کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
www.awene.com
"ئەنیق"ترین کچی کوردستان ..ل10 بەنزین گران بوو
تێكچونی په‌یوه‌ندی ی ههولێرو به‌غدا، به‌نزینیشی گران كرد
ریکالم
ژماره ()334 سێشەممە 2012/7/10
17 612 »»»»
"مه‌سرور" هه‌ڵكشا
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامه‌یه‌ك کۆمپانیای ئاوێنه ده‌ریده‌کات
312 »»»»
له‌ناو پارتیدا سه‌رۆكایه‌تی‌ته‌نها بۆ ئەوانەیە كه هه‌ڵگری جیناتی بارزانین
سەالحەدین بەهادین خۆی دەپاڵێوێت
17 412 »»»»
یەکگرتوو :خۆپااڵوتنی بۆ سەرۆکی هەرێم کارێکی ئەستەم نییە
ئهو ده‌رزیی ه ی دوو هاواڵتی كوشت ..پێش رووداوەکان به‌غدا ،هه‌رێمی له‌به‌كارهێنان ی "ئاگادار" كردووه‌ته‌وه ئهو ده‌رزییه‌ی كه له‌ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌كدا دوو هاوواڵتی له‌شاره‌كانی (سلێمانی‌‌و هه‌ولێ���ر) كوش���ت ،مان���گو نیوێك له‌مه‌وب���هر وه‌زاره‌ت���ی ته‌ندروس���تی به‌غ���داد ،ته‌ندروس���تی ههرێم���ی كوردس���تانی "ئاگادار" كردۆته‌وه كه به‌وریاییه‌وه مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا بكات. س���لێمانی ،ئاوێن���ه :به‌پێ���ی ئ���هو زانیاریانه‌ی ده‌ست ئاوێنه كه‌وتوون، نوس���راوێك به‌ژم���اره ()2838
شاجوانی سیاسی ..ل11 "سلێمانی شاری بێ حاکمه" ..ل5
له‌ب���ه‌رواری ()5/17هوه له‌وه‌زاره‌تی ته‌ندروس���تی عێراق���هوه نێ���ردراو‌ه ب���ۆ وه‌زاره‌تی ته‌ندروس���تی هه‌رێمی كوردس���تان‌و تێیدا ئاماژه به‌وه‌دراوه كه به‌وریاییه‌وه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ده‌رزی (سیفتریاكسۆن)دا بكرێت‌و پشكنینی حه‌ساسیه‌ت بكه‌ن بۆ ههر نه‌خۆشێك كه ئهو ده‌رزییه‌ی بۆ به‌كارده‌هێنرێت، ه���هر به‌پێ���ی زانیارییه‌كانی ئاوێنه، پێش���تر به‌كارهێنانی ئ���هو ده‌رزییه
له‌پارێزگاكان���ی دیك���ه حاڵه‌ت���ی هاوشێوه‌ی لێكه‌وتووه‌ته‌وه. له‌مباره‌ی���هوه جێگ���ری به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌ی ته‌ندروستی سلێمانی بۆ كاروباری ده‌رم���ان ،دكتۆر جه‌عفه‌ر حه‌ی���ده‌ر له‌لێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێنه جه‌خت���ی ل���هو نوس���راوه ك���ردهوه كه به‌ده‌س���تیان گه‌یش���تووهو وتی "نوس���راوه‌كه باس ل���ه‌وه‌ده‌كات كه گروپێك له‌و ده‌رمانه (سیفتریاكسۆن)
ك���ه ه���ی كۆمپانیایه‌ك���ی توركییه، به‌كاریمه‌هێنن". الی خۆی���هوه وته‌بێ���ژی وه‌زاره‌تی ته‌ندروس���تی حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م، د.خاڵس قادر له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه، بێئاگایی خۆی له‌و نوسراوه‌ی به‌غداد ده‌ربڕی‌‌و وتی "هیچ نوس���راوێكی له‌و جۆره‌م نه‌بینیوه". ئه‌م���ه له‌كاتێكدایه ك���ه رۆژی 6/30 به‌ه���ۆی به‌كارهێنانی ئه‌م ده‌رزییه‌وه
هاواڵتییه‌ك له‌شاری سلێمانی به‌ناو ی "ك���ه‌ژاوه" كه خاوه‌نی چ���وار منداڵ ب���وو گیان���ی له‌ده‌س���تدا ،هه‌روه‌ها رۆژی 7/5ی���ش گه‌نجێك���ی ته‌مه‌ن 16س���اڵ بەناوی سەربەست بەهۆی به‌كارهێنان���ی هه‌م���ان ده‌رزیی���هوه گیان���ی له‌ده‌س���تدا ،خێزانی هه‌ردوو قوربانیه‌كه‌ش س���كااڵی یاس���اییان له‌سه‌ر وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی هه‌رێمی كوردستان تۆمار كردووه.
"سەربەست" قوربانییەکی دیکە
"مالیكی هه‌وڵی تۆڵهكردنهوه له‌بارزانی ده‌دات"
مالیكی له‌كۆبوونه‌وه‌ی له‌گه ڵ نوێنه‌ران ی وه ك���ورددا له‌به‌غدا جه‌غتی له‌س���هر ئه كردووه‌ت���هوه ك���ه "بارزانی مه‌ترس���یی ه له‌س���هر كوردو عێراق‌و به‌رپرسیاریش��� ه له‌و شه‌ڕه ی له‌ئاینده‌دا هه‌ڵده‌گیرسێت"، به‌پێ���ی لێدوان��� ی په‌رله‌مانتارێكی���ش "مالیك ی ههوڵ ی تۆڵهكردنهوه لهبارزانیو نه‌یاره‌كانی ده‌دات".
تایب���هت به‌ئاوێن���ه :س���ه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگادار له‌به‌غ���دا به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ك ه مالیك ی چه‌ند جارێ���ك له‌كۆبوونه‌وه‌كان ی ئه‌مدوایی���ه ی له‌گ���ه ڵ نوێنه‌ران ی كورددا ئام���اژه ی بهوه كردووه ك ه "ئه‌مه ی كورد له‌هه‌رێمی كوردس���تاندا ده‌یكات ده‌وڵه‌ت له‌ن���او ده‌وڵه‌تدای���هو ئێم ه ئه‌م���ه قبو ڵ ناكه‌ین".
ئه‌م س���ه‌رچاوه‌ی ه جه‌غتی له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش كردهوه كه مالیك ی كار ده‌كات بۆ ئهوه ی به‌ته‌واوی ی بارزانی كه‌نار بخاو بۆ ئه‌مه‌ش پالن���ی فره‌الیه‌ن���ی سیاس���یو ئابوریو ئیداری داڕشتووه". له‌الیه‌ك��� ی دیكه‌وه ،حاكم ش���ێخ له‌تیف په‌رله‌مانت���اری س���هر به‌لیس���تی گۆڕان له‌په‌رله‌مانی عێ���راق به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند
كه "له‌مه‌ودوا مالیك ی هه‌وڵی تۆڵهكردنهوه ده‌دات له‌بارزان���یو نه‌یاره‌كان ی دیكه‌ی"، ئ���هو وت��� ی "مالیكی له‌ڕێ���گای ناوچه ی جێناكۆكهوه گه‌ڕ به‌كورد ده‌كا‌و كێشه‌یان بۆ دروست ده‌كات .ئێستا له‌ناو شیعه‌دا ئاماده‌كاریی جه‌ماوه‌ری���ی ده‌كرێت دژ ی هه‌رێم‌و له‌هه‌موشی خراپتر ئه‌وه‌یه ده‌ڵێن ههرێم پێگ���هی موئامه‌راتی ئیس���رائیل ه
ی���ان پ���رد ی هه‌نارده‌كردن��� ی چه‌كه بۆ شۆڕشگێڕانی سوریا" .وتیش ی "له‌ناوچه ی كێش���ه له‌س���هر ،مالیك���ی به‌ته‌م���ا ی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه ی هێز ی هاوبه‌شه‌‌و ئه‌گه‌ر س���وپای عێراق كۆنترۆڵی ئهو ناوچانه ی ك���رد به‌تاكالیه‌ن���ی ،ئ���هوه دوور نیی ه به‌ریه‌ككه‌وتن له‌گه‌ڵ كورد رووبدات". »»4،3
ریکالم
ریکالم
ناونیشان :سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش 101شه‌قامی 2سالم خانووی 56ته‌له‌فۆن 2136622 3210501 3210502 :هه‌ولێر ،فولکه‌ی کوران -به‌رامبه‌ر نه‌خۆشخانه‌ی ژینی تایبه‌ت (مۆبایل) 07504531388 :
ئاریافۆن 2560031 :کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات
نرخی 1000دینار
تیراژ 4500 :
2
هه‌واڵ
) )334سێشه‌ممه 2012/7/10
په‌یامێك بۆ پارتی دیموكراتی كوردستان
له‌كه‌سوكاری شه‌هید‌و برینداره‌كانی 17ی شوباته‌وه پارت���ی ب���ااڵی به‌رپرس���ێكی له‌ڕاگه‌یاندنه‌كاندا باسی لهوه كردووه كه به‌نیازن دادگاییكردن���ی تۆمه‌تباره‌كانی 17ی شوبات‌و رۆژانی دوایی ،بگوێزنه‌وه بۆ هه‌ولێر .ئێمه‌ی كه‌سوكاری شه‌هید‌و برینداره‌كان به‌هیچ شێوه‌یه‌ك رازی نین به‌وه‌ی دادگاییكردنه‌كه له‌س���لێمانییه‌وه ك���ه ش���وێنی رووداوه‌كه‌ی���هو هه‌م���وو تۆمه‌تباره‌كانی���ش له‌كات���ی روودان���ی
تاوانه‌كاندا ههر له‌وێ نیش���ته‌جێ بوون، بگوێرزێت���هوه بۆ ش���وێنێكی تر .ئه‌م ه نه ل���ه‌ڕووی یاس���اییه‌وه‌‌و ن���ه له‌ڕووی ئه‌خالقیشه‌وه شیاوه. له‌الیه‌كی تره‌وه ،به‌رپرسێكی تری بااڵی پارتی ماوهی���ه‌ك له‌مه‌وبه‌ر به‌ئاش���كرا له‌میدیاكان���دا رایگه‌یان���د ،ك���ه ئه‌وان متمانه‌ی���ان ب���ه دادگاكانی س���لێمانی نییه! باش���ه پارتێكی ده‌س���ه‌اڵتدار كه
خاوه‌نی حكومه‌ت‌و سه‌رۆكایه‌تی ههرێم ه له‌كوردس���تاندا ،ب���اوه‌ڕی به‌دادگاكانی س���لێمانی نه‌بێت ،ئه‌ی ئێمه‌ی هاوواڵتی بێده‌س���ه‌اڵت چۆن متمانه بهو دادگایانه بكه‌ین كه له‌ژێر ده‌س���ه‌اڵت‌و چاودێریی پارتی دیموكراتی كوردستاندان؟ ه���هر لێره‌ش���هوه رایده‌گه‌یه‌نی���ن ،كه تۆمه‌تب���اران ته‌نه���ا ئهو چه‌ند كه‌س���ه داواكراوه نین كه ناویان هاتووه ،به‌ڵكو
تۆمه‌تب���اران راگه‌یاند ،به‌اڵم تا ئێس���تا هیچ كه‌س���ێك لێپرس���ینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵدا نه‌ك���راوهو هیچ یه‌كێك ل���هو بڕیارانه‌ش جێبه‌ج���ێ نه‌كراون .بۆیه له‌س���ه‌رۆكی ههرێم ده‌پرس���ین :كوا به‌ڵێنه‌كانت‌و كوا ئه‌نجامی بڕیاره‌كانت؟
هه‌موو ئه‌وانه‌ی كه له‌ڕۆژی 17ی شوباته‌وه تا كۆتایی ساڵی رابردوو ده‌ستدرێژییان كردۆت���ه س���هر خه‌ڵ���كو چاالكوانان‌و خۆپیش���انده‌ران ،ده‌ب���ێ لێپێچنه‌وه‌یان له‌گ���هڵ بكرێت‌و راپێچ���ی دادگا بكرێن. هه‌روه‌ها ئهوه وه‌بیری س���ه‌رۆكی ههرێم ده‌هێنین���هوه كه له‌مانگی 8ی س���اڵی راب���ردوودا ،چ���وار بڕیاری س���ه‌باره‌ت كه‌سوكاری شه‌هید‌و برینداره‌كانی ب���ه خۆپیش���اندانه‌كان‌و دادگاییكردنی 17ی شوبات
له‌كتێبی ئاینی له‌سه‌ر دانان ی 2كۆمسیار بۆ كورد ناكۆك ی دروست ده‌بێت
پۆلی یانزه‌دا سوكایه‌تی به‌ئاینی مه‌سیحی كراوه
به‌پێی ئهو زانیاریانه‌ی ده‌س���ت ئاوێن ه ی كه‌وتو‌ه ب���ۆ وانه‌ی ئاینی پۆلی یانزه ئاماده‌یی ك ه باس له‌ئاینناسی ده‌كات‌و هه‌موو ئاینه‌كان له‌م كتێبه‌دا باسكراون، له‌به‌ش���ی ئاینی یه‌هودی س���وكایه‌تی ی (عیس���ا)و به‌پێغه‌مب���ه‌ری مه‌س���یح (مریه‌م)ی دایكی كراوه. هه‌ولێ���ر ،ئاوێنه :له‌كابینه‌ی پێش���وو ی زۆر له‌كتێبی ئاینی پۆلی ژماره‌یه‌ك��� ی ئاماده‌یی ك ه باس له‌ئاینه‌كان یان���زه ده‌كات چاپك���راوه ،ب���ه‌اڵم پێ���ش دابه‌ش���كردنی بۆیان ئاشكرا ده‌بێت ك ه له‌به‌شێكی كتێبه‌ك ه سوكایه‌تی به‌ئاینی مه‌س���یح و حه‌زره‌تی عیسا و مه‌ریه‌می دایكی كراوه ،بۆیه له‌ئێستادا وه‌زاره‌تی پهروهرده لیژنه‌یه‌ك���ی بۆ به‌دواداچون پێكهێن���اوهو ئێس���تاش له‌قۆناغ���ی چاككردنی هه‌ڵه‌كه‌دان. وته‌بێ���ژو به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری راگه‌یاندن���ی وه‌زاره‌ت���ی پ���هروهرده ،هاج���هر داود هه‌واڵه‌كه‌ی بۆ ئاوێنه پشتراستكرده‌وه‌و وتی "وه‌زیری پهروهرده خۆی ته‌داخولی ئهو بابه‌ته‌ی كردوهو ئێستاش بابه‌ته‌ك ه به‌ته‌واوی چاككراوه". له‌ب���اره‌ی چۆنیه‌ت���ی هه‌ڵه‌ك ه وته‌بێژی وه‌زاره‌تی پ���هروهرده وت���ی "هه‌ڵه‌ك ه له‌وانه‌ی ئایندا بووه ك ه به‌ش���ێوه‌یه‌كی خراپ باس له‌ئاینی مه‌س���یح‌و عیس���او دایك���ی ك���راوه ،ب���ه‌اڵم ئ���هو كتێب ه دابه‌ش نه‌كراوه ،ئێس���تاش ئهو بابه‌ت ه چاككراوه‌ت���هوهو جارێك���ی ت���ر چاپ ده‌كرێت". ریکالم
بڕی���اره له‌پێكهاته‌ی نوێی كۆمس���یۆن ی ب���ااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی عێراقدا كه 9 كۆمسیار له‌خۆ ده‌گرێت 2كۆمسیاریان به‌ر پێكهاته‌ی كوردی بكه‌وێت‌و له‌س���هر پااڵوتنی خه‌ڵكیش بۆ ئه‌م دوو پۆس���ته ناكۆك���ی له‌نێوان لیس���ته كوردییه‌كانی به‌غدا دروست ده‌بێت. به‌غ���دا ،ئاوێنه :چه‌ند س���ه‌رچاوه‌یه‌كی
ئ���اگادار له‌لیس���ته كوردییه‌كان��� ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق له‌په‌یوه‌ندی جیاجی���ادا به‌ئاوێنه‌یان راگه‌یاند لیژنه‌ی پس���پۆڕانی په‌رله‌مان نزی���ك بوه‌ته‌وه له‌یه‌كالیكردن���ه‌وه‌ی ن���اوی ئه‌نجومه‌نی كۆمسیارانی كۆمسیۆنی نوێی هه‌ڵبژاردن كه بڕیاره به‌م نزیكانه دروس���ت بكرێ‌و له 9كۆمس���یار 2كۆمس���یار به‌ر كورد
كه‌وتووه ،له‌ئێستاشدا له‌نێوان لیسته‌كان ی ئۆپۆزس���یۆن‌و پارتیو یه‌كێتیدا ناكۆكی هه‌یه له‌س���هر دانانی ئهو 2كه‌س���ه كه پشكی كوردن .س���ه‌رچاوه‌كانی ئاوێنه ئام���اژه ب���هوه ده‌كه‌ن بڕی���ار بووه ئهو دوو كۆمس���یاره یه‌كێكیان ئۆپۆزسیۆن كاندیدی بكات‌و ئه‌ویتر پارتیو یه‌كێتی، ب���ه‌اڵم دواتر ئ���هو دوو حیزبه هاتونه‌ته
س���هر ئهوهی یه‌كێك له‌پارتی‌‌و یه‌كێك له‌یه‌كێتی بێت ،چونكه هه‌ردو حیزبه‌كه له‌س���هر پاڵێوراوێ���ك رێكناك���ه‌ون‌و بۆ به‌رگرتن له‌مه‌ش گۆڕان له‌ڕێگای لیسته عێراقییه‌كانیتره‌وه كار ده‌كات بۆ ئهوهی پش���كه‌كانی كورد ته‌نها له‌الیه‌ن پارتیو یه‌كێتیه‌وه كاندید نه‌كرێن ،به‌ڵكه پشكی ئۆپۆزسیۆنیش ی تێدابێت.
له‌پاره‌ی نه‌وت پارە بۆ زانكۆكان ته‌رخان دەکرێت هه‌رچه‌نده له‌كابینه‌ی شه‌شه‌مدا بڕ ی 150ملی����ۆن دۆالر له‌پاره‌ی نه‌وت بۆ گه‌ش����ه‌پێدانی زانكۆكانی كوردستان ته‌رخانكراوه ،ب����ه‌اڵم له‌بودجه‌دا باس نه‌كراوه. هه‌ولێر ،ئاوێنه :به‌پێی نوس����راوێكی ئه‌نجومه‌ن����ی هه‌رێمی ب����ۆ كاروباری
نه‌وت‌و گاز به‌ژم����اره ( )3083كه ل ه 2011/12/13ئاراس����ته‌ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ك����راوهو وێنه‌یه‌كی ده‌س����ت ئاوێن����ه كه‌وت����وه ،ب����ڕی 150ملیۆن دۆالر ب����ۆ گه‌ش����ه‌پێدانی زانك����ۆكان ل����هو موش����ته‌قاته‌ی له‌ن����ه‌وت‌و گاز ده‌رده‌هێنرێت ته‌رخانك����راوهو به‌پێی
نوس����راوێكی حكومه‌ت����ی هه‌رێمیش به‌ژماره ( )3091كه له ()2011\12\14 ده‌رچوه بڕی پ����اره بۆ زانكۆكان له‌و 150ملیۆنه به‌م ش����ێوه‌یه دیاریكراوه (زانك����ۆی س����ه‌اڵحه‌دین 25ملیۆن، س����لێمانی 10ملی����ۆن ،ده����ۆك 10 ملیۆن ،كۆیه 10ملیۆن ،س����ۆران 10
ملیۆن ،هه‌ولێری پزیشكی 10ملیۆن، دروس����تكردنی چوار زانك����ۆ له‌ڕانیه‌‌و هه‌ڵه‌بج����هو گه‌رمیان‌و زاخۆ هه‌ریه‌كه‌‌و 15ملی����ۆن) ،ئ����هو 15ملیۆنه‌ش����ی ك����ه ده‌مێنێت����هوه دانراوه ب����ۆ ههر پێداویس����تییه‌كی دیكه كه زانكۆكان پێویستییان بێت.
دوو پارتی ئیسالمیو عه‌لمانی كۆنگره ده‌به‌ستن وا بڕی����اره ئه‌م����ڕۆ كۆنگ����ره‌ی ده‌یه‌م���� ی بزوتن����ه‌وه‌ی ئیس��ل�امیو 15ی مانگیش پێنجه‌می����ن كۆنگ����ره‌ی حیزبی ش����یوعی كوردستان له‌شاری هه‌ولێر ببه‌سترێن. س����لێمانی ،ئاوێنه :ئه‌مڕۆ به‌به‌ش����داری 640ئه‌ن����دام بزوتن����ه‌وه‌ی ئیس��ل�امی له‌شاری هه‌ولێر ده‌یه‌مین كۆنگرهی خۆی ده‌به‌س����تێت‌و تائێس����تاش ته‌نها رابه‌ری ئێستای بزوتنه‌وه ،س����دیق عه‌بدولعه‌زیز كاندیده بۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ی پۆسته‌كه. وته‌بێژی كۆنگ����ره‌ی ده‌یه‌می بزوتنهوهی ئیسالمی ،ش����وان قه‌اڵدزه‌یی له‌لێدوانێكدا ب����ۆ ئاوێنه رایگه‌یاند كه هه‌تا ئێس����تا به فه‌رمی ته‌نها رابه‌ری ئێس����تای بزوتنه‌وه، سدیق عه‌بدولعه‌زیز خۆی پااڵوتوه‌ته‌وه بۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ی پۆسته‌كه. س����ه‌باره‌ت بهو ده‌نگۆیانه‌ی كه ده‌وترێن هه‌ریه‌ك له (عیرفان عه‌لی عه‌بدولعه‌زیز‌و
كامیلی حاجی عه‌لی) خۆیان بۆ پۆس����ت ی رابه‌ری گش����تی ده‌پاڵێون ،ش����وان وتی "ده‌نگۆیه‌كی وه‌ها هه‌یه ،به‌اڵم تائێس����تا به‌فه‌رمی خۆیان كاندیده نه‌كردوه". ه����هر به‌وت����هی قه‌اڵدزه‌یی یه‌ك له‌س����هر شه‌ش����ی ئه‌ندامان����ی كۆنگره‌كه‌ی����ان ئافره‌تان����نو ده‌رباره‌ی ئ����ه‌وه‌ی كه ئاخۆ ئاف����ره‌ت بۆی هه‌یه خۆی كاندید بكات بۆ وه‌رگرتنی پۆس����تی رابه‌ری گشتی ،شوان وتی "ئاف����ره‌ت بۆی نییه خ����ۆی كاندید بكات بۆ پۆستی رابه‌ر ،به‌اڵم بۆیان هه‌یه خۆیان بۆ مه‌كته‌بی سیاسی بپاڵێون". بزوتنهوهی ئیس��ل�امی له‌س����اڵی 1978 دامهزراوهو یه‌كه‌مین رابه‌ریش����ی مامۆستا (عوس����مان عه‌بدولعه‌زیز) ب����رای رابه‌ری ئێس����تای بزوتنه‌وه بوه كه ساڵی 1999 كۆچی دوایی كرد. بزوتن����ه‌وه‌ی ئیس��ل�امی له‌هه‌ڵبژاردن����ی
په‌رله‌مان����ی كوردس����تاندا به‌لیس����تێك ی س����ه‌ربه‌خۆ به‌ش����داریكرد‌و دوو كورسی به‌ده‌س����تهێنا ئه‌وانی����ش (د .ئه‌حم����ه‌د وه‌رت����یو گوڵیزار ق����ادر)نو به‌وه‌رگرتنی وه‌زاره‌ت����ی ئه‌وقافی����ش به‌ش����دارییان له‌هه‌ردوو كابینه‌ی شه‌ش���� همو حه‌وته‌می حكومه‌تی ههرێم ك����ردووه ،به‌اڵم به‌پێی ئهو زانیارییانه‌ی ده‌ست ئاوێنه كه‌وتون، ئهو دوو په‌رله‌مانتاره‌ی بزوتنه‌وه به‌شداری ئه‌م كۆنگره‌یه ناكه‌ن ،له‌و بارهیهوه شوان قه‌اڵدزه‌یی وت����ی "گوڵیزار ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵته" ،به‌اڵم د .ئه‌حمه‌د وه‌رتی به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه به‌شداری كۆنگره‌كه ناكات. هه‌روه‌ها وا بڕیاره له ()15ی ئه‌م مانگه‌دا حیزبی ش����یوعی كوردس����تان پێنجه‌مین كۆنگرهی خۆی له‌شاری هه‌ولێر به‌به‌شداری نزیك����هی 200كه‌س به‌ئه‌ندام‌و چاودێره‌وه ببه‌ستێت .له‌و بارهیهوه ئه‌ندامی كۆمیته‌ی
ناوه‌ندی حیزبی شیوعی كوردستان ،ته‌ها سڵێمان كه هه‌مانكات ئه‌ندامی ده‌سته‌ی ئام����اده‌كاری كۆنگرهی����ه له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایگه‌یاند كه كۆنگره‌كه‌یان به‌سه‌ر كۆمه‌ڵێك ته‌وه‌ری جیاوازدا دابه‌شكراوه‌‌و كۆمه‌ڵێ����ك راپۆرت����ی س����ه‌ره‌كی تاوتوێ ده‌كرێن له‌وان����ه (ره‌شنوس����ی راپۆرتی سیاس����ی ،راپۆرتی به‌رنام����ه ،په‌یڕه‌وی ناوخ����ۆ ،راپۆرتی چاالكیی����ه‌كان له‌نێوان هه‌ردوو كۆنگره ،پێداچونهوهو گفتوگۆكردن له‌سه‌ر راپۆرتی دارایی)و دواتر به‌شێوه‌ی ( )1+ 50ده‌خرێنه ده‌نگدانه‌وه. حیزبی ش����یوعی كوردستان ساڵی 1993 دامهزراوهو سكرتێره‌كه‌شی كه‌مال شاكیره‌‌و خاوه‌ن����ی ی����ه‌ك كورس����ییه له‌په‌رله‌مانی كوردستان‌و به‌وه‌زاره‌تی رۆشنبیری‌‌و الوان به‌ش����دارن له‌هه‌ردوو كابینه‌ی شه‌ش����همو حه‌وته‌می حكومه‌تی ههرێم.
حاڵه‌تی ئاگركه‌وتنه‌وه زیادی كردووه ئا :ئاسۆ سه‌راوی به‌پێی ئاماره‌كانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی به‌رگری شارستانی سلێمانی، حاڵه‌ته‌كانی ئاگركه‌وتنه‌وه زۆر زیادیان كردووه ،زۆرینه حاڵه‌ته‌كانیش به‌هۆی "شۆرتی كاره‌با"وه رووده‌ده‌ن ،وته‌بێژی ئهو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه ،نه‌قیب خه‌ڵوه‌ت ئه‌حمه‌د رایده‌گه‌یه‌نێ "به به‌راورد به 6 مانگی یه‌كه‌می ساڵی پێشوو ،ئه‌مساڵ 309حاڵه‌تی ئاگركه‌وتنه‌وه زیادی كردووه". به‌ڕێوه‌به‌ری هون����ه‌ری له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ی به‌رگری‌‌و شارس����تانی سلێمانی‌‌و وته‌بێژی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌ك����ه ،نه‌قی����ب خه‌ڵوه‌ت ئه‌حم����ه‌د له‌دیدارێك����ی ئاوێن����ه‌دا ئاماژه بهوه ده‌كات كه لهش����ه‌ش مانگی یه‌كه‌می ئه‌مس����اڵدا 1457حاڵه‌تی ئاگركه‌وتنه‌وه له‌سنوری پارێزگای سلێمانی روویانداوه، ئه‌م����ه‌ش به ب����ه‌راورد به ش����ه‌ش مانگی یه‌كه‌می ساڵی پێشوو زۆر زیادی كردووه، چونكه له 6مانگی یه‌كه‌می ساڵی پێشوو 1148حاڵه‌تی ئاگركه‌وتنه‌وه ههبووه ،به‌م ئه‌نجامه‌ش وه‌ك نه‌قیب خه‌ڵوه‌ت ده‌ڵێت " 309حاڵه‌ت����ی ئاگ����ر كه‌وتن����هوه زیادی كردووه". ئ����ه‌م به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی����ه ك����ه 33بنكه‌ی له‌ناو ش����ارو قهزاو ناحیه‌كانی س����نوری
پارێ����زگای س����لێمانیدا هه‌ی����ه ،جگ���� ه له‌ئاگركوژاندن����هوه ،له‌كاتی كاره‌س����اتی الفاوو پێداویستی جۆراوجۆری هاوواڵتیان ل����ه‌دوای ئاگاداركردنه‌وه‌ی����ان له‌ڕێ����گای ژماره ته‌له‌فونی 115وه به‌ده‌م داواكاریی خه‌ڵكییه‌وه ده‌چن. یه‌كێ����ك له‌ه����ۆكاره س����ه‌ره‌كیه‌كانی ئاگركه‌وتنه‌وه ،به‌تایبه‌ت له‌ناوشاردا ،وه‌ك نه‌قیب خه‌ڵوه‌ت ئاماژه‌ی پێده‌كات شۆرتی كاره‌بایه ،ئهوه روونیك����ردهوه ،زۆرینه‌ی ئهو ئاگرانه‌ی له‌ن����او مااڵندا ده‌كه‌وێته‌وه، هۆكاره‌ك����هی نه‌كوژانه‌وه‌ی ش����احینه‌ی مۆبای����ل‌و (یو پی ئێ����س)ی كۆمپیوتهرو بردنی وایه‌ره به‌ژێر كومبار‌و فه‌رشدا ،ئهو ده‌ڵێت "به ب����ه‌رده‌وام هاوواڵتیانمان لهوه ئاگاداركردۆته‌وه ،كاتێ����ك له‌ماڵ نابن با هه‌موو وایه‌ری كاره‌باكانیان بكوژێننه‌وه، به‌اڵم به‌داخه‌وه خه‌ڵ����ك كه‌متر پابه‌ندی ئ����هو رێنماییان����ه ده‌بێ����ت" .جگه‌له‌وه، دانان����ی (كۆنداكت����ه‌ری ئۆتۆماتیك) بۆ گۆڕین����ی كاره‌بای مۆلیده به س����ه‌ره‌كی‌‌و به‌پێچه‌وان����هوه ،به بۆچون����ی ئهو نه‌قیبه هۆكارێكی تری كه‌وتنه‌وه‌ی ئاگری مااڵنه. ئ����هو ده‌ڵێت "بۆیه دوام����ان له‌هاوواڵتیان ئه‌وه‌یه ،كه ئ����هو كۆنداكته‌ره‌ی دایده‌نێن له‌جیات����ی ئۆتۆماتیك با ئاس����ایی بێت‌و به‌ده‌ست ئاڵوگۆڕی پێبكه‌ن ،چونكه بهو جۆره مه‌ترس����یی ئاگركه‌وتن����هوه كه‌متر ده‌بێت ،من بۆ ماڵی خ����ۆم كۆنداكته‌ری
ئۆتۆماتیك����م دانه‌ن����اوه" .له‌ب����اره‌ی كه‌وتنه‌وه‌ی ئاگر له‌ده‌ره‌وه‌ی شاره‌كانیش ئ����ه‌وه‌ی رونك����ردهوه ،كه ه����ۆكاره‌كان زۆرن وه‌ك "كه‌مته‌رخه‌می����ی به‌ش����ێك له‌برا ش����وانه‌كان ،یاخود گه‌ش����تیاره‌كان كاتێ����ك ئاگ����ر ده‌كه‌ن����هوه دوای خۆیان نایكوژێننه‌وه .به‌ده‌رل����هوه هه‌ندێجاریش رووداوی سروش����تیی وه‌ك هه‌وره‌بروسكه ده‌بێته هۆی كه‌وتنه‌وه‌ی ئاگر". له‌ب����اره‌ی قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ی هاوواڵتیانیش كاتێك به‌هۆی كه‌وتنه‌وه‌ی ئاگره‌وه توشی زی����ان ده‌ب����ن ،نه‌قیب خه‌ڵ����وه‌ت هێمای به‌وه‌دا ،كه ئه‌گه‌ر هۆكاری ئاگركه‌وتنه‌وه‌كه حكومه‌ت بێت ئه‌وا هاوواڵتیه‌كه قه‌ره‌بوو ده‌كرێته‌وه" ،رێژه‌ی قه‌ره‌بوه‌كه‌ش به‌شی یاسایی پارێزگای سلێمانی بڕیاری له‌سه‌ر ده‌دا" .ئ����هو جه‌خت له‌وه‌ش دهكاتهوه كه پێویس����ته هه‌موو هاوواڵتییه‌ك ئامێرێكی ئاگركوژاندنه‌وه له‌ماڵه‌كه‌یدا هه‌بێت "ههر ب����ۆ زیاتر هاندانی خه‌ڵكی����ی زۆر جار به هاوواڵتی����ان ده‌ڵێن ئه‌گه‌ر ژنه‌كه‌ت خۆش ده‌وێت ئه‌وا ئامێرێك����ی ئاگركوژانه‌وه بۆ ماڵه‌ك����هت بك����ڕه" .وته‌بێژه‌كه‌ی به‌رگری شارس����تانی ،ئ����ه‌وه‌ش روونده‌كاته‌وه كه له‌دوای رووداوی س����وتانی ئوتێل سۆما، ك����ه چه‌ندی����ن ك����ه‌س بوون����ه قوربانی، چاالكیه‌كانیان زیاتر بووهو وتی "له‌پێدانی مۆڵه‌تی زۆرینه‌ی شوێنه‌كان ،ره‌زامه‌ندیی ئێمه وه‌رده‌گیرێ".
ئاوێنه‌ی روداوه‌کان
داستان‌و درۆ له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج ی ی چه‌ند ساڵێك ی نییه لهماوه شاناز كه‌م���دا ملیاردێ���رو ملوێنێره‌كان���ت، به دۆالر بفڕنه ح���ه‌واو هه‌زار هێنده ێ ش���ه‌رمه‌زاریی ه زی���اد بك���ه‌ن ،ل��� ی له‌س���ێ پارێزگادا ،ب���ه بودجه‌یه‌ك زه‌به‌الحه‌و‌ه ش���هو نه‌بێ���ت كه‌ناڵێك ماڵ ه هه‌ژارێك نیش���ان ن���ه‌دات ،ك ه ی پ���ڕ فرمێس���كه‌وه بۆ ژیان به‌چاو ی گه‌وره‌ی ه نه‌پاڕێته‌وه .شه‌رمه‌زارییه‌ك له‌م واڵته‌دا هه‌بن ك���ه‌الوه‌ش نه‌بێت ی ی نرخ���ی گوند تیای بژی���ن ،كه‌چ ئه‌ڵمان���یو س���ویدی‌‌و فه‌ڕه‌نس���یو ئیتال���یو ئه‌مه‌ریكی‌‌و هت���د ده‌قات‌و ی بیس���ت قات زیاد بكات‌و كه‌شو فش ئه‌وه‌ش به‌س���ه‌رمیلله‌تا بكرێت گوای ه خانوو تهالرو ڤێال بۆ ئه‌وان دروس���ت ی گهورهو ده‌كرێت ،ش���ه‌رمه‌زارییه‌ك ی ناش���رینه به‌رپرس هه‌بێت درۆیه‌ك ل���ه‌م‌واڵته ،س���ه‌ره‌تا بڵێ���ت پێنج ملی���ار دۆالر پاش���ه‌كه‌وتمان ههیهو دوایی بڵێ���ت قڕانێكمان نییهو ته‌نیا ێ ش���یرینییه ،س���ه‌ره‌تا بڵێت دڵۆپ ن���ه‌وت ناڕوات��� ه دهرهوهو دواتریش بێت‌و بڵێت ده‌توانین غاز بۆ توركیاو ئه‌وروپا بنێرین‌و قس���ه‌ش لهوه بكات ی نیشتمانییه‌‌و هه‌موو ئه‌م ه پڕۆژه‌یه‌ك ی غازه‌ك هی لێو‌ه دێت ئهو ناوچانه‌ش ی ی دۆزه‌خ بچ���ن ،كه‌چ ل���ه‌ده‌رواز‌ه ی تر پارك‌و ب���هو پاره‌یه‌ش لهش���وێن باخچه‌و تهالرو ڤێال دروست ده‌كرێت. ی گ���ه‌وره‌و بێوێنه‌ی ه ش���ه‌رمه‌زارییه‌ك ی گومرگ‌و ێ پارێزگادا سه‌ره‌ڕا له‌س��� ی دیكه ،بڵێین باج‌و خه‌راج‌و پڕۆژه‌گه‌ل ی دوو گه‌ر به‌غا پاره نه‌نێرێت به‌رگه مانگ ناگرین ،سندوقێكیشمان نیی ه تا ی روداوی له‌ناكاو ،كاره‌سات، بڕه‌پار‌ه ی یان كتوپڕی تیا هه‌ڵبگیرێت ،باس��� ی ده‌وڵه‌تی���ش ده‌كه‌ی���ن وه‌ك ئهوه ی ماڵه‌باجێن ه ده‌وڵه‌ت دروستكردن یار ی بێت .ئاخر لهوه عه‌یب تر ده‌بێت چ ی 200هه‌زار پێشمه‌رگه‌مان بێت نزیكه ی توركیا هه‌بێت‌و هێش���تا ده‌بابه‌كان ی نیشتمان بن، له‌سه‌ر سینگ‌و به‌رۆك هێش���تا رۆژانه له‌جه‌له‌والو سه‌عدیه‌و خورمات���وو راوی ك���ورد ده‌كرێ���ت، ی ئێم��� ه به‌رپ���رس‌و ده‌س���ه‌اڵتداران ی به‌وه‌وه ده‌كه‌ن كاره‌بایان ش���انازی دابین كردووه له‌كاتێكدا كاره‌با خێرو ی چه‌ند بێره‌ك��� هی ده‌چێت��� ه گیرفان سه‌رمایه‌دارێكه‌وه ،زۆر كات گوێمان له‌و قس��� ه پوچ ه ده‌بێت ك ه ئه‌وترێت ی ێ میلله‌ت هی���چ نین ،كه‌چ ئێم��� ه ب نه‌ك ئاگایان له‌میلل���هت نییه ،بگره ئهو ژم���اره ته‌له‌ف���ون‌و مۆبایالنه‌ش خۆیان ده‌ی���ده‌ن به خه‌ڵك ،یان ههر وه‌اڵم نادرێته‌وه ،یان پاسه‌وانه‌كانیان وه‌اڵم ده‌دات���هوهو هه‌موو جارێكیش ئه‌ڵێ "گه‌وره‌م" له‌كۆبوونه‌وه‌یه! چه‌ند شه‌رمه به‌رپرس���ێك له‌ته‌له‌فزیۆنه‌و‌ه ی هه‌رگیز ی باڵو بكاته‌وه‌و دوای ژماره‌كه وه‌اڵم نه‌داته‌وه ،چه‌ند ش���ه‌رمه‌زاریی ه به‌رپرس���ێك چوار پێنج ژماره بدات ه هاوواڵتیان‌و دوای���ه‌ش هه‌رگیز كه‌س ی ده‌ستی لێ گیر نه‌بێت ،له‌سه‌ر قس ه ئهو نه‌خ���ۆش بۆ چارهس���هر ببرێت ه توركیاو ئه‌رده‌ن‌و ئێ���ران‌و دواتریش ی ل���هو خه‌ڵك ه كه‌ڕ بكات، ی خۆ گوێ ێ پارێزگادا چه‌ند ش���ه‌رمه‌زارییه له‌س ی ئێكسپایه‌ر ته‌نگ ب ه خواردن‌و ده‌رمان هاوواڵتیان هه‌ڵبچنێت‌و كه‌سیش سزا نه‌درێت ،چه‌ند ش���ه‌رم ه زیاتر له‌چوار ی پێنج س���اڵه هه‌موو رۆژێك باس��� یه‌كگرتن���ه‌وه‌ی ئاس���ایش ده‌كرێت‌و دوایه‌ش درۆ ده‌رده‌چێ���ت ،چه‌ندین ێ ی گه‌نده‌ڵی ل ی دژایه‌ت��� س���اڵ ه الف ی ی زۆر جار مافیاكان ده‌درێ���ت‌و كه‌چ ی ئێره‌‌و‌ه به حه‌وت ئیتالیا له‌چاو ئهو ئ���او ش���ۆراونه‌ته‌وه! چه‌ند ش���ه‌رم ه له‌م هه‌رێمه‌دا رۆژنامه‌نووس بدزرێ‌‌و ی ی له‌بر ێ هاوپیشه‌كه‌ش ببرێ‌‌و بكوژر ره‌خن���ه بگرێت ل���هو دۆخ���ه ببێت ه زوڕناژه‌ن‌و داستان بهۆنێته‌وه.
هه‌نوکه
) )334سێشه‌ممه 2012/7/10
مالیکی چی بۆ بارزانی هه‌ڵگرتووه؟
3
شه‌ڕی مالیکی له‌گه‌ڵ بارزانی ده‌ستیپێکرد ئا :شوان محه‌مه‌د
له‌گه‌ڵ پاشه‌کشه‌ی ئهو داواکاریانه‌ی ده‌یانویست مالیکی له‌سه‌رۆک وه‌زیران البه‌رن ،ملمالنێی نێوان بارزانیو مالیکی پێیناوه‌ته قۆناغێکی نوێوه‌و مالیکی چه‌ندین پالنی هه‌ی ه بۆ الوازکردن‌و شکاندنی بارزانی. س���ه‌رچاوه‌یه‌کی ئ���اگادار له‌به‌غداوه ت که نه‌یویس���ت ناوی ئاش���کرا بکرێ ب��� ه ئاوێن���هی راگه‌یاند ک���ه مالیکی چـــــه‌ن���د جارێ���ک له‌کۆبونه‌وه‌کانی له‌گ���هڵ نوێنه‌ران���ی ک���ورد ،جه‌ختی له‌س���هر ئهوه کردۆته‌و‌ه ک��� ه بارزانی مــه‌ترس���ییه له‌سه‌ر کوردو عێراق ،ئهو سه‌رچاوه‌ی ه ئه‌وه‌ش���ی نه‌شار‌ده‌وه ک ه مالیکی کار ده‌کات بۆئه‌وه‌ی به‌ته‌واویی تاڵه‌بانی‌و عه‌الوی‌و مالیکی‌و بارزانی له‌کۆبونه‌وه‌یه‌کی رابردوویاندا بارزانی که‌نار بخات‌و بۆ ئه‌مه‌ش پالنی س���ه‌رچاوه‌که‌ی ئاوێن���ه ئاماژه‌ی بۆ فره‌الیه‌نی سیاس���یو ئابوریو ئیداری ده‌یه‌وێت هه‌ڵوێستی بارزانی به‌ته‌واوی بکش���ێنێته‌و‌ه ک���ه چه‌ندی���ن س���اڵ ه هه‌یه. "ئیح���راج" ب���کات ل���ه‌الی تورکه‌کان‌و له‌ناوچه‌ی ئامێدی س���هر ب ه پارێزگای ئه‌وه‌کرد ک ه ئه‌گه‌ر مالیکی ئه‌م کاران ه بکات ،هیچ ده‌س���ه‌اڵتێک ب���ۆ بارزانی کار ده‌کات بۆئ���ه‌وه‌ی دووری بخاته‌و‌ه دهۆک جێگیرن. مالیک���ی له‌به‌رنامه‌ش���یدایه که دوو ناهێڵێته‌وه‌و له‌س���هر زیاتر له‌ئاستێکی له‌میح���وه‌ری تورکه‌کان‌و دوایی بیخات ه مالیکی ده‌یه‌وێت له‌سه‌ر ئاستی فیرقه له‌س���وپای عێ���راق بنێرێت بۆ هه‌رێمایه‌ت���یو عه‌ره‌ب���یو ئیس�ل�امی سیاسی چی به‌رامبه‌ر بارزانی بکات؟ ژێر کۆنترۆڵی خۆیه‌وه. به‌پێ���ی ئ���هو زانیاریان���هی س���هر س���نووری تورکیا ب���ۆ به‌رگرتن هه‌ڵوێس���تی بارزانیو ههرێم "ئیحراج" به‌پێی ئهو زانیاریانه‌ی ده‌ست ئاوێن ه که‌وتووه،مالیکی ب ه ئاشکرا وتوویه‌تی له‌س���ه‌رچاوه‌که‌ی ئاوێن���هوه ده‌س���ت له‌هه‌ڕه‌ش���ه‌کانی ئ���هو ده‌وڵه‌ته ،ئهو ده‌کات. "ئه‌مه‌ی کورد ده‌ی���کات ده‌وڵه‌ت له‌ناو که‌وت���ووه ،مالیکی له‌ڕێگای حکومه‌تی دوو فیرقه‌ی ه س���هر به س���وپای عێراق مالیکی ده‌ستیکردوو‌ه ده‌وڵه‌تدایه‌و ئێمه ئه‌مه قبووڵ ناکه‌ین" ،فیدراڵ���یو په‌رله‌مان���هوه ،کارده‌کات ده‌بن‌و ره‌نگه ته‌نها س���ه‌رکرده‌و چه‌ند به‌ده‌رکردنی پارتییه‌کان هه‌روه‌ها وتویه‌تی "م���ن یه‌کێک بووم ب���ۆ ده‌رکردنی به‌یاننامه‌ی���ه‌ک به‌ناوی ئه‌فسه‌رێکی کورد بن. ئهو رێوشوێنانه‌ی سه‌رۆک وه‌زیرانی ب���ۆ مه‌س���ه‌له‌ی هه‌بوون���ی ده‌زگای له‌وانه‌ی له‌گه‌ڵ فیدراڵیه‌تدا بووم ،به‌اڵم حکومه‌تی عێراقهوه ک ه هێرش���ه‌کانی ئێستا من دژی ئهو سیسته‌مه‌م‌و ده‌بێت سوپای تورکیا بۆ سه‌ر خاکی هه‌رێمی سیخوڕیی ئیسرائیل له‌سه‌ر خاکی ههرێم عێراق (نوری مالیکی) گرتوویه‌تیه‌به‌ر ک ه ناوبه‌ناو راپۆرت ه رۆژنامه‌وانییه‌کان دژی بارزانیو پارتی ،ههر ته‌نها له‌سه‌ر ده‌ستکاریی ده‌ستور بکه‌ین ،ئه‌گه‌ر نا کوردستانی عێراق مه‌حکوم بکات. ههر له‌م ب���واره‌دا مالیکی ده‌یه‌وێت باس���ی لێده‌که‌ن ،مالیکی ب ه نیاز‌ه داوا ئاس���تی سیاس���یدا نه‌یهێش���تۆته‌وه، ئه‌وا م���ن کار به‌ده‌س���توور ناکه‌م‌و با به‌ڕه‌س���می داوا لهبارزانیو حکومه‌تی له‌بارزانی بکات ک ه ده‌زگا سیخوڕیه‌کانی به‌ڵک���و مالیک���ی به‌نی���ازه کۆمه‌ڵێک تۆزی لێبنیشێت". هه‌روه‌ه���ا به‌پێی ئ���هو زانیاریانه‌ی هه‌رێ���م ب���کات ک���ه داوا له‌حکومه‌تی ئیسرائیل له‌هاوینه‌هه‌واری سه‌الحه‌دین بڕیاری حکوم���ی دژی کادیرانی پارتی له‌ن���او حکومه‌تی فیدراڵ���دا ده‌ربکات، ده‌س���ت ئاوێن���ه که‌وت���ووه ،مالیکی تورکیا بکه‌ن ئهو بنک ه س���ه‌ربازیانه‌ی ده‌ربکات.
مالیکی: ئه‌مه‌ی کورد ده‌یکات ده‌وڵه‌ت له‌ناو ده‌وڵه‌تدایه‌و ئێمه ئه‌مه قبووڵ ناکه‌ین له‌فه‌یسبووکی مه‌سعود بارزانییهوه به‌پێی ئهو زانیاریانه‌ی ده‌س���ت ئاوێن ه که‌وتووه ،ئێس���تا س���ه‌ره‌تاکانی ئهو بڕیارانه ده‌رکه‌وتوون. به‌پێ���ی دۆکیۆمێنتێک ک ه ده‌س���ت رۆژنام���هی ئاوێنه که‌وت���ووه ،ده‌زگای ش���ه‌هیدان (مؤسس���ة الش���هید) ک ه ده‌زگایه‌کی گه‌وره‌ی ش���ه‌هیدانه له‌سه‌ر ئاس���تی عێراق‌و سه‌رۆکه‌که‌ی له‌ئاستی وه‌زیردایه‌و جێگره‌که‌ی به‌پله‌ی وه‌کیل وه‌زیره ،به‌بڕیارێکی نهێنی له2012/6/10 به‌پێ���ی ئاماژه‌بڕیارێک���ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی عێراق ژماره 457ی س���اڵی ( 2011ف���ارس عومه‌ر س���ه‌عدواڵ) ک ه کادیرێکی پارتی دیموکراتی کوردستانه، به‌بیانووی نه‌بوونی بڕوانامه ،له‌جێگری سه‌رۆکی ده‌زگاک ه البراوه‌و ته‌نها مافی ئهوهی���ان داوه‌تێ که وه‌ک "فه‌رمانبه‌ر"
بمێنێته‌وه. ههر له‌میانه‌ی ئهو بڕیاره حکومیانه‌دا، به‌بڕیارێک���ی حکوم���ی ،فه‌ریق روکن (عه‌ب���ود قه‌مب���هر) به‌رپرس���ی پالنی سه‌پاندنی یاسا له‌ناو به‌غداد ده‌سه‌اڵتی س���ه‌رۆکی ئه‌رکان (بابه‌ک���ر زێباری) پێدراوه ،ئه‌م به‌رپرس���هی پارتی وه‌ک مۆڵه‌تپێ���دان نێردراوه‌ته‌و‌ه ب ۆ هه‌رێمی کوردستان. سه‌باره‌ت ب ه دروستکردنی جیاوازیی‌و ملمالن���ێ له‌نێ���وان ئی���داره‌ی پارتیو یه‌کێتی-دا ،ده‌نگوباسی ئهوه له‌ئارادای ه ک ه پش���کی %17له‌بودجه‌ی ههرێم ک ه ئێس���تا ب ه رێژه‌ی %58ب���ۆ ههولێرو دهۆک‌و %42بۆ س���لێمانیو گه‌رمیان خ���ه‌رج ده‌کرێت ،بکرێت به‌ڕێژه‌ی %50 بۆ هه‌ردوو ناوچه‌که.
"مه‌سرور" هه‌ڵكشا‌و "نێچیر" داكشا ئا :كه‌ریم پێرێ به‌فه‌رمیی "ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی ههرێم" راگه‌یه‌ندراو "مه‌سرور بارزانی"ش به‌ڕاوێژكاری ئهو ئه‌نجومه‌نه دیاریكرا ،ئه‌م پۆسته نوێیه جگه له‌وه‌ی جومگه‌یه‌كی هه‌ستیاری دیكه‌ی ئه‌منی ههرێم له‌نێو ده‌ستی پیاوێكی بارزانیدا چڕ دهكاتهوه ،هه‌رچی زیاتریش رۆڵی "مه‌سرور" له‌نێو هه‌رێمی كوردستان‌و له‌ناو پارتیو بنه‌ماڵه‌ی بارزانیشدا به‌هێزتر ده‌كات.
له‌ناو پارتیدا سه‌رۆكایه‌تی‌‌و نه‌مری ته‌نها به‌وانه ده‌درێت كه هه‌ڵگری جیناتی ماڵی بارزانین
"نێچیرڤ���ان بارزان���ی" وه‌ك جێگر ی سه‌رۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان‌و وه‌ك ك���وڕی ئیدری���س بارزانیو وه‌ك ك���وڕه‌زای مس���ته‌فا بارزان���ی ،ك���ه له‌قاره‌مان���ی یه‌كێ���ك لهش���انۆگه‌رییه به‌ناوبانگه‌كان���ی شكس���پیر "هاملێت" ده‌چێت ،خ���هون به‌پله‌و پایه‌و به‌تاجی داده‌ڕێژرێ���ت ،زۆرێ���ك له‌ئام���اژه‌كان س���ه‌رۆكایه‌تی مامیه‌وه ده‌بینێت ،به‌اڵم رووه‌و ئ���هو ئاڕاس���ته‌یه‌ن كه ئێس���تا ب���ۆ گۆڕینی ئهو خه‌ونه ب���ۆ واقیعێكی له‌وێدا ئاماده‌كاریی بۆ "میر"ێكی نوێی به‌رده‌ست ،ئاسته‌نگێكی له‌به‌رده‌مدایه بنه‌ماڵه‌ی بارزانی ده‌كرێت ،كه ئه‌ویش كه رۆژ به‌ڕۆژ گه‌وره‌تر ده‌بێت" :مه‌سرور "مه‌سرور بارزانی"یه. دی���اره له‌مێژه ئ���هوه بڕاوه‌ته‌وه كه بارزانی". له‌م���اوهی ئ���ه‌م ده دوانزه س���اڵه‌ی س���ه‌رۆكی داهاتووی پارت���ی ،ده‌بێت راب���ردوودا ،ب���ه‌رده‌وام رۆڵی نێچیرڤان هه‌ڵگری جیناتی "بارزانی" بێت ،به‌اڵم له‌نێو پارتیو بنه‌ماڵ���هی بارزانیدا روو ئهوهی ت���ا ماوهی���ه‌ك له‌مه‌وبه‌ر جێی له‌داش���كان‌و له‌به‌رامبه‌ریش���دا رۆڵ���ی پرسیار بوو :ئایا س���ه‌رۆكی داهاتوو ی "مه‌سرور" له‌هه‌ڵكش���اندا بووه ،ئهوهی ئه‌م پارته‌ی ماوهی 67س���اڵه له‌الیه‌ن رۆڵی سه‌ره‌كیشی له‌پێچه‌وانه‌كردنه‌وه‌ی ب���اوك‌و كوڕێك���هوه به‌ڕێوه‌ده‌برێ���ت، ئه‌م هاوكێش���ه‌یه‌دا بینی���وه ،پیاوێكی نێچیرڤان ده‌بێت یان مه‌س���رور؟ به‌اڵم خاكی پۆش‌و جامانه س���ووره كه زیاتر ئێس���تا به‌ئاش���كرا ئهوه روونده‌بێته‌وه له‌بیست س���اڵه له‌نێو هه‌یبه‌ت‌و شكۆی ك���ه مه‌س���عود بارزان���ی ئ���ه‌وه‌ی باخێك���ی رازاوه‌ی هاوینه‌هه‌وارێك���ی یه‌كالییكردۆته‌وه ،ئهو له‌و ساته‌وه‌خته‌وه هه‌ولێ���ردا ژیان به‌س���هر ده‌ب���ات .له‌و هه‌نگاو به‌هه‌نگاو كاری بۆ گه‌وره‌كردنی هاوینه‌هه‌واره‌دا ك���ه به‌بازنه‌ی یه‌كه‌می رۆڵی مه‌س���رور كرد كه ه���ات یه‌كێك دروستكردنی بڕیاری پارتی داده‌نرێت ،له‌ناوه‌نده هه‌ره گرنگ‌و به‌هێزه‌كانی نێو جگه له‌ماڵی س���ه‌رۆكی ههرێم ،س���ێ پارتی بهو س���پارد كه ئه‌ویش ده‌زگای ماڵی دیكه‌ش هه‌ن كه كوڕ‌و براو برازای "پاراستن" بوو ،ئهو ده‌زگا نهێنییه‌ی كه س���ه‌رۆكن :مه‌س���رور بارزانیو سیداد هه‌وڵده‌دات به‌وردیی چاودێریی هه‌موو بارزانیو نێچیرڤ���ان بارزانی ،له‌و چوار رووبه‌رو هه‌موو كه‌س���ێكی ئه‌م هه‌رێمه ماڵه‌دا چی ده‌گ���وزه‌رێ‌‌و ئاماده‌كاریی بكاو له‌هه‌موو شوێنێكدا به‌ئاگاو حازرو ب���ۆ چی ده‌كرێ���ت؟ نه‌ك ه���هر به‌الی ئاماده بێت. مه‌س���عود بارزان���ی له‌قۆناغێك���ی بارزانی���ه‌كان‌و پارتییه‌وه گرنگه ،به‌ڵكو بۆ خه‌ڵكی كوردس���تانیش گرنگ‌و جێی دیكه‌ش���داو به‌دیاریكراویی له‌كۆنگره‌ی بایه‌خه ،له‌نێو ئهو مااڵنه‌دا جگه له‌وه‌ی س���یانزه‌هه‌می پارتیدا كه ساڵی 2010 نه‌خشه‌و پالن بۆ ملمالنێكانیان له‌گه‌ڵ ساز كرا ،به‌شێوه‌یه‌كی زیره‌كانه رێگه‌ی ده‌ره‌وه‌ی خۆیان ده‌كێش���رێت ،پالن بۆ له‌س���ه‌رهه‌ڵدانی ههر جۆره ركه‌به‌ری‌‌و زۆرانبازییه ش���اراوه‌كانی ناوخۆش���یان ناكۆكییه‌كی ئاشكرای نێوان نێچیرڤان‌و
نێچیرڤان‌و مه‌سرور بارزانی له‌کۆنگره‌ی 13ی پارتیدا مه‌سرور گرت ،كه هات له‌ڕێگه‌ی "ته‌عین ك���ردن"هوه نێچیرڤانی به‌جێگری خۆی دیاریكردو له‌ڕێگه‌ی هه‌ڵبژاردنیش���هوه زۆرترین رێ���ژهی ده‌نگه‌كانی كۆنگرهی پارتی بۆ "مه‌س���رور"ی كوڕی مسۆگه‌ر ك���رد .له‌درێ���ژهی كورتكردن���ه‌وه‌ی ده‌س���ته‌كانی نێچیرڤان بارزانیش���دا، ل���ه‌دوو س���اڵ له‌مه‌وب���ه‌ره‌وه ت���ا ئه‌م چه‌ند مانگه‌ی دوای���ی كه ناوبراو وه‌ك سه‌رۆكی كابینه‌ی حه‌وته‌می حكومه‌تی ههرێم ده‌ستبه‌ركار بوو ،له‌چوارچێوه‌ی پارتی���دا چه‌ن���د بڕیارێ���ك دراون كه هه‌موویان ده‌چنه خانه‌ی به‌رژه‌وه‌ندیی "مه‌س���رور بارزانی"ی���هوه ،ب���ۆ نمونه "ده‌زگای وه‌به‌رهێن���ان"ی پارت���ی كه پێشتر نێچیرڤان یه‌ك همو دوا قسه‌ی تیا ده‌كرد ،به‌پێی لێدوانی سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگاداری نێو پارتی "ئێستا موتڵه‌قه‌ن په‌یوه‌ندی���ی ب���هوهوه نیی���هو به‌مه‌ش ش���اده‌مارێكی ده‌س���ه‌اڵتی سیاس���یو ئابوری ئه‌ویان بڕی". ههر به‌پێی ئه‌م س���ه‌رچاوه ئاگاداره "له‌دابه‌ش���كردنی ئۆرگانه چاالكه‌كانی پارتیدا وه‌ك لقه‌كان‌و رێكخس���تنه‌كان‌و قوتابیان‌و الوان ،زۆربه‌ی هه‌ره زۆریان دراون ب���هو كه‌س���انه‌ی له‌مه‌س���رور بارزانییهوه نزیكن تا نێچیرڤان". ی لهوه كرد كه س���ه‌رچاوه‌كه باس��� جومگه‌یه‌كی ده‌سه‌اڵتی گرنگی دیكه‌ی پارتی "په‌یوه‌ندییه‌كان���ی ده‌ره‌وه"یه، كه جگ ه له‌په‌یوه‌ندییه سیاس���ییه‌كان،
زۆرب���هی په‌یوه‌ندیی���ه ئاب���وریو بازرگانیه‌كانیش���ی پی���ا تێده‌په‌ڕێت، له"فه‌الح مس���ته‌فا" س���ه‌ندراوه‌ته‌وه‌و به‌كرده‌ك���ی دراوه به"هێمن هه‌ورامی" ك���ه له‌مه‌س���روره‌وه نزیك���ه ،ته‌نانه‌ت له‌كاروباری حكومه‌تیش���دا س���ه‌ره‌ڕای ناڕه‌زایی نێچیرڤانیش ،هێش���تا پارتی "كه‌ریم س���نجاری" به‌وه‌زی���ری ناوخۆ دانایه‌وه كه دیس���ان له‌بارزانی باوك‌و كوڕه‌وه زۆر نزیكه. س���ه‌رچاوه ئاگاداره‌كه ئاماژه‌ی بهوه كرد كه پێش���تر له‌كابینه‌ی پێنجه‌مدا، زۆرب���هی ئه‌ندامان���ی مه‌كته‌به‌ك���هی نێچیرڤ���ان غه‌ی���ره بارزان���یو غه‌یره پاراس���تن بوون ،به‌اڵم له‌م كابینه‌یه‌دا مه‌كته‌بی سیاسی پارتی به‌ڕێوه‌به‌رێكی مه‌كته‌بی بۆ دیاریكرد كه په‌یوه‌ندییه‌كی توندوتۆڵی له‌گه‌ڵ "مه‌سرور بارزانی"دا ههیهو پێشتر بۆ ماوهی ده ساڵ كاری له‌گ هڵ ئ���ه‌ودا كردووه ك���ه "نێچیرڤان ئه‌حم���ه‌د"ه ،واته "مه‌كته‌به‌كه‌ش���یان كۆنتڕۆڵ كردووه". ئه‌م س���ه‌رچاوه‌یه س���ه‌ره‌ڕای ئهوهی جه‌غت ل���هوه دهكاتهوه ك���ه خاڵێكی الوازی "مه‌س���رور" ل���ه‌الی پارتییه‌كان ئهو وێن���ه ره‌ش‌و تۆقێنه‌ره‌یه ده‌رهه‌ق به"پاراستن" هه‌یه ،ئاماژه به‌دوو خاڵی به‌هێزی ئهو كوڕه مه‌نگه‌ی س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م ده‌كات كه خاوه‌ن���ی عه‌قڵێكی ئه‌منیی���ه :یه‌كێكی���ان ئهوهی���ه ك���ه به‌چه‌ندین راوێژكاری زیره‌ك‌و ستافێكی
flickr
چ���االك‌و تۆكم���هی دوور له‌گه‌نده‌ڵ���ی په‌خش���ی خ���ۆی ده‌س���تپێبكات)و ده‌وره دراوه ،ئه‌مه‌ش خاڵی پێچه‌وانه‌ی ده‌زگای ئاراس‌و ئاكانیوزه ،ئه‌مه جگ ه "نێچیرڤ���ان بارزانی"ی���ه ك���ه زۆرێك له‌وه‌ی له‌ئاس���ته‌كانی خ���واره‌وه‌ی نێو له‌س���تافه نزیكه‌ك���هی له‌گه‌نده‌ڵییه‌وه بارزانیه‌كاندا ،نێچیرڤان خۆشه‌ویسته‌و تێوه‌گالون‌و وه‌ك سهرچاوه ئاگاداره‌كه له‌ئاس���تی پارتیش���یدا ج���ێ په‌نجه‌ی وت���ی "له‌كۆنگره‌ی راب���ردووی پارتیدا به‌سیاس���ه‌تی ئ���هو حیزب���هوه دیارهو به‌كارتۆن موسته‌مس���ه‌كی گه‌نده‌ڵییان خاوه‌نی رایه‌ڵێك په‌یوه‌ندیی ناوخۆییو له‌س���هر هه‌ندێكی���ان هێناب���وو" .ده‌ره‌كیشه. دی���اره له‌پارتی���دا ـ ك���ه حیزبێكی دووه‌میش���یان ئه‌وه‌یه ك ه مه‌س���رور بۆ بوون به‌پیاوی یه‌كه‌می داهاتووی پارتیو دیموكرات���ه ـ هه‌میش���ه بنه‌ماڵ���ه بارزانیه‌كان ،له‌الیه‌ن مه‌سعود بارزانیو له‌پرۆسه‌ی دیموكراسی به‌هێزتره ،ئه‌مه براكانی‌‌و كوڕه‌كانی‌‌و ماڵه خاڵوانییه‌وه به‌ئه‌زمونیش بۆ هه‌موو ئه‌وانه سه‌لماوه كه"زێبارییه‌كان"ن ،پش���تیوانی‌‌و كاری كه له‌م حیزبه‌دا كاری���ان كردووه ههر له‌هه‌مزه عه‌بدواڵوه بگ���ره تا ئیبراهیم بۆ ده‌كرێت. ب���ه‌اڵم له‌به‌رامبه‌ریش���دا ،ئ���ه‌م ئه‌حمه‌د‌و عه‌لی عه‌بدواڵ‌و فازڵ میرانی، س���ه‌رچاوه‌یه ئاماژه ب���هوه ده‌كات كه له‌ن���او پارتیدا س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌و نه‌مری هێش���تا نێچیرڤان بارزانی (ته‌مه‌ن 46ته‌نه���ا به‌وان���ه ده‌درێت ك���ه هه‌ڵگری س���اڵ) چه‌ند خاڵێكی به‌هێ���زی هه‌یه جینات���ی ماڵ���ی بارزانی���ن ،ته‌نانه‌ت ك���ه ناكرێت نادی���ده بگیرێ���ن ،وه‌ك له‌ئاس���تی وه‌رگرتنی پۆستێكی گرنگی خاوه‌نی س���ه‌روه‌ت‌و س���امانێكی زۆرو وه‌ك س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی پڕۆژهی گه‌وره‌ی���ه له‌ناوخۆو ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێمیش���دا ههر ئه‌وان له‌ڕیزی پێشی واڵتیشدا ،كه‌سێكی كراوهو ده‌ستباڵوو پێش���ه‌وه‌ن ،ئێس���تا دوای وه‌رگرتنی به‌خشنده‌یه ،له‌الی س���ۆرانیه‌كانی ناو پۆس���تی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی ههرێم پارت���ی زیاتر په‌س���ه‌ندكراوه ،له‌ڕووی كه پاره‌یه‌كی زۆرو زه‌به‌ندی له‌بودجه‌ی ئیداریی���هوه له‌س���ه‌رده‌می كابینه‌كانی ههرێم ب���ۆ ته‌رخانك���راوهو كۆمه‌ڵگای ئ���ه‌ودا ش���اره‌كانی هه‌ولێ���رو ده���ۆك كوردی له‌ڕووی ئه‌منی‌‌و پۆلیس���ییه‌وه زیاتر ئاوه‌دانیی���ان به‌خۆیانه‌وه بینی ،پێكۆنت���رۆڵ‌‌و چاودێری���ی ده‌كرێ���ت، خاوه‌نی چه‌ندین ده‌زگای رۆش���نبیری‌‌و س���ه‌رنجه‌كان رووه‌و ئهو ئاڕاس���ته‌یه‌ن راگه‌یاندنه ك���ه دیارترینیان رۆژنامه‌ی كه كه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌م پارته 67 رووداوو ته‌له‌فزیۆن���ی رووداو(ك���ه س���اڵه‌یه به‌ده‌ستی "مه‌سرور"ی ته‌مه‌ن ی راب���ردوودا 43ساڵ ده‌سپێردرێت؟ وابڕی���اره له‌چه‌ن���د مانگ
4
هەنوکە
) )334سێشه‌ممه 2012/7/10
ی بۆ سه‌رۆكایه‌تی ههرێم ده‌پاڵێوێت؟ م.سه‌الحه‌دین به‌هادین خۆ
یه‌كگرتوو :كارێكی ئه‌سته‌م نییه ئا :پشتیوان جه‌مال به‌رپرسێكی یه‌كگرتووی ئیسالمی كوردستان رایده‌گه‌یه‌نێت كه ئه‌سته‌م نییه سه‌اڵحه‌دین محه‌مه‌د به‌هادین ئه‌مینداری پێشوی حیزبه‌كه‌یان خۆی بۆ سه‌رۆكایه‌تی ههرێم بپاڵێوێ. به‌پێی یاسای س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردس����تان ،پێویسته له‌ماوه‌ی چوار س����اڵدا هه‌ڵبژاردن بۆ سه‌رۆكی ههرێم بكرێ����ت ،یه‌كه‌می����ن هه‌ڵب����ژاردن كه له‌الیه‌ن خه‌ڵكه‌وه بۆ ئهو پۆس����ته كرا ل����ه ()2009/7/25دا ب����وو كه تیایدا (مه‌س����عود بارزانی) وه‌ك س����ه‌رۆكی پارتی دیموكراتی كوردس����تان خۆی كاندید كرد‌و له‌به‌رامبه‌ریشدا هه‌ریه‌كه
ئەبوبەکر عەلی: هه‌موو كه‌سێك ئازاده خۆی بپاڵێوێ
محەمەد حەکیم: خۆی بپاڵێوێت ئاسایی ه ئه‌گه‌ر مامۆستا
گش����تی پێشوی یه‌كگرتووی ئیسالمی كوردس����تان ،س����ه‌اڵحه‌دین محه‌مه‌د به‌هادین خۆی بۆ ئهو پۆس����ته كاندید بكات. ده‌ستله‌كاركێش����انه‌وه‌ی سه‌اڵحه‌دین به‌هادین له‌پۆستی ئه‌مینداری گشتی حیزبه‌ك����هی له‌كۆنگره‌ی شه‌ش����ه‌می حیزبه‌كه‌ی����دا كه له‌س����ه‌ره‌تای مانگی ئایاری ئه‌مس����اڵدا لهش����اری هه‌ولێر به‌ڕێوه‌چوو ،زیاتر ئ����هو گریمانه‌یه‌ی به‌هێزتر كردووه ب����ۆ خۆكاندیدكردنی
ل����ه‌زاری خۆیه‌وه هیچ زانیارییه‌كم له‌و بارهیهوه لێنه‌بیستووه". بهو پێی����هی یه‌كگرتووی ئیس��ل�امی كوردستان ،دووه‌م گه‌وره‌ترین پارتی ئۆپۆزسیۆنه له‌كوردس����تان‌و خاوه‌نی ش����ه‌ش كورس����ی په‌رله‌مان����ه ،به‌اڵم پارته ئۆپۆزس����یۆنه‌كانی هاوپه‌یمانی (گۆڕان ،كۆمه‌ڵ) ناتوانن پێش����بینی خۆكاندیدكردنی سه‌اڵحه‌دین به‌هادین بكه‌ن بۆ ئهو پۆس����ته‌ی سه‌رۆكایه‌تی ههرێم.
ل����ه (د.كه‌مال میراوده‌لی‌‌و س����ه‌فین حاجی شێخ محه‌مه‌د‌و هه‌ڵۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‌و حسێن گه‌رمیانی) كێبڕكێی بارزانییان كرد‌و دواتر بارزانی به‌ڕێژه‌ی ()%70ی ده‌نگ����ی هاوواڵتی����ان بووه سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان. به‌پێ����ی یاس����اكه‌ی س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ����م ،ده‌بێ����ت س����اڵی داهات����وو جارێكیت����ر هه‌ڵب����ژاردن بۆ پۆس����تی سه‌رۆكایه‌تی ههرێم بكرێته‌وه ،به‌پێی زانیارییه‌كانیش پێده‌چێت ئه‌مینداری
بۆ پۆستی سه‌رۆكایه‌تی ههرێم. به‌خۆكاندیدكردن���� ی س����ه‌باره‌ت س����ه‌اڵحه‌دین محه‌م����ه‌د به‌هادی����ن بۆ پۆستی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان، ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كگرتوو، ئه‌بوبه‌كر عه‌لی له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایگه‌یاند "ئه‌س����ته‌م نییه مامۆس����تا س����ه‌اڵحه‌دین خۆی بۆ ئهو پۆس����ته بپاڵێوێ ،چونكه هه‌موو كه‌سێك ئازاده كه ئه‌گه‌ر مه‌رجه‌كانی ئهو پۆس����ته‌ی تێدا بێت ،خ����ۆی بپاڵێوێ ،به‌اڵم من
وته‌بێژی بزوتنهوهی گۆڕان ،د.شاهۆ س����ه‌عید ئاماده‌نه‌بوو ل����هو بارهیهوه هی����چ لێدوانێ����ك بدات‌و وت����ی "ئێمه له‌سه‌ر پێشبینی‌‌و گریمانه هیچ قسه‌‌و لێدوانێكمان نییه" ،ههر له‌و بارهیهوه وته‌بێژی كۆمه‌ڵی ئیسالمی كوردستان، محه‌م����ه‌د حه‌كی����م له‌لێدوانێك����دا بۆ ئاوێنه بێئاگایی خ����ۆی له‌و زانیارییه راگه‌یان����دو وت����ی "منی����ش له‌ئێوه‌وه ده‌یبیس����تم" ،به‌اڵم ناوب����راو ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه هه‌موو كه‌س ئازاده ئه‌گه‌ر مه‌رجه‌كانی ئهو پۆس����ته‌ی تێدا بوو، خۆی بپاڵێوێت‌و وتی "ئاساییه ئه‌گه‌ر مامۆستا سه‌اڵحه‌دینیش خۆی بۆ ئهو پۆس����ته بپاڵێوێت ،به‌اڵم جارێ زووه له‌ئێس����تاوه قسه له‌س����هر ئهو بابه‌ته بكه‌ین".
