ریکالم
www.awene.com
ژماره ()336 سێشەممە 2012/7/24
سهرۆك ی دهست ه ی وهبهرهێنان لهكوردستان:
گرفتی نیشتەجێبوون بەئێمە چارەسەر ناکرێت
17 812 »»»»
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامهیهك کۆمپانیای ئاوێنه دهریدهکات
ئاپۆ لەکوێیە؟
»»12 »» 9
ئەگەرچی ئۆجەالن خۆی دیار نییە، بەاڵم رۆڵی سیاسی هەر ماوە
دۆسیهی سوریا
خوێندنهوهیهک بۆ ههڵوێستی روسیاو چین
»» 14
12 »» 17
پارتی :غهدر له"مهسرور بارزانی" دهكرێت
ئهندامێكی ئهنجومهنی س���هركردایهتی پارت���ی ئام���اژه ب���هوه دهكات كه ئهو رهخنانهی سهبارهت بهسپاردنی پۆستی راوێژكاری ئهنجومهنی ئاسایش ئاڕاستهی مهس���رور بارزانی دهكرێت ،غهدر كردنه لهناوبراو ،ئ���هو دهڵێ���ت "زوڵم لهكاك مهس���رور دهكهین ئهگهر بیبهستینهوه بهباوكیی���هوه ك���ه س���هرۆكی ههرێمه. غ���هدره ئهو خ���ۆی لێهات���ووه بههۆی
باوك���یو عهش���یرهتهكهیهوه تواناكانی بشاردرێتهوه". ئاوێن���ه ،ههولێر :ئهندام���ی ئهنجومهنی س���هركردایهتی پارتی "پشتیوان سادق" ئاماژه بهوه دهكات كه نابێت خانهوادهی بارزانی وهكو خان���هوادهی مهلیكهكانی ناوچهكه حسابیان بۆ بكرێتو دیاریكردنی "مهسرور بارزانی"ش بۆ پۆستی راوێژكاری ئهنجومهنی ئاسایش بهپێویست دهزانێو
دهڵێت "كاك مهسرور چ گوناهێكی ههیه كه كوڕی كاك مهس���عوده؟ با تهماشای كهفائهتو توانای كاك مهس���رور وهكو شهخس بكهین نهك كوڕی سهرۆك ،ئایا سهرپێچی یاساییو عهیبی سیاسی چیه كه كاك مهسرور بهرپرسی ئهو دهزگایه بێت؟". پشتیوان سادق جهغت لهوهش دهكاتهوه كه ئهو خهڵكانهی لهناو پارتیدان رازین
بهوهی ش���ێوهو ههیك���هلو پێكهاتهی پارت���ی بهوج���ۆره بێ���تو قبوڵیانه ك ه خانهوادهی بارزانی سهرۆكیان بن ،ئهو دهڵێت "ئێس���تا خهڵكێك وا تهماش���ا دهكات گوایه پارتی لهس���هر حس���ابی یهكێتی كه رێككهوتننامهی ستراتیژیمان ههی���ه لهگهڵی ،ب���ااڵ دهس���ت دهبێت لهكوردستان". »»4
ئایا بێدەنگی ئێستای کوردستان "ئارامی بەر لەهەڵکردنی زریانە"
»»2
فۆتۆ :ئاوێنە
مەسرور بارزانی
كونسوڵی فەڕەنسا لەكوردستان:
ئهو کوڕهی دایکو باوکو خوشکهکهی خۆی کوشت ئۆپۆزسیۆن هێشتا الوازه دوای 11مانگزیندانیکردن ،ئازاد دهکرێت هاوسهرهکهی قایمقام:
هەموو ئەو زەویو پارانەم دهوێتهوه ک ه هاوسهرهکهم لەسەری خرایە زیندانەوە
»»3
ئ����هو ک����وڕهی پ����ار دای����کو ب����اوکو نێچی����ر بهتایبهت به ئاوێن����هی راگهیاند خوش����کهکهی خۆی کوش����ت ،پاش 11ک����ه لهزین����دان ئازادکرا یهکهم ش����وێن مانگ زیندانیکردن ،بهر لێبوردنی گشتی س����هردانی بکات ،گ����ۆڕی دایکو باوکو دهکهوێتو لهچهند رۆژی داهاتوودا ئازاد خوش����کەکەیهتیو دوور کهوتنهوهیه لهو هاوڕێیانهی زهرهرمهندبووم لێیان. دهکرێت. سلێمانی ،ئاوێنه( :نێچیر) ئهو کوڕه 17نێچی����ر ئاماژه ب����ۆ ئ����هوه دهکات که ساڵهی لهس����لێمانی لهماڵهکهی خۆیاندا ئهو ئێس����تا لهزین����دان دهچێته دەرەوە دایکو باوکو خوشکهکهی خۆی کوشت ،زۆر بێک����ەسو تەنهایهو دهڵێت "خۆزگە پاش ئ����هوهی دادگا حوکمی 15س����اڵ بەکوشتنی خۆم ژیانی ئەوانم دەگێڕایەوە، زیندانیکردنی بهسهردا سهپاند ،لهچهند بەاڵم تازە هەموو شتێکم لەدەستچوو". رۆژی داهاتوودا ئازاد دهکرێت. نێچیرڤان ئاراس »»5
كونس����وڵی فەڕەنس����ا لهههرێم���� ی كوردس����تان ،د.فرێدریك تیسۆ جهخت لهس����هر ئهوه دهکاتهوه که ئۆپۆزسیۆن هێشتا الوازهو لهئاستی پێویستدا نییه، ئهو دهڵێت "الوازه لهڕووی سیاسییهوه، رێكخستنی نێوخۆیی لهئاستی پێویستدا نییه ،ههروهها الوازه ل����هڕووی پڕۆژهی سیاسیهوه". ههولێ����ر ،ئاوێن����ه :لهچاوپێکهوتنێک����ی تایبهت بهئاوێنه كونس����وڵی فەڕەنس����ا لهههرێمی كوردستان ،د.فرێدریك تیسۆ رایگهیاند که جهخت لهسهر قسهکانی پاری دهکاتهوهو فۆتۆ :یەحیا پێوای����ه ش����هرعیهتی شۆڕش����گێڕی
بهسهرچووه لهکوردستانداو داوا لهگهنجان دهکات ههرچ����ی زووه خۆیان پهروهرده بكهنو دهسهاڵت بگرنه دهست. لهس����هر بارودۆخ����ی رۆژنامهنووس����ان، کونس����وڵی فهڕهنس����ا پێیوای����ه رۆژنامهنووسی راس����تهقینه كاریان زۆر س����هخته لهههرێمی كوردستاندا ئهمهش کاریکی زۆر خراپهو دهڵێت "گهورهترین كار كه بۆ رۆژنامهنووس����انی كوردستان بكرێ����ت ،ئهوهی����ه ئ����ازادی زیاتری����ان پێبدرێت ،بهاڵم لهبهرامبهریشدا پێویسته ئهو رۆژنامهنووس����انه تواناو لێهاتووییان ههبێت". »»18
ریکالم
ریکالم
ناونیشان :سلێمانی گهڕهکی شۆڕش 101شهقامی 2سالم خانووی 56تهلهفۆن 2136622 3210501 3210502 :ههولێر ،فولکهی کوران -بهرامبهر نهخۆشخانهی ژینی تایبهت (مۆبایل) 07504531388 :
ئاریافۆن 2560031 :کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات
نرخی 1000دینار
تیراژ 4500 :
2
ههواڵ
) )336سێشهمم ه 2012/7/24
ئاوێنهی روداوهکان
دهوڵهمهندبوونی خێرا
بارزانی کوڕو باوکو دکتۆر خەسرەو گوڵ محەمەد
ئایا بێدهنگ ی ئێستا ی كوردستان "ئارامی بهر لهههڵكردن ی زریانه"؟
شوان محهمهد
هێزهكان لهئامادهكاریدان بۆ قۆناغی دوای روخانی "ئهسهد"
سەرکەوت حەسەن ئا :ئاوێنه ی ی چهند مانگێك ه دۆخ ماوه كوردستان بهدۆخێكی هێمنو چهقبهستوودا تێدهپهڕێت ،بهاڵم بهسهرنجدان لهگۆڕانكاریی نێو هێزه سیاسیهكانی كوردستان ،پێدهچێت ی ی ئێستا ،ئارام ئهم دۆخه كشو ماته ی زریان بێت. بهر لهههڵكردن ی ی هێ���زه كاراكان بهمدوایی��� ه زۆرب���ه ی كوردس���تان بهدهس���هاڵتو ههرێم��� ی نمای���ش ئۆپۆزس���یۆنهوه لهههوڵ��� ی خۆیاندان ی هێ���زو دهس���هاڵت كردن��� ی ئهو سیماو لهڕێگهی هێنانه پیێشهوه ی كهس���ایهتییان هی ك ه پیچش���ینهیهك ی ئهمنیو س���هربازییان ههبووه ،پارت ی ی پاراس���تن"هكه بهرپرس���ی "دهزگا ی ی كرد بهڕاوێژكار واته مهسرور بارزان ی ی ئاسایش ،لهیهكێتیدا بهپێ ئهنجومهن ی زانیارییهكان تا دێت رۆڵو دهس���هاڵت ی ناو كهس��� ه ئهمنیو س���هربازییهكان ی یهكێتی بههێزتر دهبێ���ت ،بزوتنهوه ی ی ك���ه بهپێگ���ه گ���ۆڕان لهس���لێمان ی بزوتنهوهك���ه دادهنرێ���ت بههێ���ز كهس���ێكی بهباژێڕهوان ههڵبژارد ك ه تا ی چهند س���اڵێك لهمهوبهر بهرپرسێك ناس���راوی ئهمن���ی بووه ،پێش���تریش ریکالم
دڵشاد گەرمیانی
تاڵەبانیو سەرکردە سەربازییەکانی ناو یەکێتی
بهاڵم ئهندامی س���هركردایهتی یهكێتی ی یهكێك لهجهنگاوهره ی ئیسالم كۆمهڵ ی ی پێچهوانه "فهرید ئهسهسهرد" رایهك ناودارهكان���ی ك ه دڵش���اد گهرمیانیی ه ی ی بزوتن���هوهی گۆڕان ههڵس���وڕاوهك ه لهئێران���هوه هێنایهوه بۆ س���لێمانیو ههیه ،ئ���هو بهئاوێن���هی راگهیاند ك ه ی ی ئیسالمیش ههفته تهنانهت بزوتنهوه "پێشتر ههندێك كێشه ههبوو لهنێوان ی ی پێش���ووی دهزگا رابردوو بهرپرس��� الیهن ه سیاسییهكاندا ،بهاڵم لهئێستادا ی (س���هردهمی ههڵهبجه) هێمنایهت��� تاڕادهی���هك ئ���هو كێش���انه ب���هرهو ی ههڵب���ژارد ،ئایا ی بهراب���هری بهخۆ هێوربونهوه رۆیشتون ،بۆی ه بارودۆخی ئ���هم گۆڕانكارییان هی نێ���و ئهم هێزان ه سیاسی ههرێم تاڕادهیهك جێگیره". ی ی روخان ئامادهكارییه بۆ قۆناغی دوا وتهبێ���ژی ئهنجومهنی س���هركردایهتی ی رژێمی بهشار ئهسهد ك ه وهك وهزیر پارت���ی دیموكرات���ی كوردس���تانیش دهرهوهی روس���یا الف���رۆڤ دهڵێ���ت لهس���لێمانی ،عهبدولوهه���اب عهل���ی ی ی ئهم جهنگهی ئێس���تا "چارهنوس��� ی ئهمهیان سیستهمێكی شكستخواردووهو ب���ۆ ئاوێن���هی رونك���ردهوه ك��� ه ئهو ی سیستهم سوریا ،نهك ههر چارهنوس ی ناوهڕاست ،لهزۆربهی ئهو واڵتانهی پیادهیان دهكرد گۆڕانكارییانهی لهكوردستان رودهدات ی ناوچ هی رۆژههالت سیاس ی فهش���هلی هێناوهو نمونهی زیندوشمان پهیوهس���ته ب���هو گۆڕانكارییان���هی بهڵكو چارهنوس���ی سیستهمی سیاس ی دونی���اش دیاری���دهكات" ،لهبهردهس���ت ه ك ه نهك سیس���تهمهك ه ناوچهك���هی گرتۆت���هوهو پێویس���ت ه ئاین���ده كهوات ه ئایا ئهم چهقبهستنه سیاسیو شكس���تی هێناوه ،بهڵكو ئهو حیزبهی بهوریاییهوه مامهڵهی لهگهڵدا بكرێت، ی ئهو سیستهمهش پهیڕهو دهكات بهرهو ئهو وت���ی "ئهگ���هری گۆڕانكارییهكی ی ئێستای كوردستان "ئارام بێدهنگیه لهناوچون چووه. گهوره ههی���ه ك��� ه دوای كۆتاییهاتنی ی زریانه"؟ بهر لهههڵكردن بهرپرس���ی ژوری توێژینهوهی سیاسی ناوبراو ئاماژهی بهئاڕاستهی دوهمیش رژێمی سوریا دێته كایهوه ك ه ئایا دێت ه بزوتنهوهی گۆڕانو مامۆس���تای زانكۆ ،ك���رد ك��� ه بریتیی��� ه لهههوڵ���دان بۆ ش���وێنی دیكه ،بۆی ه بارودۆخهك ه زۆر یوس���ف محهم���هد لهلێدوانێك���دا ب���ۆ گۆڕانكاریكردن لهسیستهمی سیاسیو ههستیاره". ئاوێن ه رایگهیاند لهئێستادا سیستهمی بهدیموكراس���یكردنیو بوژاندن���هوهی بهاڵم ناوبراو پێیوانییه ئهو گۆڕانكاریی ه سیاسی كوردستان بهرهو دوو ئاڕاست ه ژێرخانی ئابوری ،بهرپرسهكهی گۆڕان بهرهو "زریان" بڕواتو وتی "بڕوا ناكهم ههنگاو دهنێت ،یهكهمیان ههوڵدانه بۆ وتی "ئهگهر بێتوو ئهو دوو ئاڕاس���تهی ه بهرهو زریان بڕوات ،چونك ه كوردستان دروستكردنی سیستهمێكی دهسهاڵتی نهتوان���ن بگهن��� ه ی��� هكو چاكس���ازی بهرگ���هی ئهو زریان��� ه ناگ���رێ ،وات ه پۆلیسی وهك دروستكردنی (ئهنجومهنی رونهدات ،ئ���هوا رهنگه روبهڕوبونهوهی بهرگهی ئهوه ناگرێ شهڕی تێبكهوێو ئاسایش���ی ههرێمی كوردس���تان) ك ه روبدات". لهبهرژهوهندی هیچ الیهكیشدا نییه".
پێدهچێت نێوانی ههرێمو بهغداد زیاتر بهرهو زریان بڕوات نهك ناوخۆی ههرێم
ههروهه���ا بهبۆچون���ی كارگێ���ڕی مهكتهبی سیاسی یهكگرتوی ئیسالمی كوردستان ،س���همیر سهلیم لهئێستادا ههم���وو هێزهكان���ی كوردس���تانو عێراقیش ئام���ادهكاری دهكهن بۆ ئهو گۆڕانكارییان���هی كه ل���هدوای روخانی رژێمی بهش���ار ئهس���هد لهناوچهكهدا رودهدهنو ك ه ههر كهسهو ههوڵدهدات زۆرترین دهسكهوتو كهمترین زهرهری ل���ێ بهربكهوێتو وت���ی "بهدڵنیاییهوه گۆڕانی گ���هوره رودهدات ،بهتایبهتیش رۆیش���تنی نهوتو غازی كوردس���تان لهتوركیاوه بۆ ئهوروپاو دروس���تكردنی ئهنجومهنی ئاسایشیش ئامادهكاریی ه بۆ ئهو حاڵهتە ئهمنییهی كه لهناوچهكهدا رودهدات". وتهبێ���ژی كۆمهڵ���ی ئیس�ل�امی كوردستانیش ،محهمهد حهكیم پێیوای ه ئهگهر ئهم بارودۆخ ه سیاسییهی ههرێم ب���هرهو زریان بڕوا ئ���هوا رهنگ ه لهگه ڵ بهغدادا بێ���ت نهك ناوخ���ۆی ههرێم، چونك��� ه بهبۆچونی ئهو ،لهئێس���تادا ێ لهناوچ ه جێناكۆكهكان بهغداد دهیهو خۆی زیات���ر بههێز بكاتو دۆس���یهی نهوتیش زیاتر دههێنێت ه پێشهوه ،لهو روهوه وت���ی "پێدهچێت نێوانی ههرێمو بهغ���داد زیاتر بهرهو زریان بڕوات نهك ناوخۆی ههرێم".
کۆبونەوەکانی سهرۆكی ههرێم لەگەڵ کوردەکانی سوریا
یهكێتی نیگهران دهكات
بهپێ���ی ئهو زانیاریانهی دهس���ت ئاوێنه كهوتووه یهكێتی نیش���تمانی كوردستان نیگهرانه لهدانیش���تنهكانی ئهمدواییهی س���هرۆكی ههرێ���م لهگ���هڵ س���هرۆكی حیزبهكانی رۆژئاوای كوردستان. ههولێر ،ئاوێن���ه :بهپێی ئهو زانیاریانهی دهست ئاوێنه كهوتووه لهكاتی كۆبونهوهی مهكتهبی سیاس���ی یهكێت���یو پارتی-دا، بهش���ێك لهئهندامانی مهكتهبی سیاسی یهكێت���ی نیگهرانیی خۆی���ان لهبهرامبهر س���هرۆكی ههرێم نیشانداوه كه بهردهوام ب���ه تهنها لهگ���هڵ حی���زبو الیهنهكانی رۆژئاوای كوردس���تان كۆدهبێتهوه بهبێ ئهوهی حس���اب بۆ یهكێتیو رێككهوتنی ستراتیژیی بكات.
وتیشی "ئهو كات بهرپرسه بااڵكانی پارتی بهڵێنیاندا كه بانگهێشتی یهكێتی بكهن، بهاڵم تائێس���تاش لههیچ كۆبونهوهیهك بانگهێشتی یهكێتی-یان نهكردوه" .بهپێی زانیاریهكان���ی ئاوێن���ه ئهندامێكی بااڵی یهكێتی به سهرۆكی ههرێمی كوردستانی وتوه كه ئایا وهك سهرۆكی ههرێم لهگهڵ ئهو حی���زبو الیهنه كوردیانهی س���وریا كۆدهبێتهوه ،یاخود وهك سهرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان ،چونكه تائێستا نه جێگری س���هرۆكی ههرێم ئامادهبوه وهك س���هرۆكایهتی ههرێم ،نه هیچ ئهندامێكی بااڵی حیزب ئامادهب���ووه ،بۆیه داوایان لێكرد رونكردنهوهی ههبێت بۆ بابهتهكه. ئهندامێكی بااڵی نێو یهكێتی ههواڵهكهی
پشتڕاستكردهوهو وتی " تائێستا نازانرێت كۆبونهوهكان لهسهر چ بنهمایهكه". ئهو بهرپرسهی یهكێتی وتیشی "بڕیاربوو لهكۆبونهوهكان���ی دوات���ر بهش���داربین، ب���هاڵم تائێس���تا لههی���چ كۆبونهوهیهك دانهنیش���توینو نهمانزانی���وه ئهجێندای كۆبونهوهكان چیبووه" .ماوهیهك لهمهوبهر سهرۆكی ههرێم كه لهههمانكاتدا سهرۆكی پارت���ی دیموكراتی كوردس���تانه ،لهگهڵ چهند پارتێكی سیاس���ی كوردی رۆژئاواو كهسایهتیهك كۆبوهو بهسهرپهرشتی ئهو پهیماننامهیهکی���ان ئیم���زا کرد ،ئهمهش تاڕادهیهكی زۆ ر یهكێتی نیگهران كردوه که پرسو راوێژیان لهگهڵ نهکراوه.
لهتهقینهوهكه ی كهركوكدا 8ئوتومبیل بهكارهێنراون لهتهقینهوهك����هی دوێن����ێ لهپارێ����زگا ی كهركوك ،ههش����ت ئوتومبیلو 13بۆمبی چێندراو تهقینهوهو 7كهس كوژراونو 41 كهسیش بریندار بون. كهركوك ،ئاوێنه :سهرچاوه ئهمنییهكانی شاری كهركوك رایانگهیاند كه دوێنێ لەناو كهركوك 6ئوتومبیل تهقێنراونهتهوهو دوو ئوتومبیلی دیكهش لهق����هزای دبسو 13 بۆمبی چێندراویش لهناوچه جیاجیاكانی
ش����ارهكه تهقیونهتهوه كه تیایدا 7كهس كوژرانو 41ی دیكهش بریندار بوون. سهرچاوهیهكی ئهمنی بهئاوێنهی راگهیاند كه س����ێ بۆچون لهسهر ئهو تهقینهوانهی كهركوك لهئارادای����ه ،یهكێكیان پێیوایه رێكخ����راوی قاعی����ده ئ����هو تهقینهوانهی كهرك����وكو پارێزگاكان����ی دیكهی عێراقی ئهنجامداوهو ئ����هم تهقینهوانهی كهركوك بهش����ێكن لهپهرچه كرداری ئهو رێكخراوه
بهرامب����هر ئ����هو 11گومانلێكراوهی چهند رۆژێك لهمهوب����هر لهالیهن هێزهكانی دژه تیرۆرهوه لهو پارێزگایه گیران. دوهمیش����یان پێیوای����ه ئ����هو تهقینهوانه پهیوهندی بهگهڕانهوهی بهعس����ییهكانهوه ههی����ه لهس����وریاوه بۆ عێ����راق ،بۆچونی س����ێیهمیش پێیوای����ه ئ����هم تهقینهوانه پهیوهن����دی ب����هو ملمالنێیهی س����وننهو شیعهوه ههیه لهسوریاو ناوچهكهدا.
لهکوردس���تان ئهگهر بتهوێت لهڕێگایهکی خێراوه دهوڵهمهندبیت ،بڕۆ کۆمپانیایهک بۆ بواری نیشتهجێبوون بهسهرمایهیهکی زۆر کهم���هوه بک���هرهوه لهماوهیهکی زۆر کهم���دا بهقودرهت���ی ق���ادر دهوڵهمهند ئهبیت. ل���هدوای رووخان���ی رژێمی پێش���ووهوهو رژانی ئهو پ���اره زۆره بهس���هر ههرێمی کوردس���تاندا ،کۆمهڵێک کۆمپانیا بهناوی دروستکردنی یهکهی نیش���تهجێبوونهوه ههڵتۆقینو لهماوهیهکی زۆر کهمدا ئهگهر نهڵێین ملیاردێر ،ههموویان لهس���هر ماڵو موڵکی گش���تی بوونهته خاوهنی سهدان ملیۆن دۆالر بهبێ ئهوهی کارێکی ئهوتۆیان کردبێته سهر کهمکردنهوهی ئهو قهیرانهی ناوی قهیرانی نیشتهجێبوونه. لهکوردس���تاندا بهپێی ئامارێک 60ههزار خێزان ش���وێنی نیش���تهجێبوونیان نییه، ب���هاڵم بهرامبهر ئهم���ه حکومهتی ههرێم مۆڵهت���ی داوهو ههموو کارئاس���انییهکی ک���ردووه ب���ۆ 134کۆمپانی���ا ت���ا ئهم کێش���هیهی بۆ کهمبکهنهوه ،بهاڵم ئهوان شوقه بهنرخێکی زۆر گران دهفرۆشنهوه، ی���ان ڤێلال دروس���تدهکهن گوای���ه بهمه کێش���هی نیش���تهجێبوون چارهس���هر دهکهن ،لهکاتێکدا خێزانێکی گهنج ئهگهر ههردووکیشیان دهرچووی زانکۆ بن ،یان ژنو مێردێکی ئاسایی مووچهی مانگانهی ههردووکیشیان ملیۆنو نیوێک دینار بێت، ناتوانن سود لهم پرۆژهی نیشتهجێبوونهی ئێستا وهرگرن. زۆرێ���ک ل���هم کۆمپانیایانهلهس���هرهتای تۆمارکردن���ی ناوهکانی���ان الی حکومهت بهسهرمایهیهکی زۆر کهمهوه تۆمارکراون کهلهچهند ده ملیۆنێک دینار تێناپهڕێت، بهاڵم پرۆژهی نیشتهجێبوونی وا گهورهیان پێداون که رهنگه تێچوونو فرۆشتنی بایی دهیان ملیۆن دۆالر بێت. ئ���هم کۆمپانیایان���ه دهتوانی���ن بیانکهین بهچهند بهشێکهوه ،ههندێکیان کۆمپانیای حیزبن ،ههندێکیان پشکی حیزبی تێدایه، ههندێکیش���ان دیک���ۆرنو لهپش���تیانهوه تارمایی چهند بهرپرسێکی حیزبی دیاره، رهنگ���ه ژمارهیهکی زۆر ک���هم کۆمپانیای س���هربهخۆ ههبن ،بهاڵم ئهمانه ههر زوو لهکێبهرکێکهداکهوتوونهته دواوه. حکومهت���ی ههرێ���م زهوی ب���ۆ پرۆژهی نیشتهجێبوون بۆ ئهو کۆمپانیایانه دابین دهکات ،ئهوان���هی کۆمپانی���ای خۆیانن، یان پش���کی خۆیانی تێدایه لهباشترینو نزیکترین شوێنی شار زهوییان پێدهدرێت، ئهم کۆمپانیایانه دهتوانن سوود لهپارهی (ئیسکان) وهربگرن ،دهرگای بانکهکان، لهپێشیش���یانهوه بانکهکانی حکومهت بۆ قهرزک���ردن بۆیان کراوهی���هو ههر کاتێک بیانهوێ���ت پ���اره رادهکێش���ن ،زۆری���ان لهوادهی خۆیاندا قهرزهکان ناگهڕێننهوه، ئهو س���ودهش نادهن که لهس���هر پارهکه دادهنرێت. ش���ێوازێکی تری دهوڵهمهندبوونی خێرای ئ���هم کۆمپانیایانه ،س���وودوهرگرتنه لهو زهویی���هی پێی���ان دهدرێت ،ئاش���کرایه ئامانج لهدابینکردنی ئهو زهویانه لهالیهن حکومهتهوه بۆ کهمکردنهوهو نههێش���تنی کێش���هی نیش���تهجێبوونه ،بهاڵم خاوهن کۆمپانیاکه زۆر ههلپهرستانه ئهو زهویانهی که لهنهخشهی بنهڕهتی شوقهکاندا دانراون بۆ پێداویس���تی ت���ری وهک س���هوزاییو قوتابخان���هو نهخۆش���خانه ،دهیک���هن به ڤێلالو بهنزینخانهو ئۆفیس���ی ش���تی ترو لهئهنجامدا پارهیهکی خهیاڵییان لێ دهست دهکهوێت ،ههندێکجار لهبهر بهرژهوهندی ئهو کۆمپانیایانه گۆڕانکاری لهنهخش���هی بنهڕهت���ی شارهکانیش���دا دهکرێت ،وهک البردنی بهشێك لهش���هقامی 100مهتری ش���اری س���لێمانی ،کار بهوه گهیشتووه لهناو حکومهتیش خهڵكانێکیان کڕیوه تا چاوپۆشییان لهو خروقاته بۆ بکهن ،یان دهروازهیهکی یاس���اییان بۆ بدۆزنهوه بۆ ئهو پێشێلکاریانهی دهیکهن. حکوم���هت ههرچهن���ده الی تاڵیش بێت، پێویس���ته دان ب���هو راس���تییهدا بنێ���ت پرۆژهکانی نیشتهجێبوون که ئامانجهکهی کهمکردنهوهی کێش���هی نیشتهجێبوونه، ئهم کێشهیهی چارهسهر نهکردووهو تهنها بۆته رێگایهکی خێرا بۆ دهوڵهمهندبوونی خاوهن کۆمپانیاکانو قهڵهوبوونی زیاتری ه���هردوو حیزبهک���ه ،ئهو پرس���یارهش ههمیشه پرس���یارێکی کراوهیه که :ئاخۆ چهند ک���هس لهفهرمانبهرانی حکوم هتو بگره بواری یاساییش لهالیهن ئهم خاوهن کۆمپانیایانهوه کڕرابن؟
ههنوکه
) )336سێشهمم ه 2012/7/24
هاوسهرهکهی قایمقام :هەموو ئەو زەویو پارانەم دهوێتهوه که هاوسهرهکهم لەسەری خرایە زیندانەوە ئا :سارا قادر هاوسهرهکهی قایمقامی کۆچکردوو (زانا حهمهساڵح) لهم گفتوگۆیهی ئاوێنهدا باس لەوە دەکات کە باوەڕی بەڕاستیی هیچ لێکۆڵینەوەیەک نییه لەکوردستانداو تائێستا لهو باوهڕهدا نییه کههاوسهرهکهی خۆی کوشتبێت ،ههروهها ئهو پێ لهسهر ئهوهدادهگرێتکهئهو پارهو زەویانهی هاوسهرهکهی لهسهری گیراوههەمووی دەوێتەوە ،ئهو دهڵێت "ئینجا حکومەت دابینیدەکات یان حیزب کێشەی خۆیانە ،دواتر هەموو پارەکانیش لەبەرچاوی خەڵکدا دەدڕێنم". ئاوێنە :س����هرنجو رات چییە لەس����ەر ئەنجامەکانی لێپێچینەوەکەی قایمقامی سلێمانی؟ ساکار جهمال :تا ئێستا هیچ شتێک نەکراوەو لێکۆڵینەوە بەردەوامە ،بەاڵم تا ئێستا هیچ ش����تێک دەرنەکەوتووەو رۆژانە ئ����ەو کەس����انە بانگدەکرێن کە لهقەزیەکەوە گالون. ئاوێنە :تا چەن����د بڕوات بە ئەنجامی لێکۆڵینەوەکە هەبوو؟ س����اکار جهمال :من ب����اوەڕم بەهیچ ش����تێک نەم����اوە ،کابرای����ەک حاکمی شارێکو دووەم شەخسی کاربەدەستی سلێمانی بوو ئەگەر ئەمە دەستێک نەبێت چییە؟! ب����ا بڵێین ئەم پیاوە دزی کرد کە ئەمە زۆر زۆر دوورە لەڕاس����تییەوە، ماڵ����ی حاج����ی حس����ەین کە ئێس����تا دەس����تگیر کراوە هەموو راستەیەکانیان خستۆتە روو ،وا بڵێین دزی کردووە خۆ پارەی میللەتی نەخواردووە ،کابرایەک بەحوسنو رەزامەندی خۆی پارچەیەک زەوی دابێت بەپاس����ەوانێکی ،ئەم چی بکات کە ئەمە هەر نەش����بووە؟! ئەمە هیچی تیایەو هی����چ دەگەیەنێت؟! ئەم کابرایە لەدۆس����یهی وشکەساڵیدا تاکە قایمقام بوو کە دینارێکی لەسەر نەبوو، لەپارەی حکومەت دینارێکی لەسەر نییه، بەئەندازەیەک خزمەتی سلێمانی کرد کە لەکاتی پرسەکەیدا هەموو سلێمانیمان لەگەڵ����دا ب����وو ،ئێس����تا ک����ێ قایمقام ریکالم
من هەرگیز بڕوا بەوە ناکەم زانا خۆی کوشتبێت، بەاڵم ئەگەر کوشتیان بۆ؟ ئەگەر خۆیکوشت بۆ؟ چونکە یەکەمجار کە چووەتە الی پزیشکی دادوەری وتیان خنکێنراوە ئەناس����ێت؟ ئەگەر خۆیان مەبەستیان بوایە چۆن بۆ ئەوانەی خۆیان دەیانەوێت بەتەلەفۆنێک ئازادیان دەکەن ئەمیشیان ئازاد دەکرد .ئینجا ئەگەر ئەو بیزانیایە شتێکی لەسەرە چۆن دەچووە بەردەمی دادگاو م����ن پێش����موت ک����ە نەچێت، چونکە ئەم����ە س����یناریۆیە ،بەاڵم ئەو زۆر دڵنیابوو لەوەی کە هیچی لەس����ەر نییە بۆیە رۆیش����ت ،هەتا ئەو پارەیەی ک����ە لەڕۆژنامەکەی ئێ����وەش "ئاوێنە" باس����کراوە ئەوەندە زۆرە ک����ە هەموو قولەرەیس����ی پێدەکڕدرێت ،ئەی ئێستا ئەو شتانە کوا؟ لەبەرئەوە من دووپاتی دەکەمەوە ئەو مێردەی من بەحس����اب لەس����ەر پارەو زەوی چ����ووە زیندانەوە من چ����ی باس����کراوە هەموویم دەوێتو دەبێت ئەو شتانەم بۆ دابینبکرێت گەر من لەبەرچ����اوی هەموو دنیا ئەو پارانە بدڕێنم ،بەاڵم هەر دەمەوێتهوهو دڵنیاش
3
ئاوێنە :ئەی ئەم سێ پاسەوانەی الی ئێوەش داواکراون؟ س����اکار جهم����ال :ئ����ەی تەبعەن کە داواکراب����ن هەمووی����ان پێک����ەوە داوا دەکرێن ،بەاڵم تائێستا هیچ فەرمانێکی بەدەس����ت دەس����تگیرکردنیانمان نەگەیشتووە ،پاسەوانەکانمان هیچیان زەوییان وەرنەگرتووە. ئاوێنە :دەنگوباس����ی ئەوە هەیە دوو قاتعتان لەعەلوەکەی س����لێمانی بەپێنج سەد هەزار دۆالر کڕیوە؟ س����اکار جهم����ال :بۆ خ����ۆی قاتعی عەلوەی س����لێمانی ئێستا چەند دەکات تا ئێم����ە بەوەندە کڕیبێتم����ان؟ ئەوە براکان����ی ل����ەوێ کاردەک����ەنو رەنگە شتێکی وامان بۆ دروستکرابێت ،ئەگەر کڕدرابێتیش ئ����ەوکات بە نرخێکی زۆر هەرزانت����ر کڕدراوە .ب����ۆ ناچن بەدوای ش����تی ئ����ەو بەرپرس����انەدا بگەڕێن کە هەموو دنیایان هەیەو کە هیچیش����یان وەک زانا بنەماڵەکەیان خاوەنی موڵکو ماڵ نین. ئاوێن����ە :زەوییەکت����ان هەی����ە لهقولەرەیس����ی رووبەرەک����ەی چەندەو بەچەند کڕیوتانە؟ س����اکار جهمال :هی����چ زەوییەکمان ساکار جهمالو زانا حهمهساڵح لهئینتهرنێتهوه لهقولەرەیس����ی نیی����ەو گ����ەر بەناوی خوالێخۆش����بووەوه ی����ان ژنو منداڵی خوالێخۆش����بووەوه هەبوو وەک شیری بن کە دەستمکەوت لەبەرچاوی هەموو دایکیان پێیان حەاڵڵ بێتو بیبەن. دنیادا دەیدڕێنم. ئاوێنە :پێنج دۆن����م زەویتان لەکانی ئاوێنە :تۆ باست لەوەکرد کە باوەڕت س����ارد هەیە ،دەڵێن س����یاجەکەی ٢٠٠ ب����ەو لێکۆڵینەوەی����ە نەب����ووە ک����ە بۆ هەزار دۆالری تێچووە؟ هاوسەرەکەت کراوە ،تۆ لەو باوەڕەدایت س����اکار جهم����ال :وای����ە ئ����ەو پێنج کوژرابێت؟ دۆنمە زەوی دایک����ی زانایە کە خەڵکی ساکار جهمال :من هەرگیز بڕوا بەوە ئ����ەو ناوچەیەی����ە ،بەاڵم س����یاجەکەی ناکەم خ����ۆی خۆی کوش����تبێت ،بەاڵم ئەگەر کوشتیان بۆ؟ ئەگەر خۆیکوشت قس����انە ،بە نیسبەت پاس����ەوانەکانەوە ئوتومبیلی پێبوو تەس����لیمی حکومەتم س����ەبی کۆنکرێت نییهو تەلبەند کراوەو ب����ۆ؟ چونکە یەکەمجار کە چووەتە الی وەک هەم����وو کەس����ێک ک����ە لەژیاندا کردۆتەوە ،ئێستا خێرە داوای بکەم؟! ئەوەندەشی تێنەچووە ،چونکە هیچمان ئاوێن����ە :بۆچ����ی پاس����ەوانەکانتان تێدا نەکردووە. پزیش����کی دادوەری وتیان خنکێنراوە ،نامێنێتو وەک قایمقامی مەرکەز ئێستا ئاوێن����ە :دەڵێن پارەیەک����ی زۆرتان ٣پاس����ەوانی هەی����ە ،ب����ەاڵم ئەوکات تەسلیمی دادگا ناکەن ،چونکە ئەوانیش بەاڵم دواتر شتەکانیان گۆڕی. هەیە لهناو بانکەکانی هەرێمداو بەناوی ئاوێن����ە :رای����ەک هەیە ک����ە لەکاتی لەژیان����دا مابوو ٩پاس����ەوانی هەبوو ،لەالیەن دادگاوە داواکراون؟ س����اکار جهمال :من پێمخۆش����ە کێ بەڕێزتەوەیە؟ س����ەردانتدا بۆ الی مام ج����ەالل داوای بەاڵم ئێس����تا تەنها ئەو ٣پاسەوانەی ساکار جهمال :هەر پارەیەک بەناوی ناردنی خ����ۆتو منداڵەکان����ت کردووە ماوە .ئەوانی تریان دوانیان لەناو دادگا داواکراوە بچێتە بەردەمی دادگا ،بەڵکو بۆ ئەوروپ����او داوای ئوتومبیلی مۆدێل دەوام دەکات ،دوانیان پاسەوانی حاکم یەکێک هەبێ لەپشتی خوالێخۆشبووەوه م����نو منداڵەکانی منەوە بێ����ت لەهەر بەرزو هەروەها مانەوەی پاسەوانەکانت وش����یارن ،یەکێکی����ان لهنەوجەوانانە ،ش����تێک کرابێت ،هەرچەن����دە هیچ بڕوا بانكێکی دنیادا ،ئەیدەمە ئەو کەس����ەی هیچ ش����تێکی چونکە ئەدۆزێتەوە، ش����تی ئێمە یەکێکی تریشیان هەر وازی هێناوە .بە کردووە؟ Diyari 30x20 K.pdf بۆم 1 7/5/12 2:33 ناکەم هیچ پاس����ەوانێکی PM وامان نییە. ساکار جهمال :نەخێر راست نین ئەو نیسبەت ئوتومبیلیشەوە ،زانا جوانترین هەڵە بکات.
هەر پارەیەک لهههر بانکێکدا بەناوی منو منداڵەکانی منەوە بێت کێ دۆزییهوه ئەیدەمێ
4
) )336سێشهمم ه 2012/7/24
پشتیوان سادق :نابێت خانهوادهی بارزانی وهكو خانهوادهی مهلیكهكان حسابیان بۆ بكرێت ئا :نزار گزالی ،ههولێر ئهندامی ئهنجومهنی سهركردایهتی پارتیو بهرپرسی پێشووی لقی دووی پارتی لهههولێر "پشتیوان سادق" لهم گفتوگۆیهی ئاوێنهدا دهڵێت "زوڵم لهكاك مهسرور دهكهین ئهگهر بیبهستینهوه بهباوكییەوە ك ه سهرۆكی ههرێمه .غهدره كه ئهو خۆی لێهاتووه بههۆی باوكیو خزمو عهشیرهتی ئهو توانایهی بشاردرێتهوه". ئاوێنه :س���هرهتا با پرس���یارهكانمان ی ئهو رهخنان ه دهس���تپێبكهین دهرباره ی كه بهمدواییه س���هبارهت بهپێكهێنان ی دهگیرێت، ی ئاسایش لهپارت ئهنجومهن ی ئێوه چ پێویست بوو مهسرور بهبڕوا فۆتۆ :نزار گزالی ی وهك راوێژكاری ئهو ئهنجومهن ه ئهندامی ئهنجومهنی سهركردایهتی پارتی "پشتیوان سادق" بارزان یاساییو عهیبی سیاسی چیی ه ك ه كاك دیاریبكرێت؟ ههبوو ،س���هرهڕای ئ���هوهی ههردووال مهسرور بهرپرسی ئهو دهزگای ه بێت؟ پشتیوان سادق :وهاڵمی ئهم پرسیارهت ئهگهر ش���یكردنهوهی بۆبك���هی ئێم ه خهڵ���ك لهناو پارتی���دا زۆره وهنهبێت لهچهند خاڵێكدا بۆ دهخهم ه روو ،خاڵی لهعێراقدا دهژین ،عێ���راق یهك پارچ ه پارتی كادیری نهبێت ،بهاڵم بهپێی ئهو یهكهم ،ئێس���تا كه ئهو گۆڕانكاریانهی ئاگره لهڕووی تیرۆرو كێشهی تائیفی، تهجروبهیهی كاك مهس���رور ههیهتی، لهناوچهكهدا ب���هدی دهكرێن ،میللهتی لهگهڵ ئهوهشدا ئهو دهزگایانه رۆڵێكی ك���ورد وهك���و زۆرێ���ك لهمیللهتان���ی كاریگهریان ههبووه كه پروش���كی ئهو بكهین نهك كوڕی س���هرۆك ،ب ه بڕوای حس���ابیان بۆبكرێ���ت ،وهك���و ئ���هو پارتی بۆ ئهو قۆناغ ه بهپێویستی دهزانی دونیا مافی خۆیهت���ی بهكیانی خۆی ،توندوتیژیو تیرۆرو نائارامیهی لهعێراق من كاك مهسرور گهنجێكی بهتوانایهو بنهمااڵن���هی ك ه لهناوچهك ه ههیه ،بۆی ه ئهو لهو پۆست ه بێت .خۆ پێشتر كهریم بهدهوڵهتی سهربهخۆ بگات ،تۆش ك ه ههی ه نهگات ه كوردستان .بۆی ه یهكێك ماستهری ههیه ،زمان دهزانێت ،توانای ئهگهر س���هیرێكی شۆڕشو بزوتنهوهی سنجاری بهرپرس���ی دهزگای پاراستن بتهوێت بهرهو كیانی سهربهخۆو بهرهو ل���هو ش���انازیانهی كه ك���ورد بهخۆی ههیه ،خیبرهیهكی باش���ی لهمهسائیلی كوردی بكهی ،بهنمون ه لهپێش س���اڵی بوو ،خۆ ئهویش لهبنهماڵه نییه .ئهو دروس���تكردنی دهوڵهت ههنگاو بنێیت ،دهی���كات ئهوهی��� ه كه لهكوردس���تان ئهمن���ی ههی���ه ،خیبرهیهكی باش���ی 1991ت���ا دهگات��� ه س���اڵی 1914بۆ شتانه بهناپاساو دادهنرێن ك ه بۆ كاك بهپێ���ی پرهنس���یپهكانی مافی چارهی ئاس���ایشو ئهم���ان ههی���ه ،چونك��� ه ههی���ه لهبهرهنگاربوون���هوهی تیرۆرو رۆژێك كهس���ێك نهیوت مادام ش���ێخ مهسروری دروست دهكهن. خۆنوس���ین وهك لهمیس���اقی نهتهوه ت���ۆ ئهگ���هر ههرچیهكت ههب���ێ بهبێ ههڕهشهكانی سهر ههرێمی كوردستان ،ئهحمهدو ش���ێخ عهبدولسهالم ههبوون ه یهكگرتووهكاندا هاتووه ،پێویستت بهوه ئهمان س���ودی لێنابینی���ت ،بۆی ه ئهو ئهم���ه جگه لهچهندی���ن خاڵی دیكهی چ���ۆن دهبێ���ت جهنابی مهالمس���تهفا ههی ه ك ه كۆمهڵێك دهزگای سهرهكیت دهزگای���هی الی پارتیو یهكێتی وێڕای ئهرێنی ،الیهنێك���ی دیك ه ئهوهی ه ئهو بارزانی شۆڕش بكات ،بۆی ه بهڕای من ههبێت لهوان���ه ،پهرلهمانو حكومهتو كهموكوڕیهكانیان ،ب���هاڵم خزمهتێكی كاره تازهی ئهو ههرچهنده پێشتریش مهسهلهی شۆڕشگێڕیو خهباتكردن بۆ دهس���هاڵتی دادوهری ،لهههمانكات���دا زۆری گهل���ی كوردس���تانیان ك���ردوه ،ههبووه ،چونك ه ئهو پێش ئهو پۆستهی نهتهوه پهیوهن���دی بهبنهماڵهوه نییه، ئهوه ی لهڕۆژگاری ئهمڕۆدا پێویس���ت ه بهاڵم پێویستییهكی س���هردهمیی ه ك ه ئێستای سهرپهرشتی ئاژانسی پاراستنی چۆن دهبێ���ت تۆ بڵێی ئهوه بنهماڵهی ه دروس���تكردنی ئهنجومهنی ئاسایشه ،دوای یهكگرتن���هوهی ئی���دارهكان ئهو ههرێم���ی كوردس���تانی ك���ردووه لهو چۆن دهبێت خهبات ب���كات ،ههروهها یان ههر ئهنجومهنێك كه بۆ پارستنی دوو دهزگای���هش یهكبگرن���هوه .خاڵی بهشهی ك ه لهسهر پارتی حسابه ،واتا ل���هدوای 1991پارت���ی بهبهش���داری ئاسایش���ی نیش���تمانی بێ���ت .كهوات ه س���ێیهم ،ئهوهیه كه ئێس���تا ههندێك س���هبارهت بهئهو شتێكی نوێ ،ئهوهی سیاس���یو دیموكرات���ی هات���ووه ئهو دروس���تكردنی ئهو ئهنجوم��� ه یهكێك ه لهڕۆژنامهنوسانو رۆژنامهكان رهخنهی كه تازه بێت ئهوهی ه كه ههردوو دهزگا دهورهی لهكوردس���تان پهیدا كردووه. لهوكۆڵهكه سهرهكیانهی دروستكردنی لێدهگ���رن ،بهرامب���هر خ���ودی كاك لهگهڵ یهكێتی یهك���ی گرتۆتهوهو ئهو خۆی حیزب چیه؟ حیزب پێكهاتهیهكی دهوڵهتی كوردی ،چونكه ئهو ئهنجومهن ه مهسروره ،سروشتیی ئێم ه زوڵم لهكاك بۆت ه بهرپرسی ،بۆی ه ئێم ه بهتهماشای ئارهزومهندانهی كۆمهڵه خهڵكێكه ،ئهو زهرورهتێكه بۆ پاراس���تنی ئاسایش���ی مهس���رور دهكهین ئهگهر بیبهستینهوه كاروكردهوهكانی كاك مهسرور بكهین ،خهڵكان���هی لهناو پارتیش���دان رازین كیانی كوردیو ئاسایش���ی دهزگاكانو ب��� ه باوكییەوە ك ه س���هرۆكی ههرێمه .بزانین لهماوهی ئاینده وهكو بهرپرسی ب���هوهی ك ه ش���ێوهو پێكهاتهی پارتی هاواڵتیانی كوردس���تان .خاڵی دووهم ،زۆرج���ار خهڵك ههی ه توان���ای ههیهو یهكهمی ئاس���ایش تاچهن���د دهتوانێت بهوجۆره بێت .من وهك���و ئهندامێكی پارتیو ئهو وهك���و ئهندامێكی پارتیو ئهو ئاسایش��� ه لهههرێمی كوردس���تان لێهاتووه ،غهدره ئهگهر بههۆی باوكیو خزمهتی میللهتهكهی خۆی بكات. ههر ههبووه ،بهاڵم رهخنهی هاواڵتیانو ب���رای ی���ان خ���زمو عهش���یرهتی ئهو ئاوێنه :باش���ه بۆ رهواندن���هوهی ئهو ف�ڵ�ان وهك���و ئهندامێك���ی پارتی وای ی ئ���هم ئهنجومهن ه ی قبوڵه .كهوات ه ئ���هوهش بهڕای من ك ه ئاوێن���ه :ئای���ا كار رۆش���نبیران لهسهر ئهو ئاسایش ه ئهوه توانای���هی بش���اردرێتهوه ،یان رێگری رهخن���هو ئ���هو بۆچونانه ب���ۆ پارت ی ی بۆ ئهو پۆست ه دیاری ئهو رهخنهیهی لهو مهسهالن ه دهگیرێت زیات���ر دهزگا ئهمنیو بهرپرس���هكان ی دیكه بووه كه حیزبی بووه ،بهنمون ه زانیاری لهپێشكهوتنو سهركهوتنهكانی بكرێت .كهسێك مادان بهههڵبژاردنهو بهخۆس���هپاندن لهناو پارتیو كوردستانیشدا بااڵدهست الی یهكێتی بووهو بهشێك لهئاسایش كاك مهس���رور چ گوناهێكی ههی ه ك ه نهكرد؟ الی یهكێتی بهڕێوهچوه لهس���لێمانی ،كوڕی كاك مهسعوده ،بۆیه دهڵێم با زوو پش���تیوان سادق :ش���ێوهو پێكهاتهی نییه ،واتا پێویس���ت ن���اكات ئهوهنده ناكات؟ پاراس���تنو بهش���ێكی دیكهی ئاسایش حكوم لهس���هر بابهت نهدهین ،سهرهتا پارت���ی وازحه لهگهڵ حیزبهكانی دیك ه رهخن ه لهو پۆس���تهی كاك مهس���رور پش���تیوان س���ادق :نهخێ���ر ،ئ���هو لهههولێر بووه ،كهوات ه دوو ئاس���ایشو به تهماش���ای كهفائ���هتو توانای كاك جیاوازیی ههیه ،خانهوادهی بارزانی ئهو بگیرێ���ت ،دهگهڕێم���هوه س���هر ئهنجومهن ه یاس���ایهكی ههیه ،یاساك ه دوو دهزگای مهعلومات���ی پهرتهوازهت مهسرور بكهینو با وهكو شهخس سهیری خانهوادهی��� ه نییه كه وهكو مهلیكهكان پرس���یارهكهتو دهڵێم ئایا سهرپێچی لهپهرلهمان���ی كوردس���تان دهرچووه،
كاك مهسرور چ گوناهێكی ههیه ك ه كوڕی كاك مهسعوده؟
ههمیش ه دۆخی ی ناوچهكهو نێودهوڵهت تهحهكومیان بهچارهنوسی كورد كردووه
ی چاودێریی دارایی(ههولێر): راپۆرتێكی دیوان
دروستكردن ی نازهمۆڵ نایاساییه ئا :هێمن كهریم
بهپێی راپۆرتێك كه لهالیهن دیوانی چاودێریی دارایی ـ بەڕێوەبەرایەتی گشتی چاودێری دارایی (ههولێر)هوه تایبهت بهسهرپێچی وهزارهتهكانو فهرمانگهكان ئاڕاستهی وهزارهتی گهشتوگوزار كراوه بهواژۆی سهرۆكی دیوانی چاودێریی (د.جهرجیس حهسهن) ،چهندین پارچه زهوی بهشێوهیهكی نایاسایی لهالیهن سهرۆكایهتی ئهنجومهنی وهزیرانی كابینهی شهشهمهوه (كه سهرۆكهكهی نێچیرڤان بارزانی بووه) ،تهملیك كراونو چهندین پڕۆژهش بهنایاسایی دروستكراون. لهڕاپۆرتهكهی دیوانی چاودێری داراییداو لهخاڵ����ی (ج)دا كه (بهرواری مانگی 4ی 2007ی پێوهیه)و تایبهت����ه بهزهویهكانی وهزارهت����ی گهش����توگوزار ،ئام����اژه بهیاداش����تێكی نهێنیو تایبهتی سهرۆكی دهزگای گهش����توگوزار دهدا كه لهبهرواری ( )2006/12/4ئاراس����تهی وهزی����ری گهش����توگوزاری كردووه ،ئهو نوس����راوه تایبهت����ه بهپارچ����ه زهویهكان����ی ژم����اره (8/39و 23/39و )22/39لهمقاتهع����هی ( )45وارش ك����ه روبهرهكهیان (6000م)2 ش����هش ه����هزار مهتر دوجای����هو دهكهونه تهنیشت س����وپهرماركێتی نازهمۆڵ لهسهر رێگای ههولێر -كهرك����وك .لهكۆتایی ئهو
خاڵ����هدا ئاماژه بهوه كراوه كه ئهو س����ێ پارچه زهویه بهپێی نوسراوی سهرۆكایهتی ئهنجومهن����ی وهزیران����ی ژم����اره (506 له1/21م )2007یاسایی نینو لهدهرهوهی رێنماییهكانی یاساوهن. لهخاڵی (ج)ی ههمان راپۆرتدا سهبارهت بهزهویهكان����ی رێگهی ش����هقاڵوه هاتووه ك����ه نازانرێت ك����ێ تهس����هروفیان پێوه دهكات ،لهكاتێكدا بۆماوهی ( )50س����اڵ بهك����رێ دراون ،بۆ نمونه ب����اس لهپارچه زهوی ژماره (/805س����ك )16دهكات كه بهپێی نوسراوی سهرۆكایهتی ئهنجومهنی وهزیرانی ژم����اره ( 2533له)2003/9/11 بهڕووداپۆش����ین (مس����اتحه) ب����ۆ ماوهی ( )50پهنجا س����اڵ بهك����رێ دراوه ،بهاڵم بهبێ گرێبهس����تو ئ����هو پرۆژهیهی باس كراوه تاوهكو ئێستا بوونی نییه ،ئهوهش ك����ه كراوه هیچ رێوڕهس����مێكی یاس����ایی وهرنهگرتووه ،تاوهكو ئێستا بۆ وهزارهت روون نهبوهت����هوه كێ تهس����هروفی پێوه دهكات! لهڕاپۆرتهكهی دیوانی چاودێریدا لهخاڵی (هـ)دا ،ئاماژه به نایاس����اییبوونی پارچه زهوی ژم����اره (39/24ك) وارش ()45 ك����ه رووبهرهك����هی ( 8ه����هزار مهت����ری دوجایه) ك����راوه كه پ����رۆژهی نازهمۆڵی لهسهر دروس����تكراوه ،بهپێی گرێبهستی رووداپۆشراو (مساتحه) بۆ ماوهی ()25 ساڵ له( ،)2003/7/3بهاڵم دوای ماوهیهكی كهم بهنوسراوی سهرۆكایهتی ئهنجومهنی
لەڕاپۆرتەکەدا هاتووە زهویهكانی رێگهی شهقاڵوه كهس نازانێت كێ تهسهروفیان پێوه دهكات وهزیران ژماره ( )2960له()2004/12/30 بڕیار دراوه بهتهملیككردنی ئهو زهویه ،ئهو بڕیارهش بههیچ ش����ێوهیهك لهگهڵ بنهما یاس����اییهكان یهكناگرێتهوهو بهتهواوهتی پێچهوانهی یاسایه ،سهرهڕای ئهوهش وهك لهڕاپۆرتهكهدا هاتووه تهملیك كردنهكهشی بهنرخێك����ی زۆر ك����هم خهمڵێنراوه" ،ئهو خهماڵندنهش پێچهوانهی یاساو فرۆشتنو بهكرێدانی موڵكی دهوڵهته". ههروهه����ا لهخاڵ����ی (و)ی راپۆرتهكهی دیوانی چاودێریدا ئاماژه بهدروس����تكردنی
پرۆژهی����هك ك����راوه لهس����هر زهوی ژماره (32/44/2ك( )83ب����ۆالق) ك����ه ب����ۆ خۆی پێچهوانهی یاس����ایه ،چونكه زهوی كشتوكاڵییهو بهنوس����راوی سهرۆكایهتی ئهنجومهن����ی وهزی����ران ژم����اره (8439 ل����ه )2007/7/23گ����ۆڕاوه ب����ۆ زهوی گهش����تهوهری ،ئهمهش س����هرپێچییهكی زهقی گش����ت رێنماییهكانی سهرۆكایهتی ههرێم����ی كوردس����تانه ك����ه بهژم����اره ( 202ل����ه )2006/4/25دهرك����راوه ،وهك لهڕاپۆرتهكهدا هاتووه. لهالیهك����ی دیكهوه راپۆرتهكه ئاماژه بهوه دهكات حكومهت بهبڕیاری ژماره ()28549 ل����ه(7/5م )2006گوژمهی چلو ههش����ت ملیۆن دینار خهرج كراوه بۆ كرێی تراكتۆر بۆ كێاڵنی پاركی س����امی عهبدولڕهحمان كه ئهم ب����ڕه پارهیه بڕێك����ی خهیاڵییهو نازانرێ بۆچی بهو ناوهوه س����هرف كراوه. لهبهش����ێكی دیكهی راپۆرتهك����هدا ئاماژه بهنوسراوی ژمارهی ( 506له)2004/8/16 ی وهزارهت����ی ئهوكات����ی گهش����توگوزار كراوه كه گوژمهی ن����هوهد ملیۆن دیناری تهرخانك����ردووه ب����ۆ دروس����تكرنی ()6 نافوره! بهبێ دهرخس����تهی س����هرفكراوو بهپێ����ی نوس����راوی وهزارهت����ی دارایی/ بهڕێوهبهرایهتی گش����تی دارایی به ژماره ( )123077 /2/5له( )2004/10/10ك ه بۆ یهك نافوره پانزه ملیۆن دینار سهرفكراوه دواتریش به پێچهوان����هی ئهوهی داوایان كردووه كارهكهیان جێبهجێ كردووه.
