك بوو چاكساز ی له‌گه‌ڵ ژن���ان ده‌كات‌و ده‌ڵێت "له‌س���ه‌ره‌تادا به‌ڵكو ئه‌وانیش به‌پێ رۆژێك ئاماده‌بم ،به‌هه‌ماهه‌نگ
زه‌كه‌ریا عه‌بدوڵاڵ یه‌كه‌مه
ئا :چرا شه‌ما ڵ
کۆمه‌اڵیه‌تی
komelayety.awene@gmail.com
) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
11
فۆتۆ :تایبه‌ت
لهو تۆڕ‌ه به‌رفراوانه جیهانیی ه نه‌كه‌ن، ی حیزبی‌‌و به‌ش���ێكی زۆر له‌به‌رپرس���ان حكوم���یو كه‌س���ایه‌تی‌‌و رۆژنامه‌وان‌و س���ه‌رمایه‌دارانی هه‌رێمی كوردس���تان ی ریكالمكردنن بۆ په‌یجه‌كانیان، خه‌ریك به‌اڵم یه‌كێك لهو الپهڕه كوردیانه‌ی ك ه ی شكاندوو‌ه له‌ئاست كه‌سایه‌تی ه ریكۆرد ی به‌ش���دار له‌فه‌یسبووكدا، كوردیه‌كان ی ناودار (زه‌كه‌ریا ی هونه‌رمه‌ن���د په‌یج ی عه‌بدوڵاڵ)ی��� ه ك��� ه ( )104.000الیك تێپهڕاندووه . ی س���ه‌رچاوه‌یه‌ك له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت��� ی هونه‌رمه‌ن���د (زه‌كه‌ری���ا) كاره‌كان��� ی ئه‌م په‌یج��� ه رایگه‌یاند ك ه ده‌رب���اره ی "ئه‌م الپهڕهی ه له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ی ی راسته‌وخۆ كاره‌كان‌و به‌سه‌رپه‌رشت (زه‌كه‌ری���ا) به‌ڕێوه‌ده‌برێ���ت‌و تیای���دا ی هه‌واڵ‌و چاالك���یو لێدوان ه فه‌رمیه‌كان ی تێ���دا باڵوده‌كرێت���هوهو رۆژ ناوبراو
ی ی هه‌واداران ل���ه‌دوای رۆژیش ژم���اره ی په‌ی���ام‌و روو له‌زیادبوون���هو زۆرب���ه كۆمێنت���ه‌كان له‌الیه‌ن زه‌كه‌ریاش���هوه ده‌خوێنرێته‌وه". ی ی س���ه‌رنجه په‌یجه‌ك ه ئ���ه‌وه‌ی جێ زه‌كه‌ریا له‌فه‌یس���بووكدا زۆر ئه‌كتیڤه‌و له‌هه‌موو بۆن���ه ئایین���یو نه‌ته‌وه‌یی‌‌و رووداوه گرنگه‌كان���دا كۆمێن���ت‌و ی زه‌كه‌ری���ا باڵوده‌كرێت���هوه، لێدوان��� ی ی بۆ كاره‌س���ات ی خه‌مناك وه‌ك په‌یام ی ی وان له‌باك���وور بومه‌له‌رزه‌ك��� ه ی ی زۆر كوردستان ،ك ه ده‌نگدانه‌وه‌یه‌ك ههبوو له‌میدیاكان���ی توركیاو باكوورو ی كوردس���تان ،چونكه پێش باش���ور ی ی كه‌س���ایه‌تیه‌كان به‌یاننامه‌ك ه زۆرب ه ی باڵوكرده‌وه ،هه‌روه‌ها له‌بۆنه ئایینه‌كان ی ی محه‌مه‌دو رۆژ ی له‌دایكبوون وه‌ك رۆژ ی مه‌سیح‌و جه‌ژنه‌كان‌و رۆژه له‌دایكبوون مێژوویه‌كانی گه‌لی كورد. ی زیاتری���ان ی س���ه‌روكارێك ئه‌وان��� ه ی فه‌یس���بووكدا ی كۆمه‌اڵیه‌ت له‌گه‌ڵ تۆڕ ی ی الیكه‌كان هه‌ی���ه ،زۆری���ی ژم���اره هونه‌رمه‌ن���د زه‌كه‌ری���ا عه‌بدوڵ�ڵ�ا ب ه ی به‌راورد به‌كه‌سایه‌تیی ه ههره دیاره‌كان ی ی سیاسه‌ت‌و رۆشنبیریی‌‌و هونه‌ری بوار ی س���ه‌رنجیان راده‌كێش���ێت ،كه ژماره ی زه‌كه‌ریا 104.032 الیكه‌كانی په‌یج��� الیك���ه ،له‌كاتێك���دا كه‌س���ایه‌تیی ه ی وه‌ك عه‌دن���ان كه‌ری���م ناوداره‌كان��� ی 10.253 ی ره‌زاز 46.314الیكه ،ناسر الیك���ه ،كه‌مال محه‌مه‌د 9.165الیكه، به‌هج���هت یه‌حیا 7.205الیكه ،هه‌ڤا ڵ ئیبراهیم 9.285الیكه ،مه‌ریوان وریا ی قان���ع 1.154الیكه ،به‌ختی���ار عه‌ل 16.818الیك���ه ،ش���ێركۆ بێك���ه‌س 11.754الیكه ،فاروق ره‌فیق 4.495 الیكه ،نه‌وشیروان مس���ته‌فا 20.446 ی 18.091الیكه، الیكه ،مه‌سرور بارزان دكتۆر به‌رهه‌م س���اڵح 43.849الیكه، ی 48.259الیكه ،مه‌ال مه‌نسور بارزان به‌ختی���ار 12.426الیكه ،مه‌س���عود ی 82.699الیك���ه ،نێچیرڤان بارزان��� ی باپیر ی 70.968الیكه ،عه‌ل بارزان��� 61.06الیكه ،م���ه‌ال كرێكار 13.56 الیكه. س���ه‌رچاو‌ه نزیكه‌ك���ه له‌هونه‌رمه‌ند ی ی "هاوڕێیانی په‌یجه‌ك ه (زه‌كه‌ریا)وه وت (زه‌كه‌ریا) ته‌نیا كورده‌كان نین ،به‌ڵكو ی ئه‌وروپ���ی، به‌س���ه‌دان به‌كارهێن���هر ی عه‌ره‌ب ،تورك ،فارس ،رۆژانه سه‌ردان ده‌كه‌ن‌و الیك‌و كۆمێنت ده‌نووسن ،ك ه ی ی كار هونه‌رییه‌كان هه‌مووی���ان گوێگر زه‌كه‌ریان".
له‌هه‌ولێر به‌شێك له‌پیاوان چاویان ب ه شۆفێری ژن هه‌ڵنایه
فۆتۆ :ئاوێنه
ئاپۆرای ئۆتۆمبێل له‌سه‌نته‌ری شاری هه‌ولێر ببین���ن ،یه‌كس���هر ده‌زانن ك��� ه ئهوه ئا :كامه‌ران محه‌مه‌د ،هه‌ولێر ژن ه لێیده‌خوڕێت ،چونكه له‌س���ه‌ر‌خۆ ده‌ڕوات". مانگێك له‌مه‌وبه‌ر ئۆتۆمبێلێك له‌سه‌ر له‌گه‌ڵ هه‌ڵكش���انی رێژه‌ی شۆفێری به‌رز‌ه پردی سێتاقان له‌هه‌ولێر ،ك ه ژن���ان ،ج���ۆری هه‌راس���انكردنی ژنان به‌رزییه‌كه‌ی نزیكه‌ی 10مه‌تر ده‌بێت، له‌الی پیاوان گۆڕانی به‌سه‌ردا هاتووه، كه‌وت ه خواره‌وه‌‌و شۆفێره‌كه‌ی ،ك ه ژن���ان باس له‌وه‌ده‌ك���ه‌ن ،كه هه‌ندێك ئافره‌تێك بوو ،گیانی له‌ده‌ستدا .ئه‌م له‌پیاوان ب ه هۆڕن لێدان‌و ش���كاندنه‌و‌ه هه‌واڵ ه ده‌نگدانه‌وه‌یه‌كی زۆری ههبوو، ی بۆ سه‌ریان نه‌وه‌ستاون ،به‌ڵكو قسه چونك ه یه‌كه‌م حاڵه‌تی له‌وشێوه‌یه بوو ناش���رینیش ده‌ك���ه‌ن وه‌ک" :پیاوتان ك ه له‌الیه‌ن شۆفێری ژن رووبدات. له‌ماڵێ نییه؟". ه���ودا زه‌نگه‌نه ،چاالكوان���ی بواری ئ���اری ره‌فی���ق ،به‌ڕێوه‌ب���هر مافی ژن���ان ل���هو باره‌ی���هوه ده‌ڵێت توندوتی���ژی، له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی "هه‌راس���انكردنی ش���ۆفێری ژن���ان، له‌الپه‌ڕه‌ك���هی خۆی له‌فه‌یس���بووك، په‌یوه‌ندی به‌و كه‌لت���وره‌وه هه‌یه ،ك ه له‌سه‌ر زاری شایه‌تحاڵێكه‌وه ،ئاماژهی پیاو خاوه‌نی هه‌مووش���تێكه" ،وتیشی به‌وه‌كردبوو ،ك ه رووداوی سه‌ر پرده‌كه‌ی "له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی پیاوساالریدا ،ده‌بێت س���ێتاقان ،له‌ئه‌نجام���ی ئهوهبووه ،ك ه چاوه‌ڕوانی ئهو جۆره حاڵه‌تانه‌ش ببین، وه پیاوێك ،ئۆتۆمبێله‌كه‌ی شكاندووه‌ته سه‌ر ش���ۆفێر‌ه ژنه‌كه‌‌و ئه‌م رووداوه‌ی هۆڕن لێدان" .وتیش���ی "چاویان پێمان ئه‌وان���هی ك ه س���وكایه‌تی‌و توندوتیژی لێكه‌وتۆت���هوه ،ه���ه‌روه‌ك نوس���یبوی هه‌ڵنای���هو واده‌زانن ئۆتۆمبێل به‌س بۆ له‌سه‌ر ش���ه‌قام له‌به‌رامبه‌ر ژنان به‌كار دێنن ،له‌ماڵه‌وه‌ش توندوتیژی به‌رامبه‌ر "ئه‌م ه یه‌كه‌م حاڵ���هت نییه ،ماوه‌یه‌ك ئه‌وان دروستكراوه". لهماوهی 5ساڵی رابردوودا ،رێژه‌ی ب ه خوش���ك‌و دایك‌و هاوس���ه‌ره‌كانیان له‌مه‌وب���هر ،گه‌اڵبه‌ی���ه‌ك ش���ۆفێرێكی ژن���ی ته‌نگه‌تاو ك���ردووهو له‌ئه‌نجامدا ،ش���ۆفێری ژنان له‌س���ێ ش���اره‌كه‌ی به‌كار دێنن". ی ئوتومبیل زۆرێك ل���هو خانمان���ه كوردس���تان به‌ش���ێوه‌یه‌كی به‌رچ���او ئۆتۆمبێلی ژنه‌ك ه وه‌رگه‌ڕاوه". ی روداوه‌كه‌ی سێتاقان هه‌راس���انكردنی ش���ۆفێر‌ه ژن���ه‌كان زی���ادی ك���ردووهو خاوه‌ن���ی یه‌كێك لێده‌خوڕن ،دوا له‌الیه‌ن پیاوانه‌وه ،زۆرێك له‌ئافره‌تانی له‌نوس���ینگه‌كانی فێركردنی شۆفێری ترساون ،هاوژین عه‌بدولڕه‌حمان ك ه ك ه ی ماڵه‌وه‌یه ،ئهو ترس ه ناشارێته‌وه، په‌س���ت كردووهو ئاماژه به‌وه‌ده‌كه‌ن ،وتی "ئێستا موش���ته‌رییه‌كانمان زیاتر ژن مه الی ب���هرزه پرده‌كان، "ك��� ه‌ده‌گه ك ه هه‌ندێك جار جنێو‌و س���وكایه‌تییان ژنن". ی دڵم خێرات���ر ده‌بێت ،ئه‌وانه‌ی س���ۆران محه‌م���ه‌د ،ك��� ه خاوه‌ن���ی لێدان��� پێده‌كرێت. ش���یرین مه‌حمود ،ته‌مه‌ن 29ساڵ ،نوس���ینگه‌ی ئه‌له‌ن���ده ب���ۆ فێركردنی ده‌ڵێ���ن پیاوت���ان له‌ماڵ نیی��� ه بۆی ه ی مامۆس���تایه ،یه‌كێك ه لهو ش���ۆفێری وتی "ژن���ان له‌ش���ۆفێریدا ئێوه ش���ۆفێری ده‌ك���ه‌ن ،له‌بنه‌ڕه‌تدا ك ه پیش ه ئافره‌تان���هی چه‌ندی���ن ج���ار له‌الیه‌ن زۆر ئارام‌و له‌س���ه‌رخۆن ،ئه‌مه‌ش���یان خراپه‌کارن" .هاوژی���ن داوایده‌كرد ،ك ه شۆفێری پیاوه‌و‌ه بێزار كراوهو ده‌ڵێت له‌ترس���انه ،بۆی ه رووداوه‌كانیش���یان ،حكومه‌ت بڕیار ده‌رب���كات بۆ ئه‌وانه‌ی "پیاوه‌كان چونك ه خۆیان له‌ئازاردانی زۆرب���هی ج���اره‌كان زه‌ره‌ری گیانی ژنان هه‌راسان ده‌كه‌ن‌و سزای توندیان ی "ئه‌گه‌ر چه‌ند پیاوێك خه‌ڵك ناترس���ن ،بۆی ه به‌رده‌وام خێرا لێناكه‌وێته‌وه" سۆران باسی له‌وه‌شكرد ،بدات ،وتیش��� لێده‌خوڕن ،كاتێكیش ده‌كه‌ون ه پش���ت ك��� ه پی���اوان بێئۆق���ره‌ن له‌لێخوڕینی له‌س���هر ئ���هو ره‌فتاران ه س���زا بدرێن‌و ئۆتۆمبێله‌كانم���ان ،ئیت���ر ئارامی���ان س���ه‌یاره‌دا ،بۆی��� ه "به‌ب���ێ ئ���ه‌وه‌ی راگه‌یاندنه‌كانیش باس���ی بكه‌ن ،كه‌س لێهه‌ڵده‌گیرێ���ت‌و ده‌س���ت ده‌ك���ه‌ن ب ه سیمای شۆفێری سه‌یاره‌كه‌ی پێشیان ناوێرێت سوكایه‌تیمان پێبكات".
چاالكوانێكی مافی ئافره‌تان :ئهو پیاوانه‌ی له‌كاتی شۆفێریدا ژنان هه‌راسان ده‌كه‌ن، له‌ماڵه‌وه‌ش توندوتیژی به‌كاردێنن
CMYK
10
) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
komelayety.awene@gmail.com
کۆمەاڵیه‌تی
"خۆپیشاندانه‌كان بۆ منی ژن ،نه‌فه‌سێك ی ئازاد ی بوو" ئا :ئاوێنه ی ژنی ما ڵ "ئهو رۆژان ه بۆ منێك ی ی بوو ،بۆ ئهوه ی ئازاد ده‌روازه‌یه‌ك ی خۆم بكه‌م‌و هه‌ست ب ه بوون ی له‌گه‌ڵ چین‌و توێژه جیاكاندا داوا ی مافه‌كانمان بكه‌ین ،بۆ داهاتویه‌ك ی منداڵه‌كانم هه‌موو رۆژێك باش به‌شداریم له‌خۆپیشاندانه‌كاندا ده‌كرد". ی وایه چه‌ند رۆژێك ه گوڵ��� ه ئیبراهیم ال ی "راست ه خۆپیش���اندان نه‌ماوه ،وتیش خۆپیش���اندان پێیناوه‌ت ه س���اڵێكه‌وه، به‌اڵم ناڕه‌زاییه‌كان له‌هه‌موو شوێنێكدا ده‌بیس���تیو ده‌بینی ،ئهو ده‌س���ه‌اڵت ه ی چاك نه‌كات خۆپیشاندان ده‌ست خۆ پێده‌كاته‌وه". ی ته‌مه‌ن 9س���اڵو گوڵ��� ه دوو منداڵ ی هه‌ی���ه ،باس ل���هو رۆژان ه 13س���اڵ ی ده‌كات ك��� ه به‌گوڕوتینه‌و‌ه به‌ش���دار ی خۆپیش���اندانه‌كانی كردووه ،وتیش��� ی ماڵه‌كه‌م ده‌كرد "ش���ه‌وان ه هه‌موو كار ی منداڵه‌كان ی قوتابخانه ته‌نانه‌ت كات��� ده‌گه‌ڕامه‌و‌ه ماڵه‌وه ،دواتر ده‌چومه‌و‌ه نێ���و خۆپیش���انده‌ره ژن���ه‌كان ،ئ���هو ی ماڵه‌وه‌م، رۆژگاره بۆ منیش ك���ه ژن نه‌فه‌س���ێك بوو لهئازادیو هه‌ستكردن ی به‌رامبه‌ر كۆمه‌ڵێك ب ه بهرپرس���یارێت داواكاری گش���تیو ه���ه‌ق" .ئهو خانم ه ی خۆپیش���اندانه‌كان ێ ئامانج ك ه ده‌بین ی هه‌رێمیش ب ه نه‌هاتون ه دی‌‌و س���ه‌رۆك ی نه‌كردووه" له‌گه ڵ ی ئهو "راس���ت وته خه‌ڵكدا ،پێیوای ه "هه‌ق ه خه‌ڵك بێده‌نگ ی ش���وبات بكه‌ن ه ی 17 نه‌بن ،ساڵیاد ی ی داوا ی داواكردنی جێبه‌جێكردن رۆژ خۆپیشانده‌ران له‌سه‌رو هه‌موشیانه‌وه،
په‌یجه‌كه‌ی له‌فه‌یسبووكدا 100هه‌زار الیكی تێپه‌ڕاند
زه‌که‌ریا عه‌بدواڵ له‌گوندێکی سه‌ر ب ه هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هید
ی فه‌یسبووكدا، ی كۆمه‌اڵیه‌ت له‌تۆڕ ی زه‌كه‌ریا عه‌بدواڵ له‌ڕیزبه‌ند ی كوردستاندا ی هه‌رێم كه‌سایه‌تیه‌كان ی ی یه‌كه‌مه‌و 100.000الیك پله تێپهڕاندووه. ی ی دوایی���دا ت���ۆڕ ل���ه‌م س���ااڵنه ی فه‌یس���بووك ك ه نوێترین كۆمه‌اڵیه‌ت��� ی ی س���ه‌رگه‌رمییه ،س���ه‌رنج ئام���ڕاز ی ی ب���ه‌ره‌و ال ی دونیا زۆرب���هی خه‌ڵك ی راكێش كردووه ،جگه له‌خه‌ڵكی، خۆ زۆربه‌ی كه‌سایه‌تیی ه سیاسیو هونه‌ری‌‌و وه‌رزشی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان له‌م تۆڕه‌دا په‌یجی تایبه‌ت بۆخۆیان كردووهتهوه. هه‌رێمی كوردس���تانیش له‌م رێسای ه به‌ده‌ر نییهو رۆژ نیی ه كه‌سایه‌تی ه سیاسیو ی روو رۆشنبیری‌‌و هونه‌ری‌‌و وه‌زرشیه‌كان
ریکالم
ی زۆر ههبوو ،ئه‌م هه‌رگی���ز بیرم ناچێت���هوه ،چونك ه ئهو ی ئازادییه‌ك به‌گش���ت ی خۆمم هه‌ست پێده‌كرد ئازادی ه وای لێه���ات ك ه ئافره‌ته‌كانیش كاتان ه من بوون ی ئازادیش". ی له‌ماڵه‌وه‌و له‌سه‌را وجودی���ان هه‌بێ���ت به‌تایب���هت دوا ی ی س���اڵیاد له‌گ���ه‌ڵ نزیكبوون���هوه ی بارودۆخه‌كه". هێوربوونه‌وه ی ی به‌شداربووان ی ش���وبات ،زۆربه ی 17 ئهو له‌درێژه‌ی قس���ه‌كانیدا باس��� ی ی فه‌یسبووك ،وێنه ی كۆمه‌اڵیه‌ت له‌وه‌شكرد ،وه‌ك ئافره‌تێك به‌ده‌رنه‌بوو‌ه تۆڕ ی ی پرۆفایلی فه‌یسبووكه‌كانیان پێناسه له‌هه‌م���وو ئ���هو ت���رس‌و دوو دڵیه ی ش���وبات ی 17 هه‌یب���ووه له‌نائارام���ی بارودۆخه‌ك���ه ،خۆپیش���اندانه‌كان ی ده‌كات. ێ به‌وره‌یه‌ك ی "به‌رده‌وام ل���هو وتیش��� ی ته‌مه‌ن 30س���اڵ غه‌مگی���ن كه‌ریم به‌رزه‌و‌ه به‌ش���دار بووم ،به‌اڵم شه‌وان ی ی پرۆفایلی فه‌یس���بووكه‌كه ك ه ده‌هاتمه‌و‌ه ده‌ستمده‌كرد ب ه گریان ،ك ه وێنه ی ی ره‌شه‌و ب ه خه‌تێكی سپ ی باكگراوندێك ی هه‌ندێك وه‌زع���م ده‌بینی پێ ب���هوه ی ی له‌س���هر نوس���یوه ،به‌ڕا نیگه‌ران ده‌ب���ووم ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ هه‌موو ژماره 17 ی ی گرنگ ئه‌مانه‌ش���دا ژن���ان س���ه‌لماندیان ك ه ئهو ،ئهو نوس���ین ه به‌ش���ێك ی رووداوه‌كان���ه ،ئهو ده‌ڵێت "ئه‌م وێنه‌ی ه ده‌نگیان هه‌ی ه ك ه توانایان هه‌ی ه داوا ی ی ش���وبات ی 17 ی پیاوان ،ب���اس له‌ڕووداوه‌كان مافه‌كانیان بكه‌ن شانبه‌شان ی ش���وبات ،پارس���اڵ ده‌كات ك ه چه‌ند ش���ه‌هیدو ی 17 ئهو خۆپیش���اندانه ی ێ له‌ڕێگا ی لێكه‌وته‌وه ،ئه‌مه‌و بریندار ی خۆمان". ته‌عبیركردن بوو له‌بوون ی ته‌مه‌ن 45س���اڵ ئ���ه‌م وێنه‌یه‌و‌ه ب ه ده‌س���ه‌اڵت بڵێم ك ه خات���وو نه‌عیمه ی ك���ه‌م رۆژ ههبووه باوی ت���رس‌و تۆقاندن‌و خۆس���ه‌پاندن ی وت��� وه‌ك خ���ۆ ی ی بۆ ده‌ربڕین ی نه‌ماوه ،رێگای���ه‌ك بگر نه‌چێت بۆ س���ه‌رای ئازادی ،وتیش��� ی ترهوه ی لێهاتبوو ئه‌بووای ه هه‌موو داوكاریه‌كانمان ،ئه‌وا له‌ڕێگایه‌ك "وه‌ك واجب ی پێت ده‌ڵێین له‌ت���ۆ ناڕازین" .غه‌مگین ی ئاازاد رۆژێ���ك بچوومای ه بۆ س���ه‌را ێ هه‌س���تم ده‌ركرد وه‌ك زۆریك لهو گه‌نجان هی به‌شداربووه، فۆتۆ :یه‌حیا ئه‌حمه‌د ك ه ده‌چووم بۆ ئهو چه‌ند ژنێک له‌گه‌ڵ منداڵه‌کانیدا کاتی خۆپیشاندانه‌کانی ساڵی رابردوو ی ئهو مه‌سیج ه ئێس���تا هه‌م ،ره‌ئیم ههیهو كاریگه‌ریم ده‌یه‌وێت وه‌ك هاوڕاكان ی ی حكومه‌ت ی بگه‌یه‌نێت به‌ده‌سه‌اڵتداران ی س���ه‌یر هه‌ب���وو له‌ن���او هه‌ی���ه ،ه���هر بۆی���ه زۆر ج���ار ژنان ی ئاشتیمان پش���ێویه‌ك كۆمه‌ڵێك رێكخراودا په‌رژین ی بكوژان". ی گه‌یاندن به‌دادگای ی ی ئاسایشدا ،گه‌ڕه‌كیشم له‌گه‌ڵ خۆم ده‌برد ،هه‌ندێك هه‌رێ���م "گۆڕانكاری���ه‌كان ب���ه خێرای ی مه‌جال خۆپیشانده‌ران‌و هێزه‌كان ی خۆشیه‌و‌ه كچ ه رۆژنامه‌نووس دروس���تكرد ،رۆژان��� ه به‌پێ��� له‌ال ی نس���ار ش���ێخ محه‌م���ه‌د وه‌ك ئه‌چوومه س���ه‌رای ئ���ازادی‌‌و به‌رده‌وام هه‌ر له‌س���هرهتاوه پێمان ده‌وترا وه‌زع له‌گه‌ڵم ده‌هاتن ،خێزانه‌كه‌م هه‌موویان دێن‌و تێده‌په‌ڕن ،بۆی ه خه‌ڵك چاوه‌ڕێ ی بریقه‌دار ناكات ،ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت ی س���ه‌عات دوو به‌ڵێن باش نییه ،هه‌وڵب���ده‌ن بڕۆنه‌وه ،كاك ه ده‌چ���وون منیش دوا ی بووم". ی چاالك رۆژنامه‌وان‌و خانمێك ك ه به‌ش���داربوو‌ه خه‌ریك ی چاكس���ازی نیی���هو ناتوانێت ی عه‌س���رم نی���از ی ئێم ه پیاوین هه‌رچۆنێك بێت ده‌رده‌چین ،ده‌چ���ووم ،زۆرج���ار نوێژ له‌س���ه‌ره‌تای خۆپیش���اندانه‌كان ی ی 17 له‌خۆپیش���اندانه‌كه‌و له‌ساڵیاد ی بكات ،ئهوه با شه‌قامه‌كان ی ئهو راستیه‌ی ه له‌مزگه‌وتی گهوره ده‌كرد ،نه‌ده‌هاتمه‌و‌ه گۆڕانكار ی كه‌م ئافره‌تت ك ه ئه‌وه‌ش ده‌رخس���تن ی ش���وبات رێژه‌یه‌ك ی 17 ش���وباتدا ده‌ڵێت "م���ن وه‌ك كچێك ی خه‌ڵك‌و ی خوان پڕبكه‌ینه‌وه له‌توڕه‌یی‌‌و هاوار ی تر كێشه ی بۆماڵ ،ئه‌گه‌ر رۆژان ی بكات ،به‌اڵم پاش ك��� ه له‌هه‌ندێك ش���تدا پیاوس���االر ی ده‌بینی ك ه به‌شدار رۆژنامه‌ن���ووس‌و وه‌ك مه‌بده‌ئێك��� ی ئاماده‌كردن هه‌بووایه ،ئه‌وا ئهو رۆژان ه ده‌س���تبكه‌ینه‌و‌ه به‌گوشارخستن ه سه‌ر ی ئافره‌تانیش به‌ره‌و وجودی هه‌ی���ه ،زۆر ئازادبووم لهوه ی ماوهی���ه‌ك رێ���ژه ئینس���انی ،رۆژان ه به‌رده‌وام له‌سه‌را ی كوڕه‌كانم هه‌ركه‌س���یان زوو بهاتایه‌وه ،ده‌س���ه‌اڵت به‌ڕێگایه‌ك���ی مه‌ده‌نیانه، ی ئازاد ی ئاماده‌یی���م هه‌ب���ووهو وه‌ك زیادبوون چوو ،لهو بارهیهوه نسار باس ك ه ئاماده‌ییم هه‌بێت له‌س���ه‌را ئ���ازاد ی ده‌كرد به‌نان حازركردن‌و هه‌رده‌بێ���ت ئهو ده‌س���ه‌اڵت ه چۆك بۆ ی خێزانه‌كه‌م ن���ه‌ك رێگرییان نه‌كردووم ،ئهوه ده‌ست ی به‌شداربوون ی كه‌م ی تر ئافره‌تێ���ك ح���ه‌زم ك���ردووه هه‌موو له‌هۆكاره‌كان ی بدات". ی مه‌جال ده‌هاتن ،كێشه‌ی ئه‌وه‌ش���م نهبوو ،رۆژانێك بوو چاكساز ی له‌گه‌ڵ ژن���ان ده‌كات‌و ده‌ڵێت "له‌س���ه‌ره‌تادا به‌ڵكو ئه‌وانیش به‌پێ رۆژێك ئاماده‌بم ،به‌هه‌ماهه‌نگ
زه‌كه‌ریا عه‌بدوڵاڵ یه‌كه‌مه
ئا :چرا شه‌ما ڵ
کۆمه‌اڵیه‌تی
komelayety.awene@gmail.com
) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
11
فۆتۆ :تایبه‌ت
لهو تۆڕ‌ه به‌رفراوانه جیهانیی ه نه‌كه‌ن، ی حیزبی‌‌و به‌ش���ێكی زۆر له‌به‌رپرس���ان حكوم���یو كه‌س���ایه‌تی‌‌و رۆژنامه‌وان‌و س���ه‌رمایه‌دارانی هه‌رێمی كوردس���تان ی ریكالمكردنن بۆ په‌یجه‌كانیان، خه‌ریك به‌اڵم یه‌كێك لهو الپهڕه كوردیانه‌ی ك ه ی شكاندوو‌ه له‌ئاست كه‌سایه‌تی ه ریكۆرد ی به‌ش���دار له‌فه‌یسبووكدا، كوردیه‌كان ی ناودار (زه‌كه‌ریا ی هونه‌رمه‌ن���د په‌یج ی عه‌بدوڵاڵ)ی��� ه ك��� ه ( )104.000الیك تێپهڕاندووه . ی س���ه‌رچاوه‌یه‌ك له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت��� ی هونه‌رمه‌ن���د (زه‌كه‌ری���ا) كاره‌كان��� ی ئه‌م په‌یج��� ه رایگه‌یاند ك ه ده‌رب���اره ی "ئه‌م الپهڕهی ه له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ی ی راسته‌وخۆ كاره‌كان‌و به‌سه‌رپه‌رشت (زه‌كه‌ری���ا) به‌ڕێوه‌ده‌برێ���ت‌و تیای���دا ی هه‌واڵ‌و چاالك���یو لێدوان ه فه‌رمیه‌كان ی تێ���دا باڵوده‌كرێت���هوهو رۆژ ناوبراو
ی ی هه‌واداران ل���ه‌دوای رۆژیش ژم���اره ی په‌ی���ام‌و روو له‌زیادبوون���هو زۆرب���ه كۆمێنت���ه‌كان له‌الیه‌ن زه‌كه‌ریاش���هوه ده‌خوێنرێته‌وه". ی ی س���ه‌رنجه په‌یجه‌ك ه ئ���ه‌وه‌ی جێ زه‌كه‌ریا له‌فه‌یس���بووكدا زۆر ئه‌كتیڤه‌و له‌هه‌موو بۆن���ه ئایین���یو نه‌ته‌وه‌یی‌‌و رووداوه گرنگه‌كان���دا كۆمێن���ت‌و ی زه‌كه‌ری���ا باڵوده‌كرێت���هوه، لێدوان��� ی ی بۆ كاره‌س���ات ی خه‌مناك وه‌ك په‌یام ی ی وان له‌باك���وور بومه‌له‌رزه‌ك��� ه ی ی زۆر كوردستان ،ك ه ده‌نگدانه‌وه‌یه‌ك ههبوو له‌میدیاكان���ی توركیاو باكوورو ی كوردس���تان ،چونكه پێش باش���ور ی ی كه‌س���ایه‌تیه‌كان به‌یاننامه‌ك ه زۆرب ه ی باڵوكرده‌وه ،هه‌روه‌ها له‌بۆنه ئایینه‌كان ی ی محه‌مه‌دو رۆژ ی له‌دایكبوون وه‌ك رۆژ ی مه‌سیح‌و جه‌ژنه‌كان‌و رۆژه له‌دایكبوون مێژوویه‌كانی گه‌لی كورد. ی زیاتری���ان ی س���ه‌روكارێك ئه‌وان��� ه ی فه‌یس���بووكدا ی كۆمه‌اڵیه‌ت له‌گه‌ڵ تۆڕ ی ی الیكه‌كان هه‌ی���ه ،زۆری���ی ژم���اره هونه‌رمه‌ن���د زه‌كه‌ری���ا عه‌بدوڵ�ڵ�ا ب ه ی به‌راورد به‌كه‌سایه‌تیی ه ههره دیاره‌كان ی ی سیاسه‌ت‌و رۆشنبیریی‌‌و هونه‌ری بوار ی س���ه‌رنجیان راده‌كێش���ێت ،كه ژماره ی زه‌كه‌ریا 104.032 الیكه‌كانی په‌یج��� الیك���ه ،له‌كاتێك���دا كه‌س���ایه‌تیی ه ی وه‌ك عه‌دن���ان كه‌ری���م ناوداره‌كان��� ی 10.253 ی ره‌زاز 46.314الیكه ،ناسر الیك���ه ،كه‌مال محه‌مه‌د 9.165الیكه، به‌هج���هت یه‌حیا 7.205الیكه ،هه‌ڤا ڵ ئیبراهیم 9.285الیكه ،مه‌ریوان وریا ی قان���ع 1.154الیكه ،به‌ختی���ار عه‌ل 16.818الیك���ه ،ش���ێركۆ بێك���ه‌س 11.754الیكه ،فاروق ره‌فیق 4.495 الیكه ،نه‌وشیروان مس���ته‌فا 20.446 ی 18.091الیكه، الیكه ،مه‌سرور بارزان دكتۆر به‌رهه‌م س���اڵح 43.849الیكه، ی 48.259الیكه ،مه‌ال مه‌نسور بارزان به‌ختی���ار 12.426الیكه ،مه‌س���عود ی 82.699الیك���ه ،نێچیرڤان بارزان��� ی باپیر ی 70.968الیكه ،عه‌ل بارزان��� 61.06الیكه ،م���ه‌ال كرێكار 13.56 الیكه. س���ه‌رچاو‌ه نزیكه‌ك���ه له‌هونه‌رمه‌ند ی ی "هاوڕێیانی په‌یجه‌ك ه (زه‌كه‌ریا)وه وت (زه‌كه‌ریا) ته‌نیا كورده‌كان نین ،به‌ڵكو ی ئه‌وروپ���ی، به‌س���ه‌دان به‌كارهێن���هر ی عه‌ره‌ب ،تورك ،فارس ،رۆژانه سه‌ردان ده‌كه‌ن‌و الیك‌و كۆمێنت ده‌نووسن ،ك ه ی ی كار هونه‌رییه‌كان هه‌مووی���ان گوێگر زه‌كه‌ریان".
له‌هه‌ولێر به‌شێك له‌پیاوان چاویان ب ه شۆفێری ژن هه‌ڵنایه
فۆتۆ :ئاوێنه
ئاپۆرای ئۆتۆمبێل له‌سه‌نته‌ری شاری هه‌ولێر ببین���ن ،یه‌كس���هر ده‌زانن ك��� ه ئهوه ئا :كامه‌ران محه‌مه‌د ،هه‌ولێر ژن ه لێیده‌خوڕێت ،چونكه له‌س���ه‌ر‌خۆ ده‌ڕوات". مانگێك له‌مه‌وبه‌ر ئۆتۆمبێلێك له‌سه‌ر له‌گه‌ڵ هه‌ڵكش���انی رێژه‌ی شۆفێری به‌رز‌ه پردی سێتاقان له‌هه‌ولێر ،ك ه ژن���ان ،ج���ۆری هه‌راس���انكردنی ژنان به‌رزییه‌كه‌ی نزیكه‌ی 10مه‌تر ده‌بێت، له‌الی پیاوان گۆڕانی به‌سه‌ردا هاتووه، كه‌وت ه خواره‌وه‌‌و شۆفێره‌كه‌ی ،ك ه ژن���ان باس له‌وه‌ده‌ك���ه‌ن ،كه هه‌ندێك ئافره‌تێك بوو ،گیانی له‌ده‌ستدا .ئه‌م له‌پیاوان ب ه هۆڕن لێدان‌و ش���كاندنه‌و‌ه هه‌واڵ ه ده‌نگدانه‌وه‌یه‌كی زۆری ههبوو، ی بۆ سه‌ریان نه‌وه‌ستاون ،به‌ڵكو قسه چونك ه یه‌كه‌م حاڵه‌تی له‌وشێوه‌یه بوو ناش���رینیش ده‌ك���ه‌ن وه‌ک" :پیاوتان ك ه له‌الیه‌ن شۆفێری ژن رووبدات. له‌ماڵێ نییه؟". ه���ودا زه‌نگه‌نه ،چاالكوان���ی بواری ئ���اری ره‌فی���ق ،به‌ڕێوه‌ب���هر مافی ژن���ان ل���هو باره‌ی���هوه ده‌ڵێت توندوتی���ژی، له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی "هه‌راس���انكردنی ش���ۆفێری ژن���ان، له‌الپه‌ڕه‌ك���هی خۆی له‌فه‌یس���بووك، په‌یوه‌ندی به‌و كه‌لت���وره‌وه هه‌یه ،ك ه له‌سه‌ر زاری شایه‌تحاڵێكه‌وه ،ئاماژهی پیاو خاوه‌نی هه‌مووش���تێكه" ،وتیشی به‌وه‌كردبوو ،ك ه رووداوی سه‌ر پرده‌كه‌ی "له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی پیاوساالریدا ،ده‌بێت س���ێتاقان ،له‌ئه‌نجام���ی ئهوهبووه ،ك ه چاوه‌ڕوانی ئهو جۆره حاڵه‌تانه‌ش ببین، وه پیاوێك ،ئۆتۆمبێله‌كه‌ی شكاندووه‌ته سه‌ر ش���ۆفێر‌ه ژنه‌كه‌‌و ئه‌م رووداوه‌ی هۆڕن لێدان" .وتیش���ی "چاویان پێمان ئه‌وان���هی ك ه س���وكایه‌تی‌و توندوتیژی لێكه‌وتۆت���هوه ،ه���ه‌روه‌ك نوس���یبوی هه‌ڵنای���هو واده‌زانن ئۆتۆمبێل به‌س بۆ له‌سه‌ر ش���ه‌قام له‌به‌رامبه‌ر ژنان به‌كار دێنن ،له‌ماڵه‌وه‌ش توندوتیژی به‌رامبه‌ر "ئه‌م ه یه‌كه‌م حاڵ���هت نییه ،ماوه‌یه‌ك ئه‌وان دروستكراوه". لهماوهی 5ساڵی رابردوودا ،رێژه‌ی ب ه خوش���ك‌و دایك‌و هاوس���ه‌ره‌كانیان له‌مه‌وب���هر ،گه‌اڵبه‌ی���ه‌ك ش���ۆفێرێكی ژن���ی ته‌نگه‌تاو ك���ردووهو له‌ئه‌نجامدا ،ش���ۆفێری ژنان له‌س���ێ ش���اره‌كه‌ی به‌كار دێنن". ی ئوتومبیل زۆرێك ل���هو خانمان���ه كوردس���تان به‌ش���ێوه‌یه‌كی به‌رچ���او ئۆتۆمبێلی ژنه‌ك ه وه‌رگه‌ڕاوه". ی روداوه‌كه‌ی سێتاقان هه‌راس���انكردنی ش���ۆفێر‌ه ژن���ه‌كان زی���ادی ك���ردووهو خاوه‌ن���ی یه‌كێك لێده‌خوڕن ،دوا له‌الیه‌ن پیاوانه‌وه ،زۆرێك له‌ئافره‌تانی له‌نوس���ینگه‌كانی فێركردنی شۆفێری ترساون ،هاوژین عه‌بدولڕه‌حمان ك ه ك ه ی ماڵه‌وه‌یه ،ئهو ترس ه ناشارێته‌وه، په‌س���ت كردووهو ئاماژه به‌وه‌ده‌كه‌ن ،وتی "ئێستا موش���ته‌رییه‌كانمان زیاتر ژن مه الی ب���هرزه پرده‌كان، "ك��� ه‌ده‌گه ك ه هه‌ندێك جار جنێو‌و س���وكایه‌تییان ژنن". ی دڵم خێرات���ر ده‌بێت ،ئه‌وانه‌ی س���ۆران محه‌م���ه‌د ،ك��� ه خاوه‌ن���ی لێدان��� پێده‌كرێت. ش���یرین مه‌حمود ،ته‌مه‌ن 29ساڵ ،نوس���ینگه‌ی ئه‌له‌ن���ده ب���ۆ فێركردنی ده‌ڵێ���ن پیاوت���ان له‌ماڵ نیی��� ه بۆی ه ی مامۆس���تایه ،یه‌كێك ه لهو ش���ۆفێری وتی "ژن���ان له‌ش���ۆفێریدا ئێوه ش���ۆفێری ده‌ك���ه‌ن ،له‌بنه‌ڕه‌تدا ك ه پیش ه ئافره‌تان���هی چه‌ندی���ن ج���ار له‌الیه‌ن زۆر ئارام‌و له‌س���ه‌رخۆن ،ئه‌مه‌ش���یان خراپه‌کارن" .هاوژی���ن داوایده‌كرد ،ك ه شۆفێری پیاوه‌و‌ه بێزار كراوهو ده‌ڵێت له‌ترس���انه ،بۆی ه رووداوه‌كانیش���یان ،حكومه‌ت بڕیار ده‌رب���كات بۆ ئه‌وانه‌ی "پیاوه‌كان چونك ه خۆیان له‌ئازاردانی زۆرب���هی ج���اره‌كان زه‌ره‌ری گیانی ژنان هه‌راسان ده‌كه‌ن‌و سزای توندیان ی "ئه‌گه‌ر چه‌ند پیاوێك خه‌ڵك ناترس���ن ،بۆی ه به‌رده‌وام خێرا لێناكه‌وێته‌وه" سۆران باسی له‌وه‌شكرد ،بدات ،وتیش��� لێده‌خوڕن ،كاتێكیش ده‌كه‌ون ه پش���ت ك��� ه پی���اوان بێئۆق���ره‌ن له‌لێخوڕینی له‌س���هر ئ���هو ره‌فتاران ه س���زا بدرێن‌و ئۆتۆمبێله‌كانم���ان ،ئیت���ر ئارامی���ان س���ه‌یاره‌دا ،بۆی��� ه "به‌ب���ێ ئ���ه‌وه‌ی راگه‌یاندنه‌كانیش باس���ی بكه‌ن ،كه‌س لێهه‌ڵده‌گیرێ���ت‌و ده‌س���ت ده‌ك���ه‌ن ب ه سیمای شۆفێری سه‌یاره‌كه‌ی پێشیان ناوێرێت سوكایه‌تیمان پێبكات".