حاكم شێخ له‌تیف :له‌شه‌ڕ ی مالیكیدا كورد بۆ ریش چوو ،كه‌چ ی سمێڵیش ی نایه‌سه‌ری سه‌درییه‌كانیش له‌پرۆژه‌ك ه كشابوونه‌وه‌‌و ئا :یاسین ته‌ها مه‌سه‌له‌كه كۆتایی پێهاتبوو. ی ل���هو ركابه‌ر‌ه +به‌اڵم خۆش���ت ده‌زان ی له‌م گفتوگۆی ئاوێنه‌دا په‌رله‌مانتار ی له‌عێراق���دا هه‌یه ،هه‌موو ئیقلیمیی���ه لیستی گۆڕان له‌به‌غدا ،حاكم شێخ ی هه‌نگاوێك حسابات‌و لێكدانه‌وه‌ی خۆ له‌تیف ،به‌ڕاشكاویی له‌سه‌ر هه‌ندێك هه‌ی���ه ،ئێوه ك ه ئیمزات���ان نه‌كرد ،وا ی پرسی په‌یوه‌ست به‌هه‌ڵوێست ی ئێران لێكده‌درێت���هوه له‌به‌رژه‌وه‌ندی��� لیسته‌كه‌یان‌و ناكۆكییه‌كانی به‌غدا‌و ئه‌وه‌تان كردبێت ،چونك ه ئێستا ئێران ی هه‌رێم‌و سه‌ردانی ئه‌مدواییه پاڵپشتی مالیكییه. نه‌وشیروان مسته‌فا بۆ ئێران ده‌دوێت. ی ـ ئێم��� ه نه‌له‌گ���هڵ "كش���اندنهوه ی متمان��� ه"و له‌گ���هڵ "نه‌كش���اندنهوه ی سیاس���ی +س���ه‌ره‌تا با له‌كۆتا تابلۆ متمانه" نه‌بووین ،راشمانگه‌یاندبوو ك ه ی عێراقهوه ده‌ستپێبكه‌ین ،وهرگرتنهوه ی بارودۆخه‌كه ده‌كه‌ین‌و ئه‌مه‌ش چاودێری متمانه له‌مالیكی به‌كوێ گه‌شتووه؟ پشتگیریی هیچ الیه‌كیان نییه. ـ م���ن چه‌ندینجاریتری���ش وتوم���ه: ی ئ���ه‌م پش���تگیریی نه‌كردنه‌تان +ئه ی ی متمان���ه له‌مالیك��� وه‌رگرتن���هوه ی له‌ئه‌جێندای بارزان���ی ،تۆڵهكردنهوه به‌قس ه خۆش��� ه كارێكی هه‌روا ئاسان ی بێبه‌ش���كردنتان نه‌ب���وو له‌حكومه‌ت ی زۆر نیی���ه ،چونك��� ه كارتی فش���ار عێ���راق وه‌كو خۆت ئاماژه‌ت پێكرد ك ه به‌ده‌سته‌وه‌یه ،یه‌كه‌میان سه‌درییه‌كانن ی ئهو بێبه‌ش كران؟ له‌سه‌ر ده‌ست كه پێكهاته‌یه‌كی ش���یعه‌ن‌و ئاس���انتر ی ـ ئهو مه‌سه‌له‌ی ه ههر گرنگ نیی ه به‌ال له‌ك���وردو ئه‌لعێراقیه رازی���ی ده‌كرێن، ئێم���هوه ،ئێم��� ه چه‌ندینج���ار وتومان ه ئه‌مه جگ ه له‌تۆمه‌تباركردنیان به‌خائین‌و ی ی پارت���یو یه‌كێت هه‌رگی���ز ئه‌زمون��� ی یه‌كڕیزیی ماڵی ش���یعه .ئیتر تێكدان دووب���اره ناكه‌ین���هوه له‌تۆڵه‌كردنه‌و‌ه ی ئێرانیش بوه‌س���تێت ئهوه با فش���ار له‌یه‌كتر. ی ناردی به‌شوێن موقته‌دا‌و ك ه خامنه‌ی له‌ئێران خستیی ه ژێر گوشاره‌وه .جاران +وات��� ه گله‌یی ئێوه له‌وه‌و‌ه هاتووه ك ه +باش��� ه ئ���ه‌م هه‌ڵوێس���ته‌ی ئێوه ،چ ی قه‌پانه‌كه‌یه ،پرس���تان پێنه‌ك���راوه ،ئه‌كرێت بڵێین ده‌سكه‌وتێكی تێدابوو بۆ گۆڕان؟ ده‌وترا كورد پارس���ه‌نگ ـ ئه‌ی باشه بهپێچهوانهوه چونمان بۆ ئێس���تا س���ه‌درییه‌كان بونه‌ت��� ه ئ���هو ئه‌مه هۆكاربوو؟ ی پرۆس���ه‌كه‌دا ك��� ه ناو ئهو بهرهی ه چ ده‌س���كه‌وتێكی تێدا پارسه‌نگه‌‌و ئه‌وانیش ئه‌ڵێن ئێمه له‌گه‌ڵ ـ له‌كۆتاییه‌كان��� ی ی ب���ااڵی یه‌كێت ی ده‌بوو؟ به‌رپرس���ێك ئیستیجوابی مالیكیدا نین له‌په‌رله‌مان ،زانیی���ان ره‌نگ��� ه رێ���ژهی ده‌نگه‌كان ی له‌گه‌ڵ ئێوه‌ن ی گۆڕان پرۆس���ه‌كه یه‌كالی���ی بكاته‌و‌ه به‌پارتی وت :ئه‌وان���ه ئه‌گه‌ر ئه‌وانی���ش له‌گه‌ڵ وهرگرتنهوه ی پارتیش ی دۆس���تی كورد نین .وته‌بێژ ی ته‌له‌فۆنیان بۆ كردین .یه‌كێتی‌‌و پارت متمان ه نه‌مابن كه‌وات��� ه وهرگرتنهوه ی دای���هوه :ئێمه ته‌نها له‌س���هر ك ه قاچیان له‌بوار‌ه پرس ناكه‌ن ،به‌اڵم وه‌اڵم متمان ه شكستی هێنا. ی ی متمان���ه له‌مالیك��� ی ئهوه له‌لیستی گۆڕان ده‌كرێت كه پێویس���تیان پێته پرست پێده‌كه‌ن وه‌رگرتن���هوه +گله‌ی ی ئه‌وانه نین، ی بۆ ئهوهی بۆ خۆی���ان به‌كارت بهێنن‌و له‌گه‌ڵیانداین‌و هاوپه‌یمان ( 8كورسی) كه له‌مه‌سه‌ل هی متمانه ی ئاشكرای ه ك ه مالیكیدا هه‌ڵوێس���تتان ناڕۆش���ن بووه ئه‌مه ب���ه‌الی ئێمه‌وه قبوڵك���راو نییه .كه‌وات ه ئه‌م ه دانپێدانانێك ی له‌سه‌ر ی متمان ه له‌مالیك ی بنهڕهتییهو سه‌رباری ئه‌مه‌ش ئێمه نه‌مانوت ده‌نگ وهرگرتنهوه له‌كاتێكدا ئه‌مه مه‌سه‌له‌یه‌ك ی ناده‌ی���ن ،ئهو ئیمزا كۆكردنه‌وه‌یه‌ی كرا كه‌ركوك‌و ناوچ ه دابڕاوه‌كان نیی ه ئیتر په‌یوه‌س���ته به‌دیموكراسیه‌ت‌و ئاینده هیچ نه‌بوو ،شته راسته‌قینه‌كه ئهوهی ه ئێمه‌ش بۆ ئه‌م ه بكه‌ین. شێوازی حوكمڕانی له‌عێراق؟ ی ئێوه ك���ه ره‌خن���ه له‌پارتی‌‌و ی ئێم��� ه ك��� ه ده‌گات ه په‌رله‌مان‌و ئێمه وتمان ك ه +ئ��� ه ـ به‌پێچه‌وان���هوه هه‌ڵوێس���ت ی ی ده‌گ���رن له‌س���هر داكۆك��� ی یه‌كێت��� جوانتری���ن هه‌ڵوێس���ت ب���وو .ئێم��� ه گه‌ش���ت ه په‌رله‌مان ئه‌وكات ،به‌ته‌رازو ی ك���ورد ده‌یپێوین‌و وه‌كو نه‌كردن له‌كه‌ركوك ماوهی دوو س���اڵ ه به‌ش���ێك نین ل���ه‌م حكومه‌ت���هی ك ه به‌رژه‌وه‌ندی ی 140 ی خۆم���ان هه‌ڵوێس���تی ل���ێ چ گوشارێكتان كردووه بۆ ئهوه ی ده‌كات‌و پ���رۆژه ی س���ه‌رۆكایه‌ت ئێستا مالیك ی بچێت ه پێ���ش ،چ پرۆژه‌یه‌كتان ههبووه ی پرۆژه ی وه‌رده‌گرین‌و نابینه ته‌واكه‌ر ی كاك مه‌سعود ئێمه له‌سه‌ر ده‌س���ت ی نه‌كات ه بۆ ناوچه دابڕاوه‌كان؟ ی كه‌س خۆ لێدوورخرای���هوه ،ن���ه‌ك ه���هر ئ���هوه خه‌ڵك بۆ ئ���هوه ی ـ ئێستا عێراق له‌قه‌یراندای ه هه‌رچیش ی وه‌كو ئه‌مر ی ش���انازیی ب���هوهوه كوێخ���او پرۆژه‌ی خ���ۆ به‌ڵك��� ه بارزان��� پێش���كه‌ش بكه‌ین‌و بمانكردایه ئه‌مرد‌و ی واقیع به‌سه‌ر خه‌ڵكیتردا بسه‌پێنێت. ده‌كرد ك ه نه‌یهێش���تووه گۆڕان پۆست ی +به‌اڵم لێكدانه‌وه‌‌و ئاماژه‌یتر هه‌ی ه باس كه‌س گوێی ل���ێ نه‌ده‌گ���رت ،چونك ه پۆلیس���ێكیش وه‌رگرێ���ت له‌حكومه‌ت ی سه‌رقاڵه. ی هه‌مو ی لهوه ده‌كات كه ئیمزا نه‌كردنتان له‌دژ به‌غدا .هه‌روه‌ها به‌شێك نین له‌ئیئتالف ی +ئ هی وه‌كو په‌رله‌مانتارێك‌و كه‌س���ێك ی په‌یوه‌س���ت بێت به‌س���ه‌ردان فراكسیۆنه كوردس���تانییه‌كان‌و ملكه‌چ مالیك ی نه‌وش���یروان مس���ته‌فا بۆ له‌به‌غدا ك ه چاودێریی بارودۆخ ده‌كه‌یت ی ئ���ه‌م هاوبه‌ندییه ،ئه‌مدواییه نی���ن به‌ئاراس���ت ه ی كورد له‌گه‌ڵ ی راسته‌قین ه له‌مه‌ش گرنگتر به‌شێك نین‌و نه‌بووین ئێران‌و ئێ���وه بۆ موجامه‌ل��� هی ئێران به‌رژه‌وه‌ندی ی ی مالیك له‌كۆبونه‌وه‌كان���ی هه‌ولێ���رو نه‌جه‌ف ،ئیمزات���ان نه‌ك���ردووه ،ئه‌م���ه تاچه‌ند كام به‌ره‌یاندای���ه :الیه‌نگران یان نه‌یاره‌كانی؟ بانگ نه‌كراوین ،پرس���مان پێنه‌كراوه ،راسته؟ ی ك���ه ده‌ڵێت "بۆ نازانین له‌سه‌ر چی رێككه‌وتوون ،بۆی ه ـ ئه‌س���ڵ‌و ئه‌ساس���ی نیی���هو هی���چ ـ ئ���هو مه‌س���ه‌له‌یه ی نایه س���ه‌ری" ی په‌یوه‌ندییه‌كی ب���هوهوه نییهو كاتێك ریش چوو سمێڵیش��� ئاماده‌نی���ن ببینه ئامرازێك بۆ پرۆژه كاك نه‌وش���یروان چوه‌ت��� ه ئێ���ران رێك به‌س���هر كورددا جێبه‌جێ ده‌بێت. خه‌ڵك.
یه‌كێتی‌‌و پارتی ك ه قاچیان له‌بوار‌ه پرس ناكه‌ن ،به‌اڵم كه پێویستیان پێت ه پرست پێده‌كه‌ن بۆ ئهوهی بۆ خۆیان به‌كارت بهێنن
ی ئه‌لعێراقی��� ه له‌هه‌م���وو ش���تێكدا دژ كوردن‌و سه‌درییه‌كانیش نایشارنه‌و‌ه ك ه ی كوردبوون. ی فیدرالی���زم‌و داواكان دژ تاقه لیس���تێك ك���ه له‌گه‌ڵ ك���ورددا باش بوون لیس���تی ده‌وڵه‌تی یاس���او ی بوون، ئه‌نجومه‌نی ب���ااڵی ئیس�ل�ام ی ئێس���تا ئه‌وانیش كران ه دوژمن‌و كه‌چ ئه‌لعێراقیه‌‌و سه‌دریش نه‌بوون به‌دۆست، ی مالیكیدا له‌گه‌ڵ به‌ڵك ه ته‌نها له‌دژایه‌ت كوردن ،به‌م���ه‌ش دوژمنمان بۆ خۆمان زۆركرد‌و هیچ قازانجمان نه‌كرد. ی +به‌اڵم ئایا ئێوه گه‌وره‌بونی ده‌سه‌اڵت ی مالیك���یو تاكڕه‌وییه‌كانی به‌مه‌ترس��� ی ی پرۆس��� ه نازان���ن دژی كوردو تێكڕا ی ی عێراق تا هه‌ڵوێستتان لێ دیموكراس هه‌بێت؟ ی ـ با ئێمه هه‌موو تاكڕه‌وییه‌ك به‌مه‌ترس ی من عێراق هه‌رگیز ده‌زانین ،به‌اڵم به‌ڕا نابێت به‌دیموكراس���یو كوردیش نابێت ی ی له‌دوا به‌ش���ه‌ریك له‌م واڵته .ئهوه ی دێ���ت هیچ گره‌نتیی���ه‌ك نیی ه مالیك ی ی مالیك باش���تربێت‌و ئ���ه‌وه‌ی نه‌یاران ی خراپتر‌ه كردویانه‌‌و ده‌یكه‌ن گۆڕینه‌وه به‌خراپ ،ئه‌وجا ئه‌گه‌ر ئێم ه مالیكیمان ی البردو لیس���ته‌كه‌یمان ك���رد به‌دوژمن خۆم���ان ئیتر چیمان ك���رد؟ خه‌ڵك وا ی ئه‌زانن ك ه مالیكیمان البرد ئیتر كۆتای ی هه‌ی ه دێت له‌كاتێكدا ئهو 89كورس��� له‌په‌رله‌مان. ی ی ك���ورد له‌دژایه‌ت��� ی ماف��� +ئ���ه ی دیكتاتۆریه‌ت���دا نیی���ه ،ئای���ا ئاینده ك���ورد له‌عێ���راق نه‌به‌س���تراوه‌ته‌و‌ه ی به‌دیموكراس���یه‌ته‌و‌ه ك��� ه خ���ۆ له‌ده‌ستاوده‌س���تكردنی ده‌س���ه‌اڵت ده‌بینێته‌وه؟ ـ له 2002تائێس���تا م���ن ئه‌ڵێم عێراق ق���هت نابێ���ت به‌دیموكراس���ی ،ی���ان ئه‌بێت دیكتاتۆرییه‌ت بێت یان دابه‌ش ی هه‌موی جۆرێك ی عێراق بێت .مرۆڤ��� له‌دیكتاتۆریه‌ت���ی تێدای���هو میلله‌تیش ی قبوڵ���ی ده‌كات .ئه‌گه‌ر كش���اندنهوه متمانه بۆ كه‌ركوك بوای ه ئهوه چاومان ده‌نوقان���دو ئیمزام���ان ده‌ك���رد ،به‌اڵم ی ئ همو ئ���هوهو ئێمه‌ش ب���ۆ ئه‌جێن���دا نایكه‌ین. +كه‌وات���ه ت���ۆ پێتوای���ه مه‌س���ه‌له‌ك ه شه‌خسییه‌‌و له‌سه‌ر مافی كورد نییه؟ ـ ئێم���ه ئاگامان لێ���ی نییه ،به‌اڵم كوا ی ك���ورد؟ ئ���ه‌وان ده‌ڵێ���ن ته‌نها ماف البردن���ی مالیك���ی كۆم���ان دهكاتهوه له‌گه‌ڵ ئه‌لعێراقیه‌‌و س���ه‌در ،ئێم ه ههر به‌م قسه‌ی هی خۆیان ئیدانه‌یان ده‌كه‌ین. ئه‌گه‌ر ئێم ه ئه‌م دوان ه نه‌كه‌ینه دۆست‌و دۆستیتریش (مالیكی) بدۆڕێنین ئهوه ی ی س���مێڵه له‌سه‌ر بێ عه‌قڵییه‌‌و دانان له‌كاتێك���دا بۆ ریش رۆش���توی .جگ ه
كورد له‌یه‌ك شت سود وه‌رده‌گرێت: ی ئێران بین یان یان هه‌موومان بهره توركیا یان بهرهی كه‌س نه‌بین. ی روو ی ئ���هوه ی زۆر له‌مه‌ش به‌ش���ێك ی ده‌دات فاكته‌ری ده‌ره‌كی‌‌و هه‌رێمایه‌ت ی تێدا هه‌ی���هو مه‌س���ه‌له‌ك ه ههر رۆڵ��� ی له‌توركیاو‌ه مافی كورد نییه .پارت��� ی له‌ئێرانه‌وه‌‌و ره‌نگ ه ههر نزیكه‌‌و یه‌كێت ی توركیاش ئه‌م ملمالنێی ه له‌س���هر داوا به‌رپاكرابێت. ی متمان ه +وات���ه ئ���ه‌م كێشمه‌كێش��� وه‌رگرتنه‌وه‌یه شه‌ڕكردنه له‌بری توركیاو ئێران به‌وه‌كاله‌ت؟ ـ ئه‌وه‌ش���ی زۆر تێدایه ،ئێس���تا وه‌ها ی ی بارزان حس���اب ده‌كرێت ك ه ناوچ ه پێگه‌ی توركی‌‌و سوننییه له‌عێراق. ی ت���ۆ له‌به‌غدا +باش��� ه وه‌كو ئ���هوه ی راپێچكردنی كورد دیمه‌ن���ه‌كان ده‌بین بۆ ب���هرهی توركیا له‌الیه‌ن بارزانییهوه ی باش ه یان نا؟ كارێك ی ـ كورد له 1514كه عوسمانی‌‌و سه‌فه‌و هه‌بوون ههر دووب���هره بووهو تا 2003 ههر س���وك ب���ووه ،كه به‌ع���س روخا ی بوون ه یه‌ك بهره به‌ناچاریی‌‌و به‌ناچاری ی ئێس���تا خه‌ریك ه دیس���ان دووبه‌ره‌ی دروس���ت ده‌بێته‌وه .كورد له‌یه‌ك شت ی سود وه‌رده‌گرێت :یان هه‌موومان بهره ی كه‌س ئێران بین یان توركیا یان بهره ی كوردهو ی ئینتیحار نه‌بین .دوو بهرهی ی ی هه‌مان س���یناریۆ دووباره‌بوون���هوه سه‌فه‌وی‌‌و عوس���مانییه كه كورد تێیدا سوك‌و سه‌لیم بووه. ی ی متمان ه شكس���ت +ك ه وهرگرتنهوه هێناوه وه‌كو تۆ له‌س���ه‌ره‌تادا جه‌غتت ی ئهوه چی؟ ئێس���تا لێك���ردهوه ،دوا دۆخه‌كه به‌ره‌و چی ئه‌ڕوات؟ ی تۆڵهكردنهوه ـ له‌مه‌ودوا مالیكی ههوڵ ده‌دات له‌ڕكابه‌ر‌و نه‌یاره‌كانی. +ئه‌توانێت چی بكات بۆنمونه؟ ی خواره‌وه بكات: ـ ئه‌توانێت ئه‌مان���ه
تا هه‌ڵبژاردن له‌س���هر س���ه‌درییه‌كان ده‌وه‌س���تێت‌و ئه‌مج���اره نفوزیان زۆر ی من ئه‌مجار‌ه كه‌م ده‌كات���هوه ،به‌بڕوا ی ههر ی 40كورس س���ه‌درییه‌كان له‌بر 15ـ 20كورس���ی ده‌هێن���ن .ئێس���تا ی ی فاكته‌ری پاره‌‌و ده‌س���ه‌اڵت مالیك��� ی جه‌ماوه‌ریش��� به‌ده‌س���ته‌وه‌یه‌‌و ی زیادیك���ردووهو ئه‌مج���اره مالیك��� ی 120كورس���ی ده‌هێنێت. ده‌وروب���هر ب���ۆ ئه‌لعێراقیی���ه‌ش ده‌س���تیكردووه ی عێراق به‌په‌رته‌وازه‌كردنیان‌و له‌باشوور ی ویفاقن ئه‌وان هی س���هر ب ه بزوتن���هوه (عه‌لالوی) له‌ترس���ی تۆمه‌تباركردنیان به‌خائی���ن ههر ناوێرن ئه‌مج���اره ببن ه ئه‌لعێراقیه ،له‌ناوچ ه جێناكۆكه‌كانیش ی ئه‌لعێراقی ه رۆش���تووه بۆ جه‌م���اوه‌ر ی ی له‌ڕێگا مالیكی .بۆ كوردیش مالیك ی جێناكۆكهوه گ���ه‌ڕ به‌كورد ناوچ��� ه ده‌كات‌و كێشه‌یان بۆ دروست ده‌كات. ی تۆ باس���ی ده‌كه‌یت، +ئ���ه‌م گێچه‌ڵه ی ش���ه‌ڕ هه‌ڵبگیرس���ێت ئه‌گاته ئهوه له‌نێوان كوردو به‌غدا؟ ـ ج���ا كاك���ه ش���ه‌ڕ چییه ..ئێس���تا ی ی ده‌كرێت دژ ی جه‌ماوه‌ری ئاماده‌كاری ههرێم به‌تایبه‌ت له‌میدیاكانی ش���یعه، وه‌ها وێن���ا ده‌كرێت ك��� ه خوێنمژێك ه ی هی���چ نابه‌خش���ێت ه عێ���راق‌و كه‌چ��� ی خێروبێره‌كه‌ش���ی ده‌بات .له‌هه‌موش ی خراپتر ئهوهی ه ده‌ڵێ���ن ههرێم پێگه ی ی ئیس���رائیله ی���ان پرد موئامه‌رات��� ی ی چه‌ك ه بۆ شۆڕشگێڕان هه‌نارده‌كردن ی كێش��� ه له‌سه‌ر، س���وریا ..له‌ناوچ ه ی ی هه‌ڵوه‌ش���اندنهوه ی به‌ته‌ما مالیك��� ی عێراق هێزی هاوبه‌شه‌‌و ئه‌گه‌ر سوپا ی كرد به‌تاك ی ئهو ناوچان���ه كۆنترۆڵ ی ئ���هوه دوور نییه به‌ریه‌ككه‌وتن الیه‌ن رووبدات.
کوردستانی
) )334سێشه‌ممه 2012/7/10
"سلێمانی شاری بێ حاکمه"
ناو به‌ناو گه‌نجی ئه‌م شاره کاره‌با ده‌یگرێت‌و که‌س له‌سه‌ری نایه‌ته ده‌نگ
فۆتۆ :رەوا بورهان چەند هاواڵتیەک لەپارکی ئازادی لەتەنیشت ستونێکی کارەباوە ده‌یگرێت‌و نیوه‌ڕۆی چوارشه‌ممه ،گیانی ده‌توانن داوای قه‌ر‌ه‌بووی مادیش بکه‌ن، ئا :ئاوێنه هاوکات ده‌بێت داواکاری گشتیش به‌ده‌م له‌ده‌ستدا. لێپرس���راوی كاره‌ب���ای باخچه‌كان���ی کێش���ه‌که‌وه بچێت ،چونکه ئه‌مه هه‌قی خوێندکارێکی زانکۆ له‌گه‌ڵ سلێمانی ،ره‌فیق حه‌مه‌فه‌ره‌ج به‌ئاوێنه‌ی گشتی تێدایه. که‌سوکاره‌که‌ی ئێواره‌ی رۆژی سێ شه‌ممه ده‌چن بۆ پارکی ئازادی بۆ کات راگه‌یان���د "رووداوه‌ک���ه ق���ه‌زاو قه‌ده‌ره‌و ئه‌م���ه یه‌که‌م رووداو نیی���ه که له‌پارکی ده‌ستی که‌سی تێدانییه‌و به‌هۆی وایه‌ری ئ���ازادی رووب���دات‌و گه‌نجێ���ک ببێت���ه به‌سه‌ربردن ،به‌اڵم له‌نه‌کاو کاره‌بای س���تونێكی روناككه‌ره‌وه‌كان -ئیناره-هوه قوربانی���ی ،له‌س���اڵی 2005دا گه‌نجێکی ستونێکی رووناککه‌ره‌وه ده‌یگرێت‌و بۆ بووه ،چونكه له‌هه‌مانكاتدا باخچه‌كه ئاو پۆلی شه‌شه‌می ئاماده‌یی به‌ناوی "دادوه‌ر رۆژی دوایی گیان له‌ده‌ست ده‌دات. دراوه بۆی���ه بووه‌ته ه���ۆی رودانی ئهو ره‌فیق"هوه له‌کاتی خ���ۆ ئاماده‌کردن بۆ ئه‌مه چه‌ندین حاڵه‌ته له‌شوێنه كاره‌س���اته" .له‌پاركی ئازادی س���لێمانی تاقیکردنه‌وه‌کانی پۆلی شه‌شی ئاماده‌یی، گه‌شتیاریه‌‌کانی ئه‌م شاره‌دا رووده‌دات 1100س���تونی روناكك���ه‌ره‌وه ههیهو به کاره‌با گرتی‌و گیانی له‌ده‌ستدا. به‌بێ ئهوهی هیچ لێپرسینه‌وه‌یه‌ک وته‌ی ناوبراو له‌كاتی دانانیه‌وه تائێس���تا ئاوێن���ه په‌یوه‌ندیک���رد به‌دایک���ی ئ���هو له‌و که‌سانه بکرێت که‌ده‌بنه مایه‌ی ماڵوێرانکردنی خێزانێک ،سه‌رچاوه‌یه‌کی ده‌س���تكاری نه‌كراون‌و پش���كنینیان بۆ گه‌نج���هوه ،خه‌دیج���ه عه‌لی که‌ئێس���تا نه‌ك���راوه .ئ���هوه چه‌نده‌می���ن رووداوه ته‌مه‌نی 61س���اڵه وتی "دادوه‌ری کوڕم یاساییش ده‌ڵێت "ئه‌م شاره بێ لهش���وێنه گه‌ش���تیارییه‌کانی س���لێمانی له‌پارکی ئازادی خۆی بۆ تاقیکردنه‌وه‌کانی حاکمه ،ئهوه چه‌ندینجاره تراژیدیای رووده‌ده‌ن ،که‌چ���ی له‌به‌رامبه‌ردا الیه‌نی شه‌شه‌می ئاماده‌یی ئاماده‌ده‌کردو رۆژانه وا تیایدا رووده‌دات ،به‌بێ ئهوهی هیچ که‌مته‌رخ���ه‌م هیچ ج���ۆره به‌دواداچوون‌و ده‌چ���وو بۆ ئهو پارکه بۆ س���ه‌عیکردن، رێوشوێنێکی یاسایی دژی الیه‌نی لێپێچینه‌وه‌یه‌کی���ان له‌گ���هڵ ناکرێ���ت ،رۆژی 2005/5/7ته‌نه���ا دوو رۆژی مابوو که‌مته‌رخه‌م بگیرێته‌به‌ر". له‌کاتێکدا به‌پێی سه‌رچاوه‌یه‌کی یاسایی بۆ ئه‌نجامدانی تاقیکردن���ه‌وه‌کان کاره‌با ئێ���واره‌ی س���ێ ش���ه‌ممه له‌کاتێک���دا که نه‌یویست ناوی ئاش���کرابکرێت ئه‌مه گرتی‌و گیانی له‌ده‌ستدا". "ئاری" که خوێن���دکاری زانکۆیه له‌گه‌ڵ "کوش���تنه به‌هه‌ڵه"و حوکمه‌که‌ی ده‌گاته دایک���ی دادوه‌ر ک���ه‌بیری ئ���هو رۆژه‌ی که‌وته‌وه دڵی پڕبوو له‌گریان‌و وتی "چه‌ند که‌س���وکاره‌که‌ی ب���ۆ کات به‌س���ه‌ربردن پێنج ساڵ. ده‌چێ���ت ب���ۆ پارک���ی ئ���ازادی ،له‌وێ س���ه‌رچاوه یاساییه‌که‌ی ئاوێنه ئاماژه بۆ ساتێکی کورت پێش روداوه‌که ته‌له‌فونم به‌هۆی ستونێكی روناككه‌ره‌وه‌‌وه كاره‌با ئهوه ده‌کات که که‌سوکاری قوربانییه‌که ب���ۆ کرد وت���م دادوه‌ر گی���ان وه‌ره‌وه بۆ
ناخواردن ،وتی دایه پاش ده ده‌قه‌ی تر دێمه‌وه ،که‌مێک س���ه‌عیم به‌براده‌ره‌کانم کرد ئێستا خۆم سه‌عی له‌وانه‌ی ئه‌حیادا ده‌که‌م ،ئیتر پ���اش که‌مێک ته‌رمه‌که‌یان بۆ هێنامه‌وه". دایک���ی دادوه‌ر ب���اس ل���هوه ده‌کات که بۆئه‌وه‌ی جارێک���ی تر ماڵی که‌س وێران نه‌بێت ،ئهو چووه بهو ب���اره ده‌روونییه خراپ���هوه داوای یاس���ایی له‌پۆلی���س تۆمارک���ردووهو ده‌ڵێ���ت "وا 7س���اڵ تێده‌په‌ڕێت ،ب���ه‌اڵم نازان���م داواکه چی لێهات‌و که‌س له‌منی نه‌پرسیوه‌ته‌و‌ه". س���اڵ نییه له‌س���لێمانی میدیاکان باس له‌ڕووداوی له‌م چه‌ش���نه نه‌که‌ن ،یه‌کێک ل���هو روودانه‌ی تر ک���ه رۆژنامه‌ی ئاوێنه به‌سه‌ری کرده‌وه ،خنکانی بوک‌و زاوایه‌کی ش���اری س���لێمانی بوو له‌هاوینه‌هه‌واری دوکان. به‌پێی قسه‌ی که‌س���وکاری قوربانییه‌ک ش���ه‌وی 2007/11/6له‌یه‌ک���ه‌م ش���ه‌وی هه‌نگوین���ی ب���ووک‌و زاوایه‌کدا له‌هاوینه‌هه‌واری دوکان ،به‌هۆی شۆرتێکی کاره‌باوه( ،هانا محه‌م���ه‌د‌و چیا موراد) گیانیان له‌ده‌س���تدا .ئیداره‌ی ئهو شوێنه گه‌ش���تیارییه رووداوه‌که‌ی گه‌ڕانده‌وه بۆ "قهزاو قه‌ده‌ر" ،ئه‌میش وه‌ک رووداوه‌کا‌نی تر لێپێچینهوه له‌گه‌ڵ الیه‌نی که‌مته‌رخه‌م نه‌کرا .ئه‌م بوک‌و زاوایه هێنده یه‌کتریان خۆشویس���تبوو ،له‌کات���ی ناش���تنیاندا له‌گردی سه‌یوان هه‌ردووکیان خرانه یهک مه‌زاره‌وه(گۆڕه‌وه). له‌س���اڵی 2008له‌س���ه‌یرانگای نه‌ورۆز له‌س���ه‌رچنار ،له‌کاتێکدا مێ���رد منداڵێک س���ه‌رقاڵی یاریکردن بوو ،به‌هه‌مانشێوه کاره‌با گرتی‌و گیانی له‌ده‌س���تدا ،ئه‌مه‌ش به‌هه‌م���ان ش���ێوه‌ی رووداوهکان���ی ت���ر لێپێچینهوه له‌گه‌ڵ که‌سدا نه‌کرا. به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری س���ه‌نته‌ری په‌ره‌پێدان���ی دیموکراس���یو مافی مرۆڤ ،سه‌رده‌شت عه‌بدولڕه‌حمان که رێکخراوه‌که‌یان گرنگی ده‌دات ب���ه مافی مرۆڤ‌و دیموکراس���ی، رایگه‌یان���د "ئه‌م���ه تاوان���هو کوش���تنی به‌هه‌ڵه‌یه‌و س���زای یاس���ایی خۆی هه‌یه، هه‌روه‌ه���ا ئه‌مه پشتگوێخس���تنی کاره‌و نرخ دانه‌نانه بۆ ژیانی خه‌ڵک‌و پێویس���ته رێکخراوه‌کا‌ن له‌سه‌ری بێنه ده‌نگ". سه‌رده‌شت ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر لێپێچینهوه له‌م رووداوه نه‌کرێت ،ئه‌وا گیانله‌ده‌س���تدانی ئاری-ش دوا رووداو نابێت".
شه‌ڕ ی كوردو كورد له‌سوریا ده‌ستیپێده‌كات؟
ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌ن ی نیشتمان ی كورد ئاماژه بهوه ده‌كات كه گه‌ل ی كورد له‌سوریا له‌به‌رده‌م ئه‌گه‌ر ی هه‌ڵگیرسان ی شه‌ڕی هێزه كوردییه ناكۆكەکاندایه‌و پێویست ه به‌ر له‌گه‌وره‌بوونی‌‌و پێش روخانی رژێمی ئه‌سه‌د رێ ی لێبگیرێت.
ئه‌ندامی مه‌كته‌ب سیاسی پارتی یه‌كێت ی كورد له‌س���وریا "عه‌بدولباق ی یوس���ف" ك���ه پارته‌كه‌یان ئه‌ندام���ه له‌ئه‌نجومه‌ن ی نیشتمانی كورددا ،ئاماژه بهوه ده‌كات ك ه هه‌لومه‌رج ی ئێستای سوریا زۆر ئاڵۆزه‌و گه‌ر كورد درێژه به‌ناكۆكییه‌كانی ئێستا ی بدات ئاقیبه‌تی زۆر خ���راپ ده‌بێت ،ئهو به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ك ه PYDكه حیزبێك ی نزی���ك له‌په‌كه‌كه‌یه‌‌و له‌ن���او كورده‌كان ی س���وریادا چاالك���ه ،ئێس���تا ئه‌ن���دام‌و الیه‌نگرانی خ���ۆ ی له‌ناوچ ه كوردییه‌كاندا چه‌ك���دار كردووهو گوش���ارو هه‌ڕه‌ش���هو تۆقاندن به‌رامبه‌ر به‌هێ���زه كوردیه‌كان ی تر‌و خۆپیش���انده‌ران به‌كارده‌هێنێت ،ئهو وت ی "خه‌ریكه ش���ه‌ڕی براكوژ ی له‌ناوچ ه كوردنشینه‌كاندا دروستده‌بێت". وتیش ی " PYDئێستا هێزێك ی چه‌كداره‌‌و چه‌ندین ئه‌ندام ی حیزبه‌كانی ئه‌نجومه‌ن ی نیش���تمانی كوردیان ده‌س���تگیر كردووه ی���ان كوش���تووهو رێگ���ه به‌ئه‌نجامدانی خۆپیشاندان ی دژ به‌رژێمی سوریا ناده‌ن‌و به‌مدوایی���ه‌ش س���كرتێری پارتی ئازاد ی كورد مسته‌فا جومعه‌یان ده‌ستگیر كرد ك ه ده‌یویست س���ه‌ردان ی ههرێم ی كوردستان ب���كات" .ناوبراو ئاماژه‌ی ب���ه‌وه‌ش كرد كه ئێس���تا هه‌وڵێك له‌ئارادایه‌‌و سه‌رۆك ی ههرێم���ی كوردس���تان ده‌ستپێش���خه‌ر ی ئهوه ی كردووه ه���ه‌ردوو الیه‌نی ناكۆك ی ئه‌نجومه‌ن ی نیشتمان ی كورد (ك ه زۆربه ی پ���ارت‌و رێكخراوه كوردییه‌كانی س���وریا له‌خۆده‌گرێ) له‌گ���ه ڵ PYDكۆببنه‌وه، ئهو هاتنی س���اڵح موس���لیمی سه‌رۆك ی PYDبۆ ئ���هو گفتوگۆیه به‌كارێك ی باش ناوبرد. ئه‌م���ه له‌كاتێكدا كه ئێس���تا گه‌ل ی كورد
فۆتۆdaylife : خۆپیشاندانێکی کوردەکانی سوریا لەقامیشلی له‌هه‌رێمی كوردستانه‌وه بۆ هه‌ردوو شار ی له‌سوریا به‌سه‌ر سێ الیه‌ن ی "ئه‌نجومه‌ن ی قامش���لی‌‌و حه‌س���ه‌كه كه هاوس���نوور ی نیش���تمانی ك���وردو PYDو ئه‌نجومه‌ن ی هه‌رێمی كوردس���تانن كه به‌بڕوای زۆرێك نیش���تمانی س���وریادا دابه‌ش ب���وون ك ه له‌چاودێران گه‌ر ئهوه س���ه‌ربگرێت ئه‌وا ئه‌م ئه‌نجومه‌نه ی دواییان سه‌ركرده‌كه ی فه‌رمانده‌ی���ی س���وپای ئازادی س���وریا‌و كوردهو هێزه گه‌وره‌كانی ئۆپۆزس���یۆن ی PYD به‌ش���ێك له‌س���ه‌ركرده‌كان ی ئه‌نجومه‌ن ی سوریا له‌خۆده‌گرێ. نیشتمانی سوریا ده‌یكه‌ن به‌بنكه‌ی كارو عه‌بدولباق ی یوسف ئاماژه‌ی بهوه كرد ك ه چاالكی خۆیان ،كه س���ه‌ره‌نجام ده‌بێت ه پێش���بین ی ناكرێت ئه‌نجومه‌ن ی نیشتمان ی هۆی ئهوهی روخانی رژێمی به‌شار ئه‌سه‌د سوریا هه‌ڵوێستیان به‌رامبه‌ر به‌كورد باش خێرات���ر بكات .چاودێ���ران پێیانوایه ك ه بێت ،به‌تایبه‌تی الیه‌نه ئیس�ل�امییه‌كان ی سه‌رخس���تنی پیالنێكی وا به‌بێ هاوكار ی وه‌ك ئیخوان‌و عه‌ش���ائیر‌ه عه‌ره‌بییه‌كان هه‌رێمی كوردستان‌و پارێزگا ی موسڵ ك ه ك ه زۆر به‌توند ی له‌كۆنگره‌ی قاهیره‌دا دژ له‌ژێر ده‌ستی لیس���ت ی عێراقییه‌دای ه زۆر به‌مافه‌كانی كورد بوون. ئه‌م ه له‌كاتێكدایه كه زۆربه‌ی سه‌رچاوه‌كان ی ده‌كرێت .به‌پێ ی ئهو س���ه‌رچاوان ه بۆ ئهو زه‌حمه‌ته. ه���ه‌واڵ ئام���اژه بهوه ده‌ك���ه‌ن هه‌وڵێك مه‌به‌سته وا بڕیاره سه‌رۆك ی ئه‌نجومه‌ن ی عه‌بدولباق���ی یوس���ف له‌مب���اره‌وه وت ی له‌ئارادای ه بۆ دامه‌زراندن ی ناوچه‌یه‌كی ئازاد نیشتمان ی س���وریا "عه‌بدولباست سه‌یدا" "بڕواناك���ه‌م ههرێم���ی كوردس���تان ك ه له‌شاری حه‌سه‌كه‌وه درێژده‌بێته‌و‌ه تا سه‌ردان ی هه‌رێمی كوردستان بكاو چاو ی بچێت��� ه پالنێكی بهو ش���ێوه‌یه‌وه‌‌و هیچ حه‌ل���ه‌ب‌و ئه‌م ناوچه ئ���ازاده‌ش له‌الیه‌ن به‌بارزان ی سه‌رۆك ی ههرێم بكه‌وێت‌و داوا ی ئاماژه‌یه‌كیش تا ئێستا بۆ جێبه‌جێكردن ی ههرێم ی كوردس���تانه‌وه ئاس���انكار ی بۆ ئاسانكاری ی گواستنهوه ی چه‌ك ی لێبكات كارێكی به‌وجۆره به‌دیناكه‌م".
چه‌كداره‌‌و چه‌ندین ئه‌ندام ی حیزبه‌كانی ئه‌نجومه‌ن ی نیشتمان ی كوردیان ده‌ستگیر كردووه
5
به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت
ترس له‌دۆستیۆفسکی «»2 ب���ە ه���ەر دیوێک���دا دۆستیۆفس���کی بخوێنینەوە ،هێش���تا وەک نوس���ەرێکی ئەخالق���ی دێت���ە پێش���چاومان ...کەم نوس���ەر هەیە وەک ئەو مرۆڤی تاس���ەر ئێسقان رووتکردبێتەوە ،هەتا شەکسپیر بەراورد ب���ەم وەک ماکیاژکارێکی گەورە دەردەکەوێت ،ئەم بەجۆرێكی بێڕەحمانە هەم���وو دەمامک���ەکان دادەماڵێ���ت، بوارێ���ک ناهێڵێتەوە بۆ ئ���ەوەی بەدرۆ ب���اس لەجوانی م���رۆڤ بکەی���ن .ترس له‌دۆستیۆفس���کی له‌جەوهەردا ترسە لەو رووتکردنەوە دڵڕەقانەیە ،ترسە له‌وێنەی خۆم���ان کاتێ���ک یەکێ���ک تائەوپەڕی راس���تگۆیی دەینێتەوە بەردەس���تمان، بەاڵم مەبەستی دۆستیۆفسکی ئەوە نییە ئازارمان بدات ،ئەو نوسەرێکی سادیست نییە چێژ لەوە ببینێت خوێنەرانی خۆی بترسێنێت‌و تووشی شۆکیانبکات بەوەی دیوێکی خۆیان بۆ دەربخات کە دەشێت لەالیان پەنهان بووبێت .ئەو هیتش���کۆک نیی���ە لەگ���ەڵ ترس���ە نهێنییەکانماندا سەروکاری بێت .مەبەستی دۆستیۆفسکی له‌ڕووتكردن���ەوەی م���رۆڤ ئەوەی���ە بڵێت م���رۆڤ بوونەوەرێکە شایس���تەی خۆشەویستییە .کە مرۆڤ رووتدەکاتەوە بۆئەوەی���ە پێم���ان بڵێت عاش���قی ئەم گوناهب���ارە ب���ن .دەرخس���تنی خراپەی م���رۆڤ بۆئەوەی���ە نیش���انمانبدات ئەم بوونەوەرە بەدبەختە چەندە شایس���تەی بەزەیی���ە .مرۆڤ ش���ایەنی میهرەبانی‌و عەشق نییە ،چونکه پاک‌و بێگەردە ،بە پێچەوانەوە ،شایستەی خۆشەویستییە، چونک���ە بەدبەختێک���ی گوناه���کارە. کاری گوناهباران���ە الی دۆستیۆفس���کی بەپێچەوانەی زۆربەی نوس���ەرانی ترەوە کارێ���ک نییە گوناهب���ار ئەوانی تری پێ وێرانب���کات ...الی دۆستیۆفس���کی، گوناهبار له‌ڕێگای گوناهەوە تەنیا خۆی وێران���دەکات .رس���تە ب���ە ناوبانگەکەی راسکۆلینکۆف لەسەرجەم تێکستەکانی ئ���ەودا‌و له‌هەم���وو کون���ج‌و کەلێنێک���ی دەرون���ی پاڵەوانەکانی���دا دەنگدەداتەوە «من ئەو پیرێژنەم کوش���ت? من خۆمم کوش���ت نەوەک ئەو پیرێژن���ە .بەیەک گورز بۆ ئەبەد خۆم له‌نێو برد ،یەکجار‌و بۆ هەتاهەتایە» ...چ کەسێک هەیە ئەم رستەیە یەکجار بخوێنێتەوە‌و لەبیریبکات. من سی‌و دووساڵ لەمەوبەر ئەوڕستەیەم خوێندۆت���ەوە‌و ئێس���تاش وەکوخ���ۆی لەیادمە ...گوناهبارەکانی دۆستیۆفسکی جگە ل���ەوەی خۆیان له‌نێودەبەن ،هیچی دی ناکەن ،کوژراوەکان تەنیا سەمبولن، قوربانی���ی راس���تەقینە تاوانبارەکانن. گوناهـ الی دۆستیۆفس���کی نە توڕەییە، نە تۆڵەیە ،نەڕقە بەرامبەر دونیا ،بەڵکو جۆرێکە له‌خود سزادان .مرۆڤ خۆی بە بەدکاردەبینێت‌و لەڕێگای گوناهەوە هەم بەدکاری خۆی دەسەلمێنێت‌و هەم خۆی سزا دەدات .الی دۆستیۆفسکی گوناهـ و س���زا دوو شتی دژ بە یەک‌و جیاواز نین. گوناهـ هیچ نییە جگە لەخود س���زادان، سزاش هیچ نییە جگە لەجۆرە گوناهێکی گ���ەورە .الی ئەو گوناهـ خۆی س���زایە‌و سزاش خۆی گوناهە .لێرەوە لێکچوونێکی جەوهەری له‌نێوان ئەم دوو جەمسەرەدا هەیە کە الی ئەو هیچ کات له‌یەک ناترازێن. بەپێچەوانەی هەمووانەوە دۆستیۆفسکی مەرجی پاکی‌و باش���ی بۆ خۆشەویستی مرۆڤ دانانێت« .کەسێکمان خۆشبوێت، واتە بەو جۆرە خۆشمان بوێت کە خودا دروستیکردوە» ...ئەو وادەڵێت .دەبێت چ گەورەیی���ەک ل���ەوەدا بێ���ت مرۆڤمان تەنی���ا کاتێ���ک خۆش���بوێت کەب���اش‌و چ���اک‌و بێگوناه���ـ بێ���ت .پاڵەوانەکانی دۆستیۆفس���کی زۆربەیان ژیان‌و شێوە‌و بوون���ی خۆیان وەک ج���ۆرە قەدەرێکی چەسپاوی خودایی سەیردەکەن .دەبێت مرۆڤ بەوجۆرە وەربگرین‌و بیگرینە ئامێز بەو شێوەیەی خودا مەبەستی بووە ،گەر مرۆڤ ب���ەدکارە ،بەتەنیا خۆی بەرپرس نییە له‌بەدکاری خۆی ...خوداو سروشت‌و کۆمەڵگا‌و ئەوانی تر هەموو بەش���دارن، بۆیە گەر خۆشمان دەوێت نابێت بیخەینە قەفەسی گوناهبارانەوە‌و دادگاییبکەین، بەڵکو وەک مەبەستێک له‌مەبەستەکانی خودا لێ���ی بڕوانی���ن .جارێک���ی تر له «یاداش���تەکانی نوس���ەرێک»دا دەڵێت «مرۆڤ کە خۆی دەکاتە داوەر بەس���ەر ئەوان���ی ترەوە ،دەبێ���ت بزانێت ئەو دوا داوەر نیی���ە ،بەڵکو ئەو خۆش���ی تەنها گوناهبارێک���ەو هیچی ت���ر ،تەرازوی داد له‌دەستیدا بێمانایە ...گەر هاتوو له‌تاکە رێگای هەڵهاتنەوە بۆ بوار‌و دەربازبوون نەگەڕا ،ک���ە ئەویش رێ���گای بەزەییی‌و خۆشەویستییە».
ئامانجی دۆستیۆفس���کی دواجار تەنیا م���رۆڤ ب���ووە .لێرەدا دەبێ���ت بڵێم کە پێداگرتن���ی دۆستیۆفس���کی لەس���ەر گوناهباری مرۆڤ ،ش���تێکە پێچەوانەی رۆحی سەردەمی خۆیەتی .لەسەردەمی ئەودا زۆربەی فەلسەفەکان باس له‌پاکی م���رۆڤ‌و خراپ���ی کۆمەڵ���گا دەک���ەن. تۆلستۆی گەورەترین نوسەری هاوزەمانی ئەو هەر له‌منداڵییەکی زووەوە رۆس���ۆی خوێندبووەوە‌و سەرسامی بوو .فەلسەفە باوەکانی تریش زۆرب���ەی چەپگەرابوون کە پێیان لەس���ەر باشی مرۆڤ‌و خراپی سیستەم دادەگرت ،بەاڵم دۆستیۆفسکی دڵس���ۆزی ئەو تێ���زە مەس���یحییە بوو س���ەبارەت ب���ە گوناهب���اری م���رۆڤ. هۆبزیی���ەک نەبوو مرۆڤ ب���ە گورگێک بزانێت کە دەبێت هەمیش���ە خۆمانی لێ بپارێزی���ن ،گوناهی وەک ق���ەدەر‌و وەک سزا‌و وەک بارێکی ئینسانی سەیردەکرد. گوناهب���اری بەالوە گرنگ ب���وو نەوەک قوربان���ی ،چونکە قوربان���ی کەس نییە جگە لەگوناهبار خۆی .دۆستیۆفس���کی تێگەیش���تنی رۆس���ۆییانە بۆ مرۆڤ بە جۆرێک لەس���ادەیی‌و کاڵفامی دەزانێت.
دەبێت مرۆڤ بەوجۆرە وەربگرین‌و بیگرینە ئامێز بەو شێوەیەی خودا مەبەستی بووە زۆر له‌دۆستیۆفس���کی ناسان رایان وایە ئەمیر مشکین له‌ڕۆمانی گەمژەدا نمونەی مرۆڤی رۆسییە ...مرۆڤی باش‌و بێگوناهـ. گەر بزانین دۆستیۆفسکی بەشێکی زۆری رۆمانەکەی له‌جنێڤ شاری لەدایکبوونی رۆس���ۆو نزیک له‌پەیکەرەک���ەی ئەوەوە نوس���یوە ،دەزانین کە دیال���ۆگ لەگەڵ رۆس���ۆدا بەش���ێکی گرنگی پاش���خانی تێکس���تەکەی ئ���ەوە ،خ���ودی ئەمی���ر مش���کینیش منداڵی‌و مێرد منداڵی خۆی له‌سویس���را بە مەبەس���تی چارەسەری بردۆتە سەر .کە دەگەڕێتەوە جگە لەوەی دەیەوێت مرۆڤێکی باش‌و راس���تگۆ‌و بە ئەخالق بێت ،خراپە نەکات هیچ نیازێکی ت���ری نییە .ئەمیر مش���کین باش���ترین‌و پاکتری���ن پاڵەوان���ی دۆستیۆفس���کییە. ب���ەراورد ب���ە راس���کۆلینکۆف ی���ان پاڵەوانەکان���ی کارام���ازۆڤ بێگوناهـ و دڵس���اف دەردەکەوێ���ت ،ب���ەاڵم خودی ئەو پاکیی���ە وای لێدەکات توانای ژیانی نەبێ���ت ،گەرچ���ی گەنجێک���ی تابڵێ���ی زیرەک‌و وردو دڵباشە ،بەاڵم هەموو وەک «گەمژە» سەیریدەکەن ،بە گەمژە ناوی دەڕوات‌و دواجار ش���ێت دەبێت .هەندێک دەڵێن «گەمژە» کۆمیدیترین تێکستێکە دۆستیۆفسکی نوسیبێتی ،بەاڵم الی من یەکێکە له‌هەرە تراژیدیترین رۆمانەکانی ئ���ەو .مرۆڤ���ی بێگوناه���ـ بوونەوەرێکە ناتوانێت بژی ،گەمژەیەکە کەس نرخێکی بۆ دانانێت ...دۆستیۆفس���کی له‌وێنەی ئەمیر مشکیندا گاڵتە بە رۆسۆ دەکات. مرۆڤ���ی رۆس���ۆیی دواج���ار وەک ئەمیر لهش���ێتی‌و وێرانیی���دا کۆتایی دێت .الی دۆستیۆفسکی مرۆڤ گەر سادە‌و راست بێت وەک مش���کین یاخود ئاڵۆز‌و بەپالن وەک راس���کۆلینکۆف ه���ەر له‌وێران���یو ئ���ازاردا دوای دێ���ت .راس���کۆلینکۆف له‌تاوان‌و سزادا رستەیەکی زۆر ترسناکی هەی���ە دەڵێ���ت «وەک پیاوێکی زیرەک دەستمدایە ئەم کارە ،بەاڵم سەیرکە ئەوە نابووت‌و وێرانیکردم» .نە سادەییەکەی مشکین‌و نە زیرەکییەکەی راسکۆلینکۆف لەئازار نایانپارێزێت .مرۆڤ بوونەوەرێکی مەحکوم���ە ب���ە ئ���ازار ...پالنەک���ەی راسکۆلینکۆف لەوە نایپارێزێت بتوانێت له‌گوناهباری خۆی رابکات ،زیرەکی مرۆڤ بەشی ئەوە ناکات بەختەوەر بێت ،وەک چۆن سادەییەکەشی بەشی ئەوە ناکات بتوانێت جێگای خۆی له‌ناوەڕاستی ژیاندا بکاتەوە .پاڵەوانەکانی دۆستیۆفس���کی هەموو له‌گێژاوی خۆ وێرانکردندان ،مرۆڤ بە گشتی له‌گێژاوی خۆوێرانکردندایە...
»»19
6
تایبه‌ت
) )334سێشه‌ممه 2012/7/10
تێكچونی په‌یوه‌ندی ی ههولێرو به‌غدا ،به‌نزینشی گران كرد ئا :به‌ختیار حسێن ،هه‌ولێر پارێزگای هه‌ولێر جارێكیتر گرانیی به‌نزینی به‌خۆوه بینییه‌وه‌‌و بازرگانێك هۆكارێكی ده‌گێڕێته‌وه بۆ تێكچونی په‌یوه‌ندی نێوان ههولێرو به‌غداد، به‌رپرسانیش رایده‌گه‌یه‌نن كه نزیكه‌ی سێ مانگه به‌غداد هیچ سوته‌مه‌نییه‌كی نه‌ناردووه ،په‌رله‌مانتارێكیش گومانی له‌حكومه‌تی ههرێم هه‌یه كه نه‌توانێت كێشه‌ی سوته‌مه‌نی چاره‌سه‌ر بكات. ل����ه‌م ماوهی����هی راب����ردودا نرخ����ی س����وته‌مه‌نی له‌به‌نزینخان����ه ئه‌هلیه‌كان له‌هه‌ولێ����ر به‌رزب����وه‌وه‌‌و ش����وفێرانی نیگه‌ران كرد ،بازرگانێكی سوته‌مه‌نیش هۆكاره‌كه‌ی بۆ په‌یوه‌ندیی نێوان هه‌رێم‌و به‌غدا ده‌گه‌ڕێنێته‌وه. هه‌رچه‌نده له‌ئێستادا حكومه‌ت رۆژانه زیات����ر له‌ملیۆنێ����كو 500ه����ه‌زار لیتر به‌نزی����ن له‌ڕێگ����هی به‌نزینخانه‌كانیه‌وه ب���� ه نرخ����ی 500دینار داب����ه‌ش ده‌كات به‌س����هر هاوواڵتیاندا ،به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی جۆری س����وته‌مه‌نیه‌كه باش نییه ،بۆیه زۆرێ����ك لهش����وفێران روو له‌به‌نزینخانه ئه‌هلیه‌كان ده‌كه‌ن‌و له‌ئێستاش����دا نرخی لیترێ����ك به‌نزینی بێجی به 700دیناره‌‌و محه‌سه‌نیش به 830دینار‌و سوپه‌ریش به 1100دیناره. توان����ا خالی����د بازرگانێك����ی هێنانی به‌نزین����هو چه‌ن����د به‌نزینخانه‌یه‌ك����ی ئه‌هلیش����یان هه‌ی����هو رۆژان����ه له‌ڕێگه‌ی ته‌نك����ه‌ره‌وه له‌بێج����یو دۆره‌و به‌غداوه به‌ش����ێوه‌یه‌كی (نایاس����ایی) به‌نزین بۆ هه‌ولێر ده‌گوازنه‌وه ،وه‌كو خۆی باس����ی ده‌كات "حكومه‌ت هی����چ په‌یوه‌ندییه‌كی بهو كاره‌ی ئه‌وانه‌وه نییهو رێگریش����یان لێناكات". ناوب����راو ه����ۆكاری به‌رده‌وامی����ی به‌رزبوون����هوهو نزمبوون����ه‌وه‌ی به‌نزین له‌به‌نزینخانه ئه‌هلیه‌كان ده‌گێڕێته‌وه بۆ ئهوهی ك����ه رۆژ هه‌یه به‌نزین زۆر دێت‌و نرخه‌ك����هی داده‌به‌زێ����ت‌و رۆژیش هه‌یه كه‌م دێت ،ئه‌وكات����ه‌ش نرخه‌كه‌ی به‌رز ده‌بێته‌وه ،هه‌ندێكجاری����ش به‌نزینخانه ئه‌هلیه‌كان له‌به‌رئه‌وه‌ی هیچ كه‌س����ێك لێپرسینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا ناكات ،نرخه‌كان زۆر به‌رز ده‌كه‌ن����هوهو قازانجێكی زۆری ده‌خه‌نه‌سه‌ر. توانا ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه له‌ئێس����تادا به‌نزی����ن به‌ش����ێوه‌یه‌كی زۆر زه‌حمه‌ت‌و كه‌م دێت بۆ هه‌ولێر ،هۆكاره‌كه‌ش����ی بۆ تێكچوون����ی په‌یوه‌ندی نێ����وان ههولێرو به‌غدا ده‌گه‌ڕێت����هوه ،هه‌رچه‌نده به‌نزین به‌شێوه‌یه‌كی ئاس����ایی وه‌كو جاران بۆ ش����اری س����لێمانی ده‌ڕوات ،به‌بۆچونی ئهو ،هۆكارێكی دیكه‌ش خراپیی جۆری به‌نزین����ی كوردس����تانه ك����ه بۆته‌هۆیی
عه‌لی مه‌حمود محه‌مه‌د
وێنه‌ی ئهو ته‌نکه‌رانه‌ی که رۆژانه به‌شێوه‌ی قاچاخ سوته‌مه‌نی ده‌گوازنه‌وه بۆ هه‌ولێر
په‌رله‌مانتارێك :گومانم هه‌ی ه ی ك ه حكومه‌ت نایه‌وێ كێشه ی چاره‌سه‌ر بكات سوته‌مه‌ن
به‌رز‌و نزم����ی نرخه‌كه‌ی دهگهڕێتهوه بۆ ئ����ه‌وه‌ی كه ئه‌گه‌ر به‌نزین زۆر بێت ئه‌وا نرخه‌كه‌ی داده‌به‌زێت ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر كه‌م بێت نرخه‌كه‌ی زیاد ده‌كات. به‌ڕێوه‌به‌ری دابه‌شكردنی سوته‌مه‌نی هه‌ولێ����ر جهختیكردهوه ك����ه حكومه‌ت له‌ڕێگ����هی ره‌س����مییه‌وه س����وته‌مه‌نی دێنێ����ت‌و هاوواڵتیانی����ش ئ����ازادن كه به‌ڕێگه‌ی نایاس����ایی ئیش ده‌كه‌ن‌و وتی تێكچوون����ی زۆرێ����ك له(فیتپه‌م����ی) س����وته‌مه‌نییه‌ك له‌الیه‌ن به‌غ����داوه بۆ "پارێزگایه‌كی وه‌كو هه‌ولێر رۆژانه زیاتر هه‌ولێر نه‌هاتووه‌‌و ئهو به‌نزینه‌ش����ی كه له‌ملیۆنێ����كو 500هه‌زار لیت����ر به‌نزین ئۆتۆمبێله‌كان. هه‌روه‌ها ئاس����ۆ ئیبراهیم كه خاوه‌نی دابینكراوه ب����ۆ به‌نزینخانه‌كانی حكومی دابه‌ش ده‌كه‌ین ،به‌اڵم حكومه‌تیش هیچ چه‌ند به‌نزیخانه‌یه‌كی سه‌فه‌رییه له‌شاری له‌الیه‌ن حكومه‌تی هه‌رێمه‌وه له‌سنوری جۆره رێگرییه‌كی له‌و كه‌سانه نهكردووه هه‌ولێر باسی له‌وه‌كرد كه هێنانی به‌نزین سلێمانی له‌ئێرانه‌وه دێت بۆ كوردستان‌و ك����ه به‌نزین به‌ش����ێوه‌یه‌كی نایاس����ایی به‌ش����ێوه‌یه‌كی نایاس����اییه ك����ه ئه‌وان ئه‌وانیش له‌ڕێگه‌ی به‌نزینخانه حكومیه‌كان ده‌هێنن ،ب����ه‌اڵم ده‌بێت جۆره‌كه‌ی باش ده‌یكڕن ،حكومه‌تیش رێگرییان لێناكات ،به‌نرخی 500دینار بۆ ههر لیترێك به‌بێ بێت‌و ئامێری دابه‌شكردنه‌كه‌ش����ی ته‌واو له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی حكوم����هت به‌نزینخانه‌ی كۆبۆن‌و له‌ڕێگه‌ی چه‌ند به‌نزینخانه‌یه‌كی بێت". ئه‌ندام����ی لیژنه‌ی پیشه‌س����ازی‌‌و وزه خۆی ههیهو نرخه‌كه‌ش����ی به 500دینار ئه‌هلیشه‌وه به‌ش����ێوه‌ی كۆبۆن به‌نزین ده‌فرۆشێت .ناوبراو هۆكارێكی دیكه‌شی دابه‌ش ده‌كه‌ن ،له‌گ����هڵ ئهو به‌نزینه‌ی له‌په‌رله‌مانی كوردستان ،عه‌بدواڵی مه‌ال گه‌ڕان����ده‌وه ب����ۆ ئ����هو قاچاخچییانه‌ی كه له‌كوردس����تاندا له‌پااڵوگه‌ی كه‌ڵه‌ك نوری له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایگه‌یاند كه به‌نزین ده‌هێنن‌و وت����ی "ئێمه چاوه‌ڕێی بهره����ه‌م دێت كه جۆری ئهو به‌نزینه‌ش ئه‌وان چه‌ندینجار داوایان كردووه وه‌زیری په‌یوه‌ندیدار بانگهێشتی په‌رله‌مان بكرێت قاچاخچییه‌كان ده‌كه‌ین بۆ ئهوهی نرخی جۆرێكی گونجاوه. نوره‌دین حامید رونیكرده‌وه كه به‌پێی له‌سه‌ر كه‌میی سوته‌مه‌نی‌‌و لێپرسینه‌وه‌ی به‌نزین دیاری بكه‌ین‌و بیفرۆشین". به‌رپرس����انی س����وته‌مه‌نیش هۆكاری ئهو سیس����ته‌مه‌ی ماوهی چه‌ند ساڵێكه جدی له‌گه‌ڵدا بكه‌ن ،به‌اڵم سه‌رۆكایه‌تی كه‌مبوون����ه‌وه‌ی س����وته‌مه‌نی بۆ به‌غداد دانراوه ب����ۆ به‌نزینخان����ه ئه‌هلییه‌كان ،په‌رله‌مان ئاماده نهبووه كه بانگهێشتی ده‌گێڕنه‌وه ،ل����هو بارهیهوه به‌ڕێوه‌به‌ری رێگه دراوه كه ئهو بازرگانانه به‌شێوه‌ی بكات ،بۆیه په‌رله‌مانیش لێپرسینه‌وه‌ی دابه‌ش����كردنی س����وته‌مه‌نی هه‌ولێ����ر ،قاچاغ به‌نزی����ن بگوازن����هوهو ئه‌وانیش جددی له‌گه‌ڵدا ناكات. ناوبراو وتی "گومانم هه‌یه كه حكومه‌ت نوره‌دی����ن حامید له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه له‌چۆنیه‌تی به‌نزینه‌كه‌‌و دابه‌شكردنه‌كه‌ی رایگه‌یان����د كه ل����ه4/14هوه هیچ جۆره چاودێرییان ده‌كه‌ن ،ئاشكراش����یكرد ك ه هه‌ندێكجار بۆ ئ����ه‌وه‌ی خه‌ڵكانێكی تر
فۆتۆ :به‌ختیار
ی به‌رپرسێك سوته‌مه‌نی: حكومه‌ت هیچ رێگرییه‌كی له‌و كه‌سانه نهكردووه كه به‌نزین ی به‌شێوه‌یه‌ك ی ده‌هێنن نایاسای بازرگانیی به س����وته‌مه‌نییه‌وه بكه‌ن ب ه به‌رنامه ئهو كاره ده‌كات ،چونكه ئهوه پرسیار دروست ده‌كات كه هاوواڵتییه‌ك ده‌توانێت له‌ڕێگ����هی قاچاغه‌وه به‌نزین دابین بكات؟ ب����ۆ حكومه‌تێكی گهورهو گ����ران ناتوانێت كێش����هی س����وته‌مه‌نی چاره‌سه‌ر بكات".
رۆژنامه‌نوسان ی هه‌ولێر :لیژنه‌كه ی وه‌زاره‌ت ی ناوخۆ ئه‌نجام ی نابێت ئا :عیسا خدر دوای هێرشكردنه سه‌ر رۆژنامه‌نوسان له‌الیه‌ن هێزه‌كانی زێره‌ڤانی له‌هه‌فته ی رابردودا‌و دووباره هێرشكردنه سه‌ر رۆژنامه‌نوسێكی كه‌ناڵی هه‌ولێر له‌ناو شاری هه‌ولێر ،رۆژنامه‌نوسانی ئهو شاره پێیانوایه كه بارودۆخی رۆژنامه‌نوسان له‌مه‌ترسیدایه‌‌و جه‌ختیش ده‌كه‌نه‌وه كه ئهو لیژنه‌یه‌ی وه‌زاره‌تی ناوخۆ بۆ ئیجرائاتكردن له‌گه‌ڵ زێره‌ڤانییه‌كان دروستكراوه "ئه‌نجامی نابێت". له1ی ته‌مموز ژماره‌یه‌ك رۆژنامه‌نوس له‌الیه‌ن هێزه‌كان����ی زێره‌ڤانی لێیاندراو سوكایه‌تییان پێكرا ،ئه‌مه‌ش له‌كاتێكدا بوو كه رۆژنامه‌نوسان ویستیان روماڵی مانگرتنی پزیش����كانی به‌ش����ی سوتان له‌نه‌خۆش����خانه‌ی فریاكه‌وتنی رۆژئاوا له‌هه‌ولێر بكه‌ن. دوای ئ����هو هێرش����ه چه‌ن����د گروپ‌و رێكخراوێ����ك به‌یاننامه‌ی����ان دهركردو ئیدانه‌ی ئ����هو هێ����رش‌و په‌الماردانه‌ی هێزه‌كان����ی زێره‌ڤانییان كرد بۆ س����هر رۆژنامه‌نوسانی كه‌ناڵه‌كانی "كوردسات، گه‌لی كوردستان ،په‌یام ،سپێده ،ئێن ئ����اڕ تی ،ك����هی ئێن ئێ����ن" دواتریش وه‌زاره‌تی ناوخ����ۆش رونكردنه‌وه‌یه‌كی باڵوكرده‌وه كه تێیدا هاتووه لیژنه‌یه‌ك پێكهێنراوه بۆ به‌دواداچون‌و لێپێچینهوه له‌سه‌ر روداوه‌كه به‌شێوه‌یه‌كی یاسایی مامه‌ڵه‌ش له‌گه‌ڵ ئهو كه‌سانه بكرێت. رۆژنامه‌نوس����ان بێئومێدن به‌رامبه‌ر
پترۆ ته‌نكه‌ر
لیژنه‌ك����هی وه‌زاره‌تی ناوخ����ۆ ،چونكه كرایه س����هر له‌الی����ه‌ن زێره‌ڤانیه‌كانی پێیانوایه وه‌كچۆن لیژنه‌كان له‌ڕابردودا نه‌خۆش����خانه‌ی فریاكه‌وتنی رۆژئاوای هی����چ ئه‌نجامێكی ئه‌وتۆی����ان نهبووه ،هه‌ولێ����ر كه‌ناڵه‌كان����ی "په‌ی����ام ،گه‌لی لیژن����هی ئه‌مج����اره‌ش به‌هه‌مانش����ێوه كوردس����تان‌و س����پێده" س����كااڵیان تۆماركردووه. ده‌بێت. هاوكار حه‌س����ه‌ن له‌كه‌ناڵی ئاسمانی ئ����هو رۆژنامه‌نوس����انه‌ی هێرش����یان كراوه‌ته س����هر بێئومێ����دن ،پێیانوایه په‌ی����ام ئام����اژه‌ی به‌وه‌كرد ك����ه 10تا له‌هه‌رێم����ی كوردس����تان زۆر لیژن����هی 15زێره‌ڤانی په‌الماری����ان داوهو دوای هاوش����ێوه پێكهات����ووه ،ب����ه‌اڵم هیچ لێدان ،كامێراكه‌شیان شكاندووه ،به‌اڵم ئه‌نجامێك����ی نه‌بووه‌و به‌ش����ێوه‌یه‌كی پراكتیكی كاریان نهكردووه. رۆژنامه‌ن����وس ب����ارزان حه‌س����ه‌ن له‌كه‌ناڵ����ی ئاس����مانی ئێ����ن ئ����اڕ تی، ره‌ش����بینه به‌رامب����هر پێكهێنان����ی لیژنه‌كه‌ی وه‌زاره‌ت����ی ناوخۆو پێیوایه ئ����هو لیژنانه‌ی له‌ڕاب����ردوو پێكهێنراون ته‌نها ب����ۆ به‌ڕێكردنی روداوه‌كان بووه، چونكه له‌كه‌یس����ی رۆژنامه‌نوس����ه‌كانی ت����ر بینیویان����ه كاتێك تی����رۆر كراون له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش����دا بێ ئومێده به‌رامبه‌ر یاخ����ود لێیان����دراوه‌و هه‌ڕه‌ش����ه‌یان ب����هو لیژنه‌ی����هی له‌الی����ه‌ن وه‌زاره‌تی لێكراوه ده‌رئه‌نجامی لیژنه‌كان ش����تی ناوخۆ پێكهێنراوه‌‌و ده‌ڵێت "هه‌رچه‌نده "سه‌رسوڕهێنه‌رو مندااڵنه" بووهو وتی ئ����هو لیژنانه‌ی له‌هه‌رێمی كوردس����تان "ره‌ش����بینم له‌به‌رامبه‌ر ئ����هو لیژنه‌یه‌و پێكده‌هێنرێن جێگای ئومێد نین ،به‌اڵم پێموایه وه‌ك لیژنه‌كانی پێشوو بێت" .هیوادارین به‌شێوه‌یه‌كی دادپه‌روه‌رانه‌و له‌به‌شێكی رونكردنه‌وه‌كه‌ی وه‌زاره‌تی یاس����ایی مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ كه‌یسه‌كانماندا ناوخۆدا باس����له‌وه‌كراوه كه ته‌نها یه‌ك بكرێت". رۆژنامه‌نوس����ه‌كه‌ی كه‌ناڵ����ی په‌یام رۆژنامه‌ن����وس ئازاری پێگه‌یش����تووهو رێگ����ری لێك����راوه ب����ۆ روماڵكردن����ی وتیش����ی "به‌الم����هوه س����ه‌یر ب����وو كه روداوه‌كه ،به‌اڵم رۆژنامه‌نوسان سورن له‌ڕونكردنه‌وه‌ك����هی وه‌زاره‌ت����ی ناوخۆ له‌س����هر ئهوهی ك����ه 12رۆژنامه‌نوس ئام����اژه به‌ی����ه‌ك رۆژنامه‌ن����وس كراوه له 6كه‌ناڵ����ی راگه‌یان����دن لێیاندراوه‌و لێی����دراوه ،باش����ه ش����ه‌ق‌و زلل����هو س����وكایه‌تییان پێكراوه‌‌و ته‌نانه‌ت میلی س����وكایه‌تیكردن به‌لێ����دان دانانرێت، پێویسته وه‌زاره‌تی ناوخۆ رونكردنه‌وه‌ی كاڵنشیكۆفیشیان لێڕاكێشراوه. ئ����هو رۆژنامه‌نوس����انه‌ی هێرش����یان تر بدات".
جگ����ه له‌ڕۆژنامه‌نوس����انی كه‌ناڵ����ه ئه‌هلیی����ه‌كان، ئۆپۆزس����یۆن‌و رۆژنامه‌نوسانی ده‌سه‌اڵتیش بێئومێدن له‌لیژنه‌ك����هی وه‌زاره‌تی ناوخۆ ،هه‌ریاد كه‌ری����م له‌كه‌ناڵ����ی ئاس����مانی گه‌ل����ی كوردس����تان جه‌ختی له‌وه‌ك����ردهوه كه ئهو لیژنان����هی له‌ڕابردوودا پێكهێنراون هیچیان به‌هیچ نه‌كردووه‌‌و تائێس����تاش هیچ ده‌رئه‌نجامێكی باشیان له‌لیژنه‌كان
ره‌شبینم له‌به‌رامبه‌ر ئهو لیژنه‌یه‌و پێموایه وه‌ك لیژنه‌كانی پێشوو بێت نه‌بینیوه ،به‌اڵم داواده‌كه‌ن ئهو لیژنه‌یه‌ش هاوش����ێوه‌ی لیژنه‌كانی ت����ر نه‌بێت". هه‌ریاد رونیك����ردهوه كه دوای لێدانی، 3رۆژ له‌ماڵ كه‌وتووه‌و نه‌یتوانیوه بێته ده‌ره‌وه به‌هۆی ئازاری ئهو ش����وێنانه‌ی كه ئازاری پێگه‌یشتووه. رۆژنامه‌نوس����ان باس ل����هوه ده‌كه‌ن كه به‌هۆی ئهو س����وكایه‌تی‌و لێدانانه‌ی هێزه‌كان����ی ناوخ����ۆو ئاس����ایش كاری رۆژنامه‌نوسی له‌حاڵێكی زۆر خراپدایه‌و ژیانیان پارێزراو نییه ،چونكه وایلێهاتووه هاوواڵتیانیش په‌الماری رۆژنامه‌نوسان ده‌ده‌ن ،چونكه چه‌ند رۆژێك دوای ئهو روداوه ،دوو رۆژنامه‌نوسی تری كه‌ناڵی ئاس����مانی هه‌ولێر له‌كاتی ئاماده‌كردنی راپۆرتێك لهش����وێنی مۆبایل فرۆشان
هێرشكرایه سه‌ریان. ئهو هێرشانه بۆ سه‌ر رۆژنامه‌نوسان، به‌پێی یاسای ژماره‌ی 35ی رۆژنامه‌گه‌ری رۆژنامه‌نوس وه‌ك فه‌رمانبه‌ری حكومه‌ت ده‌بێ����ت مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ بكرێت ،به‌اڵم وه‌ك رۆژنامه‌نوس����ان ده‌ڵێن تائێس����تا كه‌س لێپێچینه‌وه‌ی له‌گ����هڵ نه‌كراوه‌و كار بهو یاسایه ناكرێت. قائی����د می����رۆ له‌كه‌ناڵی ئاس����مانی هه‌ولێر كه چه‌ن����د رۆژێك دواتر خۆی‌و رۆژنامه‌نوس����ێكی تر په‌الم����اردراون، وتی "به‌به‌رچاوی 3پۆلیس سیمكارت فرۆش����ه‌كان په‌الماریاندای����ن ،ب����ه‌اڵم به‌پاساوی نه‌بوونی فه‌رمان نه‌یانتوانی به‌رگریم����ان لێبك����ه‌ن ،بۆی����ه ئه‌گ����هر خه‌ڵ����ك نه‌بوایه زۆرتری����ان لێده‌داین‌و كامێراكه‌شیان ده‌شكاندین". رۆژنامه‌نوس����ه‌كه‌ی كه‌ناڵی (ئێن ئاڕ تی)یش پێیوایه به‌هۆی ئهوهی كه زۆرجار له‌الیه‌ن هێزه‌كانی پۆلیس‌و ئاس����ایش‌و ده‌زگاكان����ی تر به‌به‌رچ����اوی خه‌ڵكه‌وه له‌ڕۆژنامه‌نوس ده‌درێت ،خه‌ڵك به‌الیه‌وه ئاساییه به‌هه‌مان شێوه‌ی ئه‌وان مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌نوس بكات ،چونكه هیچ ئیجرائاتێك نییه. ب����ۆ به‌دواداچون له‌س����هر چۆنیه‌تی پێكهێنان����ی لیژنه‌ك����هی وه‌زاره‌ت����ی ناوخ����ۆو بێئومێدی����ی رۆژنامه‌نوس����ان له‌س����هر لیژنه‌كه ،ئاوێنه په‌یوه‌ندیكرد به‌چه‌ند به‌رپرسێكه‌وه كرد له‌وه‌زاره‌تی ناوخ����ۆ ،ب����ه‌اڵم ئاماده نه‌ب����وون هیچ رونكردنه‌وه‌ی����ه‌ك ب����ده‌ن‌و وتیان "ئهو لیژنه‌یه په‌یوه‌ندی����ی به‌خودی وه‌زیری ناوخۆوه هه‌یه".
