کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
ریکالم
ریکالم
www.awene.com
ژماره ()323 سێشەممە 2012/4/24
عهدنان موفتی: لهعێراقدا رێگه نییه دیكتاتۆر دروست ببێت
»» 74
کۆنگرەی یەکگرتوو
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامهیهك کۆمپانیای ئاوێنه دهریدهکات
»» 4
17 512 »»»»
مەریوان وریا قانیع کوردو پرۆژە گەورەکان: پرۆژەی ئێران
تا ئێستا هیچ كهسێك خۆی بۆ پۆستی ئهمینداریی یهكگرتوو نهپااڵوتووه
»» 12
پەرلەمانی کوردستان
20
»» 6
ساڵه كهسێك سكرتێرە
ههفتهی داهاتوو ئهنجامی لێكۆڵینهوهی گیانلهدهستدانی قایمقام ئاشكرا دهكرێت
عیماد ئهحمهدو دلێر ی سهید مهجید وهك شاهید بانگهێشت دهكرێن الهوری شێخ جەنگی :دژهتیرۆر دهست لهدادگاییكردنهك ه وهرنادات لیژن����هی لێكۆڵینهوه لهگیانلهدهس����تدان ی زانا حهمهساڵح-ی قایمقامی سلێمانی كه رۆژانی پش����ووش بهردهوامن لهكاركردن، پێش����بینی دهكرێت لهههفتهی داهاتوودا ئهنجامی لێكۆڵینهوهكهیان ئاشكرا بكهن، ئهم����ه لهكاتێكدایه كه لهس����هر داوایهكی یاسایی هاوسهرهكهی قایمقامی سلێمانی لهس����هر حاكم قادر حهمهج����ان ،جێگری س����هرۆكی حكومهت (عیم����اد ئهحمهد)و كادیری دیاری یهكێتی دلێری سهید مهجید وهك شاهید بانگهێش����تی دادگا دهكرێن. س����هبارهت بهو زانیاریانهی كه بهرپرسی دژهتیرۆر (الهوری شێخ جهنگی) دهستی لهكاروب����اری دادگاییكردنهك����ه وهرداوه، ناوبراو ئهو زانیاریانه رهتدهكاتهوهو جهخت لهس����هر ئهوه دهكاتهوه كه ئهو دۆسیهیه هیچ پهیوهندییهكی بهدژهتیرۆرهوه نییه. س����لێمانی ،ئاوێن����ه :س����هرچاوهیهكی ئاگادار بهئاوێن����هی راگهیاند كه دادوهری لێكۆڵین����هوه لهدۆس����ییهی س����كااڵی هاوس����هرهكهی قایمقام كه لهسهر شهش بهرپرس����ی ئاس����ایشو یاس����ایی تۆماری ك����ردووه ،بڕیاری دهس����تگیركردنی چهند پاسهوانێكی ئاسایشی گشتی دهركردووه به تۆمهتی هاندان بۆ خۆكوشتن.
لهالیهكی ترهوه س����هرچاوهیهكی یاسایی به ئاوێن����هی راگهیاند كه بهبێ ههبوون ی هی����چ پهیوهندیی����هك ب����ه دۆس����ییهی گیانلهدهس����تدانی قایمقامهوه ،بهرپرسی دژهتی����رۆر ،الهور ش����ێخ جهنگی رۆژی 4/19س����هردانی ئاسایش دهكاتو چاوی بهیهكێك لهگیراوهكان (حاجی حس����ێنی قولهرهیس����ی) ك����ه گیراوێك����ی گرنگی دۆسیهكهی قایمقامه ،دهكهوێت. ئهو س����هرچاوه یاس����اییه ئاماژه بۆ ئهوه دهكات كه ناوبراو وهك نوێنهری مهكتهبی سیاس����ی یهكێت����ی س����هردانی حاج����ی حس����ێن-ی ك����ردووه .لهپهیوهندییهك����ی ئاوێنهدا بهرپرس����ی دژهتی����رۆر ،الهوری شێخ جهنگی ئهو ههواڵهی بهناڕاست دایه قهڵهمو رایگهیاند "من رۆژانه س����هردانی ئاس����ایش دهكهم ،لهو رۆژهدا وهفدێكی یۆنامی لهوێبوو حاجی حسێن-ی بینیوه، حادیس����هكه ل����هوێ رویداوه ،دی����اره كه حاجی حسێن-یان هێناوهته دهرێ وتویانه ب����ۆالی منیان هێناوه ،دڵنیابه كه یۆنامی چاوی پێی كهوتووهو هیچ پهیوهندییهكی بهمن����هوه نییهو ئ����هو دۆس����یهیه بههیچ جۆرێك پهیوهندی به ئێمهوه نییه". هەینی رابردوو تاڵەبانی بەسەردانی قۆپی قەرەداغ پارسەنگی باڵە سەربازییەکەی هاوسەنگ کردەوە »»2
ئاوێنه گهندهڵییهكی گهوره ی وهزارهتی پهروهرده باڵودهكاتهوه بهپێ����ی زنجیرهی����هك دۆكیۆمێنت���� ی وهزارهتی پهروهرده ،س����ااڵنه پارهیهكی ئێجگار زۆر بۆ كتێ����ب تهرخاندهكرێتو پارهیهك����ی زۆری����ش بهبیان����وی كتێب چاپكردن بهفی����ڕۆ دهدرێ����تو لیژنهی بهدواداچونی ناو وهزارهتیش س����هروی خۆیان لهوبابهته ئاگاداردهكهنهوه. ههولێ����ر ،ئاوێن����ه :بهپێ����ی ئ����هو دۆكیۆمێنتانهی دهست ئاوێنه كەوتوون، چهند ساڵێكه وهزارهتی پهروهرده لهگهڵ دوو كۆمپانی����ا بهناوی جیۆ پرۆجێكتس بۆ گۆڕین����ی پرۆگرامو چاپكردنی كتێب ه����اوكات كۆمپانی����ای ماكمی��ل�ان ب����ۆ چاپكردنی كتێب ،گرێبهس����تی كردووه، ئ����هم گرێبهس����ته ل����ه2011دا كۆتایی هاتووه ،بهاڵم وهزارهتی ناوبراو دهیانهوێ دووباره گرێبهست لهگهڵ كۆمپانیای جیۆ پرۆجێكتس نوێبكهنهوهو كۆمپانیاكهش
ئامادهنیی����ه ئهو پرۆگرام����هی ههیهت ی بیدات����ه وهزارهتو بهپێ����ی گرێبهس����ت وهزارهتی بهستۆتهوه بهوهی تهنها خۆی كتێب چاپبكات. بهپێی دۆكیۆمێنت����هكان ئهو كتێبانهی چاپدهكرێ����ن بهپێ����ی خواس����ت نینو ههرج����ارهی بهش����ێوهیهكهو زی����اد چاپكردنو ههڵهی زمانهوانیو كێش����هی دیك����هی ههیه ،هاوكات ل����هوادهو كاتی خۆیدا ناگاته كوردس����تان ،ههردووكی بهس����هر یهكهوه وایكردووه سااڵنه بهبێ هیچ پاس����اوێك س����هدان ههزار كتێبو بهدهیان تهن كتێ����ب چاپبكرێتو دواتر بس����وتێنرێتو لهناو ببرێ����ت بهوپێیهی بهسهرچووهو سودی نهماوه. ههر لهو بوارهدا نزیكهی 750ههزار كتێب بهشێوهزاری س����ۆرانی چاپدهكرێتو بۆ ناوچهی بادینان رهوانه دهكرێت ،كهچی
خوێندن ل����هوێ به كرمانج����ی ژورووه (بادینی) ،ههروهها لهبری ئهوهی كتێب لهسهرهتای ساڵی خوێندن (واته مانگی ئهیل����ول) بگاته وهزارهت����ی پهروهرده، كتێبهكان لهمانگهكانی كانونی دووهمو شوبات-دا دهگهیهنرێته كوردستان. لهس����هر داوای داواكاری گشتیی ،ئێستا ئهنجومهنی وهزیران لیژنهیهكی تایبهتی پێكهێناوه بۆ بهدواداچونی گهندهڵیهكانی چاپكردن����ی كتێ����بو بهدواداچونی ئهو گرێبهستهی لهگهڵ ئهو دوو كۆمپانیایه كراوه (جیۆ پرۆجێكت����سو كۆمپانیای ماكمیالن) ،ب����هاڵم وهزارهتی پهروهرده ئامادهنیی����ه هاوكاری����ی ئ����هو لیژنهیه بكات. لهالپ����هڕه 18دا راپۆرتێك����ی تایب����هت لهئامادهكردن����ی س����هرتیپ جهوه����هر بخوێنهرهوه.
"موچهی فهرمانبهران 100تا 250ههزار زیاد دهكرێت"
لیژن����هی دارای����ی پهرلهمان����ی عێراق تاووتوێكردن����ی خش����تهیهكی نوێ���� ی موچ����هی كۆتای����ی پێهێن����ا لهگ����هڵ لیژنهیهك����ی ب����ااڵی پهیوهندی����داری حكوم����ی ك����ه لهنێ����وان 100تا 250 ههزار دین����ار موچهی ئیس����می ههر فهرمانبهرێك زیاد دهكات. ئاوێنه ،بهغدا :بهپێ����ی زانیاریهكانی ئاوێنه ئهو لیژن����ه تایبهتمهندهی كه لهالیهن لیژنهی دارای����ی پهرلهمانهوه راس����پێردرابوون ب����ۆ داڕش����تنی خشتهیهكی نوێی موچه بۆ سهرجهم ی تهواو فهرمانبهرانی عێراق ،كارهكان بووهو گهش����توهته دهس����ت لیژنهی دارایی .بهپێی ئهو زانیاریانهشی لهدوا
كۆبونهوهی حكومهتو لیژنهی دارای ی دزهیانك����ردووه ،لهدوا داڕش����تنهوهی ئهو خش����تهیه ،موچهی فهرمانبهرانی كهرتی گش����تی عێراق ب����ه بڕی 100 ت����ا 250ه����هزار دینار زی����اد دهكات بهپێی ناونیش����انی وهزیف����یو بهپێی بڕوانامه .ههندێك لهم دزهكردنانه كه لهههندێك ئاژانس����ی ههواڵی عێراقی متمانهپێكراودا باڵوكراونهتهوه ،ئاماژه بهوهدهك����هن بهپێی خش����تهی نوێ، موچهی ئیس����می دهرچوی ئامادهیی دهبێته 300ههزار دینارو بهكالۆریۆس دهبێته 450ههزارو ماس����تهر به 600 ههزار .ههروهه����ا فهرمانبهرانی پلهی "سهرۆكی تێبینهران" دهبنه 600ههزار،
یاریدهدهری بهڕێوهب����هر دهبێته 900 ههزار ،بهڕێوهبهری گش����تی ملیۆنێك دین����ار .ئ����هم زیادكردن����هی موچهی ئیسمی هیچ كارناكاته سهر دهرماڵهی هاوسهرییو مناڵو بڕوانامه. لهلێدوانێك����ی پێش����تردا ب����ۆ ئاوێنه، ئهندام����ی لیژنهی دارای����ی پهرلهمان، ش����ۆڕش حاجی ئاماژهی بهوهكردبوو كاری ئ����هو لیژن����ه تایبهتمهن����ده رێككردن����هوهی موچهی فهرمانبهرانو دهرماڵهكانو كهمكردنهوهی جیاوازیی گهورهی موچهی نێوان بهرپرس����انو فهرمانبهران����هو پ����اش كۆتاییهاتنی راسپاردهكانو راوێژ لهگهڵ حكومهت ئاراستهی پهرلهمان دهكرێت.
فۆتۆ :لەئینتەرنێتەوە
ریکالم
تدريب على التغطية االعالمية ورصد العمليات االنتخابية
تعلن منظمة اليونيسكو عن اقامة دورات تدريبية في الصحافة الحرة في اطار مشروعها «دعم التغطية االعالمية المتقدمة ورصد العمليات االنتخابية» الذي يموله االتحاد االوربي عبر المجموعة االنمائية في االمم المتحدة ،UNDGوستعقد في بغداد وأربيل والبصرة من نيسان الى تموز من العام .2012 موجز في سياق العملية الديمقراطية والتطبيع السياسي في العراق ،تتناول مبادرة منظمة اليونيسكو الحاجة الى مزيد من المؤسسات الموثوقة وتعزيز القدرات الصحفية في تغطية االنتخابات بطريقة مهنية ومستقلة وفي الوقت المناسب .وستتولى منظمة اليونيسكو ادارة سلسلة من الدورات التدريبية عبر الجهة المنفذة في العراق ،وهي انترنيوز يورب .Internews Europe التدريب واألهداف ستتولى منظمة اليونيسكو وانترنيوز يورب عملية اختيار مجموعة في نطاق البلد وإقامة ورش تدريبية بالتوعية العامة تغطي مناطق العراق كلها بهدف: • تحسين قدرات المحاسبة ونقل االخبار لدى وسائل االعالم العراقية في االنتخابات القادمة؛ • ارساء وسائل اعالم اكثر فاعلية وتهيئة بيئة مناسبة الستقالل االعالم؛ كما ان الدورات التدريبية الست المذكورة في ادناه ستعقد من نيسان 2012حتى تموز ( 2012على ان يصار الى تأكيد المواعيد)؛ • اقامة زيارات دراسية لصحفيين الى مؤسسات انتخابية وتنظيمية عراقية (هيئة االعالم واالتصاالت) المكان :بغداد • نقل تقارير صحفية عن االنتخابات وتقارير عن المؤسسات االنتخابية؛ المكان :بغداد ،اربيل ،البصرة. • دورات تدريبية ميدانية عن قانون االنتخابات لوسائط االعالم؛ المكان :بغداد ،اربيل ،البصرة. • دورات تدريبية لوسائل االعالم في انتاج المواد االنتخابية وصياغة تقارير مبتكرة المحتوى؛ المكان :بغداد ،اربيل ،البصرة. • اقامة ورش تدريبية حول التقارير االنتخابية ذات الحساسية «االجتماعية» لضمان حضور قضايا المرأة والقضايا االجتماعية في التغطية االعالمية لالحداث؛ المكان :بغداد ،اربيل ،البصرة. • اقامة دورات تدريبية في استعمال االعالم البديل في التغطية االعالمية لالنتخابات (شبكة التواصل االجتماعي ،االرسال عبر الهاتف الجوال ،صحافة االنترنت والمواطن)؛ • المكان :بغداد ،اربيل ،البصرة. المؤهالت والشروط • «يجب» ان يكون المرشحين لهذه الدورات التدريبية حاملين لشهادة جامعية في الصحافة او شهادة متصلة بهذا المجال (مثل اللغات ،العلوم االجتماعية ،العلوم االنسانية). • ينبغي توافر المرشح على خبرة لمدة سنتين على االقل في العمل الصحفي وممارسة فاعلة في قطاع االعالم. • هذه الدورات التدريبية تقدمها منظمة اليونيسكو في العراق وتنفذها انترنيوز يورب وهي مجانية .وينبغي تقديم الوثائق التي تبين الجهة االعالمية التي يعمل فيها المرشح حاليا. • ستجرى عملية اختيار دقيقة للصحفيين للمشاركة في الدورات التدريبية. كيفية التقديم: يرجى التفضل بارسال السيرة الذاتية الى عنوان البريد االلكتروني: Iraq@internews.euو iraq.ci@unesco.org وسيتم االتصال فقط بالذين وقع االختيار عليهم.
ناونیشان :سلێمانی گهڕهکی شۆڕش 101شهقامی 2سالم خانووی 56تهلهفۆن 2136622 3210501 3210502 :ههولێر ،فولکهی کوران -بهرامبهر نهخۆشخانهی ژینی تایبهت (مۆبایل) 07504531388 :
ئاریافۆن 2560031 :کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات
نرخی 1000دینار
تیراژ 4500 :
2
) )323سێشهمم ه 2012/4/24
hewalusyaset.awene@gmail.com
لێكۆڵینهوه لهگیانلهدهستدانی قایمقام درێژهی ههیه
ئهنجامی لێكۆڵینهوهكه لهههفتهی داهاتوودا دهردهچێت ئا :ئاوێنه دوو ههفته بهسهر گیانلهدهستدانی قایمقامی سلێمانی (زانا حهمهساڵح) دا تێپهڕدهبێت ،تا ئێستا لیژنهی تایبهتمهند لهم دۆسیهیه بهردهوامه لهلێكۆڵینهوهكانیو پێشبینی دهكرێت ههفتهی داهاتوو ئهنجامهكهی راگهیهنرێت. پاش ئ���هوهی لیژنهی���هك لهنوێنهران ی (ئهنجومهن���ی دادوهری ،داواكاری گش���تی ،بهڕێوهب���هری گش���تی مافی مرۆڤ ،دكتۆرێكی پزیش���كی دادوهری، ئهفسهرێكی یاس���ایی به پلهی عهمید) ب���ۆ لێكۆڵین���هوه لهگیانلهدهس���تدانی قایمقام پێكهات ،بهپێی سهرچاوهیهك لیژنهكه كارێك���ی زۆر چڕوپڕ دهكهنو زانا حەمە ساڵحو هاوسەرەکەی رۆژانی پشووش س���هرقاڵی كاركردننو پێش���بینی دهكرێت ههفت���هی داهاتوو ئیداریو رۆڵی خراپی میدیاكان. ه���هر ل���هو راگهیهن���راوهدا دادوهران ئهنجامی لێكۆڵینهوهكه رابگهیهنرێت. جهخ���ت لهس���هر ئهوه دهكهن���هوه كه عیماد ئهحمهدو دلێری سهید مهجید ئهوان لهب���هرهی دژی گهندهڵین ،داوا دهكهن بواری���ان پێبدرێ���ت دادگاكان وهك شاهید بانگ دهكرێن پاش گیانلهدهس���تدانی ،هاوسهری زانا رۆڵ���ی س���هربهخۆی خۆی���ان ببینینو حهمهساڵح ،ساكار جهمال داوای یاسایی بهرپرس���انی سیاس���یو ئیداری دهست دژی حهوت بهرپرسو كهسانی یاسایی لهكاروباری دادگا وهرنهدهنو كاریگهری نێو ئاسایشی گش���تی تۆماردهكات كه لهسهر رێڕهوی لێكۆڵینهوهكان دروست دیاترینیان بهڕێوهبهری ئاسایشی گشتی نهكهن. (حاكم قادر حهمهجان)ـه. الهور شێخ جهنگی س���هرچاوهیهكی ئاگادار ب���ه ئاوێنهی لهكوێی ئهم دۆسیهیهدایه؟ راگهیان���د ك���ه دادوهری لێكۆڵین���هوه لهدۆسییهی ئهو سكااڵیهی هاوسهرهكهی لهكاتێكدا س���هرچاوهیهكی یاسایی به قایمقام بڕیاری دهس���تگیركردنی چهند ئاوێنهی راگهیان���د كه بهبێ ههبوونی پاسهوانێكی ئاسایشی گشتی دهكردووه هی���چ پهیوهندییهك���ی به دۆس���ییهی گیانلهدهستدانی قایمقامهوه ،بهرپرسی به تۆمهتی هاندان بۆ خۆكوشتن. ههروهها ئهو س���هرچاوهیه ئاماژهی بۆ دژهتیرۆر (الهور شێخ جهنگی) رۆژی وتی كه هاوسهرهكهی قایمقام ئاماژهی 4/19سهردانی ئاسایش دهكاتو چاوی بۆ ئ���هوه كردووه لهوكاتهدا كه لهالیهن بهیهكێك لهگیراوهكان (حاجی حسێنی بهڕێوهبهری گشتی ئاسایشهوه ههڕهشه قولهرهیس���ی) كهگیراوێك���ی گرنگ���ی لههاوسهرهكهی كراوه ،ئهو الی خۆیهوه دۆسیهكهی قایمقامه ،دهكهوێت. جێگری س���هرۆكی حكوم���هت (عیماد ئهو س���هرچاوه یاس���اییه ئام���اژه بۆ ئهحم���هد)و دلێ���ری س���هید مهجیدی ئ���هوه دهكات كه ناوبراو وهك نوێنهری ئاگادار كردۆت���هوه ،ههر بۆیه دادوهری مهكتهبی سیاس���ی یهكێتی س���هردانی لێكۆڵینهوه ههردووكیان وهك ش���اهید حاجی حسێن-ی كردووهو بهقسهی ئهو گیراوه الهور لێیپرس���یوه كه ئایا ئازار بانگهێشتی بهردهم دادوهر دهكات. دراوهو پێویس���ته لهكاتی لێكۆڵینهوهدا دادوهران داوا لهخهڵكو گشت الیهك راستییهكان بڵێت. لهپهیوهندییهك���ی ئاوێنهدا بهرپرس���ی دهكهن پشتگیرییان بكهن لهڕاگهیاندنێك���دا ك���ه دادوهران���ی دژهتیرۆر ،الهوری ش���ێخ جهنگی ئهو س���هرۆكایهتی دادگای تێههڵچوونهوهی ههواڵهی بهناڕاست دایه قهڵهمو رایگهیاند ناوچهی س���لێمانی رۆژی 4/19باڵویان "من رۆژانه س���هردانی ئاسایش دهكهم، كردهوه ،دادوهران ئاماژه بۆ ئهوه دهكهن ئهو س���هردانهی من ل���ه19ی مانگدایه كه ئهو رێوشوێنانهی ئهوان لهدۆسییهی كه تۆ باس���ی دهكهیت ،س���هردانێكی دهس���تگیركردنی قایمقامی س���لێمانی ئاسایی بوو ،من لهگهڵ وهستا حهسهن گرتویانهته بهر ههموویان رێوش���وێنی ههندێك ئیشوكارمان ههبوو ،پهیوهندی یاس���ایینو بهپێی یاس���ا بهركارهكانی بهدژهتیرۆرهوه ههبوو". ههرێ���م ئهو ههنگاوانهی���ان ناوه ،بهاڵم ناوبراو لهدرێژهی لێدوانهكهیدا وتی "لهو نیگهرانیی خۆی���ان دهردهبڕن بهرامبهر رۆژهدا وهفدێكی یۆنامی لهوێبوو حاجی دهس���توهردانی كهس���انی سیاس���یو حس���ێن-ی بینیوه ،حادیس���هكه لهوێ ریکالم
كهس بۆی نیی ه خۆی لهم كهیس ه ههڵقورتێنێو تهنها ی دهبێت دادگا یهكالی بكاتهوه رویداوه ،دیاره كه حاجی حس���ێن-یان هێناوهته دهرهوه وتویانه بۆالی منیان هێناوه ،دڵنیابه كه یۆنامی چاوی پێی كهوتووهو هیچ پهیوهندییهكی بهمنهوه نییه". الهوری ش���ێخ جهنگی جهخت لهسهر ئهوه دهكاتهوه كه ئهو زانیاریانه راست نی���نو "من نه بۆ بینینی ئهو چووم ،نه ئهوم دیوه". س���هبارهت به رۆڵ���ی لێكۆڵینهوهكه، بهرپرسی دژهتیرۆر وتی "بڕیاری كۆتایی الی دادگایهو بههیچ شێوهیهكیش هیچ كهس���ێك تهدهخ���ول ل���هم قهزیهیهدا ناكات ،ههركهس���ێكیش تێوهبگلێت لهو مهوزوع���ه ،حهزدهكهی���ن دادگا بۆ رای گشتی باڵوی بكاتهوه ،لهو مهسهلهیهدا بهڕاس���تی پێم���ان خۆش���ه دادگا هیچ شتێك نهشارێتهوهو بهڕاستی چی ههیه بیڵێت". ناوبراو جهخت لهس���هر ئهوه دهكاتهوه كه بههیچ ش���ێوهیهك ئ���هوان قبوڵی ناك���هن نه خ���ۆیو نه هیچ كهس���ێك لهدژهتی���رۆر تهداخول لهو كێش���هیهو كاری دادگادا ب���كاتو دهڵێ���ت "ئ���هو كێش���هیهش هی���چ پهیوهندییهك���ی بهئێمهوه نییه ،چونكه حاجی حس���ێن
لهس���هر مهسهلهی تیرۆر نهگیراوه ،بۆ ئێمه لهو مهسهلهیهوه تێوهبگلێین ،هیچ پهیوهندییهكی بهئێم���هوه نییهو ئهوه ش���تێكی قانونییه ،بهبڕی���اری دادوهر گیراوه ،خۆی���ان تهحقیقی لێدهكهن با ههمووم���ان چاوهڕوانی ئهوهبكهین ئهو تهحقیقه كۆتایی پێبێتو بۆ رای گشتی ئهم مهسهلهیه رونبكرێتهوه". لهدۆسییهی قایمقامدا تاڵهبانی خاڵی كۆتایی بۆ ملمالنێی ناو مهكتهب سیاسی دادهنێت ههین���ی راب���ردوو ،4/20تاڵهبان���ی س���هردانی قۆپ���ی قهراغ-ی ك���ردو تا ش���هوێكی درهنگ لهباخهكهی مامۆستا جهاللی بریكاری وهزیری ناوخۆ لهگهڵ حاك���م قادرو ش���ێخ جهعف���هرو چهند لێپرسراوێكی حیزبیو حكومی مایهوه، س���هرچاوهیهكی ئاگادار ئام���اژه بهوه دهكات كه ب���هدوای مهرگی تهمومژاوی قایمقامدا بهش���ێك لهمهكتهبی سیاسی دهیانویست مهس���هلهكه بهكاربهێنن بۆ بێهێزكردنی پێگهی ئهو لێپرس���راوانه، بهاڵم بهدوای ئهم سهردانهی تاڵهبانیدا بۆ قۆپی ق���هراغ ،مهكتهبی سیاس���ی بهت���هواوی "كپ" بووهو كهس باس���ی كهیسهكهی قایمقام ناكات. مهسهلهی رووبهڕووكردنهوهی قایمقامی س���لێمانی (زانا حهمهس���اڵح) لهگهڵ دادگا ،یهكێكبوو لهو رووداوه گرنگانهی كه لهس���هرهتای ئهم مانگهوه جۆرێك لهملمالنێ���ی لهناو مهكتهب سیاس���ی یهكێتیدا دروستكرد ،س���هرچاوهیهكی ئاگادار بهئاوێنهی راگهیاند كه بهشێك لهئهندامانی مهكتهب سیاسی كه "هێرۆ ئیبراهیم ئهحمهد لێپرسراوی مهڵبهندی یهكو عیماد ئهحمهد جێگری سهرۆكی حكوم���هتو مهال بهختی���اری كارگێڕی مهكتهب سیاسی" پێیانباش نهبووه ئهو كهیسه بهوجۆره بجوڵێنرێتو قایمقامی س���لێمانی بهوجۆره رووبهڕووی دادگا
نهكرێ���تو راپێچی ئاس���ایش نهكرێت، لهبهرامبهریش���دا ههری���هك له"حاك���م قادر بهڕێوهبهری ئاسایش���ی گش���تیو ش���ێخ جهعفهر وهزیری پێش���مهرگهو مامۆس���تا ج���هالل بری���كاری وهزیری ناوخۆ ،كه ئهمی���ان ئهندامی مهكتهب سیاس���ی نییه "-ش���ێلگیرانه داكۆكی لهجواڵندنی ئهو دۆسیهیه دهكهن ،بهو پێیهی كهیسێكی گهورهی گهندهڵییهو پێویسته لێپێچینهوهی تیا بكرێت. بهپێی ئهم س���هرچاوهیه پاش ئهوهی لهیهك���هم رۆژی چوون���ی قایمقامدا بۆ دادگا ،كهس���وكارهكهی بهردهم دادگا دهگ���رنو هێزهكان���ی ئاس���ایش دێنه ناوهوهو ناوب���راو ب���هرهو بهندیخانهی ئاسایش دهبهن ،مهال بهختیار تهلهفون بۆ تاڵهبانی دهكاتو پێیدهڵێت "ئاسایش ئهشكهنجهو توندوتیژی بهرامبهر به زانا بهكارهێناوهو دهستێكی شكاوه". سهرچاوهكه ئاماژهی بهوه كرد كه دوای ئهوهش بۆ یهكهمجار تاڵهبانی دێته ناو مهس���هلهكهوهو بهتهلهفون حاكم قادر ئاگادار دهكاتهوه كه لهو مهس���هلهیهدا توندوتی���ژی بهرامب���هر بهقایمق���ام بهكارنههێنرێ���ت .ئ���هو ئێوارهیهی كه زانا حهمهساڵح لهبهندیخانهی ئاسایش گیانلهدهس���تدهدات ،مهكتهبی سیاسی یهكێت���ی لهس���لێمانی كۆبوونهوهی���ان دهبێ���ت ،تاڵهبان���ی س���هبارهت ب���هو مهسهلهیه قس���ه دهكاو دهڵێت "كهس بۆی نییه خۆی لهم كهیسه ههڵقورتێنێو تهنها دهبێت دادگا یهكالیی بكاتهوه"، لهكات���ی كۆبوونهوهك���هدا ئ���اگادار دهكرێنهوه كه قایمق���ام لهبهندیخانهدا "خ���ۆی كوش���تووه" ،تاڵهبانی دهڵێت "ئهمهشیان ههر دهبێت دادگا یهكالیی بكاتهوه". لهالیهن بهشێك لهمهكتهب سیاسییهوه ههوڵی ئهوه دراوه كه خۆكوشتنی زانا وهك شكس���تێكی گهورهی دهزگاكانی ئاسایشو وهزارهتی ناوخۆ لێكبدرێتهوه ك���ه دهبێت بهرپرس���انی رووب���هڕووی لێپێچینهوه ببنهوهو لهههمانكاتیش���دا بهمهبهس���تی الوازكردنی پێگهی حاكم قادرو ش���ێخ جهعفهرو مامۆستا جهالل بهكاریبهێنن ،بهاڵم وهك س���هرچاوهكه روونیك���ردهوه تاڵهبان���ی ههمیش���ه لهكاتێك���دا كه لێپرس���راوێكی یهكێتی تووشی كێش���ه دهبێتو پارسهنگی الر دهبێت ،ب���ۆ راس���تكردنهوهی دهچێت سهردانی دهكات ،بهم پێیهش ئێوارهی ههین���ی رابردوو مام جهالل س���هرهڕای ئهوهی كه تهندروستیش���ی زۆر رێگهی پێن���ادات ،چ���ووه قۆپ���ی ق���هراغ بۆ باخهكهی مامۆس���تا جهالل-ی بریكاری وهزیری ناوخۆ لهگهڵ حاكم قادرو شێخ جهعفهرو چهند لێپرس���راوێك مایهوه، بهدوای ئ���هم سهردانهش���دا مهكتهبی سیاس���ی بهتهواوی "كپ" بووهو كهس باسی كهیسهكهی قایمقام ناكات.
بهڕێوهبهری نوسینگ هی تایبهت ی پارێزگاری سلێمانی ،دووباره پل هی بهرزدهكرێتهوه ی راب���ردوو ی ئ���هوهی س���اڵ دوا ی لهیاری���دهری تێبین���هرهوه پل���ه بهرزكرای���هوه بۆ بهڕێوهب���هر ،ئهم س���اڵیش پلهك���هی بهرزكرایهوه بۆ ی جێبهجێكار. بهڕێوهبهر ی ی تایبهت :س���هرچاوهیهك س���لێمان ئ���اگادار بهئاوێن���هی راگهیان���د "بۆ ی دووهمجار بهش���ێوهیهكی نایاسای ی ی تایبهت ی نوسینگه ی بهڕێوهبهر پله
ی س���لێمانی ،كارزان جیهان پارێزگا ی بهخش ،بهرزكرایهوهو ئێستا پلهك ه ی جێبهجێكار". بووهت ه بهڕێوهب���هر ی بهڕێوهبهری نوس���ینهگهی تایبهت ی س���لێمانی ،كارزان جیهان پارێزگا بهخ���ش لهلێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن ه ی ئاماژهی بهوهدا ك ه 9ساڵ خزمهت ی ی "بهاڵم 9س���اڵ ههی���ه ،وتیش��� ێ خزمهتهك هی من ب ه 20ساڵی ههند
ك���هس دهچێ���ت ،چونك��� ه ههموو رۆژێ���ك له8ی بهیانیی���هوه تا ی11 ی ش���هو لهكاردام" .ناوبراو ئهوهش��� روونكردهوه كه هی���چ كاتێك داوای ی پلهبهرزكردن���هوهی نهكردووهو وت "ههم���وو پلهبهرزكردنهوهكان���م ب ه ی ی ئهنجومهن فهرمانی س���هرۆكایهت ی وهزی���رانو وهزارهتی داراییو ئابور بووه".
ئاوێن ه پێویست ی به"موحهریر"ێكه
ی رۆژنام���هی ئاوێن��� ه پێویس���ت ی بهكهس���ێكه ك��� ه ل���هكار موحهریریدا شارهزا بێت ،مهرج ه ی ئهم ی وهرگرتن ئهوانهی خوازیار پۆس���تهن ،ئهزمونی پێشتریان ی ههبێ���ت ل���هكاری داڕش���تن راپۆرتو ههواڵسازیدا ،ههروهها
ی ئینتیمای سیاس���ییهوه لهڕوو سهربهخۆو بێالیهن بن. ی ئ���هو بهڕێزان���هی خوازی���ار ی ئهم پۆستهن ،دهتوانن وهرگرتن ()CVیهكانی���ان بنێرن بۆ ئهم ئهدرێسه: newspaper@awene.com
یان راس���تهوخۆ ()CVیهكانیان ی ی رۆژنامه بگهیهنن ه نوس���ینگه ئاوێنه لهشهقامی سالم ،تهنیشت ی ی بارزگانیو پیشهس���از ژوور سلێمانی ی دوا مۆڵهت بۆ پێشكهش���كردن ()CVیهكان 2012/4/15ه.
ههواڵ
بهرپرسی گۆڕان لهههولێر واز لهپۆستهكهی دههێنێت ی گۆڕان لهههولێر، ی بزووتنهوه بهرپرس ی س���هالح م���هزن واز لهپۆس���تهكه ی لهنێو ی خۆ دههێنێ���تو چاالكییهكان بزوتنهوهكهدا ههڵدهپهسێرێت. ههولێ���ر ئاوێن���ه :س���هرچاوهیهك ب ه ی ملمالنێو ئاوێن��� هی راگهیاند بهه���ۆ هاوكارینهكردنی���هوه ،م���اوهی دوو ی ی بزووتن���هوه ههفتهی��� ه بهرپرس��� ی گۆڕان لهههولێر (س���هالح مهزن) واز ی ی خۆ لهپۆستهكهی هێناوهو كارهكان ههڵپهساردووه. بۆ پشتڕاستكردنهوهی ههواڵهك ه ئاوێن ه پهیوهندیك���رد به س���هالح مهزن-ـهوه، ناوبراو ههواڵهكهی پشتڕاس���تكردهوهو رایگهیاند "لهنێو بزوتن���هوهی گۆڕاندا دهستاودهس���تی پۆس���تهكان شتێكی ئاس���اییهو رهنگ ه ب���ۆ قۆناغی داهاتوو كهسێكی دیك ه پێویست بێت ،من ههر لهنێو ئهو بزوتنهوهیه وهك ههڵسوڕاوێك درێژه بهكارهكانم دهدهم". بهه���ۆكاری س���ــــهبـــارهت دهستلهكاركێش���انهوهكهی ك���ه ئاماژه ب���ۆ ئهوه دهكرێت ك��� ه ناوبراو لهالیهن ی گۆڕانهوه لهكارهكانیدا هاوكاریی كادیران نهكراوه ،وتی "بهخواستی خۆم دهستم لهو پۆس���تهكهم ههڵگرتووه ،پرۆسهی بهدامهزراوهییكردنی بزوتنهوهی گۆڕان لهههولێ���ر بهردهوامیی ههی���ه ،رهنگ ه لهكاتی خۆیدا خۆمو بزوتنهوهی گۆڕان راگهیاندنی زیاتر بدهین ،تهنانهت ئهوه دهڵێم من بۆ قۆناغێك پێویست بوومو ئهركهكانی خ���ۆم بهزیادهوه جێبهجێ كردووه ،بۆ قۆناغی ئاینده ههستمكرد ئهركهك ه كۆمهڵێك پێداویستی دهوێتو ئهو پێداویس���تیانه لهئ���ارادا نین ،ههر بۆی���هش كارو چاالكیهكان���ی خ���ۆم سڕكرد".
ICGداوا ی نێوانگری UNو ئهمهریكا دهكات بۆ بهغداو ههرێم گروپ���ی قهیران���ه نێودهوڵهتیی���هكان ی ی دهدات لهبارهی مهترسییهكان هوشیار ی كێشمهكێش���ی ئهمدوایی���هی ههرێم ی كوردس���تانو بهغداو داوای نێوانگری ی ئهمهریكاو نهتهوه واڵت ه یهكگرتووهكان ی یهكگرتووهكان دهكات بۆ كۆكردنهوه ههردوال لهسهر مێزی گفتوگۆكان. ی خۆیدا ئاژانس���هكان :لهدوا راپۆرت��� ی لهب���ارهی قهیرانهكان���ی ئهمدوایی���ه عێراق���هوه گروپ���ی قهیران��� ه نێ���و ی دهوڵهتیی���هكان ك���ه بارهگاك���ه ی پایتهخت���ی بهلجیكای��� ه لهبرۆكس���ل ی "عێراقو ك���وردهكان ـ بهناونیش���ان گرهوه گهورهكانی گهمهی نهوتو گاز" ی جهغت لهوه دهكات���هوه ناكۆكییهكان ی وای وهرگرتووه ك ه ئهمدوایی ه رهوتێك ی پێشتر دوور چارهسهر لهههموو كاتێك دهخاتهوه. ی ی���وس هیڵتهرم���ان ك��� ه بهڕێوهبهر ی ئهم ی ناوهڕاس���ت ی رۆژههاڵت پرۆگرام گروپهیه جهغ���ت لهوه دهكاتهوه "كات ی تاكڕهوان ه ی دهڕواتو رهفتار بهخێرای پهیوهندییهكان بهرهو ههرهس دهبات". راپۆرتی ئ���هم گروپ���ه نێودهوڵهتیی ه ئام���اژه بهوهش دهكات ك���وردو بهغدا ی ناخۆش���یان 90س���اڵ پێكهوهژیان��� بهڕێكردووه.
ههنوکه
) )323سێشهمم ه 2012/4/24
hewalusyaset.awene@gmail.com
3
عهدنان موفتی :لهعێراقدا رێگ ه نیی ه دیكتاتۆر دروست ببێت ئا :نزار گزالی ،ههولێر ئهندامی مهكتهبی سیاسی یهكێتی نیشتمانی كوردستان ،عهدنان موفت ی لهچاوپێكهوتنێكی تایبهتدا بۆ ئاوێنه لهسهر ملمالنێكانی نێوان مالیكیو بارزانی دهدوێت. ئاوێنه :سهرهتا بهوه دهستپێدهكهم، ئایا ملمالنێی نێوان س���هرۆكی ههرێمو س���هرۆك وهزیران���ی عێ���راق چ���ۆن ههڵدهسهنگێنی؟ عهدنان موفتی :لهڕاستیدا ئهوه چهند مانگێكه دۆخی سیاس���ی بهقۆناغێكی مهترس���یداردا تێدهپهڕێت ،نهك ههر تهنه���ا لهئاڵۆزبوون���ی پهیوهندیهكانی ههرێ���مو حكومهتی فی���دراڵ ،بهڵكو لهئهگهرهكان���ی ناوچهكه ك���ه رهنگه گۆڕانكارییهكی گهوره بێننه پێشهوه، دوای بهه���اری عهرهب���ی ك���ه چهند واڵتێكی گرتهوهو ئێس���تاش لهسوریا رهنگدان���هوهی ههی���ه ،راس���ته ئ���هو شۆڕشانه دژی دكتاتۆریهتو بۆ ئازادی بوون ،بهاڵم س���یمایهكی مهترسیداری لهگهڵ خۆی هێن���اوه ئهویش گرژییه لهنێوان س���وننهو ش���یعه ،بهتایبهتی لهس���وریا ،میللهتی س���وریا لهالیهك رووب���هڕووی رژێمێك���ی دیكتات���ۆری بوونهت���هوه ،لهالیهكی دیكه دهس���تی دهرهكی رۆژ بهڕۆژ لهمهسهلهكانی ئهو واڵتهدا زیاد دهكات ،بهتایبهتی توركیاو واڵتانی دیكهش ،ناكرێت ناكۆكیهكانی ئهمهری���كاو ئێرانی���ش دوربخهینهوه، ئهمان���ه ههموی���ان كاریگهرییان ههیه لهمهس���هلهی سیاس���ی عێراق���دا كه واڵتێك���ه ل���هدوای جهنگ���ی جیهانی یهكهمهوه تا روخانی رژێم ،یهكهمجاره لهدكتاتۆریهتهوه گۆڕاوه بۆ سیستمێكی فره حیزبیو دیموك���رات ،بهاڵم بهبێ روش���نبیرییهكی تهواو بۆ دامهزراندنی ئهو دهوڵهته دیموكراتیه كه فیدرالیه، بۆیه دهبینی ئهو دیموكراتیهته ش���تی تایبهتی لهگهڵ خۆی هێناوه ،هێش���تا ش���ته ناخۆشهكانی پێش���وی عێراقی لهگهڵ خۆی هێناوه وهك تایفهگهریو ناكۆكیهكان���ی نێوان ههرێ���مو بهغدا، ئهگهر چ���ی ناتوانین بڵیین حكومهتی فیدراڵی عێراق ئهركی ئهو سیاس���هته رهگهزپهرس���تییهی لهئهس���تۆدایه كه بهرامب���هر گهلی كوردس���تان كراوه، بهاڵم ئهو رۆشنبیرییهی كه دهسهاڵت ههمیشه لهبهغدا ههیبووه ،تائێستاش لهالیهن زۆرینهوه ئ���هو بیركردنهوهیه
پێش دهوڵهتی کوردی ،چۆن کورد لهم قهیران ه رزگاربێتو نهبێت ه قوربانی عهدنان موفتی ههیه ،ئهوه بهش���ێوهیهكی گش���تی، ئهگهر بڕۆین���هوه ناو تایبهتمهندیهكان دوای ئهوهی دهنگمان بۆ دهس���توردا، ئهو دهستوره رێگهمان پێ نیشاندهدات س���یمای ئ���هو دهوڵهت���ه دیموكراتی فیدرال���ه چی���ه ،دهس���هاڵتی داوهته ههرێمی كوردس���تانو دهسهاڵتیش���ی داوهت���ه حكومهتی فی���دراڵ ،ههندێك دهسهاڵت تایبهته بۆ ههرێمو ههندێكی تایبهته بۆ حكومهتی فیدراڵ ،ههندێك دهسهاڵتیش هاوبهشه ،ئهو هاوبهشهش وایك���ردووه بۆچونی جی���اواز ههبێت، بهتایبهتی لهمهس���هلهی نهوتو غازدا كه مهسهلهیهكی زۆر گرنگهو ههریهكهو بۆچون���ی خۆی ههیه لهتێگهیش���تنی ئ���هو مادان���هی كه باس لهو س���امانه دهك���هنو وایلێك���ردووه ناكۆكیهكان لهس���هر ئهوبابهت���ه زیادبێ���ت ،جگه لهناوچ���ه دابڕاوهكان كه بهمادهی 140 چارهسهرهكهیان دیاری كراوه ،كهچی جێبهج���ێ نهكراوه .لهو ش���وێنانهش گرژی ههیه. ئهرك���ی ئێمهی���ه ك���ه ب���ه دیالۆگ كێش���هكان چارهس���هر بكرێن ،پێش ههموو ش���تێك لهن���او خۆماندا یهك سیاسهتمان ههبێتو دووبۆچونو سێ بۆچون نهبێت ،ئهوهش بهچهند شتێك دهكرێت كه لهناو خۆماندا بهڕاشكاوی مهسهلهكان باس بكهین ،ههوڵ بدهین ی���هك ههڵوهس���تمان ههبێت ،ئهوهش ب���هوهوه بهنده كه سیاس���هتهكانمان روونو ش���هفاف بێت ل���هڕووی نهوتو غازیش���هوه ،ههروهها لهڕووی ئابوریو ههموو پهیوهندیهكانیشهوه .پێویسته
لهگهڵ یهكتری دابنیش���ین ،نهك تهنها پارتیو یهكێتی ،بهڵكو بهئیسالمیهكانو گۆڕان-یش���هوه ،پێویس���ته میللهتیش بهش���هفافیهت لێمان تێبگاتو ئهگهر ناكۆكیش ههبێت ههر لێمان تێبگات. ئاوێنه :ههس���تدهكهی جیاوازییهك لهبیروبۆچوندا ههیه ،بهنمونه بارزانی دهڵێ���ت مالیكی ب���هرهو دیكتاتۆریهت دهڕوات ،ب���هاڵم تاڵهبان���ی دهڵێ���ت ل���هو باوهڕهدانی���م ،تۆ ئهم���ه چۆن شیدهكهیتهوه؟ عهدنان موفتی :خۆی ئاس���اییه بۆ ههڵبژاردن���ی وش���ه لهدهربڕین مانای ئ���هوه ناگهیهنێت كه جی���اوازی ههیه لهههڵس���هنگاندن .رهنگ���ه جی���اوازی لهههڵس���هنگاندن ههبێ���ت لهج���ۆری ئ���هو كهس���ه كێی���ه بهرامبهرهك���هی ههڵدهسهنگێنێت ،بهاڵم پێم وانییه ئهو جیاوازیه جهوههریی بێت ،لهبهرئهوهی جارێ تۆ بڵێی دیكتاتۆره یان دیكتاتۆر نیی���ه ش���تێكی زۆر گ���هوره ناگۆڕێت لهمهسهلهكه ،چونكه بهڕای شهخسی خ���ۆم لهعێراقدا رێگ���ه نییه دیكتاتۆر دروس���ت ببێ���ت ،ئهگهر كهس���ێكیش ههبێت حهزی بوونه دیكتاتۆری ههبێت لهڕێگهی دهستورهوه بێت ئهوه رێگهی پێنادرێت ،لهڕێ���ی زۆرینهو كهمینهوه مهجال���ی پێنادرێت ،واقع���ی میللهتی عێ���راق كه س���ێ بهش���ی س���هرهكی جی���اوازنو هی���چ بهش���ێك ناتوانێت كۆنترۆڵی دوو بهشهكهی دیكه بكاتو رێگه نییه ببێت���ه دیكتاتۆر .لهڕێگهی ئ���هو پهیوهندیانهی كه عێراق ههیهتی لهگهڵ ئهمهریكا رێگه بهدروس���تبوونی
دیكتاتۆریهت نادرێت .جیهان ههمووی دژی دیكتاتۆریهت���ه ،بههاری عهرهبی ئهوه ئاشكرایه دژی دیكتاتۆریهته. ئاوێنه :بارزانی دهڵێت دهگهڕێینهوه ب���ۆ رای خهڵك���ی كوردس���تان ،ئهمه مهبهس���ت لێی راگهیاندن���ی دهوڵهتی كوردیی���ه ،ئهگهر وایه ئایا ئیش���مان كردووه بۆ ئهو مهسهلهیه؟ عهدنان موفت���ی :ههر كاتێك ئهگهر جی���اوازی ههبوو نهمانتوان���ی بگهینه
بكهن ،سود لهمێژوی گهلی كوردستان وهربگ���رن ،ئهو مێ���ژووه چهند وانهو پهندێكم���ان فێ���ردهكات .بۆیه ئهمڕۆ لهههموو كاتێك زیاتر پێویسته لهسهر سهركردایهتی سیاسی كورد كه مێژووی لهبهر چاوبێتو نهبێته بهشێك لههیچ میحوهرێكی سیاس���ی ك���ه ئهزمونی ك���ۆن دووباره بكات���هوه ،بۆیه دهبێت كوردی ههم���وو پارچ���هكان واقعیانه تهماشای ئایندهی خۆیان بكهنو رێگه نهدهن ببنه یاری بهدهستی ئهمو ئهو، ههروهها دهبێت رێ���ز لهتایبهتمهندی ههموو بهشهكان بگیرێت. ئاوێنه :بهاڵم من نهگهیشتمه وهاڵمی ئ���هوهی ئایا ئامادهباش���یی كراوه بۆ دهوڵهتی كوردی؟ عهدنان موفتی :جارێ پێش ههموو ش���تێك ئهوهیه تۆ لهم قهیرانه چۆن رزگارتبێتو نهبیت���ه قوربانیی ،چۆن كێش���هكان لهگ���هڵ بهغدا چارهس���هر بكرێت ،تۆ گهمارۆ دراویت لهالیهن ئهو واڵتانهوه ،ئهگهر سیاس���هتێك ههیهو بڕیارێك ههیه ب���ۆ ئهوهی كورد ببێته كی���ان ،دهبێت لێ���ی تێبگهین ،كهس نییه ئهمڕۆ كورد بێت خهباتی كردبێت چاوهڕوان نهكات كه كوردستان رۆژێك لهڕۆژان دهوڵهتو كیانی ههبێت ،بهاڵم ئهوه پێداویس���تی خۆی ههیه لهڕووی بابهتیو خودیی كه هیچ كامیان وهكو
جاران كێ دهیوێرا رهخن ه لهمام جهالل یان كاك مهسعود بگرێت
دهرئهنجام دهبێت بگهڕێینهوه بۆ رای پێویس���ت لهبار نین ،جگ���ه لهوهش خهڵك ،یان لهڕێی پهرلهمانهوه باسی پابهندین بهدهستوری عێراق ،دهنگمان لێوه بكرێت ،یان ئهگهر گۆڕانكارییهكی بۆی داوه ،بهڵی راسته ئهگهر بێتو ئهو گهورهبێ���ت ههڵبژاردنێك���ی ت���ازه دهستوره جێبهجێ نهكرێتو الیهنهكانی دهكرێت���هوهو ه���هر جیاوازییهك ههیه دیكهی عێراقی پێی���هوه پابهند نهبن حیزبه سیاس���یهكان بهرنامهی خۆیان ئهوكات كوردیش بڕیاری خۆی دهدات، تهرح دهك���هنو جارێكی دیكه میللهت بهاڵم ئێمه ئهمڕۆ هێزی گهورهمان لهو دهن���گ بدات لهس���هر ئهساس���ی ئهو دهسكهوتانهیه كه لهدهستوری عێراقدا بهرنامهی���ه ،بهاڵم م���ن پێموانییه لهو بۆ ههرێمی كوردس���تان دابین كراون، قۆناغ���هدا خیالفاتهكه ئ���هوه بێت كه دهبێت ئهوه بپارێزینو پێشی بخهین، بڵێن رای خهڵ���ك وهربگرین ،چونكه ئێمه ئهگهر بمانهوێت كیان دروس���ت ئێس���تا ئهركهكه وایه هێزی سیاس���ی بكهین ش���هڕمان پێناكرێ���تو هێزمان كوردیو س���هركرده سیاسیهكان زۆر نیی���ه ،ههردهبێت ئ���هو واقیعهی كه بهوریاییهوه تهماش���ای مهس���هلهكان لهڕۆژههاڵتی ناوهڕاس���تدا ههیه لهبهر
چ���او بگرین ،ههوڵ بدهی���ن بهدیالۆگ خهڵكان���ی دیك���ه تێبگهیهنی���ن ك��� ه دهوڵهتی كوردی ل���هدژی ئهوان نییه، ئ���هوهش بهوه دهبێت كه پهیوهندیمان لهگهڵ ههموو الیهك باشبێت .تا زروفی وادێت���ه پێش كه قهناع���هت بهههموو الی���هك بكهی���ن .ههروهه���ا جهنابی بارزانی���ش خۆ نهیوتووه دهوڵهت ،ئهو لهمانگی ئازاردا باسی ئهوهی كردووه، چ���اوهڕوان دهكرێت س���هركهوتن ههر لهممانگهدا بێت ،ش���تێكی لهو بابهته بووه ،وهكو دهوڵهتو كیان كهس بهو سهراحهته باسی نهكردووه. ئاوێنه :ئایا ئ���هو بارگرژییهی نێوان مالیك���یو بارزان���ی ،ههس���ت ناكهی لهنێوان ئهم دوو كهسهدا حهسر بووه؟ ئایا ئهمه مهترسیی نابێت؟ عهدن���ان موفتی :خۆی مهس���هلهی كهس���ایهتی دهوری ههی���ه ،بێگومان لهئهوروپاش���دا س���هیر دهك���هی ئهو حیزبهی دهیباتهوه ی���ان دهیدۆڕێنێت كهس���ی یهكهمی حیزبهكه یان دهبێته رهمزێك یان وازدههێنێ���ت .بێگومان كاریگهری ئهو تاكه كهس���ه لهواڵتانی وهكو كوردستانو رۆژههاڵتی ناوهڕاست زیات���ره ،بهاڵم دهبێ���ت رهچاوی ئهوه بكرێت كه بهدیالۆگ ئهو شته چارهسهر بكرێ���ت ،چونكه ناكرێت ت���ۆ ههموو شتهكان بهیهكهوه ببهستیتهوه .راسته ناكۆك���ی دهبێتو رهخن���هش دهبێت، ئهمه ش���تێكی ئاساییه لهچوارچێوهی تێگهیشتنمان لهدیموكراتیهت .جاران كێ دهیوێرا رهخنه لهمام جهالل یان كاك مهس���عود بگرێت ،ئێستا لهناوخۆماندا رۆژان���ه مانش���ێتو تهلهفزیۆن���هكان رهخن���ه دهگرنو ئۆپۆزس���یۆن ههیه، ههموو ئهوانه رهخنه دهگرنو جارجار لهڕهخن���هش تێدهپهڕێت ،بهاڵم واقعی تازه ئهوهی���ه قبوڵ دهكرێت .تهنانهت باوهڕمان نهبوو كه بگهینه ئهو رۆژهی كه قبوڵی���ش بكرێت .ئهو ناكۆكیانهی كه لهنێوان دوو س���هركردهش ههبێت، دهبێت لهالیهنی شهخس���ی دهربچێتو لهسنوری رهخنهگرتن نهچێته دهرهوه، ههروهه���ا لهگ���هڵ رهخنهگرتنی���ش ئامادهبی���ن ب���ۆ دیال���ۆگ ،چونك���ه چارهنوسی میللهتێكمان لهسهر شانه، س���هرۆكی ههرێ���م بهرامب���هر بهگهلی كوردستان مهس���ئولیهتی ههیه .بۆیه رهخن���هش بگرێت لهجێ���ی خۆیهتی، بهاڵم لهههمانكاتیشدا دهبێت ئامادهبێت بۆدیالۆگ ،بۆچارهس���هری كێش���هكان ئهگهر رێگهیهك ههیه.
وهزارهت ی دارایی بهنوسراو ی نهێنی ،وهك سلف ه پاره بۆ 12رێكخراوی ناحكوم ی نزیك لهیهكێتیو پارت ی خهرج دهكات ئا :ئاسۆ سهراوی بهپێی نوسراوێكی نهێنی ،وهزارهتی داراییو ئابوری حكومهتی ههرێم چهندین بڕه پارهی جیاواز وهك سلفه لهجیاتی مینحه بۆ 12 رێكخراوی ناحكومی خهرج دهكات. بهبۆچونی پهرلهمانتارێكی لیژنهی داراییو كاروباری ئابوری پهرلهمانی كوردستان ،ئهو نوسراوه "نایاساییه" وتهبێژی وهزارهتی داراییش جهخت لهیاساییبوونی نوسراوهكهیان دهكاتهوهو دهڵێت "تا پهسهندكرنی بودجه ،دهكرێت بهشێوازی سلفه پاره بدرێته ئهو رێكخراوانه". نهێنیی ناو نوسراوه نهێنییهكه لهنوس���راوهكهی وهزارهت���ی داراییو ئابوریدا كه واژۆی بایز سهعید محهمهد وهزی���ری داراییو ئاب���وری پێوهیهو به ژماره 107ل���ه 2012/3/12دهرچووهو كۆپییهكی لهالی ئاوێنه پارێزراوه ،باس ل���هوه دهكات كه لهس���هر رهزامهندیی س���هرۆكی ئهنجومهنی وهزیران ،چهندین ب���ڕه پارهی جی���اواز ب���ۆ 12كۆمهڵهو رێكخ���راوی ناحكوم���ی خ���هرج بكرێت بهشێوازی "س���لفه لهجیاتی مینحه" بۆ مانگهكان���ی كانونی دووهمو ش���وبات، واته ههردوو مانگی یهكو دووی س���اڵی .2012 زۆرترین پارهی ناو نوس���راوهكه ،بڕی 500ملی���ۆن دیناره كه ب���ۆ رێكخراوی منداڵپارێ���زی كوردس���تان ب���ۆ مانگی
ش���وباتی 2012دی���اری ك���راوه ،دوای ئهوی���ش 200ملیۆن دین���ار بۆ دهزگا ی چاپو پهخش���ی س���هردهم بۆ ههردوو مانگی ی���هكو دوو دیاری ك���راوهو 80 ملیۆن دیناریش بۆ كۆمهڵهی پێشمهرگه كهمئهندامبووهكانی سهنگهرو 60ملیۆن دیناری���ش ب���ۆ كۆمهڵهی پێش���مهرگه دێرینهكانی كوردس���تان تهنها بۆ مانگی شوبات دیاری كراوهو ئهوانی تریش بهم جۆرهن 50 ،ملیۆن دینار بۆ ئینستیوتی كهلهپ���وری كوردو 40ملی���ۆن دینار بۆ بنكهی ژینو 6ملیۆن دینار كهنیس���هی (االقبات االسدوكس) 3 ،ملیۆن دینار بۆ كهنیسهی كۆیهو ههرمۆته 2 ،ملیۆنو 400 ههزار دیناریش بۆ كهنیس���هی ئینجیلی ئازاد 7 ،ملی���ۆنو 500ههزار دیناریش بۆ كهنیسهی ماریوسف14 ،ملیۆن دینار بهڵگهنامهکه بۆ تهكی���هی تاڵهبان���ی ،كهمترین بڕه پارهی ناو نوسراوهكهش 1ملیۆنو 500 ههزار دیناره كه ب���ۆ دایهنگهی راهبات "ههتا بودجهی 2012پهس���هند نهكرێ ،ناكات ،پێم سهیره كه باسی 500ملیۆن جگ��� ه لهموچ���ه ،نابێت پ���اره بهناوی دینار لهنوسراوهكهدا هاتووه". دیاركراوه. پهیمان ئهوهش دهخات���هڕوو كه ئهو پرۆژهو مینحهوه بۆ هیچ الیهنێك خهرج نوس���راوه بهڵگهی ئهوهی���ه كه ههردوو "تابودجه پهسهند نهكرێ ،چۆن پاره بكرێت". س���هرپێچییهكی تری ئهو نوس���راوه ،حیزبه دهسهاڵتدارهكهی كوردستان هیچ خهرج دهكرێت؟" بهبڕوای پهیمان عیزهدین لهفراكسیۆنی بهبۆچونی ناوبراو ،ئهوهیه كه ئهو پارانه ئیعتبارێك بۆ یاساو پهرلهمان دانانێن، گ���ۆڕان ،ئهو نوس���راوه یهكێكه لهههره بهپێ���ی پڕۆپۆزهڵی ئیش ن���هدراوه بهو وهك ئ���هو وتی "كهی ویس���تیان لهژێر نوسراوه نایاساییهكان ،وهك ئهو دهڵێت كۆمهڵ���هو رێكخراوانه "ئهمهش گرفته" ،ناوی جۆراوجۆردا پاره بۆ رێكخراوهكانی "ئهوه دهچێته بواری بهههدهردانی سامانی چونك���ه وهك ئ���هو روونیدهكات���هوه ،نزیك خۆیان خهرج دهكهن". گش���تییهوه" .ئهم ئهندام���هی لیژنهی بهپێ���ی یاس���ای كاروب���اری رێكخراوه هۆی چییه نوسراوهكه بهنهێنیی دارایی پهرلهمان ،باس لهوه دهكات كه ناحكومیهكان ،پێدانی پاره به شێوازی كراوه؟! بهپێی یاسا ،جگه لهخهرجكردنی موچه ،مینحه لهسهر بنهمای پڕۆپۆزهڵو ئیش پهرلهمانتارهكهی فركس���یۆنی گۆڕان ههتا بودجه پهسهند دهكرێت نابێت هیچ دهدرێ���ت ،وهك ئ���هو وتی "ئ���هو بڕه جۆره پارهیهك خهرج بكرێت ،ئهو وتی پارهیهش لهچهند ملیۆن دینارێك تێپهڕ سهرسوڕمانی خۆشی پیش���اندا لهوهی
"ئهگهر ئهو پارهی���ه لهو چوارچێوهیهدا بێتو بهش���ێوهیهكی یاسایی ئیجرائات ی موحاسیبیو وردبینی بۆ كرابێتو وهك سلفه پێیان بدرێت ئهوه شتێكی ئاساییه، ئهگهر پێچهوانهی ئهوهش بوبێت دیاره نایاس���اییهو دهبێ���ت بهدواداچون���ی بۆ بكرێت".