چاالكوانێكی مافی ئافره‌تان :ئهو پیاوانه‌ی له‌كاتی شۆفێریدا ژنان هه‌راسان ده‌كه‌ن، له‌ماڵه‌وه‌ش توندوتیژی به‌كاردێنن
CMYK
12
) )313سێشه‌مم ه 2011/2/14
birura.awene@gmail.com
ئایا مۆدێلی سیاسیی گۆڕان یهكێتیو پارتی تێپهڕاندووه؟ گۆران ئــازاد حەمه گه‌محان ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان
حەڤدەی شوبات
بەشی یەکەم
دوای تێپەڕینی ساڵێک بەسەر خۆپیشاندان‌و ناڕەزاییدەربڕینە بەرفراوانەکانی رۆژی ١٧ شوباتدا ،دەکرێت هەڵوەستەیەک بکەین‌و له‌مانا‌و قورس���اییو ئەگەرە ئایندەییەکانی ئەو رووداوانە رابمێنین .دەکرێت جارێکی دیکە بپرسینەوە :ئەو رووداوانە بۆ روویاندا‌و ئاسۆی دووبارەبوونەوە‌و سەرهەڵدانەوەیان چەند کراوەیە؟ بۆ وەاڵمدانەوەی ئەو پرسیارانە با لەچەند راس���تییەکی سادەوە دەس���تپێبکەین کە دەس���ەاڵتدارانی کورد حەز بەبیس���تنیان ناک���ەن :ئ���ەوەی رووی���دا پابەس���تی ئ���ەو ش���ێوازەیە له‌حوکمڕان���ی ک���ە ئەم دەس���ەاڵتدارانە دروس���ت‌و س���ەروەریان کردووە .دەرەنجامی کەڵەکەبوونی چەندان قەیرانی گەورەی سیاس���یو کۆمەاڵیەتی‌و ئی���داری‌و دەرەنجام���ی کۆبون���ەوە‌و کەڵەکەبوون���ی چەندان ناکۆکی‌و ملمالنێی چارەس���ەرنەکراو‌و تەئجیلکراویش���ن ک���ە ئیرادەیەکی راستەقینەی چارەسەکردنیان لەھی���چ ئاس���تێکدا ئامادەنیی���ە .بۆی���ە خۆپیشاندەکان س���اتەوەختی تەقینەوەی کۆمەڵگای ئێمەبوو بەڕووی ئەو ش���ێوازە له‌حوکمڕانی بێبەها‌و بێبەرپرس���یاریەتی‌و پڕ له‌درۆ‌و دزی‌و جەردەییدا ،کە باز بەسەر س���ادەترین پێدراوی ئەخالقی سیاس���یو کۆمەاڵیەتی‌و ئینس���انیدا ئەدات .نەک ھیچ کێشەیەک له‌کێشە گەورە‌و راستەقینەکانی کۆمەڵگای ئێمە چارەس���ەرناکات ،بەڵکو لەگ���ەڵ بەردەوامبوونی خۆیدا کێش���ەی ن���وێ‌و گرفتی گەورەتر بۆ ئەم کۆمەڵگایە دروستدەکات. دەش���ێت لەپ���اڵ کۆمەڵناس���ی ئەڵمانی، ماکس ڤێبەر-دا ئەم دەس���ەاڵتدارێتییە بە دەسەاڵتدارتی ”سوڵتانیزم“ ناوببەین ،یان لەپاڵ هەندێک کۆمەڵناسی هاوچەرختردا بە ”س���وڵتانیزمی نوێ“ ناونووسیبکەین. س���وڵتانیزم ناوێک���ی دیکەی���ە ب���ۆ دەسەاڵتدارێتییەکی س���تەمگەر‌و داخراو، دەس���ەاڵتداریەتییەکی رەها کە بە لۆژیکی سوڵتانە کۆنەکانی ناو مێژوو کاردەکات‌و نە دەستور‌و نە دەزگا‌و نە شێوازێکی تایبەتی لێپرس���ینەوە بۆ چاودێریکردنی سیاس���ی ناناس���ێت .لەم ش���ێوازە له‌حوکمڕانیدا، ئەوەی حوکمدەکات دەس���ەاڵتدارێکە کە لەن���او هەموو جومگە بچووک‌و گەورەکانی حوکمڕانی���دا ئامادەی���ە ،له‌سیاس���ەتدا ئامادەی���ە ،له‌ئابوری���دا ئامادەی���ە ،لەناو دەزگا بیرۆکراتییەکان���دا ئامادەیە ،لەناو لەشکر‌و دەزگاکانی ئاسیش���دا ئامادەیە، لەن���او دامەزران���دن‌و البردنی ئەم یان ئەو فەرمانب���ەردا ئامادەیە .بەم���ەش هەموو کۆمەڵگا دەکەوێت���ە ژێر رەحمەتی بڕیارو ویس���ت‌و زەوق‌و تەماح���ە تاکەکەس���یو کۆمەاڵیەتییەکانی خودی س���وڵتان خۆیو ئەو گروپەش کە س���وڵتان بەدەوریخۆیدا کۆیاندەکات���ەوە‌و ب���ۆ پاراس���تنی خۆی قەڵەویاندەکات .لەم ژینگەیەدا دەستبردنی س���وڵتان بۆ کۆمەڵگا‌و دەستخس���تنە ناو دەزگا‌و دامەزراوەکانیی���ەوە‌و چۆنیەت���ی مامەڵەکردنی تاکو گروپەکانی ،دەستبردن‌و مامەڵەیەکی ستەمکارانە‌و سەپێنەرانەیە، دابڕاوە له‌س���ادەترین پێدراوی ئەخالقی‌و ئینسانی‌و سیاسی بەرپرسیار. ئەگ���ەر س���وڵتانە کۆن���ەکان لەڕێ���گای دەزگای جاسوس���ی بچ���ووک‌و ھێ���زی چەکدار‌و ترساندنی بەردەوامی کۆمەڵگاوە کاریانکردبێ���ت ،ئەوا س���وڵتانیزمی نوێ لەڕێگای حیزب‌و دەزگای مۆدێرنی پۆلیس‌و ئەمن‌و ئاسایش‌و ھێزی سەربازی‌و میلیشیای رێکخراو‌و ئاراس���تەکراوەوە حوکمدەکات، خاوەنی میدیای ئاراستەکراوە‌و لەشکرێک کادری گوێڕایەڵ���ی هەی���ە لەڕێگایان���ەوە دادەبەزێت���ە ن���او تەفاس���یلەکانی ژیانی رۆژانەی کۆمەڵگاوە .له‌سوڵتانیزمی نوێدا دەش���ێت ئایدیۆلۆژیایەک بوونی هەبێت، دەش���ێت باس له‌دیموکراسییەت‌و حوکمی یاس���او دابەشکردنی دەس���ەاڵت بکرێت، دەش���ێت باس له‌خەون‌و مژدەی نەتەوەیی گەورە‌و فوتێکراوی���ش لەئارادابێت ،بەاڵم ھیچ یەکێ���ک لەمانە ناتوانن س���نوورێک بۆ دەس���ەاڵت‌و هەڵس���وکەوتی سوڵتان‌و بازن���ە نزیکەک���ەی دەوروب���ەری دابنێن. ھیچ یەکێکیان قورس���اییەکی سیاس���یو ئەخالق���ی وای���ان نیی���ە بتوان���ن رێ بە بەشەخس���یکردنی سەرتاسەری دەسەاڵت
بیروڕا
بگرن .ئەمە وادەکات سوڵتانیزمی سیاسی ئیمپراتۆریەتێکی گ���ەورەی درۆکردنبێت، ئیمپراتۆریەت���ی کۆمەڵێ���ک حیکایەت کە س���وڵتان‌و بازنە بچووکەک���ەی دەوربەری کەی بیانەوێت دەیک���ەن‌و کەی بیانەوێت میزیان پێدادەکەن‌و چۆنیشیان بوێت ئاوا فڕێیانئەدەن���ە ناو تەنەکە خۆڵە زۆرەکانی مێژووەوە. لەم مۆدێلەدا س���وڵتانی سیاسی سڵ لەوە ناکات���ەوە رووکارە مەده‌نییە درۆزنەکانی سیس���تمەکە ل���ه ٢٤کاتژمێ���ردا بگۆڕێت بۆ رووکارێک���ی س���ەربازی توندوتیژ کە س���ڵ لەپەالماردان���ی ھیچ ش���تێک‌و ھیچ کەس���ێک نەکاتەوە .ئەوەی وادەکات ئەم وەرچەرخانە بەئاسانی مەسیەربێت ،بوونی ئەو ئیمپراتۆریەت���ە گەورەیەیە له‌درۆ کە باسمکرد .لەم جۆرە له‌دەسەاڵتدا دەشێت پەرلەم���ان هەبێت ،ب���ەاڵم پەرلەمانێکی درۆییەنەییە ،دەشێت یاسا هەبێت ،بەاڵم یاسایەکی درۆینەیە ،دەشێت میدیای زۆر‌و زەبەندە هەبێت ،بەاڵم میدیای درۆینەیە، دەش���ێت ئۆرگان���ی زۆری ”کۆمەڵ���گای مەدەن���ی“ هەبێت ،ب���ەاڵم کۆمەڵگایەکی مەدەنی درۆینەیە ،دەشێت حیزبی سیاسی هەبێت ،بەاڵم حیزبی درۆینەن .ئەم بیابانە له‌درۆ چونکە ھێزی درۆکردنەکانیشی لەناو هەناوی خۆی���دا نییە ،بۆیە س���وڵتانیزم دەتوانێ���ت بەئاس���انی چۆن���ی دەوێت وا دایانبڕێژێت���ە‌وه‌و جێی���ان بەو راس���تییە سیاس���ییە تااڵن���ە بگرێتەوە ک���ە تەعبیر له‌هەقیقەتی سیس���تمەکە دەکەن .ئەمەیە وادەکات ئەمج���ۆرە له‌دەس���ەاڵتدارێتی، لەگەڵ ئەوەدا کە سەری زمان‌و بنی زمانی باسکردنی دیموکراسییەت‌و حوکمی یاساو رێزگرتنی ئیرادەی نەتەوەییە ،کەچی سڵ لەوەنەکات���ەوە هەرهەموویان له‌س���اتێکی دیاریکراودا بخاتە ژێر پێاڵوی میلیش���یا‌و ش���ەقاوە چەکدارەکانیی���ەوە .لەم جۆرە دەس���ەاڵتەدا چونکە هەمووشتێک موڵکی شەخس���ی س���وڵتان‌و دەوروبەرەکەیەتی، بۆی���ە تەنانەت خودی کۆمەڵگا خۆش���ی بە موڵکی شەخس���ی خۆیان دەزانن .بۆیە وەکچ���ۆن مافی ئ���ەوە بەخۆی���ان ئەدەن مۆبایلەکانیان بشکێنن‌و فڕێبدەن ،ئاواش هەمان ماف بەخۆیان ئ���ەدەن کۆمەڵگا‌و ئینسانەکانیشی بشکێنن‌و فڕێبدەن. له‌کوردس���تاندا س���وڵتانیزمی نوێ لەوەدا س���ەرکەوتووە ئیدارەیەک���ی گ���ەورەی پاراس���تنی سیس���تمەکە دروس���تبکات، ئیدارەیەکی سەربازی‌و ئابوریو سیاسیو میدیای���ی ک���ە وەک ئامرازی س���ەپاندن‌و ھێش���تنەوەی دەس���ەاڵتی س���وڵتانی کاردەکەن .لەم حوکمڕانییە س���وڵتانییەدا هەموو رەهەندە تەقلیدییەکانی دەسەاڵت ئام���ادەن ،ئیتر له‌عەقڵی���ەت‌و رۆحیەتی خ���ۆ بە ئاغازانینەوە بیگرە ،بۆ عەقڵیەتی مامەڵەکردنی کۆمەڵ���گا وەک رەعیەتێکی گ���ەورەی بێدەن���گو گوێڕای���ەڵ ،ب���ەاڵم هاوکات س���ەرجەمی دەزگا مۆدێرنەکانی کۆنت���رۆڵ‌و دیس���پلین‌و چاودێریکردنیش ئام���ادەن ،ئیتر له‌دەزگای س���ەربازییەوە بیگ���رە بۆ ئامێری تەکنۆل���ۆژی گوێگرتن له‌تەلەفۆن‌و دروستکردنی گروپی هاکەری کۆمپیوت���ەرو ئامێری دانانی تەش���ویش لەسەر ئەو تەلەفزیۆن‌و میدیایانەی بەدڵی س���وڵتان قس���ەناکەن .واتە لەم شێوازە له‌حوکمڕانیدا لەپاڵ رەگەزە تەقلیدییەکانی دەس���ەاڵتدارێتیدا ،س���ەرجەمی رووکارە مۆدێرنەکان���ی دەس���ەاڵت خراونەتە ژێر کۆنت���رۆڵ‌و ژێ���ر دەس���ەاڵتی لۆژی���ک‌و عەقڵیەتی سوڵتانیزمی تەقلیدییەوە .لەم ئەزموونەدا دەزگای���ەک نییە وەک دەزگا کاربکات ،لۆژیکی تایبەت بەخۆی هەبێت، یاس���او بەها تایبەتەکانی خۆی ش���ێوازی کارکردنی ئاراستەبکات ،بەڵکو سەرجەمی ئەو دەزگایانە بەش���ێوەیەکی شەخس���ی کاردەکەن ،کەسانێک بەڕێوەیاندەبەن کە سێبەری س���وڵتان‌و درێژکراوەی دەست‌و پەنجەکانی سوڵتانن لەناو ئەو دەزگایانەدا. ئەمەیە وادەکات ئەم شێوازە له‌حوکمڕانی بێبەریبێ���ت له‌کەمترین ئ���اکار‌و پێدراوی نیشتیمانی‌و نەتەوەیی. خۆپیش���اندانەکانی رۆژی ١٧ش���وبات‌و رۆژان���ی دوات���ر کاردان���ەوەی کۆمەڵگای ئێمەبوو بەڕووی ئەم سیستمە سوڵتانییەدا، نیش���اندانی ئی���رادەی قبووڵنەکردنی ئەم سیس���تمەبوو ،نەک ئ���ەوەی ھێزێک یان فەزایەک لەدەرەوەڕا دروستیکردبێت.
بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان وه‌ك بزووتنه‌وه‌یه‌كی سیاس���یی ،ل���ه 2009/7/25هات���ه ناو كایه‌ی سیاس���ی له‌هه‌رێمی كوردستان‌و له‌سه‌ره‌تای كاری سیاس���ییه‌وه به‌ره‌ی ئۆپۆزس���یۆنی هه‌ڵبژارد .ب���ه بۆچوونی من لهو مێژووه‌وه یه‌ك���ه‌م له‌دایكبوونی ئۆپۆزس���یۆن سیاس���ی هاته بوون به‌و پێناس���ه‌یه‌ی كه خ���اوه‌ن به‌رنامه‌یه‌كی سیاس���ییه بۆ گه‌یش���تن به ده‌سه‌اڵت. ب���ه دیوێكی تریش هه‌ڵگ���ری كۆمه‌ڵێك په‌ی���ام‌و به‌رنام���هو گوت���ارو دروش���مه له‌چوارچێوه‌یه‌ك���ی تیۆری بۆ گۆڕانكاری جه‌وه���هری له‌سیس���ته‌می سیاس���ی كوردس���تان ،به‌اڵم به‌ر له‌وه‌ی س���ه‌یری كاریگه‌ری ئهو هێزه‌‌و گۆڕانكارییه‌كانی ئهو هێزه بكه‌ین له‌سه‌ر سیسته‌می سیاسیو به‌تایب���هت سیس���ته‌می فه‌رمانڕه‌وایی، پێویسته هه‌ڵوه‌سته‌یه‌ك له‌سه‌ر شێواز‌و گۆڕانكارییه‌كان���ی خودی ئهو بزووتنه‌وه سیاس���ییه بكه‌ین ،ب���هو مانای���هی به تێگه‌یش���تن له‌گۆڕانكارییه‌كان���ی خودی بزووتنه‌وه‌ك���هوه ئاس���ۆی گۆڕانكارییه جه‌وهه‌رییه‌كان له‌سه‌ر سیسته‌می سیاسی له‌هه‌رێم���ی كوردس���تاندا ده‌رده‌كه‌وێت له‌سه‌ر ده‌ستی ئه‌م بزووتنه‌وه‌یه. تێنه‌په‌ڕاندنی یهكێتیو پارتی له‌مۆدێلی حیزبایه‌تی بزووتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان له‌س���ه‌ره‌تای دروس���تبوونی هه‌وڵیدا نه‌بێته‌وه كۆپی حیزب���ه ترادس���یۆن‌و ده‌قگرتووه‌كان���ی كوردس���تان ،به‌ڵكو هه‌وڵیدا له‌فۆرمێكی ت���ازه‌دا خ���ۆی فۆرمه‌له‌ب���كات .ل���ه‌م پێناوه‌شدا یه‌كه‌م هه‌نگاوی دووركه‌وتنه‌وه ب���وو له‌ن���اوی (حی���زب)و له‌به‌رامبه‌ردا چه‌مك���ی (بزووتنه‌وه)ی ب���ۆ رێكخراوه حیزبییه‌كه‌یان هه‌ڵبژارد ،ئه‌مه‌ش له‌پێناو ئ���ه‌وه‌دا كاتێك له‌ه���زری خه‌ڵكدا وتت "حیزبی ف�ڵ�ان" ئیتر كۆمه‌ڵێك ره‌خنه‌ی پێش���وه‌خت ئاماده‌یه ب���ۆ حیزب ،به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ر وش���هی (بزووتنه‌وه)دا ئه‌مه تا راده‌یه‌ك به‌دی ناكرێت. ده‌توانم بڵێم له‌م هه‌نگاوه‌ش���دا ئامانجی سیاس���یی خۆیان پێكا ،ب���ه‌اڵم بۆ من گرنگ ب���وو بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌هه‌موو فۆرمه‌كاندا مۆدێلی حیزبه سیاسییه‌كانی تێپه‌ڕاندبوایه نه‌ك ته‌نها له(ناو)و (گوتار) دا ،به‌ڵكو له(ناوه‌رۆك)و (پراكتیك)دا، چونكه خ���ودی جیابوونه‌وه‌ی له‌یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان (به وته‌ی خۆیان) بریت���ی ب���وو له‌ناڕازیب���وون له‌مۆدێلی حیزبایه‌تی���ی یه‌كێت���یو دۆزین���ه‌وه‌ی مۆدێلێكی نوێی سه‌رده‌میانه ،به‌اڵم وه‌ك پێویس���ت س���ه‌ركه‌وتوو نه‌بوون .لێره‌دا بۆ س���ه‌لماندنی ئهوه چه‌ند خاڵێك باس ده‌كه‌م: یه‌ك���ه‌م :ره‌خنه له‌مۆدێل���ی حیزبایه‌تی یه‌كێت���یو پارتی ئهوهی���ه كه مۆدێلێكی ش���مولییه ،ب���هو مانای���ه ده‌یه‌وێ���ت نوێنه‌رایه‌ت���ی هه‌موو كۆمه‌ڵگا بكات له‌م سه‌ری بۆ ئه‌وسه‌ر ،له‌چه‌په‌وه بۆ راست، له‌ته‌كی���هو دیوه‌خانه‌وه بۆ رۆش���نبیر‌و
هون���هر ،له‌پی���او ماقواڵن���هوه بۆ ژن‌و گه‌نج ،له‌عه‌لمانیی���هوه بۆ مه‌ال‌و ته‌كیه‌و خانه‌قا...هتد .له‌م پێناوه‌دا سیاس���ه‌تی ره‌زامه‌ندی خه‌ڵكیان په‌ی���ڕه‌و كردووه، ئه‌م���ه‌ش به‌ش���ێوه‌یه‌ك له‌ش���ێوه‌كان كاریگه‌ری ههبووه له‌سه‌ر په‌روه‌رده‌یه‌كی ناته‌ندروس���تی تاكه‌كان���ی كۆمه‌ڵ���گای كوردی .ده‌پرسم ئایا بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان ئه‌م مۆدێله‌ی تێپه‌ڕان���د؟ ئایا گۆڕانیش له‌یه‌ك كاتدا هه‌وڵ ن���ادات نوێنه‌رایه‌تی هه‌موو كۆمه‌ڵگا بكات؟ ئایا بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌بری گوتارێكی دیاریكراو‌و روون خاوه‌ن گوتارێكی گشتگیر نییه له‌پێناو ئه‌م ئامانجه؟ ئایا بۆ له‌ده‌س���ت نه‌دانی ده‌نگێك به هه‌موو داواو خۆپیشاندانێك ناڵ���ێ هه‌ق���ه؟ هه‌روه‌ها له‌ی���ه‌ك رۆژدا گه‌نجانیش ده‌بینێ‌‌و پی���او ماقواڵنیش، به‌رم���اڵو ته‌كیه‌و خانه‌ق���ا ماچ ده‌كه‌ن‌و راوێژ به رۆشنبیران ده‌كه‌ن....هتد .بۆیه بزووتن���ه‌وه‌ی گۆڕانی���ش ده‌یه‌وێت هیچ چی���نو توێژێك نه‌مێنێ ئهو نوێنه‌رایه‌تی نه‌كات ،ئه‌م���ه‌ش ه���اوكاری ده‌بێت بۆ به‌په‌له‌گه‌یشتن به ده‌سه‌اڵت. دووه‌م :ره‌خن���ه له‌مۆدێل���ی حیزبایه‌تی یه‌كێت���یو پارت���ی ،ئه‌وه‌یه ك���ه پاوانی هه‌موو رێكخراوه جه‌ماوه‌ری‌و پیش���ه‌یی‌و س���ه‌ندیكاكانیان ك���ردووهو پانتاییه‌ك نه‌ماوه‌ته‌وه بۆ كاركردنێكی ته‌ندروستی كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی ،له‌به‌رئه‌وه‌ی یهكێتیو پارتی هه‌ریه‌كه‌یان رێكخراوی تایبه‌ت به خۆی هه‌ی���هو به ته‌وافوق پۆس���ته‌كان داب���ه‌ش ده‌كه‌ن‌و رێكخراوی س���ێبه‌ریان هه‌یه ،به‌اڵم ئایا بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان هه‌مان رێچكه‌ی یهكێتیو پارتی نه‌گرتووه؟ ئایا لیسته‌كانی س���ه‌رده‌م له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی مامۆستایان‌و كارمه‌ندانی تهندروستیو... هتد هی كێ بوو؟ بهداخهوه بزووتنه‌وه‌ی گ���ۆڕان هه‌مان مۆدێلی دووباره كرده‌وه‌و ته‌نانه‌ت له‌هه‌ڵبژاردنی مامۆستایان داوای ته‌وافوقیان كردو به ته‌وافوق پۆس���تیان وه‌رگرت كه ره‌خنه‌یه‌كی جه‌وهه‌ری ئه‌وان بوو له‌ته‌وافوقی پۆست دابه‌شكردن. س���ێیه‌م :ره‌خنه له‌مۆدێل���ی حیزبایه‌تی یهكێتیو پارت���ی ئه‌وه‌یه ك���ه خاوه‌نی لێشاوێك له‌میدیای حیزبین له‌نووسراو‌و بینراو‌و بیس���تراو ،وه ب���ه ئایدیۆلۆژیای حیزب كار ده‌كه‌ن‌و خه‌ڵك بۆ حیزبه‌كه‌یان ئاراس���ته ده‌ك���ه‌ن .له‌به‌رامب���ه‌ردا بزووتن���ه‌وه‌ی گۆڕان (به‌ق���ه‌د قه‌باره‌ی خۆیو توانا ماددیه‌كه‌ی كه س���نووردار تره) ،میدیای حیزبی هه‌یه ،هه‌ر لهKNN و سایتی سبه‌ی‌و رۆژنامه‌ی رۆژنامه‌‌و به بهرنامهو ئاراس���ته‌ی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان كار ده‌كات‌و چی له‌به‌رژه‌وه‌ندی خۆیاندا بێت ئهوه ده‌چڕێت. چواره‌م :ره‌خن���ه له‌مۆدێلی حیزبایه‌تی یه‌كێت���یو پارتی ئهوهی���ه كه له‌مێژووی سیاس���ی خۆیان كه‌متری���ن كۆنگره‌یان كردووهو هه‌رده‌م ترس���ی گهوره ههبووه له‌كۆنگ���ره ،ئه‌م���ه‌ش به‌هۆی ترس���ی جیابوونه‌وه‌و ده‌سته‌گه‌ری .له‌به‌رامبه‌ردا بزووتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان نزیك���هی ()3 س���اڵ ده‌ڕوات هێش���تا كۆنگره‌ی خۆی
نه‌به‌س���تووه ك���ه به‌س���تنی كۆنگره بۆ بزووتنه‌وه‌یه‌كی سیاسی تازه دروستبوو زه‌روره‌تێكی گه‌وره‌ی���ه ،بۆ دیاریكردنی پرۆگ���رام‌و بهرنامهو ش���وناس‌و گوتار. دیاره هۆكاره‌كانی نه‌به‌س���تنی كۆنگره الی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕانیش هاوش���ێوهی ترسه‌كانی یهكێتیو پارتییه. پێنج���ه‌م :جگه لهوه ره‌خن���ه له‌مۆدێلی حیزبایه‌ت���ی یه‌كێت���یو پارت���ی ئه‌وه‌یه كه بڕیار به‌ده‌س���ت‌و كه‌سی یه‌كه‌م مام جه‌الل‌و كاك مه‌س���عوده .ئه‌ی ئایا له‌ناو بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان بڕیاره‌كان به كۆمه‌ڵ‌و راوێژه؟ یان له‌وێش چه‌قی قورس���اییو بڕیار كاك نه‌وشیروانه؟ تێنه‌په‌ڕاندنی یهكێتیو پارتی له‌شێوازی حوكمڕانیدا روونه ئۆپۆزسیۆن له‌هه‌رێمی كوردستان فه‌رمان���ڕه‌وا نیی���ه ،ب���ه‌اڵم به‌ش���ێكه له‌سیسته‌مه‌كه ،به‌و پێیه‌ی فراكسیۆنێكی ( )25كه‌س���ییان هه‌ی���ه له‌په‌رله‌م���ان‌و یه‌كێك له‌خاڵه جیاوازیه‌كانی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان گرتنه‌به‌ری رێگای ئۆپۆزس���یۆن بوو له‌بری به‌ش���داریكردن له‌ده‌سه‌اڵت، ئه‌م���ه‌ش هه‌نگاوێكی باش ب���وو ،به‌اڵم دیاره به هۆی ئهوهی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌كاری ئۆپۆزس���یۆن بوون له‌سه‌ره‌تادا ب���وو ،به‌تایب���هت له‌په‌رله‌م���ان كه هه‌م له‌ڕووی پراكتیكی نموونه‌یه‌كی پێشووتر له‌به‌رده‌ستدا نهبوو له‌هه‌رێمی كوردستان، هه‌م ل���ه‌ڕووی چوارچێوه یاس���اییه‌كه‌دا په‌ی���ڕه‌وی ناوخ���ۆی په‌رله‌م���ان كه‌م‌و زۆر رۆڵ‌و ئ���ه‌رك‌و م���اف‌و چوارچێوهی ئۆپۆزس���یۆنی دیاری نه‌كردووه .ئه‌مانه ه���ۆكار بوون بۆئ���ه‌وه‌ی له‌س���هرهتاوه كه‌وتنه كۆمه‌ڵێك هه‌ڵه‌وه كه كاریگه‌ری هه‌ب���وو له‌س���هر كه‌مكردن���ه‌وه‌ی رۆڵی فراكسیۆنه‌كه. بۆیه ده‌پرس���م ئایا فراكس���یۆنه‌كه‌یان س���ه‌ربه‌خۆو داب���ڕاون له‌حی���زب وه‌ك باس���یان ده‌ك���رد؟ ئایا له‌پڕۆژه یاس���ا پێشكه‌ش���كردن س���ه‌ركه‌وتوو ب���وون؟ ئای���ا له‌حكومه‌ت���ی س���ێبه‌ر‌و چاودێری حكوم��� هتو راس���ته‌ڕێكردنی حكومه‌ت وه‌ك ئه‌ركێكی ئۆپۆزسیۆن سه‌ركه‌وتوو ب���وون؟ ئایا په‌رله‌م���ان گۆڕانی گهورهو جه‌وه���هری به‌س���ه‌ردا ه���ات كاتێ���ك ئۆپۆزس���یۆنی له‌ناو دروس���ت بوو؟ بۆ وه‌اڵمی ئه‌م پرس���یارانه ه���ه‌وڵ ده‌ده‌م بۆچوونه‌كانی خۆم دوورخه‌مه‌وه‌و له‌دوو گوتار‌و بۆچوونی ئه‌وان س���وود وه‌رگرم ب���ۆ وه‌اڵم���ی پرس���یاره‌كان .یه‌كه‌میان به‌رنامه‌یه‌كی كه‌ناڵی KNNبوو به‌ناوی (په‌رله‌مانێك ل���ه‌دوای دواوه) كه (من لێره‌دا باسی رهخنهو سه‌رنجی خۆم ناكه‌م له‌به‌رنامه‌كه) .به‌رنامه‌كه ئهوه ده‌سه‌لمێنێ كه په‌رله‌مان له‌ناو سیسته‌می سیاسیو یاس���ایی ناتوانێ هیچ رۆڵێ���ك ببینێ، ئه‌مه‌ش به‌هۆی بااڵده‌ستبوونی مه‌كته‌بی سیاسیو سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و حكومه‌ت. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا باس ل���هوه ده‌كات كه فراكس���یۆنی گ���ۆڕان ه���هر پڕۆژه‌یه‌كی پێش���كه‌ش ك���ردووهو ره‌ت كراوه‌ته‌وه‌‌و ب���ۆ چاودێ���ری حكومه‌تی���ش له‌الیه‌ن س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان���هوه وه‌اڵمیان نه‌بووه ،یان به ده‌نگی زۆرینه متمانه‌ی وه‌رگرتۆته‌وه .ئ���ه‌م راپۆرته ئه‌وه‌نده‌ی شكاندنی فراكس���یۆنی ئۆپۆزسیۆن بوو
ئه‌وه‌نده شكاندنی په‌رله‌مان نهبوو (ك ه به بۆچوونی من ده‌كرا به دیوێكی تردا به پۆزه‌تیڤ خوێندنهوهی رۆڵی فراكسیۆنی گۆڕان بكردبوایه) .من ده‌پرس���م ئه‌گه‌ر په‌رله‌مانێ���ك ل���ه‌دواوه‌ی دواوه بێ���ت‌و ئه‌مه‌ش حاڵی فراكس���یۆنی گۆڕان بێت له‌په‌رله‌م���ان (به‌گوێ���ره‌ی راپۆرته‌كه)، ئه‌ی باش���ه (كوێی ده‌گۆڕن؟)و (به‌كێی ده‌گۆڕن؟) .ئێ���وه باوه‌ڕتان به خه‌باتی سیاس���ی په‌رله‌مانیی���ه ،ج���ا ئه‌گ���هر فراكس���یۆنه‌كه‌تان نه‌یتوانیب���ێ هیچ لهو په‌رله‌مانه بگۆڕن‌و هیچ ده‌س���كه‌وتێكتان بۆ خه‌ڵك نه‌بووبێ‌‌و كاریگه‌ریتان نه‌بووبێ له‌سه‌ر چاالككردنی په‌رله‌مان‌و گۆڕانتان له‌په‌س���ه‌ندكردنی بودج���هو چاودێ���ری حكومه‌ت نه‌هێنابێته‌دی ،ئه‌ی چۆن هه‌ر خۆتان باس ل���هوه ده‌كه‌ن كه به بوونی ئۆپۆزس���یۆن په‌رله‌مان چ���االك بووه؟ بودجه‌مان بۆ خه‌ڵ���ك روون كردۆته‌وه‌‌و چه‌ندین یاسا له‌ژێر گوشاری ئۆپۆزسیۆن ده‌رچ���ووه .ئ���ه‌وه‌ی لێره‌دا پێویس���ته بزووتنه‌وه‌ی گ���ۆڕان بۆ جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی‌و خه‌ڵكی روون بكاته‌وه فراكسیۆنه‌كه‌یان كام رۆڵی بینیوه؟ ئهوهی فراكسیۆنه‌كه باس���ی ده‌كات ی���ان ئ���ه‌وه‌ی كه‌ناڵ���ه راگه‌یاندنه‌كه‌یان شرۆڤه‌ی ده‌كات؟ سه‌ربه‌خۆیی په‌رله‌مان‌و په‌رله‌مانتار به‌بۆچوون���ی م���ن تاك���ه دام���ه‌زراوه‌ی ش���ه‌رعی‌و یاس���ایی كه حیزب گه‌مه‌ی سیاس���ی خۆی تێ���دا ده‌كات‌و حه‌اڵڵه، بریتیی���ه له‌په‌رله‌مان .وات���ه په‌رله‌مانه حیزب���ه‌كان له‌ڕێ���گای نوێنه‌ره‌كانی���ان به‌رنامه سیاسیه‌كه‌یان جێبه‌جێ ده‌كه‌ن، به‌اڵم بهداخهوه ئه‌م بۆچوونه له‌گوتاری بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان‌و به‌ش���ێك له‌ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌كان بۆ رای گش���تی پێچه‌وانه كراب���ۆوه ،ده‌گوت���را په‌رله‌مانی حیزب، نوێنه‌ری حیزب ،ئه‌ن���دام په‌رله‌مانه‌كان بۆچوون���ی حیزبه‌كانی���ان جێبه‌ج���ێ ده‌ك���ه‌ن ...هت���د ،به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی جێی هه‌ڵوه‌سته‌یه پێچه‌وانه‌ی ئه‌م په‌یامه‌یان مامه‌ڵه‌یان كردووه .له‌هه‌ردوو نووسراودا (یاداش���ته‌كه‌ی فراكسیۆن كه له)1/18 نووسراوه‌‌و ئاراسته‌ی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان كراوه ،له‌گه‌ڵ نامه‌كه‌ی (كاك نه‌وشیروان). له‌ده‌قی یاداشته‌كه‌ی فراكسیۆنی گۆڕان له‌چه‌ندین شوێن هاتووه كه (فراكسیۆن به‌شێكه له‌بزووتنه‌وه‌كه ،پێویستیمان به ئام���ۆژگاری ،تێبینی ،هاوكاری ،راهێنان هه‌ی���ه له‌الیه‌ن بزووتنه‌وه‌كه ،پێویس���ته رێنمای���یو چاودێ���ری ب���ه‌رده‌وام ب���ۆ فراكس���یۆن هه‌بێ له‌الیه‌ن بزووتنه‌وه‌كه، دانیشتنی هاوبه‌ش���ی به‌رده‌وام له‌نێوان فراكس���یۆن‌و به‌ش���ه‌كانی بزووتنه‌وه‌كه، دانیشتن له‌نێوان فراكسیۆن‌و به‌رپرسانی بزووتنه‌وه‌كه). له‌نامه‌كه‌ی كاك نه‌وش���یروانیش هاتووه (راپۆرت بده‌ن به كاك عومه‌ری س���ه‌ید عه‌ل���ی ،ی���ه‌ك ی���هكو دوو دوو پڕۆژه پێش���كه‌ش نه‌كه‌ن) .ئه‌مان���ه هه‌مووی دوو جه‌مس���ه‌ری‌و دوو گوت���اری ئ���ه‌م بزووتنه‌وه‌یه‌م���ان پێ ده‌ڵ���ێو هاوكات نه‌هێنانه ئارای مۆدێلێكی نوێی سیاسیو تێنه‌په‌ڕاندن���ی مۆدێل���ی حیزبایه‌ت���ی یهكێتیو پارتییه وه‌ك خۆیان بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌كه‌ن.
»»19
نامەیەکی کراوە بۆ سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان نێچیرڤان بارزانی سەرەتا ساڵو! بەبۆنەی وەرگرتنەوەی پۆستی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردس���تانەوە ،وەک عادەتی هەموو حکوم���ەت‌و کابینەکانی پێشوو له‌کوردس���تان له‌پەیامی خۆتاندا کۆمەڵێک بەڵێنتان بە خەڵکی کوردستان داوە ،ب���ەاڵم ئەم بەڵێنان���ە بەر لەوەی مەرەکەبی نووس���ینیان وش���ک بێتەوە، روبەڕوی پرس���یاری گ���ەورە دەبنەوە، یەکێک لەو پرسیارانەش کەیسی سەرکوتی ناڕازیان‌و کپکردنەوەی دەنگە ئازادەکانی کوردستانە .نمونەیەکی بەرجەستەی ئەو پرس���یارەش کە هەر له‌یەکەمین رۆژەوە لەس���ەر مێزی ئێوەیە کەیس���ی فڕاندن‌و تیرۆرکردنی رۆژنامەن���ووس‌و خوێندکار سەردەشت عوسمانە.. کارەساتی تیرۆری رۆژنامەنوس‌و قوتابی سەردەشت عوسمان .ئێستا ساڵێک‌و ٨ مانگ بەس���ەریدا تێئەپەڕێت ،حکومەت‌و دەزگا بەرپرسەکان لەبەرامبەر ئەو تاوانە گەورە‌و غ���ەدرە گەورەیە بێدەربەس���ت بوون .جگە لەوەش لیژنەی لێکۆڵینەوە له‌دۆس���یەی تی���رۆری سەردەش���ت ،بە داڕش���تنی س���یناریۆیەکی هەڵبەستراو تاوانێکی گەورەی بە حەقی سەردەشت‌و خانەوادەک���ەی ئەنجام���دا .هۆنینەوەی چی���رۆک‌و س���یناریۆیەکی وا دووب���ارە تیرۆرکردنەوەی سەردەشت‌و کەسایەتی
سەردەش���ت‌و بریندارکردن���ەوەی ئێم���ە خان���ەوادەی سەردەش���ت‌و هاوڕێی���ان‌و خەڵکی کوردستان بوو. ئێس���تا ب���ە دوای س���اڵێک‌و ٨مان���گ له‌تیرۆری سەردەش���ت م���ن دووبارە پێ لەسەر مافەکانی خۆمان وەک خانەوادەی سەردەش���ت‌و مافی س���ەرەتایی خەڵکی کوردستان لهئازادیو پاراستنی ئەمنیەت‌و ژیانی تاکەکانی کوردستان دادەگرمەوە‌و تەئکید دەکەم کە ئەوانە سەرەتاییترین ئەرکی هەر دەسەاڵتێکە چاوی لەوە بێت رەوایی‌و ش���ەرعیەتی لەالیەن خەڵکەوە پێ ببەخشرێت .دەسەاڵتێک مافی ژیانی تاکەکانی کۆم���ەڵ نەپارێزێت ،ناتوانێت هیچ رەواییەکی هەبێت .لەم روانگەیەوە من بۆ ج���اری چەندەم ئەم خواس���تانە له‌بەرانبەر حکومەتی هەرێمی کوردستاندا رادەگەیەنمەوە: لیژنه‌یه‌کی پسپۆڕی بێالیه‌ن بە بەشداریی نوێنه‌رانی رێکخ���راوه نێوده‌وڵه‌تیه‌کان‌و رۆژنامه‌نووس���ان‌و نوێنه‌ران���ی رێکخراوه مه‌ده‌نیه‌کان پێک بێت ،که له‌لیژنه‌یه‌کی واشدا نوێنه‌رایه‌تی ئێمه وه‌ک خانەوادەی سه‌رده‌شت مانا‌و جێگای ده‌بێت. ئهو لیژنه‌یه ده‌س���ه‌اڵتی ئ���ه‌وه‌ی هه‌بێ چاوپێکه‌وت���ن له‌گه‌ڵ هه‌ر بهرپرس���ێکی حکومه‌تی هه‌رێم‌و حیزب���ه‌کان بکات بۆ لێکۆڵینه‌وه‌‌و به‌دواداچوون.