کۆپییەکی راپۆرتەکە
هەنوکە
وات���ا ئێمه لهئێس���تادا لهكوردس���تان بهرهو موئهسهسات دهچین ،لهئێستادا خهڵكێك واتهماش���ا دهكات ك ه گوای ه پارتی لهكوردس���تان بهتایبهتی لهسهر حس���ابی یهكێتی كه رێككهوتننامهی ستراتیژیمان ههیه لهگهڵی ،بااڵدهست دهبێت لهكوردس���تان .ب���ا ئێم ه ماڵی بارزانی پارتی تهماشا بكهین ،بهنمون ه ی حكوم��� هتو دكت���ۆر رۆژ س���هرۆك س���هرۆكی پهرلهمان ب���ووه ،جهوههر نامی���ق س���هرۆكی پهرلهم���ان بووه، جێگ���ری س���هرۆكی وهزیران���ی عێراق یهكێكی دیكهیه ،ههروهها دكتۆر كهمال كهركوكی سهرۆكی پهرلهمان بوو ،خۆ ئهوانه لهبنهماڵهی بارزانی نین ،ئهگهر بێین��� ه س���هر یهكێتی���ش ئهنجومهنی وهزیران الی ئهوان بوو ،س���هرۆكایهتی پهرلهمان ئێس���تا بهدهس���تی ئهوان ه رهنگه لهخولێكی دیكه بهش���ێوهیهكی دیك ه بێت ،س���هرۆكایهتی ههرێم خولی بۆ دانراوه ،حهس���ر نییه ت���ا ههتای ه كهسێك لهو پۆس���ته بێت ،ئهو شتان ه بهپێی ئیستحقاقی ههڵبژاردنن ،كهوات ه ن ه پارت���یو ن ه ئی���رادهی كۆمهڵگهی كوردیش قبوڵ دهكات تۆ بهزۆر خۆت فهرز بكهیت لهسهر میللهت ،ئیتر مانگی 7ههڵبژاردنێكی ن���وێ دهبینینو ئهو سندوقان ه حوكم دهدهن كێ دهسهاڵتی ههرێمی كوردستان بهڕێوه دهبات. ی ی رژێم ئاوێنه :بهب���ڕوای ئێوه روخان ی بهشار ئهسهد گۆڕانكاریی لهههلومهرج سیاسی كوردستاندا بهدیناهێنێت؟ پشتیوان سادق :خۆی دۆخی ههرێمی تاڕادهیهكی زۆر بهیهكهوه بهس���تراوه، بهنمونه تهماش���ا بك ه بازنهكه چۆنه، بازن���هی ئێ���رانو تاڕادهی���هك عێراقو س���وریا حیزبوڵاڵیه .كوردیش ههمیش ه ئهگ���هر لهڕووی مێژوییهوه تهماش���ای بكهی���ن ههمیش��� ه دۆخ���ی ئیقلیمیو دهول���ی تهحهكومیان بهچارهنوس���ی ك���ورد كردوه .هۆكارهكهش���ی بهپلهی یهكهم دابهشبوونی میللهتی كورده لهو واڵتان���هدا ،بۆی ه من پێموای ه بهڕوخانی ئهو رژێمه ،مومارهس���هی مافی چارهی خۆی نوسین بههێزتر دهبێت ،میللهتی كوردیش پێویس���تی ب ه مومارهس���هی مافی چارهی خۆنوسینه ،ئیتر دهرفهتی ئی���رادهی گ���هالن بهڕوخان���ی رژێمی ئهس��� هدو رژێم ه هاوشێوهكانی بههێزتر دهبێ���ت ،میللهتی كوردیش لهس���وریا لهئێس���تادا داوای ئهم���ه دهكات ،بۆی ه لهڕووی سیاسییهوه روخانی ئهو رژێم ه هۆكاری یاریدهدهر دهبێت بۆ ئێمه.
کوردستانی
) )336سێشهمم ه 2012/7/24
نێچیر ..ئهو کوڕهی دایکو باوکو خوشکهکهی خۆی کوشت
دوای 11مانگزیندانیکردن ،ئازاد دهکرێت ئا :سارا قادر هەمووان چاوەڕێی ئەوەیان دەکرد "نێچیر" سااڵنێکی زۆری ژیانی لەزینداندا بهسهر بەرێت ،تهنانهت خۆشی چاوەڕێی ئەوەی نهدهکرد جارێکی دی وا زوو لهشیشبهندی زیندان بێتهدهرو ئازاد بکرێت، "نێچیرڤان ئاراس" ئهو الوهی باوکو دایکو خوشکێکی خۆی کوشت، دوای تێپەڕبوونی یازدە مانگ بەسەر تاوانەکەیدا لهزیندان ،چاوەڕوانی ئازادکردنو دەستپێکردنەوەی ژیانێکی نوێیە ،بەاڵم ئەمجارە ژیانێکی بێ دایکو باوکو خوشکو ئەوەی چاوەڕێی دەکات ماڵێکی چۆڵو تەنهایەو هیچی تر. ئ���ەو رووداوەی س���اڵێک لهمهوب���هرو بهدیاریک���راوی ئێ���وارەی ٢٠١١/٨/١٥ سەرجەم شاری سلێمانیو کۆمەڵگەی کوردی توش���ی ش���ۆک کرد ،کوشتنی دایکو باوکو خوش���کێک بوو لەالیەن کوڕهکهی خۆیانهوهک ه تەمەنی ١٧ساڵ بوو ،بەاڵم ئەوەی ئێستا زیاتر سهرنجی خەڵکی کێش کردووه ،ئازادبوونی ئەم مێرمنداڵەیە که حوکمی زیندانیکردنی 15ساڵی ههیه ،بهاڵم هێشتا ساڵێکی تەواوی لهزینداندا نەبردۆتە سەر ،کهچی بەه���ۆی دوا لێبوردنی س���ەرۆکایەتی هەرێم���ەوە لهب���هردهم ئازادکردندایهو لەئێس���تادا تەنها ئەوە ماوە کە بڕیاری ئازادبوونەکەی لەدادگای تێهەڵچوونەوە بگەڕێتەوەو دهرگای زیندانی بۆ بخرێت ه سهر پشت. نێچیرڤان ریشێکی تەنکی هێشتبۆوەو هەرچەندە لەچاوەڕوانی ئازادبووندایە، ب���ەاڵم خەمێک���ی ت���ەواو دەموچاوی تەنیب���وو وەک ئ���ەوەی بیربکات���ەوە چۆن دهس���تبکاتهوه بهژیانی ئاسایی خۆی لهن���او کۆمهڵگادا ،داخۆ بتوانێت بڕواتەوە ناو ئەو ماڵەی کە بە دەستی خۆی کۆتایی بە ژیانی ئازیزانی تیایدا هێناوە! ئەو هەر که سهری قسه دامهزرا پەش���یمانیی خۆی دووب���ارە کردەوە، بەاڵم "تازە پەشیمانیی کهڵکی چییە، هەر ک ه چ���او دادەخەم ئەو کاتەم بیر دەکەوێتەوە کە فیشەکەکانم دەتەقاندو دەکەوتن بەئەرزەکەدا ،بێش���ک ئەوەی کەس���ێک بکوژێت هەرگیز لەبەرچاوی ناڕواتو بەردەوام ناخی ئەسوتێنێت".
ئەو لەکاتی ئەم قس���انەداو بەتایبەت لەکاتی باسکردنی خوشکە بچوکە تهمهن 11ساڵهکەیدا قورگی پڕبوو لەگریانو وتی "نەمدەویس���ت ئەو بکوژم ،بەاڵم هێزێک دەس���تی رادەكێشام بۆ ئەوەی بیکەم" .ئهو درێژهی بهقس���هکانی داو وتی "بەس ئێس���تا بچمە دەرەوە زۆر بێک���ەسو تەنیام ،تەنه���ا ماڵی خزمو کەس���وکارم ماوە خۆزگە بەکوش���تنی خۆم ژیانی ئەوان���م دەگێڕایەوە ،بەاڵم تازە هەموو شتێکم لەدەستچوو". نێچیرڤ���ان ،هەرچەندە تەنها ١١مانگە لهزیندان���ەو زۆر بێ���زارە ل���ەو ژیانەی لەوێ بەس���ەری بردووە ،بەاڵم زیندانی وەک قوتابخانەی���ەک وەس���ف کرد بۆ پێداچوونەوەی هەڵەکانیو وتی "سەرەتا خەریکبوو ش���ێت دەبووم پێنج مانگو نیو لهزیندانی مندااڵن بووم هەر شەڕم دەبوو بەو کەش���وهەوایە رانەهاتبووم، بەاڵم وردە وردە هاوتەمەنەکانی خۆمم دۆزییەوە کە زۆربەیان لەس���ەر کوشتن دەس���تگیرکرابوونو قسەمان بۆ یەکتر دەکرد نەخت���ێ ئارامتر بوومەوە" ،ئەو هاوڕێی ناو زیندان بەبراو دۆستی نزیکی خۆی وەسف دەکات ،چونکە لەڕۆژانی تەنگانەدا یەکتریان ناسیوە. نێچیرڤان کهباسی هاوڕێکانی دەکرد کە هەرچەندە زۆربهیان خەڵکیان کوشتووە، بەاڵم هەموویان زۆر پەش���یماننو وتی "هەمیشە بیرم الی ئەوەیە ئەو کەسەی من کوشتوومە وەک من حەزی لەژیان بووە" ،بەاڵم زۆر رەخنەی لەحکومەت دەگرت بەوەی کە زۆر یارمەتیدەرە بۆ ئەوەی مرۆڤ���ەکان یەکتر بکوژنو وتی "دەبێ���ت حکومەت ش���ەرمەزار بێت، چونکە خۆی چەک دەدات بە خەڵک تا یەکت���ری پێ بکوژن ،بەاڵم دواتر خۆی لێپێچینەوەیان لەگەڵ دەکاتو سزایان دەدات ،پێویستە حکومەت پێش هەموو کەس سزای خۆی بدات". ئەو باس���ی ل���ەوە کرد کە ئ���ەو دوو دەمانچەیەی لەکات���ی تاوانەکەدا پێی بووە هەردووکیان لەالی���ەن حیزبێکی دەس���ەاڵتدارەوه دراوە ب���ە باوک���ی، باوکیش���ی لهکاتی خۆشیو ناخۆشیدا هەر تەقەی کردووە تا وای لهنێچیریش کردووە فیش���ەک تەقاندنی ال ئاسایی بێت ،تەنانەت بهرامبهر هەرە کهس��� ه ئازیزهکانیشی .نێچیر چەند ساتێک بە بێدەنگی مایەوەو دیس���انەوە گەڕایەوە س���ەر حیزبەکان کە باوک���ی ئەندامی
خۆزگە بەکوشتنی خۆم ژیانی ئەوانم دەگێڕایەوە
کە لهزیندان بهربووم یەکەم شوێن سەردانی بکەم گۆڕی دایکو باوکو خوشکەکەمە ئەم واڵتەیان وێران کرد خەڵکیان فێری پیاوکوش���تنو دزیکردن ک���رد ،ئەوان ناتوانن کارگەیەک بکەنەوە ١٠٠٠گەنج کاری تێ���دا بکات تا بێ پ���ارە نەبنو وای���ان لێنەیەت دزی بک���ەن ،ناتوانن خۆیان دەمانچە نەبەخش���نەوە بەسەر هەموو کەسێکدا ،چونکە هەمیشە بیر لەوە دەکەنەوە کەی ویستیان پیاویان بۆ بکوژن" بۆیە ئاواتەخواز بوو کە نەک کورد نەبوایە ،بەڵکو هەر لهکوردستانو بگرە عێراقیشدا لەدایک نەبوایە. نێچیر لەم���اوەی ئەو ١١مانگەدا لەناو زیندان���دا لهش���وێنی جۆراوجۆر بووەو دواجار لەگەڵ دوو سێ هاوڕێیدا فێری نوێژک���ردنو بێدەنگییەک���ی زۆر بووە، چونکە "من بەه���ۆی هاوڕێی خراپەوە فێری زۆر ش���ت بووم ،ب���ەاڵم بەهۆی زیندانەوە هۆش���م بە خۆم���دا هاتەوەو نێچیرڤان فۆتۆ :یەحیا ئەحمەد ه���ەر بڕۆم���ە دەرەوە یەکەم ش���وێن پارتێکی سیاس���ی ب���ووەو وتی "ئەم س���ەردانی بکەم گ���ۆڕی دایکو باوکو حیزبان���ەی کە حکومەتیان دروس���ت خوش���کەکەمەو دوورکەوتنەوەی���ە لەو کردووە هیچیان بەکەڵک نایەن ،چونکە هاوڕێیانەی زەرەرمەندبووم لێیان".
هەمیشە بیرم الی ئەوەیە ئەو کەسەی من کوشتوومە وەک من حەزی لەژیان بووە
پارتیو یهكێتی لهكهركوكو موسڵ ملمالنێیانه ئاسۆ مامهند :ههریهکهو سنورێکی پاوان کردووه بۆ خۆی ئا :عیسا خدر ئهندامی یهدهگی مهكتهبی سیاس���یو بهرپرسی مهڵبهندی كهركوكی یهكێتی "ئاسۆ مامهند" لهم راپۆرتهی ئاوێنهدا ب���اس لهو هۆكاران���ه دهكات كه بۆچی یهكێتی هاوههڵوێس���ت نهبووه لهگهڵ بارزانی ب���ۆ الدانی مالیك���ی ،ئهوهش ئاش���كرادهكات پارتی لهكهركوك داوای پۆس���تی بهڕێوهب���هری پۆلیس دهكات لهكاتێكدا یهكێتی هیچ پۆس���تێكی لهو ناوچانه پێن���هدراوه كه پارتی ئیدارهی دهكات. بهرپرس���ی مهڵبهن���دی كهركوك ،باس ل���هوه دهكات كارك���ردن لهكهرك���وكو ناوچهكان���ی ت���ر جیاوازه ل���هوهی كه حیزبهكان دهیكهن لهههولێرو سلێمانیو ده���ۆك ،چونكه لهو ناوچانه پێكهاتهی تر ههیه ،بۆیه زیاتر پێویستمان بهیهك دهنگیو یهك ههڵوێس���تی ههیه ،بهاڵم "بهداخهوه تائێستا دوو ئاسایش بوونی ههی���هو تاڕادهیهكیش كێش���هی بچوك لهنێوانماندا ههیه". ئ���هو ئهندام���هی مهكتهبی سیاس���ی یهكێتی ،ئهوهناش���ارێتهوه كه تائێستا كێشهی س���نور دابهشكردن ههیه ،ئهو نمونه ب���هوهدههێنێتهوه كه ماوهیهك پێش ئێس���تا ،بهتهن���دهر هێنانی بهرد بۆ كارگ���هی چیمهنت���ۆی كهركوك بۆ بهڵێندهرێك دهرچوو ،بهاڵم "بهداخهوه برادهرێك���ی پارتی رێگری كرد ،چونكه ئ���هو بهرپرس���ه پارتییه ب���هردی بۆ كارگهك���ه هێناوه ،ئهگهر باس���ی یهك دهنگیو یهك ههڵوێستی دهكهین بۆچی بڵێین ئهو سنوره پاوانه بۆ منو ئهویش
ئاسۆ مامهند
فۆتۆ :عیسا
بڵێت ئهوه پاوانه بۆ من؟". بهرپرسی مهڵبهندی كهركوك ،جهخت ل���هوهدهكات���هوه ئهگ���هر بمانهوێ���ت لهناوچ���ه دابڕێن���راوهكان یهك دهنگو یهك ههڵوێس���ت بینو نێو ماڵی كورد رێكبخهین ،پێویسته "كهسهكان بهپێی توان���او لێهاتویی دابنرێنو حس���اب بۆ الیهنهكهی نهكرێت ،واته ئاس���ایی بێت بهڕێوهبهری دامو دهزگاكان گۆڕان ،یان یهكێتیو پارتیو الیهنه ئیس�ل�امیهكان بێت ،بهاڵم تهنهاتواناو لێهاتویی پێوهر بێت". لهبهرامبهر ئهو گۆڕانكاریانهی یهكێتی لهكهركوك ئهنجامیدا ،ئاسۆ دهڵێت "لهو گۆڕانكاریانه یهكێتی سهركهوتوو بووه بهتایبهتی گۆڕینی پارێ���زگار ،چونكه ئێستا پێشكهوتنێكی باش دهبینرێت". س���هبارهت بهچۆنیهتی دابهش���كردنی
پارتی داوای پۆستی بهڕێوهبهری پۆلیسی كهركوك دهكات، لهكاتێكدا پارتی یهك پۆستی لهموسڵو ب ه یهكێتی نهداوه پۆس���تهكان لهئی���دارهی كهرك���وكو موسڵو ناوچهكانی تردا ،ئهو ئهندامهی مهكتهب���ی سیاس���ی یهكێت���ی دهڵێت "كهركوك لهڕووی ئیدارییهوه ههمووی لهبهردهس���تی یهكێتی-ی���ه ،بهاڵم بهو شێوهیه بیرمان نهكردۆتهوهو دهمانهوێت كهسی شیاو بۆ شوێنی شیاو بێت". بهاڵم س���هرهڕای ئهمانه ئاس���ۆ دهڵێت "پارت���ی داوای پۆس���تی بهڕێوهبهری پۆلیس���ی كهركوك دهكات ،لهكاتێكدا پارت���ی یهك پۆس���تی لهموس���ڵو به یهكێتی نهداوه". سهبارهت بهو بۆچونانهی كه دهوترێت تائێستا رێككهوتنی س���تراتیژی تهنها لهئاستی قیادییهو نههاتۆته خوارهوه، ئایا لهناوچه جێناكۆكهكان زیاتر ئهوه نابینرێت؟ ئاسۆ وتی "هیوادارم زیاتر بێته خوارهوهو بهش���ێوهیهكی كرداری
كار بكرێت ،ن���هوهك بانێكو دوو ههوا بێت! بۆ من ش���تێك ح���هرام بێتو بۆ تۆ حهاڵل بێت ،یاخود به پێچهوانهوه، دهبێت بهشێوهیهكی كرداری كار بكهیت نهوهك ههر قسه بێتو بهس". لهب���ارهی ئهوهی كه ئای���ا دیاریكردنی س���نورو دابهش���كردنی ئهو پۆس���تانه تاچهن���د لهبهرژهوهن���دی كورددای���ه؟ ئ���هو وت���ی "لهبهرژهوهندی ك���ورددا نییهو پێویس���ته بیر لهیهكێتیو پارتی نهكهین���هوهو بیر لهیهك ههڵوێس���تیی ماڵی كورد بكهینهوهو ههموو الیهنهكانی تریش پێویسته ههمان بیركردنهوهیان ههبێت". س���هبارهت ب���هو كێش���هو ملمالنێیهی ئهمدوایی���هی س���هرۆكی ههرێ���م ب���ۆ الدانی مالیكی ،ك���ه دهوترێت یهكێتی ههڵوێس���تێكی رونو ئاشكرای نهبووهو پشتگیری سهرۆكی ههرێمی نهكردووه، ئ���هو ئهندام���هی مهكتهبی سیاس���ی یهكێت���ی هۆكارهكهی بۆ چ���وار خاڵ دهگهڕێنێت���هوه :یهكهم ،م���ام جهالل س���هرۆكی كۆمارهو نابێت تهرهف بێت لهم جۆره بڕی���اره .دووهم ،ئێمه وهكو یهكێتی نیش���تمانی رامان وابووه ههر گۆڕینی مالیكیو نوقت���ه نهبێت ،ئهی دوای مالیكی چی دهبێت؟ كێ دهكرێته بهدیلی؟! س���ێیهم ،نهوهك شهخس���ی مالیك���ی ،بهڵكو الیهنی ش���یعه ئهمڕۆ گهورهترین پێكهاتهیه لهعێراقدا بۆچی درز بكهوێت���ه نێ���وان ش���یعهو كورد؟ چوارهم ،ئ���هو برادهرانهی پێش���ووی عێراقی���هو مامهڵهی ئهوانم���ان بینیوه بهتایبهتی لهسهر ناوچه جێناكۆكهكان كه ب���هردهوام دژی بهرژهوهندی كورد بوون.
5
بهختیار عهلی دهینوسێت
سیاسەتو ئەوانەی نەشتەرگەری جوانیی بۆ دەکەن «»2 یەکێ���ک لههەڵ���ە گەورەکان���ی ئ���ەم مەکیاژکردن���ە بۆ سیاس���ەت ئەوەیە کە ت���ەواو مێژووی سیاس���ەت لهخۆرهەاڵتدا نادیدە دەگرێت .لەڕاستیدا گەر نزیکییەک لهنێوان زانس���تو سیاسەتدا هەبێت ،ئەو نزیکییە خەس���ڵەتی هەندێک سیاسەتی دیاریک���راوە لهخۆرئ���اوادا ،ن���ەوەک خەسڵەتی سیاسەت بێت لەخۆرهەاڵتدا... لەگەڵ س���ەرهەڵدانی سیاسەتی مۆدێرنو پێشتریش���دا سیاس���ەت لەخۆرهەاڵت���دا لههی���چ ئانو س���اتو زەمانێک���دا لەگەڵ زانستدا پەیوەندییەکی بە تینی نەبووە. قسەکردن لەوەی سیاسەت لهخۆرهەاڵتدا لەس���ەد س���اڵی رابوردوودا لههیچ ئانو زەمانو ش���وێنێکدا سیاسەتێکی زانستی بووە ،هیچ نییە جگە لههەڵەیەکی گەورە کە بەرهەمی خەیاڵی کەسێکە لەخەڵوەتی خۆیدا تەنیا سیاس���ەت بۆ خۆی مەکیاژ ناکات ،بەڵکو مێ���ژووش مەکیاژدەکات. تێکەڵکردن���ی ماهییەت���ی سیاس���ەت لهخۆرهەاڵتی ئێم���ەدا ،لەگەڵ ماهییەتی سیاس���ەت لهخۆرئاوای پۆس���تمۆدێرندا، رۆش���نبیر بەرەو ئەو ئیشکالییەتە دەبات ک���ە بکەوێت���ە بەکارهێنانێک���ی عمومی وشەی سیاس���ەتەوە .سیاسەتی مۆدێرن لەخۆرهەاڵت���ی ئێمەو لهکوردستانیش���دا لههیچ وێس���تگەیەکدا نەوەک نەبووە بە زانس���ت ،بەڵکو هەر لهبنەڕەتدا خاڵییە لههەوڵی تیویریزەکردنو پاساوهێنانەوەی فیکریش بۆ بچوکترین چەمکەکانی خۆی. لهکاتێک���دا دەش���ێت بەزانس���ت بڵێین سیاس���ەت کە ئەم کایەیە جگە لهتێرمو تێزەو تیۆرەکانی خ���ۆی ،پەیوەندییەکی بە کایە زانس���تییەکانی دییەوە هەبێت، وەک کۆمەڵناسی ،دەرونناسی ،ئابووریو فەلسەفە ،بەاڵم لهکۆمەڵگایەکدا کە تێیدا نەوەک سیاسەت ،بەڵکو ئەم زانستانەی تریش تەواو لەدایک نەبوون چۆن دەکرێت باس لهسیاس���ەت وەک زانس���ت بکەین. کایەی سیاس���ی لەخۆرهەاڵتدا کەمو زۆر، کایەیەک نیی���ە لهپەیوەندیدا بە لکەکانی زانس���تەوە س���ەریهەڵدا بێت .سیاسەت لهواڵتی ئێمەدا ناوێکی تری ئەو ملمالنێ خوێناوییەی���ە کە لهنێ���وان نەتەوەکانو خێڵ���ەکانو کەس���ایەتیو حیزبەکان���دا روودەدات .سیاس���ەت لەخۆرهەاڵت���دا نەزانس���تەو نە رۆژێک لەڕۆژانیش زانست بووە ،گەر لهیەک وێس���تگەی ئەم س���ەد ساڵەی رابوردوودا سیاسەت زانست بووە، کێن زاناکانی ،کامەن تیورییەکانی ،لهکوێدا هێزی رێکخەرو ئاس���وودەگی کۆمەاڵیەتی بووە؟ کامەن بەرهەمە زانستییەکانی ئەم زانس���تە؟ یەکێک کە دەڵێت سیاس���ەت زانستە ،واتە زەمینەیەکی لەبەردەستدایە دەتوانێت بیس���ەلمێنێت کە بەڕاستی لەم کای���ەدا بەرهەمهێنان���ی عەقڵیو تیوریو پراکتیکی بەرچاو لەکاردا بوون .سیاسەت لەخۆرهەاڵتدا چاالکییەکە تاسەر ئێسقان لهملمالنێی قازانجو دەسەاڵتدا نوقمبووە، جارێ���ک لهچاوپێکەوتنێکی کۆندا گووتم ناتوانین چیت���ر بڵێین مرۆڤ حهیوانێكی سیاس���ییه ،بهپێچهوانهوه ئێستا مرۆڤی س���هر ئ���هم ئەس���تێرهیه بوونەوهرێكه بهدهس���ت كۆمهڵێ���ك «حهیوان���ی سیاس���یی»ـهوهگیرۆدهب���ووه .گەر ئەم قس���ەیە لهجێگاکانی تردا شوێنی گومان بێت ،ئەوا لەخۆرهەاڵتو لهکوردس���تاندا زۆر دروس���تە .مێ���ژووی ئێم���ە هێندەی مێ���ژووی گیرۆدەبوونی مرۆڤ���ی ئێمەیە بە دەس���ت ئەم حەیوانە سیاس���ییەوە، مێ���ژووی ئازادبوونی نیی���ە .من پێموایە ئەوان���ەی زۆرج���ار ب���ەزۆر دەیانەوێ���ت سیاس���ەت مەکیاژبکەن ،لهڕاس���تیدا ئەو تێزەیە فەرامۆش���دەکەن کە سیاس���ەت خۆی وەک کای���ە ،چیترناتوانێت بەتەنها خۆی بگۆڕێت ،سیاس���ەت بەبێ کۆمەکی کایەکان���ی ت���ر ،بەب���ێ موتوربەکردنی ب���ەردەوام ب���ە فیک���ر ،بە پرەنس���یپی ئەخالق���ی نوێ ،ب���ە بەهای س���تاتیکی ت���ازە ،مومکی���ن نییە خ���ۆی بتوانێتو بەهێزو سروشتی ئێس���تای خۆیەوە ،بە بکەرەکانییەوە بگۆڕێت .لێرەوەیە هەڵەی ئەو رۆش���نبیرانەی کە لەوە تێناگەن کە تاکە رێگایەک بۆ گێڕانەوەی ئینسانییەتو ئەخالق بۆ سیاس���ەت ئەوەی���ە کە ئەو نرخانە لەدەرەوەی کایەی سیاس���ی ،وە وەک���و رەخنە لهکایەی سیاس���ی ،وەکو کارتی فشاری بەهێز لەسەر کۆی مۆراڵی سیاس���ی بەرهەمبێت .رۆشنبیران کاتێک دەتوانن بکەری کۆمەاڵیەتی چاالک بن کە ئەو نرخانە بەرهەمبهێن���ن ،بیگوازنەوە، بیانکەنە س���نوورو کەرەستەی سانسۆر
بەسەر سیاسییەکانەوە ،نەوەک ئەو وەهمە گەورەی���ە باڵوبکەنەوە ک���ە گوایە مرۆڤ بۆ ئەوەی بکەرێک���ی کۆمەاڵیەتی چاالک بێ���ت دەبێت خۆی نوقمی هەموو بچوکو گەورەیەکی ژیانی سیاسی بکات .مرۆڤ دەتوانێت بە چەندەها رێگا ببێتە بکەرێکی کۆمەاڵیەتی چاالک ،ببێتە هێزێکی نەیارو دەنگێکی ئەخالقی دژ بێئەوەی راستەوخۆ لهکایەی سیاسیدا کاربکات ،ئەوەی تەنیا سیاس���ەتکردن وەک جۆرە چاالکییەکی فیک���ریو کردەی���ی کۆمەاڵیەت���ی بزانین کە دەش���ێت کار لەفەزای گشتی بکات، جگە لەوەی هەڵەیە ،وەهمێکی ترسناک سەوز دەکات ،وەک ئەوەی سیاسییەکانو ئەندام���ی حیزبەکان خەریک���ی گۆڕینی دونیاو رێکخس���تنو چاککردنی بن .تاکە کارێ���ک ئەم���ڕۆ لهخۆره���ەاڵت ناکرێت، ئەوەیە لەڕێگای سیاس���ەتەوە ،لهڕێگای بوون ب���ە ئەندام لهحیزبێک���دا کۆمەڵگا رێکبخەی���ن .بەسیاس���یکردنی هەرچ���ی زۆرتری ژیان ،ب���ەرەو بارکردنی هەرچی زیاتری کۆمەڵگام���ان دەبات بەم مۆراڵە ترس���ناکانەی ئێس���تا لهکایەی سیاسیدا بااڵدەس���تن ،ئ���ەم مۆرااڵن���ەش موڵکی تاقمێک یان حیزبێک نین ،بەڵکو موڵکی کایەکەو موڵک���ی کۆمەڵگان .ئەم کایەیە وەک ک���ۆ لهخۆرهەاڵتدا نەخۆش���ە ،ئەو پرەنس���یپو میکانیزمانە نەخۆش���ن کە لەن���اوەوە جڵەویدەکەن ،س���ەرهەڵدانی گووتارێکی سیاس���ی هیومانیس���تی کە بکرێت لەسیاس���ەتەوە س���ەرهەڵبداتو هەر لهکایەی سیاس���یدا بااڵدەس���ت بێت نامومکینە ،ئەم کایەیە بەحوکمی دابڕانی لههەموو هون���ەرو زانس���تەکان بووە بە شوێنی دینو موقەدەسو پەتریارکییەت، جێگایەک کە لەبری زاناو موفەکیر ،تەنیا دەسەاڵتخوازانو مافیا پەروەردەدەکات، ئەم کایەیە ئەم���ڕۆ بەجۆرێکی ئۆرگانیو لههەم���وو خۆرهەاڵتدا بە ب���ازاڕو بانکو کۆمپانیا گەورەکان���ەوە گرێدراوە ،ئەوە بەتەنی���ا پارتیو یەکێت���ی نین کە دزیو جەردەییو مافیاگەرای���ی دەکەن ،بەڵکو سیاس���ەت ئەمڕۆ ئەوە تەوەرو خواستو چاالکییەکانێتی.
گەر بڵێت سیاسەت خۆی کێشەی نییەو عەیب لهپارتیو یەکێتییە ،بە هەمان هەڵەدا دەڕواتەوە کە دەیگووت "عەیب لهعەقڵییەتی سیاسیدا نییەو لەسەدام حوسەیندایە" پرسیاری هەرە سەرەکی سیاسەت لهواڵتی ئێمەدا ئەوەیە «دەسەاڵت الی کێیە؟»... لهپشت وش���ەی دەسەاڵتیشەوە ،رێزێک پرس���یاری ترهەی���ە ،وەک «پ���ارە الی کێی���ە؟» «چەک لهدەس���تی کێدایە؟» «داداگا بەدەس���ت کێی���ە؟» .ئەم���ە سیاس���ەتە لهخۆرهەاڵت���دا ...ئ���ەوەی بڵێ���ت ئەمە سیاس���ەتو ت���ەوەرە هەرە ستراتیژییەکانی نییە ،بە هەڵەدا دەڕواتو خەڵکیش بە هەڵەدا دەبات .ئەوەی پێی وابێت بێ هیچ ئیش���کردنێکی قووڵ لهناو سیاسەتدا ،لەناو جیهانبینی کۆمەاڵیەتیو لههوشیاریی ئینسانەکاندا ،پێغەمبەرێکی سیاس���ی لهناوخودی سیاسەتەوە دێتو بێئەوەی پێویستی بێت دەستکاری مانای سیاسەت بکات ،سیاس���ەت چاکدەکات، جگ���ە لهخورافەت هیچی تر نییە .ئەوەی دەیەوێت سیاسەتێکی نوێ لەدایک بێت، دەبێت س���ەرەتا بە رەخنەکردنی عەقڵی سیاسیو مۆراڵی سیاس���ی هەنووکەییدا تێبپەڕێت ،چونکە گەر بڵێت سیاس���ەت خۆی کێش���ەی نییەو عەی���ب لهپارتیو یەکێتییە ،بە هەمان هەڵەدا دەڕواتەوە کە دەیگووت «عەیب لهعەقڵییەتی سیاسیدا نییەو لەسەدام حوسەیندایە». »»19
6
تایبهت
) )336سێشهمم ه 2012/7/24
وهزیری ئاوهدانكردنهوهو نیشتهجێكردنی حكومهتی ههرێم ،كامهران ئهحمهد:
پشكی بودجهمان رێگره لهتهواونهبوونی پڕۆژهكانی رێگاوبان
کامهران ئهحمهد عهربهت ئا :پشتیوان جهمال ی ئاوهدانكردنهوهو وهزیر ی حكومهتی ههرێم، نیشتهجێكردن كامهران ئهحمهد رایدهگهیهنێت ی كه پشكی بودجهی وهزارهتهكه ی ی زۆربه رێگره لهتهواونهبوون ی رێگاوبانو ئاماژه بهوهش پڕۆژهكان دهكات ك ه زیاتر لهشهش ههزار ی یهك هی نیشتهجێبوون بۆ هاواڵتیان كهمدهرامهت دروست دهكهن. ی كامهران ئهحمهد لهچاوپێكهوتنێك ی ئاوێنه باس تایبهت���دا لهگه ڵ رۆژنامه ل���هوه دهكات كه ماس���تهرپالنێكیان بهدهستهوهیه بۆ بهستنهوهی سهرجهم ی رێگاكانی نێوان ش���ارو شارۆچكهكان ی كوردس���تانو ئهو پڕۆژهیهش تا ساڵ 2030دهخایهنێت. ی ئهم وهزارهت ه دوو بهش���ن، كارهكان ی رێگاوبان��� ه یهكهمی���ان دروس���تكردن ی ش���ارهوانییهكان لهدهرهوهی س���نور وات ه رێگای نێوان شارهكان ،دوهمیش (بیناسازیو نیشتهجێبوون)ه واته ئهو ی پڕۆژان��� ه پهیوهن���دی بهوهزارهتهكان ی دیك���هوه ههیه ،بهاڵم ئهوان دروس���ت ی زانك���ۆو دهك���هن وهك (كهمپ��� ی ی شوێن نهخۆش���خانه ،دروس���تكردن نیشتهجێبوون). ئاوێنه :ئێوه لهكابینهی شهش���همو حهوتهمیش���دا وهزیرن ،دهكرێت بزانین لهو ماوهیهدا چ پالنێكتان ههبووهو ههی ه بۆ رێگاوبانهكانو ئاوهدانكردنهوه؟ ی كام���هران ئهحم���هد :پالنێك��� ی س���تراتیژیمان ههیه ك ه س���ااڵنه لێ ی جێبهج���ێ دهكرێتو پش���كی بودج ه ب���ۆ تهرخ���ان دهكهی���ن ،ل���ه2010دا ی زۆرمان داوه بهماستهرپالن گرنگییهك وات���ه دروس���تكردنی نهخش���هرێگا بۆ ی رێگاوبانهكانو ل���ه2011دا ئهو ت���ۆڕ نهخش���هڕێگای ه تهواو ب���ووه كه ئهم ه ی لهس���هر ی گرنگ ه بۆئهوه تهوهرێك��� ی ی داتا كارهكانمان بكهین بۆ تۆڕ بنهما ی كوردس���تان ،پرۆژهك ه رێگاوبانهكان��� ی 2030ت���هواو دهبێتو 11 ههتا س���اڵ ملی���ار دۆالری بۆ تهرخانك���راوه ،ئهو ی بهشهی كه جێبهجێ دهبێت پێویست ی قۆناغ بهنهخشهس���ازی ههیهو بهپێ كاری تێدا دهكهین. ی ی هاواڵتیان ی گهوره ئاوێنه :كێشهیهك ی ی رێگاوبانهكان��� كوردس���تان خراپ��� ی شاره ك ه رۆژ نیی ه هاواڵتیان دهرهوه گیان لهدهس���ت نهدهنو بریندار نهبن، بۆ ئهو مهبهسته چیتان كردووه؟ كام���هران ئهحم���هد :ئهگ���هر باس لهڕێگاوبان���هكان بكهی���ن ،راس���ت ه لهئاس���تی ترافیكدا نییهو ههمووشیان ی خراپ���دا نی���نو ئهگ���هر لهئاس���ت بڵێی���ن زۆر باشیش���ین ه���هر وا نییه، ی ئێم��� ه پێویس���تمان بهجوتس���اید رێگاكان���ی نێوان ش���ارو ش���ارۆچكهو نێ���وان شارۆچكهكانیش���ه ،ئهمان��� ه لهماس���تهرپالنهكهدا دیاریكراوه ،بهاڵم ی پش���كی سااڵنهی بودجه دهبێت بهپێ ی ێ بكرێن ،بۆ نمونه نهخشهساز جێبهج
ی جوتس���ایدهك ه ی دووهم بۆی ه بهش��� ی داهات���وو .ه���هر دهكهوێت���ه س���اڵ س���هبارهت بهڕێگاوبانهكان ،دهمهوێت ه ی ئهوه رونبكهم���هوه ك���ه ئهفزهڵیهت كارمان رێگاوبانهو (ماس���تهرپالن)مان ههیهو نهخشهس���ازییان ب���ۆ دهكرێتو دهخرێنه جێبهجێكردن���هوه ،تهنانهت ی نهخشهسازیش���مان گۆڕیوهو شێواز ی جیهانم���ان لێك���ردووه، وهك واڵت��� ب���هاڵم پابهندنهبوون���ی ش���ۆفێرانیش ی ی هاتوچۆوه هۆكارێك بهڕێنماییهكان��� ی دیكهی روداوهكان���ن ،بۆ نمونه رێگا ی مهق���ان -چهمچهم���اڵ) ك��� ه (بان��� نۆژهنكراوهت���هوهو لهوهش باش���ترمان پێناكرێت ،هێشتا تهواومان نهكردووه، ب���هاڵم ئوتومبی���ل لهبهربهس���ت ه ی ی داوه ،یان ئوتومبیلهكان ئاسنینهكان بارههڵگر ،ئێستا بۆمان دهركهوتووه ك ه زۆربهی ئهو ئوتومبیالنه لهدوو ئهكسل
ی ی دهك���رێ ،ئێم ه لهڕێگه بۆیان دیار قهپانهكانهوه ك ه لهڕێگا گش���تییهكان دامانن���اوه ،بۆمان دهركهوتووه كه ئهو ئوتومبیالن ه دوای دهرچونیان لهقهپان، ههمان ژم���ارهی ئهكس���ل دانانێنهوه، بهڵكو ئهكس���لهكانیان بهرز دهكهنهوه لهس���هر ش���هقامی قیر ،وهك ئهوهی ه شۆفڵ بدهیت لهقیرهكهو ههڵیبكهنیت، ی بۆی ه لهم���هودوا ههر ئوتومبیلێك بار ی بهرز بكاتهوه ئهوا پێبێتو ئهكسلهك ه ی ئوتومبیلهك��� ه حیجز دهكهینو س���زا سهرپێچیكاریش دهدهین ،بۆیه دهتوانم ی قیرهكان، ی خراپبوون بڵێم زیاتر %90 پابهندنهبوون���ی ئ���هو ئوتومبیالنهی��� ه ی تایهكانیانو بهكێشو بهرزكردن���هوه رێگاوبانهكان خراپ دهكهن. ی ئاوێن���ه :ب���ا بێینه س���هر ب���وار بیناس���ازی ،چهند پڕۆژهیهكتان ههی ه ی لهشاری سلێمانی وهكو (كهمپی نوێ زانكۆی س���لێمانیو نهخۆش���خان ه 400 ی ی بهیهكجار قهرهوێڵهییهكه) ئهوان ه ك ه تهواو دهبن؟ ی زانكۆ كام���هران ئهحمهد :كهمپ��� ی 2010هوه هاتوهت ه الی ئێمهو لهس���اڵ ی ئێس���تا لهقۆناغ���ی كۆتاییدایهو بهپێ ی ی 12 ئهو بهرنامهیهی دان���راوه مانگ ی پرۆژهكهیهو رهنگ ه ئهمس���ا ڵ كۆتای ی تهواو ببێت .بۆ پێش كاتی خۆیش���
زیاتر لهشهش ی ههزار یهك ه نیشتهجێبوون ی بۆ هاواڵتیان كهمدهرامهت دروستدهكهین
ی پڕۆژه ی بهستنهوه ی شارو رێگاوبان شارۆچكهكان ی 2030 تا ساڵ دهخایهنێت
ی ی ئاسای زیاترن كه دهبێت بهخێراییهك بڕۆن ،بهاڵم ئهوانیش بهخێراییهكی زۆر دهڕۆن. ی ئاوێن���ه :زۆرجاریش دهوترێت جۆر ی بهكاردههێنرێت خراپه، ئ���هو قی���ره لهمبارهیهوه چیتان كردووه؟ كامهران ئهحمهد :تاك ه سهرچاوهمان بۆ قیر بێج���یو ههندێجاریش دۆرهیه، راس���ت ه ههندێجار خراپی تیایهو تهنها چارهسهریش ئهوهیه وهرینهگرین ،بهاڵم ی ئهزمهی قیر دهبین، زۆرجاریش توش ئێستا وهزارهتی سامانه سروشتییهكان ی گ���هوره دادهنێ���ن ب���ۆ پااڵوگهیهك��� ی ئێمه، دروستكردنی قیر بهمواسهفات ی بهاڵم ئهگ���هر باس���ی تێكچونی قیر ی ی ئهوانه شهقامهكان بكهین بهتایبهت ی ێ پهیوهندیداره بهپابهندبوون دادهبهز ی ئوتومبیل ه بارههڵگرهكان بهو كێش���ه
نهخۆش���خان ه 400قهرهوێڵهییهك���هش ههر ل���ه2010دا لیژنهیهك���ی بااڵی بۆ ی گهوره دروس���تكرا ،چونك ه كێشهكه ی كرابوو ی بۆ بوو ئهو نهخشهس���ازیی ه ی خایاند دهستكاریمان كردو س���اڵێك ت���ا كێش���هكانمان چارهس���هركردو كۆمپانیایهك���ی راوێ���ژكاری ئیتاڵی بۆ ی ئ���هو مهبهس���ته هاوكارمان���ه ،بهپێ ی ی س���ێی س���اڵ گرێبهس���تهك ه مانگ داهاتوو كۆتایی كاتی پڕۆژهكهیه ،بهاڵم ی ی ئهوه تایبهتمهند ی كردنهوه بۆ كات وهزارهتی تهندروستییه. ی ئاوێن���ه :س���هبارهت بهیهك���ه نیش���تهجێبوون ،ئای���ا تائێس���تا هیچ یهكهیهكتان دروستكردووه یاخود تهنها پرۆژهكانی وهبهرهێنان ههن؟ ی كامهران ئهحمهد :بێگومان كێش���ه نیش���تهجێبوون كێش���هیهكی گ���هوره
ئهگهر دهست لهكاركێشانهوهمان گیانی هاواڵتییهك لهمردن رزگار بكات ئهوا لهئێستاوه دهیكهم رێگهی نێ���وان (دهربهندیخان -كهالرو عهرب���هت -دهربهندیخان) ت���هواو بووه بهتونلێكهش���هوه ،ب���هاڵم دواكهوتنیان پهیوهندی بهپشكی بودجهكهوه ههیه. ێ ئاوێنه :لێرهدا راتدهگرم ،بهاڵم ناكر ی تایب���هت بۆ رێگاوبانهكان بودجهیهك تهرخان بكهن بۆئهوهی چیتر هاواڵتیان نهبن ه قوربانی؟ ی كامهران ئهحمهد :پش���كی سااڵنه بودج��� هی حكوم���هت بۆ پ���ڕۆژهكان نزیك���هی چوار ملی���ار دۆالره ،لهوهش ی (ئاوهدانكردنهوهو ی وهزارهتهكان پشك ش���ارهوانیو كارهب���ا) لهپێش���هوهیهو ی بودج ه زۆرجاریش پش���كی یهكهم��� بهر ئێم���ه دهكهوێت ،س���اڵی رابردوو ل��� ه 600ملی���ار دین���ار 540ملیارمان خهرجكردوهو ئهمساڵیش 625ملیاریان ی بۆ تهرخانكردوین ،س���ااڵنه پشكێك ب���اش بودجهم���ان ب���هر دهكهوێ���تو ی ئێمهش بۆ رێگاوبان ی گهوره پش���ك ی ئهمس���ا ڵ تهرخ���ان دهكرێت ،ئهوه لهبهرنامهماندای���ه جێبهجێیان بكهین، رێگ���هی (ههڵهبج���هو سهیدس���ادق) ێ ی گۆڕین���ی دیزاینهكهی ،جێبهج دوا دهكرێتو ساڵی داهاتوو تهواو دهبێت، (عهرب���هت بۆ وارماوا) ئهمس���ا ڵ پردو ی ت���هواو دهبێ���ت( ،وارماوا رێگهك���ه ی ب���ۆ دهربهندیخ���ان) بهش���ی یهكهم گرێبهس���تهكهی تهواو بووهو ئهمسا ڵ ی پێدهكرێ���ت ،له (ك���هالر بۆ دهس���ت ێ دهربهندیخان) جگ ه لهتونێلهكه بهس قۆناغ دهبێتو بودجهك هی ل ه 200ملیار ی دینار تێدهپهڕێت ،چونك ه نهخشهساز ی (ك���هالر -دهربهندیخ���ان) رێگ���ه ی دوو س���اڵی ویس���توهو نهخشهساز تونێلهكهش ئهمس���ا ڵ ت���هواو دهبێتو شوێنهكهش���ی دهگۆڕێ���ت ،ههروهه���ا رێگهی نێوان (سهیدسادق -پێنجوێن) ی ی بۆ كراوهو ئهمسا ڵ بهش گرێبهس���ت ی جێبهج���ێ دهكرێ���ت ،بهاڵم یهكهم��� ی بۆ بهش���ی دووهمی دهكهوێت ه س���اڵ ی ئهمساڵمان داهاتوو ،چونك ه ئهولهویات ی ی دووهم لهسلێمانی ،تهواوكردنی بهش ی (چوارقوڕنه -دوكان)ه. رێگه ی ئاوێنه :بهاڵم ههس���ت ناكهن رێگ ه ی ی هاتوچۆ پێنجوێن -سهیدسادق بههۆ ی زۆر خراپه؟ بازرگانییهوه رێگاكه كام���هران ئهحم���هد :راس���ته ،ئهوه دوو بهش���ه ،یهكهمی نۆژهنكراوهتهوه، ی دوهمیش���ی ئهمس���اڵ نۆژهنكردنهوه ی ت���هواو دهبێت ،بهاڵم دووس���ایدكردن ی زۆری تێدهچێت، رێگهك��� ه پارهیهك��� ی نوێدا لهنزیك ملهكهوه لهنهخشهساز تونێلێك���ی تیای ه ك ه 14كیلۆمهترو نیو دهكات ه 5كیلۆمهت���رو تهنها تونێلهك ه ی 250ملیۆن دۆالری تێدهچێت، نزیكه
فۆتۆ :ئهرشیف
ی زیاتر %90 ی خراپبوون قیرهكان، ی پابهندنهبوون ی ئوتومبیل بارههڵگره ی بوو ،بۆی��� ه حكومهت لهگ���ه ڵ كهرت ی وهبهرهێنان تایبهت ههوڵی���دا لهڕێگه ی ب���كات ،پێموای���ه ل���هو چارهس���هر سهردهمهدا بڕیارێكی باشبوو ،زۆرجار ی تیایهو لهئێستاشدا ێ كهموكورت دهوتر ی یاساكه لهههمواركردنهوهدایهو دهست ه وهبهرهێن���ان بهڕێنمای���یو بڕگهكانیدا دهچێتهوه ،ئێمه بهپێی یاس���ای ژماره ی ی 2011ك���ه ب���ۆ خهڵكان ی س���اڵ 7 ی توانای هیچ كهمدهراته وات��� ه ئهوانه پێشهكییهكیان نییهو سودمهند نهبوون ی یاس���اكهش ههمواركراوهتهوه ،س���اڵ رابردوو 49ملی���ار دینار تهرخانكرا بۆ ی شوق ه ئهو مهبهستهو توانرا 1150یهك ه ێ لهسهرتاسهری كوردستاندا دروستبكر ی ی پارێزگاكان��� ك��� ه تهنه���ا ناوهن���د دهگرت���هوه ،ب���ۆ ئهمس���اڵیش پ���اره ی 5ههزار تهرخانكراوه بۆ دروستكردن یهك���هی دیكه ،بهاڵم ئهوهی ئهمس���ا ڵ لهق���هزاو ناحیهكانی���ش دهگرێت���هوهو ههماههنگیم���ان لهگ���ه ڵ پارێ���زگاكان ی بكهین كردووه بۆئهوهی خۆیان دابهش ی ی ساڵ ی پێداویستییهكان ،ئهوه بهپێ ی 18بۆ ی جێبهجێكردن رابردوو م���اوه ی 24مانگهو لهجێبهجێكردندایه ،ئهوه ئهمس���اڵیش لهپڕۆس���هی تهندهردایه، بۆیه س���اڵی ئاینده ل���هو یهكانه تهواو دهبن ك ه سهرجهمیان شوقهن. ی ئاوێن���ه :ههندێجار كه باس لهخراپ گیانلهدهس���تدانو رێگاوب���هكانو برینداربوونی هاواڵتیان دهكرێت ،لهناو ی خهڵكدا دهوترێت ك���ه دهبێت وهزیر ئاوهدانكردنهوه دهستلهكاربكێشێتهوه، لهو بارهیهوه چی دهڵێیت؟ كام���هران ئهحم���هد :وهك���و خ���ۆم ی ئهگهر دهستلهكاركێش���انهوهمان گیان هاواڵتییهك لهم���ردن رزگار بكات ئهوا لهئێس���تاوه دهیكهم ،ب���هاڵم وهك وتم بۆ پ���ڕۆژهكان ماس���تهرپالنمان ههیهو ی ی بیان لهالیهن كۆمپانیایهكی پس���پۆڕ كراوهو تا 2030دهزانین پێویس���تمان بهچییه ،نهخشهسازییهكی باشیشمان ههیه ،پشكی بوجهك ه رێگره ك ه دهبێت بهپێی قۆناغ كارهكانمان بكهین ،راست ه ی ئامانجی س���تراتیژیمان جوتسایدكردن رێگاوبانهكان���ه ،ئهگ���هر بودجهكهش زیاتر بێت باش���ترهو پشكهكهش���مان ی هونهرییو باش���ه ،ئهگین���ا كێش��� ه پیش���هییمان نییه ،بهاڵم بهپێی قۆناغ لهههموو س���ێكتهرهكان كار دهكرێتو پێداویستییهكانیش زۆرن.
