ژماره‌ 346

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژمار‌ه (‪)346‬‬ ‫سێشەممە ‪2012/10/9‬‬

‫په‌رله‌مان‌و حكومه‌ت یارییانه‌‬

‫نێچیرڤان بارزانی‌‪:‬‬ ‫لیاقه‌م باشه‌‌و له‌هێڵی‌ هێرشدا ده‌بم‬

‫‪12‬‬ ‫»»‬ ‫»»‪17‬‬ ‫‪18‬‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫عێراق‪ :‬بنکه‌ سه‌ربازییه‌کانی تورکیا‬

‫كوردستان پێویستی‌ به‌ بوونی‌‬ ‫بنكه‌ی‌ سه‌ربازی‌ توركیا نییه‌‬

‫‪712‬‬ ‫الببه‌ن»»»»‬

‫تمه‌ن هاڕه‌ی کرد‬

‫دابه‌زینی‌ به‌های‌ تمه‌ن‪ ،‬بۆ كوردستان‬ ‫زیانی‌ زیاتره‌ له‌قازانجی‌‬

‫‪17‬‬ ‫‪812‬‬ ‫»»»»‬

‫عه‌ل ‌ی باپیر‪ :‬ده‌بێت تاڵه‌بانی‌‌و‬ ‫بارزانی‌‌و نه‌وشیروان له‌‌سه‌ر گرده‌كانیان بێنه‌خوار‬ ‫ی باپیر ئاماژه‌ به‌و‌ه ده‌كات ناكرێت‬ ‫عه‌ل ‌‬ ‫ی‬ ‫عه‌شیره‌تێك یان بنه‌ماڵه‌یه‌ك حوكم ‌‬ ‫ی چوار‬ ‫واڵتێك بكات ك ‌ه دانیشتوانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫پێنج ملیۆن كه‌سه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "ده‌بێت‬ ‫م���ام ج���ه‌الل‌و كاك مه‌س���عود‌و كاك‬ ‫نه‌وش���یروان له‌‌س���ه‌ر گرده‌كانیان بێن ‌ه‬ ‫خوار‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ وه‌زعه‌كه‌ له‌هه‌موومان‬ ‫تێكنه‌چێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬ئه‌می���ری‌ كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی باپی���ر" هاتنه‌ده‌ر‬ ‫ی "م‪.‬عه‌ل ‌‬ ‫ئیس�ل�ام ‌‬

‫ی باپیر ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌کات بۆ‬ ‫عه‌ل ‌‬ ‫له‌‌ك���ه‌وڵ‌‌و قاوغ���ی بنه‌ماڵ���ه‌و حیزب‌و‬ ‫عه‌ش���یره‌ت‌و گرد‌و شوێنه‌وه‌ بۆ فه‌زای ئه‌وه‌ی وه‌زعه‌ک ‌ه له‌هه‌مووان تێکنه‌چێت‬ ‫فراوانی واڵتداری‌و نیش���تمانپه‌روه‌ریی ده‌بێت له‌‌سه‌ر گرده‌کانمان بێینه‌خوار‪،‬‬ ‫به ‌کارێک���ی پێویس���ت ده‌زانێت‌‪ ،‬ئه‌و ئه‌و ده‌ڵێ���ت "ده‌بێت مام جه‌الل‌و كاك‬ ‫ده‌ڵێت "ناکرێت سه‌رکرده‌ بیت‌و ته‌نها مه‌س���عود‌و كاك نه‌وش���یروان له‌‌سه‌ر‬ ‫عه‌ش���یره‌ت‌و ناوچه‌‌و ئه‌ندامانی حیزب‌و گرده‌كانی���ان بێن���ه‌ خ���وار‪ ،‬من‌و كاك‬ ‫شار‌و له‌‌هجه‌كه‌ت به‌هی خۆت بزانی‪ ،‬تۆ محه‌م���ه‌د ف���ه‌ره‌ج گردم���ان نییه‌ هه‌ر‬ ‫س���ه‌رۆكی كوێی؟ هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬له‌‌ده‌ش���تین‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وانه‌ی سه‌ر گرد‬ ‫ئ���ێ ده‌بێت هه‌موی ب ‌ه یه‌كچاو س���ه‌یر ده‌بێ هه‌م���وو بێنه‌ خواره‌وه‌‪ ،‬تا ناچار‬ ‫ب ‌ه هاتنه‌خواره‌و‌ه له‌‌س���ه‌ر گرده‌كانیان‬ ‫بكه‌یت"‪.‬‬

‫نه‌کرێن"‌‪.‬‬ ‫عه‌ل���ی باپی���ر نه‌ک هه‌ر پێش���بینی‬ ‫ئه‌و‌ه ده‌کات ک��� ‌ه له‌‌مه‌ودوا بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕان ئاماده‌ی كۆبونه‌وه‌كان بن له‌‌گه‌ڵ‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌و بارزان���ی‪ ،‬به‌ڵک���و ده‌ڵێت‬ ‫"ئێستا گۆڕان پێش ئێم ‌ه كه‌وتۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌بێت هه‌وڵبده‌ی���ن بگه‌ینه‌وه‌ گۆڕان‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئێستا ئێمه به‌جێماوین"‪.‬‬

‫»» ‪3‬‬

‫په‌یوه‌ندی نێوا ‌ن تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌ خراپه‌‌‬

‫»» ‪5‬‬

‫موراد قه‌ره‌یاڵن‪ :‬توركیا نایه‌وێت كورد‬ ‫له‌نه‌خشه‌ ‌ی تازه‌ی‌ ناوچه‌كه‌دا پێگه‌ ‌ی هه‌بێت‬

‫موراد قه‌ره‌یاڵن‬

‫س���ه‌رۆكی‌ كۆماجڤات���ی‌ كوردس���تان‪،‬‬ ‫موراد قه‌ره‌یاڵن رایگه‌یاند "س���تراتیژی‌‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌ی‌ ئاردۆگان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ كورد‬ ‫هیچ پێگه‌یه‌كی‌ نه‌بێت له‌نه‌خشه‌ی‌ نوێی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌راستدا"‪.‬‬ ‫قه‌ندیل‪ ،‬ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌‌چاوپێكه‌وتنێكی‌‬ ‫تایبه‌ت له‌‌گه‌ڵ رۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌دا موراد‬ ‫قه‌ره‌ی�ڵ�ان رایگه‌یان���د " ئه‌و ش���ه‌ڕه‌ی‌‬ ‫له‌‌ناوچه‌كه‌دا به‌ڕێوه‌ ده‌چێت دوو به‌ره‌ی‌‬ ‫به‌خۆوه‌ گرتووه‌‪ ،‬له‌‌الیه‌كه‌وه‌ ئه‌مه‌ریكا‌و‬ ‫ئه‌وروپ���ا‌و توركیا‌و س���عودیه‌‌و قه‌ته‌ر‪،‬‬ ‫له‌‌الیه‌كی‌ تره‌وه‌ روس���یا‌و چین‌و ئێران‌و‬ ‫حكومه‌تی‌ عیراق‌و سوریا‌و حیزبواڵ‪ ،‬له‌‌م‬ ‫ناوچه‌یه‌دا دابه‌ش���بونێكی‌ تایه‌فه‌گه‌ری‌‬ ‫له‌‌ئارادایه‌‪ ،‬هێلی‌ راست بۆ كورد ئه‌وه‌یه‌‬

‫كه‌ ن���ه‌ له‌‌گه‌ڵ ئه‌م به‌ردا بێت نه‌ له‌‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و به‌ردا‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێت هێڵی‌ س���ێهه‌م‬ ‫بگرین���ه‌ به‌ر كه‌ هێڵێكی‌ دیموكراس���ی‌‌و‬ ‫ئازادیخوازه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و له‌درێ���ژه‌ی‌ قس���ه‌كانیدا ده‌ڵێت‬ ‫"پێوسته‌ كورد له‌‌م ملمالنێ‌ تایه‌فه‌گه‌ریه‌ی‌‬ ‫ناوچه‌ك���ه‌دا الیه‌نگ���ری‌ هیچیان نه‌كات‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش ب���ه‌ مانای‌ ئ���ه‌وه‌ نیی���ه‌ كه‌‬ ‫دژایه‌تیی���ان بكه‌ین‪ ،‬به‌ڵكو پێویس���ته‌‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی‌ خۆمان بپارێزین‪ ،‬هێلێكی‌‬ ‫له‌‌و جۆره‌ پێویس���ته‌ ب���ۆ به‌هێزكردنی‌‬ ‫دیموكراسی‌‌و ئازادی‌ له‌ناوچه‌كه‌دا‪ .‬ئێمه‌‬ ‫الی‌ خۆمان���ه‌وه‌ رایده‌گه‌یه‌نین الیه‌نگری‌‬ ‫هی���چ الیه‌نێكی‌ ناوچه‌كه‌ نین‪ ،‬هیوادارین‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و پارتیی���ش الیه‌نگ���ری‌ هیچ‬

‫ریزبه‌ندییه‌ك نه‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫قه‌ره‌یاڵن جه‌خت له‌‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌و‌ه‬ ‫كه‌ سیاسه‌تێكی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ بۆ سه‌رجه‌م‬ ‫الیه‌ن���ه‌ كوردس���تانییه‌كان پێویس���ته‌‌و‬ ‫ده‌ڵێت " ئه‌و سیاس���ه‌ته‌مان پێویس���ته‌‬ ‫ت���ا گه‌له‌‌كه‌مان پارچه‌ پارچه‌ نه‌بێت‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونه‌ ئه‌گه‌ر له‌باشور پارچه‌ پارچه‌ بێت‪،‬‬ ‫كاره‌س���اته‌‪ ،‬ئێمه‌ هه‌رگیز له‌‌گه‌ڵ پارچه‌‬ ‫پارچه‌ كردندا نین‪ ،‬ئێس���تا سیاس���ه‌تی‌‬ ‫ك���وردی‌ له‌‌ب���ه‌رده‌م تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی‌‬ ‫قورس���دایه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر سیاسه‌تێكی‌ راست‌و‬ ‫دورست به‌ڕێوه‌ ببه‌ین له‌نه‌خشه‌ی‌ تازه‌ی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌دا ك���ورد پێگه‌‌و جێگه‌ی‌ خۆی‌‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬

‫»» ‪4‬‬

‫عه‌لی‌ باپیر ‬

‫فۆتۆ‪ :‬یه‌حیا ئه‌حمه‌د‬

‫سكرتێری‌ ئه‌نجومه‌ن ‌ی وه‌زیران‪:‬‬

‫نه‌موتو‌ه بێسه‌رشوێنان ‌ی‬ ‫شه‌ڕ ‌ی ناوخۆ نه‌ماون‬

‫هـــــــــه‌رچه‌ن���ده‌ كــــــــــه‌س���وكار ‌‬ ‫ی‬ ‫بێسه‌روشوێنكراوانی‌ شه‌ڕی‌ ناوخۆ داوا‬ ‫ده‌كه‌ن كه‌ ئه‌گه‌ر "رۆڵه‌كانیان نه‌ماون‪ ،‬با‬ ‫ته‌رمه‌كانیان بده‌نه‌وه‌"‪ ،‬به‌اڵم سكرتێری‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ���ت كه‌ ئ���ه‌و‪ ،‬نه‌یوتوه‌ ئه‌و‬ ‫بێسه‌روشوێنكراوانه‌ نه‌ماون‪.‬‬ ‫هه‌ولێر‪ ،‬ئاوێن���ه‌‪ :‬دوای‌ باڵوبونه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌واڵێ���ك له‌س���ه‌ر زاری‌ س���كرتێری‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‪ ،‬محه‌مه‌د قه‌ره‌داغی‌‬ ‫باڵویك���رده‌وه‌ ك���ه‌ "بێسه‌روش���وێنانی‌‬ ‫شه‌ڕی‌ ناوخۆ نه‌ماون"‪ ،‬دوێنێ‌ به‌شێك‬ ‫له‌ كه‌س���وكاری‌ بێسه‌روشوێنانی‌ شه‌ڕی‌‬ ‫ناوخ���ۆ گردبونه‌وه‌یه‌كی���ان له‌به‌رده‌م‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردستان له‌ شاری‌ هه‌ولێر‬ ‫سازدا‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم س���كرتێری‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫وه‌زی���ران‪ ،‬محه‌م���ه‌د قه‌ره‌داغ���ی‌ ل���ه‌‬ ‫لێدوانێكدا بۆ ئاوێن���ه‌ رایگه‌یاند كه‌ به‌‬ ‫هیچ ش���ێوه‌یه‌ك لێدوانی‌ سه‌باره‌ت به‌‬ ‫"نه‌مانی‌ بێسه‌رش���وێنكراوانی‌ ش���ه‌ڕی‌‬ ‫ناوخۆ" ن���ه‌داوه‌‌و وتی‌ "لیژنه‌یه‌ك هه‌یه‌‬

‫كه‌ بۆ به‌دواداچونی‌ بێسه‌رشوێنكراوان ‌‬ ‫ی‬ ‫شه‌ڕی‌ ناوخۆ دروس���تكراوه‌‌و من ئاگام‬ ‫له‌و دۆس���ێیه‌ نییه‌‪ ،‬به‌اڵم م���ن له‌روی‌‬ ‫یاس���اییه‌وه‌ رونم كردۆت���ه‌وه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫كه‌س���ێك دیار نه‌مابو‪ ،‬ئه‌وا كه‌سوكاری‌‬ ‫بۆیان هه‌یه‌ هه‌تا چوار ساڵ‌ چاوه‌ڕوانی‌‬ ‫بكه‌ن‌و دوای‌ ئه‌و ماوه‌یه‌ ده‌بێت حوجه‌ی‌‬ ‫وه‌فاتی‌ ب���ۆ ده‌ربكه‌ن كه‌ ئه‌وه‌ش وه‌ك‬ ‫به‌یانی‌ وه‌فات وای���ه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر دوای‌ ئه‌و‬ ‫ماوه‌یه‌‪ ،‬كه‌سه‌كه‌ هاته‌وه‌‬ ‫ئه‌وا داوایه‌ك پێش���كه‌ش ده‌كات بۆ‬ ‫به‌تاڵكردنه‌وه‌ی‌ به‌یان وه‌فاته‌كه‌ی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫من نه‌موتوه‌ ئ���ه‌وان ماون یان نه‌ماون‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌ هیچ لیژنه‌یه‌كی‌ په‌یوه‌س���ت‬ ‫به‌و دۆسێیه‌دا نه‌بوم‌و دور‌و نزیك ئاگام‬ ‫لێی‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫جێی‌ ئاماژه‌یه‌ له‌ سااڵنی‌ نه‌وه‌ده‌كاندا‬ ‫‌و به‌ه���ۆی‌ ش���ه‌ڕی‌ نێوخۆی���ی‌ نێوان‬ ‫الیه‌ن���ه‌ كوردیی���ه‌كان به‌تایبه‌تی���ش‬ ‫(یه‌كێتی‌‌و پارت���ی‌) ژماره‌یه‌كی‌ زۆر له‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌كانی‌ ه���ه‌ردو ال ك���وژران‌و‬ ‫هه‌ندێكیشیان تا ئێستا بێسه‌روشوێنن‪.‬‬ ‫ریکالم‬

‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش ‪ 101‬شه‌قامی ‪2‬سالم خانووی ‪ 56‬ته‌له‌فۆن‪ 2136622 3210501 3210502 :‬هه‌ولێر ‪ ،‬فولکه‌ی کوران ‪ -‬به‌رامبه‌ر نه‌خۆشخانه‌ی ژینی تایبه‌ت (مۆبایل)‪ 07504531388 :‬‬

‫ئاریافۆن‪ 2560031 :‬کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات‬

‫نرخی ‪ 1000‬دینار ‬

‫تیراژ ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫هه‌واڵ‬

‫)‪ )346‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/9‬‬

‫نه‌خۆش ‌ی ده‌رون ‌ی له‌كه‌ركوك ته‌شه‌ن ‌ه ده‌سێنێ‌‬

‫ی ‪ 4‬مانگی‌ رابردودا ‪ 1398‬حاڵه‌تی‌ ده‌رونی تۆماركراوه‌‬ ‫له‌‌ماوه‌ ‌‬

‫له‌‌م���اوه‌ی‌ چ���وار مانگ���ی‌ راب���ردودا‬ ‫له‌نه‌خۆش���خانه‌ی‌ گش���تی‌ كه‌رك���وك‬ ‫‪1398‬حاڵه‌ت���ی‌ نه‌خۆش���ی‌ ده‌رون���ی‌‬ ‫تۆمار كراوه‌‪ ،‬ئ���ه‌م رێژه‌ زۆره‌ش جێی‌‬ ‫نیگه‌رانی‌ ده‌رونناس���ان‌و پس���پۆرانی‌‬ ‫ئه‌و بواره‌ی���ه‌‌و رایده‌گه‌یه‌نن كه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫چاره‌س���ه‌رێكی‌ به‌په‌له‌‌ی‌ ب���ۆ نه‌كرێت‬ ‫ئه‌وا ئه‌گ���ه‌ری‌ به‌هێزی‌ ئه‌وه‌ له‌‌ئارادایه‌‬ ‫كه‌ كۆی‌ كۆمه‌ڵ���گا له‌‌گه‌ڵ خۆی‌ توش‬ ‫بكات‪ ،‬هۆكاره‌كه‌ش���ی‌ ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌و بارودۆخه‌ سیاسییه‌ی‌ باڵی‌ به‌سه‌ر‬ ‫واڵتدا كێشاوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬كه‌رك���وك‪ :‬به‌پێی‌ ئامارێكی‌‬ ‫یه‌كه‌ی‌ نه‌خۆش���ییه‌ ده‌رونیه‌كانی‌ سه‌ر‬ ‫به‌ نه‌خۆش���خانه‌ی‌ ئ���ازادی‌ كه‌ركوك‬ ‫كه‌ ده‌س���ت ئاوێنه‌ كه‌وتووه‌ "له‌‌ چوار‬ ‫مانگی‌ رابردودا زیاتر له‌‪ 1398‬حاڵه‌تی‌‬ ‫ده‌رونی‌ تۆمار كراوه‌"‪ .‬هه‌ر له‌‌و ئاماره‌دا‬ ‫هاتوه‌ كه‌ له‌مانگی‌ حوزیرانی‌ ئه‌مس���اڵ‬ ‫‪ 393‬حاڵ���ه‌ت تۆمار ك���راوه‌و له‌مانگی‌‬ ‫ته‌مم���وزدا ‪ 379‬حاڵ���ه‌ت‌و له‌مانگ���ی‌‬ ‫ئابدا ‪ 336‬حاڵ���ه‌ت‌و له‌مانگی‌ ئه‌یلولدا‬ ‫‪ 290‬حاڵه‌ت‪ .‬ئێس���تا به‌هۆی‌ زۆربونی‌‬

‫نه‌خۆشییه‌ ده‌رونییه‌كانه‌وه‌ یه‌كه‌یه‌كی‌‬ ‫تایبه‌ت به‌و نه‌خۆشییانه‌ كراوه‌ته‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫بیناكه‌ی‌ له‌‌ناو نه‌خۆش���خانه‌ی‌ ئازادی‌‬ ‫كه‌ركوكه‌‪.‬‬ ‫س���امان س���یوه‌یلی‌ ده‌رونن���اس به‌‬ ‫ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ پێده‌چێت رێژه‌كه‌‬ ‫زۆر ل���ه‌‌وه‌ زیاتربێ���ت‪ ،‬ئه‌و ه���ۆكاری‌‬ ‫زۆربونی‌ نه‌خۆش���ی‌ ده‌رونی‌ گه‌ڕانده‌وه‌‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ كه‌ تاك���ی‌ ئێم���ه‌ له‌‌ژێر‬ ‫فش���ارگه‌لێكی‌ سیاس���ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫به‌هێزدای���ه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا وت���ی‌ "تاكی‌‬ ‫كه‌ركوك له‌مه‌ترس���ی‌‌و دڵه‌ڕاوكێیه‌كی‌‬ ‫بێئه‌ندازدا ژیان ده‌گوزه‌رێنێ‌‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫هۆكاری‌ س���ه‌ره‌كییه‌ بۆ به‌رزبونه‌وه‌ی‌‬ ‫رێژه‌ی‌ نه‌خۆشی‌ ده‌رونی‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو باس���ی‌ ئه‌وه‌شی‌ كرد كه‌ ئه‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شانه‌ی‌ ناوبه‌ناو له‌‌الیه‌ن ناوه‌نده‌وه‌‬ ‫ده‌كرێنه‌ سه‌ر كه‌ركوك‌و كێشمه‌كێشی‌‬ ‫نێ���وان الیه‌نه‌كان كاریگ���ه‌ری‌ ته‌واوی‌‬ ‫له‌‌سه‌ر دانیش���توانه‌كه‌ی‌ جێهێشتووه‌‪،‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ ته‌ماشا ده‌كه‌یت رێژه‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫ ‬ ‫له‌توشبون به‌ نه‌خۆشییه‌ ده‌رونییه‌كان بارودۆخی سیاسی هۆکارێکی دڵه‌ڕاوکێ‌و توشبوونه‌ به‌ نه‌خۆشی ده‌رونی‬ ‫له‌‌و شاره‌دا ده‌بینین‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬سۆران حه‌سه‌ن‬

‫پاش کوژرانی هاواڵتییه‌ک له‌‌سیته‌ک رێوشوێن‬ ‫به‌رامبه‌ر کرێکاره‌ عه‌ره‌به‌کان توند ده‌کرێته‌وه‌‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫کوشتنی هاواڵتییه‌کی خه‌ڵکی شاری‬ ‫سلێمانی له‌سیته‌ک ده‌بێته‌ هۆی‬ ‫توندبونه‌وه‌ی رێوشوێنه‌ ئه‌منی‌و‬ ‫یاساییه‌کان به‌رامبه‌ر کرێکاره‌‬ ‫عه‌ره‌به‌کان‌‪ ،‬ئاسایشیش ئه‌وه‌‬ ‫ره‌تده‌كا‌ته‌وه‌ که‌ کرێکاری عه‌ره‌بی‌ له‌‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌ ده‌رکردبێت‪ .‬سه‌رچاوه‌یه‌ک‬ ‫باس له‌‌وه‌ ده‌کات که‌ده‌بێت کارتی‬ ‫کاریان بۆ بکرێت‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌کی ئاگادار که‌ نه‌یویست‬ ‫ناوی خۆی ئاش���کرا بکات به‌ ئاوێنه‌ی‬ ‫راگه‌یان���د پ���اش کوش���تنی هاواڵتی‬ ‫(حه‌سه‌ن نه‌جم) که‌‌ دانیشتوی شاری‬ ‫فۆتۆ‪ :‬سایتی ‪NRT‬‬ ‫س���لێمانییه‌‌و له‌س���یته‌ک باخی هه‌یه‌‪ ،‬ته‌رمی هاواڵتییه‌که‌ ‬ ‫ده‌زگا ئه‌منیه‌کانی پارێزگای سلێمانی‬ ‫رێوش���وێنی ئه‌منی توندیان گرتۆته‌به‌ر ئاوێنه‌ی راگه‌یاند که‌ به‌ هیچ شێوه‌یه‌ک ئ���ه‌و کرێ���کاره‌ عه‌ره‌بانه‌ بچنه‌‌ س���ه‌ر‬ ‫به‌رامبه‌ر ئه‌و کرێ���کاره‌ عه‌ره‌با‌نه‌ی‌که‌ ئاس���ایش‌و ده‌زگا ئه‌منیه‌کان کرێکاری کاره‌کانیان له‌‌ناحیه‌ی سیته‌کی سه‌ر به‌‬ ‫قه‌زای شارباژێر‪.‬‬ ‫ل���ه‌‌و باخانه‌دا کار ده‌که‌ن‪ ،‬به‌رپرس���ی عه‌ره‌ب‌و ئیزێدییان ده‌رناکه‌ن‌‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌کیش له‌‌هێزه‌کانی ناوخۆ‬ ‫س���ه‌رچاوه‌که‌ی ئاوێنه‌ ئاماژه‌ش���ی‬ ‫راگه‌یاندن‌و په‌یوه‌ندییه‌کانی ئاسایشی‬ ‫س���لێمانی‪ ،‬موق���ه‌ده‌م رزگار حه‌م���ه‌ به‌وه‌ک���رد ک���ه‌ م���اوه‌ی چ���وار رۆژه‌ به‌ ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند که‌ ئه‌و کرێکاره‌‬ ‫ره‌حی���م له‌‌لێدوانێک���ی تایبه‌ت���دا ب���ه‌ ده‌زگا ئه‌منیی���ه‌کان رێگه‌ی���ان نه‌داوه‌ ع���ه‌ره‌ب‌و ئێزێدییان���ه‌ی له‌س���یته‌ک‌و‬

‫ریکالم‬

‫شوێنه‌کانی تر کار ده‌که‌ن چیتر رێگه‌یان‬ ‫پێنادرێ���ت به‌ب���ێ ناونوس���کردنیان‌و‬ ‫دروس���تکردنی کارتی زانیاری (کارت‬ ‫کار) بۆیان کاربکه‌ن‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی راگه‌یاندنێک���ی ئاسایش���ی‬ ‫س���لێمانی ک���ه‌ وێنه‌یه‌کی ب���ۆ ئاوێنه‌‬ ‫نێ���ردراوه‌ ئاماژه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ ده‌کات که‌‬ ‫هاواڵتی (حه‌س���ه‌ن نه‌جم) ته‌مه‌ن ‪55‬‬ ‫ساڵه‌ی دانیش���تو‌ی شاری سلێمانییه‌‌و‬ ‫له‌س���یته‌ک باخی هه‌یه‌ له‌رۆژی ‪9-23‬‬ ‫چۆت���ه‌ ناوچ���ه‌ی س���یته‌ک بۆ س���ه‌ر‬ ‫باخه‌ک���ه‌ی خ���ۆی‌و ش���وێنبزر بووه‌‪،‬‬ ‫له‌‌راگه‌یه‌نراوه‌که‌ش���دا هات���وه که‌ ئه‌م‬ ‫هاواڵتیی���ه‌ بڕی (‪ )10000‬هه‌زار دۆالری‬ ‫ئه‌مریك���ی‌و (‪ )5000000‬ملیۆن دیناری‬ ‫عێراق���ی پ���ێ‌ ب���ووه‌‌ هه‌م���ووی‌ ئه‌و‬ ‫تۆمه‌تبارانه‌ بردویانه‪.‬‬ ‫پاش ئه‌وه‌ی که‌سوکاره‌که‌ی ده‌زگا‬ ‫ئه‌منیی���ه‌کان ئاگادار ده‌که‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬به‌‬ ‫بریاری دادوه‌ری ئاسایش ده‌ستیانکردوه‌‬ ‫به‌ گه‌ران به‌دوای ئه‌و که‌س���ه‌دا پاشان‬ ‫چه‌ند کرێکارێک���ی عه‌ره‌بیان له‌گوندی‬ ‫ئاڵه‌سیاوی س���ه‌ر به‌ ناحیه‌ی سیته‌ک‬ ‫ده‌س���تگیر ک���رد‪ ،‬پ���اش لێکۆڵینه‌وه‌‬

‫دانی���ان ب���ه‌وه‌دا نا که‌ ش���ه‌وی ‪9-22‬‬ ‫له‌‌کاتێکدا ئ���ه‌و هاواڵتییه‌ س���ه‌ردانی‬ ‫باخه‌که‌ی ده‌کات کرێکاره‌کان پاره‌یان‬ ‫پێ شکبردوه‌‌و کوشتویانه‌‌و ته‌رمه‌که‌یان‬ ‫له‌هه‌مان گوند له‌‌خانو‌یه‌کی پالستیکیدا‬ ‫شاردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌‌ڕاگه‌یاندنه‌که‌ی ئاسایشدا هاتوه‌ که‌‬ ‫پ���اش ‪ 16‬رۆژ ته‌رمه‌که‌ دۆزراوه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫به‌ته‌واوی تێکچوه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌‌ دوای روخان���ی رژێمی پێش���وو‬ ‫تێکچونی ب���اری ئه‌من���ی ناوچه‌کانی‬ ‫ناوه‌راست‌و باشوری عێراق ژماره‌یه‌کی‬ ‫زۆر کرێ���کاری عه‌ره‌ب روی���ان کردۆته‌‬ ‫هه‌رێم���ی کوردس���تان‌و ژماره‌یه‌ک���ی‬ ‫به‌رچاوی���ان له‌‌الدێ ‌س���ه‌رقاڵی کاری‬ ‫کشتوکاڵ‌و شوانین‌و ژماره‌یه‌کی تریشیان‬ ‫وه‌ک کرێ���کار له‌باخه‌کان���ی ده‌وری‬ ‫شاره‌کانی کوردستان کارده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رنجه‌ ئه‌م کرێکاره‌‬ ‫عه‌ره‌بانه‌ له‌‌هه‌ندێک شوێنی کوردستاندا‬ ‫کارده‌که‌ن‌و شاره‌زای ناوچه‌که‌بوون که‌‬ ‫له‌‌سه‌رده‌می رژێمی دیکتاتۆری هه‌رگیز‬ ‫ئه‌و ناوچان���ه‌ عه‌ره‌ب س���ه ردانی‌ نه‬ ‫كردون‪.‬‬

‫به‌رێوه‌به‌رێك‬ ‫ناهێڵێت پشكنین بۆ‬ ‫قوتابخانه‌كه‌ ‌ی بكرێت‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری‌ قوتابخانه‌یه‌ك رێگ ‌ه نادات‬ ‫ی‬ ‫لیژن��� ‌ه هاوبه‌ش���ه‌كانی‌ قایمقامییه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫سلێمانی‌ پشكنین بۆ كه‌موكورییه‌كان ‌‬ ‫قوتابخانه‌كه‌ی‌ بكه‌ن‪ ،‬س���ه‌رۆكی‌ لیژن ‌ه‬ ‫هاوبه‌ش���ه‌كانیش رایده‌گه‌یه‌نێ���ت ك ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و ره‌فتاره‌‌و بۆ "لێپرسینه‌وه‌"‬ ‫ی قایمقامییه‌ت‬ ‫ئه‌و به‌رێوه‌به‌ره‌ بانگهێشت ‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی دوشه‌ممه‌‪،‬‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬دوێن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوبه‌ش���ی‌ قایمقامییه‌ت ‌‬ ‫پانز‌ه لیژنه‌ ‌‬ ‫ی فرۆشگای‌ چه‌ندین قوتابخانه‌‌و‬ ‫سلێمان ‌‬ ‫دایه‌ن���گا‌و باخچ���ه‌ی‌ س���اوایانیان‬ ‫ی لیژن ‌ه‬ ‫به‌س���ه‌ركردوه‌‌و به‌وته‌ی‌ سه‌رۆك ‌‬ ‫ی سلێمانی‌‪،‬‬ ‫هاوبه‌شه‌كانی‌ قایمقامییه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫عوس���مان ئه‌بوبه‌كر‪ ،‬ل��� ‌ه قوتابخانه‌ ‌‬ ‫خالیدی���ه‌‪ ،‬به‌رێوه‌به‌ره‌ك��� ‌هی‌ رێگرب���و‬ ‫له‌وه‌ی‌ لیژن ‌ه هاوبه‌ش���ه‌كان پش���كنین‬ ‫ی بك���ه‌ن‌و وتی‌ "دیار‌ه‬ ‫بۆ قوتابخانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی زۆر هه‌بوه‌‪،‬‬ ‫ی كه‌موكوری ‌‬ ‫قوتابخانه‌كه‌ ‌‬ ‫ی كردوه‌ له‌ لیژنه‌كان‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫بۆی ‌ه رێگر ‌‬ ‫ئ���ه‌و ره‌فت���اره‌ش به‌رێوه‌به‌ره‌ك��� ‌ه بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی قایمقامییه‌ت ‌‬ ‫لێپرسینه‌وه‌ بانگهێشت ‌‬ ‫ی ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫سلێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫پێش���تریش ته‌نه���ا ی���ه‌ك لیژن���ه‌ ‌‬ ‫تایبه‌تمه‌ن���د فرۆش���گای‌ قوتابخان���ه‌‌و‬ ‫ی س���اوایانیان‬ ‫دایه‌نگ���ه‌و باخچه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌س���ه‌ر ده‌كرده‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌ر زۆری ‌‬ ‫ئه‌و ناوه‌ندان ‌ه لیژن ‌ه هاوبه‌ش���ه‌كان ئه‌و‬ ‫"هه‌ڵمه‌ت"ه‌یان ئه‌نجامداوه‌‪.‬‬

‫داوا له‌وه‌زیری‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫ده‌كرێت ته‌ده‌خول‬ ‫له‌دامه‌زراندنی‌‬ ‫توێژه‌راندا بكات‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ كۆمه‌ڵ��� ‌هی‌ كۆمه‌ڵناس���ان‌و‬ ‫ی ل��� ‌ه‬ ‫ی كوردس���تان داوا ‌‬ ‫ده‌رونناس���ان ‌‬ ‫ی په‌روه‌رد‌ه ك���رد ك ‌ه ته‌ده‌خول‬ ‫وه‌زیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی توێژه‌ران ‌‬ ‫ب���كات ل��� ‌ه دامه‌زراندن��� ‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‌و ده‌رونی‌‌و ئاش���كرایكرد‬ ‫ی‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫ك���ه‌ ل ‌ه س���نوری‌ په‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬ته‌نها په‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫داوای‌ توێژه‌ری‌ كردووه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬سه‌رۆكی‌ كۆمه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی كوردستان‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵناسان‌و ده‌رونناسان ‌‬ ‫جه‌زا حه‌مه‌س���اڵح به‌ ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫ك���ه‌ به‌رێوبه‌رێتی گش���تی په‌روه‌رده‌ی‬ ‫س���لێمانی‌و یه‌ك���ه‌ی توێژه‌ران���ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌و ده‌رونی له‌ مانگی ته‌موزدا‬ ‫دوو جار ب ‌ه نوس���راوی فه‌رمی داوایان‬ ‫ل ‌ه س���ه‌رجه‌م پ���ه‌روه‌رده‌كان كردوو‌ه‬ ‫ك��� ‌ه داوای توێ���ژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و‬ ‫ده‌رون���ی بكه‌ن ب���ۆ دامه‌زراندن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫په‌روه‌رده‌كان جێبه‌جێیان نه‌كردووه‌‪.‬‬ ‫جه‌زا حه‌مه‌س���اڵح رونیك���رده‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ته‌نها به‌رێوبه‌رێتی په‌روه‌رده‌ی‌ سلێمانی‬ ‫داوای ‪ 20‬توێژه‌ری ك���ردووه‌‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫رێژه‌یه‌ك���ی زۆر كه‌مه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئێس���تا‬ ‫په‌روه‌رده‌ی سلێمانی پێویستی ب ‌ه ‪200‬‬ ‫توێژه‌ری ده‌رونی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌یه‌‌‪.‬‬

‫"وه‌اڵم ‌ی وه‌زیران ‌ی شاره‌وانی‌‌و ته‌ندروست ‌ی‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ر ‌ی كۆلێرا كاتیین"‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‌ كوردستان رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ك���ه‌ ئ���ه‌و وه‌اڵم‌و رونكردنه‌وان���ه‌ی‌ كه‌‬ ‫وه‌زیران���ی‌ ش���اره‌وانی‌‌و ته‌ندروس���تی‌‬ ‫له‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌ په‌ت���ای‌ كۆلێرا پێشكه‌ش���یان كرد‬ ‫"چاره‌س���ه‌ری‌ كاتیین‌و ناتوانن بنه‌بڕی‌‬ ‫په‌تاكه‌ بكه‌ن"‪.‬‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬ئاوێن���ه‌‪ :‬په‌رله‌مانتاری‌‬ ‫فراكسیۆنی‌ یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی‌‪ ،‬هاوڕاز‬ ‫ش���ێخ ئه‌حمه‌د له‌ لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌‬ ‫رایگه‌یاند ك���ه‌ وه‌اڵم‌و رونكردنه‌وه‌كانی‌‬ ‫وه‌زی���ری‌ ته‌ندروس���تی‌‪ ،‬د‪ .‬رێك���ه‌وت‬ ‫حه‌مه‌ره‌شید‌و وه‌زیری‌ شاره‌وانی‌‪ ،‬دڵشاد‬ ‫ش���ه‌هاب كه‌ له‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫پێشكه‌ش���یان كرد سه‌باره‌ت به‌ په‌تای‌‬ ‫كۆلێ���را "چاره‌س���ه‌ری‌ كات���ی‌ ب���ون‌و‬ ‫پێش���تریش ئه‌و وه‌اڵمانه‌ چاوه‌ڕوانكراو‬ ‫بوون"‪.‬‬ ‫ئێواره‌ی‌ دوێنێ‌ (دوشه‌ممه‌) سه‌باره‌ت‬ ‫ب���ه‌ باڵوبون���ه‌وه‌ی‌ په‌ت���ای‌ كۆلێ���را‪،‬‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان بانگهێش���تی‌‬

‫وه‌زی���ری‌ ته‌ندروس���تی‌‪ ،‬د‪ .‬رێك���ه‌وت‬ ‫حه‌مه‌ره‌ش���ید‌و وه‌زی���ری‌ ش���اره‌وانی‌‪،‬‬ ‫دڵشاد شه‌هابی‌ كرد‪.‬‬ ‫د‪ .‬رێك���ه‌وت حه‌مه‌ڕه‌ش���ید ل���ه‌‬ ‫رونكردنه‌وه‌كه‌یدا ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌كرد كه‌‬ ‫له‌ ‪26‬ی‌ ئه‌یلوله‌وه‌ هه‌س���ت به‌ حاڵه‌تی‌‬ ‫توشبون به‌و نه‌خۆشیه‌ كراوه‌‌و دواتر له‌‬ ‫‪29‬ی‌ ئه‌یلول پشكنینه‌كان ئه‌نجامدران‪،‬‬ ‫ل���ه‌و كاته‌وه‌ تاكو ئێس���تا ‪ 1605‬كه‌س‬ ‫توشی‌ سكچون‌و رش���انه‌وه‌ بوون‪ ،‬له‌و‬ ‫ژماره‌یه‌ش ‪ 192‬كه‌س تووش���ی‌ په‌تای‌‬ ‫كولێرا بوون‪.‬‬ ‫ناوبراو وتیش���ی‌‪ " :‬له‌و ‪ 192‬كه‌سه‌ی‌‬ ‫توشی‌ په‌تاكه‌ بوون‪ ،‬سێ‌ كه‌س گیانیان‬ ‫له‌ده‌س���تداوه‌‌و له‌ ش���اری‌ هه‌ولێریش‬ ‫كه‌سێكی‌ دیكه‌ گیانی‌ له‌ده‌ستدا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌و كه‌سه‌ خه‌ڵكی‌ رانیه‌ بوو هۆكاره‌كه‌ی‌‬ ‫نه‌خۆشی‌ مه‌نگۆلی بووه‌"‪.‬‬ ‫دواتر وه‌زیری‌ ته‌ندروس���تی‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌ سه‌رچاوه‌كانی‌ ئاوی‌ سلێمانی‌ كرد‪،‬‬ ‫به‌تایب���ه‌ت ئ���اوی‌ دوكان‌و رایگه‌یاند‪:‬‬

‫به‌نداوی‌ دوكان ماوه‌یه‌كی‌ زۆره‌ پێویستی‌ وه‌زاره‌تی‌ شاره‌وانی‌ چه‌ندین هه‌وڵیداوه‌‬ ‫به‌ پاككردنه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ‪ 13‬هه‌زار بۆ دروستكردنی‌ ئاوه‌ڕۆ له‌ شاره‌كاندا‪،‬‬ ‫بیری‌ ئاو له‌ سلێمانی‌ هه‌یه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا به‌اڵم ئه‌و به‌رنامه‌یه‌ پێویستی‌ به‌ زیاتر‬ ‫له‌ هه‌ولێر‌و دهۆك ناگاته‌ ‪ 2‬هه‌زار بیری‌ له‌ ‪ 2‬ملیار دۆالر هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش پێویستی‌‬ ‫ئاو‪ ،‬بۆیه‌ پێویس���ته‌ ئ���ه‌و ئاوانه‌ له‌ژێر به‌ كات هه‌یه‌ بۆ جێبه‌جێكردن‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌ به‌رامب���ه‌ردا په‌رله‌مانت���اری‌‬ ‫كۆنترۆڵ���ی‌ حكومه‌ت بێت‌و وتیش���ی‌‪:‬‬ ‫"س���ه‌رچاوه‌ی‌ س���ه‌وزه‌‌و خوێندگاكان‌و فراكسیۆنی‌ یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی‌‪ ،‬هاوڕاز‬ ‫ده‌ستش���ۆره‌كانی‌ خوێندكاران‪ ،‬له‌گه‌ڵ ش���ێخ ئه‌حمه‌د كه‌ ه���اوكات ئه‌ندامی‌‬ ‫كێش���ه‌ی‌ كلۆر‌و جۆره‌كانی‌‪ ،‬پێویسته‌ لیژنه‌ی‌ ته‌ندروستیش���ه‌ ب���ه‌ ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند كه‌ ئه‌و رونكردنه‌وانه‌ بۆ ئه‌وان‬ ‫چاره‌سه‌ر بكرێن"‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم دڵش���اد ش���ه‌هاب‪ ،‬وه‌زیری‌ چاوه‌ڕوانكراو بون‌و جه‌ختیش���یكرده‌وه‌‬ ‫ش���اره‌وانییه‌كان ل���ه‌ میان���ه‌ی‌ كه‌ ئه‌و وه‌اڵم‌و رونكردنه‌وانه‌ی‌ وه‌زیرانی‌‬ ‫رونكردنه‌وه‌كان���ی‌ جه‌ختیك���رده‌وه‌ كه‌ ش���اره‌وانی‌‌و ته‌ندروس���تی‌ س���ه‌باره‌ت‬ ‫ئاوی‌ دوكان پاكه‌‌و هیچ مه‌ترس���ییه‌كی‌ به‌ په‌ت���ای‌ كۆلێرا پێشكه‌ش���یان كرد‬ ‫بۆ س���ه‌ر ژیان���ی‌ خه‌ڵكی‌ س���لێمانی‌‌و "چاره‌س���ه‌ری‌ كاتیین‌و ناتوانن بنه‌بڕی‌‬ ‫ده‌وروبه‌ری‌ نییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌شی‌ خسته‌رو كه‌ په‌تاكه‌ بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ناوب���راو رونیكرده‌وه‌ ك���ه‌ هۆكارێكی‌‬ ‫تا ئاوی‌ خواردن���ه‌وه‌ له‌ دوكان ده‌گاته‌‬ ‫ناوش���ار له‌ چه‌ندین وێس���تگه‌ تێستی‌ س���ه‌ره‌كی‌ په‌تاك���ه‌ پیس���بونی‌ ئ���او‌و‬ ‫بۆ ده‌كرێ���ت‌و دڵنیایی‌ له‌ بوونی‌ پاك‌و به‌رهه‌مهێنانی‌ سه‌وزه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم حكومه‌ت‬ ‫هه‌تا ئێس���تا نه‌یتوانیوه‌ چاره‌س���ه‌ری‬ ‫خاوێنی‌‌و بوونی‌ كلۆر ده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫دڵشاد شه‌هاب ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شكرد‪ :‬ته‌واوی‌ ئه‌و دوو كێشه‌یه‌ بكات‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )346‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/9‬‬

‫عه‌لی باپیر‪ :‬ئه‌گه‌ر ئێو‌ه رازین به‌ یه‌کێتی‌و پارتی‬ ‫موباره‌کتان بێ‌و ده‌ستیان خۆش بێت‬ ‫ئا‪ :‬عیسا خدر‬ ‫عه‌لی باپیر ئه‌میری کۆمه‌ڵی ئیسالمی‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت‬ ‫"به‌رپرسی وا هه‌یه‌ له‌م واڵته‌ بۆت ‌ه‬ ‫فاسقی مه‌حروم‪ ،‬واته‌ له‌ په‌نای ئه‌و‬ ‫دزی ده‌كرێت‌و خۆشی لێی بێبه‌شه‌"‪.‬‬ ‫م‪.‬عه‌لی باپیر ب���ه‌ ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‬ ‫که‌ ئه‌وان ل ‌ه هه‌رێمی كوردستان باجی‬ ‫ئیسالمی بوونی خۆیان داوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‬ ‫"زۆر مه‌زلومی���ه‌ت‌و مه‌حرومیه‌تیم���ان‬ ‫هاتۆت ‌ه س���ه‌ر له‌الیه‌ن ه���ه‌ردو حیزبی‬ ‫حوكمڕان���ه‌و‌ه ك���ه‌ دوو حیزب���ی‬ ‫(عه‌لمانین)‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌و مه‌زلومییه‌ت‌و‬ ‫مه‌حرومیه‌تیی���ه‌ی هاتۆته‌ س���ه‌ر خۆم‬ ‫ئه‌و ش���ه‌ڕانه‌ی ك ‌ه پێمان فرۆش���راوه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و باجانه‌ی ك ‌ه ب ‌ه ناه���ه‌ق داومانه‌‪،‬‬ ‫وام لێن���اكات بێ ئینس���افبم به‌رامبه‌ر‬ ‫ب���ه‌م واقیع���ه‌ی ئێس���تای هه‌رێم���ی‬ ‫كوردس���تان بڵێ���م‪ :‬پارت���ی‌و یه‌كێتی‬ ‫هیچیان نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬چونك ‌ه كۆمه‌ڵێك‬ ‫هه‌نگاوی باش نراوه‌‪ ،‬كۆمه‌لێك الیه‌نی‬ ‫ئیجابیمان هه‌یه‌‌و له‌دوای سااڵنی ‪2000‬‬ ‫ته‌باییه‌كی نێوخۆم���ان هه‌یه‌‪ ،‬هاتوین ‌ه‬ ‫ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌ی له ‌رێگه‌ی هه‌ڵبژاردن‌و‬ ‫ده‌نگدانه‌وه‌ ده‌سه‌اڵت وه‌ربگرین نه‌ك له‬ ‫‌رێگه‌ی شه‌ڕه‌ تفه‌نگه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "به‌اڵم به‌الیه‌كی تردا ئه‌گه‌ر‬ ‫الیه‌ن���ی دووه‌می���ش لێكنه‌ده‌ین���ه‌و‌ه‬ ‫جارێكیتری���ش توش���ی بێئینس���افی‬ ‫ده‌بین‪ ،‬چونك ‌ه ئایا ئه‌و وه‌زعه‌ی ئێستا‬ ‫حاڵه‌تێكی ته‌ندروس���ت‌و ئاس���اییه‌؟!‬ ‫نه‌وه‌اڵ‪ ،‬ئه‌و‌ه كه‌ی ته‌ندروست‌و ئاساییه‌‪،‬‬ ‫ت���ۆ پارچه‌یه‌كی بچوكی كوردس���تانت‬ ‫داب���ه‌ش كردو‌ه به‌س���ه‌ر دوو ئیداره‌دا‪،‬‬ ‫ك��� ‌ه ئیداره‌یه‌كی���ان س���ه‌وز ده‌چێت‌و‬ ‫ئیداره‌كه‌ی تریش زه‌رد ده‌چێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫وردتریش���ی بكه‌یت���ه‌وه‌ به‌ڵێ باس���ی‬ ‫(پارتی‌و یه‌كێتی) ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم له‌نێو‬ ‫پارت���ی‌و یه‌كێتی دوو ش���تی بچوكتر‬ ‫حوكم ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌ شته‌ك ‌ه شاراو‌ه نییه‌‪،‬‬ ‫له‌نێو پارتییشدا پارتی هه‌مووی حوكم‬ ‫ناكات‌و له‌نێو یه‌كێتییش هه‌موو یه‌كێتی‬ ‫حوك���م ناكات‪ ،‬چونك��� ‌ه له‌نێو پارتی‌و‬ ‫یه‌كێت���ی هه‌ی ‌ه دێت گله‌یی خۆی له‌الی‬ ‫م���ن ده‌كات‌و ده‌ڵێت هیچم به‌ده‌س���ت‬

‫ده‌بێت مام جه‌الل‌و‬ ‫كاك مه‌سعود‌و‬ ‫كاك نه‌وشیروان‬ ‫له‌سه‌ر گرد بێن ‌ه‬ ‫خوار‪ ،‬من‌و كاك‬ ‫محه‌مه‌د فه‌ره‌ج‬ ‫گردمان نییه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫له‌ده‌شتین‬ ‫ ‬ ‫عه‌لی باپیر ئه‌میری کۆمه‌ڵی ئیسالمی‬ ‫نییه‌!‪ ،‬خۆی به‌ مه‌غدور ده‌زانێت‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ وه‌زعێكی ته‌ندروست نییه‌"‪.‬‬ ‫عه‌لی باپیر ئام���اژه‌ی به‌و‌ه کرد ک ‌ه‬ ‫"به‌رپرس���ی وا هه‌ی ‌ه ل���ه‌م واڵته‌ بۆت ‌ه‬ ‫فاس���قی مه‌حروم‪ ،‬وات��� ‌ه له‌په‌نای ئه‌و‬ ‫دزی ده‌كرێت‌و خۆشی لێی بێبه‌شه‌‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫بن باڵی ئه‌ودا دزی‌و بازرگانی ده‌كرێت‬ ‫به‌ مه‌الیین پاره‌ی حه‌رام به‌سه‌ریه‌كه‌و‌ه‬ ‫ده‌نرێ���ت ئه‌ویش لێی بێبه‌ش���ه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه‬ ‫فاسقی مه‌حرومه‌"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌کۆبونه‌وه‌ی ئه‌م دواییه‌ی‬ ‫نێوان گ���ۆڕان‌و یه‌کێتیش‪ ،‬عه‌لی باپیر‬ ‫وتی "ئه‌وه‌ی گۆڕان كردی پێشنیارێكی‬ ‫له‌مێژین���ه‌ی م���ن بوو ك ‌ه چه‌ند س���اڵ‬ ‫له‌مه‌وبه‌ر ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌م هه‌بوه‌ پێویست ‌ه‬ ‫ئێم ‌ه له‌ یه‌كتر دانه‌بڕێین‌و پش���ت له‌وی‬ ‫تر نه‌كه‌ین‪ ،‬شتێكی باشیان كردوه‌ ك ‌ه‬ ‫دواتر چون له‌گه‌ڵ پارتییش دانیشتون‪،‬‬ ‫ئه‌وه حاڵه‌تێكی ته‌ندروسته"‪.‬‬

‫وتیش���ی "به‌اڵم لێره‌دا شتێك به‌بیر‬ ‫هه‌موو خه‌ڵك دێنمه‌وه‌ ك ‌ه كاتی خۆی‬ ‫ئێم��� ‌ه ئه‌وه‌مان ده‌ك���رد به‌كرده‌وه‌و بۆ‬ ‫ئه‌وانیشمان پێش���نیار ده‌كرد هه‌ندێك‬ ‫له‌وان گله‌ییان لێده‌كردین ئه‌و گله‌ییه‌ی‬ ‫ئه‌وانمان پێ بێ جێ بوو‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫كه‌س���انێك كاتی خۆی ل ‌ه روانگه‌یه‌كی‬ ‫حیزب���ی ته‌س���كه‌وه‌ ته‌ماش���ای كار‌و‬ ‫هه‌ڵوێستی ئێمه‌یان كردبێت‌و كردبیان‬ ‫به‌جێ���ی گله‌یی‪ ،‬من ئه‌مڕۆ وه‌كو ئه‌وان‬ ‫ناكه‌م‌و ده‌ڵێم ش���تێكی ئاس���ایی بوو‪.‬‬ ‫هیوادارم ده‌رس���ی ئه‌وه‌ی لێوه‌ربگرین‬ ‫كه‌ ئه‌گه‌ر جارێكی تر الیه‌نێك شتێكی‬ ‫ك���رد به‌بێ الیه‌نێكی ت���ر‪ ،‬لێی نه‌كات ‌ه‬ ‫جێگ���ه‌ی ره‌خن���ه‌‪ ،‬گرنگه‌ به‌راس���تی‬ ‫ئێم���ه‌ش ئیزدیواجیی���ه‌ت نه‌بێ���ت ل ‌ه‬ ‫هه‌ڵس���ه‌نگاندنمان بۆ شته‌كان‪ ،‬شتێك‬ ‫كاتێ���ك به‌خۆم���ان پێویس���تیمان پێ‬ ‫بوو بڵێین چاكه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر بۆ خۆش���مان‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫فۆتۆ‪ :‬عیسا خدر‬

‫کۆنه‌بوونه‌وه‌ی سه‌ركرده‌كانی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن كه‌موكوڕییه‌و‬ ‫"نه‌ده‌بوو وابێت"‬

‫پێویس���تیمان پێ نه‌ب���وو الیه‌نێكی تر‬ ‫كردی پێمان خراپ بێت‪ ،‬وه‌ك ده‌ڵێن‪:‬‬ ‫بانێك‌و دوو هه‌وا نه‌بێت"‪.‬‬ ‫عه‌لی باپیر ئاماژه‌ی به‌وه‌ش کرد ک ‌ه‬ ‫"یانی چی ئێم ‌ه بچین سه‌ردانێكی مام‬ ‫جه‌الل بكه‌ین‌و بچی���ن هه‌واڵێكی كاك‬ ‫مه‌سعود بپرس���ین! یان كۆبونه‌وه‌یه‌ك‬ ‫بێت حكومه‌ت���ی ناوه‌ندی هێز بێنێت‌و‬ ‫بچین كۆبونه‌وه‌یه‌ك بكه‌ین‪ ،‬بۆ له‌سه‌ر‬

‫‪3‬‬

‫سه‌ركرده‌كانی ئۆپۆزسیۆن كه‌موكوڕییه‌و‬ ‫"نه‌ده‌ب���وو وابێت"‪ ،‬ه���ۆکاری ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌خاته‌ ئه‌س���تۆی الیه‌نێک ک ‌ه به‌باشی‬ ‫نازانێت له‌ ئێستادا ناوی بهێنێت‪.‬‬ ‫ئه‌و پێداگری له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش ده‌کات‬ ‫ک ‌ه له‌سه‌ر ئۆپۆزیسیۆن بوونی خۆیان‬ ‫سورن‌‪ ،‬ناوبراو وتی "ئێم ‌ه هه‌ر له‌سه‌ر‬ ‫قس���ه‌ی خۆمانین‪ ،‬مه‌رجیش نیی ‌ه ك ‌ه‬ ‫زۆر قس���ه‌ی توندمان نه‌كرد‌و خه‌ڵكمان‬ ‫بریندار نه‌كرد‪ ،‬مانای ئه‌وه‌ی ‌ه وازمان له‬ ‫‌شتی خۆمان هێناوه‌‪ ،‬زۆرجار وتومانه‬ ‫‌ئۆپۆزس���یۆنین ب ‌ه نه‌فه‌س‌و ش���ێوه‌ی‬ ‫خۆمان‪ ،‬كۆمه‌ڵێك سلوكیاتی ئیسالمی‌و‬ ‫كۆمه‌ڵێك ئادابی ئیسالمی هه‌ی ‌ه ده‌بێت‬ ‫ل ‌ه ئۆپۆزسیۆن بوونیشدا پارێزگارییان‬ ‫لێبكه‌ین"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "هه‌ڵب���ژاردن دێت��� ‌ه پێش‬ ‫ده‌ڵێین خه‌ڵكینه‌ ئایا ئێوه‌ له‌م وه‌زع ‌ه‬ ‫رازین ك ‌ه تا ئێس���تا پارت���ی‌و یه‌كێتی‬ ‫ئی���داره‌ی واڵتیان كردوه‌؟ ئه‌گه‌ر رازین‬ ‫موباره‌كت���ان بێت‌و گله‌ی���ی ل ‌ه ئێمه‌ش‬ ‫مه‌كه‌ن ب���ۆ نه‌تانگۆڕی‪ ،‬م���ادام ئێو‌ه‬ ‫ناتانه‌وێ���ت بیگۆڕن‌و پێتان چاك بێت‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ئێو‌ه رازی ب���ن به‌وه‌ی پارتی‌و‬ ‫یه‌كێتی ده‌س���تیان خۆش بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫پێش���تان خراپ ‌ه وه‌رن له‌گه‌ڵ ئێمه‌ بن‪،‬‬ ‫پارتی‌و یه‌كێتی ئاماده‌نین خۆیان چاك‬ ‫بكه‌ن وه‌رن له‌گه‌ڵ ئێم ‌ه بن‌و ده‌نگ به‬ ‫‌ئێم ‌ه بده‌ن‪ ،‬كاك ‌ه من به‌چوار كورسی‬ ‫ئه‌وه‌ن���ده‌م پێده‌كرێ���ت‪ ،‬ب���ا زۆربه‌ی‬ ‫ی ئێمه‌ بێت ش���تمان‬ ‫كورس���ییه‌كان ه ‌‬ ‫پێده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم‌هه‌موو كورسییه‌كانی‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن ‪ 35‬كورس���یه‌‌و ه���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ش ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫ل ‌ه وه‌اڵمی ئه‌و پرسیاره‌ش���دا که‌ ئایا‬ ‫له‌مه‌ودوا ب���ۆ كۆبونه‌وه‌كان له‌گه‌ڵ مام‬ ‫جه‌الل‌و كاك مه‌سعود پێشبینی ده‌كه‌ن‬ ‫گۆڕانی���ش له‌گه‌ڵتان ب���ن‪ ،‬عه‌لی باپیر‬ ‫وتی "نه‌ك پێش���بینی ده‌كه‌ین‪ ،‬ئێستا‬ ‫گۆڕان پێ���ش ئێم ‌ه كه‌وتۆته‌وه‌‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫ئێس���تا هه‌وڵبده‌ین بگه‌ین���ه‌وه‌ گۆڕان‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئێستا ئێمه‌ به‌جێماوین"‪.‬‬

‫ئه‌وه‌ ل���ه ‌ئۆپۆزس���یۆن ده‌ش���ۆرین؟‬ ‫كاك���ه‌ ده‌بێت مام جه‌الل له‌س���ه‌ر گرد‬ ‫بێت��� ‌ه خواره‌وه‌و كاك مه‌س���عود‌و كاك‬ ‫نه‌وش���یروانیش‪ ،‬م���ن‌و كاك محه‌مه‌د‬ ‫فه‌ره‌ج گردمان نییه‌‪ ،‬هه‌ر ل ‌ه ده‌شتین‪،‬‬ ‫به‌الم ئه‌وانه‌ی س���ه‌ر گرد ده‌بێ هه‌موو تێبینی‪ :‬بۆ خوێندنه‌وه‌ی کۆی‬ ‫بێنه‌ خواره‌و‌ه"‌‪.‬‬ ‫گفتوگۆک ‌ه سه‌ردانی سایتی "ئاوێن ‌ه‬ ‫ل���ه‌ هه‌مان کاتیش���دا عه‌ل���ی باپیر نیوز" بکه‌‪:‬‬ ‫دان به‌وه‌دا ده‌نێت ک���ه‌ کۆنه‌بونه‌وه‌ی‬ ‫‪www.awene.com‬‬

‫سه‌دان كه‌سایه‌تی‌‌و رێكخراو ناڕه‌زایی‌ به‌رامبه‌ر "یاسای‌ پاراستنی‌ پیرۆزییه‌ ئاینییه‌كان" ده‌رده‌بڕن‬

‫ھۆکاری بەرهه‌مهێنانی بێدەنگیی‌و زیندانیکردنی عەقڵ‌و رەخنەو داهێنان ‌ه‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫"یاسای‌ پاراستنی‌ پیرۆزیه‌‬ ‫ئاینییه‌كان" بۆچونی‌ جیاواز ‌‬ ‫ی‬ ‫لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪ ،‬سه‌دان كه‌سایه‌تی‌‌و‬ ‫ی ناحكومی‌ نامه‌یه‌كی‌ كراوه‌‬ ‫رێكخراو ‌‬ ‫ئاراسته‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان‌و فراكسیۆنه‌كانی‌ په‌رله‌مان‌و‬ ‫پارته‌ سیاسییه‌كان ده‌كه‌ن بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ده‌نگ به‌و یاسایه‌ نه‌درێ‌‌و‬ ‫له‌ په‌رله‌ماندا تێنه‌په‌ڕێنرێت‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێك ده‌ڵێت"ئه‌م یاسایه‌‬ ‫پێویست نییه‌" سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫ئه‌وقافیش له‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫ده‌ڵێت "زۆر پێویسته‌"‪.‬‬ ‫ل����ه‌و نام����ه‌ كراوه‌ی����ه‌دا ك����ه‌ به‌ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫"كه‌مپینی‌ به‌رگرتن به‌ س����نورداركردنی‌‬ ‫ئ����ازادی‌ راده‌ربڕین" ئاراس����ته‌ی‌ الیه‌نه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی����داره‌كان ك����راوه‌‪ ،‬هات����ووه‌‬ ‫"سەپاندنی ئەم یاسایە تەنیا بە مانای‬ ‫نەهێشتنی ئازادی رادەربڕینی هەموو ئەو‬ ‫کەسانە نییە کە پێچەوانەی ئایینەکان‬ ‫بیردەکەنەوە‪ ،‬بەڵکو دۆخێک دروس����ت‬ ‫دەکات ک����ە کەس نەتوانێ����ت ڕەخنەی‬ ‫ئەو الیەن‌و کەس����ایەتییانەش بکات کە‬ ‫بەناوی دینەوە قس����ە دەکەن‪ .‬ئەمەش‬ ‫یاس����اکە دەکات بە گورزێک����ی گەورە‬ ‫بەدەس����تی داخراوترین الی����ەن‌و هێزی‬ ‫سیاس����ی‌و دینی‌ کە ئازادی رادەربڕین‌و‬ ‫فرەڕایی‌و فرەحزبی وەک یەکێک لە مافە‬ ‫سەرەتاییەکانی ئینسان‌و پێویستییەکی‬ ‫کۆمەڵگەی س����ەردەم پێش����ێل بکەن‪.‬‬ ‫هەروەها زیانێکی گ����ەورە بە کولتوری‬ ‫گفتوگۆ‌و راگۆڕکێی ئازادانە لەکۆمەڵگادا‬ ‫دەگەیەنێت‌و لە م����ەودای دوردا دەبێتە‬

‫ئه‌م یاسای ‌ه‬ ‫خزمەت‬ ‫بەگەورەکردنی‬ ‫گروپە توندڕەوە‬ ‫دینیەکان‌و‬ ‫تاکڕەویی سیاسی‬ ‫لەکوردستاندا‬ ‫دەکات‬ ‫ھۆکاری بەرھەمھێنان����ی بێدەنگییەک����ی‬ ‫گەورە‌و زیندانیکردن����ی عەقڵ‌و ڕەخنەو‬ ‫داهێنان‪ ،‬خزمەت بە گەورەکردنی گروپە‬ ‫توندڕەوە دینیەکان‌و تاکڕەویی سیاسی‬ ‫لە کوردستاندا دەکات"‪.‬‬ ‫هەروەه����ا هات����ووە ك����ە "ئێمە بە‬ ‫پێویس����تی دەزانین کە لە جێگەی ئەم‬ ‫یاسایە یاسایەک دابڕێژرێت بۆ بە فەرمی‬ ‫ناسینی ماف‌و ئازادی ڕادەربڕین‌و ئازادی‬ ‫بیروڕا‌و ویژدان‌و پاراستنی ئینسانەکان‬ ‫لە دەس����تێوەردانی هەر بی����ر‌و ڕایەکی‬ ‫ب����او‌و ئایینی ل����ە ژیانی تاکەکەس����ی‌و‬

‫ ‬ ‫په‌رله‌مانی کوردستان‬ ‫کۆمەالیەتییاندا‌و سزادانی ئەو کەسانەی‬ ‫س����ەرپێچی لە مافی ئازادی رادەربرین‌و‬ ‫گفتوگۆ کردن دەکەن"‪.‬‬ ‫دوێنێ‌ (دوش����ه‌ممه‌) خوێندنه‌وه‌ی‌‬ ‫یه‌كه‌م كرا بۆ پرۆژه‌ی یاسای‌ پاراستنی‌‬ ‫پیرۆزیی����ه‌ ئاینی����ه‌كان‪ ،‬په‌رله‌مانتاری‌‬ ‫(پارتی‌)‌و س����ه‌رۆكی‌ لیژن����ه‌ی‌ ئه‌وقاف‬ ‫د‪.‬به‌شیر خه‌لیل له‌ لێدوانێكی‌ تایبه‌تدا‬ ‫به‌ ئاوێنه‌ی‌ رایگه‌یاند "یاسای‌ پاراستنی‌‬ ‫پیرۆزیی����ه‌ ئاینییه‌كان یاس����ایه‌كی‌ زۆر‬ ‫پێویس����ته‌ چونكه‌ ئه‌و یاس����ایانه‌ی‌ تر‬ ‫زۆر توندنین‌و بوونه‌ت����ه‌ هۆی‌ زیادبونی‌‬

‫توندوتیژی‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب����ه‌ردا په‌رله‌مانتاری‌ لیس����ت ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس����تانی‌ (یه‌كێتی‌) ساالر مه‌حمود‬ ‫ڕایگه‌یان����د‪" ،‬ئێم����ه‌ له‌گه‌ڵ پاراس����تنی‌‬ ‫پیرۆزیی����ه‌ ئاینییه‌كانداین‌و پاراس����تنی‌‬ ‫پیرۆزییه‌‌ ئاینییه‌كانیش له‌كوردس����تان‌و‬ ‫عێراقیش به‌ یاس����ا پارێزراوه‪ ،‬به‌اڵم له‬ ‫‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا بۆشاییه‌كی‌ یاسایی‬ ‫نیی����ه‌ تا یاس����ایه‌كی‌ له‌و ج����ۆره‌ی‌ بۆ‬ ‫ده‌ربكرێت"‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم له‌به‌رامبه‌ریش����دا م‪.‬به‌ش����یر‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ����ت ئ����ه‌وان له‌گ����ه‌ڵ‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬یه‌حیا ئه‌حمه‌د‬

‫س����نورداركردنی‌ ئازادی����دا نی����ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ناش����كرێت خه‌ڵك به‌ن����اوی‌ ئازادییه‌و‌ه‬ ‫ته‌شهیر‌و هێرش بكاته‌ سه‌ر زاتی‌ خوا‌و‬ ‫پێغه‌مبه‌ر‌و كتێبه‌ ئاسمانییه‌كان‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ كێ‌ لێپرسراو ده‌بێت‬ ‫له‌ده‌ستنیشانكردنی‌ ئه‌و "سوكایه‌تییانه‌"‬ ‫ناوب����راو رایده‌گه‌یه‌نێت له‌ یاس����اكاندا‬ ‫وش����ه‌كان دی����اری‌ ك����راون‌و له‌الی����ه‌ن‬ ‫دادگاكانه‌وه‌ جێبه‌جێ‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم س����االر مه‌حمود كه‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ مافی‌ مرۆڤ����ه‌ پێیوایه‌ پرۆژه‌كه‌‬ ‫ل����ه‌ ناوه‌ڕۆكدا ئازادییه‌كان به‌رته‌س����ك‬

‫ده‌كات����ه‌وه‌ به‌تایبه‌ت����ی‌ داخس����تنی‌‬ ‫كه‌ناڵه‌كانی‌ راگه‌یاندن‌و چاپكراوه‌كان كه‬ ‫‌ئه‌مه‌ دژی‌ پرنس����یپه‌كانی‌ مافی‌ مرۆڤ‌و‬ ‫ئازادییه‌كان����ه‌و دژی‌ ئه‌و پره‌نیس����یپه‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییانه‌ی����ه‌ ك����ه‌ كاری‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫د‪ .‬به‌ش����یر ئام����اژه‌ی‌ به‌وه‌ش����كرد‬ ‫ئه‌و یاس����ایه‌ حه‌س����انه‌ نادات����ه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫مامۆس����تایانی‌ ئایینی‌ بڕیار له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ بده‌ن‪ ،‬حه‌سانه‌یان ناداتێ‌‌و وه‌ك‬ ‫چۆن حه‌سانه‌ش ناداته‌ رۆژنامه‌نوسان‌و‬ ‫نوسه‌ران‪.‬‬ ‫له‌یاس����ای‌ پارێزگاریی‌ ل����ه‌ پیرۆزییه‌‬ ‫ئاینییه‌كاندا س����زای‌ زیندانیكردنی‌ ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ كه‌ ته‌شهیر ده‌كه‌ن له‌نێوان ‪5‬‬ ‫بۆ ‪ 10‬ساڵدایه‌‌و باسی‌ ئه‌وه‌ش ده‌كات كه‌‬ ‫ئه‌و رۆژنامانه‌ سزاده‌درێن‌و له‌سزادانه‌كه‌دا‬ ‫باسی‌ داخستنیشی‌ تێدایه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌و كه‌سانه‌ی‌ ره‌خنه‌یان‬ ‫له‌ پرۆژه‌ یاس����اكه‌ گرتو‌ه ده‌ڵێت ئه‌وه‌‬ ‫بڕیاری‌ پێش����وه‌خته‌ داویانه‌‪ ،‬ده‌شكرێت‬ ‫ئه‌و پرۆژه‌ یاسای ‌ه كه‌موكوڕیی‌ تێدا بێت‌و‬ ‫رایگه‌یاند"به‌اڵم قبوڵ‌ نییه‌ بوترێت ئه‌و‬ ‫پڕۆژه‌ یاسایه‌ زیاده‌‪ ،‬چونكه‌ له‌رابردودا‬ ‫زۆر ج����ار بۆته‌ ه����ۆی‌ دروس����تكردنی‌‬ ‫توندوتیژی‌ به‌هۆی‌ نه‌بونی‌ یاس����ایه‌كی‌‬ ‫له‌م شێوه‌یه‌وه‌ كه‌ سزاكان تێیدا قورس‬ ‫بێت"‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ تایبه‌ت به‌ ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند ئه‌م یاسایه‌ هیچ په‌رله‌مانتارێكی‌‬ ‫یه‌گرت����وو یه‌كێتی‌ ئیمزای����ان نه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردس����تان له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ ئه‌وقافه‌وه‌ پێش����نیاری‌ كردوه‌‌و‬ ‫زۆرین����ه‌ی‌ ئه‌وان����ه‌ی‌ ئیمزایان له‌س����ه‌ر‬ ‫كردوه‌ له‌ پارتییه‌وه‌ نزیكن‌و ته‌نها یه‌ك‬ ‫په‌رله‌مانتاری گۆڕان ئیمزایكردوه‌‌‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )346‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/9‬‬