ی زۆرترین پاره ناو نوسراوهكه، ی 500ملیۆن بڕ ی دیناره رێكخراو ی منداڵپارێز ی كوردستان بۆ مانگ شوبات دیاریكراوه
نوسراوهكه بهنهێنی كراوه ،بۆیه پرسی "ئهگهر نوس���راوهكه ش���تێكی نایاسای ی تێدا نییه ،بۆ بهنهێنیی دهكرێت؟". ه���اوكات پهرلهمانتار عومهر س���دیق ههورامی لهفراكس���یۆنی كوردس���تانی، بهههمانش���ێوه سهرس���وڕمانی خ���ۆی پیش���اندا لهنهێنیی نوس���راوهكهو وتی "ئهگهر نوسراوهكه لهچوارچێوهی یاسادا كراوه ،چ پێویس���تی بهوهی���ه بهنهێنیی دهربچێت" . ههورام���ی ئ���هوهش دهخات���هڕوو كه لهبودجهی ساڵی رابردوودا نزیكهی 250 ملیار دینار بۆ ئ���هو كۆمهڵهو رێكخراوه ناحكومیانه دیاری كراوه ،ئهو وتیش���ی
تابودجه پهسهند دهكرێت ،به سلفه پارهیان دهدرێتێ ههر لهمبارهی���هوه بڕیاردهری لیژنهی دارای���ی پهرلهمانی كوردس���تان ،دلێر مهحمود ئهوه روندهكات���هوه لهكاتێكدا بودجه پهس���هند نهكرێت ،بهپێی یاسا دهكرێت 1لهس���هر 12ی بودجهكه بۆ كاری پێویس���ت خهرج بكرێت ،ئهو وتی "بهم جۆره حاڵهتێكی ئاس���اییه ،وهك س���لفه بۆ بهڕێكردن���ی كارهكانیان پاره بدرێته ئهو رێكخراوانه". لهالی خۆی���هوه وتهبێ���ژی وهزارهتی دارای���یو ئاب���وری ،دلێر ت���ارق ئاماژه ب���هوه دهكات ،ك���ه خهرجكردنی پاره بهش���ێوازی س���لفه لهجیاتی مینحه بۆ ئ���هو كۆمهڵ���هو رێكخراوان���ه ههتا ئهو كاتهی بودجه پهسهند دهكرێت ،شتێكی یاس���اییه ،ئهو وتی "ههركاتێك بودجه پهس���هندكرا ،ئهگهر ئهو پارهیهی پێیان دراب���وو وهك س���لفه زیادب���وو ،لێیان وهردهگیرێتهوهو ئهگهر كهمیش بوو هی تریان پێدهدرێت" .سهبارهت به هۆكاری نهێنیی نوس���راوهكهش وتی "سروشتی كارهك���ه وههای���ه ،ن���هك لهبهرئهوهی كارێكی نایاسایی كراوه".
4
) )323سێشهمم ه 2012/4/24
hewalusyaset.awene@gmail.com
هەنوکە
تا ئێستا هیچ كهسێك خۆ ی بۆ پۆست ی ئهمینداری ی یهكگرتوو نهپااڵوتووه ئا :ئاوێنه لهكاتێكدا وا بڕیاره مانگی داهاتوو كۆنگرهی یهكگرتووی ئیسالمی كوردستان ببهسترێت ،وتهبێژی یهكگرتوو دهڵێت "لهدوا كۆبوونهوهی ئهنجومهنی سهركردایهتییاندا هیچ كهسێك باسی لهوه نهكردووه خۆی دهپاڵێوێت" ،سهرچاوهیهكی ئاگاداریش دهڵێت "كۆنگره باڵی موحافزهكارو مهالكانو ئههلی دهعوه لهناو یهكگرتوو ئهوهندهی تر بههێزتر دهكات". دوای ئ����هوهی س����هالحهدین بههادین ئهمینداری����ی گش����تی یهكگرت����ووی ئیس��ل�امی كوردس����تان رایگهیاند كه لهكۆنگ����رهی داهات����وودا خ����ۆی بۆ پۆستی ئهمینداریی كاندید ناكاتهوه، پرسیاری س����هرهكی بووه بهوهی كه كێ ئهمینداری����ی داهاتووی یهكگرتوو دهبێت؟ سهرباری ئهوهی ناوی چهند كهس����ایهتییهك دههێنرێ����ت ب����ۆ ئهو پۆسته ،بهاڵم بهپێی لێدوانی وتهبێژی مهكتهیی سیاسی یهكگرتووی ئیسالمی "س����هالحهدین بابهكر" تا ئێستا كهس خۆی بۆ ئهو پۆسته نهپااڵوتووه ،ئهو بهڕۆژنامهی ئاوێنهی راگهیاند كه "لهدوا كۆبوونهوهی ئهنجومهنی سهركردایهتی یهكگرتوودا هیچ كهسێك باسی لهوه نهكردووه كه خۆی دهپاڵێوێت". زۆرێ����ك لهچاودێران����ی نزی����ك لهیهكگرتووی ئیس��ل�امی ئاماژه بهوه دهكهن ك����ه "هادی عهل����ی" ئهندامی مهكتهب سیاس����ی بههێزترین كهسه بۆ وهرگرتنی ئهو پۆسته ،بهو پێیهی یهكهم كهس بوو لهن����او یهكگرتوودا لهس����هر ئهوه قسهی كردو ههڵوێستی خۆی راگهیاند ،لهكاتێكدا كه زۆربهی ئهندامی س����هركردایهتی لهس����هر ئهو ههڵوێستهی ،ناوبراویان سهركۆنه كردو
وتیان ش����تی وا چۆن دهڵێیت ،كهچی دوای ئ����هوهی س����هالحهدین بههادین خ����ۆی وتی "خ����ۆم ناپاڵێوم����هوه"، ئهنجومهن����ی س����هركردایهتی كهوتنه پیاههڵدانو ستایشكردنی. ئای����ا دوای دهس����ت لهئهمینداری����ی كێشانهوه یهكگرتوو پۆستێكی دیكه بۆ م.سهالحهدین بههادین دادهتاشێت؟ وتهبێژی مهكتهیی سیاسی یهكگرتووی ئیس��ل�امی لهوهاڵمی ئهم پرس����یارهدا ی دهس����ت لهكاركێشانهوهی وتی "دوا هیچ پۆس����تێك وهرناگرێتو بۆ خۆی وهك كهسایهتییهك دادهنیشێت". ی ی نزیك لهیهكگرتوو بهاڵم سهرچاوهیهك ئیس��ل�امی ئام����اژه ب����هوه دهكات كه "زۆرب����هی یهكگرتوو پێیانناخۆش����ه م.س����هالحهدین وازدههێنێ ،ئهمیش ی واقیعهوهو بهڕاست كهوتووهته ئهمر واز دههێنێ����ت ،چارهس����هر ئهوهی����ه دهس����هاڵتی تری بدهنێ ،لهبهرئهوهی ناوبراو پێگهیهكی بههێزی ههیه لهناو یهكگرتوودا". ئهمه لهكاتێكدا كه عهبدوڵاڵ رێشاوی كه پێش����تر یهكێكبووه لهو گهنجانهی رهوتی گهش����هیان لهن����او یهكگرتوودا دامهزران����د ،لهپهیجهك����هی خۆیهوه لهفهیس����بووكدا بانگهش����ه ب����ۆ ئهوه دهكات كه كهس����ایهتییهكی "بادینی" ببێته ئهمینداری داهاتووی یهكگرتووی ئیسالمی ،ئهو لهلێدوانێكیدا بهئاوێنهی راگهیاند كه ئهم بانگهشهیهی لهالیهن ی زۆرهوه پشتگیریی لێكراوه، خهڵكێك هۆكاری ئهم بانگهشهیهشی گهڕاندهوه بۆ ئهوهی كه "یهكگرتووی ئیس��ل�امی تاكه حی����زبو رێكخ����راوه لهبادیناندا كه بتوانێ����ت كێبڕكێ����ی پارتی بكاو پێگهیهك����ی بههێزی ههبێ����ت ،بوونی بادینیی����هك بهئهمین����دار ل����هڕووی مهعنهوییهوه نف����وزی یهكگرتوو لهو ناوچان����هدا بههێزت����ر دهكاو ئهمهش بیرۆكهو كارێكی نوێیه لهكوردستاندا
مامۆستا سەالحەدین ی دهست دوا ی لهكاركێشانهوه هیچ پۆستێك ی وهرناگرێتو بۆ خۆ وهك كهسایهتییهك دادهنیشێت
گهر یهكگرتوو پهیڕهوی بكات". هاوكات گۆڤاری لڤین-یش لیس����تێك ی باڵوكردووهت����هوه ك����ه چهن����د ناوێك لهخۆدهگرێ����تو پێیوای����ه ئهمان����ه شایس����تهن بۆ ئهوهی ببن����ه ئهندامی ئهنجومهنی س����هركردایهتی داهاتووی یهكگرت����وو ،س����هبارهت بهم لیس����ته كه رهنگ����ه یهكهمجاربێ����ت رۆژنامهو گۆڤارێ����ك كارێكی بهوج����ۆره بكات، ئاوێنه پرسیاری لهوتهبێژی مهكتهبی سیاسی یهكگرتوو كرد كه سهرنجیان لهس����هری چییه؟ ناوب����راو تهنها وتی
سەالحەدین بەهائەدین فۆتۆ :یەحیا
"هیچ قسهیهكم نییه". یهكگرتووی ئیس��ل�امی كوردس����تان كه لهس����اڵی 1994هوه دام����هزراوهو لهوكات����هوه م.س����هالحهدین بههادین ئهمینداریهت����ی ،حیزبێك����ی گرنگ����ی ئیسالمی سهر گۆڕهپانی كوردستانه، بهالی زۆرێك لهچاودێرانهوه كۆنگرهی داهاتووی یهكگرتوو جێی بایهخپێدانه، ئای����ا كۆنگره یهكگرت����وو زیاتر بهرهو كرانهوه یان داخران دهبات؟ س����هرچاوهكهی نزی����ك لهیهكگرت����وو زۆر گهش����بین نییه ب����هوهی كۆنگره
لۆگۆی ئامادەکراو بۆ کۆنگرەی شەشەمی یەکگرتوو
یهكگرت����وو ب����هرهو كران����هوه ببات، بهبڕوای ئێستا تێكهڵیو پێكهڵییهكی گهوره لهنێوان "دهعوهو سیاسهت"دا لهناو یهكگرتوودا بهدیدهكرێت ،وێڕای ئهوهی ئهم دهعوهو "مهال"یانهی دێن ش����رۆڤهو راڤهی ئایی����نو بنهماكانی خواناس����ی دهكهن لهئاستێكی فكریی بهرزادا نی����ن راگهیاندنی یهكگرتووش بهدهست چهندین كێشهوه گیرۆدهیهو ئاستی الی بینهران دابهزیوهو توانای كێبڕكێ����ی كهن����اڵو راگهیاندنهكانی دیك����هی نیی����ه ،س����هرچاوهكه وتی
"پێش����بینی ئهوه دهكهم كه كۆنگره باڵی موحافزهكارو م����هالكانو ئههلی دهعوه لهناو یهكگرتوودا ئهوهندهی تر بههێزتر دهكات". بهاڵم وتهبێ����ژی مهكتهبی سیاس����ی یهكگرت����وو "س����هالحهدین بابهك����ر" بهتون����دی ئ����هوه رهتدهكات����هوه كه یهكگرتوو ب����اڵ باڵێنی تیابێو ئاماژه ب����هوهش دهكات ك����ه مهس����هلهی جیاكردن����هوهی "دهعوه"و سیاس����هت ئهوه لهكۆنگرهدا بهدهنگدان یهكالیی دهكرێتهوه.
سەبارەت بەکەیسی ئازادکردنی تۆمەتبارەکەی کیمیابارانکردنی هەڵەبجە
حاکم ئاسۆ :دەبێت حاكم بهكرو گۆران ئهدههم داوای لێبوردن بكهن
گۆران ئەدهەمو سەرۆکی شارەوانی هەڵەبجەو حاکم ئاسۆ لەکۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا لەمۆنۆمێنتەکەی هەڵەبجە ئا :زریان محەمەد
قوربانییەکی شەهیدانی هەڵەبجە لەبەردەم مۆنیمێنتەکەدا
رۆژی 2012/4/16بهپێی بڕیارێكی ناوهند ،دادگا یهكێك لهتۆمهتباران ی كهیسی ههڵهبجهی بهناوی (محمود بیالل فهرهج) ئازاد كرد ،كه زانایهكی بواری چهكی كیمیاوی عێراقهو بهوتهی پارێزهرانی كهیسی ههڵهبجه لهدادگای بااڵی تاوانهكانی عێراق دانی ناوه بهتاوانباری خۆیداو لهكیمیابارانی ههڵهبجهدا بهشداری كردووه ،ئازادكردنی ناوبراو كهسوكاری قوربانیانی ههڵهبجهی نیگهران كرد ،حاكم "ئاسۆ محهمهد سۆفی" دادوهر لهكهیسی ههڵهبجهو ئهوكهسهی كه بڕیاری ئازاد كردنی تۆمهتبارەکەی داوه ،دهڵێت "چهندین جار پهیوهندیم بهپارێزهرانو وهزارهتی شههیدانهوه كردووهو بهنوسراو ئاگادارم كردووهتهوه ،بهاڵم بهبێ وهاڵم ماونهتهوه". دوای ئ����هوهی كۆمهڵ����هی قوربانیانی كیمیابارانی ههڵبج����ه بهیاننامهیهكی وهك ناڕهزای����ی دهربڕی����ن بهرامب����هر ب����هو كاره دهربڕی ،گ����ۆران ئهدههم پارێ����زهری كهیس����ی ههڵهبج����هو قایمقامی ههڵهبجه لهكۆبوونهوهیهكدا لهمۆنیمێنت����ی ههڵهبجه رایگهیاند كه "ئێم����ه چهندین جار لهگ����هڵ هاوریی
پاریزهرم بهكر حهمه سدیق سهردان ی بهغدام����ان كردوه ب����هاڵم كهس لهوی نهبوه وهاڵمم����ان بات����هوهو ههریهك لهئیم����ه توانیومانه بۆ ههر كاروباریك كه پهیوهست بوبیت بهم دۆسیهیهوه كاری لهسهر بكهین بۆیه ئیمه ئهبیت ئهوهمان ب����ۆ روون ببیتهو بۆ ئاگادار نهكراوینهتهوه ل����هم قهزیهیه تاوهكو كارمان لهسهر بكردایه". بهاڵم حاكم ئاس����ۆ محهمهد س����ۆفی س����هرۆكی دادگای یهكهم ل����هدادگای بااڵی تاوانهكانی عیچراق س����هبارهت بهكهیس����ی راپهڕینی 1991و بارزانو ل����ه 2004ت����ا 2007وهك����و دادوهری لێكۆڵینهوه لهكهیس����ی ئهنفال كاری كردووهو دواتر بووهته ئهندامی دادگای دووهم لهكهیسی ههڵهبجه بهئاوێنهی راگهیاند كه ئهو داوای بهجینۆس����اید ناس����اندنی كهیسی ههڵهبجه كردووهو خۆش����ی بڕیارهكهی عهلی حهس����هن مهجیدی نوس����یوه كه لهس����ێدارهدرا لهكاتێك����دا دادوهری تر ههبوو داوای ئازادكردن����ی دهكرد ،ئهو وتی "كورده فهیلییهكانی����ش كرا بهجینۆس����ایدو دهستی منی تیایه". س����هبارهت بهئ����ازاد كردن����ی ئ����هم تۆمهتب����ارهش وت����ی "بڕیارهك����ه له 2011/6/6بڕیاری ئازادكردنی مهحمود دهرچوو ،ئهگهر داواكاری تری لهسهر
حاكم دهبێت ب ه شهفافیهت كار بكات نهوهك ب ه عاتیفهو سۆز بۆی ه ی ناكری لهبهر ئهوه ههڵهبجهیم ههلهك ه بقۆزمهوه نهبێت ،دوو تا سێ كهس لهوهزارهت ی ش����ههیدان هاتبوون ،ئاگاداربوون كه ئ����هو تۆمهتباره ئازاد كراوهو حوجهی ئهوه ب����ووه لهدواههمین دانیش����تندا وتویانه كه ئهو تۆمهتباره لهكهیس����ی ههڵهبجه داواك����راوه ،بهاڵم مهحكهمه كه بڕیاری لهكهیس����ی ههڵهبجه داوه، بهمهرجێ����ك ئهگ����هر داواكاری ت����ری لهس����هر نهبێت ،دهرب����ارهی مهحمود
فۆتۆ :میهرەبان سەالم ف����هرهج ،جگ����ه لهتۆمهتب����ار عهبد حهس����هن مهجید ئهمری ئازادكردنی بۆ دهرچوو ،هیچ بهڵگهیهكی لهس����هر نهبوو ،ب����هاڵم لهههمانكات����دا بڕیاری لهسێدارهدانی ههبووه كه ئهندام بووم لهو كهیسهشدا ،ههتا ئێستا بڕیارهكهی لهس����ێدارهدانی بۆ نهكراوه .چهندین جار پهیوهندیم بهپاریزهران و وهزارهت شههیدان بهنوسراو ئاگادار كردۆتهوه بهاڵم به بی وهالم ماونهتهوه". ناوبارو ئام����اژهی بهوه كرد كه حاكم دهبیت به شهفافیهت كار بكات نهوهك به عاتیفهو س����ۆز بۆی����ه ناكری لهبهر ئهوهی ههڵهبجهیم ههلهكه بقۆزمهوه. ئهو ئهوهی رهتكردهوه كه ئازاد كردنی ئهو تۆمهتیاره كێش����هی بۆ دروس����ت كردبیچتو وتی "كێش����هی بۆ دروست نهكردووم ،چونكه پیاوێكی یاساییم، چونكه له 6/6بڕیاری ئازادكردنهكهم بۆ دهركرد ،بڕگهی����هك ههیه كه هیچ تۆمهتبارێ����ك ئ����ازاد ناكرێ����ت ئهگهر فهرمان����ی دهس����تگیركردنی لهس����هر نهبێ����ت .دوای ئهوه چ����ووه ههیئهی تهممیزیو ههڵهیهكی ماددی ههبووه لهق����هراری تهمی����زی دهڵێت له 7/8 ئازادكراوه كه ئ����هوه ههڵهیه چونكه ئهو بهرواره بهر رۆژی ههینی دهكهوێ، لهبهرئ����هوه س����هرۆكایهتی داواكاری گش����تی ئهو داواكاریی����هی له 7/12
بینی����وهو 9حاكمنو 5ی����ان كوردن، دوای ئ����هوهی پهیوهندیم بهبهغدادوه كردو وتیان ئهوه ههڵهیهكی ماددییه، چونك����ه نابێ����ت ههیئ����هی تهمیزی بڕیاری خۆی دهربكات پێش تهدقیقی بینینی سهرۆكایهتی داواكاری گشتی، لهبهرئهوه 7/8نهبووه 7/14 ،بووه" وتیش����ی "باش����ه كه فهرمانی گرتنی ب����ۆ دهرچ����وو ،بۆچی پارێ����زهرهكان موتابهعهی����ان نهك����ردووه ،دادگا یهكس����هر بڕی����اری ئ����ازاد كردن����ی ب����ۆ دهرنهك����ردووه ل����ه 2011/6/تا 42012/16ئهمان لهزیندان بوون ،بۆ لهك كاتهدا پاریچزهرهكانیان نهچوون بهدوای كێشهكهداو رێوشوێنی یاسایی بگرنهبهر". وتیش����ی "بۆچ����ی پارێ����زهرهكان موتابهعهیان نهك����رد؟ كه پهیوهندیم بهگۆران ئهده همو بهكر حهمهس����دیق كرد وهكو پارێزهر لهكهیسی ههڵهبجهو ئهنف����ال له 1/4پهیوهندیم پێوهكردن كه ئ����هو تۆمهتباره ئ����ازاد دهكرێت، ههر له 1/4پهیوهندی����م بهوهزارهتی شههیدانیش����هوه كردو له 1/2دهستم لهكاركردن ههڵگ����رت ،گۆران ئهدههم دهڵێت ئیجرائاتم كردووه له 9/16بۆ موتابهعهی ئ����هو ئیجرائاتهی نهكردو تهس����لیمی منی نهك����رد؟ یان دهڵێت داوایان پێشكهش����كردووه ،بهاڵم من بهشێوهیهكی یاسایی ئیشوكاری خۆم ك����ردووهو كهمتهرخهمی لهپارێزهرانی كهیسهكانی كورد ههبووه لهوهزارهتی ش����ههیدانو ئهنفالك����راوهكان چونكه دهبوو بهدواداچونیان بۆ بكردایه". لهوهاڵمی ئهو پرسیارهشدا كه ئهگهر ئێستا داوای تر لهسهر ئهو تۆمهتباره تۆمار بكرێ دهستگیر دهكرێتهوه؟ ناوبراو وتی "بهڵێ دهستگیر دهكرێتهوه تهنه����ا ب����ۆ ههڵهبجهو ئهنف����ال نهك راپهرین ،بهاڵم ئێستا لهبری پاداشت كردن كردیانم بهپیاوێكی خراپ ،بهاڵم من وهكو ئهركێكی نیش����مانی ئیش����م كردووه ،ئهو كهس����ه لهسهر كهیسی راپهرین هیچی لهسهر نهبووه". لهكۆتایشدا وتی "دهبێت حاكم بهكرو ئهدههم گ����ۆران داوای لێبوردن بكهن لهمیدیاكان كه كهمتهرخهمی نهبووه، بهپێچهوانهوه ئهگینا داوا تۆمار دهكهم چونكه تهشهیریان كردووه كه وتویانه كهمتهرخهمیم ههیه".
کوردستانی
) )323سێشهمم ه 2012/4/24
kurdistany.awene@gmail.com
كوردهكانی سوریا بۆچ ی بێدهنگن؟ ئا :ئاوێنە ـ نیۆرك تایمز كوردهكانی سوریا بهدرێژایی سااڵنی حوكمڕانی بنهماڵهی ئهسهد ،بهینیان لهگهڵ دهوڵهتی ناوهندیدا خۆش نهبووه ،بهاڵم نزیكهی ساڵێكه لهو وهختهوهی نائارامیهكانی سوریا دهستیپێكردووه ،ئهوان دهستی خۆیان لهئاگری ناكۆكییهكانی نێوان ئۆپۆزیسیۆنو دهسهاڵت پاراستووه. كــوردهكــ����ان لـهس����اڵی راب����ردوودا ن����ه لهڕێپێوانهكانی الیهنگرانی بهش����ار ئهس����هدو ن����ه لهخۆپیش����اندانهكانی نهیارهكانی����دا بهش����دارییهكی ئهوتۆیان نهك����ردووهو رۆڵ����ی تهماش����اچییان بینیوه .تهماش����اكهرێك كه چاوهڕوانه تا بااڵدهس����تی یهكێك لهدوو الیهنهكهی ملمالنێكه ببین����ێو بهدوای ئهوهدا ئیتر س����هنگهر لهوی تریان بگرێ����ت .دیاره بهشار ئهس����هدیش زۆر ژیرانه مامهڵهی لهگهڵ ئ����هم دۆخهدا كردووه ،بهجۆرێك كه كوردهكانی لهتهواوی نائارامییهكان دوورخس����تووهتهوه .ئهس����هد بهباشیی دهزانێت راوهستانی كوردهكان لهبهرامبهر ئۆپۆزیسیۆندا چ مانایهكی بۆ دهوڵهتی ناوهندی ب����هدواوه دهبێت .ئهو هاوكات لهگ����هڵ س����هرههڵدانی نائارامییهكانی س����وریادا دهستی دۆس����تایهتی رووهو ك����وردهكان درێ����ژ ك����ردووهو جهغتی لهوهش كردووهتهوه كه ههزاران كوردی بێ رهگهزنامهی نیشتهجێی ئهم واڵته، ماف����ی هاوواڵتییبوونی����ان پێدهدرێت. ئهمه لهكاتێكدایه كه بنهماڵهی ئهسهد بۆ ماوهی نیو س����هده ،چ لهسهردهمی سهرۆكایهتی حافز ئهسهدو چ لهڕۆژگاری بهشاری كوڕیدا ،ئامادهی بهخشینی ئهم ئیمتیازه بهكورد نهبوون. ب����هاڵم ئ����هوه تهنه����ا ئیمتیازوهرگرتن لهدهوڵهتی ناوهندی نهبوو كه كوردهكانی لهگۆڕهپانهكه دوور خستهوه .هۆكارێكی دیك����هی دووركهوتنهوهیان دهگهڕێتهوه بۆ پێكهاتهی ئۆپۆزس����یۆن لهس����وریا، كه بهش����ێوهیهكی س����هرهكی لهئیخوان موسلمینو ناسیۆنالیس����ته عهرهبهكان پێكدێنو هاوس����ۆزییان لهگ����هڵ مافو خواستهكانی كوردا نییه ،كوردهكانیش لهمێژه پێداگری لهس����هر خواس����تێكی گرنگی خۆیان دهكهن كه ئهویش ئهوهیه خۆی����ان ناوچهكانی خۆیان بهش����ێوهی ئۆتۆنۆمی بهڕێوهببهن. جۆناس����ان ران����دل ك����ه ناس����راوترین نوس����هره دهربارهی ههلومهرجی كورد كتێبێكی نووسیوهو تیایدا ئاماژه بهوه دهكات "ك����ورد گهورهترین نهتهوهن تا
ی كوردهكان لەساڵ رابردوودا ی نه لهڕێپێوانهكان ی بهشار الیهنگران ئهسهدو ی نه لهخۆپیشاندانهكان نهیارهكانیدا بهشدارییهكی ئهوتۆیان نهكردووه ئێس����تا خاوهنی دهوڵهتی خۆیان نین"، س����هبارهت بهڕۆڵی كوردهكانی س����وریا لهگۆڕانكارییهكانی ئ����هم چهند مانگهی دواییدا دهڵێت "كوردهكانی سوریا بهدیار ئهم سهماو ههڵپهڕكێیهوه دانیشتوون". وێ����ڕای ئ����هوهش هن����ری جاكس����ۆن لهس����هنتهری لێكۆڵینهوهی سیاس����هتی دهرهوه لهلهن����دهن جهخ����ت ل����هوه دهكاتهوه كه "ك����وردهكان كهمینهیهكی یهكالك����هرهوهن لهس����وریادا .كۆمهكی ئ����هوان دهتوانێت ئۆپۆزس����یۆن خێراتر بهئامانجهكانیان بگهیهنێت". كوردهكانی س����وریا كه نزیكهی %10ی دانیشتوانی سوریا پێكدههێنن لهبهردهم دووڕیانێك����دان ،ئهگهر ئهم گۆڕانكاریانه ببێت����ه هۆی هێنانهخوارهوهی ئهس����هد لهس����هر كورسی دهس����هاڵت ،ئهو رۆڵه تهماش����اچییهی ك����ه ئ����هوان بینویانه بهزیانی ئ����هوان تهواو دهبێ����ت ،بهاڵم كوردهكان ترس����ی ئهوهیان����ه گهربێتوو دهوڵهتێكی����ش بێت����ه س����هركار ك����ه ئیس��ل�امییهكانی ئیخوان بهڕێوهی ببهن ئ����هوا لهدهوڵهتی ئێس����تا زیاتر بازنهی چاالكییهكانی����ان تهنگت����ر دهكات����هوه. ك����وردهكان نایانهوێ����ت بهش����ێوهیهكی نهخ����وازراوو نهزانراو بچنه گهمهیهكهوه ك����ه تی����ا بدۆڕێن .ئ����هم ههڵوێس����ته خۆپارێ����زهی كوردهكان تۆزقاڵێك جێی
خۆپیشاندەرێک ئااڵی کوردستانو شۆڕشی سوریای هەڵگرتوە سهرس����وڕمان نییه ،چونكه مێژوویهك ی پڕ لهس����هركوتكاری ،ئهوانی لهتوركیاو عێراقو سوریا گهلێك خۆپارێز كردووه. لهڕابردوودا ئهوان تهنانهت لهقسهكردن بهزمانی خۆیان لهم واڵتانهدا دهترسانو لهناوچه شاخاوییهكانی خۆیاندا ژیانێكی ئهوهنده ئارامیان ئهزم����ون نهكردووه، دی����اره ههلومهرجی كورد لهناوچهی پڕ لهنهوتی باكوری عێ����راق دوای روخانی سهدام حسێن روو لهباشییه. مێژووی بهخراپ مامهڵهكردنی س����وریا لهگهڵ كورد ،مێژوویهكی درێژی ههیه، بهاڵم رووداوی ههره دیار دهگهڕێتهوه بۆ س����اڵی ،1962كاتێك 120ههزار كورد لهڕهزگهنامه بێبهش����كران ب����هو پێیهی لهس����وریادا لهدایكنهب����وون ،ئهمڕۆ ئهم ژمارهیه زۆر لهوه زیات����ره لهبهرئهوهی ئهو 120ههزارهی 1962ئێستا منداڵو نهوهش����یان ئێج����گار زۆر ب����ووه بهبێ ئهوهی مافی هاوواڵتییبوونیان ههبێت. س����اڵی 1973ش رژێمی س����وریا كهوته دروستكردنی "پش����تێنهیهكی عهرهبی" لهباكوری ئهو واڵتهو دهستیگرت بهسهر زهویوزاری كورددا بهدرێژایی 180میلی ئهو پش����تێنهیهو دابهش����ی كرد بهسهر عهرهبهكاندا. ساڵی 2004دوای س����هرههڵدانی شهڕو پێكدادان����ی نێوان ك����وردو عهرهبهكان
بهه����ۆی یارییهك����ی تۆپ����ی پێ����وه لهش����ارۆچكهی غهج����هر لهقامش����لی، هێزهكان����ی ئهمن����ی س����وری تهقهیان لهك����وردهكان ك����ردو بهالنیكهمهوه 30 كهس����یان لێكوش����تنو 160كهسیشیان لێبریندار كردنو بهس����هدان كهسیشیان لێگرتن ،لهتۆڵهی س����وتاندنی بارهگای حیزبی بهع����سو ش����كاندنی پهیكهری حافز ئهسهد لهشارۆچكهكهدا. س����هڕهرای قهدهغهكردنی قس����هكردنو خوێندن بهزمانی كوردی ،بۆ ماوهیهكی زۆریش جهژنی سهر ساڵی نوێی كوردی "نهورۆز"یان لێقهدهغه كرابوو. هاوكات لهگهڵ س����هرههڵدانی نائارامیو خۆپیش����اندانهكاندا ،لهنیس����انی ساڵی رابردوودا بهشار ئهسهد وهك ههوڵێك بۆ رازیكردنی ك����ورد بهڵێنی دا رهگهزنامه بۆ 200ههزار كورد ببهخش����ێت .ساڵی 2011كوردهكان وهك ناڕهزایی دهربڕین بهرامبهر بهسیاسهتهكانی رژێمی بهشار ئهسهد دهس����تیان بهخۆپیشاندان كرد. ئهوكات هیچ كهس����ێك پێشبینی ئهوهی نهدهكرد كه ئهم جموجۆڵهی كوردهكان س����هرهنجام ناڕهزایی چهند ش����ارێكی وهك حمس����ی لێبكهوێت����هوه .ئهوكات بهش����ار ئهس����هد گومانی ئهوهی دهكرد ك����ه ئهمه تهنها ناڕهزای����ی كوردهكانهو كۆنتڕۆڵكردنیشی ئاسانه. جوگان بایجیك بهڕێوهبهری س����هنتهری رۆژههاڵتی ناوهڕاس����ت بۆ لێكۆڵینهوهی س����تراتیجی لهزانكۆی زیرف لهش����اری غازی عهنت����اب ،ئاماژه بهوه دهكات كه كوردهكان ئێستا بهسهر چهند حیزبێكدا پهرتو باڵو بوونو بێگومان كۆبوونهوهی ئهوان لهپشت حیزبێكهوه كارێكی ئاسان نییه ،ئهو باس ل����هوه دهكات ههروهك چۆن ئهنجومهنی نیش����تمانی س����وریا لهالیهن توركیاوه پش����تگیری دهكرێت، بهههمانش����ێوهش بهشێك لهكوردهكانی سوریا لهالیهن مهسعود بارزانی سهرۆكی ههرێمی كوردستانهوه پشتیوانی دهكرێن كه لهژێر چهتری "ئهنجومهنی نیشتمانی ك����ورد"دا كۆبوونهت����هوه .لهالیهك����ی دیكهشهوه پارتی كرێكارانی كوردستان رۆڵێكی كارا لهناو كوردهكانی سوریادا دهبینن ،كه هێزێكی رێكخراوی چهكداری تۆكمهو راهێنراوهو لهڕابردووشدا لهالیهن سوریاوه پشتیگیرییان لێكراوه. رۆژنامهنووسی توركی "سهردار ئهلیهماج" كه پس����پۆڕه لهكاروباری كورددا ئاماژه بهوه دهكات پهكهكه وهك پاڵپش����تێك وایه بۆ ئهسهد لهناوچه كوردنشینهكانی س����وریادا" ،ئهس����هد دهیهوێ پهكهكه بهكاربهێن����ێ ب����ۆ كۆنتڕۆڵكردن����ی ئهو ناوچانه".
کۆبونەوەی بارزانی لەگەڵ عەبدواڵ گولی سەرۆک کۆماری تورکیا
:BDP ئا :ئاوێنە
فۆتۆ:
daylife
بارزانی نوێنهر ی كورد ی توركیاو ئێرانو سوریا نییه
ی BDPپارتی ئاشتیو هاوس���هرۆك دیموكراتی كورد لهتوركیا "سهالحهدین ی دهمیرت���اش" رایگهیاند ك���ه بارزان ناتوانێت نوێنهرایهتی كوردی توركیاو ئێرانو سوریا بكاو كاریگهریی لهسهر ی ئ���هوان ههبێت ،ههرچهن���ده واڵتان ی ئهمهریكاو توركیا دهیانهوێت بارزان ی ههم���وو كوردو لهو بكهنه س���هرۆك رێگهیهشهوه كێشهی كورد لهتوركیا چارهسهر بكهن. ی دهمیرت���اش ئ���هم لێدوان���ه ی گهیشتنی بارزانیدا بۆ لهسهروهخت ی ئهس���تهنبوڵ ،بهرۆژنامهی رادیكال ی ی لهماوه توركی راگهیان���د ،بارزان ی دوو رۆژ مانهوهی���دا لهتوركیا ،چاو ی ئهو واڵت ه كهوتو بهگهوره بهرپرسان
ی یهكێ���ك لهت���هوهره س���هرهكیهكان ی گفتوگۆكانیشیان مهس���هلهی پارت كرێكارانی كوردستان PKKبوو. ی BDPس���هالحهدین هاوس���هرۆك دهمیرتاش ،كه پارتهكهیان گهورهترین پارتی یاساییو رێگهپێدراوی كورده ی 35كورس���یی ه لهتوركی���او خاوهن ی ئهو واڵتهدا ،س���هبارهت لهپهرلهمان ی بهڕۆڵ���ی بارزانی لهچارهس���هركردن ی كێشهی كورددا بهڕۆژنامهی رادیكال راگهیان���د ك��� ه "ئهمهری���كاو توركیا ی دهیانهوێت بارزانی بكهنه س���هرۆك ههم���وو كوردو ل���هو رێگهیهش���هوه ی كورد لهتوركیا چارهس���هر كێش���ه ی بك���هن ،ب���هاڵم ههرچهن���ده بارزان ی سهرۆكێكی گرنگهو باشهو زۆر شت باشی بۆ ههرێمهكهی خۆی كردووهو ههموو الیهنه كوردییهكانیش خوازیارن پهیوهندییان لهگ���ه ڵ ههبێت ،بهاڵم
ی ئهو كاریگهری لهس���هر سهر كورد س���وریاو توركیاو ئێران نییهو هێزو ی نیی ه پرسی كورد توانای ئهوهش��� ی لهتوركیا چارهسهر بكات ،لهبهرئهوه ی كوردی توركیا ئهو لهچارهسهركردن پرسی كورددا وهك نوێنهری خۆیان نابینـن. بارزان���ی ناتوانێ���ت پهكهك���ه رازی ی ب���كات ،ب���هاڵم ئهگ���هر حكومهت توركیا جدی بێت لهگفتوگۆكردنیدا، بارزانی دهتوانێت ناوبژیوانی لهنێوان ههردووالیاندا بكات". دهمیرتاش وتیشی "بارزانی ناتوانێت ی وهك ئۆجهالن بهفهرمانو لێدوانهكان كاریگهری���ی لهس���هر پهكهك ه ههبێو چهكیان پێدابنێ���ت ،من باوهڕم وای ه كه بارزانی ههمیشه بهرژهوهندی كورد لهبهرچاودهگرێت ،بهاڵم باوهڕ ناكهم ی نهتهوهیی كورددا كهوا لهكۆنفرانس
ی بڕیاره بهمنزیكان ه ببهس���ترێت داوا چهكدانان لهپهكهك ه بكات". دواب���هدوای باڵوكردن���هوهی ئ���هو ی دهمیرت���اشBDP ، لێدوان���ه ی راگهیاندنێك���ی باڵوكردهوهو جهخت ی لهوه كردهوه ك ه مهبهس���تی لێدوان هاوس���هرۆكهكهیان ئهوه ب���ووه ك ه ی دهوڵهتی توركیا گهر بیهوێت پرس كورد چارهس���هر بكات ئ���هوا دهبێت ی لهڕێگهی ئهكتهره راس���تهقینهكان ئهم پرسهوه چارهسهر بكرێن". ههروهها راگهیاندنهك���ه ئاماژه بهوه دهكات ك���ه رۆژنام���هی رادی���كال وا گوزارش���تی لهبابهتهكه ك���ردووه ك ه ی لهم قس���انهی دهمیرتاش���دا بارزان ی كراوهت ه نیشانه ،بهاڵم ههڵوێستێك ی بهوج���ۆره لهئارادا نهب���ووهو بههۆ ی قسهكان ش���رۆڤهكردنهوه مهبهست "گۆڕاوه".
5
بهختیار عهلی دهینوسێت
سەبارەت بە کێشەی تەقدیسکردنی سیاسەت «»2 بەشی 2 وەک س���ەرەتا دەمەوێت هەندێک لەسەر کێش���ەی پەیوەندی کایەی رۆش���نبیریی بەسیاسییەوە بدوێم .لهدووبارەکردنەوەی ئ���ەو راس���تییەوە دەس���تپێدەکەم ک���ە یەکێ���ک لهکارەس���اتەکانی رۆش���نبیریی ئێم���ە ،تێکەاڵوبوون���ی ئ���ەودوو کایەیە بەیەکت���ر .ئ���ەم تێکەڵبوون���ە س���ەرەتا لەتێکەاڵوبوونی کاراکتەری رۆش���نبیرەوە بە کاراکتەری سیاس���ی دەس���تیپێکرد، دواتر لهتواندنەوەی کایەی رۆش���نبیریی لەکایەی سیاسیدا کۆتایی هات .بۆئەوەی لهدەستنیش���انکردنەکەمدا وردبم دەبێت بڵێم کەسی سیاسی ،بەراورد بەڕۆشنبیر ئەو کەس���ە نییە کە لهحیزب یان دەزگا سیاس���ییەکانی ت���ردا کاردەکات ،بەڵکو کەسێکە بە کۆمەڵێک سیفاتی دیاریکراو. لێرەدا هەوڵدەدەم بە جۆرێکی سەرەتایی هەوڵی جیاکردنەوەی سیاسی لهڕۆشنبیر بەگشتی بدەم .ئەوجیاوازییەش لههەندێک خاڵدا کۆدەکەمەوە. .1سیاس���ی ئەو کەس���ەیە کە تەنیا ئەو پرسیارانە لەخۆی دەکات کە پەیوەندی بە سیاسەتەوە هەیە ،وە زۆربەی کات تەنیا ئەو پرسیارانەش دەکات کە پەیوەندییان بە سروشتی دەسەاڵتی سیاسیو ملمالنێی سیاس���یەوە لەس���ەردەمی خۆیدا هەیە، بەجۆرێ���ک زۆرج���ار جگە لهسیاس���ەتی رۆژانەی ناو ژینگەی نزیکی خۆی خولیای تری نامێنێ���ت .لێرەدا جی���اوازی نێوان رۆش���نبیرو سیاسی لەوەدایە کە رۆشنبیر پرس���یارەکانو خولی���ا س���ەرەکییەکانی لهکایەکان���ی ت���ردا س���ەرهەڵدەدەن. لهبواری ترەوە دێن ،واتە الی رۆش���نبیر وەزیف���ە ئەخالقییەک���ەی وای لێ���دەکات لهکاتی پێویس���تدا لەس���ەر سیاس���ەت هەڵوێس���تی هەبێ���ت ،ن���ەوەک وەزیفە مەعریفییەک���ەی .ه���ەر کات الی مرۆڤ وەزیفە مەعریفییەکەی بووە وەزیفەیەکی سیاس���یو وەزیفە ئەخالقییەکەشی هەر سیاسی بوو ،ئەوکات لەبەردەم کەسێکی سیاسی یان رۆش���نبیرێکی سیاسیداین، رۆشنبیر لەسیاسەتی رۆژانە قسەدەکات، ب���ەاڵم دەزانێ���ت قورس���ایی بوونی وەک رۆش���نبیر لەسیاس���ەتەوە نایەت ،هێزە رەمزییەکەی لەوەدا نییە کە لهسیاسەتەوە وەریدەگرێ���ت .ئەوەی بەرەو سیاس���ەت پاڵ���ی پێوەدەنێ���ت ،پەیوەس���تبوونە ئاخالقییەکانییەت���ی بە ژیانەوە .دەزانێت گ���ەر هونەرمەندێ���ک تابلۆیەک���ی خراپ بکێشێت ،کەس ناکوژێت ،گەر شاعیرێک شیعرێکی خراپ بنوسێت ،کەس تووشی هی���چ نەهامەتیی���ەک ناکات ،ب���ەاڵم کە سیاس���ییەک هەڵ���ەدەکات چارەنوس���ی چەندان ه���ەزار دەخاتە مەترس���ییەوە. رۆش���نبیر نەلەبەرئەوەی سیاس���ەتی بۆ گرنگە هەڵوێس���تی سیاسی وەردەگرێت، بەڵک���و لەبەرئ���ەوەی مرۆڤی ب���ۆ گرنگە باس لهسیاس���ەت دەکات .ئەو الیەنگری هێزێکی سیاسی نییە ،بەڵکو لەبەرئەوەی لەهەندێک چرکەس���اتدا یەکێ���ک لههێزە سیاسیەکان خۆی وەک رەمزی بەدبەختیو س���تەمو زۆرداری دەناس���ێنێت ،لێرەوە دژایەت���ی ئەو هێزە دەبێت���ە وەزیفەیەکی ئەخالق���ی ل���ەالی .ئ���ەوە ئەخالق���ە وا لهڕۆش���نبیر دەکات دژ بەدیکتاتۆرێک یان حیزبێکی س���تەمکار بێتە مەیدان .بۆیە دەکرێت بڵێین ،رۆش���نبیر لەسیاس���ەتدا دوژمن���ی هەیە ،ب���ەاڵم دۆس���تی نییە. ئەوە سیاس���ییە کە دەبێت هەم دۆستی هەبێ���تو ه���ەم دوژمن ،بەاڵم رۆش���نبیر وەک کەس���ێک کە خودی دەس���ەاڵتی بۆ گرنگ نییە ،کە نایەوێت پلەوپایەدار بێت، پێویستییەکی بەدۆس���تایەتی نییە ،ئەو تەنها رەخنەکردنو بەرەنگاربوونەوەی ئەو هێزانەی بۆ گرنگە کە هەڕەشە لهئازادیو ژی���ان دەک���ەن .لێ���رەوە وردەکاری ناو کایەی سیاسەت شتێک نییە رۆشنبیر بۆ خۆی رابکێشێت ،بەڵکو ئەو چاوی تەنها لەس���ەر ئازادی مرۆڤو چارەنوس���ێتی، ئ���ەوەش دەیجوڵێنێ���تو دەیبزوێنێ���ت. دەزانێت مرۆڤ جگە لەوەی بوونەوەرێکی سیاس���ییە ،بوونەوەرێکی زانس���تخوازو هونەرخ���وازو تێڕامانچیش���ە .رۆش���نبیر بازن���ادات بەس���ەر سیاس���ەتدا ،یاخود ئینکاری بکات ی���ان رەتیبکاتەوە ،بەڵکو ئەوە سیاسییەکانن کە رەهەندەکانی تری بیرکردنەوەو تێڕامانیان بۆ گرنگ نییەو بە لووتبەرزییەوە سەیری چاالکییەکانی تری مرۆڤ دەکەن .بە کورتی رۆش���نبیر هەر کات لەگەڵ هەڵوێستی سیاسیدا بەجۆرێک
تێکەڵبوو ،بە شێوەیەک لهسیاسەتەوە ئااڵ ریشە راس���تەقینەو کایە راستەقینەکەی خۆی لهبیربکات ،لەوە دەکەوێت رۆشنبیر بێت ...کەوای لێه���ات وەزیفە ئەخالقیو مەعریفییەک���ەی تێکەڵک���رد ،کە تەواوی ئیش���ی مەعریفی خۆی خس���تە خزمەت وەزیفە ئەخالقییەکەیەوە ،کە پرسیارێکی نەما سەر بە کایەیەکی تر بێت ،کە نەیتوانی لەوەسوەسەی براوەو دۆڕاو ،سەرکەوتوو ژێرکەوت���وو لهسیاس���تدا دەرچێ���ت، کەوای لێهات تەنیا خەریکی ش���یکردنو راڤەکردنی سیاسی بێت ،لهکایەی سیاسی بەوالوە جێگایەکی نەما ،واتە لهش���وێنی بنەڕەتی خ���ۆی دوورکەوتۆت���ەوەو لەوە کەوت���ووە چاالکوانی ن���او کایەیەکی تر بێت ...بەکورتی پەیوەس���تی رۆش���نبیر ب���ە سیاس���ەتەوە کورتخای���ەن ،تێپەڕ، نابەردەوامە .هەتا رۆشنبیر گەر بشچێتە ناو حیزبەوە ،ئ���ەو ئینتیمایەی الوەکی، پل���هدوو دەمێنێت���ەوە .جی���اوازی نێوان رۆشنبیرییو سیاس���ی جیاوازی کایەیە، جیاوازی شوێنی کارە ،جیاوازی پرسیارە، جی���اوازی خولیایە ...هەر رۆش���نبیرێک باز بەس���ەر ئ���ەم جیاوازیان���ەدا بداتو لەسەرحیس���ابی کایەی خ���ۆی بکەوێتە تەقدیسی سیاس���ەت ،دەستنیشانکردنی ئ���ەم جیاوازیانەو پاراس���تنیان ناو بنێت فۆبیا لهسیاس���ەت ،ئەوە ب���ە بڕوای من هێ���دی هێ���دی لەکایە رۆش���نبیرییەکان دووردەکەوێتەوە ،بۆ ئ���ەوەی یان ببێتە سیاسی یان رۆشنبیرێکی سیاسی رووت، یاخود راڤەکارێکی رۆژنامەوانی ناو کایەی سیاسەت.
لهدونیای ئێمەدا کایەی سیاسی ،کایەیەکی نەخۆشە ،نەخۆشییە هەر کوشندەکەشی دابڕانێتی لەتەواوی کایە فیکریو مەعریفییەکانی تر .2لهدونی���ای ئێمەدا کایەی سیاس���ی، کایەیەک���ی نەخۆش���ە .نەخۆش���ییە هەر کوشندەکەش���ی دابڕانێتی لەتەواوی کایە فیک���ریو مەعریفییەکان���ی ت���ر .مرۆڤ بۆئەوەی ببێت بە سیاس���ی پێویستی بە هیچ ج���ۆرە ش���ارەزاییەکی ئەوتۆ نییە، لێرە هەر کەس بزانێت س���ەروەرییەکانی دەس���ەاڵت یان گەندەڵییەکانی بژمێرێت بووە بە سیاسی .هەر کەس بزانێت چۆن لەگەڵ دەسەاڵت دەبێت یاخود چۆن دەبێتە نەیاری دەوڵەت ،دەش���بێتە سیاس���ی... لەس���ەردەمەکانی پێش���وودا ،سیاسەت هەمیش���ە بۆ ریشەی فەلس���ەفی دەگەڕا، پەیوەندی تیورەی سیاسی بە فەلسەفەو ئابووریو کۆمەڵناس���یو دەرونناسییەوە پەیوەندییەک���ی ق���ووڵ ب���وو .الیەنیکەم رۆش���نبیرە سیاس���ییەکان خاڵی نەبوون لەخولیای فەلس���ەفی .سیاسەت هەمیشە بەش���ێک بوو لهجیهانبینییەکی گەورەتر، هەڵوێستی سیاس���ی تەنیا پابەندی ئەو کێش���ە رۆژانەو گرفتە تاکتیکیو رووداوە تێپەڕان���ە نەب���وو کە لەم ئانو س���اتەدا سەر هەڵدەدەن ،بەڵکو هەمیشە بەشێک ب���وو لهسیس���تمێکی تیوری���ی گەورەتر. لێ���رەدا دەبێ���ت جیاوازیبکەی���ن لهنێوان جیاکردن���ەوەی سیاس���ەت لهئایدۆلۆژیاو جیاکردن���ەوەی لهکای���ە فەلس���ەفیو هونەرییو مەعریفییەکانی تر .نەخۆش���ی هەرە س���ەرەکی کایەی سیاس���ی لەوەدا بەڕوونی دەبینرێ���ت کە هەوڵی بۆ دابڕان لهئایدۆلۆژی���ا تۆتالیت���ارەکان تەواو بەوە ش���کاوەتەوە ،ببێت���ە دی���اردەی دابڕانی تەواو لهکایە فەلس���ەفیو مەعریفییەکان. خۆدزینەوە لهئایدۆلۆژیا بەوە تەواو بووە ببێتە خۆدزینەوە لەفیکر .لێرەوە ئەوەی تەنیا سەرەنج رادەکێشێت ،هێڵە پانەکانی سیاس���ەتە ،بۆ نمونە لهئێس���تای واڵتی ئێمەدا قسەکردن لەسەر سیاسەت ،بۆتە قس���ەکردنی بەردەوامو دووبارە دەربارەی کێشەکانی ناو لوتکەی هەرەمی سیاسی.
»»19
6
تایبهت
) )323سێشهمم ه 2012/4/24
20ساڵ ه كهسێك سكرتێری پهرلهمان ی كوردستانه
"دهبوو سكرتێری پهرلهمان خۆی وازی لهپۆستهكه بهێنایه ،چونكه تهمهنی زۆرهو پێویستی به پشووه" یهكێـتی :پێویسته ئهو پۆسته بهو ئا :عیسا خدر شێوهیه نهمێنێت ی ی كوردستان ی فراكسیۆن پهرلهمانتار ی ی "سكرتێری پهرلهمان پۆست ی یهكێتی ،د .دانا سهعید لهسهر لیست ی 20ساڵه دراوه كوردستان" ماوه س���ۆفی رونیكردهوه كه گفتوگۆ ههی ه به (فرسهت ئهحمهد)و تائێستاش ی ی ناوخۆ ی پهیڕهو بۆ ههمواركردنهوه لهپۆستهكهی بهردهوامه ،بهشێك پهرلهم���انو پێویس���ت ه لهو كاتهش���دا لهپهرلهمانتاران مانهوهی لهو پۆستی سكرتێری پهرلهمان بهو شێوه پۆستهدا بۆ "شارهزاییو لێهاتویی" ی نهمێنێت ،بهڵكو پێویس���ت ه سهرۆك ی فرسهت دهگێڕنهوه ،پهرلهمانتارێك پهرلهمان چهن���د جێگرێكی ههبێت ك ه ی ئۆپۆزسیۆنیش دهڵێت "كهسان بهپێی دهنگ���هكان بێته خوارهوهو بهو ی شارهزاو پسپۆڕو گهنج هه ن جێ ی فراكسیۆنهكان شێوهی ه دهكرێت زۆربه بگرنهوه" ،سكرتێری پهرلهمانیش بهشداربن لهسهرۆكایهتی پهرلهمان. رایدهگهیهنێت كه ههتا ئێستا هیچ ی ی ناوبراو ،كاری س���كرتێر بهب���ڕوا شتێك نهبووه بۆ ئهوهی دهست ی پهرلهم���ان دهكرێ���ت ههر كهس���ێك لهپۆستهكهی بكێشێتهوه. ی پهرلهمانیش ئیداریی بیكاتو ئهندام ی نهبێ���ت "ههرچهن���ده كاك فرس���هت فرسهت ئهحمهد ی س���تراتیژی ی رێككهوتن��� بهپێ��� ی یاس���اییو پهرلهمانت���ارهو ی دهس���هاڵت (پارتیو كهس���ێك ه���هردوو حیزب ی ی كارهك هی كردوه ،بهاڵم س���كرتاریهت یهكێتی) دوو ساڵ جارێك پۆستهكان ی كارگێڕییهو ی حكوم���هتو جێگرهك��� هی ،پهرلهم���ان زیاتر كارێك��� س���هرۆك ی ی بهئ���هركو رۆڵهكان ی كهمتر پهیوهند لهگهڵ سهرۆكی پهرلهمانو جێگرهكه ئاڵوگۆڕیان پێدهكرێت ،بهاڵم تائێس���تا پهرلهمانهوه ههیه". ی ی "دهكرێت سهرۆك سۆفی ،وتیش��� ی ی سكرتێر ئهو ئاڵوگۆڕكردن ه پۆس���ت پهرلهم���ان جێگری دووهمو س���ێیهمی پهرلهمانی نهگرتۆتهوه. ههبێت ك ه ئۆپۆزس���یۆنیش بهشداربن، ێ جێگ���ر ههبێ���ت ،رهنگ ه ئهگهر س��� ی ی شارهزاییو پیشهی پارتی :بههۆ ئهو كات دوو جێگر بهر ئۆپۆزس���یۆن ی 20ساڵه ماوهتهوه لهكارهكه وتهبێژی فراكس���یۆنی كوردستانی ،بكهوێت ،بۆیه ئهو كات ه كارهكان دابهش ی س���كرتێریش ی پارتییه ،دهكرێت جێگرهكان رۆڵ ئاسۆ كهریم كه لهسهر لیست ی دهبینن". پێیوایه هۆكاری مانهوهی س���كرتێر ی بهرزنج���ی رونیكردهوه ك��� ه بهپێ ی ك ه پهرلهم���ان دهگهڕێت���هوه بۆئهوه ی ی پهرلهمان پۆس���ت ی شارهزاو پهیڕهوی ناوخۆ ی "پیش���هییو یاس���ایی" كۆمهڵی ئیسالمی :كهسێك بهش���ێوهیهك ی ی پهرلهمان دان���راوهو بون س���كرتێر لێهاتووه مامهڵ���ه لهگ���هڵ ههلومهرج���ی نێ���و ی ی س���كرتێری پهرلهمانیش ،پۆس���تێك ی فراكس���یۆنی كۆمهڵ پهرلهمانتار پهرلهمانی كوردستاندا دهكاتو كهمتر ی "زۆرجار كاك فرس���هت ی ك ه سێیهم گرنگ���هو وت ی ئیسالمی ،د .سهباح بهرزنج "حیزبیبوونی" پێوه دیارهو توانیویهت ی بوونو ی دهربڕی���وه زۆر قانون ی كه را ی هێزی ئۆپۆزس���یۆنه ،بهههمان شێوه ی بهشێوهیهك ی یاسای بۆ ههندێ پرس ی چارهس���هر ی فراكس���یۆنی كوردس���تانی ،زۆرجاری���ش كێش���هكان ی ههبێتو وتهبێژ یاس���اییانهو شارهزا رای خۆ ی شارهزاییو پسپۆرییهوه ،كردوه". ی قهناعهت بهسهرجهم پێیوایه بههۆ توانیویهتیش��� ی ی ناوخۆ ی وتیشی "پهیڕهو بهرزنج ی 20ساڵ ه ی پهرلهمان ماوه ی "ههر س���كرتێر الیهنهكان بهێنێ���ت ،ناوبراو وت ی لهو پۆس���تهیدا ماوهتهوهو نهگۆڕاوهو پهرلهمان بۆ ئهم سهردهم ه ناگونجێتو ئهوهش���ه وایكردوه پارت���یو یهكێت ی ی پێویسته ههموار بكرێتهوهو پۆستهكان ی پهرلهمان ی "ههستدهكهم سكرتێر ی كۆك بن ،ئێس���تاش وت لهس���هر مانهوه ی بینیوهو سهرۆكایهتی پهرلهمانیش گۆڕانكارییان ی پهرلهمان زۆر پرسو كوردس���تان رۆڵ���ی باش��� دهبینین سهرۆك ی س���هركهوتوو بووه ل���هكارهكان ،بۆی ه بهسهر دابێت ك ه دوو جێگرو سكرتێرێك را بهسكرتێری پهرلهمان دهكات بههۆ ی ی دهنگ ی ریزبهند ی ههردوو ههبێت باشتره بهپێ تائێستاش جێگای رهزامهند ئهو شارهزایی ه زۆرهی كه ههیهتی". لیستهكان بێت". حیزبی دهسهاڵتداره".
سكرتێر ی پهرلهمان :چاوهڕێم كاتهكهم تهواوبێتو بچمهوه ماڵهوه
گۆڕان :پۆستهكان هیچ كاریگهرییان نییه ی گ���ۆڕان، س���هرۆكی فراكس���یۆن كاردۆ محهم���هد كه فراكس���یۆنهكهیان گهورهترین فراكس���یۆنی ئۆپۆزسیۆنن ی ی ههمواركردنهوه رایگهیاند ك ه لهكات ی پهرلهمان���دا پهی���ڕهوی ناوخ���ۆ ی ی خۆیان لهسهر پۆستهكان تێبینیهكان ی پهرلهمان دهدهن ،ئهوهش سهرۆكایهت ی ی كاركردنو پێكهات ه لهسهر ش���ێواز ی سهرۆكایهتیو چۆنیهتی بهشداریكردن فراكس���یۆنهكانو بوارهكانی دیكه ك ه ی ههمواركردنهوهیدا، دهبێ���ت لهكات��� ی ناوخۆ چارهسهر بكرێت. پهیڕهو ی ی بهوهدا كه سهرهڕا ناوبراو ئاماژه ی پهرلهم���ان خاوهن ئهوهی س���كرتێر ئهزمونهو كهس���ێكی یاس���اییه ،بهاڵم ی چاك ی دامهزراوهی ئهگهر سیستمو كار نهكرێت ،پۆستهكان هیچ كاریگهرییان نییه. یهكگرتوو :سكرتێری پهرلهمان زۆر ی خۆی كردووه ی كار كهم مومارهسه بهاڵم بهپێچهوانهی ئهو بۆچونانهوه، ی پهرلهمانتاری فراكس���یۆنی یهكگرتو ی ك ه ئیسالمی ،حهمهسهعید حهمهعهل ی فراكس���یۆنهكهیان دووهم فراكسیۆن ی ئۆپۆزسیۆنه ،ئاماژهی بهوهدا كه بهپێ ی پهرلهمان س���كرتێر ی ناوخۆ پهیڕهو ی ههی���هو دهس���هاڵتهكانی ئاگاداركردن ی ئهندامهكان ه پهرلهمانتارانو ناونوس��� ی لهكات���ی گفتوگ���ۆو ئامادهكردن��� ی كۆنوس���هكانو چهن���د دهس���هاڵتێك ی دیكهی���ه ،ب���هاڵم ناوب���راو رهخن��� ه ی پهرلهمان گرتو لهكارهكانی سكرتێر ی پهرلهمان وتی "تائێس���تا س���كرتێر ی ب���هكار نههێناوهو ئ���هو دهس���هاڵت ه ی ی كار نهیكردوهو زۆر كهم مومارهسه ی "چۆن خۆی كردوه" ،ههروهها وتیش ی 1992هوه تائێس���تا دهكرێت لهس���اڵ س���كرتێر یهك كهس بێت؟ لهكاتێكدا ی نهدهب���وو وابێت ،چونكه لهپرۆس��� ه دیموكراس���یدا دهبێت ئاڵوگۆڕ بكرێت لهپۆستهكاندا".
دهرب���ارهی ئ���هوهی ك���ه دهوترێت ی شارهزاییو ی پهرلهمان بههۆ سكرتێر ی ب���ۆ ئهو یاس���اییبونهوه توانیویهت��� ماوه زۆره لهپۆس���تهكهی بمێنێتهوه، پهرلهمانتارهكهی فراكسیۆنی یهكگرتوو دهڵێت "باش��� ه ئهوه راس���ت ه بوترێت لهههم���وو كوردس���تان یهك كهس���ی ش���ارهزاو لێهاتوو ههی���ه؟! لهكاتێكدا چهندین كهس���ی ش���ارهزاو پس���پۆرو پرۆفیش���ناڵو لێهاتوو ههی ه ك ه ئهگهر ی لهكاك فرس���هت باش���تر نهبن هیچ واشیان لهو كهمتر نییه". ی بۆی ه حهمهسهعید دهگاته ئهو رادهیه ی ك ه بڵێت "پێویس���ت بوو س���كرتێر ی لهپۆس���تهك ه ی واز پهرلهم���ان خ���ۆ ی تهمهنهوه بهێنایه ،چونك ه ههم لهرو گهورهیهو ههم پشویهكیش���ی بدایه بۆ ی كهس���انی تریش ئهو پۆس���ت ه ئهوه وهربگ���رن ،چونكه مهرج نیی ه ههر ئهو خاوهن ئهزمونو شارهزا بێت". سكرتێری پهرلهمانی كوردستان: ی هیچ هۆكارێك نهبووه بۆ ئهوه دهستلهكاربكێشمهوه ی لهبهرامبهردا س���كرتێری پهرلهمان كوردس���تان ،فرس���هت ئهحم���هد ك ه ی لهو پۆستهدای ه لهسهر لیس���تی پارت ی لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێن ه رایگهیاند ك ه خۆ ههڵس���هنگاندن بۆ خۆیو ئهو كاران ه ناكات ك ه كردویهتیو رونیش���یكردهوه ك��� ه لهڕێككهوتن���ی نێ���وان پارت���یو یهكێتی-دا لهسهر ئهوه رێككهوتون ك ه سهرۆكو جێگری پهرلهمانو حكومهت ئاڵوگۆڕیان پێبكرێتو باس لهسكرتێر ی 20س���اڵه لهو نهك���راوه ،بۆی ه ماوه پۆستهدا ماوهتهوه. س���هبارهت ب���هوهی بهنی���از نیی��� ه دهست لهپۆس���تهك هی بكێش���ێتهوه، ی یاخود داوایكردووه واز لهپۆس���تهك ه ی "نهخێر بهێنێت؟ فرسهت ئهحمهد وت داوام نهك���ردوه ،بهاڵم چاوهڕێی ئهوهم كاتهكهم ت���هواو بێت ك ه كاتهكهش���م ت���هواو ب���وو دهچمهوه ماڵ���هوهو هیچ ی هۆكارێكیش���م نهدۆزیوهتهوه بۆ ئهوه دهستلهكاربكێشمهوه".