هاوڕێیانی دوێنێ چ���ۆن یهكێتیو پارت���ی رهنگیپهرهمێ���زو بهنزینخان���هو بۆی���هی س���هرجادهكانیان ل���هدژی یهكتری دهگۆڕی ،لهمیس���ریش ئیخوانهكان بڕیاریان داوه (رهمهزان موبارهك) بگۆڕن بۆ (رهمهزان مورسی). ئیس�ل�امیهكانی كوردستان چیوێنهی بومهلهرزهی خۆس���وتاندنی خۆپیش���اندهرانو كوش���توبڕی روانداو چینو ئۆگهنداو س���ریالنكا ههی ه بهخهڵكیان به كوش���تو بڕی موسڵمانانی میانمار نیشاندا ،ئهی بۆ رۆژێك فێڵێكی واشتان بۆ كورد نهك���رد ،لهقهرزاویی���هوه تا ئهوانی دی ههموو پش���تیوانییان لهسهدام كرد!. م���ام ج���هالل لهنامهیهك���داپیرۆزبای���ی مانگ���ی رهم���هزان لهنهوش���یروان مس���تهفا دهكات، هاوڕێیان���ی دوێن���ێ ل���ه1ی ئایارو جهژنی نهورۆز پیرۆزباییان لهیهكتر دهكرد ،ئێستا لهمانگی رهمهزان ،وا بڕوات ساڵێكی دیك ه لهیادی ئیسراو میعراج بهیاننام���هی یهكگرتن باڵو دهكهنهوه. هاوواڵت���ی "لهكۆنگ���رهیبزووتن���هوهدا بنهماڵ���هو ئێ���ران س���هركهوتن" ،خۆیان دروس���تیان كردووه ،ئاس���اییه ههر خۆش���یان سهردهكهون. لڤین پرێس "شێخ سیراجهدینبارزانی ئامۆزای مهس���عود بارزانی كراوهت���ه س���هرۆكی دهزگای مین، گهلی���ان خۆش دهوێت ،ئهو دهزگاو وهزارهت���هی پهیوهن���دی ب ه گولهو ب���اروتو تی ئین تیی���هوه بێت ،بۆ خۆیانیان دهوێت ،تا گهل هیچی لێ نهیهت! روداو :ن���هوزاد ه���ادی"دروستكردنی ڤێلالو خانوو لهسهر گردهكان یاساییه" ،مهگهر سهرۆك بارزان���ی نهی���ووت ئ���هو ڤێلالیان ه نایاسایین دهبێت بڕوخێنرێن ،واڵتی بێ دهستوور ئاوایه. ئێ���ن ئاڕ تی "مهال س���دیق وازلهبزووتن���هوه دههێنێتو گومانیش ی دهكات"، لهدین���ی برازاكان��� هی���چ گومانی لێ مهك���ه ،دینمان ه ئاینمان كورسیو ئێران ،ئهوكاتهی ئاین بۆ بهدهس���تهێنانی كورس���ی بهكاردههێنرێ���ت ،ههموو بههایهكی خۆی دهدۆڕێنێت. دوای ئ���هوهی لهكۆنگ���رهیبزووتنهوهی ئیسالمی عیرفان عهلی عهبدولعهزیز كودهتای كرد ب ه سهر مامیدا ،دهسهاڵتی ناو بزووتنهوهی ئیسالمی لهئال عهزیزهوه گواستهوه ب���ۆ بنهماڵهی ئ���ال عهل���ی ،واتا لهس���هڵتهنهتی ئ���ال عهزیزهوه بۆ ی سهڵتهنهتی ئال عهلی ،لهكۆنگره 3ب���راو خوش���كێك به ك���ول فی كولێك بۆ رابهرو مهكتهبی سیاسیو س���هركردایهتی دهرچوون ،باشتره م���اڵ بگوازنهوه بۆ ن���او مهكتهبی سیاسی. ی ئهم���ڕۆ س���بهی "دوانی���وهڕۆ ی نهوش���یروان مس���تهفا ،رێكخهر ی بزوتنهوهی گ���ۆڕان لهگهڵ گش���ت ی یهكگرت���وو ئهمین���داری گش���ت لهبارهگای مهكتهبی سیاس���ی ئهو حیزب��� ه لهس���لێمانی كۆبون���هوه"، دی���اره چیرۆكی س���هردانهكانیانو لیستی بهڵینه بهدهستهاتووهكانیان لهالیهن توركیاو ئێرانهوه بۆ یهكتر دهگێڕنهوه ،پێش���نیار دهكهم هیچ سیاس���ییهك بۆی نهبێت سهردانی واڵتان���ی داگیركهری كوردس���تان بكات. كوردس���تانی ن���وێ "كهری���مخ���ان چهندین زمانی بیانی زانیوه. لهشۆڕش���ی ئهیلولو شۆڕشی نوێی گهلهكهمان بهشداریكردووهو دۆستو كهس���ایهتییهكی دی���اری ریزهكانی ی.ن.ك ب���ووه" ،دی���اره خزمهتی ی ب ه خزمهتی ی خهفیفهش فهوجهكان ری���زی ی.ن.ك ب���ۆ نووس���راوه، ئافهرین ی.ن.ك بۆ خۆتو ئهندامو پێش���مهرگهی شوڕش���ی نوێ���ت، ههندێك مهكتهب سیاسی دیكهتان دهستنهكهوت بۆ پرسهكهی بهرن.
عێراق
) )336سێشهمم ه 2012/7/24 رێكخراوهكانی كۆمهڵگای مهدهنی لهعێراق ههڵمهتێكی گهورهیان بهرپاكردوه بۆ كۆكردنهوهی ئیمزا بهمهبهستی تۆماركردنی دیجله وهكو پاشماوهیهكی ئاساری گرنگی مرۆڤایهتی الی رێكخراوی یونسكۆ .ئامانجی ئهم ههڵمهته كۆكردنهوهی ملیۆنێك ئیمزایه بۆ ئهوهی سهرنجی رێكخراوو ناوهنده جیهانییهكان بۆالی ئهم رووباره رابكێشێت كه بههۆی بهنداوهكانی توركیاوه لهژێر مهترسیی وشكبوندایه.
شهڕی شاو سوڵتان
چهند راپۆرتێكی ئیعالمی ئاشكرایدهكهن ك ه پهرلهمانی عێراق بهنیازه ی 4ملیۆنو 500ههزار دۆالر چهك بكڕێت بۆ ئهندامانی پهرلهمان بای ی ی چهك دروستكردنهوه بهمهبهست لهچهند سهرچاوهیهكی باوهڕپێكراو پاراستنی ئاسایشی تاكه كهسیی پهرلهمانتاران .ئهم چهك كڕین ه ی بۆ ی 30پاسهوان لهكاتێكدایه ك ه ههموو پهرلهمانتارێك مانگان ه موچه خهرجدهكرێت.
مههد ی مونتهزهر
پارتیو یهكێتیو پژاكو لهشهڕی وهكالهت ی شاو سوڵتاندان pkk
ئا :الپهڕهی عێراق
ههرچهنده ئێستا ئاماده نییهو هێشتا ههر لهغهیبدا دهژی ،بهاڵم بهكۆڕای سهرجهم شیعهكانی جیهان سهرۆكو نوێنهرو دهمڕاستی ئهم تایفهیه كه دهوروبهری %10ی موسوڵمانانی جیهان پێكدههێنێت.
ئا :الپهڕهی عێراق ههرچهنده ماوهیهك لهمهوبهر ئهنقهرهو تاران پهیوهندیی دۆستایهتییان ههبوو ،بهاڵم بهمدواییانه خێرا كهوتنهوه كێبهركێ بۆ مسۆگهركردنی زۆرترین نفوز لهعێراقو كوردستانو تێكڕای رۆژههاڵتی ناوهڕاست .شارهزایهكی كاروباری توركیاش ئاماژه بهوه دهكات لهچیاكانی كوردستاندا شهڕی وهكالهتی ئهم دوو دهوڵهته بهنهێنی بهڕێوه دهڕوات. ی سوڵتانو شایه شهڕی نوێ شهڕ س���ونهر جاغبتای كه ش���یكاروانێك ی سیاس���ییه لهڕۆژنام���هی حوڕیی���هت دهیل���ی نیوزی تورك���یو بهڕێوهبهری توێژینهوهكانی پهیوهست بهكاروباری توركیایه لهئامۆژگای واشنتۆن دهڵێت "لهرۆژههاڵتی ناوهڕاس���تدا یهك جێگا ههی���ه یان بۆ ش���ا "ئێ���ران" یان بۆ سوڵتان "توركیا"و ناكرێت ئهم دووانه پێك���هوه حوكم بك���هن" .ناوبراو ،كه بهڕێوهبهری توێژینهوهكانی پهیوهست بهكاروب���اری توركیای���ه لهئامۆژگای واشنتۆن جهغت لهوه دهكاتهوه لهمهوال ملمالنێكان���ی رۆژههاڵتی ناوهڕاس���ت ش���هڕه تهقلیدییهكان���ی (عهرهب ـ ئیسرائیل)و (سعودیه ـ ئێران) نابێت بهڵك���ه بهرهیهكی ن���وێ دهكرێتهوه كه لهبنهڕهتدا كۆنهو ئهویش ش���هڕی توركیاو ئێرانه لهسهر نفوزو دهسهاڵت. جاغبت���ای ئ���هوه روون دهكات���هوه ش���هڕی شاو سوڵتان لهكۆنترین گهمه سیاسییهكانی رۆژههاڵتی ناوهڕاستهو لهنێ���وان س���هدهكانی 15ـ 20دا خوێن گهڕاوه لهنێوان شاكانی ئێرانو س���وڵتانهكانی توركو بهشی گهورهی ئهم شهڕهش لهسهر نفوزو دهسهاڵتی ئیقلیم���ی ب���ووه .لهپ���اش رووخانی ه���هردوو ئیمپراتۆرییهت���ی ف���ارسو عوس���مانیش توركیا دهس���تبهرداری رۆژههاڵت���ی ناوهڕاس���ت ب���ووهو رویكردوهته رۆژئاوا ،بهاڵم بهمدواییانه ههس���تانهوهی سیاس���یو ئاب���ووری توركیاو الكردنهوهی بهالی رۆژههاڵتی ناوهڕاستدا بوهتههۆی تهنگهتاوكردنی ئێ���ران ،ش���هڕی ئ���هم دوو الیهنهش بوهته واجیههی ههم���وو ملمالنێكانی رۆژهـــهاڵتی نـــاوهڕاست.
ی ئێستا بۆ دژایهت توركیا ،ئێران لهئاگربهستدایه لهگهڵ پژاكو ئێرانییهكان ی قهرهیالنیان لههێرش تورك پاراست كوردستان لهشهڕی شاو سوڵتان ئهم كارناس���هی توركیا كه توێژینهوه بۆ ئهمهریكییهكان دهكات جهغت لهوه دهكاتهوه ملمالنێی توركیاو ئێران زیاتر لهعێراق���دا دهردهكهوێ���ت .ههرچهنده ئ���هم دوو هێزه س���هرهتا ( )2003دژی دهس���تێوهردانی ئهمهریك���ی ب���وون لهعێراقو لهم���هدا یهكیانگرتهوه ،بهاڵم پش���تیوانیكردنی الیهن���ه ركابهرهكان لهههڵبژاردن���ه یهك ل���هدوا یهكهكانی عێراق پهرتهوازهی كردن ـ ئێرانییهكان چون���ه پش���تی هێ���زه مهزههبییهكانی ش���یعهو توركهكانیش بونه پاڵپش���تی ئهلعێراقی���هی س���وننهو عهلمانییهكان ـ لهئێستاش���دا ئهنق���هرهو تارانن زۆر بهح���هزهرو وریایی���هوه مامهڵه لهگهڵ یهكتردا دهكهنو لهعێراقو كوردستاندا ههوڵی بهرقهراركردن���ی زۆرترین نفوزو پێگه دهدهن .حاكم ش���ێخ لهتیف كه ئهندامی ئهنجومهنی نوێنهرانه لهلیستی گۆڕان بۆ ئاوێنهی رونكردهوه بهش���ی گهورهی ملمالنێی توركو فارس لهسهر كوردستان لهسهر ئابوریو دۆزینهوهی ب���ازاڕهو دهڵێت "لهم كێبهركێیهش���دا ئاشكرایه پارتی بهالی توركیادا دهڕواتو یهكێتیش بهرهو ئێران". ناوبراو جهغتیكردهوه ئهو دوبهرهییهی ئێس���تا لهكوردس���تان ههی���ه ههمان دابهش���بونی س���هردهمی ش���هڕی چاڵدێران���ه ( )1514كه كورد داش���ی دامهی عوسمانیو س���هفهویو "سوكو س���هلیم" ب���ووه .س���هرۆكی یهكێت���ی هاوردهو ناردنكارانی كوردستان ،شێخ مس���تهفا عهبدولرهحمان ،پشتڕاس���تی ئهو بۆچوونه دهكاتهوه كه كوردس���تان ب���ازاڕی توركی���ا بێ���تو ب���ۆ ئاوێنهی
بەشێکی ملمالنێی نێوان تورکیاو ئێران ئابوورییە ـ مەرزی پەروێزخان رونك���ردهوه ،بازرگان���ی توركیا لهگهڵ ههرێمی كوردستان %70ی كۆی گشتی بازرگانی عێراقو توركیا پێكدههێنێت. بهپێ���ی بهدواداچونی ئاوێنهش ،توركیا توانیویهت���ی تاڕادهیهك���ی زۆر نفوزی ئابووری خۆی لهكوردس���تاندا بهس���هر نف���وزی ئاب���ووری ئێران���دا زاڵ بكات بهجۆرێك ب���هردهوام تهش���هنهكردنی بهرۆژ عێراق زیاتر بهرهو ئامێزی ئێران كااڵو كۆمپانی���ای تورك���ی لهههرێم���دا پهلكێش دهكرێ���ت ،بهتایبهت لهرێگای لهپهرهس���هندندایهو ه���ی ئێرانی���ش مهزههبیو حهوزه ئاینییهكانهوه .هاوكات لهپاشهكش���هكردن .لهم میانهیهش���دا لهگهڵ ئهم هوشیاریدانهی جهمالهدیندا لهس���اڵی رابردوودا قهب���ارهی ئاڵوگۆڕ بهمدواییان���ه چاودێرانی بواری ئابووری لهنێ���وان توركیاو ئێران 5ملیارد دۆالر تێبین���ی ئهوهی���ان كردووه ت���اران بۆ بوه كهچی لهگهڵ توركیا گهش���توهته قوتاربوون لهگوشاره ئابورییهكان بهبڕو 7ملی���ارد دۆالر ،ئهم���ه لهكاتێكدا كه گوژمی زیاتر ش���مهكو كااڵ ههناردهی س���نوری ئێران لهگهڵ ههرێم زیاتره تا عێراق دهكاتو بڕێك���ی زیاتر لهدراوی توركیاو پهیوهندیك���ردن لهگهڵ ئێران قورس لهم واڵته دهكێشێتهوه لهرێگای لهتوركی���ا ئاس���انتره .ههروهها حاڵی ههناردهكردنی جۆری خراپی ئوتومبیلو حازر لهههرێمدا 900كۆمپانیای توركی ش���مهكو كااڵی جۆراوجۆری بازرگانی، ههی���ه كهچ���ی كۆمپانی���ا ئێرانییهكان بهاڵم ههندێك راپۆرتی رۆژنامهوانی ئهوه ناگهنه 400كۆمپانیاو لهدوا لێدوانیشدا ئاشكرا دهكهن شمهكو كااڵ ئێرانییهكان بۆ ئاوێن���ه س���هرۆكی ژوری بازرگانی تهنه���ا لهپارێ���زگا ش���یعهكان رهواجی س���لێمانی جهغت ل���هوه دهكاتهوه لهم زۆریان ههی���هو زۆر بهكهمی لهپارێزگا مانگ���هی دواییدا قهب���ارهی ئاڵوگۆڕی س���وننهو كوردهكان���دا دهبینرێتو لهم نێوان ههرێ���مو ئێران بهڕێ���ژهی %30بوارهش���دا باڵوبون���هوهی ئوتومبیل���ی دابهزیوه بهه���ۆی توندبونهوهی گهمارۆ جۆری س���ایپاو پهیكان لهبهغداو شاره شیعهكانو دهگمهنییان لهكوردستانو نێودهوڵهتییهكانی سهر ئێران. شاره سوننهكان زهقترین نمونهیه. ئێران چنگی خۆی لهباشور پژاكو pkkدهبنه ئامراز گیر دهكات لهكاتێك���دا ك���ه توركی���ا لهههرێم���ی چاودێران پێیانوای���ه بهرهنگاربونهوهی كوردس���تاندا ل���هرووی ئابووریی���هوه توركیاو ئێران لهعێراقدا زیاتر شێوازێكی پاشهكش���هی بهئێ���ران ك���ردووه ،نهرم���ی وهرگرت���وه لهچاو س���وریا كه لهباشورو ناوهڕاستی عێراقدا رهوشهكه پێكدادان���ی ئ���هو دوو الیهن���ه تێی���دا پێچهوانهی���هو ئێ���ران رهگ���ی خ���ۆی راس���تهوخۆو دهستهو یهخهیه .ئهنقهره داكوتاوه .ئهیاد جهمالهدین كه پیاوێكی بهئاش���كرا پش���تیوانی لهشۆڕشگێڕانی ئاین���ی ش���یعهو لیبراڵه ،چهن���د رۆژی س���وریا دهكاتو ئێرانی���ش ن���هك ههر پێش���وو هوش���یاریدا كه ئێران چهنگو پشتیوانی لهئهسهد دهكات ،بهڵكه بوهته نینۆكهكان���ی خۆی لهش���اری نهجهف رزگاركهری رژێمی ئهسهد لهسوریا .ئهم گیرك���ردووه .ناوب���راو رونیكردهوه رۆژ شهڕه ناڕاس���تهوخۆیهی سوریاو ئێران
فۆتۆ :دلێر عەبدولڕەحمان
ی لهرووی ئابورییهوه توركیا پاشهكشه ی كردوه بهئێرانو %70پهیوهندی بازرگانی عێراقو توركیا لهههرێمدایه رێك لهو ش���هڕه ساردهی نێوان فارسو تورك دهچێت كه لهپاش ساڵی 1639 دهس���تی پێكردو ه���هردووال رێككهوتن راس���تەوخۆ بهرهنگاری یهكتر نهبنهوه بهاڵم چهندی���ن الیهنیان راس���پارد كه وهكو بریكاری ئهمان بكهونه شهڕكردن ب���ۆ الوازكردن���ی یهكت���ری بهتایبهت لهس���هر خاكی عێراقو لهسهدهی .19 نمون���هی توركیاو ئێ���ران دوو ئهزمونی دژه یهك���ن لەڕۆژههاڵتی ناوهڕاس���ت: دیموكراس���ییهتێكی الیهنگری رۆژئاواو عهلمانی بهرانب���هر دهوڵهتێكی دینیو مهزههبی .بهمدوایانهش كه ئهنقهره رازی بوو كه واڵتانی پهیمانی ناتۆ سیستمی راداری خۆیان لهسهر خاكهكهی دابنێن، ئێران بهمهترس���ی بۆس���هر خۆی لێكی دایهوه چونك���ه توركیای پهیوهس���ت بهبهرژهوهندییهكان���ی ناتۆ مهترس���ییه بۆس���هر ئێران .بهاڵم سۆنهر جاغبتای پێیوای���ه تهنه���ا حاڵهت ك���ه توركیاو ئێران���ی كۆكردبێت���هوه دژایهتی pkkو پژاكو مهترس���ییهكانی ئهم دوو هێزه بوه ،بهاڵم لهسایهی ئهو شهڕهی ههیه ئهمهش وهكو جاران نهماوهو ئێستا بۆ دژایهتی توركیا ئێران لهئاگربهس���تدایه لهگهڵ پژاكو راپۆرتهكانیش ئاماژه بهوه دهكهن لهكاتی هێرش���ه ئاسمانییهكانی توركی���ادا ب���ۆ س���هر بارهگاكانی pkk ئێران قهرهیالنی الی خۆی دهستبهسهر كردبێ���ت بۆ ئهوهی گیان���ی بپارێزێتو بهمهش ئهم دوو دهوڵهته گهڕاونهتهوه بۆ دۆخی پاش ساڵی 1639كه بهنهێنی شهڕی یهكتریان دهكرد.
عێراق دهكهوێت ه دژایهتیكردنی "سوپای ئازاد" ی ههندێك ماڵپهڕ ی شیعهی عێراق نهیاران ی ئهسهدیان به وهچه ی یهزیدو موعاویه كوڕی ئهبو سوفیان ناوبردوه چەند چەکدارێکی سوپای ئازاد ئا :ئاوێنه ههركه ئۆپۆزسیۆنی سوریا دهستیگرت بهسهر خاڵه سنورییهكانی نێوان سوریاو عێراق ،ههڵمهتی ناشرینكردن ی "سوپای ئازاد"و هۆندنهوه ی چهندین سیناریۆی ترسناك لهبارهیانهوه لهعێراق دهستی پێكردو حكومهتیش دهرگا ی بەڕووی ئهو پهنابهرانهدا داخست ك ه دهیانهوێت لهڕژێمی ئهسهد ههڵبێن.
لهچهند رۆژی رابروودا خاڵه س����نوریی ه س����هرهكییهكانی نێوان س����وریاو عێراق كهوتنه ژێر دهس����تی "سوپای ئازاد" كه نهیاری سهرس����هختی رژێمی سوریایهو بڕوا وههایه لهالیهن س����عودیهو واڵتانی عهرهبیی����هوه كۆمهك بكرێ����ت .هاوكات لهگهڵ ئهم پهرهس����هندنه خێرایهش����دا ژمارهی����هك كهناڵی ئاس����مانیو ماڵپهڕو میدی����ای عێراق����ی ك����ه س����هر بههێزه ش����یعهكانن ههڵمهتێك����ی گهورهیان بۆ
پرۆفایل
7
ناش����یرینكردنی نهیارانی رژێمی ئهسهد دهستپێكرد .لهمیانهی ئهم ههڵمهتهشدا میدیای ش����یعهكان باس لهوه دهكهن كه ئهگهری زۆر ههیه "س����وپای ئازاد"و ئهو ئۆپۆزس����یۆنانهی كه لهس����وریا بهسهر رژێمی س����وریادا زاڵبوون دهست بگرن بهس����هر فڕۆكهداو هێرش بكهنه س����هر مهزارگه ش����یعییهكانی نهجهفو كهربهال "چونكه ئ����هوان س����وننهو داخ لهدڵن". ههروهه����ا ههندێك كهناڵیت����ر ئاماژهیان بهوهكرد لهسهر سنورهكان سوپای ئازادی س����وری عهزیهتی ئهو ش����یعانه دهدهن
كه لهس����وریاوه دهگهڕێنهوه بۆ عێراقو لهمهش سهیرتر دهنگۆی ئهوهیان وروژاند كه ئهم ئۆپۆزس����یۆنانهی ئهسهد پالنی روخان����دنو تێكدانی مهزارگهی س����هیده زهینهبی����ان ههیه ،چونك����ه تهكفیرینو س����هر بهئهلقاعیدهن ،ئهم مهزارگهیهش هی خوشكی ئیمام حوسێنهو وروژاندنی وهها دهنگۆیهك بهسه بۆ ئهوهی شیعهی عێراق بكاته دوژمنی نهیارانی ئهس����هدو پشتیوانی رژێمی حوكمڕان لهسوریا كه بهبۆچونی زۆربهی ش����ارهزایان ئێس����تا لهحاڵهتی گیانهاڵدایه. بهپێی ئهو زانیارییانهی لهبهردهس����تدان لهئێس����تا 8كهناڵی ئاس����مانی عهرهبی لهبهغ����دا ك����ه س����هر بههێ����زه ش����یعه جۆراوجۆرهكان����ن لهالی����هن ئێران����هوه كۆمهك دهكرێنو تێبینی ئهوهش كراوه كه رووماڵی ئهم كهنااڵنه بۆ رووداوهكانی سوریا زیاتر لهرووماڵی كهناڵی ئهلمهنارو ئهلعالهم����هوه نزیكه ك����ه یهكهمیان هی حیزبوڵاڵو دووهمیش����یان خزموتگوزاری بین����راوی پهخش����ی ئێران����ه لهواڵتانی عهرهبی. ههر لهم میانهیهش����دا ههندێك ماڵپهڕی شیعهی عێراق نهیارانی رژێمی ئهسهدیان به وهچ����هی یهزیدو موعاوی����هی كوڕی ئهب����و س����وفیان ناوبردوه ك����ه دوژمنی سهرس����هختی ش����یعهكاننو ئهم����هش راستهوخۆ پش����تیوانیكردنی رژێمهكهی
ئهسهد دهگهیهنێت. جێ����گای ئاماژهی����ه بهش����ی گ����هوره ی ههڵس����وڕێنهرانی ش����ۆڕش لهس����وریا س����وننهكاننو چاالكتری����ن گروپ����ی ن����او س����وننهكانیش كۆمهڵ����ی ئیخوان موسلیمینه كه س����ااڵنێكی زۆره لهسهر دهستی رژێمی ئهسهد ئازارو ئهشكهنجه دهدرێنو س����هركهوتنی ئهم شۆڕش����هش مای����هی نیگهرانی گهورهیه ب����ۆ ئێرانو شیعهی عێراقو لوبنان. ههر لهم میانهیهش����دا حكومهتی عێراق پۆزشی هێنایهوه لهوهرگرتنی پهنابهرانی س����وریا بهنهبوون����ی خزمهتگوزاری����یو كۆمهكی لۆجستی لهناوچهكانی سنوری سوریاو عێراق بهتایبهت كه زۆربهی ئهم ناوچانه بیابان نش����ینه .عێراق 600كم س����نوری لهگهڵ س����وریادا ههیهو زیاتر لهنیوهی ئ����هم س����نورهش لهپارێزگای ئهنباردای����هو لهكاتێكدا ك����ه ژمارهیهك پهرلهمانت����ار ئهم ههن����گاوهی عێراقیان بهب����ێ مروهتی دایه قهڵ����هم بهوپێیهی س����ااڵنی پێش����وو كۆمهڵێك پهنابهری زۆری عێراق لهس����وریا گیرساونهتهوه، زۆر ناوهندیت����ر پێیانوای����ه ئهم ههنگاوه ب����ۆ پش����تیوانیكردنی رژێمی ئهس����هده چونكه ئهوان����هی ههڵدێن زیاتر ئهوانهن ك����ه حوكمی ئهس����هدیان قب����وڵ نییهو حكومهتی ئێس����تای عێراقیش نایهوێت پهنای ئهوان ه بدات.
"مههدی مونتهزهر" یان "ئیمامی زهمان" نازن���اوی محهم���هدی كوڕی حهس���هن عهس���كهرییه كه ئیمام���ی دوازدهیهمی تایف���هی ش���یعهیهو لهن���هوهی ئیمامی عهلی كوڕی ئهب���و تالیبی ئامۆزاو زاوای پێغهمبهری ئیسالمه .بهپێی گێڕانهوهی ش���یعهكان كاتێ���ك ئیم���ام حهس���هنی عهس���كهری (ئیمام���ی یازدهی���هم) كه ئارامگاكهی لهشاری سامهڕایه شهوێكی 15شهعبان (شهو بهرات) لهساڵی 874 زاینی كوڕێكی بووهو ناوی ناوه محهمهد (مههدی) نهیوێراوه لهترس���ی س���تهمی عهباس���ییهكانی حوكمڕان���ی ئهوكات���ی عێراق زۆر ئاش���كرای ب���كات ،تهنها الی دۆستهكانی نهبێت ،لهخۆشی لهدایكبونی ئهم كوڕهش���هوه دۆس���تانو ههوادارانی ی دهوروبهری 300سهر حهسهن عهسكهر ئاژهڵیان س���هربڕیوهو دابهشیان كردووه بهسهر شوێنكهوته تایبهتهكانی ناوبراودا. بهقسهی ش���یعهكان ئیمام حهسهن كه لهشاری عهس���كهری عێراق دهستبهسهر ب���وه لهك���ۆڕو كۆبون���هوه نهێنییهكاندا كوڕهكهی بهالیهنگرانی خۆی ناساندوهو بهش���یعهكانی وتووه "ئهگهر من ههرچیم لێهات ئهوه مههدی جێگام ئهگرێتهوه.. ئ���هو ،لهپاش ئ���هوهی زهوی پڕ دهبێت لهتاوانو س���تهمكاریی ،زهوی پڕ دهكات لهئارامشو دادگهریی". لهپاش مردنی حهس���هن عهسكهریشهوه مههدی ماوهی 69س���اڵ خۆی شاردهوه لهخهڵ���كو تهنه���ا لهڕێ���گای نوێن���هرو نامهب���هرهوه لهگ���هڵ ههواداران��� ی ئالو بهیتو ش���یعهكان پهیوهن���دی دهكرد، بهاڵم بهپێی گێڕانهوه شیعهكان لهساڵی 329كۆچ���ی بهیهكجاری پهنهانو غهیب ب���وهو تازه ت���ا نزیك بون���هوهی رۆژی دوایی دهرناكهوێتهوه .س���هرجهم گروپه ش���یعهكانیش بهجی���اوازی بیركردنهوهو ئینتیم���ای نهتهوهییانهوه لهس���هر ئهوه كۆكن كه مههدی دهمڕاس���تو سهرۆكی ب���ااڵی تایفهی ش���یعهیهو ش���هوو رۆژ گۆرانی بهبااڵی دهركهوتنو سهرههڵدانیدا ههڵدهدهن ،بهاڵم لهس���هر سهرۆكایهتی شیعه لهغیابی ئهودا ناكۆكو ناجۆرن. خومهین���ی ك���ه رابهرایهتی شۆڕش���ی ئیسالمی كرد لهئێرانو یهكێكه لهرێبهره ناودارهكان���ی ش���یعهگهرێتی پێیوای���ه لهغیابی مههدیدا زۆربهی دهسهاڵتهكانی دهگوازرێتهوه بۆ شهرعزانێكی لهخواترسی شارهزا "مهبهستی خۆی بوو" تا ئهوكاتهی خۆی س���هر ههڵدهدات ،ههر لهسهر ئهم بنهمای���هش كۆماری ئیس�ل�امی ئێرانی راگهیاندو زۆرب���هی ئهحكامهكانی دینو دونیای ش���یعهكانی جێبهجێكرد ،بهاڵم ئایهتوڵاڵ ئهبولقاسمی خوئی كه رێبهری گهورهی پێشوتری شیعهكانی جیهان بوو لهعێراق دادهنیشت بۆچونێكی پێچهوانهی ههیهو لهگهڵ ئهوهدا نهبوو ش���هرعزانی ش���یعه خۆیان بهحوكمڕانییهوه سهرقاڵ بكهن تا ئهوكاتهی مههدی دهردهكهوێتو ههر لهبهر ئهمهش دینو سیاسهتی لێكتر جیا دهك���ردهوهو تهنانهت مۆڵهتیش���ی نهدهدا لهغیابی مههدیدا خوتبهو نوێژی ههین���ی لهحوس���هینیو مزگهوتهكان���ی ش���یعهدا بكرێت "چونكه نوێژی جومعه لهس���ایهی حوكمڕانی دادگ���هردا نهبێت دروست نییه" .ههرچی ئایهتوڵاڵ محهمهد سادق ئهلسهدریش���ه (باوكی موقتهدا) بۆچونێك���ی نێوانگری لهنێ���وان خوئیو خومهینیدا ههیهو پشتگیریی لهو بۆچونه دهكرد كه شهرعزانو پیاوه ئاینییهكانی ش���یعه ههندێك دهس���هاڵتی مهرجداری مههدییان بهدهسته ،بهاڵم ناتوانن وهك ی كه خومهینی بانگهشهی بۆ دهكرد ئهوه ببنه جێگرو بری���كاری رههای ئهو ،ئهم ناكۆكیانهش تائێستا كاریگهرییان لهسهر رهوته سیاسییهكانی شیعه ههیهو بههۆی ناكۆكی لهس���هر جێگرتنهوهی مههدیو چۆنییهتی ئیدارهكردنی ش���یعه لهغیابی سهرۆكو دهمڕاس���تی گهورهدا ههمیشه لهناكۆك���یو ناجۆریدانو ك���هس نازانێت كێ سهرۆكی ش���یعهیه ئاخوندهكان یان سیاسییه نوێو هاوچهرخهكان؟
8
ئابووری
) )336سێشهمم ه 2012/7/24
ئەم الپەڕەیە بە سپۆنسەری ژووری بازرگانیو پیشەسازی سلێمانی چاپو باڵودەکرێتەوە ی دهكرێت؟ بهدڵنیاییهوه نهخێر ی ئێم ه سهرپهرشت ی هونهر ی 20ملیار دۆالر مۆڵهتمان داوه ب ه پرۆژه ،ئایا ئهو پرۆژانه ب ه 300كارمهند تائێستا بای
یەکێک لەپرۆژەکانی وەبەرهێنان لەسلێمانی
سهرۆكی دهستهی وهبهرهێنان لهكوردستان ،هێرش موحهڕهم:
فۆتۆ :شاخەوان مەحمود
گرفتی نیشتەجێبوون بەئێمە چارەسەر ناکرێت ئا :ئاسۆ سهراوی سهرۆكی دهست هی وهبهرهێنان ،هێرش موحهڕهم لهدیدارێكی ئاوێنهدا باس لهو پێشنیارانه دهكات كه كردویان ه ی یاسای وهبهرهێنانو بۆ ههمواركردن ی بۆچونیشی وایه كه دیوانی چاودێر دارایی سلێمانی ،ناحهقی بهرامبهر ی كردون ئهو دهڵێت "نهك به قس ه ی ئێمه بهقس هی خۆشیان لهناو دیوان ی چاودێری دارایی ،ناحهقییهك ی گهوره بهرامبهر ئێمه كراوه" .ئهم ه خوارهوه تهواوی دیدارهكهیه. ئاوێن���ه :لهئێس���تادا زۆر ب���اس ی وهبهرهێنان ی یاس���ا لهههمواكردن��� دهكرێت ك ه 2006دهرچووه ،ئایا پێتان ی ئهو یاسای ه تاچهندێك وای ه ههمواركرن پێویستیی ئهم سهردهمهیه؟ ی یاس���اك ه هێرش موحهڕهم :دهركردن ی 2006چهند گرن���گ بوو، ب���ۆ س���اڵ ههمواركردنهكهش بۆ ئێس���تا ئهوهنده گرنگه ،ئێم��� ه له 2010پێش���نیارمان كردووه ئ���هو یاس���ای ه ههمواربكرێت، ی ب ه چونك��� ه كهس وهكو ئێم��� ه دهرك ی یاس���اك ه نهكردووه، كهموكوڕییهكان ی ئێم ه پێش���نیارمان ئهگهر ئهو كات ه كرد یاس���اك ه ههمواربكرایه ،لهئێستادا ی ی وهبهرهێنان بهم جۆره كێش���هكان ئێستایان لێ نهدههات. ئاوێنه :كهوات ه زوو پێش���نیارتان كردو گوێتان لێنهگیرا؟ هێ���رش موح���هڕهم :ئهو كات��� ه ئێم ه ی پێش���نیارهكهمان دای��� ه ئهنجومهن��� ی ئهوان ئهوهبوو وهزیران ،بهاڵم وهاڵم ی زیاتر ك ه ههرچیمان پێ بك���رێ كار بكهینو نهوهستین ،بهاڵم ئێستاش ك ه ی یاس���اك ه بڕیار ههی ه بۆ ههمواركردن ی دڵخۆش���كهره ،بهدڵنیاییهوه ش���تێك ن���هك ئێم��� ه بهتهنها ،ههم���وو الیهن ه ی وهبهرهێنان ی بوار پهیوهندیدارهكان��� ی یاس���اكهدا بۆچونیان لهههمواركردن وهردهگیرێ. ی ێ بزانین پێش���نیارهكان ئاوێنه :دهكر ئێوه بۆ ههمواركردنی یاساك ه چیه؟ هێ���رش موحهڕهم :لێ���رهدا ئاماژه ب ه بهش���ێك لهپێنش���نیارهكان دهك���هم، پێش���نیارمان ئهوهی ه نهك تهنها ئێمه، بهڵكو وهزارهت��� ه پهیوهندیدارهكانیش ی بۆی���ان دهكرێت ،بڕیارو لهو پرۆژان ه ی خۆیان ههبێتو ههڵسهنگاندن قس��� ه بۆ ئ���هو پرۆژهی��� ه بكهن ك��� ه بۆیان دهكرێ���ت ،بهجۆرێك ك��� ه ببن ه هاوكار ی دهكرێت لهگهڵ ئێم ه تا ئهو پرۆژهی ه ی دهربچێت ،كارێك بكهن ئێم ه بهباش��� ی ئابوریو یاس���اییهوه تهنه���ا ل���هڕوو ههڵس���هنگاندن بۆ پرۆژهك��� ه بكهین، ی ههیه، جگهلهوه كۆمهڵێك كهموكوڕی
پێش���نیارمان كردووه چارهسهر بكرێت ی ی بانك ی سیس���تمێك لهوان��� ه نهبوون ی پێش���كهوتوو لهههرێم���دا ،نهبوون��� ی (تهئمین) تهواو بۆ كۆمپانیا دڵنیاییهك ی زۆر بیانیهكان ،دهبێت ئاسانكارییهك باشو سهرنجڕاكێش ههبێت بۆ كۆمپانیا بیانیهكان تا وایان لێبكات بۆ كاركردن ی كوردستان بكهن ،راست ه روو لهههرێم ی ههرێ���م زۆر لهباره بۆ ی ئهمن الیهن��� ی بیانی ،بهاڵم ی وهبهرهێن��� راكێش���ان ئهوهش ههموو شتێك نییه. ێ ئێ���وه ناتوان���ن ئاوێن���ه :دهوت���ر ی ههم���وو سهرپهرش���تیو كۆنترۆڵ��� ی وهبهرهێنان بكهن ،ئهمهش پرۆژهكان ب ه یهكێك لهكهموكوڕیهكانتان ناودهبرێ، قس هی تۆ چییه لهو بارهیهوه؟ ی هێ���رش موح���هڕهم :تائێس���تا بای 20ملی���ار دۆالر مۆڵهتم���ان داوه ب��� ه ی وهبهرهێنان ك ه لهئێس���تادا پرۆژهكان ی لهجێبهجێكردندایه، 15ملی���ار دۆالر باش��� ه من دهپرسم ههموو ئهو پرۆژان ه ی ی هونهر ب��� ه 200ت���ا 300كارمهن���د ی دهكرێ���ت؟ ب ه ئێم��� ه سهرپهرش���ت ی دڵنیاییهوه نهخێر ،ههموو دهس���ت ه ی 80ئهندازیار نییه، وهبهرهێنان خاوهن ی ئهندازیارمان ههی ه بهتهنها سهرپهرشت ێ 300تا 500خانوو دهكات ،كهوات ه بهڵ ی ی ههموو پرۆژهكان سهرپهرش���تیكردن ی ئێمهدا نییه ،بۆی ه وهبهرهێنان لهتوانا ی یاسا پێش���نیارمان كردووه لهههموار ی ی پرۆژهكان نوێكهدا ،سهرپهرشتیكردن ی وهبهرهێن���ان لهالی���هن وهزارهتهكان كارهباو ش���ارهوانیو ئاوهدانكردنهوهوه ێ وهزارهت ه بكرێت ،چونك��� ه ئهو س��� ی زۆریان ههیه .جگهلهوه ئهندازیارێك��� ی یاس���اكهدا ،بهنیازین ه���هر لهههموار ئ���هوهش جێگی���ر بكهین ك��� ه ههموو ی ی وهبهرهێن���ان لهالی��� ه پرۆژهیهك��� ی ئاب���وری) بۆ خۆمان���هوه (ج���هدوا بكهی���ن تابزانین ئ���هو پرۆژهی ه چهند ی ههرێمهك ه س���ود بهخهڵكیو ئاب���ور دهگهیهنێ.
ی ی ههر روویان لهبوار كردووه ،ب���هزۆر وهبهرهێنانی نیشتهجێبوون كردووه. ی ی رابردوودا بهش���ێك ئاوێنه :لهماوه ی ی وهبهرهێنان ی كارهكانتان لهبوار زۆر ی بینی���هوه ئایا نیش���تهجێبووندا خۆ ی یاس���اكهدا بهنیازنی���ن لهههم���وار گۆڕانكارییهك لهو بارهیهوه بكهن؟ هێ���رش موح���هڕهم :ئێم��� ه دهمێك ه ی پێشنیارمان كردووه چیتر وهبهرهێنان ی نیش���تهجێبوون بهش���ێك ب���وار ی ئێم���ه ،چونك ه نهبێ���ت لهكارهكان��� ی ی ئێم ه چارهسهركردن ی كار بهڕاس���ت ی نیش���تهجێبوون نییه ،ههر قهیران��� پرۆژهیهكیشمان كردووه وتومان ه ئهم ه ی ی قهیران ههنگاوێك ه ب���ۆ كهمكردنهوه نیشتهجێبوون ،نهك چارهسهركردنی. بۆی��� ه ئ���هم ج���ارهش دوا دهكهی���ن
ی ی ئهم یاسای ه ئاوێنه :لهئێستاداو بهپێ ی زۆر بۆ وهبهرهێنان ،ئاس���انكارییهك ی وهبهرهێنان ههم���وو س���ێكتهرهكان دهك���رێ ،پێش���نیارتان نهك���ردووه ی یاس���اكهدا ئاسانكاریهكان لهههموار ی سێكتهرهكان جیا بكرێتهوه؟ بهپێ ی ێ لهههموار هێ���رش موحهڕهم :بهڵ��� ی زیاتر بۆ یاساكهدا بهنیازین ئاسانكار ی كشتوكاڵو پیشهسازیو سێكتهرهكان ی بكهین ،تا وهبهرهێن روو گهش���تیار لهو بواران��� ه بكات ،چونك ه تائێس���تا ی كهمتر وهبهرهێن ل���هو بوارانهدا كار
ی وهبهرهێنان���دا ی یاس���ا لهههم���وار ی نیش���تهجێبوون بهشێك نهبێت بوار ی ئێمه ،پێش���نیار دهكهین لهكارهكان��� ی ی سهربهخۆ ی دهزگایهك حكومهت خۆ بۆ دروست بكات. ئاوێنه :ئێوه ب���هوه تۆمهتبار دهكرێن ی كۆمهڵێك ی ههڵتۆقین ك ه بوون ه ه���ۆ ی ی ئهم ه زۆر س���هرمایهدار ،ئایا هۆكار ی وهبهرهێنانه ،یاخود ی یاسا ئاسانكار شتێكی تر؟ هێ���رش موح���هڕهم :س���وپاس بۆ تۆ ی من���ت ك��� ه بهش���ێك لهوهاڵمهك��� ه
دیوان ی چاودێری دارای ی ی كارهكانیان زۆر بهورد ی نهكردووهو نوسراو ێ دۆسیهیان ههر ههند نهبینیوه ،كهچ ی وهكو كهموكوڕی ی نوسیویان ه
ی وهبهرهێنان وایكردووه یاسا كۆمهڵێك دهوڵهمهند دروست ببن
ی ی وهبهرهێن���ان ناچار دایهوه ،یاس���ا ی كردوی���ن، ی زۆر ئاس���انكارییهك ی یاس���اش ههی ه خۆ ناكرێت لهبهرئهوه ی خۆمان كار بكهین، ئێم ه ب ه خواس���ت ی دوامان ی ئهوه یهكێك لههۆكارهكان��� ك���ردووه یاس���اك ه ههم���وار بكرێت بۆ ئهوهی ه ك ه ئهو جۆره قس���ان ه ب ه ئێم ه نهوترێ. ی زۆرتان داوه ئاوێنه :ئێ���وه مۆڵهتێك ی نیش���تهجێبوون ،بهاڵم ب ه پرۆژهكان ی نیشتهجێبوون لهبهرامبهردا كێش��� ه ی ی نهكردووه ،هۆكار بهو ئاس���ت ه كهم ئهوه چییه به بۆچونی تۆ؟ هێ���رش موح���هڕهم :ئێم��� ه چهندین ی رێگامان بهكارهێنا تا زۆرترین هاواڵت سود لهیهك ه نیشتهجێكان وهربگرێت، بهنمون ه رێنماییم���ان دهكرد ك ه نابێت ی زیاتر ب ه ناوهوه كهسێك لهیهك خانو ی چی ه ك ه دهوڵهمهندێك بێت ،بهاڵم گرنت ی جیاوازهوه 5خانو ی 5كهس��� بهناو نهكڕێت ،من ههر ئهوهندهم پێدهكرێت، خۆ ناچم خهڵكی سوێند بدهم. ی ی دروستكردن ئاوێنه :بهاڵم ئێوه مۆڵهت ی ڤێلالش���تان داوه ،ئایا دروس���تكردن ی ی ف���راوان ،گرفت ڤێل�ل�ا ب ه رووب���هر نیشتهجێبوون كهم دهكاتهوه؟ ی هێ���رش موح���هڕهم :دروس���تكردن ڤێل�ل�ا ب ه ب���هراورد بهو ههم���وو یهك ه ی ك ه كراوه ،زۆر كهم ه نیشتهجێبوون ه ی ڤێلالش بهڵێ ،جگهلهوه دروستكردن ههر بۆ خهڵكه. ئاوێنه :راست ه ئهوهش ههر بۆ خهڵكه، ی دهڕوا بۆ ی زهو ی زۆر بهاڵم رووبهرێك ی كهم ،لهكاتێكدا خۆت چهند كهسانێك ی ی س���هرهك ی بنهمایهك ی زهو دهزان��� وهبهرهێنانه؟ ی هێرش موحهڕهم :من وتم چارهسهر ی نیشتهجێبوون ب ه ئێم ه ناكرێت، گرفت ی ئهو نهش���مان وتووه ئێم ه چارهسهر گرفته دهكهین. ی ئاوێنه :بهاڵم ئێوه بهكردار بهش���ێك ی كارهكانتان بووه ب ه ئیش���كردن زۆر لهبواری نیشتهجێبووندا؟ هێ���رش موح���هڕهم :زۆرێ���ك لهوهبهرهێن���هكان لهو ب���وارهدا كاریان ی یاسا كارمان بۆ كردووه ئێمهش بهپێ ی ئێم ه كردون ،ئهگهر ب ه ح هزو خواست بێت حهزمان دهكرد وهبهرهێنان ههموو ی بگرتایهوه نهك ب ه زۆریی سێكتهرهكان ههر نیشتهجێبوون. ی ی رابردوودا راپۆرتێك ئاوێنه :لهماوه ی لهسهر ی دارای ی چاودێر ی دیوان گهوره ی ئێ���وه باڵوكرایهوه بۆچونتان كارهكان لهبارهی ئهو راپۆرتهوه چییه؟ هێرش موحهڕهم :پێمباشبوو پرسیارت ێ دهبێت ئهوه لهوبارهیهوه ك���رد ،جار ی دهرهوه بڵێ���م ك ه لهههموو ش���وێنێك ی لهكارهكانمان دهكرێت، دهستخۆش��� ی لهناوخ���ۆدا نهبێ���ت .بۆ مهس���هل ه
ی دارایش، ی چاودێر ی دیوان راپۆرتهك ه ی زۆرمان لهسهر ئهو دیاره ئێم ه تێبین ی ههیهو راپۆرت ه ههیه ،وهاڵمیشمان بۆ ی ئێم ه ئامادهمان كردووه ،نهك ب ه قس ه ی ی چاودێر ی خۆشیان لهناو دیوان بهقس ه ی گهوره بهرامبهر دارای���ی ،ناحهقییهك ئێم ه كراوه ،ئێم ه ناڵێین كهموكوڕیمان نییه ،پێش ههر كهس���ێكیش قسهمان ی خۆمان كردووه، لهسهر كهموكوڕیهكان بهنیازیش���م لهس���یمینارێكدا بهئاشكرا ی ی بوار قس��� ه لهس���هر كهموكوڕیهكان وهبهرهێنان بكهم ،ب ه بهڵگهشهوه ئهوه دهخهم ه روو ك ه لهزۆر زووهوه لهس���هر ی خۆمان ئ���هو كهموكوڕیان��� ه س���هرو ئاگاداركردۆتهوه ،رهنگ ه لهكارهكانماندا ی ی تێدابێت ،ناتوانین گرنت گهندهڵیش��� ی تێدا نییه، ئ���هوه بدهین ك ه گهندهڵ��� ی ی دارای ی چاودێر بهاڵم بهداخهوه دیوان ی كارهكانی���ان نهكردووه، زۆر ب���هورد ێ دۆسیهیان ی ههند بهنمون ه نوس���راو ی ی وهكو كهموكوڕ ههر نهبینیوه ،كهچ نوسیویانه ،پرۆژه ههی ه دهڵێن تهملیك ی دۆسیهكهیان كراوه ،بهاڵم ئهگهر تهواو ی ببینیای���ه ،بهدڵنیایی���هوه نوس���راو مس���اتهحهكهیان دهبین���ی ،لهبهرئهوه بڕوامان وای��� ه ناحهقییهكیان بهرامبهر ئێم��� ه ك���ردووه ،ههر بۆی ه خۆش���یان لهمبارهیهوه رونكردنهوهیان دا. ی مۆڵهت ئاوێن���ه :ئاش���كرای ه پێدان��� ی نیشتهجێبوون ی یهك ه بهدروستكردن لهئێس���تادا راگیراوه ،ئایا ئهو راگرتن ه ی كێیهو چ كاتێكیش دهست بهفهرمان ی مۆڵهت؟ دهكهنهوه بهپێدانهوه هێ���رش موح���هڕهم :دی���اره لهس���هر ی ی بااڵ ی ئێم ه ئهنجومهن��� پێش���نیار ی دهركردووه، وهبهرهێنان ئ���هو بڕیاره ی ی رێنمای راگرتنهك���هش تا دهركردن��� ێ ب���هردهوام دهبێت ،رهنگ ه ئهوهش نو ی یاس���اكهوه ی ب ه ههمواركردن پهیوهند ی ی پێدان ێ بزانین راگرتن ههبێ ،دهمانهو ی نیشتهجێبوون تا مۆڵهت ب ه یهكهكان ی لهس���هر بازاڕ دهبێت، چهند كاریگهر ێ وهبهرهێن بیر جگهل���هوه دهمان���هو ی وهبهرهێنان ی ب���وار لهالیهنهكانیت���ر ی كش���توكاڵو بكاتهوه ،وهك كهرتهكان ی ك ه بهنیازین پیشهسازیو گهش���تیار ی زۆریان پێ ی یاساكهدا گرنگ لهههموار بدهین. ی زۆر ێ جیاوازییهك ئاوێن���ه :دهوت���ر ێ لهنێ���وان ههولێرو س���لێمانیدا دهكر ی ی گرنگی���دان بهپڕۆژهكان��� لهب���وار ی وهبهرهێن���ان ،بهتایب���هت لهكابین ه ی حكومهتدا ئ���هوه تا چهند حهوتهم��� راسته؟ هێرش موحهڕهم :لهههولێریش دهڵێن ی دهدرێ ،ههر ی بهس���لێمان زیاتر گرنگ ی خۆم دابهزاند بۆی ه من دهس���هاڵتهكان ی فهرمانگهكان ،تا ئهو بۆ بهڕێوهب���هر ێ جۆره قس���ان ه نههێڵمو خۆیان كێبڕك
هێرش موحەڕەم
پێشنیارمان كردووه چیتر وهبهرهێنان ی ی نیشتهجێبوون، بوار بهشێك نهبێت لهكارهكانمان ی باشو ی كار بك���هن ب���ۆ ئهنجامدان��� ی تریش پێش���كهوتوو ،ب���هاڵم ش���تێك ی ی ناوش���ار ههیه ،ئای���ا فهرمانگهكان ی تاچهن���د دهس���هاڵتیان بۆ س���لێمان ی ی وهبهرهێنان دابهزێنراوه ت���ا هاوكاری ی بكهن؟. سلێمان ی وهبهرهێنان لهكورستاندا ئاوێنه :ئاست لهئێستادا چهندهیه؟ هێرش موحهڕهم :دهمهوێت لهسهر ئهوه ش���تێك رونبكهمهوه ،له 2006تائێستا ی 21ملیار دۆالر مۆڵهتمان ی بای نزیك ه ی ئ���هوه نیی ه داوه ،ب���هاڵم ئهم ه مانا ی وهبهرهێنان لهكوردستاندا ك ه ئاس���ت ئهوهندەیه ،زۆرجار لهڕاگهیاندنهكانهوه ی ێ ك ه ئاس���ت بهههڵ��� ه ئ���هوه دهوتر وهبهرهێن���ان 21ملی���ار دۆالره ،بهاڵم ی ئهوهندهم���ان لهحهقیقهت���دا بای��� ی 40 مۆڵ���هت داوه ،جگهل���هوه نزیك ه پڕۆژهی هكیشمان ههڵوهشاندوهتهوه. ئاوێنه :من پرسیارێكم نهماوه ،شتێك ی لهسهر ههی ه خۆت حهز بكهیت قس ه بكهیت؟ هێرش موحهڕهم :س���وپاس بۆ ئێوهو داوا لههاواڵتیانیش دهكهم لهخۆیانهوه پ���اره نهدهدن ه هی���چ كۆمپانیایهك ك ه ی نیش���تهجێبوون دروست بڵێت یهك ه دهكهم ،س���هرهتا بزانن ئهو كۆمپانیای ه ی ئێم��� ه تۆماركراوه یان نا ،ئهگهر لهال ی با هیچ بڕه دڵنیا ب���وون لهتۆماركردن ی پارهیهك نهدهن ه كۆمپانیاك ه تا %10 كارهكانی تهواو نهكات.