‫موراد قه‌ره‌یاڵن‪ :‬پێویست ‌ه كورد نه‌كه‌وێت ‌ه جه‌مسه‌ر ‌ی‬ ‫شیعه‌‌و سونه‌وه‌‌و رێگای‌ سێهه‌م هه‌ڵبژێرێت‬ ‫سازدانی‌‪ :‬شوان محه‌مه‌د‬ ‫پێداچوونه‌وه‌‌‪ :‬ئارام جه‌مال‬ ‫سه‌رۆكی‌ كۆما جڤاتی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫موراد قه‌ره‌یاڵن رایگه‌یاند " كه‌ نابێ‬ ‫كورد بكه‌وێته‌ جه‌مسه‌ری‌ شیعه‌‪ ،‬یان‬ ‫جه‌مسه‌ری‌ سونه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێت‬ ‫رێگای‌ سێهه‌م هه‌ڵبژێرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫بكه‌وێته‌ هه‌ر جه‌مسه‌رێكیانه‌وه‌ زیانێكی‌‬ ‫گه‌وره‌ ده‌كات"‪ .‬ناوبراو له‌‌سه‌ر ئه‌م‬ ‫پرسه‌‌و شه‌ڕی‌ گه‌ریال‌و حكومه‌تی‌‬ ‫توركیا‌و په‌ره‌سه‌ندنه‌كانی‌ ناوچه‌كه‌ بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ ده‌دوێت‪:‬‬ ‫له چه‌ن���د رۆژی‌ راب���ردودا‬ ‫ئاوێن���ه‌‪‌‌ :‬‬ ‫حكومه‌تی‌ عێ���راق داوای‌ له‌‌ توركیا كرد‬ ‫ئه‌و هێزه‌ی‌ ك���ه‌ له‌‌ ناوچ���ه‌ی‌ ئامێدییه‌‬ ‫له‌‌ پارێزگای‌ دهۆك بكش���ێنیته‌وه‌‪ ،‬رای‌‬ ‫پارتی‌ كرێكارانی‌ كوردستان له‌‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫چییه‌؟‬ ‫م���وراد قه‌ره‌ی�ڵ�ان‪ :‬بڕیارێكی‌ باش���ه‌‪،‬‬ ‫له‌‌و ماوه‌ی���ه‌ی‌ رابردوش���دا الوانی‌ كورد‬ ‫هه‌ڵمه‌تێك���ی ئیم���زا كۆكردنه‌وه‌ی���ان‬ ‫ده‌س���تپێكرد بۆ كش���انه‌وه‌ی‌ ئه‌و هێزه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم نازانی���ن چه‌ندێ���ك ئ���ه‌و بڕیاره‌‬ ‫ده‌چێـته‌ بواری‌ پراكتیكه‌وه‌‪ ،‬باش���تر بوو‬ ‫حكومه‌تی‌ ناوه‌ن���دی‌‌و حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫پێكه‌وه‌ بگه‌یشتنایه‌ بڕیارێكی‌ له‌‌و جۆره‌‪.‬‬ ‫من نازانم ئه‌م هێزه‌ كه‌ی‌ ده‌كش���ێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم دڵنیام رۆژێك دێت ده‌بێـت بچێته‌‬ ‫ده‌رێ‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و س���وپایه‌ی‌ توركیا كه‌ له‌‌‬ ‫ئامێدیی���ه‌‪ ،‬زۆر نزیكه‌ ده‌س���ته‌‪ ،‬بۆچی‌‬ ‫ئێوه‌ هێرش ده‌كه‌نه‌ س���ه‌ر ناوچه‌ دوره‌‬ ‫ده‌س���ته‌كان له‌باكوری‌ كوردستان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وازتان له‌‌مه‌ هێن���اوه‌؟ ئایا رێككه‌وتنێك‬ ‫هه‌یه‌ له‌‌نێوان ئێوه‌‌و پارتیدا؟‬ ‫موراد قه‌ره‌یاڵن‪ :‬ئێمه‌ دۆخی‌ باشوری‌‬ ‫هه‌رێممان له‌‌به‌رچ���او گرتووه‌‪ ،‬ئێمه‌ هیچ‬ ‫پالنێكمان نییه‌ هێرش بكه‌ینه‌ س���ه‌ر ئه‌و‬ ‫باره‌گایان���ه‌‪ ،‬تورك ح���ه‌ز ده‌كات ئێمه‌‬ ‫كارێك���ی‌ وا بكه‌ین بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ ناكۆكی‌‬ ‫دروس���ت بێت له‌‌نێوان كورداندا (نێوان‬ ‫ئێمه‌‌و پارتی‌)‪.‬‬ ‫توركیا ده‌یه‌وێت هه‌میشه‌ دووبه‌ره‌كی‌‬ ‫دروس���ت بكات‪ .‬پێش���تر ده‌یوت ش���ه‌ڕ‬ ‫له‌‌گه‌ڵ په‌كه‌كه‌ ده‌كه‌ی���ن له‌‌گه‌ڵ به‌ده‌په‌‬ ‫داده‌نیش���ین‪ ،‬ئێس���تا پێچه‌وانه‌ بۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێن ئێم���ه‌ ئاماده‌ین له‌‌گ���ه‌ڵ گه‌ریال‬ ‫دابنیش���ین‪ ،‬له‌‌گه‌ڵ ئه‌وان دانانیش���ین‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه‌یه‌ له‌‌نێوان ئێمه‌‌و به‌ده‌په‌‬ ‫ناكۆكی‌ دروست بكات‪ .‬هه‌روه‌ها له‌‌نێوان‬ ‫ئێمه‌‌و س���ه‌رۆك ئاپۆ ناكۆكی دروس���ت‬ ‫ب���كات‪ ،‬وه‌ك چ���ۆن ده‌یه‌وێ���ت له‌‌نێوان‬ ‫باكور‌و باش���ور ناكۆكی‌ دروس���ت بكات‪،‬‬ ‫ئه‌م سیاس���ه‌ته‌ش كۆنه‌‌و به‌س���ه‌رچووه‌و‬ ‫كه‌سی‌ پێ‌ ناخه‌ڵه‌تێت‪ ،‬پێویسته‌ توركیا‬ ‫ده‌س���تبه‌رداری‌ ئ���ه‌م سیاس���ه‌ته‌ بێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئیتر كورد ش���ه‌ڕی‌ یه‌كتر ناكات‪،‬‬ ‫ئێمه‌ یه‌كتر الواز ناكه‌ین‪.‬‬ ‫هه‌ربۆی���ه‌ ب���ۆ مه‌س���ه‌له‌‌ی‌ بوون���ی‌‬ ‫س���ه‌ربازگه‌ی‌ توركیا له‌باش���ور كه‌ ئێمه‌‬ ‫نایكه‌ینه‌ ئامانجی‌ هێرش���ه‌كانمان‪ ،‬له‌‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ نییه‌ ك���ه‌ رێككه‌وتن له‌‌س���ه‌ر ئه‌و‬ ‫بابه‌ت���ه‌ هه‌بێت‪ ،‬به‌ڵك���و هه‌ریه‌كه‌‌و الی‌‬ ‫خۆمانه‌وه‌ له‌هه‌ندێك شت تێده‌گه‌ین‌و پێ‌‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و ده‌ڕۆین‌و كارده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌ڤاڵ‪ ،‬ئێس���تا به‌قوڵی‌ چه‌ند‬ ‫كیلۆمه‌تر له‌‌ ناوچه‌ی‌ ش���ه‌مزینیان له‌‌ژێر‬ ‫ده‌ستی‌ په‌كه‌كه‌دایه‌؟‬ ‫م���وراد قه‌ره‌یاڵن‪ :‬مه‌س���ه‌له‌‌كه‌ ته‌نها‬ ‫شه‌مزینیان نییه‌‪ ،‬ئه‌و ناوی‌ ده‌ركردووه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و هه‌رێمی‌ جوله‌‌مێرگ به‌گش���تی‌‌و‬ ‫هه‌رێمی‌ ش���رناخ له‌‌وانه‌ش س���ه‌رله‌‌به‌ری‌‬ ‫بۆتان‌و ئاماد‌و دێرسین‪ ،‬له‌گه‌لێك شوێنی‌‬ ‫تریش چیتر سوپای‌ توركیا ناتوانێت بچێته‌‬ ‫ئه‌و ناوچانه‌‪ .‬بۆ نمونه‌ رێگای‌ ده‌رسین‌و‬ ‫ئه‌رزنجان‪ ،‬شارێكی‌ سنوری‌ كوردستانه‌‌و‬ ‫زۆر قه‌ره‌باڵغه‌ گه‌ری�ل�ا ده‌توانێت له‌‌هه‌ر‬ ‫هه‌فته‌یه‌كدا چه‌ندین ج���ار رێگا ببڕێت‪،‬‬ ‫به‌و شێوه‌یه‌ زۆربه‌ی‌ شوێنه‌كان كه‌وتۆته‌‬ ‫ژێر كۆنترۆڵی‌ گه‌ریالوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر جێگاكان‬ ‫به‌ كیلۆمه‌تر بڵێ���م ئه‌مه‌ هه‌ڵه‌یه‌‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫له‌‌ هه‌ندێك شوێن هێزیان هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌و هێزانه‌ش ناتوانن به‌ئاسایی‌ هاتوچۆ‬ ‫بك���ه‌ن‪ .‬بۆ نمونه‌ ئه‌و ش���وێنانه‌ی‌ له‌‌ژێر‬ ‫ده‌س���تی‌ گه‌ریالدان‪ ،‬چیای‌ جیلۆ‪ ،‬چیای‌‬ ‫چوارچێلۆ‪ ،‬گارای‌ باكور‪ ،‬هه‌رێمی‌ نێوان‬ ‫چه‌له‌‌نگ‌و هه‌كاری‌‪ ،‬نێ���وان جوله‌‌مێرگ‌و‬ ‫گه‌ڤ���ه‌ر‪ .‬ئ���ه‌و ناوچانه‌ به‌گش���تی‌ له‌‌ژێر‬ ‫كۆنترۆڵ���ی‌ ده‌وڵه‌تی‌ توركی���ادا نه‌ماون‪.‬‬ ‫له‌‌به‌رئه‌وه‌ ده‌وڵه‌تی‌ توركیا به‌به‌رده‌وامی‌‬

‫له‌رۆژئاوا کورد‬ ‫شه‌ر له‌سه‌ر‬ ‫مافه‌کانی خۆی‬ ‫ده‌کات‪ ،‬نه‌شه‌ڕ‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌ت‬ ‫ده‌کات‪ ،‬دژایه‌تی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنیش‬ ‫ناکات‬ ‫ ‬ ‫موراد قه‌ره‌یاڵن ئه‌و پیاوه‌ی له‌ناو گه‌ریالکاندا ب ‌ه چیڤارا ناوزه‌د ده‌کرێت‬ ‫له‌‌رێ���گای‌ فڕۆكه‌وه‌ ئه‌و چی���ا‌و ناوچانه‌‬ ‫بۆردومان ده‌كات كه‌ ئه‌مه‌ش ئاماژه‌یه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ده‌وڵه‌ت كۆنترۆڵی‌ ئه‌م شوێنانه‌ی‌‬ ‫له‌‌ده‌ستداوه‌‪ .‬له‌‌م شه‌ڕانه‌دا گه‌ریال له‌‌سه‌ر‬ ‫ئاستی‌ هه‌رێمایه‌تی‌ چۆته‌ دۆخێكی‌ نوێی‌‬ ‫تێكۆشانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌ڵێن په‌كه‌كه‌ له‌‌ چه‌ند مانگی‌‬ ‫رابردودا‌و تا ئێس���تا شه‌ڕ ده‌كات‪ ،‬هێرش‬ ‫ده‌كات تا له‌‌و رێگایه‌وه‌ ئاشتی‌ به‌رقه‌رار‬ ‫بكات‪ ،‬ئه‌مه‌ تا چه‌ند وایه‌؟‬ ‫موراد قه‌ره‌یاڵن‪ :‬ئه‌گه‌ر به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫جه‌وهه‌ری‌ ته‌ماش���ای‌ بكه‌ین‪ ،‬له‌‌بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫ئه‌وان هێرش ده‌ك���ه‌ن‌و په‌كه‌كه‌ به‌رگری‌‬ ‫له‌‌ خۆی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وان ده‌یانه‌وێت په‌كه‌ك���ه‌ نه‌هێلن‌و‬ ‫ده‌س���تیانكرد به‌هێ���رش‪ ،‬ئێم���ه‌ش له‌‌‬ ‫به‌هاردا وه‌اڵممان دانه‌وه‌‪ ،‬ش���ه‌ڕی‌ ئێمه‌‬ ‫شه‌ڕی‌ پاراستنه‌‪ ،‬تا هێرشه‌كانیشمان بۆ‬ ‫سه‌ر باره‌گه‌كانیان وه‌ك به‌رگریكردنه‌ له‌‌‬ ‫خۆمان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌نگوباس���ی‌ وا له‌‌ئارادایه‌ كه‌‬ ‫س���ه‌ركرده‌كانی‌ باشور تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌‬ ‫ده‌یانه‌وێت پڕۆژه‌یه‌كی‌ ئاشتی‌ پێشكه‌ش‬ ‫بكه‌ن‌و هه‌وڵی‌ سازدانی‌ گفتوگۆ له‌‌نێوان‬ ‫ئێوه‌‌و توركی���ادا بده‌ن‪ ،‬له‌‌وباره‌یه‌وه‌ چی‌‬ ‫ده‌ڵێن؟‬ ‫موراد قه‌ره‌یاڵن‪ :‬ئێس���تا پرسی‌ كورد‪،‬‬ ‫ل���ه‌‌ دنیادا پرس���ێكی‌ گه‌رم���ه‌‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫ه���ه‌وڵ له‌‌ئارادا بوو بۆ چاره‌س���ه‌ركردنی‌‬ ‫ئه‌و پرسه‌‪ ،‬به‌اڵم چاره‌س���ه‌ر په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌وه‌ هه‌یه‌ ك���ه‌ حكومه‌ت���ی‌ (ئه‌كه‌په‌)‬ ‫بڕیارێ���ك له‌‌ب���اره‌ی‌ ئاش���تییه‌وه‌ بدات‪،‬‬ ‫ئه‌كه‌په‌ ده‌یه‌وێت له‌‌رێگای‌ دروستكردنی‌‬ ‫گوش���اره‌وه‌ بزوتن���ه‌وه‌ی‌ ئازادیخ���وازی‌‬ ‫كوردس���تان الواز بكات‪ .‬ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫توركیا له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و چوارچێوه‌یه‌دا‬ ‫بڕیارێكی‌ تر بدات له‌‌و كاته‌دا ئه‌گه‌ر هه‌یه‌‬ ‫كه‌ دانوستان بێته‌ ئاراوه‌‪ ،‬هه‌تا ئه‌و بڕیاره‌‬ ‫نوێی���ه‌ نه‌دات‪ ،‬چه‌ند هه‌وڵیش هه‌بێت بۆ‬ ‫ئاشتی‌ سه‌ركه‌تو نابێت‪ .‬پێشتر وه‌نه‌بێ‌‬ ‫ئێم���ه‌‌و ده‌وڵه‌ت���ی‌ توركی���ا گفتوگۆمان‬ ‫له‌‌نێواندا نه‌بووبێت‪ ،‬به‌ڵكو ئێمه‌ بۆ ماوه‌ی‌‬ ‫سێ‌ ساڵ له‌ئاس���تێكی‌ به‌رز له‌گفتوگۆدا‬ ‫بووین‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌‌م دواییه‌دا گه‌یشتینه‌‬ ‫هه‌ندێك پرۆتۆكۆل���ی‌ به‌جێ‌ كه‌ له‌‌الیه‌ن‬ ‫هه‌ردو الوه‌ په‌س���ه‌ند بوو‪ ،‬بڕیاریش���مان‬ ‫دا ك���ه‌ به‌نهێن���ی‌ بمێنێته‌وه‌‪ ،‬گه‌یش���ته‌‬ ‫ئه‌و ئاس���ته‌ی‌ كه‌ پێشكه‌ش به‌ سه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران‌و حكومه‌ت‌و ئه‌نجومه‌ن ئاسایشی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ بكرێ���ت بۆ ئه‌وه‌ی‌ ره‌زامه‌ندی‌‬ ‫له‌‌سه‌ر نیش���ان بده‌ن‪ ،‬به‌اڵم له‌‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫روداوه‌كه‌ی‌ سولۆپی‌‪ ،‬ئۆردوگان شه‌ڕی‌ له‌‌‬ ‫دژمان راگه‌یاند‪ ،‬ده‌توانم لێره‌دا بلێم چه‌ند‬ ‫هۆكارێ���ك له‌‌ئارادا بوون‪ ،‬یه‌كێك له‌‌و هۆ‬ ‫سه‌ره‌كییانه‌ ده‌وڵه‌تی‌ توركیا هه‌ستیكرد‬ ‫له‌‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌راست گۆڕانكاری‌ نوێ‬ ‫به‌ڕێوه‌یه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی‌ پێیده‌ڵێ���ن به‌هاری‌‬ ‫عه‌ره‌بی‌ كه‌ س���ه‌رله‌‌نوێ‌ داڕش���تنه‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌خش���ه‌ی‌ ناوچه‌كه‌ی‌ هێناوه‌ته‌ ئاراوه‌‪،‬‬ ‫له‌هه‌لومه‌رجێك���ی‌ وه‌ه���ادا ئه‌گه‌ر كورد‬ ‫به‌هێزبن‌و پش���ت به‌خۆیان ببه‌ستن له‌‌و‬ ‫نه‌خشه‌ نوێیه‌ی‌ ناوچه‌كه‌ شوێنی‌ خۆیان‬ ‫ده‌بێت‪ .‬توركیاش ئه‌مه‌ی‌ ناوێت‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر گفتوگۆی‌ ئۆس���لۆ به‌جۆرێك‬ ‫له‌جۆران به‌رده‌وام بوایه‌‪ ،‬كورد ده‌یتوانی‌‬ ‫پێگه‌ی���ه‌ك ل���ه‌‌و گۆڕانكارییانه‌ بۆ خۆی‌‬ ‫دروست بكات‪.‬‬

‫توركیا بڕی���اری‌ دا كه‌ كورد الوازبێت‪،‬‬ ‫هاوكات له‌‌گه‌ل ئێراندا كه‌وته‌ دانوستان بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ به‌ هه‌ردو الیان ئێمه‌ له‌‌ناو ببه‌ن‪،‬‬ ‫به‌ده‌ردی‌ هێزه‌كانی‌ تامیلی‌ سریالنكامان‬ ‫به‌رن‪ .‬سیاسه‌تی‌ ئه‌كه‌په‌ به‌و شێوه‌یه‌یه‌‬ ‫كه‌ ك���ورد هیچ پێگه‌یه‌كی‌ له‌‌و نه‌خش���ه‌‬ ‫تازه‌یه‌ی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌راس���تدا نه‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ زۆر گرنگه‌‌و پێویسته‌ هه‌ڵوه‌سته‌ی‌‬ ‫له‌‌س���ه‌ر بكه‌ین كه‌ توركیا نایه‌وێت كورد‬ ‫له‌‌ناو ئه‌و نه‌خشه‌ نوێیه‌دا هیچ پێگه‌یه‌كی‌‬ ‫هه‌بێ���ت‪ .‬ه���ه‌ر ئه‌م���ه‌ش ب���ووه‌ مایه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی‌ گفتوگۆی‌ ئۆسلۆ له‌‌گه‌ڵ‬ ‫ئێمه‌دا‌و راگه‌یاندنی‌ شه‌ڕ له‌دژمان‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وان كار بۆ ئه‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن په‌كه‌كه‌‬ ‫له‌‌ڕێگای‌ ش���ه‌ڕه‌وه‌ الواز بكه‌ن‪ ،‬باشوری‬ ‫كوردس���تانیش ك���ه‌ ب���ه‌الی‌ ئێم���ه‌وه‌‬ ‫ده‌س���تكه‌وته‌ ب���ۆ ك���ورد‪ ،‬بخه‌ن���ه‌ ژێر‬ ‫كۆنترۆڵی‌ خۆیان‪.‬‬

‫حکومه‌ته‌که‌ی‬ ‫ئه‌ردۆغان‬ ‫نایه‌وێت کورد‬ ‫هیچ پێگه‌یه‌کی‬ ‫له‌نه‌خشه‌ی‬ ‫نوێی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاستدا هه‌بێت‬ ‫توركی���ا ته‌نه���ا له‌‌رێ���گای‌ جه‌نگ���ی‌‬ ‫س���ه‌ربازییه‌وه‌ هه‌وڵی‌ پاكتاوكردنی‌ ئێم ‌ه‬ ‫نادات‪ ،‬به‌ڵكو له‌‌س���ه‌ر گشت ئاسته‌كان‬ ‫ش���ه‌ڕێكی‌ فره‌ الیه‌ن���ه‌ له‌‌گ���ه‌ڵ ئێمه‌دا‬ ‫ده‌كات‪ .‬ئه‌وان ده‌یانه‌وێت شتێك به‌ناوی‌‬ ‫ك���ورده‌وه‌ نه‌مێنێ���ت‌و الوازی‌ بك���ه‌ن‪.‬‬ ‫ئامانجیان ئه‌وه‌یه‌‪ .‬چ���وارده‌ مانگه‌ ئه‌م‬ ‫ش���ه‌ڕه‌ فره‌ الیه‌نه‌ ل���ه‌دژی‌ ئێمه‌ به‌ڕێوه‌‬ ‫ده‌به‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئامانجه‌كه‌یان بۆ نه‌هاتۆته‌‬ ‫دی‌‪ ،‬له‌سه‌ره‌تای‌ هه‌ڵمه‌ته‌كه‌یان له‌پایزدا‬ ‫هێرشیان كرده‌ سه‌رمان‪ ،‬هێشتا هه‌ڤااڵنی‌‬ ‫ئێمه‌ خۆیان ئام���اده‌ نه‌كردبو‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫كه‌موكوڕییه‌ك���ی‌ ئێمه‌یه‌‪ ،‬له‌زس���تاندا له‌‌‬ ‫هه‌ر ش���وێنێك هه‌س���تیان كرد هه‌ڤاڵی‌‬ ‫ئێمه‌ی‌ لێیه‌‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ زۆر دڕندانه‌‬ ‫هێرش���یان كرده‌ س���ه‌ریان‌و كوشتیانن‪،‬‬ ‫له‌‌وان���ه‌ ‪ 12‬هه‌ڤاڵ���ی‌ ژنیان ل���ه‌‌ جودی‌‬ ‫كوشت‌و له‌‌ به‌س���ته‌‌و بینگوڵیش چوونه‌‬ ‫سه‌ر هه‌ڤااڵن‌و هه‌مان شتیان كرد‪ .‬ئه‌وان‬ ‫ویس���تیان به‌مه‌ تێكمان بشكێنن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێم���ه‌ش ئه‌زمونمان هه‌یه‌ ل���ه‌‌و باره‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ تاكتیكی‌ نوێ هێرش���مان كرده‌ سه‌ر‬ ‫هه‌رێمه‌كان به‌مه‌به‌ستی‌ كۆنترۆڵكردنیان‪،‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬شوان محه‌مه‌د‬

‫به‌رامبه‌ر ئ���ه‌م تاكتیكه‌ نوێی���ه‌ی‌ ئێمه‌‬ ‫ئه‌وان تێكشكان‪.‬‬ ‫هۆكارێكی‌ تری‌ شكستپێهێنانی‌ گفتوگۆ‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وان چوون له‌‌گه‌ڵ ئێران رێككه‌وتن بۆ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ هێرش بكه‌نه‌ س���ه‌ر ئێمه‌‌و ئه‌و‬ ‫ده‌یزانێت ك���ه‌ ئه‌مه‌ریكا‌و ئه‌وروپاش���ی‌‬ ‫له‌‌پش���ته‌ كه‌ دوو هێزی‌ گ���ه‌وره‌ن‪ ،‬ئیتر‬ ‫بۆچی‌ مافی‌ ئۆتۆنۆم���ی‌ بدات به‌ كورد‪.‬‬ ‫له‌‌به‌ر ئه‌وه‌ بڕیاری‌ دا گفتوگۆی‌ ئۆس���لۆ‬ ‫كۆتای���ی‌ پێبهێنی���ت‌و ده‌س���تیكرد ب���ه‌‬ ‫هێرشكردن بۆ سه‌ر ئێمه‌‪.‬‬ ‫توركیا نایه‌وێ���ت روداوه‌كانی‌ ‪2003‬ی‌‬ ‫عێراق دووباره‌ بكاته‌وه‌‌و به‌هۆی‌ نه‌هاتنی‌‬ ‫ئه‌وانه‌وه‌ هه‌رێمێكی‌ كوردی‌ دروس���تبێت‬ ‫وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ باش���ور‪ ،‬بۆیه‌ ئێستا خۆی‌‬ ‫ئاماده‌ ده‌كات بۆ چوونه‌ ناو س���وریاوه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ئه‌م���ه‌ش ده‌بێته‌ مای���ه‌ی‌ تێكچونی‌‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‌ له‌‌گه‌ڵ ئێ���ران‪ ،‬له‌‌م ملمالنێ‌‬ ‫نوێیه‌ی‌ ناوچه‌كه‌دا ئه‌وه‌ ته‌نها توركیایه‌‬ ‫كه‌ هه‌وڵی‌ الوازكردنی‌ ك���ورد ده‌دات له‌‌‬ ‫هه‌موو شوێنێك‪.‬‬ ‫ئه‌و خه‌باته‌ی‌ ئێس���تا ئێم���ه‌ ده‌یكه‌ن‬ ‫هێ���ز ده‌دات به‌ هه‌موو كوردان‪ ،‬راس���ته‌‬ ‫ئێمه‌ له‌‌ باكور ش���ه‌ڕی‌ به‌رگری‌ ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێمه‌ چه‌ند له‌‌وێ‌ به‌هێزبین‪ ،‬هێنده‌‬ ‫باشور به‌هێز ده‌بێت‪ ،‬هه‌روه‌ها رۆژئاوای‌‬ ‫كوردستان‌و رۆژهه‌اڵتیش به‌هێز ده‌بێت‪.‬‬ ‫س���تراتیژی‌ ئه‌كه‌پ���ه‌ الوازكردن���ی‌‬ ‫ك���ورده‌‪ ،‬خه‌بات���ی‌ په‌كه‌ك���ه‌ش ب���ۆ‬ ‫به‌هێزكردنی‌ س���تراتیژی‌ كورده‌‪ .‬هه‌موو‬ ‫سیاسه‌تمه‌دارێكی‌ كورد له‌‌و به‌هێزبوونه‌‬ ‫س���ودی‌ وه‌رگرت���ووه‌‪ .‬له‌‌به‌رئ���ه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫خه‌بات���ه‌ی‌ گه‌ری�ل�ا به‌رێ���وه‌ی‌ ده‌ب���ات‬ ‫مۆركێك���ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ هه‌ی���ه‌‌و بۆ هه‌موو‬ ‫كوردانه‌‪ ،‬ل���ه‌‌ هه‌مان كات���دا ده‌رفه‌تێك‬ ‫بۆ رۆژئاوا دروس���تبووه‌ ك���ه‌ گه‌لی‌ ئێمه‌‬ ‫ل���ه‌‌وێ‌ خۆی‌ به‌رێوه‌ ده‌بات‪ ،‬هه‌لومه‌رجی‌‬ ‫شۆڕشیش چۆته‌ پێشه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش هه‌موو‬ ‫كێش���ه‌ی‌ كوردی‌ له‌‌س���ه‌ر ئاس���تی‌ دنیا‬ ‫بردۆته‌ پێش���ێ‌‪ .‬حیساباتی‌ توركیا هه‌ڵه‌‬ ‫ده‌رچ���و‌و ئه‌و ئه‌مه‌ی‌ نه‌ده‌ویس���ت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌یویست هه‌موو پارچه‌كانی‌ كوردستان‬ ‫الواز بكات‪ ،‬باش���وریش گۆشه‌گیر بكات‪،‬‬ ‫دواتریش هه‌ڵبكوتێته‌ سه‌ر باشور‪.‬‬ ‫ئاشكرایه‌ ئه‌و س���تراتیژه‌ی‌ كه‌ توركیا‬ ‫ده‌یویست شكستیهێنا‪ ،‬له‌‌به‌رئه‌وه‌ ئێستا‬ ‫ئه‌یه‌وێ���ت سیاس���ه‌تێكی‌ ن���وێ‌ په‌یڕه‌و‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫پاش ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌‌رووی‌ س���ه‌ربازییه‌وه‌‬ ‫بێئه‌نج���ام ب���وو‪ ،‬ئێس���تا داوا ده‌كات‬ ‫گفتوگ���ۆی‌ ئیمراڵی‌ ده‌س���تپێبكاته‌وه‌‌و‬ ‫س���ه‌رله‌‌نوێ‌ ده‌ستبكه‌ینه‌وه‌ به‌ گفتوگۆی‌‬ ‫ئۆس���لۆ‪ .‬ئێس���تاش به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ بڕیار‌و‬ ‫تێڕوانینێك���ی‌ رونی���ان هه‌بێ���ت لێدوان‬ ‫ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش جێی‌ بڕوا نییه‌‌و بێ‌ ئیراده‌ییه‌‪.‬‬ ‫خه‌ڵكێك وای‌ دانابوو له‌كۆنگره‌ ش���تێك‬ ‫بڵێت‪ ،‬به‌الم داوای‌ له‌‌ الیه‌نگر‌و هه‌وادارانی‌‬ ‫ئێمه‌ كرد كه‌ له‌‌ دژی‌ په‌كه‌كه‌ هه‌ڵوێست‬ ‫وه‌ربگرن‪ .‬ئه‌و ده‌ڵێت من كارێكی‌ ئابوری‌‬ ‫زۆرم ك���ردووه‌ ب���ۆ ئه‌و ناوچان���ه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫وای‌ بۆ ده‌چین هه‌موو ئه‌و قس���انه‌ ته‌نها‬ ‫تاكتیك بوون‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا مه‌ترس���ی‌ هه‌ڵگیرس���انی‌‬ ‫ش���ه‌ڕی‌ ناوخۆی‌ كورد‌و كورد له‌رۆژئاوای‌‬ ‫كوردس���تان ده‌كه‌یت‪ ،‬وه‌ك ئه‌و شه‌ڕه‌ی‌‬ ‫كه‌ له‌‌ نه‌وه‌ده‌كاندا له‌باشوری‌ كوردستان‬

‫رویدا؟‬ ‫موراد قه‌ره‌ی�ڵ�ان‪ :‬بڕوا ناكه‌م ش���ت ‌ی‬ ‫وا روبدات‪ .‬خه‌ڵكی‌ ك���وردی‌ ئێمه‌ له‌‌وێ‌‬ ‫هۆش���یارن‪ ،‬ئه‌گه‌ر كه‌س ده‌ستوه‌رنه‌دات‬ ‫ل���ه‌‌ كاروباریان‪ ،‬ئ���ه‌وان ش���ه‌ڕ ناكه‌ن‪.‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌ هه‌وڵێك���ی‌ به‌هێز هه‌بووه‌‬ ‫بۆ یه‌كێتی‌ كوردان‪ ،‬ئێمه‌ش پش���تیوانی‌‬ ‫ئ���ه‌و یه‌كێتییه‌ ده‌كه‌ی���ن‪ .‬له‌‌ چێ‌ كردنی‌‬ ‫ئه‌و یه‌كێتییه‌دا بڕیار‌و خواس���تی‌ ئێمه‌ش‬ ‫هه‌ب���وو‪ ،‬ئێمه‌ش له‌‌گه‌ڵ ئ���ه‌وه‌دا بووین‬ ‫هه‌مووان بێنه‌ هه‌رێمی‌ كوردستان له‌‌سه‌ر‬ ‫داوای‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان‬ ‫یه‌كێتی‌ دروس���ت بكه‌ن‪ .‬ئه‌مه‌ش رویدا‌و‬ ‫ئێمه‌ش ده‌ستخۆشییان لێده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫لێره‌‌و له‌‌وێ‌ هه‌ندێك هێزی‌ بچوك هه‌ن‪،‬‬ ‫ده‌یانه‌وێت له‌‌گه‌ڵ توركی���ادا په‌یوه‌ندی‌‬ ‫دروس���ت بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم جێگه‌ی‌ مه‌ترسی‌‬ ‫نین‪ ،‬ئێمه‌ بۆنی‌ ش���تی‌ وه‌ه���ا ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫به‌اڵم پێویسته‌ هه‌موومان پشتگیری‌ ئه‌و‬ ‫ده‌سته‌یه‌ی‌ بااڵی‌ كوردانی‌ رۆژئاوا بكه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئێم���ه‌ تێیده‌گه‌ین ئه‌وه‌یه‌ توركیا‬ ‫رۆژئاوای‌ كوردستان بكاته‌ مه‌یدانی‌ شه‌ڕ‌و‬ ‫هه‌ندێك گ���ه‌رای‌ خۆی‌ ل���ه‌‌وێ‌ بچێنێت‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی‌ نان���ه‌وه‌ی‌ ئ���اژاوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خه‌ڵكی‌ ك���ورد له‌‌وێ‌ هۆش���یاره‌‌و خۆی‌‬ ‫ئاماده‌كردووه‌ تا داكۆكی‌ له‌‌خۆی‌ بكات‪،‬‬ ‫ئه‌و سیاس���ه‌ته‌ی‌ كوردان له‌‌وێ‌ په‌یڕه‌وی‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن زۆر عاقاڵنه‌ی���ه‌‪ ،‬الیه‌نه‌كان���ی‌‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆن ش���ه‌ڕ بۆ وه‌ده‌ستهێنانی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم كورد شه‌ڕ بۆ‬ ‫وه‌ده‌س���تهێنانه‌وه‌ی‌ مافی‌ یاسایی‌ خۆی‌‬ ‫ده‌كات‌و ئ���ه‌وان نایانه‌وێت كوردس���تان‬ ‫كاول ببێ���ت‪ ،‬نه‌ له‌‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌ت ش���ه‌ڕ‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬ن���ه‌ دژایه‌تی‌ ئۆپۆزیس���یۆنیش‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬په‌یوه‌ندیش���یان هه‌ی���ه‌ له‌‌گه‌ڵ‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆندا‪ ،‬كورد خه‌باتی‌ سیاسی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬چونك���ه‌ هی���چ كاتێ���ك پارته‌‬ ‫سیاس���ییه‌ ك���ورده‌كان ل���ه‌‌وێ‌ چه‌كدار‬ ‫نه‌بوون‪ .‬به‌اڵم پێویس���ت ب���ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫هێزێك���ی‌ چه‌كدار هه‌بێت بۆ پاراس���تنی‌‬ ‫ده‌س���تكه‌وته‌كان‌و ئێس���تاش ئه‌و هێزه‌‬ ‫دروس���ت بووه‌ بانگه‌شه‌ بۆ هه‌موو كورد‬ ‫ده‌كات‌و هێزێك���ی‌ نه‌ته‌وه‌یی���ه‌ نه‌ك هی‌‬ ‫پارته‌كان‪ .‬ئه‌و ده‌س���ته‌ی‌ بااڵیه‌ش وه‌ك‬ ‫حكومه‌تێ���ك بۆ ناوچه‌كه‌ ده‌ور ده‌گێڕێت‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ هیچ هێزێك بانگه‌ش���ه‌ی‌ ئه‌وه‌‬ ‫نه‌كات من گ���ه‌وره‌م‪ ،‬به‌ڵكو پێویس���ته‌‬ ‫هه‌مووان به‌شداربن‪ .‬كورد به‌م یه‌كێتییه‌‬ ‫له‌‌ رۆژئاوا سه‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬له‌‌وێ‌ به‌رگه‌ی‌‬ ‫پارچه‌ پارچه‌بون ناگرێت چونكه‌ ژماره‌یان‬ ‫كه‌مه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬دوو جه‌مسه‌رگیری‌ تایه‌فه‌گه‌ری‌‬ ‫هه‌ی���ه‌ له‌‌ ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬ش���یعه‌‌و س���ونه‌‪،‬‬ ‫ئایا هه‌س���ت ناكه‌ی���ت خه‌ریك���ه‌ هێزه‌‬ ‫كوردییه‌كانی���ش دابه‌ش ده‌بن به‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌م دوو جه‌مس���ه‌ره‌دا؟ مه‌به‌ستم ئێوه‌‌و‬ ‫پارتی‌‌و یه‌كێتییه‌؟‬ ‫موراد قه‌ره‌یاڵن‪ :‬ئه‌وه‌ پرس���ێكی‌ زۆر‬ ‫گرنگه‌‪ ،‬به‌راستی‌ ئه‌و شه‌ڕه‌ی‌ له‌‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫به‌ڕێ���وه‌ ده‌چێت دوو فۆرمی‌ وه‌رگرتووه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك سه‌رده‌می‌ شه‌ڕی‌ سارد‪ ،‬له‌‌الیه‌كه‌وه‌‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا‌و ئه‌ورپا‌و توركیا‌و س���عودیه‌‌و‬ ‫قه‌ته‌ره‌‪ ،‬له‌‌وبه‌ریش���ه‌وه‌ روس���یا‌و چین‌و‬ ‫ئێ���ران‌و حكومه‌تی‌ عیراق‌و حیزبواڵ‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ناوچه‌یه‌ش دابه‌ش���بوونێكی‌ تایفه‌گه‌ری‌‬ ‫داب���ه‌ش بووه‌‪ ،‬ئه‌م بارودۆخه‌ بۆ خه‌ڵكی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌ مه‌ترس���یداره‌‪ ،‬پێوسته‌ خه‌ڵكی‌‬

‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست له‌‌ یه‌كتر نزیكببنه‌وه‌‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ ش���ه‌ڕێكی‌ تایه‌فه‌گه‌ری‌ قوڵ‬ ‫دروس���ت نه‌بێت‪ .‬هێلی‌ راس���ت بۆ كورد‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ك���ه‌ نه‌ له‌‌گه‌ڵ ئه‌م به‌ردا بێت نه‌‬ ‫له‌‌گه‌ڵ ئه‌و ب���ه‌ردا‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێت هێڵی‌‬ ‫سێهه‌م بگرینه‌ به‌ر‪ ،‬له‌میسر‌و له‌تونسیش‬ ‫هێلێك���ی‌ وا هه‌ی���ه‌ كه‌ له‌‌گه‌ڵ پرس���ی‌‬ ‫تایه‌فه‌گه‌ریدا نییه‌‪ ،‬ئێمه‌ له‌‌ كوردستاندا‬ ‫خه‌بات بۆ ئه‌م ئاراسته‌یه‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬هه‌تا‬ ‫سه‌رۆك ئاپۆ‪ ،‬پێشتریش ئاماژه‌ی‌ بۆ ئه‌م‬ ‫هێله‌‌ دیموكراس���ی‌‌و ئازادیخوازه‌ كردووه‌و‬ ‫گرنگ���ی‌ خه‌بات���ی‌ كوردی‌ له‌‌س���ه‌ر ئه‌م‬ ‫ئاراس���ته‌یه‌ دووپات كردۆته‌وه‌‪ ،‬جه‌غتی‌‬ ‫له‌‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ كردۆته‌وه‌ كه‌ نابێت له‌‌گه‌ڵ‬ ‫هیچ كام له‌‌ دوو به‌ره‌ی‌ رۆژئاوا‌و رۆژهه‌اڵت‬ ‫بی���ن‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌ مانای‌ ئ���ه‌وه‌ نییه‌ كه‌‬ ‫دژایه‌تییان بكه‌ین‪ ،‬پێویسته‌ سه‌ربه‌خۆیی‌‬ ‫خۆم���ان بپارێزین‌و هێڵێك���ی‌ له‌‌و جۆره‌‬ ‫پێویس���ته‌ بۆ به‌هێزكردنی‌ دیموكراسی‌‌و‬ ‫ئ���ازادی‌ له‌‌ناوچه‌كه‌دا‪ .‬پێوس���ته‌ كورد‬ ‫له‌‌م ملمالن���ێ‌ تایه‌فه‌گه‌رییه‌ی‌ ناوچه‌كه‌دا‬ ‫الیه‌نگری‌ هیچیان نه‌بێت‌و سه‌ربه‌خۆبێت‪،‬‬ ‫گرتنه‌به‌ری‌ ئه‌م ئاراسته‌یه‌ له‌‌الیه‌كه‌وه‌ بۆ‬ ‫یه‌كێتی‌‌و به‌رژوه‌ن���دی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ گرنگه‌‪،‬‬ ‫له‌‌الیه‌كی‌ تره‌وه‌ له‌‌س���ه‌ر ئاستی‌ ناوچه‌كه‌‬ ‫گرنگ���ه‌‪ .‬چونك���ه‌ له‌‌ناو ك���وردا هه‌ردو‬ ‫تایه‌فه‌ك���ه‌ هه‌ن‪ .‬راس���ته‌ زۆرینه‌ی‌ كورد‬ ‫سونه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم شیعه‌‌و عه‌له‌‌وی‌‌و فه‌یلی‌‌و‬ ‫‪...‬هتد هه‌ن‪.‬‬ ‫ئێم���ه‌ وه‌ك په‌كه‌كه‌ ئه‌م پرس���ه‌ زۆر‬ ‫ب���ه‌ گرنگ ده‌زانی���ن كه‌ ل���ه‌‌م ناكۆكییه‌‬ ‫تایه‌فه‌گه‌رییه‌دا هی���چ الیه‌نێك نه‌گرین‌و‬ ‫وه‌ك���و ك���ورد له‌هه‌م���وو پارچه‌كان���دا‬ ‫سیاسه‌تێكی‌ سه‌ربه‌خۆمان هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم ده‌ڵێ���ن په‌كه‌كه‌ له‌‌‬ ‫جه‌مسه‌ری‌ ئێراندایه‌؟‬ ‫موراد قه‌ره‌یاڵن‪ :‬له‌‌س���ه‌ر چ بنه‌مایه‌ك‬ ‫وا ده‌وترێت؟‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پژاك چاالك���ی‌ له‌‌ دژی‌ ئێران‬ ‫راوه‌ستاندوه‌‪.‬‬ ‫موراد قه‌ره‌یاڵن‪ :‬پژاك مه‌س���ه‌له‌‌یه‌كی‌‬ ‫تره‌‪ ،‬ره‌نگه‌ پژاك تا كۆتایی‌ به‌رده‌وامیی‌‬ ‫به‌ ش���ه‌ڕ نه‌دات‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر به‌رده‌وام‬ ‫بووای���ه‌ ده‌یانوت ب���ۆ خزمه‌تی‌ الیه‌نێكی‌‬ ‫تر ش���ه‌ڕ ده‌كات‪ .‬وه‌ك ئێس���تا كه‌ چۆن‬ ‫لێكده‌درێت���ه‌وه‌‪ .‬په‌كه‌ك���ه‌ خه‌باتێك���ی‌‬ ‫ناوچه‌یی‌ ده‌كات‌و بڕوای‌ وایه‌ كه‌ گه‌النی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌ خۆی���ان به‌ ئی���راده‌ی‌ خۆیان‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رن‌و كێش���ه‌كانیان چاره‌س���ه‌ر‬ ‫بكه‌ن‌و رێگا ن���ه‌ده‌ن هێزه‌ ده‌ره‌كییه‌كان‬ ‫ده‌س���ت له‌كاروباریان وه‌ربده‌ن‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ب���ه‌و مانایه‌ دێ���ت كه‌ چاره‌س���ه‌ره‌كان‬ ‫چاره‌س���ه‌رێك بن له‌‌ ناوخۆی‌ رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاس���تدا بن‪ ،‬ئه‌مه‌ به‌الی‌ په‌كه‌كه‌وه‌‬ ‫گرنگ���ه‌‪ ،‬ئێمه‌ الیه‌نگری‌ هی���چ الیه‌نێكی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌ نین‪ ،‬هیوادارین یه‌كێتی‌‌و پارتیش‬ ‫الیه‌نگری‌ هی���چ ریزبه‌ندیی���ه‌ك نه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫به‌ستنی‌ كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی‌ كه‌ ده‌رفه‌ت‬ ‫هه‌یه‌ ئه‌نجام بدرێت بۆ ئه‌م هێڵی‌ سێهه‌مه‌‬ ‫بۆ گش���ت الیه‌نه‌ كوردییه‌كان پێویسته‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر كۆنگره‌ش نه‌به‌س���ترێت ده‌توانین‬ ‫رێككه‌وتنێكمان له‌‌س���ه‌ر تێگه‌یشتنێكی‌‬ ‫گش���تی هه‌بێت‪ ،‬تا گه‌له‌‌كه‌م���ان پارچه‌‬ ‫پارچه‌ نه‌بێت‪ ،‬بۆ نمونه‌ ئه‌گه‌ر له‌باشوری‌‬ ‫كوردستان پارچه‌ پارچه‌ بێت‪ ،‬كاره‌ساته‌‪،‬‬ ‫ئێمه‌ هه‌رگیز له‌‌گه‌ڵ پارچه‌ پارچه‌كردندا‬ ‫نین‪ ،‬ئێستا سیاسه‌تی‌ كوردی‌ له‌‌به‌رده‌م‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌یه‌ك���ی‌ قورس���دایه‌‪ ،‬ئێم���ه‌‬ ‫له‌هه‌لومه‌رجێكی‌ مێژوییداین‪ ،‬ئه‌گه‌ر كورد‬ ‫سیاسه‌تێكی‌ راست‌و دورست به‌ڕێوه‌ ببات‬ ‫دڵنیام له‌‌وه‌ی‌ كه‌ س���ه‌رده‌كه‌وین‪ ،‬دۆزی‌‬ ‫كورد چاره‌س���ه‌ر ده‌بێت‌و له‌‌ نه‌خش���ه‌ی‌‬ ‫تازه‌ی‌ ناوچه‌ك���ه‌دا پێگه‌‌و جێگه‌ی‌ خۆی‌‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر بێت‌و سیاس���ه‌تێكی‌‬ ‫هه‌ڵ���ه‌ پیاده‌ بكه‌ی���ن بارودۆخه‌كه‌ له‌‌بار‬ ‫ده‌چێ���ت‪ .‬ده‌رفه‌تێكی‌ زێری���ن له‌‌به‌رده‌م‬ ‫كورددایه‌‪ ،‬پێویس���ته‌ سیاسه‌تێكی‌ راست‬ ‫پیاده‌ بكات‪ ،‬ئێمه‌ خۆمان به‌ به‌رپرسیار‬ ‫ده‌زانی���ن به‌رامبه‌ر هه‌موو ك���ورد‪ ،‬ئه‌م‬ ‫قس���انه‌ش پڕوپاگه‌ندی‌ سیاس���ی‌ نییه‌‬ ‫وه‌ك قس���ه‌ی‌ دڵی‌ خۆمانه‌‌و هه‌قیقه‌ته‌‌و‬ ‫له‌‌به‌رده‌م مێژودا به‌رپرسیارین‪.‬‬ ‫ئێمه‌ دژی‌ ئ���ه‌وه‌ نین كه‌ هه‌ندێك هێز‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ له‌‌گه‌ڵ ئێران‪ ،‬عێراق‪ ،‬توركیا‪،‬‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌بێت ئێمه‌ س���ه‌ربه‌خۆیی‌‬ ‫خۆمان بپارێزین‪ ،‬چونكه‌ راس���ته‌ ئه‌وان‬ ‫ره‌نگه‌ ئه‌مڕۆ ناكۆكیی���ان هه‌بێت له‌‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌كتردا‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌ وه‌ك كورد ئه‌زمونمان‬ ‫زۆره‌ كه‌ ده‌ش���ێت ئ���ه‌وان رێكبكه‌ونه‌وه‌‬ ‫ئێمه‌ش دۆڕاوی‌ یه‌ك���ه‌م ده‌ربچین‪ ،‬وه‌ك‬ ‫رێككه‌وتننامه‌ی‌ جه‌زائی���ر‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت‬ ‫هه‌موان هۆشیار بین‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )346‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/9‬‬

‫نێوانی‌ تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌ به‌سته‌ڵه‌كه‌‬ ‫ماوه‌ی‌ چوار مانگه‌ تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌‬ ‫ته‌نها دوو په‌یوه‌ندی‌ ته‌له‌فونی‌‌و‬ ‫بروسكه‌یه‌كیان له‌نێواندا هه‌بووه‌‪،‬‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگادار په‌یوه‌ندی‌‬ ‫ئێستای‌ نێوانیان به‌"به‌سته‌ڵه‌ك"‬ ‫ناوده‌بات‪.‬‬

‫ فۆتۆ‪ :‬کامه‌ران نه‌جم‬ ‫تاڵه‌بانی‌و بارزانی‬ ‫ئه‌م جی����اوازی‌‌و ناكۆكیان����ه‌ هه‌م كۆن‌و‬ ‫نوێ‌‌و ه����ه‌م دوورو نزیكیش����ن‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫رابردووی‌ پ����ڕ له‌كێشمه‌كێش����ی‌ نێوان‬ ‫ئ����ه‌م دوو س����ه‌ركرده‌یه‌ به‌ش����ێكی‌‬ ‫گرنگ����ی‌ مێژووی‌ سیاس����ییانه‌‌و ناتوانن‬ ‫به‌یه‌كج����اری‌ لێیداببڕێن‪ ،‬به‌س����ه‌رنجدان‬ ‫له‌وه‌ی‌ به‌رده‌وام كێشمه‌كێش����یان بووه‌‬ ‫له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ كامیان كه‌سی‌ یه‌كه‌من‬ ‫له‌پرۆس����ه‌ی‌ دروس����تكردنی‌ بڕی����اری‌‬ ‫سیاسی‌ كورددا‌و له‌دوای‌ راپه‌ڕینیشه‌وه‌‬ ‫وه‌ك س����ه‌ركرده‌ی‌ دوو حیزب����ی‌ ركه‌به‌ر‬ ‫هه‌میش����ه‌ ش����ه‌ڕ‌و ملمالنێی����ان ب����ووه‌‬ ‫له‌س����ه‌ر "ده‌س����ه‌اڵت‌و پاره‌"‪ ،‬ئه‌گه‌رچی‌‬ ‫ل����ه‌دوای‌ رێككه‌وتننام����ه‌ی‌ واش����نتۆن‌و‬ ‫پاشان رێككه‌وتننامه‌ی‌ ستراتیجییه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌لوتكه‌ی‌ هه‌ڕه‌می‌ ده‌سه‌اڵتی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارتی����دا ج����ۆره‌ رێككه‌وت����ن‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫هاوپه‌یمانێتییه‌كی����ش هه‌ب����ووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌م����ه‌ نه‌یكردووه‌ته‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ هه‌وادارو‬ ‫ئه‌ندامان����ی‌ ئه‌م دوو حیزبه‌ "حه‌قیقه‌ت‌و‬ ‫موزه‌ی����ه‌ف" له‌په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ حیزبه‌و‬ ‫سه‌ركرده‌كانیش����یدا لێكجیانه‌كه‌ن����ه‌وه‌‪.‬‬ ‫باش����ترین رق����ی‌ ش����اراوه‌ی‌ ئه‌وانیش‬ ‫به‌رامب����ه‌ر به‌یه‌كت����ر ل����ه‌و كتێبان����ه‌دا‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێ����ت كه‌ وه‌ك یاداش����ت‌و یان‬ ‫گێڕانه‌وه‌ی‌ مێژوو له‌دوای‌ ساڵی‌ ‪2000‬ه‌وه‌‬ ‫باڵویانكردووه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬مه‌س����عود بارزانی‌‬ ‫له‌دوا به‌رگی‌ كتێبی‌ "بارزانی‌‌و بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫رزگاریخوازی‌ كورد"دا به‌"ناش����یرینترین‬ ‫وشه‌" باسی‌ تاڵه‌بانی‌ ده‌كاو تاڵه‌بانیش‬ ‫له‌گێڕانه‌وه‌ی‌ یاداشته‌كانیدا بۆ عیرفانی‌‬ ‫قانعی‌ فه‌رد "پس از شصت سال" دیسان‬ ‫ره‌خنه‌كانی‌ جاران ئاڕاس����ته‌ی‌ بارزانی‌‌و‬ ‫بنه‌ماڵه‌ی‌ بارزان����ی‌ ده‌كات‪ .‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫ئه‌مه‌ به‌ش����ێكه‌ له‌رابردوو له‌م سااڵنه‌ی‌‬ ‫دوایی����دا‌و به‌تایبه‌تی‌ ل����ه‌‪ 2003‬به‌دواوه‌‬ ‫هه‌ردوو سه‌ركرده‌كه‌ هاوكاری‌ یه‌كتریان‬ ‫كردووه‌و له‌س����ه‌ر دابه‌شكردنی‌ پۆست‌و‬ ‫حكوم����ه‌ت‌و داهاتی����ش رێككه‌وت����وون‪،‬‬ ‫به‌اڵم دۆخی‌ پڕ له‌گۆڕانكاری‌‌و ملمالنێی‌‬

‫ی‬ ‫له‌چوار مانگ ‌‬ ‫رابردوودا ته‌نها‬ ‫ی‬ ‫دوو په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ته‌له‌فونییان‬ ‫له‌نێواندا هه‌بووه‌و‬ ‫ته‌نها جارێكیش‬ ‫ی‬ ‫تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی‬ ‫بروسكه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بارزان ‌‬ ‫ئاڕاست ‌ه ‌‬ ‫كردووه‌‬ ‫ناوچه‌كه‌و عێراق‌و كوردستانیش خه‌ریكه‌‬ ‫به‌رژوه‌ندی‌ ئه‌م دوو س����ه‌ركرده‌یه‌ به‌ره‌و‬ ‫دوو ئاڕاسته‌ی‌ پێچه‌وانه‌ ده‌بات‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ ئاگاداره‌كه‌ ئام����اژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات ك����ه‌ ئه‌و ملمالنێ����ێ‌ ئیقلیمییه‌ی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستی‌ گرتووه‌ته‌وه‌و ئه‌و‬ ‫جه‌مسه‌ربه‌ندییه‌ی‌ واڵته‌ كاریگه‌رو هێزه‌‬ ‫كاراكانی‌ به‌سه‌ر دوو میحوه‌ری‌ دژ به‌یه‌كدا‬ ‫په‌رت‌و داب����ه‌ش ك����ردووه‌‪ ،‬كاریگه‌ریی‌‬ ‫له‌سه‌ر هه‌ڵوێس����ت‌و سیاسه‌تی‌ پارتی‌‌و‬ ‫یه‌كێتی‌‌و هێزه‌كانی‌ دیكه‌ی‌ كوردستان‌و‬ ‫سه‌ركرده‌كانیان هه‌بووه‌‪ ،‬كاردانه‌وه‌شی‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس����تاندا س����ه‌ره‌تاكه‌ی‌‬ ‫به‌هه‌وڵی‌ "متمانه‌س����ه‌ندنه‌وه‌" له‌مالیكی‌‬ ‫ده‌ستپێده‌كات‪ ،‬كه‌ پارتی‌‌و بارزانی‌ هه‌موو‬ ‫هه‌وڵی‌ خۆیان بۆ ئه‌و ئامانجه‌ خسته‌گه‌ڕ‌و‬

‫تاڵه‌بانی‌‌و یه‌كێتی‌ پشتیوانیان لێنه‌كرد‪،‬‬ ‫پش����تیوانیان لێنه‌كرد له‌و روانگه‌یه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ك����ه‌ متمانه‌س����ه‌ندنه‌وه‌ له‌مالیكی‌ جگه‌‬ ‫ل����ه‌وه‌ی‌ له‌جه‌وه����ه‌ردا س����ه‌نگ‌و رۆڵی‌‬ ‫بارزانی‌ گه‌وره‌تر ده‌كرد له‌كوردس����تان‌و‬ ‫عێراقیش����دا‪ ،‬تا ئه‌ندازه‌یه‌ك دۆستایه‌تی‌‬ ‫"ئێران"یش����ی‌ ده‌دۆڕان����د‌و پارتیش����ی‌‬ ‫زیاتر له‌توركیا نزیك ده‌خس����ته‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫هه‌موو ئه‌مانه‌ش س����ه‌ره‌نجام نه‌ده‌ڕژانه‌‬ ‫خان����ه‌ی‌ به‌ژروه‌ندییه‌كان����ی‌ یه‌كێت����ی‌‌و‬ ‫تاڵه‌بانییه‌وه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ ئاگاداره‌كه‌ پێیوایه‌ ئێستا‬ ‫خه‌ریكه‌ ملمالنێ����كان توندتر ده‌بنه‌وه‌‪،‬‬ ‫پارتی‌ رۆژ به‌ڕۆژ زیاتر تێهه‌ڵكێش ده‌بێت‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ توركیا‌و ئێرانیش فشاری ئه‌وه‌ بۆ‬ ‫یه‌كێتی‌‌و گ����ۆڕان ده‌هێنێت كه‌ هه‌رچی‌‬ ‫زیاتر له‌یه‌كت����ر نزیك ببنه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫پارتی‌ زیاتر ئیحتیوا بكرێ‌‌و هاوكێشه‌ی‌‬ ‫هێزو سیاس����ی‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردس����تاندا‬ ‫بگۆڕدرێ����ت‪ .‬ئه‌م����ه‌ش له‌كاتێك����دا كه‌‬ ‫خه‌ریكه‌ واده‌ی‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫له‌عێراق����دا ب����ه‌ره‌و كۆتای����ی‌ ده‌چ����ێ‌‌و‬ ‫پێش����تریش هه‌ردوو سه‌ركرده‌كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئ����ه‌وه‌ رێككه‌وتوون كه‌ ئه‌ویان له‌به‌غداو‬ ‫ئه‌میان له‌هه‌ولێر س����ه‌رۆك بێت‪ .‬به‌اڵم‬ ‫به‌گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ بۆ كوردس����تان‬ ‫ئه‌و رێككه‌وتنه‌ "ئێكس����پایه‌ر" ده‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ یه‌كێتی‌ ئێس����تا‬ ‫ل����ه‌وه‌ ناڕازیی����ه‌ كه‌ ش����ه‌ریكی‌ ته‌واوی‌‬ ‫پارتی‌ نییه‌ له‌دابه‌ش����كردنی‌ ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫سیاسی‌‌و له‌شاڕه‌گی‌ سه‌روه‌ت‌و سامانی‌‬ ‫واڵتدا واته‌ "له‌مه‌س����ه‌له‌ی‌ ئیداره‌كردنی‌‬ ‫دۆسیه‌ی‌ نه‌وت"دا‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌كه‌ وتی‌ "وه‌ك چۆن پێشتر‬ ‫ل����ه‌دوای‌ درز كه‌وتن����ه‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫نێوان نه‌وشیروان‌و تاڵه‌بانی‌ چاوه‌ڕوانی‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ بووی����ن ك����ه‌ ئاخ����ۆ جارێكیتر‬ ‫كۆده‌بنه‌وه‌‪ ،‬ئێس����تا پرسیاره‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ك����ه‌ی‌ بارزان����ی‌‌و تاڵه‌بان����ی‌ پێك����ه‌وه‌‬ ‫داده‌نیشن‌و كۆده‌بنه‌وه‌؟"‪.‬‬

‫سه‌لیم به‌ره‌كات‪ ،‬په‌كه‌ك ‌ه به‌"حیزب ‌ی به‌عس ‌ی‬ ‫كوردی‌"‌و ئۆجه‌النیش به‌"بت" ناوده‌بات‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‪" ،‬قودس"ی‌ عه‌ره‌بی‌‬ ‫ی سوریا‪،‬‬ ‫ی كورد ‌‬ ‫ی ناودار ‌‬ ‫رۆمانووس ‌‬ ‫ی ره‌خن ‌ه‬ ‫"سه‌لیم به‌ره‌كات" به‌توند ‌‬ ‫له‌په‌كه‌كه‌و ئۆجه‌الن ده‌گرێت له‌سه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی رژێمی‌ به‌عس ‌‬ ‫هاوكاری‌ كردن ‌‬ ‫ی‬ ‫سوریا‌و ده‌ڵێت "ئێمه‌ كورده‌كان ‌‬ ‫سوریا نامانه‌وێ‌ نه‌ئه‌سه‌د ببێت‬ ‫ی‬ ‫به‌بتمان‌و نه‌ئۆجه‌الن‌و لقه‌ كوردییه‌ك ‌ه ‌‬ ‫به‌عس كه‌ په‌كه‌كه‌یه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌لیم ب���ه‌ره‌كات له‌وتارێكیدا ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ناو ‌‬ ‫ی عه‌ره‌ب ‌‬ ‫ی "قودس" ‌‬ ‫له‌رۆژنام ‌ه ‌‬ ‫"سوریا‌و كورده‌كانی‌" باڵویكردووه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی توند ده‌كات ‌ه سه‌ر په‌كه‌كه‌و‬ ‫هێرشێك ‌‬ ‫ی به‌ش���ار ئه‌س���ه‌د‬ ‫ی رژێم ‌‬ ‫به‌ه���اوكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حیزب ‌‬ ‫ی كورد ‌‬ ‫ی ده‌كاو "به‌لق ‌‬ ‫تاوانبار ‌‬ ‫به‌عس" ناویده‌ب���ات‪ .‬ئه‌و له‌وتاره‌كه‌یدا‬ ‫ی سوریا بتمان‬ ‫ی كورد ‌‬ ‫ده‌نوسێت "ئێم ‌ه ‌‬ ‫ی س���وریا‌و‬ ‫ی باكور ‌‬ ‫ناوێت ل���ه‌ده‌رواز‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیكه‌ماندا‪ .‬په‌یكه‌ره‌كان ‌‬ ‫ده‌روازه‌كان ‌‬ ‫ی خوێنڕێ���ژ‬ ‫ی ده‌س���ه‌اڵتدار ‌‬ ‫بنه‌ماڵ��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆكران���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان كه‌ره‌س��� ‌ه ‌‬

‫به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت‬

‫لەستایشی پەراوێزدا "‪"4‬‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫هه‌رچه‌ن����ده خراپ����ی ک����ه‌ش‌و هه‌وا‬ ‫یه‌کش����ه‌ممه‌ی رابردوو بارزانی گه‌یاند‌ه‬ ‫س����لێمانی‌و‌ دكتۆر "فوئاد مه‌عس����وم"‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ فراكس����یۆنی‌ كوردستانیش‬ ‫به‌ڕۆژنام����ه‌ی‌ "ش����ه‌رق ئه‌وس����ه‌ت"ی‌‬ ‫راگه‌یان����دووه‌ ك����ه‌ تاڵه‌بان����ی‌‌و بارزانی‌‬ ‫له‌گفتوگ����ۆو په‌یوه‌ن����دی‌ به‌رده‌وام����دان‬ ‫به‌مه‌به‌س����تی‌ چاره‌س����ه‌ركردنی‌ گرفت‌و‬ ‫كێشه‌كانی‌ عێراق‪ ،‬به‌اڵم سه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫ئ����اگادار جه‌غت ل����ه‌وه‌ ده‌كات����ه‌وه‌ كه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ نێ����وان تاڵه‌بان����ی‌‌و بارزانی‌‬ ‫به‌خراپتری����ن قۆناغی‌ خۆیدا تێده‌په‌ڕێت‬ ‫ك����ه‌ له‌م����اوه‌ی‌ ‪ 12‬س����اڵی‌ راب����ردوودا‬ ‫ساردوسڕییه‌كی‌ به‌مشێوه‌یه‌ی‌ به‌خۆیه‌وه‌‬ ‫نه‌بینیوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م س����ه‌رچاوه‌یه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫ك����ه‌ تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌ له‌چ����وار مانگی‌‬ ‫راب����ردوودا ته‌نه����ا دوو په‌یوه‌ن����دی‌‬ ‫ته‌له‌فونییان له‌نێوان����دا هه‌بووه‌و ته‌نها‬ ‫جارێكی����ش تاڵه‌بان����ی‌ بروس����كه‌یه‌كی‌‬ ‫پیرۆزبای����ی‌ به‌بۆن����ه‌ی‌ دامه‌زراندن����ی‌‬ ‫پارتییه‌وه‌ ئاڕاس����ته‌ی‌ بارزانی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێ����م ك����ردووه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگ����ه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫ك����ه‌ بارزانی‌ س����ه‌ردانی‌ تاڵه‌بانی‌ نه‌كرد‬ ‫له‌كات����ی‌ كه‌وتنی����دا له‌نه‌خۆش����خانه‌ی‌‬ ‫به‌رلی����ن‌و رۆژێ����ك ب����ه‌ر له‌گه‌ڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌ویش (دوای‌ به‌س����ه‌ربردنی‌ سێ‌ مانگ‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ری‌ نه‌خۆش����ی‌ له‌ئه‌ڵمانیا)‪،‬‬ ‫بارزان����ی‌ كوردس����تانی‌ به‌جێهێش����ت‌و‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی‌ زۆرێك له‌س����ه‌ركرده‌كانی‌‬ ‫كوردستان‌و عێراقه‌وه‌ ته‌نانه‌ت بروسكه‌ی‌‬ ‫به‌خێرهاتنه‌وه‌ش����ی‌ بۆ نه‌نارد‪ .‬به‌دوای‌‬ ‫ئه‌وه‌شدا‪ ،‬كۆبوونه‌وه‌ی‌ نێوان تاڵه‌بانی‌‌و‬ ‫نه‌وشیروان مس����ته‌فاو هاوهه‌ڵوێستیان‬ ‫له‌راگه‌یاندنێكی‌ هاوبه‌ش����دا س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌پێویس����تی‌ گه‌ڕاندنه‌وه‌ی‌ ده‌ستور بۆ‬ ‫په‌رله‌مان به‌مه‌به‌ستی‌ هه‌مواركردنه‌وه‌و‬ ‫پێداگریی����ان له‌س����ه‌ر په‌ی����ڕه‌و كردنی‌‬ ‫سیس����ته‌می‌ په‌رله‌مانی‌ له‌كوردس����تاندا‬ ‫نه‌ك سه‌رۆكایه‌تی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها كۆبوونه‌وه‌ی‌‬ ‫چه‌ند رۆژێك له‌مه‌وبه‌ری‌ تاڵه‌بانی‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫مالكی له‌به‌غدا‪ ،‬په‌یوه‌ندی‌ نێوان "مام‌و‬ ‫كاك"ی گه‌یانده‌ خاڵی‌ "سفر"‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ ئاگاداره‌كه‌ ئام����اژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ له‌س����ایه‌ی‌ كه‌ڵه‌ك����ه‌ بوونی‌‬ ‫ئ����ه‌م جیاوازی‌‌و ناكۆكیان����ه‌دا‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫رێككه‌وتننامه‌ی‌ ستراتیجی‌‌و په‌یوه‌ندی‌‬ ‫تایبه‌ت����ی‌‌و دۆس����تانه‌ی‌ نێ����وان "دوو‬ ‫جوامێره‌ك����ه‌ش" ئیتر كه‌ڵك����ی‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫پێ����وه‌ نه‌م����او وا چ����اوه‌ڕوان ناكرێ����ت‬ ‫له‌داهاتووییه‌ك����ی‌ نزیك����دا گه‌رموگوڕیی‌‬ ‫بكه‌وێته‌وه‌ نێوان ئه‌وانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م سه‌رچاوه‌یه‌ پێیوایه‌ ره‌گوریشه‌ی‌‬

‫‪5‬‬

‫ێ بۆ‬ ‫ئه‌و ناوچان ‌ه به‌په‌كه‌ك ‌ه ده‌س���پێر ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه بۆ توركیا خۆش‬ ‫ی به‌هان ‌ه ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫بكات ك ‌ه سه‌ركوتیان بكات‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌گاڵته‌جاڕییه‌و‌ه باس له‌پاڕانه‌وه‌و‬ ‫ی ئۆجه‌الن ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ش���ه‌فاعه‌ت كردن ‌‬ ‫ی ئه‌سه‌د له‌سوریا‬ ‫ی بنه‌ماڵ ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫ده‌ریپه‌ڕان���د له‌الی���ه‌ن توركه‌كان���ه‌و‌ه‬ ‫ی "دایك���م كورده‌و‬ ‫ده‌س���تگیركراو وت ‌‬ ‫توندوتیژیم به‌رامبه‌ر مه‌نوێنن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان ‌‬ ‫ئه‌و ده‌نوسێت "به‌عس ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌بێ���ت تێب���گات ك��� ‌ه كورده‌كان��� ‌‬ ‫ی سوریدا‬ ‫س���وریا خوازیارن له‌ناو ماڵ ‌‬ ‫كێشه‌كانیان چاره‌سه‌رده‌كه‌ن‌و به‌شێكن‬ ‫ی سوریا‬ ‫ی س���وریا‪ ،‬كورده‌كان ‌‬ ‫له‌شۆڕش ‌‬ ‫ی ئه‌س���ه‌د بگۆڕنه‌و‌ه‬ ‫ێ بته‌كان ‌‬ ‫نایه‌ن���ه‌و ‌‬ ‫به‌بته‌كانی‌ ئۆجه‌الن"‪.‬‬ ‫سه‌لیم به‌ره‌كات‬ ‫ی زۆر‌ه‬ ‫ئه‌م ‌ه له‌كاتێكدای ‌ه ك��� ‌ه ماو‌ه ‌‬ ‫ی به‌بنه‌چ ‌ه‬ ‫ئه‌م رۆمانووس��� ‌ه ك���ورد‌ه ‌‬ ‫ی عامودای��� ‌ه بێده‌نگه‌‪،‬‬ ‫ی ش���ار ‌‬ ‫ی ئاپۆ"‪ ،‬سه‌لیم خه‌ڵك ‌‬ ‫ی بته‌كان ‌‬ ‫ی بۆ په‌رس���تن ‌‬ ‫به‌ده‌س���ت ‌‬ ‫په‌یكه‌رتاش���ییه‌كه‌یان‬ ‫ی‬ ‫ی ‪1999‬ه‌و‌ه له‌ستۆكهۆڵم ‌‬ ‫ی به‌ره‌كات پێیوای ‌ه ئه‌سه‌د له‌نه‌گبه‌تییه‌و‌ه ئه‌و له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی ئۆجه‌الن سپارد بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫عه‌شیره‌ت ‌‬ ‫ی س���وید ده‌ژی‌‌و رۆم���ان‌و‬ ‫ی تر پایته‌خت��� ‌‬ ‫كورد راپێچ ده‌كات بۆ نه‌گبه‌تییه‌ك ‌‬ ‫په‌یكه‌رێك بۆ ئۆجه‌الن دابتاشێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی عه‌ره‌ب ‌‬ ‫ی به‌زمان ‌‬ ‫ی بابه‌ت ‌ه ئه‌ده‌بییه‌كان ‌‬ ‫ی سا ‌ڵ شێواندن ‌‬ ‫ی ساڵه‌ها ‌‬ ‫ئه‌و له‌وتاره‌كه‌یدا ده‌ڵێت "نامانه‌وێت كاتێك دوا ‌‬ ‫ی به‌عس���ه‌و‌ه بچین كلتورو زمان‌و شوێن ‌ه كوردییه‌كان دێت باڵوده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی بته‌كان ‌‬ ‫له‌كۆیالیه‌ت ‌‬

‫بۆدلێر‬ ‫ش���تێک بۆدلێر‌و مارکیز دی س���اد زۆر‬ ‫پێکەوە کۆدەکاتەوە‪ ،‬چەمکی "گوناهـ"ە‪.‬‬ ‫مارکی���ز باکی بەوە نییە ک���ە "گوناهـ" تا‬ ‫پلەی "تاوان" ڕاکێش���ێت‌و خەوشێکی زۆر‬ ‫گ���ەورەش ل���ەوەدا نابینێ���ت "گوناهبار"‬ ‫یان"تاوانب���ار" بێت‪ .‬لە کاتێک���دا بۆدلێر‬ ‫ش���تێک ب���ەرەو گوناهی رادەکێش���ێت‪،‬‬ ‫بێئ���ەوەی ناخی ئارام‌و دەرونی زۆر بێباک‬ ‫بێت‪ .‬بۆدلێر شاعیری زیندوکەرەوەی شتە‬ ‫ش���اردراوە‌و پەراوێزییەکانە‪ ،‬هەتا زۆرجار‬ ‫خ���ودی هونەریش وەک چەمکێکی س���ەر‬ ‫بە دونی���ای پەراوێز دەبینێ���ت‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫ئەزموونی خۆی���دا ئازاری هەموو ئەوانەش‬ ‫دەگێڕێت���ەوە کە بۆ "ستایش���ی پەراوێز"‬ ‫دەژی���ن‪ .‬ئەزموونی بۆدلێ���ر بەبڕوای من‬ ‫ئەزموونی کەس���ێکە کە ب���ە هەموو هێزی‬ ‫خ���ۆی دەیەوێت ببێتە س���ەنتەر بێئەوەی‬ ‫دەستبەرداری ڕۆحی پەراوێز بێت‪ ،‬لێرەوە‬ ‫بەسەرێک کاراکتەرێکی داندییە "واتە لەو‬ ‫کەسانەیە کە لەڕێگای جلوبەرگ‌و ڕەفتار‌و‬ ‫تەخشان‌و پەخشانکردنی پارەوە سەرەنج‬ ‫بۆ خۆی���ان ڕادەکێش���ن"‪ ،‬لە س���ەرێکی‬ ‫دییەوە هەس���تی ئازارکێش���ان‌و نەفرەت‌و‬ ‫خۆس���زادان هیچ کات لە کۆڵی نابنەوە ‪.‬‬ ‫ل���ە "ئەلبومی ئاس���یلینیۆ" دا خۆی باس‬ ‫لە ناکۆک���ی دەکات وەک مافێکی گرنگی‬ ‫بوون "لە نێو ئەو هەموو مافەدا کە ئەمڕۆ‬ ‫قسەوباس���ێکی زۆری لێدەکرێ���ت‪ ،‬مافێک‬ ‫هەیە فەرامۆش���کراوە‪ ،‬رەنگ���ە هەمووان‬ ‫مەبەستیان بێت هەقی خۆی پێبدرێتەوە‪،‬‬ ‫ئەوی���ش ماف���ی ناکۆکیی���ە"‪ .‬الی بۆدلێر‬ ‫م���رۆڤ بۆی هەیە ناک���ۆک بێت‪ ،‬ناکۆکی‬ ‫خۆش���ی تا ئەوپ���ەڕ ب���ژی‪ ،‬گەورەترین‬ ‫درۆیەکی���ش مرۆڤ لەگ���ەڵ خۆیدا بیکات‬ ‫ئەوەی���ە بیەوێ���ت بێناکۆکی بێ���ت‪ .‬ئەو‬ ‫خۆی نمونەی بەرجەس���تەبوونی ناکۆکیی‬ ‫بوو‪ .‬وەک ش���اعیر بە زیندووکەرەوەیەکی‬ ‫گرنگ���ی چەمکی خەی���اڵ دادەنرێت‪ ،‬هەر‬ ‫ئەوە وای لێدەکات شیعر وەک خەیاڵێکی‬ ‫گرنگت���ر لە هەقیقەت ببینێت‪ .‬لە بەش���ی‬ ‫یەکەمی تێکستە بەناوبانگەکەی "بەهەشتە‬ ‫دەستکردەکان" دا دەنوسێت "تێگەیشتنی‬ ‫ڕاس���تەقینە پێماندەڵێت‪ ،‬شتەکانی سەر‬ ‫ئەم زەمین���ە زۆر کەم واقعییەتیان هەیە‌و‬ ‫ڕاستن‪ ،‬چونکە بوونی ڕاس���تەقینە تەنیا‬ ‫لەخەوندا هەیە"‪ .‬بەاڵم خەونی ئەو خەونی‬ ‫ڕۆمانس���ییەکی وەک نۆڤالی���س نییە‪ ،‬لە‬ ‫تێگەیشتنی خەونیشدا بۆدلێر خاڵی نییە‬ ‫ل���ە ناکۆکی ق���ووڵ‪ .‬هۆگ���ۆ فریدریک لە‬ ‫کتێبی "ستراکتوری ش���یعری مۆدێرن"دا‪ ،‬‬ ‫ڕۆمانس���ییەتی بۆدلێ���ر ناودەنێ���ت‬ ‫"ڕۆمانس���ییەتی ب���ێ ڕۆمانس���ییەت"‪ .‬کە‬ ‫بەب���ڕوای من یەکێکە لە ناونان وپێناس���ە‬ ‫گرنگ���ەکان بۆ بۆدلێر‪ .‬دەرهێنانی ش���یعر‬ ‫لە وەزیف���ە کۆمەاڵیەتییەکان���ی‌و گۆڕینی‬ ‫بۆ تەنێکی "ناکۆمەالیەتی"‪ ،‬بۆ جێگایەک‬ ‫ش���تگەلێکی تێ���دا بەرهەمدێ���ت‪ ،‬دژ بە‬ ‫ڕۆحی بااڵدەس���تی کۆمەڵ���گا دەردەکەون‬ ‫ئەوە نیازی بۆدلێرە‪ .‬س���تاتیکای بۆدلێری‬ ‫ستاتیکایەکی دژە کۆمەڵگایە‪ ،‬واتە ئاوێنەی‬ ‫ئەو وێنەیە نییە کە کۆمەڵگا لەسەر خۆی‬ ‫هەیەتی‪ ،‬وە ئاوێن���ەی ئەو پێوەرانە نییە‬ ‫کە کۆمەڵگا دایدەنێ���ت‪ .‬بەاڵم بۆ ئەوەی‬ ‫لە ڕۆح���ی ئەزموونی بۆدلێ���ری تێبگەین‬ ‫دەبێت لە تێگەیش���تنی سەردەمی بۆدلێر‬ ‫بۆ هونەر بە گشتی تێبگەین‪ .‬ساتەوەختی‬ ‫هاتنی بۆدلێ���ر هاوش���انە بەڕەخنەیەکی‬ ‫توندی ڕۆمانسییەت‪ ،‬فەرەنسا لە ترۆپکی‬ ‫لەتبوون‌و دابەشبوونی سیاسی خۆیایەتی‪،‬‬ ‫م���رۆڤ شۆڕش���گێڕ بێ���ت ی���ان نەبێت‪،‬‬ ‫پێویستی بەوەیە ڕۆمانسیانە بیرنەکاتەوە‌و‬ ‫ق���ووڵ چاو بە دەوروبەری خۆیدا بگێڕێت‪.‬‬ ‫پێش���تر س���ەرەتاکانی ڕێب���ازی هون���ەر‬ ‫ب���ۆ هون���ەر دەرکەوتوون‪ ،‬ب���ەاڵم ڕۆحی‬ ‫شۆڕش���گێڕانەی س���ەردەم‌و بەهێزبوونی‬ ‫بزوتن���ەوەی کرێ���کاری‪ ،‬بڕێک���ی زۆری‬ ‫ش���اعیرانی بەدوای خۆیدا کێشکردوە‪ ،‬لەو‬ ‫سەردەمەدا باوکی "برناسییەکان""مەبەست‬ ‫هەڵگران���ی مەزهەبی هون���ەر بۆ هونەرە"‬ ‫"ش���ارلز لیکۆنت دی لیل" ل���ە هەمووان‬ ‫توندت���ر دژ ب���ە هەموو ڕۆمانس���ییەتێکی‬ ‫پاسیڤ ڕادەپەڕێت‪ .‬دی لیل سەرەتا سەر‬ ‫بەسۆسیالیستە فەرەنسییە فۆیریستەکان‬ ‫دەبێت‪ ،‬چەپێکی کۆمارخوازی توندڕەوە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم کە شۆڕش���ی کرێکاران���ی پاریس‬ ‫"کۆمۆنە" بەجۆرێکی ترس���ناک‌و خوێناوی‬ ‫تێکدەش���کێت‪ ،‬بە ڕق‌و کینەیەکی زۆرەوە‬ ‫دژ بەس���ەردەمی خ���ۆی‪ ،‬دژ ب���ە هەموو‬ ‫کۆمەڵگای فەرەنس���ی دەچێت���ەوە ماڵی‬ ‫خۆی‌و کونجی گۆش���ەگیری دەگرێت‪ .‬ڕقی‬ ‫بێوێنەی دی لیل لە کولتووری مەسیحی‌و‬ ‫بۆرژوازی‪ ،‬بەرەو ک���ۆن دەیباتەوە‪ ،‬بەرەو‬ ‫ئەوەی دەبات ڕقی لەهەموو ئەو چەمکانە‬ ‫بێت کە کۆمەڵگای سەرمایەداری مەزهەبی‬ ‫کاری پێ���دەکات‪ ،‬وەک چەمکی س���وود‪،‬‬ ‫قازان���ج‪ ،‬وەزیفە‪ ،‬ئەخالق‪ .‬لێرەوە دی لیل‬

