ژماره‌ 329

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی‬ ‫سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫یه‌كگرتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫گۆڕان‌و‬ ‫یه‌كێتی‬ ‫مه‌حاڵه‌‬ ‫‪...‬ل‪3‬‬ ‫ده‌رباره‌ی ملمالنێی کۆن‌و نوێی ناو گۆڕان‬

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژمار‌ه (‪)329‬‬ ‫سێشەممە ‪2012/6/5‬‬

‫‪17‬‬ ‫‪412‬‬ ‫»»»»‬

‫جەالل جەوهەر‪ :‬عه‌قڵییه‌تێک هه‌ی ‌ه له‌ناو‬ ‫کۆنه‌کاندا‪ ‌،‬گه‌نجه‌کانیان قبوڵ نییه‬

‫به‌رپرسه‌كانیش‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫"ته‌مسیل"‬

‫‪512‬‬ ‫ده‌كه‌ن؟»»»»‬

‫"ئه‌كته‌ر بونای ‌ه‬ ‫سه‌رسامکه‌ر بوون"‬

‫سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی له‌جاران الوازتره‌‬

‫‪17‬‬ ‫‪612‬‬ ‫»»»»‬

‫فه‌ره‌یدون عه‌بدولقادر‪ :‬دڵنیام‬ ‫مام جه‌الل‌و نه‌وشیروان پێكه‌وه‌ داده‌نیشن‌‬

‫‪ 350‬ملیار دینار بۆ خه‌رجیه‌کانی سه‌رۆكایه‌ت ‌ی‬ ‫هه‌رێم‌و حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان ته‌رخان ده‌كرێت‬ ‫زیات���ر ل��� ‌ه ‪ 350‬ملیار دین���ار ته‌رخان‬ ‫ێ‬ ‫ی س‌‬ ‫ی ‪‌ 2012‬‬ ‫ی س���اڵ ‌‬ ‫كراو‌ه بۆ خه‌رج ‌‬ ‫ی هه‌رێمی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ ‌‬ ‫ی ‪ 60‬ملیار‌و‬ ‫ی هه‌رێم ب���ڕ ‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫‪ 488‬ملی���ۆن دیناری‌ بۆ ته‌رخانكراوه‌‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زی���ران‬

‫‪221‬ملی���ار‌و ‪ 635‬ملیۆن‌و په‌رله‌مانیش‬ ‫ی‬ ‫‪ 68‬ملی���ار‌و ‪ 180‬ملیۆن دینار‪ ،‬به‌پێ ‌‬ ‫شیكردنه‌وه‌یه‌كی ئابوریی "به‌فیڕۆدانێكی‬ ‫زۆر له‌م خه‌رجییانه‌دا هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌پێ��� ‌‬ ‫ش���یكردنه‌وه‌یه‌ك ك ‌ه له‌الی���ه‌ن ژووری‬

‫ئابوری بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانه‌وه‌ بۆ پڕۆژ‌ه‬ ‫ی هه‌رێمی‬ ‫ی ‪‌ 2012‬‬ ‫بودج���ه‌ی ئه‌مس���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تان ئه‌نجامدراوه‌‌و كۆپییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌س���ت ئاوێنه‌ كه‌وت���ووه‌‪ ،‬له‌خه‌رج ‌‬ ‫ی هه‌رێمدا یه‌ك ملیار‌و ‪250‬‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���وته‌مه‌ن ‌‬ ‫ملیۆن دین���ار بۆ كڕین ‌‬

‫ته‌رخانك���راوه‌‪ 750( ،‬ملیۆن) دینار بۆ‬ ‫چاكکردنه‌وه‌ی بینا‌و ‪ 3‬ملیار دیناریش‬ ‫بۆ به‌خشینی پار‌ه ب ‌ه رێكخراوه‌كان‌و ‪6‬‬ ‫ملی���ار دیناریش بۆ ئیفاد‌و یه‌ك ملیار‌و‬ ‫‪ 800‬ملیۆن دیناریش بۆ خه‌رجی‌ كۆڕو‬ ‫كۆبونه‌و‌ه ته‌رخان كراوه‌‪.‬‬

‫هه‌ر به‌پێی‌ ئه‌م شیكردنه‌وه‌یه‌‪ ،‬بڕی‌ (‪26‬‬ ‫ملیار‌و ‪803‬ملیۆن) دینار ته‌رخانكراو‌ه بۆ‬ ‫ی‬ ‫شمه‌ك‌و خزمه‌تگوزاری‌و چاكکردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ئامێ���رو ئامرازه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زی���ران‪ ،‬هه‌روه‌ها بڕ ‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن��� ‌‬ ‫(‪125‬ملی���ۆن) دین���ار ته‌رخانكراوه‌ بۆ‬

‫ی كاره‌با‌و (‪3‬ملیارد‌و ‪924‬ملیۆن)‬ ‫خه‌رج ‌‬ ‫ی‬ ‫دینارش ته‌رخانكراوه‌ بۆ چاككردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئۆتۆمبی���ل‌و ئامێ���ر‌و ئامرازه‌كان��� ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‪.‬‬ ‫‪...‬ل‪2‬‬

‫شێخ‌و هه‌ورامی‌‌و جاف په‌یمان‬ ‫بۆ تاڵه‌بان ‌ی دووپات ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫له‌دانیشتنێكدا ش����ێخ جه‌عفه‌ر به‌ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫ش����ێخه‌كان‌و جه‌میل هه‌ورام����ی‌ به‌ناوی‌‬ ‫هه‌ورامی����ه‌كان‌و مه‌حمود س����ه‌نگاوی‌‌و‬ ‫عه‌دنان����ی‌ حه‌مه‌ی‌ مین����ه‌و حاكم قادرو‬ ‫حامیدی‌ حاجی‌ غالی‌ به‌ناوی‌ جا‌فه‌كانه‌وه‌‬ ‫(عه‌هدو په‌یم����ان) بۆ تاڵه‌بانی‌ دووپات‬ ‫ده‌كه‌ن����ه‌وه‌و ئه‌وی����ش بانگی����ان ده‌كاو‬ ‫وێنه‌كیان له‌گه‌ڵ‌ ده‌گرێت‪.‬‬ ‫تایب����ه‌ت به‌ئاوێن����ه‌‪ :‬پێ����رێ‌ ‪،6/3‬‬ ‫له‌دانیش����تنێكدا كه‌ له‌الی����ه‌ن تاڵه‌بانی‌‬ ‫س����ه‌رۆك كۆماری‌ عێراق‌و س����كرتێری‌‬

‫یه‌كێتی‌ نیش����تمانی‌ كوردس����تانه‌وه‌ بۆ‬ ‫ژماریه‌ك له‌ئه‌ندامانی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫س����ه‌ركردایه‌تی‌‌و گه‌وره‌ لێپرس����راوانی‌‬ ‫س����ه‌ربازیی‌ یه‌كێتی‌‪ ،‬له‌ماڵ����ی‌ تایبه‌تی‌‬ ‫ناوب����راو له‌چه‌می‌ رێزان س����از كرا بوو‪،‬‬ ‫ش����ێخ جه‌عفه‌ر وه‌زیری‌ پێش����مه‌رگه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم‌و ئه‌ندام����ی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ هه‌ڵده‌س����تێ‌‌و ده‌ڵێت "به‌ناوی‌‬ ‫هه‌موو ش����ێخه‌كانه‌وه‌ وه‌الئ����ی‌ خۆمان‬ ‫بۆ به‌ڕێ����زت دووپ����ات ده‌كه‌ینه‌وه‌ مام‬ ‫ج����ه‌الل"‪ ،‬جه‌میل هه‌ورامی����ش ده‌ڵێت‬

‫"منیش به‌ناوی‌ هه‌موو هه‌ورامییه‌كانه‌وه‌‬ ‫دڵس����ۆزی‌‌و وه‌الئی‌ خۆمان بۆ به‌ڕێزتان‬ ‫ن����وێ‌ ده‌كه‌مه‌وه‌‪ ،‬هه‌ری����ه‌ك له‌مه‌حمود‬ ‫سه‌نگاوی‌‌و عه‌دنانی‌ حه‌مه‌ی‌ مینه‌و حاكم‬ ‫قادرو حامیدی‌ حاجی‌ غالی‌ هه‌ڵده‌ستن‌و‬ ‫به‌ناوی‌ عه‌ش����یره‌تی‌ جاف����ه‌وه‌ وه‌الئی‌‬ ‫خۆیان بۆ تاڵه‌بانی‌ دووپات ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ویش له‌م دانیش����تنه‌دا ك����ه‌ هه‌ردوو‬ ‫جێگره‌كه‌ی‌ تێیدا ئاماده‌ بوون‪ ،‬وتویه‌تی‌‬ ‫"ده‌ كه‌وات����ه‌ ئێ����وه‌ وه‌رن ب����ا پێكه‌وه‌‬ ‫ ‬ ‫تاڵه‌بانی‌و سه‌رکرده‌ سه‌ربازییه‌کانی یه‌کێتی‬ ‫وێنه‌یه‌ك بگرین"‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬تایبه‌ت‬

‫گه‌وره‌ به‌رپرسێك ‌ی مه‌ریوان وریا قانیع‪:‬‬ ‫ئێرانی‌ نامه‌یه‌ك دیسانەوە دەربارەی رۆشنبیران ‪...‬ل‪12‬‬ ‫ئاراست ‌ه ‌ی بارزانی‌‌و‬ ‫تاڵه‌بان ‌ی ده‌كات‬

‫له‌سه‌ر دۆزی‌ مانه‌وه‌ی‌ سه‌رۆك وه‌زیران ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق‪ ،‬به‌رپرس����ی‌ دۆس����یه‌ی‌ عێراق‌و‬ ‫س����وریاو لوبنان له‌كۆماری‌ ئیس��ل�امی‌‬ ‫ئێ����ران‪ ،‬قاس����می‌ س����لێمانی‌ نامه‌یه‌كی‌‬ ‫تایبه‌ت ئاراس����ته‌ی‌ تاڵه‌بان����ی‌‌و بارزانی‌‬ ‫ده‌كات‌و به‌ناڕاس����ته‌وخۆ جه‌خت له‌سه‌ر‬ ‫مان����ه‌وه‌ی‌ مالیك����ی‌ ده‌كات‪ ،‬ه����اوكات‬ ‫نێچیرڤ����ان بارزان����ی‌‌و مه‌البه‌ختی����ار بۆ‬ ‫رونكردنه‌وه‌ی‌ هه‌ڵوێستی‌ كورد گه‌یشتنه‌‬ ‫تاران‪.‬‬ ‫تایب����ه‌ت ب����ه‌ ئاوێنه‌‪ :‬س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫سیاسی‌ ئاگادار به‌ ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫پاشئه‌وه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ له‌كۆتایی‌ هه‌فته‌ی‌‬ ‫پێشوودا نامه‌كه‌ی‌ به‌ده‌ست گه‌یشتووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وی����ش الی‌ خۆی����ه‌وه‌ گه‌یاندویه‌تی����ه‌‬ ‫بارزانی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‪.‬‬ ‫هاوكات ش����ه‌وی‌ ‪ 6/5‬نێچیرڤان بارزانی‌‬ ‫له‌ڕێ����گای‌ فڕۆكه‌خانه‌ی‌ س����لێمانییه‌وه‌‬ ‫گه‌یش����ته‌ س����لێمانی‌‌و چاوی‌ به‌تاڵه‌بانی‌‬ ‫كه‌وت‌و گه‌ڕای����ه‌وه‌ بۆ هه‌ولێ����ر‌و رۆژی‌‬ ‫‪ 6/6‬گه‌یش����ته‌ توركیا بۆ به‌شداریكردن‬ ‫له‌كۆبوونه‌وه‌یه‌ك����دا ك����ه‌ پێش����وه‌خت‬ ‫به‌رنامه‌ی‌ بۆ دانرابوو‪ ،‬هه‌ر دوێنێ‌ شه‌‌و‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ مه‌البه‌ختیار گه‌یش����تنه‌ تاران‪،‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ له‌كاتێكدای����ه‌ ه����اوكات رابه‌ری‌‬ ‫ته‌وژمی‌ س����ه‌دریش (موقته‌دا س����ه‌در)‬ ‫به‌سه‌ردانێكی‌ كتوپر گه‌یشته‌ تاران‪.‬‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌ یه‌كێتی‌ رۆژی‌ ‪6/4‬‬ ‫ئه‌وانی����ش الی‌ خۆیانه‌وه‌ بڕیاریان دا كه‌‬ ‫ئه‌ن����دام په‌رله‌مانه‌كانیان ئیمزا له‌س����ه‌ر‬ ‫س����ه‌ندنه‌وه‌ی‌ متمان����ه‌ له‌مالیكی‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم به‌مه‌رجێك تاڵه‌بان����ی‌ دڵنیابێت‬ ‫ل����ه‌وه‌ی‌ ك����ه‌ ‪ 164‬ئه‌ن����دام په‌رله‌مان‬ ‫ئیمزایان‌ بۆ البردن����ی‌ مالیكی كردبێت‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌مه‌ دوا رێگا چاره‌بێت‪ .‬‬ ‫‪..‬ل‪2‬‬ ‫ ‬

‫‪ 163‬که‌س له‌هه‌رێمی كوردستان‬ ‫حوكمی له‌سێداره‌دانیان هه‌یه‌ ‌‪..‬ل‪3‬‬

‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش ‪ 101‬شه‌قامی ‪2‬سالم خانووی ‪ 56‬ته‌له‌فۆن‪ 2136622 3210501 3210502 :‬هه‌ولێر ‪ ،‬فولکه‌ی کوران ‪ -‬به‌رامبه‌ر نه‌خۆشخانه‌ی ژینی تایبه‌ت (مۆبایل)‪ 07504531388 :‬‬

‫ئاریافۆن‪ 2560031 :‬کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات‬

‫نرخی ‪ 1000‬دینار ‬

‫تیراژ ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫هه‌واڵ‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫د‪.‬موسه‌ننا ئه‌مین به‌تۆمه‌ت ‌ی‬ ‫(ئازار‌و لێدان) ده‌ستگیر ده‌كرێت‬ ‫د‪ .‬موسه‌ننا‪ :‬ده‌ستگیر نه‌كراوم‬

‫ئه‌ندام���ی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كگرت���و ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیس�ل�امی‌ كوردس���تان‪ ،‬د‪.‬موس���ه‌ننا‬ ‫ئه‌می���ن به‌تۆمه‌ت���ی‌ (ئ���ازار‌و لێدان)‬ ‫به‌م���ادده‌ی‌ ‪ 413‬له‌یاس���ای‌ س���زادانی‌‬ ‫عێراق���ی‌ ده‌س���تگیركراوه‌‌و دوات���ر‬ ‫به‌كه‌فال���ه‌ت ئازادكراوه‌‪ ،‬ئه‌ویش ده‌ڵێت‬ ‫"ده‌ستگیرنه‌كراوم"‪.‬‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫ئ���اگادار به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ له‌م‬ ‫ماوه‌یه‌ی‌ رابردودا ئه‌ندامی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی‌‪ ،‬د‪.‬موسه‌ننا ئه‌مین‬ ‫چوه‌ت���ه‌وه‌ س���ه‌ر ماڵ���ی‌ خێزانه‌كه‌ی‌‬

‫له‌ماوه‌ ‌ی‬ ‫مانگێكدا‬ ‫دووجار تایه‌ ‌ی‬ ‫عه‌ره‌بانه‌كه‌ی‬ ‫بێستون ‌ی‬ ‫كۆسته‌ ‌ی چه‌م‬ ‫ده‌ته‌قێنرێت‬

‫پێشتری‌‌و داوای‌ وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌ خانوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫لێك���ردوه‌‌و دواتر ده‌مه‌قاڵێ له‌نێوانیاندا‬ ‫دروس���تبووه‌‌و بنه‌ماڵه‌ی‌ خێزانه‌كه‌شی‌‬ ‫س���كااڵیان له‌دژی‌ تۆماركردووه‌‪ ،‬دواتر‬ ‫پۆلی���س به‌مادده‌ی‌ (‪ )413‬له‌یاس���ای‌‬ ‫س���زادانی‌ عێراقی‌‌و به‌تۆمه‌تی‌ (ئازار‌و‬ ‫لێدان واته‌ "مش���اجره‌") ده‌س���تگیری‌‬ ‫كردووه‌‌و دواتر به‌كه‌فاله‌ت ئازادكراوه‌‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ ئاوێنه‌ په‌یوه‌ندیكرد‬ ‫به‌ د‪.‬موس���ه‌ننا ئه‌مین‪ ،‬ب���ه‌اڵم ناوبراو‬ ‫ئه‌و زانیارییانه‌ی‌ ره‌تكرده‌وه‌‌و رایگه‌یاند‬ ‫"به‌پێ���ی‌ یاس���ا خانوه‌ك���ه‌م داوه‌ته‌وه‌‬

‫به‌خێزانه‌ك���ه‌م‌و لێ���ی‌ داگیرنه‌ك���ردوم‬ ‫تا ب���ه‌زۆر لێیوه‌ربگرم���ه‌وه‌"‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ره‌تیك���رده‌وه‌ ك���ه‌ ده‌س���تگیركرابێت‌و‬ ‫وت���ی‌ "ه���ه‌ر قس���ه‌یه‌ك له‌ب���اره‌ی‌‬ ‫ده‌ستگیركردنمه‌وه‌ كرابێت راست نییه‌‪،‬‬ ‫ته‌نها كه‌مێك لێكتێنه‌گه‌یشتنی‌ خێزانی‌‬ ‫ب���ووه‌‌و ئه‌وه‌ش هی‌ ئ���ه‌وه‌ نییه‌ بڕواته‌‬ ‫سه‌ر روپه‌ڕی‌ رۆژنامه‌كان"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كان���ی‌ ئاوێن���ه‌‪،‬‬ ‫یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی‌ به‌نیازه‌ دوای‌ ئه‌م‬ ‫روداوه‌‪ ،‬د‪.‬موسه‌ننا ئه‌مین بكاته‌ نوێنه‌ری‌‬ ‫یه‌كگرتوو له‌قاهیره‌ی‌ پایته‌ختی‌ واڵتی‌‬

‫میس���ر‪ ،‬به‌اڵم ناوبراو ئه‌و زانیارییه‌ش ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌تك���رده‌وه‌‌و وت���ی‌ "من به‌رپرس���ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ یه‌كگرتووم‬ ‫بۆ واڵته‌ عه‌ره‌بی‌‌و ئیسالمییه‌كان‌و نابمه‌‬ ‫نوێنه‌ری‌ یه‌كگرت���وو له‌قاهیره‌"‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئ���اگادار له‌یه‌كگرتوی‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د كه‌‬ ‫د‪.‬موس���ه‌ننا پێش كۆنگره‌ی‌ شه‌شه‌می‌‬ ‫یه‌كگرتوو ئه‌و به‌رپرسیارێتییه‌ی‌ هه‌بووه‌‌و‬ ‫دوای‌ كۆنگره‌ هیچ به‌رپرسیارێتییه‌كه‌ی‌‬ ‫ ‬ ‫دیكه‌ی‌ بۆ دیارینه‌ك���راوه‌ جگه‌ له‌پله‌ی‌ د‪.‬موسه‌ننا ئه‌مین‬ ‫ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی‪.‬‬

‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬

‫ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران فه‌رمانبه‌رێك به‌پله‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی خانه‌نشین ده‌كات‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زی���ران‬ ‫فه‌رمانبه‌رێك���ی‌ وه‌زاره‌تی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫به‌پله‌ی‌ (به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌) خانه‌نشین‬ ‫كردووه‌‌و پ���ه‌روه‌رده‌ش ده‌ڵێت كه‌ ئه‌وان‬ ‫هی���چ ده‌س���ه‌اڵتێكیان نیی���ه‌‪ ،‬چونك���ه‌‬ ‫فه‌رمانیان پێكراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ولێ���ر‪ ،‬ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌پێی نوس���راوی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زی���ران‬ ‫(‪ )1339‬له‌ (‪ )2012/2/1‬كه‌ ئاراسته‌ی‬ ‫وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ كراوه‌ فه‌رمانیداوه‌ كه‌‬ ‫فه‌رمانبه‌ر (ها‪ ،‬ر) به‌ پله‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری‬

‫گشتی خانه‌نش���ینكراوه‌و فه‌رمانه‌كه‌ش‬ ‫جێبه‌جێ بكرێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ نوسراوێكی‬ ‫به‌ژم���اره‌ (‪ )3173‬ل���ه‌ (‪)2012/2/16‬‬ ‫بۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گش���تی په‌روه‌رده‌ی‬ ‫هه‌ولێر كردوه‌ كه‌ ئ���ه‌و فه‌رمانبه‌ره‌ له‌و‬ ‫رێككه‌وته‌ی كه‌ سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫وه‌زیران دیاریكردوه‌ خانه‌نشین كراوه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی ئ���اگادار له‌وه‌زاره‌تی‬ ‫په‌روه‌رده‌ كه‌ نه‌یویس���ت ناوی ئاش���كرا‬ ‫بكرێت به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند "وه‌زاره‌تی‬

‫پ���ه‌روه‌رده‌ هی���چ ده‌س���ه‌اڵتێكی ب���ۆ‬ ‫ره‌تكردن���ه‌وه‌ی ئه‌و نوس���راوه‌و فه‌رمانه‌‬ ‫نه‌ب���ووه‌‪ ،‬له‌كاتێك���دا له‌دنی���ادا نه‌بووه‌‬ ‫فه‌رمانبه‌ر به‌پله‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی‬ ‫خانه‌نشین بكرێت"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌ هه‌وڵیدا لێدوانی به‌رپرس���انی‬ ‫وه‌زاره‌تی پ���ه‌روه‌رده‌ وه‌ربگرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌وڵه‌كان بێسود بووه‌‪ ،‬چونكه‌ ئاماژه‌یان‬ ‫بۆ ئه‌وه‌كرد كه‌ "فه‌رمانه‌كه‌ له‌س���ه‌ره‌وه‌‬ ‫هات���وه‌و نه‌توانراوه‌ ره‌تبكرێته‌وه‌‪ ،‬یاخود‬ ‫جێبه‌جێی نه‌كرێت"‪.‬‬

‫قه‌سابخانه‌‌و عه‌لوه‌كه‌‌ی پێشوو ده‌كرێن به‌باخچه‌‬ ‫راگه‌یاند كه‌ رووبه‌ری‌ ش���وێنی‌ پێش���تر ‌ی‬ ‫قه‌سابخانه‌كه‌ی‌ س���لێمانی‌ (‪ )76‬دۆنمه‌‌و‬ ‫له‌نه‌خش���ه‌دا خ���ۆی‌ باخچه‌ی���ه‌‌و ئێس���تا‬ ‫ش���اره‌وانی‌ ‪%25‬ی‌ روبه‌ره‌ك���ه‌ی‌ داوه‌‬ ‫به‌كۆمپانیایه‌ك بۆ دروستكردنی‌ ته‌الرێكی‌‬ ‫بازرگانی‌‌و ‪%75‬كه‌ی‌ تریش���ی‌ وه‌ك باخچه‌‬ ‫ده‌مێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬ناوب���راو وت���ی‌ "نه‌ده‌ك���را‬ ‫س���ه‌رجه‌م ئ���ه‌و رووب���ه‌ره‌ زۆره‌ بكرێت‬ ‫به‌باخچه‌‌و پارك‪ ،‬چونكه‌ ره‌نگه‌ حكومه‌ت‬ ‫له‌ئێستادا ئه‌و توانا داراییه‌ی‌ نه‌بێت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫دراوه‌ به‌كۆمپانیای���ه‌ك بۆئه‌وه‌ی‌ ته‌الرێكی‌‬ ‫بازرگانی‌ تیا دروستبكات"‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌مباره‌یه‌وه‌ به‌ڕێوبه‌ری‌ باخچه‌كانی‌‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬كام���ه‌ران محه‌مه‌د س���اڵح بۆ‬

‫ئاوێن���ه‌ی‌ رونك���رده‌وه‌ كه‌ ئ���ه‌وان پێیان‬ ‫باشبووه‌ شوێنی‌ پێش���تری‌ قه‌سابخانه‌كه‌‬ ‫هه‌م���ووی‌ بكرێ���ت به‌ب���اخ‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫به‌ڕێوبه‌رایه‌تی‌ وه‌به‌رهێنان ئه‌و به‌ش���ه‌ی‌‬ ‫زه‌وییه‌كه‌ی‌ ته‌رخانكردوه‌ بۆ وه‌به‌رهێنان‪،‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ ش���وێنی‌ عه‌لوه‌ كۆنه‌كه‌ش‪،‬‬ ‫كامه‌ران ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا كه‌ ئه‌و ناوچه‌یه‌‬ ‫دوو پارچه‌یه‌و پارچه‌یه‌كی‌ حه‌وت دۆنمه‌و‬ ‫دیزاینی‌ پاركه‌كه‌ی‌ به‌مزوانه‌ ته‌واو ده‌بێت‪،‬‬ ‫به‌ڕێوبه‌رایه‌تی‌ وه‌به‌رهێنان له‌سه‌ر بودجه‌ی‌‬ ‫باخچ���ه‌كان جێبه‌جێ���ی‌ ده‌كات‪ ،‬پارچه‌ی‌‬ ‫دووه‌میش���ی‌ نۆ دۆنم���ه‌‌و بینای‌ خه‌ڵك‌و‬ ‫كۆمه‌ڵیك ئاواره‌ی‌ تێدایه‌ كه‌ سه‌رجه‌م ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ قه‌ره‌بوو ده‌كرێنه‌وه‌‪.‬‬

‫"سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‌و حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان سه‌دان ملیار دینار به‌فیڕۆ ده‌ده‌ن"‬

‫گه‌وره‌ به‌رپرسێك ‌ی‬ ‫ئێرانی‌ نامه‌یه‌ك‬ ‫ئاراسته‌ ‌ی بارزانی‌‌و‬ ‫تاڵه‌بان ‌ی‬ ‫ده‌كات‪ ...‬پاشماوه‌‬

‫به‌بێس���تونی‌ كۆس���ته‌ی‌ چ���ه‌م ك��� ‌ه‬ ‫الیه‌نگرێكی‌ سه‌رس���ه‌ختی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕانه‌و به‌رده‌وام ماتۆڕه‌ سێ‌ تاییه‌كه‌ی‌‬ ‫به‌ئ���ااڵی‌ گۆڕان رازاندووه‌ت���ه‌وه‌‌و به‌ناو‬ ‫بازاڕدا دێت‌و ده‌چێت‪ ،‬بۆ جاری‌ دووه‌م‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ مانگێكدا تایه‌ی‌ عاره‌بانه‌كه‌یان‬ ‫ته‌قاند‪.‬‬ ‫س���لێمانی‌ ئاوێنه‌‪ :‬بێستون ئه‌سعه‌د‬ ‫ناس���راو به‌بێس���تونی‌ كۆس���ته‌ی‌ چه‌م‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ به‌ره‌به‌یانی‌ ‪2‬ی‌‬ ‫مانگ دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ نوێژی‌ به‌یانی‌ كردووه‌‪،‬‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫به‌پێی‌ شیكردنه‌وه‌یه‌ك زیاتر له‌ ‪350‬‬ ‫ملیار دینار بۆ خه‌رجی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم‌و سه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫وه‌زیران‌و په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫ته‌رخان كراوه‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و شیكردنه‌وه‌یه‌ك كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ژووری ئاب���وری بزوتن���ه‌وه‌ی گۆڕانه‌وه‌‬ ‫بۆ پڕۆژه‌ بودجه‌ی ئه‌مس���اڵی‌ هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان ئه‌نجام���دراوه‌‌و كۆپییه‌كی‌‬ ‫ده‌س���ت ئاوێن���ه‌ كه‌وت���ووه‌‪ ،‬بودجه‌ی‬ ‫پێش���نیاركراوی ئه‌مس���اڵی هه‌رێم���ی‬ ‫كوردستان كه‌ ئێستا له‌الیه‌ن لیژنه‌كانی‌‬ ‫په‌رله‌مان گفتوگۆی‌ له‌باره‌وه‌ ده‌كرێت‌و‬ ‫هێش���تا په‌س���ه‌ند نه‌ك���راوه‌ بڕه‌كه‌ی‬ ‫(‪15‬ترلیۆن‌و ‪ 245‬ملیارد‌و‪ 797‬ملیۆن)‬ ‫دین���اره‌‪ ،‬له‌و رێژه‌ی���ه‌ش (‪ 10‬ترلیۆن‌و‬ ‫‪ 745‬ملی���ارد‌و‪ 797‬ملی���ۆن) دینار بۆ‬ ‫خه‌رجییه‌كانی به‌كاربردن ته‌رخانكراوه‌‌و‬ ‫بڕی (‪ 4‬ترلیۆن‌و ‪ 500‬ملیارد) دیناریش‬ ‫بۆ خه‌رجیی پرۆژه‌كان���ی وه‌به‌رهێنان‬ ‫ته‌رخانكراوه‌‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌بودجه‌ی‌ ته‌رخانكراو بۆ‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‪ ،‬شیكردنه‌وه‌كه‌ی‌‬ ‫ژوری‌ ئابوری‌ گۆڕان ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌داوه‌‬ ‫كه‌ له‌ساڵی‌ رابردوودا بۆ خه‌رجییه‌كانی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم بڕی‌ (‪ 36‬ملیار‌و‬ ‫‪ 869‬ملیۆن) دینار ته‌رخانكراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬

‫بێستینی کۆسته‌ی چه‌م له‌کاتی هه‌ڵبژاردنی رابردووی په‌رله‌مانی کوردستان‬

‫هاوڕێیه‌ك���ی‌ پێیڕاگه‌یان���دووه‌ كه‌ ئه‌و‌ه‬ ‫له‌كوێی‌ تایه‌ی‌ عه‌ره‌بانه‌كه‌تیان داوه‌ته‌‬ ‫ب���ه‌ر چه‌قۆ‪ .‬ئه‌و وتی‌ "من پیش���ه‌كه‌م‬ ‫حه‌ماڵیی���ه‌و هه‌م���وو به‌ره‌به‌یانیی���ه‌ك‬ ‫كاتژمێر س���ێ‌ ده‌چم بۆ عه‌لوه‌كه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫به‌یانیی���ه‌ كه‌ چووم س���ه‌یرم كرد هه‌ر‬ ‫سێ‌ تایه‌ی‌ عه‌ره‌بانه‌ی‌ حه‌ماڵییه‌كه‌یان‬ ‫به‌چه‌ق���ۆ ته‌قاندوم‪ ،‬كه‌ ه���ه‌ر یه‌كه‌ی‬ ‫به‌‪ 200‬هه‌زار دیناره‌"‪ .‬وتیشی‌ "كێشه‌م‬ ‫له‌گ ‌هڵ‌ كه‌س نییه‌و ته‌نها ئه‌وه‌یه‌ كه‌ تا‬ ‫ئه‌مخه‌نه‌ گۆڕه‌وه‌ هه‌ر گۆڕانم"‪.‬‬

‫له‌ئه‌مس���اڵدا بودجه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ به‌رچ���او زیادی‌‬ ‫كردووه‌ ب���ۆ (‪ 60‬ملیار‌و ‪ 488‬ملیۆن)‬ ‫دینار‪ ،‬واته‌ خه‌رجییه‌كانی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم له‌ئه‌مس���اڵدا به‌ به‌راورد به‌ساڵی‌‬ ‫راب���ردوو (‪ 23‬ملی���ار‌و ‪ 579‬ملی���ۆن)‬ ‫دینار‪ ،‬زیادی‌ ك���ردووه‌‪ .‬كه‌ بڕی‌ (‪16‬‬ ‫ملیار‌و ‪ 238‬ملیۆن) دینار ته‌رخانكراوه‌‬ ‫ب���ۆ ش���ممه‌ك‌و خزمه‌تگ���وزاری‌‌و‬ ‫چاككردنه‌وه‌‪( ،‬یه‌ك ملیار‌و ‪250‬ملیۆن)‬ ‫دینار ب���ۆ كڕینی‌ س���وته‌مه‌نی‌‌و (‪400‬‬ ‫ملی���ۆن) دیناریش ب���ۆ خه‌رجی‌ جل‌و‬ ‫به‌رگی‌ سه‌ربازی‌‌و ئه‌منی‌‌و ته‌ندروستی‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا (‪ 6‬ملیار) دین���ار بۆ ئیفاد‌و‬ ‫(یه‌ك ملیار‌و ‪ 800‬ملیۆن) دیناریش بۆ‬ ‫كۆڕ‌و كۆبوون���ه‌وه‌‌و (یه‌ك ملیار‌و ‪188‬‬ ‫ملی���ۆن) دیناریش ب���ۆ چاككردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئۆتۆمبی���ل‌و (یه‌ك ملیار‌و ‪ )840‬ملیۆن‬ ‫دینار بۆ كڕین‌و چاككردنه‌وه‌ی‌ ئه‌ساس‌و‬ ‫(‪ 750‬ملیۆن) دینار بۆ چاككردنه‌وه‌ی‌‬ ‫بین���ا‌و (‪3‬ملیار) دینار بۆ به‌خش���ینی‌‬ ‫پاره‌ به‌رێكخراوه‌كان‌و (‪ 2‬ملیارد‌و ‪500‬‬ ‫ملی���ۆن) دینار ب���ۆ قه‌ربوكردنه‌وه‌كانی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‬ ‫ش���یكردنه‌وه‌كه‌ی‌ ژوری‌ ئاب���ور ‌‬ ‫ی‬ ‫گۆڕان بۆ خه‌رجییه‌كان���ی به‌كاربردنی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‪ ،‬باسی‌ له‌وه‌كردوه‌‬ ‫ك���ه‌ له‌ئه‌مس���اڵدا به‌به‌راورد به‌س���اڵی‬ ‫راب���ردوو به‌ش���ێوه‌یه‌كی مه‌ترس���یدار‬

‫ئه‌و كه‌ ته‌مه‌نی‌ ‪ 57‬س���اڵه‌و خاوه‌نی‌‬ ‫‪ 8‬س���ه‌ر خێزانه‌‪ ،‬ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد‬ ‫ك���ه‌ "ئه‌و كه‌س���ه‌ی‌ چه‌ق���ۆی‌ له‌تایه‌ی‌‬ ‫عه‌ره‌بانه‌ك���ه‌ی‌ داوه‌‪ ،‬بهاتای���ه‌ چه‌قۆی‌‬ ‫له‌خ���ۆی‌ بدایه‌ زۆری‌ پێخۆش���تر بوو‪،‬‬ ‫چونكه‌ مه‌عیشه‌تی‌ خۆی‌‌و ماڵ‌‌و مناڵی‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و عه‌ره‌بانه‌یه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و وت���ی‌ "ئه‌مه‌ دووه‌مجاره‌ له‌ماوه‌ی‌‬ ‫مانگێكدا كه‌ وام به‌رامبه‌ر ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ئه‌گه‌ر پیاون با بێن چه‌قۆ له‌خۆم بده‌ن‪،‬‬ ‫نه‌ك تایه‌ی‌ عه‌ره‌بانه‌كه‌م بدڕن"‪.‬‬

‫"زیادیكردووه‌"‌و رونیانكردۆته‌وه‌ كه‌ ل ‌ه‬ ‫پارساڵدا بۆ خه‌رجییه‌كانی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫وه‌زیران (‪ 148‬ملی���ارد‌و ‪ 135‬ملیۆن)‬ ‫دینار ته‌رخانكرابوو‪ ،‬به‌اڵم له‌ئه‌مساڵدا‬ ‫ب���ۆ خه‌رجییه‌كان���ی به‌كاربردن (‪221‬‬ ‫ملیارد‌و ‪ 635‬ملیۆن) دینار ته‌رخانكراوه‌‪،‬‬ ‫واته‌ خه‌رجییه‌كانی‌ ئه‌مساڵ به‌ به‌راورد‬ ‫به‌س���اڵی رابردوو (‪ 73‬ملی���ارد‌و ‪500‬‬ ‫ملی���ۆن) دینار زیادیك���ردووه‌ ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌ڕه‌چاوكردن���ی ئ���ه‌و پاره‌یه‌ی‌ كه‌ بۆ‬ ‫ناردنه‌ ده‌ره‌وه‌ی قوتابیان ته‌رخانكراوه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ پار ساڵیش هه‌مان خه‌رجی هه‌ر‬ ‫له‌سه‌ر بودجه‌ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران بوو‬ ‫له‌به‌ش���ی خه‌رجی دیكه‌دا كه‌ له‌شه‌ش‬ ‫مانگ���ی یه‌كه‌مدا توانراوه‌ (‪ 17‬ملیارد)‬ ‫دینار خه‌رجبكرێت‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ش���یكردنه‌وه‌كه‌‪ ،‬له‌مس���اڵی‌‬ ‫‪2012‬دا ب���ڕی‌ (‪ 26‬ملیار‌و ‪803‬ملیۆن)‬ ‫دین���ار ته‌رخانك���راوه‌ ب���ۆ ش���مه‌ك‌و‬ ‫خزمه‌تگ���وزاری‌و چاككردنه‌وه‌ی‌ ئامێرو‬ ‫ئامرازه‌كانی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫وه‌زیران‪ ،‬هه‌روه‌ها ب���ڕی‌ (‪125‬ملیۆن)‬ ‫دین���ار ته‌رخانكراوه‌ ب���ۆ كرێی‌ كاره‌باو‬ ‫(‪ 4‬ملی���ار‌و ‪ 200‬ملی���ۆن) دیناریش بۆ‬ ‫س���وته‌مه‌نی‌‌و زیاتر له‌(ی���ه‌ك ملیار)‬ ‫دیناریش بۆ جل‌و به‌رگی‌ فه‌رمانبه‌ران‌و‬ ‫(‪11‬ملی���ار‌و ‪35‬ملی���ۆن) دیناریش بۆ‬ ‫میوانداری‌‌و وه‌فد‌و په‌یوه‌ندی‌ گش���تی‌‪.‬‬ ‫ش���یكردنه‌وه‌كه‌ باس ئام���اژه‌ به‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات ك���ه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫وه‌زی���ران‪ ،‬ئێس���تا ‪ 84‬راوێ���ژكاری‌‬

‫وا بڕیاره‌ ش���وێنی‌ پێش���تری‌ قه‌سابخانه‌‌و‬ ‫عه‌لوه‌كه‌ی‌ س���لێمانی‌ بكرێ���ن‌و به‌باخچه‌‌و‬ ‫به‌ش���ێكی‌ قه‌س���ابخانه‌كه‌ش ته‌الرێك���ی‌‬ ‫بازرگانی‌ تێدا دروست ده‌كرێت‪.‬‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬پاش نیگه‌رانبوونی‌‬ ‫هاوواڵتیانی‌ ده‌وروبه‌ری‌ ش���وێنی‌ پێشتری‌‬ ‫قه‌س���ابخانه‌كه‌ی‌ س���لێمانی‌ ك���ه‌ بكرێت‬ ‫به‌ت���ه‌الری‌ بازرگانی‌‪ ،‬ش���اره‌وانی‌ بڕیاریدا‬ ‫ته‌نها ‪%25‬ی‌ ئه‌و روبه‌ره‌ بكرێت به‌ته‌الری‌‬ ‫بازرگانی‌‌و ئه‌وه‌ی‌ دیك���ه‌ بكرێت به‌پارك‪،‬‬ ‫ش���وێنی‌ پێش���تری‌ عه‌لوه‌كه‌ش ده‌كرێت‬ ‫به‌پارك‪.‬‬ ‫به‌رپرس���ی‌ راگه‌یاندن���ی‌ ش���اره‌وانی‌‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬سه‌رده‌ش���ت ره‌فیق به‌ئاوێنه‌ی‌‬

‫موچه‌خ���ۆری‌ هه‌ی���ه‌ ك���ه‌ (‪657‬‬ ‫ملی���ۆن) دیناری‌ ب���ۆ خه‌رجییه‌كانیان‬ ‫ته‌رخانك���ردووه‌‌و (‪ 3‬ملی���ارد‌و ‪924‬‬ ‫ملی���ۆن) دیناریش ب���ۆ چاككردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئۆتۆمبی���ل‌و ئامێ���ر‌و ئامرازه‌كان���ی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‌و (‪2‬‬ ‫ملیار‌و ‪ 498‬ملیۆن) دیناریش بۆ كڕینی‌‬ ‫ئه‌ساس‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫ش���یكردنه‌وه‌كه‌ ئاش���كرایكردوه‌ كه‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ له‌ش���ه‌ش مانگ���ی یه‌كه‌می‬ ‫پارس���اڵدا خه‌رجی فه‌رمی په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس���تان (‪ 11‬ملیارد‌و ‪ 459‬ملیۆن)‬ ‫دینار بووه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم پاره‌ی ته‌رخانكراو‬ ‫بۆ خه‌رجییه‌كانی ئه‌مساڵ زیادیكردووه‌‬ ‫ب���ۆ (‪ 68‬ملی���ارد‌و ‪ 180‬ملی���ۆن)‬ ‫دینار‪ .‬له‌ش���ه‌ش مانگ���ی یه‌كه‌می پار‬ ‫س���اڵدا خه‌رج���ی فعلی ب���ۆ موچه‌ی‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ره‌كان (‪ 7‬ملی���ارد‌و ‪599‬‬ ‫ملیۆن) دین���ار بووه‌‪ ،‬به‌اڵم ته‌رخانكراو‬ ‫ب���ۆ موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران له‌ئه‌مس���اڵدا‬ ‫زیادیكردووه‌ ب���ۆ (‪ 24‬ملیارد‌و ‪،)180‬‬ ‫واته‌‪ :‬ئه‌گه‌ر شه‌ش مانگی یه‌كه‌می پار‬ ‫س���اڵ به‌ پێوه‌ر وه‌ربگرین‪ ،‬ته‌رخانكراو‬ ‫بۆ موچ���ه‌ی فه‌رمانبه‌ران���ی په‌رله‌مان‬ ‫له‌ئه‌مس���اڵدا (‪ 8‬ملیارد‌و ‪ 582‬ملیۆن)‬ ‫دین���ار زیادیكردووه‌‪ ،‬ئ���ه‌م زیادكردنه‌‬ ‫گومانی گه‌وره‌ دروس���تده‌كات‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌م پاره‌یه‌ دابه‌شبكرێت به‌سه‌ر‬ ‫‪ 352‬فه‌رمانبه‌ره‌ك���ه‌ی په‌رله‌مان���دا‬

‫ه���ه‌ر فه‌رمانب���ه‌ره‌و ‪ 23‬ملی���ۆن ‪972‬‬ ‫هه‌زار دین���اری به‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬ئایا ئه‌م‬ ‫فه‌رمانبه‌رانه‌ ئه‌م زیاده‌یه‌ وه‌رده‌گرن‪.‬‬ ‫ش���یكردنه‌وه‌كه‌ ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌داوه‌‬ ‫كه‌ (‪ 9‬ملیار) دین���ار ته‌رخانكراوه‌ بۆ‬ ‫شممه‌ك‌و خزمه‌تگوزاری‌‌و چاككردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئامێ���رو ئامرازه‌كان���ی‌ په‌رله‌مان���ی‬ ‫كوردستان‌و (‪ 500‬ملیۆن) دیناریش بۆ‬ ‫كرێی‌ كاره‌ب���ا‌و (‪ 500‬ملیۆن) دیناریش‬ ‫بۆ كڕینی‌ س���وته‌مه‌نی‌‌و (‪ 500‬ملیۆن)‬ ‫دیناری���ش بۆكڕینی‌ جل‌و به‌رگ‌و (یه‌ك‬ ‫ملی���ارد‌و ‪ 75‬ملی���ۆن) دیناری���ش بۆ‬ ‫ده‌رماڵه‌و خه‌رجییه‌كانی‌ سه‌فه‌ر‌و (‪50‬‬ ‫ملیۆن) دیناریش بۆ ئیشتیراكی‌ رۆژنامه‌‌و‬ ‫(‪120‬ملیۆن) دیناریش بۆ به‌كرێگرتنی‌‬ ‫ئۆتۆمبی���ل‌و (‪ 700‬ملی���ۆن) دیناریش‬ ‫ب���ۆ میوان���داری‌‌و وه‌ف���د‌و په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫گشتییه‌كان‌و (‪ 100‬ملیۆن) دیناریش بۆ‬ ‫ئاهه‌نگ گێڕان ته‌رخان كراوه‌‌و (‪2‬ملیار‌و‬ ‫‪ 900‬ملیۆن) دیناریش بۆ چاككردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئامێ���رو ئامرازه‌كان���ی‌ په‌رله‌مان���ی‌‬ ‫كوردستان‌و (یه‌ك ملیار) دیناریش بۆ‬ ‫چاككردنه‌وه‌ی‌ ئۆتۆمبیل‌و (یه‌ك ملیار‌و‬ ‫‪ 100‬ملیۆن) دیناریش بۆ چاككردنه‌وه‌ی‌‬ ‫بینای‌ په‌رله‌مان‌و بۆ به‌خش���ینی‌ پاره‌‬ ‫به‌رێكخراوه‌ زانستییه‌كان (‪ 230‬ملیۆن)‬ ‫دین���ار‌و به‌رێكخ���راوه‌ رۆش���نبیریه‌كان‬ ‫(‪ 230‬ملیۆن)‌و به‌رێكخراوی‌ دیكه‌(‪350‬‬ ‫ملیۆن) دینار ته‌رخانك���راوه‌ـ هه‌روه‌ها‬ ‫ئه‌مس���اڵ‌ (‪ 3‬ملیارد) دینار بۆ كڕینی‌‬ ‫ئۆتۆمبیل ته‌رخانكراوه‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی تره‌وه‌ به‌پێی‌ ئه‌و زانیاریانه‌ ‌‬ ‫له‌الیه‌ك ‌‬ ‫ێ‬ ‫ده‌ست ئاوێنه‌ كه‌وتوو‌ه تا ئێستا هه‌رس ‌‬ ‫ی كورد‌و ته‌وژمی‌ سه‌در‌و عێراقیی ‌ه‬ ‫الیه‌ن ‌‬ ‫نه‌یانتوانیو‌ه ده‌نگی‌ ته‌واو كۆبكه‌نه‌وه‌‌و‬ ‫ی الیه‌نه‌كانی‌ تر ده‌ده‌ن‬ ‫هه‌وڵی‌ راكێشان ‌‬ ‫كه‌ له‌په‌رله‌ماندا كورسییان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی ئاوێن���ه‌ ئام���اژ‌هی‌ بۆ‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و‌ه كرد ك ‌ه ئێس���تا كورد س���ه‌رقاڵ ‌‬ ‫ی س���ێهه‌م ‌ه‬ ‫ی رێ���گا چار‌ه ‌‬ ‫دۆزین���ه‌وه‌ ‌‬ ‫كه‌ هه‌ندێ���ك مه‌رج به‌س���ه‌ر مالیكیدا‬ ‫به‌سه‌پێنن له‌وانه‌ گه‌ڕاندنه‌و‌هی‌ هه‌ندێك‬ ‫له‌ناوچ��� ‌ه جێگا ناكۆك���ه‌كان‪ ،‬به‌اڵم تا‬ ‫ی‬ ‫ئێس���تا نه‌زانراو‌ه ك ‌ه ئایا هه‌ڵوێس���ت ‌‬ ‫مالیكی‌ چیده‌بێت‪.‬‬ ‫هه‌موو ئه‌مان ‌ه له‌كاتێكدای ‌ه ك ‌ه له‌به‌غدا‌و‬ ‫ی كوردییه‌و‌ه قس��� ‌ه‬ ‫له‌هه‌ندێ���ك ناوه‌ند ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ده‌ربازب���وون له‌قه‌یرانه‌ك��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌كرێ���ت‌و مالیكیش له‌ش���وێنی‌ خۆ ‌‬ ‫وه‌ك سه‌رۆك وه‌زیر ده‌مێنێته‌وه‌‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫‪3‬‬

‫له‌تاڵه‌بانیه‌وه‌ بۆ نه‌وشیروان مسته‌فا‪ :‬ساڵوێكی‌ گه‌رم!‬

‫یه‌كگرتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫گۆڕان‌و یه‌كێتی‬ ‫مه‌حاڵه‌‬ ‫ ‬ ‫تاڵه‌بانی‬

‫نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێن ‌ه‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و نه‌وشیروان مسته‌فا زیاتر‬ ‫ی‬ ‫له‌‪ 40‬سا ‌ڵ هاوڕێیه‌تی‌‌و هاوخه‌بات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆیانه‌وه‌ به‌جێده‌هێڵن‌و ماوه‌ ‌‬ ‫له‌دوا ‌‬ ‫‪ 4‬ساڵیشه‌ كێبڕكێیانه‌‪ ،‬ئایا ئه‌وان ‪40‬‬ ‫ی ‪ 4‬ساڵه‌ك ‌ه‬ ‫ساڵه‌كه‌ ده‌كه‌ن به‌قوربان ‌‬ ‫یان به‌پێچه‌وانه‌وه‌؟‬ ‫ی نێوان تاڵه‌بانی‌‌و نه‌وشیروان‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی ‪1961‬‬ ‫مس���ته‌فا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ساڵ ‌‬ ‫ئ���ه‌و ده‌مه‌ی‌ ك��� ‌ه هه‌ردووكی���ان وه‌ك‬ ‫ی كاراو چوس���ت‌و چاالك‬ ‫دوو گه‌نج��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس���ی‌‌و بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫تێكه‌ ‌ڵ به‌كار ‌‬ ‫ی بوون‪ ،‬له‌و س���ه‌رده‌مه‌وه‌ تا‬ ‫كوردایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫چه‌ند س���اڵێك له‌مه‌وب���ه‌ر دوو هاوڕێ ‌‬ ‫ی یه‌كتر بوون‌و‬ ‫زۆر نزیك‌و تێهه‌ڵكێش��� ‌‬ ‫له‌زۆرب��� ‌هی‌ هه‌ڵوێس���ت‌و رووداوه‌كاندا‬ ‫پێكه‌و‌ه هاوبه‌ش‌و به‌شدار بوون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م په‌یوه‌ندیی ‌ه توندوتۆڵه‌ش به‌درێژای ‌‬ ‫ئه‌و سااڵنه‌ به‌ده‌ر نه‌بوو‌ه له‌"زیز بوون"‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه هه‌میش��� ‌ه به‌"ئاشتبوونه‌وه‌" كۆتای ‌‬ ‫هاتووه‌‌و ب���ه‌ به‌رده‌وامیی���ش پێكه‌و‌ه‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر هه‌م���وو "نه‌یار"ه‌كانیاندا‬ ‫هه‌ڵوێس���تیان وه‌ك ی���ه‌ك‌و پێك���ه‌و‌ه‬ ‫یه‌كانگیر بوون‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌م سااڵنه‌ی‌ دواییدا‪ ،‬كه‌ پار‌ه‬ ‫به‌لێشاو رژای ‌ه كوردستانه‌وه‌و ده‌سه‌اڵتیش‬

‫بۆ گه‌یشتن ب ‌ه‬ ‫ی‬ ‫كۆبوونه‌و‌ه ‌‬ ‫دووقۆڵیی‌ پێویست ‌ه‬ ‫ی له‌و‬ ‫تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پلینۆم ‌‬ ‫قسانه‌ ‌‬ ‫پاشگه‌ز ببێته‌وه‬ ‫ی گه‌وره‌ی‌ سه‌روه‌ت‌و‬ ‫بوو‌ه ماش���ێنێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌مانا ‌‬ ‫سامان كۆكردنه‌وه‌‪ ،‬حیزبایه‌ت ‌‬ ‫ی به‌ت���ا ‌ڵ كرایه‌وه‌‌و‬ ‫راس���ته‌قین ‌هی‌ خۆ ‌‬ ‫ی هاویش���ت بۆ هه‌موو‬ ‫گه‌نده‌ڵ���ی‌ په‌ل ‌‬ ‫كون‌و قوژبنه‌كان‪ ،‬ئیتر ره‌وتی‌ رووداوو‬ ‫ی‬ ‫پێش���هاته‌كان ئه‌م دوو س���ه‌ركرده‌ی ‌ه ‌‬ ‫له‌یه‌كتر دوورخسته‌وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ كه‌م‬ ‫ی كه‌ پێیانوابوو‬ ‫ی ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫نه‌بوون ژماره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م دووركه‌وتن���ه‌وه‌و جیابوونه‌وه‌ی ‌ه ‌‬

‫ی‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا "س���یناریۆ"یه‌ك ‌‬ ‫داتاش���راوی‌ نێ���وان هه‌ردووكیان���ه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫به‌گومانه‌وه‌ له‌و بزوتنه‌وه‌یه‌یان ده‌ڕوان ‌‬ ‫ی "گۆڕان"ی‌ لێنرا‪.‬‬ ‫ك ‌ه ناو ‌‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ بزوتن���ه‌وه‌ی‌ "گۆڕان"‌و‬ ‫"یه‌كێت���ی‌" هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تاو‌ه كه‌وتن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌نگه‌ر گرت���ن له‌یه‌كێتی‌‌و ش���ه‌ڕ ‌‬ ‫راگه‌یاندن���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم چ نه‌وش���یروان‬ ‫مس���ته‌فا‌و چ تاڵه‌بان���ی‌ هیچ قس���ه‌و‬ ‫ی یه‌كتر رانه‌گه‌یاند‪،‬‬ ‫لێدوانێكی���ان له‌دژ ‌‬ ‫تا ئه‌و ده‌مه‌ی‌ كه‌ له‌پلینۆمی‌ یه‌كێتیدا‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ ،2010‬تاڵه‌بان���ی‌ هێرش���ێك ‌‬ ‫س���اڵ ‌‬ ‫توندی‌ كرده‌ سه‌ر نه‌وشیروان مسته‌فا‌و‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا ناوب���راو له‌وتارێكدا‬ ‫به‌ناوی‌ "له‌هاوخه‌باتییه‌و‌ه بۆ ته‌خوین"‬ ‫ی دایه‌وه‌و ئه‌مه‌ش بوو‌ه‬ ‫به‌توندی‌ وه‌اڵم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راس���ته‌قینه‌ ‌‬ ‫ی لێكدابڕان ‌‬ ‫س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫نێوانیان‪.‬‬ ‫چاودێرێ���ك پێیوای��� ‌ه ل���ه‌و كاته‌دا‬ ‫ی‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌ كه‌وتووه‌ت ‌ه ژێ���ر كاریگه‌ری ‌‬ ‫ی نه‌وش���یروان‬ ‫نه‌ی���ار‌ه توندڕه‌وه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫مس���ته‌فاوه‌ له‌ناو یه‌كێتیداو به‌هاندان ‌‬ ‫ی كردووه‌‪ ،‬دواتریش‬ ‫ئه‌ویش ئه‌و قسان ‌ه ‌‬ ‫ی نه‌خایان���د ه���ه‌ر ئ���ه‌وان ئ���ه‌و‬ ‫زۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���كرتێر ‌‬ ‫قس���انه‌یان وه‌ك راپۆرت ‌‬ ‫گشتی‌ یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌ كوردستان‬ ‫باڵوكرده‌وه‌‪ ،‬به‌مه‌رجێك تا ئێس���تاش‬ ‫ی‬ ‫ی له‌كۆنگره‌ ‌‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫راپۆرتی‌ سكرتێر ‌‬

‫س���ێهه‌می‌ یه‌كێتیدا باڵونه‌كراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌وا دوو ساڵی‌ به‌سه‌ردا تێده‌په‌ڕێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی تاڵه‌بان ‌‬ ‫ئه‌م چاودێر‌ه ئه‌و قس���انه‌ ‌‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌"نه‌وش���یروان مس���ته‌فا"‬ ‫ی تاڵه‌بانی‌"‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫به‌"گه‌وره‌ترین هه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی سیاس���ی‌ خۆیدا‬ ‫ناوده‌بات ك ‌ه له‌ژیان ‌‬ ‫كردووییه‌تی‌‪.‬‬ ‫له‌سه‌روه‌ختێكدا ك ‌ه گۆڕانكارییه‌كان‬ ‫ێ "یه‌كێت���ی‌"‌و "گ���ۆڕان"‬ ‫وا ده‌خ���واز ‌‬ ‫ی بكه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانیان ئاس���ای ‌‬ ‫ئ���ه‌وان به‌نهێن���ی‌ چه‌ن���د دانیش���تن‌و‬ ‫ی مالزم عومه‌رو‬ ‫كۆبوونه‌وه‌ی���ه‌ك له‌ماڵ ‌‬ ‫دلێری‌ س���ه‌ید مه‌جی���د ئه‌نجامده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫ی به‌رده‌م‬ ‫ب���ه‌اڵم گه‌وره‌ترین ته‌گ���ه‌ره‌ ‌‬ ‫ی ئ���ه‌م كۆبوونه‌وانه‌‪،‬‬ ‫به‌ره‌وپێش���چوون ‌‬ ‫ی‬ ‫دووركه‌وتن���ه‌وه‌و له‌یه‌كت���ر زیز بوون ‌‬ ‫ی ده‌بێت‪ ،‬چه‌ند‬ ‫نه‌وش���یروان‌و تاڵه‌بان ‌‬ ‫كه‌سایه‌تییه‌ك ك ‌ه رۆڵی‌ نێوانگر ده‌بینن‬ ‫ی‬ ‫له‌نێوان گۆڕان‌و یه‌كێتیدا پێش���نیار ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن نه‌وش���یروان‌و تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی‬ ‫راس���ته‌وخۆ یه‌كتر ببینن‪ ،‬به‌اڵم به‌پێ ‌‬ ‫لێدوانی‌ ئ���ه‌و چاودێره‌‪ ،‬نه‌وش���یروان‬ ‫مسته‌فا هه‌موو جارێك ده‌ڵێت "هێشتا‬ ‫كۆبوونه‌وه‌ی‌ دوو قۆڵی‌ كاتی‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫ی ده‌س���ت‬ ‫ی ئ���ه‌و زانیاریانه‌ ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ئاوێن ‌ه كه‌وتوون‪ ،‬نه‌وش���یروان مسته‌فا‬ ‫ی‬ ‫ی داو‌ه به‌گوێ ‌‬ ‫به‌ناڕاس���ته‌وخۆ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ئ���ه‌و نێوانگران���ه‌دا كه‌ بۆ گه‌یش���تن‬

‫فۆتۆ‪ :‬حه‌مه‌ عومه‌ر‬

‫هه‌ڵگرتنی‌ ئه‌و رێگریان ‌هی‌ به‌ره‌و یه‌كتر‬ ‫ی دوو قۆڵیی���ان‬ ‫بینی���ن‌و كۆبوون���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌بات‪.‬‬ ‫ی ئ���ه‌و چاودێره‌ "ئه‌م‬ ‫ی لێدوان ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی باش��� ‌ه بۆ رێگ ‌ه‬ ‫قسان ‌ه س���ه‌ره‌تایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆش���كردن ب���ۆ دی���داری‌ دوو قۆڵ ‌‬ ‫نێوانیان"‪.‬‬ ‫چاودێره‌كه‌ ئام���اژ‌ه به‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ یه‌كێتی‌ هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی‬ ‫دانیشتنه‌كانیه‌و‌ه له‌گه‌ ‌ڵ گۆڕان خوازیار ‌‬ ‫ئه‌و‌ه بووه‌ ك ‌ه زه‌مین ‌ه خۆش���بكات بۆ‬ ‫"ئاس���اییكردنه‌وه‌"‪" ،‬نزیكبوون���ه‌وه‌و‬ ‫ی"‌و س���ه‌ره‌نجامیش ب���ۆ‬ ‫هاوپه‌یمان��� ‌‬ ‫"یه‌كگرتن���ه‌وه‌" له‌ئاین���ده‌دا‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان‬ ‫ی كردووه‌ته‌و‌ه‬ ‫خۆی���ان له‌وه‌دا یه‌كالی��� ‌‬ ‫ی باش���ه‌‪،‬‬ ‫كه‌ "ئاس���اییكردنه‌وه‌" كارێك ‌‬ ‫ده‌رف���ه‌ت هه‌ی���ه‌ ب���ۆ "نزیكبوونه‌وه‌و‬ ‫هاوپه‌یمانی���ش" رێیتێده‌چێ���ت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی نه‌خێر‪،‬‬ ‫ب���ه‌و كۆبوونه‌و‌ه دووقۆڵیی ‌ه پێویس���ت ‌ه "یه‌كگرتن���ه‌وه‌" له‌گه‌ ‌ڵ یه‌كێت ‌‬ ‫ی مه‌حاڵه‌‪.‬‬ ‫ی پاشگه‌ز كارێك ‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌ له‌و قسانه‌ی‌ پلینۆم ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌م چاودێ���ر‌ه روونكردنه‌وه‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫ی ‪37‬‬ ‫ی له‌یاد ‌‬ ‫ببێت���ه‌وه‌‪ .‬بۆیه‌ تاڵه‌بان��� ‌‬ ‫ی نه‌وشیروان‬ ‫ی ئه‌م هه‌فته‌یه‌ ‌‬ ‫ی س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫س���اڵی‌ دامه‌زراندنی‌ یه‌كێتیدا به‌هه‌ل ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ مسته‌فاش بۆ هه‌واداران‌و رێكخستنه‌كان ‌‬ ‫ێ ك ‌ه (رد اعتبار) بۆ ئه‌م هاوڕ ‌‬ ‫ده‌زان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجامدان��� ‌‬ ‫ی بگه‌ڕێنێت���ه‌وه‌‌و به‌جۆرێ���ك گ���ۆڕان به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫دێرین��� ‌ه ‌‬ ‫ی ناڕاس���ته‌وخۆ‬ ‫ی بگه‌ڕێته‌وه‌ ك ‌ه هه‌ڵبژاردن‪ ،‬به‌وه‌اڵمێك ‌‬ ‫دامه‌زراندن���ی‌ یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی نه‌شیروان ده‌زانێ���ت بۆ دۆس���ته‌ دێرینه‌ك ‌هی‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫پڕاوپڕ بێت له‌ستایشكردن ‌‬ ‫ی په‌یامێ���ك ب���ۆ جگه‌ له‌"نه‌خێر" هیچی‌ تر نه‌بوو‪.‬‬ ‫مس���ته‌فا‌و گه‌یاندن��� ‌‬

‫قسه‌کانی‌ تاڵه‌بانی‬ ‫ی‬ ‫سه‌ره‌تایه‌ك ‌‬ ‫باش ‌ه بۆ رێگ ‌ه‬ ‫خۆشكردن بۆ‬ ‫ی‬ ‫دیداری‌ دووقۆڵ ‌‬ ‫نێوانیان‬

‫‪ 163‬که‌س له‌هه‌رێمی كوردستان حوكمی له‌سێداره‌دانیان هه‌یه‌‬ ‫دادوه‌رێك‪ :‬له‌م‌قۆناغه‌دا ناكرێت سزای له‌سێداره‌دا ‌ن الببرێت‬ ‫ئا‪ :‬عیسا خدر‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستان زیاتر له‌‪163‬‬ ‫كه‌س له‌الیه‌ن دادگاكانی هه‌رێمه‌و‌ه‬ ‫سزای له‌سێداره‌دانیان به‌سه‌ر‌دا‬ ‫سه‌پێنراوه‪ ،‬یۆنامی‌و په‌رله‌مانیش‬ ‫له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دان سزاكه‌ هه‌ڵپه‌سێرن‪،‬‬ ‫مافناسێكیش پێیوایه‌ ده‌بێت سزاكه‌ بۆ‬ ‫هه‌تا هه‌تایه‌ هه‌ڵبگیرێت‪ ،‬دادوه‌رێكیش‬ ‫ده‌ڵێت "ناكرێت له‌م‌قۆناغه‌دا سزای‬ ‫له‌سێداره‌دان‌ الببرێت"‪.‬‬ ‫له‌كۆی ‪ 193‬واڵتی دنیادا ‪ 140‬واڵت‬ ‫سزای له‌س���ێداره‌دانیان هه‌ڵگرتووه‌ یان‬ ‫هه‌ڵپه‌س���اردوه‌‪ ،‬كه‌ ئ���ه‌و واڵتانه‌ش به‌‬ ‫رێزگرتن له‌ئ���ازادی‌و مافه‌كانی مرۆڤ‌‌و‬ ‫سه‌روه‌ری یاسا ناسراون‪.‬‬ ‫هه‌ڵگرتنی سزاکه‪ ‌،‬تاوان‬ ‫که‌مده‌کاته‌وه‌؟‬ ‫توێژینه‌وه‌كان ده‌ریانخستووه‌ زۆربه‌ی‬ ‫ئه‌و واڵتانه‌ی س���زای له‌س���ێداره‌دانیان‬ ‫هه‌ڵگرت���ووه‌‪ ،‬رێ���ژه‌ی تاوانی���ان تیا‌‬ ‫كه‌مبۆته‌وه‌‪ ،‬له‌وانه‌ (سوید‪ ،‬فه‌ره‌نسا‪،‬‬ ‫ئه‌ڵمانیا‪ ،‬دانیم���ارك‪ ،‬هۆڵه‌ندا‪...‬هتد)‪،‬‬ ‫كه‌چی له‌هه‌ندێك واڵتی تردا سه‌ره‌ڕای‬ ‫جێبه‌جێكردنی س���زای له‌س���ێداره‌دان‪،‬‬ ‫به‌اڵم رێژه‌ی تاوان روو له‌زیادبونه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫واڵتانه‌ش وه‌ک (ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬س���عودیه‌‪،‬‬

‫دادگاكانی هه‌رێم‌و سزای له‌سێداره‌دان‬ ‫به‌پێی زانیاریه‌كانی ئاوێنه‌ تا ئێستا‬ ‫‌دادگاكان���ی هه‌رێمی كوردس���تان كار‬ ‫به‌یاس���ای س���زادانی عێراقی ده‌كه‌ن‌و‬ ‫سزای له‌سێداره‌دان ده‌سه‌پێنن به‌سه‌ر‬ ‫تاوانباراندا‪ ،‬له‌ئێستاش���دا ‪ 163‬كه‌س‬ ‫س���زای له‌س���ێداره‌دانیان به‌س���ه‌ردا‬ ‫سه‌پێنراوه‌ كه‌ به‌شێك له‌وانه‌ی سزاكه‌یان‬ ‫به‌سه‌ردا سه‌پێنراوه‪ ‌،‬ئافره‌تن‪.‬‬ ‫دادوه‌ر عه‌بدولباس���ت فه‌ره���ادی‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و زانیاریان���ه‌ی ئاوێنه‌ پشتڕاس���ت‬ ‫ده‌كاته‌وه‌و ده‌ڵێت "راس���ته‌ تائێس���تا‬ ‫له‌دادگاكان���ی هه‌رێم���ی كوردس���تان‬ ‫س���زاكه‌ ده‌س���ه‌پێنرێت‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌شدا له‌مانگی ‪4‬ی ‪2008‬ه‌وه‌ سزاكه‌‬ ‫جێبه‌جێنه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫ش���وان س���ابیر گه‌ردی ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌کات ک���ه‌ "له‌عێ���راق ده‌ی���ان كه‌یس‬ ‫به‌هۆی هه‌ڵه‌ی ته‌حقیق‪ ،‬خه‌ڵكی بێتاوان‬ ‫له‌س���ێداره‌ دراوه‌"‪ .‬گ���ه‌ردی وتیش���ی‬ ‫"له‌ڕووی یاس���اییه‌وه‌ ده‌ستوری عێراق‬ ‫رێگر نییه‌ له‌وه‌ی س���زای له‌سێداره‌دان‬ ‫هه‌ڵپه‌سێردرێت‪ ،‬یان هه‌ر نه‌مێنێت"‪.‬‬

‫ئێران‪ ،‬یه‌مه‌ن‪ ،‬میسر‪ ،‬چین‪...‬هتد)‪.‬‬ ‫به‌اڵم دادوه‌ر عه‌بدولباست فه‌رهادی‪،‬‬ ‫پێیوایه‌ هه‌ڵپه‌ساردن‪ ،‬یاخود هه‌ڵگرتنی‬ ‫س���زای له‌س���ێداره‌دان بۆ دیاریكردنی‬ ‫زیادبوون‌و كه‌مبونی رێژه‌ی تاوان پێوه‌ر‬ ‫نییه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌واڵتێكه‌وه‌ بۆ واڵتێكی تر‬ ‫جی���اوازه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌نه‌ته‌وه‌یه‌كه‌وه‌ بۆ‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌كی تر جیاوازه‌‪ ،‬كه‌ تێگه‌یشتن‌و‬ ‫رۆشنبیری میلله‌ته‌كه‌ش رۆڵ ده‌بینێت‪،‬‬ ‫له‌هه‌ندێك "واڵت سزای له‌سێداره‌دانیان‬ ‫هه‌ڵگرت‪ ،‬به‌اڵم دواتر به‌هۆی زۆربوونی‬ ‫رێژه‌ی تاوان س���زاكه‌یان فه‌رز كرده‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌هه‌مانكاتیش���دا له‌هه‌ندێ���ك واڵت‬ ‫دوای هه‌ڵگرتنی س���زاكه‌ رێژه‌ی تاوان‬ ‫كه‌مبۆته‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م بۆچوونه‌شدا‪ ،‬به‌شێک‬ ‫له‌مافناس���ان جه‌خت ل���ه‌وه‌ ده‌که‌نه‌وه‌‬ ‫که‌ پێویس���ته‌ چاو ل���ه‌و واڵتانه‌ بكرێت‬ ‫به‌هه‌ڵگرتنی سزای له‌س���ێداره‌دان یان‬ ‫هه‌ڵپه‌س���اردنی‪ ،‬رێژه‌ی ت���اوان كه‌می‬ ‫كردوه‌‪.‬‬ ‫به‌ب���ڕوای مافن���اس‌و چاالك���وان‪،‬‬ ‫شوان س���ابیر گه‌ردی‌ "پێویسته‌ پێش‬ ‫هه‌ڵپه‌س���اردن‪ ،‬یان هه‌ڵگرتنی سزاكه‪‌،‬‬ ‫بۆچی هه‌ڵپه‌ساردنی سزاكه‌‌؟‬ ‫هۆش���یاریی مافی مرۆڤ باڵوبكرێته‌وه‌و‬ ‫دواتری���ش توێژین���ه‌وه‌ی ورد بكرێ���ت ‌س���اڵی ‪ ،2010‬زۆرێ���ك له‌ڕێکخراوه‌‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی بزانرێ���ت رێ���ژه‌ی تاوان مرۆڤدۆس���ته‌کان‌و واڵتان���ی ئه‌وروپ���ا‌‬ ‫پێش���نیاریان ب���ۆ عێراق ك���ردووه‌ كه‌‬ ‫زیادیكردووه‌‪ ،‬یاخود كه‌می كردووه‌"‪.‬‬ ‫س���زای له‌س���ێداره‌دان هه‌ڵپه‌سێرێت‪،‬‬

‫یان به‌یه‌كجاره‌ك���ی هه‌ڵیبگرێت‪ ،‬به‌اڵم ل���ه‌دوای چه‌ندین دانیش���تن‌و كۆنفراس‬ ‫تائێس���تا عێراق كار به‌س���زاكه‌ ده‌كات له‌گ���ه‌ڵ الیه‌نه‌ په‌یوه‌ن���داره‌كان بۆیان‬ ‫له‌كاتێكدا له‌هه‌رێمی كوردستان ماوه‌ی ده‌ركه‌وتوه‌ له‌م بارودۆخه‌ی ئێس���تادا‬ ‫هه‌ڵپه‌ساردنی سزاكه‌ له‌باره‌‪ ،‬سه‌ره‌ڕای‬ ‫چوار ساڵه‌ سزاكه‌ جێبه‌جێ ناكرێت‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم تائێس���تاش هه‌نگاوه‌كان���ی ئه‌وه‌ش به‌رده‌وام ده‌بین له‌كاره‌كانمان بۆ‬ ‫په‌رله‌مان���ی كوردس���تان‌و رێكخ���راوی ئه‌وه‌ی "له‌ئاینده‌دا سزاكه‌ به‌یه‌كجاره‌كی‬ ‫یۆنامی ته‌نها بۆ هه‌ڵپه‌س���اردنی سزای هه‌ڵبگیرێت"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ دادوه‌ر عه‌بدولباس���ت‬ ‫له‌س���ێداره‌دانه‌‪ ،‬ن���ه‌وه‌ك هه‌ڵگرتن���ی‬ ‫فه‌رهادی‪ ،‬هه‌مان بۆچوونی هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫سزاكه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی لیژن���ه‌ی ماف���ی م���رۆڤ ئه‌وه‌ش رونده‌كاته‌وه‌ كه‌ "له‌م‌قۆناغه‌دا‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی كوردس���تان "س���االر ناكرێت سزای له‌س���ێداره‌دان‌ البدرێت‪،‬‬ ‫مه‌حمود" له‌فراكس���یۆنی كوردستانی‪ ،‬چونك���ه‌ له‌زۆر واڵت س���زاكه‌ هه‌ڵگیرا‪،‬‬ ‫ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ده‌كات به‌و ئاراس���ته‌یه‌ به‌اڵم دواتر گه‌ڕانه‌وه‌ سه‌ر سزاكه‌‌"‪.‬‬ ‫فه‌رهادی وتیشی "له‌كاتی بریمه‌ردا‪،‬‬ ‫كارده‌كه‌ن كه‌ سزاكه‌ له‌یه‌كه‌م هه‌نگاویدا‬ ‫هه‌ڵپه‌سێردرێت‌و دواتریش هه‌ڵبگیرێت‪ ،‬س���زای له‌س���ێداره‌دان له‌عێ���راق‬ ‫چونكه‌ پره‌نسیپی س���زا بۆ "راهێنان‌و هه‌ڵپه‌س���ێردرا‪ ،‬به‌اڵم دوات���ر دووباره‌‬ ‫چاكس���ازییه‌‪ ،‬نه‌وه‌ك بۆ تێكشكاندن‌و یاس���ایه‌ك ده‌رچ���وو كار به‌س���زاكه‌‬ ‫بكرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫كۆتاییپێهێنانی ژیان"‪.‬‬ ‫به‌اڵم گه‌ردی‪ ،‬هێما بۆ ئه‌وه‌ش‌ده‌كات‬ ‫سه‌رۆكی لیژنه‌ی مافی مرۆڤ وتیشی‬ ‫"پێویسته‌ به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك هۆشیاریی كه‌ باوه‌ڕی ته‌واوی به‌قودسیه‌تی مافی‬ ‫باڵوبكرێته‌وه‌ بۆ مافه‌كانی مرۆڤ‪ ،‬تاكو ژی���ان‌ هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ داوا ده‌كات س���زای‌‬ ‫پش���ت بكرێت���ه‌ ت���اوان‌و توندوتیژیی‪ ،‬له‌سێداره‌دان بۆ هه‌تا هه‌تایه‌ نه‌مێنێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ تائێس���تا له‌كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌دا ن���ه‌وه‌ك هه‌ڵپه‌س���اردنی‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك‬ ‫لێ���ره‌و ل���ه‌وێ توندوتیژی���ی به‌ره���ه‌م خۆی ده‌ڵێت "مافی ژیان ئه‌و ته‌وه‌ره‌یه‌‬ ‫كه‌ س���ه‌رجه‌م مافه‌كانی تری له‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌هێنرێت"‪.‬‬ ‫هاوكات زه‌یتۆ س���یان‪ ،‬له‌نوسینگه‌ی به‌نده‌‪ ،‬بۆی���ه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی پاراس���تنی‬ ‫مافه‌كانی م���رۆڤ له‌هه‌ولێر‪ ،‬له‌نێرده‌ی م���اف له‌ژیان���دا وه‌ك مافێك���ی ره‌ها‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌كگرت���وه‌كان بۆ هاوكاریكردنی ئ���ه‌وه‌ بێهوده‌یی‌و كات به‌فیڕۆدانه‌ باس‬ ‫عێراق (یۆنامی) ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ده‌كات له‌مافه‌كانی تر بكه‌ین"‪.‬‬

‫مافی ژیان ئه‌و‬ ‫ته‌وه‌ره‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫سه‌رجه‌م مافه‌كانی‬ ‫تری له‌سه‌ر به‌نده‌‪،‬‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی پاراستنی‬ ‫ماف له‌ژیاندا وه‌ك‬ ‫مافێكی ره‌ها‪،‬‬ ‫بێهوده‌یی‌و كات‬ ‫به‌فیڕۆدان ‌ه باس‬ ‫له‌مافه‌كانی تر بكه‌ین‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫جەالل جەوهەر لەسەر باری رێكخراوەیی‌و‬ ‫كێشەكانی بزووتنەوەی گۆڕان دەدوێت‬ ‫ئا‪ :‬شوان محەمەد‬ ‫گۆڕان لەسەروبەندی هەڵبژاردن‌و‬ ‫خۆسازداندایە بۆ بەستنی كۆنگرە‪،‬‬ ‫یان كۆنفرانس‪ ،‬ئاوێنە بەپێویستیزانی‬ ‫لەسەر هەلومەرجی رێكخراوەیی‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕان‪ ،‬ئەم چاوپێكەوتنە‬ ‫لەگەڵ هەڵسوڕاوی دیاری بزووتنەوەكە‪،‬‬ ‫جەالل جەوهەر‪-‬دا سازبكات‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬لەهەموو حیزبێكدا دەس����تەیەك‬ ‫هەی����ە ب����ۆ بڕی����اردان‪ ،‬وەك مەكتەبی‬ ‫سیاس����ی‪ ،‬ی����ان س����ەكردایەتی‪ ،‬ئ����ەم‬ ‫دەس����تەیە له‌ناو بزووتن����ەوەی گۆڕاندا‬ ‫بەدیناكرێ����ت‪ ،‬ئەتوانی����ت پێمان بڵێیت‬ ‫پرۆس����ەی بڕیاردان لەگۆڕان����دا چۆنە‌و‬ ‫كێیە؟‬ ‫جەالل جەوه����ەر‪ :‬بزوتن����ه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫ئێس����تا وه‌ک هه‌ر حیزب‌و رێکخراوێکی‬ ‫ئاسایی نییه‌‪ ،‬بۆیه‌ نابێ به‌و چاوه‌ سه‌یر‬ ‫بکرێ‌و به‌و شێوه‌یه‌ به‌راوردبکرێ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و پارت‌و رێکخراوانه‌ی که‌ ده‌یان ساڵه‌‬ ‫دروست بوون‌و ئۆرگانی ته‌واوی خۆیان‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫راس����ته‌ بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ته‌مه‌نی سێ‬ ‫س����اڵ زیاتره‌‪ ،‬به‌اڵم گۆڕان ل����ه‌و ماوه‌‬ ‫کورته‌دا رووبه‌ڕووی دوو ئه‌رک‌و چه‌ندین‬ ‫کێشه‌ی گه‌وره‌ بووه‌وه‌ ‪:‬‬ ‫‪ 1‬ـ بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان به‌ که‌موکوڕییه‌کی‬ ‫زۆری ئی����داری‌و هونه‌ری‌و رێکخس����تن‌و‬ ‫دارایی����ه‌وه‌ به‌ش����داری دوو هه‌ڵبژاردنی‬ ‫ک����رد له‌س����ه‌ر ئاس����تی کوردس����تان‬ ‫(‪‌)2009/7/25‬و عێ����راق (‪)2010/3/7‬‬ ‫ه����ه‌ر له‌گه‌ڵ دروس����تبوونی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕان‌و به‌شداریکردنی له‌هه‌ڵبژاردنه‌کاندا‬ ‫چه‌ندین هه‌زار کادر‌و هه‌ڵسوڕاوی گۆڕان‬ ‫رووبه‌ڕووی سزای سیاسی بوونه‌وه‌‪ ،‬به‌‬ ‫ده‌رکردن له‌وه‌زیفه‌‌و گواستنه‌وه‌‌و‪...‬هتد‬ ‫‪ 2‬ـ له‌کاتێک����دا بزوتن����ه‌وه‌ی گ����ۆڕان‬ ‫سه‌رقاڵی خۆڕێکخستن‌و خۆئاماده‌کردن‬ ‫بوو ب����ۆ به‌س����تنی گۆنگ����ره‌‪ ،‬بارێکی‬ ‫نائاس����ایی له‌کوردس����تان دروست بوو‬ ‫به‌هۆی خۆپیشاندانه‌کانی ‪17‬ی شوبات‌و‬ ‫مانگه‌کانی دواتر‪ ،‬که‌ به‌هۆیه‌وه‌ چه‌ندین‬ ‫که‌س ش����ه‌هید کران‌و سه‌دان که‌سیش‬ ‫برینداربوون‌و توش����ی لێ����دان‌و گرتن‌و‬ ‫راوه‌دون����ان هات����ن‪ .‬جگ����ه‌ له‌مانه‌ش‪،‬‬ ‫سه‌رجه‌م باره‌گاکانی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫تااڵن کران‌و سوتان له‌سنوری پارێزگای‬ ‫هه‌ولێر‌و دهۆک له‌الیه‌ن ده‌س����ه‌اڵته‌وه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم له‌گ����ه‌ڵ هه‌م����وو ئه‌م کێش����ه‌‌و‬ ‫به‌ربه‌ستانه‌ش بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان شێوه‌‬ ‫رێگایه‌ک����ی کاتیی هه‌یه‌ ب����ۆ وه‌رگرتنی‬ ‫بڕیار‪ ،‬ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫بۆ پرس����ه‌ گرنگه‌کانی سیاسی‌و حیزبی‬

‫زۆر ج����ار رای ئۆرگانه‌کان����ی خواره‌وه‌‬ ‫(بازنه‌‪ ،‬رایه‌ڵ����ه‌‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی قه‌زاکان‪،‬‬ ‫ژوره‌کان‪ ...‬وه‌ک له‌پرۆژه‌ی ده‌س����توری‬ ‫گۆڕان����دا هاتووه‌) وه‌رده‌گ����رێ له‌ڕێگای‬ ‫رێکخه‌ری گشتی‌و لێپرسراوی ژووره‌کان‪،‬‬ ‫که‌ به‌ دڵنیایی����ه‌وه‌ ئه‌میش که‌موکوڕی‬ ‫خ����ۆی هه‌ی����ه‌‪ ،‬چونک����ه‌ دامه‌زراندنی‬ ‫رێکخراوێک����ی سیاس����ی ب����ێ کێش����ه‌‌و‬ ‫که‌موکوڕی نابێ ت����ا کۆنگره‌ی یه‌که‌می‬ ‫خۆی ده‌گرێ‌و به‌ستنی کۆنگره‌ش مانای‬ ‫ئه‌وه‌ نییه‌ که‌ کۆتایی به‌ هه‌موو کێشه‌‌و‬ ‫گرفت‌و که‌موکوڕیی����ه‌کان دێت نمونه‌ی‬ ‫له‌م جۆره‌شمان زۆره‌ له‌کوردتسان‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬دەنگوباسی وا هەیە لەناو خەڵكدا‬ ‫كە س����ەرۆكی بزووتنەوەی گۆڕان‪ ،‬كاك‬ ‫نەوش����یروان هەیئەتێكی بچووككراوەی‬ ‫هەیە ك����ە پێكهاتووە له‌قیادە كۆنەكانی‬ ‫یەكێتی كە ئێس����تا له‌گۆڕان����دان‌و هەر‬ ‫ئەوان بڕیار لەس����ەر هەموو مەسەلەكان‬ ‫دەدەن له‌ن����او گۆڕاندا‪ ،‬ت����ا چەند ئەمە‬ ‫راستە؟‬ ‫جەالل جەوهەر‪ :‬به‌ش����ی زۆری قیاداتی‌‬ ‫ک����ۆن‌و ن����وێ داب����ه‌ش کراو‌ن به‌س����ه‌ر‬ ‫ژووره‌کان‌و ئۆرگانه‌کا‌نی تری بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گ����ۆڕان‪ ،‬رێکخ����ه‌ری گش����تی له‌کات����ی‬ ‫پێویس����تدا له‌گه‌ڵیان ک����ۆ ده‌بێته‌وه‌ بۆ‬ ‫وه‌رگرتنی رایان له‌سه‌ر پرسه‌ سیاسی‌و‬ ‫حیزبییه‌کان‪.‬‬ ‫رێکخه‌ری گش����تی بزوتن����ه‌وه‌ی گۆڕان‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌کۆڕ‌و کۆبوون����ه‌‪ ،‬هه‌ندێجار رای‬ ‫که‌سانی سیاسی‌و ئیعالمی‌و رۆشنبیری‬ ‫سه‌ربه‌خۆش وه‌رده‌گرێ له‌و مه‌سه‌النه‌ی‬ ‫په‌یوه‌ندییان به‌ ژیانی سیاسی خه‌ڵک‌و‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫من به‌ دووری نازان����م زۆر جاریش رای‬ ‫ئێوه‌شی وه‌رگرتبێ له‌و پرسانه‌ی باسم‬ ‫کرد (مه‌به‌س����تم کاک شوان‌‌و ستافی‌و‬ ‫ئاوێنه‌یه)‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌یان له‌جێگای خۆیدا نییه‌‪ ،‬که‌ ته‌نیا‬ ‫قیاده‌ کۆن����ه‌کان بڕیار له‌س����ه‌ر هه‌موو‬ ‫مه‌س����ه‌له‌کان ده‌ده‌ن‪ ،‬بێگوم����ان ئه‌وان‬ ‫رۆڵی دیاریان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌مووی نییه‌‬ ‫وه‌ک ئه‌وه‌ی ئێوه‌ باسی ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫راس����ته‌ رێکخه‌ری گش����تی له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫قی����اده‌ کۆنان����ه‌ کۆده‌بێت����ه‌وه‌ بۆ کار‌و‬ ‫به‌رنامه‌ی بزوتنه‌وه‌که‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ هه‌مان‬ ‫مه‌به‌س����ت له‌گ����ه‌ڵ گه‌نجه‌کانی����ش کۆ‬ ‫ده‌بێته‌وه‌ ئه‌مه‌ش����یان مانای ئه‌وه‌ نییه‌‬ ‫که‌ که‌موکوڕی نییه‌ له‌وه‌رگرتنی شێوازی‬ ‫بڕیار له‌ناو بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‪.‬‬ ‫ئاوێن����ە‪ :‬بۆچوونێكی وا هەیە كە گۆڕان‬ ‫جێگەی ئەو كەس����انەی تێ����دا نابێتەوە‬ ‫وەك بەرپ����رس كە كۆن����ە یەكێتی نین‬ ‫وەك (زانا رەوف‪ ،‬سەالح مەزن)‪ ،‬دەڵێن‬ ‫ئێستا لەناو گۆڕاندا تەكەتولێك دروست‬

‫عه‌قڵییه‌تێکی زۆر که‌م‬ ‫له‌ناو گه‌نج ‌ه نوێیه‌کان‬ ‫هه‌یه‌ که‌ تێکۆشه‌ر‌ه‬ ‫کۆنه‌کانیان قبوڵ نییه‬ ‫بووە دژی ئەو تازانەی كە كۆن یەكێتی‬ ‫نەبوون‌و هاتوونەتە ناو گۆڕانەوە؟‬ ‫جەالل جەوهەر‪ :‬ره‌نگ����ه‌ عه‌قڵییه‌تێکی‬ ‫زۆر که‌م هه‌بێ وا بیر بکاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‬ ‫له‌ن����او گۆڕانیش����دان هه‌ر ک����وڕی ئه‌م‬ ‫میلله‌ته‌ن به‌م ئاسته‌ی که‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌ڵی‪:‬‬ ‫ژماره‌یه‌کی زۆر که‌م هه‌یه‌ که‌ ک ‌هم‌و زۆر‬ ‫بارگاوی بوون به‌ نه‌خۆش����ییه‌کانی ناو‬ ‫کۆمه‌ڵ‌و ناو حیزب‌و پارت ‌ه سیاسیه‌کان‪،‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش����دا عه‌قڵییه‌تێک����ی زۆر‬ ‫ک����ه‌م له‌ناو گه‌نجه‌ نوێی����ه‌کان هه‌یه‌ که‌‬ ‫تێکۆش����ه‌ره‌ کۆنه‌کانیان قبوڵ نییه‌‪ ،‬که‌‬ ‫ئه‌ویش هه‌ر دروست نییه‌‪.‬‬ ‫گ����ه‌ر عه‌قڵییه‌تی کۆن پێی وابێ جگه‌‬ ‫له‌وان که‌س����ی تر نییه‌ شایس����ته‌ بێ‌و‬ ‫بتوان����ێ ئه‌رک‌و فه‌رمان����ه‌کان جێبه‌جێ‬ ‫بکات‪ ،‬ئه‌وه‌ هه‌ڵه‌یه‌کی کوشنده‌یه‌‪ ،‬کۆنی‬ ‫له‌و جۆره‌‌و به‌و عه‌قڵییه‌ت‌و تێگه‌یشتنه‌‬ ‫سه‌ری خۆیان‌و حیزبه‌که‌شیان ده‌خۆن‪.‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر گه‌نجه‌کانی����ش پێی����ان واب����ێ‬ ‫تێکۆشه‌ره‌کانی دوێنێ هیچیان نه‌کردوه‌و‬ ‫ئه‌مڕۆش هیچیان پێ نییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش����یان‬ ‫هه‌ر هه‌ڵه‌یه‌کی کوشنده‌یه‌‪ ،‬چونکه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ راست بێ ئه‌وانه‌ی دوێنێ هیچیان‬ ‫پێ نییه‌ بۆ ئه‌مڕۆ‌و له‌ڕابردووش هیچیان‬ ‫نه‌ک����ردووه‌‪ ،‬که‌واته‌ ئه‌وه‌ی س����به‌ینێش‬ ‫دێت خه‌بات‌و تێکۆش����انی ئه‌مڕۆش به‌‬ ‫هیچ نازانێ‌و ره‌تی ده‌کاته‌وه‌‪.‬‬ ‫پارت‌و رێکخراوی سیاس����ی به‌وه‌ گه‌شه‌‬ ‫ده‌کات‌و ده‌چێت����ه‌ پێش����ه‌وه‌ که‌ قیاده‌‌و‬ ‫کادر‌و هه‌ڵس����وڕاوان به‌ش����ێوه‌یه‌کی‬ ‫به‌رده‌وام خۆیان نوێ بکه‌نه‌وه‌ ده‌رگاش‬ ‫وااڵ بکه‌ن له‌به‌رده‌م عه‌قڵی نوێ‪ ،‬توانا‌و‬ ‫هێزی نوێ‪ ،‬ده‌موچاوی نوێ‪...‬‬ ‫به‌ش����ێکی گرنگی جوان����ی‌و ئازایه‌تی‌و‬

‫ژیری بزوتن����ه‌وه‌ی گ����ۆڕان‪ ،‬له‌جوانی‌و‬ ‫ئازایه‌ت����ی‌و ژیری ئ����ه‌و گه‌نجانه‌دایه‌ ک ‌ه‬ ‫له‌مه‌یدانه‌کان����ی خه‌بات����ی‌و په‌رله‌مانی‌و‬ ‫سیاس����ی پێشکه‌ش����یان ک����رد که‌ بێ‬ ‫وێنه‌یه‌ له‌خه‌باتی سایس����ی‌و په‌رله‌مانی‬ ‫میلله‌ته‌که‌مان‪.‬‬ ‫سیاسه‌تی گۆڕان ئه‌وه‌یه‌ سود له‌هه‌موو‬ ‫تواناکان وه‌ربگرێ‪ ،‬توانای زۆر له‌قیاده‌ی‬ ‫کۆن‌و نوێدا هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌ دروس����تی‬ ‫س����ودی لێ وه‌ربگیرێ‪ ،‬چونکه‌ توانای‬ ‫قیاده‌ی کۆن (ئه‌زموون‪ ،‬شاره‌زایی‌و‪...‬‬ ‫هت����د)‌ توان����ای گه‌نج����ان (هه‌ڵمه‌ت‌و‬ ‫هیمه‌ت‌و‪...‬هتد) یه‌کتر ته‌واو ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫‌ بزوتنه‌وه‌ی گ����ۆڕان ته‌نیا دوو ده‌زگای‬ ‫ره‌سمی هه‌یه‌ له‌کوردستان که‌ زۆرترین‬ ‫گه‌ن����ج‌و ده‌موچ����اوی نوێ����ی تێدایه‌ که‌‬ ‫ئه‌مه‌ی����ان ته‌عبی����ره‌ له‌سیاس����یه‌تی‬ ‫راسته‌قینه‌ی بزوتنه‌وه‌که‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ە‪ :‬ئەتوانین بزانی����ن كەی گۆڕان‬ ‫كۆنفران����س یان كۆنگرە دەبەس����تێت‪،‬‬ ‫هەس����ت ناكەن دوا كەوتوون له‌بەستنی‬ ‫كۆنگرەدا؟‬ ‫جەالل جەوهەر‪ :‬وه‌ک پێشتر باسم کرد‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌س����ه‌ره‌تای ساڵی‬ ‫‪ 2011‬س����ه‌رقاڵی خۆ رێکخس����تن‌و خۆ‬ ‫ئاماده‌ک����ردن‌و بوو بۆ کۆنگ����ره‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌ر ئه‌و هۆیانه‌ی باسمان کرد کۆنگره‌‬ ‫زۆر دواکه‌وت‪.‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گ����ۆڕان پرۆژه‌یه‌کی ئاماده‌‬ ‫کردووه‌ بۆ هه‌ڵبژارندن����ی ئۆرگانه‌کا‌نی‬ ‫خواره‌وه‌ بڕیاره‌ له‌ماوه‌یه‌کی زۆر نزیکدا‬ ‫ده‌س����تیپێبکات بێگوم����ان ئه‌مه‌ کاری‬ ‫گ����ۆڕان زۆر چاکتر‌و جوانت����ر ده‌کات‌و‬ ‫که‌موکوڕییه‌کانش����ی که‌متر ده‌کاته‌وه‌‌و‬ ‫له‌کۆنگ����ره‌ش نزیک����ی ده‌کاته‌وه‌‪ .‬به‌ڵی‬ ‫منیش پێم وایه‌ له‌به‌ستنی کۆنگره‌ زۆر‬ ‫دواکه‌وتین‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬چ����ۆن دەڕوانیتە ئەو رایەی كە‬ ‫پێیوایە گۆڕان هێزێكی سلێمانیانەیە‌و تا‬ ‫ئێستا نەیتوانییوە سنورەكانی هەولێر‌و‬ ‫دهۆك بشكێنێ؟‬ ‫جەالل جەوهەر‪ :‬راسته‌ ئه‌مڕۆ قورسایی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌ش����اری سلێمانی‌و‬ ‫پارێ����زگای س����لێمانیداییه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌‬ ‫ش����ێوه‌یه‌ک‌و به‌ رێژه‌یه‌کیش ئاماده‌یی‬ ‫هه‌یه‌ له‌هه‌ولێر دهۆک‪.‬‬ ‫هه‌ر ئه‌م ش����اره‌ (س����لێمانی) زه‌مانێک‬ ‫مه‌رکه‌زی س����ه‌ره‌کی پارتی دیموکراتی‬ ‫کوردستان بووه‌‌و له‌کۆتای حه‌فتاکانه‌وه‌‬ ‫ت����ا کۆت����ای س����اڵی ‪ 2008‬ناوه‌ندێکی‬ ‫س����ه‌ره‌کی‌و به‌هێ����زی کۆمه‌ڵ����ه‌ی‬ ‫ره‌نجده‌ران����ی کوردس����تان‌و یه‌کێت����ی‬ ‫نیش����تیمانی کوردستان بووه‌‌و ئه‌مڕۆش‬ ‫بووه‌ به‌ ناوه‌ندێکی سه‌ره‌کی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕان‪ ...‬ئه‌مه‌ش ئ����ه‌وه‌ ئه‌گه‌یه‌نێ که‌‬