كاردانهوهكانی چاوپێكهوتنهكهی مالیكی...
ئۆپۆزسیۆن :لهكێشهكانی ههرێمو بهغداد زۆر نهێنی ههن كه تهنها پارتیو یهكێتی ئاگادارن ئا :ئاوێنه
ی بهشێك لههێزه سیاسییهكان كوردستان پێیانوایه كه پاشهكشهیهك بهقسهكانی مالیكییهوه دیار بووه ی لهچاوپێكهوتنهكهی ئاوێنهو ههندێك دیكهش جهخت دهكهنهوه ك ه رهنگ ه پهیوهندیكردنی هێزه سیاسییهكان ی جیاواز بێت بهمالیكییهوه بۆ دهربڕین ی كوردی. لهسهر راگهیاندنی دهوڵهت ی ههفت��� هی راب���ردوو ی ئ���هوه دوا ی ئاوێنه چاوپێكهوتنێكی لهگه ڵ رۆژنامه ی ی مالیك ی عێراق ،نور سهرۆك وهزیران ی س���ازداو تیایدا باس���ی لهتهنگژهكان ی ئهمدوایی هی نێ���وان ههرێمو حكومهت ی ناوهندی���ی كردبوو ،مالیك���ی وتبوو ی "ههندێك لههێزه سیاسییهكانی ههرێم كوردستان پهیوهندییان پێوهكردوینو ی ناڕازی بوون لهلێدوانهكانی ئهمدواییه ی ی "لهههرێم بارزان���ی" ،ههروهها وتبو ی ن���هوت كوردس���تان بردن��� ه دهرهوه ی چهند كهسو مافیایهك لهبهرژهوهند بهفیڕۆ دهچێت". ی ئهو چاوپێكهوتن��� ه دهنگدانهوهیهك گ���هورهی بهدوای خۆیدا هێنا لهس���هر ی ی هێزه سیاس���ییهكان ،وتهبێژ ئاست پارت���ی پێیوای���ه ك��� ه "پاشهكش��� ه مالیكییهوه"دی���ارهو ی بهقس���هكان یهكێتی���ش ئام���اژه ب���هوه دهكات ك ه رهنگ ه هێزه سیاسییهكان پهیوهندییان ی پێوهكردبێت ،بهاڵم بۆ چارهسهركردن ی گرفت���هكان نهك ل���هدژی لێدوانهكان ی ی ههرێم ،بهبۆچونی شارهزایهك سهرۆك ی ی سیاس���یش "لهچارهسهركردن بوار ی كێش���ه ههڵپهس���ێردراوهكاندا مالیك خهتای نییه". ی ی س���هركردایهت وتهبێژی ئهنجومهن ی پارتی لهسلێمانی ،عهبدولوههاب عهل لهلێدوانێك���دا بۆ ئاوێن���ه رایگهیاند ك ه
كۆمهڵی ئیس�ل�امی ،محهم���هد حهكیم ی خۆی مالیكی قسهكانی لهبهرژهوهند لهلێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن���ه رایگهیاند، ی كردووهو ئام���اژهی بهوهدا كه "بههۆ ی نێوان ههرێمو ی پهیوهندییهكان زۆربه ی جهنابی س���هرۆك بارزانیو لێدوانهكان بهغ���داد نهێنییه كه جگ���ه لهپارتیو ههڵوێس���تی سهدریو س���ووننهكانهوه ی یهكێت���ی ،رهنگه زۆرب���هی هێزهكان كهوتوهت ه ژێر فشارهوه ،بۆی ه بهئاشكرا ی ئۆپۆزس���یۆنو هێزه سیاس���ییهكان پاشهكش���ه بهقس���هكانییهوه دی���اره، دیكهش ئاگاداری نهبن. ی ی لهپهرلهمان تهنان���هت كوتلهكهش��� ێ ناوبراو رایوایه ك��� ه مالیكی دهیهو ی ی نزیكبونهوهدان بۆئهوه عێراق لهههوڵ بهقسهكانی "ش���هقامی كوردی دابهش لهگه ڵ هاوپهیمانی كوردستانی دانیشتن ی ب���كات" لهوهی ك���ه ههندێ���ك هێز بكهن". ی پهیوهندیی���ان پێوهكردبێتو ك���ورد ی پارت���ی داوا ب���هاڵم وتهبێژهك���ه ی "تهس���هور ناكهی���ن بهئاش���كرا وت��� لهس���هركردایهتی سیاسی كورد دهكات هێ���زه كوردییهكان وتبێتی���ان ناڕازین ی كه لهمهودوا بڕوای زیاتر بهبهڵێنهكان لهههڵوێس���تهكانی بارزان���ی ،ب���هاڵم ی ی نهك���هن ههت���ا كردارهكان مالیك��� رهنگ ه لهبهغ���داد كۆبونهوه كرابێت ك ه نهبینن. قسه نهكراوه ،چونك ه بهو ش���ێوهیهش ی ی هاوپهیمان ه ستراتیژییهكه بۆچون لهكوردس���تانیش ك���ه ئۆپۆزس���یۆن پارتی���ش ك ه یهكێتییه ،ئام���اژه بهوه وتویهت���ی دهمانهوێ دهس���تهیهك بۆ ی دهكهن ك���ه رهنگ��� ه ئ���هو الیانهنه ی گفتوگۆكردن لهگهڵ بهغداد پێكبهێنرێ ی گ���هوره پهیوهندیی���ان بهمالیكییهوه كردووه بۆ عێ���راق" ،چونك���ه ئۆباڵ ی بۆ ئهو مهبهستهی ه ك ه با تاك ه كهسێك چارهس���هركردی كێشهكان بێت یاخود چارهس���هركردنی كێشهكان لهئهستۆ ی عێراقه ،ب���هاڵم وهك ئارێز بڕیارهكان نهدات". ی حكومهت��� جیاوازی بۆچون بێت لهسهر راگهیاندن ی بواری سیاس���یش ك ه ش���ارهزایهك ی ی "رهنگه لهمهس���هلهیهك عهبدواڵ وت ی كوردی. دهوڵهت ی ئاش���كرا ب���كات بۆ ی نهیویس���ت ناو ی دهوڵهتی كورد ی وهكو دروس���تكردن ی س���هركردایهت لهمبارهیهوه ئهندام ت ی ئاوێنهی رونكردهوه ك ه هێشتا زۆر ش ی لهناو هێ���زه سیاس���ییهكاندا بۆچون یهكێت���ی ،ئارێز عهبدواڵ ب���ۆ ئاوێنه ی ماب���وون مالیك���ی لهچاوپێكهوتنهكهدا رونكردهوه كه ههندێك كێش���هی نێوان جیاواز ههبوبێ���تو ئهوهش حاڵهتێك ی نهكردبون ،بهاڵم ئهو شارهزای ه ههرێمو بهغداد هی پێش مالیكینو لهم ئاس���اییه ،یاخ���ود پهیوهندییان پێوه باس ی گرفتهكان وتی "كێشه ههڵپهسێردراوهكانی نێوان ی چارهسهر ماوهیهش���دا ههندێك لێكتێنهگهیشتن كردبێت بۆئهوه ی ی مالیك ی خهتا ههرێمو بهغ���داد هیچ دروستبوو لهنێوان ههرێمو بهغداد ،دیاره بكرێت لهچوارچێوهی دهستوردا". ی ی نییه ،چونك���ه ئهگهر بێت���وو مالیك ی یهكێت ئهندامهك هی س���هركردایهت ی بهو هۆیهش���هوه مالیكیش كاردانهوه ی كه لهدهس���توردا ی كران ،جهختیكردهوه ك ه رهنگ���ه لهههندێك ههموو ئهو ش���تان ه ههبوو بۆ ئهو قسان هی بهرامبهر ی ی بكات ئهوا لهزهرهر ی مهسهلهش���دا مالیك���ی لهس���هر ههق هاتووه جێبهجێ بهاڵم ئهوهش ئاس���ایی ه ك ه لهحاڵهت ی كورد دهشكێتهوه". ی كه ئهو لێ ی تهنگ���ژهدا رهخنهگرتنو بێت ،بهاڵم ئهو ش���تانه دروس���تبون ی ی سیاس��� ی ب���وار ش���ارهزاك ه هێرش���كردن ههبێ���ت بهتایبهتیش ك ه لهس���هر ههقه ،زۆر بچوكت���رن لهچاو ی ك ه چارهس���هركردنیان جهختیك���ردهوه ك���ه مالیك���ی تهنها ئهم���ڕۆ لهعێراقدا ئ���ازادی راگهیاندنو ئ���هو گرفتانه ل���هدوو روهوه موخالیف��� ه ئهوی���ش ی حكومهتی عێراقه. لهئهستۆ دهربڕینو دیموكراسی ههیه. ی ناوهكان���ه ب���ۆ بهاڵم هێزه سیاسیی ه ئۆپۆزسیۆنهكان پێشكهش���نهكردن ی ناوبراو پێیوانیی ه ك���ه هیچ هێزێك ی وهزارهتهكان���ی بهرگ���ریو ناوخ���ۆ، ی پهیوهن���دی بهمالیكیی���هوه رایدهگهیهنن ك ه زۆر مهس���هلهی نهێن سیاس��� ی 140ی دهستوریش ی لهنێوان ههرێمو ناوهنددا ههن كه جگ ه سهبارهت بهمادده كردبێ���ت كه بڵێ���ن دژی قس���هكان ی "ئ���هوه هی���چ پهیوهندییهك��� ی دیك ه وت��� ی هیچ هێزێك ی لهپارتیو یهكێت��� ی ههرێمین ل ه "جێبهجێكردن س���هرۆك ی مالیکی ی بهمالیكییهوه نییه". ی نین ،ل���هو روهوه وتهبێژ ی ئ���اگادار ی 140و گهڕانهوه بۆ دهس���تور مادده
چارهسهركردنی كێشه ههڵپهسێردراوهكانی نێوان ههرێمو بهغداد خهتای مالیكی نییه
AFP
لیژنهو حوشتر
23
ئینگلیز دهڵێن "حوش���تر لهئهساس���دا ئهسپ بووه ،بهاڵم دیزاینهكهی بهلیژن ه س���پێردرا ،بۆیه ئاوا سهقهتیان كرد".. جا ئهگهر لهحاڵهتی بوونی یهك لیژنهدا ئ���هم بهرههم ه كهوتبێت���هوه ،دهبێ بۆ كهیس���ی گیانلهدهس���تدانی قایمقامی س���لێمانی ،چاوهڕێی چی بین ك ه زیاد لهلیژنهیهك���ی بۆ پێكهێن���راوه .ههقم بهوه نیی��� ه ئ���هو رووداوه لهبنهچهوه چۆن دروس���تبوو بۆ بهوجۆره كهوتهوه ك ه قایمقام لهناو ژوورێكی ئاسایش���دا گیانلهدهستبدات ،بهڵكو مهبهستم ه بڵێم ك ه دروس���تكردنی ئهو ههموو لیژنهیه، جگ��� ه لهتهعبیركردن ل���هو قهیرانهی سیستمی حوكمڕانیمان دووچاریی بووه، هیچی دیك ه نییه .ئهگینا لهههر واڵتێكی دیكه بووای���هو النیكهم���ی بنهماكانی دهوڵهتدارییو دامهزراوهیی تێدابووایه، جگه لهوهی دهبوو چهند بهرپرس���ێكی پهیوهندار لهس���هر شاشهی تیڤییهكان ببینین ك��� ه دهستلهكاردهكێش���نهوه، لێدهگهڕان یاس���ا كاری خ���ۆی بكاتو راس���تییهكان بهپاكك���راوی بخات��� ه بهردهمی رایگش���تی ،یانیش ئهوپهڕی لیژنهیهكی لێكۆڵین���هوهی بههێزی بۆ پێكدههێن���را ك ه ئهویش ههر لهس���هر دینگهكانی هۆڵی دادگاكان وهستابێتو ئهوانی دیك ه تهنیا بۆ دوورخستنهوهی كهیس���هك ه دهبوو لهگوشاره البهالكانو بهس. لهڕاس���تیدا لهواڵت���ی ئێم���ه، بێمتمانهییهك���ی ئهوت���ۆ بهلیژنهكانی لێكۆڵینهوه ههیه كه گومانی ئهوه بكرێ لیژنهكان بۆ گهیش���تن ب���ه ئهنجامێك پێكناهێنرێن ،بهڵكو ب���ۆ تێبزركردنی ئهو ئهنجام ه دهبێ ك ه پێش���تر ههموو رهههندهكان���ی رووداوهك��� ه ئاماژهیان بۆك���ردووه .ئ���هم بێمتمانهییهش ههر لهخۆڕا دروست نهبووه ،ئهوه ئهنجامی بێئهنجامیی ئهو ههم���وو لیژنانهن ك ه لهڕێگهیانهوه چهندین كێشهی گهورهی لهدهست قهزا دوورخستۆتهوهو دواتریش ب���ۆ بیرچوونهوه بهمانگو س���اڵهكانی س���پاردوون .دهب���ا بزانی���ن چهندین س���اڵه ،چهند لیژن���ه ،ئهنجامێكی بۆ بهدهستهێناوین ك ه دڵی راستیی ئاوی لێ بخواتهوه؟ ..یان بێ ئهنجام بووه، یانیش عاجباتییهكی وای لێكهوتۆتهوه ك���ه خواخوامان ب���ووه ،قوڕهكهی بۆ دۆخ���ی پێش ش���ێالنی بگهڕێنرێتهوه. ئێم ه كاتێ ئهوه دهڵێین ،كه تا ئێستا كهسمان نازانین لیژنهی سهرۆكایهتیی ههرێم بۆ كهیس���ی تاوانبارانی ئهنفال لهج���اشو موستهش���ارهكان ،ی���ان ئهوهی بۆ كهیس���ی فایلدارهكان بهچی گهیش���تن؟ ..ئهی لیژنهی لێكۆڵینهوه لهسووتانی كۆگای دهرمان لهسلێمانی چی ب���ۆ ئاش���كراكردین؟ ..ی���ان ئهو لیژنهیهی بۆ س���ووتانی (ئوتێل سۆما) پێكهات ،كوا ئهنجامو بهرپرس���یارانی رووداوهك���ه؟ ..جگ���ه ل���هوه لهه���هر كهیس���ێكدا ئهگهر پێش���وهخت شانی بهرپرس���ێك تیایدا ئ���ارداوی بووبێت، س���هرهنجام لهودیو تونێلی لیژنهكهوه، جهنابی بهرپرس بهپاكو تهمیزی لێی هاتۆتهدهر!! ..سهربارو بنبار ،دهردی دووئیدارهییهكهش هێندهی دیك ه قوڕی ئ���هو لیژنان���هی خهس���تتركردۆتهوه.. وهكچ���ۆن یهكێت���ی بۆی نهب���وو بڕیار لهپێكهێنانی لیژنه بۆ كهیسی تیرۆركردنی (سهردهشت عوسمان) بدات ،ئهگهرچی سهرۆكایهتیی حكومهتیشی بهدهستهوه بوو ،ئێس���تاش پارت���ی ناتوانێ بڕیار لهپێكهێنانی لیژن ه بۆ كهیسی قایمقامی س���لێمانی بدات ،ئهگهرچی س���هرۆكی حكومهت لهخۆشیهتی!.. ئیتر چ���ار چیی���هو كێ ق���هزاوهت لهكێش���هكانمان بكات؟ ..مهگهر نابێ س���هرهنجام ه���هر كار ب���ۆ كردنهوهی كهلهپچهك���هی دهس���تی دادگا بكهینو ئ���ازادی بكهین ت���ا بێالیهنانه بكهوێت ه نێوانمان���هوه .بۆئ���هوهی چیتر كاتو پ���ارهو ژم���ارهی بڕیارهكان ب���ۆ لیژن ه ب���ێ ئهنجام���هكان بهخ���هرج نهدرێن، ت���ا ئهس���پهكانی راس���تیی وهكخۆیان بهجوانی���ی ببینی���ن ،ن���هك بهوێنهی حوش���تر راس���تییهك ه س���هقهتبكرێو كهسمان نهیناسینهوه. kawamuhamad@yahoo.com
عێراق
) )323سێشهمم ه 2012/4/17
Iraq.awene@gmail.com كۆی گشتی ههناردهی نهوتی عێراق لهمانگی رابردوودا (ئازار) گهشتوهته 71.8ملیۆن بهرمیلو پارهی داهاتی ئهم ههناردهیهش 8ملیاردو 472ملیۆن دۆالرهو ئهمهش یارمهتی دابینكردنی داهاتێكی باش دهدات بۆ بودجهی گشتی 2012كه دهگاته 100ملیارد دۆالر. بهوتهی وتهبێژی وهزارهتی نهوت ،ئهم رێژه بهرههمه یهكهمین رێژهیه لهساڵی 1989وه تائێستا.
عێراق پلهی یهكهمی داگیركرد لهتۆماركردنی تاوانو ههڕهشه بهرانبهر رۆژنامهنوسانو بهدواشیدا سۆماڵو فلیپینو سریالنكا هاتن .بهپێی لیژنه ی نێودهوڵهتی پارێزگاری لهڕۆژنامهنوسان ئهم واڵتهی سهرهوه شكستیانهێناوه لهسزادانی ئهوانهی تاوانیان ئهنجامداوه بهرانبهر رۆژنامهنوسان .بهپێی دوا ئامار لهماوهی 10ساڵی رابردوودا دهوروبهری 39رۆژنامهنوس كوژراون بێئهوهی بكوژی ئهم رۆژنامهنووسانه بدرێنه دادگا.
گهندهڵیو بێسهروبهر ی لهكۆبون ی خۆراك ئاشكرا دهكرێت
ی خۆراك ،لهدابینكردنی كۆبونی خۆراكدا ههبووه" ی خۆراكی بهسهرچوو ،جیاوازی نرخو ونكردن "پارهالدان ،كڕین
تهنها لهیهك ساڵدا ی 866ملیۆنو 345 بڕ ههزار جیاوازی ی لهنرخ ی كڕین ی زهیتو رۆن ی بهستوودا ههبووه
ملیاردهها دۆالر بۆ كۆبونی خۆراكو بنهبڕكردنی ههژاری تهرخاندهكرێت ،بهاڵم ژیانی خهڵكی عێراق ههروهك خۆیهتی ئا :الپهڕهی عێراق
ی دیوان ی بهپێ ی ههندێك بهڵگهنامه ی دارایی عێراق ،لهسهردهم ی چاودێر ئیدارهی عهبدولفهالح سودانیدا ی گهورهو لهوهزارهت ی بازرگان ی دز خراپ ی ئیدارهو بهفیڕۆدان ی سامان ی ی گشتی بهشێوهیهك ی بهرچاو لهپرۆسه ی كۆبون ی كڕینو دابینكردن ی بودجه خۆراك بۆ هاوواڵتیانی عێراقدا ههبووهو بهم هۆیهشهوه بڕه خۆراك ی پێویست نهگهشتووه بههاوواڵتیانو پارهیهك ی ی واڵت بهههدهر زۆریش لهبودجه رۆشتووه. ی بهپێ ی نوس����راوێك ی دیوان���� ی چاودێر دارای���� ی ب����ۆ ئهنجومهن ی نوێن����هران ك ه ی ل����ه2011/3/17دا ئیمزاك����راوهو وێنه دزهیك����ردووه ب����ۆ زۆرێ����ك لهمیدی����ا ی عێراقیی����هكان ،لهس����هردهم ی كار ی ی پێشو عهبدولفهالح س����ودان ی وهزیر بازرگان���� ی (یهكێك ه لهس����هركردهكان ی
لهكڕین ی شیردا 114ملیۆنو 138 ههزار دۆالر پاره زیاده كهوتووه لهسهر بودجهی دابینكردن ی خۆراك
حیزب���� ی دهع����وه) دزییهك���� ی گ����هوره ی لهس����امانو داهات ی عێراق كراوه بهناو دابینكردن���� ی خۆراك���� ی بایهعیی����هوه . ئ����هم بهڵگهنامهی���� ه ك���� ه بهش����ێك ی كهم���� ه لهس����هرپێچییهكان ی س����ودانی، ی ئاش����كرایدهكات ك ه دیوان���� ی چاودێر هی����چ زانیارییهك ی دهس����ت نهكهوتووه ی ی كورتهێنان لهبودجه ی قهباره لهباره وهزارهت���� ی بازرگان ی لهنێ����وان 2006ـ ی كردووه. 2009ك ه وهزارهت بانگهش����ه ی ك ه وهزارهت ی ئهمهش ئاماژهی ه ب����هوه ی ههبووه نهك ی بودجه ناوبراو سهرڕێژ كورتهێنانو ههر پارهیهك وهرگیراوه بۆ ی ئ����هم كورتهێنان ه بهفیڕۆ پڕكردن����هوه ی 250 چووه ك���� ه تهنها لهجارێكیاندا بڕ
ی عێراق ی بووه ك ه وهزارهت ی ملیارد دینار بازرگان ی لهوهزارهت ی دارای ی قهرزكردووه ی كورتهێنان". بهمهبهست ی "پڕكردنهوه بهپێ���� ی بهڵگهنامهیهكیت����ر ئ����هوه دهردهكهوێت ،لهساڵ ی 2008دا وهزارهت ی بازرگان���� ی عێ����راق بڕێك���� ی زۆر رۆن ی ی بهستوو رۆن ی زهیت ی كڕیوه ك ه بڕهكه دهگات���� ه 1ملی����ۆنو 286ههزارو 178 تهن ،لهكاتێكدا بهپێ ی پالن ی ستراتیج ی ی خۆراك ،پێویست ی ی كۆمپانیا س����ااڵنه واڵت لهزهی����تو رۆن 473ه����هزار تهن بووه ،ب����هم پێیهش ئ����هو 813ههزارو ی كڕدراوه بهش���� ی 178تهن���� ه زیادهیه ی پێداویست ی سااڵن ی 2009و 2010 %92 خهڵك���� ی كردووه لهزهی����تو رۆن ،بهاڵم
هیچ نهگهشتووه بهدهست ی هاوواڵتیان ی عێراقو ئێستا پرسیارهك ه ئهوهیه :ئهم بڕه زۆره زهیتو رۆن ه چ ی بهسهرهات؟ ههروهه����ا بهڵگهكان ئهوهش ئاش����كرا ی بازرگان ی بهنرخ ی ی پێشو دهكهن وهزیر ی جیهان ی گرانت����ر لهنرخ���� ی س����تاندار ی زهیتو رۆن ی كڕیوه بهجۆرێك ك ه ماده ی داوه بهی����هك ت����هن زهیت 2400دۆالر ی له1335 لهكاتێك����دا له2009دا نرخهكه ی نهك����ردووهو بهم پێیهش دۆالر تێپهڕ لهه����هر تهنێك����دا 1065دۆالر جیاوازی ی ی گش����تی ی جیاوازییهكهش ههیهو ك����ۆ لهیهك ساڵدا دهگات ه 866ملیۆنو 345 ه����هزارو 70دۆالر ك���� ه ئهمهش گومان ی الدان ی پارهو خراپ ی ئیدارهو بهفیڕۆدان ی سامان ی گشتی لێدهكرێت. هاوكات لهگهڵ ئهم زیادهڕۆییانهش����داو ی س����هر لهگهڵ بوون���� ی رێژهیهك ی زۆر ی لهش����مهكو پێداویس����ت ی كۆبون ی رێژ خۆراك ،هاوواڵتیان���� ی عێراق بهههرێم ی كوردستانیشهوه وهكو پێویست سودمهند نهبوون لهمادهكان���� ی كۆبون ی خۆراكو ئهم ماددهیان پێ نهگهش����تووه .بهپێ ی ی دیوان لهس����اڵ ی 2008دا بهڵگهنامهكه ئهوهنده زهی����تو رۆن هاوردهكراوه ك ه بهش ی سااڵن ی 2010 ،2009 ،2008بكات، ی نهگهش����توهت ه بهاڵم ش����تێك ی ئهوتۆ دهس����ت هاوواڵتیان ی عێ����راقو تهنانهت لهس����اڵ ی 2008یش����دا وهكو پێویس����ت زهیتو رۆن نهگهش����تووه بهخێزانهكان ی عێراق. بهڵگهنامهكان����دا ی لهبهش����ێكیتر دهردهكهوێ����ت وهزارهت���� ی بازرگان���� ی عێراق بهفهرمان ی عهبدولفهالح س����ودان ی پارهیهك ی مۆڵ���� ی داوه بهكۆمپانیاكان ی ی ب����ڕه خۆراكهكان ی خۆراك ب����هر لهوه
ی مناڵو پێ بگات ،جگ ه لهوهش ش����یر گهوره بهپارهیهك���� ی زۆر زیاتر لهنرخ ی ی كڕدراون راس����تهقینهو جیهانی ی خ����ۆ ی بهجۆرێ����ك ل����ه2008دا تهن ی ش����یر گ����هوره كڕدراوه ب ه 6ههزارو 250دۆالر ی5 لهكاتێكدا ك ه نرخهك ه راستهقینهكه ه����هزارو 425دۆالر بووهو جیاوازی ئهم دوو نرخهش 825دۆالره ،ئهم زیادهیهش ی 114ملیۆنو 138ههزارو 750دۆالر بڕ ی دابینكردن ی كهوتووه لهس����هر بودجه خ����ۆراك بۆ هاوواڵتیان ی عێراقو گومانو ی پاره ی زۆر ههی ه ئ����هم زیادانه ئاماژه چوبن ه گیرفان ی تایبهتهوه. ی ی دیوان ی چاودێر ههروهها بهڵگهنامهكه دارای ی عێراق ،ئ����هوهش رووندهكاتهوه ك ه بڕێك���� ی زۆر لهپێكهاتهكان ی كۆبون ی ی گوێزهرهوهوه خۆراك لهالیهن كۆمپانیا ی ونكراوهو دیار نهماوه ،ئهمهش بهواتا ی ئهو ب����ڕه خۆراك ه خهرجكردن���� ی پاره ی بهدهس����ت هاوواڵتیان دێت بێئ����هوه ی ب����گات .ههر بهپێ���� ی بهڵگهنامهكه بڕ ونكراوه لهخۆراك ی بایهع ی بای ی دهگات ه 30ملی����اردو 167ملیۆنو 813ههزارو ی 4ملیۆنو 394دینار ئهم ه جگ ه لهبڕ 993ه����هزارو 63دۆالر ك���� ه لهبهش���� ی گهنمو برنج دیار نهماوه لهنێوان سااڵن ی 2008ـ .2010لهكۆتاییدا بهڵگهنامهك ه ئ����هوهش رووندهكاتهوه ك���� ه وهزارهت ی بازرگان ی لهسهردهم ی وهزیر عهبدولفهالح س����ودانیدا پارهو كرێ بۆ ئ����هو الیهنان ه ی بهس����هرچوو خهرجك����راوه ك���� ه ماده (ئێس����كپایهر)یان هێن����اوه ب����ۆ عێراق ی ك ه لهپشكنین ی یهكهمدا بهو پاس����اوه ئهو مادان ه ئێس����كپایهر نهبوونو دواتر ماوهیان بهس����هرچووه ،خهرجو تێچون ی ئهم الیهنان����هش 15ملیۆنو 91ههزارو 717دۆالرو 421ههزارو 419یۆرۆ بووه ی دابینیانكردووه لهكاتێكدا ئ����هو مادانه ئیكسپایهر بووه. ی بهپێ���� ی ئهنجامگیری ی ئ����هم راپۆرته ی ی دارای���� ی وهزی����ر دیوان���� ی چاودێ����ر ی بهچهندین شێواز بازرگانیو ستافهكه ی گش����ت ی واڵت داوه زیانی����ان لهبودجه لهوان����هش :كڕین���� ی زیاد لهپێویس����ت ی ی خۆراك ،وهرگرتن ی پاره بهناڕهوا بهناو ی ی كورتهێنان ،كڕین ی مهواد پڕكردنهوه بهس����هرچوو ،ونكردن���� ی چهندین تهن لهخۆراك ،خهرجكردن���� ی پاره بهرانبهر دابینكردن ی خۆراك ی ئیكسپایهر.
"دروستكردن ی فڕۆك ه لهكوردستاندا داهێنان نییه" ی نهبوونی تونێلی ههوایی دروستكردنی "فڕۆك ه كوردی" دهگهیهنێت ه بن بهست
ئا :ئاوێنه ههوڵی گهنجێكی سلێمانی بۆ دروستكردنی فڕۆكه بههۆی نهبوونی تونێلی ههواییهوه لهعێراق دهگاته بن بهستو ئهندازیارێكی راوێژكاری فڕۆكهوانیش رایدهگهیهنێت دهبێت دروستكردنی فڕۆكه لهعێراقو كوردستاندا تهنها لهسهر كاغهزبێت، بهاڵم گهنجهكه دهڵێت "دهبێت ههر رۆژێك لهڕۆژان فڕۆكهیهكی كوردی دروست بكهم". چهند س���اڵێك بهر لهئێس���تا گهنجێك ی خهڵك���ی س���لێمانی بهناوی پش���تیوان حهمهعهلی ك���ه ئهندازیاره ،پرۆژهیهكی ب���ۆ دروس���تكردنی فڕۆكه پێش���كهش بهپارێ���زگاری س���لێمانی ك���ردو پاش پهس���هندكردنی كۆمهككردنی رهوانهی فڕۆكهخان���هی كش���توكاڵیی عهرب���هت كرا بۆ مهش���قو راهێنانو ئاسانكاریی، ب���هاڵم پ���اش ماوهی���هك كارك���ردنو پێكهولكاندن���ی پارچهكانی فڕۆكهكه كه تهنها سهرنش���ینێكو فڕۆكهوان دهگرێت لهالیهن دهس���هاڵتی فڕۆكهوانی مهدهنی عێراقهوه رادهگیرێت بهپاس���اوی ئهوهی
"بهب���ێ بوونی تونێلی ههوایی ناتوانرێت ی پشتیوان حهمه عهل ی و فڕۆكهكهی ئهزموون بكرێت" .ئهندازیاری راوێژكار فڕۆكهوانیو بهڕێوهب���هری فڕۆكهخانهی كشتوكاڵیی عهربهت ،نهورۆز عهبدولقاد بۆ ئاوێنهی رونكردهوه ئهوان تائێس���تا چهندینجار رایگهیاندووه "دروستكردنی فڕۆكه داهێن���ان نییه" .ناوبراو ئاماژهی بهوهكرد راس���ته ههموو گهنجێك ئازاده چی ب���كاتو مافی خۆش���یهتی كۆمهك بكرێ���ت ب���ۆ بهدیهێنان���ی خولیاكانی، بهاڵم داهێنان ش���تێكه ك���ه لهوهوپێش نهكرابێتو وتی "ئهوهی ئێستا لهههرێمی كوردس���تان روودهدات كهسێك ئهڕوات دیزاینێك لهئینتهرنێتهوه دههێنێت یان پارچهكان���ی فڕۆكهی���هك لهیهك دهدات بهبێ ئهوهی كهس لهكوردستاندا ههبێت كێشاوه لهگهڵ ئهو فڕۆكهیهو بهتهنها 14 دهسهاڵتی فڕینی پێ بدات" ،بهاڵم جیاواز ههزار پهرچم لهالشهكهی داوه. لهبۆچوونی ئهم ئهندازیارهی راوێژكاری جگه لهپشتیوان ،لهس���ااڵنی رابردوودا فڕۆكهوان���ی ،پش���تیوان حهم���ه عهلی لهش���اری ههولێری���ش ههوڵێك���ی كه ئێس���تا لهواڵتی بهریتانی���ا ئۆفهری دروس���تكردنی فڕۆك���ه ههب���ووهو خوێندنی وهرگرتووه بهتهلهفۆنو ئیمهیڵ بهمدواییانهش لهناوچهی بازیان گهنجێك بهئاوێن���هی راگهیاند "ئ���هو فڕۆكهیهی بانگهشهی دروستكردنی فڕۆكهی بچوكو لهالیهن بهندهوه دروستكراوه ،لهدیزاینو كش���توكاڵیی دهكات ،ب���هاڵم ن���هورۆز دروس���تكردنی خۆم���هو دوای گ���هڕانو عهبدولقادر دهڵێت "لهكوردستاندا كهس ماندووبونێكی زۆر بهئهنجام گهشتووه" .دهس���هاڵتی ئ���هوهی نییه بڵ���ێ فڕۆكه پشتیوان وتیش���ی "من هیالكهتی زۆرم دروست بكهو بڵێ فهرموو بفڕهو ههموو
جگه لهبهغدا كهس نییه لهكوردستاندا رووخسەتی فڕین بدات
ئهمانه الی دهس���هاڵتی فڕینی مهدهن ی عێراقیی���ه" .لهحاڵهتی دروس���تكردنی ههر فڕۆكهیهكیش���دا ب���ۆ تاقیكردنهوهو تێستكردنی كۆتایی پێویستی بهتونێلی ههوای���ی ههیهو وتیش���ی "ن���هك ههر لهكوردس���تان ،بهڵكو لهعێراقو ههموو رۆژههاڵتی ناوهڕاستیشدا تونێلی ههوایی نییه بۆ تێستكردنی فڕۆكه بۆیه دهبێت ئهوان���هی دهس���ت دهدهنه ئ���هو كاره ئاگای���ان لهمهبێ���ت" ،بهاڵم پش���تیوان حهمه عهلی ،جهغت لهوه دهكاتهوه كه دهستبهرداری پرۆژهكهی نهبووهو دهڵێت "ئێس���تا بهرنام���هم ههیه ل���هدهرهوهی واڵتو لهڕێگ���هی ( )simulationكاری بۆ بكهمو ئهش���مهوێت ئهوه بهدۆستانو هاوكاران���م بڵێم ك���ه ب���هردهوام ئهبم لهس���هر كاركردن لهم بوارهدا تا بتوانم بۆش���اییهك پڕبكهم���هوه" .لهب���ارهی ئهوهشی ناوبراو لهسهر ئهم پرۆژهیه 200 مهتر زهوی وهرگرتووهو هاوكاری دارایی كراوه ،كهچی بهبێ بهئهنجامگهش���تنی پرۆژهكهی كوردس���تانی بهجێهێشتووه، پش���تیوان وتی "من خۆم پیش���هوهرمو ههم وهك���و پیش���هوهرو ههمیش وهكو
خاوهن���ی بیرۆكهو پ���رۆژهی فڕۆكه ئهو زهوییهم وهرگرتووه" .ناوبراو وتیش���ی "وازهێنانی منیش لهو پرۆژهیهو نهفڕینی فڕۆكهكهش���م لهكوردستان بۆ ئهوهبووه كه فڕۆكهخانهكانی كوردس���تان تووشی ئیحراج���ی نهب���ن بههۆی رێوش���وێنی بهغداوه كه رهزامهندیی كۆتاییان نهداوه بۆ فڕین���ی فڕۆكهكهمو ههر رۆژێك دێت ئ���هو پرۆژهیهم ت���هواو بك���هم" .لهالی خۆش���ییهوه بهڕێوهبهری فڕۆكهخانهی كش���توكاڵیی عهربهت كه سهرپهرشتی كارهكهی پش���تیوان حهمه رهشید-یان كردووه دهڵێت "منیش لهخهڵكم بیستووه ك���ه پش���تیوان زهوی وهرگرتبێتو من نوسراوم لهپارێزگارو لهسهروی خۆمهوه بۆ هات���ووه كه هاوكاریی ئ���هو گهنجه بكهمو منیش لهخزمهتی كوردستاندام". لهكۆتایش���دا ن���هورۆز عهبدولق���اد وتی "من دووب���ارهی دهكهمهوه ،لهداهاتوودا دهبێت ههوڵ���ی دروس���تكردنی فڕۆكه تهنها لهسهر كاغهزبێتو نهچێته بواری جێبهجێكردن���هوه ،چونك���ه كهس نییه لەکوردس���تاندا رووخسەتی فڕین بداتو ئهو رهزامهندییه لهبهغدایه".
پرۆفایل
7
ناونان ی كێشه ی لێكهوتهوه ئا :الپهڕهی عێراق
هێشتا كۆنگرێسی ئهمهریكا رازیی نهبووه وهكو باڵیۆزی ئهمهریكا لهعێراق دهستبهكاربێتو تهنها ئۆباما وهكو پاڵێوراوی ئهو پۆسته ناوی ناوه ،كهچی ی ئهیاد عهلالوی لیستی ئهلعێراقیهو خود ههڕهشهی بایكۆتكردنی دهكهنو بڕیاریشیانداوه سكااڵی بهرزبكهنهوه بۆ ناوهنده بڕیار بهدهستهكانی ئهمهریكا. بهم نزیكان���ه راژهی باڵیۆزی ئێس���تای ئهمهریكا لهعێراق ،تۆماس جێفری كۆتای ی ی پۆستهكهش���ی دێ���ت ،ب���ۆ پڕكردنهوه ب���اراك ئۆبام���ای س���هرۆكی واڵت���ه یهكگرتووهكانی ئهمهریكا بریت ماكگۆرك ـ ی پێشنیازكردووه تا ببێته جێگرهوهی ناوبراو ،بهاڵم لیس���تی ئهلعێراقیهی ئهیاد عهل�ل�اویو بهش���ێكی زۆر لهس���وننهكان پێیانوای���ه ئهم گهنجه كه لهس���هر باڵی "پارێزگاره نوێی���هكان" ماڵه ،الیهنگریی زۆر لهن���وری مالیكیو پێكهاتهی ش���یعه دهكاتو كاریش لهس���هر پهرتهوازهكردنو الوازكردن���ی لیس���تی ئهلعێراقیه دهكات بۆی���ه بهههم���وو جۆرێك ناڕازی���ن ببێته نوێنهری ئهمهری���كا لهعێراق .ماكگۆرك، یهكێكه لهگروپێك سیاسهتمهداری گهنج كه لهس���ێبهری قونس���وڵو باڵیۆزهكاندا كاریانك���ردووهو ل���هدهرهوهی ئهمهریكا س���هرقاڵی كاری س���یخوڕیو چاالكی���ی نهوعین بۆ واڵتهكهیان ،دیاریكردنیش���ی لهالیهن ئۆبامای رهش پێستو دیموكراتیو نهیاری سیاس���هتهكانی بوش���هوه زیاتر ی دروستكردووه لهنیشانهیهكی پرس���یار لهب���ارهی دهس���هاڵتی ئ���هو لۆبییهی كه پشتیوانی لهماكگۆرك دهكهن كه بهقوتابی سهرانی پارێزگاره شهڕخوازهكان دهدرێنه قهڵ���هم لهپێ���ش ههموش���یانهوه ریچارد پێرل���ی ئهندازی���اری گریمانكراوی گرتنو رووخاندنی دهوڵهتی عێراق. ئهم باڵی���ۆزه پێش���نیازكراوه بۆ عێراق لهپاش رووخانی بهعسهوه ( )2003كاری دیپلۆماتی ك���ردووه لهعێ���راقو نزیكهی س���اڵێكیش یهكێك بووه لهیاریدهدهرانی پۆڵ بریمهری حاكمی مهدهنی ئهمهریكا. لهماوهی كاركردنی���دا لهعێراق ماكگۆرك هاوڕێیهتی س���هرجهم ئ���هو باڵیۆزانهی واڵتهكهی كردووه كه لهبهغدا دامهزرێنراونو جارجارهش سهفهری كردووه بۆ واشنتۆن بۆ ئهوهی لهنزیك س���هنتهری لێكۆڵینهوه س���تراتیژییهكانی ئهمهریكاوه كار بكات كه ناوهندی پێشكهش���كردنی راوێژ بووه بهئی���دارهی ئهمهریكا لهبارهی چۆنییهتی بهڕێوهبردن���ی عێراق���ی پاش س���هدام. س���وننهكانو ئهوان���هی خۆی���ان بههێڵی ناس���یۆنالیزمی عهرهبی لهعێراق ئهژمار دهكهن پێیانوایه ماكگۆرك زۆر سهرسامه بهسیاس���هتو ههنگاوهكان���ی مالیك���یو یهكێكیش���ه لههاندهران ی پهراوێزخستنی زیاتری عهرهبی سوننه لهعێراق .ههر ئهم رهوته پێیانوایه ناوب���راو رۆڵێكی خراپی گێ���ڕاوه لهدانوس���تانهكانی پێكهێنان���ی حكومهتی ئێستای عێراق ()2010و یهكێك بووه لهوان���هی پش���تیوانی لهوهكردووه مالیك���ی ب���ۆ ج���اری دووهم ببێت���هوه بهس���هرۆك وهزیرانو ئهم پشتگیرییهشی لهمالیكی شیعه دهگهڕێتهوه بۆ ئهو تۆڕه پهیوهندییهی كه س���ااڵنێكی زۆره لهگهڵ گهوره مهرجهعو سیاسهتوانهكانی شیعهدا دروس���تی ك���ردووه .ههروهه���ا ههندێك دهنگیتری ناو سوننهكان باس لهوه دهكهن كه ماكگۆرك بۆچونی توندڕهوانهی ههیه ی عێراقو بههۆی بهرانبهر عهرهبی سوننه ئهم باكگراوهنده گوماناوییهشیهوه ئێستا بوهت���ه جێگهی رهخن���هو رهتكردنهوهی س���هرانی لیس���تی ئهلعێراقیه ،بهجۆرێك ئهی���اد عهلالوی س���هرۆكی ئهم لیس���ته بهئاش���كرا رایگهیاند كه لهپهیوهندییهكی تهلهفۆنی���دا بهجیمس جێف���ری باڵێوزی ئێس���تای ئهمهریكای راگهیاندووه "ئێوه ئازادن وهكو دهوڵهتێكی زلهێز كێ دیاریی بك���هن نوێنهرایهتیتان ب���كات لهعێراق، بهاڵم لیس���تهكهی ئێمه ئاماده نییه وهكو باڵیۆز مامهڵهی لهگهڵ���دا بكات ،چونكه بهڵگهمان ههیه پشتیوانی ركابهرهكانمان دهكاتو كار لهس���هر پهرتهوازهكردنمان دهكات" .جگه لهم ههڵوێستهش سهرانی ئهلعێراقیه گفتیان داوه سكااڵی ماكگۆرك ببهنه بهردهم كۆنگرێ���س ،بهڵكه دهنگ نهدات لهسهر پۆستی نوێی ناوبراو .
8
aburi.awene@gmail.com
) )323سێشهمم ه 2012/4/24
ئابووری
ئەم الپەڕەیە بە سپۆنسەری ژووری بازرگانیو پیشەسازی سلێمانی چاپو باڵودەکرێتەوە
"ههرێم بای ی 2ملیۆن دۆالر كارهبا بهبێ سوتهمهنی بهرههمدههێنێت" ئا :ئاسۆ سهروای ی 950 ی كارهبا رۆژانه نزیك ه وهزارهت ێ مێگاوات كارهبا بهرههمدههێنێت ،بهب ئهوهی سوتهمهنی لهبهرههمهێنانیدا ی خهرج بكات ،وهك وتهبێژ وهزارهتهكه ،دیار بابان دهڵێت ی "تهنها لهگهرمایی ئهو یهكان ه ی كار دهكهن، كه به سوتهمهن ی وزهكه بهرههمدێت ،بهمهش بڕ ی كارهبا زیاد دهبێت". بهرههمهێنان ی سهرهڕای ئهوه ناتوانێ بهڵێن ئهوه بدات ،ك هی مۆلیده ئههلیهكان الدهبرێن.
%95ی كارهبای ههرێم كهرتی تایبهت بهرههمیدههێن ێ پێویس����تییهكانی ههرێم ب����ۆ وزهی كارهبا كه بهرزترین خواست لهزستانی راب����ردوودا تۆماركراوه ،بریتیبوو له3 ههزارو 200مێ����گاوات ،بهاڵم رێژهی بهرههمهێنان 750مێ����گاوات كارهبا كهمترب����ووه ،چونك����ه بهرههمهێنان لهبهرزتری����ن ئاس����تیدا 2ه����هزارو 450مێ����گاوات كارهبای����ه لهههرێمی كوردستاندا. بهوت����هی وتهبێژهك����هی وهزارهت����ی كارهب����ا ،زیات����ر %95ی ئ����هو ب����ڕه كارهبای����هی ك����ه بهرههمدههێنرێ، لهالی����هن دوو كۆمپانی����ای كهرت����ی تایبهتهوهیه .ئهوانیش كۆمپانیایهكی توركیو كۆمپانیای ماس����ی جیهانی- یه ،كه ئ����هوهی دووهمیان پش����كی شێری لهبهرههمهێناندا بهردهكهوێتو خـاوهنهك����هی س����هرمـــایـــهدارێكی ك����ورده بهنـ����اوی ئهحــم����هد ئیســـماعیل. وتهبێژهك����هی وهزارهت����ی كارهب����ا، ك����ه ه����اوكات بهڕێوهبهری گش����تی بهرههمهێنانی كارهباشه ،جهخت لهوه دهكاتهوه ،كه ئهوان وهكو پێویس����ت ناتوان����ن س����ود لهه����هردوو بهنداوی دوكانو دهربهندیخ����ان وهربگ����رن، چونكه وهك خۆی دهڵێت "لهوهرزی زستاندا زیاتر پێویس����تمان بهوزهی كارهبا ههیه .ئهو دوو بهنداوهش لهو وهرزهدا ئاو كۆدهكهنهوه ،بۆیه ئهگهر زۆرباشیش سودیان لێوهربگرین ،ههر دهتوانین بڕی 100مێگاوات كارهبایان لێوهربگری����ن ،ئ����هوهش بڕێكی زۆر نییه".
هێشتا ناتوانین گفت ی ی ههڵگرتن ی مۆلیده ئههل ی بههاوواڵتیان بدهین ی ی كارهبا لهگهرما بهرههمهێنان وێستگهكان ی ههرێم، ی كارهبا ی وهزارهت��� وتهبێ���ژ ێ ی كارهب���ا بهب��� ی وزه بهرههمهێنان��� ی هیچ بڕه س���وتهمهنییهك خهرجكردن وهك مژدهی���هك رادهگهیهن���ێ .بابان ئهوهش ئاش���كرا دهكات ك ه لهههولێر ی ی 475مێگاوات كارهباو لهوێستگ ه بڕ ی چهمچهماڵیش 475مێگاوات سلێمان ی سوتهمهنیو ێ خهرجكردن كارهبا ،بهب ی ئهو دوو وێس���تگهیه، تهنها لهگهرما ی زۆر بهرههمدێ���ت ،بابان كارهبایهك��� ی 950مێگاوات دهڵێت "رۆژان��� ه نزیك ه ێ ی كارهباوه بهب كارهب���ا دهخهین ه تۆڕ ی هیچ س���وتهمهنییهك". خهرجكردن��� ی ی جیهان ی ماس ئهم كارهش كۆمپانیا ی ی دهكات .بهڕێوهب���هر سهرپهرش���ت ی جیهانی، ی كۆمپانیای ماس رێگهپێدراو ی بۆ ئاوێن ه ئازاد مستهفا حسێن ئهوه ی خس���تهڕوو ك ه ئ���هو ب���ڕه كارهبای ه ی بهرههمیدههێنن، ێ س���وتهمهن بهب��� ی 2ملیۆن دۆالر ی بهنزیك��� ه پارهك��� ه دهخهمڵێنرێ. ی كارهبا لهڕێگ هی (با)وه بهرههمهێنان ی ی كارهبا لهڕێگ ه ی وزه بهرههمهێنان��� ی ی واڵتان سهركهوتن (با)وه ،لهزۆرب ه ی ی كارهبا بهدهس���تهێناوه .وهزارهت��� ی دوو س���اڵ ه لهگهڵ ههرێمیش نزیك ه ی ی گرێبهس���ت ی ئهڵمان كۆمپانیایهك��� ی ئهو ش���وێنانهیان ك���ردووه ،بۆ ئهوه
"ئێران سااڵنه 17ملیارد لهعێراق دهدزێت"
ی بك���هن ك ه لهههرێمدا بۆ ئهو بۆ دیار كاره لهباره .ههرچهنده گرێبهس���تهك ه ی س���اڵێكو شهش مانگ بوو، بۆ ماوه ی دووساڵ ی نزیك ه بهاڵم پاش تێپهڕین ی كۆتاییان بهوهزارهت هێش���تا ئهنجام ی ن���هداوه ،لهمبارهی���هوه وتهبێژهك��� ه ی كارهبا ،ئهوه رووندهكاتهوه، وهزارهت ی ئ���هو كۆمپانیای��� ه لهچهند ش���وێنێك ی ی كوردس���تان ،ب ه مهبهس���ت جیاجیا تاقیكردن���هوه (تێس���تكردن) چهندین تاوهریان داناوه ،بهاڵم وهكو پێویس���ت سهركهوتنیان بهدهست نههێناوه ،بۆی ه ی ئهوهدان لهئێس���تادا دووباره لهههوڵ لهچهند ش���وێنێكیتر ت���اوهر دابنێن، ی دوو ی "نزیك ه لهمبارهیهوه باب���ان وت س���اڵ ه خهریكن ،چهند تێستێكیشیان ی تاوهریان كردووه ،بهاڵم ئهو شوێنان ه لێداناوه ،وهكو پێویست باش نهبووه، بۆی��� ه تائێس���تاش لهوردبینیكردندان، بهنی���ازن چهن���د مانگێكیت���ر ئ���هو ش���وێنانهمان بۆ دهستنیشان بكهن ك ه ی كارهبا لهو رێگهیهوه بۆ بهرههمهێنان لهباره .ههر كاتێك ئهوان تهواو بوون، ئێم ه گرێبهس���ت لهگ���هڵ كۆمپانیایتر ی كارهبا لهو دهكهین ب���ۆ بهرههمهێنان ی ی خۆشیهوه بهڕێوهبهر رێگایهوه" .لهال ی ی جیهانی ،ئامادهی ی ماس رێگهپێدراو ی ئهو خ���ۆی نیش���اندا ب���ۆ ئهنجامدان ی ئێم ه ی "كۆمپانیاك��� ه پرۆژهی���هو وت لهتوانایدا ههیه ئهو كاره بكات". ی كارهبا بێ كێشه دهبێت؟ ك ه ی دیار بابان ،لهئێس���تادا ههر بهوت��� ه 24گرێبهس���تیان واژۆ كردووه ،ههموو ی ههمهجۆرن ئهو گرێبهستانهش پرۆژه ی ی وزه بۆ زیاتر خزمهتك���ردن بهبوار ی كارهبا لهبهرههمهێنانو تا گواستنهوه ی ب���ۆ هاوواڵتی���ان ،ب���هاڵم وهك خۆ ی ئهو پرۆژان ه پێویس���تیان بهكات وت��� ی ههی ه "بچوكتری���ن پرۆژهیان 10مانگ ی تێدای��� ه ب���ۆ پێدهچێ���ت ،پرۆژهش��� ی دوو ساڵی پێدهچێت". تهواوبوون ی ههموو ئهو پرۆژانه ،هێشتا س���هربار ێ ی كارهبا ناتوان ی وهزارهت وتهبێژهك��� ه ی ئ���هوه بدا لهكهی���دا مۆلیده پهیمان��� ی ی توانا ئههلی���هكان الدهبرێن "ك��� ه ی ی وهزی كارهبا ،لهخواست بهرههمهێنان هاوواڵتی���ان زیاتربوو توانیش���مان ئهو ێ گرف���ت بگوازینهوه بهرههم��� ه بهب��� بۆ هاوواڵتی���ان ،ئهو كات��� ه دهتوانین مۆلی���ده ئههلیهكان البهری���ن ،چونك ه
منداڵێک لەکاتی هەڵدانەوەی جۆزەیەکی کارەبای مۆلیدەدا فۆتۆ :فەریق هەڵەبجەیی جار ههب���ووه كارهباش���مان ههبووه، ی گرفتێكهوه ی دروستبوون بهاڵم بههۆ لهمحاویلهیهك���دا نهماتوانیوه كارهباك ه بگهیهنینه هاوواڵتیان". ناوب���راو ئام���اژه ب���هوهش دهكات، ی باش���یان بڕی���وه بۆ ك��� ه ههن���گاو ی كارهب���ا، ی كێش��� ه چارهس���هركردن ی ،2006 ی "س���اڵ ی وت ههروهك خ���ۆ لهههموو ههرێمدا 300مێگاوات كارهبامان ههب���وو ،ئێس���تا 2800مێگاواتم���ان
ههی���ه ،ههوڵهكانیش���مان بهردهوامن ب���ۆ زیادكردنی" .ئهو رونیش���كردهوه ی زۆر ه���هرزان كارهبا ب ه ك ه بهنرخێك هاوواڵتیان دهفرۆش���نهوه ،بهنمونهش ی كارهبا باس���یلهوهكرد یهك وهح���ده لهسهر حكومهت 22سهنت دهكهوێت، بهاڵم ئهوان نرخیان لهسهنتو نیوێكهوه ی نرخ ه دهستپێكردووه "ههر ئهم ههرزان ی كردووه ،هاوواڵتیان وهكو پێویست وا ی كارهبا نهزانن". قهدر
تەزویر کردن بەلەزگە ،ئامرازێكی تری قۆڵبڕین داخرابوو ،بهاڵم لهس���هر دوكانهك ه نوسرا بوو "استغفر الله و اتوب الیه". مهریوان عهلی تهمهن 20ساڵ گهنجێكی تری مۆبایل فرۆش���هو ه���اوكات قوتابی زانكۆیه ،ئ���هو هۆكاری هێنان���ی لهزگه بهجیا لهگ���هڵ ئامێرهكان ی روونكردهوهو وتی "لهچین كوالێت���ی نرخهكان دیاری دهكات ،ئ���هوان ئاماده نی���ن لهزگهیهكی ئهس���ڵی لهئامێرێكی خراپ بدهن ،بۆی ه بازرگان���هكان كاتێ���ك ئامێ���ری خراپو پاتریو ش���احینهی خراپ دێنن ،دهچن لهچاپخانهی���هك لهزگهی ئهس���ڵی چاپ دهكهنو دێن لهكوردستان لهئامێرهكان ی دهدهن ،ئهگ���هر لهزگ���هش بكڕیت ،ئهوا دانهی ب ه 2000دینار دهستت دهكهوێت". مهری���وان پێیوای ه ك ه ئهم ج���ۆره كاره لهگهڵ ئهوه ی لهناو بازاڕی مۆبایل فرۆشان جۆرێك ه له"راووڕوت"و ههقی لێپچینهوهی دی���اردهی لهزگهی تهزویر ب���اوی ههیه ،ههیه ،چونك ه وهك خۆی دهڵێت "لهزگهك ه لهبهرامبهریشدا ههندێك لهدوكاندارهكان داوێك ه بۆ خهڵكی ناش���ارهزا ،رۆژان ه 200 بێزاری���ی خۆی���ان لهلێنهپێچین���هوه كهس پێوهی دهبێت". دهردهب���ڕنو پێیانوای��� ه بازرگان���هكان دهرباز جهبار ك ه لهدوكانێكی دارتاش���ی توانیویان��� ه لهس���هرووی یاس���اوه بنو رۆژان��� ه ب ه 20ه���هزار دینار ش���اگردی حكومهت بێدهنگ���ی لێكردوون .ههروهك دهكات ،ماوه ماوه زهنگی ژماره تهلهفۆنی مۆبایل فرۆش���ێك ك ه داوای سانس���ۆری وهستاكهی بۆ دههات بۆ ئهوه ی بگهڕێتهوه دهكرد وت���ی "ههندێ���ك لهبازرگانهكان دوكانهك���هی .ئهویش دوای بێئومێدبوون فێربوون جگ ه لهلهزگهی تهزویرو ئامێری لهدۆزین���هوهی كاب���رای مۆبایل فرۆش، خراپ ،ئێس���تا ژمارهیهكی زۆری (برغو) ئیت���ر ناچار بوو ئامێرهكهی ب ه 40ههزار ی���ان هێناوه ،ئهمهش ب���ۆ ئهوهی ئهگهر دینار فرۆش���تو 100ههزار دیناری تری ئامێرێك كرایهوه ،دواتر (برغو)ی تازهی لهس���هر داناو ئامێرێكی تری كڕی ،بهاڵم ب ه باوهڕێكی پتهوهوه پێیوابوو ك ه خودا بۆ دابنێنو شوێنهواری نهمێنێت". بهش���ێك لهمۆبایل فرۆشهكان ئاماژهیان حهق ی ئهو دهسێنێ ،بۆی ه وت ی "خوا ئهو بهدوكانێك دهكرد كه خهریكی فرۆشتنی حهقه ی من ههر دهسێنێ ،چونك ه پارهی لهزگ���هو برغووه ،كاتێك چوین دوكانهك ه حهرام بۆ هیچ كهسێك خێر ناداتهوه".
ی ی لهزگه بههۆ تهزویرهوه ،رۆژان ه بهدهیان كهس خراپترین مۆبایلیان بهباشترین مۆبایل پێدهفرۆشرێت دوکانێکی فرۆشتنی مۆبایلو لەزگە فۆتۆ :کامەران محەمەد كوردستان دههێنرێتو بهو هۆیهوه پاتریو بۆ هێنانی ئامێرو كهلوپهلی نۆكیا ،ئهوان ه ئا :كامهران محهمهد ئامێری مۆبایلی خراپ دهكرێت ه ئهسڵیو دهس���تكاری هیچ ئامێرێك ناكهن ،بهاڵم بهخهڵكی دهفرۆشێتهوه .ههروهك یهكێك لهخوار ئهوانهوه ،ئیتر كهس���ێك بیهوێت دهرباز جهبار -ی تهمهن 22ساڵ، لهمۆبایل فرۆش���هكان بهبێزارییهوه باسی فێڵبكا ،دهتوانێت ،ئهم���هش بهگۆڕینی مۆبایلێكی نۆكیای جۆری N80ی دهكردو دهیوت "ئهم لهزگهی ه بهئاش���كرا پاتریی ه ئهسڵیهكه ،سهبارهت به ئامێرو بهدهستهوه گرتبوو لهناو مۆبایل دههێنرێتو حكومهتیش هیچ سانسۆرێكی پاتری خراپ ك ه ههمانشێوهی ئهسڵیهكهی فرۆش ه دهستگێڕهكان چاوی دهگێڕا، ههیه ،ف���ارس وتی "ئهمان��� ه لهڕێگهی نییه". جاروباریش دهستێكی به نهوچهوانیدا فارس عهبدوڵاڵ خاوهنی دوكانی ڤین لهناو بازرگانهكانهوه دههێنرێت ،مۆبایلی 8900 دههێناو ئارهقهكانی دهسڕیهوه. بازاڕی مۆبایل فرۆشهكان ی ههولێر ئاماژهی ئهگهر ئهس���ڵیهك ه بێت ب ه 800دۆالره، ئهو داخ لهدڵبوو ،چونك ه بههۆی بهوه ك���رد ك ه لهزگ���هی تهزویر لهالیهن كهچ���ی عادیهكهی ب��� ه 35دۆالره ،بۆی ه لهزگهیهكه ی تهزویرهوه مۆبایلێكی 50 ههندێك كهس���هوه كاری پێدهكرێت ،ئهو ئهگهر كهس���ێك نهزان بێتو پش���ت ب ه ههزار دینارییان ب ه 280ههزار دینار رونیشیكردهوه ك ه لهزگه ی ههر واڵتێكت لهزگ ه ببهس���تێت ،مۆبایل��� ه خراپهكهی داوهتێ ،بۆی ه به توڕهییهوه دهیوت "بهس بیدۆزمهوه شهرتبێ خۆ ی بكهم ه دهوێت ،بهدهستت دهكهوێت ،بهتایبهتی ب ه ئهس���ڵی پێدهفرۆش���ن" .ناوبراو ئهو فینلهندیو ههنگاریو ئهڵمانی ،وتیش���ی جۆره كهس���انهی بهبێ دینو نائینس���ان مۆبایل". "خهڵكی بهویژدان پهن���ا نابات ه بهر ئهم وهس���ف كردو وتی "من ئامێرهكهم گران تەزویرک���ردن بەلەزگ���ە لهڕێگ���هی كاره" .فارس ئهوهیخستهڕوو ك ه لهههولێر دهفرۆشم ،بهاڵم ئاماده نیم،پشتی كهس بازرگانهكانی مۆبایلهوه ب���ۆ بازاڕهكانی 3كۆمپانیای سهرهكی باوهڕپێكراو ههی ه بشكێنم".