ئ���هوه نیی ه ته‌نها له‌كوردس���تانزاواو خه‌زوره‌كان حوكم به‌ده‌ستبن، له‌میس���ری ئیخ���وان مس���لمینیش هه‌م���ان دی���ارده ب���اوه ،عومه‌ری ئیب���ن ئه‌حمه‌د فه‌همی س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن���ی ش���ورای میس���ری زاوای محه‌مه‌د مورس���ی س���ه‌رۆك كۆماره ،ه���اوكات خێزانی ئه‌حمه‌د فه‌همی خوش���كی كه‌تانی سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی گه‌ل (په‌رله‌مانه) ،الی ئێم ه ئه‌گ���هر زاواو خه‌زوره‌كانمان له‌یه‌ك سه‌ره‌وه‌ن ،كه‌چی ئه‌مانه‌ی میسر وه‌ك ش���ه‌به‌ح تێك ئااڵون، خوای��� ه س���اتر له‌بات���ر نه‌ده‌یت، ل���ه‌ده‌ردو ب���ه‌اڵی زاواو خ���ه‌زوران المان ده‌یت! .چوارش���ه‌م ه مورسی یه‌كه‌م سه‌ردانی بۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت ئه‌نجام ده‌دات ،هیوادارم به ده‌ست ماچكردنی مه‌لیك عه‌بدواڵ ده‌س���ت به‌كار‌ه دیپلۆماسیه‌كانی نه‌كات. رۆژنام���هی هه‌لێ���ر)17000( :كه‌سه‌كه چۆن‌و له‌كوێ داده‌مه‌زرێن. م���ن ده‌زانم كو :هه‌ندێكیان منداڵی مه‌نس���والنن ،هه‌ندێكی���ان منداڵی خه‌زوران���ن ،هه‌ندێكی���ان حیمایه‌ی به‌رپرس���انن ،هه‌ندێكی���ان چ���او جوانانن ،ئه‌وانی دیكه‌ش سودفه‌ی ن���او راكێش���انن ،گیان���ه ت���ا ئهو 170000داده‌مه‌زرێن���ن 10 ،ئهوهنده له‌په‌ناوه داده‌مه‌زرێنن. پارێ���زگاری هه‌ولێ���ر "ن ه ئێم هكێش���ه‌مان له‌گ���هڵ ئه‌نجومه‌ن���ی پارێزگای هه‌ولێر ههیهو ن ه ئه‌وانیش كێشه‌یان له‌گه‌ڵ ئێمه هه‌یه" .توخوا مقه‌با كێش���هی له‌گه‌ڵ كێ ههبووه جگه له‌با ،ئه‌نجومه‌نێك كاری ته‌نها سه‌ده‌قتو بێت كێشه‌ی قه‌ت له‌گه‌ڵ سێبه‌ری خۆشی نابێت. ده‌نگ���ی ئه‌مه‌ری���كا -عهبدواڵموهت���ه‌دی "هه‌م���وو ئه‌وان���هی ده‌یانه‌وێت له‌ژێر ن���اوی کۆمه‌ڵه‌دا کار بک���ه‌ن حه‌ق��� ه یه‌کبگرنه‌وه"، به‌مه‌رجێ���ك كاك عه‌ب���دواڵ خۆی س���ه‌رۆكی بێت ،كه‌س ب���ۆی نیی ه خه‌ویشی پێوه ببینێت!. س���به‌ی "چ���وار بی���ره نهوتلهس���لێمانی هه‌ڵكه‌نران" ،زۆرباش ه پترۆ دۆالر ب���ۆ خه‌ڵكه‌كه‌ی ،پترۆ ته‌نكه‌ریش بۆ حوته‌كان. روبه‌ر نێ���ت "حكومه‌تی ههرێمدهستی كرد به‌هه‌نارده‌كردنی نه‌وتی خاو" ب ه رۆژ به بۆری‌و به شه‌و ب ه ته‌نك���هر! ،ب ه رۆژ بۆ حكومه‌ت‌و ب ه شه‌و بۆ ته‌نكه‌ی باخه‌ڵ!. خه‌ن���دان "ژماره‌ی���ه‌ك كادیریبزووتن���ه‌وه‌ی ئیس�ل�امی داوای داخس���تنی به‌س���تنی كۆنگ���ره‌ی حیزبه‌كه‌ی���ان ده‌كه‌ن" ،ت���ا ئاخر زه‌مانیش دوا بخرێت ،ههر سه‌رۆك له‌بنه‌ماڵه‌ی ئال عه‌زیز ده‌رده‌چێت. روب���هر نێت "جەوه���ەر هەركیلهگهڵ پارتی ئاشتده‌بێته‌وه" ،پارتی به‌س ئه‌وی كه‌م بوو ،با ئه‌ویش بۆ سه‌ری ره‌ش به‌خێر بێته‌وه. ئیالف "ئه‌نجومه‌نی نیش���تمانیعێراقی قه‌سر ب ه هه‌موو مواسه‌فاته‌و‌ه ب���ۆ ئه‌ندامانی درووس���ت ده‌كات"، ئه‌رێ گه‌لۆ ئ���ه‌م په‌رله‌مانتارانه‌ی كوردستان به‌س���ه‌زمانان ه موچه‌یان چاره‌ك���ی په‌رله‌مانتارانی عێراقه، حیمایه‌ی���ان ده‌یه‌كی ئه‌وانه ،ئه‌مان یه‌ك���ی دوو ك���وڕ‌و زاواو خه‌زوری خۆیان وه‌ك حیمای ه دامه‌زراندووه، ئه‌وان هه‌ریه‌كه‌یان 20مه‌تروكه‌یان حاس���ڵكردووه ،ئه‌مان ه به‌بێده‌نگیی ده‌خۆن ،به‌زۆری موزایه‌ده ده‌كه‌ن، ئه‌رێ ئه‌م هه‌موو لیست ه كوردییه‌ی له‌به‌غدای���ه ،په‌رله‌مانتاریك���ی تێدا نه‌ب���وو ،قه‌س���ری وه‌عد پێ���دراو، حیمای ه مه‌تروكه ،دوو ده‌فته‌ر موچ ه ره‌ت بكات���هوه ،ك��� ه هه‌موو عێراق لێی ناڕازییه ،ته‌نی���ا په‌رله‌مانتار‌ه كورده‌كان بێده‌نگن.
عێراق
) )334سێشه‌مم ه 2012/7/10 پاش پشتیوانیكردنێكی ناڕاسته‌وخۆی رژێمی به‌شار ئه‌سه‌د له‌سوریا ،حكومه‌تی عێراق هه‌ڵوێستی فه‌رمی خۆی له‌ڕووداوه‌كانی سوریا گۆڕی‌‌و پاش ئهوهی مالیكی به‌توڕه‌ییه‌وه له‌كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌وانیدا پرسیاریكرد "بۆچی رژێم له‌سوریا بڕوخێت؟" .هوشیار زێباری وه‌زیری ده‌ره‌وه ناڕه‌زایی واڵته‌كه‌ی له‌و خوێنڕشتنانه ده‌ربڕی كه رژێم له‌و واڵته ده‌یكات‌و كۆمه‌ڵێك ره‌خنه‌ی جددی له‌و واڵته گرت.
ده‌ستێوه‌ردانه ناده‌ستورییه‌كان ی سه‌رۆك وه‌زیران ی عێراق ،نور ی مالیك ی له‌سلك ی سوپادا به‌رده‌وامه‌‌و به‌مدواییانه‌ش فه‌رمانده‌ی ی چاالكییه‌كان ی دیجله ی پێكهێنا ك ه پارێزگا ی كه‌ركوك‌و دیال ه له‌خۆ ده‌گرێت .ئه‌م فه‌رمانده‌یی ه دۆسییه ی ئه‌من ی ئه‌م دوو شاره ی به‌ده‌سته‌وه‌ی ه له‌كاتێكدا ك ه ئه‌م رێوشوێنان ه له‌ڕوو ی یاساییه‌وه‌‌و به‌پێ ی مادده ی 80ی ده‌ستور پێویست ی به‌ڕه‌زامه‌ندی ی په‌رله‌مان ههیهو فه‌رمانده ی گشت ی هێزه چه‌كداره‌كان ناتوانێت تاكالیه‌ن ه بیكات.
بۆچی سه‌در ،سه‌رۆك ی ههرێم ی بێهیوا كرد؟
"ده‌نگدانی هیچ ئیسالمییه‌كی شیعه له‌گه‌ڵ عه‌لمانییه‌كاندا ـ هاوپه‌یمانی‌‌و ئه‌لعێراقیه‌ـ له‌په‌رله‌مان دروست نییه" ئا :ئاوێنه
نیشته‌جێی عێراق نییهو هیچ پۆست‌و پایه‌یه‌كی سیاسیشی له‌م واڵته‌دا نییه، كه‌چی له‌جومگه گرنگه‌كانی پرۆسه‌ی سیاسیو كێشه‌و ملمالنێكانی پێكهێنانی حكومه‌ت‌و دابه‌شكردنی پۆسته‌كاندا به‌فه‌توایه‌ك سه‌در‌و مالیكی له‌سه‌ر سفره‌یه‌ك كۆ دهكاتهوه.
ساتی هاتنی موقتەدا سەدر بۆ هەرێمی کوردستان‌و پێشوازی کردنی لەالیەن سەرۆکی هەرێمەوە بریكاری ئایه‌توڵاڵ خامنه‌یی له‌عێراق ،شێخ په‌ش���یمانبونه‌وه‌ی س���ه‌در دروس���ت مه‌هدی ئاسه‌فی له‌ڕێگای فه‌توایه‌كه‌وه كه نه‌خوێندنه‌وه‌ی لێدوان‌و هه‌ڵوێس���ته‌كانه". به‌خه‌تی خۆی له‌میدی���اكان باڵویكرده‌وه ته‌ها وتیش���ی "س���ه‌درییه‌كان به‌شداریی جه‌غت���ی له‌وه‌ك���ردهوه "الوازكردنی ئه‌م ناكه‌ن له‌پرۆسه‌ی لێپرسینهوه (استجواب) حكومه‌ته به‌هه‌ر رێگای���ه‌ك به‌هه‌ده‌ردانی ی مالیكی له‌په‌رله‌مان ،له‌هه‌مان كاتدا كه خوێن‌و كۆش���ش‌و خه‌موژان���ه" .هه‌روه‌ها كاره‌كه هاته س���هر ده‌نگدان بۆ البردنی، رایگه‌یان���د "دروس���ت نیی���ه به‌ش���داریی ئاماده‌ن ده‌نگی له‌دژ بده‌ن". بكرێت له‌هه‌ر هه‌وڵێكدا كه ئه‌م حكومه‌ته به‌اڵم ئهو لێدوانه فه‌رمی‌‌و ئاست به‌رزانه‌ی (حكومه‌تی مالیكی) الواز بكات‌و سه‌رقاڵی به‌مدواییان���ه له‌ڕه‌وت���ی س���ه‌در‌و خودی ب���كات له‌ئه‌رك���ی خ���ۆی" .پێش���تریش موقته‌داوه ده‌رچوون جه‌غت له‌و راستییه ئایه‌توڵ�ڵ�ا كازم ئه‌لحائیری هاوڕێی باوكی ده‌كه‌نه‌وه كه س���ه‌در به‌هه‌م���وو جۆرێك موقت���ه‌دا فه‌توای دابوو ك���ه هاوپه‌یمانی لهپرۆژهی كۆبونه‌وه‌كه‌ی هه‌ولێر ()5/19و هیچ الیه‌نێكی ئیس�ل�امی (شیعه) له‌گه‌ڵ دواتری���ش كۆبون���ه‌وه‌ی ماڵه‌ك���هی خۆی عه‌لمانییه‌كاندا (هاوپه‌یمانی كوردستان‌و له‌نه‌جه‌ف په‌ش���یمان بوه‌ته‌وه ،به‌به‌ڵگه‌ی ئهوهی ش���ێخ عه‌لی سمه‌یسم كه نوێنه‌ری په‌یوه‌ندی���ی ب���هو گوش���ارانه‌وه هه‌یه كه ئه‌لعێراقی���ه) له‌ده‌نگدان���ی په‌رله‌مان���دا تایبه‌تی ئهوه ،هه‌فته‌ی رابردوو لهماوه 12له‌الی���ه‌ن ئێران���هوه له‌س���هر ره‌وته‌كه‌ی دروس���ت نییه .هه‌ندێك میدیای ئێرانی‌‌و كاتژمێردا دووجار له‌گه‌ڵ مالیكی كۆبویه‌وه‌‌و هه‌ب���ووه ب���ۆ ده‌س���تهه‌ڵگرتن له‌دژایه‌تی عێراقیش له‌زاری خامنه‌یی رابه‌ری شۆڕشی دواتر له‌باڵه‌خان���هی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران مالیكی به‌تایبه‌ت له‌م كاته‌دا كه سوریای ئێران���هوه رایانگه‌یان���د "ب���ه‌الی ئێرانه‌وه رایگه‌یان���د "له‌میان���هی كۆبونه‌وه‌كانماندا هاوپه‌یمانی ئێران له‌الیه‌ن رۆژئاواوه گه‌مارۆ یه‌كڕیزیی شیعه‌كانی عێراق له‌پێش هه‌موو س���ه‌در‌و مالیك���ی به‌ته‌له‌فۆن قس���ه‌یان دراوه .ئه‌وه‌ش���ی ئه‌م بۆچونه پشتڕاست پرۆژه‌یه‌كی سیاسییه‌وه‌یه". كردووهو ناكۆكیی نێوان ئێمه (س���ه‌در‌و دهكاتهوه ،ناردنی ش���اندێكی تایبه‌ت بوو هه‌رچه‌ن���ده س���ه‌در له‌ب���اره‌ی بوون���ی ده‌عوه) كۆتایی هاتووه‌‌و بووه به‌به‌ش���ێك له‌ئێرانه‌وه به‌دوای س���ه‌دردا كه حه‌سه‌ن گوش���اره‌وه له‌س���ه‌ری له‌ماڵپ���ه‌ڕی خۆی موس���ه‌وی س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌ك���ردو پاش (جوابنا) نوس���یبوی "بۆ خوا نه‌بێت سه‌ر له‌ڕابردوو". زۆرێ���ك ل���هو په‌رله‌مانت���اره كوردانه‌ی دیداری موقته‌دا ناوب���راوی به‌فڕۆكه‌یه‌كی بۆ ك���ه‌س نه‌وی ناكه‌ین" ،كه‌چی ئێس���تا ئاوێنه په‌یوه‌ندی پێوه‌كردن (له‌ئیئتیالفی تایبه‌ت برده ت���اران تا له‌وێ قایلی بكه‌ن داواكاری���ی ناوب���راو له‌البردن���ی مالیكی‌‌و داواكاریی ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی هاتوه‌ته فراكس���یۆنه كوردس���تانییه‌كان‌و گۆڕان) ،به‌ڕێككه‌وتن له‌گه‌ڵ مالیكی. پێیانوایه ئه‌م په‌ش���یمانبونه‌وه‌یه‌ی سه‌در هاوكات له‌گه‌ڵ ئه‌م جموجوڵه سیاسیه‌شدا س���هر ریفۆرم كردنو داوای ئ���ه‌وه‌ی كه
قسه‌كردن له‌بار‌ه ی په‌شیمانبوونه‌و‌ه ی سه‌در دروست نه‌خوێندنه‌و‌ه ی لێدوان‌و هه‌ڵوێسته‌كانه
مالیكی بۆ خولی سێیه‌م ( 2014ـ )2018 خ���ۆی نه‌پاڵێوێته‌وه" ،چونك���ه ئه‌وكاته ده‌بێت���ه نیوه س���ه‌دام" .هه‌روه‌ها به‌پێی زانیارییه‌كان���ی ئاوێنه ل���ه‌دوا كۆبونه‌وه‌ی هاوپه‌یمانی نیش���تمانی شیعه‌كاندا (159 كورس���ی) ره‌وت���ی س���ه‌در هه‌وڵیانداوه ئیحراجییان به‌رانبه‌ر بارزانیو ئه‌لعێراقیه پارس���ه‌نگ بكه‌ن���هوهو پێداگرییان كردوه له‌وه‌ی ریفۆرمه چاوه‌ڕوانكراوه‌كانی مالیكی ده‌بێت به‌جۆرێك بێت كه خواستی كوردو لیس���تی ئه‌لعێراقیه‌ش له‌به‌رچاو بگرێت‌و به‌دڵیان بێت . هه‌ندێ سه‌رچاوه‌یتری ئاگادار بۆ ئاوێنه‌یان رونكرده‌وه به‌شێك له‌هۆكاری ملكه‌چكردنی س���ه‌در بۆ مالیكی دهگهڕێتهوه بۆ ئهوهی كه ره‌وتی ناوبراو زۆرترین پێش���ێلكاریی یاس���ایی‌و خروقاتی ئه‌منییان له‌س���ااڵنی شه‌ڕی تایفی (2006ـ )2008ئه‌نجامداوه‌‌و خودی سه‌دریش فه‌رمانی ده‌ستگیركردنی هه‌یه به‌تۆمه‌تی فه‌رمانكردن به كوش���تنی ئایه‌توڵ�ڵ�ا عه‌بدولمه‌جی���د خوئ���ی له‌ناو مه‌زاری ئیمام عه‌لی له‌نه‌جه‌ف له‌نیس���انی ،2003هه‌ركاتیش س���ه‌در گوش���ار بكاته س���هر مالیكی ناوب���راو ئه‌م دۆس���یه‌یه‌‌و دۆسییه‌كانیتری یاساشكێنیی سه‌درییه‌كان ده‌كاته‌وه‌‌و ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌هۆی الوازكردنی هه‌ڵوێستی موقته‌دا .
وه‌رگرتنه‌وه‌ی متمانه ده‌گۆڕێت بۆ چاكسازیو ریفۆرم
"ریفۆرم بۆ كات كوشتنه‌‌و پشتگوێخستن ی ده‌ستور رێككه‌وتنه‌كان ی پێشوش باشترین به‌ڵگه‌یه"
ئا :ئاوێنه هه‌وڵه‌كانی وهرگرتنهوه متمانه له‌نوری مالیكی ده‌گۆڕێت بۆ بانگه‌شه‌كردن بۆ چاكسازیو ریفۆرم له‌پرۆسه‌ی
رزگاركه‌ر ی مالیكی
ئا :الپهڕهی عێراق
كاتێك كه پێشوازیی شاهانه‌ی لێكرا له‌هه‌ولێر ،هیوا وه‌هابوو بهو 40 په‌رله‌مانتاره‌ی هه‌یه‌تی درز بخاته ناو ئهو بهره تایفییه (هاوپه‌یمانی نیشتمانی)ی كه ماوهی حه‌وت ساڵه بوه‌ته قه‌ڵغانی شه‌رعییه‌ت بۆ سیاسه‌ت‌و هه‌نگاوه‌كانی مالیكی ،به‌اڵم نه‌ك ههر ئه‌مه‌ی نه‌كرد ،به‌ڵكه خه‌ریكه به‌هه‌مانشێوه‌ی 2005هه‌ڵوێستی خۆی له‌دوژمنایه‌تی مالیكییه‌وه ده‌گۆڕێت بۆ پاڵپشتی‌‌و دۆستایه‌تی. ره‌نگه هیچ سیاس���ه‌توان‌و پیاوێكی ئاین ی له‌عێراقدا نه‌بێت ،هێنده‌ی موقته‌دا سه‌در له‌هه‌ڵوێس���ته‌كانیدا رادیكاڵ ،راڕا ،په‌له‌‌و روش���كێن بێت .ئ���هو ،كه له‌ی���ه‌ك كاتدا رێبه‌ری سیاسیو موفتی ئاینیشه له‌ساڵی 2010و له‌میانه‌ی دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ كه‌ناڵی ئه‌لجه‌زیره له‌تاران���ی پایته‌ختی ئێرانه‌وه رایگه‌یاند "مالیك���ی زۆر درۆزنه‌‌و هه‌رگیز ده‌نگی پێ ناده‌ین بۆ ئهوهی پۆس���ته‌كه‌ی وه‌ربگرێته‌وه" ،كه‌چی ههر ماوه‌یه‌ك پاش ئه‌مه ،رازیبوونی سه‌در به‌مالیكی ،رێگای خۆشكرد بۆ ئهوهی بۆ دووه‌مجار ببێته‌وه به‌سه‌رۆك وه‌زیران ،له‌كاتێكدا لیسته‌كه‌ی (ده‌وڵه‌تی یاس���ا) به‌دوو كورسی له‌دوای لیس���تی ئه‌لعێراقیه‌وه ب���وو (.)91 :89 له‌پ���اش هه‌ڵگیرس���انی ناكۆكییه‌كان���ی ئه‌مدواییه‌ی نێوان هه‌رێمی كوردس���تان‌و نوری مالیكی ،س���ه‌در به‌خواس���تی خۆی له‌كۆتاییه‌كانی مانگی نیس���انی رابردوودا هات���ه ناو بهرهی راوێژكاری���ی هه‌ولێر كه له(كورد ،ئه‌لعێراقیه ،س���ه‌در) پێكهات، له‌پاش گه‌ڕانه‌وه‌شی بۆ نه‌جه‌ف رایگه‌یاند "وه‌رگرتنه‌وه‌ی متمانه له‌مالیكی پرۆژه‌یه‌كی ئیالهیی���ه" ،كه‌چ���ی به‌مدواییانه‌‌و له‌پاش بێن���هو بڕۆیه‌ك���ی زۆر به‌ده‌می خۆی له‌م "پرۆژه ئیالهییه" په‌شیمان بوه‌ته‌وه‌‌و نه‌ك ههر ئهوه ،به‌ڵكه س���ووره له‌سه‌ر ئهوهی "وه‌رگرتنه‌وه‌ی متمانه له‌مالیكی له‌ئێستادا زیانی بۆ پرۆسه‌ی سیاسی هه‌یه ،چونكه پرۆس���ه‌یه‌كی نوێ‌و نا كامڵ���ه" ،به‌مه‌ش سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستانی نائومێدكرد ك���ه رابه‌رایه‌ت���ی ب���هرهی دژه مالیك���ی ده‌كات‌و دیوان���ی س���ه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی ئیم���زای په‌رله‌مانتارانی ل���ه‌دژی مالیكی كۆده‌كرده‌وه. ژماره‌یه‌ك له‌په‌رله‌مانتاره كورده‌كانی سه‌ر به‌پارتی له‌كۆمه‌ڵێك لێدوانی جیاجیادا ئهوه ره‌تده‌كه‌نه‌وه كه سه‌در په‌شیمان بووبێته‌وه له‌هه‌ڵوێس���ته‌كانی ،ل���ه‌م میانه‌یه‌ش���دا ، ش���وان محه‌مه‌م���ه‌د ته‌ه���ا ك���ه یه‌كێكه له‌په‌رله‌مانت���اره دیاره‌كان���ی هاوپه‌یمانی كوردس���تان (پارت���ی) له‌لێدوانێك���دا بۆ ئاوێنه رونیكرده‌وه "قس���ه‌كردن لهبارهی
پرۆفایل
7
سیاسیو بونیادی حكومه‌تی ئێستا‌و نه‌یارانی مالیكیش سورن له‌سه‌ر ئهوهی گفته‌كانی ریفۆرمی ئێستا به‌هه‌مان ده‌ردی گفته‌كانی پێشوو ده‌ڕوات .
ی هه‌رچه‌ن���ده زیات���ر له‌په‌رله‌مانتارێك ی كوردس���تان ی هاوپه‌یمان��� لیس���ت ی به‌ئاوێنه‌ی���ان راگه‌یان���د كۆكردنه‌و‌ه ی دۆس���ییه‌‌و به‌ڵگ���ه‌كان بۆ پرۆس��� ه ی ی مالیك ی متمان ه له‌نور وه‌رگرتن���هوه ی هه‌ی���هو به‌رده‌وامه‌‌و ئهو لیژن ه درێژه ی بۆ ئهو مه‌به‌ست ه پێكهێنراوه یاسایی ه ی به‌رده‌وام���ه ،ب���ه‌اڵم ی خ���ۆ ل���ه‌كار سه‌رجه‌م ئاماژه سیاس���ییه‌كان به‌ره‌و ی متمانه‌ك ه ئهوه ئه‌ڕۆن ك ه وهرگرتنهوه ی ئه‌مه‌ش ئێس���تا س���ه‌رنه‌گرێت‌و له‌بر ی ی شیعه‌كان سه‌رقاڵ ی هاوبه‌ند لیس���ت ریكالمكردنه بۆ ریفۆرم‌و چاكسازی. ی ی ك��� ه ئه‌ندامێك فه‌ره���اد ئه‌تروش��� ی كوردستان ه ی هاوپه‌یمان چاالك‌و یاسای ی (پارت���ی) ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر پێش���هات ی ی نه‌یه‌ت ه پێش‌و سه‌ركرده‌كان سیاس��� ی ی هه‌ولێ���ر بڕیاربده‌ن ئهوه %90 بهره ی به‌ڵگ���هو ی كۆكردن���هوه كاره‌كان��� ی لێپرس���ینه‌و‌ه ی ته‌وه‌ره‌كان داڕش���تن ی كۆتاییهات���ووه" .ه���اوكات له‌مالیك��� ی ی ده‌وڵه‌ت له‌گ���هڵ ئه‌مه‌ش���دا لیس���ت ی یاس���ا جه‌غت لهوه ده‌كات���هوه رازی
نابن به‌لێپرسینه‌و‌ه له‌مالیكی" ،چونك ه ی ی شكۆ ی شه‌خسی‌‌و شكاندن به‌مه‌رام سه‌رۆك وه‌زیرانه". ی ی هاوبه‌ند ل���ه‌م نێوانه‌ش���دا لیس���ت ی ش���یعه‌كان ( 159كورسی) لیژنه‌یه‌ك پێكهێناو‌ه ب���ۆ چاكس���ازی‌‌و ریفۆرم‌و ی پێ���داوه ك��� ه ی ئ���هوه ده‌س���ه‌اڵت ی به‌س���ه‌رجه‌م لیسته‌كانه‌و‌ه په‌یوه‌ندی ی ب���كات ب���ۆ دانوس���تان‌و هه‌ن���گاو ی ی ئه‌م لیژنه‌یه‌ك هێوركردنه‌و‌ه یه‌كه‌م ی ی لیست ی ده‌بێت ،به‌اڵم ههرچ ئیعالم ی كوردس���تانیی ه ئه‌لعێراقیه‌‌و هاوپه‌یمان ی ی ك ه چاره‌نوس سورن له‌س���هر ئهوه ی پێشووتر ی چاكسازی له‌وان ه هه‌وڵه‌كان ی باش���تر نابێ���ت‌و رێككه‌وتننامه‌كان��� ی عێراق ش���اهیدن ههولێرو ده‌س���تور ی ی به‌به‌ڵێنه‌كان ی مالیك له‌سه‌ر گوێنه‌دان ی ی شیوع خۆی .له‌م میانه‌یه‌شدا حیزب ی ی ك ه به‌مدواییان ه له‌گه‌ڵ مالیك عێراق ی ناوبراویان كۆبونه‌ت���هوه س���وربوون ی ی هه‌ڵبژاردن��� له‌س���هر ئه‌نجامدان��� ی پێشوه‌خت راگه‌یاند ئه‌گه‌ر كێشه‌كان عێراق چاره‌سه‌ر نه‌كرێن ،به‌اڵم زۆرێك
ی له‌چاودێران پێیانوای ه ئه‌م پێشنیاز‌ه ی زیاتره ،چونك ه ی بۆ كات كوشتن مالیك ی كۆمسیۆن ته‌واو ی كار له‌ئێستادا ماوه ی نوێ بووهو نه‌توانراو‌ه كۆمس���یۆنێك ی لیست ه ی ناكۆك دروست بكرێت به‌هۆ ی ئه‌وان سیاس���ییه‌كانه‌و‌ه له‌سه‌ر پشك ی له‌م كۆمسیۆن ه نوێیه ،هه‌روه‌ها به‌هۆ ی بودج���هو گرفتیتره‌و‌ه دابیننه‌كردن��� ی ی پارێزگاكان ی ئه‌نجومه‌ن��� هه‌ڵبژاردن ی 2013 عێ���راق ك ه بڕی���اره س���ه‌ره‌تا ئه‌نج���ام بدرێت دواخ���راوه ئیتر چۆن ی په‌رله‌مان ی گش���ت ده‌كرێت هه‌ڵبژاردن له‌م كاته‌دا ئه‌نجام بدرێت؟". ی له‌په‌رله‌مان���دا تائێس���تا ئه‌وان��� ه ی ی ده‌كه‌ن ته‌نها لیست ی مالیك به‌ره‌نگاری فراكسیۆن ه كوردستانییه‌كان‌و ژماره‌یه‌ك ی ئه‌لعێراقیه‌ی��� ه له‌ئه‌ن���دام په‌رله‌مان��� ی بێده‌نگن ی له‌سیاس���ه‌ته‌كان ئه‌وانه‌ش ی لێده‌كه‌ن بریتین له‌باڵ ه یان پشتیوان ی ی ده‌عوه ،ئه‌نجومه‌ن ی حیزب جیاجیاكان ی ی به‌در ،حیزب ی ئیسالمی ،رێكخراو بااڵ ی ی ئ���ازاد‌و ره‌وت فه‌زیل���ه ،ئه‌لعێراقی ه سه‌دریش هه‌ڵوێستی له‌گۆڕاندایه.
سه‌ید كازم حوسه‌ینی ئه‌لحائیری یه‌كێكه له‌به‌ناوبانگتری���ن ئایه‌توڵاڵ عێراقییه‌كان ی ش���یعه كه ئێس���تا له‌ح���ه‌وزه‌ی عیلمی قومی ئێ���ران داده‌نیش���ێت .ناوبراو به‌ر له 76ساڵ له‌شاری كه‌ربه‌ال له‌دایكبووه‌‌و یه‌كێ���ك له‌براكانیش���ی له‌ژێ���ر گ���ورز‌و گۆپاڵی ده‌زگا سه‌ركوتكه‌ره‌كانی به‌عسدا گیانی س���پاردووه‌‌و دوانیتریش���یان پله‌ی حوجه‌تولئیس�ل�امیان هه‌ی���هو خه‌ریك���ی رێبه‌رایه‌تیكردنی ئاینین .حائیری كه خاڵی كۆكه‌ره‌وه‌ی موقته‌دا سه‌در‌و ره‌وته‌كه‌ی‌‌و مالیك���یو حیزبی ده‌عوه‌ی���ه ،له‌نه‌جه‌ف‌و كه‌رب���ه‌ال خوێندنی ئاین���ی ته‌واوكردوه‌‌و یه‌كێك���ه له‌وان���هی جێ���گای س���ه‌رنج‌و ستایشی س���ه‌دری یه‌كه‌م (دامه‌زرێنه‌ری حیزبی ده‌ع���وه )1957ب���ووه ،چونكه خوێندكارێك���ی زرنگ‌و بیرتی���ژی ناوبراو بووه .سه‌در ئه‌م ستایش‌و سه‌رسامییه‌شی له‌چه‌ندین جێگادا به‌نووسین تۆماركردوه كه ئه‌م���ه‌ش له‌ئاینزای ش���یعه‌دا بایه‌خ‌و گرنگیی یه‌كجار گ���ه‌وره‌ی هه‌یه ،چونكه له‌ناو ئه‌م تایفه‌یه‌دا هه‌میشه ئیمام له‌سه‌ر وه‌سێت‌و ستایش���ی ئیمامی به‌ر له‌خۆی دیاریی كراوه. له‌پاش له‌سێداره‌دانی سه‌دری یه‌كه‌مه‌وه، س���ه‌دری دووه‌م (باوك���ی موقت���ه‌دا) هه‌م���ان پێگ���هو گرنگی���ی ب���ۆ حائیری دان���اوهو كردوویه‌تییه بری���كارو موفتی له‌نوس���ینگه‌كه‌ی خ���ۆی ،له‌گرته‌یه‌ك���ی ڤیدیۆییش���دا كه زۆر له‌ناوه‌ندی شیعیدا باڵوه س���ه‌در ده‌ڵێت "بڕوام وایه له‌پاش نه‌مان���ی من له‌گۆڕه‌پانه‌كه زاناترین كه‌س جه‌نابی ئایه‌توڵاڵ سه‌ید كازم ئه‌لحائیرییه". لهوهاڵم���ی یه‌كێ���ك له‌هه‌واداره‌كانیش���دا له‌ب���اره‌ی مه‌رجه‌عی ته‌قلی���ده‌وه ده‌ڵێت "له‌پاش م���ن له‌س���ه‌رتانه بگه‌ڕێنه‌وه بۆ جه‌نابی س���هید ئه‌لحائیری" .ههر ئه‌مه‌ش بوه‌ته هۆكارێك بۆ ملكه‌چكردنی ئێستای موقت���ه‌دا ب���ۆ فه‌ت���واو رێنماییه‌كانی كه به‌شێكی زۆریان له‌به‌رژه‌وه‌ندیی مالیكی‌‌و ئه‌جێندای حیزبی ده‌عوه‌دایه. حائیری م���اوهی 14س���اڵ خوێندكاری مه‌حمود ش���اهروردی بووه كه سه‌رۆكی پێشوی ده‌زگای قه‌زایی ئێرانه‌‌و له‌بنه‌ڕه‌تدا خه‌ڵكی عێراقه‌‌و ئێستا مه‌رجه‌عی فیقهی حیزبی ده‌عوه‌یه .ئه‌وكاتانه‌ش���ی له‌ئێران ب���ووهو حیزب���ه ش���یعه‌كان له‌ئێرانه‌وه به‌ره‌نگاری���ی رژێم���ی به‌عس���یان ده‌كرد كتێبێكی نوسی به‌ناوی "رابه‌ری موجاهید" ك���ه بوه‌ته كارنامه‌ی ئهو ش���یعانه‌ی كه چه‌كیان له‌دژی به‌ع���س هه‌ڵگرتبوو له‌م كتێبه‌ش���دا خوێنی س���ه‌رانی به‌عس���ی حه‌اڵڵك���ردوه‌‌و ئه‌مه‌ش گرفتێكی گه‌وره‌ی بۆ ئهو ش���یعه س���ادانه چاره‌سه‌ركرد كه له‌شه‌ڕكردن س���ڵیان ده‌كرده‌وه .له‌پاش روخانی به‌عس���یش دژایه‌ت���ی داگیركاری ئه‌مه‌ری���كای ك���ردووهو دژی ئه‌وه‌ب���ووه به‌رزگاركه‌ر بدرێنه قه‌ڵه‌م. س���اڵی 2005كه س���ه‌در‌و حیزبی ده‌عوه كه‌وتنه ناكۆكییه‌وه لهبارهی وه‌رگرتنه‌وه‌ی پۆستی س���ه‌رۆك وه‌زیران ،حائیری رۆڵی سه‌ره‌كی بینی له‌وه‌ی سه‌در ملكه‌چ بكات مالیكی وه‌كو س���ه‌رۆك وه‌زی���ران قبوڵ بكات .له‌میانه‌ی په‌ره‌س���ه‌ندنی قه‌یرانی نێوان بهرهی (هه‌ولێر ـ نه‌جف)و لیستی ده‌وڵه‌تی یاس���او ئه‌گه‌ری وه‌رگرتنه‌وه‌ی متمان���ه له‌مالیك���ی له‌ڕێ���گای ده‌نگدانی په‌رله‌مان���هوه ،ئایه‌توڵ�ڵ�ا حائیری فه‌توا به‌ناوبانگه‌ك���هی دا "له‌هیچ جومگه‌یه‌كی ده‌وڵه‌ت���ی عێراقدا دروس���ت نییه له‌گه‌ڵ عه‌لمانییه‌كاندا ده‌ن���گ بدرێت" .ئه‌مه‌ش ئاماژه‌ی���ه‌ك بوو ب���ۆ ناش���ه‌رعی بوونی هاوپه‌یمانێت���ی س���ه‌در‌و هاوپه‌یمان���ی كوردستانی‌‌و لیستی ئه‌لعێراقیه ،ئه‌مه‌ش یه‌كێك ب���وو له‌و هۆكاران���هی كه له‌گه‌ڵ گوشاره سیاس���ییه‌كانی ئێراندا سه‌دریان قایل كرد ده‌ست لهپرۆژهی وه‌رگرتنه‌وه‌ی متمان���ه له‌مالیكی هه‌ڵگرێ���ت‌و نه‌ك ههر ئه‌م���ه ،به‌ڵك���ه وه‌رگرتن���ه‌وه‌ی متمانه له‌س���ه‌رۆكی حكومه‌ت ل���ه‌م قۆناغه‌دا به "زیان به‌خش بۆ عێراق" بداته قه‌ڵه‌م .
8
ئابووری
) )334سێشه‌مم ه 2012/7/10
ئەم الپەڕەیە بە سپۆنسەری ژووری بازرگانیو پیشەسازی سلێمانی چاپ‌و باڵودەکرێتەوە
چەند کۆڵبەرێک لەکاتی بازرگانیکردن لەسنوری نێوان عێراق ـ ئێراندا فۆتۆ :یەحیا ئەحمەد
ی بازرگانی عێراق ،د.خه‌یرواڵ حه‌سه‌ن: وه‌زیر
ئاڵوگۆڕی بازرگانیمان له‌گه‌ڵ توركیا زۆر زیاتره وه‌ك له‌ئێران ئا :پشتیوان جه‌مال وه‌زیری بازرگانی عێراق ،د.خه‌یرواڵ حه‌سه‌ن بابه‌كر رایده‌گه‌یه‌نێت كه ئاڵوگۆڕی بازرگانی عێراق له‌گه‌ڵ توركیا باشتره وه‌ك له‌ئێران‌و ده‌ڵێت "سیاسه‌تی ته‌سویقی توركیا له‌عێراق زۆر سه‌ركه‌وتووه". د.خه‌یرواڵ له‌م چاوپێكه‌وتنه‌ی ئاوێنه‌دا باس له‌كاره‌كانی وه‌زاره‌ته‌كه‌ی‌‌و جۆر ی ئ����هو خۆراكان����ه ده‌كات ك����ه ده‌یده‌ن به‌هاوواڵتیان. ئاوێن����ه :ئهو یاس����ایه‌ی كاری له‌س����هر ده‌كه‌ن له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ك داڕێژراوه؟ د.خه‌ی����رواڵ :ئ����هو یاس����ایه‌ی ئێم����ه پێیده‌ڵێن (یاس����ای وه‌زاره‌تی بازرگانی عێ����راق) ك����ه پێش����تر (وه‌زاره‌ت����ی بازرگان����ی -ئابوری مه‌رك����ه‌زی) بووه، دوای ئ����ه‌وه‌ی پۆس����ته‌كه‌م وه‌رگ����رت له( )2011/2/13بۆم����ان ده‌ركه‌وت كه ئهو یاس����ایه له‌گه‌ڵ سیاسه‌تی ئێستای ئابوری عێ����راق له‌سیس����ته‌می ئابوری ئیش����تراكی بۆ ئابوری بازاڕ ناگونجێ، بۆیه داوامانكرد پڕۆژه یاسایه‌ك ئاماده بكرێت كه له‌گه‌ڵ سیس����ته‌می ئه‌مڕۆی ب����ازاڕدا بگونجێ����ت‌و پڕۆژه‌كه‌مان نارد ب����ۆ ئه‌نجومه‌نی وه‌زی����ران‌و په‌رله‌مان، به‌اڵم یاسای ئێستا یاس����ای وه‌زاره‌تی بازرگانی ،یاسای بازاڕه ،ئیشه‌كانیشمان ئه‌مان����ه‌ن (رێكخس����تنی بازرگان����ی ناوخۆ ،رێكخس����تنی بازرگانی ده‌ره‌وه له‌گه‌ڵ عێراق ،پێش����نیاركردن‌و پێدانی بۆچون����ی ئابوریو بازرگان����ی وه‌زاره‌ت ب����ۆ ئه‌نجومه‌نی وه‌زی����ران‌و په‌رله‌مان، رێكخس����تن‌و تۆماركردنی كۆمپانیاكانی ناوخ����ۆو ده‌ره‌وه ،پش����تیوانی كه‌رتی تایبه‌ت له‌ڕوی بازرگانیو پیشه‌س����ازی، دابینكردنی مه‌وادی خۆراكی س����ه‌ره‌كی بۆ ماوهی سێ مانگ). ئاوێن����ه :ب����ه‌اڵم زۆرج����ار كاری وه‌زاره‌ته‌كه‌ت����ان له‌به‌ش����ه خۆراك����ی مانگانه‌دا كورت كراوه‌ت����هوه ،ئه‌مه‌یان چۆن رونده‌كه‌یته‌وه؟ د.خه‌یرواڵ :به‌نیس����به‌ت به‌شه خۆراكی مانگان����ه ،خۆت����ان ده‌زانن ك����ه عێراق ناچارك����راوه مانگان����ه له‌چوارچێ����وه‌ی نه‌وت به‌رامب����هر خۆراك ،خواردن بداته هاوواڵتی����ان ،ل����ه2003هوه ت����ا كۆتایی 2008مانگان����ه ( )12م����ادده ده‌درا به‌هاوواڵتی����ان ،به‌اڵم بۆ دابه‌ش����كردنی خۆراكی مانگانه ،ئێمه ته‌كلیف كراوین ك����ه بیكه‌ین ئه‌گینا ئیش����ی ئێمه نییه، به‌اڵم لێرهدا ده‌مه‌وێ ئهوه رونبكه‌مه‌وه ك����ه هاوواڵتیان له‌مانگێك����دا ئه‌وه‌نده‌ی مه‌واد ده‌كڕن له‌بازاڕ به‌بیست ئه‌وه‌نده‌ی ئهو مه‌واده‌یه كه له‌بایه‌عی وه‌ریده‌گرن‌و له‌بازاڕ به‌گرانتری����ش ده‌یكڕن ،ئه‌وه‌ش
له‌به‌رئه‌وه‌ی بازرگانی له‌عێراق رێكوپێك نییه. ئاوێنه :ل����ه‌دوای ()2003هوه كه عێراق رزگاری بوو ،له‌ئێستادا ئاستی بازرگانی ناوخۆ چۆنه؟ د.خه‌ی����رواڵ :پێ����ش روخانی س����ه‌دام حس����ێن ،بازرگانی له‌عێراق وابه‌س����ته ب����ووه به‌یاس����ای بازرگانی عێ����راق كه حیزبی به‌ع����س بڕیاری لێ����داوه بریتی بووه له‌یاس����ای (بازرگانیو رێكخستنی بازرگانیو رێكخس����تنی بری����كاره‌كان‌و تۆماركردنی كۆمپانیاكان) بهو مانایه‌ی ئابوری مه‌ركه‌زی بووه ،به‌اڵم له‌و كاته ب����ه‌دواوه ئابوری بازاڕی ئ����ازاده ،ئه‌م دوو ش����ته جیاوازه ،بۆیه گواستنه‌وه‌ی ئابوری له‌مه‌ركه‌زییه‌وه بۆ ئازاد (كات‌و تێچو‌و راهاتنی) ده‌وێ ،له‌دوای (2003 تا 2008بۆ )2009ئهو گۆڕانكارییانه‌ی ده‌بوو بكرێن بۆ ئهو مه‌به‌سته زۆر سست بوون ،ئه‌وه‌ش له‌به‌ر نه‌بوونی ئیستقراری سیاسیو س����یاده‌ی عێراق‌و رۆشنبیری له‌ناو تاكه‌كان به‌سه‌ركرده‌كانیشه‌وه ،تا كۆتایی س����اڵی رابردوش كه هێزه‌كانی ئه‌مه‌ریكا له‌عێراقدا بوون به‌ڕاسته‌وخۆ‌و ناڕاسته‌وخۆ كاریگه‌رییان ههبووه له‌سه‌ر ئابوری عێراق ،به‌اڵم له‌دوای كشانه‌وه‌یان جۆرێك له‌ئازادیی ئابوری دروستبووه‌‌و وه‌كو حكومه‌ت����ی عێراق بڕیار ده‌ده‌ین، بۆیه ئهو قانونانه‌ی پێویس����ت بووه بۆ رێكحس����تنی بازرگانیو بری����كاره‌كان‌و تۆماركردنی كۆمپانیاكان هه‌تا ئه‌مساڵ نه‌كراوه.
ی باشن ی بایه‌ع مه‌واد ئه‌گه‌ر بریكاره‌كان نه‌یگۆڕن ئاوێنه :پێتوانییه به‌ش����ێكی په‌یوه‌ند ی به‌وه‌زیری پێش����وی بازرگانی عێراقهوه هه‌بێت كه تۆمه‌تبار كراوه به‌گه‌نده‌ڵی؟ د.خه‌ی����رواڵ :ئه‌گ����هر ئیش����ه‌كان به‌سیس����ته‌ماتیك رێكبخرێ����ن گه‌نده‌ڵی ناكرێ ی����ان ئه‌گه‌ر بكرێ����ت دیاره ،من نام����ه‌وێ وه‌زیری پێش����وو ی����ان هیچ كه‌س����ێكی دیكه تۆمه‌تبار بكه‌م ،به‌اڵم ههر كه‌سێك هه‌وڵی نه‌دابێت سیسته‌می بازرگان����ی رێكبخ����ات بوه‌ت����ه مای����هی گه‌نده‌ڵ����ی ،هاورده‌كردنی ملیۆنان ته‌ن مه‌واد له‌س����اڵێكدا له‌ڕێگه‌ی حكومه‌ت‌و كه‌رتی تایبه‌ت به‌نرخی جیاواز‌و كوالێتی ناشایس����ته ،ناڕێكییه‌ك دروست ده‌كات ك����ه ده‌بێته‌ه����ۆی گه‌نده‌ڵ����یو ئه‌وه‌ش
ی ئه‌گه‌ر له‌جیات خواردن ،پاره بده‌ین ه هاوواڵتیان نرخ له‌بازاڕدا دووقات به‌رز ده‌بێته‌وه له‌الیه‌ن كۆمه‌ڵێ����ك خه‌ڵكه‌وه ده‌كرێت، ده‌توانم له‌و حاڵه‌ته‌دا بڵێم كه وه‌زاره‌ت هۆكارێ����ك بووه بۆ دروس����تكردنی ئهو زه‌مینه‌یه ك����ه ههر كه‌س����هو به‌كه‌یفی خۆی كاربكات ،ب����ۆ نمونه تا ()6/30 ی ئه‌مساڵ ههر هاوواڵتییه‌ك ویستبێتی ههر شتێك بهێنێت‌و به‌چه‌ند بیفرۆشێت كه‌س نهیوتووه بۆ؟ ،له‌كاتێكدا له‌كۆتایی مانگی سێی ساڵی رابردو پڕۆپۆزه‌ڵێكم پێشكه‌شی لیژنه‌ی ئابوری عێراق كرد كه ده‌بێ����ت كاری بازرگانی رێكبخرێت وات����ه مۆڵه‌ت����ی ه����اورده‌‌و هه‌ن����ارده رێبكخرێ����ت ،ئه‌وكات����ه ن����اڕازی بوون، به‌اڵم ئه‌مس����اڵ له‌مانگی شوباتدا بانكی مه‌ركه‌زی عێراقی له‌كاتی به‌رزبوونه‌وه‌ی نرخ����ی دۆالر به‌رامبه‌ر دین����ار ،داوایان له‌لیژنه‌ی ئابوری كرد كه پێشنیاره‌كه‌ی ئێمه باش����هو جێبه‌جێ بكرێت ،چونكه بایی 4ملیارو 652ملیۆن دۆالر وه‌سڵی بازرگانی به‌ناوی هاورده‌وه كرابوون كه به‌ش����ێكی زۆریان وه‌همی ب����وون ،بۆیه له‌مه‌ودوا ه����هر هاوواڵتییه‌ك كه بیه‌وێ ش����ت بهێنێ ده‌بێت ناوی تۆماركرابێت له‌كۆمپانیاكان����ی عێراقی‌‌و ناس����نامه‌ی هه‌بێ����ت‌و ه����هر كه‌س����ێك مه‌واده‌كه‌ی هێناو ئه‌گه‌ر س����ه‌رپێچی كرد ده‌یده‌ینه دادگا .ه����هر ب����ۆ مه‌س����ه‌له‌ی بازرگانی له‌دوای س����ه‌پاندنی ئابڵوق����هی ئابوری به‌س����هر عێراق����دا ،بری����كاری كۆمپانیا جیهانییه‌كان رۆیش����تن‌و ئێس����تا ئێمه له‌ده‌س����تی دوو م����ه‌واده بازرگانییه‌كان ده‌كڕین ،بۆیه ئێستا قانونی رێكخستنی بریكاری كۆمپانیاكانمان رێكخس����توه‌‌و ده‌بێت كۆمپانیا جیهانییه‌كان بریكاریان له‌عێراقدا هه‌بێت ،له‌به‌رئه‌وه من له‌مه‌ودوا ئه‌مه‌لم به‌بازرگانی له‌عێراقدا هه‌یه. ئاوێنه :ئاڵوگۆڕی بازرگانی عێراق زیاتر له‌گه‌ڵ چ واڵتێكدا به‌هێزه؟ د.خه‌یرواڵ :زۆرجار كه باسی ئاڵوگۆڕی بازرگان����ی ده‌كرێت ئهو ده‌س����ته‌واژه‌ی (ئاڵوگ����ۆڕه) به‌هه‌ڵ����ه به‌كاردێ����ت ،بۆ نمونه ده‌ڵێن س����اڵی رابردوو ئاڵوگۆری
د.خه‌یرواڵ حه‌سه‌ن بازرگانی كوردستان‌و توركیا 11ملیارو 500ملی����ۆن دۆالر ب����ووه ،به‌اڵم ده‌بێت بزانین له‌و ئاڵوگ����ۆڕه چه‌ندی هاورده‌‌و هه‌نارده‌یه ،ئێم����ه نه‌وتی خاو ده‌نێرین بۆ دهرهوهو ئه‌وه‌ش زۆره ،به‌دڵنیاییه‌وه ئاڵوگۆڕی بازرگانی ئێمه‌‌و توركیا زیاتره، به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئێران كه‌متره ،چونكه ئێمه نه‌وت ناده‌ین����ه ئێران ،بۆیه ئاڵوگۆڕه‌ی ئێران نیوه‌ی توركیایه. بۆ مه‌س����ه‌له‌ی ئاڵوگ����ۆڕی واڵتانیش، هێنانی م����ه‌واد ب����ه‌زۆری له‌توركیایه‌‌و نزیك هی 5ملیار دۆالره ،له‌گه‌ڵ (یابان‌و ئه‌مه‌ریكا‌و ئیتاڵیا‌و ئیسپانیا‌و ئه‌ڵمانیا‌و سوید) ئاڵوگۆڕمان هه‌یه ،له‌گه‌ڵ ئێران زیات����ر له‌ب����واری بیناس����ازی‌‌و هه‌ندێك مه‌وادی خۆراك ئاڵوگۆڕمان هه‌یه. ئاوێنه :بۆچی ئاڵوگۆڕی ئێران كه‌متره له‌چاو توركیا؟ د.خه‌یرواڵ :سیاسه‌تی ته‌سویقی توركیا له‌عێراق زۆر س����ه‌ركه‌وتووه ،به‌اڵم هی ئێرانیی����ه‌كان ب����اش نیی����ه ،بازرگانی توركیا بۆ عێراقییه‌كان باشتره ،چونكه رۆتیناتی كه‌متره له‌ڕووی ئاماده‌كردنی پێداویس����تییه‌كان ،ب����ه‌اڵم ب����ۆ ئێران ده‌كه‌وێته به‌ر ره‌حمه‌تی قه‌ده‌ر. ئاوێن����ه :ل����ه‌ڕووی هێنان����ی خۆراكه‌وه چیتان كردووه؟ د.خه‌ی����رواڵ :هێنان����ی خ����ۆراك دوو ج����ۆره له‌ڕێگ����هی حكومه‌ت‌و ب����ازاڕی ئ����ازاده‌وه ،ئ����ه‌وه‌ی دێت بۆ ب����ازاڕی ئازاد كه‌متر كۆنتڕۆڵی له‌س����هره ،به‌اڵم ئهوهی حكوم����هت پێكهاته‌ی مادده‌كان به‌كۆمه‌ڵێك فلت����ه‌ردا ده‌ڕوات ،ده‌مه‌وێ لێ����ره‌دا باس له‌جۆری خۆراكه‌كان بكه‌م كه له‌ڕێگه‌ی بایه‌عییه‌وه دابه‌ش ده‌كرێن، زه‌یتی توركی ،باشترین واڵت كه زه‌یتی گوڵه‌به‌ڕۆژه به‌رهه‌م دێنێ ئه‌رجه‌نتینه، به‌اڵم له‌توركی����ا ده‌پاڵێورێت‌و گرنگیش مه‌واده خامه‌كه‌یه ك����ه ئه‌رجه‌نتینییه، ئهو زه‌یته‌ی ئێمه باشتره له‌وه‌ی بازاڕ. به‌نیس����به‌ت ش����ه‌كر-هوه ،له‌سێ واڵت شه‌كری باش هه‌یه (به‌رازیل‌و هندستان‌و
تایالند) ئهوهی به‌رازیل باشه ده‌نكه‌كانی زبر‌و گه‌وره‌یه ،ئهوهی تایالنیش����د وه‌كو تۆز وایه‌‌و ئهو دوو جۆره ده‌هێنین ،به‌اڵم هندی تامه‌كه‌ی به‌كه‌ڵكی ئێمه نایه‌ت‌و نایهێنین ،ئهوهی بازاڕی ره‌ش����یش ههر هی ئهو دوو واڵته‌ی����ه ،به‌اڵم وه‌ك وتم هێنانه‌كه‌ی ئێم����ه به‌كۆمه‌ڵێك فلته‌ردا ده‌ڕوات .به‌نیس����به‌ت ئاردیشه‌وه ،ئهو گه‌نم����هی ب����ه‌كاری ده‌هێنین ب����ۆ ئارد تێكه‌ڵه‌یه‌ك����ه له‌گه‌نمی ئوس����تورالی‌‌و كه‌ن����ه‌دی‌‌و ئه‌مه‌ریك����یو عێراق����یو روسی‌و پاش����ان ده‌یده‌ینه ئاشه‌كانمان له‌شاره‌كان‌و ده‌یكه‌نه ئارد ،مواسه‌فاتی ئارده‌كه‌مان جیاوازه ،چونكه نانه‌كه‌مان جیاوازه ،ئهو ئارده‌ی ده‌یده‌ین به‌بایه‌عی باش����ترین جۆره ،چونكه ئه‌گه‌ر گه‌نمی عێراق����ی زیاد بكه‌ین بۆر ده‌بێت‌و ئه‌گه‌ر گه‌نمی بیانیشی تێبكه‌ین سپی ده‌بێت، به‌اڵم بۆره‌كه له‌ڕووی ته‌ندروس����تییه‌وه
خواردنی به‌سه‌رچوش ،ئهو خواردنانه‌ی ده‌یهێنین سه‌یری به‌رواره‌كه‌ی ده‌كه‌ین، ههر خواردنێك كه هات ئه‌گه‌ر ته‌مه‌نی به‌رهه‌مهێنانی ت����ا ده‌گاته مه‌رز ،پێش ش����ه‌ش مانگی یه‌كه‌می نه‌بێت ،ناهێڵین داخڵ ببێت. ئاوێن����ه :ئ����هو بودجه‌ی����هی بۆت����ان ته‌رخانكراوه چه‌نده؟ د.خه‌یرواڵ :چوار ترلیۆن دینارمان هه‌یه بۆ خواردن����ی مانگانه‌‌و ترلیۆنێك‌و 360 ملیاریش بۆ كڕینی گه‌نم‌و جۆ‌و چه‌ڵتوك ئه‌وه‌ش ده‌كاته 5ترلیۆن‌و 360ملیار، ( )360ملیاره‌كه ده‌ڕوات بۆ كڕینی جۆ ك����ه په‌یوه‌ندی به‌بایه‌عیی����هوه نییه5 ، ترلیۆنه‌كه‌ش پاره‌یه‌كی زۆر ده‌ڕوات بۆ كڕینه‌وه‌ی گه‌نم ،بۆیه ته‌نها س����ود له4 ترلیۆنه‌ك����ه ده‌بینین ،به‌اڵم له‌وه‌ش ههر هاوواڵتییه‌ك مانگان����ه 9هه‌زار دیناری به‌رده‌كه‌وێت.
باش����تره ،به‌اڵم برنجه‌كه‌م����ان له‌برنجی بازاڕ باش����تر نیی����ه ،چونك����ه هه‌موو ی 105هه‌زار مانگێك پێویستمان به‌كڕین ته‌ن ههیهو هیچ واڵتێكیش ئاماده نییه مانگ����ی 50هه‌زار ته‌ن برنجی باش����مان پێبدات ،راس����ته له‌بازاری ره‌ش برنجی زۆر هه‌ی����ه ،به‌اڵم كیلۆی ب ه 2000دینار زیات����ره‌‌و به‌هه‌م����وو ب����ازاڕی عێراقیش له‌مانگێكدا 2000ته‌نت ده‌س����تده‌كه‌وێ، له‌به‌رئ����هوه برنجی باش ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ش ده‌س����تناكه‌وێ ،ئێمه سااڵن ه ملیۆنێك‌و 260ه����ه‌زار ته‌ن برنجمان بۆ 34ملیۆن ك����ه‌س ده‌وێ ،له‌كاتێكدا ته‌نی برنج به 600دۆالر ده‌كڕی����ن ،به‌اڵم ئهوهی بازاڕ ب ه 1500دۆالره .بۆ شیری مندااڵنیش بۆ ئهو مندااڵنه‌یه كه ته‌مه‌نیان یه‌ك مانگ تا یه‌ك س����اڵه ،ش����یری زۆر باش هه‌یه له‌ب����ازاڕی ره‌ش ،به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی بۆم دیاریكراوه كه ته‌نێك ش����یر به‌شه‌ش‌و نیو بۆ 7دۆالر بكڕم ،له‌به‌رئه‌وه ناتوانم شیری نیدۆ‌و سریالك بكڕم ،بۆیه ئارد‌و ش����یر‌و زه‌یت هه‌مان پاره‌ی پێده‌ده‌ین له‌گه‌ڵ بازاڕ ،به‌اڵم برنج خواستی زۆره‌‌و به‌رهه‌می كه‌مه. ئاوێنه :خه‌ڵك دڵنیا ده‌كه‌ویت كه جۆری مه‌واده‌كانتان باشن‌و به‌سه‌رنه‌چون؟ د.خه‌یرواڵ :باشن به‌مه‌رجێك بریكاره‌كان نه‌یگ����ۆڕن ،ئێمه 59ه����ه‌زار بریكارمان ههیهو هه‌ندێجار گرفت دروست ده‌كه‌ن‌و مه‌واده‌كان ده‌گ����ۆڕن ،بۆیه به‌رنامه‌مان هه‌یه بۆ چاكس����ازی له‌بریكاره‌كاندا .بۆ
ئاوێنه :ئه‌گه‌ر پاره‌كه بدرێ به‌هاوواڵتییان باشتر نییه؟ د.خه‌ی����رواڵ :نه‌خێ����ر ،چونك����ه ئه‌گه‌ر ه����هر واڵتێك خۆی م����ادده‌كان به‌رهه‌م نه‌هێنێ‌‌و پ����اره بداته هاوواڵتییان ،ئه‌وا له‌و كات����ه‌دا نرخه‌كان ب����ه‌رز ده‌بنه‌وه، ئه‌گه‌ر ئێمه 9هه‌زار بده‌ینه هاوواڵتیان، ئه‌وكاته مه‌واده‌كان له‌بازاڕدا به‌دوو قات به‌رز ده‌بنه‌وه ،بۆیه سیاس����ه‌تی ئابوری راس����ت ئه‌وه‌یه سیاس����ه‌تی كشتوكاڵی ببوژێته‌وه ،كش����توكاڵیش له‌ناوه‌ڕاست‌و باش����ور زۆر خراپه ،به‌رهه‌می ساڵێكی گه‌ن����م له‌عێراقدا ملیۆنێ����كو 700هه‌زار ته‌ن كه زۆر باشه ،به‌اڵم ئێمه له‌ساڵێكدا پێنج ملیۆن ته‌نم����ان ده‌وێ .به‌رهه‌می س����ااڵنه‌ی چه‌ڵتوك 180ه����ه‌زار ته‌نه‌‌و بیكه‌ین به‌برن����ج 60هه‌زار ته‌ن ده‌بێت، بۆیه به‌رهه‌می س����اڵێكی برنجی خۆمان به‌شی 15رۆژی عێراق ده‌كات. ئاوێن����ه :له‌الی����ه‌ن لیژن����هی نه‌زاهه‌وه له‌په‌رله‌م����ان ،هی����چ دۆس����یه‌یه‌كی گه‌نده‌ڵیتان له‌سه‌ر ئاشكرا نه‌كراوه؟ د.خه‌ی����رواڵ :هه‌قی قس����هی راگه‌یاندنم نییه ،چونكه زۆرجار موزایه‌ده‌ی سیاسی هه‌ی����ه ،به‌اڵم هه‌م����وو مانگێك له‌الیه‌ن ده‌س����ته‌ی نه‌زاهه‌وه راپۆرت����ی تایبه‌ت به‌وه‌زاره‌ته‌كان دێت����هوه بۆ ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‌و نوس����خه‌مان ب����ۆ دێت ،هه‌تا ئێس����تا هیچ كارێكی نایاساییان له‌سه‌ر ئێم����ه نه‌ب����ووهو به‌وه‌زاره‌تێك����ی پاك داده‌نرێین.
ی ئه‌مسا ڵ ههر هاوواڵتییه‌ك هه‌تا 6/30 ی ههر شتێك بهێنێت‌و به‌چه‌ند ویستبێت بیفرۆشێت كه‌س نهیوتووه بۆ؟
تایبه‌ت
) )334سێشه‌ممه 2012/7/10
9
دكتۆر جه‌اللی جه‌اللیزاده بۆ ئاوێنه" :ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد" هیچ ده‌رفه‌تێك ی بۆ چاالكیی سیاسی كورد نه‌هێشتووه‌ته‌وه ئا :مادح ئه‌حمه‌دی دكتۆر جه‌اللی جه‌اللی زاده ،په‌رله‌مانی پێشووی كورد له‌ئێران له‌م گفتوگۆیه ی ئاوێنه‌دا تیشك ده‌خاته سه‌ر بارودۆخی ئێستای رۆژهه‌اڵتی كوردستان له‌ئێران‌و ده‌ڵێ "ههر كه‌س ره‌خنه له‌حیزبه كوردییه‌كان بگرێ به‌جاش‌و نۆكه‌ری ده‌سه‌اڵت تۆمه‌تبار ده‌كرێت". ئاوێن���ه :بارودۆخ���ی رۆژهه‌اڵت���ی كوردستان چ له‌ڕووی جموجۆڵی سیاسیو چ ل���ه‌ڕووی چاالكی���ی مه‌ده‌نییه‌وه چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنی؟ جه‌اللیزاده :له‌ڕاس���تیدا له‌ئێستادا بهو شێوه‌ی كه له‌دونیادا باوه ،جموجوڵێكی سیاس���یی‌و مه‌ده‌نیی وا له‌ئ���ارادا نییه. ئهوهی كه له‌واڵتانی ئازادو دیموكراتیكدا هه‌ی���هو حیزبه‌كان ئازادن‌و رێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی ئه‌كتیڤن‌و بنكه‌و لقی جۆراوجۆریان هه‌ی���ه ،لێره ئهوه نابینی. دیاره ئه‌مه به‌مانای نه‌بوونی ئه‌ندێش���هو سیاس���هت نیی���ه ،یان ب���هو مانایه نییه ك���ه حیزب���ه نێوخۆی���یو ده‌ره‌كییه‌كان الیه‌نگرو پشتیوانیان نه‌بێ .بێده‌نگبوون‌و ئاوابوون���ی فه‌زاكه نیش���انه‌ی رازیبوون، ی���ان له‌گه‌ڵب���وون ی���ان دژایه‌تیكردنی سیاس���ه‌ته‌كانی ئێس���تا نیی���ه .ئهوهی پێویس���ته له‌مباره‌وه بوترێ ئه‌وه‌یه كه ئێمه فه‌زایه‌كی كراوه‌ی سیاسیمان نییه. ئه‌مه‌ش بۆته ه���ۆی ئهوهی چاالكییه‌كان نهێنی ببێته‌وه ،په‌ناببرێته به‌ر شه‌ونامه نووسین .لێدانی كه‌سایه‌تیی‌و توندوتیژی جێگای ره‌خن���هی لۆژیكی ده‌گرێته‌وه كه بێگوم���ان كاریگه‌ری نیگه‌تیڤ له‌س���هر توێژه‌كان���ی كۆمه‌ڵگا داده‌ن���ێ‌و مه‌ودای نێوان ده‌س���ه‌اڵت‌و خه‌ڵك زیاتر ده‌كات. به‌ئاماژه به‌ڕووداوه‌كانی پاش شۆڕش���ی ،1979به‌داخه‌وه له‌كوردس���تان جۆرێك ره‌ش���بینی‌و متمان���ه به‌ی���ه‌ك نه‌ك���ردن زاڵه ك���ه ئێس���تا دوای چه‌ندین س���اڵ هێش���تا نه‌ڕه‌واوه‌ته‌وه .به‌گشتی چاالكی مه‌ده‌نی‌و سیاس���ی له‌مڕۆی كوردستاندا له‌گ���هڵ كۆمه‌ڵێ���ك گرفت ب���ه‌ره‌وڕووه‌و ئیراده‌و ئازایه‌تی ده‌وێ بۆ ئهوهی بچیته مه‌یدانه‌كه‌وه. ئاوێنه :ئێمه ده‌بینین له‌به‌شه‌كانی دیكه‌ی كوردس���تان له‌خه‌بات���دا گه‌رموگوڕییه‌ك هه‌یه .بۆ وێنه له‌كوردستانی عێراق كورد هه‌رێمی فیدراڵی خ���ۆی هه‌یه ،له‌توركیا ب���ه‌رده‌وام كێش���هی ك���ورد بابه‌تێك���ی سه‌ره‌كییه ،له‌سوریا به‌هه‌مانشێوه پرسی كورد ئێس���تا پرس���ێكی گرنگ���ه ،به‌اڵم له‌ڕۆژهه‌اڵتی كوردس���تان شتێكی ئه‌وتۆ
نابینی���ن .به‌باوه‌ڕی ئێ���وه هۆكاره‌كه‌ی دهگهڕێتهوه بۆ چی؟ جه‌اللی���زاده :به‌داخه‌وه له‌كوردس���تان به‌دواداچ���وون بۆ وه‌رگرتن���ی داخوازی‌و مافه‌كانی خه‌ڵك ته‌نانه‌ت له‌چوارچێوه‌ی یاس���ای بنه‌ڕه‌ت���ی ئێران���دا جێبه‌ج���ێ ناب���ێ .له‌دونیای مۆدێرن���دا حیزبه‌كان‌و رێكخراوه‌كان���ی كۆمه‌ڵ���گای مه‌ده‌ن���ی نوێنه‌رایه‌تی خه‌ڵك ده‌كه‌ن‌و ئه‌ندامانیان به‌دواداچ���وون ب���ۆ جێبه‌جێكردن���ی داخوازییه‌كانی خه‌ڵك ده‌كه‌ن‌و له‌به‌رانبه‌ر ده‌نگی خه‌ڵكداو بۆ پته‌وكردنی پێگه‌كانی ده‌س���ه‌اڵتی خۆیان ههوڵ���ده‌ده‌ن ژیانی خه‌ڵك ل���ه‌ڕووی ئاب���ووری ،مه‌عنه‌ویی، كۆمهاڵیهتیو سیاس���ییه‌وه باشتر بكه‌ن. خه‌بات���ی كورد له‌كوردس���تانی عێراق به به‌شێك له‌ئامانجه‌كانی گه‌یشتووه‌و ئه‌گه‌ر كێش���ه‌یه‌كیش هه‌بێ زیات���ر په‌یوه‌ندی به‌بابه‌ت���ه نێوخۆیی���ه‌كان‌و قبووڵكردنی دژب���ه‌ران‌و نیش���اندانی رۆحییه‌ی یه‌كتر قب���ووڵ ك���ردن‌و پێك���هوه هه‌ڵك���ردن‌و قبووڵكردنی رێس���اكانی دیموكراسییه‌وه هه‌ی���ه .له‌توركیا س���ه‌ره‌ڕای نادادوه‌ری‌و پێش���ێلكردنی مافی مرۆڤ ب���ۆ ماوهی چه‌ند س���اڵه ،به‌ئاماژه ب���ه‌وه‌ی حیزبه سكۆالره‌كان‌و باڵی سه‌ربازی له‌ده‌سه‌اڵت‌و به‌ڕێوه‌بردن���ی ئهو واڵت���ه‌دا الواز بوون‌و هه‌روه‌ها ئ���هو به‌ڵێنانه‌ی كه پارتی دادو گه‌شه‌پێدان بۆ په‌یوه‌س���تبوونی توركیا به‌یه‌كێتی���ی ئه‌وروپ���ای داوه ،ده‌بینین ك���ورد ل���ه‌وێ ده‌رده‌كه‌وێ‌و س���ه‌ره‌ڕای به‌رده‌وامبوونی توندوتیژییه‌كان كورده‌كان له‌وێ رۆژانه خۆپیش���اندان ده‌كه‌ن‌و دێنه س���هر ش���ه‌قامه‌كان‌و ناڕه‌زایه‌تی خۆیان ده‌رده‌بڕن .له‌س���وریاش ب���ه ئاماژه بهو گوشارو سته‌مه دورو درێژو نائینسانییه، له‌ژێ���ر كاریگ���ه‌ری به‌ه���اری عه‌ره‌ب���ی فه‌زای���ه‌ك بۆ خه‌بات‌و گه‌یش���تن به‌مافه س���ه‌ره‌كیی‌و مرۆڤایه‌تییه‌كان پێكهاتووه، ب���ه‌اڵم له‌ڕۆژهه‌اڵتی كوردس���تان فه‌زاكه زۆر داخ���راو‌و ئه‌منیه‌تیی���ه .به‌تایبه‌تی پاش هاتنه سه‌ركاری ئاغای "ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد" هی���چ فه‌زای���ه‌ك‌و ده‌رفه‌تێك بۆ چاالكی سیاسی نه‌ماوه‌ته‌وه‌و ئهو حیزبه ریفۆرمخوازان���ه‌ش كه هه‌ب���وون ،هه‌موو چاالكییه‌كیان لێقه‌ده‌غه‌كراوه .واته به‌پێی درێژه‌دان به‌م فه‌زا ره‌شبین‌و ئه‌منیه‌تییه‌و وه‌همی پیالن ،چاالكییه سیاس���ییه‌كان زۆر دژوار بۆته‌وه‌و له‌الیه‌كی دیكه‌ش���هوه بێكاری‌و هه‌ژاری‌و نه‌بوونی خزمه‌تگوزاری پێویس���ت‌و نه‌بوونی گه‌ش���هی ئابووری گوشاری خس���تۆته س���هر بنه‌ماڵه‌كان‌و كاریگه‌ریشی له‌سه‌ر جموجووڵی سیاسی داناوه.