هەڵوەش���انەوەی س���یناریۆی لیژن���ەی لێکۆڵین���ەوە له‌دۆس���یەی تی���رۆری سەردەش���ت عوس���مان ،لێکۆڵین���ەوە‌و لێپرسینەوە له‌داڕێژەرانی ئەو سیناریۆیە قێزەونە‌و دادگایکردنی ئەوانەی له‌پشتی داڕشتنی ئەو سیناریۆیە بوون. لێکۆڵین���ەوە‌و لێپرس���ینەوە لەو کەس‌و دەزگایانەی لەدوای تیرۆری سەردەشت، هەڵس���اون بە هەڕەشە‌و فش���ارهێنان‌و ناڕەحەتکردن���ی خان���ەوادە‌و هاوڕێیانی سەردەشت عوسمان. بێدەربەس���تی لەبەرامبەر ئەم دۆس���یە خاڵێکی رەش���ە بە تەوێڵی دەس���ەاڵت‌و حکومەت���ی هەرێم���ی کوردس���تان. وەاڵمنەدانەوەی ئەم دۆس���یەیەش ،ئێوە دەخاتە ب���ەردەم بەرپرس���یاریەتییەکی مێژوویی گەورە. له‌کۆتایی���دا ب���ە پێویس���تی ئەزان���م ئەوەش بڵێم کە مه‌س���ه‌له‌ی سه‌رده‌شت ئێس���تا مه‌س���ه‌له‌ی من���ه وه‌ک برایەکی سه‌رده‌ش���ت ،په‌یوه‌ندی ب���ه ئه‌ندامانی ت���ری خێزانه‌که‌مه‌وه نییه .هەر ش���تێک پەیوەس���تە بە مەسەلەی سەردەشت من لێی بەرپرسیارم. بەکر عوسمان 0046 455 40 26 76
Aramali1@yahoo.com
بیروڕا
) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
birura.awene@gmail.com
به‌هار ی ئیسالمی‌‌و پۆست سیكوالریزم ی محه‌مه‌د عومه‌ر عه‌ل
س���ه‌ركه‌وتنی ئیس�ل�امیه‌كان له‌س��� ێ هه‌ڵبژاردنی ی���ه‌ك له‌دواییه‌كی (تونس‌و مه‌غریب‌و میسرو كوه‌یت) پرسیارێكی جدی الی زۆر له‌نوسه‌ران‌و روناكبیران دروست كردووه ،كه ئایا هۆكاری س���ه‌ركه‌وتنی ئیسالمیه‌كان چیه‌و له‌به‌رامبه‌ریشدا ئایا بۆچی هیچ هێزێكی عه‌لمانی له‌م واڵتانه‌دا نه‌یتوانی سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست بهێنێت؟ دی���دو تێڕوانینی جۆربه‌ج���ۆر ده‌خرێته روو ،هه‌ندێك له‌سه‌ركرده سیاسییه‌كانی چ���ه‌پ‌و عه‌لمانی ئهوه به نزمی ئاس���تی هۆشیاری سیاس���یی كۆمه‌ڵگای عه‌ره‌بی لێ���ك ده‌ده‌ن���هوه ،ئه‌مه وت���هی یه‌كێك له‌س���ه‌ركرده‌ی پارت���ه سیاس���ییه‌كانی تونس ب���وو ،له‌الیه‌كی ت���ره‌وه هه‌ندێك له‌نووس���ه‌رانی ت���ر ئ���هوه به ش���تێكی ئاس���ایی ده‌بین���ن بۆ پارته سیاس���ییه چه‌په‌كان‌و هاوشێوه‌كانیان له‌ڕۆشنبیران‌و رۆژنامه‌نووس���ان ،ئه‌ویش به‌هۆی ئهوهی ئهو ده‌س���ه‌اڵتانه‌ی كه به درێژایی ده‌یان ساڵه له‌جیهانی ئیسالمیدا حوكم ده‌كه‌ن، هه‌موویان سیس���تمه سیاسییه‌كانیان به سیس���تمێكی عه‌لمانی‌‌و مۆدێرن له‌قه‌ڵه‌م داوهو ه���هر له‌س���هر ئ���ه‌م بنه‌مای���ه‌ش پێكهاته‌كان���ی ده‌وڵه‌ت���ی نوێیان بهڕێوه ب���ردووهو له‌پێن���او مۆدێرنیزه‌كردن���ی كۆمه‌ڵگه‌ش له‌سه‌ر بنه‌مایه‌كی عه‌لمانی، هه‌وڵیانداوه وێنایه‌ك بۆ خۆیان دروست بك���ه‌ن كه له‌الیه‌ك جێگ���هی ره‌زامه‌ندی واڵتانی رۆژئاوایی بن له‌الیه‌كی تریش له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه ئاس���تی سیاسیی‌‌و ئابوریو كۆمهاڵیهتیو كولت���وری كۆمه‌ڵگاكانیان به‌ره‌وپێش به‌رن .له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌ش���دا هه‌موو هۆكارێكی دواكه‌وتنی كۆمه‌ڵگایان له‌بواره جۆربه‌جۆره‌كاندا خس���تۆته پاڵ ئاین‌و به‌هه‌موو ش���ێوه‌یه‌ك هه‌وڵیانداوه كه ئاین له‌كایه‌كانی ژیان جیا بكهنهوهو ته‌نها وه‌ك تقوس���ێكی ئایینی له‌سوچی مزگه‌وتدا بمێنێته‌وه ،بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش ب���ه هه‌موو ش���ێوه‌یه‌ك رێگه‌یان گرتووه له‌س���ه‌رهه‌ڵدانی هه‌ر بزافێكی سیاسیی ئیس�ل�امی‌‌و ب���ه هه‌م���وو ش���ێوه‌یه‌ك دژایه‌تییان كردووهو ب���ه درێژایی ده‌یان س���اڵ ئیس�ل�امیه‌كانیان له‌زینداندابوون ی���ان په‌ناهه‌نده بوون له‌واڵتانی دهرهوهو له‌ناوخۆشدا هیچ كه‌سێك نهیتوانیوه هیچ
چاالكییه‌كی سیاس���یی به‌ناوی ئایینه‌و‌ه بكات ،ئه‌م ده‌سه‌اڵته به‌ناوی عه‌لمانیه‌ته‌وه جۆرێك له‌سیس���تمی سیاسیی تاكڕه‌و‌و عه‌س���كه‌رتارییان بنی���ات ن���ا ،رێگه‌یان له‌دیموكراسی‌‌و فره‌یی‌‌و ئازادی سیاسیی گرت‌و رۆژ ب���ه‌ڕۆژ گه‌النی ئه‌م ناوچه‌یان به‌ره‌و تاكڕه‌وی‌‌و گهندهڵیو دواكه‌وتوویی ب���ردو زۆرینه‌ی عه‌لمانی���ه‌كان به پارته سیاس���ییه‌كان‌و رۆشنبیره‌كانیشیانه‌وه، له‌جیات���ی دژایه‌تیكردن���ی ئ���ه‌م جۆره به‌ره‌نگاربوون���ه‌وه‌ی‌‌و سیس���تمانه‌و هه‌ڵبژاردنی به‌ره‌ی ئۆپۆزسیۆن ،ده‌ستیان له‌گه‌ڵیاندا تێكه‌اڵو ك���ردو له‌ڕێگه‌ی ئهو دام‌و ده‌زگا راگه‌یاندن���ه زه‌به‌الحانه‌ی كه هه‌یانبوو كه‌وتنه پیاهه‌ڵدانی ده‌سه‌اڵت‌و به‌ده‌س���تهێنانی ئیمتیازاتی حیزب‌و تاكه كه‌س���یو رۆژانه‌ش له‌هه‌وڵی ناس���اندنی ئ���ه‌م رژێمانه‌دا بوون وه‌ك سیس���تمێكی عه‌لمانی پێشكه‌وتووخواز ،هه‌ر له‌ڕێگه‌ی راگه‌یاندنه‌كانی ئ���ه‌م رژێمانه‌وه كه‌وتنه دژایه‌ت���ی ئای���نو بزاڤه ئیس�ل�امیه‌كان‌و له‌گه‌ڵ ئهو هێرشه راگه‌یاندنه جیهانیه‌ی ك���ه له‌ئارادابوو ،له‌هه‌ر ش���وێنێكدا هه‌ر جوڵه‌یه‌ك���ی ئیس�ل�امی هه‌بووبێ���ت به تون���دڕه‌وو ئیرهاب���ی له‌قه‌ڵه‌میان داوهو ئه‌مانیش بوونه به‌ش���ێك له‌ئه‌و ماشێنه راگه‌یاندنه زه‌به‌الحه‌ی كه له‌سه‌ر ئاستی ئه‌وروپاو ئه‌مریكا دژ به ئیسالم‌و ئیسالمی خرابووه گه‌ڕ. له‌الیه‌ك���ی تریش���هوه ئه‌گ���هر س���ه‌یری عه‌لمانیه‌كانی ئهو واڵتانه بكه‌ین ،دیدێكی رۆشنیان نه‌بووه بۆ تێڕوانین له‌كۆمه‌ڵگا‌و ش���وناس‌و مێژوو كولتوری ئه‌م گه‌النه، عه‌لمانیه‌كانی ئه‌م واڵته ئیسالمیانه باسیان له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی ئیفترازی ده‌كرد ،ته‌نها له‌ڕێگه‌ی تێورو بیرۆكه‌ی ناو كتێبه‌كانه‌وه مامه‌ڵه‌ی���ان له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵگ���ه‌دا ده‌كرد، ئه‌وان ته‌نها به خه‌یاڵ باسیان له‌عه‌لمانی بوونی كۆمه‌ڵگه ده‌كرد ،له‌ڕاس���تیدا ئهو بۆچوونانه به كه‌مترین ئاس���ت له‌واقیعی كۆمه‌ڵگاكان���ی خۆیاندا بوون���ی نهبوو، ئه‌وان به‌بێ ئهوهی ش���وناس‌و مه‌نزومه‌ی به‌هاكانی كۆمه‌ڵگاكانی خۆیان بناس���ن، باس���یان له‌كۆمه‌ڵێك چه‌مكی تر ده‌كرد بۆ شوناس ،كه هه‌رگیز له‌گه‌ڵ شوناس‌و شارس���تانیه‌ت‌و كولتوری ئه‌م نه‌ته‌وانه‌دا
ی ی دنیا عه‌لمانیه‌كان ی ئیسالم گروپێك نوخبه‌وی بوون‌و نه‌یانتوانیبوو تێكه‌ڵ ب ه ی ویست‌و داواكاریه‌كان خه‌ڵك ببن‌و له‌گه ڵ گرفته‌كانیاندا ی بژین‌و هه‌وڵ چاره‌سه‌ركردنیان بده‌ن یه‌كیان نه‌ده‌گرته‌وه ،دی���دوو تێڕوانین ی ئ���ه‌وان ته‌نه���ا له‌چه‌ند س���ه‌رچاوه‌یه‌كی رۆژئاواییه‌وه سه‌رچاوه‌ی گرتبوو به‌مه‌ش ئه‌وان نوخبه‌یه‌كی نامۆبوون به كۆمه‌ڵگای خۆیان ،چونك���ه له‌جیات���ی نزیكبوونه له‌ویس���ت‌و ئیرادهو شوناس���ی كۆمه‌ڵگا، هاتب���وون ب���ه ئاراس���ته‌یه‌كی پێچه‌وانه كاریان ده‌كرد له‌س���هر پیرۆزترین به‌های تاك���ه‌كان له‌كۆمه‌ڵگه مس���وڵمانه‌كاندا ك���ه ئه‌ویش ئاینه ،له‌به‌رئ���هوه ده‌بینین عه‌لمانیه‌تی ئه‌وان ته‌نها له‌دژایه‌تی ئاین‌و مزگه‌وت‌و قورئ���ان‌و چه‌مكه ئیمانیه‌كاندا خ���ۆی ده‌بینیه‌وه ،له‌الیه‌كی تریش���هوه له‌به‌رئه‌وه‌ی ئ���ه‌م گوتاره له‌خزمه‌ت ئهو ده‌سه‌اڵته عه‌لمانیه عه‌سكه‌رتارانه‌دا بوو یان هه‌مان مه‌به‌س���تی ده‌پێكا كه ئه‌وان ده‌یانویست ،له‌به‌رئه‌وه زیاتر به‌ره‌و رووی رق‌و توڕه‌یی جه‌ماوه‌ر بوونه‌وه. عه‌لمانیه‌كانی دنیای ئیس�ل�ام گروپێكی نوخبه‌وی ب���وون‌و نه‌یانتوانیبوو تێكه‌ڵ به ویس���ت‌و داواكاریه‌كانی خه‌ڵك ببن‌و له‌گ���ه‌ڵ گرفته‌كانیان���دا بژی���نو هه‌وڵی چاره‌س���ه‌ركردنیان بده‌ن ،عه‌لمانیه‌كان یان له‌كۆش���كه‌كانی ده‌س���ه‌اڵتدا ده‌ژیان یان له‌ناو یانه‌و سه‌نته‌ره رۆشنبیریه‌كاندا ته‌عبیری���ان له‌بۆچوونه‌كانی���ان ده‌كرد، ئه‌مه‌ش به پێچه‌وانه‌ی كه‌سێكی ئیسالمی كه رۆژانه له‌گ���ه‌ڵ تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌دا ده‌ژی‌‌و له‌مزگ���ه‌وت‌و بۆن���ه ئایینیه‌كاندا رۆژانه له‌گه‌ڵیاندا ده‌ژی‌‌و له‌ڕێگه‌ی جۆره‌ها رێكخ���راوی بانگ���ه‌وازو خێرخوازیی���هوه له‌هه‌وڵی چاره‌س���هری گرفتی هه‌ژاران‌و
نه‌داراندا بوو له‌خۆشی‌‌و ناخۆشیدا له‌گه‌ڵ تاكه تاكه‌ی كۆمه‌ڵگه‌كه‌یدا بووه. عه‌لمانیه‌كان���ی جیهان���ی ئیس�ل�امی، كۆمه‌ڵێك كه‌س���ایه‌تی‌‌و پارتی سیاسیی ته‌قلیدین كه ناتوانن راس���تگۆبن له‌گه‌ڵ په‌یڕه‌و‌و پرۆگرامه‌كانی خۆشیاندا. ئه‌گه‌ر سه‌یری مێژووی ئهو ناوچه‌یه بكه‌ین به كوردستانیش���هوه هه‌رئه‌وه‌نده باسی هه‌ژاران‌و نه‌دارو كرێكارو چین‌و توێژه‌كان له‌ئارادای���ه هه‌تا ده‌گه‌نه ده‌س���ه‌اڵت ،به گه‌یشتنیان به ده‌سه‌اڵت هه‌موو خه‌مێكی گش���تیان له‌بیر ده‌چێت���هوهو گه‌نده‌ڵی و تاك���ڕه‌وی ده‌بێته س���یمایه‌كی دیارو ئاشكرای ئه‌م بزوتنه‌وانه‌و عه‌لمانیه‌تیش ته‌نه���ا وه‌ك وش���ه‌یه‌كی ن���او كتێبه‌كان ده‌مێنێته‌وه. ئه‌م عه‌لمانیانه ته‌نها به گه‌یشتنیان به ده‌س���ه‌اڵت ئیتر ده‌بێته كۆتایی مێژووی عه‌لمانی���هتو له‌م باره‌یه‌ش���هوه (چۆن كین) ده‌ڵێ���ت :عه‌لمانیه‌كانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���ت به‌رده‌وام په‌یوه‌ست بوون به دیكتاتۆریه‌ته‌وه‌و نه‌یانتوانیوه وێنه‌یه‌كی جوان بۆ دیموكراسی دروست بكه‌ن. ئهو وێنه‌ی كه ده‌س���ه‌اڵته عه‌لمانیه‌كان ب���ه درێژای���ی ده‌یان س���اڵی رابردوو بۆ بزافی عه‌لمانی دروس���تیان كردووه ،زۆر زه‌حمه‌ته ك���ه بۆ ده‌یان س���اڵی تریش هیچ هێزێكی سیاس���یی بتوانێت به‌ناوی عه‌لمانیه‌ته‌وه جه‌م���اوه‌ر له‌ده‌وری خۆی كۆ بكاته‌وه یان له‌هه‌ڵبژاردنێكی ئازاددا س���ه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست بهێنێت .له‌وانه‌یه ئه‌مه‌ش ئه‌نجامێكی ئاسایی بێت كه ئێستا ئه‌م بزافه عه‌لمانیانه پێی گه‌یش���توون، چونك���ه به‌پێی بۆچوون���ی (جون كین) كه مامۆس���تای زانكۆی‌ویستمنس���ته‌ره له‌له‌ن���ده‌ن ده‌ڵێ���ت :عه‌لمانیه‌ت پابه‌ند نهبوو به‌و به‌ڵێنانه‌ی كه دابووی به‌رامبه‌ر به ئ���ازادی‌‌و یه‌كس���انی ،به‌ڵك���و له‌ژێر سایه‌یدا ره‌گه‌زپه‌رستی‌‌و تاوان له‌واڵتانی رۆژئاوادا زیادی كرد له‌جیهانی سێهه‌میشدا شكستی خوارد ،چونكه په‌یوه‌ست بوو به سته‌مكاری‌‌و هێزه عه‌سكه‌رتاره‌كان‌و ئهو به‌هه‌شته‌ش���ی دروست نه‌كرد كه به‌ڵێنی پێدابوون ،ئه‌م���ه‌ش كۆتایی عه‌لمانیه‌ته كه به پۆست سكۆالریزم ناسراوه ،بەاڵم ئایا عه‌لمانیه‌كان���ی ئه‌م ناوچه‌یه توانای به خۆداچوون���هوهو ره‌خنه له‌خۆگرتنیان هه‌ی���هو ده‌توانن له‌چوارچێ���وهی دیدوو بۆچوونی فه‌یله‌سوفه نوێیه‌كان ده‌رباره‌ی پۆس���ت س���یكوالریزم عه‌قڵیه‌تی خۆیان بگۆڕن‌و به‌دیدو بۆچوونێكی نوێوه بێنه‌وه مه‌یدان؟ به‌هیوای ئهو رۆژه‌ین..
به‌ر له‌پێكهێنانی كابینه‌كه‌ی نێچیرڤان بارزانی به‌هرۆز عه‌لی گه‌رچ���ی به‌ڕێ���ز نێچیرڤ���ان بارزانی (كاندیدی ده‌ستنیشانكراو بۆ پۆستی س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیران) وه‌ك خۆی ده‌ڵێت تا ئێس���تا به‌فه‌رمی رانه‌س���پێردراوم ب���ۆ ته‌ش���كیلكردنی كابین���هی وزرای داهات���وو ،ب���ه‌اڵم وه‌ك زان���راوه ه���ه‌ردوو مه‌كته‌ب���ی سیاس���ی پارت���یو یه‌كێت���ی ئێس���تا سه‌رقاڵی ده‌ستنیش���انكردنی پۆستی وه‌زاره‌ته‌كان���ن ،تائێس���تاش چه‌ن���د ناوێك ل���هو ناو‌ه ده‌ستنیش���انكراوان ه ده‌ركه‌وت���ون ،ك ه ئه‌مان��� ه ئه‌وه‌نده‌ی ب��� ه ئه‌زمون���ی پل���هی حیزبایه‌ت���ی تێپه‌ڕی���ون ،ئه‌وه‌ن���ده ب��� ه ئه‌زموونی ته‌كنۆس���ازی ب���واری تایبه‌تمه‌ندێتیدا تێنه‌په‌ڕیون ،ئه‌وه‌ش ئهوه ده‌رده‌خات ب���هر له‌ده‌س���تبه‌كاربوونی كابینه‌كه‌ی به‌ڕێ���ز نێچی���ر بارزان���ی ،میكانیزمی دیاریكردنی پۆستی وه‌زیره‌كان ده‌بێت ه س���ه‌ره‌تاترین‌و كاریگه‌رترین كۆس���پ له‌به‌رده‌م پێشكه‌وتنی كابینه‌كه‌یدا. به‌و پێیه‌ی س���ه‌رۆك وه‌زی���ران مافی ئهوهی هه‌ی ه خۆی ره‌زامه‌ندی سه‌ره‌كی بێت له‌دانانی وه‌زیره‌كان ،باش���تروای ه به‌بێ (سیڤی) هیچ كام لهو كه‌سانه‌ی كاندید ده‌كرێن بۆ پۆستی وه‌زاره‌ته‌كان ره‌زامه‌ندییان له‌س���هر ده‌رنه‌بڕێت ،بۆ ره‌زامه‌ندییه‌كه‌ش ده‌شێت سێ پێوه‌ری س���ه‌ره‌كی له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێ���ك پێوه‌ری تردا بكات ه بنه‌مای ره‌زامه‌ندییه‌كه ،ئهو س���ێ پێوه‌ره‌ش ته‌كنۆك���رات له‌بواری تایبه‌تمه‌ندێت���یو پێ���وه‌ری دووه‌میش هۆشیاری سیاسی ،ئهوهی سێیه‌میش بوێریی بێت ،وات ه هۆش���یاری سیاسی له‌باری مه‌عریفی‌و ب ه ئه‌زمونی له‌بواری تایبه‌تمه‌ندێت���یو بوێ���ری له‌ڕاییكردنی كاره‌كانی���دا بكرێت��� ه مه‌رج���ی كاندید بوون.
ئێستا ده‌رفه‌تی زێڕین له‌به‌رده‌م نێچیر بارزانی دایه گه‌ر بیقۆزێتهوه تا لهو رێگهیهوه هۆقه‌ێك گۆڕانی بنه‌ڕه‌تی بكات گه‌ر ئاوڕێ���ك له‌ناڕێك���یو گرفته‌كانی حوكمڕان���ی كوردس���تان بده‌ین���هوه، یه‌كێ���ك له‌هه‌ر‌ه دهرده كوش���نده‌كانی حوكمڕانی پێش���وو لهماوهی بیس���ت س���اڵدا ،دابه‌ش���كردنی پۆس���ت‌و پل ه سیاس���یی‌و س���یادییه‌كان بوو ب ه سه‌ر نوخب���هی شۆڕش���گێڕی به‌ش���داربوو له‌خه‌بات���ی چه‌كداریی ،به‌اڵم ئێس���تا كوردس���تان له‌ب���ه‌رده‌م پێداویس���تی راستكردنه‌وه‌و چاره‌سه‌ركردنی گرفتی بونی���ادی حوكمڕان���یو په‌ره‌پێدان���ی گش���تگیردایه ،ده‌رمانی ئه‌م ده‌رده‌ش دوورخس���تنه‌وه‌ی رۆڵ���ی خه‌باتگێڕ‌ه چه‌كداره‌كانی ش���ۆڕش‌و ئۆرگانه‌كانی رێكخس���تنی حیزب��� ه له‌كاروب���اری حكومی���دا ،لێره‌دا ده‌ش���ێت له‌به‌رده‌م به‌راوردكاری دوو ئه‌زموون وێس���تێك
بكه‌ی���ن ،شۆڕش���ی یۆلی���ۆی 1952ی میس���رو شۆڕش���ی ته‌م���وزی 1958ی عێراق ك��� ه هه‌ردووكیان هاوفۆڕم بوون به‌تایبه‌تی ل���هو رووهوه ك ه هه‌ردووك شۆڕش له‌الیه‌ن ئه‌فسه‌رانی ناو سوپاو‌ه به‌رپاك���راو ئامانجیش لێ���ی روخاندنی هه‌ردوو سیس���تمی پادشایه‌تی بوو ب ه بیانوی س���ه‌ربه‌خۆیی هه‌ردوو واڵته‌ك ه له‌ژێر هه‌ژموونی ئیستعماری به‌ریتانیا، ب���ه‌اڵم دوای ش���ۆڕش دوو ئه‌زمون���ی حوكمڕان���ی جیاوازی���ان په‌یڕه‌وك���رد، هه‌رچی كۆماری میس���ری عه‌ره‌بی بوو له‌هه‌یكه‌لی ب���ااڵی حوكمڕانیدا جگه‌ل ه دامهزراوه بااڵكانی بواری س���ه‌ربازی‌و هه‌واڵگ���ری نه‌بێ���ت ،هه‌موو پۆس���ت ه بااڵكانیتر له‌الیه‌ن كه‌سانی ته‌كنۆكرات‌و خ���اوه‌ن بڕوانامه‌ی دكت���ۆرا به‌ڕێوه‌برا ب ه پۆس���ت ه دیپلوماسییه‌كانیش���هوه، ب���ه‌اڵم كۆماری عێراق هه‌موو پۆس���ت ه وه‌زاریی‌و ته‌نانه‌ت پۆستی پارێزگاكان‌و زۆرب���هی باڵیۆزخانه‌كانی���ش له‌الیه‌ن ئه‌فس���ه‌ره‌كانه‌و‌ه به‌ڕێوه‌چوو هه‌یكه‌لی ده‌وڵه‌ت ب ه س���ه‌ربازیی ك���را ،ك ه ئه‌م حاڵه‌ت ه له‌هه‌رس���ێ كۆم���اری یه‌كه‌م‌و دووه‌م‌و سێیه‌م به‌رده‌وامبوو تا ئه‌وكاته‌ی رژێمی به‌عس ل���ه2003دا رما ،ئه‌مه‌ش ه���ۆكاری هه‌ره‌س���هێنانی ره‌گه‌زه‌كانی بونیادی ده‌وڵه‌ت‌و مقه‌وماتی ده‌وڵه‌تی عێراق بوو ب ه تایبه‌تی له‌دوای 2003ك ه تائێس���تاش عێراق پێوه‌ی ده‌ناڵێنێت، ب���ه‌اڵم كۆم���اری میس���ری عه‌ره‌ب���ی س���ه‌ره‌ڕای په‌یڕه‌وكردنی سیستمێكی كۆم���اری تاك الیه‌ن���ی له‌حوكمڕانیدا، دوای هه‌موو ئاڵوگ���ۆڕه‌كان مقه‌وماتی ده‌وڵ���هت وه‌ك خ���ۆی مای���هوهو هه‌ره‌س���ی نه‌هێنا ،به‌تایبه‌تی له‌دواین ئاڵۆگۆڕه‌كانی ساڵی پاردا ك ه بۆ هه‌تا هه‌تایی ه رژێمی حوكمڕانی موباره‌ك ك ه سه‌رچاوه‌كه‌ی له‌ش���ه‌رعیه‌تی شۆڕشی 1952وه‌رگرتبوو.
جێگ���هی تێڕامان ه سیس���تمێك له‌بنڕا هه‌ڵبكه‌ندرێت ك ه ره‌گه‌كه‌ی بۆ 59ساڵ ده‌گه‌ڕێت���هوه ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا مقه‌ومات���ی ده‌وڵه‌ته‌ك��� ه هه‌ره‌س���ی نه‌هێن���ا وه‌ك له‌عێراق���دا هه‌ره‌س���ی هێنا ،هۆكاره‌كه‌ش���ی ئه‌وه‌بوو نوخبه‌ی ته‌كنۆكراتی لێوه‌ش���اوه ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی ش���ۆڕش به‌ش���داربوون له‌به‌ڕێوه‌بردنی ئیداره‌ی بااڵدا. س���ه‌باره‌ت به‌ئه‌زمونی كوردس���تانیش ك ه بیست س���اڵ ه نهتوانراوه ژێرخانی بونیادی ده‌وڵه‌تی بۆ بڕه‌خس���ێندرێت، هه‌م���وو ده‌م ئاماده‌ی��� ه دووچ���اری هه‌ره‌سهێنان بێته‌و‌ه له‌به‌رامبه‌ر قه‌یرانی ترس���ناكدا ،ك ه یه‌كێ���ك له‌گرفته‌كانی ئهوهی ه هه‌ردوو تارمایی شۆڕش له‌پێش راپه‌ڕین‌و تارمایی ئهو شێوه رێكخستن ه حیزبایه‌تیی��� ه ناڕێكوپێك��� ه ل���ه‌دوای راپه‌ڕین له‌به‌رۆكی نه‌بۆته‌و‌ه به‌تایبه‌تی له‌هه‌یكه‌ل���ی ئیداری���دا ،له‌هه‌یكه‌ل���ی ئیداریش���دا له‌ئیداره‌ی بااڵیدا ،ئێس���تا ده‌رفه‌تی زێڕین له‌به‌رده‌م نێچیر بارزانی دای��� ه گه‌ر بیقۆزێتهوه تا لهو رێگهیهوه هۆقه‌ی���ەك گۆڕانی بنه‌ڕه‌ت���ی بكات‌و بنه‌مای ئهو گۆڕانه‌ش په‌لشكاندنی ئهو دوو تارماییه‌ی ه ك ه باسمانكرد ،ئه‌وه‌ش به‌وپ���ه‌ڕی بوێری ده‌كرێت ك ه به‌و پێی ه ئهو خ���ۆی كاره‌كته‌رێكی خاوه‌ن هێزه له‌ناو ده‌س���ه‌اڵتدا ،گ���هر ته‌كنۆكرات‌و خاوه‌ن بڕوانام���ه‌ش نه‌بێت ،بوێری بۆ ده‌سته‌به‌ر ده‌بێت ،به‌اڵم هه‌رچی دكتۆر به‌رهه‌م بوو ،س���ه‌ره‌ڕای ته‌كنۆكراتی‌و ش���اره‌زایی قوڵی له‌بواری سیاس���یو ئابوریو دیپلۆماتی‌و زمانزانی ،نه‌یتوانی دێوه‌زم���هی چه‌كداره‌كان���ی حی���زب‌و ره‌فتار‌ه نایاساییه‌كانی رێكخستنه‌كان له‌كاروباری حوكومیدا تێكبش���كێنێت، ئه‌وی���ش به‌ه���ۆی ن���ا بوێ���ری ،ك ه نا بوێرییه‌كه‌ش���ی له‌بێده‌س���ه‌اڵتییه‌و‌ه سه‌رچاوه‌ی گرتبوو.
13
فاشیزم‌و لیبرالیزم رێبین هه‌ردی "که‌سی فاشیست ژیانی ئاسوده‌‌و خۆشگوزه‌رانی ب ه بێزاری‌و سوکایه‌تییه‌وه ته‌ماشا ئه‌کات‌و له‌خۆی به بچوکتری ئه‌زانێت" مۆسۆلۆنی یه‌کێک له‌خه‌س���ڵه‌ت ه س���ه‌ره‌کیه‌کانی فاش���یزم بێبایه‌خکردنی ژیانی فه‌ردی‌و هه‌موو ئهو ح هز‌و ئاره‌زوو‌ه فه‌ردیانه‌ی ه ک���ه تاکه‌کان بی���ری ل���ێ ئه‌که‌نه‌وه‌‌و به‌دوایدا ئه‌گه‌ڕێن .ژیانی تاک هیچ نیی ه جگ ه له‌سێبه‌ری ژیانی گشتیو ته‌نهاش له‌چوارچێ���وهی ئ���هو به‌رژه‌وه‌ندی���ه‌دا مانا وه‌رئه‌گرێ���ت .رۆحێکی مهزههبیو ئه‌خالقی له‌فاش���یزمدا هه‌ی��� ه ک ه وای لێئه‌کات ل���هوه تێپه‌ڕێت ش���ێوازێکی حوکمڕانی بێت‌و ته‌نه���ا په‌یوه‌ندی به شێواز‌و جۆری به‌ڕێوه‌بردنی ده‌زگاکانی ده‌وڵ���هت هه‌بێ���ت .مۆس���ۆلۆنی گوتبوی "فاش���یزم نه‌ک هه‌ر رژێمێکی حوکمڕانییه ،به‌ڵکو له‌هه‌موی س���ه‌رتر سیس���ته‌مێکی فکریه" سیس���ته‌مێکی فک���ری ک ه بناغه‌ی س���ه‌ره‌کی بریتیی ه له‌وه‌ی ت���اک له‌چوارچێوه‌ی ئهو فه‌زا‌و ئاره‌زوو‌ه گشتیانه‌دا بژی ک ه ئاره‌زووی گشت ه نه‌ک تاک" .وێنای فاشیستی بۆ ژیان ،وێنایه‌کی مه‌زهه‌بیه" ئه‌م ه قسه‌ی مۆس���ۆلۆنیی ه ک ه دیارترین کاره‌کته‌ری فاشیزم ه له‌کاتی حوکمڕانیدا .ئه‌م وێن ه مه‌زهه‌بی���ه‌ش چیه ،جگ��� ه له‌داواکردن له‌تاک���ه‌کان ک��� ه ئهوه ن���ه‌ک خۆیان‌و ئاره‌زوه‌کانیان ،به‌ڵک���و تێکه‌ڵبوونیان ب ه ئیرادهو خواس���تی گش���تی مانا ب ه ب���وون‌و ژیانیان ئ���ه‌دات .بڕوابوون ب ه هیزێک���ی گه‌وره‌ت���رو مانایه‌کی قوڵتر ل���ه‌وه‌ی تاکه‌ک���ه‌س بۆ خ���ۆی دیاری ئه‌کات ،جه‌وهه‌رێک���ی مه‌زهه‌بی هه‌ی ه ک ه دنیایی بووهو جه‌وهه‌ره‌که‌ی هه‌مان تواندنه‌وه‌ی تاک ه له‌گش���ت‌و خواستی کۆمه‌ڵگادا .فاش���یزم رقێکی گه‌وره‌ی ه له‌تاک ،له‌حه‌زی تایبه‌ت���ی ،له‌ئاره‌زو‌و خواس���تی تاک ه که‌س���ی .هه‌موو ئهو شتان ه ته‌نها تا ئهو کاته مانایان ههیهو ره‌وان ک ه به‌ش���ێک بن له‌گش���ت‌و لهو چوارچێوهی ه ده‌رنه‌چن ک ه گش���ت وه‌ک ئاره‌زو‌و ئامانجی خ���ۆی دیاریکردووه. تاک��� ه که‌س بوونی نیی ه له‌ناو گش���تدا نه‌بێت ،به‌اڵم هه‌میش��� ه گشت شتێک هه‌ی ه ته‌عبیری لێ ئ���ه‌کات ،ک ه خۆی نییه ،به‌ڵکو ده‌وڵ���هتو ده‌زگاکانێتی. ئ���هوه حکومه‌ت ه ته‌عبیر له‌خواس���ت‌و ئیراده‌ی گشتی ئه‌کات‌و هه‌موان ئه‌بێت ب��� ه جۆرێ���ک ملکه‌چی ب���نو گوێ بۆ ئاره‌زوه‌کانی بگرن .ئیدی لێره‌دا گرنگ نیی ه ک ه ده‌وڵ���هتو ده‌زگاکانی له‌الیه‌ن که‌مایه‌تییه‌که‌و‌ه بهڕێوه ئه‌برێن‌و چۆن ئه‌توانن ببن ب ه رای زۆرینه .مۆسۆلۆنی ئه‌ڵێت "سیس���ته‌می ژیانی فاشیستی له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی دژی تاکه‌که‌س���خوازییه، جه‌خت له‌گرنگی ده‌وڵ���هت ئه‌کات ک ه نوێن���هری خودهوش���یاری‌و هه‌مه‌ک���ی مرۆڤ��� ه وه‌ک بوونه‌وه‌رێکی مێژوویی". به‌رزڕاگرتنی ده‌وڵه‌ت‌و ته‌ماش���اکردنی وه‌ک ده‌رب���ڕی ح���ه‌زی گش���تیو دیاریک���هری ئ���اره‌زوو‌ه گش���تیه‌کان، یه‌کێک ه له‌خه‌س���ڵه‌ت ه س���ه‌ره‌کیه‌کانی ده‌وڵه‌تی فاشیس���تی .هیچ فاشیستێک نیی��� ه ک ه به‌بێ بیرکردنه‌و‌ه له‌گش���ت‌و له‌به‌رزڕاگرتنی خواستی گشتی به‌سه‌ر خواستی تاک ه که‌س���یدا .فاشیزم وات ه قوربانیکردن���ی به‌رده‌وامی تاک ه که‌س له‌به‌رده‌م خواستی گشتیدا ..ک ه گشتی نییه ،گشتی نییه ،چونک ه فاشیزم ته‌نها شتێک بناس���ێت ک ه ده‌ربڕی خواستی گشتی بێت ،ب ه ده‌وڵه‌ت ئه‌زانێت‌و هیچی تر ،به‌اڵم ده‌وڵه‌ت بریتیی ه له‌کۆمه‌ڵێک ده‌زگای دیاریکراو ک ه ژماره‌ی به‌ڕێوب هرو که‌س���ه‌کانی ،له‌ژماره‌یه‌ک���ی بچوکت���ر ل���ه‌وه‌ی وێنای ئه‌که‌ی���ن تێپه‌ڕ ناکات. ئه‌مجۆر‌ه حوکمڕانیی ه ته‌نها پێشنیاری شێوازێکی تایبه‌تی به‌ڕێوه‌بردن ناکات، به‌ڵکو ش���ێوازێکی تایبه‌تی ژیانکردن‌و ته‌نانات بیرکردنه‌و‌ه ئه‌کات .فاش���یزم ته‌نها شێوازی حوکمڕانی ده‌ستنیشان ناکات ،به‌ڵکو ش���ێوازی بیرکردنه‌وه‌‌و ره‌فتاریش .گرفتی فاشیزمیش ئهوهی ه کاره‌کت هرو کارمه‌ندی وا له‌ده‌وری خۆی ئه‌بینێت ک ه له‌م���ه‌ودای دووردا ،ئه‌بن ب ه سانس���ۆری راس���ته‌قینه‌ی هه‌موو هاوواڵتییه‌ک. ئ���ه‌م بۆچون ه ته‌واو ناکۆک ه ب ه بۆچونی زۆرب���هی لیبراڵه‌کان ک��� ه بڕوایان وای ه
له‌کوردستاندا مۆدێلی مۆسۆلۆنی زیاتر له‌مۆدێله‌که‌ی تر ئاماده‌یی هه‌یه ،به‌و جیاوازیه‌و‌ه ک ه له‌بری ده‌وڵه‌ت‌و ده‌زگاکانی، ئهوه حیزب‌و ده‌زگاکانێتی هه‌موو شتێک دیاری ئه‌که‌ن ئهوه تاک ه که‌س‌و سایکۆلۆژیای گۆڕان ه دێ���ت .زۆرێ���ک له‌لیبراڵ���ه‌کان زیاتر ئه‌ڕۆن‌و بگره بڕوای���ان وای ه جیاوازی‌و رای دور له‌ی���ه‌ک ن���ه‌ک یه‌کانگی���ریو یه‌کێتی کۆمه‌ڵگا تێ���ک نادات ،به‌ڵکو ئه‌بێت��� ه ه���ۆی ده‌وڵه‌مه‌ن���دی زیاتری ئه‌زمون���ی حوکمڕانی .برتزارد راس���ل له‌وتارێکدا ب ه رونی ئه‌ڵێت" :له‌مه‌سه‌له کلتوریه‌کان���دا ،مه‌رجی پێش���که‌وتن، هه‌مه‌ڕه‌نگی‌و جیاوازیی���ه" .هه‌ر جۆره ده‌س���ت تێوه‌ردان‌و ده‌ستکاریکردن ب ه خیانه‌ت ئه‌زانن :لێره‌دا برتزارد راس���ل نمونه‌ی یه‌کێتی س���ۆڤیه‌ت ئه‌هێنێته‌و‌ه ک ه زۆر ده‌س���ت ئه‌خه‌ن ه ئ���هو بواره‌و‌ه ک ه کاری تایبه‌تی ئه‌وان نییه" .راسل باس���ی ئهو دۆخ ه کۆمیدی ه ئه‌کات ک ه سیاس���ه‌تمه‌داران ئه‌بن ه داو‌هر‌و بڕیاری جوانی‌و ن���ا جوانی رۆم���ان یان تابلۆ یان رێکخستن ئه‌ده‌ن‌و زانایانیش له‌بێ هه‌ڵوێستیدا پشتگیرییان لێ ئه‌که‌ن. هه‌رچ���ی راس���ل‌و مۆس���ۆلۆنیی ه دوو ش���ێواز له‌حوکمڕانی ناک���ۆک ب ه یه‌ک پێش���نیار ئه‌ک���ه‌ن .الی مۆس���ۆلۆنی بنه‌ڕه‌ت گش���ته‌‌و تاک هیچ نرخی نیی ه له‌ناو ئهو چوارچێوه‌یه‌دا نه‌بێت .راسل ئه‌ڵ���ێ "دیمه‌نێکی ناش���رین‌و دزێوو‌ه سیاسه‌تمه‌داران ده‌س���ت ئه‌خه‌ن ه ئهو بڕی���ارو هه‌نگاوانه‌ی ک ه هیچ په‌یوه‌ندی ب ه پس���پۆڕی ئه‌وانه‌و‌ه نییه .هه‌ر یه‌ک له‌بوارێکدا شاره‌زای ه ک ه ئه‌ویتر هیچی لێ نازانێت .سیاسه‌تمه‌دار ئه‌بێ سیاسه‌ت بکات ،نه‌ک ده‌ستکاری ئهو بواران ه بکات ک ه به‌شێک ه نیە لێی .مۆسۆلۆنی ئه‌ڵی ده‌وڵه‌ت پێش هه‌موو شتێکه‌‌و ته‌نهاش تا ئه‌وکات��� ه مانای هه‌ی ه که تاکه‌که‌س وه‌ک ئیراده‌ی گشتی بیبینێ .راسل ب ه پێچه‌وانه‌و‌ه ده‌وڵه‌ت وه‌ک جێبه‌جێکه‌ری خواستی ئیراده‌ی چاکسازی دائه‌نێت، بێ ئهوهی که‌س���یان پێشوه‌خت بزانن ئه‌م چاکس���ازی ه چیه‌و بۆ ئه‌کرێت .الی مۆسۆلۆنی ئهوه ده‌وڵه‌ت ه ئه‌م کار‌ه ب ه نوێنه‌رایه‌ت���ی کۆمه‌ڵگا ئه‌نجام ئه‌دات. الی راسل ئه‌م ه ته‌واو کارێکی فه‌ردیه‌‌و هه‌ڵه‌کردنیشی هیچ مانادار نییهو ته‌نها تاکه‌ک���ه‌س ته‌حه‌مول���ی ئه‌نجامه‌کانی ئه‌کات. له‌کوردس���تاندا مۆدێلی مۆس���ۆلۆنی زیاتر له‌مۆدێله‌که‌ی تر ئاماده‌یی هه‌یه، ب���هو جیاوازیه‌و‌ه ک��� ه له‌بری ده‌وڵه‌ت‌و ده‌زگاکانی ،ئهوه حیزب‌و ده‌زگاکانێتی هه‌موو شتێک دیاری ئه‌که‌ن .به‌وه‌شدا هه‌ر حیزب ه ده‌زگا‌و حه‌کایه‌تی تایبه‌تی خۆی هه‌یه ،ئه‌وا زیاد له‌پێش���نیارێکی جیاوازم���ان هه‌یه بۆ ش���ێوازی ژیان کردن و رەسمکردنی ئەو شتەی ئەبێ بیکەین یان نەیکەین.