‫تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌‬ ‫دوو رێگا ‌ی جیاواز‬ ‫شوان محه‌مه‌د‬

‫جەالل جەوهەر‬ ‫شاری سلێمانی هه‌میشه‌ وه‌ک شارێکی‬ ‫نوێخواز‌و دیاربێ له‌مه‌یدانی سیاس����ی‌و‬ ‫رۆشنبیری‌و کۆمه‌اڵیه‌تی له‌ماوه‌ی سه‌د‬ ‫ساڵی رابردوودا‪.‬‬ ‫راسته‌ ش����اری سلێمانی ش����ارێکی زۆر‬ ‫نوێیه‌ له‌چاو شاره‌کانی تری کوردستان‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش����دا بۆ س����ه‌د ساڵ‬ ‫ده‌چێ شاری سلێمانی وه‌ک ناوه‌ندێکی‬ ‫سیاس����ی‌و کوردایه‌ت����ی‌و رۆش����نبیری‬ ‫ده‌رکه‌وتووه‌ له‌کوردستان‪.‬‬ ‫شاری س����لێمانی جیاوازه‌ له‌شاره‌کانی‬ ‫تری کوردستان‪ ،‬جیاوازه‌ به‌ پێکهاته‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‪ ،‬ئاینی‌و مه‌زهه‌بی‪ ،‬په‌یوه‌ندی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌و ش����وێن‌و رۆڵ����ی دیاری‬ ‫سیاسی‌و رۆشنبیری شاری سلێمانی‪.‬‬ ‫له‌س����لێمانیدا یه‌ک نه‌ته‌وه‌‌و یه‌ک شێوه‌‬ ‫زمان هه‌ی����ه‌ ئه‌ویش نه‌ت����ه‌وه‌ی کورد‌و‬ ‫شێوه‌ زمانی سۆرانییه‌‪.‬‬ ‫له‌س����لێمانی یه‌ک ئایین‌و مه‌زهه‌ب هه‌یه‌‬ ‫ئه‌وی����ش ئاین����ی ئیس��ل�ام‌و مه‌زهه‌بی‬ ‫س����ونه‌یه‌‪ ،‬باری رۆش����نبیری‌و سیاسی‌و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیش له‌سلێمانی له‌گۆڕان‌و نوێ‬ ‫بونه‌وه‌داییه‌‪.‬‬ ‫بێگومانی به‌هۆی هه‌لومه‌رجی سیاس����ی‬ ‫تایبه‌تی هه‌ولێ����ر‌و دهۆکه‌وه‌ بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گ����ۆڕان نه‌یتوانی����وه‌ کاره‌کان����ی خۆی‬ ‫به‌پێی پێویست ئه‌نجام بدا به‌هۆی ئه‌و‬ ‫به‌ربه‌س����ت‌و گرفتانه‌ی که‌ له‌دوو ساڵی‬ ‫رابردوودا دروس����ت کران‪ .‬ئومێده‌وارین‬ ‫که‌ هه‌لومه‌رجێکی تازه‌ی‌ بێ سانسۆر‌و‬ ‫بێ فش����ار‌و بێ به‌ربه‌س����ت دروس����تبێ‬ ‫له‌کوردستان به‌ شێوه‌یه‌ک هه‌موو الیه‌ک‬ ‫خه‌باتی مه‌ده‌نی بکه‌ی����ن‌و یه‌کتر قبوڵ‬ ‫بکه‌ین‪.‬‬

‫مالیك ‌ی ئۆپۆزسیۆن ‌ی كوردستان له‌ت ده‌كات‬ ‫ئا‪ :‬یاسین تەها‬ ‫كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی‌ ئیمزا‬ ‫له‌سه‌ر یاداشتی‌ داواكاریی‌ وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌‬ ‫متمانه‌ له‌مالیكی‌ ده‌كه‌ن‌و فراكسیۆنی‌‬ ‫گۆڕانیش بڕیاری‌ خۆی‌ له‌مباره‌یه‌وه‌ دوا‬ ‫ده‌خات‪ .‬ئه‌میری‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمییش‬ ‫هۆكاری‌ ئیمزاكردنه‌كه‌یان ده‌گێڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ "به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ سته‌م"‌و‬ ‫یه‌كگرتووش ده‌ڵێت "ئه‌م ئیمزایه‌ هیچ‬ ‫به‌هایه‌كی‌ یاسایی‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫له‌پاش ئه‌وه‌ی‌ كه‌ نه‌وشیروان مسته‌فای‌‬ ‫رێكخه‌ری‌ گش����تیی‌ بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪،‬‬ ‫به‌شداریی‌ پرسه‌ی‌ حاجی‌ باپیر وه‌تمانی‌‬ ‫باوك����ی‌ ئه‌می����ری‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیس��ل�امیی‌‬ ‫نه‌كرد كه‌ هه‌فت����ه‌ی‌ رابردوو كۆتاییهات‪،‬‬ ‫پرس����ه‌نامه‌‌و بروسكه‌ش����ی‌ ب����ۆ نه‌نارد‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵ����ی‌ ئیس��ل�امی‌ (‪ 2‬كورس����ی‌)‌و‬ ‫یه‌كگرتوو (‪ 4‬كورس����ی‌) ئیم����زای‌ ئه‌و‬ ‫یاداشته‌یان كرد كه‌ ئاراسته‌ی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫ك����راوه‌‌و داوای‌ وه‌رگرتن����ه‌وه‌ی‌ متمان����ه‌‬ ‫له‌نوری‌ مالیكی‌ سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق‬ ‫ده‌كات‪ ،‬كه‌چ����ی‌ فراكس����یۆنی‌ گۆڕان����ی‌‬ ‫هاوپه‌یمانی‌ ئیسالمییه‌كان بڕیاری‌ خۆی‌‬ ‫له‌وباره‌ی����ه‌وه‌ دواخس����تووه‌ "بۆ كاتێكی‌‬ ‫گونجاو"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌وه‌ش����ی‌ ئاخۆ چی‌ له‌پشت‬ ‫ئه‌م جیاوازییه‌ی‌ نێوان س����ێ كوچكه‌ی‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆنه‌وه‌یه‌ له‌باره‌ی‌ مالیكی‌‌و ئاخۆ‬ ‫هه‌ڵوێسته‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كه‌ی‌ نه‌وشیروان‬ ‫مس����ته‌فا له‌پرس����ه‌ی‌ باوكی‌ عه‌لی‌ باپیر‬ ‫په‌یوه‌س����ته‌ به‌ناكۆكی‌ سیاسی یان نا؟‬

‫مالیکی لەکاتی وەرگرتنی متمانەی کابینەکەی لەناو پەرلەماندا‬ ‫ئه‌ندام����ی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌ كۆمه‌ڵی‌ كه‌ هه‌ندێك له‌س����ه‌ركرده‌كانی‌ ئێس����تای‌‬ ‫ئیس��ل�امی‌‌و كه‌س����ی‌ نزی����ك له‌ئه‌میری‌ گۆڕان‪ ،‬پێش����تر له‌ن����او یه‌كێتیدا نانبڕی‌‬ ‫كۆمه‌ڵ‪ ،‬عه‌بدولستار مه‌جید وتی‌ "نه‌خێر ئیسالمییه‌كان بوون‪ ،‬به‌اڵم عه‌بدولستار‬ ‫به‌هیچ جۆرێك ئێمه‌‌و گۆڕان ناته‌با نین‌و مه‌جید‪ ،‬بوونی‌ ساردی‌ له‌نێوان هه‌ردووال‬ ‫ئه‌و دوو حاڵه‌ت����ه‌ش په‌یوه‌ندیدار نین"‪ .‬ره‌ت ده‌كاته‌وه‌‌و ده‌ڵێت "رێز‌و حورمه‌تی‌‬ ‫ناوبراو وتیشی‌ "راسته‌ كاك نه‌وشیروان نێوان ئه‌میری‌ كۆمه‌ڵ‌و كاك نه‌وشیروان‌و‬ ‫به‌ش����داریی‌ پرس����ه‌ی‌ باوكی‌ مامۆستای‌ هه‌ردوو الیه‌نه‌كه‌شمان هه‌ر وه‌كو جارانه‌‌و‬ ‫نه‌كردووه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم كوڕێكی‌ خۆی‌ به‌ناوی‌ په‌یوه‌ندیی‌ سیاسیش����مان له‌به‌هێزترین‬ ‫چی����ا به‌نوێنه‌رایه‌تی‌ خ����ۆی‌ ناردووه‌ بۆ قۆناغدایه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیارییه‌كان����ی‌ ئاوێنه‌‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌‬ ‫سه‌ره‌خۆشی‌"‪.‬‬ ‫له‌میانه‌ی‌ به‌دواداچوونی‌ ئاوێنه‌دا‪ ،‬هه‌ندێك پێش����وودا‌و له‌میان����ه‌ی‌ كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ی‌ ناوه‌ندیی‌ ن����او بزوتنه‌وه‌ی‌ هاوبه‌ش����دا ه����ه‌ر س����ێ الیه‌نه‌ك����ه‌ی‌‬ ‫گۆڕان ئاماژه‌ی����ان به‌وه‌كرد‪ ،‬به‌مدواییانه‌ ئۆپۆزسیۆن (گۆڕان‪ ،‬یه‌كگرتوو‪ ،‬كۆمه‌ڵ)‬ ‫جۆرێك له‌ساردی‌ كه‌وتوه‌ته‌ نێوان ئه‌میری‌ هه‌ڵوێس����تیان له‌نوری‌ مالیكی خستوه‌ته‌‬ ‫كۆمه‌ڵ‌و نه‌وشیروان مسته‌فای‌ رێكخه‌ری‌ به‌رباس كه‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم له‌سه‌ر‬ ‫بزوتنه‌وه‌كه‌ی����ان‪ ،‬چونك����ه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ البردنی‌ له‌پۆسته‌كه‌ی‌ پێداگریی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫عه‌لی‌ باپیر یه‌كالیه‌نه‌‌و پێشوه‌خت چووه‌ به‌اڵم نه‌گه‌ش����تونه‌ته‌ ئه‌نج����ام‪ .‬له‌چه‌ند‬ ‫بۆ الی‌ بارزان����ی‌‪ ،‬له‌دیمانه‌یه‌كی‌ گۆڤاری‌ په‌یوه‌ندییه‌كی‌ جیاجیاشدا په‌رله‌مانتارانی‌‬ ‫گواڵنی‌ پارتیدا ئام����اژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد بوو فراكسیۆنی‌ گۆڕان له‌به‌غدا (‪ 8‬كورسی‌)‬

‫بۆ ئاوێنه‌ی����ان رونكرده‌وه‌ كه‌ تائێواره‌ی‌‬ ‫دوێنێ (دوو شه‌ممه‌) هه‌ڵوێستی‌ خۆیان‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئیمزاك����ردن بۆ البردنی‌ مالیكی‌‬ ‫یان پش����تیوانیی‌ له‌هێشتنه‌وه‌ی‌ یه‌كالیی‌‬ ‫نه‌كردوه‌ته‌وه‌‌و له‌مباره‌یه‌وه‌ په‌رله‌مانتار‬ ‫س����ه‌ردار عه‌بدوڵ��ڵ�ا جه‌غتیك����رده‌وه‌‬ ‫"چاودێریی‌ دۆخه‌ك����ه‌ ده‌كه‌ین‌و له‌كاتی‌‬ ‫گونجاودا له‌به‌ر رۆش����نایی‌ به‌رژه‌وه‌ندیی‌‬ ‫میلله‌ته‌كه‌مان بڕیار ده‌ده‌ین"‪.‬‬ ‫ل����ه‌الی‌ خۆش����ییه‌وه‌ په‌رله‌مانت����اری‌‬ ‫یه‌كگرتوو‪ ،‬ئوس����امه‌ جه‌میل به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند‪ ،‬ئه‌وان له‌س����ۆنگه‌ی‌ پاراستنی‌‬ ‫یه‌كڕیزی‌ هه‌ڵوێس����تی‌ كورده‌وه‌ له‌به‌غدا‬ ‫ئیمزایان له‌سه‌ر ئه‌و یاداشته‌كردوه‌‌و وتی‌‬ ‫"ئیمزاكردنی‌ ئێمه‌‌و خۆ دواخستنی‌ گۆڕان‬ ‫به‌مان����ای‌ ناڕێكی‌‌و هاودژی‌ هه‌ڵوێس����ت‬ ‫نای����ه‌ت‪ ،‬چونكه‌ ئ����ه‌م ئیمزاكردنه‌ هیچ‬ ‫به‌هایه‌كی‌ یاس����ایی‌ نییه‌‌و ده‌نگدانی‌ ناو‬ ‫په‌رله‌مان مه‌سه‌له‌كه‌ یه‌كالیی‌ ده‌كاته‌وه‌‌و‬

‫كێ ئه‌ڵێ له‌وێ یه‌ك ناكه‌وینه‌وه‌"‪ .‬ئوسام ‌ه‬ ‫جه‌میل وتیشی‌ "ئێمه‌ كه‌ ئێستا ئیمزامان‬ ‫كردووه‌ گره‌نتی‌ نییه‌ ئه‌م هه‌ڵوێسته‌مان‬ ‫تا رۆژی‌ ده‌نگدان هه‌روا بێت‌و ئێستا ئه‌م‬ ‫ئیمزایانه‌ ته‌نه����ا بۆ ئه‌وه‌یه‌ بزانرێت ئایا‬ ‫ده‌نگی‌ پێویست بۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌ متمانه‌‬ ‫هه‌یه‌ یان نا؟"‪.‬‬ ‫هه‌رچ����ی‌ ئه‌می����ری‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیس��ل�امی‌‬ ‫م‪.‬عه‌لی‌ باپیریشه‌ له‌ڕێگای‌ په‌یامێكه‌وه‌‬ ‫ك����ه‌ به‌س����ه‌ر میدیاكانیدا گش����تاندووه‌‪،‬‬ ‫ه����ۆكاری‌ ئیمزاكردنیان ل����ه‌دژی‌ مالیكی‌‬ ‫په‌یوه‌ست ده‌كاته‌وه‌ به‌ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌‬ ‫س����ته‌م‌و واقیعی‌ تاڵی‌ س����ایه‌ی‌ حوكمی‌‬ ‫مالیك����ی‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم هه‌ندێ����ك چاالكوان‌و‬ ‫ره‌خنه‌گر له‌تۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كاندا ئه‌م‬ ‫هه‌ن����گاوه‌ به‌موجامه‌له‌كردنی‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم ده‌ده‌نه‌ قه‌ڵه‌م به‌و پێیه‌ی‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫سه‌رپه‌رشتی ئیمزاكۆكردنه‌وه‌كه‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫تائێستاش كۆم ‌هڵ‌و یه‌كگرتووی‌ ئیسالمی‌‬ ‫به‌فه‌رمی����ی‌ به‌ش����ێكن له‌فراكس����یۆنی‌‬ ‫ئیئتیالفی‌ فراكسیۆنه‌ كوردستانییه‌كان‌و‬ ‫له‌م رێگایه‌ش����ه‌وه‌ یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی‌ ك����ۆچ‪-‬ی‌ عێراق����ی‌ پێ����درا‌و‬ ‫كۆمه‌ڵی����ش وه‌زاره‌ت����ی‌ ده‌وڵ����ه‌ت ك����ه‌‬ ‫دوات����ر به‌ر ته‌رش����یقكردن كه‌وت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫گۆڕان كه‌ له‌م فراكس����یۆنه‌ كش����ایه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌پۆستی‌ وه‌زاریی‌ بێبه‌ش كرا‌و هه‌ندێك‬ ‫له‌چاودێ����ران ئه‌م هه‌ڵوێس����ته‌ی‌ گۆڕان‬ ‫له‌پش����تگیریی‌ نه‌كردنی‌ یاداشتی‌ ئیمزا‬ ‫كۆكردنه‌وه‌ له‌مالیكی‌ كه‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫سه‌روكاریی‌ ده‌كات به‌ په‌رچه‌كرداری‌ ئه‌و‬ ‫بێبه‌ش����كردنه‌ له‌حكومه‌ت����ی‌ عێراق لێك‬ ‫ده‌ده‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫له‌دوای‌ رێككه‌وتننامه‌ی‌ ستراتیژی‌ نێوان‬ ‫پارت����ی‌‌و یه‌كێتیی����ه‌وه‌ ك���� ‌ه له‌ته‌مموزی‌‬ ‫‪2007‬ه‌وه‌ ئیمزای����ان ك����رد‪ ،‬ت����ا ئێس����تا‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌ هی����چ كاتێك هێنده‌ی‌‬ ‫ئێستا له‌كێشه‌ی‌ البردنی‌ سه‌رۆك وه‌زیرانی‌‬ ‫عێ����راق (نوری‌ مالیكی)دا هه‌ڵوێس����تیان‬ ‫جیاواز نه‌بووه‌‪.‬‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌ت����دا كێش����ه‌ی‌ عێراق ك����ه‌ ئه‌مڕۆ‬ ‫له‌مانه‌وه‌ یان البردنی‌ مالیكیدا چڕبۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫ره‌نگدانه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵێك كێشه‌ی‌ ناوخۆیی‌‌و‬ ‫ده‌ره‌كییه‌‪ ،‬سه‌ره‌تا فاكته‌ره‌ ناوخۆییه‌كان‬ ‫ده‌یجوڵێنن‪ ،‬به‌اڵم دواتر له‌گه‌ڵ ملمالنێ‌‌و‬ ‫هاوكێش����ه‌ی‌ هێ����زه‌ هه‌رێمایه‌تیی����ه‌كان‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌دا ئاوێته‌ ده‌بن‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق‪ ،‬نوری‌ مالیكی‌‬ ‫مه‌یلێك����ی‌ به‌رچاوی‌ هه‌یه‌ بۆ پاوانخوازی‌‌و‬ ‫به‌ ئاش����كرا ده‌یه‌وێت زۆربه‌ی‌ ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫ئابوری‌‌و سه‌ربازیی‌و ئه‌منییه‌كان له‌چنگی‌‬ ‫خۆیدا كۆبكات����ه‌وه‌‪ ،‬كوردیش كێش����ه‌ی‌‬ ‫ناوچه‌ جێناكۆكه‌كان‌و بوجه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌‌و‬ ‫نه‌وت‌و ش����ه‌راكه‌ی‌ له‌گه‌ڵ مالیكیدا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و نوری‌‬ ‫مالیكیش حه‌ساس����یه‌تێكی‌ بێ له‌زه‌تیش‬ ‫له‌نێوانیاندا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م كێشانه‌ی‌ هه‌رێم‌و كێشه‌ی‌ هێزه‌كانی‌‬ ‫تری‌ عێراق به‌ تایبه‌تی‌ لیس����تی‌ عێراقییه‌‬ ‫(س����ونه‌كان)‌و ته‌وژم����ی‌ س����ه‌در له‌گه‌ڵ‬ ‫مالیكیدا‪ ،‬تێكچڕژراون له‌گه‌ڵ هاوكێش����ه‌‬ ‫نوێكه‌ی‌ ناوچه‌كه‌دا كه‌ خۆی‌ له‌هه‌ڵكشانی‌‬ ‫سونه‌‌و پاشه‌كشه‌ی‌ شیعه‌دا ده‌بینێته‌وه‌‌و‬ ‫ده‌توانی����ن به‌كورتی‌ بڵێن ملمالنێی‌ نێوان‬ ‫عوسمانییه‌ نوێكان‌و سه‌فه‌وییه‌ نوێكانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م تابلۆ سیاسیه‌ی‌ عێراق‌و ناوچه‌كه‌ به‌و‬ ‫هه‌موو ئاڵۆزی‌‌و هه‌س����تیارییه‌وه‌‪ ،‬ئایا بۆ‬ ‫كورد له‌كوێی‌ هاوكێشه‌كه‌دا بێت باشه‌‪ ،‬ئایا‬ ‫بۆ كورد بچێته‌ په‌نا عوسمانییه‌ نوێكان‪،‬‬ ‫یان خۆی‌ بداته‌ پاڵ س����ه‌فه‌وییه‌كانه‌وه‌؟‬ ‫یان باش����تره‌ بۆ كورد كه‌ خاوه‌نی‌ بڕیار‌و‬ ‫سیاسه‌تی‌ سه‌ربه‌خۆی‌ خۆی‌ بێت‪.‬‬ ‫جێكه‌وت����ه‌ی‌ ناوچه‌كان����ی‌ پارت����ی ك����ه‌‬ ‫چ����وارده‌ور دراوه‌ ب����ه‌ (س����ونه‌)‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫ب����ۆ بارزان����ی‌ كارێكی‌ ئاس����ایی‌ بێت كه‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ك���� ‌ی نه‌رمی‌ له‌گ����ه‌ڵ توركیا‌و‬ ‫س����ونه‌كانی‌ عێراقدا هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم نابێت‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌ناڕاس����ته‌خۆش بێت خۆی‌ بكات‬ ‫به‌یاریزانی‌ ریزی‌ پێش����ه‌وه‌ی‌ عوسمانییه‌‬ ‫نوێكان وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ تا ئێس����تا كه‌م‌و زۆر‬ ‫له‌سیاس����ه‌تی‌ بارزانیدا به‌رامبه‌ر مالیكی‌‬ ‫پیاده‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫تاڵه‌بانی‌ كه‌ س����ه‌رۆك كۆم����اری‌ عێراقه‌و‬ ‫دانانی‌ له‌و پۆسته‌دا به‌پێی‌ ته‌وافوقی‌ نێوان‬ ‫شیعه‌‌و سونه‌‌و كورد بووه‌‪ ،‬الدانی‌ مالیكی‌‬ ‫له‌س����ه‌رۆك وه‌زیران ده‌بێت����ه‌ تێكچوونی‌‬ ‫ئه‌و ته‌وافوقه‌‌و له‌ئه‌نجامدا ده‌بێته‌ مایه‌ی‌‬ ‫گۆڕانكاری‌ له‌پۆسته‌كه‌ی ئه‌ویشدا‪ ،‬جگه‌ له‌م‬ ‫كێشه‌یه‌‪ ،‬جێكه‌وته‌ی‌ ناوچه‌كانی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫كه‌ پشتی‌ به‌ئێرانه‌وه‌یه‌ نایه‌وێت‌و ناتوانێ‌‬ ‫به‌په‌رچی‌ سیاسه‌تی‌ ئێران بداته‌وه‌ كه‌ تا‬ ‫ئێس����تا مالیكییان پێ په‌سنده‌‪ ،‬تاڵه‌بانی‌‬ ‫مافی‌ خۆیه‌تی‌ له‌چواچێوه‌ی‌ پاراس����تنی‌‬ ‫سه‌روه‌ری‌ هه‌رێمدا په‌یوه‌ندییه‌كی‌ ئاسایی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێراندا هه‌بێ����ت‪ ،‬بەاڵم نابێت ئه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ له‌س����ه‌ر بڕیاری‌ سه‌ربه‌خۆی‌‬ ‫سیاسی‌ هه‌رێم بێت‪.‬‬ ‫له‌ڕێككه‌وتنه‌ ستراتیژیه‌كه‌وه‌ هیچ كاتێك‬ ‫وه‌ك ئێس����تا سیاس����ه‌تی‌ ئه‌و دوو كه‌سه‌‬ ‫به‌قۆناغێكی‌ وا هه‌س����تیاردا نه‌ڕۆشتووه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچ����ی‌ بارزانیی����ه‌ نزیكترده‌بێت����ه‌وه‌‬ ‫له‌سیاس����ه‌تی‌ عوس����مانییه‌ نوێ����كان‪،‬‬ ‫هه‌رچی‌ تاڵه‌بانیش����ه‌ ده‌یه‌وێ����ت داكۆكی‌‬ ‫له‌واقیعی‌ سیاسی‌ ئێس����تای‌ عێراق بكات‬ ‫ك����ه‌ به‌الی‌ ئێرانه‌وه‌ په‌س����ه‌نده‌‪ ،‬به‌ خاڵه‌‬ ‫نێگه‌تیڤه‌كانی‌ سه‌ر مالیكیشه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌م نێوه‌ش����دا خه‌ریكه‌ زه‌ره‌ری‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫به‌ربكه‌وێت‪ ،‬نه‌مانی‌ بڕیاری‌ س����ه‌ربه‌خۆی‌‬ ‫سیاسی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانه‌‪ ،‬كه‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫دوو حاڵه‌تدای����ه‌‪ ،‬یان به‌ده‌س����ت ئه‌م دوو‬ ‫سه‌ركرده‌وه‌ دابه‌شده‌بێت‪ ،‬یه‌كێكیان به‌الی‌‬ ‫توركیا‌و ئه‌وی‌ تری����ان به‌الی‌ ئێراندا‪ ،‬یان‬ ‫هه‌ردووكی����ان الده‌ده‌ن به‌الی‌ یه‌كێك له‌م‬ ‫دوو هێزه‌ هه‌رێمایه‌تییه‌دا‪ ،‬كۆبوونه‌وه‌كانی‌‬ ‫رۆژانی‌ رابردووی‌ نێوان مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬ ‫پارتی‌‌و یه‌كێتی‌‌و هاتنی‌ ناكاوی‌ نێچیرڤان‬ ‫بارزان����ی‌ ب����ۆالی‌ تاڵه‌بانی‌‌و نه‌گه‌یش����تن‬ ‫به‌هیچ بڕیارێكی‌ كۆنكرێتی‌ سه‌ره‌تای‌ ئه‌و‬ ‫ئاماژه‌یه‌ن‪.‬‬ ‫ئێ����ران‌و توركیا ت����ا ئێس����تا هیچیان بۆ‬ ‫ك����ورد نه‌ك����ردووه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ب����ۆ ئاینده‌ش‬ ‫خێرێكی����ان هه‌بێت ئه‌وا ده‌بێت س����ه‌ره‌تا‬ ‫بۆ ك����وردی‌ به‌ش����ه‌كانی‌ خۆیانی‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫دواتر ب����ۆ كورده‌كانی‌ عێراق‪ ،‬له‌م نێوه‌دا‬ ‫ه����ه‌ردوو س����ه‌ركرده‌ كورده‌ك����ه‌ ده‌بێت‬ ‫پێ����ش ه����ه‌ر بڕیارێك كه‌ ره‌نگ����ه‌ بچێته‌‬ ‫خان����ه‌ی‌ س����ه‌رچڵییه‌وه‌‪ ،‬بگه‌ڕێن����ه‌وه‌ بۆ‬ ‫وه‌رگرتن����ی‌ رای‌ ده‌زگا هه‌ڵبژێردرا‌وه‌كانی‌‬ ‫كوردستان‌و خه‌ڵكه‌كه‌ی‌‪ ،‬ده‌مێكه‌ وتویانه‌‬ ‫پێش ئه‌وه‌ی‌ هه‌نگاوێ����ك بنێیت دووجار‬ ‫بی����ری‌ لێبكه‌ره‌وه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ هه‌قه‌ هه‌ردوو‬ ‫س����ه‌ركرده‌كه‌ كاتێكبده‌ن به‌خه‌ڵك‌و رایان‬ ‫له‌م كێشه‌ چاره‌نوسسازه‌دا وه‌ربگرن‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫‪kurdistany.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫‪5‬‬

‫به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت‬

‫له‌نێوان بڕواو بێبڕوادا‬ ‫لەم چەند س���اڵەی راب���وردوودا زوو زوو جێیبهێڵی���ن ل���ەو وەهمەی خۆی���دا بە‬ ‫هەندێ���ک مامۆس���تای ئاینی لەس���ەر گەمارۆدراوی بمێنێتەوە‪ ...‬له‌س���ەرەتای‬ ‫کێش���ەی تەوهینکردن ب���ە ئایین‌و خودا مرۆڤایەتیی���ەوەو لەگەڵ س���ەرهەڵدانی‬ ‫دەنگ بەرزدەکەنەوە‪ .‬من لێرەدا قس���ەم دیندا‪ ،‬دین بەردەوام له‌بەردەم هێرش���ی‬ ‫لەس���ەر هەندێ کۆلکە نوس���ەر نییە کە تون���دا بووە‪ ،‬بەاڵم دین بەردەوام دەژی‪.‬‬ ‫له‌ڕێ���گای هەن���دێ نوس���ینی خراپەوە وەک چ���ۆن له‌یۆنانی کۆن���ەوە‪ ،‬فیکری‬ ‫لەس���ەر ئای���ن دەیانەوێ���ت بەجۆرێ���ک ئیلحادیش بەردەوام له‌ژێر پرسیاری قووڵ‌و‬ ‫لەج���ۆرەکان ناوبانگێ���ک پەی���دا بکەن‌و هێرش‌و لێدان‌و ئەشکەنجەدا بووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫سەرۆکی هەرێم لەکاتی هەڵگرتنی تابوتی ئەنفالکراوێکدا فۆتۆ‪ :‬فەیسبوکی مەسعود بارزانی کێشەیەک بنێنەوە س���ەرەنجی دەرەوە‌و ئەویش بەردەوام دەژی‌و گەورەتر دەبێت‪.‬‬ ‫خەڵک���ی بۆ خۆی���ان رابکێش���ن‪ ،‬وابزانم خوداناسی‌و خودانەناسی‪ ،‬لەگەڵ سەرەتای‬ ‫هەمووم���ان دژی ئ���ەم دیاردەیەی���ن‌و مرۆڤدایە‌و تا کۆتاییش وەک یەک لەسەر‬ ‫ئەوەی ن���رخ‌و بەهای بەخش���یوەتە ئەم زەوی دەمێننەوە‪ ،‬نە ئیمانداران دەتوانن‬ ‫دیاردەیە بەرخ���وردی توندی مەزهەبییە بێئیمانان بترس���ێنن‌و لەناوی���ان بەرن‪،‬‬ ‫توندڕەوەکانە‪ ،‬نەوەک نرخ‌و بەهایەک بێت ن���ە بێئیمان���ان دەتوانن عەش���قی خودا‬ ‫رۆشنبیران بۆ ئەم نوسینانەیان دانابێت‪ ،‬له‌دڵی ئیمانداران���دا بکوژێننەوە‪ ،‬چەندە‬ ‫لەبەرئ���ەوە خەت���اکاری گ���ەورە کە ئەم هەوڵی کۆمۆنیس���تەکان بۆ نەهێش���تنی‬ ‫نوسینانە دەکەونە بەرچاوو بە بەرباڵوی دی���ن کۆمیدی‌و بێمانا‌و نائینس���انی بوو‪،‬‬ ‫دەخوێنرێن���ەوە خودی ئ���ەو مەزهەبیە هەوڵی دینییەکانیش بۆ بەزۆر سەپاندنی‬ ‫توندڕەوانەن‪ .‬زۆربەی ئەو تێکستانە‪ ،‬نە ئیمان کۆمیدی‌و بێمانایە‪ .‬نە دین بەیاسا‬ ‫لەئاس���تی ئەدەبی‌و نەلەئاستی زانستیدا الدەبرێ���ت‌و نە ئیم���ان‪ ...‬نەموقەدەس‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫جێگایەک���ی وەهایان نییە ش���ایەنی ئاوڕ بەقانون دەس���ەپێت‌و نە عەشقی خودا‪.‬‬ ‫لێدان���ەوە بن‪ ،‬بەاڵم ئەوەی ئەم دیاردەیە لێ���رە مەبەس���تم نییە لەس���ەر مێژووی‬ ‫له‌تۆڕی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ فه‌یسبووكدا‬ ‫بکرێت ب���ە هەوێن بۆ تەس���ککردنەوەی ملمالنێ���ی دی���ن‌و ئیلحاد ش���تێک بڵێم‪،‬‬ ‫زۆرترین كۆمێنتی‌ گاڵته‌ئامێز‬ ‫زۆرت���ری ئازادییەکان‪ ،‬ئەویش ش���تێک بەڵکو مەبەس���تمە بڵێم ئ���ازادی ئیمان‪،‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ ئه‌و كاربه‌ده‌ست‌و‬ ‫نییە کەس بتوانێت لێ���ی بێدەنگ بێت‪ .‬ئازادی باوەڕبوون ی���ان باوەڕنەبوون بە‬ ‫ێ‬ ‫‌‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫‌یان‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫به‌رپرسانه‌ ده‌نوسرێت كه‌‬ ‫له‌ب���ەر ئەوەی ه���ەر یاس���ایەک بەناوی دین یەکێکە له‌ئازادییە بنەڕەتییەکان‪ ،‬نە‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ساد‬ ‫خۆیان وه‌ك خه‌ڵكێكی‌‬ ‫پاراستنی موقەدەساتەوە دەربچێت‪ ،‬جگە نۆرماڵ‌و ئاس���اییە کەس جنێو بە ئیمان‌و‬ ‫نیشتمان‬ ‫‌و‬ ‫ساكارو دڵسۆزی‌ گه‌ل‬ ‫لەوەی هەوڵێکی سیاس���یی دەس���ەاڵتی بڕوای کەس بدات‪ ،‬نە نۆرماڵ‌و ئاس���اییە‬ ‫ناوداریش‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌رێك‬ ‫پیشان بده‌ن‪ ،‬ئه‌كته‬ ‫کوردییە بۆ تەس���ککردنەوەی ئازادی بە کەس خۆی بکات بەوەکیلی خوداو دادگا‬ ‫‌كان‬ ‫ه‬ ‫‌رپرس‬ ‫ده‌ڵێت "زۆربه‌ی‌ به‬ ‫گش���تی‪ ،‬پەیوەندی نییە بە پاراس���تنی بۆ بێب���اوەڕوان دانێت‌و س���ووکایەتی بە‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫كێبڕكێ‬ ‫‌مسیلكردندا‬ ‫له‌ده‌ركه‌وتن‌و ته‬ ‫موقەدەس���اتەوە‪ .‬له‌دونی���ای ئەمڕۆدا کە کەرامەتی���ان بکات‪ .‬ئەوەی م���ن لێرەدا‬ ‫‌ن"‪.‬‬ ‫ه‬ ‫‌ك‬ ‫ئه‌كته‌ره‌كان ده‬ ‫هەر کەس دەتوانێت پێگەیەکی ئینتەرنێت سەرەنجیدەدەم‌و دەیبیستم‪ ،‬نە قسەکردنە‬ ‫ی���ان فەیس���بووک بکات���ەوە‌و ه���ەزاران لەس���ەر دین‌و نەبەرگرییە لەدین‪ ،‬بەڵکو‬ ‫خوێنەر‌و بینەر بۆ خۆی دەس���تەبەربکا‪ ،‬ئەو کولتووری بێڕێزییەیە کە مرۆڤی ئێمە‬ ‫دوو وێنه‌و سه‌دان كۆمێنتی‌ كۆمیدی‌ مستەفا ئەحمەد‬ ‫به‌مدواییه‌ وێن����ه‌ی‌ چه‌ندین به‌رپرس‌و‬ ‫یاسای وا نەوەک مایەی پێکەنینە‪ ،‬بەڵکو فێری بووە‌و تیاچەقیوە‪ ...‬لێرەدا نە دین‬ ‫كاربه‌ده‌س����ت زۆرتری����ن كۆمێنت����ی‬ ‫نیش���انەیەکی پرس���یاری گەورە لەسەر لەگۆڕێی���ە‌و نە بێدینی‪ ،‬بەڵکو ئەو بوغزە‬ ‫كۆمیدییان له‌س����ه‌ر تۆڕی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫عەقڵییەتی ئەوانە دروستدەکات کە بیری خەوتووەی ناو مرۆڤی ئێمە قس���ەدەکات‬ ‫فه‌یس����بووكدا له‌س����ه‌ر نووس����را‪ ،‬كه‌‬ ‫لێدەکەنەوە‪ ...‬ئەم���ڕۆ هەمووئایدیایەک‌و کە خودا ی���ان بێخودایی دەکاتە پەچەی‬ ‫دیارترینیان وێنه‌ی‌ س����ه‌رۆك هه‌رێمی‌‬ ‫بیروباوەڕێک لەوانە دینیش تەنیا له‌ڕێگای خۆی‪ .‬له‌ئەفالتوونەوە تا ئەمڕۆ چەندەها‬ ‫كوردس����تان بوو چووه‌ته‌ ژێر تابوتی‌‬ ‫لۆژیکی خۆی‌و هێزی ئیقناعەوە دەتوانێت فەیلەس���وف‌و زان���ای گەورە‪ ،‬ئیش���یان‬ ‫ئه‌نفالكراوێكه‌وه‌و ئه‌ویتریشیان وێنه‌ی‌‬ ‫بژی‪ ،‬بەبێ ئەوە هیچ هێزێک نییە بتوانێت س���ەلماندنی بوونی خودا ب���ووە‪ ،‬ئەمانە‬ ‫دكتۆر به‌رهه‌م‪ ،‬س����ه‌رۆكی‌ پێش����ووی‌‬ ‫فیکرەی���ەک بپارێزێ���ت‪ .‬خودا بە یاس���ا بەش���ێکی گرنگی کولتووری مرۆڤایەتین‪،‬‬ ‫ناپارێزرێت‪ ،‬ئەوە له‌لۆژیکی خوداناسیشەوە ئەوەی خودان���اس بێت‌و بیەوێت بەرگری‬ ‫حكوم����ه‌ت ب����وو ك����ه‌ له‌بۆنه‌یه‌ك����دا‬ ‫کەمکردنەوەیەکی ترس���ناکە له‌ش���وێنی له‌خ���ودا ب���کات ئەرش���یفێکی مێژوویی‬ ‫عه‌الگه‌یه‌كی‌ ره‌ش����ی‌ گه‌وره‌ی‌ گرتووه‌‬ ‫خ���ودا بتەوێت بە پۆلیس‌و زیندان‌و دادگا گرنگی له‌بەردەستدایە لەوێدا ئەرگومێنت‌و‬ ‫به‌ده‌س����تییه‌وه‌‌و خ����ۆڵ‌‌و خاش����اك‬ ‫بیپارێزیت‪ ،‬ئەوەی بیر لەجۆرە یاسایەکی بەڵگەی عەقاڵنی خۆیمان پێشکەشبکات‪،‬‬ ‫كۆده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫وادەکات���ەوە نایەوێت خ���ودا بپارێزێت‪ ،‬بێئەوەی پێویستی بێت بوغزو کینەی خۆی‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ وێنه‌كه‌ی‌ د‪.‬به‌رهه‌م‪ ،‬كه‌سێك‬ ‫خ���ودا بە هەموو لۆژیکێ���ک لەوە بااڵترە بە ناوی خوداوە بەس���ەر کەسدا بڕێژێت‪.‬‬ ‫له‌په‌یجی‌ تایبه‌تی‌ خۆیدا لەسەر تۆڕی‬ ‫پاس���ەوانی هەبێت‪ ،‬کوفربازی راستەقینە ئەوەش���ی بێئیمان���ە له‌پرۆتاگوراس���ەوە‬ ‫کۆمەاڵیەتی فەیس����بوک نووسیویه‌تی‌‬ ‫ئەوەی���ە کە خۆی دەکات بە پاس���ەوانی ت���ا دەگەین���ە س���ەر س���تیڤ هاوکینز‌و‬ ‫"له‌ماوه‌ی‌ داهاتوودا پێش����انگایه‌ك بۆ‬ ‫خودا‪ ،‬ئەوەی بیر له‌جۆرە یاسایەکی وەها ریچارد دۆکینز ک���ە له‌دوو گرنگترین زانا‬ ‫وێنه‌ی‌ عه‌نتیكه‌ له‌به‌رلین ده‌كرێته‌وه‌‌و‬ ‫دەکاتەوە باش دەزانێت‪ ،‬خودانەناسەکان زیندووەکانی دونیای ئەم���ڕۆن باوەڕیان‬ ‫باشترین وێنه‌ خه‌اڵت وه‌رده‌گرێت‪ ،‬خۆ‬ ‫گ���ەر بیانەوێ���ت دەتوانن له‌ژێ���ر هەزار بەخودا نەبووە‪ ،‬لەگەڵیش���یاندا سەدان‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌ر هیچم ده‌س����تنه‌كه‌وت ئه‌وا‬ ‫ناوی دەس���تکردا‌و له‌چەندەها کەناڵەوە زانا‌و فەیلەس���وفی گرنگی وەک فویرباخ‌و‬ ‫وێنه‌كه‌ی‌ كاك به‌رهه‌م ده‌نێرم"!‪.‬‬ ‫بیروبۆچوونی خۆیان باڵوبکەنەوە‪ ،‬بەاڵم نیش���تە‌و داروین‌و مارکس‌و فرۆید دینیان‬ ‫له‌كۆمێنتێكی‌ دیكه‌شدا هه‌ر ده‌رباره‌ی‌‬ ‫مەبەس���تی پشت ئەم یاسایە خودا نییە‪ ،‬وەک وەهم سەیرکردوە‪ ،‬ئەوانەش بەشێکی‬ ‫ئه‌م وێنه‌یه‌ هاتووه‌ كه‌ "فێڵ‌ له‌منداڵ‌‬ ‫د‪.‬بەرهەم لەکاتی کۆکردنەوەی خۆڵ‌و خاشاکدا ‬ ‫بەڵکو پاراس���تنی دەسەاڵتی نوخبەیەکی بنچینەیی‌و گرنگی کولتووریی مرۆڤایەتین‪،‬‬ ‫ده‌كات كاك به‌رهه‌م‪ ..‬به‌س����ێ‌‬ ‫چوار كامیان خاوه‌نی‌ به‌هره‌ی‌ هونه‌ریین‪:‬‬ ‫فه‌ره‌نس����ی‌ وتبووی‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م كابرایه‌ ئه‌وانیش خۆشه‌ویستی‌ خه‌ڵكی‌ له‌ده‌ست مەزهەبیی���ە ک���ە لەڕێ���گای جۆش���دانی ئەوانەش بەهانەی فەلس���ەفی‌و زانس���تی‬ ‫رێك‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫كه‌س����ی‌ عه‌الگ����ه‌ به‌ده‌س����ته‌و‬ ‫ئه‌كته‌ره‌كان یان به‌رپرسه‌كان؟‬ ‫(واته‌ س����ه‌دام حس����ێن) ئه‌كته‌ر بوایه‌‪ ،‬ن����ه‌ده‌ن"‪ ،‬زه‌نگه‌نه‌ وت����ی‌ "ئه‌گه‌ر ئه‌م عاتیف���ەی دینی‌و خوڵقاندن���ی فەزایەکی خۆیان هەی���ە‪ ...‬گەر یەکێ���ک ئیماندار‬ ‫چین‪-‬‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫مه‌س����ئوله‌كانی‌ حیزبی‌ شیوع‬ ‫م����ان بیرده‌خاته‌وه‌‪ ..‬ئه‌گه‌ر حكومه‌ت ئ����ه‌م دیارده‌یه‌ی كه‌ ئێس����تا له‌هه‌رێمی‌ ئه‌وا ئه‌كته‌رێكی‌ گه‌وره‌و خاوه‌ن به‌هره‌ی‌ كاران����ه‌ی‌ به‌ به‌رچاوی‌ خه‌ڵك‌و كامێراوه‌ هیس���تیرییەوە دەیانەوێ���ت پێگەیەک���ی نەبێت‪ ،‬بێئەوەی هیچ سووکایەتییەک بە‬ ‫نۆرماڵ‌ بوای����ه‌ گۆڕه‌پانی‌ ئاهه‌نگێكی‌ كوردستاندا به‌دیده‌كرێ‌‌و زیاتر ده‌چێته‌ سه‌رسامكه‌ری‌ لێهه‌ڵده‌كه‌وت‪ ،‬ئه‌مانه‌ی‌ ده‌یك����ه‌ن له‌نیه‌ت پاكی‌‌و دڵس����ۆزییه‌وه‌ سیاس���ی بەهێز بۆ خۆیان دروستبکەن‌و ئیمان���ی کەس ب���کات‪ ،‬دەتوانێت لەوێوە‬ ‫ئ����اوا پ����ڕ نه‌ده‌بوو له‌خاش����اك‪ ..‬ئه‌و خان����ه‌ی‌ "ته‌مس����یلكردن‌و نوان����دن"ی‌ خۆشمان زۆربه‌ی‌ هه‌ره‌ زۆریان هه‌روان"‪ .‬بێت‌و به‌ڕاس����تی‌ به‌ته‌ن����گ هاتنیانه‌وه‌ س���ۆزی خەڵکان���ی ئیمان���دار بەجۆرێک ئەرگۆمێنتی خۆی بخاتە بەردەستمان‪.‬‬ ‫پاره‌یه‌ی‌ له‌س����امانی‌ خه‌ڵكی‌ ده‌یده‌ن كاربه‌ده‌س����ت‌و به‌رپرس����انه‌وه‌‪ ،‬جێ����ی‌ ئه‌و گاڵته‌ی‌ له‌وه‌ هات كه‌ كاربه‌ده‌ستێك بێت بۆ واڵت‌و خه‌ڵك‪ ،‬كارێكی‌ باش����ه‌‪ ،‬بهێنن���ە جۆش ببنە بۆمب���ی ئادەمی‌و بە زمان���ی گاڵتەجاڕو س���ووکایەتی زمانی‬ ‫به‌و ئاهه‌نگه‌ كالس����یكییه‌ س����واوانه‌‪ ،‬سه‌رنج‌و تێبینی‌ ئه‌كته‌ره‌ ناودارو خاوه‌ن ده‌بینی‌ له‌س����ه‌ر حس����ابی‌ موڵك‌و ماڵی‌ ب����ه‌اڵم ئه‌م����ڕۆ خه‌ڵك الپه‌ڕه‌ی‌ س����پی‌ ژیان‌و خەڵکدا بتەقن���ەوە‪ .‬بە بڕوای من کەس���ێکە ئیمانی خۆی لەسەر جەهالەت‬ ‫ده‌توانن س����ه‌دان گۆڕه‌پانی‌ چیمه‌ن‌و به‌هره‌ هونه‌رییه‌ ناسراوه‌كانه‌‪.‬‬ ‫گش����تی‌ ئه‌م میلله‌ته‌ دنیایه‌ك ش����وێن‌و ده‌خوێنێته‌وه‌‪ ،‬خه‌ڵك به‌هۆی‌ ئینته‌رنێت‌و چەن���دە ئەوانەی بەو زمانە نزم‌و بازاڕییە دامەزران���دوە‪ ،‬وەک چ���ۆن زمانی جنێوو‬ ‫پڕ له‌گوڵ‌‌و گوڵزاری‌ لێدروست بكه‌ن‪ ..‬ئه‌كته‌ر‌و هونه‌رمه‌ندی‌ ناودار "مس����ته‌فا جێگه‌ی����ان داگیر كردووه‌‪ ،‬س����ه‌روه‌ت‌و كه‌ناڵ����ه‌ ئاس����مانیه‌كانه‌وه‌ ئه‌وه‌ن����ده‌ی‌ قسە لەسەر ئایین‌و خودا دەکەن‪ ،‬ناتوانن س���وکایەتیش بە خوداو ئایی���ن‪ ،‬زمانی‬ ‫كوردس����تان به‌ به‌رچ����اوی‌ كامێراوه‌ ئه‌حمه‌د" سه‌رس����امیی‌ خۆی‌ به‌توانای‌ س����امان‌و مووچه‌ی‌ زۆری����ان بۆ خۆیان هوشیار‌و مێش����ك كراوه‌یه‌ كه‌ له‌هه‌موو هی���چ ئیماندارێکی راس���تەقینە له‌خودا کەس���ێکە بێئیمان���ی خ���ۆی لەس���ەر‬ ‫دووربخەنەوە‪ ،‬ئەوانەشی بەو زمانە نزم‌و جەهالەتێک���ی گەورەت���ر دامەزران���دوە‪.‬‬ ‫ئ����اوه‌دان ناكرێت����ه‌وه‌‪ ..‬رۆژی‌ نه‌ورۆز هونه‌ری����ی‌‌و "ته‌مس����یل" كردنی‌ زۆربه‌ی‌ ته‌رخان ك����ردووه‌‪ ،‬كه‌چی‌ له‌والش����ه‌وه‌ ته‌مسیل كردنێكیش تێده‌گات"‪.‬‬ ‫توێكڵ����ی‌ پاقله‌ك����ه‌ت فڕێدایه‌ س����ه‌ر به‌رپرس����ه‌كان ده‌رب����ڕی‌‌و به‌ئاوێن����ه‌ی‌ ده‌چێت ده‌نكێك نوقڵ‌ ده‌دات به‌منداڵێك‪ ،‬وتیش����ی‌ "باش����ه‌ ئه‌م س����ه‌ركردانه‌ كه‌ پڕ جنێو‌و س���ووکایەتییە بەرگری لەخودا ئیلحاد‌و ئیم���ان بەدرێژایی مێژوو پێکەوە‬ ‫ش����ه‌قامه‌كه‌‪ ..‬خ����ۆم ئ����اگام لێبوو‪ ..‬راگه‌یاند كه‌ "ئ����ه‌م دیارده‌یه‌ی‌ هه‌ندێك مسته‌فا ئه‌حمه‌د وتی‌ "ئه‌مانه‌ هه‌مووی‌ هه‌س����تده‌كه‌ن خه‌ڵك ده‌یه‌وێ‌ وابن‪ ،‬با دەک���ەن ناتوان���ن هیچ خودانەناس���ێک هات���وون‪ ،‬کۆمەڵگایەک نیی���ە له‌مێژوودا‬ ‫نه‌پیس����ی‌ بكه‌ به‌دزیه‌وه‌و نه‌پاكیشی‌ له‌به‌رپرسان‌و كاربه‌ده‌ستان له‌به‌رچاوی‌ ده‌چێته‌ خانه‌ی‌ زه‌یف‌و خه‌ڵك فریودان‌و هه‌ر له‌س����ه‌ره‌تاوه‌و به‌ڕاستی‌ وابوونایه‌‌و یان گوماندارێک لەخ���ودا نزیکبکەنەوە‪ .‬هەمووی���ان ئیمان���دار ی���ان هەمووی���ان‬ ‫مەس���یحییەکان لەس���ەردەمی دادگاکانی بێبڕوا ب���ن‪ ...‬ئیمانداران‌و خوداناس���ان‬ ‫كاری‌ چاكه‌یان بكردایه‌"‪.‬‬ ‫خه‌ڵ����ك‌و كامێ����را‌و ب����ۆ ته‌له‌فزیۆنه‌كان هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫بكه‌ره‌وه‌ به‌دیار شه‌وقی‌ فالشه‌وه‌"‪.‬‬ ‫كارێ����ك ده‌كه‌ن كه‌ گوای����ه‌ خه‌ڵكانێكی‌ هەندێ����ک له‌هونه‌رمه‌ندان پێیانوایه‌ ئه‌م به‌ش����ێك له‌هونه‌رمه‌ندانی����ش تێبین����ی‌ تەفتیش���دا‪ ،‬س���ەردەمێک ک���ە جیه���ان کەس���انی گەورە‌و رۆحیی م���ەزن بوون‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌رۆك‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌وێنه‌ك����ه‌ی‌ س����ه‬ ‫دڵس����ۆزن‌و دڵیان به‌م میلله‌ت‌و خاك‌و جۆره‌ كاران����ه‌ی‌ به‌ش����ێك له‌به‌رپرس‌و ئه‌وه‌ی����ان كردووه‌ كه‌ ماوه‌یه‌كه‌ هه‌ندێك ت���ەواو داخراوب���وو‪ ،‬نەیانتوانی له‌ڕێگای کە کولت���ووری مرۆڤایەتییان دەوڵەمەند‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫تابوت‬ ‫هه‌رێمی����ش ك����ه‌ س����وچێكی‌‬ ‫ئ����اوو نیش����تمانه‌ ده‌س����وتێ‌‪( ،‬ئه‌وانه‌ كاربه‌ده‌س����تان به‌ به‌رچ����اوی‌ كامێراوه‌ له‌به‌رپرس‌و كاربه‌ده‌س����تانی‌ كوردستان دادگا‌و لەس���ێدارەدان‌و س���ووتاندنەوە کردوە‪ ،‬رۆمی‌و ئیقباڵ‌و باسکال‌و حەالج‌و‬ ‫‌رشان‪،‬‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫ئه‌نفاكراوێكی‌ خس����تووه‌ته‌‬ ‫هه‌موویان ناڵێم) ب����ه‌اڵم زۆربه‌ی‌ هه‌ره‌ ده‌یك����ه‌ن ئه‌گه‌ر راس����تگۆیی‌ تیا بێت‌و له‌ئه‌كته‌ری‌ نێو درام����ا‌و به‌رنامه‌كانیش دەس���ەاڵتی پاپاوی بپارێ���زن‪ ،‬له‌جیهانی سەهرەوەردی‌و ماستەر ئێکهارت‌و مەحوی‬ ‫‌كان‬ ‫ه‬ ‫كۆمێنت‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ی‌ به‌شێكی‌ زۆری‌‬ ‫ی ئەمڕۆدا کە ش���تێک نییە ناوی سانسۆر بە هێزی ئیمانیان ش���اعیر‌و فەیلەسوفی‬ ‫سه‌رس����وڕمانی‌ خۆیان به‌رامبه‌ر به‌وه‌ زۆری����ان كه‌س����انێكن ب����ۆ رووكه‌ش وا دوور بێت له‌وه‌ی‌ ته‌نها بۆ چه‌واشه‌كاری‌ زیاتر ده‌رده‌ك����ه‌ون‌و جێگه‌یان به‌كاری ‌‬ ‫بێت‪ ،‬هیچ هێزێک نیی���ە بتوانێت رێگری گەورەبوون‪ ،‬وەک چۆن ئەبو عەال‌و جابری‬ ‫ده‌رده‌بڕن ك����ه‌ ب����ۆ "ئه‌نفالكراوه‌كان ده‌كه‌ن‪ ،‬بۆ داپۆشینی‌ عه‌یب‌و عاره‌كانی‌ خه‌ڵكی‌ بكرێت‪ ،‬كارێكی‌ باش����ه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر هونه‌ریی‌‌و پیشاندانیان لێژ كردووه‌‪.‬‬ ‫نا ئه‌م����ڕۆ خه‌ڵ����ك الپه‌ڕه‌ی‌ س����پیش مس����ته‌فا ئه‌حمه‌دی‌ هونه‌رمه‌ند ئاماژه‌ی‌ له‌باڵوبوونەوەی ئایدیایەک یان فیکرەیەک ک���وڕی حەی���ان‌و رازی‌و جۆردانۆ برۆنۆ‌و‬ ‫ده‌الوێنن����ه‌وه‌‌و ئه‌نفالچییه‌كانی����ش خۆیان واده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫به‌وه‌ ك����رد كه‌ ئه‌كت����ه‌رو هونه‌رمه‌ندان ب���کات‪ ،‬دانان���ی دادگای تەفتی���ش‌و کۆبەرنیکۆس‌و دەیانی ت���ر بەداهێنانیان‬ ‫ده‌خه‌نه‌ ب����ن باڵیان����ه‌وه‌!"‪ ،‬چه‌ندین مسته‌فا ئه‌حمه‌د وتیشی‌ "من پێیانده‌ڵێم ده‌خوێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی هونه‌ریدا جارێك سەرخس���تنی عەقڵییەتی تاڵبانی‪ ،‬جگە گەیش���توونەتە دەرەنجام���ی جی���اواز‬ ‫ئ����ه‌وه‌ نه‌كه‌ن‪ ،‬با بچ����ن گه‌نده‌ڵی‌ بنه‌بڕ وه‌ك ده‌رهێنه‌رێ����ك به‌ه����ره‌ی‌ هونه‌ریی‌ له‌دراماو فلیم‌و كارێك ‌‬ ‫نوكته‌و س����ه‌رنجی‌ كۆمی����دی‌ وتراون‪ ،‬بكه‌ن‌و دزی‌ له‌س����ه‌روه‌ت‌و سامانی‌ ئه‌م له‌هه‌ندێ����ك به‌رپ����رس‌و كاربه‌ده‌س����تدا ده‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌ندێك له‌به‌رپرس‌و لەوەی گورزی کوش���ندە له‌ئایین دەدات له‌دەرەنجامەکانی دی���ن‪ .‬نە هیچ رۆژێک‬ ‫كه‌س����ێك له‌په‌یجه‌كه‌یدا نوسیویه‌ت‬ ‫كاربه‌ده‌س����تان هه‌موو ش����ه‌وێك دێنه‌ س���وودی پێناگەێنێ���ت ‪ .‬ئەم���ڕۆ تاکە دی���ن توانیوێتی ئیلح���اد له‌ناوبەرێت‪ ،‬نە‬ ‫ی‌ میلله‌ت‌و خاكه‌ نه‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ده‌بینی‌؟‬ ‫‌‪:‬‬ ‫ه‬ ‫"وه‌ختی‌ خ����ۆی‌ به‌مه‌الیه‌كیان وتوو‬ ‫ناوبراو ئام����اژه‌ی‌ به‌وه‌ش ك����رد ئه‌وان ئاوێنه‌ ئ����ه‌م پرس����یاره‌ی‌ ئاڕاس����ته‌ی‌ به‌رچ����اوی‌ ئه‌و خه‌ڵكه‌‌و س����واری‌ كۆڵی‌ رێگایەک بۆ ئەوەی ئایدیاکان‌و ئایدۆلۆژیا‌و هیچ رۆژێکیش ئیلحاد دەتوانێت دین له‌ناو‬ ‫بڕۆیت‬ ‫له‌كوێی‌ تاب����وت‌و جه‌ن����ازه‌وه‌‬ ‫ده‌توان����ن دڵس����ۆزیی خۆی����ان ب����ه‌وه‌ ده‌رهێنه‌ری‌ ناس����راو "جه‌لیل زه‌نگه‌نه‌" هونه‌ری����ش بوون‌و كاری‌ هونه‌ریش����یان مەزهەب���ەکان خۆیان بپارێزن‪ ،‬ئەوەیە بە بەرێت‪ .‬ئەوەش���ی ئێس���تا له‌کوردستان‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫‌ه‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫‌‪:‬‬ ‫خێری‌ زۆره‌و باشه‌؟ وتویه‌تی‬ ‫بس����ه‌لمێنن كه‌ وه‌كو ئه‌و خه‌ڵكه‌ ساده‌و كرد‪ ،‬دوای‌ چه‌ند ساتێك پێكه‌نینن ئه‌و ئیفلیج كردووه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ته‌ماشای‌ ئه‌م جوانترین‌و قووڵترو کاریگەرترین ش���ێوە دەیبینی���ن ن���ە پەیوەندی ب���ە ئیلحادی‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫زۆر‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ش����وێنێكیه‌وه‌ بڕۆیت خێ����ر‬ ‫ساكاره‌ بژین نه‌ك له‌م كۆشك‌و ڤێال‌و له‌و وت����ی‌ "ئه‌م پرس����یاره‌ به‌قووه‌ته‌‪ ،‬به‌اڵم ته‌له‌فزیۆن‌و كه‌ناڵی‌ حیزبانه‌ بكه‌ زۆربه‌ی‌ جەوه���ەر‌و ماهییەتی خۆی���ان دەربخەن‪ ،‬فەلس���ەفییەوە هەیەو نە پەیوەندیش���ی‬ ‫خۆت‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫باش����ه‌‪ ،‬ب����ه‌س گرن����گ ئه‌و‬ ‫كاربه‌ده‌ست‌و به‌رپرسه‌كان له‌ده‌ركه‌وتن‌و هێ���زی ئیقن���اع‌و عەق���ڵ‪ ،‬ئەرگومێنت‌و بە بەرگ���ری رۆحانییەوە لەخودا هەیە‪...‬‬ ‫باخ‌و باخاته‌دا ژیانی‌ ش����اهانه‌ی‌ خۆیان وه‌اڵمی‌ ناده‌مه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌تابوته‌كه‌دا نه‌بیت"‪.‬‬ ‫به‌س����ه‌ربه‌رن‪ .‬ئ����ه‌و وتی‌ "ج����ا وه‌ختی‌ ناوبراو وه‌اڵمی‌ ئه‌وه‌ش����ی‌ نه‌دایه‌وه‌ كه‌ ته‌مس����یل كردندا كێبڕكێی‌ ئه‌كته‌ره‌كان دەلیلی عەقڵی‌و خۆپارستن له‌توندوتیژی‌و ئەوەی هەیە‌و نییە گەمەیەکی سیاس���ییە‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ربار‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫كه‌س����ێكی‌ دیكه‌ش‬ ‫خۆی‌ س����ه‌دام حس����ێنمان ده‌بینی‌ كه‌ كامیان ئه‌گه‌ر ئه‌كته‌ر بوونایه‌ ئه‌كته‌ری‌ ده‌ك����ه‌ن‌و جێگه‌یان ب����ه‌كاری‌ هونه‌ری‌ سەلماندنی مۆراڵی دیالۆگ‌و قەبووڵكردنی وەک یاریکردن بە ئاگرێکی مەترس���یدار‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫���وور‬ ‫�‬ ‫س‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫جامان‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫هاتوچۆی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ده‌كردو ده‌چوو بۆ زۆر س����ه‌ركه‌وتوو ده‌بوون؟ ئه‌و جه‌ختی‌ لێژ كردووه‌‪ ،‬له‌م كه‌نااڵنه‌دا به‌س����اڵیش جیاوازی تەنیا پردی ژیانن‪ ،‬ئەو کەسەی هێزە سیاس���ییە دینی‌و نادینیەکان پێی‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫���‬ ‫�‬ ‫‌شیش‬ ‫ه‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫جامان‬ ‫به‌س����ه‌ره‌وه‌یه‌و‬ ‫پێیوایە بە تەوهین بە بیروڕای بەرامبەر‌و هەڵدەس���تن‪ ،‬ک���ە لەدواج���اردا بە پلەی‬ ‫‌‪ ،‬نوسیویه‌تی‌ "سه‌رۆكی‌ الی‌ ش����وان‌و خۆی‌ ده‌كرد به‌م ماڵ‌‌و ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫سااڵن‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌وتووی‬ ‫ه‬ ‫‌رك‬ ‫ه‬ ‫���‬ ‫�‬ ‫س‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌ك‬ ‫ه‬ ‫‌ریی‬ ‫ه‬ ‫شانۆگ‬ ‫بێت‬ ‫‌رچۆنێك‬ ‫ه‬ ‫"ه‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫���‬ ‫�‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫���رد‬ ‫�‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫���‬ ‫�‬ ‫ل‬ ‫كردووه‌ته‌ مل‬ ‫بەس���ووکایەتی پێکردن���ی دەتوانێ���ت یەک‪ ،‬رۆح‌و عەقڵی تیادەس���ووتێت‪ ،‬کە‬ ‫‌بایی‌ ره‌ئیسی‌‌و موه‌لیده‌شی‌ ماڵدا‌و به‌ده‌ستی‌ خۆی‌ فاسۆلیا‌و برنجی‌‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫���ان‬ ‫�‬ ‫پیش‬ ‫‌و‬ ‫ن‬ ‫ناكرێ‬ ‫‌ش‬ ‫ه‬ ‫���ك‬ ‫�‬ ‫پێش‬ ‫رابردوو‬ ‫‌ستن‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌د‬ ‫ه‬ ‫كارب‬ ‫‌و‬ ‫س‬ ‫‌رپر‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ئێستا‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌مان‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫هه‌رێم كاره‬ ‫هەقانییەتی بۆچوونی خۆی بس���ەلمێنێت هەردووکیان له‌کۆمەڵ���گای ئێمەدا وەها‬ ‫گه‌رمی‌ تێده‌كرد‪ ،‬ئه‌وكاته‌ رۆژنامه‌یه‌كی‌‬ ‫نادرێن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌ڵك‬ ‫ه‬ ‫خ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫پێویست‬ ‫‌و‬ ‫ن‬ ‫‌وێ‬ ‫ه‬ ‫خۆشماند‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ئێم‬ ‫‌و‬ ‫ن‬ ‫كورد‬ ‫به‌ستووه‌"‪.‬‬ ‫له‌وەهمێک���ی کوش���ندەدا دەژی‌و چاترە سووتاون‪ ،‬بەرگەی ئاگری دیکە ناگرن‪.‬‬

‫به‌رپرسه‌كانیش "ته‌مسیل" ده‌كه‌ن؟‬

‫ی سه‌رسامكه‌ریان تیا هه‌ڵده‌كه‌وت"‬ ‫ی هونه‌ری ‌‬ ‫"ئه‌كته‌ر بونای ‌ه به‌هره‌ ‌‬

‫من پێیانده‌ڵێم ئه‌و‌ه‬ ‫نه‌كه‌ن‪ ،‬با بچن‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ بنه‌بڕ بكه‌ن‌و‬ ‫دزی‌ له‌سه‌روه‌ت‌و‬ ‫سامانی‌ ئه‌م میلله‌ت‌و‬ ‫خاكه‌ نه‌كه‌ن‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫فه‌ره‌یدون عه‌بدولقادر‪ :‬سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی له‌جاران الوازتره‌‬

‫دڵنیام مام جه‌الل‌و نه‌وشیروان پێكه‌وه‌ داده‌نیشن‌و هاوكارییش ده‌كه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‪ ،‬فه‌ره‌یدون‬ ‫عه‌بدولقادر ئه‌ندامی‌ پێشووی‌ مه‌كته‌ب‬ ‫سیاسی‌ یه‌كێتی‌ ئاماژه‌ به‌خاڵه‌‬ ‫الوازه‌كانی‌ ئێستای‌ یه‌كێتی‌ ده‌كاو بۆ‬ ‫تێپه‌ڕاندنی‌ قۆناغی‌ دوای‌ تاڵه‌بانیش‬ ‫بێ‌ راچه‌نین‌و قه‌یران‪ ،‬ده‌ڵێت "پێویسته‌‬ ‫له‌ئێستاوه‌ مام جه‌الل خه‌ریكی‬ ‫سازكردنی زه‌مینه‌ بێت ته‌نانه‌ت‬ ‫به‌ڕێككه‌وتنه‌وه‌ش له‌گه‌ڵ‌ گۆڕان‪،‬‬ ‫كارێكی باشه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان‬ ‫‪ 37‬س����اڵی‌ تێپه‌ڕاند‪ ،‬له‌دیدی‌ تۆوه‌ ك ‌ه‬ ‫سااڵنێكی‌ زۆر كادیر‌و ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌ب‬ ‫سیاسی‌ ئه‌م رێكخراوه‌ بوویت‪ ،‬له‌ئێستادا‬ ‫خاڵی‌ الوازیی‌ یه‌كێتی‌ له‌چیدا ده‌بینی‌؟‬ ‫فه‌ره‌ی����دون عه‌بدولق����ادر‪ :‬یه‌كێت����ی‬ ‫نیشتمانی كوردستان س����ه‌رهه‌ڵدانێكی‬ ‫م����ه‌زن‌و هه‌ڵس����انه‌وه‌یه‌كی ك����ه‌م وێنه‌‬ ‫ب����وو له‌ڕووی شكس����تێكی زۆر گه‌وره‌ی‬ ‫جواڵن����ه‌وه‌ی كورد‪ ،‬س����ه‌ره‌ڕای هه‌ندێ‌‬ ‫هه‌ڵه‌‪ ،‬مێژوویه‌كی پڕ سه‌روه‌ریش����ی بۆ‬ ‫خۆی تۆمار كرد‪ ،‬به‌اڵم بێگومان ئه‌مڕۆ‬ ‫هه‌ندێ‌ خاڵی الوازی لێپه‌یدابووه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫چاره‌س����ه‌ریان نه‌كات ئه‌نجامی باش����ی‬ ‫لێناكه‌وێت����ه‌وه‌‪ .‬له‌هه‌مووی ناخۆش����ترو‬ ‫گورجكبڕت����ر ئ����ه‌و دووكه‌رتبوون����ه‌ی‬ ‫یه‌كێتی نیش����تمانی كوردستان بوو كه‌‬ ‫به‌سه‌ركردایه‌تی كاك نه‌وشیروان ده‌یان‬ ‫س����ه‌ركرده‌و فه‌رمانده‌و كادری شاره‌زاو‬ ‫كارام����ه‌ی لێجیاب����ووه‌وه‌و له‌دوایی����دا‬ ‫"بزوتنه‌وه‌ی گوڕان"ی لێپه‌یدا بوو‪ .‬ئه‌وه‌‬ ‫جگه‌ له‌ له‌ده‌ستدانی تواناو به‌هره‌یه‌كی‬ ‫زۆر‪ ،‬ش����ڵه‌قانێكی كاریگه‌ریش����ی‬ ‫له‌ڕیزه‌كان����ی یه‌كێتی����دا دروس����تكرد‪.‬‬ ‫ئه‌نجامێكی خراپی تریش����ی لێكه‌وته‌وه‌‬ ‫ئه‌وی����ش الوازبوون����ی س����ه‌ركردایه‌تی‌و‬ ‫مه‌كته‌بی سیاس����ی یه‌كێت����ی بوو‪ .‬كارو‬ ‫كاردانه‌وه‌ی نابه‌ج����ێ‌ له‌نێوانیاندا بووه‌‬ ‫هۆی ئه‌وه‌ی كه‌ ش����ه‌ڕێكی راگه‌یاندنی‬ ‫ئه‌وت����ۆی لێبكه‌وێته‌وه‌ كه‌ س����نوری تیا‬ ‫نه‌مێن����ێ‌‌و یه‌كێت����ی تیا بڕوش����ێنرێ‌و‬ ‫ئه‌مانیش ئه‌وان بڕوشێنن‌و بریندار بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌م حاڵه‌ته‌ بووه‌ هۆی په‌رتبوونی وزه‌و‬ ‫تواناو به‌هره‌كان����ی یه‌كێتی‪ ،‬بووه‌ هۆی‬ ‫ماندووكردنیشی‪ .‬له‌وه‌ش دیارتر شه‌ڕی‬ ‫هه‌ڵب����ژاردن‌و ئه‌نجامه‌كان����ی به‌تایبه‌تی‬ ‫له‌س����لێمانی ‪-‬كه‌ هه‌میش����ه‌ مه‌ڵبه‌نده‌‬ ‫به‌هێزه‌كه‌ی ی‌‪.‬ن‪.‬ك بووه‌– شه‌ڕه‌ قسه‌ی‬ ‫نێوانیانی گه‌یانده‌ ئاس����تێكی چاوه‌ڕوان‬ ‫نه‌كراو‪ .‬دیاره‌ هه‌موو ئه‌وانه‌ كاری سلبی‬ ‫خۆی كرده‌ س����ه‌ر پره‌ستیجی یه‌كێتی‌و‬ ‫هاوس����ه‌نگی نێوان یه‌كێت����ی‌و پارتی‌و‬ ‫نێوان یه‌كێتی‌و هه‌موو هێزه‌كانی تریش‬ ‫وه‌ك ئێستا ئه‌یبینی؛ به‌الی منه‌وه‌ خاڵه‌‬ ‫الوازه‌كان بریتین له‌‪:‬‬ ‫•س����ه‌ركردایه‌تی یه‌كێت����ی له‌جاران‬ ‫الوازت����ره‌‪ .‬جیابوون����ه‌وه‌ی الیه‌نه‌ك����ه‌ی‬ ‫نه‌وشیروان له‌یه‌كێتی نه‌ك هه‌ر نه‌یتوانی‬ ‫نه‌خۆشیه‌كانی ده‌سته‌گه‌ری ناو یه‌كێتی‬ ‫چاره‌س����ه‌ر بكات‪ ،‬به‌ڵكو ش����وێنه‌واری‬ ‫خۆش����ی له‌س����ه‌ر به‌جێهێش����ت‪ .‬ئێستا‬ ‫ناته‌بایی به‌ئاشكرا ئه‌بینرێ‌ له‌ئاسته‌كانی‬ ‫س����ه‌ركردایه‌تیداو ت����ا ئه‌ندازه‌یه‌كی����ش‬ ‫شۆڕبووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫•به‌رنامه‌ی‌ ریفۆرم له‌یه‌كێتیدا په‌كی‬ ‫ك����ه‌وت‪ .‬ب����ه‌و جیابوونه‌وه‌ی����ه‌ بارێكی‬ ‫ناله‌ب����اری تر هاته‌ كای����ه‌وه‌ كه‌ یه‌كێتی‬ ‫نه‌یتوان����ی به‌مه‌به‌س����تی چاكس����ازی‬ ‫هه‌نگاوه‌كان����ی ریفۆرم به‌ره‌و پێش����ه‌وه‌‬ ‫بب����او ناچ����ار ب����وو زۆرتر چاوپۆش����ی‬ ‫له‌كه‌موكورتی ریزه‌كانی ناوخۆی بكات‌و‬ ‫زۆرتر سیاس����ه‌تی رازی ك����ردن بخاته‌‬ ‫ش����وێن هه‌نگاوه‌كانی چاكسازی‪ .‬ره‌نگه‌‬ ‫حاڵی گۆڕانیش ئه‌و فاكته‌ره‌ نادروسته‌ی‬ ‫بۆ ساز بووبێت‪.‬‬ ‫•س����ه‌رقاڵیی‌ به‌ڕێ����ز م����ام ج����ه‌الل‬ ‫له‌به‌غ����دا به‌كێش����ه‌كان‌و ملمالنێ����ی‬ ‫هێزه‌كانی عێراقه‌وه‌‪ ،‬بۆش����اییه‌كی نوێی‬ ‫له‌كاره‌كانی س����ه‌ركردایه‌تیدا بۆ یه‌كێتی‬ ‫په‌یدا كرد‪ .‬خۆت����ان ده‌زانن مام جه‌الل‬ ‫چ كاریزمایه‌كی هه‌یه‌و چ ته‌ئس����یرێكی‬ ‫گه‌وره‌ی‌ له‌س����ه‌ر هه‌موو كاروباره‌كانی‬ ‫یه‌كێتی هه‌یه‌‪ .‬ئ����ه‌و حاڵه‌ی مام جه‌الل‬ ‫س����ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ كه‌ ناوبانگێكی باش‌و‬ ‫گه‌وره‌ی ب����ۆ یه‌كێتی به‌ده‌س����تهێناوه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم زیان����ی خۆش����ی به‌جه‌س����ته‌و‬ ‫به‌كاره‌كان����ی یه‌كێتی گه‌یاندووه‌‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر س����ه‌ركردایه‌تیه‌كه‌ی به‌هێزو ته‌با‬ ‫بوونایه‌ ئێجگار هێنده‌ ته‌ئسیری سلبی‬ ‫نه‌بوایه‌‪.‬‬ ‫•په‌یدابوون����ی بۆش����ایی له‌نێ����وان‬

‫هه‌میش ‌ه كاك‬ ‫نه‌وشیروان له‌برا‬ ‫زیاتر حسابی بۆ‬ ‫مام جه‌الل كردوه‌و‬ ‫هه‌زاران شه‌ڕو‬ ‫كێشه‌ی له‌سه‌ر‬ ‫كردووه‌و له‌ژیانیدا‬ ‫قبوڵی نه‌كردو‌ه‬ ‫كه‌س خۆی به‌سه‌ر‬ ‫مام جه‌اللدا با بدا‬

‫به‌كارهێنانی‬ ‫سامانی نه‌وت‌و غاز‪،‬‬ ‫تاكڕه‌ویی پێو‌ه‬ ‫دیاره‌و له‌مه‌ودایه‌كی‬ ‫دیاریكراودا ده‌بێت ‌ه‬ ‫هۆی لێكترازانی‬ ‫یه‌کێتی‌و پارتی‬ ‫له‌یه‌كتر‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌و ئاس����ته‌كانی خواره‌وه‌و‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ‌ جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی����دا‪ ،‬له‌كاتێك����دا‬ ‫هه‌میش����ه‌ یه‌كێت����ی خۆی به‌ماس����ی‌و‬ ‫جه‌م����اوه‌ری به‌ده‌ریا ته‌ماش����ا ده‌كردو‬ ‫په‌یوه‌ن����دی خ����ۆی له‌گ����ه‌ڵ‌ جه‌ماوه‌ر‬ ‫به‌په‌یوه‌ندی ماس����ی‌و جه‌ماوه‌ر ته‌ماشا‬ ‫ده‌كردو تا ئه‌ندازه‌یه‌كی زۆر جاران به‌و‬ ‫پره‌نسیپه‌ كاری ده‌كرد‪.‬‬ ‫•كاركردن����ی یه‌كێتی به‌ رێوش����وێنی‌‬ ‫كۆن ل����ه‌كاری رێكخراوه‌ی����ی‌و فیكری‌و‬ ‫چاالكیه‌كانی تریداو له‌م قۆناغه‌ نوێیه‌داو‬ ‫ل����ه‌ڕووی ئه‌ركی نوێدا له‌باتی ئه‌ندامانی‬ ‫تێكۆش����ه‌رو رێكخ����راوو تێكۆش����ه‌ری‬ ‫هوش����یارو چ����االك‌و ئ����ازاو گیانب����از‬ ‫رێكخات‌و بیانخاته‌ گه‌ڕ‪ ،‬كاری له‌س����ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ كردووه‌ كه‌ له‌شكرێك تێكۆشه‌ری‬ ‫موچه‌خ����ۆر په‌یداب����كا كه‌ هی����چ كارو‬ ‫پیشه‌ی تر ناكه‌ن‌و به‌ته‌نها كاری حیزبی‬ ‫ئه‌كه‌ن‌و به‌بێ‌ به‌رنامه‌و بێ‌ پێویس����تیی‬ ‫حیزبه‌كه‌یان قه‌ڵه‌بالغ كردوه‌و بۆڵه‌بۆڵ‌و‬ ‫ناڕه‌زایی خستۆته‌وه‌و بێكاری شاراوه‌ی‌‬ ‫له‌حیزبه‌كه‌و له‌چاالكیه‌كان‌و له‌تێكۆشاندا‬ ‫په‌یداك����ردوه‌و گیان����ی داهێنانی‌ س����ڕ‬ ‫كردووه‌‪.‬‬ ‫•كار نه‌ك����ردن به‌یاس����او رێس����ای‬ ‫حیزبایه‌ت����ی‪ ،‬په‌ی����ڕه‌وی ناوخ����ۆ ئه‌و‬ ‫یاس����او رێس����ایه‌یه‌ كه‌ س����ه‌رو خواری‬ ‫حی����زب ئه‌گرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌ب����ێ‌ باش كاری‬ ‫پێبك����رێ‌و فه‌رامۆش نه‌ك����رێ‌‪ ،‬الموایه‌‬ ‫ب����اش كار به‌په‌ی����ڕه‌وی ناوخۆی حیزب‬ ‫ناك����رێ‌ ئه‌گه‌رچی ره‌فه‌كانی����ان زۆری‬ ‫تێدایه‌‪ .‬ئه‌وه‌ش كه‌موكورتییه‌كی‌ سلبی‬ ‫گه‌وره‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌بڕوای‌ تۆ یه‌كێتی‌ ده‌توانێ‌‬ ‫قۆناغ����ی‌ دوای‌ تاڵه‌بان����ی‌ به‌ئارام����ی‌‬ ‫تێپه‌ڕێنێ‌ بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ تووشی‌ راچه‌نینی‌‬ ‫گه‌وره‌ بێت؟‬ ‫فه‌ره‌ی����دون عه‌بدولق����ادر‪ :‬ب����ه‌ر‬ ‫له‌وه‌اڵمدانه‌وه‌ی ئ����ه‌وه‌ ئه‌بێ‌ بزانین كه‌‬ ‫م����ام ج����ه‌الل له‌بنه‌ماڵه‌یه‌كه‌ كه‌ هه‌موو‬ ‫ته‌مه‌نیان درێژه‌‪ ،‬باوكی مام جه‌الل زۆرتر‬ ‫له‌‪ 97‬ساڵ‌ ژیا‪ ،‬شێخ جه‌نگی برا گه‌وره‌ی‬ ‫مام جه‌الل هێش����تا به‌كاره‌‪ ،‬الموایه‌ مام‬ ‫جه‌اللیش زۆری م����اوه‌‪ ،‬به‌اڵم باپێتبڵێم‬ ‫ك����ه‌ یه‌كێتی نیش����تمانی كوردس����تان‬ ‫هێزێك����ی زۆر س����ه‌یره‌‪ ،‬ئه‌زمونێك����ی‬ ‫زۆری تێكۆش����ان‌و رووبه‌ڕووبوون����ه‌وه‌ی‬ ‫هه‌لوم����ه‌رج‌و رووداوی س����ه‌ختی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫س����ه‌ره‌ڕای ناكۆكی‌و ملمالنێی‌ ناوخۆی‌و‬ ‫كێش����ه‌كانی ناو یه‌كێتی‌و كوردستانی‌و‬ ‫عێراق����ی توانای ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ كه‌ به‌پێی‌‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫فه‌ره‌یدون عه‌بدولقادر‬ ‫به‌ئه‌م سه‌ركردایه‌تی‌و ئه‌وی تر ئه‌ده‌ن؟‬ ‫یه‌كێت����ی له‌گیان����ی زین����دووی هه‌موو‬ ‫ئه‌وان����ه‌دا ئ����ه‌ژی‌و وزه‌یه‌ك����ی گ����ه‌وره‌‬ ‫له‌هه‌ناویدا هه‌یه‌‪ ،‬یه‌كێتی بێكه‌س نییه‌‬ ‫كاتی پێویست هێنده‌ كادرو سه‌ركرده‌و‬ ‫فه‌رمانده‌ی هه‌یه‌ به‌وانه‌ش����ه‌وه‌ كه‌ زیزو‬ ‫بێزاریش بوون‪ ،‬هه‌موو ئه‌وانه‌ی توانایان‬ ‫ماوه‌ ب����ۆ تێپه‌ڕكردن����ی قه‌یرانێكی وا‪،‬‬ ‫دێن����ه‌وه‌ خزمه‌تی یه‌كێت����ی‪ .‬خۆ ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌ئێس����تاوه‌ به‌تایبه‌ت����ی م����ام جه‌الل‬ ‫خه‌ریكی س����ازكردنی زه‌مین����ه‌ بێت بۆ‬ ‫تێپه‌ڕاندنی قه‌یرانێكی له‌وجۆره‌ ته‌نانه‌ت‬ ‫به‌ڕێكه‌وتنه‌وه‌ش له‌گه‌ڵ‌ گۆڕان كارێكی‬ ‫باشه‌‪ ،‬چونكه‌ هیچ كام له‌و تێكۆشه‌رانه‌ی‬ ‫س����ه‌ركردایه‌تی تواناو به‌هره‌و كاریزمای‬ ‫ئه‌وتۆی نییه‌ ك����ه‌ له‌غیابی مام جه‌اللدا‬ ‫به‌ته‌نها بتوانێ‌ شوێنه‌كه‌ی پڕ بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫دوور نییه‌ له‌س����ه‌ركردایه‌تیدا هه‌بێ‌ كه‌‬ ‫به‌هه‌ڵه‌ له‌خۆی گه‌یش����تبێ‌‪ ،‬وا بزانێت‬ ‫ێ پڕ‬ ‫كه‌ به‌ته‌نها خۆی ئه‌و ش����وێنه‌ی پ ‌‬ ‫ده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هێنده‌ی‌ من بزانم هێزه‌‬ ‫گه‌وره‌ك����ه‌ی یه‌كێتی به‌ته‌نها به‌هیچ كام‬ ‫له‌و سه‌ركردانه‌ كۆ ناكرێته‌وه‌‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌‬ ‫له‌ئێس����تاوه‌ ته‌گبیرو رێوش����وێنی خۆی‬ ‫ئه‌وێت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬پێتوایه‌ س����ه‌ره‌ڕای‌ هه‌موو‬ ‫ئ����ه‌و خاڵ����ه‌ باش����انه‌ی‌ س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌ڕێككه‌وتننام����ه‌ی‌ س����تراتیجی‌ نێوان‬ ‫پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ باس����ده‌كرێت‪ ،‬له‌چه‌ند‬ ‫روویه‌كه‌وه‌ گران له‌سه‌ر یه‌كێتی‌ كه‌وت؟‬ ‫فه‌ره‌ی����دون عه‌بدولق����ادر‪ :‬په‌یوه‌ندی‬ ‫نێ����وان یه‌كێت����ی‌و پارت����ی مێژوویه‌كی‬

‫ئه‌وه‌ی مام جه‌الل‌ له‌نه‌وشیروانی‬ ‫قبوڵكردووه‌ له‌هیچ كه‌سمانی‬ ‫قبوڵ نه‌كردووه‌‬

‫بڕوای خ����ۆی‪ ،‬له‌كاتی پێویس����تدا زۆر‬ ‫باش بێته‌ ده‌س����ت‪ .‬خ����ودی یه‌كێتیش‬ ‫هێن����ده‌ كادرو فه‌رمانده‌و تێكۆش����ه‌ری‬ ‫باش����ی هه‌یه‌ بۆ به‌رگری له‌پاراس����تنی‬ ‫یه‌كێتی له‌كاتی وه‌هادا له‌س����ه‌ر بڕیاری‬ ‫سه‌ركردایه‌تی په‌كی ناكه‌وێ‌‪ ،‬بۆ خۆیان‬ ‫هێزێكی ئه‌وتۆن قاڵبوون ده‌توانن هێزو‬ ‫وزه‌و توانا له‌مێژووی پڕ له‌س����ه‌روه‌ری‌و‬ ‫له‌گیانی زیندووی‌ ئه‌و هه‌موو شه‌هیدانه‌‬ ‫وه‌ربگرن كه‌ هیچ سه‌ركرده‌و بێ‌ خه‌مێك‬ ‫ناتوان����ێ‌ فه‌رامۆش����یان ب����كات‪ .‬چۆن‬ ‫خێزان‌و رۆڵه‌و كه‌س����وكارو هاوڕێكانیان‬ ‫بوار به‌خه‌مساردی‌و ملمالنێی ده‌سه‌اڵت‬

‫تایبه‌ت����ی درێ����ژی هه‌ی����ه‌‪ ،‬س����ه‌ڕه‌رای‬ ‫ئ����ه‌وه‌ كه‌ گه‌لێج����ار ملمالنێی‌ خوێناوی‬ ‫لێكه‌وتۆته‌وه‌‪ ،‬تا راده‌یه‌كیش له‌ئاس����تی‬ ‫جی����ا جی����ادا ت����ۆوی دوژمنایه‌تیش����ی‬ ‫روان����دووه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم په‌یوه‌ندیه‌ك����ه‌ له‌م‬ ‫قۆناغه‌دا گرنگی خۆی هه‌یه‌‪ .‬مام جه‌الل‬ ‫پێیوای����ه‌ كه‌ ئ����ه‌و په‌یوه‌ندیی����ه‌ هێنده‌‬ ‫ناس����ك‌و گرنگه‌ په‌یوه‌ن����دی به‌ئارامی‬ ‫كوردستان یاخود به‌تێكچونی‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫س����ه‌رهه‌ڵدانی ش����ه‌ڕه‌وه‌ هه‌یه‌و گرنگه‌‬ ‫ب����ۆ یه‌كێت����ی ریزه‌كان����ی كوردایه‌تی‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ هاوپه‌یمانی‌و هاوكاری ئه‌و دوو‬ ‫هێزه‌ ده‌توانی ه����اوكاری ئه‌وانی تریش‬

‫مه‌یس����ه‌ر بكات‌و ناكۆكی‌و په‌ره‌سه‌ندنی‬ ‫ناكۆكی‌و ملمالنێی له‌گه‌ڵ‌ پارتی به‌ره‌و‬ ‫هه‌ڵگیرسانه‌وه‌ی شه‌ڕی ناوخۆ ئه‌چێت‪.‬‬ ‫ب����ه‌الی منه‌وه‌ زی����ان ل����ه‌وه‌دا نییه‌ كه‌‬ ‫یه‌كێتی هاوپه‌یمانی س����تراتیجی پارتی‬ ‫بێت‪ ،‬به‌ڵكو زیان له‌وه‌دایه‌ كه‌؛‬ ‫•ئه‌و هاوپه‌یمانیه‌ ستراتیجیه‌‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌مای رێككه‌وتنی ستراتیجی‌و به‌پێی‬ ‫رێوشوێنه‌كانی دانه‌ڕێژرابێ‌‪ ،‬كه‌ ده‌بێت‬ ‫ب����ۆ ئامانجێكی س����ه‌ره‌كی گه‌له‌كه‌مان‬ ‫بێت‌و له‌س����ه‌ری پێكهاتب����ن‪ ،‬ریزبوونی‬ ‫ناكۆكی����ه‌كان‌و دیاریكردن����ی ناكۆك����ی‬ ‫س����ه‌ره‌كی‌و ناس����ه‌ره‌كی‌و ریزكردن����ی‬ ‫دوژمنه‌كان‌و س����ه‌نگه‌ره‌كانیان له‌شوێنی‬ ‫خۆیداو ریزبه‌س����تنی دۆس����ته‌كانمان‌و‬ ‫ئه‌گه‌ره‌كان����ی جێگۆڕكێی����ان‪ ،‬له‌گ����ه‌ڵ‌‬ ‫كامانه‌یان ملمالن����ێ‌و له‌گه‌ڵ‌ كامانه‌یان‬ ‫دۆس����تایه‌تی‌و هاوپه‌یمان����ی ده‌كه‌ی����ن‪،‬‬ ‫به‌كامه‌ هێزی س����ه‌ره‌كی‌و ناس����ه‌ره‌كی‪،‬‬ ‫به‌كام����ه‌ توان����او ب����ه‌ چ رێوش����وێنێك‬ ‫ئ����ه‌و ملمالنێیانه‌ ده‌كه‌ین‪ .‬س����تراتیج‌و‬ ‫رێكکه‌وتنی س����تراتیجی ده‌بێت روون‌و‬ ‫ئاشكرا هه‌موو ئه‌و بابه‌تانه‌ بگرێته‌خۆ‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ب����ه‌ رێكکه‌وتنی خ����اڵ‌ به‌خاڵ‌‌و‬ ‫كۆنكرێتی‌و رۆش����ن هاوپه‌یمانی ئه‌خاته‌‬ ‫رێ‌ ئ����ه‌وا به‌هێزو به‌توانام����ان ناكات‌و‬ ‫الوازم����ان ناكات‪ ،‬ئه‌و كارو هه‌نگاوانه‌ش‬ ‫ك����ه‌ به‌مجامالت به‌ڕێ‌ ده‌ك����رێ‌و ته‌نها‬ ‫به‌قسه‌ی خۆش دائه‌مه‌زرێ‌ هه‌م الوازمان‬ ‫ئه‌كاو مافی یه‌كتری تیا ئه‌خورێ‌‌و هه‌م‬ ‫به‌رگه‌ی ره‌ش����ه‌بایه‌ك ناگرێ‌و ئه‌ڕوخێ‌و‬ ‫ناتوانێت ئه‌نجامه‌كانی بپێكێ‌‪.‬‬ ‫•ره‌فت����اری یه‌كێتی به‌رامبه‌ر ئه‌ندام‌و‬ ‫الیه‌نگ����ران‌و رێكخراوه‌كان����ی پارت����ی‬ ‫له‌س����لێمانی‌و گه‌رمی����ان‪ ،‬له‌هه‌ولێ����رو‬ ‫بادینانی����ش ه����ی پارت����ی به‌رامب����ه‌ر‬ ‫یه‌كێتی‌و به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان����ی‪ ،‬به‌رامبه‌ر‬ ‫كادرو ئه‌ندامان‌و جه‌م����اوه‌ری یه‌كێتی‌و‬ ‫به‌رامبه‌ر بوونی ئازادی یه‌كێتی ناتوانێت‬ ‫ره‌نگدان����ه‌وه‌ی بنه‌ماكانی رێككه‌وتنێكی‬ ‫ستراتیجی بێت‪.‬‬ ‫•به‌كارهێنانی س����امانی نه‌وت‌و غاز‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و رێككه‌وتنانه‌ی له‌گه‌ڵ‌ ئه‌مالو ئه‌وال‬ ‫ده‌كرێت به‌م سامانه‌ به‌ئاشكرا تاكڕه‌وی‬ ‫پێ����وه‌ دی����اره‌و ن����ه‌ك ه����ه‌ر ناتوانێت‬ ‫ره‌نگدان����ه‌وه‌ی رێككه‌وتنی س����تراتیجی‬ ‫نێوان یه‌كێت����ی‌و پارتی بێ����ت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌مه‌ودایه‌ك����ی دیاریكراودا ده‌بێته‌ هۆی‬ ‫لێكترازانیان له‌یه‌كتر‪.‬‬ ‫•په‌یوه‌ن����دی ه����اوكاری‌و هاریكاری‌و‬ ‫هاوپه‌یمانی یه‌كێت����ی‌و پارتی له‌خوارو‬ ‫ئاسته‌كانی سه‌ركردایه‌تیه‌وه‌ له‌كه‌ركوك‬ ‫ن����ه‌ك ه����ه‌ر به‌گیان����ی هاوپه‌یمان����ی‬ ‫به‌ڕێوه‌ناچێ����ت‪ ،‬به‌ڵك����و ملمالنێ����ی‌‬ ‫لێكه‌وتووه‌ت����ه‌وه‌و به‌خزمه‌تی كه‌ركوك‌و‬ ‫كێشه‌كه‌مان نییه‌ له‌كه‌ركوك‪.‬‬ ‫له‌به‌ر هه‌موو ئه‌وانه‌ ئه‌و هاوپه‌یمانیه‌‬ ‫گران له‌س����ه‌ر یه‌كێتی‌و له‌سه‌ر هه‌ست‌و‬ ‫هه‌ڵوێس����تی ئه‌ندام‌و تێكۆش����ه‌ره‌كان‌و‬ ‫له‌س����ه‌ر پره‌س����تیجی یه‌كێتی كه‌وتوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم نابێت له‌كاتێك����ی ناله‌باری وه‌ك‬ ‫ئه‌مڕۆدا پاشه‌كش����ه‌ی لێبكرێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ده‌بوو له‌دوو س����اڵ‌ له‌مه‌وبه‌ره‌وه‌ باشتر‬ ‫رێكبخرایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌مدوایی����ه‌ جۆرێك له‌یه‌كتر‬ ‫نزیكبوون����ه‌وه‌‌و كۆبوونه‌وه‌و دانیش����تن‬ ‫له‌نێوان یه‌كێتی‌‌و بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گۆڕاندا‬ ‫دروس����تبوو‪ ،‬تۆ هۆكاری‌ سه‌ره‌كی‌ ئه‌م‬ ‫كۆبوون����ه‌وه‌و له‌یه‌كت����ر ‌نزیكبوونه‌وه‌یه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێنیته‌وه‌ بۆچی‌؟‬ ‫فه‌ره‌یدون عه‌بدولقادر‪ :‬یه‌كێتی‌و گۆڕان‬ ‫یه‌ك حی����زب بوون‪ ،‬ی����ه‌ك عه‌قڵیه‌ت‌و‬