ئاوێنه :له‌م په‌یوه‌ندییه‌دا چه‌نده حیزبه كوردییه‌كان���ی رۆژهه‌اڵت���ی كوردس���تان به‌تاوانبار ده‌زانی؟ جه‌اللی���زاده :ئ���هوه ك���ه حیزبه‌كانی كوردس���تان ل���ه‌م مه‌س���ه‌له‌یه‌دا چه‌نده تاوانبارن یان تاوانبار نین باس���ێكی زۆر گرنگه‌و پێویس���تی به‌لێكدانه‌وه‌ی قووڵ هه‌یه .به‌داخه‌وه ئێمه له‌كوردستان ته‌نیا له‌گه‌ڵ سانسۆری ده‌وڵه‌تی به‌ره‌وڕوو نین، سانسۆری ناو خه‌ڵك‌و نه‌بوونی ئازایه‌تی ب���ۆ ره‌خنه‌گرتن له‌جموجووڵی حیزبه‌كان بارێك���ی قورس‌و گرانه له‌س���هر ش���انی چاالكانی سیاس���یو خه‌ڵك .بچووكترین ره‌خنه له‌هه‌ركام له‌م حیزبانه بگری ،ئه‌وا به‌ج���اش‌و نۆكه‌ری ده‌س���ه‌اڵت تاوانبارت
پێویست ه كۆمهڵهو حیزبی دیموكرات به‌خاڵ ه الوازو به‌هێزه‌كانی خۆیان‌و كه‌مبوونه‌وه‌ی الیه‌نگرانیاندا بچنه‌وه ده‌كه‌ن .س���ه‌ره‌ڕای ئهوهی رێ���زم هه‌یه ب���ۆ حیزبی دیموكرات‌و كۆمه‌ڵه ،ناتوانین بڵێین كه ئه‌وانی���ش له‌په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ مه‌س���ه‌له‌ی كورددا هه‌ڵه‌یان نهكردووه. هیچ ك���ه‌س ناتوان���ێ له‌ڕه‌فت���اری دژه دیموكراتیك���ی حیزب���ه‌كان دژی زۆربه‌ی دژبه‌ران له‌سنه یان تاكتیكه‌كانی حیزبی دیموكرات له‌شارێكی وه‌ك نه‌غه‌ده ره‌خنه بگرێ���ت .كه‌وات���ه به‌ڕای من پێویس���ته حیزب���ه س���ه‌ره‌كییه‌كانی رۆژهه‌اڵت���ی كوردس���تان پێداچوونه‌وه‌ی���ه‌ك به‌خاڵه الوازو به‌هێزه‌كانی خۆیان‌و كه‌مبوونه‌وه‌ی الیه‌نگرانی���ان بكه‌ن‌و ئهو پرس���یاره‌ش له‌خۆیان بكه‌ن كه ئاستی خۆشه‌ویستییان الی خه‌ڵك‌و كاریگه‌رییان تا چه‌ند تووشی دابه‌زین‌و زیادكردن بووه؟ چی بۆته هۆی ئهوهی ئه‌مڕۆ له‌وه‌ه���ا بارودۆخێكدا گیر
بكه‌ن؟ ئایا گوشاری حكومه‌ته ،داخراوی فه‌زاكه‌یه؟ یا نه‌بوونی لێكدانه‌وه‌ی دروست له‌س���هر بابه‌ته‌كان به‌پێ���ی هه‌لومه‌رجی ئێس���تاو به‌پێی پاس���اوی خه‌ڵكناسیی‌و كۆمه‌ڵناس���ی بۆته هۆی ئه‌م بارودۆخه؟ ئه‌مڕۆ خه‌باته‌كه زیات���ر بۆته خه‌باتێكی كولتووری كه حیزبه‌كان ل���ه‌م بابه‌ته‌وه زۆر الواز بوون‌و جیابوونه‌وه‌كان‌و به‌رنامه‌و لێكدانه‌وه‌كانی���ان له‌ته‌له‌فزیۆنه‌كانیانه‌وه ده‌بینین‌و به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌ییان كردۆته قوربانی���ی له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ندی حیزبیدا. ئهوهی ئه‌مڕۆ له‌كوردستان زۆر پێویسته كاری كولتووریی���ه ،چونكه س���ه‌ره‌ڕای ئهوهی بانگه‌شه‌ی زۆر ده‌كرێ بۆ ئهوهی كۆمه‌ڵگای ئێمه كۆمه‌ڵگایه‌كی سیاسییه، كورد نه‌ته‌وه‌یه‌كی سیاسیی نییه ،چونكه زۆربه‌ی كاره‌كانی ئێمه له‌ڕووی وروژاندنی هه‌س���ت‌و س���ۆزه‌وه‌یه .وات���ه رێ���گای كاركردنم���ان له‌زۆر كه‌س داخس���تووه، به‌وه‌رێخس���تنی بازاڕی ده‌نگۆنانه‌وه زۆر كه‌س���مان له‌مه‌یدانه‌كه كردۆته دهرهوهو به‌ده‌ستی خۆمان گۆڕه‌پانه‌كه‌مان له‌هێزه به‌ئه‌مه‌كه‌كان خاڵی كردۆته‌وه .به‌باوه‌ڕی من پاوانخ���وازی‌و ئهوه كه پێتوابێ هه‌ق به‌تۆیه‌و ئهوه كه نوێنه‌رایه‌تی راسته‌قینه‌ی خه‌ڵك���ی ك���ورد له‌الیه‌ن ه���هر حیزب‌و الیه‌نێك���هوه بكرێ كارێك���ی نه‌گونجاوه‌و هه‌ڵنه‌س���ه‌نگێنراوه ،ده‌ب���ێ هه‌ڵبژاردن بس���پێرینه خه‌ڵ���كو رۆش���نگه‌رییان بۆ بكه‌ین .به‌بێ رۆشنگه‌ریكردن ناگه‌ینه هیچ ش���وێنێك .زۆربه‌ی حیزبه‌كان سه‌ره‌ڕای ئهوهی ئینتمای ئاین���ی له‌به‌رچاو ناگرن پێیانوایه كه ك���ورد ته‌نیا له‌پارێزگاكانی كوردس���تان‌و ئازه‌ربایجان���ی رۆژئاوایه‌و هی���چ گرنگ���ی به‌كێش���ه ناس���نامه‌یی‌و كولتوورییه‌كانی كورد له‌كرماشان‌و ئیالم‌و خۆراسانی باشوور ناده‌ن. ئاوێنه :ئێوه وه‌ختی خۆی له‌په‌رله‌مانی كۆم���اری ئیس�ل�امی له‌گ���هڵ ژماره‌یه‌ك له‌نوێنه‌رانی كورد ،فراكسیۆنی نوێنه‌رانی كوردت���ان پێكهێنا ،گرفته‌كانتان چ بوو؟ بۆ ئ���ه‌م بزاڤه نه‌یتوانی درێ���ژه به‌كاری ی بداو گه‌ش ه بكات؟ خۆ جه‌اللیزاده :كێش���هی س���ه‌ره‌كی ئێمه هه‌میشه ئازاد نه‌بوونی حیزب‌و الیه‌نه‌كان‌و ئ���ازاد نه‌بوون���ی دیاریكردن���ی نوێنه‌ران له‌الیه‌ن حیزبه‌كانه‌وه‌یه ،كه ده‌بووه هۆی فره ده‌نگی‌و ئاڵ���ۆزی فیكری‌و له‌ئاكامدا ناكۆكی لێده‌كه‌وته‌وه .چون له‌كوردستان حیزب���ه‌كان رۆڵی���ان له‌دیاریكردن���ی كاندیداكان���دا نییه ،كه‌س���انێك ده‌چنه په‌رله‌مان كه یان قه‌ت سیاس���ی نه‌بوون یان ق���ه‌رزداری هه‌ندێ كه‌س‌و الیه‌نن كه ده‌بێ چاوه‌ڕوانییه‌كانیان جێبه‌جێبكه‌ن.
ئه‌مه‌ش یه‌كێ���ك له‌گرفته‌كانی نوێنه‌رانی ناوچه كوردنشینه‌كانه‌و به‌م بۆنه‌یه‌شه‌وه له‌په‌رله‌م���ان ناتوانن س���ه‌ركه‌وتوو بن. ئه‌گه‌ر دروش���مێكیش ب���ده‌ن چون زیاتر له‌ڕووی ئیحساساته‌وه‌یه كاریگه‌ریی نابێ. له‌خولی شه‌شه‌می په‌رله‌ماندا بۆ یه‌كه‌مجار فراكسیۆنی نوێنه‌رانی كوردمان پێكهێناو ب���ه له‌به‌رچ���او گرتنی ف���ه‌زای ریفۆرم‌و په‌رله‌مانی شه‌شه‌م ژماره‌یه‌ك له‌نوێنه‌ران ناچار ب���وون له‌فراكس���یۆندا بمێننه‌وه. ته‌نانه‌ت هه‌ندێج���ار به‌ناچارو بۆ ریكالم له‌ناوه‌نده‌كانی ده‌نگداندا نامه‌كانیان واژۆ ده‌كرد .كه‌س���انێكی وه‌ك "ش���ێرزادی"، نوێنه‌ری قه‌سری شیرین زیاتر دژی ئهوه بوون ك���ه بابه‌ته كولتوورییه‌كان بهێنینه ئ���اراوه .هه‌روه‌ك وتم كاتێك نوێنه‌ره‌كه س���هر به‌حیزب نه‌ب���ێ ناتوانی كۆنترۆڵی بكه‌یت‌و گوش���ار بخه‌یته س���ه‌ری‌و دوای ئ���ه‌وه‌ی ده‌چوونه په‌رله‌م���ان ده‌كه‌وتنه هه‌وڵی پ���اره كۆكردن���هوهو قایمكردن‌و زیاتركردنی ده‌سه‌اڵتی خۆیان‌و هه‌م خۆی له‌بیر ده‌كردو ه���ه‌م خه‌ڵكیش .هه‌روه‌ها به له‌به‌رچاوگرتنی "چاودێری په‌س���ه‌ند ك���ردن" (نظارت اس������تصوابی)و وه‌النانی زۆربه‌ی كه‌سایه‌تییه شیاوه‌كان‌و خه‌ڵك، به‌دڵنیاییه‌وه كه‌سانێك ده‌چنه په‌رله‌مان كه دوورن له‌سیاسه‌ت‌و له‌فه‌زای فیكریی ویس���ت‌و داخوازیی���ه درێ���ژ ماوه‌كان���ی خه‌ڵكی كورددا نی���ن .هه‌روه‌ها به‌ئاماژه به‌ڕه‌تكردنه‌وه‌ی كاندیداكان ،كه‌س���انێك ده‌چنه په‌رله‌مان كه حه‌زیان له‌پێكهێنانی رێكخراوو فراكسیۆن نییه. ئاوێن���ه :وه‌ك فراكس���یۆنی نوێنه‌رانی ك���ورد په‌یوه‌ندیتان له‌گ���هڵ الیه‌نه‌كانی باشووری كوردستان هه‌بوو؟ جه‌اللیزاده :په‌یوه‌ندییه‌كی زۆر گه‌رم‌و به‌رده‌واممان له‌گه‌ڵ حیزبه‌كانی باش���وور نهبووه .چه‌ن���د دیدارم���ان له‌گه‌ڵ كاك مه‌سعودو مام جه‌الل له‌په‌رله‌مان ههبووه، هه‌روه‌ها چه‌ند دیدارمان له‌گه‌ڵ مامۆستا س���ه‌الحه‌دین به‌هائه‌دین‌و مامۆستا عه‌لی باپیر ههبووه .به‌گش���تی په‌یوه‌ندییه‌كی ئه‌وتۆمان نهبووه. ئاوێنه :له‌الیه‌ن الیه‌نه‌كانی باش���ووری كوردس���تانه‌وه (به‌تایبه‌ت���ی یه‌كێت���یو پارت���ی) هی���چ ه���اوكاری‌و پش���تگیری ده‌كران؟ جه‌اللی���زاده :له‌الی���ه‌ن هی���چ حیزب‌و گروپێك���هوه پش���تگیریی فراكس���یۆن نه‌كراوه. ئاوێنه :له‌ئێستادا هیچ ئومێدێك هه‌یه بۆ ئ���ه‌وه‌ی ئهو بارودۆخ���ه له‌ڕۆژهه‌اڵتی كوردستان بگۆڕدرێ؟ جه‌اللی���زاده :هیچ كاتێك نابێ نائومێد
جه‌اللی زاده 1960 ی سنه له‌دایكبووه له‌شار 2000 بووه به‌نوێنه‌ری ش���اره‌كانی س���نه‌و دیوان���ده‌ره‌و كامی���اران له‌په‌رله‌مانی ئێران 2004 له‌گه‌ڵ ژماره‌ی���ه‌ك له‌ڕیفۆرمخوازه‌كان ش���ورانیگابانه‌و‌ه له‌الی���ه‌ن ی خۆكاندیداكردن���ی ب���ۆ هه‌ڵبژاردن��� په‌رله‌م���ان ره‌تكراوه‌ت���هوه ،ناوبراو ی ناوه‌ندی (جبه ه ئه‌ندامی كۆمیت���ه مش���اركت ایران اس�ل�امی) بووه ك ه حیزبێكی سه‌ر به‌ریفۆرمخوازان بوو، ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌ن���ی هاوئاهه‌نگی ریفۆرمخوازان���ی كورده ،به‌رپرس���ی ی هه‌فته‌نامه‌ی سیروان بووهو هه‌ڵگر بڕوانام��� هی دكت���ۆرای "الهی���ات"هو مامۆس���تای زانكۆكانی كوردس���تان‌و تارانه. بین ،چونكه له‌وپه‌ڕی بێهیواییدا دیس���ان هیوای���ه‌ك ه���هر هه‌ی���هو له‌كۆتایی ههر شه‌وێكی تاریكدا رۆژێكی رووناك هه‌یه. تێبینی :بۆ خوێندنه‌وه‌ی كۆی گفتوگۆكه سه‌ردانی سایتی ئاوێنه‌نیوز بكه: www.awene.com
پاكانه‌ی تاوانبارێك بۆ مێژووی خۆی وه‌اڵمێك بۆ "ئه‌بولحه‌سه‌نی به‌نی سه‌در" حه‌سه‌ن ره‌حمان په‌ناهـ*
رۆژنام���هی ئاوێن���ه له‌ژم���اره‌ی ،٣٣٢ رێكه‌وتی سێش���ه‌ممه ٢٦مانگی ژووئه‌ن ،٢٠١٢وتووێژێكی له‌گه‌ڵ "ئه‌بولحه‌سه‌نی به‌نی س���ه‌در" یه‌كه‌مین سه‌رۆك كۆماری ئیس�ل�امی ئێران كه له‌الیه‌ن رۆژنامه‌وان "م���ادح ئه‌حم���ه‌دی" ئه‌نجام���دراوه باڵوكردۆت���هوه .ناوبراو كۆمه‌ڵێك بابه‌تی جۆراوج���ۆری په‌یوه‌ندیدار به‌س���ه‌رده‌می س���ه‌رۆك كۆم���اری خ���ۆی‌و روداوه‌كانی ئه‌وكاتی ئێران‌و جێگاو شوێنی خومه‌ینی‌و هه‌ڵسوكه‌وتی ئه‌وكاتی حیزبی دیموكراتی كوردس���تانی ئێران له‌هه‌ڵویست وه‌رگرتن له‌سه‌ر رووداوه سیاسیه‌كانی كوردستانی ئێران‌و دانوستان‌و گه‌اڵڵه‌ی خودموختاری‌و خودگردانی‌و چه‌ند بابه‌تی دیكه‌ی هێناوته گۆڕێ .له‌باس���كردن له‌سه‌ر رووداوه‌كانی كوردس���تانی ئێران‌و به‌ئاكام نه‌گه‌یشتنی وتووێژی "هه‌یئه‌ت���ی نوێنه‌رایه‌تی گه‌لی كورد"و كۆماری ئیس�ل�امی ،هه‌ڵگیرسانی شه‌ڕ ،راستیه‌كان ده‌شارێته‌وه‌‌و كۆمه‌ڵێك درۆ‌و قس���هی هه‌ڵبه‌س���تراو ده‌خاته پاڵ كۆمه‌ڵ���هو بزووتن���ه‌وه‌ی ئازادیخوازانه‌ی كوردس���تانی ئێ���ران‌و تاوانه‌كانی خۆی ده‌ش���ارێته‌وه‌‌و پاس���اوی فه‌رمانه‌كان���ی خومه‌ین���یو سیاس���ه‌ته‌كانی ئه‌وكات���ی كۆم���اری ئیس�ل�امی ده‌كات" .به‌ن���ی
س���ه‌در" له‌و گفتوگۆیه‌دا به‌رپرس���ایه‌تی هه‌ڵگیرسانی ش���ه‌ڕی كوردستان ده‌خاته ئه‌س���تۆی كۆمه‌ڵه .ئه‌م قس���انه‌ی "به‌نی سه‌ده‌ر" پێویس���تیان به‌‌وه‌اڵمدانه‌وه‌یكی كورت هه‌یه. س���ه‌ره‌تا ئ���هوه بڵێم یه‌ك���ه‌م رۆژی سه‌ركه‌وتنی راپه‌ڕینی خه‌ڵكی ئێران له٢٢ی رێبه‌ندانی ١٣٥٨ی هه‌تاوی (١٩٧٩زاینی) بهره بهره ئه‌ژدیهایه‌ك له‌دایكبوو كه ماوی 34س���اڵه كۆمه‌اڵنی خه‌ڵك���ی ئهو واڵته داده‌پڵۆسێ‌و ده‌چه‌وسێنێته‌وه ،كه به‌نی س���ه‌ده‌ر یه‌كێك له‌مۆره‌كانی س���ه‌ره‌تای دامه‌زرانی بوو .هه‌موو ئهو كه‌سانه‌ی كه به‌شێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان‌و رۆژێك له‌ڕۆژان خزمه‌تیان به‌درێژكردنه‌وه‌ی ته‌مه‌نی ئهو ئه‌ژده‌هایه كردووه تاوانبارن‌و ده‌بێ وه‌اڵم بده‌نه‌وه‌‌و بێگومان "به‌نی سه‌در" یه‌كێك له‌و كه‌سانه‌یه. ئاوێن���ه پاش چه‌ند پرس���یار له‌س���هر هه‌لومه‌رجی كوردستانی عێراق ،دێته باس له‌سه‌ر سه‌رده‌می سه‌رۆك كۆماری ناوبراو‌و له"به‌نی سه‌در" ده‌پرس���ێت ،پێشنیاری ئهو كاتی ئێوه بۆ چاره‌سه‌ركردنی پرسی كورد له‌ئێران چ بوو؟ به‌نی س���ه‌در لهوهاڵم���دا ده‌ڵێت :ئهو كاته وه‌فدێك له‌الیه‌ن حیزبی دیموكراتی
كوردس���تانی ئێرانه‌وه هاتن���ه الی من‌و داوای���ان كرد كه له‌س���هر خودموختاری رێككه‌وین .ئ���هو كاته "داریوش فروهه‌ر" به‌رپرس���ی دۆس���یه‌ی كوردس���تان بوو، راس���پێردرابوو كه ئهو كێشه‌یه چاره‌سه‌ر ب���كا .من داوام لێكرد كه به راوێژ له‌گه‌ڵ كورده‌كان گه‌اڵڵه‌یه‌ك ئاماده بكا .ئه‌ویش گه‌اڵڵه‌یه‌ك���ی ئاماده كرد‌و ن���اوی نابوو "خودگه‌ردانی"م���ن ئ���هو گه‌اڵڵه‌یه‌م برده ئه‌نجومه‌نی شۆڕش‌و له‌وێش په‌سه‌ندكرا‌و سێ جاریش له‌ڕاگه‌یاندنه‌كان رامگه‌یاند كه ئهو گه‌اڵڵه‌یه په‌سه‌ند كراوه .به داخه‌وه له‌س���نه شه‌ڕ س���ه‌ریهه‌ڵدا‌و ئهو گه‌اڵڵه‌یه به ئاكام نه‌گه‌یش���ت .دواتریش كه هاتن‌و "ئه‌نجومه‌ن���ی نه‌ته‌وه‌ی���ی به‌رگری"م���ان پێكهێن���ا ،ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت گه‌اڵڵ���هی خودموختاریمان بۆ كورده‌كانی ئێران له‌و ئه‌نجومه‌نه‌دا په‌س���ه‌ند كرد .منیش ئهو گه‌اڵڵه‌م په‌س���ه‌ند كرد .هه‌روه‌ها خودی دكتۆر "قاسملو"ش ئیمزای كرد. جارێ با له‌ناوه‌رۆك���ی "خودگردانی"و "خودموختاریه‌ك���هی" به‌نی س���ه‌ده‌ر كه بێگومان نه‌ك رێگا چاره‌ی كێشه‌ی كورد له‌ئێران نه‌بوون ،به‌ڵكو رێگایه‌ك بوون بۆ به‌رده‌وام هێشتنه‌وه‌ی سته‌می نه‌ته‌وایه‌تی‌و هه‌رگیزیش خه‌ڵكی كوردس���تان ئه‌وه‌یان نه بۆ به‌نی س���ه‌در‌و نه بۆ هیچ الیه‌نێكی دیكه وه‌كو وه‌اڵمی داخوازیه‌كانی خۆیان نه‌سه‌لماند ،به‌اڵم گرنگ ئه‌وه‌یه كه به‌نی سه‌در به ئانقه‌ست چه‌ند الپه‌ڕه‌یه‌كی ئهو مێژووه كه خ���ۆی تێیدا ده‌وری نواندووه له‌بیرده‌بات���هوه ،ت���ا خ���ۆی له‌ژێر باری
تاوانه‌كانی ده‌رباز كات. ئهو مێژووه كه ناوبراو باس���ی ده‌كات س���اڵێك پاش شه‌ڕفرۆش���یو پیالنگێڕی كۆم���اری ئیس�ل�امی دژ به‌خه‌ڵك���ی كوردستانه .لهوهاڵم به‌چه‌واشه‌كاریه‌كانی "به‌ن���ی س���ه‌در" له‌وانه‌یه پێویس���ت به وه‌بیرهێنانه‌وه نه‌بێت كه هێشتا چل رۆژ له‌ڕووخانی رژێمی پاشایه‌تی له‌ڕاپه‌ڕینی س���اڵی ١٣٥٧ی هه‌ت���اوی خه‌ڵكی ئێران تێپ���ه‌ڕ نه‌بب���وو ،كه كۆماری ئیس�ل�امی یه‌كه‌می���ن ش���ه‌ڕی خ���ۆی به‌پیالنگێڕی ئاخوندێك به‌ناوی "س���ه‌فده‌ری" له‌شاری سنه دژ به‌خه‌ڵكی تێكۆشه‌ری ئهو شاره ده‌س���تیپێكرد‌و ده‌یان رۆڵه‌ی خه‌باتكار‌و ئازادیخ���وازی خه‌ڵك���ی كوردس���تانیان شه‌اڵڵی خوێن كرد .تێكۆشه‌رانی كۆمهڵهو به‌ش���ێك له‌هێ���زه چه‌په‌كان لهش���وێنه جۆراوجۆه‌ركان���ی كوردس���تان‌و بگ���ره ئێرانه‌وه ،به هه‌ست به به‌رپرسایه‌تی به هانای خه‌ڵكی خۆڕاگری ش���اری سنه‌وه هاتن‌و له‌به‌ربه‌ره‌كانێیه‌كی یه‌كگرتووانه‌‌و پڕله‌فیداكاریدا پاشه‌كش���ه‌یان به‌كۆماری تازه به‌ده‌س���ه‌اڵت گه‌یش���تووی ئیسالمی كرد .شایانی باسه كه حیزبی دیموكرات به‌ش���داریی ئهو موقاوم هتو خۆڕاگرییه‌ی خه‌ڵكی كوردس���تان‌و ش���اری س���نه‌ی نه‌كرد .پاش ئهو شكس���ته ،ریفراندۆمی فێڵبازانه‌ی "كۆماری ئیسالمی ئه‌رێ یان نا" ،له‌ڕێكه‌وتی ١٢ی مانگی خاكه‌لێوه‌ی ١٣٥٨ی هه‌تاوی ،هاته گۆڕێ‌و بناغه‌كانی ئهو رژێمه دامه‌زرا‌و "به‌نی سه‌در" یه‌كێك له‌میعماره‌كانی بوو .خه‌ڵكی كوردستان به
دروستی به‌شداری ئهو به ناو ریفراندۆمه فێڵبازانه‌یان نه‌كرد‌و دووهه‌مین شكستیان تووش���ی كۆماری ئیسالمی كرد .كۆماری ئیس�ل�امی بهو ریفراندۆمه كه له‌ڕاستیدا زه‌واجی ره‌وت���ی ئیس�ل�امیو لیبراڵ دژ به‌ره‌وت���ی چ��� هپ‌و س���كۆالری كۆمه‌ڵگا بوو ،ده‌ستی بااڵی په‌یدا كرد‌و له‌ئاكامی له‌گۆڕنانی راپه‌ڕینی كه‌م وێنه‌ی خه‌ڵكی ئێ���ران هێنرابووی���ه س���هر ده‌س���ه‌اڵت، ده‌ستی به‌پیالنگێڕی‌و سه‌ركوت له‌ئاستی سه‌رتاس���ه‌ری ئێراندا كرد .ناوه‌نده‌كانی موقاوم��� هتو خۆڕاگری یه‌ك له‌دوای یه‌ك ده‌بوو سه‌ركوت كرێن تا كوردستان وه‌ك دوایین سه‌نگه‌ری راپه‌ڕینی خه‌ڵكی ئێران به‌تاك بكه‌وێته‌وه‌‌و بڵێسه‌ی شۆڕش تێیدا خام���ۆش بكرێت .په‌الم���اری نیزامی بۆ س���هر خه‌ڵكی توركمان سه‌حرا‌و شه‌اڵڵی خوێنكردن���ی ئ���هو خه‌ڵك���ه ،په‌المار بۆ س���هر كرێكاران���ی به‌ن���ده‌ری ئه‌نزه‌لی، په‌الم���ار ب���ۆ س���هر خه‌ڵك���ی عه‌ره‌بی خوزس���تان‌و سه‌ركوتكردنیان ،په‌المار بۆ سه‌ر زانكۆكان‌و داخس���تنیان ،شكاندنی قه‌ڵه‌مه ئازاده‌كان ،زیندان‌و ئه‌ش���كه‌نجه‌‌و ئیعدام���ی خوێندكار‌و ئوس���تاده چ هپ‌و ئازادیخ���وازه‌كان ،داخس���تنی رۆژنامه‌‌و گۆڤاره‌كان‌و دانی قفڵی بێده‌نگی له‌زاری كۆمه‌ڵ���گا ،راپێچكردن���ی ژن���ان بۆ ژێر حیجاب‌و سه‌رپۆش���ی دیلیه‌تی ئیسالمیو ئه‌س���ید كردن به‌س���هرو چ���او‌و القیان، تێكه‌وه‌پێچانی رێكخراوه س���ه‌ربه‌خۆكانی كرێ���كاران ،الوان ،رووناكبی���ران ،ژنان، موعه‌لیم���ان‌و زۆر هه‌ڵس���وكه‌وتی دژه
ئینسانی‌و فاشیستی دیكه ،ته‌نیا به‌شێك له‌كارنامه‌ی كۆماری ئیس�ل�امی له‌یه‌كه‌م س���اڵی دامه‌زرانیدا بوو .به‌نی س���ه‌در‌و ره‌وتی میللی -مه‌زهه‌بی له‌ئێران له‌هه‌موو ئهو جه‌نایه‌تانه به‌شدار‌و گۆچانی ده‌ستی خومه‌ین���یو ئاخون���ده‌كان دژ به‌خه‌ڵكی ئێران بوون. كۆماری ئیسالمی پێویستی به‌سه‌ركوتی شۆڕش له‌ئاس���تی سه‌رتاسه‌ریدا بوو ،تا ئهو كات مه‌جال په‌ی���دا بكات‌و ئیمكانی سه‌ركوتی شۆڕش���ی خه‌ڵكی كوردستانی ب���ۆ بڕه‌خس���ێت .پ���اش ئ���هو هه‌مووه س���ه‌ركووت‌و تاوانانه ب���وو كه خومه‌ینی له٢٨ی مانگی گه‌الوێژی ١٣٥٨هه‌تاوی ( ١٩٧٩زاین���ی)دا بڕیاری جیهادی دژ به خه‌ڵكی كوردس���تان دهركردو لهش���كری جه‌ه���ل‌و كۆنه‌په‌ره‌س���تی رژان���ه س���هر خه‌ڵكی كوردستان‌و به سه‌دان جه‌نایه‌تی گه‌وره‌یان خوڵقاند ،به‌اڵم پاش سێ مانگ خۆڕاگریی جهماوهرو هێزی پێش���مه‌رگه، كۆماری ئیس�ل�امی له‌كوردس���تان تێك شكا‌و رابه‌ره‌كه‌ی یه‌كه‌م "جامی زه‌هری" له‌ده‌ست خه‌ڵكی كوردستان نۆشی. * ئەندامی کۆمیتەی ناوەندی کۆمەڵە رێکخراوی کوردستانی حیزبیکۆمۆنیستی ئێرانه ی ئه‌م تێبینی :بۆ خوێندنه‌وه‌ی كۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌یه سه‌ردانی سایتی ئاوێنه‌نیوز بكه: www.awene.com
10
ره‌نگاڵه
) )334سێشه‌ممه 2012/7/10
هاوه‌ڵی یه‌كه‌می شاجوان "ئه‌نیقه" ئا :ئاوێنه هاوه‌ڵی یه‌كه‌می شاجوانی كوردستان "ئه‌ڤین خه‌لیفه" هه‌ڵگری نازناوی (ئه‌نیقه) ،ئهو ده‌ڵێت "به به‌شداریكردنی له‌كێبڕكێی به‌ده‌ستهێنانی نازناوی شاجوانی كوردستاندا ،خه‌ونی منداڵیی خۆی هێناوه‌ته‌دی".
"سوعاد خان" ناوك ی 4هه‌زار منداڵ ی بڕیوه ئا :كورده عه‌بدولكه‌ریم
ته‌نان����هت ئه‌گه‌ر زۆر ج����وان‌و ئاقڵیش بیت". سه‌باره‌ت بهو ره‌خنانه‌شی له‌شاجوانی كوردس����تان گیران ،ئه‌ڤین رونیكرده‌وه كه ره‌خنه‌ش سنوری خۆی ههیهو جاری وایه باشتره نه‌كرێت له‌به‌رئه‌وه‌ی ره‌نگه له‌حه‌سودی‌‌و بێ ئیش����ی بێت ،چونكه هێش����تا خه‌ڵك ش����ێنێ ناناسن ،بۆچی ره‌خنه‌ی لێده‌گرن؟ جارێ با بزانن چی ده‌كات وه‌كو ش����اجوان ئهو كاته ئه‌گه‌ر به‌دڵیان نه‌ب����وو ره‌خنه‌ی لێبگرن" .ئهو وتی "ش����ێنێ كچێكی ب����اش‌و زیره‌كه‌‌و ده‌توانێ����ت خ����ۆی بس����ه‌لمێنێت له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌دا‌و خۆی خۆشه‌ویست بكات".
"ئه‌ڤی����ن ئ����ازاد محه‌م����ه‌د خه‌لیفه" ته‌مه‌نی 23س����اڵه‌‌و دانیشتوی گه‌ڕه‌كی به‌ختی����اری ش����اری س����لێمانییه ،ئهو خوێندكاری قۆناغی سێیه‌می ئه‌كادیمییه له‌به‌ش����ی (بزنس) له‌زانكۆی ئه‌مه‌ریكی له‌سلێمانی‌‌و له‌فێستیڤاڵی (هه‌ال هه‌ولێر) كه بۆ ده‌ستنیش����انكردنی ش����اجوانی كوردستان شه‌وی ( )7/28ئه‌نجامدرا، هه‌ردوو نازن����اوی (هاوه‌ڵ����ی یه‌كه‌می شاجوان‌و ئه‌ناقه)ی به‌ده‌ستهێنا. ئه‌ڤی����ن محه‌م����ه‌د له‌چاوپێكه‌وتنێكی ئاوێنه‌دا ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه ئه‌ركی ئهو، وه‌كو هاوه‌ڵ ئه‌وه‌یه گه‌ر ش����اجوانیش له‌كوردس����تان نه‌بێ����ت ،كاره‌كان����ی راده‌په‌ڕێنێ����ت‌و بۆ چه‌ن����د كۆبونه‌وه‌‌و كۆنفرانس����ێكیش به‌یه‌ك����هوه ده‌ڕۆن، یان له‌چه‌ند ئیش����ێكدا به‌یه‌كه‌وه ده‌بن، ئاشكراش����یكرد كه ئه‌گه‌ر (كات‌و بوار) ی هه‌بێت له‌گه‌ڵ ش����اجواندا سه‌ردانی ده‌ره‌وه‌ی واڵتیش ده‌كات. ناوب����راو زمانه‌كان����ی (عه‌ره‌ب����یو ئینگلیزی) به‌باشی ده‌زانێت‌و شاره‌زایی له‌خوێندن����هوهو قس����ه‌كردن به‌زمان����ی توركیش هه‌یه. ئه‌ڤین جهختیكردهوه كه به‌شداریكردنی له‌و كێبڕكێیه‌دا ئه‌زمونێكی خۆشبووه‌‌و وت����ی "داواكارم له‌كچ����ان ك����ه ئه‌گه‌ر له‌توانای خۆیان دڵنی����ان‌و جورئه‌تیان هه‌یه با به‌ش����داری بكه‌ن ،چونكه هیچ خراپییه‌كی تیا نییه". س����ه‌باره‌ت به‌ڕای ئه‌ڤی����ن بۆ لیژنه‌ی ئهو به‌هی����چ جۆرێك پێیناخۆش نییه كه وه‌كو شاجوان هه‌ڵنه‌بژێردراوه‌‌و وه‌ك دادوه‌رییه‌كه ،وتی "له‌دوای ئاهه‌نگه‌كه، ده‌ڵێت "زۆرتر حه‌زم له‌شاجوانی ئه‌ناقه به‌ڕێوه‌به‌ری كۆمپانیاكه قس����هی له‌گه‌ڵ بوو به‌ده‌ستیش����م هێنا ،به‌اڵم ئه‌ركی ك����ردم ،چونكه هیوایه‌ك����ی زۆر هه‌بوو ش����اجوان زۆر قورسه‌‌و ده‌بوایه بۆ من ببم����ه ش����اجوان ،پێم����وت گرنگ م����اوهی س����اڵێك وازم له‌زانكۆ ئ����هوه نییه كێ ده‌رچووه ،به‌ڵكو گرنگ بهێنای����ه" ،به‌اڵم س����ه‌باره‌ت ئه‌وه‌یه شاجوان ده‌وری واڵته‌كه‌ی خۆی ب����ه‌وه‌ی ك����ه ئه‌گ����هر ببینێ����ت ،ئهو وتی ده‌م����ه‌وێ ئاگادارت زانیویه‌تی ئهو ئه‌ركه بكه‌م����هوه ك����ه ئ����هو هه‌ڵبژاردنه هیچ قورس����ه بۆچ����ی غه‌ش����ێكی تیا نییه ،ب����ه‌اڵم وه‌كو خۆم چ����ووه؟ وتی ناتوانم هیچ له‌س����هر لیژنه‌كه بڵێم‌و بێ وه‌اڵمم ،گومانم له‌غه‌ش نییهو ناشتوانم بڵێم %100بووه". ب����ااڵی ئه‌ڤی����ن مه‌ترێ����كو 68 س����انتیمه‌تره‌‌و كێشیش����ی 55كیلۆیه، بۆ پاراس����تنی كێشیش����ی ب����ه‌رده‌وام وه‌رزش‌و مه‌ل����ه ده‌كات ،چونكه یه‌كێك ل����هو مه‌رجانه‌ی ك����ه پێویس����ته هه‌تا س����اڵێك پارێزگاری لێبكه‌ن زیادنه‌بونی كێش����یانه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر بێت����وو ئه‌وان له‌ڕێنماییه‌كانی فێس����تیڤاڵه‌كه البده‌ن له‌وانه‌ش به‌ش����دارینه‌كردن له‌كۆبونه‌وه‌‌و كۆنفرانس����ه‌كان كه ئ����اگادار بكرێنه‌وه‌‌و نه‌چن ،یاخود وێنه‌ی نه‌شیاو باڵوبكه‌نه‌وه "له‌به‌رئه‌وه‌ی ك����ه له‌گ����هڵ كۆمه‌ڵگ����ه نه‌گونجێ����ت، ده‌مێك����ه خه‌ون����ی ئه‌وا نازناوه‌كه‌ی����ان لێوه‌رده‌گیرێته‌وه، منه‌‌و خه‌ونه‌كه‌ش����م هه‌مانكات ده‌شتوانن س����اڵێكی دیكه‌‌و جارێكیتر خۆیان بپاڵێونه‌وه. هێنایه‌دی". ناوب����راو ئاش����كرایكرد ك����ه پێ����ش زانك����ۆ خوێندن����ی هاوكارییه‌كی باشی كردووه بۆ ده‌ستپێكردنی فێستیڤاڵه‌كه هه‌ڕه‌شه‌ی به‌ده‌ستهێنانی ئهو دوو نازناوه‌‌و زۆریان له‌س����هر ب����ووهو زۆرجاریش بهو وتی "من ئه‌م قسه‌یه‌ی كه ده‌یكه‌م هۆیهوه په‌شیمان بوه‌ته‌وه كه به‌شداری وه‌ك الیه‌ن����ی خراپی ناڵێم ،چونكه ب����كات ،دوو رۆژ پێش ده‌س����تپێكردنی خوێندنه‌كه‌ی خۆمان وایه ،به‌اڵم زۆر كێبڕكێك����ه‌ش زۆر نه‌خۆش بووهو پێش كه‌م له‌كچ����ه‌كان ئینگلی����زی‌‌و ته‌نانه‌ت چونیشی بۆ سه‌ر سته‌یجه‌كه زۆر گریاوه، عه‌ره‌بیش����یان نه‌ده‌زان����ی ،ب����ه‌اڵم من چونكه مكیاج‌و شێوازی رێكخستنی قژی ده‌متوانی به‌زمانی بیانیش قسه له‌گه‌ڵ به‌دڵ نهبووه ،بۆیه به‌به‌رهه‌مهێنه‌ره‌كه‌ی ستافی فێستیڤاڵه‌كه بكه‌م‌و ستافه‌كه‌ش راگه‌یاندووه كه ناتوانێت بچێته س����هر سته‌یج ،به‌اڵم قبوڵیان نهكردووه. تووشی سه‌رسوڕمان بوون". ئه‌ڤی����ن دوای به‌ده‌س����تهێنانی دوو ئه‌ڤی����ن له‌ب����هر قس����هی كۆمه‌ڵگ����ه ح����ه‌زی نه‌ك����ردووه نازناوی ش����اجوان نازناوه‌كه له‌زۆر شوێنه‌وه داوای لێكراوه به‌ده‌ست بێنێت‌و ده‌ڵێت "راستییه‌كه‌ی ب����ۆ ری����كالم‌و كارك����ردن ،هه‌رچه‌نده له‌به‌رئه‌وه‌ی زۆر حه‌زم له‌شاجوانییه‌كه ریكالمه‌ك����هی ره‌تكردۆت����هوه ،به‌اڵم بۆ ی ئهو ه����ۆكاره بوو كه خه‌ڵك ئیشكردنه‌كه ئه‌گه‌ر بۆ یارمه‌تی خه‌ڵكی نه‌بوو ه به‌باش‌و خراپ قس����هی له‌س����هر ده‌كه‌ن كوردستان بێت ئاماده‌یه.
ناتوانم هیچ له‌سه‌ر لیژنه‌ك ه بڵێم، گومانم له‌غه‌ش نییهو ناشتوانم بڵێم %100بوون
فۆتۆ :سه‌فین ئیسماعیل
کاوڕ ی شوێنی كاره‌كه‌ت له‌م كاته‌دا گۆڕین ی ی ب���اش نییه ،كه‌س���ان هه‌نگاوێك��� ده‌روب���ه‌رت متمانه‌یه‌كی زۆریان پێت هه‌یه.
گا
دوانه
زیاتر خ���ۆت به‌كاره‌كانته‌و‌ه س���ه‌رقا ڵ ئ���ه‌م ماوهی��� ه له‌زۆرب���هی كاره‌كانتدا ی س���ه‌ركه‌وتوو ده‌بیت ،گرن���گ ئهوهی ه ی به‌قس��� ه بكــــــ���هو ئه‌وه‌ن���ده گو ی گونجاودا ی گونج���او له‌كات��� ی بڕی���ار ی دارای ی مه‌ده ،ده‌س���كه‌وتێك خه‌ڵك بده‌یت. به‌ڕێوه‌یه.
قرژاڵ
ره‌نگاڵه
) )334سێشه‌ممه 2012/7/10
شێر
سوعاد جه‌الل عه‌بدواڵ كه 34ساڵه له‌بواری مامانیدا كار ده‌كات ،تائێستا زیاتر له‌چوار هه‌زار منداڵ له‌سه‌ر ده‌ستی له‌دایكبوون كه له‌نێویاندا چه‌ندین پزیشك‌و ئه‌ندازیار‌و كوڕه به‌رپرس هه‌ن. سوعاد جه‌الل عه‌بدواڵ كه قوتابخانه‌ی په‌رس����تاری له‌س����لێمانی ته‌واو كردوهو نزیكه‌ی 34ساڵیش����ه له‌بواری مامانیدا كارده‌كا‌و زیاتر له 10ساڵیشه سه‌رۆكی په‌رستیارانه له‌نه‌خۆشخانه‌ی منداڵبوون له‌س����لێمانی ،له‌م����اوهی كاركردنی����دا له‌به‌ش����ی ژنان‌و منداڵبوون‌و له‌ڕێگه‌ی مۆڵه‌تی مامان����ی لهماڵهوه ناوكی زیاتر له‌چوار ه����ه‌زار منداڵی بڕیوه ،ئهو وتی "تاك����و ئێس����تا چه‌ندین پزیش����ك له‌م نه‌خۆشخانه‌یه هاتون بۆ الم‌و پێیانوتوم كه له‌س����هر ده‌س����تی م����ن له‌دایكبون‌و ناوكیانم بڕیوه". س����وعاد له‌ماوه‌ی كاركردنیدا چه‌ندین روداو‌و ی����ادگاری خ����ۆش‌و ناخۆش����ی بینی����وه‌‌و یه‌كێك ل����هو روداوانه‌ش كه قه‌د بیری ناچێته‌وه ،رووادوی شه‌وێكی سااڵنی هه‌ش����تاكانه كه چه‌ند هێزێكی تایبه‌تی ئه‌وكاته‌ی به‌عس كه به (قوات
روداوێك����ی دیك����ه‌ش ك����ه ئ����ه‌م ژن ه په‌رس����تاره بی����ری ناچێت����هوه ئه‌وه‌یه كه له‌س����اڵی هه‌ش����تاكاندا رۆژێك پاش ته‌واوبوونی كاره‌كه‌ی ده‌یه‌وێت بڕواته‌وه بۆ ماڵه‌وه له‌وكاته‌دا دوو پزیشك كه زۆر متمانه‌یان پێیبوه داوای لێده‌كه‌ن بۆ كاری منداڵبوونێ����ك بمێنێته‌وه ،دوای ئهوهی كاره‌كه‌ی ئه‌نجام����داوهو له‌كاتی ناونانی منداڵه‌كه‌دا سوعاد له‌دایكه‌كه ده‌پرسێت ناوی منداڵه‌ك����هی ده‌نێت چی؟ ئه‌ویش ده‌ڵێ����ت ناوی ده‌نێم (نما نه‌وش����یروان مسته‌فا) وه‌ك سعاد ده‌ڵێت "له‌و كاته‌دا بۆم ده‌ركه‌وت كه ئه‌مه ش����وعله خانه‌و خێزانی نه‌وشیروان مسته‌فایه ،ئیتر ئهو شه‌وه تا شه‌ش����ی به‌یانی شوعله خان له‌وێ مایه‌وه‌‌و به‌یانی به‌هاوكاریی ئهو دوو پزیش����كه به‌دزییه‌وه له‌نه‌خۆشخانه فۆتۆ :کورده بردیانه ده‌ره‌وه" .س����وعاد وتیشی "زۆر سوعاد جه‌الل عه‌بدواڵ ح����ه‌ز ده‌كه‌م ئهو دوو منداڵه ببینمه‌وه، خاسه) ناسرابوون ئافره‌تێكی سكپڕیان منداڵه‌كه له‌س����كی ژنه‌كه ده‌رده‌هێنن‌و چونكه له‌كاتێكی زۆر ناخۆش‌و ترس����دا له‌دایكبوون". بردووه بۆ نه‌خۆشخانه‌ی منداڵبوون‌و له‌و كوڕ بووه. ئ����ه‌وه‌ی ئ����ه‌م ژن����ه په‌رس����تاره‌ی سوعاد ده‌ڵێت "هیچ كات شێوه‌ی ئهو كاته‌شدا (ئهو) ئێشكگر بووه ،بۆیه كه پش����كنینی بۆ ئافره‌ته‌كه كردووه بۆی ژنه‌م بیرناچێته‌وه كه چۆن ده‌سته‌كانی نیگه‌ران ك����ردووه ئه‌وه‌یه كه له‌ڕابردودا ده‌ركه‌وتوه كه كاتی منداڵبونیه‌تی ،بۆیه به‌كه‌له‌پچه‌ی قوات خاسه‌كان به‌سترابوو رێزگرتنێك����ی زۆر هه‌ب����وو له‌نێ����وان یه‌كڕاس����ت بردویه‌تیه ژوری منداڵبوون‌و به‌قه‌ره‌وێڵه‌كه‌وه‌‌و له‌سه‌ر قه‌ره‌وێڵه‌كانی پزیشكان‌و كارمه‌نده ته‌ندروستییه‌كان، له‌وێ به‌كێش����ه‌كه‌ی زانیوه كه خێزانی ئه‌مالوالشی قوات خاسه‌ی لێبوو ،بۆی ه به‌اڵم به‌وت����هی ئهو ،ئێس����تا ئهو رێزه پێشمه‌رگه‌یه‌و زیندانه ،بۆیه له‌و كاته‌دا ئێستاش جار‌وبار كه به‌الی ئهو ژوره‌دا نه‌ماوه‌و ته‌نانه‌ت زۆرجار به‌یانی باشیش له‌یه‌كتری ناكه‌ن. پزیش����كێكی پی����او ه����اوكاری ده‌كات‌و ده‌ڕۆم ئهو دیمه‌نه‌م بیرده‌كه‌وێته‌وه".
36ساڵه به‌دیار گۆران ی "ئوم كه‌لسوم"ه‌وه‌یه ئا :عیسا خدر دوكاندارێكی هه‌ولێر زیاتر له300 كاسێتی ئوم كه‌لسومی ههیهو ماوه ی 36ساڵه به به‌رده‌وامیی له‌دوكانه‌كه‌ی‌‌و ماڵه‌وه‌ش گوێ له‌ده‌نگی كه‌لسوم ده‌گرێت ئهو ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر بۆ كاتژمێرێكیش گوێم له‌ده‌نگی كه‌لسوم نه‌بێت هه‌ست ده‌كه‌م شتێكم لێ بزر بووه". ه���هر كاتێ���ك به‌یانیان ی���ان ئێواران ب���ه‌الی دوكانه‌كه‌ی "س���ه‌اڵح جه‌الل" ی ته‌مه‌ن 62س���اڵدا بڕۆیت كه ده‌كه‌وێته ش���ه‌قامی "باتا"وه ،ئه‌وا گوێت له‌ده‌نگی زواڵڵی ناودارتری���ن خانمه هونه‌رمه‌ندی میس���ری "ئوم كه‌لسوم" ده‌بێت ،سه‌الح كه خاوه‌نی فرۆش���گای "ئوم كه‌لسوم"ه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه ماوهی 36ساڵه ل���ه‌م دوكان���ه‌دا جگ���ه له‌گۆرانییه‌كانی كه‌لس���وم كوێی له‌هی���چ گۆرانییه‌كی تر نه‌گرتووه. له‌دوكانه بچوكه‌كه‌ی س���ه‌اڵح جه‌اللدا له‌ڕیزی پێش���هوه چه‌ره‌سات‌و بسكویت‌و
دوكانه‌كه‌ی "سه‌اڵح جه‌الل" له‌هه‌ولێر پاكێ���ت‌و كۆمه‌ڵێك ورده‌واڵه‌ی تری تیا ده‌فرۆش���ێت‌و له‌ڕه‌فه‌ك���هی دواوه‌ش كه به‌دار دروس���تكراوه ته‌س���جیلێكی كۆن دانراوه له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك كاس���ێتی ئوم كه‌لسوم ،ئهو باسی لهوه كرد كه ئێستادا 4ته‌سجیلی س���ااڵنی حه‌فتاكانی هه‌یه، له‌گه‌ڵ زیاتر له‌سێس���ه‌د كاس���ێتی ئوم كه‌لسوم ،ئه‌گه‌ر بۆ كاتژمێرێكیش گوێی
فۆتۆ :عیسا
له‌ده‌نگی كه‌لس���وم نه‌بێت هه‌ستده‌كات شتێكی ونكردووه ،بۆیه راسته‌وخۆ ده‌چم بۆ الی ته‌سجیله‌كه‌و دایده‌گیرسێنم". راهاتن‌و هۆگربوونی ئهو پیاوه له‌سه‌ر ده‌نگی ئ���وم كه‌لس���وم دهگهڕێتهوه بۆ ئ���ه‌وه‌ی كاتێ���ك له‌ناوچه‌ی س���یده‌كان سه‌رباز بووه ،ش���هو له‌كاتی ئێشكگریدا رادیۆكه‌ی داگیرساندوه‌و گوێی له‌گۆرانی
"یا زالم" گرتوه‌‌و تاكو گۆرانیه‌كه‌ش ته‌واو ب���ووه گریاوه ،ب���ه‌اڵم دوای ته‌واوبوونی گۆرانیه‌ك���ه زانیویه‌تی كه میلی رادیۆكه له‌س���هر ده‌نگی ئیس���رائیل بووه ،بۆیه به‌په‌ل���ه میل���ی رادیۆك���ه الده‌دات ،به پێكه‌نینه‌وه ده‌ی���وت "ئه‌گه‌ر بیانزانیایه، ئه‌وا له‌سێداره ده‌درام". مام س���ه‌اڵح ئهو كاته‌ی سه‌رباز بووه له‌به‌غ���دا زۆرجار چوه‌ت���ه تۆمارگاكان‌و چه‌ند كاسێتێكی كه‌لسومی كڕیوه‌‌و ههر كاتێكی���ش گه‌ڕاوه‌ته‌وه بۆ ماڵه‌وه 10بۆ 15كاسێتی له‌گه‌ڵ خۆی هێناوه‌ته‌وه. له‌ئێستادا مام سه‌الح ته‌نها ئێواران بۆ دوكانه‌ك���هی دێت‌و له‌به‌یانیانیش یه‌كێك له‌دوو كوڕه‌كه‌ی له‌دوكانه‌كه‌ی ده‌بینرێت، به‌اڵم ئ���هو ده‌ی���وت "به‌كوڕه‌كانم وتوه س���به‌ینان دوو كاتژمێر قورئان لێبده‌ن به‌ده‌نگی ئوم كه‌لسوم دواتریش بیكه‌نه گۆرانیه‌كانی كه به‌شێكی ئاینین". ئ���هو دوكان���داره تێكه‌اڵوییه‌ك���ی له‌ڕاده‌به‌رده‌ری له‌گه‌ڵ گۆرانیه‌كانی ئوم كه‌لسومدا دروستكردووه به‌جۆرێك بونه‌ته به‌شێك له‌ژیانی‌‌و هێنده تامه‌زرۆیه‌تی كه ناتوانێ به‌بێ گۆرانیه‌كانی بژی.
د.شێرکۆ عه‌بدواڵ
ده‌ینوسێت
کتێبخانه‌ی ئیمان له‌سلێمانی
فۆتۆ :ره‌وا
كتێب ه "دین"یه‌كان پڕ فرۆشترینن
ئا :ئاوێنه
ی هه‌یه كتێبی دینی زۆرترین خوێنه‌ر له‌ناو شاری سلێمانیدا‌و زۆربه‌ی خوێنه‌ره‌كانیشی گه‌نجن ،كتێبخانه دینیه‌كانی شاریش دابه‌ش ده‌بن به‌سه‌ر كتێبخانه‌ی سه‌له‌فییه‌كان‌و ئیسالمیه میانڕه‌وه‌كانی یه‌كگرتوودا. "هی���وا ق���ادر حه‌م���ه" له‌كتێبخانه‌ی رۆش���نبیر ك���ه زیات���ر به‌چاپك���ردن‌و باڵوكردنه‌وه‌ی كتێبی ئایینی به‌ناوبانگه‌و له‌یه‌كگرتووی ئیس�ل�امی كوردس���تانه‌وه نزیك���ه ،به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه هێش���تا كتێب���ی ئایینی ب���ه ب���ه‌راورد به‌كتێبی ئه‌ده‌ب���یو فه‌لس���ه‌فی‌‌و بابه‌ته‌كانی دیكه خوێنه‌رێكی زۆری���ان هه‌یه ،ئهو وتی "بۆ نمونه ته‌فسیری ئاسان تا ئێستا 28جار چاپكراوه‌ت���هوه ،كه ههر جاره‌ی 5هه‌زار دانه‌ی لێچاپ ده‌كرێت‌و چاپی یه‌كه‌میشی له‌س���اڵی 2002دا بووهو ئێستا خه‌ریكی چاپی 28ی ئهو كتێبه‌ین له‌تاران". وتیشی "كتێبی گواڵوی سه‌رمۆر كه به‌كر حه‌مه س���دیق له‌عه‌ره‌بییه‌وه وه‌ریگێڕاوه، تا ئێستا 8جار چاپ كراوهو تیراژی ههر جارێكیشی 5هه‌زار دانه بووه". ناوبراو باس���ی ل���هوه كرد ك���ه له‌ناو گۆڤاره‌كانیش���دا ،گۆڤ���اری هه‌ی���ڤ كه گۆڤارێك���ی ئیعجازیی���هو له‌ڕوانگ���هی قورئان‌و س���وننه‌ته‌وه ته‌فسیری زانست ده‌كات ،زۆرترین فرۆشی هه‌یه ،ئهو وتی "زۆربه‌ی ئه‌وانه‌ی خوێنه‌ری كتێبی دینین گه‌نجانن". ئهوهی سه‌رنج راده‌كێشێ له‌ناو كتێبخانه دینیه‌كاندا جگه له‌كتێبی فیقهو سوننه‌ت‌و قورئان ،چه‌ندین كتێبی دیكه‌ش هه‌ن كه ده‌رباره‌ی "جنۆكه‌و"و به‌درۆخس���تنه‌وه‌ی ئاینی "مه‌سیحی"و "جوله‌كه"ن. خاوه‌ن���ی كتێبخان���هی ئیم���ان ك���ه به‌كتێبخان���هی س���ه‌له‌فیه‌كان ناس���راوه لهش���اری س���لێمانیو له‌بینای كه‌ش���تی نوحدایه له‌داره‌سوتاوه‌كه ،سه‌باره‌ت بهو كتێبانه‌ی له‌س���هر جنۆكه‌ن ،به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه "ئێمه باوه‌ڕمان به‌ده‌رهێنانی جنۆكه له‌له‌شی مرۆڤ ههیهو پێغه‌مبه‌ریش
جنۆكه‌ی له‌له‌شی مرۆڤ ده‌رهێناوه". س���ه‌له‌فییه‌كانیش جگ���ه ل���هوه ی له‌جیهانبینی‌‌و بیركردنه‌وه‌دا له‌ئیس�ل�امیه میان���ڕه‌وه‌كان جی���اوازن ،لهش���ێوازی جلپۆش���ین‌و ری���ش هێش���تنه‌وه‌‌و كتێبخانه‌كانیش���یاندا ل���ه‌وان جیاوازن، خاوه‌نی كتێبخانه‌ی ئیمان كه "نه‌یویست ناوی ئاشكرا بكرێت" وتی "جیاوازی ئێمه له‌گ��� هڵ كتێبخانه‌كانی ت���ر لهوهدایه كه ئێمه كتێبی ئهو عوله‌مایانه ده‌فرۆش���ین كه له‌گ���هڵ بۆچونی س���ه‌له‌فی دێنه‌وه‌‌و فه‌رموده‌ی س���ه‌حیحیان له‌س���هره نه‌ك فه‌رموده‌ی زه‌عیف".
ی ئاسان" "ته‌فسیر 28جار چاپكراوه‌‌و ی تیراژی ههر جارێك 5000دان ه بووه
ئهو وێڕای ئهوهی ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا ك ه گه‌نجان زیاتر كتێبه‌كانیان ده‌كڕن‌و ته‌نها مه‌به‌ستیشیان له‌م كاره پاره په‌یداكردن نییه ،به‌ڵكو مه‌به‌س���تیانه ئ���هو كتێبانه بفرۆشن كه زیان به‌واڵته‌كه‌یان ناگه‌یه‌نێت، چونكه ده‌یانه‌وێت پاره په‌یداكردنه‌كه‌یان به‌حه‌اڵل بێت ،ده‌رب���اره‌ی ئهو كتێبانه‌ی ك���ه ده‌شفرۆش���ێن ،ئ���هو خاوه‌ن���ی كتێبخانه‌ی���ه رایگه‌یاند ئهو كتێبانه‌ی كه مامۆستا محه‌مه‌د عه‌بدولڕه‌حمان له‌تیف وه‌ریگێڕاون زۆر ده‌فرۆشرێن كه به‌شێكی زۆر له‌كتێبه‌كانی 10جار چاپ كراون. ئه‌م���ه له‌كاتێكدایه كه س���ه‌باره‌ت به كتێبه پڕ فرۆشه غه‌یره دینیه‌كان خاوه‌نی كتێبخانه‌ی غه‌زه‌لنوس "ره‌وه‌ز حه‌مه‌ساڵح" به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند كه "ئێس���تا كتێبه نوێكه‌ی نه‌وش���یروان مس���ته‌فا (به‌ده‌م رێگاوه گوڵچنین)و (كه‌شتی فریشته‌كان) ی به‌ختی���ار عه‌لی‌‌و ش���یعره‌كانی ره‌نج سه‌نگا‌وی زۆریان لێده‌فرۆشرێت ،هه‌روه‌ها شیعره مۆبایلیش فرۆشی زۆره".
سلێمان ی "نان ی تیری"و "كه‌النه" ی لێنابڕێت ئا :ره‌وا بورهان له‌كارگه‌كه‌ی "خه‌جێ خان"دا ،ههر نانی تیری‌‌و هه‌ورامی‌‌و كه‌النه‌‌و ناوه‌شكێنه‌یه‌و هه‌ڵده‌درێته‌وه ،ئه‌وێ بۆنی نانی گه‌رم‌و كه‌النه به‌ڕۆن‌و پیازی بۆ ساتێك لێنابڕێ. له‌س����ااڵنی راب����ردوودا ،زۆربه‌ی ژنان له‌ماڵ����هوه هه‌ویریان ده‌ش����ێال‌و چه‌ند ئافره‌تێ����ك پێك����هوه كۆده‌بوون����هوهو په‌ره‌مێ����ز‌و س����اجیان داده‌ن����او به‌دیار قس����ه‌كردنه‌وه‌‌و ب����ۆ م����اوهی چه‌ن����د كاتژمێرێك ،خه‌ریكی دروستكردنی نانی (تیری) ده‌ب����وون‌و دوای ته‌واوبوونیش له‌س����هر س����ینی یاخ����ود نانه‌ش����انه له‌س����ه‌ریه‌ك دایان ده‌نا ،به‌اڵم له‌ماوه‌ی ئه‌م سااڵنه‌ی دواییدا ئهو ئه‌ركه له‌سه‌ر ئافره‌تانی����ش كه‌مب����ووهو له‌س����لێمانی كارگه‌یه‌ك دروس����تكراوه كه نانی تیری دروستده‌كات.
فه‌‌ریک
ی كاره‌كانت���دا پش���ت ئه‌وه‌ن���ده فش���ار مه‌خ���هره س���هر په‌لـــ��� ه مه‌ك��� ه له‌بڕی���اردان‌و پێ���ش لـــــه‌ب���وار ی ی ه���هر كارێك ب���ه‌ورد ی ده‌وربه‌ره‌ك���هت ،زۆر وری���او ئاگادار ب ه ئه‌نجامدان��� به‌هاوڕێكان���ت ببه‌س���ته‌و پێش���بین ی زیان بی���ر بك���ه‌ره‌وه ،هه‌واڵ���ی زۆر خۆش ی داراییه‌وه تووش��� ی ره‌نگ ه له‌ڕوو ی سۆزدارییه‌و‌ه تووش ده‌كرێت له‌ڕوو ده‌بیستیت. ببیت. گرفت ببیت.
ئهو كارگه‌یه شه‌ش رۆژ له‌هه‌فته‌یه‌كدا كراوه‌ی����هو هه‌م����وو رۆژێك له‌شه‌ش���� ی به‌یانیی����هوه ت����ا هه‌ش����تی ئێ����واره ی ده‌مێنێته‌وه‌‌و س����اجه‌كانیان به‌گه‌رم���� كارگه‌كه‌یان كراوه‌یه. به‌ڕێوه‌به‌ری كارگه‌ی نانه‌تیری (خه‌جێ خ����ان) ،عارف حس����ێن له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه ئام����اژه‌ی به‌وه‌كرد كه له‌كاتێكدا ده‌ستیان بهو ئیشه كردووه ته‌نها چه‌ند كه‌س����ێك بوون ،به‌اڵم ئێس����تا به‌هۆی فراوانبوون����ی ئیش����ه‌كه‌یان نزیكه‌ی 60 ك����ه‌س ده‌بن ،ئ����هو وتی "ئ����ه‌م كاره‌ی ئێمه ب����ۆ به‌بازاڕكردنی نان����ی تیرییه، چونكه له‌م ش����اره‌دا چه‌ندین جۆر نان به‌رهه‌مدێ����ت ،ه����هر له‌نان����ی لوبنانی‌و سوری‌و توركییه‌وه تا نانی بازاڕ ،به‌اڵم بۆشاییه‌كی زۆر هه‌بوو له‌نانی تیری كه نانی سلێمانییه‌‌و له‌زۆربه‌ی شوێنه‌كانی سلێمانیش داواكاری له‌سه‌ره". ئهو كه‌س����انه‌ی كه ل����ه‌وێ كارده‌كه‌ن ئافره‌ت����نو به‌خۆش����حاڵییه‌وه ب����اس
ته‌‌رازوو ی تر ه���هو ڵ م���هده الس���ایی كه‌س���ان ی بكه‌یت���هوه ،چونك���ه خ���ۆت توانا داهێنان���ت هه‌یه ،خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت ئاسووده‌ت ده‌كات.
له‌ئیش����ه‌كه‌یان ده‌كه‌ن ،ت����ارا محه‌مه‌د ساڵحی ته‌مه‌ن 30ساڵ كه فرۆشیارێكه‌‌و له‌وێ كه‌الن����ه ده‌پێچێته‌وه بۆ كڕیاران، هه‌ست به‌ماندوبوون ناكات له‌پیشه‌كه‌یدان ئهو وتی "چونكه زۆربه‌مان ژنین‌و وه‌ك ده‌سته‌خوشكێكمان لێهاتووه". ئیش����كه‌ره‌كانی ئ����ه‌وێ هه‌میش����ه س����ه‌رقاڵن ،چونكه جگه له‌وه‌ی رۆژانه له‌وێ كارده‌كه‌ن ،شه‌وانه كاری ماڵه‌وه ده‌كه‌ن‌و نان ب����ۆ خێزانه‌كانیان ئاماده ده‌كه‌ن ،ئه‌وان به‌شه‌رمێكی زۆره‌وه قسه بۆ رۆژنامه‌نوس ده‌كه‌ن ،حه‌زیشده‌كه‌ن كه‌س وێنه‌یان نه‌گرێت. گێ��ل�اس محه‌مه‌د یه‌كێكی دیكه‌یه له‌و ژنانه‌ی كه له‌و كارگه‌ی����ه‌دا كارده‌كات، ئهو باسی له‌وه‌كرد كه لهماڵهوه بێتاقه‌ت ده‌بێ ،ب����ه‌اڵم كاركردن ل����هو كارگه‌یه به‌ئاس����ان داده‌نێ����ت ،چونكه هه‌س����ت به‌ئاسووده‌یی ده‌كا‌و ده‌ڵێت "ئه‌م كاره‌ی ئێمه جیاوازه ،چونكه ئیش����ێكی ته‌واو كارگه‌ی "خه‌جێ خان" له‌سلێمانی ژنانه‌یه".
دوپشک
که‌‌وان
11
گیسک
فۆتۆ :ره‌وا
سه‌‌تڵ
شاجوانی سیاسی خوا‌و هیمه‌تی مشایه‌خان كردیان وا شكور ئه‌م هه‌ورازه كه‌رتڕێنه‌ی ته‌ئریخیش����مان بڕی‌و به كوێرایی چاوی هه‌موو دوژمنان‌و قیسمێك له‌دۆس����تان توانیمان مه‌سه‌له‌ی ش����اجوانی كوردس����تان له‌كۆڵ بكه‌ینه‌وان����ێ .یه‌عن����ی ئیت����ر له‌ئێس����تاوه هه‌تا رۆژی ئیعالنی ده‌وڵه‌تی س����ه‌ربه‌خۆ هیچ نه‌ماو‌ه خۆمانی پێوه مه‌ش����غوڵ بكه‌ین ته‌نیا چ����وار پێن����ج ورده ئیش نه‌ب����ێ .ئه‌وانیش ئه‌گ����هر ته‌واو كران باشه ،ته‌واو نه‌كران چش. به‌ڵ����ێ چش‌و ئه‌والتری����ش .ئه‌ی خۆ ئیشه‌ڵاڵ له‌به‌ر خاتری ئه‌وان ناچین جه‌ژن‌و خۆشییه‌كه له‌كیس خۆمان بده‌ین ،به‌ڵكو ئه‌یكه‌ین ب ه موناس����ه‌به‌تێك ب����ۆ هه‌ڵبژاردنی شاجوانی سیاسی. پێناسه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كه: ی هه‌ڵبژاردنی شاجوانی سیاس ئه‌ركێك����ی نیش����تمانی ئاس����ان ه پێویس����ت بهوه ن����اكا قاعه‌ی بۆ بگری‌و مامۆس����تای جامیعه‌ی بۆ بخه‌یته سه‌ر ته‌له‌فزیۆن .كوردی نیشتمانپه‌روه‌ر ئه‌توانێ لهماڵهوه ب����ه ماكس����یو بیجامه‌ش����هوه مه‌وزوعه‌ك����ه بخات به الیه‌كا بهو شه‌رته‌ی شه‌رته‌كان بزانێ. شه‌رته‌كانی شاجوانی سیاسی: .1پێویس����ته ش����اجوانی سیاسی: ا .زمانی زۆر زۆر شیرین بێت؟ ب .له‌زمان����ی بێ زمانه‌كان تێ بگات. ج .زمانی له‌ده‌ما نه‌بێت. د .زمانی موعاره‌زه له‌گوێچكه‌و‌ه ده‌ربهێنێ. هـ .زمانی داگیركه‌ران بزانێ. .2ش����اجوانی سیاس����ی ب���� ه كه‌سێك ئه‌وترێ كه چاوی: ا .ه����هر له‌ڕاب����ردو بێ����ت‌و موس����ته‌قبه‌ل ب����هر ش����ه‌واره‌ی بخات. ب .بڕی بێته ماڵی میلله‌ت؟ ج .له‌عاس����ت غه‌ڵه‌تی حیزب‌و ئه‌حبابه‌كاندا بنوقێنێ؟ د .ب����ۆ موراقه‌به‌كردن����ی مونافیس����ه‌كان ش����ه‌ش له‌سه‌ر شه‌ش بێت؟ ه����ـ .له‌عاس����ت دوژمن����ان‌و داگیركه‌راندا شۆڕ بێت؟ .3له‌ڕوی به‌ژن‌و بااڵی خه‌باته‌و‌ه پێویسته: ا .ب����ااڵی تێكۆش����انی 50 - 40 ساڵ كه‌متر نه‌بێ؟ ب .شه‌رت نییه زۆر كه‌ڵه‌گه‌ت بێت .گرگنیش ههر حلێبه؟ ی ج .ش����انی دابێته ب����هر بار قورسی نه‌ته‌وه‌كه‌ی. د .م����ه‌ودای فراوانیی س����نگی شاجوان قبوڵكردنی هه‌زار گله‌یی بێت له‌ده‌قیقه‌یه‌كدا. هـ .گه‌ردن����ی ئه‌وه‌ن����ده درێژ بێت كه بتوانێ����ت له‌قه‌یرانه‌كاندا ی به ئاس����انی مله‌قوتێی سیاس���� بكات.
نه‌‌هه‌‌نگ
مه‌ب��� ه به‌گوم���ان ی ئه‌وه‌ن���ده ئ���ه‌م ماوهی��� ه خێزانـه‌ك���هت زیات���ر پێویس���تت به‌ماندووێتی‌‌و له‌خۆبردوون ئ���ه‌م هه‌فته‌ی��� ه په‌یوه‌ندی���ت له‌گ ه ڵ ئهوهنده خۆت هه‌ڵمه‌كێش���هو شاناز ی له‌خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت ،ئ���اگادار ب��� ه ی گرژی ده‌بێته‌وه ،به‌كاره‌كانت���هوه مه‌ك���ه ب���ۆ ئ���هوه ی ده‌وربه‌رت رووبه‌ڕوو ی ئ���هو پالنه پێویس���تیان پێته‌و پش���تیان تێمه‌كه ،هه‌ی��� ه بۆ سه‌رخس���تن ی ی خۆت بڕیارێ���ك نه‌ده‌ی���ت ك ه دوای���ی لێ ی په‌ل ه نه‌كه‌ویته هه‌ڵه‌وه ،ت���ا ده‌توان ی راب���ردووت به‌ده‌س���ته‌وه‌یه ،ئاگاداری ته‌ندروستیت گرن���گ ئهوهی���ه هیچ بڕیارێك��� س���وود له‌ئه‌زمونه‌كان��� په‌شیمان ببیته‌وه. به‌دوور بگره له‌ناكۆكی. نه‌ده‌یت. به. وه‌ربگره.
CMYK
10
ره‌نگاڵه
) )334سێشه‌ممه 2012/7/10
هاوه‌ڵی یه‌كه‌می شاجوان "ئه‌نیقه" ئا :ئاوێنه هاوه‌ڵی یه‌كه‌می شاجوانی كوردستان "ئه‌ڤین خه‌لیفه" هه‌ڵگری نازناوی (ئه‌نیقه) ،ئهو ده‌ڵێت "به به‌شداریكردنی له‌كێبڕكێی به‌ده‌ستهێنانی نازناوی شاجوانی كوردستاندا ،خه‌ونی منداڵیی خۆی هێناوه‌ته‌دی".
"سوعاد خان" ناوك ی 4هه‌زار منداڵ ی بڕیوه ئا :كورده عه‌بدولكه‌ریم
ته‌نان����هت ئه‌گه‌ر زۆر ج����وان‌و ئاقڵیش بیت". سه‌باره‌ت بهو ره‌خنانه‌شی له‌شاجوانی كوردس����تان گیران ،ئه‌ڤین رونیكرده‌وه كه ره‌خنه‌ش سنوری خۆی ههیهو جاری وایه باشتره نه‌كرێت له‌به‌رئه‌وه‌ی ره‌نگه له‌حه‌سودی‌‌و بێ ئیش����ی بێت ،چونكه هێش����تا خه‌ڵك ش����ێنێ ناناسن ،بۆچی ره‌خنه‌ی لێده‌گرن؟ جارێ با بزانن چی ده‌كات وه‌كو ش����اجوان ئهو كاته ئه‌گه‌ر به‌دڵیان نه‌ب����وو ره‌خنه‌ی لێبگرن" .ئهو وتی "ش����ێنێ كچێكی ب����اش‌و زیره‌كه‌‌و ده‌توانێ����ت خ����ۆی بس����ه‌لمێنێت له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌دا‌و خۆی خۆشه‌ویست بكات".
"ئه‌ڤی����ن ئ����ازاد محه‌م����ه‌د خه‌لیفه" ته‌مه‌نی 23س����اڵه‌‌و دانیشتوی گه‌ڕه‌كی به‌ختی����اری ش����اری س����لێمانییه ،ئهو خوێندكاری قۆناغی سێیه‌می ئه‌كادیمییه له‌به‌ش����ی (بزنس) له‌زانكۆی ئه‌مه‌ریكی له‌سلێمانی‌‌و له‌فێستیڤاڵی (هه‌ال هه‌ولێر) كه بۆ ده‌ستنیش����انكردنی ش����اجوانی كوردستان شه‌وی ( )7/28ئه‌نجامدرا، هه‌ردوو نازن����اوی (هاوه‌ڵ����ی یه‌كه‌می شاجوان‌و ئه‌ناقه)ی به‌ده‌ستهێنا. ئه‌ڤی����ن محه‌م����ه‌د له‌چاوپێكه‌وتنێكی ئاوێنه‌دا ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه ئه‌ركی ئهو، وه‌كو هاوه‌ڵ ئه‌وه‌یه گه‌ر ش����اجوانیش له‌كوردس����تان نه‌بێ����ت ،كاره‌كان����ی راده‌په‌ڕێنێ����ت‌و بۆ چه‌ن����د كۆبونه‌وه‌‌و كۆنفرانس����ێكیش به‌یه‌ك����هوه ده‌ڕۆن، یان له‌چه‌ند ئیش����ێكدا به‌یه‌كه‌وه ده‌بن، ئاشكراش����یكرد كه ئه‌گه‌ر (كات‌و بوار) ی هه‌بێت له‌گه‌ڵ ش����اجواندا سه‌ردانی ده‌ره‌وه‌ی واڵتیش ده‌كات. ناوب����راو زمانه‌كان����ی (عه‌ره‌ب����یو ئینگلیزی) به‌باشی ده‌زانێت‌و شاره‌زایی له‌خوێندن����هوهو قس����ه‌كردن به‌زمان����ی توركیش هه‌یه. ئه‌ڤین جهختیكردهوه كه به‌شداریكردنی له‌و كێبڕكێیه‌دا ئه‌زمونێكی خۆشبووه‌‌و وت����ی "داواكارم له‌كچ����ان ك����ه ئه‌گه‌ر له‌توانای خۆیان دڵنی����ان‌و جورئه‌تیان هه‌یه با به‌ش����داری بكه‌ن ،چونكه هیچ خراپییه‌كی تیا نییه". س����ه‌باره‌ت به‌ڕای ئه‌ڤی����ن بۆ لیژنه‌ی ئهو به‌هی����چ جۆرێك پێیناخۆش نییه كه وه‌كو شاجوان هه‌ڵنه‌بژێردراوه‌‌و وه‌ك دادوه‌رییه‌كه ،وتی "له‌دوای ئاهه‌نگه‌كه، ده‌ڵێت "زۆرتر حه‌زم له‌شاجوانی ئه‌ناقه به‌ڕێوه‌به‌ری كۆمپانیاكه قس����هی له‌گه‌ڵ بوو به‌ده‌ستیش����م هێنا ،به‌اڵم ئه‌ركی ك����ردم ،چونكه هیوایه‌ك����ی زۆر هه‌بوو ش����اجوان زۆر قورسه‌‌و ده‌بوایه بۆ من ببم����ه ش����اجوان ،پێم����وت گرنگ م����اوهی س����اڵێك وازم له‌زانكۆ ئ����هوه نییه كێ ده‌رچووه ،به‌ڵكو گرنگ بهێنای����ه" ،به‌اڵم س����ه‌باره‌ت ئه‌وه‌یه شاجوان ده‌وری واڵته‌كه‌ی خۆی ب����ه‌وه‌ی ك����ه ئه‌گ����هر ببینێ����ت ،ئهو وتی ده‌م����ه‌وێ ئاگادارت زانیویه‌تی ئهو ئه‌ركه بكه‌م����هوه ك����ه ئ����هو هه‌ڵبژاردنه هیچ قورس����ه بۆچ����ی غه‌ش����ێكی تیا نییه ،ب����ه‌اڵم وه‌كو خۆم چ����ووه؟ وتی ناتوانم هیچ له‌س����هر لیژنه‌كه بڵێم‌و بێ وه‌اڵمم ،گومانم له‌غه‌ش نییهو ناشتوانم بڵێم %100بووه". ب����ااڵی ئه‌ڤی����ن مه‌ترێ����كو 68 س����انتیمه‌تره‌‌و كێشیش����ی 55كیلۆیه، بۆ پاراس����تنی كێشیش����ی ب����ه‌رده‌وام وه‌رزش‌و مه‌ل����ه ده‌كات ،چونكه یه‌كێك ل����هو مه‌رجانه‌ی ك����ه پێویس����ته هه‌تا س����اڵێك پارێزگاری لێبكه‌ن زیادنه‌بونی كێش����یانه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر بێت����وو ئه‌وان له‌ڕێنماییه‌كانی فێس����تیڤاڵه‌كه البده‌ن له‌وانه‌ش به‌ش����دارینه‌كردن له‌كۆبونه‌وه‌‌و كۆنفرانس����ه‌كان كه ئ����اگادار بكرێنه‌وه‌‌و نه‌چن ،یاخود وێنه‌ی نه‌شیاو باڵوبكه‌نه‌وه "له‌به‌رئه‌وه‌ی ك����ه له‌گ����هڵ كۆمه‌ڵگ����ه نه‌گونجێ����ت، ده‌مێك����ه خه‌ون����ی ئه‌وا نازناوه‌كه‌ی����ان لێوه‌رده‌گیرێته‌وه، منه‌‌و خه‌ونه‌كه‌ش����م هه‌مانكات ده‌شتوانن س����اڵێكی دیكه‌‌و جارێكیتر خۆیان بپاڵێونه‌وه. هێنایه‌دی". ناوب����راو ئاش����كرایكرد ك����ه پێ����ش زانك����ۆ خوێندن����ی هاوكارییه‌كی باشی كردووه بۆ ده‌ستپێكردنی فێستیڤاڵه‌كه هه‌ڕه‌شه‌ی به‌ده‌ستهێنانی ئهو دوو نازناوه‌‌و زۆریان له‌س����هر ب����ووهو زۆرجاریش بهو وتی "من ئه‌م قسه‌یه‌ی كه ده‌یكه‌م هۆیهوه په‌شیمان بوه‌ته‌وه كه به‌شداری وه‌ك الیه‌ن����ی خراپی ناڵێم ،چونكه ب����كات ،دوو رۆژ پێش ده‌س����تپێكردنی خوێندنه‌كه‌ی خۆمان وایه ،به‌اڵم زۆر كێبڕكێك����ه‌ش زۆر نه‌خۆش بووهو پێش كه‌م له‌كچ����ه‌كان ئینگلی����زی‌‌و ته‌نانه‌ت چونیشی بۆ سه‌ر سته‌یجه‌كه زۆر گریاوه، عه‌ره‌بیش����یان نه‌ده‌زان����ی ،ب����ه‌اڵم من چونكه مكیاج‌و شێوازی رێكخستنی قژی ده‌متوانی به‌زمانی بیانیش قسه له‌گه‌ڵ به‌دڵ نهبووه ،بۆیه به‌به‌رهه‌مهێنه‌ره‌كه‌ی ستافی فێستیڤاڵه‌كه بكه‌م‌و ستافه‌كه‌ش راگه‌یاندووه كه ناتوانێت بچێته س����هر سته‌یج ،به‌اڵم قبوڵیان نهكردووه. تووشی سه‌رسوڕمان بوون". ئه‌ڤی����ن دوای به‌ده‌س����تهێنانی دوو ئه‌ڤی����ن له‌ب����هر قس����هی كۆمه‌ڵگ����ه ح����ه‌زی نه‌ك����ردووه نازناوی ش����اجوان نازناوه‌كه له‌زۆر شوێنه‌وه داوای لێكراوه به‌ده‌ست بێنێت‌و ده‌ڵێت "راستییه‌كه‌ی ب����ۆ ری����كالم‌و كارك����ردن ،هه‌رچه‌نده له‌به‌رئه‌وه‌ی زۆر حه‌زم له‌شاجوانییه‌كه ریكالمه‌ك����هی ره‌تكردۆت����هوه ،به‌اڵم بۆ ی ئهو ه����ۆكاره بوو كه خه‌ڵك ئیشكردنه‌كه ئه‌گه‌ر بۆ یارمه‌تی خه‌ڵكی نه‌بوو ه به‌باش‌و خراپ قس����هی له‌س����هر ده‌كه‌ن كوردستان بێت ئاماده‌یه.