تایبهت
) )336سێشهمم ه 2012/7/24
ئاپۆ لەکوێیە؟
9
ئا :دانا نهوزهر وێنەکانی لەسەر قەاڵی کۆنی ئامەد، لهخۆپیشاندانی "گەنجانی واڵتپارێز"ی شەقامی سەهۆڵەکەی سلێمانی، لهفێستیڤاڵی کەلتوری کوردانی ئەوروپاو لهساتی رزگارکردنی شارو شارۆچکەکانی رۆژئاوای کوردستان لهسوپای بەشار ئەسەد-دا دەبینرێن، بەاڵم کەس نازانێت خۆی لەکوێیە. ٢٧ی تەموزی س���اڵی رابردوو ،واتە نزیکەی یەک س���اڵی تەواو لەمەوبەر، دوایەمین جار بوو ک���ە پارێزەرەکانی ئۆج���ەالن توانیی���ان دی���داری لەگەڵ س���ازبدەن .ئی���دی ل���ەو رۆژەوە هەتا ئێس���تا ،هەموو رێگەکانی گەیشتن بە ئۆجەالن گیراون. موحەمەد ئۆجەالن ،ب���رای عەبدواڵ ئۆج���ەالن ،لهمانگی یەکی ئەمس���اڵدا هەوڵیدا ئاپ���ۆ ببینێ ،بەاڵم نەیتوانی. لەجێ���ی بینینی ،پەیامێک���ی ئاپۆیان پێگەیان���د ک���ە دەڵێت" :لهئێس���تادا ناتوانین یەک ببینین ،بارودۆخەکە زۆر هەستیارە". نادیاریی ش���وێنی عەبدواڵ ئۆجەالن یەکێکە لهگرنگترین بابەتەکانی تورکیا. لەکاتێکدا بەش���ێکی زۆری کوردەکان وەک رزگارک���ەرو کلیل���ی چارەس���ەر ئەیبیننو سیاسیە کوردەکان بۆ ئەوەی لههەڵبژاردنەکان���دا س���ەرکەوتوو بن، دەبێت پابەندیی خۆیان بە ئۆجەالنەوە دووپ���ات بکەنەوە ،بەاڵم بەش���ێکی زۆری تورک���ەکان وەک س���ەرکردەی گروپێکی تیرۆریستی تەماشای ئەکەنو سیاسیەکانیان پێشبڕکێ دەکەن لەسەر قسەوتن بە ئۆجەالن وەک رێگایەک بۆ سەلماندنی نیشتیمانپەروەری. عەب���دواڵ ئۆج���ەالن لهش���وباتی ١٩٩٩و لهنایرۆب���ی پایتەخت���ی کینیا ،لهئۆپەراس���یۆنێکی هاوبەش���ی دەزگای س���ی ئ���ای ئ���ەی ئەمریکیو مۆس���ادی ئیس���رائیلیو میتی تورکیدا دەستگیرکراو راپێچی تورکیا کرایەوە. دادگای تورکی حوکمی لەس���ێدارەدانی ب���ۆ ئۆج���ەالن دەرک���رد ب���ە تۆمەتی دروس���تکردنو سەرپەرش���تیکردنی گروپ���ی چەک���دار .پاش فش���ارێکی بەهێ���زی دەرەک���ی ،حوکمەکهی گۆڕا بۆ زیندان���ی هەتا هەتاییو لەو رۆژەوە لهژورێک���ی تاکەکەس���یدا لهدورگ���ەی ئیمرالی هێڵراوەتەوە ،بەاڵم رێگەنەدان بە بینین���ی ئۆج���ەالن لهزیندانەکەی لهئیمرال���ی پرس���یاری س���ەبارەت بە
کچه گهریالیهک لهقهندیل چارەنوسو ش���وێنی ئۆجەالن دروست کردوە. هەر بۆیە بابەتی گەرمی چەند مانگی راب���ردووی میدیای تورک���ی بریتی بوو لهگەڕان بە دوای پرس���یاری "ئۆجەالن لەکوێی���ە؟" .رۆژنام���ەی "ئایدنڵک – "Aydınlıkکە بە دژایەتی سەرسەختی حکومەتەکەی رەجەب تەیب ئەردۆگان ناسراوە ،ماوەی یەک هەفتە رێکالمی بۆ هەواڵێک کرد دەربارەی ئاشکراکردنی ش���وێنی ئۆجەالن .رۆژنامەکە دواجار لههەواڵەکەیدا نوس���ی ک���ە ئۆجەالن لهزیندانی ئیمرالی دەرهێنراوەو ئێستا لهش���اری بورس���ەی تورکی���ا میوانی دەزگای هەواڵگ���ری تورکیای���ە ک���ە ناس���راوەبە میت .وەاڵم���ی حکومەتی تورکی بۆ ئەم هەواڵە تەنها دوو وش���ە بوو" :هەواڵەکە درۆیە". بابەتی چارەنوسو شوێنی مانەوەی ئۆج���ەالن تەنه���ا لەس���ەر روپ���ەڕی رۆژنام���ەو شاش���ەی تیڤیەکاندا نییە،
بەڵکو قس���ەو باس���ی گەرمی نوخبەی سیاس���ی تورکیایش���ە .دەوڵ���ەت باخچەلی ،سەرۆکی پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرستی تورکیا بە ئاشکرا رووی دەم���ی لهڕەجەب تەری���ب ئەردۆگانی س���ەرۆک وەزیران کردو پرسیاری کرد "ئ���ەم هەم���وو بێدەنگیی���ە دەربارەی ش���وێنی مان���ەوەی ئۆج���ەالن وام لێ ئەکات بپرس���م :ئایا هێش���تا ئۆجەالن لهئیمرال���ی زیندانییە ی���ان نا؟ دڵنیام وەاڵمەکەیشی الی تۆیە". ئەندامێک���ی پەرلەمانی���ش لەس���ەر لیس���تی پارتی گەل���ی کۆماری تورکیا داوایکرد ک���ە وەزی���ری دادی تورکیا بانگهێش���ت بکرێتە بەردەم پەرلەمانو هەمان ئ���ەو پرس���یارەی لێبکرێت کە باخچەلی لهئەردۆگانی کرد. موڕاد قەرەیاڵن ،کە لهئێستادا کەسی یەکەمی پارتی کرێکارانی کوردستانەو وەک جێگرەوەی ئاپۆ تەماشا ئەکرێت، لهدوایەمی���ن چاوپێکەوتنیدا کە عەونی
حهسیب قهپاڵن سهرۆكی گروپی
BDP
ئۆزگورێلی رۆژنامەنوس���ی ناس���راوی تورکیا لهقەندیل لەگەڵیدا سازی دابوو دەڵێت" :هی���چ هەواڵێکمان دەربارەی چارەنوس���ی ئاپۆ نییە ،نازانین ئاخۆ ماوە یان مردووە". هەر ئ���ەم گومانەیە لهچارەنوس���ی ئۆج���ەالن کە وایکرد پارتی ئاش���تیو دیموکرات���ی "بەدەپ���ە" بانگەش���ە ب���ۆ خۆپیش���اندانی ی���ەک ملیۆن���ی ب���کات ل���ه١٥ی تەموز بەمەبەس���تی داواکردن���ی سەربەس���تیی ئۆجەالن. خۆپیش���اندانەکەی بەدەپ���ە لەالیەن هێزەکانی پۆلیس���ەوە سەرکوتکراو رێ نەدرا کۆبونەوە یەک ملیۆنیەکە ئەنجام بدرێت ،بەاڵم سەاڵحەدین دەمیرتاش، سەرۆکی بەدەپە ،بە توڕەییەوە وتی: "ئەمڕۆ گەلی ک���ورد پەیامی خۆی بە حکومەت���ی تورکیا گەیاندووە کە ئێمە دەست لهئۆجەالن بەرنادەین". بێدەنگیی حکومەتی تورکیا لهئاست چارەنوسو شوێنی مانەوەی ئۆجەالن
لهئینتهرنێتهوه
س���ەری کێش���اوە ب���ۆ دروس���تبونی چەندی���ن گومانو تی���ۆری موئامەرە. نەتەوەپەرس���تە تورکەکان پێیان وایە ک���ە ئۆجەالن لهئیمرال���ی دەرهێنراوەو ئێس���تا لهش���وێنێکی باش���تر دەژی، تەنان���ەت هەن���دێ هەواڵ���ی میدیای تورکی ئاماژە بەوە ئەکەن کە ئۆجەالن ئێس���تا لهماڵێک لهئیستانبوڵ دەست بەس���ەرە ،ب���ەاڵم ئەندامان���ی پارتی ئاش���تیو دیموکرات���یو هاوس���ۆزانی ئۆج���ەالن گومانیان بۆ دروس���ت بووە لهچارەنوسی ئاپۆو ئەترسن لهزینداندا ژیانی لەدەستدابێت. ئەگەرچی ئۆجەالن خۆی دیار نییە، بەاڵم رۆڵی سیاس���ی ئەم پیاوە لەناو تورکیاو لهئاس���تی هەرێمایەتیدا بەهێز دەبێ���ت .دوایەمی���ن نیش���انەی ئەم بەهێزبوونەش ئاش���کرابوونی گفتوگۆ نهێنیەکان���ی نێ���وان دەوڵەتی تورکو عەبدوال ئۆج���ەالن بوو کە بە فەرمانی راستەوخۆی ئەردۆگان بەڕێوە چوون.
ئەگەرچی ئۆجەالن خۆی دیار نییە، بەاڵم رۆڵی سیاسی ئەم پیاوە لەناو تورکیاو لهئاستی هەرێمایەتیدا بەهێز دەبێت لهئێس���تادا ئاپۆ تەنه���ا زیندانییەکی ئاس���ایی دورگەی ئیمرالی نییە ،بەڵکو ژمارەیەکی خاوەن س���ەنگی سیاسەتە لهتورکی���او ناوچەک���ەو حکومەت���ی تورکیایش باش هەس���ت بەو راس���تیە ئ���ەکات .ه���ەر بۆی���ە ئەگەر ت���ا ئەم س���اتە ئۆجەالن لەژیاندا مابێت ،ئەوا بەش���ی کۆتایی ژیانی بە ئازادیو وەک سەرکردەیەکی سیاسی خاوەن سەنگ بەسەر ئەبات.
لهپهرمانی توركیا بۆ ئاوێنه:
لهتورکیا جگه لهئێمه هیچ حیزبێكی تری كوردی نییه ئا :عیماد رهفعهت ،ئهنقهره
حهسیب قهپاڵن پهرلهمانتارو سهرۆكی گروپی BDPلهپهرلهمانی توركیا لهم چاوپێكهوتن هی ئاوێنهدا ك ه لهبینای پهرلهمانی توركیا لهئهنقهره لهگهڵیدا سازكراوه ،دهڵێت " 10ههزار ئهندامی ئێمه لهزیندانهكانی توركیادان ههمووشیان لهسهر مهسهلهی سیاسی گیراون". ئاوێن���ه :وهك ئاش���كرایه تاوهك���و ئێس���تا لهتوركی���ادا هی���چ ئامارێ���ك ی رانهگهیهندراوه س���هبارهت بهڕهس���م ی ئێوه بهڕێژهی توركو كورد ،ئهوهنده زانیاریتان ههبێت ،رێژهی كوردو تورك لهتوركیادا چهنده؟ حهسیب قهباڵن :لهساڵی 1960دا ئامار كراوه ،راست ه تا ئێستا هیچ ئامارێك بۆ رێژهی كورد لهبهردهستدا نییه ،ئهگهر ئێس���تاش بهپێی ئهو ئاماره بڕۆین ك ه دهڵێن ژمارهی دانیشتوانی توركیا 75 ملیۆنه ئهوا ژمارهی كورد 20ملیۆن ه ك ه بهشێكیان لهئیس���تهنبوڵو دهوروبهری ی دهژینو زۆربهشیان لهباشورو باشور رۆژههاڵتی توركیادان. ئاوێنه :ئایا ئێ���وه نوێنهرایهتی ئهو رێژهیه دهكهن وهك BDP؟ حهس���یب قهب�ڵ�ان :ئێم��� ه لهههڵبژاردن���هكان تهنه���ا 3ملی���ۆن
دهنگمان هێن���او لهناوچهكانی ئێمهش چهندین سهرۆك ش���ارهوانیمان ههیه، دوای ئێم���هش زۆرتری���ن دهن���گ ك ه پارتێ���ك هێنابێت���ی ()AKPو دوای ئهوهش هی���چ حیزبی تر نیی���ه ،وات ه لهناوچ���ه كوردنش���ینهكان بهئیرادهی خهڵك تهنه���ا دوو حیزب دهنگیهێناوه ئهمیش (BDPو )AKPیه. ئاوێنه :وات ه لهكۆی 20ملیۆن تهنها 3ملیۆن دهنگتان هێناوه؟ حهس���یب قهباڵن :ئ���هو 20ملیۆن ه ی ژمارهی دهنگدهر نییه ،بهڵكو ژماره ههموو كوردهكانی توركیایه ،لهكۆی ئهو 20ملیۆنه ،تهنها 6ملیۆن دهنگدهری كورد ههبووه ،ئهو دهنگهش بۆ ئێمهو ( )AKPرۆیشتووه. ئاوێن���ه :كامت���ان زیات���ر دهنگتان هێناوهو كامتان نوێنهری كوردن ،ئێوه یانAKP؟ حهسیب قهباڵن :ئێستا AKPدهڵێت ئێم ه 75پهرلهمانتاری كوردمان ههیه، ئهوان ه رۆژێ���ك ل���هڕۆژان لهپهرلهمان لهس���هر مهس���هلهی كورد قسهیهكیان نهك���ردووه ،بهپێچهوان���هوه گش���ت لێكۆڵین���هوهو داكۆكیكردنو لهس���هر مافی كورد ئێمهین ،وات ه تاك ه حیزبین لهپهرلهمانی توركیا كه داكۆكی لهسهر مافی ك���ورد دهكهین ،لهتوركیادا جگ ه لهئێم���ه هیچ حیزبێك���ی تری كوردی نییه ،تهنها حیزبێكی تر ههی ه ئهوانیش رادیكاڵین.
ی ئاوێنه :ئێ���وه لهتوركیادا خوازیار سیستهمی فیدراڵین یان سهربهخۆیی؟ حهس���یب قهباڵن :لێرهدا كێشهیهك ههی���ه ههم���وو میللهتێ���ك داهاتووی خ���ۆی دیاریدهكات ،ئهگ���هر حكومهت دژی سیس���تهمی فیدراڵ���ی بێ���ت، پێویس���ته مافی شوناسی نهتهوایهتیو كلت���وری رۆش���نبیریهكان بخرێت ه نێو دهستورهوه. ئاوێن���ه :پێتوانیی ه پێویس���ت ه باوهڕ بهوه بهێنین ك ه سهربهخۆییو دهوڵهتی كوردی خهونه؟ حهس���یب قهباڵن :ههرێمی فیدراڵی كوردس���تانی عێراقی���ش خهونێ���ك ب���وو ،بهاڵم بووه راس���تی ،رۆژههاڵتی ناوهڕاست شوێنێكی زۆر ئاڵۆزه ههموو شتێكی لێچاوهڕوان دهكرێت ،بهاڵم من پێموای ه كوردهكان ههركهسهو لهواڵتی خۆیدا دهتوانێ كێش���هكانی چارهسهر بكات. ئاوێنه :چۆن لهههرێمی كوردس���تان دهڕوانن؟ حهس���یب قهباڵن :ئهوهی راس���تی بێت بههێزبوونی ههرێمی كوردس���تانو بوون���ی تاڵهبانی بهس���هرۆك كۆماری عێراقو بههێزبوون���ی پهیوهندی نێوان توركیاو ههرێمی كوردستان بهشتێكی ه���هر واڵتێك بارودۆخه سیاس���یهكهی باش دهزانین ،ههروهك چۆن بارزانیو جیاوازه ،ئهوه بۆ ماوهی 30ساڵ ه لهالی تاڵهبان���ی كاریگهرییان ههیه لهس���هر ئێمه جهنگ بهردهوامه ،ئێمهش دهڵێین ههرێمی كوردستان ،بهڕێز ئۆجهالنیش ئهو كێشان ه بهچهك چارهسهر ناكرێتو كاریگهری ههیه لهسهر توركیا ،چونك ه پێویس���ت ه لهپهرلهم���ان چارهس���هری
زیاتر ل ه 10ههزار ئهندامی ئێم ه لهزیندانهكانی توركیادان ههمووشیان لهسهر مهسهلهی سیاسی گیراون
حهسیب قهپاڵن بكهینو دیال���ۆگ ئهنجام بدهینو دیدار س���ازبكهین ئهوهش هۆكاری بوونمان ه لهپهرلهمان ،ههروهك خۆشتان دهزانن لهس���اڵی 1994ئهحمهد توركو لهیال زان���او هاوهاڵن���ی لهالی���هن توركیاوه
فۆتۆ :عیماد
بۆماوهی چهند ساڵێك زیندانی كران، ئێس���تاش كێش���هی زیاترم���ان ههیه، چونك ه زیاتر ل ه 10ههزار ئهندامی ئێم ه لهزیندانهكانی توركیادان ههمووش���یان لهسهر مهسهلهی سیاسی گیراون.
10
رهنگاڵه
) )336سێشهمم ه 2012/7/24
رهنگاڵه
) )336سێشهمم ه 2012/7/24
Taxiئامرازێك بۆ "راوكردنی كچان"
د.شێرکۆ عهبدواڵ
دهینوسێت
پهتهكهی معاویه
ی پارهدا ژمارهی تهلهفۆنهکهیان پێداوم" "لهگ ه ڵ باق ئا :رهوا بورهان
بهشێك لهشۆفێری تاكسیهكان تهنها بۆ كچان دهوهستنو شۆفێری تاكسییهكیش دهڵێت "باری داراییم زۆر باشه ،بهاڵم ئهم تاكسیهم تهنها بۆ راوی كچان كڕیوه".
دوکانی حاجی سدیق لهههولێر
فۆتۆ :بهختیار
خێزانێك 62ساڵ ه شهربهت ی مێوژ دهفرۆشن ی بهوهدا ی شهربهتفرۆش ئاماژه سدیق - ئا :بهختیار حسێن ی ی (ناد ك ه باوكیان سهرهتا لهبن دیوار ی بهو كاره كردووهو مۆزهفین) دهس���ت ی ی سدیق كه دانیشتو ی حاج خێزان بهعهرهبان��� ه ش���هربهتی فرۆش���تووه، ی ههولێرن ،شهربهتفرۆشییان شار ههرچهن���د ئهوكات��� ه تاوهك���و نیوهڕۆ لهباوكیانهوه بهمیرات بۆ ماوهتهوهو ی "باوكم كاری���ان كردووه ،ناوب���راو وت ی ی 62ساڵ ه سهرقاڵی فرۆشتن ماوه ی بۆ خزمهتكردنی زیاتری موس���ڵمانان ی مێوژن. شهربهت ی ی ههولێر ،مزگهوتێكیشی بهناو ش���ار ی (راس���تی) لهگهڕهك���ی مامۆس���تایان ی 1950دا حاج ههرچهنده لهس���اڵ ی دروس���تكردو دوای كۆچی دواییش���ی، سدیق لهس���هر عهرهبانهیهك خهریك ی ی 1991مزگهوتهكهمان بهناو ی لهس���اڵ ی بووه ،بهاڵم دوای كۆچ شهربهتفرۆش ی درێژهیان بهو خۆیهوه كردووه". ی خۆیشی ،كوڕهكان دوای ی حاجی س���دیق، بهوتهی ئهو كوڕه ی ی حاج كارهی داوه ،عهبدولخالق كوڕ
ی كڕیارهكانی���ان تهنها خهڵكی ش���ار ی ههولێ���ر نی���ن ،بهڵكو لهش���ارهكان ی كوردس���تان بهتایبهتی���ش خهڵك��� ی ی ش���ارهكان س���لێمانیو زۆرب���ه عێراقیشهوه رویان تێدهكهن. ی لهحكوم���هتو الیهن ه ناوب���راو گلهی ی بهرپرس���هكان كرد ك ه لهگهڵ تێكدان ی ب���ازاڕی دهاڵڵخان��� هی ك���ۆنو كردن ی ش���ار ،دوكانهكهی ئهوانیش بهپارك تێكدراوه ،ههرچهنده لهالیهن پارێزگاو ی ههولێرهوه بهڵێنیان پێدراوه قایمقام ی باشیان پێبدهنهوه ،بهاڵم كه شوێنێك بهڵێنهكهیان نهبردوهت ه سهر.
محهمهد رهشید كه تهمهنی 25ساڵ ه بهزهردهخهنهیهكهوه ئام����اژهی بهوهدا كه بههیچ رێگهیهك ،هێندهی تاكس����ی دهس����تی بهكچان نهدهگهیش����تو وتی "ئێستا رۆژانه بهالیهنی كهمهوه لهگهڵ پێنج كچ قسه دهكهم". مهی��ل�ان ئاس����ۆ كچێك����ی تهم����هن 18س����اڵهو خوێن����دكاری ئامادهیی����ه، بهزهردهخهنهیهك����هوه باس����ی لهوهكرد كه قهد ژمارهی نهداوه بهش����ۆفێرهكان، بهاڵم كاتێ����ك جزدانهكهی كردهوه وتی "ئهوه ژمارهی خاوهن تاكس����یهكانه كه لهگهڵ باقی پارهدا داویانمهتهوه" ،ئهو كچه هێنده بێزار بووه لهههڵس����وكهوتی ههندێ����ك لهو خاوهن تاكس����ییانه وتی "واملێهاتووه گهر زۆر پێویس����ت نهبێت سواری تاكسی نهبم". ش����یالن ههمزه كه ژنێكی تهمهن 25 س����اڵه باسی لهوهكرد كه رۆژێك لهگهڵ تاكسییهكدا هاتوهتهوه بۆ ماڵهوهو لهو كاتهشدا شۆفێری تاكسییهكه پێیوتوه كه گوناحه ش����وی ك����ردووهو وتویهتی "ب����هس واز لهمێردهك����هت بهێنه خۆم دهتهێنم" ،شیالن ئاماژهی بهوهدا كه بهو كاره زۆر توڕه بووهو قسهی ناشرینیشی بهش����ۆفێرهكه وتووهو وتی "بهڕاس����تی ههندێك لهش����ۆفێری تاكسییهكان وایان لێهاتووه كه ئافرهت����ان ناوێرن بهتهنها لهگهڵیاندا سهربكهون". ه����اوڕێ عهبدواڵی تهمهن 27س����اڵ گهنجێك����ی س����پیكهالنهیهو زۆر ل����هو رهفت����ارهی ههندێ����ك خاوهن تاكس����ی بێ����زاره ،چونكه بهوتهی خۆی ،زۆركات دهس����تی لهچهند تاكسییهك راگرتووه، بهاڵم پێیانوت����ووه ئیش ناكهن ،كهچی
رهمهزان بازاڕی خورماو لوقمهقازیو ناوساجی گهرمکرد
لهسن ه ژنێك منداڵ ه سێ سااڵنهكهی خۆی سهربڕی
کچێک :واملێهاتووه زۆر پێویست نهبێت دواتر چاوی لێبووه بۆ كچان وهستاون. ب����هاڵم نهب����هز عهل����ی كه خ����اوهن تاكس����ییهكی دیكهی����ه ،بهپێچهوانهی هاوپیش����هكانیهوه ئهوهی خستهڕوو كه
ژنێكی كورد لهشاری سنهی كوردستان ی رۆژههاڵت منداڵه 3س���ااڵنهكهی خۆی بهچهقۆ سهردهبڕێت. ژنێكی تهمهن 26ساڵ ،دوای ئهوهی منداڵ���ه 3س���ااڵنهكهی لهس���هربانی ماڵهكهیان بهردهبێتهوهو دهگوازرێتهوه بۆ نهخۆش���خانه ،دكتۆرهكان پێیدهڵێن ئیفلی���ج ب���ووهو لهم���هودوا جوڵهی بۆ ناكرێتو چارهسهریش���ی نییه .بهپێی میدیاكان���ی كوردس���تانی رۆژه���هاڵت، كاتێ���ك دایكی منداڵهكه ئ���هم ههواڵه لهئینتهرنێتهوه لهپزیشكهكان دهبیس���تێت ،بهبیانووی سواری تاكسی نابم شۆردنی مهمكه شووشهوه ،مێردهكهی مامهڵه دهكهنو وتی "ههندێك لهخاوهن كرد كه بهس����هر خۆیدا هات����ونو وت بۆ ههموو كهس����ێك دهوهس����تێتو وتی ی رهوانهی دهرهوهی نهخۆشخانهكه دهكاو "من كاسبی خۆم دهكهم ،ماڵهوه لهسهر تاكس����ییهكان پیش����هكهیان ناش����رین "چهندینجار كچم سهرخس����تووه داوای دواتر بهچهقۆ سهری منداڵهكه له لهشی دایکهکه بهچهقۆ منداڵهکهی خۆی کوشت كردوه". ئهوه دهژین" ،بهاڵم ئاشكراش����یكرد كه ژمارهیان لێكردووم كه تهمهنیان سهرو جیا دهكاتهوه. ناوب����راو باس����ی لهههندێ����ك حاڵهت 35ساڵ بووه". زۆرێك لهخاوهن تاكسیهكان بهو جۆره
تاڵهبانی سهری سهركرده عهرهبهکانی بهفهتاره دا
د.بهرههم بهچاوی پڕ فرمێسکهوه
فۆتۆ :ئاوێنه
بۆچی دكتۆر بهرههمگریا؟ ی د.بهرههم ی ژنان ك��� ه دایك ی روناكبیر جێگری دووهمی س���كرتێری گش���ت ی ههین���ی راب���ردوو یهكێت���ی ،د.بهرههم ئهحمهد س���اڵح س���اڵحهو رۆژ ی بهڕێوهچ���وو، ی دایكیدا دهستیكرد لههۆڵ���ی رۆش���نبیر ی دوای لهچلهی كۆچ ی بنهماڵ ه ی خوێندنهوهی وت���ار ی پڕ لهههنس���كهوه لهكات بهگری���انو بهقوڕگ لهالیهن د.بهرههم س���اڵحهوه ،ناوبراو ی كرد. ی دایك باسی لهڕابردو ی پڕ لهگریان���هوه وتی "دایك ی ماتهمین���ی روناك رهئوف بهقوڕگ��� لهچل���ه ی لهدای���ك ی راگهیان���دنو خۆشهویس���ته ،ماڵئاوای��� ی س���هنتهر بهرپرس���
کاوڕ ه���هو ڵ ب���ده كارهكان لهس���هر خۆت كهڵك���ه مهك���ه ،بیربك���هرهوه چۆن ی ێ بكهیت ،ههواڵ پڕۆژهكانت جێبهج خۆش دهبیستیت.
گا
زۆر زهحمهتو س���هخته ،روناك خان ی میهرهبان بوو ،بهاڵم هاوڕێشم دایكێك ی زۆر نزیكم بوو ،دۆس���تو راوێژكارێك ی زۆر الم دیار دهبێت". بوو ،جێگ ه ی د.بهره���هم لهس���هر س���هكۆ ی وتارهكانو دانیشتنیشیدا خوێندنهوه ی فرمێسك سڕین بوو. گریاو خهریك
دوانه
رهنگ��� ه هاوڕێكانت دڵگران���ت بكهن ،خۆت بهسهر دهوروبهرتدا مهسهپێنهو ی باش���ت ههی��� ه لهبڕواهێنان زۆر گرنگه ئ���هم ههفتهی ه هێمن بیتو بڕوایهك ی پهل ه نهكهیت لهبڕیاردان ،بۆ ماوهیهك ی خێزانهكهت ،ئ���اگادار بهئهندامان��� پشوو بده. تهندروستیت به.
قرژاڵ
شێر
فهریک
ی ههندێ���ك رووداوی چاوهڕواننهك���راو ی بهخۆشهویس���تهكهت ب���دهو ئهوهنده خۆت ماندوو مهكه ،بهتهواو گرنگ��� ی كهس ی داهاتووت لهكارهكهتدا روودهدات ،چاوهڕێ ی مهك���ه ،كات���ی گونج���او بیر بكهرهوه ئینجا ههنگاو فهرامۆش��� ی ێ مهب��� ه یارمهتیت بدات لهو كێش���هیه ی بۆچوونهكانت ،بنێ ،ههس���ت بهنائارام���یو دڵهڕاوك ههڵبژێره بۆ خستنهڕوو تێیكهوتوویت. دهكهیت. ی داراییت دهبێت. دهسكهوت
ی قس���هكردن لهچوارچێ���وهی ههفتان���هی كتێبخان���هی غهزهلنوس لهس���هر كتێبێك ،ههفت���هی رابردوو میوانداری "فهره���اد پیرباڵ"ی كرد، ی بهدهنگی بهرزو فهرهاد ش���یعرهكان ی نواندنێك���هوه دهخوێندهوه ك ه مایه ی ی ئامادهبووان بوو ،لهگهرمه سهرنج ی هاتو ه���اواری ش���یعر خوێندنهوه فهره���اددا ،ئیدری���س عهلی ش���اعیر ی لهدهقهكان���ی فهرهاد گرتو رهخنه ی نابینێتو وت���ی چێژ لهش���یعرهكان فهره���اد تهمس���یل دهكات .فهره���اد ی بهرز پیرب���ا ڵ زۆر توڕه ب���وو ،دهنگ ی كرده دهرهوهو ك���ردهوهو "ئیدریس" ه���اواری ك���رد "یان م���ن دهڕۆم یان دهبێت ئهو بچێت ه دهرهوه". ی ی تایبهت ی لهالپهڕه ئیدریس عهل��� ی خ���ۆی لهفهیس���بووك نوس���یویهت "تاوانم چیی���ه رقم لهههم���وو جۆره تاڵهبانی موبارهک دهن���گ بهرزکردنهوهو ههم���وو جۆره بۆ بوشرای خوش���كی بهشار ئهسهد ،نوس���یویان ه "تاڵهبان ی پرسهنامهیهك ی تهمس���یلێکی بێتامه؟ یهعنی ناکرێت خۆپیش���اندهران لهش���اری حهم���ا تریش ئاماده بك ه بۆ بوش���را بهبۆن ه ی خوێنهرێ���ک ..گوێگرێ���ک ..بڵێت من فهرهاد پیرباڵ لهکتێبخانهی غهزهلنوس چێژ لهمه نابینم؟". الفیتهیهكیان بهرز ك���ردهوه ك ه تیایدا كوژرانی بهشار ئهسهدهوه".
تهرازوو ی كارهكان ئ���هم ههفتهی��� ه زۆرب���ه ی ت���ۆ دهبنو ههس���ت لهبهرژهوهن���د بهئارامی دهكهی���ت ،زیادهڕۆیی مهك ه لهخهرجكردندا.
لهئینتهرنێتهوه
فهرهاد پیربا ڵ رهخنهی قبوڵ نهکرد
ی موبارهكو قهزافی ،نۆرهی بهشار ئهسهده؟ دوا ی ی بهبۆن���ه ی تاڵهبان��� دوای ئ���هوه ی سهربازیو كوژرانی چهندین فهرمانده ی سوریاوه، گهوره كاربهدهستانی رژێم ی ی سوریاو بنهماڵه ی سهرۆك پرسهنام ه ی سوریا ی ئازاد "ئهس���هد" كرد ،سوپا ی لێدهك���هن بروس���كهیهكیش داوا ی "بهشار ئاماده بكات بۆ كوش���تنهكه ئهسهد". ی ئهم���ه لهكاتێكدای���ه ك���ه لهوهته ی ی عهرهب��� ی بهه���ار شۆڕش���هكان دهس���یپێكردووه ،تاڵهبانی س���هرۆك ی عێراقو س���كرتێری یهكێتی، كۆم���ار ی بۆ نام���هی پش���تیوانیو هاوس���ۆز ی عهرهب ناردبێت ههر س���هركردهیهك ی لهدهستداوه یان تیاچووه. دهس���هاڵت ی میسرییهكاندا ی شۆڕش پێشتر لهگهرم ه ی ی تهحری���ر" ،تاڵهبان��� له"مهیدان��� ی ی موبارهك ی حوسن ی ئاڕاسته نامهیهك ی ی میسر كردو دڵنیای ی پێشوو سهرۆك ی ی ناوبراو دهربڕ ی بهرامبهر بهتوانا خۆ ی واڵتهكهیدا ك ه بهسهر قهیرانو كێشه قهزافی ی ئهسهد ی نهبرد حوسن زاڵدهبێت ،كهچی زۆر ی زیندان موبارهك لهكارخ���راو رهوانه ی ئهو واڵت ه كوژرا. نامهیهك���ی هاوش���ێوهی ئاڕاس���ته كرا. ی ی تاڵهبان ی پرسهنامهكه ی ناردن دوا ی ئهویش لهكونێكدا ی ناوبراو كرد ،كهچ ی لهبهرامبهر شۆڕش ههوهها تاڵهبان ی عاس���ف شهوكهتهوه ی كوژران ی بهبۆنه ی شۆڕشگێڕان ی موعهمهر قهزافی ،هێنرایهدهرو بهدهس���ت لیبییهكانیشدا دژ
11
دوپشک
کهوان
گیسک
حهتم���هن مهعالیت���ان پهت��� ه مهشهورهكهی سهرۆك معاویهتان ی بیر م���اوه كه پهتێكی سیاس��� دووكش���هو كاكی كاربهدهس���ت ب��� ه گوێ���رهی ههڵب��� هزو دابهزی وهزعهك ه س���فتو شلی ئهكاتهوه. پهتهك���ه ،تهئری���خ پێمان ئهڵێ، ئهوهڵجار لهدیمهش���ق رستویانه. ی حازر ی كه حاڵ ئهو دیمهش���قه ههموو ئهكت���هره فاش���یلهكانی ی خۆره���هاڵتو خۆرئ���اوا لێ��� كۆبونهتهوان���ێو قۆڕترین درامای تیا نمای���ش ئهكهن .ت���ۆ دوورو نزی���ك ههقی نمایش���هكهت نهبێ با ژانهس���هره نیشتمانییهك ه لێت پیس نهكات .لهجیاتی ئهوه خۆت ب ه جوابدانهوهی ئهم س���وئاالنهی خوارهوه مهش���غوڵ بكه .زاناكان ئهڵێن خێری زیاتره. پ )1حیكم���هت چییه حكومهت هاتووه بهم گهرمایه نهوت بهسهر گهرمیانا دابهش ئهكات؟ ا .جێبهجێكردنی ئهو دروشمهی ه ی گونجاو بۆ كاتی ك ه ئهڵێ ئیش��� گونجاو؟ ی تر نیی ه خهڵكهكهی ب .هیچ��� ێ مهشغوڵ بكهن؟ پ ی قابیله بچن س���پلیت ج .ئ���ه تهوزیع بكهن؟ د .ب���رادهران جهوی���ان ههیهو رائهبوێرن؟ هـ .كنگرو ماس���ت ب���ۆ واعهی خۆی. پ )2زۆرترین سودی رهمهزانی ئهمساڵ ا .بۆ لوقمهقازی فرۆشهكانه؟ ب .بۆ برایانی ش���یعهیه رۆژێك كهمتری لێ ئهگرن؟ ج .بۆ دكتۆرهكانی ههناوییه؟ د .بۆ ئۆپۆزیسیۆنی سوریایه؟ ی هـ .ب���ۆ مریش���كه ،س���یعر ئهفڕێ؟ ی سوێند ئهخۆیت كابرا پ )3كه كوردێكی عهیار بیستو چواره؟ ا .س���ێ مانگ���هی زس���تان لهس���تۆكهۆڵم بهس���هر ئهب���اتو هاوینهكهش���ی ئهگهڕێت���هوه بۆ كهالر. ی ب .حهز ئهكات سومعهی خۆ بڕوش���ێت ،ب���هاڵم س���هیارهكهی شوختێكی تێ نهبێت. ج .وهختێ���ك لهمالیك���ی ههڵئهپێچێ���ت ك ه ئێرانو ئهمریكا دوو قۆڵی پشی پشی بۆ ئهكهن. د .لهگهرم���هی قس���هكردندا ب ه ێ نامێنێ. مۆبایل وهحدهی پ ه���ـ .دوو س���اڵ زیات���ره ش���انۆگهرییهكی موحتهرهم���ی نهبینیوه.
فۆتۆ :ئاوێنه
سهتڵ
پ )4رژێمهك���هی بهشش���ار ئهسهد ا .دهستی ب ه پهڵهكهی ههورهوه ی قهیسیو كشمیشهكهی بێت فریا جهژن ناكهوێ؟ ی ب .ههتا پۆتی���ن بمێنێ هیچ لێ نایهت؟ ج .ئهگهر بڕوخێت لهكیس كورد ئهچێت؟ د .كوشتهی كهرێتی خۆیهتی؟ هـ .ئهبوایه له()91هوه نهمایه
نهههنگ
ی بهكاربهێن���ه بۆ ئهگ���هر ههڵهیان بهرامب���هر كردوویت نهێنییهكان���ت الی ههم���وو كهس���ێك بۆ بڕیاردان پش���ت بهخۆت ببهس���ته ،كۆمهڵێك گرفتت بۆ دروست دهبێت ك ه تواناكان���ت بهباش��� ی ی ئیشو كارهكانتو خۆت واز لهتۆڵهس���هندنهوه بهێنه ،لهڕوو ی رێكخستنهوه مهدركێنه ،بهوریاییهوه مامهڵ ه لهگه ڵ چونك��� ه هاوڕێكان���ت زۆر یارمهتی���ت رێدهگرن لهسهركهوتنی ئهو پڕۆژهی ه ی ی الوهكییهوه س���هرقا ڵ مهكه ،داراییهوه كۆتایی ئهم ههفتهی ه ههواڵ ی بهدهستهوهیه ،هاوڕێیهكی خۆشهویستت بهش���ت دهوروب���هرت بكه ،رهنگ��� ه رووداوێك نادهن بۆ دهرباز بوون لهو كێش���هیه خۆش دهبیستیت. یارمهتی دهوروبهرت بده. دهبینیت. رووبهڕووت بووهتهوه. ی ژیانت. ببێته گۆڕین
CMYK
10
رهنگاڵه
) )336سێشهمم ه 2012/7/24
رهنگاڵه
) )336سێشهمم ه 2012/7/24
Taxiئامرازێك بۆ "راوكردنی كچان"
د.شێرکۆ عهبدواڵ
دهینوسێت
پهتهكهی معاویه
ی پارهدا ژمارهی تهلهفۆنهکهیان پێداوم" "لهگ ه ڵ باق ئا :رهوا بورهان
بهشێك لهشۆفێری تاكسیهكان تهنها بۆ كچان دهوهستنو شۆفێری تاكسییهكیش دهڵێت "باری داراییم زۆر باشه ،بهاڵم ئهم تاكسیهم تهنها بۆ راوی كچان كڕیوه".
دوکانی حاجی سدیق لهههولێر
فۆتۆ :بهختیار
خێزانێك 62ساڵ ه شهربهت ی مێوژ دهفرۆشن ی بهوهدا ی شهربهتفرۆش ئاماژه سدیق - ئا :بهختیار حسێن ی ی (ناد ك ه باوكیان سهرهتا لهبن دیوار ی بهو كاره كردووهو مۆزهفین) دهس���ت ی ی سدیق كه دانیشتو ی حاج خێزان بهعهرهبان��� ه ش���هربهتی فرۆش���تووه، ی ههولێرن ،شهربهتفرۆشییان شار ههرچهن���د ئهوكات��� ه تاوهك���و نیوهڕۆ لهباوكیانهوه بهمیرات بۆ ماوهتهوهو ی "باوكم كاری���ان كردووه ،ناوب���راو وت ی ی 62ساڵ ه سهرقاڵی فرۆشتن ماوه ی بۆ خزمهتكردنی زیاتری موس���ڵمانان ی مێوژن. شهربهت ی ی ههولێر ،مزگهوتێكیشی بهناو ش���ار ی (راس���تی) لهگهڕهك���ی مامۆس���تایان ی 1950دا حاج ههرچهنده لهس���اڵ ی دروس���تكردو دوای كۆچی دواییش���ی، سدیق لهس���هر عهرهبانهیهك خهریك ی ی 1991مزگهوتهكهمان بهناو ی لهس���اڵ ی بووه ،بهاڵم دوای كۆچ شهربهتفرۆش ی درێژهیان بهو خۆیهوه كردووه". ی خۆیشی ،كوڕهكان دوای ی حاجی س���دیق، بهوتهی ئهو كوڕه ی ی حاج كارهی داوه ،عهبدولخالق كوڕ
ی كڕیارهكانی���ان تهنها خهڵكی ش���ار ی ههولێ���ر نی���ن ،بهڵكو لهش���ارهكان ی كوردس���تان بهتایبهتی���ش خهڵك��� ی ی ش���ارهكان س���لێمانیو زۆرب���ه عێراقیشهوه رویان تێدهكهن. ی لهحكوم���هتو الیهن ه ناوب���راو گلهی ی بهرپرس���هكان كرد ك ه لهگهڵ تێكدان ی ب���ازاڕی دهاڵڵخان��� هی ك���ۆنو كردن ی ش���ار ،دوكانهكهی ئهوانیش بهپارك تێكدراوه ،ههرچهنده لهالیهن پارێزگاو ی ههولێرهوه بهڵێنیان پێدراوه قایمقام ی باشیان پێبدهنهوه ،بهاڵم كه شوێنێك بهڵێنهكهیان نهبردوهت ه سهر.
محهمهد رهشید كه تهمهنی 25ساڵ ه بهزهردهخهنهیهكهوه ئام����اژهی بهوهدا كه بههیچ رێگهیهك ،هێندهی تاكس����ی دهس����تی بهكچان نهدهگهیش����تو وتی "ئێستا رۆژانه بهالیهنی كهمهوه لهگهڵ پێنج كچ قسه دهكهم". مهی��ل�ان ئاس����ۆ كچێك����ی تهم����هن 18س����اڵهو خوێن����دكاری ئامادهیی����ه، بهزهردهخهنهیهك����هوه باس����ی لهوهكرد كه قهد ژمارهی نهداوه بهش����ۆفێرهكان، بهاڵم كاتێ����ك جزدانهكهی كردهوه وتی "ئهوه ژمارهی خاوهن تاكس����یهكانه كه لهگهڵ باقی پارهدا داویانمهتهوه" ،ئهو كچه هێنده بێزار بووه لهههڵس����وكهوتی ههندێ����ك لهو خاوهن تاكس����ییانه وتی "واملێهاتووه گهر زۆر پێویس����ت نهبێت سواری تاكسی نهبم". ش����یالن ههمزه كه ژنێكی تهمهن 25 س����اڵه باسی لهوهكرد كه رۆژێك لهگهڵ تاكسییهكدا هاتوهتهوه بۆ ماڵهوهو لهو كاتهشدا شۆفێری تاكسییهكه پێیوتوه كه گوناحه ش����وی ك����ردووهو وتویهتی "ب����هس واز لهمێردهك����هت بهێنه خۆم دهتهێنم" ،شیالن ئاماژهی بهوهدا كه بهو كاره زۆر توڕه بووهو قسهی ناشرینیشی بهش����ۆفێرهكه وتووهو وتی "بهڕاس����تی ههندێك لهش����ۆفێری تاكسییهكان وایان لێهاتووه كه ئافرهت����ان ناوێرن بهتهنها لهگهڵیاندا سهربكهون". ه����اوڕێ عهبدواڵی تهمهن 27س����اڵ گهنجێك����ی س����پیكهالنهیهو زۆر ل����هو رهفت����ارهی ههندێ����ك خاوهن تاكس����ی بێ����زاره ،چونكه بهوتهی خۆی ،زۆركات دهس����تی لهچهند تاكسییهك راگرتووه، بهاڵم پێیانوت����ووه ئیش ناكهن ،كهچی
رهمهزان بازاڕی خورماو لوقمهقازیو ناوساجی گهرمکرد
لهسن ه ژنێك منداڵ ه سێ سااڵنهكهی خۆی سهربڕی
کچێک :واملێهاتووه زۆر پێویست نهبێت دواتر چاوی لێبووه بۆ كچان وهستاون. ب����هاڵم نهب����هز عهل����ی كه خ����اوهن تاكس����ییهكی دیكهی����ه ،بهپێچهوانهی هاوپیش����هكانیهوه ئهوهی خستهڕوو كه
ژنێكی كورد لهشاری سنهی كوردستان ی رۆژههاڵت منداڵه 3س���ااڵنهكهی خۆی بهچهقۆ سهردهبڕێت. ژنێكی تهمهن 26ساڵ ،دوای ئهوهی منداڵ���ه 3س���ااڵنهكهی لهس���هربانی ماڵهكهیان بهردهبێتهوهو دهگوازرێتهوه بۆ نهخۆش���خانه ،دكتۆرهكان پێیدهڵێن ئیفلی���ج ب���ووهو لهم���هودوا جوڵهی بۆ ناكرێتو چارهسهریش���ی نییه .بهپێی میدیاكان���ی كوردس���تانی رۆژه���هاڵت، كاتێ���ك دایكی منداڵهكه ئ���هم ههواڵه لهئینتهرنێتهوه لهپزیشكهكان دهبیس���تێت ،بهبیانووی سواری تاكسی نابم شۆردنی مهمكه شووشهوه ،مێردهكهی مامهڵه دهكهنو وتی "ههندێك لهخاوهن كرد كه بهس����هر خۆیدا هات����ونو وت بۆ ههموو كهس����ێك دهوهس����تێتو وتی ی رهوانهی دهرهوهی نهخۆشخانهكه دهكاو "من كاسبی خۆم دهكهم ،ماڵهوه لهسهر تاكس����ییهكان پیش����هكهیان ناش����رین "چهندینجار كچم سهرخس����تووه داوای دواتر بهچهقۆ سهری منداڵهكه له لهشی دایکهکه بهچهقۆ منداڵهکهی خۆی کوشت كردوه". ئهوه دهژین" ،بهاڵم ئاشكراش����یكرد كه ژمارهیان لێكردووم كه تهمهنیان سهرو جیا دهكاتهوه. ناوب����راو باس����ی لهههندێ����ك حاڵهت 35ساڵ بووه". زۆرێك لهخاوهن تاكسیهكان بهو جۆره
تاڵهبانی سهری سهركرده عهرهبهکانی بهفهتاره دا
د.بهرههم بهچاوی پڕ فرمێسکهوه
فۆتۆ :ئاوێنه
بۆچی دكتۆر بهرههمگریا؟ ی د.بهرههم ی ژنان ك��� ه دایك ی روناكبیر جێگری دووهمی س���كرتێری گش���ت ی ههین���ی راب���ردوو یهكێت���ی ،د.بهرههم ئهحمهد س���اڵح س���اڵحهو رۆژ ی بهڕێوهچ���وو، ی دایكیدا دهستیكرد لههۆڵ���ی رۆش���نبیر ی دوای لهچلهی كۆچ ی بنهماڵ ه ی خوێندنهوهی وت���ار ی پڕ لهههنس���كهوه لهكات بهگری���انو بهقوڕگ لهالیهن د.بهرههم س���اڵحهوه ،ناوبراو ی كرد. ی دایك باسی لهڕابردو ی پڕ لهگریان���هوه وتی "دایك ی ماتهمین���ی روناك رهئوف بهقوڕگ��� لهچل���ه ی لهدای���ك ی راگهیان���دنو خۆشهویس���ته ،ماڵئاوای��� ی س���هنتهر بهرپرس���
کاوڕ ه���هو ڵ ب���ده كارهكان لهس���هر خۆت كهڵك���ه مهك���ه ،بیربك���هرهوه چۆن ی ێ بكهیت ،ههواڵ پڕۆژهكانت جێبهج خۆش دهبیستیت.
گا
زۆر زهحمهتو س���هخته ،روناك خان ی میهرهبان بوو ،بهاڵم هاوڕێشم دایكێك ی زۆر نزیكم بوو ،دۆس���تو راوێژكارێك ی زۆر الم دیار دهبێت". بوو ،جێگ ه ی د.بهره���هم لهس���هر س���هكۆ ی وتارهكانو دانیشتنیشیدا خوێندنهوه ی فرمێسك سڕین بوو. گریاو خهریك
دوانه
رهنگ��� ه هاوڕێكانت دڵگران���ت بكهن ،خۆت بهسهر دهوروبهرتدا مهسهپێنهو ی باش���ت ههی��� ه لهبڕواهێنان زۆر گرنگه ئ���هم ههفتهی ه هێمن بیتو بڕوایهك ی پهل ه نهكهیت لهبڕیاردان ،بۆ ماوهیهك ی خێزانهكهت ،ئ���اگادار بهئهندامان��� پشوو بده. تهندروستیت به.
قرژاڵ
شێر
فهریک
ی ههندێ���ك رووداوی چاوهڕواننهك���راو ی بهخۆشهویس���تهكهت ب���دهو ئهوهنده خۆت ماندوو مهكه ،بهتهواو گرنگ��� ی كهس ی داهاتووت لهكارهكهتدا روودهدات ،چاوهڕێ ی مهك���ه ،كات���ی گونج���او بیر بكهرهوه ئینجا ههنگاو فهرامۆش��� ی ێ مهب��� ه یارمهتیت بدات لهو كێش���هیه ی بۆچوونهكانت ،بنێ ،ههس���ت بهنائارام���یو دڵهڕاوك ههڵبژێره بۆ خستنهڕوو تێیكهوتوویت. دهكهیت. ی داراییت دهبێت. دهسكهوت
ی قس���هكردن لهچوارچێ���وهی ههفتان���هی كتێبخان���هی غهزهلنوس لهس���هر كتێبێك ،ههفت���هی رابردوو میوانداری "فهره���اد پیرباڵ"ی كرد، ی بهدهنگی بهرزو فهرهاد ش���یعرهكان ی نواندنێك���هوه دهخوێندهوه ك ه مایه ی ی ئامادهبووان بوو ،لهگهرمه سهرنج ی هاتو ه���اواری ش���یعر خوێندنهوه فهره���اددا ،ئیدری���س عهلی ش���اعیر ی لهدهقهكان���ی فهرهاد گرتو رهخنه ی نابینێتو وت���ی چێژ لهش���یعرهكان فهره���اد تهمس���یل دهكات .فهره���اد ی بهرز پیرب���ا ڵ زۆر توڕه ب���وو ،دهنگ ی كرده دهرهوهو ك���ردهوهو "ئیدریس" ه���اواری ك���رد "یان م���ن دهڕۆم یان دهبێت ئهو بچێت ه دهرهوه". ی ی تایبهت ی لهالپهڕه ئیدریس عهل��� ی خ���ۆی لهفهیس���بووك نوس���یویهت "تاوانم چیی���ه رقم لهههم���وو جۆره تاڵهبانی موبارهک دهن���گ بهرزکردنهوهو ههم���وو جۆره بۆ بوشرای خوش���كی بهشار ئهسهد ،نوس���یویان ه "تاڵهبان ی پرسهنامهیهك ی تهمس���یلێکی بێتامه؟ یهعنی ناکرێت خۆپیش���اندهران لهش���اری حهم���ا تریش ئاماده بك ه بۆ بوش���را بهبۆن ه ی خوێنهرێ���ک ..گوێگرێ���ک ..بڵێت من فهرهاد پیرباڵ لهکتێبخانهی غهزهلنوس چێژ لهمه نابینم؟". الفیتهیهكیان بهرز ك���ردهوه ك ه تیایدا كوژرانی بهشار ئهسهدهوه".
تهرازوو ی كارهكان ئ���هم ههفتهی��� ه زۆرب���ه ی ت���ۆ دهبنو ههس���ت لهبهرژهوهن���د بهئارامی دهكهی���ت ،زیادهڕۆیی مهك ه لهخهرجكردندا.
لهئینتهرنێتهوه
فهرهاد پیربا ڵ رهخنهی قبوڵ نهکرد
ی موبارهكو قهزافی ،نۆرهی بهشار ئهسهده؟ دوا ی ی بهبۆن���ه ی تاڵهبان��� دوای ئ���هوه ی سهربازیو كوژرانی چهندین فهرمانده ی سوریاوه، گهوره كاربهدهستانی رژێم ی ی سوریاو بنهماڵه ی سهرۆك پرسهنام ه ی سوریا ی ئازاد "ئهس���هد" كرد ،سوپا ی لێدهك���هن بروس���كهیهكیش داوا ی "بهشار ئاماده بكات بۆ كوش���تنهكه ئهسهد". ی ئهم���ه لهكاتێكدای���ه ك���ه لهوهته ی ی عهرهب��� ی بهه���ار شۆڕش���هكان دهس���یپێكردووه ،تاڵهبانی س���هرۆك ی عێراقو س���كرتێری یهكێتی، كۆم���ار ی بۆ نام���هی پش���تیوانیو هاوس���ۆز ی عهرهب ناردبێت ههر س���هركردهیهك ی لهدهستداوه یان تیاچووه. دهس���هاڵت ی میسرییهكاندا ی شۆڕش پێشتر لهگهرم ه ی ی تهحری���ر" ،تاڵهبان��� له"مهیدان��� ی ی موبارهك ی حوسن ی ئاڕاسته نامهیهك ی ی میسر كردو دڵنیای ی پێشوو سهرۆك ی ی ناوبراو دهربڕ ی بهرامبهر بهتوانا خۆ ی واڵتهكهیدا ك ه بهسهر قهیرانو كێشه قهزافی ی ئهسهد ی نهبرد حوسن زاڵدهبێت ،كهچی زۆر ی زیندان موبارهك لهكارخ���راو رهوانه ی ئهو واڵت ه كوژرا. نامهیهك���ی هاوش���ێوهی ئاڕاس���ته كرا. ی ی تاڵهبان ی پرسهنامهكه ی ناردن دوا ی ئهویش لهكونێكدا ی ناوبراو كرد ،كهچ ی لهبهرامبهر شۆڕش ههوهها تاڵهبان ی عاس���ف شهوكهتهوه ی كوژران ی بهبۆنه ی شۆڕشگێڕان ی موعهمهر قهزافی ،هێنرایهدهرو بهدهس���ت لیبییهكانیشدا دژ
11
دوپشک
کهوان
گیسک
حهتم���هن مهعالیت���ان پهت��� ه مهشهورهكهی سهرۆك معاویهتان ی بیر م���اوه كه پهتێكی سیاس��� دووكش���هو كاكی كاربهدهس���ت ب��� ه گوێ���رهی ههڵب��� هزو دابهزی وهزعهك ه س���فتو شلی ئهكاتهوه. پهتهك���ه ،تهئری���خ پێمان ئهڵێ، ئهوهڵجار لهدیمهش���ق رستویانه. ی حازر ی كه حاڵ ئهو دیمهش���قه ههموو ئهكت���هره فاش���یلهكانی ی خۆره���هاڵتو خۆرئ���اوا لێ��� كۆبونهتهوان���ێو قۆڕترین درامای تیا نمای���ش ئهكهن .ت���ۆ دوورو نزی���ك ههقی نمایش���هكهت نهبێ با ژانهس���هره نیشتمانییهك ه لێت پیس نهكات .لهجیاتی ئهوه خۆت ب ه جوابدانهوهی ئهم س���وئاالنهی خوارهوه مهش���غوڵ بكه .زاناكان ئهڵێن خێری زیاتره. پ )1حیكم���هت چییه حكومهت هاتووه بهم گهرمایه نهوت بهسهر گهرمیانا دابهش ئهكات؟ ا .جێبهجێكردنی ئهو دروشمهی ه ی گونجاو بۆ كاتی ك ه ئهڵێ ئیش��� گونجاو؟ ی تر نیی ه خهڵكهكهی ب .هیچ��� ێ مهشغوڵ بكهن؟ پ ی قابیله بچن س���پلیت ج .ئ���ه تهوزیع بكهن؟ د .ب���رادهران جهوی���ان ههیهو رائهبوێرن؟ هـ .كنگرو ماس���ت ب���ۆ واعهی خۆی. پ )2زۆرترین سودی رهمهزانی ئهمساڵ ا .بۆ لوقمهقازی فرۆشهكانه؟ ب .بۆ برایانی ش���یعهیه رۆژێك كهمتری لێ ئهگرن؟ ج .بۆ دكتۆرهكانی ههناوییه؟ د .بۆ ئۆپۆزیسیۆنی سوریایه؟ ی هـ .ب���ۆ مریش���كه ،س���یعر ئهفڕێ؟ ی سوێند ئهخۆیت كابرا پ )3كه كوردێكی عهیار بیستو چواره؟ ا .س���ێ مانگ���هی زس���تان لهس���تۆكهۆڵم بهس���هر ئهب���اتو هاوینهكهش���ی ئهگهڕێت���هوه بۆ كهالر. ی ب .حهز ئهكات سومعهی خۆ بڕوش���ێت ،ب���هاڵم س���هیارهكهی شوختێكی تێ نهبێت. ج .وهختێ���ك لهمالیك���ی ههڵئهپێچێ���ت ك ه ئێرانو ئهمریكا دوو قۆڵی پشی پشی بۆ ئهكهن. د .لهگهرم���هی قس���هكردندا ب ه ێ نامێنێ. مۆبایل وهحدهی پ ه���ـ .دوو س���اڵ زیات���ره ش���انۆگهرییهكی موحتهرهم���ی نهبینیوه.