‫دەکەوێتە بانگەشەی جۆرە شیعرێک خاڵی‬ ‫بێت لە هەر خۆبەستنەوەیەکی ئەخالقی‪،‬‬ ‫ل���ە هەر مەبەس���تێکی س���وودبەخش‪ ،‬لە‬ ‫ه���ەر نیازێ���ک ش���یعر وەک یەکەیەک���ی‬ ‫سەربەخۆ‌و رەها نەچەسپێنێت‪ .‬لە ڕاستیدا‬ ‫برناس���ییەکان پەرچەکردارێکی توندن دژ‬ ‫بە هەموو ئەو بەهایانەی کە لەس���ەنتەری‬ ‫کۆمەڵ���گای بۆرژوازیدان‪ .‬گ���ەر بڕوانین‪،‬‬ ‫هەموو ئەو خورافەت‌و درۆ‌و دەلەس���ەیەی‬ ‫سااڵنێکی زۆر ئایدۆلۆژیستە مارکسییەکان‬ ‫لەس���ەر هەڵگرانی مەزهەب���ی "هونەر بۆ‬ ‫هونەر" باڵویاندەکردەوە‪ ،‬گوایە بانگەشەی‬ ‫هونەرێکی ب���ۆرژوازی دەکەن‪ ،‬لەقوواڵییدا‬ ‫تەواو نادروس���ت دەردەچێت‪ .‬لەساتێکدا‬ ‫برناس���ییەکان دێ���ن‪ ،‬هەموو ش���تێک بە‬ ‫بیرۆکەی قازانجەوە گرێدراوە‪ ،‬هەمووشتێک‬ ‫بە پێ���وەرەی کااڵ دەفرۆش���رێت‪ ،‬هەموو‬ ‫ش���تێک بارکراوە بەوەزیفەی ئایدۆلۆژی‌و‬ ‫ئەخالقی "دروس���ت وەک ئەم سەردەمەی‬ ‫ئێس���تا ئێمە لە خۆرهەاڵتدا تیا دەژین"‪،‬‬ ‫هیچ ش���تێک خۆی لەخۆی���دا نرخی نییە‪،‬‬ ‫شوێنێک نەماوە مرۆڤ لەناویدا جیهانێکی‬ ‫تایبەت���ی بە بەها گەلێک���ەوە جیاواز لەو‬ ‫بەها‌و ن���ۆرم‌و تێگەیش���تنانەی کۆمەڵگا‬ ‫دایناون بۆ خۆی دروس���تبکات‪ .‬هونەر بۆ‬ ‫هونەر ئ���ەو قەاڵیە بوو ک���ە تێیدا بچینە‬

‫هەموو شتێک‬ ‫بارکراوە بەوەزیفەی‬ ‫ئایدۆلۆژی‌و ئەخالقی‬ ‫دروست وەک ئەم‬ ‫سەردەمەی ئێستا‬ ‫ئێمە لە خۆرهەاڵتدا‬ ‫تیا دەژین‬ ‫جێگایەکەوە ن���رخ‌و بەهاکان���ی کۆمەڵگا‬ ‫هەموو ش���تێک نەخنکێنێت‪ ،‬واتە خودی‬ ‫ئ���ەم مەزهەب���ە هەوڵێک���ی پەراوێزە بۆ‬ ‫ڕزگارکردنی کۆمەڵێک نرخ‌و بەها لەدەست‬ ‫ل���ە ناوچوون‪ .‬برناس���ییەکان ش���یعریان‬ ‫وەک بەهایەکی س���ەربەخۆ س���ەیردەکرد‪،‬‬ ‫وەک ش���تێک نەکرێتە کەرەستەی تەعبیر‬ ‫ل���ە خود ی���ان کۆمەڵ���گا‪ ،‬دەیانویس���ت‬ ‫بەهایەک‌و مەرجگەلێکی ستاتیکی ئەوتۆی‬ ‫بۆدانێن ئاسان نەکەوێتەوە دەست هەموو‬ ‫هەڵچوونێکی سیاسی وعاتیفی‪ .‬هونەر بۆ‬ ‫هونەر ڕاکردن بوو لە جۆرە تێگەیشتنێک‬ ‫بۆ ناوەڕۆکی ش���یعر کە مانا‌و مەبەستی‬ ‫قەس���یدەی دەخس���تە س���ەنتەرە وە‌و‬ ‫فۆرم‌و جوانی‌و مۆس���یقا‌و ڕیتمی دەکردە‬ ‫دەرەوە‪ .‬لەڕاس���تیدا هون���ەر ب���ۆ هونەر‬ ‫بەجۆرێک لەجۆرەکان خواس���تی پەراوێزە‬ ‫بۆ خۆس���ەلماندن لە بەرامبەر هەموو بەها‬ ‫س���ەرەکی‌و بەپیرۆزکراوەکان‪ .‬گێڕانەوەی‬ ‫قودس���ییەت ب���ۆ هون���ەر وەک ش���تێکی‬ ‫س���ەربەخۆ‌و بەدەر لە ه���ەر وەزیفەیەکی‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‪ ،‬راوەس���تان ب���وو بەرامبەر‬ ‫قودس���ییەتی کۆمەڵ���گا‌و س���ەردەم کە‬ ‫دەیانەویست هەموو شتێک بخەنە خزمەتی‬ ‫خۆیانەوە‪.‬‬ ‫بۆدلێر لەنێو ئەو سەردەمەوە دێتەدەرێ‪،‬‬ ‫بەس���ەرێک کۆمەڵگایەک ک���ە دەبێت لێی‬ ‫هەڵبێ���ت‪ ،‬بەس���ەرێکیش برناس���ییەکان‬ ‫ک���ە دژی هەموو ش���تێکی خودگەران لە‬ ‫ش���یعردا‪ .‬ئەم خاڵیکردنەوەیەی شیعر لە‬ ‫خ���ود الی بۆدلێر کارێکی ئەس���تەم بوو‪،‬‬ ‫هەتا لەجێگایەکدا قسە لەسەر "یۆتۆپیای‬ ‫مندااڵنەی هونەر بۆ هونەر دەکات"‪ ...‬بەاڵم‬ ‫فۆرمی ش���یعری بۆدلێر زۆر دوور نییە لە‬ ‫داواکارییەکانی کەسانی سەر بە مەزهەبی‬ ‫هونەر بۆ هونەر‪ .‬پۆل ڤالێری لە وتارێکیدا‬ ‫بە ناوی "شوێنی بۆدلێر"ەوە‪ ،‬بۆدلێر وەک‬ ‫نوێنەری "شیعری پەتی" ناودەبات‪ .‬دەڵێت‬ ‫شیعری بۆدلێر ش���یعرێکە "گێڕانەوەی بۆ‬ ‫ناکرێ���ت‪ ،‬بابەتی حیکایەت���ی تێدا نییە‪،‬‬ ‫تێئاخنینی فەلسەفی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬ئەخالقی‬ ‫تێدا نییە‪ ،‬خاڵییە لە وەسف"‪ .‬بەاڵم گەر‬ ‫وای���ە‪ ،‬ئەو ڕۆحە بەدپەرس���تەی بۆدلێرلە‬ ‫ناو قەس���یدەکانی دیوانی گوڵە بەدەکاندا‬ ‫ناوبنێی���ن چ���ی؟ ئاخۆ گوڵ���ە بەدەکان‬ ‫خۆی ناوێک���ی مەجازی نیی���ە بۆ هەموو‬ ‫ئەو جوانییە بەدانەی بۆدلێرییەت لەخۆی‬ ‫گرتووە؟‪" .‬لە بەش���ی دواتردا هەوڵدەدەم‬ ‫وەاڵمی ئەو پرسیارە بدەمەوە"‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )346‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/9‬‬

‫ئه‌نقه‌ره‌و تاران گه‌مه‌ ب ‌ه كوردستان ده‌كه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬پشتیوان جه‌مال‬ ‫پسپۆرانی‌ سیاسی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن كه‌ هه‌ریه‌ك له‌‌ده‌وڵه‌ته‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫(توركیا‌و ئێران) كاریگه‌رییان له‌‌سه‌ر‬ ‫سیاسه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ی سیاسه‌تی‌"‬ ‫به‌اڵم ناتوانن "ئاراسته‌ ‌‬ ‫ده‌ستنیشان بكه‌ن‪ ،‬په‌رله‌‌مانتارێكیش‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ پێویسته‌ سه‌ركرده‌‬ ‫كورده‌كان له‌‌سه‌ر كارنامه‌یه‌ك‬ ‫رێبكه‌ون بۆ مامه‌ڵه‌كردن له‌‌گه‌ڵ‌‬ ‫واڵتانی‌ دراوسێ‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌‌م ماوه‌ی���ه‌ی‌ راب���ردودا زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ركرده‌ كورده‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫سه‌ردانی‌ هه‌ریه‌ك له‌(تاران)ی‌ پایته‌ختی‌‬ ‫كۆماری‌ ئیس�ل�امی‌ ئێران‌و (ئه‌نكه‌ره‌)‬ ‫ی‌ پایته‌خت���ی‌ توركیایان كرد‌و له‌‌گه‌ڵ‌‬ ‫به‌رپرسانی‌ ئه‌و واڵتانه‌دا كۆبونه‌وه‌ كه‌‬ ‫دواهه‌مینیان به‌ش���داریكردنی‌ بارزانی‌‬ ‫وه‌ك سه‌رۆكی‌ پارتی‌‌و محه‌مه‌د فه‌ره‌ج‬ ‫ئه‌مین���داری‌ یه‌كگرتو‌و به‌رهه‌م س���اڵح‬ ‫وه‌ك نوێنه‌ری‌ یه‌كێتی‌ بوو له‌چواره‌مین‬ ‫كۆنگ���ره‌ی‌ پارتی‌ داد‌و گه‌ش���ه‌پێدانی‌‬ ‫توركیا (ئاكه‌په‌)‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌و س���ه‌ردانانه‌‪ ،‬ئه‌ندامی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ نوێنه‌ران���ی‌ عێ���راق‬ ‫له‌فراكسیۆنی‌ هاوپه‌یمانی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫د‪.‬مه‌حمود عوس���مان له‌لێدوانێكدا بۆ‬ ‫ئاوێن���ه‌ پێ���ی وا نییه‌ كه‌ سیاس���ه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان له‌‌الیه‌ن ئه‌نكه‌ره‌‌و‬ ‫تاران���ه‌وه‌ به‌ڕێوه‌ببرێت‪ ،‬به‌اڵم ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌وه‌دا كه‌ ئه‌و س���ه‌ردانانه‌ی‌ سه‌ركرده‌‬ ‫كورده‌كان ب���ۆ ئه‌و دوو واڵته‌ ئه‌نجامی‌‬ ‫ده‌ده‌ن به‌نێ���وی‌ "حیزب"ه‌وه‌ ده‌كرێن‪،‬‬ ‫له‌‌كاتێكدا پی���اوی‌ ده‌وڵه‌تیش ده‌بینن‌و‬ ‫ئه‌وه‌شی‌ به‌كارێكی‌ خراپ ناوبرد‪.‬‬ ‫د‪ .‬مه‌حمود رونیكرده‌وه‌ كه‌ له‌ئێستادا‬ ‫كورد كێش���ه‌ی‌ له‌‌گه‌ڵ‌ به‌غدا‌و ئێران‌و‬ ‫توركیا‌و ئه‌مه‌ری���كاش هه‌یه‌‌و له‌‌هه‌مان‬ ‫كاتدا په‌یوه‌ندیش���ی‌ له‌‌گه‌ڵیاندا هه‌یه‌‌و‬ ‫وتی‌ "ده‌بێت س���ه‌ركرده‌كان له‌‌س���ه‌ر‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ ده‌ره‌كییه‌كان به‌تایبه‌تیش‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌و دوو واڵت���ه‌ رێكبك���ه‌ون‌و‬ ‫له‌س���ه‌ردانه‌كانیاندا كێش���ه‌ی‌ میلله‌‌ت‬ ‫باس بك���ه‌ن‪ ،‬نه‌ك ب���ه‌و پچڕپچڕییه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ هه‌ر سه‌ركرده‌یه‌‌و به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫قسه‌ ده‌كات‪ ،‬بێگومان ئه‌و حكومه‌تانه‌‬ ‫حه‌ز ده‌كه‌ن س���ه‌ركرده‌ كورده‌كان به‌و‬

‫ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد سه‌رۆک کۆماری ئێران‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ئه‌ردۆغان سه‌رۆک وه‌زیرانی تورکیا‬

‫سیاسه‌تی‌ ده‌ره‌كی‌ هه‌رێم‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ناتوانێت ملمالنێی‬ ‫ئه‌نقه‌ره‌و تاران بکات‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫دۆستایه‌تی‌"یان ده‌كات‬

‫ش���ێوه‌یه‌ قس���ه‌ بكه‌ن نه‌ك یه‌كگرتوو‬ ‫بن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر بێتوو ئه‌و په‌یوه‌ندیی ‌ه‬ ‫هه‌ر حیزب���ی‌ بن بێگوم���ان زیانی‌ بۆ‬ ‫كوردستان ده‌بێت"‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌بۆچونی‌ پسپۆرێكی‌ كاروباری‌‬ ‫توركی���ا‪ ،‬ئ���ه‌و دوو واڵت���ه‌ كاریگه‌ری‌‬ ‫ته‌واوی���ان هه‌یه‌ له‌‌س���ه‌ر سیاس���ه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان ئ���ه‌وه‌ش به‌هۆی‌‬ ‫چه‌ندین فاكته‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫پسپۆری‌ كاروباری‌ توركیا‪ ،‬حه‌سه‌ن‬ ‫ئه‌حمه‌د مسته‌فا بۆ ئاوێنه‌ی‌ رونكرده‌وه‌‬ ‫كه‌ توركیا‌و هه‌رێمی‌ كوردس���تان له‌‌زۆر‬ ‫روه‌و‌ه كاریگه‌ریی���ان هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ندێكیان‬ ‫سروش���تییه‌ به‌و پێیه‌ی‌ ‪ 330‬كیلۆمه‌تر‬ ‫س���نوری‌ هه‌ردوو الی���ه‌‪ ،‬جگه‌ له‌‌وه‌ش‬ ‫له‌هه‌موو پارچه‌كانی‌ دیكه‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫كوردایه‌تی‌ بوونی‌ هه‌یه‌‌و له‌كوردستانی‌‬ ‫باكوری���ش په‌كه‌كه‌ كاریگ���ه‌ری‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌‌س���ه‌ر په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نێوان هه‌رێم‌و‬

‫چونكه‌ ب���ۆ نمونه‌ یه‌كێت���ی‌ ناتوانێت‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‌ له‌‌گ��� ‌هڵ‌ ئێران���دا نه‌بێت‬ ‫ئه‌وه‌ش به‌هۆی‌ سنوره‌كه‌یه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫بۆ توركیا‌و پارتی‌ راس���ته‌"‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫پس���پۆره‌ی‌ كاروباری‌ توركیا پێیوایه‌‬ ‫كه‌ ئه‌و په‌یوه‌ندییانه‌ "هه‌رزان" كراون‌و‬ ‫وتی‌ "به‌داخه‌وه‌ په‌یوه‌ندییه‌كان هه‌رزان‬ ‫كراون‌و به‌و هۆیه‌شه‌وه‌ ریزه‌كانی‌ كورد‬ ‫پارچه‌ پارچه‌ ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا به‌رپرس���ی‌ س���ه‌نته‌ری‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ س���تراتیجی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫توركیا‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ ده‌كرێ���ت فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد رایگه‌یاند كه‌ ئه‌و دوو‬ ‫په‌یوه‌ندیی���ه‌ سیاس���ییه‌كانی‌ هه‌رێم‌و ده‌وڵه‌ته‌ ناتوانن ئاراسته‌ی‌ سیاسه‌تی‌‬ ‫ئه‌نكه‌ره‌‌و تاران زیاتر له‌‌سه‌ر بنه‌مایه‌كی‌ هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان بك���ه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫"ده‌وڵ���ه‌ت"ی‌ بێ���ت ن���ه‌ك "حیزبی‌"‪ ،‬ده‌توانن كاریگه‌رییان له‌‌سه‌ری‌ هه‌بێت‬ ‫ناوبراو وتی‌ "ئه‌و قس���ه‌یه‌ بۆ داهاتوو ئ���ه‌وه‌ش به‌هۆی‌ په‌یوه‌ن���دی‌ مێژویی‌‌و‬ ‫راس���ته‌‪ ،‬به‌اڵم ب���ۆ ئێس���تا ناتوانین جوگرافیی���ه‌وه‌‪ ،‬چونك���ه‌ هه‌ردووكیان‬ ‫ئه‌وه‌ راس���ت بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌ ‪ 20‬دراوس���ێی‌ هه‌رێم���ن‌و دوو ده‌وڵه‌ت���ی‌‬ ‫س���اڵی‌ رابردودا‌و له‌سااڵنی‌ پێشتریش گه‌وره‌شن‪.‬‬ ‫ئه‌سه‌س���ه‌رد رونیك���رده‌وه‌ ك���ه‌‬ ‫ده‌وڵه‌تان���ی‌ ده‌ورب���ه‌ر مامه‌ڵ���ه‌ی‌‬ ‫ئه‌منیی���ان له‌‌گ���ه‌ڵ‌ ك���ورددا كردووه‌‌و سیاس���ه‌تی‌ ده‌ره‌كی‌ هه‌رێمیش ئه‌وه‌یه‌‬ ‫دانیان به‌ كوردستاندا نه‌ناوه‌‌و له‌‌دوای‌ ناتوانێت "ملمالنێ"ی���ان بكات‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫راپه‌ڕینیشه‌وه‌ دۆس���ته‌كانی یه‌كێتی‌‌و "دۆستایه‌تی‌"یان ده‌كات‌و له‌‌و روه‌شه‌وه‌‬ ‫پارت���ی‌ پێیانوتون ك���ه‌ ده‌بێت خۆیان وت���ی‌ "به‌اڵم بۆ نمون���ه‌ له‌‌گه‌ڵ‌ توركیا‬ ‫له‌‌گ ‌هڵ‌ واڵتان���ی‌ ئیقلیمیدا بگونجێنن"‪ ،‬هه‌ندێجار ئه‌و دۆس���تایه‌تییه‌ هه‌ڵبه‌ز‌و‬ ‫له‌هه‌مان كاتیش���دا ئاش���كرایكرد كه‌ دابه‌زیش���ی‌ تێده‌كه‌وێت‪ ،‬بۆیه‌ له‌په‌نای‌‬ ‫ئه‌نك���ه‌ره‌‌و ت���اران كاریگه‌رییان هه‌یه‌ ئ���ه‌و په‌یوه‌ندییه‌دا هه‌رێ���م هه‌وڵیداوه‌‬ ‫له‌‌سه‌ر سیاسه‌تی‌ هه‌رێم‌و وتی‌ "بێگومان په‌یوه‌ن���دی‌ له‌‌گه‌ڵ‌ واڵتانی‌ دیكه‌ش���دا‬ ‫توركیا‌و ئێ���ران كاریگه‌ریی���ان هه‌یه‌‪ ،‬هه‌بێت"‪.‬‬

‫بێگومان توركیا‌و‬ ‫ئێران كاریگه‌رییان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫بۆ نمونه‌‬ ‫یه‌كێتی‌ ناتوانێت‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ له‌‌گ ‌هڵ‌‬ ‫ئێراندا نه‌بێت‬ ‫ئه‌وه‌ش به‌هۆی‌‬ ‫سنوره‌كه‌یه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش بۆ توركیا‌و‬ ‫پارتی‌ راسته‬

‫كه‌یسی‌ تۆمه‌تباران ‌ی گه‌نده‌ڵ ‌ی گه‌رمیان‬ ‫گه‌یه‌نرایه‌ ئه‌ڵمانیا‌و هۆڵه‌ندا‬ ‫ئا‪ :‬كاوه‌ گه‌رمیانی‌‬ ‫دوای‌ كۆكردنه‌وه‌ی‌ زیاتر له‌دوو هه‌زار‬ ‫واژو بۆ به‌ دادگا گه‌یاندنی‌ تۆمه‌تبارانی‌‬ ‫كه‌یسی‌ گه‌نده‌ڵی‌ له‌ئیداره‌ی‌ گه‌رمیان‪،‬‬ ‫واژوه‌كان گه‌یه‌نراونه‌ته‌ وه‌زاره‌ته‌كانی‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ هۆڵه‌ندا‌و ئه‌ڵمانیا‌و ئه‌وانیش‬ ‫به‌ڵێنی‌ به‌دواداچونیان داوه‌‪.‬‬ ‫چاالكوانانی‌ رێكخراوه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫مه‌ده‌نی‌‌و رۆشنبیرانی‌ ده‌ڤه‌ری‌ گه‌رمیان‬ ‫ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كه‌ن ك���ه‌ له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان هه‌ر به‌رێوه‌به‌رێك گه‌نده‌ڵی‬ ‫ب���كات‪ ،‬حكومه‌ت له‌‌بری لێپرس���ینه‌وه‌‬ ‫"پله‌‌و پایه‌"ی‌ به‌رز ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كانی‌ ئاوێنه‌ له‌ده‌ڤه‌ری‌‬ ‫گه‌رمیان چه‌ندین به‌رێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌‬ ‫له‌گه‌نده‌ڵ���ی تێ���وه‌گالون‌و داواكاری‌‬ ‫گشتیش چه‌ندین س���كااڵی‌ له‌‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫به‌رێوه‌به‌ران���ه‌ تۆمارك���ردووه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌‬ ‫فۆتۆ‪ :‬کاوه‌ گه‌رمیان‬ ‫ ‬ ‫جگه‌ له‌راپۆرته‌كان���ی‌ چاودێری دارایی دیمه‌نێک له‌شاری که‌الر‬ ‫ك���ه‌ ب���ه‌ هه‌مان ش���ێوه‌ ئام���اژه‌ی‌ به‌‬ ‫ئه‌ڵمانی���ا‌و هۆاڵندای كرد به‌مه‌به‌س���تی‌‬ ‫هه‌بونی‌ گه‌نده‌ڵی‌ ك���ردووه‌ ‪ ،‬به‌اڵم به‌‬ ‫دادگاییكردن���ی‌ ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ی‌ ك���ه‌‬ ‫وته‌ی‌ ئ���ه‌و چاالكوانانه‌ "هه‌تا ئێس���تا‬ ‫تۆمه‌تب���ارن به‌ كه‌یس���ه‌كانی‌ گه‌نده‌ڵی‬ ‫كه‌مترین لێپرس���ینه‌وه‌ له‌گه‌نده‌ڵكاران‬ ‫له‌گه‌رمیان‌و وتی‌ سه‌ره‌تا ئه‌و یاداشته‌ی‌‬ ‫كراوه‌‌و به‌پێچه‌وانه‌ش���ه‌وه‌ پله‌‌و پایه‌یان‬ ‫ئاراسته‌ی‌ دادگای‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ له‌شاری‌‬ ‫به‌رزكراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫اله���ای‌ له‌هۆڵه‌ن���دا ك���ردووه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫چاالكوان���ی رێكخراوه‌كان���ی‌ كۆمه‌ڵی‌‬ ‫له‌‌به‌رئه‌وه‌ی‌ دادگای‌ ناوبراو تایبه‌تمه‌ند‬ ‫مه‌ده‌نی‌ له‌گه‌رمیان‪ ،‬عه‌دنان قوربانی‌ بۆ‬ ‫نه‌بوو به‌و كه‌یسه‌‪ ،‬بۆیه‌ یاداشتنامه‌كه‌یان‬ ‫ئاوێنه‌ی‌ رونكرده‌وه‌ كه‌ حكومه‌ت له‌‌بری‬ ‫ژماره‌ی���ه‌ك (‪ )2000‬واژوی���ان كۆكردۆت���ه‌وه‌‌و ب���ه‌ ئاراس���ته‌ی‌ وه‌زاره‌ته‌كان���ی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫پێش���تریش‬ ‫لێپرسینه‌وه‌‪ ،‬پله‌‌و پایه‌ی‌ گه‌نده‌ڵكاران‬ ‫رۆش���نبیرانی‌ یاداش���تێك گه‌یاندویانه‌ت���ه‌ وه‌زاره‌تی‌ ه‌وڵه‌ن���دا‌و ئه‌ڵمانیا ك���ردوه‌‌و ئه‌وانیش‬ ‫ب���ه‌رز ده‌كات���ه‌وه‌‌و وت���ی‌ "ده‌بێ���ت له‌رۆژنامه‌نووس���ان‌و‬ ‫به‌ڵینی���ان داوه‌ به‌دواداچ���ون بۆ ئه‌و‬ ‫لێپرس���ینه‌وه‌ له‌‌گه‌ڵ ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌رانه‌ گه‌رمی���ان كه‌مپینی‌ واژو كۆكردنه‌وه‌یان ده‌ره‌وه‌ی‌ هوڵه‌ندا‌و ئه‌ڵمانیا‪.‬‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ رێكخ���ه‌ری‌ كه‌مپینی‌ واژو كه‌یسانه‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫بكرێت كه‌ تێوه‌گالون له‌گه‌نده‌ڵی‌و مافی ده‌س���تپێكرد به‌مه‌به‌س���تی‌ ب���ه‌ دادگا‬ ‫كارزان هاوبۆچونه‌ له‌‌گه‌ڵ قوربانی‌ كه‌‬ ‫خه‌ڵكیش���یان لێوه‌ربگێرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر گه‌یاندن���ی‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌ تۆمه‌تباران كۆكردن���ه‌وه‌ ب���ۆ دادگاییكردن���ی‌ ئه‌و‬ ‫قایمقامه‌كانیش ب���ن‌و نابێت حكومه‌ت ب���ه‌ كه‌یس���ه‌كانی‌ گه‌نده‌ڵ���ی‌و ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ی‌ تۆمه‌تبارن ب���ه‌ گه‌نده‌ڵی‪ ،‬زۆربه‌ی‌ ئه‌و به‌رێوه‌به‌رانه‌ی‌ له‌گه‌نده‌ڵی‬ ‫بێده‌نگی‌ هه‌ڵبژێرێت‌و پۆس���ت‌و پله‌‌ به‌ زیاده‌ڕۆییانه‌ی‌ كردویانه‌ته‌ سه‌ر موڵكی‌ كارزان فوئ���اد له‌لێدوانێك���دا بۆ ئاوێنه‌ تێ���وه‌گالون پله‌‌ی���ان به‌رزكراوه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫گش���تی‌‪ ،‬له‌‌و چوارچێوه‌یه‌شدا تا ئێستا رایگه‌یان���د كه‌ نوێنه‌رێكیان س���ه‌ردانی‌ داواكاره‌ "داواكاری‌ گش���تی‌‌و الیه‌ن���ه‌‬ ‫گه‌نده‌ڵكاران بدات"‪.‬‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫له‌‌كوردستان هه‌ر به‌رپرسێك‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ بكات‪ ،‬پله‌‌ی‌ به‌رز‬ ‫ده‌كرێته‌وه‌‬

‫په‌یوه‌ندیداره‌كان به‌شێوه‌یه‌كی‌ دروست‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌‌گه‌ڵ ئه‌و كه‌س���انه‌ بكه‌ن كه‌‬ ‫تۆمه‌تب���ارن به‌ به‌هه‌ده‌ردانی‌ س���امانی‌‬ ‫گشتی‌"‪.‬‬ ‫كارزان ئام���اژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌دا كه‌ ئه‌وان‬ ‫به‌ناچاری‌ په‌نایان ب���ۆ ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‬ ‫بردووه‌‌و وت���ی‌ "بۆ ئه‌م مه‌به‌س���ته‌ش‬ ‫پێوسته‌ دادگاكان س���ه‌ربه‌خۆ بكرێن‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ دادوه‌ری‌ زیاد بكرێت‌و حیزب‬ ‫ده‌ست له‌‌و كه‌یسانه‌ وه‌رنه‌دات بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌كی‌ ته‌ندروست هه‌بێت‌و مافی‬ ‫هاواڵتیان نه‌خورێت"‪.‬‬ ‫له‌‌الیه‌كی‌ دیكه‌وه‌ له‌ئێستادا ئیداره‌ی‌‬ ‫گه‌رمیان‪ ،‬لیژنه‌كانی‌ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌‬ ‫وشكه‌س���اڵی‌ له‌ده‌ڤ���ه‌ری‌ گه‌رمی���ان‬ ‫ك���ه‌ گه‌نده‌ڵ���ی‌و كه‌موكورتیی���ان‬ ‫له‌به‌رێوه‌بردنی‌ ئیش���وكاره‌كان كردووه‌‬ ‫س���زا ده‌ده‌ن‪ ،‬بڕیاره‌ك���ه‌ش ل���ه‌‌دوای‌‬ ‫نوس���راوی‌ ژماره‌ (‪)355‬ی‌ چاودێریی‬ ‫دارای���ی دێت ك���ه‌ ئام���اژه‌ی‌ به‌گرفت‌و‬ ‫كه‌مته‌رخه‌م���ی‌‌و گه‌نده‌ڵ���ی ك���ردووه‌‬ ‫له‌بودج���ه‌‌و ئیش���وكاره‌كانی‌ به‌رنامه‌ی‌‬ ‫به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ وشكه‌ساڵی‌ له‌گه‌رمیان‬ ‫كه‌ له‌‌س���ااڵنی‌ ( ‪2007‬و‪)2008‬دا كراوه‌‌و‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌‌كاتێكدا بووه‌ كه‌ ئه‌و پاره‌یه‌‬ ‫بۆ یارمه‌تیدانی‌ جوتیاران‌و ئاژه‌ڵدارانی‌‬ ‫ئه‌و گوندان���ه‌ی‌ به‌ه���ۆی كه‌مئاوییه‌وه‌‬ ‫مه‌ترس���ی چۆڵبونی���ان له‌‌س���ه‌ر بووه‌‬ ‫له‌ناوچه‌ی‌ گه‌رمیان ته‌رخان كرابوو‪.‬‬ ‫به‌رپرس���ی به‌شی یاس���ایی ئیداره‌ی‌‬ ‫گه‌رمیان‪ ،‬گۆران حس���ێن ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌‬ ‫كرد ك���ه‌ لیژنه‌یه‌كی���ان پێكهێناوه‌ بۆ‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌‌و سزادانی‌ چه‌ند كارمه‌ندێك‬ ‫به‌ه���ۆی كه‌موكورت���ی‌ له‌كاره‌كانیاندا‬ ‫به‌ره‌نگابون���ه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌به‌رنام���ه‌ی‌‬ ‫وشكه‌س���اڵی‪ ،‬ئیداره‌ی‌ گه‌رمیان‌و له‌‌و‬ ‫چوارچێوه‌ش���دا پێده‌چێت ‪ 26‬كارمه‌ند‬ ‫سزا بدرێن‪.‬‬

‫مه‌كته‌بی سیاسی یان‬ ‫مه‌كته‌بی قه‌رارگای‬ ‫ره‌مه‌زان‌و مه‌كته‌بی میت؟‬ ‫ له‌‌واڵت���ی ئێم���ه‌ مه‌كته‌بی سیاس���ی‌و‬‫مه‌كته‌بی ئۆپۆزسیۆن‌و مه‌كته‌بی ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫مه‌كته‌ب���ی مه‌بادیئو ‪..‬هه‌م���وو رێنوێنی‌و‬ ‫ئاراس���ته‌كانیان له‌مه‌كاتب���ی ئیتالع���ات‌و‬ ‫توركیا‌و جارانی���ش مه‌كته‌بی موخابه‌راتی‬ ‫سوریا‌و قه‌زافی دیاریده‌كه‌ن‪ ،‬تا مه‌كته‌بی‬ ‫ئه‌ردۆگان له‌مه‌سیف بااڵده‌ست بێت‪ ،‬روی‬ ‫یه‌كگرتوو ه���ه‌ر الی قیبله‌‌كه‌ی له‌ئه‌نقه‌ره‌‬ ‫ده‌بێت نه‌ك گرده‌كه‌ی زه‌رگه‌ته‌ س���ه‌رای‬ ‫ئازادیش بۆ س���مه‌ بۆقی به‌سزمان به‌جێ‬ ‫ده‌هێڵرێت‪ ،‬تا مه‌كته‌بی تاران له‌‌سلێمانی‬ ‫ك���ول فی كول بێت ئه‌وان كه‌س���ك‌و مۆر‬ ‫له‌‌ده‌باش���ان ده‌س���ت له‌‌مالن���ێ‌ ده‌بێت‪،‬‬ ‫گه‌لۆ ده‌بێت ئه‌م بازرگانانه‌ی سیاس���ه‌ت‬ ‫دیسانه‌وه‌ به‌ده‌ردی كاره‌ساته‌كانی حاجی‬ ‫ئۆمه‌ران‌و هه‌ڵه‌بجه‌‌و ئه‌نفالمان نه‌به‌نه‌وه‌؟‪.‬‬ ‫ مامۆستا ئیدریس دیبه‌گه‌یی‪ ،‬مامۆستای‬‫وان���ه‌ی ئینگلیزیی���ه‌ له‌ ش���اری هه‌ولێر‪،‬‬ ‫ب���ه‌ ره‌نجی ش���انی‌و هێزی بی���ری بژێوی‬ ‫ژیانی دابین ده‌كات‪ ،‬ئ���ه‌م مانگه‌ ‪500000‬‬ ‫له‌‌موچه‌كه‌ی به‌خش���ییه‌ سندوقی كۆمه‌كی‬ ‫رۆژئاوای كوردس���تان‪ ،‬ئ���ه‌م كۆمه‌ڵگایه‌‬ ‫پێویس���تی به‌ چه‌ند مامۆستایه‌كی وایه‌‬ ‫وانه‌ی وه‌فا‌و راستگۆیی بڵێته‌وه‌‌و خاوه‌ن‬ ‫دابونه‌رێتی ب���ه‌رزی هه‌ولێریانه‌‌و كوردانه‌‬ ‫بێت ‪ ،‬نه‌ك ئه‌و ده‌وڵه‌مه‌ند‌و به‌رپرسانه‌ی‬ ‫هه‌نوك���ه‌ ه���ه‌ن هه‌م���وو ش���تێكیان به‌‬ ‫منداڵه‌كانیش���یانه‌وه‌ له‌‌گ ‌هڵ‌ شاردۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئامانجی به‌رزیان ته‌نها گیرفانی خۆیانه‌‪.‬‬ ‫وتەبێ���ژی كۆم���ەڵ‪ :‬دەس���ەاڵت‌و‬‫ئۆپۆزسیۆن سەریان لەمیللەت شێواندووە)‪،‬‬ ‫كاسبیه‌كه‌تان ئه‌سڵه‌ن بۆخۆی وایه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫س���ه‌رمان لێنه‌شێوێنن مانای وایه‌ هیچتان‬ ‫ب���ه‌ هیچ نه‌كردووه‌‪ ،‬خێری ئێوه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫لێشێواویی ئێمه‌دایه‌‪ ،‬گه‌رمیی بازاڕیشتان‬ ‫له‌‌گه‌وجاندنماندایه‌‪.‬‬ ‫ رۆژنامه‌ی وه‌ته‌نی میسری (‪ 10‬هه‌زار‬‫س���ه‌رباز‌و ‪ 100‬زرێ پ���ۆش بۆ ئه‌منیه‌تی‬ ‫نوێژی سه‌رۆك كۆمار (محه‌مه‌د مورسی)‬ ‫له‌ش���اری عه‌ریشی میسری ته‌رخانكراوه‌)‪،‬‬ ‫ئه‌ی نه‌یانوت ئیتر ئه‌م وه‌ك كه‌ریم قاس���م‬ ‫به‌ تاق���ی ته‌نیا له‌ش���ه‌قامه‌كانی قاهیره‌‌و‬ ‫ئه‌سكه‌نده‌رییه‌ ده‌سوڕێته‌وه‌ ‪ ،‬هه‌قی وایه‌‬ ‫وه‌زاره‌تێكی نوێ بۆ مه‌س���روفاتی نوێژی‬ ‫جومعه‌ی سه‌رۆك بكرێته‌وه‌ ‪.‬‬ ‫عه‌لی باپیر‪ :‬ئه‌میرایه‌تی كۆمه‌ڵ س���ه‌ر‬‫ئێش���ه‌یه‪ ،‬سه‌ر ئێش���ه‌ نییه‌ به‌ڵكه‌ دائول‬ ‫ش���ه‌قیقه‌یه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی بیگرێ���ت تا مردن‬ ‫به‌جێی ناهێڵێت‪ ،‬كورسینیزم له‌كوردستان‬ ‫وه‌ك له‌‌زگ���ه‌ وایه‌ ئ���ه‌وه‌ی بگرێت به‌ری‬ ‫نادات‪،‬نازانی���ن ئه‌میرایه‌ت���ی جه‌نابت���ان‬ ‫ئه‌به‌ده‌ل ئابدینه‌ ی���ان مه‌جالی ته‌بدیالتی‬ ‫تێدایه‌؟‪.‬‬ ‫ئاوێنه‪ :‬ئه‌مینداری یه‌كگرتوو كوڕه‌كه‌ی‬‫بۆ كۆنگره‌ی ئاكه‌پ���ه‌ ده‌بات)‪ ،‬دیاره‌ الی‬ ‫خه‌لیفه‌ ئه‌ردۆگان ته‌لقینی ده‌كات‪ ،‬كاسبی‬ ‫هه‌مووم���ان ب���ۆ س���ه‌ركرده‌كانه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌وانیش لۆ خه‌زور‌و ماڵ‌و منداڵیانه‌!‪.‬‬ ‫هه‌فت���ه‌ی راب���ردو ش���اهۆ س���ه‌عید‬‫له‌‌به‌رئه‌وه‌ی نه‌یان برد بۆ الی س���ه‌رانی‬ ‫ین���ك‌و پ���دك ئیس���تیقاله‌‌ی له‌وته‌بێژی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گ���ۆڕان دا‪ ،‬ئه‌م ب���راده‌ره‌ وا‬ ‫ده‌زانێت مێژووی گۆڕان له‌‌و چركه‌ساته‌وه‌‬ ‫ده‌س���تیپێكردوه‌ كه‌ خۆی له‌‌س���ه‌ر شاشه‌‬ ‫دیووه‌‪ ،‬نه‌وش���یروان مس���ته‌فا نه‌بوایه‌ به‌‬ ‫هه‌ر ‪ 25‬په‌رله‌‌مانتاره‌كه‌ی كوردستان‌و ‪8‬ه‌‬ ‫كه‌ی به‌غدا‌و به‌ ئه‌وانه‌ی مه‌ریخ‌و موشته‌ری‬ ‫گۆڕان���ه‌وه‌ الق���ه‌ كورس���ییه‌كتان به‌ هه‌ر‬ ‫هه‌موتانه‌وه‌ نه‌ده‌هێنایه‌وه‌‪ ،‬به‌ س���اڵێكی‬ ‫ده‌وامی نی���وه‌ ناچڵی په‌رله‌‌م���ان رۆژانه‌‬ ‫‪ 200‬دۆالر خانه‌نش���ینیت ب���ۆ ده‌رچووه‌‪،‬‬ ‫نانێك ده‌خۆیت یه‌كی بكه‌ به‌ خێر كاڵشه‌‬ ‫دڕاوه‌كانی نه‌وشیروان مسته‌فا‪ ،‬ئیتر توڕه‌‬ ‫بوون‌و عاجزی بۆ چییه‌؟‪.‬‬ ‫ خه‌ندان‪ :‬بۆتان مه‌حمود‪ ،‬ئه‌و تۆمه‌تانه‌‬‫ره‌تده‌كاته‌وه‌ كه‌ له‌‌سه‌ر گه‌نده‌ڵیی دراونه‌ته‌‬ ‫پاڵی)‪ ،‬هه‌موو سیاسییه‌كان گۆشت خۆرن‬ ‫ته‌نه���ا ن���اوی كاكه‌‌و مامه‌ ب���ه‌ده‌‪ ،‬كاك‬ ‫دكتۆر مه‌حمودیش كه‌م���ی لۆ مناڵه‌كانی‬ ‫خۆی نه‌كردییه‌‪ ،‬له‌به‌غداوه‌ بۆ هه‌ولێر به‌‬ ‫موسته‌شار هه‌موویانی دامه‌زراندووه‌!‪.‬‬ ‫ كۆمه‌ڵنیوز‪( :‬تاران‪ ...‬بە بەش���داری‬‫کەناڵی ئاسمانی پەیام كۆنگره‌ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫ڕادیۆ‌و ته‌له‌‌فزیۆنه‌ ئیس�ل�امییه‌كان به‌رێوە‬ ‫دەچێ���ت)‪ ،‬ته‌نها هێنده‌ی مایه‌ به‌ فه‌رمی‬ ‫له‌قه‌رارگایه‌كی ره‌مه‌زان به‌ به‌سیجی ناوتان‬ ‫تۆمار بكرێت‪ ،‬ئه‌ویش���یان ناوی یه‌كێتی‬ ‫جه‌نگاوه‌رانی موسڵمانی لێ ده‌نرێت؟‪.‬‬ ‫ ئاوێنه‌‪ :‬گروپی ئاشتی داوا ده‌كات لە‬‫کاتژمێر ‪ 7:00‬ئێواره‌ بۆ ‪10:00‬شەو بەهیچ‬ ‫جۆرێک فیلم���ی توندوتیژ‌و خوێنڕش���تن‬ ‫له‌شاش���ه‌ی‌ ته‌له‌‌فزیۆنه‌كان���ه‌وه‌ نیش���ان‬ ‫نەدرێ���ت)‪ ،‬جومون���گ ب���ازاڕی هه‌واڵ���ی‬ ‫سیاس���ه‌تی ره‌زیل كردووه‌‪ ،‬هه‌زار گروپی‬ ‫ئاشتی دروست بێت‌و ئه‌م داواكارییه‌ بكات‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت جومونگی خ���ۆی هه‌ر له‌‌كاتی‬ ‫هه‌واڵه‌كان نیشان ده‌دات‪.‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )346‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/9‬‬

‫پرۆفایل‬

‫وته‌بێژی‌ لیستی‌ هاوپه‌یمانی‌ كوردستان بۆ ئاوێنه‌‪:‬‬

‫‪7‬‬

‫كوردستان پێویستی‌ به‌ بوونی‌ بنكه‌ی‌ سه‌ربازی‌ توركیا نییه‌‬ ‫پاره‌‌و‬ ‫ی توركیا‬ ‫سه‌رباز ‌‬ ‫له‌كوردستان‬

‫ ‬ ‫چه‌ند سه‌ربازێکی تورکیا له‌سه‌ر سنووری هه‌رێمی کوردستان‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫ی‬ ‫حكومه‌تی‌ عێراق له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫یاداشتێكه‌وه‌ داوا له‌پارله‌‌مان ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق ده‌كات رێگری‌ له‌بوون ‌‬ ‫ی سه‌ربازی‌ ده‌ره‌كی‌ له‌عێراقدا‬ ‫بنك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫بكات‪ .‬وته‌بێژی‌ لیستی‌ هاوپه‌یمان ‌‬ ‫كوردستان پشتگیری‌ له‌‌و بڕیار‌ه‬ ‫ی بۆ سه‌ر‬ ‫ده‌كات‌و پێشیوای ‌ه كاریگه‌ر ‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نێوان هه‌رێم‌و توركیا‬ ‫ی‬ ‫نابێت‌و ده‌ڵێت "كوردستان پێویست ‌‬ ‫ب ‌ه بنكه‌ی‌ توركی‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫ی راب���ردو‬ ‫ی ئ���ه‌و‌هی‌ هه‌فت���ه‌ ‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫پارله‌‌مانی‌ توركیا بۆ ماو‌هی‌ س���اڵێك ‌‬ ‫ت���ر مۆڵه‌تی‌ به‌ س���وپای‌ واڵته‌كه‌ی‌ دا‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ سنور ‌‬ ‫چاالكی‌ س���ه‌رباز ‌‬ ‫ی‬ ‫توركی���ا ئه‌نج���ام ب���دات‪ ،‬حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وته‌بێژه‌كه‌یه‌و‌ه عه‌ل ‌‬ ‫عێراق له‌رێگ��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌باغ له‌یه‌ك���ه‌م كاردانه‌وه‌یدا ئیدانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و بڕیاره‌ی‌ كردو به‌ "پێش���ێلكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌روه‌ری‌‌و ئاسایشی‌ عێراق" ناوزه‌د ‌‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫ی عێ���راق‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زیران��� ‌‬ ‫ی خۆیدا‪ ،‬بڕیاریدا‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ هه‌فتانه‌ ‌‬ ‫راس���پارده‌یه‌ك بدات���ه‌ پارله‌‌م���ان بۆ‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌و‌ه یان درێژنه‌كردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ه���ه‌ر رێكه‌وتنێكی‌ پێش���و له‌‌گه‌ڵ هه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی بیانی‌‪ ،‬كه‌ رێگ ‌ه ب ‌ه بوون ‌‬ ‫ده‌وڵه‌تێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بیانی‌ له‌‌سه‌ر خاك ‌‬ ‫ی س���ه‌رباز ‌‬ ‫بنكه‌ ‌‬ ‫عێراق بدات‪.‬‬ ‫ی حكومه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ئ���ه‌و بڕیاره‌ ‌‬ ‫له‌‌باره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوپه‌یمان��� ‌‬ ‫وته‌بێ���ژی‌ لیس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان‪ ،‬موئه‌یه‌د ته‌یب ب ‌ه ئاوێنه‌ ‌‬ ‫راگه‌یان���د "ئێم ‌ه له‌‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌ین هیچ‬

‫ی‬ ‫هه‌ندێك الیه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ناو حكومه‌ت ‌‬ ‫عێراق وه‌كو‬ ‫ی‬ ‫دۆست ته‌ماشا ‌‬ ‫ئێران ده‌كه‌ن‌و‬ ‫هه‌ندێكیش‬ ‫وه‌كو نادۆست‪،‬‬ ‫به‌هه‌مان شێو‌ه‬ ‫بۆ توركیاش به‌و‬ ‫جۆره‌ن‬ ‫ی له‌عێراقدا‬ ‫ی ده‌ره‌ك ‌‬ ‫ی سه‌رباز ‌‬ ‫بنكه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بوونی‌ بنكه‌ ‌‬ ‫نه‌مێنێ���ت"‪ .‬ده‌رب���ار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ربازی‌ توركییش له‌كوردستان‪ ،‬وت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تورك ‌‬ ‫ی به‌ بنكه‌ ‌‬ ‫"كوردستان پێویست ‌‬ ‫ی كوردستان‬ ‫نییه‌‪ ،‬چونكه‌ پێش���مه‌رگ ‌ه ‌‬ ‫ده‌توانن به‌رگری‌ له‌كوردس���تان بكه‌ن‌و‬ ‫سنوره‌كانیش بپارێزن"‪.‬‬ ‫ی ئاوینه‌ له‌ژم���ار‌ه (‪)334‬‬ ‫رۆژنام���ه‌ ‌‬

‫ی ئه‌و‬ ‫ی���دا ل���ه‌(‪ )2012/7/10‬به‌پێ��� ‌‬ ‫زانیارییان���ه‌ی‌ له‌س���ه‌رچاوه‌یه‌كه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌وتبو‪ ،‬باڵویكرده‌و‌ه مالیك ‌‬ ‫ده‌س���ت ‌‬ ‫له‌رێگ���ه‌ی‌ حكوم���ه‌ت‌و پارله‌‌مان���ه‌و‌ه‬ ‫كارده‌كات بۆ ده‌ركردنی‌ به‌یاننامه‌یه‌ك‬ ‫ی حكومه‌تی‌ عێراقه‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه تیایدا‬ ‫به‌ناو ‌‬ ‫ی س���وپای‌ توركیا بۆ سه‌ر‬ ‫هێرش���ه‌كان ‌‬ ‫خاكی‌ هه‌رێم���ی‌ كوردس���تانی‌ عێراق‬ ‫مه‌حكوم بكات‪.‬‬ ‫له وه‌اڵمی‌ ئه‌وه‌شدا ئایا له‌پارله‌‌ماندا‬ ‫‌‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌بڕیاره‌ك���ه‌ی‌ حكومه‌ت ‌‬ ‫پش���تیوان ‌‬ ‫ی‬ ‫عێ���راق ده‌كه‌ن‪ ،‬موئه‌ی���ه‌د ته‌یب وت ‌‬ ‫ی خۆم یه‌كه‌م كه‌س ده‌بم‬ ‫"به‌ش به‌حاڵ ‌‬ ‫له‌پارله‌‌ماندا پشتیوانی‌ لێده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���د‌ه تائێس���تا چه‌ندی���ن‬ ‫ی‬ ‫ج���ار س���وپای‌ توركی���ا بۆردومان��� ‌‬ ‫ی گیانی‌‌و‬ ‫ی كردوه‌‌و زیان��� ‌‬ ‫كوردس���تان ‌‬ ‫ی‬ ‫ماڵی‌ لێكه‌وتۆته‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم حكومه‌ت ‌‬ ‫ی نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫ی ئه‌وتۆ ‌‬ ‫عێراق هه‌ڵوێس���تێك ‌‬ ‫وه‌كو وته‌بێژه‌ك ‌ه باس���یكرد پێش���وتر‬ ‫ی‬ ‫چه‌ندین جار داوایانكردوه‌ عێراق پرس ‌‬ ‫بۆردومانه‌كان���ی‌ توركیا له‌كوردس���تان‬ ‫ی ئاسایش‪ ،‬به‌اڵم وه‌اڵم‬ ‫ببات ‌ه ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫نه‌دراونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵوێس���تی‌ ئه‌مج���اره‌ ‌‬ ‫له‌‌ب���ار‌ه ‌‬ ‫ی عێراق���ه‌وه‌‪ ،‬موئه‌یه‌د ته‌یب‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ی ‌ه په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ده‌ڵێت "هۆكاره‌كه‌ ‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ قان���ون‌و توركیا زۆر ناخۆش‬ ‫ی قانون ب���ڕوای‌ وای ‌ه‬ ‫ب���ووه‌‪ ،‬ده‌وڵه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نادروس���ت ‌‬ ‫ك ‌ه توركیا هه‌ڵوێس���تێك ‌‬ ‫ی "پێش���تر‬ ‫به‌رانبه‌ریان هه‌یه‌"‪ .‬وتیش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ رێكخ���راو ‌‬ ‫ی ده‌ی���وت س��� ‌‬ ‫مالیك��� ‌‬ ‫ی سه‌ر ئێمه‌‪،‬‬ ‫تیرۆریس���تی‌ بونه‌ت ‌ه به‌اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وانیش پژاك‌و په‌كه‌كه‌‌و موجاهیدین ‌‬ ‫خه‌ڵقن"‪.‬‬

‫فۆتۆ‪:‬‬

‫‪AFP‬‬

‫ی (‪ )1995‬له‌‌نێ���وان‬ ‫له‌‌س���اڵ ‌‬ ‫ی عێ���راق‌و توركیادا‬ ‫ه���ه‌ردو ده‌وڵه‌ت��� ‌‬ ‫رێكه‌وتننامه‌یه‌ك���ی‌ ئه‌من���ی واژو كرا‪،‬‬ ‫ی توركیا‬ ‫ی ئه‌و رێكه‌وتنامه‌ی ‌ه سوپا ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی (‪ 15‬كیلۆمه‌تر) ده‌توانێت‬ ‫تا قواڵی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫بێته‌ ن���او خاكی‌ عێراق���ه‌وه‌‌و راوه‌دو ‌‬ ‫ی كرێكارانی‌ كوردستان‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫چه‌كداران ‌‬ ‫(‪ )PKK‬بنێ���ت‪ ،‬بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ش‬ ‫ی‬ ‫فڕۆكه‌خان ‌هی‌ بامه‌ڕنی‌ درا ب ‌ه س���وپا ‌‬ ‫توركیا‪ ،‬كه‌ له‌ئێس���تادا جگه‌ له‌په‌نجا‬ ‫ی تێدایه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رباز ژماره‌یه‌ك تانكیش ‌‬ ‫به‌ وته‌ی‌ چاودێران له‌ئێس���تادا توركیا‬ ‫به‌قواڵی���ی‌ (‪ 30 – 10‬كم) هاتۆت ‌ه ناو‬ ‫خاكی‌ عێراقه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی هاوپه‌یمانی‌‪،‬‬ ‫ی وته‌بێژه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫به‌بڕوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌تی‌ عێراق په‌یوه‌ند ‌‬ ‫بڕیاره‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێ���راق‌و پاراس���تن ‌‬ ‫به‌"س���ه‌روه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫سنوره‌كانه‌و‌ه نییه‌"‪ ،‬به‌ڵكو هۆكاره‌كه‌ ‌‬ ‫ی نێوان به‌غدا‌و ئه‌نقه‌ر‌ه‬ ‫بۆ ناكۆكیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌گێڕێته‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ له‌‌سه‌ر پرس ‌‬ ‫داڵده‌دان���ی‌ جێگ���ری‌ س���ه‌رۆك كۆمار‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق بڕیار ‌‬ ‫ی كه‌ دادگا ‌‬ ‫تاریق هاشم ‌‬ ‫ی بۆ ده‌ركردوه‌‌و توركیا‬ ‫له‌‌س���ێداره‌دان ‌‬ ‫ی بكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی عێراق ‌‬ ‫ئاماد‌ه نیی ‌ه راده‌ست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی توركیا بۆ لیست ‌‬ ‫ئه‌م ‌ه جگه‌ له‌الیه‌نگر ‌‬ ‫عێراقیه‌‌و سوننه‌كانی‌ عێراق‪.‬‬ ‫به‌بۆچون���ی‌ ئ���ه‌م پارله‌‌مانت���ار‌ه‬ ‫ی رژێمی‌ س���ه‌دامه‌و‌ه‬ ‫ی روخان��� ‌‬ ‫ل���ه‌‌دوا ‌‬ ‫ی (‪ )2003‬ت���ا ئێس���تا عێراق‬ ‫له‌‌س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌كو ده‌وڵه‌ت "هه‌رگیز سیاس���ه‌تێك ‌‬ ‫ی یه‌كگرتوی‌ نه‌ب���ووه‌"‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ده‌ره‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق وابه‌سته‌ ‌‬ ‫ی ده‌ره‌ك ‌‬ ‫"سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫الیه‌ن ‌ه بڕیار به‌ده‌سته‌كانی‌ ناو حكومه‌ت‬ ‫بووه‌"‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و "قه‌یرانه‌"ی‌ ك ‌ه ئێستا‬ ‫ی نێ���وان توركی���ا‌و‬ ‫له‌په‌یوه‌ندییه‌كان��� ‌‬

‫* له‌‌س���اڵی‌ (‪)1997‬ه‌وه‌ تائێستا‬ ‫ی‬ ‫ی فه‌رمی‌ س���ه‌ربازی ‌‬ ‫س���ێ‌ بنك ‌ه ‌‬ ‫توركیا له‌كوردس���تاندان‪ ،‬ئه‌وانیش‬ ‫ی‬ ‫له‌دێره‌ل���وك (‪ 40‬ك���م) باك���ور ‌‬ ‫ئاك���رێ‌‌و كانی ماس���ی‌ (‪ 115‬كم)‬ ‫ی دهۆك‌و سیرسی‌ (‪ 30‬كم)‬ ‫باكور ‌‬ ‫ی زاخۆ‪.‬‬ ‫باكور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌‌ش���وبات ‌‬ ‫* نێچیرڤ���ان بارزان ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫(‪)2008‬دا رایگه‌یان���د بوون��� ‌‬ ‫بنكان��� ‌ه ب��� ‌ه هه‌ماهه‌نگییه‌ له‌‌گه‌ڵ‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی هه‌رێم‪ ،‬س���ه‌ربازان ‌‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ی هه‌رێم‬ ‫بنكان���ه‌ش به‌ره‌زامه‌ن���د ‌‬ ‫جموجۆڵ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی هه‌رێ���م‬ ‫ی به‌رپرس���ان ‌‬ ‫* به‌وت���ه‌ ‌‬ ‫ی له‌‌هه‌رێمدا‬ ‫(‪ )740‬كۆمپانیای‌ تورك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ی ئاڵوگۆڕ ‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬قه‌باره‌ ‌‬ ‫نێوان هه‌رێم‌و توركیاش له‌(‪)2009‬‬ ‫تا (‪ )2011‬گه‌یش���تۆته‌ پێنج ملیار‬ ‫دۆالر‪.‬‬ ‫ی توركیا‬ ‫ی به‌رپرس���ێك ‌‬ ‫* به‌ وت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌به‌رهێنان���ی‌ تورك ‌‬ ‫قه‌ب���ار‌ه ‌‬ ‫له‌هه‌رێم له‌‌نێ���وان (‪ )30- 20‬ملیار‬ ‫دۆالره‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی نێوان "لیست ‌‬ ‫عێراقدا هه‌یه‌ ب ‌ه ناكۆك ‌‬ ‫ی مالیكی‌‌و توركیا" ناو‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ قانون ‌‬ ‫ده‌بات‪.‬‬ ‫ی رونك���رده‌و‌ه‬ ‫ته‌ی���ب ب���ۆ ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫ی عێراق‬ ‫هه‌ندێك الیه‌نی‌ ن���او حكومه‌ت ‌‬ ‫ی ئێران ده‌ك ‌هن‌و‬ ‫وه‌كو "دۆست ته‌ماشا ‌‬ ‫هه‌ندێكیش وه‌كو نادۆس���ت‪ ،‬به‌هه‌مان‬ ‫ش���ێوه‌ ب���ۆ توركیاش به‌و ج���ۆره‌ن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫بۆی���ه‌ ده‌ڵێ���ت "سیاس���ه‌تی‌ ده‌ره‌ك ‌‬ ‫به‌سه‌ر الیه‌ن ‌ه ده‌سه‌اڵتداره‌كان‌و خاوه‌ن‬ ‫بڕیاره‌كاندا دابه‌شبووه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م مانگ���ه‌دا پارت ‌‬ ‫له‌‌ س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫داد‌و گه‌شه‌پێدانی‌ ده‌سه‌اڵتداری‌ توركیا‬ ‫ی به‌س���ت‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫كۆنگ���ر‌ه ‌‬ ‫ی بانگهێش���تكرابوو‪،‬‬ ‫ی به‌فه‌رم ‌‬ ‫مالیك��� ‌‬ ‫ی هه‌ریه‌ك ‌ه‬ ‫ب���ه‌اڵم ئاماده‌نه‌بوو‪ .‬كه‌چ��� ‌‬ ‫ی س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و ئوس���ام ‌ه‬ ‫له‌بارزان ‌‬ ‫ی پارله‌‌مانی‌ عێراق‌و‬ ‫نوجێفی‌ س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی س���ه‌رۆك‬ ‫ی جێگر ‌‬ ‫س���اڵح موتڵه‌گ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دارای ‌‬ ‫ی وه‌زیر ‌‬ ‫وه‌زیران‌و رافیع عیساو ‌‬ ‫ئاماده‌بوون‪ ،‬دواتریش هه‌ریه‌كه‌‌و به‌جیا‬ ‫وه‌زیری‌ ده‌ره‌و‌هی‌ توركیا ئه‌حمه‌د داود‬ ‫ئۆغڵۆیان بینی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی چاودێ���ران هۆكارێك��� ‌‬ ‫به‌بۆچون��� ‌‬ ‫ی حكومه‌ت له‌كاردانه‌و‌هی‌ ئه‌و‬ ‫بڕیاره‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی توركیا‌و به‌رپرسه‌ نه‌یاره‌كان ‌‬ ‫هه‌نگاوه‌ ‌‬ ‫ی بووه‌‪ .‬به‌اڵم موئه‌یه‌د ته‌یب ب ‌ه‬ ‫مالیك ‌‬ ‫ی عێراق‬ ‫ی ده‌زانێ���ت ئه‌و بڕی���اره‌ ‌‬ ‫دور ‌‬ ‫كاربكاته‌ س���ه‌ر په‌یوه‌ندییه‌ سیاسی‌‌و‬ ‫ئابورییه‌كانی‌ نێوان هه‌رێمی‌ كوردستان‌و‬ ‫توركیا‪ ،‬چونك ‌ه "توركیا ده‌زانێت الیه‌ن ‌ه‬ ‫سیاسیه‌كان له‌‌س���ه‌ر هه‌موو بابه‌ته‌كان‬ ‫كۆك نی���ن‪ ،‬توركیا به‌جی���ا له‌عێراق‪،‬‬ ‫ی قانون‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی هه‌ڵوێس���ت ‌‬ ‫ته‌ماشا ‌‬ ‫ده‌كات"‪.‬‬

‫تاڵه‌بان ‌ی نێوانگریی‌ ئه‌مریكاو ئێران ده‌كات‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫فه‌رمانده‌ی‌ فه‌یله‌‌قی‌ قودسی‌ ئێرانی‌‬ ‫ژه‌نه‌راڵ قاسم سلێمانی‌ له‌رێگه‌ی‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌ سه‌رۆك كۆماره‌وه‌‪ ،‬نامه‌‬ ‫ئاراسته‌ی‌ به‌رپرسانی‌ ئه‌مریكا‬ ‫ده‌كات‌و ئاماده‌یی‌ واڵته‌كه‌ی‌ بۆ‬ ‫گفتوگۆی‌ دوالیه‌نه‌ پیشانده‌دات‪.‬‬ ‫راشیده‌گه‌یه‌نێت دژی‌ هێزه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مریكا شه‌ڕ ناكه‌ن‪.‬‬

‫قاسم سلێمانی‬

‫رۆژنامه‌ی‌ نیویۆرك تایمزی‌ ئه‌مریك ‌‬ ‫ی‬ ‫ژماره‌ی���ه‌ك بروس���كه‌ی‌ دیبلۆماس���ی‌‬ ‫باڵوك���رده‌وه‌ كه‌ بۆ س���ااڵنی‌ (‪‌2007‬و‬ ‫‪ )2008‬ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌‪ ،‬به‌گوێره‌ی‌ یه‌كێك‬ ‫له‌بروس���كه‌كان‪ ،‬ئه‌و كاته‌ی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫به‌ س���ه‌ردانێك له‌س���وریا بووه‌ قاسم‬ ‫س���لێمانی‌ خ���ۆی‌ گه‌یاندۆت���ه‌ ئه‌وێ‌‪،‬‬ ‫پاش���ان نامه‌یه‌كی‌ داوه‌ت���ه‌ تاڵه‌بانی‌‬

‫ت���ا بیگه‌یه‌نێت به‌ باڵێ���وزی‌ ئه‌مریكا‬ ‫له‌به‌غدا‌و تیای���دا هاتووه‌ "ئێرانییه‌كان‬ ‫له‌عێراقدا ئه‌مریكییه‌كان ناكه‌نه‌ ئامانج‌و‬ ‫ئاماده‌شن هاوكاری‌ بكه‌ن"‪.‬‬ ‫به‌گوێره‌ی‌ بروس���كه‌كه‌ سلێمانی‌ به‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌ راگه‌یان���دوه‌ ئه‌مریكا‌و ئێران‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ هاوبه‌ش���یان له‌عێراقدا‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬له‌‌پێناوی‌ س���ه‌ركه‌وتن‌و ئارامی‌‌و‬ ‫دژایه‌ت���ی‌ تیرۆریس���تان كارده‌ك���ه‌ن‪.‬‬ ‫پاش���تر س���لێمانی‌ وتویه‌تی‌ "له‌‌سه‌ر‬ ‫گۆڕی‌ ئیمام خومه‌ینی‌ سوێند ده‌خۆم‪،‬‬ ‫كه‌ رانه‌سپێرراوم تاكه‌ فیشه‌كێك دژی‌‬ ‫ئه‌مریكییه‌كان بته‌قێنم"‪.‬‬ ‫بروس���كه‌كه‌ رونیده‌كاته‌وه‌ سلێمانی‌‬ ‫دان���ی‌ ب���ه‌وه‌دا ن���اوه‌ ك���ه‌ س���ه‌دان‬ ‫به‌كرێگیراوی‌ له‌عێراق���دا هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ره‌تیكردۆته‌وه‌ دژی‌ هێزه‌كانی‌ ئه‌مریكا‬ ‫به‌كاریان بهێنێت‪ .‬هه‌روه‌ها به‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫راگه‌یاندوه‌ به‌ش���ێوه‌ی‌ راس���ته‌وخۆ‌و‬

‫ناراس���ته‌وخۆ له‌رێگه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵتداره‌‬ ‫عێراقیه‌كان���ه‌وه‌ ئاماده‌ی���ه‌ ه���اوكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���كات‌و ده‌یه‌وێت س���تراتیژیه‌تی‌ نوێ‌‬ ‫له‌عێراقدا سه‌ركه‌وتوو بێت‪.‬‬ ‫له‌‌باره‌ی‌ ده‌س���تگیركردنی‌ ژماره‌یه‌ك‬ ‫ئێران���ی له‌عێراق‪ ،‬س���لێمانی‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌وه‌ داوه‌ "ئه‌وانه‌ پاسدار بوون‌و سه‌ر‬ ‫به‌ فه‌یله‌‌قی‌ قودس نه‌بوون‪ ،‬ویستویانه‌‬ ‫په‌الم���اری‌ به‌ریتانیی���ه‌كان ب���ده‌ن"‪.‬‬ ‫له‌‌به‌رانبه‌ردا تاڵه‌بانی‌ داوایكردوه‌ كردنه‌‬ ‫ئامانج���ی‌ به‌ریتانییه‌كان بوه‌س���تێنن‪،‬‬ ‫پاشان سلێمانی‌ رازی‌ بووه‌ بگه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ ئێ���ران‌و ئه‌و بابه‌ت���ه‌ له‌‌گه‌ڵ عه‌لی‌‬ ‫خامنه‌ی���ی‌ رابه‌ری‌ ب���ااڵی‌ ئێران باس‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫له‌‌ به‌ش���ێكی‌ دیكه‌ی‌ بروسكه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و فه‌رمان���ده‌ بااڵیه‌ی‌ ئێ���ران كه‌‬ ‫ب���ه‌الی‌ هه‌ندێ���ك له‌چاودێران���ه‌وه‌ به‌‬ ‫حاكم���ی‌ موتڵه‌قی‌ عێ���راق داده‌نرێت‌و‬

‫ده‌س���ه‌اڵتی‌ ره‌های‌ پش���ت پ���ه‌رده‌ی‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئاماده‌یی‌ واڵته‌كه‌ی‌ پیش���انداو‌ه‬ ‫ت���ا له‌‌ب���اره‌ی‌ ئاسایش���ی‌ عێراق���ه‌وه‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گش���تی‌‌و ئاسایش���ی‌‬ ‫به‌غدا‌و ناوچه‌كانی‌ باشور‌و میلیشیاكان‬ ‫به‌تایبه‌تی‌‪ ،‬ه���اوكاری‌‌و گفتوگۆ له‌‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌مریكییه‌كاندا بكات‪ .‬راش���یگه‌یاندوه‌‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ن س���وپای‌ مه‌هدی‌ سه‌ر به‌‬ ‫موقته‌دا س���ه‌در بوه‌ستێنن‌و پشتیوانی‌‬ ‫له‌سه‌رۆك وه‌زیران نوری‌ مالیكی‌ له‌دژی‌‬ ‫ئه‌و سوپایه‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ ئه‌نجامدانی‌ دیالۆگی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریك���ی‌ – ئێران���ی‌‪ ،‬س���لێمانی‌‬ ‫له‌نامه‌كه‌یدا سێ‌ پێش���نیاری‌ كردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وانیش نام���ه‌ گۆڕین���ه‌وه‌ له‌رێگه‌ی‌‬ ‫تاڵه‌بانیی���ه‌وه‌‪ ،‬كۆبونه‌وه‌ی‌ دوو قۆڵی‌‬ ‫ئێران‌و ئه‌مریكا‪ ،‬یان كۆبونه‌وه‌ی‌ نێوان‬ ‫ئێران‌و عێراقی‌‌و ئاماده‌بونی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫به‌ سیفه‌تی‌ راوێژكاری‌‪.‬‬