راپۆرتێك����ی س����هنتهری جیهان���� ی توێژینهوهكان����ی پهرهپێدان����ی بهریتانی ئاش����كرایدهكات بهمدواییان����ه ئێ����ران بهش����ێوهیهكی بهرچاو دهس����تیگرتووه بهس����هر كێڵگه نهوتییهكانی باش����وری عێراق����داو قهبارهی نهوتی دزراوی عێراق ل����هم كێڵگان����ه لهس����اڵێكدا دهگاته 17 ملی����ارد دۆالر ،ئهمه جگه ل����هو قازانجه زۆرهی كه ئێران بههۆی نهوتی قاچاغی عێراقهوه دهستی دهكهوێت. ئاژانسهكان :ئهم راپۆرته ئاشكرایدهكات ئهو كێڵگه نهوتییان����هی كه یهدهگێكی گهورهی نهوتیان تێدای����ه به 100ههزار بهرمی����ل مهزهنده دهكرێ����ن بهكێڵگهی هاوب����هش دانانرێ����ن ،چونك����ه بهش����ی ه����هره گهورهی����ان لهخاك����ی عێراقدان، ههروهها ئ����هوهش دهخاتهڕوو كه ئێران رۆژان����ه 130ه����هزار بهرمیل نهوتی خاو له 4كێڵگهی عێراقی دهكێش����ێتهوه كه بریتین لهكێڵگهكان����ی :دههلران ،نهفت ش����ههر ،بهیدهر غهربو ئهبانو قهبارهی زیادهڕۆییهكانی ئێرانیش بۆ سهر كێڵگه نهوتییهكان����ی فهكك����هو تهیبو ههندێك بهشی كێڵگهی مهجنون لهڕۆژێكدا دهگاته نزیكهی چارهكه ملیۆنێ����ك .لهكۆتاییدا راپۆرتهك����ه دهگاته ئهو دهرهنجامهی كه قهبارهی زیادهڕۆییهكانی ئێران بۆ سهر نهوت����ی عێراق دهگات����ه بایی 17ملیارد دۆالر لهس����اڵێكدا كه دهكاته دهوروبهری %14ی ك����ۆی داهاتی نهوت����ی دهوڵهتی عێراق. بهپێ����ی ئهم راپۆرته ئێ����ران تاك الیهنه كاری دهرهێنان ل����هم كێڵگانهدا دهكات لهكاتێكدا كه پێش����تر ههردووال لهس����هر پێكهێنانی لیژنهی هاوبهش رێككهوتوون بۆ ئهوهی وهبهرهێنانی باش����ترو زیاتری تێ����دا بكهن ،ب����هاڵم ئێران ت����اك الیهنه بیری الر به ئاراس����تهی خاكی عێراق لێ دهداتو نهوت دهردههێنێتو سهرهنجام زیان بهك����ۆی بهرههم����ی نهوتی عێراق دهگهیهنێت. لهالیهكیت����رهوه س����هنتهره بهریتانییهكه ب����اس ل����هوه دهكات تۆڕهكانی بهقاچاغ بردنی نهوت����ی خاو لهعێراقهوه بۆ ئێران رۆژان����ه دهورهبهری 35ه����هزار بهرمیل نهوتی خاو ئاودیوی ئێران دهكهنو لهوێ بهنرخێكی ههرزان دهیفرۆشنو حكومهتی ئێرانیش بهنرخی جیهانی ( 110ـ ) $ 120 ههناردهی بهندهرهكانی باشوری ئێرانو س����هر كهنداوی فارس����ی دهكات .ههر بهپێی ئهم راپۆرته ئێران گرێبهس����تێكی مۆركردووه لهگهڵ كۆمپانیای سینوبكی چینیو ئهم گرێبهستهش عێراق بێبهش دهكات لهكهڵ����ك وهرگرتن لهكێڵگهیهكی نهوتی باش����وری رۆژههاڵت����ی عێراق كه مهزهن����ده دهكرێت 12ملی����ارد بهرمیل نهوتی خ����اوی تێدابێت لهگ����هڵ 12.5 ملیارد مهتر موكهعهب گازی سروشتیو 1.9ملیارد بهرمیل نهوتی چڕ.
ئیكسۆن مۆبیل دهبێته گهورهترین كۆمپانیا بهپێی دوا پۆلێنی كۆمپانیا بازرگانییهكانی جیه����ان كۆمپانی����ای ئیكس����ۆن مۆبیل ی ئهمهریكی بهگهورهترین كۆمپانیای نهوتی لهسهرانسهری جیهاندا دیاریكراو هاوكات لهگهڵ ئهمهشدا حكومهتی عێراق دووری خستهوه لهپێش����بڕكێكانی وهبهرهێنانی وزه لهباشوری عێراق. ئاژانس����هكان :لهكاتێك����دا كه حكومهتی عێ����راق بڕیاری����دا كۆمپانیای ئیكس����ۆن مۆبیل دوور بخاتهوه لهمهزادی چوارهمی وهبهرهێنان����ی كێڵگ����ه نهوتییهكان����ی عێراق ،لهس����هر ئاس����تی جیه����ان ئهم كۆمپانیای����ه بهگهورهتری����ن كۆمپانیای بازرگانیو گهورهترین كۆمپانیای نهوتی دیاریكرا .دورخستنهوهی ئهم كۆمپانیایه دهگهڕێتهوه بۆ ئهو بۆندو گرێبهستانهی لهگهڵ ههرێمی كوردستان مۆری كردووهو چاودێرانی����ش پێیانوایه س����زادانی ئهم كۆمپانیایه دهبێتهه����ۆی قوڵكردنهوهی ناكۆكی ههرێمو بهغدا.
خوێندن
) )323سێشهمم ه 2012/4/24
xwenden.awene@gmail.com
موچه بۆ قوتابیانی بنهڕهتیو خوێندكارانی زانكۆ دهبڕدرێتهوه ئا :الپهڕهی خوێندن بڕیاره لهساڵی داهاتوهوه مینحهی تایبهت بۆ قوتابیانی بنهڕهتی ببڕدرێتهوهو پرۆژه یاسای مینحهی خوێندكارانی زانكۆو پهیمانگاكانیش خوێندنهوهی دووهمی بۆ كراوه. پهرلهمانتارێكی لیژنهی پهروهردهش دڵنیایه لهوهی ههردوو پرۆژهكه دهنگی پێوێست بهدهستدههێننو دهڵێت "بهدڵنیایی ههر یاسایهك لهبهغدا دهربچێت كوردستانیش دهگرێتهوه". مینحهی قوتابیان %1ی بودجه دهبات لیژن���هی پ���هروهردهی ئهنجومهن��� ی نوێنهران���ی عێراق ،پرۆژه یاس���ایهكی پێش���كهش بهپهرلهمانی بهغدا كردووه ب���ۆ دابینكردنی مینحهیهك���ی مانگانه بهب���ڕی 30ه���هزار دین���ار ب���ۆ ه���هر قوتابییهكی قۆناغی بنهڕهتی بهئامانجی "هاندانی من���ااڵن ب���ۆ پهیوهندیكردن بهخوێندنو سوككردنی باری سهرشانی دایبابهكانیان" .بهپێی پرۆژه یاساكهی لیژنهی پهروهرده دهوروبهری 5ملیۆن قوتاب���ی قۆناغ���ی بنهڕهت���ی لهواڵتدا ههیه بهههرێمی كوردستانیشهوهو بهم هۆیهشهوه داواكراوه بودجهی ترلیۆنێكو 300ملی���ارد دیناری بۆ تهرخان بكرێت كه دهكاته دهوروبهری %1ی س���هرجهم بودج���هی عێراق .ئهندامان���ی لیژنهكه ئهوهش���یان راگهیان���دووه ،بههی���وان لهقۆناغهكان���ی داهاتوودا بتوانن مینحه ب���ۆ خوێندكارانی قۆناغ���ی ناوهندیو ئامادهی���ی ببڕنهوه ،بهاڵم لهئێس���تادا تهنها سهرهتایی دهگرێتهوه كه لهبهغدا دهكاته پۆل���ی 1ـ 6ی بنهڕهتی .ههر بهپێ���ی راگهیهنراوهكان���ی لیژنهكهش پێش���نیازیان ك���ردووه میكانیزم���ی جێبهجێكردن���ی خهرجكردنی ئهم بڕه پارهیه بریت���ی بێت لهدانان���ی مینحه مانگانهكه لهحس���اب بانك���ی خێزانی قوتابییهكان ی���ان خهرجكردنی لهگهڵ موچ���هی مانگان���هی مامۆس���تایاندا. ئهندامی لیژنهی پهروهرده لهپهرلهمانی عێراق ،م.بوره���ان محهمهد فهرهج بۆ ئاوێنهی رونك���ردهوه "ئ���هم مینحهیه ئهبێت���ه ه���ۆی دانهبڕان���ی قوتابیانی س���هرهتاییو بنهڕهت���ی لهخوێن���دنو كهمكردنهوهی خهرجو ئهركی سهرشانی دایكو باوكیان ،چونكه بهشێكی زۆری داب���ڕان لهخوێندن بههۆی خراپی باری داراییهوهیه" .ناوب���راو داوای هاوكاریی لهلیس���ته سیاس���ییهكان ك���رد ب���ۆ
ی ژینگ هی كوردستاندا ههڵدهپهڕن كۆمهڵێك قوتابی بنهڕهتی لهڕۆژ
بهدڵنیایی ههر یاسایهك لهبهغدا دهربچێت كوردستانیش دهگرێتهوه تێپهڕاندنی پرۆژهكه "چونكه ئهگهر ئهم یاس���ایه جێبهجێ بكرێت ئهوه گرفتی دابڕان لهخوێندن نامێنێتو تا رادهیهك بنهبڕ دهبێت". بهپێی زانیارییهكان���ی ئاوێنه ئهگهر ئ���هم یاس���ایهش دهنگ���ی پێویس���ت بهدهس���ت بهێنێ���ت ئ���هوه بڕی���اره ل���ه2013/1/1وه كاری پ���ێ بكرێ���تو م.بوره���ان رونیك���ردهوه "وهزارهت���ی پهروهرده پێی خۆش���ه ،لیژنهی دارایی پهرلهمان رازی���نو پهرلهمانتاری نزیك لهحكومهتیش���مان لهگهڵدایه لهلیژنهكه پش���تیوانی لێ دهكاتو الری نییه بۆیه چانسی زۆری ههیه كه پهسهند بكرێت". بهپێی بڕگهكانی یاساكهش بڕیاره ئهم مینحه 30ههزارییه سهرجهم قوتابیانی س���هرهتایی (بنهڕهتی) بگرێتهوه جگه لهوان���هی فهس���ڵكراون ی���ان غیابیان زۆرهو كۆی گش���تیی ئهوانهشی بڕیاره ئهم مینحهی���ه بیانگرێتهوه دهوروبهری 5ملیۆن قوتابییه لهس���هرجهم عێراقو س���هرجهمیان دهكاته ¼ی دانیشتوانی
ههموو عێراق .ههندێ���ك پهرلهمانتاری لیژن���هی پ���هروهردهش ئاماژهی���ان بهوهكردووه ،بهنیازن رێوش���وێنی ئهوه دابنێن ئهگ���هر خوێندكارێ���ك رۆژێك غیاب بوو بڕی ههزار دیناری لێ ببڕنو ئهمهش دهبێته هاندهر بۆ كهمكردنهوهی دیاردهی غیابو تهمهڵیو بێزاری منااڵن لهخوێندن. س���هبارهت بهوهش���ی تاچهن���د ئهم یاسایه ههرێمی كوردستان دهگرێتهوه، ك���ه بهپێی ئاماری پهروهرده 1ملیۆنو 163ه���هزارو 805قوتاب���ی بنهڕهتی ( 1ـ )9لهههرێم���ی كوردس���تاندایه؟ ئهندامهك���هی لیژن���هی پ���هروهرده بۆ ئاوێنهی رونكردهوه "ئهم یاسایه ههموو عێ���راق دهگرێتهوه ،ب���هاڵم پهرلهمانو حكومهت���ی ههرێم دهتوان���ن ههمواری بكهن ،بهاڵم بهدڵنیایی ههر یاس���ایهك لهعێراق دهربچێت ههرێمی كوردستانیش دهگرێتهوه". لهالی خۆشییهوه وتهبێژی وهزارهتی پ���هروهردهی عێراق ،وهلید حهس���هن
لهفهیسبوكهوه لهڕێ���گای لێدوانێكهوه ستایش���ی ئهم پ���رۆژه یاس���ایهی لیژنهی پ���هروهرده دهكاتو ئام���اژه بهوه دهكات 30ههزار دینار مانگانه بۆ ههر قوتابییهك یارمهتی دابینكردن���ی جلوبهرگو پێداویس���تی قوتابخانهو كرێی گواستنهوهیان دهدات. ناوبراو رونیكردوهتهوه لهعێراقدا بهههر سێ قۆناغهكهوه (سهرهتایی ،ناوهندی، ئامادهیی) 8ملیۆن فێرخواز ههن كه 5 ملیۆنیان لهقۆناغی سهرهتاییدان. ی زانكۆ لهدوا مینحهی خوێندكاران قۆناغدایه ه���اوكات لهگ���هڵ ئهنجامدان���ی خوێندنهوهی یهكهم بۆ پرۆژه یاس���ای مینحهی قوتابیانی سهرتایی (پۆلی 1 ـ 6بنهڕهتی) ،پرۆژه یاس���ای مینحهی خوێندكاران���ی زانك���ۆو پهیمان���گاكان خوێندنهوهی دووهم���ی بۆ كراوه لهناو ئهنجومهن���ی نوێن���هران ك���ه لهالیهن لیژنهكان���ی داراییو خوێندن���ی بااڵوه پێش���كهش ب���هم ئهنجومهن���ه كراوه. جیاواز لهپرۆژهی مینح���هی قوتابیانی س���هرهتایی ئ���هم پرۆژهی���ه بۆچونی جیاجی���ای لهبارهوه ههی���هو م.بورهان محهمهد كه ئهندامی پهرلهمانه دهڵێت "زۆرب���هی پهرلهمانت���اران بهتایب���هت ك���وردهكان لهگهڵ ئهوهداین كه پهرهی پێ بدرێتو لههاوینیشدا خهرج بكرێت".
ی5 دهوروبهر ی ملیۆن قوتاب ی بنهڕهتی قۆناغ ئهم مینحهی ه دهیانگرێتهوهو بڕی ترلیۆنێكو 300ملیارد دینار بودجهشی پێویست ه ی كه دهكات ه %1 ی بودجهی گشتی عێراق ههندێك پهرلهمانتاری لیستهكانیتریش داوایانكردووه خوێندكارانی ئێوارانیش بگرێتهوه بهتایبهت كۆلێ���ژو پهیمانگا ئههلیی���هكانو كۆلێژهكان���ی ئێواران. ههندێك پهرلهمانتاریش داوایكردوه بڕی ئهم مینحهیه ل���ه 150ههزار دینارهوه زی���اد بكرێت ب���ۆ 200ه���هزار دینار. ههرچی مهحما خهلیل-یشه كه ئهندامی لیستی هاوپهیمانی كوردستانو لیژنهی ئابوورییه پێی باشه رێژهیهك لهداهاتی ن���هوت تهرخان بكرێت بۆ خوێندكارانی زانكۆو پهیمانگاكان .لیژنهی خوێندنی ب���ااڵ لهپهرلهمانی عێ���راق ئاماژه بهوه دهكات ئێس���تا بۆچونێك���ی وا لهنێ���و پهرلهماندایه كه ئهم مینحه 150ههزار دینارییه 12مانگهی ساڵ بهردهوام بێت نهك تهنها 9مانگو لهبری ئهوهشی ئهو پارهیه سولفهبێت دهكرێته مینحه .بهپێی رونكردنهوهی لیژنهكه ههر خوێندكارێك بكهوێت یان تهمهنی تێپهڕ بكات ئهوه كاردهكاته س���هر وهرگرتنی مینحهكهو ئهوانهشی خوێندكاری ئێوارانن دهكرێت فهرمانبهرانیان لهوان���ه جیا بكرێنهوه كه دانهم���هزراونو م.بورهان بهئاوێنهی راگهیاند "ئهم یاسایهیان خوێندنهوهی دووهمیشی بۆ كراوه بۆیه هیوای بههێز ههیه بۆ تێپهڕاندنو دهنگ لهسهر دانیو بهدڵنیایی دهنگی پێویستیش بهدهست دههێنێت".
توێژینهوهیهكی نێودهوڵهتی:
جیاكردنهوه ی "زیرهك"و "تهمهڵ" دهبێت ه هۆ ی وازهێنان لهخوێندن ئا :الپهڕهی خوێندن
توێژینهوهیهكی نێودهوڵهتی كه لهسهر ههزارهها قوتابخانهی بهریتانی ئهنجامدراوه هوشیاری دهدات لهوهی جیاكردنهوهی قوتابیانی تهمهن منداڵ لهسهر بنهماو ئاستی زیرهكییان زیانیان لێ دهداتو ئهبێته هۆی بهرزبونهوهی رێژهی وازهێنان لهخوێندن. ئ���هم توێژینهوهی���ه ك���ه لهالی���هن ش���ارهزایانی رێكخ���راوی هاری���كاری ئابووریو پهرهپێدان���هوه (دهزگایهكی توێژینهوهی���ه لهپاری���س) ئهنجامدراوه پاش ش���یكاركردنی رێژهی دهرچوونو كهوتن لهسیستمی خوێندنی 39واڵتی ههره پێشكهوتوودا لهجیهان گهشتوهته ئهو ئهنجامهی كه ئهو دهوڵهتانهی ههر لهمنداڵییهوه قوتابی���انو خوێندكاران دابهش دهكهن بهسهر زیرهكو تهمهڵدا رێ���ژهی وازهێنان لهخوێن���دن تێیاندا زیاترهو دهس���كهوتو بهرهوپێشچوونی پهروهردهییان كهمتره. ئ���هم توێژینهوهیه كه لهبهرژهوهندیی "ئامۆژگای فێركاری" س���هر بهزانكۆی لهن���دهن ئهنجام���دراوه بهنیگهرانییهوه ئهوه ئاش���كرا دهكات لهك���ۆی ههر 7 قوتابییهك���ی من���داڵ لهجیهاندا 6یان لهس���هر بنهمای تواناو زیرهكی پۆلێن دهكرێ���ن .بیاتریز بۆن ،كه پس���پۆڕی خوێن���دنو پهروهردهی���ه لهڕێكخراوی هاری���كاری پێیوای���ه پۆلێنكردن���ی قوتابیان���ی منداڵ بۆ چهن���د بازنهیهك لهسهر بنهمای تواناو لێهاتویی كارێكی گهن���دهڵو خراپ���ه ،چونكه ههمیش���ه
مامۆستا چاوهڕێی بهخششێكی كهمتر دهكات لهو بازنهی ك���ه ناوی تهمهڵی لێناونو ئهو توان���ا كهمانه بهر لهوهی دهرفهتیان پێ بدرێت بۆ گهش���هپێدانی تواناكانی���ان لهخاڵێك���ی دیاریكراوی فێركاریدا قهتیس دهكرێن. ئهم توێژینهوهی ه كه لهژێر ناونیشانی "یهكسانیو كوالێتی لهخوێندن :كۆمهكی قوتابخانهو فێرخوازه زهرهرمهندهكان" ئهنجامدراوه ،ئهوهش ئاش���كرا دهكات مامۆستایانی بهتوانا ههمیشه مهیلیان بهالی ئهو گروپه خوێندكارهدا دهبێت كه توانایان زۆرهو ناوی زیرهكیان لێنراوه. ههروهه���ا لهالی خۆش���ییهوه بیاتریز، ئهوه روون دهكاتهوه پۆلێنكردن لهسهر بنهم���ای زیرهكیو تهمهڵی یهكس���انی دهكوژێ���ت ،چونك���ه منداڵ���ی خێزانه پهنابهرهكانو ئهوانهی ئاستی داهاتیان نزمه ههمیشه دهبنه قوربانیو لهگروپی ی ساڵیادی ئهنفال دهكهن فۆتۆ :دلێر عهبدولڕهحمان ی لهمیوانان ی پێشوازی ی قوتابخانهی ئهڵوهنی بنهڕهت كهم تواناو تهمهڵهكاندا ئهژماردهكرێن .كۆمهڵێك لهخوێندكاران بهپێی توێژین���هوه نێودهوڵهتییهكه گرفتی پۆلێنكردنی خوێندكار لهس���هر لهنێوان %15ـ %17قوتابیان لهتهمهنی پیش���هییهكانو س���اڵی پار تهنها %30لهس���هر بنهم���ای تواناكانیان "زیرهكو ئهم بنهمایه تهنها لهواڵتانی دواكهوتوو 15ساڵیدا هێش���تا خوێندنهوه نازانن ،قوتابیان���ی بهریتان���ی پهیوهندیی���ان تهمهڵ". بهپێ���ی ژمارهی���هك توێژینهوهیتری تازهپێگهشتوودا نییه ،بهڵكه ئهمهریكاو كهچی لهواڵتێكی وهكو چین ئهو رێژهیه بهئامادهییه پیش���هییهكانهوه كردووه، كهچ���ی لهئهڵمانیاو نهمس���او فینلهندا پهروهردهی���ی ،ئهگهر لهس���هر بنهماو بهریتانیا زۆرتری���ن رێژهی پۆلێنكردنی له %4تێپهڕ ناكات. بهپێ���ی ئ���هم توێژینهوهی���ه %18ی زۆرترین رێژهی خوێندكارانی دهرچووی پێوهری دروس���تو لهكات���ی گونجاودا قوتابیانیان تێدایهو ههندێكجار دهگاته رێژهی ،%99بهاڵم لهفینلهندا كه ئاستو قوتابیان���ی تهم���هن 25ـ 35س���اڵ بنهڕهتی حهزی���ان لهئامادهییو وانهی قوتابیانو خوێندكاران لهس���هر بنهمای ئاس���تو لێهاتویی پۆلێ���ن بكرێن ئهوه كواڵێتی خوێندنو سیستمی خوێندنی لهبهریتانیا وازی���ان لهخوێندن هێناوه ،پیشهییه. توێژین���هوه دهش���ێت یارمهتی پرۆس���هی فێركاری لهكۆتایی���دا تێدا ب���هرزه ناگاته .%60ههروهها ئهم لهكهنهدا %8و لهئهمهریكا %12و ئهڵمانیا توێژینهوهی���ه ئهوهش ئاش���كرا دهكات .%14ههروهه���ا ئ���هوهش دیاردهخات نێودهوڵهتییهكهی رێكخراوی هاریكاری بداتو بهتهنگ پێداویس���تیو ئاس���تی زۆرترین رێژهی خوێندكاری ئاست نزم بهریتانیا لهس���هرجهم واڵتانیتر باشتر ئامۆژگاری���ی واڵتان دهكات بااڵنس���ێك قوتابییهكان���هوه بێ���ت ،ب���هاڵم ئهگهر لهبهریتانیادای���ه بهجۆرێ���ك %18ئهو توانیویهتی كهلێنی نێ���وان قوتابیانی لهنێوان خوێندنی ئهكادیمیو پیشهییدا پۆلێنكردنهكه ورد نهبێت یان مامۆستا قوتابیانهی تهمهنیان له 18س���ااڵندایه پهنابهرو دانیش���توانی ئهسڵیی واڵتهكه دروس���ت بك���هنو داوا لهواڵتان دهكات پرۆگرامی خوێندن لهگهڵ ئاس���تهكاندا هیچ مههارهتێك���ی بنهڕهتییان نییه بۆ كهم بكاتهوه .جگه لهوهش دهركهوتووه ،بهجۆرێك سیس���تمی خوێندنیان چاك نهگونجێنێ���ت ئ���هوه ئهبێتهه���ۆی خوێندن���هوه ،ب���هاڵم لهفینلهندا %8ی رێژهیهكی زۆری خوێندكارانی بهریتانیا بكهن كه رێگربێت لهكهوتنی قوتابیانو پهرتهوازهی���یو رێگرت���ن لهدهرچوونو قوتابیان وهه���انو لهنهرویجو س���وید حهزی���ان لهوان���ه ئهكادیمییهكان���ه تا خوێندكارانو رێگربێت لهپۆلێنكردنیان سهركهوتنی قوتابیانو خوێندكاران.
تهختهرهش
9
ههرجارهو کهسێک دهینوسێت
توێژهران خهمساردن سهریاس سهمین ئهگهرچ���ی توێژهران���ی كۆمهاڵیهت���ی لهخوێندنگهكاندا پێگهو ژووی تایبهتیان بۆ دابینكراوه ،وهلێ بهرههمی كاریان زۆر لهوه كهمتره كه لێی���ان چاوهڕێ دهكرێت .ئهم توێژهرانه زۆر خهمس���اردانه ههڵسوكهوت دهك هنو بێباكانه لهگرفت���ه كۆمهاڵیهتیو دهروونییهكان دهڕوانن ،كهم نییه ژمارهی خۆكوشتنو خۆس���وتاندنو خۆخنكاندنو ه���اوكات نا پهروهردهییان���ه مامهڵهكردن لهگهڵ مامۆس���تاو كارمهندهكانی دیكهی خوێندنگ���هو فهالقهكردنی مامۆس���تاو... هت���د .ئهمان���هو چهندین حاڵهت���ی دیكه لهئارادان ،وهلێ بهش���تێكی زۆر ئاس���ایی س���هیر دهكرێتو سااڵنه شاهیدی چهندین حاڵهت���ی لهوانهی س���هرهوه دهبین ،بۆیه حهقمان���ه بپرس���ین رۆڵی توێ���ژهرهكان لهكوێی قهیرانهكانی هاوشێوهدا جێگهیان دهبێتهوه؟ گلهیی بهشێكی توێژهران وهك لهژماره (319ی )2012/3/27ئاوێنهدا باڵوبووهوه، ئهوهبوو گوایه بهپله 2تهماشا دهكرێنو ئیعتیب���اری مامۆس���تایان نیی���ه ،ئهگهر ئ���هم گازندهیه بهڕاس���ت وهربگرین ،ئهوا بهدیوهكهیتریدا دهپرسین ،ئهی نابێ رۆڵی خۆیان ببیننو پاشان داوای یهكسانكردنی ماف���ی خۆی���ان لهگهڵ مامۆس���تا بكهن؟ چهندیان خۆیان به خاوهنی كێشهكانی خوێندنگ���هو خوێن���دكاران دهزان���ن؟ چهندی���ان چارهس���هرو بهدواداچوونی���ان دهكهنه ئهركی سهرهكی خۆیان؟ گرفتهكه ئهوهیه لهكوردس���تاندا ههركهسێك ژووری تایبهت���ی ههبوو ،ئیدی وا دهزانێت ههموو ش���تێكی تهواوك���ردووهو خهم���ی دهبێته رازاندن���هوهی رواڵهت���ی ژوورهكهی بهبێ تێگهیشتن لهناوهڕۆكو گرنگیی كارهكهی، ئهم قسهیه بۆ توێژهرهكان پڕاوپڕهو ئهوه خودی خۆیانن لهخوێندنگهكاندا به پله 2 س���هیری خۆیان دهكهن ،چونكه پێویسته كاری ئهم توێژهرانه لهسنوری خوێندنگهكان بچێته دهرهوه بۆ ماڵی خوێندكاری خاوهن كێشهو هاوشانی خێزانهكهو زیاد لهباوانیان شارهزایی لهسهر خوێندكاران كۆبكاتهوه، پاشان چارهسهری بۆ دیاریی بكات ،واته بهبێ دیاریكردن���ی هۆكارهكانی گرفتهكه ناتوانرێت چارهسهری بۆ بكرێت ،پرسیار ئهوهیه چهند لهتوێژهرانی ئێمه لهبوارهكهی خۆیان خاوهنی ش���ارهزاییهكی ئهوتۆن كه بتوانن هۆكارو چارهس���هر دیاری بكهن؟ چهندیان خاوهنی س���هلیقهی خوێندنهوهو بهدواداچوونی زانیاری نوێنو لهگهڵ ههموو گۆڕانهكانی سهردهمدان؟ چهندیان رۆڵیان لهدروستكردنی پهیوهندییهكی توندوتۆڵی نێوان خوێندكارو مامۆس���تادا ههبووه؟ بۆ دهرخستنی ئاستو كاریگهریان دهپرسین، ئایا بوونی توێژهران جیاوازییهكی ئهوتۆی لهگهڵ كاتی نهبونیاندا دروستكردووه؟ ل���هم میانهیهش���دا ههربۆی���ه ههندێك لهئهركهكان���ی توێ���ژهری كۆمهاڵیهت���یو دهروونی دهخهینهڕوو: ـ فێرك���ردنو روونكردن���هوهی چۆنێتی تهواوكردن���ی قۆناغهكان���ی خوێن���دنو گواستنهوه لهقۆناغێكهوه بۆ قۆناغێكیتر. ـ چاككردن���ی ژینگ���هی خوێندنگ���ه، ب���ۆ ئ���هوهی خوێندنگ���هو خوێندنیان ال خۆشهویستر بێت. ـ بوونی پهیوهندی لهگهڵ دایكو باوكی خوێندكارو مامۆس���تاكانیداو بهم جۆرهش دهتوانێت چارهسهری گرفتهكان بكات. ـ بڕوای ت���هواوی بهبهه���ای فێرخوازو رێزگرتنیان ههبێتو پێویسته ئاراستهیان ب���كات بهرهو كاركردن لهس���هر تواناكانی خۆیان. رهنگه نمونهی هاوش���ێوهی كۆمهڵگهی ك���وردی كهم بێ���ت لهبوونی ئ���هو ژماره زۆرهی كێش���هی دهروون���ی كۆمهاڵیهتیو ههوڵهكانی چارهسهركردنو ماندوو بوونی توێژهرانیش ،بێگومان لهئاستی پێویستو ئهو گرفتانهدا نین .كاری توێژهران پێویسته بهداتاو لهشێوهی پڕكردنهوهی فۆرمدابێت، دهبێ���ت ژم���ارهی توێژهران���ی خهمخۆر چهندبێ���ت ئهوانهی بهفۆرمو لهش���ێوهی پرس���یارو وهاڵمدا داتای دروست یا نیمچه دروستیان دهس���ت دهكهوێت ،لهڕۆژگاری ئهمڕۆش���دا هیچ كارێك بهبێ راوێژكاریو پش���تیوانی ناتوانرێت بهڕێوهبچێت ،بۆیه زهروره توێژهران لهخوێندنگهكاندا بتوانن لهخوێن���دكاره زیرهكو بزێ���وو بوێرهكان دهس���تهیهكی راوێ���ژكاریو پاڵپش���تی پێكبهێن���نو بهه���اوكاری ئهو دهس���تهیه س���هرجهمی گرفتهكان بهرهو چارهس���هر ببرێت ،چونك���ه گومان لهوهدانییه زۆرێك ل���هو خوێندكارانهی ك���ه گرفتیان ههیه، ناتوانن بهڕاشكاوی بۆ توێژهرانی بگێڕنهوهو بهم���هش ئهو دهس���تهیه هاوكارێكی باش دهبێت بۆ دهرخستنی زۆرینهی گرفتهكانو هاوكات چارهسهركردنیان. Saryass19@gmail.com
10
) )323سێشهمم ه 2012/4/24
komelayety.awene@gmail.com
کۆمهاڵیهتی
کۆمهاڵیهتی
komelayety.awene@gmail.com
) )323سێشهمم ه 2012/4/24
11
لهمهودوا نابێت ژماره ی مۆبایل پیاوێك ی دانیشتو ی لهكورتهنامهی تهلهفزیۆنیدا دهربكهوێت یادگاریهكانی ههرد ی الی خێزانهكه ی ون نابن... "لهخۆشهویستی كوردستان ناومان نا ههردی ،بهاڵم دواتریش بهدهست هێزه كوردییهكان شههیدكرا" كهمپ ی كاوه ب ه 12كهس لێیدهدرێت ئا :پشتیوان جهمال
باوكی ههردی لهخۆشهویستی كوردستانو باوهڕبوونی بهكوردایهتی، كوڕه گهورهكهی ناونا "ههردی"، بهاڵم دواجار ههر بهدهستی هێزه ئهمنییهكان كوڕهكهی "شههید" كرا.
کورتهنامهی سهر کهناڵێکی کوردی ئا :رهوا بورهان ی ی لهڕێگه داواكاری گشت ی رۆشنبیریو الوانهوه وهزارهت ی ی دهركهوتن ی قهدهغهكردن بڕیار ی (شریتی) ی ژێرهوه "كورتهنام ه تهلهفزیۆنی" لهكهناڵه لۆكاڵییهكان ی ههندێجار دهركردووه لهبهرئهوه ی ی كورتهنامهكانهوه ژماره بههۆ ی كهسهكان یاخود ئهوكهسان ه ژماره ی دیكهیان باڵوكردۆتهوه ئهوهش كهس ی دروستكردووه. كێشه ی ی ژماره ی (باڵوكردنهوه ی ئهوه دوا ی مۆبایل���ی كهس���ی) لهكورتهنام���ه ی لهههندێ���ك ی تهلهفزیۆن��� ژێرنوس��� ی ههولێر لهكهناڵ ه لۆكاڵییهكان لهشار ی ی گش���ت ی نای���هوه ،داواكار كێش���ه لهڕێگ هی وهزارهتی رۆشنبیریو الوانهوه ی ی ئهو كورتهنامانه بڕیاری قهدهغهكردن دهركرد ك���ه ژمارهی مۆبایلیان تێدایه، ی بهاڵم كهناڵێك رهتیكردهوه ك ه بههۆ ئهو كورتهنامانهوه كێش ه دروستبوبێتو ی توێژهرێكی���ش جهخ���ت لهكهوتنهوه كێش ه دهكات لهو كورتهنامانه. ی راگهیان���دن بهڕێوهب���هری گش���ت لهوهزارهتی رۆشنبیریو الوان ،ههڵگورد ی لهلێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێن ه جوندیان��� رایگهیاند ك ه ههموو تهلهفزیۆنهكانیان ی ی قهدهغهكردن ئاگاداركردۆتهوه لهبڕیار ی مۆبایلیان ئهو كورتهنامانهی ك ه ژماره ی ی دهركهوتن تێدای���ه ،چونك ه بهه���ۆ ئ���هو ژم���اره تهلهفۆنانهوه كێش��� ه بۆ چهن���د خێزانێ���ك دروس���تبووهو كچو ی ی ههولێر پاش ئهوه كوڕێكیش لهشار بههۆی كێش���هیهكهوه دهستگیركراون دهركهوتووه ل���هو رێگهیهوه یهكتریان ناسیوه. ناوبراو رونیك���ردهوه ك ه بهو هۆیهوه ی داوایكردووه بهبڕیارێك ی گشت داواكار
ی پێموانییه بههۆ ئهو ژمارانهوه هیچ كێشهیهك دروستبوبێت دهركهوتن���ی ژماره قهدهغ��� ه بكرێتو ئهوانی���ش ئهو بڕیارهی���ان دهركردوه، ی بهاڵم بهڕێوهبهری گش���تی پۆلیس��� ههولێر ،عهمی���د عهبدولخالق تهڵعهت رهتیكردهوه كه هیچ كهسێك بهو هۆیهوه ی راگهیاند دهس���تگیركرابێتو بهئاوێنه "كهس بهو هۆیهوه دهستگیرنهكراوه". ی ئ���هو كورتهنامان��� ه باڵوكردن���هوه ی (چ���وار ژمارهیی) لهڕێگ ه ژمارهیهك ی���هوه دهبێ���تو لهالی���هن كۆمهڵیك كۆمپانی���اوه دابی���ن دهكرێ���ت بۆئهو كهنااڵن���ه ،ل���هو رووهوه رهوا ئیبراهیم ی دۆت نێت ك��� ه یهكێك ه لهكۆمپانی���ا ی ی ئهو بواره ،پابهندبوون لهكۆمپانیاكان ی خۆی���ان دوپاتك���ردهوه ب���هو بڕیاره حكومهت���هوهو جهختیش���یكردهوه ك ه ی مۆبایلهوه ی دهركهوتنی ژماره بهه���ۆ كێشه دروستبووه. ی ك ه بهپێچهوان��� هی ئ���هو بۆچونانه ی مۆبایل ی ژماره دهڵێن باڵوكردن���هوه ی بههۆی ئ���هو كورتهنامانهوه كێش���ه ی ی كهناڵ لێكهوتوهت���هوه ،بهڕێوب���هر ی ههولێ���ر ،نهوزاد ئیفێك���ت لهش���ار
لهئینتهرنێتهوه
ئیس���ماعیل ك��� ه پێش���تر ژمارهی���ان ی راگهیاند باڵوكردوهت���هوه بهئاوێن���ه ك ه ئهوان پابهن���د دهبن بهو بڕیارهوه، ب���هاڵم پێیوانیی ه باڵوكردن���هوهی ئهو ی دروستكردبێتو كورتهنامانه كێش��� ه ی ئهو ی "پێمانوانیی ه دهركهوتن وتیش��� ژماران ه لهڕێگ هی كورتهنامهكانهوه زیان بهگهنج���ان بگهیهنێ���ت ،چونك ه ئهم ه ش���تێكی نوێیهو ئهگهر ئهو رێگهیهش ی دیك ه نهبێت ،گهنجان دهتوانن بهڕێگه ژمارهی مۆبایلیان دهستبكهوێت". ی توێژهران���ی كۆمهاڵیهتی بهبۆچون ی ی ژماره ی دهركهوتن��� قهدهغهكردن��� ی مۆبایل لهو كورتهنامانهوه كاریگهرییهك ی ی كێشه ی دهبێت بۆ كهمبونهوه باش كۆمهاڵیهتی. ی كۆمهاڵیهت���ی ،س���امان توێ���ژهر ی لهلێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن ه س���یوهیل ی رایگهیان���د ك ه ئهو بڕی���اره خزمهتێك زۆر دهكات بهالیهن���ی كۆمهاڵیهت���یو ی ی گهنجانی كورد ،چونك ه بههۆ دهرون ی ی ك ه لهڕێگه ئهو ژماره تهلهفۆنان���ه كورتهنامهكان���هوه باڵودهكران���هوه ی گهنج���ان بهفی���ڕۆ دهچ���وو، كات��� ی ئابوری، ی الیهن لهگه ڵ بهههدهردان��� ی ی كهمكردنهوه جگهلهوهش دهبووههۆ ی ی گهنجان ماوهیهك تهركیز لهبهرئهوه زۆر لهبهردهم تهلهفزیۆندا دادهنیش���ن بهچهندی���ن كاتژمێ���ر ئهم���هش كار لهتهركیزی���ان دهكات ،بهتایب���هت بۆ ئهوانهی خوێندكارن. ی ئهو توێژهره ئاشكرایكرد ك ه بههۆ ی ئهو ژم���اره تهلهفۆنانهوه دهركهوتن كێش��� ه ب���ۆ گهنج���ان دروس���تبووهو بهو هۆیهش���هوه گهنجان س���هردانیان ی ی سهردان دهكهن ،جگهلهوهش لهكات خوێندنگاكان���دا بۆی���ان دهركهوتووه كه ئهو كورتهنامانه كێش���هی زۆریان ی ناوهت���هوه ك��� ه ههندێكیان كێش���ه گهورهش بوون.
ل���هو ژورهی ك���ه ج���اران ه���هردی لهگهڵیاندا دادهنیش���ت ،ب���هاڵم دوا ی ئ���هو ،بێ ه���هردی تێیدا دادهنیش���نو بۆ دهركردنی خ���همو خهفهتی دووری ههردی مهگ���هر تهنها دڵنهوایی خۆیان بهو وێنانه بدهنهوه كه بهچواردهورهی ژورهكهدا ههڵیانواسیوه. لهدواههمین ساتی خۆپیشاندانهكانی س���اڵی رابردوی ههرێمی كوردس���تانو دوای بهش���داریكردنی رۆژان���هی لهخۆپیش���انهكاندا ،ه���هردی ف���اروق بهگولل���هی هێزه ئهمنیی���هكان پێكراو دوای پێنج رۆژ مانهوهشی لهنهخۆشخانه گیان���ی لهدهس���تداو ب���ووه دهیهمین "شههید"ی خۆپیشاندانهكان. ه���هردی ف���اروق تهنه���ا 28س���اڵ ژی���او دوای بهدهس���تهێنانی بڕوانامهی بهكالۆری���ۆس لهب���واری كارگێ���ڕیو ئابوری له2010داو دهستنیش���انكردنی دهزگیرانهكهی ههر لهو س���اڵهدا ،بهاڵم مهرگ رێ���ی نهدا ژیانێكی نوێتر لهگهڵ (چی���ا)ی دهزگیران���ی دروس���تبكاتو دوای چهن���د مانگێ���ك لهدهزگیرانیی، بۆ ههتاههتایی (چیا)و خێزانهكهش���ی جێهێشت. ئێوارهی دوێنێ دووشهممه ()4/23 س���اڵێك تێپ���هڕی بهس���هر كوژرانی ههردی فاروقو س���هرهڕای تۆماركردنی سكااڵش لهالیهن كهسوكاریهوه ،بهاڵم هیچ تۆمهتبارێ���ك لههێزه ئهمنییهكان دهستگیر نهكراوه. ه���هردی خاوهن���ی دوو ب���راو س���ێ خوش���كهو چهن���د س���اڵێك لهمهوبهر باوکی ههردی لهسهر گۆڕی کوڕهکهی خوشكێكی بههۆی نهخۆشییهوه كۆچی بهرۆك���ی خ���ۆی گ���رتو لهنزی���ك دوایی كردووه ،بهوتهی فاروق عوسمانی حهزی لهئیش���كردن بووه ،بۆیه چهند هۆیهش���هوه چووه خوێندنی ئێوارانی نهخۆشخانهی ئیمێرجنسی بهفیشهكێكی باوكی ،كاتێك ههردی لهدایكبووه ،ئهو ،ئیشێكی كردووه ههتا ئهو كاتهی فێری زانك���ۆ ،دوای زانك���ۆش دهچ���وو بۆ هێزه ئهمنییهكان كه ب���هر ناوچهوانی س���هرباز بووه لهشاری بهسرهو لهكاتی كاری چاپخان���ه بوو .ه���هردی لهگهڵ چاپخانهی رهن���ج ههتا نزیكهی چواری دهكهوێت دهپێك���رێو دوای پێنج رۆژ وهرگرتن���ی مۆڵهت���دا ك���ه هاتوهتهوه ئهوهی ب���هردهوام كاری كردووه ،بهاڵم بهیان���ی ئیش���ی دهك���ردو دوای ئهوه گیانی لهدهستدا .لهساتی برینداربوونیدا زانیویهتی كوڕیان ب���ووهو چاوهڕوانی س���هركهوتوش بووه لهخوێندنهكهیداو دههاتهوه بۆ ماڵهوه". دایك���ی دهزگیرانهك���هی تهلهفۆنی بۆ لهیهك���هم رۆژی خۆپیش���اندانهكاندا ئهویان ك���ردووه بۆئهوهی ناوی بنێت ،ت���ا تهواوكردنی خوێندنی زانكۆ ههموو ماڵی باوكی ه���هردی كردوهو وتویهتی بۆی���ه ئهویش یهكڕاس���ت ن���اوی ناوه س���اڵێك لهقۆناغهكان���ی خوێندن���دا كاتێ���ك ه���هردی وێن���هی (رێژوان���ی "دهڵێن ههردی برینداره" ،بهاڵم باوكی "ههردی"و وتی "لهو سهردهمهدا بههۆی بهس���هركهوتوویی دهرچ���ووه ،ب���هاڵم حاج���ی عهل���ی) یهكهم "ش���ههید"ی ئهو قسهیهی زۆر بهالوه گرنگ نابێتو خۆشهویستیمان بۆ كوردستان بهناوی خوێن���دنو كارك���ردن بهش���ێوهیهك خۆپیشاندانهكان دهبینێت زۆری بهالوه دهڵێت "ئاس���اییه با گیرابێت ئهوپهڕی ی ناخ���ۆش دهبێت ،بۆیه ك���ه دهڕواتهوه (ههرد)هوه ن���اوم نا ه���هردی ،بهاڵم س���هرقاڵیان كردووه ك���ه وهكو باوك كهمێك ئ���ازاری دهدهنو دواتر ئازادی نهمزانی رۆژێك دێت بهدهس���تی هێزه وتی "شهوی وا ههبووه 2تا 3سهعات ب���ۆ ماڵهوه دهڵێت "باش���ه ئهگهر دوو دهكهن" ،بهاڵم دووب���اره تهلهفۆنی بۆ ئهمنییه كوردییهكان شههید دهكرێت" .دهخ���هوت ،چونكه كاتێك چووه زانكۆ پهنجهره بش���كێت چۆن دهبێت مرۆڤی كردونهتهوهو وتویهتی "برینداره" ئیتر وهك باوك���ی باس���یكرد ،ه���هردی بهیانی���ان دهوامی دهك���رد ،ئهوه بوو لهس���هر بكوژن" ،بهاڵم ئهو قس���هیهی بهو شێوهیه دایكو باوكی گهیشتونهته ههر لهپۆل���ی یهكهمی س���هرهتاییهوه دواترچووه چاپخانهی س���هردهمو بهو لهدواههمین رۆژی خۆپیش���اندانهكاندا
بهداخم بۆ ی ئهو ژیانه لهكوردایهتیدا سهرفم كرد ی دهزگیرانهی وتویهت ی ههتا سااڵنهكه تهواو نهبێت، جارێكیتر ناچمهوه ی ی هاوسهری ژیان
فۆتۆ :فهریق ههڵهبجهیی نهخۆش���خانهو بهبرینداری بینیویانهو دواتریش گیانی لهدهستدا ،باوكی ههردی بهههناسهههڵكێشانهوه وتی "بهداخهوه بهدهس���تی كهسانێك ش���ههید كرا كه خۆمانو باوو باپیرانیش���مان لهڕێگهی ئهم كوردایهتییهدا گیانیان بهخت كرد، ب���هاڵم زۆر بهداخهوه ههر ئهو كوردهیه كه فیش���هكی نا بهكوڕهكانمانهوه ،زۆر بهداخم بۆ ئهو ژیانهم كه بۆ كوردایهتی سهرفم كرد". عائیش���ه عهزیزی دایكی ههردی كه ههتا ئێس���تاش پۆش���اكه رهشهكانی ساڵی رابردوی لهبهردا ماوه ،ههتا ئهو رۆژهی دنیا جێدههێڵێت یادگاریهكانی
"قهدهغهكردن ی سیمكارتی علوج لهقهدهغهكردنی چهك گرنگتره" ئا :فهرههنگ قهرهنی
شوێنی فرۆشتنی مۆبایلو سیمکارت لهسلێمانی ئهگهر بزانم كهشف دهبم دهیانشكێنمو یهكێك���ی ت���ر دهكڕمو تائێس���تاش 8 ههندێك لهههرزهكارهكان زیاتر سیمكارتم شكاندووه". لهسیمكارتێكیان لهگیرفاندایه ههروهه���ا باس���ی لهوهك���رد ك��� ه گهنجێكی تهمهن 19سااڵن ه لهالیهن هاوڕێكانییهوه به(ئاسه كوڕانی) بانگ خهڵك ههیهو دهیناس���ێت ئیشوكاری دهكراو بهمهبهس���تی كڕینی سیمكارتی تهلهفۆنكردن��� ه ب���ۆ خهڵ���ك ،ئهگهر بێ ناونیش���ان ل���هالی فرۆش���یارێك رقیش���ی لهیهكێ���ك ببێت���هوه ،ئ���هوا ی كچ یان خوشك یان وهستابوو ،ئهو گهنج ه دهیوت "كێ ب ه ههوڵدهدا ژماره كێی ه ئهو س���یمكارتانهی بهكاریاندێنم خێزانی وهربگرێتو ئهوكات ه شهڕهكهی
دهستپێدهكات. عهبدولقهه���ار ههم���زه هاواڵتییهكی دیكهیهو باس���ی لهكێشهیهكی تایبهتی كرد ك ه لهڕێگای ئهو س���یمكارتانهوه توشی هاتووهو وتی "خێزانم مامۆستای ه تائێستا ب ه 6ژمارهی نهناسراو چهندین نامهی پڕ لهجنێوو قس���هی ناش���یرنو ههڕهش��� ه ئامێز بۆ خێزان���م هاتووهو كهسیش نازانێت كێیه!".
"بریكارهكانی كۆڕهكو ئاسیا سهرچاوهی دیاردهكهن" ی تهمهن 23 دان���ا ق���ادر گهنجێك��� س���اڵهو فرۆش���یارێكی س���یمكارتهو لهس���هر زهوی بهردهم دوكانێك چهند مۆبایلێك���ی بهكارهات���وو لهگه ڵ زیاتر له 100س���یمكارتی بۆ فرۆشتن دانابوو، سیمكارتانه ئهو ،روونیكردهوه كه ئهو
بهبێ فۆڕمو بێ ناونیشان دهفرۆشێتو بریكارهكان���ی سهرچاوهكهش���یان كۆمپانیاكان���ی ك���ۆڕهك تیلیك���ۆمو ئاسیاس���ێڵن لهناوهڕاس���تو خوارووی ی "هیچ كاتێك كێش���هم عێ���راقو وت��� بۆ دروس���ت نهبووه لهفرۆش���تنی ئهو سیمكارتانه". س���یمكارت لهب���ازاڕهكان بهنرخێكی ههرزان دهس���تدهكهوێتو ژمارهكانیش
كاریگهریی���ان لهس���هر نرخهكه ههیه، ژمارهی جوان نرخ���ی بهرزتره ،بهاڵم س���یمكارت ه ههرزانهكان ك ه خهڵكانێك دهیك���ڕن بهب���ێ وهرگرتن���ی هی���چ ناس���نامهیهك لێیان ،لهنێوان 3تا 10 ههزار دیناره. دان���ا ئام���اژهی بهوهك���رد ك��� ه سیمكارتهكان بهشێكی زۆریان فۆڕمی لهگهڵدای���هو ئهگهر كهس���ێك بیهوێت
كوڕهك���هی لهیاد ناچ���ێو بهدهنگێكی كهمێ���ك نوس���اوهو وت���ی "منداڵی وا دروس���ت نابێتهوهو ههمیشه گوێڕایهڵم بوو ،لهگ���هڵ ئێمهدا هاوڕێ بوو ئهوهتا دهبین���ی لهههم���وو وێنهكانی���دا ههر پێدهكهنی". ههردی گهنجێكی زۆر شهرمن بووه، بۆیه ههتا ئهو كاتهی كه ویس���تویهتی خوازبێن���ی دهزگیرانهكهش���ی ب���كات نهیهێش���تووه كهس���وكارهكهی بزانن، بهاڵم دواج���ار لهئاههنگ���ی دهرچونی خۆیدا ك���ه (چیا) لهقۆناغی س���ێیهم ب���ووه ،وێنهكان���ی نیش���انی دایكیو خوش���كهكانی داوه كه دهی���هوێ ئهو
بازاڕهوهو ههر ش���تێك رووبدات ئهوان بهرپرسن".
ی ی یاسا لهههرێم ههرچهنده بهپێ ی ی سیمكارت كوردستاندا فرۆشتن ی بێناونیشان قهدهغهیهو لهحاڵهت ی بۆ سهرپێچیكردنیشدا ،سزا دانراوه ،بهاڵم تائێستا ئهو دیاردهی ه ی ماوهو ی ههرێمدا بون لهبازاڕهكان توێژهرێكیش رایدهگهیهنێت ك ه ی ئهو سیمكارتان ه قهدهغهكردن ی چهك گرنگتره. لهقهدهغهكردن یاس���ای ژماره 6ی ساڵی 2008ك ه لهپهرلهمانی كوردستان دهرچووتایبهت ب���وو بهمۆبایلو ئینتهرنێتو پۆس���تی ئهلیكترۆن���ی .ل���هو یاس���ایهدا تیایدا باس لهسزا كراوه بۆ ههر كۆمپانیایهك ك ه س���هرپێچی ب���كاتو هێڵی وههمی لهبازاڕهكاندا بفرۆش���ێت ،بهشێوهیهك غهرامهكهی ل���ه 50ملیۆن دینار كهمتر نییهو ل���ه 100ملی���ۆن دیناریش زیاتر نییه ،بهاڵم تائێستا هیچ كۆمپانیایهك ئهو سزایهی بهس���هردا نهسهپێنراوهو بازاڕهكانی ههرێمی كوردستانیش پڕن لهسیمكارتی وههمیو بێ ناونیشانو بێ فۆڕم (سیمكارتی علوج) ،كه ئهمهش بووهتهه���ۆی س���هرههڵدانی س���هدان كێشهی كۆمهاڵیهتیو تاوانی كوشتن.
ی ههتا دهسهاڵت حیزب بهسهر دادگادا زا ڵ بێت باوهڕمان ی بهدۆزینهوه تۆمهتباران نییه
كچه بخوازێتو دواجار هێناویهتیو بهو خهونهشهوه ژیاوه كه نهۆمی سهرهوهی خانوهكهیان تهواو بكاتو بیگوێزێتهوه، ب���هاڵم دوای چهند مانگێ���ك لهژیانی دهزگیرانیی ،خهونهكهی لهگهڵ خۆیدا برده ژێر گڵ. دایكی ههردی بهباشی لهبیریهتی كه لهدواههمین رۆژی خۆپیش���اندانهكاندا، بهیانییهك���هی ش���یرێكی ب���ۆ ههردی ئامادهك���ردووهو دوات���ر ه���هردی بهئوتومبیلهك���هی كه لهج���ۆری (بی ئێ���م دهبلیو) بووه رۆیش���تووهو ئیدی نهبینیوهتهوه "ئومێدم ههبوو كه ههردی دهمێنێت ،بهاڵم رۆیش���تو نههاتهوه"، ل���هم كات���هدا كهمێ���ك لهقس���هكردن وهستاو بهچاوی فرمێسكهوه وتی "دڵم لێیداب���وو كه نامێنێ���ت ،ئیتر كه چوم بۆ الیو بهبرینداری بینیم ،دهس���تم دا لهقاچهكانی شین ببوهوهو تهئكید بووم كه نامێنێت". دایك���ی ه���هردی ئاش���كرایكرد ك���ه دهزگیرانهك���هی ه���هردی لهدوای"شههید"كردنهكهی نهچوهتهوه ژیانی هاوسهرییهوه ،چونكه تائێستاش لهخهیاڵ���ی ههردیدایهو وتویهتی "ههتا س���ااڵنهی ت���هواو نهبێ���ت ناچێتهوه ژیان���ی هاوس���هریی" ،دایكی وتیش���ی "یادگارییهكان���ی ه���هردی الم���ان ون نابن". كهس���وكاری ههردی لهدوای كوژرانی كوڕهكهیانهوه لهبنكهی پۆلیسی سهرا س���كااڵیان لهس���هر هێزه ئهمنییهكان تۆماركردووه ،ب���هاڵم بهوتهی باوكی، دوای پێن���ج مان���گ تهنه���ا جارێ���ك لهپۆلیس بانگیان كردووهو وتویانه كه لهئاسایشهوه تهبلیغیان بۆ هاتوهتهوه ك���ه دادگا داوای لهئاس���ایش كردووه دهبێت ئهو هێزهیان ب���ۆ بدۆزنهوه كه لهو كاتهدا لهو ش���وێنهدا بوون ،بهاڵم ئاس���ایش هیچ وهاڵمێكی���ان نهبووهو وتی "ئاس���ایش وهاڵمێكیان داوهتهوه كه مهبهستیان ونكردنی كهیسهكهیه"، فاروق���ی باوك���ی وتیش���ی "تائێس���تا هیچ ش���تێك نهكراوه ب���ۆ دۆزینهوهی تۆمهتباران ،ههتا دهسهاڵتی حیزبیش بهس���هر دادگادا زاڵ بێ���ت باوهڕم���ان بهدۆزینهوهی تۆمهتباران نییه". دهش���تی تهمهن 25ساڵ كه دووهم ب���رای ههردییه بهداخه بۆ "ش���ههید" كردنی براكهی ،چونك���ه وهكو هاوڕێ وابوونو بۆ ههر ش���تێك ویس���تبێتیان بیكهن پرسیان بهیهكتری كردووهو وتی "ههردی هان���دهری ریاڵ مهدرید بوو، ئهو بهیانییهش���ی كۆچی دوایی كرد بۆ ش���هوی پێشتر یاری ریاڵ مهدرید بوو، بهاڵم بهداخهوه نهیتوانی بیبینێت".
فۆتۆ :ئاوێنه
دهتوانێت ناوهكهی خۆی تۆمار بكات، ب���هاڵم زۆر كهس نایهوێ���ت بهناویهوه بكرێ���تو لهس���هریان ف���هرز ناكرێت، وتیش���ی "ئهگهر دهتهوێ س���یمكارتی ی رابواردنیش���م ههیه" .سهبارهت بهوه كه ئهم سیمكارتان ه دهبن ه كێشهی بۆ خێزانهكانو كوش���تنی تێدا روودهدات، ئهو وتی "ئێم ه بهرپ���رس نین ،بهڵ:و كۆمپانی���اكان بهو ش���ێوهیه دهیخهن ه
قهدهغهكردنی ئهو سیمكارتانه، پێویستترن لهقهدهغهكردنی چهك توێ���ژهری كۆمهاڵیهتی ،ئاری رهفیق پێیوایه بهر لهوهی لهبازاڕهكان كۆنتڕۆڵی چهك بكرێ���ت ،پێویس���ته كۆنتڕۆڵی سیمكارتی وههمی بكرێت ،چونك ه ئهو سیمكارتانه كاریگهری خراپتریان ههی ه لهس���هر كۆمهڵگهو جۆرێك لهكوشتنی مهعنهوی داهێناوه. ناوب���راو بهش���ێكی زۆر لهه���ۆكاری خۆك���وژی گهڕاندهوه بۆ ئهو كێش��� ه خێزان���یو كۆمهاڵیهتیان���هی لهڕێگهی س���یمكارتی وههمییهوه دروستبوون، بۆیه رهخن���هی لهئهدای رێكخراوهكانی كۆمهڵی مهدهنی گرت كه نهیانتوانیوه كهمپینێكی فراوان دروستبكهنو فشار بخهن��� ه س���هر كۆمپانی���اكان ،چونك ه كاتێ���ك میدیا لهس���هر بابهتێكی ئاوا گرنگ قسهدهكات ئهركی رێكخراوهكانی كۆمهڵی مهدهنی قورستر دهبێت. بۆ وهرگرتن���ی رای كۆمپانیا ،ئاوێن ه چهندینجارو لهكاتی جیاوازدا پهیوهندی ب ه بهڕێوهبهری راگهیاندنی كۆمپانیای ك���ۆڕهك تیلیكۆم���هوه ك���رد ،ب���هاڵم پهیوهندییهكان سهركهوتوو نهبوو.
مۆبایل فرۆشێك: سیمكارتی رابواردنیشمان ههی ه
ئا :نزار گزالی ،ههولێر محهمهد عهلی پااڵنی دانیشتوی كهمپی كاوهی سهر بهناحیهی قوشتهپه لهم دیمانهی ئاوێنهدا باس لهوه دهكات چوارشهممهی رابردوو لهكاتی گهڕانهوهی بۆ ماڵهوه لهكهمپی كاوه ،لهالیهن زیاتر له()12 كهسی چهكدارهوه هێرشی كراوهته سهرو لهئێستادا پێویستی بهسێ نهشتهرگهری ههیه. كهمپ����ی كاوه س����هر بهق����هزای قوشتهپهیهو بهدوری 25كم لهباشوری ش����اری ههولێ����رهوه دوره ،لهس����اڵی 2006لهالی����هن كۆمس����یاری ب����ااڵی نهتهوهیهكگرت����وهكان ب����ۆ كاروباری پهنابهران بۆ ئاوارهكانی كوردس����تانی رۆژه����هاڵت دروس����تكراوهو 240ماڵ ژیانی تیا دهگوزهرێنن. عهلی محهم����هد پیاوێك����ی تهمهن 48ساڵهی دانیشتوی ئهو كهمپهیهو خێزان����داره ،بهوت����هی خ����ۆی رۆژی چوارش����همهی رابردو زیات����ر له()12 چهكدار هێرش����یان كردوهته سهریو بهم ج����ۆره چیرۆكهكهی ب����ۆ ئاوێنه گێڕای����هوه "ئۆتۆمبێلێكی جۆی كیای ههشت نهفهریم ههیه ،رۆژانه هاتوچۆ بهچهند كرێكارێ����ك دهكهم ،بهیانیان ئ����هو كرێكاران����ه دهبهم����ه ههولێرو نیوهڕوان دهیانهێنمهوه ،بهاڵم بۆماوهی س����ێ رۆژ بوو لهالیهن كهسێكهوه كه س����هر بهالیهنێكی سیاسییه چاودێری دهكرام ،ئهوهبوو نیوهڕۆی چوارشهممه كه چومه شوێنی كرێكارهكان سهیرم كرد ئهو پی����اوه بهرامبهر ماڵهكهمان وهس����تاوهو تهلهفۆنی كرد ،كاتێكیش كرێكارهكانم لهههولێ����ر هێنایهوه بۆ قوشتهپه ،لهسهر رێگهكه سهیارهیهكی دهبڵ وهس����تابوو لهنزیك مزگهوتهكه، ئهوهبوو كه منیان بینی هاتنه س����هر رێگهكهو رێگهكهیان داخست ،ئهوهنده دهزان����م س����هروی 12نهف����هر قاپی سهیارهكهیان لهكرێكارهكان داخستو نهیانهێش����ت دابهزن ،منی����ان هێنایه خ����وارهوهو بهئامێرێك����ی كارهبای����ی لێیان����دامو لهجوڵ����ه كهوت����م ،دواتر یهكێكی����ان بهدهس����كی دهمانچهكهی دای لهناوچ����اومو هۆش����م نهماو خۆم لهنهخۆشخانه دۆزییهوه". سهبارهت بهو كهس����انهی لێیانداوه وتی "من دهزانم ئهوانه سهر بهدهزگا ئهمنیهكانی ههولێرن ،رهنگه ئاسایش بن ،چونكه خهڵكی ئاسایی ئهو جۆره كارهبایهیان پێ نییهو ناتوانن بهنوێژی نی����وهڕۆ لهخهڵك بدهن ،ئێس����تاش پزیشك 3نهشتهگهری بۆ لوتو چاوو شهویلگهم نوسیوه كه لهشوێنی خۆی دهرچوه". حهمهعهل����ی باس����ی لهوهك����رد كه كێشهی لهگهڵ هیچ كهسو الیهنێكدا نییهو تهنها ئهوه نهبێت كه ههوڵیداوه راگهیاندن����هكان بباته ئ����هو كهمپهو لهنزیكهوه لهشێوازی ژیانیان تێبگهنو بزانن لهچ "نههامهتیهكدا" دهژینو وتی "دواجار س����هردانی رۆژنامهی ئاوێنه بووه كه دوجار رۆژنامهنوسێكی ئاوێنه لهڕێگهی من����هوه هاتۆته ئهو كهمپهو هاوكاریم ك����ردووه بۆئ����هوهی چهند هاوواڵتی����هكو ژمارهیهك خوێندكاری ئهو كهمپه ببێنێت". ئهو پی����اوه لهئێس����تادا س����كااڵی لهسهر ههریهك لهبهڕێوهبهری ناحیهو ئاسایش����ی قوش����تهپه تۆماركردوهو چاوهڕێی بڕیاری دادگایه. لهمبارهیهوه ئاوێن����ه پهیوهندیكرد به (بارزان هۆڵهن����دی) بهڕێوهبهری ئاسایشی قوشتهپه ،ناوبراو بێئاگایی خ����ۆی ل����هو كێش����هیهی حهمهعهلی دهرب����ڕیو وتی "نهمزانی����وه چهكدار لهكهس����ی دابێت" س����هبارهت بهوهی ئایا محهم����هد عهلی الی ئاسایش����ی قوش����تهپه س����كااڵی ك����ردوه وت����ی "نازان����م"و تهلهفۆنهك����هی ب����هڕووی رۆژنامهنوسهكهی ئاوێنه داخست. لهالی����هن خۆی����هوه بهڕێوهب����هری
محهمهد عهلی
بههۆی ئهو لێدانانهوه ێ پێویستیم بهس نهشتهرگهری ههیه ناحیهی قوشتهپه ،بهئاوێنهی راگهیاند "قسهكانی ئهو پیاوه هیچ بنهمایهكی نییهو ك����هس ههڕهش����هی نهكردوهو م����ن ههر نهمبینی����وه ،ئهگهر ئهویش سكااڵ دهكات ئێمه سكااڵی بهرامبهر دهكهینهوه بهتۆمهتی ناوزڕاندن". س����هبارهت بهوهی كه لێیدراوه وتی "خۆ ئێمه پاسهوان بۆ خهڵك تهعین ناكهین بهدوایهوه ب����ڕوات ،من حهقم چییه كێ لێیداوه".