‫یه‌ك رێباز‌و یه‌ك مێژووی هاوبه‌ش����یان‬ ‫هه‌بووه‌‪ ،‬گۆڕان له‌یه‌كێتی جیابووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫دی����اره‌ به‌خۆڕای����ی جیانه‌بووه‌ت����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫قسه‌ی خۆی هه‌یه‌‪ ،‬تێكۆشه‌ره‌كانی راو‬ ‫موعاناتی خۆیان هه‌بووه‌‪ ،‬ك ‌ه له‌یه‌كێتی‬ ‫جیابوونه‌ته‌وه‌ ئ����ازاری ده‌رونی خۆیان‬ ‫هه‌بووه‌و الیان كه‌ڵه‌كه‌ بووه‌‪ .‬بۆ ئه‌مانیش‬ ‫كه‌رتكردنی یه‌كێتیش بۆ یه‌كێتی ئازاری‬ ‫خۆی خس����ته‌وه‌‪ ،‬س����ه‌ره‌تا هه‌ڵچوون‌و‬ ‫كارو كاردان����ه‌وه‌ی زۆر له‌ه����ه‌ردووالوه‌‬ ‫كارێكی چ����اوه‌ڕوان كراوه‌و هه‌ر ئه‌وه‌ش‬ ‫ئه‌نجامه‌ ئاس����اییه‌كانی ئه‌و رووداوه‌یه‌‪،‬‬ ‫دیاره‌ شتێكی ئاساییه‌ پاش ماوه‌یه‌ك‌و‬ ‫پاش دامركانه‌وه‌ی هه‌ڵچونه‌كه‌ هه‌ردووال‬ ‫ئارامت����ر بیربكه‌ن����ه‌وه‌و هێزه‌كانی����ان‬ ‫بپرسێ‌‪ :‬ئه‌ویان بڵێ‌ بۆ له‌دژی یه‌كێتی‬ ‫الیه‌نه‌ ئیسالمیه‌كان له‌كوردستاندا به‌هێز‬ ‫بك����ه‌م‌و له‌دواییدا له‌خۆش����میان بكه‌مه‌‬ ‫مه‌س����ه‌له‌یه‌ك؟ یان پارتی بكه‌مه‌ هێزی‬ ‫بااڵده‌ستی كوردس����تان؟ هی یه‌كێتیش‬ ‫بپرس����ن‪ :‬بۆ ئه‌و ته‌نازول����ه‌ی بۆ پارتی‬ ‫ده‌كه‌م بۆ كه‌رت����ه‌ جیابۆوه‌كه‌ی خۆم‪،‬‬ ‫ب����ۆ گۆڕانی نه‌ك����ه‌م؟ پێموای����ه‌ جگه‌‬ ‫له‌هه‌ڵس����وڕانی چه‌ندین كه‌سانی دڵسۆز‬ ‫له‌ه����ه‌ردووال‪ ،‬ئێس����تا كات����ی (قه‌ڵه‌م‌و‬ ‫موراجه‌عه‌ت����ه‌)و ده‌بێ����ت قس����ه‌و بیرو‬ ‫هه‌ن����گاوی ژیرانه‌‪ ،‬ب����اش خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫هه‌موو دیارده‌ بزوێنه‌ره‌كانی واقیع‪ ،‬باش‬ ‫مامه‌ڵه‌كردن له‌هه‌ردووال شوێنی هه‌ڵچون‬ ‫بگرێته‌وه‌‪ .‬ئه‌وانه‌ بنه‌مای دانیشتنه‌كانن‌و‬ ‫بۆ پێش����ه‌وه‌ی ده‌به‌ن‪ .‬ب����ه‌الی منه‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌ حاڵه‌تی ئاس����ایی بابه‌تیه‌و غه‌یری‬ ‫ئ����ه‌وه‌ نابه‌جێ‌و هه‌ڵه‌ی����ه‌‪ .‬ئنجا به‌كوێ‌‬ ‫ده‌گه‌ن ئه‌وه‌ ره‌وتی رووداوه‌كان‌و ژیری‬ ‫س����ه‌ركرده‌كانی یه‌كێت����ی‌و لێب����وردن‌و‬ ‫له‌خۆبوردن ئه‌زانێ‌‪ ،‬باش نرخی هه‌موو‬ ‫شته‌ راست‌و به‌نرخه‌كان بزانن‌و به‌گوێره‌ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی كوردو كوردستان‌و ئاینده‌‬ ‫ره‌فتار بكه‌ن‌و واقیعبین بن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌وه‌ن����ده‌ی‌ تۆ ئاگادار بیت‬ ‫پێكه‌وه‌دانیشتنی‌ تاڵه‌بانی‌‌و نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فا به‌م زووانه‌ رووده‌دات؟‬

‫دوور نیی ‌ه‬ ‫له‌سه‌ركردایه‌تیدا‬ ‫هه‌بێ‌ كه‌ به‌هه‌ڵ ‌ه‬ ‫له‌خۆی گه‌یشتبێ‌‪ ،‬وا‬ ‫بزانیت به‌ته‌نها خۆی‬ ‫ی‬ ‫ی مام جه‌الل ‌‬ ‫شوێن ‌‬ ‫پێپڕده‌كرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هێز‌ه‬ ‫گه‌وره‌كه‌ی یه‌كێتی‬ ‫به‌ته‌نها به‌هیچ كام‬ ‫له‌و سه‌ركردان ‌ه كۆ‬ ‫ناكرێته‌وه‌‬ ‫فه‌ره‌یدون عه‌بدولقادر‪ :‬الموایه‌ جار ‌‬ ‫ێ‬ ‫زووه‌‪ ،‬دڵنی����ام پێك����ه‌وه‌ داده‌نیش����ن‌و‬ ‫هاوكارییش ده‌كه‌ن‪ .‬نه‌وشیروان له‌گه‌ڵ‌‬ ‫خه‌ڵكی وا دانیشتووه‌ كه‌ مام جه‌الل زۆر‬ ‫له‌و به‌نرخترو پێویس����تتره‌و زۆر كه‌متر‬ ‫له‌ژیان‌و بیره‌وه‌رییه‌كانیدا جێگه‌ی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫مام جه‌اللیش به‌هه‌مانجۆر‪ ،‬هه‌ردوكیان‬ ‫هاوڕێی كاروانێكی دورودرێژی‌ تێكۆشانی‬ ‫یه‌كترن‪ ،‬پێش����تر زۆریان له‌یه‌كتر قبوڵ‬ ‫كردووه‌و زۆریش نازی برایه‌تی یه‌كتریان‬ ‫هه‌ڵگرتووه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی بزانم هه‌میشه‌ كاك‬ ‫نه‌وش����یروان له‌برا زیاتر حسابی بۆ مام‬ ‫جه‌الل كردوه‌و هه‌زاران ش����ه‌ڕو كێشه‌ی‬ ‫له‌س����ه‌ر ك����ردووه‌و له‌ژیانی����دا قبوڵی‬ ‫نه‌كردوه‌ كه‌س خۆی به‌سه‌ر مام جه‌اللدا‬ ‫با بدا‪ .‬م����ام جه‌اللیش هه‌روابوه‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫نه‌وش����یروان‌و ئه‌وه‌ی له‌وی قبوڵ كردوه‌‬ ‫له‌هیچ كه‌سمانی قبوڵ نه‌كردوه‌‪ .‬عه‌ره‌ب‬ ‫ده‌ڵێ‌ "ان الغد لناضره‌ قریب"‪.‬‬ ‫تێبینی‌‪ :‬ئه‌مه‌ به‌شێكی‌ گفتوگۆكه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی‌ كۆی‌ گفتوگۆكه‌‬ ‫سه‌ردانی‌ سایتی‌ ئاوێنه‌نیوز بكه‌‪:‬‬ ‫‪www.awene.com‬‬

‫یه‌كێتی‌و‬ ‫مێژوو‬

‫‪26‬‬

‫ئه‌گه‌رچ���ی به‌دروش���می (ئێم��� ‌ه‬ ‫یه‌كێتین‪ ..‬ئێم ‌ه ئاینده‌ین) ئه‌مس���اڵ‬ ‫یادی دامه‌زراندن���ی یه‌كێتی كرایه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم مێ���ژوو به‌س���ه‌ر وتاره‌كانی‬ ‫ئ���ه‌و یادكرنه‌وه‌یه‌دا زاڵب���وو‌و ئه‌گه‌ر‬ ‫چه‌ند ده‌نگێكی كه‌می���ش هه‌بووبن‌و‬ ‫ویس���تبێتیان پرس���یار له‌ب���اره‌ی‬ ‫داهاتووی ئه‌و حیزب ‌ه بورووژێنن‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫له‌ناو قه‌ره‌باڵغیی دروشمه‌كاندا‪ ،‬بوون ‌ه‬ ‫ده‌نگ���ی نه‌بیس���تراوی په‌راوێزه‌كان‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه ئه‌مساڵ زیاتر له‌سااڵن‪ ،‬تێبینی‬ ‫ئه‌وه‌مك���رد ك��� ‌ه یه‌كێت���ی له‌مێژوودا‬ ‫ده‌ژیێ‌و هه‌ردوو ده‌ستی به‌ئه‌ستونده‌ی‬ ‫مێژووه‌و‌ه گرتووه‌‌و هیچ ده‌ستێكی بۆ‬ ‫ئایند‌ه خاڵی نییه‌‪ .‬خۆزگ ‌ه ده‌خوازێ‬ ‫دێ���وی ئاین���د‌ه ه���ه‌ر به‌خه‌وتوویی‬ ‫بمێنێته‌وه‌‌و هیچ كه‌س‌و پرس���یارێك‬ ‫خه‌به‌ری نه‌كاته‌وه‌‪ .‬له‌كاتێكدا س���اڵ‬ ‫به‌س���اڵ وه‌اڵمدانه‌وه‌ی ئه‌و پرسیار‌ه‬ ‫ب���ۆ یه‌كێتی قورس���تر‌و جدیتر ده‌بێ‬ ‫ك ‌ه ئاین���ده‌ی له‌ته‌متومان���ی خۆیدا‬ ‫حه‌ش���ارداوه‌‌و هه‌ڕه‌ش���ه‌ی ئ���ه‌وه‌ی‬ ‫لێ���ده‌كات س���ه‌ره‌نجام ته‌نی���ا وه‌ك‬ ‫كۆمه‌ڵێ چیرۆكی رابردوو بمێنێته‌وه‌‌و‬ ‫به‌س‪.‬‬ ‫له‌ڕاس���تیدا ك���ه‌س ناتوان���ێ ئه‌و‌ه‬ ‫نادی���د‌ه بگ���رێ ك��� ‌ه س���ااڵنێك بوو‬ ‫یه‌كێتی ببوو‌ه كارگه‌ی پیشه‌س���ازیی‬ ‫مێژووێك ك ‌ه زۆر له‌نشوستی‌و گالن‌و‬ ‫نه‌ریت ‌ه باوه‌كانی هاڕی‌و له‌ده‌ریایه‌كی‬ ‫بێ بن���دا ئاین���ده‌ی راوده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی مای���ه‌ی مه‌ترس���یی جدییه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و دابڕانه‌ی��� ‌ه ك ‌ه له‌نێ���وان مێژو‌و‬ ‫ئێس���تایدا دروس���تبووه‌‪ ،‬دابڕانێ���ك‬ ‫ك��� ‌ه بارته‌ق���ای زۆرباس���كردنه‌وه‌ی‬ ‫حیكایه‌ت���ه‌كان‪ ،‬قووڵ���ه‌و زۆرج���ار‬ ‫به‌زه‌حمه‌ت ده‌یناس���ینه‌وه‌‪ .‬چه‌رچڵ‬ ‫جوانی وتوو‌ه ك ‌ه "له‌یه‌كتر زویربوونی‬ ‫رابردو‌و ئێس���تا‪ ،‬وامانلێده‌كات ئایند‌ه‬ ‫له‌ده‌ست بده‌ین"‪ .‬ئاخر پارادۆكسێكی‬ ‫گه‌وره‌ی��� ‌ه له‌یه‌كێتی���دا ك���ه‌؛ ئه‌وه‌ی‬ ‫ده‌بووای��� ‌ه بگ���ۆڕدرێ‪ ،‬كاراكت���ه‌ر‌ه‬ ‫بڕیاربه‌ده‌س���ته‌كان‌و میكانیزم��� ‌ه‬ ‫به‌س���ه‌رچووه‌كانی حیزبایه‌تی بوون‪،‬‬ ‫كه‌چ���ی تائێس���تاش نه‌گ���ۆڕاون‌و‬ ‫وه‌كخۆیان م���اون‪ ..‬ئ���ه‌وه‌ی ده‌بووا‬ ‫نه‌گۆڕدرێ‪ ،‬پره‌نس���یپ‌و سه‌ره‌تاكانی‬ ‫حیزب���ه‌‪ ،‬كه‌چی ئ���ه‌وان گ���ۆڕاون‌و‬ ‫زۆرجار هه‌ڵوێس���ته‌كانی له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫پره‌نسیپان ‌ه تێكناكاته‌و‌ه ك ‌ه یه‌كێتی‬ ‫بۆیان دروس���تبوو‌و ب���وون به‌خاڵی‬ ‫به‌هێزی جه‌زبكردنی خه‌ڵك بۆ خۆی‪.‬‬ ‫كه‌وات ‌ه بۆئه‌وه‌ی یه‌كێتی ئاینده‌س���از‬ ‫بێت‪ ،‬نه‌ك ئاینده‌س���ز‪ ،‬ده‌بێ ئه‌مڕۆی‬ ‫له‌گه‌ڵ دوێنێی ئاش���تبكاته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌بێ ئه‌و پرسیاره‌ش بكه‌ین ك ‌ه ئاخۆ‬ ‫بۆ ئێستای یه‌كێتی دره‌نگ نه‌كه‌وتوو‌ه‬ ‫ك ‌ه بتوانێ له‌ناوخۆیدا به‌دوای پارچ ‌ه‬ ‫له‌كاركه‌وتوو ژه‌نگگرتووه‌كاندا بگه‌ڕێ‌و‬ ‫بیانگۆڕێ‌و ببێته‌و‌ه ئ���ه‌و كارگه‌یه‌ی‬ ‫به‌رهه‌می ت���ازه‌ی لێ چاوه‌ڕوانبكرێ؟‬ ‫ئاخۆ له‌هه‌ڵبژاردنی داهاتوودا‪ ،‬رێژه‌ی‬ ‫ده‌نگه‌كانی هه‌مان رێژه‌ی هه‌ڵبژاردنی‬ ‫پێش���ووی بێت‪ ،‬به‌س نیی ‌ه بۆئه‌وه‌ی‬ ‫به‌س���ه‌ركه‌وتنی بزانێ ك ‌ه توانیویه‌تی‬ ‫رێگ��� ‌ه له‌پاشه‌كش���ه‌ی زیاتر بگرێ؟‬ ‫ك��� ‌ه پێده‌چ���ێ س���ه‌ركردایه‌تیی ئه‌و‬ ‫حیزبه‌ش له‌و‌ه زیاتر له‌خۆڕا نه‌بینێ‪.‬‬ ‫باش ‌ه س���ه‌ركردایه‌تییه‌ك محافزكاران ‌ه‬ ‫كار ب���ۆ مان���ه‌وه‌ی دۆخ��� ‌ه حیزبیی ‌ه‬ ‫ناته‌ندروس���ته‌كه‌ی ب���كات‪ ،‬ده‌توانێ‬ ‫ئاینده‌س���از بێت؟ ئاخۆ ش���ه‌ڕكردن‬ ‫له‌س���ه‌ر مانه‌وه‌ی دۆخی وه‌س���تاوی‬ ‫حی���زب‪ ،‬ش���ه‌ڕكردن نیی ‌ه له‌س���ه‌ر‬ ‫مانه‌وه‌ی به‌رژه‌وه‌ندیی روو له‌هه‌ورازی‬ ‫ده‌س���ته‌بژێری بڕیاربه‌ده‌س���ت‪ ،‬ب���ێ‬ ‫گوێدان ‌ه به‌رژه‌وه‌ندیی روو له‌نش���ێوی‬ ‫یه‌كێتی‌و یه‌كێتییه‌كان؟‪..‬‬ ‫ئه‌مانه‌‌و چه‌ندین پرس���یاری دیكه‌‪،‬‬ ‫هی ئه‌و‌ه ب���وون‪ ،‬له‌م یاده‌دا یه‌كێتی‬ ‫له‌خۆی بكردایه‌‌و به‌دوای كه‌ره‌سته‌كانی‬ ‫وه‌اڵمدانه‌وه‌یان���دا بگه‌ڕێ‪ ،‬نه‌ك ته‌نیا‬ ‫خۆقه‌تیس���كردن له‌ناو پانتاییه‌كانی‬ ‫مێژوو وه‌اڵم ‌ه بیس���تراوه‌كانی‪ .‬ئاخر‬ ‫با تۆمارێكی سه‌نگینیش���ی له‌مێژوودا‬ ‫هه‌ب���ێ‪ ،‬به‌اڵم بێگوم���ان ك ‌ه ئه‌مڕۆی‬ ‫پش���تیكردبێت ‌ه دوێنێ���ی‪ ،‬مێ���ژوو‬ ‫دادی ن���ادات‌و ناتوانێ بێ سیس���تم‌و‬ ‫سیاسه‌تێكی ئاینده‌سازانه‌‪ ،‬سبه‌ینێ‬ ‫مسۆگه‌ر بكات‪..‬وه‌كچۆن مێژوو دادی‬ ‫حیزبه‌ك���ه‌ی مهاتما گان���دی‌و كه‌مال‬ ‫ئه‌تاتوركیشی نه‌دا‌و هه‌ر له‌ڕابردوودا‬ ‫مانه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪kawamuhamad@yahoo.com‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫‪Iraq.awene@gmail.com‬‬ ‫هه‌ندێك له‌چاودێران ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن له‌میانه‌ی‌ قه‌یرانی‌ سیاسی‌‬ ‫ی به‌سه‌ردا‬ ‫ئه‌مدواییه‌ی‌ عێراقدا نه‌خشه‌ی‌ تایفه‌گه‌ریی‌ له‌عێراقدا گۆڕانێكی‌ رێژه‌ی ‌‬ ‫هات‌و له‌بری‌ ئینتیما بۆ تایفه‌ هه‌ندێك له‌په‌رله‌مانتاران‌و هێزه‌ سیاسییه‌كان‬ ‫له‌سۆنگه‌ی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ سیاسی‌‌و ستراتیژییه‌وه‌ بیر له‌مه‌سه‌له‌ی‌ وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌‬ ‫متمانه‌ له‌نوری‌ مالیكی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪ .‬دژایه‌تی‌ سه‌درییه‌ شیعه‌كان بۆ مالیكی‌‌و‬ ‫پشتیوانی‌ سوننه‌كانی‌ كه‌ركوك بۆ ناوبراو نمونه‌یه‌كن له‌م گۆڕانه‌‪.‬‬

‫به‌پێی‌ دوا راپۆرتی‌ رێكخراوی‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان‪ ،‬بارودۆخی‌ مافی‌‬ ‫مرۆڤ له‌عێراق هیچ گۆڕانێكی‌ پۆزه‌تیڤی‌ به‌سه‌ردا نه‌هاتووه‌‌و تائێستاش‬ ‫ره‌وشی‌ مافی‌ مرۆڤ له‌م واڵته‌ شڵۆقه‌‪ .‬ئه‌م راپۆرتانه‌ ئه‌وه‌ش ده‌خه‌نه‌ڕوو‬ ‫كه‌ تا هه‌نووكه‌ ره‌ش بگیر‪ ،‬خراپی‌ بارودۆخی‌ زیندانه‌كان‪ ،‬بێكاری‌‪،‬‬ ‫توندوتیژیی‌ به‌رانبه‌ر ژنان‌و كارپێكردنی‌ منااڵن له‌هه‌ره‌ دیاترین ته‌وه‌ره‌كانی‌‬ ‫پێشێلكردنی‌ مافن له‌عێراق‌و هێشتا هه‌نگاوی‌ زۆر ماوه‌ بۆ كه‌مكردنه‌وه‌یان‪.‬‬

‫پرۆفایل‬

‫‪7‬‬

‫بۆچ ‌ی بارزان ‌ی له‌مالیكی‌ چوو به‌ڕقدا؟‬

‫حه‌مود ‌ی‬ ‫دۆسییه‌ی‌ نه‌وت‌و هاوكێشه‌ی‌ هه‌رێمیی‌ له‌پێشه‌نگی‌ هۆكاری‌ ناكۆكییه‌كانی‌ نێوان بارزانی‌‌و مالیكیدان ریسه‌كه‌ ‌ی كرد‬ ‫به‌خوری‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫له‌كاتێكدا كه‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم پێی‬ ‫وایه‌ هیچ ده‌رفه‌تێك بۆ گفتوگۆ له‌گه‌ڵ‬ ‫مالیكی‌ نه‌ماوه‌‪" ،‬چونكه‌ پێشتر تاقی‌‬ ‫كراوه‌ته‌وه‌" سه‌رۆك تاڵه‌بانی‌ داوای‌‬ ‫دیالۆگی‌ زیاتر ده‌كات‪ .‬له‌كاتێكیشدا كه‌‬ ‫راوێژكار‌و به‌رپرسانی‌ ناو دامه‌زراوه‌ی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم سه‌رقاڵی‌‬ ‫كۆكردنه‌وه‌ی‌ ئیمزای‌ په‌رله‌مانتارانن‬ ‫بۆ البردنی‌ مالیكی‌‪ ،‬وته‌بێژی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫كه‌سه‌ نزیكه‌كانی‌ تاڵه‌بانی‌ گومان‬ ‫له‌كه‌ڵكی‌ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ئێستا ده‌كه‌ن‌و ئه‌مه‌ش پرسیارێكی‌‬ ‫جددی‌ به‌دوای‌ خۆیدا دروست كردوه‌‪:‬‬ ‫ئاخۆ ئه‌مه‌ دابه‌شكردنی‌ رۆڵه‌ له‌نێوان‬ ‫ئه‌م دوو هێزه‌ كوردییه‌ هاوپه‌یمانه‌‪ ،‬یان‬ ‫سه‌ره‌تایه‌كه‌ بۆ پێكدادانی‌ تێڕوانین‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان‌و دواتریش دروستبونی‌‬ ‫درز‌و كه‌لێن له‌كاری‌ هاوبه‌شی‌ به‌غدا؟‬ ‫شه‌ڕی‌ ئیقلیمییه‌‬ ‫یان خوێندنه‌وه‌ی‌ جیا؟‬ ‫له‌پاش هه‌ڵبژاردنه‌ په‌رله‌مانییه‌كه‌ی‌ ئازاری‌‬ ‫‪ 2010‬كه‌ لیستی‌ ئه‌لعێراقیه‌ دوو كورسی‌‬ ‫زیاتری‌ له‌لیس���ته‌كه‌ی‌ سه‌رۆك وه‌زیران‬ ‫به‌ده‌س���تهێنا‪ ،‬مش���تومڕ‌و كێشمه‌كێشی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت له‌نێوان هه‌ردووالدا سه‌ریهه‌ڵدا‪.‬‬ ‫له‌م كێشمه‌كێشه‌دا سه‌ركرده‌كانی‌ كورد‬ ‫له‌پێش هه‌موشیانه‌وه‌ بارزانی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێ���م هه‌وڵ���ی‌ پێك���ه‌وه‌ گونجاندن‌و‬ ‫رێكخس���تنی‌ هه‌ردووالی���ان ده‌دا‌و‬ ‫سه‌ره‌نجام ئه‌م هه‌واڵنه‌ش حكومه‌تێكی‌‬ ‫ناته‌واوی‌ به‌پێی‌ رێككه‌وتننامه‌ی‌ هه‌ولێر‬ ‫لێ به‌رهه‌م هات‪ ،‬كه‌چی‌ ئێس���تا بارزانی‌‬ ‫چوه‌ته‌ ب���ه‌ره‌ی‌ دژه‌ مالیكی‌‌و س���ووره‌‬ ‫له‌سه‌ر دورخس���تنه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر شانۆی‌‬ ‫حوكمڕان���ی‌ عێ���راق‪ ،‬كه‌چ���ی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫هی���چ حه‌ماس���ه‌تی‌ نییه‌ ب���ۆ دژایه‌تی‌‬ ‫مالیكی‌‌و خۆش���ی‌ ناكاته‌ ده‌ستپێشخه‌ر‬ ‫له‌هه‌وڵه‌كان���ی‌ وه‌رگرتن���ه‌وه‌ی‌ متمانه‌‬ ‫له‌ناوبراو‌و تۆپه‌كه‌ی‌ هه‌ڵداوه‌ته‌ گۆڕه‌پانی‌‬ ‫په‌رله‌مان ت���ا له‌ڕێ���گای‌ كۆكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئیمزاوه‌ داوای‌ البردن���ی‌ مالیكی‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫هه‌ندێ���ك ش���یكاروانی‌ ئه‌مه‌ریك���ی‌‬ ‫له‌ڕێ���گای‌ كۆمه‌ڵێك وتار‌و لێكۆڵینه‌وه‌ی‌‬ ‫ستراتیژییه‌وه‌ كه‌ رۆژنامه‌ به‌ناوبانگه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا باڵویانكردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئاماژه‌یان‬ ‫به‌وه‌كردوه‌ به‌هۆی‌ وابه‌سته‌یی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫به‌هاوپه‌یمانێت���ی‌‌و دۆس���تایه‌تی‌ دێرینی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێران‪ ،‬پێی‌ ناكرێت دژی‌ سه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران���ه‌ دڵخوازه‌كه‌یان بوه‌س���تێته‌وه‌‬ ‫له‌عێ���راق‪ ،‬ب���ه‌اڵم كه‌س���ه‌ نزیكه‌كانی‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و وته‌بێژی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‬ ‫به‌ناڕاسته‌وخۆ له‌هه‌وڵی‌ دورخستنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌م گومانه‌دان‌و له‌هه‌وڵی‌ ئه‌وه‌ش���دان‬ ‫هه‌ڵوێس���تی‌ س���اردیی‌ تاڵه‌بان���ی‌‬ ‫له‌گوشاركردن له‌مالیكی‌ ببه‌ستنه‌وه‌ به‌و‬ ‫مه‌ترس���ییه‌ گریمانكراوانه‌ی‌ كه‌ له‌پاش‬ ‫كاركه‌ناركردن���ی‌ مالیكیی���ه‌وه‌ له‌عێراق‬ ‫س���ه‌رهه‌ڵده‌دات‪ ،‬ه���ه‌ر له‌رێكنه‌كه‌وتنی‌‬ ‫الیه‌نه‌كان له‌سه‌ر جێگره‌وه‌یه‌ك بۆ ناوبراو‬ ‫تا ده‌گاته‌ دره‌ن���گ كه‌وتنی‌ پێكهێنانی‌‬ ‫حكومه‌ت‌و مه‌ترس���ی‌ تێكچون���ی‌ باری‌‬

‫له‌خۆڕاو رێكه‌وت نیی ‌ه‬ ‫كه‌ له‌ماوه‌یه‌كی‌ كه‌مدا‬ ‫ی‬ ‫توركیا‌و هه‌رێم له‌شه‌ڕ ‌‬ ‫ساردی‌ یه‌كتره‌وه‌‪،‬‬ ‫بوونه‌ جێگای‌ پرس‌و‬ ‫ی‬ ‫رای‌ یه‌ك له‌كاروبار ‌‬ ‫سیاسی‌ عێراق‬ ‫ئه‌من���ی‌‌و دواتریش ئه‌گه‌ری‌ له‌ڕێ الدانی‌‬ ‫ره‌وڕه‌وه‌ی‌ ئۆقره‌یی‌‌و ئابووری‌ عێراق‪.‬‬ ‫له‌نێوان ئه‌م دوو بۆچوونه‌ش���دا هه‌ندێك‬ ‫ئاماژه‌ هه‌ن كه‌ ئه‌وه‌ به‌ده‌سته‌وه‌ ده‌ده‌ن‬ ‫دژایه‌تی‌ بارزانی‌‌و مالیكی‌‌و دۆس���تایه‌تی‌‬ ‫ناڕاس���ته‌وخۆی‌ تاڵه‌بانی‌‌و مالیكی جگه‌‬ ‫له‌تێكگیرانی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌ نه‌وتییه‌كانی‌‬ ‫نێوان هه‌رێم‌و به‌غدا‌و توڕه‌بونی‌ بارزانی‌‬ ‫له‌گوشاره‌كانی‌ مالیكی‌ بۆ سه‌ر كۆمپانیا‬ ‫بیانییه‌كان���ی‌ ن���ه‌وت له‌كوردس���تان‪،‬‬ ‫پ���ه‌ل ده‌هاوێت ب���ۆ په‌یوه‌ندییه‌ ئاڵۆزه‌‬ ‫ئیقلییمیی���ه‌كان‪ ،‬چونك���ه‌ ش���تێكی‌‬ ‫له‌خۆڕاو رێك���ه‌وت نییه‌ كه‌ له‌ماوه‌یه‌كی‌‬ ‫كه‌مدا توركیا‌و هه‌رێم له‌ش���ه‌ڕی‌ ساردی‌‬ ‫یه‌كت���ره‌وه‌‪ ،‬بوونه‌ جێ���گای‌ پرس‌و رای‌‬ ‫ی���ه‌ك ل���ه‌دژی‌ مالیك���ی‌‌و له‌كاروب���اری‌‬ ‫سیاس���ی‌ عێراق‪ .‬هه‌روه‌ه���ا هه‌ولێریش‬ ‫فه‌رشی‌ سووری‌ راخست بۆ سه‌رجه‌م ئه‌و‬ ‫میوان‌و دیدارانه‌ی‌ كه‌ ده‌یانه‌وێت مالیكی‌‬ ‫له‌سه‌ر كورس���ییه‌كه‌ی‌ بهێننه‌ خواره‌وه‌‌و‬ ‫له‌بری‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ حكومه‌ت بیكه‌نه‌وه‌‬ ‫به‌ په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی‌ ج���اران‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫به‌مه‌به‌ست بێت یان رێكه‌وت له‌ئێستادا‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ بارزانی‌ رێك‌و ته‌بایه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌ره‌ی���ه‌ك ك���ه‌ له‌س���وننه‌ی‌ عێراقه‌وه‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ ده‌گرێت‌و درێژ ده‌بێته‌وه‌ بۆ‬ ‫واڵتانی‌ كه‌نداو‌و توركیا‌و س���ه‌رجه‌میان‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ كۆكن كه‌ مالیكی‌ به‌كه‌ڵك‬ ‫نایه‌ت بۆ سه‌ركردایه‌تی‌ عێراق‪.‬‬ ‫لیستی‌ ده‌وڵه‌تی‌ یاس���ا‌و سه‌ركرده‌كانی‌‬ ‫ده‌عوه‌ زیاتر له‌جارێك راینگه‌یاندووه‌ كه‌‬ ‫"پرۆژه‌ی‌ وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌ متمانه‌ له‌مالیكی‌‬ ‫له‌الیه‌ن قه‌ته‌ر‌و توركیاوه‌ س���ه‌روكاریی‌‬ ‫ده‌كرێ���ت"‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌ش���داریكردنی‌‬ ‫موقته‌دا سه‌در‪ ،‬به‌گه‌رمی‌ له‌م هه‌واڵنه‌دا‬ ‫له‌كاتێكدا كه‌ جگه‌ له‌دۆستایه‌تی‌ ئێران‪،‬‬ ‫الیه‌نێك���ی‌ س���ه‌ره‌كیی‌ هاوپه‌یمانێت���ی‌‬ ‫ش���یعه‌كانه‌ كاریگه‌ریی‌ ئه‌م بانگه‌شانه‌ی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ یاسا كه‌م ده‌كاته‌وه‌‪ .‬هه‌ندێك‬ ‫ش���یكاروان‌و سیاس���ه‌توانی‌ ئ���اگاداری‌‬ ‫عێراقیش ئام���اژه‌ به‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن جگه‌‬ ‫له‌كێشمه‌كێش���ه‌ ئیقلیمییه‌كه‌ی‌ توركیا‌و‬ ‫ئێران كه‌ عێراقیش���ی‌ پێوه‌ ئاڵس���كاوه‌‬ ‫ناكرێ���ت تاكڕه‌ویی‌ مالیكی‌‌و سیاس���ه‌ته‌‬ ‫تون���د‌و یه‌كالیه‌نه‌كانی‌ به‌تایبه‌ت له‌پاش‬ ‫كش���انه‌وه‌ی‌ س���وپای‌ ئه‌مه‌ری���كا‪ ،‬له‌م‬

‫یه‌كخستنی‌ هه‌ڵوێستی‌ بارزانی‌‌و سه‌در‌و‬ ‫عه‌لالوی���دا فه‌رام���ۆش بكرێ���ت‌و ئ���ه‌م‬ ‫سه‌ركردانه‌ هه‌ستیان به‌وه‌ كردووه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫وه‌كو جاران جڵه‌و بۆ مالیكی‌ شل بكه‌ن‌و‬ ‫به‌ره‌ن���گاری‌ نه‌بن���ه‌وه‌ ئ���ه‌وه‌ دوورنییه‌‬ ‫حوكمێكی‌ نیمچ���ه‌ دیكتاتۆری‌ له‌عێراق‬ ‫به‌رپا ب���كات‪ ،‬چونكه‌ ناوبراو له‌ئیداره‌ی‌‬ ‫دۆسییه‌ هه‌ستیاره‌كانی‌ وه‌كو ئاسایش‌و‬ ‫ئاب���ووری‌‌و سیاس���ه‌تی‌ ده‌ره‌وه‌دا هیچ‬ ‫حس���ابێك بۆ هاوپه‌یمان‌و به‌شداره‌كانی‌‬ ‫حكومه‌ته‌ك���ه‌ی‌ ن���اكات جگ���ه‌ له‌وه‌ش‬ ‫له‌هه‌وڵ���ی‌ چه‌س���پاندنی‌ مه‌ركه‌زییه‌ت‌و‬ ‫په‌كخستنی‌ كرداره‌كیی‌ ده‌ستوردایه‌‪.‬‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ رابردووش���دا هه‌ندێ���ك‬ ‫به‌ڵگه‌نامه‌‌و ده‌س���تنووس ئاش���كراكران‬ ‫كه‌ له‌ ‪ 2010‬له‌نێ���وان بارزانی‌‌و مالیكیدا‬ ‫به‌نهێن���ی‌‌و دوو ب���ه‌دوو ئیمزاك���راون‪،‬‬ ‫كه‌چ���ی‌ هیچی���ان نه‌چونه‌ت���ه‌ ب���واری‌‬ ‫جێبه‌جێكردنه‌وه‌‌و له‌هه‌ڵمه‌تی‌ راگه‌یاندنی‌‬ ‫نێوان هه‌ردووالش���دا مالیك���ی‌‌و بارزانی‌‬ ‫تۆمه‌تبارك���ردن‌و وش���ه‌ی‌ تون���د چووه‌‬ ‫نێوانیان‌و ئه‌مه‌ش به‌ربه‌ستێكی‌ ده‌روونی‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ دروست كرد له‌به‌رده‌م ئه‌گه‌ری‌‬ ‫پێكه‌وه‌ هه‌ڵكردنیان له‌داهاتوودا‪.‬‬ ‫هێزی‌ مالیكی‌ له‌توانای‌ په‌رتكردندایه‌‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ س���ه‌ركرده‌كانی‌ ری���زی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ لیسته‌ س���ه‌ره‌كییه‌كانی‌ عێراق‬ ‫(بارزان���ی‌‌و موقت���ه‌دا س���ه‌در‌و ئه‌ی���اد‬ ‫عه‌لالوی‌) خۆیان هاتونه‌ته‌ ناو گۆڕه‌پانی‌‬ ‫به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی‌ مالیك���ی‌‪ ،‬كه‌چ���ی‌‬ ‫به‌ئاسانی‌ ئه‌م سه‌ركرده‌ سه‌رسه‌خته‌یان‬ ‫بۆ كاركه‌ن���ار نه‌ك���را‪ ،‬له‌كاتێك���دا كه‌‬ ‫‪ 2005‬له‌به‌ر الوازی���ی‌‌و نه‌بوونی‌ كوتله‌‌و‬ ‫پش���ت‌و په‌نای‌ به‌هێز له‌ب���ری‌ ئیبراهیم‬ ‫جه‌عفه‌ری‌ پێشنیاز كرا بۆ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫وه‌زیران‪ .‬به‌پێی‌ شیكاری‌ گۆڤاری‌ فۆرین‬ ‫پۆلیس���ی‌ ئه‌مه‌ریك���ی‌‪ ،‬مالیكی‌ خاوه‌ن‬ ‫توانایه‌كی‌ به‌هێزه‌ له‌ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی‌‬ ‫قه‌یران‌و دروس���تكردنی‌ دوژمندا‪ .‬له‌الی‌‬ ‫خۆشییه‌وه‌ توێژه‌ری‌ ش���اره‌زای‌ دۆخی‌‬ ‫عێراق‪ ،‬راید فیش���ه‌ر‌و ش���یكاروانه‌كانی‌‬ ‫هه‌ندێ له‌میدی���ا عه‌ره‌بییه‌كانیش كۆكن‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ ستراتیژییه‌تی‌ مالیكی‌ بۆ‬ ‫به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ ركابه‌ره‌كانی‌ له‌ئێستادا‬ ‫پش���ت ده‌به‌س���تێت به‌په‌رته‌وازه‌كردنی‌‬ ‫نه‌یاره‌كانی‌‌و نزی���ك كردنه‌وه‌ی‌ هه‌ندێك‬ ‫له‌و نه‌یارانه‌ له‌خۆی‌‪ .‬ئه‌م ش���یكاروانانه‌‬ ‫ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن كۆبونه‌وه‌كه‌ی‌‬ ‫مالیكی‌ له‌كه‌ركوك وایكرد له‌جه‌ماوه‌ری‌‬ ‫س���وننه‌ی‌ كه‌رك���وك ك���ه‌ دژی‌ البردنی‌‬ ‫بوه‌ستنه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وان له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه‌‬ ‫ترس���یان هه‌ی���ه‌ له‌گه‌وره‌بوونی‌ قه‌باره‌‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ كورد له‌عێراق‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌و ماوه‌یه‌ش���ی‌ مالیكی‌ گوشاری‌‬ ‫له‌س���ه‌ر بووه‌ له‌الیه‌ن ركابه‌ره‌كانییه‌وه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیی‌ ك���ردووه‌ به‌چه‌ندین الیه‌نه‌وه‌‬ ‫له‌رومادی‌‌و تكریت‌و دیال���ه‌‌و هه‌وڵیداوه‌‬ ‫به‌پێدان���ی‌ به‌رژه‌وه‌ندیی‌ ب���ۆالی‌ خۆی‌‬ ‫كه‌مه‌ند كێشیان بكات‌و له‌ئێستادا جگه‌‬ ‫له‌ره‌وتی‌ س���ه‌در مالیك���ی‌ توانیویه‌تی‌‬ ‫ئینش���یقاق له‌ن���او لیس���تی‌ ئه‌لعێراقیه‌‬ ‫دروست بكات‌و دڵه‌ڕاوكێ‌و به‌دگومانیش‬ ‫له‌نێوان پارتی‌‌و یه‌كێتیش���دا دروس���ت‬ ‫بكات‪.‬‬

‫وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌ متمانه‌ چۆن ده‌بێت؟‬ ‫به‌پێی‌ ده‌ستوری‌ عێراق دوو رێگا‬ ‫هه‌ی ‌ه بۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌ متمان ‌ه‬ ‫له‌سه‌رۆك وه‌زیران‪ :‬یه‌كه‌میان‬ ‫خۆی‌ له‌وه‌دا ده‌بینێته‌وه‌ ك ‌ه ‪‌ 5/1‬ی‬ ‫په‌رله‌مانتاران ك ‌ه ده‌كات ‌ه ‪65‬‬ ‫په‌رله‌مانتار‪ ،‬داوایه‌ك ‌ی ئیستیجواب ‌ی‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیران پێشكه‌ش بكه‌ن‌و‬ ‫له‌پاش بانگكردن ‌ی ناوبراو بۆ ناو‬ ‫هۆڵی‌ په‌رله‌مان‌و روبه‌ڕوبه‌ڕوكردنه‌وه‌ ‌ی‬

‫"سه‌رپێچی‌‌و خاڵه‌ نایاساییه‌كانی‌"‬ ‫هه‌فته‌یه‌ك مۆڵه‌ت داده‌نرێت بۆ‬ ‫خۆ یه‌كالكردنه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مانتاران‌و‬ ‫دواتر متمانه‌ ‌ی ناوبراو ده‌رخرێت ‌ه‬ ‫ده‌نگدانه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش له‌ڕوو ‌ی‬ ‫عه‌مه‌لییه‌و‌ه كاتی‌ زۆری‌ ده‌وێت‪،‬‬ ‫چونك ‌ه به‌پێی‌ په‌یڕه‌و ‌ی ناوخۆی‬ ‫په‌رله‌مان ده‌بێت پێشتر پرسیاره‌كان‬ ‫ئاراسته‌ ‌ی سه‌رۆك وه‌زیران بكرێت‌و‬

‫ره‌نگه‌ ئیستیجوابه‌كه‌ش كاتی‌ زۆر‬ ‫ببات‪ .‬رێگای‌ دووه‌م كه‌ رێگایه‌ك ‌ی‬ ‫كورتكراوه‌یه‌ له‌ناردن ‌ی نامه‌یه‌ك‬ ‫پێكدێت له‌الیه‌ن سه‌رۆك كۆماره‌و‌ه‬ ‫بۆ په‌رله‌مان بۆ ده‌نگدان له‌سه‌ر‬ ‫متمانه‌ ‌ی حكومه‌ت‌و له‌م كاته‌شدا‬ ‫راسته‌وخۆ متمانه‌ ‌ی حكومه‌ت‬ ‫ده‌خرێته‌ ده‌نگدانه‌وه‌‌و پێویست به‌هیچ‬ ‫پێشه‌كییه‌ك ناكات‪.‬‬

‫وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌ متمانه‌ به‌ژماره‌‬ ‫له‌ڕووی‌ یاساییه‌وه‌ بۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫متمانه‌ له‌سه‌رۆك وه‌زیران نیوه‌ ‪1 +‬‬ ‫ده‌نگه‌كانی‌ ناو په‌رله‌مان پێویسته‌ كه‌‬ ‫‪ 164‬ده‌نگ ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم له‌سه‌ره‌تای‌‬ ‫كاری‌ په‌رله‌مانه‌وه‌ له‌ ‪2010‬‬ ‫تائێستا له‌زۆربه‌ی‌ دانیشتنه‌كاندا‬ ‫ده‌وروبه‌ری‌ ‪ 200‬په‌رله‌مانتار ئاماده‌‬ ‫ده‌بن‌و هه‌میشه‌ به‌شێكی‌ به‌رچاو‬ ‫له‌په‌رله‌مانتاران یان ده‌وام ناكه‌ن یان‬

‫له‌سه‌فه‌ری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ عێراقدان بۆیه‌‬ ‫كۆكردنه‌وه‌ی‌ ‪ 164‬ده‌نگ له‌كۆی‌ ‪200‬‬ ‫به‌شداربوی‌ هه‌میشه‌یی‌ په‌رله‌مان‬ ‫هه‌روا ئاسان ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ش بزانین‬ ‫كه‌ مالیكی‌ به‌ته‌نها خۆی‌ ده‌وروبه‌ری‌‬ ‫‪ 89‬ده‌نگی‌ هه‌یه‌‪ .‬له‌و لیستانه‌شی‌‬ ‫دژی‌ مالیكین ‪ 40‬ده‌نگی‌ ره‌وتی‌‬ ‫سه‌دره‌ له‌گه‌ڵ ‪ 70‬ـ ‪ 75‬ده‌نگی‌‬ ‫لیستی‌ ئه‌لعێراقیه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌م لیسته‌‬

‫(‪ 90‬كورسی‌) به‌شێكی‌ جیابوه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫به‌شێكیشی‌ له‌گه‌ڵ مالیكیدایه‌‪ .‬گومان‬ ‫ده‌كرێت له‌ناو كورددا زیاتر له‌ ‪50‬‬ ‫ده‌نگ له‌دژی‌ مالیكی‌ هه‌بێت ـ ئه‌گه‌ر‬ ‫گۆڕانیش بچێته‌ پاڵیان ـ ئه‌وانه‌شی‌‬ ‫به‌نادیاریی‌ ده‌مێننه‌وه‌ بریتین‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی‌ بااڵی‌ ئیسالمی‌ (‪18‬‬ ‫ده‌نگ)‌و فه‌زیله‌ (‪ 7‬ده‌نگ) له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ندێ كه‌سایه‌تی‌ سه‌ربه‌خۆ‪.‬‬

‫ئا‪ :‬الپه‌ڕه‌ی‌ عێراق‬

‫خۆی‌‌و كۆمه‌ڵێك هاوڕێی‌ په‌لكێشكرابوون‬ ‫بۆ به‌رده‌م میدیا‌و كامێرامانه‌كان‪ ،‬تا‬ ‫دان به‌و تۆمه‌ت‌و تاوانانه‌دا بنێت كه‌‬ ‫له‌كۆمه‌ڵێك ته‌قینه‌وه‌ی‌ شاری‌ به‌غدادا‬ ‫ئاراسته‌ی‌ كرابوون‪ ،‬به‌اڵم به‌فڕێدانی‌‬ ‫كه‌له‌بچه‌كه‌ی‌ ده‌ستی‌‌و دڕینی‌ یه‌خه‌ی‌‬ ‫خۆی‌‌و هاوارهاواركردنی‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ بێ تاوانه‌‌و به‌زۆر دانپێدانانی‌ لێ‬ ‫وه‌رگیراوه‌‪ ،‬ده‌زگا ئه‌منییه‌كانی‌ عێراق‌و‬ ‫له‌پشت ئه‌ویشه‌وه‌ حكومه‌تی‌ مالیكی‌‬ ‫تووشی‌ ئیحراجییه‌كی‌ گه‌وره‌ كرد‪.‬‬ ‫له‌یس مسته‌فا حه‌مود‪ ،‬ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پارێزگای‌ به‌غدایه‌ له‌سه‌ر لیستی‌ ئه‌لعێراقه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌یاد عه‌لالوی‌‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌ رابردوودا ناوبراو‬ ‫به‌وه‌ تۆمه‌تباركرا كه‌ س����ه‌ر به‌ رێكخراوی‌‬ ‫ئه‌لقاعیده‌ی����ه‌‌و س����ه‌روكاریی‌ چه‌ندی����ن‬ ‫ته‌قینه‌وه‌‌و كاری‌ تێكده‌رانه‌ی‌ له‌پایته‌خت‬ ‫كردووه‌ كه‌ دیارترینی����ان به‌ئامانج كردنی‌‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌ن����ی‌ پارێزگاكه‌ كامیل‬ ‫ئه‌لزه‌یدییه‌ له‌ڕێگای‌ ئوتومبیلێكی‌ به‌بۆمب‬ ‫چێنراوه‌وه‌ له‌ناوه‌ڕاستی‌ به‌غدا‪.‬‬ ‫ناوبراو كه‌ دانیشتوی‌ قه‌زای‌ تاجی‌ سوننه‌‬ ‫نشینی‌ نزیك به‌غدایه‌‪ ،‬پێشتر دانی‌ به‌وه‌دا‬ ‫نابوو كه‌ سه‌ر به‌ رێكخراوی‌ ئه‌لقاعیده‌یه‌‌و‬ ‫ماوه‌ی‌ ‪ 7‬ساڵه‌‌و له‌و كاته‌وه‌ی‌ كه‌ له‌مانگی‌‬ ‫سوری‌ عێراق بووه‌‪ ،‬له‌ڕێگای‌ نێوانگرێكه‌وه‌‬ ‫به‌ناوی‌ س����ه‌فا عادل (ئه‌بو شوجاع) كه‌‬ ‫ئه‌می����ری‌ ناوچه‌ی‌ تاج����ی‌ رێكخراوه‌كه‌یه‌‬ ‫كاری����ان له‌گه‌ڵدا ده‌كات‪ .‬ئ����ه‌م ئه‌ندامه‌ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن����ی‌ پارێزگای‌ به‌غدا‪ ،‬ئه‌وه‌ش����ی‬ ‫رونكردوه‌ته‌وه‌ كاری‌ ئه‌و زیاتر كارگێڕی‌‌و‬ ‫دارای����ی‌ ب����ووه‌‌و هه‌وڵی����داوه‌ كۆمه‌ك بۆ‬ ‫رێكخ����راوه‌ "جیهادی" یه‌كان دابین بكات‌و‬ ‫له‌ب����ه‌رده‌م لێكۆڵه‌ری‌ پۆلیس����دا وتویه‌تی‌‬ ‫"ماڵه‌كه‌ی‌ م����ن له‌تاجی‌ ش����وێنی‌ دیدار‌و‬ ‫یه‌كتر بینینی‌ سه‌رانی‌ گروپه‌ جیهادییه‌كان‬ ‫ب����ووه‌ له‌وانه‌ش ئه‌بو عه‌ماری‌ میس����ری‌‌و‬ ‫ئه‌بو عومه‌ری‌ لیبی‌و ئه‌بو شوجاع‌و فوئاد‬ ‫سالم كه‌ س����ه‌رجه‌میان له‌هه‌ره‌ داواكراوه‌‬ ‫ترسناكه‌كانی‌ الیه‌نه‌ ئه‌منییه‌كانی‌ عێراقن‪.‬‬ ‫حه‌مود‪ ،‬رونیشیكرده‌وه‌ ئه‌و سه‌رپه‌رشتی‌‬ ‫ئاماده‌كردنی‌ ئه‌و ئوتومبیله‌ی‌ كردووه‌ كه‌‬ ‫بۆ كوشتنی‌ سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌‬ ‫به‌غ����دا‪ ،‬كامی����ل زه‌ی����دی‌ ئاماده‌كرابوو‪،‬‬ ‫تێچوونی‌ بۆمب رێژكردنی‌ ئه‌و ئوتومبیله‌ش‬ ‫ده‌وروبه‌ری‌ ‪ 17‬هه‌زار دۆالر بووه‌‪.‬‬ ‫كاتێك حه‌مودی����ان هێنایه‌ ن����او هۆڵێك‬ ‫بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌ب����ه‌رده‌م میدیاكان����دا ئه‌م‬ ‫دانپێدانان����ه‌ دووب����اره‌ بكات����ه‌وه‌‪ ،‬كردییه‌‬ ‫هه‌ڵاڵ "به‌زۆر ئیعتیرافم پێكراوه‌‌و هه‌مووی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ لێم وه‌رگیراوه‌ سیناریۆیه‌"‪ .‬له‌یس‬ ‫حه‌م����ود‪ ،‬ئه‌م����ه‌ی‌ ب����ه‌ده‌م هاوركردنه‌وه‌‬ ‫وت‌و له‌جوڵه‌یه‌ك����ی‌ په‌هله‌وانیدا كه‌له‌بچه‌‬ ‫قایمه‌كان����ی‌ فڕێدا‌و یه‌خ����ه‌ی‌ خۆی‌ دڕی‌‌و‬ ‫ت����كای‌ كرد له‌گوش����ار‌و ترس����اندنی‌ ئه‌و‬ ‫عه‌می����ده‌ بیپارێ����زن ك����ه‌ لێكۆڵینه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵدا ده‌كات‌و دواتر چه‌ند كارمه‌ندێكی‌‬ ‫پۆلیس په‌الماریان دا‌و توانیان كۆنترۆڵی‌‬ ‫بكه‌ن"‪ .‬ئه‌م به‌سه‌رهاته‌ی‌ ناوبراو له‌به‌رده‌م‬ ‫كۆمه‌ڵێك����ی‌ زۆر له‌میدی����ای‌ ناوخۆی����ی‌‌و‬ ‫جیهانیدا نیش����انه‌یه‌كی‌ پرسیاری‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫دروس����تكرد له‌س����ه‌ر ئ����ه‌و دانپێدانانه‌ی‌‬ ‫له‌گی����راوه‌ س����وننه‌كان وه‌رده‌گیرێ����ن‬ ‫له‌س����ه‌ر به‌ش����داریكردنیان له‌چاالكیی����ه‌‬ ‫تیرۆریس����تییه‌كان‌و كۆمه‌ڵێ����ك ره‌خنه‌‌و‬ ‫داوكاری����ی‌ لێپێچینه‌وه‌ی‌ ج����ددی‌ به‌دوای‌‬ ‫خۆیدا هێنا‪.‬‬ ‫ن����وری‌ مالیكی‌ ك����ه‌ ئێس����تا به‌ره‌نگاریی‌‬ ‫ش����ه‌پۆلێك ناڕه‌زایی‌‌و ره‌خن����ه‌ی‌ ركابه‌ره‌‬ ‫س����وننه‌‌و ش����یعه‌كانی‌ ده‌بێت����ه‌وه‌ ب����ۆ‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ئاسه‌واری‌ ئه‌م هاواركردنه‌ی‌‬ ‫حه‌مودی‌ له‌به‌رده‌م میدیاكان خێرا فرمانی‌‬ ‫ك����رد لیژنه‌یه‌ك����ی‌ لێكۆڵین����ه‌وه‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫دانپێدانانه‌كانی‌ حه‌مودییه‌وه‌ پێكبهێنرێت‌و‬ ‫"ئه‌گ����ه‌ر راس����ت ب����كات ب����ه‌زۆر‌و له‌ژێر‬ ‫ئه‌ش����كه‌نجه‌دا وته‌ی‌ لێ وه‌رگیرابێت ئه‌وه‌‬ ‫س����زای‌ س����ه‌به‌بكاره‌كان بدرێت"‪ .‬به‌دوای‌‬ ‫ئه‌وه‌ش����دا ئه‌نجومه‌نی‌ ب����ااڵی‌ دادوه‌ریی‌‬ ‫عێ����راق رایگه‌یان����د "لێكۆڵین����ه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫حه‌مودی‌‌و هاوڕێكانی‌ دووباره‌ ده‌كرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌و وتانه‌ی‌ له‌به‌رده‌م پۆلیس لێی‌‬ ‫وه‌رگی����راوه‌ به‌رایین‌و به‌هایه‌كی‌ یاس����ایی‌‬ ‫ئه‌وتۆیان نییه‌‌و ته‌نها پش����ت به‌و وتانه‌ی‌‬ ‫ده‌به‌س����رێت كه‌ له‌ب����ه‌رده‌م دادگادا لێی‌‬ ‫وه‌رده‌گیرێت"‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابووری‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫ئەم الپەڕەیە بە سپۆنسەری ژووری بازرگانی‌و پیشەسازی سلێمانی چاپ‌و باڵودەکرێتەوە‬

‫چەند زەوی‌و خانویەک لەناوچەی سیتەکی سلێمانی فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ سەراوی‬

‫نرخ ‌ی زه‌و ‌ی دۆنم زۆر شكاوه‌‌و تاپۆداریش وه‌ستاوه‌‬

‫كێشه‌ی‌ یاسایی‌‌و بارودۆخی‌ سیاسی‪ ‌،‬بێ بازاڕیی‌ له‌زه‌وی‌‌و زاردا دروست ده‌كه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫زۆرینه‌ی‌ ئه‌و بازرگانانه‌ی‌ كاری‌‬ ‫كڕینی‌‌و فرۆشتنی‌ زه‌وی‌ ده‌كه‌ن ب ‌ه‬ ‫دۆنم‪ ،‬جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ رۆژ له‌دوای‌ رۆژ‪ ،‬نرخی‌ زه‌وی‌‬ ‫دۆنم به‌ره‌و دابه‌زین ده‌چێت‪ ،‬وه‌ك‬ ‫بازرگانێكی‌ ئه‌و بواره‌ ده‌ڵێت‬ ‫"له‌ئێستادا زه‌وی‌ دۆنم متمانه‌ی‌‬ ‫خۆی‌ دۆڕاندووه‌"‪ .‬به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫كشتوكاڵی‌ سلێمانیش‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬لیژنه‌یه‌كی‌ بااڵ له‌وه‌زارته‌كه‌ی‌‬ ‫دروست كراوه‌ بۆ به‌دواداچونی‌‬ ‫ئه‌و زیاده‌ڕۆییانه‌ی‌ كراوه‌ته‌ سه‌ر‬ ‫زه‌ویه‌كانیان‪.‬‬ ‫ل���ه‌و رۆژه‌وه‌ی‌ چه‌ن���د بازرگانێ���ك‌و‬ ‫به‌رپرس���ێكی‌ حكوم���ی‌ به‌تۆمه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫زیاده‌ڕه‌ویكردن���ه‌ س���ه‌ر زه‌وی‌‬ ‫میری���ی‌ ده‌س���تگیركران‌و س���ه‌ره‌نجام‬ ‫گیانله‌ده‌س���تدانی‌ به‌رپرسێكی‌ حكومی‌‬ ‫لێكه‌وته‌وه‌‪ ،‬نرخی‌ ئه‌و زه‌ویانه‌ی‌ به‌دۆنم‌و‬ ‫به‌نایاسایی‌ ده‌فرۆشران‪ ،‬به‌ره‌و دابه‌زین‬ ‫ده‌چێ���ت‪ .‬وه‌ك بازرگانه‌كانی‌ ئه‌و بواره‌‬ ‫جه‌ختی‌ له‌س���ه‌ر ده‌كه‌نه‌وه‌ "له‌ئێستادا‬ ‫بازاڕی‌ به‌ته‌واوه‌تی‌ كه‌وتووه‌"‪ .‬له‌هه‌مان‬ ‫كاتدا ئه‌و زه‌ویانه‌ش كه‌ تاپۆیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك خاوه‌ن���ی‌ نوس���ینگه‌یه‌ك ده‌ڵێت‬ ‫"نرخیان دانه‌به‌زیوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم كڕیاریان‬ ‫زۆر كه‌م بۆته‌وه‌"‪.‬‬

‫له‌ئێستادا گه‌ر بای ‌ی‬ ‫ی‬ ‫‪ 200‬ده‌فته‌ریشت زه‌و ‌‬ ‫دۆنم هه‌بێ‌‪ ،‬ناتوان ‌ی‬ ‫بای ‌ی ده‌فته‌رێكیش ‌ی‬ ‫لێبفرۆشی‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫كه‌س لێ ‌ی ناپرسێ‌‬

‫سێ‌ مانگ مۆڵه‌ت ده‌درێته‌ ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫زیاده‌ڕه‌وییان كردووه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ كش���توكاڵی‌ س���لێمانی‌‪،‬‬ ‫فه‌ریدون عومه‌ر ئام���اژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌رده‌وامن له‌به‌دواداچون‌و لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫له‌سه‌ر هه‌موو ئه‌و زه‌ویه‌ كشتوكاڵیانه‌ی‌‬ ‫زیاده‌ڕه‌وییان كراوته‌ سه‌ر‪ ،‬ئه‌و باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ فه‌رمانگه‌ كش���توكاڵیه‌كانی‌‬ ‫ناوچه‌ جیاجیاكانی‌ س���نوری‌ سلێمانی‌‪،‬‬ ‫ئامار‌و داتا له‌س���ه‌ر هه‌م���وو ئه‌و باخ‌و‬ ‫زه‌ویان���ه‌ كۆده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ زیاده‌ڕه‌وییان‬ ‫كراوه‌ته‌ سه‌ر‪ ،‬دواتریش هه‌موو ئه‌و ئامار‌و‬ ‫داتایانه‌ ده‌ده‌ن���ه‌ لیژنه‌یه‌ك له‌وه‌زارتی‌‬ ‫كش���توكاڵ‪ .‬ئه‌و وتی‌ "بۆ به‌دواداچونی‌‬

‫هه‌موو ئه‌و باخ‌و زه‌ویه‌ كش���توكاڵیانه‌ی‌ راسته‌وخۆی‌ هه‌بوه‌ بۆ دابه‌زینی‌ نرخی‌‬ ‫زه‌یاده‌ڕوییان كراوه‌ته‌ سه‌ر‪ ،‬لیژنه‌یه‌كی‌ زه‌وی‌ دۆن���م‌و تاپۆدرای���ش‪ ،‬ئ���ه‌و وت ‌‬ ‫ی‬ ‫بااڵ به‌سه‌رۆكایه‌تی‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌ "وایده‌بین���م تازه‌ دۆنم س���یقه‌ی‌ خۆی‌‬ ‫زه‌وی‌‌و زار دروس���تكراوه‌‪ ،‬ئه‌و لیژنه‌یه‌ دۆڕاندبێت‪ ،‬چونكه‌ له‌ئێس���تادا كڕین‌و‬ ‫به‌حاڵه‌ته‌كاندا ده‌چنه‌وه‌‪ ،‬هه‌ست به‌هه‌ر فرۆشتنی‌ زۆر كز بووه‌‪ ،‬هه‌ر كاتێكیش‬ ‫زیاده‌ڕه‌وییه‌ك بكه‌ن‪ ،‬سێ‌ مانگ مۆڵه‌ت كڕین‌و فرۆش���تن كز بێت‪ ،‬به‌به‌رده‌وام‬ ‫ده‌ده‌نه‌ ئه‌و كه‌س���ه‌ی‌ بوه‌ته‌ خاوه‌نی‌‪ ،‬نرخ داده‌به‌زێ‌"‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌و ماوه‌ی���ه‌دا زیاده‌ڕه‌وییه‌كه‌ی‌ له‌الی‌ خۆشییه‌وه‌ بازرگان مه‌جید عه‌لی‌‬ ‫النه‌برد رووبه‌ڕووی‌ یاس���ا ده‌كرێته‌وه‌"‪ .‬هێما بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات "له‌ئێس���تادا گه‌ر‬ ‫ئه‌و‪ ،‬نه‌یشارده‌وه‌ به‌شێك له‌و باخانه‌ ‌‬ ‫ی بایی‌ ‪ 200‬ده‌فته‌ریشت زه‌وی‌ دۆنم هه‌بێ‌‪،‬‬ ‫مۆڵه‌تیشیان هه‌یه‌‪ ،‬له‌ناویاندا سه‌رپێچی‌‌و ناتوانی‌ بایی‌ ده‌فته‌رێكیشی‌ لێبفرۆشی‌‪،‬‬ ‫زیاده‌ڕویی‌ كراوه‌‌و وتیشی‌ "ئه‌و لیژنه‌یه‌ چونك���ه‌ كه‌س لێ���ی‌ ناپرس���ێ‌"‪ .‬ئه‌م‬ ‫له‌و كێشانه‌ ده‌كۆڵێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫بازرگانه‌ كه‌ له‌ناوچه‌ی‌ دۆڵه‌ڕوت كاری‌‬ ‫كڕین‌و فرۆشتنی‌ زه‌وی‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫ناشارێته‌وه‌ كه‌ حاڵی‌ زه‌وی‌ تاپۆداریش‬ ‫ی نه‌ده‌ما بۆ‬ ‫"حكومه‌ت زه‌و ‌‬ ‫زۆر باش نییه‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت "راسته‌‬ ‫ئیفرازكردن"‬ ‫ب���ازرگان‪ ،‬جه‌م���ال نه‌س���ره‌دین ك���ه‌ نرخی‌ به‌زۆری‌ نه‌كش���اوه‌‪ ،‬به‌اڵم كڕین‌و‬ ‫كاری‌ كڕی���ن‌و فرۆش���تنی‌ زه‌ی‌ ده‌كات فرۆش���تنی‌ ئه‌وی���ش تاڕاده‌یه‌ك���ی‌ زۆر‬ ‫به‌دۆن���م‪ ،‬س���ه‌ره‌ڕای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ وه‌ك وه‌س���تاوه‌"‪ .‬وه‌ك ئه‌و روونیده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫خ���ۆی‌ روونیده‌كات���ه‌وه‌ ئ���ه‌و یه‌كێكه‌ ته‌نه���ا له‌گه‌ڕه‌كی‌ كوردس���ات كه‌مێك‬ ‫له‌زه‌ره‌رمه‌ندان���ی‌ ئ���ه‌م نرخ ش���كانه‌ی‌ كڕی���ن‌و فرۆش���تنی‌ زه‌وی‌ هه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫ئێستایه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ پێویستیشی‌ ده‌زانێ‌ به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌ له‌گه‌ڕه‌كه‌كانی‌ تر وه‌ك‬ ‫حكومه‌ت س���نورێك بۆ زیاده‌ڕۆیكردنه‌ هه‌واری‌ ش���ار‌و تاڤگه‌ "ئه‌گه‌ر زه‌وییه‌ك‬ ‫سه‌ر زه‌ویه‌كانی‌ دابنێ‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئه‌گه‌ر پێشتر به‌‪ 80‬هه‌زار دۆالر بوبێت‪ ،‬ئێستا‬ ‫به‌‌و جۆره‌ی‌ پێشوتر داگیركردنی‌ زه‌وی‌ هه‌ر ‪ 70‬هه‌زار دۆالر ده‌كات"‪.‬‬ ‫به‌رده‌وام بوایه‌‪ ،‬بیست ساڵیتر حكومه‌ت‬ ‫"زۆرینه‌ی‌ پاره‌ی‌ ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان‬ ‫زه‌وی‌ نه‌ده‌ما بۆ ئیفراز كردن"‪ .‬به‌بڕوای‌‬ ‫زه‌وی‌‌و كێشه‌ی‌ یاسایی‌‬ ‫له‌زه‌وی‌ دۆنمدایه‌"‬ ‫ئه‌م بازرگانه‌‪ ،‬جگه‌ له‌‌و لێپێچینه‌وانه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت له‌ماوه‌ی‌ رابردوودا كردویه‌تی‌ خاوه‌ن���ی‌ نوس���ینگه‌ی‌ كرمان���ج ش���ا به‌ب���ڕوای‌ ئاب���وری‌ ناس‌و مامۆس���تای‌‬ ‫بارودۆخی‌ سیاسی‌ هه‌رێمیش كاریگه‌ری‌ له‌گه‌ڕه‌ك���ی‌ هه‌واری‌ ش���ار‪ ،‬خۆش���ناو زانكۆی‌ س���لێمانی‌ (جه‌می���ل عه‌لی‌)‪،‬‬

‫س���واره‌ جه‌خت له‌س���ه‌ر قسه‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫كه‌س���انه‌ ده‌كاته‌وه‌ ك���ه‌ ده‌ڵێن كڕین‌و‬ ‫فرۆش���تنی‌ زه‌وی‌ زۆر ك���ه‌م بووه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "نه‌ك هه‌ر دۆنم‪ ،‬زه‌وی‌ تاپۆدرایش‬ ‫كڕین‌و فرۆش���تنی‌ زۆر كه‌م بوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫خۆشناو كه‌ ته‌نها كاری‌ زه‌وی‌ تاپۆدار‬ ‫ده‌كات‪ ،‬هۆكاری‌ شكانی‌ نرخی‌ زه‌وی‌ بۆ‬ ‫ناجێگری‌ بارودۆخی‌ سیاسی‌ گه‌ڕانده‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شی‌ رونكرده‌وه‌ كه‌ پێشوتر‬ ‫چه‌نده‌ه���ا ده‌وڵه‌مه‌ن���د چه‌ندین پارچه‌‬ ‫زه‌وی‌ تاپۆداری���ان بۆ خێر ده‌كڕی‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "به‌اڵم ئێستا زۆرینه‌یان پاره‌كه‌یان‬ ‫له‌زه‌وی‌ دۆنمدا گی���راوه‌‪ ،‬ئه‌ویش پاره‌‬ ‫ناكات‪ ،‬ئ���ه‌و ج���ۆره‌ كڕیارانه‌ش كه‌م‬ ‫بۆته‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌ب���ڕوای‌ ئه‌م خ���اوه‌ن نوس���ینگه‌یه‌‬ ‫نرخی‌ زه‌وی‌ تاپۆدار نه‌ش���كاوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌شیش���ارده‌وه‌ ك���ه‌ كڕی���اری‌ زۆركه‌م‬ ‫بۆته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وت���ی‌ "به‌نمونه‌ زه‌وییه‌كی‌‬ ‫‪ 200‬مه‌تر تاپۆ له‌گه‌ڕه‌كی‌ هه‌واری‌ شار‌و‬ ‫تاڤگه‌ ئه‌و شوێنانه‌ی‌ خزمه‌تگوزارییان‬ ‫هه‌ب���وو نرخی���ان له‌نێ���وان ‪ 90‬تا ‪100‬‬ ‫هه‌زار دۆالر بوو‪ ،‬ئه‌و ش���وێنانه‌ش كه‌‬ ‫خزمه‌تگوزارییان نه‌بوو ‪ 70‬تا ‪ 80‬هه‌زار‬ ‫دۆالر بوو‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫ئه‌و نرخه‌ ناكات"‪.‬‬

‫ه���ۆكاری‌ س���ه‌ره‌كی‌ له‌ش���كانی‌ نرخی‌‬ ‫ئه‌و زه‌ویه‌ی‌ كه‌ ئێس���تا به‌ زه‌وی‌ دۆنم‬ ‫ناوده‌برێت‪ ،‬الیه‌نه‌ یاساییه‌كه‌یه‌تی‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "هه‌ر زه‌وییه‌ك كێش���ه‌ی‌ یاس���ایی‌‬ ‫هه‌ب���وو‪ ،‬یاخود به‌هه‌ر هۆی���ه‌ك الیه‌نه‌‬ ‫یاس���اییه‌كه‌ی‌ كه‌وت���ه‌ به‌ر مه‌ترس���ی‌‌و‬ ‫مشتومڕی‌ له‌س���ه‌ر دروستبوو ئه‌و كاته‌‬ ‫زه‌ویه‌ك���ه‌ چاالكی‌ ئاب���وری‌ زۆر پێوه‌‬ ‫ناكرێت‪ ،‬به‌و جۆره‌ش نرخی‌ داده‌به‌زێ‌‪،‬‬ ‫به‌وج���ۆره‌ هه‌ت���ا الیه‌نی‌ یاس���ایه‌كه‌ی‌‬ ‫یه‌كالیی‌ نه‌بێته‌وه‌ ئه‌و مه‌ترس���یه‌ هه‌ر‬ ‫ده‌مێنێ‌‌و بچوكتری���ن رووداو كاریگه‌ری‌‬ ‫ده‌بێت له‌س���ه‌ر نرخه‌كه‌ی‌"‪ .‬هۆكارێكی‌‬ ‫تری‌ شكانی‌ نرخی‌ زه‌وی‌ به‌بۆچونی‌ ئه‌م‬ ‫ش���اره‌زایه‌ی‌ بواری‌ ئابوری‌‪ ،‬په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌ڕوانینی‌ خه‌ڵكییه‌وه‌ هه‌یه‌ بۆ ئاینده‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و زیاتر ئه‌م خاڵ���ه‌ روونده‌كاته‌وه‌و‬ ‫ب���اس ل���ه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر روانینی‌‬ ‫خه‌ڵك���ی‌ ب���ۆ ئاین���ده‌ی‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫ئه‌من���ی‌ واڵته‌ك���ه‌ی‌ گه‌ش���بینانه‌ بوو‪،‬‬ ‫چاالكی���ه‌ ئابوریه‌كانیان په‌ره‌پێده‌دات‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ش���ه‌وه‌ ئه‌گه‌ر روانینیان لێڵ‬ ‫بوو‪ ،‬ئ���ه‌و كاته‌ ه���ه‌وڵ ده‌دن خۆیان‬ ‫ده‌رباز بكه‌ن ل���ه‌و چاالكیه‌ ئابوریانه‌ی‌‬ ‫كه‌ به‌ئاینده‌وه‌ ده‌یانبه‌ستێته‌وه‌ "زه‌وی‌‌و‬ ‫خانو‌وب���ه‌ره‌ش یه‌كێكه‌ ل���ه‌و چاالكیه‌‬ ‫ئابوریان���ه‌ی‌ خه‌ڵكی���ی‌ ب���ه‌ ئاینده‌وه‌‬ ‫ده‌به‌س���تێته‌وه‌‪ ،‬واته‌ روانین بۆ ئاینده‌‬ ‫له‌ڕووی‌ گه‌شبینی‌‌و ره‌شبینییه‌وه‌‪ ،‬له‌م‬ ‫بواره‌دا كاریگه‌ری‌ خۆی‌ هه‌یه‌"‪.‬‬

‫ئیداره‌ ‌ی گه‌رمیان ئاودیوكردن ‌ی پاشماوه‌ ‌ی نه‌وتی‌ ره‌ش راده‌گرێت‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫زیاتر له‌ساڵێكه‌ پاشماوه‌ی‌ نه‌وتی ره‌شی‬ ‫پااڵوگه‌كانی خواروی عێراق‪ ،‬له‌سنوری‌‬ ‫قه‌زای‌ كفرییه‌وه‌ به‌تانكه‌ر هه‌نارده‌ی‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ ده‌كرێت‌و ده‌برێته‌ ئێران‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫چه‌ند هه‌فته‌یه‌كه‌ به‌بڕیاری ئیداره‌ی‌‬ ‫گه‌رمیان‪ ،‬هه‌نارده‌كردنی راگیراوه‌‪،‬‬ ‫وته‌بێژی ئیداره‌ی‌ گه‌رمیانیش ده‌ڵێت‬ ‫"به‌هۆی حاڵه‌تی نایاساییه‌وه‌ بڕیاری‬ ‫راگرتنی درا"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی زانیارییه‌كانی ئاوێنه‌ له‌ئێس���تادا‬ ‫نزیك ‌هی‌ ‪ 50‬به‌نزینخانه‌ كاری‌ ئاودیوكردنی‌‬ ‫ئ���ه‌و پاش���ماوه‌ی‌ نه‌وت���ه‌ ره‌ش ده‌ك���ه‌ن‬ ‫ك���ه‌ له‌پاڵێوگ���ه‌كان به‌ره���ه‌م دێ���ت‌و‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌و به‌نزینخانانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌ش���ارده‌وه‌ كه‌ ئه‌وكاره‌ی‌ ئه‌وان ده‌یكه‌ن‬ ‫نایاس���اییه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌وه‌زاره‌تی س���امانه‌‬ ‫سروشتییه‌كانه‌وه‌ گرێبه‌ستێك هه‌یه‌ ته‌نها‬ ‫له‌گه‌ڵ ئ���ه‌و كۆمپانیایانه‌ی‌ كه‌ نه‌وتی خاو‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردس���تانه‌وه‌ ره‌وانه‌ی‌ ده‌ره‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬وه‌ك كۆمپانیای قه‌یوان كه‌ نزیكه‌‬ ‫له‌یه‌كێتی‌و عێراق وایل كه‌ نزیكه‌ له‌پارتی‌‪،‬‬ ‫ته‌نها ئ���ه‌و كۆمپانیایانه‌ له‌زاڵگه‌كان كۆدو‬ ‫ژماره‌ی���ان هه‌یه‌و بۆیان هه‌یه‌ پاش���ماوه‌ی‌‬ ‫ئه‌و نه‌وته‌ خ���اوه‌ ره‌وانه‌ی‌ ده‌ره‌وه‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "زیاتر له‌ساڵێكه‌ حكومه‌ت چاوی‌‬ ‫له‌ئێمه‌ داخستووه‌و رێگه‌ی لێ نه‌گرتووین‪،‬‬ ‫ئێمه‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و كۆمپانیایانه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫كاره‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬به‌اڵم پێشتر پێیان ده‌وتین‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌و پاش���ماوه‌ی نه‌وته‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌رێمه‌وه‌ بهێنن ئاس���اییه‌‪ ،‬كه‌چی ئێستا‬

‫چەند تەنکەرە نەوتیەک لەکاتی گواستنەوەی نەوتدا بۆ دەرەوەی هەرێمی کوردستان‬ ‫ئه‌وكاره‌ی‌ ئه‌وان ده‌یكه‌ن نه‌وتی ره‌ش نییه‌‪،‬‬ ‫لێیان قه‌ده‌غه‌ كردووین"‪.‬‬ ‫ئه‌و س���ه‌رچاوه‌یه‌ باس���ی له‌وه‌شكرد ئه‌و به‌ڵكو پاشماوه‌ی‌ نه‌وتی ره‌شه‌‪ ،‬كه‌ (ئه‌ی‌‬ ‫پاش���ماوه‌یه‌ له‌خواروی عێراقه‌وه‌ به‌قاچاخ ڤی ئاڕ‌و فالوین���ی) پێده‌وترێت‌و له‌عێراقدا‬ ‫بۆیان ده‌هێنرێت‌و ئه‌وانیش ره‌وانه‌ی‌ ئێرانی ناتوانرێ���ت س���وودی لێببینرێت‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‌و له‌ئێرانیش���ه‌وه‌ هه‌نارده‌ی‌ چه‌ند "فڕێیده‌ده‌ن یاخ���ود ده‌یده‌نه‌ كارگه‌كانی‬ ‫قیر‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌واڵتانیت���ر كارگه‌ی‌ تایبه‌ت‬ ‫واڵتێكیتر ده‌كرێت‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌و كه‌سانه‌ی‌ كه‌ ته‌نها كار له‌سه‌ر به‌خۆی هه‌یه‌و ده‌توان���ن به‌كاری بهێنن"‪.‬‬ ‫گواس���تنه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و پاش���ماوه‌یه‌ ده‌كات س���ه‌عید باس ل���ه‌وه‌ش ده‌كات كه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ره‌تكرده‌وه‌ كه‌ ئاس���ایش رێگرییان پاش���ماوه‌ی‌ ئه‌و نه‌وته‌‪ ،‬له‌ڕێگه‌ی‌ ئه‌وانه‌وه‌‬ ‫بۆ دروس���ت بكات‪ ،‬به‌ڵك���و وه‌ك ئه‌و وتی‌ نه‌برێت���ه‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا تانكه‌رێكی به‌ یه‌ك‬ ‫"پۆلیس‌و مرور رێگه‌ ناده‌ن‪ ،‬واتا ئیداره‌ی‌ ملی���ۆن دیناریش كه‌س نایكڕێت‪ .‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"ئێمه‌ پرس���یارمان كردووه‌ كه‌ ئه‌و نه‌وته‌‬ ‫گه‌رمیان بڕیاری راگرتنی‌ داوه‌"‪.‬‬ ‫یه‌كێكیت���ر له‌و كه‌س���انه‌ی‌ كه‌ ته‌نها كاری س���وودی نییه‌‪ ،‬بۆچی رێگ���ه‌ی لێده‌گرن‪،‬‬ ‫گواستنه‌وه‌ی‌ ئه‌و پاشماوه‌یه‌و رێكخستنی‌ ده‌ڵێ���ن یاس���ای تایب���ه‌ت ب���ه‌ حكومه‌ت‬ ‫هێنان‌و ره‌وانه‌كردنی‌ ده‌كات به‌ناوی‌ سه‌عید هه‌ی���ه‌و ده‌بێت ئێوه‌ له‌وه‌زاره‌تی س���امانه‌‬ ‫محه‌مه‌د‪ ،‬جه‌ختی‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ سروشتییه‌كانه‌وه‌ نوسراو بهێنن كه‌ ئه‌گه‌ر‬

‫ی ‪ 50‬به‌نزینخان ‌ه‬ ‫نزیكه‌ ‌‬ ‫ئه‌م كاره‌یان كردوه‌‌و‬ ‫رۆژان ‌ه زیاتر له‌‪70‬‬ ‫تانكه‌ر له‌م سنوره‌و‌ه‬ ‫ره‌وان ‌ه كراوه‌‬ ‫له‌خواروی عێراقه‌وه‌ ئه‌و پاشماوه‌ی نه‌وت ‌ه‬ ‫بهێن���ن بۆتان هه‌بێت ره‌وان���ه‌ی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫بك���ه‌ن‌و وه‌زاره‌تیش به‌و كاره‌ رازی نییه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و بازرگانه‌ی‌ گواس���تنه‌وه‌ی‌ پاش���ماوه‌‬ ‫نه‌وتییه‌كه‌ وتیشی "باشه‌ بۆچی هه‌مان ئه‌و‬ ‫پاشماوه‌یه‌ به‌تانكه‌ر له‌قوشته‌په‌وه‌ ره‌وانه‌ی‌‬ ‫هه‌ولێ���رو له‌كه‌ركوك���ه‌وه‌ ب���ۆ چه‌مچه‌ماڵ‬ ‫ده‌هێنرێ���ت‌و دواتر چه‌ن���د كۆمپانیایه‌كی‬ ‫وه‌كو عێراق وایل‌و قه‌یوان ره‌وانه‌ی‌ ده‌ره‌وه‌‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬كه‌چی ته‌نها له‌سنوری‌ كفرییه‌وه‌‬ ‫قه‌ده‌غه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كان���ی ئاوێنه‌ نزیكه‌ی‌ ‪50‬‬ ‫به‌نزینخان���ه‌ ئه‌م كاره‌یان ك���ردوه‌‌و رۆژانه‌‬ ‫زیاتر له‌‪ 70‬تانكه‌ر له‌م س���نوره‌وه‌ ره‌وانه‌‬ ‫ك���راوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌ئێس���تادا هه‌م���وو ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ ئه‌و ئیشه‌یان كردوه‌ بێ‌كاربوون‪،‬‬

‫هه‌ر ئه‌و كه‌سانه‌‪ ،‬بۆ دوو جاریش ناڕه‌زاییان‬ ‫ده‌ربڕیوه‌و رێگای‌ سه‌ره‌كییان داخستوه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌و خ���اوه‌ن به‌نزینخانانه‌ ئاماژه‌ی‬ ‫به‌وه‌ك���رد‪ ،‬كه‌ ناوچه‌كه‌ی���ان هیچ كارێكی‬ ‫بازرگان���ی گرنگی‌ تێدا نیی���ه‌‪" ،‬ته‌نها ئه‌و‬ ‫به‌نزینخانان���ه‌و كاری‌ ن���ه‌وت نه‌بێت‪ ،‬كه‌‬ ‫س���وودیان بۆ زۆربه‌ی‌ چێشتخانه‌و فیته‌رو‬ ‫په‌نچه‌رچی‌و ب���ازاڕی ش���اره‌كه‌ هه‌بووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویشیان به‌و ده‌رده‌ بردووه‌"‪.‬‬ ‫خاوه‌نی یه‌كێك ل���ه‌و به‌نزینخانانه‌ به‌ناوی‌‬ ‫ناس���یح حه‌س���ه‌ن ده‌ڵێ���ت "له‌ئی���داره‌ی‌‬ ‫گه‌رمی���ان پێیان وتین ئ���ه‌و كاره‌ی‌ ئێوه‌‬ ‫نایاس���اییه‌‪ ،‬كه‌چ���ی گازو به‌نزینیش هه‌ر‬ ‫له‌خوارووی‌ عێراقه‌وه‌ به‌قاچاخ ده‌هێنرێت‌و‬ ‫ره‌وانه‌ی‌ س���لێمانی‌ ده‌كرێ���ت بۆچی ئه‌وه‌‬ ‫نایاسایی نییه‌؟"‪ .‬ئه‌و خاوه‌ن به‌نزینخانه‌یه‌‬

‫وتیش���ی "چاوه‌ڕێ���ی وه‌اڵم���ی ئی���داره‌ ‌ی‬ ‫گه‌رمیانین رێگه‌مان ب���ۆ بكه‌نه‌وه‌ ئه‌گه‌رنا‬ ‫ئه‌وا هه‌ڵوێستی‌ ترمان ده‌بێت"‪.‬‬ ‫خاوه‌نی یه‌كێكی‌ ت���ر له‌و به‌نزینخانانه‌ كه‌‬ ‫نه‌یویست ناوی باڵوبكرێته‌وه‌‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫كردو وتی‌ "ئه‌و كاره‌ی‌ ئێمه‌ نایاسایه‌ یاخود‬ ‫نه‌وته‌كه‌ی حه‌سیره‌و قادركه‌ره‌م‌و بیره‌كانی‬ ‫دیكه‌ی‌ كوردس���تان كه‌ یه‌كێت���ی‌و پارتی‬ ‫ئاودیوده‌كه‌ن‌و ك���ه‌س نازانێت داهاته‌كه‌ی‬ ‫بۆ كوێ ده‌ڕوات"‪.‬‬ ‫ش���ۆفێری تانكه‌رێكی���ش نیگه‌رانه‌ له‌وه‌ی‬ ‫كه‌ بێكاركه‌وتوون‌و ده‌ڵێت "نزیكه‌ی‌ هه‌زار‬ ‫كه‌س له‌خاوه‌نی تانكه‌ره‌و س���ه‌دان كه‌س‬ ‫كاری ش���ۆفێری ده‌كه‌ن‌و ده‌ی���ان خێزان‬ ‫بژێوییان له‌سه‌ر ئه‌م كاره‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ داواكارین‬ ‫وه‌زاره‌تی سامانه‌ سروش���تییه‌كان بیرێك‬ ‫له‌و خه‌ڵكه‌ بكه‌ن���ه‌وه‌"‪ .‬هاوكات وته‌بێژی‬ ‫ئیداره‌ی‌ گه‌رمیان‪ ،‬یادگار عه‌لی بۆ ئاوێنه‌‬ ‫روونیك���رده‌وه‌و وتی "ئێم���ه‌ لیژنه‌یه‌كمان‬ ‫پێكهێن���او دوای‌ مانگێ���ك به‌دواداچوون‬ ‫بۆمان ده‌ركه‌وت هه‌ندێك حاڵه‌تی‌ نایاسایی‬ ‫هه‌بووه‌ كه‌ پێچه‌وانه‌ی‌ ئه‌و گرێبه‌سته‌ بووه‌‬ ‫كه‌ وه‌زاره‌تی‌ سامانه‌ سروشتییه‌كان له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و كۆمپانیایانه‌دا هه‌یبووه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئیداره‌ی‌‬ ‫گه‌رمیان بڕیاری راگرتنیدا"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌ راگرتن���ی یه‌كجاره‌ك���ی‬ ‫هه‌نارده‌كردن���ی ئه‌و پاش���ماوه‌ نه‌وتییه‌‪،‬‬ ‫وته‌بێژه‌ك���ه‌ی‌ ئی���داره‌ی‌ گه‌رمی���ان وتی‬ ‫"نوسراومان ئاڕاسته‌ی‌ وه‌زاره‌ت كردووه‌ كه‌‬ ‫میكانیزمێكی تر بدۆزرێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫خه‌ڵكه‌ی كارو بژێویان له‌سه‌ر ئه‌و كاره‌یه‌‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی یاس���ادا بتوانن سوودی لێ‬ ‫ببینن"‪.‬‬

‫خوێندن‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫‪xwenden.awene@gmail.com‬‬

‫به‌ندیخانه‌كه‌ هی چاكسازییه‌‪ ،‬كه‌چی‌ خوێندنگای‌ تێدا نییه‌‬ ‫"ئه‌گه‌ر به‌گه‌نجی‌ بمخوێندایه‌ ئێستا ئاوه‌ها نه‌ده‌كه‌وتم ‌ه زیندان"‬ ‫ئا‪ :‬عیسا خدر‬ ‫له‌‌به‌‌رێوه‌‌به‌‌رایه‌‌تی چاكسازیی‬ ‫گه‌‌وران له‌‌هه‌‌ولێر‪ 54 ،‬خوێندكار‬ ‫هه‌‌یه‌‌‪ ،‬به‌اڵم تائێستا بینایان نییه‌‌‪،‬‬ ‫داواده‌‌كه‌‌ن وه‌‌زاره‌‌تی په‌‌روه‌‌رده‌‌‬ ‫به‌‌شێوه‌‌یه‌‌كی فه‌‌رمی قوتابخانه‌‌یه‌‌كیان‬ ‫بۆ بكاته‌‌وه‌‌‪ ،‬مامۆستایه‌‌كیش ده‌‌ڵێت‬ ‫"خوێندكاره‌‌كانی نێو چاكسازی گرنگی‬ ‫زیاتر به‌‌خوێندن ده‌‌ده‌‌ن‪ ،‬له‌‌چاو‬ ‫خوێندكارانی ده‌‌ره‌‌وه‌‌"‪.‬‬ ‫م����اوه‌‌ی چ����وار س����اڵه‌پرۆس����ه‌‌ی‬ ‫له‌‌خوێن����دن‬ ‫به‌‌رده‌‌وامب����وون‬ ‫له‌‌به‌‌ڕێوه‌‌به‌‌رایه‌‌تی چاكس����ازی گه‌‌وران‬ ‫هه‌‌ی����ه‌‌‪ ،‬له‌‌سه‌‌ره‌‌تاش����دا ته‌‌نه����ا س����ێ‬ ‫خوێندكاریان هه‌‌بووه‌‌‪ ،‬به‌اڵم خوێندكاری‬ ‫پۆلی ‪12‬ی ئاماده‌‌یی هه‌‌بووه‌‌و له‌‌كاتی‬ ‫تاقیكردنه‌‌وه‌‌كان بردویانن بۆ هۆڵه‌‌كانی‬ ‫تاقیكردنه‌‌وه‌‌ ‪ .‬ش‪ .‬ب كه‌‌ ته‌‌مه‌‌نی ‪35‬‬ ‫س����اڵه‌‌‪ ،‬وه‌‌ك خۆی ئاماژه‌‌ی پێده‌‌كات یه‌كێك له‌هۆڵه‌‌كانی‌ خوێندن له‌چاكسازیی‌‬ ‫له‌س����اڵی‌ ‌‪ 1994‬ب����ه‌دواوه‌ له‌‌خوێندن‬ ‫دابڕاوه‌‌و به‌ه����ۆی‌ نه‌بونی‌‌و هه‌ژارییه‌وه‌ ‌وازم له‌‌خوێندن هێناوه‌‌‪ ،‬چونكه‌‌ وانه‌‌كانم‬ ‫نه‌‌یتوانیوه‌‌ پۆلی نۆی����ه‌‌م ته‌‌واو بكات‪ ،‬به‌‌الوه‌‌ زۆر قورس بوو‪ ،‬ئه‌وكاتیش بڕوام‬ ‫دواتریش به‌‌هۆی كێشه‌‌یه‌‌كه‌‌وه‌‌ گیراوه‌‌و وه‌هابو‌و هه‌‌ر كاسپییه‌‌ك هه‌‌بێت بیكه‌م‬ ‫ب����ۆ ماوه‌‌یه‌‌ك����ی زۆر حوك����م دراوه‌‌و ته‌‌نها بۆ ئ����ه‌‌وه‌‌ی له‌‌قوتابخانه‌‌ رزگارم‬ ‫ئێس����تا له‌زینداندا وێ����ڕای‌ ته‌واوكردنی‌ ببێ����ت‪" ،‬ب����ه‌اڵم ئه‌‌گه‌‌ر هه‌‌م����وو دنیام‬ ‫ته‌واوكردن����ی‌ پۆل����ی‌ ‪ 9‬له‌پۆل����ی‌ ‪ 10‬پ����ێ بده‌‌ن‪ ،‬بۆ ئ����ه‌‌وه‌‌ی واز له‌‌خوێندن‬ ‫ده‌خوێنێ����ت‌و ده‌ڵێ����ت "هه‌رچه‌نده‌ ‪ 5‬بێن����م‪ ،‬واز له‌‌خوێندن ناهێن����م"‪ .‬ئه‌‌و‬ ‫ساڵم ماوه‌ بۆ ته‌‌واوكردنی حوكمه‌‌كه‌م‌‪ ،‬دوو خوێندكاره‌‌ باس����یان له‌‌وه‌‌كرد ‌‌‬ ‫كه‬ ‫به‌اڵم به‌دڵنیایی‌ له‌پاش ئازادبوونیش����م ئی����داره‌‌ی به‌‌رێوه‌‌به‌‌رایه‌‌تی چاكس����ازی‬ ‫هه‌ر ده‌خوێنم چونكه‌ ئه‌گه‌ر له‌خوێندن گه‌‌وران‪ ،‬زۆر هاوكارییان ده‌‌كه‌‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌رده‌وام بوومایه‌ نه‌ده‌كه‌وتمه‌ زیندان"‪ .‬له‌‌گه‌‌ڵ ئه‌‌وه‌‌شدا وتیان "داوا له‌‌وه‌‌زاره‌‌تی‬ ‫ئه‌‌و خوێندكاره‌‌ ب����ه‌‌ پێكه‌‌نینه‌‌وه‌‌ وتی په‌‌روه‌‌رده‌‌ ده‌‌كه‌‌ین كه‌‌ بینایه‌‌ك بۆ ئه‌‌و‬ ‫"ل����ه‌‌م وه‌‌رزدا كۆنم����ره‌‌م ‪ 82.4‬بووه‌‌‪ ،‬به‌‌رێوه‌‌به‌‌رایه‌‌تی����ه‌‌ دروس����ت بكات‪ ،‬بۆ‬ ‫ب����ه‌اڵم هه‌‌وڵی زیات����رم داوه‌‌ بۆ ئه‌‌وه‌‌ی ئه‌‌وه‌‌ی ببێته‌‌ قوتابخانه‌‌یه‌‌كی فه‌‌رمی"‪.‬‬ ‫م‪ .‬ئه‌‌ی����وب ق����ادر‪ ،‬مامۆس����تایه‌‬ ‫نمره‌‌كه‌‌م به‌‌رزتر بكه‌‌م����ه‌‌وه‌‌"‪ .‬یه‌‌كێكی‬ ‫ت����ر له‌‌خوێندكاره‌‌كان ن����اوی‌ أ‪ .‬م ـ ه‌‌و له‌‌ئاماده‌‌ی����ی زێ����وه‌‌ری ك����وڕان‌و‬ ‫ته‌‌مه‌‌نی‌ ‪ 38‬س����اڵه‌‌و له‌‌پۆل����ی نۆیه‌‌م له‌‌به‌‌رێوه‌‌به‌‌رایه‌‌تی چاكسازی گه‌‌وران ـ‬ ‫ده‌‌خوێنێت‪ .‬ئ����ه‌م پیاوه‌ به‌پێكه‌نینه‌وه‌ یش‪ ،‬وانه‌‌ی بی����ركاری به‌‌خوێندكارانی‬ ‫ده‌ڵێ����ت "كاتێ����ك منداڵه‌‌كان����م دێنه‌‌ پۆل����ی (‪ )10 ،9 ،8 ،7‬ده‌‌ڵێت����ه‌‌وه‌‌‬ ‫سه‌‌ردانم‪ ،‬زۆر باس����ی وانه‌‌كانم له‌‌گه‌‌ڵ وه‌‌ك مامۆس����تایه‌‌كی تایبه‌‌ت����ی‪ ،‬ئ����ه‌‌و‬ ‫ده‌‌ك����ه‌‌ن‌و دڵیان زۆر به‌‌وه‌‌ خۆش����ه‌‌ كه‌‌ مامۆس����تایه‌ رونیك����رده‌وه‌ "زۆرینه‌‌ی‬ ‫به‌‌م ته‌‌مه‌‌ن����ه‌‌وه‌‌ بومه‌‌ته‌‌وه‌‌ قوتابی"‪ .‬أ‪ .‬خوێندكاره‌‌كان ئ����اره‌‌زووی خوێندنیان‬ ‫م‪ ،‬باسی‌ له‌وه‌شكرد "زیاتر له‌‌‪ 14‬ساڵه هه‌‌ی����ه‌‌‪ ،‬چونكه‌‌ به‌‌ باش����ی بای����ه‌‌خ به‌‌‬