‫لێبوردنی‌ گشتی‌‬ ‫ه���ه‌زاران زیندان���ی‌ له‌زیندانه‌كان��� ‌ی‬ ‫عێ���راق دا چاوه‌ڕوانی‌ په‌س���ه‌ندكردنی‌‬ ‫یاس���ای‌ لێبوردن���ی‌ گش���تی‌ ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫ماوه‌یه‌كی‌ زۆره‌ به‌ه���ۆی‌ ناكۆكی‌ الیه‌نه‌‬ ‫سیاس���ییه‌كانه‌وه‌ له‌پارله‌‌مانه‌‌و په‌سه‌ند‬ ‫نه‌ك���راوه‌‪ .‬به‌پێ���ی‌ ئامارێكیش له‌‌ماوه‌ی‌‬ ‫(‪ )24‬س���اڵی‌ رابردودا زیاتر له‌هه‌ش���تا‬ ‫هه‌زار ك���ه‌س ب���ه‌ر لێبوردنی‌ گش���تی‌‬ ‫كه‌وتون‪.‬‬ ‫یاس���ای‌ لێبوردنی‌ گش���تی‌ كه‌ ئێستا‬ ‫له‌پارله‌‌مان���ی‌ عێراقه‌ له‌هه‌ش���ت مادده‌‬ ‫پێكهاتووه‌‪ .‬لیس���تی‌ ده‌وڵه‌ت���ی‌ قانون‬ ‫كه‌ نوری‌ مالیكی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌توندی‌ دژی‌ ئه‌م یاسا ده‌وه‌ستێته‌وه‌‌و‬ ‫ئه‌و الیه‌نان���ه‌ش تۆمه‌تب���ار ده‌كات كه‌‬ ‫پش���تیوانی‌ له‌‌م یاس���ایه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬عه‌لی‌‬ ‫ش���ه‌الی‌ پارله‌‌مانت���اری‌ ئ���ه‌م لیس���ته‌‬ ‫ده‌ڵێت "هه‌رچه‌ند فشاریش���مان له‌‌سه‌ر‬ ‫بێ���ت‪ ،‬ئیتالفه‌كه‌مان هه‌رگی���ز رێگه‌ به‌‬ ‫ئازادكردنی‌ تیرۆریس���تان نادات"‪ .‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ریه‌كه‌ له‌لیسته‌كانی‌ عێراقیه‌‌و به‌شێك‬ ‫له‌هاوپه‌یمانی‌ كوردستانی‌‌و ره‌وتی‌ سه‌در‬ ‫پشتیوانی‌ له‌‌م یاسایه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌پاساوی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ سااڵنێكه‌ چه‌ندین كه‌سی‌ بێتاوان‬ ‫له‌زیندانه‌كان توندكراون‪.‬‬ ‫دوایی���ن بڕیاری‌ لێبوردنی‌ گش���تی‌ كه‌‬ ‫له‌سه‌رده‌می‌ رژێمی‌ پێشودا ده‌رچوبێت‪،‬‬ ‫بڕیاری‌ لێبوردنی‌ گش���تی‌ ژماره‌ (‪)225‬‬ ‫ل���ه‌(‪ )2002/10/20‬بوو‪ ،‬ك���ه‌ به‌هۆیه‌وه‌‬ ‫(‪ )28197‬سزادراو‌و (‪ )10546‬تۆمه‌تبار‬ ‫ئازادك���ران‪ ،‬له‌‌ن���او ئ���ه‌و كه‌سانه‌ش���دا‬ ‫(‪ )11936‬كه‌س���یان له‌‌س���ه‌ر تاوان���ی‌‬ ‫دزیك���ردن‌و (‪ )722‬كه‌س���یان به‌تاوانی‌‬ ‫رفاندن‌و (‪ )476‬كه‌س���ی‌ دیكه‌شیان به‌‬ ‫تاوانی‌ نێربازی‌ له‌زینداندا بوون‪ .‬به‌هۆی‌‬ ‫ئ���ه‌و بڕیاره‌ش���ه‌وه‌ (‪ )3329‬كه‌س كه‌‬ ‫به‌ تاوانی‌ كوش���تنی‌ ده‌س���ت ئه‌نقه‌ست‬ ‫زیندانی‌ بوون ئازادك���ران‪ ،‬به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌‌گه‌ڵ بنه‌ماڵه‌ی‌ قوربانیان سوڵحیان بۆ‬ ‫بكرێ���ت ئازادكران‪ .‬جگه‌ له‌‌وانه‌ (‪)2105‬‬ ‫كه‌ پاره‌ی‌ ده‌وڵه‌تیان له‌‌ئه‌س���تۆدا بوو‪،‬‬ ‫به‌بێ‌ دانه‌وه‌ی‌ پاره‌كه‌ ئازادكران‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ س���ه‌یرترین بڕیارێكی‌ لێبوردن‬ ‫كه‌ له‌عێراقدا ده‌رچوبێ���ت‪ ،‬ئه‌و بڕیاری‌‬ ‫لێبوردنه‌ بێت كه‌ سه‌دام حسێن له‌‌ساڵی‌‬ ‫(‪ )1991‬ب���ۆ گه‌ل���ی‌ ك���وردی‌ ده‌كرد‌و‬ ‫ته‌نه���ا جه‌الل تاڵه‌بانی‌ ل���ێ‌ به‌ده‌ركرد‪،‬‬ ‫كه‌چی‌ ئێستا تاڵه‌بانی‌ سه‌رۆك كۆماره‌‌و‬ ‫له‌سه‌روه‌ختی‌ فه‌رمانڕه‌وای‌ تاڵه‌بانیشدا‬ ‫سه‌دام له‌‌سێداره‌ درا‪.‬‬ ‫له‌‌س���اڵی‌ (‪ )1986‬حكومه‌ت���ی‌‬ ‫عێ���راق بڕیاره‌كان���ی‌ (‪386‬و ‪)387‬‬ ‫له‌(‪ )1986/4/28‬ده‌ركرد كه‌ به‌هۆیه‌وه‌‬ ‫(‪ )5600‬زیندانی‌ ئازادكران‪ .‬پاشان بڕیاری‌‬ ‫(‪ )324‬ل���ه‌(‪ )1990/8/15‬ده‌ركرد‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌هۆی���ه‌وه‌ (‪ )5300‬زیندانی‌ ئازادكران‪.‬‬ ‫دواتر بڕی���اری‌ (‪ )68‬له‌(‪)1991/4/13‬‬ ‫ده‌رك���رد‪ ،‬ك���ه‌ به‌هۆی���ه‌وه‌ (‪)2100‬‬ ‫زیندانی‌ ئازادك���ران‪ .‬هه‌روه‌ها به‌بڕیاری‌‬ ‫(‪ )43‬ل���ه‌(‪‌)1995/4/25‬و بڕی���اری‌‬ ‫(‪ )61‬ل���ه‌(‪)15149( )1995/7/22‬‬ ‫زیندانی‌ ئازادك���ران‪ .‬له‌(‪)1997/10/31‬‬ ‫حكوم���ه‌ت بڕی���اری‌ (‪ )180‬ده‌ركرد كه‌‬ ‫به‌هۆی���ه‌وه‌ (‪ )2079‬زیندانی‌ ئازادكران‪.‬‬ ‫ل���ه‌‌(‪ )1998/9/12‬بڕی���اری‌ (‪)184‬‬ ‫ده‌كرد كه‌ به‌هۆی���ه‌وه‌ (‪ )2893‬زیندانی‌‬ ‫ئازادكران‪ .‬ل���ه‌(‪)2002/8/5‬دا حكومه‌ت‬ ‫لێبوردنێك���ی‌ دیكه‌ی‌ ب���ه‌ ژماره‌ (‪)152‬‬ ‫ده‌ركرد‌و به‌هۆی���ه‌وه‌ (‪ )6819‬زیندانی‌‬ ‫ئازادكران‪.‬‬ ‫ل���ه‌‌دوای‌ روخان���ی‌ رژێم���ی‌ عێ���راق‬ ‫له‌‌س���اڵی‌ (‪ ،)2003‬حكومه‌ت���ی‌ ن���وێ‌‬ ‫له‌‌س���اڵی‌ (‪‌)2008‬و له‌‌چوارچێ���وه‌ی‌‬ ‫پرۆسه‌ی‌ ئاشته‌وایی‌ نیشتیمانی‌‪ ،‬یاسای‌‬ ‫لێبوردنی‌ گش���تی‌ ژماره‌ (‪ )19‬ده‌كرد‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم وه‌زاره‌ت���ی‌ ناوخ���ۆ ژماره‌یه‌كی‌‬ ‫وردی‌ ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ی‌ ئاش���كرا نه‌كرد‬ ‫كه‌ به‌ر ئ���ه‌و لێبوردنه‌ كه‌وت���ن‪ .‬به‌پێی‌‬ ‫ئاماره‌كان���ی‌ س���ایتی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ بااڵی‌‬ ‫دادوه‌ری‌ له‌‌س���اڵی‌ (‪)2011‬دا (‪)123‬‬ ‫كه‌س س���زادراو‌و (‪ )1666‬راگیراو به‌ر‬ ‫ئه‌و حوكم���ه‌ كه‌وتون‪ ،‬به‌اڵم ئاماره‌كانی‌‬ ‫سااڵنی‌ (‪‌)2009‬و (‪)2010‬ی‌ تێدا نییه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌ وت���ه‌ی‌ چاودێ���ران ئ���ه‌و ژماره‌‌و‬ ‫یاسایانه‌ ده‌ریده‌خه‌ن گرفت له‌سیستمی‌‬ ‫چاكس���ازی‌‌و س���زادان له‌عێراقدا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫سه‌رباری‌ پێویستی‌ ده‌رچواندنی‌ یاسای‌‬ ‫چاودێری‌ ب���ۆ دوای‌ ئازادبوون‪ ،‬تاوه‌كو‬ ‫رێگه‌ نه‌درێت به‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ ئه‌و كه‌سانه‌‬ ‫بۆ سه‌ر تاوانكاری‌‌و دووباره‌ پڕكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫زیندانه‌كان لێیان‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابووری‬

‫)‪ )346‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/9‬‬

‫"دابه‌زینی‌ به‌های‌ تمه‌ن‪ ،‬بۆ كوردستان زیانی‌ زیاتره‌ له‌قازانجی‌"‬ ‫ی‬ ‫ی دێن ‌ه هه‌رێ���م‪ ،‬ئه‌مه‌ش زیانێك ‌‬ ‫ئێران ‌‬ ‫ی ئابوریی ‌ه ك ‌ه هه‌رێ���م ده‌یكات"‪.‬‬ ‫ت���ر ‌‬ ‫قازانجێ���ك ك ‌ه هه‌رێم ده‌ی���كات‪ ،‬ئه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬ك ‌ه ل���ه‌م دۆخه‌دا بازرگانه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جوان���كاری‌‌و خوارده‌مه‌ن ‌‬ ‫ته‌نها كااڵ ‌‬ ‫هاورد‌ه نه‌كه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو كۆمه‌ڵێك شمه‌ك‬ ‫ی وه‌به‌رهێناندا‬ ‫هاورد‌ه بكه‌ن ك ‌ه ل ‌ه بوار ‌‬ ‫ی لێببینرێ‌‪" ،‬وه‌ك‬ ‫ل ‌ه كوردستان سود ‌‬ ‫ی ئێرانییه‌كان به‌ش���ێك‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫چۆن كات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م واڵته‌یان برد‌ه واڵت ‌‬ ‫ل ‌ه ئامێره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆیان‪ ،‬پێویس���ت ‌ه ئێس���تا بازرگانان ‌‬ ‫ئێمه‌ش بیر له‌و‌ه بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬ش���تگه‌لێك‬ ‫ی وه‌به‌رهێناندا‬ ‫هاورد‌ه بكه‌ن ك ‌ه ل ‌ه بوار ‌‬ ‫سودی‌ لێببینین"‪.‬‬

‫ی بواری‌ دراو‪ ،‬له‌م‬ ‫ی شاره‌زایه‌ك ‌‬ ‫به‌بڕوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دراوی‌ ئێران ‌‬ ‫دۆخه‌شدا كه‌ به‌ها ‌‬ ‫دابه‌زیوه‌‪ ،‬هێشتا له‌رووی‌ ئابورییه‌و‌ه‬ ‫ئێران سودمه‌ندتره‌‪ ،‬به‌ به‌راورد‬ ‫ی كوردستان‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫به‌ هه‌رێم ‌‬ ‫وه‌ك ئه‌و ده‌یخاته‌ڕو له‌ بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫ی بازرگانی‌ هه‌رێم له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫ته‌رازو ‌‬ ‫واڵت ‌ه السه‌نگه‌‪" .‬ئه‌گه‌ر پێشتر هه‌ر‬ ‫ی ئاسایی‌ بووبین بۆ ئه‌و‬ ‫كڕیارێك ‌‬ ‫واڵته‌‪ ،‬له‌ ئێستادا كه‌ دراوه‌كه‌یان‬ ‫ی چاالكتر‌و‬ ‫دابه‌زیوه‌‪ ،‬ده‌بین ‌ه كڕیارێك ‌‬ ‫سه‌رمایه‌كه‌مان زۆرتر‌و زوتر ده‌ڕوات ‌ه‬ ‫ئه‌و واڵته‌"‪.‬‬ ‫بیس���ت س���اڵێك له‌مه‌وبه‌ر یه‌ك دینار‬ ‫ی‬ ‫ی نوێ ‌‬ ‫ی سویس���ری‌‪ ،‬ك ‌ه به‌چاپ ‌‬ ‫عێراق ‌‬ ‫ئێس���تا ‪ 150‬دینار ده‌كات‪ ،‬كه‌متر ل ‌ه ‪3‬‬ ‫ی ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم ل ‌ه ئێستادا‬ ‫ی ئێران ‌‬ ‫تمه‌ن ‌‬ ‫ئ���ه‌و ‪ 150‬دینار‌ه زیات���ر ل ‌ه ‪ 350‬تمه‌ن‬ ‫ده‌كات‪ ،‬گه‌ر رونت���ر بدوێین هه‌ر یه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ی ل ‌ه ئێستادا نزیك ‌ه ‌‬ ‫ی عێراق ‌‬ ‫هه‌زار دینار ‌‬ ‫‪ 2400‬تمه‌ن ده‌كات‪ ،‬له‌كاتێكدا مانگێك‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق ‌‬ ‫له‌مه‌وبه‌ر یه‌ك ه���ه‌زار دینار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كرد‪ .‬هۆكاره‌كان ‌‬ ‫ته‌نها ‪ 1400‬تمه‌ن ‌‬ ‫ی هه‌ر‬ ‫ی ئێران ‌‬ ‫ی دراو ‌‬ ‫ی به‌ه���ا ‌‬ ‫دابه‌زین��� ‌‬ ‫چییه‌ك ب���ن‪ ،‬ئه‌م ‌ه ب���ۆ عێراقییه‌كان‬ ‫ی خه‌ونێك ده‌چێت‪،‬‬ ‫زیاتر ل ‌ه هاتن���ه‌د ‌‬ ‫چونك ‌ه بیست ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر هه‌رگیز‬ ‫ی عێراقیدا‬ ‫ی هی���چ تاكێك��� ‌‬ ‫به‌خه‌یاڵ��� ‌‬ ‫ی دیناره‌كه‌یان به‌رامبه‌ر‬ ‫نه‌هات���و‌ه به‌ها ‌‬ ‫تمه‌نی‌ ئێرانی‌ هێنده‌ به‌رزبێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی زۆرێك له‌پێوانه‌كان ده‌بوو ئه‌م‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی ب ‌ه قازانج بگه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫حاڵه‌ت��� ‌ه هه‌موو ‌‬ ‫ی كوردستانیش‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بۆ عێراق‌و هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (د‪ .‬نه‌رمی���ن معروف) ‌‬ ‫ب��� ‌ه بۆچون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆلێژ ‌‬ ‫ی درا‌و‌و راگر ‌‬ ‫شاره‌زا ل ‌ه بوار ‌‬ ‫ی س���لێمانی‌‪ ،‬هێش���تا‬ ‫ی زانكۆ ‌‬ ‫بازرگان ‌‬ ‫ی ئابورییه‌و‌ه ئێران‬ ‫له‌م دۆخ���ه‌دا له‌رو‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫زیاتر س���ودمه‌ند ده‌بێت نه‌ك هه‌رێم ‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬چونك ‌ه وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫ی تاكه‌كه‌س‪ ،‬كاتێك‬ ‫"ره‌نگ ‌ه له‌سه‌ر ئاست ‌‬ ‫عێراقیه‌ك ده‌چێت ‌ه ئێران‪ ،‬له‌و دۆخه‌دا‬ ‫ی ئابورییه‌و‌ه‬ ‫قازانج بكات‪ ،‬به‌اڵم ل ‌ه روو ‌‬ ‫ئێران زیاتر سودمه‌ند ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی تمه‌ن ‌‬ ‫ی به‌ه���ا ‌‬ ‫ئاش���كرای ‌ه دابه‌زین��� ‌‬ ‫ی به‌‌و گه‌مارۆ‬ ‫ی زیاتر په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫ئێران��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئابورییه‌و‌ه هه‌ی ‌ه ك ‌ه به‌شێك ل ‌ه واڵتان ‌‬ ‫ئه‌وروپا‌و ئه‌مه‌ریكا خس���تویانه‌ت ‌ه سه‌ر‬ ‫ئێران‪ ،‬گه‌مارۆكه‌ش زیاتر ل ‌ه بوارنه‌دان‬

‫»»‬

‫ فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ‬ ‫بازاڕی فرۆشتنی تمه‌ن له‌شاری سلێمانی‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ی عێراقی‌ له‌ئێستادا‬ ‫هه‌زار دینار ‌‬ ‫ی ‪ 2400‬تمه‌نه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫نزیك ‌ه ‌‬ ‫مانگێك له‌مه‌وبه‌ر هه‌زار دینار‌ ‬ ‫ته‌‌نها ‪ 1400‬تمه‌نی‌ ده‌كرد‬ ‫به‌ فرۆشتنی‌ نه‌وتدا چڕبۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی هه‌ر واڵتێك‬ ‫ی دراو ‌‬ ‫ی به‌ه���ا ‌‬ ‫دابه‌زین ‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ب ‌ه دیوێكدا زی���ان بێت بۆ ئه‌و‬ ‫ی تردا ده‌كرێت‬ ‫واڵت���ه‌‪ ،‬ئه‌وا ب ‌ه دیوه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی لێببینرێ‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ی ئابور ‌‬ ‫س���ود ‌‬ ‫د‪ .‬نه‌رمی���ن جه‌خت ل���ه‌و‌ه ده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی تمه‌ن په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی به‌ه���ا ‌‬ ‫ك ‌ه دابه‌زین ‌‬ ‫ی به‌و گه‌مارۆ ئابورییه‌و‌ه‬ ‫راس���ته‌وخۆ ‌‬ ‫هه‌ی��� ‌ه ك��� ‌ه خراوه‌ت ‌ه س���ه‌ر ئێ���ران‪،‬‬ ‫ی گومان‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ش هه‌ر ب ‌ه جێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌س���ت ‌‬ ‫ده‌هێڵێته‌و‌ه ك ‌ه ئێران خۆ ‌‬ ‫ی دراوه‌ك ‌هی‌‪،‬‬ ‫ی نرخ ‌‬ ‫هه‌بێت ل ‌ه دابه‌زاندن ‌‬ ‫ی زۆترین‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ئه‌مه‌ش ب��� ‌ه ئامانج ‌‬

‫ی له‌گه‌ڵ‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی بكات ب ‌ه قازانج ‌‬ ‫بازرگان ‌‬ ‫ی دا‪ ،‬ئ���ه‌و ب ‌ه نموون ‌ه‬ ‫ی هاوس���ێ ‌‬ ‫واڵتان ‌‬ ‫ی وه‌ك چین ده‌كات‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫باس ل ‌ه واڵتێك ‌‬ ‫ی به‌و‌ه‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا به‌به‌رده‌وام ‌‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دراوه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی ده‌كات ك ‌ه به‌ها ‌‬ ‫تۆمه‌تبار ‌‬ ‫ل��� ‌ه به‌رامب���ه‌ر دۆالردا داده‌به‌زێن���ێ‌‪،‬‬ ‫ی زۆرتری���ن پاره‌‌و‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ب ‌ه ئامانج��� ‌‬ ‫س���ه‌رمای ‌ه ئه‌مه‌ریكا رابكێش���ێت ‌ه ناو‬ ‫ی‬ ‫واڵته‌كه‌یه‌وه‌‪ .‬به‌م���ه‌ش چین ل ‌ه روو ‌‬ ‫بازرگانیی���ه‌و‌ه س���ودمه‌ند ده‌بێت‪ .‬له‌م‬ ‫ی وه‌ك ئێران‪،‬‬ ‫روانگه‌یه‌و‌ه بۆ واڵتێك��� ‌‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "ئێرانیش له‌م دۆخه‌دا زۆر‬ ‫ی‬ ‫زیان ناكات‪ ،‬چونك ‌ه پاره‌‌و س���ه‌رمای ‌ه ‌‬

‫واڵت ‌ه هاوس���ێكانی‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت عێراق‪،‬‬ ‫زیاتر ده‌چێته‌ ئه‌و واڵته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی دراوه‌ك ‌هی‌‪،‬‬ ‫ی به‌ها ‌‬ ‫جگ ‌ه ل ‌ه دابه‌زین��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نرخه‌كانیش ‌‬ ‫ی هه‌اڵوسان ‌‬ ‫ئێران گرفت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی د‪ .‬نه‌رمین رێژ‌ه ‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ك ‌ه ب ‌ه بڕوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نرخه‌كان له‌و واڵته‌دا خۆ ‌‬ ‫هه‌اڵوسان ‌‬ ‫ل ‌ه ‪ %35‬ده‌دات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی فرۆشتن ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ش گه‌مارۆ ‌‬ ‫س���ه‌ربار ‌‬ ‫ی خراوه‌ت ‌ه س���ه‌ر‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫نه‌وتیش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بیان ‌‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫پێش���تر ئێران دراوێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ل��� ‌ه فرۆش���تن ‌‬ ‫به‌تایب���ه‌ت دۆالر ‌‬ ‫نه‌وته‌كه‌یه‌و‌ه ده‌ست ده‌كه‌وت‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫ب ‌ه جۆرێ���ك ل ‌ه جۆران پاڵپش���ت بوو‬ ‫ب���ۆ دراو‌ه نیش���تمانییه‌ك ‌هی‌‪ ،‬به‌اڵم ل ‌ه‬ ‫ئێس���تادا ئه‌و پاڵپش���تیی ‌ه به‌ره‌و نه‌ما‬ ‫ی‬ ‫ی دراوه‌كه‌ش��� ‌‬ ‫ده‌چێت‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه به‌ها ‌‬ ‫ی رۆژ به‌ره‌و دابه‌زین ده‌چێت‪،‬‬ ‫رۆژ له‌دوا ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ب���ه‌اڵم وه‌ك د‪ .‬نه‌رمین ئام���اژ‌ه ‌‬ ‫ی ب ‌ه‬ ‫ی ئێران ته‌نها پش���ت ‌‬ ‫ده‌كات ئابور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌وت نه‌به‌ستووه‌‪ ،‬به‌ڵكو بوار ‌‬ ‫فرۆش ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫كش���توكاڵیش یه‌كێك ‌ه له‌و بواران ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ بۆ پاڵپشتیكردن ‌‬ ‫ێ به‌كاریبهێن ‌‬ ‫ده‌توان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "گه‌ر واڵتێك ئابورییه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ل ‌ه دراوه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی ل‌‬ ‫ی كااڵیه‌كیش ‌‬ ‫باش بێت‪ ،‬فرۆش���تن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تر ‌‬ ‫قه‌ده‌غ ‌ه بكه‌ن‪ ،‬ئ���ه‌وا جێگره‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و بۆشایی ‌ه ‌‬ ‫ده‌بێت بۆ پڕكردنه‌و‌ه ‌‬

‫له‌م دۆخه‌دا ئێران‬ ‫زۆر زیان ناكات‪،‬‬ ‫چونكه‌ پاره‌و‬ ‫سه‌رمایه‌ی‌ واڵته‌‬ ‫هاوسێكانی‌‪ ،‬زیاتر‬ ‫ده‌چێته‌ ئه‌و واڵته‌وه‌‬

‫له‌هه‌رێمی‌ سه‌وزدا‪ ،‬سه‌وزه‌ قه‌ده‌غه‌كرا‬

‫ی بێكار كرد‬ ‫په‌تای‌ كۆلێرا‪ ،‬سه‌وزه‌ فرۆشه‌كان ‌‬

‫ئا‪ :‬ئاسۆ‬

‫ی‬ ‫رۆژانی‌ پێشوو‪ ،‬ب ‌ه چوار ده‌ور ‌‬ ‫عاره‌به‌نه‌كه‌یدا ده‌سوڕایه‌وه‌‌و‬ ‫ی سه‌وزه‌كانی‌ ئاوپرژێن‬ ‫به‌ده‌ستێكیش ‌‬ ‫ده‌كرد‌و ناوبه‌ناویش هاواری‌ ده‌كرد‬ ‫"سه‌وز‌ه سیانی‌ به‌هه‌زار"‪ ،‬به‌اڵم ئێستا‬ ‫به‌دیار دوو سندوق ته‌ماته‌وه‌ دانیشتو‌ه‬ ‫وه‌ك خۆی‌ ده‌ڵێت "ده‌رده‌ كۆلێرا‪،‬‬ ‫ئێمه‌شی‌ گرته‌وه‌‌و بێكاری‌ كردین"‬ ‫ی سه‌وز‌ه فرۆش ل ‌ه‬ ‫نه‌جمه‌دین عه‌ل ‌‬ ‫ی وت‪.‬‬ ‫گه‌ڕه‌كی‌ كارێزه‌وشك وه‌ها ‌‬ ‫ی س���لێمانی‌‌و‬ ‫ی قایمقام ‌‬ ‫ب��� ‌ه بڕیارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بااڵ ‌‬ ‫ی لیژن��� ‌ه ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر راس���پارد‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆلێرا‪ ،‬فرۆشتن ‌‬ ‫ی په‌تا ‌‬ ‫كۆنترۆڵكردن ‌‬ ‫ی ل ‌ه س���نوره‌كانه‌و‌ه بۆ‬ ‫س���ه‌وزه‌و هاتن ‌‬ ‫ی نه‌كراو راگیرا‪ .‬هاوكات‬ ‫ی دیار ‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ب ‌ه‬ ‫بڕیاریش���درا هه‌موو ئه‌و كێڵگان ‌ه ‌‬ ‫ی زێ���راب س���ه‌وز‌ه به‌رهه‌مده‌هێنن‬ ‫ئاو ‌‬ ‫تێكبدرێن‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه ئه‌و بڕیار‌ه سه‌دان‬ ‫ی‬ ‫كه‌س بێكار ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم به‌رپرس���ان ‌‬ ‫ی په‌یوه‌ندار هه‌میش��� ‌ه جه‌خت‬ ‫الیه‌ن��� ‌‬ ‫ی هاواڵتیان‬ ‫له‌و‌ه ده‌كه‌ن ك ‌ه ته‌ندروست ‌‬ ‫له‌سه‌رو هه‌مو‌و شتێكه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی وه‌ك عه‌تا‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫ل��� ‌ه عه‌ل���و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عه‌لو‌ه ‌‬ ‫ی سه‌ندیكا ‌‬ ‫ی ئه‌ندام ‌‬ ‫محه‌مه‌د ‌‬ ‫ی پێ���ده‌كات‪ ،‬ل ‌ه ‪3‬‬ ‫ی ئاماژ‌ه ‌‬ ‫س���لێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 40‬كابینه‌دا كار ‌‬ ‫كه‌رت‌و ل ‌ه نزیك��� ‌ه ‌‬ ‫ی سه‌وز‌ه ده‌كرێ‌‪ ،‬هه‌ر یه‌كێكیش‬ ‫فرۆشتن ‌‬ ‫ی تێدا‬ ‫ل���ه‌و كابینان ‌ه ‪ 3‬تا ‪ 4‬كه‌س كار ‌‬ ‫ی ‪150‬‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬ك ‌ه س���ه‌رجه‌میان نزیك ‌ه ‌‬ ‫كه‌سێك ده‌بن‪ ،‬ئه‌و كه‌سانه‌ش رۆژانه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌مه‌جۆر ب ‌ه سه‌دان فرۆشیار ‌‬ ‫سه‌وز‌ه ‌‬ ‫س���ه‌وز‌ه ده‌فرۆش���ن‪ ،‬به‌م ج���ۆر‌ه ل ‌ه‬

‫ی ‪30‬‬ ‫به‌رهه‌م ‌‬ ‫ی سه‌وزه‌‪،‬‬ ‫كێڵگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ل ‌ه سنور ‌‬ ‫سلێمانیدا راگیرا‬

‫ فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ‬ ‫سه‌وزه‌فرۆشێک دوای قه‌ده‌غه‌کردنی فرۆشتنی سه‌وزه‌ ته‌نها سڵق ده‌فرۆشێت‬ ‫ی له‌‌و شێوه‌یه‌دا هه‌زاران كه‌س‬ ‫بڕیارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫بێ���كار ده‌بن‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه ئ���ه‌و ئه‌ندام ‌ه ‌‬ ‫ی سلێمانی‌‪ ،‬داواكار‌ه‬ ‫ی عه‌لو‌ه ‌‬ ‫سه‌ندیكا ‌‬ ‫ی حكومه‌ت‪،‬‬ ‫ل ‌ه الیه‌ن ‌ه په‌یوه‌ندیداره‌كان ‌‬ ‫ی ته‌رخانیانكردو‌ه بۆ‬ ‫له‌و ب���ڕ‌ه پ���ار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆلێره‌‪ ،‬قه‌ره‌بو ‌‬ ‫ی په‌تا ‌‬ ‫روبه‌رونه‌و‌ه ‌‬ ‫ئ���ه‌و جۆر‌ه كه‌س���انه‌ش بكه‌ن���ه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫به‌و هۆی���ه‌و‌ه بێكاربون‪ ،‬عه‌تا محه‌مه‌د‬

‫ی بازرگانیی ‌ه‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫ك ‌ه ه���اوكات نوێنه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���لێمانی‌‪ ،‬ده‌رب���ار‌ه ‌‬ ‫ل ‌ه عه‌ل���و‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و كه‌س���ان ‌ه ده‌ڵێت‬ ‫زه‌ره‌رمه‌ندبون��� ‌‬ ‫ی كاتیی���ش بێ‌‪،‬‬ ‫"گ���ه‌ر به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫له‌ئێس���تادا سه‌وزه‌فرۆش���ه‌كان بێكار‬ ‫ب���وون‪ ،‬بۆی ‌ه پێویس���ت ‌ه حكومه‌ت له‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه دایناو‌ه بۆ روبه‌روبونه‌و‌ه ‌‬ ‫پاره‌ی ‌ه ‌‬ ‫په‌تای‌ كۆلێرا‪ ،‬قه‌ره‌بویان بكاته‌وه‌"‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه پێش���تر جێگر ‌‬ ‫حكومه‌ت‪ ،‬عیماد ئه‌حمه‌د رایگه‌یاندبو‬ ‫ی‬ ‫ی ی���ه‌ك ملیار دینار ‌‬ ‫ك ‌ه حكومه‌ت بڕ ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و په‌تای��� ‌ه‬ ‫ب���ۆ روبه‌روبون���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ێ‬ ‫ته‌رخانكردوه‌‪ ،‬به‌اڵم تائێس���تا نازانر ‌‬ ‫ی ئه‌و كه‌سان ‌ه‬ ‫ئایا له‌و پاره‌یه‌‪ ،‬قه‌ره‌بو ‌‬ ‫ی په‌تاكه‌و‌ه بێكار‬ ‫ده‌كرێته‌و‌ه ك ‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫بوون یان نا؟‬

‫ی‬ ‫ی قایمقام ‌‬ ‫ی بڕیاره‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫هه‌ر به‌پێ��� ‌‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬هه‌م���وو ئ���ه‌و كێڵگانه‌ش‬ ‫ی زێراب‌و‬ ‫تێكده‌درێن ك ‌ه سه‌وز‌ه ب ‌ه ئاو ‌‬ ‫ی‬ ‫ناخاوێ���ن به‌رهه‌مده‌هێن���ن‪ ،‬زۆرترین ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و كێڵگانه‌ش كه‌وتونه‌ت ‌ه ناوچه‌كان ‌‬ ‫تانج���ه‌رۆ‪ ،‬قلیاس���ان‪ ،‬س���ه‌رچنار‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی جێگر ‌‬ ‫ی زانیارییه‌كان ‌‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌پێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫ی كش���توكاڵ ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ‌‬

‫»»‬

‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬

‫ی‬ ‫ی دروست ده‌بێت"‪ .‬ئه‌و نموون ‌ه ‌‬ ‫ك ‌ه بۆ ‌‬ ‫ی نه‌وتیان‬ ‫ئێران ده‌هێنێته‌و‌ه ك ‌ه فرۆشتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ قه‌ده‌غ ‌ه كردووه‌‪ ،‬به‌اڵم جێگره‌و‌ه ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه بۆ نموون ‌ه وه‌كو كش���توكاڵ‪،‬‬ ‫تر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫گه‌ش���توگوزار‪ ،‬ب���وار ‌‬ ‫ێ به‌كاربهێنرێ‌‪،‬‬ ‫"ئه‌وان��� ‌ه گ���ه‌ر بزان���ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باش���ن بۆ پته‌وكردن ‌‬ ‫ئه‌وا جێگره‌و‌ه ‌‬ ‫ئابوری‌ ئێران"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫پرس���یار لێره‌دا ئه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌م دۆخ ‌ه ‌‬ ‫ی ئێراندا‪ ،‬هه‌رێم تا چه‌ند سودمه‌ند‬ ‫واڵت ‌‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬بۆ ئه‌مه‌یان د‪ .‬نه‌رمین كه‌مێك‬ ‫ی هه‌رێم‬ ‫ره‌ش���بینه‌‪ ،‬چونك ‌ه بازرگان��� ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئ���ه‌و واڵته‌دا دو‌و الیه‌ن ‌ه نیی ‌ه تا‬ ‫هه‌رێم قازانج ب���كات‪ ،‬به‌ڵكو وه‌ك ئه‌و‬ ‫ی ده‌كات‪ ،‬هه‌رێم هه‌میش ‌ه كڕیار‌و‬ ‫باس��� ‌‬ ‫ئه‌وانیش هه‌میش ‌ه فرۆش���یاربون‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی زانكۆ ‌‬ ‫ی بازرگان��� ‌‬ ‫ی كۆلێ���ژ ‌‬ ‫راگ���ر‌ه ‌‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬تابلۆك ‌ه گه‌وره‌تر ده‌بینێ‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی تاكه‌ك���ه‌س ب���ه‌ده‌ر ‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ن���د ‌‬ ‫ده‌كات‌و هێما بۆ ئه‌و‌ه ده‌كات‪ ،‬ئه‌گه‌ر باس‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق ‌‬ ‫ی تاكه‌كه‌س���ێك ‌‬ ‫ل ‌ه به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫بكرێ‌‪ ،‬ك ‌ه بۆ كارێ���ك ده‌چێت ‌ه ئێران‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی نرخ ‌‬ ‫ئه‌وا بۆ ئه‌و تاكه‌كه‌س��� ‌ه شكان ‌‬ ‫ی‬ ‫تمه‌ن زۆر باش���ه‌‪ ،‬چونك ‌ه ب ‌ه پاره‌یه‌ك ‌‬ ‫ی زیاتر ده‌كڕێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كه‌مت���ر كااڵیه‌ك ‌‬ ‫ی ده‌كات‪ ،‬گه‌ر بچین ‌ه‬ ‫وه‌ك ئ���ه‌و باس��� ‌‬ ‫ی ئابورییه‌ك ‌هی‌‪ ،‬ئه‌وا هێشتا‬ ‫سه‌ر الیه‌ن ‌‬ ‫ی یه‌كه‌م‬ ‫ئێران له‌م دۆخه‌دا زه‌ره‌رمه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌وروبه‌ریش��� ‌‬ ‫نابێت‪ ،‬به‌ڵكو واڵتان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌تایبه‌ت عێراق ك ‌ه زۆرترین بازرگان ‌‬ ‫ی زی���ان ده‌بێت ‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌كات‪ ،‬توش��� ‌‬ ‫ی ئێم ‌ه‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫"ل ‌ه بنه‌ڕه‌تدا ت���ه‌رازو ‌‬ ‫ی‬ ‫السه‌نگه‌‪ ،‬جاران ك ‌ه تمه‌ن به‌م جۆر‌ه ‌‬ ‫ی دانه‌به‌زیب���و‪ ،‬ئێم ‌ه هه‌ر‬ ‫ئێس���تا به‌ها ‌‬ ‫ی د‪ .‬نه‌رمین معروف‬ ‫كڕیاربوین‪ ،‬ئێس���تا ك ‌ه تم���ه‌ن به‌ها ‌‬ ‫ی‬ ‫زیاتر دابه‌زیوه‌‪ ،‬ئێم ‌ه ده‌بین ‌ه كڕیارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫باش���تر‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش زیاتر ب ‌ه س���ود ‌‬ ‫بازرگانی‌ ئێران ته‌واو ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی تریش���دا وه‌ك ئه‌و شاره‌زا ‌‬ ‫له‌بارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێده‌كات‪ ،‬شكان ‌‬ ‫ی دراو ئاماژ‌ه ‌‬ ‫بوار ‌‬ ‫ی ئێم ‌ه‬ ‫ی واڵت ‌‬ ‫ی تمه‌ن‪ ،‬سه‌رمایه‌داران ‌‬ ‫نرخ ‌‬ ‫ی‬ ‫ناچار ده‌كات‪ ،‬بچ���ن له‌و واڵته‌دا كار ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌به‌رهێنان بكه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ش قازانجێك ‌‬ ‫ی تر ك ‌ه‬ ‫تر‌ه ك ‌ه ئێران ده‌یكات‪ .‬زیانێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م شاره‌زای ‌ه ‌‬ ‫ی پێشبینییه‌كان ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی دراو هه‌رێم ده‌یكات‪ ،‬ئه‌گه‌ر ب ‌ه‬ ‫ب���وار ‌‬ ‫ی تمه‌ن دابه‌زی‌‪ ،‬كه‌م‬ ‫ی به‌ها ‌‬ ‫به‌رده‌وام��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێرانیی ‌ه ل ‌ه چه‌ژن ‌‬ ‫ی گه‌شتیار ‌‬ ‫بوونه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫قورباندا‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر ئه‌م دۆخ ‌ه ‌‬ ‫ی تمه‌ن به‌رده‌وام بێت‪ ،‬ئه‌وا بۆ‬ ‫ش���كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌متر ‌‬ ‫ی ئایند‌ه گه‌ش���تیارێك ‌‬ ‫جه‌ژن ‌‬

‫ی‬ ‫(رزگار حه‌م��� ‌ه خدر) ئه‌و كه‌س���ان ‌ه ‌‬ ‫ك ‌ه كێڵگه‌كانی���ان تێكده‌درێت‪ ،‬به‌بڕێك‬ ‫پ���ار‌ه قه‌ره‌بو ده‌كرێن���ه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ده‌ڵێت "هه‌ر چه‌ند‌ه تا ئێستا چۆنێت ‌‬ ‫ی نه‌كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ك ‌ه دیار ‌‬ ‫ی یاسا‌و رێنماییه‌كان ئه‌و كه‌سان ‌ه‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫قه‌ره‌ب���و ده‌كرێنه‌و‌ه ك��� ‌ه كێڵگه‌كانیان‬ ‫تێكده‌درێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی كشتوكاڵ ‌‬ ‫ئه‌و به‌رپرس ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی به‌وه‌ش���دا ك��� ‌ه به‌پێ ‌‬ ‫ئام���اژ‌ه ‌‬ ‫ی ده‌س���ت ئه‌وان كه‌وتو‌ه له‌ناو‬ ‫ئاماران ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سلێمانی‪ ،‬زیاتر ل ‌ه ‪ 30‬كێڵگ ‌ه ‌‬ ‫ش���ار ‌‬ ‫ی سه‌وز‌ه هه‌یه‌‪ ،‬ك ‌ه سه‌رجه‌میان‬ ‫به‌رمهێنان ‌‬ ‫ی ناخاوێ���ن ئ���او ده‌درێن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫به‌ئ���او ‌‬ ‫ی یه‌كه‌مدا‬ ‫رونیش���یكرده‌و‌ه ك ‌ه له‌قۆناغ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌یان قه‌ده‌غ ‌ه ك���ردو‌ه ك ‌ه به‌رهه‌م ‌‬ ‫ئه‌و كێڵگان ‌ه بكه‌وێت ‌ه بازاڕه‌وه‌‌و داوایان‬ ‫ی‬ ‫ل ‌ه خاوه‌نه‌كانیشیان كردو‌ه ك ‌ه به‌رهه‌م ‌‬ ‫ئه‌و كێڵگان ‌ه به‌هیچ جۆرێك نه‌ڕنن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی دووه‌م كار له‌س���ه‌ر‬ ‫ی "ب���ۆ قۆناغ ‌‬ ‫وت ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ده‌كه‌ین‪ ،‬داخۆ چۆن ئه‌و كێڵگان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی قه‌ره‌بو ‌‬ ‫تێكبده‌ین‪ ،‬یاخود چۆن چۆن ‌‬ ‫خاوه‌نه‌كانیان بكه‌ینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی چاودێر ‌‬ ‫ی تره‌و‌ه به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫له‌الیه‌ك ‌‬ ‫ی سۆران عه‌بدولغفور‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫بازرگان ‌‬ ‫باس له‌و‌ه ده‌كات‪ ،‬ك ‌ه له‌ناو بازاڕه‌كاندا‬ ‫هه‌ر جۆر‌ه س���ه‌وزه‌یه‌ك ببینن ده‌ستی‬ ‫ی ده‌به‌ن‪،‬‬ ‫به‌س���ه‌ردا ده‌گ���رن‌و له‌ن���او ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كرده‌و‌ه ك ‌ه له‌ناو شار ‌‬ ‫ئه‌و ره‌تیش��� ‌‬ ‫ی به‌رفراوان‬ ‫ی سه‌وز‌ه ‌‬ ‫سلێمانیدا كێڵگ ‌ه ‌‬ ‫ی خاوێن ئاو بدرێت‌و‪،‬‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬ك ‌ه ب ‌ه ئاو ‌‬ ‫ی سه‌وزه‌مان‬ ‫وتی‌"ل ‌ه سلێمانی كێڵگه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی خاوێ���ن ئاو بدرێت‪،‬‬ ‫نیی��� ‌ه ك ‌ه ب ‌ه ئاو ‌‬ ‫بۆی ‌ه هه‌ر سه‌وزه‌یه‌ك ده‌ستی به‌سه‌ردا‬ ‫بگرین له‌ناوی‌ ده‌به‌ین"‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )346‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/9‬‬

‫به‌ره‌و هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌مه‌ریكا‪..‬‬

‫‪9‬‬

‫"خودا خێر‌و به‌ره‌كه‌ت به‌سه‌ر ئه‌مه‌ریكادا ببارێنێت"‬ ‫ی دوو سپی‌ پێسته‌ "بایدن‌و رایان"‬ ‫ی رووبه‌ڕووبوونه‌و‌ه ‌‬ ‫كات ‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ی‬ ‫پێنج شه‌ممه‌ی‌ داهاتوو ‪ ،10/11‬رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫ی جێگر ‌‬ ‫ی "جۆ بایدن" ‌‬ ‫ته‌له‌فزیۆن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاندید ‌‬ ‫ی جێگر ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا‌و "پۆل رایان" ‌‬ ‫ئێستا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌ 2012‬‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫كۆماریخوازه‌كان بۆ هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا ده‌ستپێده‌كات‪ ،‬ئه‌م رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌یه‌ به‌دوا ‌‬ ‫ی ئۆباما‌و رۆمنی‌دا دێت‬ ‫رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ ته‌له‌فزیۆنییه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رابردوو‪ 30 ،‬ملیۆن ئه‌مه‌ریكی‌ بینه‌ر ‌‬ ‫ك ‌ه چوارشه‌مم ‌ه ‌‬ ‫ی ره‌شپێست‬ ‫بوون‪ ،‬له‌و رووبه‌ڕوبوونه‌وه‌یه‌دا پیاوێك ‌‬ ‫ی سپی‌ پێست بوو‪ ،‬به‌اڵم له‌مه‌یاندا دوو‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌پیاوێك ‌‬ ‫پیاوی سپی‌ پێشت مشتومڕیانه‌ كه‌ یه‌كێكیان به‌ته‌مه‌ن‌و‬ ‫ئه‌ویتریان له‌وپه‌ڕی‌ گه‌نجێتیدایه‌‪.‬‬ ‫رووبه‌ڕوو بوونه‌وه‌ی‌ ته‌له‌فزیۆنی‌ كارتێكی‌ به‌هێز‌ه به‌ده‌ست‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنی‌ س���ه‌رۆكایه‌تییه‌وه‌ بۆ گه‌یش���تن‬ ‫ركه‌به‌ره‌كان��� ‌‬ ‫به‌كۆش���كی‌ س���پی‌‪ .‬ئه‌م رووبه‌ڕووبوونه‌وانه‌ دوا ده‌رفه‌ت ‌ه بۆ‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌وان تا له‌ڕێگ��� ‌هی‌ ته‌له‌فزیۆنه‌و‌ه به‌ملیۆنه‌ه���ا ده‌نگده‌ر ‌‬ ‫ی ‪ 90‬ده‌قیق���ه‌دا ده‌توانن‬ ‫ئه‌مه‌ریك���ی‌ بگه‌ن‪ ،‬ئ���ه‌وان له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆیان له‌س���ه‌ر ئه‌و ده‌نگده‌ران ‌ه بك���ه‌ن ك ‌ه هه‌وادار ‌‬ ‫كار ‌‬ ‫هیچ كام له‌دوو حیزب ‌ه س���ه‌ره‌كیه‌كه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا نین‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫له‌هه‌مانكاتیش���دا ئه‌م ركه‌به‌رانه‌ ناتوانن ته‌نها به‌دوعاو نزا ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ "خودا خێر‌و به‌ره‌كه‌ت به‌سه‌ر ئه‌مه‌ریكادا ببارێنێت"‬ ‫ی خۆیان راكێش���ن‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫س���ه‌رنجی‌ ده‌نگ���ده‌ران به‌ره‌و ال ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و ‪ 90‬ده‌قیقه‌یه‌دا بیس���ه‌لمێنن كه‌ پیاو ‌‬ ‫ده‌بێت له‌ماوه‌ ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن‌و ئیداره‌كردنی‌ واڵتن‪.‬‬ ‫ی نێ���وان بای���دن‌و رایانی���ش‬ ‫ئ���ه‌م رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌یه‌ بۆ دیاریكردنی‌ ئاڕاسته‌ ‌‬ ‫ی هێجگار گه‌وره‌ ‌‬ ‫گرنگییه‌ك ‌‬ ‫ی ئه‌م دوو جێگره‌ش‬ ‫ی كه‌سایه‌ت ‌‬ ‫ده‌نگده‌ران‪ ،‬ئه‌م ‌ه جگه‌ له‌و‌ه ‌‬ ‫ ‬ ‫کاندیدی کۆماریخوازه‌کان مید رۆمنی‌و پۆڵ رایانی جێگری‬ ‫ی سه‌رنجه‌‪.‬‬ ‫بۆ ده‌نگده‌ران جێ ‌‬

‫ ‬

‫ی چه‌كه‌‬ ‫رایان‪ ..‬ئه‌و پیاوه‌ی‌ عاشق ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���پی‌ پێست ‌‬ ‫ی ته‌مه‌ن ‪ 42‬س���اڵ ‌‬ ‫ی ته‌مه‌ن ‪ 65‬س���اڵ‌‪ /‬گه‌نجێك ‌‬ ‫ی كۆماریخوازه‌كان میت رۆمن ‌‬ ‫كاندید ‌‬ ‫ی ناس���راوه‌‪ :‬ك ‌ه ناوی‌ پۆل‬ ‫ی به‌ناوبانگ‌و س���یناتۆرێك ‌‬ ‫به‌جێگری‌ خۆی‌ دیاریكردوو‌ه ك ‌ه ئابوریناس���ێك ‌‬ ‫رایانه‌‪.‬‬ ‫ی جێگری‌ بوش‬ ‫ی كۆماریی‌‪ ،‬زۆرێك پێیانوای ‌ه ئه‌و له‌دیك چین ‌‬ ‫ی حیزب ‌‬ ‫رایان یه‌كێكه‌ له‌كۆنزه‌رڤاتیفه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئابوری‌‌و سیاس���ی‌ خوێندووه‌و به‌"رۆناڵد ریگان"‌و تێز‌ه ئابورییه‌كان ‌‬ ‫كۆنزه‌رڤاتیفتره‌‪ ،‬ئه‌و كه‌ كۆلیج ‌‬ ‫ی كۆنزه‌رڤاتیڤ سه‌رسامه‌‪ ،‬سه‌ر به‌بنه‌ماڵه‌یه‌كی‌ كۆماریخوازه‌‪،‬‬ ‫ی به‌ناوبانگ ‌‬ ‫"میلتۆن فریدمان"‌ه ئابوریناس ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪1999‬ه‌وه‌ ئه‌ندام ‌‬ ‫ی دیاری‌ نێو كۆماریخوازه‌كان‌و پارێزه‌ر بوون‪ .‬له‌س���اڵ ‌‬ ‫باوك‌و باپیریش���ی‌ كه‌س��� ‌‬ ‫كۆنگرێسه‌‪ ،‬سه‌رۆكایه‌تی‌ لیژن ‌هی‌ بودجه‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵگرتنی‌ چه‌ك له‌ئه‌مه‌ریكاداو شاناز ‌‬ ‫پۆل رایان "پیاوێكی‌ عاشق به‌چه‌ك"‌و یه‌كێك ‌ه له‌داكۆكیكاران ‌‬ ‫ی به‌هێرشكردن ‌ه‬ ‫ی ‪2002‬دا ده‌نگ ‌‬ ‫به‌وه‌شه‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه الیه‌نگرو هه‌واداری‌ چه‌ك هه‌ڵگرتنه‌‪ .‬ئه‌و كه‌ له‌ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رسه‌ختی‌ دژ به‌ له‌باربردنی‌ منداڵ‌‌و هۆمۆسێكسواڵ ‌‬ ‫س���ه‌ر عێراق دا له‌كۆنگرێس���دا‪ ،‬به‌توندڕه‌وێك ‌‬ ‫ی سه‌رس���ه‌ختی‌ سیاس���ه‌ت ‌ه‬ ‫ی ژمار‌ه یه‌كی‌ ئۆباما ناوده‌برێت‌و ره‌خنه‌گرێك ‌‬ ‫داده‌نرێت‪ .‬هه‌روه‌ها به‌دوژمن ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا" ناوده‌بات‪.‬‬ ‫ئابورییه‌كانیه‌تی‌‌و ئه‌و به‌"پشیله‌ گورب ‌ه ره‌شه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی یه‌كه‌م ملمالنێی ‌ه له‌س���ه‌ر‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا به‌پله‌ ‌‬ ‫ی ئه‌مس���اڵ ‌‬ ‫له‌كاتێكدا كه‌ جه‌خت له‌و‌ه ده‌كرێت هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ئاینده‌ی‌ ئابوری‌ ئه‌مه‌ریكاو جیهان‪ ،‬رایان به‌رده‌وام باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ پێویس���ته‌ ئابور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئابور ‌‬ ‫ی ئابوری‌ جیهان له‌به‌هێزی ‌‬ ‫ی خۆی‌‌و ده‌ڵێت "به‌هێز ‌‬ ‫بخرێته‌وه‌ س���ه‌ر راڕه‌وی‌ راست‌و ته‌ندروست ‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكادایه‌"‪.‬‬ ‫ی ئۆباماو پۆل رایان جێگری‌ كانیدیدی‌ كۆماریخوازه‌كان‬ ‫ی س���ه‌رنجه‌ هه‌ر له‌جۆ بایدن جێگر ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ جێ ‌‬ ‫سه‌ر به‌ئاینزای‌ كاسۆلیكن‪.‬‬

‫بایدن‬

‫جێگری‌ سه‌رۆك‬

‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬

‫ی له‌سه‌ر عێراق‌و كوردستان كاریگه‌ره‌‬ ‫ جۆ‪ ..‬ئه‌و پیاوه‌ ‌‬ ‫ی ‪ 69‬س���اڵه‌و جێگری‌ سه‌رۆك‬ ‫جۆزێف رۆبنات بایدن پیاوێكی‌ ره‌نگ س���پی‌ به‌ته‌مه‌نه‌‪ ،‬ئه‌و ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی په‌نسه‌لڤانیا هاتووه‌ت ‌ه‬ ‫ی خێزانێكی‌ به‌ڕه‌چه‌ڵه‌ك ئیله‌ندی‌ له‌ویالیه‌ت ‌‬ ‫ئۆبامایه‌‪ .‬جۆ بایدن له‌باوه‌ش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاسیدا به‌ده‌ستهێناو‌ه له‌زانكۆ ‌‬ ‫ی له‌مێژووداو پاش���ان له‌زانس���ت ‌‬ ‫ی بڕوانام ‌ه ‌‬ ‫دونیاوه‌‪ ،‬پاش ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌شدا به‌كاری‌ پارێزه‌ری‌‌و وانه‌وتنه‌و‌ه‬ ‫ی خوێندووه‌و به‌دوا ‌‬ ‫دیالوار‪ ،‬له‌زانكۆی‌ س���یراكوس یاس���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 29‬س���اڵیدا ب���وو‌ه به‌ئه‌ندام ‌‬ ‫ی ‪ 1972‬له‌ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ری���كادا خه‌ریك بووه‌‪ .‬س���اڵ ‌‬ ‫له‌زانكۆكان��� ‌‬ ‫ی كۆماریخ���وازه‌كان (وات ‌ه پۆل رایان)‬ ‫ی میت رۆمنی‌ كانید ‌‬ ‫كۆنگۆرێ���س‪ .‬كه‌ ئه‌و ده‌م��� ‌ه جێگره‌كه‌ ‌‬ ‫ته‌مه‌نی‌ ته‌نها دوو سااڵن بووه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی یاس���ایی‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا لیژن ‌ه ‌‬ ‫ی كاروبار ‌‬ ‫ی لیژنه‌ ‌‬ ‫ج���ۆ بای���دن ك ‌ه س���ااڵنێكی‌ درێژخایه‌ن ئه‌ندام��� ‌‬ ‫ی ده‌ره‌وه‌ی‌ كۆنگرێس بووه‌‪ ،‬به‌رله‌و‌هی‌ له‌‪2007‬دا سه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌و لیژنه‌یه‌ له‌ئه‌ستۆ‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫ی ‪‌1988‬و ‪2008‬دا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی بۆ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكا كاندید كردووه‌ له‌سااڵن ‌‬ ‫بگرێت‪ ،‬دوو جار خۆ ‌‬ ‫هه‌ر له‌هه‌ڵبژاردنی‌ به‌راییدا خۆی‌ كێشاوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی له‌كاروباری‌ سیاس���یدا گه‌لێك ش���اره‌زاو قا ‌ڵ ك���ردووه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫چ���وار ده‌ی ‌ه ئه‌زم���ون‪ ،‬بایدن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیموكرات‌و ئێستا ‌‬ ‫ی حیزب ‌‬ ‫ی ده‌ره‌وه‌دا‪ ،‬ئه‌و ك ‌ه یه‌كێك ‌ه له‌كاراكته‌ره‌ دیارو ناوداره‌كان ‌‬ ‫له‌سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ی جیهان‬ ‫ی پایته‌خته‌كان ‌‬ ‫ی هێزو كه‌سایه‌تی‌‌و بڕیاربه‌ده‌ست ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬زۆربه‌ی‌ ناوه‌ند ‌‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫شانۆ ‌‬ ‫له‌نزیكه‌وه‌ ده‌ناسێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌بڕیار ‌‬ ‫ی ‪2002‬دا ده‌نگ ‌‬ ‫ی دیموكرات كه‌ له‌ساڵ ‌‬ ‫بایدن یه‌كێكه‌ له‌و كۆنگرێس���مانانه‌ی‌ سه‌ر به‌حیزب ‌‬ ‫ی فیدراڵی‬ ‫هێرش���كردنه‌ سه‌ر عێراقدا‪ ،‬ئه‌و به‌پالنداڕێژه‌ری‌ دابه‌ش���كردنی‌ عێراق به‌سه‌ر سێ‌ هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌سه‌ر سیاسه‌ت ‌‬ ‫سوننه‌و شیعه‌و كورددا داده‌نرێت‌و به‌درێژایی‌ چوار ساڵی‌ رابردوو‪ ،‬رۆڵی‌ كاریگه‌ر ‌‬ ‫عێراق‌و هه‌رێمی‌ كوردستان هه‌بووه‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆك كه‌س ‌‬ ‫له‌ئه‌مه‌ریكادا جێگر ‌‬ ‫دووه‌ك���ه‌ ل���ه‌ده‌زگای‌ به‌ڕێوه‌بردن���داو‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌یه‌‪ .‬جێگره‌كان ‌‬ ‫ی گرنگ ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتێك ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌رۆك له‌كات���ی‌ هه‌ڵبژاردن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیدا هه‌ر كاندیده‌و جێگره‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆی‌ به‌ده‌نگده‌ران ده‌ناسێنێت‪ .‬رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن ناوی‌ جێگی���ر له‌گه‌ڵ‌ ناو ‌‬ ‫ی س���ه‌رۆكایه‌تی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫كاندیداكان��� ‌‬ ‫یه‌ك كارت���ه‌‌و ده‌نگده‌ران ده‌نگ ده‌ده‌ن‬ ‫ی‬ ‫به‌هه‌ردووكی���ان‪ .‬گرنگ���ی‌‌و یایه‌خ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫جێگری‌ س���ه‌رۆك له‌وه‌دایه‌ كه‌ جێگر ‌‬ ‫ی س���ینات‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆك ده‌بێته‌ س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی البردن یان ده‌س���ت‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌كات ‌‬ ‫له‌كاركێشانه‌و‌ه یان كردن‌و تیرۆر كردن‌و‬ ‫ی س���ه‌رۆكدا‪ ،‬جێگ���ره‌كان‬ ‫په‌ككه‌وتن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫شوێنیان ده‌گرنه‌وه‌‪ .‬تا ئێستا له‌مێژوو ‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكادا ش���ه‌ش ج���ار جێگره‌كان‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆكیان گرتووه‌ته‌وه‌‪ .‬دوا ‌‬ ‫شوێن ‌‬ ‫ی سه‌رۆك یا‬ ‫ده‌س���ت له‌كاركێش���انه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ده‌بێت ‌ه سه‌رۆك‪.‬‬ ‫مردن ‌‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردن���ی‌ جێگری‌ س���ه‌رۆكدا‪،‬‬ ‫چه‌ند فاكته‌رێ���ك رۆڵی‌ گرنگ ده‌بینن‪،‬‬ ‫وه‌ك ته‌م���ه‌ن‪ ،‬ره‌گه‌ز‪ ،‬ن���ه‌ژاد‪ ،‬ئایین‌و‬ ‫ناس���راویی‌‌و خۆشه‌ویس���تی‌‌و كرده‌یی‌‌و‬ ‫ی جێگی���ر‬ ‫ویالیه‌ت���ه‌كان‪ .‬هه‌ڵبژاردن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫پێویس���تی‌ به‌كاركردن��� ‌ه بۆ ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫باشترین كه‌س هه‌ڵبژێردرێت‌و زۆرترین‬ ‫ده‌نگ مسۆگه‌ر بكات‪ .‬له‌كه‌مپینی‌ هه‌ر‬ ‫ی تایب���ه‌ت بۆ ئه‌م‬ ‫كاندیدێك���دا تیمێك ‌‬ ‫ی‬ ‫كار‌ه پێكده‌هێنرێت‪ ،‬سه‌ره‌تا لیستێك ‌‬ ‫ی ئام���اد‌ه ده‌كرێت‪،‬‬ ‫‪ 15‬ت���ا ‪ 20‬كه‌س��� ‌‬ ‫ی‪3‬‬ ‫پاشان كورت ده‌كرێته‌وه‌ به‌لیستێك ‌‬ ‫ی یه‌كێكیان‬ ‫كه‌سی‌‌و كاندیدی‌ سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی خۆی‌‪.‬‬ ‫دیاریده‌كات به‌جێگر ‌‬

‫نه‌خشه‌ڕێگای‌ هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ی ئێن ئێن‪،‬‬ ‫ئاسیۆش���ه‌یتدپرێس‪ ،‬س��� ‌‬ ‫پیوریسێرچ سێنت ‌هر‌و گلۆبال هه‌ر رۆژه‌و‬ ‫راپرسییه‌ك باڵوده‌كه‌نه‌وه‌‌و زۆربه‌شیان‬ ‫ده‌ڵێ���ن ئۆباما له‌پێ���ش رومنییه‌وه‌یه‌‪:‬‬ ‫رۆژێك ده‌ڵێن ‪‌%2‬و رۆژێك ده‌ڵێن ‪‌%3‬و‬ ‫ی ‪‌%46‬و ئۆباما ‪%47‬ه‌‪.‬‬ ‫رۆژێكیش رومن ‌‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌و‌هی‌ هه‌ڵبژاردن له‌ئه‌مه‌ریكادا‬ ‫ی ده‌كاته‌وه‌ شتێكی‌ دیكه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫یه‌كالی ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكادا‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنی‌ سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌لكت���رال ‪Electoral‬‬ ‫به‌"ده‌نگدان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆتای ‌‬ ‫‪ "Votes‬ناوده‌برێ���ت‌و ئه‌نجام ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی ئه‌مه‌ری���كا به‌پێ��� ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن��� ‌‬ ‫ده‌نگدان��� ‌ه دیاریده‌كرێت‪ .‬وه‌ك بینیمان‬ ‫ی ئ���ه‌و ده‌نگدانه‌و‌ه‬ ‫ی ‪ 2000‬به‌هۆ ‌‬ ‫س���اڵ ‌‬ ‫بوش له‌"ئالگۆر"ی‌ برده‌وه‌‪.‬‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنه‌دا ویالیه‌ت ‌ه‬ ‫له‌م سیسته‌م ‌‬ ‫ی گ���ه‌ور‌ه ده‌بینن‬ ‫بچوك���ه‌كان رۆڵێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاندیدێك���دا‪ ،‬ئه‌گه‌رچ ‌‬ ‫له‌بردن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ره‌نگ��� ‌ه ده‌نگدان���ی‌ گش���ت ‌‬ ‫ی بێت‪.‬‬ ‫ی ركه‌به‌ره‌كه‌ش��� ‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ن���د ‌‬ ‫تا ئێس���تا ده‌نگدانی‌ ئه‌لكت���رال زیاتر‬ ‫له‌ڕاپرسییه‌كان له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ سه‌رۆك‬ ‫ی‬ ‫ئۆبامایه‌‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ تا ئێستا ده‌نگدان ‌‬ ‫ی ویالیه‌ت���ه‌كان نه‌زان���راوه‌‪.‬‬ ‫زۆرب��� ‌ه ‌‬

‫ی له‌سه‌رده‌می‌ بوش‌و ئالگۆردا‬ ‫ئه‌گه‌رچ ‌‬ ‫ی "فلۆریدا" یه‌كالكه‌ره‌وه‌ بوو‪،‬‬ ‫ویالیه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ویالیه‌ت ‌‬ ‫ئێس���تا بۆ ئۆباماو رومن��� ‌‬ ‫"ئۆهایۆ" گه‌لێك كاریگه‌ره‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ه���ه‌ر ویالیه‌ت���ه‌و به‌پێ ‌‬ ‫خه‌ڵك��� ‌‬ ‫سیس���ته‌می‌ هه‌ڵبژاردن���ی‌ ئه‌مه‌ری���كا‬ ‫ی جی���ا‌و س���ه‌ربه‌خۆ‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیكه‌‌و هاوكات له‌رۆژ ‌‬ ‫له‌ویالیه‌ته‌كان ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردندا نوێنه‌رانی‌ س���ه‌نا "ك ‌ه هه‌ر‬ ‫ویالیه‌ته‌و دوو سیناتۆری‌ هه‌یه‌"‌و چه‌ند‬ ‫كه‌س���ێكی‌ ناس���راو به‌ئه‌لكترال كۆلیج‬ ‫ی هه‌ڵب���ژاردن" هه‌ڵده‌بژێرن‪.‬‬ ‫"كۆلیج��� ‌‬ ‫ی ئه‌لكترال كۆلیجی‌ هه‌ر ویالیه‌ته‌‌و‬ ‫ژماره‌ ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫یه‌كس���انه‌ به‌ژم���ار‌هی‌ نوێنه‌ران ‌‬ ‫ی‬ ‫ویالیه‌ت ‌ه له‌كۆنگرێس���ی‌ فیدرالدا وێڕا ‌‬ ‫ی س���ه‌نای‬ ‫دوو (ك��� ‌ه ژمار‌هی‌ نوێنه‌ران ‌‬ ‫هه‌ر ویالیه‌تێكه‌ له‌سه‌نای‌ فیدرالدا"‪.‬‬ ‫ژم���ار‌هی‌ ئه‌لكت���رال كۆلی���ج ‪538‬‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن ‌ه له‌هه‌موو واڵتدا‪ ،‬ك ‌ه نه‌خشه‌ی ئه‌مه‌ریکا‬ ‫كۆلیج ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫پێویسته‌ بۆ به‌ده‌ستهێنان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ژماره‌كانی‌ ده‌نگ ‌‬ ‫ی جیاواز ‌‬ ‫‪ 270‬ئه‌لكترال كۆلیج به‌ده‌ستبهێنرێت‪ .‬ك ‌ه رێژه‌ ‌‬ ‫ی دێرین هه‌ر ویالیه‌ته‌و خه‌ڵكی‌ ئه‌و ویالیه‌ت��� ‌ه چه‌نده‌) هه‌موو‬ ‫به‌پێی‌ نه‌ریتێك ‌‬ ‫ی ئه‌لكترال كۆلیجه‌كه‌ له‌هه‌ر ویالیه‌تێكدا‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ جودا‌و به‌پێ���ی‌ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و كاندید‌ه ده‌بێت ك ‌ه‬ ‫ی له‌به‌رژه‌وه‌ن���د ‌‬ ‫ی زیات���ر ‌‬ ‫ك��� ‌ه كام كاندی���د ده‌نگ��� ‌‬ ‫ی خه‌ڵكی‌ له‌و ویالیه‌ته‌دا‬ ‫ی زۆرینه‌ ‌‬ ‫ی ده‌نگ ‌‬ ‫به‌ده‌س���تهێناو‌ه (به‌چاوپۆشین له‌و‌ه ‌‬

‫به‌ده‌ستهێناوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫جۆرج ب���وش له‌هه‌ڵبژاردنی‌ س���اڵ ‌‬ ‫‪20000‬دا له‌ویالیه‌ت���ی‌ فلۆری���دا ه���ه‌زار‬ ‫ده‌نگ كه‌متر له‌پێ���ش ئالگۆره‌و‌ه بوو‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆك ‌‬ ‫هه‌ر ئه‌مه‌ش بۆ دیاریكردن ‌‬

‫ئه‌مه‌ریكا یه‌كالكه‌ره‌وه‌ بوو‪ .‬له‌ئه‌نجامدا‬ ‫هه‌م���وو ئه‌لكتراله‌كان���ی‌ په‌یوه‌س���ت‬ ‫ی‬ ‫به‌ویالیه‌ت���ی‌ فلۆری���دا له‌به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ی دووجار‬ ‫بوش ده‌نگیان داو بوش دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌نگ���ه‌كان به‌بڕی���ار ‌‬ ‫ژماردن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫دادگا بوو به‌س���ه‌رۆك‪ .‬به‌اڵم هێش���تا‬ ‫هه‌ر كێش���ه‌ك ‌ه خرایه‌ دادگاوه‌و ئالگۆر‬ ‫ی‬ ‫ی س���ێهه‌مین ژماردنه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌نگ���ه‌كان ل���ه‌دادگای‌ بااڵ س���كااڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫تۆم���ار كردن به‌اڵم دادگا س���كااڵكه‌ ‌‬ ‫ره‌تك���رده‌وه‌و رایگه‌یان���د ك��� ‌ه دوو‬ ‫ج���ار ژماردن���ی‌ ده‌نگه‌كان یاس���ایی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫په‌سه‌ندكراو بووه‌‌و جارێكیتر پێویست ‌‬ ‫به‌ژماردنه‌وه‌ نییه‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ ئێس���تاش زۆرب��� ‌ه ‌‬ ‫راپرس���ییه‌كان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫ئۆبام���ا له‌پێ���ش رومنییه‌وه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫جیاوازیی‌ نێوانی���ان زۆر‌و دڵنیابه‌خش‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬پێویس���ته‌ تیم��� ‌‬ ‫ئۆبام���ا كار له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ بك���ه‌ن ك ‌ه‬ ‫باوه‌ڕ به‌هاواڵتیان بهێنن بچن بۆ س���ه‌ر‬ ‫س���ندوقه‌كانی‌ ده‌نگ���دان‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا خوازیار ‌‬ ‫زۆرێك له‌خه‌ڵك��� ‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ن نه‌رومن���ی‌‌و نه‌ئۆبام���ا هی���چ‬ ‫كامێكیان هه‌ڵنه‌بژێرن‬

‫كه‌یسه‌نجه‌ر‪:‬‬

‫الیه‌نگری‌ میت رۆمنیم‬ ‫ی‬ ‫ی ن���اودار‌و وه‌زی���ر ‌‬ ‫سیاس���ه‌تمه‌دار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ره‌و‌هی‌ ئه‌مه‌ری���كا هنر ‌‬ ‫پێش���وو ‌‬ ‫كه‌یس���ه‌نجه‌ر له‌میانه‌ی‌ گفتوگۆیه‌كیدا‬ ‫ی واش���نتۆن پۆس���ت‬ ‫له‌گ���ه‌ ‌ڵ رۆژنامه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫رایگه‌یاند ك ‌ه ئه‌و پشتیوانی‌ له‌كاندید ‌‬ ‫كۆماریخوازه‌كان میت رۆمنی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و پێیوای��� ‌ه رومنی‌ له‌سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ده‌ره‌و‌هی‌ ئه‌مه‌ری���كادا به‌رپرس���ان ‌ه‬ ‫هه‌ڵس���وكه‌وت ده‌كاو شكۆی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ی‬ ‫پایه‌دارتر ده‌كات‪ .‬كه‌یسه‌نجه‌ر ره‌خنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئۆباما ده‌رباره‌ ‌‬ ‫ی له‌سیاسه‌ته‌كان ‌‬ ‫توند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوس���ه‌نگ ‌‬ ‫عێراق گرت‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ‌‬ ‫هێزی‌ له‌ناوچ ‌هی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستدا‬ ‫ی ئێران گۆڕی‪ .‬كه‌یسه‌نجه‌ر‬ ‫به‌س���وود ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاماژه‌ ب���ه‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه به‌ر له‌جه‌نگ ‌‬ ‫ی هێز‬ ‫ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬پاراس���تنی‌ هاوسه‌نگ ‌‬ ‫له‌نێ���وان ئێران‌و عێراق���دا یه‌كێك بوو‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫له‌ئامانج ‌ه بنه‌ڕه‌تییه‌كان ‌‬ ‫ناوچه‌یی‌ ویالیه‌ت ‌ه یه‌كگرتووه‌كان‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )346‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/9‬‬

‫ئێستاش ماست ‌ی هه‌ولێر هه‌ر به‌ناوبانگ ‌ه‬

‫»‬

‫ئا‪ :‬حه‌سه‌ن جومعه‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌نور ‌‬ ‫ی دروستكردن ‌‬ ‫وه‌ستایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫قوڕ ل ‌ه شاری‌ كه‌ركوك چۆنێت ‌‬ ‫ی ته‌نور‌و پیشه‌كه‌یان باس‬ ‫دروستكردن ‌‬ ‫ی قوڕ‪ ،‬كورد‌و‬ ‫ده‌كات‌و ده‌ڵێت "ته‌نور ‌‬ ‫توركمانی‌ كۆكردۆته‌وه‌"‪.‬‬

‫دیالن‬ ‫زیندوو‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‬

‫خێزانی حه‌مه‌ساڵح دیالن له‌ته‌نیشت په‌یکه‌ری هاوسه‌ره‌که‌یه‌وه‌‬ ‫هونه‌رمه‌ندی‌ گۆرانیبێژی‌ كۆچكردو‪،‬‬ ‫حه‌مه‌س����اڵح دیالن‪ ،‬وه‌ك "نوسه‌ر‌و‬ ‫شاعیر" له‌شاری‌ سلێمانی‌ په‌یكه‌ری‌‬ ‫بۆ دروستكرا‪.‬‬ ‫ش����ه‌ممه‌ی‌ رابردو په‌رده‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫ی هونه‌رمه‌ن����د‌و نوس����ه‌ر‪،‬‬ ‫په‌یك����ه‌ر ‌‬ ‫حه‌مه‌س����اڵح دی��ل�ان له‌ب����ه‌رده‌م‬ ‫كتێبخانه‌ی‌ گشتی‌ سلێمانی‌ الدرا‪.‬‬ ‫رێبین س����ه‌ركار كه‌ دروستكه‌ری‌‬ ‫په‌یكه‌ره‌كه‌ی‌ هونه‌رمه‌ند حه‌مه‌ساڵح‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )346‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/9‬‬

‫دیالن����ه‌ ل����ه‌ لێدوانێكدا ب����ۆ ئاوێن ‌ه‬ ‫رایگه‌یان����د ك����ه‌ م����اوه‌ی‌ ح����ه‌وت‬ ‫مانگه‌ س����ه‌رقاڵی‌ دروستكردنی ئه‌و‬ ‫په‌یكه‌ره‌ی����ه‌و بۆ ئه‌و مه‌به‌س����ته‌ش‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ‌ هاوڕێكانی دیالن قس����ه‌ی‌‬ ‫ك����ردووه‌‪ ،‬ئام����اژه‌ی‌ به‌وه‌ش����دا كه‌‬ ‫په‌یكه‌ره‌ك����ه‌ ل����ه‌ م����ادده‌ی‌ فایبه‌ر‬ ‫گاڵس دروستكراوه‌‌و وتی‌ "ویستومه‌‬ ‫ل����ه‌م په‌یكه‌ره‌دا حه‌مه‌س����اڵح دیالن‬ ‫وه‌ك نوس����ه‌رێك نیشان بده‌م‪ ،‬نه‌ك‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ‬

‫هونه‌رمه‌ند‪ ،‬چونكه‌ خۆیشی‌ حه‌زی‌‬ ‫ك����ردووه‌ وه‌ك نوس����ه‌ر‌و ش����اعیر‬ ‫بناسرێت"‪.‬‬ ‫حه‌مه‌س����اڵح دی��ل�ان ب����ه‌ یه‌كێك‬ ‫ل����ه‌ هونه‌رمه‌ن����ده‌ به‌ئه‌زمونه‌كان����ی‌‬ ‫كوردس����تان داده‌نرێ����ت كه‌ چه‌ندین‬ ‫به‌رهه‌می‌ ناوازه‌ی‌ پێشكه‌شی‌ هونه‌ری‌‬ ‫گۆران����ی‌ ك����وردی‌ ك����ردووه‌‪ ،‬دیالن‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪ 1927‬له‌دایكبووه‌و له‌ساڵی‌‬ ‫‪ 1990‬كۆچی‌ دوایی‌ كردووه‌‪.‬‬