CMYK
10
) )323سێشهمم ه 2012/4/24
komelayety.awene@gmail.com
کۆمهاڵیهتی
کۆمهاڵیهتی
komelayety.awene@gmail.com
) )323سێشهمم ه 2012/4/24
11
لهمهودوا نابێت ژماره ی مۆبایل پیاوێك ی دانیشتو ی لهكورتهنامهی تهلهفزیۆنیدا دهربكهوێت یادگاریهكانی ههرد ی الی خێزانهكه ی ون نابن... "لهخۆشهویستی كوردستان ناومان نا ههردی ،بهاڵم دواتریش بهدهست هێزه كوردییهكان شههیدكرا" كهمپ ی كاوه ب ه 12كهس لێیدهدرێت ئا :پشتیوان جهمال
باوكی ههردی لهخۆشهویستی كوردستانو باوهڕبوونی بهكوردایهتی، كوڕه گهورهكهی ناونا "ههردی"، بهاڵم دواجار ههر بهدهستی هێزه ئهمنییهكان كوڕهكهی "شههید" كرا.
کورتهنامهی سهر کهناڵێکی کوردی ئا :رهوا بورهان ی ی لهڕێگه داواكاری گشت ی رۆشنبیریو الوانهوه وهزارهت ی ی دهركهوتن ی قهدهغهكردن بڕیار ی (شریتی) ی ژێرهوه "كورتهنام ه تهلهفزیۆنی" لهكهناڵه لۆكاڵییهكان ی ههندێجار دهركردووه لهبهرئهوه ی ی كورتهنامهكانهوه ژماره بههۆ ی كهسهكان یاخود ئهوكهسان ه ژماره ی دیكهیان باڵوكردۆتهوه ئهوهش كهس ی دروستكردووه. كێشه ی ی ژماره ی (باڵوكردنهوه ی ئهوه دوا ی مۆبایل���ی كهس���ی) لهكورتهنام���ه ی لهههندێ���ك ی تهلهفزیۆن��� ژێرنوس��� ی ههولێر لهكهناڵ ه لۆكاڵییهكان لهشار ی ی گش���ت ی نای���هوه ،داواكار كێش���ه لهڕێگ هی وهزارهتی رۆشنبیریو الوانهوه ی ی ئهو كورتهنامانه بڕیاری قهدهغهكردن دهركرد ك���ه ژمارهی مۆبایلیان تێدایه، ی بهاڵم كهناڵێك رهتیكردهوه ك ه بههۆ ئهو كورتهنامانهوه كێش ه دروستبوبێتو ی توێژهرێكی���ش جهخ���ت لهكهوتنهوه كێش ه دهكات لهو كورتهنامانه. ی راگهیان���دن بهڕێوهب���هری گش���ت لهوهزارهتی رۆشنبیریو الوان ،ههڵگورد ی لهلێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێن ه جوندیان��� رایگهیاند ك ه ههموو تهلهفزیۆنهكانیان ی ی قهدهغهكردن ئاگاداركردۆتهوه لهبڕیار ی مۆبایلیان ئهو كورتهنامانهی ك ه ژماره ی ی دهركهوتن تێدای���ه ،چونك ه بهه���ۆ ئ���هو ژم���اره تهلهفۆنانهوه كێش��� ه بۆ چهن���د خێزانێ���ك دروس���تبووهو كچو ی ی ههولێر پاش ئهوه كوڕێكیش لهشار بههۆی كێش���هیهكهوه دهستگیركراون دهركهوتووه ل���هو رێگهیهوه یهكتریان ناسیوه. ناوبراو رونیك���ردهوه ك ه بهو هۆیهوه ی داوایكردووه بهبڕیارێك ی گشت داواكار
ی پێموانییه بههۆ ئهو ژمارانهوه هیچ كێشهیهك دروستبوبێت دهركهوتن���ی ژماره قهدهغ��� ه بكرێتو ئهوانی���ش ئهو بڕیارهی���ان دهركردوه، ی بهاڵم بهڕێوهبهری گش���تی پۆلیس��� ههولێر ،عهمی���د عهبدولخالق تهڵعهت رهتیكردهوه كه هیچ كهسێك بهو هۆیهوه ی راگهیاند دهس���تگیركرابێتو بهئاوێنه "كهس بهو هۆیهوه دهستگیرنهكراوه". ی ئ���هو كورتهنامان��� ه باڵوكردن���هوه ی (چ���وار ژمارهیی) لهڕێگ ه ژمارهیهك ی���هوه دهبێ���تو لهالی���هن كۆمهڵیك كۆمپانی���اوه دابی���ن دهكرێ���ت بۆئهو كهنااڵن���ه ،ل���هو رووهوه رهوا ئیبراهیم ی دۆت نێت ك��� ه یهكێك ه لهكۆمپانی���ا ی ی ئهو بواره ،پابهندبوون لهكۆمپانیاكان ی خۆی���ان دوپاتك���ردهوه ب���هو بڕیاره حكومهت���هوهو جهختیش���یكردهوه ك ه ی مۆبایلهوه ی دهركهوتنی ژماره بهه���ۆ كێشه دروستبووه. ی ك ه بهپێچهوان��� هی ئ���هو بۆچونانه ی مۆبایل ی ژماره دهڵێن باڵوكردن���هوه ی بههۆی ئ���هو كورتهنامانهوه كێش���ه ی ی كهناڵ لێكهوتوهت���هوه ،بهڕێوب���هر ی ههولێ���ر ،نهوزاد ئیفێك���ت لهش���ار
لهئینتهرنێتهوه
ئیس���ماعیل ك��� ه پێش���تر ژمارهی���ان ی راگهیاند باڵوكردوهت���هوه بهئاوێن���ه ك ه ئهوان پابهن���د دهبن بهو بڕیارهوه، ب���هاڵم پێیوانیی ه باڵوكردن���هوهی ئهو ی دروستكردبێتو كورتهنامانه كێش��� ه ی ئهو ی "پێمانوانیی ه دهركهوتن وتیش��� ژماران ه لهڕێگ هی كورتهنامهكانهوه زیان بهگهنج���ان بگهیهنێ���ت ،چونك ه ئهم ه ش���تێكی نوێیهو ئهگهر ئهو رێگهیهش ی دیك ه نهبێت ،گهنجان دهتوانن بهڕێگه ژمارهی مۆبایلیان دهستبكهوێت". ی توێژهران���ی كۆمهاڵیهتی بهبۆچون ی ی ژماره ی دهركهوتن��� قهدهغهكردن��� ی مۆبایل لهو كورتهنامانهوه كاریگهرییهك ی ی كێشه ی دهبێت بۆ كهمبونهوه باش كۆمهاڵیهتی. ی كۆمهاڵیهت���ی ،س���امان توێ���ژهر ی لهلێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن ه س���یوهیل ی رایگهیان���د ك ه ئهو بڕی���اره خزمهتێك زۆر دهكات بهالیهن���ی كۆمهاڵیهت���یو ی ی گهنجانی كورد ،چونك ه بههۆ دهرون ی ی ك ه لهڕێگه ئهو ژماره تهلهفۆنان���ه كورتهنامهكان���هوه باڵودهكران���هوه ی گهنج���ان بهفی���ڕۆ دهچ���وو، كات��� ی ئابوری، ی الیهن لهگه ڵ بهههدهردان��� ی ی كهمكردنهوه جگهلهوهش دهبووههۆ ی ی گهنجان ماوهیهك تهركیز لهبهرئهوه زۆر لهبهردهم تهلهفزیۆندا دادهنیش���ن بهچهندی���ن كاتژمێ���ر ئهم���هش كار لهتهركیزی���ان دهكات ،بهتایب���هت بۆ ئهوانهی خوێندكارن. ی ئهو توێژهره ئاشكرایكرد ك ه بههۆ ی ئهو ژم���اره تهلهفۆنانهوه دهركهوتن كێش��� ه ب���ۆ گهنج���ان دروس���تبووهو بهو هۆیهش���هوه گهنجان س���هردانیان ی ی سهردان دهكهن ،جگهلهوهش لهكات خوێندنگاكان���دا بۆی���ان دهركهوتووه كه ئهو كورتهنامانه كێش���هی زۆریان ی ناوهت���هوه ك��� ه ههندێكیان كێش���ه گهورهش بوون.
ل���هو ژورهی ك���ه ج���اران ه���هردی لهگهڵیاندا دادهنیش���ت ،ب���هاڵم دوا ی ئ���هو ،بێ ه���هردی تێیدا دادهنیش���نو بۆ دهركردنی خ���همو خهفهتی دووری ههردی مهگ���هر تهنها دڵنهوایی خۆیان بهو وێنانه بدهنهوه كه بهچواردهورهی ژورهكهدا ههڵیانواسیوه. لهدواههمین ساتی خۆپیشاندانهكانی س���اڵی رابردوی ههرێمی كوردس���تانو دوای بهش���داریكردنی رۆژان���هی لهخۆپیش���انهكاندا ،ه���هردی ف���اروق بهگولل���هی هێزه ئهمنیی���هكان پێكراو دوای پێنج رۆژ مانهوهشی لهنهخۆشخانه گیان���ی لهدهس���تداو ب���ووه دهیهمین "شههید"ی خۆپیشاندانهكان. ه���هردی ف���اروق تهنه���ا 28س���اڵ ژی���او دوای بهدهس���تهێنانی بڕوانامهی بهكالۆری���ۆس لهب���واری كارگێ���ڕیو ئابوری له2010داو دهستنیش���انكردنی دهزگیرانهكهی ههر لهو س���اڵهدا ،بهاڵم مهرگ رێ���ی نهدا ژیانێكی نوێتر لهگهڵ (چی���ا)ی دهزگیران���ی دروس���تبكاتو دوای چهن���د مانگێ���ك لهدهزگیرانیی، بۆ ههتاههتایی (چیا)و خێزانهكهش���ی جێهێشت. ئێوارهی دوێنێ دووشهممه ()4/23 س���اڵێك تێپ���هڕی بهس���هر كوژرانی ههردی فاروقو س���هرهڕای تۆماركردنی سكااڵش لهالیهن كهسوكاریهوه ،بهاڵم هیچ تۆمهتبارێ���ك لههێزه ئهمنییهكان دهستگیر نهكراوه. ه���هردی خاوهن���ی دوو ب���راو س���ێ خوش���كهو چهن���د س���اڵێك لهمهوبهر باوکی ههردی لهسهر گۆڕی کوڕهکهی خوشكێكی بههۆی نهخۆشییهوه كۆچی بهرۆك���ی خ���ۆی گ���رتو لهنزی���ك دوایی كردووه ،بهوتهی فاروق عوسمانی حهزی لهئیش���كردن بووه ،بۆیه چهند هۆیهش���هوه چووه خوێندنی ئێوارانی نهخۆشخانهی ئیمێرجنسی بهفیشهكێكی باوكی ،كاتێك ههردی لهدایكبووه ،ئهو ،ئیشێكی كردووه ههتا ئهو كاتهی فێری زانك���ۆ ،دوای زانك���ۆش دهچ���وو بۆ هێزه ئهمنییهكان كه ب���هر ناوچهوانی س���هرباز بووه لهشاری بهسرهو لهكاتی كاری چاپخان���ه بوو .ه���هردی لهگهڵ چاپخانهی رهن���ج ههتا نزیكهی چواری دهكهوێت دهپێك���رێو دوای پێنج رۆژ وهرگرتن���ی مۆڵهت���دا ك���ه هاتوهتهوه ئهوهی ب���هردهوام كاری كردووه ،بهاڵم بهیان���ی ئیش���ی دهك���ردو دوای ئهوه گیانی لهدهستدا .لهساتی برینداربوونیدا زانیویهتی كوڕیان ب���ووهو چاوهڕوانی س���هركهوتوش بووه لهخوێندنهكهیداو دههاتهوه بۆ ماڵهوه". دایك���ی دهزگیرانهك���هی تهلهفۆنی بۆ لهیهك���هم رۆژی خۆپیش���اندانهكاندا ئهویان ك���ردووه بۆئهوهی ناوی بنێت ،ت���ا تهواوكردنی خوێندنی زانكۆ ههموو ماڵی باوكی ه���هردی كردوهو وتویهتی بۆی���ه ئهویش یهكڕاس���ت ن���اوی ناوه س���اڵێك لهقۆناغهكان���ی خوێندن���دا كاتێ���ك ه���هردی وێن���هی (رێژوان���ی "دهڵێن ههردی برینداره" ،بهاڵم باوكی "ههردی"و وتی "لهو سهردهمهدا بههۆی بهس���هركهوتوویی دهرچ���ووه ،ب���هاڵم حاج���ی عهل���ی) یهكهم "ش���ههید"ی ئهو قسهیهی زۆر بهالوه گرنگ نابێتو خۆشهویستیمان بۆ كوردستان بهناوی خوێن���دنو كارك���ردن بهش���ێوهیهك خۆپیشاندانهكان دهبینێت زۆری بهالوه دهڵێت "ئاس���اییه با گیرابێت ئهوپهڕی ی ناخ���ۆش دهبێت ،بۆیه ك���ه دهڕواتهوه (ههرد)هوه ن���اوم نا ه���هردی ،بهاڵم س���هرقاڵیان كردووه ك���ه وهكو باوك كهمێك ئ���ازاری دهدهنو دواتر ئازادی نهمزانی رۆژێك دێت بهدهس���تی هێزه وتی "شهوی وا ههبووه 2تا 3سهعات ب���ۆ ماڵهوه دهڵێت "باش���ه ئهگهر دوو دهكهن" ،بهاڵم دووب���اره تهلهفۆنی بۆ ئهمنییه كوردییهكان شههید دهكرێت" .دهخ���هوت ،چونكه كاتێك چووه زانكۆ پهنجهره بش���كێت چۆن دهبێت مرۆڤی كردونهتهوهو وتویهتی "برینداره" ئیتر وهك باوك���ی باس���یكرد ،ه���هردی بهیانی���ان دهوامی دهك���رد ،ئهوه بوو لهس���هر بكوژن" ،بهاڵم ئهو قس���هیهی بهو شێوهیه دایكو باوكی گهیشتونهته ههر لهپۆل���ی یهكهمی س���هرهتاییهوه دواترچووه چاپخانهی س���هردهمو بهو لهدواههمین رۆژی خۆپیش���اندانهكاندا
بهداخم بۆ ی ئهو ژیانه لهكوردایهتیدا سهرفم كرد ی دهزگیرانهی وتویهت ی ههتا سااڵنهكه تهواو نهبێت، جارێكیتر ناچمهوه ی ی هاوسهری ژیان
فۆتۆ :فهریق ههڵهبجهیی نهخۆش���خانهو بهبرینداری بینیویانهو دواتریش گیانی لهدهستدا ،باوكی ههردی بهههناسهههڵكێشانهوه وتی "بهداخهوه بهدهس���تی كهسانێك ش���ههید كرا كه خۆمانو باوو باپیرانیش���مان لهڕێگهی ئهم كوردایهتییهدا گیانیان بهخت كرد، ب���هاڵم زۆر بهداخهوه ههر ئهو كوردهیه كه فیش���هكی نا بهكوڕهكانمانهوه ،زۆر بهداخم بۆ ئهو ژیانهم كه بۆ كوردایهتی سهرفم كرد". عائیش���ه عهزیزی دایكی ههردی كه ههتا ئێس���تاش پۆش���اكه رهشهكانی ساڵی رابردوی لهبهردا ماوه ،ههتا ئهو رۆژهی دنیا جێدههێڵێت یادگاریهكانی
"قهدهغهكردن ی سیمكارتی علوج لهقهدهغهكردنی چهك گرنگتره" ئا :فهرههنگ قهرهنی
شوێنی فرۆشتنی مۆبایلو سیمکارت لهسلێمانی ئهگهر بزانم كهشف دهبم دهیانشكێنمو یهكێك���ی ت���ر دهكڕمو تائێس���تاش 8 ههندێك لهههرزهكارهكان زیاتر سیمكارتم شكاندووه". لهسیمكارتێكیان لهگیرفاندایه ههروهه���ا باس���ی لهوهك���رد ك��� ه گهنجێكی تهمهن 19سااڵن ه لهالیهن هاوڕێكانییهوه به(ئاسه كوڕانی) بانگ خهڵك ههیهو دهیناس���ێت ئیشوكاری دهكراو بهمهبهس���تی كڕینی سیمكارتی تهلهفۆنكردن��� ه ب���ۆ خهڵ���ك ،ئهگهر بێ ناونیش���ان ل���هالی فرۆش���یارێك رقیش���ی لهیهكێ���ك ببێت���هوه ،ئ���هوا ی كچ یان خوشك یان وهستابوو ،ئهو گهنج ه دهیوت "كێ ب ه ههوڵدهدا ژماره كێی ه ئهو س���یمكارتانهی بهكاریاندێنم خێزانی وهربگرێتو ئهوكات ه شهڕهكهی
دهستپێدهكات. عهبدولقهه���ار ههم���زه هاواڵتییهكی دیكهیهو باس���ی لهكێشهیهكی تایبهتی كرد ك ه لهڕێگای ئهو س���یمكارتانهوه توشی هاتووهو وتی "خێزانم مامۆستای ه تائێستا ب ه 6ژمارهی نهناسراو چهندین نامهی پڕ لهجنێوو قس���هی ناش���یرنو ههڕهش��� ه ئامێز بۆ خێزان���م هاتووهو كهسیش نازانێت كێیه!".
"بریكارهكانی كۆڕهكو ئاسیا سهرچاوهی دیاردهكهن" ی تهمهن 23 دان���ا ق���ادر گهنجێك��� س���اڵهو فرۆش���یارێكی س���یمكارتهو لهس���هر زهوی بهردهم دوكانێك چهند مۆبایلێك���ی بهكارهات���وو لهگه ڵ زیاتر له 100س���یمكارتی بۆ فرۆشتن دانابوو، سیمكارتانه ئهو ،روونیكردهوه كه ئهو
بهبێ فۆڕمو بێ ناونیشان دهفرۆشێتو بریكارهكان���ی سهرچاوهكهش���یان كۆمپانیاكان���ی ك���ۆڕهك تیلیك���ۆمو ئاسیاس���ێڵن لهناوهڕاس���تو خوارووی ی "هیچ كاتێك كێش���هم عێ���راقو وت��� بۆ دروس���ت نهبووه لهفرۆش���تنی ئهو سیمكارتانه". س���یمكارت لهب���ازاڕهكان بهنرخێكی ههرزان دهس���تدهكهوێتو ژمارهكانیش
كاریگهریی���ان لهس���هر نرخهكه ههیه، ژمارهی جوان نرخ���ی بهرزتره ،بهاڵم س���یمكارت ه ههرزانهكان ك ه خهڵكانێك دهیك���ڕن بهب���ێ وهرگرتن���ی هی���چ ناس���نامهیهك لێیان ،لهنێوان 3تا 10 ههزار دیناره. دان���ا ئام���اژهی بهوهك���رد ك��� ه سیمكارتهكان بهشێكی زۆریان فۆڕمی لهگهڵدای���هو ئهگهر كهس���ێك بیهوێت
كوڕهك���هی لهیاد ناچ���ێو بهدهنگێكی كهمێ���ك نوس���اوهو وت���ی "منداڵی وا دروس���ت نابێتهوهو ههمیشه گوێڕایهڵم بوو ،لهگ���هڵ ئێمهدا هاوڕێ بوو ئهوهتا دهبین���ی لهههم���وو وێنهكانی���دا ههر پێدهكهنی". ههردی گهنجێكی زۆر شهرمن بووه، بۆیه ههتا ئهو كاتهی كه ویس���تویهتی خوازبێن���ی دهزگیرانهكهش���ی ب���كات نهیهێش���تووه كهس���وكارهكهی بزانن، بهاڵم دواج���ار لهئاههنگ���ی دهرچونی خۆیدا ك���ه (چیا) لهقۆناغی س���ێیهم ب���ووه ،وێنهكان���ی نیش���انی دایكیو خوش���كهكانی داوه كه دهی���هوێ ئهو
بازاڕهوهو ههر ش���تێك رووبدات ئهوان بهرپرسن".
ی ی یاسا لهههرێم ههرچهنده بهپێ ی ی سیمكارت كوردستاندا فرۆشتن ی بێناونیشان قهدهغهیهو لهحاڵهت ی بۆ سهرپێچیكردنیشدا ،سزا دانراوه ،بهاڵم تائێستا ئهو دیاردهی ه ی ماوهو ی ههرێمدا بون لهبازاڕهكان توێژهرێكیش رایدهگهیهنێت ك ه ی ئهو سیمكارتان ه قهدهغهكردن ی چهك گرنگتره. لهقهدهغهكردن یاس���ای ژماره 6ی ساڵی 2008ك ه لهپهرلهمانی كوردستان دهرچووتایبهت ب���وو بهمۆبایلو ئینتهرنێتو پۆس���تی ئهلیكترۆن���ی .ل���هو یاس���ایهدا تیایدا باس لهسزا كراوه بۆ ههر كۆمپانیایهك ك ه س���هرپێچی ب���كاتو هێڵی وههمی لهبازاڕهكاندا بفرۆش���ێت ،بهشێوهیهك غهرامهكهی ل���ه 50ملیۆن دینار كهمتر نییهو ل���ه 100ملی���ۆن دیناریش زیاتر نییه ،بهاڵم تائێستا هیچ كۆمپانیایهك ئهو سزایهی بهس���هردا نهسهپێنراوهو بازاڕهكانی ههرێمی كوردستانیش پڕن لهسیمكارتی وههمیو بێ ناونیشانو بێ فۆڕم (سیمكارتی علوج) ،كه ئهمهش بووهتهه���ۆی س���هرههڵدانی س���هدان كێشهی كۆمهاڵیهتیو تاوانی كوشتن.
ی ههتا دهسهاڵت حیزب بهسهر دادگادا زا ڵ بێت باوهڕمان ی بهدۆزینهوه تۆمهتباران نییه
كچه بخوازێتو دواجار هێناویهتیو بهو خهونهشهوه ژیاوه كه نهۆمی سهرهوهی خانوهكهیان تهواو بكاتو بیگوێزێتهوه، ب���هاڵم دوای چهند مانگێ���ك لهژیانی دهزگیرانیی ،خهونهكهی لهگهڵ خۆیدا برده ژێر گڵ. دایكی ههردی بهباشی لهبیریهتی كه لهدواههمین رۆژی خۆپیش���اندانهكاندا، بهیانییهك���هی ش���یرێكی ب���ۆ ههردی ئامادهك���ردووهو دوات���ر ه���هردی بهئوتومبیلهك���هی كه لهج���ۆری (بی ئێ���م دهبلیو) بووه رۆیش���تووهو ئیدی نهبینیوهتهوه "ئومێدم ههبوو كه ههردی دهمێنێت ،بهاڵم رۆیش���تو نههاتهوه"، ل���هم كات���هدا كهمێ���ك لهقس���هكردن وهستاو بهچاوی فرمێسكهوه وتی "دڵم لێیداب���وو كه نامێنێ���ت ،ئیتر كه چوم بۆ الیو بهبرینداری بینیم ،دهس���تم دا لهقاچهكانی شین ببوهوهو تهئكید بووم كه نامێنێت". دایك���ی ه���هردی ئاش���كرایكرد ك���ه دهزگیرانهك���هی ه���هردی لهدوای"شههید"كردنهكهی نهچوهتهوه ژیانی هاوسهرییهوه ،چونكه تائێستاش لهخهیاڵ���ی ههردیدایهو وتویهتی "ههتا س���ااڵنهی ت���هواو نهبێ���ت ناچێتهوه ژیان���ی هاوس���هریی" ،دایكی وتیش���ی "یادگارییهكان���ی ه���هردی الم���ان ون نابن". كهس���وكاری ههردی لهدوای كوژرانی كوڕهكهیانهوه لهبنكهی پۆلیسی سهرا س���كااڵیان لهس���هر هێزه ئهمنییهكان تۆماركردووه ،ب���هاڵم بهوتهی باوكی، دوای پێن���ج مان���گ تهنه���ا جارێ���ك لهپۆلیس بانگیان كردووهو وتویانه كه لهئاسایشهوه تهبلیغیان بۆ هاتوهتهوه ك���ه دادگا داوای لهئاس���ایش كردووه دهبێت ئهو هێزهیان ب���ۆ بدۆزنهوه كه لهو كاتهدا لهو ش���وێنهدا بوون ،بهاڵم ئاس���ایش هیچ وهاڵمێكی���ان نهبووهو وتی "ئاس���ایش وهاڵمێكیان داوهتهوه كه مهبهستیان ونكردنی كهیسهكهیه"، فاروق���ی باوك���ی وتیش���ی "تائێس���تا هیچ ش���تێك نهكراوه ب���ۆ دۆزینهوهی تۆمهتباران ،ههتا دهسهاڵتی حیزبیش بهس���هر دادگادا زاڵ بێ���ت باوهڕم���ان بهدۆزینهوهی تۆمهتباران نییه". دهش���تی تهمهن 25ساڵ كه دووهم ب���رای ههردییه بهداخه بۆ "ش���ههید" كردنی براكهی ،چونك���ه وهكو هاوڕێ وابوونو بۆ ههر ش���تێك ویس���تبێتیان بیكهن پرسیان بهیهكتری كردووهو وتی "ههردی هان���دهری ریاڵ مهدرید بوو، ئهو بهیانییهش���ی كۆچی دوایی كرد بۆ ش���هوی پێشتر یاری ریاڵ مهدرید بوو، بهاڵم بهداخهوه نهیتوانی بیبینێت".
فۆتۆ :ئاوێنه
دهتوانێت ناوهكهی خۆی تۆمار بكات، ب���هاڵم زۆر كهس نایهوێ���ت بهناویهوه بكرێ���تو لهس���هریان ف���هرز ناكرێت، وتیش���ی "ئهگهر دهتهوێ س���یمكارتی ی رابواردنیش���م ههیه" .سهبارهت بهوه كه ئهم سیمكارتان ه دهبن ه كێشهی بۆ خێزانهكانو كوش���تنی تێدا روودهدات، ئهو وتی "ئێم ه بهرپ���رس نین ،بهڵ:و كۆمپانی���اكان بهو ش���ێوهیه دهیخهن ه
قهدهغهكردنی ئهو سیمكارتانه، پێویستترن لهقهدهغهكردنی چهك توێ���ژهری كۆمهاڵیهتی ،ئاری رهفیق پێیوایه بهر لهوهی لهبازاڕهكان كۆنتڕۆڵی چهك بكرێ���ت ،پێویس���ته كۆنتڕۆڵی سیمكارتی وههمی بكرێت ،چونك ه ئهو سیمكارتانه كاریگهری خراپتریان ههی ه لهس���هر كۆمهڵگهو جۆرێك لهكوشتنی مهعنهوی داهێناوه. ناوب���راو بهش���ێكی زۆر لهه���ۆكاری خۆك���وژی گهڕاندهوه بۆ ئهو كێش��� ه خێزان���یو كۆمهاڵیهتیان���هی لهڕێگهی س���یمكارتی وههمییهوه دروستبوون، بۆیه رهخن���هی لهئهدای رێكخراوهكانی كۆمهڵی مهدهنی گرت كه نهیانتوانیوه كهمپینێكی فراوان دروستبكهنو فشار بخهن��� ه س���هر كۆمپانی���اكان ،چونك ه كاتێ���ك میدیا لهس���هر بابهتێكی ئاوا گرنگ قسهدهكات ئهركی رێكخراوهكانی كۆمهڵی مهدهنی قورستر دهبێت. بۆ وهرگرتن���ی رای كۆمپانیا ،ئاوێن ه چهندینجارو لهكاتی جیاوازدا پهیوهندی ب ه بهڕێوهبهری راگهیاندنی كۆمپانیای ك���ۆڕهك تیلیكۆم���هوه ك���رد ،ب���هاڵم پهیوهندییهكان سهركهوتوو نهبوو.
مۆبایل فرۆشێك: سیمكارتی رابواردنیشمان ههی ه
ئا :نزار گزالی ،ههولێر محهمهد عهلی پااڵنی دانیشتوی كهمپی كاوهی سهر بهناحیهی قوشتهپه لهم دیمانهی ئاوێنهدا باس لهوه دهكات چوارشهممهی رابردوو لهكاتی گهڕانهوهی بۆ ماڵهوه لهكهمپی كاوه ،لهالیهن زیاتر له()12 كهسی چهكدارهوه هێرشی كراوهته سهرو لهئێستادا پێویستی بهسێ نهشتهرگهری ههیه. كهمپ����ی كاوه س����هر بهق����هزای قوشتهپهیهو بهدوری 25كم لهباشوری ش����اری ههولێ����رهوه دوره ،لهس����اڵی 2006لهالی����هن كۆمس����یاری ب����ااڵی نهتهوهیهكگرت����وهكان ب����ۆ كاروباری پهنابهران بۆ ئاوارهكانی كوردس����تانی رۆژه����هاڵت دروس����تكراوهو 240ماڵ ژیانی تیا دهگوزهرێنن. عهلی محهم����هد پیاوێك����ی تهمهن 48ساڵهی دانیشتوی ئهو كهمپهیهو خێزان����داره ،بهوت����هی خ����ۆی رۆژی چوارش����همهی رابردو زیات����ر له()12 چهكدار هێرش����یان كردوهته سهریو بهم ج����ۆره چیرۆكهكهی ب����ۆ ئاوێنه گێڕای����هوه "ئۆتۆمبێلێكی جۆی كیای ههشت نهفهریم ههیه ،رۆژانه هاتوچۆ بهچهند كرێكارێ����ك دهكهم ،بهیانیان ئ����هو كرێكاران����ه دهبهم����ه ههولێرو نیوهڕوان دهیانهێنمهوه ،بهاڵم بۆماوهی س����ێ رۆژ بوو لهالیهن كهسێكهوه كه س����هر بهالیهنێكی سیاسییه چاودێری دهكرام ،ئهوهبوو نیوهڕۆی چوارشهممه كه چومه شوێنی كرێكارهكان سهیرم كرد ئهو پی����اوه بهرامبهر ماڵهكهمان وهس����تاوهو تهلهفۆنی كرد ،كاتێكیش كرێكارهكانم لهههولێ����ر هێنایهوه بۆ قوشتهپه ،لهسهر رێگهكه سهیارهیهكی دهبڵ وهس����تابوو لهنزیك مزگهوتهكه، ئهوهبوو كه منیان بینی هاتنه س����هر رێگهكهو رێگهكهیان داخست ،ئهوهنده دهزان����م س����هروی 12نهف����هر قاپی سهیارهكهیان لهكرێكارهكان داخستو نهیانهێش����ت دابهزن ،منی����ان هێنایه خ����وارهوهو بهئامێرێك����ی كارهبای����ی لێیان����دامو لهجوڵ����ه كهوت����م ،دواتر یهكێكی����ان بهدهس����كی دهمانچهكهی دای لهناوچ����اومو هۆش����م نهماو خۆم لهنهخۆشخانه دۆزییهوه". سهبارهت بهو كهس����انهی لێیانداوه وتی "من دهزانم ئهوانه سهر بهدهزگا ئهمنیهكانی ههولێرن ،رهنگه ئاسایش بن ،چونكه خهڵكی ئاسایی ئهو جۆره كارهبایهیان پێ نییهو ناتوانن بهنوێژی نی����وهڕۆ لهخهڵك بدهن ،ئێس����تاش پزیشك 3نهشتهگهری بۆ لوتو چاوو شهویلگهم نوسیوه كه لهشوێنی خۆی دهرچوه". حهمهعهل����ی باس����ی لهوهك����رد كه كێشهی لهگهڵ هیچ كهسو الیهنێكدا نییهو تهنها ئهوه نهبێت كه ههوڵیداوه راگهیاندن����هكان بباته ئ����هو كهمپهو لهنزیكهوه لهشێوازی ژیانیان تێبگهنو بزانن لهچ "نههامهتیهكدا" دهژینو وتی "دواجار س����هردانی رۆژنامهی ئاوێنه بووه كه دوجار رۆژنامهنوسێكی ئاوێنه لهڕێگهی من����هوه هاتۆته ئهو كهمپهو هاوكاریم ك����ردووه بۆئ����هوهی چهند هاوواڵتی����هكو ژمارهیهك خوێندكاری ئهو كهمپه ببێنێت". ئهو پی����اوه لهئێس����تادا س����كااڵی لهسهر ههریهك لهبهڕێوهبهری ناحیهو ئاسایش����ی قوش����تهپه تۆماركردوهو چاوهڕێی بڕیاری دادگایه. لهمبارهیهوه ئاوێن����ه پهیوهندیكرد به (بارزان هۆڵهن����دی) بهڕێوهبهری ئاسایشی قوشتهپه ،ناوبراو بێئاگایی خ����ۆی ل����هو كێش����هیهی حهمهعهلی دهرب����ڕیو وتی "نهمزانی����وه چهكدار لهكهس����ی دابێت" س����هبارهت بهوهی ئایا محهم����هد عهلی الی ئاسایش����ی قوش����تهپه س����كااڵی ك����ردوه وت����ی "نازان����م"و تهلهفۆنهك����هی ب����هڕووی رۆژنامهنوسهكهی ئاوێنه داخست. لهالی����هن خۆی����هوه بهڕێوهب����هری
محهمهد عهلی
بههۆی ئهو لێدانانهوه ێ پێویستیم بهس نهشتهرگهری ههیه ناحیهی قوشتهپه ،بهئاوێنهی راگهیاند "قسهكانی ئهو پیاوه هیچ بنهمایهكی نییهو ك����هس ههڕهش����هی نهكردوهو م����ن ههر نهمبینی����وه ،ئهگهر ئهویش سكااڵ دهكات ئێمه سكااڵی بهرامبهر دهكهینهوه بهتۆمهتی ناوزڕاندن". س����هبارهت بهوهی كه لێیدراوه وتی "خۆ ئێمه پاسهوان بۆ خهڵك تهعین ناكهین بهدوایهوه ب����ڕوات ،من حهقم چییه كێ لێیداوه".
CMYK
12
) )323سێشهمم ه 2012/4/24
کوردو پرۆژە گەورەکان :پرۆژەی ئێران مەریوان وریا قانیع
٤- ٢ سەرەتا ئێ���ران یەکێک���ە لهواڵت���ە گ���ەورەو دەوڵەمەندەکانی ناوچەکە .هەم خاوەنی ژمارەیەکی گەورەی دانیش���توانە ،هەم خاوەن���ی ن���ەوتو غازێک���ی زۆرە ،هەم ش���وێنە جوگرافییەک���ەی ش���وێنێکی س���تراتیژییە ،هەم جۆرێک لهحوکمڕانی دین���یو مەزهەب���ی هەیە ک���ە خەونی بە زلهێزب���وون لەناوچەک���ەو جیهاندا، دەبینێت .ئەم واڵت���ە بەدرێژایی نیوەی دووهەمی سەدەی بیستەم یەکێک بووە لههێزە ناوچەییە گەورەکانی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست ،سەردەمێک شای ئێران رۆڵی پۆلیس���ی خاوەن بڕی���اری لەناوچەکەدا دەبینی ،ئەمڕۆش رژێمەکەی ئەحمەدی نەژادو خامەنەئی هەمان خەون دەبینن. لهدوای شۆڕش���ی ئێرانی س���اڵی ١٩٧٩ ئێران ب���ووە ب���ە دەوڵەتێک���ی دینیو بەناوی شیعەکانی دونیاوە قسەدەکات. لەمڕووەوە وەکچۆن ئیسرائیل خۆی وەک دەوڵەتی جولەکەکانی دونیا نیشانئەدات، ئێرانی���ش خ���ۆی وەک دەوڵەتی هەموو ش���یعەیەک نمایش���دەکات ،یان النیکەم هەوڵئ���ەدات ئەم وێنەی���ە بەخۆیبدات. شۆڕش���ی ئێران���ی دۆخێک���ی نوێی بۆ هێزە دینییەکانی ناوچەکە بەگشتیو بۆ شیعەکان بەتایبەتی دروستکرد .لەدوای ئەم شۆڕشەوە بەشێکی زۆری شیعەکانی ناوچەکە هەستیان بە هێزو گوڕێکی تازە دەکردو زیاتر لهجاران کەوتنە داواکردنی ماف���ە سیاس���یو کۆمەاڵیەت���یو دینیو فەرهەنگییەکانیان .لەهەندێک شوێنیشدا س���ڵیان لەوەنەک���ردەوە ،بەهاری���کاری ئێ���ران ،پەالم���اری چەکب���دەنو داوای روخانی رژێمەکانی ناوچەکە بکەن .ئەم دۆخە لهسەرەتای هەشتاکانەوە پرۆسەی بە سیاسیکردنی شیعیزمی لەسەرجەمی ناوچەکەدا چاالکک���ردو چەندان گروپی شیعی چەکدار لهعێراقو لوبنانو سعودیەو بەحرێ���ن-دا دروس���تبوون .ئەم���ڕۆش ش���یعەکان لهعێراق���دا بەش���ێکی زۆری دەس���ەاڵتی ئەو واڵتەیان بەدەستەوەیەو لهلوبنان���دا ژمارەیەک���ی بەهێ���زنو لهبەحرێنیش���دا هەڕەش���ەیەکی گەورەن بۆسەر ئەو سیستمە پاشایهتییە سونییە کەمینەییەی لەسەرکارە ،لهسعودیەشدا هێزێک���ی ناڕازین ،ئەم���ە جگە لههێزی ش���یعەکانی ئەفغانس���تانو پاکستانو ش���وێنەکانی ت���ری ناوچەک���ە .ئێرانی ئەمڕۆ ،بەپشتبەس���تن بە ژمارەو توانای هێزە شیعییەکان لەناوچەکەدا ،خەونو پرۆژەی ئەوەی هەی���ە ببێت بە یەکێک لهزلهێ���زە گەورەکان���ی ناوچەکە ،ببێت بەیەکێک لەو گەمەکەرە سیاس���ییانەی ناوچەکە ناچاربکات گوێ لهخواس���تو ویستو چاوەڕوانیەکانی بگرن .ئەوەشی رۆڵ���ی ئێ���ران لهناوچەک���ەدا چاالکو کاریگەردەکات ئەو ناکۆکییە سیاس���یو کۆمەاڵیەتیو س���ەربازییە گەورەیەیە کە لەنێوان ش���یعەو س���وننە لهناوچەکەدا دروستبووە. ملمالنێی شیعەو سوننە ژمارەی ش���یعە لهدونی���ادا لەنێوان ١٣٠ ت���ا ١٩٥ملیۆن���ە ،ئەم���ەش رێژەی ١٠ ت���ا ١٥لەس���ەدی رێژەی س���ەرجەمی مسوڵمانانە لهدونیادا کە بەسەریەکەوە نزیکەی ملیارێکو س���ێ س���ەد ملیۆنە. چ���ڕی ئامادەگ���ی ش���یعەکان لەناوچە جیاوازەکان���ی دونی���ادا جی���اوازە .لەو ش���وێنەدا کە بە ناوجەرگ���ەی دونیای ئیسالمی دادەنرێت ،واتە لەو رووبەرەدا کە دەکەوێتە نێوان لوبنانو پاکستانەوە، ژمارەی شیعەو س���وننە لەیەک نزیکن، بەاڵم لەناوچەی کەن���داوی عەرەبی یان فارس���یدا رێژەی ش���یعە ٨٠لەس���ەدی رێژەی دانیش���توانە .لهس���ێ واڵتی ئەم ناوچەیەدا ،لهعێراق ،لوبنانو بەحرێن-دا، شیعە زۆرینەی دانیشتوان پێکدەهێنن، لهس���عودیەو س���وریاو واڵتان���ی ت���ری کەنداودا کەمایەتییەکی گەورەی ش���یعە هەن .ئەمان���ە هەموویان هێزی گرنگنو ناکرێت لهحیساباتی سیاسیدا لەئاستی ناوچەکەدا حیس���ابیان بۆنەکرێت .ئەم ژمارە زۆرەی شیعە لەناوچەی کەنداودا وادەکات شیعەکانی ئەم ناوچەیە خاوەنی هێ���زو توانایەکی گەورەبنو بەش���ێکی سەرەکیبن لەهەر هاوکێشەیەکی سیاسی لەم ناوچەیەدا دروس���تببێت )١(.لەپاڵ بەهێزبوونی ملمالنێی تائفییو مەزهەبی لەناوچەکەدا ،ئێ���ران وەک دەوڵەتێکی
ش���یعی ،بووهت���ە خاوەن���ی قواڵییەکی مرۆییو ستراتیژی گەورە. ملمالنێ���ی نێ���وان ش���یعەو س���وننە ملمالنێیەک���ی دێرین���ەو رەگەکان���ی دەگەڕێتەوە بۆ س���ەرەتاکانی ئیس�ل�ام خۆی .ئەم ملمالنێیە گەرچی لهدەرەوەڕا وەک ملمالنێ لەس���ەر مس���وڵمانبوونو ئیمان���داری راس���تەقینە دەردەکەوێت، لهقواڵیی���دا ملمالنێیەک���ی سیاس���یو کۆمەاڵیەت���یو ئەتنیی���ە .ملمالنێیەکە لەس���ەر ئەوەی کێ دەس���ەاڵتی دینیو دونیایی بەدەستەوەبێتو کێ مافی ئەوەی هەبێت پێناس���ی ئەوەبکات ئیس�ل�امی راس���تەقینە کامهیە ،هتد ....لەمێژووی ئیسالمدا ملمالنێی نێوان شیعەو سوننە بە قازانجی سوننە کۆتاییهات .لەبەرئەوە ل���ەدوای کوش���تنی ئیمام حوس���ەینی کوڕی ئیمامی عەلی-یەوە ،ش���یعەکان، هەوڵیان���دا بێدەنگی���ی هەڵبژێ���رنو پشتبکەنە دەس���ەاڵتی دونیاییو هەموو دەسەاڵتێکی سیاسی وەک دەسەاڵتێکی گوناهبارو ن���اڕەوا ببین���نو ئامادەنەبن بەش���داربن تیای���دا .بەحوکمی ئەوەش لهناو ئیس�ل�امدا کەمین���ە بوون ،هەوڵی سەرەکییان بۆئەوەبووە لەناونەچن .ئەمە وایکرد ستراتیژیەتی سەرەکی شیعەکان بریتیبێت لهدوورکەوتنەوەو خۆپاراستن لهملمالن���ێ سیاس���ییەکان لەس���ەر دەس���ەاڵتو خۆخەرییکردن بە مەسەله دینیو مەزهەب���یو فەرهەنگییەکانەوە. ئ���ەم ملمالنێیە وایک���ردووە تا ئەمڕۆش لهدونیای ئیس�ل�امی سوننیدا بەچاوێکی هێجگار نزمو دوژمنکارانەوە تەماش���ای ش���یعەکان دەکرێ���ت ،لهپاکس���تان پێیاندەگوترێت "مێش���ولە"و لهسعودیە وەک کافر وێنادەکرێنو لەزۆر ش���وێنی ت���ردا تەوقەک���ردن لەگەڵیان���دا وەک کارێکی گاڵو دادەنرێت .لەهیچشوێنێکی دونی���ای س���وننیدا ش���یعەکان وەک هاوواڵت���یو هاونیش���تیمانی یەکس���انو خ���اوەن م���اف وێن���او مامەڵەناکرێن. لەمێ���ژووی هاوچەرخدا ئێ���ران یەکەم دەوڵەتی دینی شیعەیەو بوونی شیعیزم خۆش���ی بە "ئایدیۆلۆژیایەکی سیاسی" شۆڕشگێڕ لەسەرەتای سەدەی بیستەوە دەستپێدەکاتو لەسەردەستی خومەینی- دا بەتەواوی بەرجەستەدەبێت)٢(.
بیرکردنەوەی ئێران لهدروستکردنی بۆمبای ئەتۆمی پەیوەندی بە ترسی ئێرانەوە لەم بەرە سونییە بەهێزە هەیە نەکترس لهئیسرائیل
لهدونیای نوێدا خومەینی یەکەمین پیاوی ئاینی ش���یعییە کە تێزەی "دەس���ەاڵتی فەقی���ە" بەبەرفراوان���ی تیوریزەدەکاتو داوای ئ���ەوەدەکات پیاوان���ی دین ببنە دەس���ەاڵتدارنی سیاس���ی .ئەگەرچی تا ئێس���تاش بڕێک لهئایەت���واڵ گەورەکانی ش���یعە ئەم دی���دەی خومەینی-یان بۆ رۆڵی پیاوانی دی���ن قبووڵ نییە ،لەوانە سیس���تانی لهعێراقدا ،بەاڵم ئەم دیدەی خومەینی لەمڕۆدا دیدی بااڵدەستە لەناو هێزە ش���یعە سیاس���ییەکانداو بەشێکە لەو دۆخ���ی گەش���ەکردنو بەهێزبوونە سیاس���ییەی ش���یعیزم لهڕۆژهەاڵت���ی ناوەڕاس���تدا بەخۆی���ەوە بینی���وە .ئەم بەسیاسیبوونە نوێیەی شیعیزم ملمالنێی نێوان ش���یعەو س���وننەی لهناوچەکەدا کردووە بەیەکێک لهملمالنێ گەورەکانو هەندێک کەس قس���ە لهدروس���تبوونی رۆژهەاڵت���ی ناوهڕاس���تێکی نوێ دەکەن کە شوناس���ی ش���یعیزم رۆڵێکی گرنگو سەرەکی تێدادەبینێت)٣(. بە کورتی ملمالنێی نێوان شیعەو سوننە گەرچی وەک ملمالنێیەکی تائیفی دینی دێرین دەردەکەوێتو وانیشانئەدرێت وەک ئەوەی دووبارەکردن���ەوەی ملمالنێکانی رابردووی ئیسالم بێت ،بەاڵم لهڕاستیدا ئەم ملمالنێی���ە لەم���ڕۆدا ملمالنێیەکی نوێیەو تێکەڵێکی ئاڵۆز لهناسیۆنالیزمو پێداگرت���ن لەس���ەر شوناس���ی ئەتنیو ناوچەی���یو حیس���اباتی جیۆپۆلەتیکیو
هەیمەنی سیاس���یو پ���رۆژەی جیهانی لەناوچەک���ەدا ،بەڕێوەیدەب���ات .وەک نووس���ەرێک دەڵێ���ت ئ���ەم ملمالنێییە لەیەککات���دا "ه���ەم ملمالنێیەک���ی زۆر زۆر کۆنە ،ه���ەم ملمالنێییەکی زۆر زۆر تازەیە")٤(. ئێرانی دوای کەوتنی سەدام بەر لههێرش���ی ئەمهریکا بۆسەر عێراقو ب���ەر لەڕوخاندن���ی رژێمەکەی س���ەدام حوسەین ،ئێران بە کۆمەڵێک دەوڵەتی س���وننی ناحەز چ���واردەوری گیرابوو، لهدی���وی رۆژهەاڵتیی���ەوە پاکس���تانو تاڵەبان ،دوو دەوڵەت کە س���ەلەفیەتی دین���ی دژ بە ش���یعە تیایان���دا هێجگار بەهێزب���ونو لهڕۆژئاواش���ییەوە عێراقی س���ەدام حوس���ەین هەبوو ،کە ئەمیش تێکەڵێکب���وو لهدەس���ەاڵتێکی خێڵەکی س���وننیو ناسیۆنالیستی عەرەبی ،بەاڵم لهدونی���ای دوای ١١ی س���ێپتێمبەردا، بەتایبەتی دوای روخاندنی دەوڵەتەکەی تاڵەب���ان لهئەفغانس���تانو خس���تنی رژێمەکەی س���ەدام حوسەین لهعێراقدا، ژینگەیەکی نوێ دروستبوو تیایدا ئێران ل���ەو دوو دوژمنە گەورەو س���ەرەکییەی خۆی رزگاریبوو ،نەک هەر ئەوە ،بەڵکو ئ���ەو هێزانەی کە دۆس���تی ئێرانن بوون بە دەس���ەاڵتدار یان بەبەشێکی هێجگار گرنگی دەس���ەاڵت لەو دوو واڵتەدا .ئەم ژینگە نوێیە خەونی بە زلهێزبوونی ئێرانی لەناوچەک���ەدا گەورەترک���رد .هەوڵدانی ئێران خۆشی بۆدروستکردنی بۆمبایەکی ئەتۆمی هەم دەربڕی ئەم خەونەیەو هەم بەش���ێکە لەو خەونە .ئەم���ە جگە لەو راس���تییەی کە یەکێک لهواڵتە سونییە ناحەزەکانی ئێران ،مەبەستم پاکستانە، خاوەن���ی بۆمبای ئەتۆمیی���ە .زانایەکی سیاسی ش���ارەزا لهکاروباری رۆژهەاڵتی ناوەڕاس���ت لهباسی پاکس���تاندا دەڵێت کاتێک س���ەرۆکی پاکس���تان (زولفەقار عەل���ی بۆت���ۆ) ،بۆمب���ا ئەتۆمییەکەی پاکستانی دروس���تکرد ناوی نا "بۆمبای ئیسالمی" ،ئەم بۆمبایەش بۆمبایەک بوو دژ بە "بۆمبای هیندوس"ی لههیندستاندا، بەاڵم ئەم "بۆمبا ئیسالمی"یە لهسااڵنی ن���ەوەداو بەدروس���تبوونی بەرەیەک���ی سیاس���ی لەنێوان "سعودییەو پاکستانو تاڵەبان"داو بە قووڵبوونەوەی ملمالنێی نێ���وان س���وننەو ش���یعە لەناوچەکەدا، لهبۆمبایەک���ی ئیس�ل�امییەوه گ���ۆڕا بۆ "بۆمبایەک���ی س���وننی" )٥(.یەکێ���ک لهدوژمنو ناحەزە س���ەرەکییەکانی ئەم بەرە تازەیە ئێرانو دەس���ەاڵتی شیعەیە لەناوچەکەدا .ئەم گۆڕانە لهتەرهفگیرییە تازەکانی ناوچەکەدا ئێرانی بەشێوەیەکی قووڵ ترس���اندووە .بیرکردنەوەی ئێران لهدروس���تکردنی بۆمبای ئەتۆمی ،وەک ئەو نووسەرە دەڵێت ،پەیوەندی بە ترسی ئێرانەوە لەم بەرە سونییە بەهێزە هەیە. ( )٦نەک بۆ نموونە لهترس لهئیسرائیل یان لهدوژمنایەتیکردنی ئیس���رائیلەوە. بۆمبای ئەتۆمی ئێرانی لەناوچەکەدا ،گەر دروستبێت ،بۆمبایەکی ئیسالمی نابێت، بەڵکو "بۆمبایەکی شیعی" دەبێت. بێگوم���ان هێ���زی ئێ���ران لەناوچەکەدا تەنها پابەس���تی هەوڵدانی دروستکردنی بۆمبایەک���ی ئەتۆمی نیی���ە ،روخاندنی رژێمەکەی س���ەدام حوسەین نەک تەنها کۆتایی بە دەس���ەاڵتی یەکێک لهدوژمنە دینیو نەتەوەییەکانی ئێران هێنا ،بەڵکو ئەو هێزە شیعییانەی گەیاندە دەسەاڵت کە دۆستی نزیکی ئێرانن .ئەمڕۆ قواڵیی کاریگەرییەکانی ئێران لەس���ەر ناوچەکە بەگش���تیو لەس���ەر عێ���راق بەتایبەتی لهمێژووی خۆیدا بێوێنەیە .ئێران ئەمڕۆ دەستی لەناو بڕیارە گەورەو گرنگەکانی حکومەت���ی عێراقیدایە .بەش���ێوەیەکی گش���تی ئێران لهعێراقدا سێ مەبەستی سەرەکی هەیە .یەکەمیان رێگرتن لەوەی س���وننەی عەرەب لەژێر هەرناوێکدابێت جارێکیتر دەس���ەاڵت بگرنەوەدەس���ت. دووهەم کردنی عێ���راق بە رێگایەک بۆ گەیش���تن بە سوریاو لوبنانو شیعەکانی س���عودیەو کوەی���ت ،س���ێهەم رێگرتن لهدروس���تبوونی دەوڵەتێک���ی کوردیو هەوڵ���دان ب���ۆ رێگرت���ن لهگەاڵڵەبوونی پرۆژەیەکی لەوبابەتە .بەش���یعەکردنی دەسەاڵت لهعێراقدا یەکێکە لهستراتیژە هەرەسەرەکییەکانی ئێران بۆ پیادەکردنی ئەم پالنە سێ مەبەستە. جگە لەمانە ئێران ئەمڕۆ کاریگەرییەکی گەورەی لەس���ەر حوکمەتەکەی بەش���ار ئەل ئەس���ەد هەیە ،لەڕێگای حیزبواڵی لوبنانیی���ەوە گەمەکەرێک���ی گەورەی���ە لهسیاس���ەتی لوبنانی���دا ،لهڕێ���گای حەماس���ی فەلەس���تینییەوە ژمارەیەکی گرنگە لهملمالنێی نێوان فەلەس���تینیو ئیس�ل�ائیلییەکاندا ،لەڕێ���گای ئ���ەو کەمایەتیی���ە ش���یعییانەی کەن���داوەوە
ئێران لهعێراقدا مەبەستییەتی رێگە لهدروستبوونی دەوڵەتێکی کوردیو هەوڵدان بۆ رێگرتن لهگەاڵڵەبوونی پرۆژەیەکی لەوبابەتە بگرێت
birura.awene@gmail.com
لەوەدایە ئەوەی ئێ���ران ئاکارێکی دینی بەهێزی هەیە ،لەکاتێکدا ئەوەی تورکیا ئاکارێک���ی عەلمانی هەی���ە .بەحوکمی ئ���ەوەی خەڵک���ی ناوچەک���ە لەهەموو ئاراس���تەیەکەوە بە دی���ن ،بە حیجابو ریش ،بە گری���انو قوڕپێوانی دینی ،بە گەورەکردنو قووڵکردنەوەی هەستکردن ب���ە گوناهب���اری ،گەم���ارۆدراون ،بۆیە خەڵک بۆ هەاڵتن لەو دونیا رەشپۆش���ە، بەدەم ئ���ەو دونیا رەنگاوڕەنگەوە دەچن کە هێزی نەرمی تورکیا پێشنیاریدەکات. سینەماو مۆسیقاو زنجیرە تەلەفیزۆنییە تورکیی���ەکان دونیایەک���ی س���ادەی پڕ رەنگو نەرمیو قەشەنگیی نمایشدەکەن، تەواو ناکۆک بەو دونیا تاریکە دینییەی هێ���زی نەرم���ی ئێ���ران بەناوچەک���ەدا باڵویدەکاتەوە. رێگرەکانی بەردەم پرۆژەی ئێرانی ئەگەرچی ئێران خاوەنی هێزێکی تایبەتە لەناوچەک���ەداو ئ���ەو گۆڕانکارییان���ەی لهدونی���ای دوای ١١ی س���ێپتێمبەردا روویان���داوە ت���ا ئێس���تاش لهقازانجی ئێران���دان ،ب���ەاڵم ئەم���ە مان���ای ئەوە نیی���ە پ���رۆژەی ئێران���ی لەناوچەکەدا رووبەڕووی کۆمەڵێ���ک رێگرو تەحەدای گ���ەورە نەتەقیوەت���ەوە .رێگرەکان���ی بەردەم پ���رۆژەی ئێران���ی لهڕۆژهەاڵتی ناوەڕاس���تدا زۆرن ،هەندێکی���ان رێگری ناوەکی���نو پەیوەندییان ب���ە کۆمەڵگای ئێرانی خۆیەوە هەی���ە ،هەندێکی تریان رێگ���ری ناوچەیی���نو پەیوەندیی���ان بە پەیوەن���دی ئێران بە واڵتانی ناوچەکەوە هەیەو ئەوانیتریش���یان رێگری جیهانینو پەیوەندییان بەتایبەت���ی بە پەیوەندی نێوان ئێرانو ئەمهریکاوە هەیە.