‫مامۆستا چاودێره‌كان‬ ‫ناوێرن ئوتومبیل ببه‌ن‬ ‫بۆ به‌رده‌م هۆڵه‌كان‪..‬‬ ‫ی‬ ‫ی په‌روه‌رده‌وه‌ ئه‌نجام ‌‬ ‫سیاحه‌ته‌ به‌ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌ریوان حیلم ‌‬ ‫ده‌ده‌ن‪ ،‬حكوم���ه‌ت فه‌قیر نییه‌؟ به‌اڵم‬ ‫س���ااڵنه‌ گرفتی‌ تاقیكردنه‌وه‌كان زیاتر‌و ك ‌ه بێته‌ سه‌ر مافی‌ مامۆستا حكومه‌ت‬ ‫ی ئاو‌ه ره‌ش��� ‌ه ده‌هێنێته‌وه‌و بودجه‌ به‌ش‬ ‫ی ل���ه‌دوای‌ گۆڕین ‌‬ ‫زۆرت���ر ده‌بن‪ ،‬كه‌چ ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ت���ی‌ په‌روه‌رد‌ه‬ ‫ی ن���اكات؟ تاكه‌ ‌‬ ‫كابین���ه‌ ل���ه‌دوای‌ كابین���ه‌و گۆڕین��� ‌‬ ‫ی ناوخۆو‬ ‫وه‌زیرو به‌ڕێوه‌به‌ر‌ه گشتیه‌كان‪ ،‬تابێت ده‌بێت ‌ه پاش���كۆی‌ وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫ی لێتان ده‌پرسم‬ ‫ئاس���ته‌نگه‌كان زیات���ر ده‌ب���ن‪ .‬وه‌كو پێشمه‌رگه‌؟ ‌به‌ڕاشكاو ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ ئه‌گه‌ر مامۆس���تایه‌ك یان به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ی هه‌ند ‌‬ ‫پێش���بینی‌ ده‌ك���را گۆڕین��� ‌‬ ‫ی په‌روه‌رده‌یی‌ به‌یه‌كێكی‌ تر هۆڵێك خوێندكارێك له‌قۆپیه‌دا بگرێت‬ ‫به‌رپرس��� ‌‬ ‫ی ی���ان هه‌ر گرفتێكی‌ تر دروس���ت بێت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وا گرفت كه‌مت���ر ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬كه‌چ ‌‬ ‫ی مامۆس���تایان‬ ‫ی دواتر ئه‌گه‌ر س���ه‌یار‌ه ‌‬ ‫به‌داخ���ه‌و‌ه وا ده‌رنه‌چ���وو‪ ،‬له‌هه‌موو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داغ���ان بكرێ���ن‪ ،‬ك���ێ‌ له‌حكومه‌ت��� ‌‬ ‫س���ه‌یرتر ئه‌وه‌ی��� ‌ه ك��� ‌ه ئێس���تا كات ‌‬ ‫ی هه‌رێمی‌ كوردس���تان به‌ مامۆس���تایان‬ ‫ی به‌رپرس���ێك ‌‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كانه‌‪ ،‬كه‌چ ‌‬ ‫ی ده‌ڵێت كه‌رت���ان به‌چه‌ند؟ (ئا ئه‌ڵێن‪:‬‬ ‫په‌روه‌رده‌یی‌ به‌مه‌به‌س���تی‌ به‌جێهێنان ‌‬ ‫ی ئه‌ڵێن ئه‌گه‌ر مامۆس���تا بویتای ‌ه وایان‬ ‫ی ئاینی‌(عه‌مره‌) كوردس���تان ‌‬ ‫ئه‌ركێك ‌‬ ‫جێهێشتووه‌‪ ،‬من الریم له‌ئه‌ركه‌ ئاینیه‌ك ‌ه لێنه‌ده‌كردی���ت) برام ئه‌مان��� ‌ه خۆیان‬ ‫ی چونك ‌ه پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ غه‌ش‌و ته‌زویرن‪،‬‬ ‫نیه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ له‌ئێستادا؟ ئێوه‌ الیخۆ ‌‬ ‫به‌دوای‌ هۆكارو كێشه‌و چاره‌سه‌ره‌كاندا ده‌بێت ئه‌م وه‌اڵم ‌ه حازر به‌ده‌سته‌شیان‬ ‫بڕۆن‪ ،‬كه‌چی‌ ئه‌ڕۆن بۆ شوێنێكی‌ تر؟! له‌ال هه‌بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫من له‌ده‌یان مامۆس���تاو به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌هه‌ورازه‌ بۆچ ‌‬ ‫برام ئێستا ئیش روو ‌‬ ‫ی تاقیكردنه‌وه‌كانم بیس���تووه‌‌و‬ ‫هۆڵ��� ‌‬ ‫سه‌ره‌ولێژی‌ ئه‌كه‌ی‌؟‬ ‫ێ زه‌حم���ه‌ت نه‌بێ���ت وا وتویانه‌ ئێمه‌ س���ه‌یار‌ه نابه‌ین ‌ه به‌رده‌م‬ ‫ئ���ه‌ر ‌‬ ‫ی خوێندنگه‌و له‌دوورو له‌به‌رده‌م ماڵێكدا‬ ‫ی ‪12‬ی‌ ئاماده‌ی��� ‌‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌یوه‌ستێنین؟ كوان له‌كوێن رێبه‌ران ‌‬ ‫ده‌ستپێده‌كات‪ ،‬كه‌س پرسیاری‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ێ ئ���ه‌و هه‌موو سیس���تمی‌ نوێ‌؟ ئه‌مه‌ تاقیكردنه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ك���ردووه‌ هه‌موو س���اڵ ‌‬ ‫ی چاڵدێرانه‌؟ ب���ۆ نایه‌ن‬ ‫ی ی���ان ش���ه‌ڕ ‌‬ ‫مامۆستاو به‌ڕێوه‌به‌رو یاریده‌ده‌ره‌ چ ‌‬ ‫ئه‌كه‌ن له‌ناو دیوان���ی‌ په‌روه‌رده‌كاندا؟ هۆڵێك���ی‌ تاقیكردن���ه‌وه‌ له‌به‌ڕێوه‌به‌رو‬ ‫ی چاودێرێك وه‌ربگرن؟‬ ‫ێ كه‌س له‌هۆكار ‌‬ ‫مه‌به‌ستم ئه‌وه‌ی ‌ه ئه‌ر ‌‬ ‫گوناح���ی‌ ئ���ه‌و هه‌موو خوێن���دكار‌ه‬ ‫ی كۆڵیوه‌ت���ه‌و‌ه ئ���ه‌م هه‌م���وو‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫مامۆس���تایه‌ بۆچ���ی‌ داوای‌ به‌خش���ین ده‌ره‌كیان ‌ه چیه‌ بۆنمون ‌ه له‌چه‌مچه‌ماڵ‌و‬ ‫ی نه‌ك���ردن) له‌چاودێ���ری‌‌و ده‌ربه‌ندیخ���ان‌و ‪ ..‬هت���د‪ ،‬ده‌هێنرێن ‌ه‬ ‫(یه‌عن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ مه‌علوم ‌‬ ‫ی ده‌كه‌ن سلێمانی‌ بۆ تاقیكردنه‌وه‌؟ ئ ‌‬ ‫ی هۆڵ‌و یاریده‌ده‌ر ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت‌و وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی تاقیكردنه‌وه‌كاندا؟ راست ‌ه جه‌نابتان ‌ه یه‌عن ‌‬ ‫له‌مه‌ڵبه‌ند ‌‬ ‫ی به‌كالۆریا ب���ه‌ حه‌ماڵی‌ ژێر پ���ه‌روه‌رده‌ الوازن له‌قه‌زاو ناحیه‌كاندا‌و‬ ‫چاودێ���ر ‌‬ ‫ی كۆنترۆڵیان نی���ه‌‪ ،‬ده‌فه‌رموون‬ ‫پرده‌كه‌و شێخه‌اڵ ناكرێت‌و هه‌ر ده‌بێت توانا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راگه‌یاندن ئه‌م ‌ه هه‌واڵێك ‌‬ ‫ی كه‌ناڵه‌كان ‌‬ ‫مامۆستا بیكات‪ ،‬ئێ‌ برایان بۆچی‌ دڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌وه‌س���تن‌و باڵو ‌‬ ‫ی ناكه‌ن كه‌ئه‌رك ‌ه قورسه‌ك ‌ه گرنگه‌و له‌س���ه‌ر ‌‬ ‫ئه‌وان ‌ه راز ‌‬ ‫ێ بكه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر درۆش بوو وه‌كو زانا‬ ‫ده‌گرن ‌ه ئه‌ستۆ؟ رازی‌ كردن چیه‌؟ ئه‌ر ‌‬ ‫ی خێرو بێرو س���ه‌فه‌رو نه‌خنكێنرێم‪ ،‬خۆم ئه‌خنكێنم!‬ ‫بۆچ���ی‌ هه‌رچ ‌‬

‫ ‬ ‫گه‌ورانی‌ هه‌ولێر‬ ‫‌‌دهن‌و هه‌‌س����ت ده‌‌ك����ه‌‌م‬ ‫وان����ه‌‌كان ده ‌‌‬ ‫له‌‌خوێندكاران����ی ده‌‌ره‌‌وه‌‌ جیاوازترن"‪.‬‬ ‫ئه‌‌و مامۆس����تایه‌‌ به‌‌ نیگه‌‌رانیه‌‌وه‌‌ وتی‬ ‫"جێ����گای داخ����ه‌‌ تائێس����تا وه‌‌زاره‌‌تی‬ ‫په‌‌روه‌‌رده‌‌ به‌‌پێی پێویس����ت مامۆستای‬ ‫بۆ دابین نه‌‌كردون"‪ .‬وتیشی "پێویسته‌‌‬ ‫بۆ هه‌‌م����وو وانه‌‌كان مامۆس����تایان بۆ‬ ‫دابین بكرێت‌و باڵه‌‌خانه‌‌یه‌‌كی تایبه‌‌تیان‬ ‫بۆ دروست بكرێت"‪ .‬له‌‌باره‌‌ی جیاوازی‬ ‫ته‌‌مه‌‌نی خوێندكاره‌‌كانیش‪ ،‬م‪ .‬ئه‌‌یوب‬ ‫وتی "ته‌‌مه‌‌نه‌‌كان جیاوازن‪ ،‬به‌اڵم زیاتر‬ ‫گرنگی ب����ه‌‌ وان����ه‌‌كان ده‌‌ده‌‌ن‪ ،‬چونكه‌‌‬ ‫خۆش����یان ده‌‌یانه‌‌وێت ش����تێك هه‌‌بێت‬ ‫خۆیان پێ س����ه‌‌رقاڵ بكه‌‌ن‌و هه‌‌س����ت‬ ‫ده‌‌كه‌‌ن ده‌‌رفه‌‌تێك هه‌‌یه‌‌ بۆ ئه‌‌وه‌‌ی كه‌‌‬ ‫له‌‌به‌‌ندیخانه‌‌ ده‌‌رچون بڕوانامه‌‌ به‌‌ده‌‌ست‬ ‫بهێنن"‪ .‬سه‌‌رپه‌‌رشتیاری خوێندكارانی‬ ‫چاكسازی گه‌‌وران‪ ،‬توێژه‌‌ر زریان عه‌‌زیز‪،‬‬ ‫ئاماژه‌‌ به‌وه‌‌ده‌‌كات له‌‌مساڵی‌ خوێندندا‬ ‫‪ 54‬خوێندكاری����ان هه‌یه‌ ك����ه‌ ‪ 12‬یان‬ ‫ی ‪ 12‬ئاماده‌یین‌و بۆ هه‌‌ر وانه‌‌یه‌‌كی‬ ‫پۆل ‌‬ ‫قورس����یش مامۆس����تای تایبه‌‌تیان بۆ‬ ‫هێناون له‌‌سه‌‌ر حسابی به‌‌ڕێوه‌‌به‌‌رایه‌‌تی‬

‫فۆتۆ‪ :‬عیسا‬

‫چاكسازی گه‌‌وران‪ .‬ئه‌‌و توێژه‌‌ره‌‌ وتیشی‬ ‫"داوامان له‌‌وه‌‌زاره‌‌تی په‌‌روه‌‌رده‌‌ كردوه‌‌‬ ‫قوتابخانه‌‌یه‌‌ك����ی فه‌‌رمیمان بۆ بكه‌‌نه‌‌وه‌‌‬ ‫بۆ ئه‌‌وه‌‌ی بتوانن میالكمان بۆ بنێرن‌و‬ ‫مامۆستای وه‌‌زاره‌‌تی په‌‌روه‌‌رده‌‌ بێن وانه‌‌‬ ‫بڵێنه‌‌وه‌‌"‪ .‬ئه‌‌و وتیشی "توانیومانه‌‌ له‌‌نێو‬ ‫به‌‌ڕێوه‌‌به‌‌رایه‌‌تی هۆڵێكیان بۆ ته‌‌رخان‬ ‫بكه‌‌ی����ن له‌‌كات����ی تاقیكردنه‌‌وه‌‌كاندا"‪.‬‬ ‫زریان‪ ،‬ئام����اژه‌‌ی بۆ ئه‌‌وه‌‌ش����كرد كه‌‌‬ ‫خوێندكاری ماس����ته‌‌ر‌و زانكۆیان هه‌‌یه‌‌و‬ ‫به‌‌بێ گرفت له‌‌كات����ی تاقیكردنه‌‌وه‌‌كان‬ ‫ده‌‌یانبه‌‌ن بۆ ئه‌‌وه‌‌ی تاقیكردنه‌‌وه‌‌ ئه‌‌نجام‬ ‫بده‌‌ن‪ ،‬خوێندكار هه‌‌بووه‌‌ "له‌‌به‌‌ندیخانه‌‌‬ ‫ده‌‌س����تی به‌‌خوێن����دن ك����ردوه‌‌و دوای‬ ‫ئازادبونیش به‌‌رده‌‌وام بووه‌‌و ئێس����تاش‬ ‫له‌‌زانكۆیه‌‌"‪ .‬ه����اوكات له‌گه‌ڵ خوێندنی‌‬ ‫كوڕان‌و گ����ه‌وره‌كان له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‬ ‫چاكس����ازیی‌ نه‌وجه‌وان����ان‌و ژن����ان‬ ‫ژماره‌‌یه‌‌ك خوێندكاری نه‌‌وجه‌‌وان هه‌ن‬ ‫كه‌‌ له‌‌قوتابخانه‌‌ی روناكی خێرا‪ ،‬له‌‌نێو‬ ‫به‌‌رێوه‌‌به‌‌رایه‌‌تیه‌‌كه‌‌ ده‌‌خوێنن‌و تا پۆلی‌‬ ‫‪ 6‬ی‌ بنه‌ڕه‌تیی����ان هه‌ی����ه‌‌و له‌پاش ئه‌و‬ ‫قۆناغه‌ش هیچ خوێندكارێك نه‌یتوانیوه‌‬

‫كاتێك منداڵه‌‌كانم‬ ‫دێنه سه‌‌ردانم‪،‬‬ ‫‌‌‬ ‫زۆر باسی‬ ‫وانه‌‌كانم له‌‌گه‌‌ڵ‬ ‫‌‌كهن‌و دڵیان‬ ‫ده ‌‌‬ ‫خۆشه‬ ‫‌‌‬ ‫‌‌وه‬ ‫زۆر به ‌‌‬ ‫‌‌وه‬ ‫كه‌‌ به‌‌م ته‌‌مه‌‌نه ‌‌‬ ‫بومه‌‌ته‌‌وه‌‌ قوتابی‬ ‫درێژه‌ بدات به‌خوێن����دن‪ .‬یاریده‌‌ده‌‌ری‬ ‫به‌‌ڕێوه‌‌به‌‌ری خوێندنی‌ خێرای‌ گه‌ورانیش‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ رونكرده‌وه‌ كه‌ هیچ خوێندكارێكی‌‬ ‫كچیان نییه‌‌و گش����ت خوێن����دكاره‌كان‬ ‫كوڕن "چونكه‌ ره‌نگ����ه‌ كچه‌‌كان زیاتر‬ ‫حه‌‌ز له‌‌وه‌‌بكه‌‌ن پیش����ه‌‌یه‌‌ك فێر ببن"‪.‬‬ ‫نه‌بوونی‌ خوێن����دكاری‌ كچ له‌كاتێكدایه‌‬ ‫ك���� ‌ه له‌ك����ۆی‌ ‪ 29‬ئافره‌ت����ی‌ به‌ندكرا‌و‪،‬‬ ‫نزیك����ه‌ی‌ ‪ 20‬به‌ندكراویان حوكمدراون‪،‬‬ ‫به‌اڵم هیچ یه‌‌كێك له‌‌و ژنانه‌‌ ناخوێنن‪.‬‬ ‫له‌‌الیه‌‌ن خۆشیه‌‌وه‌‌ به‌‌رپرسی به‌‌شی ژنان‬ ‫له‌‌به‌‌ڕێوه‌‌به‌‌رایه‌‌تیه‌‌ك����ه‌‌ توێژه‌‌ر‪ ،‬تاڤگه‌‌‬ ‫فه‌‌یزوڵ��ڵ�ا‪ ،‬هۆكاره‌‌ك����ه‌‌ی ده‌‌گێڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ گه‌وره‌ی����ی‌ ته‌مه‌نی‌ حوكمدراوه‌‌كان‌و‬ ‫كه‌‌می ژماره‌یان‌و ده‌ڵێت "هیچ یه‌‌كێك‬ ‫له‌‌وان����ه‌‌ی ئێس����تا حوكم����دراون پێش‬ ‫گیرانی����ان خوێندكار نه‌‌بوون بۆ ئه‌‌وه‌‌ی‬ ‫ئێستا درێژه‌‌ به‌‌خوێندن بده‌‌ن"‪ .‬تاڤگه‌‌‪،‬‬ ‫وتیش����ی "قوتابخانه‌‌ی تایبه‌‌تیان نییه‌‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێستا یه‌‌كێك له‌‌به‌‌ندیه‌‌كان بۆته‌‌‬ ‫مامۆستایان‌و ئه‌‌وانه‌‌ی حه‌‌ز به‌‌خوێندن‬ ‫بكه‌‌ن ده‌‌توانن بخوێنن‌و هه‌‌موو شتێكیان‬ ‫بۆ دابین كراوه‌‌"‪.‬‬

‫پرسیاره‌كانی‌ به‌كالۆر ‌ی‬ ‫پێچه‌وانه‌ ‌ی سیستم‌و رێنمای ‌ی بوو‬ ‫م‪ .‬والی‌ ئه‌حمه‌د*‬ ‫هه‌میشه‌ وه‌زاره‌ت‌و به‌ڕێوه‌به‌رێتییه‌كانی‬ ‫په‌روه‌رده‌‌و سه‌رپه‌رشتیاران جه‌خت له‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ ده‌بێت هه‌موو الیه‌نه‌كانی‬ ‫سیس���تمی‌ نوێ���ی‌ خوێن���دن جێبه‌جێ‬ ‫بكرێت به‌تایبه‌ت ته‌وه‌ره‌ی‌ په‌یوه‌س���ت‬ ‫به‌تاقیكردنه‌وه‌كان‪ ،‬به‌اڵم له‌م رۆژانه‌ی‌‬ ‫پێشودا كه‌ تاقیكردنه‌وه‌ی‌ ‪12‬ی ئاماده‌یی‌‬ ‫ده‌ستیپێكرد چه‌ندین پێشێلكاریی‌ له‌م‬ ‫سیس���تمه‌دا ك���را له‌الیه‌ن كێش���ه‌وه‌؟‬ ‫بێگومان خودی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌ په‌روه‌رده‌‪،‬‬ ‫كه‌ من لێره‌دا هه‌ندێك تێبینی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫پرسیاره‌كانی‌ وانه‌ی‌ زینده‌وه‌رزانی‌ پۆلی‌‬ ‫‪ 12‬ئاماژه‌ پێ ده‌كه‌م‪:‬‬ ‫‪1‬ـ به‌پێی سیس���ته‌می نوێی‌ خوێندن‬ ‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬ ‫ی ‪ 12‬ئاماده‌یی‌ ‬ ‫نابیت ئه‌وه‌نده‌ بایه‌خ به‌دانانی پێناس���ه‌ هۆڵێكی‌ تاقیكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫(زاراوه‌) بدرێ���ت له‌تاقیكردنه‌وه‌كاندا‪،‬‬ ‫‪4‬ـ بونی هه‌ڵه‌ له‌پرس���یاره‌كاندا كه‌‬ ‫به‌داخه‌وه‌ له‌پرس���یاره‌كانی ئه‌مس���اڵدا‬ ‫به‌ڕاستی جێگه‌ی داخه‌ كه‌ نه‌ده‌بوو ئه‌م‬ ‫(‪ 2011‬ـ ‪ )2012‬به‌ناوێك���ی دیك���ه‌وه‌‬ ‫هه‌اڵنه‌ تێپه‌ڕبوونایه‌‪.‬‬ ‫هاتب���ووه‌ له‌پرس���یاری یه‌كه‌م���دا لقی‬ ‫‪5‬ـ دانانی نمره‌ی پرس���یاره‌كان هیچ‬ ‫ئه‌لف‪ ،‬ده‌ڵێت مه‌به‌ست له‌مانه‌ چییه‌؟‬ ‫هاوس���ه‌نگییه‌كی‌ پێ���وه‌ دی���ار نه‌بوو‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش بۆخۆی هه‌ر زاراوه‌یه‌‪.‬‬ ‫پرس���یاره‌كان نمره‌ی نی���وی تێده‌كه‌وت‬ ‫‪2‬ـ یه‌كێ���ك له‌مه‌رجه‌كان���ی دانان���ی‬ ‫كه‌ به‌ڕاس���تی‌ ئه‌مه‌ش جێگه‌ی داخه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫پرس���یار ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ ده‌بێت گش���تگیر‬ ‫نمونه‌ ‪ 8‬بۆشایی ‪ 12‬نمره‌ی بۆ دانرابوو‪،‬‬ ‫بێ���ت‌و زۆرجاری���ش سه‌رپه‌رش���تیاران‬ ‫پرس���یار ده‌كه‌م ئه‌گ���ه‌ر خوێندكارێك‬ ‫جه‌غ���ت له‌م خاڵه‌ ده‌كه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫‪ 5‬بۆش���ایی وه‌اڵم دای���ه‌وه‌ چۆن حه‌قی‬ ‫به‌داخه‌وه‌ پرس���یاره‌كانی ئه‌مساڵ هیچ‬ ‫ئه‌و خوێن���دكاره‌ داده‌نرێ���ت‪ .‬له‌چه‌ند‬ ‫گش���تگیرییه‌كی پێ���وه‌ دی���ار نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫پرسیارێكی دیكه‌شدا نمره‌ی نیو دووباره‌‬ ‫بونمون���ه‌ به‌ن���د هه‌یه‌ (س���فر) نمره‌ی‬ ‫بووه‌ت���ه‌وه‌‪ .‬له‌كۆتاییدا ده‌لێم به‌داخه‌وه‌‬ ‫تێ���دا هاتووه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬جگ���ه‌ له‌م���ه‌ش‬ ‫تائیس���تاش خه‌ڵكانێ���ك داده‌نرێ���ن بۆ‬ ‫له‌دابه‌ش���كردنی پرس���یاره‌كان به‌سه‌ر‬ ‫پرسیار دانان له‌سه‌ر بنه‌مای‌ ناسراوی‌و‬ ‫كه‌رت‌و به‌نده‌كانی دیكه‌دا هیچ الیه‌نێكی‬ ‫گش���تگیری پێوه‌ دیار نیه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌م ئه‌وه‌ی تێبینیم كردووه‌ له‌پرسیاره‌كانی نزیكی له‌كه‌س���انی به‌رپرسه‌وه‌ كه‌هیچ‬ ‫پرسیارانه‌ كه‌سانێكی وه‌ك ئێمه‌ دایبنایه‌ ئه‌مس���اڵدا ئه‌م الیه‌نه‌ فه‌راموش كراوه‌‪ ،‬له‌ماناكانی پرسیار دانان نازانن‌و نازانن‬ ‫ئه‌وا له‌الیه‌ن سه‌رپه‌رشتیارانه‌وه‌ توشی واته‌ بایه‌خ به‌وه‌ نه‌دراوه‌ پرس���یاره‌كان سیسته‌می نوێی‌ خوێندن یانی چی؟ بۆ‬ ‫ره‌خنه‌یه‌ك���ی زۆر ده‌بوینه‌وه‌و له‌نمره‌ی به‌س���وك پاش���ان ناوه‌ند‪ ،‬پاشان گران ئه‌وه‌ی له‌س���ه‌ر ئه‌و سیس���ته‌مه‌ نوێیه‌‬ ‫ده‌ست پێ بكات‪ ،‬پرسیاره‌كان به‌تێكه‌ڵی پرسیار دابنێن‪.‬‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندنه‌كانیان ده‌شكاندین‪.‬‬ ‫•مامۆستای‌ زینده‌زانی‌ له‌ئاماده‌یی‌‬ ‫‪3‬ـ له‌دانان���ی پرس���یاردا ده‌بێ���ت دانراوه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ش خوێندكار تووش���ی‬ ‫شه‌هید م‪ .‬به‌ختیار‬ ‫ره‌چاوی‌ ئاسته‌كانی پرسیاردانان بكرێت‪ ،‬شۆك ده‌كات‪.‬‬

‫به‌ندی‌ كتێبه‌ك ‌ه‬ ‫هه‌یه‌ هیچی‌ تێدا‬ ‫نه‌هاتوه‌ته‌وه‌‌و بۆ‬ ‫‪ 12‬بۆشایی ته‌نها‬ ‫‪ 8‬نمره‌ دانراوه‌‬

‫ته‌خته‌ره‌ش‬

‫‪9‬‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫قه‌یران ‌ی‬ ‫خوێندن‌و شه‌پۆل ‌ی‬ ‫به‌جیهانیبوون‬ ‫عومه‌ر عه‌لی‌ محه‌مه‌د*‬ ‫ی خوێندن‬ ‫ی ناوه‌نده‌كان ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر سه‌یر ‌‬ ‫بكه‌ی����ن له‌كوردس����تاندا‪ ،‬رۆژ به‌ڕۆژ‬ ‫ی‬ ‫دی����ارده‌ی‌ نامۆی����ی‌ وه‌ك الدان���� ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌وش����تی‌‌و توندوتیژی‌‌و به‌كارهێنان ‌‬ ‫مادده‌ هۆش����به‌ره‌كان له‌‌زیادبووندان‪.‬‬ ‫ی ئه‌نجام‬ ‫ئه‌گه‌ر توێژینه‌وه‌یه‌كی‌ زانست ‌‬ ‫ێ‬ ‫بده‌ین ده‌بینی����ن زۆر دیارده‌ی‌ نو ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ریان هه‌ڵداوه‌ كه‌ ئه‌مان ‌ه له‌‌سااڵن ‌‬ ‫ی‬ ‫پێش����ووتردا نه‌ب����وون‪ .‬كران����ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان به‌رووی‌ جیهان‌و به‌جیهان ‌‬ ‫ی زۆربه‌ی‌ دیارده‌كان وایكردوو‌ه‬ ‫بوون ‌‬ ‫كه‌ قوتابیان‌و گه‌نجانی‌ كوردستانیش‬ ‫ی تێكه‌ڵبوونیاندا ب ‌ه كۆمه‌ڵگ ‌ه‬ ‫له‌‌ئه‌نجام ‌‬ ‫جیهانی����ه‌ نوێی����ه‌كان بكه‌وێت����ه‌ ژێر‬ ‫ی نوێی‌ ته‌كنۆلۆژی‌‪،‬‬ ‫ی شۆڕش ‌‬ ‫كاریگه‌ر ‌‬ ‫به‌تایبه‌تی����ش له‌‌ب����واری‌ راگه‌یاندن‌و‬ ‫له‌‌كه‌ناڵ ‌ه فه‌زایی����ه‌كان‌و ئینته‌رنێت‌و‬ ‫زۆر هۆكاری‌ تری‌ بینراو‌و بیس����تراو‪،‬‬ ‫له‌‌كاتێك����دا كه‌ قوتابیان����ی‌ كورد ب ‌ه‬ ‫ی جیهانیدا‬ ‫ی نوێ���� ‌‬ ‫رووی‌ كولتورێك���� ‌‬ ‫ده‌كرێن����ه‌وه‪ ،‬به‌اڵم له‌‌هه‌م����ان كاتدا‬ ‫ی لۆكاڵی‌ چاكسازی‌‌و‬ ‫له‌‌سه‌ر ئاس����ت ‌‬ ‫گۆڕانكاریه‌كان زۆر هێواشن‌و له‌‌ئاست‬ ‫ئ����ه‌و گۆڕانكاریه‌ خێرایانه‌دا نین ك ‌ه‬ ‫له‌‌ئاس����تی‌ جیهاندا روویان����داوه‌‪ ،‬به‌‬ ‫ی په‌روه‌رده‌و‬ ‫ی له‌‌بوار ‌‬ ‫تایبه‌تی‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫فێركردندا رویان داوه‌‪ ،‬له‌‌ئاستی‌ جۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫پرۆگرامه‌كان‌و ش����ێوازو نه‌خش����ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خوێندن‌و به‌كار هێنان ‌‬ ‫ناوه‌نده‌كان ‌‬ ‫ئامێ����ر‌ه ته‌كنه‌لۆژیی���� ‌ه نوێیه‌كاندا‪،‬‬ ‫قوتابی‌ له‌‌الی‌ ئێمه‌ به‌رده‌وام هه‌ست‬ ‫ی‬ ‫به‌نامۆ بوون ده‌كات ل����ه‌‌‌و جیهانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫كه‌ تێیدا ده‌ژی‌ ب���� ‌ه تایبه‌ت ‌‬ ‫ی هه‌یه‌ ب���� ‌ه خوێندنێك ك ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ئه‌مڕۆ له‌‌كوردس����تان هه‌یه‌و ئه‌وه‌ش‬ ‫ی ده‌ره‌وه‌دا هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫كه ‌له‌‌واڵتان���� ‌‬ ‫نامۆب����وون‌و جیاوازی���� ‌ه قوواڵنه‌ وای‌‬ ‫لێده‌كات كه‌ پشت له‌‌خوێندن بكات‌و‬ ‫ی هه‌نگاو بنێت‌و‬ ‫به‌ ئاراسته‌یه‌كی‌ سلب ‌‬ ‫روو له‌‌دیو‌ه سلبیه‌كه‌ی‌ به‌جیهانیبون‬ ‫بكات‪ ،‬گه‌نج به‌ سروش����تی‌ خۆی‌ ك ‌ه‬ ‫ب����ه‌رده‌وام ح����ه‌زی‌ له‌‌به‌دواداچوون‌و‬ ‫ی هه‌یه‌‪ .‬زۆرتر‬ ‫نوێگه‌ری‌‌و چاولێكه‌ری ‌‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ ژێر پاڵنه‌ره‌كانی‌ غه‌ریزه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێچه‌وان����ه‌ی‌ مرۆڤی‌ پێگه‌یش����توو‬ ‫ی عه‌قاڵنیه‌تدا‬ ‫كه‌ زیاتر له‌‌ژێر س����ایه‌ ‌‬ ‫كاره‌كانی‌ ده‌بات به‌ڕێوه‌‪.‬‬ ‫رێنماییك����ردن‌و‬ ‫له‌‌به‌رئ����ه‌وه‌‬ ‫ی‬ ‫ئاراس����ته‌كردنی‌ قوتابی����ان ئه‌رك���� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌زگا به‌رپرس����ه‌كان ‌‬ ‫سه‌رش����ان ‌‬ ‫ی سه‌رپه‌رشتیاریی ‌ه‬ ‫په‌روه‌رده‌و یه‌كه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه به‌ پالن‌و به‌رنامه‌یه‌كی‌ زانس����ت ‌‬ ‫ی ته‌مه‌ن‌و گه‌شه‌و‬ ‫كه‌ ره‌چاوی‌ ئاس����ت ‌‬ ‫حه‌زو ویس����ته‌كانی‌ قوتابیان بكات‪.‬‬ ‫هه‌تا له‌‌م رێگا‌یه‌وه‌ قوتابیان ئاش����نا‬ ‫ی‬ ‫ی په‌روه‌رده‌ی ‌‬ ‫بكات به‌ سیس����تمێك ‌‬ ‫كه‌ تیایدا هۆشیاری‌ پێویست بدرێت‬ ‫ی‬ ‫به‌ قوتابیان هه‌تا ب���� ‌ه چاو كراوه‌ی ‌‬ ‫مامه‌ڵ ‌ه له‌‌گ����ه‌ڵ‌ دی����ارد‌ه نوێیه‌كان‬ ‫بك ‌هن‌و هۆكاره‌ ته‌كنۆلۆژی ‌ه نوێیه‌كان‬ ‫ب����ه‌ ئاراس����ته‌یه‌كی‌ ئیجاب����ی‌ به‌كار‬ ‫بهێنێنن‪ ،‬نه‌ك بكه‌ونه‌ ژێر ئاراس����ت ‌ه‬ ‫ی گه‌ور‌ه‬ ‫سلبیه‌كان‌و دواجاریش گرفت ‌‬ ‫بۆ ناوه‌نده‌كانی‌ خوێندن‌و په‌روه‌رده‌و‬ ‫خێزانه‌كان دروست بكه‌ن‪.‬‬ ‫ی پرۆگرامێكی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫بوون���� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شوناس���� ‌‬ ‫مه‌ده‌ن����ی‌ كه‌ هه‌ڵقواڵو ‌‬ ‫لۆكاڵ����ی‌‌و نه‌ته‌وه‌یی‌‌و نیش����تمانی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ئاینی‌ بێ����ت پێویس����تیه‌كی‌ گرنگ ‌‬ ‫ئ����ه‌م قۆناغه‌ی����ه‌‪ ،‬چونك����ه‌ ناكرێت‬ ‫نه‌وه‌ی‌ ن����وێ‌ به‌بێ‌ هی����چ به‌رنامه‌و‬ ‫ی‬ ‫پرۆگرامێك بده‌یت ‌ه ده‌س����ت قه‌ده‌ر ‌‬ ‫به‌ جیهانیبوون‌و كولتوره‌ جیهانیه‌كه‌و‬ ‫ی‬ ‫له‌‌ئه‌و رێگه‌یه‌ش����ه‌وه‌ چه‌ندان سلوك ‌‬ ‫نام����ۆ بگوازیت����ه‌وه‌ ب����ۆ كۆمه‌ڵگه‌‪،‬‬ ‫چونك ‌ه ئه‌گه‌ر گه‌نجان به‌و ئاراس����ت ‌ه‬ ‫بڕۆن ئ����ه‌وا دواج����ار مانای����ه‌ك بۆ‬ ‫فه‌لسه‌فه‌ی‌ په‌روه‌رده‌و تایبه‌تمه‌ندی ‌ه‬ ‫ی ئایینی‌‌و‬ ‫كولتوری����ه‌كان‌و شوناس���� ‌‬ ‫نیش����تمانی‌‌و نه‌ته‌وه‌یی‌ نامێنێته‌وه‌و‬ ‫ی‬ ‫ناوه‌نده‌كانی‌ خوێندنی����ش له‌‌جیات ‌‬ ‫ی ببن ب ‌ه ناوه‌ندی‌ هۆش����یاری‌‌و‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫گه‌ش����ه‌پێدان‌و پێش����كه‌وتن ده‌بن���� ‌ه‬ ‫ی ره‌وش����تی‌‌و‬ ‫ناوه‌ندێ����ك ب����ۆ الدان ‌‬ ‫ی گه‌نج ب����ه‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫س����ه‌رقاڵبوون ‌‬ ‫به‌های‌ بازاڕی‌‌و بێ كه‌ڵك‪.‬‬ ‫ی‬ ‫*سه‌رپه‌رشتیاری‌ په‌روه‌رده‌ی ‌‬

‫‪10‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫ئەنفال‌و گرفتی گەڕان‬ ‫بەدوای شوناسی قوربانیاندا‬

‫ی مندااڵن‪:‬‬ ‫ی مافه‌كان ‌‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫پسپۆڕێك ‌‬

‫له‌كوردستاندا مامه‌ڵه‌ی‬ ‫خراپ به‌رامبه‌ر مندااڵن‬ ‫له‌ڕووی‌ جه‌سته‌یی‌‌و سێكسیه‌وه‌‬ ‫له‌ئاستێكی‌ به‌رزدایه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫ژنێکی پاشماوه‌ی ئه‌نفال‬ ‫د‪ .‬چۆمان هه‌ردی‬ ‫ل���ە‪٢٨‬ی مایس���دا بین���ەری ھێنانەوەی‬ ‫روفات���ی ‪ ٧٣٠‬قوربانی ئەنفال بووین کە‬ ‫لەپارێزگای دیوانیە لە‪ ٣‬گۆڕی بەکۆمەڵدا‬ ‫نێژراب���وون‪ .‬جارێک���ی تری���ش بووینە‬ ‫بینەری گریان‌و الواندنەوە‌و خۆئازاردانی‬ ‫دەربازب���ووان لەکاتی مەراس���یمەکەدا‪.‬‬ ‫دەبێت لەخۆمان بپرس���ین ئ���ەم خەمە‬ ‫بێکۆتاییە بۆ؟ ئەم تاسەبارییە تا کەی؟‬ ‫ئایا بۆچی ئەم زامە هه‌ر دەڕوات‌و ساڕێژ‬ ‫نابێت؛ هه‌ر دەڕوات‌و هه‌موو ساڵێک خۆی‬ ‫تازەدەکاتەوە‌و شاش���ەی تەلەفزیۆنەکان‬ ‫پڕدەکات لەھاوار‌و گریانی خۆی؟‬ ‫پێش ئەوەی وەاڵمی ئەم پرس���یارانە‬ ‫بدەمەوە دەمەوێت لەسەر فلیمێک راوەستم‬ ‫کە باس لەپێویستی دەربازبووان دەکات‬ ‫بەکۆتاییهاتنی زامەکان (‪.)closure‬‬ ‫کۆلن فارڵ لەفلیمی ‪ Triage‬کە لەساڵی‬ ‫‪٢٠٠٩‬دا بەرهەمهاتووە‪ ،‬رۆڵی وێنەگرێکی‬ ‫جەن���گ دەبینێ���ت کە پاش س���ااڵنێک‬ ‫لەوێنەگرتن���ی کوش���تارەکان‪ ،‬لەوان���ە‬ ‫کوردس���تانیش‪ ،‬تووشی نەخۆشی ترۆما‬ ‫(‪ )trauma‬دەبێ���ت‪ .‬لەکاتی گفتوگۆ‬ ‫لەگ���ەڵ دکتۆرێکی دەروونی پس���پۆڕدا‪،‬‬ ‫وێنەگرەکە چیرۆکێک دەگێڕێتەوە کە بۆ‬ ‫ئەم باس���ەی ئێمە جێگەی تێڕامانە‪ .‬ئەو‬ ‫دەگێڕێتەوە کاتێك لەئەفریقا س���ەرقاڵی‬ ‫وێنەگرتن���ی ئێسکوپروس���کی قوربانیان‬ ‫بوو‪ ،‬ژنێ���ک دێت‌و وێن���ەی منداڵەکانی‬ ‫پیش���ان دەدات‪ .‬ژنەک���ە بەھێم���ا داوا‬ ‫لەوێنەگرەکە دەکات کە لەناو کەللەسەرە‬ ‫کەڵەکەکراوەکاندا کەللەسەری منداڵەکانی‬ ‫بدۆزێتەوە‪ .‬وێنەگرەکە سەرەتا بۆ چەند‬ ‫چرکەس���اتێک دەحەپەس���ێت‌و پاش���ان‬ ‫وێنەک���ەی لێوەردەگرێت‌و دوو س���ەری‬ ‫بچکۆل���ە هەڵدەگرێت‌و دەیداتە دەس���ت‬ ‫ژنەکە‪ .‬ژنەک���ە هەردوو کەللەس���ەرەکە‬ ‫دەخاتە داوێنی کراس���ەکەیەوە‌و دواجار‬ ‫پێ���ش ئ���ەوەی ب���ڕوات بەسوپاس���ەوە‬ ‫ئاوڕی ب���ۆ دەداتەوە‪ .‬وێنەگرەکە لەکاتی‬ ‫گێڕانەوەی ئەم چیرۆکەدا دەگری‌و دەڵێت‬ ‫کە ئەو کەللەسەری هەڵەی داوە بەژنەکە‪.‬‬ ‫دکتۆرەک���ەی لەوەاڵم���دا پێیدەڵێ���ت‪:‬‬ ‫”پێ���ت وانەبێت ئەو ژن���ە نەیدەزانی کە‬ ‫تۆ کەللەس���ەری کەس���انی ترت پێداوە‌و‬ ‫دەیزان���ی کە ت���ۆ ناتوان���ی منداڵەکانی‬ ‫بدۆزیت���ەوە‪ ،‬بەاڵم ئەو پێویس���تی بەوە‬ ‫بوو کە یەکێک دوو کەللەس���ەری بداتێ‌و‬ ‫ئەمیش بەهی منداڵەکانی قبووڵ بکات‌و‬ ‫لەگۆڕدا بیاننێژێ���ت“‪ .‬دیارە گرنگی ئەم‬ ‫دۆخ���ە تەنه���ا دۆزین���ەوەی قوربانییان‬ ‫نییە بۆ بەخش���ینی ئارامیی دەروونیی‪،‬‬ ‫بەڵک���و لەهه‌مانکاتیش���دا گرنگییەکەی‬ ‫بریتییە لەوەی کە کەسوکاری قوربانییان‬ ‫بزانن پرس���ە لەس���ەر چ گۆڕێک‌و بۆ کێ‬ ‫دەگێڕن‪.‬‬ ‫بەواتایەکی تر دەربازبووان پێویستیان‬ ‫بەوەی���ە ک���ە کۆتای���ی بەچاوەڕوان���ی‌و‬ ‫گەڕانەکانیان بێنن‌و چیتر بەدوای تەرمی‬ ‫ئازیزەکانیان���دا نەگەڕێ���ن‪ ،‬چونک���ە تا‬ ‫تەرمی کەس���وکاریان دەست نەکەوێتەوە‬ ‫لەڕووی س���ایکۆلۆژیەوە ناتوانن دڵنیابن‬ ‫لەمەرگی ئەوان‌و بەپرۆس���ەی تاسەباریدا‬ ‫تێپ���ەڕن‌و س���ەرەنجام برینەکانی���ان‬

‫فۆتۆ‪ :‬شوان محه‌مه‌د‬ ‫ساڕێژبێت‪ .‬بۆیە پێویستە کە قوربانیانی‬ ‫گ���ۆڕە بەکۆمەڵ���ەکان لەڕێ���ی ‪DNA‬‬ ‫یەوە بناس���رێنەوە تا خزموکەسەکانیان‬ ‫بتوان���ن دڵنیاب���ن لەدەستنیش���انکردنی‬ ‫قوربانییەکانی���ان‌و لەگ���ۆڕی تایب���ەت‬ ‫بەخۆیاندا بەڕێزەوە بیاننێژن‌و سەردانیان‬ ‫بکەن‪.‬‬ ‫بەب���ڕوای م���ن ھۆکاری س���ەرەکیی‬ ‫تەواونەبوونی زامی ئەنفال‪ ،‬گۆڕونبوونی‬ ‫قوربانیەکانە کە دەبێتە ھۆی کۆتایینەهاتن‬ ‫بەزامەکان‪ .‬لەکاتی کۆکردنەوەی داتادا بۆ‬ ‫لێکۆڵینەوەکەم (س‪ .‬ع‪ ).‬کە ‪ ٨‬ئەندامی‬ ‫خێزانەک���ەی لەئەنفالدا بوونەتە قوربانی‬ ‫باس���ی گرنگی هه‌بوونی گۆڕی کرد‪ .‬ئەو‬ ‫وت���ی‪ :‬گەر گۆڕێکت هه‌ب���ێ دڵنیا دەبی‬ ‫لەوەی کە نەماون‪ ،‬بەاڵم ئێمە ھێشتاش‬ ‫ھیوامان هه‌یە‪ .‬بەواتایەکی تر دڵنیابوون‬ ‫لەمەرگی قوربانیان بەدۆزینەوەو ناشتنی‬ ‫روفاتەکانی���ان زۆر گرنگە تا دەربازبووان‬ ‫بتوانن ئەو مەرگە قبووڵبکەن‪ ،‬پرس���ەی‬ ‫کۆتایی بۆ ئازیزەکانیان دانێن‌و سەرەنجام‬ ‫وردە وردە‪ ،‬وەک هه‌ر مەرگێکی تر‪ ،‬لەم‬ ‫دۆخی تاس���ەباریە دەرباز ب���ن‪ .‬ئەوەی‬ ‫لێرە ئێمە دەیبینی���ن دۆخێکی نائارامی‬ ‫بەردەوام���ە کە تیایدا دەربازبووان رۆژانە‬ ‫لەنێوان ھیوا‌و بێهیواییدا جۆالنەدەکەن‪.‬‬ ‫(ت‪.‬ع‪).‬ش باس���ی لەوەک���رد ک���ە‬ ‫هه‌رجارێک دەبیس���تێت منداڵێک لەکاتی‬ ‫ئەنفالدا لەالیەن خێزانێکەوە داڵدە دراوە‪،‬‬ ‫ھی���وای ئەوەی ال دروس���تدەبێت کە ئەو‬ ‫منداڵ���ە براکەی ئەو بێ���ت‪ ،‬هه‌ر جارێک‬ ‫دەڵێن کچێک لەکوەیت‪ ،‬سعودیە‌و بەشە‬ ‫عەرەبەکانی عێ���راق دۆزراوەتەوە ھیوای‬ ‫ئەوەی هه‌یە کە خوش���کەکەی ئەو بێت‪.‬‬ ‫زۆر ژنی تر باسیان لەوە کرد کە دەزانن‬ ‫هه‌بوونی ھیوا بێمانایە‪ ،‬بەاڵم ھێش���تاش‬ ‫هه‌ندێجار گەر یەکێ���ک ئێوارانی درەنگ‬ ‫لەدەرگا بدات‪ ،‬بۆ چەند س���اتێک ھیوای‬ ‫ئەوەیان ال دروس���ت دەبێ���ت کە رەنگە‬ ‫ئەمە ئازیزەکەیان بێت‌و بەموعجیزەیەک‬ ‫نەجاتی بووبێت‌و س���ەرەنجام بگەڕێتەوە‬ ‫باوەشیان‪.‬‬ ‫لەالیەک���ی ترەوە ھێنانەوەی ناوبەناوی‬ ‫روفات���ی بێشوناس���ی قوربانی���ان‪،‬‬ ‫بەپێچەوان���ەی ھیواکانیان���ەوە‪ ،‬ئ���ەو‬ ‫ترس���ەیان ال دروس���تدەکات کە رەنگە‬ ‫ئەم���ە ئازیزەکەی ئەوان بێ���ت‌و هه‌موو‬ ‫جارێکیش بۆ ماوەیەک تاس���ەبار دەبن‌و‬ ‫ش���یوەن دەگێڕن‪ ،‬گەرچی بێشوناسیی‬ ‫قوربانی���ەکان وردە وردە رێگ���ە بەھیوا‬ ‫دەدات تا دروستبێتەوە‪.‬‬ ‫ژنێک���ی ت���ر پێیوتم کە ئ���ەو خۆزگە‬ ‫بەدەربازبووان���ی هه‌ڵەبج���ە دەخوازێت‪،‬‬ ‫چونک���ە ھی���چ نەبێت ئەوان جەس���تەی‬ ‫کەس���وکاریان دۆزیوەت���ەوە‌و دەتوان���ن‬ ‫س���ەردانی گۆڕەکانیان بک���ەن‪ .‬نەبوونی‬ ‫گۆڕ واتە نادڵنیایی‪ ،‬ئەمەش رێگە بەھیوا‬ ‫دەدات ت���ا چەکەرە بکات‪ .‬ئەم ھیوایەش‬ ‫رێگرە لەبەردەم کۆتاییهاتنی پرۆس���ەی‬ ‫تاس���ەباریدا‪( .‬جودی���س ھێرم���ەن)ی‬ ‫س���ایکۆلۆج باس لەوە دەکات کە کاتێک‬ ‫دەربازبوو ناتوانێت بەپرۆسەی تاسەباریدا‬ ‫تێپەڕێت ئەمە بەمانای ئەوەیە ناشتوانێت‬ ‫تێیپەڕێنێ���ت‌و ترۆماک���ە بەزیندووی���ی‬ ‫دەمێنێت���ەوە‪ .‬ئ���ەو بیرماندێنێت���ەوە‬

‫کە تەنه���ا رێگەی���ەک ب���ۆ دەربازبوون‬ ‫لەتاس���ەباریی ئەوەیە کە لەدەس���تدانی‬ ‫کەس���ەکە قبووڵبکەین‪ ،‬قبووڵیبکەین کە‬ ‫ھیچ شتێک ناتوانێت ئەم دۆخە بگۆڕێت‌و‬ ‫ھیچ ش���تێکیش ناتوانێت قەرەبووی ئەم‬ ‫لەدەس���تدانەمان بۆ بکاتەوە‌و سەرەنجام‬ ‫ئ���ەو هه‌س���تانە پرۆس���ێس بکەین کە‬ ‫پەیوەندییان بەم لەدەستچوونەوە هه‌یە‪.‬‬ ‫ئەو دەڵێت‪ :‬تاس���ەباریی تەنها رێگەیەکە‬ ‫بۆ داننان بەو لەدەستچوونەدا‪.‬‬ ‫گ���ەر ب���ەراوردی ئ���ەم بارودۆخ���ەی‬ ‫دەربازبووانی ئەنفال بکەین بەبارودۆخی‬ ‫دەربازبووان���ی جێنۆس���ایدی بۆس���نە‬ ‫شتەکانمان ال روونتر دەبێتەوە‪ .‬بەبۆنەی‬ ‫ئ���ەوەوە ک���ە کوش���تارەکەی ‪١٩٩٥‬ی‬ ‫بۆس���نە لەالیەن دادگای نێودەوڵەتییەوە‬ ‫بەجینۆساید ناسرا هەموو قوربانیەکان‪،‬‬ ‫ک���ە ژمارەی���ان ‪ ٩0٠٠- 8000‬کەس بوو‪،‬‬ ‫لەڕێگ���ەی ‪DNA‬ی���ەوە ناس���رانەوە‌و‬ ‫درانەوە بەخێزانەکانی خۆیان‪ .‬نەک هەر‬ ‫ئەمە‪ ،‬بەڵکو لەبەرئەوەی کە قوربانیەکان‬ ‫کەرتوپەرت کرابوون‌و هەر پارچەیەکیان‬ ‫کەوتب���ووە گۆڕێک���ەوە هەم���وو پارچە‬ ‫ئێسقانەکان تێستکرابوون تا سەرجەمی‬ ‫جەستەکە بدۆزرێتەوە‪ .‬لەساڵی ‪٢٠٠٧‬دا‌و‬ ‫لەکات���ی س���اڵیادی جینۆس���ایدەکەدا‬

‫هه‌ر جارێک دەڵێن‬ ‫کچێک لەکوەیت‪،‬‬ ‫سعودیە‌و بەشە‬ ‫عەرەبەکانی عێراق‬ ‫دۆزراوەتەوە ھیوای‬ ‫ئەوەی هه‌یە کە‬ ‫خوشکەکەی ئەو‬ ‫بێت‬ ‫کاتێک بەش���داریم لەکۆنفرانسی زانایانی‬ ‫جینۆس���ایددا کرد ش���ایەتحاڵی ناشتنی‬ ‫روفات���ی ‪ ٤٦٥‬قوربان���ی ب���ووم‪ .‬لەناو‬ ‫ئەمان���ەدا تابووتێ���ک هەبوو ک���ە تەنها‬ ‫ح���ەوزی قوربانیەک���ی تێداب���وو‪ .‬پاش‬ ‫نائومێدب���وون لەوەی بەش���ەکانی تری‬ ‫جەس���تەی قوربانیەکە لەگۆڕە جیاکاندا‬ ‫بدۆزن���ەوە س���ەرەنجام هاوس���ەرەکەی‬ ‫بڕیاری دابوو کە بینێژێت‌و چیتر چاوەڕێ‬ ‫نەکات‪.‬‬ ‫ئه‌‌مڕۆ دەبێت لەخۆمان بپرسین‪ :‬ئایا‬ ‫بۆچ����ی ناکرێت قوربانیان����ی ئەنفالیش‬ ‫لەڕێ����گای دەستنیش����انکردنی ‪DNA‬‬ ‫یان����ەوە بناس����رێنەوە‌و یەکەیەکەی����ان‬ ‫بەڕێزەوە بدرێنەوە دەس����ت کەسوکارە‬ ‫چاوەڕوانەکانی����ان؟ بێگوم����ان هۆکاری‬ ‫س����ەرەکیی بەکارنەھێنانی ئەم میتۆدە‬ ‫بۆ دۆزینەوەی شوناس����ی راستەقینەی‬

‫‪11‬‬

‫قوربانیی����ان‪ ،‬تێچوونی زۆری ئەم جۆرە‬ ‫تاقیکردنەوەیە‪ ،‬بەتایبەت گەر ژمارەی‬ ‫قوربانی����ان لەبەرچاوبگری����ن‪ ،‬ب����ەاڵم‬ ‫ئەمە لەهەرێمێک����ی دەوڵەمەندی وەک‬ ‫کوردستاندا کێشەیەکی ئەوتۆ نەدەبوو‬ ‫گەر ئیراده‌ی سیاس����ی‌و خواستی ئەوە‬ ‫هەبوایە کە هەم رێز لەقوربانیان بنرێت‌و‬ ‫لەو سڕینەوەیە رزگاربکرێن کە دەوڵەتی‬ ‫عێ����راق لەڕێگەی کوش����تن‌و ناش����تنی‬ ‫بەکۆمەڵەوە بەسەریاندا سەپاندی‌و هەم‬ ‫رێز بۆ ئ����ازار‌و چاوەڕوانی دەربازبووان‬ ‫دابن����رێ ک����ە ناتوان����ن ئارامبگرن گەر‬ ‫کەس����وکارەکانیان بەخاک نەس����پێرن‪.‬‬ ‫بێگومان دەکرا بەش����ێک لەو س����امانە‬ ‫گەورەی����ەی ک����ە لەگەندەڵی����ی‌و خراپ‬ ‫ئیدارەکردنی ناوچەکەدا بەهەدەردەچێ‬ ‫بۆ ئەم مەبەس����تە گرنگە بەکاربهێنرایە‬ ‫تا هەم دەربازبووان‌و هەم س����ەرجەمی‬ ‫کۆمەڵگ����ە بیانتوانیای����ە ل����ەم دۆخی‬ ‫دڵەڕاوکێ‌و تاس����ەباریی هه‌میش����ەییە‬ ‫دەربازبن‪.‬‬ ‫هۆکاری دووهەمی تەواونەبوونی ئەم‬ ‫زام���ە بێگومان چەمکی جێندەرە‪ .‬گەر‬ ‫وردبڕوانین‪ ،‬زۆربەی ئەوانەی کە شیوەن‬ ‫دەک���ەن‌و دەگری���ن‌و دەالوێننەوە ژنن‪.‬‬ ‫ژنیش لەکۆمەڵگەدا چاوەڕێی لێدەکرێ‬ ‫وەفادار بێت بەرامب���ەر بەمردووەکان‌و‬ ‫بەڕەحم‌و خەمهەڵگر بێت‪ .‬ئێمە دەزانین‬ ‫کە دەربازبووانی پیاو‪ ،‬گەرچی کەمیش‬ ‫بووبن‪ ،‬هەرزوو ژنیان هێنایەوە‌و ژیانی‬ ‫نوێیان دروس���تکرد بێئەوەی کۆمەڵگا‬ ‫سەرزەنش���تیان ب���کات‪ .‬بەپێچەوانەوە‬ ‫زۆرجار پاس���اویان ب���ۆ دەھێنرێتەوە‌و‬ ‫دەگوترێ���ت‪ :‬ئ���ەی چی بک���ەن‪ ،‬پیاو‬ ‫پێویس���تی بەیەکێکە خزمەتی بکات!‬ ‫کەچ���ی لەبەرامب���ەر ئ���ەوەدا ژنەکان‬ ‫ن���ە مافی ئەوەیان هەی���ە کە ژیانێکی‬ ‫نوێ دروس���تبکەن (گەر بیکەن ئەوە‬ ‫بەبێوەف���ا لەقەڵ���ەم دەدرێ���ن)‌و ن���ە‬ ‫خۆش���یان ئەو مافە بەخۆیان دەدەن‪.‬‬ ‫ژنان لەزۆرب���ەی کۆمەڵگاکانی جیهاندا‬ ‫چاوەڕوانیەکانی کۆمەڵگای پیاوس���االر‬ ‫هەرس���دەکەن‌و بەناوەکی���ی دەک���ەن‬ ‫(‪‌)internalise‬و دەبێت بە بەشێک‬ ‫لەکاراکت���ەر‌و س���یاکۆلۆژیایان‪ ،‬ه���ەر‬ ‫بۆیە ه���ەم کۆمەڵگا چاوەڕێی ئەوەیان‬ ‫لێدەکات کە بەردەوامیی بەم پرس���ەیە‬ ‫ب���دەن‌و بەگەرم���ی بیهێڵن���ەوە‌و هەم‬ ‫خۆشیان ئەو چاوەڕوانییەیان لەخۆیان‬ ‫هەیە‪ .‬هەر خودی ئەو کۆمەڵگایەش کە‬ ‫ئ���ەم چاوەڕوانییەیان لێدەکات زۆرجار‬ ‫لێیان وەڕز دەبێت‌و پێیاندەڵێت‪ :‬ئەرێ‬ ‫نەبڕایەوە؟ ئەم شیوەنە تا کەی؟ بەم‬ ‫ش���ێوەیە جارێکیتری���ش دەربازبووان‬ ‫دەکەون���ە نێ���وان دوو بەرداش���ەوە‪،‬‬ ‫لەالی���ەک چاوەڕوانیی���ان لێدەکرێ���ت‬ ‫بگرین‌و لەالیەکی تریشەوە چاوەڕوانی‬ ‫بێدەنگبوونی���ان لێدەکرێ���ت‪ .‬ئەمەش‬ ‫ه���ەروەک بارودۆخ���ە س���ایکۆلۆژییە‬ ‫لەجۆالنەیەک���ی‬ ‫نائارامەکەی���ان‬ ‫بەردەوام���دا دەیانهێڵێت���ەوە لەنێوان‬ ‫هیوا‌و بێهیواییدا‪ ،‬لەنێوان تاسەباریی‌و‬ ‫تێپەڕاندنی تاس���ەدا‪ .‬ئەمانەش هەموو‬ ‫ئەوەن���دەی تر ب���اری دەروونی‌و ژیانی‬ ‫ئەوان پەشێو دەکەن‪.‬‬

‫ژیانی‌ مندااڵنی‌ خۆشبه‌خت‌و مندااڵنی‌ به‌دبه‌خت‬ ‫ئا‪:‬سارا‪ ،‬ره‌وا‬ ‫زۆرێ���ك له‌من���دااڵن رۆژان��� ‌ه‬ ‫خۆره‌تاوی‌ ناوبازاڕ ده‌یانس���وتێنێت‪،‬‬ ‫ت���ا ئێواره‌یه‌ك���ی‌ دره‌نگ س���ه‌رقاڵی‌‬ ‫كاركردن���ن‌و بێئاگان ل���ه‌وه‌ی‌ رۆژێك‬ ‫هه‌یه‌ جه‌ژنی‌ جیهانی‌ مندااڵنه‌و هه‌موو‬ ‫خه‌ون‌و خولیایه‌كی���ان‪ ،‬په‌یداكردنی‌‬ ‫رۆژانه‌یه‌كی‌ زیاتره‌‪ ،‬تا جه‌ژنا‌و جه‌ژن‬ ‫سه‌ردانی‌ شاری‌ یاری‌ پێبكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫چه‌ندان منداڵی‌ خۆش���به‌خت رۆژانه‌‬ ‫ش���وێنی‌ یاری‌ مندااڵن كه‌ له‌ناو مۆڵ‬ ‫بازاره‌ تایبه‌ته‌كاندا پڕده‌كه‌ن‌و خه‌ونی‌‬ ‫جۆراو جۆر به‌ژیانێكی‌ ئاس���ووده‌وه‌‬ ‫ده‌بینن‪.‬‬ ‫ئاس���ۆ ره‌زای‌ ته‌م���ه‌ن ‪ 12‬س���اڵ‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ئاوابونی‌ خ���ۆردا‪ ،‬ئه‌و نه‌عله‌‬ ‫الس���تیكانه‌ی‌ س���ه‌ر عه‌ره‌بانه‌ك���ه‌ی‌‬ ‫باوكی‌ كۆده‌كرده‌وه‌‪ ،‬كه‌ له‌به‌یانیه‌وه‌‬ ‫هه‌تاو س���وتاندبونی‌‪ .‬ئه‌و ته‌نها چه‌ند‬ ‫رۆژێكه‌ پش���وی‌ هاوینه‌ی‌ ده‌س���تی‌‬ ‫پێك���ردووه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم بۆ س���اتێكیش‬ ‫ماندوێت���ی‌ نه‌حه‌س���اوه‌ته‌وه‌‌و به‌ره‌و‬ ‫بازاره‌ جه‌نجاڵه‌كه‌ی‌ س���لێمانی‌ راپێچ‬ ‫بووه‌‪ ،‬منداڵێك���ی‌ ره‌نگ زه‌ردی‌ الواز‬ ‫كه‌ هه‌موو خۆش���یه‌كانی‌ پشوویه‌كی‌‬ ‫هاوین���ه‌ له‌ه���اوار كردن ب���ۆ كڕینی‌‬

‫جوتێ���ك نه‌عل له‌ب���ه‌رده‌م مزگه‌وتی‌‬ ‫گ���ه‌وره‌ ده‌بینێته‌وه‌و هیچ خولیایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫نیه‌‪ ،‬جگه‌له‌وه‌ی‌ ئێواران باوكی‌ هه‌زار‬ ‫یان دوهه‌زار دیناری‌ بداته‌ ده‌س���ت‌و‬ ‫ئه‌وی���ش كۆیبكاته‌وه‌‪ ،‬تا جه‌ژن بێت‌و‬ ‫پێی‌ بچێته‌ شاری‌ یاری‌‪.‬‬ ‫محه‌م���ه‌د س���یامه‌ندیش به‌هه‌مان‬ ‫ش���ێوه‌ی‌ ئاس���ۆ به‌دیار عه‌ره‌بانه‌ پڕ‬ ‫گوێزه‌كه‌ی‌ باوكی���ه‌وه‌ هه‌ڵكوڕمابوو‪،‬‬ ‫ل���ه‌و ئێواره‌ی���ه‌دا ئاواته‌خ���واز بوو‬ ‫باوكی‌ چه‌ند كیلۆیه‌ك گوێزی‌ زیاتری‌‬ ‫فرۆش���تبێت تابتوانێت میوه‌ی‌ جۆراو‬ ‫جۆریان بۆ بكڕێ���ت‪ .‬محه‌مه‌د له‌گه‌ڵ‌‬ ‫خۆرهه‌اڵتندا ماڵبه‌جێده‌هێڵێت‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫خۆرهه‌ت���اوی‌ مزگه‌وتی‌ گه‌وره‌دا له‌ناو‬ ‫ئه‌وهه‌راو قس���انه‌ی‌ كه‌ گ���ه‌وره‌كان‬ ‫ده‌یڵێن كارده‌كات‪ ،‬تا باوكی‌ هه‌فتانه‌‬ ‫‪ 15‬هه‌زاری‌ بداته‌ ده‌س���تی‌‌و ئه‌ویش‬ ‫الی‌ دایك���ی‌ كۆیبكات���ه‌وه‌‌و بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫جلوبه‌رگی‌ هاوینه‌ی‌ پێبكڕیت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م مندااڵنه‌ ن���ه‌ك ناتوانن بچنه‌‬ ‫ش���اری‌ ی���اری‌ به‌ڵك���و زۆر بێئاگان‬ ‫له‌وه‌ی‌ ته‌نها رۆژێكیش هه‌بێت به‌ناوی‌‬ ‫رۆژی‌ جیهانی‌ مندااڵن���ه‌وه‌‪ .‬محه‌مه‌د‬ ‫ل���ه‌و باره‌یه‌وه‌ وتی‌" م���ن نازانم كه‌ی‌‬ ‫جه‌ژنی‌ مندااڵنه‌‪ ،‬به‌درێژای‌ ئه‌م دوانزه‌‬ ‫س���اڵه‌ی‌ ته‌مه‌نم كه‌س پێی‌ نه‌وتووم‬

‫جه‌ژنی‌ مندااڵن هه‌یه‌‪ ،‬گه‌ر هه‌ش���بێت‬ ‫ب���ۆ من چیه‌!؟ م���ن ته‌نانه‌ت ناتوانم‬ ‫بچم���ه‌‌ خولێكی‌ فێربونی‌ فه‌ره‌نس���ی‌‬ ‫یان ئینگلیزی‌‪ ،‬ی���ان هه‌رگیز ناتوانم‬ ‫گیتارێ���ك بكڕم‌و الی‌ مامۆس���تایه‌ك‬ ‫ی بم‪ ،‬خۆ حكومه‌تیش بیر‬ ‫فێری‌ ژه‌نین ‌‬ ‫له‌ئێمه‌ ناكاته‌وه‌‪ ،‬ته‌نها چه‌ند كارێكی‌‬ ‫بۆ منداڵه‌ هه‌تیوه‌كان كردووه‌"‬ ‫ئه‌م مندااڵنه‌ هێنده‌ ش���ه‌رمنن‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌هه‌موو ش���تێكی‌ نوێ‌ نامۆن‌و لێی‌‬ ‫ده‌ترسن‪ ،‬ته‌نانه‌ت وێنه‌ گرتنێكیش‪،‬‬ ‫هه‌ر ل���ه‌و ئێ���واره‌ جه‌نجاڵ���ه‌دا‪ ،‬كه‌‬ ‫ته‌نه���ا دوو رۆژ بوو به‌س���ه‌ر جه‌ژنی‌‬ ‫مندااڵندا تێپه‌ریبوو‪ ،‬منداڵێكی‌ شه‌ش‬ ‫حه‌وت س���ااڵنه‌ كارتۆن���ه‌ به‌تاڵه‌كانی‌‬ ‫كۆده‌كرده‌وه‌‌و هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ی‌ ویستمان‬ ‫وێنه‌ی‌ بگرین‪ ،‬شه‌رمنانه‌ ده‌ستی‌ گرت‬ ‫به‌چاویه‌وه‌ راكردنێكی‌ مندااڵنه‌‌و چه‌ند‬ ‫هه‌نگاوێك لێمان دوركه‌وته‌وه‌‪ ،‬دواتر‬ ‫زۆر خه‌مناكه‌نه‌‌و به‌ده‌نگێكی‌ نزم لێی‌‬ ‫پرسین "بۆ وێنه‌م ده‌گرن؟"‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ هه‌ندێ���ك له‌منداڵه‌كان زۆر‬ ‫خۆش���به‌ختبن كه‌ له‌گ���ه‌ڵ‌ باوكیاندا‬ ‫كارده‌ك���ه‌ن‪ ،‬چونك���ه‌ الیه‌ن���ی‌ كه‌م‬ ‫هه‌س���ت به‌متمانه‌ ده‌كه‌ن‌و ده‌س���ت‬ ‫درێژیان ناكرێته‌ سه‌ر‪ ،‬به‌اڵم چه‌ندین‬ ‫منداڵی‌ تر رۆژانه‌ روبه‌ڕوی‌ سوكایه‌تی‌‬

‫پێكردن‌و قس���ه‌ی‌ ناش���رین ده‌بنه‌و‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن گه‌وره‌كان���ه‌وه‌‪ ،‬محه‌مه‌د له‌و‬ ‫باره‌یه‌وه‌ وت���ی‌ " ئه‌وانه‌ی‌ ئوتۆمبێلی‌‬ ‫مۆدێل به‌رزیان پێیه‌و كاتێك به‌الماندا‬ ‫تێده‌په‌ڕن‪ ،‬گ���ه‌ر ئێمه‌ به‌ده‌نگی‌ به‌رز‬ ‫هاوار بۆ فرۆشتنی‌ كااڵكانمان بكه‌ین‬ ‫یان به‌ئه‌س���ته‌م عه‌ره‌بانه‌كه‌مان به‌ر‬ ‫تایه‌ی‌ ئۆتۆمبێله‌كانیان بكه‌وێت هه‌زار‬ ‫قسه‌ی‌ ناشرینمان پێده‌ڵێن"‪ .‬به‌شێكی‌‬ ‫ت���ری‌ مندااڵن به‌ته‌نه���ا له‌بازاڕه‌كاندا‬ ‫كارده‌ك��� ‌هن‌و ده‌بن به‌بۆیاخچی‌ یاخود‬ ‫كلێنكس فرۆش‌و بنێشت فرۆش هه‌ر‬ ‫رێبوارێ���ك به‌الیاندا گ���وزه‌ر ده‌كات‪،‬‬ ‫په‌الماری‌ ده‌ده‌ن‌و لێ���ی‌ ده‌پاڕینه‌وه‌‬ ‫تابنێش���تیه‌كیان لێبكڕێت‪ ،‬ئیبراهیم‬ ‫مه‌حم���ودی‌ ته‌مه‌ن ‪ 12‬س���اڵ‌ به‌قاته‌‬ ‫تراكس���وده‌ ره‌ش���ه‌كه‌ی‌و لێو‌ه وشك‬ ‫هه‌ڵهاتوه‌ك���ه‌ی‌ به‌رده‌م���ی‌ لێگرتین‌و‬ ‫داوای‌ كرد پاكه‌تێك بنێشتی‌ لێبكڕین‪،‬‬ ‫ب���ۆ ئه‌وێك كه‌ نه‌چۆت���ه‌ قوتابخانه‌و‬ ‫له‌ماڵیك���ی‌ قه‌ره‌باڵغی‌ ‪ 12‬كه‌س���یدا‌و‬ ‫له‌ژێر خێمه‌دا ده‌ژی‌ كڕینی‌ ئه‌تاریه‌كی‌‬ ‫‪ 30‬ه���ه‌زاری‌ بۆت���ه‌ خه‌ون‌وخولیایی‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌م مندااڵنه‌ هه‌رگیز وه‌ك مندااڵنیی‌‬ ‫تر فه‌نتازیایان نی���ه‌‌و خه‌ون نابینن‪،‬‬ ‫چونكه‌ هه‌م���وو بیریان الی‌ ئه‌وه‌ رۆژ‬ ‫به‌رۆژ پاره‌كانیان كۆ بكه‌نه‌وه‌‌و بیده‌نه‌‬

‫ئه‌وشته‌ی‌ كه‌ حه‌زیان لێیه‌تی‌‪.‬‬ ‫به‌پێچه‌وان���ه‌ی‌ ئ���ه‌م منداڵ��� ‌ه‬ ‫ئیش���كه‌رانه‌‪ ،‬له‌مۆڵێكی‌ فینكی‌ ئه‌م‬ ‫ش���اره‌دا كه‌ پ���ڕه‌ له‌ی���اری‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌مندااڵن‪ ،‬النۆ كورێكی‌ ‪ 12‬س���اڵه‌‌و‬ ‫له‌واڵتی‌ سوید ده‌ژی‌‪ ،‬بۆ گه‌شتكردن‬ ‫گه‌راوه‌ته‌وه‌ كوردستان‌و تیشێرتێكی‌‬ ‫س���پی‌ له‌به‌رداب���وو ‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫هاوته‌مه‌نه‌كه‌ی���ه‌وه‌ (ئیبراهی���م) كه‌‬ ‫خ���ه‌ون ب���ه‌وه‌و‌ه ده‌بینێ���ت ببیت���ه‌‬ ‫ش���اگردی‌ چێش���تخانه‌‪ ،‬ئ���ه‌و خه‌ون‬ ‫ب���ه‌وه‌وه‌ ده‌بینێت ببێته‌ مامۆس���تا‌و‬ ‫یاریزانی‌ تۆپی‌ پێ‌‪ ،‬ده‌رباره‌ی‌ شوێنی‌‬ ‫یاریكردن له‌واڵتی‌ س���وید به‌به‌راورد‬ ‫به‌كوردس���تان پێیوتی���ن ك���ه‌ له‌وێ‌‬ ‫ش���وێنی‌ یاریكردنه‌كان زۆر‌و گه‌وره‌ن‬ ‫به‌اڵم ئه‌مانه‌ی‌ ئێره‌ بچوكن‪.‬‬ ‫نهۆ له‌گه‌ڵ‌ النۆی‌ ئامۆزایدا هاتبوو كه‌‬ ‫له‌قۆناغی‌ یه‌كه‌می‌ بنه‌ره‌تیه‌‌و خه‌ونی‌‬ ‫ئه‌وی���ش ئه‌وه‌بوو ببێت به‌پزیش���ك‪،‬‬ ‫له‌وه‌اڵمی‌ پرسیاریكدا كه‌ ئایا ئه‌و زۆر‬ ‫س���ه‌ردانی‌ ئه‌و جێگایانه‌ ده‌كات ئه‌و‬ ‫خۆش���حااڵنه‌ زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌ك ده‌كات‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ت "هه‌ركاتێ���ك پێمخۆش���بوو‬ ‫به‌باوكم ده‌ڵیم بمبات بۆ ئه‌م جیگایه‌نه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش دڵم ناش���كێنێت‌وده‌مهێنێت‪،‬‬ ‫منیش بۆخۆم لێره‌ یاری‌ ده‌كه‌م"‪.‬‬

‫دوو منداڵ جارێك ب ‌ه سۆند‌ه لێیان ده‌درێت‌و جارێكیش ده‌ستیان داخ ده‌كرێت‬ ‫باوكی منداڵه‌كان‪ :‬خێزانه‌كه‌م‌و خاڵیان وایان له‌منداڵه‌كانم كردووه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫دوو منداڵی ته‌مه‌ن حه‌وت‌و هه‌شت‬ ‫سااڵن ده‌بنه‌ قوربانی نێوان ژن‌و‬ ‫مێردێكی لێكجیابووه‌وه‌‪ ،‬به‌ وته‌ی‌‬ ‫باوكی منداڵه‌كان له‌و كاته‌ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫خێزانه‌كه‌یدا جیابووه‌ته‌وه‌ ئه‌مه‌ بۆ‬ ‫دووه‌م جاره‌ به‌سۆنده‌و داخكردن‬ ‫منداڵه‌كانی‌ فه‌القه‌ ده‌كرێن ‪ ،‬بۆیه‌ داوا‬ ‫ده‌كات دادگا ئه‌و مندااڵنه‌ی له‌دایكی‬ ‫بۆ وه‌ربگرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫باوك����ی ئه‌و دوو منداڵه‌ كه‌ پیش����ه‌ی‬ ‫مامۆستایه‌و دانیشتووی قه‌زای كفرییه‌‪،‬‬ ‫نزیك����ه‌ی‌ دوو س����اڵه‌ له‌خێزانه‌ك����ه‌ی‌‬ ‫جیابووه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌ گریانه‌وه‌ له‌گوزه‌رانی‌‬ ‫منداڵه‌كانی دوا "پ����اش ئه‌وه‌ی له‌‪2010‬‬ ‫له‌خێزانه‌ك����ه‌م جیابوومه‌وه‌‪ ،‬س����ه‌ره‌تا‬ ‫نزیك ‌هی‌ ‪ 10‬مانگ هه‌ردوو منداڵه‌كه‌ الی‬

‫دایك����ی بوون‪ ،‬پاش ئ����ه‌وه‌ی ده‌ركه‌وت‬ ‫بڕوانامه‌كه‌ی‌ س����اخته‌یه‌ رۆش����ته‌وه‌ بۆ‬ ‫ماڵی‌ براك����ه‌ی له‌به‌غ����داو منداڵه‌كانی‬ ‫الی من به‌جێهێش����ت تاوه‌ك����و ده‌وامی‬ ‫قوتابخانه‌ ته‌واو بوو‪ ،‬پاش ته‌واوبوونی‬ ‫قوتابخان����ه‌ دایكی هه‌ردووكیانی برده‌وه‌‬ ‫بۆ الی خۆی له‌به‌غدا"‪.‬‬ ‫كه‌نع����ان فه‌ری����د باوك����ی‌ ه����ه‌ردوو‬ ‫منداڵه‌كه‌ ب����ه‌ ناوه‌كانی‌ ئه‌حمه‌د ته‌مه‌ن‬

‫‪ 7‬ساڵ‌و شڤان ته‌مه‌ن ‪ 8‬ساڵ‪ ،‬سكااڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ك����ردووه‌ كه‌ منداڵ����ه‌كان له‌خێزانه‌كه‌ی‌‬ ‫وه‌ربگرێته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ خێزانی پێشووی‌‬ ‫نه‌خۆش����ی ده‌روونی هه‌میشه‌یی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆی����ه‌ ئه‌مه‌ ب����ۆ دووه‌م جاره‌ س����زای‌‬ ‫توندی����ان ده‌دات‌و وت����ی‌ "جارێك خاڵی‬ ‫منداڵه‌كان����م به‌ س����ۆنده‌ له‌كوڕه‌كه‌می‬ ‫دابوو جێی ش����ه‌ش سۆنده‌ به‌ گیانیه‌وه‌‬ ‫بوو‪ ،‬پاشا بردم بۆ نه‌خۆشخانه‌و سكااڵم‬ ‫تۆماركرد‪ ،‬ب����ه‌اڵم وابزانم دادوه‌ر بانگی‬ ‫كردبوون سوودی نه‌بوو"‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆستایه‌ به‌غه‌مبارییه‌وه‌ باسی‌‬ ‫س����اته‌وه‌ختی‌ داخكردنه‌كه‌ی����ان ده‌كات‬ ‫"ئه‌م ج����اره‌ش دایكی ده‌س����تی چه‌پی‬ ‫هه‌ردووكیان����ی له‌یه‌ك ش����وێنه‌وه‌ داخ‬ ‫كردووه‌‪ ،‬ئیتر رۆیش����تم بۆ مافی مرۆڤ‌و‬ ‫پارێزه‌ره‌كه‌شم لێ ئاگادار كرده‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ده‌ڵێم ئه‌گه‌ر ناتوانن به‌خێویان بكه‌ن بۆ‬

‫ئه‌م جاره‌ش دایكی‬ ‫ده‌ستی چه‌پی‬ ‫هه‌ردووكیانی له‌یه‌ك‬ ‫شوێنه‌وه‌ داخ‬ ‫كردووه‬

‫ی‬ ‫پسپۆڕێكی‌ بواری‌ پاراستن ‌‬ ‫مافه‌كانی‌ مندااڵن له‌كوردستاندا‬ ‫ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ رێككه‌وتننامه‌ ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵه‌ی‌ نه‌ته‌و‌ه‬ ‫مافی‌ منداڵ ‌‬ ‫یه‌كگرتووه‌كان ئه‌وله‌ویه‌تی‌ نیی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫له‌به‌رنامه‌و سیاسه‌ت ‌‬ ‫هه‌رێمدا‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ قه‌باره‌ی‌‬ ‫ی خراپ به‌رامبه‌ر منداڵ‬ ‫مامه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جه‌سته‌یی‌‌و ده‌روون ‌‬ ‫له‌ڕوو ‌‬ ‫سێكسی‌‌و پشتگوێخستنه‌و‌ه‬ ‫له‌ئاستێكی‌ به‌رزدایه‌‪.‬‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك����ی‌ تایب����ه‌ت‬ ‫ی‬ ‫له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌‪ ،‬پس����پۆڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ب����واری‌ مافه‌كان����ی‌ من����داڵ‪ ،‬عه‌ل ‌‬ ‫ئیبراهیم ب����اس ل����ه‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫له‌سااڵنی‌ رابردووه‌وه‌ تا ئێستا هیچ‬ ‫روپێوییه‌ك یان هه‌ڵس����ه‌نگاندنێك‬ ‫نه‌ك����راوه‌ ب����ۆ ده‌ستنیش����انكردنی‬ ‫ئاس����تی قه‌ب����اره‌ی توندوتی����ژی‬ ‫به‌رامبه‌ر من����داڵ‌و ده‌ڵێت "ناتوانین‬ ‫ئه‌و به‌راورد‌ه بكه‌ین‌و بزانین ئاستی‬ ‫توندوتیژی كه‌میكردوو ‌ه یان زیادی‬ ‫كردووه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌گشتی له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫جێبه‌جێكردن����ی رێككه‌وتننام����ه‌ی‬ ‫مافه‌كانی من����داڵ ئه‌وله‌ویه‌تی نیی ‌ه‬ ‫له‌به‌رنامه‌‌و سیاس����ه‌تی حكومه‌تدا‪،‬‬ ‫حكومه‌تی����ش كارێك����ی به‌رچاوی‬ ‫نه‌كردووه‌ بۆ گۆڕینی ته‌ش����ریعات‌و‬ ‫یاس����ا ناوخۆییه‌كانی ب����ۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫مافه‌كان����ی منداڵ جێبه‌جێ بكرێت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ پێشێلكردنی‌ مافه‌كانی‌ منداڵ‬ ‫له‌هه‌ڵكشاندایه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫س����ه‌باره‌ت ب����ه‌و پرۆژه‌ی����ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاماده‌ك����راوه‌ له‌الی����ه‌ن وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫كاروب����اری‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی����ه‌وه‌ له‌مه‌ڕ‬ ‫ی‬ ‫پاراستنی‌ مافه‌كانی‌ مندااڵن‪ ،‬عه‌ل ‌‬ ‫ئیبراهی����م ده‌ڵێت "له‌ڕاس����تیدا ئه‌و‬ ‫پرۆژه‌ یاس����ایه‌ له‌به‌های مافه‌كانی‬ ‫من����داڵ كه‌مده‌كات����ه‌وه‌‪ ،‬چونك���� ‌ه‬ ‫رێككه‌وتننام����ه‌ی مافه‌كانی منداڵ‬ ‫بۆ خ����ۆی یاس����ایه‌‌و به‌ده‌گمه‌نترین‬ ‫ناوده‌برێ����ت‬ ‫رێككه‌وتننام����ه‌ش‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی زۆرترین واڵت له‌جیهاندا‬ ‫مۆری ئه‌و رێككه‌وتننامه‌یه‌ی كردوو‌ه‬ ‫ب ‌ه حكومه‌تی هه‌رێمیشه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫حكومه‌تی عێراقی روخاو له‌س����اڵی‬ ‫‪1994‬دا مۆری ئه‌و رێككه‌وتننامه‌یه‌ی‬ ‫كردووه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ناوب����راو ك ‌ه ‪ 18‬س����اڵه‌ له‌بوار ‌‬ ‫ی منداڵ����دا‬ ‫پاراس����تنی‌ مافه‌كان���� ‌‬ ‫ی‬ ‫كارده‌كات‪ ،‬پێیوای���� ‌ه وه‌زاره‌ت���� ‌‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌ ته‌نه����ا‬ ‫كاروب����ار ‌‬ ‫له‌یه‌ك حاڵه‌تدا ئه‌توانێت یاسایه‌ك‬ ‫دابنێ����ت ئه‌ویش ئه‌و یاس����ایه‌ ك ‌ه‬ ‫زۆر له‌ڕێكه‌وتننام����ه‌ی مافه‌كان����ی‬ ‫منداڵ پێش����كه‌وتوتر بێت‌و ده‌ڵێت‬ ‫"له‌الیه‌كی تره‌وه‌ هه‌ر واڵتێك مۆری‬ ‫ئ����ه‌و رێككه‌وتننامه‌ی����ه‌ی كرد یان‬ ‫ئینزمامی بۆ كرد پێویس����ت ناكات‬ ‫له‌ش����ێوه‌ی رێكه‌وتننامه‌دا كۆمه‌ڵ ‌ه‬ ‫یاسایه‌كی تر دابنرێت به‌ پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫ئه‌بێت یاساو ته‌شریعاته‌ كۆنه‌كانی‬ ‫بگۆڕێ����ت‌و پ����ه‌ره‌ی پێبدرێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئ����ه‌و رێككه‌وتننامه‌یه‌ بخات ‌ه‬ ‫بواری جێبه‌جێكردنه‌وه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫مافه‌كانی منداڵ راس����پارده‌ نییه‌‪،‬‬ ‫یاسایه‌"‪.‬‬

‫نامده‌ن����ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ماڵ����ی خێزانه‌كه‌م‬ ‫كێشه‌یان له‌گه‌ڵ مندا هه‌یه‌ بۆچی سزای‬ ‫منداڵه‌كانم ده‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫كه‌نعان گله‌یی ئه‌وه‌ش ده‌كات كه‌ له‌و‬ ‫ساته‌ی جیابووه‌ته‌وه‌ له‌گه‌ڵ خێزانه‌كه‌یدا‬ ‫دوو ج����ار منداڵه‌كانی بینیوه‌‪" ،‬له‌كاتی‬ ‫جیابوونه‌وه‌مان����ه‌وه‌ تائێس����تا دوو جار‬ ‫منداڵه‌كانی هێناوه‌ بیانبینم‌و بینیومن‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ش س����اڵێك لێره‌ به‌ كوردی‬ ‫خوێندوویانه‌و پاش����ان بردوونی ئێستا‬ ‫ب����ه‌ عه‌ره‌بی ده‌خوێن����ن له‌به‌غدا‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫كێشه‌یه‌كی گه‌وره‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ من ده‌مه‌وێت‬ ‫دادگا یارمه‌تیده‌رم بێت بۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ی‬ ‫منداڵه‌كانم"‪.‬‬ ‫ش����ایه‌نی باسه‌ جگه‌ له‌وێنه‌ی شوێنی‬ ‫س����زاو داخكردنه‌كه‌یان‪ ،‬س����ێ گرته‌ی‬ ‫یه‌كێ����ك له‌ه����ه‌ره‌ دیارتری����ن‬ ‫ی‬ ‫ڤیدیۆیی س����زادانی ئ����ه‌و مندااڵنه‌ الی پێش����ێلكاریه‌كان به‌رامب����ه‌ر ماف ‌‬ ‫ئاوێنه‌ پارێزراوه‌‪.‬‬ ‫منداڵ ك����ه‌ رۆژان����ه‌ به‌دیده‌كرێت‌و‬

‫له‌منداڵ����ی‌ كۆرپ����ه‌وه‌ی‌ تیای����ه‌ تا‬ ‫مێردمن����داڵ‪ ،‬مندااڵنی‌ ن����او بازاڕ‌و‬ ‫س����ه‌ر ش����ه‌قامه‌كان كه‌ هه‌ندێكیان‬ ‫كارده‌كه‌ن‌و هه‌ندێكی‌ تریان س����واڵ‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌س����ه‌ر هه‌بوونی‌ ئامارێك‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ عه‌ل����ی‌ ئیبراهیم ك ‌ه‬ ‫خۆی‌ سه‌رپه‌رش����تیاری سێكته‌ری‬ ‫پاراس����تنی منداڵ����ه‌ له‌منداڵپارێزی‬ ‫كوردستان له‌سلێمانی‌ ئاماژ‌ه بۆ ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌كات له‌س����اڵی ‪ 2010‬منداڵپارێزی‬ ‫كوردستان روپێوییه‌كی ئه‌نجامدا بۆ‬ ‫ده‌ستنیشانكردنی قه‌باره‌ی مندااڵنی‬ ‫ئیش����كه‌ر‌و زانینی كاریگه‌ریی ئه‌و‬ ‫پرۆگرامه‌ی كه‌ ماوه‌ی س����ێ س����اڵ‬ ‫سه‌رقاڵی جێبه‌جێكردنی بوو له‌ناو‬ ‫ش����اره‌كانی هه‌ولێ����ر‌و س����لێمانی‌و‬ ‫دهۆك‪-‬دا‪ ،‬كه‌ كۆی مندااڵنی ئیشكه‌ر‬ ‫له‌ساڵی ‪2007‬و‌ه بۆ ‪ 2010‬به‌ رێژه‌ی‬ ‫‪ %32‬كه‌میكردبوو"‪.‬‬ ‫ئه‌م پس����پۆڕ ‌ه باس له‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ل����ه‌دوای ‪2010‬ه‌وه‌ منداڵپارێ����زی‬ ‫كوردستان ئه‌و پرۆگرامه‌ی راگرت‌و‬ ‫به‌ ش����ێوه‌یه‌كی فه‌رمی پێشنیاری‬ ‫كرد ب����ۆ وه‌زاره‌ت����ی كاروكاروباری‬

‫دیارده‌ی مندااڵنی‬ ‫ئیشكه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫كاری بۆ ناكرێت‬ ‫ئه‌شێت زیادی‬ ‫بۆیه‬ ‫كردبێت‪‌‌ ،‬‬ ‫پێویستی ب ‌ه پرۆژه‌ی‬ ‫درێژخایه‌ن هه‌ی ‌ه بۆ‬ ‫سنوردارکردنی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‪ ،‬ب����ه‌ ئامانجی دانانی‬ ‫سنورێك بۆ ئیشكردنی منداڵ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌زاره‌تی كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫ئ����ه‌و پرۆژان����ه‌ی له‌پرۆگرامه‌ك����ه‌دا‬ ‫هه‌بوو جێبه‌جێی نه‌ك����رد‌و ده‌ڵێت‬ ‫"به‌بۆچوون����ی‌ م����ن ئه‌توان����م بڵێم‬ ‫دی����ارده‌ی مندااڵن����ی ئیش����كه‌ر‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی كاری بۆ ناكرێت ئه‌شێت‬ ‫زیادی كردبێ����ت‪ ،‬چونكه‌ دیارده‌ی‬ ‫مندااڵنی ئیش����كه‌ر پێویس����تی ب ‌ه‬ ‫پرۆژه‌ی درێژخایه‌ن هه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫سنورداری بكه‌یت"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت ب����ه‌ دزێوتری����ن‬ ‫ی‬ ‫پێش����ێلكاری‌ به‌رامب����ه‌ر مافه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫من����داڵ له‌نێویش����یاندا دی����ارده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بازرگانیكردن ب����ه‌ منداڵه‌وه‌‪ ،‬عه‌ل ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیبراهیم ك����ه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كاته‌كان����ی‌ س����ه‌رقاڵی‌ پاراس����تن ‌‬ ‫مندااڵن بووه‌ له‌س����ه‌ر شه‌قامه‌كان‌و‬ ‫به‌عه‌لی‌ سه‌رجاده‌ ناوی ده‌ركردووه‌‪،‬‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كات ئه‌و بازرگانییه‌ی‬ ‫كه‌ به‌رچاو بێت له‌كوردس����تاندا ئه‌و‬ ‫منداڵ ‌ه كۆچه‌ریانه‌ن كه‌ خێمه‌نشینن‌و‬ ‫له‌الی����ه‌ن خێزانه‌كانیان����ه‌وه‌ رۆژان ‌ه‬ ‫وه‌ك كااڵی����ه‌ك ی����ان هۆكارێك����ی‬ ‫به‌رهه‌مهێنان ئه‌خرێنه‌ بازاڕه‌وه‌ بۆ‬ ‫په‌یداكردنی پاره‌‪ ،‬ئیتر ئه‌و پاره‌ی ‌ه‬ ‫له‌ڕێگه‌ی س����واڵكردنه‌وه‌ بێت‪ ،‬یان‬ ‫له‌الیه‌ن كه‌سانی تره‌وه‌ ئیستغاللی‬

‫ عه‌لی‌ ئیبراهیم‪:‬‬

‫سه‌رپه‌رشتیاری سێكته‌ری پاراستنی‬ ‫منداڵ له‌منداڵپارێزی كوردستان‬ ‫ی‬ ‫ی پاراستن ‌‬ ‫ماوه‌ی ‪ 17‬ساڵه‌ له‌بوار ‌‬ ‫مافه‌كان���ی‌ منداڵ���دا له‌منداڵپارێ���زی‬ ‫كوردستان كارده‌كات‪ ،‬له‌وانه‌‪:‬‬ ‫‪ - 1‬مندااڵنی سه‌رجاد‌ه‬ ‫‪ - 2‬مندااڵن���ی ئیش���كه‌ر (ئ���ه‌و‬ ‫مندااڵنه‌ی له‌ژینگه‌ی خێزانی بێبه‌شن)‬ ‫‪ - 3‬مامه‌ڵ���ه‌ی خ���راپ به‌رانبه‌ر ب ‌ه‬ ‫منداڵ‪.‬‬ ‫‪ - 4‬الدانی نه‌وجه‌وانان‪.‬‬ ‫‪ - 5‬وه‌ك راهێنه‌رێكی���ش له‌ب���واری‬ ‫مامه‌ڵ���ه‌ی خراپ‌و مافه‌كان���ی منداڵدا‬ ‫كاری‌ كردووه‌‪.‬‬

‫سێكس����ی بكرێن‌و ده‌ڵێت "ئه‌مه‌ش‬ ‫بۆ خۆی پێش����ێلكارییه‌كی گه‌وره‌ی ‌ه‬ ‫به‌رانب����ه‌ر به‌و مندااڵن����ه‌ ده‌كرێت‪،‬‬ ‫له‌ڕاستیش����دا ئێمه‌ وه‌ك منداڵپارێز‬ ‫زۆرج����ار ئ����ه‌و پێش����ێلكاریانه‌مان‬ ‫ده‌ستنیش����انكردووه‌‌و خستومانه‌ت ‌ه‬ ‫به‌رده‌م الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ رۆڵ����ی‌ رێكخراوه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمه‌ڵ����گای‌ مه‌ده‌نی‌ ك���� ‌ه له‌بوار ‌‬ ‫پاراس����تنی‌ مافه‌كان����ی‌ مندااڵندا‬ ‫كارده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌و پس����پۆڕه‌ پێیوای ‌ه‬ ‫رێكخ����راوه‌كان ناتوانن ببنه‌ به‌دیلی‬ ‫حكوم����ه‌ت ب����ۆ ئ����ه‌و دیارده‌ی����ه‌و‬ ‫دیارده‌كان����ی تریش‌و ده‌ڵێت "ته‌نها‬ ‫كاری رێكخ����راوه‌كان به‌هێزكردن����ی‬ ‫هه‌ستی به‌رپرسیارێتی به‌رپرسانی‬ ‫منداڵ ‌ه له‌ئاستی حكوم ‌هت‌و خێزان‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگ����ه‌دا ب����ۆ جێبه‌جێكردن����ی‬ ‫مافه‌كانی منداڵ‪ ،‬ئه‌ركی حكومه‌ت ‌ه‬ ‫له‌ڕێگه‌ی یاس����اوه‌ مافه‌كانی منداڵ‬ ‫بپارێزێت"‪.‬‬

‫بازرگانییکردن ب ‌ه‬ ‫ی كۆچه‌ری ‌و‬ ‫مندااڵن ‌‬ ‫خێمه‌نشیننه‌کان ل ‌ه‬ ‫کوردستاندا باوه‌‌‬ ‫له‌الیه‌ن‬ ‫خێزانه‌كانیانه‌و‌ه‬ ‫رۆژان ‌ه وه‌ك كااڵیه‌ك‬ ‫یان هۆكارێكی‬ ‫به‌رهه‌مهێنان‬ ‫ئه‌خرێن ‌ه بازاڕه‌وه‌‬ ‫‪CMYK‬‬

‫‪10‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫ئەنفال‌و گرفتی گەڕان‬ ‫بەدوای شوناسی قوربانیاندا‬

‫ی مندااڵن‪:‬‬ ‫ی مافه‌كان ‌‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫پسپۆڕێك ‌‬