14
) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
بۆچی پێویسته سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم به‌دامه‌زراوه‌یی‌‌و به‌نیشتمان ی بكرێت؟
ده‌ینوسێت
پاش سه‌را :له‌چاوه‌ڕوانی ئه‌گه‌ر ش���تێک ،دیارده‌ی���ه‌ک ،رووداوێک، پ���اش س���ه‌رای پ���ار هاتبێته ئ���اراوه، چاوه‌ڕوانیی���ه ،ب���ه‌اڵم ئ���ه‌م چاوه‌ڕوانییه له‌ئێستای کۆمه‌ڵگای کوردیدا له‌سه‌رجه‌م ره‌هه‌نده ئابوریو سیاس���یو کۆمه‌اڵیه‌تی‌و ئه‌خالقی‌و مه‌عریفیه‌کان���ی جودایه له‌هه‌ر چاوه‌ڕوانییه‌ك���ی ت���ر .ئ���ه‌م چاوه‌ڕوانییه ناتوانرێت ناوبنرێت .ئه‌م ستونه ملمالنێیه له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌م بۆش���اییه فره‌ڕه‌هه‌نده که سیمای سه‌ره‌کی پاش سه‌رایه. چه‌مک���ی چاوه‌ڕوان���ی ،مانایه‌كی ئاینی قووڵ���ی هه‌ی���ه .له‌ئه‌ده‌بیات���ی گش���تیدا چاوه‌ڕوانی هه‌میش���ه بۆنی ئازاری لێدێت. کات له‌چاوه‌ڕوانی���دا جودایه له‌کات له‌هه‌ر دیارده‌یه‌ك���ی ت���ردا .کات���ی چاوه‌ڕوانی گرنگیه‌ک���هی له‌سروش���تیایه‌تی ،ن���ه‌ک له‌ماوه‌که‌ی���دا .ئه‌مه ئ���هو ره‌خنه‌یه‌یه که هێنری برگسۆن ئاراسته‌ی ئایساک نیوتنی ئه‌کات؛ ب���ه‌وه‌ی زانس���ت ناتوانێ له‌کات تێب���گات ،چونکه زانس���ت کات ده‌پێوێت له‌بری ئهوهی قس���ه له‌س���هر سروش���تی بکات .کهواته گرنگ ئهوه نییه بپرس���ین ئێمه ده‌ب���ێ چه‌ندێ���ک چاوه‌ڕێبین پاش س���ه‌را ،به‌ڵک���و چاوه‌ڕوانی پاش س���ه‌را چی به‌س���هر ئێم���ه دێنێ���ت .له‌میانه‌ی چاوه‌ڕوانیدا چ گوڕانکارییه‌ک به‌سه‌ر دید‌و بیر‌و ئاکار‌و سۆزماندا دێت له‌سه‌ر ئاستی تاکه‌که‌سی‌و کۆمه‌اڵیه‌تی‌و پاشان سیاسی. سه‌را نه‌گه‌ش���ته ئه‌نجام ،به‌اڵم به ئاشکرا پش���ێویه‌کی ئاڵۆزی فره ئاستی له‌دونیای کوردی���دا به‌ره���ه‌م هێن���اوه .کهواته ئهو بارودۆخه‌ی که ئێم���ه تیایدا چاوه‌ڕوانین، چاوه‌ڕوان���ی ناونه‌ن���راو ،س���اته‌وه‌ختێکی پش���ێویه .ئه‌مه هێنده‌ی ت���ر ئاڵۆزی به سه‌رجه‌م دۆخه‌که ئه‌دات. له‌وش���هی چاوه‌ڕوانیدا به ئاشکرا مانای روانی���ن به چاو هه‌یه ،که یانی هه‌میش���ه ده‌بێ چاوهه‌ڵخه‌یت ،ره‌نگه تێگه‌یش���تنی کورد بۆ چاوه‌ڕوانی هه‌میشه ،چاوه‌ڕوانی بووبێ بۆ هاتنی که‌س���ێک ،شتێک ،به‌اڵم له‌هه‌مانکاتدا ئهوه ده‌گه‌یه‌نێت که که‌سی چاوه‌ڕوانکه‌ر ناتوانێت بنوێ ،بحه‌سێته‌وه، س���اتێ له‌ڕوانین دابڕێت ک���ه له‌ئه‌نجامدا حه‌س���ره‌ت‌و دڵه‌خورپ���ێو زۆر دیاریده‌ی تری ب���ه‌دوادا دێت ،ب���ه‌اڵم له‌هه‌مانکاتدا له‌وش���هی چاوه‌ڕوانی���دا هیوای���ه‌ک هه‌یه بهوهی ده‌زانرێت که که‌س���ێک یان شتێک هه‌یه که دێت ،که چاوه‌ڕوان ده‌كرێت ،که ده‌خوازرێت پێشوازی بکرێت. له‌ئه‌ده‌بیاتی نوێ���ی رۆژئاوادا چه‌مکی چاوه‌ڕوان���ی پانتاییه‌ك���ی گ���ه‌وره‌ی داگیرک���ردوه .کاک بهختیار ئاماژهی به‌م دیارده‌یه دا ،به‌اڵم من شه‌مه‌نده‌فه‌ری خۆم به س���هر هێڵێکی تردا ده‌هاژوم .له‌ده‌قی له‌چاوه‌ڕوانی به‌ربه‌ریه‌كاندا ناسکه شاعیری یۆنانی کۆنسته‌نتین کافافی باسی ئهوهمان بۆئ���ه‌کات ک���ه کاتێک ئێم���ه چاوه‌ڕوانی به‌ربه‌ریه‌کان ئه‌که‌ی���ن ،به‌ربه‌ریه‌کان لهوه ئه‌که‌ون به‌ربه‌ری بن .مه‌به‌س���تی کافافی ئه‌وه‌یه به‌ربه‌ریه‌کان ته‌نها کاتێک به‌ربه‌رین که ئێمه نامانه‌وێت پێشوازییان لێبکه‌ین. هه‌رکه بڕیارماندا پێش���وازییان لێبکه‌ین، ئیتر لهوه ئه‌که‌ون ک���ه به‌ربه‌ری بن .ئه‌م بوون به ئه‌ویتر له‌ساته‌وه‌ختی چاوه‌ڕوانیدا الی تزیڤ���ان تۆدۆرف به ش���ێوه‌یه‌كی تر ده‌که‌وێت���هوه .الی تۆدۆرۆف کاتێک ئێمه ده‌که‌وینه جه‌نگ له‌گ���ه‌ڵ به‌ربه‌ریه‌کاندا، مه‌ترسییه‌کی گهوره دێته ئاراوه که خۆمان ببینه به‌رب���هری؛ دیدێک���ی نیچه‌ویانه‌یه. ئ���ه‌م دیدان���ه وه‌ک پاش���خانێک ده‌کرێت یارمه‌تیده‌رب���ن بۆئ���ه‌وه‌ی بونی���ادی ئهو ئارگومێنت���ه داڕێژین ،کاتێک ئێمه له‌پاش س���ه‌را چاوه‌ڕێین ،وه به روون���ی نازانین چاوه‌ڕوانی چین ،ئایا ئه‌م دۆخه چی به‌سه‌ر ئێم���ه دێنێت .چاوه‌ڕوانی بێناونیش���انه‌ی هه‌‌ژاری‌و وشک هه‌اڵتووی عه‌قڵی سیاسیو کۆمه‌اڵیه‌تی کورده .له‌هه‌مانکاتدا گه‌واهی ئه‌وه‌یه ک���ه هێزێکی په‌‌نهانک���راو هه‌یه، به‌اڵم هێشتا بێتوانایه له‌ده‌ربڕین .له‌پاش س���ه‌را جۆرێک له‌په‌ککه‌وت���نو الڵبوون‌و خانه‌نش���ینی عه‌قڵ هاته ئ���اراوه .یه‌کێک له‌نیشانه ههره دیاره‌کانی داته‌پینی رێژه‌ی خوێنه‌ر‌و خوێندنه‌وه‌‌یه ،به جۆرێک خوێنه‌ر له‌کۆمه‌ڵگای کوردیدا بووه‌ته بوونه‌وه‌رێکی ده‌گمه‌ن. ئه‌م دۆخه له‌زۆر رووهوه له‌دۆخی واڵتی جه‌زائی���ر ده‌چێت .جه‌زائیر ترس���انکترین واڵت���ی س���هر گ���ۆی زه‌وییه (ب���ه الی منه‌وه) .پاش شکس���تهێنانی هه‌وڵه‌كانی دیموکراتیزه‌ک���ردن‌و گۆڕان ل���هو واڵته‌دا، دۆخێک هاتوه‌ته ئ���اراوه که لێکۆڵه‌ره‌وه‌‌و ره‌خنه‌گری جه‌زائی���ری داحو جربال ناوی ده‌نێ���ت ورده ناڕه‌زای���ی ک���ه بێتوانای���ه له‌ده‌ربڕینی سیاس���ی .ئهوهی ئاش���کرایه
birura.awene@gmail.com
بیرورا
کاتێ���ک بێتوانای���ی ده‌ربڕی���ن ده‌بێت���ه مۆرک���ی گش���تی؛ ئه‌وا س���ه‌رجه‌م که‌ش‌و هه‌واک���ه بارگاوی ده‌بێت ب���ه توندوتیژی. ئ���ه‌وه‌ی لێره‌دا مه‌ترس���یداره په‌ککه‌وتنی سیاسه‌ته له‌هه‌ردوو ئاسته‌که‌یدا .سیاسه‌ت هه‌میش���ه له‌ئاس���تی فه‌رم���یو نافه‌رمیدا ده‌گوزه‌رێ .ئاس���تی فه‌رمی به‌ڕێوه‌بردن‌و دیدار‌و ماچماچێن‌و پێکه‌نین‌و نانخواردن‌و وێنه‌گرتن‌و ش���تی تره .ئاس���تی نافه‌رمی ک���ه گرنگه ،وه ئێمه لێی بێبه‌رین ،بریتیه له‌ئ���هو ژێرخانه مه‌عریفیه ک���ه بنه‌ما بۆ سیاس���ه‌تی فه‌رمی دائه‌ڕێژێت ،له‌الیه‌ک، له‌الیه‌ك���ی ت���ره‌وه ،سیاس���ه‌تی فه‌رمی راڤه‌ئه‌کات ،هه‌روه‌ها مانایه‌ک ده‌هێڵێته‌وه بۆ به‌رگریکردن. له‌چاوه‌ڕوان���ی ناونه‌ن���راودا مۆران���هی بێتاقه‌ت���ی س���ه‌رمان تێئ���ه‌کات .له‌نێوان چاوه‌ڕوان���یو بێتاقه‌تی���دا په‌یوه‌ندییه‌کی نزیک هه‌یه .هه‌ردوو چاوه‌ڕوانی‌و بێتاقه‌تی نیش���انه‌ی خاوی پرۆس���هی خواستمانه. سیاس���هت له‌دونی���ای کوردی���دا له‌پاش راپه‌ڕینه‌وه له‌پرۆس���ه‌یه‌كی خاوبوونه‌وه‌ی به‌رده‌وامدای���ه .س���ه‌را هه‌وڵدانێ���ک بوو ب���ۆ ته‌کاندانێک به پرۆس���هی سیاس���ی، به‌اڵم به ئامانج نه‌گه‌ش���ت .گه‌ر باوه‌ڕ به کێرکی���گارد بکه‌ین ،ئ���ه‌وا ده‌بێت گه‌لێک بترسین؛ چونکه ئهو ده‌ڵێت ،ره‌گی هه‌موو خراپه‌کاری���ه‌ک له‌بێتاقه‌تیدایه (به‌م زوانه س���تونێک ده‌رباره‌ی بێتاقه‌تی ئه‌نوس���م له‌ڕوانگه‌ی فه‌لس���ه‌فییه‌وه) .ئه‌م پرۆسه‌ی خاوبوونه‌وه‌ی سیاس���هت ،له‌س���ه‌رده‌می خێرابوونی هه‌موو ش���ته‌کانی تردا مایه‌ی بێزارییه‌كی زۆرتره.
کۆمه‌ڵگا هه‌تا بێت بێزارده‌بێت‌و حاکمه‌کانیش بێباک، کۆمه‌ڵگا هه‌تا بێت الو ده‌بێته‌وه ،ئه‌وانیش پیر .گه‌ر ئه‌م لێکترازانه به‌رده‌وام بێت ،ئه‌وا زمانی له‌یه‌ک گه‌یشتن ده‌مرێت .له‌دونیایه‌کی وه‌هادا که‌س براوه نابێت
پ���اش س���ه‌را بیابانێک���ه ،هه‌ت���ا بێت جه‌نج���اڵ ده‌بێت به ش���ت‌و به‌تاڵ ده‌بێت له‌مانا .له‌‌وه‌ئه‌چێ���ت کۆمه‌ڵگای کوردی‌و ده‌س���ته‌بژێری حاکمی به دوو ئاراس���ته‌ی ج���ودادا ب���ڕۆن .کۆمه‌ڵ���گا هه‌ت���ا بێت بێزارده‌بێت‌و حاکمه‌کانیش بێباک .کۆمه‌ڵگا هه‌تا بێت الو ده‌بێته‌وه ،ئه‌وانیش پیر .گه‌ر ئه‌م لێکترازانه به‌رده‌وام بێت ،ئه‌وا زمانی له‌یه‌ک گه‌یش���تن ده‌مرێ���ت .له‌دونیایه‌کی وه‌هادا که‌س ب���راوه نابێت ،به‌اڵم ئهوهی له‌هه‌موو خه‌مناکتره ئهو هه‌ژاریه بێوێنه‌یه ک���ه ل���ه‌ڕووی بیرکردن���هوهو داهێن���ان‌و نوێگه‌ریدا باڵی به سه‌ر کۆمه‌ڵگای کوردیدا کێشاوه .له‌س���اته‌وه‌ختی قه‌یراندا مرۆڤ گه‌ر نه‌توانێت وێنای نوێبکات ،ئه‌وا ده‌بێته س���وته‌مه‌نی قه‌یران .ئهوهی له‌سیاسه‌تدا ده‌بێ���ت په‌ی���ڕه‌وی بکرێت ،له‌س���ه‌رووی هه‌موو ش���تێکه‌وه ،کاته .ئ���ه‌م رۆژگاره کات به خێرایی ده‌ڕوات .گه‌ر سیاس���هت نه‌توانێت خێراتربێ���ت ،ئه‌وا ته‌نها ده‌بێت له‌ڕێگای توندوتیژیه‌وه خۆی رابگرێت ،که توندوتی���ژی هات ،ئیتر ش���تێکمان نابێت به‌ناوی سیاس���هت .گه‌ر س���ه‌را ترازانێکی دروس���تکرد له‌نێوان حکوم هتو خه‌ڵكدا، ئ���ه‌وا ده‌رفه‌تێ���ک هاتوه‌ت���ه ئ���اراوه بۆ سه‌رله‌نوێ به‌یه‌ک گه‌یشتنه‌وه .نوێبوونه‌وه له‌س���هر بنه‌م���او دیدی‌و تێگه‌یش���تنێکی نوێ ،به‌اڵم له‌دونیای سیاس���ه‌تی کوردیدا چاوه‌ڕوانیکردنی نوێ پێویس���تی به چه‌ند ته‌مه‌نێک���ه .زۆر واڵتی تر ب���ه ئه‌زموونی گه‌ش���هی خێرای ش���ته‌کانا رۆشتن ،به‌اڵم چونک���ه نه‌یانتوان���ی هه‌ماهه‌نگ له‌گه‌ڵیدا بیری ن���وێ بهێنن ،ده‌رئه‌نج���ام پوچێتی بوو .گه‌ر پاش سه‌را چاوه‌ڕوانییه‌‌کی هه‌یه بۆ نوێ ،به دڵنیاییه‌وه ئهو نوێیه نایه‌ت.
سیروان ره‌شید*
س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم���ی كوردس���تان له‌سه‌ركراوه ،له‌كاتێكدا ئه‌م ده‌سه‌اڵت ه پێكهاته‌یه‌ك���ی ئی���داری‌و سیاس���یو گرنگه‌ی هه‌رێمی كوردستان زۆر زیاتر یاس���اییه ،به‌پێی یاس���ای ژماره 1ی له‌هه‌ندێ���ك دامه‌زراوه‌ی تر به‌ده‌س���ت س���اڵی 2005ی په‌رله‌مانی كوردستان نادامه‌زراوه‌یی���هوه ده‌ناڵێنێ���ت .ئاخۆ ئه‌گه‌ر ده‌س���ه‌اڵتێك خۆی پێویس���تی دامهزراوه. رۆژی 30ی 1ی 2005دووه‌مین خولی به‌دامه‌زراوه‌یكردن‌و به‌نیشتمانی كردن هه‌ڵبژاردن���ی ئه‌نجومه‌نی نیش���تمانی بێت چۆن ده‌توانێت هه‌وڵی چاكسازی‌و ئه‌نجام���درا .دوای به‌دامه‌زراوه‌ییكردن���ی داموده‌زگاكانی كوردس���تان هه‌ڵب���ژاردن ...ماوه‌یه‌كی زۆر كێش��� ه تری حكومه‌تدا بدات! ك���ه قس���ه له‌س���هر س���ه‌رۆكایه‌تی كه‌وت ه نێوان یهكێتیو پارتیه‌و‌ه له‌سه‌ر قانونی "س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم" .پارتی هه‌رێم ده‌كه‌ین مه‌به‌س���تمان قسه‌كردن پێی دائه‌گرت ك ه هه‌تا س���ه‌ركردایه‌تی نیی ه له‌شه‌خس���ی مه‌س���عود بارزانی، ی یه‌كێتی له‌سه‌ر قانونه‌كه رێك نه‌كه‌وێ به‌ڵكو قسه له‌س���هر پۆستێكی گرنگ ئه‌وا یه‌كه‌م كۆبوونه‌وه‌ی (ئه‌نجومه‌نی په‌یوه‌ندیدار‌ه ب ه ژیانی ده‌س���ه‌اڵتداریی نیشتمانی كوردستان) ئه‌نجام نه‌درێ .له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان‌و پێویس���ت ه س���ه‌ره‌نجام مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی ده‌س���ه‌اڵتی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م هه‌ندێك ته‌عدیلی له‌ڕه‌شنوسی قانون ه چاكسازی‌و به‌دامه‌زراوه‌ی‌و ب ه نیشتمانی ئاماده‌كراوه‌كه‌ی پارتیدا كردو پارتیش بكرێ���ت ،چونك ه یه‌كێك له‌مه‌ترس���ی ه ملی بۆ ئهو گۆڕانكاریانه‌داو ره‌شنوسی گ���ه‌وره‌كان ئه‌وه‌یه ك ه ده‌س���ه‌اڵتێك هه‌بێ���ت نه‌زانێ���ت مانای ده‌س���ه‌اڵت‌و قانونه‌كه نێردرا بۆ په‌رله‌مان. رۆژی 4ی 6ی 2005ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیفه‌ی حوكمڕانی چیه!. له‌ئێس���تادا كه سیس���تمی سیاسی نیشتمانی كوردستان قانونی ژماره 1ی ساڵی 2005ی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی له‌عێ���راق‌و هه‌رێم���ی كوردس���تاندا سیستمێكی په‌رله‌مانییه ،به‌اڵم بوونی په‌سه‌نكرد. رۆژی 12ی 6ی 2005ئه‌نجومه‌ن���ی پێكهاته‌ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم جۆرێك ی نیشتمانی كوردستان مه‌سعود بارزانی له‌ئاڵۆزی له‌شێوازی سیستمی حوكمڕان ب ه س���ه‌رۆكی هه‌رێمی كوردس���تانی -هه‌رێم هێناوه‌ت ه ئ���اراوه‌و هه‌موو هێزه سیاس���یه‌كانی هه‌رێمیش ك���ۆك نین عێراق هه‌ڵبژارد. رۆژی 14ی 6ی 2005مه‌سعود بارزانی له‌سه‌ر بوون‌و زه‌روریه‌تی سه‌رۆكایه‌تی له‌ب���ه‌رده‌م ئه‌ندامان���ی (ئه‌نجومه‌ن���ی هه‌رێم ،كه به‌نیسبه‌ت هێزێكی سیاسی نیشتمانی كوردستان)و كۆمه‌ڵێ میوانی وه‌ك بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانه‌وه ،سه‌رۆكایه‌تی كوردو عێراق���یو بێگانه‌دا س���وێندی هه‌رێم مه‌س���ه‌له‌یه‌كی ئیشكال ئامێزه‌و له‌به‌رنامه‌ی سیاس���ی لیس���تی گۆڕاندا یاسای خوارد. له‌ئێس���تادا كه شه‌ش س���اڵ زیاتر به‌ی���ه‌ك وش���ه‌ش ب���اس له‌پێكهاته‌ی به‌س���هر دروس���تبوونی پێكهات���هی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم نهكراوهو ئه‌م هێزه س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردس���تان‌و الیه‌نگیری سیستمی په‌رله‌مانیی ه نه‌ك سه‌رۆكایه‌تی به‌ڕێز مه‌سعود بارزانی -دا سه‌رۆكایه‌تی یان نیمچ ه سه‌رۆكایه‌تی. ی زۆرێ���ك هه‌ڵ���هی راب���ردو ی كردن‌و تێده‌په‌ڕێت ،پرسی به‌نیشتمان به‌دامه‌زراوه‌ییكردن���ی س���ه‌رۆكایه‌تی له‌هێزه‌سیاس���یه‌كانی هه‌رێ���م ته‌نانه‌ت هه‌رێم���ی كوردس���تان ،یه‌كێك��� ه لهو ب ه ئۆپۆزسیۆنیشه‌و‌ه ئهوهبووه به‌پێی ی ی پێكهاته پرسانه‌ی ك ه تائێستا كه‌مترین قسه‌ی پێگ هی یاس���اییو ده‌ستور
س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ ئهو ده‌س���ه‌اڵته‌دا نه‌ك���ردووهو زۆرجار وه‌ك مه‌رج���ه‌ع س���ه‌یركراوه ،ك��� ه له‌سیس���تمی په‌رله‌مانیدا دامه‌زراوه‌ی په‌رله‌مان مه‌رجه‌عه نه‌ك سه‌رۆكایه‌تی، ی ی ئهو رۆڵ ی ئهوه ك��� ه بهداخهوه له‌بر مه‌رجه‌ع��� ه ب��� ه په‌رله‌م���ان بدرێت ب ه به‌س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م‌و بارزانی-یان به‌خش���یوه ،كه ئهو جۆره مامه‌ڵه‌یه‌ش هۆكاربوو‌ه بۆزیادبوونی ده‌سه‌اڵته‌كانی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و هه‌یمه‌نه‌كردنی به‌سه‌ر حكومه‌ت‌و په‌رله‌ماندا.
تائێستا یه‌ك رۆژنامه‌نوسی هه‌رێم نهیتوانیوه فۆتۆیه‌كی باره‌گای سه‌رۆكی هه‌رێم له‌سه‌ری ره‌ش بگرێت به‌كورتی هه‌ندێك لهو چاكسازیانه‌ی كه پێویس���ت ه له‌سیس���تمی كاركردنی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردس���تاندا بكرێ���ت‌و ب���ه‌ره‌و به‌دام���ه‌زراوه‌ی‌و به‌نیش���تمانیكردن ببرێت له‌م بوارانه‌ی خواره‌وه‌دا خۆی ده‌بینێته‌وه. ی حیزبی: ی هه‌رێم‌و پۆست * سه‌رۆك ی یاس���ای‌‌و ی هه‌رێم ك ه له‌ڕوو س���ه‌رۆك ی سیاس���یه‌وه بهرپرس��� ه له‌ق���ه‌وار‌ه هه‌رێمی كوردس���تان پێویست ده‌كات ی پۆسته حیزبیه‌ك هی بێت، ده‌ستبه‌ردار ی ك ه له‌یه‌ك كاتیش���دا س���ه‌رۆكی پارت ی كوردستانیش���ه ،چونك ه دیموكرات��� ی ی سه‌رۆكایه‌ت له‌ئێستادا بارزانی ئه‌رك
ی وه‌ك هه‌رێ���م‌و ئه‌رك��� ه حیزبیه‌كان��� ی به‌یه‌كه‌و‌ه راده‌په‌ڕێنێت، ی پارت سه‌رۆك ی هه‌رێ���م دوربێت له‌كاتێكدا س���ه‌رۆك ی حیزب���ی ،زیات���ر به‌ئیش‌و له‌پۆس���ت ی راده‌گات‌و بڕیارو هه‌ڵوێست‌و كاره‌كان ی ی له‌هه‌رێم���دا مۆرك��� ده‌س���ه‌اڵته‌كان بێالیه‌نیی پێوه دیارده‌بێت‌و ته‌ندروستر ده‌ڕوانێته پرس‌و روداوه‌كان. له‌خۆدابڕین���ی س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م ی له‌پۆس���تی حیزب���ی ده‌بێت��� ه ه���ۆ ی ی پۆست كاراتركردن‌و گش���تگیركردن ی هه‌رێ���م ،ئه‌مه‌ش نه‌ك س���ه‌رۆكایه‌ت ی ته‌نیا له‌به‌رژه‌وه‌ندیی گش���تیی‌‌و ژیان ی ی هه‌رێمه ،به‌ڵكو بۆ كاراكردن سیاسی ئهو پۆسته‌ش. *س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م به‌پێ���ی ئ���هو ی ك ه "پێویست ه س���وێند‌هی خواردویه‌ت ی ی له‌مافه‌كانی خه‌ڵك‌و خاك پارێ���زگار ی كوردس���تان بكات" ،بهداخهوه هه‌رێم نه‌یتوانیووه له‌ئاس���تی س���وێنده‌كه‌یدا ی بێت‌و هه‌ندێك كات الیه‌نگیران ه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ روداوه ناوخۆییه‌كاندا كردووهو ی نه‌بینیوه‌و رۆڵێكی ئیجابی‌‌و بێالیه‌نانه ی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان���ی حیزبه‌كه‌یدا به‌ال ی ترو چ���ووهو به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی الیه‌ن هه‌رێمی خستۆته ئه‌والوه. * تائێستا س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردس���تان ش���وێنێكی نادی���ارهو باره‌گایه‌ك���ی تایب���هت به‌خ���ۆی نیی ه له‌س���هری نوس���رابێت "ب���اره‌گای س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم" ،ك ه ئاش���كرای ه بارزانی تائێس���تا لهو باره‌گایه‌ی ئیش‌و كاره‌كانی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی تێدا به‌ڕێده‌گات ،ئیشوكاری حیزبیشی تێدا ئه‌نجام���ده‌دات ك ه به‌پێی نه‌ریتی كاری ده‌وڵه‌تداری پێویسته شوێنی سه‌رۆكی هه‌رێ���م دی���ارو ئاش���كرابێت ،چونك ه تائێستا نه‌ك هاوواڵتی ئاسایی ،ره‌نگ ه زۆرێ���ك له‌په‌رله‌مانتارانی���ش نه‌زان���ن شوێنی سه‌رۆك له‌كوێیه! كه پێویست ه بارهگاو شوێنی فه‌رمی سه‌رۆكی هه‌رێم له‌ناو ش���اری هه‌ولێری پایته‌خت بوای ه وه‌ك په‌رله‌مانی كوردستان‌و ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران بارهگاو ش���وێنی دیاریكراوی هه‌بێت نه‌ك له‌سه‌ری ره‌ش...،
»» 19
باڵه‌كایه‌تی ب ه دیوه‌كه ی تردا ی بێخاڵی نور
ی قس���ه‌كردن له‌س���هر رووداوه‌ك��� ه باڵه‌كایه‌تی‌‌و كاردانه‌وه‌كانی فره الیه‌نه، ی منه‌‌و نه تۆ، بۆی ه ئهوه نه ب ه ده‌س���ت ی خۆمان خوێندنهوهی بۆ كه ب ه میزاج ێ كاردانه‌وه‌ك ه دوور‌و نزیك بكه‌ین .جار خۆپیشاندان نهبوو ،به‌ڵكو له‌بنه‌ڕه‌تدا گردبوون���هوهو جۆرێ���ك له‌مانگرت���ن ی ی قائیمقام بوو (قس���هو لێدوانه‌كان��� ی چۆمانی���ش بۆ پرس���یاری ده‌زگاكان ی ئهو بۆچوونه‌مان راگه‌یاندن ،راس���ت پشتڕاس���ت ده‌كه‌ن���هوه) .وه‌كوت���ر ی له‌كاردانه‌وه‌كه‌ش���دا زۆر جوان‌و ئهوه ی ماناكانی شارس���تانییه‌ت بوو، هه‌ڵگر دیو‌ه ناتوندوتیژییه‌ك���هی بوو ،ك ه ن ه په‌نج���هی مرۆڤێك ب ه خوێن���دا هات‌و ی ن ه ده‌س���تدرێژی كرای ه سه‌ر شوێنێك ی ئه‌وه‌ش دیموكراسییان ه گشتی ،به‌ش بوو ،مرۆڤ گه‌واهی هه‌قی بۆ بدات ،ك ه له‌ش���وێنێكی وا دووره ده‌ستدا خه‌ڵك ی ی دیموكراس���ییان ه داوا به شێوه‌یه‌ك ی ی یاس���او گه‌ڕاندنه‌وه س���ه‌روه‌ركردن مافه‌كانیان بكه‌ن. ی ئه‌گه‌ر قسه له‌سه‌ر ئهوهی ه ك ه رۆژ ی بكوژه‌ك ه یه‌كه‌م داوای راده‌ستكردنه‌وه ی ك���راوه ،ئ���هوه هێن���ده‌ی ده‌ره‌نجام هه‌ڵچوون‌و كه‌فوكوڵ‌و توڕه‌یی به‌شێك ی ئ���هوه له‌خه‌ڵكه‌ك���ه ب���ووه ،نی���وه ی ی عه‌قڵییه‌ت ی ب ه بااڵده‌س���ت په‌یوه‌ند خێڵه‌كی‌‌و گهڕانهوه بۆ یاسای دارستان نه‌ب���ووه ل���هو ناوچه‌ی���ه‌دا ،به‌ڵگه‌ش ی ی دووه‌م س���ه‌دا ئهوهی ه كه هه‌ر رۆژ ئه‌م ویس���ته دژه مرۆیی‌‌و نا یاس���اییو ناشارس���تانییه كپكرا‌و داخوازییه‌كان ی یاس���اییو جوانتری���ان ئاراس���ته‌یه‌ك وه‌رگرت .به‌شێوه‌یه‌كی تر به‌رگریكردن ی ك ه تاوانبار بدرێته‌وه ده‌ست لهو داوایه قوربانی‌‌و خه‌ڵك ،دواكه‌وتنێكه وه‌سف
ی ن���ه‌وت هه‌یه، كامی���ۆن‌و تانكه‌ره‌كان به‌ڵێ س���ه‌د ده‌ر سه‌د راسته‌‌و رێگه‌یان لێگی���راوه ،لێره‌وه‌ی���ه كه پرس���یار‌و ی ی دیك ه گومانه‌كه‌‌و ته‌نان���هت دیوێك كۆمیدیای پاس���اوه‌كه ،كه له‌ڕاس���تیدا ی تیمساحی‌‌و شین بۆ ی فرمێسك (رشتن هه‌ریسه‌یه ،نه‌ك حوسێن) ده‌رده‌كه‌وێ، مه‌گه‌ر كێ له‌وانه‌ی ك ه پێیان له‌س���هر ئه‌م پاساوه داده‌گرن‌و به هۆیهوه دیو‌ه جوانه‌كانی دیك���هی گردبوونه‌وه‌كه‌یان ی بازرگانییان نادیده گرت ،به‌رژه‌وه‌ند
ناكرێ ،به‌اڵم هه‌ر كه‌سێك به‌م بیانوو‌ه ی مانگرتنه‌كه‌ی نه‌دیبێ، دیو‌ه جوانه‌كان ی یان وه‌ك بڕیارێكی پێش���وه‌خت ه خۆ ی ی���ه‌كال كردبێتهوه الیه‌ن���ه جوانه‌كان ی هاوكێش���ه‌ك ه نه‌بینێ ،ئهوه ش���تێك تره ،چونك ه ئه‌گه‌ر قس���ه بێته س���هر ی ی دۆزه‌خ���یو بیركردنه‌وه عه‌قڵییه‌ت��� ی راده‌ستكردنه‌و‌هی تاوانبار، ناشارستان ی هه‌یه، ی خۆ خه‌ڵكی دیكه‌ش قس���ه ی ی بكوژ ی ئه‌گه‌ر راده‌ستكردن به‌و پێیه كه‌س���ێك بۆ خه‌ڵك‌و كوش���تنه‌وه‌ی نا یاسایی‌‌و نا شارستانی‌‌و گهڕانهوه بێت ی ی دارستان ،ئه بۆ عه‌قڵییه‌ت‌و یاس���ا ن���اوی چی لهو عه‌قڵیه‌ت���ه بنێین ،ك ه ی ئاژه‌ڵێكدا مرۆڤ له‌شوێنی كوش���تن ده‌كوژن���هوه؟! مه‌گه‌ر هێش���تا له‌زۆر ی ی كوردس���تان ئهو عه‌قڵییه‌ت ش���وێن ی كوژراو كوش���تنه‌وه‌ی بكوژ له‌ش���وێن هه‌ر نهماوهو كه‌سیش مته‌ق ناكات؟! ی ی روو دیوێكی دیك���هی نادیده‌گرتن ی ی ئه‌م مانگرتنه شارس���تانی‌‌و مه‌ده‌ن ی ی گرتن خه‌ڵك���ی باڵه‌كایه‌تی پاس���او ی ی هاملت���ۆن‌و زیانمه‌ندبوون��� رێ���گا ی ی كێرڤی ئاڵوگۆڕ هاوواڵتییان‌و دابه‌زین ی بازرگانیو ئ���هو بابه‌تانه‌یه ،كه وێڕا ی پێكه‌نینه، ی ئه‌م پاس���اوه مایه ئهوه ی ی گومان‌و پرسیاریش���ه ..مایه جێگ ه پێكه‌نینه ،چونكه له‌ڕاس���تیدا شته‌ك ه ی ی رێگا به‌م شێوه‌ی ه نهبوو ،به‌و پێیه ی س���ه‌كران له‌به‌رده‌م هاوواڵتییان‌و به‌ر ی ئۆتۆمبێل��� جموجۆڵ���ی هاتوچ���ۆ ی تر ئاخۆ ی لهو ش���وێنه‌یه؟ ب ه مانایه‌ك بچووك‌و نه‌فه‌ر هه‌ڵگر‌و گواس���تنهوه ی به‌م بیان���ووه رێگه‌یان ی كام له‌وان���ه نه‌خ���ۆش‌و ئه‌وان هی كاری���ان ههبووه ب ه خۆیاندا مافی خه‌ڵ���ك له‌مانگرتن‌و ی ماف‌و كراوه‌ب���ووهو ك���ه‌س ئهو ماف���هی ب ه گردبوونه‌و‌ه بۆ به‌ده‌ستهێنانه‌وه خۆی نهداوه ببێت��� ه رێگری هاتوچۆ‌و س���ه‌روه‌ركردنی یاسا ،تڕێله‌و كامیۆن‌و ی رۆژانه‌ی خه‌ڵ���ك ،به‌اڵم ئهوه كار ی تانكه‌ره‌كانیان ئهو رۆژانه له‌كار كه‌وت‌و ی ب��� ه ئۆتۆمبێل په‌یوه‌ند ی بار هه‌ڵگر‌و خۆیان‌و ماڵ‌و منداڵیان كه‌وتن ه س���هر
كێشه‌كه ئهوهی ه به درێژایی بیست ساڵه له‌م باشووری كوردستانه‌دا خه‌ڵكی بێتاوان له‌سه‌ر بۆچوونی سیاسیو ئازادی راده‌ربڕین‌و له‌پێناو پاره‌‌و ئاڵتون‌و ئۆتۆمبێل‌و به‌ناوی نامووس په‌رستی كوژران‌و تیرۆر كران
س���اجی عه‌ل���ی؟ روونت���ر بڵێین كێن ی كه‌وت‌و ئهو ی بازرگانییان په‌ك ئه‌وانه ی نه‌وته‌‌و داهاته‌ك���هی ده‌چێته گیرفان ی ئهو فرمێس���كانه‌یان بۆ كام له‌وان��� ه ی ی ئاڵوگۆڕ ی كێرڤ گرتنی رێگا‌و دابه‌زین ی رشت؟ بازرگان ی ی بێویژدان��� ی دیك��� ه الیه‌نێك��� ی دیو‌ه له‌پاس���اودانه‌وه‌‌و نادیده‌گرتن��� ی ئه‌م شارس���تانی‌‌و دیموكراس���ییه‌كان ی گردبوونه‌وه‌ی���ه ،گوایه قۆس���تنهوه ی خه‌ڵ���ك‌و بارودۆخه‌ك ه بووه توڕه‌ی��� بۆ مه‌رامی سیاس���ی ،كه ئ���هوه هه‌ر ی له‌نوكت���ه ده‌كات ،چونك ه ب���ۆ خ���ۆ ی ئهو خه‌ڵك ه یه‌كه‌م كه‌س له‌هه‌ڵوێست ی كه‌وته ته‌ق���ه ،ئه‌ن���دام په‌رله‌مانێك ی گۆڕان ب���وو ،وه‌ك هێزێكی كاریگه‌ر ن���او ئۆپۆزس���یۆن ،وه‌كوتریش ،جگ ه ی ی دیكه‌‌و خه‌ڵك له‌ئه‌ندام���ی حیزبه‌كان ی هه‌ڵسوڕێن هرو ی دیار بێالیه‌ن ،به‌شێك ی گردبوونه‌وه‌كه ،ئه‌ندام‌و چاالكوانه‌كان ی الیه‌نگر‌و ته‌نانه‌ت كادیری پێشكه‌وتوو ی كوردس���تان بوون، ی دیموكرات پارت ی دوور‌و نزیك نه‌مانبینی‌‌و جگ ه ل���هوه ی نه‌مانبیس���ت دروش���م‌و الفیته‌یه‌ك��� ی به‌رز كرابێته‌وه، سیاس���یو ئایدیۆلۆژ كه‌وات���ه له‌بنه‌ڕه‌ت���دا ئ���ه‌م پاس���اوه مایه‌پووچه‌‌و شتێك نییه ،جگ ه له(غای ه فی نفوس)ی ئه‌وانه‌ی ئه‌م بیانووه‌یان ی س���هر زمان. كرد‌ه بنێش���ت ه خۆشه هاتنه سه‌ر خه‌تی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و ی حكوم���هتو وه‌زاره‌ت��� ه س���ه‌رۆكایه‌ت ی هه‌ولێر، په‌یوه‌ندی���داره‌كان‌و پارێزگا له‌ئه‌نجامی ئهو فش���اره مه‌ده‌نییه ،بۆ ی ی خه‌ڵك به‌ته‌نگه‌و‌ه چوون���ی داواكار باڵه‌كایه‌ت���ی ،زیندووتری���ن نموونه‌یه‌‌و ی خۆی له‌خۆیدا مایه‌پ���ووچ ده‌رچوون ی ئهو بانگه‌ش ه بێبنه‌مایانه‌یه ،ئه‌گه‌رچ ی ی تێده‌چێت ك ه له‌ئاوا دۆخێك رێگه‌یش ی ئاڵ���ۆزدا توڕه‌یی خه‌ڵك ب���ۆ مه‌رام سیاس���ی بقۆزرێته‌وه ،ب���ه‌اڵم ئاخر وا نه‌كه‌وته‌و‌ه ئازیزان!...