کاریگەری بەرچاوی لەس���ەر سیاسەتی بەش���ێکی زۆر لهکۆمەڵگاو دەوڵەتەکانی کەن���داو هەیە .بەکورتی ئێران ئەمڕۆ بە هەزاران هەزار چەک���داری ئایدیۆلۆژیو هاومەزهەب���ی لەناوچەک���ەدا هەی���ە، لهلوبنان���دا ئامادەگی حیزبواڵی لوبنانی ب���ۆ گوێگرت���ن لهئێ���ران جیاوازییەکی ئەوتۆی نییە لەگەڵ ئامادەگی س���وپای پاس���دارانی ئێران خۆی���دا ،ئەمە جگە لههێ���زی فەیلەق���ی ب���ەدرو جەیش���ی مەه���دیو هێ���زە چەکدارییەکانی تری شیعە عێراقدا ،هەروەها بێجگە لههێزی "س���وپای موحەمەد" لهپاکس���تاندا کە هێزێکی زۆرنزیک���ە لهئێرانەوە .زۆربەی هەرەزۆری ئەم هێزە شیعییە چەکدارانە لەناوچەک���ەدا لهئێران���دا رێکخ���راونو مەشقیان پێکراوەو کۆمەکی مادی کراون. ( )٧بەکورتی دۆستەکانی ئێران لەمڕۆدا بریتین لهشیعەی عێراق ،سوریای حافز ئەسەد ،حیزبواڵی لوبنانی ،کەمایەتییە ش���یعەکانی کەنداوو شیعەکانی ئاسیای دوور .لەئاستی جیهانیشدا چینو روسیاو تەنان���ەت ئەوروپاش ئ���ەو پەیوەندییە دوژمنکارانەی���ان بەرامبەر بە ئێران نییە کۆمەڵگای ئێرانی وەک رێگر کە ئەمهریکییەکان هەیانە. زانای سیاسی ئێرانی ،موجابەت مەهداوی مێژووی کۆمەڵگای ئێرانیی دوای شۆڕشی س���اڵی ١٩٧٩بەس���ەر چ���وار قۆناغدا ئێرانو هێزی نەرم لەپاڵ ئەو توانا مرۆییو س���ەربازییانەدا دابەشدەکات )٩(.قۆناغی یەکەمیان بە ئێران لەناوچەک���ەدا هەیەتی ،ئەم واڵتە "قۆناغی شۆڕشگێڕی" ناودەباتو لهساڵی خاوەنی "هێزێکی نەرم"ی گەورەش���ە١٩٧٩ .وە ب���ۆ ١٩٨٩دەخایەنێت .ئەمە مۆس���یقای ئێران���ی مێژوویەکی درێژی قۆناغی بەرپاکردنی شۆڕش���ی ئێرانیو باڵوبوون���ەوەی لەناوچەک���ەدا هەی���ە ،دامەزراندنی دەوڵەت���ی دینییە لهئێراندا ئ���ەدەبو هونەری س���ینەمای ئێرانیش بەس���ەرۆکایەتی خومەین���ی ،وەکچۆن لهدوو دەیەی رابروودا بەناوچەکەداو بە قۆناغی جەن���گو پێکدادان���ە ناوەکیو بەش���ێکی گەورەی دونیادا باڵوبۆتەوە ،دەرەکیی���ە خوێناوییەکانی ئەو واڵتەیە. ب���ەاڵم لەهەم���وو ئەمان���ە گرنگت���ر قۆناع���ی دووهەم قۆناغی ،١٩٩٧-١٩٨٩ پەیوەندیی���ە مەزهەب���یو دینییهکان���ی ئ���ەم قۆناغە "قۆناغ���ی بونیادنانەوە"ی ئێران���ە لهناوچەکەدا .ش���اری قوم ،بۆ دونیای وێرانبووی دوای جەنگە ،هەروەها نموونە ،ش���ارێک نییە ک���ە تەنها دینی قۆناغ���ی دروس���تبوونی نوخبەیەک���ی تی���ادا بەرهەمدێت بۆ ئێ���ران خۆی ،کە سیاس���یو ئابوری نوێی���ە لهواڵتەکدا، ش���یعیزم تیایدا خ���ۆی تازەدەکاتەوە ،لەژێر دەسەاڵتی هاشمی رەفسەنجانیدا. بەڵکو شوێنێکە دین هەناردەی دەرەوە قۆناغی سێهەم ،قۆناغی سااڵنی -١٩٩٧ دەکات ،بۆ پاکس���تانو ئەفغانس���تان" ، ٢٠٠٥ ،قۆناغی چاکس���ازی"یە ،تیایدا ب���ۆ واڵتانی کەن���داو ،ب���ۆ کەمایەتییە رووبەرێکی گەورەتر بۆ ئازادی رادەربڕینو شیعییەکانی ناوچەکە ،بۆ عێراق هتد ...ئازادی نووس���ینو ئازادی رێکخراوەیی، وەک شارەزایەکی ئەم بوارە دەڵێت قوم لەسێبەری حوکمڕانی محەمەد خاتەمیدا ئەمڕۆ ش���وێنی نزیکەی ٣٠٠قوتابخانەو دروس���تدەبێت .قۆناغ���ی چوارەمی���ش پەیمانگای دینییەو بەردەوام زیاد لهپەنجا قۆناغ���ی ئێرانی ئەمڕۆک���ەی ئەحمەدی ه���ەزار خوێندکاری دینی لەش���ارەکەدا ن���ەژادە" ،قۆناغی پۆپۆلیس���م" ،تیایدا هەن کە لهش���وێنی جیاوازەوە هاتوون ،پاشەکش���ێیەکی بەرچ���او بەدیدەکرێت شەش هەزاریان لهپاکستانەوە هاتوون .لەهەموو ئاس���تەکانی ژیانی سیاس���یو هاوکات لەو شارەدا چەندان قوتابخانەو فەرهەنگ���یو کۆمەاڵیەتی���دا ،رووبەری بنک���ەی دینی هەن بۆ ئافرەتان ،ئەمانە ئازادیو کران���ەوەو دیالۆگ بەڕادەیەکی کاریان ئەوەیە پرنس���یپەکانی شیعیزمو ترس���ناک بچووککراوەت���ەوەو واڵتەکە مێژووی ئیس�ل�ام ب���ە خانم���ان بڵێن .نووقمی ن���او پرۆس���ەیەکی بەرفراوانی بڕێک���ی زۆر لهقوتابیان���ی ئ���ەم فێرگە بەس���ەربازیکردنێکی ژیانی کۆمەاڵیهتیو دینییانە لهدونی���ای عەرەبەوە هاتوون ،ئاب���وری ب���ووە .بڕی فش���ارو پەالمارو ئەمانە لهقومدا دەرسدادەرێنو دەڕۆنەوە هەوڵی بێدەنگکردنی کۆمەڵگای ئێرانی بۆئ���ەوەی گەنجان���ی ش���یعەی واڵتانی لهئاستێکی زۆر بەهێزدایە. دەوروبەرو سەرکردە دینییە گەنجەکانی لەهەموو ئ���ەو قۆناغان���ەدا کۆمەڵگای ن���ەوەی نوێ���ی ش���یعە لهناوچەکەدا ،ئێران���ی کێش���ەی گ���ەورەی لەگ���ەڵ دەرس���دادەن )٨(.بەکورتی ئەم فێرگە دەس���ەاڵتدارانی ئێرانیدا هەبووە .رەنگە دینییانە رۆڵێکی ئایدۆلۆژی گرنگ دەبینن گەورەتری���ن هێمایەک کۆمەڵگای ئێرانی لهبەرگریکردن���دا لهش���یعیزمی دین���یو ب���ۆ رەفزکردنی دەس���ەاڵتدارانی ئێرانی سیاس���ی .جگە لهدین ئێ���ران لەڕێگای لهدوای شۆڕشی ئێرانییەوە نیشاندابێت، چەندان رێکخراوی خێرخوازی حکومیو هەڵبژاردنی محەمەد خاتەمی بێت لهساڵی ناحکومییەوە لەناوچەک���ەدا ئامادەیەو ١٩٩٧دا .لەو هەڵبژاردنەدا خاتەمی زیاد ئەم رێکخراوانەش س���ەرچاوەیەکی تری له ٧٠لەسەدی دەنگەکانی بردەوەو دژ بە هێ���زی نەرم���ی ئێران���ن لەناوچەکەدا .ویستی بازنە سەرەکییەکانی دەسەاڵتو ئەمە جگ���ە لەبوونی چەن���دان کەناڵی هێزە کۆنەپارێزەکان بوو بە س���ەرۆکی تەلەفیزۆنی ئێرانی یان لەالیەن ئێرانەوە ئێ���ران .لەگ���ەڵ هەم���وو کەموکوڕیو ئاراس���تەکراو ،وەک کەناڵ���ی عال���ەمو کورتهێنانەکانی ئەزموون���ی خاتەمیدا، کەناڵی ئ���ەل مەناری حیزبواڵ لهلوبنان ،ئەم ئەزموونە بە بەراورد بەوانەی پێشو ئەمانەش سەرچاوەیەکی تری دەسەاڵتی دوای خ���ۆی ،کراوەترو دیموکراس���یترو لیبرالت���ر ب���وو ،پەراوێ���زی گرنگی بۆ ئێرانە لەناوچەکەدا. ب���ەاڵم مەرجنیی���ە ئەم هێ���زە نەرمەی ئازادی سیاسیو کۆمەاڵیەتیو کولتوری ئێران هەمیش���ە ئامانجی خۆی بپێکێت .کردەوەو پێشنیاری ئەوەشی دەکرد کە بۆ نموون���ە جیاوازی س���ەرەکی هێزی دەش���ێت خوێندنەوەیەکی تر بۆ ئیسالم نەرمی ئێ���ران لههێزی نەرم���ی تورکیا ئەنجامبدرێ���ت کە بکرێ���ت لەگەڵ بەها
بیروڕا
لیبرالو دیموکراس���ییەکاندا بگونجێت. ( )١٠ئەگەرچی خاتەمی چوار ساڵ دواترو لهدەورەی دووهەمی هەڵبژرادنەکەیەدا بە رێژەیەکی زیاتری دەنگ ٧٧ ،لەس���ەدی دەنگ���ەکان ،س���ەرلەنوێ بە س���ەرۆکی ئ���ەو واڵت���ە هەڵبژێردرای���ەوە ،ب���ەاڵم نەیتوانی ئ���ەو دەزگاو بونیادو کۆڵەکە س���ەرەکییەکانەی دەسەاڵت بگۆڕێت کە کۆی سیس���تمە سیاس���ییە دینییەکەی لەسەر دروس���تکراوە .کەوتنی خاتەمیو هاتنی ئەحمەدی نەژاد مانای گەڕانەوەبوو بۆ هەموو بەه���ا کۆنەپارێ���زو داخراوو نادیموکراس���ەکانی شۆڕشی ئیسالمی. ئەوەی خاتەمی لەماوەی هەش���ت ساڵی سەرۆکایەتیدا دروستیکردبوو ئەحمەدی نەژاد لهدەورەی یەکەمی هەڵبژاردنەکەیدا وێرانیک���رد .ئەم پی���اوە کۆنزەرڤاتیڤو کورتبین���ە ،زۆربەی رۆژنام���ە لیبرالو رەخنەییەکانی داخس���ت ،یان فشارێکی گەورەی خستەس���ەریان ،دەس���تیکرد ب���ە "پاکس���ازیکردن" لهزانکۆکان���دا، ژمارەیەکی زۆری ئەو دەنگە رەخنەییو چاکس���ازیخوازانەی ئێرانی گرتو راوناو کوش���ت کە داوای گۆڕانکارییان دەکرد، بەئاش���کرا گاڵتەی بە مافەکانی مرۆڤ دەکرد ،لەناوچە کوردییەکاندا ژمارەیەکی زۆری چاالکەوانی سیاسیو کۆمەاڵیەتی گ���رتو کوش���ت .بەکورت���ی هاتن���ی ئەحمەدی نەژاد بزوتنەوەی گۆڕانخوازو چاکسازیخوازی واڵتەکەی گەڕاندەوە بۆ قۆناغی بەر لههاتنی خاتەمی)١١(. ئەحم���ەدی ن���ەژاد تەنه���ا دەس���تێکی ش���ێوێنەرانەی بەناو ژیانو خواس���تی چاکس���ازی سیاسی لهواڵتەکەدا نەهێنا، بەڵک���و هەمان دەستیش���ی بەناو ژیانی شەخس���یو تاکەکەس���ی ئینس���انی
پەیوەندی نێوان ئێرانو کورد پەیوەندییەکی نابەرابەرو پڕ فشارو توندوتیژیو کوشتنو بڕینو پەالماردانە
ئێرانیدا هێنا .لەس���ەردەمی ئەم پیاوەدا س���ێنتەرەکانی ئینتەرنێ���ت ،ش���وێنی یەکتربینینی گەنجان ،بەتایبەتی شوێنی یەکتربینینی ک���وڕانو کچان ،خرانە ژێر فشارو سانسۆرو چاودێرییەکی توندترو فراوانت���رەوە .لەبەرامب���ەر ئافرەتان���دا سیاسەتێکی کۆنەپارێزترو خنکێنەرتری پیادەک���رد ،لەوان���ەش س���ەپاندنی حیجابێکی "ئیس�ل�امیتر"و "ئەستورتر"، بەهێزکردنی زیاتری "پۆلیسی ئەخالق". ه���اوکات داخس���تنو زەحمەتک���ردنو بەمەحاڵکردن���ی کاری بەش���ێکی زۆری ئ���ەو ئۆرگانو رێکخراوان���ەی بەرگرییان لهمافی ژنو زیادکردنی پانتایی ئازادییە تاکەکەس���ییەکان دەک���رد )١٢(.ئەمە جگە لهزیادکردنی بڕی چەوساندنەوەی کەمایەتیی���ە دین���یو ئەتنییەکانی ناو ئێران ،لەوانەش کوردەکانی ئەو واڵتە. بوونی ئەحمەدی نەژاد بە س���ەرکۆماری جمهوری ئیس�ل�امی ئێران هاوکاتبوو بە دروس���تبوونی بزوتنەویەک���ی ناڕەزایی گەورە لهئێراندا ٢٠٠٩ ،ساڵی دروستبوونی ئۆپۆزسیۆنێکی سیاس���یو کۆمەاڵیەتی گرنگبوو کە بەش���ە جیاوازەکانی لەژێر ناونیش���انی "بزوتن���ەوەی س���ەوز"دا کۆبوونەوە .ملمالنێی ئ���ەم بزوتنەوەیە لەگەڵ دەس���ەاڵتدارێتییەکهی ئەحمەدی نەژاد-دا لەدوای هەڵبژاردنەکانی س���اڵی ٢٠٠٩بەتەواوی تەقییەوە .هێش���تا ٢٤ سەعات بەس���ەر داخستنی سندوقەکانی هەڵبژاردن���دا تێنەپەڕیب���وو ،حکومەتی ئێران ئاشکرایکرد کە ٤٠ملیۆن دەنگیان جیاکردۆتەوەو رێژەی ٦٢لەسەدی ئەو دەنگانەش بەر ئەحمەدی نەژاد کەوتووە، ئیتر دوای ئەمە س���ەدان ه���ەزار ،بگرە ملیۆنان ئینسان رژانە سەرشەقامەکانو حوکمەتی ئێرانیان ب���ە تەزویرکردنێکی بێوێن���ەو خراپبەکارهێنانی دەس���ەاڵت تاوانبارکرد .دروشمی "کوا دەنگەکهم"، ئەو دروش���مە سەرەکییە بوو کە خەڵک لهخۆپیشاندانە گەورەکاندا هەڵیانگرتبوو. ئ���ەم خۆپیش���اندانە کە س���ەرەتا وەک کاردان���ەوە ب���ەڕووی تەزویرکردن���ی هەڵبژاردنەکاندا دەستیپێکرد ،لههەفتەو مانگەکانی دوات���ردا گۆڕا بۆ داواکاردنی روخاندنی حکومەتە دینییەکەی ئێرانو کۆتاییهێنان بەو سیس���تمە سیاسییەی لەدوای شۆڕشی ئێرانییەوە دروستکراوەو بەس���ەر کۆمەڵگای ئێرانیدا سەپێنراوە. خۆپیش���اندانەکانی مانگ���ی ش���ەشو مانگەکانی دواتری ساڵی ،٢٠٠٩کە دوو ساڵ بەر لهبەهاری عەرەبی دروستبوو، ک���ەشو هەوایەک���ی شۆڕش���گێڕانەو گۆڕانخوازی لهواڵتەکەدا دروستکرد. »»19
بیروڕا
) )223سێشهمم ە 2012/4/24
birura.awene@gmail.com
مهرگ ی قایمقام عهزیز رهئوف
Azizrauf75@yahoo.com
ی ی قایمقام���دا بهد لێڵیی���هك لهمهرگ دهكرێت .لێڵییهك ك ه ههست دهكرێت ی ئهم كۆمهڵگ��� ه دهیهوێت س���هرهداو ی دهس���ت كهوێتو ب ه ئاستهم مهرگ ه ی الم���ان روون بێت ناتوانی���ن بهتهواو ی ك ه قایمقام لهگهڵ خۆیدا چ نهێنییهك بردۆت ه ژێر گڵ. ی زان���ا حهمهس���اڵح لهبهر دوو مهرگ��� ی كردین، ی بێئومێد ی س���هرهك هۆكار ی ئ���هم بێئومێدیهش لهس���هر ئاس���ت كۆمهڵگهو شاردا ههستی پێدهكرێت: ی یهك���هم :ئ���هم مهرگ��� ه ت���هواو پێ ی ی ق���وڵ دنیا وتین ك��� ه چ قهیرانێك ی داگی���ر ك���ردووه .قهیرانێك ئێم��� ه ی ی كۆمهڵگ ه ك ه س���هرجهم پنتهكان��� گرتۆت���هوه ،لهپۆلیسو ئاسایش���هوه بۆ دادگاو لهدهس���هاڵتهوه بۆ خهڵكو ی ماس���یی ه گ���هورهكان لهدهربازبوون��� ی لهدادگاوه ب���ۆ پێوهبوون ب ه تۆڕهكان ی دادگاوه لهالیهن ماس���یی ه بچوكهكان كۆمهڵگهوه. ی ی كۆمهڵگ ه ی تاكهكان��� دووهم :ژیان��� ئێم ه پارێزراو نیی���ه .مرۆڤ لهناو ئهم ی دهیانجار لهبهردهم دامهزراوانهدا ژیان ی لهناوچ���وونو مردندای���ه. مهترس��� ی قایمقام لهزیندانو رێگهدان هێشتنهوه ی بخنكێنێت یان بخێندرێت، ی خۆ بهوه دهریدهخات مرۆڤ ناتوانێت متمان ه بهم ی ئاسایش بكات ك ه مرۆڤ جۆره لههێز ی زیندانهكهیدا ههس���ت لهچواردی���وار بهوه بكات جهسهدییهن پارێزراوه. ی ب���ردهوه ی قایمق���ام ئێم��� ه مهرگ��� ی ب���ۆ س���هرهتای س���هرهتاكان .دوا ئهم مهرگ��� ه دهبێت خۆم���ان بۆ زیاد ی زیاد ی كهرامهت لهمردنێكو ش���كاندن ی زیاد ی ژیان لهمرۆڤێ���كو نهپاراس���تن ی كۆمهڵگ ه بكهین .ئهم مهرگ ه لهتاكێك ی وتین ك ه هیچی پێ نهوتبێتی���ن پێ ی دادگاو چ ی گهوره بهن���او چ درۆیهك ی یاس���اوه ی گهورهتر بهناو گوناهێك��� دهكرێت. ی گهڕانهوه بۆ سهرهتاكان گهڕانهوهیهك ی دهبێت ترسناكه .گهڕانهوهیهك ك ه ئید ی خۆیدا ههركهسهو لهپاڵ خزمو بنهماڵ ه ی حهش���ار بداتو لهیاسا ههڵبێت. خۆ
ی ی لهسای ه ئاخر ئهگهر زیندانییهك ژیان ی یاس���ادا فهراه���هم جێبهجێكهران��� ی م���رۆڤ دهگهڕێتهوه بۆ نهبێت ،ئید ی قایمقام خێزانو خێ���ڵو خوێن .مهرگ ی ی پایهكان ی زۆر فراوانبوون تاڕادهیهك ی لهكۆمهڵگ���هدا زیاد خێ���ڵو بنهماڵ ه ی كرد .ئاخ���ر خهڵكانێك بزان���ن گیان ی دهسهاڵتو یاسادا كوڕهكانیان لهسای ه ی تریان نابێت پارێزراو نابێت ،رێگ��� ه جگ ه لهگهڕانهوه ب���ۆ خۆیانو تفهنگو موڵكو دیوارهكانیان. ی تر ل���هم مهرگ���هدا دهیبینم خاڵێك��� ی لهم ئهوهی��� ه ك��� ه لێڵیی���هك لهدۆخ ی شێوهیهدا دروس���ت دهكرێت .رووداو لهم ش���ێوهی ه س���انا نیی ه قهناعهت ب ه ی ی س���یناریۆ ی ك��� ه بۆن خهڵ���ك بك ه ی لێنهی���هت .زۆر لیژنهم���ان بین��� ی ئاوهكهمان بۆ روون بكهنهوه نهیانتوان ی تاكو راس���تیهكان ببینین .لهكوشتن ی مام ه سهردهش���ت عوسمانو س���ۆران ی بادینانو حهم���ه-وه بۆ رووداوهكان��� ی ش���وباتهوه بۆ ی حهڤده لهش���ههیدان ی وتین ی حیزبهكان پێ ی بارهگا سوتان ی لیژن ه بۆ گهیشتن ب ه ك ه دروس���تكردن ی گهوره راس���تیهكان جگ��� ه لهدرۆیهك ی لیژن ه ی ت���ر نییه .دروس���تكردن هیچ ی ك ه ی ه نوكت كان ه راستی ه ب یشتن ه بۆ گ بەپێی یاسای عێراقی بەرتیل وەرگر روبەڕوی سزا دەبێتەوە ی تهنانهت ئهوهنده گهورهی ه ك ه شایهن پێكهنینیش نییه. ی ی ئهم مهرگهوه بوون ب ه قوربان لهپشت ی پێش���وو خهریك ه دهبین���م .ن���هوه ی داهاتوومان دهكهن ه قوربانی. نهوهكان ی ی گهنج ه دهبێت ه قوربان ئهوه زانایهك ی دوورت���رو فراوانترو ی گهندهڵ تۆڕێك قهباره گهورهتر .ئهوه زانایهك ه دهبێت ه ی ناتهبیعیو دهبێت ه ی دۆخێك��� قوربان ی تركردۆت ه قوربانی ،بهاڵم ی جیاواهكان��� بۆ دادگا ،سیمایهك ی دهسهاڵتێك قوربان ی جیاوازدا. ی ئهم جۆرهی ه لهدهسهاڵتو لهشوێنو كات ی ناكامڵو لێوانلێو ههره ناشرین لهقهیران. ی ئێس���ت ه ئێم ه لهدۆخێكداین ك ه لهسهر ی ك��� ه تادێ���ت س���یماكان حوكمڕان��� ئ���هوه ی ی دهژین ه ی لهس���هر ی خێڵ تێدا ئ���هو زهویی��� ه ی ل���هم مهرگ���هدا بینیم���ان ناش���رینترو تادێت پایهكان ی دادگای���هو قس���هكردن بێدهنگ��� ی تێدا كێی���هو كێ نییه ،دهبین ه قوربانی .ئهو ی زیاتر ی فراوانترو تادێت خوێن��� ی ی دهژین ئهو موڵك ه ی لهس���هر زهوی ه زۆرێك لهبهرپرس���انه .ئ���هوه دهبێت دهڕژێت. دادگا ئهم كێش���هی ه یهكالی ی خۆمان بێت دواجار ی ك ه دهمانهوێت ه ی قایمقام مهرگێك ه پهیوهند ی بكاتهوه ئهم مهرگ ه ی تر قس��� ه نهك هێزو بهرپرس��� ی ی موڵكو زهوی���وزارهوه دهبێت��� ه گۆڕێك بۆخۆم���ان بێ ئهوه ی تێدا ب ه كێش���هكان بكهن .بێدهنگ ی ی بیر بكهینهوه ك ه بهڕاس���ت ی لهس���هر ی دادگا لهم كهیس���هداو ههی ه ك ه ههر لهم ساڵدا دهیان كهس ی یهكالبوونهوه جێنههێشتن ی كۆیهو ش���وێن ه ئێمه دهمانهوێت چی بكهین. ی كێشهكان لهجهب���اریو ناوچهك
مهرگی قایمقام پهیوهندی ب ه ی موڵكو زهویوزارهوه ههی ه كێشهكان كه دهیان كهسی كردۆت ه قوربانی
دانپێدانانەکان پشکۆ حهمەفهرهج
Pshko_2000@yahoo.co.uk
لەناوەڕاس���تی نەوەدەکانی س���ەدە ی رابردوەوە کاتێک کۆمەڵێک رۆشنبیری ئ���ەم واڵت���ە بەخامەکانی دەس���تیان س���ەرەتای رەخنەکردن���ی ش���ێوەی حوکمڕانی ئەم واڵتەیان دەس���تپێکرد، کاری زۆرو ماندوب���وونو جەربەزەی���ی گ���ەورەی گ���ەرەک ب���وو تا ئاس���تی هۆش���یاری میللەتەک���ەی ئێم���ە بەم رادەیەی ئێستا گەش���ت .دەسەاڵتدارو ب���ەرەی داکۆکی���کار لەڕەوش���ی باوی پارتایەتیو حی���زب حیزبێنەی ئەوکات ت���اڕادەی خائینکردنو هەرچی تۆمەتی ناڕەوا هەیە س���ڵیان نەکردەوە ،گەلێک ک���ەم ب���وون ئەوانەی ئەو س���ەرەتای رەخنەیەی���ان بەئاس���انی ق���وت چوو! کاتێک س���اڵی ٢٠٠٠رەخنە ژانی گرتو رۆژنامەی (هاواڵت���ی) لەدایکبوو ،ئیتر رەخنەک���ردن پێ���ی نای���ە قۆناغیکی ن���وێ بەمان���ا تەواوەکەی ،س���ەرەڕای هەموو کۆس���پو تەگەرەکان رۆژنامەی ئەهلیو ئەهلی قەڵ���ەمو رەخنەکردنی ئەم ش���ێوە چەوتەی حوکمڕانی کەوتە سەرپێو لەو مێژووەوە تائێستا کێرڤی بەرەوپێشچونو کامڵبوونی ئەم بەرەیە روو لەزیادیە .بەکاوەخۆ رەخنە لەئیشی کۆمەڵێک رۆش���نبیرو رۆژنامەنوسەوە بوو بەپیش���ەی چینو گروپی جیاجیای کۆمەڵ���گا ،ناڕەزاییو رەخنەکردنی ئەم ش���ێوەبەڕێوەبردنو حوکمڕانیە گەشتە تەقینەوەی ش���ەقامو هەڵەبجە لەساڵی ٢٠٠٦دا بەس���وتاندنی یەکێک لەڕەمزە ه���ەرە پیرۆزەکان���ی میللەتەکەم���ان گوزارش���تی لەناڕەزایی خۆی کرد ،ئەو کاتیش لەبری گوێگرتنو خوێندنەوەی زانس���تیانە بۆئەگەرەکانی سەرهەڵدانی ئەوناڕەزای���یو رووداوە نەخوازراوان���ە
ماوەیەکە ی ی بەرە هەرسیاسیەک دەسەاڵت دەبینیت باشتر لەڕۆشنبیرە رەخنەگرەکانو هەندێ جاریش لەسیاسیە ئۆپۆزسیۆنەکان ی قسەئەکەنو دۆخ ی هەرێم سیاس رەخنەئەکەن
بەگول���ەو رەش���بگیری وەاڵم��� ی ناڕەزاییەکان���ی خەڵک درایەوە ،یەکێک لەبەرپرس���ە حیزبیەکان���ی هەڵەبج���ە بەگروپی رێکخەری خۆپیش���اندانەکانی هەڵەبجەی وتبوو (من جیاوازی ناکەم لەنێ���وان ئێ���وەو ئ���ەو فڕۆکەوانانەی کیمیاییان ک���رد بەس���ەر هەڵەبجەدا) دەس���ەاڵتدارانی ئەم هەرێمە هەرچیان لەدەس���ت هات درێغییان نەکرد ،بەاڵم ن���ەک نەیانتوانی بەسیاس���ەتی هەڵەو پەراوێزخستنو س���ەرکوتکردن ئاگری ناڕەزاییەکان���ی خەڵکی ناڕازی خامۆش بکەن ،بەڵکو دۆخی ناڕەزایی هەرچەند دەرگاکانی چون���ە ژورەوەیان لێ کڵۆم دراب���وو لەپەنجەرەکان���ی حیزب���ەوە چون���ە ژورێو ناڕەزای���ی ناوخ���ۆی حیزبەدەسەاڵتدارەکان بەهۆی نەبوونی دادو چەوت���ی سیاس���ەتکردنەوە بوون بەبەشێکی ئێجگار گەورەو گرانی دۆخی واڵتە ،س���ەرەڕای هەم���وو نکوڵیەکان ناڕەزای���ی هەرێم ،س���ەرەنجامی داوای پ���اش مایەپوچبوون���ی هەرچ���ی ریفۆرم چاکسازی ناوخۆی حیزبی یەکێک سیاس���ەتی رەتکردنەوەو قبوڵنەکردنو لەدوو پایەکەی پێکهێنەری دەس���ەاڵتی پ���اش تاقیکردنەوەی هەرچ���ی رێگای ئ���ەم هەرێمەی لەت ک���رد ،بەبۆچونی ناتەندروس���ت هەی���ە بۆڕێگەگرت���نو ئێمە پایەبەهێزەکەی دەسەاڵت لەتکرا! نەهێش���تنی ناڕەزاییو رازیکردنی دڵی هەموو رەخنەو ناڕەزاییەکان کۆکرانەوەو خەڵکانی ن���اڕازی بەرادەی���ەک پارتە لە٢٠٠٩/٧/٢٥دا کرانە دەنگو سەرباری دەسەاڵتدارەکان بۆرسەیەکیان بۆکڕینی هەموو پێشێلکاریەکانی هەڵبژاردن ٣٥خەڵکانی ناڕازی ک���ردەوە ،بەاڵم هیچ کورسی بوونە نوێنەری خەڵکانی ناڕازی دادی نەدان .ماوەیەکە هەرسیاسیەکی ئەم هەرێمە ،ئەوکاتیش لەبری گوێگرتن ب���ەرەی دەس���ەاڵت دەبینیت باش���تر لەناڕەزاییەکان���ی خەڵکو خوێندنەوەی لەڕۆش���نبیرە رەخنەگ���رەکانو هەندێ زانس���تی ،دەس���ەاڵت ش���تێک نەم���ا جاریش لەسیاس���یە ئۆپۆزس���یۆنەکان لەدەس���تی بێتو دژی خەڵکی ناڕازی قس���ەئەکەنو دۆخی سیاس���ی هەرێم نوێنەرەکانیان نەیکات ،تەنانەت دەستی رەخنەئەک���ەن ،ئەم نوس���ینە جێگای بۆقوتی س���ەدان خێزانی ئەم واڵتە برد باسکردنی هەموو دانپێدانانەکان نییە، ک���ە تەنها تاوانی���ان ناڕازیبوونیان بوو ل���ێ بەس���ەرە قەڵەمێ���ک ئاماژەیەکی لەم ش���ێوە حوکمڕانیەی ئێستای ئەم کورتو پوخ���ت بەهەندێکیان دەدەین،
ئەگ���ەر لەنامەکەی مەال بەختیارەوە بۆ نێچیرەڤ���ان بەرزانی دەس���ت پێبکەین ئەگ���ەر ناوەک���ەی مەالبەختی���اری لێبکەیتەوە هەمان قسەکانی ئۆپۆزسیۆنە کە ئەو بەڕێزەو هاوڕێکانیو هاوپەیمانە س���تراتیژییەکەیان چەن���د مانگێ���ک پێش���تر بەکوفرو دژی خاکو دەس���تی ئوس���یل نوجەیفی���ان ئەدای���ە قەڵەم! چاوپێکەوتنەک���ەی تاڵەبانی لەهاواڵتی سەرەڕای گشتگیری لەئاستی پێویستدا نەبوونی چاوپێکەوتنەک���ە ،بەاڵم بەم درەنگانی کاتە دواج���ار تاڵەبانی دانی بەمەس���ئولیەتی کەمتەرخەم���ی خۆیدا نا ،هەرچەند پێش���تر تەنانەت خەتای وشکەساڵیو کیمیابارانیشیان ئەخستە ئەستۆی هاوڕێ قەدیمو سەمیمیەکەیان! کات���ی خوێندن���ەوەی راپۆرت���ی لیژنە پێکهێنراوەکەی بەرزانی مرۆڤ زۆر ورد نەبوایەتەوە وای ئەزان���ی لەکەناڵێکی راگەیاندنی ئۆپۆزسیۆنەوە ئامادەکراوە نەک راپۆرتی لیژنەی بەرزترین دەسەاڵتی ئەم هەرێمە بێت ،کاتێک کابینە تەمەن کورتەکە متمانەی وەرگرت لەپەرلەمان، گوێمان لەکۆمەڵێک بەڵێنو پەیمان بوو چەند مانگێ���ک لەمەوبەر نەک هاواڵتی رەشو روتو فەقی���رو ه���ەژار ،بەڵکو داوای حەسیر مەیدان پێکردنی ئەندام پەرلەمان���ی لەس���ەر ئەک���راو مێزەری خوێناوی ئەنرایە س���ەری پەرلەمانتار! مرۆڤ کاتێک تۆزێ���ک بەئاوەزەوە لەم دەس���ەاڵتو دارو دەس���تەیە دەڕوانێت توشی ش���ۆک ئەبێت ،شۆکێک مرۆڤ توشی نائومێدی دەکات ،ئاخر بەڕێزینە دەس���ەاڵتدارە کۆش���ک نش���ینەکانی واڵت���ی خوێ���نو خۆڵەمێش ک���ە ئێوە هێند ش���ارەزاو حەکیمن لەدیاریکردنی دەردەکان���ی کۆمەڵگاداو هێن���د ئازاو روقایمن ب���ۆ دانپێدانان ،بۆچی کەمێک جەسارەت نانوێنن بەخێرایی نا ،بەڵکو بەڕەوتی کیس���ەڵ دەست بەچاکسازیە چەقیوەکەت���ان بک���ەن لەق���وڕی بێئیرادەییدا.
13
گهنجان :داینهمۆی بزوتنهوهی ناڕهزایی رێبین ههردی س����اڵێک بهس����هر س����هرکوتکردنی خۆپیش����اندانهکهی شاری س����لێمانیو دهوروبهری����دا تێئهپهڕێت ،ک���� ه تیایدا دهسهاڵتدارانی کوردس����تان گهورهترین هێ����زی س����هربازیو زۆرتری����ن دڵڕهقی ئاشکرایا ن بهرامبهر دهیانو سهدان کهس بهکارهێنا .ساڵێک بهسهر سهرکوتکردنی ئ����هو خۆپیش����اندانو ناڕازیبوون����هدا تێئهپهڕێ ک ه تاوانهکهی 17ی شوباتی بهردهم لقی چوار دروس����تیکرد .ئهوهی س����هرنج رائهکێش����ێت ئامادهبوون����ی گهنجان���� ه لهن����او ئ����هم بزوتنهوهیهدا. لهڕاس����تیدا خۆپیش����اندانهکانی ساڵی رابردوو ،خۆپیش����اندانێکی سهرتاس����هر گهنجان ه بوو .بزوتنهوهیهک بوو گهنجان دایانمهزراندو تا دوا س����نوری توانایان بهردهوامیان کرد .ئ����هوه گهنجان بوون بهلێش����اوو ب����ه حهماس����هتهوه رۆژان ه ئهڕژان ه ناو شهقامو بهرگهی ههموو ئهو ئازارو ههڕهشهو ئهشکهنجانهی گرت ک ه ههر ماوهو جارێک لهالیهن هێزه ئهمنییه جیاوازهکانهوه ئاراستهی ئهکرا. گهنج����ان دروس����تکهری رووداوێک����ی گرنگ بوونو لهگهڵ دروس����تکردنی ئهم رووداوهش����دا هێواش هێواش شوناسی خۆیان دروستکردو کۆتاییان بهو قسهی ه هێنا ک ه ههمیش���� ه ئاراس����تهی گهنجان ئهکرێ����تو وهک هێزێکی بێ ش����وناسو ی بێ خهم وێنا ئهکرێن .شوناس لهڕێگه قسهكردنو كاركردنهوه دروستدهكرێت. ی بینو پێدراوێ����ك نییه پێش����تر ههڵگر بهمی����رات بۆم����ان مابێتهوه .ش����وناس ی مێژوویهك ه ك ه ههنوك ه خۆمان بهرههم ی ئهو ی رۆژمێر دروستیدهكهین ،بهرههم ی رووداوو بهس����هرهاتانهی ه كهبهش����دار تیادهكهی����نو خۆش����مان دهس����تمان لهدروس����تكردنیدا ههی����ه .گهنج����ان ی خۆیان لهو چیرۆكو ههمیش���� ه شوناس بهسهرهاتانهدا دروستدهكهن ك ه خۆیان تۆم����اری دهك����هن .ئ����هم شوناس����هش ههرچی����هک بێت ،ههرگیز ئ����هو وێنای ه نییه ک ه کۆمهڵگا بۆ گهنجانی دروس����ت ئ����هکاتو وهک کهس����ێکی ههڵهش����هو خهمس����اردو ناکامڵ وێنای����ان ئهکات، ی ههموو ش����تێك بێت ب����هاڵم گهنجێت���� ههڵهشهیی نییه ،لهبنهڕهتدا ههڵهشهیی ی مرۆیی ه ك ه دهشێت جۆرێك كارهكتهر لهههموو مرۆڤێك����دا ههبێت ،چ گهنج چ ی پیر .ههڵهش����هیی جۆرێك سایكۆلۆژیا ی ههموو ئ����هو مرۆڤانهی ه ك ه زۆر تایبهت خۆڕسكانهو بێ بیركردنهوه قسهدهكهن یان ههن����گاو دهنێن ،ب����هاڵم وهك وتم ئ����هم دۆخ ه س����ایكۆلۆجی ه تایبهت نییه بهگهنجو دهش����ێت ههموو مرۆڤێك گهنج بێ����ت یان پیر ،ههڵهش���� ه ب����ن .ئهگهر ی ههڵهشهییش بكهین ،ئهوا رهنگ ه باس ی پیرهكان ههڵهش���� ه هیچ كهس هێنده نهبووب����نو بهم ههڵهش����هییهش واڵتیان ی گهورهو بچوك نهكردبێت. ی قهیران توش ی سیاسی ی بوار ی مێژوو گهر تهماش����ا كوردس����تان بكهین ،بهئاشكرا چهندان ی ترس����ناكو كارهسات دهبینین رووداو ی ههڵهش����هیی گ����هورهكان ك ه بهرههم ی ناوخۆ ی شهڕ بووه .ئایا ههڵگیرس����ان ی ی كرده قوربان ك ه چهند ههزاركهس����ێك ی لهكوردستان دا، ی گهوره خۆیو زیانێك ی ههڵهشهیی ههندێك كادرو دهرئهنجام ی نهبوو؟ ئایا كوشتن ه ی حیزب بهرپرس���� ههڵ����هكان ،زیندانیكردن���� ه ههڵ����هكان، ی مهدهنیو تهقهك����ردن لهخۆپیش����اندان ی خۆپیش����اندهران ،ههڵهشهیی كوشتن نهبووهو نییه؟ ئایا ك ه س����هركردهیهك لهپڕو ب����ێ بیركردنهوه لێدوانێك دهدات ی ش����ۆك دهكات یان ك ه ههموان توش���� ی قهیرانو ههڕهش هی ترسناك واڵت توش ی دهكات ،ههڵهشهیی نییه؟ ئایا كوشتن ی وتارێك گهنجێ����ك لهس����هر نوس����ین ههڵهش����هیی نییه؟ ئایا ههڕهش����هكردن ی ههموو ئهو ب���� ه زیندانیكردنو نان بڕین ی ی دهیانهوێت سود لهئازادیهكان كهسانه راپهڕین وهربگرنو بهئازادان ه قسهبكهن، ههڵهش����هیی نیی����ه؟ وات���� ه گهر قس���� ه لهههڵهش����هیی بكهین دهبێت یهكهمجار ی دهممان بكهین ه گهورهكانو تكایان روو لێبكهین بێ بیركرنهوهو بێ حسابكردن ی قس����هنهكهن ،بڕیارن����هدهن ،زیندان���� ی نهكهن ،ههڕهش ه نهكهنو كهس دوچار ی ئێم ه ههڵهش ه ش����ۆك نهكهن .گهنجان ی راس����تهقینهو نین ك ه دهی����ان هۆكار ی ب����ۆ توڕهبوونو ناڕازیبوونیان كۆنكرێت
ههیه ،ئهو كهسان ه ههڵهشهن ك ه دهیان ی ی كار ی بههێز ههی ه بۆئ����هوه ه����ۆكار ی باش ههیهو باش����بكهنو نایكهن ،قسه ی گرنگ ی دهكهن ،بڕیار ئهوان خراپهكه ههی ه بیدهنو ئهوان نایدهن.
ئهگهر تروسکهی ئومێدێک بۆ پاشهڕۆژێکی باشتر ههبێت ،ئهوا بێ دوودڵی گهنجان یهکهم مژدهبهخشی دروستبوونی ئهو تروسکهیهن گهنجان نهک خهمس����ارد نی����ن ،بهڵکو ی گرنگتری����نو دیارتری����ن یاریكهرێك���� ی سیاسی كوردستانن. ی شانۆ راستهقینه ی ئێم ه بوون ك ه گهنجان ئهكتیڤترین هێز ی بهردهوام ئامادهیی سیاسیان بهشێوه لهكوردس����تاندا ههبووه .لهكوردستاندا مانگرت����نو خۆپیش����اندانو ناڕهزاییهك ی سهرهكیو نابینیت ،ك ه گهنجان بكهر ی ی نهبووبن .گهر تهماش����ا دروس����تكهر ی كوردس����تان بكهی����ت، رۆژنامهكان���� ی رۆژنامهو گۆڤاره ئههلیهكان، بهتایبهت ئ����هو راس����تی ه دهبینیت ك���� ه زوربهی ی گهن����جو بگره ی نوس����هران قهڵهمهكان ی ی زۆر لهدهس����ته ی پهیامنێرو بڕێك كۆ ی لهگهنجان پێكهاتوون .لهم نوس����هران ی كوردس����تاندا ك ه ههر فهزا حیزبی����ه ی گهورهی ه جوڵهو رهخنهیهك ریس����كێك ی ژیان، ی باش����تركردن ب ه ژیانو شانس���� گهنجان بێدهنگ نهبوونو لهس����هر ئهم بێدهن����گ نهبوون����هش قوربانییانداوهو بهههم����وو ئ����هو فش����ارو ههڕهش����هو ترساندنانهدا تێپهڕیوون ك ه ئاراستهیان ك����راوه .گهنجان����ی ئێم���� ه كهمتهرخهم نهب����وون ،ب����هاڵم گ����هر جوڵهكهی����ان ی بووهو گهوره نهبووه، ههمیش���� ه لۆكاڵ ی ئهوان كهمتهرخهم ناگهڕێتهوه بۆئهوه ی بوون ،بهڵك����و دهگهڕێت����هوه بۆئهوه ی راگهیاندن ی دهزگا كاریگهرهكان���� ك����ۆ بهدهست حیزب ه بااڵدهستهكانهوهیهو ئهم ی بهجوڵهك ه دهزگایانهش نهك ههر گرنگ نادهن ،بهڵكو تهنها كاتێك باسیدهكهن ی ی دهكهن ه س����هرو تۆمهت ك���� ه هێرش���� ی دهكهن. بۆ دروس����تدهكهنو بهدن����او ی ی گهوره ی گهنجان س����هدا گهر جوڵه ی لهواڵتدا نیی����ه ،لهبهرئهوهی ه دهزگایهك ی ی حیزبیمان ههی ه ك ه بنهما راگهیاندن���� ی لهسهر شاردنهوهو بێدهنگبوون سهرهك ی ل����هو رووداوان ه دروس����تبووه ك ه بهدڵ ب����رادهران نییه .کاتێکی����ش لهجوڵهی 17ی شوباتدا کهناڵێکی ئازاد پهیدا بوو ک ه وێنهکان����ی جوڵهکهیان بگوازێتهوه، پ����اش چهند رۆژ ب ه ئاش����کراو بێ هیچ س����ڵکردنێک س����وتێنرا .لهڕاستیدا گهر ی ی ههندێ����ك باڵوكراوه ئێم����هش خاوهن ی ی نهبوینایه ،كهس����مان ههواڵێك ئههل ی ئهم جواڵنهمان نهدهبینی. راستهقینه ب����هاڵم ئهم ه تاک���� ه بوونێک����ی گهنجان نیی����ه ،بهڵک����و لهههم����وو بوارهکان����ی تریش����دا گهنج����ان رهقهمێک����ی گهوره بوونو ئامادهییهکی بهرچاویان ههبووه. ی ی مۆس����یقا ،لهئاست گهنجان لهئاس����ت ی رۆژنامهكاندا لهههموو شانۆ ،لهئاس����ت ی زیات����ر بوونیان ههیه. ی د گروپهكان���� ی رۆش����نبیریش لهم گ����هر فهقیرییهك���� ئاس����تهدا ههبێت ،گ����هورهكان لهپێش گهنجانهوه لێی بهرپرس����یارن .راس����ت ه ی كێشهكانیاندا، گهنجان لهتیوریزهكردن لهقس����هكردن لهس����هر كێش����هكانیانو ی داخوازیهكانیان لهبهرنامهو لهداڕش����تن ی دیارو ئاشكرادا الوازن ،بهاڵم پرۆگرامێك ی ی رۆش����نبیر ی كۆ ئهم الوازییه ،الوازی كوردیی����ه ،نهک الوازی����ی گهنجان وهک هێزێک .ئهگهر تروس����کهی ئومێدێک بۆ پاش����هڕۆژێکی باش����تر ههبێت ،ئهوا بێ دوودڵ����ی گهنجان یهکهم مژدهبهخش����ی دروستبوونی ئهو تروسکهیهن.
14
) )323سێشهمم ه 2012/4/24
birura.awene@gmail.com
بیرورا
دوو قسهی دیكه لهبارهی دهستوورهوه دهینوسێت
سلێمانی بهرهو پایتهختی توندوتیژیی چیرۆک���ی ش���ارهکان وهك چیرۆک���ی مرۆڤهکان زۆربهیان دڵتهنگن .س���لێمانی وهک ههموو ش���ارێکی تر چیرۆکی خۆی ههیه .دیاره ههموو شارێک خۆی چیرۆکی خ���ۆی دهگێڕێتهوه لهڕێ���گای باڵهخانهو ژیارو رووداو خهڵکهکهی���هوه .بهومانایه چیرۆکی راستهقینهی شار ئهوه نییه که خهڵکهکهی دهیڵێن ،یان دهیانهوێ بڵێین، شار خۆی سهربوردهی خۆی دهگێڕێتهوه. س���لێمانی لهگوندێکهوه ک���ه مهڵکهندیه دهبێته پایتهختی میرنش���ینێک ،پاشان جێگایهكی چاالک لهخهباتی روناکبیریو سیاسی لهسهرهتای هاتنی ئینگلیزو ئینجا شکس���تی وهك پایتهخت���ی دهوڵهتێکی لهدایک نهبوو لهسهردهمی شێخدا .ئهوهی لهتێڕامانێکی خێرا لهس���هربوردهی شاری سلێمانیدا دهیبینی ههوڵی بهردهوامی ئهم شارهیه بۆ سهپاندنی پێگهی خۆی ،بهاڵم ههرگیزی نهگهشتووه به مهرام. دوای رووداوی مهرگ���ی ئ���هم دوایی���ه لهسلێمانی ،ههموو نیشانهکان ئاماژه بهوه ئهدهن که ئهم شاره بهرهو داهاتوویهکی نوێ ئهڕوات .داهاتوویهک که رهنگه هیچ کهس ئیرهیی پێنهب���ات .لهداهاتوویهکی نزیک���دا س���لێمانی دهبێت���ه پایتهختی توندوتیژیی .لهسااڵنی رابردوودا سلێمانی وهها وێنهی خ���ۆی دهكرد که پایتهختی رۆش���نبیرییه ،بێگومان سلێمانی جێگای بڕێکی زۆری لهڕۆشنبیرانی (راستهقینهی) کورده ،بهاڵم شوێنی رۆشنبیران جودایه لهپایتهختی رۆشنبیری .الی من چیرۆکی سلێمانی لهزۆر رووهوه لهچیرۆکی شاری خوارێز ئهچێت لهواڵتی مهکسیک .خوارێز تهنها چهند ساڵێک لهمهوبهر ئهو جێگایه ب���وو که ههموو کهس بڕوای وهها بوو که ش���اری گهش���اوهی داهاتووه .تهنانهت لهو بوارهدا خهاڵت���ی باکوری ئهمهریکای وهرگرت بۆ شاری گهورهی داهاتوو. بهاڵم ئهمڕۆ خوارێز یهکێکه لهترسناکترین شارهکانی دونیا ،رۆژانه نزیکهی ده کهسی تیا ئهکوژرێ���ت زۆربهیان به رۆژی روناک بهبهرچاو پۆلیسهوه .دیاره خوارێز مێژوو جوگرافیاو کهلتوری خ���ۆی ههیه ،بهاڵم لهزۆر رووهوه دهتوانرێت س���ودی ههبێت بۆئهوهی لهسلێمانی تێبگهین .لهسلێمانیو خوارێز ئهوهی ههی���ه کۆمهڵێک لهگروپ لهملمالنێی یهكتردا لهههناوی ش���ارهکهدا بۆ کۆنترۆڵکردنی شارهکه .ئهم خواستی کۆنترۆڵ���ه رهههندی ئابوریو سیاس���یو کۆمهاڵیهتیو نوخبهوی ههیه .وهك سارا هیڵ پێمان دهڵێت ئهو مۆدێله ئابوریهی که لهش���ارهکهدا بهڕێوهئهچوو وههایکرد ک���ه خوارێز ببێت���ه پایتهختی باندهکانی توندوتیژی .به ههمانش���ێوه ئهو مۆدیله ئابوری���هی لهس���لێمانی بهڕێوهدهچێ���ت لهپشت هاتنهئارای ئهو توندوتیژیهیه که سلێمانی بهرهو رووی ههنگاودهنێت. کۆمهڵێک هۆکار ههن که سلێمانی بهرهوه ئهوهدهب���هن ببێته ش���اری توندوتیژیی. یهک���هم ژمارهی هێزه سیاس���یهکانی ناو س���لێمانی زیاتر لهیهکێک���ن ،ئهم هێزانه لهگشت روویهکهوه لهملمالنێی یهکتردان. یهکێتی لهنێو ئ���هم هێزانهدا ئهو هێزهیه که لهگواس���تنهوهدایه لهچهند ئاستێکدا: لهدهس���هاڵتهوه بۆ دهرهوهی دهسهاڵت، لهسیاس���هتهوه بۆ ئاب���وری ،لهههبوونی رۆڵی بااڵوه بۆ نهمانی رۆڵ ،لهالو-هوه بۆ پیر ،بهاڵم لهههمووی ترس���ناکتر ئهوهیه کاتێک یهکێتی لهگواستنهوهدایه به هیچ شێوهیهک ئامادهنییه بۆ گواستنهوه ،نه وهک پالن ،نه وهک رێکخستن ،نه وهک بیر، نه وهک پێگه .ئهم بۆشاییه وههایکردوه ک���ه ئهندامه بااڵکانی یهکێتی که زۆربهی زۆریان لهو ش���ارهدا قهتیس ماون ،زیاتر ملمالنێی یهکتر بکهن که ئهمهش بۆخۆی یهکێکی تره لههۆکارهکان .لهپاش جهنگی ناوخۆ ،یهكێتی لهس���لێمانیدا قهتیسکرا، که کردیه جوگرافیایهکی پڕ لهگرژی ،به تایبهت هێزێکی وهك یهکێتی ههمیش���ه لهگرژیدابووهو پێویستی به شهڕی ئهوانیتر بووه بۆئهوهی گرژی ناوخۆی هێورکاتهوه، ب���هاڵم کاتێک ئ���هم دهرفهت���ه نهما ئهوا گرژیهکان لهنێو ش���اری سلێمانیو لهنێو یهكێتی خۆیدا قهتیس���مان .لهم بوارهدا تیورهیهکی سیاسی ههیه بۆ لێکدانهوهی ه���ۆکاری توندوتیژی ک���ه دهڵێت کاتێک هێزێک ههست به الوازی دهکات ،ئهوا ئهو ههسته دهبێته هۆکاری پاڵنانی ئهو هێزه بهرهو سهرکێشی؛ بۆ نموونه سهدام پاش جهنگی ئێران ههس���تی ب���هوه دهکرد که
پێگهی الواز دهبێ���ت .ئهمه بوو هۆکاری س���هرهكی داگیرکردنی کوێت .دیاره ئهم تی���وره مهترس���ی ئهوهمان پێ نیش���ان ئهدات کاتێ���ک هێزێک بۆ ش���کۆمهندی خۆی به تهواوی پش���تی به بهکارهێنانی هێزی چهکداریو سهربازی ببهستبێت ،وه بێتوانابێت لهگۆڕینی جۆری هێزهکانی؛ به تایبهت لههێزی رهقهوه بۆ هێزی نهرم. دیاره ئهم هێزو کهسایهتیانه که ئێستا لهترس���ی داهاتوویهکی نادی���اردان ،ههتا ئهم نادیاریه درێژه بکێشێت زیاترو زیاتر بهرهو توندوتی���ژی دهڕۆن .پاڵنهری ئهم توندوتیژیانه ترسه لهلهدهستدانی پێگه، سهرچاوهی بژێویو شێوازی ژیار .رهگی ئهم ترس���ه لهوهدایه سهرچاوهی داهاتی ئاب���وری لهس���لێمانیدا س���هرچاوهیهکی ئابوری نییه .ههرکهسێک خاوهن پارهیه لهسلێمانی ،خاوهن پارهیه لهبهر هۆکارێکی سیاسی ،ئهگینا ئهو شاره هیچ چاالکییهکی ئاب���وری بهرههمهێنی تێدا بهڕێوهناچێت. سلێمانی بۆخۆی هیچ گرنگییهكی ئابوری نییه ،نه س���هرچاوهی سروش���تی تیایه، ن���ه پێگهیهكی جوگراف���ی گرنگی ههیه، نه رۆڵێکی سیاس���ی بهرچاوی ههیه ،نه جێگهی پیشهس���ازییه ،لهم دواییانهشدا ئاس���تی ئازادیو فهرههنگی تا ئاستێکی زۆر دابهزیوهو لهڕووی گهش���توگوزارهوه ش���ارهکه ههتا بێت تهس���کو تروسکو پیسو قهرهباڵغو بێ س���هوزایی دهبێت. دیاره ئهگهر هاتوو شێوازی ئابوری نهوتی لهکوردس���تان گۆڕا ،که ناچاره بگۆڕێت، ئهوا نرخ���ی زهویو خانوو لهس���لێمانی
ههرکهسێک خاوهن پارهیه لهسلێمانی، خاوهن پارهیه لهبهر هۆکارێکی سیاسی، ئهگینا ئهو شاره هیچ چاالکییهکی ئابوری بهرههمهێنی تێدا بهڕێوهناچێت
لهتیف فاتیح فهرهج
من پێش���تر یهك دووجار به نووسینو ههڵوهست ه لهسهر دهستووری ههرێمی كوردستان ،یان باشتره بڵێین پرۆژهی دهس���تووری ههرێم���ی كوردس���تان- عێراق ،كه لهڕۆژی 2009/6/24دهنگی لهس���هر دراوه ،قسهم كردووه ،بڕواشم وایه بوونی دهس���توورێك بۆ ههرێمی كوردس���تان زۆر گرنگ���هو ه���هروهك ئ���هوهش زۆر گرنگ���ه لهدێباچهی ئهو دهس���توورهدا روونو رهوان لهس���هر كوردستانی فراوانو كوردی دابهشكراو لهشهڕی چاڵدێرانهوه تاهاتنی ئینگلیز قس��� ه بكرێتو ئهو راستیی ه فهرامۆش نهكرێت ،ك ه كورد خ���ۆیو خاكهكهی داگیرو دابهشكراوهو دراوسێی كوردهكان لهڕاب���ردوودا س���تهمكارییان بهرانبهر نواندووه .پێموای ه ئهمه لهپهرلهمانێكی دهستوری ههرێمی کوردستان بهدهست پهرلهمانتارێکهوه بوێر دهوهش���ێتهوه ،ئهگهر ههر لهبهر ئهم دێباچهیهو هیچی دیكه نا پرۆژهی ی تێدا كهركوك دهی���ان ههزار هاوواڵتی كورد ههوڵبدرێت كهمترین درزو كهلێن دهس���توور بگهڕێتهوه ب���ۆ پهرلهمانو ماف���ی ئهوهیان پێن���هدراوه دهنگ بهو بێ ،ك ه بڕوام وای ه ئهم دهستووره پڕه گفتوگۆی لهبارهوه بكرێتهوه ،كارێكی ێ دهس���تووره ب���دهن ،ئهم���ه لهكاتێكدا لهدرزو كهلێنو لهههر روویهكهوه بتهو ئازایانه دهبێت. ی قسهی لهسهر بكهیت قسه ههڵدهگرێت، بهپێی دهس���تووری عێراقی له"ماده لهم���ادهی دووی ئهو دهس���توورهدا ی زمانهوانیو داڕش���تنو "140دا ئ���هو ناوچان���ه الی حكومهتی تهنانهت لهڕوو هاتووه "ههرێمی كوردستان ،پێكدێت عێراقیش ب ه ناوچ ه كێشه لهسهرهكان رێزمانیش���هوه بێ كهموك���وڕی نییهو لهپارێزگای دهۆك ب ه سنووری كارگێڕی ناوبراوه ،وات ه ئهم ناوچان ه هێشتا یهكال دهڵێی كوردی نهزان دایڕشتووه! ئێس���تایهوهو لهپارێزگاكانی كهركوكو ی من بهالمهوه س���هیره مادهی دوو نهبوونهت���هوهو وهك خاوهندارێتی���ش س���لێمانیو ههولێرو قهزاكانی ئاكرێو ی كوردن .پێش���تریش ئهو دهس���توور دهنووس���ێ كوردستان– خاوهنهكان شێخانو سنجارو تلكێفو قهرهقووشو ی جوگرافی مێژووییه، ی دهنگیان ب ه دهستووری عێراق قهوارهیهك خهڵك ه بهگشت ناحێكانی زمارو بهعش���یقهو ئاس���كی ی عێ���راق داوه ،رووبهری ئ���هم ناوچهی ه پێكدێ���ت له..تا دهگات��� ه پارێزگاكان كهڵهك لهپارێ���زگای نهینهواو ههردوو تهنیا لهپارێزگای كهركوك 10023كم 2كهرك���وكو س���لێمانیو ههولێرو هتد. ی ك ه بهش���ێكن .خهڵكهكهشی دهیان ههزار كهسن ،ب ه خاڵ���ی دووهمی ئ���هو مادهیهش باس قهزای خانهقینو مهندهلی لهپارێزگای ئهو ق���هزاو ناحێیان ه ی ی كوردس���تانی باشوورو ئێستا بڕوای من ههقه پهرلهمانی كوردستان لهجێبهج���ێ كردن���ی م���ادهی" "140 دیاله ،ئهمانهش بهس���نووری كارگێڕی لهخاك ی ئهو دهستووره بهو شێوهی ه دهستووری فیدراڵی دهكرێت. ی بهرلهوه ی دهرهوه پێش س���اڵی 1968یان���هوه" كهچی خراونهته س���هر پارێزگاكان لهگهڵ ههموو ئهمانهشدا مافی دهنگدان ی كوردستان، لهم���ادهی 10دا دهڵێ ش���اری ههولێر ههرێم" ئهگهر موسڵیش دهبێته گرفت ،بكاته دهستووری ههرێم ی كوردستان پایتهختی ههرێمی كوردستانه ،پرسیار دهب���ێ بنووس���رێ كۆی ق���هزاو ناحێ لهسنووری پارێزگای كهركوكو ناوچ ه لهسهر دهستووری ههرێم ی ی دیك ه راپرس���ی لهسهر نهدراوهت��� ه ك���وردو كوردس���تانیان ی موسڵ ،لهم داگیركراوهكان لێ���رهدا ئهوهی��� ه جارێ ب���ۆ لهمادهی كوردنشینهكانی پارێزگا ی كوردستان لهناوچ ه ی خهڵك لهو بارهیهوه دهرهوهی ههرێم ی بكرێتو بی���روڕا دووهم���دا بێ هۆ ده���ۆك وهك یهكهم دهس���توورهدا دهبێ قس ه لهكوردهكان ی ئ���هم ی وهربگیرێ���ت ،ئهم���ه لهكاتێك���دا لهم دابڕێن���راوهكان! نهگێڕان���هوه ی دیكه پارێزگا ناوی دێ���ت ،لهكاتێكدا دهبوو بهغ���داو موس���ڵو ش���ارهكان ی دهستوورهش���دا مادهی س���ێ خاڵی دهس���تووره بۆ پهرلهمانو لهو رووهوه بهپێی گ���هورهیو فراوان���ی ریزبكرباو عێراقیش بكرێت ،ئهگهر به ئاماژهیهك ی قسه لهسهر نهكردنی ،داننان ه بهوهی ك ه یهكهم نووس���راوه "گهل س���هرچاوه ههولێری���ش ب���ه هۆی ئهوهی ئێس���تا كورتیش بێت. ی پایتهخت ه یهكهم با ،ئهم ه جگ ه لهوه ی كوردستان ی ههرێم لهدهس���تووری ههرێمی كوردستاندا دهس���هاڵتهو رهواوو بوونیهت���ی" ئهم ه ئهو ناوچان ه موڵك مادهی دووهم پێویست ی نین ،ئهمهش جۆرێك���ه لهدرێژهدان ب ه ی پرس ب ه هاوواڵتیان ی ب ه داڕشتنهوهو نهك باس���ی ئهو ستهمكاریی ه نهكراوه ،بهس��� ه بۆ ئهوه روونكردن���هوه ی ی تهعری���بو تهبعیسو سیاس���هتهكان ی دهرهوهی ههرێم ی ئێستا ی ناوچهكان ی زیات���ره ،پێویس���ت ه ك ه لهش���هڕی چاڵدێران���هوه تا هاتن مادهك��� ه روونو رهوان بڵێت "ههرێم ی ئینگلیز لهكورد دهكرێ ،نهك باس���ی كوردس���تان بكرێت ،دهستوور بۆ رۆژو بهعس دهرههق به گهلی كوردستان ،ك ه ی كوردستان قهبووڵی ی دیك ه دووان نانووس���رێتو ب���ۆ ئهوهش نیی ه ناكرێ پهرلهمان كوردستان – عێراق پێكدێت لهههولێر ،كوردهكانی بهغداو ش���وێنهكان ی ههموو رۆژێ دهس���كاری بكرێت ،دهبێ ئهم لێكچواندن ه بكات. س���لێمانی ،كهركوكو موسڵو ههموو نهك���راوه ،بگ���ره تهنی���ا لهپارێزگا
ئهم دهستووره پڕه لهدرزو كهلێنو لهههر روویهكهوه بتهوێ قسهی لهسهر بكهیت قسه ههڵدهگرێت، تهنانهت لهڕووی زمانهوانیو داڕشتنو رێزمانیشهوه
بۆ ئهوهی شایستهی دهوڵهتداری بین فهرمان رهشاد
F_blbas@yahoo.com
"نهبووی بهخۆر ،ئهستێرهبه! ههرچیهك بووی ،چاكترینی به!" دۆگالس ماالچ چهندێک ئێس���تا بهرزبووهت���هوه هێنده دهچێت���ه ژێر خاک (گران���ی خانوبهرهو زهوی لهسلێمانی گرانییهكی دهستکرده، لهههموو شوێنێکی دونیا شکستی هێناوه، لهسلێمانیش شکستدههێنێت). دهبێ���ت س���لێمانی چ���ی ب���کات :که دهڵێین سلێمانی مهبهس���تمان لهههموو پێکهاتهکانیهت���ی .س���لێمانی خ���اوهن سهرمایهیهکی مهزنه لهبواری فهرههنگو داهێن���انو جوانیدۆس���تیو ئ���ازادیو بیرکردنهوهدا ،ئهوهی س���لێمانی شانازی پێوهئهکات ئهو کهسانهن که لهم بوارانهدا تێکۆش���اون .ئهم���ڕۆ چین���ی داهێنهری سلێمانی لهپهراوێزدان ،به زۆری لهالیهن دهس���هاڵتی بااڵوه نهفرهتلێکراون ،ئهمه تاڵترین ش���ێوازی مردنه بۆ ئهم ش���اره. بۆی���ه ئ���هوهی ئ���هم ش���اره دهیهوێت، گهڕانهوهی شوناس���ی خۆیهتی لهئازادیو جوان���یو داهێن���ان ،بۆئ���هوهی ئهم���ه فهراه���هم بێ���ت ،دهبێت ههرچی ش���ته لهو ش���ارهدا بگۆڕێت .دی���اره ئاماژهکان ئهوهم���ان پێدهڵێ���ن یهکێت���ی لهمیانهی خۆنۆژهنکردنهوهی���دا به نی���ازه دژایهتی پارتی بکات ،زیاتر لهگۆڕان ،ههرئهمهشه بهرهو ئهوهدهچێت چاالکیهکانی لهههولێر زیات���رکات ،بهاڵم یهکێتی پێویس���تی به شۆڕش���ێکه لهناوخۆیدا .ئهم هێزه ئێستا لهبهردهم دووڕیانێکدایه؛ یان ئهوهیه ببێته دهزگا (که مهحاڵه) ی���ان ماڵئاواییهکی خوێناویمان لێبکات (که حهیفه).