‫له‌كوردستاندا مامه‌ڵه‌ی‬ ‫خراپ به‌رامبه‌ر مندااڵن‬ ‫له‌ڕووی‌ جه‌سته‌یی‌‌و سێكسیه‌وه‌‬ ‫له‌ئاستێكی‌ به‌رزدایه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫ژنێکی پاشماوه‌ی ئه‌نفال‬ ‫د‪ .‬چۆمان هه‌ردی‬ ‫ل���ە‪٢٨‬ی مایس���دا بین���ەری ھێنانەوەی‬ ‫روفات���ی ‪ ٧٣٠‬قوربانی ئەنفال بووین کە‬ ‫لەپارێزگای دیوانیە لە‪ ٣‬گۆڕی بەکۆمەڵدا‬ ‫نێژراب���وون‪ .‬جارێک���ی تری���ش بووینە‬ ‫بینەری گریان‌و الواندنەوە‌و خۆئازاردانی‬ ‫دەربازب���ووان لەکاتی مەراس���یمەکەدا‪.‬‬ ‫دەبێت لەخۆمان بپرس���ین ئ���ەم خەمە‬ ‫بێکۆتاییە بۆ؟ ئەم تاسەبارییە تا کەی؟‬ ‫ئایا بۆچی ئەم زامە هه‌ر دەڕوات‌و ساڕێژ‬ ‫نابێت؛ هه‌ر دەڕوات‌و هه‌موو ساڵێک خۆی‬ ‫تازەدەکاتەوە‌و شاش���ەی تەلەفزیۆنەکان‬ ‫پڕدەکات لەھاوار‌و گریانی خۆی؟‬ ‫پێش ئەوەی وەاڵمی ئەم پرس���یارانە‬ ‫بدەمەوە دەمەوێت لەسەر فلیمێک راوەستم‬ ‫کە باس لەپێویستی دەربازبووان دەکات‬ ‫بەکۆتاییهاتنی زامەکان (‪.)closure‬‬ ‫کۆلن فارڵ لەفلیمی ‪ Triage‬کە لەساڵی‬ ‫‪٢٠٠٩‬دا بەرهەمهاتووە‪ ،‬رۆڵی وێنەگرێکی‬ ‫جەن���گ دەبینێ���ت کە پاش س���ااڵنێک‬ ‫لەوێنەگرتن���ی کوش���تارەکان‪ ،‬لەوان���ە‬ ‫کوردس���تانیش‪ ،‬تووشی نەخۆشی ترۆما‬ ‫(‪ )trauma‬دەبێ���ت‪ .‬لەکاتی گفتوگۆ‬ ‫لەگ���ەڵ دکتۆرێکی دەروونی پس���پۆڕدا‪،‬‬ ‫وێنەگرەکە چیرۆکێک دەگێڕێتەوە کە بۆ‬ ‫ئەم باس���ەی ئێمە جێگەی تێڕامانە‪ .‬ئەو‬ ‫دەگێڕێتەوە کاتێك لەئەفریقا س���ەرقاڵی‬ ‫وێنەگرتن���ی ئێسکوپروس���کی قوربانیان‬ ‫بوو‪ ،‬ژنێ���ک دێت‌و وێن���ەی منداڵەکانی‬ ‫پیش���ان دەدات‪ .‬ژنەک���ە بەھێم���ا داوا‬ ‫لەوێنەگرەکە دەکات کە لەناو کەللەسەرە‬ ‫کەڵەکەکراوەکاندا کەللەسەری منداڵەکانی‬ ‫بدۆزێتەوە‪ .‬وێنەگرەکە سەرەتا بۆ چەند‬ ‫چرکەس���اتێک دەحەپەس���ێت‌و پاش���ان‬ ‫وێنەک���ەی لێوەردەگرێت‌و دوو س���ەری‬ ‫بچکۆل���ە هەڵدەگرێت‌و دەیداتە دەس���ت‬ ‫ژنەکە‪ .‬ژنەک���ە هەردوو کەللەس���ەرەکە‬ ‫دەخاتە داوێنی کراس���ەکەیەوە‌و دواجار‬ ‫پێ���ش ئ���ەوەی ب���ڕوات بەسوپاس���ەوە‬ ‫ئاوڕی ب���ۆ دەداتەوە‪ .‬وێنەگرەکە لەکاتی‬ ‫گێڕانەوەی ئەم چیرۆکەدا دەگری‌و دەڵێت‬ ‫کە ئەو کەللەسەری هەڵەی داوە بەژنەکە‪.‬‬ ‫دکتۆرەک���ەی لەوەاڵم���دا پێیدەڵێ���ت‪:‬‬ ‫”پێ���ت وانەبێت ئەو ژن���ە نەیدەزانی کە‬ ‫تۆ کەللەس���ەری کەس���انی ترت پێداوە‌و‬ ‫دەیزان���ی کە ت���ۆ ناتوان���ی منداڵەکانی‬ ‫بدۆزیت���ەوە‪ ،‬بەاڵم ئەو پێویس���تی بەوە‬ ‫بوو کە یەکێک دوو کەللەس���ەری بداتێ‌و‬ ‫ئەمیش بەهی منداڵەکانی قبووڵ بکات‌و‬ ‫لەگۆڕدا بیاننێژێ���ت“‪ .‬دیارە گرنگی ئەم‬ ‫دۆخ���ە تەنه���ا دۆزین���ەوەی قوربانییان‬ ‫نییە بۆ بەخش���ینی ئارامیی دەروونیی‪،‬‬ ‫بەڵک���و لەهه‌مانکاتیش���دا گرنگییەکەی‬ ‫بریتییە لەوەی کە کەسوکاری قوربانییان‬ ‫بزانن پرس���ە لەس���ەر چ گۆڕێک‌و بۆ کێ‬ ‫دەگێڕن‪.‬‬ ‫بەواتایەکی تر دەربازبووان پێویستیان‬ ‫بەوەی���ە ک���ە کۆتای���ی بەچاوەڕوان���ی‌و‬ ‫گەڕانەکانیان بێنن‌و چیتر بەدوای تەرمی‬ ‫ئازیزەکانیان���دا نەگەڕێ���ن‪ ،‬چونک���ە تا‬ ‫تەرمی کەس���وکاریان دەست نەکەوێتەوە‬ ‫لەڕووی س���ایکۆلۆژیەوە ناتوانن دڵنیابن‬ ‫لەمەرگی ئەوان‌و بەپرۆس���ەی تاسەباریدا‬ ‫تێپ���ەڕن‌و س���ەرەنجام برینەکانی���ان‬

‫فۆتۆ‪ :‬شوان محه‌مه‌د‬ ‫ساڕێژبێت‪ .‬بۆیە پێویستە کە قوربانیانی‬ ‫گ���ۆڕە بەکۆمەڵ���ەکان لەڕێ���ی ‪DNA‬‬ ‫یەوە بناس���رێنەوە تا خزموکەسەکانیان‬ ‫بتوان���ن دڵنیاب���ن لەدەستنیش���انکردنی‬ ‫قوربانییەکانی���ان‌و لەگ���ۆڕی تایب���ەت‬ ‫بەخۆیاندا بەڕێزەوە بیاننێژن‌و سەردانیان‬ ‫بکەن‪.‬‬ ‫بەب���ڕوای م���ن ھۆکاری س���ەرەکیی‬ ‫تەواونەبوونی زامی ئەنفال‪ ،‬گۆڕونبوونی‬ ‫قوربانیەکانە کە دەبێتە ھۆی کۆتایینەهاتن‬ ‫بەزامەکان‪ .‬لەکاتی کۆکردنەوەی داتادا بۆ‬ ‫لێکۆڵینەوەکەم (س‪ .‬ع‪ ).‬کە ‪ ٨‬ئەندامی‬ ‫خێزانەک���ەی لەئەنفالدا بوونەتە قوربانی‬ ‫باس���ی گرنگی هه‌بوونی گۆڕی کرد‪ .‬ئەو‬ ‫وت���ی‪ :‬گەر گۆڕێکت هه‌ب���ێ دڵنیا دەبی‬ ‫لەوەی کە نەماون‪ ،‬بەاڵم ئێمە ھێشتاش‬ ‫ھیوامان هه‌یە‪ .‬بەواتایەکی تر دڵنیابوون‬ ‫لەمەرگی قوربانیان بەدۆزینەوەو ناشتنی‬ ‫روفاتەکانی���ان زۆر گرنگە تا دەربازبووان‬ ‫بتوانن ئەو مەرگە قبووڵبکەن‪ ،‬پرس���ەی‬ ‫کۆتایی بۆ ئازیزەکانیان دانێن‌و سەرەنجام‬ ‫وردە وردە‪ ،‬وەک هه‌ر مەرگێکی تر‪ ،‬لەم‬ ‫دۆخی تاس���ەباریە دەرباز ب���ن‪ .‬ئەوەی‬ ‫لێرە ئێمە دەیبینی���ن دۆخێکی نائارامی‬ ‫بەردەوام���ە کە تیایدا دەربازبووان رۆژانە‬ ‫لەنێوان ھیوا‌و بێهیواییدا جۆالنەدەکەن‪.‬‬ ‫(ت‪.‬ع‪).‬ش باس���ی لەوەک���رد ک���ە‬ ‫هه‌رجارێک دەبیس���تێت منداڵێک لەکاتی‬ ‫ئەنفالدا لەالیەن خێزانێکەوە داڵدە دراوە‪،‬‬ ‫ھی���وای ئەوەی ال دروس���تدەبێت کە ئەو‬ ‫منداڵ���ە براکەی ئەو بێ���ت‪ ،‬هه‌ر جارێک‬ ‫دەڵێن کچێک لەکوەیت‪ ،‬سعودیە‌و بەشە‬ ‫عەرەبەکانی عێ���راق دۆزراوەتەوە ھیوای‬ ‫ئەوەی هه‌یە کە خوش���کەکەی ئەو بێت‪.‬‬ ‫زۆر ژنی تر باسیان لەوە کرد کە دەزانن‬ ‫هه‌بوونی ھیوا بێمانایە‪ ،‬بەاڵم ھێش���تاش‬ ‫هه‌ندێجار گەر یەکێ���ک ئێوارانی درەنگ‬ ‫لەدەرگا بدات‪ ،‬بۆ چەند س���اتێک ھیوای‬ ‫ئەوەیان ال دروس���ت دەبێ���ت کە رەنگە‬ ‫ئەمە ئازیزەکەیان بێت‌و بەموعجیزەیەک‬ ‫نەجاتی بووبێت‌و س���ەرەنجام بگەڕێتەوە‬ ‫باوەشیان‪.‬‬ ‫لەالیەک���ی ترەوە ھێنانەوەی ناوبەناوی‬ ‫روفات���ی بێشوناس���ی قوربانی���ان‪،‬‬ ‫بەپێچەوان���ەی ھیواکانیان���ەوە‪ ،‬ئ���ەو‬ ‫ترس���ەیان ال دروس���تدەکات کە رەنگە‬ ‫ئەم���ە ئازیزەکەی ئەوان بێ���ت‌و هه‌موو‬ ‫جارێکیش بۆ ماوەیەک تاس���ەبار دەبن‌و‬ ‫ش���یوەن دەگێڕن‪ ،‬گەرچی بێشوناسیی‬ ‫قوربانی���ەکان وردە وردە رێگ���ە بەھیوا‬ ‫دەدات تا دروستبێتەوە‪.‬‬ ‫ژنێک���ی ت���ر پێیوتم کە ئ���ەو خۆزگە‬ ‫بەدەربازبووان���ی هه‌ڵەبج���ە دەخوازێت‪،‬‬ ‫چونک���ە ھی���چ نەبێت ئەوان جەس���تەی‬ ‫کەس���وکاریان دۆزیوەت���ەوە‌و دەتوان���ن‬ ‫س���ەردانی گۆڕەکانیان بک���ەن‪ .‬نەبوونی‬ ‫گۆڕ واتە نادڵنیایی‪ ،‬ئەمەش رێگە بەھیوا‬ ‫دەدات ت���ا چەکەرە بکات‪ .‬ئەم ھیوایەش‬ ‫رێگرە لەبەردەم کۆتاییهاتنی پرۆس���ەی‬ ‫تاس���ەباریدا‪( .‬جودی���س ھێرم���ەن)ی‬ ‫س���ایکۆلۆج باس لەوە دەکات کە کاتێک‬ ‫دەربازبوو ناتوانێت بەپرۆسەی تاسەباریدا‬ ‫تێپەڕێت ئەمە بەمانای ئەوەیە ناشتوانێت‬ ‫تێیپەڕێنێ���ت‌و ترۆماک���ە بەزیندووی���ی‬ ‫دەمێنێت���ەوە‪ .‬ئ���ەو بیرماندێنێت���ەوە‬

‫کە تەنه���ا رێگەی���ەک ب���ۆ دەربازبوون‬ ‫لەتاس���ەباریی ئەوەیە کە لەدەس���تدانی‬ ‫کەس���ەکە قبووڵبکەین‪ ،‬قبووڵیبکەین کە‬ ‫ھیچ شتێک ناتوانێت ئەم دۆخە بگۆڕێت‌و‬ ‫ھیچ ش���تێکیش ناتوانێت قەرەبووی ئەم‬ ‫لەدەس���تدانەمان بۆ بکاتەوە‌و سەرەنجام‬ ‫ئ���ەو هه‌س���تانە پرۆس���ێس بکەین کە‬ ‫پەیوەندییان بەم لەدەستچوونەوە هه‌یە‪.‬‬ ‫ئەو دەڵێت‪ :‬تاس���ەباریی تەنها رێگەیەکە‬ ‫بۆ داننان بەو لەدەستچوونەدا‪.‬‬ ‫گ���ەر ب���ەراوردی ئ���ەم بارودۆخ���ەی‬ ‫دەربازبووانی ئەنفال بکەین بەبارودۆخی‬ ‫دەربازبووان���ی جێنۆس���ایدی بۆس���نە‬ ‫شتەکانمان ال روونتر دەبێتەوە‪ .‬بەبۆنەی‬ ‫ئ���ەوەوە ک���ە کوش���تارەکەی ‪١٩٩٥‬ی‬ ‫بۆس���نە لەالیەن دادگای نێودەوڵەتییەوە‬ ‫بەجینۆساید ناسرا هەموو قوربانیەکان‪،‬‬ ‫ک���ە ژمارەی���ان ‪ ٩0٠٠- 8000‬کەس بوو‪،‬‬ ‫لەڕێگ���ەی ‪DNA‬ی���ەوە ناس���رانەوە‌و‬ ‫درانەوە بەخێزانەکانی خۆیان‪ .‬نەک هەر‬ ‫ئەمە‪ ،‬بەڵکو لەبەرئەوەی کە قوربانیەکان‬ ‫کەرتوپەرت کرابوون‌و هەر پارچەیەکیان‬ ‫کەوتب���ووە گۆڕێک���ەوە هەم���وو پارچە‬ ‫ئێسقانەکان تێستکرابوون تا سەرجەمی‬ ‫جەستەکە بدۆزرێتەوە‪ .‬لەساڵی ‪٢٠٠٧‬دا‌و‬ ‫لەکات���ی س���اڵیادی جینۆس���ایدەکەدا‬

‫هه‌ر جارێک دەڵێن‬ ‫کچێک لەکوەیت‪،‬‬ ‫سعودیە‌و بەشە‬ ‫عەرەبەکانی عێراق‬ ‫دۆزراوەتەوە ھیوای‬ ‫ئەوەی هه‌یە کە‬ ‫خوشکەکەی ئەو‬ ‫بێت‬ ‫کاتێک بەش���داریم لەکۆنفرانسی زانایانی‬ ‫جینۆس���ایددا کرد ش���ایەتحاڵی ناشتنی‬ ‫روفات���ی ‪ ٤٦٥‬قوربان���ی ب���ووم‪ .‬لەناو‬ ‫ئەمان���ەدا تابووتێ���ک هەبوو ک���ە تەنها‬ ‫ح���ەوزی قوربانیەک���ی تێداب���وو‪ .‬پاش‬ ‫نائومێدب���وون لەوەی بەش���ەکانی تری‬ ‫جەس���تەی قوربانیەکە لەگۆڕە جیاکاندا‬ ‫بدۆزن���ەوە س���ەرەنجام هاوس���ەرەکەی‬ ‫بڕیاری دابوو کە بینێژێت‌و چیتر چاوەڕێ‬ ‫نەکات‪.‬‬ ‫ئه‌‌مڕۆ دەبێت لەخۆمان بپرسین‪ :‬ئایا‬ ‫بۆچ����ی ناکرێت قوربانیان����ی ئەنفالیش‬ ‫لەڕێ����گای دەستنیش����انکردنی ‪DNA‬‬ ‫یان����ەوە بناس����رێنەوە‌و یەکەیەکەی����ان‬ ‫بەڕێزەوە بدرێنەوە دەس����ت کەسوکارە‬ ‫چاوەڕوانەکانی����ان؟ بێگوم����ان هۆکاری‬ ‫س����ەرەکیی بەکارنەھێنانی ئەم میتۆدە‬ ‫بۆ دۆزینەوەی شوناس����ی راستەقینەی‬

‫‪11‬‬

‫قوربانیی����ان‪ ،‬تێچوونی زۆری ئەم جۆرە‬ ‫تاقیکردنەوەیە‪ ،‬بەتایبەت گەر ژمارەی‬ ‫قوربانی����ان لەبەرچاوبگری����ن‪ ،‬ب����ەاڵم‬ ‫ئەمە لەهەرێمێک����ی دەوڵەمەندی وەک‬ ‫کوردستاندا کێشەیەکی ئەوتۆ نەدەبوو‬ ‫گەر ئیراده‌ی سیاس����ی‌و خواستی ئەوە‬ ‫هەبوایە کە هەم رێز لەقوربانیان بنرێت‌و‬ ‫لەو سڕینەوەیە رزگاربکرێن کە دەوڵەتی‬ ‫عێ����راق لەڕێگەی کوش����تن‌و ناش����تنی‬ ‫بەکۆمەڵەوە بەسەریاندا سەپاندی‌و هەم‬ ‫رێز بۆ ئ����ازار‌و چاوەڕوانی دەربازبووان‬ ‫دابن����رێ ک����ە ناتوان����ن ئارامبگرن گەر‬ ‫کەس����وکارەکانیان بەخاک نەس����پێرن‪.‬‬ ‫بێگومان دەکرا بەش����ێک لەو س����امانە‬ ‫گەورەی����ەی ک����ە لەگەندەڵی����ی‌و خراپ‬ ‫ئیدارەکردنی ناوچەکەدا بەهەدەردەچێ‬ ‫بۆ ئەم مەبەس����تە گرنگە بەکاربهێنرایە‬ ‫تا هەم دەربازبووان‌و هەم س����ەرجەمی‬ ‫کۆمەڵگ����ە بیانتوانیای����ە ل����ەم دۆخی‬ ‫دڵەڕاوکێ‌و تاس����ەباریی هه‌میش����ەییە‬ ‫دەربازبن‪.‬‬ ‫هۆکاری دووهەمی تەواونەبوونی ئەم‬ ‫زام���ە بێگومان چەمکی جێندەرە‪ .‬گەر‬ ‫وردبڕوانین‪ ،‬زۆربەی ئەوانەی کە شیوەن‬ ‫دەک���ەن‌و دەگری���ن‌و دەالوێننەوە ژنن‪.‬‬ ‫ژنیش لەکۆمەڵگەدا چاوەڕێی لێدەکرێ‬ ‫وەفادار بێت بەرامب���ەر بەمردووەکان‌و‬ ‫بەڕەحم‌و خەمهەڵگر بێت‪ .‬ئێمە دەزانین‬ ‫کە دەربازبووانی پیاو‪ ،‬گەرچی کەمیش‬ ‫بووبن‪ ،‬هەرزوو ژنیان هێنایەوە‌و ژیانی‬ ‫نوێیان دروس���تکرد بێئەوەی کۆمەڵگا‬ ‫سەرزەنش���تیان ب���کات‪ .‬بەپێچەوانەوە‬ ‫زۆرجار پاس���اویان ب���ۆ دەھێنرێتەوە‌و‬ ‫دەگوترێ���ت‪ :‬ئ���ەی چی بک���ەن‪ ،‬پیاو‬ ‫پێویس���تی بەیەکێکە خزمەتی بکات!‬ ‫کەچ���ی لەبەرامب���ەر ئ���ەوەدا ژنەکان‬ ‫ن���ە مافی ئەوەیان هەی���ە کە ژیانێکی‬ ‫نوێ دروس���تبکەن (گەر بیکەن ئەوە‬ ‫بەبێوەف���ا لەقەڵ���ەم دەدرێ���ن)‌و ن���ە‬ ‫خۆش���یان ئەو مافە بەخۆیان دەدەن‪.‬‬ ‫ژنان لەزۆرب���ەی کۆمەڵگاکانی جیهاندا‬ ‫چاوەڕوانیەکانی کۆمەڵگای پیاوس���االر‬ ‫هەرس���دەکەن‌و بەناوەکی���ی دەک���ەن‬ ‫(‪‌)internalise‬و دەبێت بە بەشێک‬ ‫لەکاراکت���ەر‌و س���یاکۆلۆژیایان‪ ،‬ه���ەر‬ ‫بۆیە ه���ەم کۆمەڵگا چاوەڕێی ئەوەیان‬ ‫لێدەکات کە بەردەوامیی بەم پرس���ەیە‬ ‫ب���دەن‌و بەگەرم���ی بیهێڵن���ەوە‌و هەم‬ ‫خۆشیان ئەو چاوەڕوانییەیان لەخۆیان‬ ‫هەیە‪ .‬هەر خودی ئەو کۆمەڵگایەش کە‬ ‫ئ���ەم چاوەڕوانییەیان لێدەکات زۆرجار‬ ‫لێیان وەڕز دەبێت‌و پێیاندەڵێت‪ :‬ئەرێ‬ ‫نەبڕایەوە؟ ئەم شیوەنە تا کەی؟ بەم‬ ‫ش���ێوەیە جارێکیتری���ش دەربازبووان‬ ‫دەکەون���ە نێ���وان دوو بەرداش���ەوە‪،‬‬ ‫لەالی���ەک چاوەڕوانیی���ان لێدەکرێ���ت‬ ‫بگرین‌و لەالیەکی تریشەوە چاوەڕوانی‬ ‫بێدەنگبوونی���ان لێدەکرێ���ت‪ .‬ئەمەش‬ ‫ه���ەروەک بارودۆخ���ە س���ایکۆلۆژییە‬ ‫لەجۆالنەیەک���ی‬ ‫نائارامەکەی���ان‬ ‫بەردەوام���دا دەیانهێڵێت���ەوە لەنێوان‬ ‫هیوا‌و بێهیواییدا‪ ،‬لەنێوان تاسەباریی‌و‬ ‫تێپەڕاندنی تاس���ەدا‪ .‬ئەمانەش هەموو‬ ‫ئەوەن���دەی تر ب���اری دەروونی‌و ژیانی‬ ‫ئەوان پەشێو دەکەن‪.‬‬

‫ژیانی‌ مندااڵنی‌ خۆشبه‌خت‌و مندااڵنی‌ به‌دبه‌خت‬ ‫ئا‪:‬سارا‪ ،‬ره‌وا‬ ‫زۆرێ���ك له‌من���دااڵن رۆژان��� ‌ه‬ ‫خۆره‌تاوی‌ ناوبازاڕ ده‌یانس���وتێنێت‪،‬‬ ‫ت���ا ئێواره‌یه‌ك���ی‌ دره‌نگ س���ه‌رقاڵی‌‬ ‫كاركردن���ن‌و بێئاگان ل���ه‌وه‌ی‌ رۆژێك‬ ‫هه‌یه‌ جه‌ژنی‌ جیهانی‌ مندااڵنه‌و هه‌موو‬ ‫خه‌ون‌و خولیایه‌كی���ان‪ ،‬په‌یداكردنی‌‬ ‫رۆژانه‌یه‌كی‌ زیاتره‌‪ ،‬تا جه‌ژنا‌و جه‌ژن‬ ‫سه‌ردانی‌ شاری‌ یاری‌ پێبكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫چه‌ندان منداڵی‌ خۆش���به‌خت رۆژانه‌‬ ‫ش���وێنی‌ یاری‌ مندااڵن كه‌ له‌ناو مۆڵ‬ ‫بازاره‌ تایبه‌ته‌كاندا پڕده‌كه‌ن‌و خه‌ونی‌‬ ‫جۆراو جۆر به‌ژیانێكی‌ ئاس���ووده‌وه‌‬ ‫ده‌بینن‪.‬‬ ‫ئاس���ۆ ره‌زای‌ ته‌م���ه‌ن ‪ 12‬س���اڵ‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ئاوابونی‌ خ���ۆردا‪ ،‬ئه‌و نه‌عله‌‬ ‫الس���تیكانه‌ی‌ س���ه‌ر عه‌ره‌بانه‌ك���ه‌ی‌‬ ‫باوكی‌ كۆده‌كرده‌وه‌‪ ،‬كه‌ له‌به‌یانیه‌وه‌‬ ‫هه‌تاو س���وتاندبونی‌‪ .‬ئه‌و ته‌نها چه‌ند‬ ‫رۆژێكه‌ پش���وی‌ هاوینه‌ی‌ ده‌س���تی‌‬ ‫پێك���ردووه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم بۆ س���اتێكیش‬ ‫ماندوێت���ی‌ نه‌حه‌س���اوه‌ته‌وه‌‌و به‌ره‌و‬ ‫بازاره‌ جه‌نجاڵه‌كه‌ی‌ س���لێمانی‌ راپێچ‬ ‫بووه‌‪ ،‬منداڵێك���ی‌ ره‌نگ زه‌ردی‌ الواز‬ ‫كه‌ هه‌موو خۆش���یه‌كانی‌ پشوویه‌كی‌‬ ‫هاوین���ه‌ له‌ه���اوار كردن ب���ۆ كڕینی‌‬

‫جوتێ���ك نه‌عل له‌ب���ه‌رده‌م مزگه‌وتی‌‬ ‫گ���ه‌وره‌ ده‌بینێته‌وه‌و هیچ خولیایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫نیه‌‪ ،‬جگه‌له‌وه‌ی‌ ئێواران باوكی‌ هه‌زار‬ ‫یان دوهه‌زار دیناری‌ بداته‌ ده‌س���ت‌و‬ ‫ئه‌وی���ش كۆیبكاته‌وه‌‪ ،‬تا جه‌ژن بێت‌و‬ ‫پێی‌ بچێته‌ شاری‌ یاری‌‪.‬‬ ‫محه‌م���ه‌د س���یامه‌ندیش به‌هه‌مان‬ ‫ش���ێوه‌ی‌ ئاس���ۆ به‌دیار عه‌ره‌بانه‌ پڕ‬ ‫گوێزه‌كه‌ی‌ باوكی���ه‌وه‌ هه‌ڵكوڕمابوو‪،‬‬ ‫ل���ه‌و ئێواره‌ی���ه‌دا ئاواته‌خ���واز بوو‬ ‫باوكی‌ چه‌ند كیلۆیه‌ك گوێزی‌ زیاتری‌‬ ‫فرۆش���تبێت تابتوانێت میوه‌ی‌ جۆراو‬ ‫جۆریان بۆ بكڕێ���ت‪ .‬محه‌مه‌د له‌گه‌ڵ‌‬ ‫خۆرهه‌اڵتندا ماڵبه‌جێده‌هێڵێت‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫خۆرهه‌ت���اوی‌ مزگه‌وتی‌ گه‌وره‌دا له‌ناو‬ ‫ئه‌وهه‌راو قس���انه‌ی‌ كه‌ گ���ه‌وره‌كان‬ ‫ده‌یڵێن كارده‌كات‪ ،‬تا باوكی‌ هه‌فتانه‌‬ ‫‪ 15‬هه‌زاری‌ بداته‌ ده‌س���تی‌‌و ئه‌ویش‬ ‫الی‌ دایك���ی‌ كۆیبكات���ه‌وه‌‌و بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫جلوبه‌رگی‌ هاوینه‌ی‌ پێبكڕیت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م مندااڵنه‌ ن���ه‌ك ناتوانن بچنه‌‬ ‫ش���اری‌ ی���اری‌ به‌ڵك���و زۆر بێئاگان‬ ‫له‌وه‌ی‌ ته‌نها رۆژێكیش هه‌بێت به‌ناوی‌‬ ‫رۆژی‌ جیهانی‌ مندااڵن���ه‌وه‌‪ .‬محه‌مه‌د‬ ‫ل���ه‌و باره‌یه‌وه‌ وتی‌" م���ن نازانم كه‌ی‌‬ ‫جه‌ژنی‌ مندااڵنه‌‪ ،‬به‌درێژای‌ ئه‌م دوانزه‌‬ ‫س���اڵه‌ی‌ ته‌مه‌نم كه‌س پێی‌ نه‌وتووم‬

‫جه‌ژنی‌ مندااڵن هه‌یه‌‪ ،‬گه‌ر هه‌ش���بێت‬ ‫ب���ۆ من چیه‌!؟ م���ن ته‌نانه‌ت ناتوانم‬ ‫بچم���ه‌‌ خولێكی‌ فێربونی‌ فه‌ره‌نس���ی‌‬ ‫یان ئینگلیزی‌‪ ،‬ی���ان هه‌رگیز ناتوانم‬ ‫گیتارێ���ك بكڕم‌و الی‌ مامۆس���تایه‌ك‬ ‫ی بم‪ ،‬خۆ حكومه‌تیش بیر‬ ‫فێری‌ ژه‌نین ‌‬ ‫له‌ئێمه‌ ناكاته‌وه‌‪ ،‬ته‌نها چه‌ند كارێكی‌‬ ‫بۆ منداڵه‌ هه‌تیوه‌كان كردووه‌"‬ ‫ئه‌م مندااڵنه‌ هێنده‌ ش���ه‌رمنن‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌هه‌موو ش���تێكی‌ نوێ‌ نامۆن‌و لێی‌‬ ‫ده‌ترسن‪ ،‬ته‌نانه‌ت وێنه‌ گرتنێكیش‪،‬‬ ‫هه‌ر ل���ه‌و ئێ���واره‌ جه‌نجاڵ���ه‌دا‪ ،‬كه‌‬ ‫ته‌نه���ا دوو رۆژ بوو به‌س���ه‌ر جه‌ژنی‌‬ ‫مندااڵندا تێپه‌ریبوو‪ ،‬منداڵێكی‌ شه‌ش‬ ‫حه‌وت س���ااڵنه‌ كارتۆن���ه‌ به‌تاڵه‌كانی‌‬ ‫كۆده‌كرده‌وه‌‌و هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ی‌ ویستمان‬ ‫وێنه‌ی‌ بگرین‪ ،‬شه‌رمنانه‌ ده‌ستی‌ گرت‬ ‫به‌چاویه‌وه‌ راكردنێكی‌ مندااڵنه‌‌و چه‌ند‬ ‫هه‌نگاوێك لێمان دوركه‌وته‌وه‌‪ ،‬دواتر‬ ‫زۆر خه‌مناكه‌نه‌‌و به‌ده‌نگێكی‌ نزم لێی‌‬ ‫پرسین "بۆ وێنه‌م ده‌گرن؟"‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ هه‌ندێ���ك له‌منداڵه‌كان زۆر‬ ‫خۆش���به‌ختبن كه‌ له‌گ���ه‌ڵ‌ باوكیاندا‬ ‫كارده‌ك���ه‌ن‪ ،‬چونك���ه‌ الیه‌ن���ی‌ كه‌م‬ ‫هه‌س���ت به‌متمانه‌ ده‌كه‌ن‌و ده‌س���ت‬ ‫درێژیان ناكرێته‌ سه‌ر‪ ،‬به‌اڵم چه‌ندین‬ ‫منداڵی‌ تر رۆژانه‌ روبه‌ڕوی‌ سوكایه‌تی‌‬

‫پێكردن‌و قس���ه‌ی‌ ناش���رین ده‌بنه‌و‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن گه‌وره‌كان���ه‌وه‌‪ ،‬محه‌مه‌د له‌و‬ ‫باره‌یه‌وه‌ وت���ی‌ " ئه‌وانه‌ی‌ ئوتۆمبێلی‌‬ ‫مۆدێل به‌رزیان پێیه‌و كاتێك به‌الماندا‬ ‫تێده‌په‌ڕن‪ ،‬گ���ه‌ر ئێمه‌ به‌ده‌نگی‌ به‌رز‬ ‫هاوار بۆ فرۆشتنی‌ كااڵكانمان بكه‌ین‬ ‫یان به‌ئه‌س���ته‌م عه‌ره‌بانه‌كه‌مان به‌ر‬ ‫تایه‌ی‌ ئۆتۆمبێله‌كانیان بكه‌وێت هه‌زار‬ ‫قسه‌ی‌ ناشرینمان پێده‌ڵێن"‪ .‬به‌شێكی‌‬ ‫ت���ری‌ مندااڵن به‌ته‌نه���ا له‌بازاڕه‌كاندا‬ ‫كارده‌ك��� ‌هن‌و ده‌بن به‌بۆیاخچی‌ یاخود‬ ‫كلێنكس فرۆش‌و بنێشت فرۆش هه‌ر‬ ‫رێبوارێ���ك به‌الیاندا گ���وزه‌ر ده‌كات‪،‬‬ ‫په‌الماری‌ ده‌ده‌ن‌و لێ���ی‌ ده‌پاڕینه‌وه‌‬ ‫تابنێش���تیه‌كیان لێبكڕێت‪ ،‬ئیبراهیم‬ ‫مه‌حم���ودی‌ ته‌مه‌ن ‪ 12‬س���اڵ‌ به‌قاته‌‬ ‫تراكس���وده‌ ره‌ش���ه‌كه‌ی‌و لێو‌ه وشك‬ ‫هه‌ڵهاتوه‌ك���ه‌ی‌ به‌رده‌م���ی‌ لێگرتین‌و‬ ‫داوای‌ كرد پاكه‌تێك بنێشتی‌ لێبكڕین‪،‬‬ ‫ب���ۆ ئه‌وێك كه‌ نه‌چۆت���ه‌ قوتابخانه‌و‬ ‫له‌ماڵیك���ی‌ قه‌ره‌باڵغی‌ ‪ 12‬كه‌س���یدا‌و‬ ‫له‌ژێر خێمه‌دا ده‌ژی‌ كڕینی‌ ئه‌تاریه‌كی‌‬ ‫‪ 30‬ه���ه‌زاری‌ بۆت���ه‌ خه‌ون‌وخولیایی‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌م مندااڵنه‌ هه‌رگیز وه‌ك مندااڵنیی‌‬ ‫تر فه‌نتازیایان نی���ه‌‌و خه‌ون نابینن‪،‬‬ ‫چونكه‌ هه‌م���وو بیریان الی‌ ئه‌وه‌ رۆژ‬ ‫به‌رۆژ پاره‌كانیان كۆ بكه‌نه‌وه‌‌و بیده‌نه‌‬

‫ئه‌وشته‌ی‌ كه‌ حه‌زیان لێیه‌تی‌‪.‬‬ ‫به‌پێچه‌وان���ه‌ی‌ ئ���ه‌م منداڵ��� ‌ه‬ ‫ئیش���كه‌رانه‌‪ ،‬له‌مۆڵێكی‌ فینكی‌ ئه‌م‬ ‫ش���اره‌دا كه‌ پ���ڕه‌ له‌ی���اری‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌مندااڵن‪ ،‬النۆ كورێكی‌ ‪ 12‬س���اڵه‌‌و‬ ‫له‌واڵتی‌ سوید ده‌ژی‌‪ ،‬بۆ گه‌شتكردن‬ ‫گه‌راوه‌ته‌وه‌ كوردستان‌و تیشێرتێكی‌‬ ‫س���پی‌ له‌به‌رداب���وو ‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫هاوته‌مه‌نه‌كه‌ی���ه‌وه‌ (ئیبراهی���م) كه‌‬ ‫خ���ه‌ون ب���ه‌وه‌و‌ه ده‌بینێ���ت ببیت���ه‌‬ ‫ش���اگردی‌ چێش���تخانه‌‪ ،‬ئ���ه‌و خه‌ون‬ ‫ب���ه‌وه‌وه‌ ده‌بینێت ببێته‌ مامۆس���تا‌و‬ ‫یاریزانی‌ تۆپی‌ پێ‌‪ ،‬ده‌رباره‌ی‌ شوێنی‌‬ ‫یاریكردن له‌واڵتی‌ س���وید به‌به‌راورد‬ ‫به‌كوردس���تان پێیوتی���ن ك���ه‌ له‌وێ‌‬ ‫ش���وێنی‌ یاریكردنه‌كان زۆر‌و گه‌وره‌ن‬ ‫به‌اڵم ئه‌مانه‌ی‌ ئێره‌ بچوكن‪.‬‬ ‫نهۆ له‌گه‌ڵ‌ النۆی‌ ئامۆزایدا هاتبوو كه‌‬ ‫له‌قۆناغی‌ یه‌كه‌می‌ بنه‌ره‌تیه‌‌و خه‌ونی‌‬ ‫ئه‌وی���ش ئه‌وه‌بوو ببێت به‌پزیش���ك‪،‬‬ ‫له‌وه‌اڵمی‌ پرسیاریكدا كه‌ ئایا ئه‌و زۆر‬ ‫س���ه‌ردانی‌ ئه‌و جێگایانه‌ ده‌كات ئه‌و‬ ‫خۆش���حااڵنه‌ زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌ك ده‌كات‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ت "هه‌ركاتێ���ك پێمخۆش���بوو‬ ‫به‌باوكم ده‌ڵیم بمبات بۆ ئه‌م جیگایه‌نه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش دڵم ناش���كێنێت‌وده‌مهێنێت‪،‬‬ ‫منیش بۆخۆم لێره‌ یاری‌ ده‌كه‌م"‪.‬‬

‫دوو منداڵ جارێك ب ‌ه سۆند‌ه لێیان ده‌درێت‌و جارێكیش ده‌ستیان داخ ده‌كرێت‬ ‫باوكی منداڵه‌كان‪ :‬خێزانه‌كه‌م‌و خاڵیان وایان له‌منداڵه‌كانم كردووه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫دوو منداڵی ته‌مه‌ن حه‌وت‌و هه‌شت‬ ‫سااڵن ده‌بنه‌ قوربانی نێوان ژن‌و‬ ‫مێردێكی لێكجیابووه‌وه‌‪ ،‬به‌ وته‌ی‌‬ ‫باوكی منداڵه‌كان له‌و كاته‌ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫خێزانه‌كه‌یدا جیابووه‌ته‌وه‌ ئه‌مه‌ بۆ‬ ‫دووه‌م جاره‌ به‌سۆنده‌و داخكردن‬ ‫منداڵه‌كانی‌ فه‌القه‌ ده‌كرێن ‪ ،‬بۆیه‌ داوا‬ ‫ده‌كات دادگا ئه‌و مندااڵنه‌ی له‌دایكی‬ ‫بۆ وه‌ربگرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫باوك����ی ئه‌و دوو منداڵه‌ كه‌ پیش����ه‌ی‬ ‫مامۆستایه‌و دانیشتووی قه‌زای كفرییه‌‪،‬‬ ‫نزیك����ه‌ی‌ دوو س����اڵه‌ له‌خێزانه‌ك����ه‌ی‌‬ ‫جیابووه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌ گریانه‌وه‌ له‌گوزه‌رانی‌‬ ‫منداڵه‌كانی دوا "پ����اش ئه‌وه‌ی له‌‪2010‬‬ ‫له‌خێزانه‌ك����ه‌م جیابوومه‌وه‌‪ ،‬س����ه‌ره‌تا‬ ‫نزیك ‌هی‌ ‪ 10‬مانگ هه‌ردوو منداڵه‌كه‌ الی‬

‫دایك����ی بوون‪ ،‬پاش ئ����ه‌وه‌ی ده‌ركه‌وت‬ ‫بڕوانامه‌كه‌ی‌ س����اخته‌یه‌ رۆش����ته‌وه‌ بۆ‬ ‫ماڵی‌ براك����ه‌ی له‌به‌غ����داو منداڵه‌كانی‬ ‫الی من به‌جێهێش����ت تاوه‌ك����و ده‌وامی‬ ‫قوتابخانه‌ ته‌واو بوو‪ ،‬پاش ته‌واوبوونی‬ ‫قوتابخان����ه‌ دایكی هه‌ردووكیانی برده‌وه‌‬ ‫بۆ الی خۆی له‌به‌غدا"‪.‬‬ ‫كه‌نع����ان فه‌ری����د باوك����ی‌ ه����ه‌ردوو‬ ‫منداڵه‌كه‌ ب����ه‌ ناوه‌كانی‌ ئه‌حمه‌د ته‌مه‌ن‬

‫‪ 7‬ساڵ‌و شڤان ته‌مه‌ن ‪ 8‬ساڵ‪ ،‬سكااڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ك����ردووه‌ كه‌ منداڵ����ه‌كان له‌خێزانه‌كه‌ی‌‬ ‫وه‌ربگرێته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ خێزانی پێشووی‌‬ ‫نه‌خۆش����ی ده‌روونی هه‌میشه‌یی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆی����ه‌ ئه‌مه‌ ب����ۆ دووه‌م جاره‌ س����زای‌‬ ‫توندی����ان ده‌دات‌و وت����ی‌ "جارێك خاڵی‬ ‫منداڵه‌كان����م به‌ س����ۆنده‌ له‌كوڕه‌كه‌می‬ ‫دابوو جێی ش����ه‌ش سۆنده‌ به‌ گیانیه‌وه‌‬ ‫بوو‪ ،‬پاشا بردم بۆ نه‌خۆشخانه‌و سكااڵم‬ ‫تۆماركرد‪ ،‬ب����ه‌اڵم وابزانم دادوه‌ر بانگی‬ ‫كردبوون سوودی نه‌بوو"‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆستایه‌ به‌غه‌مبارییه‌وه‌ باسی‌‬ ‫س����اته‌وه‌ختی‌ داخكردنه‌كه‌ی����ان ده‌كات‬ ‫"ئه‌م ج����اره‌ش دایكی ده‌س����تی چه‌پی‬ ‫هه‌ردووكیان����ی له‌یه‌ك ش����وێنه‌وه‌ داخ‬ ‫كردووه‌‪ ،‬ئیتر رۆیش����تم بۆ مافی مرۆڤ‌و‬ ‫پارێزه‌ره‌كه‌شم لێ ئاگادار كرده‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ده‌ڵێم ئه‌گه‌ر ناتوانن به‌خێویان بكه‌ن بۆ‬

‫ئه‌م جاره‌ش دایكی‬ ‫ده‌ستی چه‌پی‬ ‫هه‌ردووكیانی له‌یه‌ك‬ ‫شوێنه‌وه‌ داخ‬ ‫كردووه‬

‫ی‬ ‫پسپۆڕێكی‌ بواری‌ پاراستن ‌‬ ‫مافه‌كانی‌ مندااڵن له‌كوردستاندا‬ ‫ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ رێككه‌وتننامه‌ ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵه‌ی‌ نه‌ته‌و‌ه‬ ‫مافی‌ منداڵ ‌‬ ‫یه‌كگرتووه‌كان ئه‌وله‌ویه‌تی‌ نیی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫له‌به‌رنامه‌و سیاسه‌ت ‌‬ ‫هه‌رێمدا‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ قه‌باره‌ی‌‬ ‫ی خراپ به‌رامبه‌ر منداڵ‬ ‫مامه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جه‌سته‌یی‌‌و ده‌روون ‌‬ ‫له‌ڕوو ‌‬ ‫سێكسی‌‌و پشتگوێخستنه‌و‌ه‬ ‫له‌ئاستێكی‌ به‌رزدایه‌‪.‬‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك����ی‌ تایب����ه‌ت‬ ‫ی‬ ‫له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌‪ ،‬پس����پۆڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ب����واری‌ مافه‌كان����ی‌ من����داڵ‪ ،‬عه‌ل ‌‬ ‫ئیبراهیم ب����اس ل����ه‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫له‌سااڵنی‌ رابردووه‌وه‌ تا ئێستا هیچ‬ ‫روپێوییه‌ك یان هه‌ڵس����ه‌نگاندنێك‬ ‫نه‌ك����راوه‌ ب����ۆ ده‌ستنیش����انكردنی‬ ‫ئاس����تی قه‌ب����اره‌ی توندوتی����ژی‬ ‫به‌رامبه‌ر من����داڵ‌و ده‌ڵێت "ناتوانین‬ ‫ئه‌و به‌راورد‌ه بكه‌ین‌و بزانین ئاستی‬ ‫توندوتیژی كه‌میكردوو ‌ه یان زیادی‬ ‫كردووه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌گشتی له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫جێبه‌جێكردن����ی رێككه‌وتننام����ه‌ی‬ ‫مافه‌كانی من����داڵ ئه‌وله‌ویه‌تی نیی ‌ه‬ ‫له‌به‌رنامه‌‌و سیاس����ه‌تی حكومه‌تدا‪،‬‬ ‫حكومه‌تی����ش كارێك����ی به‌رچاوی‬ ‫نه‌كردووه‌ بۆ گۆڕینی ته‌ش����ریعات‌و‬ ‫یاس����ا ناوخۆییه‌كانی ب����ۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫مافه‌كان����ی منداڵ جێبه‌جێ بكرێت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ پێشێلكردنی‌ مافه‌كانی‌ منداڵ‬ ‫له‌هه‌ڵكشاندایه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫س����ه‌باره‌ت ب����ه‌و پرۆژه‌ی����ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاماده‌ك����راوه‌ له‌الی����ه‌ن وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫كاروب����اری‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی����ه‌وه‌ له‌مه‌ڕ‬ ‫ی‬ ‫پاراستنی‌ مافه‌كانی‌ مندااڵن‪ ،‬عه‌ل ‌‬ ‫ئیبراهی����م ده‌ڵێت "له‌ڕاس����تیدا ئه‌و‬ ‫پرۆژه‌ یاس����ایه‌ له‌به‌های مافه‌كانی‬ ‫من����داڵ كه‌مده‌كات����ه‌وه‌‪ ،‬چونك���� ‌ه‬ ‫رێككه‌وتننام����ه‌ی مافه‌كانی منداڵ‬ ‫بۆ خ����ۆی یاس����ایه‌‌و به‌ده‌گمه‌نترین‬ ‫ناوده‌برێ����ت‬ ‫رێككه‌وتننام����ه‌ش‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی زۆرترین واڵت له‌جیهاندا‬ ‫مۆری ئه‌و رێككه‌وتننامه‌یه‌ی كردوو‌ه‬ ‫ب ‌ه حكومه‌تی هه‌رێمیشه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫حكومه‌تی عێراقی روخاو له‌س����اڵی‬ ‫‪1994‬دا مۆری ئه‌و رێككه‌وتننامه‌یه‌ی‬ ‫كردووه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ناوب����راو ك ‌ه ‪ 18‬س����اڵه‌ له‌بوار ‌‬ ‫ی منداڵ����دا‬ ‫پاراس����تنی‌ مافه‌كان���� ‌‬ ‫ی‬ ‫كارده‌كات‪ ،‬پێیوای���� ‌ه وه‌زاره‌ت���� ‌‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌ ته‌نه����ا‬ ‫كاروب����ار ‌‬ ‫له‌یه‌ك حاڵه‌تدا ئه‌توانێت یاسایه‌ك‬ ‫دابنێ����ت ئه‌ویش ئه‌و یاس����ایه‌ ك ‌ه‬ ‫زۆر له‌ڕێكه‌وتننام����ه‌ی مافه‌كان����ی‬ ‫منداڵ پێش����كه‌وتوتر بێت‌و ده‌ڵێت‬ ‫"له‌الیه‌كی تره‌وه‌ هه‌ر واڵتێك مۆری‬ ‫ئ����ه‌و رێككه‌وتننامه‌ی����ه‌ی كرد یان‬ ‫ئینزمامی بۆ كرد پێویس����ت ناكات‬ ‫له‌ش����ێوه‌ی رێكه‌وتننامه‌دا كۆمه‌ڵ ‌ه‬ ‫یاسایه‌كی تر دابنرێت به‌ پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫ئه‌بێت یاساو ته‌شریعاته‌ كۆنه‌كانی‬ ‫بگۆڕێ����ت‌و پ����ه‌ره‌ی پێبدرێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئ����ه‌و رێككه‌وتننامه‌یه‌ بخات ‌ه‬ ‫بواری جێبه‌جێكردنه‌وه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫مافه‌كانی منداڵ راس����پارده‌ نییه‌‪،‬‬ ‫یاسایه‌"‪.‬‬

‫نامده‌ن����ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ماڵ����ی خێزانه‌كه‌م‬ ‫كێشه‌یان له‌گه‌ڵ مندا هه‌یه‌ بۆچی سزای‬ ‫منداڵه‌كانم ده‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫كه‌نعان گله‌یی ئه‌وه‌ش ده‌كات كه‌ له‌و‬ ‫ساته‌ی جیابووه‌ته‌وه‌ له‌گه‌ڵ خێزانه‌كه‌یدا‬ ‫دوو ج����ار منداڵه‌كانی بینیوه‌‪" ،‬له‌كاتی‬ ‫جیابوونه‌وه‌مان����ه‌وه‌ تائێس����تا دوو جار‬ ‫منداڵه‌كانی هێناوه‌ بیانبینم‌و بینیومن‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ش س����اڵێك لێره‌ به‌ كوردی‬ ‫خوێندوویانه‌و پاش����ان بردوونی ئێستا‬ ‫ب����ه‌ عه‌ره‌بی ده‌خوێن����ن له‌به‌غدا‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫كێشه‌یه‌كی گه‌وره‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ من ده‌مه‌وێت‬ ‫دادگا یارمه‌تیده‌رم بێت بۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ی‬ ‫منداڵه‌كانم"‪.‬‬ ‫ش����ایه‌نی باسه‌ جگه‌ له‌وێنه‌ی شوێنی‬ ‫س����زاو داخكردنه‌كه‌یان‪ ،‬س����ێ گرته‌ی‬ ‫یه‌كێ����ك له‌ه����ه‌ره‌ دیارتری����ن‬ ‫ی‬ ‫ڤیدیۆیی س����زادانی ئ����ه‌و مندااڵنه‌ الی پێش����ێلكاریه‌كان به‌رامب����ه‌ر ماف ‌‬ ‫ئاوێنه‌ پارێزراوه‌‪.‬‬ ‫منداڵ ك����ه‌ رۆژان����ه‌ به‌دیده‌كرێت‌و‬

‫له‌منداڵ����ی‌ كۆرپ����ه‌وه‌ی‌ تیای����ه‌ تا‬ ‫مێردمن����داڵ‪ ،‬مندااڵنی‌ ن����او بازاڕ‌و‬ ‫س����ه‌ر ش����ه‌قامه‌كان كه‌ هه‌ندێكیان‬ ‫كارده‌كه‌ن‌و هه‌ندێكی‌ تریان س����واڵ‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌س����ه‌ر هه‌بوونی‌ ئامارێك‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ عه‌ل����ی‌ ئیبراهیم ك ‌ه‬ ‫خۆی‌ سه‌رپه‌رش����تیاری سێكته‌ری‬ ‫پاراس����تنی منداڵ����ه‌ له‌منداڵپارێزی‬ ‫كوردستان له‌سلێمانی‌ ئاماژ‌ه بۆ ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌كات له‌س����اڵی ‪ 2010‬منداڵپارێزی‬ ‫كوردستان روپێوییه‌كی ئه‌نجامدا بۆ‬ ‫ده‌ستنیشانكردنی قه‌باره‌ی مندااڵنی‬ ‫ئیش����كه‌ر‌و زانینی كاریگه‌ریی ئه‌و‬ ‫پرۆگرامه‌ی كه‌ ماوه‌ی س����ێ س����اڵ‬ ‫سه‌رقاڵی جێبه‌جێكردنی بوو له‌ناو‬ ‫ش����اره‌كانی هه‌ولێ����ر‌و س����لێمانی‌و‬ ‫دهۆك‪-‬دا‪ ،‬كه‌ كۆی مندااڵنی ئیشكه‌ر‬ ‫له‌ساڵی ‪2007‬و‌ه بۆ ‪ 2010‬به‌ رێژه‌ی‬ ‫‪ %32‬كه‌میكردبوو"‪.‬‬ ‫ئه‌م پس����پۆڕ ‌ه باس له‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ل����ه‌دوای ‪2010‬ه‌وه‌ منداڵپارێ����زی‬ ‫كوردستان ئه‌و پرۆگرامه‌ی راگرت‌و‬ ‫به‌ ش����ێوه‌یه‌كی فه‌رمی پێشنیاری‬ ‫كرد ب����ۆ وه‌زاره‌ت����ی كاروكاروباری‬

‫دیارده‌ی مندااڵنی‬ ‫ئیشكه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫كاری بۆ ناكرێت‬ ‫ئه‌شێت زیادی‬ ‫بۆیه‬ ‫كردبێت‪‌‌ ،‬‬ ‫پێویستی ب ‌ه پرۆژه‌ی‬ ‫درێژخایه‌ن هه‌ی ‌ه بۆ‬ ‫سنوردارکردنی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‪ ،‬ب����ه‌ ئامانجی دانانی‬ ‫سنورێك بۆ ئیشكردنی منداڵ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌زاره‌تی كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫ئ����ه‌و پرۆژان����ه‌ی له‌پرۆگرامه‌ك����ه‌دا‬ ‫هه‌بوو جێبه‌جێی نه‌ك����رد‌و ده‌ڵێت‬ ‫"به‌بۆچوون����ی‌ م����ن ئه‌توان����م بڵێم‬ ‫دی����ارده‌ی مندااڵن����ی ئیش����كه‌ر‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی كاری بۆ ناكرێت ئه‌شێت‬ ‫زیادی كردبێ����ت‪ ،‬چونكه‌ دیارده‌ی‬ ‫مندااڵنی ئیش����كه‌ر پێویس����تی ب ‌ه‬ ‫پرۆژه‌ی درێژخایه‌ن هه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫سنورداری بكه‌یت"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت ب����ه‌ دزێوتری����ن‬ ‫ی‬ ‫پێش����ێلكاری‌ به‌رامب����ه‌ر مافه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫من����داڵ له‌نێویش����یاندا دی����ارده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بازرگانیكردن ب����ه‌ منداڵه‌وه‌‪ ،‬عه‌ل ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیبراهیم ك����ه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كاته‌كان����ی‌ س����ه‌رقاڵی‌ پاراس����تن ‌‬ ‫مندااڵن بووه‌ له‌س����ه‌ر شه‌قامه‌كان‌و‬ ‫به‌عه‌لی‌ سه‌رجاده‌ ناوی ده‌ركردووه‌‪،‬‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كات ئه‌و بازرگانییه‌ی‬ ‫كه‌ به‌رچاو بێت له‌كوردس����تاندا ئه‌و‬ ‫منداڵ ‌ه كۆچه‌ریانه‌ن كه‌ خێمه‌نشینن‌و‬ ‫له‌الی����ه‌ن خێزانه‌كانیان����ه‌وه‌ رۆژان ‌ه‬ ‫وه‌ك كااڵی����ه‌ك ی����ان هۆكارێك����ی‬ ‫به‌رهه‌مهێنان ئه‌خرێنه‌ بازاڕه‌وه‌ بۆ‬ ‫په‌یداكردنی پاره‌‪ ،‬ئیتر ئه‌و پاره‌ی ‌ه‬ ‫له‌ڕێگه‌ی س����واڵكردنه‌وه‌ بێت‪ ،‬یان‬ ‫له‌الیه‌ن كه‌سانی تره‌وه‌ ئیستغاللی‬

‫ عه‌لی‌ ئیبراهیم‪:‬‬

‫سه‌رپه‌رشتیاری سێكته‌ری پاراستنی‬ ‫منداڵ له‌منداڵپارێزی كوردستان‬ ‫ی‬ ‫ی پاراستن ‌‬ ‫ماوه‌ی ‪ 17‬ساڵه‌ له‌بوار ‌‬ ‫مافه‌كان���ی‌ منداڵ���دا له‌منداڵپارێ���زی‬ ‫كوردستان كارده‌كات‪ ،‬له‌وانه‌‪:‬‬ ‫‪ - 1‬مندااڵنی سه‌رجاد‌ه‬ ‫‪ - 2‬مندااڵن���ی ئیش���كه‌ر (ئ���ه‌و‬ ‫مندااڵنه‌ی له‌ژینگه‌ی خێزانی بێبه‌شن)‬ ‫‪ - 3‬مامه‌ڵ���ه‌ی خ���راپ به‌رانبه‌ر ب ‌ه‬ ‫منداڵ‪.‬‬ ‫‪ - 4‬الدانی نه‌وجه‌وانان‪.‬‬ ‫‪ - 5‬وه‌ك راهێنه‌رێكی���ش له‌ب���واری‬ ‫مامه‌ڵ���ه‌ی خراپ‌و مافه‌كان���ی منداڵدا‬ ‫كاری‌ كردووه‌‪.‬‬

‫سێكس����ی بكرێن‌و ده‌ڵێت "ئه‌مه‌ش‬ ‫بۆ خۆی پێش����ێلكارییه‌كی گه‌وره‌ی ‌ه‬ ‫به‌رانب����ه‌ر به‌و مندااڵن����ه‌ ده‌كرێت‪،‬‬ ‫له‌ڕاستیش����دا ئێمه‌ وه‌ك منداڵپارێز‬ ‫زۆرج����ار ئ����ه‌و پێش����ێلكاریانه‌مان‬ ‫ده‌ستنیش����انكردووه‌‌و خستومانه‌ت ‌ه‬ ‫به‌رده‌م الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ رۆڵ����ی‌ رێكخراوه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمه‌ڵ����گای‌ مه‌ده‌نی‌ ك���� ‌ه له‌بوار ‌‬ ‫پاراس����تنی‌ مافه‌كان����ی‌ مندااڵندا‬ ‫كارده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌و پس����پۆڕه‌ پێیوای ‌ه‬ ‫رێكخ����راوه‌كان ناتوانن ببنه‌ به‌دیلی‬ ‫حكوم����ه‌ت ب����ۆ ئ����ه‌و دیارده‌ی����ه‌و‬ ‫دیارده‌كان����ی تریش‌و ده‌ڵێت "ته‌نها‬ ‫كاری رێكخ����راوه‌كان به‌هێزكردن����ی‬ ‫هه‌ستی به‌رپرسیارێتی به‌رپرسانی‬ ‫منداڵ ‌ه له‌ئاستی حكوم ‌هت‌و خێزان‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگ����ه‌دا ب����ۆ جێبه‌جێكردن����ی‬ ‫مافه‌كانی منداڵ‪ ،‬ئه‌ركی حكومه‌ت ‌ه‬ ‫له‌ڕێگه‌ی یاس����اوه‌ مافه‌كانی منداڵ‬ ‫بپارێزێت"‪.‬‬

‫بازرگانییکردن ب ‌ه‬ ‫ی كۆچه‌ری ‌و‬ ‫مندااڵن ‌‬ ‫خێمه‌نشیننه‌کان ل ‌ه‬ ‫کوردستاندا باوه‌‌‬ ‫له‌الیه‌ن‬ ‫خێزانه‌كانیانه‌و‌ه‬ ‫رۆژان ‌ه وه‌ك كااڵیه‌ك‬ ‫یان هۆكارێكی‬ ‫به‌رهه‌مهێنان‬ ‫ئه‌خرێن ‌ه بازاڕه‌وه‌‬ ‫‪CMYK‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫دیسانەوە دەربارەی رۆشنبیران‬ ‫مەریوان وریا قانیع‬

‫دوو دیدی ناکۆک‬ ‫له‌ناوەندی رۆشنبیریی ئێمەدا قسەکردن‬ ‫لەسەر ئەوەی رۆشنبیر کێیە‌و چ ئەرک‌و‬ ‫فەرمانێک���ی لەسەرش���انە‪ ،‬بەتەواوی���ی‬ ‫ناخۆش بووە‪ .‬ئەم بابەتە دەیان‌و سەدان‬ ‫ج���ار باس���کراوە‌و کەم کەس���یش هەیە‬ ‫خۆی بە رۆش���نبیر بزانێ‌و باس���ی ئەم‬ ‫مەس���ەلەیەی نەکردبێت‪ .‬بەش���ێوەیەکی‬ ‫گش���تی دەکرێ���ت دوو دیدی س���ەرەکی‬ ‫لەس���ەرجەمی ئەو قس���انەدا لەیەکتری‬ ‫جیابکەین���ەوە‪ .‬یەکەمی���ان دیدێک���ی‬ ‫رۆمانسییانەی سۆفییانەیە‪ ،‬رۆشنبیر وەک‬ ‫بوونەوەرێک���ی دەگم���ەن‌و ناکۆمەاڵیەتی‬ ‫وێن���ادەکات ک���ە لەگەڵ خ���ۆی‌و لەگەڵ‬ ‫کۆمەڵگا‌و دونیادا ناتەبایە‪ ،‬خاوەنی هیچ‬ ‫خواس���تێکی تایبەت نیی���ە‌و هیچ حەز‌و‬ ‫تەماحێکی کۆمەاڵیەتیش���ی نییە‪ ،‬ئەوەی‬ ‫بیریلێدەکاتەوە‌و س���ەرقاڵییەتی تێکدانی‬ ‫گەم���ەکان‌و هەڵوەش���اندنەوەی یەقینە‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و سیاسی‌و فەرهەنگییەکانە‪.‬‬ ‫لەزۆر رووەوە کەسایەتی رۆشنبیر لێرەدا‬ ‫لەس���ەر مۆدێلی کەس���ایەتی س���ۆفییە‬ ‫کۆنەکان دادەڕێژرێتەوە‪ .‬وەکچۆن سۆفی‬ ‫بەردەوام له‌شەڕدایە لەگەڵ حەز‌و ویست‌و‬ ‫ئارەزوەکانی خۆی‌و لەگەڵ حەز‌و ویست‌و‬ ‫ئارەزوەکانی کۆمەڵگادا‪ ،‬واتە له‌شەڕدایە‬ ‫لەگ���ەڵ ”نەف���س“ی خ���ۆی‌و نەفس���ی‬ ‫کۆمەڵگادا لەپێناوی داگیرسانی ناوەکی‌و‬ ‫نزیکبوون���ەوە له‌خودا‪ ،‬وەکچۆن س���ۆفی‬ ‫ناتەبایە بە خوداپەرستی باو‌و بە یەقینە‬ ‫دینییە بااڵدەس���تەکان‪ ،‬بەهەمانش���ێوە‬ ‫رۆشنبیریش لەگەڵ خودی خۆی‌و لەگەڵ‬ ‫کۆمەڵگاکەیدا ناتەبایە‌و له‌پەیوەندییەکی‬ ‫هێج���گار ناتەبادای���ە لەگ���ەڵ یەقین���ە‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و سیاس���ییە بااڵدەستەکاندا‪.‬‬ ‫ئەم تەفسیرە س���ۆفییانەیە بۆ رۆشنبیر‬ ‫وێنەی زاهیدێکی مەعریفی بە رۆش���نبیر‬ ‫ئەدات‌و وەک بوونەوەرێکی تاک‌و تەنیای‬ ‫ناک���ۆک بەو ئاکار‌و گوت���ار‌و رووبەرانەی‬ ‫نیش���انئەدات ک���ە س���یفەتێکی کۆیی‌و‬ ‫دەستەجمعییان هەیە‪.‬‬ ‫ئ���ەم دی���دە ب���ۆ رۆش���نبیر تەنه���ا بە‬ ‫الساییکردنەوەی ئەم مۆدێله‌سۆفییانەیەوە‬ ‫راناوەستێت‪ ،‬بەڵکو هاوکات بە رۆشنبیر‬ ‫ئاکارێکی پێغەمبەرانەش دەبەخش���ێت‪.‬‬ ‫دەیکات بە کەس���ێک بەن���اوی زەخیرە‌و‬ ‫س���ەرمایەیەکی مەعریفییەوە قسەبکات‪،‬‬ ‫ئ���ەم س���ەرمایەیە گ���ەر نەش���یکات بە‬ ‫کەس���ێک خاوەنی هەموو هەقیقەتەکان‪،‬‬ ‫ئ���ەوا لەس���ەرجەمی ئ���ەو ”گەم���ژە“‌و‬ ‫”جاهیل“‌و ”نەزان“ـان���ەی جیادەکاتەوە‬ ‫کە هەم ”یەقین“یان هەیە‌و هەم سەرقاڵی‬ ‫بەڕێوەبردنی ژیانی کۆمەاڵیەتی خۆیانن‌و‬ ‫ب���ۆ تێگەیش���تن له‌خۆش���یان‌و لەوانیتر‬ ‫کۆمەڵگا‌و پێکەوەبوونی کۆمەاڵیەتی وەک‬ ‫چوارچێوەی بیرکردن���ەوە‌و پراکتیکەکان‬ ‫دەبینن‪ .‬لەم وێنەیەدا رۆش���نبیر خاوەنی‬ ‫دیدێکی تاکەکەس���ی تەواو سەربەخۆی‬ ‫دەرەوەی هەم���وو ویس���ت‌و ح���ەز‌و‬ ‫تەماحێکی کۆمەاڵیەتی‌و تاکەکەس���ییە‌و‬ ‫هیچ خواس���تێک جگ���ە له‌بەرهەمهێنانی‬ ‫مەعریفە ئاراس���تەی هەڵس���وکەوتەکانی‬ ‫ناکات‪ .‬هاوکات ئەم رۆش���نبیرە کەسێکە‬ ‫له‌ش���وێنێکەوە قس���ەناکات کە ئینسان‌و‬ ‫گروپ‌و هێز‌و الیەن���ە کۆمەاڵیەتییەکانی‬ ‫تر قس���ەی تێدابک���ەن‪ ،‬وەک ئەو هێز‌و‬ ‫تاکەکەس‌و گروپان���ەش یەقینێکی نییە‬ ‫بەرگ���ری لێب���کات‪ ،‬بەپێچەوان���ەوە ئەم‬ ‫رۆشنبیرە س���ۆفییە لەدەرەوەی نەخشە‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و سیاسی‌و فەرهەنگییەکاندا‌و‬ ‫لەدەرەوەی سەرجەمی ستراتیژ‌و تاکتیکە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەک���دا دەژی‌و دەنووس���ێت‌و‬ ‫بیردەکاتەوە‪ .‬خۆی سەرچاوەی خۆیەتی‪،‬‬ ‫ئەم دەبێت بە س���ەرچاوە بۆ کۆمەڵگا‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم کۆمەڵگا نابێت بەس���ەرچاوە بۆ‬ ‫ئەم‪ .‬ئەم رۆش���نبیرە بەردەوام تەماشای‬ ‫ئ���ەوەدەکات کۆمەڵ���گا چی بەڕاس���ت‬ ‫دەزانێت ئ���ەم بەگژیدابچێتەوە‌و کۆمەڵگا‬ ‫بەگژی چیش���دا بچێتەوە ئ���ەم بەرگری‬ ‫لێبکات‪ .‬واتە بە رۆحێکی سۆفیگەرانەی‌و‬ ‫یاخییەوە لەشەڕێکی ئەبەدییدایە لەگەڵ‬ ‫کۆمەڵگا‌و یەقینەکانیدا‪ .‬رۆشنبیر لێرەدا‬ ‫تەماش���اکەرێکی دەگمەن���ی دەرەوەی‬ ‫ملمالنێکان‌و دەرەوەی تەماحە تاکەکەسی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکانە‌و بەچاوێکی ناتەباشەوە‬ ‫س���ەیری هەم���وو ش���تەکان دەکات‪،‬‬ ‫لەخۆیەوە بۆ کۆمەڵ���گا‌و له‌ئەدەبیاتەوە‬ ‫بۆ سیاس���ەت‪ .‬لەم وێناکردنەدا رۆشنبیر‬ ‫مەشخەڵێکی بەدەس���تەوەیە‌و رێدەکات‪،‬‬ ‫جگە له‌هەقیقەت شتێکی تر نیشاننادات‌و‬ ‫جگە له‌باڵوکردن���ەوەی نورێکی بێالیەن‌و‬ ‫بێگوناه���ـ‪ ،‬ک���ە پێش���تر لەالی���ەن هیچ‬ ‫کەس���ێکی دیکەوە نەبین���راوە‪ ،‬کارێکی‬

‫تر ئەنجامنادات‪ .‬ئەم رۆش���نبیرە پێیوایە‬ ‫ئەو بەردەوام کۆمەڵێک ش���ت دەبینێت‬ ‫کە کەس���انی تر نایبینن‌و ئەو ئەتوانێت‬ ‫تەماش���ای دونیایەک بکات کە کەسانی‬ ‫ت���ر ناتوانن بیک���ەن‪ .‬رۆش���نبیر لێرەدا‬ ‫وێنەی ئەو تاکەکەس���ەمان بیردەخاتەوە‬ ‫ک���ە له‌ئەش���کەوتە بەناوبانگەک���ەی‬ ‫ئەفالتووندا خۆی له‌تاریکی‌و سێبەرەکان‬ ‫دەربازدەکات‌و زنجیرەکان دەش���کێنێت‌و‬ ‫ل���ه‌دەرەوەی ئەش���کەوتەکەدا دونی���ا‬ ‫له‌هەقیقەتی خۆیدا دەبینێت‪ .‬کەس���ێک‬ ‫بێتەماح دەگەڕێتەوە بۆ ناو ئەش���کەوت‪،‬‬ ‫(کۆمەڵگا)‪ ،‬بۆئ���ەوەی ئەوەی دیویەتی‬ ‫بێمەبەس���ت‌و خۆبەخشانە بۆ کەسەکانی‬ ‫دەوروب���ەری بگێڕێت���ەوە‌و له‌”جەهل“‌و‬ ‫”گەمژەیی“ رزگاریانبکات‪.‬‬

‫لەم دۆخەدا رۆشنبیر‬ ‫دەکرێتە بوونەوەرێکی‬ ‫ناوازەی ناو دونیایەکی‬ ‫ئاسایی‪ ،‬رۆحێکی‬ ‫دەگمەن له‌دونیایەکی‬ ‫نادەگمەندا‪ ،‬سۆفییەکی‬ ‫مۆدێرن له‌کۆمەڵگایەکی‬ ‫گەمژەدا‪ ،‬رۆحێکی‬ ‫یاخی لەناو گاگەلدا‬ ‫بەکورتی ئەم دیدە رۆمانس���ییە سۆفییە‬ ‫نەرجسییە رۆش���نبیر وەک پێغمەبەرێک‬ ‫وێن���ادەکات ک���ە ش���تگەلێک دەزانێت‬ ‫خەڵکی ت���ر نایزان���ن‌و توانایەکی هەیە‬ ‫کەس���انی تر نیانە‌و دونیایەک دەبینێت‬ ‫کەس���ی تر ناتوانێ���ت بیبینێت‪ .‬ئەمەش‬ ‫وادەکات ببێ���ت بەخاوەن���ی کۆمەڵێ���ک‬ ‫پەی���ام‌و هەقیقەتی فیک���ری‌و ئەخالقی‬ ‫گەورە‪ ،‬مافی ئەوەی ئەداتێ مامۆستایی‬ ‫بەسەر کۆمەڵگا‌و تاکەکەس‌و گروپەکانەوە‬ ‫ب���کات‌و پێیانبڵێ���ت چی راس���تە‌و چی‬ ‫هەڵ���ە‪ .‬رۆش���نبیر لێرەدا خ���ۆی وەک‬ ‫کەس���ێک نمایش���دەکات کە له‌دەرەوەی‬ ‫ملمالن���ێ‌و پێکدادان���ە کۆمەاڵیەت���ی‌و‬ ‫سیاس���ی‌و فەرهەنگ���ی‌و رەمزییەکان���دا‬ ‫دەژی‌و هەقیقەتەکانیش���ی له‌دونیای پڕ‬ ‫ملمالنێ���ی کۆمەاڵیەتیی���ەوە نەهێناوە‪،‬‬ ‫بەڵکو بەرهەمی بیرکردنەوەی موجەڕه‌دی‬ ‫ئ���ەوە وەک چاکەکارێ���ک‌و بەرهەم���ی‬ ‫هەوڵدانێکی خۆبەخشە بۆ جوانترکردنی‬ ‫دونیا‪ .‬لەمەش���دا رۆش���نبیر خۆی وەک‬ ‫کەسێک نمایش���دەکات کە ژیان‌و بوونی‬ ‫له‌تەنهاییەوە دەستپێدەکات‌و بەتەنهاییدا‬ ‫تێدەپەڕێت‌و لەتەنهاییش���دا کۆتاییدێت‪.‬‬ ‫رۆش���نبیر لەم دیدەدا کەسێکە بەردەوام‬ ‫لەس���ەر خاچێک���ی م���ادی‌و مەعنەوی‬ ‫وەس���تاوە‪ ،‬ب���ەاڵم واز لەوەناهێنێت هەر‬ ‫باس���ی هەقیقەت بکات‪ .‬وەک وتم ئەم‬ ‫دی���دە رۆش���نبیر دەکاتە س���ۆفییەکی‬ ‫مۆدێ���رن کە پەیوەندیی���ە ناوەکییەکانی‬ ‫لەباتی ئەوەی لەگەڵ خودادابێت‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫فیکر‌و مەعریف���ە‌و هەقیقەت‌و جوانیدایە‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم وەکچۆن س���ۆفی لەگەڵ ناوەوەی‬ ‫خ���ۆی‌و لەگ���ەڵ رۆحی گ���روپ‌و لەگەڵ‬ ‫قەناعەتەکان���ی کۆمەڵ���گادا ناتەبای���ە‪،‬‬ ‫ئەمیش بەهەمان شێوە لەگەڵ سەرجەمی‬ ‫ئەو شتانەدا ناتەبایە‪.‬‬ ‫دیدەک���ەی تری���ان دەیەوێ���ت رێ���ک‬ ‫پێچەوانەک���ەی ئەم س���ۆفیزمە فیکرییە‬ ‫بس���ەلمێنێت‪ ،‬لەباتی کردنی رۆش���نبیر‬ ‫ب���ە تاکەکەس���ێکی دەگم���ەن‌و بێوێنە‌و‬ ‫بێتەم���اح‪ ،‬هەوڵئەدات بیکاتە بەش���ێکی‬ ‫ئۆرگان���ی ناو ژینگەیەک���ی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫سیاس���ی‌و رەمزی‌و وەک بکەرێک لەپاڵ‬ ‫کۆمەڵێک بکەری کۆمەاڵیەتی تردا وێنا‌و‬ ‫نیش���تەجێبکات‪ .‬لەباتی ئ���ەوەی وەک‬ ‫یاخیگەرێکی ئەفس���انەیی بیبینێت وەک‬ ‫مرۆڤێکی ئاسایی ناو کۆمەڵێک هاوکێشەی‬ ‫تایبەت���ی هێز‌و دەس���ەاڵت وێنایدەکات‪،‬‬ ‫لەباتی ئەوەی وەک مامۆستای کۆمەڵگا‬ ‫مامەڵەیبکات‪ ،‬وەک کەسێک دەیبینێت کە‬ ‫دەتوانێت نیش���انیبدات ئەو دونیایەی کە‬ ‫هەیە‌و دروستکراوە‪ ،‬مێژوویەکی تایبەت‌و‬

‫جۆرێکی تایبەتی پێکەوەبوونی کۆمەاڵیەتی‬ ‫دروس���تیکردووە‪ ،‬ئەو مەعریفیەیەی کە‬ ‫هەیە پەیوەندییەک���ی تایبەتی مەعریفە‌و‬ ‫دەس���ەاڵت ژێرخانەکەیەتی‌و ئەو دەزگا‌و‬ ‫زانیاریان���ەی ک���ە س���ەروەرن کۆمەڵێک‬ ‫س���تراتیژ‌و کۆمەڵێک رێکەوتی مێژوویی‬ ‫دروس���تیکردون‪ .‬بۆیە دەکرێت هەموویان‬ ‫دەسکاریبکرێن‌و بگۆڕدرێن‌و شتی نوێیان‬ ‫لێدروس���تبکرێت‪ .‬ئەم رۆشنبیرە لەباتی‬ ‫ئەوەی بەناوی هەقیقەت‌و ئەنتۆلۆژیایەکی‬ ‫س���ۆفییانەوە بدوێت‪ ،‬جۆرێک له‌زانیاری‬ ‫بەرهەمدەهێنێ���ت کە دەش���ێت یارمەتی‬ ‫خەڵک‌و کۆمەڵگا بدات هەم بۆ تێگەیشتنی‬ ‫زیات���ر لەخۆیان‌و هەم ب���ۆ بەهێزکردنی‬ ‫ئیرادەی گۆڕان لەخۆیاندا‪.‬‬ ‫خاڵی س���ەرەکی لەم دیدەدا سەندنەوەی‬ ‫ئەو ش���ەبەقە س���یحری‌و س���ۆفییانەیە‬ ‫کە دی���دی یەکەم بەدەوری رۆش���نبیردا‬ ‫دروس���تیدەکات‪ ،‬ئەم دیدە ناسۆفییانەیە‬ ‫دەیەوێت رۆشنبیر بخاتەوە ناو تەفاسیله‬ ‫‌خۆڵەمێشییەکانی ئەو دونیا کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫سیاس���ی‌و فەرهەنگیی���ەی تیایدا دەژی‌و‬ ‫تیایدا هەناسەئەدات‪ .‬دەیکات بەبەشێک‬ ‫له‌دونیایەک���ی کۆمەاڵیەت���ی ئاڵۆزی پڕ‬ ‫ملمالنێ‌و پێکدادان‌و هێرش‌و پاشەکشە‌و‬ ‫هەڵبەزو داب���ەزی ب���ەردەوام‪ ،‬دەیخاتە‬ ‫ن���او رووداوەکان‌و هەڵوێس���تەکان‌و‬ ‫لێکدانەوەکان���ەوە‪ .‬وەکچۆن دەش���یکات‬ ‫بە بوون���ەوەری ن���او فەزایەکی فیکری‌و‬ ‫فەرهەنگ���ی‌و ئەخالق���ی دیاریک���راو کە‬ ‫ئەویش پڕ له‌ملمالنێ‌و ناکۆکی‌و ناتەبایی‌و‬ ‫رادیکاڵبوون‌و بێدەنگبوون‌و تەره‌فگیری‌و‬ ‫گروپگەرای���ی‌و الیەن���داری‌و بێالیەنییە‪.‬‬ ‫ئەم دی���دە بۆ رۆش���نبیر‪ ،‬بەپێچەوانەی‬ ‫دی���دی یەکەمەوە‪ ،‬رۆش���نبیر وەک هەر‬ ‫بوونەوەرێک���ی کۆمەاڵیەتی تر‪ ،‬بەخاوەن‬ ‫حەز‌و ویست‌و تەماحی تایبەت دەزانێت‌و‬ ‫ئەمان���ەش وەک یەکێک ل���ەو پاڵنەرانە‬ ‫وێن���ادەکات کە وا له‌ڕۆش���نبیر دەکات‪،‬‬ ‫بۆ نموونە‪ ،‬لەساتەوەختێکی دیاریکراودا‬ ‫هەندێک ش���ت بڵێت‌و له‌هەندێک شتی تر‬ ‫بێدەنگبێ���ت‪ ،‬ئەم یان ئەو هەڵوێس���تی‬ ‫سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی‌و ئینسانی هەبێت‌و‬ ‫ئەم یان ئەویتریان���ی نەبێت‪ ،‬ئەم بابەت‬ ‫بە گرنگ بزانێ���ت‌و ئەویتر پەراوێزبخات‪.‬‬ ‫نەک هەر ئەم���ە ئەم دیدە ئەتوانێت ئەو‬ ‫”س���ۆفیزمە فیکرییە“‪ ،‬کە دیدی یەکەم‬ ‫هەڵگریەتی‪ ،‬ش���یبکاتەوە‌و بیبەستێتەوە‬ ‫ب���ە پێ���دراوە تایبەتەکانی ئ���ەو دونیا‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و شەخس���ییەوە کە کێشانی‬ ‫ئەو جۆرە وێنانە بۆ رۆش���نبیر مەیسەر‬ ‫دەک���ەن‪ .‬بەکورتی ئەم دیدە هەم خودی‬ ‫رۆشنبیر‌و هەم ئەوەشی کە دەینووسێت‌و‬ ‫دەیڵێ���ت‪ ،‬وەک بەش���ێک له‌دونیایەکی‬ ‫ئاڵۆز دەبینێت‪ ،‬دونیایەکی دروس���تکراو‬ ‫لەپ���اڵ پەیوەندییەکان���ی دەس���ەاڵت‌و‬ ‫پەیوەندییەکانی مان���ا‌و پەیوەندییەکانی‬ ‫بەرهەمهێنان���دا‌و رۆش���نبیریش ن���ەک‬ ‫ل���ەدەرەوەی ئ���ەم پەیوەندیان���ەدا‬ ‫نیش���تەجێناکات‪ ،‬بەڵکو لەن���او هەناوی‬ ‫هەریەکێکیاندا دایدەنێت‌و بەشێکی زۆری‬ ‫ماناکانی ئەو ش���تانەی ک���ە دەیانڵێت‌و‬ ‫دەیاننووس���ێت‌و پراکتیکی���ان دەکات‬ ‫بەهۆی ئەو پەیوەندییانەوە لێکئەداتەوە‪.‬‬ ‫بەکورتی ئ���ەم دیدە رۆش���نبیر دەکاتە‬ ‫بوونەوەری ناو دونیایەک پڕ له‌ش���ێوازی‬ ‫جیاوازی بێدەنگب���وون‌و بێدەنگنەبوون‪،‬‬ ‫یاخیب���وون‌و تەس���لیمبوون‪ ،‬نووس���ین‌و‬ ‫نەنووسین‌و هەستان‌و کەوتنی تاکەکەسی‌و‬ ‫دەس���تەجەمعی‪ .‬واتە ئەو ئاکارە سۆفی‌و‬ ‫خورافیی���ەی لێدەس���ێنێتەوە کە دیدی‬ ‫یەکەم پێیدەبەخشێت‪.‬‬ ‫رۆشنبیر کێیە؟‬ ‫خوێنەرێک بە نووس���ینی من ئاشنابێت‬ ‫دەزانێ���ت من بەرگریی ت���ەواوم له‌دیدی‬ ‫دووهەم بۆ رۆش���نبیر کردوە‌و ئەو دیدەم‬ ‫بۆ قسەکردن لەسەر رۆشنبیران بەڕاست‬ ‫زانیوە‪ .‬واتە من رۆشنبیرم وەک بەشێک‬ ‫له‌کۆمەڵ���گا‌و بەش���ێک له‌ملمالنێ���کان‌و‬ ‫وەک بکەرێ���ک لەپ���اڵ زۆر بکەری تردا‬ ‫وێناکردوە‪ .‬هەمیش���ە رۆش���نبیرم وەک‬ ‫بوونەوەرێکی س���ەرزەمینی ناو چەندان‬ ‫تۆڕی کۆمەاڵیەتی‌و فەزایەکی سیاس���ی‌و‬ ‫س���ایکۆلۆژی‌و بەرهەمهێنان���ی مەعریفی‬ ‫تایبەت بینیوە‌و هەوڵمداوە له‌سەرجەمی‬ ‫ئەو ئەفس���انانە دایبماڵم کە دەیانەوێت‬ ‫بیکەن بوونەوەرێکی تاک‌و تەرا‌و خورافی‬ ‫لەک���ەس نەچ���وو‪ ،‬ب���ە بوونەوەرێک���ی‬ ‫دەگمەن‌و نیمچە ئاسمانی‪ ،‬بە تاکەکەسێک‬ ‫ل���ەدەرەوەی هەم���وو ئینتیمایەک���ی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و سیاسی‌و فەرهەنگیدا‪ .‬یان‬ ‫وەک س���ۆفییەکی مۆدێرن نیش���انیبدەن‬ ‫ک���ە لەپێناوی گەیش���تن ب���ە نوورێکی‬ ‫بێالیەنی مەعریفیدا لەگەڵ خۆی‌و لەگەڵ‬ ‫دەوروبەرەکەیدا له‌جەن���گ‌و ناکۆکیدایە‪.‬‬ ‫هەر له‌بنەڕەتیش���ەوە کاری س���ەرەکی‬ ‫رۆش���نبیر بریتییە له‌خۆسەرقاڵکردن بە‬ ‫مەسەله ‌گشتییەکانی ژیانی کۆمەڵگاوە‪،‬‬

‫واتە خۆ س���ەرقاڵکردن بەو شتانەوە کە‬ ‫دەیانبات���ەوە ناو هەن���اوی ملمالنێکان‌و‬ ‫پێکدادان���ەکان‌و کێش���ەکانەوە‪ .‬ه���ەر‬ ‫ئەمەشە وا لەکەسێک دەکات پێیبگوترێت‬ ‫رۆشنبیر‪ .‬بەبۆچونی من رۆشنبیر کەسێک‬ ‫نییە لەن���او کایەیەکی تایبەتدا کاربکات‪،‬‬ ‫بەڵکو کەسێکە لەکایەی کارکردنی خۆی‬ ‫دێتەدەرەوە بۆئەوەی بەشداریی دیالۆگ‌و‬ ‫بەرخ���وردە گش���تییەکانی دەرەوەی‬ ‫کایەک���ەی خ���ۆی بکات‪ ،‬ئ���ەو دیالۆگ‌و‬ ‫بەرخوردان���ەی پەیوەندیی���ان بە ژیانی‬ ‫گش���تی کۆمەڵ���گاوە هەیە‪ .‬ب���ۆ نموونە‬ ‫ش���اعیرێک یان رۆماننوس���ێک رۆشنبیر‬ ‫نییە گەر ئیشکردنەکانی تەنها له‌سنووری‬ ‫شیعر نووس���ین‌و رۆماننوسیندا مایەوە‪،‬‬ ‫چونکە کایەی ش���یعر‌و رۆماننوسی کایە‬ ‫تایبەتەکەی کارکردن���ی ئەون‪ ،‬وەکچۆن‬ ‫کۆمەڵناس‌و دەرونناس‌و سیاس���ەتناس‌و‬ ‫فەیلەس���وفێکیش ناب���ن بە رۆش���نبیر‬ ‫گەرهاتوو تەنه���ا لەناو کایەکەی خۆیاندا‬ ‫کاریانک���رد‪ ،‬رۆمانن���وس لەن���او کایەی‬ ‫رۆماننووسیدا رۆماننوسە نەک رۆشنبیر‪،‬‬ ‫شاعیر لەناو کایەی شیعردا شاعیرە نەک‬ ‫رۆشنبیر‪ ،‬ئەوەی لەناو کایەی ئەدەبیاتدا‬ ‫مایەوە ئەدیبە نەک رۆشنبیر‪ ،‬کۆمەڵناس‬ ‫لەناو کایەی کۆمەڵناس���یدا کۆمەڵناسە‬ ‫نەک رۆش���نبیر‪ ،‬بەاڵم هەریەکێک لەمانە‬ ‫ک���ە له‌کایەکەی خۆیان هاتن���ەدەرەوە‌و‬ ‫بەش���داربووان له‌قس���ەکردن‌و گفتوگۆ‌و‬ ‫رادەربڕینیاندا لەسەر مەسەله‌ گشتییەکانی‬ ‫ژیان���ی کۆمەڵ���گادا‪ ،‬ئ���ەودەم دەبن بە‬ ‫رۆشنبیر‌و ئەرکی رۆشنبیر پیادەدەکەن‪.‬‬ ‫مارکس ب���ۆ روونکردنەوەی ئەم فیکرەیە‬ ‫نموونەیەکی سادە‪ ،‬بەاڵم هێجگار گونجاو‬ ‫دەهێنێتەوە‪ ،‬مارک���س دەڵێت زانایەکی‬ ‫فیزی���ا کە ب���اس له‌فیزی���ا دەکات‪ ،‬ئەم‬ ‫باس���کردنەی نایکات بە رۆشنبیر‪ ،‬بەاڵم‬ ‫کەی له‌ڕۆژنامەیەکدا باس���ی له‌کاریگەری‬ ‫فیزیا لەسەر ژیانی کۆمەاڵیەتی کرد ئەمە‬ ‫دەیکات بە رۆش���نبیر‪ .‬فۆک���ۆ‌و ئێدوارد‬ ‫سەعید لەوکاتانەدا کە له‌بواری تایبەتی‬ ‫خۆیاندا کاریانکردووە رۆشنبیر نەبوون‪،‬‬ ‫بەڵک���و ئەکادیمی ئەو ب���وارە تایبەتانە‬ ‫بوون‪ ،‬بەاڵم بەش���داربوونیان له‌دیالۆگ‌و‬ ‫موناقەشە‌و بەرخوردە گشتییەکاندا نازناوی‬ ‫رۆشنبیریان پێئەدات‪ .‬پێموایە کاتی ئەوە‬ ‫هاتووە له‌دونیای ئێمەشدا ئەم جیاکارییە‬ ‫بکەین‪ ،‬راس���تە له‌قۆناغێکی دیاریکراودا‬ ‫کردن���ی جیاکارییەکی لەم بابەتە بەهۆی‬ ‫نەبوون���ی کایەکان���ەوە له‌دونیای ئێمەدا‬ ‫کارێکی نەک���ردە بووە‪ ،‬ب���ەاڵم لەمڕۆدا‬ ‫پێداگرتن لەسەر ئەم جیاکارییە کارێکی‬ ‫پێویستە‪ .‬ئەم جیاکردنەوەیە لەو فەوزای‬ ‫نەبوونی پۆلینکاری‌و نەبوونی دەسپێکی‬ ‫زانس���تی‌و میتۆدییە رزگارماندەکات‪ ،‬کە‬ ‫وایکردوە ش���تەکان بەیەکدی تێکەڵببن‌و‬ ‫ئەم تێکەڵیەش نەهێڵێت سنوور‌و توانا‌و‬ ‫ماناکانی کردە کۆمەاڵیەتی‌و بکەرەکانیان‬ ‫ببینین‌و لەیەکتریان جیابکەینەوە‪.‬‬ ‫وەهمی رۆشنبیری بێخواست‬ ‫ئەو خاڵ���ەی کە دەمەوێ���ت جارێکی تر‬ ‫جەغت���ی لێبکەم���ەوە ب���وون‌و نەبوونی‬ ‫خواستە الی رۆشنبیر‪ .‬ئێمە له‌سەردەمی‬ ‫میش���ێل فۆکۆوە ئەو راس���تییە دەزانین‬ ‫کە نەک تەنها رۆش���نبیری فریشتەئاسا‌و‬ ‫بێمەبەس���ت‌و بێخواس���ت بوون���ی نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو ئەو مەعریفەیەش کە بەرهەمدێت‬ ‫بەهیچ مانای���ەک مەعریفەیەکی ”پاکژ“‌و‬ ‫”بێمەبەس���ت“‌و ”بێخواس���ت“ نییە‪ .‬لەم‬ ‫دیدەدا هەموو بەرهەمهێنانێکی مەعریفی‬ ‫بەشێکە له‌سیستمێکی گوتار‪ ،‬سیستمی‬ ‫گوتاریش سیستمێکە پڕ له‌دەسەاڵت‪ ،‬پڕ‬ ‫له‌میکانیزمی دابەشکردن‌و پەراوێزخستن‌و‬ ‫بێدەنگک���ردن‌و بەنەخ���ۆش‌و جاهی���ل‌و‬ ‫گەمژەک���ردن‌و ب���ە عەبق���ەری‌و مەزن‌و‬ ‫بێوێنەکردنی���ش‪ .‬هەم���وو سیس���تمی‬ ‫گوتارێ���ک لەناوخۆی���دا میکانیزم���ی‬ ‫س���وڵتەوی جیاوازی تێدایە کە وادەکەن‬ ‫نە بەرهەمهێن���ەری گوتارەکان‌و نە خود‬ ‫گوتارەکان کەسانی بێمەبەست‌و بێنیاز‌و‬ ‫بێخواست نەبن‪ .‬وێنەی بێخواستی بۆ فیکر‌و‬ ‫بۆ کاری رۆش���نبیر‌و بۆ بەرهەمهێنەرانی‬ ‫تری زانیاری س���ەر بە سۆس���یۆلۆژیای‬ ‫مەعریفەی سەدەی نۆزدەهەمە‌و دیدێکی‬ ‫پۆزەتیڤیس���تانە ئاراستەی دەکات‪ .‬وەک‬ ‫پێش���تریش وتم ئەوەی من له‌پەیوەندیدا‬ ‫بە رۆشنبیرەوە پێمڕاستە نیشاندانیەتی‬ ‫وەک بکەرێ���ک له‌بک���ەرەکان‪ ،‬وەک‬ ‫بەبەشێک له‌ئاڵۆزییەکانی ئەو ژینگەیەی‬ ‫رۆش���نبیر تیایدا دەژی‌و وەک بەش���ێک‬ ‫له‌ملمالنێکان‌و ناکۆکییەکان‌و دانەپاڵەکان‌و‬ ‫جیابوون���ەوەکان نیش���انبدرێت‪ ،‬ن���ەک‬ ‫وەک کەس���ێک لەسەرووی ئەو شتانەوە‪،‬‬ ‫لەڕاستیشدا ش���تێک بوونی نییە بەناوی‬ ‫لەس���ەرووی ئ���ەو ش���تانەوە‪ ،‬مەگ���ەر‬ ‫ب���ەوەی ئینس���ان دەرگاک���ەی خۆت���ی‬ ‫دابخات‌و نەچێت���ە ناو کۆمەڵگا‌و رووداو‌و‬ ‫دیاردەکانیەوە‪ .‬س���ەرووی ئەو ش���تانە‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بۆش���اییەکی دروس���تکراو‌و گریمانکراوە‬ ‫کە لەهیچ ش���وێنێکی ژیانی کۆمەاڵیەتیدا‬ ‫نایدۆزینەوە‪.‬‬ ‫هەموو ئەم راستییە س���ادانە دەربارەی‬ ‫ژیانی کۆمەاڵیەتی‌و رۆش���نبیری وا له‌من‬ ‫دەک���ەن بوونی رۆش���نبیری بێخواس���ت‬ ‫ب���ە خورافەتێک���ی گ���ەورە بزان���م‪ ،‬یان‬ ‫پێمانوابێت رۆشنبیر هەیە تاقە خواست‌و‬ ‫خولیای ئەوەیە بێهیچ مەبەستێک لەگەڵ‬ ‫خۆی‌و لەگ���ەڵ کۆمەڵ���گادا ناتەبابێت‌و‬ ‫نەتەباییب���وون ببێت���ە ئ���ەو هێزەی کە‬ ‫ژی���ان‌و بیرکردن���ەوە‌و هەڵوێس���تەکانی‬ ‫ئاراس���تەبکات‪ .‬بێگومان من نکوڵی لەوە‬ ‫ناکەم کە دەش���ێت س���اتەوەخت هەبێت‬ ‫ناتەباب���وون هێزێک���ی گ���ەورە‌و گرنگی‬ ‫نووسین‌و بیرکردنەوە‌و هەڵوێستوەرگرتن‬ ‫بێت‪ ،‬بەاڵم کردنی ئەمە بە پرنس���یپێکی‬ ‫ئەنتۆل���ۆژی کە گوایە ”جەوهەر“ی کاری‬ ‫رۆش���نبیر دەستنیش���اندەکات‪ ،‬کارێکی‬ ‫ناڕاس���تە‪ .‬هاوکات باوەڕم بەوەش نییە‬ ‫ش���تێک هەبێت ن���اوی ”ش���یکردنەوە“‌و‬ ‫”خوێندن���ەوە“‌و ”هەڵوێس���توەرگرتن”‬ ‫بێ���ت له‌”ناش���وێن“ێکی دەرەوەی تۆڕی‬ ‫ئاڵۆزی ملمالنێ‌و پێکدادان‌و دانوس���تان‌و‬ ‫گفتوگ���ۆ‌و بەدەنگهات���ن‌و بێدەنگبوونی‬ ‫ناو ژینگەیەکی کۆمەاڵیەتی‌و سیاس���ی‌و‬ ‫مەعریف���ی دیاریک���راو‪ .‬ش���تێک نیی���ە‬ ‫ناوی ”ناش���وێن“ بێ���ت له‌بەرهەمهێنانی‬ ‫مەعریفی‌و سەرجەمی دەرکەوتەکانی تری‬ ‫ژیان���ی کۆمەاڵیەتیدا‪ .‬لەڕاس���تیدا‪ ،‬وەک‬ ‫دۆنا هارەوەی دەڵێت‪ ،‬هەموو زانیارییەک‬ ‫”زانیارییەکی ش���وێناوییە“‪ ،‬له‌ڕەوتێکی‬ ‫تایبەتەدا بەرهەمدێ���ت‌و باڵودەکرێتەوە‪.‬‬ ‫هەموو رۆشنبیرێک النیکەم لەناو کایەیەکی‬ ‫تایبەت���دا جێگیرە‪ ،‬هەم���وو کایەیەکیش‬ ‫پڕیەت���ی له‌ملمالنێ‌و ناکۆک���ی‌و تەماح‌و‬ ‫حەز‌و ویستی کۆمەاڵیەتی جیاواز‪ .‬بازدان‬ ‫بەسەر ئەم راستییە سادانەدا‌و نیشاندانی‬ ‫رۆش���نبیر وەک سۆفییەکی ناتەبا لەگەڵ‬ ‫خۆی‌و دونیادا‪ ،‬بازدانە بەسەر سادەترینی‬ ‫ئەو پێدراوانەدا کە رۆش���نبیر دەکەن بە‬ ‫رۆشنبیر‌و فیکر خۆشی دەکەن بە فیکر‪.‬‬ ‫پێش���م وایە ئەوەی زۆرجار ئاراس���تەی‬ ‫ئەم دیدە بۆ وێناکردنی رۆشنبیر دەکات‬ ‫جۆرێک���ی پەڕگیرە له‌نەرجس���ییەت‪ ،‬کە‬ ‫زۆرجار بەشێکی بەرچاوە له‌سایکۆلۆژیای‬ ‫بەشێکی بەرچاو له‌ڕۆشنبیران خۆیان‪.‬‬ ‫کە هەم���وو ئەمانە دەڵێم ه���اوکات ئەو‬ ‫راس���تییە کۆمەاڵیەتیی���ەش دەزان���م کە‬ ‫لەناو خەیاڵی دەس���تەجەمعی کۆمەڵگای‬ ‫ئێمەدا وێنەی یەکەم بۆ رۆش���نبیر‪ ،‬واتە‬ ‫وێن���ەی رۆش���نبیر وەک بوونەوەرێک���ی‬ ‫بێتەم���اح‌و بێحەز‌و بێالیەن���ی دەرەوەی‬ ‫ملمالنێکان‌و دەرەوەی روداوەکانی ژیانی‬ ‫رۆژانە‌و دەرەوەی کێشە سەرزەمینییەکان‬ ‫بەگش���تی‪ ،‬ئامادەتر‌و چاوەڕوانکراوترە‪،‬‬ ‫ت���ا وێنەی دووهەمیان کە پێویس���تی بە‬ ‫النیکەمی دیدێکی کۆمەڵناسانە هەیە بۆ‬ ‫وێناکردن‌و قبووڵکردن‌و لێتێگەیش���تنی‪.‬‬ ‫بەبۆچوون���ی من النیکەم س���ێ هۆکاری‬ ‫سەرەکی لەپشتی سەرنجڕاکێشی وێنەی‬ ‫یەکەم���ەوە له‌دونی���ای ئێم���ەدا هەیە‪.‬‬ ‫یەکەمی���ان ئەوەیە له‌مێژووی س���ەدەی‬ ‫بیس���تەمی کۆمەڵگای ئێمەدا رۆشنبیران‬ ‫زۆرجار لەسەر نووسین‌و هەڵوێستوەرگرتن‬ ‫له‌مەسەله ‌گشتییەکانی کۆمەڵگای ئێمە‬ ‫له‌مردن نزیکبوونەتەوە‌و هەندێکیشیان لەم‬ ‫پێناوەدا گیانیان لەدەستداوە‪ .‬ئەم دۆخە‬ ‫ئەو وێنەیەی رۆشنبیری بەهێزکردووە کە‬ ‫گوایە کەسێکە بێتەماح‌و ئامادە بۆ مردن‬ ‫لەپێناوی وتن‌و پراکتیکردنی هەقیقەتدا‪.‬‬ ‫ه���ۆکاری دووهەم بااڵدەس���تی خەیاڵ‌و‬ ‫عەقڵیەتی دینیی���ە له‌دونیای ئێمەدا کە‬ ‫وایکردوە وێنەی سۆفییانە بۆ رۆشنبیران‬ ‫بەهێ���ز‌و هەمەالیەنبێت‪ ،‬رۆش���نبیر وەک‬ ‫زاهیدێکی مەعریفی‌و ئەخالقی‪ ،‬کە بێنیاز‌و‬ ‫بێمەبەست‌و بێخواستی تایبەت بەناو ژیاندا‬ ‫تێدەپەڕێت‪ .‬س���ێهەم هۆکار پابەستەی‬ ‫ئەو راستییەیە ئەوانەی له‌دونیای ئێمەدا‬ ‫لەس���ەر رۆش���نبیران دەدوێن‌و دەنووسن‬ ‫خودی رۆش���نبیران خۆیان���ن‌و بێگومان‬ ‫ح���ەز بەو وێن���ە ئەفالتونییە س���ۆفییە‬ ‫فریشتەئاس���ایە دەکەن کە بە رۆشنبیر‬ ‫دەدرێت‪ .‬با کەمەکێک زیاتر لەس���ەر ئەم‬ ‫خاڵی سێهەمە بوەستین‪.‬‬ ‫کێشەیەکی بونیادی‬ ‫هەردوو دیدەکەی س���ەرەوە بۆ رۆشنبیر‬ ‫بەدەست کێشەیەکی بونیادیی تایبەتەوە‬ ‫دەناڵێن‪ ،‬کێش���ەی ئەوان���ەی له‌دونیای‬ ‫ئێمەدا لەسەر چییەتی رۆشنبیر‌و چییەتی‬ ‫ئەرک‌و رۆڵ‌و ش���وێن‌و پێگە کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫سیاس���ی‌و رەمزییەکانیان قس���ەدەکەن‪.‬‬ ‫لەهەردوو ئەو دۆخەی باسمانکرد یەکێک‬ ‫له‌کێشە س���ەرەکییەکان ئەوەیە ئەوانەی‬ ‫قسە لەس���ەر رۆشنبیر دەکەن تیوریزەی‬ ‫ئ���ەرک‌و کار‌و خ���ودی رۆش���نبیربوون‬ ‫دەکەن‪ ،‬رۆش���نبیران خۆیان���ن‪ ،‬نەک بۆ‬ ‫نموونە کۆمەڵناس ی���ان دەرونناس یان‬