ناتوانم هیچ له‌سه‌ر لیژنه‌ك ه بڵێم، گومانم له‌غه‌ش نییهو ناشتوانم بڵێم %100بوون
فۆتۆ :سه‌فین ئیسماعیل
کاوڕ ی شوێنی كاره‌كه‌ت له‌م كاته‌دا گۆڕین ی ی ب���اش نییه ،كه‌س���ان هه‌نگاوێك��� ده‌روب���ه‌رت متمانه‌یه‌كی زۆریان پێت هه‌یه.
گا
دوانه
زیاتر خ���ۆت به‌كاره‌كانته‌و‌ه س���ه‌رقا ڵ ئ���ه‌م ماوهی��� ه له‌زۆرب���هی كاره‌كانتدا ی س���ه‌ركه‌وتوو ده‌بیت ،گرن���گ ئهوهی ه ی به‌قس��� ه بكــــــ���هو ئه‌وه‌ن���ده گو ی گونجاودا ی گونج���او له‌كات��� ی بڕی���ار ی دارای ی مه‌ده ،ده‌س���كه‌وتێك خه‌ڵك بده‌یت. به‌ڕێوه‌یه.
قرژاڵ
ره‌نگاڵه
) )334سێشه‌ممه 2012/7/10
شێر
سوعاد جه‌الل عه‌بدواڵ كه 34ساڵه له‌بواری مامانیدا كار ده‌كات ،تائێستا زیاتر له‌چوار هه‌زار منداڵ له‌سه‌ر ده‌ستی له‌دایكبوون كه له‌نێویاندا چه‌ندین پزیشك‌و ئه‌ندازیار‌و كوڕه به‌رپرس هه‌ن. سوعاد جه‌الل عه‌بدواڵ كه قوتابخانه‌ی په‌رس����تاری له‌س����لێمانی ته‌واو كردوهو نزیكه‌ی 34ساڵیش����ه له‌بواری مامانیدا كارده‌كا‌و زیاتر له 10ساڵیشه سه‌رۆكی په‌رستیارانه له‌نه‌خۆشخانه‌ی منداڵبوون له‌س����لێمانی ،له‌م����اوهی كاركردنی����دا له‌به‌ش����ی ژنان‌و منداڵبوون‌و له‌ڕێگه‌ی مۆڵه‌تی مامان����ی لهماڵهوه ناوكی زیاتر له‌چوار ه����ه‌زار منداڵی بڕیوه ،ئهو وتی "تاك����و ئێس����تا چه‌ندین پزیش����ك له‌م نه‌خۆشخانه‌یه هاتون بۆ الم‌و پێیانوتوم كه له‌س����هر ده‌س����تی م����ن له‌دایكبون‌و ناوكیانم بڕیوه". س����وعاد له‌ماوه‌ی كاركردنیدا چه‌ندین روداو‌و ی����ادگاری خ����ۆش‌و ناخۆش����ی بینی����وه‌‌و یه‌كێك ل����هو روداوانه‌ش كه قه‌د بیری ناچێته‌وه ،رووادوی شه‌وێكی سااڵنی هه‌ش����تاكانه كه چه‌ند هێزێكی تایبه‌تی ئه‌وكاته‌ی به‌عس كه به (قوات
روداوێك����ی دیك����ه‌ش ك����ه ئ����ه‌م ژن ه په‌رس����تاره بی����ری ناچێت����هوه ئه‌وه‌یه كه له‌س����اڵی هه‌ش����تاكاندا رۆژێك پاش ته‌واوبوونی كاره‌كه‌ی ده‌یه‌وێت بڕواته‌وه بۆ ماڵه‌وه له‌وكاته‌دا دوو پزیشك كه زۆر متمانه‌یان پێیبوه داوای لێده‌كه‌ن بۆ كاری منداڵبوونێ����ك بمێنێته‌وه ،دوای ئهوهی كاره‌كه‌ی ئه‌نجام����داوهو له‌كاتی ناونانی منداڵه‌كه‌دا سوعاد له‌دایكه‌كه ده‌پرسێت ناوی منداڵه‌ك����هی ده‌نێت چی؟ ئه‌ویش ده‌ڵێ����ت ناوی ده‌نێم (نما نه‌وش����یروان مسته‌فا) وه‌ك سعاد ده‌ڵێت "له‌و كاته‌دا بۆم ده‌ركه‌وت كه ئه‌مه ش����وعله خانه‌و خێزانی نه‌وشیروان مسته‌فایه ،ئیتر ئهو شه‌وه تا شه‌ش����ی به‌یانی شوعله خان له‌وێ مایه‌وه‌‌و به‌یانی به‌هاوكاریی ئهو دوو پزیش����كه به‌دزییه‌وه له‌نه‌خۆشخانه فۆتۆ :کورده بردیانه ده‌ره‌وه" .س����وعاد وتیشی "زۆر سوعاد جه‌الل عه‌بدواڵ ح����ه‌ز ده‌كه‌م ئهو دوو منداڵه ببینمه‌وه، خاسه) ناسرابوون ئافره‌تێكی سكپڕیان منداڵه‌كه له‌س����كی ژنه‌كه ده‌رده‌هێنن‌و چونكه له‌كاتێكی زۆر ناخۆش‌و ترس����دا له‌دایكبوون". بردووه بۆ نه‌خۆشخانه‌ی منداڵبوون‌و له‌و كوڕ بووه. ئ����ه‌وه‌ی ئ����ه‌م ژن����ه په‌رس����تاره‌ی سوعاد ده‌ڵێت "هیچ كات شێوه‌ی ئهو كاته‌شدا (ئهو) ئێشكگر بووه ،بۆیه كه پش����كنینی بۆ ئافره‌ته‌كه كردووه بۆی ژنه‌م بیرناچێته‌وه كه چۆن ده‌سته‌كانی نیگه‌ران ك����ردووه ئه‌وه‌یه كه له‌ڕابردودا ده‌ركه‌وتوه كه كاتی منداڵبونیه‌تی ،بۆیه به‌كه‌له‌پچه‌ی قوات خاسه‌كان به‌سترابوو رێزگرتنێك����ی زۆر هه‌ب����وو له‌نێ����وان یه‌كڕاس����ت بردویه‌تیه ژوری منداڵبوون‌و به‌قه‌ره‌وێڵه‌كه‌وه‌‌و له‌سه‌ر قه‌ره‌وێڵه‌كانی پزیشكان‌و كارمه‌نده ته‌ندروستییه‌كان، له‌وێ به‌كێش����ه‌كه‌ی زانیوه كه خێزانی ئه‌مالوالشی قوات خاسه‌ی لێبوو ،بۆی ه به‌اڵم به‌وت����هی ئهو ،ئێس����تا ئهو رێزه پێشمه‌رگه‌یه‌و زیندانه ،بۆیه له‌و كاته‌دا ئێستاش جار‌وبار كه به‌الی ئهو ژوره‌دا نه‌ماوه‌و ته‌نانه‌ت زۆرجار به‌یانی باشیش له‌یه‌كتری ناكه‌ن. پزیش����كێكی پی����او ه����اوكاری ده‌كات‌و ده‌ڕۆم ئهو دیمه‌نه‌م بیرده‌كه‌وێته‌وه".
36ساڵه به‌دیار گۆران ی "ئوم كه‌لسوم"ه‌وه‌یه ئا :عیسا خدر دوكاندارێكی هه‌ولێر زیاتر له300 كاسێتی ئوم كه‌لسومی ههیهو ماوه ی 36ساڵه به به‌رده‌وامیی له‌دوكانه‌كه‌ی‌‌و ماڵه‌وه‌ش گوێ له‌ده‌نگی كه‌لسوم ده‌گرێت ئهو ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر بۆ كاتژمێرێكیش گوێم له‌ده‌نگی كه‌لسوم نه‌بێت هه‌ست ده‌كه‌م شتێكم لێ بزر بووه". ه���هر كاتێ���ك به‌یانیان ی���ان ئێواران ب���ه‌الی دوكانه‌كه‌ی "س���ه‌اڵح جه‌الل" ی ته‌مه‌ن 62س���اڵدا بڕۆیت كه ده‌كه‌وێته ش���ه‌قامی "باتا"وه ،ئه‌وا گوێت له‌ده‌نگی زواڵڵی ناودارتری���ن خانمه هونه‌رمه‌ندی میس���ری "ئوم كه‌لسوم" ده‌بێت ،سه‌الح كه خاوه‌نی فرۆش���گای "ئوم كه‌لسوم"ه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه ماوهی 36ساڵه ل���ه‌م دوكان���ه‌دا جگ���ه له‌گۆرانییه‌كانی كه‌لس���وم كوێی له‌هی���چ گۆرانییه‌كی تر نه‌گرتووه. له‌دوكانه بچوكه‌كه‌ی س���ه‌اڵح جه‌اللدا له‌ڕیزی پێش���هوه چه‌ره‌سات‌و بسكویت‌و
دوكانه‌كه‌ی "سه‌اڵح جه‌الل" له‌هه‌ولێر پاكێ���ت‌و كۆمه‌ڵێك ورده‌واڵه‌ی تری تیا ده‌فرۆش���ێت‌و له‌ڕه‌فه‌ك���هی دواوه‌ش كه به‌دار دروس���تكراوه ته‌س���جیلێكی كۆن دانراوه له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك كاس���ێتی ئوم كه‌لسوم ،ئهو باسی لهوه كرد كه ئێستادا 4ته‌سجیلی س���ااڵنی حه‌فتاكانی هه‌یه، له‌گه‌ڵ زیاتر له‌سێس���ه‌د كاس���ێتی ئوم كه‌لسوم ،ئه‌گه‌ر بۆ كاتژمێرێكیش گوێی
فۆتۆ :عیسا
له‌ده‌نگی كه‌لس���وم نه‌بێت هه‌ستده‌كات شتێكی ونكردووه ،بۆیه راسته‌وخۆ ده‌چم بۆ الی ته‌سجیله‌كه‌و دایده‌گیرسێنم". راهاتن‌و هۆگربوونی ئهو پیاوه له‌سه‌ر ده‌نگی ئ���وم كه‌لس���وم دهگهڕێتهوه بۆ ئ���ه‌وه‌ی كاتێ���ك له‌ناوچه‌ی س���یده‌كان سه‌رباز بووه ،ش���هو له‌كاتی ئێشكگریدا رادیۆكه‌ی داگیرساندوه‌و گوێی له‌گۆرانی
"یا زالم" گرتوه‌‌و تاكو گۆرانیه‌كه‌ش ته‌واو ب���ووه گریاوه ،ب���ه‌اڵم دوای ته‌واوبوونی گۆرانیه‌ك���ه زانیویه‌تی كه میلی رادیۆكه له‌س���هر ده‌نگی ئیس���رائیل بووه ،بۆیه به‌په‌ل���ه میل���ی رادیۆك���ه الده‌دات ،به پێكه‌نینه‌وه ده‌ی���وت "ئه‌گه‌ر بیانزانیایه، ئه‌وا له‌سێداره ده‌درام". مام س���ه‌اڵح ئهو كاته‌ی سه‌رباز بووه له‌به‌غ���دا زۆرجار چوه‌ت���ه تۆمارگاكان‌و چه‌ند كاسێتێكی كه‌لسومی كڕیوه‌‌و ههر كاتێكی���ش گه‌ڕاوه‌ته‌وه بۆ ماڵه‌وه 10بۆ 15كاسێتی له‌گه‌ڵ خۆی هێناوه‌ته‌وه. له‌ئێستادا مام سه‌الح ته‌نها ئێواران بۆ دوكانه‌ك���هی دێت‌و له‌به‌یانیانیش یه‌كێك له‌دوو كوڕه‌كه‌ی له‌دوكانه‌كه‌ی ده‌بینرێت، به‌اڵم ئ���هو ده‌ی���وت "به‌كوڕه‌كانم وتوه س���به‌ینان دوو كاتژمێر قورئان لێبده‌ن به‌ده‌نگی ئوم كه‌لسوم دواتریش بیكه‌نه گۆرانیه‌كانی كه به‌شێكی ئاینین". ئ���هو دوكان���داره تێكه‌اڵوییه‌ك���ی له‌ڕاده‌به‌رده‌ری له‌گه‌ڵ گۆرانیه‌كانی ئوم كه‌لسومدا دروستكردووه به‌جۆرێك بونه‌ته به‌شێك له‌ژیانی‌‌و هێنده تامه‌زرۆیه‌تی كه ناتوانێ به‌بێ گۆرانیه‌كانی بژی.
د.شێرکۆ عه‌بدواڵ
ده‌ینوسێت
کتێبخانه‌ی ئیمان له‌سلێمانی
فۆتۆ :ره‌وا
كتێب ه "دین"یه‌كان پڕ فرۆشترینن
ئا :ئاوێنه
ی هه‌یه كتێبی دینی زۆرترین خوێنه‌ر له‌ناو شاری سلێمانیدا‌و زۆربه‌ی خوێنه‌ره‌كانیشی گه‌نجن ،كتێبخانه دینیه‌كانی شاریش دابه‌ش ده‌بن به‌سه‌ر كتێبخانه‌ی سه‌له‌فییه‌كان‌و ئیسالمیه میانڕه‌وه‌كانی یه‌كگرتوودا. "هی���وا ق���ادر حه‌م���ه" له‌كتێبخانه‌ی رۆش���نبیر ك���ه زیات���ر به‌چاپك���ردن‌و باڵوكردنه‌وه‌ی كتێبی ئایینی به‌ناوبانگه‌و له‌یه‌كگرتووی ئیس�ل�امی كوردس���تانه‌وه نزیك���ه ،به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه هێش���تا كتێب���ی ئایینی ب���ه ب���ه‌راورد به‌كتێبی ئه‌ده‌ب���یو فه‌لس���ه‌فی‌‌و بابه‌ته‌كانی دیكه خوێنه‌رێكی زۆری���ان هه‌یه ،ئهو وتی "بۆ نمونه ته‌فسیری ئاسان تا ئێستا 28جار چاپكراوه‌ت���هوه ،كه ههر جاره‌ی 5هه‌زار دانه‌ی لێچاپ ده‌كرێت‌و چاپی یه‌كه‌میشی له‌س���اڵی 2002دا بووهو ئێستا خه‌ریكی چاپی 28ی ئهو كتێبه‌ین له‌تاران". وتیشی "كتێبی گواڵوی سه‌رمۆر كه به‌كر حه‌مه س���دیق له‌عه‌ره‌بییه‌وه وه‌ریگێڕاوه، تا ئێستا 8جار چاپ كراوهو تیراژی ههر جارێكیشی 5هه‌زار دانه بووه". ناوبراو باس���ی ل���هوه كرد ك���ه له‌ناو گۆڤاره‌كانیش���دا ،گۆڤ���اری هه‌ی���ڤ كه گۆڤارێك���ی ئیعجازیی���هو له‌ڕوانگ���هی قورئان‌و س���وننه‌ته‌وه ته‌فسیری زانست ده‌كات ،زۆرترین فرۆشی هه‌یه ،ئهو وتی "زۆربه‌ی ئه‌وانه‌ی خوێنه‌ری كتێبی دینین گه‌نجانن". ئهوهی سه‌رنج راده‌كێشێ له‌ناو كتێبخانه دینیه‌كاندا جگه له‌كتێبی فیقهو سوننه‌ت‌و قورئان ،چه‌ندین كتێبی دیكه‌ش هه‌ن كه ده‌رباره‌ی "جنۆكه‌و"و به‌درۆخس���تنه‌وه‌ی ئاینی "مه‌سیحی"و "جوله‌كه"ن. خاوه‌ن���ی كتێبخان���هی ئیم���ان ك���ه به‌كتێبخان���هی س���ه‌له‌فیه‌كان ناس���راوه لهش���اری س���لێمانیو له‌بینای كه‌ش���تی نوحدایه له‌داره‌سوتاوه‌كه ،سه‌باره‌ت بهو كتێبانه‌ی له‌س���هر جنۆكه‌ن ،به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه "ئێمه باوه‌ڕمان به‌ده‌رهێنانی جنۆكه له‌له‌شی مرۆڤ ههیهو پێغه‌مبه‌ریش
جنۆكه‌ی له‌له‌شی مرۆڤ ده‌رهێناوه". س���ه‌له‌فییه‌كانیش جگ���ه ل���هوه ی له‌جیهانبینی‌‌و بیركردنه‌وه‌دا له‌ئیس�ل�امیه میان���ڕه‌وه‌كان جی���اوازن ،لهش���ێوازی جلپۆش���ین‌و ری���ش هێش���تنه‌وه‌‌و كتێبخانه‌كانیش���یاندا ل���ه‌وان جیاوازن، خاوه‌نی كتێبخانه‌ی ئیمان كه "نه‌یویست ناوی ئاشكرا بكرێت" وتی "جیاوازی ئێمه له‌گ��� هڵ كتێبخانه‌كانی ت���ر لهوهدایه كه ئێمه كتێبی ئهو عوله‌مایانه ده‌فرۆش���ین كه له‌گ���هڵ بۆچونی س���ه‌له‌فی دێنه‌وه‌‌و فه‌رموده‌ی س���ه‌حیحیان له‌س���هره نه‌ك فه‌رموده‌ی زه‌عیف".
ی ئاسان" "ته‌فسیر 28جار چاپكراوه‌‌و ی تیراژی ههر جارێك 5000دان ه بووه
ئهو وێڕای ئهوهی ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا ك ه گه‌نجان زیاتر كتێبه‌كانیان ده‌كڕن‌و ته‌نها مه‌به‌ستیشیان له‌م كاره پاره په‌یداكردن نییه ،به‌ڵكو مه‌به‌س���تیانه ئ���هو كتێبانه بفرۆشن كه زیان به‌واڵته‌كه‌یان ناگه‌یه‌نێت، چونكه ده‌یانه‌وێت پاره په‌یداكردنه‌كه‌یان به‌حه‌اڵل بێت ،ده‌رب���اره‌ی ئهو كتێبانه‌ی ك���ه ده‌شفرۆش���ێن ،ئ���هو خاوه‌ن���ی كتێبخانه‌ی���ه رایگه‌یاند ئهو كتێبانه‌ی كه مامۆستا محه‌مه‌د عه‌بدولڕه‌حمان له‌تیف وه‌ریگێڕاون زۆر ده‌فرۆشرێن كه به‌شێكی زۆر له‌كتێبه‌كانی 10جار چاپ كراون. ئه‌م���ه له‌كاتێكدایه كه س���ه‌باره‌ت به كتێبه پڕ فرۆشه غه‌یره دینیه‌كان خاوه‌نی كتێبخانه‌ی غه‌زه‌لنوس "ره‌وه‌ز حه‌مه‌ساڵح" به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند كه "ئێس���تا كتێبه نوێكه‌ی نه‌وش���یروان مس���ته‌فا (به‌ده‌م رێگاوه گوڵچنین)و (كه‌شتی فریشته‌كان) ی به‌ختی���ار عه‌لی‌‌و ش���یعره‌كانی ره‌نج سه‌نگا‌وی زۆریان لێده‌فرۆشرێت ،هه‌روه‌ها شیعره مۆبایلیش فرۆشی زۆره".
سلێمان ی "نان ی تیری"و "كه‌النه" ی لێنابڕێت ئا :ره‌وا بورهان له‌كارگه‌كه‌ی "خه‌جێ خان"دا ،ههر نانی تیری‌‌و هه‌ورامی‌‌و كه‌النه‌‌و ناوه‌شكێنه‌یه‌و هه‌ڵده‌درێته‌وه ،ئه‌وێ بۆنی نانی گه‌رم‌و كه‌النه به‌ڕۆن‌و پیازی بۆ ساتێك لێنابڕێ. له‌س����ااڵنی راب����ردوودا ،زۆربه‌ی ژنان له‌ماڵ����هوه هه‌ویریان ده‌ش����ێال‌و چه‌ند ئافره‌تێ����ك پێك����هوه كۆده‌بوون����هوهو په‌ره‌مێ����ز‌و س����اجیان داده‌ن����او به‌دیار قس����ه‌كردنه‌وه‌‌و ب����ۆ م����اوهی چه‌ن����د كاتژمێرێك ،خه‌ریكی دروستكردنی نانی (تیری) ده‌ب����وون‌و دوای ته‌واوبوونیش له‌س����هر س����ینی یاخ����ود نانه‌ش����انه له‌س����ه‌ریه‌ك دایان ده‌نا ،به‌اڵم له‌ماوه‌ی ئه‌م سااڵنه‌ی دواییدا ئهو ئه‌ركه له‌سه‌ر ئافره‌تانی����ش كه‌مب����ووهو له‌س����لێمانی كارگه‌یه‌ك دروس����تكراوه كه نانی تیری دروستده‌كات.
فه‌‌ریک
ی كاره‌كانت���دا پش���ت ئه‌وه‌ن���ده فش���ار مه‌خ���هره س���هر په‌لـــ��� ه مه‌ك��� ه له‌بڕی���اردان‌و پێ���ش لـــــه‌ب���وار ی ی ه���هر كارێك ب���ه‌ورد ی ده‌وربه‌ره‌ك���هت ،زۆر وری���او ئاگادار ب ه ئه‌نجامدان��� به‌هاوڕێكان���ت ببه‌س���ته‌و پێش���بین ی زیان بی���ر بك���ه‌ره‌وه ،هه‌واڵ���ی زۆر خۆش ی داراییه‌وه تووش��� ی ره‌نگ ه له‌ڕوو ی سۆزدارییه‌و‌ه تووش ده‌كرێت له‌ڕوو ده‌بیستیت. ببیت. گرفت ببیت.
ئهو كارگه‌یه شه‌ش رۆژ له‌هه‌فته‌یه‌كدا كراوه‌ی����هو هه‌م����وو رۆژێك له‌شه‌ش���� ی به‌یانیی����هوه ت����ا هه‌ش����تی ئێ����واره ی ده‌مێنێته‌وه‌‌و س����اجه‌كانیان به‌گه‌رم���� كارگه‌كه‌یان كراوه‌یه. به‌ڕێوه‌به‌ری كارگه‌ی نانه‌تیری (خه‌جێ خ����ان) ،عارف حس����ێن له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه ئام����اژه‌ی به‌وه‌كرد كه له‌كاتێكدا ده‌ستیان بهو ئیشه كردووه ته‌نها چه‌ند كه‌س����ێك بوون ،به‌اڵم ئێس����تا به‌هۆی فراوانبوون����ی ئیش����ه‌كه‌یان نزیكه‌ی 60 ك����ه‌س ده‌بن ،ئ����هو وتی "ئ����ه‌م كاره‌ی ئێمه ب����ۆ به‌بازاڕكردنی نان����ی تیرییه، چونكه له‌م ش����اره‌دا چه‌ندین جۆر نان به‌رهه‌مدێ����ت ،ه����هر له‌نان����ی لوبنانی‌و سوری‌و توركییه‌وه تا نانی بازاڕ ،به‌اڵم بۆشاییه‌كی زۆر هه‌بوو له‌نانی تیری كه نانی سلێمانییه‌‌و له‌زۆربه‌ی شوێنه‌كانی سلێمانیش داواكاری له‌سه‌ره". ئهو كه‌س����انه‌ی كه ل����ه‌وێ كارده‌كه‌ن ئافره‌ت����نو به‌خۆش����حاڵییه‌وه ب����اس
ته‌‌رازوو ی تر ه���هو ڵ م���هده الس���ایی كه‌س���ان ی بكه‌یت���هوه ،چونك���ه خ���ۆت توانا داهێنان���ت هه‌یه ،خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت ئاسووده‌ت ده‌كات.
له‌ئیش����ه‌كه‌یان ده‌كه‌ن ،ت����ارا محه‌مه‌د ساڵحی ته‌مه‌ن 30ساڵ كه فرۆشیارێكه‌‌و له‌وێ كه‌الن����ه ده‌پێچێته‌وه بۆ كڕیاران، هه‌ست به‌ماندوبوون ناكات له‌پیشه‌كه‌یدان ئهو وتی "چونكه زۆربه‌مان ژنین‌و وه‌ك ده‌سته‌خوشكێكمان لێهاتووه". ئیش����كه‌ره‌كانی ئ����ه‌وێ هه‌میش����ه س����ه‌رقاڵن ،چونكه جگه له‌وه‌ی رۆژانه له‌وێ كارده‌كه‌ن ،شه‌وانه كاری ماڵه‌وه ده‌كه‌ن‌و نان ب����ۆ خێزانه‌كانیان ئاماده ده‌كه‌ن ،ئه‌وان به‌شه‌رمێكی زۆره‌وه قسه بۆ رۆژنامه‌نوس ده‌كه‌ن ،حه‌زیشده‌كه‌ن كه‌س وێنه‌یان نه‌گرێت. گێ��ل�اس محه‌مه‌د یه‌كێكی دیكه‌یه له‌و ژنانه‌ی كه له‌و كارگه‌ی����ه‌دا كارده‌كات، ئهو باسی له‌وه‌كرد كه لهماڵهوه بێتاقه‌ت ده‌بێ ،ب����ه‌اڵم كاركردن ل����هو كارگه‌یه به‌ئاس����ان داده‌نێ����ت ،چونكه هه‌س����ت به‌ئاسووده‌یی ده‌كا‌و ده‌ڵێت "ئه‌م كاره‌ی ئێمه جیاوازه ،چونكه ئیش����ێكی ته‌واو كارگه‌ی "خه‌جێ خان" له‌سلێمانی ژنانه‌یه".
دوپشک
که‌‌وان
11
گیسک
فۆتۆ :ره‌وا
سه‌‌تڵ
شاجوانی سیاسی خوا‌و هیمه‌تی مشایه‌خان كردیان وا شكور ئه‌م هه‌ورازه كه‌رتڕێنه‌ی ته‌ئریخیش����مان بڕی‌و به كوێرایی چاوی هه‌موو دوژمنان‌و قیسمێك له‌دۆس����تان توانیمان مه‌سه‌له‌ی ش����اجوانی كوردس����تان له‌كۆڵ بكه‌ینه‌وان����ێ .یه‌عن����ی ئیت����ر له‌ئێس����تاوه هه‌تا رۆژی ئیعالنی ده‌وڵه‌تی س����ه‌ربه‌خۆ هیچ نه‌ماو‌ه خۆمانی پێوه مه‌ش����غوڵ بكه‌ین ته‌نیا چ����وار پێن����ج ورده ئیش نه‌ب����ێ .ئه‌وانیش ئه‌گ����هر ته‌واو كران باشه ،ته‌واو نه‌كران چش. به‌ڵ����ێ چش‌و ئه‌والتری����ش .ئه‌ی خۆ ئیشه‌ڵاڵ له‌به‌ر خاتری ئه‌وان ناچین جه‌ژن‌و خۆشییه‌كه له‌كیس خۆمان بده‌ین ،به‌ڵكو ئه‌یكه‌ین ب ه موناس����ه‌به‌تێك ب����ۆ هه‌ڵبژاردنی شاجوانی سیاسی. پێناسه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كه: ی هه‌ڵبژاردنی شاجوانی سیاس ئه‌ركێك����ی نیش����تمانی ئاس����ان ه پێویس����ت بهوه ن����اكا قاعه‌ی بۆ بگری‌و مامۆس����تای جامیعه‌ی بۆ بخه‌یته سه‌ر ته‌له‌فزیۆن .كوردی نیشتمانپه‌روه‌ر ئه‌توانێ لهماڵهوه ب����ه ماكس����یو بیجامه‌ش����هوه مه‌وزوعه‌ك����ه بخات به الیه‌كا بهو شه‌رته‌ی شه‌رته‌كان بزانێ. شه‌رته‌كانی شاجوانی سیاسی: .1پێویس����ته ش����اجوانی سیاسی: ا .زمانی زۆر زۆر شیرین بێت؟ ب .له‌زمان����ی بێ زمانه‌كان تێ بگات. ج .زمانی له‌ده‌ما نه‌بێت. د .زمانی موعاره‌زه له‌گوێچكه‌و‌ه ده‌ربهێنێ. هـ .زمانی داگیركه‌ران بزانێ. .2ش����اجوانی سیاس����ی ب���� ه كه‌سێك ئه‌وترێ كه چاوی: ا .ه����هر له‌ڕاب����ردو بێ����ت‌و موس����ته‌قبه‌ل ب����هر ش����ه‌واره‌ی بخات. ب .بڕی بێته ماڵی میلله‌ت؟ ج .له‌عاس����ت غه‌ڵه‌تی حیزب‌و ئه‌حبابه‌كاندا بنوقێنێ؟ د .ب����ۆ موراقه‌به‌كردن����ی مونافیس����ه‌كان ش����ه‌ش له‌سه‌ر شه‌ش بێت؟ ه����ـ .له‌عاس����ت دوژمن����ان‌و داگیركه‌راندا شۆڕ بێت؟ .3له‌ڕوی به‌ژن‌و بااڵی خه‌باته‌و‌ه پێویسته: ا .ب����ااڵی تێكۆش����انی 50 - 40 ساڵ كه‌متر نه‌بێ؟ ب .شه‌رت نییه زۆر كه‌ڵه‌گه‌ت بێت .گرگنیش ههر حلێبه؟ ی ج .ش����انی دابێته ب����هر بار قورسی نه‌ته‌وه‌كه‌ی. د .م����ه‌ودای فراوانیی س����نگی شاجوان قبوڵكردنی هه‌زار گله‌یی بێت له‌ده‌قیقه‌یه‌كدا. هـ .گه‌ردن����ی ئه‌وه‌ن����ده درێژ بێت كه بتوانێ����ت له‌قه‌یرانه‌كاندا ی به ئاس����انی مله‌قوتێی سیاس���� بكات.
نه‌‌هه‌‌نگ
مه‌ب��� ه به‌گوم���ان ی ئه‌وه‌ن���ده ئ���ه‌م ماوهی��� ه خێزانـه‌ك���هت زیات���ر پێویس���تت به‌ماندووێتی‌‌و له‌خۆبردوون ئ���ه‌م هه‌فته‌ی��� ه په‌یوه‌ندی���ت له‌گ ه ڵ ئهوهنده خۆت هه‌ڵمه‌كێش���هو شاناز ی له‌خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت ،ئ���اگادار ب��� ه ی گرژی ده‌بێته‌وه ،به‌كاره‌كانت���هوه مه‌ك���ه ب���ۆ ئ���هوه ی ده‌وربه‌رت رووبه‌ڕوو ی ئ���هو پالنه پێویس���تیان پێته‌و پش���تیان تێمه‌كه ،هه‌ی��� ه بۆ سه‌رخس���تن ی ی خۆت بڕیارێ���ك نه‌ده‌ی���ت ك ه دوای���ی لێ ی په‌ل ه نه‌كه‌ویته هه‌ڵه‌وه ،ت���ا ده‌توان ی راب���ردووت به‌ده‌س���ته‌وه‌یه ،ئاگاداری ته‌ندروستیت گرن���گ ئهوهی���ه هیچ بڕیارێك��� س���وود له‌ئه‌زمونه‌كان��� په‌شیمان ببیته‌وه. به‌دوور بگره له‌ناكۆكی. نه‌ده‌یت. به. وه‌ربگره.
CMYK
12
) )334سێشه‌ممه 2012/7/10
birura.awene@gmail.com
نائارامییو ترس کامەران عەزیز
ئەدۆرنۆ‌و مۆسیقای پۆپ یەکێ���ک له‌کۆمەڵن���اس‌و فەیلەس���وفە ئەڵمانییە گرنگەکانی سەر بە"قوتابخانەی فرانکفۆرت" یۆدۆر ئەدۆرنۆیه .ئەم پیاوە ساڵی 1938لەدەستی نازییەکانی رژێمی هیتل���ەر رادەکات‌و دەچێت بۆ ئەمریکا. یەکێک لەو نووس���ینە س���ەرەکییانەی راستەوخۆ دوای ئەم راکردنە دەینووسێت وتارێکی درێژە لەس���ەر مۆسیقا بەناوی ”دەرب���ارەی مۆس���یقای پ���ۆپ“ ،ی���ان دەرب���ارەی مۆس���یقای میلل���ی .ئەوەی ئەم وتارەی ئەدۆرن���ۆ بخوێنێتەوە بۆی دەردەکەوێت ئەدۆرنۆ چ رقێکی گەورەی له‌مۆس���یقای پۆپ���ە ،تا ئەو ش���وێنەی ئەم مۆس���یقایە بەیەکێک له‌س���ەرچاوە س���ەرەکییەکانی هەژاربوون���ی رۆح���ی ئینس���انی ن���او کۆمەڵگا پیشەس���ازییە هاوچەرخەکان بزانێت. بۆ س���ەلماندنی ئ���ەم بۆچوونە ئەدۆرنۆ بەراوردێ���ک لەنێوان مۆس���یقای میللی ئەمڕۆکە‌و مۆسیقای کالسیکیدا دەکات‌و لەمەشدا مۆسیقای کالسیکی زۆر بەرزتر‌و مانادارت���ر دەنرخێنێ���ت .بەبۆچوون���ی ئەدۆرنۆ مۆس���یقای پۆپ مۆس���یقایەکی لەقاڵبدراوە ،ستانداردە ،پێوەری هێجگار گشتی هەیە ،هەموویان لێکئەچن‌و وەک ئ���ەوە وان لەیەک قاڵبدا بەرهەمهێنرابن. بەبۆچوونی ئەدۆرنۆ هەم مۆسیقاکە‌و تۆنە کەمەکانی لەقاڵبدراون ،هەم ئەو جوڵە‌و س���ەمایەش کە هاوش���ان بە مۆسیقاکە دەکرێ���ن .بابەتەکان���ی مۆس���یقاکەش دیسانەوە بابەتی لەقاڵبدراون‌و هەموویان یەک بونیادی���ان هەی���ە .بۆنموونە ئەو مۆس���یقایەی کە ب���اس له‌دایک دەکات، ئەدۆرنۆ ناوی دەنێت "مۆسیقای دایک"، هەموویان باس له‌ی���ەک دایکی دووبارە دەک���ەن ،ئەوەی ب���اس له‌م���اڵ‌و زادگا دەکات ،هەموویان باس له‌یەک ماڵ‌و یەک زادگای دووبارە دەکەن‌و ئەوەشی شین بۆ ئافرەتێک دەگێڕێت کە بەجێهێش���تووە، هەمووی���ان باس له‌یەک ئافرەت دەکەن. بەکورتی ئەم مۆس���یقایە ،مۆسیقایەکە لەهەموو روویەکەوە ه���ەژارە‌و لەهەموو روویەکەوە بێنرخ‌و بێقواڵییە .لەبەرامبەر ئەمەدا مۆسیقای کالسیکی مۆسیقایەکی جدیی‌و پایەب���ەرزە‌و قابیلی گوێلێگرتنە. ئەدۆرن���ۆ پێیوای���ە هۆکاری س���ەرەکی ئ���ەم جیاوازییە لەوەدایە کە مۆس���یقای کالسیکی بۆ نوخبەیەکی بچووک لێئەدرا کە توانای چێژوەرگرتنیان له‌هونەری بااڵ هەبوو ،بەاڵم مۆس���یقای پۆپ ،بەشێکە له”پیشەس���ازی مۆس���یقا“ی دونی���ای س���ەرمایەداری‌و ئامانج���ی س���ەرەکیش لێ���ی چێژوەرگرتن���ی هون���ەری نییە، بەڵک���و فرۆش���تنی زۆرترین کاس���ێتی مۆس���یقا‌و گۆرانیەکانە .ئەدۆرنۆ پێیوایە ئەوەی ئەم مۆس���یقایە ئاراستە دەکات ئیس���تاتیکا نییە ،بەڵک���و بازرگانییە. بۆیە ”پیشەسازی مۆس���یقا“ بەگشتی‌و مۆس���یقای پۆپ بەتایبەتی ،بۆ زۆرترین فرۆش ،روودەکەن���ە زۆرینەی کۆمەڵگا، ن���ەک ئەو نوخبە بچووک���ەی کە زەوقی مۆسیقییان هەیە .ئەمەش مانای ئەوەی روودەکەن���ە گیرفان���ی خەڵکانی س���ەر ب���ە چینەکانی خ���وارەوە ،ئەوانەی ،کە بەبۆچوونی ئەدۆرنۆ ،زەوقی هونەرییان گەش���ەینەکردووە‌و ناتوان���ن چێ���ژی راستەقینە له‌مۆسیقا ببینن. بەبۆچوونی ئەدۆرنۆ ئەم دۆخە وایکردووە مۆسیقای پۆپ پڕبێت له‌سۆزفرۆشییەکی رووکەش‌و بێئاست‌و بێناوەرۆک ،ئەوەی بە ئینگلیزی پێیدەگوترێت سێنتەمێنتالیزم. واتە ئەم مۆس���یقایە لەسەر عاتیفەیەکی س���ادەی گەش���ەنەکردوو کاردەکات کە زرنگان���ەوەی دەنگ���ەکان‌و ئ���اوازەکان له‌گوێگردا دروس���تیدەکات‌و هەس���تێکی درۆزنانە‌و بێقواڵیی بەتاکەکەس���بوونیش بەو گوێگرە دەبەخش���ێت .الی ئەدۆرنۆ ئەم مۆس���یقایە له‌کۆمەڵگا مۆدێرنەکاندا رۆڵی ئ���ەو ”چیمەنت���ۆ کۆمەاڵیەتییە“ دەبینێت کە بەشە جیاوازەکانی کۆمەڵگا بەیەکەوە گرێئەدات‌و ناهێڵێت کۆمەڵگای سەرمایەداری لەبەریەک هەڵبوەشێتەوە. واتە ئەم مۆس���یقایە دەبێت بەبەشێکی گرنگ���ی ئ���ەو ئایدیۆلۆژیای���ەی ک���ە س���ەرمایەدرای خ���ۆی لەڕێگای���ەوە دەپارێزێت. هەموو ئەم شتانە وادەکەن مۆسیقای پۆپ هەم ئاستی مۆس���یقا بەتەواوی بهێنێتە خوارەوە‌و هەم مۆس���یقا خۆش���ی ببێت
بیروڕا
بە ئامرازێکی گرنگی مانەوەی سیستمی سەرمایەداری .لەڕاستیدا ئەدۆرنۆ تەنها بەو حوکمە گەورە‌و گرانانەوە ناوەستێت‌و تەنها رەخنە له‌مۆس���یقای پۆپ ناگرێت، بەڵکو رەخنە ل���ەو خەڵکانەش دەگرێت ک���ە گوێ ل���ەم مۆس���یقایە دەگرن‌و بە ”منداڵێک���یو بێ���زەوق“ ناویاندەب���ات. بەبۆچون���ی ئەدۆرن���ۆ مۆس���یقای پۆپ مێش���کی گوێگرەکان���ی دەش���واتەوە‌و بەتاڵیان دەکاتەوە لەهەر وش���یارییەکی رەخنەیی راس���تەقینە ،بە کوردییەکەی ئەم مۆسیقایە ئینس���ان گێل‌و بێمێشک دەکات .ئەمەیە وا له‌ئەدۆرنۆ دەکات ئەم مۆس���یقایە بە یەکێک لەسەرچاوە هەرە س���ەرەکییەکانی رێگرتن له‌دروستبوونی وش���یارییەکی رەخنەیی شۆڕش���گێڕانە دەزانێت. ئاش���کرایە ئ���ەوەی ئەدۆرن���ۆ لەس���ەر مۆس���یقای پۆپ ،دەیڵێ���ت ،بەتایبەتی ئەوەی دەربارەی مۆسیقای جاز دەیڵێت، پ���ڕە له‌موبالەغ���ەو ناڕاس���تیو لەدید‌و تێگەیشتنێکی تەواو نوخبەویی داخراوەوە بۆ مۆسیقا‌و بۆ چێژوەرگرتن نووسراوە. بێگوم���ان هەندێ���ک له‌بۆچوونەکان���ی ئەدۆرنۆ لەسەر کاریگەری سەرمایەداری لەس���ەر کولتوری هاوچ���ەرخ بۆچوونی گرنگن ،بەاڵم تەقدیس���کردنی لەم دیدە نوخبەوییەوە دیاردەیەکی مەترسیدارە. ئەوەی سەیرە ئەدۆرنۆ یەکێکە لەوانەی سەرس���وڕمانێکی گ���ەورەی بەرامب���ەر ب���ە واڵت���ەر بنیامین هەی���ە ،لەکاتێکدا واڵتەر بنیامی���ن بۆچوونێکی پۆزەتیڤ‌و دیموکراسییانەی لەسەر مۆسیقای پۆپ هەیە. ئەم رۆحە نوخبەوییە داخراوەی ئەدۆرنۆ لەالیەن زۆر نووسەر‌و مۆسیقاناس‌و زانای کۆمەاڵیەتی‌و خودی مۆس���یقاژەنەکانەوە بەر رەخن���ەی توند‌و هەمەالی���ەن درا. ئەدۆرنۆ بەوە تاوانبارکرا کە زانیاری لەسەر مۆسیقای پۆپ‌و لەسەر جاز زانیارییەکی زۆر کەم‌و بەرتەس���کە‌و ئەوەشی لەسەر ئەو مۆسیقایە دەیڵێت هەڵەیە ،هەندێکی تر تا ئەو شوێنە رۆیشتن‌و ئەدۆرنۆیان بە راسیست ،واتە بەڕەگەزپەرست ،ناوبرد، چونک���ە زۆربەی ئەوانەی لەس���ەردەمی نووس���ینەکەی ئەدۆرن���ۆدا خەریک���ی مۆس���یقای پۆپ بوون رەشپێس���تەکان بوون .یەکێ���ک لەو رەخنان���ەی تر کە له‌ئەدۆرن���ۆ دەگیرێ���ت ئەوەی���ە کە زۆر ”ئەوروپا پەرس���تانە” تەماشای مۆسیقا دەکات ،ئەدۆرنۆ پێیوایە یەکێک له‌کێشە گەورەکانی مۆس���یقای پۆپ‌و مۆسیقای ج���از بریتیی���ە له‌دووبارەبوون���ەوەی ئاوازەکان‌و ریتمەکان ،لەکاتێکدا بەشێکی زۆری مۆس���یقای میللەتان���ی دەرەوەی ئەوروپا هەڵگری هەم���ان ریتم‌و ئاوازی دووبارەن .بۆیە ناونانی ئەو مۆسیقایانە بە بێن���رخ‌و هەرزان ،نەک بێویژدانییەکی گەورەیە ،بەڵکو تەعبیریش���ە له‌ڕۆحێکی خۆ بەزەبەالح���زان کە دونیای دەرەوەی خ���ۆی وەک دونیایەک���ی پ���ڕ گەمژەیی وێنادەکات. ئەوەی ش���وێنی سەرس���وڕمانە ئەوەیە کەس���ێک خ���ۆی له‌دەس���تی نازیی���ەت رایکردبێ���ت‌و له‌واڵتێکدا گیرس���ابێتەوە کە بەدیموکراس���یبوونی سیس���تمەکەی بەناوبانگ���ە ،ئ���ەم دی���دە نوخبەوییە‌و بەزۆرمانا خۆ بەزەبەالحزانە بۆ مۆسیقا‌و کولتو ،گەش���ەپێبدات .ئ���ەوەی لەمەش س���ەیرترە ئەوەیە چەند س���اڵێک دوای ئەوەی ئەدۆرنۆ ئەو بۆچوونە نێگەتیڤانەی لەسەر مۆس���یقای پۆپ نووسی ،سەید قوتب له‌میسرەوە بۆ خوێندن دەچێت بۆ ئەمریکا .بەب���ێ ئاگاداربوون له‌ئەدۆرنۆ، یەکێک لەو ش���تانەی س���ەید قوتب هەر لەسەرەتاوە بێزیلێدەکاتەوەو رەخنەیەکی توندی ئاراستەدەکات ،مۆسیقای پۆپە. ئ���ەوەی قوتب لەس���ەر ئەو مۆس���یقایە دەیڵێت‌و دەینووس���ێت ،هیچی ئەوتۆی لەوەی ئەدۆرنۆ جی���اواز نییە .قوتبیش باس له‌قێزەونی تێکس���تەکان‌و قێزەونی سەمای س���ەماکەرەکان‌و قیژە‌و هاواری گۆرانیبێژەکان دەکات. ئ���ەم رۆحە قوتبییە ،ک���ە دواتر دەبێتە رۆحی رەفزکردن���ی هەموو کۆمەڵگاکانی دونیا لەسەر بنەمای نائیسالمبوونی ئەو کۆمەڵگایان���ە ،زۆر لەو رۆحە نوخبەوییە ئەدۆرنۆییە نزیکە کە ئەدۆرنۆ بەهۆیەوە تەماشای مۆسیقای پۆپی دەکرد.
Kamaran91@gmail.com
له‌یەکەم چرکەی س����ەرهەڵدانی ترس‌و نائارامیی����دا ،باڵن����دەکان‌و بەش����ێک له‌گیان����دارە خاوەن هەس����تەکان زووتر له‌مرۆڤ����ەکان له‌جێگایەک����ەوە ب����ەرەو جێگایەکی ئارام ک����ۆچ دەکەن ،چونکە گیان����دارە بێ ه����ۆش‌و هۆش����دارەکان پێویس����تیان بە فەزای ئارامی‌و نەبوونی هەر ترسێکە. هەرچەند مرۆڤ ئ����ەو گیانەوەرەیە کە سروش����تەن هەمیش����ە بزێ����وو چاالک‌و ن����ا ئارام����ە .هەرگی����ز لهش����وێنێکدا، له‌داهێنانێکدا ،له‌دەس����تکەوتێکدا ئۆقرە ناگرێ����ت‌و جێگی����ر نابێت ،ب����ەاڵم ئەم بۆچونەی سەرەوە مانای ئەوە نییە کە هەموو نائارامییەك پۆزەتیڤە. واتا هەر نا ئارامییەك کە سروشتی خۆی تێپەڕان���دو له‌مانای چاالک���یو ئەکتیڤی ئاس���ایی کۆمەاڵیەت���ی دوور کەوتەوە، ئ���ەوا (نائارامییەک���ی نێگەتی���ف)ە. (لەم وت����ارەدا نامەوێت نائارامیی وەك نەخۆشییەکی دەروونی مرۆڤەکان باس بکەم ،بەڵکو دەمەوێت باس����ی ئەو فەزا نائارامە بکەم کە له‌کۆمەڵگادا دروس����ت دەبێت ،کە له‌ئەنجامدا دەبێتە هۆکارێك بۆ دروس����تبوونی نائارامی����ی دەروونی هەندێ له‌مرۆڤەکان). هەر نائارامییەك کە بووە هۆی شێواوی‌و تێکدانی ه����ەر چاالکییەکی ئاس����ایی‌و پرۆسەی بنیاتنانی کۆمەڵگا ،دەتوانین ئەو نائارامییە بە (پش����ێویی) ناوزەند بکەی����ن ،واتا ئ����ەو نائارامییەی کە لەم بابەتەدا باس����ی لێوە دەکەم مەبەس����ت له‌فەزای(پشێوی)یە. نائارامیی ئەو دۆخەیە کە تێیدا مرۆڤه‌کان لەنگەری سروش����تیو ئاس����ایی ژیانیان تێکدەچێت‌و دەشێوێت .نائارامیی مانای بوونی ترس له‌سەرتاپای ژیانی رۆژانەی هاوواڵتیاندا .نائارامیی ئەوس����اتەیە کە هەس����ت بە هەڕەش����ەو هەر پەالمارێك دەکرێت کە له‌توانای هێزێکەوە ئامادەی هێرش����ە دژ بە گیان‌و ژیانی مرۆڤەکانی دی. نائارامی����یو پش����ێویی‌و ت����رس له‌هەر ژینگەیەک����دا هەبێ����ت مرۆڤه‌کان����ی ئەو
کۆمەڵگایە له‌تێڕام����ان‌و چاوەڕوانییەکی قوڵدا رادەوەس����تن‌و ناتوانن هەنگاوێك بۆپێش����ەوە بنێن ..ناتوان����ن چاالکییە ئاب����وریو سیاس����یو کۆمەاڵیەت����یو هونەریەکانیان‌و تەواوی کاتەکانی ژیانی رۆژانەیان بە ئاسانی بەڕێبکەن ،ناتوانن پالنێك‌و بەرنامەیەك بۆ رۆژانی دوایی‌و ئایین����دەی خۆیان دی����اری بکەن ..واتا نائارامیی ئەو ساتەیە کە بەردەوام فەزای ترس ،ترسێکی نائاسای‌و توند دەروونی مرۆڤه‌کان دەخاتە دڵە راوکێوە. واڵتی ئێمە ئەو واڵتەیە کە هەرگیز خاڵیی نەبوە له‌ترس ،هەمیشە پڕ بووە له‌ترسی ترس����ەکان ،وەك :ترسی شەڕ‌و جەنگ‌و ئاوارەیی ،ترس����ی بێبەش����یو نەبوونی‌و برسیەتی .ترسی کوش����تن‌و ئەتکردن‌و سوککردن .ترسی چەپاندن‌و کپکردن‌و بێدەنگکردن .ترس����ی س����ەرماو گەرماو کارەساتە سروش����تیو دەستکردەکان، بەکورتی ترسی هەموو جۆرە ترسەکان. ب����ەردەوام مرۆڤی گ����ەورەو بچوکی ئەم واڵتە رادەچڵەکێنێت. واتا ترس سەرچاوەی هەموو نائارامیەکانی ئەم����ڕۆی کوردس����تانە ،چونکە هەموو جۆرە ترسەکان له‌کوردس����تاندا بوونی هەیە ،ب����ەو مانایەی کاتێك کە جۆرێك له‌ترس����ەکان له‌نێو ژیان����ی مرۆڤه‌کاندا بوونی هەبێت ئەوا بێگومان نائارامییش بوونی هەیەو کاتێکیش نائارامیی بوونی هەبێت واتا ترسێك بوونی هەیە ،کەواتە ترس‌و نائارامیی تەواوکەرو خوڵقێنەری یەکن. س����ەرچاوەی بوونی ئارامیی‌و نائارامیی ه����ەر کۆمەڵگایەك له‌جیهان����ی ئەمڕۆدا دەگەڕێت����ەوە بۆ چۆنیەتی دەس����ەاڵت‌و حکومەت‌و دەوڵەتەکان .واتا کۆد‌و کلیلی ئارامیی‌و ئاس����ایش له‌پێشدا ،له‌دەستی دەسەاڵتدارانی هەر واڵتێکە. له‌دەس����ەاڵتە دیکتات����ۆرو توتالیرەکاندا فەزای ئارامیی‌و نائارامیی ،یان له‌دەستی تاقمێکی چەند کەسییە ،یان له‌دەستی ت����اك‌و تەنهای (س����ەرۆكە) .واتا تەنها سەرۆکە تاكڕەوو دیکتاتۆرەکان دەتوانن بە خواس����تی خۆی����ان ،ب����ە جواڵندنی
مرۆڤ‌و جوانی زانیار محه‌مه‌د
ئایا ئاس����اییه مرۆڤ به‌جۆرێك بژی ،تا مردن به‌دیار نیگارێكه‌وه رانه‌مێنێت؟ بژی‌‌و بمرێت ،به‌اڵم رۆمانێكی نه‌خوێندبێته‌وه؟ ئاس����اییه مرۆڤ به‌ژیان����دا گوزه‌ربكات‌و فیلمێك����ی نه‌دیتبێ����ت ،مۆس����یقایه‌كی نه‌ژنه‌وتبێت؟ ئایا هه‌روا س����اده‌یه مرۆڤ ب����ژی‌‌و ژیانی خاڵی بێت له‌ئیس����تاتیكا؟ بیخه‌نه گۆڕه‌وه‌و هێشتا جوانی سه‌ره‌نجی رانه‌كێش����ابێت ،پرس����یارێكی له‌ب����اره‌ی ماهیه‌تی جوانییه‌وه نه‌كردبێت؟ خوێندن����هوه ،دیتنی نی����گارو فیلمه‌كان، ژنه‌وتن����ی مۆس����یقا مرۆڤ هان����ده‌ده‌ن، به‌رگه‌ی هه‌قیقه‌ت����ه‌كان بگرێت‌و هه‌وڵی تێگه‌یش����تنیان ب����دات .م����رۆڤ له‌ژیاندا مه‌حكومه به‌ئازار .ئه‌مه‌ش پاس����او نییه بۆ ئه‌ش����كه‌نجه‌دانی ئینس����انه‌كان .بگره دیتن����ی راس����تیی ژیانه ،بینین����ی دیوی راسته‌قینه‌ی دونیایه ،كه له‌سه‌ر بنه‌مای ئ����ازار دام����هزراوه .ئ����ازاری مرۆڤبوون، ئازاری بیركردنه‌وه‌و عه‌ش����ق‌و ته‌نیایی، ژانی كاركردن‌و ئ����ازادی ،گه‌له‌ك ئازاری دی مرۆڤ گیرۆده ده‌كه‌ن .زۆر هه‌قیقه‌ت ئینس����ان ده‌ه����اڕن‌و دڵڕه‌قان����ه رۆح����ی ده‌خۆن .بۆئ����ه‌وه‌ی مرۆڤ باش����تر له‌م ده‌ردو كاره‌س����ات‌و غه‌مگینیانه تێبگات، بۆئه‌وه‌ی به‌رگه‌ی����ان بگرێت‌و بمێنێته‌وه، پێویستی به‌جوانییه .جوانی ،مرۆڤ له‌نێو كاره‌ساته‌كاندا ده‌ربازده‌كات‌و رێگه‌ده‌گرێت له‌ملكه‌چبوون‌و ته‌سلیمبوون. جوانی وه‌ه����ا ده‌كات ،م����رۆڤ به‌رگه‌ی ناش����یرینییه‌كان بگرێت ،النیكه‌م لێیان تێب����گات‌و هه‌وڵی چاره‌كردنی����ان بدات. هه‌ڵب����هت لێ����ره‌دا ،جوانی����ی رووكه‌ش‌و س����اخته مه‌به‌س����ت نییه ،بگره جوانیی راس����ته‌قینه ،له‌نێوا‌خندای����ه .جوانی وا له‌ناوه‌وه خۆی حه‌ش����ارداوه‌و پێویستی به‌دۆزینه‌وه‌و كه‌شفكردنه .هه‌ندێك جوانی هه‌ن ته‌نانه‌ت بۆ ئه‌به‌دیش كه‌شفناكرێن‌و به‌نادیاری ده‌مێننه‌وه. له‌هه‌ر دۆخێكدا بێت ،جوانی له‌نێو تونێله تاریك‌و له‌نێو گه‌مارۆی رووداوو سه‌رقاڵیی
م����رۆڤ به‌گیروگرفته‌كان����هوه ،به‌ته‌نگ مرۆڤه‌وه دێت‌و كۆمه‌كی رۆحیی ده‌كات. مرۆڤ بۆئ����ه‌وه‌ی به‌رگه‌ی ئه‌زموونكردنی ناشیرینی بگرێت ،پێویستی به‌جوانییه. بڕێكجار ناشیرینی له‌گه‌ڵ خۆیدا جوانیی هه‌ڵگرت����ووهو ئینس����انه هۆش����یاره‌كان، دیوی جوانی����ی دیارده‌كان ،ش����ته‌كان، رووداوه‌كان ده‌بینن .یان جوانی ده‌كه‌نه په‌ناگه‌و بههۆیهوه دڵڕه‌قییه‌كانی زه‌مه‌ن‌و چاره‌نووس‌و ئینس����انه‌كانی دی ده‌گۆڕن ب����ۆ نیان����ی ،س����ه‌ختی‌‌و ناله‌بارییه‌كان ئاسانده‌كه‌ن‌و هاوكاریی ئینسان ده‌كه‌ن، نه‌كه‌وێت‌و نه‌ڕوخێت. جوان����ی رێزگرتن����ی به‌ه����ا مرۆییه‌كانه، جوانی له‌مۆس����یقا نه‌مره‌كان‌و تێكس����ته جاویدانه‌كاندایه .جوان����ی كۆمه‌ككردنی ئاده‌میزاده‌كان����ی دیكه‌ی����ه .میهره‌بانیی مندااڵن‌و ژنانه ،یاخیبوونه ،ههر ش����تێك كه س����ه‌روكاری له‌گه‌ڵ رۆحی ئینس����اندا هه‌بێت‌و ده‌روازه‌ی فیكریی نوێی له‌س����هر بكات����هوه ،جوانیی����ه .جوان����ی وا له‌نێو ش����یعره‌كانی ف����روغ فه‌روخ����زاد ،كتێبه فه‌لس����ه‌فییه‌كانی ژان پ����ۆڵ س����ارته‌ر، فیلمه‌كان����ی خالید یوس����ف ،تابلۆكانی رۆسته‌م ئاغاله. ئ����ه‌وه‌ی وه‌ه����ا ده‌كات ناش����یرینییه‌كان ببینین ،چاوی جوانییه .س����ه‌روه‌ختێك مرۆڤ چاوی جوانی له‌ن����اوه‌وه‌ی خۆیدا چه‌پان����دووه ،راهات����ووه به‌ناش����یرینی‌‌و هه‌رگیز جوان����یو ناش����یرینی له‌یه‌كدی ج����ودا ناكات����هوه ،جوان����ی به‌نرخ����ی ناش����یرینی‌‌و ناش����یرینی به‌نرخی جوانی هه‌ڵده‌س����ه‌نگێنێت ،یان ده‌شێت هه‌موو ش����ته‌كان به‌یه‌ك دید‌و له‌یه‌ك ره‌هه‌نده‌وه ببینێت. چاوی جوان����ی وه‌ه����اده‌كات ،ئاده‌میزاد تاریكی‌‌و رۆش����نایی ،دڵڕه‌ق����یو نیانی، شمش����ێرو په‌پوله ،دوالیزمییه‌كانی ژیان ببینێت‌و تێیان بگات .چاوی جوانی وه‌ها له‌مرۆڤ ده‌كات ،به‌هۆشیارییه‌وه توانای جیاكردنه‌وه‌ی جوانی‌‌و ناشیرینیی هه‌بێت. هه‌روه‌ها ده‌ش����ێت چ����اوی جوانی هێنده له‌مرۆڤدا به‌كارو كاریگ����هر بێت ،توانای
هەس����تی ش����ەڕەنگێزی له‌هەندێ کات‌و زەمەندا له‌پێناوی بەرژەوەندێی تایبەتی خۆیاندا نائارامێی‌و پشێویی له‌کۆمەڵگادا دروست بکەن ،تا له‌تاریکی‌و تەمتومانی ئ����ەم نائارامییەدا بتوان����ن بەردەوام بن له‌چۆنیەت����ی س����ەرۆکایەتی‌و مەزنیەتی خۆیان. ئەگەر نائارامییو پش����ێویەکان بەهۆی ش����ەڕو جەنگەوە یان بەهۆی بێکاری‌و گرانیی����ەوە ی����ان بەه����ۆی نەبوون����ی خزمەتگوزاری‌و ناعەدالەتی‌و گەندەڵی‌و سەرکوتکاری‌و بێمافییەکانەوە دروست ببن ،ئەوا هەر سەرچاوەکەی دەسەاڵتە، له‌کەمتری����ن حاڵەت����دا هاوواڵتی����ان دەبنە س����ەرچاوەی پش����ێویی‌و ئاژاوە‌و نائارامی����ەکان ،چونکە دروس����تبوون‌و خوڵقاندنی هەر نائارامییو پشێوییەكی نائاسایی‌و کوێرانە زیاتر ژیان‌و ئاییندەی هاوواڵتیان دەخاتە مەترسییەوە.
ئێستا ملمالنێی ئابوریو دابەشکردنی سەروەت‌و سامانی گشتی ئەم واڵتە له‌نێوان دەسەاڵتدارانی کوردستان‌و عێراقدا گەورەترین سەرچاوەی نائارامییو پشێویی کۆمەڵگای کوردستانە هۆکارەکانی نائارامیی له‌کوردستان: یەکەم :هۆکارە ناوخۆییەکان :کاتێك کە ئەم حیزبانەی کوردستان له‌دوای رژێمی دیکتاتۆری بەعس هاتنە سەر دەسەاڵت، نەک ه����ەر نەیانتوانی ئ����ەم کۆمەڵگایە ئارام‌و هێور بکەنەوە‌و پشویەكی پێبدەن، بەڵکو بە رووداوە سیاس����یو چەکداری‌و عەش����ایریەکانی دەس����تی خۆی����ان .بە ش����ەڕە ناوخۆییەکانی����ان‌و چۆنیەت����ی دەس����ەاڵتی ناعەدال����ەت‌و دواکەوتویان
دیتنی ناش����یرینییه‌كانی لێبس����ه‌نێته‌وه‌و ته‌نیا جوانیی����ه‌كان ببینێ����ت .هه‌روه‌ك دیتن����ی عاش����قێك بۆ مه‌عش����وقه‌كه‌ی، ك����ه ته‌نیا جوانی‌‌و پاكی‌‌و عیش����قی تێدا ده‌بینێته‌وه‌و الیه‌نه ناش����یرین‌و ره‌قه‌كان نابینێت ،كه لێرهدا ئێمه مه‌به‌ستمان له‌م حاڵه‌ته نییه. جوانی كۆمه‌كی م����رۆڤ ده‌كات به‌رگه‌ی هه‌قیقه‌ت بگرێت .نیتشه ده‌یگوت "ئه‌گه‌ر هونه‌ر نه‌بایه ،هه‌قیقه‌ت ده‌یكوش����تین". ئهوهی وه‌ه����ا ده‌كات به‌رگه‌ی هه‌قیقه‌تی ژیان‌و بوونمان بگرین ،هونه‌ره ،جوانییه، ئیس����تاتیكایه .هه‌قیقه‌ت گه‌له‌ك دڵڕه‌ق‌و یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی����ه .هه‌قیق����هت س����ه‌خت‌و ناله‌باره .ته‌نان����هت مرۆڤگه‌لێك هه‌ن ،تا مردنیش توانای به‌رگه‌گرتنی هه‌قیقه‌تیان نیی����هو له‌نه‌زان����یو خۆش����اردنه‌وه‌یه‌كی گ����ه‌وره‌دا ده‌ژین ،به‌اڵم ئینس����ان ده‌بێت هه‌قیقه‌ته‌كان كه‌شفبكات‌و له‌گه‌ڵیشیاندا رابێت‌و تێیانبگات .هون����هر وه‌هاده‌كات ئاده‌می����زاد ئی����راده‌ی تێگه‌یش����تن له‌هه‌قیقه‌تی هه‌بێت .هه‌روه‌ها ههر هونهرو ئیستاتیكاش����ه ره‌هاب����وون له‌هه‌قیقه‌ت ده‌سه‌نێته‌وه .جوانی جه‌نگێكی گه‌وره‌یه له‌گه‌ڵ بیرۆكه‌ی راس����تیی ره‌ها ،چونكه یه‌ك جوانی ،تاكه یه‌ك ئیستاتیكای كامڵ‌و میتافیزیك����یو ئه‌ب����ه‌دی‌‌و ئایدیالی نییه. به‌پێچه‌وانه‌ی دیدی ئه‌فالتون بۆ جوانی. كه جوانییه‌كانی ئ����ه‌م دونیایه به‌كاتی‌‌و س����اخته‌و دروس����تكراوه‌و له‌به‌رگیراوه‌ی جوانییه‌كی ئه‌ب����ه‌دی‌‌و ئایدیالی‌‌و نه‌مری میتافیزیكی����ی داده‌نێت .وات����ه بڕوایوایه جوانییه راسته‌قینه‌كان له‌میتافیزیكدان‌و نام����رن‌و ده‌مێننه‌وه .س����ه‌لیم به‌ره‌كات ده‌ڵێت "ئ����ه‌م هه‌قیقه‌ته رابگرن" .ئهوهی هه‌قیق����هت راده‌گرێت‌و رێگه له‌ڕه‌هابوونی راستی ده‌گرێت ،جوانییه. لێ����ره‌وه پێموایه چه‌ندێ����ك ژیانی مرۆڤ ناله‌ب����ارو دڵڕه‌قانه بێت ،نابێته پاس����او بۆ دووركه‌وتنه‌وه‌ی ئهو مرۆڤه له‌جوانی. واتا قورس����یی كارو ژیانی كۆمهاڵیهتیو س����ه‌رقاڵی‌‌و گوزه‌ران����ی رۆژان����ه ،نابێت وه‌ها له‌ئینسان بكه‌ن ،پشتبكاته جوانی
زیات����ر کۆمەڵگای����ان بەرەو پش����ێویی‌و نائارامیی برد‌و بوونە سەرچاوەی گەلێ روداوی نامرۆیی‌و تراژیدی( ،تا ئێستاش بە پالن����ی جۆراو جۆر ئەم پش����ێویی‌و ن����ا ئارامییە ل����ەم کۆمەڵگای����ەدا برە‌و پێدەدەن). بوون����ی ئارامی����ی ه����ەر کۆمەڵگایەك پەیوەس����تە بە ئاسایشەوەو ئاسایشیش پەیوەس����تە بە بوونی یاساو دادگایەکی سەربەخۆوە ،یاساو دادگای سەربەخۆش پەیوەستە بە دەسەاڵتێکی دادپەروەرو خەڵکییەوە ،له‌سایەی هەموو دەسەاڵتێکی داپەروەریش����ەوە م����اف‌و ئازادیەکان بۆ هەم����وو مرۆڤێ����ك پارێ����زراوە ،کاتێك ئازادی‌و مافی یەکسان بەبێ جیاوازی بۆ ت����ەواوی هاوواڵتیان بوونی هەبێت ،ئەوا مرۆڤه‌کانیش له‌ڕووی دەروونییەوە ئارام دەب����نو ژیانی خۆڕس����کی خۆیان بەبێ ئاژاوە‌و خوڵقاندنی هەر پشێوییەك تەی دەکەن. ئەگەر سااڵنی پێشوو جەنگ‌و سەرکوت‌و دیکتاتۆریەت����ی رژێم����ی بەع����س‌و دوا ب����ەدوای رژێم����ی بەعس����یش ملمالنێی سیاسی نادروس����تی حیزبەکان هۆکاری دروستبوونی چەندەها رووداوو کێشەی کۆمەاڵیەت����یو حیزب����یو شەخس����ی س����ەرچاوەی خوڵقاندن����ی نائارام����ی بوبن ،ئەوا ئێس����تا ملمالنێ����ی ئابوریو دابەشکردنی سەروەت‌و سامانی گشتی ئەم واڵت����ە له‌نێ����وان دەس����ەاڵتدارانی ئەمڕۆی کوردستان‌و عێراقدا گەورەترین س����ەرچاوەی نائارامی����یو پش����ێویی کۆمەڵگای کوردستانە. ب����ە کورت����ی ه����ۆکارە ناوخۆییەکانی نائارام����یو پش����ێویی له‌کورس����تاندا، دەگەڕێت����ەوە ب����ۆ ،یەک����ەم :چۆنیەتی دەسەاڵتی سیاسیو ئیداری حیزبەکانی کوردستان‌و مامەڵەو بەرخوردی سەرۆکی ئەم هەرێمە .دووەم :بۆ نەبوونی ئیرادەو بڕیاری سەربەخۆی خەڵکی کوردستان له‌چارەس����ەرکردنی کێشەی نەتەوەیی‌و چارەنوس����ی سیاس����ی کوردس����تاندا. سێیەم :بۆ بەرهەمهێنان‌و بازرگانیکردن‌و ب����ە موڵکی کردن‌و بە تااڵنبردنی نەوت‌و س����امانی گش����تی ئەم واڵتە بۆ تاقمی سەرەوەی حیزبە چەکدارە بە‌هێزەکان. چ����وارەم :ب����ۆ نەبوون����ی حکومەتێکی دادپەروەری خاوەن یاس����ای سەربەخۆو یەکسان...هتد »»19
فه‌رامۆش����یبكات .دۆخی سه‌ختی ژیان، قورسیی هه‌قیقه‌ت ،هه‌رگیز نابێته بیانوو بۆ ته‌نبه‌ڵی‌‌و ئیفلیج����یو بیرنه‌كردنه‌وه‌و مرۆڤ ده‌س����تبه‌رداری جوان����یو هونه‌ر ببێت .نابێت سه‌ختیی ژیان‌و رووداوه‌كان ئینس����ان بكه‌نه دژه هونهرو دژه جوانی. بگره ده‌بێت كاره‌ساته‌كان مرۆڤ قووڵتر به‌ژیان����هوه په‌یوه‌س����تبك هن‌و بیكه‌ن����ه ئاده‌میزادی جوانیپه‌رست‌و هونه‌ردۆست‌و ژیاندۆست. هیچ پاس����اوێك نییه مرۆڤ ئیستاتیكاو هون����هر فه‌رامۆش����بكات .م����رۆڤ ئه‌گه‌ر به‌ته‌نگ ژی����ان‌و بوونیی����هوه بێت ،بگره ده‌بێ����ت له‌س����اته س����ه‌خته‌كاندا ،هانا ب����ۆ هون����هرو جوانی بب����ات‌و كۆمه‌كیان لێوه‌ربگرێت .مانای راسته‌قینه‌ی هونه‌ر، له‌چركه‌س����اته غه‌مگین‌و تاریك‌و قه‌یران ئامێزه‌كان����دا ده‌رده‌كه‌وێ����ت .جوان����ی، دیتن‌و دداننانه به‌س����اته‌وه‌خته تراژیدی‌‌و غه‌مگینه‌كانی ژیاندا .چه‌ندێك گوزه‌ران‌و دۆخ����ی بوون ،ناله‌بارو ناچیزه‌و به‌د بێت بۆ ئینس����ان ،ره‌وا نین بۆ ده‌ستهه‌ڵگرتن له‌جوانی‌‌و پشتكردنه بیركردنه‌وه رامان‌و قووڵبوون����هوه .مرۆڤ ئه‌گه‌ر به‌ش����وێن بوونێكی ته‌واوو ماناداردا بگه‌ڕێت ،ده‌بێت له‌جوانی‌‌و ئیستاتیكادا بۆیبگه‌ڕێت ،نه‌ك له‌ماده‌و ئاین‌و سیاسه‌تدا .جوانی گه‌له‌ك ئینس����انیترو نزیكت����ره له‌ئاده‌میزاده‌وه، وه‌ك ماده‌و كولتوورو ئاین‌و سیاس����هت. من هه‌رگی����ز له‌گه‌ڵ پێدان����ی وێنه‌یه‌كی ئایدیالی‌‌و فریادڕه‌س����انه‌دا نیم به‌جوانی. وه‌لێ پێموایه هونهرو ئه‌ده‌ب‌و ئیستاتیكا كۆمه‌كی راس����ته‌قینه‌ی م����رۆڤ ده‌ك هن‌و هێ����زی به‌رگه‌گرت����نو مان����هوهو نه‌مری پێده‌ده‌ن .جوان����ی رێگه‌ده‌گرێت له‌وه‌ی م����رۆڤ له‌مرۆڤبوون����ی خ����ۆی بكه‌وێت‌و ببێته دڕنده .ئهوه ته‌نیا مرۆڤه خاوه‌نی هێزی دیتنی جوانی‌‌و هه‌روه‌ها خوڵقاندنی جوانییشه. جوان����ی رزگارك����هر نییه ،ب����ه‌اڵم رێگه له‌كه‌وت����نو بێهیوابوونی مرۆڤ ده‌گرێت. جوانی موقه‌ده‌س نییه ،وه‌لێ مانا ده‌داته ژیان‌و بوونی ئاده‌میزاد.