پرسی دروستبوونی دهوڵهتی كوردیو رههندهكانی ئ���هو بابهته لهو ماوهیهی دوای���ی پانتاییهكی فراوان���ی لهمیدیا جیهانی���هكان ب ه میدیای كوردیش���هوه داگیركردووه ،ئهوهی تایبهت ه بهنێوخۆی كوردستان ،پێموایه گرنگه بهردهوامی ههبێت لهقسهكردن لهسهری ،ئهمهش وهك دهرفهتێ���ك تاكو دواجار بتوانرێ بۆچونێك���ی هاوبهش���ی نیش���تیمانی لهس���هری بێت ه بهرههم ،چونك ه ناكرێ چاو لهو راستیه بپۆشرێ كه لهئێستادا دابهشبوونی قوڵ بهدی دهكرێ لهسهر ئاست ه جیاجیاكانی ههرێم لهشهقامهوه تاك���و روناكبیرو سیاس���یو حیزبهكان لهس���هر ئ���هو پرس���ه ،بهجۆرێك ئهو ریفراندۆم���هی ك��� ه له 2005لهس���هر خواس���تی س���هربهخۆیی ك��� ه زیاد ل ه %95ی بهش���داربووان داوای دهوڵهتی كوردیی���ان كرد ب���ه دڵنیاییهوه ئهگهر لهئێستا ههمان راپرسی بكرێتهوه پێم وای ه خواس���تی دهوڵهتی ك���وردی ب ه رادهیهك كهم بۆت���هوه ،ههموو ئهوان ه گرنگ���ی توێژینهوهو قس���هكردنی زیاد لهسهر ئهو پرسه پێویستتر دهكهن. ئ���هوهی لهو وتاره پێ���م وای ه دهبێت لهسهری بوهس���تین ئهزمونی كوردی ه لهبهردهم ئهگهری س���هربهخۆیی ،ئهو وتهیهی "دۆگالس ماالچ" ك ه لهسهرهوه ئاماژهمان پێك���رد ،وانهیهكی گهورهی
ب���ۆ ئهزمونی حوكمڕان���ی ئێمه ههیه، چونكه پرسی دهوڵهتی كوردی لهالیهن بهرپرس���ه بااڵكانی ههرێم لهئێس���تادا ههمیش ه وهك كارتێكی فشار بهرامبهر بهغ���داد بهكاردههێنرێ���ت ،ه���هروهك وهك دهرفهتێكی���ش لێكدهدرێتهوه بۆ رزگارب���وون لهكێش���ه ناوخۆییهكان، ئهو روئیای ه ب���ۆ دامهزراندنی دهوڵهت بینینێك���ی زۆر نا لۆژیكیی���ه ،چونك ه ئێم ه لهساتهوهختێك باس لهدهوڵهتی كوردی دهكهین ب ه دنیایهك كێش���هی بونی���ادی ناوخۆی���ی دهناڵێنی���ن ،ك ه ههموویان ئیشكالی گهورهن لهبهردهم ههر ههوڵێ���ك بۆ س���هربهخۆیی ،ك ه بهش���ێك لهو كێش���انه توان���ای ئێم ه لهئیدارهدان���ی واڵتێ���ك ك���ه بهه���ا مهدهنیهكان���ی تێ���دا رهچاوكراب���ێ دهخاته ژێر پرس���یارهوه ،لهوهی ئێم ه نهتوانین ههرێمی دیموكراسی دروست بكهی���ن ،ئیت���ر چ���ۆن دهتوانین واڵت بهو پێوهره دروس���ت بكهین؟ ئهوهی ه دۆگالچ دهڵێت "ئهگ���هر نهتتوانی ببی بهخۆر ئهس���تێرهیهكی پڕشنگدار به"، ئێم ه لهدۆخی ئێس���تا ئهگهر نهتوانین ببین به دهوڵهت پێویس���ته ههرێمێكی پرش���نگدار بین لهئهزمونی ههرێمهكان لهسهر ئاستی جیهانو ناوچهكه ،بهاڵم ئهوهی ئێم ه لهواقیعی ئێس���تای ههرێم دهیخوێنینهوه ،ئهوه نادا بهدهس���تهوه ك ه ئێم���ه توانیبێتمان ههرێمێك بنیات لهژێ���ر كۆمهڵێك پرس���یاری گهورهی ه بنێن ك��� ه مافی مرۆڤو ش���هفافیهتو لهههرێم���ی كوردس���تان ،گهندهڵ���ی دیموكراس���ی لهكۆڵهگه سهرهكیهكانی نهخۆش���یهكی گ���هورهو كوش���ندهی بن ،بهڵكو به پێچهوانهوه مافی مرۆڤ جهستهی ئهو ههرێمهیه ،دیموكراسیو
ئهوهی ئێمه لهواقیعی ئێستای ههرێم دهیخوێنینهوه ،ئهوه نادا بهدهستهوه كه ئێمه توانیبێتمان ههرێمێك بنیات بنێن كه مافی مرۆڤو شهفافیهتو دیموكراسی لهكۆڵهگه سهرهكیهكانی بن
ئازادی بهمهترس���ی راستهقینه گوزهر دهك���هن ،ههموو ئهوان���هش لهڕاپۆرت ه نێودهوڵهتیهكان لهس���هر كوردس���تان رهنگ���ی داوهت���هوه ،ك��� ه بێگوم���ان ئ���هو س���یمایانهش س���یمای ئهزمونی دهوڵهت ه شكس���تخواردوهكانی جیهانی س���ێیهم ه كه بهشێكیان چون ه زبڵدانی مێژوو بهشێكش���ی بهڕێوهن بۆههمان چارهنووس ،بۆیه بهوپهڕی قهناعهتهوه پێموایه ئێم ه ببین ب ه ئهس���تێرهیهكی پرش���نگدار زۆر سودبهخشتره لهوهی ببین ب ه خۆرێكی مردوو .ببین بهههرێمك ك���ه وهك نمونهیهك���ی س���هركهوتوو لهجیه���ان بناس���رێ باش���تره لهوهی ببی���ن ب ه واڵتێك كه ب���هرهی دهوڵهت ه شكستخواردوهكان قهرهباڵهغتر بكهین، دیاره لێره مهبهستم ئهوهنیی ه خهونی سهربهخۆیی كه خواستێك ه لهنێو ناخی ههموو كوردێك رهنگی داكوتاوه ههوڵی وشككردنی سهرچاوهكهی بدهین ،بهقهد ئهوهی روانینێكی لۆژیكیمان ههبێ بۆ دهوڵهتی كوردی ،چونك ه وهك عهرهب دهڵێت "ئاسهوارهكان ئاراستهی كهژاوه پیشان دهدهن" ،ئهو ئاسهوارانهشی ك ه تاكو ئێستا ئێم ه ههس���تی پێدهكهین پێم���ان دهڵێن ئاراس���تهی ك���هژاوهی ئهزمونی كوردی دڵخۆش���ك هرو دورست نییه ،پێویس���ت ه ئێم��� ه ئهزمونێك لهو ههرێم��� ه بهرق���هرار بكهین ك��� ه جگ ه لهخۆم���ان خهڵك ئام���اژهی بۆبكاتو بهش���ایهنمان بزانن ك ه خاوهن واڵتو س���هرهوهی بین ،بۆی ه پێویس���ت ه بهر ل���هوهی كار لهكار بت���رازێو ئهزمونی كوردی بگاته خاڵێك ك ه دهربازكردنی ئهس���تهم بێ���ت ،بهخۆداچونهوهیهكی جدی لهس���هر ش���ێوازی بهڕێوهبردنی ئهزمون���ی ههرێم بكرێ���ت ،بهجۆرێك ئێم ه بخات ه سهر رێڕهوێكی دروست ك ه دووجار ب ه سهربهخۆییمان بگهیهنێت.
تەندروستی
) )323سێشهمم ه 2012/4/24
كاهو وهك ڤیاگرایه كاه����و یهكێك����ه ل����هو س����هوزانه ی دهوڵهمهنده بهو ڤیتامینانهی بۆ لهشی مرۆڤ بهس����ودن ،ههروهه����ا یارمهتی بههێزكردنی توانای سێكسی دهدات، بهو هۆیهش����هوه بهڤیاگرای سروشتی ناسراوه ،ههروهها بهسودیشه بۆ ژنانی دووگیان لهبهرئهوهی س����هرچاوهیهكی دهوڵهمهنده بهترشی فولیك. لهتوێژینهوهیهك����ی نوێ����ی ئیتاڵی����دا دهركهوتوه ،كاهو یارمهتی پاراستنی مرۆڤ دهدات دژی نهخۆشی زههایمهرو
لهچهند ماددهیهكی خۆراكی بهس����ود پێكهات����وه ك����ه بۆ گهده بهس����وده، لێكۆڵهرهوهكان لهپهیمانگای خۆراكی (بروما) ئاماژهیان بهوهداوه كه گهاڵی كاهو مادهی (بیتاكاروتین)ی تێدایه، بۆیه خواردنی بڕێكی باش لهم گهاڵیه پێش نوس����تن گرنگ����ه ،لهبهرئهوهی یارمهتی كهمكردنهوهی ئارهزوی گهده دهدات. ی فهرهنس����ی رۆژنام����هی (لوفیجارو) باڵویكردوهتهوه كه كاهو دهوڵهمهنده
نهشتهر د.گۆران عەبدواڵ دەینوسێت
کۆمپیوتەرەکەی سیستمی تەندروستی
بهڤیتامین B1ACو س����هرچاوهیهك ی سهرهكی كانزاو كالسیۆمو ئاسنیشه. ه����هر بهپێ����ی ئ����هو لێكۆڵینهوهی����ه دهركهوت����وه بهرگ����ری لهمهترس����ی شكاندنی ئێس����ك دهكاتو پارێزگاری لهددان����هكان دهكاتو یارمهت����ی نوس����تن دهداتو دهمارهكانی����ش پت����هو دهكات ،خواردنی بڕێكی باش لهترش����ی(فولیك) یارمهتیدهریش����ه بۆ كهمكردنهوهی مهترس����ی توشبون بهشێرپهنجهی گهده.
الواز ی ئێسك لهدوا ی 50ساڵییهوه هۆكاری شكان ی ئێسكی حهوزه
خواردنهوهی خواردنهوه گازییهكان ب ه بڕی دوو هێنده لهخوێ دهبن ه هۆی پوكانهوهی ئێسك
بهم رێگایان ه ئاگادار ی دڵت به ههموومان دهمانهوێت تهندروستییهكی باشو لهشێكی ساغمان ههبێت ،بهاڵم چۆن؟ لێرهدا چهند رێگایهكتان پێدهڵێین كه بهو هۆیهوه دهتوانن خۆتان لهنهخۆشییهكانی دڵ بپارێزن، ههوڵبده نیوهی ئهو خۆراكانهی رۆژانه دهیانخۆیت میوهو سهوزه بن ،چونكه وهك دهزانین كاریگهری تهواویان ههیه لهسهر بهباشی هێشتنهوهی دڵو كهمكردنهوهی چهوری خوێنو رێگرتن لهجهڵدهی دڵو نهخۆشییهكانی تری دڵ .
ههزار كهس���ی بهس���ااڵچوو تووش���ی ش���كانی ئێسكی حهوز دهبن ،ههروهها كێش���هی گ���هورهی ئهم كهس���انهش ئهوهی ه ك ه پێویستیان ب ه مانهوه ههی ه لهنهخۆش���خانهدا ب���ۆ ماوهیهكی زۆرو لهژێر چاودێری وردی پزیش���كدا جگ ه لهمهش ئهم نهخۆشان ه تووشی چهندین گرفت���ی دیكهی وهك (الوازبوونو كهم خواردن���ی دهب���ن) س���هرهڕای ئهوهی مانهوهیان لهجێگهدا رهنگ ه ببێت ه هۆی خوێن مهینو گیرانی بۆرییهكانی خوێن . الوازی ئێسك لهدوای تهمهنی ٤٥ساڵی لهژنان���داو پاش ٥٥س���اڵی لهپیاواندا هۆكارێكی گهورهی ش���كانی ئێس���كی حهوزه لهپیریدا . چهن���د رێنمایی���هك لهب���ارهی ئ���هو دهدات هۆكاری دووهمی ههیه ،وات ه خۆراكانهی ك ه ئێسك الواز دهكهن: ئهو كهسه نهخۆشییهكی دیكهی * خواردنی بڕی زۆری خوێو خۆراكی ههبووه كه وایكردووه ئهم شكان ه سوێر. لهئێسكهكهیدا رووبدات. دهبێت���ه هۆی پوكانهوهی ئێس���كولهواڵتی ئهمەریكا س���ااڵنه زیاتر له ٢٥لهدهس���تدانی ماددهی كالیس���ۆم ك ه
شكانی ئێسكی حهوز لهكهسانی ب ه سااڵچوودا یهكێكه لهو گرفتانهی بهشێكی بهرچاوی خهڵك كه لهپیریدا تووشی دهبن ،توێژینهوهكانیش دهریانخستوه ك ه زۆربهی ئهو ههروهه����ا رۆژان����ه ٥دهن����ك بایامو حاڵهتانهی ئهم شكانهی تیا روو گوێ����ز بخۆ ،چونك����ه لێكۆڵینهوهكان دهریانخستوه ئهو كهس����انهی بایامو گوێ����ز دهخ����ۆن رۆژان����ه ئهگ����هری توش����بوونیان به نهخۆشییهكانی دڵو جهڵ����دهی دڵ به رێژهی س����ێ یهكه كهمدهكات ،بهاڵم ئاگاداربه كه بڕێكی زۆریان لێ نهخۆیت ،چونكه ئهمانیش بڕێكی زۆر وزهی����ان تێدایهو خواردنی لهڕادهبهدهری����ان دهبێته هۆی قهڵهو بوونت . ڕۆژان����ه بۆ ماوهی ١٥خولهك وهرزش بكه ،چونك����ه واتلێ����دهكات به دوور بیت لهگرفتی تهندروس����تی كه لهدڵدا روودهدات ئهمهش س����هرهڕای ئهوهی ئهم وهرزشه رۆژانهیه بهدوورت دهكات لهتوشبوون به نهخۆشی شهكره. زهیتی زهیتون :بهش����ێوهیهكی رۆژانه بهكاریبێن����ه ،چونك����ه دهبێت����ه هۆی دابهزاندنی ئاستی چهوری خوێنهكهت واته (كۆڵیس����ترۆڵ) ب����ه رێژهی %١٠ لهم����اوهی دوو ههفت����هداو بهم����هش ئهگهری توش����بوونت بهجهڵدهی دڵ به رێژهی %٢٠ك����هم دهبێتهوه .ئهو كهس����انهی وهرزش����ی نهرمكردنهوهی جومگهو ماس����ولكهكانی لهشو یۆگا دهك����هن لولهكان����ی خوێنی����ان زیاتر نهرم دهبێ����تو بهڕێژهی %٣٠ئهگهری بڕێكی باش ش����هكری تێدایه ،بهاڵم گهر رهقبوون����ی خوێنبهرهكانی����ان ك����هم چهند رێگهیهكی ئاسایی ههیه كه دهبێتهوه ،وهك دهش����زانی رهقبونی پێویسته ئهنجام بدرێت بۆ هێشتنهوهی بێتو پاش خواردنی ،ددانهكان بشۆرێت خوێنبهرهكان هۆكارێكه بۆ توشبوون ددان بهشێوهیهكی جوانو تهندروست ،ئهوه زۆر بهس����وده بۆی����ان نهك تهنها بۆ ددان����هكان ،بهڵكو بۆ تهندروس����تی شارهزایانی بواری نهخۆشیهكانی به جهڵده . پوكیش. فاس����ۆلیاو پاقلهمهنیی����هكان ج����ۆره ددان ئاماژه بهچهند خاڵێكی گرنگ پڕۆتینێكی����ان تێدای����ه ك����ه یارمهتی دهكهن بۆ مانهوهی ددان بهشێوهیهكی -2بهكارهێنان����ی دهزوی ددان :یهكێك لههۆكارهكان����ی لهناوچون����ی ددان كهمكردنهوهی چهوری خوێن دهدهن ،تهندروست ،خاڵهكانیش بریتین له-: ههربۆیه خواردنی ئهم جۆره خۆراكانه -1خواردن����ی تهندروس����ت بهتایبهتی كلۆربوونی����ان نییه بهه����ۆی تهمهنهوه، تهندروستی دڵمان مسۆگهرتر دهكات .میوهو سهوزه ،ههرچهنده میوه بهگشتی بهڵك����و بهه����ۆی بهكارنههێنانی دهزوی
15
پێكهاتهی سهرهكی ئێسكی مرۆڤه. ئ���هو ژنان���هی دوای وهس���تانیههمیشهیی سوڕی مانگانهیان سوێری زیاتر دهخۆن پوكانهوهی ئێسكهكانیان خێراتر دهبێت. دهركهوتووه %70خوێ ناڕاستهوخۆدهخ���ورێ كه ئهویش لهڕێ���ی خۆراك ه س���وێرهكانهوه دهبێ���ت ،ه���هر بۆی ه پێویست ه به ئاگابین لهنهخواردنی ئهو خۆراكان ه . * خواردنهوهی خواردنهوه گازییهكان به بڕی دوو هێنده لهخوێ دهبن ه هۆی پوكانهوهی ئێسك. خواردنهوه گازییهكان بههۆی بوونیترشی فۆسفۆر لهپێكهاتهكهیاندا دهبن ه هۆی لهدهس���تدانو كردن���ه دهرهوهی بڕێكی زۆر لهكالیس���ۆمی ناو لهش ك ه پێویست ه بۆ ئێسك. س���هرهڕای ئهمان���هش لهكات���یخواردنهوه گازییهكاندا تینوێتی دهشكێ بهب���ێ ئهوهی هی���چ كام ل���هو مادده بهسوودانهمان دهس���تكهوتبێت ك ه بۆ لهش پێویس���ته چارهسهر ،بۆ ئهمهش بریتییه لهخواردنی ش���یرو ههر جۆره شهربهتێكی سروشتی تا ههم تینوێتی بش���كێو بڕی پێویس���تیش ڤیتامینو ماددهی بهسوودت پێ ببهخشێ. * خواردن���هوه كحولیی���هكان دهبێت ه هۆی رێگری لهمژینی كالیسۆم لهالیهن ریخۆڵهكان���هوه ،ههربۆی��� ه كاریگهری گ���هورهی ههی��� ه لهس���هر الوازبوونی ئێس���ك ،ههروهها رێگ���ره لهدووباره دروس���تبوونهوهی خانهكانی ئێس���كو ئهگهر شكاوی ئێسك زیاد دهكات . * كافای���ن :ئهو ماددهیهیه كه له(چا، قاوهدا) ههیهو دهبێت ه هۆی پوكانهوهی ئێس���ك ،بهاڵم به بڕێك���ی كهمتر وهك لهخوێ ههر بۆیه دهتوانرێ شیر لهگهڵ چا تێك���هڵ بكرێتو بخورێت ههتاوهكو كاریگهری كافاین نههێڵین.
بهكار هێنان ی دهزوو باشترین رێگهیه بۆ پاراستن ی ددانهكانت
ددانهوهی����ه پاش نانخ����واردن ،چونك ه بهكارنههێنانی دهزو دهبێتههۆی مانهوهی ئهو خۆراكانه لهنێوان ددانهكان پاشان لهناوچونیان. -3زیادبوونی كێش .پس����پۆڕان ئاماژه بهوهدهك����هن كه قهڵ����هوی یهكێكه لهو هۆكارانه دهبێتههۆی لهناوچونی ددان، ی قهڵهوی هۆكاری توشبونه لهبهرئهوه بهنهخۆشی ش����هكره بهتایبهتی جۆری
(دوو) بۆی����ه ئهم جۆره نهخۆش����یان ه دهبنههۆی لهناوچوونی ددانو توشبوون بهنهخۆشیهكانی پوك. -4س����هردان كردنی پزیش����كی ددان. پێویسته ههر شهش مانگێك سهردانی پزیشكی ددان بكرێت بۆ دڵنیابوون لهههر گرفتێك یان كلۆربونێ����ك لهددانهكان، یان بۆ پاككردنهوهی لهالیهن پسپۆڕی ئهو بوارهوه.
ش���وبهاندنی سیس���تمی تەندروس���تی بە کۆمپیوت���ەر یەکێک���ە لهبەهێزتری���ن ئەو میتافۆران���ەی کە دەکرێت بۆ تێگەیش���تن لهسیس���تمەکە ب���ە کاربهێنرێ���ت .ئ���ەم شوبهاندنە بە تەنها سوودێکی ئۆنتۆلۆژی نییه لەوەی تێمانبگەیهنێت کە پێکهاتەکانی سیستمەکە چین ،بەڵکو کۆمەڵێک قازانجی ئەپستمۆلۆژی گرنگیشی هەیە .بەکارهێنانی ئامێرو ماشین بۆ تێگەیشتن لهکۆمەڵگا یا بەشێکی تایبەتو دەزگایەکی دیاریکراوی ئەو کۆمەڵگای���ە مێژوویەکی تازەی نییه. لەگەڵ دروستبوونی ماشیندا ،سەرسوڕمانی م���رۆڤ ب���ەم ئامێ���رە وای لێ���دەکات بە تەنها بۆ س���وودێکی دیاریک���راوی رۆژانە پەنای ب���ۆ نەبات ،بەڵکو بۆ تێگەیش���تن لهدیاردەی کۆمەاڵیەتی ئاڵۆزیش س���وودی لێوەربگرێت. وەکو چۆن کۆمپیوتەر لهدوو بەشی بینراو (هاردوێر)و نەبینراو (سوفتوێر) پێکهاتووە، سیستمی تەندروستیش دەکرێت بە هەمان چەشن توێکاری بکرێت بۆ پێکهاتەگەلێکی بین���راوی وەک���و بین���او ئاپارتم���انو نەخۆش���خانەو بنکەی تەندروستیو هێزی کاری تەندروستیو لەسەرێکیشەوە دەکرێت دابەشبکرێت بەس���ەر پێکهاتەی نەبینراوو هەستپێنەکراودا .ئەوانەی یەکەم هاردوێری سیستمی تەندروستینو ئەوەی دووهمیشیان سۆفتوێر .سۆفتوێری سیستمی تەندروستی ئەو بەهاو جیهانبین���یو خەونو مۆتیڤانە دەگرێتەوە کە سیس���تمەکە لهن���اوەوەڕا پێناس���ە دەکاتو پاڵن���ەری کارک���ردنو جوڵ���ەی سیس���تمەکەیە .لهکۆمپیوتەردا، بەریکەوتنو هەماهەنگی هاردوێرو سۆفتوێر بەرنامەو پرۆژەی بەس���وودو پێویست بۆ بەرکارهێن���ەری کۆمیپوتەرەک���ە بەهەرەم دەهێنێ���ت .ب���ۆ نموون���ە لهئەنجامی ئەو هەماهەنگیە ،بەرنامەی وەکو پاوەرپۆینتو ۆردو ئیکس���ڵ دروس���ت دەبێت .بەهەمان شێوە ،هاوپەیمانی نێوان بەشی هاردوێرو سۆفتوێری سیس���تمی تەندروستی پرۆژەو بەرنام���ەو پالنی دیاریکراو دروس���تدەکات کە دەش���ێت س���وودی ب���ۆ بەکارهێنەری سیستمەکە هەبێت. سیاس���ەتی تەندروس���تی لهکوردس���تاندا وەسواسێکی عاجیباتی گرتووە بە پێکهاتە فیزیکیەکانی سیس���تمی تەندروس���تیەوە. بودجەی تەندروس���تی حکومەتی هەرێمی کوردس���تان ،بۆ نموونە ،بەشێ شێری بۆ هاردوێری سیستمی تەندروستی دەڕوات بە جۆرێک کە دروس���تکردنی بیناو بااڵخانەو دارو دی���وار بۆ سیس���تمەکە تاقە خەمی سیاسەتی تەندروستیە. لەبەرامبەردا بەش���ی سۆفتوێری سیستمی تەندروس���تی یا قسەی لەس���ەر ناکرێتو یاخ���ود کەمتری���ن گرنگ���ی پێدەدرێ���تو لهپرۆژەو پالنو سیاس���ەتەکانی سیستمی تەندروس���تیدا بوونی نیی���ه .بەهاگەلێکی وەک���و یەکس���انییو دادپەروەری���یو مرۆڤدۆستییو رێزگرتن لهمافەکانی مرۆڤ، نامۆن بە سیستمی تەندروستیو کەمترین نرخیان بۆ دانانرێت لهداڕشتنی پالنەکانو جێبەجێکردن���ی پرۆژەکان���دا .رەهەن���دە ئیتیکیەکانی کاری پزیش���كیی دوا ش���تن کە بە بیری بەرپرس���انو دەس���ەاڵتدارانی سیس���تمی تەندروستیدا بێتەوە .مافەکانی نەخۆش لهکوردس���تاندا بە ئاس���ۆییو بە ستونی پێش���ێلدەکرێنو کەسیش نازانێت مافێ���ک هەیە ک���ە پێش���ێلکراوەو دەبێت دەزگایەک ،الیەنێک ،رێکخراوێک دەنگێک هەڵبڕێ���تو داکۆک���ی لەو مافان���ە بکات. یەکس���انیی نێ���وان ژنو پی���او ،ه���ەژارو دەوڵەمەن���د ،کەمئەندامو دروس���تئەندام، بەهاگەلێکی لەبیرکراوو نامۆن بە سیستمی تەندروس���تی .دابەش���کردنی یەکسانانەی ئامرازەکان���ی بەرهەمهێنان���ی خزمەت���ی تەندروس���تی هێ���زی کارو کەرەس���تەو دەرمان...هتد لهنێ���وان ناوچە جوگرافیە جیاجیاکاندا لهخەیاڵدانو بەرنامەو پالنی سیس���تمی تەندروس���تیدا بوون���ی نییه. دادپەوەری کۆمەاڵیەتی لەوەی کە ئەوانەی دەوڵەمەن���دن دەبێت بەش���داریەکی زیاتر لهخەرجییکردن لهسیس���تمی تەندروستی بک���ەن بە ب���ەراورد لەوانەی ک���ە هەژارن چەمکێکی بڤەیە بۆ سیاسەتی تەندروستی لهکوردستاندا. بە کورتی سیستمی تەندروستی کوردستان بریتییە لهکۆمەڵێک بیناو بااڵخانەو مرۆڤو کەرەس���تەو دەرم���ان کە بە هی���چ بەهاو جیهانبینیو خەونو مۆتیڤێکەوە نەلکێنراون بە یەک���ەوە .هەروەکو چۆن کۆمپیوتەرێک ک���ە هەیکەلەک���ی بریق���ەی بێ���ت ،بەاڵم بەرنامەو سوفتوێرەکەی ئالودەی ڤایرۆسو نەخۆشییو کێشەی کوشندە بن ،ئامێرێکی بێ کەڵکە ،سیس���تمی تەندروس���تیش بێ س���وفتوێرێکی دیاریک���راو دەزگایەکی بێ کەڵکی سەقەتی وەکو ئەوەی کوردستانی لێ دەردەچێت.
16
) )323سێشهمم ه 2012/4/24
Lokall.awene@gmail.com
لۆکاڵ
بهڕێوهبهری پۆلیسی گهرمیان :ناتوانین بهرپرسی مهڵبهندو لقهكان راپێچ بكهین ،چونكه مهرجهعی خۆیان لهمهكتهبی سیاسییهوه ههیه ئا :كاوه گهرمیانی
ی ئێوه بۆ دامهزراندن ئاوێنه :دهسهاڵت ت���ا كوێیه ،ت���ا چهن���د پهراوێزخراون ی دامهزراندنهوه ،وهك دهوترێت لهڕوو 3500پۆلیس���تان ههی ه ئایا ئهو رێژهی ه بۆ شارێكی ( )200ههزاری كهم نییه؟ محهمهد فایهق :ئهوه راس���ته ئێم ه ی ی میالكم���ان ههی���ه ،نزیكه كێش���ه ( )150پۆلیس���یان ب���ۆ دامهزراندوین، بۆ ئهمساڵیش پێویس���تمان به()450 ی ی فهرمان پۆلیس ههی ه بۆ ئهو بنكانه دهرچونی���ان ب���ۆ دهرچ���ووه ،ب���هاڵم ی می�ل�اك نهمانتوانیوه لهب���هر نهبوون بیكهین���هوهو ب���ۆ ئهمس���اڵیش چهند بنكهیهكی تر دهكهینهوه. ی ئهوه ئاوێن���ه :باش��� ه ئهوه مان���ا ی ی ناوخ���ۆ ئێ���وه نیی��� ه وهزارهت��� پهراوێزخستوه؟ محهمهد فایهق :وهك پهراوێزخستن ی تریش ناتوانم بڵێم ،رهنگه شوێنهكان وابێت ،ب���هاڵم وهك پارێزگا مامهڵهیان لهگهڵ بهڕێوهبهرایهتیهكهمان نهكردووه، ی دیك ه وهكو پێویس���تو پارێزگاكان��� زیاتریش گرنگییان پێدراوه. ی ئاوێنه :لهچهمچهم���اڵ بهبهردهوام ی كۆمهاڵیهتی ههیه ،ئایا بۆشایی كێش ه ئهمنی دروستنهكردووه لهو ناوچهیه؟ ی ی ئهمن محهمهد فایهق :وهك بۆشای نا ،یهكێك دهكوژرێ���ت گرنگ ئهوهی ه بهدواداچونی بۆ بكهین ،ئهگهر خهڵك بهقس���هی پۆلیس بكاتو تاوان نهكهن لهو كاتهدا كێش���همان نامێنێت ،بهاڵم ئێستا لهس���نوری چهمچهماڵ ناتوانین لهب���هردهم ههر م���اڵو قوتابخانهیهكدا چهن���د پۆلیس���ێك دابنێ���ن ،چونك ه ی تهماس��� ه لهگهڵ ئ���هو س���نوره هێڵ ی كهركوك ،زیاتر دیاردهی عهش���ایهر ی كفریش لهو ناوچهیهدا زاڵ���هو خهڵك لهسهردهمانی پێشترهوه كێشهی تێدا ی راب���ردوه ك ه ههب���وونو رهنگدانهوه ئێستا ئهو كێشان ه ماونهتهوه. ی رابردودا ژمارهیهك ئاوێنه :لهماوه ی لهچاالكوانانو رۆژنامهنوس���انی قهزا ی كفری رهخنهیان لهتێكچونی بارودۆخ
محهمهد فایهق
بهڕێوهبهری پۆلیسی گهرمیان، عهمیدی مافپهروهر محهمهد فایهق ی رایدهگهیهنێت كه ناتوانن بهرپرس مهڵبهندو لقهكان راپێچی دادگا بكهن لهكاتی داواكردنیان لهالیهن دادگاوه، ی ی خۆیان لهمهكتهب چونك ه مهرجهع سیاسی حیزبهكانیانهوه ههیه. ی لهدیدارێكی ئاوێنهدا بهڕێوهبهر ی گهرمیان ئاماژه بهوهشدهكات پۆلیس ی كه لهسنوری بهڕێوهبهرایهتی پۆلیس ی ( )250كهس چهمچهماڵ نزیكه فهرمانی دهستگیركردنیان ههیه.
دیمهنێک لهشارۆچکهی کهالر ی ئیداری ئهو ی كفریو بهرپرس���ان ئهمن ی شاره دهگرتو داوای گۆڕینی كارمهندان ی ناوچهكهیان دهكرد ،بۆ ئهم ه پۆلیس��� چی دهڵێیت؟ محهمهد فایهق :لهههموو شوێنهكاندا ی كێش��� ه ههیه ،كفریش رهنگه كێشه ی ههبوبێ���ت ،ئێم ه لهڕێگ���هی خهڵكان ی خۆمان ئاگادار دڵس���ۆزهوه س���هرو كردوهت���هوهو زۆرێ���ك لهو كێش���ان ه ی كۆتایی���ان پێهاتووه ،ب���هاڵم لهزهمان ی هاوتهماس بووهو ی پێشودا كفر رژێم ی قاچاخچێتی تێدا زۆرتری���ن كێش���ه بووه. ئاوێنه :ژمارهیهك ئهفسهرو پێشمهرگ ه ی پۆلیس ،زۆرجار لهدهرهوهی دهسهاڵت هێرشدهكهنه سهر خهڵكی قهزای كفری ی راب���ردوودا ئهو حاڵهتان ه ك ه لهماوه روویاندا ،بۆ ئهوه چیتان كردووه؟ محهم���هد فای���هق :هیچ كهس���ێك ی پۆلیس نییه، لهدهرهوهی دهس���هاڵت ی بهاڵم ههندێكجار ئهو خهڵكه مهرجهعێك ههی ه ئهگهر كێش���هیهك روبدات ئێم ه ناتوانین راستهوخۆ دهستگیری بكهین، ی یاساو دادگاوه داوای دهكهین، لهڕێگه ی ی یان حیزب ی حكوم ههر بهرپرس���ێك بێت رادهس���تكراوه ،چونك ه تاوان ههر تاوان ه ههر كهس���ێك بی���كات ،ئێمهش ی وهك���و بهڕێوهبهرایهتی پۆلیس ئهوه لهتواناماندا ههبێ���ت كردومانه ،تهنیا ی ههی ه ی كف���ر ( )5كهس���مان لهقهزا
ی دهستگیركردنیان ههیه ،بهاڵم فهرمان نادیارن. ی ئاوێنه :زۆرجار هاوواڵتیانی سنور ی ئهوه دهك���هن ك ه گهرمی���ان گلهی��� ئاسایش ئیشوكاری پۆلیس دهكهن؟ محهم���هد فای���هق :نهخێ���ر هی���چ تهدهخوالتێك نییهو بگره بهپێچهوانهوه ی ئاسایش ی برایان زۆربهی ئهو تاوانانه دهیگ���رن ك ه پهیوهندی بهپۆلیس���هوه ی ههبێت راس���تهوخۆ تهس���لیمی ئێمه ی ی دادگا دهك���هن ،ئێمهش تهس���لیم دهكهینو تائێس���تاش بچوكترین كێش ه لهنێوانماندا نهبووه. ی ئاوێن���ه :دهوترێ���ت لهس���هردهم ی ی پۆلیس��� بهڕێوهبهرهكانی پێش���تر ی پێ���وه گهرمی���ان س���هربهخۆبوونێك دیار بووه ،بهاڵم لهخۆپیش���اندانهكاندا لهالی���هن حیزبهوه ئاڕاس���تهكراون یان ی ئ���هو واقعهی ك ه نهچونهت��� ه ژێربار حیزب ئاڕاستهتان بكات؟ محهم���هد فای���هق :حیزب تائێس���تا هیچ گلهییهك���ی لهمن نهكردووه ،ئێم ه دهزگایهكی یاسایینو سهر بهحكومهتینو ی موڵكی هیچ حیزبێك نیین ،ئهوهش��� پێمانوترابێ���ت لهخۆپیش���اندانهكان ئهركهكانی خۆم���ان جێبهجێكردووهو ی كهمترین ئاژاوهو كێش���هش لهسنور ی ی بهڕێوهبهرایهت���ی پۆلیس��� بنك���ه گهرمیاندا بووه. ی تۆ ئاوێنه :قس��� ه لهس���هر گۆڕین
ههیه ،ئهوه تا چهند راسته؟ محهم���هد فای���هق :ئاگادارنی���م ك ه دهگۆڕدرێ���م ،راس���ت ه یهكێتیم ،بهاڵم بهئهمانهت���هوه وهك���و حكومهت كارم كردوه ،تائێستا كهس بهمنی نهوتووه ی دهتگۆڕی���نو بش���مگۆڕن ش���تێك ئاس���اییهو ئهگهر نهش���مگۆڕنو خۆم دهستلهكاربكشێمهوه زۆر ئاساییه. ئاوێن���ه :لهكاتێكدا چهن���د مانگێك ی س���هرۆكی ههرێمدا بهسهر بڕیارهكان تێدهپهڕێ���ت ،ب���هاڵم تۆمهتب���اران دهس���تگیر نهك���راون ،دهكرێت بزانین بۆچی دهستگیر نهكراون؟ ی محهم���هد فایهق :ئهو كێش���هی ه ال ی تایبهت ئێم ه نییه ،بهڵك���و لیژنهیهك ی پێكهێن���راوه ك���ه تهنه���ا كارمهندێك ی ئێم ه لهوێ ب���ووه ئهویش وهكو كاتی ئیفادهكان وهردهگرێت ،ههر كهس���ێك ی الی ئێمه داواك���راوه تهنیا ئامر لیوا ()3ی گهرمی���ان بانگك���راوه ،ئێم��� ه نوس���راومان ك���ردوهو ئیفادهش���یمان وهرگرت���ووه ،ل���هالی خۆم���هوه ههر كهس���ێك لهالی���هن ئ���هو لیژنهی���هوه ی داواكرابێتو فهرمانی دهس���تگیركردن ههبێت دهستگیر دهكرێت. ی ی لق ئاوێنه :سكااڵ لهسهر بهرپرس ی ی پارت���ی دیموكرات ()22ی گهرمیان ی كوردس���تان تۆم���ار ك���راوه ،بۆچ��� دهستگیر نهكراوه؟ محهمهد فایهق :بهڵێ س���كااڵ لهسهر
فۆتۆ :ئاوێنه ،ئهرشیف
بهرپرس���ی لقهك ه تۆمارك���راوه ،بهاڵم ی خۆی نهكراوه ،بهڵكو وهك شهخس��� لهبهرئهوهی لهو ش���وێنهوه تهقهكراوه، ئێمهش وهكو خۆمان ك ه دادگا داوامان لێب���كات راس���تهوخۆ دهینێری���ن ب���ۆ ی خۆی. مهرجهع ئاوێنه :تائێس���تا داواكراوه لهالیهن دادگاوه؟ ی داواكراوه محهمهد فای���هق :بهڵ��� لهئێم ه وهكو مهرجهع ،ئێمهش داوامان ی خۆمانه، ك���ردووه ،چونكه لهس���هرو ی مهڵبهندو ئێمه ناتوانی���ن بهرپرس��� ی لقهكان راپێچ بكهین ،چونكه مهرجهع خۆیان لهمهكتهبی سیاس���ییهوه ههیه، ی ئهو كهس���هش رهنگه بڵێت من خود شهخس���ی بانگ نهكراوم ،بهاڵم وهكو دادگا ئێمه تهبلیغمان ن���اردوه بڕوات ه دادگا. ئاوێنه :ئێوهش دهچن ه ژێرباری ئهو ی مهرجهعكارییهوه ك��� ه ههردوو حیزب دهسهاڵتدار خاوهنیهتی؟ محهمهد فایهق :بهڵێ مهرجهع ههیه، ی بهرپرسی لقو مهڵبهندێكه، لهبهرئهوه ئێمه داوا دهكهین لهمهكتهبی سیاسی، مهس���هل ه نهتوانی���ن نیی���ه ،بهڵكو بۆ ی زیاتر رونهدات لهسهر ئهوهی كێش���ه بابهتهكان. ئاوێنه :ب���هاڵم چۆن ئهو كهس���ان ه لهكاتێكدا فهرمانی دهس���تگیركردنیان ههیه دهستگیری ناكهن؟
تهنیا ( )5كهسمان ی لهقهزای كفر ی ههیه فهرمان دهستگیركردنیان ههیه ،بهاڵم نادیارن
محهم���هد فای���هق :مهرجهعم���ان ئاگاداركردۆتهوه ك ه ئهو كهس���ه بچێت ه ب���هردهم دادگا ،وهكو دهس���تگیركردن فهرم���ان دهرنهچ���ووه داوا دهكات لهبهردهم دادگا ئامادهبێت ،نهك وهكو ی ی تاوانبار ،رهنگ ه موافهقه كهس���ێك ی ی خۆی لهمهكتهبی سیاس��� مهرجهع وهربگرێ���ت ،ب���هاڵم ئ���هوه ناچێت��� ه چوارچێوهی ئێمه وهكو پۆلیس ،بهڵكو ی ی س���كااڵكان لهسهر فهرمانده زۆربه لیواو هێزه ئهمنییهكان بهگشتی. ئاوێن���ه :لهچهند مانگ���ی رابردوودا ی كوردستان ی ههرێم لهس���هر ئاس���ت ی ی ههرێم لیژنهیهك ی س���هرۆك بهبڕیار ی هاوب���هش لهنێوان چهن���د وهزارهتێك ی ئهمنیو س���هربازی پێكهات بهمهست ی بهدواداچون بۆ دۆسیهی ئهو كهسانه كه داواكراون لهالی���هن دادگاوه ،وهك ی گهرمیان ()350 دهزانی���ن لهس���نور داواكراو ههیه ،تائێستا چهند كهستان دهستگیركردووه؟ ی محهم���هد فای���هق :لهس���نور بهڕێوهبهرایهتی پۆلیس���ی چهمچهماڵ ی ی ( )250كهیس���ه ،لهس���نور نزیكه ی ( )100كهیسه، كفریو كهالرو خانهق لهس���نوری ئێم ه نزیكهی ( )40كهیس ی هات���ووهو ( )8كهسیش���مان كۆتای دهس���تگیر ك���رد ،ب���هاڵم زۆربهی���ان لهدهرهوهی واڵتنو ش���وێنیان نادیارهو ی ( )25كێشهش لهكهالر ماوه. نزیك ه
نامهیهكی بیرخستنهوه بۆ بهڕێز سهرۆكی ههرێم ی كوردستان ی ی سۆف ی حاج عهبدوڵاڵ ی سهراج كهریم ئ���هم نامهی ه گ���هر خوا یاری���دهدهرو پش���تو پهنام���ان بێت ك���ه دێته بهر ی ی بهڕێزت���ان ،سهرگوزش���ته دی���د ی خاكو نیشتمانه، ی عاش���قان نوێنهر ی ئ���هو ی پاك��� سهرگوزش���تهی گیان��� ی ی بیری راست ش���ههیدانهیه ك ه ههڵگر ی ی ئااڵی بهرز كوردایهتی بوون ،ههڵگر كۆم���ار بوون ،گهر خ���ۆم بهنوێنهریان قبو ڵ بفهرمونو رۆح ه س���پییه بهرزه ی فڕهكانیان رێگهم پێبدهنو بهدهمڕاست خۆی���ان قبوڵ���م بك���هن ،چونكه یهك دوانێكم���ان نهبێت كهس���یان لهژیاندا نهماون ،دێمه قسه بۆیان! بهڕێزم :لهپێشدا ئهم داستانهمان بۆ ی ههڤا ڵ (ی.ن.ك) گێڕای���هوهو بههۆ ی كاك (ئازاد جوندیانی)یهوه كه باوك ی ی ئاغا) (ش���ههید وههاب ئاغا عهل��� ی جوندیانی یهكێك بوو لهپێشمهرگهكان ی كۆماری كوردس���تانو هاوڕێو دۆست ی كۆم���ارم بوو، ی ژیان دێرین���ی رۆژان بهاڵم نه هیچمان بۆ كراو ن ه كهس���یش ی ی دڵگران ی لێگرتینو بوینه مای ه گوێ��� ی ی ك���ه زۆر داوا كاك��� ه ئازاد جوندیان لێبوردنی لێدهكهم. ی ()2006دا ك��� ه ی س���اڵ لههاوین���
ی تهش���ریفت هانی بۆ س���لێمانی ،شار ی ی پهناو پاڵپشت شێخی نهمرو ش���ار ی ئهیلولو ی نهم���رو شۆڕش��� بهرزان��� ی قهڵ���همو رۆش���نبیریو پایتهخت��� كوردایهت���ی ،ههرچۆنێك ب���وو هاتم ه خزمهت���تو چ���اوم پێتك���هوتو خۆمم پێناساندی ك ه ماوهی سیانزه ساڵ بوو عهوداڵی بینینت بوومو دهمویست پێت بگ همو روبهڕوو مێژوویهكت بۆ باسبكهم ك ه هێندهی مێ���ژوی ژیانی بهڕێزتانه، سهرهتاكهی دهگهڕێتهوه بۆ ئهو ساتو كاتهی كه بهڕێزت���ان لهمههاباد لهژێر ی س���ێبهری ئااڵ ش���هكاوهكهی كۆمار كوردستاندا لهدایكبوون. ی ی 1946دا لهڕۆژههاڵت��� لهس���اڵ ی كوردستانداو لهشاری مههاباددا رۆژ ی كوردس���تان ی كۆم���ار لهدایكبوون��� ی ههڵهات ،ئ���هم روداوه گرنگ ه لهمێژو رامی���اری گهلهكهمان���دا تاك���و ئهمڕۆ ی ی تاقانهیه .پ���اش بانگهواز روداوێك ی پێش���هوای نهم���ر ب���ۆ جهم���اوهر كوردس���تانی گهوره ك ه ئ���هم كۆماری ی كوردانه ،سهرخستنو پاراسانی ئهرك ی كوردستانو ی گشتمانه ،الوان سهرشان ی سهربهستی، ی ئازادیو تینو عاشقان ی مهردانهی���ان لێههڵماڵیو بهرهو چاك ێ ی ئ���هو ئاواتو ئامانج���ه كهوتنهڕ رو بهبێ گوێدانه هیچ بهربهستێك. ی ك ه بهندهش یهكێك بوو لهو الوانه
ی ی كوردستانهوه كهوتینه دوا لهباشور كاروان���ی ئازادیخوازان تا گهیش���تین ه ژێر سێبهره بهرزو پیرۆزهكهی كۆمار، ی خۆری ئازادی ،نهسیمی ئااڵو بهدیدار پێشهوا شاد بووین. ی كهوتین��� ه كارك���ردنو بهجێهێنان��� ی پێمان دهس���پێردراو ئ���هو ئهركان��� ه ئهنجاممان���دانو بهش���انازییهوه ێ ش���هومان دهخس���ته س���هر رۆژ بهب ی هیچ ماندوبوونێ���ك .پیالنی دوژمنان ی تریش ك ه كۆم���ارو كوردو ئهو هۆیان ه ی ی ئاگادارین ،بوههۆ بهڕێزتان ب���هورد ی ی ئااڵ شههیدبوونی كۆمارو پێچانهوه ی ئازادیو س���هرفرازیمانو سپاردهكردن ی نهمر لهالیهن پێش���هواوه ب���ه بهرزان سپارد. ئێم���هش س���هرگهردانو ههڵفریو ب ه ی دوژمنانهوه ی دوور لهڕاس���ت پهیمان��� لهگهڵ ئهفسهرهكاندا روومانكرده وێران ه ی خۆمان. خاكهكه ی ی شههیدان بهڕێزم بهناوی كهسوكار بهشداربووی كۆمارهوه هاتمه دیدارتو خۆمم پێناس���اندیو ئهو مهرگهساتهم ی ی لهیاد بۆ گێڕایتهوه ،ههت���ا پێم وت ی لهدایكبوونی كۆماردا ك ه مهدالیاو رۆژ رێزلێن���ان داب���هش دهك���هن بهس���هر ی ش���ههیداندا ئێم ه گهلێ لهكهس���وكار فرمێسكی ش���ادی رومان تهڕ دهكاتو ناخمان دهكوڵێو دهڵێین :ئهی ئێمهش
ی ی كردوومان ه ب ه ئهركی سهرشان ئهوه سدا ه ك ر ه س ه ب ت ه من و زانیوه خۆمانمان ی ی كهریم ی س���ۆف ی حاج • عهبدوڵاڵ ناكهین. ی سلێمانی- س���هراج .دانیشتوی شار ی خت ه س��� ی رۆژان ی دالی���ا ه م ك���وا ی سابوونكهران. گهڕهك و ك پا ی ت ه رۆحیان ه ب ی چ��� باتمان؟ خه ی 18س���اڵییهوه بووهت ه • لهتهمهن بڵێین؟ كۆمار ی هیدان ه ش ی پیرۆز ی كوردس���تان پێش���مهرگ هی كۆمار بهڕێزتان لهوهاڵمدا فهرموت چی بڵێن لهمههاباد. ی 1944درێژهی ب ه خهباتو حهقتانه ،بهاڵم من دهمهوێت ئهمهتان • لهساڵ به یاس���ا بۆ بكهم ،چیت ههیهو ناو ی ی شیوع ی حیزب ی تێكۆشان داوه لهڕێ ر ی چووه ی ش���یوع شههیدانو كهسوكاریانم بۆ بخهره سه عێراقیدا ،تا حیزب كاغ هزو راستهوخۆ بۆ خۆمی بنێره. ی ب���هرهوه لهگ���ه ڵ حیزبی بهعس��� و ت ئ���هوهی داواتكرد بۆم ئامادهكردی ی فهرمان���ڕهوای گۆڕبهگۆڕدا دهس���ت ی ب ه بهدهس���تی خۆم هێنام ب���ۆ مهكت لهكاركردن لهو حیزبهدا كێش���ایهوه و ساڵ سیاس���یتان ،ئهوهتا ( )5پێنج لهساڵی 1975هوه. ی اڵم ه و ( )6ش���هش مانگه ب���هدوای • لهگهڵ كۆمهڵێ���ك لهئازادیخوازان ی رگا ه د ه بهڕێزتان���هوه عهوداڵ���م .ل��� رێكخ���راوی دیموكراتیخوازانی���ان ، ه داو كانیش���مان دام���ودهزگا حیزبییه لهسلێمانی دامهزراندو لهساڵی 1994 مانم ه رل ه پ ی رۆك ه س ی تهنانهت سهردان مۆڵهتی حیزبهكهیان وهرگرتووه. ی رۆك ه س��� م، ه ك ه و ه رونكردن كردو دوای ی ی 2003دا دوای كۆنگره • لهس���اڵ پێیوتم ی ركوك ه ك مال ه ك ڕێز ه ب پهرلهمان ی ی دیموكراتیخوازان دهست سێی حیزب ه بینوس��� ه ی ه ه چیت ه و ه خوار بچ���ۆره لهكارك���ردن لهگ���ه ڵ ئ���هو حیزبهدا ه چونك ، ێ م��� ه ید ه ئ خ���ۆم ی س���ت بهده كێشایهوه. ی پێموت ئهگهر بیدهیت ب ه سهرۆكایهت ههرێم نایدهن ب ه س���هرۆك ،نوس���یمو ی ههر هێنده دهڵێم قوڕ بهسهر رۆڵهكان ی پهرلهمان ،ههر دام ه دهست س���هرۆك نهمتوانی بگهم پێت ،چونك ه دڵنیام ك ه نهتهوهكهم ك ه به خهویش دهس���تیان ی سهرۆكهكانیان. نامهكهت بهدهست نهگهیشتوهو ئهگهر ناگاته دامێن دهرفهتی بینین بهڕێزتانم بۆ بڕهخسێ، لهگ هڵ ئهوپهڕی رێزو خۆشهویستیمدا پێتان دهڵێم كێ بهرپرسیاره. عهبدوڵاڵی سۆفی كهریم كێیه؟
قوڕ بهسهر ی رۆڵهكان نهتهوهكهم كه ب ه خهویش دهستیان ی ناگاته دامێن سهرۆكهكانیان ی ی كۆم���ارو ئااڵو ئ���ازاد پێش���مهرگ ه نهبووین؟! ێ پێم وتی: بهڕێزم گ���هر لهیادت ماب م���ن پ���ارهدار نیم ،ب���هاڵم گهورهترین سهرمایهدارم بهڕابردوو ئێستاشمهوه، من نههاتووم داوای پارهو پلهو پایهت لێبكهم ك ه ههقی خۆش���مانه ،چونك ه
وەرزش
) )323سێشهمم ه 2012/4/24
birura.awene@gmail.com
خولی یانه پاڵهوانهكان..
بهرشهلۆنه دهیهوێت برینهكانی ساڕێژ بكات ئهمش���هو لهخولی یانه پاڵهوانهكان، یانهی بهرش���هلۆنه میوانداری یانهی چێڵس���ی دهكاتو سبهی یانهی ریاڵ مهدریدی���ش روبهڕوی یان���هی بایرن میونخ دهبێتهوه. راپ���ۆرت ،گۆران فارس :ئهمش���هوو سبهی ش���هو یارییهكانی گهڕانهوهی قۆناغ���ی پێش كۆتای���ی خولی یانه پاڵهوانهكان���ی ئهوروپ���ا ئهنج���ام دهدرێن .یانهی بهرشهلۆنهی ئیسپانی لهیاریگای كامپ نۆی تایبهت بهخۆی میوانداری یانهی چێڵس���ی ئینگلیزی دهكات .لهی���اری چوون���دا ،یان���هی چێڵس���ی توانی بردنهوهكانی یانهی بهرشه بوهس���تێنێت ،كاتێك توانی بهتاك���ه گۆڵێك���ی دیدیی���ه درۆگبا یارییهكه لهسودی خۆی كۆتایی پێ بهێنێت. یانهی بهرشهلۆنهی خاوهنی نازناوی وهرزی پێش���ووی ئهم خوله ،شهوی شهممهی رابردووش یاری كالسیكۆی خولی ئیسپانیای بهدوو گۆڵ بهرامبهر بهگۆڵێ���ك بهیان���هی ری���اڵ مهدرید دۆڕاند ،لهبهرئهوه گواردیۆال بهنیایی داڕشتنی پێكهاتهیهكی تۆكمهیه ،تا بتوانێت ،لهیاری گهڕانهوهی بهرامبهر چێڵسیدا برینهكانی س���اڕێژ بكاتو سهركهوتن بۆ یاری كۆتایی مسۆگهر بكات. لهالیهك���ی ت���رهوه رۆژنام���ه ئینگلیزییهكان ئاش���كرایان كردووه، ك���ه دیدیی���ه درۆگبای هێرش���بهری
یاریزانانی بەرشەلۆنە پاش دۆڕانی یانەکەیان بەرامبەر چێڵسی یانهی چێڵسی ،كه لهخولی ئینگلیز ی بههۆی پێكانهوه بهرامبهر ئارس���ناڵ یاری نهكرد ،لهئێس���تادا تهندروستی باشوو بهشداری یارییهكهی بهرامبهر بهرشهلۆنه دهكات. سبهی چوارش���هممهش ،لهیاریگای س���انتیاگۆ بێرنابی���ۆ ،یان���هی ریاڵ
مهدریدی ئیس���پانی روبهڕوی یانه ی بایرن میونخ���ی ئهڵمان���ی دهكات. لهی���اری چوون���دا ،یان���هی بای���رن لهیاریگای ئهلیان���ز ئهرینای تایبهت بهخۆی ئاس���تێكی بهرزی پێشكهش كردو توانیش���ی بهدوو گۆڵ بهرامبهر بهگۆڵێك یارییهكه بباتهوه.
یاریهكانی قۆناغی پێش كۆتایی: بایرن میونخ 2ـ 1ریاڵ مهدرید چێڵسی 1ـ 0بهرشهلۆنه سێشهممه2012/4/24 ، كاتژمێر 9:45ی شهو
بهرشهلۆنه × چێڵسی چوارشهممه2012/4/25 ، كاتژمێر 9:45ی شهو ریاڵ مهدرید × بایرن میونخ
خولی ئهوروپا ..بیلباو لشبۆنه لهسان مامیس دهنێژێت؟
دهیڤید بێكهام
بێكهام پێش رۆناڵدۆو میس ی دهكهوێت
ی پێنجشهممه ،لهخولی ئهوروپا، شهو ی ی ئهتلهتیك بیلب���او میواندار یان���ه ی یان���هی لش���بۆنه دهكاتو یان���ه ئهتلهتیكۆ مهدریدیش روبهڕوی ڤاالنسیا دهبێتهوه. ی راپ���ۆرت ،ئاوێن���ه :بڕی���اره ش���هو ی پێنجش���هممه ،یاریهكان���ی گهڕانهوه ی خولی ئهوروپا قۆناغی پێش كۆتای��� ی ی ئهتلهتیك بیلباو ئهنجامبدرێن .یان ه ی ی لهیاریگای س���ان مامیس ئیس���پان ی ی یانه ی میواندار تایبهت بهخۆ ی ی پورتوگال��� س���پۆرتینگ لش���بۆنه ی ئهم قۆناغیدا، ی چوون دهكات .لهیار ڕوان ه چاو ی نجامێك ه ئ ه ل یانهی لشبۆن توانهی ب���هدوو گۆڵ بهرامبهر یاری چونی بیلباو بەرامبەر لشبۆنە نهكراودا، ی ی زلهێ���زی وهك لش���بۆنهو ههرچۆنێ���ك بێ���ت خ���ۆ ی بهس���هر دوو یان��� ه ی بیلباوی باس���ك بهگۆڵێ���ك لهیانه ی بگهێنێت ه یاری كۆتایی. شاڵكهی ئهڵمانیو مانچستهر یونایتد بباتهوه. ی ی تردا ،یان هی ڤاالنس���یا ی لهیارییهك��� ی ئینگلیزیدا پهڕییهوه ،بهنیازه یاریگا ی چارهك یان���هی بیلباو ك��� ه لهقۆناغ ی ی مێس���تایا ی لهیاری���گا ی ئیس���پان ی یانه ی ئهم خولهدا ،س���ان مامی���س بكات ه گ���ۆڕ ی 16 كۆتاییو قۆناغ���
ی دهیڤید بێكهامی ئینگلیزی لهس���هرو ریزبهن���دی ئ���هو یاریزانانهوهی���ه ،ك ه زۆرتری���ن داهاتیان ههیهو پێش لیۆنێل میسیو كریستیانۆ رۆناڵدۆ دهكهوێت. ی ئاژانس���هكان :گۆڤ���اری فۆربس��� ئهمهریكی ئاشكرایكردووه ،كه دهیڤید ی ی یاریزان���ی یانه بێكهام���ی ئینگلیز ی ی یانه ی ئهمهریكیو پێشو گاالكس��� مانچس���تهر یونایت���دو ری���اڵ مهدرید، ی ریزبهندی ئهو یاریزانانهوهی ه لهسهرو كه زۆرترین داهاتیان ههیه. ی ی ناوب���راو ،بێكهام ی گۆڤ���ار بهپێ��� تهمهن 34ساڵ ،لهڕێگ هی موچهكهیو پاداشتو گرێبهست ه بازرگانیهكانیهوه، ی دهكات��� ه 46ملی���ۆن دۆالر. داهات��� ی بهم���هش پێش كریس���تیانۆ رۆناڵدۆ ی ریاڵ ی یانه پورتوگال���ی هێرش���بهر ی مهدرید دهكهوێت ،ك ه ئهم داهاتهكه 42ملیۆن دۆالره. ههروهها لهپلهی سێیهمیش���دا ،لیۆنێل ی میس���ی ئهرجهنتین���ی هێرش���بهر یانهی بهرش���هلۆن ه دهبینرێت ،كه ئهم ی 39ملیۆن دۆالرهو لهپێش داهاتهك ه ی یانهی مانچستهر ی هێرشبهر واین رۆن ی یونایتدی ئینگلی���زیو ریكاردۆ كاكا ی ی یانهی ریاڵ مهدرید ی یاریزان بهڕازیل رۆبین ڤان پێرسی ئیسپانییهوهیه.
17 كش مهلیك!
ڤان پێرسی باشترینی ئینگلتهرایه
رۆبین ڤان پێرسی هێرشبهری یانه ی ئارسناڵ ،بهباش���ترین یاریزانی ئهم وهرزهی خول���ی نایاب���ی تۆپی پێی ئینگلتهرا دهستنیشانكرا. ئاژانس���هكان :یهكێت���ی یاریزان���ه پیش���هگهرهكانی ئینگلتهرا ،خهاڵتی باشترین یاریزانی ئهم وهرزهی خولی پریمهرلیگ���ی ئینگلتهرای بهخش���یه رۆبی���ن ڤان پێرس���ی هێرش���بهری هۆڵهندی یانهی ئارسناڵ. ڤان پێرس���ی تهمهن 28س���اڵ لهم وهرزهدا توانیویهت���ی 27گۆڵ تۆمار ب���كاتو یارمهت���ی یانهكهی���داوه بۆ گهش���تن بهپل���هی س���ێیهمی خولی ئینگلتهرا ،كه تهنیا 3ههفتهی ماوه. لهو كاتهوهی ڤان پێرس���ی لهیانهی فینۆرد رۆتردامی هۆڵهندیهوه لهساڵی 2004پهیوهن���دی ك���ردووه بهیانهی ئارس���ناڵهوه ،ئهم یان���ه ئینگلیزییه یهك نازناوی بهدهستهێناوه ،ئهویش جامی یهكێتی ئینگلتهرایه. ڤ���ان پێرس���ی س���ێیهم هۆڵهندییه بهباش���ترینی خول���ی پریمهرلی���گ دهستنیش���ان بكرێت ،پ���اش ئهوهی ههریهك لهدینیس بێركامپ لهوهرزی 1997ـ1998و رۆد ڤان نێس���تهلڕۆی لهوهرزی 2001ـ2002دا بهدهس���تیان هێناوه.
ی تایب���هت بهخ���ۆی روب���هڕوی یان���ه ی ی هاونیش���تیمان ئهتلهتیك���ۆ مهدرید ی خۆی دهبێتهوه .شهمشهمهكوێرهكان ی ئیس���پانیا پێویس���تیان بهتۆماركردن ی دوو گۆڵ��� ه بۆ ئهوهی بهس���هر یانه ی كۆتایی، ئهتلهتیكۆدا بپهڕنهوه بۆ یار ئهم��� ه لهكاتێك���دا ك ه نابێ���ت گۆڵیان ی ی لهیار لێ تۆماربكرێ���ت ،لهبهرئهوه چووندا بهچوار گ���ۆڵ بهرامبهر بهدوو گۆڵ یارییهكهیان دۆڕاند.