‫بیروڕا‬

‫بۆ تەندروستی گشتی‬ ‫کۆمەڵگای ئێمە باشتر‬ ‫وایە سیاسیەکانی‬ ‫دونیای ئێمە هەر‬ ‫له‌بنەڕەتەوە بێدەنگبن‌و‬ ‫قسەنەکەن‪ ،‬چونکە‬ ‫زۆربەی هەرەزۆریان‬ ‫بەهەموو مانایەک‬ ‫کەسانی نەخوێندەوار‌و‬ ‫بێئاگان له‌دونیا‬ ‫ئینسانناس���ەکان بن‪ ،‬یاخود شارەزایان‌و‬ ‫لێزانان���ی ب���واری زانس���تەکانی میدیای‬ ‫هاوچ���ەرخ‌و لێزانان���ی ب���واری ناوەند‌و‬ ‫تۆڕەکان���ی چاپ‌و باڵوکردن���ەوە‪ ،‬یاخود‬ ‫لێزانانی بواری کۆمەڵناس���یی مەعریفە‌و‬ ‫کۆمەڵناس���ی سیاس���ی‌و کۆمەڵناس���ی‬ ‫میدیا‌و ئامرازەکان���ی پەیوەندیکردن بن‪.‬‬ ‫بەش���ێکی زۆری ئەو کایان���ە له‌هەنگاوە‬ ‫سەرەتاییەکانی دروستبووندان‌و تا ئێستا‬ ‫بکەرەکانی ناویان نەیانتوانیوە ش���تێکی‬ ‫مانادار لەسەر رۆشنبیران بڵێن‪.‬‬ ‫وات���ە ئ���ەوەی لەدونیای ئێمەدا قس���ە‬ ‫له‌ڕۆشنبیران دەکات کەسانێک نین لەناو‬ ‫کایەکانی ترەوە قسەبکەن‪ ،‬بەڵکو ئەوانەن‬ ‫کە خۆیان بە رۆشنبیر دەزانن‌و پێیانوایە‬ ‫ئەرکی رۆش���نبیر له‌کۆمەڵگادا دەبینن‪.‬‬ ‫دەکرێت له‌دونیای ئێمەدا هێما بۆ گروپێک‬ ‫بکەین جگە له‌ڕۆشنبیران خۆیان‪ ،‬کە جار‬ ‫نە جار قس���ە لەسەر رۆشنبیران دەکەن‪،‬‬ ‫ئ���ەو گروپەش بریتین له‌سیاس���ییەکان‪،‬‬ ‫بەاڵم بۆ تەندروس���تی گشتی کۆمەڵگای‬ ‫ئێمە باشتر وایە سیاس���یەکانی دونیای‬ ‫ئێم���ە ه���ەر له‌بنەڕەت���ەوە بێدەنگبن‌و‬ ‫قسەنەکەن‪ ،‬چونکە زۆربەی هەرەزۆریان‬ ‫بەهەموو مانایەک کەسانی نەخوێندەوار‌و‬ ‫بێئ���اگان له‌دونیا‪ .‬نەک ناتوانن لەس���ەر‬ ‫رۆش���نبیران قس���ەبکەن‪ ،‬بەڵکو ناتوانن‬ ‫لەسەر زۆر دەرکەوتی سادەی کۆمەڵگای‬ ‫ئێمەش قس���ەبکەن‪ ،‬لەڕاس���تیدا ناتوانن‬ ‫زۆرجار باسی خۆیان بکەن‪.‬‬ ‫بەکورت���ی ئ���ەوەی له‌دونی���ای ئێم���ەدا‬ ‫شۆڕەس���واری ب���واری قس���ەکردنە‬ ‫لەس���ەر رۆش���نبیر‌و ئ���ەوەی چییەتی‌و‬ ‫ئ���ەرک‌و بەرپرس���یارییەکانی رۆش���نبیر‬ ‫تیوریزەدەکات‪ ،‬خودی رۆشنبیران خۆیانن‪،‬‬ ‫نەک کەس���انێک لەدەرەوەی ئەم گروپە‌و‬ ‫بە میتۆدێک کە النیکەمی زانس���تیبوونی‬ ‫تێدابێت‪ .‬کاتێک رۆشنبیر خۆشی لەسەر‬ ‫خۆی‌و ئ���ەرک‌و بەرپرس���یارییەتییەکانی‬ ‫قسەدەکات‪ ،‬رێک ئەو پەندە کوردییەمان‬ ‫بیردەخات���ەوە کە دەڵێ���ت ”دۆم بێت‌و‬ ‫کاڵش بۆخۆی دروستبکات“‪ .‬لەم دۆخەدا‬ ‫قس���ەکردنەکان نەک نابنە قسەکردنێکی‬ ‫زانس���تی‌و بێالیەن‌و بێتەماح‌و بێخواست‪،‬‬ ‫بەڵک���و دەبن���ە قس���ەکردنێکی هێجگار‬ ‫شەخس���ی‌و بەش���ێوەیەکی گش���تیش‬ ‫بار‌ودۆخی دەرونی‌و تەماحی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ش���ێوازی چاوەڕوانییە شەخس���ییەکانی‬ ‫ئەو رۆش���نبیرە نیشانئەدات کە قسەکان‬ ‫دەکات‪ .‬ئەمەش وادەکات س���ایکۆلۆژیای‬ ‫رۆشنبیرەکە‌و کێش���ە تایبەتەکانی خۆی‬ ‫ببێتە بەشێکی گرنگی هەموو هەوڵدانێکی‬ ‫بۆ لێکدانەوەی شوێن‌و جێی رۆشنبیر‌و ئەو‬ ‫ئەرک‌و رۆاڵنەی کە دەبێت بیانبینێت‪.‬‬ ‫لەمەشدا چی لەگەڵ دۆخی تایبەتی خۆیدا‬ ‫گونجاوو لەباربوو‪ ،‬دەیکات بە مۆدێلێک بۆ‬ ‫سەرجەمی رۆشنبیران‌و ئەوەشی نەگونجا‬ ‫بە ئ���ەرک‌و رۆڵی رۆش���نبیری نازانێت‪.‬‬ ‫بوون���ی حەز‌و ویس���ت‌و س���ایکۆلۆژیای‬ ‫رۆش���نبیران خۆیان بەو س���ەرزەمینەی‬ ‫تیایدا باس له‌ڕۆش���نبیرا بکرێت‌و ئەرک‌و‬ ‫رۆڵەکانی دەستنیشانبکرێت‪ ،‬زۆر کێشە‬ ‫دروس���تدەکات‪ ،‬بەاڵم رەنگە لەهەموویان‬ ‫خراپتر قەبەکردنی نەرجس���یەتبێت‪ .‬لەم‬ ‫دۆخەدا رۆش���نبیر دەکرێتە بوونەوەرێکی‬ ‫ناوازەی ناو دونیایەکی ئاسایی‪ ،‬رۆحێکی‬ ‫دەگم���ەن له‌دونیایەک���ی نادەگمەن���دا‪،‬‬ ‫س���ۆفییەکی مۆدێ���رن له‌کۆمەڵگایەکی‬ ‫گەم���ژەدا‪ ،‬رۆحێکی یاخی لەناو گاگەلدا‪.‬‬ ‫ئەم���ەش دۆخی بێخواس���تی‌و بێتەماحی‬ ‫نیی���ە‪ ،‬بەڵکو دۆخ���ی بەموتڵەقکردنی‬ ‫ح���ەز‌و خولی���ا‌و خواس���تە تایبەتەکانی‬ ‫رۆشنبیران خۆیانە‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ە ‪2012/6/5‬‬

‫ئایدیۆلۆژیاکان‌و گێلکردنی مرۆڤ‬ ‫ئایدیۆلۆژیای کۆمۆنیزم‬ ‫کامیار سابیر‬

‫له‌کۆمۆنیزم���دا‪ ،‬ئیرادەی ت���اک‌و چڤاک‬ ‫هەم���ووی تەس���لیمی یەک سیس���تمی‬ ‫تۆتالیتاری���ی‌و ی���ەک دیکتات���ۆری‬ ‫حیزبیی‌و ی���ەک رەگ���ەزی ئایدیۆلۆژیی‬ ‫دەک���رێ‪ .‬لەکاتێک���دا الی ئیس�ل�امی‬ ‫سیاس���ییش‪ ،‬ئیرادەی مرۆڤ تەسلیم بە‬ ‫ئایدیۆلۆژیایەکی دینیی دەکرێ کە شەرع‌و‬ ‫یاساو حوکمی ژیانی داناوەو الدان لێیان‪،‬‬ ‫الدانە له‌بەرنامەی ئیس�ل�ام‌و سزاکەیشی‬ ‫روونە کە ئەگەر کۆمۆنیزم‌و ئایدیۆلۆژیای‬ ‫دینی���ی دەس���ەاڵتیان هەب���ێ چیی بە‬ ‫نەیارانیان دەکەن؟ هەردوو ئایدیۆلۆژیای‬ ‫کۆمۆنیزم‌و ئیس�ل�امیی ل���ەو باوەڕەدان‪،‬‬ ‫ئەگ���ەر دەوڵەتێکی سەرتاس���ەریی بە‬ ‫ویس���تی ئەوان دابمەزرێ‪ ،‬سەرتاسەری‬ ‫زەویی له‌ئەفس���انەی ئاشتیی‌و خۆشیی‌و‬ ‫دادپەروەریی���دا نغرۆ دەبێ���ت‪ .‬هۆکاری‬ ‫س���ەرەکییش لەوێوە سەرچاوە دەگرێ‪،‬‬ ‫چونکە بە حەتمیەتەوە قس���ە لەس���ەر‬ ‫داهاتووی مرۆڤ‌و کۆمەڵگە دەکەن‪.‬‬ ‫هی���چ ئایدیۆلۆژیای���ەک بەئەن���دازەی‬ ‫لێنینیزم‌و س���تالینیزم درۆی گەورەیان‬ ‫بەن���اوی ئازادیی���ەوە نەک���ردووە‪.‬‬ ‫ش���وێنکەوتووانی لێنین‌و تڕۆتس���کیی‌و‬ ‫ستالین‪‌....‬و مارکسیس���تە رادیکاڵەکان‬ ‫لەهەموو الیەن‌و گرووپێکی سیاسیی زیاتر‬ ‫باسی ئازادیی دەکەن‪ ،‬بەاڵم دیکتاتۆریی‬ ‫پرۆلیتاریا‌و حکومەتی یەک حیزبیی‌و یەک زەبروزەنگ���ی بەڵش���ەفیکەکان ئەوەندە‬ ‫ئایدیۆلۆژیا بەدرێژایی دەیان ساڵ‪ ،‬دەیان س���امناک بوو‪ ،‬تەنانەت مۆس���ۆلۆنیی‌و‬ ‫ملیۆن مرۆڤیان بە دڕندانەترین ش���ێوە‪ ،‬هیتلەریش س���وودیان ل���ەو میکانیزمانە‬ ‫ب���ە قوربانی ئازادیی کرد‪ .‬س���تراکتۆری وەردەگرت ک���ە لێنین‌و دواتر س���تالین‬ ‫هیچ ئایدیۆلۆژیایەک بە ئەندازەی حیزبە ب���ۆ خۆقایمک���ردن‌و خەڵک ترس���اندن‬ ‫کۆمۆنیس���تییەکان دژایەتی رای جیاوازو بەکاریان دەهێنا‪ .‬له‌مێژووی نوێدا‌و لەناو‬ ‫بۆچوونی پێچەوانەی���ان نەکردووە له‌ناو ئایدیۆلۆژیاکاندا‪ ،‬هی���چ ئایدیۆلۆژیایەک‬ ‫ریزەکانی خۆیاندا‪ .‬هەمیش���ە جیاوازییە ب���ە نازیزمی ئاڵمانییش���ەوە‪ ،‬ئەوەندەی‬ ‫فیکریی‌و سیاسییەکانیان یان بە تێرۆری کۆمۆنی���زم مرۆڤ���ی ب���ە ژم���ارەی زۆر‬ ‫جەس���تەیی یاخود بە تێرۆری مەعنەوی نەکوشتووە‪.‬‬ ‫کەسایەتییەکان کۆتایی هاتووە‪.‬‬ ‫تۆتێن‌و یاق���ووب (‪)Totten& Jacobs‬‬ ‫کۆمۆنیزم له‌بیس���تەکانەوە‌و فاشیزمیش له‌کتێب���ی "پێش���ەنگی لێکۆڵینەوەکان‪،‬‬ ‫له‌سیی‌و چلەکانی سەدەی رابردوودا کە له‌جینۆسایدەکاندا" ژمارەی قوربانییانی‬ ‫حوکمی���ان کرد‌و دەس���ەاڵت‌و هەژموونی دەس���تی رژێم���ە کۆمۆنیس���تییەکان‪،‬‬ ‫سیاس���یی‌و ئایدیۆلۆژییان هەبوو‪ ،‬لەڕێی له‌کرێکارو جووتی���ارو چینی مامناوەندو‬ ‫ئیڵیتێکی سیاسییەوە کۆمەڵگەیان بەڕێوە ئێس���نیکە جی���اوازەکان‌و نەی���ارە‬ ‫دەبرد‪ ،‬له‌سەرکوت‌و قەدەغەکردنی دەنگی سیاسییەکانیان‪ ،‬بە ‪ ٧٠‬تا ‪ ١٠٠‬ملیۆن مرۆڤ‬ ‫ئ���ازاد‌و رای جی���اوازدا‪ ،‬دەقاودەق وەک دەقەبڵێنن‪ .‬بە کورتییەکەی دڕندانەترین‬ ‫یەک له‌توڕەیی خەڵک دەترسان‌و هەموو ئایدیۆلۆژی���ای مرۆڤایەتییە کە زۆرترین‬ ‫ئازادییەکیان لەخەڵک دەسەندەوە‪ .‬تەنیا مرۆڤی ب���ە ئامار جێنۆس���اید کردووە‪.‬‬ ‫لەیەک بۆچووندا جیاواز بوون‪ ،‬کۆمۆنیزم س���ەرمایەداریی بە هەموو ناعەدالەتییە‬ ‫دژایەتیی س���ەرمایەداریی دەکرد‪ ،‬بەاڵم کۆمەاڵیەتی���ی‌و ش���ەڕو پاوانخوازی���ی‌و‬ ‫فاش���یزم داکۆکییکەری بوو‪ .‬تۆقاندن‌و جیاوازیی���ە چینایەتییەکانیی���ەوە ب���ە‬

‫له‌کوردستاندا شەپۆلی‬ ‫شیوعییەت‌و دواتر‬ ‫کۆمۆنیزم بۆ ماوەی‬ ‫چەندین دەیە‪ ،‬مێشکی‬ ‫دەیان هەزار گەنجیان‬ ‫بە ئەفسانەکانی‬ ‫مارکسیزم‌و لێنینیزم‌و‬ ‫حکومەتی کرێکاریی‬ ‫ئاخنی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫چارەنووس‌و پاشەڕۆژی‬ ‫هەزاران گەنج‌و الوی‬ ‫کوردیشیان تەواو‬ ‫فاشیل کرد‬

‫تۆزی وەحش���یگەریی کۆمۆنیزم ناگات‪.‬‬ ‫کۆمۆنی���زم‪ ،‬له‌قڕکردن���ی مرۆڤدا‪ ،‬رووی‬ ‫دوژمنە ئایدیۆلۆژیاکەی "سەرمایەداریی"‬ ‫س���پیی کردووەت���ەوە‪ .‬وێ���ڕای تەمەنی‬ ‫کورتی کۆمۆنیزم لەدەسەاڵتدا‪ ،‬پێشەنگی‬ ‫ئایدیۆلۆژیاکانە له‌قڕکردنی مرۆڤدا‪.‬‬ ‫گرفت���ی س���ەرەکیی حیزبی ش���یوعیی‬ ‫عێراقی���ی‌و ت���وودەی ئێرانی���ی‌و‬ ‫کۆمۆنیستەکانی کوردس���تان‪ ،‬هەمیشە‬ ‫ئەوەبووە‪ ،‬لەو زوڵمە نەتەوەییەی له‌کورد‬ ‫کراوە‪ ،‬خۆی���ان هەاڵوێ���ردووە‌و چاویان‬ ‫لەئاستی داخستووە‪ .‬لەڕووی تیۆرییەوە‬ ‫گرفتی کۆمۆنیزم ئەوەیە زۆر خاکەس���ار‬ ‫بووە له‌ئاس���ت چەمکی ناس���یۆنالیزم‌و‬ ‫مەسەله‌ نەتەوایەتییەکاندا‪ .‬هەمیشە بە‬ ‫بزوتنەوەی کۆنەپەرس���تیی‌و داردەستی‬ ‫ئیمپریالی���زم‌و لیبراڵیزم���ی رۆژئاوای���ان‬ ‫زانیوە‪ .‬هیچ تیۆریستێکی مارکیسیستیی‬ ‫لەمێژوودا‪ ،‬بە خودی کارل مارکسیشەوە‬ ‫بەش���ەفافیی‌و لێبڕاوانە ددانیان بە مافی‬ ‫چارەی خۆنووس���ی گەالن‌و نەتەوەکاندا‬ ‫نەناوە‪.‬‬ ‫هەرچەندە لێنین له‌وتارە ئایدیۆلۆژییەکەیدا‬ ‫"مافی گ���ەالن ب���ۆ دیاریکردنی چارەی‬ ‫خۆنووس���ین" ئەو مافە بەڕەوا دەبینێ‪.‬‬ ‫لێنین‪ ،‬لەس���ەردەمی بەڵش���ەفیکەکاندا‬ ‫دۆکترین���ی نەت���ەوەو نەتەوایەتی���ی‌و‬ ‫(‪-narodnost‬‬ ‫نارۆدنۆس���تیان‬ ‫گرووپ���ی ئێس���نیکیی) وەک ئەدەبیاتی‬ ‫چاوبەس���تیی‌و فرتوفێڵ���ی ئایدیۆلۆژیی‬ ‫ب���ۆ دامرکاندنەوەی کێش���ە نەتەوەیی‌و‬ ‫ئێس���نیکییەکان‌و کۆنترۆڵکردنی تەواوی‬ ‫س���ۆڤێت ب���ەکار دەهێنا‪ ،‬ب���ەاڵم دواتر‬ ‫قەسابخانە بۆ زۆرێک له‌کەمە نەتەوەکان‬ ‫بەڕێخ���را‪ .‬ه���اوکات یەکێ���ک له‌هۆکارە‬ ‫سەرەکییەکانی هەڵوەشاندنەوەی خێرای‬ ‫س���ۆڤێت‪ ،‬جیاوازییە نەتەوایەتییەکان‌و‬ ‫پینەوپەڕۆکردن���ی ئایدیۆلۆژییان���ە‌و‬ ‫خۆسەپاندنی رووسەکان بوو‪.‬‬ ‫مارکس‌و ئەنگڵ���س وەک دامەزرێنەرانی‬ ‫تی���ۆری کۆمۆنیزم‪ ،‬لەوەدا فەش���ەلێکی‬ ‫گەورەیان بۆ ئایدیۆلۆژیاکەیان تۆمارکرد‬ ‫کە نەیانتوانی مەس���ەلەی ناسیۆنالیزم‌و‬ ‫کێشە نەتەوایەتییەکان چارەسەر بکەن‪،‬‬ ‫بەڵک���و نەیانتوان���ی راڤەیش���ی بکەن‪.‬‬ ‫جگ���ە لەچەند بەیانێک���ی ئایدیۆلۆژیی‌و‬ ‫مانیفێس���تۆی کۆمۆنیست‪ ،‬ئەویش تەنیا‬ ‫کۆمەڵێ قسەی ئایدیۆلۆژیی‌و شاعیرانە‪،‬‬ ‫لەچەشنی "کرێکاران‪ ،‬نیشتمانیان نییە"‪،‬‬ ‫یەک لێکدان���ەوەی عەقاڵنیی‌و لۆژیکییان‬ ‫بۆ کێشە‌و حەزیای ناسیۆنالیزم نەبووە‪.‬‬ ‫ئ���ەوە له‌کاتێکدا ک���ە مارکس‌و ئەنگڵس‬ ‫بەڕەچەڵ���ەک ئاڵمانیی���ن‌و مۆتیڤ���ی‬ ‫رادیکاڵبوونی نەتەوەیی الی ئاڵمانییەکان‬ ‫کولت���وورو مێژوویەکی پ���ڕ له‌بوغرایی‌و‬ ‫خۆبەزلزانیی���ان هەب���ووە‌و دەبووای���ە‬

‫ناس���یۆنالیزمیان لەبەرچ���او بگرتای���ە‪.‬‬ ‫س���کۆالرە ئەنسرۆپۆڵۆجیس���تەکان‌و‬ ‫توێ���ژەرە رائیدەکان���ی ناس���یۆنالیزم‪،‬‬ ‫ئ���ەم بەهەن���د وەرنەگرتنەی کێش���ەی‬ ‫نەتەوایەتیی لەالیەن مارکس‌و ئەنگڵسەوە‬ ‫بۆ دوو هۆکاری سەرەکیی دەگێڕنەوە‪:‬‬ ‫* لەڕووی فیکریی‌و مێژوویی‌و سیاسیی‌و‬ ‫کولتوورییەوە عەقڵیان پێی نەشکاوە‪.‬‬ ‫* بەه���ۆکاری ئایدیۆلۆژیی‌و ئەجێندای‬ ‫سیاسییەوە فەرامۆشیان کردووە‌و بەهەند‬ ‫وەریان نەگرتووە‪.‬‬ ‫دۆکترینی کۆمۆنیزم‌و مارکسیستەکان بە‬ ‫بەردەوامیی جەختیان له‌س���ێنتراڵبوونی‬ ‫دەس���ەاڵتەکان کردووەتەوە‪ ،‬هەمیش���ە‬ ‫دژی دیس���ێنترەاڵیزی دەس���ەاڵتەکان‬ ‫ب���وون‪ ،‬بەبیان���ووی ئ���ەوەی ری���زی‬ ‫بەرین���ی چین���ی کرێکاران���ی نەتەوەو‬ ‫گرووپە جی���اوازەکان‪ ،‬پەرتەوازە نەبێ‌و‬ ‫شۆڕش���ی پرۆلیتاریا زیان���ی پێنەگات‌و‬ ‫له‌خزمەت���ی بۆرژوازیی���دا! نەبێ‪ .‬ئەمە‬ ‫لەکاتێکدایە‪ ،‬کە ئەنسرۆپۆڵۆجیستەکان‌و‬ ‫بایەخێک���ی‬ ‫سۆسیۆلۆجیس���تەکان‬ ‫جدییان داوە بە ناس���یۆنالیزم‌و مەسەله‬ ‫‌نەتەوایەتی���ی‌و ئێس���نیکییەکان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫چونکە کۆمۆنیزم رێک وەک دین ئەوەی‬ ‫له‌کتێب���ە پیرۆزەکانی خۆیان���دا بوونی‬ ‫نیی���ە‪ ،‬ئیتر هەم���وو بیرکردنەوەیەکیش‬ ‫لەم کێش���ە ئاڵۆزە‪ ،‬ب���ە خزمەتکردنی‬ ‫س���ەرمایەداریی دەژمێ���رن‪ .‬فەش���ەلی‬ ‫ئایدیۆلۆژیای کۆمۆنیزم له‌مارکس���ەوە تا‬ ‫گرامشی‪ ،‬تێنەگەیش���تن بووە له‌تیۆری‬ ‫ناس���یۆنالیزم‌و رەهەندە نەتەوەییەکان‪،‬‬ ‫یان وەک پرۆفێس���ەر ت���ۆم نایرن ‪Tom‬‬ ‫‪ Nairn‬دەڵ���ێ "تیۆری���ی ناس���یۆنالیزم‬ ‫رەنگ���دەرەوەی فەش���ەلێکی گ���ەورەی‬ ‫مێژووییە بۆ مارکسیزم"‪.‬‬ ‫له‌ئاس���تی ئینتەرناسیۆنالیستییش���دا‪،‬‬ ‫شیوعییەکانی عێراق‌و توودەکانی ئێران‪،‬‬ ‫باوبۆرانی ئایدیۆلۆژیی سۆڤێتیان بەسەر‬ ‫کرێکارانی ئێران‌و عێراقدا ساغدەکردەوە‪.‬‬ ‫شۆڕش‌و یاخییبوونە چەکدارییەکانیان بە‬ ‫کرێگرتەی���ی‌و نۆکەرایەتیی ئیمپریالیزم‌و‬ ‫زایۆنی���زم‌و س���ەرمایەداریی دەچوواند‪،‬‬ ‫بێئ���ەوەی راڤەیەک���ی عەقاڵنی���ی ب���ۆ‬ ‫مەسەلەی نەتەوایەتیی بکەن‪ .‬لەو پەڕی‬ ‫لێقەوماویی‌و دەربەدەرییشیاندا بەدەست‬ ‫رژێمەکانی بەغداد‌و تارانەوە‪ ،‬هەمیش���ە‬ ‫ش���ۆڤینیزمی عەرەبی���ی‌و پانئێرانی���زم‬ ‫بەسەر میتۆدی فیکریی‌و ئایدیۆلۆژییاندا‬ ‫زاڵ ب���ووە‪ .‬ئ���ەوان الی جوتی���ارو‬ ‫زەحمەتکێشی کورد ئاوارە بوون‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەوای نەتەوەی سەردەس���تی ئێرانیی‌و‬ ‫عێراقیی(پانعەرەبی���ی)‪ ،‬بیرکردن���ەوەی‬ ‫ئازادانەیشی لێ زەوتکردبوون‪.‬‬ ‫»»‪19‬‬

‫كاتی به‌شداریی ئۆپۆزسیۆنه‌ له‌پرۆسه‌ی حوكمڕانیدا‬ ‫محه‌مه‌د ره‌ئوف‬

‫‪mrkurd76@yahoo.com‬‬

‫هه‌موو ئ���ه‌و گۆڕانكاریانه‌ی كه‌ به‌هاری‬ ‫عه‌ره‌بی له‌گه‌ڵ خۆیدا هێنای‌و س���یمای‬ ‫ژیانی سیاسی‌و حوكمڕانی له‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫گ���ۆڕی‪ ،‬كاریگ���ه‌ری ته‌واوی له‌س���ه‌ر‬ ‫هه‌یكه‌ل���ی حوكمڕان���ی له‌ناوچه‌ك���ه‌دا‬ ‫كردووه‌و سه‌رله‌نوێ دایڕشتنه‌وه‌‪ ،‬چیتر‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‌و فه‌رمانڕه‌وایی له‌ده‌س���تی‬ ‫بنه‌ماڵ���ه‌و تاكه‌ حیزبدا نه‌هێش���ته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی ئ���ه‌و گۆڕانكاریان���ه‌‬ ‫كاریگه‌ری���ی گ���ه‌وره‌ی له‌س���ه‌ر ژیانی‬ ‫سیاس���ی‌و فه‌رمانڕه‌وای���ی له‌هه‌رێم���ی‬ ‫كوردس���تاندا درووس���ت ك���ردووه‌و‬ ‫س���ه‌ركرده‌و حیزب���ه‌ فه‌رمانڕه‌واكان���ی‬ ‫كوردیش به‌ته‌واوی دركیان به‌وه‌ كردووه‌‬ ‫كه‌ ناكرێت س���ه‌رجه‌م ده‌س���ه‌اڵته‌كان‬ ‫له‌ده‌س���تی خۆیاندا بهێڵنه‌وه‌و قۆرخی‬ ‫حوكمڕان���ی بك���ه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم نایانه‌وێت‬ ‫دان ب���ه‌ ب���وون‌و به‌ش���داریی الیه‌ن���ی‬ ‫دیكه‌دا بنێن له‌ده‌س���ه‌اڵت‌و حوكمڕانی‬ ‫راسته‌قینه‌ی كوردستاندا‪ ،‬ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ‬ ‫له‌ش���ێوازی حوكمڕانی ئ���ه‌و واڵتانه‌دا‬ ‫دركی پێده‌كرێت ك���ه‌ به‌هاری عه‌ره‌بی‬ ‫گرتویانیه‌تی���ه‌وه‌‪ ،‬حوكمڕانییه‌كی بنكه‌‬ ‫ف���راوان‌و به‌ش���داریكردنی س���ه‌رجه‌م‬ ‫الیه‌نه‌كانه‌ له‌ده‌س���ه‌اڵت‌و حوكمڕانیدا‪،‬‬ ‫له‌تون���س حیزب���ی نه‌هزه‌ی ئیس�ل�امی‬ ‫به‌سه‌رۆكایه‌تی راشد غه‌نووشی رێژه‌ی‬ ‫ه���ه‌ره‌ زۆری ده‌نگه‌كانی ئ���ه‌و واڵته‌ی‬ ‫به‌ده‌ستهێنا‪ ،‬به‌اڵم سه‌رجه‌م پۆسته‌كانی‬

‫له‌پێناو ب ‌ه واقیعكردنی‬ ‫گوتاری ئۆپۆزسیۆندا‬ ‫پێویست ‌ه بیر‬ ‫له‌به‌شداریكردن‌و‬ ‫وه‌رگرتنی پۆست ‌ه‬ ‫بااڵكان بكه‌نه‌وه‬

‫قۆرخ نه‌كردوو س���ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی سێ‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی پارتی كۆنگ���ره‌ی ركابه‌ری‬ ‫ده‌نگی هێنا‪ ،‬به‌اڵم پۆس���تی س���ه‌رۆك‬ ‫كۆماری به‌و پارته‌ داو خۆشی پۆستی‬ ‫س���ه‌رۆك وه‌زیرانی وه‌رگرت‪ ،‬له‌میس���ر‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ئیخوان موسلیمین پۆستی‬ ‫سه‌رۆكی په‌رله‌مانی هه‌یه‌و چاوه‌ڕوانیش‬ ‫ده‌كرێت پۆستی سه‌رۆك كۆمار بباته‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئاماده‌ی���ی ده‌ربڕیوه‌ پۆس���تی‬ ‫س���ه‌رۆكی حكومه‌ت بدات���ه‌ الیه‌نه‌كانی ده‌س���ه‌اڵتێكی له‌هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫تر‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌عێراقیش���دا پۆسته‌كان پێنه‌درێ���ت‌و له‌هه‌م���وو گۆڕان���كاری‌و‬ ‫دابه‌شكراون‪ ،‬پۆستی سه‌رۆكی حكومه‌ت بارودۆخێكیش���دا داوای وه‌رگرتن���ی‬ ‫الی ده‌وڵه‌ت���ی یاس���ایه‌و س���ه‌رۆكی هه‌ڵوێستیان لێبكرێت‪ ،‬چاره‌سه‌ركردنی‬ ‫په‌رله‌مان الی عێراقی���ه‌ی ركابه‌رێتی‌و دۆخ���ی هه‌رێم���ی كوردس���تان به‌ب���ێ‬ ‫سه‌رۆك كۆماریش كورده‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی حوكمڕانی بنكه‌ فراوان‌و دابه‌ش���كردنی‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردس���تان به‌دی ده‌كرێت پۆس���ته‌كان له‌نێ���وان ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫قۆرخكردنی هه‌رس���ێ ده‌س���ه‌اڵته‌كه‌یه‌ ئۆپۆزس���یۆندا هه‌رگیز س���ه‌رناگرێت‌و‬ ‫له‌الیه‌ن یه‌كێتی‌و پارتی���ه‌وه‌و ته‌نانه‌ت ناڕوات���ه‌ پێش نه‌ك پێدان���ی وه‌زیرێك‬ ‫دابه‌ش���كردنی س���ه‌رجه‌م به‌ڕێوه‌به‌رو یاخ���ود به‌ڕێوه‌به‌رێك كه‌ ئه‌مه‌ هه‌رگیز‬ ‫پۆس���ته‌كانه‌ له‌نێ���وان خۆیان���داو به‌ به‌شداریكردنی راس���ته‌قینه‌ ئه‌ژمار‬ ‫بێبه‌ش���كردنی هه‌موو ئه‌و پۆس���تانه‌یه‌ ناكرێت‪ ،‬النی كه‌م یه‌كێك له‌پۆسته‌كانی‬ ‫له‌الی���ه‌ن ئۆپۆزس���یۆنه‌وه‌‪ .‬ئه‌م���ه‌ ئه‌و حكوم���ه‌ت‪ ،‬په‌رله‌مان‪ ،‬س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫خاڵه‌یه‌ كه‌ دۆخی هه‌رێمی كوردستان‌و هه‌رێم‪ ،‬بدرێته‌ ئۆپۆزسیۆن‌و مماره‌سه‌ی‬ ‫ناوماڵی كوردیی قه‌یراناوی كردووه‌و رۆژ ژیانی سیاسی خۆی بكات‪ ،‬به‌تایبه‌تیش‬ ‫ل���ه‌دوای رۆژیش چاوه‌ڕوانی خراپبوونی پێدان���ی س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌م���ان به‌‬ ‫دۆخ���ی ناوخۆی هه‌رێمی كوردس���تانی ئۆپۆزسیۆن ژیانی سیاسی‌و كێبه‌ركێی‬ ‫لێده‌كرێت‪ ،‬ناكرێت ئۆپۆزس���یۆن یه‌ك نێوان هێزو الیه‌نه‌كان زیندووتر ده‌كات‌و‬ ‫له‌سه‌رس���ێی ده‌نگه‌كان���ی هه‌رێم���ی له‌قازانجی خه‌ڵكی كوردستانیش ته‌واو‬ ‫كوردس���تانی هه‌بێت‌و هیچ پۆس���تێك‌و ده‌بێت‪ .‬ماوه‌ی دوو س���اڵه‌ ئۆپۆزسیۆن‬

‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌س���ه‌اڵت پ���رۆژ‌ه‬ ‫پێشكه‌ش���ده‌كات‌و ره‌خن���ه‌ ده‌گرێت‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتیش بێباكانه‌ لێی ده‌ڕوانێت‪،‬‬ ‫له‌ئێستاش���دا به‌م بارودۆخه‌ی ئه‌مڕۆی‬ ‫كوردس���تانه‌وه‌ ك���ه‌ پارت���ی‌و یه‌كێتی‬ ‫ت���ه‌واوی كایه‌كان���ی حوكمڕانیی���ان به‌‬ ‫حیزبی كردووه‌ ئه‌س���ته‌مه‌ ئۆپۆزسیۆن‬ ‫بتوانێت له‌ڕێی سندووقه‌كانی ده‌نگدانه‌وه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت وه‌ربگرێت‪ ،‬ئه‌م تێڕوانینه‌ الی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی ئۆپۆزس���یۆن به‌ته‌واوی‬ ‫دركی پێده‌كرێت‌و هیچ متمانه‌یه‌كیان به‌‬ ‫به‌ڵێن‌و گوتاره‌كانی ده‌س���ه‌اڵت نه‌ماوه‌‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ ئه‌گ���ه‌ر له‌دوێنێدا ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌وه‌ گۆڕانكاری گرنگ بوبێت‪،‬‬ ‫ئه‌مڕۆ ده‌كرێت له‌ناو خودی ده‌سه‌اڵته‌وه‌‬ ‫گۆڕان���كاری بكرێت هاوواڵتی���ان ته‌نها‬ ‫قسه‌و ره‌خنه‌یان له‌ئۆپۆزسیۆن ناوێت‪،‬‬ ‫پراكتیك���ردن‌و جێبه‌جێكردن���ی ئ���ه‌و‬ ‫گوتارانه‌یان له‌سه‌ر ئه‌رزی واقیع ده‌وێت‬ ‫به‌جۆرێ���ك له‌ج���ۆره‌كان له‌به‌رامب���ه‌ر‬ ‫ئه‌و جۆره‌ گوت���اره‌دا دووچاری مه‌له‌ل‬ ‫بوون‌و چیت���ر ته‌حه‌مولی ئ���ه‌و دۆخه‌‬ ‫چه‌ق به‌س���تووه‌ ناك���ه‌ن‪ ،‬بۆیه‌ له‌پێناو‬ ‫به‌ واقیعكردنی گوتاری ئۆپۆزس���یۆندا‬ ‫پێویس���ته‌ بی���ر له‌به‌ش���داریكردن‌و‬ ‫وه‌رگرتنی پۆس���ته‌ ب���ااڵكان بكه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ چاره‌سه‌ركردنی دۆخی ئه‌مڕۆی‬ ‫كوردس���تان به‌ب���ێ حوكمڕانییه‌ك���ی‬ ‫ته‌وافوقی (ئ���ه‌وه‌ی ده‌س���ه‌اڵتدارانی‬ ‫ك���ورد ب���ۆ به‌غ���داد داوای ده‌ك���ه‌ن‌و‬ ‫موماره‌س���ه‌ ده‌كرێ���ت) س���ه‌رناگرێت‌و‬ ‫هه‌رگیز به‌سه‌ردان‌و كۆبوونه‌وه‌و به‌ڵێنی‬ ‫بێبنه‌ما‪ ،‬نێوماڵی كوردی یه‌كناخرێته‌وه‌‬ ‫چاكس���ازی بنه‌ڕه‌تی‌و گۆڕانكاری جدی‬ ‫له‌سیستمی حوكمڕانیدا ناكرێت‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫سه‌باره‌ت ب ‌ه توندڕه‌ویی‬ ‫ رێبین هه‌ردی‬ ‫هه‌میش��� ‌ه توندڕه‌وی���ی‌و دڵڕه‌قی���ی‪،‬‬ ‫توندڕه‌وی���ی‌و دڵڕه‌قی���ی ت���ر به‌رهه‌م‬ ‫دێنێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌میشه‌ش توندڕه‌وییه‌ک‬ ‫پێش ئه‌وی تر ئه‌که‌وێت‪ .‬توندڕه‌وه‌کان‬ ‫ب ‌ه یه‌که‌وه‌‌و ب ‌ه یه‌کجار ده‌ستپێناکه‌ن‪،‬‬ ‫به‌ڵکو هه‌میش��� ‌ه گروپێک ده‌س���ت ب ‌ه‬ ‫توندڕه‌وی���ی ئه‌کات‌و بێ ئه‌وه‌ی بزانێت‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆی���دا هێزێکی ناکۆک به‌خۆی‬ ‫به‌هه‌م���ان هێ���زه‌و‌ه دروس���ت ئه‌کات‪.‬‬ ‫یاسای سێهه‌می نیوتن لێره‌شدا راسته‬ ‫‌"بۆ هه‌موو کردارێ���ک‪ ،‬په‌رچه‌کردارێک‬ ‫هه‌ی ‌ه ک��� ‌ه له‌هێ���زدا یه‌کس���ان ‌ه پێی‌و‬ ‫پێچه‌وانه‌یه‌ت���ی"‪.‬‬ ‫له‌ئاراسته‌ش���دا‬ ‫توندڕه‌وی���ی ه���ه‌ر گروپێ���ک چه‌ند ب ‌ه‬ ‫هێز‌و گه‌ور‌ه بێ���ت‪ ،‬هه‌مان توندڕه‌ویی‬ ‫به‌رامبه‌ر ب ‌ه خۆی وه‌ک په‌رچه‌کردارێک‬ ‫دروس���ت ئ���ه‌کات‪ .‬دڵڕه‌قی���ی هه‌مان‬ ‫دڵڕه‌قیی دروس���ت ئه‌کاته‌وه‌‪ .‬بێهود‌ه‬ ‫نیی ‌ه سته‌مکاره‌کان چه‌ند ب ‌ه دڵڕه‌قیی‬ ‫حوکم ئه‌که‌ن‪ ،‬هێنده‌ش ب ‌ه دڵڕه‌قییه‌و‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ر کار الئه‌برێ���ن‪ .‬دیمه‌ن���ی ئه‌و‬ ‫دڵڕه‌قییه‌ی قه‌زافی پێی کوژرا‪ ،‬ته‌نها ب ‌ه‬ ‫بینینی هه‌مان دڵڕه‌قیی ئه‌م سته‌مکار‌ه‬ ‫ته‌فس���یر ئه‌کرێت ک ‌ه مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫خه‌ڵکی خۆیدا پێکردووه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم توندڕه‌وی���ی خۆبه‌خۆ‌و ب ‌ه یه‌ک‌و‬ ‫دوو رۆژ دروست نابێت‪ .‬دیارده‌یه‌ک نیی ‌ه‬ ‫له‌ناکاو‌و بێ هیچ پاس���اوێک روو بدات‪.‬‬ ‫توندڕه‌وی���ی وه‌ک زۆرێک له‌دیارده‌کانی‬ ‫ت���ر بێ ه���ۆکار‌و پاڵنه‌ر نیی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بێگوم���ان پاڵنه‌ره‌ک���ه‌ی خه‌س���ڵه‌تی‬ ‫زاتی مرۆڤ نییه‌‌‪ .‬وه‌نه‌بێ ش���تێک یان‬ ‫غه‌ریزه‌یه‌ک له‌مرۆڤ���دا هه‌بێت ک ‌ه وای‬ ‫لێبکات به‌ره‌و توندڕه‌ویی بڕوات‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ی جۆرێک کلتور‌و‬ ‫توندڕه‌ویی به‌رهه‌م��� ‌‬ ‫ش���ێوه‌ی بیرکردنه‌وه‌یه‌‪ .‬ئه‌م شێوازی‬ ‫بیرکردنه‌وه‌یه‌ش پ���ه‌روه‌رد‌ه ئه‌کرێت‪،‬‬ ‫فێر ئه‌کرێ���ت‌و ئه‌خوێنرێت‪ .‬توندڕه‌ویی‬ ‫بێ دای���ک‌و ب���اوک نیی���ه‌‪ ،‬په‌رتوک‌و‬ ‫مامۆس���تای هه‌یه‌‪ ،‬وانه‌‌و پۆلی تایبه‌تی‬ ‫خ���ۆی هه‌یه‌‌‪ ،‬مێ���ژوی دروس���تبوون‌و‬ ‫س���ه‌رپێ گرتنی تایبه‌تی خۆی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫قۆناغێک���ی هه‌ی ‌ه تیایدا گه‌وره‌‌و فراوان‬ ‫ئه‌بێت‌و قۆناغیشی هه‌ی ‌ه دائه‌مرکێته‌وه‌‌و‬ ‫ئه‌وه‌ستێت‪.‬‬ ‫بێگومان توندڕەو‌یی ش���کڵ‌و شێوازی‬ ‫جیاوازی هه‌یه‌‌و له‌زیاد له‌بوارێکیش���دا‬ ‫بوونی هه‌ی���ه‌‪ .‬بابه‌ته‌کانی توندڕه‌ویی‬ ‫جیاوازن‌و په‌یوه‌ست نین ب ‌ه بوارێکه‌و‌ه‬ ‫ب��� ‌ه تایبه‌ت���ی‪ .‬تون���دڕه‌وی له‌هه‌موو‬ ‫بواره‌کان���دا هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌وه‌رزش���ه‌و‌ه بۆ‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌ت���ی‪ ،‬تا ئه‌گات ‌ه سیاس���ه‌ت‌‌و‬ ‫ئابوری‌و تا دوای���ی‪ ،‬به‌اڵم چه‌ند بوار‌و‬ ‫بابه‌ته‌کان���ی توندڕه‌ویی جی���اواز بن‪،‬‬ ‫ئه‌و‌ه له‌هه‌ندێک سیفه‌تی گشتی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫سه‌ره‌کیدا چونیه‌کن‪.‬‬ ‫توندڕه‌ویی قه‌بوڵنه‌کردنی بیرکردنه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌وی دییه‌‪ ،‬ته‌ماش���اکردنی ئه‌وی دیی ‌ه‬ ‫ن���ه‌ک وه‌ک بوونه‌وه‌رێ���ک ک��� ‌ه مافی‬ ‫خۆیه‌ت���ی رای خۆی‌و دی���دی تایبه‌تی‬ ‫خ���ۆی‌و تامی تایبه‌تی خ���ۆی هه‌بێت‪،‬‬ ‫به‌ڵکو وه‌ک بوونه‌وه‌رێکی ناح ‌هز‌و گومڕا‬ ‫ک ‌ه یان ئه‌بێت دواجار رازی بێت ح ‌هز‌و‬ ‫بڕوا‌و دیدی که‌سی توندڕه‌و وه‌ربگرێت‪،‬‬ ‫ی���ان ب���ۆ هه‌میش��� ‌ه وه‌ک نه‌یارێک���ی‬ ‫ناح ‌هز‌و نه‌خوازراو له‌به‌رده‌م توندڕه‌ودا‬ ‫ئه‌مێنێت���ه‌وه‪ .‬ئه‌مڕۆ ک��� ‌ه ته‌حه‌مولی‬ ‫ئ���ه‌کات‪ ،‬ک��� ‌ه له‌گه‌ڵیدا ئ���ه‌ژی‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌و‌ه نیی��� ‌ه ک ‌ه بێ باک��� ‌ه به‌رامبه‌ری‪،‬‬ ‫به‌ڵکو له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ‌ه یان هێشتا هیوای‬ ‫به‌و‌ه له‌ده‌ست نه‌داو‌ه بیخات ‌ه سه‌ر را‌و‬ ‫ئاره‌زوی خۆی‪ ،‬یان توانای س���ڕینه‌وه‌‌و‬ ‫له‌ناوبردن���ی نیی���ە‌‪ .‬تون���دڕه‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫بێباکی���دا هه‌رگیز کۆنابێت���ه‌وه‌‪ ،‬بگر‌ه‬ ‫ره‌نگ ‌ه یه‌کێک له‌کێش��� ‌ه سه‌ره‌کیه‌کانی‬ ‫توندڕه‌ویی ئه‌و‌ه بێت‪ ،‬هه‌رگیز‌و له‌هیچ‬ ‫بارودۆخێک���دا ناتوانێ���ت یه‌ک تۆزیش‬ ‫بوو‌ه بێباک بێت‪ .‬توندڕه‌وی وه‌رگرتنی‬ ‫بوونی ئه‌وی دی��� ‌ه ب ‌ه جدی‪ ...‬چاوێک ‌ه‬ ‫هه‌میش ‌ه کراوه‌‌و پڕ گومان ک ‌ه ئاراسته‌ی‬ ‫ئه‌وی دی کراوه‌‪.‬‬ ‫تون���دڕه‌و که‌س���ێک ‌ه ئ���ه‌وی دی زۆر‬ ‫له‌هه‌موو ش���تێکی تری ئه‌م دنیای ‌ه ب ‌ه‬ ‫گرنگ ئه‌زانێت‌و داگیری ئه‌کات‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫توندڕه‌و هه‌ست ئه‌کات ئه‌وه‌ی ک ‌ه راکانی‬ ‫ئه‌م نه‌بوونه‌ت��� ‌ه رای زاڵ‪ ،‬ئاره‌زوه‌کانی‬ ‫نایه‌ن��� ‌ه دی‪ ،‬له‌به‌ر بوون���ی ئه‌وی دیی ‌ه‬ ‫ک ‌ه رێگر‌ه له‌وه‌ی خواسته‌کانی توندڕه‌و‬ ‫بێن ‌ه دی‪ .‬به‌وه‌ش���دا ک ‌ه توندڕه‌و جگ ‌ه‬ ‫له‌بۆچون‌و راکانی خۆی‪ ،‬هیچ ش���تێکی‬ ‫پێ راست نییه‌‪ ،‬ئه‌وا رێگرتن له‌ڕاکانی‬ ‫به ‌رێگرتن له‌ڕاس���تی‌و حه‌ق ئه‌زانێت‪.‬‬

‫له‌کوێ توندڕه‌ویی‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬به‌هێز بوو‪،‬‬ ‫گه‌وره‌‌و فراوان بوو‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌وێش لێبوردن‬ ‫نییه‌‪ ،‬ته‌حه‌مولی‬ ‫یه‌کدی نییه‌‪ ،‬پێکه‌و‌ه‬ ‫گونجان‌و ژیان نییه‌‬ ‫لێره‌و‌ه توندڕه‌و هه‌میش ‌ه له‌بوونی ئه‌وی‬ ‫تردا له‌ئازاردا ئه‌ژی‪ .‬ئه‌وی دی هه‌میش ‌ه‬ ‫خه‌مناک‌و نائومێد‌و له‌دوا شیکردنه‌وه‌دا‬ ‫پڕ رقی ئه‌کات‪ .‬رق له‌وی دی به‌رهه‌می‬ ‫توندڕه‌ویی ‌ه ک ‌ه ب���ڕوای وای ‌ه ئه‌وی دی‬ ‫هۆکاری س���ه‌ره‌کی هه‌موو ئه‌و ش���ت ‌ه‬ ‫ناخۆش���انه‌ی ‌ه ک ‌ه رێگرن له‌به‌دیهێنانی‬ ‫ویس���ته‌کانی تون���دڕه‌و‌‪ .‬توندڕه‌ویی‌و‬ ‫دڵڕه‌قیی دوو شتی پێکه‌و‌ه گرێدراون‌و‬ ‫یه‌که‌میان هه‌میش��� ‌ه دوهه‌میان به‌دوای‬ ‫خۆیدا دێنێت‪ .‬له‌کۆی دڵڕه‌قیی هه‌بوو‪،‬‬ ‫کوش���تن‌و ئازاردانی بێ پاساو هه‌بوو‪،‬‬ ‫سه‌رزه‌نشتی بریندارک ‌هر‌و نا ئینسانیان ‌ه‬ ‫هه‌ب���وو‪ ،‬ه���ه‌ر له‌وێ���ش جێپێکان���ی‬ ‫توندڕه‌ویی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫که‌س���ی تون���دڕه‌و س���ازش ن���اکات‪،‬‬ ‫لێبوردنی نییه‌‪ ،‬ته‌حه‌مول نازانێت‪ .‬ئه‌و‬ ‫زاراوان��� ‌ه ب ‌ه جیهانی تون���دڕه‌و نامۆن‪.‬‬ ‫ئه‌و ته‌نها دواخس���تن ئه‌زانێت‌و ئومێد‬ ‫ب ‌ه جیهانێک ک ‌ه سبه‌ی دێت‌و هه‌ڵگری‬ ‫خواس���ته‌کانی ئ���ه‌م ئه‌ب���ن‪ .‬توندڕه‌و‬ ‫ی نائومێد‌و‬ ‫چه‌ن���د له‌بوونی ئ���ه‌وی د ‌‬ ‫خه‌مبار ئه‌بێت‪ ،‬دوو هێند‌ه ئومێده‌وار‌و‬ ‫به‌ختی���ار‌ه ب ‌ه ئاینده‌ی خ���ۆی‪ .‬چه‌ند‬ ‫ئێستا ب ‌ه هۆی بوونی که‌سانێکی تره‌و‌ه‬ ‫ک ‌ه هه‌مان راو بۆچون‌و خواستی ئه‌میان‬ ‫نییه‌‪ ،‬ب ‌ه ڕه‌ش‌و تاری���ک ئه‌بینێت‌و ب ‌ه‬ ‫نائومێدییه‌و‌ه لێی ئه‌ڕوانێت‪ ،‬دوو هێند‌ه‬ ‫ئایند‌ه ب ‌ه گ���ه‌ش‌و روناک ئه‌بینێت ک ‌ه‬ ‫بێگوم���ان س���ه‌رزه‌مینی هاتن��� ‌ه دی‬ ‫خواست‌و بۆچون ‌ه راسته‌کانی خۆیه‌تی‪.‬‬ ‫تون���دڕه‌و له‌نێوان ئومێ���د‌و نائومێدیدا‬ ‫دێت‌و ئه‌چێ‪ .‬له‌ڕاستیدا چی تامه‌زرۆی‌و‬ ‫حه‌زی گه‌وره‌ی خۆی بۆ ئایند‌ه هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌کات ب ‌ه رقێکی ئه‌س���تور له‌ئێس���تا‌و‬ ‫هه‌موو ئه‌و ش���تانه‌ی له‌ئێستادا هه‌ن‪.‬‬ ‫توندڕه‌وی���ی‌و رق له‌ئێس���تا بوون دوو‬ ‫شتی پێکه‌و‌ه گرێدراون‪ .‬له‌ڕاستیدا رق‬ ‫له‌ئێستای ‌ه وا له‌توندڕه‌و ئه‌کات هه‌میش ‌ه‬ ‫بڕێکی زۆر له‌دڵڕه‌قیی تیا بێت‪.‬‬ ‫وتمان توندڕه‌و س���ازش ن���اکات‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫ئا‌ماد‌ه نیی ‌ه بۆچونه‌کانی بخات ‌ه به‌رده‌م‬ ‫تاقیکردن���ه‌وه‌‌و گۆڕان‪ .‬ئ���ه‌و ناتوانێت‬ ‫خۆی بگۆڕێت‪ ،‬به‌ڵکو هاتوو‌ه بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌وانی دی بگۆڕێت‪ .‬بینینی دنیا وه‌ک‬ ‫هه‌مه‌ڕه‌نگییه‌ک ک ‌ه ئه‌ش���ێت‌و راسته‌‌و‬ ‫ماف���ی خۆیان ‌ه خه‌ڵک���ی بیرکردنه‌وه‌ی‬ ‫جیاواز‌و بۆچون���ی جیاوازیان هه‌بێت‪،‬‬ ‫ش���تێک ‌ه ب ‌ه جیهانی تون���دڕه‌و نامۆیه‌‪.‬‬ ‫توندڕه‌‌و تا ئه‌و کات ‌ه ئه‌وانی دی قه‌بوڵ ‌ه‬ ‫ک ‌ه که‌ره‌سه‌ی به‌دیهاتنی پرۆژه‌کانی ئه‌و‬ ‫بن‪ ،‬له‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ش هه‌موو ئه‌وانی‬ ‫دی ناحه‌زێکی ش���یمانه‌یین ک ‌ه ره‌نگ ‌ه‬ ‫هه‌میش���ه‌‌و هه‌موو کات‪ ،‬شه‌ڕ له‌دژیان‬ ‫به‌رپ���ا بکرێ���ت‪ .‬له‌ک���وێ توندڕه‌ویی‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬به‌هێز بوو‪ ،‬گه‌وره‌‌و فراوان بوو‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌وێش لێبوردن نییه‌‪ ،‬ته‌حه‌مولی‬ ‫یه‌کدی نییه‌‪ ،‬پێک���ه‌و‌ه گونجان‌و ژیان‬ ‫نییه‌‪ .‬ب��� ‌ه کورتی له‌ک���وێ توندڕه‌ویی‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬هه‌ر له‌وێش هه‌ڕه‌ش��� ‌ه له‌سه‌ر‬ ‫ژیان‌و هه‌موو مافه‌کانی ئینسان هه‌یه‌‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫هەفتە یادەکەی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان‬ ‫قسەیەک دەربارەی یادی ‪ ٣٧‬ساڵەی دامەزراندنی یەکێتی‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫یه‌كه‌م کۆنفرانسی وزه له‌ئه‌ربیل‬ ‫(‪)١‬‬ ‫ئه‌م دوو س���تونه زۆر به کورتی له‌ڕێگای‬ ‫به‌کاربردنی میتۆدی خیتابی شیکارییه‌وه‬ ‫(دیس���کۆرس ئه‌نالیس���یس) هه‌وڵ���ی‬ ‫خوێندن���ه‌وه‌ی یه‌که‌م کۆنفرانس���ی وزه‬ ‫ئه‌دات که له‌ش���اری هه‌ولێر رۆژانی ‪‌٢١‬و‬ ‫‪٢٢‬ی مانگی ئایار به‌ڕێوه‌چوو‪ .‬مه‌به‌‌ستمان‬ ‫ل���ه‌م میت���ۆده ئه‌و‌ه‌یه‪ ،‬که ئ���ه‌وه‌ی له‌و‬ ‫کۆنفرانس���ه‌دا وت���راوه‪ ،‬نمایش���کراوه‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌چ���ووه‪ ،‬چڕک���راوه‌ی دونیایه‌کی‬ ‫ئاڵ���ۆزی فره‌الیه‌ن���ه‪ ،‬که‌له‌پاش���خانه‌وه‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چێ���ت‪ .‬بۆی���ه ده‌کرێت هه‌موو‬ ‫شتێکی کۆنفرانس���ه‌که وه‌ك دوگمه‌یه‌ک‬ ‫مامه‌ڵ���ه‌ی له‌گه‌ڵ���دا بکرێت ک���ه ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌ستی لێده‌ین ئه‌وا دونیایه‌کی فراوانمان‬ ‫بۆ بکاته‌وه‪ ،‬ی���ان هیچ نه‌بێ یارمه‌تیمان‬ ‫بدات له‌و بواره‌وه‪ .‬ئه‌مه له‌هه‌مانکاتدا له‌و‬ ‫دید‌ه‌وه س���ه‌رچاوه‌ی گرتووه‪ ،‬که دونیای‬ ‫وزه‪ ،‬به‌گش���تی له‌مێژوویدا هه‌میش���ه به‬ ‫نهێنی‌و ئاڵۆزی‌و پڕ له‌ملمالنێ ناس���راوه‪،‬‬ ‫وه‌ک دانی���ال یه‌رگن له‌کتێب���ی خه‌اڵتدا‬ ‫پێم���ان ده‌ڵێ���ت‪ .‬بۆیه ته‌نه���ا له‌ڕێگای‬ ‫رووداوی له‌م شێوه‌یه‌وه ده‌توانرێت قسه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر سروشت‌و ئاراس���ته‌ی داهاتووی‬ ‫بکرێت‪.‬‬ ‫ئێمه دیده‌کانمان له‌ش���ێوه‌ی سه‌رنجدا‬ ‫ده‌خه‌ینه روو‪.‬‬ ‫‪ -١‬ن���او‪ :‬بۆچ���ی کۆنفرانس���ه‌که ناوی‬ ‫له‌ئه‌ربیل‪-‬ه‌وه ب���ۆ جیهانیی هه‌ڵگرتبوو‪.‬‬ ‫ئه‌ربی���ل له‌جیاتی چ ناوێکی تر دانرابوو‪.‬‬ ‫یان ئایا ئه‌ربی���ل بووبووه جێگره‌وه‌ی چ‬ ‫ناوێکی تر‪ .‬دیاره بۆ هه‌موان ئاش���کرایه‬ ‫که ئه‌ربیل له‌جیاتی کوردستان دانرابوو‪.‬‬ ‫ئه‌م جێگۆڕکێیه هه‌روه‌ها ئاس���ان نییه‪.‬‬ ‫گه‌رچ���ی ئه‌ربی���ل پایته‌خت���ی هه‌رێمی‬ ‫کوردس���تانه‪ ،‬به‌اڵم له‌دۆخێک���ی وه‌هادا‬ ‫نه‌ده‌ب���وو ئه‌ربی���ل جێگای کوردس���تان‬ ‫بگرێته‌وه‪ ،‬چونک���ه ته‌نها ئه‌و کاتانه‌ که‬ ‫پایته‌خ���ت جێ���گای واڵت ده‌گرێته‌وه که‬ ‫په‌یو‌‌س���ت بێت به بڕیاری سیاس���یه‌وه‪.‬‬ ‫لێره‌دا بابه‌ت س���امانی سروشتیه‌و ته‌نها‬ ‫له‌ئه‌ربیل���دا کۆنه‌بووه‌ت���ه‌وه‪ ،‬وه‌ک چۆن‬ ‫ده‌سه‌اڵتی سیاس���ی هه‌میشه له‌ناوه‌نددا‬ ‫کۆده‌بێت���ه‌وه‪ .‬ئ���ه‌م جێگرتنه‌وه‌ی���ه‬ ‫یارییه‌کی سیاس���یه له‌الیه‌ن رێکخه‌رانی‬ ‫کۆنفرانس���ه‌که‌وه ئه‌نجامدرا‪ .‬وتراوێکه بۆ‬ ‫ش���اردنه‌وه‌ی نه‌وتراوێک‪ .‬رێگه‌پێدراوێکه‬ ‫بۆ رووپۆشکردنی رێگه‌پێنه‌دراوێک‪ .‬ئه‌م‬ ‫یاری زۆاڵن���ه‌ی (یان هه‌ولێ���ری واته‌نی‬ ‫بییژیانه‌ی) خیتابی سیاسیه‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ده‌‌‌زگای رێکخ���ه‌ر‪ .‬ئ���ه‌و ده‌زگایه‌ی‬ ‫که کۆنفرانس���ه‌که‌ی رێکخست ناوه‌ندێکی‬ ‫تورکییه که به‌کورتکراوه‌ی به س���تییه‌م‬ ‫ناسراوه‪ ،‬ستییه‌م به تورکی یانی‪ :‬ستراتیژ‪،‬‬ ‫ته‌کنی���ک‪ ،‬ئیکۆنۆمیک‪ ،‬ئارش���تیرناله‌ر‪،‬‬ ‫مه‌رکزی‪ .‬ئه‌م ناوه‌نده کاریان رێکخستنی‬ ‫کۆنفران���س‌و کۆبوون���ه‌وه‌ی ئاب���ووری‌و‬ ‫پیشه‌س���ازییه‪ .‬به‌ش���ی تایبه‌ت به وزه‬ ‫له‌الی���ه‌ن باڵیۆزی خانه‌نش���ین میتحه‌ت‬ ‫بالکان���ه‌وه به‌ڕێوه‌ده‌برێ���ت‪ .‬میتح���ه‌ت‬ ‫له‌کۆنفرانس���ه‌که‌ی ئه‌ربیل ئاماده‌بوو‪ ،‬وه‬ ‫کردنه‌وه‌ی کۆنفرانسه‌که له‌الیه‌ن ئه‌وه‌وه‬ ‫به‌ڕێوه‌چ���وو‪ .‬ئێس���تا ک���ه ده‌زانین کێ‬ ‫کۆنفرانس���ه‌که‌ی رێکخس���تووه‪ ،‬ده‌زانین‬ ‫بۆچی ناوی کوردستان تیایدا سڕاوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌نامه‌که‌یدا بۆ ئه‌م ناوه‌نده که له‌به‌رواری‬ ‫‪٥‬ی ن���ه‌ورۆزی س���اڵی‪٢٧١٢‬ی کوردی‪،‬‬ ‫د‪.‬ئاشتی هه‌ورامی پشتگیری خۆی بۆئه‌م‬ ‫رێکخ���راوه دووپات ئه‌کات���ه‌وه‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫به هیوایه ب���ازاڕی تورکی���ا ببێته هۆی‬ ‫رێنێسانسی وزه‌ی عێراق‪ .‬ده‌توانیت ده‌قی‬ ‫نامه‌که له‌سایتی س���تییه‌م بخوێنیته‌وه‪:‬‬ ‫‪http://www.steam.com.tr/eng.asp‬‬

‫‪ -٣‬میتح���ه‌ت بالکان‪ :‬ئ���ه‌م پیاوه بۆ‬ ‫ماوه‌ی س���ی‌و حه‌وت س���اڵ له‌وه‌زاره‌تی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی تورکیا له‌باڵوێزخانه‌کانی تورکیا‬ ‫له‌پایته‌خته‌کانی وه‌ک تاران‪ ،‬واش���نتۆن‪،‬‬ ‫جنێف‪ ،‬ڤییه‌ن���ا کاری کردوه‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌ئێران‌و نه‌مسا بووه‌ته باڵوێز‪ .‬چاالکانه‬ ‫به‌شدار بووه له‌بواری وزه‌و دانوستانه‌کانی‬ ‫راکێشانی بۆری باکۆ‪ -‬تیبلیسی‪ -‬جیهان‪.‬‬ ‫به‌خوێندن���ه‌وه‌و راڤه‌کردن���ی ش���وێن‌و‬ ‫کار‌و ئه‌زموون���ی ئ���ه‌م که‌س���ه بۆم���ان‬ ‫ده‌رئه‌که‌وێت ک���ه ش���اره‌زایه له‌ئاڵۆزی‬ ‫ناوچه‌ک���ه‪ ،‬له‌نزیکه‌وه له‌ڕۆڵ���ی ئه‌مریکا‬ ‫ئاگاداره‌و هه‌روه‌ها ل���ه‌ڕووی پراکتیکه‌وه‬ ‫ئاگاداری چۆنێت���ی فه‌راهه‌مکردنی بۆری‬ ‫کێش���انه له‌ناوچه‌که‌دا‪ .‬ئه‌مانه هه‌موو بۆ‬ ‫دۆخی ئێس���تای کوردس���تان له‌چه‌ندین‬ ‫رووه‌وه گرنگ���ن‪ ،‬وه‌ک هێ���زه ناوچه‌یی‌و‬ ‫جیهانیه‌کان‪ ،‬رۆڵ‌و ملمالنێکانیان‪ ،‬پالنی‬ ‫تورکی���او‪ ...‬چه‌ندین الیه‌ن���ی تر‪ .‬هاتنی‬

‫ئه‌م‌و ده‌زگاکه‌ی بۆ ئه‌ربیل بۆ رێکخستنی‬ ‫کۆنفرانس���ه‌که مانای رۆڵی چڕی تورکیا‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت له‌م بواره‌دا‪.‬‬ ‫‪ -٤‬کردن���ه‌وه‌ی کۆنفرانس���ه‌که‪ :‬وه‌ک‬ ‫له‌پالننامه‌ی به‌رنامه‌که‌دا نوسراوه‪ ،‬یه‌که‌م‬ ‫قسه‌که‌ر‪ ،‬نێچیره‌ڤان ئیدریس بارزانییه‪.‬‬ ‫دیاره ئه‌م���ه ئاس���ایی‌و چاوه‌ڕوانکراوه‪،‬‬ ‫وه‌ک که‌س���ی خ���اوه‌ن ده‌س���ه‌اڵتی بااڵ‬ ‫له‌واڵتدا‪ .‬نێچیره‌ڤان له‌درێژه‌ی قسه‌کانیدا‬ ‫وت���ی «جه‌نابی وه‌زی���ری وزه‌ی توركیا‌و‬ ‫هاتن���ی برایانم���ان له‌توركی���اوه‌ بۆ ئه‌م‬ ‫كۆنفرانسه‌‪ ،‬ئاماژه‌یه‌كی گرنگه‌و به‌رچاوه‌‬ ‫ب���ۆ ه���اوكاری‌و هه‌ماهه‌نگ���ی له‌بواری‬ ‫وزه‌‌و س���امانه‌ سروش���تیه‌كان له‌نێ���وان‬ ‫هه‌ردووال‪ ،‬هه‌روه‌ها به‌ڵگه‌شه‌ كه‌وا چۆن‬ ‫ده‌توانی���ن به‌ڕێگه‌ی په‌یوه‌ندی مێژوویی‌و‬ ‫كه‌لتوریمان پاڵپش���تی ئه‌م بواره‌ گرنگه‌‬ ‫بین له‌هه‌رێمه‌كه‌مان»‪ .‬ده‌قی س���ه‌رجه‌م‬ ‫قسه‌کانی س���ه‌رۆک وه‌زیران جه‌ختی له‌و‬ ‫دیده ئه‌كرده‌وه که ئێمه وه‌ک مه‌ترسییه‌ک‬ ‫ته‌ماشای ده‌که‌ین ئه‌ویش به‌پاشکۆبوونی‬ ‫کوردس���تانه له‌ڕووی ئابوری‌و سیاسی‌و‬ ‫که‌لتوری‌و رۆشنبیرییه‌وه‪ .‬به پاشکۆکردنی‬ ‫کوردس���تان له‌الیه‌ن تورکیاوه به ئاشکرا‬ ‫له‌کارنامه‌ی کۆنفرانسه‌که‌دا دیاره‪.‬‬

‫قسه‌کانی سه‌رۆک‬ ‫وه‌زیران جه‌ختی له‌و‬ ‫دیده ئه‌كرده‌وه که‬ ‫ئێمه وه‌ک مه‌ترسییه‌ک‬ ‫ته‌ماشای ده‌که‌ین‬ ‫ئه‌ویش به‌پاشکۆبوونی‬ ‫کوردستانه‬ ‫له‌ڕووی ئابوری‌و‬ ‫سیاسی‌و که‌لتوری‌و‬ ‫رۆشنبیرییه‌وه‬ ‫‪ -٥‬ته‌ن���ه‌ر یه‌ڵ���دز‪ :‬یه‌ڵ���دز وه‌زی���ری‬ ‫کاروب���اری وزه‌ی تورکیای���ه‪ .‬ریزبه‌ندی‬ ‫کاتی قس���ه‌كردن‌و ناوه‌رۆکی قس���ه‌کانی‬ ‫یه‌ڵ���دز مایه‌ی س���ه‌رنجن‪ .‬یه‌ڵ���دز پاش‬ ‫س���ه‌رۆک وه‌زیرانی هه‌رێم قس���ه‌ی کرد‪،‬‬ ‫ئاماژه‌یه ب���ۆ ئاماده‌نه‌بوونی به‌غدا‌و‬ ‫ک���ه ‌‌‬ ‫گرنگی رۆڵی تورکیا له‌م بواره‌دا‪ .‬گه‌رچی‬ ‫له‌کارنامه‌ک���ه‌دا هه‌یه که عه‌دنان جه‌نابی‬ ‫ده‌ب���وو پ���اش یه‌ڵدز قس���ه‌بکات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫جه‌نابی له‌کۆنفرانس���ه‌که‌دا به‌شدارنه‌بوو‪.‬‬ ‫ئه‌مه له‌ئه‌نجامدا کۆنفرانسه‌که‌ی به‌گشتی‬ ‫کرده‪ ،‬په‌یوه‌ندی دوو قۆڵی نێوان هه‌رێم‌و‬ ‫تورکی���ا‪ .‬به‌تایب���ه‌ت ئاماده‌بووه‌کانی تر‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی راسته‌وخۆ هێنده سه‌نگیان‬ ‫نییه‌ له‌بواری وزه‌دا‪.‬‬ ‫یه‌ڵدز ده‌ڵێ���ت‪« :‬گرنگترین قۆناغ كە‬ ‫بڕیومانە ئەوەیە خزم���ەت بە مرۆڤەكان‬ ‫بكەی���ن‪ .‬هاوواڵتیانی ئێرە پێویس���تیان‬ ‫بە بەرهەم���ە نەوتییەكانی وەك بەنزین‌و‬ ‫غ���ازە‪ .‬ئەمە قۆناغێك���ی گرنگە‪ .‬كەرتی‬ ‫تایبەت گرێبەستی ئیمزاكردووە بۆ ئەوەی‬ ‫بەرهەم���ی نەوتی بۆ ئێرە دابین بكات»‪.‬‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م بڕگه‌یه به‌تایبه‌ت کاتێک‬ ‫له‌گه‌ڵ بڕگه‌ی دواتردا پێکه‌وه گرێبدرێت‬ ‫چه‌ن���د ئاماژه‌یه‌ک���ی گرنگم���ان ئه‌خاته‬ ‫پێش���چاو له‌دیدی سیاس���ی‌و سیاسه‌تی‬ ‫ئابوری تورکی���ا به‌رامبه‌ر هه‌رێم‪ .‬کاتێک‬ ‫رۆژنام���ه‌ی رووداو له‌یه‌ڵدز ده‌پرس���ێت‬ ‫«بە نیازن وێس���تگەیەكی كارەبا لەسەر‬ ‫سنووری توركیا‌و عێراق دروستبكەن كە‬ ‫بە غازی سرووشتی كاردەكات لەعێراقەوە‬ ‫بۆی دەچێت‪ ،‬ئەمە لە چ قۆناغێكدایە؟»‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵمدا به‌ راشکاویی ده‌ڵێت «راستە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم دەبێ ئەوە بڵێم كە ئامانجی ئێمە‬ ‫ئەوەیە ئەو كارەبای���ەی لەوێ بەرهەمی‬ ‫دێنین هەر هەمووی بدەینەوە بە خەڵكی‬ ‫ئێرە‪ .‬لێرە رۆن‪ ،‬شەكر‌و ئارد هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نەكراوەتە حەڵوا‪ .‬لێ���رە كەموكوڕییەك‬ ‫هەیە‪ .‬ن���ەوت هەیە‪ ،‬غازی سرووش���تی‬ ‫هەیە‌و تەنانەت وێستگەی بەرهەمهێنانیش‬ ‫هەیە‪ ،‬بەاڵم دیس���ان ه���ەر كارەبا نییە‪،‬‬ ‫ئەوە شتێكی زۆر سەیرە»‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫ئاری ئەبوبەکر‬

‫‪Arei1976@hotmail.com‬‬

‫زۆرێ���ک له‌چاودێران���ی سیاس���ی وای‬ ‫ب���ۆ دەچ���وون‪ ،‬ک���ە دەرئەنجام���ی‬ ‫هەڵبژاردنەکەی ‪ ،٢٠٠٩/٧/٢٥‬زللەیەکی‬ ‫میهرەبان دەبێت بۆ یەکێتی نیشتیمانی‬ ‫کوردستان(ی‪.‬ن‪.‬ک)‪ ،‬بە شێوەیەک کە‬ ‫ئەم هێزە بە خۆیدا دەچێتەوە‌و بەخەبەر‬ ‫دێت لەو خەوە خۆش���ەی ‪ ٢٠‬ساڵە ئەم‬ ‫هێ���زە تێیدای���ە‌و خەب���ەری نەبۆتەوە‪،‬‬ ‫چونک���ە دەرئەنجام���ی هەڵبژاردنەکەی‬ ‫هاوین���ی ‪( ،٢٠٠٩‬ی‪.‬ن‪.‬ک)ی له‌ئەوجی‬ ‫دەسەاڵت‌و لوتبەرزییەوە هێنایە ئاستێک‬ ‫ک���ە دوژمنیش ئیرەی���ی پێنەدەبرد‪ ،‬بە‬ ‫تایبەتی کە گۆڕان بووە خاوەنی قەاڵی‬ ‫س���ەوز‌و ئیتر لەو رۆژەوە (ی‪.‬ن‪.‬ک) بێ‬ ‫النە بوو‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ئەنجامی ‪ ٣‬س���اڵی رابردوو‪،‬‬ ‫کە ل���ه‌کارو رەفت���اری (ی‪.‬ن‪.‬ک) ورد‬ ‫دەبیتەوە‪ ،‬هەس���ت دەکەیت ئەم هێزە‬ ‫هێشتا رانەچڵەکیوە‌و خەبەری نەبۆتەوە‪،‬‬ ‫ناتوانێت گۆڕانکاری بکات‌و خۆی لەگەڵ‬ ‫دونیای هاوچەرخدا بگونجێنێت‪ ،‬یاخود‬ ‫دەش���ێت ئەم هێزە بیەوێت بە دەستی‬ ‫ئەنقەست خۆی بچوک بکاتەوە‪ ،‬چونکە‬ ‫تا هەنووکە ئەم هێزە یەک تاقە هەنگاوی‬ ‫هەڵنەهێناوە‪ ،‬کە وابکات مرۆڤ ئومێدی‬ ‫بەم هێزە هەبێت کە گۆڕانکاری له‌خۆی‌و‬ ‫بەرنامە‌و س���تراتیژیدا ب���کات‌و بتوانێت‬

‫شایستەی حوکمڕانی بێت‪.‬‬ ‫گرنگتری���ن کارێ���ک ک���ە(ی‪.‬ن‪.‬ک)‬ ‫ویس���تی وەک پەرچەکردارێک بەرامبەر‬ ‫شکستی هەڵبژاردنەکەی ‪٢٥‬ی ‪ ٧‬بیکات‪،‬‬ ‫گرتنی پلنیۆم‌و بەدوایش���دا کۆنگرە‪ ،‬کە‬ ‫ئیت���ر لێرەوەیە دەردەکەوێت (ی‪.‬ن‪.‬ک)‬ ‫ناتوانێت خۆی بگۆڕێت‪ ،‬چونکە ئەم هێزە‬ ‫جگە له‌پڕکردنەوەی بۆش���ایی ئەندامە‬ ‫جیابوەکان‌و دەستلەکارکێش���اوەکانی‪،‬‬ ‫نەیتوانی یەک ئەندام مەکتەب سیاس���ی‬ ‫پێش���ووی (ک���ە له‌کۆنگ���رەدا خ���ۆی‬ ‫پااڵوتبێتەوە) البەرێ���ت‌و نەیکاتەوە بە‬ ‫دەس���ەاڵتداری ن���او ح���زب‪ ،‬له‌کاتێکدا‬ ‫گەنج���ی خوێن���دەوار‌و خوێن���ی ت���ازە‬ ‫بەشێکی سەرەکی پێکهاتەی جەستەی‬ ‫یەکێتی بوون‪.‬‬ ‫بەشێکی زۆر کەمی مەکتەب سیاسی‌و‬ ‫س���ەرکردایەتی ئەم هێزەی لێدەرچێت‬ ‫کە خوێندەوارن‌و توانای بیرکردنەوەیان‬ ‫هەیە‪ ،‬دەنا باقیەکەی جگە له‌شەرعیەتی‬ ‫شاخ‪ ،‬توانای خوێندنەوەی یەک تیۆری‬ ‫سیاسییان نییە‪.‬‬ ‫نەک هەر ئەمان���ە‪ ،‬بەڵکو (ی‪.‬ن‪.‬ک)‬ ‫خاوەنی س���کرتێرێکە‪ ،‬ک���ە وەرز نییە‬ ‫نەچێت���ە کلینیکەکان���ی ئەمەری���کا بۆ‬ ‫وەرگرتن���ی عی�ل�اج‌و چاککردن���ەوەی‬ ‫بەش���ێکی جەس���تەی‪ ،‬ک���ە ئەم���ەش‬

‫هەمووی بەهۆی هەڵچونی تەمەنەوەیە‪،‬‬ ‫جگە لەمانەش (ی‪.‬ن‪.‬ک) له‌‪ ٣‬س���اڵی‬ ‫رابردوودا نەک ه���ەر نەیتوانی باڵباڵێنە‬ ‫کۆنەکەی نێوان باڵی ریفۆرمخوازەکان‌و‬ ‫کۆنسەرڤەتیڤاکانی (ئەگەر بشێت ناویان‬ ‫بنێنن کۆنسەرڤەتیڤ) تێپەڕێنێت‪ ،‬له‌دوای‬ ‫جیابونەوەی ریفۆرمخوازەکان (گۆڕانی‬ ‫ئێستا)‪ ،‬بەڵکو له‌‪ ٣‬ساڵی رابردوودا ئەم‬ ‫هێزە لەناو باڵە کۆنسەرڤەتیڤەکەش���یدا‬ ‫بوەتە چەند بەشێک‌و چەند باڵێک‪ ،‬کە‬ ‫ه���ەر باڵەو دژایەتی ئ���ەوی تر دەکات‌و‬ ‫دەخوازێت س���ەری ئەوی تریان بخوات‬ ‫سیاسییەن‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی له‌هەفت���ە ی���ادی یەکێتییدا‬ ‫دەیبینین ئێس���تادا‪ ،‬هەمان عەقڵیەتی‬ ‫سیاس���ییە‪ ،‬کە شکس���تی ب���ە یەکێتی‬ ‫هێنا له‌دوو هەڵبژاردن���ی رابردوودا‪ ،‬کە‬ ‫ئەو عەقڵیەتە پێی وای���ە‪ ،‬تا ئاهەنگ‌و‬ ‫هەڵپەڕک���ێ هەبێت‪ ،‬تا دابەش���کردنی‬ ‫دیاری هەبێت‪ ،‬تا قس���ەی زل‌و بریقوباق‬ ‫هەبێت‪ ،‬تا باسی شەهیدە سەربەرزەکان‌و‬ ‫ش���ەرعیەتی شۆڕش���ی ش���اخ هەبێت‪،‬‬ ‫تا بتوانیت باڵۆن ئاس���ا ف���وو بکەیتە‬ ‫خۆت‌و هێزەک���ەت گەورە دابنێیت‪ ،‬ئەوا‬ ‫مانەوە له‌کورس���ی حوکم مسۆگەرە‪ ،‬کە‬ ‫ئەم���ەش بەداخەوە نەک ناچێتە س���ەر‬ ‫بۆ (ی‪.‬ن‪.‬ک)‪ ،‬بەڵکو ناچێتە س���ەر بۆ‬ ‫هیچ هێزێکی سیاس���ی کوردی‪ ،‬چونکە‬ ‫له‌حاڵ���ی ح���ازردا ئەگەر پ���ارە‌و قوتی‬ ‫ژیان نەبێت‪ ،‬بەش���ێکی زۆری گەنجانی‬ ‫ناو یەکێتی ئامادەنین لەناو ئەم هێزەدا‬ ‫درێ���ژە بە خەبات بدەن‪ ،‬چونکە دواجار‬ ‫دەزان���ن ک���ە خێ���رو بیری ئ���ەم هێزە‬

‫له‌حاڵی حازردا ئەگەر‬ ‫پارە‌و قوتی ژیان‬ ‫نەبێت‪ ،‬بەشێکی زۆری‬ ‫گەنجانی ناو یەکێتی‬ ‫ئامادەنین لەناو ئەم‬ ‫هێزەدا درێژە بە‬ ‫خەبات بدەن‬ ‫تەنها ب���ۆ ئەو کۆمەڵەیە کە لەس���ەری‬ ‫س���ەرەوەن‌و ئەمانیش جگە له‌ژیانێکی‬ ‫ئاس���ایی ب���ەو موچەی���ەی ک���ە حیزب‬ ‫دەیانداتێ‪ ،‬ناتوانن ی���ەک هەنگاو بچنە‬ ‫پێشێ له‌ژیانی سیاس���ی خۆیاندا‪ .‬بۆیە‬ ‫ئەوەی (ی‪.‬ن‪.‬ک) دەیکات‌و حس���اباتی‬ ‫خۆی لەسەر بونیاتناوە‪ ،‬حساباتێکە کە‬ ‫رێچکەی مێژووی ئ���ەم هێزە بە هەڵەدا‬ ‫دەبات‪ ،‬کە خوازیارم ئەم بۆچونە هەڵە‬ ‫بێ���ت‪ ،‬چونک���ە یەکێتی‌و گش���ت هێزە‬ ‫سیاسیەکانی تر‪ ،‬وەک هێزێکی سیاسی‬ ‫له‌ژیانی سیاسیی کوردستان پێویستین‪،‬‬ ‫ئەگەر سیاس���ەت بە تەندروستی بڕوات‬ ‫بەڕێوە‪.‬‬

‫گۆڕان‪ ...‬دەستپێكی شۆڕشێك بۆ شەڕی دەسەاڵت!‬ ‫نالیا ئیبراهیم‪ ،‬سوید‬

‫ئ����ەو گەلەی ش����ەرم له‌مێژووی خۆی‬ ‫بكات‌و دیوە دزێو ناشرینەكانی ئارایشت‬ ‫ب����كات‌و بیكاتە ش����انازییەكی درۆینە‪،‬‬ ‫ن����ەك هەرئیم����ڕۆی له‌دەس����ت دەدات‪،‬‬ ‫بەڵك����و سبەینێش����ی له‌تاریكی مێژوودا‬ ‫دەخنكێنێت!‬ ‫ك����ورد له‌بزوتنەوەی رزگاریخوازیدا بە‬ ‫درێژایی مێژوویەكی سەخت‌و خوێناوی‬ ‫ك����ە پڕێت����ی له‌داس����تانی قارەمانێتی‪،‬‬ ‫خاوەنی س����ەدان هەزار قوربانی‌و گیان‬ ‫بەختكردووی شۆڕش����وان ب����ووە‪ ،‬زیاتر‬ ‫ل����ەوەی ك����ە پێویس����تی بزوتنەوەیەك‬ ‫خوازی����اری دەبێ����ت‪ ،‬ب����ەاڵم كەمترین‬ ‫ئامان����ج‌و ئاكامی ب����ە دەس����تهێناوەو‬ ‫دووچاری زۆرترین شكس����ت‌و پاشەكشە‬ ‫بووە!‬ ‫لێرەوە دەپرسین ئەو هەموو شكست‌و‬ ‫پاشه‌كشه‌یە بۆ؟‬ ‫بۆ دەبێت گەلێك خاوەنی س����ەدان‬ ‫هەزار قوربانی‌و داس����تانی س����ەروەری‬ ‫نەوەكانی بێ����ت‌و نەگاتە ئ����اكام؟ ئەو‬ ‫ه����ۆكار‌و فاكتەران����ە چی����ن لەبەردەم‬ ‫سەربەخۆی‌و ئازادی گەلێكدا؟‬ ‫وەاڵمی ئەم پرسیارە الی زۆرینەیەك‬ ‫له‌خەڵك����ی كوردس����تان هەم����ان ئەو‬ ‫وەاڵمانەیە كە سەرانی بە ناو سیاسی‌و‬ ‫س����ەركردە‌و خ����اوەن پ����ارت‌و حیزبە‬ ‫كالسیكییەكان بۆ پاساوی شكستەكانیان‌و‬ ‫خ����ۆ دەربازك����ردن لەبەرپرس����یاریەتی‬ ‫دەیهێننەوە‌و دەیان ساڵە گوێمان قانگ‬ ‫دەدەن بە دوكەڵی مێژوویەكی تەماوی‌و‬ ‫تاوانی رەنجەڕۆی خەڵكی كوردس����تان‬ ‫دەدەنە پاڵ جیۆپۆله‌تیكی كوردستان‌و‬ ‫بەهێزی دوژمنان‌و نەبوونی پش����تیوانی‬ ‫نێودەوڵەتی‌و نەهاتنەپێشی هەلومەرجی‬ ‫گونجاو‪ ..‬هتد‬ ‫جارجار لێرە‌و لەوێ بە شەرمەوە باس‬ ‫له‌فاكتەر‌و ه����ۆكارە ناوەكیەكان دەكەن‬ ‫وەك نەبوون����ی خیتاب����ی نەتەوەی����ی‪،‬‬ ‫ستراتیژی هاوبەش‪ ،‬یەكێتی ماڵی كورد‌و‬ ‫دواكەوتوویی كۆمەڵگای كوردستان‪...‬‬ ‫هتد‬ ‫بەڵ����ێ دەكرێ هەم����وو ئەمانە هۆكار‬ ‫بن‌و بە هەند وەربگیرێن‪ ،‬بەاڵم هۆكاری‬ ‫هەرە گرنگ‌و فاكت����ەری هەرە كاریگەر‬ ‫له‌وەاڵمی ئەو پرس����یارەوە س����ەرچاوە‬ ‫دەگرێ كە بوێرانە بپرس����ین‪ :‬ئایا كورد‬ ‫شۆڕشی كردووە؟ وەاڵم‪ :‬نەخێر‪..‬‬ ‫رەنگە ئەم باسە ناڕەزاییەكی توندی‬ ‫لێبكەوێتەوە‌و خوێنەر سەرس����ام بكات‌و‬ ‫خەڵكانێكیش هەبن بپرسن چۆن دەبێت‬

‫ئەم هەم����وو بەناو شۆڕش����انەی كورد‬ ‫شۆڕش نەبوبێتن؟ پێش ئەوەی وەاڵمی‬ ‫ئەم پرس����یارە بدەینەوە‪ ،‬با بە خێرایی‬ ‫له‌پێناس����ەی ش����ۆڕش بڕوانین‌و بزانین‬ ‫شۆڕش بە مانای چی؟ شۆڕش چەمكێكی‬ ‫فرە رەهەن����دە‌و بەپێی جیاوازی جۆری‬ ‫شۆڕشەكان‌و قۆناغە جیاكانی كۆمەڵگای‬ ‫مرۆڤایەتی چەندین پێناسی كۆن‌و نوێ‌و‬ ‫جیا له‌خۆ دەگرێ‪ ،‬بەاڵم بە گشتی‌و بە‬ ‫كورت����ی بەبێ بوونی هەوڵی تێپەڕاندن‌و‬ ‫ئاڵوگۆڕ‌و وەرچەرخ����ان ناكرێت‌و نابێت‬ ‫پێناسێ بۆ شۆڕشێك بكرێت‪.‬‬ ‫با لێ����رەوە له‌خۆمان بپرس����ین كام‬ ‫لەو بەن����او شۆڕش����انەی كوردس����تان‬ ‫له‌هەوڵ����ی گۆڕانكاری‌و دروس����تكردنی‬ ‫سیس����تەمێكی نوێی كۆمەڵگادا بوون؟‬ ‫ب����ەكام فەرهەنگ����ی ن����وێ‌و جی����اواز‬ ‫له‌فەرهەنگی دوژم����ن كاریان كردووە؟!‬ ‫خاوەنی چ پرۆژە‌و بەرنامەس����ازییەكی‬ ‫نوێ بوون له‌ب����واری ئابوری‌و كارگێڕیدا‬ ‫تەنانەت ل����ه‌ڕووی پەروەردەییەوە تاكی‬ ‫هاوواڵتیانی كوردس����تانیان بە چی‌و بە‬ ‫كوێ گەیان����دووە؟ خۆ ه����ەر ئەوەندە‬ ‫بەس نییه بە گژ داگیركەراندا بچیتەوە‌و‬ ‫بەرگری بكەی����ت لەمانەوە گەر خاوەنی‬ ‫فەرهەنگێك����ی جی����اواز له‌فەرهەنگ����ی‬ ‫با‌و ك����ۆن‌و دوژمن نەبی����ت‪ .‬خۆ تەنیا‬ ‫تەش����كیلدانی حیزب‌و رێكخ����راو له‌ژێر‬ ‫كاریگەری ئیقلیمی‌و لەسەر مۆدێلی باوی‬ ‫بلۆكی شەرقی ئەوسا یان لەسەر ئاستی‬ ‫خێڵ‌و ناوچەوەو بۆ بەرگری له‌مانەوەی‬ ‫دەسەاڵتی بنەماڵە‌و فراوانكردنی ناكاتە‬ ‫بەرپاكردنی شۆڕش‪.‬‬ ‫شۆڕش شۆڕشی فەرەنسا بوو‪ ...‬بەڵێ‬ ‫بە كارو بەرنامەو فەرهەنگی نوێی گاندی‬ ‫دەوترێت ش����ۆڕش‪« .‬شۆڕش����ەكانی»‬ ‫كورد النی ك����ەم بۆ ئێمەی ژنان هێندە‬ ‫بەس����ە بزانی����ن كە حی����زب‌و رێكخراوە‬ ‫سیاس����یەكان هاوش����ێوەی فەرهەنگی‬ ‫دوژمنان‌و دواكەوتوت����ر له‌داب‌و نەریتی‬ ‫باوك س����االری‌و ه����زری دواكەوتوویی‬ ‫كۆمەڵ����گا خۆیان بە ناوی شۆڕش����ەوە‬ ‫فەرهەنگ����ی ژنكوژییان كردە فەرهەنگی‬ ‫باوو كاریان لەسەر كرد‪.‬‬ ‫ئەم باس����ە زۆر هەڵدەگرێ‌و دەكرێت‬ ‫چەندی����ن توێژینەوە‌و بابەتی لەس����ەر‬ ‫بنوس����رێ كە له‌دوو توێی ئەم وتارەدا‬ ‫جێ����گای نابێ����ت‌و بە جێ����ی دێڵین بۆ‬ ‫ئێ����وەی خوێنەر‌و رۆش����نبیرانی كورد‪.‬‬ ‫ئ����ەوەی گرنگە بیڵێین ئەوەیە كە كورد‬ ‫شۆڕشی نەكردووە! له‌باشترین حاڵەتدا‬