فۆتۆ :ئاوێنه
سهتڵ
پ )4رژێمهك���هی بهشش���ار ئهسهد ا .دهستی ب ه پهڵهكهی ههورهوه ی قهیسیو كشمیشهكهی بێت فریا جهژن ناكهوێ؟ ی ب .ههتا پۆتی���ن بمێنێ هیچ لێ نایهت؟ ج .ئهگهر بڕوخێت لهكیس كورد ئهچێت؟ د .كوشتهی كهرێتی خۆیهتی؟ هـ .ئهبوایه له()91هوه نهمایه
نهههنگ
ی بهكاربهێن���ه بۆ ئهگ���هر ههڵهیان بهرامب���هر كردوویت نهێنییهكان���ت الی ههم���وو كهس���ێك بۆ بڕیاردان پش���ت بهخۆت ببهس���ته ،كۆمهڵێك گرفتت بۆ دروست دهبێت ك ه تواناكان���ت بهباش��� ی ی ئیشو كارهكانتو خۆت واز لهتۆڵهس���هندنهوه بهێنه ،لهڕوو ی رێكخستنهوه مهدركێنه ،بهوریاییهوه مامهڵ ه لهگه ڵ چونك��� ه هاوڕێكان���ت زۆر یارمهتی���ت رێدهگرن لهسهركهوتنی ئهو پڕۆژهی ه ی ی الوهكییهوه س���هرقا ڵ مهكه ،داراییهوه كۆتایی ئهم ههفتهی ه ههواڵ ی بهدهستهوهیه ،هاوڕێیهكی خۆشهویستت بهش���ت دهوروب���هرت بكه ،رهنگ��� ه رووداوێك نادهن بۆ دهرباز بوون لهو كێش���هیه خۆش دهبیستیت. یارمهتی دهوروبهرت بده. دهبینیت. رووبهڕووت بووهتهوه. ی ژیانت. ببێته گۆڕین
CMYK
12
) )336سێشهمم ه 2012/7/24
birura.awene@gmail.com
ئهخالقو سیاسهت موسعهب ئهدههم
ماڵەکان
ماڵی رێنێ مارگەریت ()1 رێنێ مارگەریت ( )١٩٦٧-١٨٩٨یەکێکە لهڕەس���امە هەرە گەورەکانی س���ەدەی بیس���تەم ،ئەم پی���اوە بەلجیکی-یە بە یەکێک لهدامەزرێنەرە س���ەرەکییەکانی رێب���ازی س���وریالیزم دائەنرێت .ئەوەی سەیرێکی خێرای تابلۆکانی ئەم رەسامە بکات ،هێمنییەکی سەیر لەو تابلۆیانەدا دەبینێ���ت .بەبەراورد بە س���وریالیزمی س���لڤادۆر دال���ی ،س���وریالیزمی رێنێ مارگەری���ت ،س���وریالیزمێکی هێمنترە، بێدەنگت���رە ،کەمت���ر دەقیژێنێتو زیاتر ش���یعرییەو وردتری���ش بیردەکات���ەوە. لەڕاستیش���دا س���وریالیزمی مارگەریت لەزۆر رووەوە لهس���ویالیزمی س���لڤادۆر دالی قوڵت���رە .مارگەریت هەوڵئەدات بە کۆمەڵێک هێ���ڵو وێنەو رەنگی کەم ،بە جێگۆڕکێیەکی تایبەت لهشوێنی ئاسایی شتەکاندا ،شتگەلێکی زۆر بڵێن .لهپازدە س���اڵی رابردوودا من ژمارەیەکی زۆری کارەکانی رێنێ مارگەریتم لهبرۆکس���لو ئەمستردامو بازل بینی .لەهەر شوێنێکی دونی���ادا من ئیش���ەکانی ئ���ەم پیاوەم بینیبێت ئەوەی س���ەرنجی راکێش���اوم ئەو هێمنییە قووڵەی���ە کە لهکارەکانیدا ئامادەی���ە .تابلۆکانی رێن���ێ مارگەریت گەرچی قەرەباڵغ نین ،بەاڵم پڕن لەماناو دەاللەتی جیاواز ،پڕن لهگەمەی خەیاڵ بۆ دروستکردنی پەیوەندی نوێ لەنێوان شتەکاندا .چەند س���اڵێک لەمەوبەر کە چووم���ە ماڵەکەی مارگەریت لهش���اری برۆکسل ،هەندێک نهێنی ئەم هێمنییەی ناو تابلۆکان���ی مارگەریتم بۆدەرکەوت. النیک���ەم ئەو هەس���تەم الدروس���تبوو کە دەش���ێت یەکێک لهس���ەرچاوەکانی ئەو هێمنییە هونەریی���ە الی مارگەریت پەیوەندی بە ژیانی تایبەتی ئەو پیاوەوە هەبێت لەو ماڵەدا. ئ���ەو ماڵە ماڵێکی زۆر س���ادەی یەکێک لەگەڕەکە چەپەکەکانی شاری برۆکسلە. مارگەریت سێ س���اڵ بەرلەوەی بۆ ئەو ماڵە بگوازێتەوە ،یەکەم پێشانگای خۆی لهبرۆکس���ل دەکاتەوە ،پێشانگاکە نەک س���ەرکەوتونابێت ،بەڵکو دەبێتە مایەی گاڵتەج���اڕیو پێکەنینی رەخنەگرەکانی هونەری ش���ێوەکاری ئەو س���ەردەمە. ئەم���ە وادەکات مارگەری���ت لەداخ���دا س���ەرهەڵبگرێتو ب���ڕوات ب���ۆ پاریس. لەپاری���س دەبێت بە هاوڕێ���ی ئەندرێ بریت���ۆنو پۆل ئیل���وارو لویس ئارگۆن، هونەرمەندە س���وریالییە گەورەکانی ئەو سەردەمەی فەرەنس���ا .مارگەریت دوای ماوەی���ەک لهپاری���س بێتاقەتدەبێ���تو لهساڵی ١٩٣٠دەگەڕێتەوە بۆ برۆکسل. ئەمجارەیان ئ���ەو ماڵ���ە بەکرێدەگرێت کە م���ن لهمانگی پێنجی س���اڵی ٢٠٠٨ بۆیەکەمینج���ار چوومە ن���اوی .ماڵەکە کراوە بە مۆزەخانەیەکی بچووک. دوای دە س���اڵ ژیان لەو ماڵەدا ،واتە کاتێک لهساڵی ١٩٤٠نازییەکان برۆکسل داگیردەک���ەن ،مارگەری���ت ناچاردەبێت لهبرۆکسل رابکاتو ماڵەکەی جێبهێڵێت، ب���ەاڵم ژنەک���ەی مارگەری���ت ماڵەکەی بەجێناهێڵێتو لەگەڵ مارگەریت ناڕوات. یەکێ���ک لهتابلۆ ه���ەرە بەناوبانگەکانی مارگەری���ت باس���ی بەجێهێش���تنی ئەو ماڵەی���ە .ل���ەم تابلۆی���ەدا ،ک���ە ناوی ”دەردی غەریبی“ی���ە ،مارگەریت وێنەی خۆی لەسەر پردێکو وێنەی شێرێکیش لهپشتیی خۆیەوە دەکێشێت .دیمەنەکە تێکەڵێکی ترس���ناکە لهخ���ەمو پەژارەو بێدەنگییەک���ی گ���ەورە ،رەنگێکی زەرد رووب���ەری تابلۆک���ەی رەنگڕێژک���ردوە. دوورکەوتنەوە لەو ماڵە بڕێک لههێڵەکانی ئ���ەو غەریبیی���ە نیش���انئەدەن کە بۆ ماوەیەکی درێ���ژ لەگەڵیدا دەمێنێتەوە. کە دۆخی ش���اری برۆکس���ل کەمەکێک هێمندەبێت���ەوە مارگەریت دەگەڕێتەوەو ل���ەو ماڵەدا درێ���ژە بەکارەکانی ئەدات. مانەوەی مارگەریت لەو ماڵەدا وەکچۆن بەش���ێکە لهخولیای ئینس���ان بۆ گەڕان بەدوای ش���وێنێکی ئ���ارامو دڵنیاکەردا، هاوکات جۆرێکیشە لهڕاکردن لەو دونیا دەرەکیی���ەی نازیی���ەکان لهبرۆکس���لدا دروس���تیانکردبوو .مارگەریت بۆئەوهی بتوانێت ل���ەو هەلومەرجەدا بژی ،ناچار
هەندێک لهتابلۆکانی بیکاسۆ لهماڵەکەیدا تەزیوردەکاتو دەیانفرۆشێت. مارگەریت ٢٤س���اڵ ،واتە ساڵی ،١٩٥٤ لەو ماڵەدا دەژی ،ئەمەش دەوڵەمەندترین قۆناغی ژیانی هونەری ئەم پیاوەیە .لەم ٢٤ساڵەدا مارگەریت لەو ماڵەدا بەشی ه���ەرهزۆری کارە گرن���گو گەورەکانی دەکێش���ێت .ئەم ماڵە دوو قاتە ،بەاڵم مارگەری���تو ژنەک���ەی تەنه���ا لهقاتی یەکەم���دا ژی���اون .کە م���ن چوومە ناو ماڵەکە لەقاتی سەرەوەدا پێشانگایەکی بچووک کرابووەوە دەرب���ارەی هەندێک لهکارەکان���ی مارگەریتو هەندێک وێنەو نامەو ش���تی تری تایبەت بە مارگەریتو هاوڕێکان���ی تی���ادا هەڵگیراب���وو .قاتی خوارەوەی ماڵەکە لهژورێکی دانیش���تنو ژورێکی خەوتنو مەتبەخێک پێکهاتووە، مارگەریتو ژنهکەی دوا سێ ساڵ مانەوە لەو ماڵەدا لهباخچە بچووکەکەی بەشی دواوەی خانوەک���ەدا ،ژورێک���ی بچووک ب���ۆ رەس���مکردن ،وات���ە ئەتەلییەک، دروستدەکات ،بەاڵم مارگەریت بەدەگمەن نەبێت ئەو ژورە بەکارناهێنێتو زۆربەی تابلۆکانی لهمەتبەخەکەدا دروستدەکات. هەمیش���ە ژنەکەش���ی لهتەنیش���تییەوە دادەنیش���ێتو س���ەیری دروس���تکردنی تابل���ۆکان دەکات .هەندێ���ک دەڵێ���ن مارگەریت نیوەی تابلۆکانی خۆی لەسەر ئەو مێزەو لەو مەتبەخەداو بەتەنیش���ت ژنەکەیەوە دروستکردووە .ئاتەلییەکەشی زیاتر وەک ش���وێنێک بەکاردەهێنێت بۆ دروستکردنی ئەو کارانەی کە مارگەریت بۆئەوەی بژی ناچاربووە دروستیانبکات، لەوانە دروس���تکردنی ریکالمە بۆ فلیمی س���ینەما ،ب���ۆ جگەرە ،بۆ ش���انۆ ،یان دروس���تکردنی بەرگی کتێ���بو بەرگی شریتی مۆسیقاو شتی تری لەم بابەتە. ئەم ماڵە تەنها ش���وێنی بەرهەمهێنانی ئ���ەو تابلۆیان���ە نەبووە کە س���ااڵنێک دوات���ر مارگەری���ت دەکەن���ە یەکێ���ک لههونەرمەن���دە گەورەکان���ی دونی���ا، بەڵک���و ش���وێنی کۆبوون���ەوەی هاوڕێ نووس���ەرو هونەرمەندەکانیش���ی بووە. وەک دەگوترێ���ت هەموو س���وریالیزمی بەلجیک���ی لەو ماڵەی رێنێ مارگەریتەوە هاتەوەدەرەوە .ئەگەر وەک دیستۆفسکی دەڵێت هەموو ئەدەبیاری روس���ی لەژێر پاڵتۆکەی گۆگۆڵ���ەوە هاتبێتەدەر ،ئەوا س���وریالیزمی بەلجیکی لهمەتبەخەکەی رێن���ێ مارگریت���ەوە هاتۆت���ەدەر .ئەو مەتبەخە شوێنی چەندەها موناقەشاتی هونەریو ئەدەبیو فیکریو فەلس���ەفی سیاسی بووە .لهڕۆژانی کۆتایی هەفتەدا مارگەری���تو ژنەک���ەیو هاوڕێکانی لەو مەتبەخ���ە تەس���کەدا کۆدەبوون���ەوەو باس���ی هونەرو ئەدەبیاتو سیاس���ەتو فیکرو ش���یعرو دونیایان دەکرد ،لەوێدا پالنی کێش���انی تابلۆی نوێو نووسینی کتێبو دەس���تکردن بە پ���رۆژەی نوێ دادەنێنن .زۆرجار موناقەش���ەکانی ناو مەتبەخەکە گۆڕاوە بۆ ش���ەڕە دەنوکو ش���ەڕە جنێو لەگەڵیەکدا .کە مارگەریت لهساڵی ١٩٥٤دا ئەو ماڵە جێدەهێڵێتو بۆ ماڵێک���ی ت���ر دەگوازێت���ەوە ،ئیتر یەکدی بینین���ی هەفتانەی هاوڕێکانیش کۆتاییانپێدێت. مارگەری���ت لهبڕێ���ک لهکارەکانی���دا تەفاسیلهوردەکانی ئەو ماڵە دەخاتە ناو تابلۆکانیەوە ،بۆ نموونە ئەو پلیکانەیەی ک���ە قاتی یەکەم���ی ماڵەکە ب���ە قاتی دووهەمەوە دەبەستێتەوە ،کیلۆنی یەکێک ل���هدەرگاکانو ئەو قەف���ەزەی کە چەند کەنارییەکی تیادا بەخێوکردووە ،سۆپای ژوری دانیشتنەکەیو ئەو پەنجەرەیەش کە مێ���زی نانخواردنی ناو مەتبەخەکەی لەبەردەمدا دانراوەو پەردەکانی ماڵەکەی لەهەندێ���ک لهتابلۆکانیدا ئامادەن .وەک ئەوەی مارگەریت بیەوێت مەس���افەیەک لەنێوان تابلۆکانو ماڵەکەیدا نەهێڵێتەوە. ئ���ەوەی ئێس���تا لەو ماڵ���ەدا دەبینرێت کورس���یو مێزێکو تەپڵەکێکی جگەرەو تەلەفۆنێک���ی کۆنو س���ۆپاو کۆمەڵێک کاغ���ەزو پیانۆیەکو هەندێ���ک تابلۆی مارگەریت خۆین .لەو ماڵەدا بەش���ێکی زۆری ئ���ەو ش���تانە ماوە کە بەش���ێکن لهژیانی مارگەریتو تابلۆکانی.
بیروڕا
دهس���هاڵتی سیاس���ی ب���ه گوت���هی فهیلهس���وفێك رهنگ���ه ب���ه دیارترینو مهزنتری���نو ترس���ناكترینو ترس���ناك دروس���تكهرترین دهس���هاڵتێك دابنرێت كه لهكۆمهڵگ���هدا بوونی ههیه ،ههڵبهته دهس���هاڵت گهل���ی دیك���ه لهكۆمهڵگهدا بوونیان ههیه لهوانه :دهسهاڵتی ئایینی، رۆحانی ،دهسهاڵتی زانستی ،دهسهاڵتی تهكنۆلۆژیو دهسهاڵتی سیاسیو ههموو ئهمان���هش لهگ���هڵ یهكت���ردا لهمامهڵهو رووبهڕووبوونهوهدان. دهش���ێ دهسهاڵتی سیاس���ی به ههره گرنگتری���نو دهركهوتووترینی���ان ناوزهد بكهین ،ئهمهش لهبهرئهوهی لهههموویان زێدهتر كاریگهری ههیهو تهنانهت سێبهری بهس���هر ئهوانی دیكهدا دروس���تكردووه. بێ هۆ نییه لهس���هردهمی نوێشدا لقێكی گرنگی فهلس���هفه بهناوی "فهلس���هفهی سیاسهت"ه یان "فهلس���هفهی سیاسی" ناو دهبرێت. لهوردبوون���هوه لهڕهوت���ی مێ���ژووی مرۆڤایهتی ئهوه نومایان دهبێت كه ئهم دهس���هاڵته واته "دهس���هاڵتی سیاسی" زۆرتری���ن قس���هی لهب���ارهوه ك���راوهو جێكهوتی لهنێو سهراپای كۆمهڵگهكاندا ههبووهو ه���هر لهیۆنانی كۆن���هوه تاكو ئهمڕۆش مێژوونووس���انو فهیلهسوفانو بیرمهن���دان لهبارهیهوه دواونو بۆچوونو تیۆریای���ان ل���هم رووهوه بهرههمهێناوه. ئی���دی لهبهرهبهیان���ی مێ���ژووهوه تاكو ئهمڕۆش ك ه نهك ههر قس���هی لهبارهوه دهكرێ���ت ،بهڵكو چهندین فهیلهس���وف ژیانی خۆیان لهم پێناوهدا داناوهو كتێبی قهب���اره گ���هوره گهورهیان نووس���یوه، بۆیهش چهندهها فهیلهسوف به درێژایی مێژوو نموونهی ئهفالتۆنو ئیبن س���یناو ...هتد لهگهڵ ئهوهی لهبوارهكانی دیكهی وهكو فهلس���هفهو ئهدهبیاتو پزیشكیدا ش���ارهزاو خ���اوهن بۆچ���وونو دانراوی تایبهت بوون ،بهاڵم ئهم بواره گرنگهیان فهرامۆش نهكردووهو تیۆریای تایبهتیان لهم رووهوه ههیه. ئێم���ه لهم وتاره كورت���هدا دهمانهوێت ب���هدوی ئهو پرس���یارهوه بی���ن كه ئایا ئهخالقو دهس���هاڵتی سیاسیو سیاسهت چ پهیوهندییهكی���ان پێكهوه ههیه؟ ئایا لهبنهڕهت���دا پهیوهندییهكی ل���هم جۆره مومكینه؟ دی���اره لهتوانای ئهم بابهتهدا نییه به درێژایی وهاڵمی ئهم پرسیارانهو
هاوش���ێوهكانیان به ت���هواوی بداتهوه، بهاڵم دهكرێت دهروازهیهك ئاوهاڵ بكهینو تیایدا وێنای ئهو زهمینهیه بكهین كه دوو ئهكتهری گهورهو چهمكی دیار رووبهڕووی یهكتر دهبنهوه. دی���اره هێن���دهی دهمانهوێ���ت لهپای روونكردن���هوهی پهیوهندییهك���ی ل���هو جۆرهو س���هیری ئهو وێنهی���ه بكهین كه پێشتر خس���تمانهڕوو ،هێنده نامانهوێت لهڕووی زاراوهو س���هرهتای دروستبوونو رهگو ریش���هیو مێژووی ه���هر یهكهیان بپش���كنینو تیش���كی بخهین���ه س���هرو تانوپ���ۆی ههریهكهی���ان پیش���ان بدهین ئهمهش لهبهر دوو هۆی بچوك ئهوانیش، یهك���هم :خهریكب���وون ب���ه زاراوهكانو دروس���تبوونیانو ..هت���د زۆر خزمهتمان ناكات لهبابهتێكی لهمج���ۆرهدا ،دووهم: بۆ ئهوهی به خێراییو راستهوخۆ بگهینه كرۆكی بابهتهكهو لهرووكهشگهڕایی دوور بكهوینه. با لهدێڕه ش���یعرێكی خۆش گوفتاری ش���اعیرو عاریف���ی ئێران���ی "س���هعدی ش���یرازی"یهوه بچینه نێ���و بابهتهكهوه ئهوی���ش ئ���هم دێ���ڕه ش���یعرهیه ك���ه دهفهرموێت: تو بر تخت سلگانی خویش باش به اخالق پاكیزه درویش باش واته: تۆ لهسهر تهختی فهرمانڕهوایی خۆت به به ئهخالقی جوانو پاك دهروێش به دیاره ئهو ش���یعره بهرزهی "سهعدی" گهلێك وانهی تێدایهو گرنگترینیان مرۆڤ لهههر پل���هو پایهو ش���وێنو پێگهیهكدا بێت دهتوانێت ئهخالقیانه مامهڵه بكاتو بیربكاتهوهو بجوڵێتهوه ،ئیدی لهبچوكترین شتهكانهوه تاكو دهگاته ههره بااڵترینو گرنگترینیان كه كورس���یو دهس���هاڵتهو مرۆڤ بهرپرسو بهرپرس���یاره بهرامبهر چهندهها مرۆڤی دیكه كه لهژێر دهستو فهرمانڕوای���ی ئ���هودان ،چونك���ه مرۆڤ ش���هریعهتی گوتهنی خاوهنی ئیرادهیهو ههر ئهمهش وا لهمرۆڤ دهكات كه وهكو م���رۆڤ مامهڵه بكاتو تهنان���هت بوونی "ئیراده" وا لهمرۆڤ دهكات بهرپرس���یار بێتو گهلێك لهبیرمهندانو فهیلهس���وفان ئ���هم خاڵه به گرنگتری���ن جوێكهرهوهی مرۆڤو ههموو دروس���تكراوهكانی دیكه دهزانن. چهمكی بهرپرس���یاریهتی یهكێكه لهو چهمكانهی ئ���هوه لهم���رۆڤ دهخوازێت ئهخالقیانه مامهڵه بكات لهههموو شوێنو
چهمكی بهرپرسیاریهت ی یهكێكه لهو چهمكانهی ئهوه لهمرۆڤ دهخوازێت ئهخالقیانه مامهڵه بكات لهههموو شوێنو كاتێكدا
كاتێك���دا ئهمهش ن���هك تهنه���ا لهگهڵ مرۆڤهكان���ی دیدا ،بهڵكو تهنانهت لهگهڵ ژینگهو دهوروبهریدا ،ئاخر لهس���هردهمی مۆدێرنهدا یهكێك لهو مهترس���یانهی كه رووی لهمرۆڤایهتی كردووه مامهڵهكردنی نائهخالقیانهیه ،تهنانهت مرۆڤهكان نهك ه���هر لهگهڵ خ���ودی خۆی���ان دوژمننو دوژمن���كاری زێدهتر پهرهی س���هندووهو لهنێوبردنی مرۆڤه هاوشێوهكانی تری وهك خۆی لهناو دهباتو به ههموو ش���ێوازێك ئازادیو مافو رێزیان لێ سهنراوهتهوه، بهڵك���و ژینگ���هو ئهو ههس���ارهیهش كه ژیانی تێدا دهگوزهرێنێت كاولكاری تێدا ئهنجام دهداتو سروشتو ژینگهش دژی دهوهستێتهوه .ههر بۆیه ئهم بارودۆخهی مرۆڤی مۆدێرنه ژیانی تێدا دهگوزهرێنێت جێگهی ئومێد نییهو ئهمهش وایكردووه نیگهرانییهك���ی قوڵ دروس���ت ببێت بۆ بیرمهن���دانو فهیلهس���وفانی لهههم���وو گۆشهو كهنارهكانی سهرزهمینهوه. بگهڕێینهوه بۆ ئ���هو وانه مهزنهی لهو ش���یعرهوه دهس���تمان دهكهوێت ئهویش وانهی ئهخالقو مامهڵهی ئهخالقیانهیه، لهڕاس���تیدا یهكهمین خاڵێ���ك لهبارهی دهس���هاڵتهوه كه به هزرو مێشكدا گوزهر دهكات بریتیه لهوهی كه چۆن دهتوانرێت جڵهوی بگرینو چۆن سنووری بۆ دابنێین؟ رهخنهگرتن لهدهس���هاڵتو دهس���هاڵتی سیاس���ی ل���هچ رێگهیهك���هوه جێبهجێ دهبێتو دێته دی؟ ئهم���هش به گوتهی رۆش���نبیرو بیرمهندی دیار "د .سروش" ههمان روانی���نو نی���گای ئهخالقیانهیه بۆ دهسهاڵتو دهس���هاڵتی سیاسی .ئهو پێی وایه لهبهرئهوهی دهس���هاڵت گهلێك وهسوهس���هو دوودڵی دروس���ت دهكات ههربۆی���ه دادپهروهرتری���ن م���رۆڤ گهر
لهس���هر كورسی دهس���هاڵت دابنیشێتو سواری ئهسپی دهس���هاڵت بكرێت ئهوه درهن���گ یاخ���ود زوو عهدالهت���ی بهرهو ههڵدێر دهڕواتو هێواش هێواش لهدهست دهردهچێتو دهگۆڕدرێت به ستهمكاری. ههربۆی���ه لهبهر ئهو ههس���تیاریو پێگه گرنگهی دهس���هاڵت ،مامهڵهی ئهخالقیو بوون���ی تیۆریای ئهخالقی زێدهتر گرنگو پێویس���ته ،چونكه گهر مرۆڤ لهئاستی خ���وارهوهدا بێ���ت بۆ نموون���ه مرۆڤێك دهسهاڵتێكی بچوكی ههیه ،یاخود لهنێو كۆمهڵگهدا كهمت���ر جێكهوتو كاریگهری ههیه ئهوا كهمتریش جێكهوتی لهس���هر دهوروبهرو كۆمهڵگه دهبێتو لێرهش���هوه گهر كهمترین ئهخالقی���ات پهیڕهو بكات رهنگ���ه كهمترین زیان���ی لێنهكهوێتهوه، بهاڵم به پێچهوانهوه مرۆڤ تاكو توانای زۆر بێتو دهس���هاڵتی لهدهس���تدا بێت، ئهوا ههم دهتوانێ���ت زۆرترین جێكهوتی ههبێت چ به دیوی پۆزهتیڤو چ به دیوه نێگهتیڤهكهیداو ههم دهتوانێت كۆنترۆڵی زۆرترینی مرۆڤهكانی خ���وارهوهی خۆی بكات .فهیلهس���وفێكی وهكو "هابرماس" لهم روهوه بۆچوونی وایه مرۆڤهكان بهو مهعریف���هو زانینهی ههیان���ه دهیانهوێت زۆرترین كۆنترۆڵی مرۆڤهكانی دی بكهنو كه ئهمهش بهكارهێنانی زانینو مهعریفهیه به دیوه سلبیو نهخوازراوهكهیدا. گرنگترین توخمێك كه فهیلهس���وفانی سیاس���هت لهڕاب���ردووی دوورهوه تاكو ئێستا بۆ جڵهوگرتنی دهسهاڵتو دانانی س���نوور دهس���هاڵتی سیاس���ی بیری���ان لێكردۆت���هوه چهمكێكی گهورهی پیرۆزه ئهخالق���ی– سیاس���ی ب���ووهو ئهویش بریتیه له"عهدالهت" ،عهدالهت چهمكێكی گ���هورهی س���هراپاگیره ك���ه دوولق���ی "تیۆری"و "كرداری" مرۆیی لهژێر دهستو لهژێر فهرمانی���دان ئهوانیش ههردوو لقی "ئهخالق"و "سیاس���هت" دهگرێتهوه .ئهو بههاو فهزیلهتهی كه ههم حوكم لهس���هر سیاسهت دهكاتو ههمیش لهسهر ئهخالق بریتیه لهفهزیلهت���ی "عهدالهت" .لێرهدا بواری ئهوهم���ان نییه به درێژی چهمكی "عهدالهت" بناس���ێنینو باس���ی بكهین، چونكه لهڕاس���تیدا چهمكێك���ه زۆر لهوه زیاتر ههڵدهگرێت كه به چهند پێناس���هو ناساندنێك بیخهینه روو ئهمهش لهبهر ئهو مێژووه دوورو درێژهی مرۆڤایهتی لهگهڵ ئهم چهمكهو مامهڵهكردنو بهكارهێنانی وهكو بههاو فهزیلهتێكی مهزن. »»19
شوێنهوار لهكۆشی وهزارهتهكاندا شوێنهوارناس ـ نهوشیروان عهزیز لهههموو گۆی زهویدا پهی بهتاكه میللهتێك نابرێت ،ك���ه خ���ۆی زادهی رابردوویهك نهبووبێ���ت ،واته ههم���وو میللهتانی دنیا لهدهرچهیهكهوه هاتوون ،كه باووباپیرانیان پێش���تر بۆیان رۆش���نكردونهتهوهو پێیدا رۆش���توون ،پاش���ان ئ���هم كاڵوڕۆژنهی ئهوانی لێوههاتووه بهههمیش���هیی كاری لهسهركراوه ،وهك شوێنهوارو پاشماوهی دێرێن ،نهوه بهنهوه بۆیان باس���كردوون، بوهته جێگای شانازی گهلهكهیان. دیاره لهبهرهبهیانی دروس���تبوونی مرۆڤ، ئهم نیش���تمانهی لهمهڕ خۆم���ان النكهی ئهو مرۆڤه بووه ،ئیدی بهگوێرهی قۆناغه سروش���تییهكانی ك���ه ئهو مرۆڤ���ه پێیدا تێپهڕیووه ،وات���ه لهمرۆڤی (نیاندهرتاڵ) لهئهشكهوتهوه تا نیشتهجێبوونی لهالدێو نش���ینگهكاندا ،ههموو ئهمانهیش ههنوكه ی شوێنهواری ئهم میللهته وهك پاشماوه دام���اوه ،لهش���ێوهی گردو ئهش���كهوتو گوند..هتد ش���وێنهواری ب���ۆ كورد ماون، بهاڵم مانی نهمان! ئ���هوه روونه كه ناس���نامهی قهومی هیچ نهت���هوهو گهلێك دی���اری ناكرێت ،ئهگهر لهڕێگای شوێنهوارو زمانهوه نهبێت ،واته تاك���ه مۆركی نیش���تمانی ههموو گهلێك بهتایبهت لهش���وێنهوارهكهیدا ،كه ئهویش ههڵگری كهلت���ورو رهفتاری ئهو جیالنهیه كه پێكیان هێناون. چ���ۆن دهكرێ باس���ی ههوی���هی قهومی بكهی ئهگ���هر نهگهڕێیتهوه ب���ۆ رهگهزی گهل���ه دێرین���هكان كه ئ���هم میللهتهیان پێكهێنان���هوه ،واته دهبێ���ت بونیاتنانی نهتهوه ههر لهپاشماوه شوێنهوارییهكانی ئهو گهالنهوه بێ ،هیچی دی! زمانو شوێنهوار ئ���هوهی جێ���گای تێڕامان���ه لهنهبوون ی زمانی یهكگرتوو ،ی���ان ئهوهی پێیدهڵێن "ستاندهر" ئهوه دۆخی زمانهكهمانه كه چ دۆخێكی نالهباره ،ئیدی كێ بهرپرسیارهو هۆكارهكهی چییه؟ پسپۆڕانی زمان باشتر دهزان���ن ،ب���هاڵم ههر میلل���هت باجهكهی دهدات ،پاش���انیش زمانهكهی پوكانهوهی
ئهگهر رابردوو ی ئێمه وێرانبێ ئێوه نوێنهرایهتی كێ دهكهنو بۆچی لهپهرلهمان دانیشتوون!
بهخۆیهوه دهبینێت! ههرچ���ی تایبهت���ه بهش���وێنهوار حاڵ ی لهزمانی گهلهكهی باشتر نییه ،ئهو گهلهی ئێستا لهناخی ش���وێنهوارهوه ههڵقواڵوه، بهمانایهك���ی دی بهرههمی گهلهكۆنهكانو باوو باپیرانی پێش���وون ،ئای���ا تا چهند بایهخو گرنگی بهو ش���وێنهواره دێرینانه دراوه ،كه زۆرێكیان لهئاس���تی جیهانیدا ناسراوترین ش���وێنه ش���وێنهوارییهكانی دونیان. ئهدی ههن���گاوی الیهن���ی پهیوهندیدار چ بووه بۆ پاراستنی لهفهوتانو لهناوچوون، ت���ا گهیش���تووهته رادهی ئهنفالكردن���ی مێ���ژووی گهلێك ،چونكه ئ���هو پهڕانهی لهسهر گهلی كورد وهك مێژوو نوسراون، نازانس���تیترینو پڕههڵهتری���ن پهڕهكانی مێ���ژوون لهئاس���تی دونیادا ب���ۆ گهلێك، بهپێچهوانهوه لهكاڵوڕۆژنهی ش���وێنهوارو بهڵگهیشهوه دهوڵهمهندترین واڵتین لهسهر ئاستی دونیادا. بهاڵم بۆ نهتوانراوه س���ودی لێوهرگیرێ، بههان���ه ههرچیی���هك بێ���ت ،ناڕاس���ته، چونكه زۆربهی پاشماوه شوێنهواریهكانی ههرێم لهفهت���رهی فهرمانڕانی حكومهتی خۆماڵی���داو لهالیهن كهس���انی زۆربااڵی میرییهوه وێرانكراون! لهماوهی رابردوو ،لهكێش���مه كێشهكانی عێراقو ههرێمدا ،چهندان جار ههڕهشهی گهڕان���هوه ب���ۆ رای گش���تی میلل���هتو
دروس���تكردنی دهوڵهتی ك���وردی كران، جگهلهوهی لهماوهی ئهم ساڵهدا لهزۆرترین كۆنفرانسو دیمان���هو كۆنگرهی حیزبیدا، ههرالیهنهو بانگهش���هی ئ���هوهی دهكرد ك���ه بیرۆكهی دهوڵهتی ك���وردی دهخاته نێ���و كارنام���هو پهی���ڕهوو پڕۆگرامیهوهو بهش���انازییهوه چهس���پاندویهتی وهك دیسپلینی حیزبی. ئهوهی جێگای تێڕامانه ،هیچ دهوڵهتێكی ك���وردی لهنێ���وان ئ���هم بهرداش���انهی چواردهوریدا ،بههیچ كلۆجێك سهرناگرێ ئهگ���هر ههڵگری چ���وار پهی���ام نهبێت، ی���ان لهس���هر چ���وار كۆڵهك���هی پتهو دانهمهزرێنرابێ���ت ،ئهوانی���ش ئابوریهكی ش���هفاف ،دیموكراس���یهت ،ئ���ازادی، شوێنهوار. لهوانهیه پرس���یار بكرێ :بۆ ش���وێنهوار؟ چونك���ه دهبێ���ت ناس���نامهو ههوی���هی ئهو دهوڵهت���ه كوردییه لهش���وێنهوارهوه ههڵتۆقیبێت ،دیاره زۆرن ئهو میللهتانهی ههنوك���ه خۆی���ان بهڕابردویان���هوه دهبهس���تنهوهو بهو رابردوهشهوه دهژین، كهوات���ه دهبێ���ت كۆڵهكهیهك���ی گرنگی دهوڵهتی كوردی لهش���وێنهوارهكانییهوه رهگی داكوتا بێت ،چهسپاو بێت. پاش���ان ،وهك چارهس���هری ههنوكهیو بنهڕهتیش چهندین خاڵ دهخهینه بهردهم الیهنی پهیوهندیدار ئهگهر كاری لهس���هر بكرێ ،دۆخهكه بهرهوه باشتر دهبا ،چونكه ههنوكهیش ئهو دۆخ���هی لهوێرانبوون كه شوێنهوارهكانی گرتووهتهوه نهگهیشتووهته بنبهست ،دهتوانرێت كاری كاراو بهپهلهی بۆ بكرێت. پهرلهمانو شوێنهوار پهرلهمانی كوردس���تان یاسایهكی تایبهت بۆ پاراستنی ش���وێنهوارهكانی كوردستان دهربكات ،جیاواز لهوهی عێراق كه ههیه. پاشان ،سااڵنه وهك كهرتێكی نیشتمانی بودجهی بۆ دابینبكرێت بۆ كنهو پشكنینو پاراس���تنی ش���وێنه ش���وێنهوارییهكان، بۆنمونه چهند س���اڵێكه ه���هوار دهكهینو دهڵێن بودجهیهك دابنرێت بۆ سیاجكردنی گردو شوێنه شوێنهوارییهكانی بهگوێرهی
یاس���ا ،ب���هاڵم عهنای���هك دانهن���راوه! شوێنهوارهكانیش بهردهوام ههردهستدرێژ ی دهكرێته سهریانو زیاتر وێران دهبن! لهپهرلهم���ان ،لهوانهیه كهس���ی تێدانهبێ شوێنهواری تهواوكردبێت ،لهناو پهرلهمان لیژن���هی تایبهت بهش���وێنهواری كواو بۆ بوونی نییه؟ ئایا پهرلهمانتاران ئاگاداری ش���وێنهوارن؟ ههروهه���ا پهرلهم���انو بهرپرسانی ههرێم ،لهگهڵ ههموو الیهنێك دانیش���تون شوێنهوارناسان نهبێت! ئهدی ئێوه كه نوێنهری میللهتو گهلێكن كاتێك رابردووهك���هی وێران دهبێ���ت ،بۆ نایهن لهگهڵ شوێنهوارناس���ان دانیشن ،گفتۆگۆ بكهن! ئی���دی كاتی بڕیاری نیش���تمانییه وهرن باپێكهوه ههوڵبدهین ،بگهینه رێگهچارهیهك ب���ۆ ئهم دۆخه ،ئیدی تهنها یهك دوانێك نوێنهری ههموو شوێنهوارناسان نین ،كه خۆیان سهپاندووهو شوێنهواری نین! ئهگهر رابردووی ئێمه وێرانبێ ئێوه نوێنهرایهتی كێ دهكهنو بۆچی لهپهرلهمان دانیشتوون! ئ���هوهی لهههگب���هی میللهتێكدایه وهك مێژوو ،ههمووان بهدهست بهتاڵی لێیدێینه دهرهوه لهو مێژووه! شوێنهوارو دهزگایهكی سهربهخۆ ش���وێنهوار بكرێته دهزگایهكی سهربهخۆ، تهنها سهر بهئهنجومهنی وهزیران بێت ،نهك هەر ڕۆژهو بخرێته كۆشی وهزارهتێكهوه! ئهوهی تایبهت ب���هو دهزگایه زۆردهمێكه ههوڵ���ی بۆ دراوه ،بهاڵم ت���ا ههنوكه ئهو ههواڵنه بێ ئهنجام ماوهتهوه ،ئهوهی ئێمه ئاگاداربین بهربهرهكانێی حیزبی لهس���هر س���هرۆكی دهزگاكه لهنێ���وان دووالیهندا رێگره ،لهدامهزراندنی! بۆ ش���وێنهوار ئهم دهزگای���ه زۆر گرنگ���ه ،لهئهویش گرنگتر ئهوهی���ه ئ���هوهی س���هرۆكو ئهندامانی ههمووی ش���وێنهوارناس بن ،چونكه ئهو دهزگای���ه بهخهڵك���ی كۆڵ���هوارو بێجگه لهش���وێنهوارناس زهحمهته بهڕێوهببرێن، لهبهرئ���هوهی ئهزموونی كهس���انی غهیره شوێنهوارناس لهو بوارهدا زۆرن ،كه یهك تاقه كهسیان سهركهوتوو نهبوونو مایهی نهنگی بون. »»19
بیروڕا
) )336سێشهمم ە 2012/7/24
birura.awene@gmail.com
کورد پێویستی بەدەوڵەتی نیشتمانییە نەک نەتەوەیی! جیۆگرافییو ئابوورییو زمانییو کولتووریی بااڵ پێ بکەین ،بۆ ئەوەی تەواو ئامادە بێ، نەک بەو پارچە پارچەییو شیرمردەییەوە، کوردس���تانی عێراق ب���ەرەو دەوڵەتبوون ببەی���ن .لهداهات���ووی دوورو نزیکیش���دا، نەوەکان���ی ئێس���تاو ئ���ەوکات قەزاوەتی جیابوون���ە ،بەپێ���ی بەرژەوەندییەکانیان دەکەن.
کامیار سابیر بەشی دووەم کەمپەیینی بەدەوڵەتبوونی کورد پێ���ش ن���ەورۆزی ئەمس���اڵ ،میدیاکانی پارتیی و میدیا سێبەرەکانی ،کەمپەیینی دەوڵەت���ی کوردیی���ان گ���ڕدەدا ،لەهی���چ پارچەیەکی کوردس���تاندا ،ی���ەک حیزبی خ���اوەن دیس���پلینو ئیعتیب���ار ،ی���ەک ئەکادیمیستو رۆشنبیری خاوەن کرێدت، یەک میدیای پرۆفێش���ناڵ ،یەک سیاسیی عەقاڵنی���ی پەی���دا نەب���وو داکۆکیی لەو کەمپەیینە بێس���ەرەوبەرەیەی راگەیاندنی دەوڵەت���ی کوردی���ی ب���کات ،جگ���ە لەو رۆشنبیرە ناسیۆنالیس���تە کەمسەوادانەی تەکلیفی���ان لێک���راو راس���پێردران ،ت���ا بەحەماس���ی ئەکادیمی���یو ریزکردن���ی هەندێ موفرەداتی سیاس���یی ،راستەوخۆ داکۆکیی لهبۆچوونەکەی س���ەرۆکی هەرێم بکەن ،ه���اوکات کەوتنە دژایەتی ئەوانەی ناڕۆش���نییو س���ەرگەردانییەکانی ئ���ەو کەمپەیینەیان روونکردەوە. بۆچی���ی کۆدەنگیی بۆ س���ەرۆکی هەرێمو دەوڵەت���ە کوردییەکەی دروس���ت نەبوو، بەڵکو کۆدەنگیی بۆ ئەوە دروس���ت بوو، خەڵکی کوردستان شایستەی دەوڵەتێکی سەربەخۆی نیشتمانییە(نەک نەتەوەیی)؟ ئ���ەم دروس���تبوونەیش ب���ەو میکانیزمو پێوەرانەی س���ەرۆکی هەرێم نا ،بەڵکو بە میکانیزمی نیشتمانییو ئازادیی بۆ تاک تاکی هەرێم ،بە پێوەری شەفافبوونی کۆنتراکتە نەوتییە قاچاغەکان ،بەگەڕانەوەی ئیرادە بۆ ئینسانی کورد ،لەچوارچێوەی هەرێمی کوردستانو ناوچە دابڕاوەکاندا .یەکێتییو گۆڕانو ئیس�ل�امییەکانو کۆمۆنیستەکانو لیبراڵ���ەکانو رۆش���نبیرەکانی ک���ورد، نەکەوتنە ن���او ئەم مەعمەعەیەوە ،چونکە زۆرینە ،بە میت���ۆدی عەقاڵنیی تێدەگات، ئ���ەو دەوڵەت���ە کوردیی���ە ب���ۆ قازانجی حیزبێکو مێنتاڵێت���ی بیرکردنەوەی چەند س���ەرکردەیەکی ناو پارتیی���ە ،پێوەندیی لهدوورو نزیکەوە بە داوا س���ەرەتاییەکانی هاواڵتییانی کوردستانەوە نییە. هەر ئەمەش���ە وایکردووە ،پارتیی بەس هەندێ لەو ناسیۆنالیستانەی بەدەورەوە بێ کە لەڕاس���تییدا ئەوەندەی نەخوێندەوارن، ئەوەن���دە ئەکادیمیس���ت نیی���ن ،ی���ان لەباش���ترین دۆخدا بەهۆی بەرژەوەندییو چاو لەدەس���تبوونەوە ،بوونە بە دەمڕاست لهمیدیاکانی س���ێبەردا .خۆشبەختانەش، ئەو ناسیۆنالیستە ئەکادیمیستانەی کورد کە ژمارەیەکی کەمن ،جگە لەسەفس���تەی بەن���او ئەکادیمیی ،توان���ای بەرهەمێنانی دەقی فیکری���یو ئارگیومێنتی مەعریفییو سیاس���ییو کولتوورییان نییە .ئەمجارەش هەر نەخوێندەوارەکان���ی کورد ،داکۆکیی لەو نەه���جو میتۆدە سیاس���ییە دەکەن، کە س���ەرۆکی پارتیی بانگەشەی پێگرتنی دەوڵەتی کوردیی دەکات .سەرۆکی هەرێم، ئەو هەموو ئێنێرژییەی لهدروس���تکردنی
ئەم هەڕەشانەی سەرۆکی هەرێم بانگی بۆ دەدا، موغامەرەیەکی سیاسیی زۆر ناسیۆنالیستانەیەو کارەساتی زۆر سامناک بەدوای خۆیدا دەهێنێ دەوڵەتدا لههەڕەشەکردنو راگەیاندنەکاندا بەخۆڕای���ی دەدات ،بیر لەوە بکاتەوە ئەو دۆخ���ەی پێش���ووی Status quo ante هەرێم���ی کوردس���تانی چەندین س���اڵەی بەرەو ئاقاری ئینتێگرەیشنو تێکەڵبوونو ئاوێتەبوون���ی جڤاکی کوردی���ی ببردایە. چۆن هەوڵی لەباربردن���ی بەهەرێمکردنی کەرکوک���ی دا؟ دەبووای���ە لهگەڕاندنەوەی کەرکوکدا جدیی بووایە .کار بەمش���ێوەیە ب���ڕوات ،دەبێ دەیان س���اڵی ت���ر ،کورد قامکەکان���ی خۆی بۆ ئ���ەوە بتەقێنێ کە بۆچیی کەرکوکم���ان نەکرد بە کانتۆنێکی س���ەربەخۆ ،بەزۆرینەی کوردییەوە ،نەک دوای گەمەی مندااڵنەی ١٤٠بکەوین. مێ���ژوو ،تەجروبەیەک���ی زین���دووی س���کۆتالندییەکانمان دەدات���ێ ک���ە لەناو بریتانی���ای عوزم���ای ج���ارانو بریتانیای ئێس���تادا ئۆق���رەی گرت���ووەو زۆرین���ەی س���کۆتالندییەکانیش پێکەوەژیانی���ان لهجیابوونەوە پێ باشترە .بەدەنگەوەهاتنی زۆرینەی کوردەکانی عێراق لههەنووکەدا بۆ جاڕدانی دەوڵەت ،کارێکی مەحاڵە ،چونکە نە ئیجماع هەیەو نە هەرێمی کوردستانیش یەک زۆنی سیاسییو جیۆگرافییە ،بەڵکو بەکردەوە کوردس���تانی عێراق ،دەسەاڵتی پارتی���یو یەکێتی���یو حکومەت���ی بەغداد کۆنترۆڵیان کردووە .ئەم هەڕەش���انەو ئەو جیابوونەوەی���ەی س���ەرۆکی هەرێم بانگی ب���ۆ دەدا ،موغامەرەیەکی سیاس���یی زۆر ناسیۆنالیستانەیەو کارەساتی زۆر سامناک بەدوای خۆی���دا دەهێن���ێ .جیابوونەوەی کوردستان لەعێراق ،جگە لهزۆنی پارتیی زیاتر یەک شوێنی تر لهگەرمیانو کەرکوکو س���لێمانیی ناگرێتەوە ،تەنان���ەت هەموو ناوچەکانی هەولێرو بادینانیش ناگرێتەوە. ئیتر ئەم هەڵپە سیاسییو ناسیۆنالیستییە بۆچییو بەقازانجی کێ؟ م���ن الیەنگریی ئەوە نیم کە کوردس���تان لهعێراقدا ،تاس���ەر خڕبکەین���ەوە ،بەڵکو دەبێ لەئێستادا ئینتیگرەیشنی سیاسییو
رۆڵێ تورکیە لهبنیاتنانی ئیمارەتێکی عەشایەریی کوردییدا دوای تەنگ���ژە ئابوورییەکان���ی تورکی���ا لهکۆتایی نەوەتەکانی سەدەی رابردوودا، تورکی���ە زۆر بەگوژمەوە ئ���ەو قەیرانەی تێپەڕاند ،ل���ەم قەیرانە قووڵە ئابوورییەی سێ چوار س���اڵی رابردووش���دا ،گەشەی ئابووری���ی تورکیە ،زۆر خ���او نەبووەوە. هەنووک���ە تورکیە ،هەن���اردەی ئابوورییو کولتووریی بۆ باڵکانو ئاسیای ناوەڕاستو ئەفریق���ا لەبرەودایەو س���ەرمایەگوزاریی کۆمپانی���ا زەبەالحەکانی تورکیە ،ژمارەی زۆر گ���ەورە ریکۆرد دەک���ەن .هەموو ئەم گەشەکردنانەش پێویستیی بە دابینکردنی وزەو کانزای خاوە ،هەرێمی کوردستانیش باش���ترین ش���وێنێکە کە تورکیە دەستی بگاتێ. ئەمێریکا لەس���ەردەمی "هاری ترومان"دا، دوای شەڕی جیهانیی دووەم ،دۆکترینێک بەناوی���ەوە داه���ات ،ناون���را (دۆکترینی ترومان ،)Truman Doctrine -ناوەڕۆکی ئەو دۆکترینە یارمەتییدانی یۆنانو تورکیە بوو لەڕووی س���ەربازییو ئابوورییەوە ،بۆ ئەوەی نەکەونە ناو فەلەکی س���ۆڤێتەوە. تورکی���ەی ئێس���تا ب���ۆی هەی���ە هەمان میکانیزم پێڕۆ بکات ،بۆ دوورخستنەوەی هەرێمی کوردس���تان لەهەژموونی ئێرانو ش���یعە ،لەهەمان کاتیش���دا راکێش���انی بەالی جیهانی س���وننەو خۆیدا .پرسیاری س���ەرەکیی لێرەدا ئەوەی���ە ،ئایا هەرێمی کوردستانی عێراق ،بەیەکپارچەیی لهدیدی تورکیەدا جێکەوت بووە؟ ئایا لهشڵەژانی باری سیاس���یی عێراقدا ،ب���ە موبارەکەی پارتیی ،بادینانو هەولێری ژێر دەسەاڵتی پارتیی بەتەنیا بەرەو ئیمارەتبوون دەڕۆن، یان کەرک���وکو س���لێمانییو گەرمیانیش لەخ���ۆ دەگ���رێ؟ ئەگەرێک���ی زۆر هەیە، ئەو ئیمارەت���ە کوردییە ب���ۆ دابینکردنی وزەو کۆنترۆڵکردن���ی ن���ەوت ،کەرکوکو بەش���ێکی زۆر لەخاکی لی���وای کەرکوکی جاران لەخۆبگرێ ،بەاڵم لەهەر ئەگەرێکی وڕێنەی ئەکادیمییو سیاسییش���دا بێ ،بە بێ ئیجماعی سیاسییو کۆمەاڵیەتیی ،ئەمە خۆخوکوژییەکی رادیکااڵنەی سیاس���ییەو، خراپ بەکوردەوە دەدات. کاتێ تورکیە ویستی دەخالەت لهقوبرسدا ب���کات ب���ە بیان���ووی پاراس���تنی کەمە نەتەوەی تورکەوە ،نامە پڕ لەهەڕەشەکەی جۆنسۆن سەرۆکی ئەمێریکا ،نەک بەهەند وەرنەگیرا ،بەڵکو دواتر تورکیە بەکردەوە دەخالەتی سەربازیی کردو تا هەنووکەش بۆی چووەتە س���ەر .کەوات���ە دەخالەتی س���ەربازیی تورکیە لهه���ەر ئاڵوگۆڕێكی عێراقو ناوچەکەدا ،ئەو ئەگەرە سیاسییە
ئاسایشی نەتەوەیی یان لێکترازانی نەتەوەیی مەریوان وریا قانیع ،ئاراس فەتاح
بەشی دووەم جارێکی تر رۆڵی یەکێتی لهتاکڕەوبوونی پارتیدا ئاش���کرایە ئ���ەوەی ئەمڕۆ ب���ە کردەوە حوکمی کوردس���تان دەکات ،ئاراستەی سیاسەتی کوردی دەکاتو دەستنیشانی پەیوەندییەکان���ی هەرێم ب���ە دەرەوەی هەرێمەوە دەکات ،پارتییە .پارتی زۆربەی ه���ەرەزۆری دەزگا گ���ەورەو گرنگەکانی حوکمڕان���ی لەدەس���تدایەو بەدەگم���ەن پایەیەک لهپایە سەرەکییەکانی دەسەاڵت دەدۆزینەوە لەژێر رکێفی پارتیدا نەبێت، یان پارتی گەمەکەری ژمارە یەک نەبێت لەناوی���دا .ئەمڕۆ پارتی ن���ەک تەنها برا گەورەی���ە ،بەڵکو ل���هدوای هەڵبژاردنی پەرلەمان���ی ٢٠٠٩و خۆپیش���اندانەکانی ١٧ی ش���وباتەوە ،لەسایەی ”رێککەوتنی س���تراتیژییدا“ یەکێت���ی نیش���تیمانی کوردس���تانی تووش���ی بێدەنگب���وونو بێهەڵوێستیو تەسلیمبوونێکی ستراتیژی کوش���ندە کردووە .یەکێتی لەئێس���تادا نەک ش���ەریکی پارتی نییە لهدەسەاڵتدا، بەڵکو بووە بە هێزێکی دەس���تەمۆکراوو گوێڕایەڵی پارتی لهدەستنیشش���انکردنی هێڵ���ە ه���ەرە س���ەرەکیو گرنگەکان���ی سیس���تمی حوکمڕان���ی لهکوردس���تاندا. درێ���ژەدان بەم ش���ێوازە له”رێککەوتنی ستراتیژیی“ ،درێژەدانە بەو هەیمەنەیەی پارت���ی کە ب���ەرەو ئەوەدەچێت ببێت بە هەیمەنەیەک���ی ترس���ناک .مەس���ەلەکە لهبنەڕەت���ەوە پەیوەن���دی بە خراپی یان ناخراپ���ی پارتییەوە نییە ،مەس���ەلەکە پەیوەن���دی بە رێگەدانە بە گردبوونەوەی
ئ���ەو هەم���وو دەس���ەاڵتە بێچاودێرییە لەدەس���تی هێزێک���دا ،وردت���ر بدوێی���ن لەدەستی خێزانێکدا .واتە کەڵەکەبوونی دەسەاڵتێکی بێسنوور ،بەبێ بوونی النی هەرەکەم���ی میکانیزمێکی تەندروس���تی چاودێریکردنی ئەو دەسەاڵتە .ئێمە رامان وایە کۆبوونەوەی ئەو هەموو دەس���ەاڵتە لەدەس���تی پارتی یان هەر هێزێکی تری کوردس���تاندا ،لهغیاب���ی النی هەرەکەمی چاودێریکردنو لێپرس���ینەوەی یاساییدا، دیاردەیەکی زۆر ترسناکە .ئەوەی ئەمڕۆ ئەو هەلومەرجە نایاس���اییو پڕگەندەڵیو مۆنۆپۆلکردنەی دروس���تکردووەو ئەوەی ئەو هەموو دەسەاڵتەشی لهدەستی چەند کەسێکی خزمی یەکتریدا کورتکردۆتەوە، دۆخی گۆڕانی پارتییە بۆ تاقە گەمەکەری سیاس���یو تاق���ە بک���ەری رووداوەکان. بەباوەڕی ئێمە رێگرت���ن لهبوونی پارتی بەهێزێک���ی دیکتاتۆر ئەرکی سیاس���یو ئەخالقی سەرش���انی هەموو ئەو کەسو هێ���زە سیاس���یو کۆمەاڵیەتییانەی���ە، بەئەندامان���ی پارت���ی خۆش���یانەوە ،کە نایانەوێت کۆمەڵ���گای ئێمە جارێکی تر ژەهری دیکتاتۆرییەت بچێژێت ،دیکتاتۆری دەرەک���ی نا ،دیکتاتۆرێک ئەمجارەیان بە کوردی قسەبکاتو بەناوی کورد خۆیەوە بدوێت. یەکێک لههەنگاوە سەرەتاییە گرنگەکانی ئ���ەم رێگرییەش لەمڕۆدا ب���ە وازهێنانی یەکێتی دەستپێدەکات لەو تەسلیمبوونە س���تراتیژییە بە خواس���تەکانی پارتی بۆ کۆنترۆڵکردنی جومگە هەرەس���ەرەکیو گرنگەکان���ی دەس���ەاڵت .یەکێتی بیەوێ ی���ان نەیەوێت ئەمڕۆ ب���ووە بەو هێزەی لەپاڵ بەهێزکردنێکی نابەرپرس���یارانەی پارتیدا ،ی���ەک لەدوای یەک کۆڵەکەکانی
دیموکراس���ییەت تێکدەش���ێنێتو ب���ەم ستراتیژەش���ی وێرانەیەکی سیاس���یی بۆ کوردستان دروستدەکات .دەرچوون لەژێر سێبەرەکانی پارتی مانای گەڕانەوە نییە بۆ هەلومەرجی شەڕی ناوخۆو پێکدادانی چەکداری ،هیچ ک���ەسو الیەنێک ئەمەی ناوێت ،بەڵکو هەوڵدانە بۆ دروستکردنی دۆخێکی سیاسی نوێ کە تیایدا دەسەاڵت بەشێوەیەکی دادپەروەرانە دابەشبکرێتو ب���ە میکانیزم���ی دیموکراس���ییانەش چاودێریبکرێ���ت .پێدەچێ���ت یەکێت���ی خۆش���ی بووبێ���ت ب���ە قوربان���ی ئ���ەو ئایدیۆلۆژی���ا ”شکس���تباوەڕیی“یەی کە لەس���ەرەتای ئەم نووسینەدا باسمانکرد، چونکه دەش���ێت ئەو بۆچوونە نادروستە تاوەکو ئێستاش لەناو ئەم هێزەدا برەوی هەبێت کە دەڵێت :گ���ەر لەگەڵ پارتیدا رێکنەکەوی���ن دەبێ���ت ش���ەڕی لەگەڵدا بکەین .دەرچوون لەم دۆخە هەنگاوێکی گرنگی سەرلەنوێ داڕشتنەوەی نەخشەی سیاسیی کوردستانو رێگرییە لەو پرۆسە ترس���ناکەی کەڵەکەبوونی دەسەاڵتەکان لهدەستی چەند کەسێکی کەمی پارتیدا.