‫ش���اری كه‌ركوك ب���ه‌و‌ه ناس���راو‌ه ك ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵێك كه‌لتور‌و نه‌ریت‌و پیشه‌ی تێدا‬ ‫ماوه‌‌و تاكو ئێس���تاش هه‌ر به‌رده‌وامن‪،‬‬ ‫دروستكردنی ته‌نوری قوڕ یه‌كێك ‌ه له‌و‬ ‫پیش���انه‌ی ك ‌ه مێژویه‌كی دور‌و درێژی‬ ‫هه‌ی ‌ه ل��� ‌ه كه‌ركوك‪ .‬وه‌س���تایه‌كی ئه‌و‬ ‫پیش���ه‌یه‌ مێژووه‌ك���ه‌ی ده‌گه‌ڕێنێته‌و‌ه‬ ‫ب���ۆ زیاتر ل��� ‌ه سه‌دس���اڵ‌و ده‌ڵێت ك ‌ه‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌ی ته‌نوره‌كه‌یان لێده‌كڕن‬ ‫زۆربه‌یان دانیش���تووی س���لێمانی یان‬ ‫هه‌ولێرن‪.‬‬ ‫وه‌س���تا س���ه‌روه‌ر كوڕی وه‌ستا عه‌لی‬ ‫ك ‌ه یه‌كێك ‌ه ل��� ‌ه وه‌س���تا ناوداره‌كانی‬ ‫ی‬ ‫دروس���تكردنی ته‌نوری قوڕ ل ‌ه ش���ار ‌‬ ‫ی رونكرده‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫كه‌رك���وك بۆ ئاوێن��� ‌ه ‌‬ ‫ته‌نها یه‌ك ش���وێن هه‌ی��� ‌ه ل ‌ه كه‌ركوك‬ ‫بۆ دروس���تكردنی ته‌ن���وری قوڕ‌و له‌و‬ ‫شوێنه‌ش���دا كورد‌و توركم���ان پێكه‌و‌ه‬ ‫مێژویه‌كی���ان هه‌ی ‌ه ل ‌ه دروس���تكردنی‬ ‫ته‌ن���وردا‌و ته‌نها ك���ورد‌و توركمان ل ‌ه‬ ‫كه‌ركوك ئاشنای ئه‌م پیشه‌یه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌وه‌دا ك ‌ه وه‌رزه‌كان ‌‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ ‌‬ ‫س���ا ‌ڵ كاریگه‌ریی���ان هه‌ی��� ‌ه له‌س���ه‌ر‬ ‫پیش���ه‌كه‌یان بۆی ‌ه له‌ وه‌رزی زس���تاندا‬ ‫ی‬ ‫كه‌متر ته‌نور دروس���ت ده‌ك���ه‌ن‌و وت ‌‬ ‫"دروستكردنی ته‌نورێك رۆژان ‌ه بستێك‬ ‫ب���ه‌رزی ده‌كه‌ین���ه‌وه‌‌و ب���ه‌وه‌ش هه‌ر‬ ‫ته‌نورێ���ك هه‌فته‌یه‌ك���ی پێده‌چێت بۆ‬ ‫دروس���تكردنی‪ ،‬جگه‌ ل���ه‌و‌ه ته‌نور بۆ‬ ‫نانه‌واخان���ه‌كان‌و هه‌موو كوردس���تان‌و‬ ‫به‌ره‌و خواروش تاك���و دیاله‌‌و تكریت‌و‬ ‫هه‌ندێكج���ار ل��� ‌ه به‌غدادیش���ه‌وه‌ دێن‬ ‫بۆی له‌س���ه‌ر داوای خۆیان دروس���تی‬ ‫ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫ی قسه‌كانیدا‌و‬ ‫وه‌س���تا س���ه‌روه‌ر له‌كات ‌‬ ‫ب���ه‌ده‌م ئیش���كردنه‌و‌ه گله‌ی���ی ل��� ‌ه‬ ‫ئیداره‌ی كه‌ركوك ك���رد ك ‌ه له‌كاتێكدا‬ ‫ئ���ه‌وان وه‌ك���و پیش���ه‌وه‌ران خه‌ریكی‬ ‫زیندوكردن���ه‌وه‌ی كه‌لتورێك���ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تاكو ئێس���تا به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك هیچ‬ ‫به‌رپرسێك رووی تێنه‌كردون‌و ته‌نانه‌ت‬

‫ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‪ ،‬هه‌ولێر‬ ‫جاران هه‌ر كه‌ باسی‌ شاری‌ هه‌ولێر‬ ‫ده‌كرا‪ ،‬بێ‌ پێچ‌و په‌نا‌و بیركردنه‌وه‌‬ ‫یه‌كسه‌ر خه‌ڵك ده‌یانوت "هه‌ولێره‌‬ ‫ماست"‪ ،‬واته‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫ناوبانگی‌ ماسته‌كه‌‪" ،‬هه‌ولێر"ی‌‬ ‫به‌ناوبانگ كردبوو‪ ،‬وه‌ك فرۆشیاره‌كان‬ ‫ده‌ڵێن "هه‌تا ئێستاش ناوبانگی‌ ئه‌و‬ ‫ماسته‌ی‌ هه‌ولێر ماوه‌"‪.‬‬

‫ ‬ ‫ته‌نوری قوڕ‬

‫ته‌نوری قوڕ‬ ‫كورد‌و توركمان كۆده‌كاته‌وه‌‬

‫ی‬ ‫ده‌ستخۆشیه‌كیشیان لێنه‌كردون‌و وت ‌‬ ‫"ئێم ‌ه ك��� ‌ه لێره‌ی���ن زه‌وییه‌ك ‌ه موڵكی‬ ‫ش���اره‌وانیه‌‌و هه‌میش ‌ه ده‌ركردنمان له‌م‬ ‫شوێنه‌دا ئه‌گه‌رێكی كراوه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و وه‌س���تای ‌ه كه‌ باوك‌و باپیریش��� ‌‬ ‫خه‌ریكی دروس���تكردنی ته‌نور بوون‌و‬ ‫مێژویه‌كیان له‌ كه‌ركوك هه‌یه‌‪ ،‬هێنانی‬ ‫خۆڵ ب���ۆ دروس���تكردنی ته‌نوری قوڕ‬ ‫ب��� ‌ه یه‌كێك له‌و كێش���ان ‌ه داده‌نێت ك ‌ه‬

‫له‌فه‌یسبووکه‌وه‌‬

‫روبه‌رویان ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه وه‌ك ئه‌و‬ ‫باسیكرد خۆڵی تایبه‌تی هه‌یه‌‌و ناتوانن‬ ‫ب ‌ه هه‌م���وو خۆڵێك ئیش ل��� ‌ه ته‌نوردا‬ ‫بك���ه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌و خۆڵ���ه‌ش ته‌نها ل ‌ه‬ ‫ناحیه‌ی‌ له‌یالن‌و كێ���وی بۆر هه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫ده‌كه‌وێت ‌ه گوندی (په‌نجا عه‌لی)ه‌وه‌ ل ‌ه‬ ‫نزیك كۆمپانی���ای نه‌وت ك ‌ه خۆڵه‌كه‌ی‬ ‫س���وره‌‌و (ش���ێیه‌كی) تایبه‌تی هه‌یه‌‌و‬ ‫تێكه‌ڵ به‌ كا‌و موی بزنی ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬حه‌سه‌ن‬

‫وه‌ستا سه‌روه‌ر جه‌ختیكرده‌و‌ه ك ‌ه رۆژان ‌ه‬ ‫ی بیست پیشه‌وه‌ر له‌و شوێنه‌دا‬ ‫نزیك ‌ه ‌‬ ‫كار ده‌ك���ه‌ن‌و له‌گه‌ڵ وه‌رزه‌كانیش���دا‬ ‫نرخی ئه‌و ته‌نوران ‌ه ده‌گۆڕێت‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫كه‌ زوو ته‌واو بێت نرخه‌كه‌ی هه‌رزانتره‌‌و‬ ‫ئه‌گه‌ری���ش دره‌نگتر ت���ه‌واو بێت ئه‌وا‬ ‫نرخه‌كه‌ی گرانتره‌‌و وتیشی‌ "له‌ وه‌رزی‬ ‫هاوین���دا زۆرتری���ن كڕیارم���ان هه‌یه‌‌و‬ ‫زۆرترین ته‌نور دروست ده‌كه‌ین"‪.‬‬

‫به‌ وت����ه‌ی‌ فرۆش����یاره‌كان ناوبانگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ماس����تی‌ هه‌ولێر له‌وه‌دایه‌ ك����ه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫بانگ����ی‌ به‌یانی‌ تاكو كاتژمێر هه‌ش����ت‬ ‫هه‌م����ووی‌ س����ه‌رف ده‌بێ����ت‪ ،‬ته‌نها له‌‬ ‫وه‌رزی‌ به‌هاریش����دا نه‌بێت ئیتر ماست‬ ‫به‌شی‌ پێداویستی‌ ناوخۆ ناكات‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌هۆی ئه‌و خواس����ته‌ زۆره‌ی‌ كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ماسته‌كه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌ بازاڕی‌ ش����ێخه‌اڵ له‌ شاری‌ هه‌ولێر‬ ‫ش����وێنێك هه‌ی����ه‌ به‌نێ����وی‌ ب����ازاڕی‌‬ ‫(ماستفرۆش����ه‌كان) كه‌ تیای����دا كڕیار‌و‬ ‫فرۆش����یارانی‌ ماس����ت كۆده‌بن����ه‌وه‌‪.‬‬ ‫عه‌بدولق����ادر عه‌بدولره‌حمان كه‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 40‬س����اڵه‌ ئ����ه‌و پیش����ه‌یه‌ ده‌كات‌و‬ ‫ئاش����كرایكرد كه‌ له‌ كوردستان ماستی‌‬ ‫هه‌ولێ����ر له‌ هه‌موو ماس����تێك باش����تر‌و‬ ‫به‌ناوبانگت����ره‌‌و پێیوایه‌ هۆكاره‌كه‌ش����ی‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌ ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ماس����تی‌‬ ‫هه‌ولێر به‌رهه‌می‌ ره‌س����ه‌نی‌ خۆماڵییه‌‌و‬ ‫له‌ چیاكانی‌ ده‌وروبه‌ر‌و ده‌ش����تی‌ هه‌ولێر‬ ‫به‌رهه‌م ده‌هێنرێت‪.‬‬ ‫ناوبراو ب����ه‌و پێیه‌ی‌ زانیاری‌ باش����ی‌‬ ‫هه‌یه‌ سه‌باره‌ت به‌ جۆری‌ ئه‌و ماسته‌ی‌‬ ‫به‌رهه‌م دێت‪ ،‬ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا كه‌ ماستی‌‬ ‫چیاكان باش����تره‌ له‌ هینی‌ ده‌شته‌كان‪،‬‬ ‫له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ گژوگیا باش����تره‌ بۆ مه‌ڕو‬ ‫مااڵت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ ده‌ش����ته‌كان زیاتر‬ ‫ل����ه‌ وه‌رزی‌ به‌هاران����ه‌‌و له‌و وه‌رزه‌ش����دا‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی‌ ماست به‌شێوه‌یه‌كی‌ باش‬ ‫ده‌گاته‌ ناو بازاڕه‌كانی‌ هه‌ولێر‌و به‌ش����ی‌‬ ‫پێداویس����تی‌ ناوخ����ۆ ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم له‌‬

‫وه‌رزه‌كان����ی‌ دیكه‌ رێژه‌ی‌ ماس����ت كه‌م‬ ‫ده‌كات‌و به‌ش����ی‌ پێداویس����تی‌ ناوخ����ۆ‬ ‫ناكات‪ ،‬بۆیه‌ ئێستا بۆ پڕكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫بۆ شایانه‌‌و گران نه‌بوونی‌ له‌و وه‌رزانه‌دا‪،‬‬ ‫ماس����ت له‌ ئێران ده‌هێنرێت بۆ هه‌ولێر‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ئه‌م ماس����ته‌ش وه‌كو هینی‌‬ ‫خۆماڵی‌ نییه‌‌و ماستی‌ تۆزه‌‌و خه‌ڵكه‌كه‌ش‬ ‫ناچاره‌ بیكڕێت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و ماستانه‌ له‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك����ی‌ زۆر كه‌مدا تێكده‌چن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ماس����تی‌ خۆماڵی‌ تا ماوه‌یه‌كی‌ زۆریش‬ ‫بمێنێته‌وه‌ تێكناچێ����ت‌و دواتر ده‌توانی‌‬ ‫بیكه‌یت ‌ه ماستاو‌و دۆ‪.‬‬ ‫وه‌ك عه‌بدولقادر باس����یكرد ماس����تی‌‬ ‫هه‌ولێ����ر له‌ روی‌ ته‌ندروستیش����ه‌وه‌ زۆر‬ ‫گونج����اوه‌‌و هی����چ مه‌ترس����ییه‌كی‌ نییه‌‬ ‫له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ زۆر ده‌كوڵێ����ت‪ ،‬ه����ه‌ر‬ ‫ئه‌مه‌ش����ه‌ ك����ه‌ وایك����ردووه‌ خه‌ڵكێكی‌‬ ‫زۆر له‌ ش����اره‌كانی‌ كوردس����تان‌و عێراق‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ گش����تی‌ دێن بۆ هه‌ولێر‌و‬ ‫ماس����تی‌ هه‌ولێر ده‌كڕن‪ ،‬ره‌نگه‌ یه‌كێك‬ ‫له‌ هۆكاره‌كانیشی‌ "كابانه‌كان" ده‌ورێكی‌‬ ‫بااڵیان هه‌بێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ن����ه‌وزاد حس����ێن یه‌كێكه‌‬ ‫له‌و كه‌س����انه‌ی‌ كه‌ م����اوه‌ی‌ نزیكه‌ی‌ ‪10‬‬ ‫س����اڵه‌ كاری‌ هێنانی‌ ماست ده‌كات بۆ‬ ‫هه‌ولێر‌و رۆژانه‌ش به‌س����ه‌ر دوكانه‌كاندا‬ ‫دابه‌شی‌ ده‌كات‪ ،‬رونیكرده‌وه‌ كه‌ ئه‌وان‬ ‫شه‌وانه‌ ده‌ڕۆن بۆ كوێستانه‌كان‌و ماست‬ ‫ل����ه‌ كۆچه‌ریی����ه‌كان‌و خه‌ڵك����ی‌ ناوچه‌‬ ‫شاخاوییه‌كان‌و ده‌شتی‌ هه‌ولێر ده‌كڕن‪،‬‬ ‫دواتری����ش پێش بانگی‌ به‌یانی‌ به‌س����ه‌ر‬ ‫دوكانداره‌كاندا دابه‌شی‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ن����ه‌وزاد پێیوایه‌ ناوبانگی‌ "ماس����تی‌‬ ‫فۆتۆ‪ :‬به‌ختیار‬ ‫ ‬ ‫هه‌ولێر" له‌وه‌دایه‌ كه‌ هیچ جۆره‌ فێلێكی‌ چه‌ند جامه‌ ماستێکی هه‌ولێر‬ ‫تێدا ناكرێت‌و هه‌مووی‌ هینی‌ مه‌ڕ‌و بزن‌و‬ ‫مانگایه‌‪ ،‬به‌اڵم ماسته‌كانی‌ تر كۆمه‌ڵێك تر ماس����ت به‌شی‌ ناوخۆ ناكات‪ ،‬چونكه‌ هۆكاره‌كه‌شی‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌‬ ‫فێڵی‌ تێ����دا ده‌كه‌ن‪ ،‬یان ئێس����تا هه‌یه‌ بازاری‌ ماس����ت زیاتر له‌ وه‌رزی‌ به‌هاران له‌ الدێكان داده‌نیشتن زۆربه‌یان به‌كاری‌‬ ‫ماستی‌ ئێرانییه‌ له‌ بازار دێت به‌ماستی‌ زۆر خۆش����ه‌‌و گه‌رمه‌‌و ش����یر‌و ماستیش ئاژه‌ڵداری‌ خه‌ریك بوون‪ ،‬به‌اڵم ئێس����تا‬ ‫به‌هۆی ئ����ه‌وه‌ی‌ زۆربه‌ی����ان موچه‌یه‌كی‌‬ ‫هه‌ولێری‌ ده‌فرۆش����رێت‪ ،‬له‌و روه‌شه‌وه‌ زۆره‌"‪.‬‬ ‫ی هێنان����ی‌ ماس����ت باش����یان هه‌یه‌ له‌ حكومه‌ت‪ ،‬ئاماده‌نین‬ ‫ئ����ه‌و بازرگان����ه‌ ‌‬ ‫وتی‌ "ماس����تی‌ هه‌ولێر تا كاتژمێر ‪ 7‬تا‬ ‫‪8‬ی‌ به‌یان����ی‌ هیچ����ی‌ نامێنێت‪ ،‬جگه‌ له‌ ئاش����كرایكرد كه‌ له‌ئێس����تادا به‌به‌راورد كاری‌ ئاژه‌ڵداری‌ بكه‌ن‌و زۆربه‌یان وه‌كو‬ ‫وه‌رزی‌ به‌هاری����ش نه‌بێت له‌ وه‌رزه‌كانی‌ به‌ پێش����وو ماس����ت كه‌می‌ ك����ردووه‌‪ ،‬شاره‌كان ماست ده‌كڕن‪.‬‬

‫ی هونه‌رمه‌ند "تاوانبار" بوو؟‬ ‫كــــــاروان ‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ی (ئێواره‌یه‌ك بۆ كاروان)‌و‬ ‫سازكردن ‌‬ ‫دروستكردنی‌ په‌یكه‌رێك بۆی‌‪،‬‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫چیرۆكی‌ "تاوانبار"بوون ‌‬ ‫هونه‌رمه‌نده‌ی‌ زیندوكرده‌وه‌‌و ئه‌وه‌ش‬ ‫ی تاساند‪.‬‬ ‫ی هه‌واداران ‌‬ ‫زۆرب ‌ه ‌‬ ‫ی رابردودا له‌الیه‌ن ژماره‌یه‌ك‬ ‫له‌مانگ ‌‬ ‫هونه‌رمه‌ندی‌ موزیسیان‌و گۆرانیبێژه‌و‌ه‬ ‫ی (ئه‌من��� ‌ه س���وره‌كه‌)‬ ‫ل��� ‌ه گۆڕه‌پان��� ‌‬ ‫ی كۆچكردو‬ ‫ئێواره‌یه‌ك ب���ۆ هونه‌رمه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫(كاروان عوسمان) س���ازكرا‌و هه‌فته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫راب���ردوش‪ ،‬كتومت له‌گه‌ڵ‌ س���اڵڕۆژ ‌‬ ‫له‌س���ێداره‌دانیدا ل��� ‌ه (‪)9-30‬دا ل��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رد‌ه له‌سه‌ر په‌یكه‌ر ‌‬ ‫ی ئازاد ‌‬ ‫پارك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و هونه‌رمه‌ند‌ه الدرا‪ ،‬ب���ه‌اڵم وتار ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ێك‌و گێڕانه‌وه‌ی‌ چیرۆك ‌‬ ‫ی هاوڕێیه‌كی‌ كاروان له‌الیه‌ن‬ ‫"كوشتن" ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و هونه‌رمه‌نده‌‌و چه‌ن���د هاوڕێیه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫دیك���ه‌ی‌‪ ،‬س���ه‌رجه‌م ئ���ه‌و یادان���ه‌ ‌‬ ‫خاڵیك���رده‌وه‌‌و دواتریش ئ���ه‌و وتار‌ه‬ ‫ی خۆیدا‬ ‫ی ب���ه‌دوا ‌‬ ‫چه‌ندی���ن وتاری‌ تر ‌‬ ‫هێنا‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ن���د كاروان عوس���مان‬ ‫ی‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی (‪ )1968‬ل ‌ه شار ‌‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫له‌دایكبووه‌‌و له‌ (‪ )1991-9-30‬له‌الیه‌ن‬ ‫ی‬ ‫ی به‌عسه‌وه‌‌و وه‌ك ده‌ڵێن "به‌تاوان ‌‬ ‫رژێم ‌‬ ‫ی هاوڕێیه‌ك���ی‌"‬ ‫كوش���تن‌و س���وتاندن ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌س���ێدار‌ه دراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‪ ،‬له‌كات ‌‬ ‫ی تۆماركردوو‌ه‬ ‫ژیانیدا چه‌ند به‌رهه‌مێك ‌‬ ‫ی ب ‌ه "داهێنان"‬ ‫ك ‌ه بۆ س���ه‌رده‌می‌ خۆ ‌‬ ‫ی چه‌ندین‬ ‫دراونه‌ته‌ قه‌ڵ ‌هم‌و جگه‌ له‌وه‌ ‌‬ ‫هونه‌رمه‌ند گۆرانییه‌كانیان وتوه‌ته‌وه‌و‪،‬‬ ‫ی هه‌وادار‌و‬ ‫تا ئێس���تاش گۆرانییه‌كان��� ‌‬ ‫ی زۆریان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫گوێگرێك ‌‬

‫که‌س نه‌ڵێت کورد مردووه‌‪ ،‬کورد نوستووه!‌‬ ‫کاوڕ‬ ‫ی كارێك ده‌بیته‌وه‌ ك ‌ه هه‌رگیز‬ ‫روبه‌رو ‌‬ ‫بیرت لێنه‌كردۆت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌وڵبد‌ه خۆت‬ ‫ی‬ ‫به‌دور بگریت ل��� ‌ه هه‌ر په‌یوه‌ندییه‌ك ‌‬ ‫ی شته‌كان‬ ‫ئه‌م هه‌فته‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ زۆربه‌ ‌‬ ‫به‌زه‌ره‌ری‌ تۆ ده‌شكێنه‌وه‌‪.‬‬

‫گا‬ ‫ل���ه‌ڕووی‌ ته‌ندروس���تییه‌وه‌ كه‌مێ���ك‬ ‫كێش���ه‌ت بۆ دروس���ت ده‌بێت‌و باشتر‬ ‫وای���ه‌ ئاگات ل���ه‌ ته‌ندروس���تی‌ خۆت‬ ‫بێت‪ ،‬كه‌س���ێكی‌ نزیكت پێویستی‌ به‌‬ ‫یارمه‌تیت ده‌بێت‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫هه‌فته‌یه‌ك���ی‌ پ���ر به‌خ���ت ده‌بێت بۆ‬ ‫له‌دایكبووان���ی‌ ئه‌م بورجه‌‪ ،‬هه‌وڵبده‌ن‬ ‫ی باش كاره‌كانتان به‌ئه‌نجام‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫بگه‌یه‌ن���ن‪ ،‬ل��� ‌ه روی‌ س���ۆزدارییه‌و‌ه‬ ‫ێ دروست ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی نو ‌‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬

‫قرژاڵ‬ ‫ی باشتان ده‌بێت‪،‬‬ ‫ی دارای ‌‬ ‫ده‌ستكه‌وتێك ‌‬ ‫ب���ه‌اڵم په‌یوه‌ندیی���ه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‬ ‫به‌ره‌و كزب���وون ده‌ڕوات‌و س���ه‌فه‌رێك‬ ‫ئه‌نجام ده‌ده‌یت ك���ه‌ ماوه‌یه‌كی‌ كورت‬ ‫ده‌خایه‌نێت‪.‬‬

‫شێر‬ ‫ی نزیكتان دڵخۆش���ت‬ ‫ی كه‌س���ێك ‌‬ ‫بینین ‌‬ ‫ی كورت ده‌خایه‌نێت‪،‬‬ ‫ده‌كات‌و ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ته‌ندروستیت‬ ‫ی بار ‌‬ ‫ئه‌و بینین ‌ه ئاگادار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه هه‌ی ‌ه توش��� ‌‬ ‫ب���ه‌‌و ئه‌گ���ه‌ر ‌‬ ‫ی كتوپڕ بیت‪.‬‬ ‫نه‌خۆشییه‌ك ‌‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫به‌په‌له‌ بڕیار مه‌ده‌ ره‌نگه‌ ئه‌وه‌ توش ‌‬ ‫ی‬ ‫گرفتێكت ب���كات‪ ،‬ه���ه‌ر په‌له‌په‌لێك‬ ‫ك���ه‌ ده‌یكه‌یت زیان���ت پێده‌گه‌یه‌نێت‪،‬‬ ‫هه‌میش���ه‌ هه‌ڵه‌ش���ه‌ مه‌به‌ ل���ه‌ كاتی‌‬ ‫گفتوگۆكردندا‪.‬‬

‫کاروان عوسمان‬ ‫سه‌رنوس���ه‌ری‌ هه‌فته‌نامه‌ی‌ (هه‌واڵ‌)‬ ‫ی ل��� ‌ه وتارێك���دا باس ل ‌ه‬ ‫ش���وان داود ‌‬ ‫ی گه‌نجێك‬ ‫چیرۆكی‌ كوش���تن‌و سوتاندن ‌‬ ‫ی ش���اری‌ كه‌ركوك‬ ‫ده‌كات ك���ه‌ خه‌ڵك ‌‬ ‫ی (‪ )1988‬له‌الی���ه‌ن‬ ‫ب���ووه‌‌و له‌س���اڵ ‌‬ ‫هونه‌رمه‌ن���د كاروان عوس���مان‌و چه‌ند‬ ‫ی له‌پێناوی‌ "پاره‌"دا‌و‬ ‫ی دیكه‌ ‌‬ ‫هاوڕێیه‌ك ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و "تاوانه‌یان"‬ ‫ی ئاش���كرابوون ‌‬ ‫دوا ‌‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫ی س���ۆزدارییه‌وه‌ كێش���ه‌ت بۆ‬ ‫ل���ه‌ڕوو ‌‬ ‫دروس���ت ده‌بێت‌و ره‌نگ ‌ه گرفت له‌نێوان‬ ‫تۆ‌و خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت دروست بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم الیه‌نی‌ به‌رامب���ه‌ر تاوانباره‌ نه‌ك‬ ‫ئێوه‌‪.‬‬

‫ی "كاروان وه‌ك‬ ‫گ���وێ‌ له‌ به‌رهه‌مه‌كان��� ‌‬ ‫بڕیاری‌ له‌سێداره‌دانیان بۆ ده‌رچووه‌‪.‬‬ ‫ی هونه‌رمه‌ند" ده‌گرن‪.‬‬ ‫ی ئ���ه‌و وت���اره‌ش‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌و وتاره‌ی‌ ش���وان‌و‬ ‫ی (ئێن ئ���اڕ تی‌)‪ ،‬توانا‬ ‫ی كه‌ناڵ ‌‬ ‫گش���ت ‌‬ ‫ی ئه‌و كوشتنه‌‪ ،‬ئاوێن ‌ه‬ ‫ی چیرۆك ‌‬ ‫ی ش���وان گێڕانه‌وه‌ ‌‬ ‫عوس���مان له‌ وتارێكدا وه‌اڵم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ب���ه‌وه‌دا ك ‌ه په‌یوه‌ندیكرد ب ‌ه (كامه‌ران عوسمان) ‌‬ ‫داودی‌ دای���ه‌وه‌‌و ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی كاروان‪ ،‬به‌اڵم ناوبراو ئاماد‌ه نه‌بوو‬ ‫ی برا ‌‬ ‫ی كاروان ه���ه‌ر "تاوانێك" ‌‬ ‫كاتی‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هیچ لێدوانێ���ك بدات‌و ته‌نها ئه‌وه‌نده‌ ‌‬ ‫كردبێت هه‌ر له‌و كاته‌دا سزاك ‌هی‌ خۆ ‌‬ ‫ی وت ك ‌ه "ل���ه‌و چیرۆك���ه‌ ده‌كۆڵێته‌وه‌‌و‬ ‫وه‌رگرتوه‌‌و ل ‌ه ئێستاشدا هه‌واداره‌كان ‌‬

‫دوپشک‬ ‫ماوه‌یه‌ك����ی‌ ق����ورس ده‌بێ����ت ب����ۆ‬ ‫له‌دایكبووانی‌ ئ����ه‌م بورجه‌‌و كاره‌كان‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ باش به‌ڕێ����وه‌ ناچن‪،‬‬ ‫پاره‌یه‌كی‌ ب����اش خ����ه‌رج ده‌كه‌ن بۆ‬ ‫گه‌یشتن به‌ ئامانجه‌كه‌تان‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫هێند‌ه ره‌ش���بین مه‌بن به‌رامبه‌ر كارێك‬ ‫كه‌ ده‌یك���ه‌ن‌و ئامانجی‌ نییه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ ل ‌ه‬ ‫ماوه‌یه‌ك���ی‌ كورتدا هه‌موو كێش���ه‌كان‬ ‫ته‌واوبن‌و ماوه‌ی‌ ره‌شبینییه‌ك ‌هی‌ تۆش‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆیان ببه‌ن‪.‬‬

‫كه‌س���ان ‌هی‌ له‌الیه‌ن دادگاوه‌ به‌تاوانبار‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫داده‌نرێ���ن"‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا ده‌ربار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆچونان��� ‌هی‌ ك��� ‌ه ده‌ڵێ���ن "له‌كات��� ‌‬ ‫خۆی���دا كاروان به‌ش���دار نه‌ب���وو‌ه له‌و‬ ‫تاوان���ه‌دا‪ ،‬به‌ڵك���و دادگا به‌هه‌ڵه‌ ئه‌و‬ ‫بڕیار‌هی‌ به‌سه‌ردا داوه‌"‪ ،‬یاساناسه‌كان‬ ‫جه‌ختی���ان كرده‌وه‌ ك ‌ه ئه‌گ���ه‌ر بێتوو‬ ‫كه‌سێك هیچ به‌ڵگه‌یه‌كی‌ نه‌بێت له‌سه‌ر‬ ‫ی تاوانێك‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر دادگا‬ ‫ئه‌نجامدان ‌‬ ‫وه‌ك "تاوانبار" ناس���اندی‌ ئه‌وا ده‌بێت ‌ه‬ ‫"تاوانبار"‪ ،‬ئه‌گه‌ریش بێتوو كه‌س���ێك‬ ‫ی له‌سه‌ر بوو ك ‌ه تاوانی‌ كردووه‌‌و‬ ‫به‌ڵگه‌ ‌‬ ‫دادگاش وه‌ك "بێتاوان" ناساندی‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ده‌بێت ‌ه "بێتاوان"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و چیرۆكه‌‪ ،‬هه‌واداران ‌‬ ‫باڵوبونه‌و‌ه ‌‬ ‫ی سه‌رسوڕمان كردووه‌‪،‬‬ ‫كاروانی‌ توش��� ‌‬ ‫ی ته‌مه‌ن ‪25‬‬ ‫ل���ه‌و روه‌و‌ه بڵند ئه‌حمه‌د ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫س���ا ‌ڵ ك ‌ه یه‌كێكه‌ ل��� ‌ه هه‌واداران ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌یره‌ ك ‌ه چیرۆكێك ‌‬ ‫هونه‌رمه‌نده‌‪ ،‬ال ‌‬ ‫له‌و ش���ێوه‌ی ‌ه ده‌بیستێت كه‌ گوایه‌ ئه‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ن���ده‌ ئه‌نجامی���داوه‌‌و ده‌ڵێ���ت‬ ‫"هه‌رگیز بڕوام نه‌ده‌كرد‌و بڕواش ناكه‌م‬ ‫ی وای‌ كردبێت‪،‬‬ ‫كاروان عوسمان كارێك ‌‬ ‫ی زۆر‬ ‫چونكه‌ ئه‌و گۆرانییانه‌ی‌ ك ‌ه وتون ‌‬ ‫ی داهێنه‌ر‬ ‫ناسكن‌و به‌ڕاستی‌ كه‌س���ێك ‌‬ ‫بووه‌"‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌ش���ڵێت "هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ئه‌و روداوه‌ ناخۆش���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ره‌نگه‌ من‬ ‫ی بگرمه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌ر گوێ‌ له‌ به‌رهه‌مه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیك���ه‌وه‌ خاوه‌ن��� ‌‬ ‫له‌الیه‌ك��� ‌‬ ‫دواتر رای‌ خۆیان ده‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ێ ب���ۆ باڵوكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی كیژ ‌‬ ‫ی په‌یكه‌ره‌ك���ه‌‪ ،‬س���ه‌نته‌ر ‌‬ ‫دوای‌ دروس���تكردن ‌‬ ‫هه‌ندێك پێیانوابوو كه‌ ناكرێت په‌یكه‌ر به‌رهه‌م���ی‌ هونه‌ریی‌‪ ،‬كاوان ره‌س���و ‌ڵ‬ ‫ی‬ ‫ی راگه‌یاند كه‌ باڵوبونه‌و‌ه ‌‬ ‫ب���ۆ "تاوانبار" دروس���ت بكرێت‪ ،‬به‌اڵم به‌ ئاوێن��� ‌ه ‌‬ ‫ی كوش���تنه‌كه‌ هه‌تا ئێس���تا‬ ‫به‌پێی‌ ئ���ه‌و زانیارییانه‌ی‌ ك��� ‌ه ئاوێن ‌ه چیرۆك��� ‌‬ ‫ل ‌ه یاساناسه‌كانه‌وه‌ ده‌ستیكه‌وتو‌ه "ل ‌ه هی���چ كاریگه‌رییه‌ك���ی‌ نه‌ب���ووه‌ ب���ۆ‬ ‫ی كاروان له‌الیه‌ن‬ ‫ی فرۆش���ی‌ به‌رهه‌مه‌كان ‌‬ ‫یاس���ادا هیچ ده‌قێك نیی���ه‌ ك ‌ه رێگر ‌‬ ‫ی په‌یكه‌ر بۆ ئه‌و هه‌وادارانییه‌وه‌‪.‬‬ ‫بكات له‌ دروس���تكردن ‌‬

‫گیسک‬

‫سه‌‌تڵ‬

‫چ���اوت به‌ كه‌س���ێك ده‌كه‌وێت كه‌ زۆر كه‌س���ێكی‌ دوره‌په‌رێ���ز ده‌بی���ت ئه‌م‬ ‫ی‬ ‫ی زۆرتان ماوه‌یه‌‪ ،‬ره‌نگ���ه‌ ل���ه‌ڕووی‌ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ده‌مێكه‌ نه‌تبینیوه‌‌و یادگارییه‌ك ‌‬ ‫پێك���ه‌وه‌ هه‌ی ‌ه له‌ روی‌ س���ۆزدارییه‌و‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌و‌ه ماوه‌یه‌ك داببڕێت ل ‌ه‬ ‫خزم‌و براده‌رانت‪.‬‬ ‫دڵخۆش ده‌بن‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫د‪.‬شێرکۆ عه‌بدواڵ‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫مرۆڤ ‌ی‬ ‫ئاسایی‌‬ ‫• ن���اوی‌ س���ێ‌ پش���تی‌‬ ‫بایه‌عه‌كه‌یان���ی‌ له‌به‌ره‌ به‌اڵم‬ ‫نازان���ێ‌ وه‌زیری‌ ش���اره‌وانی‌‬ ‫ناوی‌ چییه‌‪.‬‬ ‫• ڕۆژی‌ ‪ 150‬جار ته‌ماشای‌‬ ‫مۆبایله‌كه‌ی‌ ئه‌كات‪.‬‬ ‫• هه‌مو عه‌ش���ره‌ته‌كه‌یان‬ ‫به‌ق���ه‌د په‌ڕله‌مانتارێ���ك‬ ‫وه‌رناگرێت‪.‬‬ ‫• كه‌ ئه‌ڵێن كیلۆی‌ په‌نجا‬ ‫ه���ه‌زاره‌‪ ،‬هه‌نگوینه‌كه‌ی‌ لێ‌‬ ‫ئه‌بێت به‌ زه‌هری‌ مار‪.‬‬ ‫• ئیمانی‌ به‌و فۆڕمه‌ نییه‌‬ ‫كه‌ پڕی‌ ئه‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫• كه‌ مناڵی‌ عه‌الگه‌فرۆش‬ ‫ئه‌بینێ���ت ئه‌ڵێ‌ باش���ه‌ ئه‌و‬ ‫نه‌وته‌ بۆ كوێ‌ ئه‌ڕوات!!‬ ‫• خۆی‌ ئه‌مساڵ‌ كولێرای‌‬ ‫گرتووه‌‌و كاكیش���ی‌ س���اڵی‌‬ ‫‪.2007‬‬ ‫• ساڵه‌‌و س���اڵیش بیری‌‬ ‫ناكه‌وێت���ه‌وه‌ بپرس���ێ‌ بزانێ‌‬ ‫گه‌اڵی���ه‌ك چه‌ن���د دین���اری‌‬ ‫خۆمانه‌‪.‬‬ ‫• هه‌م���و جومعه‌ی���ه‌ك‬ ‫مودیره‌ك���ه‌ی‌ ئه‌چێ���ت ب���ۆ‬ ‫س���یته‌ك‌و ئه‌می���ش ب���ۆ‬ ‫ژێرپرده‌كه‌‪.‬‬ ‫• ك���ه‌ بێتاق���ه‌ت ئه‌بێت‬ ‫قسه‌ به‌ ده‌سه‌اڵت ئه‌ڵێت‪ ،‬كه‌‬ ‫زه‌وقیشی‌ ئه‌بێت هه‌ر قسه‌ی‌‬ ‫پێ‌ ئه‌ڵێت‪.‬‬ ‫• به‌س ل���ه‌ ڕاپرس���ی‌‌و‬ ‫مانگرتن���دا كامێرا ڕه‌س���می‌‬ ‫ئه‌گرێت‪.‬‬ ‫• هه‌ڵۆك���ه‌ی‌ به‌رده‌م���ی‌‬ ‫س���ه‌رۆك‬ ‫كوردس���ات‬ ‫به‌ش���ه‌كه‌یانی‌ بیرئه‌خاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وی���ش دوو ده‌موچ���اوی‌‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫• ر ه‌قه‌مه‌كه‌ش���ی‌‬ ‫ی ته‌له‌فۆنه‌كه‌‬ ‫نه‌ناسێت جواب ‌‬ ‫ئه‌داته‌وه‌‪.‬‬ ‫• ك���ه‌ گۆڤ���ار ئه‌كڕێت‬ ‫یه‌كسه‌ر ته‌ماش���ای‌ ڕه‌سمی‌‬ ‫كچه‌ گۆرانیبێژه‌كان ئه‌كات‪.‬‬ ‫• حالیی���ه‌ن خزمێك���ی‌‬ ‫نزیكیان له‌ عه‌مره‌یه‌‪.‬‬ ‫• ب���ه‌ هه‌م���و قه‌ناعه‌تی‌‬ ‫خۆی‌ وائه‌زانێ‌ (بالك بێری‌)‬ ‫بۆ ڕیخۆڵه‌ باشه‌‪.‬‬ ‫• كولل���ی‌ ڕه‌مه‌زانێ���ك‬ ‫س���ی‌ چل هه‌زار دین���ار له‌‬ ‫كورته‌نام���ه‌ی‌ خه‌اڵته‌كان���دا‬ ‫خه‌سار ئه‌كات‪.‬‬ ‫• ئیمان���ی‌ ب���ه‌ دكتۆرای‌‬ ‫مودیره‌كه‌ی‌ نییه‌‪.‬‬ ‫• له‌ ڕقی‌ كۆمه‌ڵ‌‌و ئه‌وان‬ ‫(مالیكی‌) خۆش ئه‌وێت‪.‬‬ ‫• ح���ه‌ز ئ���ه‌كات لیژنه‌ی‌‬ ‫قایمقامیی���ه‌ت مه‌كت���ه‌ب‬ ‫سیاس���ییه‌كانیش ته‌فتی���ش‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫• معامه‌له‌كه‌ی���ان ل���ه‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌ حه‌وت مانگه‌‬ ‫سه‌وزه‌ڵه‌ خانم ئه‌ڵێت‪.‬‬ ‫• حه‌ز ئه‌كات حوكمه‌ت‌و‬ ‫په‌ڕله‌مان یه‌كی‌ سه‌د گۆڵ‌ له‌‬ ‫یه‌كتری‌ بكه‌ن‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫هێن����ده‌ بی����ر له‌رابردو مه‌ك����ه‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫داهات����وو مژده‌یه‌كی‌ خۆش����ی‌ پێی ‌ه‬ ‫بۆت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ماوه‌یه‌كه‌ خه‌ونی‌ پێوه‌‬ ‫ده‌بینی����ت ل����ه‌ ئاینده‌یه‌ك����ی‌ نزیكدا‬ ‫دێته‌دی‌‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪10‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )346‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/9‬‬

‫ئێستاش ماست ‌ی هه‌ولێر هه‌ر به‌ناوبانگ ‌ه‬

‫»‬

‫ئا‪ :‬حه‌سه‌ن جومعه‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌نور ‌‬ ‫ی دروستكردن ‌‬ ‫وه‌ستایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫قوڕ ل ‌ه شاری‌ كه‌ركوك چۆنێت ‌‬ ‫ی ته‌نور‌و پیشه‌كه‌یان باس‬ ‫دروستكردن ‌‬ ‫ی قوڕ‪ ،‬كورد‌و‬ ‫ده‌كات‌و ده‌ڵێت "ته‌نور ‌‬ ‫توركمانی‌ كۆكردۆته‌وه‌"‪.‬‬

‫دیالن‬ ‫زیندوو‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‬

‫خێزانی حه‌مه‌ساڵح دیالن له‌ته‌نیشت په‌یکه‌ری هاوسه‌ره‌که‌یه‌وه‌‬ ‫هونه‌رمه‌ندی‌ گۆرانیبێژی‌ كۆچكردو‪،‬‬ ‫حه‌مه‌س����اڵح دیالن‪ ،‬وه‌ك "نوسه‌ر‌و‬ ‫شاعیر" له‌شاری‌ سلێمانی‌ په‌یكه‌ری‌‬ ‫بۆ دروستكرا‪.‬‬ ‫ش����ه‌ممه‌ی‌ رابردو په‌رده‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫ی هونه‌رمه‌ن����د‌و نوس����ه‌ر‪،‬‬ ‫په‌یك����ه‌ر ‌‬ ‫حه‌مه‌س����اڵح دی��ل�ان له‌ب����ه‌رده‌م‬ ‫كتێبخانه‌ی‌ گشتی‌ سلێمانی‌ الدرا‪.‬‬ ‫رێبین س����ه‌ركار كه‌ دروستكه‌ری‌‬ ‫په‌یكه‌ره‌كه‌ی‌ هونه‌رمه‌ند حه‌مه‌ساڵح‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )346‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/9‬‬

‫دیالن����ه‌ ل����ه‌ لێدوانێكدا ب����ۆ ئاوێن ‌ه‬ ‫رایگه‌یان����د ك����ه‌ م����اوه‌ی‌ ح����ه‌وت‬ ‫مانگه‌ س����ه‌رقاڵی‌ دروستكردنی ئه‌و‬ ‫په‌یكه‌ره‌ی����ه‌و بۆ ئه‌و مه‌به‌س����ته‌ش‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ‌ هاوڕێكانی دیالن قس����ه‌ی‌‬ ‫ك����ردووه‌‪ ،‬ئام����اژه‌ی‌ به‌وه‌ش����دا كه‌‬ ‫په‌یكه‌ره‌ك����ه‌ ل����ه‌ م����ادده‌ی‌ فایبه‌ر‬ ‫گاڵس دروستكراوه‌‌و وتی‌ "ویستومه‌‬ ‫ل����ه‌م په‌یكه‌ره‌دا حه‌مه‌س����اڵح دیالن‬ ‫وه‌ك نوس����ه‌رێك نیشان بده‌م‪ ،‬نه‌ك‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ‬

‫هونه‌رمه‌ند‪ ،‬چونكه‌ خۆیشی‌ حه‌زی‌‬ ‫ك����ردووه‌ وه‌ك نوس����ه‌ر‌و ش����اعیر‬ ‫بناسرێت"‪.‬‬ ‫حه‌مه‌س����اڵح دی��ل�ان ب����ه‌ یه‌كێك‬ ‫ل����ه‌ هونه‌رمه‌ن����ده‌ به‌ئه‌زمونه‌كان����ی‌‬ ‫كوردس����تان داده‌نرێ����ت كه‌ چه‌ندین‬ ‫به‌رهه‌می‌ ناوازه‌ی‌ پێشكه‌شی‌ هونه‌ری‌‬ ‫گۆران����ی‌ ك����وردی‌ ك����ردووه‌‪ ،‬دیالن‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪ 1927‬له‌دایكبووه‌و له‌ساڵی‌‬ ‫‪ 1990‬كۆچی‌ دوایی‌ كردووه‌‪.‬‬

‫ش���اری كه‌ركوك ب���ه‌و‌ه ناس���راو‌ه ك ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵێك كه‌لتور‌و نه‌ریت‌و پیشه‌ی تێدا‬ ‫ماوه‌‌و تاكو ئێس���تاش هه‌ر به‌رده‌وامن‪،‬‬ ‫دروستكردنی ته‌نوری قوڕ یه‌كێك ‌ه له‌و‬ ‫پیش���انه‌ی ك ‌ه مێژویه‌كی دور‌و درێژی‬ ‫هه‌ی ‌ه ل��� ‌ه كه‌ركوك‪ .‬وه‌س���تایه‌كی ئه‌و‬ ‫پیش���ه‌یه‌ مێژووه‌ك���ه‌ی ده‌گه‌ڕێنێته‌و‌ه‬ ‫ب���ۆ زیاتر ل��� ‌ه سه‌دس���اڵ‌و ده‌ڵێت ك ‌ه‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌ی ته‌نوره‌كه‌یان لێده‌كڕن‬ ‫زۆربه‌یان دانیش���تووی س���لێمانی یان‬ ‫هه‌ولێرن‪.‬‬ ‫وه‌س���تا س���ه‌روه‌ر كوڕی وه‌ستا عه‌لی‬ ‫ك ‌ه یه‌كێك ‌ه ل��� ‌ه وه‌س���تا ناوداره‌كانی‬ ‫ی‬ ‫دروس���تكردنی ته‌نوری قوڕ ل ‌ه ش���ار ‌‬ ‫ی رونكرده‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫كه‌رك���وك بۆ ئاوێن��� ‌ه ‌‬ ‫ته‌نها یه‌ك ش���وێن هه‌ی��� ‌ه ل ‌ه كه‌ركوك‬ ‫بۆ دروس���تكردنی ته‌ن���وری قوڕ‌و له‌و‬ ‫شوێنه‌ش���دا كورد‌و توركم���ان پێكه‌و‌ه‬ ‫مێژویه‌كی���ان هه‌ی ‌ه ل ‌ه دروس���تكردنی‬ ‫ته‌ن���وردا‌و ته‌نها ك���ورد‌و توركمان ل ‌ه‬ ‫كه‌ركوك ئاشنای ئه‌م پیشه‌یه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌وه‌دا ك ‌ه وه‌رزه‌كان ‌‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ ‌‬ ‫س���ا ‌ڵ كاریگه‌ریی���ان هه‌ی��� ‌ه له‌س���ه‌ر‬ ‫پیش���ه‌كه‌یان بۆی ‌ه له‌ وه‌رزی زس���تاندا‬ ‫ی‬ ‫كه‌متر ته‌نور دروس���ت ده‌ك���ه‌ن‌و وت ‌‬ ‫"دروستكردنی ته‌نورێك رۆژان ‌ه بستێك‬ ‫ب���ه‌رزی ده‌كه‌ین���ه‌وه‌‌و ب���ه‌وه‌ش هه‌ر‬ ‫ته‌نورێ���ك هه‌فته‌یه‌ك���ی پێده‌چێت بۆ‬ ‫دروس���تكردنی‪ ،‬جگه‌ ل���ه‌و‌ه ته‌نور بۆ‬ ‫نانه‌واخان���ه‌كان‌و هه‌موو كوردس���تان‌و‬ ‫به‌ره‌و خواروش تاك���و دیاله‌‌و تكریت‌و‬ ‫هه‌ندێكج���ار ل��� ‌ه به‌غدادیش���ه‌وه‌ دێن‬ ‫بۆی له‌س���ه‌ر داوای خۆیان دروس���تی‬ ‫ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫ی قسه‌كانیدا‌و‬ ‫وه‌س���تا س���ه‌روه‌ر له‌كات ‌‬ ‫ب���ه‌ده‌م ئیش���كردنه‌و‌ه گله‌ی���ی ل��� ‌ه‬ ‫ئیداره‌ی كه‌ركوك ك���رد ك ‌ه له‌كاتێكدا‬ ‫ئ���ه‌وان وه‌ك���و پیش���ه‌وه‌ران خه‌ریكی‬ ‫زیندوكردن���ه‌وه‌ی كه‌لتورێك���ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تاكو ئێس���تا به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك هیچ‬ ‫به‌رپرسێك رووی تێنه‌كردون‌و ته‌نانه‌ت‬

‫ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‪ ،‬هه‌ولێر‬ ‫جاران هه‌ر كه‌ باسی‌ شاری‌ هه‌ولێر‬ ‫ده‌كرا‪ ،‬بێ‌ پێچ‌و په‌نا‌و بیركردنه‌وه‌‬ ‫یه‌كسه‌ر خه‌ڵك ده‌یانوت "هه‌ولێره‌‬ ‫ماست"‪ ،‬واته‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫ناوبانگی‌ ماسته‌كه‌‪" ،‬هه‌ولێر"ی‌‬ ‫به‌ناوبانگ كردبوو‪ ،‬وه‌ك فرۆشیاره‌كان‬ ‫ده‌ڵێن "هه‌تا ئێستاش ناوبانگی‌ ئه‌و‬ ‫ماسته‌ی‌ هه‌ولێر ماوه‌"‪.‬‬

‫ ‬ ‫ته‌نوری قوڕ‬

‫ته‌نوری قوڕ‬ ‫كورد‌و توركمان كۆده‌كاته‌وه‌‬

‫ی‬ ‫ده‌ستخۆشیه‌كیشیان لێنه‌كردون‌و وت ‌‬ ‫"ئێم ‌ه ك��� ‌ه لێره‌ی���ن زه‌وییه‌ك ‌ه موڵكی‬ ‫ش���اره‌وانیه‌‌و هه‌میش ‌ه ده‌ركردنمان له‌م‬ ‫شوێنه‌دا ئه‌گه‌رێكی كراوه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و وه‌س���تای ‌ه كه‌ باوك‌و باپیریش��� ‌‬ ‫خه‌ریكی دروس���تكردنی ته‌نور بوون‌و‬ ‫مێژویه‌كیان له‌ كه‌ركوك هه‌یه‌‪ ،‬هێنانی‬ ‫خۆڵ ب���ۆ دروس���تكردنی ته‌نوری قوڕ‬ ‫ب��� ‌ه یه‌كێك له‌و كێش���ان ‌ه داده‌نێت ك ‌ه‬

‫له‌فه‌یسبووکه‌وه‌‬

‫روبه‌رویان ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه وه‌ك ئه‌و‬ ‫باسیكرد خۆڵی تایبه‌تی هه‌یه‌‌و ناتوانن‬ ‫ب ‌ه هه‌م���وو خۆڵێك ئیش ل��� ‌ه ته‌نوردا‬ ‫بك���ه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌و خۆڵ���ه‌ش ته‌نها ل ‌ه‬ ‫ناحیه‌ی‌ له‌یالن‌و كێ���وی بۆر هه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫ده‌كه‌وێت ‌ه گوندی (په‌نجا عه‌لی)ه‌وه‌ ل ‌ه‬ ‫نزیك كۆمپانی���ای نه‌وت ك ‌ه خۆڵه‌كه‌ی‬ ‫س���وره‌‌و (ش���ێیه‌كی) تایبه‌تی هه‌یه‌‌و‬ ‫تێكه‌ڵ به‌ كا‌و موی بزنی ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬حه‌سه‌ن‬

‫وه‌ستا سه‌روه‌ر جه‌ختیكرده‌و‌ه ك ‌ه رۆژان ‌ه‬ ‫ی بیست پیشه‌وه‌ر له‌و شوێنه‌دا‬ ‫نزیك ‌ه ‌‬ ‫كار ده‌ك���ه‌ن‌و له‌گه‌ڵ وه‌رزه‌كانیش���دا‬ ‫نرخی ئه‌و ته‌نوران ‌ه ده‌گۆڕێت‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫كه‌ زوو ته‌واو بێت نرخه‌كه‌ی هه‌رزانتره‌‌و‬ ‫ئه‌گه‌ری���ش دره‌نگتر ت���ه‌واو بێت ئه‌وا‬ ‫نرخه‌كه‌ی گرانتره‌‌و وتیشی‌ "له‌ وه‌رزی‬ ‫هاوین���دا زۆرتری���ن كڕیارم���ان هه‌یه‌‌و‬ ‫زۆرترین ته‌نور دروست ده‌كه‌ین"‪.‬‬

‫به‌ وت����ه‌ی‌ فرۆش����یاره‌كان ناوبانگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ماس����تی‌ هه‌ولێر له‌وه‌دایه‌ ك����ه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫بانگ����ی‌ به‌یانی‌ تاكو كاتژمێر هه‌ش����ت‬ ‫هه‌م����ووی‌ س����ه‌رف ده‌بێ����ت‪ ،‬ته‌نها له‌‬ ‫وه‌رزی‌ به‌هاریش����دا نه‌بێت ئیتر ماست‬ ‫به‌شی‌ پێداویستی‌ ناوخۆ ناكات‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌هۆی ئه‌و خواس����ته‌ زۆره‌ی‌ كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ماسته‌كه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌ بازاڕی‌ ش����ێخه‌اڵ له‌ شاری‌ هه‌ولێر‬ ‫ش����وێنێك هه‌ی����ه‌ به‌نێ����وی‌ ب����ازاڕی‌‬ ‫(ماستفرۆش����ه‌كان) كه‌ تیای����دا كڕیار‌و‬ ‫فرۆش����یارانی‌ ماس����ت كۆده‌بن����ه‌وه‌‪.‬‬ ‫عه‌بدولق����ادر عه‌بدولره‌حمان كه‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 40‬س����اڵه‌ ئ����ه‌و پیش����ه‌یه‌ ده‌كات‌و‬ ‫ئاش����كرایكرد كه‌ له‌ كوردستان ماستی‌‬ ‫هه‌ولێ����ر له‌ هه‌موو ماس����تێك باش����تر‌و‬ ‫به‌ناوبانگت����ره‌‌و پێیوایه‌ هۆكاره‌كه‌ش����ی‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌ ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ماس����تی‌‬ ‫هه‌ولێر به‌رهه‌می‌ ره‌س����ه‌نی‌ خۆماڵییه‌‌و‬ ‫له‌ چیاكانی‌ ده‌وروبه‌ر‌و ده‌ش����تی‌ هه‌ولێر‬ ‫به‌رهه‌م ده‌هێنرێت‪.‬‬ ‫ناوبراو ب����ه‌و پێیه‌ی‌ زانیاری‌ باش����ی‌‬ ‫هه‌یه‌ سه‌باره‌ت به‌ جۆری‌ ئه‌و ماسته‌ی‌‬ ‫به‌رهه‌م دێت‪ ،‬ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا كه‌ ماستی‌‬ ‫چیاكان باش����تره‌ له‌ هینی‌ ده‌شته‌كان‪،‬‬ ‫له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ گژوگیا باش����تره‌ بۆ مه‌ڕو‬ ‫مااڵت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ ده‌ش����ته‌كان زیاتر‬ ‫ل����ه‌ وه‌رزی‌ به‌هاران����ه‌‌و له‌و وه‌رزه‌ش����دا‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی‌ ماست به‌شێوه‌یه‌كی‌ باش‬ ‫ده‌گاته‌ ناو بازاڕه‌كانی‌ هه‌ولێر‌و به‌ش����ی‌‬ ‫پێداویس����تی‌ ناوخ����ۆ ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم له‌‬

‫وه‌رزه‌كان����ی‌ دیكه‌ رێژه‌ی‌ ماس����ت كه‌م‬ ‫ده‌كات‌و به‌ش����ی‌ پێداویس����تی‌ ناوخ����ۆ‬ ‫ناكات‪ ،‬بۆیه‌ ئێستا بۆ پڕكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫بۆ شایانه‌‌و گران نه‌بوونی‌ له‌و وه‌رزانه‌دا‪،‬‬ ‫ماس����ت له‌ ئێران ده‌هێنرێت بۆ هه‌ولێر‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ئه‌م ماس����ته‌ش وه‌كو هینی‌‬ ‫خۆماڵی‌ نییه‌‌و ماستی‌ تۆزه‌‌و خه‌ڵكه‌كه‌ش‬ ‫ناچاره‌ بیكڕێت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و ماستانه‌ له‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك����ی‌ زۆر كه‌مدا تێكده‌چن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ماس����تی‌ خۆماڵی‌ تا ماوه‌یه‌كی‌ زۆریش‬ ‫بمێنێته‌وه‌ تێكناچێ����ت‌و دواتر ده‌توانی‌‬ ‫بیكه‌یت ‌ه ماستاو‌و دۆ‪.‬‬ ‫وه‌ك عه‌بدولقادر باس����یكرد ماس����تی‌‬ ‫هه‌ولێ����ر له‌ روی‌ ته‌ندروستیش����ه‌وه‌ زۆر‬ ‫گونج����اوه‌‌و هی����چ مه‌ترس����ییه‌كی‌ نییه‌‬ ‫له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ زۆر ده‌كوڵێ����ت‪ ،‬ه����ه‌ر‬ ‫ئه‌مه‌ش����ه‌ ك����ه‌ وایك����ردووه‌ خه‌ڵكێكی‌‬ ‫زۆر له‌ ش����اره‌كانی‌ كوردس����تان‌و عێراق‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ گش����تی‌ دێن بۆ هه‌ولێر‌و‬ ‫ماس����تی‌ هه‌ولێر ده‌كڕن‪ ،‬ره‌نگه‌ یه‌كێك‬ ‫له‌ هۆكاره‌كانیشی‌ "كابانه‌كان" ده‌ورێكی‌‬ ‫بااڵیان هه‌بێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ن����ه‌وزاد حس����ێن یه‌كێكه‌‬ ‫له‌و كه‌س����انه‌ی‌ كه‌ م����اوه‌ی‌ نزیكه‌ی‌ ‪10‬‬ ‫س����اڵه‌ كاری‌ هێنانی‌ ماست ده‌كات بۆ‬ ‫هه‌ولێر‌و رۆژانه‌ش به‌س����ه‌ر دوكانه‌كاندا‬ ‫دابه‌شی‌ ده‌كات‪ ،‬رونیكرده‌وه‌ كه‌ ئه‌وان‬ ‫شه‌وانه‌ ده‌ڕۆن بۆ كوێستانه‌كان‌و ماست‬ ‫ل����ه‌ كۆچه‌ریی����ه‌كان‌و خه‌ڵك����ی‌ ناوچه‌‬ ‫شاخاوییه‌كان‌و ده‌شتی‌ هه‌ولێر ده‌كڕن‪،‬‬ ‫دواتری����ش پێش بانگی‌ به‌یانی‌ به‌س����ه‌ر‬ ‫دوكانداره‌كاندا دابه‌شی‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ن����ه‌وزاد پێیوایه‌ ناوبانگی‌ "ماس����تی‌‬ ‫فۆتۆ‪ :‬به‌ختیار‬ ‫ ‬ ‫هه‌ولێر" له‌وه‌دایه‌ كه‌ هیچ جۆره‌ فێلێكی‌ چه‌ند جامه‌ ماستێکی هه‌ولێر‬ ‫تێدا ناكرێت‌و هه‌مووی‌ هینی‌ مه‌ڕ‌و بزن‌و‬ ‫مانگایه‌‪ ،‬به‌اڵم ماسته‌كانی‌ تر كۆمه‌ڵێك تر ماس����ت به‌شی‌ ناوخۆ ناكات‪ ،‬چونكه‌ هۆكاره‌كه‌شی‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌‬ ‫فێڵی‌ تێ����دا ده‌كه‌ن‪ ،‬یان ئێس����تا هه‌یه‌ بازاری‌ ماس����ت زیاتر له‌ وه‌رزی‌ به‌هاران له‌ الدێكان داده‌نیشتن زۆربه‌یان به‌كاری‌‬ ‫ماستی‌ ئێرانییه‌ له‌ بازار دێت به‌ماستی‌ زۆر خۆش����ه‌‌و گه‌رمه‌‌و ش����یر‌و ماستیش ئاژه‌ڵداری‌ خه‌ریك بوون‪ ،‬به‌اڵم ئێس����تا‬ ‫به‌هۆی ئ����ه‌وه‌ی‌ زۆربه‌ی����ان موچه‌یه‌كی‌‬ ‫هه‌ولێری‌ ده‌فرۆش����رێت‪ ،‬له‌و روه‌شه‌وه‌ زۆره‌"‪.‬‬ ‫ی هێنان����ی‌ ماس����ت باش����یان هه‌یه‌ له‌ حكومه‌ت‪ ،‬ئاماده‌نین‬ ‫ئ����ه‌و بازرگان����ه‌ ‌‬ ‫وتی‌ "ماس����تی‌ هه‌ولێر تا كاتژمێر ‪ 7‬تا‬ ‫‪8‬ی‌ به‌یان����ی‌ هیچ����ی‌ نامێنێت‪ ،‬جگه‌ له‌ ئاش����كرایكرد كه‌ له‌ئێس����تادا به‌به‌راورد كاری‌ ئاژه‌ڵداری‌ بكه‌ن‌و زۆربه‌یان وه‌كو‬ ‫وه‌رزی‌ به‌هاری����ش نه‌بێت له‌ وه‌رزه‌كانی‌ به‌ پێش����وو ماس����ت كه‌می‌ ك����ردووه‌‪ ،‬شاره‌كان ماست ده‌كڕن‪.‬‬

‫ی هونه‌رمه‌ند "تاوانبار" بوو؟‬ ‫كــــــاروان ‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ی (ئێواره‌یه‌ك بۆ كاروان)‌و‬ ‫سازكردن ‌‬ ‫دروستكردنی‌ په‌یكه‌رێك بۆی‌‪،‬‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫چیرۆكی‌ "تاوانبار"بوون ‌‬ ‫هونه‌رمه‌نده‌ی‌ زیندوكرده‌وه‌‌و ئه‌وه‌ش‬ ‫ی تاساند‪.‬‬ ‫ی هه‌واداران ‌‬ ‫زۆرب ‌ه ‌‬ ‫ی رابردودا له‌الیه‌ن ژماره‌یه‌ك‬ ‫له‌مانگ ‌‬ ‫هونه‌رمه‌ندی‌ موزیسیان‌و گۆرانیبێژه‌و‌ه‬ ‫ی (ئه‌من��� ‌ه س���وره‌كه‌)‬ ‫ل��� ‌ه گۆڕه‌پان��� ‌‬ ‫ی كۆچكردو‬ ‫ئێواره‌یه‌ك ب���ۆ هونه‌رمه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫(كاروان عوسمان) س���ازكرا‌و هه‌فته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫راب���ردوش‪ ،‬كتومت له‌گه‌ڵ‌ س���اڵڕۆژ ‌‬ ‫له‌س���ێداره‌دانیدا ل��� ‌ه (‪)9-30‬دا ل��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رد‌ه له‌سه‌ر په‌یكه‌ر ‌‬ ‫ی ئازاد ‌‬ ‫پارك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و هونه‌رمه‌ند‌ه الدرا‪ ،‬ب���ه‌اڵم وتار ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ێك‌و گێڕانه‌وه‌ی‌ چیرۆك ‌‬ ‫ی هاوڕێیه‌كی‌ كاروان له‌الیه‌ن‬ ‫"كوشتن" ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و هونه‌رمه‌نده‌‌و چه‌ن���د هاوڕێیه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫دیك���ه‌ی‌‪ ،‬س���ه‌رجه‌م ئ���ه‌و یادان���ه‌ ‌‬ ‫خاڵیك���رده‌وه‌‌و دواتریش ئ���ه‌و وتار‌ه‬ ‫ی خۆیدا‬ ‫ی ب���ه‌دوا ‌‬ ‫چه‌ندی���ن وتاری‌ تر ‌‬ ‫هێنا‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ن���د كاروان عوس���مان‬ ‫ی‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی (‪ )1968‬ل ‌ه شار ‌‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫له‌دایكبووه‌‌و له‌ (‪ )1991-9-30‬له‌الیه‌ن‬ ‫ی‬ ‫ی به‌عسه‌وه‌‌و وه‌ك ده‌ڵێن "به‌تاوان ‌‬ ‫رژێم ‌‬ ‫ی هاوڕێیه‌ك���ی‌"‬ ‫كوش���تن‌و س���وتاندن ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌س���ێدار‌ه دراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‪ ،‬له‌كات ‌‬ ‫ی تۆماركردوو‌ه‬ ‫ژیانیدا چه‌ند به‌رهه‌مێك ‌‬ ‫ی ب ‌ه "داهێنان"‬ ‫ك ‌ه بۆ س���ه‌رده‌می‌ خۆ ‌‬ ‫ی چه‌ندین‬ ‫دراونه‌ته‌ قه‌ڵ ‌هم‌و جگه‌ له‌وه‌ ‌‬ ‫هونه‌رمه‌ند گۆرانییه‌كانیان وتوه‌ته‌وه‌و‪،‬‬ ‫ی هه‌وادار‌و‬ ‫تا ئێس���تاش گۆرانییه‌كان��� ‌‬ ‫ی زۆریان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫گوێگرێك ‌‬

‫که‌س نه‌ڵێت کورد مردووه‌‪ ،‬کورد نوستووه!‌‬ ‫کاوڕ‬ ‫ی كارێك ده‌بیته‌وه‌ ك ‌ه هه‌رگیز‬ ‫روبه‌رو ‌‬ ‫بیرت لێنه‌كردۆت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌وڵبد‌ه خۆت‬ ‫ی‬ ‫به‌دور بگریت ل��� ‌ه هه‌ر په‌یوه‌ندییه‌ك ‌‬ ‫ی شته‌كان‬ ‫ئه‌م هه‌فته‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ زۆربه‌ ‌‬ ‫به‌زه‌ره‌ری‌ تۆ ده‌شكێنه‌وه‌‪.‬‬

‫گا‬ ‫ل���ه‌ڕووی‌ ته‌ندروس���تییه‌وه‌ كه‌مێ���ك‬ ‫كێش���ه‌ت بۆ دروس���ت ده‌بێت‌و باشتر‬ ‫وای���ه‌ ئاگات ل���ه‌ ته‌ندروس���تی‌ خۆت‬ ‫بێت‪ ،‬كه‌س���ێكی‌ نزیكت پێویستی‌ به‌‬ ‫یارمه‌تیت ده‌بێت‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫هه‌فته‌یه‌ك���ی‌ پ���ر به‌خ���ت ده‌بێت بۆ‬ ‫له‌دایكبووان���ی‌ ئه‌م بورجه‌‪ ،‬هه‌وڵبده‌ن‬ ‫ی باش كاره‌كانتان به‌ئه‌نجام‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫بگه‌یه‌ن���ن‪ ،‬ل��� ‌ه روی‌ س���ۆزدارییه‌و‌ه‬ ‫ێ دروست ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی نو ‌‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬

‫قرژاڵ‬ ‫ی باشتان ده‌بێت‪،‬‬ ‫ی دارای ‌‬ ‫ده‌ستكه‌وتێك ‌‬ ‫ب���ه‌اڵم په‌یوه‌ندیی���ه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‬ ‫به‌ره‌و كزب���وون ده‌ڕوات‌و س���ه‌فه‌رێك‬ ‫ئه‌نجام ده‌ده‌یت ك���ه‌ ماوه‌یه‌كی‌ كورت‬ ‫ده‌خایه‌نێت‪.‬‬

‫شێر‬ ‫ی نزیكتان دڵخۆش���ت‬ ‫ی كه‌س���ێك ‌‬ ‫بینین ‌‬ ‫ی كورت ده‌خایه‌نێت‪،‬‬ ‫ده‌كات‌و ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ته‌ندروستیت‬ ‫ی بار ‌‬ ‫ئه‌و بینین ‌ه ئاگادار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه هه‌ی ‌ه توش��� ‌‬ ‫ب���ه‌‌و ئه‌گ���ه‌ر ‌‬ ‫ی كتوپڕ بیت‪.‬‬ ‫نه‌خۆشییه‌ك ‌‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫به‌په‌له‌ بڕیار مه‌ده‌ ره‌نگه‌ ئه‌وه‌ توش ‌‬ ‫ی‬ ‫گرفتێكت ب���كات‪ ،‬ه���ه‌ر په‌له‌په‌لێك‬ ‫ك���ه‌ ده‌یكه‌یت زیان���ت پێده‌گه‌یه‌نێت‪،‬‬ ‫هه‌میش���ه‌ هه‌ڵه‌ش���ه‌ مه‌به‌ ل���ه‌ كاتی‌‬ ‫گفتوگۆكردندا‪.‬‬

‫کاروان عوسمان‬ ‫سه‌رنوس���ه‌ری‌ هه‌فته‌نامه‌ی‌ (هه‌واڵ‌)‬ ‫ی ل��� ‌ه وتارێك���دا باس ل ‌ه‬ ‫ش���وان داود ‌‬ ‫ی گه‌نجێك‬ ‫چیرۆكی‌ كوش���تن‌و سوتاندن ‌‬ ‫ی ش���اری‌ كه‌ركوك‬ ‫ده‌كات ك���ه‌ خه‌ڵك ‌‬ ‫ی (‪ )1988‬له‌الی���ه‌ن‬ ‫ب���ووه‌‌و له‌س���اڵ ‌‬ ‫هونه‌رمه‌ن���د كاروان عوس���مان‌و چه‌ند‬ ‫ی له‌پێناوی‌ "پاره‌"دا‌و‬ ‫ی دیكه‌ ‌‬ ‫هاوڕێیه‌ك ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و "تاوانه‌یان"‬ ‫ی ئاش���كرابوون ‌‬ ‫دوا ‌‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫ی س���ۆزدارییه‌وه‌ كێش���ه‌ت بۆ‬ ‫ل���ه‌ڕوو ‌‬ ‫دروس���ت ده‌بێت‌و ره‌نگ ‌ه گرفت له‌نێوان‬ ‫تۆ‌و خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت دروست بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم الیه‌نی‌ به‌رامب���ه‌ر تاوانباره‌ نه‌ك‬ ‫ئێوه‌‪.‬‬

‫ی "كاروان وه‌ك‬ ‫گ���وێ‌ له‌ به‌رهه‌مه‌كان��� ‌‬ ‫بڕیاری‌ له‌سێداره‌دانیان بۆ ده‌رچووه‌‪.‬‬ ‫ی هونه‌رمه‌ند" ده‌گرن‪.‬‬ ‫ی ئ���ه‌و وت���اره‌ش‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌و وتاره‌ی‌ ش���وان‌و‬ ‫ی (ئێن ئ���اڕ تی‌)‪ ،‬توانا‬ ‫ی كه‌ناڵ ‌‬ ‫گش���ت ‌‬ ‫ی ئه‌و كوشتنه‌‪ ،‬ئاوێن ‌ه‬ ‫ی چیرۆك ‌‬ ‫ی ش���وان گێڕانه‌وه‌ ‌‬ ‫عوس���مان له‌ وتارێكدا وه‌اڵم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ب���ه‌وه‌دا ك ‌ه په‌یوه‌ندیكرد ب ‌ه (كامه‌ران عوسمان) ‌‬ ‫داودی‌ دای���ه‌وه‌‌و ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی كاروان‪ ،‬به‌اڵم ناوبراو ئاماد‌ه نه‌بوو‬ ‫ی برا ‌‬ ‫ی كاروان ه���ه‌ر "تاوانێك" ‌‬ ‫كاتی‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هیچ لێدوانێ���ك بدات‌و ته‌نها ئه‌وه‌نده‌ ‌‬ ‫كردبێت هه‌ر له‌و كاته‌دا سزاك ‌هی‌ خۆ ‌‬ ‫ی وت ك ‌ه "ل���ه‌و چیرۆك���ه‌ ده‌كۆڵێته‌وه‌‌و‬ ‫وه‌رگرتوه‌‌و ل ‌ه ئێستاشدا هه‌واداره‌كان ‌‬

‫دوپشک‬ ‫ماوه‌یه‌ك����ی‌ ق����ورس ده‌بێ����ت ب����ۆ‬ ‫له‌دایكبووانی‌ ئ����ه‌م بورجه‌‌و كاره‌كان‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ باش به‌ڕێ����وه‌ ناچن‪،‬‬ ‫پاره‌یه‌كی‌ ب����اش خ����ه‌رج ده‌كه‌ن بۆ‬ ‫گه‌یشتن به‌ ئامانجه‌كه‌تان‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫هێند‌ه ره‌ش���بین مه‌بن به‌رامبه‌ر كارێك‬ ‫كه‌ ده‌یك���ه‌ن‌و ئامانجی‌ نییه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ ل ‌ه‬ ‫ماوه‌یه‌ك���ی‌ كورتدا هه‌موو كێش���ه‌كان‬ ‫ته‌واوبن‌و ماوه‌ی‌ ره‌شبینییه‌ك ‌هی‌ تۆش‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆیان ببه‌ن‪.‬‬