یاریهكانی قۆناغی پێش كۆتایی: ئهتلهتیكۆ مهدرید 4ـ 2ڤاالنسیا سپۆرتینگ لشبۆنه 2ـ 1بیلباو پێنجشهممه2012/4/26 ، كاتژمێر 10:05ی شهو ڤاالنسیا × ئهتلهتیكۆ مهدرید بیلباو × سپۆرتینگ لشبۆنه
خولی ئیتاڵیا ..میالن vsجهنهوا
رۆبینیۆ لەیاری پێشوی یانەکەی بەرامبەر بۆڵۆنیا لهههفت���هی 33ی خول���ی ئیتاڵیا ،یانهی بهكۆكردن���هوهی 71خاڵ ،لهپێش���هنگی میالن میوانداری یان���هی جهنهوا دهكاتو ریزبهندی خولهكهدایهو بهجیاوازی 3خاڵ یانهی ئینتهرمیالنیش روبهڕوی ئۆدهنیزی لهپێش یانهی ئهی س���ی میالنی خاوهنی دهبێت���هوهو یانهی یۆڤانتۆس���یش دهبێته نازناوی پێشوی خولهكهوهیه. میوانی یانهی چیزینا. راپۆرت ،ئاوێنه :ئهمڕۆو سبهی سهرجهم یاریهكانی قۆناغی پێش كۆتایی: یارییهكانی ههفتهی 33ی خولی پله یهكی تۆپی پێ���ی ئیتاڵیا ئهنجامدهدرێن .یانهی یارییهكانی ههفتهی (:)33 ئهی س���ی میالنی خاوهنی پلهی دووهمی سێشهممه2012/4/24 ، خولهكه ،كه لهههفتهی پێشودا بهگۆڵێك كاتژمێر 7:30ی شهو لهگهڵ یانهی بۆڵۆنی���ا بهرامبهربوو ،لهم ئهتاالنتا × چیڤۆ فیرۆنا ههفتهیهداو لهیاریگای سانسیرۆ میوانداری كالیاری × كاتانیا یانهی جهن���هوا دهكات .لهیارییهكی تردا، یان���هی ئینتهرمیالن���ی خاوهن���ی پل���هی چوارشهممه2012/4/25 ، حهوت���هم ،كه ل���ه 8یاری���دا تهنیا یهك كاتژمێر 1:30ی دوانیوهڕۆ دۆڕاندن���ی ههی���ه ،لهیارییهك���ی بههێزدا نۆڤارا × الزیۆ دهبێته میوانی یان���هی ئۆدهنیزی خاوهی كاتژمێر 4ی عهسر پلهی چوارهمی خولهك���ه .یانهی رۆماش رۆما × فیرۆنتینا لهیاری���گای ئۆڵۆمپیكۆ بهرامب���هر یانهی ئۆدهنیزی × ئینتهرمیالن لیچی × ناپۆلی فیرۆنتینا یاری دهكات. یان���هی یۆڤانتۆس���ی خانم���ه پیرهكهی سییهنا × بۆڵۆنیا ئیتاڵیا ،كه خاوهنی 27نازناوهو 7وهرزه پالێرمۆ × پارما ئهم خولهی بهدهستنههێناوه ،لهدهرهوهی 8كاتژمێر 7ی شهو یاری���گای خۆی روبهڕوی یان���هی چیزینا میالن × جهنهوا دهبێتهوه.لهئێس���تادا یان���هی یۆڤانتۆس چیزینا × یۆڤانتۆس
ئهحمهد سهنگاوی
دواج���ار یان���هی ری���اڵ مهدری���د توان��� ی سهركهوتنێك ی گهورهو گرنگ بهسهر نهیاره ئهزهلیو ئهبهدییهكهیدا بهدهس���ت بهێنێتو كۆتای���ی ب���هو جهنگه دوورودرێ���ژهی ئهم وهرزهی اللی���گا بهێنێ���ت ،چونك ه خوول ی اللی���گا تهنیا چوار ههفتهی ماوهو جیاواز ی نێوانی���ان بهرزبووهتهوه ب���ۆ حهوت خاڵ، ئهگهر تروس���كایی هی���واو ئومێدێك یان ه كهتهلۆنیهك���ه ههیبووبێت یاری كالس���یكۆ بوو ،ئهم یارییه گرنگ ه تا ئهندازهیهكی باش ورهو متمانهی بۆ یاریزانان ی یانهی شاهان ه گهڕاندهوه ،دوای شكس���تی یاری چوونیان لهبهرانبهر یانهی بایرن میونشن .بهههرحاڵ یانهی ریاڵ مهدرید توان ی بهرشهلۆن ه تێك بش���كێنێت .لهههموو ی گرنگتر لهم یاریهدا توانی گۆڵ���ی ژماره 109لهاللی���گا تۆمار بكات لهیهك وهرزدا ،كه ریكۆرد ی پێشوو ی شكاند ،كه بهناوی خۆیهوه تۆماری كردبوو ل���هوهرز ی 1990-1989تیایدا 107گۆڵیان لهیهك وهرزدا تۆماركردب���وو .گرنگییهك ی د ی ئهم س���هركهوتن ه مهزن���ه لهوهدا خۆ ی دهبینێتهوه كه یانهی بهرشهلۆنه بۆ ماوه ی شهش ساڵ ه دووجار لهس���هریهك تووش ی شكس���ت نههات���ووه ،كهچ���ی لهترۆپك ی ئاس���ت بهرزیدا بهدهس���تی چێڵسیو ریاڵ مهدرید شكستی هێنا ،ههروهها ههم یانه ی مهدریدیش لهگرێكوێرهی گواردیۆال قوتار ی بوو ،چونك ه لهههشت روبهڕوبوونهوهدا ئهم ه ج���اری یهكهمه یانهی ش���اهانه دهتوانێت لهی���اری كالس���یكۆ ی اللیگا س���هركهوتن بهدهس���ت بهێنێت ،لهههمووی گرنگتر ئهم س���هركهوتن ه لهیاریگای نی���و كامپ بوو، بهبهرچ���اوی نزیكه ی 100ه���هزار هاندهر ی بهرش���هلۆنه .ههرچ ی پهیوهندی بهخۆسێ مۆرینه���ۆ ههبێت ئهوهی���ه ،كه ئهمه جار ی یهكهمه وهك بهڕێوهبهری هونهری بتوانێت سهركهوێت بهسهر بهرشهلۆنهدا لهیاریگا ی نیوكام���پ ،بهدرێژای ی تهمهن���ی كاركردن ی لهیانهكان���ی (پۆرتۆ ،چێڵس���ی ،ئینتهر) نهیتوانیبوو لهنیوكامپ بردنهوه دهستهبهر ب���كات .یار ی كالس���یكۆ دهس���تكهوتێكی مهعن���هوی گرن���گو بهبایهخ��� ه بۆیانه ی مهدری���د ،گوڕوتینێكی زیاتر دهبهخش���ێت بهیاریزانان��� ی یانهك���ه ،تاوهك���و زیات���ر بكۆشن بۆ بهدهس���تهێنان ی نازناوه گهورهو گرنگهكانی ئ���هم وهرزه لهناوخۆو دهرهوه، ب���هاڵم پرس���یار ی ههرهجدیو ئهساس��� ی ئهوهی ه داخۆ بایرن میونخ بهرش���هلۆنهیه؟ ئهگهر یار ی كالسیكۆ ریاڵ بۆ یهكسانبوون یاری كردبێ���ت ،یاخود بهپالن���ی بهرگر ی یاری كردبێت ،تاوهكو بتوانێت دژبهرهكه ی رابگرێت ،ئهوا هاوكێشهكه لهههمبهر بایرن پێچهوانه دهبێت���هوه؟ چونكه ریاڵ مهدرید لهی���اری چوونی جامی یان��� ه پاڵهوانهكان ی ئهوروپا 1-2تووشی شكست هاتووهو لهم یارییهدا پێویس���تی بهبردنهوه ههیه .ئهم ه گرفته ههرهگهورهكهی ه ئاخر لهش���كرهكه ی مۆرینهۆ پێویستیان بهبردنهوهی یارییهك ه ههیه (1به س���فر) ئهمهیش كارێكی هێنده ئاس���ان نیی ه بهرانب���هر یانهیهكی خاوهن مێژووی وهك بایرن موینشن ،كه بهههیبهتو س���امو ش���كۆو ڕابهری یانهكانی ئهڵمانیا لهخوول��� ه ئهوروپیهكان���دا دێت���ه ههژمار، خاوهن ی چهندین ئهستێرهی كاریگهره. لهههمووی ئاریش���هتر ،بۆ مۆرینهۆ بوون ی ه���هردوو باڵ���ه فڕۆك���هی یان���ه ی یارین میون���خ (ریبی���ری ،ڕۆبن) ك��� ه توانایهك ی سهرس���وڕهێنهریان ههی���ه لهچۆنیهت��� ی فشارخستن ه سهر بهرگریكارانی التهنیشت، ههروهس���ا بهبهردهوامی ك���ه تۆپ دهچێت ه پێی یاریزانانی باریرن میونخ ،یهكڕاس���ت ئاراس���تهی ئ���هم دوو قۆڵ���ه مهترس���ی دروس���تكهره دهكرێتو ئهوانی���ش دهزانن بهچ شێوهیهك تیپ ی نهیار ههراسان بكهن، چونكه خاوهن سهلیقهو لێزانییهكی وههان، تاوهك���و بتوانن ههرچی ڕێگ��� ه ههی ه تاق ی بكهنهوه ،بۆ ئهوه ی بتوانن بگهن ه ناوچه ی سزا ی بهرابهرهكهیان. بهكورت���ی كۆنتڕۆڵك���ردنو چاودێریكردن ی ئ���هم دوو یاریزان���ه بێزارك���هره لهالی���هن هێڵی بهرگری ریاڵ كارێكی هێنده ئاس���ان نییه .پاش���ان یانهی میون���خ خاوهن ی دوو بهرگری���كاری بهتوان���او ئاس���ت جێگیره، ئهوانیش یاریزان���ان (ئاالبا ،الم) ئهم دوو بهرگری���كارهی التهنیش���ت بهبهردهوام��� ی دهتوانن لههێرش���هكاندا بهش���دار ی بكهنو كۆمهكییهكی زۆرباش���ی (ڕیبیریو ڕۆبن) بك���هن .لهم س���ااڵنهدا زۆرب���هی یانهكان هێندهی گرنگ ی بهالتهنیش���تهكان دهدهن، نی���و هێنده بایهخ بههێڵ��� ی ناوهند نادهن، ههر ئهم هۆكارهی ه كه وادهكات زۆر بهكهم ی گۆڵدروستكار پهیدابێت ،جگه لهبهرشهلۆن ه كه پشتئهستوور بهگۆڵسازان ی ناوهند یار ی دهكات .بهكورت���ی یان���هی ری���اڵ مهدرید لهبهردهم ههڕهشهی بهردهوامی (ریبیریو رۆبن)دایه لهكاتی فشاربردنو هێرشكردن ی یهك ل���هدوای یهك .ب���هدووری نازانم ئهم دوو ئهستێره بهناوبانگه یانهكهی مۆرینهۆ لهسێداره بدهنو ههموو خهونو شادییهكیان لێبكهن بهش���ینو ش���هپۆڕ ،واوهیال بۆئهو یانهیهی نازانێت ژیرانهو عاقڵمهندانه دهگهڵ (بایرن میونخ)دا ههڵسوكهوت بكات. لهكۆتاییدا دهڵێم دوور نییه چوارشەمم ه دوا شهو ی مانهوهی ریاڵ مهدرید بێت لهجام ی یان ه پاڵهوانهكان ی ئهوروپاو لهسهر دهست ی یانه ئهڵمانیهكه پێی بوترێت كش مهلیك.
18
تایبهت
) )323سێشهمم ه 2012/4/24
كێ لێكۆڵینهوه لهوهزارهت ی پهروهرده بكا؟
ی بكات پارهو سامانی ئهم واڵته بهفیڕۆ دهڕواتو كهسێكیش نیی ه رێگری سهرتیپ جهوههر ی دهكرێت ئهوهندهی باس���ی چاكسازی لهكوردس���تان ئهوهن���ده كار لهس���هر ی ناكرێت ،لهوهخراپتر كاتێك چاكسازی ی وهزارهتێك یان دهزگایهكی كهموكوڕی دیاریكراو لهالی���هن چاودێریی دارایی، ی���ان پهرلهم���ان ههندێج���ار لهالیهن ی ی ئهوه میدیاوه ئاشكرا دهكرێت ،لهبر ئیش���ی لهس���هر بكرێتو چاكبكرێت، خراپتر دهكرێتو ههندێجار بهئهنقهست دووباره دهكرێتهوه. چهن���د دهزگاو دامهزراوهیهك ههی ه ی لهههموو كۆمهڵگایهك بهپایهو رهكیزه س���هرهكی ژیانو پێشكهوتن دادهنرێن، چونك��� ه پهیوهن���دی ئ���هو دهزگایان ه ی واڵتهوه ههیهو ئهو دهزگایان ه بهئاینده راس���تهوخۆو ناڕاس���تهوخۆ كۆمهڵگا ئاراسته دهكهن ،لهسهرووی ههمویانهوه دهزگای پهروهردهو فێركردن بهههموو الیهنو جومگهكانی���هوه ،بۆی ه كاتێك گهندهڵیو مۆران ه لهو دهزگایانه دهدات، ئیدی زهنگی مهترسیی ئایندهیهكی زۆر خراپ دهبیستین. ی ئ���هم وهزارهت���ه لهچهند كێش��� ه گرنگترینی���ان الیهنێكهوهی���ه، ی پهروهردهكردنو بریتیی��� ه لهكێش���ه ی پهروهردهو پرۆگرامكردن���ی بابهتهكان ههندێجار بێسهروبهریو بێبهرنامهیی، ی داراییو بهشێكیشی بریتیی ه لهگهندهڵ ی سامانی گشتیی. بهفیڕۆدان لهپرسی بهفیڕۆدانی سامانی گشتیدا پرسی چاپكردنی كتێب یهكێكه لهپرس ه ئاڵۆزهكان���ی وهزارهت���ی پ���هروهرده، كێشهیهك ه دهمێك ه بهردهوامیی ههیهو بووه بهدیاردهو چارهناكرێت ،تائێستا نهحكومهت دهی���هوێ چارهبكرێتو ن ه ی ی كوردس���تان بهدواداچون پهرلهمان��� ی گش���تیش جددی كردووهو نه داواكار ی ئهم كهیس���ه بگهیهنێت ه توانیویهت��� دادگا ،ی���ان رونتر رێگهیان لێدهگیرێت بۆئهوهی بگهنه راس���تییو كهس���هكان بدهنه دادگا. ی ی زنجیرهی���هك دیكۆمێنت��� بهپێ��� ی پهروهرده ،سااڵن ه پارهیهكی وهزارهت ئێج���گار زۆر بۆ كتێب تهرخاندهكرێتو پارهیهك���ی زۆریش بهبیان���وی كتێب چاپكردن بهفیڕۆ دهدرێتو گهندهڵییهكی ی گ���هوره ههیه ،ئهم���هش بووهت ه جێ سهرسوڕمانی لیژنهی بهدواداچونی ناو ی وهزارهت زۆر بهنیگهرانییهوه س���هرو خۆیان لهوبابهته ئاگاداركردۆتهوه. پێویسته سهرهتا باسی ئهوه بكهین ی پ���هروهرده لهگهڵ دوو ك���ه وهزارهت كۆمپانی���ا بهناوی جی���ۆ پرۆجێكتس ی پرۆگ���رامو چاپكردنی ب���ۆ گۆڕین��� كتێب ه���اوكات كۆمپانی���ای ماكمیالن ی ب���ۆ چاپكردن���ی كتێ���ب گرێبهس���ت كردووه ،چهند ساڵێكه ئهم گرێبهست ه ی هاتووه، بهردهوامهو له2011دا كۆتای ێ دووباره گرێبهس���ت ئێس���تا دهیانهو ی جی���ۆ پرۆجێكتس لهگ���هڵ كۆمپانیا نوێبكهنهوهو كۆمپانیاكهش ئامادهنیی ه ی بیدات��� ه ئ���هو پرۆگرام���هی ههیهت��� ی ی گرێبهس���ت وهزارهت وهزارهتو بهپێ ی بهس���تۆتهوه ب���هوهی تهنه���ا خ���ۆ كتێ���ب چاپب���كات ،ئهم گرێبهس���ت ه ئیحتیكارییهو وایكردووه وهزارهت تهواو ی كتێب لهالیهن ببهس���ترێتهوه بههێنان ئهو كۆمپانیایهوهو كهسی تر نهتوانێت كتێ���ب چاپبكات ،ئ���هم كۆمپانیایهش ی وهزارهت كتێب چاپدهكاتو لهسهر داوا دهیهێنێته كوردس���تان ،لێرهدا كێشهو گرفتهك���ه لهوهدای���ه لهالی���هك ئ���هو ی خواس���ت ی چاپدهكرێن بهپێ كتێبانه ی بهش���ێوهیهكهو زیاد نینو ههرجاره ی چاپكردنو ههڵهی زمانهواییو كێشه ی ی ههی ه هاوكات ل���هوادهو كات دیك���ه ی ناگات ه كوردس���تان ،ههردووكی خۆ ێ بهس���هریهكهوه وایكردووه سااڵنه بهب هی���چ هۆكارێك���ی مهنتق���یو ماقوول س���هدان ههزار كتێ���بو بهدهیان تهن كتێب چاپبكرێتو دواتر بس���وتێنرێتو لهناو ببرێت بهوپێیهی بهس���هرچووهو سودی نهماوه. ی 750ههزار كتێب بۆنمون ه نزیك���ه ی چاپدهكرێتو ی س���ۆران بهش���ێوهزار ی بادین���ان رهوانه دهكرێت، بۆناوچ��� ه ێ ب��� ه كرمانجی كهچی خوێن���دن لهو ی گومان ه ژورووه (بادینی) ئهمهش جێ ی كتێب چاپدهكرێتو بۆ ئهم رێژه زۆره ی بادین���ان دهكرێ���ت ك ه هیچ رهوان��� ه س���ودێكی نییهو ل���هوێ خوێندن بهو
ی 750ههزار نزیك ه ی كتێب بهشێوهزار ی سۆران چاپدهكرێتو بۆناوچهی بادینان رهوانه دهكرێت، كهچی خوێندن لهوێ ب ه كرمانجی ژورووه دوو قوتابی به کۆڵێک کتێبهوه لهکاتی رۆشتنیان بۆ خوێندنگا ی چی؟ ش���ێوهزاره نییه ،ئهم��� ه لهپا ی لهالیهكی دیكهوه دهبینین لهبری ئهوه كتێ���ب لهس���هرهتای س���اڵی خوێندن ی (واته مانگی ئهیلول) بگاته وهزارهت پهروهرده ،كهچی دهبینین كۆمپانیاك ه ی دووهمو ش���وبات لهمانگهكانی كانون دهیگهیهنێت��� ه كوردس���تان ،كهچ���ی لێپێچین���هوه لهگهڵ ئ���هو كۆمپانیای ه ناكرێت؟! ی ی گش���تی ی داواكار لهس���هر داوا ی وهزیران لیژنهیهكی ئێس���تا ئهنجومهن ی تایبهتیی پێكهێن���اوه بۆ بهدواداچون ی چاپكردن���ی كتێبو گهندهڵییهكان��� ی لهگهڵ ی ئهو گرێبهس���ته بهدواداچون ئ���هو دوو كۆمپانیایهی ك���راوه (جیۆ ی ماكمیالن) پرۆجێكت���سو كۆمپانی���ا ی پرۆگ���رامو چاپكردنی ب���ۆ گۆڕین��� ی پ���هروهرده كتێ���ب ،ب���هاڵم وهزارهت ی ئ���هو لیژنهی ه ئامادهنیی��� ه هاوكاری��� ب���كاتو ئهندامێكی خۆی ب���ۆ لیژنهك ه ی ی ئ���هو زانیارییه دیاریب���كات ،بهپێ ی ی داواكاریهكه ههی ه تائێس���تا وهاڵم��� ئهنجومهن���ی نهداوهتهوه بۆلێكۆڵینهوه ل���هو دۆس���یهیه ،بهپێی نوس���راوێكی ی پ���هروهرده ژم���اره 5408 وهزارهت��� ی له 2012/1/4بهئیمزای س���هفین دزهی ی وهزیری پ���هروهرده داوا لهئهنجومهن وهزیران دهكرێت لێكتێگهیشتن لهگهڵ وه كۆمپانیای جیۆپرۆجێكتس نوێبكرێته ی بۆ چاپكردنی كتێ���ب ،ئهمهش مایه سهرس���وڕمان ه لهكاتێكدا لهگرێبهستی ئ���هو كۆمپانیای���هدا ئیحتیكاركردن���ی ی چاپكردن���ی كتێب بهس���هر حكومهت ههرێمدا دهسهپێنرێتو هاوكات كێشهو ی گرفتی زیادچاپكردنی كتێبو لهواده ی كتێب ن���اگات ،كهچی وهزارهت خۆ ی گرێبهست دهكات، ی نوێكردنهوه داوا ئهگهر ئ���هم گرێبهس���ت ه نوێبكرێتهوه مان���ای بهردهوامیدان���ه بهكێش���هو ی چاپكردنی كتێب ،هاوكات گرفتهكان��� پرس���یارێكی گرنگ لهوهزارهت بكهین، بۆچی گرێبهس���ت لهگهڵ كۆمپانیایهك ئیمزا دهكات كه بهپێی گرێبهس���تهك ه كۆمپانیا مافی ئیحتیكاركردنی پرۆگرامو چاپكردن���ی كتێب بهس���هر وهزارهتدا دهسهپێنێ؟ ی پ���هروهرده لهن���او وهزارهت��� بهڕێوهبهرایهتییهك���ی تایب���هت ههبوو ی ب���ۆ بهدواداچ���ونو ئاش���كراكردن ی گهندهڵ���یو كهموكوڕی���هكان ،دوا ئاش���كراكردنی زنجیرهیهك گهندهڵیو ی چهن���د مانگی ی لهم���اوه كهموك���وڕ ی رابردوو ئهم بهڕێوهبهرایهتیی ه كه ناو (بهڕێوهبهرایهت���ی بهدواداچ���ون) بوو لهههیكهلی دیوانی وهزارهت گوێزرایهوه ی پالندانان بۆ بهڕێوهبهرایهتی گش���تی ی فهرمانێك���ی وهزارهت (ژماره بهپێ��� ی /190ل���ه)2011/10/13و گۆڕین��� ی كهس���ێكی بهڕێوهبهرهك���هیو دانان ی دیكه بهناوی (په .ع .ع) بهناونیشان (وهرگێڕ) كه هیچ پهیوهندی بهپسپۆڕیو
ی كاری پش���كنینهوه نیی ه بهنوس���راو ژماره ( 3862له.)2012/2/27 پرس���یار ئهوهی���ه ،چ���ۆن دهكرێت بهڕێوهبهرایهتییهكی س���هربهخۆ لهناو ی یاس���ا رێكخراوه وهزارهت ك���ه بهپێ لهڕهگ���هوه بگوێزرێت���هوه بۆس���هر ی پالندان���ان بهڕێوهبهرایهت���ی گش���تی ی ن���او ی گهندهڵ��� تهنه���ا لهبهرئ���هوه وهزارهت ئاشكرا دهكات؟ لهبهرامبهردا ی ئهو كهسێكی دیك ه بكرێته بهڕێوهبهر بهڕێوهبهرایهتییه كه هیچ پهیوهندییهكی ی بهكاری پش���كنینهوه نییهو ناونیشان وهرگێڕه؟ تا دێت گومانهكان زیاتر دهبن لهسهر گهندهڵیو كێشهكانی چاپكردنی كتێب ی ههی ه لهن���او وهزارهت ،ئهو زانیاریانه ی وردی ی گش���تیی بهدواداچون داواكار ك���ردووهو چهن���د س���هرهداوێكی ئهو ی كهوتۆته دهست كه رهنگ ه گهندهڵییه سهرهنجام ئاشكراكردنی گهندهڵییهكی گهوربێت. ی ی چهند بهڵگهنامهیهكی وهزارهت بهپێ پهروهرده بای���ی ملیارهها دینار كتێب ێ ئهوهی س���ودی چاپدهكرێتو دواتر ب لێ ببینن ههندێجار بهر لهدابهش���كردن دهیس���وتێنن یان دهیخهن���ه ژێر گڵو ی دهبهنو پوچهڵ���ی دهكهنهوه، لهناو بۆیه یهكێ���ك لهلیژنهكانی لێكۆڵینهوه ی خۆیاندا نوس���یویانه" ،ئێم ه لهڕاپۆرت وهك تهتهر كتێب ئیعدام دهكهین". ی ی پێكهێن���راون داوا ئهو لیژنان���ه ی ئ���هو لێكۆڵین���هوهو بهدواداچون��� بهفیڕۆدانهی پارهو س���امانی دهوڵهت دهكهن بێ بیانویهك���ی مهنتقی ،ئهم ه ی ئاماژهكردن بهبێبهرنامهییو سهربار ی وهزارهت لهچاپكردن���ی بێپالن��� كتێ���ب ،بۆی���ه كتێ���ب چاپدهكرێتو پوچهڵدهكرێت���هوهو دوات���ر دووب���اره چاپدهكرێت���هوه ،لهڕاپۆرتێك���دا ك��� ه ی له 2011/5/25ئاراستهی وهزیرو الیهن ی پ���هروهرده پهیوهندی���دار لهوهزارهت كراوه ،چهن���د بڕگهیهك لهخۆ دهگرێت ی ئاماژه بهوهدهكات ك ه لهوان��� ه بهڕوون ی بچوك س���ااڵنه بههۆی گۆڕانكارییهك لهپرۆگ���رام ،ژمارهیهك���ی (زهبهالح) ێ كتێب پوچهڵدهكرێتهوهو س���هرلهنو ێ چاپدهكرێت���هوه ،لیژنهك ه كتێبی نو دهپرس���ێت "ئهگ���هر س���ااڵن ه ئ���هم گۆڕانكاریان���ه دهكرێت ب���ۆ ئهم ژماره ی كتێب پوچهڵدهكرێتهوه؟! زهبهالحانه ی كێ بهرپرس��� ه لهدانانی ژماره یان بڕ ی سااڵنه؟!". پێویست پرس���یارێكی مهنتقیی��� ه لیژنهك��� ه ی كردوویهت���ی ،بۆ س���ااڵنه گۆڕانكاری ێ لهپرۆگ���رام دهكرێ���ت ،ناك���ر بهرلهچاپك���ردن دڵنیاب���ن لهههم���وو گۆڕانكاریی���هكانو ههڵهبڕی كتێبهكهو ی ه���هر ههڵهیهكی تهكنیك���ی بۆ ئهوه دووباره چاپنهكرێتهوه؟ بۆیه لیژنهك ه ی دهپرس���ێت "بهڕێوهبهرایهتی گش���ت ێ بوو پرۆگرام ئهو دهس���هاڵتهیان لهكو
ی كتێبو لهكوێوه بۆ پوچهڵكردن���هوه پێیاندراوهو چ���ۆن پیادهی دهكهنو چ پێوهرێكیان ههیه؟". ێ نوكت���هی ئهم بارودۆخه لهوهدایه ب ێ ی لهههند هیچ بیانوی���هك گۆڕانكاری كتێبدا دهكهن ك ه رهنگه نهك پێویست نهبێت ،بهڵكو پرس���یاری زۆر بهدوای ی خۆیدا دێنێت ،ئهویش پوچهڵكردنهوه كتێبی پهروهردهی ئیسالمییه ك ه رهنگ ه ی ی ل���هو كتێبهدا بێت پێویس���ت ئهوه ب���ه گۆڕانكاریی نهبێت بۆی��� ه لیژنهك ه ی پێغهمبهر (د.خ) چ دهپرس���ێت دوا ئایهتێكی ناس���خ بۆ چهن���د ئایهتێكی ی مهنس���وخكراو دابهزیوه؟! مهبهس���ت ی لهكتێبی ی گۆڕانكاری لیژنهك���ه بۆچ��� پ���هروهردهی ئیس�ل�امی دهك���هن خۆ ئایهتێكی ناسیخ نههاتۆته خوارهوه بۆ ێ ی دیكه ،بۆی ه دهڵێت ك نهسخی ئایهت ی 17ههزارو بهرپرس ه لهپوچهڵكردنهوه ی ی ئیس�ل�امی ی پهروهرده 565كتێب��� ی پێنجهمی بنهڕهت���ی ،لهكاتێكدا پۆل ی نوس���راوێكی بهڕێوهبهرایهتی بهپێ��� پرۆگرام���هكان ل���ه 2011/5/30ئ���هو پهرتوك��� ه گۆڕانكاریی پێویس���تی بۆ كراوه. لهالیهكی دیكهوه دهبینین بهبێ بیانوو كتێبی بێكهڵك دووباره چاپدهكرێتهوه، ی بپرسین بۆ دووباره بۆیه جێی خۆیهت كتێ���ب چاپدهكرێت���هوه؟ دهیان ههزار كتێ���ب دووب���اره چاپدهكرێت���هوه بێ ئهوهی هیچ س���ودی لێ ببینرێت ،بۆی ه گوماندهكرێ���تو پێوس���ت ه پهرلهمانو ی پهیوهندیدار چاودێریی داراییو الیهن لهحكومهت ل���هم دیاردهیه بكۆڵێتهوهو ی ب���هم بارودۆخه بهێنرێت .بۆی ه كۆتای لهو راپۆرتهدا دهڵێت 32ههزار كتێبی ی پێنجهمی بنهڕهتی بێكهڵك كۆمهاڵیهت دووباره چاپكراوهت���هوه ،ههروهها 11 ی ه���هزارو 200كتێبی فیزی���ای نۆیهم ی بنهڕهت���یو 2400كتێب���ی جوگرافیا ی چاپكراوهتهوه ،بۆی ه دهیهمی وێژهی��� ی چییهو لیژنهكه دهپرس���ێ هۆكارهك ه كێ لێی بهرپرسیاره؟. ێ لهش���وێنێكی دیكهدا دهڵێت ناكر ی هیچ پهرتوكێ���ك خهرجبكرێت پاره ێ وردبین���ی دوای چ���اپ (نهك بهب��� ێ ی ژمێریاریی ،وهزارهت نهدهزان وردبین شتی واههیهو نهسهریشی لێ دهردهچێ) ی كهوات ه لێرهدا ش���تێك ههی ه ژمێریار ی نازانێ ،دهش���ڵێت وهزارهت ی���ان پێ ئهگهر كتێ���ب كهموكوڕی زانس���تییو ههڵهی زمانهوانیی رێنوس���ی تێدابوو ی ی تێچوو ی بهرپ���رس بهبڕ ئهوا الیهن ی پهرتوكهك��� ه تهغریم بكرێت یان چاپ ی ئهنجامدراو س���زا ی ههڵ ه بهپێ���ی بڕ بدرێت. ی راپۆرتهك���هدا روو ل���هدوا خاڵ��� لهوهزارهت ك���راوهو دهڵێت با وهزارهت لهئاستی بهرپرسیارێتیدا بێت ئهوكات ه ی پرۆگ���رام پوچهڵبكاتهوه ك��� ه مای ه ك���ۆگای پهرتوكهكان س���فر بوبێتهوه،
فۆتۆ :فهریق ههڵهبجهیی
ی بۆ بهسفركردنی یان كاری پێویس���ت كۆگاكان كرابێت. ی لهالیهك���ی دیكهوه ئێس���تا داواكار ی ی لهههوڵی ئهوهدایه لێپرسراوان گشتی ی پ���هروهرده ك ه بهرپرس���ن وهزارهت��� ی كتێب لهچاپك���ردنو پوچهڵكردنهوه ی راكێش���ی دادگا ب���كات ب���ۆ ئ���هوه لێپێچینهوهی���ان لهگهڵ���دا بكرێ���ت ی ی س���امان لهس���هر هۆكاری بهفیڕۆدان ی بێبهرنامهی���یو ئ���هم واڵت��� ه بهه���ۆ ی زیادچاپكردنی كتێبو پوچهڵكردنهوه ی كتێبو ههرچی پهیوهندی ێ هۆكار ب ی چاپكردنی كتێبهوه بهگهندهڵییهكان��� ی ههی���ه ،بۆی��� ه داوا لهئهنجومهن��� وهزیران ك���راوه لیژنهیهك پێكبێنێتو بهدواداچونی ورد بۆ ئهم پرس ه بكات، بهاڵم تائێستا وهزارهتی پهروهرده هیچ وهاڵمێكی نییه.
ی لهسهر داوا ی داواكاری گشتی ی ئێستا ئهنجومهن وهزیران لیژنهیهكی تایبهتیی پێكهێناوه ی بۆ بهدواداچون ی گهندهڵییهكان چاپكردنی كتێب، ی بهاڵم وهزارهت پهروهرده ئامادهنیی ه هاوكاریی ئهو لیژنهی ه بكات ی گشتیدا بۆ لهنوس���راوێكی داواكاری ئهنجومهنی وهزیران له22ی ئابی 2011 ی ی گ���هوره لهبوار ئام���اژه بهگهندهڵ چاپكردن���ی كتێ���ب ك���راوه بهژمارهو بهڵگ���ه ،لهیهكێك لهبهڵگهكاندا دهڵێت كتێب چاپك���راوه لهكاتێكدا پێش���تر نوس���راوێكی دیك��� ه ههب���ووه ههمان ئ���هو كتێب��� ه پوچهڵبكرێت���هوه ،وات ه بهرلهچاپكردن���ی كتێب ،نوس���راوێك ی كتێبهك ه ههبووه بهپوچهڵكردن���هوه
ی ژم���اره (42403 ب��� ه نوس���راو له ،)2009/12/24كهوات ه پرسیار ئهوهی ه ی كه فهرمانێك ههیه بۆپوچهڵكردنهوه كتێبێكی دیاریك���راو ،بۆ چاپكرایهوه؟ هۆكار چی بوو؟ لهالیهك���ی دیك���هوه ئاماژهك���راوه ی بهب���ێ لێكۆڵین���هوه 200تهن بهوه كتێب س���وتێنراوهو پوچهڵكراوهتهوه ی بهفهرمانی وهزارهت لهكاتێكدا تهمهن چاپكردنی ئهو كتێب ه تهنها دوو س���اڵ ی ب���ووه ،ئهم���هش مان���ای بهفیڕۆدان ی گش���تییه .ههروهها دهڵێت س���امان ی ( )720ههزار ی 2010دا ب���ڕ لهس���اڵ ی ی س���ۆرانی رهوانه كتێب بهشێوهزار ێ خوێندن بادینان كراوه لهكاتێكدا لهو ی كرمانج���ی ژورووه، بهش���ێوهزار لهكاتێكدا ب���ڕی زیاتر له 3ملیارو 740 ملیۆن دین���ار پ���اره تهرخانكراوه بۆ ی كتێب بهشێوهزاری كرمانجی چاپكردن ی دهۆك. بۆ پارێزگا لهالیهك���ی دیك���هوه دیاردهیهك���ی دیكه ههس���تی پێك���راوه لهچاپكردنی ی كۆگاكان كتێبدا ،ئهویش بهبێ ئهوه ی ی كتێ���ب بك���هن لهالی���هن الیهن داوا پهیوهندی���دارهوه بهكت���اب ژمارهیهكی زۆر كتێبی نهخوازراو رهوان ه دهكرێت، ی یاداش���تێك ك ه لهالیهن یهكێك بهپێ ی لهكۆگاكانهوه ئاراس���تهی بهڕێوهبهر ی وهزارهت له2009/9/6 ی دیوان گشتی ی كراوه ،دهڵێـت ژمارهیهكی زۆر رهوانه كۆگاكهمان دهكرێتو داوامان نهكردووه، كهس���یش لێمان وهرناگرێ���ت ،چونك ه كۆگاكانی پهروهرده داوایان نهكردووه ی تا بۆیان رهوان ه بكهین .كهواته بهپێ ئهم یاداش���ت ه دهردهكهوێت ژمارهیهكی ی زۆر كتێ���ب چاپدهكرێ���تو رهوان���ه كۆگاكان دهكرێت دواتریش زیاددهبێتو دهس���وتێنرێت یان بهه���هر هۆكارێكی دیكه پوچهڵدهكرێتهوه ،لێرهدا پرسیار ێ ئهوهی ه بۆ كتێبی زیاد چاپدهكرێت؟ ك ی لهوهدایه؟ بۆ لێپرسینهوه بهرژهوهندی ل���هم دیاردهی ه ناكرێت ك���ه ماوهیهكی زۆره بهردهوامیی ههیه. ی ی بهڕێوهبهرایهت ی بهدواداچونێك بهپێ پش���كنینی وهزارهت دهركهوت���ووه ی ێ قوتابخانهدا كتێبی س���ااڵن لهههند 2005و 2006الی قوتابیان���هوه بووه، ی 2008چاپكراون كهچ���ی كتێبهكان��� پوچهڵكراوهتهوه ،ئهمهش كێشهیهكی گهورهیه ،چونك ه ناكرێت كتێبی چاپی ی 2005بخوێنرێ���ت لهكاتێكدا چاپكراو 2008كه نوێتره پوچهڵكراوهتهوه. ی كهالم ئێستا تێگهیشتین خوالس���ه گهندهڵ���ی ههی���هو بهڕوونی ههس���تی پێدهكرێت ،من دڵنیام بهڵگهی زیاترو ی ی داواكاری��� زۆرباش���تر لهبهردهس���ت گش���تیی ه بۆ بهدواداچونی ئهم پرسه، ی كوردستان، فهرموون ئێوه پهرلهمان س���هرۆكایهتی ئهنجومهن���ی وهزیران، ی ی دامودهزگا ی دارایی ،ههرچ چاودێری پهیوهندیدارو بهدواداچونو لێكۆڵینهوهی ه ی خۆتان بكهنو لهگهندهڵی ،بهدواداچون بوێران ه ههرچی پهیوهندی بهوباس���هوه ههی ه راكێش بكهنو ئیجرائاتیان لهگهڵدا ی بهو دیاردهیهش بێنن ك ه بكهنو كۆتای ی ئهوهدا بهردهوام ه ل���هوهزارهتو لهپا سامانی گشتیی بهفیڕۆ دهڕوات. ی زی���اد چاپك���ردنو بهه���ۆ پوچهڵكردنهوهی سهدان ههزار كتێبی ی ی گشتی پهروهردهو بهفیڕۆدانی سامان ی پ���هروهردهوه، لهالی���هن وهزارهت��� ی داواكاری گش���تیی داوای لهئهنجومهن وهزی���ران ك���ردووه لیژنهیهكی تایبهت ی لهس���هر وهزارهتی پ���هروهردهو الیهن پهیوهندیدار لهن���او دیوانی وهزارهتو ی پرۆگرامهكان پێكبێنێتو بهڕێوهبهرایهت ی پێویستیش���ی خس���تۆتهڕوو، بهڵگ ه ی ئهنجومهن���ی وهزیرانی���ش نوس���راو ئاراستهی وهزارهتی پهروهرده كردووه، ی ب���هاڵم تائێس���تا وهاڵم���ی ئهنجومهن وهزیرانی نهداوهتهوه. ی نوسراوێكی وهزارهت جارێكی بهپێ دیكه داوا لهئهنجومهنی وهزیران كراوه ی گرێبهس���ت لهگهڵ ئ���هو كۆمپانیایه ی پێنج س���اڵه كتێبی بۆ وهزارهت ماوه ی چاپدهكردو ئهمس���اڵ له 2011كۆتای هات���ووه بهن���اوی جی���ۆ پرۆجێكتیس دووب���اره نوێبكرێت���هوه لهكاتێكدا ئهو ی چاپكردنی كۆمپانیایه پێشتر ئیحتیكار كتێبی بهس���هر وهزارهتدا سهپاندبوو، ی ی درهنگ دهیگهیاندو كێشه جگهلهوه ی ههبوو. زۆر sarteep_jawhar@yaho.com
ریکالم
) )323سێشهمم ه 2012/4/24
ونبون
ی (شادی سدیق محهمهد) ی دهرونی ونبوه بهناو * باجێکی نهخۆشخانهی سۆز ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ كۆمپانیای ئاوێنه. ی (س���االر عهب���دواڵ رهحیم) ی ونبوه بهناو ی بازرگان��� * ناس���نامهیهكی ژور ی بازرگانی. ههركهسێك دۆزییهوه بیگهرێنێتهوه ژور ی (مهحمود حهم ه سهعید مهولود) ی بازرگانی ونبوه بهناو ی ژور * ناسنامهیهك ی بازرگانی. ههركهسێك دۆزییهوه بیگهرێنێتهوه ژور ی (تهها محهمهد ئهمین) ههركهسێك ی بازرگانی ونبوه بهناو * ناسنامهیهكی ژور ی بازرگانی. دۆزییهوه بیگهرێنێتهوه ژور ی (ك���وردۆ محهمهد جهزا) ی ونب���وه بهن���او ی بازرگان��� * ناس���نامهیهكی ژور ی بازرگانی. ههركهسێك دۆزییهوه بیگهرێنێتهوه ژور ی ونبوه بهن���اوی (زاهیر عهب���دواڵ رهحیم) ی بازرگان��� * ناس���نامهیهكی ژور ی بازرگانی. ههركهسێك دۆزییهوه بیگهرێنێتهوه ژور
ئاگانامه
داواكار /چیا اسعد مجید دوالێكراو /سهروهر محهمهد نهسرهدین ئ���اگادارت ئهكهینهوه داواكار (چیا اس���عد مجی���د) داوایهك ی به ژم���اره(/2302 ش)2011/ ل���هم دادگای ه تۆمار كردوه لهس���هرت وه ئهو دادگایه بری���اری ال ی خۆی دهركرد لهبهروار ی ( )2012/1/17به جیابونهوه ی بههۆ ی به جێهێش���تنی ماوه ی 8س���اڵ وه لهبهر نادیاری ش���وێن ی نیش���تهجێ بوونت دادگا بریاری دا ئ���اگادارت بكاتهوه بههۆ ی دوو رۆژنامه ی ناوخۆی رۆژانهوه وه ئهگهر ل ه ماوهی یاس���اییدا ههڵنهس���یت ب��� ه تانهلێدانی ی�ل�ان پیاچونهوهی (تمیزی بریارهك���ه) وه بریارهكه پلهی كۆتای ی وهردهگرێت بهپێ ی یاسا .لهگهڵ رێزدا دادوهر كامهران حهسهن فهرهج
سەبارەت بە کێشەی تەقدیسکردنی سیاسەت « ...»2پاشماوه سیاس���ەت ئێس���تا لەوە تێناپەڕێت کە غەم���ی داگیرکردن���ی ترۆپک���ی هەرەمی سیاسیو رەخنەکردنی ئەو ترۆپکە بێت. لهکاتێکدا سیاس���ەت دەبێ���ت دیالۆگێکی رۆژانەی بەردەوام بێت ،لەس���ەر تەواوی ژیانی کۆمەاڵیەت���ی ...ئەم دابڕانە قووڵە لهفیکر وادەکات خودی چاالکی سیاس���ی تەنی���ا لهکێش���ەی جەنگی دەس���ەاڵتدا کورتببێت���ەوە .ئ���ەم هەژاری���یو دابڕانە لههەموو کایە گەورەو چاالکییە گرنگەکانی عەقڵو رۆحی مرۆڤ ،لهپرس���یارە گرنگو گ���ەورەکان وایکردوە ،سیاس���ەت ببێتە جەنگێکی رووت لەسەر پارەو دەسەاڵت... کێش���ەکە لەو کاتەدا قووڵ دەبێتەوە کە رۆشنبیر هەمان نەخۆشی کایە سیاسییەکە بگرێت .واتە ببێت���ە بوونەوەرێک کاتێک قس���ە لهسیاس���ەت دەکات ،لهناو گرفتە تاکتیکیو رۆژانەکانی سەرخانی سیاسیدا ونببێت .لێرەدا رۆش���نبیر بە دیوێک ئەو نی���گا رادیکال���هوندەکات ک���ە گرنگە بۆ تێگەیش���تن لهمیکانیزمەکانی ئیشکردنی کای���ەی سیاس���ی ،هەروەه���ا ئ���ەو نیگا پانۆراماییەش لەدەست دەدات کە گرنگە ب���ۆ بینینی تەواوی کایەکە ...رۆش���نبیر بۆئ���ەوەی بتوانێت کۆی کایەی سیاس���ی ببینێت ،ناتوانێت بە کەرەستەکانی کایەی سیاسی خۆی ئەوە بکات .سیاسەت چیتر
کەرەس���تەیەکو رێگایەک بۆ بیرکردنەوە پێشنیارناکات ،دەبێت لەدەرەوە کەرەستە بهێنێت بۆ بیرکردنەوە لەکایەکانی ترەوە، لهفەلسەفەوە ،لهزانستەوە ،لهپالندانانەوە، لهئی���دارەوە ،لههون���ەرەوە ...هیچ کەس ناتوانێ���ت تەنیا بە چاویلکەی سیاس���ەت خۆی س���ەیربکاتو سیاس���ەت ببینێت. بۆئەوەی سیاس���ەت ببینین وبزانین چی لهناویدا دەگوزەرێ���ت دەبێت بە کۆمەکی کۆمەڵێک چاویلکەی ت���ر بڕوانین ،چەند چاویلکەیەک کە لەپش���تییەوە چاوانمان بەگەورەی���ی لەس���ەر تێڕوانینی رادیکالو پانۆرامایی رابهێنێتەوە .سیاسەت فۆکەس خس���تن نییە تەنیا بۆ سەر رووداوەکانی سەری سەرەوەی هەرەمی سیاسی ،بەڵکو وردبوونەوەی���ەکو ئاناتۆمییەک���ی قووڵی ئیشکردنی دەس���ەاڵتە لهناو هەموو کایە وردو خان���ە گرنگەکان���ی ژیاندا ،هەرکات رۆش���نبیر نەیتوانی ببێت بە بەشێک لەو پرۆس���ەی ئەناتومییەو تەنیا لەئاس���تی سەرەوەدا قس���ەی لەسەر سیاسەت کرد، تەنی���ا چاالکوان بوو ،تەنی���ا بۆی گرنگ بوو س���ەرۆکەکان چی دەڵێن ...جیهانی کورتک���ردەوە بۆ ملمالنێ���ی هەنوکەییو زەق���ی نێوان هێ���زەکان ،لەوی���ادا وەک رۆشنبیر دەمرێتو وەک بوونەوەرێکی دی لهناو سیاسەتدا لەدایکدەبێتەوە.
19
کوردو پرۆژە گەورەکان :پرۆژەی ئێران ...پاشماوه هەم بەشێکی زۆری کۆمەڵگای ئێرانیو هەم دونیای دەرەوە چاوەڕوانی گۆڕانی گەورەبوون ،بەاڵم رژێمەکەی ئەحمەدی نەژاد لەڕێگای بەکارهێنانێکی گەورەو بەرفراوان���ی توندوتیژیی���ەوە توان���ی کۆتایی بە خۆپیش���اندانەکان بهێنێتو خەڵک ناچار بە بێدەنگی بکەن)١٣(. س���ەپاندنی ئەم بێدەنگیی���ە تا ئەمڕۆ درێ���ژەی هەیەو ب���ۆ درێژەدانیش بەم بێدەنگییە ژیانی سیاسیو کۆمەاڵیەتی ئ���ەو واڵت���ە بەڕادەیەک���ی گ���ەورە بەس���ەربازیکراوە .یەکێ���ک لهڕێگ���رە گەورەکانی بەردەم پیادەکردنی پرۆژەی ئێران ب���ۆ ناوچەکە ،ئەم دوژمنایەتییە ناوەکییەیە لەنێوان کۆمەڵگای ئێرانیو دەسەاڵتدارانی ئەو واڵتەدا دروستبووە. ئەم کۆمەڵگایە داواکاریو خواستێکی هەیە تەواو ناکۆک بەوەی دەسەاڵتدارانی واڵتەکە هەیانە. ناکۆکی لەگەڵ دراوسێکاندا ترس���ی واڵتان���ی ناوچەک���ە لهئێران ترس���ێکی گەورەیە ،بەتایبەتی ترسی س���عودیەو واڵتان���ی کەنداوو ترس���ی ئیس���رائیل .بوونی ئێ���ران بە هێزێکی خاوەن بۆمبای ئەتۆمی هەڕەش���ەیەکی گەورەیە لەس���ەر ئەو واڵتانەو لەس���ەر ئاسایشو هاوکێش���ەی هێزو دەسەاڵت لەناوچەکەدا .بۆی���ە یەکێک لهکۆڵەکە سەرەکییەکانی سیاسەتی دەوڵەتانی ئەو ناوچەیە ،ئیدی لهدراوسێکانی ئێرانەوە بیگ���رە ،تا ئەو واڵتانەی تر کە ”بۆمبا ش���یعی“یەکەی ئێران وەک هەڕهش���ە بۆسەر ئاسایشی نەتەوەییان دەبینن، هەوڵدانە بۆڕێگرتن لهبەهێزبوونی ئەم واڵت���ەو بوون���ی بە هێزێک���ی ئەتۆمی لەناوچەک���ەدا .ئەم رێگرییە بەش���ێکە لهسیاس���ەتی تورکی���او ئەمهری���کاو سیاس���ەتی دەوڵەتان���ی ئەوروپاش. س���ەپاندنی ئابڵۆقەی ئابوریش بەسەر ئێران���دا تەعبیر لهویس���تی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی ئ���ەکات بۆڕێگرتن لەوەی ئێران ببێت بە هێزێکی ئەتۆمی. وەک پێشتریش ئاماژەم پێکرد دونیای دوای روخاندن���ی س���ەدامو تاڵەب���ان دونیایەکە تیایدا ئێران بەش���ێوەیەکی بەرچاو بەهێزبووە ،عێراق لهدوژمنێکی سەرس���ەختی ئێران���ەوە تاڕادەیەکی زۆر گ���ۆڕاوە بۆ دەس���ەاڵتدارێتییەکی
شیعی دۆس���تی ئێران .ئەمە وایکردوە بەش���ێکی زۆری دەوڵەتان���ی ناوچەکە لهب���ە ”عێراقیبوون���ی“ واڵتەکانی تری ناوچەک���ە بترس���ن ،بەتایبەت���ی ئەو واڵتانەی کە هێزی ش���یعەی بەهێزیان تێدایە ،وەک لوبنانو بەحرێنو تەنانەت س���وریا .س���ەرجەمی واڵتانی کەنداو، عێراقی ئەمڕۆ وەک بەش���ێک لهئێران وێنادەکەن .بۆیە بەهەرشێوەیەک بووە هەوڵئەدەن دەس���تبخەنە ن���او ژیانی عێراقی ئەمڕۆوە .لهس���ااڵنی رابردوودا فیداییە سونییەکانی ئەردەنو سعودیەو واڵتان���ی کەنداو دەهات���نو خۆیان بە ش���وێنو کەسو دەزگا ش���یعییەکاندا دەتەقان���دەوە .بەش���ێکی زۆری ئ���ەو خوێنەی لهسااڵنی رابردوودا لهعێراقدا رژا ،خوێنێک���ە دەس���تو پەنج���ەی واڵتانو هێزە س���ونییەکانی دراوسێی عێراق لێیبەرپرس���یارن .ئ���ەم دۆخە ت���ا ئەمڕۆش نەک چارەس���ەرنەکراوە، ئەوەی ئەمڕۆکە بڕو رادەی توندوتیژی لهعێراقدا کەمیکردوە کەمتر پەیوەندی ب���ە دروس���تبوونی پەیوەندییەک���ی تەندروستەوە لەنێوان شیعەو سوننەی عێراقو شیعەو س���وننەی ناوچەکەوە هەیە ،بەڵکو پەیوەندی بە سەرکەوتنی ش���یعەکانەوە هەیە لهدروس���تکردنی دەزگای مەحکەمی هەواڵگریو پۆلیسو س���وپاو هێزی ترەوە ب���ۆ دۆزینەوەو بەرهنگاربوونەوەی ئەو توندوتیژییە.
ئ���ەو هەرێم���ەی ه���ەم وەک بازاڕێکی گرن���گ ب���ۆ س���اغکردنەوەی کااڵکانی بینی���وەو مامەڵەک���ردووە ،هەم وەک ش���وێنێک تیایدا کاریگ���ەری گەورەی هەبێتو بەکاریبهێنێت بۆ بەهێزکردنی پێگەی خۆی لهعێراقدا ،هەروەها وەک ش���وێنێک تیایدا هێزە سیاسییەکانی کوردس���تانی خۆرهەاڵتی تێ���دا الواز بکات .ئەگەر کاریگەری تورکیا لەسەر پارت���یو لهناوچەکانی ژێر دەس���ەاڵتی پارتی���دا گەورەبێت ،ئ���ەوا کاریگەری ئێران لەس���ەر یەکێت���یو لەناوچەکانی ژێردەسەاڵتی یەکێتیدا گەورەیە .ئەگەر پارتی ئەمڕۆ لهبەرەی تورکیاو سوننەی عەرەب���ی عێراقیدا خۆیببینێتەوە ،ئەوا یەکێتی خۆی لەبەرەی ئێرانو شیعەی عەرەب���ی عێراق���دا دەبینێت���ەوە .ئەم دابەشبوونەی هێزەکانی هەرێم بەسەر ئەو دوو هێزە ئیقلیمیە گەورەیەدا نەک ئەگەری دروستکردنی دەوڵەتی کوردی لهباشوردا بەهێزناکات ،بەڵکو ئەگەری تەقین���ەوەو دابەش���بوونی ناوەکی ناو هەرێم زیاترو گەورەتردەکات. سەرچاوەکان: -١بۆ زانیاری زیاتر بڕوانە:
Nasr, Vali (2006). The Shia Revival: How Conflicts within Islam Will Shape the Future .New York, W. W. Norton.p. 34.
-٢بۆ س���ەرلەنوێ پێناس���ەکردنەوەو داڕش���تنەوەی ش���یعیزم وەک ئێرانو کورد بەش���ێوەیەکی گشتی پەیوەندی نێوان ئایدیۆلۆژیایەکی شۆڕشگێڕ بڕوانە ئەم ئێرانو کورد پەیوەندییەکی نابەرابەرو کتێبە گرنگەی حەمیدی عینایەت: پڕ فشارو توندوتیژیو کوشتنو بڕینو Enayat, Hamid. (2004). Modern پەالماردان���ە .کوردەکان���ی رۆژهەاڵت Islamic political thought: the ئەمڕۆ لەبەردەم هەڕەش���ەو پەالماری response of the Shī>ī and س���ەربازی بەردەوام���دان ،رۆژان���ە Sunnī Muslims to the twenthieth خەڵکی���ان لێدەگیرێ���تو دەکوژرێتcentury. London ; New York, I.B. ، Tauris. p 180188-. نکوڵی لهمافە سیاس���یو کۆمەاڵیەتیو فەرهەنگییەکانیان دەکرێت. لهپەیوەندی���دا ب���ە بەش���ەکانی تری -٣بڕوانە سەرچاوەی یەکەم لەپەڕەکانی کوردستانەوە ،ئێران بە درێژایی بیست ٢١و ٢٢و .٢٣ س���اڵی رابردوو زۆر لهنزیکەوە لەگەڵ -٤بڕوانە هەمان سەرچاو ل .٢٠ دەوڵەتی عێ���راقو تورکیاو س���وریادا -٥هەمان سەرچاوە ل ٢٢٢ کاریک���ردووە ب���ۆ بەرەنگاربوونەوەی -٦هەمان سەرچاوە ل ٢٢٢ خواستو ویستی خەڵکی ئەو پارچانەی -٧هەمان سەرچاوە ل ٢٢٣ کوردستان .لەدوای کەوتنی رژێمەکەی -٨هەمان سەرچاوە ل ٢١٧ س���ەدامو دروس���تبوونی هەرێمێک���ی -٩بڕوانە: نیمچە س���ەربەخۆ لهباش���وردا ،ئێران Dries, Tim (2010). De
چاپخانەی ئاوێنە کتێب ،گۆڤار رۆژنامه ،نامیلکه
groene beweging en haar strijd voor politieke en sociale hervormingen: een nieuwe revolutie voor Iran?. UGent. Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen. p. 15.
-١٠بڕوانە ئەم دوو سەرچاوەیە:
Ahmadi, S. (2010). Not their parents revolution. [29.03.2010, Le Monde Diplomatique: http://www.wsws.org/ articles/2010/feb2010/pers-f20. shtml]. Jafari, P. (2009). The Resilient Republic: can civil society bring change? Symposium Facing the Future: 30 years of the Islamic Republic of Iran. Amsterdam: University of Amsterdam
-١١بڕوانە:
Takeyh, R. (2007). Hidden Iran: Paradox and Power in the Islamic Republic. New York: Holt Paperbacks.
:١٢بڕوانە:
Hoodfar, S. en Sadr. (2009). Can women act as agents of a democratization of theocracy in Iran?. Genève: United Nations Research Institute For Social Development. Siamdoust, N. (15.06.2009). Tehran>s Rallying Cry: <We Are the People of Iran>". [20.06.209, Time Magazine: http:// w w w. t i m e . c o m / t i m e / w o r l d / article/0,8599,1904764,00. html?xid=rsstopstories].
-١٣بڕوانە:
Dries, Tim (2010). De groene beweging en haar strijd voor politieke en sociale hervormingen: een nieuwe revolutie voor Iran?. UGent. Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen.
خاوهنی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه
ه لهئهوروپا نوێنهری ئاوێن شوان حهمه ـ نهرویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
سهرنوسهر :شوان محهمهد جێگری سهرنوسهر :سهردار محهمهد
یاساو دوكهڵی سیاسهت
شوان محهمهد
www.
w
w ریکالم
awene.com
لهم ههرێمهدا بهدرێژایی بیس���تو دوو س���اڵی حوكمڕانی ك���وردی لهزۆربهی حاڵهتهكاندا جێبهجێكردنی یاس���ا كراوه بهقوربانی سیاس���هت ،ئێس���تاش لهدۆس���ییهی قایمقامی كۆچكردووی سلێمانیدا خهریكه رووداوهكان بهههمان ئاراسته دهبرێنو ههمان لۆژیك بهسهر ئهم دۆسیه گرنگهدا زاڵ دهكرێت. بهدرێژایی حوكمڕانی كوردی ههریهك لهههردوو هێزی دهس���هاڵتداری پارتیو یهكێتیو الیهنهكانی تریش ،دهیانو بگره سهدان تۆمهتباریان گرتۆته خۆیان، ههر كاتێكیش دادگا داوای بكردنایه ،ئهوا بهپاس���اوی ئهوهی كه كێش���هكه سیاس���ییهو لهالیهنی بهرامبهرهوه بۆی دروس���تكراوه ،تۆمهتبارهكان داڵده دهدرانو رادهستی دادگا نهدهكران. ئهم���ه لهكاتێكدا یهكێ���ك لهكۆڵهكه ه���هره بنهڕهتییهكانی سیس���تهمێكی دیموكراس���ی ،سهروهری یاساو یهكس���انی بهرامبهر یاس���او جێبهجێكردنی بڕیارهكانی دادگاكانه. پارتیو یهكێتی بهدرێژایی بیس���تو دوو س���اڵی حوكمڕانییان بهسهدان كۆنه پیاوی رژێمی پێش���وو خهڵكی تاوانباریان گرتبووه خۆیانو بگره لهڕیزهكانی س���هرهوهی مهجلیسی حیزبهوه دایان دهنیش���اندن ،ئامادهش نهبوون ئهگهر كوردستان نوقمی خوێن بوایه رادهستی دادگایان بكردنایه .ههر ئهم لۆژیكهش بووه مایهی ئهوهی كه چیتر رێزو بهها به حوكمی دادگا نهمێنێتو كوشتنو زوڵمكردن لههاوواڵتیانی سڤیل ببێته كارێكی رۆژانه بهتایبهتی لهناوهڕاستی نهوهدهكانی سهدهی رابردوودا. پارتیو یهكێتی لهس���ااڵنی رابردوودا چاوی���ان بهرایی نهدههات ،ههتا كادیره سهركهشو نایاساییهكانی خۆشیان بدهنه دهست دادگایهك كه ماوهیهكی زۆر دادوهرهكانی به موحاساسهی حیزبی نێوان پارتیو یهكێتی دادهنران. ئهم لۆژیكهی پارتیو یهكێتی كه چهند ساڵه بهرامبهر یاسا كاری پێدهكهن، تهنها لهوهوه نههاتووه كه ئهمان نایانهوێت یاسا سهروهربێت ،بهڵكو لهوهوه س���هرچاوهی گرتووه كه مانهوهی رهوش���ێكی وهها كه یاسا سهروهر نهبێت باش���ترین فهزایه بۆ هێزو خهڵكانێك كه خۆیان لهدهرهوهو لهس���هرو یاساوه ببینو بهدهر بن لهههموو چاودێریكردنو سزادانێك. ئهم لۆژیكه لۆژیكێكی خێڵهكییهو دوره لهسهرهتاییترین فهزای سیستهمێكی دیموكراسییهوه ،چونكه لهسیستهمێكی دیموكراسیدا هیچ دهسهاڵتێك لهسهرو یاساوه نییه ،هیچ دهنگێكیش لهسهر حوكمی یاساوه نابیسترسێت. رێزنهگرتن لهیاساو ههوڵدان بۆ كاریگهریی خستنه سهر دادگا بۆئهوهی رۆڵی س���هربهخۆو بێالیهنانهی خۆی نهبینێت ،لهڕووداوی دهستگیركردنی قایمقامو دواتر گیانلهدهستدانیدا ،تهنها لههێزه سیاسییهكانی دهسهاڵتداردا نهمایهوه، بهڵكو ئهمجاره پێش رووداو كهوتنو دهركردنی حكومی رههاو به سیاسیكردنی دۆسییهكه ،ئۆپۆزسیۆنو بگره میدیاو میدیای ئههلیشی گرتهوه. ئیتر بهبێ ئهوهی هیچ دهرهفهتێك بهڵرێتهوه بۆ كهسانی نێو هۆڵی دادگاكان كه ئهوان پیشهوهری مهیدانهكهنو سهرهتاییترین كاری خۆیانه. سیاسی بوو به واعیزی دادگا ،رۆژنامهنووس بوو به دادوهرو بێ ئهوهی هیچ لهیاس���اكان بزانێت حوكمی پێش���وهختی خۆی دهردهكرد ،كار گهیشتبووه ئهوهی كه سیاس���یو میدی���اكاران ،دادوهرهكان بنێرنهوه ب���ۆ ماڵهوهو بڵێن فهرمون ئێوه چیتر كارێكی ت���ر بكهنو ئێمه ئهم خزمهتگوزارییهی ئێوهمان گهرهك نیییه. لهڕووداوی گیانلهدهستدانی قایمقامهوه ئهو راستییه ئاشكرا بوو ،كه حیزبو حكوم���هت ،میدیاو كۆمهڵگا له چ س���هرگهردانییهكی گ���هورهدا دهژی ،ئهم كۆمهڵگایه له چ دواكهتووییهكدا نوقم بووه ،چهند س���اڵمان دهوێت بۆئهوهی دادگاكانمان لهدوكهڵی سیاسهتو حكومی رههاو نهزانی میدیاكاران بپارێزین، ئهوهش ههر خوا خۆی دهیزانێت ،چهندمان دهوێت؟ .
m
o
c
.
e
n
e
w
a
.
w
Awene
ریکالم