»» 19
تەندروستی
) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
هه‌رێم ی كوردستان پێویستی به‌دوو جۆری تر ی كوتان هه‌یه ئا :كوردستان عه‌بدولكه‌ریم ههرچهنده ئێستا له‌كوردستان دوو جۆری نوێی كوتان به‌كارده‌هێنرێت، ی خۆپاراستن ی بوار به‌اڵم پسپۆڕێك ی ئاماژه به‌وه‌ده‌كات كه هه‌رێم ی كوردستان پێویستی به‌دوو جۆر تری كوتان هه‌یه. كوتان چییه؟ بریتیی ه له‌جۆرێك ڤای���رۆس ك ه له‌ژێر ی ی ه���ۆكاری فیزیایی‌‌و كیمیای كاریگه‌ر الوازدا ده‌كرێت یان ده‌مرێت‌و پاش���ان ی به‌كارده‌هێنرێت ،بۆ كوتان پاش ئهوه ی ئهو به‌كارده‌هێنرێت ،له‌ش زۆر به‌زوی جۆره ڤایرۆس‌و به‌كتریای ه ده‌ناسێته‌وه‌‌و ی دروست ده‌كات ی هه‌تاهه‌تای به‌رگرییه‌ك ی نه‌خۆش���یی ه ك ه به‌رامبه‌ر به‌و جۆره ئهو كوتان ه دژی ئه‌نجامدراوه. ئهو نه‌خۆشیانه چین كه كوتان دژیان ده‌كرێت؟ ی ئ���هو كوت���ان ده‌درێ���ت به‌زۆرب��� ه ی ی ك ه پێش���تر ه���ۆكار نه‌خۆش���یان ه ی هه‌زاران منداڵ بوون له‌جیهانداو مردن به‌تایبه‌تیش له‌واڵت��� ه دواكه‌وتوه‌كاندا، ی ئ���هو جۆره به‌اڵم له‌ئێس���تادا به‌هۆ ی وه‌ك ێ نه‌خۆش��� كوتانان���هوه هه‌ند ی ئه‌ڵمان���ی، (س���ورێژه ،س���ورێژه ی دڕكه‌ومێكوت���ه ،گ���ه‌زاز ،هه‌وكردن��� ی ی جگه‌ر ی مێش���ك ،هه‌وكردن په‌رد‌ه ی بی ،وه‌ناق ،كۆكه‌ره‌شه، ی جۆر ڤایرۆس ی مناڵ...هتد) زۆر نی���كاف ،ئیفلیج��� ی ی له‌ناوچوون كه‌میان كردوه‌‌و ئه‌گ���هر هه‌ندێك لهو نه‌خۆشیان ه هه‌یه ،هه‌روه‌ها كوتان به‌ته‌نه���ا بۆ منداڵ نییه ،به‌ڵكو هه‌ندێجار بۆ گه‌ن���ج‌و به‌ته‌مه‌نه‌كانیش ێ نه‌خۆش���ی ی بۆ هه‌ند هه‌ی ه به‌تایبه‌ت ێ گوێزراوه‌كان‌و درێژخایه‌نه‌كان‌و هه‌ند ی كار ك��� ه زیاتر پێویس���تیان ش���وێن ی ی كارمه‌ندان به‌كوتان هه‌ی��� ه به‌تایبه‌ت نه‌خۆشخانه‌‌و شوێنه گشتییه‌كان. ی ئهو كوتانان ه له‌هه‌رێمی كوردستان هه‌یه چین؟ ی ی خێزانی‌‌و بهرپرس��� ی بوار پس���پۆڕ ی ی كوت���ان له‌س���لێمانی ،د.ئار به‌ش��� ی به‌وه‌كرد ك ه حه‌م ه س���ه‌عید ئام���اژه ی ی كوردستانیش���دا خش���ت ه له‌هه‌رێم كوت���ان ههیهو ماوه‌یه‌ك به‌ر له‌ئێس���تا ی ێ كوت���ان چووه ریز ی نوی دوو جۆر ی ی كوتانه‌ك ه ئه‌وانیش ڤاكسین خشت ه
جۆرێكی تری ڤاكسین كه پێویسته بێت ه كوردستان ،ڤاكسینێك ه ی بۆ هه‌وكردنی په‌رد‌ه مێشك به‌كار دێت له‌منداڵدا‌و ئه‌م جۆره زۆر باڵو نیی ه له‌جیهاندا
ی یه‌كه‌میان (هی���پ ،رۆت���ا)ن ،ج���ۆر ی ك��� ه بۆ منداڵ���ه ،به‌كاردێ���ت بۆ دژ ی ی مێش���ك له‌منداڵ ی په‌رد‌ه هه‌وكردن ی تر چه‌ند 5مانگ بۆ 5س���اڵ .له‌واڵتان س���اڵێك ه ئه‌م ڤاكس���ین ه ی���ان كوتان ه ی ئه‌مساڵیش���هوه هه‌ی���هو له‌س���ه‌ره‌تا ی له‌عێراق‌و كوردستاندا چووه پرۆگرام ی ی كوتانهكانهوه ،هه‌روه‌ها جۆر خشت ه دووه‌میان ك ه ڤاكسینی(رۆتا)ی ه ده‌بێت ه ی ته‌مه‌ن خوار ی س���كچون له‌منداڵ هۆ ی ی سكچونه‌كان پێنج ساڵ ،چونك ه %40 ی ی جۆر ی ڤایرۆس��� ئهو ته‌مه‌ن ه به‌هۆ ی كوشنده‌یه‌و (رۆتا) وهی ه ك ه ڤایرۆسێك ی منداڵ به‌و ی وشكبون‌و مردن ده‌بێته‌هۆ جۆرهی سكچون. ناوبراو رونیكردهوه ك ه ئه‌م ڤاكس���ین ه سورێژه) ك ه ماوه‌یه‌ك به‌ر له‌ئێستا درا ی 18بۆ 24س���اڵو هه‌روه‌ها ی به‌ته‌مه‌ن ی جیهان ههیهو له‌ساڵ ته‌نها له 22واڵت ی حه‌ج‌و عه‌مر‌ه ی سه‌فه‌ر ی كوتانهكانهوه بۆئه‌و كه‌سان ه 2007خراوه‌ت ه خش���ت ه ی له‌وه‌ش���كرد ك��� ه ده‌كه‌ن. له‌جیه���ان ،باس��� ی ی جهختیكردهوه ك��� ه زۆرین ه ی ڤاكسین هه‌ی ه بۆ د.ئ���ار له‌ئێستادا 11جۆر ی پێنج ساڵ ،جگ ه له‌وه‌ش ڤاكسینه‌كان له‌كوردستاندا هه‌ن ،به‌اڵم خوار ته‌مه‌ن ی پێویسته‌‌و ده‌بێت له‌كوردستاندا ی تایبه‌تیش ئهوه ی ڤاكس���ین ێ ج���ۆر هه‌ند ی (نیمۆ كوكه‌ڵ)ـ ه ك ه ی ئهو ته‌مه‌ن ه ئه‌وه‌ش بۆ هه‌بێت ڤاكسین هه‌ی ه بۆ سه‌رو ی ی تایبه‌ت وه‌ك (گرانه‌تا ،له‌جیهان���دا به‌كاردێت ئ���ه‌وه‌ش بۆدژ ێ حاڵه‌ت هه‌ند
ی سییه‌كان له‌منداڵدا، ی په‌رد‌ه هه‌وكردن ی ئێستا له‌كوردستان هه‌ی ه به‌اڵم ئهوه ی ی دوو ساڵ به‌كار دێت‌و ئهوه بۆ سه‌رو پێویست ه ئێس���تا بۆمان بێت بۆ خوار ی ئهو ته‌مه‌نه‌ی ه ك ه له( )6 ،4 ،2مانگ ده‌درێت به‌منداڵ ،ئه‌م ڤاكسینه‌ش زۆر پێویس���ت ه ك ه ئێس���تا هه‌بێت ،چونك ه ی 2013 ی س���اڵ له‌به‌رنامه‌ماندای ه له‌دوا ی كوتان���ه‌كان ،بۆی ه بیخه‌ین ه خش���ت ه
ی ئه‌م جۆره ڤاكس���ینه‌ش به‌هه‌بوون��� ی ڤاكس���ینه‌كان ده‌توانی���ن بڵێن %90 هه‌یه. ی ی تر ناوب���راو ئاش���كرایكرد ،جۆرێك ڤاكسین ك ه پێویست ه بێت ه كوردستان، ی ی په‌رد‌ه ڤاكس���ینێك ه بۆ هه‌وكردن��� مێشك به‌كار دێت له‌منداڵدا‌و ئه‌م جۆره ی زۆر باڵو نیی ه له‌جیهاندا ،به‌اڵم هه‌بوون پێویسته بۆ خشت هی كوتان.
وه‌رزشكردن یارمه‌تی راگرتنی ئاستی كولیسترۆڵ ده‌دات ڤایرۆس هۆكاری دروستبوونی بالوكه‌یه كۆلیسترۆڵ بریتییه له‌جۆرێکی چه‌وری له‌خوێندا كه له‌جگه‌ر دروست ده‌کرێت بۆ ل����ه‌ش ،هه‌روه‌ها ل����ه‌ش ده‌توانێت كولیس����ترۆڵ له‌خۆراکیش وه‌ربگرێت. وه‌ک گۆشت‌و ماسی‌و هێلکه‌‌و په‌نیر‌و شیر...هتد. به‌رزی کۆلیس����ترۆڵی خوێ����ن یه‌کێک ه مه‌ترس����یداره‌کانی له‌ه����ۆکاره به‌رزبونه‌وه‌ی پاڵه‌په‌ستۆی خوێن. ل����ه‌ش پێویس����تی ب����ه هه‌ندێ����ک له‌كولیسترۆڵ هه‌یه بۆ مێشک‌و پێست‌و ئه‌ندامه‌کانی تری له‌ش بۆ راپه‌ڕاندنی کاره‌کانی����ان ،ب����ه‌اڵم زۆر خواردن����ی كولیسترۆڵ خراپه به تایبه‌تی بۆ ئهو که‌سانه‌ی که له‌ش����یان به‌شێوه‌یه‌کی سروش����تی كولیس����ترۆڵ زۆر دروست ده‌که‌ن. كولیس����ترۆڵ لهخوێن����دا مه‌له‌ده‌کات‌و ده‌توانێت ب����گات به دیواری لوله‌کانی خوێ����نو تیای����دا بمێنێت����هوه .ئه‌گه‌ر كولیس����ترۆڵێکی زۆر له‌لوله‌کان����ی خوێندا مایه‌وه‌‌و بڕێکی زۆر له‌دیواری لوله‌کانی خوێندا نیشت ،ئه‌وا ده‌بێته هۆی ته‌س����کبونه‌وه‌ی لوله‌کانی خوێن به‌م����ه‌ش رێگا ده‌گیرێت له‌س����ووڕانی خوێ����ن ب����ه ئاس����انی ،له‌ئه‌نجام����دا پاڵه‌په‌س����تۆی خوێن به‌رزده‌بێته‌وه. ئه‌گ����هر ته‌س����کبونه‌وه‌که زۆرتر بوو دوای چه‌ن����د س����اڵێک ،ده‌بێته هۆی تێکدان‌و گیران ،به‌مه‌ش خوێن ناچێت بۆ به‌ش����ه‌کانی له‌ش ،ئه‌مه‌ش ده‌بێته هۆی تێکدانی به‌شه گرنگه‌کانی له‌ش وه‌ک دڵ "ن����ۆره‌ی دڵی" یا مێش����ک "جه‌ڵته". كولیس����ترۆڵ دوو ج����ۆری هه‌ی����ه، جۆرێکیان باش����هو ئ����ه‌وه‌ی دیكه‌ش خراپ����ه .ج����ۆره خراپه‌ک����ه بۆی����ه پێیده‌ڵێن خ����راپ ،چونکه زۆر له‌باره بۆ نیشتن‌و ته‌سککردنه‌وه‌ی لوله‌کانی خوێ����ن ،هه‌رچ����ی جۆره باش����ه‌که‌یه ده‌بێته ه����ۆی رێگاگرتن له‌نیش����تنی
بالوکه بریتییه له‌ئاوسانێکی ره‌قی بچووک ،زۆربه‌ی جار له‌ده‌ست‌و قاچه‌کان دروست ده‌بێت که وه‌ک پفکه‌یه‌کی ره‌ق خۆی ده‌نوێنێت، به‌اڵم ده‌کرێت له‌هه‌موو به‌شێکی له‌ش ده‌ربچێت .بالوکه به‌شێوه‌یه‌کی به‌رچاو باوه ،هۆیه‌که‌شی توشبونه ب ه ڤایرۆس ،به‌تایبه‌تی جۆرێیکیان ک ه پێی ده‌وترێت (ئێچ پی ڤی). بالوک��� ه به‌ئاس���انی ده‌گوازرێت���هوه، که‌سێکی ساغ ب ه ئاسانی تووش ده‌بێت ب ه ده‌س���ت لێدانی له‌پێستی که‌سێکی تووش���بوو ب ه بالووکه .ب ه شێوه‌یه‌کی نموونه‌یی ،بالووک ه پاش چه‌ند مانگێک له‌به‌ده‌رکه‌وتن���ی ،بزرده‌بێ���ت ،به‌اڵم له‌وانه‌ی ه بۆماوه‌ی چه‌ندین ساڵ به‌رده‌وام بێت‌و دووباره گه‌شه بکاته‌وه. جۆره‌کانی بالوکه باوتری���ن جۆری بالوک ه به‌ش���ێوهیبهرزبونهوهیهکی پێستی ده‌رده‌که‌وێت ک ه رووه‌که‌ی ناڕێکه‌و به‌زۆری له‌ده‌ست‌و ئه‌ژنۆیه‌کاندا ده‌رده‌که‌ون. ی جۆرێک���ی ت���ر هه‌ی ه ک��� ه روویه‌ك ته‌ختی رێکی هه‌یه ،ب ه ژماره‌یه‌کی زۆر له‌یه‌ک کات‌و شوێندا ده‌رده‌که‌ون .ئه‌م جۆرهی���ان له‌ده‌موچاو‌و ده‌س���ت‌و مل‌و مه‌چ هک‌و ئه‌ژنۆدا ده‌رده‌که‌ون. هه‌ندێکجار به‌ش���ێوهی درێژ (شێوه مه‌رهه‌م���ی تایبه‌تی ،پاش���ان البردنیپهنجه) ده‌رده‌که‌ن ،ئه‌م جۆره‌یان زیاتر خان ه مردوه‌کانی رووه‌که‌ی. له‌ده‌موچ���اودا ده‌رده‌که‌ون ب ه تایبه‌تی -به‌س���ته‌ڵه‌ک کردنی بالوکه‌ک ه به‌هۆی م���ادده‌ی تایبه‌ت���ی ک��� ه ده‌بێت ه هۆی له‌نزیک پێڵوی چاو‌و لێودا. بالوکه‌ی ئه‌ندام��� ه زاوزێیه‌کان؛ ئه‌م ساردکردنه‌وه‌ی روی بالوکه‌که‌‌و ئهمهشجۆرهش له‌س���هر ئه‌ندام��� ه زاوزێیه‌کان ده‌بێته هۆی هه‌ڵقڵێشانی بالوکه‌که. بڕین‌و کۆڵینی بالوکه.(نێر‌و مێ) به دیارده‌که‌ون. چاره‌سه‌ری به‌هۆی له‌یزه‌ر.چه‌ندین جۆری تری چاره‌س���هری هه‌ن چاره‌سه‌ری بالوکه كولیس����ترۆڵ "ده‌ڕۆن بۆ جگه‌ر" له‌وێ وه‌رزشکردنیش یارمه‌تی کۆنتڕۆڵکردنی ئ���هو چاره‌س���ه‌ریانه‌ی ک��� ه له‌الی���ه‌ن ک ه ده‌بن ه هۆی به‌هێزکردنی خانه‌کانی ده‌شکێندرێن. رێژه‌ی كولیس����ترۆڵ ده‌دات له‌خوێندا ،پزیشکی پسپۆڕه‌و‌ه ده‌نوسرێت زۆربه‌ی به‌رگری له‌له‌ش���ی مرۆڤدا تاکو بتوانن له‌گ���ه‌ڵ بالوکه‌ک ه بجه‌نگێ���نو له‌ناوی بیرۆکه‌یه‌کی باش����ه بۆ که‌مکردنه‌وه‌ی به‌مه‌ش پارێزگاری ل����ه‌دڵ‌و لوله‌کانی جار بریتین له؛ رێژه‌ی كولیسترۆڵ له‌خۆراک ،هه‌روه‌ها خوێن ده‌کرێت. -وش���ککردنی بالوکه‌ک��� ه به‌ه���ۆی ببه‌ن.
زۆر خواردنی کۆلیستڕۆڵ خراپ ه به‌تایبه‌تی بۆ ئهو که‌سانه‌ی ک ه له‌شیان به‌شێوه‌یه‌کی سروشتی کۆلیستڕۆڵ زۆر دروست ده‌کات
نه‌شته‌ر
15
د.گۆران عەبدواڵ دەینوسێت
کابینەی حەوتەم‌و تەندروستی
د.ریچارد ساڵتمان پڕۆفیسۆری سیستمی تەندروس���تی ئەمه‌ریکا ب���وو وانەی ئەو سیس���تمەی پێ دەوتینەوە .ئ���ەو زانایە (کە دەیان تۆێژینەوەی لەسەر سیستمی تەندروس���تی ئه‌مه‌ری���کا‌و سیس���تمە تەندروس���تیەکانی ئەوروپ���ا هەیە) خۆی وابەس���تە نەدەکرد بە وانە تیوریەکانەوە‌و جار جارەش بابەتێک���ی پراکتیکی رۆژی دەوروژاند .چەن���د مانگێک پێش ئەوەی له‌س���ەرەتای س���اڵی ٢٠٠٨دا ،ئۆباما بە فەرمی س���ەرۆکاییەتی ئەمه‌ریکا بگرێتە دەس���ت ،د.س���اڵتمان بەرنامەی وەزیری کاندیدکراوی تەندروس���تی (تۆم داشڵ)ی ب���ۆ هێناین‌و داوای لێک���ردن بیخەینە ژێر چەق���ۆی رەخنەکانمانەوە .ئەو بەرنامەیە بەتەنها بۆ ئێمەی خوێندکاری سیس���تمی تەندروستی گرنگ نەبوو ،بەڵکو بۆ هەموو ئەمه‌ریکا گرنگی هەبوو ،چونکە ئەو کات‌و ئێس���تاش هەموو له‌چاوڕەوانی پالنەکانی ئۆباما‌و وەزی���ری تەندروس���تیەکەین بۆ ریفۆرمکردنی سیس���تمی تەندروستی ئەو واڵت���ە .دوای ئ���ەوەی نزیک���ەی مانگێک سەرقاڵی پالنەکە بووین ،له‌پڕ رۆژێکیان هەواڵی ئەوەمان بیس���ت کە تۆم داشڵ، بەهۆی دواکەوتنی لەو باجانەی لەسەری بوو بیاندات ،چیتر کاندیدی ئۆباما نییە‌و کاس���رین سیبیلەس بوو بە کاندید‌و دواتر وەزیری تەندروستی ئەمه‌ریکا. له‌واڵتە پێش���کەوتووەکانی دنیادا ،گۆڕانە سیاسیەکان ئاوسن بە کۆمەڵێک گۆڕانکاری گرنگ بۆ سیستم‌و سیاسەتی تەندروستی لەو واڵتانەدا .ئۆباما هەر له‌گەڵ بوونی بە س���ەرۆکی ئه‌مه‌ریکا ،شۆڕشێکی گەورەی له‌سیستمی تەندروستی واڵتەکە بەرپاکرد‌و "یاس���ای خزمەتگ���وزاری ه���ەرزان"ی هێنایەکایەوە ،کە بیمەی تەندروس���تی بۆ ژمارەیەکی زۆری هاوواڵتیان دابیندەکات. دەیڤد کامیرۆن دوای بوونی بەس���ەرۆک وەزیرانی به‌ریتانی���ا ،پرۆژەی ریفۆرمێکی ریش���ەیی له‌سیس���تمی تەندروس���تی به‌ریتانیادا دەس���تپێکرد .هەرچەندە ئەو ریفۆرمانەی ئۆباما‌و کامیرۆن ،رووبەڕووی بەرهەڵس���تکاری‌و رەخنەیەکی زۆر گەورە بوونەتەوە‌و مەرج نییە س���ەرکەوتوو بن، ب���ەاڵم ئاماژەیەک���ی گرنگن ب���ۆ بەهەند وەرگرتنی سیستم‌و سیاسەتی تەندروستی له‌الی���ەن سیاس���یەکان‌و پارتەکانیانەوە‌و کارکردن���ی بەردەوام���ی ئەوانە لەس���ەر سیستمی تەندروستی. ئەگ���ەر بگەڕێین���ەوە دنیای سیاس���ەتی کوردی‌و تەماش���ایەکی ئ���ەو جموجۆڵە سیاس���یە بکەین کە کوردستان ئێستا بە خۆی���ەوە دەبینێت‌و هەوڵ���ی ئەوە بدەین کە سیستم‌و سیاس���ەتی تەندروستی لەو هەموو هەاڵیەدا بدۆزین���ەوە ،رووبەڕووی نوشس���تێکی گەورە دەبینەوە .کابینەی ت���ازەی حکومەتی هەرێمی کوردس���تان (کە نازانرێ ئاخۆ هەر کابینەی شەشەم خۆیەتی ،ش���ەش‌و نیوە ی���ا حەوتەمە؟) ن���ەک تەنها بەرنام���ەی راگەیانراوی نییە بۆ سیس���تمی تەندروس���تی ،بەڵکو پێ ناچێت بەرنامەی هەبێت بۆ هیچ الیەنێکی ئابوری ،کۆمەاڵیەتی‌و تەنانەت سیاسیش. چەن���د رۆژێکی ت���ر دەش���ێت کابینەکە بکەوێت���ە کار ،ب���ەاڵم ک���ەس نازانێ���ت وەزیری کاندیدکراوی تەندروس���تی کێیە؟ بەرنامەی چیی���ە؟ بە تەمای چییە؟ چی دنیابینین‌و فەلس���ەفە‌و ستراتیژێکی هەیە بۆ سیستمی تەندروس���تی؟ ئایا وەزیری پێشوو دەمێنێتەوە یا دەڕوات؟ ئەوە چی کاریگەریەکی دەبێت لەس���ەری سیستمی تەندروستی؟ دەسەاڵتی سیاسی له‌کوردستاندا ،دەشێت ل���ەوە بێئاگابێ���ت یا خۆی ل���ێ بێخەبەر دەکات ک���ە رۆژ له‌دوای رۆژ ناڕەزاییەتی‌و گلەیی‌و رەخنەکانی هاوواڵتیان‌و پزیشکان‌و کارمەندانی تەندروس���تیو رۆش���نبیران‌و تەنان���ەت هەندێ���ک له‌سیاس���یەکان خۆیانیش ،لەسەر سیستمی تەندروستی، له‌هەڵکش���اندایە‌و گەیش���تووەتە ئاستی تەقین���ەوە .دەکرێ���ت ب���ە یەک رس���تە گوزارش���ت ل���ەو هەم���وو ناڕەزایەتیی���ە بکرێت؛ سیستمی تەندروستی کوردستان نەخۆش���ەو چیتر بەو پاراس���یتوڵە کەم کوالێتی���ە پ���ڕ له‌گەچانەی دەس���ەاڵتی سیاس���یو وەزارەتەکان���ی چاکنابێتەوە‌و پێویستی بە شۆڕشێکە بۆ ئەوەی ریفۆرم بکرێت. کوردستان له‌هەموو کات زیاتر پێویستی بە چەند ریچارد س���اڵتمانێکە بۆ ئەوەی سیس���تمی تەندروس���تی بۆ بخوێنێتەوە‌و پێویستی بە تۆم داشڵێکە کە بەرنامەیەکی هەبێت لەس���ەر بنەمای ئەو خوێندنەوەی س���ەرەوە دامەزرابێت‌و پێویستیش���ی بە ئۆبامایەکە ک���ە ئازایەتی ئەوەی تیا بێت شۆڕشێک له‌سیستمی تەندروستیدا بکات. پێش ناچێ���ت ئەو بەڕێزانە ب���ەم زووانە سەردانی کوردستان بکەن!.
16
) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
Lokall.awene@gmail.com
لۆکاڵ
به‌شێكی تری گه‌نده‌ڵیه‌كانی ناو وه‌زاه‌تی گواستنه‌وه‌‌و گه‌یاندنی هه‌رێم ئا :حه‌مه سه‌عید ئاشكرای ه كه وه‌زاره‌تی گواستنه‌وه‌‌و گه‌یاندنی حكومه‌تی هه‌رێم، گوشارێكی زۆری خستۆته سه‌ر پارێزگاری سلێمانی بۆ به‌رده‌وامكردنی نه‌ورۆزتلیكۆم .له‌سنوری پارێزگای سلێمانیدا ،له‌كاتێكدا جۆره‌ها له‌مپه‌ری نایاسایی له‌به‌رده‌م كۆمپانیاكانی تردا قوت ئه‌كاته‌وه بۆ ئهوهی نه‌توانن لهههولێرو دهۆك كار بكه‌ن .نوسراو ئه‌نێرێت بۆ پارێزگاری سلێمانی كاره نایاساییه‌كانی نه‌ورۆزتلیكۆم په‌رده‌پۆش ئه‌كات ،به‌اڵم چاو له‌چه‌ندین سه‌رپێچی نه‌ورۆزتلیكۆم ده‌پۆشی ،له‌جیاتی ئهوهی بێت كه‌شێكی ئازاد‌و چونیه‌ك بۆ هه‌موو كۆمپانیاكان بڕه‌خسێنێت، بهداخهوه خه‌ریكی كاری نایاسایی‌و قۆرخكارییه بۆ نه‌ورۆزتلیكۆم. یه‌كێك لهو گوشارانه‌ی ئه‌م وه‌زاره‌ته نوسراوێكی فه‌رمییه به ژماره ()5805 كه له 2011/12/20ئاراسته‌ی پارێزگاری سلێمانی كراوه ،لهو نوسراوه‌دا له‌جیاتی كۆمپانیای نه‌ورۆز تلیكۆم هاتۆته قسه‌‌و ده‌ڵێت "كۆمپانیاك����ه مۆڵه‌تی گه‌یاندنی ههیهو هه‌مو شتێكی پێ به‌خشراوه" ئینجا دێت به‌ناوی ئ����ااڵی نه‌ورۆز تلیكۆمه‌وه باس����ی كۆمه‌ڵێك له‌خزمه‌تگوزارییه‌كان ئه‌كات .مه‌به‌س����تیش ته‌نیا شاردنه‌وه‌ی س����ه‌رپێچیه‌كانه .ئهوهی سه‌یره جه‌نابی وه‌زی����ر نوس����راوه‌كه‌ی واژۆ نه‌كردووه، به‌ڵكو به‌ڕێوه‌به‌رێكی گشتی راسپاردووه واژۆكه بكات .خۆیشی بۆ رازیكردنی دڵی ده‌سه‌اڵتدارانی كۆمپانیاكه هاتووه رۆژی دواتر نوس����راوێكی ئاراسته‌ی كۆمپانیای ئااڵی نه‌ورۆز تلیكۆم كردووه كه سه‌راپای ئینشاو قسه‌ی گشتییه به‌نوسراوی ژماره 151رۆژی . 2011/12/21 س����ه‌ره‌تا ،نوس����راوه‌كه ده‌ڵێ����ت "كۆمپانی����ای ناوبراو مۆڵه‌تی یاس����ایی له‌ب����واری گه‌یاندن����دا هه‌ی����ه ،له‌بواری پێشكه‌ش����كردنی خزمه‌تگوزارییه‌كان����ی گه‌یاندن له‌پارێزگای س����لێمانی" .دیاره له‌س����ه‌رده‌می دوو ئیداره‌ییدا كه نه‌ورۆز تلیكۆم ئ����هو كات ته‌نی����ا له‌ئیداره‌كه‌ی هه‌ولێردا مۆڵه‌تی كاركردنی پێ درابوو. دواتر كه هه‌ردوو ئیداره‌كه یه‌كیان گرته‌وه هیچ ده‌س����تكارییه‌كی مۆڵه‌ته‌كه‌ی نه‌كرا بۆ ئهوهی چاالكییه‌كانی ئهو كۆمپانیایه س����نوری ئیداره‌ی سلێمانیش بگرێته‌وه. بێ گوم����ان پێویس����ته ئۆتۆماتیكییه‌ن بتوان����ن له‌سه‌رتاس����هری هه‌رێمدا به‌بێ هیچ جی����اوازیو كۆس����پ‌و ته‌گه‌ره‌یه‌ك
كار بكه‌ن .واته هه‌م ئه‌وانه‌ی گه‌رمیان‌و س����لێمانی ئازادبن لهههولێرو دهۆكیش كار بكه‌ن ،هه‌م ئه‌وانه‌ی ههولێرو دهۆك به‌ئازادی له‌سنوری پارێزگای سلێمانیو ناوچه‌ی گه‌رمیان����دا كار بكه‌ن .ئه‌وه‌بوو كۆمپانی����ای نه‌ورۆز تلیك����ۆم به‌بێ هیچ گیروگرفتێك هاته س����لێمانیو ده‌س����تی ب����ه چاالكی كرد .هه‌روه‌ه����ا كۆمپانیای كۆڕه‌ك تلیكۆم به‌هاوكاری له‌گه‌ڵ س����انا تلیكۆم كاره‌كانی له‌پارێزگای سلێمانیو كه‌ركوك په‌ره‌پێدا. كه‌چی ،هیچ ئاسانكارییه‌ك لهههولێرو دهۆك نه‌كرا بۆ كۆمپانیاكانی س����لێمانی ن����ه‌ك هه‌ر ئهوه ،به‌ڵكو ئ����ه‌م وه‌زاره‌ته ماوهی چوار ساڵی ره‌به‌ق نه‌یهێشت هیچ كۆمپانیایه‌كی تری (مۆبایل) له‌وانه‌ی كه له‌كۆمیسیۆنی بااڵی راگه‌یاندن‌و گه‌یاندنی دۆکیومێنتی مۆڵه‌تی کۆمپانیای ئااڵی نه‌ورۆز تلیکۆم عیراقیش موڵه‌تی پێ به‌خش����یون وه‌ك (ئاسیاس����یڵ)و (عیراقنا)و (ئه‌س����یر) لهههولێرو ده����ۆك دا كار بكه‌ن‌و ته‌نیاو ب����ه‌م دواییان����ه ئۆتۆماتیكییه‌ن ده‌رگای له‌م����ان باش����تر نیی����ه ،ههرچهنده ئه‌م به‌س����وریادا بباته توركیاو له‌وێش����هوه له‌هه‌ولێ����ر بۆ وااڵ ك����را ،چونكه له‌گه‌ڵ كۆمپانیایه گرێبه‌س����تی فه‌رمی‌‌و یاسایی له‌ده‌ره‌وه‌ی سنوری هه‌رێم بیگه‌یه‌نێت به ته‌نیا هه‌ر (كۆڕه‌ك) بۆی ههبوو. پاشان كه كێش����هی (كۆڕه‌ك) نه‌ما‌و كۆمپانیا حیزبییه‌كانی هه‌ولێر به‌جۆرێك له‌گ����ه‌ڵ وه‌زاره‌ت����ی ئیتیس����االتی به‌غدا تۆڕه‌كه‌یه‌وه. ئ����هو ماوه‌یه‌ی ك����ه ن����ه‌ورۆز تلیكۆم ئه‌ویش وه‌كو كۆمپانیاكانی ئاسیا‌و زین له‌جۆره‌كان رێك كه‌وتن ،ئه‌مه مانای وای ه ههیهو به‌پێی ئهو گرێبه‌س����ته ده‌توانێ موڵه‌ت����ی وه‌رگرت له‌كۆمس����یۆنی بااڵی هیچ رێس����ایه‌ك نییه كاره‌كان رێكبخات ،له‌سه‌رتاس����هری عێراق����دا كار ب����كات‌و بازاڕی خزمه‌تگوزاریه‌كانی فایبه‌ری قۆرخ راگه‌یان����دن‌و گه‌یاندنی عێراق ،وه‌زاره‌تی هه‌ر هه‌موو به كه‌یفی‌‌و خاتری كۆمپانیا كێبڵ����ی فایبه‌ری گه‌یاندۆت����ه ده‌روبه‌ری كردب����وو بۆ خۆی ،له‌هه‌مو ش����اره‌كانی گه‌یاندن����ی هه‌رێ����م ته‌رخ����ان ك����را بۆ حیزبیه‌كانه. ش����اری هه‌ولێر ،كه‌چی رێگه‌ی نادرێتێ س����لێمانیو ههولێرو دهۆكدا نرخی یه‌ك فانۆس تلیكۆم كه مۆڵه‌تی كاركردنی بچێته ناو ش����اره‌كه‌وه ،چونكه شاره‌كه مێگابایت بۆ كۆمپانی����اكان 1200دۆالر قۆرخكاریی‌و به‌خشین به‌نه‌وروز تلیكۆم له‌بواری ئینته‌رنێت‌و ته‌له‌فونی وایه‌رلێسدا ،له‌الیه‌ن كۆمیسیۆنی راگه‌یاندن‌و گه‌یاندن قۆرخ كراوه بۆ نه‌ورۆز تلیكۆم .به‌ڕاستی بوو .كاتێ IQهاته بازاڕی سلێمانیه‌وه هیچ ئاس����نكاریه‌ك بۆ كوردتێل نهكراو له‌به‌غدا وه‌رگرتووه بۆ كاركردن له‌حه‌وت شه‌رمه بۆ وه‌زاره‌تێك ئاوا مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئه‌م نرخه دابه‌زی بۆ 200دۆالر ،ئێستاش ته‌نانه‌ت وه‌زاره‌تی گواستنه‌وه‌‌و گه‌یاندن پارێزگای س����ه‌رووی عێراق به‌هه‌رس����ێ كۆمپانیایه‌كدا بكات كه بۆ مه‌یسه‌ركردنی چونك����ه لهههولێرو ده����ۆك رێ به هیچ له‌هه‌رێم����ی كۆمپانیایه‌كی تر ن����ه‌دراوه لهو بواره‌دا ئاماده نهبوو هه‌م����ان مامه‌ڵه‌ی نه‌ورۆز پارێزگاكان����ی كوردستانیش����هوه ،پاش خزمه‌تگوزاریی����ه‌كان تلیكۆمیان له‌گه‌ڵدا بكات‌و به‌داله‌ی شارو سێ س����اڵ وه‌ریزی پێشووی گواستنه‌وه كوردس����تاندا ته‌نانه‌ت ئێران‌و توركیاش كار بكات نرخه‌كه هێش����تا هه‌ر به‌رزه‌و ی وه‌زاره‌تی له‌ده‌وروبه‌ری 700 -650دۆالره ،كه‌چی شارۆچكه‌كانی پارێزگای سلێمانی وه‌ك گرێبه‌س����تی بۆ واژۆ ك����رد پاش ئهوهی ئاسانكاری بۆ ده‌كه‌ن ،كه‌چ رانیه‌‌و پشده‌ر ..به‌ڕێوه‌به‌رێت .دوو ساڵ دڵنیابوو كه نه‌ورۆزتلیكۆم له‌س����لێمانی گواستنه‌وه‌‌و گه‌یاندنی هه‌رێم لێی بچێت له‌واڵتانی دراوس����ێدا نرخه‌ك����ه كه‌متره هێنای����ان‌و بردیان‌و پاش����ان داواكاریی‌و كار ئه‌كات .پاش����ان (فانۆس تێلكوم) به‌چه‌قی له‌عنه‌تا ،ئه‌ویش ناچار ده‌بێت له 50دۆالر .بڕوانه گ����هر كۆمپانیایه‌كی له‌مانگی نۆی س����اڵی 2010نوسراوێكی له‌پێناوی گه‌یاندنی خزمه‌تگوزارییه‌كانی ئینته‌رنێ����ت بۆ ی����ه‌ك مێگابایت فایبرو به‌راییه‌كانی بزر كران. كۆمپانیایه‌ك����ی وه‌ك����و گ����ۆران نێت پێشكه‌ش به‌وه‌زارت كرد بۆ ئینته‌رنێتی ئینته‌رنێتی بۆشاری سلێمانی له‌توركیاوه ده‌روازه‌ك����هی 700دۆالر بدات به‌نه‌وزۆز ئێستاش����ی له‌گه‌ڵ����دا بێ����ت مۆڵه‌ت����ی ماك����س نێ����ت پ����اش چه‌ن����د مانگێك به‌چه‌ندین ه����ه‌زار كیلۆمه‌تری فایبه‌ری تلیك����وم ئه‌ب����ێ به‌چه‌ند بیدات����هوه به نه‌دراوه‌ت����ێ له‌هه‌ولێ����ر ئینته‌رنێ����ت ره‌زامه‌ندی درا‌و پ����اش چه‌ند مانگێكی به ئێراندا بیگوێزێته‌وه‌‌و له‌ش����ارۆچكه‌ی هاوواڵتیان! به‌م ج����ۆره نه‌ورۆز تلیكۆم پێشكه‌ش به‌هاوواڵتیان بكات‌و وه‌زاره‌ت تری����ش گرێبه‌س����تی نێ����وان وهزارهتو منزری����هو خانه‌قین����هو بیگه‌ڕێنێته‌وه بۆ ده‌ستی ناوه‌ته قوڕقوڕاگه‌ی كۆمپانیاكانی به‌رده‌وام كۆسپ‌و ته‌گه‌ره ده‌هێنێته رێی ،كۆمپانیاكه له‌الی����ه‌ن وه‌زیره‌وه واژۆكرا ،س����لێمانی ،له‌به‌رئه‌وه‌ی وه‌زاره‌ت قایل تر لهههولێرو دهۆكدا. له‌یاس����ای ژماره()14ی ساڵی 2006 ئیجازه‌ی ئینته‌رنێتی برودباندی ئه‌ده‌نێ‌‌و كه‌چ����ی وه‌زاره‌ت وه‌ك ئ����ه‌وه‌ی هی����چ نیی����ه دڵی نه‌ورۆز تلیك����ۆم بڕه‌نجێنێ‌و به‌هایه‌ك بۆ ئیمزای وهزیرو گرێبه‌سته‌كه رێگه به كۆمپانیای IQبدات راسته‌وخۆ یاسای وه‌زاره‌تی گواستنه‌وه‌‌و گه‌یاندنی پاشان وه‌زیر پوچه‌ڵی ئه‌كاته‌وه. ته‌نانه‌ت پ����اش یه‌كگرتن����ه‌وه‌ی دوو دانه‌نێت ،پاش ساڵێك‌و پاش ئهوهی ئهو له‌زاخۆوه داخلێ بكات. هه‌رێمی كوردستان-عێراق‌و ژماره ()19 ئیداره‌كه ،كۆمپانیا نۆێیه‌كانی س����نوری كۆمپانیایه هه‌موو كه‌ره‌س����هو ئامێركانی ئێستاش كێبڵی فایبه‌ر ئۆپتیكی ئهو ساڵی 2011كه هه‌ر یاسای ئه‌م وه‌زاره‌ته‌ی س����لێمانی ه����هر موڵه‌تی س����لێمانییان دابی����ن كردو زۆربه‌یان����ی دامه‌زراندووه‌‌و كۆمپانی����ا غه‌درلێك����راوه له‌ده‌وروبه‌ری هه‌رێمه .له‌هه‌ردوو یاس����اكه‌دا هاتووه، ئه‌درێت����ێ ،مۆڵه‌تیان ل����ه‌وه‌زاره‌ت ئه‌بێ زیاتر له 30ملیۆن دۆالری خه‌رجكردووه‌‌و شاری هه‌ولێر راوه‌ستاوه‌‌و ناهێڵن بچێته له‌گرێبه‌ستی وه‌زاره‌ت له‌گه‌ڵ كۆمپانیاكان فراوان بكرێت ،ب����ۆ كاركردن لهههولێرو وه‌كو پێش����ی بڵێت اعت����راف به‌مۆڵه‌تی ش����اره‌كه‌وه .هه‌مان ب����ه‌زم له‌دهۆكیش (ناشكرێ وه‌زاره‌ت هیچ مه‌رجێك قبوڵ ده����ۆك ،كه‌چ����ی نه‌ورۆزتلیك����ۆم به‌بێ به‌غدا ناك����ه‌م ،له‌نوس����راوێكی تردا كه هه‌ی����هو له‌س����هر س����نوری پارێ����زگای بكات بێته مای����هی قۆرخكردن (ماده2 موڵه‌ت فراوانكردن نووسراوی فه‌رمی بۆ ئاراس����ته‌ی كۆمپانیای فانۆسی ئه‌كات (نه‌ین����ه‌وا) كێبڵ����ه‌كان قه‌تیس كراون‌و بڕگ����هی .)6دیاره به‌پێ����ی ئه‌م بڕگه‌یه ئه‌ڵێ����ت "ره‌زامه‌ندی ن����ه‌درا بۆ هه‌مان ئهو چه‌ن����د كیلۆمه‌تره‌ی لێ حه‌رامكراوه قۆرخكردنی فایبه‌ر بۆ نه‌وروزتلیكۆم لهو كرا بۆ كاركردن له‌سلێمانی . س����ێڵ نێت‌و بروس����ك نێت‌و تیش����ك نوس����راوو داوای مانگی نۆ ساڵی 2010ی ك����ه پێی بچێته ناو ش����اری دهۆكی ژێر گرێبه‌س����تانه‌دا كه هه‌مووی دوای ساڵی نێت له‌س����لێمانی كار ئه‌كه‌ن بۆیان نییه ئهو كۆمپانیایه". كۆنترۆڵی نه‌ورۆز تلیكۆمه‌وه .ئێستا 2006 IQكراوه ب����ۆ ئه‌وكۆمپانیایه ،كارێكه هه‌روه‌ه����ا كۆمپانیای () IQیش حاڵی به ناچاری له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دایه كێبڵه‌كان دژ به‌یاس����ای وه‌زاره‌ت خۆیه‌ت����ی ئه‌مه لهههولێرو دهۆك كار بكه‌ن .تیشك نێت
هیچ رێسایه‌ك نییه كاره‌كان رێكبخات ،هه‌ر هه‌موو به كه‌یفی‌‌و خاتری كۆمپانیا حیزبیه‌كانه
چجای ده‌س����تورو س����ه‌رجه‌م یاساكانی ت����ری عێراق ك����ه قۆرخ����كاری قه‌ده‌غ ه ك����ردووه .بۆیه یه‌كس����هر وه‌زاره‌ت بۆی هه‌یه ئ����هو قۆرخكردنه پوچه‌ڵ بكاته‌وه كه لهو گرێبه‌س����ته‌دا هاتووه كه له‌گه‌ڵ نه‌ورۆز تلیكۆم واژۆی كردوه بێ ئهوهی مافی هیچ قه‌ره‌بوویه‌ك����ی هه‌بێت .هه‌ر بڕیارێكی وه‌زاره‌ت كه جه‌خت له‌س����هر ئ����هو قۆرخكاریه بكات����هوه به‌بڕیارێكی نایاس����ایی له‌قه‌ڵ����ه‌م ده‌درێ ،كه‌چ����ی وه‌زاره‌ت به‌نوس����راوی فه‌رم����ی به‌رگری لهو س����ه‌رپێچیه روون‌و ئاشكرایه ئه‌كات له‌نوس����راوێكدا كه ئاڕاسته‌ی كۆمپانیای IQكراوه ئه‌ڵێت "سه‌باره‌ت به‌داواكاریتان بۆ فراوانكردن����ی تۆڕه‌كه‌تان‌و گه‌یاندنی خزمه‌تگوزاری ئینته‌رنێت بۆ شاره‌كانی ههولێرو دهۆك به‌فایبه‌ر ئێستا ناتوانن، چونك����ه به‌گوێره‌ی گرێبه‌س����تی نێوان وه‌زاره‌تمان‌و كۆمپانی����ای ئااڵی نه‌ورۆز تلیك����ۆم له‌س����اڵی 2007واژۆ ك����راوه راكێش����انی فایب����هر ئۆپتیك حه‌س����ری به‌كۆمپانیای ناوبراو له‌هه‌ردوو شاره‌كانی ههولێرو دهۆك بۆ ماوهی ده ساڵ". له‌مه س����ه‌یرتر ئه‌وه‌یه ئ����ه‌م وه‌زاره‌ته رێگه نادات به‌كێبڵی ترانزێتی كۆمپانیای IQبه خاكی هه‌رێمی كوردستاندا بڕوات، به‌پاس����اوی به‌زاندنی سه‌روه‌ری هه‌رێم، له‌كاتێكدا كۆمپانیای "نه‌ورۆز تلیكۆم"ی سه‌رپشك كردووه تاهه‌ستێت به‌م كاره ته‌نان����هت وه‌ك بریكاری وه‌زاره‌ت له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تی گه‌یاندنی عێراق .باش����ه خۆ كۆمپانیای IQهه‌ر ئه‌م كاره‌ی كردووه. بۆچ����ی وه‌زاره‌ت به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان����ی كۆمپانیای����ه‌ك ده‌خات����ه س����ه‌روو به‌رژه‌وه‌ندی هه‌م����وو كۆمپانیاكانی ترو ته‌نانه‌ت وهزارهتو هه‌رێمیش����هوه ،جگه له‌وه‌ش گڵۆپی س����ه‌وز بۆ كۆمپانیایه‌ك هه‌ڵ����ده‌كات تاس����ه‌روه‌ری خاكی هه‌رێم ببه‌زێنێت؟ "گه‌ر به‌پێ����ی ئهو ده‌ربڕینه هه‌ڵه‌یه‌ی خۆیان بێت". لێ����ره‌دا جێی خۆیه‌ت����ی په‌رله‌مانتاره به‌ڕێزه‌كان بپرسن چ جورئه‌تێكه وه‌زاره‌ت ئاوا یاساشكێنی بكات بۆ كۆمپانیایه‌ك به‌رامبه‌ر به داوا ره‌واكانی كۆمپانیاكانی ت����ر؟ ئای����ا قۆرخ����كاری له‌به‌رژه‌وه‌ندی خزمه‌تگ����وزاری ب����اش‌و هه‌رزاندای����ه بۆ هاوواڵتی����ان؟ .بۆچ����ی ئ����ه‌م وه‌زاره‌ته به‌رامبه‌ر نه‌ورۆزتلیكۆم یاس����ا جێبه‌جێ ناكات ،كه‌چ����ی بۆ په‌رده‌پۆش����كردنی س����ه‌رپێچیه‌كانی له‌س����لێمانی دێت����ه جواب‌و درۆی بۆ ئه‌كات .ئایا به‌ڕاس����تی بۆ خزمه‌ت����ی هاوواڵتیان����ه یاخود بۆته پاس����ه‌وان‌و كوێخا‌و ده‌مڕاس����تی نه‌ورۆز تلیكۆم.