‫كه‌س���ان ‌هی‌ له‌الیه‌ن دادگاوه‌ به‌تاوانبار‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫داده‌نرێ���ن"‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا ده‌ربار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆچونان��� ‌هی‌ ك��� ‌ه ده‌ڵێ���ن "له‌كات��� ‌‬ ‫خۆی���دا كاروان به‌ش���دار نه‌ب���وو‌ه له‌و‬ ‫تاوان���ه‌دا‪ ،‬به‌ڵك���و دادگا به‌هه‌ڵه‌ ئه‌و‬ ‫بڕیار‌هی‌ به‌سه‌ردا داوه‌"‪ ،‬یاساناسه‌كان‬ ‫جه‌ختی���ان كرده‌وه‌ ك ‌ه ئه‌گ���ه‌ر بێتوو‬ ‫كه‌سێك هیچ به‌ڵگه‌یه‌كی‌ نه‌بێت له‌سه‌ر‬ ‫ی تاوانێك‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر دادگا‬ ‫ئه‌نجامدان ‌‬ ‫وه‌ك "تاوانبار" ناس���اندی‌ ئه‌وا ده‌بێت ‌ه‬ ‫"تاوانبار"‪ ،‬ئه‌گه‌ریش بێتوو كه‌س���ێك‬ ‫ی له‌سه‌ر بوو ك ‌ه تاوانی‌ كردووه‌‌و‬ ‫به‌ڵگه‌ ‌‬ ‫دادگاش وه‌ك "بێتاوان" ناساندی‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ده‌بێت ‌ه "بێتاوان"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و چیرۆكه‌‪ ،‬هه‌واداران ‌‬ ‫باڵوبونه‌و‌ه ‌‬ ‫ی سه‌رسوڕمان كردووه‌‪،‬‬ ‫كاروانی‌ توش��� ‌‬ ‫ی ته‌مه‌ن ‪25‬‬ ‫ل���ه‌و روه‌و‌ه بڵند ئه‌حمه‌د ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫س���ا ‌ڵ ك ‌ه یه‌كێكه‌ ل��� ‌ه هه‌واداران ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌یره‌ ك ‌ه چیرۆكێك ‌‬ ‫هونه‌رمه‌نده‌‪ ،‬ال ‌‬ ‫له‌و ش���ێوه‌ی ‌ه ده‌بیستێت كه‌ گوایه‌ ئه‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ن���ده‌ ئه‌نجامی���داوه‌‌و ده‌ڵێ���ت‬ ‫"هه‌رگیز بڕوام نه‌ده‌كرد‌و بڕواش ناكه‌م‬ ‫ی وای‌ كردبێت‪،‬‬ ‫كاروان عوسمان كارێك ‌‬ ‫ی زۆر‬ ‫چونكه‌ ئه‌و گۆرانییانه‌ی‌ ك ‌ه وتون ‌‬ ‫ی داهێنه‌ر‬ ‫ناسكن‌و به‌ڕاستی‌ كه‌س���ێك ‌‬ ‫بووه‌"‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌ش���ڵێت "هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ئه‌و روداوه‌ ناخۆش���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ره‌نگه‌ من‬ ‫ی بگرمه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌ر گوێ‌ له‌ به‌رهه‌مه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیك���ه‌وه‌ خاوه‌ن��� ‌‬ ‫له‌الیه‌ك��� ‌‬ ‫دواتر رای‌ خۆیان ده‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ێ ب���ۆ باڵوكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی كیژ ‌‬ ‫ی په‌یكه‌ره‌ك���ه‌‪ ،‬س���ه‌نته‌ر ‌‬ ‫دوای‌ دروس���تكردن ‌‬ ‫هه‌ندێك پێیانوابوو كه‌ ناكرێت په‌یكه‌ر به‌رهه‌م���ی‌ هونه‌ریی‌‪ ،‬كاوان ره‌س���و ‌ڵ‬ ‫ی‬ ‫ی راگه‌یاند كه‌ باڵوبونه‌و‌ه ‌‬ ‫ب���ۆ "تاوانبار" دروس���ت بكرێت‪ ،‬به‌اڵم به‌ ئاوێن��� ‌ه ‌‬ ‫ی كوش���تنه‌كه‌ هه‌تا ئێس���تا‬ ‫به‌پێی‌ ئ���ه‌و زانیارییانه‌ی‌ ك��� ‌ه ئاوێن ‌ه چیرۆك��� ‌‬ ‫ل ‌ه یاساناسه‌كانه‌وه‌ ده‌ستیكه‌وتو‌ه "ل ‌ه هی���چ كاریگه‌رییه‌ك���ی‌ نه‌ب���ووه‌ ب���ۆ‬ ‫ی كاروان له‌الیه‌ن‬ ‫ی فرۆش���ی‌ به‌رهه‌مه‌كان ‌‬ ‫یاس���ادا هیچ ده‌قێك نیی���ه‌ ك ‌ه رێگر ‌‬ ‫ی په‌یكه‌ر بۆ ئه‌و هه‌وادارانییه‌وه‌‪.‬‬ ‫بكات له‌ دروس���تكردن ‌‬

‫گیسک‬

‫سه‌‌تڵ‬

‫چ���اوت به‌ كه‌س���ێك ده‌كه‌وێت كه‌ زۆر كه‌س���ێكی‌ دوره‌په‌رێ���ز ده‌بی���ت ئه‌م‬ ‫ی‬ ‫ی زۆرتان ماوه‌یه‌‪ ،‬ره‌نگ���ه‌ ل���ه‌ڕووی‌ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ده‌مێكه‌ نه‌تبینیوه‌‌و یادگارییه‌ك ‌‬ ‫پێك���ه‌وه‌ هه‌ی ‌ه له‌ روی‌ س���ۆزدارییه‌و‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌و‌ه ماوه‌یه‌ك داببڕێت ل ‌ه‬ ‫خزم‌و براده‌رانت‪.‬‬ ‫دڵخۆش ده‌بن‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫د‪.‬شێرکۆ عه‌بدواڵ‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫مرۆڤ ‌ی‬ ‫ئاسایی‌‬ ‫• ن���اوی‌ س���ێ‌ پش���تی‌‬ ‫بایه‌عه‌كه‌یان���ی‌ له‌به‌ره‌ به‌اڵم‬ ‫نازان���ێ‌ وه‌زیری‌ ش���اره‌وانی‌‬ ‫ناوی‌ چییه‌‪.‬‬ ‫• ڕۆژی‌ ‪ 150‬جار ته‌ماشای‌‬ ‫مۆبایله‌كه‌ی‌ ئه‌كات‪.‬‬ ‫• هه‌مو عه‌ش���ره‌ته‌كه‌یان‬ ‫به‌ق���ه‌د په‌ڕله‌مانتارێ���ك‬ ‫وه‌رناگرێت‪.‬‬ ‫• كه‌ ئه‌ڵێن كیلۆی‌ په‌نجا‬ ‫ه���ه‌زاره‌‪ ،‬هه‌نگوینه‌كه‌ی‌ لێ‌‬ ‫ئه‌بێت به‌ زه‌هری‌ مار‪.‬‬ ‫• ئیمانی‌ به‌و فۆڕمه‌ نییه‌‬ ‫كه‌ پڕی‌ ئه‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫• كه‌ مناڵی‌ عه‌الگه‌فرۆش‬ ‫ئه‌بینێ���ت ئه‌ڵێ‌ باش���ه‌ ئه‌و‬ ‫نه‌وته‌ بۆ كوێ‌ ئه‌ڕوات!!‬ ‫• خۆی‌ ئه‌مساڵ‌ كولێرای‌‬ ‫گرتووه‌‌و كاكیش���ی‌ س���اڵی‌‬ ‫‪.2007‬‬ ‫• ساڵه‌‌و س���اڵیش بیری‌‬ ‫ناكه‌وێت���ه‌وه‌ بپرس���ێ‌ بزانێ‌‬ ‫گه‌اڵی���ه‌ك چه‌ن���د دین���اری‌‬ ‫خۆمانه‌‪.‬‬ ‫• هه‌م���و جومعه‌ی���ه‌ك‬ ‫مودیره‌ك���ه‌ی‌ ئه‌چێ���ت ب���ۆ‬ ‫س���یته‌ك‌و ئه‌می���ش ب���ۆ‬ ‫ژێرپرده‌كه‌‪.‬‬ ‫• ك���ه‌ بێتاق���ه‌ت ئه‌بێت‬ ‫قسه‌ به‌ ده‌سه‌اڵت ئه‌ڵێت‪ ،‬كه‌‬ ‫زه‌وقیشی‌ ئه‌بێت هه‌ر قسه‌ی‌‬ ‫پێ‌ ئه‌ڵێت‪.‬‬ ‫• به‌س ل���ه‌ ڕاپرس���ی‌‌و‬ ‫مانگرتن���دا كامێرا ڕه‌س���می‌‬ ‫ئه‌گرێت‪.‬‬ ‫• هه‌ڵۆك���ه‌ی‌ به‌رده‌م���ی‌‬ ‫س���ه‌رۆك‬ ‫كوردس���ات‬ ‫به‌ش���ه‌كه‌یانی‌ بیرئه‌خاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وی���ش دوو ده‌موچ���اوی‌‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫• ر ه‌قه‌مه‌كه‌ش���ی‌‬ ‫ی ته‌له‌فۆنه‌كه‌‬ ‫نه‌ناسێت جواب ‌‬ ‫ئه‌داته‌وه‌‪.‬‬ ‫• ك���ه‌ گۆڤ���ار ئه‌كڕێت‬ ‫یه‌كسه‌ر ته‌ماش���ای‌ ڕه‌سمی‌‬ ‫كچه‌ گۆرانیبێژه‌كان ئه‌كات‪.‬‬ ‫• حالیی���ه‌ن خزمێك���ی‌‬ ‫نزیكیان له‌ عه‌مره‌یه‌‪.‬‬ ‫• ب���ه‌ هه‌م���و قه‌ناعه‌تی‌‬ ‫خۆی‌ وائه‌زانێ‌ (بالك بێری‌)‬ ‫بۆ ڕیخۆڵه‌ باشه‌‪.‬‬ ‫• كولل���ی‌ ڕه‌مه‌زانێ���ك‬ ‫س���ی‌ چل هه‌زار دین���ار له‌‬ ‫كورته‌نام���ه‌ی‌ خه‌اڵته‌كان���دا‬ ‫خه‌سار ئه‌كات‪.‬‬ ‫• ئیمان���ی‌ ب���ه‌ دكتۆرای‌‬ ‫مودیره‌كه‌ی‌ نییه‌‪.‬‬ ‫• له‌ ڕقی‌ كۆمه‌ڵ‌‌و ئه‌وان‬ ‫(مالیكی‌) خۆش ئه‌وێت‪.‬‬ ‫• ح���ه‌ز ئ���ه‌كات لیژنه‌ی‌‬ ‫قایمقامیی���ه‌ت مه‌كت���ه‌ب‬ ‫سیاس���ییه‌كانیش ته‌فتی���ش‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫• معامه‌له‌كه‌ی���ان ل���ه‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌ حه‌وت مانگه‌‬ ‫سه‌وزه‌ڵه‌ خانم ئه‌ڵێت‪.‬‬ ‫• حه‌ز ئه‌كات حوكمه‌ت‌و‬ ‫په‌ڕله‌مان یه‌كی‌ سه‌د گۆڵ‌ له‌‬ ‫یه‌كتری‌ بكه‌ن‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫هێن����ده‌ بی����ر له‌رابردو مه‌ك����ه‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫داهات����وو مژده‌یه‌كی‌ خۆش����ی‌ پێی ‌ه‬ ‫بۆت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ماوه‌یه‌كه‌ خه‌ونی‌ پێوه‌‬ ‫ده‌بینی����ت ل����ه‌ ئاینده‌یه‌ك����ی‌ نزیكدا‬ ‫دێته‌دی‌‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )346‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/9‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫رەخنە لە نادین‪ ...‬دەرچوون لەپارادایمی عەلمانیەت‬ ‫بنەڕەتییەکان���ی کۆمەڵ���گا"‪ .‬وات���ە‬ ‫بەخش���ینی چوارچێوەیەک���ی گش���تی‬ ‫گ���ەورە‌و یەکگرتوو ب���ەو بەھایانەی لە‬ ‫کۆمەڵگایەک���دا وەک بەھای س���ەرەکی‬ ‫دەبینرێن‪ .‬بەبۆچونی پارسۆنس هه‌موو‬ ‫بەھاکانی ناو کۆمەڵ���گا‌و هه‌موو نرخە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکان‌و هه‌موو فەرمایش���تە‬ ‫ئەخالقیی���ەکان رەگوڕیش���ەیان‪ ،‬ل���ە‬ ‫دوالێکدانەوەدا‪ ،‬لەناو دیندایە‪ .‬بەباوەڕی‬ ‫پارسۆنس دین لە کۆمەڵگا مۆدێرنەکاندا‪،‬‬ ‫بێگوم���ان مەبەس���تی ئ���ەو ل���ە دین‬

‫مەریوان وریا قانیع‬

‫(‪)٨‬‬ ‫سەرەتا‬ ‫وەک ل���ە بەش���ەکانی پێش���وتری ئەم‬ ‫نووس���ینەدا باس���مکرد لە ناوەڕاستی‬ ‫شەس���تەکانی س���ەدەی بیس���تەمەوە‬ ‫پارادایم���ی "بەعەلمانیبوون���ی دونیا"‬ ‫لەزانستە کۆمەاڵیەتییەکاندا دەکەوێتە‬ ‫بەردەم ش���ەپۆلێکی گەورەی رەخنەی‬ ‫زانس���تییەوە‪ .‬هه‌ر لەو نووس���ینانەدا‬ ‫ئەوەشم وت س���ەرەتای ئەم رەخنەیە‬ ‫بە نووس���ینێکی کۆمەڵناس���ی بریتانی‬ ‫داڤید مارتن دەس���تپێدەکات (‪Martin‬‬ ‫‪ .)1969 ،1967‬بەاڵم بەر لەوەی بێمە‬ ‫سەر باس���کردنی بۆچوونەکانی داڤید‬ ‫مارتن بە پێویس���تی دەزان���م باس لە‬ ‫کۆمەڵناس���ێکی تری گرنگی س���ەدەی‬ ‫بیس���تەم بکەم ک���ە تێگەیش���تنی بۆ‬ ‫دین‌و باس���کردنی لە رۆڵ‌و ئەرکەکانی‬ ‫دین ل���ە دونی���ای مۆدێرن���دا دەخاتە‬ ‫دەرەوەی پارادایم���ی عەلمانیەت���ەوە‪،‬‬ ‫بە ش���ێوەیەک لە شوێن‌و جێی دین لە‬ ‫دونیای ھاوچەرخدا دەدوێت کە جیاوازە‬ ‫ل���ەوەی پارادایم���ی بەعەلمانیب���وون‬ ‫پێش���نیاری دەکات‪ .‬مەبەس���تم ل���ەو‬ ‫کەس���ەش کۆمەڵناس���ی ئەمریک���ی‬ ‫"تالکۆت پارس���ۆنس"ە‪ .‬پارس���ۆنس‬ ‫ب���ە یەکێک ل���ە پەیڕەوکەرانی رێبازی‬ ‫"فەنکشنالیس���م"‪ ،‬واتە وەزیفگەرایی‪،‬‬ ‫ناسراوە لە بواری کۆمەڵناسی‌و زانستە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکاندا‪.‬‬ ‫وەزیفەگەرایی چییە؟‬ ‫وەزیفەگەرایی قوتابخانەیەکی تایبەتە‬ ‫لە کۆمەڵناس���یدا‪ ،‬ش���ێوازی سەرەکی‬ ‫کەس���انی س���ەر ب���ەم قوتابخانەی���ە‬ ‫تەماش���اکردن‌و لێکدان���ەوەی وەزیفەی‬ ‫دیاردەکانە لە کۆمەڵگادا‪ ،‬فاڵن یان فیسار‬ ‫دیاردە بۆ روودەدات‌و چ وەزیفەیەک لە‬ ‫کۆمەڵگادا جێبەجێ دەکات‪ ،‬واتە خاڵی‬ ‫س���ەرەکی لێرەدا دۆزین���ەوەی ئەرک‌و‬ ‫وەزیفەی ئەو دیاردانەن کە روودەدەن‪.‬‬ ‫چونکە لە تێگەیشتنی کۆمەڵناسەکانی‬ ‫س���ەر بەم قوتابخانەی���ەدا ئەو دیاردە‬ ‫کۆمەاڵیەتییان���ەی ک���ە روودەدان‬ ‫وەزیفەیەک���ی تایبەتی���ان لە کۆمەڵگدا‬ ‫هه‌یە‌و رۆڵێکی تایب���ەت پڕدەکەنەوە‪.‬‬ ‫لەمەش���ەدا جۆرێک لە ھاوش���ێوەیی‌و‬ ‫لێکچ���وون گریماندەک���ەن لەنێ���وان‬ ‫ش���ێوازی کاکردنی ئۆرگانە بایۆلۆژییە‬ ‫زین���دوەکان‌و ش���ێوازی کاکردن���ی‬ ‫کۆمەڵ���گادا‪ .‬وات���ە کۆمەڵ���گا وەک‬ ‫ئۆرگانێکی زیندووی پڕ پارچە‌و بەشی‬ ‫جیاواز دەبینن کە هه‌ریەکەیان ئەرک‌و‬ ‫وەزیفەیەک���ی تایبەت پی���ادە دەکات‌و‬

‫بەسەریەکیش���ەوە وادەک���ەن کۆمەڵگا‬ ‫وەک گش���تێکی گەورە دروس���تببێت‌و‬ ‫بژی‪ .‬لێرەدا گریمان���ی ئەوە دەکرێت‬ ‫کە دی���اردە کۆمەاڵیەتیی���ەکان تەنھا‬ ‫نین‪ ،‬بەڵک���و پەیوەندی راس���تەوخۆ‌و‬ ‫ناڕاس���تەوخۆیان بەیەکتری���ەوە هه‌یە‌و‬ ‫بەس���ەریەکەوە گش���تێکی گ���ەورەی‬ ‫ھاوپەیوەن���دی دروس���تدەکەن ک���ە لە‬ ‫فۆرم���ی "سیس���تم"دا دەردەک���ەون‪.‬‬ ‫بەحوکمی ئ���ەوەی ئ���ەم قوتابخانەیە‬ ‫کۆمەڵگا وەک سیستمێک دەبینێت بۆیە‬ ‫پرسیاری س���ەرەکی ئەم قوتابخانەیە‬ ‫ئەوەیە‪ :‬ئایا دیاردە کۆمەاڵیەتییەکان‬ ‫چۆن خۆی���ان بەرهه‌مدەھێننەوە‌و چۆن‬ ‫خۆیان تازە دەکەنەوە‪ ،‬ئە سیس���تمە‬ ‫چۆن خ���ۆی بەرهه‌مدەھێنێتەوە‌و چۆن‬ ‫دەگۆڕێ���ت‪ .‬ھۆکاری مانەوە‌و ھۆکاری‬ ‫تازەبوون���ەوەکان ل���ەم قوتابخانەیەدا‬ ‫دەبەسترێنەوە بەو وەزیفە یان ئەرکانەوە‬ ‫کە ه���ه‌ر دیاردەیک لە دی���اردەکان لە‬ ‫کۆمەڵ���گادا ئەنجامی ئەدات‪ .‬بەکورتی‬ ‫ش���ێوازی س���ەرەکی کارکردن���ی ئەم‬ ‫ج���ۆرە بیرکردنەوەیە بریتییە لە گەڕان‬ ‫بەدوای ئ���ەو وەزیفانەدا کە دیاردەیەک‬ ‫ل���ە دیاردەکان دەیگێڕێ���ت‌و رۆڵی ئەو‬ ‫وەزیفەیە لەمانەوە‌و راگرتنی ھاوسەنگی‬ ‫ناوەکی سیستمە کۆمەاڵیەتییەکدا‪.‬‬ ‫تالکۆت پارسۆنس وازھێنان‬ ‫لەپارادایمی بەعەلمانیبوونی دونیا‬ ‫لەپەیوەندی���دا ب���ە دین���ەوە وەک‬ ‫دیاردەیەک���ی کۆمەاڵیەتی پرس���یاری‬ ‫تالک���ۆت پارس���ۆنس ئ���ەوە نییە ئایا‬ ‫دین الوازبووە ی���ان الواز نەبووە‪ ،‬ئایا‬ ‫دی���ن بەرەو ئەوە دە چێ���ت الوازببێت‬ ‫ی���ان نا؟ بەڵکو ئەوەی���ە ئایا دین کام‬ ‫وەزیفە‌و چ ئەرکێک لە دونیای مۆدێرندا‬ ‫ئەنجام ئەدات؟ واتە پارسۆنس لەباتی‬ ‫قبووڵکردنی تێ���زەی بەعەلمانیبوونی‬ ‫حەتم���ی کۆمەڵگا مۆدێرنەکان‌و لەوێوە‬ ‫بەرگریکردن ل���ە گریمانەی ئەوەی کە‬ ‫دین بەرەو الوازبوون دەڕوات‪ ،‬س���ەیری‬ ‫ئ���ەوە دەکات ئایا دی���ن چ وەزیفەیەک‬ ‫لەو کۆمەڵگا مۆدێرنان���ەدا دەگێڕێت؟‬ ‫هه‌ر لەم س���ەرەتا تایبەتەوە پارسۆنس‬ ‫واز ل���ە تێ���زەی بەعەلمانیبوونی دونیا‬ ‫دەھێنێ���ت کە پێ لەس���ەر الوازبوونی‬ ‫بەردەوام���ی دین لە دونی���ای مۆدێرندا‬ ‫دادەگرێت‌و رۆڵەکەش���ی کورتدەکاتەوە‬ ‫ب���ۆ دیاردەیەک پەیوەس���ت بە ژیانی‬ ‫تاکەکەسی ئینسانەکانەوە‪ .‬پارسۆنس‬ ‫پێیوایە دین لە کۆمەڵگادا‪ ،‬بە کۆمەڵگا‬ ‫مۆدێرنەکانیش���ەوە‪ ،‬وەزیفەیەک���ی‬ ‫گرنگی هه‌یە کە بریتییە لە بەخش���ینی‬ ‫"بنەمایەکی ئاسمانی بە بەھا سەرەکی‌و‬

‫ ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫هه‌ی���ە‌و ب���ەم مانای���ە کاریگ���ەری‬ ‫پرۆتس���تانیزم لەس���ەر دروس���تبوونی‬ ‫سیس���تمی پلورالیس���تی دین���ی‌و‬ ‫فەرهه‌نگ���ی لە ئەمری���کادا‌و کاریگەری‬ ‫لەس���ەر دروستبوونی سیس���تمی بەھا‬ ‫لیبرالەکان لەو واڵتەدا‪ ،‬کاریگەرییەکی‬ ‫گەورەی���ە‪ .)1999 ،Parsons .‬ب���ە‬ ‫باوەڕی پارسۆنس پرۆتستانیزم یەکێکە‬ ‫لە دەرکەوت‌و رەهه‌ندە سەرەکییەکانی‬ ‫پرۆس���ەی تازەبوون���ەوەی کۆمەڵگای‬ ‫ئەمریک���ی (‪ .)1968،Parsons‬جگە‬

‫مەرج نییە بۆئەوەی کۆمەڵگا‌و‬ ‫سیستمێکی سیاسی مۆدێرن‬ ‫دروستببێت‪ ،‬دین رۆڵی لەژیانی‬ ‫سیاسی‌و کۆمەاڵیەتیدا نەمێنێت‬ ‫مەسیحییەتە‪ ،‬نەک الواز نەبووە بەڵکو‬ ‫قورس���ایی‌و گرنگییە کۆمەاڵیەتییەکەی‬ ‫زیادیک���ردوە‪ .‬لەمڕووەوە پارس���ۆنس‬ ‫ئ���ەو دیدە ڤێبەرییە بەڕاس���ت نازانێت‬ ‫ک���ە باس لە الوازبوون���ی رۆڵی دین لە‬ ‫کۆمەگا مۆدێرنەکاندا دەکات‪ ،‬لەڕێگای‬ ‫پرۆسەی "داماڵینی سیحر لە دونیاوە"‪.‬‬ ‫پارسۆنس باس لەوە دەکات کە راستە‬ ‫کۆمەڵێک وەزیف���ەی زۆر هه‌یە دین لە‬ ‫کۆمەڵگا مۆدێرنەکاندا لەدەستی ئەدات‪،‬‬ ‫لەوانە رۆڵی دین لە سیستمی خوێندن‌و‬ ‫فێربووندا‪ ،‬رۆڵی لە سیس���تمی یاسا‌و‬ ‫تەنانەت رۆڵی لە سیس���تمی سیاسیدا‪،‬‬ ‫بەاڵم هه‌موو ئەمانە لە قازانجی دیندان‬ ‫نەک لە زەرەری‪ .‬چونکە ئەمانە دەستی‬ ‫دین ئازاد دەکەن بۆ هه‌ستان بەو وەزیفە‬ ‫سەرەکییەی دین کە بریتییە لە "ئەرکی‬ ‫خۆخەریک���ردن بە کێش���ەی ماناوە لە‬ ‫ژیانی ئینس���اندا‌و ئەرکی وەاڵمدانەوەی‬ ‫ئەو پرس���یارە سەرەکییانەی کە بوونی‬ ‫ئینسانی دەیانخاتەوە‪ ،‬لەوانەش پرسیار‬ ‫دەربارەی مانا عەقاڵنی‌و مەعریفییەکانی‬ ‫بوون‪ ،‬ماناکانی بەختەوەری‌و بەدبەختی‪،‬‬ ‫مەسەلەی چاکەکاری‌و خراپەکاری‪ ،‬تا‬ ‫بە مەسەلەی مردن ئەگات"‪ .‬بەبۆچونی‬ ‫پارس���ۆنس ئەرکی دین ل���ە کۆمەڵگا‬ ‫مۆدێرنەکاندا ئەوەیە خۆی بەو مەسەلە‬ ‫سەرەکییانەوە سەرقاڵبکات‪ .‬باوەڕیشی‬ ‫وایە تا ئەم س���اتە ھیچ سیس���تمێکی‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی دروس���تنەبووە بتوانێت‬ ‫هه‌م���وو چاوەڕوانییە ش���ەرعییەکانی‬ ‫ئینسان پڕبکاتەوە‪ ،‬بۆیە دین دەتوانێت‬ ‫پارێ���زگاری لە مان���ەوەی خۆی بکات‌و‬ ‫ئەرکە س���ەرەکییەکانی خ���ۆی پیادە‬ ‫ب���کات‪ .‬نەک ه���ه‌ر ئەوە پارس���ۆنس‬ ‫باوەڕی وایە ک���ە لیبرالیزمی ئەمریکی‬ ‫پەیوەندییەکی قووڵ‌و پتەوی بە دیدی‬ ‫تاکگەران���ەی ئاینی پرۆتس���تانیزمەوە‬

‫لەمە پارسۆنس باوەڕی وایە کە ئاکار‌و‬ ‫هه‌ڵسوکەوتی ئینس���ان بەشێوەیەکی‬ ‫گش���تی هه‌م بنەمایەکی عەقاڵنی‌و هه‌م‬ ‫بنەمایەکی ناعەقاڵنی هه‌یە‪ ،‬دین یەکێکە‬ ‫لە بنەما ناعەقاڵنییە س���ەرەکییەکانی‬ ‫هه‌ڵس���وکەوت‌و ئاکاری ئینسانی‪ .‬بۆیە‬ ‫وەک بەش���ێک لە پاڵنەر‌و ھۆکارەکانی‬ ‫دروس���تبوونی ک���ردەی مێژوویی هه‌ر‬ ‫دەمێنێت���ەوە‪" .‬ناعەقاڵنی���ەت" لێرەدا‬ ‫بەمانای بێعەقڵی‌و خورافەت‌و س���یحر‬ ‫نای���ەت‪ ،‬بەڵکو بەمانای ئ���ەو ھۆکار‌و‬ ‫پاڵنەرانە دێت کە لەعەقڵەوە سەرچاوە‬ ‫ناگ���رن‪ ،‬بەڵک���و لە ب���اوەڕ‌و عەقیدە‌و‬ ‫هه‌س���ت‌و س���ۆزەوە دێ���ن‪ .‬بەکورتی‬ ‫پارسۆنس باوەڕ وەک یەکێک لە بنەما‬ ‫س���ەرەکییەکانی کردە‌و هه‌ڵسوکەوتی‬ ‫کۆمەاڵیەتی دەبینێت‌و نمایش دەکات‪.‬‬ ‫وەک دەبینین پارسۆنس لەدەرەوەی‬ ‫تێ���زەی الوزبوون‌و پوکان���ەوەی رۆڵی‬ ‫دی���ن لە ژیان���ی کۆمەاڵیەت���ی‌و ژیانی‬ ‫ئینسانیدا قسەدەکات‌و بەمەش شێوازی‬ ‫بیرکردن���ەوەی لە رۆڵی دین لە دونیای‬ ‫مۆدێرندا دەخاتە دەرەوەی گریمانەکانی‬ ‫پارادایمی عەلمانیەتەوە(‪.)2005 Turner‬‬ ‫ئەوەی پارس���ۆنس ئەیڵێت ئەوەیە کە‬ ‫پرۆس���ەی تازەبوونەوەی کۆمەاڵیەتی‬ ‫مەرج نییە یەکس���انبێت بە پرۆس���ەی‬ ‫بەعەلمانیبوونی دونیا‪ ،‬واتە مەرج نییە‬ ‫بۆئەوەی کۆمەڵگا‌و سیستمێکی سیاسی‬ ‫مۆدێرن دروس���تببێت‪ ،‬دی���ن رۆڵی لە‬ ‫ژیانی سیاسی‌و کۆمەاڵیەتیدا نەمێنێت‌و‬ ‫پاشەکش���ە بکات بۆ ناو سنوورەکانی‬ ‫ژیان���ی تایبەت���ی تاکەکەس���ەکان‪.‬‬ ‫پارس���ۆنس پێوای���ە دەکرێ���ت دی���ن‬ ‫رەهه‌ندێ���ک‪ ،‬ی���ان دەرکەوتێ���ک ل���ە‬ ‫دەرکەوتەکانی تازەبوونەوەی کۆمەڵگا‬ ‫بێ���ت‪ ،‬بەش���ێک بێ���ت لە پرۆس���ەی‬ ‫مۆدێرنە خ���ۆی‪ .‬ئەوەی گرنگە لێرەدا‬

‫ھێمایەک���ی خێرای پێبکەم‪ ،‬راس���تی‌و‬ ‫دروس���تی بۆچوونەکان���ی ئ���ەو وەک‬ ‫کۆمەڵناسێک نییە‪ ،‬بەڵکو وازھێنانیەتی‬ ‫لە پارادایمی بەعەلمانیبوونی دونیا بۆ‬ ‫قسەکردن لەس���ەر کۆمەڵگا تازەکان‌و‬ ‫ب���ۆ خوێندن���ەوەی رۆڵ���ی دی���ن لەو‬ ‫کۆمەڵگایانەدا‪ .‬دیدی پارس���ۆنس بۆ‬ ‫کۆمەڵگا وەک سیس���تم لە زۆر رووەوە‬ ‫قابیلی رەخنەکردنە‪ ،‬بەاڵم ئەنجامدانی‬ ‫ئ���ەم کارە دەکەوێت���ە دەرەوەی‬ ‫مەبەستەکانی ئەم نووسینەوە‪.‬‬ ‫پارس���ۆنس س���ەرەڕای وازھێنان لە‬ ‫پارادیمی بەعەلمانیبوونی دونیا‪ ،‬خۆی‬ ‫بە رەخنەکردن‌و پەالماردانی پارادایمی‬ ‫عەلمانیەتەوە س���ەرقاڵ ناکات‪ ،‬ئەوەی‬ ‫ئەم کارە دەکات کۆمەڵناس���ی بریتانی‬ ‫داڤید مارتینە‪ .‬ب���ا بزانین ئەم داڤید‬ ‫مارتین���ه چی س���ەبارەت ب���ە تێزەی‬ ‫بەعەلمانیبوونی دونیا دەڵێت‪.‬‬ ‫داڤید مارتین‌و رەخنەکردنی پارادایمی‬ ‫عەلمانیەت‬ ‫بەر لەهه‌موو ش���تێک‪ ،‬داڤید مارتین‪،‬‬ ‫تێ���زەی "بەعەلمانیبوونی دونیا" وەک‬ ‫تێزەیەکی ئایدیۆلۆژیی وێنا دەکات نەک‬ ‫وەک وەس���فێکی زانستی‌و بابەتییانەی‬ ‫چۆنیەتی دروس���تبوون‌و لەدایکبوونی‬ ‫دونیای مۆدێرن‪ .‬بەبۆچوونی ئەو ئەرکی‬ ‫س���ەرەکی ئەم تێزەیە وەسفکردنێکی‬ ‫بێالی���ەن‌و بابەتییان���ەی دونیای تازە‬ ‫نیی���ە‪ ،‬بەڵکو بەگژاچوون���ەوەی دین‌و‬ ‫بەگژاچوون���ەوەی رۆڵ���ی دین���ە ل���ەو‬ ‫دونیای���ەدا‪ .‬لەم���ڕووەوە داڤید مارتن‬ ‫پێیوایە تێ���زەی بەعەلمانیبوونی دونیا‬ ‫بەڕادەیەک هه‌ڵە‌و ناڕاس���ت‌و دۆگمایی‌و‬ ‫ئادیۆلۆژییە پێویستە فڕێبدرێتە دەرەوەی‬ ‫قاموسی کۆمەڵناسییەوە‪ .‬ئەم تێزەیە‬ ‫ن���ەک یارمەتیمان نادات لە دیاردەکانی‬ ‫دونیای مۆدێ���رن تێبگەین بەڵکو وەک‬ ‫رێگرێکی مەعریفی کاردەکات‌و ناھێڵێت‬ ‫چڕی‌و ئاڵۆزییەکانی ناو رەوتە مێژوییە‬ ‫ئاڵۆزەکان ببینین (‪.)1969 Martin‬‬ ‫داڤی���د مارتی���ن س���ێ رەخن���ەی‬ ‫س���ەرەکی لە تێ���زەی بەعەلمانیبوونی‬ ‫دونیا دەگرێ���ت‪ .‬یەکەمی���ان ئەوەیە‬ ‫ئەم تێزەیە وێنەیەک���ی پڕ موبالەغەی‬ ‫دەس���ەاڵتی دین‌و بەرفراوانی دیاردەی‬ ‫دین���داری ل���ە کۆمەڵگاکان���ی بەر لە‬ ‫لەدایکبوون���ی مۆدێرنەدا گریماندەکات‪.‬‬ ‫وای نیش���ان ئەدات کە دین‌و سەرەتا‌و‬ ‫کۆتای���ی ژیان���ی تاکەکەس���ی‌و ژیانی‬ ‫دەس���تەجەمعی ئینسان‌و کۆمەڵگاکانی‬ ‫بەر لە دونیای مۆدێرنە‌و کەس���انی ناو‬ ‫ئەو کۆمەڵگایانە "بەڕاس���تی" دیندارن‪.‬‬ ‫بەبۆچون���ی مارتی���ن نیش���اندانی ئەو‬ ‫کۆمەڵگایان���ە وەک کۆمەڵگای دینی‪،‬‬ ‫ی���ان وەک کۆمەڵگایەک دین لە هه‌موو‬ ‫رەهه‌ندەکان���ی ژیان���ی کۆمەاڵیەتی���دا‬ ‫ئامادەبێ���ت‌و نیش���اندانی ئینس���انی‬ ‫ئ���ەو کۆمەڵگایان���ە وەک دیندارێک���ی‬ ‫راس���تەقینە‪ ،‬گریمانەیەکی ناڕاستە کە‬

‫سەرۆک دەستوور‪ -‬مانە‬ ‫دلێر عەبدولخالق‬

‫‪Dlerabdul@gmail.com‬‬

‫کاتێ���ك پەرلەمان���ە مردووەکە‪ ،‬پڕۆژە‬ ‫رەشنووس���ی دەس���توری هەرێم���ی‬ ‫ب���ۆ میللەتێک���ی زیندو پەس���ەندکرد؛‬ ‫تەنگەژەیەک���ی سیاس���یی قوڵ���ی بۆ‬ ‫دوای خ���ۆی جێهێش���ت‌و پەرلەم���ان‌و‬ ‫سیس���تمەکەی کردە مس���تیلەیەک لە‬ ‫پەنجەی کەس���ێکدا؛ کە بە س���ەرۆکی‬ ‫هەرێم ناودەبرێ‪.‬‬ ‫کوردس���تان؛ هەرێمێک���ە لەن���او‬ ‫دەوڵەتی فیدڕاڵی عێراقدا‪ ،‬بەش���ێکی‬ ‫دانپێدانراوی واڵتێکە لە مێژووی (‪)90‬‬ ‫س���اڵی دەوڵەتدارییدا (‪ )7‬دەستووری‬ ‫بەخۆیەوە بینی���وە (‪)5‬ی کاتی‌و (‪)2‬‬ ‫ی هەمیش���ەیی‪ .‬لە م���ادەی یەکەمی‬ ‫دوایین دەس���تووری هەمیش���ەییدا کە‬ ‫زۆرینەی دانیشتوانی کوردستان لەژێر‬ ‫کاریگەری سیاس���ەتی پارتی‌و یەکێتی‬ ‫ل���ە ریفراندۆمێکدا دەنگ���ی "بەڵێ"یان‬ ‫بۆک���رد؛ هاتوە "سیس���تمی حوکمڕانی‬ ‫تێیدا کۆماری نوێنەرایەتی (پەرلەمانی)‬ ‫دیموکراس���یە" کەچ���ی دەس���تووری‬ ‫هەرێمەکەی ب���ە ئاوازی پەرلەمانی‌و بە‬ ‫دیفاکتۆ سەرۆکایەتی چاو هەڵدێنێ!‬ ‫کرۆنۆلۆژی���ای زەمەن���ی بیرۆک���ەی‬

‫پڕۆژەی دەستووری هەرێمی کوردستان‪،‬‬ ‫لە خولی یەکەم���ی پەرلەمان (‪)1992‬‬ ‫ەوە دەس���تپێدەکات‪ ،‬ب���ەاڵم بەه���ۆی‬ ‫ئاڵۆزی دۆخی سیاسیی‌و هەڵگیرسانی‬ ‫شەڕێ ناوخۆ‌و ناکارایی‌و پەراوێزخستنی‬ ‫ی دواخس���ت‬ ‫رۆڵی پەرلەمان پرۆژەکە ‌‬ ‫ت���ا لەس���ەرەتاکانی خول���ی دووەمی‬ ‫پەرلەم���ان‌و بەدیاریکراوی لەتش���رینی‬ ‫دووەمی (‪ )2002‬لیژنەی نوس���ینەوەی‬ ‫رەشنووس���ی دەس���تووری هەرێ���م‬ ‫پێکهێنرا‪ ،‬ل���ە مانگی ئاب���ی (‪)2006‬‬ ‫رەشنووس���ەکە تەواوکرا‪ ،‬بەاڵم دیسان‬ ‫بەدۆخ���ی متبوونی خۆی���دا تێپەڕی تا‬ ‫ل���ە (‪4‬ی حوزەیران���ی ‪ )2009‬عەدنان‬ ‫موفتی س���ەرۆکی ئەو خول���ە؛ لەگەڵ‬ ‫لیژنەکە کۆدەبێت���ەوە‌و رایدەگەیەنێت‬ ‫"پێویس���تە پڕۆژەکە گفتوگۆی لەسەر‬ ‫بکرێت‌و دوانەخرێت" ئەوەبو پەرلەمان‬ ‫لەدەرەوەی ماوەی ش���ەرعی‌و یاسایی‬ ‫خۆی���دا ل���ە (‪)24‬ی هەم���ان مانگدا؛‬ ‫پڕۆژەکەی‌ پەسەندکرد‌و نیگەرانییەکی‬ ‫گەورەی جەماوەریی لەناوەوەی هەرێم‬ ‫دروستکرد‪.‬‬ ‫هەڵپەهەڵ���پ‌و پەل���ە پەل���ی ئ���ەو‬

‫خول���ەی پەرلەمان لەژێ���ر کاریگەری‬ ‫بەرژەوەندییەکانی پارتی‌و یەکێتی؛ جێی‬ ‫سەرنج‌و تێڕامانی چاودێران بو‪ ،‬بەشێک‬ ‫لە پس���پۆرانی یاس���ای دەس���تووری‌و‬ ‫مافن���اس‌و ش���ارەزایانی بوارەک���ە بە‬ ‫هەڵپڕوکاندنی دەستوور‪-‬یان ناوبرد کە‬ ‫خولێک تێیدەپەڕێنێت شەرعیەتی لەژێر‬ ‫پرس���یاردا بوە‪ ،‬بەشێک لە چاودێرانی‬ ‫سیاسیش پێیانوابو؛ نفوزی دەسەاڵتی‬ ‫هەرێم لەب���ەردەم رماندایە‌و دەیانەوێت‬ ‫زەمانەتی مانەوەیان لە کورسی سوڵتەدا‬ ‫لەناو دەستووردا جێگیر بکەن!‬ ‫هەرچۆنێک بێت؛ کاردانەوە‌و ئەنجام‌و‬ ‫ئ���ەوەی ئێس���تا لەس���ەر دەس���توور‬ ‫دروستبوە؛ دەریدەخات‪ ،‬پەسەندکردنی‬ ‫لە بەرژەوەندی بااڵی هەرێم‌و هەماهەنگی‬ ‫الیەن���ە سیاس���ییەکان‌و پاراس���تنی‬ ‫مافی تاک‌و رێکخس���تنی دەسەاڵتەکان‬ ‫نەب���وە‪ .‬کێش���ەی دەس���توورەکە؛ لە‬ ‫م���ادەی یەکەمیدا نییە کە سیس���تمە‬ ‫سیاسیەکەی بە "پەرلەمانی" ناودەبات‪،‬‬ ‫بەڵکو ل���ە مادەکان���ی (‪)69-59‬دایە؛‬ ‫کە دەس���ەاڵتێکی بەرفرە بە "سەرۆک"‬ ‫دەبەخش���ێت‌و لەرێ���گای دەنگدان���ی‬ ‫گش���تی‌و لەدەرەوەی پەرلەمان لەسەر‬ ‫کورسی سەرۆکایەتی جێگیری دەکات؛‬ ‫بەم���ەش ناهاوس���ەنگی دەس���ەاڵتی‬ ‫س���ەرۆکی هەرێم بەرامبەر ئەنجومەنی‬ ‫وەزیران‌و هاوکاتی���ش رۆڵی پەرلەمان‬ ‫پەراوێزخراو‌و شکڵی نیشاندەدات‌و کلیلی‬

‫ماڵە گەورەکە‌و زۆربەی دەس���ەاڵتەکان‬ ‫تەسلیمی تاکەکەسێک دەکات!‬ ‫ئەم نوسینە لەگەڵ کەسێک نادوێت؛‬ ‫کە ئێستا س���ەرۆکی هەرێم‌و سەرۆکی‬ ‫پارتییە‪ ،‬بەڵک���و رووی دەمی دەکاتە‬ ‫ئەو س���ەرۆکانەی کە دوای تێپەڕاندنی‬ ‫دەس���توور ل���ە رێ���ی ریفراندۆم���ەوە‬ ‫دێنە دەس���ەاڵت‪ ..‬ه���ەر کارەکتەرێکی‬ ‫سیاس���یی‌و لەه���ەر هێزێک���ەوە ئ���ەو‬ ‫چانس���ەی بۆ بڕەخس���یت راستەوخۆ‬ ‫خەڵک هەڵیبژێرێت‌و دەستوورێکیش���ی‬ ‫بەو هەموو دەسەاڵتەوە بۆ سازاندرابێ؛‬ ‫باوەڕناکەم لە دەس���توور بچوکتر بێت!‬ ‫ه���ەروەک چاوەڕێ���ش ناکرێت هۆکاری‬ ‫س���ەقامگیری سیاس���یی‌و پێشخستنی‬ ‫دیموکراسیی‌و کرانەوە بێت‪ ،‬بەاڵم لەزۆر‬ ‫باردا دەتوان���ێ زوو بە زوو دیکتاتۆری‬ ‫زیندوو پێشکەش���ی نەتەوەکەی بکات‌و‬ ‫کۆکبونی نیشتمانی شەق بکات؟!‬ ‫س���ەرەڕای تێپەڕاندن���ی؛ ئێس���تا‬ ‫دەس���توور‌و فەلس���ەفەی حوکمڕان���ی‬ ‫هەرێم‪ ،‬دیارترین پرس���ی جێ ناکۆکی‬ ‫الیەنە سیاسییەکان (پارتی لەالیەک‌و‬ ‫یەکێتی‌و گۆڕان‌و هێزە ئۆپۆزسیۆنەکانە)‬ ‫لەالیەک���ی ت���ر‪ ،‬لەهەمانکاتیش���دا‬ ‫کاردان���ەوەی خەڵ���ک‌و س���ەندیکا‌و‬ ‫یەکێتییە جەماوەرییەکان بەئاراستەی‬ ‫گەڕانەوەی دەستوور‌و هەموارکردنەوەی‬ ‫هەندێ بڕگ���ە‌و مادەکانیەتی‪ ..‬ئەوەی‬ ‫دەمێنێتەوە راس���تییەکە؛ نەخش���ەی‬

‫دابەشبوونی الیەنداری بۆ دەستورەکە‬ ‫گۆڕانی گەورەی بەسەردا هاتوە‌و ئێستا‬ ‫جگە لە پارت���ی دیموکرات هیچ هێزی‬ ‫تر لە بەرەی پشتیوانی ئەو دەستوورە‬ ‫نەماوەت���ەوە؛ ئەگەر هەر بڕیاریش بێت‬ ‫"دەس���توور" بە دڵی تەنی���ا الیەنێک‬ ‫دابڕێژرێ���ت‌و پەس���ەند بکرێت‌و حوکم‬ ‫بکات‪ ،‬ئەوە‪:‬‬ ‫* لەبنەڕەتدا نابێت بە دەستوور‪.‬‬ ‫* هاوس���ەنگی دەس���ەاڵتەکانی‬ ‫یاس���ادانان‌و جێبەجیکردن‌و دادوەری‬ ‫تێیدا رەنگ ناداتەوە‪.‬‬ ‫* گوزارش���ت ل���ە گرێبەس���تێکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی گشتگیر ناکات‪.‬‬ ‫* بنەما‌و ماف‌و ئەرکی تاک‌و کۆمەڵی‬ ‫تێدا ناچەسپێت‌و زامنی پاراستنی مافە‬ ‫سەرەکییەکان ناکات‪.‬‬ ‫* نابێت���ە بناغەیەکی مەحکەم‪ ،‬کە‬ ‫پایەی حوکم‌و دەس���ەاڵتی لەسەر بینا‬ ‫بکرێت‪.‬‬ ‫گەر نەشتوانێ النیکەم ئەمانە بکات؛‬ ‫ئ���ەوا بێگومان وەک دەقێکی یاس���ایی‬ ‫بێگیان ژی���ان دەکات‌و لەبارێکیش���دا‬ ‫زیاتر لە پارچە قوماشێک دەچێت‪ ،‬کە‬ ‫کەس���ێک بەدڵی خۆی هەڵیدەبژێریت‌و‬ ‫دەیبڕێ���ت‌و پ���ڕ ب���ە بەرگ���ی خ���ۆی‬ ‫دەیدورێ���ت‌و دواتریش مولزەمی دەکات‬ ‫هەموومان بیپۆشین!‬ ‫بەکورت���ی؛ بەرژەوەندیی���ە بااڵکانی‬ ‫خەڵک���ی کوردس���تان ناخوازێ���ت‪،‬‬

‫داتا‌و زانی���اری‌و پێدراوە مێژووییەکانی‬ ‫ئەو کۆمەڵگا تەقلیدییانە نایسەلمێنێت‪.‬‬ ‫ئەوەی کە دەگوترێت دین هه‌موو ژیانی‬ ‫ب���ەر لە دونیای مۆدێرن���ی داگیرکردوە‬ ‫گریمانەیەکی نەس���ەلمێدراوە‌و پش���تی‬ ‫بە لێکۆڵین���ەوەی زانس���تی کۆمەڵگا‬ ‫تەقلیدییەکان نەبەس���توە‪ .‬بەکورتی‬ ‫ھیچ لێکۆڵینەوەیەکی ورد لەبەردەستدا‬ ‫نییە بەشێوەیەکی زانستی سەلماندبێتی‬ ‫کۆمەڵگاکانی بەر لە مۆدێرنە کۆمەڵگای‬ ‫دینیتر‌و ئینسانەکانیشی ئیماندارتربن‪،‬‬ ‫ئ���ەوەی هه‌ی���ە ت���ەنھا گریمانەیەکە‌و‬ ‫بەس‪.‬‬ ‫ڕەخن���ەی دووهه‌می داڤید مارتین لە‬ ‫تێ���زەی بەعەلمانیبوونی دونیا بریتییە‬ ‫لە کێش���انی وێنەیەکی پ���ڕ موبالەغە‬ ‫ب���ۆ نادینیبوونی ئینس���ان‌و کۆمەڵگا‬ ‫مۆدێرن���ەکان‪ .‬ل���ەم رووەوە تێ���زەی‬ ‫بەعەلماینبوونی دونی���ا موبالەغەیەکی‬ ‫ھێج���گار گ���ەورە دەکات کاتێ���ک پێ‬ ‫لەس���ەر الوازبوونی شوێن‌و جێ‌و رۆڵی‬ ‫دی���ن ل���ە کۆمەڵ���گا ھاوچەرخەکاندا‪،‬‬ ‫دادەگرێ���ت‪ .‬داڤید مارتین باوەڕی وایە‬ ‫کە ئینسانی کۆمەڵگا مۆدێرنەکان بەو‬ ‫رادەیە عەقاڵنی‌و نادینی نییە کە تێزەی‬ ‫بەعەلمانیبوونی دونیا گریمانی دەکات‪،‬‬ ‫ل���ەم کۆمەڵگایان���ەدا بەردەوامییەکی‬ ‫گ���ەورەی دید‌و بۆچوون���ە ناعەقاڵنی‌و‬ ‫س���یحری‌و خورافییەکانی کۆمەڵگاکانی‬ ‫بەر لە مۆدێرنە لەئارادایە‌و ئەوە راست‬ ‫نییە کە ئینس���انی ئ���ەم کۆمەڵگایانە‬ ‫ئینسانی عەقاڵنی‌و نادینین‪ .‬بەبۆچوونی‬ ‫مارتی���ن کۆمەڵ���گا ھاوچەرخ���ەکان‪،‬‬ ‫وەک کۆمەڵ���گا تەقلیدییەکان‪ ،‬پڕە لە‬ ‫بیرکردنەوەی خورافی‌و میتافیزیکی‪.‬‬ ‫خاڵ���ی س���ێهه‌م پەیوەس���تە ب���ە‬ ‫دەس���ەاڵتی سیاس���ی دین���ەوە‪ ،‬داڤید‬ ‫مارتین پێیوایە دەس���ەاڵتی سیاس���ی‬ ‫دی���ن ل���ە کۆمەڵ���گا جیاوازەکان���دا‬ ‫بەشێوەی جیاواز ئامادەیە‌و پێوەرێکی‬ ‫یەکگرتوو نادۆزین���ەوە پێمانبڵێت دین‬ ‫چ دەس���ەاڵتێکی لە دونی���ای مۆدێرندا‬ ‫دەبێت‪ .‬بۆ نموونە دەسەاڵتی سیاسی‬ ‫دین لە ئەمری���کادا‌و لەپاڵ پلورالیزمی‬ ‫دینیدا‪ ،‬جیاوازە لە دەسەاڵتی سیاسی‬ ‫دین ل���ە ئیرلەندای باکوردا کە ناکۆکی‬ ‫نێ���وان کاتۆلیکەکان‌و پرۆتس���تانەکان‬ ‫لەوپەڕیدایە‪ ،‬هه‌روەھا ئەم دەس���ەاڵتە‬ ‫ل���ە ئەمریکادا جیاوازە لەو دەس���ەاڵتە‬ ‫گەورەی���ەی کاتۆلیکیەت ل���ە ئیتالیادا‬ ‫هه‌یەت���ی‪ ،‬ت���ا ئەو رادەی���ەی دەکرێت‬ ‫بگوترێت کە کایەی کولتور لە ئیتالیادا‬ ‫لەالیەن کاتۆلیکیەتەوە مۆنۆپۆڵکراوە‪.‬‬ ‫جگە لەم���ە لەهه‌موو ئەو ش���وێنانەدا‬ ‫کە دین بەش���ێکە لە ناکۆکی سیاسی‌و‬ ‫کولتوری‌و شوناسیی‪ ،‬وەک لە ئیرلەندا‌و‬ ‫پۆڵەندادا‪ ،‬دەس���ەاڵتی سیاس���ی دین‬ ‫دەس���ەاڵتێکی بەھێزە‌و بەھیچ مانایەک‬ ‫ئەم دەسەاڵتە الواز نەبووە‪...‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫ئەم نوسینە لەگەڵ‬ ‫کەسێک نادوێت؛‬ ‫کە ئێستا سەرۆکی‬ ‫هەرێم‌و سەرۆکی‬ ‫پارتییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫رووی دەمی دەکاتە‬ ‫ئەو سەرۆکانەی کە‬ ‫دوای تێپەڕاندنی‬ ‫دەستوور لەڕێی‬ ‫ریفراندۆمەوە دێنە‬ ‫دەسەاڵت‪..‬‬ ‫س���ەرچاوەی یاس���ادانانی واڵت‌و پ���ڕ‬ ‫بەهاتری���ن‌و گرنگترین ب���ەش لە ژیانی‬ ‫گش���تی‌و تاکدا؛ مافی خواوەندێتی بۆ‬ ‫هیچ کەس دەس���تبەربکات‌و کەس���ێک‬ ‫بسازێنێت لەسەرەوە سەیری خوارەوە‬ ‫بکات‌و ل���ە ه���ەر بەرپرس���یارێتیەک‬ ‫پارێزراوبێت‪ ،‬چونکە لەوەها حاڵەتێکدا؛‬ ‫سەرۆک خۆی دەستوورە‪ ،‬دەستورمان‬ ‫بۆ چییە؟‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )346‬سێشه‌ممە‌ ‪2012/10/9‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫‪13‬‬

‫یه‌كێتی‌‌و هه‌لێك ‌ی زیوین‬ ‫سه‌ركه‌وت شه‌ریف‬ ‫قه‌ده‌ری‌ له‌دایكب����وون‌و ژیانی‌ یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌رده‌مێكدا بوو كوردستان‌و عێراق‌و‬ ‫بگره‌ به‌ش����ی‌ زۆری‌ واڵتانی‌ ناوچه‌كه‌ش‬ ‫له‌ناو گه‌رم����ه‌ی‌ رووداو پێش����هاته‌كاندا‬ ‫بوون‪ .‬بۆیه‌ گه‌ر ل����ه‌ ئاوێنه‌ی‌ مێژوه‌وه‌‬ ‫ته‌ماشایه‌كی‌ ژیانی‌ سیاسی‌‌و چه‌كداری‌‬ ‫ئه‌و حیزبه‌ بكه‌ین‪ ،‬ده‌بینین سه‌رله‌به‌ری‌‬ ‫مێژووی‌ یه‌كێتی‌ له‌ناو رووداوه‌كانی‌ چوار‬ ‫ده‌یه‌ی‌ راب����ردوودا‪ ،‬به‌هه‌ڵبه‌ز‌و دابه‌زی‌‬ ‫بااڵنس����ی‌ هێزی‌ چه‌كداری‌‌و ش����ڵه‌ژانی‌‬ ‫بارودۆخ����ی‌ ناوخۆی����ی‌‌و به‌جیابونه‌وه‌ی‌‬ ‫چه‌ندی����ن ب����اڵ‌و هێ����ز‌و س����ه‌ركرده‌ی‌‬ ‫له‌ن����اوه‌وه‌ی‌ خۆی����ه‌وه‌ ب����ۆ ده‌ره‌وه‌یی‌‌و‬ ‫دووچاربوون����ی‌ به‌ چه‌نده‌ه����ا قڕكردنی‌‬ ‫به‌كۆمه‌ڵ نه‌خێشنراوه‌‪.‬‬ ‫له‌نمون����ه‌ی‌ ئ����ه‌و روداوان����ه‌ش‬ ‫له‌ناوچونی‌ یه‌كه‌م مه‌فره‌زه‌ی‌ چه‌كداری‌‬ ‫به‌س����ه‌ركردایه‌تی‌ ئیبراهیم عه‌زۆ ساڵی‌‬ ‫(‪)1976‬و كاره‌س����اتی‌ هه‌كاری‌ س����اڵی‌‬ ‫(‪ ،)1978‬ك����ه‌ هه‌ردوو جاره‌كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫پارتی‌ نه‌یاری‌ ته‌قلیدی����ه‌وه‌ ئه‌نجامدرا‪،‬‬ ‫س����ه‌رباری‌ ده‌یان ئابڵوقه‌ی‌ سیاس����ی‌‌و‬ ‫س����ه‌ربازی‌‌و ئاب����وری‌ س����ه‌خت له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌ته‌كان����ی‌ ئێ����ران‌و عێراق����ه‌وه‌‬ ‫رووبه‌رووی‌ بویه‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌ك����رێ‌ بڵێی����ن كاریگه‌رتری����ن‬ ‫رووداوێك كه‌ ئه‌م حیزب����ه‌ی‌ به‌ته‌واوی‌‬ ‫ش����ڵه‌ژان‌و وایلێكرد زۆرتری����ن ته‌نازول‬ ‫بۆ دوژمنه‌كه‌ی‌ دوێنێی‌و هاوبه‌ش����ه‌كه‌ی‌‬ ‫ئه‌م����ڕۆی‌ ب����كات‪ ،‬جیابون����ه‌وه‌ی‌ باڵی‌‬ ‫ریفۆرم بوو به‌سه‌ركردایه‌تی‌ نه‌وشیروان‬ ‫مس����ته‌فای‌ دامه‌زرێن����ه‌ر‌و جێگ����ری‌‬ ‫سكرتێره‌كه‌ی‌‪ ،‬كه‌ دواتریش دامه‌زراندنی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان����ی‌ لێكه‌وته‌وه‌‌و بووه‌‬ ‫جواڵنه‌وه‌یه‌كی‌ سیاس����ی‌‌و ل����ه‌ هه‌ردوو‬ ‫هه‌ڵبژاردن����ی‌ (‪)2009‬ی‌ په‌رله‌مان����ی‌‬ ‫كوردس����تان‌و (‪)2010‬ی‌ په‌رله‌مان����ی‌‬ ‫عێراق����ی‌ به‌ش����داری‌ ك����رد‌و ده‌نگێكی‌‬ ‫زۆری‌ ل����ه‌ یه‌كێتی‌ كش����انه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫وایكرد بااڵنس����ی‌ هێز له‌ كوردستاندا به‌‬ ‫قازانجی‌ پارتی‌ بش����كێته‌وه‌‌و ده‌رفه‌تی‌‬ ‫زێڕینی‌ بۆ پارتی‌ چێك����رد به‌ئاره‌زووی‌‬ ‫خۆی‌‌و له‌ن����او چوارچێوه‌ی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫بنه‌ماڵه‌ك����ه‌ی‌و ئه‌جێن����دای‌ حیزبی����دا‪،‬‬ ‫زۆرتری����ن بڕی����ارو كرداره‌كان����ی‌ له‌ناو‬ ‫نه‌خش����ه‌ی‌ سیاس����ی‌‌و ئیداری‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان‌و په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌دا‬ ‫جێبكات����ه‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تیش ژماره‌ گه‌لێ‬ ‫بڕیاری‌ ده‌ركرد‌و به‌س����ه‌ر هه‌موو الیه‌كدا‬ ‫س����ه‌پاندی‌‪ ،‬نه‌ به‌رژه‌وه‌ن����دی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫تیاب����وو نه‌ یه‌كێتی����ش رۆڵێكی‌ وای‌ له‌‬ ‫نه‌خشه‌ڕێژكردنی‌ ئه‌و بڕیارانه‌دا هه‌بوو‪.‬‬ ‫به‌كورتی‌ یه‌كێتی‌ له‌به‌ر فۆبیای‌ گۆڕان‌و‬ ‫خه‌ریكب����وون ب����ه‌ ملمالنێ����ی‌ گۆڕانه‌وه‌‬ ‫له‌ناوچه‌ی‌ جێ نف����وزی‌ خۆیدا‪ ،‬هه‌رچی‌‬ ‫پارتی‌ ویس����ت‌و به‌رژه‌وه‌ن����دی‌ تێدا بوو‬

‫به‌سیس����ته‌می‌ قازه‌كه‌ به‌باش‌و خراپه‌وه‌‬ ‫قی����ڕه‌ی‌ به‌ڵێی‌ بۆ ده‌كرد‪ ،‬یان بێده‌نگ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵده‌بژارد‪ ،‬هه‌ڵبژاردن����ی‌ بێده‌نگییش‬ ‫جۆرێكه‌ له‌رازی‌ بوون‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ گرنگ‌و جێگا باس����ه‌ لێره‌دا‬ ‫تێپه‌ڕاندنی‌ پڕۆژه‌ یاس����ای‌ ده‌س����توری‌‬ ‫پێشنیاركراوی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان بوو له‌‬ ‫خولی‌ پێشووی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستاندا‪،‬‬ ‫له‌دواییه‌كانی‌ ته‌مه‌ن����ی‌ ئه‌و خوله‌دا كه‌‬ ‫سه‌رۆكه‌كه‌ی‌ به‌رپرسێكی‌ بااڵی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫بوو‪ ،‬س����ه‌رباری‌ ده‌یان پڕۆژه‌ یاس����ای‌‬ ‫مه‌ده‌نی‌ تر‌و چه‌نده‌ها گرێبه‌ستی‌ گرنگی‌‬ ‫نه‌وت����ی‌‪ ،‬كه‌ یه‌كێتی‌ ئ����اگاداری‌ زۆریان‬ ‫نیه‌‌و تاكو ئێس����تاش به‌شێكی‌ زۆری‌ به‌‬ ‫ناشه‌فافی‌ ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫پرسیاری‌ گرنگ‌و‬ ‫جه‌وهه‌ری‌ لێره‌دا‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ئایا یه‌كێتی‌‌و‬ ‫به‌تایبه‌تیش تاڵه‌بانی‌‬ ‫سكرتێری‌ كه‌ كۆتایی‌‬ ‫بڕیاره‌كان الی‌ ئه‌وه‌وه‌‬ ‫دێنه‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ه ‌هل‌و ده‌رفه‌ته‌‬ ‫ده‌قۆزنه‌وه‌و جارێكیتر‬ ‫كچه‌كه‌ی‌ خۆیان‬ ‫ناكانه‌وه‌ قوربانی‌‬ ‫كوڕه‌كه‌ی‌ پارتی‌؟!‬ ‫نه‌ورۆزی‌ پارس����اڵ به‌هۆی‌ لێدوانێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌س����عود بارزانیی����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫رۆژنامه‌وان���� ‌‬ ‫كه‌ تیایدا نوری‌ مالیك����ی‌ تۆمه‌تباركرد‬ ‫ب���� ‌ه خۆس����ه‌پێن‌و دیكتات����ۆر‌و تاكڕه‌و‪،‬‬ ‫گۆمی‌ مه‌نگی‌ نێوان به‌غ����دا‌و هه‌ولێری‌‬ ‫ش����ڵه‌قاند‌و كێرڤ����ی‌ ملمالنێ����كان‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌ك به‌رزبوه‌وه‌ زۆری‌ نه‌مابوو‬ ‫له‌ ش����ه‌ڕی‌ راگه‌یاندنه‌وه‌ بگاته‌ ش����ه‌ڕی‌‬ ‫س����ه‌ربازی‌‪ .‬س����ه‌ره‌نجام مه‌س����عود‬ ‫بارزان����ی‌ له‌گه‌ڵ س����وننه‌كان‌و ره‌وتێكی‌‬ ‫توندڕه‌وی‌ ش����یعه‌ كه‌وته‌ هاوهه‌ڵوێستی‌‬ ‫ب����ۆ س����ه‌ندنه‌وه‌ی‌ متمانه‌ ل����ه‌ مالیكی‌‪،‬‬

‫یه‌كێتیش له‌ به‌ره‌ی‌ زۆرینه‌ی‌ ش����یعه‌‌و ناشه‌فافی‌ ئه‌م گرێبه‌ستانه‌‌و داهاته‌كه‌ی‌‬ ‫به‌ره‌ی‌ مالكیدا مای����ه‌وه‌‌و بۆ یه‌كه‌مجار هه‌یه‌‪ ،‬له‌ هه‌ر بارێك����دا یه‌كێتی‌ ده‌نگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ل����ه‌دوای‌ رێكه‌وتننام����ه‌ی‌ س����تراتیژی‌ بخاته‌ س����ه‌ر خواستی‌ ئاش����كراكردنی‌‬ ‫س����اڵی‌ (‪)2008‬ی‌ نێوانی����ان یه‌كێتی‌‌و گرێبه‌س����ته‌كان‪ ،‬فشاره‌ بۆ سه‌ر پارتی‌‌و‬ ‫پارت����ی‌ دژی‌ یه‌كتری����ی له‌هه‌ڵوێس����تدا داگرتنی‌ بااڵنسی‌ هێزی‌ پارتییه‌‪.‬‬ ‫‪ .3‬له‌سه‌ر ئاستی‌ عێراقیش ئاماژه‌كان‬ ‫وه‌س����تانه‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ زیاتریش ئه‌م دژه‌‬ ‫هه‌ڵوێس����ته‌ی‌ قوڵتركرده‌وه‌ په‌كخستنی‌ بردنه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌‌و هاوهه‌ڵوێسته‌كانی‌ له‌‬ ‫هه‌وڵه‌كانی‌ مسعود بارزانی‌ بوو له‌الیه‌ن گه‌مه‌كه‌دا نیشان ده‌ده‌ن‪ ،‬پارتی‌ هه‌رزوو‬ ‫تاڵه‌بانییه‌وه‌ بۆ سه‌ندنه‌وه‌ی‌ متمانه‌ له‌ براده‌ره‌ ش����یعه‌كه‌ی‌ په‌ش����یمان بوه‌وه‌‬ ‫مالیكی‌‪ .‬هه‌روه‌ها رۆیشتنی‌ بارزانی‌ بوو له‌ به‌ڵێنه‌كانی‌‪ ،‬به‌ره‌ی‌ س����وننه‌كانیش‬ ‫بۆ ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‪ ،‬له‌ ساتی‌ هاتنه‌وه‌ی‌ الوازن‌و زوو زوو لێكت����رازان‌و جیابونه‌وه‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌ بۆ كوردس����تان له‌پاش س����ێ‌ له‌نێویان����دا رووده‌دات‪ .‬ئێس����تا الیه‌نی‌‬ ‫به‌هێ����زو كاریگه‌ری‌ س����احه‌كه‌ مالیكی‌‌و‬ ‫مانگ دووركه‌وتنه‌وه‌ له‌عێراق‪.‬‬ ‫ئێستا گه‌ر یه‌كێتی‌ به‌هۆی‌ ئه‌و كێشه‌‌و هاوبه‌ش����ه‌كانێتی‌‪ ،‬له‌م كات����ه‌دا مالیكی‌‬ ‫رووداوانه‌ی‌ رویاندا‪ ،‬زویربوونی‌ هاوبه‌شه‌ داش����ی‌ هێزی‌ س����واره‌‌و به‌ئ����اره‌زووی‌‬ ‫ئیداری‌‌و ئابورییه‌ك����ه‌ی‌ لێكه‌وتبێته‌وه‌‪ ،‬خۆی‌ بڕی����ار‌و ئه‌جێنداكان����ی‌ جێبه‌جێ‬ ‫ئه‌وا به‌دیوێكی‌ تردا قازانجێكی‌ باش����ی‌ ده‌كات‌و ته‌نازول����ی‌ زۆری‌ به‌نه‌یاره‌كانی‌‬ ‫ك����ردوه‌ به‌وه‌ی‌ سه‌رس����ه‌ختترین هێزی‌ ك����ردووه‌‪ .‬ئه‌م بااڵنس����ی‌ هێ����زه‌ش له‌‬ ‫نه‌یاری‌ ناوچه‌ی‌ ژێر ده‌س����ه‌اڵتی‌ خۆی‌ قازانج����ی‌ یه‌كێتیه‌‌و په‌یوه‌ن����دی‌ نێوان‬ ‫له‌ ئاس����تی‌ س����كرتێره‌كه‌ی‌ دانیش����تن ئه‌م گه‌مه‌كاره‌ س����ه‌ره‌كیه‌‌و یه‌كێتی‌ له‌‬ ‫له‌گه‌ڵ تاڵه‌بانی‌ ده‌كه‌ن‌و له‌ مه‌س����ه‌له‌ی‌ مانگی‌ هه‌نگوینیدایه‌‌و یه‌كێتی‌ ده‌توانێ‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ ده‌ستوری‌ هه‌رێمی‌ كوردستان ل����ه‌م په‌یوه‌ندیی����ه‌ گرنگ����ه‌ی‌ خ����ۆی‌‌و‬ ‫هاوهه‌ڵوێس����ت ده‌بن كه‌ پارتی‌ به‌هێڵی‌ دووركه‌وتن����ه‌وه‌ی‌ هاوبه‌ش����ه‌كه‌ی‌ ل����ه‌‬ ‫سوری‌ داده‌نێ‌و راسته‌وخۆ به‌ لێدان له‌ گۆڕه‌پانه‌كه‌‪ ،‬ده‌سكه‌وتی‌ باش بپچڕێت‌و‬ ‫ی سه‌رۆكی‌ ده‌زانێ‪ ،‬كه‌ بااڵنسی‌ هێزی‌ به‌رزكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫مه‌س����عود بارزان ‌‬ ‫‪ .4‬به‌ه����ۆی‌ الوازی‌ عێراقیش����ه‌وه‌ له‌‬ ‫له‌و ده‌ستوره‌دا ده‌سه‌اڵتێكی‌ زۆر‌و بگره‌‬ ‫ئێس����تادا هێزی‌ ئیقلیمی‌ رۆڵێكی‌ گرنگ‬ ‫ره‌هاش به‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم دراوه‌‪.‬‬ ‫له‌پ����اش ئ����ه‌و رووداوان����ه‌ی‌ عێراق‌و له‌ئاراس����ته‌كردنی‌ رووداوه‌كانی‌ عێراقدا‬ ‫ناوچه‌كه‌ش����ی‌ گرتۆت����ه‌وه‌‪ ،‬هه‌نوك����ه‌ ده‌گێڕن‪ ،‬دیسان له‌ ئێستادا له‌ قازانجی‌‬ ‫ده‌رفه‌تێك����ی‌ باش چێ بووه‌ بۆ یه‌كێتی‌ یه‌كێتیدا ئاش����ه‌كه‌ی‌ ده‌س����وڕێ به‌وه‌ی‌‬ ‫تا ته‌رازووی‌ ناهاوسه‌نگی‌ نێوان خۆی‌‌و یه‌كێتی‌ له‌ به‌ره‌ی‌ ئێرانه‌‌و نه‌یاره‌كه‌شی‌‬ ‫نه‌یاره‌ ته‌قلیدی‌و هاوبه‌ش����ه‌كه‌ی‌ راست له‌ ب����ه‌ره‌ی‌ توركیای����ه‌‪ .‬الی‌ هه‌موانیش‬ ‫روون����ه‌ رۆڵ‌و پێگه‌ی‌ ئێ����ران له‌ عێراقدا‬ ‫بكاته‌وه‌ له‌به‌ر ئه‌م هۆكارانه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬له‌ئاس����تی‌ ناوخۆی‌ كوردس����تاندا له‌ ئه‌مری����كای‌ رزگاركه‌ریش زیاتره‌‪ ،‬له‌‬ ‫كۆی‌ هێز‌و الیه‌نه‌ سیاس����یه‌كان له‌سه‌ر چانسی‌ یه‌كێتی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ ئێران‌و‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ ده‌س����توری‌ پێشنیاركراوی‌ پارت����ی‌ هه‌نوكه‌ له‌ ئاس����تێكی‌ خراپ‌و‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان كۆكن‪ ،‬ته‌نها پارتی‌ گرژدای����ه‌‪ ،‬ده‌كرێ یه‌كێتی‌ ئ����ه‌م هه‌له‌‬ ‫نه‌ب����ێ‪ .‬بێگوم����ان ده‌نگ����ی‌ یه‌كێتی بۆ بقوزێته‌وه‌‌و ده‌س����كه‌وتی‌ حیزبی‌ گرنگ‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ ده‌س����توره‌كه‌ هێزێكی‌ زیاتر له‌سه‌ر حسابی‌ پارتی‌ نه‌یاری‌ به‌ده‌ست‬ ‫ده‌داته‌ خواس����ته‌كه‌‌و گورزێكیش����ه‌ بۆ بخات‪.‬‬ ‫ك����ۆی‌ ئ����ه‌و هۆكارانه‌ی‌ باس����كران‌و‬ ‫پارتی‌‪ ،‬چونكه‌ پارتی‌ شێلگیرانه‌ داكۆكی‌‬ ‫ل����ه‌ نه‌گه‌ڕان����ه‌وه‌ی‌ ده‌كات‌و گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ ژماره‌گه‌ل����ێ ه����ۆكاری‌ ت����ری‌ ناوخۆیی‌‬ ‫به‌لێدان له‌پارتی‌‌و سه‌رۆكه‌كه‌ی‌ ده‌زانێ‪ ،‬ك����ه‌ له‌قازانجی‌ یه‌كێت����ی‌ ده‌خولێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ئێستا له‌و پۆسته‌دایه‌‌و بۆ ئاینده‌ش ده‌رفه‌تێك����ی‌ زیوینی����ان ب����ۆ یه‌كێتی‌‬ ‫روون نیه‌ ئایا پارتی‌‌و خودی‌ مه‌س����عود چێكردوه‌ تابتوانێ له‌ رێگایه‌وه‌ بااڵنسی‌‬ ‫بارزانی‌ ده‌ستبه‌رداری‌ ئه‌و پۆسته‌ ده‌بن ناهاوس����ه‌نگی‌ له‌گه‌ڵ پارت����ی‌ نه‌یاری‌‌و‬ ‫هاوبه‌شی‌ له‌ماوه‌ی‌ چوار ساڵی‌ رابردوودا‬ ‫یان نا؟!‬ ‫‪ .2‬ل����ه‌‌ڕووی‌ دارای����ی‌‌و ئابوریی����ه‌‌وه‌ دایگرتبوو راست بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫پرس����یاری‌ گرنگ‌و جه‌وهه‌ری‌ لێره‌دا‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ چوار س����اڵی‌ متبوونی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫به‌رامبه‌ری‌‌و خه‌ریكبوونی‌ به‌ملمالنێكانی‌ ئه‌وه‌ی����ه‌ ئای����ا یه‌كێت����ی‌‌و به‌تایبه‌تیش‬ ‫گۆڕانه‌وه‌‪ ،‬پارتی‌ چه‌ند رێكه‌وتننامه‌یه‌كی‌ تاڵه‌بان����ی‌ س����كرتێری‌ ك����ه‌ كۆتای����ی‌‬ ‫گرنگ����ی‌ له‌بواری‌ نه‌وت����دا واژۆ كرد‪ ،‬كه‌ بڕیاره‌كان الی‌ ئه‌وه‌وه‌ دێنه‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫قازانجێك����ی‌ زۆری‌ تیاكرد‌و بگره‌ پارتی‌ هه‌ل‌و ده‌رفه‌ت����ه‌ ده‌قۆزنه‌وه‌‌و جارێكیتر‬ ‫له‌م مه‌س����ه‌له‌یه‌دا تاكالیه‌نه‌ ئه‌م بواره‌ كچه‌ك����ه‌ی‌ خۆی����ان ناكان����ه‌وه‌ قوربانی‌‬ ‫گرنگ����ه‌ی‌ خس����تبووه‌ ژێ����ر كه‌مۆڵه‌ی‌ كوڕه‌ك����ه‌ی‌ پارت����ی‌؟! یا ئ����ه‌م هه‌له‌ش‬ ‫خۆیه‌وه‌‌و بێ پ����رس‌و ئاگاداری‌ یه‌كێتی‌ له‌ده‌س����ت ده‌ده‌ن‌و بارودۆخ وه‌ك خۆی‌‬ ‫كۆنتاكتی‌ له‌گه‌ڵ كۆمپانیاكان ده‌به‌ست‪ .‬ده‌مێنێته‌وه‌؟ هه‌فته‌‌و مانگه‌كانی‌ داهاتوو‬ ‫له‌ ئێس����تادا هه‌رایه‌گی‌ گه‌وره‌ له‌س����ه‌ر وه‌اڵمی‌ ئه‌م پرسیارانه‌ ده‌‌بینینه‌‌وه‌‪.‬‬