بیروڕا
) )334سێشه‌ممە 2012/7/10
birura.awene@gmail.com
تێپه‌ڕاندنی بودج ه درێژه‌دان ه ب ه شاردنه‌وه ، تااڵن‌و به‌هه‌ده‌ربردن له‌داهاتی گه‌ل شاخه‌وان شۆڕش بودجه لهش���ێوه‌ی بودجه‌ی کوردستان، پێویس���تی به لێکۆڵین���ه‌وه‌ی به‌رفراوان هه‌یه ،چونکه کێش���ه‌کانی گه‌لێک زۆرن، ئهوهی له‌م وتاره‌دا نوسراوه ته‌نها چه‌ند سه‌رنجێکه س���ه‌باره‌ت به چه‌ند بابه‌تێک که لێرهدا به پێویس���ت زانراوه گوتنیان له‌س���هر بکرێت .له‌و وتاره‌دا به‌تایبه‌تی س���ه‌رنج ده‌ده‌ینه هێزه‌چه‌کداره‌کان که ناوی هێزی نیشتیمانییان پێوه‌نراوه. دوای تێپه‌ڕین���ی 8مانگ به‌س���هر کاتی په‌سه‌ندکردنی بودجه ،په‌رله‌مانی هه‌رێمی کوردس���تان ب���ه زۆرین���هی ده‌نگ جگه له‌ده‌نگه‌کان���ی الیه‌نه‌کانی ئۆپۆزس���یۆن بودجه‌یه‌ک���ی ت���ژی له‌که‌موک���وڕی‌و ناڕه‌وای���یو خراپبه‌کارهێنان له‌س���امانی گه‌لیان په‌سه‌ند کرد. بودج���ه ک���ه په‌یوه‌ندی راس���ته‌وخۆی ب���ه گه‌ل���هوه هه‌ی���ه باڵوناکرێت���هوهو ئاش���کرا ناکرێت ،بۆیه م���ن وه‌کو ههر هاوواڵتییه‌کی دیکه‌ی کوردس���تان نازانم ورده‌کاریه‌کان���ی ناو ئهو بودجه‌یه چین. بۆیه س���ه‌یر نییه که خه‌ڵکی کوردستان نه‌زانن داهاتی نه‌ته‌وه‌یی کوردستان چۆن خه‌رجده‌کرێ���ت ،بۆچی به‌کارده‌هێنرێت‌و روه‌و کوێو‌ه ده‌ڕوا. بودجه یا پرۆژه‌ی دارایی س���اڵ یا چه‌ند ساڵی داهاتوو گرنگی به راگرتنی به‌‌اڵنسی ئابوری واڵت ده‌دات ،هه‌وڵده‌دات داهات‌و خه‌رجیه‌کان له‌به‌‌اڵنس���ێکی گونجاودابن، هه‌روه‌ه���ا پ�ل�ان ب���ۆ باش���ترکردن‌و گه‌ش���ه‌پێدانی ئابوری واڵت به‌مه‌به‌ستی داهاتی زیات���رو که‌مکردن���ه‌وه‌ی زیان‌و قه‌رز له‌داهاتوودا داده‌ڕێژێت .لهپرۆژهی داراییدا پالن به‌تایبه‌تی بۆ دروستکردنی کاری زیاتر‌و باشترکردنی خزمه‌تگوزاری، باش���ترکردنی الیه‌نه ته‌ندروس���تیه‌کان‌و ..هتد داده‌نرێت .داهاته گواس���تراوه‌کان یا داهاتی رۆیشتووی بێبه‌رهه‌م (موچه به‌پێی ماف‌و یارمه‌تییه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان وه‌کو خانه‌نش���ینی ،بێ���کاری‌و ..هتد) هه‌میش���ه بارێکی قورسه به‌سه‌ر داهاتی نه‌ته‌وه‌یی���هوه ،بۆیه ده‌بێ ئهو خه‌رجییه زۆر ب���ه وردی‌و به‌پێی قان���ون خه‌رج‌و
بڕینه‌وه‌ی موچه‌ی خۆڕایی‌و به‌رتیل له‌شێوه‌ی خانه‌نشینکردن له‌ژێر ناوی جیاجیادا ،نان‌و به‌هه‌ده‌ربردنی داهاتی گه‌له دابین بکرێت .له‌گه‌لێ باردا ئه‌گه‌ر واڵت تووشی شکس���تی ئابوری ببێت ،ههوڵ ده‌درێت بڕی دیاریکراوی‌بودجه‌ی داهاته گواستراوه‌کان که‌مکرێته‌وه. ئهوهی له‌مش���تومڕ‌و دیباته‌کانی بودجه بیس���ترا ئهو بابه‌تانه‌‌و ورده‌کاری له‌سه‌ر ئ���هو بابه‌تانه نه‌بوون ،به‌ڵکو چه‌ند پاره ب���ۆ فاڵن به‌ش ی���ا ده‌زگا ته‌رخانکراوه، چه‌ن���د بۆ ف�ڵ�ان به‌ش زی���اد ده‌کرێت. هه‌روه‌ها له‌الیه‌ن راگه‌یاندنی ئۆپۆزسیۆن‌و سه‌ربه‌خۆوه‌‌گه‌نده‌ڵیه‌کان‌و به‌هه‌ده‌ربردنی داهاتی گه‌ل جه‌ختی له‌سه‌ر ده‌کرایه‌وه. دیاره بابه‌ت���ی گه‌نده‌ڵی‌و به‌هه‌ده‌ربردنی داهات���ی گه‌ل میوانی که‌ناڵه‌کانی س���هر به ده‌س���ه‌اڵت نه‌بوون .ئه‌وان ئاماژه‌یان ب���ه زیادکردن���ی موچ���ه‌کان‌و پ���رۆژه‌‌و خزمه‌تگ���وزاری ده‌ک���ردو ریکالمیان بۆ پێویستبوونی زووپه‌سه‌ندکردنی ده‌ستور ده‌ک���رد ،له‌کاتێک���دا ده‌س���ه‌اڵت خۆی هۆکاری راسته‌وخۆی دواخستنی بودجه بوو .ش���ایانی وتن���ه له‌دیباته‌کاندا زۆر بابه‌تی گرنگ بزر بوون. س���ه‌باره‌ت ب���ه په‌س���ندکردنی بودجه له‌په‌رله‌مان���دا ،ئه‌ندامه‌کان���ی س���هر به هه‌ردوو الیه‌نی پارتیو یه‌کێتی زۆرینه‌ی ده‌نگه‌کانی په‌رله‌مان پێکده‌هێنن ،بۆیه ه���هر بڕیارێ���ک که له‌ڕێگ���هی زۆرینه‌ی ده‌نگه‌کانه‌وه په‌س���ه‌ند بکرێ���ت ،ئه‌وان ده‌توانن تێیپه‌ڕێنن ،به‌مش���ێوه‌یه الیه‌نه
ناته‌باکانی ئۆپۆزس���یۆن هه‌رچی بڵێن‌و ئارگومێنته‌کانیان چه‌ن���ده ره‌وا‌و به‌هێز بێ���ت ،ناتوان���ن ب���هر ب���ه بڕیاره‌کانی الیه‌نه‌کانی ده‌س���ه‌اڵت بگرن .دیاره به‌ر له‌په‌یدابوونی ئۆپۆزسیۆن بودجه ته‌نها بۆ ئیمزاکردن‌و مۆرلێدان ده‌هاته په‌رله‌مان، ئهوه ئه‌گه‌ر بهاتبایه په‌رله‌مان .ئێس���تا له‌به‌ربوونی ئۆپۆزسیۆن دێته په‌رله‌مان‌و له‌ژێر ره‌خنه‌ی بێده‌سه‌اڵتی ئۆپۆزسیۆندا تێده‌په‌ڕێنرێت. ه���ه‌ردوو الیه‌نی ده‌س���ه‌اڵتداری پارتیو یه‌کێتی ک���ه له‌ڕێگه‌ی هێ���زه تایبه‌ت‌و میلیتس���ه‌کانیانه‌وه ده‌س���ه‌اڵتی خۆیان سه‌پاندووه‌‌و ده‌پارێزن ،سامان‌و داهاتی نه‌ته‌وه ک���ه‌‌له‌الیه‌ن ئه‌وانه‌وه ده‌س���تی به‌س���ه‌رداگیراوه بۆ راگرتن‌و قاییمکردنی ده‌س���ه‌اڵته‌که‌یان ب���ه ش���ێوه‌‌و رێگه‌ی جۆراوجۆر به‌کارده‌هێنرێت .دابینکردنی بودجه بۆ راگرتنی دامهزراوهو هێزه‌کانیان (که ناوی هێزی نیشتیمانییان پێوه‌نراوه) مس���ۆگه‌رکردنی درێ���ژهی به‌رژه‌وه‌ندی‌و ده‌سه‌اڵتیانه. به‌پێ���ی گوتنی که‌ناڵه‌کان ی���ا ئه‌وانه‌ی بودجه‌ی���ان دیوه زۆر ل���هو خه‌رجیانه‌ی ک���ه له‌بودج���ه‌دا نوس���راون په‌یوه‌ندی راس���ته‌وخۆی به به‌رژه‌وه‌ن���دی پارته‌وه هه‌یه ،خه‌رجییه له‌پ���رۆژه‌‌و ده‌زگاکانی س���ه‌ربه پارت که ئێس���تا ناوی دهزگاو پ���رۆژه‌ی نیش���تیمانییان پێوه‌ن���راوه. بۆنمون���ه ه���ه‌ردوو ده‌زگای پاراس���تن‌و زانی���اری ک���ه دوو ده‌زگای هه‌واڵگری‌و سیخوڕی‌و داپڵۆسێنه‌ری سه‌ر به پارتن ب���هر له‌بوونی حکوم���هت بوونیان له‌ژێر هه‌مان ن���اودا هه‌ب���ووه ،ئێس���تا ناوی ده‌زگای نیشتیمانییان لێنراوه ،به داهاتی گه‌ل فراوانکراون ،س���ااڵنه بودجه‌یه‌کی قه‌به‌ی���ان بۆ دیاری���ی ده‌کرێت .ئهو دوو ده‌زگایه له‌به‌رئه‌وه‌ی سه‌ر به پارتن‌و بۆ به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی پارته‌کانیان کارده‌که‌ن، وه‌کو دوو ده‌زگای هه‌واڵگری‌و سیخوڕی به جیا‌و دڵسۆز بۆ سه‌رۆک‌و پارته‌کانیان ماونه‌ت���هوه .ئ���هو دوو ده‌زگایه که حه‌ز به چ���اره‌ی یه‌کتر ناکه‌ن به‌هیچ جۆرێک نیشتیمانیی نین ،ئه‌گه‌ر یه‌کیشبگرن وه‌کو گه‌لێجار له‌به‌رپرس���انی پارتیو یه‌کێتی
ده‌بیس���ترێت ناتوانن ببن���ه ده‌زگایه‌کی نیش���تیمانی ،چونکه ده‌زگای هه‌واڵگری نیش���تیمانی بێالیه‌ن زۆر جی���اوازه له‌و س���تره‌کتور‌و پێکهات���ه دامه‌زراوه‌یی���ه پارتگه‌رایه‌ی ل���هو دوو ده‌زگایه‌دا هه‌یه. هێ���زه تایبه‌ته‌کان ی���ا هێزه‌کانی به‌ناو زێره‌ڤان‌و ش���تی دیکه که له‌الیه‌ن پارتی ده‌سه‌اڵت داره‌وه دروستکراون به‌هه‌مان ش���ێوه ب���ۆ پارت���ه‌کان‌و به‌رژه‌وه‌ن���دی س���ه‌رۆکه‌کانیان کار ده‌که‌ن ،بۆیه هێزی نیشتیمانی نین. ئهو پ���اره قه‌به‌ی���هی که ب���ۆ خه‌رجی هێزه‌کان دانراوه ،راس���ته‌وخۆ په‌یوه‌ندی به راگرتنی به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی س���ه‌رۆک‌و بنه‌ماڵ���هو پارت���ی ده‌س���ه‌اڵت داره‌وه هه‌یه .ئه‌گینا ئهو هه‌موو هێزو چه‌کداره جۆراوج���ۆره بۆچی؟ ره‌نگه بڵێن ئه‌وانه ئاسایش���ی کوردس���تان ده‌پارێ���زن یا س���نوره‌کانی کوردس���تان ده‌پارێ���زن. تائێس���تا نمونه‌یه‌ک���ی زین���دوو بۆ ئه‌م بانگه‌ش���ه‌یه نییه ،رۆژانه سوپای ئێران‌و تورکی���ا س���نور ده‌بڕن ،تائێس���تا هیچ هه‌واڵێ���ک له‌ناڕه‌حه‌تبوون���ی ئهو هێزانه له‌ده‌ستدرێژیه‌کانی ئهو هێزه داگیرکه‌رانه نه‌بیسراوه .ئهوهی ئهو هێزانه له‌ژێر ناوی پاراستنی ئاسایشی کوردستان ئه‌نجامی ده‌ده‌ن پاراس���تنی ئاسایش���ی سه‌رۆک‌و پارته هه‌روه‌ها به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی ئه‌وانه. ئهو هێزان���ه وه‌کو وت���را پارێزه‌ری ئهو ده‌س���ه‌اڵته داس���ه‌پێنه‌ره‌ن که پارتیو یه‌کێتی سه‌پاندوویانه‌ته سه‌ر کۆمه‌ڵگه. جگه‌له‌وه‌ی گروپ‌و ئه‌ندامانی س���هر بهو هێزان���ه لێرهو له‌وێ مه‌ترس���ی له‌س���هر ژیان‌و ئاسایش���ی هاوواڵتیان دروس���ت ده‌که‌ن‌و خه‌ڵک له‌ئاس���ت ئ���هو هێزانه نائومێد‌و بێده‌س���ه‌اڵته .پیشێلکاری ئهو هێزانه له‌م���اوهی 20س���اڵی رابردوودا زۆرن‌و له‌ژماردن نایه‌ن .کوش���تن‌و تاوان به‌هۆی بوونی چ���ه‌ک (که زیاتر چه‌کی ئهو هێزانه‌ن) له‌کۆمه‌ڵگه‌دا زۆره .دیاره بۆ ره‌وایه‌تیدان به بوونیان ده‌بێ هه‌ندێ کاری گونجاو بک���ه‌ن ،به‌اڵم ههر کاتێک پارتی ده‌س���ه‌اڵتدار کاری ب���هو هێزانه هه‌بێت بێ یه‌کودوو ئاماده‌ی ئه‌رکن. »»19
ئاین‌و بنه‌ماڵه ،جمكێكی خه‌ته‌رناك ی كۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی دانـــا زه‌نــدی مرۆڤ وه‌ك بونه‌وه‌رێك له‌س���ه‌رئه‌م گۆ ی زه‌ویه ك ه به‌شێكه له‌سروشته‌كه‌ی ،ئهوه ی جیایده‌كات���هوه له‌گیانله‌به‌رانی تر ی ئه‌م سروشته ،خه‌سڵه‌ت ی هۆشمه‌ندیه‌كه‌یه‌تی، بۆی���ه له‌س���هر ئاس���ت‌و رێ���ژهی ئ���هو هۆش���مه‌ندیه ی مرۆڤه‌كان ،كۆمه‌ڵگاكان ی مرۆڤایه‌تی پۆلێنده‌كرێ���ن بۆ كۆمه‌ڵگا ی نزیكتر له‌مرۆڤایه‌ت���یو كۆمه‌ڵگای دورتر له‌خه‌سڵه‌تی مرۆڤایه‌تی ،به‌واتایه‌كیتر ك ه زیاتر ب���اوه ،پۆلێنده‌كرێن بۆ كۆمه‌ڵگا ی پێش���كه‌وتو‌و كۆمه‌ڵ���گا ی دواكه‌وت���وو. هه‌روه‌ها ئ���ه‌م پێش���كه‌وتنه رێژه‌ییه‌ش له‌مێ���ژووی مرۆڤایه‌تیدا قۆن���اغ له‌دوا ی قۆن���اغ هاتووه‌ته كای���هوه .واته راده ی هۆش���مه‌ند ی كۆمه‌ڵگایه‌كی دیاریكراو ی مرۆڤایه‌ت���ی ب���ووه ب���ه بنه‌مای���ه‌ك بۆ پێش���كه‌وتنێك ی نوێتری ئهو كۆمه‌ڵگایه، ب���ه‌اڵم مه‌رجنیی���ه پێش���كه‌وتنی ئه‌مڕۆ به‌رده‌وامبوونی پێش���كه‌وتنه‌كه ی دوێن ێ بێت ،چونك ه پێشكه‌وتن وه‌ك چه‌مكێك ی فیك���ری‌‌و پراكتیك��� ی له‌دایكب���ووی ئهو رۆژه‌یه ،به‌واتایه‌كیتر پێشكه‌وتنی دوێن ێ به‌خوێندنه‌وه‌یه‌كی هۆش���مه‌ندانه ی ئه‌مڕۆ دواكه‌وتن ده‌گه‌ێنێ���ت .بۆیه به‌پێی ئه‌م لۆجیكه ،ئهوهی ئه‌مڕۆ به‌دروست ی ده‌زانین به‌لێكدانه‌وه ی هۆش���مه‌ندانه‌ی س���به‌ین ێ به‌نادروس���ت ی ده‌زانی���ن ،چونكه له‌گه‌ڵ پێشكه‌وتن ی هۆشمه‌ندانه ی سبه‌ینێماندا ناگونجێت .به‌ڕای من ئائه‌مه پرۆسێس��� ی پێشكه‌وتنی كۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تیه. ئالێره‌داو له‌م خاڵ��� ه یه‌كالییكه‌ره‌وه‌یه ی به‌ریه‌ككه‌وتنی كۆن‌و نوێ���دا ،به‌درێژای ی مێ���ژوو ی مرۆڤایه‌ت���ی ،كێشمه‌كێش��� ی فه‌لسه‌فه چه‌قبه‌س���توه‌كانی ئاینگه‌رایی‌‌و وابه‌س���ته‌ی ی مرۆڤه‌كان ب��� ه دابونه‌ریت ه به‌س���ه‌رچووه‌كان ،له‌گ���هڵ ره‌وڕه‌وه ی پێش���كه‌وتنی حه‌تم���ی هۆش���مه‌ند ی مرۆڤایه‌تی ،ده‌ستپێده‌كات. وه‌ك ئاش���كرایه پ���اش له‌ناوچون��� ی ئیمپراتۆر ی رۆمانی رۆژئاوای ی له‌سه‌ده ی پێنجه‌م���ی زاین���ی ،شارس���تانی رۆژئاوا
بۆ گه‌یشتن به‌ده‌سه‌اڵت زۆر ئاساییه له‌ال ی پارتێك ی چه‌پڕه‌و ببێت به‌هاوپه‌یمانی پارتێك ی ئیسالمیو له‌ڕۆژان ی هه‌ینیشدا نوێژ ی جه‌ماعه‌ت به‌یه‌كه‌وه‌بكه‌ن
دووچ���اری داڕمانێك ی گه‌وره‌ب���وو ،له‌م مێژووه‌وه س���هده تاریكه‌كان���ی مێژوو ی خۆرئاوا ده‌س���تی پێكرد‌و هه‌تا سه‌ده ی ده‌یه‌م���ی خایاند كه به‌یه‌ك���ه‌م قۆناغ ی س���ه‌ده‌كان ی ناوه‌ڕاس���ت ناس���راوه. له‌سه‌ده‌كانی ناوه‌ڕاستدا ئاستی ئه‌ده‌ب‌و هونهرو فه‌لسه‌فه‌‌و زانسته‌كان‌و زاناكانیش به‌گش���ت ی زۆر نزمبووه‌وه ،خوێندنگاكان له‌ناوچ���ون ،ئ���هو زانس���تانه‌ش ك��� ه له‌یۆنانیه‌كانه‌وه وه‌رگیرابوون تاڕاده‌یه‌ك ی زۆر له‌ناوچ���ون ،له‌ئه‌نجامی ئه‌مه‌ش���دا ئای���نو بۆچون ه خه‌یاڵ���یو خورافیه‌كان له‌كۆمه‌ڵگادا په‌ره‌یسه‌ند هه‌تا سه‌ده‌كان ی 15و 16ز ك���ه س���ه‌رده‌می رێنیس���انس هاته‌كایه‌وه. ئهوه ی جێگه‌ی س���ه‌رنجه ،له‌سه‌ده‌كان ی ی feudalism ناوه‌ڕاس���تدا ،ده‌ره‌به‌گایه‌ت بووب ه سیس���ته‌م ی ده‌سه‌اڵت له‌ئه‌وروپا ی خۆرئ���اوادا ،وات��� ه بنه‌ماڵه‌كان��� ی فه‌رمانڕه‌واب���وون‌و ده‌ره‌به‌گ���ه‌كان كه‌نیس���ه‌ش هاوكاری ده‌ك���ردن بۆ زیاتر گه‌وجاندن��� ی كۆمه‌ڵ���گاو س���ه‌پاندن ی ده‌س���ه‌اڵت ی موڵكداریان به‌سه‌ر سه‌رجه‌م كێڵگ���هو زه‌وی‌‌و زار ی خه‌ڵك ی ناوچه‌كه‌‌و ته‌نانه‌ت جوتیاره‌كان‌و خێزانه‌كانیش���یان كه له‌كێڵگه‌كانیاندا كاریانده‌كرد ،موڵك ی بنه‌ماڵ���ه ی ده‌س���ه‌اڵتداربوون ،هه‌روه‌ها
كۆیله‌كانی���ش كه وه‌ك ه���هر ئاژه‌ڵێك ی ماڵ���ی بازرگانییان پێوه‌ده‌كردن ،له‌كات ی جه‌نگیش���دا ب���ۆ به‌رگریك���ردن له‌گیان‌و زه‌وی���وزار ی ده‌ره‌ب���ه‌گ‌و بنه‌ماڵه‌ك���هی، ده‌بووای ه جه‌نگاوه‌رێك ی به‌جه‌رگبن. به‌مجۆره سه‌ده‌كانی ناوه‌ڕاست به‌رده‌وام بوو ،له‌ساڵ ی 1453عوسمانیه‌كان شار ی قوس���ته‌نتینی پایته‌خت���ی ئیمپراتۆر ی بیزه‌نتییان داگیركرد‌و له‌ئه‌نجام ی هێرش ی دڕندانه‌ی هۆز‌ه عوسمانلیه‌كان ،زاناكان ی ئه‌م شاره پڕبایه‌خ ه له‌شارستانی‌‌و زانست، ب ه كه‌له‌پور ی ده‌وڵه‌مه‌ند ی یۆنانی‌‌و رۆم ی به‌ره‌و ده‌وڵه‌تی ئیتالیا هه‌اڵتن‌و له‌وێشه‌و‌ه پرشنگی رێنیسانس ب ه هه‌موو ئه‌وروپا ی خۆرئاوادا باڵوبووه‌وه .بۆیه به‌سه‌رده‌م ی رێنیسانس ده‌وترێت ،قۆناغی گواستنهوه له‌سه‌ده‌كانی ناوه‌ڕاس���ت بۆ سه‌ده‌كان ی نوێ. پاش���ان له‌س���هده ی 18ز س���ه‌رده‌م ی رۆش���نگه‌ر ی هاته‌كایه‌وه ،فه‌یله‌س���وف ی ئه‌ڵمان���ی ئیمانوێل كان���ت Immanuel )1804 -1724( Kantبه‌مج���ۆره رۆشنگه‌ری پێناس���ه‌كردووه "رۆشنگه‌ر ی بریتیی���ه له‌تێپه‌ڕاندن��� ی قۆناغ ی نه‌فام ی ی���ان كاڵفام ی عه‌قڵ له‌الی���ه‌ن مرۆڤه‌وه، پاشان پێگه‌یشتنی‌‌و گه‌یشتن ی ب ه قۆناغ ی كامڵبوون���ی عه‌قڵ���ی" هه‌روه‌ه���ا كانت له‌درێژه‌ی پێناسه‌كه‌یدا ده‌ڵێت "ته‌مبه‌ڵی‌و نه‌وێر ی هۆكارن بۆئه‌وه‌ی به‌ش���ێك ی زۆر له‌م���رۆڤ (وێڕا ی ئهوه ی كه سروش���ت مێش���كێكی س���ه‌ربه‌خۆی پێبه‌خشیون) به‌درێژایی ژیانیان هۆش���یان له‌سڕبوون ی به‌رده‌وامدابێت ،ه���هر ئه‌م دووهۆكاره‌ش ده‌بن���ه ه���ۆی ئ���هوه ی كه كه‌س���انیتر بتوان���ن خۆیان بكه‌ن ب ه ده‌مڕاس���تیان. سانا‌و خۆش���نودیه كاڵفام‌و هۆشسڕبێت، كتێبێك ی هه‌ی ه بۆ ی بووه ب ه هۆش‌و بیر‌و پیاو ی ئاینیش ی هه‌یه كه پێویستیه‌كان ی ویژدان ی ئه‌وی الده‌س���تده‌كه‌وێت ،ئید ی بۆچ ی خۆی بڕه‌نجێنێت‌و بیربكاته‌وه". به‌مج���ۆره بۆمان ده‌رده‌كه‌وێت كه ئایین‌و بنه‌ماڵه جمكێك ی خه‌ته‌رناك ی دواكه‌وتن ی كۆمه‌ڵ���گا ی مرۆڤایه‌تین له‌هه‌ر كونجێك ی
ئه‌م گ���ۆی زه‌وی���ه ،ئه‌گ���هر به‌وریایی‌‌و به‌ش���ێوازێكی ته‌ندروس���ت مامه‌ڵه‌ی���ان له‌گه‌ڵ���دا نه‌كرێت .ئه‌م جمك���ه (ئاین‌و بنه‌ماڵه) ره‌هه‌ندێكی تاكه‌كه‌سییان هه‌ی ه ن���ه‌ك كۆمه‌اڵیه‌تی ،بۆی���ه ناكرێت ئاین ی زۆرینه ی���ان ئاینی گروپی ده‌س���ه‌اڵتدار بكرێت به ئاینی فه‌رمی ده‌وڵه‌ت‌و به‌پێ ی ش���ه‌ریعه‌تی ئ���هو ئاین��� ه فه‌رمانڕه‌وای ی كۆمه‌ڵ���گا بكرێ���ت به‌گش���تی ،یاخ���ود بنه‌ماڵه‌ی كه‌سانی ده‌سه‌اڵتدار ئیمتیازات ی وایان هه‌بێت كه تاكه‌كانی ئهو بنه‌مااڵن ه به‌ڕێ���ژهی ده‌س���ه‌اڵتدارییان له‌س���هرو ی یاساوه‌بن .ههر مرۆڤێك یان ههر تاكێك ی كۆمه‌ڵ���گا په‌یوه‌ندییه‌ك���ی تاكه‌كه‌س��� ی ده‌یانبه‌س���تێته‌وه به ئاین‌و بنه‌ماڵه‌كه ی خۆیانه‌وه كه باوه‌ڕیان پێی هه‌یه ،ئید ی ناكرێت ئه‌م باوه‌ڕبوونه‌ی گروپێك ،ئه‌گه‌ر زۆرینه‌ش���بن ،به‌زۆره‌ملێ بس���ه‌پێندرێت به س���هر هه‌م���وو تاكه‌كان��� ی كۆمه‌ڵگا. ب���ه‌ڕای من ئی���دی ناكرێ���ت زاراوه‌كان ی ئۆجاغزاده‌و نه‌جیبزاده ك ه په‌یوه‌س���تن ب ه سه‌ده‌كان ی تاریكی ناوه‌ڕاسته‌وه ،له‌م سه‌رده‌می جیهانگیریه‌دا Globalization به‌كاربێن‌و پهیڕهو بكرێن .دیاره ئه‌مه‌ش خه‌س���ڵه‌تێكی مرۆڤه ،له‌هه‌ر جێگه‌یه‌ك ی ئ���ه‌م جیهانه‌دابێ���ت‌و له‌هه‌ركۆمه‌ڵگایه‌ك بێ���ت ،ئه‌گه‌ر ب���ۆی بلوێ���ت‌و ئهوهنده ی ده‌سه‌اڵتی هه‌بێت ،بیروباوه‌ڕه‌كانی خۆ ی به‌سه‌ر گشت مرۆڤه‌كانی تردا ده‌سه‌پێنێت، چونك���ه له‌الی ئهو ،ئ���هو بیروباوه‌ڕانه ی خۆ ی حه‌قه‌‌و راستییه‌كی حاشاهه‌ڵنه‌گرن‌و بیروب���اوه‌ڕی نه‌یاره‌كانیش���ی دورن له‌ڕاس���تییه‌وه .بۆی��� ه لێرهدا پێویس���ت ه ه���ه‌رده‌م مرۆڤه‌كان پێناس���ه‌كه‌ی كانت بۆ رۆش���نگه‌ر ی وه‌بیر خۆیان بهێننه‌وه، بوێران���هو دور له‌كه‌مته‌رخه‌م���ی ،هۆش‌و بیر‌و هزری���ان له‌س���ڕبوون ده‌ربازبكه‌ن‌و رێگه‌ن���ه‌ده‌ن به‌هیچ كه‌س���ێك له‌جیات ی ئ���ه‌وان بیربكاته‌وه‌و بڕیارب���دات‌و خۆ ی بكات به‌ده‌مڕاس���تیان ،چونك ه سروشت مێشكێك ی سه‌ربه‌خۆی به هه‌موو مرۆڤێك به‌خشیوه. »»19
13
گەمەی زیندانیان
ئاراس فەتاح
ملمالنێی نێ���وان هێزە س���ەرەکییەکانی ناو گۆڕەپانی سیاس���یی عێ���راق ،هێمایە بۆ کولتوورێکی زۆر ئاڵۆز‌و مەترس���یداری ناکۆک���ی نێ���وان پێکهات���ە جیاوازەکانی ئ���ەم واڵتە .خەس���ڵەتی س���ەرەکی ئەم ملمالنێیە بریتییە له‌چەش���نی رێککەوتنە سیاس���ییەکانی ئ���ەم بکەران���ە لەگ���ەڵ یەکت���رو دژ بەیەکتر ل���ه‌دەرەوەی گەمە دیموکراس���ییەکاندا .گومان���ی تێدا نییە ملمالنێ���ی سیاس���یی ئ���ەم هێزان���ە بەم فۆرمەی ئێستای له‌مێژووی عێراقدا نوێیە، ب���ەاڵم تیۆرییەکانی ملمالنێ کۆنن .لێرەدا دەمەوێت ئەم دۆخی ملمالنێیە بە یەکێک له‌تێ���زە بەناوبانگەکانی تی���ۆری گەمەی ملمالنێ راڤەبکەم کە"گرفتی زیندانیان"ـە. بۆ ئ���ەم کارەش دەبێت س���ەرەتا زۆر بە کورتی پرنس���یپ‌و رێس���اکانی ئەم گرفتە روونبکەمەوە. "گرفتی زیندانیان" بەش���ێکی زۆر گرنگی تی���ۆری گەم���ە پێکدەهێنێ���ت .دەکرێت کۆڵەک���ەی س���ەرەکی ئ���ەم گەمەی���ەش له‌چیرۆک���ی یەکێ���ک له‌نوێنەران���ی ئەم تیۆرییەدا چڕبکەمەوە کە له‌کۆنفرانسێکدا گێڕاویەتیی���ەوە .چیرۆکەک���ە باس له‌دوو زیندانی دەکات کە بە چەکەوە دزییانکردووە. ئێمە دەزانین ئەوان دزییان کردووە ،بەاڵم هیچ بەڵگەیەکمان لەبەردەس���تدا نییە کە ئەم تاوانە بسەلمێنێت .لەبەرئەوەی له‌واڵتە دیموکراس���ییەکاندا ،بەپێچەوانەی عێراق‌و کوردس���تانەوە ،لەڕێگای ئەش���کەنجەوە دانپێدان���ان له‌تاوانب���اران وەرناگیرێ���ت، بۆی���ە دەبێت پەنا بۆ عەقڵ‌و رێس���اکانی یاس���ا بەری���ن تاوەکو ئەم کێش���ەیەمان بۆ چارەس���ەربکات .دیارە تاکە ش���تێک کە لەم حاڵەتەدا بتوانین بیس���ەلمێنین، بریتییە له‌هەڵگرتنی نایاس���ایی چەک کە بەپێی یاس���ا حوکمی لەسەرە .له‌هەندێک واڵت���داو له‌حاڵەتی تایبەتدا کە له‌خزمەتی بەرژەوەن���دی گش���تیدا بێت ،رێس���ایەک پەیڕەودەکرێ���ت کە گ���ەر تاوانبار دان بە تاوانەکەی���دا بنێ���ت ئ���ەوا ئازاددەکرێت. بۆئەوەی ئ���ەم رێس���ایەش پیادەبکرێت، دەبێت زیندانییەکان له‌دوو ش���وێنی جودا دابنرێ���نو ئ���اگاداری یەکت���ر نەبن .گەر یەکێکیان دانی بە تاوانەکەدا ناو ئەویتریان دانی پێدا نەنا ،ئەوا ئەو کەسەی کە دانی بە تاوانەکدا ناوە ،ئازاد دەکرێت ،چونکه بەپێی ئەو رێسایە هاوکاری کردووە ،بەاڵم گەر هەردووکیان دانیان بە تاوانەکەیاندا نا، ئ���ەوا هەردووکیان حوکمی جیاوازی چەند ساڵێک دەدرێن .له‌ڕاس���تیدا سەرچاوەی کێش���ەکەش لێرەوە دەس���ت پێدەکات. ئەو کەس���ەی کە دان ب���ە تاواندا دەنێت ”خیان���ەت“ ل���ەوی ت���ر دەکات بۆئەوەی ژیانی خۆی رزگاربکات‌و ئازادبکرێت .ئەم ”خیانەت“ـە له‌یاس���ادا ناوی ”هاوکاری“ لێدەنرێت ،وات���ە پێکەوەکارکردن لەگەڵ یاس���ادا ،چونکه ئەو دانپێدانانە دەچێتە خزمەت���ی گش���تییەوە‌و بەو ش���ێوەیەش پاداش���تی دانپێدان���ان ئازادکردن���ی دانپێدانەرە ،بەاڵم ئەم پاداشتە دەبێت بە سزا گەر هەردووکیان له‌یەک کاتدا دانیان ب���ە تاوانەکەیاندا ن���او بەرامبەر بە یەکتر ”خیانەت“یان کرد .حاڵەتێکی تر ئەوەیە کە کەس���یان دان بە تاوانەکەیاندا نەنێن‌و نکۆڵ���ی له‌کارەکە بکەن ،بۆی���ە دووبارە هەردووکیان س���زای زیندانییان بەسەردا دەسەپێت. جێ���ی ئاماژەی���ە ک���ە ئ���ەم رێس���ایە چ له‌سیاسەت‌و چ له‌ئابووریدا پەیڕەودەکرێت. گەر دوو بەرە لەس���ەر شتێک رێکبکەون، تەنه���ا مانای ئ���ەوە نییە ک���ە خاڵەکانی ئ���ەو رێککەوتن���ە جێبەجێدەکەن ،بەڵکو لەهەمانکاتیشدا مانای ئەوەیە کە له‌کوێدا‌و ک���ەی‌و چۆن ب���ۆ خزمەت���ی بەرژەوەندی خۆی���ان ئ���ەو رێککەوتن���ە دەش���کێنن. دیارە جەنگی س���ارد باش���ترین نموونەی س���ەلماندنی ئەم تیۆرییەی���ە .ئەمریکا‌و س���ۆڤیەت رێککەوتنێکیان هەبوو کە هیچ یەکێکیان هەنگاوی یەکەم نەنێت‌و هێرشی ئەتۆمی نەکاتە س���ەر ئەوی تر ،بەاڵم ئەم رێککەوتنە مانای ئەوە نەبوو کە ئەم دوو الیەن���ە تاقیکردنەوەی نهێنی‌و ئاش���کرای ئەتۆمی ئەنجامن���ەدەن‌و خۆیان پڕچەکتر نەکەن .ئەوەی جێی س���ەرنجە ئەوەیە کە هەردووال رێزی رێککەوتنەکەیان دەگرت، واتە کەسیان نەبن بە هێرشکەری یەکەم. لەڕاس���تیدا ئەم رێککەوتن���ە بۆیە رێزی لێدەگی���را ،چونک���ه له‌بەرژەوەندی هیچ الیەکیان���دا نەب���وو ببێت بە هێرش���بەری یەکەم بۆ س���ەر ئەوی تر ،چونکه هەموو هێرشێکی ئەتۆمی تەنها مانای لەناوبردنی الیەنەکەی تری نەدەگەیاند ،بەڵکو مانای لەناوبردنی خۆشی دەگەیاند .هەر ئەمەشە وایک���رد کە کەس���یان خیان���ەت له‌خاڵی
جەوهەری رێس���اکە نەکەن ،بەاڵم هەموو کەرەس���ەیەکی تر بەکاربهێن���ن بۆئەوەی الیەنەکەی تر الوازبکەن. ئەم���ە زۆر بە کورتی داڕش���تنی ئێتیکی رێس���ای تی���ۆری گەمەی���ە له"گرفت���ی زیندانییان"ندا .ه���ەردوو الیەنی زیندانی خواس���تی ئازادییان هەیە ،بەاڵم بۆئەوەی ئازاد بن ،دەبێت رێز له‌ڕێس���ای گەمەکان بگرن‌و هاوکار بن. له‌حاڵەتی ملمالنێی تون���دی نێوان چەند هێزێ���ک دژ بە چەن���د هێزێکی تر هەمان رێس���ا پەیڕەو دەکرێت .ب���ە مانایەکی تر کاتێک چەند هێزێک رێکدەکەون لەس���ەر البردن���ی هێزێکی تر ،دەبێت پاداش���ت‌و ئازادیی���ەکان ب���ۆ هەر الیەن���ە روونبێت، ئەگینا ئەگ���ەری "خیانەت" لەو گەمەیەدا گەلێک گەورەیە. هەوڵی لەکارخس���تنی دەسەاڵتی سەرۆک وەزیرانی ئێس���تای عێ���راق لەالیەن چەند هێزێکی ناتەب���او لەجەوهەردا دژ بەیەک، ئامانج���ی تەنه���ا البردنی مالیک���ی نییە، بەڵکو له‌پشت ئەم کردەیەوە گەورەکردن یا راگرتن یاخود وەدەستخستنی هەندێک بەرژەوەندی‌و قازانجی ن���وێ کاردەکەن. پرس���یارەکە ئەوەیە :ئەم الیەنانە چەندە دەتوانن لەگەڵ یەکدا هاوکاربن‌و متمانەیان بەیەکت���ر هەبێ���ت ،بۆئ���ەوەی بگەن بە ئامانجەکان���ی ئەو رێککەوتن���ەی لەگەڵ یەکدا کردوویانە. لەم ج���ۆرە حاڵەتەدا ک���ە بەرژەوەندی‌و ئایدیۆلۆژی���اکان زۆر لەیەکت���ر ج���ودان، ئاس���ان نییە باس له‌ه���اوکاری‌و متمانەی هەمیش���ەیی بکرێت‌و الیەنێک له‌الیەنەکان دوای بەرژەوەندی تایبەتی خۆی نەکەوێت، گەر مالیک���ی دەرگای لێبکاتەوە ،یاخود ئێ���ران ی���ان تورکی���ا دەرگای لێدابخات. لەڕاستیشدا نزیکترین الیەن له‌مالیکییەوە کە ئامادەبێت گفتوگ���ۆی لەگەڵدا بکات‌و ب���گات ب���ەو ئامانجانەی کە دەیویس���ت له‌ڕێگای ئەوانی ترەوە پێی بگات ،گروپی سەدرە .س���ەدرییەکان ش���یعەمەزهەبن، شیعەش مەرجەعێکی ئایینی پێکەوەییان هەی���ە ،له‌هەمان کاتدا وەک���و ئایینزایەک مێژوویەک���ی بەکۆمەڵ���ی چەوس���انەوەی پێکەوەییان هەیە لەناو دەوڵەتی عێراقدا، کە تاوەکو پێش رووخانی سەدام لەالیەن س���وننەوە فەرمانڕەوایەت���ی دەکرا .بۆیە ئەگەری جێبەجێکردنی داواکارییەکانی ئەم هێ���زەش الی مالیکی زۆر گەورەترە وەکو الی هێزە س���وننیەکان ،ئەوسا چ عەرەب بێت ی���ان کورد .هەر ئەمەش���ە وادەکات ک���ە کردەی "خیانەت" ل���ەو رێککەوتنەی کە لەگەڵ بارزانیو عەالویدا بەستبوویان، ئاس���ایی بێت‌و روو له‌مالیکی بکەنەوە بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەکانی خۆیان. ئەمە س���ەرەڕای ئەوەی ک���ە تاکڕەوێتی بارزانی بۆ گەش���تن ب���ە ئامانجی البردنی مالیکی بۆخۆی مانای نەبوونی گوتارێکی یەکگرت���ووی کوردی���ە ک���ە مالیک���ی بە باشترین شێوە سودی لێوەرگرت‌و هەموو ئەو س���تراتیژانەی کە بارزانی داینابوو بۆ هەڵوەشاندنەوەی ماڵی شیعە رووی له‌ماڵی کورد خۆی کرد .مالیکی توانی هەموو ئەو چەک���ە ئێتیکی‌و سیاس���ییەی کە بارزانی شەڕی پێدەکرد لێی داماڵێت‌و رووبەڕووی خ���ودی بارزان���ی بکات���ەوە ،له‌نموونەی تاکڕەوێت���ی له‌سیاس���ەتدا‌و نەبوون���ی شەفافییەت‌و مەسەلەی نەوت‌و کەرکوک‌و هەڕەشەی راگرتنی فرۆشی فڕۆکەی جەنگی بە عێراق‌و له‌کۆتاییدا بانگەشەی بێبنەمای دروستکردنی دەوڵەتی کوردی‌و هتد ..بە ش���ێوەیەکی گش���تی ئەو پانۆرامایەی کە بارزانی کێش���ابووی تووش���ی فەشەلێکی گەورە بووەوە ،نەک تەنه���ا لەبەرئەوەی کە س���ەدرییەکان پاشگەزبوونەوە ،بەڵکو لەبەرئ���ەوەی لەجەوهەردا ن���ە ئێران‌و نە ئەمریکا لەڕێ���گای تاڵەبانیی���ەوە لەگەڵ البردن���ی مالیکی���دا نەب���وون .تاڵەبانی توانی خۆی وەکو پارێزەری دەس���توور بە هێزەکان بفرۆشێت ،له‌کاتێکدا یاریکەرێکی گەورەی ئەو گەمەی زیندانییانە بوو. پێدەچێ���ت تاک���ە رێچارە ل���ەم دۆخەدا دەرچوون بێت لەم ملمالنێیە بە کەمترین زی���ان ،ئەم���ەش مان���ای هاوکاریکردنە لەگەڵ مالیک���یو نزمکردن���ەوەی کێرڤی داواکارییەکان���ە ،وەک���و ل���ەم دوایی���ەدا دەیبیستین. زەرەرمەندی سەرەکی لەم گەمەیەدا کورد بوو .باجی ئەم هەڵە ستراتیژییەش تەنها پارتی نایدات ،بەڵکو کێش���ی سیاس���یی کورد دەیدات ،چونک���ه تاوانبار ناتوانێت تاوانبارێکی تر بخاتە زیندانییەوە ،کاتێک کە ه���ەردووال هەم���ان چەش���ن تاوانیان هەبێت .ئەم گەمەیەش بەردەوامە ،چونکه هی���چ الیەک رێ���ز له‌ڕێس���اکانی گەمەکە ناگرێت ،بۆیە هەموو پشکی جیای زیان‌و تاوانی سیاسیی بەردەکەوێت.
14
بیروڕا
) )334سێشه‌ممه 2012/7/10
خوێندنه‌وه‌یه‌ك بۆ نامیلك هی (سه‌روه‌رییه‌كان ی مێژوو چاوه‌ڕوانییه‌كان ی داهاتوو) ی به‌ڕێز د.به‌رهه‌م
ده‌ینوسێت
لۆژیکی هه‌وڵه‌كانی بارزانی له‌م نوس���ینهدا هه‌وڵی ئهوه ئه‌‌ده‌ین ئهو لۆژیکه دیار‌و زۆرجار نادیارانه‌‌ی له‌پش���ت هه‌وڵه‌کان���ی ئ���ه‌م دوایی���هی س���ه‌رۆکی هه‌رێمه‌وه‌یه له‌س���هر بنه‌مایه‌کی زانستی سیاس���ی راڤه‌بکه‌ی���ن .ل���ه‌م دواییانه‌دا هه‌وڵه‌کانی سه‌رۆکی ههرێم له‌بوار‌و ئاسته جیاوازه‌کاندا ،قس���هو باس‌و پش���تگیری‌و هێرش���ی زۆر له‌خۆی ئااڵند .هه‌وڵئه‌ده‌ین ل���ه‌م نوس���ینهدا ئ���ه‌م قۆن���اغ‌و دۆخ���ه ناته‌ندروسته تێپه‌ڕێنین. ب���ۆ ئه‌نجامدانی ئه‌م کاره ئێمه س���ێ ههوڵ���ی ئ���ه‌م دواییه‌ی س���ه‌رۆکی ههرێم هه‌ڵئه‌بژێری���نو وه‌ک س���ێ بابه‌ت راڤه‌ی ئه‌که‌ین ،بۆئه‌وه‌ی هه‌وڵی ئه‌وه‌بده‌ین ئهو لۆژیکه (مه‌نتیقه) دیاریبکه‌ین که له‌پشت ئه‌م هه‌‌واڵنه‌وه‌یه .دیاره میتۆده‌که‌مان له‌و گوم���ان لێنه‌كراوه‌وه س���ه‌رچاوه ئه‌گرێت که له‌پش���ت هه‌موو کارێکه‌وه ئامانجێک، خه‌ونێک ،دیدێک هه‌یه که وه‌ك پاڵنه‌رێک کارده‌کات .زۆرج���ار ئ���ه‌م پاڵن���هره به نهێن���ی ده‌مێنێته‌وه .ک���ه ده‌ڵێین لۆژیک مه‌به‌ستمان لهوه نییه که ئه‌م چه‌مکه به مانا ئه‌رس���تۆییه‌که‌ی .لۆژیک لێرهدا زۆر به‌سانایی به‌مانای ئهو باوه‌ڕه خودییه که له‌ئه‌نجامی بیرکردنه‌وه‌‌و خواس���ت‌و دراوه تایبه‌تیه‌کانی که‌سێکه‌وه سه‌ر هه‌ڵئه‌دات. به‌م پێی���ه لۆژیک لێ���ره‌دا خودییه ،یان زاتییه ،ئهوه نییه بابه‌تیی بێت. ههوڵ���هکان بریتین له‌جاڕدانی ده‌وڵه‌تی ک���وردی ،ده‌ستنیش���انکردنی رۆژی پێش���مه‌رگه‌و البردنی مالیکی .ئه‌م س���ێ رووداوه گه‌رچ���ی له‌ب���واری جی���اوازدا روویانداوه ی���ان هه‌وڵی روودانیان دراوه، به‌اڵم له‌هه‌مانکاتدا به شێوه‌یه‌كی لۆژیکی په‌یوه‌ندیدارن .دۆزینه‌وه‌ی ئه‌م په‌یوه‌ندییه ک���ه وه‌ك هێڵێك ئه‌م هه‌واڵن���ه پێکه‌وه ده‌به‌ستێت ،هه‌نگاوی یه‌که‌ممان ده‌بێت. ئه‌گ���هر رووداوهکان وه‌ه���ا رێکبخه‌ین: یهک���ه‌م هه‌وڵی ده‌ستنیش���انکردنی رۆژی پێشمه‌رگه ،بریتییه له‌چاالکییه‌كی تایبه‌ت له‌ئاس���تی حیزبدا .ئ���ه‌م چاالکیه بریتییه له‌کردنی رۆژێکی تایبه‌ت به پارتی به رۆژی هه‌م���وان .ئه‌م ههوڵه ئام���اژه‌ی ئه‌وه‌مان پێئ���ه‌دات که ههوڵ���ی ب���ه پارتیکردنی سیاس���هتو حیزبایه‌تی‌و مێ���ژووی کورد له‌الیه‌ن پارتییه‌وه چاالکان���ه له‌ئارادایه. به‌پارتیکردن���ی ئه‌م هه‌م���وو بوارانه یانی کردنی پارتی به حیزبێکی سیاسی بااڵ که هه‌موو مێژووی چه‌ند ده‌یه‌ی رابردوی گه‌لی ک���ورد له‌ئه‌ودا ره‌نگ ئه‌دات���هوهو له‌ئه‌ودا کورتده‌بێت���هوه .له‌هه‌مانکات���دا ههوڵ���ی س���ڕینه‌وه‌‌و له‌بیرکردنی هه‌موو ئه‌وانیتره. ئه‌مه ههوڵێکه بۆ له‌قاڵبدانی یاده‌وه‌ری ،بۆ سه‌رله‌نوێ نوسینه‌وه‌ی مێژوو،له‌سه‌رووی هه‌مووی���هوه بۆ هێنانه ئ���ارای دونیایه‌ک که س���ه‌رجه‌م ره‌هه‌‌نده‌کانی له‌پارتییه‌وه س���ه‌رچاوه‌ی گرت���وه .له‌هه‌مانکاتدا ئه‌مه نیش���انه‌ی ئهوهی���ه که س���ه‌رجه‌م پارته نه‌یاره‌کانی ناو دونیای سیاس���ی کوردی هاتوون به‌ئه‌ژنۆدا. ههوڵ���ی دووه‌م ،جاڕدان���ی ده‌وڵه‌ت���ی کوردی ،ئه‌نجامدانی ئه‌م کاره ههوڵێکه بۆ فه‌راهه‌مکردن���ی خه‌ونێکی گه‌وره له‌ناخی مرۆڤی کورددا .س���ه‌رۆکی ههرێم کاتێک ئه‌م ههوڵه ئه‌دا ،یان ئاماژه به هه‌وڵێکی وه‌ها ئه‌دات ،له‌الیه‌که‌وه ده‌وڵه‌تی کوردی بۆخ���ۆی پ���اوان ئ���ه‌کات ،ده‌بێت���ه ئهو که‌س���ه یان الیه‌نه سیاس���یه که خه‌ونی له‌مێژین���هی ک���وردی فه‌راه���ه‌م کردوه‌و له‌داهات���وودا هه‌میش���ه ده‌وڵه‌تی کوردی له‌گه‌ڵ بارزانی���دا ده‌وترێته‌وه .ئه‌م ههوڵه ب���ۆ به‌خاوه‌ندارێتی بوون���ی گه‌‌وره‌ترین‌و دێرینتری���ن خه‌ونی مرۆڤی کورد ههوڵێکه بۆ ده‌ستبه‌س���ه‌راگرتنی خه‌ون‌و هه‌ست‌و س���ۆزی ئهو مرۆڤ���ه له‌هه‌ردوو ئاس���تی تایبه‌ت‌و گش���تیدا .هاوبه‌ش���یی ئه‌م دوو ههوڵ���ه له‌وه‌دای���ه که پارتیو س���ه‌رۆکی ههرێم هه‌وڵی بااڵیه‌تی‌و پێشڕ‌‌ه‌وێتی خۆیان ئه‌ده‌ن له‌به‌رامبه‌ر هه‌موو الیه‌نه‌کانی تردا، به‌جۆرێک ئه‌گه‌ر ئه‌م هه‌واڵنه س���ه‌ربگرێت ئه‌وا له‌ئه‌نجامدا هێزه سیاس���یه‌کانی تری کورد هێنده‌ی ت���ر په‌رته‌وازه‌و الوازده‌بن. که‌واته ئه‌م دوو ههوڵه دوو هه‌نگاوی سه‌ر یهک رێگان‌و به‌ره‌و یهک ئامانجی ئاشکرا ده‌ڕۆن. ههوڵ���ی البردنی مالیک���ی ،ئه‌م ههوڵه سێیه‌م هه‌نگاو بوو به ئاستێکی بااڵتر بۆ سه‌پاندنی هه‌ژه‌مۆنییه‌‌تی سه‌رۆکی هه‌رێم‌و پارتی چ له‌ئاستی کوردستان‌و چ له‌ئاستی عێراقدا .ئه‌گه‌ر مالیکی له‌الیه‌ن بارزانییهوه الببرایه ،یان الببرێت ،ئه‌وا بارزانی ده‌کاته ئهو که‌سه‌ی که دیاریکه‌ری بااڵترین که‌سی سیاسییه له‌عێراقدا .به‌مانایه‌كی تر بااڵتره
له‌بااڵترین که‌سی سیاسی له‌واڵتدا. ده‌كرێ ئ���ه‌م هه‌‌نگاوانه به جۆرێکی تر بخوێنرێته‌وه ئه‌وی���ش هه‌وڵی به‌رده‌وامی پارت���یو س���ه‌رۆکی ههرێم���ه ب���ۆ بوون به‌بااڵده‌ست له‌ئاس���تی حیزبی‌و هه‌رێمی‌و نیش���تمانیدا ،ب���ه‌اڵم له‌هه‌مانکاتدا مه‌رج نییه به پ�ل�ان رێکخرابن یهک له‌دوایه‌ک، به‌ڵكو له‌لۆژیکێکی چه‌سپیوی پارتییه‌وه سه‌ر هه‌ڵئه‌گرن که بڕوای وایه که مێژووی خه‌باتی کوردی بریتییه له‌مێژووی خه‌باتی پارتیو پارتی خاوه‌نی ئه‌م مێژوو خه‌باته‌یه له‌هه‌مانکاتدا هه‌وڵی ئه‌وانیتر شایانی باس نییه .دیاره ئه‌مه خه‌ون‌و خواسته ،ههوڵ ئه‌درێت بکرێته ستراتیژ .ئه‌م په‌یوه‌ندییه‌ی نێوان خه‌ون‌و س���تراتیژ وه‌هامان لێئه‌کات که بگه‌ینه ئ���هوه ده‌رئه‌نجامه که پارتی له‌و دۆخه‌ی که تیایدایه ناڕازییه (ره‌نگه رووداوی ٣١ی ئ���اب رۆڵێک���ی گ���هوره ببینێت له‌م باره‌وه)و خۆی بااڵتر‌و به‌رزتر ده‌بینێت .ئه‌مه له‌ئه‌نجامدا بوه‌ته فشارێک که پارت���ی له‌هه‌م���وو ده‌رفه‌تێکدا ههوڵ ئه‌دات بیگۆڕێت بۆ واقیع.
پارتی له‌واقیع دابڕاوه .دابڕان له‌واقیع له‌الیه‌ن پارتییه‌وه یه‌کێک له‌هۆکانی ،بوونی پارتی به خاوه‌ن داهاتێکی ئابوری زۆر ،به‌تایبه‌ت له‌ئه‌نجامی داهاتی سامانی سروشتی
ئه‌م فش���اره جۆرێکه له‌فه‌‌نتازیا ،که به فه‌نتازی���ای دایک ناوی ده‌به‌ین .بهو پێیه که دایکی فه‌نتازیاکانه له‌دونیای خه‌یاڵی پارتیداو هه‌م���وو فه‌نتازیاکانی تر لێره‌وه له‌دێنه دونیاوه. مه‌ترسی ئه‌م فه‌نتازیایه لهوهدایه پارتی ه���ه‌رزوو له‌هه‌‌رکوێ���دا ه���هر ده‌رفه‌تێکی به‌دیک���رد ب���ۆ فه‌راهه‌مکردن���ی به‌ب���ێ هه‌‌ڵسه‌نگاندنی واقیع هانای بۆئه‌بات .ئهو س���ێ نموونه‌یه باسمانکرد ،سێ نموونه‌ن له‌سێ بازنه‌ی جیاوازدا بۆ هه‌مان مه‌به‌ست، گه‌‌واهی ئه‌م راستییه‌ن که پارتی له‌واقیع دابڕاوه .دابڕان له‌واقیع له‌الیه‌ن پارتییه‌وه چه‌ند هۆکاری هه‌یه :یه‌که‌م بوونی پارتی به خاوه‌ن داهاتێکی ئابوری زۆر ،به‌تایبه‌ت له‌ئه‌نجامی داهاتی سامانی سروشتی .ئه‌م دیاریده‌یه له‌دونیادا باڵوه ،هه‌موو واڵتانی پیترۆ دۆالر ب���ه‌م قۆناغ���ه‌دا تێپه‌ڕیون. تێری لی���ن کارل له‌کتێبی دووفاقه‌یی فره به‌باش���ی ئاماژه‌ی پێئه‌کات .شای ئێران خه‌ونی ئهوهی هه‌بوو که شارس���تانییه‌‌تی مه‌زن بهێنێته ئ���اراوه ،هه‌روه‌ها نموونه‌ی زۆری تر .لێ���ره‌دا فه‌نتازیای دووه‌م دێته ئاراوه ،فه‌نتازیای ئهوهی :چونکه خاوه‌ن داهاتێکی هێن���ده زه‌به‌الح���ی ،ده‌توانی ههرچ���ی بته‌وێ���ت فه‌راهه‌م���ی که‌ی���ت. له‌ئه‌نجام���دا واقیع ده‌بێت���ه رێگرێک که ده‌بێت به‌س���ه‌ریا زاڵبیت ،زۆرجار نه‌ک به شێوازی دیموکراسی. کۆی ئه‌مان���ه فه‌نتازیای خودێتی دێننه ئاراوه :ئه‌ویش بڕوابوون به‌وه‌ی که چونکه تۆ خاوه‌ن���ی هێنده تواناو ئامراز‌و پێگه‌ی هه‌رشتێک تۆ بیڵێیت ده‌ست‌و برد ده‌بێته واقی���ع .به‌مانایه‌كی تر ،بۆ ش���تێک یان دیارده‌یه‌ک بۆئ���ه‌وه‌ی بێته ئاراوه هێنده به‌س���ه که له‌زاری س���ه‌رۆکی هه‌رێمه‌وه بوترێ���ت .ئه‌مه ره‌نگدان���ه‌وه‌ی دۆخێکی ده‌روونی ئاڵۆزه ک���ه فرۆید ناوی ده‌نێت توانا-گش���تگیریه‌که‌ی بی���ر .فرۆی���د ئه‌م دۆخه ده‌گه‌ڕێنێته‌وه بۆدۆخی پێش هاتنه ئارای ئاین ،چونک���ه له‌ئایندا ئه‌م توانایه ده‌ردێت به خودا .بۆ نموونه ئایه‌تی "کن فیک���ن" که له‌نێوان وتنی خوداو به واقیع بوونی وتنه‌که‌دا هیچ مه‌ودایه‌ک نییه .ببه ئه‌بێت.
نه‌وزاد ساڵح
ل���ه‌م رۆژان���ه‌دا نامیلكه‌ی���ه‌ك ب���هو ی ()42 ناونیشانه‌ی سهرهوه ب ه قهباره ی بچ���ووك كه له‌الی���ه‌ن به‌ڕێز الپه‌ڕه ی س���كرتێری گشتی (ی.ن.ك) جێگر هوه جه‌نابی د.بهره���ه‌م باڵوكرایه‌وه، ی ی خوێندن���ه‌وه‌ی به‌پێویس���تمزان دوا ی ئه‌م خوێندنه‌وه‌ی���ه‌ك ب���ۆ ناوه‌رۆك��� ی ده‌ستخۆش���یم نامیلكه‌ی ه بكه‌م .وێڕا ی له‌به‌ڕێزیان به‌چه‌ند خاڵێكیش سه‌رنج خۆم ده‌ربڕم ،ك���ه ره‌نگه دره‌نگ بێت باڵوكردن���ه‌وه‌ی ئ���ه‌م نامیلكه‌ی��� ه ك ه ی په‌رۆشی‌و دڵس���ۆزی‌‌و به‌ته‌نگه‌وه‌هاتن ی پێوه دیارهو زۆرهه‌ڵده‌گرێت، به‌ڕێزیان چونك��� ه (ی.ن.ك) ل���ه‌دوای س���اڵی ی ()2003هوه پێیناوه‌ت���ه قۆناغێك��� ی نوێوه‌و چه‌ندی���ن ته‌نگ���ه‌ژه‌‌و گێژاو سیاس���ی ناوخۆیی بۆدروس���ت بووهو تێپه‌ڕاندووه. -1س���ه‌ره‌تا له‌الپ���هڕه ()6داو له‌بنه‌م���ای یه‌كه‌م���دا به‌ڕێزیان ده‌ڵێن: ی ماڵی ی یه‌كێت��� (ماڵ���ه گه‌وره‌ك���ه ی هه‌موو هه‌موو )...به‌ڵێ راس���ته ماڵ تێكۆش���ه‌ره‌كانیه‌تی ،به‌اڵم پێویس���ت ه جه‌نابتان باش���تر ئاگادارب���ن ك ه له‌م ماڵه‌دا هه‌ندێك با تێكۆش���ه‌ریش بێت، به‌اڵم وه‌ك له‌ئه‌زه‌له‌و‌ه بۆی نوسرابێت ههر س���ه‌پانه‌‌و ش���وانه‌و پاس���ه‌وانه، ی هه‌ندێكی���ش با فایلداریش���بێت‌و زیان به یه‌كێت���ی گه‌یاندبێت‌و به‌رده‌وام ئه‌م حیزبه له‌كه‌دارده‌كات ،به‌اڵم ههر ده‌بێت ی ماڵ بێت! له‌و ماڵه‌دا براگه‌وره ی ی دووه‌مدا باسی گه‌وره‌ی -2له‌بنه‌ما جه‌نابی م���ام جه‌الل ده‌كه‌یت پێم وای ه كه‌س ناتوانێت ئین���كاری ئهو چه‌تر‌ه ی ی شاناز بكات‌و به‌ش���ێكی هه‌ره زۆر ئه‌م حیزب���ه بۆ جه‌نابی م���ام جه‌الل ده‌گه‌ڕێت���هوه ،به‌اڵم له‌هه‌مانكاتیش���دا ی ج���دی ئهوهی��� ه ك���ێ پرس���یار له‌دووله‌تبوونی یه‌كێتی بهرپرسیاره؟! ی س���ێیه‌مدا ده‌ڵێ���ن -3له‌بنه‌م���ا ی یه‌كێتی ی لێبڕاوانه بۆ ئهوه "كاركردن ی سیاسیو بكه‌ین ه حیزبی خاوه‌ن پرۆژه ....هتد". به‌ڕێ���زم ئه‌م ه وته‌یه‌كی جوانه ،به‌اڵم ی بكه‌ین ه كاتێ���ك ده‌توانی���ن یه‌كێت��� حیزب���ی خاوه‌ن پرۆژه‌ی سیاس���ی ك ه ی هه‌ندێك له‌س���ه‌ركردایه‌تی‌‌و به‌رپرسان ئ���ه‌م حیزب ه واز لهپرۆژه ئابوریه‌كانیان بهێنن‌و كاتی خۆیان ته‌رخان بكه‌ن بۆ ئۆرگان‌و رێكخس���تنه‌كانی یه‌كێتی یان ده‌توانن یه‌كێكیان بكه‌ن (سیاسه‌ت یان ی سیاسی ،به‌ڕای بازرگانی) نه‌ك بازرگان ی ی جه‌نجاڵی من ههر ئه‌مه‌ش ه���ۆكار ی ئه‌گه‌ر ئ���ه‌م حیزبه‌یه ،س���ه‌ركردایه‌ت ی سه‌ركردایه‌تیی ه چیداو‌ه له‌دروستكردن كۆش���كو تهالرو به‌نزینخانه‌‌و ده‌واجن‌و ی ی واڵتان‌و قۆرغكردن غه‌سل‌و بازرگانی ی ت���ر ،خۆئه‌گه‌ر بازاڕ‌و ده‌س���تێوه‌ردان سیاس���ه‌تیش ده‌كات ده‌با دڵسۆزانه‌و لێبڕاوان ه س���ه‌رقاڵی پرۆژه‌ی سیاسی بێت‌و یه‌كێتیش به‌مه گه‌ش��� ه ده‌كات، ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی ده‌بینرێ���ت هه‌ندێك له‌س���ه‌ركرده‌و به‌رپرس���ان ه���ه‌ردوو بواره‌كه‌یان قۆرغ كردووه. -4له‌الپ���هڕهی ( )9داو له‌به‌ش���ی ی یه‌كێتی‌‌و بۆچوونه جیاوازه‌كاندا ئهوه ئاش���كراكردووه "بوونی گله‌یی‌و ره‌خن ه ی نیشانه‌یه له‌سه‌ردروستی‌‌و له‌گه‌ڵ ئهوه به‌هێزی یه‌كێتی ،نیشانه‌ش ه بۆ ..هتد" ی جێ���ی خۆیه‌ت���ی بپرس���ین یه‌كێت��� له‌دوای به‌س���تنی كۆنگرهی سیێه‌مه‌و‌ه ی چ گۆڕانێك���ی به‌س���ه‌ردا هاتووه ،ئ ه ی چ���ۆن گرفتی نییه؟! ئ هی كۆنگره چ له‌میزاجی ئه‌م حیزب ه گۆڕی؟! ی ی كۆنگ���ره ئای���ا راس���پارده‌كان س���ێیه‌م وه‌كو خۆیان جێبه‌جێ كران؟ ی ئایا سیس���تمی س���زاو پاداشت كار ی ی گش���ت پێ كرا؟ جێگری س���كرتێر ی چاره‌سه‌ری دراس���ه‌كراو چۆنه؟! ئه ی چه‌ن���د لیژن���ه له‌كۆنگ���ره تاووتوێ ی بابه‌ته‌كانیان كرد؟ راس���ته به‌ش���ێك كێش���هو گرفته‌كانی یه‌كێتی بابه‌تین‌و ی له‌گه‌ڵ خۆیان ده‌یانهێنێت، گۆڕانكار ی ی ئه‌م حیزب ه كار به‌اڵم به‌سیستمكردن ی ناوخۆ بنهڕهتییهو كاركردن به‌په‌یڕه‌و ی له‌ئه‌رك ه هه‌ره‌سه‌ره‌كیه‌كانه ،كاركردن ی ی حیزب���ی له‌پیاده‌كردن��� رێكخ���راوه ی واقعی ئه‌م حیزبه‌دا هه‌ندێكجار نمون ه پێچه‌وانه‌م���ان پێده‌دات ،ب���ۆ نموون ه ی ی پڕ مێژوو بانگه‌ش��� ه كاتێك پارتێك
دیموكراسی‌‌و سۆسیال دیموكرات ده‌كات ی بنه‌ماكان���ی پهیڕهو ده‌كات��� ه "بنه‌ما ی ی كار هه‌ڵس���ه‌نگاندن‌و رێكخستنه‌وه ی پشتگیری (ته‌زكیه) چ حیزبی" ،بوون ئاماژه‌یه‌كمان پێده‌ڵێت ،ئایا ره‌وایه‌تیی ه به ماندب���وون؟ یاخ���ود كارێك ه وه‌ك ی ئهو ی ت���ر ك ه پێچه‌وانه ههر كاره‌كان ی ی كردیه دروشم په‌یڕه‌وه‌ی ه كه یه‌كێت ی س���ێی (به‌ره‌و گۆڕانكاری‌‌و كۆنگره ) ی كێت ه ی ی ن���او ی كێت ه ی ی س���پاندن چه به‌رهه‌م ساڵح ی ناكرێ���ت راس���پارده‌‌و پێش���نیاره‌كان ی ی ئهو كلت���وره ،به‌اڵم كاتێ���ك پارتێك ی مزاج��� كۆنگ���ره بكرێت��� ه قوربان��� ی ی سیاس���ی ده‌یه‌وێ���ت ببێت��� ه حیزب��� ی كارت تاكه‌كه‌س���ی ،هه‌موومان مانا ی ئاینده‌‌و قه‌یران���ه‌كان تێپه‌ڕێنێت ،ئهو س���ور ده‌زانین ،كۆنگره فێری ئهوه ی ی جومگه‌كان ی كێ ده‌بێت گروپانه ده‌بن��� ه له‌مپه‌ر ی س���ور حه‌ق كردین كارت چۆن ده‌بێت ،ناكرێت كارت ه سوره‌كان رێكخراو‌هی. ی ی ش���ێواز -7س���ه‌باره‌ت به بابه‌ت ی ئه‌ندامانی كۆنگرهی ه له‌ناو كه ده‌نگ��� ی ی رێكخس���تنی یه‌كێتی ك���ه له‌الپه‌ڕه ژووره‌كان���ی (م .س) بكرێت��� ه كارت ی ()15دا ئاماژه‌ت���ان پێداوه ،به‌ڵێ ئه‌م س���ه‌وز ،ئه‌م نمونه‌ی ه ل���ه‌چ مۆدێلێك ی سیاسی دونیا هه‌یه ،با ئێمه‌ش ش���ێوازی بیرۆكراتیه‌ته له‌ڕێكخس���تندا پارت ی سۆسیال ی���ان ئه‌م ت���ه‌رزه س���تالینیه له‌دنیادا فێربین ،به‌اڵم مودێرنی پارت ی ی ج���د له‌پاشه‌كش���ه‌دایه‌‌و پرس���یار دیموكرات شتیی تری فێركردوین! ی ی ()10دا هات���ووه لێرهدا ئه‌وه‌یه پێش���تر ك��� ه ئامارێك -5له‌الپ���هڕه ی ده‌درا به‌س���كرتێری گشتی ئایا (كێشه‌مان هه‌ی ه له‌پێناسه )...به‌ڕێزم وه‌هم ی چ هه‌ڵوێس���ته‌یه‌ك له‌س���هر ئهو ئامار‌ه الی هه‌موان ئاشكرایه له‌دوای پرۆسه رزگاری عێراقهوه به‌گشتی‌‌و له‌كوردستان وه‌همی��� ه وه‌رگی���را؟! هه‌روه‌كو ده‌ڵێن ی دهزگاو ی داهات���ی تاك���ه كه‌س (حیزب���ی كردوه‌ته خاوه‌ن��� ب���ه تایبه‌ت��� ی مان���دووی بیرۆكراتی)، به‌رزبووه‌ته‌وه‌‌و هاوواڵتیان حیزبایه‌تییان دامه‌زراوه‌یه‌ك تاڕاده‌ی���ه‌ك ال كاڵبووه‌ت���هوه ،چونك ه پارتی كرێكارانی به‌ریتانیا‌و سۆس���یال ی س���ویدتان وه‌ك نموون ه ی رووداوه‌كان‌و گۆڕانكاری���ه‌كان دیموكرات��� ره‌وت��� راس���ته‌وخۆ كاریگه‌رییان هه‌ی ه له‌سه‌ر هێناوه‌ته‌وه كه له‌جێی خۆیدای ه ده‌بێت ی ئهو ی سیاسیو كۆمه‌اڵیه‌تی هاوواڵتیان‌و س���وود له‌تێ���زه‌كان‌و به‌رنام���ه ژیان ی ئهو ی حی���زب كه‌متربووه‌ته‌وه ،ره‌نگ ه حیزبان ه وه‌ربگرین‌و ده‌ستبه‌ردار رۆڵ ی ئهو ش���ێوازه ته‌قلیدیه ببین‌و ئ���هو قهباره ئه‌م���ه یه‌كێ���ك له‌هۆكاره‌كان��� ی ئه‌م قه‌به‌یه‌ی كه دراوه ب ه رێكخستن كورت‌و ی ئهوه كاڵبوونه‌وه‌ی ه بێت ،وێڕا سس���تمه حیزبی ه س���تالینی ه له‌دنیادا پوخت بكرێته‌وه ،كه ئه‌مه‌ش بێگومان سه‌رده‌می به‌سه‌رچووه‌و پێویستمان ب ه به دیراسه‌و توێژینه‌وه ده‌كرێت. ی ی ()22دا ك ه باس��� -8له‌الپ���هڕه گۆڕانكاری له‌م میتۆده‌دا هه‌یه. هه‌ڵبژاردنت���ان كردووه ت���ه‌واو هاوڕام ی له‌گ���هڵ جه‌نابتاندا‌و منی���ش نموونه 2010/3/7ب���ۆ جه‌نابت‌و خوێنه‌رانیش له‌ه���ه‌ردوو كه‌ناڵی ئاس���مانی دیمان ه ی ی به‌ڕێز ده‌كات ده‌ڵێی ئه‌زمه‌یه! بۆ لێكدانه‌وه ده‌هێنم���هوه ك���ه دیمانه‌یه‌ك��� ی بچوكه‌و‌ه گرتویانه‌و ی (م .س) هه‌واڵ به گروپێك (جه‌عفه‌ر ئه‌مینكی) ئه‌ندام ی به‌ڕێزت���ان ده‌هێنمه‌و‌ه له‌وه‌ده‌چێ���ت ل���هو ده‌موچاوان ه زیاتر ی پارتی بیر ی ی تر ده‌س���ت نه‌كه‌وێ���ت‌و باق ی خه‌ڵك ك ه له‌گۆڤاری (وااڵپرێس) ژماره 19 ی دیك��� ه نه‌خوێن���ده‌وارو بێ ی خه‌ڵكان��� ی 2010دا ده‌ڵێت" :سه‌ركردایه‌ت س���اڵ ی راس���ت ه ی ئاگابن كه رێك پێچه‌وانه‌ك ه یه‌كێتی پالنی ده‌زگای هه‌ڵبژاردنه‌كه ی خۆی���ان په‌ی���ڕه‌و نه‌ك���رد" ره‌نگه ئهو ك��� ه ئه‌مه‌ش جۆرێكه له‌ق���ۆرغ كردن ی میدیایی وه‌ك بواره‌كانی دیكه. وته‌ی���هی به‌ڕێزیان له‌واقعی سیاس��� -11له‌كۆتا الپه‌ڕه‌دا ئومێد له‌س���هر ی ی ك ه پرۆس��� هی هه‌ڵبژاردن ئهو كاته تێدا بهڕێوه چوو ،ئاس���ۆیه‌كی به‌دیار ئ���هوه هه‌ڵده‌چنن كه یه‌كێت���ی ببێت ه كه‌وتبێت ،به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ش هه‌ڵبژاردنه‌و حیزب���ی ئاین���ده ،بابپرس���ین حیزب ه ی ی خۆی س���ه‌پاند .ئهو سۆش���یال دیموكراته‌كانی دنیا ب ه چ ده‌نگ حوكم��� ی بوونه‌ته حیزبی ئاینده؟! قسانه‌ش له‌سه‌ر ئاستی بااڵی یه‌كێت بۆچی جه‌نابت���ان ئامارێك وه‌رناگرن ی ی به‌پێچه‌وانه وتران ك ه س���ه‌ركردایه‌ت ی فره‌پۆس���تی، ی هه‌ڵبژاردن كه له‌س���هر دی���ارده ی ده‌زگا راسپارده‌و به‌رنام ه ێ ی ل ی چه‌ند گه‌نج هه‌ل���ی كاركردن كاریانكردو بهو هۆیه‌شه‌وه یه‌كێتی له‌و ئه ی پ���ێ نادرێت كاربكات‌و گیراوه‌و رێگا پرۆسه‌یه‌دا كورسی كه‌متر به‌ركه‌وت. -9له‌الپ���هڕهی ()23دا ده‌ڵێ���ن :دابمه‌زرێ���ت ،ب���ه‌اڵم س���ه‌دان ك���ه‌س ی تری���ان هه‌ی ه ی ك��� ه چه‌ن���د موچه‌یه‌ك "ره‌نگ ه ه���اوكار بووبین بۆ گێڕانه‌وه ...هتد" .به‌ڵێ به‌ڕێزتان هاوكار بوون ده‌هێنرێن���هوه داموده‌زگاكانی حیزب‌و ی جۆراوج���ۆره‌و‌ه ی حكوم���هتو به‌ن���او ی تواناس���از به داهێن���ان‌و به‌رنام ه ی به‌گرێبه‌ست مووچ ه وه‌رده‌گرن؟! گه‌نجان‌و به‌رنامه‌كانی تر بۆ گهڕانهوه پێویس���ت ه به‌ڕێزت���ان‌و هه‌م���وو گه‌نجان بۆ ناو ماڵه گه‌وره‌كه. ی (ی .ن .ك) له‌ه���هر ی ()27دا ده‌ڵێ���ن :س���ه‌ركردایه‌ت -10له‌الپ���هڕه "ده‌س���توه‌ردان له‌كه‌رت���ی تایب���هتو ئه‌گه‌رێكی دروس���تبوونی بۆش���اییه‌ك له‌نێوان جهماوهرو حیزبدا س���ه‌ره‌نجام به‌رته‌سككردنه‌وه ...هتد". ی ی س���ه‌روه‌ر ی له‌مێژوو ی زه‌ره‌رمه‌ندبوون به‌ڕێزم هه‌ندێك له‌به‌رپرسان قۆرغ ی ()13داو له‌به‌ش���ی -6له‌الپ���هڕه ی ێ ئ���ه‌وه‌ی ك���ه میلله‌ت ی نو فیك���رو ...ده‌ڵێ���ن (ك���ه سۆس���یال ئه‌م بواره‌یان كردووهو فرۆشتنی ته‌نده‌ر شۆڕش��� ی پێوه‌گرت، ی كورد پاش نشوست ده‌ست دیموكراس���ی په‌یوه‌ندی ب���ه بنهماڵهو ب ه خاڵ‌و خوشكه‌زاو خزم خزمێنه ته‌واو ی ئه‌م بۆش���اییه‌ش بهوه ناوچه‌گه‌رێتییه‌و‌ه نییه) .به‌ڵێ راسته ،ئه‌م بوار‌هی داگی���ر كردووه ،له‌یه‌كێك پڕكردن���هوه ی كوردس���تاندا له‌م س���اته‌دا ده‌بێ���ت ك���ه س���ه‌ركرده‌كان خاكیان ه ی له‌قه‌زاكان به‌اڵم له‌س���هر ئه‌م ره‌هه‌ن���ده یه‌كێت ی كوردی‌‌و پێیان له‌نگ رێك ب ه پێچه‌وانه‌و‌ه سیاسه‌ت ده‌كات‌و ده‌یان پرۆژه كاریان تیا ده‌كرێت ،به‌اڵم بێنه‌و‌ه نێو ماڵ ی ی ههر ده-یان هی به‌رپرسێكی گه‌وره‌یه .نه‌بێت پۆش���اك ه كوردیه كه‌تافیه‌كان ئێس���تا له‌سه‌ر ئاستی س���ه‌ركردایه‌ت ی جاران له‌به‌ر بكه‌ن���هوهو وازله‌بازرگان دیاردهی خێڵگه‌رای���یو ناوچ ه چێتی‌‌و ئایا ئه‌م ه مه‌نتیقی تیایه؟! ی گه‌له‌كه‌یان ی بهێنن‌و كارب���ۆ به‌رژه‌وه‌ند له‌الپ���هڕهی ()39داو له‌به‌ش��� ی پهیڕهو ش���ێخ چێتی‌‌و بنه‌ماڵ��� ه چێت ی ده‌كرێت‌و به‌ره‌و هه‌ڵكش���انیش ده‌چێت یه‌كێت���یو راگه‌یاندن���دا ده‌ڵێن":ئای���ا بك���ه‌ن ك��� ه یه‌كێكین ل���هو نه‌ته‌وان ه ی ناوه‌ڕاس���تدا گه‌وره‌ترین ی له‌ڕۆژهه‌اڵت��� به ش���ێوه‌یه‌ك كه ئه‌م ه له‌هه‌ره دیارده یه‌كێتی ،سیاس���ه‌تی سۆشیال میدیا ی گرنگتان غه‌درمان لێكراوه ،جارێكی تر راشكاوان ه مه‌ترس���یداره‌كانه ،بوونی س���ه‌نته‌ر‌ه هه‌یه؟" بێگومان پرسیارێك خێڵه‌كی���ه‌كان‌و زیندووكردنه‌و‌هی ئه‌م هه‌ژان���دووه چاوه‌ڕێی ئ���هوه ده‌كه‌ین ده‌ڵێ���م پێویس���ته (ی .ن .ك) له‌م ه ی هه‌ڵ هی چه‌ند به‌رپرس���ێك ی راگه‌یاندن بتوانن زیاتر باج ی ناوه‌ن���د ی مه‌كته‌ب كلت���وره خه‌ریكه به‌ش���ێكی ت���ه‌واو ی نه‌كرێت ه قوربانی حه‌زو ی نه‌دات‌و یه‌كێت جه‌س���ته‌ی ئه‌م حیزب��� ه داگیرده‌كات وه‌اڵمی ئه‌م پرسیار‌ه بده‌نه‌وه ك ه بوار ی ویس���ت‌و ئاره‌زوو ،بائه‌وه‌ش بڵێین ك ه ی به‌ڕێزیان���ه ،راگه‌یاندنێك ی كاركردن��� ی ته‌واو ك ه به‌رژه‌وه‌ندی ه گش���تیه‌كان ی له‌س���هر كۆمه‌ڵگ��� ه ده‌خات��� ه ژێرپرس���یاره‌وه‌‌و كاریگ��� هرو خێرا ب���ووهو ناتوانرێت ك ه هه‌مووم���ان ده‌زانین یه‌كێت ی نییهو ی ئاس���تی جه‌ماوه‌ری هیچ كێش ه حیزبی���ش ب���ه‌ره‌و تونێلێك���ی تاریك باس له‌ڕاگه‌یاندن بكرێت رۆڵی ئێزگ ه ی په‌لكێ���ش ده‌كات ،ئه‌م���ه له‌كاتێك���دا ده‌نگ���ی گه‌لی كوردس���تان ب ه تایبه‌ت ئه‌م حیزب��� ه خاوه‌ن���ی زۆرترین هێز ی ناتوانین (عه‌ش���ره‌ت ،خێڵ ،بنه‌ماڵه) له‌ڕاپه‌ڕین���دا نه‌كرێت ،ب���ه‌اڵم له‌هه‌مان مرۆییه‌و ئهوهی ك ه نیگه‌رانی‌‌و نابووت ی ی پۆلێن كاتیش���دا (تی .ڤی)یه ئاس���مانیه‌كان له‌م حیزب���ه‌دا خوڵقان���دو‌ه له‌هه‌ڕه‌م ی رێكخراوه له‌هیچ ئۆرگانێك��� ی س���ه‌ره‌وه‌دایه نه‌ك ئه‌ندام پۆل‌و ئه‌ندام بكه‌ی���ن ،له‌گه‌ڵ رێ���زی زۆرمان بۆ ئهو دیس���ان به‌ده‌رنین له‌ڕه‌خن���هو جار كلتوره ك���ه هه‌موومان په‌روه‌رده‌ین بۆ وا هه‌ی���ه له‌ی���ه‌ك رۆژدا ی���ه‌ك كه‌س كه‌رت.