دواسەرنج بە بۆچوونی ئێمە ،سەرچاوەی سەرەکی مەترسییەکان لهپرۆسەی سیاسیی ئەمڕۆی کوردستاندا تەنها تەرخانکردنی زۆرینەی داهات���ی واڵت نییە بۆ بواری ئاس���ایشو پێشمەرگەو پۆلیسو دەزگا نهێنییەکانی ت���ر ،بەڵک���و کەڵەکەبوونی دەس���ەاڵتو کولتووری چاودێرینەکردنی دەس���ەاڵتە، کە پارت���یو یەکێت���ی بەرهەمیانهێناوەو دەشیانەوێت بیکەن بە مۆدێلێکی ئاساییو باوی سیاسەتکردن .ئەوەی لەسەر هێزە ئۆپۆزیس���یۆنو ناڕازییەکانی کۆمەڵگای
زیاتر رەواجی هەیە کە تورکیەو ئەمێریکا بەقازانجی سیاسەتەکانی خۆیان ،هەر بەاڵو سیاسەتێک بەس���ەر هەرێمی کوردستاندا بس���ەپێنن ،ب���ۆی هەی���ە س���ەربگرێ، بەتایب���ەت پارتیی ل���ەو ئیمارەتەدا رۆڵی پێ بدرێ .ئەگەر ئەم پرۆسێسانە ناوبنرێ دامەزراندنی دەوڵەت! ،ئەوە بەدڵنیاییەوە لەباربردنی ئەو دیفاکتۆ سیاسییەش���ە کە بوونی هەیە.
پێترۆڵیۆمو شەڕی ئەهلییو ئیقلیمیی لەزۆرب���ەی واڵتان���ی س���ێو دواکەوتووی جیهاندا ،نەوت بووەتە مایەی سەرئێش���ەو شانگرانییو ش���ەڕو وێرانیی .بزوتنەوەی ئاچ���اکان()Aceh س���ەربەخۆیی لهئەندەنوزیا ،کۆم���اری ددانپێدانەنراوی بیاف���را Biafraل���ه١٩٦٧ەوە بۆ ١٩٧٠ لهنایجیری���ا ،ش���ەڕی س���ەروەریی نەوت لهس���ودانی ئیسالمییو کریس���تیانەکانی خوارووی سودان ،ئەنگۆال له١٩٧٥ەوە بۆ ،٢٠٠٢شەڕی کۆنگۆ ...تاد ،نموونەیەکی زەق���ی بەاڵی نەوتن بەس���ەر خەڵکی ئەو واڵتانەوە .ئایا نەوتی هەێمی کوردستان، دەبێت���ە خێروبێر بۆ گەالنی کوردس���تان، یان تەنی���ا بۆ هەندێ بنەماڵەو کۆمپانیای گەورە دەبێو خوێنو ماڵوێرانییەکەیشی، گەالنی کوردستان باجەکەی دەدەن؟ کەس ئومێ���د ناکات ئەو دەوڵەت���ەی لههەرێمی کوردستاندا بەشەفاعەتی تورکیە دروست دەبێ فاش���یل ببێ ،بەاڵم رێگریینەکردن لهموغامەراتی ناسیۆنالیستییو عەقڵیەتی عەش���ایەرییو حەماس���ەتی کوردایەتیی چەند س���ەرکردەیەک ،کارەساتی مرۆییو سیاسیی بەدوای خۆیدا دەهێنێ. کارێکتەرەکانی دەوڵەتی فاش���یل Failed Stateلهالیەنە کۆمەاڵیەتییو سیاس���ییو ئابوورییەکەیدا خڕ دەبێت���ەوە .دەوڵەتی کوردس���تان ب���ە س���ادەترین چەمک���ی "سەرکەوتوو" وەک ماکس وێبەر پێناسی دەکات ،توان���ای مۆنۆپۆلکردنی هێزێکی فیزیکی���ی ش���ەرعیی لەچوارچێ���وەی سنوورەکەی خۆیدا دەبێ هەبێ .ئەم هێزە عەسکەرییە نیش���تمانییە ،خوێندکارێکی بنەڕەتیی���ش ،دەزانێ بوونی نییە ،چونکە ئەجێندای تایەفییو حیزبییو بنەماڵەیی، کون���اودەری هەم���وو بەه���او مۆڕاڵ���ە نیش���تمانییەکانی ت���اکو چڤاکی کوردیی ک���ردووە .لهب���اری دیفاکت���ۆ de-factoو دیژۆریش���ەوە ( de-Jureبەگوێ���رەی یاس���ا ،یان وەک م���اف) ،کوردس���تانی عێراق ،ل���ەڕووی سیاس���ییەوە بەکردەوە دەتوان���ێ ئەم مافانە پێ���ڕۆ بکات ،ئەگەر دەس���تەجەمعییەکی نیش���تمانیی لەگەڵدا ب���ێ ،بەاڵم ئای���ا بە کۆنتراکت���ی نەوتیی نێوان عەش���یرەتێک یان حیزبێکو هەندێ کۆمپانیای چاوچنۆکی تورکیی ئەم وشکە کەڵەکی بە دەوڵەتبوونە سەر دەگرێ؟ لهئاس���تی دەرەکییش���دا ،ئەجێن���دا ش���اراوەکانی ئەمجارەی تورکیە لەس���ەر پێكهێنانی ئیمارەتێک لەس���ەر بەش���ێک لهخاکی هەرێمی کوردس���تاندا ،زۆر لەوە گەورەترە کە دیدە کراوە. »»19
ئێمە پێویس���تە ،رێگرتنە لهپەلکێشانی ئەو دۆخی شکستباوەڕییە بۆناو شێوازی بیرکردنەوەو س���ایکۆلۆژیاو لەوێش���ەوە ک���ردەی سیاس���ییان .ئەم���ەش تەنه���ا لەڕێگای خۆڕێکخس���تنو دروس���تکردنی رووداوو ملمالنێ���ی مەدەنیی بەردەوامەوە ئەنجامدەدرێ���ت دژ ب���ە جێبەجێکردنی پ���رۆژەی کەڵەکەبوون���ی ئ���ەو هەم���وو دەسەاڵتە لهدەستی بازنەیەکی بچووکدا. بەڕای ئێمە ئۆپۆزیس���یۆن دەبێت لەمڕۆ بەدواوە تا ئەو شوێنە بڕوات کە بایکۆتی تەواوی هەموو پرۆسەی سیاسیی بکات، ئەوس���ا لهپەرلەمان بێت یان لهدەرەوەی پەرلەماندا .لەم رێگایەش���ەوە فش���اری راس���تەوخۆی ئەخالقیو سیاسی لەسەر دەس���ەاڵتداران دروس���تبکات بۆ رێگرتن لەم پرۆس���ەی شکس���تهێنانە سیاسییە بەردەوام���ەی کە ئەم دەس���ەاڵتدارێتییە بۆ ئۆپۆزیس���یۆنی بەرهەمهێن���اوە .ئەو بۆچوونە راس���ت نییە کە دەسەاڵتداران لههیچ ناترس���نو باکیان ب���ە هیچ نییە؛ ئەوان لهپرنس���یپەکانی دیموکراس���ییو لەو هێزانە دەترس���ن ک���ە بەرگریی لەو پرنس���یپانە دەکەن .راس���تیی ئەوەیە، ترس���ی گەورەی ئ���ەم هێزان���ە بریتییە لهلەدەستدانی ئەو سامانو بەرژەوەندییە گەورانەی���ان ،بۆیە ناچارن دانوس���تاندن لەسەر یاساو رێساکانی ملمالنێ بکەن. تێبینی :خوێنەرانی بەڕێزی رۆژنامەی ئاوێنە ئاگادار دەکەینەوە کە لەژمارەی پێشودا بەهۆی هەڵەیەکی هونەرییەوە لەکۆتایی بەشی یەکەم نوسرابوو بۆ ل 19بەبێ ئەوەی دابنرێت ،ئەم نوسینەی سەرەوە بەشی دووەمی بابەتەکەیە.
13
هیوا ئاراس فەتاح "هی���وا" لهدێرزەمان���ەوە بابەتێکی گرنگی ب���وونو بیرکردنەوەی مرۆڤ���ە" .ئێلپیس" خوداوەندی "هی���وا" بوو الی یۆنانییەکان، کە خوایەک���ی مێینە ب���وو .چەمکی هیوا الی یۆنانیی���ەکان ئ���ەو چاوەڕوانیی���ە دووفاقەیی���ە بوو بۆ دواڕۆژ ،کە دەش���ێت باش بێ���ت یان خراپ .هی���وا یەکێکە لەو بابەتە جەوهەرییانەی کە مرۆڤ بەردەوام ب���ەدوای تێگەش���تنو روونکردنەوەی���دا گەڕاوە ،سەرەتاکانیش���ی لهئەفسانەکاندا بەدیدەکەین. ئەفسانەی "س���ندوقەکەی پاندۆرا" یەکەم چیرۆکی س���ەرهەڵدانی بابەت���ی "هیوا"یە لەمێ���ژووی مرۆڤایەتی���دا .بەپێ���ی ئ���ەم ئەفسانەیە( ،پاندۆرا) یەکەم ژن بوو لەسەر زەوی کە لەالیەن (زیۆس)ی خوداوەندەوە لهئاوو خاک دروستکرا .ئەم ژنە بەچەندین کاراکت���ەری جیاوازو ناکۆک خەس���ڵەتڕێژ کرابوو ،لەوان���ە جوانی���ی ،هونەرمەندی، بەدیو فێڵب���ازیو ..هت���د .گەورەئەدیبی یۆنانی (هێزی���ۆدۆس) رای وایە کە زیۆس ئەم "بەاڵ جوانە"ی ناردە سەرزەوی بۆئەوەی سزای (پرۆمیسیۆس) بدات ،چونکه نهێنی ئاگری لهخوداوەندەکان دزیو مرۆڤی فێری هونەری ئاگرکردنەوە ک���رد .پاش ئەوەی زیۆس پاندۆرای ناردە سەر زەوی ،هەوڵێکی زۆری دا تا السی پرۆمیسیۆس بدات ،بەاڵم پرۆمیس���یۆس لەوە زرنگتربوو بچێتە ژێر باری خواس���تەکانی پاندۆراوە .دەرئەنجام (ئێپیمیس���یۆس)ی ب���رای پرۆمیس���یۆس ح���ەزی لهپاندۆرا ک���ردو زەماوەندیانکرد. زیۆس لەڕێگای نوێنەرێکی���ەوە دیارییەک لەشێوەی س���ندوقێک دەنێرێت بۆ هەردوو تازەهاوسەر .گەرچی پرۆمیسیۆس براکەی لهمەترسی کردنەوەی ئەو دیارییەی زیۆس ئاگاداردەکاتەوە ،ب���ەاڵم لەدوادەرئەنجامدا پان���دۆرا (هەندێک س���ەرچاوەش دەڵێن ئێپیمیس���یۆس) س���ندوقەکە دەکات���ەوە. بەکردنەوەی س���ندوقەکە هەرچی بەدییو خراپەکارییو نەخۆشیی هەیە ،دەردەچنو بەس���ەر زەویو لەناو مرۆڤدا باڵودەبنەوە. س���ەرچاوەی ئەم نەهامەتییانەی مرۆڤیش دەگەڕێن���ەوە بۆ کردن���ەوەو باڵوبوونەوەی نهێنییەکان���ی ن���او ئ���ەو س���ندوقە. ئەفس���انەکە باس لەوەدەکات پێشئەوەی "هیوا"ش لهس���ندوقەکە دەرچێت ،پاندۆرا فریایدەکەوێتو س���ەرەکەی دادەخاتەوە. بەپێی ئەو ئەفس���انەیە ،وێناکردنی ژیانی س���ەر زەوی پێش کردنەوەی س���ندوقەکە بەهەشتئاسا بووە؛ مرۆڤەکان لەسەر زەوی بێ کێشەو نەخۆش���یو بەدیی لەگەڵیەکتر دەژی���ان ،ب���ەاڵم ل���ەدوای کردن���ەوەی سندوقەکەوە ،سەر زەوی دەبێت بە شوێنی ب���ەاڵو نەخۆش���یو بەدیی .س���ندوقەکەی پاندۆرا چەندە هێمایەکە بۆ لەدەس���تدانی بەهەشتی س���ەر زەویو سەرهەڵدانی ژانو دەردو ش���ەڕ ،ئەوەن���دەش رەمزێک���ە بۆ حەزێکی گ���ەورە بۆ زانینو کەش���فکردنی نهێنی .دیارە لههەم���ووی گرنگتر بۆ ئەم نوسینە ،بابەتی هیوایە .هیوا تاکە شتێکە ک���ە لەناو س���ندوقەکەدا ماوەت���ەوە ،هەر بۆیە ش���تێک نییە لەبەردەس���تماندا بێت، ش���تێک نییە زێدەڕۆیی یان کەممەسرەفی تێدابکەین ،دۆخێ���ک نییە کورتخایەن یان درێژخایەن ،شتێک نییە شوێنێک تووشی بێتو شوێنێکی تر لێی بێبەری بێت .هیوا ل���ەو رۆژەوە دەبێت بە دۆخێکی گەردوونی ناو بوونی مرۆییم���انو بەبێ ئەو ناتوانین بژین یان النیکەم وەکو مرۆڤ بژین ،چونک ه مرۆڤ بوونەوەرێکە پڕخەونو چاوەڕوانیو یۆتۆپیایە. ئەم یۆتۆپیایە دەبێت بە بەشێک لهدونیای فەلسەفیو تێگەشتنی ئایینی .لەسەردەمی ئەرستۆوە گفتوگۆ لەسەر ئەوە دەکرێت کە هی���وا چەندە خویەکی پۆزەتیڤەو بەرامبەر ب���ە چاوەڕوان���ی عەقاڵن���یو وەهمگەرایی دەوەستێتەوە. دی���ارە الی هەردوو بیرمەند (هیس���یۆد)و (ئاش���یلۆس) ،هیوا خۆی بەشێک بوو لەو بەدییەی کە زیۆس���ی خوداوەند دەیویست ئینسانی پێ تووش بکات .واتە لەجەوهەرد هیوا ئ���ەو کاتە دەبێت بە ش���تێکی باش کە پاندۆرا سەری س���ندوقەکە دادەخاتو ناهێڵێت وەک���و نەهامەتییەکانی تر لەناو مرۆڤایەتیدا باڵوبێتەوە .پێدەچێت لەدوای ئ���ەم چیرۆکەوە خودی هی���وا بووبێت بە هێ���زی دڵنەواییکردنی ژیانی بەدی مرۆڤ، چونک��� ه هیوا تاکە دۆخێک���ی رۆحییە کە لەناو ئەو هەم���وو نەهامەتییەدا بۆ مرۆڤ مابێتەوە ،تاکو دڵی بە دونیا خۆش بێت. بابەت���ی هی���وا لهئایینیش���دا دەبێ���ت بە دونیای چاوەڕوانکراو ،بە ش���وێنی موعود، بەو بەهەش���تەی کە پەیمانی تێداژیانمان پێدەدرێت ،بەمەرجێ خودا لەس���ەر زەوی نائومێدنەکەی���ن .لێ���رەوە خوداپەرس���تی
دەبێ���ت ب���ە رێهیوای���ەک بۆ گەش���تن بە رزگاربوون ،بە رووناکییو پاکبوونەوە .بۆ گەش���تن بەم دۆخەش دەبێت گوێڕایەڵیی بێمەرجی ئینس���ان بۆ خودا لەسەر زەوی ئامادەبێت ،واتە بوونی بڕواو ئیمان .بەبێ بوونی ئیمان ئینس���ان لههی���چ ئایینێکدا هی���وای ئەوەی نییە بچێتە بەهەش���تەوەو بگات بەو شتانەی کە پەیمانی پێدراوە لەو دونیادا بیدرێتێ یان بیانگاتێ. س���ەیر نیی���ە ک���ە لێکچوونێک���ی زۆر س���ەرنجڕاکێش لەنێوان پان���دۆراو حەوادا ببینینەوە .هەردوکیان لەالیەن خوداوەندەوە لەب���ەر خات���ری پیاوێک دروس���تدەکرێن، هەردوکیان خاوەنی ژیریی���ن ،یان "هێزی شەیتانی" ئەوەیان تێدایە هاوسەرەکانیان قەناعەتپێبکەن کە نهێنییەکان کەشفبکەن، نهێنی���ی خواس���تی گەورەی ئینس���ان بۆ زانینو سەرپێچیو پێکوڵکردنی بڕیارەکانی خوداو سەرکێشیکردن لەناو بووندا .مرۆڤ بەم کردەیە دوو هەاڵوێردی لەبەردەمدایە، یان ئەوەتا لەسەر زەوی بەدوای بەهەشتی خۆیدا دەگەڕێتو دروستیدەکات ،یان هیوای ب���ەوە هەیە کە پاش مردنی بگەڕێتەوە ناو ئەو جیهانەی کە لێی دەرکراوە. لهه���ەردوو حاڵەتەک���ەدا رۆڵ���ی ژن زۆر کاریگەرەو پڕە لەدەالالتو مانای رەمزیی، کە ئێرە جێگەی باسی نییە ،بەاڵم ئەوەی ب���ەالی من���ەوە سەرنجڕاکێش���ە ئەوەی���ە ک���ە لهئایینەکاندا پیاو دەبێت���ە ئامانجی نەعلەت���ی خوداوەند ،چونک��� ه بڕوا بە ژن دەکات ،هەرئەمەش���ە وادەکات ک���ە جگە لهپاڕان���ەوەو پەش���یمانییو داوایلێبوردن ب���ۆ خەتاکان���یو ...هت���د رێچارێکی تری نەبێت ،تاک���و بگەڕێتەوە بۆ بەهەش���ت. لهئەفس���انە یۆنانییەکانیش���دا گەرچی ژن دووب���ارە دەبێتەوە بەو بوون���ەوەرەی کە خ���ودا دروس���تیدەکات ب���ۆ خەتاکردن، لەهەمانکاتیشدا ئەو بوونەوەرەیە کە هیوا ب���ۆ مرۆڤایەت���ی بەرهەمدەهێنێت ،هیوای ئەوەی کە کینەو ک���ردەی خوداوەندەکان نەتوانن حوکمی رەها بەسەر کردەو بوونی مرۆییمان���دا بدەن ،بەڵک���و ئێمە دەتوانین ببین بە سەروەری ژیانی خۆمانو دەتوانین بە ئیرادەی خۆمان بەختەوەریو ئاش���تیو خۆش���گوزەرانی لەس���ەر ئەم گۆی زەوییە دروستبکەین. هی���وا ئ���ەو هێزەی���ە ک���ە هەمووم���ان دەگەڕێنێت���ەوە ب���ۆ ناو ژی���انو پەیمانی ئەوەمان دەداتێ کە دواڕۆژ باشتر دەبێت. گەر الی (کارل یاس���پەرس)ی فەیلەسوف "بێهیوایی دۆڕانێک���ی چاوەڕوانکراو" بێت، ئ���ەوا "هیواداریی" الی فەیلەس���وفی هیوا (ئێرنس���ت بلۆخ) دەبێت بە پێشبینییەک بۆ چاوەڕوانییەکان ،دەبێت بە پرنس���یپی ژیان .ئ���ەو رای وایە کە ئێمە لهجەوهەردا ناتوانین تەنها لەڕێگای زانینو کردەکانەوە لهمرۆڤ بگەین ،بەڵکو دەبێت لهشوێنێکی تریش���دا بەدوای مرۆڤدا بگەڕێین ،ئەویش هیوایە .م���رۆڤ بوونەرەوەرێکی یۆتۆپییە، هەر ئەمەشە وایلێدەکات هێزو چارەنووسی لهپێش���بینییەکانیدا بەرجەس���تەبێت ،کە ئەویش گۆڕانو باشتربوونی ژیانە .مژدەی بەخت���ەوەریو نەمریی ئ���ەو هیوایەیە کە خوداوەن���دەکان بە مرۆڤی���ان داو لەدوای نیشتەجێبوونیش���ی لەس���ەر زەوی خۆی خەبات���ی جێبەجێکردنی���ان دەکات ،واتە دروستکردنی بەهەشت لەسەر زەوی. بلۆخ بە چەند پرس���یارێک دەس���تدەکات بە پرۆژە گەورە فەلس���ەفییەکەی لەس���ەر "پرنس���یپی هیوا" .ئەو دەپرس���ێت ئێمە کێین؟ لهکوێوە هاتووین؟ بۆ کوێ دەچین؟ چاوەڕوانی چینو چ���ی چاوەڕێماندەکات؟ لەم پرۆژەیەیدا بەگژ هەموو ئەو سیستەمە فیکرییە وەس���تاوانەدا دەچێتەوە کە هیوا بێهی���وا دەکەنو ئی���ش لهخەونی گەورەی مرۆڤدا دەکات بۆ گەش���تن بە مەملەکەتی ئازادی .هیوا بۆ بلۆخ حەزێکو شەیداییەک نییە بۆ ش���تێک ک���ە نیی���ە ،بەڵکو هیوا جەغدکردنەوەیە لەس���ەر ئینسانبوون کە هێش���تا جێبەجێنەبووە ،لهدۆخی نامۆییو بێشوناسیدا .هیوا س���ەرچاوە لهشتێکەوە ناگرێت ک���ە نییە ،بەڵکو وێنای ئێمەیە بۆ ئەو شتەی کە دروس���تدەکرێت .نائومێدی الی بل���ۆخ وابەس���تەی بێهیوای���ی نییە، چونکه س���بەی لەمڕۆدا دەژیو مرۆڤەکان بەردەوام چاویان لهدواڕۆژە .بەم چەش���نە هیوا خواس���تێکە لهدۆخ���ی بەبوونکردنی خۆیدا دەژی .ئەم خواستەش خەسڵەتێکە کە هەموو مرۆڤ���ەکان بێجیاوازیی هەیانە. بل���ۆخ ئ���ەو فەیلەس���وفەیە کە دەش���ێت وەک���و پێغەمبەرێکی رۆحیی مارکس���یزم تەماشابکرێت ،چونک ه ئینسان تەنها وەکو م���ادە نابینێ���ت ،بەڵکو وەک���و رۆحیش. گەر پێغەمب���ەرە دینییەکان نەمریی مرۆڤ لهنیش���تەجێبوونی لەو دونیادا ببینن ،ئەوا بۆ بلۆخ نەمریی مرۆڤ لهبەرجەستەبوونی هیواکانیدایە لەناو مێژوو.
14
بیروڕا
) )336سێشهمم ه 2012/7/24
دهینوسێت
ئهفسانهی :تورکیا وهک دهروازهی ئێمه تورکیا لهخهیاڵی سیاس���ی کوردستاندا پێگهیهکی ئاڵۆزی ههیه ،رۆڵێکی ئاڵۆزتر، کاریگهرییهكی زۆر ئاڵۆزتر .تورکیا وهها دهبینرێت ک���ه دهروازهی ئێمهیه بهرهو کهنارهکانو ئهوروپاو رۆژئاوا .ئهم پێگهیه وهه���ا وێنادهكرێت که بنهم���ای بوونی ئێمه بێت .نهک تهنها بوونی سیاس���ی، بهڵک���و بوونی وج���ودی .گ���هر تورکیا دهروازهم���ان لێداخات ئێمه لهبرس���اندا دهمرین .ئهم دیدان���ه بهتایبهت لهالیهن ئهوانهوه ههمیشه دووپات دهكرێنهوه که دهترسن باس لهسهربهخۆیی کوردستان بکهن .کهواته ،بهپێی ئهم دیده :ئازادی ئێمه یان���ی مهرگی ئێم���ه .لهبهرامبهر سهربهخۆیی کوردستاندا زۆرینهی کورد خهس���ێنراون .پهیوهندی خهسیو لهگهڵ ئهو بابهتهی که بهرامبهری خهس���ێنراوه پهیوهندییهک���ی پ���ڕ ههڵچ���وونو دوور لهعهقڵو پڕ لهعاتیفهیه. ئ���هو دیدانهی بهرامب���هر تورکیا ههن لهئاگایی گشتیو سیاسی کوردیدا زۆربهیان ههرگیز بیریان لێنهكراوهتهوه ،نهكراونهته بابهت���ی تێڕامان ،ههڵنهس���هنگێنراون، نهبوونهت���ه تیمای ئهکادیمی .ئهم دۆخه وههایکردووه تێگهیش���تنهکان لهخهیاڵی سیاس���یو گش���تیدا بهرامب���هر تورکیا تێگهیشتنی دروشم ئاسابن ،که ههمیشه لهڕێگای بهردهوام وتنهوهوه ببنه راستی گومانلێنهكراو. یهکێک لهو ئهفس���انانهی (ئێمه رۆالن پارت-یانه چهمکی ئهفسانه بهکاردهبهین) لێرهدا قسهی لهسهر ئهکهین ،ئهفسانهی دهروازهی���ه .ئهفس���انه دهروازه ب���هم شێوهیهیه :ئێمه لهپانتاییهكی داخراودا ئهژی���ن .تورکی���ا دهروازهی ئێمهیه بۆ دونیای دهرهوه ،بهتایب���هت بۆ دونیای رۆژئاوا ،دونیای خاوهن تواناو دهسهاڵتو ب���ازاڕو تهکنهلۆژیا .ئهگهر بێتو تورکیا ئ���هم دهروازهیهمان لێ دابخ���ات ،ئهوا نهک ه���هر لهڕووی سیاس���یهوه ،بهڵکو لهڕووی ژی���اریو ژیانیش���هوه دهمرین. ب���ه جۆرێ���ک دهتوانین بڵێی���ن که ئهم ئهفس���انهیه بانگهش���هی ئ���هوه ئهکات ک���ه بهبێ تورکیا ئێم���ه دهمرین .ژیانو مانهوهو گهش���هو گهیش���تن به ژیانێکی س���هردهمیانه ههمووی پهیوهس���ته به تورکیاوه ،یان بهالی کهمهوه به تورکیادا تێدهپهڕێت .ئهوهی س���هیره بهالی ئهم ئهفس���انهیهوه ئهوهیه که کورد دونیای خۆی به دونیای���هك دهبینێت که تهواو بێدهس���هاڵتو بێ گرنگ���یو بێ بایهخه. بهجۆرێ���ک که تورکی���ا وهك چاکهیهك بهرامبهر بهکورد لهباش���وری کوردستان ئ���هم دهروازهیهی خۆی کردوهتهوه .ئهم تێگهیش���تنه دۆگماییه هێنده قووڵه که الی زۆر کهس دهگاته ئهو ئاس���تهی که دهبێ���ت ئێمه ئامادهبین دهس���تبهرداری زۆرشت بین لهبهرامبهر رازیبوونی تورکیا به کردنهوهی ئهم دهروازهیهدا .ئهم دیده لهالیهن بیانیهکانیشه بهردهوام دووباره دهكرێتهوه. یهکهم رهخنهی س���هرهتایی لهم دیده ئهوهیه ،ئهگهر داخستنی ئهم دهروازهیه ببێت���ه ه���ۆی مهرگی ئێم���ه ،چ مهرگی سیاس���ی یان مهرگی وج���وودی ،بهبێ ئ���هوهی تورکیا هی���چ زیانێکی لێبکات، ئهوا لهس���بهینێ زووتر نییه که تورکیا ئهم دهروازهیه دائهخات ،چونکه تورکیا لهپاش کێش���هی والیهتی موسڵهوه ههتا ئێستا بهردهوام تهماحی خۆی بۆ بردنی داهاتی کوردس���تان دووپات دهکاتهوه. ئێمه لهکتێبهكهماندا دهربارهی تورکیاو ههرێم ئهم پرۆس���هیه به بهڵگهوه زیاتر راڤهئهکهین. ب���هاڵم ئهگهر زیاتر ل���هڕووی ئابوریو سیاس���یو جیوپۆلهتی���کو بازرگان���یو ههبوون���ی دهس���هاڵتو پێگ���هوه لێ���ی بنواڕین ،دهبینین وێناکه به ش���ێوازێکی تره .ئێم���ه بڕوامان وای���ه ،تورکیا زۆر ب���ه قووڵیو لهههم���وو روویهکهوه بیری لهداخس���تنی دهروازهی برایم خهلیل یان ئ���هوهی تورکهكان پێ���ی دهڵێن خابور کردوهت���هوه وهك فش���ارێک بۆ س���هر ههرێ���م ،بهتایبهت رۆژانێ���ک که تورکیا هێش���تا بهت���هواوی نهگۆڕاب���وو .بهاڵم ههرگیز ک���هس لهو بڕوای���هدا نهبوو که دهبێت ئهو دهروازهی���ه دابخرێت .دیاره ئهم بابهته لهڕوانگهی تیوریهوه دهچێته نێو بواری ئهو زانس���ته نوێیهی که پێی
دهڵێن لیمۆلۆجی ،بهاڵم لێرهدا دهرفهتی چهند خۆپیشاندهرێک لهسوریا ئهوهم���ان نیی���ه .ههرچهنده بهس���ودو پهیوهندی���داره که بڵێین ،ئهم زانس���ته نوێیه که دهرئهنجامی جیهانگیرییه دونیا چیدی ب���ه رهقو دابهش���کراو نابینێت، بهڵکو زیاتر به ش���لبووه دهیبینێت .بهم پێی���ه لهقازانجی تورکیادا نییه که خۆی دابڕێت ،س���نور لهس���هر خۆی دابخات، بهتایبهت به س���هر دونیایهکدا که وهك دهروازهیهک���ه ب���ۆ ههموو عێ���راق وهك داود ئۆغل���ۆ دهڵێ���ت ،بهاڵم س���هرباری ههم���وو ئهمان���ه وهک مێ���ژوو پێم���ان .٤ئیس���رائیلو واڵت���ە یەکگرتوەکانی دهڵێ���ت :خهڵكی تورکیا دژ به ش���هڕی ئەمریکا دژایەتی خۆیان بۆ سێ کوچکەی رزگارکردن���ی کوێتو ئابڵۆقه خس���تنه ئازاد چاالک رژێمەکەی ئێس���تای س���وریاو حیزبوڵالو س���هر عێراق بوون ،ئهم دژایهتیه کاتێک ئێران ناش���ارنەوەو وا چ���اوەڕوان دەکرێ گوێی لێنهگی���را لهالیهن ئۆزالهوه ،لهبهر چەندی���ن مەلەفی ئەمن���یو موخابەراتیو ههندێک هۆکار که ئێره جێگای باس���ی ئەتۆمیو کیمیای���یو لەدژی ئەم الیەنانە نییه ،لهبیرو هۆشی خهڵكیدا نهسڕایهوه هەڵبدەنەوەو بیکەنە بەهانەی هەنگاوەکانی کاتێک کاتی هێرشکردنه سهر عێراق هات هەڵوێس���تی بەردەوامی چینو روسیا بۆ رویاندا. داهاتویان بەجۆرێک گەر بۆیان بکرێ هەر روس���یاو چی���ن ئەمڕۆ لەگ���هڵ ئەوەی لهس���اڵی ٢٠٠٣نهوهد لهسهدی خهڵکی پشتگیریکردن لهس���ەرۆکو رژێمی بەشار جارەو زەفەر بە الیەنێکیان ببەن. تورکیا دژ بهش���هڕ بوون .دژهشهڕبوون ئەسەد الی هەموان بووە مایەی تێڕامانو ک���ە دوو زلهێزی دنیان وا هەس���تدەکەن روداوی کوش���تنی گەش���تیارە لهخهمخواردن���ی خهڵک���هوه نهب���وو بۆ هەڵوەستە لەسەر کردن ،دەبێ ئەو هۆکارانە کە لهداڕشتنی سیاس���ەتی نێودەوڵەتیو ئیسرائیلیەکان لهبولگاریاو کێشەی تەنگەی عێراق ،بهڵکو لهزیانی ئابورییهوه بوو که چی بن کە وا لهدوو زلهێزی جیهان دەکەن ت���ەرازوی هێ���ز رۆڵ ناگێ���ڕنو پەراوێ���ز هورمزو ناردنی چەکی قورس بۆ حیزبوڵالو لهدهرئهنجامی ش���هڕدا دێته ئاراوه .ههر لێبڕاوانە دژ بە ه���ەر هەوڵێکی نێوخۆیی خراون ،بۆیە دەیانەوێ بەهەر ش���ێوەیەک چارهنووسی چهکه کیمیاوییهکانی سوریاو ئهم ههڵوێس���تی دژه شهڕه بوو پاشان س���وریاو نێودەوڵەتی بوەستنو سور بن بێ���ت ئەو رۆڵە بۆ خۆیان بگێڕنەوە ،چین چەندی���ن مەلەفی تر لهڕۆژان���ی داهاتودا پهرلهمانی تورکی بهبهکارهێنانی خاکی لەس���ەر مانەوەی س���ەرۆکی ئەو واڵتەی وەک زلهێزێکی ئابوریو مرۆییو سەربازی هاوش���انی ئاراس���تەی روداوەکانی سوریا ک���ە رۆژان���ە بەبەرچاوی هەم���وو دنیاوە دەیەوێ جێگایەکی نوێی شیاو لهداڕشتنی هەڵدەدرێنەوە. تورکیا لهالی���هن ئهمریکاوه رازی نهبوو .قەتڵوعامی خەڵکو بەچەکی قورس���یش سیاس���ەتی نێودەوڵەتیو گۆڕانکاریەکانی .٥هەڵوێستی تورکیاو پارتی کرێکارانی جیه���ان بۆ خۆی بپچڕێ .بەهەمانش���ێوە که دهگمهنتری���ن رووداوی مێژوویی بوو واڵتەکەی وێران دەکا؟ لهمێژووی کورددا. کوردس���تانو الیەن���ە سیاس���یەکانی بێگوم���ان هەڵوێس���تی روس���یاو چین روس���یا خەون بە رۆڵ���ی جارانی یەکێتی و ق عێرا نێوان ئابوری ئهمڕۆ ئاس���تی کوردس���تانی عێراق لەم���ەڕ روداوەکانی لهبێئاگای���ی یا لهپای راپ���ۆرتو زانیاریی س���ۆڤێتو ش���ەڕی س���اردەوە دەبینێتو ندی ه یو ه پ نه���ا ه ت بااڵیه تورکی���ا هێنده س���وریا بەگش���تیو ناوچە کوردیەکان بە نادروستەوە نەهاتووە ،هەروەها لەوەشەوە دەیەوێ وەک جەمسەرێکی سەرەکی ئەو هیچ بێت ه ن ڵمانیا ه ئ و ا تورکی ئابوری نێوان ت���ەواوی روون نیی���ەو بەدڵنیاییەوە یەک س���ەرچاوەی نەگرت���ووە کە س���وریا دوا سیاسەتە لهدنیای ئەمڕۆدا رۆڵی هەبێتو نادات. شانی ه ل ش���ان تر كی پهیوهندییه هەڵوێست نابن. پێگەی بەرژەوەندییە ئابوریو پەیوەندییە حسابی بۆ بکرێ. که دایه ه و ه ل یه ه رواز ه د م ه ئ ندی تایبهتمه روس���یاو چی���ن ئ���ەم گۆڕانکاریان���ە ئەو رۆڵەی کە روس���یاو چی���ن ئەمڕۆ دوو قۆڵییە دێرینەکانی روسیاو چین بێت چونکه ناچێت، تر كی یه ه رواز ه د لههی���چ دەخوێنن���ەوەو پێی���ان وایە ک���ە هەموی لهجیهان���دا دەیگێ���ڕن پارێزگاریک���ردن لەم ناوچەیەدا. تر واڵتێکی هیچ نه و ا سوری نه و ن نه ئێرا دەچێتە خان���ەی بەرژەوەندیو کەڵەگایی ئاکامی ئەم پش���تگیرییە بەهێزە نەک نیی���ە لهڕژێمی س���وریاو هەن���دێ رژێمی تێکی ه سیاس��� که دات ه ئ تورکیا به رێگا ئەمری���کاوە ،بۆی���ە چەندیان ب���ۆ بکرێ هەر هاواڵتییە س���وریەکانی ک���ردووە بە ت���ر ،بەڵک���و داوایەکی ش���اردراوەی ژێر هەوڵ���دەدەن لهجومگ���ە گرنگەکان���ی می ه ره ه ب که کاربهێنێت ه ب ه���ا ه و ئابوری دوژمنی سەرس���ەختی ئ���ەو دوو زلهێزە ،بەژێرە بۆ بەش���داریپێکردنیان لهداڕشتنی سیاس���ەتی نێودەوڵەت���یو نەخش���ە بەڵک���و وای کردووە زۆربەی گەالنی دنیاو نەخشەو گۆڕانکاریەکان وەک یاریکەرێکی سەربازیو ئابوریەکان هەڵوێستی جیایان لهنێویش���یاندا گەالنی عەرەبو ناوچەکە سەرەکی. هەبێتو چەندیشیان لهتوانادا بێت کێشە زیادبوونی ناڕەزایی���ە جەماوەریەکانی بە رقو بێزارییەک���ی زۆرەوە بڕواننە ئەو بۆ ئەمری���کاو هاوپەیمانەکانی دروس���ت سوریاو زیادبوونی پێکدادانە خوێناوییەکان هەڵوێستە. کەواتە ئەگەر چ���اوی کامێراو زانیاریو کاردانەوەی جۆراوج���ۆری بەدوای خۆیدا توانایەکیەوە پشتگیری لههاوپەیمانەکانی دهکەن. راپۆرتی دەزگا جاسوسیو فەرمیەکانیان هێن���اوەو دوور نیی���ە ئەمنو ئاسایش���ی دهکات یاخ���ود ئەوەتا سیاس���ەتێکی تر گۆڕین���ی رژێم���ی ئیس���تای س���وریا هەڵدەبژێرێو بە ش���ێوەی "ئەمری واقع" کۆمەڵێک گۆڕانکاری بەدوای خۆیدا دێنێو هەڵ���ە نەبوبێتو داهات���وی بەرژەوەندییە ناوچەکە بهەژێنێ ،چونکە: .١حیزبوڵ�ڵ�ای لوبن���انو بزوتنەوەی مامەڵە لەگەڵ روداوەکان دەکا. هاوکێش���ەکانی ئەمڕۆ لهناوچەکەو جیهان هەمەجۆرەکانی���ان نەک هەر لهس���وریا، .٣عێراق ک���ە ش���یعە زۆرینەکەیەتی دەگۆڕێت. بەڵکو لهزۆر واڵت���ی عەرەبی تر بکەوێتە حەم���اس یەک���ەم زەرەرمەن���دی ه���ەر مەترس���یەکانی خۆی ناشارێتەوەو الیەنە پرس���یاری زۆر گرنگ ئەوەی���ە :الیەنە مەترسییەوە ،ئیتر چینو روسیا ئەم کارە ئاڵوگۆڕێک دەبن لهسوریا. .٢ئێران کە بە دۆستێکی هەرە نزیکی سیاسیەکانی پێیانوایە کە روخانی رژێمی سیاس���یەکانی عێراقو لەناویشیاندا الیەنە بۆ دەکەن؟ لەمەش زیاتر ههڵوێستیان بەرامبەر زۆر س���وریا دەژمێردرێ ئەویش بەهەمانشێوە س���وریا دەبێتە مەترس���ییەکی گەورە بۆ کوردیەکان بەدەسەاڵتو ئۆپۆزیسیۆنەوە کێشەی لەو جۆرە لهڕابردودا لەئاستێکدا زەرەری خ���ۆی لهشکس���تهێنانی حوکمڕانی خۆیانو ئاسایش���ی نیشتمانی چ نەخش���ەیەکی هاوبهش���یان ههی���هو دەوەستاو پاش���گەز دەبونەوە ،هەروەک هاوپەیمانەکان���ی دەبین���ێو دەکەوێت���ە عێ���راقو هاوکێش���ەی س���وننەو ش���یعە هەڵوێستیان چۆن دەبێت؟ ئایا خۆیان بۆ لهعێ���راقو لیبی���او چەندی���ن حاڵەتی تر ب���ەر دوو ئەگ���ەر ،یان ئەوەت���ا بەهەموو لهعێراقدا دەشێوێنێ. ئەگەرەکان ئامادەکردووە؟!
لهئینتهرنێتهوه
دۆسیهی سوریا
خوێندنهوهیهک بۆ ههڵوێستی روسیاو چین ئەو رۆڵەی کە روسیاو چین ئەمڕۆ لهجیهاندا دەیگێڕن پارێزگاریکردن نییە لهڕژێمی سوریاو هەندێ رژێمی تر، بەڵکو داوایەکی شاردراوەی ژێر بەژێرە بۆ بەشداریپێکردنیان لهداڕشتنی نەخشەو گۆڕانکاریەکاندا
ئهوهی جێی داخه لهناو کورددا ئاگایی کورد هێشتا نهگهشتوهته ئهو ئاسته که بزانێت چۆن لهخۆیدا هێز بهرههم بهێنێت
ناوخۆیی ههموو بکوژێ بۆ قازانجی بازاڕی خۆی ،بهاڵم لهمه گرنگتر رووی سیاسیه، تورکهكان بڕوایان وایه ،داخستنی سنور دهبێت���ه هۆی بێکاریو ه���هژاری زۆرترو لهئهنجامدا زیادکردنی ژمارهی گهریالکانی پهکهکه .ئهگ���هر دهروازهی برایم خهلیل لهم ههم���وو دهروازهی���هوه گرنگه ،ئهوا لهههمانکات���دا پهیوهندی راس���تهوخۆی ههیه به بهرژهوهن���دی خهڵکانو الیهنی دهس���هاڵتداری بههێزهوه لهناو تورکیا. بهپێ���ی زانی���اری رۆژنامهکان���ی تورکیا بڕی زۆری ئ���هو کۆمپانی���ای خانوبهره دروس���تکردنانه لهکوردس���تانن سهر به ئۆیاک-ن .ئۆی���اک رێکخراوێکی ئابورییه ک���ه سهرپهرش���تی ههم���وو کۆمپانیاو بانکو ب���واره ئابوریهکانی تری س���وپا ئ���هکات .کهوات���ه یهکێ���ک لهگ���هوره سودمهندانی گهشه لهباشوری کوردستان س���وپای تورکیاو ئهفسهرهکانیهتی ،که راستهوخۆ داهاتی ئهو رێکخراوه دهچێته سهر مووچهی خانهنشینهکانیان .دیاره لێرهدا ئێمه باس ل���هو رهههنده ناکهین کهلهڕاستیدا کوردستان بۆ تورکیا چهند گرنگه.. خۆبهکهمزانین���ی ک���ورد لهههم���وو ئاستێکدا دهرئهنجامی نهبوونی ئاگاییو زانیارییه دهربارهی پێگهی خۆی .ئهوهی جێ���ی داخه لهناو ک���ورددا ئاگایی کورد هێشتا نهگهشتوهته ئهو ئاسته که بزانێت چۆن لهخۆیدا هێز بهرههم بهێنێت.
ماستاوکردن حهمه گۆپاڵه ماس���تاوکردن بهرههم���ی سیاس���هتێکی ناڕاستو نادروسته ،دهرئهنجامی بهحیزبی ب���وونو ناعهدالهت���یو نهبوونی یاس���او نادیموکراس���یه لهکۆمهڵ���گادا ،بهرههمی سیاس���هتێکه کهس���ی ش���یاو لهشوێنی ش���یاودا نییه ،بهڵکو کهس���ی نهش���یاو لهشوێنی ش���یاودایه ،لهکۆمهڵگای ئێمهدا حیزب لهش���کرێک لهئهندام���انو مرۆڤی ماستاوکهری بهرههمهێناوه ،ئهم لهشکره چونهته نێو جومگهکانی حیزبو دهسهاڵتو دامو دهزگاکانی حکومهتهوهو زۆر بڕیاری گرن���گو چارهنوسس���ازیان به دهس���ته، ماس���تاوکهران هۆکاری نانهوهی پشێویو نائارام���یو ناعهدالهت���یو ناڕهزایهتی���ه سیاس���یو کۆمهاڵتیهکانن ،بوونهته هۆی بهرپاکردن���ی چهندی���ن خۆپیش���اندانو ناڕهزایهتیو شۆڕشو گۆڕانکاری سیاسی. ماستاو وشهیهکی ناشیرینی کۆمهاڵیهتی نێگهتیڤهو لهگهڵ دروستبوونی ئادهمیزاددا ئهم دی���ارده خراپهش هاتووهته دونیاوه، ک همو زۆری کهس���انی ماس���تاوکهر بهنده به کۆمهڵێک فاکتهری ئابوری ،سیاس���ی، کۆمهاڵیهت���ی ،ئاین���ی ،رۆش���نبیریهوه لهکۆمهڵگادا. بهش���ێک لهماس���تاوکهران ل���هو جۆره کهسانه پێک دێن کهوا کهم تواناوالوازنو لهئاس���ت ئهو ئامانجهدا نین کهوا ههوڵی بۆ دهدهن ،بهردهوام ههوڵدهدهن الوازیو سیمای راس���تهقینهو کهم توانایی خۆیان
بش���ارنهوه ،لهڕێ���گای ماس���تاوکردنهوه بهس���هر کهمو کوڕیو الوازیهکانیاندا زاڵ بن ،ناتوانن روبهڕوی کهس���انی بههێزترو بهتوانات���ر ببنهوه ،تاکه رێگای گهش���تن به ئامانج���ی تایبهتیان رێ���گای مهراییو ماس���تاوکردنهوه بۆ بهرپرسانو کهسانی بااڵدهست ،ماستاوکهران ههمیشه لهههوڵی ئهوهدان خاوهن دهسهاڵت لهخۆیان رازی بکهنو س���هرنجی ئهوان ب���ه الی خۆیاندا راکێشن ،ههوڵ دهدهن رێگایهکی تایبهتو گونجاو بدۆزنهوه تاوهکو لهکۆتاییدا بگهن بهو ئامانجهی لهپێناویدا ماستاو دهکهن. ماس���تاوکهرلهڕێگای ماس���تاوکردنهوه کهسایهتی خۆی لهدهست دهدات ،دهبێته قوربانی حهزو ئارهزوهکانی ئهو کهس���هی ماس���تاوی بۆ دهکات ،ئهم جۆره کهسانه وا خۆیان پیش���ان دهدهن ک���هوا ئهوهی گهورهکانیان دهیکهن راستو دروستو بێ عهیبو عارهو ئهمانیش وهک ئهوان هاوڕاو هاوتهبان لهگهڵیاندا ماس���تاوکهر غائیبه لهههموو بیرو بۆچوونێکی دژو رهخنهگرانه، غائیبه لهههموو ئیعتیرازو ناڕهزایهتیهک، تاکه رێگاو ئامرازی دهس���ت ماستاوکهران بهڵێ ،راس���تهو دروس���ته ،زهردهخهنه، سهردانهواندن ،خزمهتکردن ،مهراییکردن، قهناعهت پێک���ردن ،رازیکردن ،تێرکردنی حهزو ئارهزوهکانی ئهو کهس���انهیه کهوا ماستاویان بۆ دهکهن. لێ���رهوه بۆمان دهرئهکهوێت کهوا لهپاڵ ههموو ماس���تاوکردنێکدا مهرامێک یاخود داوایهکی تایبهت���ی رهوا یان ناڕهوا خۆی
حهش���ارداوه ،زۆر ج���ار ماس���تهوکهران توانای بهربهرهکانی کهس���انی بههێزترو بهتواناتریان نییهو شیاوی ئهو پلهو پایهو پۆستهش نین کهوا ماستاوی بۆ دهکهن، لهبهرئهوه ههوڵدهدهن کهم توانایی خۆیان بش���ارنهوهو رێ���گای ماس���تاو بگرنه بهر تاوهکو بگهن بهو ئامانجهی که لهپێناویدا ماستاوی بۆ دهکهن. بهش���ێکی تر لهماستاوکهران لهو جۆره کهس���انه پێکدێن کهوا توانایهکی باشیان ههیه ،بهاڵم لهبهر هۆکارێک لههۆکارهکان ناتوان���ن جێگا به کهس���انی الوازترو کهم توانات���رو نهش���یاوتر چۆڵ بک��� هن ،ئهم جۆره کهس���انه لهو واڵتان���هدا زۆرن کهوا دهس���هاڵت دیکتات���ۆرو تۆتالیتاریزم���هو یاساو دادپهروهری تیایدا غائیب ه ،حیزب، خێزان ،دهس���هاڵت ،ئهندام بوونو وهال بۆ حیزب پێودانگی راس���تهقینهن بۆ گهشتن ب���ه مهرامی تایبهت���یو وهرگرتنی ههموو پۆستو پلهو پایهیهکی ئیداریو سیاسی. بهش���ی یهک���هم لهماس���تاوکهران کهم توان���او بێ هێزو ش���یاو نین بۆ هیچ پلهو پایهیهکی سیاسیو حکومی ،بهاڵم بههۆی ماستاوکردنهوه بهس���هر پسپۆڕو بههێزو بهتواناکان���دا زاڵ دهب���ن ،چونکه حیزبو دهس���هاڵت رێگای���ان پ���ێ دهدات بگهن به ئامان���ج ،ئهم جۆره لهماس���تاوکهران لهکۆمهڵگای ئێمهدا زۆرن. بهشی دووهم لهماس���تاوکهران پسپۆڕو بهتواناو شارهزان به ههمان شێوهی بهشی یهکهم بههۆی ماس���تاوکردنهوه ئاس���انتر
لهو واڵتانهدا ،حیزب، خێزان ،دهسهاڵت، ئهندام بوونو وهال بۆ حیزب پێودانگی راستهقینهن بۆ گهشتن به مهرامی تایبهتیو پلهو پایه دهگهن بهو پۆستو پلهو پایهو ئامانجهی کهوا لهپێناویدا ماستاو دهکهن. لهکۆمهڵ���گای حیزبیدا ماس���تاوکردنو ماس���تاونهکردن رۆڵی س���هرهکیو تهواو ئهگێڕن ،ماس���تاوکهران الوازو بێ توانان، بهاڵم کۆمهڵگا بهڕێوه دهبهن ،نمونهش بۆ قسهکانمان زۆرێک لهو مهسئوله حیزبیو ئیداریانهی ئهمڕۆ کوردس���تانی باشوره، ماستاونهکهرانیش کهسانی ئۆپۆزیسیۆنو تهکنۆکراتو دیموکراس���یخوازو پسپۆڕن، بهاڵم رۆڵی ئۆپۆزیس���یۆنو تهماش���اکهر دهبین���نو دهرفهتی ئهوهی���ان پێ نادرێت لهشوێنه گرنگهکاندا کار بکهن.
تەندروستی
) )336سێشهمم ه 2012/7/24
بانيژه
15
د .رهوشت رهشید پسپۆڕی نهخۆشی ه دهرونیهكان
بهمشێوهی ه مانگی رهمهزانت بهڕێكه لهمانگی رهمهزاندا زۆر كهس خوازیارن كه بهشێوهیهكی رێكوپێكو تهندروستو پارشێوو بهربانگ بكهنهوه ،چونكه وهك دهزانرێت درهنگخستنی پارشێوو پێشخستنی بهربانگ ئهو ماوهیه كهم دهكاتهوه كه لهشمان بێبهش دهبێت لهخواردنو خواردنهوه ،جا بۆیه پێویسته بهم شێوهیه پرۆگرامی خواردنمان لهمانگی رهمهزاندا دابنێین.