ئاوێن ه هۆكار ی دهستلهكاركێشانهوه ی سه‌رۆكی شاره‌وان ی كه‌الر ئاشكرا ده‌كات ئا :كاوه گه‌رمیانی به‌شێک له‌خانوه تێکدراوه‌کانی گه‌ڕه‌كی بێركۆت له‌پارێزگای هه‌ولێر
ی شاره‌وانی كه‌الر سه‌رۆك فۆتۆ :نزار گزالی له 2011/10/30ده‌ستبه‌كاربوو، له‌پاش زیاتر له 3مانگ له2012/2/9 ی به فه‌رمی دهستلهكاركێشانهوه خۆی له‌پۆسته‌ك ه راگه‌یاند. ی له‌به‌دواداچونێكدا ،ئاوێن ه هۆكار ی ده‌ست له‌كاركێشانه‌وه‌ك ه ده‌خاته‌ڕوو.
"پارێزگاری هه‌ولێر به‌زۆر خانوه‌كانمان پێ تێكده‌دات" ئا :نزار گزالی ،هه‌ولێر
به‌شێكی زۆری دانیشتوانی گه‌ڕه‌كی بێركۆت ،نیگه‌رانن له‌وه‌ی كه پارێزگای هه‌ولێر به‌زۆر خانوه‌كانیان پێ تێكده‌دا ،ئه‌وان ئاماده‌نین شوێنه‌كه‌یان چۆڵبكه‌ن ،پارێزگاریش ده‌ڵێت "به‌پێی نه‌خشه‌ی سه‌ره‌كی ئهو گه‌ڕه‌كه وه‌كو شوێنی نیشته‌جێبون نهماوهو قه‌ره‌بوی دانیشتوانه‌كه‌ی ده‌كه‌ینه‌وه". (بێرك���ۆت) یه‌كێك���ه له‌گه‌ڕه‌ك���ه هه‌ژارنشینه‌كانی شاری هه‌ولێر ده‌كه‌وێت ه سه‌ر رێگه‌ی هه‌ولێر -ش���ه‌قاڵوه به‌رامبه‌ر ناوچه‌ی پیشه‌س���ازی هه‌ولێ���ر ،به‌وته‌ی دانیش���توانه‌كه‌ی س���اڵو نیوێكه بڕیاری هه‌ڵگرتنی خانوه‌كانی ئهو گه‌ڕه‌كه دراوه، به‌اڵم "ئ���ه‌وه‌ش له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی خه‌ڵكی هه‌ژاری ئهو گه‌ڕه‌كه‌دا نییه". هۆشه‌نگ س���امان كه كه‌سێكی ته‌مه‌ن 25ساڵی دانیش���توی گه‌ڕه‌كی بێركۆته‌‌و خاوه‌ن���ی منداڵێكه ئاماژهی ب���ه‌وه‌دا كه له‌بێرك���ۆت ،خان���و هه‌ب���وه روبه‌ره‌كه‌ی په‌نجا مه‌تر بوه ،ب���ه‌اڵم خاوه‌نه‌كه‌ی 200
مه‌تر زه‌وی وه‌ك قه‌ره‌ب���و وه‌رگرتۆته‌وه. ئ���هو وتی "ئهوه بۆ هه‌ر كه‌س���ێك بكرێت قازانجه ،به‌اڵم ئێمه سێ خێزانین‌و سیانزه كه‌سین ته‌نها 200مه‌تر زه‌ویمان پێدراوه، ئایا پارچه زه‌وییه‌ك به‌ش���ی سێ خێزان ده‌كات؟" هه‌رچه‌ن���ده له‌الی���ه‌ن حكومه‌ت���هوه بڕی���اردراوه ئهو خێزانان���هی لهو گه‌ڕه‌كه ده‌ڕۆن به‌وه‌رگرتن���ی زه‌وی قه‌ره‌ب���و بكرێنه‌وه ،ب���ه‌اڵم وه‌ك ئه‌میر ئه‌كره‌م-ی ته‌مه‌ن ( )40ی دانیش���توی ئهو گه‌ڕه‌كه باس���ی ده‌كات ،ل���هو ش���وێنه‌ی پارچه زه‌وییه‌كه‌یان پێده‌ده‌ن زۆر دوره ،ئه‌وه‌ش بۆ خۆیان‌و خوێندكاره‌كانیش���یان كێش���ه دروست ده‌كات. له‌به‌رامب���ه‌ردا پارێ���زگاری هه‌ولێ���ر، ن���ه‌وزاد ه���ادی رایده‌گه‌یه‌ن���ێ ك���ه ئهو گه‌ڕه‌ك���ه به‌پێ���ی نه‌خش���هی س���ه‌ره‌كی وه‌كو شوێنی نیش���ته‌جێبون نهماوهو بۆ قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌كه‌ش���ی یاسای ژماره()5 س���اڵی 2003یان په‌ی���ڕه‌و كردوه ،كه بۆ هه‌ر خانوێكی زیاده‌ڕۆ كه له‌گه‌ڵ نه‌خشه‌دا نه‌گونجێت پارچه زه‌ویه‌كی نیشته‌جێبون به‌خێزانه‌ك���ه ده‌درێت ،ئ���هو وتی "به‌پێی
ئهو یاس���ایه‌ش مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا كراوه" پارێزگای هه‌ولێر ئه‌وه‌شی رونكرده‌وه كه نرخی خانو لهو ش���وێنه‌دا له( )15هه‌زار ت���ا ( )20ه���ه‌زار دۆالر تێپه‌ڕی نه‌كردوه‌‌و هه‌موشی زیاده‌ڕۆیی بووه ،بۆیه هه‌ستاون دیراس���هی ئ���هو زه‌وییانه‌یان ك���ردوه كه له‌س���نوی هه‌ولێر م���اون به‌ش���ێوه‌یه‌ك نرخه‌كه‌یان له‌نرخی خانوه‌كانیان زیاتر بێت كه ئه‌وان هه‌یانه .ناوب���راو وتی "له‌نێوان (هاوكاری‌و بنه‌س�ڵ�اوه) ش���وێنێكمان بۆ دیاریكردن‌و تائێس���تا نزیكه‌ی ( )700ماڵ له‌بێركۆت پارچ���ه زه‌ویه‌كه‌ی وه‌رگرتوه‌و رۆش���توه ،ه���هر پارچ���ه زه‌ویه‌كیش لهو ش���وێنه‌دا له‌نێوان ( 70ت���ا )100هه‌زار دۆالره ،سلفه‌ی عه‌قاریشمان بۆ كردنه‌وه، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا مافی ئه‌وه‌شمان پێدان كه پارچه زه‌ویه‌كه‌یان بكه‌نه دوو به‌ش". سه‌باره‌ت به‌و خێزانانه‌ی تائێستا له‌وێ ماونه‌ته‌وه ،ن���ه‌وزاد هادی ئاش���كرایكرد ك���ه ئ���هو خێزانان���ه چاوی���ان له‌وه‌ی���ه خۆی���ان بهێڵنه‌وه بۆئ���ه‌وه‌ی ئیمتیازێكی زیات���ر وه‌ربگرن ،به‌اڵم چه‌ن���د بمێننه‌وه هه‌مان یاس���او ئیمتیازی خه‌ڵكی پێشوو ده‌یانگرێته‌وه.
س���ه‌رچاوه‌یه‌كی تایبه‌ت ك ه نه‌یوست ی ی خ���ۆی ئاش���كرابكات ،ئ���هوه ناو ی بۆ ئاوێن��� ه رونكرده‌وه ك ه س���ه‌رۆك ی كه‌الر (عوس���مان محێدین) شاره‌وان ی ئیداریی ی چاكساز چه‌ندین جار داوا ك���ردووه ،هه‌روه‌ها رێگه‌ش���ی نهداوه ی حیزبی له‌فه‌رمانگه‌كه‌یدا ده‌ستێوه‌ردان هه‌بێ���ت" ،به‌اڵم هی���چ الیه‌نێك ،نه‌ك ی نه‌كردوه ،به‌ڵكو به‌وهۆیه‌شه‌و‌ه هاوكار دژایه‌تییان كردوه". س���ه‌رچاوه‌كه ئاماژهی به‌وه‌شدا ك ه ی ی شاره‌وانی ،له‌كات ی پێشوتر سه‌رۆك ی ئۆتۆمبیل ه جێهێش���تنی پۆس���ته‌ك ه ی (پرادۆ)ك���ه‌ی‌‌و چه‌ندین پێداویس���ت ی وه‌ك كامێرایه‌ك���ی فۆتۆگراف‌و ت���ر ی ی تر ،ك ه موڵك چه‌ند كه‌ره‌س���ته‌یه‌ك ی ی بوون ،نه‌گه‌ڕاندۆته‌وه .دوا شاره‌وان ی عوسمان محێدین چه‌ند جارێك ئهوه دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی كردوه ،له‌وه‌شدا كه‌س ه���اوكاری نه‌بوه "هه‌موو ئهو هۆكارنه‌‌و ی نه‌زانراویش ،بوه ی تر چه‌ندین هۆكار هۆی ئهوهی ده‌ستله‌كاربكێشێته‌وه". هه‌ر به‌پێ���ی زانیاریه‌كان���ی ئاوێنه، 13ئه‌ندازیار له‌ك���ه‌الر ( )200واژۆیان ی بۆ سه‌روه‌ری یاس���او ده‌ستوه‌رنه‌دان
حیزب له‌فه‌رمانگاكان���ی ئهو ده‌ڤه‌ره‌دا ی كۆكردۆته‌وه ،هه‌روه‌ها ئاوێنه ئه‌وش��� ی ی تر ی س���ه‌رۆكێك زانی���وه ب���ۆ دانان ی زۆر ههبووه ی كه‌الر ته‌كلیفێك شاره‌وان له‌ئه‌ندازیاره‌كان" ،به‌اڵم تائێستا كه‌س ئاماده نه‌بووه ئهو پۆسته وه‌ربگرێت". ی هه‌ر له‌مباریه‌وه جه‌الل مه‌لك ئه‌ندام ی (هه‌ن���گاو) ك ه ی ده‌س���ت ه رێكخ���راو ی ی 2005دا بۆ رووبه‌ڕووبوونه‌وه له‌ساڵ گه‌نده‌ڵی ئیداری له‌ك���ه‌الر دامهزراوه، جه‌خت لهوه دهكاتهوه ،كه عوس���مان عوسمان محێدین ی محێدین لهماوهی كاركردنیدا ئه‌دائێك ی ی پیش���انداوه ،ئهو وتی "ئه‌وه‌ند باش ی تێبینیم���ان كردوه ،ل���هو ماوه كه‌مه ی ی به‌پێ كاركردنیدا ،زۆرێك له‌كاره‌كان یاسا كردوه". ی به‌وه‌ش���دا ك ه ئهو ناوب���راو ئاماژه ی هه‌ب���وو ی ئ���هوه بهرپرس���ه داواكار س���ه‌رۆكایه‌تی ش���اره‌وانی ك���ه‌الر ی راسته‌وخۆ ببه‌س���ترێته‌وه به وه‌زاره‌ت ی ش���اروانییه‌كانه‌وه "ئه‌مه‌ش بۆ قازانج شاری كه‌الر بووه". ی ی تری دهستلهكاركێشانهوه هۆكارێك ئ���هو س���ه‌رۆك ش���اره‌وانیه ،وه‌ك جه‌الل ده‌یخاته‌ڕوو ،ب���ۆ ئهو به‌ڵێنان ه ی ئ���هو ،ئهوه بووه دهگهڕێتهوه كه پێش���وتر به عوسمان ك ه داوای س���ه‌ره‌ك ی كه‌الر ببس���تێته‌و‌ه ب ه محێدین-یان داوه ،ب���ه‌اڵم دواتر بۆیان ك ه ش���اره‌وان ی ی ش���اره‌وانیه‌كان ،ئهو وت وه‌زاره‌ت��� جێبه‌جێ نه‌كردوه. له‌الی خۆشیه‌و‌ه عوس���مان محێدین "ئهو داواكاریه‌ش���م ته‌نها بۆ ئهوه بوو ی ی باش���ترو بودجه‌یه‌ك ئاماژه‌ب���هوه ده‌دا ك ه پێش���تر له‌الیه‌ن ك ه ده‌سه‌اڵتێك ی ی گه‌رمیان‌و ئاسای تایبه‌ت‌و بودج هی وه‌به‌رهێنه‌ر ی ئی���داره سه‌رپه‌رش���تیار ی پێش تایبه‌ت بۆ شاره‌ك ه ده‌سته‌به‌ر بكرێت، قائیمقام‌و س���ه‌رۆكی ش���اره‌وان ی لێك���راوه ك ه ب���ه‌اڵم دوات���ر ك��� ه ده‌رك���ه‌وت به‌پێ خ���ۆی تكلیفی ئ���هوه ی رێگ ه نادرێت ئهو ی ش���اره‌وان ئهو پۆس���ته وه‌ربگرێ���ت "منیش بۆ یاس���ا ێ بكرێت ،بۆیه ده‌ستم خزمه‌تكردن���ی ش���اره‌كه‌م ره‌زامه‌ن���د داوایه‌م جێبه‌ج بووم" ،به‌اڵم ئه‌وه‌ش���ی نه‌ش���ارده‌و‌ه له‌كاركێشایه‌وه".
ده‌مویست ی ده‌سه‌اڵتێك ی باشتر‌و بودجه‌یه‌ك تایبه‌ت بۆ شاره‌كه‌م ده‌سته‌به‌ر بكه‌م
وەرزش 17 ی تیماركردنی خۆیدایه كه‌لێنه‌كانی خولی یانه پاڵه‌وانه‌كان ..به‌رشه‌لۆنه له‌هه‌وڵ خولی ئیسپانی ) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
birura.awene@gmail.com
ی ی یان���ه پاڵه‌وانه‌كان���دا ،یانه له‌خول ی بایه‌ر ی یان ه به‌رشه‌لۆن ه ده‌بێته میوان ی لوتك���ه‌ش له‌نێوان لیڤه‌رك���وزن‌و یار ئه‌ی س���ی میالن‌و ئارس���ناڵدا ئه‌نجام ده‌درێت. راپۆرت ،گۆران فارس :ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه، ی ی ش���انزه ی قۆناغ یارییه‌كان���ی چون ی ئه‌وروپا ی یان��� ه پاڵه‌وانه‌كان��� خول��� ئه‌نجام ده‌درێن‌و رۆژی چوارشه‌ممه‌ش چوارشه‌ممه2012/2/15 ، ی شه‌و ی ت���ر به‌خۆی���هوه ده‌بینێت .كاتژمێر 8 دوو یار ی ئیسپانی ،ك ه له‌دوا زینیت × به‌نفیكا یانه‌ی به‌رشه‌لۆنه ی شه‌و ی كاتژمێر 10:45 ی تۆپی پێ ی پل���ه یه‌ك ی خول هه‌فت ه ی چاوه‌ڕوان میالن × ئارسناڵ ئیسپانیا توشی دۆڕاندنێك ی یاریگای خۆ نهكراو هات ،له‌ده‌ره‌وه ی ئیتاڵی���ا، ی خول��� ی پێش���و ی وه‌رز ی بای���هر لیڤه‌ركوزن ی یان���ه روب���هڕو ی ی ئینگلیز ی ئارس���ناڵ ی یانه ی روبه‌ڕو ئه‌ڵمانی ده‌بێته‌وه. ی ده‌بێته‌وه .له‌سێشه‌ممه‌‌و چوارشه‌مم ه ی له‌یاری لوتك���هی ئه‌م هه‌فته‌یه‌ش���دا ،داهاتووش���دا ،چ���وار یارییه‌كه‌ی تر ی پاڵه‌وان ی س���ی میالن��� ی ئه یان���ه ی چونی ئه‌م قۆناغه ئه‌نجام ده‌درێن. یارییه‌كان ی چون ی قۆناغ ی 16ی خول ی یانه پاڵه‌وانه‌كان: سێشه‌ممه2012/2/14 ، ی شه‌و كاتژمێر 10:45 بایه‌ر لیڤه‌ركوزن × به‌رشه‌لۆنه لیۆن × ئه‌پۆیڵ نیقۆسیا
ئه‌حمه‌د سه‌نگاوی
خولی ئه‌وروپا.. شه‌ڕی مانچسته‌ره‌كان دهستیپێكردهوه
له‌خول���ی ئه‌وروپ���ا ،یانه‌ی مانچس���ته‌ر یونایت���د به‌رامب���هر یان���هی ئه‌یاك���س ئه‌مس���ته‌ردام یاری ده‌كات‌و مانچس���ته‌ر س���یتیش روب���ه‌ڕوی یان���هی پۆرت���ۆی پورتوگال ی ده‌بێته‌وه. راپ���ۆرت ،ئاوێن���ه :ئه‌مڕۆ سێش���ه‌ممه‌‌و شه‌وی پێنجش���ه‌ممه ،یاریه‌كانی چونی قۆناغی 32ی خولی ئه‌وروپای ناس���راو یارییه‌كانی چون ی قۆناغ ی :32 سێشه‌ممه2012/2/14 ، ی شه‌و كاتژمێر 8 رۆبین كازان × ئۆڵۆمپیاكۆس ی شه‌و كاتژمێر 8:30 سپۆرتینگ براغا × بیشكتاش پێنجشه‌ممه2012/2/16 ، ی شه‌و كاتژمێر 8
به‌ئه‌وروپ���ا لی���گ ئه‌نج���ام ده‌درێ���ن. له‌به‌هێزتری���ن ی���اری ئه‌م قۆناغه‌ش���دا، یانه‌ی مانچس���ته‌ر یونایتدی ئینگلیزی، ك���ه به‌ش���ێوه‌یه‌كی چ���اوه‌ڕوان نهكراو له‌خول���ی یان���ه پاڵه‌وانه‌كان���ی ئه‌وروپا كرایه‌ده‌ره‌وه ،له‌ده‌ره‌وه‌ی یاریگای خۆی روبه‌ڕوی یانه‌ی ئه‌یاكس ئه‌مس���ته‌ردامی هۆڵه‌ندی ده‌بێته‌وه .له‌یارییه‌كی به‌هێزی لۆكۆمۆتیف × بیلباو ی شه‌و كاتژمێر 9 الزیۆ × ئه‌تله‌تیكۆ مه‌درید ئه‌یاكس × مانچسته‌ر یونایتد ئه‌لكه‌مار × ئه‌نده‌رله‌خت رید بۆڵ خاركێف × سالزبۆرگ لیگیا وارسۆ × لشبۆنه ڤیكتۆریا بلزن × شاڵكه
جۆكۆڤیچ له‌لوتكه‌دا كاپیلۆ په‌یوه‌ند ی به‌یانه ی خۆی جێگیر كرد ئانجییه‌و‌ه ده‌كات
به‌جیاوازییه‌كی زۆر له‌گه‌ڵ رافایل نادال ی ئیس���پانی ،نۆڤاك جۆكۆڤیچی س���ڕبی له‌پل���هی یه‌كه‌می ریزبه‌ندی باش���ترین یاریزانانی تێنسدا خۆی جێگیر كرد. ئاژانس���ه‌كان :دوێن���ێ دووش���ه‌ممه، ریزبه‌ندی باش���ترین یاریزانانی تێنسی س���هر زه‌وی له‌س���هر ئاس���تی كوڕان له‌الیه‌ن یه‌كێتی یاریزانه پیشه‌گه‌ره‌كانی تێنسه‌وه ئاشكرا كرا ،كه تیایدا نۆڤاك جۆكۆڤیچی خاوه‌نی نازناوی ئه‌مس���اڵی جامی ئوس���ترالیای كراوه ،توانیویه‌تی به‌جیاوازییه‌كی زۆر له‌گه‌ڵ رافایل نادالی ی له‌پله‌ی خاوه‌نی پل���هی دووه‌مدا ،خۆ یه‌كه‌م جێگربكات. جۆكۆڤی���چ ك���ۆی خاڵه‌كان���ی گه‌یانده 13.630خ���اڵو له‌پل���هی یه‌كه‌م���دا ماوه‌ت���هوه .رافایل نادالی ئیس���پانیش به‌كۆكردن���ه‌وه‌ی 10.435خاڵ له‌پله‌ی دووه‌مدایه .رۆجێ فێدرێری سویسریش توانیویه‌تی به 8.010خاڵ خۆی له‌پله‌ی سێیه‌مدا بهێڵێته‌وه. له‌س���هر ئاس���تی كچانی���ش ،ڤیكتۆریا ئازارین���كای بیالڕوس���ی توان���ی خۆی له‌پله‌ی یه‌كه‌م���ی ریزبه‌ندی بهێڵێته‌وه، ماریا شاراپۆڤای روسیش خۆی گه‌یانده پله‌ی سێیه‌م ،له‌كاتێكدا پترا كڤیتۆڤای چیكی دابه‌زی بۆ پله‌ی سێیه‌م.
به‌پێ���ی رۆژنامه‌یه‌ك���ی روس���ی ،فابیۆ كاپیل���ۆی ئیتاڵی گه‌ش���تووه‌ته واڵتی روس���یا بۆ به‌ستنی گرێبه‌ستێك له‌گه‌ڵ یانه‌ی ئانجی كۆماری داغستان. ئاژانس���ه‌كان :رۆژنام���هی س���پۆرت ئێكسپرێسی روسی ئاشكرایكردووه پاش ئهوهی فابیۆ كاپیلۆی ئیتاڵی ده‌س���تی له‌كاری راهێنانی هه‌ڵبژارده‌ی ئینگلته‌را كێش���ایه‌وه ،ئێس���تا ئ���ه‌م راهێن���هره له‌روسیایه‌‌و به‌نیازه گرێبه‌ستێك له‌گه‌ڵ یانه‌ی ئانجی ئیمزا بكات. رۆژنامه‌كه رونیكردووه‌ته‌وه كه سلێمان كه‌ریمۆفی خاوه‌نی یانه‌ی ئانجی ئاماده‌یه به‌هه‌ر نرخێكیش بێت گرێبه‌ست له‌گه‌ڵ كاپیلۆ ئیمزا بكات. س���ه‌رچاوه‌كانی راگه‌یاندن���ی روس���یا باڵویانكردووه‌ت���هوه ،ك���ه ئه‌گ���هر گرێبه‌س���ته‌كه‌ی كاپیلۆ س���ه‌ركه‌وتوو نه‌ب���وو ،ئه‌وا یانه‌ی ئانجی هه‌وڵ ده‌دات گ���ۆس هیدینگی هۆڵه‌ن���دی راهێنه‌ری پێش���وی هه‌ڵب���ژارده‌ی روس���یا بكاته راهێنه‌ری یانه‌كه‌ی.
تردا ،یانه‌ی مانچسته‌ر سیتی ئینگلیز ی له‌یاری���گای دراگاو ده‌بێته میوانی یانه‌ی پۆرت���ۆی پورتوگال���ی .یان���هی الزیۆی ئیتاڵیش له‌یاریگای ئۆڵۆمپیكۆی تایبه‌ت به‌خ���ۆی به‌رامب���ره یان���هی ئه‌تله‌تیكۆ مه‌دریدی ئیس���پانی یاری ده‌كات‌و یانه‌ی ڤاالنسیاش روبه‌ڕوی یانه‌ی ستوك سیتی ئینگلیزی ده‌بێته‌وه. ی شه‌و كاتژمێر 11:05 ی × پاوك سالۆنیكا ئۆده‌نیز هانۆڤه‌ر × كلوب بروج پۆرتۆ × مانچسته‌ر سیتی ستوك سیتی × ڤاالنسیا بوخارست × توینتی ویسال كراكوف × ستانده‌ر لیگ ترابزۆن سپۆر × ئایندهۆڤن
كارلۆس :مۆرینیۆ پێی وتم له‌ڕیاڵ ده‌مێنێته‌وه رۆبه‌رتۆ كارلۆسی یاریزانی پێشوی ریاڵ مه‌درید ئاش���كرای ده‌كات كه خۆس���ێ مۆرینیۆ له‌ڕیزه‌كانی یانه‌ی ریاڵ مه‌درید ده‌مێنێته‌وه. ئاژانس���ه‌كان :رۆبه‌رت���ۆ كارلۆس���ی به‌رگری���كاری یان���هی ئانجی روس���یو پێشوی یانه‌ی ریاڵ مه‌درید ،كه له‌پێش ده‌س���تپێكردنی ی���اری یان���هی مه‌له‌كی به‌رامب���هر لیڤانت���ی له‌خولی ئیس���پانیا له‌الیه‌ن فلۆرنتینۆ پێرێزی سه‌رۆكی یانه‌ی ریاڵه‌وه خه‌اڵتی رێزلێنانی پێ به‌خش���را، ئاش���كرای كردووه كه خۆسێ مۆرینیۆی پورتوگالی پێی وتووه له‌ریزه‌كانی یانه‌ی ریاڵ مه‌دریدا ده‌مێنێته‌وه. له‌لێدوانێكیدا بۆ رادیۆی كانال بلوس���ی ئیس���پانی رۆبه‌رت���ۆ كارل���ۆرس ده‌ڵێت "مۆرینی���ۆ پێ���ی وت���م كه په‌یوه‌س���ته به‌گرێبه‌سته‌كه‌یه‌وه له‌گه‌ڵ ریاڵ مه‌درید‌و له‌گه‌ڵیدا ده‌مێنێته‌وه .كارلۆس له‌وته‌كانی ب���ه‌رده‌وام ده‌بێت "منیش پێ���م وت كه ئه‌گه‌ر رای خۆت گ���ۆڕی ،ئه‌وا یانه‌یه‌ك هه‌یه چاوه‌ڕێت ده‌كات‌و ده‌رگاكانی خۆیت بۆ وااڵ ده‌كات" ،كه مه‌به‌س���تی كارلۆس یانه‌ی ئانجییه. له‌باره‌ی جیاوازی خاڵه‌كانی نێوان ریاڵ‌و به‌رش���ه‌لۆنه له‌خولی ئیسپانیا ،كارلۆس ده‌ڵێت "جیاوازییه‌كی زۆریان له‌نێواندایه، به‌اڵم پێویس���ته له‌س���هر ری���اڵ هه‌تاكو كۆتای���ی وه‌رز له‌س���هر هه‌مان ئاس���تی بمێنێته‌وه".
الماسیا ،پاڵه‌وانه پێشوه‌خته‌كه‌ی خولی یانه پاڵه‌وانه‌كانی !2012 ن :بنیامین گرنگی‌و رۆڵ���ی قوتابخانه‌كانی تۆپی پێ‌و ڕاهێنه‌ران���ی ئهو قوتابخانان���ه له‌مێژووی دێری���نو نوێی تۆپی پێدا ئاش���كراو دیار بووهو هه‌یه ،له‌دێرینترین قوتابخانه‌یه‌وه بۆ قوتابخانه‌كانی به‌ڕازیل‌و ئه‌رژه‌نتین‌و هۆڵه‌ندا تا ده‌گاته ناس���راوترین‌و به‌ناوبانگترینیان له‌ئێس���تادا ،كه قوتابخان���هو ئه‌كادیمیای (الماسیا)ی یانه‌ی به‌رشه‌لۆنه‌یه. الماس���یا دڵ���ی سیس���ته‌می فێرك���ردن‌و پێگه‌یاندنی الوانی به‌رش���ه‌یه ،گومانیشی تێ���دا نیی���ه یه‌كێ���ك له‌ه���ۆكاره مه‌زن‌و كاریگه‌ره‌كان���ی س���ه‌ركه‌وتن‌و به‌پاڵه‌وان بوونه‌كانی س���ێ وه‌رزی ڕابردووی یانه‌ی به‌رش���ه‌لۆنه ،دهگهڕێتهوه ب���ۆ چۆنیه‌تی‌و چه‌ندیه‌تی سیسته‌می ڕاهێنان‌و پێگه‌یاندنی الوانی یانه‌ی به‌رشه‌لۆنه. مێژووی الماس���یا ده‌گه‌ڕێت���هوه بۆ پێش داهێنانی تۆپی پێی هاوچه‌رخ‌و گه‌ش���تنی به‌وواڵتی ئیس���پانیا ،بیناكردنی ش���وێنی الماس���یا ده‌گه‌ڕێت���هوه بۆ س���اڵی 1702 زاین���ی ،ئ���ه‌وكات ش���وێنێكی دێرین���ی نیشته‌جێبوون بووه ،ساڵی 1966الماسیا ده‌كرێته به‌ش���ێكی خزمه‌تگوزاری یانه‌ی به‌رشه وه‌ك بنكه‌ی سه‌ره‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی. پ���اش یه‌ك س���اڵ له‌بوونی به‌س���ه‌رۆكی یانه‌ی به‌رشه‌لۆنه (لویس نونێز) الماسیا نۆژه‌نده‌كاته‌وه‌و ده‌یكاته ش���وێنی ژیان‌و پێگه‌یاندن���ی فێرخوازانی الوی تۆپی پێ، ش���وێنی الماس���یاش ته‌نیش���ت یاریگای كامپ نۆ له‌س���هر ڕووب���هری ( )610مه‌تر دووج���ا ،كه پێكهاتبوو له‌دوو نهۆم‌و چه‌ند هه‌وره‌بانێك ،به‌ش���ه‌كانی ئهو نهۆمانه‌ش بریتین ل���ه :مه‌تب���ه‌خ ،ژووری خواردن‌و دانیش���تن‌و خۆگۆڕین‌و خۆشۆردن ،چوار به‌شه ناوخۆیی ،كتێبخانه‌‌و فه‌رمانگه. ئه‌م���ه به‌زانینی ئه‌وه‌ش ،كه سیس���ته‌می پێگه‌یاندن���ی الوان له‌یانه‌ی به‌رش���ه‌لۆنه پێش ده‌س���تبه‌كاربوونی الماسیا ههبووه
واته له‌ساڵی 1918له‌ژێر چاودێری خوان گامپه‌ری دامه‌زرێن���هری یانه‌كه‌و له‌الیه‌ن خوان ڕاگواێی سكرتێری ده‌سته‌ی یانه‌كه ئهو پڕۆژه‌یه واته پرۆژه‌ی دامه‌زراندنی تیپی مندااڵن‌و الوانی یانه‌كه ده‌س���تیپێكردووه، یه‌كه‌م ڕاهێنه‌ریش���ی جێس���زا پۆسزۆنی هه‌نگاری بووه. الماسیا به‌مانا ڕه‌سه‌نه‌كه‌ی قوتابخانه واته مانا یۆنانیه كۆنه‌كه‌ی قوتابخانه قوتابخانه بووه ،واته ش���وێنێك ب���ووه تێیدا الوان‌و قوتابیانی تۆپی پێ له‌گه‌ڵ ڕاهێنه‌ره‌كانیاندا كات���ه ئازاده‌كانی���ان ب���ۆ گه‌ش���ه‌كردن‌و پێگه‌یاندن���ی الیه‌نی ڕۆحی‌و جه‌س���ته‌ی خس���تووه‌ته گ���ه‌ڕ .ئه‌ركی الماس���یاش بریتی ب���ووه له‌فێركردن‌و په‌روه‌رده‌كردنی فێرخوازان به‌شێوه‌یه‌كی نایاب‌و ته‌ندروست ل���ه‌ڕووی ته‌كنیك ،تاكتیك ،جه‌س���ته‌یی‌و مێش���كیه‌وه ،له‌ڕاس���تیدا ئه‌م���ه ئه‌ركی ڕاس���ته‌قینه‌ی قوتابخانه‌ی���ه ،ئه‌ندرێ���س ئینێستا ده‌رباره‌ی الماسیا ده‌ڵێت "ده‌زانم خێزانه‌ك���ه‌م منیان پ���ه‌روه‌رده كردووهو لێره له‌الماسیاش���دا مه‌شقم كردووه ،هیچ ش���وێنێك نییه هێنده‌ی الماسیا باشترین بێت بۆ فێربوون". الماسیا هاوشان ش���وێنی فێركردنی به‌ها ب���هرزه مرۆڤایه‌تیه‌كانیش بووه ،نمونه‌ش بووه بۆ به‌ه���ا بااڵكان بۆ مندااڵن‌و الوان‌و وه‌رزشه‌وانان له‌ته‌واوی جیهان ،لهو ڕووه‌وه ڕۆسێلی سه‌رۆكی به‌رشه ده‌ڵێت "الماسیا زیاتر له‌ش���وێنێكی نیشته‌جێبوونی مرۆڤی الوی وه‌رزشیه .الماس���یا قوتابخانه‌یه‌كه به‌هاكان فێرده‌كات". له‌بواری پسپۆڕی خۆشیدا ،الماسیا شوێن په‌نجه‌ی دیاره له‌س���هر شانۆی تۆپی پێی هاوچه‌رخ ،الماس���یا له‌پێشكه‌ش���كردن‌و پێگه‌یاندنی باشترینه‌كانی تۆپی پێدا‌وێنه‌ی شاری ئه‌سینا‌و ئه‌كادیمیۆسه‌كه‌ی ئه‌فاڵتون له‌بواری فه‌لسه‌فه‌و فه‌یله‌سوفاندا. ی���ۆرۆی 2008و مۆندیالی 2010ش���انۆی نمایش���ی به‌رهه‌م���ه نایابه‌كانی الماس���یا
بوون ،پاڵه‌وانبوونی ئیس���پانیاش لهو دوو پاڵه‌وانیه‌تیه‌دا به‌پێیه‌كانی په‌روه‌رده‌بووانی الماس���یا به‌دیهات ئه‌گه‌ر ئ���هوه بزانین نۆ یاریزان���ی پێكهاته‌ی مۆندیال���ی 2010ی ئیسپانیا الماسی بوون. خزمه‌ته‌كان���ی الماس���یا ته‌نها ب���ۆ یانه‌ی به‌رش���ه‌لۆنه‌‌و ئیس���پانیا نه‌ب���ووه ،به‌ڵكو له‌الیه‌ك الماس���یا فێرخ���وازی له‌وواڵتانی ترهوه وه‌رگرت���ووه ،له‌الكه‌ی تریش���هوه یاریزان���ی پێشكه‌ش���ی یانه‌كان���ی ت���ری ئیسپانیا‌و ئه‌وروپا كردووه. له‌ئیسپانیا ئه‌گه‌ر ته‌نها یانه‌ی ئیسپانیۆل وه‌رگری���ن ده‌بینی���ن س���ێ یاریزانی ئهو یانه‌ی���ه قوتابیانی الماس���یان ئه‌وانیش: ڕائول بائێن���ای به‌رگریكار ،خوان ڤێردوی ئه‌ندازی���اری هێڵ���ی ناوه‌ن���دو س���ێرجیۆ گارسیای هێرشبه‌ر. له‌ڕیزی یانه‌كانی تری ئه‌وروپاو به‌دروستر لهو 16یانه‌یه‌ی كه ئه‌مش���هو سبه‌ی شه‌و یاریه‌كانی چوونی قۆناغی16ی خولی یانه پاڵه‌وانه‌كان ده‌كه‌ن ،الماس���یا به‌بواردنی به‌رش���ه نوێنه‌ری له‌چوار یانه‌ی تردا هه‌یه ئه‌وانی���ش هه‌ریه‌كه ل���ه :میكێل ئارتێتای ته‌م���ه‌ن 29س���اڵی یاریزان���ی ناوه‌ندی هێرش���به‌ر‌و ئیگناسی میكوێلی ته‌مه‌ن 19 س���اڵی به‌رگری له‌ڕیزی یانه‌ی ئارس���ناڵ، ئۆریۆل رۆمیۆیی ته‌مه‌ن 20س���اڵی هێڵی ناوه‌ن���دی به‌رگری���كار له‌یانه‌ی چێڵس���ی ئینگلیزی ،یوركۆ پاردۆی گۆڵچی سه‌ره‌كی یانه‌ی ئه‌پۆێل نیقۆس���یا .به‌م ش���ێوه‌یه ده‌بینین به‌یانه‌ی به‌رشه‌لۆنه‌شه‌وه الماسیا ئاماده‌بوونێكی مه‌زنی له‌یانه پاڵه‌وانه‌كانی ئه‌وروپ���ادا هه‌یه ،به‌زانین���ی ئه‌وه‌ش كه ته‌نها هه‌ش���ت یاریزان له‌ك���ۆی پێكهاته‌ی یه‌ده‌ك‌و سه‌ره‌كی به‌رشه قوتابی الماسیا نه‌ب���وون .به‌له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌م پێدراوانه ئه‌كرێت بتوانین بڵێین الماسیا به‌هێزترین پاڵێوراوه بۆ بوون به‌پاڵه‌وانی خولی یانه پاڵه‌وانه‌كانی ئه‌وروپای .2012
ه���اوڕا نیم له‌گه‌ڵ ئ���هو بۆچوونه‌ی ك ه پێی وایه ،خولی ئیس���پانی وه‌ك یاری (مشك‌و پشیله‌كه)ی لێهاتووه‌‌و تووشی س���ه‌ره‌و لێژبوونه‌وه بووه ،وه‌لێ هێشتا نه‌گه‌یشتوومه‌ته ئهو باوه‌ڕه‌ی كه خوله‌كه له‌ترۆپ���ك‌و لووتكه‌دای���ه ،له‌هه‌مانكاتدا گیروگرفته‌كانی ئه‌م خوله جێی حاش���ا كردن نین ،كه نیش���انه‌ی پرس���یاریان له‌سه‌ر لیگا دروست كردووه. له‌ڕووی پۆلێنكارییه‌وه قورس���ه خولی ئیسپانی وه‌ك باشترین خولی ناوخۆیی واڵتان هه‌ژماربكه‌ین ،چونكه ئه‌م خوله گرفت���اری كۆمه‌ڵێك ئاریش���هی زۆره، به‌چاره‌سه‌رنه‌كردنیش���یان تام‌و چێژی خوله‌كه كه‌م ده‌بێته‌وه ،چوون ئێس���تا ده‌بینی���ن خ���ول‌و پاڵه‌وانیه‌تییه‌كان���ی واڵتانی دی له‌هه‌ندێك الیه‌نه‌وه اللیگایان تێپهڕاندووه ،له‌ڕووی ملمالنێ‌و ته‌كتیك‌و ئه‌نجام���ی چاوه‌ڕواننه‌ك���راوو ڕۆڵ���ی ئه‌ستێره‌ی یانه ئاست مامناوه‌نده‌كان‌و كاریگه‌ری ڕاهێنه‌ران‌و...تاد. س���ه‌ره‌كیترین گرفت بریتیی���ه له‌نزمی ئاستی ناوبژیوانه‌كان ،به‌جۆرێك هه‌ڵه‌ی زۆر ناجۆر ده‌ك���ه‌ن‌و ئه‌م هه‌اڵنه‌ش كار ده‌كه‌نه س���هر گۆڕین���ی ئه‌نجامه‌كان، هه‌موومان یاری ئۆساسۆنا‌و به‌رشه‌لۆنه‌‌و كالس���یكۆی مه‌لیك���ی ئیس���پانیامان بینی .زۆر به‌كه‌م���ی یارییه گرنگه‌كانی چامپیۆنزلی���گ ده‌رف���هت ده‌درێ���ت به‌ناوبژیوانان���ی ئیس���پانی یاریی���ه‌كان به‌ڕێوه‌ب���ه‌رن .ه���هر ل���ه‌م ڕوانگه‌یه‌وه به‌گرنگ���ی ده‌زان���م رێكخ���هری خول‌و پاڵه‌وانیه‌تییه‌كانی مه‌مله‌كه‌تی گایه‌كان به‌جدی بیرێك له‌چاره‌سه‌ری ئه‌م دهرده كوشنده‌‌و درێژخایه‌نه بكه‌نه‌وه ،تاوه‌كو له‌هه‌یبه‌تی خوله‌كه كه‌م نه‌بێته‌وه. نه‌مان���ی ملمالن���ێ هۆیه‌كی ت���ره ،كه وایك���ردووه ت���ام‌و چێژی اللی���گا كه‌م ببێته‌وه .ئهو هه‌ژموونه‌ی ڕیاڵ مه‌درید‌و به‌رش���ه‌لۆنه سپه‌یس���ێكی گ���ه‌وره‌ی ئ���ه‌م دوو یانه‌ی���هو 18یانه‌كه‌ی دیكه‌دا دروست كردووه ،بێگومان له‌م سااڵنه‌ی دوایدا ملمالنێك���ه بچووك بووه‌ته‌وه بۆ هه‌ردوو زه‌به‌الحه‌كه ،به‌ش���ێوه‌یه‌ك هه‌ر له‌ده‌س���تپێكی خوله‌كه‌وه ڕوونه خولی لیگا یه‌ك له‌م دوو یانه‌یه ده‌یبات‌و ئه‌وی دیكه‌یان پله‌ی دووه‌م ده‌سته‌به‌ر ده‌كات، واتا شتێك نابینینه‌وه به‌ناوی ئه‌نجامی چاوه‌ڕواننه‌ك���راوو ملمالن���ێ ،به‌جۆرێك له‌جۆران ڕكابه‌رایه‌ت���ی یانه‌كانی دیكه له‌خولی ئیسپانی له‌سه‌ر ده‌سته‌به‌ركردنی پله‌كانی سێیه‌م‌وچواره‌مه. هه‌روه‌ه���ا داته‌پین���ی یانه‌كان���ی وه‌ك (ڤیاریاڵ ،ئه‌تله‌تیكۆ مه‌درید ،ڤاالنسیا، سیڤیلیه‌‌و...تاد) .سااڵنی پێشوو ڤیاڕیاڵ گره‌وی له‌سه‌ر گه‌یشتن به‌یاری كۆتایی چامپیۆنزلیگ ده‌كرد ،وه‌لێ ئێستا شیوه‌ن ب���ۆ ئ���هوه ده‌كات دانه‌به‌زێت بۆ خولی پل���ه دوو .ئه‌تله‌تیكۆش ڕۆڵێكی مه‌زنی ده‌گێ���ڕا له‌خولی ناوخ���ۆ ،وه‌لێ حاڵی حازر دووچ���اری ئاوه‌ژووبوونه‌وه‌یه‌كی خراپ بووه ،یانه‌كانی ئیس���پانیا كێشی ڕكابه‌رایه‌تیكردنی���ان زۆر دابه‌زی���وه، یانه‌كانی ڤاالنس���یا‌و ڤیاڕی���اڵ له‌جامی یانه پاڵه‌وانه‌كانی ئه‌م وه‌رزه له‌قۆناغی كۆمه‌ڵه‌كان ده‌ركرانه ده‌ره‌وه ،یانه‌كانی دیكه‌ی به‌ش���داربووی (یۆرۆ لیگ)یش ئه‌زمونێكی ئه‌وتۆیان نییه. یه‌كێكی دیك���ه له‌ه���ۆكاره‌كان به‌هۆی قه‌رزدارییه‌وه‌ی���ه .زۆرب���هی یان���ه به‌هێ���زه‌كان به‌ناچاری ده‌س���تبه‌رداری ئه‌س���تێره به‌ناوبانگه‌كانی���ان بوون ،بۆ نموونه ڤاالنسیا یاریزانان (داڤید ڤییا، سیلڤا ،خواكین ،خوان ماتا)ی به‌ناچاری فرۆش���ت ،هه‌رچی (ئه‌تله‌تیكۆ مه‌درید) یشه ده‌س���تبه‌رداری ئه‌ستێره‌كانی بوو له‌وانه (ئه‌گوێرۆ ،دێگۆ فۆرالن ،پێشتر فرناندۆ تۆرێس) ،به‌م هۆیهوه ئه‌م یانانه گورزی كوش���نده‌یان به‌رك���ه‌وت ،ئه‌مه له‌كاتێكدا به‌رش���ه‌لۆنه‌‌و ڕی���اڵ مه‌درید له‌ترۆپكی ده‌وڵه‌مه‌ندیدان. ئاریشه‌كانی خولی ئیسپانی گه‌لێك زۆرن لێره‌دا جێگایان نابێته‌وه ،ئهوهی ئێمه خستمانه ڕوو به‌شێكه له‌كێشه زه‌قه‌كان كه وایكردووه نیشانه‌ی پرسیار له‌سه‌ر به‌هێزی خولی ئیسپانی دابنرێت. باش���ترین چاره‌س���هر به‌رگرتن���ه له‌م كلۆربوون‌و سه‌ره‌و لێژبوونه‌وه‌یه ،ئه‌گه‌ر یه‌كێت���ی تۆپی پێی ئیس���پانیا به‌جدی غه‌مێ���ك له‌گرفته‌كانی ب���ه‌رده‌م خولی ئیس���پانی نه‌خوات ،ئ���ه‌وا زه‌ره‌رمه‌ندی یه‌كه‌م هه‌ڵب���ژارده‌ی ئیس���پانییایه كه به‌هۆی به‌هێزی خولی ئیسپانییه‌وه بوو توانی بۆ یه‌كه‌مج���ار له‌مێژووی خۆیدا ببێت به‌پاڵه‌وانی جیهان.