ی رێك ب ه یه‌كێت پێچه‌وانه‌و‌ه سیاسه‌ت ده‌كات‌و ئێستا ی له‌سه‌ر ئاست ی سه‌ركردایه‌ت ی خێڵگه‌رایی‌‌و دیارده ناوچ ه چێتی‌‌و شێخ چێتی‌‌و بنه‌ماڵ ه چێتی پهیڕهو ده‌كرێت‌و به‌ره‌و هه‌ڵكشانیش ده‌چێت به‌شێوه‌یه‌ك ك ه ئه‌مه له‌هه‌ره دیارده مه‌ترسیداره‌كانه
كاتێك ده‌توانین ی بكه‌ین ه یه‌كێت حیزبی خاوه‌ن ی سیاسی پرۆژه كه هه‌ندێك له‌سه‌ركردایه‌تی‌‌و به‌رپرسانی ئه‌م حیزب ه واز لهپرۆژه ئابوریه‌كانیان بهێنن
تەندروستی
) )334سێشه‌ممه 2012/7/10
یاریه ئه‌لكترۆنییه‌كان مێشكی به‌سااڵچوان به‌هێز ده‌كه‌ن كۆمپیوته‌ر كردووه ،كه‌متر به‌ده‌س����ت كێش����ه‌كانی ه����زرو بیركردن����هوهوه ده‌ناڵێن����ن ،به‌مه‌ش كه‌متر تووش����ی نه‌خۆشی زه‌هایمر ده‌بنه‌وه. توێژه‌ران ئاماژه‌شیان به‌وه‌داوه كه ئهو كه‌سانه‌ی به‌ده‌ست زۆری كۆبونه‌وه‌ی پڕۆتین����ی ئه‌میلوی����د له‌مێش����كدا ده‌ناڵێنن ،زیاتر تووشی نه‌خۆشیه‌كانی زه‌هایم����هر ده‌بن ،چونك����ه پرۆتینی ئه‌میلوید په‌یوه‌ندی به‌په‌ره‌س����ه‌ندنی ئه‌م نه‌خۆش����یه‌ی مێشكه‌وه هه‌یه كه ئه‌وی����ش به‌هۆی كه‌م����ی چاالكییه‌وه رێژه‌كه‌ی به‌رزده‌بێته‌وه. نزیك����هی ٩٢٦كه‌س����ی ته‌مه‌ن نێوان ٧٠بۆ ٩٣س����اڵی به‌ش����دارییان له‌م لێكۆڵینه‌وه‌یه‌دا كردووه كه توێژه‌ران هه‌ڵساون به‌تۆماركردنی زانیارییه‌كان له‌سه‌ر سیس����ته‌م‌و ره‌وشتی ژیانیان‌و به‌راوردكردنی له‌گه‌ڵ ساڵی رابردودا. لێكۆڵینه‌وه‌ك����ه ئاشكراش����یكردووه كه ئهو كه‌س����انه‌ی به‌هیچ شێوه‌یه‌ك كۆمپیوتهرو راهێنانی وه‌رزشی ئه‌نجام ناده‌ن ،ئاس����تی توانای ناسینه‌وه‌یان ئهو به‌سااڵچوانه‌ی به‌شدارییان به‌كارهێنانی كۆمپیوته‌ر كردووه ،كه‌متر به‌ده‌ست كێشه‌كانی هزرو بیركردنه‌وه‌وه ده‌ناڵێنن ده‌گات����ه ،%١,٢٠ب����ه‌اڵم ئه‌وان����هی بیركردنه‌وه به‌ڕێژه‌ی %٧٥له‌الیه‌ن یاری ڤیدیۆیی له‌الیه‌ن كه‌سانی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی تازه‌ی پزیشكی (ئه‌ریزۆنا) ئاماژه‌یان به‌وه‌داوه كه ئهو كۆمپیوت����هر به‌كارده‌هێنن‌و راهێنانی . ه و ه سان ه ك و ه ئ هۆی ه بێت ه د ه و ه سااڵچو ه ب ئه‌مریكی ده‌ریخستووه كه ڕاهێنانی ه ل شدارییان ه ب ی ه سااڵچوان ه ب وه‌رزش����ی ئه‌نج����ام ده‌ده‌ن توان����ای ���ۆی � زانك ه ل ���ی � مریك ه ئ ���ی � ران ه توێژ كانی ه كێش و ی ترس ه م ی ه و ه مكردن ه ك و ی رزش ئه‌نجامدانی راهێنانی وه ���ی � كارهێنان ه ب ���ر � زیات و ی ��� � رزش ه و ناسینه‌وه‌یان ده‌گاته .%١٨,٣
ئه‌وانه‌ی كۆمپیوته‌ر به‌كارده‌هێنن‌و راهێنانی وه‌رزشی ئه‌نجام ده‌ده‌ن توانای ناسینه‌وه‌یان ده‌گات ه %١٨,٣
چۆن توشی نه‌خۆشی حه‌ساسیه‌ت (هه‌ستیاری) ده‌بیت؟ ئا :كورده عه‌بدولكه‌ریم
نینۆكه‌كانت بپارێزه هه‌بوونی نینۆكی رێك‌و جوان ئاره‌زوو ی هه‌موو كه‌س����ێكه ،كه‌مبونه‌وه‌ی هه‌ندێ له‌ڤیتامین����ه‌كان وه‌ك ڤیتامین (E, B )Aو كه‌می ئاس����نو كالیسیۆم ،ده‌بێته هۆی شكانی نینۆكه‌كان. ێ له‌نه‌خۆش����ییه‌كانی (پێس����ت) هه‌ند یش ،ش����كانی نینۆكه‌كان����ی له‌گه‌ڵدایه، كه‌مب����ون ی����ان الوازی پڕۆتین����ه‌كان باڵوترین نیشانه‌كانی ئهو كێشه‌یه‌یه ،بۆ چاره‌سه‌ركردنی ئهو كێشه‌یه‌ش ،به‌رهه‌مه س����پیاییه‌كان به‌تایبه‌تیش به‌كارهێنانی ماست چاره‌سه‌رێكی گونجاوه. به‌خواردن����ی یه‌ك فنجان ماس����تی كه‌م چ����ه‌وری ،ده‌توانی����ت زۆرتری����ن ب����ڕی كالیس����ۆمی پێویستی جه‌سته‌تان دابین بك����ه‌ن ،هه‌ڵبه‌ته س����ه‌ره‌ڕای س����ودی زۆری ب����ۆ نینۆك����ه‌كان ،كالیس����یۆم له‌چاره‌س����ه‌ركردنی هه‌وكردنی پێست‌و به‌هێزكردنی ئێس����كه‌كانیش كاریگه‌ری زۆری هه‌یه. به‌گوێره‌ی هه‌واڵه‌كه‌ی سایتی (زیبایی) دوای به‌رهه‌مه شیره‌مه‌نییه‌كان ،مادده خۆراكییه‌كانی دیكه‌ی وه‌ك (گۆش����تی س����ور ،ماس����یو هێلك����هی مریش����ك) یش له‌گه‌ش����هو س����ه‌المه‌تی نینۆكه‌كان كاریگ����ه‌رن ،باش����تر وای����ه ل����ه‌وه‌رزی زستان‌و له‌كاته س����ارده‌كاندا ،له‌كرێمه شێداركه‌ره‌وه‌كان س����ود وه‌ربگیردرێت تا نینۆكه‌كان هه‌میشه به‌ڕێكی‌‌و جوانی بمێنێنته‌وه.
نه‌خۆشی هه‌ستیاری یاخود (حه‌ساسیه‌ت) نه‌خۆشییه‌كی كوشنده‌یه‌و ره‌نگه زۆرینه‌ی كه‌س توشی جۆرێك له‌جۆره‌كانی هه‌ستیاری ببێت. هۆكاره‌كانی هۆكاره‌كانی هه‌ستیاری گه‌لێك زۆرن، به‌اڵم به‌ش����ێوه‌یه‌كی گش����تی هه‌موو ده‌رمان����ه‌كان ئه‌گه‌ری دروس����تكردنی حه‌ساسیه‌تی كتوپڕیان هه‌یه ،هه‌روه‌ها س����ه‌رجه‌م خۆراكه‌كان‌و به‌تایبه‌تیش ش����یره‌مه‌نییه‌كان (هێلكه ،خواردنه گوێزیی����ه‌كان) ئه‌گ����ه‌ری زۆری هه‌یه مرۆڤ توشی هه‌ستیاری كتوپڕ بكات. هه‌روه‌ه����ا مێش����هه‌نگ‌و زه‌رده‌واڵه‌ش هه‌ستیاری دروست ده‌كه‌ن. كاتێك مادده‌یه‌كی نامۆ ده‌گاته لهش خانه‌كانی به‌رگ����ری لهش زۆر چاالك ده‌ب����نو ده‌بن����ه هۆی رش����تنی چه‌ند مادده‌یه‌كی كیمیایی ك����ه كارده‌كاته س����هر هه‌م����وو ئه‌ندامه‌كان����ی لهش به‌تایبه‌تی دڵ‌و ده‌ماره‌كان‌و سییه‌كان‌و كۆئه‌ندامی هه‌رس. بۆ نمون����ه كاتێك مێش����هه‌نگێك یان زه‌رده‌واڵه‌یه‌ك ده‌دات به‌كه‌س����ێكه‌وه یه‌كس����هر چه‌ند نیش����انه‌یه‌ك له‌سه‌ر جه‌سته‌ی كه‌سه‌كه ده‌رده‌كه‌وێت وه‌ك سوربوونه‌وه‌ی ش����وێنه‌كه‌و ئاوسانی. هه‌روه‌ه����ا چه‌ن����د كاردانه‌وه‌یه‌كی تر له‌سه‌ر خانه به‌رگرییه‌كانی لهش به‌هۆی رژانی چه‌ن����د مادده‌یه‌ك����ی كیمیایی روده‌دات‌و ده‌بێته ه����ۆی فراوانبوونی ده‌ماره‌كانی له‌ش‌و كه‌مبوونی په‌ستانی خوێن‌و ئه‌ستوربوونی بۆری هه‌ناسه‌‌و توشبوون به‌ته‌نگه نه‌فه‌سی. هه‌روه‌ه����ا چه‌ند نیش����انه‌یه‌كی تر كه ره‌نگ����ه زۆر كتوپڕ روب����دات له‌كاتی هه‌س����تیاری ب����وون به‌ده‌رم����ان یان
جۆری خۆراك گرنگه بۆ ئافره‌تی دووگیان ئافره‌تی دووگیان بهرپرسیاره له‌ته‌ندروستی كۆرپه‌له‌كه‌ی ،چونك ه تاك ه سه‌رچاوه‌ی خۆراك ه بۆی، له‌به‌رئه‌وه پێویست ده‌كات ك ه ئافره‌تی دووگیان گرنگی زۆر بدات به‌خۆراك‌و شێوه‌ی خواردنی رۆژانه‌ی. بی���رو رایه‌ك���ی هه‌ڵه هه‌ی���ه كه ده‌ڵێ ئافره‌ت���ی دووگی���ان بای���ی دوو كه‌س به‌ب���ڕی زیاد خ���ۆراك بخ���وات ،به‌اڵم له‌ڕاستیدا كۆرپه‌ل ه پێویستی به‌بڕێكی كه‌می وزه‌وه هه‌ی��� ه كه ده‌بێ ئافره‌تی دووگیان له‌خۆراكیدا زیادی بكات. ئهوهی س���ه‌باره‌ت به خۆراكه‌وه گرنگ ه ئه‌وه‌یه كه گرنگی ب��� ه جۆری خۆراك بدرێت ن���ه‌ك زیادكردنی بڕی خۆراك‌و
زیادكردنی وزه (كالۆری) ك ه ته‌ندروستی باش���تر بۆ دایك‌و كۆرپه‌له‌كه‌ی دابین بكات ،بۆ نمون ه كالس���یۆم (چوار جار شیر یان به‌رهه‌مه‌كانی شیر وه‌كو ماست یان په‌نیر) ،فۆلیك ئه‌سید بۆ پاراستنی كۆرپه‌له له‌س���ه‌قه‌تی رۆڵی س���ه‌ره‌كی هه‌یه ،س���ه‌وزه‌‌و رووه‌ك ه پاقله‌ییه‌كاندا به‌ڕێژه‌یه‌ك���ی ب���اش فۆلیك ئه‌س���ید له‌خۆده‌گرن .ئاس���ن له‌به‌ر كه‌مخوێنی ك��� ه زۆرب���هی ئافره‌ت��� ه دووگیانه‌كان تووشی ده‌بن (گۆشت ،هێلكه ،نیسك، س���پێناغ ،پاقله‌مه‌نییه‌كان ،ڤیتامین c بۆ به‌هێزكردنی به‌رگری له‌ش‌و هاندانی هه‌ڵمژینی ئاسن له‌كۆئه‌ندامی هه‌رسدا (میوه‌ی م���زر ،قه‌ڕنابیت ،كیوی ،گه‌اڵ سه‌وزه‌كان).
دواكه‌وتن له‌چاره‌سه‌ركردنی نیشانه‌ی نه‌خۆشییه‌كه ده‌بێته هۆی مردنی كه‌سه‌كه
چارهس����هره بۆ توشبوون له‌نه‌خۆشی هه‌ستیاری ،پێویسته ئاگاداری پزیشك بكه‌یته‌وه ئه‌گه‌ر هه‌س����تیاریت هه‌بوو به‌هه‌ر جۆره ده‌رمانێك یان ده‌رزییه‌ك واتا زۆر گرنگه ئهو ده‌رمانه‌ی به‌كاری ده‌هێنیت بزانیت هه‌ستیاریت هه‌یه پێی یان نا ،ی����ان دوركه‌ویته‌وه له‌و جۆره خواردن����هی هه‌س����تیاریت پێی هه‌یه، له‌ماوه‌یه‌ك����ی زۆر كورتدا كه‌س����ه‌ك ه ههر كاتێكیش توش����ی نیش����انه‌كانی له‌هۆش خۆی بچێت. هه‌س����تیاری بویت یه‌كس����هر پزیشك ئاگادار بكه‌وه به‌بێ دواكه‌وتن ،چونكه خۆپاراستن دواكه‌وتن له‌چاره‌سه‌ركردنی نیشانه‌ی ی ه ئاماژ ���كان به‌گش����تی وه‌ك پزیش� نه‌خۆش����ییه‌كه ده‌بێته ه����ۆی مردنی ���ترین � باش ���تن پێده‌ك����ه‌ن خۆپاراس� كه‌سه‌كه.
دواكه‌وتن له‌چاره‌سه‌ركردنی نیشانه‌ی نه‌خۆشییه‌ك ه ده‌بێت ه هۆی مردنی كه‌سه‌كه
خ����واردن یان پێوه‌دان����ی ههر مێش‌و مه‌گه‌زێ����ك ،ئهو نیش����انانه‌ش بریتین له‌ده‌ركه‌وتنی په‌ڵه‌ی س����ور له‌س����هر پێس����ت به‌ش����ێوه‌ی "لیر" زۆر كتوپڕ روده‌دات ،ی����ان ئاوس����انی ده‌موچاوو لێوه‌كان‌و ته‌نگه‌نه‌فه‌س����ی كه ره‌نگه
15
وه‌رزش له‌كاتی فێنكیدا بكه
د.ئاالن گیرتله‌ر پسپۆڕی نه‌خۆشییه‌كانی دڵ له‌زانكۆی (ئه‌لباما پیبرمنگهام) هۆشداریداوه كه ئه‌نجامدانی راهێنانی وه‌رزشی بۆ ماوهی چه‌ند كاتژمێرێك له‌ده‌ره‌وه‌ی ماڵ له‌وه‌رزی هاویندا زیانێكی زۆر به‌ته‌ندروستی دڵ ده‌گه‌یه‌نێت.
گیرتله‌ر ئاماژه‌ی به‌وه‌داوه كه بهو پێیه ی پل���هی گه‌رما له‌وه‌رزی هاوین���دا ده‌بێته هۆی زیادكردنی پاڵه‌په‌س���تۆ له‌سه‌ر دڵ به‌تایبه‌ت له‌كات���ی ئه‌نجامدانی راهێنانی وه‌رزش���یدا ،بۆیه راهێنان‌و كه‌شوهه‌وای گه‌رم پله‌ی گه‌رمای لهش به‌رزده‌كاته‌وه كه ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ندی به به‌رزكردنه‌وه‌ی مه‌ترسی كێشه‌كانی دڵه‌وه هه‌یه. هه‌روه‌ه���ا رونیكردۆت���هوه كه جه‌س���ته بۆئ���ه‌وه‌ی خوێنێكی ب���اش بنێرێت بۆ روخس���ار پێویس���تی به‌س���اردكردنه‌وه هه‌یه ،بۆیه له‌كاتی ئه‌نجامدانی وه‌رزشدا له‌كه‌ش���وهه‌وای گه‌رمدا ،خوێنێكی كه‌م ده‌چێت بۆ ماس���ولكه‌كان‌و ئه‌م كاره‌ش لێدانی دڵ زیاتر ده‌كات. ناوب���راو ئام���اژه‌ی به‌وه‌ش���داوه ك���ه په‌یوه‌ندییه‌ك���ی به‌هێ���ز له‌نێ���وان به‌رزبوونه‌وه‌ی پله‌ی گه‌رمای كه‌شوهه‌واو هه‌وكردنی ماس���ولكه‌كان‌و سه‌رئێش���هو به‌رزبونه‌وه‌ی پله‌ی گه‌رمای جه‌س���ته‌دا هه‌یه.
قژت له‌گه‌رمای هاوین بپارێزه به‌پێی هه‌واڵێكی سایت ی (سه‌المه‌ت نیوز) پس���پۆڕانی پێس���ت‌و موو ئامۆژگاریمان ده‌ك���ه‌ن ،كه له‌ڕۆژان���ی گه‌رمی هاویندا، كاڵو له‌س���هر بكه‌ین ،یان ئهو ماس���كانه به‌كاربهێنی���ن ك���ه قژم���ان ده‌پارێ���زن تاوه‌كو تیش���كی خۆر‌و تیش���كی سه‌روو وه‌نه‌وش���ه‌یی زیان به‌قژمان نه‌گه‌یه‌نێت، هه‌روه‌ها ئامۆژگاریمان ده‌كه‌ن كه خۆمان دووربخه‌ینه‌وه لهش���ۆردنی ق���ژ به‌ئاوی گ���ه‌رم‌و له‌بری ئهوه به‌ئاوی س���ارد یان ش���یله‌تێن قژمان بشۆرین ،یان ده‌توانین هه‌فتان���ه جارێك یان دووج���ار ،قژمان چه‌ور بكه‌ین تا له‌وش���كبون بیپارێزین، بۆ ئه‌وه‌ش ده‌توانی���ن به‌درێژایی وه‌رزی هاوین ،سود له‌شامپۆ شێداركه‌ره‌وه‌كانی قژ وه‌ربگرین. پزیشكانی پێست‌و موو هۆشداری ده‌ده‌ن س���ه‌باره‌ت كاریگه‌ریی خراپ���ی ماده‌ی كلۆر له‌س���هر قژ ،چونكه كل���ۆر زیانی زۆری هه‌یه بۆ پێس���ت‌و پێویسته دوای ده‌رچ���وون له‌مه‌له‌وانگه‌كان ،به‌ش���امپۆ قژمان بش���ۆرین ،تا كل���ۆر به‌قژمانه‌وه نه‌مێنێته‌وه.
بانيژه
د .ره‌وشت ره‌شید پسپۆڕی نه‌خۆشیه ده‌رونیه‌كان خوێنەرانی بەڕێزی گۆش���ەی "بانیژە"ی د.رەوش���ت رەشید لەم ژمارەیەدا بەھۆی کاری تایبەتی بەڕێزیانەوە س���تونەکەی باڵو نابێتەوە لەگەڵ داوای لێبوردن. ل.تەندروستی
16
xwenden.awene@gmail.com
) )334سێشه‌ممه 2012/7/10
كردنه‌وه ی 10زانكۆ ی نوێ له‌ژێر توێژینه‌وه‌دایه
له‌ماوه‌ی یه‌ك مانگدا 14بڕوانامه‌ی ته‌زویر له‌زانكۆ ئه‌هلییه‌كان ئاشكرابوون ئا :نزار گزالی
خوێندنی ئه‌هلی وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ رایده‌گه‌یه‌نێت كه ژماره‌یه‌ك زانكۆی نوێ داوای دامه‌زراندن‌و كردنه‌وه‌یان پێشكه‌شكردووه‌‌و مۆڵه‌تی 10له‌و زانكۆیانه‌ش له‌ژێر توێژینه‌وه‌دایه .هه‌روه‌ها كۆمه‌ڵێك رێوشوێنی نوێ بۆ ئاشكراكردنی بڕوانامه‌ی ته‌زویر ئاشكراده‌كات‌و له‌مساڵیشدا نزیكه‌ی 100خوێندكاری له‌سه‌ر گزیكردنی تاقیكردنه‌وه فه‌سڵكردووه.
دكتۆر جه‌مال كه‌مال حسێن
داواكاری زۆر هه‌یه بۆ كردنه‌وه‌ی زانكۆ له‌دیمانه‌یه‌ك���ی ئاوێنه‌دا به‌ڕێوه‌به‌ری خوێندن���ی ئه‌هل���یو یاری���ده‌ده‌ری به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی خوێندن‌و پالندانان له‌وه‌زاره‌ت���ی خوێندن���ی ب���ااڵ ،دكتۆر جه‌م���ال كه‌مال حس���ێن رونیك���ردهوه به‌پێی دوا بڕیاری ئه‌نجومه‌نی وه‌زاره‌ت، دوو پێوه‌ر دانراون بۆ كردنه‌وه‌ی زانكۆ له‌كوردس���تان ،یه‌كه‌می���ان ئه‌وه‌یه كه یه‌كێك له 500زانكۆ یه‌كه‌مه‌كانی جیهان بێت كه له‌ڕێبه‌ری یونس���كۆدا هاتووه، دووه‌م زانكۆك���ه ژێرخ���ان‌و ژم���اره‌ی مامۆس���تاو پرۆگرام���ی خوێندنی ته‌واو بێ���ت .د.جه‌مال ئه‌وه‌ش���ی رونكرده‌وه له‌ئێس���تادا ژماره‌یه‌ك���ی زۆر له‌خه‌ڵك‌و له‌زانكۆكان���ی دیكه‌ی جیه���ان هاتوون داوای كردن���ه‌وه‌ی زانك���ۆ ده‌ك���ه‌ن له‌هه‌رێمی كوردستان" ،به‌اڵم ئهو زانكۆ ئه‌هلی وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ رایگه‌یاند ئه‌هلییانه‌ی ئێستا هه‌ن به‌ڕاستی ئێمه چاكس���ازیی زۆریان ده‌س���تپێكردووه، تاڕاده‌ی���ه‌ك له‌به‌ش���ێكیان رازی نین‌و له‌وان���ه‌ش پێش���تر جگ���ه له‌به‌ش���ه پ���اش پۆلێنكردن���ی داواكارییه‌كانیش ئه‌ندازه‌ی���یو پزیش���كیه‌كان پێوه‌رێكی 10زانكۆم���ان له‌به‌رچ���اوه ،ئه‌گ���هر دیاركراو نه‌بوو ،ههر قوتابیه‌ك‌و به‌هه‌ر توانرا له‌مس���اڵدا بكرێنه‌وه ،به‌اڵم زۆر ئاس���تێك وه‌رده‌گیرا" ،بۆی���ه ئێمه بۆ زه‌حمه‌ته‌‌و هێشتا له‌ژێر توێژینه‌وه‌دان‌و س���ه‌رجه‌م پس���پۆڕیه‌كان پێوه‌رم���ان دان���ا ،پێش���تر قوتابی كۆنم���ره‌ی 50 ئه‌گه‌ر كرانه‌وه ئهوه رایده‌گه‌یه‌نین". هه‌بوای���ه له‌یاس���ا وه‌رده‌گیرا ،ئێس���تا به‌ش���ی یاس���امان كردوه‌ته 65نمره‌‌و كه‌موكوڕیی زانكۆ ئه‌هلییه‌كان د.جه‌مال رایگه‌یاند ئه‌وان له‌كوالێتی دیاریش���مانكرد كه هیچ زانكۆیه‌ك بۆی هه‌ندێ���ك زانك���ۆ رازی نی���ن "ئه‌گه‌ر نییه له 200قوتاب���ی زیاتر وه‌ربگرێت، س���ه‌رنجی ساڵی رابردوش���تان دابێت" ،چونكه هه‌ستمانكرد ژماره‌ی ده‌رچوانی ئێمه قوتابیمان به 1ـ 2زانكۆ نه‌دا ،بۆ یاسا له‌پێداویستی بازاڕ زیاتری كردووه، ئهوهی كوالێتی خۆیان به‌رز بكه‌نه‌وه" .له‌گه‌ڵ رێزم هه‌س���تمان كرد ده‌رچووی هه‌روه‌ها باسی له‌وه‌شكردووه له‌زانكۆی یاسا هه‌ندێكیان له‌پرسگه‌‌و له‌ئه‌رشیف‌و لوبنانی فه‌ره‌نسی خوێندنی ماسته‌ریان ت���اد ...كاری���ان ده‌ك���ردو داده‌نران". راگرت���ووه ،چونكه تێبینییان له‌س���هر هه‌روه‌ها لهبارهی رێككاری ده‌وامكردن‌و ئه‌دائ���ی خوێندنی بااڵی ئ���هو زانكۆیه ج���ۆری مامۆس���تاوه زۆر جه‌خ���ت هه‌یه .هه‌روه‌ه���ا به‌ڕێوه‌به‌ری خوێندنی كراوه‌ت���هوه ،نه‌وعیه‌ت���ی تاقیگ���ه‌كان
له‌مساڵدا 100 خوێندكاری زانكۆ ئه‌هلییه‌كان له‌سه‌ر گزیكردن‌و قۆپیه فه‌سڵكراون
قۆپیه‌کردن دیارده‌یه‌که له‌ئاماده‌ییه‌کانه‌وه گواستراوه‌ته‌وه بۆ زانکۆکان گرنگی پێدرا ،جگه له‌مه رێكخس���تنی تاقیكردنه‌وه‌كان ،كه ئه‌مساڵ به‌ده‌یان قوتاب���ی به‌هۆی قۆپیه‌ك���ردن له‌زانكۆ ئه‌هلیه‌كان فه‌سڵ كران ،كه ژماره‌كه‌یان نزیك���هی 100قوتاب���ی ب���وو ،ئه‌مه‌ش واده‌گه‌یه‌نێ���ت ك���ه پێداچونه‌وه‌ی���ه‌ك هه‌یه له‌ئه‌دائی زانكۆكان به‌سوپاسه‌وه ئه‌وانیش هاوكاربوون له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌ت‌و جێبه‌جێی رێنماییه‌كانیان كرد. بڕوانامه ساخته‌كان ئاشكرا ده‌كرێن به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری خوێندن���ی ئه‌هل���ی له‌وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ ،د.جه‌مال باس له‌وه‌ش ده‌كات له‌پارساڵه‌وه لیژنه‌یه‌كیان دروس���تكردووه ب���ۆ پێداچون���ه‌وه‌ی بڕوانام���ه‌كان كه خۆی س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌كات" ،ده‌چینه ناو دۆسیه‌ی سه‌رجه‌م قوتابی���ه‌كان‌و له‌س���ه‌رجه‌م زانكۆكان دۆس���یه به‌دۆس���یه هه‌ڵیده‌ده‌ینه‌وه". رونیش���یكرده‌وه ش���اره‌زاییان له‌جۆری واژۆ م���ۆرو پێوه‌ره‌كان���ی بڕوانامه‌كانی ههرێم���ی كوردس���تان‌و ئه‌وان���هی كه لهناوهندو باشوری عێراقیش ده‌رده‌چن په‌یدا ك���ردووه ،ه���هر بڕوانامه‌یه‌كیش ك���ه گومانێكی س���اده‌یان لێی هه‌بێت، هه‌ڵیده‌گ���رن‌و راس���تاندنی بۆده‌كه‌ین‌و به‌نوس���راوی فه‌رمی ل���هو په‌روه‌ده‌یه
داوای ده‌ك���ه‌ن ك���ه لێ���ی ده‌رچووه، هه‌روه‌ه���ا زۆرینه‌ی ئهو بڕوانامانه‌ی كه زۆریان ساخته‌ن ئه‌وانه‌ن كه لهناوهندو باش���ور بۆی���ان هات���وون به‌تایبه‌ت���ی له‌موس���ڵ‌و كه‌ركوك‌و به‌غ���دا" ،ته‌نها له‌ماوه‌ی مانگی راب���ردو 14بڕوانامه‌ی س���اخته‌مان ئاشكرا كردووه" .هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ش���ی راگه‌یاند كه گش���تاندنێكیان بۆ س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‌و س���ه‌رجه‌م وه‌زاره‌ته‌كان كردووهو تیایدا داوایان ك���ردووه هی���چ بڕوانامه‌یه‌كی خوێندنی ئه‌هلی باوه‌ڕی پێنه‌كرێت كه له‌الی ئه‌وان په‌س���ه‌ند نه‌كرابێت" ،كه هاتیش بۆالی من ،من داوای بڕوانامه‌ی ئاماده‌ی���ی لێده‌ك���ه‌م ،كه ته‌ماش���ای بڕوانام���هی ئاماده‌ییه‌كه‌م كرد‌و گومانم لێی هه‌بوو راستاندنی بۆ ده‌كه‌م ،كه‌واته من خه‌ڵكێك���م گرتووه ،بڕوانامه‌ش���ی له‌زانكۆ ئه‌هلی���ه‌كان وه‌رگرتووه دواتر بڕوانامه‌كه‌مان لێ سه‌حب كردۆته‌وه". هاوكات له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ش���دا نوسراوێكیان كردووه له‌ڕێگای وه‌زاره‌ته‌وه بۆ به‌غدا‌و وتویانه قوتابییه‌ك���ی زۆری عه‌ره‌بمان هه‌یه له‌زانكۆ ئه‌هلیه‌كانی هه‌رێم‌و "ههر بڕوانامه‌یه‌كی هه‌رێمی كوردستان له‌زانكۆ ئه‌هلی���ه‌كان كه ده‌رده‌چێت باوه‌ڕی پێ مه‌ك���ه‌ن ئه‌گه‌ر له‌وه‌زاره‌ت���ی خوێندنی
فۆتۆ :تایبه‌ت
بااڵ په‌س���ه‌ند نه‌كرابێت ،ئیتر دووباره هه‌مان رێو ش���وێنیان له‌گه‌ڵ ده‌گرین ه به‌ر كه له‌س���ه‌ره‌وه ئاماژه‌م بۆی كرد". له‌كۆتاییشدا د.جه‌مال ئه‌وه‌شی باسكرد كه ئهو س���ه‌رقاڵی كردنه‌وه‌ی به‌شێكه به‌ناوی به‌ش���ی سه‌رپه‌رشتیاری زانكۆ ئه‌هلییه‌كان ،كه ده‌یه‌وێت له‌و رێگایه‌وه لێكۆڵین���هوه له‌بڕوانام���ه ،لێهاتوویی، كه‌سایه‌تی‌و نازناوی زانستی مامۆستای زانك���ۆ ئه‌هلیی���ه‌كان‌و له‌پرۆگرامی ئهو زانكۆیانه بكات‌و "تائێس���تا نه‌متوانیوه ئهو كاره بك همو هۆبه‌یه‌كم كردوه‌ته‌وه، ب���ه‌اڵم كارمه‌ندم نیی���هو به‌دڵنیاییه‌وه به‌رنامه‌ی وه‌زاره‌ت بۆ س���ااڵنی داهاتوو ئه‌وه‌یه بچین بزانین ئهو مامۆستایانه‌ی له‌زانك���ۆ ئه‌هلییه‌كان وان���ه ده‌ڵێنه‌وه چ كه‌س���ێكن ،بڕوانامه‌كه‌ی���ان راس���ته یان ن���ا؟ ئای���ا نازناوی زانس���یتییان هه‌یه ی���ان نا؟ ئایا ئه‌م مامۆس���تایانه رێگه‌كانی وان���ه وتنه‌وه‌ی���ان بینیوه‌و ده‌توانن م���اده بگه‌یه‌نن���ه قوتابی؟". هه‌روه‌ها جه‌غتیكرده‌وه "تائێس���تا له‌و رووه‌وه كاری زۆر ج���دی نه‌كراوه ،بۆیه له‌داهاتوودا له‌چوارچێوه‌ی چاكسازیو به‌رزكردن���ه‌وه‌ی ئاس���تی زانس���تی زانك���ۆ ئه‌هلیی���ه‌كان ،ده‌چینه نێو ئهو بابه‌ته‌ش".
پهروهرده دان به‌كه‌موكورتییه‌كانی كۆنترۆڵی به‌كالۆریدا ده‌نێت
"پێداچونهوهو چاره‌سه‌ركردن ته‌نها بۆ میدیاكانه‌‌و ههر ده‌فته‌رێك پشكنراوه دووباره ناكرێته‌وه" ئا :الپهڕهی خوێندن هه‌رچه‌نده به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی ئه‌زمونه‌كان له‌چه‌ند لێدوانێكی رۆژنامه‌وانیدا جگه له‌هه‌ندێ كه‌موكوڕیی په‌یوه‌ست به‌خزمه‌تگوزاری ،رودانی هه‌ڵه‌ی له‌پشكنینی تاقیكردنه‌وه‌كانی 12ی ئاماده‌یی ئه‌مساڵی خوێندن 2012 ره‌تكرده‌وه ،به‌اڵم له‌میانه‌ی دانیشتنی هاوبه‌شی وه‌زاره‌تی پهروهردهو لیژنه‌ی په‌روه‌رده‌ی په‌رله‌ماندا دانی به‌بوونی كه‌موكوڕیدا ناوه. س���ه‌رچاوه‌یه‌كی به‌ش���دار‌و ئ���اگادار له‌كۆبونه‌وه‌ی هاوبه‌ش���ی نێوان وه‌زاره‌تی پ���ه‌روه‌رده‌‌و لیژنه‌ی په‌روه‌رده‌ی په‌رله‌مان كه ناوه‌ڕاس���تی هه‌فته‌ی رابردوو له‌هه‌ولێر ئه‌نجام���درا ،به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند له‌میانه‌ی دانیش���تنه‌كه‌دا س���تافی وه‌زاره‌ت ك���ه له‌وه‌زی���ری پ���ه‌روه‌رده‌‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گش���تی ئه‌زموون���ه‌كان پێكهاتب���وون به‌رگرییان له‌هه‌ڵوێس���تی خۆیان كردووهو جه‌غتیان له‌وه‌كردوه‌ته‌وه كه له‌پشكنینی تاقیكردنه‌وه‌كان���ی 12ی ئاماده‌یی���دا هه‌ڵ���هی زۆر رویانن���ه‌داوه‌‌و مه‌س���ه‌له‌كه له‌هه‌ندێ كه‌موكوڕیی وه‌كو دابیننه‌كردنی س���اردكه‌ره‌وه‌‌و خراپی ته‌والێ���ت‌و كۆنی مێزه‌كانی پش���كنین تێپه‌ڕ ناكات‌و ئهوهی روی���داوه هه‌ڵمه‌تی راگه‌یاندن بووه له‌دژی پرۆسه‌كه .ئه‌م سه‌رچاوه‌یه باس ی له‌وه‌شكرد وه‌زاره‌تی پهروهرده ناڕاسته‌وخۆ ئاماژه‌یان به‌وه‌كردووه كه نه‌ده‌بوو لیژنه‌ی په‌رله‌مان میدیاكانی���ان ببردای���ه له‌گ���هڵ خۆیان‌و كاره‌كه له‌نێوان هه‌ردووالدا تاووتوێ بكرایه
پاش هه‌ڵمه‌تێکی ئیعالمی‌و ره‌خنه‌گرتنێکی زۆر له‌کۆنتڕۆڵ وه‌زیری پهروهرده چووه ناو مامۆستا پشکنه‌ره‌کان ئه‌نجامی باش���تری ده‌بوو ،به‌اڵم هه‌ندێك له‌و په‌رله‌مانتارانه‌ی كه كه‌موكوڕییه‌كانی كۆنترۆڵی���ان ئاش���كراكردووه ره‌خنه‌یان له‌وه‌زیر گرتوه كه بۆچی خۆی س���ه‌ردانی كۆنترۆڵ���ی پش���كنینی 12ی ئاماده‌ی���ی نه‌ك���ردووه ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی كه‌موكوڕییه‌كان ببینێ���ت‌و ته‌نه���ا ئی���داره‌ی كۆنترۆڵ���ی به‌س���ه‌ركردوه‌ته‌وه ،هه‌روه‌ها ئه‌وه‌یان بۆ وه‌زیر‌و به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی ئه‌زموونه‌كان رونكردوه‌ته‌وه كه چۆن مامۆستایه‌ك ئاوی خواردن���ه‌وه‌ی پاك ،چ���ا ،خزمه‌تگوزاری فێنككهرهوه ،ش���وێنی گونج���اوی نه‌بێت
ده‌توانێت به‌دروست نمره بۆ خوێندكاران دابنێت؟ له‌وه‌اڵمی ئه‌م ره‌خنانه‌شدا وه‌زیر ئاماژه‌ی به‌وه‌كردووه له‌میانه‌ی س���ه‌ردانی كۆنترۆڵدا پێیان وتووه نابێت كه‌س بچێته ناو هۆڵه‌كانی پشكنین‌و په‌رله‌مانتارێكیش پێ���ی بڕی���وه "جه‌ناب���ت وه‌زیریت چۆن ناتوانیت بڕۆی���ت؟ ئهوهی وای به‌تۆ وتوه ویس���تویه‌تی كه‌موكوڕییه‌كان په‌رده‌پۆش ب���كات‌و تۆ ناڕۆی���ت بزانیت چ���ۆن نمره داده‌نێن‌و چۆن ده‌فته‌ر ده‌پشكنن ،به‌ڵكه ده‌ڕۆی���ت بزانی���ت بارودۆخی���ان چۆنه". هه‌روه‌ها ره‌خن���هی ئه‌وه‌ش له‌به‌ڕێوه‌به‌ری
فۆتۆ :وه‌زاره‌ت
گش���تی ئه‌زموونه‌كان گی���راوه كه ته‌نها پشتی به‌قس���هو رونكردنه‌وه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ر‌ه راس���ته‌وخۆكانی كۆنترۆڵ به‌ستوه‌‌و خۆی به‌مه‌یدانی���ی نه‌چوه‌ته ناو مامۆس���تایانی پشكنه‌ر تا بزانێت بارودۆخیان چۆنه‌‌و ههر ئه‌مه‌ش وایكردووه زۆربه‌ی كه‌موكوڕییه‌كانی پرۆس���هی پش���كنین تێپ���ه‌ڕن‌و نه‌گه‌نه به‌رچاوی وه‌زاره‌ت بۆ چاره‌سه‌ركردن. به‌پێ���ی زانیارییه‌كان���ی ئاوێن���ه له‌به‌ش���ێكیتری كۆبونه‌وه هاوبه‌ش���ه‌كه‌دا هه‌ندێ���ك له‌ئه‌ندامانی لیژنه‌ی په‌روه‌رده‌ی په‌رله‌مان پرس���یاری ئه‌وه‌یان له‌س���تافی
وه‌زاره‌ت ك���ردوه بۆچ���ی مامۆس���تایانی پش���كنه‌ر زیاد ن���اكات تا گوش���اری زۆر له‌سه‌ر مامۆستایان دروست نه‌بێت له‌كاتی پش���كنین ،ئایا مامۆس���تا نییه؟ بودجه نیی���ه؟ له‌كاتێك���دا هه‌زاران مامۆس���تای ئاماده‌ی���ی ههیهو ئه‌مس���اڵیش 20ملیارد دینار ب���ۆ تاقیكردنه‌وه‌كان ته‌رخانكراوه. هه‌روه‌ه���ا ره‌خن���ه گیراوه لهش���اره‌زایی‌‌و توانای هه‌ندێ له‌مامۆس���تایانی پش���كنه‌ر ك���ه س���اڵی یه‌كه‌م���ی دامه‌زراندنیان���ه، كه‌چی نێردراون بۆ پش���كنین‌و له‌وه‌اڵمی ئه‌مه‌شدا به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی ئه‌زموونه‌كان به‌رپرسیارێتییه‌كه‌ی ئاراسته‌ی پهروهرده كردوه‌ت���هوه ،چونك���ه له‌وێ���وه ن���اوی مامۆس���تایانی پش���كنه‌ر نێردراوه‌‌و ئه‌وان ئاگای���ان له‌ده‌ستنیش���انكردنی ئهو ناوانه نییه. به‌پێی سه‌رچاوه‌كه‌ی ئاوێنه له‌كۆتاییدا ستافی وه‌زاره‌ت گفتیان داوه پێداچونه‌وه بكه‌ن به‌سه‌رجه‌م رێككاری‌‌و رێوشوێنه‌كانی پش���كنین‌و كۆنترۆڵ به‌جۆرێك مافی هیچ خوێندكارێك���ی ئه‌زموون���ده‌ر نه‌خورێت، ب���ه‌اڵم له‌ژماره‌یه‌ك په‌یوه‌ن���دی ئاوێنه‌دا كۆمه‌ڵێك له‌و مامۆس���تایانه‌ی كه ئه‌مساڵ به‌ش���دارییان ك���ردووه له‌پش���كنینه‌كانی ئه‌مساڵ رونیانكرده‌وه ئه‌وان گه‌ڕاونه‌ته‌وه ب���ۆ ده‌ڤه‌ره‌كان���ی خۆی���ان‌و له‌دۆخێكی ناخۆش���دا ده‌فته‌ره‌كانیان پشكنیوه‌‌و هیچ ئ���اگاداری پێداچون���هوهو وردبینی نین‌و یه‌كێك له‌و پشكنه‌رانه كه ناوی الی ئاوێنه پارێزراوه جه‌غتیك���ردهوه "پێداچونهوهو چارهس���ه‌ركردن ته‌نها بۆ میدیاكانه‌‌و تازه هه‌رچی پشكنراوه دووباره ناپشكنرێته‌وه، مه‌گه‌ر ته‌نها كۆكردنه‌وه‌ی نمره".
خوێندن
ته‌خته‌ره‌ش
هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت
ئه‌هلی‌‌و حكومی عومه‌ر عه‌لی محه‌مه‌د* رۆژبه‌ڕۆژ ژماره‌ی قوتابخانه ئه‌هلییه‌كان له‌كوردس���تان روو له‌زیادب���وون ده‌كه‌ن ،س���ه‌ره‌ڕای ئهوهی كه سااڵنه پاره‌كه‌ی���ان زی���اد ده‌كات .به‌ب���ڕوای هه‌ندێك له‌پسپۆڕانی بواری پهروهرده زیادبوونی رۆڵی قوتابخانه ئه‌هلییه‌كان ده‌گه‌ڕێت���هوه ب���ۆ دابه‌زینی ئاس���تی قوتابخان���ه حكومی���ه‌كان له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م���ه‌دا دای���كو باوك���ه‌كان له‌پێناو دابینكردنی پاش���ه‌ڕۆژێكی باش���تر بۆ منداڵه‌كانیان په‌نا ده‌به‌ن بۆ قوتابخانه ئه‌هلیه‌كان بۆ ئهوهی بتوانن له‌ڕێگه‌ی پرۆگ���رام‌و سیس���تمێكی خوێندن���ی پێش���كه‌وتووه‌وه مناڵه‌كانی���ان پ���ێ بگه‌یه‌نن‌و له‌كۆلێژێكی به‌رز له‌زانكۆكاندا وه‌ربگیرێ���ن ،زیادبوون���ی پێش���وازی هاوواڵتیان له‌قوتابخان���ه ئه‌هلییه‌كان ده‌گه‌ڕێت���هوه ب���ۆ چه‌ن���د هۆكارێ���ك له‌وانه‌ش ستافی مامۆستایان كه‌سانی پس���پۆڕ‌و لێهاتوون‌و وانه‌كان به‌باشی ده‌ڵێن���هوهو په‌یوه‌ندییه‌كی باش���یان له‌گ���هڵ قوتابیان هه‌ی���هو توندوتیژی به‌كار ناهێنن له‌گه‌ڵیاندا‌و ڕێز له‌بیروڕای قوتابیان ده‌گرن‌و گرنگی به تواناكانیان ده‌ده‌ن ،هه‌روه‌ه���ا رێگه خۆش ده‌كه‌ن ب���ۆ ده‌ركه‌وتنی توان���ای داهێنانكاری تیایان���دا ،گرنگ���ی ب���ه ده‌ركه‌وتن���ی ئاستی زیره‌كی ده‌ده‌ن‌و به‌شێوه‌یه‌كی پراكتیكی‌‌و ئه‌زمونی وانه‌كان ده‌ڵێنه‌وه به تایبه‌تی وانه زانس���تیه‌كان ،بۆ ئه‌م مه‌به‌س���ته‌ش تاقیگه‌ی پێشكه‌وتویان هه‌یه ،مامۆس���تاكان به تایبه‌تی وانه زانس���تیه‌كان‌و زم���ان ش���اره‌زاییه‌كی باش���یان له‌زمانی ئینگلیزی���دا ههیهو له‌قوتابخان���ه توركیه‌كانیش���دا زمانی ئینگلی���زی‌‌و تورك���یو له‌هه‌ندێ���ك قوتابخانه‌یتردا ئه‌ڵمانی‌‌و فه‌ره‌نس���یش ده‌خوێنرێ���ت .هه‌روه‌ه���ا قوتابی���ان كاتێك���ی زۆرت���ر له‌قوتابخان���ه‌دا ده‌مێننه‌وه ،به‌اڵم قوتابیان هه‌ست به بێزاری ناكه‌ن ئه‌ویش به هۆی فراوانی قوتابخان���هو بوونی یاری���گاو كافتریا‌و گه‌شتی زانستی جۆربه‌جۆر‌و سه‌ردانی شوێنه زانس���تیو كلتوری‌‌و كارگه‌كان، هه‌روه‌ه���ا كه‌م���ی ژم���اره‌ی قوتابیان له‌پۆله‌كاندا كه ل���ه 25قوتابی تێپه‌ڕ ناكات له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا كه ههر وانه‌یه‌ك پۆلی خۆی هه‌یه ،له‌الیه‌كی تریش���هوه گرنگییه‌كی باش ب���ه وانه‌كانی هونه‌ر ده‌درێت وه‌ك وێنه‌‌و وه‌رزش‌و مۆسیقا‌و س���رود ،هه‌روه‌ها ده‌س���ته‌ی كارگێڕی قوتابخانه‌كه په‌یوه‌ندییه‌كی باش���یان له‌گ���هڵ خێزانه‌كاندا هه‌ی���هو بۆ ههر گرفتێك په‌یوه‌ندییان پێوه ده‌كه‌ن بۆ چاره‌سه‌ری گرفته‌كان. له‌به‌رامبه‌ر ئهو خاڵ���ه ئیجابیانه‌دا قوتابخان���ه حكومی���ه‌كان به‌ده‌س���ت كۆمه‌ڵێ���ك گرفت���هوه ده‌ناڵێن���ن كه رۆژ ب���ه‌ڕۆژ روو له‌زیادب���وون ده‌كات، ئه‌م گرفتان���ه‌ش وا ده‌كات كه رێژه‌ی ده‌رچ���وون بێته خ���واره‌وه‌و قوتابیان زیاتر هه‌س���ت به بێزارب���وون بك هن‌و س���تافی مامۆس���تایانیش زۆربه‌ی���ان ته‌نها وه‌ك فه‌رمانب���هر كاربكه‌ن نه‌ك وه‌ك مامۆس���تا كه پێویسته خاوه‌نی كۆمه‌ڵێ���ك خه‌س���ڵه‌تی تایبه‌تی بن. بۆ چارهس���ه‌ری ئ���ه‌م گرفتانه‌‌و زیاتر به‌ده‌مه‌وه‌چونی قوتابخانه حكومیه‌كان، پێویسته وه‌زاره‌تی پهروهرده پالنێكی ستراتیجی‌‌و زانستی دابڕێژێت‌و له‌سه‌ر ئاس���تی وه‌زاره‌ت لیژنه‌یه‌ك له‌كه‌سانی پس���پۆڕ دروس���ت بكات‌و به‌هاوكاری له‌گ���هڵ یه‌كه‌كانی سه‌رپه‌رش���تیاری راپۆرتی تێر‌و ته‌س���ه‌ل بنوسن له‌سه‌ر هۆكاری دابه‌زینی ئاس���تی قوتابخانه حكومیه‌كان. له‌ڕووی چۆنایه‌تییه‌وه ده‌ستنیشانی ئ���هو هۆكاران���ه‌ش بكرێت ك���ه بوه‌ته ه���ۆی ئ���ه‌وه‌ی زۆرین���هی قوتابی���ان بێزارب���ن له‌قوتابخانه‌‌و رێژه‌ی ده‌رچون ی له‌پۆل���ی 12ی ئاماده‌ییدا، به‌تایبه‌ت ئه‌ویش له‌س���هر ئاسته‌كانی قوتابیان‌و مامۆس���تایان‌و پرۆگرام‌و ناوه‌نده‌كانی خوێندن .ب���ۆ ئهوهی به‌ش���ێوه‌یه‌كی زانستی بتوانرێت گرفته‌كان چاره‌سه‌ر بكرێت‌و گرنگییه‌ك���ی تایبه‌تی بدرێت به‌چاالكتری���ن توێ���ژی كۆمه‌ڵگ���ه كه قوتابیان���ن بۆ ئهوهی وه‌ك پرۆژه‌یه‌كی گه‌شه‌پێدانی مرۆیی مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا بكرێ���ت‌و وه‌ك گه‌وره‌تری���ن س���امانی نه‌ته‌وه‌یی بتوانرێت تواناكانیان بخرێته بواری وه‌به‌رهێنان تا ئاینده‌یه‌كی گه‌ش بۆ هه‌رێمی كوردستان دیاری بكه‌ین. *سه‌رپه‌رشتیاری په‌روه‌رده‌یی
کۆمەاڵیەتی
) )334سێشه‌ممه 2012/7/10
17
هەینییەک لەسەر مەزاری ئەو ئافرەتەی دەرزییەک کوشتی ئا :سارا قادر
توخوا دایە گیان سەرمان لێتێک مەدەو وەرەوە ناومان، ئای کە ماڵەکەمان بێ تۆ ناخۆش‌و بێ رەونەقە
ئەو دەرزییە تورکییەی "عەلی" تەمەن دوو ساڵی له‌شیری دایکی بێبەش کرد ،تائێستا له‌ژێر لێکۆڵینەوەدایەو خێزانی ژنە مردووەکەش حکومەت بە کەمتەرخەم دەزانن له‌هێنانی ئەم جۆرە دەرزی‌و دەرمانانە. سەرلەبەیانی رۆژی ٧/٦هاوسەرەکەی ک���ەژاوەی قوربانی‌و س���ێ منداڵی، وەک خێزانێک���ی تاس���ەبار ههر زوو گه‌یشتنه س���هر گۆڕی ئازیزه‌که‌یان، له‌گه‌ڵ گه‌یش���تنیان ب���ه‌ده‌م گریان‌و پاڕانه‌وه‌وه ،خۆڵی س���ەرگۆڕەکه‌یان به‌بێ نوزە دەکرد بەسەری خۆیانداو باوه‌شیان به‌گۆڕه‌که‌یدا ده‌کرد. شارای کچە گەورەی کەژاوە ،له‌گه‌ڵ باوه‌شکردنی به گۆڕه‌که‌ی دایکی-دا، ئهو وێنەیەش���ی به‌رزکردبووه‌وه کە بەوپەڕی دڵخۆشییەوە دایکی بۆیان پێدەکەنی .شارا هاواری دەکرد "دە توخوا هەس���تە دایە گیان دە بەسە ئیتر ،وەاڵممان بدەرەوە هەفتەیەکە دەنگ‌و رەنگت نەم���اوە ،عەلی برام شەوانە داوای شیرو ئامێزە گەرمەکەت دەکات من چی لێبکەم!". ئەو بەیانییە س���ەرگۆڕەکەی کەژاوە پڕک���را له‌گۆڵ���ی رەنگاوڕەنگ ،بەاڵم ئەوەی رەنگ���ی هەم���وو گوڵەکانی شاردبۆوە رەشپۆشیی هەموو ئەوانە بوو کە ب���ۆ دڵدانەوەی خێزانەکەیان کۆببوونەوە .ئەحمەدی کوڕە گەورەی ک���ەژاوە وەک بیەوێت قەرەبووی ئەو هەفتەیە بکات���ەوە کە له‌دایکی دوور بووە ،زیاتر له‌دوو کاتژمێر باوەش���ی کردبوو بە گۆڕەکەی دایکیداو بەدەم گریانەوە هاواری دەکرد "توخوا دایە گیان سەرمان لێتێک مەدەو وەرەوە ناومان ،ئ���ای کە ماڵەکەمان بێ تۆ ناخۆش‌و بێ رەونەقە" .ئەو لەدوای س���ەرگۆڕەکەی دایکش���یو له‌ماڵەوە قس���ەی بۆ نەدەکرا ،لەوەندە زیاتر ک���ە ده‌یوت "ئ���ەو کۆمپانیایەی ئەو
کەوت���ووە ئ���ەو دەرزیانەکۆمپانیای کەس���ێک هێناویەت���ی لەس���ەر دەرزیەکانیشی نوسراوە ،M.Nبەاڵم تا ئێستا دەرزییەکان الی پۆلیسە بۆ لێکۆڵینەوە ،تائێستا هیچ وەاڵمێکمان وەرنەگرتووە". عه‌ل���ی ته‌مه‌ن دوو س���اڵه که مناڵه بچووک���ی که‌ژاوه-ی���ه له‌هەمووی���ان ئازاره‌که‌ی به‌سوێ تره ،عەلی تا ئەو دوانیوەڕۆیەی قەدەر دایکی بردە الی ئەو پزیشکە ،ئامێزی گەرمی دایکی‌و شیری مەمکەکانی ئارامترین النکەی بوو ،بەاڵم ئێس���تا سەری لێشێواوەو ش���ەوانە بەدوای دایکی���دا دەگەڕێت تەنها ئارامییەک بۆ رەواندنەوەی ئەو گڕووە" ،دایە جارێ له‌نەخۆشخانەیە نەهاتۆتەوە". ش���ارا ک���ه خوێندکاری شەش���ەمی ئامادەیی���ەو ئێس���تا چاوەڕوان���ی وەرگرتن���ی نمره‌ی کۆتایی س���اڵه، ئه‌رک���ی په‌روه‌رده‌کردن���ی ب���را بچووکه‌که‌ی گرتۆته ئه‌ستۆی خۆی‌و ده‌ڵێت "عەلی ب���رام بۆ من جێماوە، گەر دەس���تم له‌خوێندن هەڵگرتبێت ناهێڵم تەنها بێت‌و بەخێوی دەکەم". ئەم خێزانە زۆر نیگەرانن لەو قسانەی له‌ڕاگەیاندنەکانەوە باڵوکراونەتەوە بە تایبەت قس���ەی بەڕێوەبەری گشتی تەندروس���تی ک���ە گوای���ە وتویەتی "ئاس���اییە له‌ه���ەر ٢٠٠کەس���ێک، یەک کەس���یان بەو دەرزییە بمرن". هێوەرژنەکەی ک���ەژاوە کە لەگەڵیدا بووە الی دکتۆرەکە‌و برینپێچه‌که‌ش، هەم���وو ئەوان���ە رەتدەکات���ەوە کە ئیسعاف بە ٣دەقیقە گەشتۆتە الیان‌و وتی "ئاخر گەر تەیارەش���ت پێبێت له‌خەس���تەخانەوە بەو قەرەباڵغییە چۆن دەگەیتە جادەی ئۆرزدی؟ سێ جار تاکسیم گرت هێشتا ئیسعافەکە نەگەش���تبوو ،ک���ە هاتی���ش جگ���ە له‌پەرستارێک هیچی تیا نەبوو تەنها موزەمیدەکە له‌ئیسعافەکەدا خەریکی فۆتۆ :سارا قادر بوو ئۆکسجینی دەدایەو هەر لەڕێگە کەسوکاری قوربانییەکە داوای دەستنیشانکردنی الیەن بەرپرس دەکەن تەواوبوو". لێشێواوە ،بەاڵم وه‌ک باوکی ده‌ڵێت دۆزینه‌وه‌ی ئهو الیه‌نه‌یه که‌به‌رپرسه ماڵ���ی که‌س���ێکی دیک���ه‌ش کاول هەرچەن���دە ئ���ەم خێزانە س���ەریان "تاکه ش���تێک ئارامییه‌کیان پێبدات ،له‌مردن���ی هاوس���ه‌ره‌که‌ی ،بۆئه‌وه‌ی نه‌که‌ن".
تاکه شتێک ئارامییه‌کیان پێبدات، دۆزینه‌وه‌ی ئهو الیه‌نه‌ی ه که‌به‌رپرس ه له‌مردنی هاوسه‌ره‌که‌ی، بۆئه‌وه‌ی ماڵی که‌سێکی دیکه‌ش کاول نه‌که‌ن دەرزییانەی هێناوەتە کوردس���تان، ب���ۆ ژەهراویکردن���ی خەڵ���ک‌و بریندارکردنیان���ە ،بێگوێدانە ئەوەی چۆن ماڵی خەڵک وێران دەکەن". ک���ه‌ژاوه ،هه‌فته‌ی���ه‌ک له‌مه‌وب���هر چارهس���ه‌رکردنی به‌مه‌به‌س���تی نه‌خۆش���ییه‌کی س���ووک له‌شه‌قامی (ئۆرزدیباک)ی س���لێمانی سه‌ردانی دکت���ۆر ده‌کات‌و له‌الی���ه‌ن دکتۆره‌وه ده‌رزییه‌کی بۆ ده‌نوس���رێت‌و له‌الیه‌ن برینپێچێکه‌وه لێیده‌درێت‌و له‌ماوه‌یه‌کی که‌مدا گیان له‌ده‌ستده‌دات. باوکی ئەو چوار منداڵە له‌سه‌ر مردنی هاوس���ه‌ره‌که‌ی ،قسەکانی ئەحمەدی کوڕی پشت راس���ت کردەوەو باسی لەوە کرد کە "ئەوەندەی بەر گوێمان
دوای سلێمانی ،ده‌رزی ( )ceftriaxon- vialگه‌نجێك له‌هه‌ولێر ده‌كات ه قوربانی له‌هه‌ولێر به‌كارهاتووه ،هه‌مان ی به‌رهه‌می كۆمپانیاكه‌ی سلێمان بووبێت.
سەربەست قوربانییەکی تری دەرزی ئا :به‌ختیار حسێن -هه‌ولێر ی ستریا گزۆن (ceftriaxon- ده‌رز ی ئافره‌تێكی كرد‌ه )vialدوای ئهوه ی له‌سلێمانی ،ئه‌م جاره‌ش قوربان ئهو ده‌رزییه گه‌نجێكی هه‌ولێر
ceftriaxon- vial
ی ده‌كاته قوربانیی ،خانه‌واده‌كه‌ش ی ی ته‌ندروستی به‌هۆكار وه‌زاره‌ت مردنی كوڕه‌كه‌یان ده‌زانن‌و داوای یاساییش له‌سه‌ر ئهو وه‌زاره‌ته تۆمار ی ته‌ندروستیش ده‌كه‌ن ،وه‌زاره‌ت ی ئهوه رهتدهكاتهوه ك ه ئهو ده‌رزییه
ی ی حوزه‌یران له‌نه‌خۆشخانه ی 5 رۆژ ی فریاكه‌وتن���ی رۆژه���ه‌اڵت لهش���ار ی 16 ی ته‌مه‌ن��� هه‌ولێ���ر ،گه‌نجێك��� ی ی كۆمه‌ڵگه س���اڵ ك���ه دانیش���توو داره‌ت���وو-ه ،به‌ن���اوی سه‌ربه‌س���ت ی جه‌عف���هر محه‌م���ه‌د ،ك���ه پیش���ه ی دوكانێكی فێنككهرهوه بووه شاگرد له‌هه‌ولێ���ر گی���ان له‌ده‌س���ت ده‌دات، ی خانه‌واده‌كه‌شی وه‌زاره‌تی ته‌ندروست ب���ه به‌رپرس‌و نه‌خۆش���خانه‌كه‌ش ب ه ی كه‌مته‌رخه‌م ده‌زانێ���ت ،به‌ڕێوه‌به‌ر نه‌خۆش���خانه‌كه‌ش ئهوه رهتدهكاتهوه ك���ه ئ���ه‌وان كه‌مته‌رخ���ه‌م بووب���ن له‌چاره‌سه‌ركردنی. ی ئاوێنه‌دا ی رۆژنامه له‌به‌دواداچوونێك ی مردنی ئ���هو گه‌نجه، ب���ۆ ه���ۆكار ی ی سه‌ربه‌س���ت كه پیش���ه‌كه برایه‌ك مامۆس���تای زانكۆیه ،جه‌خت له‌سه‌ر ئ���ه‌وه‌ش دهكاتهوه ك ه سه‌ربه‌س���ت ی هیچ جۆره نه‌خۆشییه‌كی درێژخایه‌ن ی زۆر باش نه‌ب���ووهو ته‌ندروستیش��� ی ئه‌م مانگ ه ژانه‌سك- بووه" ،به‌اڵم 4 ی ی كه‌م ده‌گرێت ك ه ره‌نگه به‌هۆی ێك س���ه‌رماوه بووبێ���ت ،ئه‌وی���ش وه‌كو ی ی تر ئێواره سه‌ردان گش���ت خه‌ڵكێك نه‌خۆش���خانه‌ی فریاكه‌وتنی رۆژهه‌اڵت ی ده‌كات‌و دوای چاره‌سه‌ركردنیش��� كه‌مێك باش ده‌بێت‌و دهگهڕێتهوه بۆ ماڵ". ی به‌پێ���ی قس���هی براكه‌ی ،ب���ۆ رۆژ ی تر ژانه‌ك ه ی سه‌ربه‌س���ت جارێك دوای ده‌یگرێت���هوه ،ئه‌مج���اره ده‌چێت بۆ ی ناوه‌ند نه‌خۆش���خانه‌ی فریاكه‌وتن��� له‌وێش 3ده‌رزی لێ���ده‌ده‌ن‌و ده‌ڵێت ی كه لێیده‌ده‌ن "یه‌كێك له‌و ده‌رزیانه هه‌مان ئهو ده‌رزییه بووه ك ه به‌رله‌چه‌ند ی رۆژێك ژنێك بهو هۆیهوه له‌س���لێمان ی له‌ده‌ست داوه". گیان ی سه‌ربه‌ست باس لهوه ده‌كات براكه ی ی 45ده‌قیق��� ه له‌لێدان دوای نزیك���ه ی ئهو ده‌رزییه ،هه‌موو لهش���ی براكه ش���ین‌و مۆر هه‌ڵده‌گه‌ڕێ���ت‌و ئه‌وه‌ش
ناتوانین هه‌موو كۆمپانیاكان رابگرین ،چونكه ئهو كۆمپانیایانه‌ش مافی خۆیانه ك ه لێپرسینهوه بكه‌ن ،بۆی ه ئێستاش ته‌نیا ده‌رمانی ئهو دوو كۆمپانیایه‌مان راگرتووه‌‌و لێكۆڵینه‌وه‌ی له‌باره‌و‌ه ده‌كه‌ین كاریگه‌ریی ده‌كاته‌سه‌ر گورچیله‌كانی. براك���هی سه‌ربه‌س���ت كارمه‌ندان��� ی نه‌خۆشخانه‌ی فریاكه‌وتنی ناوه‌ندیش ی ب��� ه كه‌مته‌رخ���ه‌م ده‌زانێ���ت ،بهوه گرنگی زۆریان پێنه‌داوه‌‌و هێواش بوون له‌چاره‌سه‌ركردنی ،ده‌نا نه‌ده‌گه‌یشت ه ئهو ماوه‌یه. هه‌روه‌ه���ا برای ناوب���راو ئاماژه‌ی بۆ ئ���هوه كرد كه دوای چه‌ند كاتژمێرێك ی ی كه گورچیله‌كان كار گه‌یشت ه ئهوه له‌كار بكه‌ون ،دوای ئهوه ده‌ینێرن بۆ (ئینعاش) ،ك��� ه تا چه‌ند كاتژمێرێك لێدانی دڵی خراپ ده‌بێت‌و (زه‌ختیشی) ی س���فر ده‌بێته‌وه‌‌و گه‌یش���ت ه حاڵه‌ت م���ردن ،دوای ماندووبوونێك���ی زۆر، ی بیهێننه‌و‌ه دكتۆره‌كانی���ش نه‌یانتوان
بۆ حاڵه‌تی ئاسایی خۆی. یه‌كێك له‌دكتۆره‌كان پێشنیاری ئهوه ی ده‌كات ك ه بینێرن بۆ نه‌خۆش���خانه ی ی تایبه‌ت���ی له‌به‌رئ���هوه هه‌ولێ���ر ی كه پێویس���ته بۆ ئهو ئ���هو ئامێره ی نه‌خۆشه له‌وێدا هه‌یه ،دوای بردنیش ی بۆ ئهو نه‌خۆشخانه‌یه له‌دوای نزیكه كاتژمێرێك گیان له‌ده‌ست ده‌دات ،بۆی ه ی ی ته‌ندروس���ت خانه‌واده‌كه‌ی وه‌زاره‌ت ی گیانله‌ده‌ستدانی كوڕه‌كه‌یان به‌هۆكار ده‌زانن‌و بڕیاریش���یان داوه كه داوای یاسایی له‌س���هر ئهو وه‌زاره‌ت ه تۆمار بكه‌ن. ی به‌كه‌مته‌رخه‌می��� س���ه‌باره‌ت نه‌خۆش���خانه‌كه ،د.حه‌سه‌ن هه‌مزه، ی ی نه‌خۆشخانه‌ی فریاكه‌وتن به‌ڕێوه‌به‌ر ناوه‌ندی���ی هه‌ولێر ئهوه پشتڕاس���ت ی دهكاتهوه كه ئهو نه‌خۆش���ه له‌ڕۆژ ی ی نه‌خۆش���خانه‌كه 7/5س���ه‌ردان ی ئه‌وانی كردووهو سكچوون‌و رشانه‌وه هه‌ب���ووهو زه‌ختیش���ی زۆر دابه‌زیوه‌‌و ی ئه‌وانیش (مغ���ه‌زی)و چارهس���هر پێویستیان بۆ داناوه. ی ته‌ندروس���تی ئهوه ئهو به‌رپرس���ه ره‌تده‌كات���هوه ك���ه هی���چ كه‌س���ێك له‌كارمه‌نده‌كانی ئ���ه‌وان كه‌مته‌رخه‌م بووبێ���ت له‌كاره‌ك���هی خ���ۆی ،به‌اڵم ئهو نه‌خۆش���ه پێشتر حه‌ساسیه‌تێك له‌له‌ش���یدا هه‌ب���ووه ،دوای ماوه‌یه‌ك به‌هۆی ئهو مغه‌زیان���ه هه‌ندێك باش ی ب���ووه ،ب���ه‌اڵم كێش���هی زه‌خته‌كه ی ماوه‌ت���هوه ،هه‌روه‌ها هه‌روه‌كو خۆ ی سكچوون‌و رش���انه‌وه‌كه‌ش كاریگه‌ری كردۆت ه سه‌ر گورچیله‌كانی. ی به‌ڕێوه‌به‌ره‌ك���هی نه‌خۆش���خانه فریاكه‌وتن���ی ناوه‌ن���د ،ئ���ه‌وه‌ش ناش���ارێته‌وه ك ه ده‌رزی ستریا گزۆن ( )ceftriaxon- vialهه‌م���ان ئ���هو ی ده‌رزییه‌ی لێدراو‌ه كه له‌شاری سلێمان ژنێك بههۆیهوه گیانی له‌ده‌س���تداوه، ی هه‌مان به‌اڵم ئهو ده‌رزیی���ه به‌رهه‌م كۆمپانیا نهبووه ك ه دروستی كردووه، ی ی كۆمپانیایه‌ك ئهو ده‌رزییه به‌رهه‌م به‌ناوبانگی جیهان���ه له‌بواری ده‌رمان ك���ه له‌به‌غداوه بۆ كوردس���تان دێت‌و ی ناوه‌ڕاس���ت ئهو له‌هه‌موو رۆژهه‌اڵت
ده‌رمان���ه به‌كارده‌هێنرێ���ت چه‌ندین ساڵه. له‌الی���ه‌ن خۆش���یهوه د.خالس قادر، ی ی وه‌زاره‌ت���ی ته‌ندروس���ت وته‌بێ���ژ ی ههرێم���ی كوردس���تان حكومه‌ت��� ی رایگه‌یان���د "ئه‌وان وه‌ك���و وه‌زاره‌ت ته‌ندروستی لیژنه‌یه‌كیان پێكهێناوه‌‌و ده‌ستیش���یان كردووه ب ه لێكۆڵینه‌و‌ه له‌ڕووداوه‌ك���ه ،بۆئ���ه‌وه‌ی بزان���ن ی ی گیانله‌ده‌س���تدان ك���ه ه���ۆكار ئ���هو هاوواڵتیی���ه چ���ی ب���ووه ،ئایا ی هه‌مان ئ���هو ده‌رزیی ه هۆكاره‌ك���ه بووه ك ه له‌س���لێمانی ژنێك بههۆیهوه ی له‌ده‌س���تدا یان نا ،بۆیه ئه‌وان گیان ی وه‌كو وه‌زاره‌تی ته‌ندروس���تی بڕیار ی ده‌رزیه‌كه‌یان داوه تا دوای راگرتن��� لێكۆڵینه‌وه‌كه ،له‌دوای لێكۆڵینه‌وه‌ش ئ���هو لێپرس���ینه‌وانه ده‌كه‌ی���ن ك��� ه پێویسته بكرێت ،بۆیه تاوه‌كو ئێستا هیچ شتێك دیار نییه". ی گله‌ی���یو پرس���یاری ده‌رب���اره خانه‌واده‌ی ئ���هو قوربانییه‌ش ،ك ه بۆ ئ���هو ده‌رزییه جارێكی ت���ر له‌هه‌ولێر ی ب���ه‌كار بهێنرێت���هوه كه له‌س���لێمان ی كه‌س���ێكی كوش���تبێت ،وته‌بێ���ژ ی ته‌ندروس���تی ده‌ڵێت "ئهو وه‌زاره‌ت كۆمپانیایه‌ی ئهو ده‌رزییه‌ی دروس���ت كردووه ،هه‌مان ئهو كۆمپانیای ه نیی ه ك ه ی سلێمانی دروست كردووه، ده‌رزیه‌كه ی چونك��� ه ده‌رمان���ی كۆمپانیایه‌ك���ه س���لێمانی راگیرابوو ،به‌اڵم ناتوانین هه‌موو كۆمپانیاكان رابگرین ،چونك ه ئهو كۆمپانیایانه‌ش مافی خۆیانه ك ه لێپرس���ینه‌و‌ه بكه‌ن ،بۆیه ئێس���تاش ی ئهو دوو كۆمپانیایه‌مان ته‌نیا ده‌رمان راگرت���ووهو لێكۆڵین���ه‌وه‌ی له‌باره‌و‌ه ده‌كه‌ین". ی س���ه‌باره‌ت ب���ه تۆماركردن���ی داوای ی یاس���اییش له‌س���هر وه‌زاره‌ت��� ی له‌الیه‌ن ئهو خانه‌واده‌وه، ته‌ندروست ی ی ته‌ندروست به‌رپرس���ه‌كه‌ی وه‌زاره‌ت داوا یاس���اییه‌كه‌ی ئهو خانه‌واده‌ی ه ب ه ی ئه‌وانیش ی ناو ده‌بات‌و وت��� ئاس���ای ی لێكۆڵینه‌و‌ه ئاماده‌ن‌و چاوه‌ڕێی لیژنه ی ی بزانن كه هۆكار ده‌ك���ه‌ن ،بۆ ئهوه مردنی ئهو هاوواڵتییه چی بووه.