لهكاتی برسیبونتدا بهتهنها پهنا مهبهره بهر خواردنی میوه
دهبێت بهربان����گ كردنهوه بهدوو قۆناغ بكرێت لهو بارهیهوه لێكۆڵهرهوان دهڵێن ك����ه قۆناغ����ی یهكهم����ی بهربانگ وهك ئاگاداركردنهوهیهكی كۆئهندامی ههرس وایهو تیایدا دهبێت خۆراكێكی سهرچاوه كه لهدواییدا دهبێته دروستبوونی پێچی بخورێتهوه. ب����ۆ قۆناغی دووهم دوای پش����ودانێكو ش����هكر وهربگیرێ����ت كه ههرس����كردنی ناوسك. ئاس����ان بێت ئهوانی����ش وهك خورماو لێكۆڵهرهوانی بواری پزیشكی ئامۆژگاری نوێژی ئێ����واره ژهمی س����هرهكی خۆت میوهكان بێت ،ههندێك كهسیش لهگهڵ ئ����هوه دهدهن كه لهب����ری خواردنهوهی بخ����ۆ ئاگاداربه كه ش����هوانی رهمهزان بهربانگدا پهنا دهبهنه بهر خواردنهوهی ئاوی س����ارد پهنا ببرێته بهر خواردنو لهكاتی برسیبونتدا بهتهنها پهنا مهبهره ئاوی سارد كه ئهمهش لهڕاستیدا زیانی خواردنهوهی ش����ۆرباو دواتر پهرداخێك بهر خواردنی می����وه كه لهالی ههندێك ههیه بۆ سهر دیواری گهدهو ریخۆڵهكان ئ����اوی مامناوهند نه س����اردو نه گهرم كهس ئهمه باوهو وا ههست دهكات بهم
كاره كێشی لهشی دادهبهزێنێت ،بهاڵم لهڕاس����تیدا ئهم ج����ۆره خواردنه (واته بهتهنه����ا می����وه) زیانبهخش����ه ،بهڵكو دهبێت خ����واردن ههمهچهش����نه بێت، چونكه بهتهنها خواردنی میوه كێشهی دابهشكردنی وزه بهس����هر ئهندامهكانی لهشدا دروس����ت دهكات جگه لهمانهش باش����تره خۆراكی سروش����تی پڕ بههای خۆراكی بخورێتو خۆمان بهدوور بگرین لهو خواردنهوهو خۆراكانهی كه بهڕێگهی پیشهسازی دروستكراون.
5خۆراك كه تینوێتیت ناهێڵێت
شارهزایانی بواری تەندروستی بۆ ی ی بكهن لهتینووبوون ئهوهی رێگر رۆژوگران ،رێنماییان دهكهن كه ئهم خواردنانهی الی خوارهوه بخۆن:
-1ق����ۆخ :جهس����تهی م����رۆڤ ب����ۆ رووبهڕووبوون����هوهی نهخۆش����ییهكان بههێزت����ر دهكات ،ریخۆڵ����هكان نهرمدهكاتهوهو ههرسكردنیش ئاسان
دهكات ،تینووێت����یو بۆن����ی دهمیش ناهێڵێت ،ههروهها قۆخ پێست جوانو نهرمدهكاتهوهو ئهگهر رۆژوگران بیدهن لهلێویان ،ئهوا وشكی لێویان نامێنێت، چونك����ه تایبهتمهندی نهرمكردنهوهی لێوی ههیه. -2ترێ����ی رهش :تایبهتمهندیی����ه ئهنتیئۆكس����یدهكهی زۆر بههێ����زهو میوهیهكه لهوهرزی هاویندا بهئاسانی دهس����ت دهكهوێت ،ههروهها یهكێكه ل����هو میوانهی ك����ه تینووێنی مرۆڤ لهناودهبات. -3كاڵهكو شووتی :ئهگهر هاتوو ئهو میوانهت لهكاتی پارش����ێودا خوارد، ئ����هوا لهڕۆژدا ب����ۆ ماوهیهك����ی درێژ تینووت نابێتو ههس����ت بهتینووێتی ناكهیت. -4ماستی خۆماڵی :ئهو ماستهی كه لهمااڵندا ئام����اده دهكرێت بێخوێیهو هۆكاری نههێشتنی تینوێتی مرۆڤه. -5تهماته )%95( :لهئاو پێكهاتووهو جهس����تهی مرۆڤ فێن����ك دهكاتهوه، ههروهه����ا بهڕێژهیهك����ی ب����هرز لهناو تهماتهدا (مهگنس����یۆم ،پۆتاسیۆمو كالس����یۆم) ههروهها ڤیتامینو ریشاڵ بوونی ههیه.
بههۆی ههتاوهوه توشی پهڵهی دهموچاو بویت؟ شارهزایانی بواری جوانكاری جۆره پێكهاتهیهكیان دروستكردووه كه یارمهتیدهرێكی زۆر باشه بۆ لهناوبردنی ئهو پهڵه قاوهییانهی سهر پێست كه بههۆی بهركهوتنی تیشكی ههتاو بۆ سهر پێست بۆ ماوهیهكی زۆر توشی ئهو پهاڵنه بوون به تایبهتی لههاویندا. چەند دووکانێکی خورما فرۆش سلێمانی
فۆتۆ :ئاسۆ سەراوی
خورما زۆرینهی ڤیتامینهكانی تێدایه خورما یهكێكه لهو خۆراكانهی ك ه لهمانگی رهمهزاندا بایهخێكی زۆری پێدهدرێتو بهدرێژایی ئهو مانگ ه ی ی خواردن ی سهرهك دهبێته بهشێك ی رۆژو شكاندندا، خهڵك لهكات ی ی خورما بهشێوهیهك سودهكان ی ی چین ،ئایا دهبێته هۆ گشت ی رۆژوهوان بهو ماده قهرهبوكردنهوه ی خۆراكییه بههێزانهی كه لهماوه بهڕۆژوبوونیدا لهدهستیان دهدات؟ ی ی خ���ۆراك بههۆ ش���ارهزایانی ب���وار ی بهسود لهنێو بوونی چهندین ڤیتامین خورمادا لهوان ه (فس���فۆڕ ،كالیسیۆم، ئاسن ،مهگنیسیۆم ،سۆدیۆم ،كبریتو ی ی ( ،)a،b،dناو كل���ۆر)و ڤیتامینهكان ئهمباری ڤیتامینهكانیان لێناوه. ش���ارهزایان س���هبارهت بهس���وده ی خورم���ا پێیانوای ه تهندروس���تییهكان خواردنی خورما س���ودی زۆر بهمرۆڤ
ی دهگهیهنێت ،لهوان���هش (بههێزكردن جگهر ،زیادكردنی توانا سێكسییهكان، ی ی ق���وڕگ) دهكات ،لهكات چارهس���هر ی ی بهتاڵ ،كرم ی بهس���ك خواردنیش��� ی ن���او س���ك دهكوژێت ،بهش���ێوهیهك ی گش���تیش دهبێته ه���ۆی بههێزكردن ماس���ولكهو مێش���ك ،جگ���ه لهوهش ی دواخس���تنی پیری ،غوده دهبێتههۆ ی خوێن نهرم چاالك دهكاتو دهمارهكان ی كاریگهریش دهگێڕێت دهكات ،رۆڵێك ی گ���هدهو لهالوازب���وونو لهتهڕبوون��� ههوك���ردن دهیپارێزێ���ت ،گێژب���وونو ی لهش���یش ناهێڵێتو بێتاقهتیو تهمهڵ جگهرو گورچیل ه پاك دهكاتهوه. ش���ارهزایان جهخت لهوه دهكهنهوه ك ه لهبهر ئهو س���ودان هی لهخورمادا ههیه، ی خواردن���ی لهڕهمهزان���دا دهبێتهه���ۆ ی رۆژوهوان ب���هو قهرهبوكردن���هوه ی ی ك��� ه لهماوه م���ادده خۆراكییان���ه بهڕۆژوبوونیاندا لهدهستیانداوه.
پێكهاتهكان: 2كهوچ����ك ئ����ارد 2 ،كهوچ����ك ش����یر گیراوهی بێچهوری 1 ،زهیتی زهیتون1 ، ئاوی لیمۆ( .پێویسته كهوچكی چێشت خواردن بێت). ئهو پێكهاتانهی سهرهوه تێكهڵ بهیهك دهكهی����تو بهجوانی دهیش����ێلیت تاكو ههویرێكی باش����ی لێدروس����ت دهبێت. پاشان دهیدهت لهدهمو چاوت بۆماوهی 20خولهك دهیخهیته س����هر پێس����تت، باشتر وایه لهو ماوهیهدا قسه نهكهیت. دواتر بهدهستت دهیوهرێنیتو پاشان به ئاو دهیش����ۆیت .پێویسته ئهم گیراوهیه ههفتهی دوو جار بهكاربهێنرێت بۆ ماوهی مانگێك دوات����ر ههس����ت بهگۆڕانكاری دهكهیت.
ئهو دایكو باوكانهی توشی نهخۆشی نهبوون %6ی منداڵهكانیان توشی دهبن
خهمۆكی باوان كاریگهری لهسهر منداڵ ههیه لهتازهترین لێكۆڵینهوهی زانا لێكۆڵهرهكانی ویالیهته یهكگرتووهكانی ئهمریكادا دهركهوتووه كه ئهو باوكانهی نهخۆشی خهمۆكییان ههیه بهزۆری منداڵهكانیان توشی نهخۆشییهكانی دهرونی باری سۆزداریو خراپی ههڵسوكهوت دهبن. ئهو لێكۆڵینهوهیه ئاماژهی بهوهش����كردوه كه ئهو دایكو باوكانهی پێكهوه نهخۆشی خهمۆكییان ههیه ههمیش����ه منداڵهكانیان توشی نهخۆشییه ئهقڵییهكان دهبن. لهلێكۆڵینهوهك����هدا هات����ووه ك����ه ئ����هو دایكو باوكانهی تهنها یهكێكیان توش����ی نهخۆش����ی خهمۆكی بووبن ئ����هوا %25ی منداڵهكانی����ان توش����ی نهخۆش����ییهكانی دهرونی دهبن ،ئهم����هش لهكاتێكدایه كه ئهو دایكو باوكانهی هیچیان توش����ی ئهو جۆره نهخۆش����ییه نهب����وون تهنها %6ی منداڵهكانیان توش����ی نهخۆش����ی دهرونی
بهزۆری نهخۆشی خهمۆكی بههۆی ههژارییهوه توشی مرۆڤهكان دهبێت
دهبن .لهكۆتایی لێكۆڵینهوهكهشدا هاتووه ك����ه بهزۆری نهخۆش����ی خهمۆكی بههۆی ههژارییهوه توشی مرۆڤهكان دهبێت واته ههژاری س����هرهكیترین پلهی����ه كه مرۆڤ توشی ئهو نهخۆشییه دهكات. جێ����ی ئاماژهیه ئ����هو مندااڵن����هی تهنها باوكیان توش����ی نهخۆشی خهمۆكی بووه منداڵهكانی����ان لهس����هرهتاوه ئ����هو جۆره نهخۆشییهی پێوه دیار نابێت تا تهمهنی گهورهیی.
مانگرتن ی تهندروست ی زهرهر بهكێ دهگهیهنێت؟
ماوهیهك لهمهوبهر بیستمان كه پزیشكان ی شاری سلێمانیو دواتریش پزیشكانی شار ی ههولێرو پاشانیش كارمهندان ی تهندروست ی ه���هردوو پارێزگا مانی���ان گرتووه ئهمهش وهك���و پیش���اندانی ناڕهزای���ی لهبهرامبهر پێش���ێلكردنی مافهكانی���ان .س���هرهتا من وهكو پزیش���كێك تاسهرئێسقان هاوڕاو هاو داوای پزیشكانی مانگرتوومو ئهو داوایانه ی پزیشكان ب ه مافی رهوا دهبینمو حكومهتو الیهن ه پهیوهندیدارهكان لهجێبهجێنهكردن ی ئهو داوایان ه به كهمتهرخهم ناوزهد دهكهم. ئ���هم دۆخهی ئێس���تای كوردس���تانو ئهم ناڕهزاییه ی چینو توێ���ژه جۆراوجۆرهكان ك��� ه ههر رۆژهو گروپێك ناڕهزایی پیش���ان دهداتو ههڕهشهی مانگرتنی سهرتاسهریو درێژخایهن دهكات دهرهنجامی رۆژگارێك ی دورودرێ���ژی پڕ لهناعهدالهت���یو گهندهڵ ی دهس���هاڵتی ك���وردیو ه���هردوو حیزب��� ی دهس���هاڵتدارهو دهرهاویشتهی گوێنهگرتن ی درێژخایهنی یهكێتیو پارتییه لهڕهخنهگرانو لهخهڵ���ك .ههربۆیهش ئ���هم دۆخه لێرهوه كۆتای���ی نایهتو زیادكردن���ی چهند ههزار دینارێك كێشهك ه چارهسهر ناكات .ئهمڕۆ پزیشكانن ماندهگرن ،سبهی مامۆستایانو فهرمانب���هرانو دووس���بهی ئهندازی���ارو كاس���بكاران .ئیدی ه���هر رۆژهو گروپێكو ه���هر ماوه ی دهس���تهیهك ،تا نیش���تیمان دهبێت ه واڵتێكی مانگرتوو .ئهگهرچ ی دان ی پیادهنێم كه ناڕهزای ی دهربڕین ی پزیشكانو كارمهندانی تهندروس���تی لهجێی خۆیهتیو مافێك ی تایبهتی خۆیانه ،بهاڵم ئهم ه رێگهم لێناگرێت بپرس���م ئای���ا مانگرتنو راگرتن ی دهوام لهنهخۆش���خانهكانو داخس���تن ی دهرگا ی سهنتهرهكانی چارهسهر ی بهڕوو ی خهڵك ی ههژارو بێدهرامهتو لهبهرامبهریشدا بهردهوامبوون���ی دهوامو خزمهتگ���وزار ی لهعی���ادهو نهخۆش���خان ه ئههلی���هكان چ قازانجێ���ك بهپرۆس���هی ناڕهزایی دهربڕین دهگهیهنێ���تو چ زیانێكی بۆ دهس���هاڵت ی كوردیو بهرپرس ه زهنگینو بااڵ دهستهكان ی واڵت ههی���هو دواجار تێكڕا ی ئهم مانگرتن ه ب ه زهرهر ی كێ تهواو دهبێت؟ وهك ههموومان دهزانین ئێستا لهكوردستان بهش���ێوهیهكی گش���تی خهڵكێ���ك ئهگهر توانای ماددی ههبێت ناچێته نهخۆشخان ه حكومی���هكان ،بهڵك���و روودهكاته عیادهو نهخۆش���خان ه ئههلیهكان .كهسێك توانا ی ماددی یارمهت���ی بدات ناڕوات لهڕاوێژكار ی نهخۆش���خان ه لهگهڵ س���هدان كهسی تر 4 سهعات بوهستێت بۆئهوهی كه نۆره ی هات پێیبڵێن ئهم دهرمانان ه لهدهرهوه بكڕه یان پێیبڵێن پێویستت به نهشتهرگهرییه ،بهاڵم دوا ی شهش مانگ نۆرهت دێت. كهوات���ه زۆرین���ه ی ئهو خهڵكان���ه ی دێن ه خهستهخان ه حكومیهكان ئهوانهن كه توانا ی ب���ازاڕی پزیش���كیو نهخۆش���خانهو عیاده ئههلیهكانیان نییهو ئهوانهن كه بهالیانهوه ئاس���ایی ه 12-6مان���گ چاوهڕێ���ی نۆره ی نهش���تهرگهریو مهرحهمهت ی نهخۆشخان ه حكومیهكان بك���هن ،بهاڵم پارهی ئهوهیان نیی���ه بچ���ن لهنهخۆش���خانهیهكی ئههل ی ههمان رۆژ ئهو نهشتهرگهریه بۆخۆیان یان كهسێك ی خانهوادهكهیان بكهن. كاتێك پزیشكانو كارمهندان ی تهندروست ی ماندهگرن ئهوه كوڕو كچو خزمو كهسهكان ی بارزان���یو تاڵهبان���یو بهرپرس���ه گهورهو بازرگان��� ه زهبهالح���هكان نین ك���ه زهرهر دهك���هنو مانگرتنهكه كاریگ���هری دهبێت لهس���هریان ،بهڵكو ئهو خهڵك ه داماوو ئهو مناڵ��� ه ههناسهس���اردانه زهرهر دهكهن ك ه پاره ی ئهوهیان نییه لهنهخۆشخانهو عیاده ئههلیهكان چارهسهر ی خۆیان بكهن. بۆی���ه بهبۆچوونی من راگرتن ی دهوام لهنێو نهخۆشخانهیهك ی حكومی كه رهنگ ه ببێت ه هۆ ی مردنی هاواڵتییهك ی داماوی ههژار هیچ پهیامێك ناگهیهنێته دهسهاڵتو رای گشت ی بهتایبهت ك ه دهبینین بهشێك لهو پزیشكو كارمهن���ده مانگرتوان��� ه لهنهخۆش���خان ه ئههلیهكان دهوامی خۆیان دهكهنو لهبازاڕ ی پزیشكیدا "لهخزمهتی مرۆڤایهتیدان". بهبۆچوون���ی م���ن مانگرتنی پزیش���كانو كارمهندان��� ی تهندروس���تی ئهوكات��� ه ههنگاوێكی دیموكراس���یانهی مانا بهخشو س���هركهوتوانهی ه كه لهعیاده تایبهتیهكانو نهخۆش���خانه ئههلی���هكان دهس���تپێبكات بۆئ���هوه ی لهالیهك هاواڵتی ه���هژارو داماو زیانی پێن���هگات لهالیهكی دیكهش خهڵك ی خاوهن بڕیارو دهس���هاڵت بزانێت نهبوون ی چارهس���هریو كارنهكردنی پزیشكان یان ی چ���یو تێبگ���هن ك���ه پزیش���كان خاوهن ی ههڵوێس���تی مرۆییانهنو ئامادهن لهپێناو گهیاندن���ی داواكانیان چهند رۆژێك عیادهو نهخۆش���خانه ئههلیهكان دابخ���هن ،بهاڵم لهنهخۆش���خانه حكومی���هكان لهخزمهت ی خهڵكی ههژارو داماودان.
16
) )336سێشهمم ه 2012/7/24
xwenden.awene@gmail.com
ئهو ڤێلالیانه ی بۆ مامۆستایان دروست دهكرێت ب ه 160ههزار دۆالره
داوا دهكرێت پێداچونهوه بهدهفتهری تاقیكردنهوهكانی بهكالۆریدا بكرێت نهك تهنها كۆكردنهوهی نمرهكان ئا :الپهڕهی خوێندن
لیژنهی پهروهردهو خوێندنی بااڵ لهپهرلهمانی كوردستانو یهكێت ی مامۆستایان جهغت لهوه دهكهنهوه كه لهو سێ ههزار یهكهی نیشتهجێبونهی بڕیاره بۆ مامۆستایان دروست بكرێت نابێت هیچیان شوقهو ڤێلال بێت، ههروهها گفتی ئهوهش لهوهزیری پهروهرده وهردهگرن كه ههڵهكانی پشكنینی خولی یهكهمی بهكالۆری 12ئامادهیی لهخولی دووهم دووباره نهبنهوه. خانوو بۆ مامۆستایان نهك ڤێلال ههفتهی رابردوو لیژنهی پهروهردهو خوێندنی بااڵی پهرلهمانی كوردستانو وهزی���ری پ���هروهرده كۆبوون���هوه. م.فهرمان عیزهدین كه ئهندامی لیژنهی فۆتۆ :تایبهت ی ئامادهیی لهكاتی دهوامی خوێندن پهروهردهی���ه بۆ ئاوێن���هی رونكردهوه كۆمهڵێك خوێندكار لهو كۆبونهوهیهدا جگه لهتاوتوێكردنی وهزارهتی پهروهرده ،چارهس���هركردنی ههندێك پرس���ی پهروهردهیی تایبهت ئ���هو گلهییانهی���ه ك���ه لهب���ارهی بهتاقیكردن���هوهكانو پالن���ی وهزارهت كهموكوڕییهكانی پشكنینو كۆنترۆڵی ب���ۆ چاكس���ازی ئی���داری تیش���ك بهكال���ۆری 12ی ئامادهیی���دا ههبووه. خراوهته س���هر ئ���هو 3ه���هزار یهكه بهپێی رونكردنهوهو لێدوانی ژمارهیهك نیش���تهجێبونهی بڕیاره لهههر س���ێ لهئامادهبوان���ی كۆبونهوهكه بۆ ئاوێنه پارێزگاكهی كوردستان بۆ مامۆستایان وهزیری پهروهرده ،د.عیسمهت محهمهد دروس���ت بكرێ���تو "ئێس���تا لهالیهن خالی���د دانی ن���اوه ب���هوهی لهخولی ههندێ���ك وهبهرهێن���ی چاوچنۆكهوه یهكهمدا كهموكوڕی���یو كهمتهرخهمی كێش���هی بۆ دروستكراوهو لهمهبهستی لهدابینكردن���ی پێداویس���تییهكانی خۆی الدهدرێ���ت" .م.فهرمان جهغتی پشكنینی دهفتهرهكانی تاقیكردنهوهی لهوهك���ردهوه لهش���اری ههولێر زهوی قۆناغ���ی 12ی ئامادهی���ی ههب���ووهو تهرخانكراوه بۆ وهبهرهێنێك تا یهكهی گفت���ی داوه بههیچ جۆرێك ئهو ههڵهو نیشتهجێبوون بۆ مامۆستایان دروست كهموكوڕییان���ه لهمیانهی پێداچونهوه بكاتو ئهویش پێشنیازی دروستكردنی بهدهفتهرهكانو لهپشكنینی وانهكانی ڤێلالی كردوه كه نرخی ههر دانهیهكی خول���ی دووهمدا دووب���اره نهبنهوه كه 16دهفتهر دۆالرهو ئهم پارهیهش بههیچ كۆتایی مانگی ئ���اب بهڕێوه دهچێت. جۆرێك بهمامۆس���تا ههڵناس���وڕێت. م.فهرمان كه ئامادهی كۆبونهوهكه بووه ناوبراو وتی "لهكۆبونهوهكهدا جهغتمان باس���ی لــــهوهكرد وهزیری پهروهرده لهوه كردوهتهوه بههیچ جۆرێك رازیی بهڵێنی داوه لهخولی دووهمدا لیژنهكانی نین ئهو یهكه نیش���تهجێیانه ش���وقهو پش���كنین زیاتر ب���كاتو ههلومهرجی ڤێلال بن ،چونكه مامۆستایان خانویان پشكنینو پێداویستی زیاتر دابین بكات پێویس���ته ب���ۆ نیش���تهجێبوونێكی بۆ كۆنترۆڵ بۆ ئهوهی مامۆس���تایانی شایسته نهك شوقهو ڤێلالی گرانبهها پش���كنهر بتوانن باش���تر پشكنین بۆ ك���ه ڤێل�ل�اكان تێچونهكهی���ان 16 تیانوس���ی تاقیكردن���هوهكان بكهنو دهفت���هر دۆالر بێت .ئهم پهرلهمانتاره كه لهلیس���تی گۆڕانه ،ه���ۆكاری ئهم كه ئێستا سهرجهم الیهنهكانی تێدایه یهكێتی مامۆس���تایانهوه سهرپهرشتی گرفتی ش���وێنو قهرهباڵغیو نهبوونی دهستكاریكردنهشی لهشێوازو دیزاینی بههی���چ جۆرێك قبوڵم���ان نییه یهكه دهكرێتو بۆ ئهو مامۆستایانه تهرخان خزمهتگوزاریی���ان نهبێ���ت .ه���اوكات دهكرێت كه تائێستا سودمهند نهبوون لهگ���هڵ ئهمهش���دا ژمارهیهكی بهرچاو شوێنهكانی نیشتهجێبونی مامۆستایان نیشتهجێكان بكرێنه ڤێلال". ی ههرێ���م بڕیاری���داوه 3لهحكوم���هت ب���ۆ وهرگرتنی ش���وقهو لهخوێندكاران لهپاش ئاش���كراكردنی حكومهت��� گێڕای���هوه بۆ "نهبوونی لێپرس���ینهوه لهبهڵێن���دهرهكان"و باس���ی لهوهكرد ههزار یهكهی نیشتهجێبوون بۆ توێژی زهویو كهمدهرامهت���ن بهتایب���هت ئهنجامهكان���ی تاقیكردن���هوهی 12ی بهڵێندهر ههیه زهوی وهردهگرێت ،قهرز مامۆستایان لهههر س���ێ پارێزگاكهی ئهوانهی لهخانووی كرێدانو ش���وێنی ئامادهی���ی چ بهڕێ���گای نوس���راوو پڕكردن���هوهی ف���ۆرمو چ ب���ه رێگای وهردهگرێت ،ئاسانكاریی بۆ دهكرێت ،كوردستان (ههولێر ،سلێمانی ،دهۆك) نیشتهجێبونیان نییه. گردبون���هوه لهب���هردهم پ���هروهردهی كهچی دوات���ر بهكهیفی خۆی دیزاینی دروس���ت بكات ،بهڕێژهی ههزار یهكه پارێزگاكاندا ناڕهزاییو سكااڵی خۆیان پشكنینی خولی دووهم جیاوازتر یهك���ه نیش���تهجێبونهكان دهگۆڕێتو لهه���هر پارێزگای���هك .لهب���ارهی ئهو لهئهنجامی تاقیكردنهوهكان دهربڕیوهو دهبێت دهیكاته ڤێلال بۆ ئهوهی پارهی زیاتری میكانیزمانهش���ی لهدابهشكردنی ئهم كۆبون���هوهی ژمارهیهكیان پێیانوایه ئهو ئهنجامهی تهوهرهیهكیت���ری دهس���تبكهوێتو وت���ی "ئێمهش وهكو یهكان���هدا دهگیرێته ب���هر ،م.فهرمان لیژنهو وهكو یهكێتی مامۆس���تایانیش رونیكردهوه زیاتر میكانیزمهكان لهالیهن لیژن���هی پ���هروهردهی پهرلهم���انو بۆیان گهڕاوهتهوه ه���ی خۆیان نییه.
ههرگیز چاوهڕوان ی بههیچ جۆرێك ئهو ئهنجامانهمان رازیی نین ئهو یهكه نیشتهجێیانه نهدهكردو شوقهو ڤێلال بن ،بهڕاستی ئهوه ی ئێمه چونكه مامۆستایان نمره خانویان پێویسته نییهو تكایه بۆ نیشتهجێبوونێكی بهدهفتهرو شایسته نهك ڤێلالی وهاڵمهكانماندا بچنهوه گرانبهها
یهکهی نیشتهجێبوون س���كرتێری یهكێت���ی مامۆس���تایانی كوردس���تان كهمال حهم���هد زراری، لهلێدوانێكی پێش���وودا بۆ ئاوێنهنیوز رونیكردهوهته كه پرۆژهی دروستكردنی یهكهی نیشتهجێبوون بۆ مامۆستایانی ههرێمی كوردس���تان لهس���اڵی 2009 ئامادهك���راوه .ناوبراو رونیكردهوه كه لهش���اری ههولێر زهوی پێویس���ت بۆ دروستكردنی یهكهكان تهرخانكراوهو چاوهڕوانی���ش دهكرێ���ت لهداهاتوودا لهشاری سلێمانیو دهۆكیش زهوی بۆ ئهو پرۆژهیه تهرخان بكرێت .سهرۆكی یهكێت���ی ماۆس���تایانی كوردس���تان ئهوهش���ی وت "نوس���راومانكردووه بۆ ئهنجومهن���ی وهزیرانی حكومهتی ههرێمی كوردس���تانو داوامانكردووه مامۆس���تایانی ش���اری كهركوكی���ش سوودمهند بن لهپرۆژهكه". هاوشانی ئهمهش كۆمهڵێك خوێندكار ی 12ی ئامادهی���ی لهڕێ���گای ت���ۆڕی كۆمهاڵیهتی فهیسبوكهوه ههڵمهتێكیان بهرپاك���ردوه ب���ۆ رهخنهگرت���ن لهئهنجامهكان���ی تاقیكردنهوهی 12ی ئامادهیی ئهمساڵو داوای ئهوه لهجێگری س���هرۆكی حكومهت (عیماد ئهحمهد) دهك���هن ك���ه لهمیان���هی پێداچونهوه بهدهفتهری تاقیكردنهوهكانیاندا ههوڵ بدرێ���ت وهاڵمـــــــــهكان دیس���انهوه بپشكنرێتــــــهوه نهك تهنها تهماشای بهرگ���ی دهفتــــ���هرو كۆكردن���هوهی نمرهكان بكرێت���هوه .ههوار نهجمهدین ك���ه خوێن���دكاری 12ی ئامادهیی���هو بهش���داره ل���هم ههڵمهت���هدا دهڵێت "ههرگیز چاوهڕوانی ئهو ئهنجامانهمان نهدهكردو بهڕاس���تی ئهوه نمرهی ئێمه نییهو تكایه بهدهفتهرو وهاڵمهكانماندا بچنهوه". جێگــــ���ای ئاماژهی���ه لهپ���اش پهرهس���هندنی ناڕهزاییهكان لهڕهوشی پشكنینی دهفتهری تاقیكردنهوهكانی 12ئامادهی���ی ،جێگ���ری س���هرۆكی حكومهت (عیماد ئهحمهد) ،وهزارهتی پهروهردهی راس���پارد كه ههڵوێس���ته لهس���هر گلهییو گازندهی خوێندكاران بكاتو رهوشی پشكنینی دهفتهرهكان باش���تر بكهنو ههر بهم هۆیهش���هوه ئێس���تا خوێن���دكاران رووی داوای���ان كردوهته ناوب���راو ب���ۆ پێداچونهوهی پشكنینهكان ،بهاڵم چهند سهرچاوهیهك لهپهروهردهكان بۆ ئاوێنهیان رونكردهوه بهپێی ئهو سیستمهی كه تائێستا كاری پێدهكرێ���ت پێداچون���هوه بهدهفتهری تاقیكردنهوهكان تهنه���ا كۆكردنهوهی نمرهكانو تهماشاكردنی بهرگی دهفتهر دهگرێتهوه.
لهگهرمیان مامۆستایانو بهرپرسێكی مامۆستایانی سهردهم دهكهونه كێشهوه ئا :كاوه گهرمیانی ژمارهیهك لهمامۆستایانی سنووری گهرمیان ،نزیكهی 200واژۆ بۆ جێبهجێكردنی ژمارهیهك نوسراوی وهزارهتی پهروهرده كه لهكابینهی پێنجهمهوه ئاراستهی بهڕێوهبهرایهتیه گشتیهكان كراوهو تاوهكو ئێستا جێبهجێ نهكراوه ،كۆ دهكهنهوهو ئاراستهی الیهنی پهیوهندیداری دهكهن .ئهو مامۆستایانه رهخنهش لهسهرۆكی لقی گهرمیانی یهكێتی مامۆستایان دهگرن كه سهر بهمامۆستایانی (سهردهم)هو پشتیوانی لهداواكارییهكانیان نهكردووه. سهرپهرشتیاری ههڵمهتهكه ،م.ههردی عهباس بۆ ئاوێنهی رونكردووه ،نزیكه ی 200ئیمزایان ب����ۆ جێبهجێكردنی چهند داواكارییهك كۆكردوهت����هوه بۆ ئهوهی وهزارهت����ی پ����هروهرده دهس����تبهجێ لیژنهیهك بۆ هۆكاری جێبهجێنهكردنی نوس����راوهكانی خۆی پێكبهێنێت ،دواتر لێپێچین����هوه لهگهڵ ئ����هو بهڕێوهبهره گش����تیانهی پهروهرده بكات كه كاریان بهنوس����راوهكانی وهزارهت����ی پهروهرده
نهك����ردوه لهكابین����هی پێنجهم����هوه تا ئێستا". ئهو مامۆستایه داواكاره لهسهرهتای س����اڵی نوێ����ی خوێندن����هوه كار ب����هو نوسراوانهی وهزارهتی پهروهرده بكرێت ك����ه ئام����اژهی بهوهك����ردووه ،دهبێت بهڕێوهب����هری خوێندن����گاكان لهڕێگهی تاقیكردن����هوهو بهپێ����ی بهن����دی (،12 )16سیس����تهمی نوێ خوێن����دن ببنه بهڕێوهب����هرو داواش دهك����هن لهلیژنهی پهروهردهو خوێندن����ی بااڵ لهپهرلهمانی كوردستان بهدواداچوونی جددی بۆ ئهم كێشهیه بكات. سهرپهرش����تیاری ههڵمهتهكه رهخنه لهس����هرۆكی لقی مامۆستایانی گهرمیان دهگرێ����ت كه پش����تگیری لهداواكانیان فۆتۆ :ئاوێنه نهك����ردووه ،ئهو وتی " ئێمه چاوهڕوانی ههڵمهتی مامۆستایانی گهرمیان ئهوهم����ان لهس����هرۆكی لق����ی گهرمیان دهكرد كه پش����تگیرییمان ب����كات بهو "چهند مانگێكه ئهم س����هرۆكه دانراوه ،ئۆپۆزسیۆنه تووشی ش����ۆكی كردووه، پێی����هی س����هر بهئۆپۆزس����یۆنه ،بهاڵم ب����هاڵم لهس����هرهتای كاركردنیهوه هیچ ئ����هو وت����ی " لهیهك����هم ههنگاویدا ئهو س����هرۆكه ناكاراییو ناش����ارهزایی خۆی پشتگیری داواكانی نهكردین بهپاساوی متمانهیهكمان پێی نهماوه". لهالی خۆش����یهوه م.ساڵح میروهیس لهبواری كاری رێكخراوهییو ش����ێوازی ئ����هوهی "ئهو مهرجهعی خ����ۆی ههیهو الی مهرجهعهك����هی باس����ی دهكات" .وهك ئهندامێك����ی ههڵمهت����ی واژۆ وهاڵمدان����هوهی داواكاریهكانی بۆ ئێمهی ههردی ئهوهی نهش����اردهوه س����هرۆكی كۆكردنهوهك����ه ئام����اژهی بهوهك����رد مامۆستایان س����هلماند ،ناوبراو جهختی لقی مامۆس����تایان وهك����و كۆمیتهیهكی ههڵوێستهكهی سهرۆكی لقی گهرمیانی لهسهر ئهوهیشكردووه كهوا مامۆستایانی حیزبی مامهڵهی لهگهڵیان كردووهو وتی یهكێتی مامۆس����تایان كه سهربه الیهنی یهكگرت����وو كوردس����تانی پش����تیوانی
خۆیان بۆ ئهو داوكاریهی مامۆس����تایان دهرب����ڕیو ئیمزای����ان ك����رد ،كهچ����ی لهبهرامبهردا بهش����ێوهیهكی زۆر ساردو خ����راپ مامهڵهی كردووه" .م .س����اڵح وتیش����ی "بهبێ گهڕانهوه بۆ ئهندامانی لقو تاوتوێكردنی داواكاریهكهی ئێمهی مامۆس����تایان ،ئامادهنهبوو پشتیوانیو ئیمزا لهس����هر ئهو داوكاری����هی ئێمهی ب����كات ،ب����هڕای من س����هرۆكی لق بهم كارهی یهكهمی����ن نیش����انهو ههنگاوی سلبی بهرامبهر بهداواكاریهكانی ئێمهی مامۆستایان نواند". دهربارهی پشتگیرینهكردنی داواكاری ئهو مامۆس����تایانه ،ئاوێن����ه پهیوهندی به س����هرۆكی لقی گهرمیان����ی یهكێتی مامۆس����تایان (ئازاد حهسهن)هوه كرد، ناوب����راو وت����ی "ئێمه پێش����تر خۆمان كارمان لهس����هر داواكانی����ان كردووه". بهپێی زانیاریهكانی ئاوێنه سهرۆكی لقی گهرمیان لێپێچینهوهی لهگهڵ ئهندامانی لقهك����ه لهمامۆس����تایانی یهكگرت����وو كوردس����تانی ك����ردووه ك����ه واژۆی����ان لهس����هر داواكاری ئ����هو مامۆس����تایانه كردووهو لهبارهی ئهمهش����هوه م.ئازاد وتی "لهبهرئ����هوه لێپێچینهوهم كردووه پرسیان به من نهكردووه".
خوێندن
تهختهرهش
ههرجارهو کهسێک دهینوسێت
تهشهیر بهمهسیح؟!
راستكردنهوهی بۆچونێكی ههڵه ئهبوبهكر عهلی* لهماوهی پێش���وودا تهمومژێک بهدهوری بابهتێك���ی پ���هروهردهی ئیس�ل�امیو ئایینناس���ی پۆل���ی 11ی قوتابخانهكانی ههرێم دهربارهی پێغهمبهری مهزنی خوا حهزرهتی عیسا (د.خ) دروستكرا .ههندێ لهبرا مهس���یحیهكانیش وا تێگهیهنرابوون ك���ه گوایه تهش���هیر ب���ه پێغهمبهرمان عیسای كوڕی مریم كراوه لهژماره()334 ی رۆژنامهی ئاوێنهش���دا ئاماژهیهك بهم پرس���ه كرابوو ،بهاڵم لهڕاس���تیدا ههموو ئهو ه���هواڵو خوێندنهوانه لهس���ۆنگهی نهبوون���ی زانیاری ت���هواوهوه بهو جۆره باڵوبونهوهو وهك پێشتریش لهوهزارهتی پ���هروهرده رونكراوهتهوه ،مهس���هلهكه ب���هو جۆره نییهو ئ���هوهی ههیه بریتییه لهباش حاڵی نهبوونو شتێک لهئارادانییه بهناوی تهش���هیر ،یاخود خوانهخواسته بهناشایس���تهیی ناوهێنانی پێغهمبهرێكی مهزن���ی پ���هروهردگار ك���ه حهزرهت���ی عیس���ایه ،چونكه ئهو چهند دێڕهی لهم رووهوه كراب���وو بهبهڵگهی ئهو قس���هیه لهبابهتی تایبهت بهخس���تنهڕووی ئایینی جولهكهكاندایه ،واتا دی���دی ئهم ئایینه لهمیانهی ئ���هوهی له(تلمود)ا دهربارهی حهزرهت���ی عیس���ا خراوهت���ه روو .واتا مهس���هلهكه پهیوهست نییه بهباسكردنی عیس���ای پێغهمب���هر (د.خ) لهڕوانگهی ئیس�ل�ام ،یاخود دانهران���ی كتێبهكهوه، باس���كردنی دی���دی ئاین���ی جولهكهش وهك ئ���هوهی له(تلم���ود)ا هات���وه گهر لهڕوانگ���هی ئیس�ل�امو ش���وێنكهوتوانی حهزرهتی مهسیحیشهوه ناشایسته بێت، واتای ناشایس���تهیی وت���ن بهرامبهر ئهو پێغهمب���هرهی خ���ودا ناگهیهنێت ،بهڵكو تهنه���ا دهستنیش���انكردنی ههڵوێس���تی ئایینی جولهكهیه بهو جۆرهی له(تلمود) ا تۆماركراوه بهرامبهر ئهم پێغهمبهره كه دی���اره ئێمه باوهڕمان وایه كه ئهو جۆره وهس���فكردنو باس���كردنه دووره لهپاكی وهك خ���ۆی پێغهمبهرێكی تری خودا كه ئهویش حهزرهتی موسایه. بهڵگهش���مان بۆ ئهو قسانهی سهرهوه خ���ودی قورئانه ،بۆ نمون���ه لهقورئانداو لهسهر زمانی جولهكهكانهوه به بهرامبهر خوای گهوره هاتوه (ید الله مغلوله) واتا خودا دهس���تی نوقاوهو نابهخش���ندهیه. یاخود ههر لهقورئاندا قس���هی كهسانێ تۆمار كراوه كه پێغهمبهر (د.خ) یان به شێت ناوی بردوه (انه لمجنون) ههربهم جۆره ن���اوو نات���ۆرهی جۆراوجۆری لهم جۆرهی وهك بهش���ێك لهجهنگی دهرونی دوژمنانی یهكتاپهرستیو پێغهمبهران لهم كتێبه پیرۆزهدا وهك باسكردنی بۆچونی بهرامب���هرهكان تۆماركراوه .لێرهش���هوه ئایا دهكرێت بڵێین قورئان تهشهیری به زات���ی خودا یاخود پێغهمبهری ئیس�ل�ام كردوه لهبهرئهوهی كه رای كهس���انێكی تۆماركردوه كه بهناشایس���تهیی بهرامبهر یان دواون؟ وهاڵمهكه روونه كه نهخێره. لهالیهكی ترهوه ههركهسێك ئهلفو بێی عهقیدهی ئیسالمی بناسێت ئهوه دهزانێت كه باوهڕ بهسهرجهم پێغهمبهرانی خودا لهوانهش حهزرهتی عیسا(د.خ) بهشێكی جیانهكراوهی ب���اوهڕی ههرباوهڕدارێكی شوێنكهوتوی ئیسالمه ،بهگوێرهی (النفرق بین احد منهم) بۆی نییه بهرامبهر هیچیان بێباوهڕبێت .بۆیه ههرناشایستهیی وتنێك بهرامب���هر ههرپێغهمبهرێكی خوا هاوتایه لهگ���هڵ ناشایس���تهیی وت���ن بهرامب���هر پێغهمبهری ئیسالم خۆیو پهیوهسته به باوهڕی تاكهكهسی ههرتاكێكی موسڵمانو باوهڕدارهوه .بۆیه وا چاكه ئهو مهس���هله زانس���تیانه بهزانس���تیو مهنههجی���هوه مامهڵهیان لهگهڵ���دا بكهین ،ههوڵبدرێت نهك به لۆژیكی پڕوپاگهنده ،لهبنهڕهتیشدا زیادكردن���ی پاش���گری (ئاییناس���ی)و خوێندن���ی پوختهی���هك دهرب���ارهی ئاینهكانیت���ر لهپرۆگرامی پ���هروهردهی ئیس�ل�امیدا لهكابین���هی پێنجهم���ی حكومهتی ههرێمدا بهم شێوهیهی ئێستا لهسهر پێش���نیاری بهندهبوو مهبهستیش لێی ههروهكو ئهوس���ا ئاماژهمان پێكرد دوو خاڵ بوو ،یهكهم :ناسینی پوختهی ئاینهكانیتر لهالیهن قوتابیانی موسڵمانی واڵتهكهمان وهك بهشێ لهڕۆشنبیركردنو فراوانكردن���ی ئاس���ۆی بیركردن���هوهو ناس���ینی بهرامب���هرهكان .دووهم: لهبیناكردن���ی دیدێكی ك���راوهو لێبوردوو بهرامبهر ش���وێنكهوتوانی ئاینهكانی ترو قوڵكردن���هوهی گیان���ی بهیهكهوهژیانی ئاشتیخوازانه .پێش���موایه ئهگهر گرنگی شایسته بهخۆی پێ بدرێت ،لهم رووهوه پڕۆگرامهك���ه ئهزمونێك���ی پێش���هنگه لهسهراپای ناوچهكهدا. • راوێژكاری پێشووی وهزارهتی پهروهرده
کۆمهاڵیهتی
) )336سێشهمم ه 2012/7/24
17
کچێک :سەد نێرگەلەم لەشەوێکدا ئامادە کــــرد "دوای دە ساڵ کچە مردووەکەمم لەئامێز گرتەوە" ئا :سارا قادر بەناز بە گریانەوە تەماشای خوشکەکەی کردو لەودیو شیشەکانی زیندانەوە سوێندی خوارد "ئەو کێشەیەی بۆم دروستکراوەو ئێستا لەسەری دەستگیرکراوین لههەموو راستییەکەوە دوورە ،من هەموو ژیانم نەهامەتی بووە ،هەرچی کار هەیە کردوومە بۆ ئەوەی براکەمو خوشکەکانم بژێنم ،تەنها ئەم کارە نەبێت ،هەرگیز بیریشم لێنەکردۆتەوە" .بەنازو خوشکە تەمەن ١٩ساڵەکەی ماوەی زیاتر لهپازدە رۆژە بە تۆمەتی ئەوەی کاری لەشفرۆشییان کردووە لهالیەن ناسیاوێکیانەوە شکاتیان لێكراوەو راپێچی زیندان کراون ،ئەمانیش نکۆڵی لەو کارە دەکەنو لهئێستادا پشکنین بۆ هەردووکیان کراوە بۆ زانینی راستی ئەو قسەیەو سەلماندنی ئەوەی لەشفرۆشییان کردووە یان تەنها تۆمەتێکەو لەالیەن نەیارێکیانەوە بۆیان دروست کراوە. بەناز ژنێکی رەشتاڵەی باریکەلەیەو خەمو ئازارەکانی منداڵیی تەواو روخساری تەنیوە .بۆ ئەوی تەمەن ٢٦ساڵ ،ژیان جگە لهلەدەستدانی هەلی مردن هیچی تری تێدا نەبووە، چونکە وەک خۆی باسی دەکات لهتەمەنی ١٣ساڵیدا بە شوو دراوەو هەر دوای سێ مانگ لهشوکردنی، دایکو باوکی لەبەر هەژاریو نەداری لەیەک جیابوونەتەوەو باوکی هەر ٣ خوشکو براکەی هێناوەتەوە بۆ بەناز بە خێویان بکات "مێردەکەشم یەکسەر بەجێی هێشتم ،وتی من یەک کەسم هێناوە نەک پێنج کەس". ئەوکاتەی مێردەکەی جێی دەهێڵێت، دووگیان دەبێتو کۆرپەکەی ناو سکی تەنها چل ش���ەو دەبێ���ت ،بەاڵم ژیانی نەهامەت���یو بەس���ەرداکەوتنی چ���وار خوش���کو برای بێ دایکو باوک هەموو ش���تەکانی لێدەگۆڕنو ه���ەر دوای نۆ مانگ کە منداڵەکەی دەبێتو لهس���اتی س���ەرەتای لهدایکبوونی���ەوە "دونیا"ی لەب���ەر هەڵدەگرن .ئەو کاتێک باس���ی دونی���ا-ی کچی ک���رد بەک���وڵ گریاو ب���ە دەنگێکی گ���ڕی بەرز وت���ی "ئەو
کات���ە پێیان وتم کچەک���ەت مردووە". ک���ێ هەیە ئەوەن���دە بێوی���ژدان بێت نەهێڵێ���ت ب���ۆ س���اتێکێش مەمکە پڕ ش���یرەکانی دایکێک بخاتە سەر دەمی کۆرپەکەی ،ئ���ەوە بەرامبەر ئەو کرا، چونکە ه���ەر کچەکەی دەبێت ،باوکیو ماڵە خەزورانی کچەک���ەی دەبەنو بە بەناز دەڵێ���ن کچەکەت وەزعی خراپەو رەنگە بمرێ���ت "وەس���یەتی من ئەوە ب���وو ناو بنرێت دونیا ک���ە دواتر تەنها بەهۆی ناوەکەیەوە ناس���یمەوە ،بەوە رازی ب���وونو ناویان ن���ا دونیا ،بەاڵم پاش چەن���د رۆژێک وتی���ان مردووەو نەمبینییەوە" .خەمی دایکێکی تەمەن ١٣ساڵەی زەیستانی بێ کۆرپە دەبێت چەندە زۆر بێت! کە شیری مەمکەکانی بەلێش���او دێتە خ���وارێو داوای دەمی س���اوایەک دەکات تێری ب���کات .ئەو کات خوش���کە بچوکەک���ەی بەناز کە تەنها ٤٠رۆژ تەمەنی بووە دایکی بۆی ناردونەت���ەوە ،ئامێزی بەن���ازی گەرم کردۆتەوەو بە ش���یری خۆی گۆش���ی کردووە لهجیاتی کچەکەی ،هەرچەندە س���اڵی ٢٠٠١و ئەوکاتەی بەناز تەمەنی ١٥س���اڵ دەب���ێ ،دایک���ی دەیەوێت خوشکە ش���یرەخۆرەکەی بە پیاوێکی تورک بفرۆشێت بە ٦٠٠٠هەزار دۆالرو بەنازی���ش بداتەوە بە پیاوێکی زاخۆیی بەومەرج���ەی ٦٠مس���قاڵ ئاڵتونی بۆ بکات ،بەاڵم بەن���از دایکی دەردەکاتو بە هی���چ مەرجێک���ی رازی نابێتو بە دایکی دەڵێت "تۆ ئێمەت س���ەرگەردان ک���ردو ش���ووتکردەوە ب���ە پیاوێک���ی دەوڵەمەند ،تازە ئێمە وەک دڕندەیەکی هار دەتبینینو هیچی تر". بەن���از کە خ���ۆی تەنه���ا تەمەنی س���یازدە چواردە سااڵن دەبێ ،ئەرکی هەر سێ خوشکو براکەشی دەکەوێتە ئەستۆو باوکیش���ی جێیان دەهێڵێتو ژن دەهێنێت���ەوە .ژیان���ی ئ���ەم پێنج منداڵە جگ���ە لهجەهەنەمێک هیچی تر نابێت ،چونکە بێسەرپەرش���ت دەبنو ه���ەر رۆژەی لهش���وێنێک دەبن ،بەناز زۆر پ���ڕ ئازاران���ە لهژی���ان دەڕوانێتو وتی "ه���ەژدە ش���ەو لهناو ک���ەالوەو بەنزینخانەو س���ەر ش���ەقامەکانو ژێر ئوتومبێلی ناو گەراجەکان خەوتین ،تا خێرخوازێ���ک لهماڵەکەی خۆیدا ژوورو هەیوانێک���ی داینێو بۆ ماوەی س���اڵو نیوێک سەرپەرش���تی کردینو بەخێوی کردین کە تا م���ردن مەمنونیم" .بەناز
لهتەمەنی ١٦ساڵیدا جارێکی تر باوکی لهپۆلیس���ێکی مارە دەکاتو دەیداتەوە بەش���وو ،بەاڵم ئەمجارە بەو مەرجەی خوش���کەکانیو براکەش���ی لەگەڵی���دا بێ���ت ،ک���وڕەش رازی دەبێت ،چونکە ئەویش خوشکو برایەکی خۆی لەگەڵ دەبێت ،دیس���انەوە دەست دەکەنەوە ب���ە ژیانێک���ی کولەمەرگ���ی ،ب���ەاڵم پاش س���ێ س���اڵ ،مێردەکەی لەسەر دزیکردن حوکمی ٢٥س���اڵی بەسەردا دەدرێتو دیس���انەوە بێوەژن دەبێتو ئەرکی کچەکەی کە لهمێردە تازەکەی بوویەتی دەکەوێتەوە ئەستۆی .ژیانی بەناز رۆژ بەڕۆژ قورس���تر دەبێت بۆیە یەکێ���ک لهخوش���کەکانی دەدات ب���ە ش���وو تا ئەرکی کەمتر بێتەوە ،بەاڵم دوای ئ���ەوەی منداڵێکی دەبێت خۆی دەسوتێنێو دەمرێت ،بەناز وتی "تەنها لهپرسەکەیدا ئامادە بووینو بە ئێمەیان وت بە تەباخ س���ووتاوە ،بەاڵم خۆمان ئەوەندە کێشەمان هەبوو کە نەتوانین بپرسینەوە کە راستە یان نا". دوای چەند مانگێک لهدەستگیرکردنی مێردەک���ەی ،دەکەوێت���ەوە ژێر باری کارکردنو ئەمجارە لەگەڵ شووبراکەیدا دەس���تدەکات بە کاری پیاوانەو رۆژانە دەچێت بۆ کرێکاری "بڕوا بکە ش���ەوی وا هەبووە هەتا چواری بەیانی کاشیمان دادەناو ئیشی لەبغو گەچکاریمان دەکرد تا قوتی ئەو خێزانە حەوت کەس���ییە دابین بکەین" .س���ەرباری ئەو هەموو ئەرک���ە ،هەفتانە دەبوایە س���ەردانی مێردەکەش���ی بکاتو ش���تی بۆ دابین بکات ،بۆی���ە کاتێ مێردەکەی حوکمی ٢٥س���اڵی بەس���ەردا دەدرێت دادوەر بەناز بانگ دەکاتو داوای لێدەکات کە تەاڵق وەربگرێ���ت ،چونکە مێردەکەی ئازاد نابێ���ت ،بۆ جاری دووەم بێوەژن دەبێت���ەوە .ژیانی بەنازو خوش���کانو براکەیو کچەکەی تا بێ پڕ مەینەتی تر دەبێ ،ئەو لەکاتی قسەکانیدا زۆر جار دەگری���او زۆر جاریش وەک کەس���ێکی بێ ئاگا تەماشایەکی خۆی دەکردەوەو سەرشێتانە پێدەکەنیو دەیوت "سهرم س���وڕماوە چۆن بەرگەی ئ���ەو هەموو ناخۆش���ییەم گرت���ووە ،لهوهتهی فامم کردۆتەوە بۆ س���اتێ ئ���ارام نەژیاوم". ئەو زۆربەی ش���وێنەکانی سەردەستی داخکراوب���وون ب���ەو نێرگەالن���ەی کە لهیانەکاندا بۆ نێرگەلهکێشەکانی ئامادە کردووە ،چونکە هەم���وو ئەو کارانەی
بەناز لەبەرئەوەی ئەوەندە نێرگەلەی ئامادە کردووە ئێستا رۆژی پێنج نێرگەله زیاتر دەکێشێو تەواو دەنگی گڕبووە
کردووە کە هیچ کچێکی تر نەیکردووەو ئەو زۆر نیگەرانانە وتی "شەوی سەری ساڵی تازە بە تەنها خۆم ١٠٠نەرگێلەم لهیەکێ���ک لهیانەکان���دا ئامادەکرد تا توشی تەنگە نەفەسی بووم بۆیە ئێستا ناتوانم ئەو کارە بک���ەم ،رۆژانە مااڵن پاکدەکەمەوەو ئاگاداری ئەو کەس���انە دەکەم کە لەس���ەر جێگ���ە کەوتوون، چونکە ئێس���تا ئیش���ی چێشتخانەکان نەماوەو مەجبورم کاری تر بکەم" .بەناز لەبەرئەوەی ئەوەندە نێرگەلەی ئامادە کردووە ئێس���تا رۆژی پێن���ج نێرگەله زیاتر دەکێشێو تەواو دەنگی گڕبووەو وەک پیاوێکی بەس���ااڵچووی لێهاتووەو هەڵگرتنی بەرپرسیارێتی وەک باوکێکی
ت���وڕەی لێکردووەو ئ���ەوەی زیاتریش ئازاری دەدات ئ���ەو تۆمەتەیە کە پێی خراوەت���ە زیندان���ەوە "ئاخ���ر من گەر لەشفرۆشیم بکردایە بۆچی ئەو هەموو ئ���ازارەی خۆم دەداو ئەو هەموو کارەم دەکرد لهپێناوی ئەوەی سەربەرز بژیم نەک کاری وا ناشرین بکەم" .سەرباری هەموو ئەو ئازارانە دڵی بەوە خۆش���ە کە کچە بەناو مردوەکەی بینیوەتەوەو ئێس���تا دڵنیایە لەوەی لهژیاندا ماوە. ئەو رۆژێک بە سوتفە سەردانی منداڵی ناس���یاوێکیان دەکات لهنەخۆشخانەی من���دااڵن ،لەپ���ڕ منداڵێ���ک بەردەمی لێدەگرێ���تو ئەمیش جێ���ی دەهێڵیت، ب���ەاڵم دواتر هەس���تی دایکایەتی بۆی
ئاماری نهخۆشییهکانی شهش مانگی یهکهمی 2012 - 2011 2012 - 2011
دەجوڵێتو بێ ئەوەی بیناسێت ئاوڕی بۆ دەداتەوە ک���ە دەبینێت دەچێت بۆ الی مێردە کۆنەکەیو بە "بابە" بانگی دەکات ،بەناز دەگەڕێتەوەو لهمنداڵەکە دەپرس���ێت ناوت "دونیا"ی���ە ،دەڵێت "بەڵ���ێ" ،ل���ەم کاتەدا بەن���از بەکوڵ گریاو وتی "هەس���تم ک���رد پارچەیەک لهجەرگ���م لێبۆوەو توندتوند باوەش���م پێدا کرد ،دواتر تەنها جارێک سەردانی قوتابخانەکەی���م کردو ش���تم بۆ کڕی، بەاڵم لەبەر هەژاری نەمتوانی لهباوکی بسەنمەوەو بەخێوی بکەم". تێبینی :ئهو ناوانهی لهم راپۆرتهدا هاتووه خوازراون.