‫پارله‌مانتاره‌كانی‌ گۆڕان له‌چه‌مچه‌ماڵ‪ ،‬كوا به‌ڵێنه‌كانتان؟‬ ‫له‌تیف عه‌زیز‬ ‫به‌ر ل���ه‌ هه‌ڵبژاردنی���ان‪ ،‬كاندیده‌كانی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان ل���ه‌ چه‌مچه‌ماڵ‪،‬‬ ‫كه‌ دواتر بوون���ه‌ پارله‌مانتار‪ ،‬چه‌ندین‬ ‫به‌ڵێنیان به‌ خه‌ڵكی‌ ئه‌م ش���اره‌دا كه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ببن���ه‌ پارله‌مانتار‪ ،‬جێبه‌جێیان‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم له‌دوای‌ سێ‌ ساڵ ئێستا‬ ‫كه‌س خۆی‌ ب���ه‌ خاوه‌نی‌ ئه‌و به‌ڵێنانه‌‬ ‫نازانێت‪.‬‬ ‫عه‌زیمه‌ خان ده‌یگ���وت ببمه‌ ئه‌ندام‬ ‫په‌رله‌مان كار بۆ س���ه‌روه‌ریی‌ یاس���ا‬ ‫ده‌ك���ه‌م‪ ،‬ئ���ه‌م گرفت���ه‌ش ل���ه‌دوای‌‬ ‫دروس���تبونی‌ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم���ه‌وه‌‬ ‫گیرۆده‌ی‌ چه‌مچه‌م���اڵ بووه‌‪ .‬به‌اڵم له‌‬ ‫به‌رێزیان ده‌پرس���م زه‌حمه‌ت نه‌بێ‌ له‌م‬ ‫باره‌وه‌ به‌ ك���ردار‌و به‌ڵگه‌وه‌ وه‌اڵممان‬ ‫ب���ده‌ره‌وه‌و‪ ،‬پێمان بڵ���ێ‌ چیت كرد؟‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئ���ه‌و ده‌یگ���وت چاودێریی‌‬ ‫حكومه‌ت ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬كه‌چی‌ نه‌مانبینی‌‬ ‫رۆژێ‌ س���ه‌ردانی‌ پڕۆژه‌كانی‌ حكومه‌ت‬ ‫بكات‌و له‌ كه‌موكوڕییه‌كانی‌ بكۆڵێته‌وه‌‪،‬‬ ‫نه‌مانبین���ی‌ رۆژێ كۆڕێك���ی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫كارو پڕۆژه‌ پش���تگوێ‌ خراوه‌كانی‌ ئه‌م‬ ‫ش���اره‌ هه‌بێت‪ .‬له‌ س���ه‌ره‌تای‌ بوونه‌‬ ‫ئه‌ن���دام په‌رله‌مان���ی‌ نوس���ینگه‌یه‌كی‌‬ ‫كرده‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ماوه‌یه‌ك���ه‌ نه‌ماوه‌وه‌‌و‬ ‫هۆكاره‌كه‌شی‌ نازانین‪.‬‬ ‫به‌ڕاس���تی‌ ئه‌و پارله‌مانتارانه‌ ده‌بێت‬ ‫شه‌ڕی‌ بودجه‌‌و پڕۆژه‌ی‌ خزمه‌تگوزاری‌‬ ‫بك���ه‌ن‪ ،‬ده‌بێ���ت ل���ه‌ په‌رله‌مان���دا‬ ‫چه‌مچه‌ماڵچێت���ی‌ بك��� ‌هن‌و چاودێ���ری‌‬ ‫حكومه‌ت بكه‌ن‪ .‬بۆ زیاتركردنی‌ پڕۆژه‌ی‌‬

‫خزمه‌تگوزاری‌‪ ،‬پێویس���ته‌ س���ه‌ردانی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت‌و به‌رپرس���ه‌ حكومیی���ه‌كان‬ ‫بكه‌ن‪ .‬ده‌بوو هه‌ردو پارله‌مانتاره‌كه‌ی‌‬ ‫گۆڕان س���ه‌ردانی‌ مه‌یدان���ی‌ ناو بازاڕ‌و‬ ‫فه‌رمانگ���ه‌ حكومییه‌كانی���ان بكردایه‌‌و‬ ‫خان���ه‌واده‌ی‌ كه‌س���وكاری‌ قوربانیانی‌‬ ‫ئه‌نفال‌و شه‌هیدانی‌ ناوچه‌كه‌یان به‌سه‌ر‬ ‫بكردایه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫كاك ش���ێرزاد حافز به‌رله‌وه‌ی‌ ببێته‌‬ ‫پارله‌مانت���ار ده‌یگ���وت ئه‌گ���ه‌ر ببمه‌‬ ‫پارله‌مانتار بۆ ئاگاداربوون له‌ كێش���ه‌‌و‬ ‫گرفته‌كانی‌ خه‌ڵكی‌ شار‪ ،‬نوسینگه‌یه‌ك‬ ‫ده‌كه‌م���ه‌وه‌‪ .‬منی���ش ده‌پرس���م ئه‌رێ‌‬ ‫به‌ڕێزتان كه‌ی‌ نووس���ینگه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌ خۆ س���ێ‌ س���اڵی‌ پارله‌مانتاری‌‬ ‫گوزه‌شت! باشه‌ كاك شێرزاد تائێستا‬ ‫چ���ی‌ بۆ خه‌ڵكی‌ ئه‌م ش���اره‌ كردووه‌؟‬ ‫به‌ڕێزیان پێشتر قایمقامی‌ چه‌مچه‌ماڵ‌و‬ ‫نوێنه‌ری‌ چه‌مچه‌ماڵ بووه‌ له‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پارێزگای‌ سلێمانی‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌پرسم چیت‬ ‫كردوه‌ بۆ كه‌می‌ بودجه‌و خزمه‌تگوزاری‌‌و‬ ‫كێش���ه‌ی‌ ئ���او كاره‌ب���او گرفته‌كانی‌‬ ‫كارگێڕیی‌‌و په‌روه‌رده‌‌و ته‌ندروس���تی‌‌و‬ ‫رێگاوبان‌و كێشه‌كانی‌ خه‌ڵكی‌ ناوچه‌كه‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌؟‬ ‫ب���ڕی‌ (‪ )400‬ملیۆن دۆالر له‌ هه‌ردوو‬ ‫كابینه‌كه‌ بۆ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی‌ گه‌رمیان‬ ‫ته‌رخانك���را‪ ،‬كوا به‌ش���ی‌ پڕۆژه‌كانی‌‬ ‫چه‌مچه‌م���اڵ له‌و پاره‌یه‌؟ له‌ س���نوری‌‬ ‫چه‌مچه‌م���اڵ ده‌ فه‌رمانگه‌ی‌ ئاو هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌وه‌ت پرس���یوه‌ته‌وه‌ بۆچی‌ تائێس���تا‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌كیان بۆ نه‌كراوه‌ته‌وه‌؟‬ ‫ل���ه‌ كابین���ه‌ی‌ پێن���ج وا بڕی���ار بوو‬

‫نه‌خۆش���خانه‌یه‌كی‌ س���ه‌د قه‌ره‌وێڵه‌ی ‌‬ ‫ی‬ ‫دروست بكرێت‌و تائێستا هه‌ر دروست‬ ‫ده‌كرێت!‬ ‫دوو كه‌مپین بۆ به‌س���ه‌ربه‌خۆكردنی‌‬ ‫ئی���داره‌ی‌ چه‌مچه‌م���اڵ ڕاگه‌یه‌ن���را‪،‬‬ ‫له‌مباره‌یه‌وه‌ چیتان كرد؟ ئایا تائێستا‬ ‫سه‌ردانی‌ الیه‌نی‌ پۆلیس‌و الیه‌نی‌ ئه‌منی‌‬ ‫ش���اره‌كه‌تان ك���ردووه‌ تا له‌ كێش���ه‌و‬ ‫گرفته‌كانی���ان بكۆڵنه‌وه‌؟ به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫پۆلیس���ی‌ چه‌مچه‌م���اڵ چه‌ندی���ن جار‬ ‫گوتویه‌ت���ی‌ كێش���ه‌ی‌ كه‌میی‌ پۆلیس‌و‬ ‫بین���ا‌و پێداویس���تیه‌كانمان هه‌یه‌‪ .‬ئایا‬ ‫وه‌زیری‌ ناوخۆتان له‌و كێشانه‌ ئاگادار‬ ‫كردۆته‌وه‌؟‬ ‫ده‌بێ‌ بپرسین ئه‌م دوو پارله‌مانتاره‌‬ ‫ت���ا چه‌ن���د ل���ه‌ كێش���ه‌‌و گرفته‌كانی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ت���ان كۆڵیوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئاگاداری‌‬ ‫كێش���ه‌ی‌ كه‌میی‌ بین���ای‌ قوتابخانه‌‌و‬ ‫خوێندنگا‌و مامۆس���تای‌ پسپۆڕن؟ بۆ‬ ‫كردنه‌وه‌ی‌ زانكۆ له‌م ناوچه‌یه‌دا چیتان‬ ‫كردووه‌؟‬ ‫ت���كا ل���ه‌و دوو به‌ڕێ���زه‌ ده‌ك���ه‌م‬ ‫خۆیان نه‌ك���ه‌ن به‌ قوربان���ی‌ مێژوو‪،‬‬ ‫خزمه‌ت���ی‌ ده‌نگده‌رانت���ان بكه‌ن‌و ببنه‌‬ ‫ده‌نگ‌و ده‌س���تی‌ خه‌ڵكی‌ چه‌مچه‌ماڵ‌و‬ ‫به‌ڵێنه‌كانتان به‌دیبهێنن‌و داوای‌ زیاتری‌‬ ‫پڕۆژه‌ی‌ خزمه‌تگوزاری‌ بۆ شاره‌كه‌تان‬ ‫بكه‌ن‪ .‬ده‌نگی‌ ئه‌ن���دام په‌رله‌مانه‌كانی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و پارت���ی‌‌و الیه‌نه‌كانی‌ تر بۆ‬ ‫خزمه‌تكردن���ی‌ ناوچه‌ك���ه‌ كۆبكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌ ب���ۆ خولێك���ی‌ ت���رو‬ ‫كارێكی‌ ت���ر خه‌ڵكی‌ متمانه‌ به‌خۆتان‌و‬ ‫به‌ڵێنه‌كانتان ناكه‌ن‪.‬‬

‫كاك شێرزاد‬ ‫حافز به‌رله‌وه‌ی‌‬ ‫ببێته‌ پارله‌مانتار‬ ‫ده‌یگوت ئه‌گه‌ر‬ ‫ببمه‌ پارله‌مانتار‬ ‫بۆ ئاگاداربوون‬ ‫له‌كێشه‌‌و‬ ‫گرفته‌كانی‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫چه‌مچه‌ماڵ‪،‬‬ ‫نوسینگه‌یه‌ك‬ ‫ده‌كه‌مه‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌پرسم به‌ڕێزتان‬ ‫ی نووسینگه‌‬ ‫كه‌ ‌‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌؟‬

‫میوان‬ ‫می���وان ل���ە هه‌م���وو کولتوورەکان���دا‬ ‫ش���وێنگەیەکی تایبەت���ی هه‌ی���ە‪ .‬میوان‬ ‫کەسێکە ڕێزی تایبەتی لێدەگیرێت‪ ،‬کاتی‬ ‫تایبەتی ب���ۆ تەرخاندەکرێت‌و حیس���ابی‬ ‫تایبەتیش���ی ب���ۆ دەکرێ���ت‪ .‬می���وان نە‬ ‫بێگانەیە کە گومانم���ان لێی هه‌بێت یان‬ ‫لێی بترس���ین‌و نە ھاوڕێش���ە کە متمانەی‬ ‫تەواوەتیمان پێیهه‌بێت‌و لە دروستکردنی‬ ‫ژیان‌و مێژووماندا بەش���داریبکات‪ .‬گیۆرگ‬ ‫زیم���ل ل���ە پێناس���ە بەناوبانگەکەیدا بۆ‬ ‫بێگانە دەڵێت‪" :‬بێگانە ئەو کەس���ەیە کە‬ ‫ئەمڕۆ دێت‌و سبەی دەمێنێتەوە‪ ".‬گرنگیی‬ ‫ئەم پێناس���ەیەی زیم���ل لەوەدایە بێگانە‬ ‫وەک���و پێکھاتێکی ئەتن���ی‪ ،‬ئایینی یان‬ ‫ئایینزای���ی وێنا دەکات ک���ە جومگەیەکی‬ ‫گرنگی کۆمەڵگای مۆدێرن پێکدەھێنێت‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم م���ەرج نیی���ە ئ���ەم جومگەیە لە‬ ‫هه‌م���وو کۆمەڵگایەک���دا قبوڵبکرێ���ت‌و‬ ‫ئامێزانبکرێ���ت‪ .‬هه‌م���وو ئامێزانبوونێکی‬ ‫(‪ )integration‬بێگان���ە لەناو کۆمەڵگادا‬ ‫بەخشینی ش���وناس‌و پەیوەندارێتییەکی‬ ‫(‪ )affiliation‬ترە بەو گروپە مرۆییە؛ واتە‬ ‫قبوڵکردنی جیاوازییەکان���ی کۆمەڵگایە‌و‬ ‫ڕێزگرتنە لەفرەیی کولتوور‌و زمان‌و ئایین‪.‬‬ ‫هه‌رکاتێکیش گروپێکی ئەتنی‪ ،‬ئایینی یان‬ ‫ئایینزایی لەکۆمەڵگادا‪ ،‬وەکو "بێگانە" یان‬ ‫"ئەویتر" هه‌ڵس���وکەوتی لەگەڵدا بکرێت‪،‬‬ ‫ئەوە ئێمە س���ەروکارمان لەگەڵ پرۆسەی‬ ‫پەراوێزخستن‌و کەنارگیرکردنی ئەو گروپە‬ ‫هه‌ی���ە لە الیەن زۆرینەوە‪ ،‬چونکی زۆرینە‬ ‫خۆی بە ساحیبماڵ دەزانێت‌و کەمینەش بە‬ ‫بێگانە‪ .‬بێگومان ئەمە پرسی بابەتەکەمان‬ ‫نییە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی لێرەدا جێگای تێڕامانە‬ ‫بریتیی���ە لەو پەیوەندەییە ئاڵۆزەی کە لە‬ ‫نێوان میوان‌و بێگانە‌و ھاوڕێدا هه‌یە‪.‬‬ ‫کاتێک باس لە میوان دەکەین‪ ،‬نە مەبەست‬ ‫لە نەناس���راوە‌و ن���ە لە بێگان���ە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫مەبەست لە شوناسێکی تری کۆمەاڵیەتییە‬ ‫کە پتر لە "ھاوڕێیەکی بێگانەوە" نزیکە‬ ‫کاتێ���ک ڕوو لە ماڵم���ان دەکات‪ .‬میوان‬ ‫بەپێچەوانەی بێگانەوە کەس���ێک نییە کە‬ ‫ئەمڕۆ دێت‌و بەیان���ی دەمێنێتەوە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ئەو کەس���ەیە ک���ە ئەمرۆ دێ���ت‌و بەیانی‬ ‫دەڕوات‪ ،‬یان س���بەی سەردانمان دەکات‌و‬ ‫دووس���بەی ماڵئاواییمان لێدەکات‪ .‬میوان‬ ‫بەپێچەوانەی ھاوڕێشەوە نابێت بە بەشێک‬ ‫لە جیھانی ژیانمان‪ ،‬کەسێک نییە کە لە‬ ‫ژیانی تایبەتماندا سەرهه‌ڵبدات‌و بەشداربێت‬ ‫لە دروس���تکردنی مێژووی کەس���ییمان‪،‬‬ ‫کەس���ێک نیی���ە بمێنێتەوە‌و پش���کی لە‬ ‫مێژووی ژیانماندا هه‌بێت‪ ،‬بەڵکو تێپەڕێکە‬ ‫کە لە باش���ترین حاڵەت���دا یادەوەرییەک‬ ‫لەدوای خۆی بەجێدەھێڵێت‪ .‬بەم چەشنە‬ ‫دەتوانی���ن بڵێین میوان ب���ە پێچەوانەی‬ ‫بێگانە‌و ھاوڕێوە ئەو کەس���ەیە کە نە بە‬ ‫تەواوەت���ی لەناوەوەیە‌و نە بەتەواوەتی لە‬ ‫دەرەوەیە‪ ،‬نە بەتەواوەتی وابەستەیین‌و نە‬ ‫بەتەواوەتی وابەستەمانە‌و نە بەتەواوەتی‬ ‫سەربەخۆیە‌و نە بەتەواوەتیش سەربەخۆین‬ ‫لێی‪.‬‬ ‫فۆرم���ی پەیوەن���دی میوان ب���ە زەمەن‌و‬ ‫ش���وێنی کەس���ەکانەوە بریتیی���ە ل���ە‬ ‫"بێگانەیەک���ی ناوەکیی"‪ ،‬واتە بێگانەیەک‬ ‫ک���ە لەناومان���دا دەژی‪ .‬ئەم ش���وێنگەی‬ ‫بێگانە ناوەکییە‪ ،‬می���وان خۆی بە خۆی‬ ‫نابەخش���ێت‪ ،‬بەڵک���و ئێم���ە فەراهه‌می‬ ‫دەکەین ی���ان ڕێگ���ەی پێدەدەین‪ .‬ئەوە‬ ‫ئێمەین ک���ە میوان دەکەین بەو ش���تەی‬ ‫کە هه‌ی���ە‪ ،‬چونک���ی می���وان فۆرمێکی‬ ‫تایبەت���ی پەیوەن���دی‌و پەیوەندارێتی بە‬ ‫ئێمەوە‌و لەگەڵ ئێمەدا هه‌یە‪ .‬واتە میوان‬ ‫ه���ه‌ردوو فۆرمی بێگانەب���وون‌و ھاوڕێتیی‬ ‫ب���ە فۆرمێکی تر لەخۆی���دا کۆدەکاتەوە‌و‬ ‫شوناس���ێکی تر وەردەگرێت‪ ،‬کە ئەویش‬ ‫بێگانەیەکە لەناوەوە‪ ،‬لەماڵدا‪ ،‬بێگانەیەک‬ ‫ک���ە نە غەریبە‌و ن���ە ھاوڕێ‌و نە دوژمنە‌و‬ ‫نە دۆست‪.‬‬ ‫پەیوەندارێتی می���وان پەیوەندارێتییەکی‬ ‫ش���کاوە‪ ،‬واتە بەردەوامێتی���ی تێدا نییە‪.‬‬ ‫ئەم نابەردەوامێتییەش بەرجەس���تەکەری‬ ‫ناپەیوەندارێتی���ی (‪)extraneousness‬‬ ‫میوان���ە ل���ە ه���ه‌ردوو ئاس���تی زەمەن‌و‬ ‫شوێندا‪ .‬واتە میوان نە لە ڕووی شوێنەوە‬ ‫ب���ە بەردەوامیی ئامادەی���ە‌و نە لە ڕووی‬ ‫زەمەنەوە بە بەردەوامی بوونی هه‌یە‌و نە‬ ‫لە رووی کۆمەاڵیەتیش���ەوە پەیوەندارێتی‬ ‫هه‌ی���ە‪ ،‬وات���ە بێئینتیمای���ە‪ .‬ش���وێن‌و‬ ‫زەمەن بۆ می���وان ناجێگی���رن‪ ،‬ئەمەش‬ ‫ب���ە نۆبەتی خۆی وادەکات کە چەش���نی‬ ‫پەیوەندارێتییەکەش���مان لەگ���ەڵ میواندا‬ ‫پەیوەندییەکی کۆمەاڵیەتی ناشێلگیر بێت‪.‬‬ ‫میوان ب���ە پێچەوانەی بێگان���ە‌و ھاوڕێوە‬ ‫کەس���ێک نییە مێژووییەکی پێش���ینەی‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬بەڵکو ل���ەدوای خۆی مێژوویەک‬ ‫بەجێدەھێڵێت‪.‬‬ ‫می���وان پەیوەندییەک���ی پت���ەوی ب���ە‬

‫خاوەندارێتییەوە هه‌یە‪ .‬ئێمە کە دەچینە‬ ‫ماڵێک دەبین بە میوان‪ ،‬واتە خاوەنی ھیچ‬ ‫نین‪ ،‬هه‌رئەمەشە وادەکات دیوی ئەودیوی‬ ‫میوانب���وون مان���ای خاوەنماڵنەب���وون‬ ‫بگەیەنێت‪ ،‬چونکی مافێکی تایبەتمەندت‬ ‫هه‌یە‪ .‬واتە خاوەندارێتی پەیوەندی نێوان‬ ‫میوان‌و میواندار نیشان دەدات‪ .‬لەڕاستیدا‬ ‫خاوەندارێتی تەنھا بە مانای موڵکدارێتی‬ ‫نایەت‪ ،‬بەڵکو بە مانای بوونی مێژوویەکی‬ ‫پێکەوەژی���ان‌و ڕێکخس���تنی پەیوەندی‌و‬ ‫پەیوەندارێتیی دێت کە میوان نە بەشدارە‬ ‫ل���ە دروس���تکردنی‌و نە بەشیش���ی تێدا‬ ‫هه‌یە‪ .‬هه‌رکاتێک میوان بوو بە بەش���ێکی‬ ‫ئۆرگانی ل���ەو پەیوەندییە ناوەکییەی ناو‬ ‫ماڵ���دا‪ ،‬خەس���ڵەتی پەیوەندارێتییەکەی‬ ‫دەگۆڕێت‪ ،‬واتە لە میوانبوون دەردەچێت‪،‬‬ ‫چونکی دەبێت بە بەش���ێک لەو جیھانی‬ ‫ژیان���ە‪ .‬هه‌ر ئەمەش خەس���ڵەتێکی تری‬ ‫میوان دیاری دەکات کە کورتخایەنێتییە‪.‬‬ ‫پێکەوەژیان لەگەڵ می���وان کورتخایەنە‪،‬‬ ‫واتە میوان لەڕووی زەمەنەوە دیاریکراوە‌و‬ ‫لەڕووی شوێنیش���ەوە سنووردارە‪ .‬میوان‬ ‫ئەو هه‌س���تەی دەدرێتی کە خاوەنماڵە‌و‬ ‫دەبێت خۆی بە بێگان���ە نەبینێت‪ ،‬وەکو‬ ‫دۆس���تێکیش گفتوگۆی لەگەڵدا دەکرێت‌و‬ ‫کاتی لەگەڵ���دا بەس���ەردەبرێت‪ ،‬تاوەکو‬ ‫هه‌س���ت بە فەرامۆشکردن نەکات‪ .‬گرنگی‬ ‫ئەم هه‌ستبەخش���ینە لەوەدایە خاوەنماڵ‬ ‫دەیەوێ���ت فەزایەک بخوڵقێنێت کە میوان‬ ‫تیایدا هه‌س���ت بە گەرمیی بکات‪ ،‬هه‌ست‬ ‫نەکات کە ئەو کەسێکی نەخوازراوە‪.‬‬ ‫هه‌ر میوانێک وەک���و غەریبەیەک‪ ،‬کاتێک‬ ‫بیەوێ���ت ب���ۆ فەترەیەک���ی زەمەنی زۆر‬ ‫بمێنێت���ەوە‪ ،‬ئەوا ڕێس���اکانی میوانبوون‬ ‫دەش���کێنێت‪ .‬ئ���ەم لە ڕێس���ا دەرچوونە‬ ‫خەس���ڵەتی تێپ���ەڕ‌و گوزەر ل���ە میوان‬ ‫دەس���ەنێتەوە‌و شوناس���ێکی ت���ری‬ ‫پێدەبەخش���ێت‪ ،‬چونک���ی دەیەوێت بێتە‬ ‫ناوەوە‪ ،‬یاخ���ود لە ن���اوەوە بمێنێتەوە‪،‬‬ ‫دەیەوێت ببێت بە بەشێک لەو پێکھاتەی‬ ‫کە بە ڕێکەوت ی���ان بە زەروورەت ڕووی‬ ‫تێ کردووە‌و ماوەتەوە‪ .‬میوان تاوەکو ئەو‬ ‫کاتە میوانە کە لە دۆخێکی س���ەرپێییدا‬ ‫پەیوەندییەکەی ڕابگرێت‪ .‬میوان کەسێکی‬ ‫س���ەرپێیە‌و هه‌میش���ە ئەو هه‌س���تەمان‬ ‫پێدەبەخش���ێت کە ئەو شوێن‌و زەمەنەی‬ ‫ئێس���تا تی���ای دەژی ھی ئ���ەو نیی���ە‌و‬ ‫بەجێبھێڵێ���ت‪ .‬میوان ن���ە کۆچەرە‌و نە‬ ‫جێگیر‪ ،‬بۆیە خاوەنی شوێنکاتێکی تایبەت‬ ‫بە خۆیەتی‪ .‬هه‌رکاتێک شوناسی میوان لە‬ ‫تێپەڕەوە گۆڕرا‌و بوو ب���ە تێنەپەڕ‪ ،‬واتە‬ ‫ب���وو بە ژیانێکی بەردەوام لە ش���وێنێکدا‬ ‫کە خۆی دروس���تی نەک���ردووە‪ ،‬ئەوە لە‬ ‫شوناس���ی میوانێتی دەکەوێ���ت‪ .‬هه‌موو‬ ‫لەدەس���تدانێکی ئەم شوناسەش دەیخاتە‬ ‫ن���او دوو ئەگەرەوە‪ ،‬یان دەبێت بە ھاوڕێ‬ ‫یان بە بێگانە‪ ،‬بە مانایەکی تر یان وەکو‬ ‫ھاوڕێ قبوڵدەکرێ���ت یاخود وەکو بێگانە‬ ‫تەماشا دەکرێت‪.‬‬ ‫میوان دوو خەس���ڵەتی گرنگی تریش���ی‬ ‫هه‌ی���ە؛ ئەو لە یەککاتدا ه���ه‌م تێکدەرە‌و‬ ‫هه‌م ڕێکخەر‪ .‬تێک���دەرە بەو مانایەی کە‬ ‫ڕێسای ئەو شوێنەی کە ڕووی تێدەکات‪،‬‬ ‫تێکدەدات‪ .‬میوان دەبێت بە خاڵی نێوەند‌و‬ ‫خەیاڵی س���احیبماڵ لە دەوری تێرکردنی‬ ‫خواس���تەکانی ئەودا دەخولێتەوە‪ .‬میوان‬ ‫هه‌رچییەک���ی بوێت ب���ۆی دەکرێت‪ ،‬ئەو‬ ‫خواردنی باش‌و شوێنی حەوانەوەی باشی‬ ‫بۆ دابین دەکرێت‪ ،‬ئەو شتانەی کە رۆژانە‬ ‫نایکەین بۆ ئەوی دەکەین‌و ئەو ش���تانەی‬ ‫ک���ە رۆژانە نایخۆین بۆ ئ���ەوی لێدەنێین‪.‬‬ ‫پێش ھاتنی ئ���ەو م���اڵ پاکدەکرێتەوە‌و‬ ‫ڕێکدەخرێت‪ ،‬بۆئ���ەوەی وێنایەکی جوان‬ ‫بە ماڵ ببەخشرێت‪ .‬ئەم دەستکاریکردنە‬ ‫چەندە ڕێکخس���تنە بەو مانایەی شتەکان‬ ‫دەچنەوە ش���وێنی خۆی���ان‪ ،‬ئەوەندەش‬ ‫مانای تێکدانە‪ ،‬بەو مانایەی کە ش���تەکان‬ ‫ریتمی ئاسایی خۆیان لێتێکدەچێت‌و ئەو‬ ‫وێنەیە وەردەگرن کە کولتووری کۆمەڵگا‬ ‫ب���ە ماڵ���ی ج���وان‌و خاوەنماڵ���ی باش‌و‬ ‫میھرەبان‌و بەخشندەی داوە‪.‬‬ ‫بەش���ێوەیەکی گشتی ش���وێنگەی میوان‬ ‫لە نێوان ش���تەکاندایە‪ .‬واتە نە بەتەواوی‬ ‫لەدەرەوەیە‌و نە لەناوەوە‪ ،‬نە خاوەنموڵکە‌و‬ ‫نە بێدەرەتان‪ ،‬نە ھاوڕێیە‌و نە بێگانە‪ ،‬نە‬ ‫جێگیرە‌و نە کۆچەر‪ .‬لەگەڵ ئەمانەش���دا‬ ‫میوان خاوەنی هه‌ندێ خەسڵەتی گرنگی‬ ‫کۆمەاڵیەتی ترە‪ ،‬می���وان نە خاوەنمافە‌و‬ ‫نە بێماف‪ ،‬نە چەوسێنەر‌و نە چەوساوە‪،‬‬ ‫نە دوژمنە‌و نە دۆس���ت‪ ،‬نە کۆیلەیە‌و نە‬ ‫سەردار‪ .‬نیتچە ڕای وایە کە "گەر مانایەک‬ ‫ل���ە کولت���ووری میواندۆس���تیدا هه‌بێت‪،‬‬ ‫بریتییە لە ڕامکردنی ئەو ش���ەڕانگیزییەی‬ ‫کە لە بێگانەدا هه‌یە‪ ".‬میوان غەریبەیەکی‬ ‫بێوەی���ە‪ ،‬دوژمنێک���ی خۆشەویس���تە‪.‬‬ ‫ھاوڕێیەکی بێگانەیە‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )346‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/9‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫شوێنه‌وار‪ ،‬له‌كوێی پالنی‌ ده‌سته‌ی‌ گه‌شتوگوزاردایه‌؟‬ ‫شوێنه‌وارناس‪ :‬نه‌وشیروان عه‌زیز‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫ئۆباماو جیهان‬

‫له‌ستونی پێشوودا پرسی ئه‌وه‌مان وروژاند؛‬ ‫بۆچی به‌سه‌رۆکبونه‌وه‌ی ئۆباما به سودی‬ ‫سه‌رجه‌م مرۆڤایه‌تییه؟ پرسیارێکی وه‌ها‬ ‫زیاتر له چه‌شنی پروپاگه‌نده‌یه‪ ،‬جۆرێکه‬ ‫له پیاهه‌‌ڵدان‌و فوتێک���ردن‪ .‬به‌اڵم ئه‌وانه‬ ‫پیش���ه‌ی ئێمه نین‪ .‬ئارگومێنتی ئێمه له‬ ‫س���ه‌ر دوو بنه‌مای گش���تی بونیادنراوه‪.‬‬ ‫یه‌که‌م‪ ،‬سروشتی دیدی ئۆباما‪ ،‬قسه‌كردن‬ ‫له س���ه‌ر فه‌لس���ه‌فه‌ی کۆمیونیتێریانیزم‬ ‫(کۆمه‌ڵگای���ی)‪ .‬دوو‪ ،‬پێگ���ه‌ی ئه‌مریکا‌و‬ ‫کاریگه‌ری بیرێکی وه‌ها له سه‌ر مرۆڤایه‌تی‪،‬‬ ‫خه‌سڵه‌تی ده‌سه‌اڵتی نه‌رم‪.‬‬ ‫له ئه‌لک���س دی تۆکڤێلله‌وه فێربووین که‬ ‫ئه‌مریکا النک���ه‌ی لیبرال دیموکراس���یه‪.‬‬ ‫پێک���ه‌وه گرێدان���ی ئ���ه‌م دوو به‌هایه‪ ،‬له‬ ‫ئه‌نجامدا وه‌ك جمکێکی لێکردن‪ .‬له کاتێکدا‬ ‫هه‌رگیز مه‌رج نیه لیبرالیزم‌و دیموکراس���ی‬ ‫هه‌میش���ه پێکه‌وه‌بن‪ .‬دیموکراس���ی ئه‌و‬ ‫چوارچێوه‌یه‌یه که بوار ده‌دا زۆر شێوازی‬ ‫تر ببێته ناواخنی‪.‬‬ ‫گه‌شه‌ی دیموکراسی له ئه‌مریکا هه‌رگیز‬ ‫مایه‌ی خۆش���حاڵی هه‌م���وان نه‌بووه‪ .‬له‬ ‫س���ه‌ره‌تای شه‌سته‌كانی سه‌ده‌ی رابووردو‬ ‫هێ���رش ب���ۆ س���ه‌ر دیموکراس���ی بوونی‬ ‫ئه‌مریکا له الی���ه‌ن کۆنزێرڤه‌تیڤه نوێکان‬ ‫ده‌س���تی پێکرد‪ .‬الی ئه‌وان زیاده‌رۆشتن‬ ‫له دیموکراس���یدا ده‌بێته هۆی یه‌کسانی‪.‬‬ ‫له گۆڤاره‌کانی وه‌ك کۆمێنته‌‌ری‌و پوبلیک‬ ‫ئینترێس���ت‪ ،‬دیدی خۆیان باڵوده‌كرده‌وه‪.‬‬ ‫کتێبه‌كه‌ی پیته‌ر ستێنفیلس که له ساڵی‬ ‫‪ ١٩٧٩‬ل���ه نیوی���ورک له چاپ���دراوه‪ ،‬به‬ ‫وردی باس���ی ئه‌م گروپه ئه‌کات‪ .‬لێره‌وه‬ ‫لیبرالیزمی نوێ گه‌ش���ه‌ی کرد که بیرێکه‬ ‫دژ ب���ه یه‌کس���انی‌و رۆڵ���ی حکومه‌ت له‬ ‫دابینکردنی دادپه‌روه‌ری���دا‪ .‬به‌مانایه‌كی‬ ‫تر دژایه‌‌تیکردنی بیری کۆمۆنیوتیریانزم‪.‬‬ ‫بایه‌‌خ���دان به پێگه‌ی تاک ل���ه به‌رامبه‌ر‬ ‫کۆمه‌ڵگادا‪ .‬لێره‌دا به‌گشتی ده‌توانین دوو‬ ‫دید له ئازادی‌و په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئه‌ویتردا‬ ‫(کۆمه‌ڵگادا) بخه‌ینه روو‪ :‬یه‌که‌م‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫ئازاد ده‌بێت ئه‌گه‌ر له ئه‌وانیتر بکشێته‌وه‪،‬‬ ‫له کۆمه‌ڵگا بکش���ێته‌وه‪ ،‬ببێته که‌سێکی‬ ‫تاکان���ه‪ ،‬یان م���رۆڤ ده‌توانێ���ت ئازادی‬ ‫خۆی به‌‌ده‌ست بهێنێت به ئاماده‌بوون له‬ ‫هه‌ناوی کۆمه‌ڵگادا‪.‬‬ ‫دی���اره ده‌بێ ل���ه مانای ت���ری چه‌مکی‬ ‫کۆمیونیتێریانی���زم به‌ئاگابین‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫به مان���ا فه‌‌ره‌نس���ی‌و هۆڵه‌ندیه‌که‌ی‪ .‬له‬ ‫فه‌ره‌نس���ا چه‌مک���ی کۆمیونتیێریانی���زم‬ ‫مانایه‌کی نێگه‌تیف���ی هه‌یه‪ ،‬خه‌ڵكی دژی‬ ‫ده‌وه‌س���تنه‌وه چونکه کۆماری فه‌ره‌نسی‬ ‫له س���ه‌ر کۆبوونه‌وه‌ی تاکه‌كان دروس���ت‬ ‫بووه‪ ،‬نه‌ک کۆبوونه‌وه‌ی کۆمه‌ڵه‌كان‪ .‬بۆیه‬ ‫له فه‌ره‌نس���ا تاک‌و کۆمه‌ڵگا وه‌ك دوو دژ‬ ‫ده‌بینرێ���ن‪ .‬به‌اڵم مارتا فاینمین له کتێبی‬ ‫ئه‌فس���انه‌ی ئۆتۆنۆم���ی پێم���ان ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫تاکێتی ئه‌فس���انه‌یه‪ .‬دی���اره ده‌كرێت‪ ،‬له‬ ‫هه‌ناوی کۆمه‌ڵگای کوردی���دا‪ ،‬به‌دیدێکی‬ ‫ر‌‌ه‌خنه‌ییه‌وه‪ ،‬ته‌ماشای کۆمه‌ڵگایی بوون‬ ‫بکرێ���ت‪ ،‬چونکه کۆمه‌ڵگا‪ ،‬ی���ان ئه‌وه‌ی‬ ‫وه‌ک کۆمه‌ڵ���گا لێک ئه‌درێته‌وه‪ ،‬به‌رده‌وام‬ ‫خه‌ریکی ئازاردانێکی دڵڕه‌قانه‌ی تاکه‌كانه‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌م دیده له راس���تیدا وه‌ها نیه‪،‬‬ ‫کۆمه‌ڵگای کوردی به‌ده‌س���ت بااڵده‌ستی‬ ‫نه‌رێت���ه‌وه ده‌ناڵێن���ی ن���ه‌ک خواس���تی‬ ‫پێکه‌وه‌بوون‪ .‬ده‌كرێت مرۆڤه‌کان ئازادانه‬ ‫پێکه‌وه‌بن‪ .‬ب���ه‌اڵم لێکدابڕان نابێته هۆی‬ ‫ئازادی‪ ،‬به‌ڵکو ته‌نها لێک دابڕانه‪.‬‬ ‫له ئه‌مری���کا ئه‌‌م دیده فه‌‌لس���ه‌فیه‌ناوی‬ ‫س���یڤیک ریپۆبلیکانیزم���ه‪ .‬گه‌ر ره‌خنه‌ی‬ ‫پارێ���زه‌ره‌کان له دیموکراس���ی بوو‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ر‌‌ه‌خنه‌ی س���یڤیک ریپۆبلیکانیزمه‌کان له‬ ‫لیبرالیزمه‪ .‬ئێمه‌له ئه‌رستۆوه فێربووین که‬ ‫مرۆڤ زونه پۆلیتیکۆنه‪ ،‬به‌مانی ئاژه‌ڵێکی‬ ‫سیاسیه‪ .‬سیاس���ی بوون یان ئاماده‌بوون‬ ‫له هه‌ن���اوی کۆمه‌ڵگادا وه‌ک چاالک بوون‬ ‫به دیدی‌و خواس���تی تایبه‌تی خۆته‌وه‪ ،‬له‬ ‫پێناوی فه‌راهه‌م بوونیاندا‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵگایی بوونی ئۆباما له هه‌مانکاتدا‬ ‫خه‌س���ڵه‌تی ئه‌نجام���دان‪ ،‬پراگماتی���زم‪،‬‬ ‫دژه دۆگمای���ی‪ ،‬مێژووی���ی هه‌موو ئه‌مانه‬ ‫له خ���ۆی ده‌گرێ���ت‪ .‬به‌الی پرۆفیس���ۆر‬ ‫کلۆپینبێرگ ل���ه زانکۆی هارڤه‌رد‪ ،‬ئۆباما‬ ‫هه‌ڵگ���ری بیرێک���ی فه‌لس���ه‌فی قووڵه‪.‬‬ ‫ل���ه کتێبێک���دا ب���ه ن���اوی خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫ئۆبام���ا کلۆپینبێرگ باس���ی ئه‌وه‌ ئه‌کات‬ ‫که چ���ۆن له کاتی وان���ه وتنه‌وه‌یدا بۆی‬ ‫ده‌رکه‌وت که ئۆباما خه‌س���ڵه‌تی تایبه‌تی‬ ‫بیرکردنه‌وه‌ی خۆی هه‌یه وه درێژه‌پێده‌ری‬ ‫هێڵێکی بیرکردنه‌وه‌ی تایبه‌ته له مێژووی‬ ‫ئه‌مریکا‪.‬‬ ‫له بیری کۆمه‌ڵگاییدا مرۆڤ رۆڵێكی نوێی‬ ‫هه‌یه‪ .‬کرۆکی بی���ری کۆمه‌ڵگایی تۆ ‪ -‬یه‬ ‫نه‌ک من‪ .‬ب���ۆ نموونه که‌س���ێکی لیبرال‬

‫یان پارێ���زه‌ر که ده‌خوازێ���ت بروات پێ‬ ‫بهێنێت له که‌مپه‌ینی ده‌نگداندا‪ ،‬هه‌میشه‬ ‫ده‌یه‌وێ���ت په‌یمانت پێ ب���دات که ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌نگ���ی بده‌ێتێ چیت بۆ ئ���ه‌كات‪ ،‬وه‌ك‬ ‫سیاسیه‌کانی الی خۆمان‪ .‬به‌اڵم له بیری‬ ‫کۆمه‌ڵگاییدا ئه‌وه‌ی گرنگه ئه‌وه‌یه ئایا له‬ ‫به‌خشینی ده‌نگدا تۆ له گه‌ڵ ئه‌ودا وه له‬ ‫گه‌ڵ ئه‌وانیتردا ده‌توانن چی بکه‌ن پێکه‌وه‪.‬‬ ‫له بیری لیبراڵدا مرۆڤ به ده‌س���ته‌‌پاچه‌و‬ ‫ته‌‌ریک ده‌رئه‌که‌وێت‪ .‬له بیری کۆمه‌ڵگاییدا‬ ‫م���رۆڤ وه‌ك بونه‌وه‌رێک ده‌رئه‌که‌وێت که‬ ‫ل���ه په‌یوه‌ندییدایه‪ ،‬چاالکه‪ ،‬وه ده‌توانێت‬ ‫رۆڵی خۆی ببینێت له کۆمه‌ڵگادا‪.‬‬ ‫دیاره دوو هۆکار هه‌یه له پشت هه‌ڵگرتنی‬ ‫بی���ری له‌م جۆره ل���ه الی���ه‌ن ئۆباماوه‪:‬‬ ‫یه‌که‌م س���ه‌ربورده‌ی ژیانی خۆی‪ ،‬دووه‌م‬ ‫س���اته‌وه‌خته مێژووییه‌ک���ه‪ .‬ئۆبام���ا له‬ ‫چینه‌كان���ی خ���واره‌وه‌ی ل���ه دایکێک���ی‬ ‫چه‌پی یوتوپی���ه‌وه‪ ،‬له باوکێکی ئه‌فریقی‬ ‫که‌مته‌رخ���ه‌م هاتوه‌ته دونی���اوه‪ .‬هه‌ردوو‬ ‫ئه‌م سیفه‌تانه‌ی باوانی وه‌های لێکردوه که‬ ‫هه‌میش���ه کۆمه‌ڵگایی بێت له بڕی تاکی‪.‬‬ ‫ئۆباما له کتێبی بوێری هیوا (ئۆدۆسیتی‬ ‫ئۆف هۆپ) به وردی باس له کۆمه‌ڵگایی‬ ‫بوونی ئه‌کات وه پاش���ان له بانگه‌ش���ه‌‌و‬ ‫لێدوانه‌کانی تریدا دووپاتی ئه‌کاته‌وه‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌ی که ئه‌م بیره زیاتر کاریگه‌ر‬ ‫ئه‌كات ئه‌و قه‌یرانه ئابوری س���ه‌خته‌یه که‬ ‫رۆژئاوا تیایدا ده‌ژی‪ ،‬که به‌جۆرێک قه‌یرانی‬ ‫شێوازی رێکخستنی لیبرالی ئابورییه‪ .‬له‬ ‫هه‌مانکاتدا ئه‌وه‌ی ئ���ه‌م گرنگییه تۆختر‬ ‫ده‌کات���ه‌وه ئه‌و پوچگه‌راییه که پارێزه‌ران‬ ‫له پارت���ی کۆمارییه‌کان به‌ده‌س���تیه ‌وه‬ ‫ده‌ناڵێنن‪.‬‬

‫ئێمه له‌دونیای‬ ‫کوردیدا پێویسته‬ ‫فێری ئه‌وه‌بین‬ ‫که چۆن وه‌ك‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌ك‬ ‫پێکه‌وه بژین‪،‬‬ ‫ئه‌مرۆ کوردستان‬ ‫ئه‌و جێگایه‌یه که‬ ‫هیچ که‌س هه‌ست‬ ‫به بوونی مرۆڤانه‌ی‬ ‫ئه‌ویتر ناکات‬ ‫س���ه‌رجه‌م ئه‌م هۆکارانه پێک���ه‌وه وه‌ها‬ ‫ئ���ه‌كات ک���ه دی���دی فه‌لس���ه‌فی ئۆباما‬ ‫کاریگه‌ربێ���ت‪ .‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی دێته س���ه‌ر‬ ‫جیه���ان ئه‌وه‌یه که ئه‌مری���کا ئه‌و واڵته‌یه‬ ‫که هه‌تا ئێستا زیاتر له هه‌ر واڵتێکی تری‬ ‫دونیا کاریگه‌ری هه‌یه له رووی ده‌سه‌اڵتی‬ ‫نه‌رمه‌وه‪ .‬بیری به‌ریوه‌بردنی ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫له ئه‌مریکا راس���ته‌وخۆ له الیه‌ن دونیاوه‬ ‫الس���ایی ده‌كرێته‌وه‪ .‬باڵو بوونه‌وه‌ی بیری‬ ‫کۆمه‌‌ڵگایی به دونیادا‪ ،‬وه سود وه‌رگرتن‬ ‫لێی وه‌ك ش���ێوازێک ل���ه پێکه‌وه‌بوون به‬ ‫قازانجی هه‌موانه‪.‬‬ ‫ئێمه له دونیای کوردیدا پێویس���ته فێری‬ ‫ئه‌وه‌بی���ن ک���ه چ���ۆن وه‌ك کۆمه‌ڵگایه‌ك‬ ‫پێک���ه‌وه بژی���ن‪ ،‬سیس���ته‌می حوکمڕانی‬ ‫کۆمه‌ڵگای���ی دابرێژی���ن‪ .‬پێک���ه‌وه ژیانی‬ ‫کۆمه‌ڵ���گای بریتیی���ه له ژیانک���ردن به‬ ‫خه‌می ئه‌ویتره‌وه‪ .‬ئه‌مرۆ کوردس���تان ئه‌و‬ ‫جێگایه‌یه که هیچ که‌س هه‌ست به بوونی‬ ‫مرۆڤانه‌ی ئه‌ویتر ناکات‪.‬‬ ‫ب���ه ونبوون���ی ئه‌ویتر وه‌ك م���رۆڤ ئیتر‬ ‫که‌سه‌کان ده‌بنه گورگ بۆ یه‌كتری‪ .‬چونکه‬ ‫ئه‌گه‌ر له رێگای سیس���ته‌می سیاسییه‌وه‬ ‫مرۆڤ���ه‌کان نه‌بنه مرۆڤ ی���ان زه‌مینه‌یان‬ ‫بۆ خۆش نه‌كرێت بۆ ئه‌وه‌ی مرۆڤانه بن‪،‬‬ ‫ئه‌وا گوێ پێنه‌دان‪ ،‬له بیرچوونه‌وه‪ ،‬بایه‌خ‬ ‫ن���ه‌دان‪ ،‬که‌مته‌رخه‌می‪ ،‬ده‌بنه س���یفه‌تی‬ ‫مرۆڤ ل���ه ژیانی رۆژانه‌یدا‪ .‬له دونیایه‌كی‬ ‫وه‌هادا ژیان ده‌بێته مه‌حاڵ‪.‬‬ ‫ئێس���تا راپرسییه‌کان پێش���ه‌وایی بوونی‬ ‫ئۆباما پێش���ان ئ���ه‌ده‌ن‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت له‌و‬ ‫ویالیه‌تان���ه‌ش که دی���ار نییه ده‌نگیان بۆ‬ ‫کۆمارییه‌کانه یان دیموکراته‌كان‪.‬‬

‫ی گه‌ش���توگوزار‌و شاره‌وانی‌‌و‬ ‫كه‌رته‌كان ‌‬ ‫ی كوردس���تاندا‬ ‫ش���وێنه‌وار ل��� ‌ه هه‌رێم ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌تێك‬ ‫پێكه‌و‌ه خزێنراونه‌ت ‌ه كۆش ‌‬ ‫ی شاره‌وانی‌‌و گه‌شتوگوزاره‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ناو ‌‬ ‫ئی���دی‌ هه‌رچۆنێ���ك بێت‌‪ ،‬س���ه‌رو‬ ‫ێ كه‌رت ‌ه نه‌كڵۆكه‌‌و‬ ‫ی ئه‌م س��� ‌‬ ‫س���ه‌ودا ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ه‌زۆر گرێ���دراوه‌‪ ،‬ل��� ‌ه قه‌زانه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی ش���اره‌وانی‌‌و گه‌شتوگوزاردا‪،‬‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ته‌ قیتارییه‌كه‌ ‌‬ ‫بۆ ئه‌و ده‌مه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێ���م‌و دوو ئیداره‌یی‌‌و یه‌كگرتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ئیداره‌كان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی بڕی���اری‌ كه‌مكردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫وه‌زاره‌ته‌كان���ی‌ بۆ درا‪ ،‬به‌و ش���ێوه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌ندێكج���ار س���ێ‌ وه‌زاره‌ت ده‌ك���ران‬ ‫به‌ی���ه‌ك‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ ل ‌ه ش���وێنه‌وار‌و‬ ‫گه‌ش���توگوزار‌و شاره‌وانی‌ تاقیكرایه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی مابوو بۆ ‌‬ ‫ی ئه‌وقاف ‌‬ ‫كه‌ ته‌نها وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫سه‌ربار بكرێ‌‪.‬‬ ‫ی ڕاب���ردوو تا‬ ‫ی ل���ه‌ ماوه‌كان ‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ئێس���تایش له‌م هه‌رێمه‌دا گوزه‌ر ده‌كا‪،‬‬ ‫ی زۆرترین هێما‌و باس‌و خواسته‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵگر ‌‬ ‫ی وا‬ ‫چونك��� ‌ه گه‌لێكج���ار ڕووداوگه‌لێك ‌‬ ‫ی ڕووداوه‌كان‬ ‫هاتونه‌ته‌ پێشه‌وه‌ كه‌ خود ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوشێوه‌ ‌‬ ‫ی كتیبێك ‌‬ ‫به‌ ته‌نها هه‌ڵگر ‌‬ ‫كتیبی‌ گینس بون‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ش���ه‌مه‌نده‌فه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫گاڵته‌جاڕی��� ‌‬ ‫ێ‬ ‫حكومڕانان له‌والو‌ه بوه‌ستێ‌‪ ،‬كه‌ به‌ س ‌‬ ‫شار‌و دوو ئیداره‌‌و دوو سه‌رۆك وه‌زیران‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م ‌ه جگ ‌ه له‌ چه‌ندان ناو و ناونیشان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رس���وڕهێنه‌ر ‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن‌و لیژنه‌ ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫دیك��� ‌ه ك ‌ه تا هه‌نوكه‌ش درێژه‌ ‌‬ ‫پاش���ان یه‌كگرتنه‌و‌هی‌ ئیداره‌ و به‌زم‌و‬ ‫ێ‬ ‫ی ئه‌و یه‌كگرتنه‌وه‌یه‌ش بووه‌ست ‌‬ ‫بالۆره‌ ‌‬ ‫كه‌ خۆی‌ ده‌دا ل ‌ه دوو كۆسته‌ر وه‌زیر‌و‬ ‫ێ شاره‌ دانران‪.‬‬ ‫گزیر‪ ،‬كه‌ بۆ ئه‌م س ‌‬ ‫ی‬ ‫پاش ماوه‌یه‌ك بڕیاری‌ كه‌مكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫وه‌زیره‌كان درا‪ ،‬باش��� ‌ه ب���ۆ ئه‌و ده‌م ‌ه‬ ‫ی یه‌كگرتن���ه‌و‌ه درا بیرتان له‌و‌ه‬ ‫بڕیار ‌‬ ‫نه‌ك���رده‌و‌ه ئه‌و ژم���اره‌ زۆرو زه‌وه‌ند‌ه‬ ‫ل��� ‌ه وه‌زاره‌ت چ مانای���ه‌ك هه‌ی���ه‌‌و چ‬ ‫خزمه‌تێك ب���ه‌م هه‌رێمه‌ ده‌كات‪ ،‬جگ ‌ه‬ ‫ل��� ‌ه به‌فیڕۆدانی‌ بودج���ه‌ی‌ میلله‌ت بۆ‬ ‫وه‌زیره‌كان ك ‌ه پێویس���ت ‌ه خانه‌نش���ین‬ ‫ی ئه‌م میلله‌ت ‌ه ب ‌ه‬ ‫بكرێن‌و پ���اره‌‌و مۆڵك ‌‬ ‫مۆڵی‌ به‌گه‌رویاندا بكرێ‪.‬‬ ‫ی كۆس���ته‌ر‌ه‬ ‫ب���ه‌اڵم‪ ،‬نه‌ ئه‌و ده‌مه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌زیرانه‌كه‌‌و ن ‌ه هه‌نوكه‌ش هیچ گۆڕانێك ‌‬ ‫ی به‌س���ه‌ر گه‌ش���توگوزار‌و‬ ‫چلۆنایه‌ت��� ‌‬ ‫ی هه‌رێم���دا هات���ووه‌‪،‬‬ ‫ش���وێنه‌واره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ش���ه‌و‌ه ئه‌گ���ه‌ر تێكدان��� ‌‬ ‫زیاتریان به‌خۆیان���ه‌وه‌ نه‌بینیبێت ئه‌وا‬ ‫ی كارایان بۆ نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫بێگومان كار ‌‬

‫ی‬ ‫كه‌مكردن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫یه‌كگرتن���ه‌وه‌‌و‬ ‫وه‌زاره‌ت���ه‌كان ب���ه‌ چ لۆژیكێ���ك‌و‬ ‫ده‌س���ته‌گه‌رییه‌ك كراوه‌‪ ،‬ئ���ه‌و‌ه زیاتر‬ ‫ی ئ���ه‌م‬ ‫ی حیزب��� ‌ه فه‌رمانڕه‌واكان��� ‌‬ ‫كار ‌‬ ‫هه‌رێم��� ‌ه ب���ووه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم لێكه‌وت���ه‌‌و‬ ‫ی تاچه‌ند س���ه‌ده‌یه‌ك‬ ‫كاریگه‌رییه‌كان��� ‌‬ ‫ی كوردییه‌وه‌ هه‌ر وه‌كو‬ ‫به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگا ‌‬ ‫خۆیان ده‌مێننه‌وه‌‪.‬‬

‫مه‌سه‌ل ‌هی‌ وێرانبونی‌‬ ‫شوێنه‌واره‌كان‪،‬‬ ‫وه‌ك پێشبینی‌‬ ‫بورجه‌كانی‌‬ ‫لێهاتووه‌و به‌سانایی‌‬ ‫ده‌توانی‌ پێشبینی‌‬ ‫فاڵن خانوو‪ ،‬یان‬ ‫فیسار قه‌اڵت‬ ‫بكه‌یت كه‌ مانگێكی‌‬ ‫دی‪ ،‬یان ساڵێكی‌‬ ‫دی‌ ده‌ڕووخێ‌!‬ ‫ی ده‌زگا كارگێڕییه‌كانیش���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ڕوو ‌‬ ‫ی‬ ‫پرژی‌ ئ���ه‌و ئاگر‌ه زۆر ب���واری‌ گرنگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گرته‌وه‌‪ ،‬وات ‌ه كۆمه‌لێك كه‌رت ‌‬ ‫ده‌زگا ‌‬ ‫ی‬ ‫گرنگ هه‌بون له‌ هه‌رێمدا ده‌بوو ل ‌ه كات ‌‬ ‫گونجان���دن‌و كردن���ه‌وه‌ی‌ وه‌زاره‌ته‌كان‬ ‫ی هیچ وه‌زاره‌تێكه‌و‌ه‬ ‫نه‌خزێنران ‌ه كۆش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫بكرانایه‌ كه‌رتی‌ نیش���تمانی‌ ل ‌ه نمون ‌ه ‌‬ ‫شوێنه‌وار‌و كه‌رتی‌ گه‌شتوگوزار بون‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ ئه‌و هه‌ڵ���ه‌ ئه‌و ده‌مه‌ نه‌كرایه‌‌و‬ ‫هه‌ندێكی‌ ل��� ‌ه داموده‌زگا گرنگه‌كان ك ‌ه‬ ‫ی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ی گرنگ��� ‌‬ ‫هێمان بۆ ب���وار ‌‬ ‫وه‌ك الیه‌نی‌ س���ه‌ربه‌خۆ بمانایه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫نه‌خزێنرایانه‌ته‌ سوچی‌ هیچ ده‌زگایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫دیكه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وا ده‌توان���را خزمه‌تێك ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی مێژوویی‌‌و ئابور ‌‬ ‫گرنگ به‌ ڕه‌وت ‌‬ ‫هه‌رێمه‌ بكرایه‌‪.‬‬

‫په‌یوه‌ندی‌ نێوان شوێنه‌وار‌و‬ ‫گه‌شتوگوزار‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ی ئێستا ‌‬ ‫ئه‌و‌هی‌ له‌ كابینه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كردنه‌و‌ه ‌‬ ‫هه‌رێم���دا هه‌ی��� ‌ه جێ���گا ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���وێنه‌وار‌و گه‌ش���توگوزار‌و شاره‌وان ‌‬ ‫پێك���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ چ���ۆن ده‌كرێ‌‌و چۆن‬ ‫ی‬ ‫ده‌گونجێ���ت‌و كاره‌كانیان چ���ۆن ڕای ‌‬ ‫ی باس���ه‌كه‌یه‌‪،‬‬ ‫ده‌ك���رێ‌‪ ،‬ئه‌مه‌ الیه‌نێك ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك پرس���یارێكی‌ زۆر ساد‌ه بۆ خود ‌‬ ‫ی په‌یوه‌ندی���دار جێیده‌هێڵین‌و‬ ‫وه‌زی���ر ‌‬ ‫ده‌پرسین جه‌ناب عالی‌ به‌ڕێزتان چۆن‬ ‫ی‬ ‫ده‌كرێ‌ له‌ یه‌ك كاتدا شوێنه‌وارناسێك ‌‬ ‫به‌ئه‌زمون‌و ش���اره‌دارێكی‌ به‌س���ه‌لیقه‌‌و‬ ‫ی بواری‌ گه‌شتوگوزار بن؟!‬ ‫پسپۆڕێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆرێك له‌شوێنه‌واره‌كان ‌‬ ‫كاتێك دۆخ ‌‬ ‫كوردس���تان به‌ره‌و فه‌وتان‌و شێواندن‬ ‫ده‌چێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش ب ‌ه چه‌نده‌ها به‌ڵگه‌و‌ه‬ ‫دیكۆمێن���ت‌و پڕۆگ���رام باس���كراوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی وێرانبون ‌‬ ‫به‌جۆرێك ئێس���تا مه‌سه‌ل ‌ه ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ش���وێنه‌واره‌كان‪ ،‬وه‌ك پێش���بین ‌‬ ‫ی‬ ‫بورجه‌كان���ی‌ لێهات���ووه‌‌و به‌س���انای ‌‬ ‫ی پێش���بینی‌ فاڵن خانوو‪ ،‬یان‬ ‫ده‌توان ‌‬ ‫ی دی‪،‬‬ ‫فیسار قه‌اڵت بكه‌یت كه‌ مانگێك ‌‬ ‫ی دی‌ داده‌ڕمێ‌‌و ده‌ڕووخێ‌!‬ ‫یان ساڵێك ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ی‌ ش���وێنه‌وار‬ ‫ب���ه‌اڵم‪ ،‬به‌هۆ ‌‬ ‫نه‌بووه‌ به‌ده‌س���ته‌یه‌كی‌ س���ه‌ربه‌خۆ‌و‬ ‫نیش���تمانی‌‌و ته‌نه���ا په‌یوه‌س���ت بێت‬ ‫جێبه‌جیكردن���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫به‌ده‌س���ه‌اڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫هه‌میشه‌ ئه‌و ره‌خنان ‌ه پسپۆڕان ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و بوار‌ه‬ ‫ش���وێنه‌وار‌و خه‌مخۆران��� ‌‬ ‫ی‬ ‫گرتویان���ه‌‪ ،‬وه‌ك نوكت ‌ه الی‌ حكومه‌ت ‌‬ ‫هه‌رێم سه‌یركراوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫به‌ه���ۆی‌ ئه‌و‌هی‌ كه‌رتی‌ گه‌ش���تیار ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ كوردس���تان‪ ،‬ئه‌مڕۆكه‌ ده‌نگۆیه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆیدا دروس���تكردوه‌‌و قسان ‌‬ ‫به‌دوا ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ده‌ك���رێ‌‪ ،‬به‌جۆرێ���ك ل ‌ه هه‌ر‬ ‫ی ئه‌م كه‌رت��� ‌ه بكرێت ئه‌وا‬ ‫كوێ‌ باس��� ‌‬ ‫ب ‌ه راس���ته‌وخۆ بێت یان ناراسته‌وخۆ‪،‬‬ ‫ی شوێنه‌وار دێت ‌ه ناوانه‌وه‌‪ ،‬چه‌ندان‬ ‫باس ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵه‌ش ل ‌ه زاری‌ به‌رپرسان ‌‬ ‫تێڕوانین ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پسپۆڕ ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌م وه‌زاره‌ته‌و‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫بواره‌كه‌ نین فڕێده‌درێته‌ ناو ناوانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی گه‌شتیاری‌ په‌یوه‌ندییه‌كی‌ دوو‬ ‫كه‌رت ‌‬ ‫ی ب ‌ه ش���وێنه‌واره‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫سه‌ر‌ه ‌‬ ‫له‌ یه‌ك كاتدا په‌یوه‌ندیه‌كی‌ پێچه‌وانه‌‌و‬ ‫راس���ته‌وان ‌هی‌ له‌گه‌ڵ شوێنه‌واردا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر زۆر وری���ا نه‌بین ئه‌وا وه‌ك ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫شمشێر‌ه دوو سه‌ره‌ وای ‌ه پێش ئه‌و‌ه ‌‬ ‫بگات ‌ه به‌رامبه‌ره‌ك���ه‌ت له‌وانه‌ی ‌ه خۆت‬ ‫ببڕێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی میلله‌تێك به‌ناو ‌‬ ‫كاتێك شوێنه‌وار ‌‬ ‫ی دیك ‌ه‬ ‫نۆژه‌نكردن���ه‌وه‌‌و ش���وێنه‌وارێك ‌‬ ‫به‌ناوی‌ گه‌ش���توگوزاره‌و‌ه بشێونرێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا ئه‌و شمشێر‌ه دوو سه‌ره‌یه‌‪ ،‬پێش‬