‫شەڕی بەرگریی كە گۆڕان لەسەرەتاوە‬ ‫بانگەشەی بۆ كرد‪..‬‬ ‫گ����ۆڕان دروس����تكراوی ویس����ت‌و‬ ‫ئارەزووی سەرانی تێكشكاوی سیاسی‌و‬ ‫ئەقڵی ك����ۆن‌و كاریزما نەب����وو‪ ،‬گۆڕان‬ ‫دەرهاویش����تەی زۆرانب����ازی‌و ملمالنێی‬ ‫نێوان ئەم سەركردەو ئەو سەركردە ئەم‬ ‫پارت‌و ئەو پارت نەبوو‪.‬‬ ‫گۆڕان ن����اوی پارت‌و رێكخراوی كۆپی‬ ‫كراو‌و ه����اوردە‌و نێ����ردراوی ئەم واڵت‌و‬ ‫ئەو نەبوو‪ ،‬گ����ۆڕان تەنها پەرچەكردار‌و‬ ‫وەاڵمدان����ەوەی پی��ل�ان‌و هێرش����ی‬ ‫داگیركەرانی كوردستان نەبوو‪.‬‬ ‫گ����ۆڕان له‌ن����او هەن����اوی كۆمەڵگای‬ ‫كوردس����تاندا دەس����تپێكی شۆڕشێكی‬ ‫كۆمەاڵیەت����ی مۆدێ����رن‌و بانگەش����ەی‬ ‫ئازادی‌و بەرامبەری بوو‪ .‬گۆڕان داهێنانی‬ ‫ش����ێوازێكی نوێ بوو له‌كاركردن لەسەر‬ ‫فكری سیاس����ی‌و ئەقاڵنیەتی كۆمەڵگا‪.‬‬ ‫گ����ۆڕان له‌دەرەوەی حی����زب‌و رێكخراو‌و‬ ‫ئەقڵ����ی س����ەركردە‌و ب����ەدەر له‌هەوڵی‬ ‫ریفۆرمخوازی گروپ‌و دەس����تەیەك وەك‬ ‫بزوتنەوەیەك����ی جەماوەری فرە رەهەند‬ ‫له‌دەنگی ناڕەزای خەڵكدا بۆ شۆڕشێكی‬ ‫كۆمەاڵیەت����ی دەس����تیپێكرد‪ .‬كاتێ����ك‬ ‫هەوڵەكان له‌بورای ریف����ۆرم‌و رەخنەی‬ ‫میدیایی����دا بێ ئەنجام ب����وون‌و كاتێك‬ ‫گەندەڵی له‌دیاردەوە پەڕییەوە ناو هەموو‬ ‫جومگەكانی كۆمەڵ����گاو بووە گەندەڵی‬ ‫سیس����تەماتیك‪ ،‬ئ����ەو كات هاوڕێیانی‬ ‫گۆڕانخواز دەركیان بەو راستیە كرد‪ ،‬كە‬ ‫پێویستی بە گۆڕانكاری ریشەیی هەیە‌و‬ ‫دەكرێت بۆ ماوەیەكی درێژخایەن كاری‬ ‫بۆ بكەن‪.‬‬ ‫لێ����رەوە جگ����ە له‌بنك����ە جەماوەریه‬ ‫فراوانەك����ەی گۆڕانخ����وازان‪ ،‬چەندی����ن‬ ‫گروپی ئیس��ل�امی‌و چ����ەپ‌و عەلمانی‌و‬ ‫ناسیۆناڵ چووەنە ژێر چەتری گۆڕانەوە‪،‬‬ ‫ئ����ەم حاڵەتە بە دی����وە پۆزەتیڤەكەیدا‬ ‫رەنگە ش����ێوەیەك بێت له‌ش����ێوەكانی‬ ‫پلۆرالی����زم‌و پێك����ەوە ژی����ان‌و هەوڵێك‬ ‫بێت بۆ رەتكردن����ەوەی بە پیرۆزكردنی‬ ‫ئایدیۆلۆژیا‌و دین‌و حیزب كە بە درێژایی‬ ‫مێژوویەك تاكی هاوواڵتی كوردستانیان‬ ‫پ����ێ كۆیل����ه‌ ك����ردووەو له‌ئینتیم����ای‬ ‫تەندروس����تی خ����ۆی بۆ نیش����تیمان‌و‬ ‫كۆمەڵ����گا دورخس����تۆتەوە‪ .‬ب����ە دیوە‬ ‫نێگەتیڤەكەش����یدا پێك����ەوە كاركردن‌و‬ ‫رێكخستنی ئەم گرووپانە له‌چوارچێوەی‬ ‫رێكخراوەیی����دا چەندین گرفت‌و كێش����ە‬ ‫له‌خ����ۆ دەگرێت ك����ە لێرەدا له‌س����ەری‬ ‫ناوەستین‪.‬‬ ‫ئەوەی جێگەی بای����ەخ‌و گرنگیپێدانە‬ ‫گۆڕان هەر له‌س����ەرەتاوە لەبەردەم دوو‬ ‫ئەڵتەرناتیڤدا بوو‪:‬‬ ‫یەكەم‪ :‬ئیش����كردن لەن����او كۆمەڵگا‬ ‫لەسەر بەرنامە‌و ستراتیژێكی درێژخایەن‬

‫بە میتۆد‌و ش����ێوازێكی نوێ له‌كاركردن‬ ‫كە پێویس����تی ب����ە كاری جەماوەری‌و‬ ‫مەدەنی‌و مۆدێرن زیاتر بوو‪.‬‬ ‫دووەم‪ :‬بەش����داری له‌هەڵب����ژاردن‌و‬ ‫چوون����ە ن����او سیس����تەمی حكومڕانی‌و‬ ‫هاوس����ەنگكردنی هێ����ز لەبەرامب����ەر‬ ‫دەسەاڵتدا‪.‬‬ ‫رێگەچارەی دروست‌و هاوسەنگڕاگرتنی‬ ‫ئەو هاوكێش����ەیە كارێك����ی دژوار بوو‪..‬‬ ‫ئەوەی كە زیاتریش دژوار‌و الس����ەنگی‬ ‫كرد بە ال نەگەتیڤەكه‌یدا چەندین فاكتەر‬ ‫بوو‪:‬‬ ‫یەك����ەم‪ :‬هەوڵ����دان بۆ ب����ە فەرمی‬ ‫ناس����اندن‌و ب����ە رێكخراوه‌بوونی گۆڕان‬ ‫تا رێگ����ەی كاری پێبدرێت‌و پێگەیەكی‬ ‫یاسایی هەبێت‪.‬‬ ‫دووەم‪ :‬بێ����دادی له‌ئەن����دازە بەدەر‌و‬ ‫ویس����تی خەڵك ب����ۆ ئاڵوگ����ۆڕی خێرا‬ ‫وایكرد گ����ۆڕان له‌نزیكترین هەڵبژاردندا‬ ‫بەشدار بێت‪.‬‬ ‫س����ێیەم‪ :‬فش����ار‌و هەوڵی بەركەوتنی‬ ‫پارتەكانی دەس����ەاڵت ب����ە جۆرێكبوو‬ ‫گۆڕان دەبوو له‌هەوڵی پارسەنگی هێزدا‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫چوارەم‪ :‬چوونە ناوەوەی باڵی ریفۆرم‬ ‫بۆ ن����او بزوتن����ەوەی گ����ۆڕان گەرچی‬ ‫له‌ڕووی چەندایەتی‌و قەبارەو هێزەوە بە‬ ‫س����وود بوو بۆ گۆڕان‪ ،‬بەاڵم كاریگەری‬ ‫خراپی لەس����ەر بزوتنەوەكە دانا بەوەی‬ ‫كە چۆن‌و بە چ پێودانگێك بەبێ چوونە‬ ‫ناو هەڵبژاردن‌و راپرس����ییەكەوە كرانە‬ ‫سەركردایەتی گۆڕان‪ ..‬ئەمە له‌كاتێكدا‬ ‫ك����ە ریف����ۆرم‌و گ����ۆڕان دوو چەمك����ی‬ ‫جی����اوازن‌و تەنانەت ل����ه‌ڕووی بەرنامە‌و‬ ‫كاركردنیش����ەوە چەندێك تەریبیش بن‬ ‫هەرگیز هاو ئاراس����تە‌و یەك نین‪ ،‬ئەی‬ ‫چ����ۆن دەبێ����ت س����ەركردایەتییەك بە‬ ‫ئەقڵی ریفۆرمەوە بكرێتە دەم راس����ت‌و‬ ‫رێنیشاندەر‌و بڕیاردەر له‌گۆڕاندا؟‪.‬‬ ‫پێنج����ەم‪ :‬نزیك����ی‌و جۆرێ����ك‬ ‫له‌تێكەڵبوونی بزووتنەوەی گۆڕان لەگەڵ‬ ‫ئیسالمی سیاسی‌و گروپ‌و حیزبەكانی بە‬ ‫جۆرێك كە دیدگا عەلمانی‌و لیبرالییەكەی‬ ‫گۆڕانی خستە ژێر پرسیارەوە‪.‬‬ ‫شەش����ەم‪ :‬بزووتنەوەی گۆڕان وەكو‬ ‫هەم����وو حی����زب‌و رێخراوەكانی تر الواز‬ ‫له‌هون����ەری دانوس����تاندا ب����ۆ م����اوەی‬ ‫درێژخایەن نەیتوانی وەاڵم بە ش����ەقام‬ ‫بدات����ەوەو بگات����ە كەمتری����ن ئاس����تی‬ ‫داخوازی خەڵك له‌دانیشتنەكانی لەگەڵ‬ ‫دەسەاڵت‪.‬‬ ‫دواجار بزوتنەوەی گۆڕان له‌دەستپێكی‬ ‫شۆڕشێكەوە به میتۆد‌و ئامرازی كۆنەوە‬ ‫دەیەوێت لەسەر وێرانەكانی پێش خۆی‬ ‫تەالرس����ازی بكات‪ ،‬ئیدی بێ ئاراس����تە‬ ‫گۆڕان هەنگاو هەنگاو‌و رۆژ له‌دوای رۆژ‬ ‫له‌شەڕی دەسەاڵتەوە ئەگلێت‪.‬‬

‫تەندروستی‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫راسته‌وخۆ چونه‌ به‌ر سپلێت مرۆڤ توشی‌ خورپه‌ی‌ دڵ‌ ده‌كات‬ ‫به‌گوێره‌ ‌ی هه‌واڵێك ‌ی رۆژنامه‌ ‌ی‬ ‫(خه‌به‌رتورك) شاره‌زایانی‌ نۆژداری دڵ‬ ‫باسیان له‌وه‌كردووه‌ كه‌ زۆر مانه‌و‌ه له‌به‌ر‬ ‫تیشك ‌ی خۆر‌و راسته‌وخۆ چوونه‌ به‌ر‬ ‫هه‌وای‌ ساردی‌ سپلێت یان ئاوی‌ سارد‪،‬‬ ‫كاریگه‌ری‌ نه‌رێنی‌ له‌سه‌ر دڵ هه‌یه‌و‬ ‫مرۆڤ تووشی‌ خورپه‌ ‌ی دڵ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫چونك ‌ه زۆر مانه‌وه‌ له‌به‌ر تیشكی‌ خۆردا‪،‬‬ ‫ده‌ماره‌كان به‌رفراوانتر ده‌كات‪.‬‬ ‫ل���ه‌و باره‌ی���ه‌و‌ه د‪.‬خه‌لی���ل تانریڤارد ‌ی‬ ‫شاره‌زا له‌نۆژداری‌ دڵ ئاشكرایكردوو‌ه ك ‌ه‬ ‫پێویسته‌ مرۆڤه‌كان خۆیان له‌خورپه‌ی‌ دڵ‬ ‫بپارێزن‪ ،‬به‌تایبه‌تیش له‌وه‌رز ‌ی هاویندا ك ‌ه‬ ‫هه‌ندێكجار پله‌ی‌ گه‌رما ده‌چێته‌ سه‌رو ‌ی‬ ‫(‪ )40‬پله‌ی‌ سه‌دی‌‪ ،‬چونكه‌ كه‌شوهه‌وا ‌ی‬ ‫گ���ه‌رم رۆش���تنی‌ خوێن بۆ ژێر پێس���ت‬ ‫زیادده‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌ش له‌ئه‌نجامدا رۆشتن ‌ی‬ ‫خوێن بۆ مێشك‌و جه‌ست ‌ه كه‌مده‌كاته‌وه‌و‬ ‫بڕ ‌ی پێویست ‌ی دڵ به‌خوێن كه‌مده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه ئه‌وان ‌ه كاریگه‌ری ‌ی نه‌رێنی‌ له‌سه‌ر دڵ‬ ‫دروست ده‌كه‌ن‌و مرۆڤ تووشی‌ خورپه‌ ‌ی‬ ‫دڵ ده‌بێت‪.‬‬ ‫د‪.‬خه‌لیل رێنمایی ئه‌وه‌ی���داو‌ه ك ‌ه نابێت‬ ‫به‌هیچ شێوه‌یه‌ك له‌گه‌رماوه‌ خۆتان بده‌ن ‌ه‬ ‫به‌ر هه‌وای‌ س���ارد ‌ی سپلێت‪ ،‬یاخود بچن ‌ه‬ ‫ناو ئاوی‌ سارد‪ ،‬یان به‌ئاوی‌ سارد خۆتان‬ ‫بش���ۆن‪ ،‬چونكه‌ هه‌موویان مه‌ترسین بۆ‬ ‫س���ه‌ر ته‌ندروس���تی‌ دڵ‌و مرۆڤ تووش ‌ی‬ ‫خورپه‌ ‌ی دڵ ده‌كه‌ن‌و پێده‌چێت نه‌خۆشی‬ ‫مه‌ترسیدارتریشی‌ لێبكه‌وێته‌وه‌‪.‬‬

‫‪%50‬ی هۆكاری‬ ‫نه‌خۆشی قۆڵۆن‬ ‫په‌یوه‌ندیی به‌باری‬ ‫ده‌رونییه‌وه‌ هه‌ی ‌ه‬

‫‪14‬‬

‫زانیاری گرنگ دەربارەی جەستەتی خۆت‬

‫نه‌‌خۆش���ی قۆڵۆن گرفتێكی وه‌‌زیفیه‌‌ وات ‌ه‬ ‫(ئه‌‌ندامی) نییه‌‌‪ ،‬ئه‌‌و كه‌س���ه‌ی توش���ی‬ ‫ده‌‌بێت ئازاری سك‌و قه‌‌بزی یان‌ره‌وانی‌و‬ ‫هه‌روه‌‌ها هه‌ڵئاوسانی سكیشی له‌‌گه‌ڵدایه‌‪،‬‬ ‫ده‌‌توانین بڵێین زۆربه‌ی ئه‌‌و نه‌‌خۆشانه‌ی‬ ‫كه به‌‌هۆی بوونی نیشانه‌ی نه‌خۆشیه‌كانی‬ ‫‌‌‬ ‫كۆئه‌ندامی هه‌رس���ه‌وه‌ سه‌ردانی پزیشك‬ ‫ده‌كه‌ن ئه‌م حاڵه‌ته‌یان هه‌یه‌‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫س���ه‌ره‌كیش ئه‌م نه‌خۆش���ی ‌ه كارده‌كات ‌ه‬ ‫س���ه‌ر ره‌وتی ژیانی رۆژانه‌ی نه‌خۆشه‌كه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ری توشبوونیشی له‌پیاواندا كه‌متر‌ه‬ ‫وه‌ك له‌ئافره‌تان‪.‬‬ ‫زانایانی بواری پزیشكی ئاماژه‌ ب ‌ه‬ ‫‌یه‬ ‫چوارد‌ه خاڵ ده‌كه‌ن كه‌ له‌مرۆڤدا هه ‌‌‬ ‫هۆكاره‌كانی توشبوون‬ ‫ی گرنگن‪.‬‬ ‫ی رۆژانه‌ش ‌‬ ‫بۆ ژیان ‌‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫زۆرب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫هۆكاری توشبوون به‌م نه‌خۆشی‬ ‫‪-1‬ژنان هه‌س���تی بۆنكردنیان به‌هێزتر‌ه‬ ‫س���ایكۆلۆژیای‬ ‫كات په‌یوه‌ن���دی به‌باری‬ ‫له‌پیاوان‪.‬‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫جوڵ‬ ‫گۆڕان���ی‬ ‫نه‌خۆش���ه‌و‌ه هه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫‪ -2‬كاتێك یه‌ك هه‌ن���گاو ده‌نێیت ‪200‬‬ ‫خواردن‬ ‫ج���ۆری‬ ‫‌و‬ ‫كۆئه‌ندام���ی ه���ه‌رس‬ ‫ماسولكه‌ی له‌شت به‌كار ده‌هێنیت‪.‬‬ ‫‌اڵم‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫‌‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌وێڵ‬ ‫ه‬ ‫دان‬ ‫‌ربوم���ی‬ ‫وه‌ك گه‌ن���م‌و به‬ ‫‪ -3‬ته‌نه���ا ‪%1‬ی به‌كتریاكان له‌جیهاندا‬ ‫هۆكاری‬ ‫(‪)%50‬ی‬ ‫گش���تی‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫زیانبه‌خش���ن‌و مرۆڤ توشی نه‌خۆشی‬ ‫توشبوون به‌م نه‌خۆش���یه‌ په‌یوه‌ندی ب ‌ه‬ ‫ب���اری ده‌رونی ئه‌و كه‌س���ه‌و‌ه هه‌یه‌ وه‌ك‬ ‫دڵه‌ڕاوكێ‌و خه‌مۆكی‌و هه‌ندێ دۆخیتر‪.‬‬ ‫نیشانه‌كانی‬ ‫‪ -1‬زۆربه‌ی ئه‌م نه‌خۆشانه‌ ئازاری (پێچی‬ ‫سك)یان هه‌ی ‌ه له‌به‌شی خواره‌وه‌ی سك‪،‬‬ ‫ك���ه‌ ل���ه‌دوای پیس���اییكردن ئازاره‌ك ‌ه ال‬ ‫ده‌چێ‪.‬‬ ‫‪ -2‬هه‌ستكردن به‌ هه‌ڵئاوسانی سك‪.‬‬ ‫‪ -3‬زۆربه‌ی نه‌خۆشه‌كان یان قه‌بزن یاخود‬ ‫سكیان ده‌چێ‪ ،‬هه‌ندێجاریش هه‌ردووكیان‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌كی س���ه‌ره‌كی یه‌كێكیان‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی قه‌بزن پیس���ایی كه‌م ده‌كه‌ن‌و‬ ‫ئازاری سك‌و كۆمی له‌گه‌ڵدایه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌شی‬ ‫سكیان ده‌چێت زوو زوو داده‌نیشن به‌اڵم‬ ‫قه‌باره‌ی پیساییان كه‌مه‌‌‪.‬‬ ‫چاره‌سه‌ر‬ ‫پێویس���ت ‌ه به‌ده‌ركه‌وتنی ئه‌م نیش���انان ‌ه‬ ‫ئه‌و كه‌س���ه‌ س���ه‌ردانی پزیشك بكات بۆ‬ ‫دڵنیابوون له‌توش���بوون به‌م حاڵه‌ته‌‌و بۆ‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی كاریگه‌ری ئه‌م نه‌خۆشیه‌ش‬ ‫پێویس���ت ‌ه دوور بكه‌وێته‌و‌ه له‌ناجێگیری‬ ‫ب���اری ده‌رونی ك���ه‌ هۆكارێك���ی گرنگی‬ ‫چاره‌س���ه‌ری توشبوون به‌م نه‌خۆشیه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌ ‌ڵ كه‌مكردنه‌وه‌ی خۆراكی دانه‌وێڵه‌و‬ ‫پاقله‌مه‌نیه‌كان ئه‌گه‌ر پێویستی كرد‪.‬‬

‫له‌كاتی مردنی مرۆڤدا‬ ‫هه‌ستی بیستن دوایین‬ ‫هه‌ست ‌ه له‌ده‌ستی بدات‬ ‫‪-7‬دوای ته‌مه‌نی ‪ 30‬س���اڵی مێش���ك له‌ماوه‌ی ‪ 24‬كاتژمێردا ده‌مریت‪.‬‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫‪.4‬له‌ن���او جگ���ه‌ره‌دا ‪ 4,800‬م���ادده‌ی به‌ره‌و كرژبوون ده‌ڕوات‪ ،‬س���ااڵنه‌ش ب ‌ه ‪ -11‬دڵ رۆژانه‌ ل���ه‌‪ 100,000‬جار زیاتر‬ ‫لێده‌دات‪.‬‬ ‫كیمیایی به‌كارده‌هێنرێن ك ‌ه ‪ 69‬له‌وان ‌ه رێژه‌ی ‪ %0.25‬له‌بارسته‌كه‌ی‪.‬‬ ‫‪ -8‬مێش���ك بۆ م���اوه‌ی ‪ 6-4‬خوله‌ك ‪ -12‬له‌كات���ی مردنی مرۆڤدا هه‌س���تی‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی توشبوونی شێرپه‌نجه‌‪.‬‬ ‫‪-5‬مرۆڤی ئاس���ایی رۆژان ‌ه ‪ 100-40‬تاڵ ‌ه بێ ئۆكس���جین ده‌ژی‌و پاشان خانه‌كان بیستن دوایین هه‌ست ‌ه له‌ده‌ستی بدات‪.‬‬ ‫‪ -13‬له‌خوله‌كێك���دا ‪ 25‬ج���ار چ���او‬ ‫ده‌مرن‪.‬‬ ‫قژ ده‌وه‌رێنێت‪.‬‬ ‫‪ -6‬مرۆڤ بۆ م���اوه‌ی مانگێك بێ نان ‪-9‬س���ی الی راس���ت ه���ه‌وای زیات���ر ده‌تروكێنین‪.‬‬ ‫‪ -14‬به‌كتری���ای ن���او ده‌م زیات���ر‌ه‬ ‫ده‌ژی‪ ،‬به‌اڵم ته‌نها بۆماوه‌ی یه‌ك هه‌فت ‌ه وه‌رده‌گرێت له‌سی الی چه‌پ‪.‬‬ ‫بێ ئاو ده‌توانێت درێژه‌ به‌ژیانی بدات‪-10 .‬ئه‌گ���ه‌ر جگ���ه‌رت ل���ه‌كار بكه‌وێت له‌دانیشتوانی هه‌موو دنیا‪.‬‬

‫بۆچی ئافره‌تان زیاتر ده‌گرین له‌پیاوان؟‬

‫زانایان ده‌ڵێن "ئه‌گه‌ر گریانت هات‬ ‫هه‌سته‌كانت مه‌شاره‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئازارێكی زۆر به‌هۆی گریان‌و توڕه‌یی‬ ‫به‌هۆی گریانه‌وه‌ به‌تاڵ ده‌بێته‌وه‌"‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها زانست ده‌ڵێت “ گریانی‬ ‫ئافره‌ت خێراتره‌ له‌گریانی پیاوان‪،‬‬ ‫پێش پیاوانیش فێری گریان ده‌بن"‪.‬‬ ‫زانایانی ده‌رونناسی گریانی گه‌وره‌كان‬ ‫ده‌گێڕن���ه‌وه‌ بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی هه‌س���تی‬ ‫منداڵی‪ ،‬چونكه‌ پێویس���تان به‌سۆز‬ ‫هه‌ی���ه‌ له‌الی���ه‌ن دووره‌به‌ره‌كه‌یان كه‌‬ ‫پێیان ببه‌خش���رێت‪ ،‬ب���ۆ رزگاربوون‬ ‫ل���ه‌و په‌س���تانه‌ ده‌رونیی���ه‌ش په‌نا‬ ‫ده‌برێته‌ به‌ر گریان‪ ،‬گریانی ئافره‌تان‬ ‫ناگه‌ڕێته‌وه‌ ته‌نها‌ بۆ ئه‌و سروش���ته‌‬ ‫فیس���یۆلۆجی‌و ده‌رونییه‌ كه‌ ئافره‌ت‬ ‫هه‌یه‌ت���ی‪ ،‬به‌ڵكو هه‌ندێ���ك هۆكاری‬ ‫زانس���تیش هه‌یه‌‪ ،‬له‌وان���ه‌ هۆرمۆنی‬ ‫(پرۆالكتی���ن)‪ ،‬كاریگ���ه‌ری زۆره‌‬

‫له‌س���ه‌ر له‌ش‪ ،‬یه‌كێكیان په‌یوه‌ندی‬ ‫هه‌ی���ه‌ به‌هه‌س���ت به‌دڵه‌ڕاوك���ێ‌و‬ ‫خه‌فه‌ت‌و هه‌س���تی خه‌مۆكی‪ ،‬كاتێك‬ ‫رێژه‌یه‌ك���ی زۆر ده‌بێت "له‌گه‌ڵ چه‌ند‬

‫به‌جۆرێك له‌كاتی گریاندا ترپه‌كانی دڵ‬ ‫زۆر ده‌بن‌و ماسولكه‌كان گرژ ده‌بنه‌وه‌‪،‬‬ ‫دوای ته‌واوب���وون له‌گریانیش ترپه‌ی‬ ‫دڵ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ باری سروش���تی‬ ‫خۆی‌و ماس���ولكه‌كان خاو ده‌بنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌ هۆی هه‌س���تكردن به‌‬ ‫حه‌سانه‌وه‌‪ .‬به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌وانه‌ی كه‌‬ ‫گریانه‌كان قه‌تیس ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫زۆرجار گری���ان له‌پیاوان‌و تاڕاده‌یه‌ك‬ ‫ئافره‌تی���ش به‌به‌ڵگه‌ی���ه‌ك بۆ الوازی‬ ‫كه‌س���ی ده‌گێڕنه‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا گریان‬ ‫رزگاری ده‌كات له‌توشبوونی نه‌خۆشی‬ ‫دڵ‌و ئازاره‌كان���ی گه‌ده‌‌و س���ه‌رئێش‌و‬ ‫ئ���ازاری جومگ���ه‌كان‪ .‬زانای���ان وای‬ ‫ده‌بین���ن كه‌ ته‌مه‌ن���ی ئافره‌تان بۆیه‌‬ ‫زۆرتره‌ له‌پیاوان‪ ،‬چونكه‌ گریانه‌كانی‬ ‫هۆكارێكی ده‌رونی تردا" ده‌بێته‌ هۆی ناش���ارێته‌وه‌ وه‌ك پیاو كه‌ گریان به‌‬ ‫الوازی داده‌نێ���ت‌و ئه‌م���ه‌ش ده‌كه‌نه‌‬ ‫دروستبوونی گریان‪.‬‬ ‫گری���ان كارده‌كاته‌ س���ه‌ر ترپه‌كانی هۆكارێ���ك ب���ۆ ئه‌وه‌ی ك���ه‌ ته‌مه‌نی‬ ‫دڵ‌و به‌وه‌رزشێكی باشیش داده‌نرێ‪ ،‬ئافره‌تان زیاتره‌ له‌ته‌مه‌نی پیاوان‪.‬‬

‫نه‌شته‌ر‬

‫‪15‬‬

‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫رۆژهەاڵت‌و‬ ‫رۆژئاوا له‌ڕیفۆرمی‬ ‫تەندروستیدا‬ ‫ل���ەم بارودۆخەی کە ئێس���تا سیس���تمی‬ ‫تەندروس���تی پێی���دا تێدەپەڕێ���ت‪ ،‬زۆر‬ ‫ئاس���انە کە بەرپرس���ان چاو له‌دەرەوەی‬ ‫واڵت بک���ەن بۆ بەدەس���تهێنانی زانیاری‌و‬ ‫وەرگرتنی ئامۆژگاری لەس���ەر ئەوەی کە‬ ‫ئاخ���ۆ چۆنی���ی سیس���تمەکە بگۆڕدرێت‌و‬ ‫چ���ۆن‌و چ���ی ریفۆرمێک���ی تی���ا بکرێت‪.‬‬ ‫ئەم هەوڵدانەی بەرپرس���انی سیس���تمی‬ ‫تەندروس���تی بە گشتی ش���تێکی ئاساییە‬ ‫ئەگەر ئەو قەیرانە کوشندەیە له‌پێش چاو‬ ‫بگرین کە سیس���تمێکی پێدا تێدەپەڕێت‪.‬‬ ‫ئاشکراش���ە له‌کاتی هەبوون���ی قەیراندا‪،‬‬ ‫چی لەسەر ئاس���تی تاکەکەس یا لەسەر‬ ‫ئاستی کۆمەڵگادا‪ ،‬کەسەکە یا کۆمەڵگاکە‬ ‫پەنا دەباتە بەر یارمەتیدەری دەرەکی بۆ‬ ‫ئەوەی بەس���ەر ئەو کارەسات‌و قەیرانەدا‬ ‫سەربکەوێت یا تێپەڕێت‪.‬‬ ‫هەبوونی ژمارەیەک���ی بەرچاوی رێکخراو‌و‬ ‫کۆمپانیا‌و قونسوڵیەت‌و کەسایەتی بیانی‌و‬ ‫ب���ە تایبەت���ی رۆژئاوایی له‌کوردس���تاندا‬ ‫له‌حاڵ���ی ح���ازر یەکێک���ە له‌هان���دەرە‬ ‫گەورەکان���ی پەنابردن���ە ب���ەر مۆدێل���ی‬ ‫دەرەکی بۆ چۆنییه‌تی ئەنجامدانی ریفۆرم‬ ‫له‌سیستمی تەندروس���تیدا‪ .‬ئەو ناوبانگ‌و‬ ‫بریق‌و باقەی کە سیس���تمە تەندروس���تیە‬ ‫رۆژئاوایی���ەکان هەیان���ە‪ ،‬هاندەرێکی بە‬ ‫هێزە بۆ ئەوەی بەرپرس���انی سیس���تمی‬ ‫تەندروستی کوردستان نەک بە تەنها پەنا‬ ‫ببەنە بەر پس���پۆڕ‌و کۆمپانیا‌و کەسایەتیە‬ ‫رۆژئاوایی���ەکان ب���ۆ بەکارهێنانیان وەکو‬ ‫راوێ���ژکار یا بۆ هەر کارێک���ی تری وەکو‬ ‫رێکخستنی دەرمان‪ ،‬بەڵکو چاو له‌سیستمە‬ ‫تەندروستیەکانی رۆژئاوا بکەن وەکو تاکە‬ ‫مۆدێلێک کە دەبێت سیستمی تەندروستی‬ ‫خۆشمان وەکو ئەوانی لێبێت‪.‬‬ ‫یەکێک لەو بیرۆک���ە هەاڵنەی کە خەریکە‬ ‫دەبێتە دۆگما له‌ناو سیستمی تەندروستی‬ ‫کوردس���تاندا ئەوەیە ک���ە کەرتی تایبەت‬ ‫له‌کەرتی گشتی باشترە‪ ،‬چونکە سیستمی‬ ‫تەندروس���تی ئەمه‌ریکا کەرت���ی تایبەتی‬ ‫تی���ا زاڵە‪ ،‬بۆیە دەبێ���ت زاڵکردنی کەرتی‬ ‫تایبەت بەس���ەر کەرتی گش���تیدا شتێکی‬ ‫باشبێت‪ ،‬چونکە سیس���تمی تەندروستی‬ ‫ئەمه‌ریکا هی بەهێزترین دەوڵەتی جیهانە‪.‬‬ ‫کێشەی سەرەکی ئەم ئەرگومێنتە ئەوەیە‬ ‫ک���ە سیس���تمی تەندروس���تی ئەمه‌ریکا‬ ‫سیس���تمێکی باش نیی���ه‌‪ .‬له‌ڕاس���تیدا‪،‬‬ ‫سیستمی تەندروستی ئەمه‌ریکا خراپترین‬ ‫سیستمی واڵتە پێشکەوتووەکانی دنیایە‌و‬ ‫یەکێکیشە له‌هۆکارە هەرە گەورەکانی ئەو‬ ‫قەیرانە ئاب���وری‌و داراییەی کە ئەمه‌ریکا‌و‬ ‫لەڕێی ئەویش���ەوە هەموو جیهان تووشی‬ ‫ب���ووە‪ .‬بەدەر لەو راس���تیە س���ادەیەش‪،‬‬ ‫زۆربەی توێژینەوەکان دەریانخس���تووە کە‬ ‫هیچ بەڵگەیەکی زانس���تی بەهێز نییه‌ ئەو‬ ‫ئەرگومێنتە پشتڕاس���تبکاتەوە کە گوایە‬ ‫کەرتی تایبەت له‌کەرتی گش���تی باشترە‪.‬‬ ‫رەنگ���ە تەنانەت پێچەوانەک���ەی ئەوەش‬ ‫راستبێت‪.‬‬ ‫هەرچەن���دە چاولێکەریش له‌هیچ ش���تێک‬ ‫ب���اش نیی���ه‌‌و ئ���ەوەش ب���ۆ سیس���تمی‬ ‫تەندروس���تی‌و ریفۆرم���ی تەندروس���تیش‬ ‫راس���تە‪ ،‬بەاڵم دەش���ێت مرۆڤ س���وود‬ ‫له‌ئەزموونی واڵتان وەربگرێت بەبێ ئەوەی‬ ‫ئەزموونەکانی���ان وەکو خۆی کۆپی بکات‪.‬‬ ‫یەکێک ل���ەو ئەزموونە س���ەرکەوتووانەی‬ ‫کە دەش���ێت س���وودیان ل���ێ وەربگرین‬ ‫له‌ڕۆژئاوا نیی���ه‌‌و له‌ئەمه‌ریکا نییه‌‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بە تەنیش���تی خۆمانەوەیە‪ .‬ئێران یەکێکە‬ ‫لەو واڵتە کەمانەی دنیا کە سەرکەوتنێکی‬ ‫گەورەی له‌بواری سیس���تمی تەندروستیدا‬ ‫بەدەس���تهێناوە‪ .‬س���ەرکەوتنی ئێران بە‬ ‫ئەندازەیەک���ە کە رێکخراوی تەندروس���تی‬ ‫جیهانی���ی له‌ڕاپۆرت���ی س���ااڵنەی خ���ۆی‬ ‫له‌‪٢٠٠٨‬دا بەش���ێکی گەورەی بۆ ئەزموونی‬ ‫ئەو واڵتە تەرخانکردووە‪ .‬له‌شوێنی تردا بە‬ ‫درێژیی باسی ئەزموونی ئەو واڵتە دەکەین‪،‬‬ ‫بەاڵم یەکێک له‌گرنگترین ئەو سیاسەتانەی‬ ‫کە ئێران گرتوویەتە ب���ەر گرنگیدانییه‌تی‬ ‫بە تەندروس���تی س���ەرەتایی‪ .‬حکومەتی‬ ‫ئێران هەموو خەرجییەکانی خزمەتگوزاری‬ ‫تەندروستی سەرەتایی گرتووەتە ئەستۆ‌و‬ ‫خزمەت���ی نەخۆشخانەش���ی ب���ۆ بیمەی‬ ‫تەندروستی بەجێهێشتووە‪ .‬بۆیەشە ئێران‬ ‫توانویەتی خزمەتی سەرەتایی بگەینێت بە‬ ‫دوورترین قوژبنی واڵتەکە‪.‬‬ ‫چاولێک���ەری له‌ڕیفۆرم���ی تەندروس���تیدا‬ ‫ش���تێکی باش نییه‌‪ .‬دەبێت بەرپرس���انی‬ ‫تەندروس���تی پێدراوە لۆکاڵیەکانیان باش‬ ‫هەرس���کردبێت پێش ئەوەی دەس���ت بۆ‬ ‫ریفۆرم���ی تەندروس���تی بب���ن‪ .‬ئەگەریش‬ ‫پێویس���تیمان بە ئەزموونی س���ەرکەوتوو‬ ‫هەبوو ئەوە نابێت یەکس���ەر روو له‌ڕۆژئاوا‬ ‫بکەین‪ .‬ئەزموونی سەرکەوتوو دەشێت بە‬ ‫تەنیشتی خۆمانەوە بوونی هەبێت‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫رابردووی‌ ئه‌م میلله‌ت ‌ه وێرانده‌كرێت‌و كه‌سیش قسه‌ناكات‬ ‫سه‌رتیپ جه‌وهه‌ر‬ ‫شوێنه‌وارو ش���وێنه‌ دێرینه‌كان‌و هه‌موو‬ ‫ئ���ه‌و پارچ���ه‌و كه‌لوپه‌ل���ه‌ دێرینانه‌ی‌‬ ‫ده‌دۆزرێن���ه‌وه‌‪ ،‬مێ���ژوو راب���ردووی‌‬ ‫میلله‌تانن‪ ،‬له‌وه‌ش زیاتر شوێنه‌واره‌كان‬ ‫موڵ���ك‌و شوناس���ی مرۆڤایه‌تییه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫میلله‌تێك ش���وێنه‌واری‌ دێرینی‌ نه‌بێت‬ ‫ناتوانێت قس���ه‌ له‌سه‌ر رابردووی‌ خۆی‌‬ ‫ب���كات‌و ش���انازی‌ به‌ راب���ردووی‌ خۆی‌‬ ‫ب���كات‪ ،‬ئه‌م���ه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ به‌ش���ێكه‌‬ ‫له‌ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی‌‪ ،‬چونكه‌ شوناسی‬ ‫خۆیه‌تی‌ له‌ڕابردوو‪.‬‬ ‫له‌كوردس���تانیش نزیكه‌ی‌ سێ‌ هه‌زار‬ ‫شوێن هه‌یه‌ كه‌ به‌شوێنه‌وار ناوده‌برێن‌و‬ ‫راگه‌یاندن���ی ش���وێنه‌واربوونیان ب���ۆ‬ ‫كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم خه‌ریكه‌ ش���وێنه‌واره‌كان‬ ‫رووبه‌رووی‌ مه‌ترسیی گه‌وره‌ ده‌بنه‌وه‌و‬ ‫ن���ه‌ك گرنگیی���ان پێنادرێ���ت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫خه‌ریكه‌ ته‌خش���ان‌و په‌خشان بكرێن‌و‬ ‫له‌ناو ببرێن به‌ رێگه‌و شێوازی جیاواز‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش به‌رپرسێتیه‌كی گه‌وره‌ ده‌خاته‌‬ ‫س���ه‌ر هه‌م���وو كۆمه‌ڵگای���ه‌ به‌تایبه‌ت‬ ‫الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان چ حكومه‌ت چ‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬هاوكات میدیاش به‌ش���ێكی‬ ‫گه‌وره‌ی‌ به‌رپرس���ێتی‌ ده‌كه‌وێته‌ ئه‌ستۆ‬ ‫كه‌ ئه‌م راس���تییانه‌ ب���ه‌ خه‌ڵك بڵێت‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ جۆرێك له‌ڕای گشتیی‌ دروست‬ ‫بێت‌و حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان ناچار بكات‬ ‫رێگ���ری‌ ل���ه‌م بارودۆخه‌ نه‌خ���وازراوه‌‬ ‫بك���ه‌ن‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت بیرم���ان نه‌چێت‬ ‫به‌درێژایی‌ مێژوو هه‌رچی ئاس���ه‌واریی‌‬ ‫شارس���تانێتی‌ ك���ورد هه‌بووه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫خاكه‌كه‌ی‌ خۆی‌ هه‌میش���ه‌ رووبه‌ڕووی‌‬ ‫كاولكاریی‌‌و له‌ناوب���ردن بۆته‌وه‌ ئه‌مڕۆ‬ ‫ئێمه‌ خۆمان له‌ناوی‌ ده‌به‌ین‌و كه‌واته‌ بۆ‬ ‫لۆمه‌ی‌ دوژمنانمان بكه‌ین‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌ ئه‌گ���ه‌ر پارێزگاری‌ لێنه‌كه‌ین‬ ‫كه‌واته‌ باسی چ رابردوویه‌ك بكه‌ین؟!‬ ‫یه‌كێك به‌ئاره‌زوی‌ خۆی‌ شوێنه‌وارێك‬ ‫تاپۆ ده‌كات له‌س���ه‌ر گروپێك یه‌كێكی‬ ‫دیك���ه‌ ش���وێنه‌وارێكی دیك���ه‌ ده‌خاته‌‬ ‫ناو پرۆژه‌یه‌كی خۆی‌‌و لوش���ی ده‌دات‪،‬‬ ‫له‌الیه‌ك���ی دیكه‌وه‌ ئاس���ایش پارچه‌ی‌‬ ‫ئاس���ه‌وار ده‌گرێ���ت‌و نازان���رێ‌ چ���ی‬ ‫به‌س���ه‌ردێت‪ ،‬خان���ووی‌ ش���وێنه‌واریی‌‬ ‫دوو یان سێجار ئیس���تمالك ده‌كرێت‪،‬‬ ‫ش���وێنه‌وار به‌ر پرۆژه‌ ده‌كه‌وێت‪ ...‬هتد‬

‫ئاسایش پارچه‌ی‌‬ ‫شوێنه‌واریی‌‬ ‫ده‌گرێت‌و راده‌ستی‌‬ ‫شوێنه‌واریش‬ ‫ناكرێته‌وه‌‬ ‫خانوو ‌‬ ‫ی‬ ‫شوێنه‌واریی‌ هه‌یه‌‬ ‫سێجار ئیستمالك‬ ‫كراوه‌!‬ ‫ئی���دی كه‌س به‌كه‌س���ه‌وه‌ نییه‌و كه‌س‬ ‫له‌كه‌س���ی تر ناپێچێت���ه‌وه‌و هه‌ر خوا‬ ‫ره‌حم به‌م میلله‌ته‌ داماوه‌ بكات‪.‬‬ ‫پێویسته‌ په‌رله‌مان به‌هه‌موو كوتله‌و‬ ‫گروپ���ه‌ جیاوازه‌كان���ه‌وه‌ زۆر به‌په‌له‌و‬ ‫به‌جددی له‌م پرس���ه‌ بكۆڵنه‌وه‌و رێگری‌‬ ‫بك���ه‌ن‪ ،‬چونكه‌ په‌یوه‌ندی به‌ رابردووی‌‬ ‫هه‌موو ئه‌م میلله‌ته‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬حكومه‌تیش‬ ‫چیت���ر رێگه‌ به‌پێش���ێلكردنی یاس���او‬ ‫تێكدانی‌ شوێنه‌واره‌كان نه‌دات‌و رێگه‌ش‬ ‫له‌هه‌موو كه‌س‌و الی���ه‌ن‌و كۆمپانیایه‌ك‬ ‫بگرێ���ت ش���وێنه‌واره‌كان تێكن���ه‌ده‌ن‌و‬ ‫وێران���ی‌ نه‌ك���ه‌ن‪ ،‬هی���چ كه‌س���ێكیش‬ ‫به‌هۆی‌ نفوزه‌وه‌ ماڵه‌كه‌ی‌ خۆی‌ نه‌كاته‌‬ ‫مۆزه‌خانه‌‪ ،‬چونكه‌ به‌پێی‌ یاس���ا هه‌موو‬ ‫ش���وێنه‌وارو شوێنه‌ ش���وێنه‌وارییه‌كان‬ ‫موڵكی گشتین‌و به‌هیچ شێوه‌یه‌ك نابێ‬ ‫ببێته‌ موڵكی شه‌خس���ی ی���ان پارچه‌‬ ‫ش���وێنه‌وارێك جگه‌ له‌مۆزه‌خانه‌ له‌هیچ‬ ‫شوێنێك هه‌ڵبگیرێت‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ده‌ی���ان دۆكیومێنت چه‌ندین‬ ‫شوێنه‌وار له‌ژێر هه‌ڕه‌شه‌دان‌و به‌ئاشكرا‬ ‫ده‌س���تدرێژییان كراوه‌ت���ه‌ س���ه‌رو نه‌‬

‫له‌قه‌اڵی‌ هه‌ولێر به‌ئامێری‌ حه‌فاره‌ كارده‌كرێت كه‌ ئه‌مه‌ له‌سه‌ر زاری‌ شوێنه‌واره‌كان كوفرێكی گه‌وره‌یه ‬ ‫حكوم���ه‌ت‌و نه‌دادگاو ن���ه‌ په‌رله‌مانیش‬ ‫هیچ شتێكیان نه‌كردووه‌ بگره‌ حكومه‌ت‬ ‫خۆی‌ به‌ ره‌سمیی ده‌ستی‌ له‌شێواندنی‌‬ ‫ش���وێنه‌وارو ده‌س���تدرێژیكردنه‌ س���ه‌ر‬ ‫شوێنه‌واره‌كان هه‌بووه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ سه‌رباری‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ گرنگی نادرێت به‌شوێنه‌واره‌كان‌و‬ ‫خه‌ڵك���ی نا پس���پۆڕ كار له‌ش���وێنه‌وار‬ ‫ده‌كات‌و ن���ه‌ك نه‌بۆته‌ هۆی‌ جوانكردن‌و‬ ‫باش���تركردنی ش���وێنه‌واره‌كان‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫بونه‌ته‌ مایه‌ی‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌ بۆسه‌ر خودی‬ ‫ش���وێنه‌واره‌كان ك���ه‌ ده‌كرێ���ت به‌پێی‌‬ ‫دیكۆمێنته‌كان پوختی‌ بكه‌ینه‌وه‌و یه‌ك‬ ‫یه‌ك قسه‌یان له‌سه‌ر بكه‌ین‪.‬‬ ‫شوێنه‌واریی‌ ره‌بان بۆیه‌ یان وسو‬ ‫ره‌حمان‬ ‫ئه‌م ش���وێنه‌واره‌ ده‌كه‌وێته‌ س���نوری‌‬ ‫ش���ارۆچكه‌ی‌ ش���ه‌قالوه‌و یه‌كێكه‌ له‌و‬ ‫شوێنه‌وارانه‌ی‌ موسڵمان‌و مه‌سیحیه‌كانی‌‬ ‫كوردس���تان له‌بۆنه‌ی‌ تایبه‌ت سه‌ردانی‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‌و الی‌ هه‌ردووال پی���رۆزه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫شوێنه‌واره‌ الی‌ مه‌سیحیه‌كان‌و موسڵمانان‬ ‫چیرۆك���ی تایبه‌تی‌ خۆی‌ هه‌یه‌و رێزێكی‬

‫زۆری‌ هه‌یه‌ بۆ هه‌ردووال‪ ،‬به‌اڵم مه‌خابن‬ ‫سه‌ركیس ئاغاجان كه‌ جێگری‌ سه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران ده‌بێت له‌ساڵی‌ ‪ 2005‬له‌كابینه‌ی‌‬ ‫نێچیرڤ���ان بارزان���ی‌ (دوو ئیداره‌یی‌)‪،‬‬ ‫ب���ه‌ده‌ر له‌هه‌م���وو عورف‌و یاس���ایه‌ك‬ ‫له‌سه‌ر (تایفه‌ی‌ كلدان) تاپۆی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫نوسراوی‌ تاپۆكردنه‌كه‌ی‌ له‌‪2005/9/13‬‬ ‫به‌ئیمزای‌ سه‌ركیس ئاغاجان ده‌رچوه‌‌و‬ ‫ده‌ڵێت "بڕیارماندا به‌تاپۆكردنی پارچه‌‬ ‫زه‌وی‌ ژماره‌ ‪43‬م ش���ه‌قالوه‌ كه‌ شوێنی‌‬ ‫چاكی (ره‌بان بۆیا)یه‌ به‌ناوی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫دارایی‌‌و ئابورییه‌ به‌ناوی‌ تایفه‌ی‌ كلدانی‌‬ ‫له‌شارۆچكه‌ی‌ شه‌قالوه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌یر له‌وه‌دایه‌ مامه‌ڵه‌ی‌ تاپۆكردنی‬ ‫ئه‌م شوێنه‌واره‌ ئیمزای‌ چه‌ندین كه‌سی‬ ‫دیك���ه‌ی‌ به‌س���ه‌ره‌وه‌یه‌ كه‌ ش���اره‌زان‬ ‫له‌بواری‌ یاساداو ته‌نانه‌ت یه‌كێك له‌وانه‌‬ ‫(ئ���ازادی‌ مه‌ال فه‌ندی‌) كه‌ س���ه‌رۆكی‬ ‫لیژنه‌ی‌ چاكس���ازیی‌ سه‌رۆكی هه‌رێمه‌‌و‬ ‫ئ���ه‌وكات وه‌زی���ری‌ كش���توكاڵ ب���ووه‌‬ ‫الری‌ نه‌بووه‌ تاپۆكردن���ی ئه‌م زه‌ویه‌ی‌‬ ‫ش���وێنه‌واره‌كه‌ له‌سه‌ر وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌‬ ‫ل���ه‌‪ 2005/12/25‬ئیمزای‌ ك���ردووه‌ كه‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬سه‌رتیپ‬

‫ئه‌وان الرییان نیی���ه‌ له‌تاپۆكردنی ئه‌م‬ ‫شوێنه‌واره‌ له‌س���ه‌ر وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌‌و‬ ‫دواتر س���ه‌ركیش ئاغاجان تاپۆیكردووه‌‬ ‫له‌سه‌ر تایفه‌ی‌ كلدانی‪.‬‬ ‫زانكۆی‌ جیهان گردێك قوتده‌دات‬ ‫كاره‌س���اتێكی دیكه‌ی‌ ئ���ه‌م میلله‌ت ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ نه‌ك حكوم ‌هت‌و كاربه‌ده‌ستان‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و كۆمپانیاكانی���ش كه‌وتونه‌ت���ه‌‬ ‫وێرانكردن���ی مێ���ژوو راب���ردووی‌ ئه‌م‬ ‫میلله‌ت���ه‌‪ ،‬زانكۆی‌ جیهان كه‌ ده‌كه‌وێته‌‬ ‫رۆژاوای‌ هه‌ولێر‪ ،‬له‌كاتی‌ دروس���تكردنی‬ ‫گردێك به‌ت���ه‌واوی‌ ده‌خاته‌ ناو دیواری‌‬ ‫زانك���ۆ‪ ،‬گ���ردی باخچ���ان ش���وێنێكی‬ ‫گرنگی ش���وێنه‌وارییه‌و به‌پێی‌ نوسراوی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێت���ی‌ ش���وێنه‌واری‌ هه‌ولێ���ر‬ ‫(‪ -1891/711‬ل���ه‌‪ )2011/12/14‬داوا‬ ‫له‌وه‌زاره‌تی‌ شاره‌وانیی‌ كراوه‌ داوابكات‬ ‫له‌زانكۆی‌ جیهان به‌ش���ێك له‌دیواره‌که‌‌‬ ‫الببات كه‌ گردی باخچانی‌ داپۆش���یوه‌‪،‬‬ ‫له‌نوس���راوه‌كه‌دا هاتووه‌ زانكۆی‌ ناوبراو‬ ‫ئاگاداركراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هیچ شتێكیان‬ ‫نه‌كردووه‌‪.‬‬

‫پارچه‌ شوێنه‌واره‌كان‬ ‫له‌الی‌ ئاسایشه‌‌و دیار نین‬ ‫به‌پێ���ی‌ ده‌ی���ان دۆكیۆمێن���ت ك���ه‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن وه‌زاره‌ت���ی‌ ش���اره‌وانیی‌‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێتی‌ گشتیی‌ شوێنه‌وارو الیه‌نه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی���داره‌كان ده‌ركراوه‌‪ ،‬داواكراوه‌‬ ‫ئاس���ایش كاتێك ش���وێنه‌وار ده‌س���ت‬ ‫به‌س���ه‌رداده‌گرێت بیگه‌ڕێنێت���ه‌وه‌ ب���ۆ‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێتی‌ ش���وێنه‌وار‪ ،‬چونكه‌ هیچ‬ ‫كه‌س���ێك نابێت پارچه‌ی‌ شوێنه‌واریی‌‬ ‫البێت ته‌نها له‌مۆزه‌خانه‌ نه‌بێت‪ ،‬به‌پێی‌‬ ‫نوسراوه‌كان له‌چه‌ندین قۆناغی جیاواز‌و‬ ‫له‌كاتی‌ جی���اواز ته‌ئكید له‌وه‌كراوه‌ته‌وه‌‬ ‫ئاس���ایش ئاس���ه‌واره‌كان بگێڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت ئاسایش وه‌اڵمی هیچ كام‬ ‫له‌و نوس���راوو ئاگاداریان���ه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫شاره‌وانیی‌‌و گه‌شتوگوزاریی‌ نه‌دابێته‌وه‌‬ ‫ته‌نان���ه‌ت له‌هه‌ن���دێ كات���دا داواكراوه‌‬ ‫نوسراو بۆ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران بكرێت‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و ل���ه‌و رێگه‌ی���ه‌وه‌ نوس���راوێك‬ ‫بكرێت ب���ۆ ئاسایش���ی‌ هه‌ولێر‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران كاریگه‌ری‌ زیاتری‌‬ ‫هه‌بێت تا ئاسایش ناچاربكرێت پارچه‌‬ ‫شوێنه‌وارییه‌كان راده‌س���تی‌ شوێنه‌وار‬ ‫بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫نازانی���ن ل���ه‌م واڵته‌ متمان���ه‌ به‌كێ‌‬ ‫بكه‌ی���ن‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ده‌زگا ئه‌منیه‌كان كه‌‬ ‫به‌پارێ���زه‌ری‌ ئه‌منیه‌ت���ی‌ هاوواڵتیان‌و‬ ‫موڵكی گش���تیی‌ ناس���راوه‌ به‌مشێوه‌یه‌‬ ‫بێ���ت تۆ بڵێی‌ له‌مه‌ودوا چی بڵێن‌و روو‬ ‫له‌كوێ‌ بكه‌ین؟!‬ ‫كێشه‌كانی‌ قه‌اڵی‌ هه‌ولێر‬ ‫بڕی���اری‌ نۆژه‌نكردن���ه‌وه‌ی‌ ق���ه‌اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێ���ر ده‌رچوو‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێت���ی‌ گش���تیی‌ ش���وێنه‌وار‬ ‫به‌ده‌ست (یه‌كێتی)یه‌وه‌ بوو پارێزگاریی‌‬ ‫هه‌ولێ���ر خێرا كۆمس���یۆنێكی تایبه‌تی‌‬ ‫پێكهێنا بۆ نۆژه‌نكردن���ه‌وه‌ی‌ هه‌ولێرو‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‌و ئیداره‌دانی‌ ئه‌م پرۆسه‌یه‌ی‌‬ ‫له‌ژێر چنگ���ی به‌ڕێوه‌به‌رێتی‌ گش���تیی‌‬ ‫شوێنه‌وار ده‌رهێنا‪ ،‬ئه‌مه‌ش وایكرد كێشه‌‬ ‫دروس���ت ببێت به‌تایبه‌ت هیچ پێویست‬ ‫به‌پێكهێنانی‌ كۆمسیۆن نه‌بوو‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر حكوم���ه‌ت فه‌رمانگه‌ی‌ تایبه‌تی‌‬ ‫هه‌یه‌ بۆ كۆمسیۆن پێكدێنێت؟‬

‫»» ‪19‬‬

‫پرۆژ‌ه یاسای بێالیه‌نكردنی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان‬ ‫هاوڕێ تۆفیق‬

‫له‌پێن���اوی بێالیه‌نكردن���ی هێ���زی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ی كوردس���تان له‌كێش���ه‌‬ ‫سیاسیه‌كان له‌الیه‌ك‌و كردنی به‌هێزێكی‬ ‫كوردس���تانی نیش���تیمانی س���ه‌ربه‌خۆ‬ ‫له‌الیه‌ك���ی ت���ره‌وه‌‪ .‬له‌هه‌مانكات���دا‬ ‫پێداویس���تی بوونی یاسایه‌ك كه‌ هێزی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ له‌چوارچێوه‌یه‌كی پیشه‌یی‬ ‫سه‌ربازی بێالیه‌ندا رێكبخات‪ .‬ئه‌مانه‌ ئه‌و‬ ‫راستییه‌ ده‌خاته‌ روو كه‌ ده‌بێت به‌زوویی‬ ‫په‌رله‌مان���ی كوردس���تان هه‌نگاوه‌كانی‬ ‫چڕوپڕ بكاته‌وه‌ بۆ ده‌ركردنی یاس���ایه‌ك‬ ‫ل���ه‌و باره‌ی���ه‌وه‌‪ .‬به‌هی���وام له‌ڕوانگه‌ی‬ ‫به‌رپرس���یاری نیشتیمانی نه‌ك ملمالنێی‬ ‫حیزب���ی‌و موزایه‌ده‌ك���ردن له‌س���ه‌ر ئه‌م‬ ‫بابه‌ته‌ گرنگه‌ هه‌م���وو الیه‌ك هه‌وڵه‌كان‬ ‫چڕبكه‌نه‌وه‌‪ .‬بێگوم���ان بوونی هێزێكی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ی بێالیه‌ن ب���ه‌ردی بناغه‌ی‬ ‫دروس���تكردنی ئاسایش���ی نه‌ته‌وه‌یی‌و‬ ‫س���ه‌روه‌ری یاس���ایه‌ له‌كوردس���تان‌و‬ ‫كۆڵه‌كه‌ی بیناكردنی ده‌وڵه‌تی یاس���ایه‌‪.‬‬ ‫بێگوم���ان ئه‌م بابه‌ته‌ یه‌كێكه‌ له‌كێش���ه‌‬ ‫ئاڵۆزو پ���ڕ مش���تومڕه‌كان‪ ،‬به‌اڵم جگه‌‬ ‫له‌وه‌ی ده‌بێت گره‌و له‌سه‌ر داهاتوویه‌كی‬ ‫رۆش���ن بۆ ئه‌م واڵت���ه‌ بكه‌ین خه‌ونێكی‬ ‫دیكه‌ به‌هی���وای بی���ن‪ .‬ده‌بێت ئه‌وه‌ش‬ ‫بڵێین ئ���ه‌م پرۆژه‌ یاس���ایه‌ به‌ش���ێك‬ ‫له‌ئامانج���ی باڵوكردنه‌وه‌كه‌ی بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌سانی ش���اره‌زاو الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندی بكات‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ به‌ئومێدم‬ ‫په‌رله‌مان���ی كوردس���تان‌و س���ه‌رجه‌م‬ ‫الیه‌نه‌كان ه���ه‌وڵ ب���ده‌ن به‌زوویی ئه‌م‬ ‫پرۆژه‌یه‌ په‌سه‌ند بكه‌ن‪.‬‬ ‫پرۆژه‌ یاسای‬ ‫بێالیه‌نكردنی هێزی پێشمه‌رگه‌ی‬ ‫كوردستان‬ ‫ئه‌م وشانه‌ ماناكانی به‌رامبه‌ریانه‌‪:‬‬

‫حكوم���ه‌ت‪ :‬حكومه‌ت���ی هه‌رێم���ی‬ ‫كوردستان‬ ‫وه‌زاره‌ت‪ :‬وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌‬ ‫ئه‌نجوم���ه‌ن‪ :‬ئه‌نجومه‌نی س���ه‌ربازی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ده‌روازه‌ی یه‌كه‌م‬ ‫پێناسه‌و ئامانج‪:‬‬ ‫مادده‌ی(‪:)1‬‬ ‫هێزی پێش���مه‌رگه‌ی كوردستان سه‌ر‬ ‫به‌وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه‌ ده‌بێت‌و له‌ژێر‬ ‫فه‌رمانده‌یی سه‌رۆكی هه‌رێمدا ده‌بێت‪.‬‬ ‫مادده‌ی (‪:)2‬‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان خه‌بات‬ ‫ده‌كات بۆ‪:‬‬ ‫‪ .1‬پاراستنی ئاسمان‌و خاك‌و سنوری‬ ‫هه‌رێم���ی كوردس���تان له‌هه‌م���وو جۆره‌‬ ‫ده‌ستدرێژییه‌ك‪.‬‬ ‫‪ .2‬پاراستنی ده‌ستكه‌وته‌كانی هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان له‌حكوم���ه‌ت‌و په‌رله‌مان‌و‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‪.‬‬ ‫مادده‌ی (‪:)3‬‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان‪ ،‬هێزی‬ ‫به‌رگریكاری نیشتیمانی هه‌موو خه‌ڵكی‬ ‫كوردستانه‌‪.‬‬ ‫ده‌روازه‌ی دووه‌م‪:‬‬ ‫ئه‌نجومه‌نی سه‌ربازی هه‌رێم‬ ‫مادده‌ی (‪:)4‬‬ ‫ئه‌نجوم���ه‌ن پێكدێت له‌(‪ )9‬نۆ ئه‌ندام‬ ‫كه‌ پله‌ی س���ه‌ربازییان له‌(لیوا) كه‌متر‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬وه‌زیری پێش���مه‌رگه‌ س���ه‌رۆكی‬ ‫ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ ده‌بێت‪.‬‬ ‫گرنگترین ئه‌ركه‌كانی ئه‌نجومه‌ن‪:‬‬ ‫‪ .1‬په‌س���ه‌ندكردنی پێش���نیاری‬ ‫راگه‌یاندنی جه‌نگ بۆ س���ه‌رۆكی هه‌رێم‌و‬ ‫په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫‪ .2‬په‌س���ه‌ندكردنی فه‌رمانی جوڵه‌ی‬ ‫سه‌ربازی هێزی پێشمه‌رگه‌‪.‬‬

‫‪ .3‬ماف���ی پێكهێنان���ی لیژن���ه‌ی‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی���ان هه‌یه‌ له‌س���ه‌ر رووداوه‌‬ ‫سه‌ربازییه‌كان كه‌ ره‌هه‌ندێكی كارگێڕی‌و‬ ‫سه‌ربازی هه‌بێت‪.‬‬ ‫‪ .4‬په‌سه‌ندكردنی بودجه‌ی سه‌ربازی‬ ‫وه‌زاره‌ت‪.‬‬ ‫‪ .5‬رێس���ای ئاكاری س���ه‌ربازی هێزی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ی كوردس���تان په‌س���ه‌ند‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫‪ .6‬ئه‌نجومه‌نی سه‌ربازی پێداچوونه‌وه‌‬ ‫به‌مه‌رجه‌كانی بوون به‌سه‌ربازی له‌ڕیزی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ ده‌كات‌و په‌سه‌ندی ده‌كات‪.‬‬ ‫ده‌روازه‌ی سێیه‌م‪:‬‬ ‫فه‌رمانگه‌ی تۆماركردنی خۆبه‌خش���ی‬ ‫خزمه‌تی سه‌ربازی‬ ‫مادده‌ی (‪:)5‬‬ ‫فه‌رمانگه‌ی تۆماركردنی خۆبه‌خش���ی‬ ‫خزمه‌تی سه‌ربازی سه‌ر به‌سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫دیوانی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ ده‌بێت‪ .‬لقی‬ ‫له‌س���ه‌رجه‌م پارێزگاكانی هه‌رێم ده‌بێت‌و‬ ‫بۆ هه‌ر لقێكی���ش فه‌رمانبه‌رێك به‌پله‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی ده‌یب���ات به‌ڕێوه‌‪،‬‬ ‫ده‌شتوانرێت له‌ش���ارو شارۆچكه‌كانیش‬ ‫لق بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫مادده‌ی (‪:)6‬‬ ‫كاره‌كانی فه‌رمانگه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬تۆماركردن���ی ئ���ه‌و هاوواڵتییانه‌ی‬ ‫ده‌یانه‌وێت له‌ڕیزی هێزی پێش���مه‌رگه‌ی‬ ‫كوردس���تان خزمه‌تی س���ه‌ربازی بكه‌ن‬ ‫به‌پێی یاسا كارپێكراوه‌كان‪.‬‬ ‫‪ .2‬هه‌موو هاوواڵتییه‌كی كوردس���تان‬ ‫كه‌ ته‌مه‌نی (‪ )18‬س���اڵی تێپه‌ڕاندبێت‌و‬ ‫له‌ڕووه‌كان���ی جه‌س���ته‌یی‌و ژی���ری‌و‬ ‫ته‌ندروستی ته‌واو بێت‪ ،‬ده‌توانێت داوای‬ ‫بوونه‌ سه‌رباز له‌و فه‌رمانگه‌یه‌ پێشكه‌ش‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫‪ .3‬ئه‌گه‌ر (‪ )2‬دوو مانگ به‌سه‌ر داوای‬ ‫هاوواڵتییه‌ك بۆ بوونه‌ سه‌رباز تێپه‌ڕی‪،‬‬ ‫به‌اڵم هیچ وه‌اڵمێ���ك به‌وه‌رگرتنی‪ ،‬یان‬ ‫ره‌تكردنه‌وه‌ی نه‌بوو‪ ،‬ئه‌وا داواكارییه‌كه‌‬ ‫به‌په‌سه‌ندكراو ئه‌ژمار ده‌كرێت‪.‬‬ ‫‪ .4‬ئه‌گ���ه‌ر فه‌رمانگه‌ له‌ب���ه‌ر هۆیه‌ك‬ ‫داوای هاوواڵتییه‌كی بۆ بوونه‌ س���ه‌رباز‬

‫ره‌تكرده‌وه‌‪ ،‬داواك���راو مافی تانه‌لێدانی‬ ‫هه‌ی���ه‌ ل���ه‌دادگای س���ه‌ربازی له‌ماوه‌ی‬ ‫(‪ )15‬رۆژ له‌ب���ه‌رواری ره‌تكردن���ه‌وه‌ی‬ ‫داواكارییه‌ك���ه‌ی‌و بڕی���اری دادگاش له‌و‬ ‫باره‌یه‌وه‌ یه‌كالكه‌ره‌وه‌یه‌‪.‬‬

‫هه‌ر كه‌سێك له‌ناو‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌‬ ‫كاری رێكخستنی‬ ‫حیزبی بكات سزا‬ ‫ده‌درێت‬ ‫ده‌روازه‌ی چواره‌م‬ ‫سزاكان‪:‬‬ ‫مادده‌ی(‪:)7‬‬ ‫هه‌ر كه‌س���ێك له‌ناو هێزی پێشمه‌رگه‌‬ ‫كاری رێكخس���تنی حیزبی بكات‪ .‬س���زا‬ ‫ده‌درێت به‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬زیندانیكردن���ی بۆ ماوه‌یه‌ك‬ ‫كه‌ له‌(‪ )6‬ش���ه‌ش مانگ كه‌متر نه‌بێت‌و‬ ‫له‌(‪ )1‬یه‌ك ساڵ زیاتر نه‌بێت‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬ده‌ركردن���ی له‌ڕیزه‌كانی هێزی‬ ‫پێشمه‌رگه‌‪.‬‬ ‫سێیه‌م‪ :‬به‌هیچ جۆرێك مافی گه‌ڕانه‌وه‌ی‬ ‫بۆ هێزی پێشمه‌رگه‌ پێنادرێت‪.‬‬

‫مادده‌ی (‪:)8‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م‪ :‬پێدان���ی ئابون���ه‌ی حیزبی‬ ‫به‌ش���ێوه‌ی خۆبه‌خش���ی بێ���ت‪ ،‬ی���ان‬ ‫زۆره‌ملێ به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك قه‌ده‌غه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌سێك ئه‌و كاره‌ بكات سزاده‌درێت‬ ‫به‌‪:‬‬ ‫أ‪ :‬زیندانی ده‌كرێ���ت بۆ ماوه‌یه‌ك كه‌‬ ‫له‌(‪ )3‬سێ مانگ كه‌متر نه‌بێت‌و له‌(‪)6‬‬ ‫شه‌ش مانگ زیاتر زیاتر نه‌بێت‪.‬‬ ‫ب‪ :‬غه‌رام���ه‌ ده‌كرێت به‌بڕێك پاره‌ كه‌‬ ‫له‌(‪ )6‬شه‌ش ملیۆن دینار كه‌متر نه‌بێت‌و‬ ‫له‌(‪ )10‬ده‌ ملیۆن دینار زیاتر نه‌بێت‪.‬‬ ‫ج‪ :‬له‌ڕی���زی هێ���زی پێش���مه‌رگه‌‬ ‫ده‌رده‌كرێ���ت‌و ماف���ی گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‬ ‫پێنادرێت‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬ته‌زكی���ه‌ی حیزب���ی بۆ كاری‬ ‫سه‌ربازی به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك قه‌ده‌غه‌یه‌‬ ‫هه‌ر كه‌س���ێك داوای بكات سزا ده‌درێت‬ ‫به‌‪:‬‬ ‫أ‪ :‬زیندانیكردنی بۆ ماوه‌یه‌ك كه‌ له‌(‪)2‬‬ ‫دوو مانگ كه‌متر نه‌بێت‌و له‌(‪ )6‬شه‌ش‬ ‫مانگ زیاتر نه‌بێت‪.‬‬ ‫ب‪ :‬غه‌رام���ه‌ ده‌كرێ���ت به‌بڕێك پاره‌‬ ‫ك���ه‌ له‌(‪ )3‬س���ێ ملیۆن دین���ار كه‌متر‬ ‫نه‌بێت‌و له‌(‪ )6‬شه‌ش ملیۆن دینار زیاتر‬ ‫نه‌بێت‪.‬‬ ‫ج‪ :‬له‌ڕی���زی هێ���زی پێش���مه‌رگه‌‬ ‫ده‌رده‌كرێ���ت‌و ماف���ی گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‬ ‫پێنادرێت‪.‬‬ ‫ده‌روازه‌ی پێنچه‌م‪:‬‬ ‫حوكمه‌ گشتیه‌كان‪:‬‬ ‫مادده‌ی (‪:)9‬‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان‪ ،‬هێزێكی‬ ‫نیش���تیمانی كوردس���تانی پارێزگاریی‬ ‫بێالیه‌نی س���ه‌ربه‌خۆیه‌و بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫حیزبی هیچ الیه‌نێك كارناكات‪.‬‬ ‫مادده‌ی (‪:)10‬‬ ‫باڵوكردن���ه‌وه‌ی هه‌م���وو باوه‌ڕێك���ی‬ ‫حیزبی‌و ره‌گه‌زپه‌رس���تی له‌ن���او هێزی‬ ‫پێشمه‌رگه‌دا قه‌ده‌غه‌یه‌‪.‬‬ ‫مادده‌ی (‪:)11‬‬ ‫خزمه‌تی سه‌ربازی له‌هێزی پێشمه‌رگه‌‬ ‫خۆبه‌خشانه‌یه‌‪.‬‬

‫مادده‌ی (‪:)12‬‬ ‫هێ���زی پێش���مه‌رگه‌ به‌هی���چ جۆرێك‬ ‫ده‌ستوه‌رناداته‌ ملمالنێ سیاسیه‌كان‪.‬‬ ‫مادده‌ی (‪:)13‬‬ ‫هه‌ڵواسینی دروشم‌و ئااڵو هێمای حیزبی‬ ‫به‌هه‌موو ش���ێوه‌یه‌ك له‌ناو باره‌گاكانی‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌دا قه‌ده‌غه‌یه‌‪.‬‬ ‫مادده‌ی (‪:)14‬‬ ‫هێزی پێش���مه‌رگه‌ به‌ب���اوه‌ڕی به‌رزی‬ ‫نیشتیمانی‌و كوردس���تانی له‌سه‌ر بنه‌ما‬ ‫دیموكراتی���ه‌كان گ���ۆش‌و پ���ه‌روه‌رده‌‬ ‫ده‌كرێن‪.‬‬ ‫مادده‌ی (‪:)15‬‬ ‫جگه‌ له‌فه‌رمانگه‌ی تۆماری خۆبه‌خشی‬ ‫خزمه‌تی س���ه‌ربازی له‌هیچ ش���وێنێكی‬ ‫دیكه‌ مافی وه‌رگرتنی سه‌ربازییان نییه‌و‬ ‫ئ���ه‌و دامه‌زراندنه‌ به‌پێچه‌وانه‌ی یاس���ا‬ ‫داده‌نرێت‪.‬‬ ‫مادده‌ی (‪)15‬‬ ‫ده‌رفه‌ت���ی یه‌كس���ان ب���ۆ هه‌م���وو‬ ‫هاوواڵتییانی كوردستان ده‌ڕه‌خسێنرێت‬ ‫كه‌ به‌پێ���ی مه‌رج‌و رێنمایی‌و یاس���اكان‬ ‫ببنه‌ سه‌رباز به‌بێ جیاوازی (ره‌گه‌زیی‪،‬‬ ‫ئاینی‪ ،‬نه‌ته‌وه‌یی)‪.‬‬ ‫مادده‌ی (‪:)16‬‬ ‫ئه‌م یاسایه‌ به‌ به‌رواری باڵوكردنه‌وه‌ی‬ ‫له‌ڕۆژنامه‌ی وه‌قائیعی كوردستان ده‌چێته‌‬ ‫بواری جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫مادده‌ی (‪:)17‬‬ ‫له‌س���ه‌ر حكوم���ه‌ت‌و الیه‌ن���ه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی���داره‌كان پێویس���ته‌ كار ب���ۆ‬ ‫جێبه‌جێكردنی ئه‌م یاسایه‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫هۆیه‌كانی ده‌رچوونی ئه‌م یاسایه‌‪:‬‬ ‫له‌پێناوی سه‌روه‌ری یاساو بێالیه‌نكردنی‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان له‌ڕووداوه‌‬ ‫سیاس���یه‌كان‌و دروس���تكردنی هێزێكی‬ ‫به‌رگریكاری نیش���تیمانی به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫یاسایی‌و دامه‌زراوه‌یی كه‌ باوه‌ڕو ئیمانی‬ ‫به‌خه‌ڵ���ك‌و خاكی كوردس���تان هه‌بێت‌و‬ ‫هه‌م���وو خه‌ڵك���ی كوردس���تان به‌هێزی‬ ‫به‌رگریكاری خۆی بزانێت ئه‌م یاس���ایه‌‬ ‫ده‌رچوو‪.‬‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫‪17‬‬

‫کوردستان‌و پارچه‌کانی‪ ..‬به‌ره‌و ئاسۆیه‌كی روونتر‬ ‫گفتۆگۆیه‌ک له‌گه‌ڵ "ئیبراهیمی عه‌لیزاده‌"‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫"ئیبراهیمی عه‌لیزاده‌" ناوێکی ناسراوی‬ ‫دنیای سیاسه‌تی کوردی‌و بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫چه‌پی ئێرانه‪ ،‬ئه‌و که‌ سکرتێری‬ ‫"کۆمه‌ڵه"‌و "حیزبی کۆمۆنیستی‬ ‫ئێران"ه‪ ،‬له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا‬ ‫ده‌ڵێت "دیموكراسی له‌هه‌رێمی‬ ‫کوردستاندا‌ نه‌یتوانی پێگه‌یه‌كی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی به‌هێز په‌یدابكات‪ ،‬خه‌ڵك‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی چاالكانه‌ له‌دیاریكردنی‬ ‫چاره‌نووسی خۆیاندا به‌شدار نین"‪.‬‬ ‫‌كوردستانی رۆژهه‌اڵت‪..‬‬ ‫پۆلووی ژێر خۆڵه‌مێش‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬کوردستان له‌هه‌موو پارچه‌كانیدا‬ ‫به‌هه‌لومه‌رجێک����ی پ����ڕ له‌گۆڕانکاری����دا‬ ‫تێده‌په‌ڕێ����ت‌و ه����ه‌ر پارچه‌ی����ه‌ش‬ ‫ب����ارودۆخ‌و تایبه‌تمه‌ندی خ����ۆی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ل����ه‌م گفتوگۆیه‌دا ده‌مانه‌وێ ش����یکاری‬ ‫هه‌لومه‌رج����ی هه‌ر یه‌که‌ی����ان‌ بکه‌ین‪ ،‬با‬ ‫س����ه‌ره‌تا له‌كوردس����تانی رۆژهه‌اڵته‌وه‌‬ ‫ده‌س����تپێبكه‌ین‪ ،‬بارودۆخ����ی ئه‌وێ به‌‬ ‫به‌راورد به‌پارچه‌كانی دیکه‌ی كوردستان‬ ‫ئارام����ه‌و جموجۆڵێك����ی ئه‌وت����ۆی تێدا‬ ‫به‌دیناکرێت‪ ،‬به‌بۆچوونی تۆ هۆكاره‌كه‌ی‬ ‫چییه‌؟‬ ‫ئیبراهی����م عه‌لی����زاده‌‪ :‬س����ه‌ره‌كیترین‬ ‫هۆكاری ئه‌وه‌یه‌ ك����ه‌ له‌ئێران رژێمێكی‬ ‫دیكتات����ۆری ئیس��ل�امی له‌س����ه‌ر كاره‌‪،‬‬ ‫ك����ه‌ ب����ه‌ بێبه‌زه‌ییانه‌ترین ش����ێوه‌ هه‌ر‬ ‫چه‌شنه‌ ناڕه‌زایه‌تی ده‌ربڕینێك به‌زه‌بری‬ ‫زین����دان‌و ئه‌ش����كه‌نجه‌و كوش����ت‌وبڕ‬ ‫سه‌ركوت ده‌كات‪ .‬ناڕه‌زایه‌تی له‌ناوخۆی‬ ‫كوردستان به‌رانبه‌ر به‌و رژێمه‌ له‌وپه‌ڕی‬ ‫خۆیدایه‌‪ .‬به‌درێژایی سااڵنی رابردوو هه‌ر‬ ‫ده‌رفه‌تێک بۆ ئه‌و خه‌ڵكه‌ هه‌ڵكه‌وتبێ‪،‬‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان بێزاری خۆیان‬ ‫ل����ه‌م ده‌س����ه‌اڵته‌ ده‌ربڕی����وه‌‪ .‬الموایه؛‬ ‫بارودۆخ����ی كوردس����تان‌وه‌كو پۆلووی‬ ‫ژێر خۆڵه‌مێ����ش‌ وایه‌‌و هه‌رده‌م ئیمكانی‬ ‫گه‌شانه‌وه‌‌و بڵێسه‌سه‌ندنی له‌ئارادایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬پێتوانیی����ه‌ هۆکارێکی دیکه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی����ه‌ ک����ه‌ هێ����زه‌ سیاس����ییه‌كانی‬ ‫كوردس����تان توانای خوڵقاندنی روداوو‬ ‫داهێنانی ش����ێوه‌ی خه‌ب����ات‌و جواڵندنی‬ ‫نییه‌؟‬ ‫ئیبراهی����م عه‌لی����زاده‌‪ :‬بێگوم����ان خاڵه‌‬ ‫الوازه‌كان����ی كێش����ه‌‌و ناكۆكییه‌كان����ی‬ ‫ناوخۆی حیزبه‌ سیاسیه‌كانی كوردستان‬ ‫ت����ا راده‌ی����ه‌ك كاریگه‌ری له‌س����ه‌ر ئه‌م‬ ‫بارودۆخ����ه‌ داناوه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌بڕوای من‬ ‫ئه‌مه‌ هۆكاری س����ه‌ره‌كی نییه‌‪ .‬هۆكاری‬ ‫س����ه‌ره‌كی ه����ه‌ر زاڵبوون����ی ده‌زگای‬ ‫دیكتاتۆریه‌ت به‌س����ه‌ر هه‌م����وو ئێران‌و‬ ‫له‌وانه‌ به‌سه‌ر كوردستانیشدایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئێ����وه‌ هه‌س����تناکه‌ن ئه‌وه‌ی‬ ‫پێیده‌گوت����رێ "پێش����مه‌رگه‌ی ك����ۆن"‪‌،‬‬ ‫وات����ه‌ كادره‌ قه‌دیمییه‌كان����ی ناو حیزبه‌‬ ‫سیاس����ییه‌كان رێگڕن له‌وه‌ی كه‌ نه‌وه‌ی‬ ‫ن����وێ بێنه‌پێ����ش‌و له‌گۆڕانكارییه‌كانی‬ ‫داهاتووی‌کوردس����تانی رۆژهه‌اڵتدا رۆڵ‬ ‫ببینن؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لیزاده‌‪ :‬بێگومان له‌كوردستان‬ ‫نه‌وه‌یه‌كی ن����وێ پێیناوه‌ته‌ ناو مه‌یدانی‬ ‫خه‌بات����ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاس����ییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ه����ه‌ر حیزبێكی سیاس����ی به‌رانبه‌ر به‌م‬ ‫بارودۆخ����ه‌ نوێی����ه‌ رابووه‌س����تێ‌ ی����ان‬ ‫هه‌وڵنه‌دات‌وه‌اڵمی گونجاوی پێبداته‌وه‌‪،‬‬ ‫په‌راوێز ده‌خرێت‪ .‬گۆڕانكاری ناو حیزبه‌‬ ‫سیاس����ییه‌ چاالك����ه‌کان له‌كوردس����تان‬ ‫به‌بێ گۆڕانكاری له‌ئاستی كۆمه‌اڵیه‌تیدا‬ ‫روونادات‪ .‬گۆڕانی بارودۆخی سیاس����ی‬ ‫له‌كوردس����تان راس����ته‌وخۆ كاریگه‌ری‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و حیزبانه‌ داده‌نێت‪.‬‬

‫گۆڕان‌و یه‌كێتی له‌ڕووی‬ ‫بابه‌تییه‌وه‌ یه‌ك‬ ‫ره‌وتن‌و ده‌توانن یه‌كتر‬ ‫له‌ئه‌زمه‌ی چاوه‌ڕوانكراو‬ ‫ده‌ربازكه‌ن‬ ‫كوردستانی باكوور‪ ..‬تینووی ئاڵوگۆڕ‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬كوردس����تانی باک����ور‌ به‌ره‌و‬ ‫گۆڕانكارییه‌كی گه‌وره‌ ده‌ڕوات‪ ،‬پێتوایه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌م گۆڕانكارییه‌دا رۆڵی سه‌ره‌کی‬ ‫ده‌گێڕێ "پ‪.‬ك‪.‬ك"یه‌؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لیزاده‌‪ :‬كوردس����تانی باکور‌‬ ‫تینووی ئاڵوگۆڕه‌‪ .‬بێگومان ئه‌و ئاڵوگۆڕه‌‬

‫هێزه‌ ئیسالمییه‌كان‬ ‫نه‌پڕۆژه‌یه‌كیان بۆ‬ ‫گۆڕانكاری ئابووری‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬نه‌په‌یامێكی‬ ‫پێشكه‌وتنخوازانه‌‌و‬ ‫ئازادیخوازانه‌‌و‬ ‫دیموكراتیكیان بۆ‬ ‫كۆمه‌اڵنی خه‌ڵك پێیه‌‬ ‫دێته‌ ئ����اراوه‌‪ .‬له‌ڕاس����تیدا "پ‪.‬ك‪.‬ك"‪،‬‬ ‫ه����ه‌ر ره‌خنه‌یه‌كیش����مان لێیهه‌بێ����ت‬ ‫ناك����رێ له‌ڕه‌وت����ی گۆڕانكارییه‌كان����ی‬ ‫ناو ئ����ه‌و كۆمه‌ڵگایه‌ ح����ه‌زف بكرێت‪.‬‬ ‫پ‪.‬ك‪.‬ك چۆت����ه‌ ن����او ناخی كێش����ه‌ی‬ ‫نه‌ته‌وایه‌ت����ی ئ����ه‌و كۆمه‌ڵگایه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دی����اره‌ ناتوانێ‌ وه‌اڵمی ئ����ه‌و بارودۆخه‌‬ ‫نوێی����ه‌ بداته‌وه‌ ئه‌گ����ه‌ر نه‌توانێ خۆی‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ پێداویس����تییه‌كانی بگونجێنێ‪.‬‬ ‫به‌بڕوای من كۆمه‌ڵ����گای توركیا‌ به‌ره‌و‬ ‫جۆرێك له‌‌وه‌خه‌به‌رهاتن‌و به‌ئاگاهاتنه‌وه‌‬ ‫ده‌ڕوات كه‌ تێی����دا ده‌وڵه‌تی مه‌ركه‌زی‬ ‫ناتوانێ به‌ش����ێوه‌ی جاران‌و به‌ئاره‌زووی‬ ‫خۆی سیاس����ه‌تی هه‌اڵواردن‌و س����ته‌م‬ ‫به‌رانبه‌ر به‌خه‌ڵكی كورد له‌كوردستانی‬ ‫توركی����ا‌ به‌ڕێوه‌به‌رێ����ت‪ ،‬به‌بێئ����ه‌وه‌ی‬ ‫چاوه‌ڕوان����ی ئاكامه‌كانی له‌ئاس����تێكی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی����دا ب����ێ‪ .‬پێموای����ه‌ ئه‌وان‬ ‫ناچار ده‌بن كه‌ ده‌س����تووری ئه‌م واڵته‌‬ ‫بگۆڕن‪ .‬ئه‌گه‌ر هێزێكی رادیكاڵ‌و چه‌پ‌و‌‬ ‫ته‌نان����ه‌ت پ‪.‬ك‪.‬ك‪ ،‬ده‌رفه‌تی چاالكی‌و‬ ‫هه‌ڵس����ووڕانی ئازادان����ه‌ی سیاس����ی‪،‬‬ ‫حیزبی‌و مه‌ده‌ن����ی پێبدرێت‪ ،‬ده‌وڵه‌تی‬ ‫توركیه‌ ده‌كه‌وێته‌ ژێر‌وه‌ها گوشارێکه‌وه‌‬ ‫كه‌ ناچ����ار ده‌بێ كۆمه‌ڵێ����ك ریفۆرمی‬ ‫ئه‌ساسی له‌كوردستانیش بكات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ :‬ه����ۆكاری به‌هێزبوونی پ‪.‬ك‪.‬ك‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگای کوردیدا چییه‌و بۆچی هیچ‬ ‫هێزێكی جیاوازی دیكه‌ له‌کوردس����تانی‬ ‫باکور ده‌رناكه‌وێت؟‬ ‫ئیبراهی����م عه‌لی����زاده‌‪ :‬هه‌ڵب����ه‌ت جگه‌‬ ‫ل����ه‌ پ‪.‬ك‪.‬ك الیه‌ن����ی دیك����ه‌ش هه‌ن‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم دیاره‌ ك����ه‌ هێزێك����ی ئه‌وتۆیان‬ ‫نیی����ه‌‪ .‬ه����ۆكاری به‌هێزبوونی پ‪.‬ك‪.‬ك‬ ‫هه‌ڵوێس����ته‌كانیه‌وه‌‬ ‫به‌سیاس����ه‌ت‌و‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ راده‌ی س����ه‌ركوتگه‌ری‌و‬ ‫هه‌اڵواردنێكی ئاش����كرا‌و دژی ئینسانی‬ ‫ك����ه‌ له‌الی����ه‌ن حکومه‌تی ئ����ه‌و‌واڵته‌وه‌‬ ‫به‌گش����تی‌و به‌تایب����ه‌ت له‌الی����ه‌ن هێزه‌‬ ‫چه‌ك����داره‌كان‌و هێ����زه‌ ئه‌منیه‌تییه‌كانی‬ ‫توركی����ا‌وه‌ به‌ڕێوه‌ده‌چێ����ت‪ .‬پ‪.‬ك‪.‬ك‬ ‫له‌ش����كڵێكی رادیكاڵدا به‌ره‌و رووی ئه‌م‬ ‫ه����ه‌اڵواردن‌و س����ه‌ركوتگه‌رییه‌ بۆته‌وه‌‌و‬ ‫ئه‌وه‌ ه����ۆكاری به‌هێزبوونیه‌تی‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئ����ه‌و زه‌خ����ت‌و زۆره‌ بۆ س����ه‌ر خه‌ڵكی‬ ‫كورد تا راده‌ی����ه‌ك هێوربێته‌وه‌و‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫مه‌جال����ی تا راده‌یه‌كی����ش دیموكراتیك‬ ‫بخوڵق����ێ‪ ،‬بێگوم����ان هێ����زی دیكه‌ش‬ ‫ك����ه‌ رێبازیان جیاواز ل����ه‌ پ‪.‬ك‪.‬ك بێت‬ ‫سه‌رهه‌ڵده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتوایه‌ وه‌خت����ی ئه‌وه‌ هاتووه‌‬ ‫پ‪.‬ك‪.‬ك ده‌ستبه‌رداری چه‌ك بێت؟‬ ‫ئیبراهی����م عه‌لی����زاده‌‪ :‬الموای����ه‌ به‌هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ك نابێ به‌بێ كۆمه‌ڵێك مه‌رجی‬ ‫دیاریكراوی ئه‌ساس����ی ده‌س����تبه‌رداری‬ ‫چه‌ك بێت‪ .‬خه‌ڵكی كورد له‌كوردستانی‬ ‫توركی����ا‌ مافی خۆیه‌تی كه‌ به‌ش����ێوه‌ی‬ ‫چه‌كداران����ه‌ ب����ۆ دابینكردنی‌ویس����ت‌و‬ ‫داخوازییه‌كانی‌و به‌رانبه‌ر به‌سیاس����ه‌تی‬ ‫سه‌ركوت‌و داپڵۆسینی ئه‌رته‌شی توركیا‬ ‫به‌شێوه‌ی چه‌كدارانه‌ مقاوه‌مه‌ت بكات‪.‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر قه‌راربێت كه‌ بۆ نمونه‌ پ‪.‬ك‪.‬ك‌‬ ‫واز له‌هێ����زی چه‌كدار بێنێت‪ ،‬پێش����تر‬ ‫پێویسته‌ كۆمه‌ڵێك مه‌رجی به‌ئاراسته‌ی‬ ‫داخوازییه‌كان����ی خه‌ڵكی كورد به‌س����ه‌ر‬ ‫ده‌وڵه‌ت����ی توركی����ادا س����ه‌پاندبێ‪.‬‬

‫ئیبراهیمی عه‌لیزاده‬ ‫چه‌كدان����ان ئه‌گه‌ر له‌درێژه‌ی‌وتووێژێكی‬ ‫س����ه‌ربه‌رزانه‌‌و به‌ده‌ستهێنانی كۆمه‌ڵێك‬ ‫ئیمتی����ازی دیاریك����راو به‌ئاراس����ته‌ی‬ ‫داخوازییه‌كان����ی خه‌ڵكی كوردس����تان‬ ‫بێت‌و زه‌مانه‌تی به‌ڕێوه‌چوونیان‌ وه‌رگیرا‬ ‫بێت‪ ،‬ده‌توانێ رووب����دات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫چه‌كدان����ان له‌زیهنیه‌ت����ی خه‌ڵكی كورد‬ ‫له‌توركیا‌دا ‌وه‌كو جۆرێك له‌ئاش����به‌تاڵ‬ ‫چاولێبكرێت‌و هه‌ستی ره‌نج به‌خه‌ساریی‬ ‫له‌ناو كۆمه‌ڵگای كوردس����تانی توركیادا‬ ‫پێكبێنێت‪ ،‬كاره‌ساتێكه‌ كه‌ زیانی جیدی‬ ‫به‌داهات����ووی خه‌باتی خه‌ڵكی ئه‌و‌واڵته‌‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێ����ت‪ .‬ده‌وڵه‌تی توركیا‌ ده‌یه‌وێ‬ ‫چه‌كدانانی هێزی پ‪.‬ك‪.‬ك چه‌كدانانێكی‬ ‫سه‌رفرازانه‌ نه‌بێت كه‌ جه‌ماوه‌ر هه‌ستبكا‬ ‫ده‌ستكه‌وتێكی به‌ده‌س����تهێناوه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫هه‌وڵ����ده‌دات له‌چ����او كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكی‬ ‫كورددا‌وه‌كو شكس����تێك‌و نس����كۆیه‌ك‬ ‫بكه‌وێته‌ به‌رچ����او‪ .‬الموایه‌ پ‪.‬ك‪.‬ك بۆ‌‬ ‫وازهێن����ان له‌خه‌باتی چه‌ك����داری نابێت‬ ‫ته‌سلیمی فۆرمۆلبه‌ندی لێبوردنی گشتی‬ ‫بێ����ت‌و نابێ ئ����ه‌وه‌ بۆ رژێم����ی توركیا‌‬ ‫بسه‌لمێنێ كه‌ به‌شێوه‌یه‌كی ستراتیژیك‌و‬ ‫بۆ هه‌م����وو هه‌لومه‌رجێك‌ واز له‌خه‌باتی‬ ‫چه‌كداری دێنێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌بڕوای تۆ كوردس����تانی باکور‬ ‫به‌ره‌و چ داهاتوویه‌ک ده‌ڕوات؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لیزاده‌‪ :‬یه‌كه‌م شت كه‌ رێی‬ ‫تێناچێ����ت‪ ،‬جیابوونه‌وه‌ی كوردس����تانه‌‬ ‫له‌توركی����ا‌‪ .‬الموای����ه‌ جیابوون����ه‌وه‌‬ ‫داخوازییه‌ك����ی هه‌نوكه‌ی����ی خه‌ڵك����ی‬ ‫كوردس����تانی توركی����ا‌ش نیی����ه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌هه‌مانكات����دا درێژه‌ی ئ����ه‌م بارودۆخه‌‬ ‫س����ته‌مكارانه‌یه‌ش كه‌ به‌س����ه‌ر خه‌ڵكی‬ ‫كوردستانی توركیا‌دا سه‌پاوه‌‪ ،‬به‌شێوه‌ی‬ ‫تا ئێس����تا ئیمكانی نییه‌‪ .‬الموایه‌ له‌ده‌‬ ‫ساڵی داهاتوودا سیمای سیاسی توركیا‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان ده‌گۆڕێ‪.‬‬ ‫كوردستانی رۆژئاوا‪ ..‬ده‌رفه‌تێکی نوێ‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬پێتوایه‌ ره‌وت����ی رووداوه‌كان‬ ‫له‌سوریا به‌ره‌و ئه‌و ئاڕاسته‌یه‌ ده‌ڕوا که‌‬ ‫مافه‌كانی خه‌ڵكی كورد له‌كوردس����تانی‬ ‫رۆژئاوادا‌ ده‌سته‌به‌ربێت؟‬ ‫ئیبراهی����م عه‌لی����زاده‌‪ :‬پێ����ش هه‌م����وو‬ ‫شتێك پێویس����ته‌ ئه‌وه‌ بڵێم كه‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌م����ڕۆ له‌‌واڵت����ی س����وریا له‌ئارادای����ه‌‬ ‫هه‌ر ئ����ه‌و ره‌وته‌ نییه‌ كه‌ له‌س����ه‌ره‌تای‬ ‫ده‌ستپێكردنی خه‌باتی مه‌ده‌نی خه‌ڵكی‬ ‫ئ����ه‌و ‌واڵت����ه‌ دژ به‌حكومه‌تی به‌ش����ار‬ ‫ئه‌س����ه‌د كه‌وته‌ڕێ‪ .‬له‌سه‌ره‌تاوه‌ هه‌موو‬ ‫پێكهات����ه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی����ه‌كان به‌كورد‌و‬ ‫غه‌یره‌ ك����ورده‌وه‌ له‌ئاس����تێكی به‌رینی‬ ‫جه‌ماوه‌ری����دا دژ به‌دیكتاتۆری����ه‌ت له‌و‬ ‫‌واڵته‌ كه‌وتنه‌ جموجۆڵ‪ ،‬به‌اڵم له‌درێژه‌دا‬ ‫كاتێك كه‌ ده‌وڵه‌تانی رۆژئاوا‌و ده‌وڵه‌تی‬ ‫توركیا هه‌س����تیان به‌وه‌ كرد كه‌ ره‌وتی‬ ‫رووداوه‌كان له‌وانه‌ی����ه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ن����دی‬ ‫ئه‌واندا نه‌بێت‪ ،‬كه‌وتنه‌ خۆ بۆ له‌باربردن‌و‬ ‫به‌الڕێدابردن����ی جموجۆڵ����ی ره‌س����ه‌نی‬ ‫جه‌ماوه‌ریی‪ .‬رووداوه‌كانی سوریا به‌ره‌و‬ ‫دووپاتبوونه‌وه‌ی سیناریۆی‌ واڵتی لیبی‬ ‫ده‌چێت‌و بێگومان ش����یاوی ئه‌و خه‌باته‌‬ ‫ره‌وایه‌ نییه‌ كه‌ خه‌ڵكی سوریا‌ له‌پێناویدا‬ ‫قوربانیی����ان دا‌و قوربانی ده‌ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی كه‌ به‌كێشه‌ی كورد له‌و‌واڵته‌‬