18
ره‌نگاڵه
) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
هه‌مصومان به‌رپرسین له‌ئیفلیجی په‌رله‌مان په‌یمان عیزه‌دین
به درێژایی هه‌رس���ێ خولی په‌رله‌مان ك ه نزیكه‌ی 19ساڵ ده‌كات ،سه‌دان رهخنهو گله‌ی���ی ئاراس���ته‌ی ئ���ه‌دای په‌رله‌مان‌و ش���ه‌رعیه‌تی ئهو دامه‌زراوه‌ی���ه كراوه تا ئ���هو ئاس���ته‌ی له‌هه‌ندێ كات‌و ش���وێندا گه‌یش���تۆته گاڵته‌جاڕی به دامه‌زراوه‌كه‌‌و به په‌رله‌مانتارانیشی ،كه ده‌كرێت بپرسین كێ له‌م دۆخ���ه بهرپرس���یاره ،یهكێتیو پارتی ،ئۆپۆزس���یۆن ،رۆژنامه‌نوس���ان، په‌رله‌مانتاران یان هاوواڵتیان. به‌درێژای���ی كاری په‌رله‌مانی كوردس���تان نهیتوانیوه ببێته ئ���هو دامهزراوه بااڵیه‌ی كه ئه‌رك���ی یاس���ادانان‌و چاودێریكردنی حكوم���هتو په‌س���ه‌ندكردنی بوجه وه‌ك دامه‌زراوه‌یه‌كی خاوه‌ن ئیراده له‌ئه‌س���تۆ بگرێ���ت ،راس���ته یاس���ا ی ده‌رچواندووه، ب���ه‌اڵم زیاتر له‌چواچێوه‌ی دورینی یاس���ا بۆ ب���هری به‌رژه‌وه‌ندییه‌ك���ی حیزبیی یا
تایب���هت ،ره‌نگه ت���اك‌و ته‌را یاس���ایه‌ك ده‌رچوبێت بۆ خزمه‌ت���ی چین‌و توێژێكی جیاواز ،به‌اڵم ئه‌وه‌نده كه‌من ئهو یاسایانه كه حس���ابی له‌س���هر ناكرێ���ت ،له‌بواری چاودێریكردن���ی ئ���ه‌دای حكومه‌تیش���دا الوازترین رۆڵی ههبووه تا ئهو ئاس���ته‌ی ك���ه ئه‌رك���ی لێپرس���ینه‌وه‌‌و لێپێچینه‌وه له‌گه‌نده‌ڵ���یو كه‌مته‌رخه‌می بۆته خه‌وێكی خۆشی به‌ش���ێك له‌په‌رله‌مانتاران ،ئهوهی په‌یوه‌ندی ب���ه په‌س���ه‌ندكردنی بوجه‌وه هه‌ی���ه ،ئ���ه‌وا ده‌كرێت بڵێی���ن په‌رله‌مان فلته‌رێكی یاس���ایی بووه بۆ شه‌رعیه‌تدان به باش���یی دابه‌ش���كردنی بوجه‌ی هه‌رێم له‌نێوان یهكێتیو پارتیدا. ئه‌م لێكدانهوه خێرایه هه‌مومان ئاش���ناین پێی‌‌و پێموایه ئه‌چێته خانه‌ی گێلی یان خۆ گێلكردن ئه‌گه‌ر واده‌ربخه‌ین ئه‌وانه قسه‌ی تازه‌ن یان پڕوپاگه‌نده‌ی ئۆپۆزس���یۆنن،
چونك���ه ب���هر له‌بوون���ی ئۆپۆزس���یۆن‌و له‌خوله‌كانی پێشوی په‌رله‌ماندا ئهو رهخنهو خوێندنه‌وانه بوونیان هه‌بووه‌‌و راس���تتره ئه‌گ���هر بوترێ���ت یه‌كێ���ك له‌هۆكاره‌كانی ده‌ركه‌وتن‌و سه‌ركه‌وتنی ئۆپۆزسیۆن ئه‌م سس���تیو ئیفلیجی���هی په‌رله‌م���ان بووه، كه‌واته ده‌كرێت بپرس���ین ئه‌م ئیفلیجیه‌ی په‌رله‌مان له‌ئه‌ستۆی كێیه؟ ئه‌گ���هر بگه‌ڕێین���هوه ب���ۆ س���ه‌ره‌تای دروس���تبوونی په‌رله‌مان‌و هه‌ڵبژاردنه‌كانی س���اڵی 1992ه���هر ل���هو كات���هوه بڕیار له‌س���هر كارتۆنییبوون���ی هه‌ڵب���ژاردن‌و په‌رله‌مان درا‌و به بیانوی دروس���تنه‌بوونی ش���ه‌ڕی ناوخۆ هیچ كام له‌یه‌كێتی‌‌و پارتی ده‌س���تبه‌رداری ده‌س���ه‌اڵت نه‌بوون‌و هه‌ر له‌وێ���دا رێككه‌وت���ن له‌س���هر له‌چاڵنانی مه‌بده‌ئی ده‌ستاوده‌س���تكردنی ده‌سه‌اڵت، په‌رله‌مانیش���یان ك���رده س���ه‌ركردایه‌تی هاوبه‌ش���ی هه‌ردوو حیزب ،ئهو ئاوه‌ی به‌و جۆره رژا تا خولی س���ێیه‌می هه‌ڵبژاردن ب���ه‌رده‌وام بوو ،ش���ه‌ڕی ناوخ���ۆو دواتر ئاش���تبوونه‌وه‌‌و رێككه‌وتنی س���تراتیجی یهكێتیو پارتی هێنده‌ی تر ش���ه‌رعیه‌تی
دا به دابه‌ش���كردنی هه‌موو ده‌سه‌اڵته‌كان (یاس���ادان ،جێبه‌جێك���ردن ،دادوهری) له‌نێوانیاندا ،ئهو دابه‌شكردنه سه‌ری كێشا بۆ دابه‌ش���كردنی هاوواڵتی���ان‌و رێكخراو‌و سه‌ندیكاكان‌و میدیا‌و وه‌رزش‌و هونه‌ر‌و... هتد كه به داخه‌وه بووه هۆی كوش���تنی رای ئازاد‌و تێكه‌ڵبوونی ده‌س���ه‌اڵته‌كان به یه‌كتری‌‌و سه‌ربه‌خۆنه‌بوونی دادگاكان. له‌گه‌ڵ ئهوهی ئه‌مانه هۆكاری س���ه‌ره‌كی الوازكردن���ی په‌رله‌م���ان‌و دامه‌زراوه‌كانی ت���ر ب���وون ،ب���ه‌اڵم هۆكارگه‌لێكی تریش به تون���دی ئاماده‌ییان هه‌ب���ووه ،له‌وانه كاركردن له‌س���هر بێقیمه‌تكردنی ده‌سه‌اڵت وه‌ك په‌رچه‌كردارێ���ك ب���ۆ هه‌وڵ���ی پیرۆزكردنی له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتدارانه‌وه ،كه دواجار له‌نێوان پیرۆزكردن‌و بێقیمه‌تكردندا هه‌نگاوه‌كانی چاكس���ازی سس���ت بوون‌و ئومێدێ���ك نه‌مایه‌وه بۆ چاكس���ازیكردن له‌دامه‌زراوه‌‌و ده‌س���ه‌اڵتێكی ب���ێ به‌هادا، به داخه‌وه ئۆپۆزس���یۆنیش وه‌ك هێزێكی سیاس���ی كه چاوه‌ڕوانی���ی لێده‌كرا ببێته فریادڕه‌س���ی ئهو دۆخه له‌ده‌س���تچووه، ئه‌ویش به دیوێك���ی تردا چووه ژێر باری
الوازتركردنی په‌رله‌مان���هوه له‌كاتێكدا كه ده‌توان���را وه‌ك هێزێك���ی كاریگ���هر چۆن به‌رامب���هر گه‌نده‌ڵ ی وه‌س���تایه‌وه‌و رۆڵی ههبوو له‌به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاگایی‌‌و هوشیاری سیاسیو ئابوری هاوواڵتیان كه هه‌نگاوی گه‌وره‌ی چاكس���ازییه ،ئ���اواش ده‌یتوانی رۆڵی هه‌بێت له‌چه‌س���پاندنی سیس���تمی په‌رله‌مان���یو دوركه‌وتنه‌وه له‌بااڵده‌س���تی حی���زب‌و سیاس���ه‌تی ئاراس���ته‌كردنی په‌رله‌مان. س���ه‌رۆكایه‌تیه‌كانی په‌رله‌مانت���اران‌و په‌رله‌مانیش له‌هه‌ر سێ خولی په‌رله‌مان به دیوێكی تردا به‌شێك بوون له‌هۆكاره‌كانی الوازیی په‌رله‌مان چ ئه‌وانه‌ی كه الوازیی‌‌و گوێڕایه‌ڵیی���ان ه���ۆكاری كاندیدكردنیان ب���ووهو چ ئه‌وان���ه‌ش كه‌له‌ب���هر دڵ���ی پارته‌كانیان ی���ان به‌رژه‌وه‌ندی حیزبییان چاویان له‌ڕاس���تیه‌كان نوقاندووه ،ئه‌گه‌ر ئ���ه‌م هۆكاران���ه پێكه‌وه س���ه‌یر بكه‌ین، ده‌بینین هه‌مومان به‌ش���دارین له‌پرۆسه‌ی ئیفلیجكردنی په‌رله‌ماندا ،به‌اڵم به رێژه‌ی جیاجیا ،ئه‌مه‌ش ئه‌مانگێڕێته‌وه بۆ ئهوهی كه كلتوری سیاسی ئێمه كلتورێكی نامۆیه
به سیس���تمی په‌رله‌مانیی‌‌و نه‌مانتوانیو‌ه له‌ح���ه‌زی تاكڕه‌ویی‌‌و حوكم���ی خێڵه‌كی ده‌ربچین. ب���ۆ ده‌ربازبوونی���ش لهو دۆخه دیس���ان به‌ش���داریی هه‌موومان���ی پێویس���ته هه‌ر كه‌س���هو به ئه‌ندازه‌ی قورس���ایی سیاسی خ���ۆی ك���ه ده‌كرێت ل���ه‌م ئاڵوگ���ۆڕه‌ی سه‌رۆكایه‌تیه‌كانی په‌رله‌مان‌و حكومه‌ته‌وه ده‌ست پێبكه‌ین ،ئه‌گه‌رچی ئه‌م ئاڵوگۆڕه زیاتر نزیكه له‌گۆڕینه‌وه‌ی ش���وێنی یاری له‌نێ���وان گه‌یمه‌كان���ی تۆپێندا به هه‌مان راهێن���هرو یاریزان���هوه ،ب���ه‌اڵم ده‌كرێت بیكه‌ینه س���ه‌ره‌تایه‌ك بۆ گۆڕینی شێوازی كاری په‌رله‌م���ان له‌ڕێی گۆڕینی په‌یڕه‌وی ناوخۆكه‌یه‌وه ،به‌جۆرێك رێگاخۆشكه‌ر بێت بۆ چاالككردنی په‌رله‌مان‌و كارنامه‌‌و پالنی پشت ئاڵوگۆڕه‌كان له‌خزمه‌تی به‌رژه‌وه‌ندی گشتیو نه‌هێش���تنی گه‌نده‌ڵیدا بێت ،كه ئه‌مه جگه له‌وه‌ی سیس���تمی حوكمڕانیی چه‌ن���د هه‌نگاوێ���ك له‌دیموكراس���ی هتو عه‌داله‌ت نزیك دهكاتهوه ،تاكه رێگاش���ه ب���ۆ به‌ده‌س���تهێنانی متمان���هی زۆرینه‌ی په‌رله‌مان‌و هاوواڵتیانی هه‌رێمه‌كه‌مان.
وه‌زاره‌ت ی كاروباری شه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوان ..كه‌سوكاری شه‌هیدان سواڵكه‌ر نین جه‌الد بێت ،ئهوه كه‌سوكاری شه‌هیدان شۆڕش ئه‌مین پێویس���تیان به وه‌زاره‌تێك���ی له‌وجۆره ده‌مه‌وێ ئهوه بزانم وه‌زاره‌تی كاروباری نیی���ه ،جگه ل���ه‌وه‌ی ئه‌گه‌ر س���ه‌یری شه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوه‌كان ئیشی چییه؟ ئیداریاتی ئه‌م وه‌زاره‌ته بكه‌ین ،ده‌بینین ئه‌گه‌ر ئیش���ی ئه‌م وه‌زاره‌ت���ه پۆڵێنی بودجه‌یه‌كی زه‌به‌الح سه‌رفده‌كات له‌سه‌ر ی گشتی .ئهو بڕیاره‌ی ده‌رچووه ش���ه‌هیدان بێت بۆ شه‌هیدی سه‌ركرده‌‌و بودجه پێش���مه‌رگه‌ی كڵۆڵ ،خانوی شه‌هیدانی كه هه‌ر نه‌خۆش���ێك له‌كه‌س���وكاری پله س���ه‌ركرده ڤێالی چه‌ند نهۆم بێت له‌نێو یه‌كی شه‌هید به‌پێی پسوڵه‌ی سه‌رفكراو س���ه‌نته‌ری شاردا ،پاداش���تی شه‌هیدی بۆ چاره‌سه‌ری نه‌خۆش���ی نزیكه‌ی دوو پێش���مه‌رگه‌ی كڵۆڵی���ش پارچه‌ی���ه‌ك ملیۆن دیناریان ب���ۆ خه‌رجده‌كرێته‌وه، زه‌وی بێ���ت به‌چه‌ن���دان كیلۆمه‌تر دوور ئه‌مه له‌كاتێكدا ئه‌گه‌ر س���ه‌د ملیۆنیشی له‌ش���ارهوه ،ئه‌گه‌ر ئیش���ی ئ���هوه بێت سه‌رفكردبێ ئه‌وان ئهو بڕیاره‌ی به‌سه‌ردا به‌پله‌به‌ن���دی ب���ه‌رزو نزم���ی موچه بۆ جێبه‌جێده‌ك���ه‌ن ،زۆرێكیش ملیۆنێك یا ش���ه‌هیدان ببڕێته‌وه ،یه‌كێ���ك چه‌ندان كه‌مت���ری بۆ س���ه‌رفده‌كرێته‌وه ،له‌گه‌ڵ ملیۆن‌و یه‌كێك چه‌ند سه‌د هه‌زارێك بێت ،ئه‌وه‌ش س���یقه به كه‌سوكاری شه‌هیدان ئه‌گه‌ر ئیشی ئه‌م وه‌زاره‌ته تیكه‌ڵكردنی ناك���ه‌ن‌و ده‌بێ���ت لیژنه‌ی ته‌ندروس���تی شه‌هیدی راسته‌قینه‌ی سه‌نگه‌ری به‌رگری بیانبینێ���ت ،ئ���ه‌وكات له‌پ���اش 8 -6 كوردس���تان بێت له‌گ���ه‌ڵ خه‌ڵكانێكی مان���گ پاره‌كه‌یان بۆ س���ه‌فده‌كرێته‌وه، كۆچكردوی س���ه‌رجێگا ی���ا خه‌ڵكانێك تا ئێره‌ش كێش���ه‌یه‌ك نییه ،به‌اڵم ئه‌م كه پێ���ش راپه‌ڕی���ن له‌س���ه‌نگه‌ری دژ وه‌زاره‌ته ریكالم چییه ئهو تۆزه سواڵه‌ی به‌گه‌له‌كه‌یان بوون ،به‌كوردی ئه‌گه‌ر ئه‌م كردۆته چاالك���ی وه‌زاره‌ته‌كه‌ی‌‌و هه‌موو وه‌زاره‌ته ئیش���ی تێكه‌ڵكردنی قوربانی‌‌و ده‌زگاكان���ی راگه‌یاندن بان���گ ده‌كات‌و
له‌مه‌راسیمێكی پڕشكۆدا سوكایه‌تییه‌كی پڕشكۆ به كه‌سوكاری شه‌هیدان ده‌كات، لهو چاالكییه كه‌م وێنه‌یه‌دا له‌هه‌ولێر 79 ملیۆن دینار وه‌كو س���واڵ به‌س���هر 107 كه‌سوكاری ش���ه‌هیداندا دابه‌شكرا ،ئه‌م پاره‌یه ئه‌گه‌ر به‌یه‌كسانی دابه‌شكرابێت، ئ���ه‌وا هه‌ر یه‌كێ���ك ل���هو خێزانانه 900 هه‌زار دین���اری به‌ركه‌وتووه ،كه ده‌كاته نزیكه‌ی $750دۆالر ،له‌س���لێمانی 108 ملی���ۆن دینار دابه‌ش���كرا به‌س���هر 103 له‌كه‌س���وكاری ش���ه‌هیداندا ،كه ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ش به‌یه‌كس���انی دابه‌شبكرێت ،ئه‌وا هه‌ر نه‌خۆش���ێك ملیۆنێك‌و چل‌و هه‌شت هه‌زاری به‌رده‌كه‌وێت ،ئه‌م سوكایه‌تیه‌ی وه‌زاره‌ت���ی كاروب���اری ش���ه‌هیدان به‌كه‌سوكاری شه‌هیدانی ده‌كات ،به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك جێگای قب���وڵ نییهو ئیدی ئه‌م وه‌زاره‌ته ئ���هو هه‌موو ناعه‌داله‌تییه ب���ه به‌خش���ینه‌وه‌ی ئه‌م تۆزه س���واڵه په‌رده‌پۆش نه‌كات ،ئه‌م وه‌زاره‌ته ئهوه ده‌زانێ كه ده‌یان‌و سه‌دان له‌كه‌سوكاری ش���ه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوان له‌به‌ر نه‌بونی
ناتوانن چاره‌س���هری نه‌خۆشییه‌كانیان بكه‌ن ،چه‌ندان له‌وان���هی به‌كوله‌مه‌رگ ی خانویه‌كی���ان پێكه‌وه‌ناوه ،خانوه‌كانیان ده‌فرۆش���ن ب���ۆ دابینكردن���ی خه‌رجی چاره‌سه‌ركردنیان ،ئهوه نازانن كه هه‌ندێك لهو نه‌خۆشانه نرخی كڕینی پێداویستی ده‌رمان‌و چاره‌سه‌رییه‌كانیان كه ده‌بێت مانگان���ه ب���ه‌كاری بهێن���ن ،نرخه‌كه‌ی $2500 - $1500دۆالره كه ده‌كاته-1500 3ملی���ۆن دینار ،زۆرێك ل���هو خێزانانه به‌الیه‌ن���ی كه‌مه‌وه له‌نه‌خۆش���خانه‌كانی واڵتانی ده‌وروپش���ت زیاتر ل���ه$20000 كه ده‌كات���ه 24ملیۆن دین���ار تێچونی چاره‌س���ه‌رییه‌كانیانه ،كه‌چ���ی ده‌زگای ش���ه‌هیدان ریكالم ب���ۆ 900هه‌زار دینار ده‌كات‌و به‌ده‌س���تكه‌وتی حكومه‌ته‌كه‌ی ده‌زانێ ،ئ���هی بۆچی ئه‌م ده‌زگایه باس له‌چاره‌سه‌ری كادیر‌و به‌رپرسه حیزبی‌‌و حكومیی���ه‌كان ناكات ك���ه كه‌مترین لهو تێچونان���ه زیاتر له 10ده‌فته‌ر دۆالره كه ده‌كات���ه 120ملیۆن دین���ار ،له‌كاتێكدا بهرپرس���ێكی حیزبی ل���ه‌م دواییه‌دا 25
ده‌فت���هر دۆالر كه ده‌كات���ه 300ملیۆن دینار چووه‌ته نه‌شته‌رگه‌ری‌‌و چاره‌سه‌ری نه‌خۆشییه‌كه‌ی له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت له‌سه‌ر بودجه‌ی خه‌ڵكانی هه‌ژار‌و كه‌س���وكاری ش���ه‌هیدان ،نه‌ك ئه‌مان���ه ریكالمیان بۆ ناكرێ���ت ،به‌ڵكو ده‌ش���اردرێنه‌وه ،لهو واڵتان���هی ده‌وروپش���تیش كادیره‌كانی حی���زب ،هه‌م���وو پس���وڵه‌ی هۆتێ���ل‌و نه‌خۆشخانه‌‌و نه‌شته‌رگه‌ری كۆده‌كه‌نه‌وه، ك���ه زۆربه‌ی���ان نزیك���هی 20000دۆالر زیاتره ،كه‌چی به نامه‌ی حیزب له‌ڕێگای حكومه‌ته‌وه بۆیان سه‌رفده‌كرێته‌وه ،ئه‌مه جگه لهو پاره زۆره‌ی له‌گه‌ش���ته‌كانیان بۆ حه‌وانه‌وه س���ه‌رفی ده‌ك���ه‌ن ،ئه‌گه‌ر ئهو پسواڵنه ئاشكرا بكرێن ،ئه‌گه‌ر ئهو به‌هه‌ده‌ربردنه‌ی بودجه‌ی گشتی ئاشكرا بكرێت ،ئ���ه‌وا وه‌زاره‌تی ش���ه‌هیدانیش ش���ه‌رم ده‌یگرێت‌و واز لهو ریكالمكردنه ده‌هێنێ ،ئیدی لێره‌وه با كه‌س���وكاری سه‌ربه‌رزی ش���ه‌هیدان ئهو سوكایه‌تییه قب���وڵ نه‌كه‌ن ب���ۆ ئهو تۆزه س���واڵه‌ی گوایه له‌الیه‌ن فه‌رمانبه‌رانی پله‌به‌رزه‌وه
بۆیان ته‌رخانكراوه .نابێت كه‌س���وكار ی ش���ه‌هیدان ئه‌وه‌یان له‌بی���ر بچێتهوه كه ئ���ه‌وه‌ی ئ���ه‌م رۆژه‌ی دروس���تكرد ئهو ش���ه‌هیدانه‌بوون ،ن���ه‌ك ئه‌وان���هی ئهو ناعه‌داله‌تییه‌یه‌ی���ان له‌س���هر ئێس���ك‌و پروسكی ش���ه‌هیدان دروستكردووه ،بۆ ئ���ه‌وه‌ی خۆیان‌و خێزان‌و كه‌س���وكاریان به‌ڕه‌فاهییه‌ت بژین له‌سه‌ر بوجه‌ی گشتی خه‌ڵك���ی فه‌قی���رو هه‌ژار‌و كه‌س���وكاری ش���ه‌هیدان ،ئهو گۆمه‌لێڵه‌ی ناعه‌داله‌تی له‌كوردس���تان به‌رقه‌راریانك���ردووه ،بۆ ئهوهی���ه كه هی���چ كه‌س���ێ نه‌زانێ ئه‌م سه‌ركرده‌‌و به‌رپرسه حیزبی‌‌و حكومیانه چۆن ده‌ژین‌و له‌چ ژیانێكی ره‌فاهییه‌تدان. ئیدی با وه‌زاره‌تی ش���ه‌هیدانیش نه‌بێته ماكیاجكه‌ری ئهو هه‌م���وو ناعهدالهتیو گه‌نده‌ڵییه‌ی له‌كوردستاندا هه‌یه ،چونكه تا ئێستا كه‌سوكاری شه‌هیدان نه ئه‌زانن ژیان چییه‌‌و نه به‌رگه ره‌شه‌كانیش���یان داكه‌ندووه ،تا ئێساش لهو یاده‌وه‌ریانه‌دا ده‌ژین كه كوڕ‌و براكانیانی تیا ش���ه‌هید بوو. ریکالم
ریکالم
ﺋﺎﮔﺎداری ﺑﯚ ﺗﻪﻧﺪهرهﻛﺎﻧﯽ ﻓﻪرﻣﺎﻧﮕﻪی ﺗﻪﻛﻨﻪﻟﯚﺟﯿﺎی زاﻧﯿﺎری
VACANCY ANNOUNCEMENTS Mercy Corps is an international non-profit NGO implementing programs in Iraq and Kurdistan Region, and is currently recruiting for the vacant position of:
Junior Finance Officer For Sulaimaniyah office Successful candidates will meet the following requirements: • Bachelor degree in accounting/finance or equivalent. • Strong knowledge of computers and software (MS Word and MS Excel) and financial accounting software. • Awareness of internal controls and financial operating procedures.
ﻓﻪرﻣﺎﻧﮕﻪی ﺗﻪﻛﻨﻪﻟﯚﺟﯿﺎی زاﻧﯿﺎرﯾﯽ ﺣﮑﻮﻣەﺗﯽ ھەرێﻤﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﭼﻪﻧﺪ ﺗﻪﻧﺪهرێﮏ رادەﮔەﯾەﻧێﺖ ﺑﯚ ﺟێﺒﻪﺟێﻜﺮدﻧﯽ ﭼﻪﻧﺪ ﭘﺮۆژهﯾﻪﻛﯽ ﺟﯿﺎوازی ﺗﻪﻛﻨﻪﻟﯚﺟﯿﺎی زاﻧﯿﺎری ﻟە ﺑﻮاری ﺣﻜﻮﻣﻪﺗﯽ ﺋێﻠﻜﺘﺮۆﻧﯿﺪا ﻛﻪ ﻟﻪ ﺧﻮارهوه دﯾﺎرﯾﻜﺮاون .ھﻪر ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻪﻛﯽ ﻧﺎوﺧﯚﯾﯽ و ﻧێﻮدەوەﺗﯽ ﮐە ﺋﺎرەزووی ﭘێﺸﻜﻪﺷﻜﺮدن و ﻛڕﯾﻨﯽ ﺗﻪﻧﺪهرهﻛﺎن دەﮐﺎت ،ﺗﻜﺎﯾﻪ ﺳﻪرداﻧﯽ ﺋﻪم ﻟﯿﻨﻜﻪ ﺑﻜﺎت www.krgit.org/procurementﺑﯚ ﺑﯿﻨﯿﻨﯽ ﻣﻪرﺟﻪﻛﺎن و ﺗﻪﻧﺪهرهﻛﺎن. ﻟﯿﺴﺘﯽ ﺗﻪﻧﺪهری ﭘﺮۆژهﻛﺎن دوا وادەی ﺗﻪﻧﺪهر
ﮐﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﻧﺎوﺧﯚﯾﯿە ﯾﺎن ﻧێﻮدەوەﺗﯿﯿە ﺑەﺷﺪارەﮐﺎن ژ ﻧﺎوی ﺗﻪﻧﺪهر دەﺑێﺖ رەﭼﺎوی ﺋەم ﺧﺎﻧە ﺑﮑەن: ﻟە ھەﺴەﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ ﭘێﺸﻨﯿﺎرەﮐﺎﻧﺪا ،ﻻﯾەﻧﯽ 1ﺋﯚﻓﯿﺴﯽ ﭼﺎودێﺮﯾﮑﺮدن و ﺑﻪڕێﻮهﺑﺮدﻧﯽ ﺗەﮐﻨﯿﮑﯽ و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ و ﮐﺎت ﺑەھەﻧﺪ وەردەﮔﯿﺮێﻦ. ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪی ﺟێﺒﻪﺟێﮑﺮدﻧﯽ ﺗەﮐﻨەﻟﯚﺟﯿﺎی زاﻧﯿﺎری ﻟەﺑەر ﺋەوە ﻣەرج ﻧﯿﯿە ﺋەو ﻻﯾەﻧەی ﻧﺮﺧێﮑﯽ ﮐەﻣﺘﺮی داﻧﺎﺑێﺖ ﺗەﻧﺪەرەﮐﺎن ﺑەدەﺳﺖ ﺑﮫێﻨێﺖ؛ 2 ﺳﺴﺘﻤﯽ ﺋێﻠﮑﺘﺮۆﻧﯿﯽ ﺗﯚﻣﺎرﮐﺮدﻧﯽ ﮐﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﮐﺮێﯽ ﺑوﮐﺮدﻧەوەی ﺋەم ﺋﺎﮔﺎدارﯾﯿە دەﮐەوێﺘە ﺋەﺳﺘﯚی ﺋەو ﮐﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾﺎﻧەی ﭘﺮۆژەﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑﯚ 3 ﭘەرەﭘێﺪاﻧﯽ ژێﺮﺧﺎﻧﯽ ﻓﯿﺰﯾﮑﯿﯽ ﺳەﻧﺘەری داﺗﺎ دەردەﭼێﺖ؛ ﺑﻪﺷﺪارﺑﻮو دهﺗﻮاﻧێﺖ ﺗﻪﻧﺪهرهﻛﻪ وهرﺑﮕﺮێﺖ 4ﺳﺴﺘﻤﯽ ﺋێﻠﮑﺘﺮۆﻧﯿﯽ ﺑەڕێﻮەﺑﺮدﻧﯽ ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺑﻪ ) ($ 400دۆﻻری ﺋەﻣەرﯾﮑﺎﯾﯽ ﮐە دۆﮐﯿﻮﻣێﻨﺘەﮐﺎن – ﺋەﻧﺠﻮﻣەﻧﯽ وەزﯾﺮان ﻧﺎﮔەڕێﻨﺪرێﺘەوە؛ وادەی دوا ﻟە درەﻧﮕﺘﺮ ﺗەﻧﺪەر ﭘێﺸﻨﯿﺎرێﮑﯽ ھەر 5 ﺋﯿﻤەﯾﻞ و ﺋﺎﻣﺮازەﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑەی ﮔەﯾﺎﻧﺪن ﺑﯚ دﯾﺎرﯾﮑﺮاو ﺑﮕﺎﺗە ﻓەرﻣﺎﻧﮕە ﭘﺸﺘﮕﻮێ دەﺧﺮێﺖ. ﻓەرﻣﺎﻧﺒەراﻧﯽ ﺣﮑﻮﻣەت
• Minimum 2 years experience working with US and UN donor grants including financial reporting; compliance with regulations, policies and procedures; uesting waivers..
• Effective interpersonal, organizational, communication, multi-tasking and prioritization skills. • Ability to work with program staff and management to effectively implement projects while staying compliant with donor and Mercy Corps regulations. • Demonstrated attention to detail while maintaining a view of the big picture, ability to follow procedures, meet deadlines and work independently and cooperatively with cross cultural team members is required. • Fluency in Arabic and English is essential.
For more information on Job Description, please visit vacancy pages of (www.ncciraq.org).
Please send updated CV to the following email address not later than Monday, Thursday 23rd, 2012, 17:00. sulrecruitment@hotmail.com
ﻛﺮدﻧﻪوهی ﺗﻪﻧﺪهر
27/03/2012 25/03/2012 at 10:00 at 12:00 04/04/2012 03/04/2012 at 10:00 at 12:00 04/04/2012 03/04/2012 at 10:00 at 12:00 04/04/2012 03/04/2012 at 10:00 at 12:00 04/04/2012 03/04/2012 at 10:00 at 12:00
KRG Department of IT Tender Bidding Announcement The KRG Department of Information Technology (DoIT) is announcing a tender bidding process for a number of e-government projects as outlined below. Any local and international companies interested in applying and participating in the tender bidding process, please visit this link to view the conditions and tender packages www.krgit.org/procurement List of the Project Tenders Opening Session
Bid Deadline
No Name of Project
25/03/2012 27/03/2012 at 12:00 at 10:00
1 Information Technology Programme )Management Office (IT PMO
03/04/2012 04/04/2012 at 12:00 at 10:00
2 Commercial/Industrial Registration and Follow-up Application
3 Enhancement of the Data Center Physical 03/04/2012 04/04/2012 at 12:00 at 10:00 Infrastructure 03/04/2012 04/04/2012 at 12:00 at 10:00
4 Council of Ministers Correspondence Management System
03/04/2012 04/04/2012 at 12:00 at 10:00
5 E-mail, Instant Messaging and Video Conferencing Solutions
All local and international bidding companies should observe the following: In evaluating the bids, technical, commercial and time elements will be considered therefore; the bid received with the lowest price may not necessarily win the tender. The announcement fee shall be paid by ;the winning company The tender price is ($400) non;refundable Any bid responses delivered later than the deadline shall not be considered.
•
• • •
ریکالم
) )313سێشه‌مم ه 2012/2/14
هه‌لی كاركردن
ی زانكۆو په‌یمانگا بۆ ده‌رچوان ی گش���تیو كۆمپانیای المیس���ر ب���ۆ بازرگان ی هه‌ی ه دابه‌شكردن رایده‌گه‌یه‌نێت ك ه پێویست ی فرۆشیاری به‌پێی ئه‌م مه‌رجانه-: به نوێنه‌ر -1ده‌رچوی زانكۆ یان په‌یمانگا بێت. ی بێت. ی شاری سلێمان -2دانیشتو ی ترهوه نه‌بێت. -3په‌یوه‌ندی ب ه هیچ كارێك ی هه‌بێت باش���تر وای ه ی ش���ۆفێر -4مۆڵه‌ت��� ئوتۆمبیلی تایبه‌ت ب ه خۆی هه‌بێت. ی له‌ب���واری كڕین‌و -5باش���تر وای ه ش���اره‌زای فرۆشتن هه‌بێت
ئایا مۆدێلی سیاسیی گۆڕان یهكێتیو پارتی ...پاشماوه كاریگه‌ریی بزووتنه‌وه‌كه له‌سه‌ر سیسته‌می حوكمڕانی: به‌گوێره‌ی یاس���ای س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ژم���اره ()1ی س���اڵی ،2005س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م راس���ته‌وخۆ له‌ن���او گه‌ل���هوه هه‌ڵده‌بژێردرێ���ت .بزووتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان له‌س���ه‌ره‌تای دروس���تبوونیه‌وه ره‌خنه‌ی له‌پڕۆژه‌ی ده‌ستووری هه‌رێم گرت ،چونكه ب���ه وته‌ی خۆیان ده‌س���ه‌اڵتی زۆری داوه ب���ه س���ه‌رۆكی هه‌رێم‌و راس���ته‌وخۆ له‌ناو گه‌ل���هوه هه‌ڵده‌بژێردرێت ،ب���ه‌اڵم كاتێك له‌هه‌ڵبژاردن���ه‌كان ( )25كورس���ییان هێن���ا ،بزانین به ك���ردهوه چییان كرد بۆ جێبه‌جێكردن���ی ره‌خنه‌كانی���ان؟ یه‌كه‌م هه‌ن���گاو ك���ه فراكس���یۆن جێبه‌جێیكرد مه‌رجه‌عكردن���ی س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م بوو (ئه‌مه ره‌خنه‌ی به‌ڕێز په‌رله‌مانتار عدنان عوس���مان)ـه ،ئه‌مه به‌مه‌به‌س���ت بووبێت یان بێ مه‌به‌س���ت گرن���گ ئه‌وه‌یه پێیان وتین ئێمه‌ش پێویستمان به سه‌رۆكایه‌تی
هه‌رێم هه‌یه له‌بری په‌رله‌مان ،بۆیه هه‌موو س���كااڵكانیان به‌ر له‌په‌رله‌مان ده‌برده الی س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م .ئه‌گ���هر وه‌اڵمیش بۆ ئ���ه‌م بڕیاره‌یان ئه‌وه‌بووبێ���ت له‌په‌رله‌مان گوێیان ل���ێ ناگیرێت ،ب���ه بۆچوونی من هێش���تا زوو بوو بۆ ئه‌م بڕی���اره ،چونكه س���ه‌ره‌تای كاركردنیان بوو له‌په‌رله‌مان، جگه لهوه خودی بزووتنه‌وه‌كه دروس���ت بب���وو ب���ۆ چاالككردنی په‌رله‌م���ان نه‌ك پشتگوێخستنی .دواتر هه‌موو ئهو رهخنهو قس���انه‌ی له‌س���هر ش���ێوازی هه‌ڵبژاردن‌و ده‌س���ه‌اڵته‌كانی س���ه‌رۆكی هه‌رێم باسی ده‌كه‌ن له‌یاس���ای س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمدا هاتووه واته به گوێره‌ی مادده‌كانی پڕۆژه‌ی ده‌س���توور موماره‌سه‌ی ده‌س���ه‌اڵته‌كانی ناكات ،به‌ڵكو یاسای سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمه رێگای یاسایی پێداوه .ده‌پرسم فراكسیۆن چ هه‌نگاوێك���ی نا ب���ۆ هه‌مواركردنی ئه‌م یاس���ایه؟ كه روونه به ( )10په‌رله‌مانتار ده‌توانن پڕۆژه‌ی هه‌موار پێشكه‌ش بكه‌ن.