18
تایبه‌ت
) )334سێشه‌ممه 2012/7/10
کێڵگه‌ی غازی کۆرمۆر ،یه‌کێک له‌پڕۆژه‌کانی دانا غاز
چوار ساڵه پرۆژه‌ی شاری غازی كوردستان ههر ناوه بودجه‌ك����هی چل ملیار دین����اره‌‌و پێنج ئا :بارام سوبحی كارگه‌ی پترۆكیمی����اوی له‌خۆده‌گرێت‌و پێویستی به‌زیاتر له‌پانزه هه‌زار كرێكاره. بڕیاربوو چوار ساڵ له‌مه‌وبه‌ر پڕۆژهی له‌قۆناغی یه‌كه‌مدا ،رۆژانه ( )75ملیۆن شارێكی غازی پێكهاتوو له‌پێنج كارگهو پترۆكیمیاوی ،له‌سه‌ر رووبه‌ری پێ سێجا غاز به‌رهه‌م ده‌هێنێت‌و دوای ته‌واوبوونیش����ی رۆژانه سێ ملیۆن پێی 43كیلۆمه‌تر له‌باكوری چه‌مچه‌ماڵ‌و چوارگۆش����ه غازو هه‌زار ته‌ن غازی شل به بودجه‌ی چل ملیار دینار بنیاد به‌رهه‌م ده‌هێنێت .سااڵنه‌ش ده‌بێت دوو بنرێت ،كه پێویستی به پانزه هه‌زار ملیارو نیو دۆالر بۆ حكومه‌ت بگێڕێته‌وه. كرێكار هه‌بوو ،به‌اڵم تائێستا ئه‌م ئامانج له‌و پڕۆژه پیشه‌س����ازییه گرنگه، پڕۆژه‌یه جێبه‌جێ نه‌كراوه‌و قایمقام ئۆباڵه‌كه‌ی ده‌خاته ئه‌ستۆی وه‌زاره‌تی "بره‌ودان����ه ب����ه وه‌به‌رهێنان����ی كه‌رتی تایبه‌ت ،له‌ژماره‌یه‌ك پیشه‌سازی تایبه‌ت سامانه سروشتیه‌كان ،ره‌خنه‌ش له‌كۆمپانیاكانی نه‌وت‌و غاز ده‌گرێت كه به غازی سروشتی" به‌وته‌ی كۆمپانیای له‌سنوره‌كه‌یدا كارده‌كه‌ن‌و ده‌ڵێت "هیچ هیالل. قایمقامی چه‌مچه‌ماڵ تارق ره‌شید ،بۆ سودێكمان لێ نه‌بینیون". ئاوێنه‌ی رونكرده‌وه بڕیاربووه له‌پڕۆژه‌ی ی ( )2007حكومه‌ت����ی ش����اری گازی كوردس����تان پانزه هه‌زار له‌نیس����ان هه‌رێ����م زنجیره‌یه‌ك گرێبه‌س����تی له‌گه‌ڵ خان����وو دروس����تبكرێت‌و پان����زه هه‌زار هه‌ردوو كۆمپانی����ای ئیماراتی دانه‌غازو كه‌س����ی بۆ دابمه‌زرێت ،به‌سێ شه‌فت‌و هیالل واژۆكرد بۆ ب����ره‌ودان به كه‌رتی ههر ش����ه‌فته‌ی پێنج هه‌زار كه‌س كاری غازی كوردس����تان ،یه‌كێك له‌و پڕۆژانه تێدابك����ه‌ن .وتیش����ی "پڕۆژه‌ك����ه زۆر دروس����تكردنی ش����ارێكی غ����از ب����وو گ����هوره بوو ،ش����وێنمان دانێ‌‌و جی پی له‌چه‌مچه‌م����اڵ به‌ناوی "ش����اری غازی ئێس كرا ،به‌اڵم تائێس����تا نه‌كراوه ،ئهو كوردستان" ،بڕیاربوو له( )2008/9/21پڕۆژهی����ه بكرێت چه‌مچه‌م����اڵ ده‌بێته ب����ه‌ردی بناغه‌ك����هی دابنرێ����ت ،به‌اڵم چه‌مچه‌ماڵێكی تر". قایمقام ،ه����ۆكاری جێبه‌جێنه‌كردنی تائێستا جێبه‌جێنه‌كراوه. پڕۆژه‌ك����ه ده‌خاته ئه‌س����تۆی وه‌زاره‌تی س����امانه سروشتیه‌كان‌و ده‌ڵێت "سه‌یره سامان ه سروشتیه‌كان پالنی نییه پڕۆژهی ش����اری غازی كوردس����تان ،تائێستا وه‌زاره‌تی سامانه سروشتیه‌كان رووبه‌ری 43كیلۆمه‌تری چوارگۆش����هی بی����ری لێنه‌كردۆته‌وه .ده‌چێت له‌س����هر له‌باك����وری چه‌مچه‌ماڵ بۆ ته‌رخانكراوه ،ئ����اژداغ بیر لێده‌دات هه‌رچه‌نده ئه‌وه‌ش
پێویس����ته ،به‌اڵم ئهوهی پێویس����ته بۆ شاره‌كه ،حه‌قه ئهوه بكرێت" .هه‌روه‌ها ده‌پرسێت "بۆ پالنێك نه‌بێت كه سامانه سروش����تیه‌كان كاری له‌س����هر ب����كات؟ بۆچی له‌گونده‌كانی تیژه‌و تلیان به‌دوای نه‌وتدا ده‌گه‌ڕێن؟ بۆچی ئهوهی ته‌نیشت شاره‌كه ناكه‌ن ،تا خه‌ڵكه‌كه‌ی سودمه‌ند بێت؟". كۆمپانیا بێ سوده‌كان به‌ش����ێكی دیك����هی گرێبه‌س����ته‌كان ی حكومه‌تی هه‌رێم‌و كۆمپانیاكانی دانه‌غازو هیالل ،به‌رهه‌مهێنانی غازه له‌كێڵگه‌كانی غازی كۆروم����ۆر له‌ناحیه‌ی قادركه‌ره‌م، كه ل����ه‌دوو كێڵگه‌‌و حه‌وت بیر پێكدێت‌و رۆژانه توانای به‌رهه‌مهێنانی 300ملیۆن پێ چوارگۆش����ه غازی هه‌یه .كێڵگه‌ی كۆروم����ۆر چینێكی زه‌به‌الحی غازه ،كه به‌ش����ێوه‌یه‌كی قۆقز له‌س����ه‌ری حه‌وزی زاگرۆس����هوه درێژ ده‌بێت����هوهو حه‌فتا كیلۆمه‌ت����ر درێژه‌و پێنج كیلۆمه‌تر پانه. به‌گوێره‌ی زانیارییه فه‌رمیه‌كانی هه‌ردوو كۆمپانیاك����ه ،قه‌ب����اره‌ی وه‌به‌رهێنانی س����ه‌ره‌تایی كێڵگه‌ك����ه ( )370ملیۆن دۆالره‌و مه‌زه‌نده ده‌كرێت بۆ قۆناغه‌كانی داهاتوو بگاته ( )560ملیۆن دۆالر. لهبارهی سوده‌كانی ئه‌م كۆمپانیایه بۆ قه‌زای چه‌مچه‌ماڵ ،قایمقامی چه‌مچه‌ماڵ، تارق ره‌ش����ید وت����ی "ئهو س����ه‌رچاوه سروشتییه‌ی له‌قادركه‌ره‌م هه‌یه ،هه‌موو كوردستانی روناك كردۆته‌وه ،به‌اڵم ئهو
خێرو بێره‌ی له‌وێ هه‌یه ،ته‌نها خه‌ڵكی ناوچه‌كه لێی بێبه‌شه". كۆمپانیای دانه‌غاز له‌نیسانی (،)2007 دوای رێكه‌وتن له‌گه‌ڵ حكومه‌تی ههرێم بۆ گه‌شه‌پێدانی س����امانی غاز ،هاتۆته كوردستان‌و له‌ئابی ( )2008ده‌ستیكردوه ب����ه به‌رهه‌مهێنان����ی غازی سروش����تی. به‌ش����ێك له‌به‌رهه‌مه‌كان����ی له‌ڕێگ����هی بۆرییه‌كه‌وه كه ( )176كیلۆمه‌تر درێژه بۆ وێستگه كاره‌باییه‌كانی چه‌مچه‌ماڵ‌و رۆژئاوای هه‌ولێر ده‌گوازرێته‌وه ،له‌مانگی یه‌نای����ه‌ری ( )2011ده‌س����تیكردووه به به‌رهه‌مهێنانی غازو نه‌وتی شل .به‌پێی لێكۆڵینه‌وه‌كانیش كێڵگه‌كانی كۆرومۆرو ئه‌نباره غازه‌كانی چه‌مچه‌ماڵ "له‌ئاستی ستانداردی جیهانیین". قایمقام����ی چه‌مچه‌م����اڵ رونیكرده‌وه كۆمپانیاكان����ی س����نوره‌كه دوو جۆرن: ئه‌هل����یو حكومی ،ئه‌هلی����ه‌كان له‌دۆڵی بازیان����نو "لۆدێكی گه‌وره‌یان له‌س����هر ئێمه دروستكردوه‌‌و ته‌نها گرفته‌كانیان بۆ ئێمه‌یه ،جگه‌له‌كێشه هیچ سودێكمان لێ نه‌بینیون" .وتیش����ی "ئهو كۆمپانیا حكومیان����هی هاتونه‌ت����ه س����نوره‌كه سودێكی ئه‌وتۆمان لێ نه‌بینیون". به‌وت����هی قایمق����ام ،دوای ئ����ه‌وه‌ی كۆمپانیاكان گرێبه‌ست له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تی سامانه سروش����تیه‌كان واژو ده‌كه‌ن بۆ گه‌ڕان‌و ده‌رهێنانی نه‌وت ،به‌نوسراوێك یان به‌ته‌له‌ف����ۆن له‌الی����ه‌ن وه‌زاره‌ته‌وه ئ����اگادار ده‌كرێن����هوه ك����ه ه����اوكاری
كۆمپانیاك����ه بك����ه‌ن له‌دانان����ی كه‌مپی كاركرندا "ئێمه‌ش له‌ڕێگه‌ی شاره‌وانی‌‌و ناحی����ه‌كان‌و پۆلی����س‌و ئاسایش����هوه هاوكاریی����ان ده‌كه‌ن ،ته‌نه����ا ئهوهنده په‌یوه‌ندیم����ان به پڕۆژه‌كان����ی نه‌وت‌و غازه‌وه ههیهو هیچ ش����تێكمان به‌ده‌ست نییه".
فۆتۆ :سواره بیالل
ئهو سهرچاوه ی سروشتییه له‌قادركه‌ره‌م هه‌یه، ی هه‌موو كوردستان روناك كردۆته‌وه، به‌اڵم ئهو خێرو ی له‌وێ هه‌یه، بێره ی ته‌نها خه‌ڵك ی ناوچه‌كه لێ بێبه‌شه
تێكدانی ژینگه به‌رپرس����ی نوێنه‌رایه‌تی چه‌مچه‌ماڵ ی كۆمه‌ڵ����هی كوردس����تانێكی س����ه‌وز، مه‌عروف مه‌جید ب����ه ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كارگهو كۆمپانیاكان "تائیستا بچوكترین پرۆژه‌یان بۆ ژینگه‌ی سنوره‌كه نهبووه، بگره زیانیان بۆی ههبووه" .به‌نمونه‌ش باس����ی له‌كێڵگ����هی كۆرمۆر ك����رد كه هه‌رچه‌ن����ده روبه‌رێك����ی فراوانی زه‌وی كش����توكاڵی ب����ۆ ته‌رخانك����راوه ،به‌اڵم "تائێس����تا هیچ پرۆژه‌یه‌ك����ی ژینگه‌یی له‌س����نوره‌كه‌دا پێش����كه‌ش نهكردووه، ته‌نانه‌ت پش����تێنه‌یه‌كی س����ه‌وزایی بۆ پڕۆژه‌كه‌ش دروستنه‌كراوه". ناوب����راو باس����ی له‌وه‌ش����كرد رێكخراوه‌كه‌ی����ان س����اڵی پ����ار ()500 نه‌مامیان به‌دیاریی داوه‌ته وێس����تگه‌ی داوا له‌وێس����تگه‌كه ك����راوه پێنج هه‌زار كاره‌بایی ( )750مێگاواتی چه‌مچه‌ماڵ ،نه‌مامی جۆراوجۆر بچێنن ،تاوه‌كو زیان ب����ه‌اڵم دوای به‌دواداچ����ون ده‌ركه‌وتوه به ژینگه‌و ئاوهه‌وای س����نوره‌كه نه‌گات "زیاتر له 300نه‌مامی وشكبووه‌‌و ره‌نگه "به‌اڵم به‌داخه‌وه ئه‌وه‌ش نه‌كراوه". ئێس����تای هه‌موی وشك بووبێت" ،ئه‌مه له‌كاتێكدا س����اڵی رابردوو له‌كۆنفراسی * به‌شێك له‌زانیارییه‌كان له‌سایتی ی دانه‌غازو هیالل وه‌رگیراون ژینگه‌ی چه‌مچه‌ماڵ ،به‌نوسراوی فه‌رمی فه‌رم
ی ی سلێمان لیژنه هاوبه‌شه‌كانی قایمقامیه‌ت
نزیكه ی 100ملیۆن دینار غرامه‌‌یان کردووه‌و 30شوێنیشیان داخستووه ئا :ئاسۆ سه‌راوی لیژنه هاوبه‌شه‌كانی قایمقامیه‌تی سلێمانی ،كه له‌گرانفرۆشی‌‌و خوارده‌مه‌نی خراپ‌و به‌سه‌رچوو ده‌پێچنه‌وه ،له‌كاتی كاركردنیاندا وه‌ك سه‌رۆكی لیژنه‌كه ئاماژه‌ی پێده‌كات، رووبه‌ڕووی چه‌ندین قسه‌ی نه‌شیاو ده‌بنه‌وه ،راشیده‌گه‌یه‌نێ له‌ماوه‌ی 6 مانگی رابروودا زیاتر له 52ته‌ن كااڵ‌و خوارده‌مه‌نی به‌سه‌رچویان ته‌له‌ف كردووه. "له‌لێپێچینه‌وه‌دا خاتری هیچ الیه‌ك ناگرین" داخس���تنی دوو كه‌بابخان���هی به‌ناوبانگی ش���اری سلێمانی ،له‌ماوه‌ی رابروودا‌و له‌الیه‌ن لیژنه هاوبه‌ش���ه‌كانی قایمقامیه‌ته‌وه ،كه به‌وته‌ی س���ه‌رۆكی لیژنه‌كه "گۆش���ته‌كه‌یان له‌پش���كنیندا ده‌رنه‌چووه" ،گه‌وره‌ترین ده‌نگدانه‌وه‌ی هه‌ب���وو ،به‌جۆرێك زیاتر كاره‌كانی ئهو لیژنه‌یه‌ی به‌خه‌ڵكیی ناساند .سه‌رۆكی لیژن���ه هاوبه‌ش���ه‌كانی قایمقامیه‌ت���ی سلێمانی ،عوس���مان ئه‌بوبه‌كر جه‌خت لهوه ده‌كات���هوه ،ك���ه له‌لێپێچینه‌وه‌‌و تۆماركردن���ی س���ه‌رپێچیه‌كان ،خاتری هی���چ الیه‌ك ناگرن ،ئ���ه‌وه‌ش به‌نمونه ده‌هێنێته‌وه كه پێش داخس���تنی ئهو دوو كه‌بابخانه‌یه‌ش ،چه‌ندین ش���وێنی ت���ری به‌ناوبانگیان داخس���تووه .ئهو باس له‌وه‌ش ده‌كات ،كه له‌س���ه‌ره‌تای
كاركردنیانه‌وه له‌كاتێكدا شوێنیش���یان داخس���تووه ،به‌اڵم له‌ڕاگه‌یاندنه‌كانه‌و‌ه ن���اوی ئ���هو ش���وێنانه‌یان ئاش���كرا نه‌ك���ردووه ،ب���ه‌اڵم له‌ئێس���تادا ناوی ئ���هو جێ���گاو ش���وێنانه به‌ئاش���كرا له‌ڕاگه‌یاندنه‌كان���هوه ب���اس ده‌ك���ه‌ن، هۆكاره‌كه‌شی وه‌ك خۆی وتی "چونكه س���ه‌رپێچیه‌كان به‌ب���ه‌رده‌وام دووباره ده‌بونه‌وه ،ئیتر گه‌یشتینه ئهو بڕوایه، چارهس���هر ههر ئه‌وه‌یه باسی بكه‌ین". ئهو لیژنه‌یه له‌ماوه‌ی 6مانگی یه‌كه‌می ئه‌م س���اڵدا 30ش���وێنیان داخستووه. عوس���مان ئه‌وه‌ش ده‌خات���ه‌ڕوو ئه‌گه‌ر ناچار نه‌بن ،هه‌رگیز حه‌ز به‌داخس���تنی هی���چ ش���وێنێك ناكه‌ن ،ئ���هو ده‌ڵێت "ئێم���ه حه‌زمان به‌زه‌ره‌ری كه‌س نییه، حه‌زیش ناكه‌ین هیچ شوێنێك دابخه‌ین هی���چ كاتێكیش هه‌ڵه‌ی ش���اگردێكمان نه‌كردۆته بیانوی داخستنی شوێنێك، ئه‌گ���هر س���ه‌رپێچیه‌كان چه‌ند جارێك دووباره نهبوبێتنهوه ئهو ش���وێنه‌مان دانه‌خستووه". ده‌چنه قهزاو ناحیه‌كان له‌ماوه‌ی 6مانگی یه‌كه‌می ئه‌مساڵدا لیژن���ه هاوبه‌ش���ه‌كانی قایمقامی���هت نزیك هی 1250پس���وڵه‌ی سه‌رپێچییان ب���ۆ خواردن���گاو دووكان‌و ش���وێنه گش���تیه‌كان ك���ردووهو داهات���ی ئهو پس���واڵنه‌ش گه‌یش���تۆته نزیكه‌ی 100 ملی���ۆن دین���ارو ه���اوكات زیاتر له52 ت���ه‌ن كااڵ‌و ك���ه‌ل‌و پ���ه‌ل‌و خواردن���ی
پرس���یاره‌ش ،كه ئایا له‌هیچ شوێنێك تائێس���تا غرامه‌ی 3ملیۆن دینارییان كردووه؟ ئهو باسی له‌كۆمپانیایه‌ك كرد كه بۆ به‌ندیخانه‌یه‌كی حكومی خواردن ئاماده ده‌كات ،به‌پێی گرێبه‌سته‌كه‌ش ده‌بێت مریش���كو گۆش���تی خۆماڵیی به‌كاربهێنێ ،به‌اڵم كاتێك پش���كنینیان بۆ كردووه گۆش���تی بیانی‌‌و مریش���كی به‌ستوی به‌كارهێناوه" ،له‌سه‌ر ئهوه 3 ملیۆن دینار غرامه‌مان كرد".
هه‌مه‌ج���ۆری خ���راپ‌و به‌س���ه‌رچویان ته‌له‌ف كردووهو 9كه‌سیش���یان له‌سه‌ر سه‌رپێچی جۆراوجۆر رووبه‌ڕووی دادگا كردۆته‌وه ،هاوكات ده‌س���تیان گرتووه به‌س���هر 39پس���وڵه‌ی ته‌زویرك���راوی نه‌وت وه‌رگرتن .ههر به‌وته‌ی سه‌رۆكی لیژنه‌كه به‌پێی ئهو كارنامه‌یه‌ی ئیشی له‌سه‌ر ده‌كه‌ن ،بۆیان هه‌یه بچنه قهزاو ناحیه‌كانی سنوری پارێزگای سلێمانی لێپێچینهوه له‌سه‌رپێچیه‌كان بكه‌ن ،ئهو به‌نمونه باس���ی له‌وه‌كرد خودی خۆی هێڵی گه‌رم-یان بۆ دابین ده‌كرێت بۆ لێپێچین���هوه له‌چه‌ندین به‌نزیخانه، ئه‌م به‌رپرسه هێمای به‌وه‌شدا كه بۆ چۆته رانیه‌‌و وتی "ل���ه 23به‌نزیخانه‌ی ئه‌هلی سنوری رانیه ،به‌هۆی سه‌رپێچی ئاشكراكردنی سه‌رپێچیه‌كان ،هاوواڵتیان هاوكاریی باش���یان ده‌ك���ه‌ن ،هه‌روه‌ها جۆراوجۆره‌وه 18مان داخست". ئه‌وه‌ش���ی ئاش���كرا كرد ،ك���ه له‌گه‌ڵ كۆمپانیای ئاسیاس���ێڵ ،رێككه‌وتوون غرامه له 30هه‌زاره‌وه تا 3ملیۆن تاهێڵێك���ی گه‌رم-یان ب���ۆ دابین بكات دیناره كاره‌كانی ئه‌م لیژنه هاوبه‌شه ،به‌پێی "بۆ ئهوهی هاوواڵتیان له‌هه‌ر شوێنێك رێنماییه‌كی ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیرانه كه س���ه‌رپێچییه‌كیان بهدی ك���رد ،به‌بێ له‌ساڵی 2008هوه كاری له‌سه‌ر ده‌كه‌ن .ئهوهی وه‌حده‌یان لێبڕوات ،ئاگادارمان عوس���مان ئه‌بوبه‌ك���ر هێم���ا به‌وه‌ش بكه‌نه‌وه" .سه‌رۆكی لیژنه هاوبه‌شه‌كانی ده‌كات ،له‌هه‌ر جێیه‌ك سه‌رپێچی ببینن قایمقامیه‌ت شانازیی به‌وه‌شه‌وه ده‌كرد، تا 20پارچه پس���وڵه ناكه‌ن ،به‌اڵم له‌و كه كاره‌كانیان كاریگه‌ریی راسته‌وخۆی ژماره‌یه تێپه‌ڕی پس���وڵه‌ی سه‌رپێچی هه‌یه ،بۆ ئه‌وه‌ش باس���ی ل���هوه كرد، ده‌كه‌ن‌و له‌كاتی چه‌ن���د باره‌بوونه‌وه‌ی دوای ئهوهی ئه‌وان چێش���تخانه‌كه‌یان س���ه‌رپێچیه‌كان ئه‌وج���ا ش���وێنه‌كه داخس���تووه ،له‌پاش ماوه‌یه‌ك خاوه‌ن رووبه‌ڕووی داخس���تن ده‌كه‌نه‌وه ،بڕی چێش���تخانه‌كه كاره‌كه‌ی گۆڕیوه ،ئهو پ���اره‌ی غرامه‌كه‌ش���یان به‌پێی جۆری وتی "هه‌رچه‌نده ئێمه ئه‌وه‌مان پێخۆش سه‌رپێچیه‌كان زیادو كه‌م ده‌كات ،ئهو نییه ،حه‌ز به‌زه‌ره‌ری هیچ كه‌س���ێكیش وتی "غرامه‌كان له 30هه‌زار دیناره‌‌و تا ناكه‌ی���ن ،به‌اڵم له‌پێن���او به‌رژه‌وه‌ندیی 3ملیۆن دینار ده‌بێت" .سه‌باره‌ت بهو گشتی ئهوه ده‌كه‌ین ،ئه‌مه‌ش بێ گرفت
نیی���ه ،هه‌ندێج���ار له‌كاتی داخس���تنی ش���وێناندا رووبه‌ڕووی جنێو‌و قس���ه ی نه‌شیاویش ده‌بینه‌وه". ئهو ره‌تیشی كردهوه كه هیچ كاتێك بكه‌ون���ه ژێ���ر كاریگه‌ری���ی الیه‌نێك‌و له‌بڕی���اری داخس���تنی ش���وێنێكدا كه س���ه‌رپێچی كردووه ،په‌شیمان ببنه‌وه، وتی "ئێمه هه‌موو كاره‌كانمان به لیژنه ده‌كه‌ین ،له‌به‌رئه‌وه له‌هه‌ر ش���وێنێكدا س���ه‌رپێچیی ببینی���ن لێپێچین���هوه عوسمان ئه‌بوبه‌كر ده‌كه‌ین". گرانیی نرخ له‌ئارایشتگاكان گله‌ییه‌ك���ی زۆر ك���ه گه‌لێ���ك جار خانمان هه‌یانه ،گرانیی نرخی هه‌ندێك له‌ئارایش���تگاكانه ،به‌بڕوای به‌ش���ێك له‌ژنان‌و كچان هی���چ الیه‌نێك له‌گرانیی نرخ���ی ئارایش���تگاكان ناپرس���ێته‌وه، به‌اڵم عوسمان ئه‌بوبه‌كر به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌وه‌وه ئاشكرای ده‌كات ،كه لیژنه‌یه‌كی تایبه‌تی���ان ب���ۆ ئهو مه‌به‌س���ته ههیهو ت���ه‌واوی لیژنه‌ك���ه‌ش ئافره‌ت���نو له‌م ماوهی رابردووش���دا به‌پێی ئاس���تیان ئارایش���تگاكانیان پله‌به‌ن���د كردووه بۆ پله‌كان���ی (ا ،ب ،ج)و نرخیش���یان بۆ هه‌ری���ه‌ك له‌و پالنه دیاری���ی كردووه، ئهو وتی "نرخ بۆ ئارایشتگاكان دیاری ك���راوه له‌چه‌ن���د رۆژی ئاینده‌دا به‌پێی ئ���هو نرخان���هی بۆیان دی���اری كراوه، لیژنه‌ك���ه چاودێریی���ان ده‌كات ،ه���هر س���ه‌رپێچییه‌كیش ببینن به‌دڵنیاییه‌وه لێپێچینهوه ده‌كه‌ن".
ی هیچ كاتێک هه‌ڵ ه شاگردێكمان ی نه‌كردۆته بیانو ی شوێنێك، داخستن ئه‌گه‌ر سه‌رپێچیه‌كان چه‌ند جارێك دووباره نهبوبێتنهوه ئهو شوێنه‌مان دانه‌خستووه
تایبه‌ت
مرۆڤ‌و جوانی ...پاشماوه دووەم :ه���ۆکارە دەرەکی���ەکان :وەك له‌س���ەرەوە هۆکاری س���ەرەکی نائارامییو پشێویی کۆمەڵگای کوردیم روون کردەوەو س���ەلماندم کە بۆچی ژیان���ی ئەم واڵتەی ئێمە هەمیش���ە نائارامەو نائارامییەکەشی دەگەڕێت���ەوە بۆ بوونی ترس���ێك له‌جۆری ترسەکان. ئێستاش لەم چەند دێڕەی کۆتاییدا ئەمەوێت بە کورتی بیس���ەلمێنم ک���ە هۆکارێکی دی له‌نائارامی���یو پش���ێویی له‌کوردس���تان دەگەڕێتەوە بۆ ترسە دەرەکییەکان .هۆکاری دیکە له‌دروس���تبوونی نائارامییو پشێویی له‌کوردس���تاندا ،دەگەڕێتەوە بۆئەوەی کە ئەم واڵت���ە له‌سیاس���ەتی نێودەوڵەتیدا تا ئێس���تاش وەک دەوڵەتێک���ی س���ەربەخۆ بەرخ���ود‌و ماماڵ���ەی له‌گەڵ���دا ناکرێ���ت‌و له‌جوگرافیای سیاس���ی ئەم���ڕۆی جیهاندا وەک واڵتێکی سەربەخۆ هیچ شەرعیەتێکی پێنەدراوە‌و نەس���ەلمێنراوە ،ه���ەر ئەم نا شەرعیەت‌و پێگە سیاسییە الوازەیە رێگای خۆش ک���ردووە کە هێزە س���ەربازیەکانی واڵتان���ی داگیرکاری ئێ���ران‌و تورکیا ببنە س���ەرچاوەی نائارامییو هەڕەشەو ترس بۆ هاوواڵتیانی کوردستان. ئەم ناس���ەربەخۆییە بوەتە رێگا خۆشکەر بۆ هێزە س���ەربازیەکانی ئێران‌و تورکیا ،تا بە ئاس���انیی بتوانن بێن���ە نێو خاکی ئەم واڵتە‌و ژیانی هاوواڵتیان بخەنە مەترسیی‌‌و نائارامییەوە. ئەگەر ئ���ەم نەتەوەو نیش���تمانە خاوەنی کیانێکی سیاس���ی س���ەربەخۆ بوایە ،ئەوا ئەم���ڕۆ؛ ن���ە س���ەرۆك وەزیران���ی عێراق دەیتوان���ی بە ئاس���انی‌و بە نا یاس���ایی، نائارامی له‌کوردس���تان بخوڵقێنێت ،وە نە حیزبە دەسەاڵتدارەکان‌و سەرۆکی هەرێمیش دەیانتوان���ی نائارامییو پش���ێویی‌و ترس بکەنە ئامرازێك بۆ رێگا خۆشکردنی سەودا تایبەتییەکانیان‌و شاردنەوەی گەندەڵی‌و نا عەدالەتی‌و نا یەکسانی دەسەاڵتی حیزبی‌و شەخسی خۆیان له‌کوردستاندا. کەوات���ە ئ���ەو هۆکاران���ەی ک���ە بوەت���ە ه���ۆی نائارامی���یو پش���ێویی ئەم���ڕۆی کوردس���تان هاوتابوونی هۆکارە ناوخۆییو دەرەکییەکان���ە ،سیاس���ەتی حیزب���ە دەس���ەاڵتدارەکانی کوردس���تان‌و سەرۆکی هەرێمە لەگەڵ سیاس���ەتی دەسەاڵتدارانی عێ���راق‌و واڵتانی داگی���رکاری ناوچەکەیە. ملمالنێی ن���ا عەدالەتی ئابوری ،بازرگانیو بە تااڵنبردنی(نەوت)ە له‌نێوان ئەم س���ێ الیەنەی سەرۆکایەتییەیە(سەرۆکی هەرێم، سەرۆکایەتی ئێران‌و تورکیا ،سەرۆکایەتی دەسەاڵتدارانی حیزبەکانی ناوەندی عێراق) کە بوەت���ە هۆی خوڵقاندنی ن���ا ئارامیی‌و پش���ێوی لەم هەرێمەدا ن���ەك هاوواڵتیانی ئاسایی‌و ژیاندۆستی ئەم واڵتە.
) )334سێشه‌ممه 2012/7/10
ی رۆژنامه‌دا ی تێوره‌كان ی له‌هه‌رێمی كوردستان له‌سایه ی رۆژنامه‌نوس دۆخ ئه‌م كتێبه ك ه ی زانستیی ه تێزێك ی ی دۆخ ده‌رباره ی رۆژنامه‌نوس ی له‌هه‌رێم كوردستاندا، له‌الیه‌ن (د .شێركۆ مه‌نگۆری)یهوه نوسراوه ،تیایدا ی نوسه‌ر له‌سایه ئهو تێوه‌رانه‌ی ك ه ی ی رۆژنامه‌گه‌ر مێژوو جیهانی پیایدا ی تێپه‌ربووه ،به واقع ی ی رۆژنامه‌گه‌ر ئه‌مڕۆ كوردیی به‌راورد ده‌كات‌و به‌رجه‌ست ه ی له‌نێو ههر بوون یه‌ك له‌تێوه‌ره‌كاندا ده‌خاته‌ڕوو..
بۆنمون���ه فازیل میرانی که به‌رپرس���ێکی پله‌ب���ه‌رزی پارتییه له‌گوتنێک���دا ئاماژه‌ی به‌وه‌دا که ئه‌وان 30.000چه‌کداری فیداییان هه‌یه که ئاماده‌ن خۆیان به‌کوش���ت بده‌ن. ئهو گوتنه ئاماژه به‌هێزی چه‌کداری س���هر به پارت لهش���ێوه‌ی هێزی سه‌ر به پارت‌و سه‌رۆکه دیکتاتۆر‌و تووندڕه‌وه‌کان ده‌کات، ئه‌وانه‌ی هێز بۆ سه‌رکوتکردن‌و پاکتاوکردن ئاماده‌ده‌که‌ن .له‌ڕاس���تیدا ئهو هێزانه به پ���اره‌‌و به‌رتیل راگی���راون ،بۆیه بۆ پارتی ده‌س���ه‌اڵتدار گرنگه خه‌رجی ئ���هو هێزانه له‌بودج���ه‌دا به‌ده‌س���تبهێنێت .ئهو دیارده چه‌کدارییه‌ی له‌کوردس���تاندا هه‌یه له‌سه‌ر بنه‌ماو مه‌نتالێکی میلیتس���یانه‌ی پارتگه‌را پێکهێنراون ،له‌هیچ واڵتێکی دیموکراسی‌و ک���راوه‌دا بوونی نییه ،به‌ڵکو ته‌نها له‌واڵته ئاوتۆرێتێرو دیکتاتۆره داپلۆس���ێنه‌ره‌کاندا ده‌ک���رێ نمونه‌ی ئ���هو دیاردهی���ه بهدی بکرێت .بۆیه بوونی ئهو دیارده چه‌کدارییه هیچ پاساوێکی ره‌وای نییه. له‌الیه‌کیت���ر له‌بودجه‌دا به‌ش���ێکی یه‌کجار زۆر بۆ خانه‌نش���ینه‌کانی سه‌ر به‌پارته‌کان که هه‌ریه‌کی به پله‌و پایه‌یه‌ک خانه‌نش���ین کراون ،که ساخته‌‌و خراپبه‌کارهێنانی زۆریان تێدایه ،ده‌ڕوات .بۆنمونه که‌س هه‌یه وه‌کو ئه‌فسه‌ری پله‌به‌رز خانه‌نشین کراوه ،که‌چی ئهو که‌س���ه یهک رۆژ سه‌ربازی نه‌کردووه. که‌س هه‌ی���ه به‌پله‌ی ب���ه‌رزی جۆراوجۆر خانه‌نش���ین کراوه ،که‌چی ئهو که‌سه ئهو پله‌وپایه‌یه‌ی نهبووه یا پێش���تر به ساخته ئهو پله‌وپایه‌ی دراوه‌تێ ...هتد. بڕینه‌وه‌ی موچه‌ی خۆڕایی‌و به‌رتیل له‌شێوه‌ی خانه‌نش���ینکردن له‌ژێر ن���اوی جیاجیادا،
ئاغایه‌نه ،ریشسپیانه‌و ش���ێوه‌کانی دیک ه هه‌مووی خراپبه‌کارهێنان‌و به‌هه‌ده‌ربردنی داهاتی گه‌له له‌سایه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی پارت‌و س���ه‌رۆکدا .ئهو دیارده‌یه راسته‌وخۆ زیان به هێ���زی کار‌و به‌رهه‌مهێنان���ی کۆمه‌ڵگه ده‌گه‌یه‌نێ���ت ،کۆمه‌ڵگه توش���ی نه‌زۆکی ده‌کات‌و له‌خراپترین باردا ده‌یخه‌سێنێت. ئهو ب���ڕه پاره‌یه‌ی بۆ موچ���هی خۆڕایی‌و خانه‌ش���ینی‌و موچه‌ی له‌و بابه‌ته ته‌رخان کراون که ده‌ک���رێ پێیان بگوترێت داهاته گواس���تراوه‌کان ی���ا موچ���ه رۆیش���تووه بێبه‌رهه‌مه‌کان ،بڕه‌پاره‌یه‌کی یه‌کجار زۆره له‌بودج���ه‌دا .هه‌روه‌ها ئ���هو پاره‌یه‌ی بۆ هێزه‌کان ته‌رخانکراوه به‌هه‌مانش���ێوه بڕه پاره‌یه‌کی یه‌کجار زۆره .ئهوه خه‌رجییه‌که به‌رژه‌وه‌ندی���ی پارت���ی خ���اوه‌ن میلیتس سه‌پاندوویه‌تی. داهات���ی س���نوره‌کان ،ب���اج‌و داهات���ه ناوخۆیی���هکان ،کۆنتراکت���ه نه‌وتیی���هکان ک���ه داهاتێکی یه‌کج���ار زۆره هه‌مووی یا به‌ش���ێکی زۆری نایه‌ته ناو کاسه‌ی گه‌ل‌و له‌بودجه‌دا ش���وێنی نییه .س���ه‌باره‌ت به داهاتی سنوره‌کان وه‌کو ده‌ڵێن ئهو پاره‌یه که‌س نازان���ێ بۆ ک���وێ ده‌ڕوات .گومان له‌وه‌دا نیی���ه ئهو داهاته ئه‌گه‌ر یهک دوالر یا 20ملیۆن دۆالر بێت هه‌مووی بۆ باغه‌ڵی ئهو که‌سانه ده‌چێت که ده‌سه‌اڵتی ره‌هایان له‌کوردس���تاندا هه‌یه ،ئه‌وانه‌ش بنهماڵهو سه‌رانی پارتی ده‌سه‌اڵتدارن. ئ���ه‌وه‌ی له‌تێپه‌ڕاندن���ی بودج���ه‌دا بینیم���ان تاوان‌و کاره‌س���ات ب���وو ،به‌اڵم ئ���هوه دیارده‌یه‌ک���ی ن���وێ نیی���ه ،ئهوه ده‌رهاویش���ته‌ی ئهو سیسته‌مه رامیارییه‌یه
ترس له‌دۆستیۆفسکی « ...»2پاشماوه ئەو رێگا جیاوازانەی دەیگرێتە بەر هەموو له‌گومان‌و گوناهـ���ی قووڵتردا دوایی دێن. دۆستیۆفس���کی خۆی مەس���یحی بوو ،بۆ دەربازبوون لەو گێژاوە بێبنە ...لەوگوناهە ئەزەلیی���ە ،ئیمان بە مەس���یح یەکێک بوو له‌ڕێ���گا تایبەتی‌و شەخس���ییەکانی ئەو، ب���ەاڵم دەبێت بڵێ���م کە دۆستیۆفس���کی مەس���یحییەت تا ئەوپەڕی رادەکێش���ێت. چەمکی خۆشەویستی الی دۆستیۆفسکی، چەمکێکی مەسیحییە ،بەاڵم بە زۆر زیادتر لەوە بارک���راوە کە خودی مەس���یحییەت هەڵیدەگرێ���ت .له‌مەس���یحییەتدا گوناه���ـ مای���ەی خۆشەویس���تی نییە ،ب���ەاڵم الی دۆستیۆفس���کی م���رۆڤ تەنی���ا کاتێ���ک دەتوانێ���ت مرۆڤ بێت ک���ە دان بەتاوانی خۆیدابنێ���ت .الی ئ���ەو دانن���ان بەتاواندا ساتێکی س���تاتیکییە ،ترۆپکی دەرکەوتنی مرۆڤبوون���ی پاڵەوانەکانە .الی ئەو تاوان‌و
خۆشەویس���تیش له‌ی���ەک جیانابێت���ەوە، بایەخدان���ی بە مەس���یحییەت لەوەوە دێت کە له‌مەسیحییەتیش���دا وەک الی ئەو ،دوو چەمک س���ەنتراڵن ...چەمک���ی گوناهـ و چەمکی خۆشەویستی .له‌نامەیەکیدا کەچەند هەفتەی���ەک دوای بەربوون���ی له‌زین���دان‌و لهش���وباتی س���اڵی 1854دانوس���یوێتی له‌کاتێکدا باس له‌کۆمەکی ئینجیل دەکات بۆی له‌چوار س���اڵی زیندانی س���یبریادا، دەڵێت «ئەگ���ەر وابێت هەقیقەت بکەوێتە دەرەوەی مەسیح‌و لێکدووربن ،وام پێخۆشە له‌کەناری مەسیحدا بمێنمەوە ،نەوەک له‌پاڵ هەقیقەتدا» .مەس���یح الی ئەو سەمبولی هەڵگرتن���ی گوناهـ و خۆشەویس���تییە... هەقیقەت بەرامبەر خۆشەویستی‌و بەزەیی دەبێت چ نرخێکی هەبێت؟ لەڕاستیدا گەر زۆر وردبینەوە دەتوانین بڵێین مەسیح خۆی له‌پاڵەوانێ���ک لەپاڵەوانەکانی ئەو دەچێت.
الیەنگری���ی بۆ مەس���یحییەت لەوەوە دێت کە مەسیح خۆی باری هەموو گوناهەکانی مرۆڤ هەڵدەگرێت .ئ���ەو قەرزاداری دیوە هیومانیستییەکەی مەس���یحییەتە .گوناهـ و لێبوردن ،تاوان‌و بەزەیی ئەوە سەردێڕە گەورەکان���ی تێڕوانینی دۆستیۆفس���کییە، نەوەک تاوان‌و س���زا .س���زا پێش���وەخت له‌ناوخ���ودی تاواندای���ە ...گوناهبار هیچ س���زایەکی توندتری بۆ نایەت لەو ئازارەی خ���ۆی دەیبینێت‌و دەیچێژێ���ت ...لێرەوە ترس له‌دۆستیۆفسکی ،ترسە له‌تێکچوونی تێڕوانینم���ان بۆ خودی خۆمان‌و بۆ ئەوانی تر .دۆستیۆفس���کی ل���ەوە دەمانپارێزێت تەس���لیمی پاکێتی درۆزن���ی خۆمان بین‌و ب���ە ناوی چاکە‌و مۆراڵی بەرزو عەدالەتەوە ببین بە داوەر بەس���ەر ئەوان���ی ترەوە... بەاڵم ک���ێ له‌ئێمە جورئەت���دەکات بڵێت، له‌نێ���وان م���نو خراپتری���ن گوناهب���اردا
جیاوازیی���ەک نییە؟ کێ هەیە خۆی بخاتە ئاس���تی تاوانبارە گەورەکان‌و نەترسێت؟ کێ هەیە لەمڕەوەوە سڵ له‌دۆستیۆفسکی نەکاتەوە؟ کێ هەی���ە بتوانێت ئەوانی دی بە هەموو گوناهەکانیانەوە خۆشبوێت؟ کێ هەیە هێندە پاکبێتەوە گوێنەداتە چییەتی مرۆڤ‌و تەنها بەو ش���ێوەیە خۆش���یبوێت کە هەیەو دروس���تبووە؟ دۆستیۆفس���کی دەمانخاتە ب���ەر ئەو پەیامە س���ەختانەی کە ب���ە ئێم���ەی م���رۆڤ هەڵناگیرێت... خوێندن���ەوەی دۆستیۆفس���کی تەنی���ا خوێندنەوەی رۆماننوس���ێک نییە مرۆڤمان بەجوانی بۆ وەسفدەکات ،بەڵکو وانەیەکی س���ەختی ئەخالقیی���ە کەوام���ان لێدەکات بۆ ئەب���ەد نائارام بین‌و خ���ودی خۆمان بخەین���ە ژێر پرس���یارەوە .کارێ���ک تەنیا هەاڵوێردەیەکی مەزن‌و ک���ەم له‌مرۆڤەکان دەتوانن پێیهەستن.
ئاین‌و بنه‌ماڵه ،جمكێكی خه‌ته‌رناكی ...پاشماوه ی بۆی ه ههر كۆمه‌ڵگایه‌ك بۆ خۆپاراس���تن له‌م خه‌س���ڵه‌ت ه نه‌رێنی���هی (نێگه‌تیڤ) ی ی به‌سیس���ته‌مێك مرۆڤه‌كان ،پێویس���ت ی تۆكمه هه‌ی ه كه رێگربێت له‌پراكتیزه‌كردن ی مرۆڤه‌كان. ئه‌م خه‌س���ڵه‌ت ه غه‌ریزییه ی له‌م ی سیس���ته‌مێك دی���اره هاتنه‌كایه ی جۆره‌ش كارێكی س���انا نییهو پێویست ی بوێران���هی بێوچ���ان‌و به‌خه‌باتێك��� ی درێژخای���ه‌ن هه‌یه ،له‌الیه‌ن شۆڕش���ێك ی كۆمه‌ڵ���گاوه .ه���ه‌روه‌ك رۆش���نبیران ی كۆمه‌ڵگا پێش���كه‌وتووه‌كاندا له‌مێژوو ده‌رده‌كه‌وێت. ی كۆمه‌ڵگا به‌هه‌مان ش���ێوه ،له‌مێ���ژوو دوواكه‌وتووه‌كانیشدا راستی ئه‌م بۆچون ه ده‌رده‌كه‌وێ���ت (ب���ه‌اڵم بهپێچهوانهوه). ی ل���ه‌م كۆمه‌ڵگایان���ه‌دا ،له‌ژێ���ر چه‌تر
سوپاس‌و پێزانین ی چۆخماخ ش���وكرانه‌ی خوا ی گون���د ئێم���ه وه‌ك ش���ێخان ته‌واو ناكه‌ین ،له‌پاشان زۆرس���وپاس‌و پێزانینمان هه‌ی ه بۆ ی ی زۆر به‌ڕێز (فیراز مه‌عروف به‌رزنجی) پس���پۆر دكت���ۆره ی گ���هوره كردی ه ی ژنان‌و مناڵبوون ،كه‌خوا نه‌خۆش���یه‌كان وه‌سیل ه بۆچاره‌سه‌ری نه‌خۆش���ه‌كه‌مان ،ئه‌ویش بریتی بوو ی ی (ئه‌كتۆبیك له‌سه‌ر س���كار) ،چاره‌سه‌ر له‌دروس���تبوون ی ی ئه‌م دكتۆر‌ه به‌ڕێزه بۆكراو توانی له‌ڕێگه له‌سه‌ر ده‌س���ت ده‌رزییه‌كه‌وه چارهس���ه‌ری بكات‌و پێویس���ت به عه‌مه‌لیات ی ی لێده‌كه‌ی���ن هیوادارین خوا نه‌كات ،دووباره ده‌ستخۆش��� ی درێژ بكات بۆخزمه‌تی گه‌لی كورد. گه‌وره ته‌مه‌ن هاوسه‌ری نه‌خۆش ته‌ها هیدایه‌ت /سلێمانی
ونبوون
تێپه‌ڕاندنی بودجه درێژه‌دانه به ...پاشماوه که به‌پێی به‌رژه‌وه‌ندی بنه‌ماڵه‌یی‌و پارتی میلیتسگه‌راوه دروستکراوه‌‌و ده‌ڕوا بهڕێوه. له‌کۆتایی���دا گونج���اوه بڵێی���ن ت���ا ئ���هو دووالیه‌نه ده‌سه‌اڵتداره زۆرینه‌ی ئه‌ندامانی په‌رله‌مان پێکبهێنن بڕیاری له‌م ش���ێوه‌یه درێژه‌ی ده‌بێت .ئهو ده‌س���ه‌اڵته‌ی پارتیو یه‌کێتی تا ده‌س���تی بڕوات ئ���هوه ده‌کات ک���ه له‌به‌رژه‌وه‌ندی بنه‌ماڵه‌ی س���ه‌رۆک‌و پارتی ده‌س���ه‌اڵتداردا هه‌یه ،له‌به‌رامبه‌ردا به‌رژه‌وه‌ندییه ناس���یونال‌و نیشتیماییه‌کان گرنگییان نابێت. په‌رله‌مان له‌ئاست راس���تیه‌کاندا ،له‌ئاست تااڵن‌و خراپبه‌کارهێنانی س���امانی گه‌لدا، له‌ئاست شاردنه‌وه‌ی داهاتی گه‌ل چاوپۆشی کرد‌و په‌سه‌ندی درێژه‌دان به ناڕه‌واییه‌کانی کرد .ناڕه‌واییه‌کان چوارچێوه‌ی قانونییان ب���ۆ دان���راوهو به‌پێی بڕی���اری په‌رله‌مانی تێده‌په‌ڕێنرێن. ئۆپۆزسیۆن نه‌یتوانی به‌ر به ناڕه‌واییه‌کانی بودجه بگرێت ،بێده‌س���ه‌اڵتی له‌ئاس���تی ده‌سه‌اڵتداران جارێکی دیکه ده‌رکه‌وته‌وه. هه‌روه‌ها ئۆپۆزسیۆن خۆیان له‌هه‌موو خاڵه نه‌رێنیه‌کان نه‌دا ،ناوێرن یا نایانه‌وێ گوتن له‌سه‌ر هه‌موو شتێ بکه‌ن. ره‌خن���هی الیه‌ن���ه س���ه‌ربه‌خۆکان‌و الیه‌نه‌کانی ئۆپۆزس���یۆن کاریگه‌ری له‌سه‌ر هوش���یارکردنه‌وه‌ی خه‌ڵ���ک له‌ت���اوان‌و گه‌نده‌ڵیه‌کانی ناو بودجه بێگومان هه‌بوو. خه‌ڵک ئێس���تا له‌پێشوو وریاترو به‌ئاگاتره ک���ه ده‌کرێ ب���ۆ گ���ۆڕان له‌سیس���ته‌می رامیاری نادیموکراسیانه‌‌و نانیشتیمانیانه‌ی کوردس���تان له‌داهات���وودا س���ه‌ره‌تایه‌کی ئه‌رێنی باشبێت.
باو‌هڕ‌و دابونه‌ریت ه چه‌قبه‌س���تووه‌كاندا، ی كێشمه‌كێش��� ه سیاس���یه‌كان بۆ گۆڕین ی ده‌س���ه‌اڵت ده‌كرێت نه‌ك بۆ به‌رپاكردن ی شۆڕش���ێكی شارس���تانیانه بۆ گۆڕین كۆمه‌ڵگا‌و سیسته‌مه‌ك هی .بۆیه ئالێره‌دای ه كێش���ه‌كه ،له‌كۆمه‌ڵگا دواكه‌وتووه‌كاندا، ی كه ئایین‌و ئهو دام���هزراوه ده‌وڵه‌تیانه ی بنه‌ماڵه رێنماییان���ده‌كات ب ه نمونه‌یه‌ك شارستانی ناوده‌برێن. ی ل���ه‌م كۆمه‌ڵ���گا دواكه‌وتووان���ه ی ی نه‌بوون��� له‌مه‌ڕخۆمان���دا ،له‌ئه‌نجام��� سیس���ته‌مێكی شارس���تانیان ه ب���ۆ بردنه‌ڕێوه‌ی ده‌وڵ��� هتو دامه‌زراوه‌كانی‌‌و ئاش���تیانه‌‌و ده‌ستاوده‌س���تكردنی دیموكراس���یانه‌ی ده‌س���ه‌اڵت ،پارت��� ه ی ی ده‌قاوده‌ق ئۆپۆزس���یۆنه‌كان كۆپییه‌ك
پارته ده‌س���ه‌اڵتداره‌كانن ،هه‌ردوو گروپ ی (ئۆپۆزس���یۆن‌و ده‌س���ه‌اڵتدار) ئامانج ی ده‌سه‌اڵت، سه‌ره‌كییان گه‌یشتن ه به‌كورس ی به‌هه‌ر هۆكارێك بێ���ت .ته‌نها بۆ ئی���د ی گه‌یشتن به‌ده‌سه‌اڵت زۆر ئاسایی ه له‌ال ی ی چه‌پڕه‌و ببێ���ت به‌هاوپه‌یمان پارتێك ی هه‌ینیشدا پارتێكی ئیس�ل�امیو له‌ڕۆژان ی جه‌ماع���هت به‌یه‌كه‌وه‌بك���ه‌ن. نوێ���ژ هه‌روه‌ه���ا پارت ه ده‌س���ه‌اڵتداره‌كانیش، ی مێ���ژووی خه‌ب���ات‌و به‌جیاوازی���ی زۆر ئایدیۆلۆژیاو بیروبۆچونیانه‌وه ،ته‌نها بۆ ی ده‌سه‌اڵته‌كه‌یان، ی كورسیه‌كان پاراستن ی وه‌ك له‌ژێ���ری ناونیش���انی جۆراوجۆر خه‌ت���ه‌ری ئیقلیم���یو نێوده‌وڵه‌ت���یو ی ده‌س���كه‌وت‌و به‌رژه‌وه‌ندی��� ه پاراس���تن ی نه‌ت���هوهو نیش���تیمان..هتد، بااڵكان���
ی ی س���تراتیژ ده‌ب���ن ب���ه هاوپه‌یمان��� یه‌كتر .دیاره ئه‌م���ه‌ش له‌به‌رئه‌وه‌ی ه ك ه س���ه‌رجه‌می پارت‌و الیه‌ن ه سیاس���یه‌كان ب��� ه ده‌س���ه‌اڵتدار‌و ئۆپۆزسیۆنیش���هوه، ی هه‌مان كۆمه‌ڵگان‌و له‌هه‌مان له‌دایكبوو ژینگه‌ی ناته‌ندروستدا په‌روه‌رده‌بوون. ی كۆمه‌ڵگا بۆی ه به‌ڕای من بۆ ده‌ربازبوون ی دواكه‌وتن‌و هه‌نگاونانی به‌ره‌و له‌زه‌لكاو ی ی شارس���تانی دور له‌كۆنتڕۆڵ دنیایه‌ك ئاین‌و بنه‌ماڵه ،پێویسته به‌رله‌هه‌مووشتێك ی كه‌س ه رۆشنبیره‌كان درك به‌لێپرسراوێت ی خۆی���ان بك���ه‌ن به‌رامبه‌ر ب ه مێژووی��� كۆمه‌ڵگاكه‌ی���ان ،هه‌وڵبده‌ن كه به‌رهه‌م ه ی مێش���ك ه فكریه‌كانیان بۆ جوڵه‌پێكردن ی تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگابێت نه‌ك سڕبووه‌كان ی سیاسه‌تدا. هه‌رزانفرۆشكردنی له‌بازاڕ
19
پاس���پۆرتێك به ناوی ه���ه‌ردی عبدل عمر احمد‌و به ژم���اره‌ی ()2648600/A ونب���ووه .تكایه ههر كه‌س���ێك دۆزییه‌و‌ه با بیگهڕێنێتهوه ب���ۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پاسپۆرتی سلێمانی. ی تۆفیق) هه‌ركه‌س ی (پۆاڵ نه‌وزاد عل ی ونبوه به‌ناو ی بازرگان ی ژور *ناسنامه‌یه‌ك ی بازرگانی. دۆزییه‌و‌ه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژور ی (ئارێز عوسمان محمود) هه‌ركه‌س ی ونبوه به‌ناو ی ژوری بازرگان *ناسنامه‌یه‌ك ی بازرگانی. دۆزییه‌و‌ه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژور ی ئیبراهیم سه‌عید) ی ( محه‌مه‌د نور ی ژوری بازرگانی ونبوه به‌ناو *ناسنامه‌یه‌ك ی بازركانی. هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژور ی ژوری بازرگانی ونبوه به‌ناوی ( ئیقبال تۆفیق محه‌مه‌د) هه‌ركه‌س *ناسنامه‌یه‌ك ی بازركانی. دۆزییه‌و‌ه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژور ی (شڤان غه‌ریم موسته‌فا) هه‌ركه‌س ی بازرگانی ونبوه به‌ناو ی ژور *ناسنامه‌یه‌ك ی بازركانی. دۆزییه‌و‌ه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژور ی (سیڤه‌ر سیروان محێدین صالح) ی ونبوه به‌ناو ی بازرگان ی ژور *ناس���نامه‌یه‌ك ی بازركانی. هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژور ی (ئازاد مه‌جید قادر) هه‌ركه‌سێك ی بازیان ونبوه به‌ناو ی چیمه‌نتۆ ی گارگ ه باجێك ی بۆ پرسگ هی كۆمپانیای ئاوێنه. دۆزیویهتیهوه بیگهڕێنێتهوه ی *پێناسێكی ئه‌فسه‌ری به‌رگری فریاكه‌وتن سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی ناوخۆ ونبوه به‌ناو ی (قادر حه‌م ه صالح عه‌زیز) هه‌ركه‌سێك دۆزیویهتیهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگه كۆمپانیای ئاوێنه. ی (ئه‌كره‌م مولود محه‌مه‌د ئه‌مین) هه‌ركه‌سێك ی ونبوه به‌ناو ی شۆفێر *مۆڵه‌تێك دۆزیویهتیهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگ هی كۆمپانیای ئاوێنه. ی (بێستون حه‌سیب ئه‌حمه‌د) ی كڕین‌و فرۆش���تنی زێڕ ونبوه به‌ناو * مۆڵه‌تێك ی بكات به‌م ژماره مۆبایله‌و‌ه 07702174504 ههر كه‌س دۆزیویهتیهوه په‌یوه‌ند
ئاگادار ی
ی ك ه له‌الیه‌ن داواكار پێش���كه‌ش ب���ه‌م فه‌رمانگه‌یه كراوه ی ئهو داواكاریه به‌پێ ی كارگه‌ی ( میدیا له‌الی���ه‌ن (س���ازان ئه‌نوه‌ر برزو) ل���ه( )2012/7/3خاوه‌ن��� ی كردوه ی ئه‌وئامێرانه ی تۆماركردن��� ی كلینێكس) داوا ی به‌رهه‌م هێنان��� ب���ۆكار ی ی كراوه به‌پێ كه له(س���لێمانی ن/پ/ا)دانراون ئامێره‌كانیان له‌خواره‌و‌ه دیار ی ده‌كه‌ینه‌وه ههر ی 1952باڵو ی ژماره ()65س���اڵ ی میكانیك ی ئامێ���ر پهیڕهو ی هه‌ریه‌كێك ل���ه‌م ئامێران ه داده‌نێت ی به‌په‌یوه‌ندیدار یان‌خاوه‌ن كه‌س���ێك خۆ ی ی ( )15رۆژ س���ه‌ردانی ئه‌م فه‌رمانگه‌ی ه ب���كات ،بهپێچهوانهوه به‌ناو له‌م���اوه داواكاره‌وه تۆمار ده‌كرێت‌و بڕوانامه‌ی پێده‌درێت. ئامێره‌كان: *هێڵی به‌رهه‌م هێنانی كلینێكس كیس كه‌پێك هاتووه له‌م ئامێرانه: -1ئامێری هه‌ڵگرتن ،ته‌عدیل كردنو(رۆڵ) -2ئامێری نه‌خش‌و چاپكردن -3ئامێری بڕین ئاسۆی‌‌و له‌گه‌ڵ كۆنترۆڵ -4مێز‌و كۆنڤایه‌ر -5ئامێری بڕین 17سم*21سم له‌گه‌ڵ كۆنترۆڵ ی گواستنهوه (سیرا ناقل) -6زنجیر -7ئامێری پێچانه‌وه ته‌خلیف به‌نایلۆن له‌گه‌ڵ كۆنترۆڵ -8ئامێری پێچانه‌و‌هی ده‌رزه‌ن ( )2عه‌ده‌د ێ ژماره/تایوان /كاره‌با ی هه‌وا ( )2دان ه ب -9ئامێری ڤاكیۆم ،بۆراكێشان • هێڵی به‌رهه‌م هێنانی كلینێكس به‌كارتۆن‌و كیس كه‌پێكهاتوه له: ی -1ئامێری بڕین 2هێڵ ێ ژماره/توركی/2010/ -2ئامێ���ری تێكردن (ته‌عبیئ���هی) كلێنس فودراو(ب��� كاره‌با دادنوسی سلێمانی1/ فاروق كالن شریف ژماره 2012/5/251 2012/7/2
ئاگاداری
داواكار (كاروان سه‌عدون حه‌مه ئه‌مین) دانیشتوی سلێمانی/زه‌رگه‌ت هی كۆن ی ی كاره‌ك ی شارستانی له‌دوكان وێڕا ی بار ی تۆمار داوالێكراو /رازگر ی سهرهوه له‌دادگاكه‌مان ی ژماره داواكار (كاروان س���ه‌عدون حه‌مه ئه‌مین) داوا ی (كوڕه‌كه‌ی) له (ڕه‌هێڵ) بۆ(محه‌مه‌د) بۆیه بڕیارماندا تۆماركردوه بۆناوگۆڕین ی ی 21له‌ماده ی ماده ی ناوخۆدا به‌پێ ی رۆژانه ی ل ه رۆژنامه‌یه‌ك��� به‌باڵوكردنه‌وه ی ی ڕێگرتن (ئیعت���راز) هه‌ی ه لهماوه ی شارس���تانی .جا هه‌ركه‌س���ێك ماف��� بار ( )10رۆژدا ل���ه‌دوای باڵوبون���ه‌وه‌ی ئه‌م ئاگاداری ه س���ه‌ردانی دادگاكه‌مان بكات ی یاسا. بهپێچهوانهوه داواك هی ئه‌بینرێت به‌پێ دادوه‌ر جه‌بار ره‌زا ئه‌حمه‌د
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د جێگری سەرنوسەر :یاسین تەها
گهڕانهوه بۆ فولكه‌ی مه‌كته‌بی سیاسی
ره‌حمان غه‌ریب
دەتەوێت ئاوێنە چی بکات:
www.
ه له‌ئه‌وروپا نوێنه‌ری ئاوێن شوان حه‌مه ـ نه‌رویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
Awene
Say.awene@gmail.com ریکالم
awene.com
لە‌مه‌راسیمی وه‌رگرتنی پۆس���تی به‌رپرسی مه‌كته‌بی رێكخستنی یه‌كێتی له‌تشرینی دووهه‌می ،2010عیماد ئه‌حمه‌د جێگری ئێس���تای س���ەرۆکی حكومه‌تی ههرێم وتی "جیاكردن���ه‌وه‌ی حی���زب له‌حكومه‌ت بڕیاری هه‌ڤ���اڵ مام جه‌الل���ه ..بۆی ه ئێمه‌ش هه‌وڵده‌ده‌ی���ن به‌هه‌موو ش���ێوه‌یه‌ك حی���زب له‌حكومه‌ت جیا بكه‌ین���هوهو نه‌هێڵین ده‌ستوه‌ردان له‌ئیشوكاری حكومه‌ت بكرێت". ئهو به‌رله‌وه‌ی پۆس���تی حكومه‌ت وه‌ربگرێت وتی "هه‌وڵده‌ده‌ین" نه‌یوت "جێبه‌جێی ده‌كه‌ین" .كاتێكیش سه‌رای سلێمانی جمه‌ی ده‌هات له‌خه‌ڵكی ناڕازیی ،له‌سه‌ره‌تای ئ���ازاری 2011كوردس���تانی ن���وێ دیمانه‌یه‌كی له‌گه‌ڵ س���ازدا ،له‌وێدا دیس���انه‌و‌ه جهختیكردهوه "ئێم ه له‌گه‌ڵ جیاكردنه‌وه‌ی حكومه‌تین له‌حیزب‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���داین ته‌نس���یقكردن‌و په‌یوه‌ندی���ی رێكوپێك له‌نێ���وان حكومه‌ت‌و حیزب���دا هه‌بێت" ،ئهو كادرو به‌رپرس���انه‌ی ناو حكومه‌ت ،هه‌موو حیزبه‌كان دایانناوه ،به‌اڵم ده‌بێت ئه‌وان ئیشوكاری خۆیان بكه‌ن‌و حیزب ده‌س���توه‌رنه‌دات له‌ئیشوكاری حكومه‌ت‌و له‌جیاتی حكومه‌ت بڕیاربدات‌و ئیشوكاره‌ی حكومه‌ت جێبه‌جێ بكات". ئهو له‌مه‌یاندا وتی "ته‌نس���یق‌و په‌یوه‌ندیی رێكوپێك" بۆی ه هات به‌جوانترین ش���ێوه گوزارش���تی له‌ته‌نسیقكردنی نێوان كانتۆنه‌كه‌ی یه‌كێتی له‌ناو حكومه‌ت‌و حیزبه‌كه‌ی ك���رد .جێگری س���ه‌رۆكی حكومه‌ت رۆژی ش���ه‌ممه6 ،ی ته‌م���وزی 2012له‌زنجیر‌ه كۆبونه‌وه‌كانی كارگێڕی مه‌كته‌بی سیاس���ی له‌گه‌ڵ مه‌كته‌ب‌و پۆس���ت‌و ئۆرگانه‌كانی یه‌كێتیدا به‌سه‌رپه‌رش���تی مه‌ال به‌ختیار لێپرس���راوی ده‌س���ته‌ی كارگێڕی مه‌كته‌بی سیاسی راپۆرتی پێشكه‌شكرد .وه‌ك له‌ڕاگه‌یه‌نراوی كۆبونه‌وه‌ك ه ئاماژه‌ی بۆ كراوه، جه‌ختكرایه‌و‌ه ل ه "پێداچوونه‌و‌ه به‌سیستمی كاری وه‌زاره‌ته‌كان ،به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانی حكومه‌ت ،فه‌رمانگ ه خزمه‌تگوزارییه‌كان" .پێشنیازیش كراوه بۆ "راگرتنی هاوسه‌نگی ئۆرگانیك���ی نێوان حیزب‌و حكومه‌ت له‌ڕێی فۆرمه‌له‌كردنی په‌یوه‌ندییه‌كانی وه‌زاره‌ت ه تایبه‌تمه‌نداره‌كانه‌وه". كاك عیم���اد له‌و كۆبونه‌وه‌ی���ەدا له‌گه‌ڵ مه‌كته‌بی سیاس���یدا "راپۆرتێكی ده‌رباره‌ی كاره‌كانی كابینه‌ی نوێ له‌ماوه‌ی س���ێ مانگی كاركردنیدا خس���ته‌ڕوو تیادا ئاماژه‌ی به‌یه‌كگرتن���ه‌وه‌ی وه‌زاره‌ته‌كانی ناوخۆو دارایی ك���رد" ،دیاره له‌كۆبونه‌وه‌كه‌دا ،مه‌ال به‌ختیار له‌پێشكه‌ش���كردنی "پێش���نیاز"هوه بازی داوه بۆ قۆناغ���ی بڕیاردان ،بۆی ه له‌ڕاگه‌یه‌نراوه‌ك���ه‌دا مه‌ال به‌ختیار رایگه‌یاندوو‌ه "پێویس���ته بهكردهوه رێگ ه له‌دیارد‌ه قێزه‌ونه‌كان بگرین‌و هه‌وڵبده‌ین به‌یاس���او به‌ك���ردهوه دژایه‌تی گه‌نده‌ڵی بكه‌ین ،رێ له‌به‌رتیل‌و به‌قاچاغبردن بگرین‌و لێپرس���ینه‌وه‌ی پێویس���ت بكه‌ین ...واز له‌وه‌بێنین ك��� ه لێرهو له‌وێ پینه‌و پ���ه‌ڕۆی موچه‌ی خه‌ڵك بكه‌ین ،ده‌بێت پرۆژه‌ی سۆس���یال له‌كوردس���تاندا ،ك��� ه به‌رنامه‌ی چاكس���ازی سیس���تمی ته‌ندروس���تیش بگرێته‌وه، سه‌ربخه‌ین" .هه‌روه‌ها له‌وكۆبونه‌وه‌یه‌دا قس ه ده‌رباره‌ی ژێرخانی ئابوریو فه‌لسه‌فه‌ی پهروهردهو په‌روه‌رده‌كردنی خه‌ڵكیش كراوه .دواتریش له‌گفتوگۆیه‌كدا به‌شداربووانی كۆبوونه‌و‌ه گرفت‌و كێش���ه‌كانی هاوواڵتیان‌و كاری وه‌زاره‌ت��� ه خزمه‌تگوزارییه‌كانیان باس���كرد ،مه‌كته‌بی سیاس���ی ی.ن.ك-یش بۆ چارهس���ه‌ركردنی دیاردهی گه‌نده‌ڵی په‌یڕه‌وكردن���ی ش���ه‌فافیه‌ت‌و پابه‌ندبوون‌و جێبه‌جێكردن‌و س���ه‌روه‌ری یاس���ا .هیچ پرۆسه‌یه‌ك به‌ئه‌ندازه‌ی لێدوان‌و راگه‌یه‌نراوی توێژ‌ه سیاسییه‌كه‌ی كوردستان ئاسان نییه .زۆر سانایه ،چونك ه باج-یان له‌سه‌ر نییهو ئه‌م ده‌ستڕۆشتووان ه وا ده‌زانن خه‌ڵك توش���ی (زه‌هایمه‌ر) بووهو هیچیان له‌یاد نامێنێت .ئه‌م ه جگه‌له‌وه‌ی هه‌س���تناكرێت دامه‌زراوه‌یه‌كی پسپۆڕ له‌پشت ئهو لێدوان‌و راگه‌یه‌نراوان ه بن یان چاودێریی بكه‌ن. راپۆرتی س���ێ مانگی ده‌رباره‌ی كاره‌كانی كابینه‌ی نوێ ،قس���ه‌كردن له‌سه‌ر كاری وه‌زاری ،رێگه‌گرت���ن له‌دیارد‌ه قێزه‌ونه‌كان ،دژایه‌تی گه‌نده‌ڵی به‌یاس���او بهكردهوه، لێپرسینه‌وه‌ی پێویست‌و رێگرتن له‌به‌رتیل‌و به‌قاچاغبردن ،وازهێنان له‌پینه‌و په‌ڕۆی موچه‌ی خه‌ڵك ..ئه‌مان ه كۆمه‌ڵ ه ده‌سته‌واژه‌یه‌كن بۆ ئهو كه‌سانه‌ی توشی (زه‌هایمه‌ر) نه‌بون به‌مانای تێكه‌ڵكردنی كاری حیزبی‌و حكومییه ،ئه‌م ه هیچی له‌سه‌رده‌می شاخ كه‌متر نییه ،ئهو قۆناغه‌ی حیزب‌و شۆڕشه‌كه‌ی له‌یه‌ك جیانه‌ده‌كرانه‌وه.
ریکالم