18
تایبهت
) )336سێشهمم ه 2012/7/24
كونسوڵی فەڕەنسا لهههرێمی كوردستان "فرێدریك تیسۆ" بۆ ئاوێنه:
بنهماكان ی دیموكراسی لهههرێم ی كوردستاندا جێگیرو چهسپاو نین ئا :ئاكۆ حهمهد رابی كونسوڵی فەڕەنسا لهههرێمی كوردستان "دكتۆر فرێدریك تیسۆ" ،لهم گفتوگۆیهی ئاوێنهدا ئاماژه بهوه دهكات كه ههرێمی كوردستان بهالی فهڕهنساوه جێگهی بایهخه ،ئهو دهڵێت "لهئێستادا وا باشتره كه كورد لهگهڵ عێراق بمێنێتهوهو لێی جیانهبێتهوه". ئاوێنه :س���هرهتا با لهو پرس���یارهوه دهستپێبكهین كه چ ش���تێك فەڕەنساو ههرێم���ی كوردس���تان بهیهك���هوه دهبهس���تێتهوهو گرنگی كوردس���تان بۆ فهڕهنسا لهچیدایه؟ دكت���ۆر تیس���ۆ :زۆر ش���ت ههیه كه كوردس���تانو فەڕەنس���ا بهیهك���هوه دهبهس���تێتهوه ،پێش ههموو شتێك زۆر كهسایهتی فهڕهنسی ههبوون كه پهیوهندی شهخس���یو برادهری���یو كۆمهاڵیهتییان لهگ���هڵ ههرێم���ی كوردس���تان ههبوو، بهتایبهتی كهسایهتیهكانی وهك بێرنارد كۆشنێر ،دانیێل میتێران ،رۆژنامهنووسو فۆتۆگراف���هر كری���س كۆچێ���را ...جگه لهمهش دهتوان���م بڵێم ،هۆكاری دیكهش هەن کە سیاسیو لهئێستاشدا ئابووریو كلتورین ،بۆ نموونه لهڕووی سیاسییهوه یهكهمینجار بوو كه س���هرۆكی پێشووی فەڕەنس���ا س���اركۆزی پێش���وازی بكات لهس���هرۆكی ههرێم ،ههروهه���ا وهزیری دهرهوهی فەڕەنسا پێشوازیكرد لهبهرههم س���اڵحو جگه لهم���هش چهندین وهزیری فەڕەنسا هاتوونهته كوردستان .ههرێمی كوردس���تانو عێراق بهالی فەڕەنس���اوه جێگهی بایهخه .ههموو ئهوانهی باسمكرد هانی ئێمهیدا كه كونسوڵخانهی فهڕهنسی لهههرێمی كوردستان بكهینهوه. ئاوێنه :بهبڕوای تۆ لهس���ایهی هاتنه سهركاری "فرانسۆ هۆالند"دا ،پهیوهندی فەڕەنساو ههرێمی كوردستان دهگهڕێتهوه بۆ گهرموگوڕیی سهردهمی میتێران؟ دكتۆر تیس���ۆ :ئهمه دوو شتو كاتی جیاوازن ،چونكه لهكاتی دانیێل میتێران فەڕەنسا بوونێكی ئهوتۆی لهكوردستان نهب���وو ،كهچی ئێس���تا كونس���وڵخانهو دوو قوتابخانهی فهڕهنس���ی ههن ،جگه ی كه لهسهردهمی لهمهش ئهو پهیوهندییه میتێران ههب���وو تهنها زیاتر ئینس���انی ب���وو ،لهچوارچێوهی پهیوهندیی فهرمیدا نهبوو ،چونكه دانیێ���ل میتێران خێزانی فرنسوا میتێران بوو ،خاوهن دهسهاڵتو حكومهت���ی جێبهجێكردن نهب���وو .ئهو تهنه���ا دهیتوانی داوا لههاوس���هرهكهی بكات كه پێشوازی لهكهسایهتیه سیاسیه گهورهكانی كورد بكات. ئاوێنه :پێتوایه دهس���هاڵتی سیاس���ی لهههرێمی كوردس���تاندا دیموكراسییهت پهیڕهو دهكات؟
ئۆپۆزسیۆن هێشتا ی الوازهو لهئاست پێویستدا نییه لهكوردستان رۆژنامهنووس ناتوانێت ی ههموو بهدوا بابهتێكدا بچێتو لێكۆڵینهوهی تیا ی بكات .بهڕاست ی رۆژنامهنووس ی راستهقین ه كار زۆر سهخته دكتۆرتیسۆ :ئهم دهسهاڵتهی ههرێم ی كوردستان دهس���هاڵتێكی ههڵبژێردراوه. ب���ۆ یهكهمین ج���اره كه بهش���ێوهیهكی راستهوخۆ سهرۆك لەههرێمی كوردستان ههڵبژێردرێ���ت .ههڵبهت���ه ل���ه2013دا ههڵبژاردنێك���ی دیكه ئهنج���ام دهدرێتو ك���ورد دهتوانێ���ت س���هرۆكێكی دیك���ه ههڵبژێ���رن ،ئ���هوهش ش���هرعی هتو هێز ب���هم سیس���تهمه دهبهخش���ێت .لهگهڵ ئهوهشدا ئهو دهسهاڵتهی كه ئهمڕۆ ههیه لهكوردستاندا دهسهاڵتێكی تهكنۆكراتی نییه ،بهڵكو دهس���هاڵتێكی سیاس���ییه، ههردووك س���هرۆك مام جهاللو مهسعود بارزانی بهباش���ی لهسیاسهت تێدهگهن. دیموكراس���ی لهم ههرێمهدا بهرهو پێش دهڕوات ،م���ن ههمیش���ه لهش���تهكان به پهلهم ،ئهگهر بهمن بێت زۆر بهخێراییو زوویی دیموكراسی لهههرێمی كوردستاندا بهرهو پێش���هوه بچێتو جێگیرببێت .من دهڵێم دیموكراسی بهرهو پێش دهچێت، بهاڵم هێشتاش وهك پێویست نییهو زۆر نهچۆته پێش���هوه .بۆ نموونه تا ئێستا ئازادی تاكهكهس وهك پێویست نییه لهم
فرێدریك تیسۆ واڵتهدا ،جیاوازی چینایهتی لهكوردستان كێش���هیهكی گهورهی���ه ،ههروهها عێراق ناتوانێت بهردهوام بێ���ت وهك واڵتێكو ژیان���ی ئهم واڵته لهمهترس���یدایه ئهگهر سیستهمهكهی فیدرالی نهبێت. ئاوێن���ه :ب���هاڵم س���هرباری ئ���هوهی كه باس ل���هوه دهكهیت دیموكراس���ی لهههرێم���ی كوردس���تان خهریكه بهرهو پێشهوه دهچێت ،كهچی بهپێی راپۆرتی س���ااڵنهی رێكخ���راوه نێودهوڵهتیهكان رۆژ بهڕۆژ پێش���لكاریهكانی مافی مرۆڤ لهههڵكشاندایهو بارودۆخی رۆژنامهگهریو رۆژنامهنووسانیش روو لهخراپییه؟ دكت���ۆر تیس���ۆ :م���ن ناڵێ���م ههموو بنهماكان���ی دیموكراس���ی لهههرێم���ی كوردس���تاندا بهت���هواوی جێگی���رو چهسپاون .چهندینجار تهدهخولم كردووه لهسهر ئازادی رۆژنامهگهری ،ئهو ئازادی رۆژنامهگهریی���هش ك���ه ئێس���تا ههی���ه لهههرێمی كوردستاندا كافی نییه ،ئێمه دهزانینو ئاگاداری ئهوهین كه لهكوردستان رۆژنامهنووس ناتوانێ���ت بهدوای ههموو بابهتێكدا بچێتو لێكۆڵینهوهی تیا بكات. بهڕاستی دهتوانین بڵێین رۆژنامهنووسی راستهقینه كاری زۆر سهخته لهههرێمی كوردس���تاندا ئهم���هش زۆر خراپ���ه. گهورهترین كار كه بۆ رۆژنامهنووس���انی كوردس���تان بكرێ���ت ،ئهوهیه ئ���ازادی زیاتریان پێبدرێت ،بهاڵم لهبهرامبهریشدا پێویستیش���ه ئهو رۆژنامهنووسانه تواناو لێهاتووییان ههبێ���ت ،چونكه ئهوه الی دهس���هاڵتدارانی ههرێم���ی كوردس���تان ئاس���انه كه بڵێن :رۆژنامهنووسان تواناو
لێهاتووییان لهئاستی پێویستدا نییه. ئاوێنه :ئێوه وهك كونسوڵی فەڕەنسا ئیدانهی پێش���ێلكاریهكانی مافی مرۆڤو رۆژنامهنووس���ان لهههرێمی كوردستاندا دهكهن؟ دكت���ۆر تیس���ۆ :ه���هر جارێ���ك كه پێش���لێكاری بهرامب���هر بهمافی مرۆڤو رۆژنامهنووس���ان بكرێت ،من ههمیش���ه ئیدانهم ك���ردووهو بهردهوامیش ئیدانهی دهكهم. ئاوێنه :لهههرێمی كوردستاندا تهنانهت هاواڵتی ههن سزای سیاسی دراون لهسهر ئهوهی دهنگیان داوه بهالیهنێكی سیاسی جیا لهدهس���هاڵت .ئێوه چ���ۆن دهڕواننه ئهم سزایانه؟ دكتۆر تیسۆ :خودی نێچیرڤان بارزانی دان���ی بهوهداناو وتی كه ئهوه ش���تێكی ههڵ���ه بووه ك���راوه ،منی���ش زۆرم پێ كارێكی ههڵه بوو. ئاوێن���ه :چۆن دهڕواننه ئۆپۆزس���یۆن لهههرێمی كوردستان؟ دكتۆر تیس���ۆ :هێش���تا الوازهو وهك پێویست نییه. ئاوێنه :الوازیهكهی لهچیدا دهبینیت؟ دكت���ۆر تیس���ۆ :الوازه ل���هڕووی سیاس���ییهوه ،رێكخس���تنی نێوخۆی���ی لهئاستی پێویستدا نییه ،ههروهها الوازه لهڕووی پڕۆژهی سیاسییهوه. ئاوێن���ه :بهب���ڕوای ت���ۆ رێیتێدهچێت لهداهاتوودا ئۆپۆزس���یۆن بهشێوهیهكی ئاشتییانه دهسهاڵت بگرێته دهست؟ دكتۆر تیس���ۆ :لهگهڵ تێپهڕینی كاتدا ئۆپۆزس���یۆن ئهزموونی بهره بهره زیاتر
فۆتۆ :ئاکۆ
دهبێتو گ���هورهو بههێزیش دهبێت .من تهنها پش���تگیری پرۆس���هی سیاس���یو دیموكراس���ی دهكهم ،پش���تگیری هیچ الیهنێ���ك ناك همو ل���هم رووهوه بێالیهنم. بهالم���هوه ش���تێكی ئاس���اییه ئهگ���هر ئۆپۆزسیۆن بێته سهر دهسهاڵت. ئاوێنه :س���اڵی پار لهیادی شۆڕش���ی فەڕەنس���ادا لهبهردهم دهس���هاڵتدارانی ههرێمدا راتگهیاند كه ئیدی ش���هرعیهتی شۆڕشگێڕی بهس���هرچووهو گهنج مافو خۆش���گوزهرانی دهوێ���تو ئ���هوان چی لهشۆڕشگێڕیهتی دوێنی بكهن كه ئهمڕۆو ئایندهیان باش نهبێت ،ئایا ئێس���تا ههر لهسهر ههمان بۆچوونن؟ دكتۆر تیس���ۆ :ئێس���تاش ههمان شت دهڵێمهوهو لهس���هر ههم���ان بۆچوونم. لێرهوهش بهگهنجهكانی كوردستان دهڵێم ههرچی زووه خۆتان پ���هروهرده بكهنو پهروهرده بكهنو خ���ۆ پهروهرده بكهنو دهس���هاڵت بگرنه دهست ،چونكه رێژهی دهنگدهرانی گهنج لهكوردس���تاندا زۆرهو دهتوانن وهرگرتنی دهس���هاڵت مسۆگهر بكهن. ئاوێن���ه :ئۆپۆزس���یۆنو بهش���ێك لهچاودێرانی سیاسی پێیانوایه كه جومگه سهرهكیهكانی دهس���هاڵت لهكوردستاندا خهریكه لهدهس���تی چهند بنهماڵهیهكدا چ���ڕ دهبێتهوهو ئ���هوهش بهمهترس���ی دهزانن بۆ س���هر دیموكراسی ،ئهوهندهی ئێ���وه لهنزیكهوه چاودێ���ری بارودۆخی كوردس���تانن ،ههس���ت بهمهترسییهكی بهوجۆره دهكهن؟ دكتۆر تیس���ۆ :لهڕاس���تیدا كهسایهتی
تیسۆ من لهس���اڵی 1952لهجهزائیر لهدایك بووم .خوێندنی پزیش���كیم لهفهڕهنسا لهش���اری دیژۆن تهواو كردوه ،ماوهی 28ساڵه پزیش���كمو لهزۆر واڵتی وهك گابۆن ،كۆنگۆ ،س���ۆماڵو ئهفغانستان كاری خۆبهخش���م ك���ردووه لهڕێ���ی رێخراوێك���ی پزیش���كانی فهڕهنس���اوه ك���ه ناس���راوه ب���ه (ئێ���د مێدی���كال ئهنتهرناس���یۆنال) .لهس���اڵی 1981و 1982لهچیاكانی كوردس���تان خزمهتی پێشمهرگهم كردووهو ههرلهوێش تۆزێك فێری ك���وردی بوومو دكتۆر قاس���ملۆ هاوڕێیهكی نزیكم بوو .لهس���اڵی 1990 لهگهڵ مادام میت���هران هاوكاری ئاواره كوردهكانم كردووه لهس���هر س���نوری ئێ���رانو عێراقو توركی���ا .ماوهی پێنج س���اڵه لهالیهن حكومهتی فهڕهنس���اوه ك���راوم ب���ه بهڕێوهبهری نوس���ینگهی فهڕهنس���ا (كونس���وڵ) لهههولێر ،كه كارێكی دیپلۆماتیكهو راس���تهوخۆ سهر به سهفارهتی فهڕهنسایه لهبهغدا. بهالی ئێمهوه گرنگ نییه .ئهوهش ئێم ه ههراس���ان ناكات كه چهن���د نازناوێكی بنهماڵهی���هك ئ���هو دهس���هاڵتانهیان بهدهس���تهوهیه ،ههرچهنده كهس���ایهتی بههێزن .گرنگ ئهوهیه كه ههڵوێس���تیان بهرامب���هر بهدیموكراس���یو مافی مرۆڤ چۆنه. ئاوێنه :بهبڕوای تۆ لهئێستادا دۆخهكه لهباره بۆ داواكردنی سهربهخۆیی لهالیهن كوردهوه یاخود نا؟ دكتۆر تیس���ۆ :لهئێس���تادا وا باشتره كه ك���ورد لهگ���هڵ عێ���راق بمێنێتهوهو لێیجیانهبێت���هوه .ئهگهر س���هیر بكهین س���ااڵنی ن���هوهدهكان س���هدام هی���چ دهسهاڵتێكی بهسهر كوردستانهوه نهبوو كورد خاوهنی نیمچه سهربهخۆییهك بوو، كهچی ش���هڕی ناوخۆ ههڵگیرس���او دوو حكومهتو دوو پهرلهمانو دوو سهرۆكیان دانا .ئهوهی كه دهڵێم ههڵوێس���ت نییه. تهنها تهجروبهیهكهو بهس .بۆیه دووباره دهیڵێمهوه كه بۆ ئێستا ،بۆ كورد باشترو گونجاوتره كه لهگهڵ عێراق بمێنێتهوه.
چوار سا ڵ تێپهڕیو بكوژان ی "سۆرانی مامهحهمه" نهدۆزرانهوه ئا :ئاوێنه رۆژنامهنوسانو كهسوكاری رۆژنامهنوسی تیرۆركراو (سۆرانی مام ه حهمه) رایدهگهیهنن كه دوای چوار ساڵ لهو روداوه ،ههتا ئێستا بهدواداچونێكی ئهوتۆ بۆ ئهو كهیسه نهكراوه.
ههتا ئێستا هیچ كهسێك لهسهر ئهو دۆسیهی ه بانگ نهكراوهو فایلهكهش ههڵگیراوه ی مام ه حهمه سۆران
چوار س���اڵ لهمهوبهر لهئێوارهی 21 ی تهم���وزدا چهند كهس���ێكی نهناس���راو لهشاری كهركوك رۆژنامهنوس (سۆرانی مامه حهمه) بهرپرسی ئهوكاتهی گۆڤاری (لڤین)ی���ان لهب���هردهم ماڵهكهی خۆیدا تیرۆر كرد ،بهاڵم ههتا ئێستاو سهرهڕای دروس���تكردنی لیژن���هی لێكۆڵینهوهش لهالی���هن س���هرۆكی ههرێم���هوه ،بهاڵم هیچ ئهنجامێك بۆ رای گش���تی ئاشكرا نهكراوه. تیرۆركردنی سۆرانی مامه حهمه ،دوای نزیك���هی چوار مانگ دێت لهتیرۆركردنی نوس���هر (عهبدولس���تار تاهیر شهریف) ك���ه بهه���ۆی چهن���د چاوپێكهوتنێكی رۆژنامهوانییهوه لهههمان شار تیرۆر كرا، ههروهها دوو س���اڵ لهمهوب���هرو بههۆی چهن���د نوس���ینێكهوه ،رۆژنامهن���وسو خوێندكاری زانكۆ (سهردهشت عوسمان) لهالیهن چهند كهسێكی نهناسراو لهشاری ههولێ���رهوه رفێندراو دوای چهند رۆژێك تهرمهكهی لهش���اری موسڵ دۆزرایهوهو
دواتریش لیژنهی لێكۆڵینهوه لهڕوداوهكه ئاماژهیان بهوهدا كه سهردهشت "بههۆ ی پهیوهندیبوونی بهگروپێكی تیرۆریستیو پهش���یمانبوونهوهی لهكارك���ردن بۆیان كوژراوه" ،بهاڵم بهبۆچونی رۆژنامهنوسان ههتا ئێستا "لێكۆڵینهوهیهكی سهربهخۆ" لهو روداوانه نهكراون. سهرنوس���هری گۆڤاری لڤین ،ئهحمهد میره لهلێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێنه رایگهیاند كه س���ۆرانی مامهحهم���ه نوێنهرایهتی میدیای ئازادی دهكرد لهشاری كهركوكو جهختیك���ردهوه ك���ه لهیهك���هم رۆژی تیرۆركردنهكهی���هوه ئ���هوان وتویانه كه خوێنهكهی لهئهس���تۆی دهسهاڵتهو وتی "پرسیارێكی گهورهیه لهسهر دهسهاڵتی كوردی كه ههتا ئێستا بكوژانی شههید س���ۆران نهدۆزراونهت���هوه" ،ناوب���راو ئاماژهی بهبهڵێنهكهی س���هرۆكی ههرێم كرد ب���ۆ دۆزینهوهی بكوژانی س���ۆرانو وتی "خهڵكی كوردستان ههتا ئێستاش بهڵێنهكهی س���هرۆكی ههرێمیان لهبیره كه دوای 40رۆژ لهشههیدكردنی سۆران، لیژنهك���هی ب���ۆ دروس���تكردو بهڵێنیدا ئهنجامدهرانی بداته دادگا ،بهاڵم تائێستا ئهنجامی لیژنهكه ئاشكرا نهكراوه ،بۆیه داوا دهكهی���ن ئهو بهڵێن���هی پێیانداین جێبهجێی بكهن". لهساڵیادی ئهم ش���ههیدی قهڵهمهدا، ئهمس���اڵ لهس���لێمانیو چهمچهم���اڵو
كهرك���وك رێ���ز ل���هم ش���ههیده گیراو لهمهراسیمی سلێمانی كه لهقاوهخانهی كلت���وری س���ازكرا ،خهاڵتی ئهمس���اڵی ش���ههید س���ۆرانی مامه حهم���ه درا به (ش���وان محهمهد ،نیاز عهبدوڵاڵ ،نهبهز گ���ۆران) ،ههروهه���ا چهند س���تافێكی پێشووی گۆڤاری لڤین خهاڵت كران. ههروهه���ا نوس���هرو رۆژنامهن���وس، موعتهس���هم نهجمهدین كه لهساڵڕۆژی یادكردنهوهكهدا وتاری بنهماڵهی سۆرانی مامهحهم���هی خوێن���دهوه ،بهئاوێنهی راگهیان���د ك���ه ئهگ���هر بهدواداچون بۆ تیرۆركردن���ی س���ۆران بكرای���ه دهبوو ئهنجام���ی ههبوایه ،ب���هاڵم بهوتهی ئهو "ههتا ئێس���تا هیچ كهسێك لهسهر ئهو دۆس���یهیه بانگ نهك���راوهو فایلهكهش ههڵگیراوه". بهبۆچونی رێكخهری سهنتهری میترۆ بۆ داكۆكیكردن لهمافی رۆژنامهنوس���ان (رهحم���ان غهری���ب) ،ئهو كهیس���انهی تایبهتن بهتیرۆركردنی رۆژنامهنوس���ان ی���ان دادهخرێ���ن ی���ان ناگهن���ه هی���چ ئهنجامێكو وتی "دهسهاڵت لهكوردستان دهس���توهردهداته كاروب���اری دادوهری لهكوردستانو لێكۆڵینهوهكانی پۆلیس، بۆی���ه هێش���تنهوهی ئ���هم كهیس���انه بهمشێوهیه رای رێكخراوه جیهانییهكان هێ���ور ناكات���هوه س���هبارهت بهدۆخی رۆژنامهنوسانو ئازادی را دهربڕین".
تایبهت
وهاڵمی شارهوان ی بۆ كۆمهڵه ی داكۆكی لهخاكو سهروهر ی سلێمان ی وهك شارهوانی سلێمانی بهپێویستمانزان ی وهاڵمی تێبین����یو رهخنهكانی كۆمهڵهی داكۆك����ی لهخاكو س����هروهری ش����اری سلێمانی بدهینهوه كه لهڕۆژنامهی ئاوێنه رۆژی 2012/6/19باڵوكردۆتهوه. س����هبارهت به گردی (ش����ێخ محمد بچكۆل) كه ناونراوه گردی ش����ههیدان، س����هرۆكایهتی ش����ارهوانی س����لێمانی لهس����هر تابلۆیهك لهبهردهم ئهم گردهدا نوس����یویهتی (گ����ردی ش����ههیدان) كه به ن����اوی ( )17ش����ههیدهكهی گوندی قڕگهوهیه ،ئهم ناوهی ل����هو گرده ناوه وهك رێزو س����هروهرییهك بۆ شههیدانی بزاڤ����ی رزگاریخ����وازی ك����ورد ،لهدوای راپهڕینی ()1991هوه گردی ش����ههیدان لهناو خهڵكی ش����ارهكهماندا بهو ناوهوه باڵوبۆتهوه ،راسته ئهم گرده پێشتر به گردی ش����ێخ محهمهد بچكۆلهو ههروهها به گردی (شێخ حسێنی قازی) ناسراو بووه كه لهنهوهی ش����ێخ حهسهنی گڵه زهردهیهو لهسهدهی نۆزدهیهمدا لهشاری سلێمانی كۆچی دوایی كردووهو لهو گرده نێژراوه .سهبارهت بهوهی كه گوایه ناوی گردی س����هیوان بۆ گردی ش����ێخ مارفی ن����ۆدی گۆڕاوه ،ئێمه ئهوه دهڵێن ئهگهر یهكێك كهمێك لهمێژووی شاری سلێمانی بزانێت ئهوا ئ����هو زانیاریه دهزانێت كه ناوی گردی سهیوان مێژوویهكی دێرینی ههی����هو لهچهندی����ن كتێب����ی گهڕیدهو شیعری ههندێك ش����اعیرانی كالسیكیدا به گردی س����هیوان ناوی هاتووه ،بهاڵم لهدوای بهخاكسپاردنی سلێمان پاشای كوڕی عهبدولڕهحمان پاشای بابان لهو گردهدا لهو سهردهمانهدا تا وهكو چهند س����اڵێك لهدوای روخانی میرنیش����ینی بابان لهساڵی ( )1850زاینیدا بهو دوو ناوهوه ناسرا ،بهاڵم لهدوای كۆچی دوایی شێخ مارفی نۆدی لهس����اڵی ()1838 زاینیداو بهخاكس����پاردنی ل����هو گردهدا لهدوای روخانی میرنیش����ینی بابان ئهو گرده ناوه رهسهنهكهی لهدهستنهدا واته (سهیوان) ،بهاڵم لهبهرئهوهی ئهو زاته زانایهكی ئاینیو كهس����ایهتیهكی دیاری شاری س����لێمانی بووه ،بۆیه لهپاڵ ناو هێنانی گردی س����هیوان به گردی شێخ مافی نۆدێشهوه باس����كراوه .سهبارهت بهگردی ش����ێخ عهبدولكهریمی كاس����هو كهوچ����ك كه نوس����یوتانه تابلۆیهك كه ناوی ئهم گردهی لهسهر بێت دانهنراوه، بۆ وهاڵمی ئهو بۆچونهتان ،ش����ارهوانی س����لێمانی ب����ه دواداچوونی ب����ۆ ناوی رهسهنی ئهو گرده كردوه تاوهكو بزانێت ب����ه تهواوهتی ناوی ئهو گ����رده چییه، ئهوهبوو لهمانگی پێشودا ئهوهی بۆ ساغ بۆتهوه كه ناوهكهی ههمان ناوه ئاماژه پێدراوهكهیهو لهم چهند رۆژهی داهاتوودا تابلۆی����هك كه ئهو ناوهی لهس����هره بۆ ئ����هم گردهو ئهوانهش ك����ه تابلۆیان بۆ نهكراوه دادهنێت .س����هبارهت به گردی حاجی ئهواڵ كه ئاماژهت����ان بهوهدا كه تابلۆی����هك لهدامێنی گردهك����ه (لهالی رۆژههاڵتی گردهكه) نوس����راوه (گردی ش����ێخ عهبدولقادری س����هرنهگیراو) ئهم تابلۆیه لهالیهن شارهوانی سلێمانییهوه دان����راوهو ئهم گرده س����ێ ن����اوی ههیه (ش����ێخ عهبدولقادری س����هرنهگیراو)، (گردی حاجی ئهواڵ)( ،گردی حهپسه خان)ه.
) )336سێشهمم ه 2012/7/24
پرسهنامه
19
شوێنهوار لهكۆش ی وهزارهتهكاندا ...پاشماوه
بهبۆن���هی كۆچی دوایی خوالێخۆش���بوو (كهریم خان مهحمود بهگ) س���هرۆك عهش���یرهتی برادۆست ،پرس���هو سهرهخۆشی خۆمان ئاراس���تهی عهشیرهتو بنهماڵهكهی دهكهین ،لهدهس���تدانی كهس���ایهتییهكی ئاوا جێگ���هی نیگهرانی تو به بهههشتی بهرینی ههموومانه ،لهخوای گهوره داواكارین خوالێی خۆش���بێ شاد بكات. ان لله و انا الیه راجعون سعاد سهید رهزاق
ونبوون
ی (رهوهند تاهیر ئهحمهد) ههركهس ی بازرگانی ونبوه بهناو ی ژور *ناسنامهیهك ی بازرگانی. دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژور ی (حهمهئهمین حارس رهسوڵ / ی بازرگانی ونبوه بهناو ی ژور *ناس���نامهیهك ی ی رافدین) ههركهس دۆزیی���هوه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژور كارگهی ش���هكری كهلل ه بازرگانی. ی (ئاالن محهمهد ئیس���ماعیل) ی بازرگان���ی ونبوه بهناو ی ژور *ناس���نامهیهك ی بازركانی. ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژور
دوێنێ فهنانو پێشمهرگه ئهمڕۆكه شوێنهوارناس دانان���ی كهس���انی ناش���وێنهواری لهپۆستهكانی تایبهتمهند بهشوێنهوار، بۆ نمونه كاتێك كهس���ێك دهكرێت به بهڕێوهبهری شوێنهواری شارێكی وهك پایتهخ���ت ،دهرچووی بهش���ی هونهره جوانهكان���ه ،دهبێ���ت چ لهش���وێنهوار بزانێت ،چ لهشوێنهوار بكات! كاتێ���ك تهنه���ا كهس���ێك لهبهرئهوهی رۆژانێ���ك خهباتی ك���ردووهو ماندووه، بهه���ۆی پش���كی حیزب���هوه بكرێت���ه بهڕێوهبهری گش���تی شوێنهوار ،لهگهڵ رێ���زدا ب���ۆ ماندووبون���ی ،ب���هاڵم چی ئ���هو بهڕێزان���هو ش���وێنهوار بهیهكهوه دهبهستێتهوه ،كه لهئهلفو بای شوێنهوار نازانن! یان كهسێكی دی شوێنهوارناس نهبێ���ت ماوهی 10س���اڵ زیاتره بكرێته
سهرۆكی بهشی ش���وێنهوار لهزانكۆدا ،دهرچێت ،كه ههركهس ش���وێنهوارناس كاتێك ش���وێنهوارو شوێنهوارناساكان نهبێ بههیچ جۆرێك ناكرێت پۆس���تی لهژێر فهرمانی ئهوانهدان ،دهبێت بڵێن ،ش���وێنهواری وهربگرێت ،چونكه كاتێك ئهمانه بهناوی ش���وێنهوارهوه قس���ان ئهمه چ دۆزهخێكه یاڕهب! ئ���هو نمونانهی س���هرهوه بۆ ئهوهبوون دهك���هن لهگ���هڵ وهفدێكی پس���پۆڕی ك���ه ك���هس الری نیی���ه ،لهخزمهت���ی بیانی ،زۆرجێ���گای بهزهین بۆ خۆیانو ههركهس���ێك كه كردوویهت���ی ،دهبێت ئابڕوبهریشن بۆ نهتهوهی كورد ،چونكه لهپیش���هكهی خ���ۆیو مهجال���ی خۆی هیچ لهشوێنهوار نازانن! رێگای پێبدرێت ،نهك پشك پشكێنهی كاتێكیش شوێنهوارناسان وهك رۆتیناتی حیزب���ی ،وهك بیتاقهو پاداش���ت بۆی ئیداری دهبێت گوێیان بۆ رادێرن ،وهكو دهرچێتو شوێنهوارو شوێنهوارناسیش هێنانی بڕبهنه به زاكیرهیاندا! بهردهوامیش لهسهر حسابی شوێنهوار ههر النهواز بمێنێتهوه! لهوهتهی ش���وێنهوار دهكهوێته كۆشی گهش���تو س���هفهری دهرهوه دهكهن، وهزارهتهكانهوه یهك وهزیر شوێنهواری بهاڵم توخوا چی ئهوانو ش���وێنهواری نهب���ووه! ی���هك بهڕێوهب���هری دهزگا بهیهك���هوه گرێ���داوه! بهكورتی ئهمانه شوێنهوارییه گشتییهكان شوێنهوارناس ه���هر باربوونایه كێش���ه نهبوون ،بهاڵم نمایندهیهكی تهمهڵن ،لهههموو شتێك نهبووه! دهكرێت یاس���ایهكی تایبهت بهو بواره بزانن لهشوێنهوار نازانن!
کورد پێویستی بەدەوڵەتی ...پاشماوه
ی ی (ساالر ئهحمهد شاسوار /كارگه ی ونبوه بهناو ی بازرگان *ناسنامهیهكی ژور ی بازركانی. ی سارا) ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژور ئهلهمنیۆم
تورکی����ە خۆی گەورەترین کێش����ەی سیاس����یی هەیە لەگ����ەڵ کوردەکانی کوردس����تانی باک����ووردا ،گەلێک����ی ١٥میلۆنی����ی ن����ەک ه����ەر ل����ەڕووی سیاسییەوە دەچەوسێنێتەوە ،بەڵكو الی کەمی مافە کولتوورییەکانیشیانی ل����ێ قەدەغ����ە ک����ردووە .حکومەتی تورکیە دەیەوێ بەڕەسمیی سەرۆکی هەرێمی کوردستان (لەواقیعدا بەس س����ەرۆکی پارتییو ناوچەی زەردە) بکات بەس����ەرۆکو دەمڕاستی گەلی کورد ،ئایا ئەمە بێبەرامبەر دەکرێ؟ ئای����ا تورکیە لێ دەگەڕێ دەوڵەتێک ب����ۆ گەالن����ی کوردس����تان لەس����ەر بەش����ێک لەخاکی هەرێم دروست ببێ لهکاتێکدا خۆی دەرگیری گەورەترین
ی كهمئهندامان بهناوی (سوعاد مهحمود ناسر) ونبووه ،ههركهسێك *پێناسێك ی بۆ پرسگهی كۆمپانیای ئاوێنه. دۆزییهوه بیگهڕینێتهوه
ئهخالقو سیاسهت ...پاشماوه
ی ونبوه بهناوی (س���هلیم عوس���مان محهمهد) ی بازرگان *ناس���نامهیهكی ژور ی بازركانی. ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژور ی بازرگانی ونبوه بهناوی (بهڵێن محهمهد فازیل) ههركهس ی ژور *ناسنامهیهك ی بازركانی. دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژور ی (جهبار عوسمان حهم ه نهجیم) ی بازرگانی ونبوه بهناو ی ژور *ناس���نامهیهك ی بازركانی. ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژور ی ژوری بازرگانی ونبوه بهناوی (شاخهوان حهم ه رهشید) ههركهس *ناسنامهیهك ی بازركانی. دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژور *پێناس���ێكی یهكێتی بهڵێندهران ونبووه بهناوی (ئیسماعیل عومهر رهسول) وه بۆ پرسگهی كۆمپانیای ئاوێنه. ههركهسێك دۆزییهوه بیگهڕینێته
ی ی تایبهت بهئوتومبێلی ژماره ( 9580سلێمان ی چونه دهرهوهی واڵت *دهفتهرێك ی "خهسرهو ی س���لێمانی بهناو – تایبهت) ونبووه ،ك ه لهبهڕێوهبهرایهتی گومرگ ی قادر ئیبراهیم" دهرچووه ،تكای ه ههر كهسێك دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ شوێن دهرچوونی.
ئاگاداری
ی ك ه لهالیهن داواكار پێش���كهش ب���هم فهرمانگهیه كراوه ی ئهو داواكاری ه بهپێ��� ی (تابلۆ ی كارگه لهالیهن (ش���یروان عهبدواڵ مهحمود) ل ه ( )2012/8/7خاوهن ی كردووه ی ئ���هو ئامێرانه ی ئهلهمنی���ۆمو پالس���تیك) داوای تۆماركردن ب���ۆكار ی ی ئاس���كان) دانراونو ئامێرهكانیان لهخوارهوه دیار ك ه ل ه ( س���لێمانی /كان ی ی پهیڕهوی ئامێری میكانیكی ژماره ( )65س���اڵی ( )1952باڵو ك���راوه بهپێ ی بهپهیوهندیدار یا خاوهن���ی ههریهك لهو ئامێران ه دهكهینهوه ههركهس���ێ خۆ ی ( )15پانزه ڕۆژ سهردانی ئهم فهرمانگهیه بكات ،بهپێچهوانهوه دادهنێ لهماوه بهناوی داواكارهوه تۆمار دهكرێتو بڕوانامهی پێ دهدرێت. ئامێرهكان-: ی ماسیكه /095/توركی /2010/كارهبا -1ئامێری بڕین -2ئامێری لهحیم /009 /توركی /2011/كارهبا -3تشریح كێلون /100 /توركی /2009 /كارهبا -4سینهری بچوك /011501107093/توركی /2009 /كارهبا ی /كارهبا -5كۆپرێسهری ههوا 300 /لیتر /بێ ژماره /ئهوروپ دادنوس/دادنوسی سلێمانی1/ فاروق كالن شهریف ریکالم
ی نوێشدا چهندین فهیلهسوف لهسهردهم كاریان لهچهمكهدا ك���ردووهو تهنانهت ژیان���ی خۆیان ل���هم پێن���اوهدا داناوه ی ی ئهمریك لهوانهش پیره فهیلهس���وف ی "جۆن راولز" ك ه نزیكهی " "60س���اڵ ی ی لهپێناو عهدال هتو تیۆریا ی خۆ تهمهن عهدال���هت تهرخانك���ردو یهكێك���ه لهو كهسانهی زۆرترین كتێبو لێكۆڵینهوه ی ی نووس���راوه به ناو لهمهڕ تیۆریاك ه تیۆریای عهدال���هت "The theory of ( ."justiceد.عهبدولكهریم س���روش) ی ی "ئهده لهدوایی���ن كتێبیدا به ن���او ی دهسهاڵت ،ئهدهبی عهدالهت" دووتوخم گرنگی عهدالهت باس دهكات ك ه ههموو فهیلهس���وفهكان هاوڕان لهس���هریانو بۆچوونیان وهك یهكه ئهوانیش: راستگۆیی " صدق" یان "دروست زانی: ی راستو دروست ی زانیار وات ه ههبوون ی رووداوهوه. لهباره دروستكاری :بۆ نموون ه رهنگه كهسێك ی دادوهری���دا حهقیقهت بزانێت، لهپله
کێشەی سیاس����یی کورد بووەتەوەو ب����ە نکۆڵییکردنو ئاگرو ئاس����ن داوا رەواکانی کورد لهکوردستانی تورکیەدا لهژێر زنجی����ری دەبابەکان����ی ناتۆدا دەه����اڕێ؟ هەندێک دەڵێ����ن ،تورکیە لەپێن����اوی بەرژەوەندی����ی ئابوورییو کۆمپانیاکانی����دا ،رێگ����ە دەدات ئەو دەوڵەتە دروست ببێ ،بەاڵم ئایا ئەم دەوڵەتە نابێتە ئیمارەتێکی مۆدێرنی کوردیی بۆ لێدانی کێش����ەی سیاسیی کورد؟ دواتر دەبێ بە س����ەلیقەوە دەوڵەتی هەرێم����ی کوردس����تان لەگ����ەڵ میرنش����نێکی دروس����تکردنەوەی ک����ورد لەناوچەکان����ی پارتییدا لێک ج����ودا بکەین����ەوە .ئ����ەم مەهزەلەی
حەماس����ەتە بەدەوڵەتب����وونو ناسیۆنالیس����تییە شپرزانەیەو فەوزای راگەیاندن����ی دەوڵەت����ی کوردی����ی، لهئەگ����ەری تێکچوون����ی بارودۆخ����ی سیاسیی عێراقدا ،مەترسییەکی زۆری لێ دەکرێ دەوڵەتی نیۆ-عوسمانیزمی ئالوودە ب����ە ئایدیۆلۆژیای کەمالیزمو بەحیجابی ئیخوانییو ئیس��ل�امییەوە، میرێکو ئیمارەتێکی کوردیی بەبەرگی س����ەرۆکی حیزبێکی کوردییدا ببڕێو ئەو بەشەی لهژێر دەسەاڵتی ئێستای پارتییدای����ە بەهەندێک کەمو زیادەوە ددانی پێدا بنێو ماندەیتی ویالیەتێکی گەڕاوە بۆ س����ەر تورکیای پێ بداتو ئەمێری����کاو رۆژئ����اواش ،پیرۆزباییو کارئاسانیی بۆ ئەم کارە بکەن.
س���تهمكاریش جێگایهكی���ان نابێ���ت. ێ ی ل ی جهخت ی گرنگه لهكۆتاییدا ئهوه ی ی ئهخالق ی پهیوهند بكهینهوه بوون��� نێ���وان "سیاس���هت"و "دهس���هاڵت"هو لهدونیای نوێشدا چهندهها فهیلهسوف ی ئهخالقیانه لهدهسهاڵت دهگرنو رهخنه پێیان وای ه نابێت ب ه هیچ جۆرێكو هیچ بیانوویهك ئهم پهیوهندیه بپچڕێنرێتو دواجار لهگهڵ شاعیردا دهڵێم:
ب���هاڵم بهپێی ئ���هو حهقیقهت ه حوكمو فهرمان نهكات. ی "عهدال���هت" ك ه ئ���هم دوو مهرج���ه ێ ب ه لهههمانكات���دا ئهخالقی���ن دهش��� گرنگترین ئهو میكانیزمو گهوههرانهیان بزانی���ن ك��� ه نهك ه���هر دهس���هاڵت ی لهئاستی گهورهدا ،بهڵكو لهئاستهكان ی خوارهوهدا تهنانهت لهمامهڵهی رۆژانه مرۆڤهكانیشدا نهك ههر بوونیان ،بهڵكو كارك���ردنو رهنگدانهوهیان گهورهترین ی عهدالهتم بدهرێ – ی ساقی جامێك ئاو ی ژیانێك ی دهبێتو ئید جێكهوتو رۆڵ ی ستهم ههموو گهردوون ئهخالقیان���هش دێت���ه دی ،چونك��� ه تاكو ب ه شێت دواجاری���ش عهدالهت فهیلهس���وفێك تێك نهدهم. ی رێسا ئهخالقیهكانه). گوتهنی( :كۆ بۆیهش ئهم دوو مهرج ه بۆ جڵهوڕاگرتنو تێبینی: ی بۆ نووس���ینی ئهم بابهت ه زۆر س���وود ئاراس���تهكردن س���نوورداركردنو دهس���هاڵتو دهسهاڵتی سیاسیش رووه لهكتێب���ی "ادب ق���درت ،ادب عدالت" ی "د.عهبدولكهریم سروش" ی لهنووس���ین ئاراس���ت ه خ���وازراوو ویس���تراوهكه ی خزمهتكردنو عهدالهتخ���وازی بهرههم وهرگی���راوه .ئ���هم بابهت ه س���ێبهر ی بابهتێكی رۆش���نبیرو بیرمهندی ناسراو دههێنێ���تو ههمووانی���ش بهرههم��� ی عهدالهت دهچهژینو ستهمو "سروش"ه. ش���یرین
سیاسەتو ئەوانەی نەشتەرگەری ...پاشماوه وەک چ���ۆن لهئەوروپ���ای س���ەدەی هەژدەو سەرەتای س���ەدەی نۆزەدەدا رەخنەکردن���ی دی���ن دایک���ی هەموو رەخنەکان بوو ،ئەمڕۆش لهخۆرهەاڵتی ئێمەدا رەخنەکردنی سیاسەتو مۆراڵی سیاسیو س���نووری دەس���تێوەردانی سیاس���ی لهژی���ان دایک���ی هەم���وو رەخنەکانە .ئەو جۆرە ئیدیالیزەکردنەی سیاس���ەت کە ئەمڕۆ دەیبینین ،بەئاگا بێت یاخ���ود بێئ���اگا هەڵوێس���تێکی ئایدۆلۆژیی���ە بۆ پاکردن���ەوەی کایەکە لەو ئیرس���ە دزێ���وو خوێنین���ەی کە هەڵگرێتی .لهڕێگای ئەم هەڵوێستەوە رۆش���نبیر لهبری ئ���ەوەی ببێتە رێگا خۆش���کەر بۆ مۆراڵێکی سیاسی نوێ، دەبێتە پێکوڵکەر بۆ تاقمێکی سیاسی ن���وێ کە بە حەتمی هەم���ان مێژوویی پێش���ین دووبارەدەکەن���ەوە .ئەوانەی مەکیاژی سیاس���ەت دەک���ەن ،دەبێت لەخۆی���ان بپرس���ن ،بۆ ئ���ەم کایەیە هێزی نوێو دیموک���راسو زانا بەرهەم ناهێنێ���ت؟ بۆ لەس���ەدام حوس���ەین دەگوزەرێی���ن بەرزان���یو تاڵەبان���یو مالک���یو موقتەداس���ەدرو نوجەیفیو موتڵەگو عەالویمان بۆ دەردەچێت... ئاخۆ ئەمە زاناکانی سیاسەتن کە ئێمە پێمان نەزانیون؟ ئایا ئەمە ئاوێنەی ئەو راستییە نییە کە خودی کایەی سیاسی
ل���ەوە ئیفلیجترە بتوانێ���ت هێزی نوێ بەرهەمبهێنێت .لهخۆرئاوادا هێزی نوێ گرێدراوی لەدایکبوون���ی بیرو ئایدیای نوێیە ،بەاڵم لەم کۆمەڵگایانەی ئێمەدا کە بەرهەمهێنانی بی���رو ئایدیای نوێ کارێکی سەختە ،کەواتە سیاسەت چۆن دەتوانێت بگۆڕێت .گرفتی س���ەرەکی ئەوان���ەی سیاس���ەت مەکیاژدەک���ەن پێیانوایە دەتوانن سیاسەت بە سیاسەت بگۆڕن ...بێ ئەوەی ئەوە روونبکەنەوە کایەیەک کە بەدزیو چەوس���اندنەوەو ب���ازاڕو دەس���ەاڵتو توندوتیژیی���ەوە نوس���اوە ،چ���ۆن لەمان���ەی داببڕین. بەبڕوای من هەر مۆراڵێکی نوێ دەبێت لەدەرەوەی سیاسەتو لهکایەکانی تردا لەدایک بێت ،پێویستیمان بە مۆراڵێکی ئابووری نوێ هەیە کە ئابووریناس���ان دایبڕێژن ،پێویس���تیمان بە مۆراڵێکی تری ملمالنێ هەیە کە ئەتیکناس���ەکان بیخەن���ە گفتوگۆوە .پێویس���تیمان بە تێگەیش���تنێکی نوێی ئازادی هەیە کە دەبێت فەلس���ەفە دەوری تێداببینێت، پێویستیمان بە پێناسەکردنێکی نوێی چەمک���ی م���رۆڤ هەیە کە ئ���ەدەبو دەرونناس���یو مرۆڤناسیو زانستەکانی تر تیاکاراب���ن .بەوەدا ئەمەش کارێکی ئاس���ان نیی���ە ،بەوەدا ئێم���ە کادێری ت���ەواوی ئەو کارانەم���ان نییە ،بەوەدا
سیاسەت ئاس���ان گوێ لهکایەکانی تر ناگرێت ،لەم گەمەیەدا رۆشنبیران وەک هێزێک���ی بچوکو ک���ەم رۆڵێکی گرنگ دەبینن ،هەر خیانەتێک لەم وەزیفەیە، هەرخیانەتێک لهڕەخنەکردنی سیاسەتو وەرگەڕان بەرەو مەکیاژکردنی سیاسی، دەرەنجامی ترس���ناکی لەس���ەر کۆی ژیان���ی ئێمە دەبێت .بە کورتی گۆڕانی راس���تەقینە س���ەرەتا لهسیاسەتەوە هەڵناقوڵێ���ت ،بەڵک���و لەکایەکانەوە هەڵدەقوڵێت ،رەوانەکردنی گەنجان بۆ ناو سیاس���ەت بێئەوەی هوشیارییەکی رەخنەییان لەسەر کۆی کایەکەو دۆخە ئەخالقییەک���ەی ببێ���ت ،نەوەیەکی تر لەسیاس���ی گەمژە دروس���تدەکاتەوە. لهئێس���تادا راکردن���ی رۆش���بیران بۆ سیاس���ەت هیچ نییە جگە لهڕاکردن بۆ ناو کایە مردوەکە ،بۆ ئەو شوێنەی کە ئەوەتەی هەیە گۆڕس���تانی رۆشنبیران بووە ،تاکە ئومێدێک���ی گۆڕان ئەوەیە کە رۆش���نبیرەکانو کایە فیکرییەکان پێشکەشیدەکەن نەوەک سیاسییەکان. راکردنی رۆش���نبیران بۆ ناو سیاسەت، راکردن���ە بۆ جێگایەک کە بۆنی مردنی بیرکردنەوەو وی���ژدانو بەزەیی لێدێت، ئەمە هیچ نییە جگە لهخۆدزینەوە لەو ئەرکە کۆمەاڵیەتییەی لەدەرەوەی کایەی سیاسی چاوەڕوانی رۆشنبیرانە.
خاوهنی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سهرنوسهر :سهردار محهمهد جێگری سەرنوسەر :یاسین تەها
شهو ی تاریكی رۆح
زانیار محهمهد
www.
Say.awene@gmail.com
Awene
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
ریکالم
awene.com
سامانی ش���ارێك ،بریتییه لهئهخالقی هاواڵتیبوونی هاواڵتیان ،نهك ژمارهی ئهو بیناو ئوتومبێالن هی ش���اریان پڕكردووهتهوه .رامین جیهانبهگلو لهكتێبی "زهین ی زستانی". ههرچهن���ده رۆح بهش���ێكی گرنگ���ی بوون���ی مرۆڤ���ه ،بهاڵم دهش���ێت بههۆی ههلومهرجو گۆڕانكارییهكانهوه مرۆڤ ئهو بهش���ه گرنگ هی بوونی لهدهس���تبدات، یان دهستبهرداری ببێتو فهرامۆشیبكات .ئهوهش مانایوایه مرۆڤ دهستبهرداری بهش���ێك لهبوونی دهبێتو دهبێته خاوهن���ی بوونێكی ناتهواو ،چونكه بوون بهبێ رۆح ،بوونێكی ناتهواوه. ههرێمی كوردس���تان پاش پتر لهبیس���ت ساڵ لهدهس���هاڵتی خۆیی ،بهجارێك مۆدێلپهرستیو رووكهشگهراییو كۆیلهبوونی پارهو كهڵهكهكردنی سامان بهسهریدا زاڵه ،مرۆڤ بهدیتنو تێڕامانو ههڵسوكهوتكردن لهگهڵ دانیشتووانی ئهم ههرێمه، دهبینێت بووهته مهیدانی پهیداكردنی پارهو دهوڵهمهندبوونو لهدهستدانی رۆح. مرۆڤ���ی ئ���هم ههرێمه ،ههموو خهمیان تهنیا بژێویی���ه ،ههموو خهمیان بریتییه لهبهدهس���تهێنانی زهویی دیكهو خان���ووی ترو ئوتومبێل���ی دی .خهیاڵیان الی دۆزین���هوهی كارێكه ،كه مووچهك��� هی بهرزتربێت لهكارهك هی ئێس���تایان .باس باس���ی بهرزبوونهوهی نرخی زهویو خانووه ،خهمی���ان خهمی كارو پهیداكردنی ناوو ناوبانگه! ههرێمی كوردس���تان بووهته ههرێمێكی مادیو مهسرهفگهرا .بڕێك لهخهڵكهك��� هی گهلێك دهوڵهمهندو س���هرمایهدارنو خهڵكهك هی تریش���ی گهلێك ههژارو بێدهرهتاننو تهنیا خهمو خهونیش���یان دهوڵهمهندبوونو بهدهس���تهێنانی پارهیه .ئهوهش بهجۆرێكه ،وههای لهدانیش���تووانهك هی كردووه ،بوونو ئازادیی خۆیان بیرچووهتهوه .ئهو دۆخهش گهیشتووهته ئاستێك ،كه ههرێمی كوردستان كهمتری���ن بواری ئازادی���ی تێدایه ،ئازادیی فیكریو جهس���تهیی ،ئازادیی ئاینیو سیاسی ،چونكه ئازادی بهبێ بوونی رۆح ،مانای نییه. لهههرێمی كوردس���تان ئێستاش گوت هی مهالیهك لهبڕیاری حكومهتو پهرلهمانو س���هرۆكایهتییهك هی گرنگتره .دهكرێت بگوترێت ههرێمی كوردستان جێگهیهكه، پیاوه ئاینییهكان حوكمیدهكهن! ههر شوێنێكیش پیاوه ئاینییهكان حوكمیبكهن، رۆحو ئازادی���ی لهدهس���تدهدات .لهئهنجام���ی ههموو ئهو بارودۆخانهوه ،ئێس���تا دانیش���تووانی ئهم ههرێمه ژیان لهبێ رۆحیدا بهسهردهبهن .خراپترین گۆرانیبێژ ل���هم ههرێمه س���اخدهبێتهوهو دهبێته باش���ترین گۆرانیبێژی ك���ورد .خراپترین رۆژنامهن���ووس ،دهتوانێت ببێته ناس���راوترینو دهوڵهمهندتری���ن رۆژنامهنووس. خراپتری���نو گهمژهتری���ن س���هرمایهدار ،لهههرێمی كوردس���تان دهتوانێت ببێته بهناوبانگترینو بهدهسهاڵتدارترین س���هرمایهدار .لهم ههرێمه مرۆڤهكان ئهوهیان ال گرنگ���ه ،كاری���ان ههبێتو مووچ��� هی بهرز وهربگ���رن .ئیدی مان���ای بوون، مومارهس���هكردنی ئازادی ،بهدهس���تهێنانی مافهكانیان بۆ گرنگ نییه .ئامادهن ببن���ه فهرمانبهری گهندهڵترین بهڕێوهبهر ،تهنی���ا لهبهرخاتری مووچه .ئامادهن بوونیان لهبیربك���هنو ئازادییهكانیان ژێرپێ بخهن ،لهپێناوی ناوبانگدا .ئێس���تا دانیش���تووانی ئهم ههرێمه بهجارێك س���هرقاڵی كهڵهكهكردنی سامانو سلفهن. تهنان���هت گوته بهناوبانگهك هی دیكارت لێره وههای لێهاتووه"من س���لفه دهكهم، كهواته من ههم". ههرێمی كوردس���تان لهس���ای هی بارودۆخێك���ی ئاوهاوه ،رۆحی لهدهس���تداوه. ههر ش���وێنێكیش كه رۆحی لهدهس���تدا ،بێگومان ئازادیش لهدهس���تدهدات .كه ئازادیش���ی لهدهس���تدا ،كهواته بوونیشی لهدهس���تداوه .جێگهیهك لهبری مافو ئ���ازادیو كهرامهتو بهختهوهری ،خهمی پارهو زهوی بێت ،لهبری خهمی جوانی، خهمی دهسهاڵتی بێت ،لهبری پهروهردهكردنی لیبڕااڵن هی نهوهكانی ،سهرگهرمی دروستكردنی كۆشكو كڕینی زێڕو دۆالر بێت ،ههرێمێكه تاریكو خاوهنی بوونێكی ناتهواوهو جێگ هی كوش���تنی رۆحه .ههرێمی كوردستان لهشهوی تاریكی رۆحیدا دهژی.
دەتەوێت ئاوێنە چی بکات:
ه لهئهوروپا نوێنهری ئاوێن شوان حهمه ـ نهرویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
ریکالم