‫په‌یوه‌س����ته‌‌‪ ،‬دابه‌شبوونی خه‌ڵكی كورد‬ ‫به‌س����ه‌ر دوو سیاسه‌ت‪‌،‬واته‌ سیاسه‌تی‬ ‫الیه‌نگرانی پ‪.‬ك‪.‬ك كه‌ هاوئاهه‌نگییه‌كی‬ ‫ناڕاس����ته‌وخۆیه‌ له‌ڕژێم����ی به‌ش����ار‬ ‫ئه‌س����ه‌د‌و ئه‌و ره‌وته‌ی كه‌ دژ به‌رژێمی‬ ‫به‌عس����ه‌‌و خۆی له‌كۆمه‌ڵێك له‌ڕێكخراوه‌‬ ‫سیاسییه‌كانی كوردستاندا ده‌بینێته‌وه‌‪،‬‬ ‫زیانێك����ی گ����ه‌وره‌ی به‌خه‌باتی خه‌ڵكی‬ ‫كورد له‌سوریا‌ گه‌یاندووه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‪‌ :‬وه‌ك ده‌زانن ه����ه‌م پ‪.‬ك‪.‬ك‌و‌‬ ‫هه‌م پارتیش ده‌ستوه‌رده‌ده‌نه‌ كێشه‌ی‬ ‫ك����ورد له‌س����وریا‌و هه‌ر كامێكیش����یان‬ ‫به‌ئاراس����ته‌یه‌كی جی����اواز‪ .‬پێتوای����ه‌‬ ‫ئ����ه‌م ته‌ده‌خول����ه‌ زیان به‌مه‌س����ه‌له‌ی‬ ‫ك����ورد ل����ه‌و‌واڵت����ه‌ ده‌گه‌یه‌نێ����ت یان‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌تی‌؟‬ ‫ئیبراهی����م عه‌لیزاده‌‪ :‬كێش����ه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫ته‌ده‌خولك����ردن ی����ان نه‌ك����ردن نییه‌‪.‬‬ ‫پرس����یار ئه‌وه‌ی����ه‌ كه‌ ئ����ه‌م ته‌ده‌خوله‌‬ ‫به‌ چ ئاراس����ته‌یه‌كه‌؟ ئه‌گه‌ر مه‌به‌س����ت‬ ‫دابینكردن����ی به‌رژه‌وه‌ندییه‌ حیزبییه‌کان‬ ‫بێ����ت‪ ،‬دی����اره‌ به‌رژه‌وه‌ن����دی خه‌ڵكی‬ ‫كورد له‌س����وریا‌ ده‌كه‌وێته‌ په‌راوێزه‌وه‌‪.‬‬ ‫كاتێك كه‌ له‌ئاكامی ئ����ه‌م ته‌ده‌خوالنه‌‬ ‫سیاسه‌ته‌كانی كۆماری ئیسالمی ئێران‌‬ ‫یان ده‌وڵه‌ت����ی توركی����ا به‌ڕێوه‌بچێت‪،‬‬ ‫ناتوانی����ن چاوه‌ڕوان����ی ئ����ه‌وه‌ بین كه‌‬ ‫خه‌ڵكی كورد له‌كوردس����تانی س����وریا‌‬ ‫قازانجێكی تێدا بكات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێش����بینیده‌كه‌یت هه‌لومه‌رجی‬ ‫كورد له‌سوریادا‌ به‌ره‌و كوێ بڕوات؟‬ ‫ئیبراهی����م عه‌لیزاده‌‪ :‬شۆڕش����ی خه‌ڵكی‬ ‫س����وریا كه‌وتۆت����ه‌ داوی به‌رژه‌وه‌ن����دی‬ ‫ده‌وڵه‌تان����ی رۆژئ����اوا‌و ده‌وڵه‌ت����ه‌‬ ‫ئیقلیمیی����ه‌كان‪ .‬هه‌ربۆی����ه‌ چاوه‌ڕوانی‬ ‫ده‌س����تكه‌وتێكی ئه‌وت����ۆ كه‌ ش����یاوی‬ ‫خه‌بات‌و قوربانی خه‌ڵكی ئه‌و‌واڵته‌ بێ‪،‬‬ ‫ناكرێ����ت‪ ،‬به‌اڵم به‌هه‌موو ئه‌وانه‌ش����ه‌وه‌‬ ‫ده‌وڵه‌تێ����ك ك����ه‌ دێت����ه‌ س����ه‌ر كار‪،‬‬ ‫ده‌سه‌اڵتێكی الواز ده‌بێت‌و ئه‌و الوازییه‌‬ ‫خۆی له‌خۆیدا ده‌رفه‌تی نوێ بۆ خه‌ڵكی‬ ‫كورد له‌سوریا‌ش ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫كوردستانی باشوور‪..‬‬ ‫ئاسۆیه‌کی روونتر‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬با بێینه‌ س����ه‌ر كوردس����تانی‬ ‫باش����وور‪ ،‬خاڵ����ی به‌هێ����زی هه‌رێم����ی‬ ‫كوردستان بۆ کێش����ه‌ی كورد به‌گشتی‬ ‫له‌چیدا ده‌بینی؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لیزاده‌‪ :‬گرنگترین ده‌ستكه‌وت‬ ‫ئه‌وه‌ی����ه‌ ك����ه‌ ده‌س����ه‌اڵتی ده‌وڵه‌تێكی‬ ‫س����ه‌ركوتگه‌ری مه‌ركه‌زی ‌وه‌كو رژێمی‬ ‫به‌عس به‌س����ه‌ر خه‌ڵكی كورد له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستان نه‌ماوه‌‌و ئه‌وه‌ جۆرێك له‌هیوا‬ ‫به‌ئیمكانی رزگاری له‌سته‌می نه‌ته‌وایه‌تی‬ ‫له‌هه‌م����وو به‌ش����ه‌كانی كوردس����تانیش‬ ‫بوژاندۆت����ه‌وه‌‪ .‬له‌ناوخ����ۆی كۆمه‌ڵگای‬ ‫كوردستانیشدا هاوسه‌نگییه‌كی سیاسی‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌و راده‌ی����ه‌ك له‌ئ����ازادی‌و‬ ‫‌دیموكراس����ی بۆ خه‌ڵك به‌دیهێناوه‌ كه‌‬ ‫خ����ۆی له‌خۆیدا ده‌س����تكه‌وتێكه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫زۆربه‌ی ‌واڵتانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس����ت‬ ‫به‌راورد ناكرێت‪.‬‬

‫به‌هیچ شێوه‌یه‌ك‬ ‫نابێ پ‪.‬ك‪.‬ك به‌بێ‬ ‫كۆمه‌ڵێك مه‌رجی‬ ‫دیاریكراوی ئه‌ساسی‬ ‫ده‌ستبه‌رداری چه‌ك‬ ‫بێت‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬به‌بڕوای تۆ خاڵ����ه‌ الوازه‌كانی‬ ‫هه‌رێمی کوردستان له‌چیدایه‌؟‬ ‫ئیبراهی����م عه‌لی����زاده‌‪ :‬گرنگترین خاڵی‬ ‫الوازیی هه‌رێمی كوردس����تان له‌ئابووری‬ ‫كوردس����تاندایه‌‪ .‬ئ����ه‌م بیس����ت س����اڵه‌‬ ‫ده‌رفه‌تێکی باش بوو بۆ گه‌ش����ه‌پێدانی‬ ‫ئاب����وری‌و په‌ره‌پێدان����ی خزمه‌تگوزاری‬ ‫گش����تی‌و له‌ئاكام����دا س����ه‌ر‌و دڵخۆش‬ ‫ك����ردن‌و هیوابه‌خش����ین به‌گۆڕان����كاری‬ ‫ئه‌ساس����یتر له‌ناو كۆمه‌اڵن����ی خه‌ڵكی‬ ‫كوردس����تاندا‪ .‬بۆ نمونه‌ ده‌كرا له‌بواری‬ ‫كش����توكاڵه‌وه‌ پ����ڕۆژه‌ی س����تراتیژیكی‬ ‫چڕ‌وپ����ڕ به‌ڕێوه‌بچێ����ت‪ ،‬به‌جۆرێك كه‌‬ ‫هه‌رێمی كوردستان خاوه‌نی ئیمكانیاتی‬ ‫له‌باری سروش����تیه‌ به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك‬ ‫پێویس����تی به‌هاورده‌كردن����ی م����ه‌وادی‬ ‫خۆراكی لێره‌‌و له‌وێ نه‌بێت‌و له‌سه‌ر پێی‬

‫خۆی رابوه‌ستێت‪ .‬ده‌كرا به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫به‌رنامه‌داڕێژراو له‌جیاتی س����ه‌رفكردنی‬ ‫پاره‌ له‌ئیشی البه‌ال‌و بێكه‌ڵكدا كانه‌كان‬ ‫به‌رهه‌میان لێده‌ربێت‌و بكرێت ‌ه بنه‌مایه‌ك‬ ‫بۆ گه‌شاننه‌وه‌ی بواره‌كانی دیكه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌وانه‌ به‌دیهاتب����ا ئیمكانی په‌ره‌پێدانی‬ ‫خزمه‌تگوزاری گش����تی زۆرت����ر ده‌بوو‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا كه‌ خه‌ڵكی كوردستانی‬ ‫عێ����راق جیاوازی بارودۆخی ئێس����تایان‬ ‫له‌چ����او ده‌وره‌ی ده‌س����ه‌اڵتی به‌ع����س‬ ‫به‌باش����ی ده‌زانن چیی����ه‌‪ ،‬له‌هه‌مانكاتدا‬ ‫حه‌قیان����ه‌ ئه‌گه‌ر هه‌س����ت ب����ه‌وه‌ بكه‌ن‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی كه‌ به‌دیهاتووه‌ له‌ئاس����تی ئه‌و‬ ‫هه‌موو ره‌نج‌و خوێ����ن‌و خه‌باته‌ نییه‌ كه‌‬ ‫بۆی كراوه‌‪ .‬كه‌لێنی چینایه‌تی له‌نێوان‬ ‫هه‌ژاری‌و سه‌روه‌تدا گه‌لێك قووڵبۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر فرس����ه‌تێك له‌ده‌س����تچووه‌‬ ‫له‌ڕاستیدا له‌م بوارانه‌دایه‌‪ .‬دیاره‌ شه‌ڕی‬ ‫ناوخۆ كاره‌س����اتێكی گه‌وره‌ بوو كه‌ له‌و‬ ‫هه‌رێمه‌ روویدا‌و یه‌كێ����ك له‌ئاكامه‌كانی‬ ‫ئه‌وه‌ بوو كه‌ له‌پ����اڵ كه‌موكوڕییه‌كانی‬ ‫دیكه‌ ‌ورده ‌‌ورده‌ خه‌ڵكی له‌ده‌س����ه‌اڵت‬ ‫نام����ۆ ك����ردووه‌‌و جۆرێ����ك له‌بێباک����ی‬ ‫سیاس����ی‌و ته‌نانه‌ت بێزاری له‌سیاسه‌ت‬ ‫له‌ن����او خه‌ڵكدا په‌ره‌پێ����داوه‌‪ .‬به‌مجۆره‌‬ ‫ب����وو ك����ه‌ دیموكراس����ی ل����ه‌و هه‌رێمه‌‬ ‫نه‌یتوانی پێگه‌یه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی به‌هێز‬ ‫په‌یداب����كات‪ .‬خه‌ڵ����ك به‌ش����ێوه‌یه‌كی‬ ‫چاالكان����ه‌ له‌دیاریكردنی چاره‌نووس����ی‬ ‫خۆیان‪ ،‬له‌پڕۆسه‌ی دیاریكردنی بڕیاری‬ ‫سیاسیدا به‌شدار نین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌بڕوای تۆ هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ده‌توانێت هه‌نگاو به‌ره‌و س����ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫بنێت؟‬ ‫ئیبراهی����م عه‌لی����زاده‌‪ :‬س����ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫كوردس����تان رووداوێك نییه‌ كه‌ خه‌ڵك‬ ‫ش����ه‌و بخه‌ون‌و به‌یانی هه‌ستن ببیستن‬ ‫كه‌ سه‌ربه‌خۆیی راگه‌یه‌ندراوه‌‪ .‬له‌ڕووی‬ ‫نه‌زه‌رییه‌وه‌ ده‌توانین فه‌ڕزی ئه‌وه‌ بكه‌ین‬ ‫كه‌ كاتێك ده‌وڵه‌ت����ی ئه‌مه‌ریكا عێراقی‬ ‫داگیرك����رد‌و رژێمی س����ه‌دامی روخاند‪،‬‬ ‫هه‌رێم����ی كوردستانیش����ی س����ه‌ربه‌خۆ‬ ‫راگه‌یاندب����ا‌و كێش����ه‌‌و گیر‌وگرفته‌كانی‬ ‫ئیقلیمیش����ی بۆ چاره‌سه‌ر كردبا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر‌وه‌ه����ا گریمانه‌ی����ه‌ک مه‌حاڵه‌‪،‬‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆیی ته‌نیا ده‌توانێ له‌ئاكامی‬ ‫حوزوری چاالكان����ه‌ی كۆمه‌اڵنی خه‌ڵك‬

‫نی����ن‪ ،‬چونك����ه‌ نه‌پڕۆژه‌یه‌كی����ان ب����ۆ‬ ‫گۆڕانكاری ئابووری هه‌یه‌‪ ،‬نه‌په‌یامێكی‬ ‫پێش����كه‌وتنخوازانه‌‌و ئازادیخوازان����ه‌‌و‬ ‫دیموكراتیكی����ان ب����ۆ كۆمه‌اڵنی خه‌ڵك‬ ‫پێیه‌‌و نه‌به‌خۆش����ییه‌وه‌ توانای ئه‌وه‌یان‬ ‫هه‌ی����ه‌ ل����ه‌م ده‌وره‌ی����ه‌دا ده‌زگاكان����ی‬ ‫سه‌ركوت‌و داپڵۆسین رێكبخه‌نه‌وه‌‪ .‬هه‌ر‬ ‫بۆیه‌ الموایه‌ شه‌پۆلێكی دیكه‌ی خه‌باتی‬ ‫جه‌ماوه‌ری����ی كه‌ ئه‌وجار ب����ه‌ره‌و ڕووی‬ ‫هێزه‌ ئیسالمییه‌كان ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬له‌ڕێدایه‌‪.‬‬ ‫به‌و پێیه‌ الموانییه‌ له‌درێژماوه‌دا نفوزی‬ ‫هێزه‌ ئیسالمییه‌كان مه‌ترسییه‌ك بێ بۆ‬ ‫سه‌ر هه‌رێمی كوردستان‪.‬‬

‫گه‌وره‌ترین كاریگه‌ریی‬ ‫گۆڕان ئه‌و‌ه بوو‬ ‫رێگای نه‌دا النیكه‌م‬ ‫له‌به‌شێكی گه‌وره‌ی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‬ ‫هێزی ئیسالمی میانڕه‌و‬ ‫ناڕه‌زایه‌تییه‌كانی‬ ‫جه‌ماوه‌ر له‌ده‌سه‌اڵت‬ ‫بقۆزێته‌وه‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێشبینی ده‌كه‌یت‌ یه‌كێتی دوای‬ ‫قۆناغی مام جه‌الل تووش����ی راچه‌نینی‬ ‫گه‌وره‌ بێت؟‬ ‫ئیبراهی����م عه‌لی����زاده‌‪ :‬ئه‌وه‌نده‌ی كه‌ به‌‬ ‫ره‌وت����ی یه‌كێتی نیش����تمانی‪ ،‬به‌مێژوو‬ ‫سوونه‌ت‌و به‌رنامه‌‌و رێبازیه‌وه‌ په‌یوه‌سته‌‌‪،‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ده‌روویه‌كه‌ كه‌ به‌ره‌و‬ ‫رووی یه‌كێت����ی به‌رانبه‌ر به‌ئه‌گه‌ری هه‌ر‬ ‫ئه‌زمه‌ی����ه‌ك كراوه‌ته‌وه‌‪ .‬گۆڕان‌و یه‌كێتی‬ ‫ل����ه‌ڕووی بابه‌تیی����ه‌وه‌ ی����ه‌ك ره‌وتن‌و‬ ‫ده‌توانن یه‌كتر له‌ئه‌زمه‌ی چاوه‌ڕوانكراو‬ ‫ده‌ربازكه‌ن‪.‬‬

‫گرنگترین خاڵی الوازیی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان له‌ئابووری كوردستاندایه‌‬

‫له‌مه‌یداندا بێ����ت بۆ جێبه‌جێكردنی ئه‌و‬ ‫سیاس����ه‌ته‌‌و بۆ ته‌حه‌مولكردنی هه‌موو‬ ‫ئاكامه‌كانیشی‪ .‬كاری گه‌وره‌ی له‌و چه‌شنه‌‬ ‫ته‌نیا ده‌توانێ به‌پشتیوانی گه‌رموگوڕی‬ ‫جه‌ماوه‌ر بێ����ت‪ .‬به‌ب����ێ بوژانه‌وه‌یه‌كی‬ ‫به‌رینی سیاسی له‌ئاستی كۆمه‌اڵیه‌تیدا‪،‬‬ ‫به‌ب����ێ متمان����ه‌ی كۆمه‌اڵن����ی خه‌ڵ����ك‬ ‫به‌هێزی رێب����ه‌ر‌و رێكخه‌ری خۆی‪ ،‬به‌بێ‬ ‫ئاماده‌كاریی ئابووری له‌ناوخۆدا‌و به‌بێ‬ ‫ره‌واندنه‌وه‌ی مه‌ترسییه‌ ده‌ره‌كییه‌كان‪،‬‬ ‫ناكرێ قسه‌ له‌س����ه‌ربه‌خۆیی كوردستان‬ ‫بك����رێ‌و ه����ه‌ر چه‌ش����نه‌ لێدوانێك له‌م‬ ‫زه‌مینه‌یه‌دا له‌الیه‌ن كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكه‌وه‌‬ ‫به‌جیدی‌ وه‌رناگیرێ‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بزوتن����ه‌وه‌ی گۆڕان توانیویه‌تی‬ ‫چ كاریگه‌رییه‌ک����ی له‌س����ه‌ر بارودۆخی‬ ‫هه‌رێمی کوردستان هه‌بێت؟‬ ‫ئیبراهی����م عه‌لی����زاده‌‪ :‬گه‌وره‌تری����ن‬ ‫كاریگه‌ریی گ����ۆڕان ئه‌وه‌ بوو كه‌ رێگای‬ ‫نه‌دا النیكه‌م له‌به‌شێكی گه‌وره‌ی هه‌رێمی‬ ‫كوردس����تان هێزی ئیس��ل�امی میانڕه‌و‬ ‫ناڕه‌زایه‌تییه‌كانی جه‌ماوه‌ر له‌ده‌سه‌اڵت‬ ‫بقۆزێته‌وه‌‪ .‬ل����ه‌و ناوچانه‌ی كه‌ یه‌كێتی‬ ‫نیش����تمانی تێیدا به‌هێ����زه‌‪ ،‬له‌یه‌كێتی‬ ‫كه‌ تێپ����ه‌ڕ ده‌بی����ت‪ ،‬تووش����ی گۆڕان‬ ‫ده‌بی����ت كه‌ هه‌ر له‌ جنس����ی یه‌كێتییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌و ناوچان����ه‌ی كه‌ پارتی تێیاندا‬ ‫به‌هێزه‌‪ ،‬هێزه‌ ئیسالمییه‌كان توانیویانه‌‬ ‫جه‌ماوه‌ری ناڕازی له‌ده‌سه‌اڵت له‌ده‌وری‬ ‫خۆیان كۆكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تۆ پێتوایه‌ هێزه‌ ئیسالمیه‌کان‬ ‫مه‌ترسیین له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردی؟‬ ‫ئیبراهی����م عه‌لیزاده‌‪ :‬هێزی ئیس��ل�امی‬ ‫میانڕه‌و له‌‌واڵتانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‌و‬ ‫باك����ووری ئه‌فریق����ا له‌ژێ����ر كاریگه‌ری‬ ‫سیاس����ه‌تی ئه‌مه‌ریكا‌و له‌ژێر كاریگه‌ری‬ ‫سیاس����ه‌ت‌و ئۆلگۆی ده‌وڵه‌ت����ی توركیا‌‬ ‫توانیویان����ه‌ ببن به‌ به‌دیلی ده‌س����ه‌اڵت‪.‬‬ ‫ئه‌و ره‌وته‌ بێگوم����ان ده‌توانێ هه‌رێمی‬ ‫كوردس����تانیش بخاته‌ ژێ����ر كاریگه‌ری‬ ‫خۆی����ه‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌گش����تی هێ����زه‌‬ ‫ئیسالمییه‌كان مه‌ترسییه‌كی درێژخایه‌ن‬

‫ئاوێنه‌‪ :‬ب��� ‌ه بڕوای ت���ۆ چ ئاینده‌یه‌ک‬ ‫له‌به‌رده‌م هه‌رێمی كوردستاندایه‌؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لیزاده‌‪ :‬داهاتووی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان به‌ناوچ ‌ه دابڕاوه‌كانیشیه‌و‌ه‬ ‫گرێ���دراو‌ه‬ ‫زۆر‬ ‫به‌ڕاده‌یه‌ك���ی‬ ‫به‌داهاتووی عێ���راق‌و ته‌نانه‌ت ره‌وتی‬ ‫گۆڕانكاریی���ه‌كان له‌ئێران‪ .‬من به‌رانبه‌ر‬ ‫به‌و داهاتوو‌ه گه‌شبینم‪ ،‬چونك ‌ه هه‌موو‬ ‫پێداویستییه‌كانی‌وه‌دیهاتنی ئاسۆیه‌كی‬ ‫روون ل���ه‌ڕووی بابه‌تیی���ه‌و‌ه له‌هه‌رێمی‬ ‫کوردستاندا ده‌بینم‪.‬‬ ‫کورد‌‪ ..‬جوگرافیای‬ ‫سیاسی ناوچه‌که‌ی پێناگۆڕێت‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئایا ده‌کرێ بڵێین پارچه‌کانی‬ ‫کوردستان له‌سااڵنی دوورمه‌ودادا به‌ره‌و‬ ‫یه‌کگرتن���ه‌وه‌و راگه‌یاندن���ی ده‌وڵه‌تی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ یان كۆنفیدراڵی ده‌ڕوات؟‬ ‫ئیبراهیم عه‌لیزاده‌‪ :‬له‌ڕووی نه‌زه‌رییه‌و‌ه‬ ‫ته‌نیا ده‌س���تێوه‌ردانێكی زلهێزه‌كان بۆ‬ ‫گۆڕینی جوگرافیای سیاس���ی ناوچه‌ک ‌ه‬ ‫ده‌توان���ێ ده‌وڵه‌تێك���ی یه‌كگرت���وو‬ ‫ك��� ‌ه له‌هه‌م���وو پارچ���ه‌كان پێكهاتبێ‬ ‫به‌دیبێنێت‪ .‬ئه‌وه‌ش ره‌وتێكی چاوه‌ڕوان‬ ‫نه‌كراوه‌‪ .‬بۆی ‌ه الموای��� ‌ه خه‌ڵكی كورد‬ ‫له‌هه‌م���وو پارچه‌كان���ی رزگاری خۆی‬ ‫له‌پێوه‌ن���د له‌گه‌ڵ گۆڕینی ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫له‌مه‌رك��� ‌هز‌و پێكهێنان���ی هاوپه‌یمانی‬ ‫له‌گه‌ڵ كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكی ئه‌و ‌واڵتانه‌دا‬ ‫ده‌بینێت���ه‌وه‌‌و ل���ه‌و چوارچێوه‌ی���ه‌دا‬ ‫هه‌وڵ���ده‌دات ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی مافه‌كانی‬ ‫خۆی ده‌س���ته‌به‌ر بكات‪ .‬له‌به‌ر گه‌لێك‬ ‫هۆكاریش هه‌رێمی كوردستان ده‌توانێ‬ ‫جی���اوازی هه‌بێت له‌چ���او پارچه‌كانی‬ ‫دیكه‌‪.‬‬ ‫تێبینی‪ :‬ئه‌م ‌ه به‌شێک ‌ه له‌و گفتوگۆیه‌ی‬ ‫ئاوێن ‌ه له‌گ���ه‌ڵ "ئیبراهیمی عه‌لیزاده‌"‬ ‫ئه‌نجامی���داوه‌‪ ،‬ب���ۆ خوێندنه‌وه‌ی کۆی‬ ‫گفتوگۆک ‌ه س���ه‌ردانی س���ایتی "ئاوێنه‬ ‫‌نیوز" بکە‪:‬‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫‪18‬‬

‫ریکالم‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫ئاگاداری‌‬

‫ی كه‌ له‌الیه‌ن داواكار پێش���كه‌ش به‌م فه‌رمانگه‌ی ‌ه كراو‌ه‬ ‫ی ئه‌و داوایه‌ ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌الیه‌ن (مهدی‌ ساڵح قادر) له‌(‪ )2012/5/8‬خاوه‌نی‌ كارگه‌ یا كۆمپانیا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ / p.v.c‬پرۆژ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌له‌منیۆم‌و پالستیك ‌‬ ‫ی س���اڵح قادر بۆ كار ‌‬ ‫(مهد ‌‬ ‫ی كردووه‌ كه‌ له‌(سلێمانی‌‪ /‬قرگه‌)‬ ‫ی ئه‌و ئامێرانه‌ ‌‬ ‫بچوك) داوای‌ تۆماركردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئامێر ‌‬ ‫ی كراو‌ه به‌پێی‌ په‌یره‌و ‌‬ ‫دانراون‌و ئامێره‌كانیان له‌خ���واره‌و‌ه دیار ‌‬ ‫ێ‬ ‫میكانیكی‌ ژماره‌ (‪ )65‬س���اڵی‌ (‪ )1952‬باڵوی‌ ده‌كه‌ینه‌و‌ه هه‌ر كه‌س��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ریه‌ك له‌و ئامێرانه‌ داده‌نێ‌ له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ی ب ‌ه په‌یوه‌ندیدار ی���ا خاوه‌ن ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م فه‌رمانگه‌یه‌ بكات‪ ،‬به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ به‌ ناو ‌‬ ‫(‪)15‬پانزه‌ رۆژ س���ه‌ردان ‌‬ ‫داواكاره‌و‌ه تۆمار بكرێت‌و بروانام ‌هی‌ پێ‌ ده‌درێت‪.‬‬ ‫ئامێره‌كان‪:‬‬ ‫ی عدل‌و زاویه‌(‪ / )pluswhite‬بێ‌ ژماره‌‪ /‬مودیل توركی‌‪/‬‬ ‫ی برین ‌‬ ‫‪ -1‬ئامێر ‌‬ ‫كاره‌بایی‌‪.‬‬ ‫ێ ژم���اره‌‪ /‬توركی‌‪/‬‬ ‫‪ -2‬ئامێ���ری‌ برین���ی‌ ماس���یكه‌(‪ / )pluswhite‬ب��� ‌‬ ‫كاره‌بایی‌‪.‬‬ ‫ێ ژماره‌‪ /‬توركی‌‪ /‬كاره‌بایی‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬تشریح دیله‌(‪ / )T)(pluswhite‬ب ‌‬ ‫ی له‌حی���م ج���ۆری‌(‪ / )MURADCO‬بێ‌ ژم���اره‌‪ /‬توركی‌ ‪/‬‬ ‫‪ -4‬ئامێ���ر ‌‬ ‫كاره‌بایی‌‪.‬‬ ‫ێ ژماره‌‪ /‬سوری‌‪ /‬كاره‌بایی‌‪.‬‬ ‫‪ -5‬كۆمپرێسه‌ری‌ هه‌وا ‪ 320‬لیتری‌‪ /‬ب ‌‬ ‫‪ -6‬تشریح دیل ‌ه بچوك‪ /‬ژماره‌‪ /4469‬یلماز توركی‌‪ /2006‬كاره‌بایی‌‪.‬‬ ‫‪ -7‬تشریح كیلون بچوك‪ /‬ژماره‌‪ /4573‬یلماز توركی‌‪ /2006‬كاره‌بایی‌‪.‬‬ ‫ی ‪ /2009‬كاره‌بایی‌‪.‬‬ ‫‪ -8‬سینه‌ر ‪ /‬ژماره‌‪ /28402‬یلماز تورك ‌‬ ‫دادنوس‪ /‬دادنوسی‌ سلێمانی‌‪1/‬‬ ‫فاروق كالن شریف‬

‫ریکالم‬

‫اعالن طلب وظائف‬

‫تعلن شركة‌ المیسر للتجار‌ة العام‌ة المحدود‌ة عن حاجتها‬ ‫لمندوبین مبیعات بالشروط المدرج‌ة ادناء فمن یجد فی‬ ‫ی الرقم المبین‬ ‫نفس������ه الرغبة‌ والكفا‌ء‌ة االتصال بنا عل ‌‬ ‫ادناه بشرط ان یكون لدیه التالي‌‪-:‬‬ ‫‪ .1‬ش������هادة‌ جامعی‌ة او معهد او خری������ج اعدادیة‌ كحد‬ ‫ادنی‌‪.‬‬ ‫‪ .2‬ان یكون من سكن‌ة محافظ‌ة السلیمانیة‌‪.‬‬ ‫ی اللغ‌ة‬ ‫‪ .3‬یجید اللغ‌ة العربی‌ة او االنكلیزی‌ة باالضاف‌ة ال ‌‬ ‫الكوردیة‌‪.‬‬ ‫‪ .4‬حسن المظهر والسلوك‪.‬‬ ‫ی السلیمانی‌ة منطقة‌ رابه‌رین‪.‬‬ ‫‪ .5‬موقع العمل ف ‌‬ ‫‪ .6‬الراتب یحدد بعد المقابل‌ة وبموافق ‌ه الطرفین‪.‬‬ ‫‪ .7‬العقد لمد‌ة سنة‌ واحدة‌‪.‬‬ ‫من یجد فی نفسه الشروط اعاله الرجاء االتصال بالرقم‬ ‫التالي(‪)07480109474‬‬

‫ریکالم‬

‫ی نموونه‌یی‌‬ ‫ی جونیه‌ر ‌‬ ‫ئاگاداریه‌ك له‌قوتابخانه‌ ‌‬ ‫‪Junior Private School‬‬

‫ی‬ ‫ی زمان ‌‬ ‫ی خولی هاوینه‌ی‌ تایبه‌ت كه‌ ئه‌مان���ه‌ له‌خۆده‌گرێت (فێربوون ‌‬ ‫قوتابخان���ه‌ی‌ جونیه‌ری‌ نموونه‌یی‌ هه‌ڵده‌س���تێت ب ‌ه كردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ب ‌ه‬ ‫ی سه‌ره‌تایی‌و ئه‌و قوتابیان ‌ه ‌‬ ‫ئینگلیزی‌‪ ،‬كۆمپیوته‌ر‪ ،‬مۆس���یقا‪ ،‬هونه‌رو وه‌رزش‌و چه‌نده‌ها چاالكیتر) بۆ گش���ت قوتابیانی‌ قۆناغ ‌‬ ‫نیازن له‌قوتابخانه‌ وه‌ربگیرێن‪.‬‬ ‫ی ‪ 6/15‬ده‌ست پێده‌كات‌و دوو مانگ ده‌خایه‌نێت‪.‬‬ ‫خوله‌كه‌ له‌به‌روار ‌‬ ‫ێ ‪ 2013/ 2012‬دابه‌شده‌كات‪.‬‬ ‫ی نو ‌‬ ‫ی خوێندن ‌‬ ‫ی وه‌رگرتن بۆ ساڵ ‌‬ ‫قوتابخان ‌ه له‌هه‌مانكاتدا فۆرم ‌‬ ‫ی عه‌لی‪ ،‬یان‬ ‫ی حاج ‌‬ ‫ی جه‌مال ‌‬ ‫ی س���ه‌رچنار‪ ،‬نزیك پاك سیتی‌‪ ،‬ته‌نیشت قوتابخانه‌ ‌‬ ‫ی زیاتر س���ه‌ردانی‌ قوتابخانه‌ بكه‌ن له‌گرد ‌‬ ‫بۆ زانیار ‌‬ ‫ی ژماره‌ ته‌له‌فوونه‌كانی‌‪:‬‬ ‫له‌ڕێ ‌‬

‫‪07705456115 ، 07705456125 ، 3293215‬‬

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬

‫ی‬ ‫ئاگادار ‌‬

‫ی ‪1/‬‬ ‫ی به‌رایی‌ سلێمان ‌‬ ‫دادگا ‌‬ ‫ژ‪ .‬دۆسیه‌‪/2527‬ب‪2011/‬‬ ‫به‌روار‪2012/5/27‬‬

‫ی ئاگاداریم���ان ژم���اره‌‪/2527‬ب‪ 2012/‬باڵوكرای���ه‌و‌ه‬ ‫دوا ب���ه‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌رۆژنام ‌هی‌(كوردس���تانی‌ نوێ‌) ‪5760‬له‌‪2012/4/24‬و‌ه له‌به‌رده‌ركه‌وتن ‌‬ ‫ی خواره‌وه‌)وه‌ زیاد خس���تن ‌ه سه‌ر‬ ‫ی ژماره‌(ال ‌‬ ‫ی موڵك ‌‬ ‫ئاره‌زوومه‌ندی‌ كرین ‌‬ ‫ی (چم) كردن بۆی ‌ه‬ ‫ی فرۆش���راوه‌ له‌الیه‌ن ئاره‌زوومه‌ند ‌‬ ‫ی كه‌ پێ ‌‬ ‫ئه‌و نرخه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دا ب ‌ه كردنه‌و‌هی‌ ده‌رگای‌ زیاد كردنی‌ ئاش���كرا بۆ جارێك ‌‬ ‫دادگا بری���ار ‌‬ ‫ی ئه‌م ئاگاداریه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ی باڵوكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ت���ر بۆ ماوه‌ی‌ (‪ )3‬رۆژ ل���ه‌رۆژی‌ دوا ‌‬ ‫ی رۆژان ‌هی‌ ناوخۆیدا و‌ه هه‌ر ئاره‌زوومه‌ندێك‬ ‫باڵوده‌كرێت���ه‌وه‌ له‌رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئه‌م دادگای ‌ه‬ ‫ده‌یه‌وێت بیكرێت له‌هاوبه‌ش���ه‌كان‌و كه‌س���انی‌ تر با سه‌ردان ‌‬ ‫ی ‪ %10‬زیاد كراوه‌ك ‌ه‬ ‫ی یاسایی‌ بهێنن ب ‌ه رێژه‌ ‌‬ ‫بكات‪ ،‬و‌ه له‌گ ‌ه ‌ڵ خۆیدا بامته‌ ‌‬ ‫ی (به‌رامبه‌ر به‌ موڵكه‌كه‌) ئه‌گه‌ر هاوبه‌ش نه‌بێت به‌اڵم‬ ‫ك ‌ه بریتی ‌ه ل ‌ه ب���ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاسای ‌‬ ‫ی ماوه‌ ‌‬ ‫ی لێی‌ ده‌بورێت و‌ه ل ‌ه كۆتای ‌‬ ‫ی به‌شه‌ك ‌ه ‌‬ ‫هاوبه‌ش ب ‌ه گوێره‌ ‌‬ ‫ی باڵوكردنه‌وه‌كه‌ ك ‌ه‬ ‫ی كراودا له‌كاتژمێر(‪ )12‬نی���وه‌رۆ له‌رۆژی‌ كۆتای ‌‬ ‫دیار ‌‬ ‫ی (االحال ‌ه النهائیه‌)‬ ‫ی كۆتای ‌‬ ‫زیاد كردن ده‌س���ت پێده‌كات وه‌ هه‌واڵه‌ كردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زیاد كه‌ر ئه‌گ���ه‌ر رۆژی‌ زیاد كردن رێكه‌وت ‌‬ ‫ده‌درێت ب��� ‌ه ئاره‌زوومه‌ند ‌‬ ‫ی زیاد كردن و‌ه‬ ‫ی دواتر ده‌بێت ب��� ‌ه رۆژ ‌‬ ‫ی ره‌س���می‌ كرد ئه‌وا رۆژ ‌‬ ‫پش���و ‌‬ ‫ی تۆماركردن بانگه‌واز له‌سه‌ر كریاره‌‪.‬‬ ‫ره‌سم ‌‬ ‫ی موڵك ‪ 15/657/‬گۆیژه‌‬ ‫‪. 1‬ژمار‌ه ‌‬ ‫ی موڵك‪ /‬شوققه‌‌و موڵك صرف‬ ‫جنس‌و جۆر ‌‬ ‫ی موڵك‪90/‬م‪2‬‬ ‫روبه‌ر ‌‬ ‫ێ ملیۆن‌و س���ه‌دو پێنج هه‌زار‬ ‫ێ ‪63.105.000 /‬شه‌س���ت‌و س��� ‌‬ ‫ی نو ‌‬ ‫نرخ ‌‬ ‫دینار‪.‬‬ ‫پێكهاته‌ك ‌هی‌‪ /‬شوققه‌ی‌ نیشته‌جێ‌یه‌‪ ،‬دوو ژوورو هۆڵ‌‌و مه‌تبه‌خ به‌یه‌كه‌و‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ مشته‌مه‌الت له‌نهۆمی‌ یه‌كه‌مه‌‪ ،‬چۆڵه‌و كه‌سی‌ تیدا نییه‌‪.‬‬ ‫ێ‬ ‫ی نو ‌‬ ‫ی ‪90‬م‪2‬و نرخ ‌‬ ‫ی موڵ���ك ‪ 19/657 /‬گۆی���ژه‌‪ ،‬رووب���ه‌ر ‌‬ ‫‪ .2‬ژم���اره‌ ‌‬ ‫‪ 63.105.000/‬شه‌ست‌و سێ‌ ملیۆن سه‌دو پێنج هه‌زار دینار‪.‬‬ ‫پێكهاته‌ك ‌هی‌‪ /‬ش���وقق ‌هی‌ نیش���ته‌جێیه‌‌و دوو ژوورو هۆڵ‌‌و مه‌تبه‌خ له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫مشته‌مه‌الت له‌نهۆمی‌ دووه‌مه‌(سیڤ)ی‌ تیابوو‪.‬‬ ‫ی موڵك‪ 20/657 /‬گۆیژه‌‪ ،‬رووبه‌ری‌‪ 98‬م‪.2‬‬ ‫‪ .3‬ژمار‌ه ‌‬ ‫ی سه‌ره‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ی شوقق ‌ه ‌‬ ‫پێكهاته‌ی‌‪ /‬ش���وقق ‌هی‌ نیشته‌جێیه‌و هه‌مان پێكهاته‌ ‌‬ ‫ی دووه‌مه‌(عه‌دنان نعمت)ی‌ تیای ‌ه و نرخی‌ نوێ‌ (‪)68.355.000‬‬ ‫له‌نهۆم��� ‌‬ ‫ێ سه‌دو په‌نجاو پێنج هه‌زار دینار‪.‬‬ ‫شه‌ست‌و هه‌شت ملیۆن‌و س ‌‬ ‫تێبینی‌‪/‬‬ ‫ی په‌سه‌ند كراو‬ ‫ی یاس���ایی‌ ب ‌ه چه‌ك ‌‬ ‫ی زیاد كردنه‌ك ‌ه بارمته‌ ‌‬ ‫پێویس���ت ‌ه رۆژ ‌‬ ‫ی دادگای‌ به‌رایی‌ سلێمانی‌‪ 1/‬له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫ی بهێنێت ب ‌ه ناو ‌‬ ‫ی مصرف ‌‬ ‫یان كه‌فاله‌ت ‌‬ ‫ی خۆی‌‪.‬‬ ‫ی شارستان ‌‬ ‫پێناس ‌ه ‌‬ ‫دادوه‌ری‌ یه‌كه‌م‬ ‫هاشم عبدالحامد حه‌م ‌ه سه‌عید‬

‫ریکالم‬

‫)‪ )329‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/6/5‬‬

‫ژماره‌‪/1270 :‬ش‪2012/‬‬ ‫رێكه‌وت‪2012/5/24 :‬‬

‫‪19‬‬

‫ونبون‬

‫ئاگانامه‌‬

‫ی ونبوه‌ به‌ناوی‌ (ئه‌بوبه‌كر محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د)‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ناسنامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫ی بازرگانی‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌سێك دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕنێته‌و‌ه ژور ‌‬

‫داواكار‪ :‬ئه‌ژین طالیم حم ‌ه سور‬ ‫داوالێكراو‪ :‬نه‌به‌ز عوسمان سابر‬ ‫داواكار(ئه‌ژین طالیم حمه‌ سور) داوایه‌كی‌ ب ‌ه ژماره‌(‪/1270‬ش‪ )2012/‬له‌م دادگای ‌ه‬ ‫ی‬ ‫تۆمار كردووه‌ له‌سه‌رت‪ ،‬وه‌ له‌م داوایه‌دا هاتوو‌ه ك ‌ه تیایدا داوای‌ په‌سه‌ندكردن ‌‬ ‫ێ بوونت‪،‬‬ ‫ی ش���وێنی‌ نیشته‌ج ‌‬ ‫ی ده‌كات‪ ،‬وه‌له‌به‌ر نادیار ‌‬ ‫ی ده‌ره‌ك ‌‬ ‫ی مخالف ‌ه ‌‬ ‫ته‌اڵق ‌‬ ‫ی رۆژانه‌و‌ه‬ ‫ی دوو رۆژنام���ه‌ی‌ ناوخۆ ‌‬ ‫دادگا بریاری���دا ئاگادارت���ان بكاته‌و‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دادبینی‌ ك��� ‌ه ده‌كه‌وێته‌ به‌روار ‌‬ ‫ب���ۆ ئاماده‌بونتان له‌ب���ه‌رده‌م دادگای ‌ه له‌رۆژ ‌‬ ‫‪ 2012/6/20‬س���ه‌عات ‪ 9.30‬سه‌ر له‌به‌یانی‌‪ ،‬ب ‌ه پێچه‌وانه‌وه‌ ئاماد‌ه نه‌بن خۆتان‬ ‫یان بریكاری‌ ئه‌نێرن ئه‌وا دادگا داواكه‌ ئه‌بینێ‌ به‌پێی‌ یاسا‪.‬‬ ‫دادوه‌ر‬ ‫جاسم جزا جافر‬

‫ی‬ ‫ی (عه‌لی‌ محه‌مه‌د سه‌عید عه‌ل ‌‬ ‫ی ژوری‌ بازرگانی‌ ونبوه‌ به‌ناو ‌‬ ‫ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بازرگانی‌‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د) هه‌ركه‌سێك دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕنێته‌و‌ه ژور ‌‬ ‫ی (هه‌ڵۆ غالب عبید) هه‌ركه‌سێك‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بازرگانی‌‪.‬‬ ‫دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕنێته‌و‌ه ژور ‌‬ ‫ی ژوری‌ بازرگانی‌ ونبوه‌ به‌ن���اوی‌ (هه‌ڵمه‌ت محه‌مه‌د عه‌لی‌)‬ ‫ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بازرگانی‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌سێك دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕنێته‌و‌ه ژور ‌‬ ‫ی (ره‌ن���ج به‌هجه‌ت محه‌مه‌د‬ ‫ی بازرگانی‌ ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بازرگانی‌‪.‬‬ ‫ئه‌مین) هه‌ركه‌سێك دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕنێته‌و‌ه ژور ‌‬

‫ئایدیۆلۆژیاکان‌و گێلکردنی مرۆڤ‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫زێراب‌و بەیازی گوڵفرۆشێک‬ ‫دوو کۆمه‌ڵ ‌ه چیرۆک له‌ی���ه‌ک کتێبدا‪ ،‬هه‌ردوو کۆمه‌ڵ ‌ه‬ ‫چیرۆکی زێراب‌و به‌یازی گوڵفرۆش���ێکی نووسه‌ر ئارام‬ ‫کاک���ه‌ی فه‌الح ئه‌م هه‌فته‌یه‌له‌الی���ه‌ن یانه‌ی قه‌ڵه‌مه‌و‌ه‬ ‫ده‌که‌وێت��� ‌ه به‌رده‌س���تان‪ ،‬ک ‌ه دوو کۆمه‌ڵ��� ‌ه چیرۆکی‬ ‫س���اڵه‌کانی ‪‌91‬و ‪98‬ه‌و کات���ی خ���ۆی له‌س���تۆکهۆكم‬ ‫چاپ‌و باڵوبووه‌وه‌‪ ،‬یانه‌ی قه‌ڵه‌م هه‌ستاوه‌ ب ‌ه دووبار‌ه‬ ‫چاپکردنه‌وه‌یان له‌یه‌ک کتێبدا‬

‫باڵوکراوه‌ی‬ ‫نوێ‬

‫یه‌كه‌م کۆنفرانسی وزه له‌ئه‌ربیل‪ ...‬پاشماوه‌‬

‫رابردوو ‌ی ئه‌م میلله‌ته‌‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫له‌الیه‌كی دیكه‌وه‌ ده‌بینین له‌هه‌ڵكه‌ندن‌و‬ ‫ی ش���وێنه‌واره‌كان‌و هاوكات‬ ‫گه‌ڕان به‌دوا ‌‬ ‫نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی‌ ق���ه‌اڵ‪ ،‬به‌جۆرێك مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌م ش���وێنه‌واره‌ گه‌وره‌ی���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تان ده‌كرێت به‌ راس���ت ‌ی جێگه‌ ‌‬ ‫سه‌رس���وڕمانه‌‪ ،‬به‌پێ���ی‌ زانس���ت ‌ی گه‌ڕان‬ ‫ی ش���وێنه‌وار‪ ،‬پێویس���ت ده‌كات‬ ‫ب���ه‌دوا ‌‬ ‫به‌وپه‌ڕی‌ دیقه‌ت‌و هه‌س���تیارییه‌و‌ه مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ش���وێنه‌كان بكرێ���ت‪ ،‬تاوه‌ك���و‬ ‫زی���ان به‌ش���وێنه‌واره‌كان ن���ه‌گات‌و وه‌ك‬ ‫خۆیان بمێنن���ه‌وه‌‪ ،‬پێویس���تده‌كات زۆر‬ ‫به‌هه‌س���تیارییه‌و‌ه هه‌ڵكۆڵی���ن بكرێ���ت‌و‬ ‫پێویس���تده‌كات رێوش���وێنی‌ زۆر گرن���گ‬ ‫بگیرێته‌به‌ر بۆنمون ‌ه به‌ فڵچه‌ ش���وێنه‌كان‬ ‫پاكبكرێته‌وه‌و گڵ���ی‌ هه‌ڵكه‌نراو له‌تاقیگ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫بپش���كنرێت‌و‪..‬هتد‪ ،‬كه‌چ���ی له‌ق���ه‌اڵ ‌‬ ‫هه‌ولێ���ر به‌ئامێری‌ حه‌ف���اره‌ كارده‌كرێت‬ ‫كه‌ ئه‌م ‌ه له‌س���ه‌ر زاری‌ ش���وێنه‌واره‌كان‬ ‫كوفرێكی گه‌وره‌یه‌و ده‌ستدرێژییه‌كی زۆر‬ ‫بێڕه‌حمانه‌ی ‌ه بۆس���ه‌ر ئه‌م شوێن ‌ه دێرینه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ك له‌ڕه‌س���مه‌كاندا ده‌رده‌كه‌وێت ب ‌ه‬ ‫حه‌فاره‌ هه‌ڵده‌كه‌نرێت‌و به‌ گه‌اڵبه‌ خاكه‌ك ‌ه‬ ‫بارده‌كرێت ب���ۆ فڕێدان‪ ،‬له‌كاتێكدا هه‌موو‬ ‫گرامێكی ش���وێنه‌وار پێویست ‌ه بپشكنرێت‬ ‫نه‌ك فڕێبدرێت بێ‌ گوێدانه‌ هیچ‪( .‬بڕوان ‌ه‬ ‫وێنه‌ی‌ ژماره‌ ‪.)1‬‬ ‫پرسی ئیستمالككردن ‌ی خانوه‌كانی‌ قه‌اڵ‬ ‫پرس���ی ئیس���تمالككردنی خانووه‌كان ‌ی‬ ‫ق���ه‌اڵ یه‌كێكه‌ له‌پرس���ه‌ هه‌س���تیاره‌كان‪،‬‬ ‫به‌پێی‌ زنجیر‌ه دۆكیۆمێنتێك ده‌یان خانوو‬ ‫نه‌ك جارێك‪ ،‬به‌ڵكو س���ێ‌ جار ئیستمالك‬ ‫ك���راوه‌و هه‌رجاره‌ش به‌ناوی كه‌س���ێكه‌و‌ه‬ ‫ی بۆ‬ ‫ئیستمالك كراوه‌و پاره‌یه‌كی جیاواز ‌‬ ‫خه‌رجكراوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش جێی‌ سه‌رسوڕمانه‌و‬ ‫پێویس���ت ‌ه حكومه‌ت وه‌اڵمی ئه‌م پرسیار‌ه‬ ‫بداته‌و‌ه بۆچی خانوو هه‌ی ‌ه دوو یان س��� ‌ێ‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م میلله‌ته‌ ‌‬ ‫جار ئیستمالككراوه‌و پاره‌ ‌‬ ‫ل ‌ێ خه‌رجكراوه‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌وه‌ی‌ حكوم���ه‌ت به‌یه‌كجاره‌كی‬ ‫دوا ‌‬ ‫بڕیاری���دا ق���ه‌اڵت چۆڵب���كات‌و هه‌م���وو‬ ‫ی‬ ‫خانوه‌كانیش ئیستمالك بكات‌و قه‌ره‌بو ‌‬ ‫هه‌موو ئه‌وكه‌سانه‌ش بكاته‌وه‌ ك ‌ه خانویان‬ ‫له‌قه‌اڵ هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم س���ه‌یره‌ خانوێك س ‌ێ‬ ‫ی بۆ‬ ‫جارو به‌ناوی‌ س���ێ كه‌س���ه‌وه‌ پاره‌ ‌‬ ‫خه‌رجبكرێت‪ ،‬له‌وباره‌یه‌و‌ه نمونه‌ زۆره‌‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی دیكه‌وه‌ كێشه‌ی‌ ئیستمالككردن ‌ی‬ ‫ش���وێنه‌واره‌كانی‌ كوردس���تان ده‌بینی���ن‬ ‫ی‬ ‫هه‌ندێج���ار به‌پێچه‌وانه‌ی‌ یاس���ا مامه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌گه‌ڵ���دا ده‌كرێت‪ ،‬بۆنمون��� ‌ه خانوه‌كه‌ ‌‬ ‫ناس���یح حه‌یده‌ری‌ واته‌ باوكی ش���ێروان‬ ‫ی داد له‌هه‌رێمی‬ ‫حه‌یده‌ریی‌ وه‌زیری‌ ئێستا ‌‬ ‫كوردس���تان ئیس���تمالككراوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران له‌س���ه‌ر راسپارده‌ ‌‬

‫نێچیرڤان بارزان ‌ی به‌نوسراوی‌ ژمار‌ه ‪5893‬‬ ‫ی رۆشنبیری ‌ی‬ ‫له‌‪ 2006/5/4‬داوا له‌وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ده‌كات لیژنه‌یه‌ك پێكبێنێت‌و ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫وه‌زیرانی���ش عه‌بدولڕه‌قیب یوس���فی وه‌ك‬ ‫نوێن���ه‌ری‌ خۆی‌ دیاریی‌ كردوو‌ه له‌كاتێكدا‬ ‫به‌پێی‌ یاسای‌ ئیس���تمالككردن پێویست ‌ه‬ ‫لیژنه‌ی‌ ئیس���تمالككردن له‌چه‌ند كه‌سێك‬ ‫پێكبێت‌و س���ه‌رۆكی لیژنه‌ك���ه‌ دادوه‌رێك‬ ‫بێ���ت‌و ئه‌ندامان���ی‌ لیژنه‌ك���ه‌ش له‌الیه‌ن ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كان���ی‌ وه‌ك تاپ���ۆو باج���ی‬ ‫خانوب���ه‌ره‌و الیه‌نی‌ دیك���ه‌ پێكبێت‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ئه‌نجوم���ه‌ن فه‌رمان بكات ب��� ‌ه وه‌زاره‌تی‬ ‫په‌یوه‌ندیدار بۆ ئیس���تمالككردنی خانوو‪،‬‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زیران خۆماڵیكردن‬ ‫كار ‌‬ ‫ی���ان ئیس���تمالككردنی خان���ووه‌؟ ئه‌م ‌ه‬ ‫جێ��� ‌ی گومانه‌ بۆ ئه‌نجوم���ه‌ن ئه‌م بڕیار‌ه‬ ‫ده‌رده‌كات‪.‬‬ ‫شوێنه‌واره‌كان ده‌كه‌ون ‌ه به‌ر پرۆژه‌كان ‌ی‬ ‫حكومه‌ت‬ ‫بێگومان شوێنه‌وار گرنگی تایبه‌ت ‌ی هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌واڵت���ان‪ ،‬له‌الیه‌ك مێ���ژوو رابردوویانه‌و‬ ‫به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك ده‌یپارێزن‪ ،‬له‌الیه‌كی‬ ‫دیكه‌ كردویانه‌ به‌ش���وێنی‌ گه‌ش���تیاریی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫سه‌رچاوه‌ی‌ گرنگی داهات‪ ،‬ئه‌وه‌تا سه‌یر ‌‬ ‫واڵتان بكه‌ین ده‌بینین ش���وێنه‌واره‌كانیان‬ ‫وه‌كو بیر‌ه نه‌وته‌كان سه‌رچاوه‌ی‌ داهاتن‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر بیره‌ نه‌وته‌كان ترسی وشككردنیان‬ ‫لێبكرێ���ت ئ���ه‌وا ئ���ه‌م ش���وێنه‌واران ‌ه‬ ‫هه‌ر ب���ه‌رده‌وام ش���وێنی‌ گه‌ش���تیاریی‌‌و‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ی‌ داهات ده‌بن‪ .‬له‌كوردستان‬ ‫حكومه‌ت پ���رۆژه‌ دروس���تده‌كات ئه‌گه‌ر‬ ‫ێ‬ ‫شوێنه‌واریش���ی بكه‌وێت���ه‌ رێگ���ه‌ گ���و ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ش���وێنه‌واره‌كه‌ نادات‪ ،‬ئه‌وه‌تا پرۆژه‌ ‌‬ ‫ی له‌دۆڵ ‌ی‬ ‫ی جه‌ل��� ‌‬ ‫دروس���تكردنی به‌نداو ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ماقولی‌ ژماره‌یه‌كی زۆر ش���وێنه‌وار ‌‬ ‫لێی���ه‌ ده‌كه‌ونه‌ ب���ه‌ر ئ���اوی به‌نداوه‌كه‌و‬ ‫سه‌ره‌نجام له‌ناو ده‌چن‪ ،‬به‌پێی‌ نوسراوێك‬ ‫ی‬ ‫(‪ 2133/1/8‬له‌‪ 2011/12/7‬ئاراس���ته‌ ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێتی‌ گش���تی ‌ی به‌نداوو كۆگاكان ‌ی‬ ‫ئاو ك���راوه‌و ده‌ڵێ���ت دوای‌ روپێوكردنی‬ ‫ش���وێنی‌ به‌نداوه‌كه‌ ده‌ركه‌وت ‪ 15‬شوێن ‌ی‬ ‫ی لێیه‌‌و به‌جێبه‌جێكردنی ئه‌م‬ ‫ش���وێنه‌واری ‌‬ ‫پرۆژه‌ی ‌ه ش���وێنه‌واره‌كان ژێرئاو ده‌كه‌ون‬ ‫بۆی��� ‌ه پێویس���ت ‌ه كار له‌س���ه‌ر پرۆژه‌ك ‌ه‬ ‫نه‌كرێت‪.‬‬ ‫ه���اوكات به‌پێی‌ نوس���راوێكی دیكه‌ ك ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن عه‌بدولڕه‌قیب یوسف شوێنه‌وارناس‬ ‫ب���ۆ به‌ڕێوه‌به‌رێتی‌ گش���تیی‌ ش���وێنه‌وار‬ ‫كراو‌ه له‌‪ 2012/4/5‬ده‌ڵێت گۆڕس���تانێكی‬ ‫ك���ۆن‌و دێرین له‌دۆڵی‌ س���ماقوڵ ‌ی هه‌یه‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێت���ی‌ رێگه‌وبان���ی‌ هه‌ولێ���ر‬ ‫ی‬ ‫له‌وش���وێنه‌ كارده‌كات‌و زیان��� ‌ی گه‌وره‌ ‌‬ ‫له‌ش���وێنه‌كه‌ داوه‌و گۆڕی‌ ئه‌سحابه‌ڕه‌شی‬

‫له‌کوردس���تانی عێراق���دا‪ ،‬ش���ەپۆلی‬ ‫ش���یوعییەت‌و دوات���ر کۆمۆنی���زم‪ ،‬وەک‬ ‫ی���ەک پانتایی ئایدیۆلۆژیی‌و سیاس���یی‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ب���ە دوو باکگراون���دی فیکری���ی‬ ‫ڤێ���رژن جیاوازەوە‪ ،‬بۆ م���اوەی چەندین‬ ‫دەیە‪ ،‬مێش���کی دەیان ه���ەزار گەنجیان‬ ‫بە ئەفسانەکانی مارکس���یزم‌و لێنینیزم‌و‬ ‫حکومەت���ی کرێکاری���ی ئاخن���ی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫چارەنووس‌و پاش���ەڕۆژی هەزاران گەنج‌و‬ ‫الوی کوردیش���یان تەواو فاش���یل کرد‪.‬‬ ‫هەزاران ش���یوعیی‌و کۆمۆنیس���ت بوونە‬ ‫قوربانی���ی‪ ،‬له‌بەرامبەریش���دا کۆمەڵگەی‬ ‫کوردیی له‌کوردس���تانی عێراق‌و ئێراندا‪،‬‬ ‫ژمارەیەکی زۆر گەن���ج‌و ئێنێرژی نەوەی‬ ‫نوێ���ی لەکات���ی خۆیدا لەدەس���ت چوو‪،‬‬ ‫چونکە ن���ەک نەیانتوانی ب���ۆ داهاتووی‬ ‫بیروباوەڕەکەی خۆیان شتێکی پۆزەتیڤ‬ ‫بک���ەن‪ ،‬بەڵكو بۆ خۆیان‌و گەل‌و نەتەوەو‬ ‫نیشتمانەکەیشیان شتێکیان نەکرد‪.‬‬ ‫مارکسیس���تە ک���وردەکان‪ ،‬دەیان���ەوێ‬ ‫ش���ەپۆلێکی ت���ری گێلکردن���ی گەنجانی‬

‫ک���ورد دەس���ت پێبکەن���ەوە‪ ،‬گوایە ئەو‬ ‫کۆمۆنیزم���ەی هەب���ووە‪ ،‬درۆیینە بووە‌و‬ ‫مۆدێلێ���ک ب���ووە له‌"س���ەرمایەداریی‬ ‫دەوڵەوتی���ی" هەروەها بەدی���دی ئەوان‪،‬‬ ‫تەواوی ئایدیۆلۆژیاکانی وەک ئسیالمیی‪،‬‬ ‫ناس���یۆنالیزم‌و س���ەرمایەداریی‪ ...‬تاد‪،‬‬ ‫کۆنەپەرس���تیی‌و وەهم ب�ڵ�او دەکەنەوەو‬ ‫هەموویان بەقازانجی چینە داراکانن‌و دژی‬ ‫کرێکارانن‪ .‬ئەو ئیدیعایەی کۆمۆنیستەکان‪،‬‬ ‫هی���چ جیاوازییەک���ی لەگەڵ ئ���ەو مەال‬ ‫ئیسالمییانەدا نییە‪ ،‬کە دەڵێن‪ ،‬قاعیدەو‬ ‫تاڵیب���ان‌و جیهادیی���ە ئیس�ل�امییەکان‪،‬‬ ‫له‌دوور‌و نزیکەوە پێوەندییان بەئیسالمەوە‬ ‫نییە‪ .‬راس���تییەکەی شکستی کۆمۆنیزم‪،‬‬ ‫خەتای لێنین‌و ستالین‌و ماوتسیتۆنگ‪...‬‬ ‫تاد نەب���وو‪ ،‬بەڵکو خودی ئایدیۆلۆژیاکە‪،‬‬ ‫دژایەتی ئازادی���ی‌و مافی مرۆڤ دەکات‌و‬ ‫داکۆکی���ی له‌دەس���ەاڵتێکی تۆتالیتاریی‬ ‫(بەناوی کرێکارەوە) دەکات‪.‬‬ ‫هەرچەن���دە ئایدیۆلۆژیای کۆمۆنیزم‪ ،‬زۆر‬ ‫خووی گرت���ووە ب���ەوەی داکۆکییکەری‬

‫ئازادیی‌و پێشکەوتووخوازیی‌و مەدەنییەتە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەڕاس���تییدا گەورەتری���ن دوژمنی‬ ‫ئینس���انی ئازادە‪ ،‬چونکە ئ���ەوەی ناوی‬ ‫ئازادیی‌و دێمۆکراس���یی بێ له‌کولتووری‬ ‫کۆمۆنیزم���دا بوون���ی نیی���ە‪ ،‬بەهی���چ‬ ‫ش���ێوەیەکیش بڕوای بە ئی���رادەی تاک‬ ‫نییە‌و هەموو تاوانێکیش دەکات لەپێناوی‬ ‫دامەزراوەیەکی ئایدیۆلۆژییدا کە حوکمی‬ ‫رەهای کۆمەڵ بکات‪ .‬خۆشبەختانە دەوری‬ ‫نەگەتیڤی کۆمۆنیزم لەئاستی کوردستاندا‬ ‫زۆر کەمت���رە له‌ئادیۆلۆژیای ئیس�ل�امیی‪،‬‬ ‫چونکە نەتوانیویەتی وەک ئاڵتەرناتیڤێکی‬ ‫سیاسیی ببێتە هێز‌و نە تازەش دەتوانێ‪.‬‬ ‫لێرەدا گرینگە ن���ەوەی نوێی کورد‪ ،‬زۆر‬ ‫بەئاگاییەوە لەم ئایدۆلۆژیایە ورد بێتەوە‬ ‫ک���ە چۆن هەزاران گەنجی شەس���تەکان‌و‬ ‫حەفت���اکان‌و هەش���تاکانی س���ەدەی‬ ‫راب���ردوو ئال���وودەی ئ���ەم ئایدیۆلۆژیایە‬ ‫ب���وون‌و س���ەرەنجامیش جگ���ە له‌زیان‌و‬ ‫س���ەرگەردانیی‌و داغانبوون���ی فیکریی‌و‬ ‫بێئاسۆیی هیچیتریان نەچنییەوە‪.‬‬

‫تێك���داوه‌و ئه‌ندازی���اری‌ پرۆژه‌كه‌ش���یان‬ ‫ی پێنه‌داوه‌‪،‬‬ ‫ئاگاداركردۆت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم گوێ ‌‬ ‫داوا له‌به‌ڕێوه‌به‌رێت���ی‌ گش���تی ‌ی ده‌كات‬ ‫شكات له‌به‌ڕێوه‌به‌رێتی‌ رێگاوبان ‌ی هه‌ولێر‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫له‌كۆتاییدا‬ ‫ی له‌كوردس���تا ده‌بینرێ���ت‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌پێش���ێلكاریی یاس���ا ره‌نگ��� ‌ه له‌هی���چ‬ ‫كونجێكی ئ���ه‌م س���ه‌رزه‌مینه‌ نه‌بینرێت‪،‬‬ ‫حكوم���ه‌ت‌و په‌رله‌مانیش ل���ه‌م بارودۆخ ‌ه‬ ‫به‌رپرس���ی یه‌كه‌من‪ ،‬چونك���ه‌ په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌جێبه‌جێكردنی یاساو پێشێلكردنییه‌و‌ه‬ ‫هه‌یه‌ له‌الیه‌ن كه‌سانێكی دیاریكراوه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ یاسای‌ شوێنه‌واریی‌ (ژمار‌ه ‪55‬‬ ‫ی ‪ 17‬به‌ندی دووه‌م‬ ‫س���اڵ ‌ی ‪ 2002‬م���ادده‌ ‌‬ ‫هه‌روه‌ه���ا م���ادد‌ه ‪ 19‬به‌نده‌كانی‌ یه‌كه‌م‌و‬ ‫دووه‌م‌و س���ێیه‌م له‌س���ه‌ر هه‌ركه‌س���ێك‬ ‫ش���وێنه‌وارێكی گوازراوه‌ (االثار منقوله‌)‬ ‫ی ‪ 30‬رۆژدا‬ ‫بدۆزێته‌وه‌ پێویس���ته‌ له‌ماوه‌ ‌‬ ‫بیدات ‌ه ده‌سه‌اڵتی‌ ش���وێنه‌واریی‌‪ ،‬موڵكی‬ ‫ی‬ ‫ش���وێنه‌واره‌) كه‌وات ‌ه هیچ كه‌س���ێك بۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫نیی ‌ه شوێنه‌وار له‌ماڵه‌وه‌ دابنێت‌و ماڵه‌كه‌ ‌‬ ‫بكات به‌مۆزه‌خانه‌‪ ،‬كه‌چی له‌كوردس���تان‬ ‫خه‌ڵكانێك هه‌ن نه‌ك ته‌نها ش���وێنه‌واریان‬ ‫له‌ماڵه‌وه‌ هه‌ڵگرتوه‌‪ ،‬به‌ڵكو چاوپێكه‌وتن ‌ی‬ ‫ی‬ ‫ته‌له‌فزیۆنیش ده‌كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی‌ ش���اناز ‌‬ ‫به‌و پارچ���ه‌و ش���وێنه‌وارانه‌و‌ه بكه‌ن ك ‌ه‬ ‫له‌ماڵی خۆیان هه‌ڵیانگرتووه‌‪ ،‬به‌ڕاس���ت ‌ی‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌م پێش���ێلكارییه‌ پێویس���ت ‌ه رێگه‌ ‌‬ ‫لێبگیرێت‪ ،‬فه‌رموون په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم ئێوه‌ ده‌زانن ئه‌م كه‌سان ‌ه‬ ‫كێن‌و چه‌نده‌ ده‌ستڕۆیش���تون‪ ،‬سه‌ردان ‌ی‬ ‫فه‌رمانگه‌و به‌ڕێوه‌به‌رێت ‌ی شوێنه‌وار بكه‌ن‬ ‫ی ته‌واوتان له‌وباره‌یه‌و‌ه پێده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫زانیاری ‌‬ ‫له‌كۆتاییدا زۆرش���ت ماو‌ه باسی بكه‌م‪،‬‬ ‫ی ئه‌م میلله‌ته‌و‬ ‫ی گرنگه‌ رابردوو ‌‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌م نه‌ته‌وه‌و ئه‌م خاكه‌ له‌مه‌ترس���یدایه‌‪،‬‬ ‫ه���ه‌ر رۆژه‌و به‌جۆرێ���ك‌و به‌ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫ده‌س���تدرێژی‌ ده‌كه‌نه‌ س���ه‌ر‪ ،‬ئێم ‌ه نه‌ك‬ ‫نه‌مانتوانیو‌ه شوێنه‌واره‌كان بكه‌ینه‌ شوێن ‌ی‬ ‫گه‌ش���تیاریی‌‌و س���ودی ل���ێ ببینین وه‌ك‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ی‌ داهات‪ ،‬به‌ڵكو بێڵ‌و پاچمان‬ ‫ده‌س���تداوه‌تێ‌‌و خه‌ریك���ی وێرانكردنین‪،‬‬ ‫ی یه‌كه‌م‬ ‫ئ���ه‌م وێرانییه‌ش حكومه‌ت به‌پله‌ ‌‬ ‫دواتر لیس���ت‌و گروپ���ه‌ جیاوازه‌كان ‌ی ناو‬ ‫ی به‌رپرسن‪ ،‬ب ‌ه ئۆپۆزسیۆن‌و‬ ‫په‌رله‌مان لێ ‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌وه‌‪ ،‬نه‌خاسمه‌ ئه‌ركی سه‌ره‌كی‬ ‫ی‬ ‫په‌رله‌م���ان چاودێریكردن���ی كاروب���ار ‌‬ ‫حكومه‌ته‌‪ ،‬فه‌رم���وون په‌رله‌مانتاران ئه‌م‬ ‫راس���تیه‌تان ده‌خه‌مه‌ به‌رده‌ست‌و ئێوه‌ش‬ ‫ئه‌مه‌ ئه‌رزو ئه‌مه‌ گه‌ز‪..‬‬ ‫‪sarteepjawhar@yahoo.com‬‬

‫تێبینی‪ :‬ئه‌م وتار‌ه کۆمه‌ڵێک‬ ‫دۆکیۆمێنتی ره‌سمی له‌گه‌ڵدایه‌‪.‬‬

‫ب���ه خوێندنه‌وه‌یه‌ک���ی قووڵ���ی‬ ‫ئ���ه‌م لێدوانان���ه ئێم���ه ده‌گه‌ینه ئه‌م‬ ‫ده‌رئه‌نجامان���ه‪ :‬تورکیا به نیازه ببێته‬ ‫دابینکه‌ری سه‌ره‌کی وزه‪ ،‬بۆ کوردستان‪.‬‬ ‫به‌جۆرێک که ماده‌ی خاو ببات به نرخی‬ ‫هه‌رزان وه‌ک ن���ه‌وت‌و غاز وه به‌نرخی‬ ‫گران له‌ڕێگای کاره‌با‌و ده‌رهاوێشته‌کانی‬ ‫نه‌‌وته‌وه وه‌ک به‌نزین‌و گاز‌و پالس���تیک‬ ‫به ناوچه‌که‌ی بفرۆشێته‌وه‪ .‬بۆ که‌سانی‬ ‫پسپۆڕ له‌بواری په‌یوه‌ندی نیوده‌وڵه‌تی‌و‬ ‫ێ وێنه‬ ‫ئابوری سیاسی‪ ،‬ئه‌مه ده‌گمه‌ن‌و ب ‌‬ ‫نییه‪ .‬ئه‌‌مه‌ریکا له‌گه‌ڵ دراوس���ێکانیدا‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت دراوسی التینی‌و کاریبیه‌کانی‬ ‫رێ���ک به‌م ش���ێوه‌یه مامه‌ڵ���ه‌ئه‌کات‪.‬‬ ‫له‌ئه‌نجام���دا ده‌وڵه‌مه‌ن���دی ئه‌‌مه‌ریکا‌و‬ ‫هه‌ژاری دراوسێکانی لێ به‌رهه‌مهاتووه‪.‬‬ ‫دی���اره ده‌بێ���ت جه‌خ���ت له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌بکه‌ینه‌وه که به‌ هاوش���ێوه‌بوونی‬ ‫ئه‌مه‌ری���کا له‌ناوچه‌ک���ه‌دا خه‌ونێک���ی‬ ‫دێرینی ده‌سه‌اڵتدارانی تورکیایه‪.‬‬ ‫‪-٦‬فاتی���ح بی���رول‪ :‬بی���رول وه‌ک به‬ ‫ناوه‌که‌یدا دیاره تورکه‪ ،‬به‌اڵم شاره‌زایی‌و‬ ‫پێگه‌ی له‌بواری وزه‌دا جیهانییه‪ .‬گه‌وره‬ ‫ئابوریناسی ئاژانسی وزه‌ی جیهانییه‪،‬‬ ‫خاوه‌نی ئه‌و دیده‌یه که سه‌رده‌می نه‌وتی‬ ‫هه‌رزان کۆتایی هات‪ .‬بیرۆل له‌نزیکه‌وه‬ ‫چاودێ���ری بارودۆخ���ی وزه‌ی عێراق‌و‬ ‫کوردستان ئه‌کات‪ .‬له‌سه‌ره‌تای مانگی‬ ‫ئایاری ئه‌مساڵ له‌ئه‌س���ته‌نبول ۆرک‪-‬‬ ‫شۆپێکی سازکرد وه‌ک ئاماده‌کارییه‌ک‬ ‫بۆ راپۆرتێکی گه‌وره که مانگی ئه‌یلول‬ ‫له‌الی���ه‌ن ئاژانس���ی وزه‌ی جیهانیه‌وه‬ ‫باڵوده‌کرێت���ه‌وه‪ .‬س���یمبولیه‌تی بیرۆل‬ ‫له‌دوو ئاس���تدایه‪ -:‬یه‌که‌م‪ :‬بوونی وه‌ک‬ ‫ش���اره‌زایه‌کی جیهانیی له‌هه‌ولێرو ئه‌و‬ ‫بابه‌ته‌ی که له‌سه‌ره‌تای کۆنفرانسه‌که‌دا‬ ‫قسه‌ی له‌سه‌رکرد‪ .‬ناونیشانی وتاره‌که‌ی‬ ‫بیرول بازاڕی ن���ه‌وت‌و غاز له‌دۆخێکی‬ ‫ناس���ه‌قامگیرداو گرنگ���ی س���تراتیژی‬ ‫ژێرخان���ی حکومه‌تی هه‌رێ���م‌و عێراق‪.‬‬ ‫ده‌كرێ���ت ئاماده‌بوونی بیرۆل له‌هه‌ولێر‬ ‫له‌چه‌ند روانگه‌یه‌که‌وه‌بێت‪ ،‬له‌وانه‪ :‬یه‌ک‪،‬‬ ‫بیرۆل ئه‌مڕۆژانه خه‌ریکی ئاماده‌کردنی‬ ‫راپۆرتێکه ده‌رباره‌ی داهاتووی سامانی‬ ‫سروش���تی له‌عێراق‪ .‬دوو‪ ،‬بیرۆل‪ ،‬وه‌ک‬ ‫نوێنه‌ری ئاژانسی جیهانی‪ ،‬ک ‌ه بۆخۆی‬ ‫به‌هێند وه‌رگرتنی پێگه‌‌و بڕی سامانی‬ ‫سروشتی کوردس���تان‌و عێراقه‪ .‬سێ‪،‬‬ ‫بیرۆل وه‌ک تورکێک‪ ،‬که گرنگی رۆڵی‬ ‫سامانی سروشتی کوردستان ده‌رئه‌خات‬ ‫له‌خه‌ونی تورکیا ب���ۆ بوون به‌واڵتێکی‬ ‫زلهێز له‌ناوچه‌که‌دا‪ .‬دیاره به‌ئاش���کرا‪،‬‬

‫هه‌موو ئه‌مانه پێکه‌وه گرێدراون‪ .‬پرسیار‬ ‫لێره‌دا ئه‌مه‪ ،‬له‌دۆخێکی ناسه‌قامگیری‬ ‫ئاب���وری جیهاندا‪ ،‬له‌س���اته‌وه‌ختێکدا‬ ‫که س���ه‌نگی هێز له‌س���ه‌ر گۆی زه‌وی‬ ‫له‌گۆڕاندایه‪ ،‬له‌کاتێکدا که وزه بووه‌ته‬ ‫سه‌ره‌کیترین کێشه‌ی جیهان‪ .‬ئایا ئێمه‬ ‫ئاماده‌ی���ن بۆ بینین���ی رۆڵێکی وه‌ها‪.‬‬ ‫له‌ڕاب���ردوودا‪ ،‬دیپلۆماس���یه‌تی کوردی‬ ‫هه‌میش���ه قوربانی ب���ووه‪ .‬هۆکارێکی‬ ‫س���ه‌ره‌کی ئه‌م قوربانی بوونه نه‌بوونی‬ ‫توان���ای تێگه‌یش���تن ب���ووه له‌دۆخی‬ ‫جیهان‪ ،‬که هه‌میش���ه کورد به‌ناچاری‌و‬ ‫بێئاگایی به‌شێک بووه لێی‪ ،‬بۆ نموونه‬ ‫س���ه‌رده‌می جه‌نگ���ی س���ارد‪ .‬ئه‌مڕۆ‬ ‫ملمالنێکان چڕتر‌و چاره‌نوسس���ازترن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێمه هیچ نیشانه‌یه‌ک به‌دیناکه‌ین‬ ‫که ک���ورد خاوه‌نی س���تراتیژێک بێت‬ ‫له‌م س���اته‌وه‌ختی وه‌رچه‌رخانه‌دا‪ .‬که‬ ‫له‌ئێستاوه بۆ رابردوو بنواڕین سه‌یرنیی ‌ه‬ ‫که کورد هه‌میشه دۆڕاوی یه‌که‌می هه‌موو‬ ‫وه‌رچه‌رخانه‌کان ب���ووه‪ .‬له‌هه‌مانکاتدا‬ ‫به‌هێچ ش���ێوه‌یه‌ک س���ه‌یرنیی ‌ه کاتێک‬ ‫به‌ڵگه‌نامه‌کان���ی مێژوو پڕن له‌گوته‌زای‬ ‫وه‌ک‪ ،‬ئه‌گه‌ر ک���ورد بتوانێت کاروباری‬ ‫خۆی به‌ڕێوه‌به‌رێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌ناوخۆیاندا‬ ‫به‌گژ یه‌کتردا نه‌یه‌ن‪.‬‬ ‫‪-٧‬یه‌که‌م دانیش���تن‪ :‬له‌الیه‌ن مایکڵ‬ ‫ه���اوارده‌وه به‌ڕێوه‌برا‪ ،‬ک���ه راوێژکاری‬ ‫وه‌زی���ری س���امانه سروش���تیه‌کانه بۆ‬ ‫کاروب���اری میدیا‪ .‬یه‌کێک���ه له‌و نیمچ ‌ه‬ ‫کوردانه‌ی که ک���وردی نازانێت‌و ئاگای‬ ‫له‌دۆخی کورد نییه‪ .‬که‌س���ی وه‌ک ئه‌م‬ ‫له‌وه‌زاره‌ت نموونه‌یان زۆره‪ .‬به‌جۆرێک‬ ‫له‌س���ه‌ردانتا ب���ۆ وه‌زار‌‌ت هه‌س���ت به‬ ‫که‌ش‌و هه‌وایه‌ک���ی کافکایانه‌ ئه‌که‌یت‪.‬‬ ‫که‌له‌هه‌مانکاتدا دیمه‌نه وێناکراوه‌کانی‬ ‫شاری خوێکانی عه‌بدولڕحمان مونیفت‬ ‫ده‌خات���ه‌وه یاد‪ .‬له‌کاتێک���دا وه‌زاره‌ت‬ ‫ده‌زگایه‌که بۆ کاروباری هه‌س���تیارترین‬ ‫که‌رت���ی ئاب���وری ئه‌م واڵت���ه‪ ،‬که‌چی‬ ‫نازانێت له‌م واڵته‌دا چ باسه‪ .‬هه‌بوونی‬ ‫ئه‌م که‌سانه ته‌نها به مه‌به‌ستی دابڕانی‬ ‫وه‌زاره‌ت‌و کاره‌کانی وه‌زاره‌ته له‌خاوه‌نی‬ ‫راس���ته‌قینه‌ی س���امانی سروشتی که‬ ‫خه‌ڵكی کوردستانه‪.‬‬ ‫ئه‌م دانیش���تنه ده‌رباره‌ی هه‌ش���ت‬ ‫بواری گرن���گ بوو تایب���ه‌ت به‌نه‌وت‪،‬‬ ‫له‌وانه پیاچوون���ه‌وه‌ی بواره‌کانی وه‌ک‬ ‫به‌رهه‌مهێن���ان‪ ،‬گه‌ش���ه‌پێدان‪ ،‬بازاڕ‪،‬‬ ‫هه‌ن���ارده‌و پالندان���ان‪ .‬گه‌ش���ه‌پێدانی‬ ‫وه‌به‌رهه‌مهێنان‪ .‬ش���ێوازی حکومه‌تی‬ ‫هه‌رێ���م‌و خواس���تی وه‌به‌رهه‌مهێ���ن‪.‬‬

‫به‌ربه‌سته جیوپۆلیتیکیه‌کانی ناوچه‌که‌و‬ ‫چه‌‌ند بوارێکی تر‪ .‬شه‌ش که‌س له‌بواری‬ ‫جیا قس���ه‌یان کرد‪ :‬دوانی���ان جێگای‬ ‫بایه‌‌خن‪ :‬تۆنی هه‌یوه‌ردو جێره‌می گرین‬ ‫ستۆک‪ .‬که به‌جیا‪ ،‬له‌به‌شی داهاتوودا‪،‬‬ ‫ده‌رباره‌ی هه‌ریه‌که‌یان ئه‌‌دوێین‪.‬‬ ‫ده‌رئه‌نجام‪:‬‬ ‫ل���ه‌م به‌ش���ه‌دا له‌ڕێگای قس���ه‌کردن‬ ‫له‌س���ه‌ر هه‌ندێک له‌ئاماده‌بوانی یه‌که‌م‬ ‫کۆنفرانس���ی وزه‌ی ئه‌ربی���ل هه‌وڵماندا‬ ‫هه‌ندێ���ک له‌پاش���خان‌و ئه‌گه‌‌ره‌کان���ی‬ ‫داهاتووی که‌رتی وزه‌‌و په‌یوه‌ندی نێوان‬ ‫هه‌رێم‌و کوردس���تان بخه‌ین���ه به‌رچاو‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی گومان���ی تیا نیی���ه‌ئاماده‌ی‬ ‫فره‪‌‌-‬ئاس���تی حکومه‌ت���ی تورکیاب���وو‬ ‫له‌کۆنفرانس���ه‌که‌دا‪ .‬ئاماده‌یی���ه‌‌ک که‬ ‫له‌ئاسته‌کانی‪ :‬وه‌زاره‌‌‌تی وزه‪ ،‬وه‌زاره‌تی‬ ‫ده‌ره‌وه‪ ،‬کۆمپانیاکان‪ ،‬خانه‌ی بیر‪ ،‬که‬ ‫به‌ئاشکرا ئاماژه‌ن بۆ جه‌ختکردنه‌وه‌ی‬ ‫تورکیا له‌س���ه‌ر کۆنترۆڵکردنی سامانی‬ ‫سروش���تی هه‌رێ���م‪ .‬ئێم���ه له‌میانه‌ی‬ ‫ئه‌م کۆنفرانس���ه‌دا به ئاش���کرا هه‌‌ست‬ ‫به‌وه‌ده‌که‌ین که هه‌رێم به‌ره‌وه دۆخێکی‬ ‫تایب���ه‌ت ده‌چێ���ت له‌په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ‬ ‫تورکی���ادا‪ .‬ئه‌م په‌یوه‌ندییه ناو ده‌نێین‬ ‫به‌شێک له‌تورکیا‪ ،‬به‌بێ ئه‌وه‌ی به‌شێک‬ ‫بێت له‌تورکیا‪ .‬ئه‌م س���تاتۆ س���ه‌یره‌ی‬ ‫بوون‌و نه‌بوون���ه ل���ه‌ڕووی تیورییه‌وه‬ ‫له‌دۆخی مرۆڤی هۆمۆساکه‌ر یان بان‪-‬بوو‬ ‫ئه‌چێ���ت الی ئه‌گامبین‪ .‬ئه‌م میتۆده‌ی‬ ‫ئه‌گامبی���ن ده‌توانرێت له‌ب���واری ئه‌م‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌دا به‌کارببرێت‪ :‬کوردس���تان‬ ‫بۆ تورکیا ئه‌و ده‌ره‌کیه‌ی که له‌ده‌ره‌وه‬ ‫نییه‌و بۆی نیی���ه ‌له‌ده‌ره‌وه‌بێت‪ ،‬ئه‌مه‬ ‫له‌‌ڕووی سیاسییه‌وه‪ .‬لهڕووی ئابورییه‌وه‬ ‫کوردستان به‌ره‌و ئه‌وه‌ده‌چێت که بکرێته‬ ‫پاشکۆیه‌كی ناچاالکی په‌سیڤی تورکیا‪،‬‬ ‫له‌م رووه‌وه ده‌توانرێت سود له‌تیوره‌کانی‬ ‫پاشکۆیه‌تی‌و مێژووی جیهان که له‌الی‬ ‫بیریارانی وه‌ک ڤاڵه‌رش���تاین‌و سه‌میر‬ ‫ئه‌مین وه‌ربگیرێت بۆ زیاتر تێگه‌یشتن‬ ‫له‌م بواره ترسناکه‪.‬‬ ‫له‌به‌ش���ی داهاتوودا قس���ه له‌س���ه‌ر‬ ‫ئاماده‌نه‌ب���وه‌کان ئه‌که‌ی���ن‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئه‌گه‌ری ملمالنێی ناوچه‌که‪ .‬به‌تایبه‌ت‬ ‫کاتێک قس���ه له‌س���ه‌ر قوباد تاڵه‌بانی‬ ‫ئه‌که‌ین که پالن بوو ئاماده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پاش���ان ناوی البرا له‌کۆنفرانس���ه‌که‪.‬‬ ‫ئای���ا ئه‌م���ه ده‌بێت���ه ده‌روازه‌یه‌ک بۆ‬ ‫خوێندن���ه‌وه‌ی ئاماده‌نه‌بوونی یه‌کێتی‌و‬ ‫پاشان فشاری ئێران‌و ناوه‌ند؟‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫دڵه‌ڕاوكێكه‌ی‌ یه‌كێتی‌‬

‫یاسین ته‌ها‬

‫‪www.‬‬

‫‪w‬‬

‫‪w‬‬ ‫ریکالم‬

‫‪awene.com‬‬

‫یه‌كێت����ی‌ چاك ده‌كات "له‌به‌ر پاراس����تنی‌ یه‌ك هه‌ڵوێس����تی‌ كورد"‪ ،‬ئاماده‌یه‌‬ ‫ده‌ن����گ به‌په‌رله‌مانتاره‌كانی‌ بدات له‌س����ه‌ر وه‌رگرتن����ه‌وه‌ی‌ متمانه‌ له‌مالیكی‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ئه‌گه‌ر به‌بێ ده‌نگی‌ س����ه‌رجه‌م په‌رله‌مانتاره‌كانی‌ كورد‪ ،‬وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌‬ ‫متمانه‌ له‌مالیكی‌ مه‌یسه‌ر بوایه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ وا باشتربوو رۆڵه‌كان دابه‌ش بكرانایه‌‌و‬ ‫هه‌موو توانا‌و هێزی‌ یاس����ایی‌‌و سیاسی‌ كورد دژی‌ سه‌رۆك وه‌زیرانێك ئاراسته‌‬ ‫نه‌كرایه‌ كه‌ تا ئێس����تا كه‌سایه‌تی‌ په‌سه‌ندكراوی‌ ئێران‌و به‌فه‌رمی‌و رواڵه‌تیش‬ ‫هی‌ واش����نتۆنه‌‌و جگه‌ له‌ ‪ 89‬كورس����ی‌ په‌رله‌مان خۆی‌ به‌ته‌نها خاوه‌نی‌ ‪625‬‬ ‫هه‌زار ده‌نگی‌ شیعه‌ی‌ پایته‌خته‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر مرۆڤ به‌ویژدانه‌وه‌ ته‌ماش����ای‌ تابل����ۆی‌ رووداوه‌كانی‌ ئه‌مدواییه‌ بكات‬ ‫تێده‌گات پێش����هاته‌كان هێنده‌ ئاڵۆز‌و جموجوڵه‌كان هێنده‌ ناواخندارن‪ ،‬هه‌م‬ ‫ناهه‌قی‌ پارتی‌ نییه‌ به‌س����ه‌رو ماڵه‌وه‌ ش����ه‌ڕی‌ مالیك����ی‌ ده‌كات‌و هه‌م ناهه‌قی‌‬ ‫یه‌كێتیش نییه‌ كه‌ له‌ش����ه‌ڕی‌ ئه‌م سه‌ركرده‌ سه‌رسه‌خته‌ی‌ شیعه‌دا دوو دڵی‌‌و‬ ‫خاوه‌خاو‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ك كۆبونه‌وه‌ی‌ سێ هێزی‌ سه‌ره‌كی‌‌و جیاوازی‌ عێراق له‌سه‌ر ئامانجێك كه‌‬ ‫یه‌كێكیان باكگراوه‌ندی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ (كورد)‌و یه‌كێك مه‌زهه‌بی‌ (سه‌درییه‌كان)‌و‬ ‫یه‌كێكیتر هه‌ڵگری‌ دروشمی‌ عه‌لمانیه‌ته‌ (ئه‌لعێراقیه‌)‪ ،‬بۆ خۆی‌ ده‌سكه‌وتێكی‌‬ ‫گ����ه‌وره‌‌و س����ه‌ره‌تای‌ تێپه‌ڕاندن����ی‌ قاوغ����ی‌ تایفیه‌ته‌و ئ����ه‌وه‌ ئه‌هێنێت كورد‬ ‫ده‌ستپێش����خه‌ریی‌ بۆ بكات‪ ،‬له‌الیه‌كیتریشه‌وه‌ هیچ به‌دوور نازانرێت‪ ،‬مالیكی‌‌و‬ ‫ئه‌و هێزه‌ جۆراوجۆرانه‌ی‌ له‌پشتییه‌وه‌ن له‌پاش كاركه‌ناركردنی‌ ناوبراو‪ ،‬عێراق‬ ‫په‌لكێش بكه‌نه‌ دۆخێكه‌وه‌ كه‌ په‌نجه‌ی‌ په‌ش����یمانی‌ بگه‌زێت‪ ..‬نابێت ئه‌وه‌ش‬ ‫فه‌رامۆش بكه‌ین كه‌ هه‌وڵی‌ لیس����ته‌ سیاس����ییه‌كان بۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌ متمانه‌‬ ‫له‌مالیك����ی‌ له‌ڕێگای‌ په‌رله‌مان‌و به‌میكانیزمێكی‌ مه‌ده‌نی‌ یه‌كه‌م تاقیكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫كرداره‌كی‌ دیموكراسیه‌ته‌‪ ،‬له‌به‌رانبه‌ر ئه‌مه‌شدا ئه‌گه‌ری‌ خزانی‌ عێراق بۆ چه‌ق‬ ‫به‌ستن‌و قڵپ بونه‌وه‌ی‌ ره‌وڕه‌وی‌ ئۆقره‌یی‌‌و ئابووری‌ به‌هۆی‌ داخ له‌دڵی‌ مالیكی‌‌و‬ ‫لیسته‌كه‌ی‌‌و حیزبه‌ دێرین‌و خاوه‌ن میلیشیاكه‌ی‌ (دعوه‌) هیچ دوورنییه‌‌و بگره‌‬ ‫واریدیشه‌‪ .‬له‌دۆخێكی‌ ئاوه‌هاشدا قورسه‌ بۆ هه‌موو حیزبێك كه‌ به‌رپرسیارێتی‌‬ ‫پێشهات‌و ئه‌گه‌ری‌ نادیار له‌كۆڵ بنێت‌و هه‌ندێك ده‌نگۆ‌و دزه‌كردنی‌ میدیاییش‬ ‫ب����اس له‌وه‌ ده‌كه‌ن ئاماده‌ی����ی‌ ده‌ربڕینی‌ تاڵه‌بانی‌ بۆ ده‌ستله‌كاركێش����انه‌وه‌‬ ‫له‌پۆس����ته‌كه‌ی‌ هه‌ر له‌چوارچێوه‌ی‌ هه‌ڵنه‌گرتنی‌ به‌رپرس����یارێتی‌ نادیاردایه‌‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ ئه‌وه‌ یه‌كه‌مجاره‌ عێراق به‌میكانیزمێكی‌ دیموكراتی‌ الدانی‌ س����ه‌رۆك‬ ‫وه‌زیرانێك ئه‌زموون بكات كه‌ سه‌رجه‌م جومگه‌ گرنگه‌كانی‌ ئاسایش‌و ئابووری‌‬ ‫عێراق����ی‌ توند توند له‌چنگی‌ خۆیدا قایم كردوه‌‌و كۆڵه‌كه‌یه‌كی‌ س����ه‌ره‌كی‌ ئه‌و‬ ‫ئه‌جێندایه‌ش����ه‌ كه‌ له‌تارانه‌وه‌ ده‌س����ت پێده‌كات‌و له‌باشوری‌ به‌یروت كۆتایی‌‬ ‫دێت‪.‬‬ ‫زۆر نییه‌ له‌لوبنان كه‌ بارودۆخێكی‌ هاوش����ێوه‌ی‌ عێراقی‌ هه‌یه‌‪ ،‬كاتێك زۆرینه‌‬ ‫بۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌ متمانه‌ له‌س����ه‌عد حه‌ری����ری‌‪ ،‬پێكهێنرا ئه‌وه‌نده‌ی‌ نه‌ما واڵت‬ ‫بخزێته‌ ناو پاش����اگه‌ردانی‌‌و فه‌وزا‪ ،‬جگه‌ له‌مه‌ش دانانی‌ سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ نوێ‬ ‫‪ 100‬رۆژی‌ رێك����ی‌ خایان����د‪ ،‬به‌اڵم له‌عێراق كه‌ خۆی‌ له‌لێ����واری‌ ته‌قینه‌وه‌دایه‌‬ ‫هی����چ ئاماژه‌یه‌كی‌ ئومێد به‌خش نییه‌ بۆ دانه‌ڕمانی‌ ئه‌و ئاسایش����ه‌ رێژه‌ییه‌ی‌‬ ‫كه‌ هه‌یه‌‌و له‌كاتێكیش����دا كه‌ پێكهێنانی‌ ئه‌م حكومه‌ته‌ ناته‌واوه‌ ده‌وروبه‌ری‌ ‪8‬‬ ‫مانگی‌ خایاند‪ ،‬كه‌س ناتوانێت سه‌قفێكی‌ زه‌مه‌نی‌ بۆ پێكهێنانی‌ جێگره‌وه‌كه‌ی‌‬ ‫دیاریی‌ بكات‪.‬‬ ‫ت����ازه‌ چار نییه‌‌و ماده‌م له‌كوردس����تان س����ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‌و س����ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫حكومه‌ت مام‌و برازان‌و هه‌ردووكیش����یان له‌گه‌ڵ مالیكی‌ گه‌شتونه‌ته‌ مریشكه‌‬ ‫ره‌شه‌‪ ،‬مانه‌وه‌ی‌ ناوبراو له‌به‌رژه‌وه‌ندیی‌ كورد نییه‌‪ ،‬به‌اڵم هیچ گره‌نتییه‌كیش‬ ‫نییه‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌دوای‌ مالیكی‌ دێت بۆ كورد باشتر بێت‌و له‌م بواره‌شدا ئه‌زموونی‌‬ ‫الدان����ی‌ ئیبراهیم جه‌عف����ه‌ری‌‌و جێگرتنه‌وه‌ش به‌مالیكی‌ باش����ترین ئه‌زموون‌و‬ ‫نزیكترین شاهیده‌‪.‬‬

‫‪m‬‬

‫‪o‬‬

‫‪c‬‬

‫‪.‬‬

‫‪e‬‬

‫‪n‬‬

‫‪e‬‬

‫‪w‬‬

‫‪a‬‬

‫‪.‬‬

‫‪w‬‬

‫‪Awene‬‬

‫ریکالم‬