ی ئاگادار
بۆ زانیاری زیاتر تكایه په‌یوه‌ندی به‌م ژماره‌یه‌و‌ه بكه‌ن ( 07480109474فانۆس تیلكۆم)
ی یانه‌كه‌مان بڕیاریدا له‌كاتژمێر ()10ی سه‌ر ده‌س���ته‌ی به‌ڕێوه‌بردن ی ی ده‌سته ی ( )2012-3-17هه‌ڵبژاردن ی شه‌ممه رێكه‌وت ی رۆژ له‌به‌یان به‌ڕێوه‌بردنی یانه ئه‌نجام بدات. هه‌موو ئه‌ندامێكی یانه ده‌توانێت خۆی بپاڵێوێ‌‌و داواكاری پێشكه‌ش ب���كات تا كۆتایی رۆژی چوارش���ه‌مم ه رێكه‌وت���ی ( )2012-2-29ب ه ی ده‌س���ت هی به‌ڕێوه‌بردنی یانه .هه‌ڵبژاردن ب ه شێوه‌یه‌كی دیموكراس ی ره‌سمی بهڕێوه ده‌چێت. وه به‌سه‌رپه‌رشتی دادوه‌ر
ی (كامل سه‌عید قادر) هه‌ركه‌سێك ی بازرگانی ونبوه به‌ناو ی ژور * ناسنامه‌یه‌ك ی بازرگانی. دۆزییه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه ژور ی ش���ه‌ریف) ی بازرگانی ونبوه به‌ناوی (س���ه‌ركه‌وت عه‌ل ی ژور * ناس���نامه‌یه‌ك ی بازرگانی. هه‌ركه‌سێك دۆزییه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه ژور ی ی (نه‌وزاد عه‌ل ی ونبوه به‌ناو ی بازرگانی و پیشه‌س���از ی ژور * ناس���نامه‌یه‌ك ی بازرگانی. عه‌بدوڵاڵ) هه‌ركه‌سێك دۆزییه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه ژور ی (ئازاد محه‌م���ه‌د كه‌ریم ی ونب���وه به‌ن���او ی بازرگان��� ی ژور * ناس���نامه‌یه‌ك ی بازرگانی. عه‌بدولكه‌ریم) هه‌ركه‌سێك دۆزییه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه ژور ی بازرگان���ی ونبوه به‌ناوی (محه‌مه‌د ره‌ش���ید محه‌مه‌د ی ژور * ناس���نامه‌یه‌ك ی بازرگانی. مه‌حمود) هه‌ركه‌سێك دۆزییه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه ژور ی ونبوه به‌ناوی (حید خه‌مان ی بازرگانی و پیشه‌س���از * ناس���نامه‌یه‌كی ژور ی بازرگانی كه‌ریم) هه‌ركه‌سێك دۆزییه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه ژور ی (حه‌م ه صالح حه‌م ه ره‌ش���ید ی بازرگانی ونبوه به‌ناو ی ژور * ناس���نامه‌یه‌ك ی بازرگانی. ئه‌حمه‌د) هه‌ركه‌سێك دۆزییه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه ژور ی (عه‌ب���دواڵ فه‌تحو اڵ عه‌بدوڵاڵ) ی بازرگانی ونبوه به‌ناو ی ژور * ناس���نامه‌یه‌ك ی بازرگانی. هه‌ركه‌سێك دۆزییه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه ژور ی (عه‌بدولڕه‌حمان ی ونبوه به‌ناو ی و پیشه‌ساز ی بازرگان * ناس���نامه‌یه‌كی ژور ی بازرگانی حه‌م ه ره‌حیم) هه‌ركه‌سێك دۆزییه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه ژور ی حه‌م ه كاك ه عارف) ی (ن���ور ی بازرگان���ی ونبوه به‌ناو * ناس���نامه‌یه‌كی ژور ی بازرگانی. هه‌ركه‌سێك دۆزییه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه ژور
مه‌رجی به‌شداربوون: -1ئه‌ندامی یان ه بێت. ی هه‌ڵده‌بژێرێت یان ده‌نگ بدات پێویس���ت ه -2ئ���هو ئه‌ندامه‌ی خ���ۆ ی نوێ كردبێتهوه. ی سااڵنه به‌شدار بۆ زانیاری زیاتر په‌یوه‌ندی به‌م ژماره بكه‌ن07701534438 -
ونبوون
بۆچ ی پێویست ه سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم به‌دامه‌زراوه‌یی ...پاشماوه چونكه پۆستی سه‌رۆكی هه‌رێم وه‌زیفه‌یه هه‌روه‌ك هه‌موو وه‌زیفه‌یه‌كی تری حكومه‌ت. بۆنمونه تا ئێستا یه‌ك رۆژنامه‌نوسی هه‌رێم نه‌یتوانی����وه فۆتۆیه‌كی باره‌گای س����ه‌رۆكی هه‌رێم له‌س����هری ره‌ش بگرێت .پرس����یارێك لێره‌دا دێته پێش����هوه ئایا ئه‌گه‌ر مه‌س����عود بارزانی سه‌رۆكی ئێستای هه‌رێمی كوردستان پۆس����تی س����ه‌رۆكی هه‌رێمی له‌ده‌ست نه‌ما ئاماده‌ی����ه كۆش����كی س����ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ی به‌جێبهێڵێت‌و كلیله‌كه‌ی ته‌سلیمی سه‌رۆكی نوێ بكات؟! *یه‌كێك����ی دیك����ه ل����هو كه‌موكورتیانه‌ی س����ه‌رۆكی هه‌رێم لهماوهی ش����ه‌ش س����اڵی راب����ردوی كاركردن����ی هه‌یب����ووهو له‌ئیش‌و كاره‌كانی����دا ره‌نگیداوه‌ت����هوه ،ئهوهبووه كه له‌گه‌شته دیپلۆماسیه‌كانیدا ،كه‌سانی نزیك له‌حیزبه‌ك����هی خۆیو بنه‌ماڵه‌ك����هی له‌گه‌ڵ خ����ۆی ده‌ب����ات كه ئه‌وكه‌س����انه س����یفه‌تی حكومی����ان نییهو س����یفه‌تی حیزبیان ههیهو له‌ئه‌ته‌كێتی دیپلۆماس����یدا دیاره كه سه‌رۆك وه‌ختێك سه‌فه‌رێك ده‌كات هه‌موو ئهو وهزیرو به‌رپرسه حكومیانه ده‌بات كه په‌یوه‌ندیدارن به‌ئامانجی ئهو گه‌شته‌وه ،ئهوه له‌كاتێكدایه له‌ئێس����تادا دۆخی دیپلۆماس����یه‌تی كوردی له‌قه‌یراندای����هو ل����ه‌م چه‌ند س����اڵه‌ی دوایدا له‌س����هر ئاس����تی دامه‌زراوه‌ی نه‌ك هه‌ر هیچ نهكراوه ،به‌ڵكو ب����ۆ دواوه‌ش گه‌ڕاوه‌ته‌وه. راسته هاتوچۆكردن‌و س����ه‌ردان‌و ئاڵوگۆڕی جیهان����ی ده‌ره‌وه زی����اد بووه ،ب����ه‌اڵم ئهو په‌یوه‌ندیانه له‌باتی ب����ۆ به‌رژه‌وه‌ندی گه‌ل‌و نیشتمان به‌كاربهێنرێت ،ئهو په‌یوه‌ندییانه بۆ به‌رژه‌وه‌ندی حیزب‌و شه‌خس به‌كارهاتووه. * به‌پێ����ی م����اده‌ی س����یانزه بڕگه‌ی 2 له‌یاس����ای ژم����اره یه‌ك����ی س����اڵی 2005ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان ،پێویسته س����ه‌رۆكی هه‌رێ����م جێگرێك����ی هه‌بێت كه هاوكاری له‌ڕاپه‌راندنی ئه‌رك‌و ده‌سه‌اڵته‌كانیدا ده‌كات‌و له‌كاتی ئاماده‌نه‌بوونیدا جێگه‌ی ئهو دهگرێتهوه هه‌رخۆش����ی جێگری فه‌رمانده‌ی هێ����زی پێش����مه‌رگه‌یه ،به‌اڵم زیات����ر له‌دوو
ساڵه سه‌رۆكی هه‌رێم پێشێلی ئهو یاسایه‌ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم دهكاو جێگری بۆخۆی دانه‌ناوه. *س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردس����تان س����ااڵنه به‌ش����ێكی تایبه‌ت����ی له‌بودج����هی هه‌رێ����م هه‌یه كه بۆ نمونه بودجه‌ی س����اڵی 2011ی س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم بڕی 40ملیارو 966ملیۆن دیناربووه كه نزیكه‌ی نیو ملیار دیناره‌و به‌پێی یاسای سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردس����تان بودجه‌ی س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ده‌بێت به‌یاس����ا رێك بخرێت ،ب����ه‌اڵم ئهوه ش����ه‌ش س����اڵه خه‌رجكردنی ئهو بودجه‌یه به‌یاسا رێكنه‌خراوه‌و نازانرێت سااڵنه به‌پێی چ پێوه‌رێك سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ئهو بڕه پاره خه‌یاڵیه‌ی بۆ به‌خشین‌و سودی كۆمهاڵیهتیو هاوكاری دان����راوه خه‌رجده‌كرێت ،كه به‌س له‌بابی به‌خشیندا س����ااڵنه 7ملیاری ههیهو هیچ یاساو رێسایه‌ك نییه كه چۆن‌و له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ك خه‌رجبكرێت .هه‌روه‌ها بودجه‌ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم تائێستا له‌نێو بودجه‌ی خیتامی����دا نییه كه دووس����اڵه پێشكه‌ش����ی په‌رله‌مان ده‌كرێت ،به‌وپێیه‌ش چی پاره‌یه‌ك له‌س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم خه‌رجده‌كرێت ،هیچ چاودێری����ه‌ك ناكرێت ،كه ئه‌م����ه‌ش له‌هیچ سیستمێكی دیموكراسیو ش����ه‌فافدا بوونی نیی����ه ته‌نها له‌كوردس����تان‌و س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمدا نه‌بێت. *وه‌ك راگه‌یه‌نراوه س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم 800كارمه‌ن����دو فه‌رمانب����هری هه‌یه ،به‌اڵم خاڵی س����لبی‌و جێگه ی ره‌خنه له‌م رووهوه ئهوهی����ه ئ����هو ده‌زگای����ه زۆرین����هی زۆری به‌رپ����رس‌و كارمه‌نده‌كان����ی له‌حیزبه‌ك����هی به‌ڕێز س����ه‌رۆكی هه‌رێمن‌و ره‌خن����هی ئهوه لهو ده‌زگایه ده‌گیرێت كه له‌س����هر بنچینه‌ی حیزبی به‌شه‌كانی پێكهێنراوه ،كه پێویسته وه‌ك ده‌زگایه‌كی نیشتمانی هه‌موو كه‌سێكی ش����یاوی ئه‌م واڵته به‌بێ جیاوازی ئینتیمای سیاسیو حیزبی بۆی هه‌بێت له‌سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمدا كاربكات. Serwan_rm@yahoo.com
19
ی عه‌ل ی قادر حاج ی خێزانی ی شار ی به‌ڕێوه‌بردنی یانه‌ی هه‌وار سه‌رۆكی ده‌سته
ڕەخنەگرتن له‌درەخت ...پاشماوه کە ب���اس له‌مۆدێل���ی درەخ���ت دەکەین، مەبەستمان ئەو وێنە یەکانگیرەی گەردونە کە لۆژیکی س���ەرو خ���وار ،ب���ەرز‌و نزم، راس���ت‌و چەپ تێیدا پارێ���زراوە .وێنەیەک ئەوەندەی قاڵبێک���ی عەقڵییە ،ژێرخانێکی بینینە ک���ە کولتوور‌و ئەزموونی س���ادە‌و تێگەیش���تنێکی س���ادەی فیزیای گەردون له‌ناومان���دا چاندووێتی ،ئاوێنەی ئەو دیوە نالۆژیکی‌و بێس���ەنتەر‌و هەڵپژاوەی خودی گەردون نییە. الی برۆگڵ‌و بەشی هەرە زۆری نیگارکێشانی دونیا ،ئەندازەی گ���ەردون‌و رەهەندەکانی ش���وێن وەک خ���ۆی پارێ���زراوە ،هەت���ا سوریالییەکی وەک دالیش ،کە له‌هەر کەس زیاتر لۆژی���ک‌و پەیوەندییە مەنتیقییەکانی تێکش���کاندوە ،زۆرج���ار هەس���تدەکەین ئەندازەی شوێن ،لۆژیکی فەزای گەردونیی وەک خۆی بەجێهێشتووە ،پەیوەندی نێوان رەگەزەکانی تێکشکاندوە ،بەاڵم ئەو شانۆ گەردونییەی کە ئەو نمایش���ە س���وریالی‌و دەرەعەقڵەی لەسەر دەکرێت ،هێشتا وەک خۆیەتی. یەکێک لەو نیگارکێش���انەی بە روونی ئەم وێنە س���اختەیەی گەردون تێکدەش���کێت «مۆریس ئیش���ەر»ـە .دەبێ���ت بڵێم کە بەب���ڕوای من ش���اعیران‌و نیگار کێش���ان هەمیش���ە پێ���ش فەیلەس���وف‌و زان���اکان دەس���تکاری وێن���ەی دونیایان ک���ردوە، سیاس���ییەکان‌و دینییەکانی���ش بە هەموو ج���ۆر‌و چیزەکانیانەوە له‌نزمترین ئاس���تی ئ���ەو پله‌بەندییەدان ،ئ���ەوان له‌هەرجۆرە کەس���انێکی دی کەمتر له‌دەستکاریکردنی نیگاری دونیادا بەشداربوون .پیاوانی ئایین پارێزەری وێن���ەی گەردونن وەک درەخت، وەک یەکەیەک���ی یەکانگی���ری لۆژیکی کە سیس���تمێکی سەرتاس���ەری یەک یاس���ا دەیبات بەڕێوە .سیاسییەکانیش هەمیشە کۆمەڵگا‌و دەسەاڵت له‌سروشتی درەختێکدا دەبین���ن ک���ە لەس���ەرەوە بۆ خ���وارەوە حوکمدەکرێت ،وەک بونیادێک کە چەقێکی هەیە وە پێویستی بە رێساگەلێکی لۆژیکی توندە تا یەکانگیریی بپارێزێت. الی ئیش���ەر جیهان تەنیا ئەندازەی کۆنی فڕێن���ادات ،بەڵکو لۆژیکی خۆش���ی تەواو دەدۆڕێنێت .رەنگە کەم کەس���مان هەبێت خولیایەکی کەمی فیکر یان هونەری هەبێت‌و وێنەی پلەکەکانی ئیش���ەری نەبینبێت ،کە کارێکی لیتۆگرافییە ،ئیش���ەر ساڵی 1953 بە ناوی رێلێتیڤیتییەوە کێشاوێتی .لەوێدا چەند مرۆڤێکی بێ ش���وناس‌و بێڕوخسار‌و وەک ی���ەک له‌ن���او وێڵگەیەک���ی گەورەی پێپلەدا س���ەردەکەون‌و دەڕۆن‌و وەستاون‌و دێنەخوارێ ،بێئەوەی نە سەر دیار بێت نە
خوار ،نە راست‌و نە چەپ ،هێندەی هێڵێک دەگری���نو وادەزانین کە بۆ ب���ااڵ دەڕۆین، دەبینین لەس���ەر هەمان ئاس���تین‌و له‌سەر هەمان ئاسۆ لەگەڵ ئەوانی دیدا وەستاوین، لۆژیکی بەرز‌و ن���زم ،دانان‌و هەڵگەڕانەوە، جوڵە ب���ە ئاڕاس���تەیەکی دیاریکراو تەواو لێرەدا تێکدەش���کێت ،ئ���ەوەی دڵنیابین له‌خوارەوە س���ەردەکەوین یان له‌سەرەوە دێینە خوارێ کاری نەکردەیە .فیگەرەکان هەموو بەرەو بااڵ یان خوارەوە دەجوڵێن، ب���ەاڵم وەک له‌گەردونێکی ئەفس���وناویدا بن ،هەموو هەمیش���ە له‌هەمان ش���وێنن. ئیش���ەر ئەو تێکش���کانی لۆژیکە له‌هەموو کارەکانی���دا بەڕێوە دەبات .گەر تابلۆیەکی ت���ری وەربگرین کە یەکێک���ە له‌کارە هەرە ناودارەکانی ،کارێکە بە ناوی «دونیایەکی تر»ـ���ەوە ،س���اڵی 1947کێش���اوێتی، تێکش���کانی هەمان لۆژی���ک دەبینینەوە، له‌ی���ەک کاتدا ک���ە تەماش���ادەکەین ،هەم س���ەردەکەوین‌و ه���ەم دادەبەزی���ن ،بینەر له‌یەک نیگادا ،هەم له‌خوارەوە بۆ سەرەوە دەڕوانێت ،هەم لەسەرەوە بۆ خوارەوە ،هەم بە ئاسۆییش .له‌مۆدێلی گەردونی درەختدا له‌یەک کاتدا ناتوانین لەس���ەرەوە سەیری خوارەوە‌و له‌خوارەوە س���ەیری س���ەرەوە بکەین ،بۆئەوەی بتوانین وابکەین ،دەبێت قاڵبەکان���ی خەیاڵ‌و فۆرمە ئەندازەییەکانی نیگار تێکبش���کێنین‌و دونیا بەجۆرێکی تر ببینین. هەڵبەت تێکش���کاندنی روانگەی کالسیکی له‌نیگارکێش���اندا پێش ئیشەر الی بیکاسۆ ئەنجامدرابوو ...ئەو زنجی���رە لۆژیکییەی کە نیگارکێش���انی ک���ۆن رەچاویان دەکرد تێکش���کا .له‌وێنەی دێریندا کە پۆرترێتی کەس���ێک دەکەی���ن ،هەمیش���ە چەناگ���ە له‌خوارەوەی���ە ،لێو دوات���ر ،کەپوو بااڵتر، چاو بەدوایدا .بەاڵم پیکاس���ۆ هەموو ئەو ریزبەندیی‌و یەک لەدوایەکییەی تێکشکاند، الی پیکاسۆ چەناگە دەچێتە شوێنی چاو‌و چ���او دەچێتە ژێ���ر کەپووەوە .پیکاس���ۆ گەمژە نەبوو کەوایدەکرد ،بەڵکو وێنەیەکی دونیا‌و واقعی دەش���کاند تەمەنی هەزاران ساڵ بوو .ئەو یەک لەدوای یەکی‌و زنجیرە سازییەی دەپچڕاند کە بەرەنجامی ئەو وێنە سروش���تییەی گەردون بوو وەک درەخت. ئەو ش���کاندنە مەرج بوو بۆئ���ەوەی دواتر ئیش���ەر نیگارێک���ی ئەندازەیی رۆش���ن بۆ نەمانی هەرجۆرە روانگەیەکی نەگۆڕ‌و تاک رەهەند بکێش���ێت .نەمانی سەرو خوار الی بیکاسۆ سەرەتای نەمانی سەرو خوار بوو الی ئیشەر ،س���ەرەتایەکی گرنگی نەمانی سەروخواریش بوو الی دۆلۆز «کە له‌بەشی داهاتوودا باسیدەکەم».
روونه كه هه‌مواره‌كه س���ه‌ركه‌وتوو نابێت به‌هۆی زۆرینه‌ی یه‌كێت���یو پارتی ،به‌اڵم ده‌یه‌ه���ا پڕۆژه‌یان پێش���كه‌ش ك���ردووه روونیشه له‌الیان كه ئه‌گه‌ر یهكێتیو پارتی پش���تیوانیان نه‌بن ،ئه‌وا په‌سه‌ند ناكرێن، بۆیه كه ئه‌وان به وت���هی خۆیان له‌پێناو ده‌س���تكاریكردنی سیس���ته‌می حوكمڕانی دروست بوون ،چییان كرد بۆ هه‌مواری ئهو یاسایانه‌ی ئه‌م ش���ێوازی حوكمڕانییه‌یان دروست كردووه. له‌نامه‌ك���هی كاك نه‌وش���یرواندا باس���ی خۆڕانه‌گری���ی ئه‌ندامه‌كان���ی فراكس���یۆن ك���راوه (ك���ه به‌بۆچوون���ی م���ن غه‌در‌و ناهه‌قییه‌ك���ی تێ���دا ب���وو به‌رامبه‌ریان)، به‌اڵم با له‌ناوه‌رۆك���ی نامه‌كه‌ی خۆیانه‌وه پرس���یار بكه‌ین ،ئه‌گه‌ر بڕیاره حكومه‌تی ته‌كنۆكرات‌و فراكسیۆنی چاالك‌و به‌رپرسی پ���اك‌و وریا دابنێ���ت له‌سیس���ته‌مه‌كانی حوكمڕانی ئه‌گ���هر له‌هه‌ڵبژاردنی ئاینده‌دا س���ه‌ركه‌وتوو بوویت‌و ده‌نگت هێنا ،به‌اڵم
به‌گوێ���ره‌ی نامه‌ك���هی كاك نه‌وش���یروان ( )25كه‌س���ی نوخبه له‌تاقیكردنه‌وه‌كانی ده‌رنه‌چ���ووه (به وته‌ی به‌ڕێ���زی) ،ئه‌ی به‌یانی ئه‌م هه‌موو كادیر‌و كه‌س���ه له‌كوێ دێن���ن له‌تاقیكردنه‌وه‌ك���هت ده‌ربچ���ن بۆ ئه‌كتیڤكردن���ی جومگه‌ی سیس���ته‌مه‌كانی حوكمك���ردن؟ له‌كاتێكدا چوارده‌وری كاك نه‌وشیروان هه‌مووی وهزیرو په‌رله‌مانتار‌و به‌ڕێوه‌به‌ری گشتیو راوێژكاری خانه‌نشین كراون.له‌كۆتاییدا ده‌ڵێم ،شكستهێنانی یان شكست پێهێنانی ئۆپۆزسیۆن له‌كوردستان لێپرس���راوێتیه‌كه‌ی ب���ه ئه‌ندازه‌یه‌ك���ی گهوره له‌ئه‌س���تۆی بزووتن���ه‌وه‌ی گۆڕانه. جگه ل���هوه مان���هوه له‌فۆرمی سیاس���ی كۆپیك���راوی یه‌كێت���یو پارتی���ش پێمان ده‌ڵ���ێ ئۆپۆزس���یۆنێكی گووت���ار توندی هه‌نگاو كیس���ه‌ڵمان هه‌یه له‌كوردس���تان! ئومێده‌وارم كۆی ئه‌م پرسیارانه‌‌و ئهو دوو جه‌مس���ه‌ریانه‌ی بۆیان دروس���ت بووه بۆ خه‌ڵكی روون بكه‌نه‌وه.
باڵه‌كایه‌تی ...پاشماوه ی له‌ڕاستیدا ئه‌م گردبوونه‌وه‌یه به كۆ ێ سه‌رنج‌و تێبینییه‌كانیمان له‌سه‌ر هه‌ند ی الیه‌نی نه‌رێنی‌‌و نه‌خوازراویشی له‌ڕۆژ یه‌كه‌میدا ،به‌اڵم ب ه بۆچوونی ئێم ه زۆر دیوی جوان‌و به‌هاداری تێدابوون ،له‌وان ه ی رووسپیكردنه‌وه‌ی خۆپیش���اندانه‌كان ی پارساڵی سلێمانیو ی ش���وبات حه‌ڤده شارۆچكه‌كانی ده‌وروبه‌ری ،بهوهی نه‌ك هه‌ر هیچ توندوتیژییه‌كی لێنه‌كه‌وته‌وه‌‌و ی پێوه ی سیاس��� رێ���گا ن���ه‌درا بازرگان بكرێ ،به‌ڵكو خه‌ڵكه‌كه‌یشی سه‌لماندیان ی زۆر لهوه هوش���یارترن بكه‌ونه ژێر بار ی هوتاف���ی ئایدیۆل���ۆژی‌‌و نادیده‌گرتن��� ی حكومه‌ت‌و دامه‌زراوه‌كانی‌‌و س���وكایه‌ت ی ی كه‌س���ایه‌تی‌‌و دام���ه‌زراوه پێكردن��� ی سیاسیو حكومی .هه‌روه‌ها ئاماژه‌یه‌ك جوان بوو له‌س���هر پشوو درێژی خه‌ڵك ب ه ك���ۆی چی���نو توێژه‌كانیی���هوه ،ب ه ی له‌ناو ئهو س���ه‌رما‌و س���ۆڵ ه تایبه‌ت��� ی تاق���هت پڕوكێنه‌دا ،ب���ه‌وه‌ی داواكردن ماف‌و گه‌ڕاندنه‌وه‌ی س���ه‌روه‌ری یاس���ا ئ���هوه ده‌هێنێ س���ه‌رما‌و برس���ێتی بۆ بچێژیت ،جگه ل���هوه ئه‌م گردبوونه‌وه‌‌و ی ی یه‌كه‌م به قازانج مانگرتنه به پل���ه حكوم���هت ده‌ش���كێته‌وه‌‌و هانده‌رێك��� ه ب���ۆ ئهوهی له‌پرۆس���هی چاكس���ازیدا، ی ئهوه حكومه‌ت‌و به‌رپرسه‌كانی پرسیار ی خۆیان له‌دامه‌زراوه‌ی یاسایی‌‌و دادوه‌ر بك���ه‌ن ،كه بۆچی متمان���هی خه‌ڵكیان ئه‌گه‌ر له‌ده‌س���تیش نه‌دابێ ،به‌اڵم ئهو متمانه‌یه‌ی نێوانیان الواز بووه؟! به‌هه‌رحاڵ ،قسه‌ی نێو كتێبان‌و په‌ند‌و ی كۆمه‌اڵیه‌تیمان زۆر‌و ی ژیان به‌سه‌رهات زه‌وه‌ندن مرۆڤ بۆیان بگه‌ڕێته‌وه ،وه‌ك ی ی بیرمه‌ندان‌و تیۆرگه‌ل ی بۆچوون ئهوه سیاس���یو فیك���ری زۆریش ه���ه‌ن ،ك ه له‌ب���اری گۆڕان���ی كۆمه‌اڵیه‌ت���یو ب��� ه ی ی كۆمه‌ڵگا‌و سه‌روه‌ركردن مه‌ده‌نیكردن ی مرۆڤ ی كۆمه‌اڵیه‌ت��� یاس���او په‌یمان��� ی ێ ده‌رخواردی هاوواڵتییانی خۆ ده‌توان ی بدات ،هه‌مووانیش ده‌توانین به‌رمه‌بنا ئه‌م كتێب‌و تیۆرانه قس���هی باق‌و بریق ی خۆشتر ریز بكه‌ین ،له‌هه‌ر هه‌موویش��� ی هه‌ر یه‌ك له‌م كتێب‌و تیۆره‌ی بیرمه‌ندان ی ئهوه بواری فیكر‌و سیاس���هت به‌ش��� ێ به‌رمه‌بنای قۆناغه‌كان‌و رێیان تێده‌چ ی سیاسیو كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌ر هه‌لومه‌رج كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك به ویستی خۆمان شرۆڤه‌‌و ی خوێندنهوهی���ان بۆ بكه‌ی���نو ب ه مه‌یل ی ی سیاس���یو ئایدیۆلۆژییان���ه روانین��� خۆمان له‌واقیعی خۆمان���دا ته‌وزیفیان ی ئێمهو بكه‌ینه‌وه ،ب���ه‌اڵم كۆمه‌ڵگ���ه ی ی زۆری هاوواڵتییانمان به‌ش به‌ش���ێك ی حاڵ چۆنه ،یان ئهوه تێده‌گه‌ن واقیع ی خۆمان راستتر بڵێین زۆرینه‌ی خه‌ڵك ێ كه‌وتووه‌‌و كوند‌ه تێده‌گه‌ن (كه‌ر له‌كو ی ێ دڕاوه!) .بۆی���ه ئ���هوه ئه‌رك له‌ك���و نووس���هرو رۆژنامه‌ن���ووس‌و منه‌وه‌ران ه ی به س���اده‌یی بدوێن‌و واقیع وه‌ك خۆ ی وێن���ا بكه‌نه‌وه ،نه‌ك له‌ڕێگای به‌الغه‌ت زمانه‌وه هوشیاری هاوواڵتییانیان به‌ناو توونی تاریك‌و پێچاو پێچی ئاڵۆزی زماندا كوێر بكه‌ن ،ئهوه ئه‌گه‌ر بڕیاریان دابێت ی مۆڕاڵی‌‌و ویژدانییان كه‌مترین پابه‌ن���د ی به په‌یامی نووس���ین‌و بهرپرس���یارێت كۆمه‌اڵیه‌تی پیشه‌كه‌یان هه‌بێت. له‌م دیدگایه‌وه ،ئه‌س���ڵی مه‌سه‌له‌ك ه ی راده‌س���تكردنه‌وه‌ی بكوژ بۆ داواكردن قوربانی‌‌و گهڕانهوه بۆ یاس���ای جه‌نگه‌ڵ نیی���ه ،وه‌ك باس���ی ك���راو ده‌ك���رێ، به‌ڵك���و بنه‌ڕه‌تی كێش���ه‌ك ه ئهوهی ه ب ه ی درێژایی بیس���ت س���اڵه له‌م باشوور ی بێتاوان له‌سه‌ر كوردس���تانه‌دا خه‌ڵك ی راده‌ربڕین‌و ی سیاس���یو ئازاد بۆچوون له‌پێن���او پ���ارهو ئاڵت���ون‌و ئۆتۆمبێل‌و به‌ناوی نام���ووس په‌رس���تی كوژران‌و تیرۆر ك���ران‌و ده‌كرێ���ن ،له‌به‌رامبه‌ردا
ی كه‌مترین كه‌س لهو بكوژان ه به س���زا یاس���ایی خۆی���ان گه‌یش���توون ،ئهوه تیرۆركردن���ی (ره‌ئوف كامیل‌و رێناس‌و موحه‌ممه‌د ح���ه‌الق‌و هاوڕێكانی) ،ئهوه تیرۆركردنی (ش���اپوور‌و قابیل‌و ده‌یان ی ی رۆژهه‌اڵت‌و باكوور كادیری حیزبه‌كان ی (به‌كر كوردس���تان) ،ئهوه تیرۆركردن عه‌لی شاعیر‌و مامۆستا سه‌اڵح هه‌ورامی‌‌و چه‌ند رۆژنامه‌نووس‌و نووسه‌رێك) ،ئهوه رووتاندنه‌وه‌‌و كوشتنی ده‌یان هاوواڵتی‌‌و ی ته‌رمه‌كانیان ل���ه‌ال رێگا‌و ناو فڕێدان��� چۆم‌و رووباران ،ئهوه رۆژانه كوش���تن‌و ی ئه‌تكردنی ده‌یان كچ‌و ژن به پاس���او كڕین���ه‌وه‌ی ش���ه‌ره‌ف ،ك��� ه بهداخهوه كه‌مترین���ی تاوانبار‌و بكوژانیان س���زا دراون‌و زۆرترین���ی قوربانییه‌كان ،كورد ی چوون!). ی سه وته‌نی (له‌تڕ له‌ڕاستیدا ئه‌گه‌ر خۆمان نه‌خه‌ڵه‌تێنین‌و ی خ���ۆڵ نه‌كه‌ینه چ���اوی خه‌ڵك‌و خه‌م مووچه‌ی چه‌ور‌و ئۆتۆمبێلی دوا مۆدێل‌و ئیمتی���از‌و پۆس���ت‌و هه‌ن���دێ جاریش مه‌راییكردن نه‌بێ ،ئه‌س���ڵی مه‌به‌س���ت كه‌رام���هتو ش���كۆمه‌ندی مرۆڤ���ه له‌م ی ئێمه‌دا ،نه‌ك بێبه‌هاكردن‌و سه‌رزه‌مینه ی خه‌ڵك‌و نادیده‌گرتنی توڕه‌یی‌‌و ناڕه‌زای ی داواكردنی مافه‌كانی���ان‌و گه‌ڕاندنه‌وه سه‌روه‌ری یاس���او پاس���اودانه‌وه‌ی ب ه ی بیان���ووی گه‌ڕان���هوه ب���ۆ عه‌قڵییه‌ت ی بكوژه‌كان‌و جه‌نگه‌ڵ ،به راده‌ستكردن پێش���ێلكردنی یاس���او رێگریك���ردن له‌بازرگانی‌‌و نادیده‌گرتنی ده‌سكه‌وته‌كان، ی ئ���هو ده‌س���كه‌وتانه‌ی له‌بنه‌ڕه‌تدا به‌ر ی خێر له‌خۆ ره‌ن���ج‌و قوربانیدانی خه‌ڵك نه‌دیوی كوردس���تانن به س���هرو ماڵ‌و گیان‌و له‌هه‌ندێ قۆناغیش���دا قوربانیدان به كه‌رامه‌ت‌و ئابڕووی خۆیان. به‌بۆچوون���ی ئێم���ه زۆرترین���ی ئه‌م توڕه‌یی‌‌و ناڕه‌زایه‌تییانه‌ی هاوواڵتییانمان ی ی ب���ه كاڵبوون���هوه په‌یوه‌ن���د ی ی به‌هاكان��� ئینتیم���او له‌ده‌س���تدان ی نه‌ته‌وه‌یی‌‌و نیش���تمانپه‌روه‌ری‌‌و هه‌ست بێبه‌هاكردنی ده‌س���كه‌وته‌كان‌و به كه‌م س���ه‌یركردنی ئه‌زموونه‌ك���هو دامهزراوه س���ه‌رۆكایه‌تییه‌كانی نیی���ه ،وه‌ك ئهوهی كه‌مترینی ئ���ه‌م ناڕه‌زایه‌تییان ه ی هه‌وڵێك نین بۆ هاوس���ه‌نگكردنی هێز ی ده‌س���ه‌اڵت‌و ئۆپۆزس���یۆن‌و دنه‌دان��� سیاسیو قۆس���تنه‌وه‌ی هه‌لومه‌رجه‌كان ی سیاس���ی ،چونك��� ه رۆژ بۆ بۆ مه‌رام رۆژ راس���تی هه‌لپه‌رس���تیو دڕدۆنگی‌‌و ی كه‌ڵه‌گای���یو مه‌رایی سیاس���ی خود هێ���زه ئۆپۆزس���یۆنه‌كانیش بۆ خه‌ڵك روونتر ده‌بێته‌وه ،كه ئه‌وانیش زۆربه‌یان ی ی نه‌هامه‌ت ده‌یانه‌وێ له‌سه‌ر حیس���اب ی ی هه‌ست خه‌ڵك‌و كاركردن له‌س���هر ژێ توڕه‌ی���یو په‌نگخواردووی���ان‌و له‌پێناو ی ده‌س���كه‌وتی سیاس���ی زیاتر ئه‌س���پ ی خۆیان له‌ناو ئهو بوومه لێڵ‌و ته‌پوتۆزه ی نابه‌رابه‌ریی���ه‌دا تاو بده‌ن‌و ته‌س���فییه ی ی سیاس���یو كه‌سی‌‌و مێژووی حیسابات له‌گه‌ڵ نه‌یاره‌كانیان بكه‌ن .روونتر بڵێین ی گهندهڵیو ئه‌سڵی مه‌به‌ست به‌رده‌وام ی هاوواڵتییان ه بێدادی‌‌و وه‌ك یه‌ك نه‌بوون له‌ب���ه‌رده‌م یاس���او به‌رخوردب���وون له‌مافه‌كان‌و خاوه‌ن ده‌ركه‌وتن له‌ئه‌رك‌و ی به‌رپرسیارێتییه‌كان ،دانه‌به‌زینه له‌كه‌ل ش���ه‌یتانی یه‌كتر نه‌خوێندنه‌وه‌‌و قه‌بوڵ ی نه‌كردن���ی جی���اوازی ،ن���ا ئاماده‌گ��� ئیراده‌گه‌رانه‌ی���ه ب���ۆ كۆتاییهێن���ان ب���ه كێش���ه‌كان‌و نه‌بوون���ی ویس���ت‌و ی ی كۆنكرێتییه بۆ چاره‌سه‌ر ئیراده‌یه‌ك ی پالن‌و كه‌موكورتییه‌كان‌و نه‌خستنه‌گه‌ڕ ی شیاو‌و گونجاو‌ه میكانیزم‌و ئه‌لته‌رناتیڤ ی واڵت بۆ ده‌ربازكردنی دۆخی قه‌یراناو ی سیاسیو كارگێڕی‌‌و ئابووری‌‌و له‌ئاست كۆمه‌اڵیه‌ت���یو ته‌نان���هت فه‌رهه‌نگ���یو كولتوریشدا.
رۆژان ی ساڵ 17ی شوباته
شوان محه‌مه‌د
m
www.
o
c
.
e
n
e
w
a
.
w
Awene w
w ریکالم
awene.com
سه‌باره‌ت به‌و گه‌نده‌ڵیی هی له‌كوردستاندا ههیهو چۆنێتی چاره‌سه‌ركردنی سیسته‌می حوكمڕانی ،له‌ناو ناوه‌ندی رۆشنبیری‌‌و ناوه‌ندی سیاسی ئه‌م واڵته‌دا دوو بۆچوون له‌ئارادایه ،بۆچونێكیان پێیوایه پێویس���ته ئه‌م ده‌س���ه‌اڵت هی ئێستا به‌شێوه‌یه‌كی ئاش���تییانه ریفۆرمی بنه‌ڕه‌تی بكات ،بۆچونێكی دیكه‌ش پێیوایه پێویس���ته ئه‌م رژێمه له‌بنچینه‌وه بڕوخێنرێت‌و س���ه‌رله‌نوێ بنیاتبنرێته‌وه ،ئهوهی رێگای دووه‌م هه‌ڵده‌بژێرێت خه‌ڵك‌و ئۆپۆزسیۆن نییه ،به‌ڵكو ده‌سه‌اڵتی فه‌رمانڕه‌وایه. واڵت���ه عه‌ره‌بییه‌كان لەرۆژئ���اواوه هه‌تا رۆژهه‌اڵت ،هه‌ر چه‌ن���د مانگێك رژێمێكی سیاس���ی قڵپده‌بێته‌وه ،ئهوهی ئێس���تا پاڵێوراوه بۆ قڵپبوونه‌وه‌‌و دوا ساته‌كانی ته‌مه‌ن���ی حوكمڕانی خۆی به‌ڕێده‌كات ،رژێمی به‌عس���ی س���وریایه ،كه روخانی، ره‌نگدانه‌و‌هی راسته‌وخۆی له‌س���هر بارودۆخی كوردستان‌و عێراق ده‌بێت ،هه‌ردوو الیه‌نی ده‌س���ه‌اڵت‌و ئۆپۆزس���یۆنیش له‌كوردستاندا ئهو راس���تییه‌یان وه‌ك رۆژی رووناك ال ئاشكرایه كه گۆڕانكارییه‌كان نزیك بۆته‌وه له‌ده‌رواز‌هی كوردستان. پارت���یو یه‌كێتی ده‌یانتوانی‌‌و ره‌نگه تا ئێس���تاش ده‌رفه‌تێ���ك مابێت كه له‌گه‌ڵ ئۆپۆزسیۆن‌و خه‌ڵكدا پێكه‌وه به‌ره‌و پیری ئهو گۆڕانكاریانه بچن‌و بیخه‌نه خزمه‌ت پێشكه‌وتنی هه‌رێم‌و قوڵكردنه‌و‌هی دیموكراسیو نه‌هێشتنی گه‌نده‌ڵییه‌وه ،به‌اڵم ئهو هه‌نگاوان هی له17ی شوباتی پاره‌وه ناویانه ،ده‌مانگه‌یه‌نێته ئهو راستیی هی كه ئه‌م دوو هێزه رۆژ به‌ڕۆژ له‌خه‌ڵك دوورده‌كه‌نه‌وه‌‌و ئه‌گه‌ری تێپه‌ڕاندنی ئه‌م گۆڕانكاریانه ره‌نگه به ئاقاری توندتیژیدا بشكێته‌وه ،نه‌ك گۆڕانكارییه‌كی هێمنانه. كاتێ���ك ده‌وترێت پارتیو یه‌كێتی له‌جاران زیاتر له‌خه‌ڵك دووركه‌وتوونه‌ته‌وه‌‌و ئهو دووركه‌وتنه‌وه‌یه‌ش رۆژ ب���ه‌ڕۆژ روو له‌زیادبوونه ،ئهو رایه هه‌ر له‌خۆڕا نه‌هاتووه، س���اڵی پار له‌مكاته‌دا بۆ ماوهی 62رۆژ بۆ یه‌كه‌مجار به‌م ش���ێوه فراوانه خه‌ڵك رژانه س���هر شه‌قام دژی سیس���ته‌می حوكمڕانییه‌ك كه له‌س���اڵی 1992دا زیاتر له%95ی خه‌ڵكی كوردس���تان ده‌نگی پێدابوو .به‌درێژایی س���اڵی پار كه‌م هه‌فته هه‌ب���ووه چین‌و توێژه جیاجیاكان���ی ئه‌م كۆمه‌ڵگایه دژی كایه‌ی���ه‌ك له‌كایه‌كانی ده‌س���ه‌اڵت نه‌ڕژابنه سه‌ر شه‌قام .دواترینیش���ان هه‌ردوو رووداوی زاخۆ‌و رووداوی دۆڵی باڵه‌كایه‌تی بوو ،كه ئهو ئاماژهی هی دا به پارتی ،ئه‌گه‌ر خه‌ڵك له‌س���لێمانی تا راده‌یه‌ك به‌هێمنانه بڕژێنه سه‌رشه‌قام ،ئه‌وا لهو ده‌ڤه‌ره ره‌نگه ناڕه‌زایی خه‌ڵك فۆڕم‌و ش���ێوهی تر بهخۆیهوه بگرێت‌و ئاقاری ت���ر وه‌ربگرێت ،كه هه‌رگیز پارتی پێشبینی نه‌كردبێت. ده‌سه‌اڵتی سیاسی له‌كوردس���تاندا به‌رامبه‌ر هه‌ریه‌كێك له‌م جموجواڵنه كه‌مترین ئاستی بهرپرس���یارێتی پیش���انداوه ،خۆپیشاندانه‌ك هی س���لێمانی به‌زه‌بری هێز س���ه‌ركوتكرا ،وا م���اوهی ساڵێكیش���ه دادگا بڕیاری ده‌س���تگیركردنی كۆمه‌ڵێك تۆمه‌تباری داوه كه ده‌س���تیان ههبووه له‌كوش���تنی هاوواڵتیان���دا ،به‌اڵم الیه‌نی ته‌نفی���زی بێ ش���ه‌رمانه ته‌نها هاوواڵتیه‌كی بێ پش���توپه‌نای وه‌ك (برایمی كاكه ئه‌حه)ی ده‌ستگیركردووه ،كه‌چی تۆمه‌تبارێكیتر له‌پایته‌خت ده‌پارێزرێت‌و ئه‌وانی تریش���یان له‌سلێمانی مێش میوانیان نییه .ده‌س���ه‌اڵتی كوردی بۆ سه‌ركوتكردن چاالكانه كارده‌كات ،به‌اڵم دوای س���ه‌ركوتكردن نه رێز له‌داوای جه‌ماوه‌ر‌و نه رێز له‌بڕیاره‌كانی خۆیان ده‌گرن ،باش���ترین نمونه‌ش راده‌ستنه‌كردنی تۆمه‌تباره‌كانی خۆپیش���اندانه‌كانی س���لێمانییه به دادگا .هه‌موو كه‌س ده‌زانێت ئهو بودجه‌ی هی ده‌درێت به‌هه‌رێمی كوردس���تان له‌س���ه‌روپێمان زیاده ،ساڵی پار بودج هی هه‌رێم 11ملی���ارو 616ملیۆن ب���ووه ،به‌م بودجه‌یه ده‌كرێ زۆر به‌باش���ی هه‌رێمی پێ به‌ڕێوه‌ببرێت ،به‌اڵم ئێوه له‌به‌ر به‌شی حیزب‌و كۆمپانیاكان‌و رێكخراوه‌كان‌و میدیا‌و كادیری حیزب وه‌ك نمون هی چیرۆكی "س���ه‌ماده‌كه"تان لێكردووه .له‌سیسته‌مێكی وه‌هادا كه یاس���ا س���ه‌روه‌ر نه‌بێت‌و موڵك‌و ماڵی گشتیش وه‌ك غه‌نیمه مامه‌ڵ هی له‌گه‌ڵ���دا بكرێت ،ده‌بێت خۆتان بۆ ئه‌گه‌ری دووه‌م ح���ازر بكه‌ن كه رووخانیه‌تی له‌بنچینه‌وه. ره‌نگه خۆپیشاندان له17ی شوباتی ئه‌مساڵیشدا بكرێت ،ره‌نگه نه‌شكرێت ،به‌اڵم بۆ ده‌س���ه‌اڵتێك كه هێنده نا به‌رپرسانه مامه‌ڵه بكات ،ده‌بێت خۆی ئاماده‌بكات كه هه‌موو رۆژێكی ساڵ 17ی شوبات بێت .
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :شوان محه‌مه‌د جێگری سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د به‌ڕێوه‌به‌ری نوسین :یه‌حیا به‌رزنجی
ه له‌ئه‌وروپا نوێنه‌ری ئاوێن شوان حه‌مه ـ نه‌رویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
ریکالم