‫ی پێبكرێ‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ بتوانێ‌ خزمه‌تی‌ واڵت ‌‬ ‫ێ به‌بادا‌و‬ ‫مێ���ژووی‌ واڵته‌كه‌ی‌ پێ���ده‌در ‌‬ ‫وێران ده‌كرێ‌!‬ ‫ی‬ ‫ی زیات���ر ئ���ه‌و چه‌مكه‌ ‌‬ ‫بۆ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫سه‌ره‌وه‌ رونبكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵێین كاتێك‬ ‫گه‌ش���تیارێك دێته‌ واڵتێك���ه‌و‌ه پێش‬ ‫ی‬ ‫هه‌موو ش���تێك پێویس���ت ‌ه به‌رپرسان ‌‬ ‫ی ژیاری‌‌و‬ ‫ی گه‌ش���تیاری‌ چ الیه‌نێك ‌‬ ‫بوار ‌‬ ‫ی ب���ۆ مه‌یس���ه‌ر بكه‌ن‪،‬‬ ‫گه‌ش���توگوزار ‌‬ ‫پاش���ان چ ببینێ���ت وه‌ك مێژووی‌ ئه‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌؟‬ ‫ی واڵت بكرێته‌و‌ه‬ ‫ئینجا بیر ل ‌ه ئابور ‌‬ ‫بتوانرێ���ت ل���ه‌و رێگای���ه‌وه‌ داهاتێك‬ ‫ی گش���تییه‌و‌ه‬ ‫بهێنرێت��� ‌ه واڵت‌و بودجه‌ ‌‬ ‫گ���ه‌ر هێند‌ه گ���ه‌وره‌ش نه‌بێ���ت‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌ش���توگوزار ‌‬ ‫ی داهات ‌‬ ‫ب���ا هێن���ده‌ ‌‬ ‫توركیاش نه‌بێت ‪.‬‬ ‫ی گه‌شتوگوزار چ‬ ‫ی ده‌زگا ‌‬ ‫گۆشه‌نیگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌ش���تیاره‌كان ‌‬ ‫ی ڕاو ‌‬ ‫ده‌بێ‌ بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی شوێنه‌وار‌و ژیارییه‌وه‌‪،‬‬ ‫پێبكات‪ ،‬له‌ڕوو ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌نده‌ وه‌ك شوێنه‌وارناسێك زۆر سه‌رنج ‌‬ ‫ی په‌یوه‌ندیدارم له‌م‬ ‫وته‌كانی‌ به‌رپرسان ‌‬ ‫ی‬ ‫بواره‌دا داوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم نازانم تێڕوانین ‌‬ ‫ی ئه‌م هه‌رێم ‌ه‬ ‫ئه‌و الیانه‌ن ‌ه بۆ گه‌شتیار ‌‬ ‫ی‬ ‫چیه‌‌و چ ستراتیژێكیان هه‌ی ‌ه بۆ داهاتو ‌‬ ‫ی هه‌رێم ل ‌ه‬ ‫ی نه‌ته‌وه‌كه‌‌و ژێرخان ‌‬ ‫میژوو ‌‬ ‫رێگای‌ گه‌شتیارییه‌وه‌!‬ ‫ی‬ ‫ی دیك��� ‌ه ئای���ا پالن��� ‌‬ ‫به‌مانایه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌شتوگوزار چیی ‌ه بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌سته‌ ‌‬ ‫ی ئ���ه‌م نه‌ته‌و‌ه‬ ‫چه‌رده‌ی���ه‌ك له‌ مێژوو ‌‬ ‫دێرین ‌ه بگه‌ێنێت ‌ه گه‌ش���تیاران‪ ،‬ئایا ل ‌ه‬ ‫پالن��� ‌ه س���تراتیژییه‌كه‌یاندا ئه‌و الیه‌ن ‌ه‬ ‫جێ���گای‌ كراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر هه‌ی ‌ه بۆ‬ ‫ئه‌دی‌ بۆچ روون نیه‌!‬ ‫ی س���تراتیژی‌ ئه‌و ده‌س���ته‌ی ‌ه‬ ‫پالن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫تا هه‌نوك���ه‌ش نازانرێ���ت چ بوارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گرتوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئایا ده‌سته‌ ‌‬ ‫شوێنه‌وار ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌ش���توگوزار چی ك���ردووه‌ بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫به‌ش���ێك ل ‌ه ش���وێنه‌وار‌و مێژوو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بیان ‌‬ ‫میلله‌ته‌ پیش���انی‌ گه‌ش���تیاران ‌‬ ‫بدات‪ ،‬كه‌ ئه‌م���ه‌ش ته‌نها ب ‌ه یه‌ك دوو‬ ‫نامیله‌كه‌‌و پۆسته‌ر ناكرێ‌؟!‬ ‫شوێنه‌ شوێنه‌وارییه‌ فه‌رامۆشكراوه‌كان‬ ‫ی‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌ شوێن ‌ه گه‌ش���تیارییه‌كان ‌‬ ‫ی له‌ شاخ‌و شوێن ‌ه‬ ‫هه‌رێم بڕوانین‪ ،‬زۆرین ‌ه ‌‬ ‫سه‌خته‌كاندا‪ ،‬ب ‌ه ته‌نیشت ئه‌وانه‌شه‌و‌ه‬ ‫ی نزیك ئه‌و‬ ‫چه‌ندان شوێنی‌ شوێنه‌وار ‌‬ ‫جێگایان��� ‌ه هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئێس���تاش‬ ‫ش���وێن ‌ه ش���وێنه‌وارییه‌كه‌ نه‌بووه‌ت��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌شتیار‪ ،‬تا به‌شێك ‌‬ ‫ی هۆگری ‌‬ ‫هۆكار ‌‬ ‫زیندووی‌ مێژووه‌كه‌تی‌ پیشان بده‌یت‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫جێهێشتن له‌نیوه‌ی‌ رێگا‬ ‫ی ش���ه‌قامه‌كان‬ ‫س���ه‌رباری‌ گه‌رمكردن ‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن ئ���ه‌م هێزانه‌وه‌ ی���ان خه‌ڵك‬ ‫عه‌زیز ڕه‌ئوف‬ ‫گێره‌شێوێن ‌ه یان سه‌ركرده‌كان خۆیان‬ ‫‪AZIZRAUF75@YAHOO.COM‬‬ ‫كۆكن له‌سه‌ر هه‌موو شته‌كان‪.‬‬ ‫ی ش���ۆڕش زۆر وری���ان ل��� ‌ه‬ ‫ن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی جه‌ماوه‌ر‪.‬‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی‌ س���ایكۆلۆژیا ‌‬ ‫ی سه‌ر قاوغه‌ك ‌هی‌ خۆیان‪.‬‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫ی ئه‌م دوایی���ه‌ ‌‬ ‫ڕووداوه‌كان��� ‌‬ ‫ئه‌و‌هی‌ ل ‌ه بیس���ت س���اڵی‌ ڕاب���ردوودا‬ ‫بۆی���ه‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫كوردس���تان ئه‌وه‌ن���د‌ه خێ���ران ڕه‌نگ ‌ه‬ ‫ی ده‌موچاو‌و‬ ‫ی ش���ۆڕش له‌ گۆڕین ‌‬ ‫ی ل ‌ه دوای‌ ڕاپه‌ڕینه‌و‌ه ل ‌ه پیاوان ‌‬ ‫نه‌په‌رژێین له‌س���ه‌ر خاڵێك بوه‌ستین‌و هه‌رێمی‌ كوردستان س���ه‌رچاوه‌ی‌ هه‌ر ماس���كه‌كانیان ئه‌نجامی���ان داو‌ه زیاد‬ ‫ی خوێندن���ه‌و‌هی‌ بۆ بكه‌ین‪ .‬ده‌ستكه‌وت‌و هه‌ر شكستێك ‌‬ ‫ب ‌ه س���انای ‌‬ ‫ی پێویس���ته‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی سیاسییه‌‪ ،‬له‌ خوێندنه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی شۆڕش���ن‌و دنی���ا بینییه‌ك ‌‬ ‫ی وا پیاوان��� ‌‬ ‫سیاس���ییه‌كان له‌م ده‌ڤه‌ره‌‪ ،‬گه‌م ‌ه ‌‬ ‫ی ئیش���كالئامێزتر‌ه‬ ‫ی ئ���ه‌و‌هی‌ له‌ هه‌موو ‌‬ ‫ی تر ل���ه‌ مامه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی سیاس���یی‌‌و جۆرێك ‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‌و زیاد ل ‌ه جارێك ڕوخس���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه پیاوانی‌ ش���ۆڕش به‌ ناوێك ‌‬ ‫ێ بوون ‌‬ ‫خۆیان ده‌گۆڕن‪ ،‬ك ‌ه ئه‌سته‌م ‌ه له‌ ئێستادا ته‌ندروست‌و دیدگای‌ نو ‌‬ ‫ی نییه‌‪ .‬تره‌وه‌ بێنه‌و‌ه س���ه‌ر شانۆی‌ سیاس ‌هت‌و‬ ‫ی له‌نێوان ئۆپۆزسیۆن‌و ته‌نانه‌ت ب ‌ه دروس���تبوونی‌ بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫بتوانین به‌ڕاست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خه‌ڵكیش بێباكان��� ‌ه هه‌موو هێلكه‌كان ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت‪ ،‬له‌نێوان سیاسیی‌ ڕاسته‌قینه‌‌و گۆڕانیش نه‌توانرا ش���انۆی‌ سیاس���ی ‌‬ ‫ی خ���ۆی‌ ب���ۆ دنیایه‌كی‌ باش���تر‌و گۆڕاو‬ ‫ی ئه‌م هێز‌ه نوێیه‌وه‌‌و‬ ‫سیاس���یی‌ گه‌مه‌ك ‌هر‌و خاوه‌ن ماسكدا‪ ،‬ئه‌كته‌ری‌ نوێ‌‌و خاوه‌نبڕیار بێنه‌ س���ه‌ر بخاته‌ س���ه‌به‌ته‌ ‌‬ ‫ی ش���انۆكه‌‌و ب ‌ه دروس���تبوون ‌‬ ‫ی ته‌خت ‌ه ‌‬ ‫جیاكاری‌ بكه‌ین‪ .‬ش���انۆی‌ سیاس���ی ‌‬ ‫ی ده‌رئه‌نجام تا دێت س���یحری‌ ئه‌م هێز‌ه‬ ‫ی نو ‌‬ ‫ی ك ‌ه بزوتنه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫ئێمه‌ پڕ‌ه له‌و ئه‌كته‌ر‌ه سیاسییان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ خه‌ڵك ‌‬ ‫ێ نه‌توانرا ماڵئاوایی نوێی ‌ه كاڵده‌بێته‌وه‌‌و ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی پیاوان ‌‬ ‫ی ل��� ‌ه ده‌م‌و چاوه‌كان ‌‬ ‫ی خۆت ‌‬ ‫جورئه‌تێكی‌ ده‌وێت ئومێده‌كان ‌‬ ‫ی ش���ۆڕش سه‌نده‌وه‌ چه‌می‌ گۆڕانێكی‌ ڕاسته‌قین ‌ه‬ ‫ی ده‌وێت ك ‌ه بكرێت‪.‬‬ ‫پێدا هه‌ڵبواسی‌‌و غیره‌تێك ‌‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫ی شۆڕشدا‬ ‫ی پیاوان ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌ ملمالنێ ‌‬ ‫ی ئه‌م جۆر‌ه‬ ‫قه‌ناع���ه‌ت ب ‌ه خۆت بك���ه‌ ‌‬ ‫ی ئێم ‌ه‬ ‫ی سه‌ر كۆمه‌ڵگ ‌ه ‌‬ ‫هه‌ڕه‌ش���ه‌كان ‌‬ ‫ی ڕێگاكه‌دا جێت زه‌ره‌رمه‌ن���د ‌‬ ‫سیاس���یی ‌ه ل ‌ه نی���وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نییه‌ به‌ڵكو تێكشكان ‌‬ ‫ی یه‌كه‌م���ه‌ ته‌نها خه‌ڵكه‌‪ .‬به‌ته‌نها گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫ی ناوخۆو‌ه ب���ۆ ڕوداوه‌كان ‌‬ ‫له‌ ش���ه‌ڕ ‌‬ ‫ناهێڵێت‪.‬‬ ‫ی چه‌مك‌و ماناكانیشه‌‪ .‬چه‌نده‌ مه‌ترسیی ‌ه‬ ‫ی سیاسیی‌ ئێم ‌ه حه‌ڤ���ده‌ی‌ ش���وبات ئ���ه‌و‌هی‌ باج��� ‌‬ ‫ی له‌سه‌ر شانۆ ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سامانی‌ كۆمه‌ڵگه‌ نوخبه‌یه‌ك كۆنترۆڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌كته‌رێكی‌ سه‌ره‌كییه‌ پیاوانی‌ شۆڕشن‪ .‬گه‌مه‌كانی‌ پیاوانی‌ شۆڕش ده‌دات ته‌نها بكات‪ ،‬ل���ه‌و‌ه بااڵتر ده‌س���كاریكردن ‌‬ ‫ئه‌وه‌ پیاوان ‌‬ ‫ی شۆڕشن كه‌ شه‌ڕ ده‌كه‌ن‌و خه‌ڵكه‌‌و سیاسییه‌كانیش زۆر ئاسایی ‌ه چه‌م���ك‌و ماناكان���ه‌‪ .‬كۆمه‌ڵگه‌ی‌ ئێم ‌ه‬ ‫ئاشت ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ پیاوانی‌ شۆڕشن ڕوخسار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆیان بگۆڕن‌و چه‌ندین ساڵ ئێس���تا ل���ه‌ ف���ه‌وزادا ده‌ژی‌‪ ،‬ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی تر‬ ‫گه‌نده‌ڵ���ی‌ ده‌ك ‌هن‌و خۆی���ان ده‌گۆڕن‌و هات‌وهاوار دروس���ت بكه‌ن‌و دواجاریش ڕوو ده‌دات هات‌وه���اواره‌‌و هیچ��� ‌‬ ‫ی ل ‌ه شاشه‌ی‌ ته‌له‌فزیۆنه‌كانه‌وه‌ به‌ده‌نگ ‌‬ ‫ماس���كێك ده‌پۆشن بۆ ش���اردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ن���ا‪ ،‬ژاوه‌ژاوێك گوێبیس���ت ده‌بین ك ‌ه‬ ‫ڕوخس���اری‌ ڕاس���ته‌قینه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆیان‪ .‬ل ‌ه ب���ه‌رز پێمان بڵێ���ن‪ :‬له‌س���ه‌ر هه‌موو تێگه‌یش���تنمان بۆ مانا ڕاسته‌قینه‌كان ‌‬ ‫ی كاریگه‌رت���ر ئ���ه‌وه‌ پیاوان ‌‬ ‫هه‌م���وو ‌‬ ‫ی خاڵ���ه‌كان هاوڕابووین‪ .‬لێ���ره‌و‌ه ئێم ‌ه سیاس���ه‌ت تا دێ���ت لێڵت���ر ده‌كات‌و‬ ‫ی خۆمان له‌به‌رده‌م گه‌مه‌یه‌كی‌ ترسناك ‌‬ ‫شۆڕش���ن خۆی���ان وه‌ك مه‌خلوقێك ‌‬ ‫ی وامان لێده‌كات ك��� ‌ه به‌دگومان بین ل ‌ه‬ ‫پاك‌و بێگ���ه‌رد‌و گۆڕاو نمایش ده‌كه‌ن‌و سه‌ركرده‌كاندا ده‌بینینه‌وه‌ كه‌ ن ‌ه ده‌نگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس���ییه‌كان جارێكی‌ ت���ر ل ‌ه نیو‌ه ‌‬ ‫ی تێدا ده‌بیسترێت‪ ،‬ن ‌ه جیهانبین ‌‬ ‫ی ڕاسته‌قین ‌ه نوێ ‌‬ ‫خۆیان وه‌ك ئۆپۆزس���یۆن ‌‬ ‫ی ڕێگا جێمان نه‌هێڵن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ن���وێ‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وه‌ ‌‬ ‫نیش���ان ده‌ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم ل ‌ه ڕووداوێك ل ‌ه نوێ‌‌و نه‌ خوێن ‌‬ ‫ی له‌م هه‌رێم��� ‌ه ده‌گوزه‌رێت ب ‌ه‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ڕاسته‌قینه‌ ‌‬ ‫ڕووداوه‌كاندا ڕوخس���ار ‌‬ ‫ی ڕووداوه‌كان ده‌یكوژێ���ت‌و خوێنی‌ له‌به‌ر هیچ پێوه‌رێك سیاس���ه‌ت نییه‌ ب ‌ه مانا‬ ‫ی ده‌بینرێت هیچ‬ ‫ئ���ه‌م هێزان ‌ه ده‌رده‌كه‌وێ���ت‌و ده‌چنه‌و‌ه ده‌ڕوات خه‌ڵكی‌ س���ه‌ر ش���ه‌قامه‌كانن‌و ڕاسته‌قینه‌كه‌ی‌‪ ،‬ئه‌وه‌ ‌‬

‫شانۆی‌ سیاسی‌‬ ‫ئێمه‌ پڕه‌‬ ‫له‌و ئه‌كته‌ره‌‬ ‫سیاسییانه‌ی‌ كه‌‬ ‫جورئه‌تێكی‌ ده‌وێت‬ ‫ئومێده‌كانی‌ خۆتی‌‬ ‫پێدا هه‌ڵبواسی‌‌و‬ ‫غیره‌تێكی‌ ده‌وێت‬ ‫كه‌ قه‌ناعه‌ت به‌‬ ‫خۆت بكه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫جۆره‌ سیاسییه‌‬ ‫له‌نیوه‌ی‌ رێگاكه‌دا‬ ‫جێت ناهێڵێت‬ ‫نیی���ه‌ جگ ‌ه ل ‌ه ده‌نگ��� ‌ه ده‌نگێك ك ‌ه ن ‌ه‬ ‫هی���چ ده‌گۆڕێـت‌و ن ‌ه ده‌ش���توانێت ل ‌ه‬ ‫ئاینده‌دا هیچ بگۆڕێت‪ ،‬ده‌نگ ‌ه ده‌نگێك‬ ‫ك���ه‌ هه‌میش��� ‌ه دۆزه‌خێك ب���ۆ خه‌ڵك‬ ‫له‌سه‌ر ش���ه‌قامه‌كان دروست ده‌كات‌و‬ ‫سیاس���ییه‌كانیش ده‌كات��� ‌ه حه‌ربایه‌ك‬ ‫ك ‌ه هه‌ركاتێك بیانه‌وێت به‌و ش���ێوه‌ی ‌ه‬ ‫ڕوخساری‌ خۆیان ده‌گۆڕن‪.‬‬

‫تەندروستی‬

‫)‪ )346‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/9‬‬

‫نه‌خۆشی‌ كۆلێرا‌و خۆپاراستن له‌نه‌خۆشییه‌كه‌‬ ‫(ئاو ‪ -‬ش���ه‌ربه‌ت ‪ -‬ش���یر‪ -‬گیراوه‌ی‬ ‫دیكسترۆالیت‪ ...‬هتد)‬ ‫ له‌ڕێگه‌ی ده‌ماره‌وه‌ به‌پێدانی موغه‬‫زی به‌شێوه‌یه‌كی زۆر خێرا‪.‬‬ ‫‪ -2‬بێدان���ی دژه‌ زینده‌گ���ی (‪anti‬‬ ‫‪.)biutic‬‬

‫ئا‪ :‬کورده‌ عه‌بدولکه‌ریم‬ ‫كولێرا‪ :‬نه‌خۆشییه‌كی به‌كترییه‌‪،‬‬ ‫(واته‌ به‌هۆی جۆریك به‌كتریاوه‌‬ ‫باڵوده‌بێته‌وه‌)‪ ،‬كه‌توشی مرۆڤ‬ ‫ده‌بێت له‌رێگه‌ی چونه‌ ژووره‌وه‌ی‬ ‫به‌كتریا بۆ ناو گه‌ده‌و ڕیخۆڵه‌كان‬ ‫(كۆئه‌ندامی هه‌رس)‪ .‬كه‬ ‫‌به‌شێوه‌یه‌كی كتوپڕ مرۆڤ توشی‬ ‫سكچون‌و ڕشانه‌وه‌یه‌كی زۆر توند‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬ڕه‌نگی پیساییه‌كه‌ی له‬ ‫‌شێوه‌ی ئاوی برنجدایه‌‪ .‬نه‌خۆشییه‌كی‬ ‫(‪ )fico oral‬واته‌ گواس���تنه‌وه‌ی‬ ‫له‌پیسییه‌وه‌ بۆ ده‌م‪ ،‬زۆر زوو‬ ‫باڵوده‌بێته‌وه‌و ئه‌م به‌كتریایه‌ گه‌شه‌ی‬ ‫له‌دوو سه‌عاته‌وه‌ تا پێنج ڕۆژه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها بۆ ماوه‌یه‌كی دوورو‬ ‫درێژ له‌ئاوی ناخاوێن‌و شوێنه‌‬ ‫شێداره‌كـــــاندا ده‌مێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫*سه‌رچاوه‌ی ئه‌م به‌كتریایه‌‪-:‬‬ ‫‪-1‬پیسیی كه‌سی تووشبوو‪.‬‬ ‫‪-2‬هه‌ڵگری میكرۆبه‌كه‪‌.‬‬

‫*ڕێنمایی خۆپارێزی‬ ‫‪-1‬له‌ڕوانگ���ه‌ی‬ ‫(تووشبوو)‬ ‫ ئاگاداركردن���ه‌وه‌و جیاكردن���ه‌وه‌ی‬‫كه‌سی توشبوو كه‌ نابێ تێكه‌اڵو به كه‬ ‫سی‌ تر بكرێت‪.‬‬ ‫ پاككردن���ه‌وه‌ی به‌رده‌وام���ی‬‫نه‌خۆشه‌كه‌و جلوبه‌رگ‌و شوێنه‌كه‌ی‪.‬‬ ‫البردنی پاشماوه‌كان به‌شێوه‌یه‌كی‬‫ته‌ندروست‪.‬‬ ‫‪ -2‬له‌ڕوانگ���ه‌ی گش���تییه‌وه‌ (واته‌‬ ‫ڕێنمایی بۆ خه‌ڵكی به‌گشتی)‬ ‫ گرنگیدان به‌پاكوخاوێنی ژینگه‌و‪،‬‬‫دابینكردنی ئ���اوی خاوێن بۆ خواردن‬ ‫له‌ ڕێگه‌ی‪:‬‬ ‫(به‌كارهێنان���ی كلور ب���ۆ ناو ئاوی‬ ‫خ���واردن‪ -‬ی���ان كواڵندن���ی ئ���او بۆ‬ ‫خواردنه‌وه‌ تا پله‌یه‌كی به‌رز)‪.‬‬ ‫خێرا له‌ڕێگه‌ی ده‌م‌و ده‌ماره‌وه‌ ده‌بێته‌‬ ‫ نه‌خواردن���ی س���ه‌وزه‌وات ك���ه‌‬‫ه���ۆی م���ردن به‌ه���ۆی له‌كاركه‌وتنی نه‌كواڵبێ‪.‬‬ ‫گورچیله‌كانی‪.‬‬ ‫ نه‌خواردن‌و قه‌ده‌غه‌كردنی خواردن‌و‬‫سه‌ردانه‌پۆش���راوو‬ ‫خواردن���ه‌وه‌ی‬ ‫*چاره‌سه‌ر‪:‬‬ ‫ده‌ستگێڕو عاره‌بانه‌كان‪.‬‬ ‫‪-1‬پێدانه‌وه‌ی ش���له‌مه‌نی له‌ده‌ستچو‬ ‫ ش���ۆردنی هه‌ردوو ده‌س���ت به‌ئاو‌و‬‫له‌ڕێگه‌ی‪-:‬‬ ‫س���ابون‪ ،‬دوای ده‌رچوون له‌ ته‌والێت‌و‬ ‫ به‌پێدان���ی ش���له‌مه‌نی وه‌ك پێش هه‌موو نانخواردنێك‪.‬‬‫نه‌خۆش���ه‌كه‌وه‌‬

‫کۆمه‌ڵێک له‌توشبووانی نه‌خۆشی سکچوون‌و رشانه‌وه‌‬

‫ڕاسته‌وخۆ له‌ڕێگه‌ی به‌كارهێنانی شتی‬ ‫*ڕێگاكانی باڵوبوونه‌وه‌ی‬ ‫‪-1‬له‌ڕێگ���ه‌ی خ���واردن‌و خواردنه‌و‌ه پیس بۆ ناوده‌م‪.‬‬ ‫‪-4‬هه‌روه‌ها له‌وشوێنانه‌ی كه‌پیسبوه‌‬ ‫كه‌پی���س بوبێت ب���ه‌م میكرۆبه‌ واته‬ ‫به‌م به‌كتریایه‌‪ ،‬مێشووله‌ ده‌وری هه‌یه‬ ‫‌به‌كتریای (‪)viblro cholera‬‬ ‫‪-2‬پیس���بوونی ئ���اوی خواردن���ه‌وه‌ ‌له‌گواستنه‌وه‌یدا‪.‬‬ ‫به‌پاش���ه‌ڕۆی مرۆڤ ك���ه‌ پێكهاتووه‌‬ ‫* نیشانه‌كانی‌‪-:‬‬ ‫له‌جۆره‌های میكرۆب‪.‬‬ ‫‪ -1‬سكچونێكی توند له‌شێوه‌ی ئاوی‬ ‫‪-3‬چون���ه‌ ژووره‌وه‌ی به‌كتریاك���ه‌‬

‫برنجدایه‪‌.‬‬ ‫‪ -2‬به‌دوای���دا ڕش���انه‌وه‌یه‌كی كتوپڕ‬ ‫ك���ه‌ده‌بنه‌ هۆی له‌ده‌س���تدانی بڕێكی‬ ‫زۆری ئاووخوێی ل���ه‌ش‌و‌ده‌بێته‌ هۆی‬ ‫الوازی���ی ل���ه‌كاری گورچیله‌دا‪ ،‬كتوپڕ‬ ‫له‌ده‌س���تدانی ئ���ه‌م ب���ڕه‌ زۆره‌ی ئاو‌و‬ ‫خوێی‌ له‌ش ده‌بێته‌ ه���ۆی مردن گه‌ر‬ ‫قه‌ره‌بوو نه‌كرێته‌وه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی زۆر‬

‫‪ %10‬بۆ ‪%15‬ی‌ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ توش ‌ی‬ ‫خه‌مۆكی‌ ده‌بن هه‌وڵی‌ خۆكوشتن ده‌ده‌ن‬ ‫ئا‪ :‬كورده‌ عه‌بدولكه‌ریم‬

‫ماست‪ ،‬په‌ستانی‌ خوێن‬ ‫داده‌به‌زێنێت‬ ‫ی ك ‌ه له‌س���ه‌ر‬ ‫ی ئه‌و لێكۆڵینه‌وانه‌ ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی خوێن ئه‌نجامدراون‌و‬ ‫نه‌خۆشی‌ په‌ستان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌كۆمه‌ڵ���ه‌ ‌‬ ‫پێشكه‌ش���كراون‬ ‫ی دڵ ل��� ‌ه ئه‌مه‌ریكا‪،‬‬ ‫نه‌خۆش���ییه‌كان ‌‬ ‫ی ماس���ت‬ ‫ده‌ركه‌وت���ووه‌ ك��� ‌ه خواردن ‌‬ ‫ی زۆر‬ ‫ی كاریگه‌ر ‌‬ ‫یه‌كێك ‌ه له‌و خۆراكانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ی ‌ه له‌س���ه‌ر دابه‌زینی‌ فشار ‌‬ ‫باش ‌‬ ‫خوێن (ضغط الدم)‪.‬‬ ‫ی كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ی ئه‌و توێژینه‌وه‌یه‌ ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫زیاتر ل ‌ه دوو هه‌زار كه‌س ئه‌نجامدراو‌ه‬ ‫ی ‪ 15‬س���اڵ‪ ،‬ده‌ركه‌وت���وو‌ه‬ ‫بۆم���اوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌ له‌ هه‌فته‌یه‌كدا س��� ‌‬ ‫پ���ه‌رداخ ماس���تی‌ بێچ���ه‌وری‌ ده‌خۆن‬ ‫ل��� ‌ه ‪ %31‬كه‌متر په‌س���تانی‌ خوێنیان‬ ‫ی‬ ‫به‌رزده‌بێته‌و‌ه به‌به‌راود به‌و كه‌سانه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌و ج���ۆر‌ه خواردن ‌ه ناكه‌ن‪.‬‬ ‫په‌یڕه‌و ‌‬ ‫هه‌روه‌ه���ا توێژینه‌وه‌ك ‌ه رونیكردۆته‌و‌ه‬ ‫ی رێك‬ ‫ی به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ك ‌ه ئه‌و كه‌س���انه‌ ‌‬

‫ی‬ ‫ی په‌ستان ‌‬ ‫ماست ده‌خۆن ئه‌و رێژه‌ی ‌ه ‌‬ ‫خوێنی���ان داده‌به‌زێ���ت گ���ه‌ر بێتوو‬ ‫ی‬ ‫ی جه‌ڵده‌ ‌‬ ‫به‌رزبێت���ه‌و‌ه ده‌بێته‌ ه���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دڵ‌و سس���ت ‌‬ ‫ی لێدان ‌‬ ‫دڵ‌و دابه‌زین��� ‌‬ ‫گورچیله‌كان‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی‌ تره‌وه‌ پزیشكه‌كان باسیان‬ ‫له‌و‌ه كردوو‌ه ك ‌ه ماست به‌سوده‌ بۆ دڵ‪،‬‬ ‫ی تێدایه‌‌و‬ ‫چونكه‌ برێكی‌ باش پۆتاسیۆم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ل���ه‌ش ده‌دات ل ‌ه رزگاربوون ‌‬ ‫یارمه‌ت ‌‬ ‫ی زیاده‌ی‌ له‌ش ك ‌ه ده‌بێت ‌ه‬ ‫له‌ سۆدیۆم ‌‬ ‫ی به‌رزبونه‌وه‌ی‌ په‌س���تانی‌ خوێن‪،‬‬ ‫هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ها ماس���ت ماد‌هی‌ كالس���یۆم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بۆرییه‌ خوێنه‌كان ‌‬ ‫تێدای ‌ه ك ‌ه یارمه‌ت ‌‬ ‫دڵ ده‌دات‪ ،‬ب���ه‌اڵم نابێ���ت ئه‌وه‌ له‌بیر‬ ‫ی ده‌خورێت‬ ‫بكرێت ك���ه‌ ئه‌و ماس���ت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بێ���ت‪ ،‬چونك���ه‌ ماس���ت ‌‬ ‫بێچ���ه‌ور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رزبوونه‌وه‌ ‌‬ ‫چه‌ور ده‌بێت��� ‌ه ه���ۆ ‌‬ ‫كۆلیستڕۆڵی‌ زیانبه‌خش‪.‬‬

‫ی‬ ‫‪ %10‬بۆ ‪ %15‬ی‌ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ توش ‌‬ ‫خه‌مۆكی‌ ده‌بن هه‌وڵی‌ خۆكوشتن‬ ‫ی بواری‌ ده‌رونییش‬ ‫ده‌ده‌ن‪ ،‬پسپۆرێك ‌‬ ‫هۆكاری‌ زیادبونی‌ نه‌خۆشییه‌ك ‌ه‬ ‫له‌ كوردستان ده‌گه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ‬ ‫ی‬ ‫پێشكه‌وتنی‌ ته‌كنه‌لۆجیا به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫خێرا‌و نه‌جواڵنی‌ كه‌سه‌كان واتا‬ ‫نه‌كردنی‌ وه‌رزش‌و جۆری‌ خواردن‪.‬‬ ‫له‌مباره‌ی���ه‌وه‌ (د‪ .‬رێ���دار محه‌مه‌د‬ ‫ی نه‌خۆش���یی ‌ه‬ ‫ئه‌می���ن) ی‌ پس���پۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌رونیی���ه‌كان‪ ،‬رایگه‌یاند نه‌خۆش��� ‌‬ ‫خه‌مۆك���ی‌ یه‌كێك���ه‌ له‌ نه‌خۆش���یی ‌ه‬ ‫ی هه‌ی ‌ه‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌رونییه‌كان‌و ئه‌گ���ه‌ر ‌‬ ‫هه‌موو كه‌س���ێك توش���ی‌ ببێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫مه‌رج نیه‌ ببێته‌ نه‌خۆشی‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌م نه‌خۆش���یی ‌ه‬ ‫ل��� ‌ه نیش���انه‌كان ‌‬ ‫ی ده‌كات به‌ دوو‬ ‫وه‌ك د‪ .‬رێ���دار باس��� ‌‬ ‫ش���ێوه‌یه‌‪ ،‬یه‌كه‌م نیش���ان ‌ه بچوكه‌كان‬ ‫ی‬ ‫ی ئاره‌زو ‌‬ ‫وه‌ك تێكچوونی‌ خه‌و‌و نه‌مان ‌‬ ‫خ���واردن‌و ڕه‌ش���بین ب���ون به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ژیان‌و بایه‌خنه‌دان به‌خۆی‌‌و هه‌ندێجار‬ ‫ی‬ ‫ره‌شبینییه‌كه‌ وای‌ لێده‌كات بگات ‌ه ئاست ‌‬ ‫بیركردنه‌وه‌ له‌خۆكوش���تن‪ ،‬ل ‌ه نیشان ‌ه‬ ‫گه‌وره‌كانیش بریتییه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌س���ه‌ك ‌ه‬ ‫ی ‪24‬‬ ‫به‌رده‌وام دڵی‌ ته‌نگ ‌ه واته‌ له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی كاته‌كان‬ ‫ی بپرسی‌ زۆربه‌ ‌‬ ‫كاتژمێردا لێ ‌‬ ‫ی كه‌م‬ ‫ی ده‌كات‌و چاالك ‌‬ ‫هه‌ست به‌دڵته‌نگ ‌‬ ‫ده‌بێته‌و‌ه یان هه‌ندێجار ئۆقر‌ه ناگرێت‌و‬ ‫هه‌ست به‌بێزاری‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ی ب���ه‌وه‌دا ك ‌ه‬ ‫ئه‌و پزیش���كه‌ ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ركاتێ���ك م���رۆڤ ئه‌م نیش���انان ‌ه ‌‬ ‫ی دوو هه‌فته‌ زیات���ر بوو یان‬ ‫له‌م���اوه‌ ‌‬ ‫ی كاركردن ‌ه‬ ‫ئه‌م نیش���انان ‌ه بوونه‌ ه���ۆ ‌‬

‫ی رۆژان��� ‌هی‌‪ ،‬واته‌ گه‌ر‬ ‫س���ه‌ر ئه‌ركه‌كان ‌‬ ‫بێتو مامۆس���تا بێت دوو رۆژ بچێت بۆ‬ ‫ێ رۆژ نه‌چێت‪ ،‬ئه‌و كات ‌ه‬ ‫قوتابخانه‌و س ‌‬ ‫ی خه‌مۆكی‌‪.‬‬ ‫پێیده‌ڵێن نه‌خۆش ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ ك ‌ه ئای���ا هه‌ردوو‬ ‫ره‌گ���ه‌ز كامی���ان زیاتر ت���وش ده‌بن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی له‌و‌ه كرد ك ‌ه ره‌گه‌ز ‌‬ ‫د‪.‬رێدار جه‌خت ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ دوو هێن���ده‌ی‌ نێر زیاتر توش��� ‌‬ ‫م��� ‌‬ ‫خه‌مۆكی‌ ده‌بێت‪ ،‬باسی‌ له‌وه‌ش كرد ك ‌ه‬ ‫ی توشبوون‬ ‫له‌ هه‌موو ته‌مه‌نێكدا ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌رزه‌كاری‌‌و‬ ‫به‌خه‌مۆك ‌‬ ‫گه‌نجێتی���دا زیات���ره‌‪ .‬س���ه‌باره‌ت ب��� ‌ه‬ ‫ی ئ���ه‌م نه‌خۆش���یی ‌ه له‌جیهان‌و‬ ‫بوون��� ‌‬ ‫ی ل ‌ه زیادبوندای ‌ه‬ ‫كوردس���تان به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ تا ئێس���تا ئامارێك نیی ‌ه ل ‌ه‬ ‫كوردستان ئاماژه‌ به‌ ڕێژه‌ی‌ توشبووان‬ ‫ی بكات‪ ،‬د‪ .‬رێدار‬ ‫ی خه‌مۆك ‌‬ ‫به‌نه‌خۆش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ه���ۆكاری‌ زیادبونی‌ نه‌خۆش���ییه‌كه‌ ‌‬ ‫ی گه‌ڕانده‌و‌ه بۆ «بۆماوه» یان‬ ‫به‌گشت ‌‬

‫مامه‌ڵه‌ی‌ خێزان‌و قوتابخانه‌‌و كۆمه‌ڵگا‬ ‫ی���ان ه���ۆكاری‌ بایه‌لۆج���ی‌‌و ده‌رونی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها پێش���كه‌وتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌كنه‌لۆجی���اش واتا ت���اك زیاتر خۆ ‌‬ ‫ب��� ‌ه ته‌كنه‌لۆجی���ای‌ وه‌ك ته‌له‌فزیۆن‌و‬ ‫ئینته‌رنێت‌و مۆبای���ل خه‌ریك ده‌كات‌و‬ ‫ی خێزان‬ ‫كه‌مت���ر بایه‌خ ب���ه‌ تێكه‌ڵبوون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خێزان ‌‬ ‫ده‌دات‌و كه‌متری���ش په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫دروست ده‌بێت‪ ،‬له‌ كوردستانیش به‌هۆ ‌‬ ‫ی خێرا‬ ‫ی ته‌كنه‌لۆجیا به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆر ب���ووه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌بینی���ن كاریگه‌ر ‌‬ ‫زۆری‌ له‌س���ه‌ر مرۆڤ دروس���تكردوه‌و‬ ‫ته‌مه‌ڵبوون���ی‌ كه‌س���ه‌كان‌و نه‌جواڵن‌و‬ ‫نه‌كردن���ی‌ وه‌رزش‌و نه‌مانی‌ قه‌ناعه‌ت‌و‬ ‫ی‬ ‫ی زیادبوون ‌‬ ‫جۆری‌ خواردن بۆت���ه‌ هۆ ‌‬ ‫خه‌مۆكی‌‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاشكرایكرد ك ‌ه ‪ %10‬بۆ ‪%15‬‬ ‫ی ده‌بن‬ ‫ی خه‌مۆك ‌‬ ‫ی‌ ئه‌و كه‌سان ‌هی‌ توش ‌‬ ‫هه‌وڵی‌ خۆكوشتن ده‌ده‌ن‪.‬‬

‫توندوتیژ ‌ی له‌گه‌ ‌ڵ منداڵ ‌ی كچدا‪ ،‬گرفت ‌ی ده‌روون ‌ی بۆ دوارۆژی‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌الیه‌کی تر توێژه‌ران رونیانکرده‌و‌ه‬ ‫توێژینه‌وه‌یه‌کی نوێی ده‌روونی‬ ‫که‌ خانه‌کانی له‌ش���ی کچ به‌تایبه‌تی له‌‬ ‫سه‌رده‌میانه‌ ده‌ریخستووه‌ که‌‬ ‫به‌کارهێنانی توندوتیژی له‌گه‌ڵ کچ ل ‌ه ته‌مه‌نی مندالیدا زۆر هه‌س���تیارترن به‬ ‫دوارۆژدا زیانی هه‌یه‌ بۆ سه‌ر ژیانی‌و ‌به‌راورد له‌گه‌ل ته‌مه‌نه‌کانی تر‪ ،‬چونکه‌‬ ‫کاردانه‌وه‌کانی ئه‌و کات ئه‌گوازرێنه‌وه‌‬ ‫باری ده‌روونی هه‌روه‌ها توێژه‌ران‬ ‫بۆ ته‌مه‌نی گه‌وره‌ب���وون به‌تایبه‌تی له‌‬ ‫ئاماژه‌یان به‌وه‌دا که‌ به‌کارهێنانی‬ ‫ته‌مه‌نی هه‌رزه‌کاری���دا‌و ره‌نگدانه‌وه‌ی‬ ‫توندوتیژی به‌رامبه‌ر به‌ ئافره‌تان‬ ‫ئ���ه‌م توندوتیژییه‌ی منداڵی له‌س���ه‌ر‬ ‫له‌ کاتی دوگیانیدا ده‌بێته‌ هۆی‬ ‫به‌دیار ده‌که‌وێت بۆیه‌ ده‌بێت به‌ وردی‬ ‫دروستکردنی کاریگه‌ری نێگه‌تیف‬ ‫چاودێری بکرێن‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر کۆرپه‌ ئه‌مه‌ش له‌ رێگه‌ی‬ ‫له‌الیه‌کی تر ئاماژه‌یان به‌وه‌ داوه که‌‬ ‫بۆماوه‌یی ده‌بێت‪.‬‬

‫توندوتیژی له‌سه‌ره‌تای ته‌مه‌نی منداڵ‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی ده‌رخس���تنی بێتوانایی‌و‬ ‫ترس���نۆکی مناڵ‌و توش���بوون به‌ زۆر‬ ‫ب���اری ناله‌باری ده‌روون���ی به‌تایبه‌تی‬ ‫دووره‌په‌رێزی‌و خه‌مۆکی‌و دوودڵی باڵ‬ ‫ده‌کیشێت به‌سه‌ر ده‌روونی ئه‌م منداله‌‌و‬ ‫له‌ ئه‌نجامدانی هه‌ر کارێک ترس���ێک له‌‬ ‫دڵی ده‌نیش���ێت‌و رێگر ده‌بێت‪ ،‬چونكه‌‌‬ ‫ئ���ه‌و کات بیر ل���ه‌وه‌ ده‌کاته‌وه‌ ره‌نگه‌‬ ‫ل���ه‌ کاتی هه‌ره‌س���هێنانی ئ���ه‌م کاره‌‬ ‫توندوتیژی به‌رامبه‌ر به‌کاربێت‪.‬‬

‫نه‌شته‌ر‬

‫‪15‬‬

‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫كۆلێرا‌و گه‌نده‌ڵیی‌‬ ‫د‪ .‬گۆران عه‌بدواڵ‬

‫مێ���ژووی کۆلێ���را گێڕان���ەوەی چیرۆکی‬ ‫گەشەس���ەندنی تێگەیش���تنی مرۆڤ���ە لە‬ ‫دیاردەیەکی تەندروس���تیی‪ .‬تێگەیشتنێک‬ ‫ک���ە ل���ە خورافەت���ەوە دەگوازرێتەوە بۆ‬ ‫هایپۆتی���زە‌و لێکۆڵێن���ەوە‌و س���ەلماندنی‬ ‫زانستیی‌و دواتر بۆ تێگەیشتنێکی فراوانتری‬ ‫سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتی‪ .‬دوا تێگەیشتن لە‬ ‫کۆلێرا‌و تەندروستیی بەگشتی پێویستە بۆ‬ ‫نەهێش���تنی ئەو نەگبەتییەی ڕووی لێمان‬ ‫کردووە‪.‬‬ ‫پێ���ش ‪ ،١٨٥٤‬م���ەردوم وایاندەزان���ی‬ ‫کۆلێرا بە بۆن���ی پیس باڵودەبێتەوە‪ .‬ئەو‬ ‫کات کۆلێرا پێیدەگوترا «مردنی ڕەش»‪.‬‬ ‫ئەم تێگەیش���تنەی کە ل���ە خورافەتەوە‬ ‫نزیکترە تا ڕاستی‪ ،‬ڕێی تێدەچوو‪ ،‬چونکە‬ ‫نەخۆش���یەکە لەگ���ەڵ بۆگەن���ی‌و پیس‌و‬ ‫پۆخڵی باڵودەبووەوە‌و ئەو دیاردە ڕوونەی‬ ‫لەگەڵ نەخۆش���یەکەدا هاوڕێیە بۆگەنییە‪.‬‬ ‫لە ‪١٨٥٤‬دا‪( ،‬جۆن س���نۆ) کە پزیش���ک‌و‬ ‫زانایەک���ی بریتانی دەبێ���ت‪ ،‬تۆیژینەوەک‬ ‫دەکات‌و ب���ۆی دەردەکەوێ���ت کە زۆربەی‬ ‫حاڵەتەکان���ی کۆلێرا لەو ش���وێنانەن کە‬ ‫ب���ۆری ئاوی خواردن���ەوەی لێیە‪ .‬بۆ ئەو‬ ‫مەبەس���تە (جۆن س���نۆ) نەخش���ەیەکی‬ ‫لەندەن دەکێشێت‌و ئەو ڕاستیەی سەرەوە‬ ‫دەس���ەڵمێنێت‪ .‬دەزگاکان���ی میریی ئەو‬ ‫کات‪ ،‬دەس���بەجێ دەس���کی پەمپی ئاوی‬ ‫ئ���ەو ش���وێنانە هەڵدەگرن ک���ە گومانی‬ ‫ئەوەیان لێدەکرا س���ەرچاوەی پیسبوونی‬ ‫ئاوی خواردنەوە بن‌و نەخۆشیەکە کۆتایی‬ ‫پێدێ���ت‪ .‬بۆ ئ���ەم داهێن���ان‌و دۆزینەوە‬ ‫گرنگە‪( ،‬جۆن سنۆ) وەکو باوکی زانستی‬ ‫ئیپیدمۆلۆژی دەناس���ێنێت کە زانستێکە‬ ‫بەدوای سەرچاوە‌و هۆکارەکانی نەخۆشیدا‬ ‫دەگەڕێت‪.‬‬ ‫دۆزینەوەکەی (جۆن سنۆ)‌و کارەکانی‬ ‫(لوی���س پاس���تۆر) کە لە هەم���ان کاتدا‬ ‫ل���ە پاریس خەریک���ی توێژین���ەوە بوو‪،‬‬ ‫تێگەیش���تنی مرۆڤایەتیان لە هۆکارەکانی‬ ‫نەخۆش���ی‌و ش���ێوازەکانی گواستنەوەی‬ ‫گۆڕی‪ .‬ئ���ەم دۆزینەوانە‌و تیوری میکرۆب‬ ‫وەکو هۆکاری نەخۆش���یە گواستراوەکان‬ ‫گۆڕانکاریەکی ڕیش���ەیی بەرهەم هێنا لە‬ ‫ش���ێوازی روبەروبون���ەوەی نەخۆش���یی‌و‬ ‫درمەکان‪ .‬بۆ س���ەدەیەک له دوای نیوەی‬ ‫س���ەدەی ن���ۆزدەوە مرۆڤایەت���ی پاک‌و‬ ‫خاوینی‌و ئاوی پاکی خواردنەوە‌و گۆڕینی‬ ‫ش���ێوازی دەس���تهەڵگرتن‌و دەستشوشتن‬ ‫تاقیدەکات���ەوە‌و دەس���تکەوتی گەورە لە‬ ‫کەمکردنەوەی نەخۆش���یە گواستراوەکان‬ ‫دەچنێتەوە‪.‬‬ ‫سەرباری ئەو پێشکەوتنە گەورانەی لە‬ ‫پزیشکیی‌و تەندروس���تیی‌و تێگەیشتنمان‬ ‫بۆ هۆکارەکانی گواستنەوە‌و شێوازەکانی‬ ‫خۆپاراستن لە درم‌و دەردە گواستراوەکاندا‬ ‫ل���ە س���ەدەی بیس���تدا رویان���دا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫مرۆڤایەت���ی هێش���تا لە هەندێ ش���وێنی‬ ‫وەکو کوردس���تان‌و گینیا‌و سیرالیۆن بەم‬ ‫دوایانەدا بە دەس���ت «مردنی ڕەشەوە»‬ ‫دەناڵێنێت کە ‪ ١٥٠‬س���ال پێش ئێس���تا‬ ‫هۆکاری گواستنەوەکەی دەستنیشانکراوە‪.‬‬ ‫ئەمە ئەگەر هیچمان پێ نەڵێت‪ ،‬ئەوەمان‬ ‫پ���ێ دەڵێت کە دەبێت ه���ۆکار‌و پێدراو‌و‬ ‫پاڵنەرگەلێک���ی گەورەتر ل���ە تەنها ئاوی‬ ‫پیس‌و دەست نەشوش���تن‌و باکتیریایەک‬ ‫هەبێت لە پشت باڵوبوونەوەی ئەم جۆرە‬ ‫نەگبەتیە لە ناو ئێم���ەی کورد‌و نەتەوە‌و‬ ‫شوێنەکانی دیکەی ئەفریكا‌و واڵتە گەشە‬ ‫نەکردووەکانی تردا‪.‬‬ ‫ئ���ەو پاڵن���ەر‌و ه���ۆکار‌و فاکتەرانە لە‬ ‫رەگەزێک���ی گرنگدا لەگەڵ بۆنی پیس کە‬ ‫وەکو هۆکاری گواستنەوەی کۆلێرا دەناسرا‬ ‫هاوتەریب‌و هاوشێوەن‪ .‬ئەو رەگەزە بریتییە‬ ‫لەو هەستە ناخۆش‌و هێڵنجهێنەرەی بۆنی‬ ‫پیس لە الی���ەک‌و گەندەڵ���ی‌و ناکارایی‌و‬ ‫بێتوانای���ی‌و پشتگوێخس���تنی سیاس���ی‬ ‫دروس���تی دەکەن‪ .‬لە ڕاس���تیدا‪ ،‬کۆلێرا‬ ‫پێش ئەوەی کێشە‌و دەرد‌و نەگبەتییەکی‬ ‫پزیش���کیی‌و تەندروس���تی بێت‪ ،‬کێشە‌و‬ ‫قەیرانێک���ی سیاس���ییە‪ .‬هی���چ ش���تێک‬ ‫جگە لە گەندەڵی‌و ناکارامیی سیس���تمی‬ ‫سیاس���ی ناتوانێت ب���ە تەواوەتی رافه ی‬ ‫باڵوبوون���ەوەی کۆلێرا بکات‪ ١٥٠ .‬س���اڵ‬ ‫پێش ئێس���تا پیسبوونی س���ەرچاوەکانی‬ ‫ئاو وەکو هۆکاری سەرەکی باڵوبوونەوەی‬ ‫کۆلێرا دەستنیش���ان دەکرێت‪ ،‬بەاڵم الی‬ ‫ئێمە ئەم هۆکارە بنەڕەتییە بۆ کۆمەڵێک‬ ‫مەبەس���تی سیاسی‌و مەبەس���تی تایبەت‬ ‫ب���ە گەندەڵ���ی‌و ناکارامی���ی پەردەپۆش‬ ‫دەکرێت‌و کوردستان وەکو شامی شەریف‬ ‫پیش���اندەدرێت ل���ەڕووی خاوێن���ی ئاوی‬ ‫خواردنەوە‌و ه���ۆکارە بنەڕەتیەکانی تری‬ ‫گواستنەوەی درمەکە‪.‬‬ ‫کۆلێ���را تەنه���ا ب���ە ئ���اوی پی���س‬ ‫باڵونابێت���ەوە‪ .‬کۆلێرا لە دەرئەنجامی ئەو‬ ‫هۆکارانە سەرهەڵدەدات کە ئاوەکە پیس‬ ‫دەک���ەن‌و گەندەڵ���ی باڵودەکەنەوە‪ .‬لە چ‬ ‫شوێنێکدا گەندەڵی هەبوو‪ ،‬لەوێدا کۆلێرا‬ ‫سەرهەڵدەدات‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪xwenden.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )346‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/9‬‬

‫سه‌رپێچی‌ زیاتر له‌چاپكردنی‌ پرۆگرامه‌كان ئاشكرا ده‌بێت‬

‫"ب ‌ه بادینیكردن ‌ی خوێندن له‌س ‌ێ پۆل ‌ی دهۆك ‪ 3‬ملیارد‌و ‪ 740‬ملیۆن دینار ‌ی تێچووه‌"‬ ‫ ئا‪ :‬الپه‌ڕ‌هی‌ خوێندن‬ ‫ی نوێ ك ‌ه‬ ‫به‌پێی‌ كۆمه‌ڵێك به‌ڵگه‌نام ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ست ئاوێنه‌ كه‌وتون به‌هه‌ده‌ردان ‌‬ ‫ی زۆر‬ ‫پاره‌‌و سامان‌و بێپالنی ‌‬ ‫له‌چاپكردنی‌ پرۆگرامه‌كانی‌ خوێندندا‬ ‫له‌دوو ساڵی‌ رابردودا هه‌بووه‌‪.‬‬ ‫ی ‪ 4‬ملیارد دینار‬ ‫له‌كاتێكیشدا نزیك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌رخانكراو‌ه بۆ به‌كرمانجیكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫پرۆگرامه‌كانی‌ خوێندن له‌پارێزگا ‌‬ ‫ی‬ ‫دهۆك ‪ 720‬هه‌زار په‌رتوك ب ‌ه زمان ‌‬ ‫ی ره‌وان ‌هی‌ ئه‌و پارێزگایه‌ كراو‌ه‬ ‫سۆران ‌‬ ‫بێئه‌و‌هی‌ بخوێنرێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌م به‌ڵگه‌نامان��� ‌ه ك��� ‌ه له‌كۆپ��� ‌‬ ‫ی لێكۆڵین���ه‌وه‌‌و‬ ‫ی لیژنه‌كان��� ‌‬ ‫كۆنوس��� ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ت‌و‬ ‫ی فه‌رم ‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك نوس���راو ‌‬ ‫ی پرۆگرامه‌كان‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌‬ ‫پێكدێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌و‌ه ده‌رده‌خ���ات ب��� ‌ه‬ ‫ی خوێندن‬ ‫ی پرۆگرامه‌كان ‌‬ ‫بادینیكردن��� ‌‬ ‫ی ‪7،8،9‬‬ ‫ی دهۆك بۆ پۆله‌كان ‌‬ ‫له‌پارێزگا ‌‬ ‫ی ‪ 3‬ملیارد‌و ‪ 740‬ملیۆن‬ ‫ی ‪ 2010‬بڕ ‌‬ ‫له‌ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نوس���راوی‌ وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی به‌پێ ‌‬ ‫دین���ار ‌‬ ‫ی ژم���ار‌ه ‪ 228‬له‌‪ 2010/4/14‬بۆ‬ ‫دارای ‌‬ ‫ی ‪310‬‬ ‫ی نزیك ‌ه ‌‬ ‫ته‌رخانك���راو‌ه ك ‌ه هاوتا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكییه‌‪ .‬جگ ‌ه له‌و‌ه ‌‬ ‫ده‌فته‌ر دۆالر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زمان ‌‬ ‫ئه‌م هه‌نگاو‌ه "به‌كرمانجیكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ره‌خن ‌ه ‌‬ ‫خوێندن له‌بادین���ان" جێگ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زمان ‌‬ ‫ی زمان‌و خه‌مخۆران ‌‬ ‫ش���اره‌زایان ‌‬ ‫ی كوردییه‌‌و وه‌كو هۆیه‌ك بۆ‬ ‫ستاندارد ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كورد ‌‬ ‫ی زمان‌و كلت���ور ‌‬ ‫دابه‌ش���كردن ‌‬ ‫ی عێراق ته‌ماشا ده‌كرێت‪،‬‬ ‫له‌كوردستان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پاره‌‌و دارای ‌‬ ‫كه‌موكوڕیی‌‌و به‌هه‌ده‌ردان ‌‬ ‫ی تێ���دا بوو‌ه چونك��� ‌ه ئه‌م ‌ه‬ ‫گشتیش��� ‌‬ ‫له‌كاتێكدای ‌ه ك ‌ه ئه‌م بڕ‌ه پاره‌ی ‌ه بۆ ئه‌و‬ ‫ی ‪ 720‬هه‌زار‬ ‫مه‌به‌ست ‌ه ته‌رخانكراوه‌‪ ،‬بڕ ‌‬ ‫ی چاپكراو‌ه‬ ‫ی سۆران ‌‬ ‫په‌رتوكیش به‌زمان ‌‬ ‫ی ‪ 7،8،9‬خوێندن له‌هه‌مان‬ ‫بۆ پۆله‌كان ‌‬ ‫ی قوتابخانه‌كان كراوه‌‪،‬‬ ‫پارێزگا‌و ره‌وان ‌ه ‌‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌م ‌ه له‌كاتێكدای ‌ه ك ‌ه پێش���تر‬ ‫زانراو‌ه خوێندن له‌م پارێزگای ‌ه بادینیی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫"ئه‌م���ه‌ش بێپالنی���ی‌‌و به‌هه‌ده‌ردان��� ‌‬ ‫سامانی‌ گشتییه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئاوێن��� ‌ه زانیویه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پرۆگرامه‌كان ‌‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پ���ه‌روه‌رد‌ه ب ‌ه نوس���راو ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫ی ‪ 2009‬دا‬ ‫ی س���اڵ ‌‬ ‫ی ‪‌ 12‬‬ ‫فه‌رمی‌‌و له‌مانگ ‌‬ ‫ی هه‌ڵوه‌ش���اندۆته‌و‌ه‬ ‫هه‌ندێك پرۆگرام ‌‬ ‫ی دواتر چ���اپ كراونه‌ته‌وه‌‪ .‬جگ ‌ه‬ ‫كه‌چ ‌‬ ‫ی ‪200‬‬ ‫ی وه‌زار ‌‬ ‫له‌م���ه‌ش ب��� ‌ه فه‌رمان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیس���تم ‌‬ ‫ی گۆڕین ‌‬ ‫ته‌ن كتێب به‌هۆ ‌‬ ‫خوێن���دن‌و پرۆگرامه‌كان س���وتێنراون‪،‬‬ ‫له‌كاتێك���دا هه‌ندێ���ك ل���ه‌و كتێبان��� ‌ه‬ ‫به‌ر له‌دوو س���اڵ چ���اپ كرابون‌و هیچ‬ ‫ی پێشوه‌خت‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌‌و ئاگادارییه‌ك ‌‬ ‫ی پرۆگرام‌و سیس���تم‬ ‫نه‌بوو‌ه ك ‌ه گۆڕین ‌‬

‫به‌رنامه‌سازی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و ره‌خنان��� ‌ه ‌‬ ‫به‌ش���ێكی ت���ر ‌‬ ‫ی كتێب���ه‌كان‬ ‫ی چاپكردن��� ‌‬ ‫له‌پرۆس��� ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫ی به‌ش��� ‌‬ ‫گیراون‪ ،‬س���پاردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بیان ‌‬ ‫گرێبه‌س���تانه‌ی ‌ه ب ‌ه كۆمپانی���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چاپكردنه‌وه‌‌و جۆر ‌‬ ‫ی ماف ‌‬ ‫ێ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ب‌‬ ‫ی بكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫كاغه‌زی���ان له‌گه‌ڵدا یه‌كالی ‌‬ ‫ی ب ‌ه‬ ‫ل���ه‌م باره‌ی���ه‌و‌ه ئاوێن��� ‌ه چ���او ‌‬ ‫ی كه‌وتوو‌ه‬ ‫ی دارای ‌‬ ‫ی وه‌زیر ‌‬ ‫نوس���راوێك ‌‬ ‫ی‪8‬‬ ‫ك��� ‌ه ل���ه‌‪ 2011‬دا ده‌رك���راوه‌‌و بڕ ‌‬ ‫ملیارد‌و ‪ 887‬ملیۆن‌و ‪ 163‬هه‌زار دینار‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رتوك ‌‬ ‫ته‌رخانك���راو‌ه بۆ دابینكردن ‌‬ ‫خوێندن‪ .‬له‌م ب���ڕ‌ه پاره‌یه‌ش ته‌نها ‪3‬‬ ‫ملی���ارد‌و ‪ 700‬ملی���ۆن‌و ‪ 559‬نۆ هه‌زار‬ ‫ی تایبه‌ت بوو‌ه له‌كوردس���تان‌و‬ ‫بۆ كه‌رت ‌‬ ‫ی دراو‌ه ب��� ‌ه كۆمپانی���ا‬ ‫پاش���ماوه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی به‌ریتانی‌‌و جیۆ‬ ‫ی ماكمیالن ‌‬ ‫بیانییه‌كان ‌‬ ‫ی لوبنانی ك��� ‌ه یه‌كه‌میان‬ ‫پرۆجێكتس��� ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی كتێبه‌كان ‌‬ ‫ی چاپكردن ‌‬ ‫گرێبه‌س���ت ‌‬ ‫ی پێنج‬ ‫ك���راوه‌ ت���ا ‪( 2012/4/1‬ماو‌ه ‌‬ ‫ساڵ) دووه‌میشیان (جیۆپرۆجێكتس)‬ ‫ی پێنج‬ ‫ب��� ‌ه هه‌مان ش���ێو‌ه گرێبه‌س���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ساڵی بۆ كراوه‌‌و له‌‪ 2007/4/11‬كۆتای ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ماف ‌‬ ‫ێ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫هاتووه‌‪ ،‬ب��� ‌‬ ‫ی هه‌بێت‪.‬‬ ‫ی ئه‌م كتێبان ‌ه ‌‬ ‫چاپكردن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێشو ‌‬ ‫ی ئه‌م دۆخه‌ش وه‌زیر ‌‬ ‫ده‌ربار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌روه‌رده‌‪ ،‬س���ه‌فین دزه‌یی‌‪ ،‬له‌میان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫رونكردنه‌وه‌یه‌ك���دا ب���ۆ ئه‌نجومه‌ن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪2011‬دا نوس���یویه‌ت ‌‬ ‫وه‌زیران له‌ئایار ‌‬ ‫ی پێش���تر ده‌ده‌ین‌و‬ ‫ی بڕیاره‌كان ‌‬ ‫"باج��� ‌‬ ‫ی چ���اپ له‌گه‌ڵ ه���ه‌ردو كۆمپانیا‬ ‫ماف ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌كرابوه‌وه‌"‪ .‬هه‌روه‌ها جه‌غت ‌‬ ‫یه‌كالی ‌‬ ‫فرۆشتنی‌ كتێبی‌ خوێندن ك ‌ه ئارمی‌ وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رد‌هی‌ له‌سه‌ره‌ له‌یه‌كێك‬ ‫ل���ه‌وه‌ش كردوه‌ت���ه‌و‌ه ك��� ‌ه ناتوانرێت‬ ‫ی شاری‌ هه‌ولێر‬ ‫له‌مۆڵه‌كان ‌‬ ‫ی پرۆگرامێك ئاماد‌ه‬ ‫ی ناوخۆی ‌‬ ‫به‌توان���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌په‌ل ‌ه ‌‬ ‫ی چاره‌س���ه‌ر ‌‬ ‫بكرێ���ت‌و داوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ پرۆگرام س���اڵ ‌‬ ‫كردو‌ه چونك ‌ه "به‌ب ‌‬ ‫خوێندن به‌ڕێ ناكرێت"‪.‬‬ ‫ی ئ���ه‌م پار‌ه‬ ‫جگ��� ‌ه له‌ته‌رخانكردن��� ‌‬ ‫زۆر‌ه ب���ۆ كۆمپانی���ا بیانیی���ه‌كان‬ ‫ی‬ ‫ی پرۆگرام ‌‬ ‫ی ئاماده‌كردن��� ‌‬ ‫به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم پاره‌یه‌ك ‌‬ ‫خوێندن‪ ،‬حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی ته‌رخانك���ردو‌ه ب���ۆ وه‌رگێڕان‌و‬ ‫زۆر ‌‬ ‫ی زمانه‌وانی‌‌و‬ ‫هه‌ڵه‌بڕیكردن‌و سه‌رپه‌رشت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زمانه‌وان���ی‌‌و كار ‌‬ ‫پێداچون���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و پرۆگرامان ‌ه ك��� ‌ه به‌پێ ‌‬ ‫ی خوێندن هونه‌ر ‌‬ ‫ی پرۆگرامه‌كان��� ‌‬ ‫له‌ئارادایه‌‌و پێویس���ت ن���اكات ئه‌و بڕ‌ه زۆر كتێب��� ‌‬ ‫ی لێكۆڵین���ه‌وه‌‌و‬ ‫ی لیژنه‌كان��� ‌‬ ‫ی ئیدخ���ال مه‌خزه‌نییان بۆ بۆچون��� ‌‬ ‫ێ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫پار‌ه زۆر‌ه له‌و ‪ 200‬ته‌ن كتێبه‌دا خه‌رج ب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌بوای ‌ه بكه‌وتایه‌ت ‌ه ئه‌ستۆ ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ت دانراون‌و چاودێری ‌‬ ‫بكرێ���ت‪ ،‬له‌ك���ۆگا ‌‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ش ده‌ركه‌وتوو‌ه هه‌ندێكجار كتێب كۆمپانیاكان‪ .‬ه���اوكات له‌گه‌ڵ پار‌ه ‌‬ ‫ی هه‌ندێكی تر له‌لیژنه‌كان ‌‬ ‫كۆنوس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داواكرابێت ئه‌مه‌ش كۆمپانیاكانیش���دا حكوم���ه‌ت پێدان ‌‬ ‫ی چاپكراو‌ه بێئه‌و‌ه ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌كه‌ن ك ‌ه له‌ساڵ ‌‬ ‫ی كه‌وتوه‌ت ‌ه سه‌رش���ان‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫ی پاره‌‌و پاره‌یه‌ك ‌‬ ‫ی زۆر‌و زه‌وه‌ند‌و گرانبه‌ها به‌ش���ێك ب���وو‌ه له‌به‌فیڕۆدان��� ‌‬ ‫‪ 2008‬دا كتێبێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بنه‌ڕه‌تیدا وه‌رگێڕان ‌‬ ‫ی په‌روه‌رد‌ه ك ‌ه سااڵن ‌ه به‌جۆرێك له‌قۆناغ ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی بودج ‌ه ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ت دان���راو‌ه بێئه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌ك���ۆگا ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی پرۆگرام ‪ 2‬هه‌زار دینار ‌‬ ‫ی ناو ملیۆنه‌ه���ا دۆالر بوو‌ه به‌جۆرێك ك ‌ه بۆ الپه‌ڕه‌یه‌ك ‌‬ ‫داب���ه‌ش بكرێت‌و هه‌ندێ���ك الیه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 14‬ته‌رخانكراوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها بۆ سه‌رپه‌رشت ‌‬ ‫ی ‪2009‬ـ ‪ 2010‬بڕ ‌‬ ‫ی خوێندن ‌‬ ‫ی س���اڵ ‌‬ ‫ی پرسیار ‌‬ ‫ی په‌روه‌رد‌ه ب ‌ه فه‌رم ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی ‪ 250‬ـ ‪ 350‬دینار ب ‌ه‬ ‫ی الپه‌ڕ‌ه ‌‬ ‫ئه‌وه‌یان كردوو‌ه "ئه‌گه‌ر پێویست نییه‌‪ ،‬ملی���ۆن‌و ‪ 886‬هه‌زار دین���ار ته‌نها بۆ زانس���ت ‌‬ ‫ی زمانه‌وانیش‬ ‫ی چاپكراوه‌؟"‪ .‬جگ ‌ه له‌مه‌ش چاپكردنیان ته‌رخانك���راو‌ه ئه‌م ‌ه جگ ‌ه هه‌مان شێو‌ه پێداچونه‌و‌ه ‌‬ ‫ی بۆچ ‌‬ ‫ئه‌د ‌‬ ‫ی هونه‌ری‌‌و گواستنه‌وه‌‌و ‪ 250‬ـ ‪ 350‬دین���ار بۆ هه‌ر الپه‌ڕه‌یه‌ك‪،‬‬ ‫ی كار ‌‬ ‫ی له‌تێچون ‌‬ ‫ی ‪ 2009‬دا ژماره‌یه‌ك ‌‬ ‫ی س���اڵ ‌‬ ‫له‌كۆتای ‌‬

‫»‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫هه‌ندێكجار كتێب چاپكراو‌ه‬ ‫ی داواكرابێت ئه‌مه‌ش‬ ‫بێئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌شێك بووه‌ له‌به‌فیڕۆدان ‌‬ ‫بودجه‌ی‌ په‌روه‌رده‌‬

‫ی‬ ‫هه‌زاران دانه‌ له‌كتێبی‌ ئاینناس ‌‬ ‫ی‬ ‫‪ 11‬ئاماده‌یی‌ كه‌ به‌هۆی‌ بوون ‌‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌كه‌وه‌ له‌ناو بران‬

‫ی‬ ‫پاش تێپه‌ڕبون ‌‬ ‫دوو ساڵ به‌سه‌ر‬ ‫چاپكردندا ‪200‬‬ ‫ته‌ن كتێب‬ ‫سوتێنراوه‌‬ ‫ی چاپكردنیش له‌ناو‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیكردن ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی ‪ 500‬دینار ‌‬ ‫كوردس���تاندا الپه‌ڕ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌ك الپه‌ڕ‌ه ‌‬ ‫ته‌رخانكراوه‌‌و تایپكردن ‌‬ ‫ی ‪ 350‬دین���ار‌و یه‌ك‬ ‫ی زانس���ت ‌‬ ‫بابه‌ت��� ‌‬ ‫ی ‪ 250‬دینار‌و‬ ‫ی وێژه‌ی��� ‌‬ ‫ی الپه‌ڕ‌ه ‌‬ ‫بابه‌ت��� ‌‬ ‫نه‌خشه‌سازیی‌ به‌رگ ‪ 7‬هه‌زار دینار‪ .‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ فێركردنی‌ ئاماده‌یی‌‪ ،‬م‪ .‬ئه‌حمه‌د گه‌ل‬ ‫ئه‌و مامۆستایانه‌ی‌ داده‌مه‌زرێن ئه‌وانه‌ نین كه‌ ئێمه‌ داوامان كردون‬ ‫ ئا‪ :‬عه‌بدواڵ ده‌ربه‌ندی‬ ‫ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ فێركردنی‌ ئاماده‌ی ‌‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬لێكنه‌گه‌شتن له‌نێوان‬ ‫ی‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌و لیژنه‌كان ‌‬ ‫دامه‌زراندندا هه‌یه‌و ده‌ڵێت "داوا‬ ‫ی‬ ‫ده‌كه‌ین ده‌سه‌اڵتی‌ دامه‌زراندن ‌‬ ‫مامۆستا بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ وه‌زاره‌ت"‪.‬‬ ‫ی ئاوێنه‌دا‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫ل ‌ه دیمانه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫گش���تی ئاماده‌یی���ه‌كان ل��� ‌ه وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌‪ ،‬رونیك���رده‌و‌ه پێناس��� ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌وان ئه‌و كه‌س���انه‌ن‬ ‫مامۆس���تا ال ‌‬ ‫ك��� ‌ه ده‌رچ���وی كۆلێجی پ���ه‌روه‌رده‌ن‬ ‫ی‬ ‫بۆ مامۆس���تای ئاماده‌ی���ی‌و‪ ،‬ده‌رچو ‌‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ی بنیات���ن بۆ مامۆس���تای‬ ‫بنه‌ڕه‌تی‌و‪ ،‬ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر ده‌رچووانی‬ ‫ئه‌م دوو كۆلیج ‌ه ت���ه‌واوی پله‌كانی پڕ‬ ‫نه‌كرده‌و‌ه ده‌توانین س���ود ل ‌ه كۆلیجی‬ ‫زانس���ت‌و ئاداب وه‌ربگری���ن به‌گوێره‌ی‬ ‫ی‬ ‫نمره‌‌و پێش���بڕكێ"‪ .‬م‪ .‬ئه‌حمه‌د‪ ،‬باس ‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ش كرد ك��� ‌ه ماوه‌ی دوو س���اڵ ‌ه‬ ‫دامه‌زراندن���ی مامۆس���تایان ل ‌ه رێگه‌ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان‌و لیژنه‌یه‌كی بااڵ‬ ‫ل ‌ه ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران سه‌رپه‌رش���تی‬ ‫ده‌كرێ���ت‪" ،‬ب���ه‌اڵم به‌داخ���ه‌و‌ه ئ���ه‌و‬ ‫مامۆستایانه‌ی ك ‌ه داده‌مه‌زرێن ئه‌وان ‌ه نین‬ ‫ك ‌ه ئێم ‌ه داوامان كردوه‌‌و پێویستمانه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئاماده‌یی���ه‌كان هۆكار ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ‌‬

‫خوێندن‬

‫ی گێڕایه‌و‌ه بۆ لێكتێنه‌گه‌شتن‬ ‫ئه‌مه‌ش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌روه‌رده‌‌و لیژنه‌كان ‌‬ ‫له‌نێوان وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫دامه‌زران���دن‌و جه‌غتی له‌و‌ه كرده‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫"ئێم��� ‌ه كۆمه‌ڵێك س���ه‌رنج‌و تێبینیمان‬ ‫هه‌ی ‌ه له‌سه‌ر ئه‌م دامه‌زراندنانه‌‌و داواش‬ ‫ی دامه‌زراندنی مامۆستا‬ ‫ده‌كه‌ین ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫بدرێته‌وه‌ وه‌زاره‌ت نه‌ك پارێزگاكان"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌و گله‌یی‌‌و ناڕه‌زاییانه‌ش‬ ‫ی خوێندن هه‌ن‪،‬‬ ‫ی نوێ ‌‬ ‫ك ‌ه ل ‌ه سیس���تم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاماده‌ی ‌‬ ‫ی فێركردن ‌‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ی په‌روه‌رد‌ه‬ ‫رایگه‌یاند "سیس���ته‌می نوێ ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر چه‌ند بنه‌مایه‌كی س���ه‌ره‌كی‬ ‫دام���ه‌زراو‌ه ك ‌ه یه‌كێكی���ان پرۆگرامه‌‪،‬‬ ‫"گۆڕانكارییه‌ك���ی ت���ه‌واو ل��� ‌ه هه‌موو‬ ‫قۆناغه‌كان���ی خوێندن���دا ك���راوه‌‌و ئه‌م‬ ‫گۆڕانكارییانه‌ش چه‌سپاو‌و نه‌گۆڕ نابن‬ ‫به‌ڵك���و به‌رده‌وام‌و به‌پێ���ی قۆناغه‌كان‬ ‫ده‌س���تكاری ده‌كرێ���ن"‪ .‬م‪ .‬ئه‌حم���ه‌د‬ ‫ی ل���ه‌وه‌ش كرد ك��� ‌ه ئه‌وان‬ ‫گه‌ل باس��� ‌‬ ‫وه‌ك وه‌زاره‌ت له‌گ���ه‌ڵ خوێندنی بااڵش‬ ‫ی‬ ‫قسه‌یان كردوه‌‌و ل ‌ه هه‌وڵدان بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌مه‌ودوا ئه‌و كۆلیجانه‌ی ده‌رچووانیان‬ ‫ی‬ ‫ده‌كرێن��� ‌ه مامۆس���تا ده‌بێت ئاس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫زانستی‌‌و خوێندنیان له‌گه‌ڵ سیسته‌م ‌‬ ‫ی پ���ه‌روه‌رد‌ه بگونجێت‌و‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫نوێ ‌‬ ‫هاوته‌ریب بێت‪ ،‬له‌هه‌مان كاتدا هه‌موو‬ ‫ئه‌و مامۆستایانه‌ی ل ‌ه كاتی سیسته‌م ‌ه‬ ‫كۆنه‌كه‌دا له‌س���ه‌ر كار بوون پێویست ‌ه‬ ‫رابهێنرێ���ن‌و ب���ه‌رده‌وام خولی���ان بۆ‬

‫سێ كۆمه‌ڵگا ‌‬ ‫ی‬ ‫پیشه‌یی‌ له‌هه‌ر‬ ‫سێ پارێزگاكه‌دا‬ ‫دروست ده‌كه‌ین‬ ‫كه‌ ‪ 10‬هه‌زار‬ ‫خوێندكار‬ ‫له‌خۆبگرێت‬

‫م‪ .‬ئه‌حمه‌د گه‌ل‬

‫ی پێویسته‌‌و هه‌مووشمان ئه‌زانین‬ ‫بكرێته‌وه‌‌و ب ‌ه سیسته‌م ‌ه نوێیه‌ك ‌ه ئاشنا گه‌ور‌ه ‌‬ ‫ی رۆژ ژماره‌ی خوێندكاران ل ‌ه‬ ‫رۆژ له‌دوا ‌‬ ‫بكرێن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی زیادبوندایه‌"‪ .‬م‪ .‬ئه‌حمه‌د گه‌ل وتیش ‌‬ ‫ی ئاماده‌ی ‌‬ ‫ی فێركردن��� ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ‌‬ ‫ی "ئه‌م سیسته‌م ‌ه له‌رووی تیۆرییه‌و‌ه زۆر‬ ‫ی سه‌رخس���تن ‌‬ ‫یه‌كێ���ك ل ‌ه هۆكاره‌كان ‌‬ ‫ێ كه‌موكوڕیی ‌ه به‌اڵم له‌رووی‬ ‫ی یه‌ك ته‌واو‌و ب��� ‌‬ ‫ی ب ‌ه نه‌هێشتن ‌‬ ‫ی نوێ ‌‬ ‫سیس���ته‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ل��� ‌ه خوێندنگاكاندا دیاریكرد‌و پراكتیكییه‌و‌ه كۆمه‌ڵێك كێشه‌‌و رێگر ‌‬ ‫ده‌وامی ‌‬ ‫ی دوو بۆ هاتونه‌ت ‌ه پێش ك ‌ه زیاتر په‌یوه‌ستن‬ ‫ئاش���كرایكرد ك ‌ه بۆ نه‌هێش���تن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێویس���تیان ب ‌ه كه‌م شاره‌زایی مامۆستاو بێتوانای ‌‬ ‫ێ ده‌وامی ‌‬ ‫ده‌وامیی‌‌و س��� ‌‬ ‫ێ هه‌زار ل��� ‌ه راهێن���ان‌و ئاش���ناكردنی زۆرترین‬ ‫ب ‌ه دروس���ت كردنی زیاتر ل ‌ه س ‌‬ ‫ی ژم���اره‌ی مامۆس���تا به‌و سیس���ته‌مه‌‌و‬ ‫خوێندنگ��� ‌ه هه‌ی ‌ه "ئه‌مه‌ش بودجه‌یه‌ك ‌‬

‫كه‌م���ی‌و خراپ���ی‌و نه‌گونجانی زۆربه‌ی‬ ‫بیناكانی‌ خوێندن‪.‬‬ ‫ی ئاماده‌ییه‌كان‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ‌‬ ‫رونیشیكرده‌و‌ه پێشتر نه‌توانراو‌ه وه‌ك‬ ‫پێویس���ت س���ود ل ‌ه بواری پیش���ه‌یی ‬ ‫ی له‌بواری‬ ‫وه‌بگیرێ���ت‌و ئه‌و كه‌س���ان ‌ه ‌‬ ‫پیش���ه‌یی ده‌رده‌چ���ن كادرێك���ی باش‬ ‫ی "ده‌مانه‌وێت ئه‌و‬ ‫نه‌بوون بۆ بازاڕ‌و وت ‌‬ ‫كه‌س���انه‌ی ك ‌ه له‌م ب���واره‌دا ده‌رده‌چن‬ ‫چ ل ‌ه به‌ش���ی كاره‌با یان سه‌یارات یان‬ ‫میكانیك‌و ساردكه‌ره‌وه‌‪ ،‬ئاستیان باشتر‬ ‫بێت ل ‌ه ئاستی بازاڕ بۆ ئه‌وه‌ی بتوانن‬ ‫خزمه‌ت ب ‌ه خۆیان‌و كۆمه‌ڵگه‌ش بكه‌ن"‪.‬‬ ‫بۆ گه‌یشتن به‌م ئامانجه‌ش م‪ .‬ئه‌حمه‌د‬ ‫ێ كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫رایگه‌یاند "پالنمان هه‌ی ‌ه س ‌‬ ‫پیشه‌یی زۆر گه‌وره‌‌و پێشكه‌وتوو ل ‌ه هه‌ر‬ ‫ی كوردستان دروست‬ ‫ێ پارێزگاك ‌ه ‌‬ ‫س��� ‌‬ ‫بكه‌ین ك ‌ه توانای له‌خۆگرتنی ‪ 10‬هه‌زار‬ ‫ی هه‌ی ‌ه ب ‌ه باشترین پرۆگرام‌و‬ ‫خوێندكار ‌‬ ‫ی پێداویستییه‌كانه‌و‌ه "ئه‌مه‌ش وا‬ ‫ته‌واو ‌‬ ‫ده‌كات پاڵه‌په‌ستۆ له‌سه‌ر ئاماده‌ییه‌كان‬ ‫كه‌مبێت���ه‌وه‌‌و ئه‌و كه‌س���انه‌ش ك ‌ه له‌م‬ ‫بواره‌دا ده‌رده‌چن چاویان ل ‌ه حكومه‌ت‬ ‫ێ بۆ دامه‌زران���دن به‌ڵكو حكومه‌ت‬ ‫نه‌ب ‌‬ ‫ی وه‌به‌رهێنانی ئه‌و‬ ‫چاوی ل��� ‌ه ده‌س���ت ‌‬ ‫كادیران ‌ه بێت ب���ۆ به‌هێزكردنی ئابوری‬ ‫ێ‬ ‫واڵت‌و ده‌ش���مانه‌وێت ل ‌ه ماوه‌ی س��� ‌‬ ‫س���اڵدا ئاس���تی پیش���ه‌یی بگه‌یه‌نین ‌ه‬ ‫ئاستیكی باش"‪.‬‬

‫ته‌خته‌ره‌ش‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫مه‌لزه‌مه‬

‫ رێنوار نه‌جم*‬

‫بێئ���ه‌وه‌ی ناس���اندنی بوێت‌و پێویس���ت‬ ‫به‌ش���یکردنه‌وه بکات‌‪ ،‬زۆرێکمان ده‌زانین‬ ‫مه‌لزه‌م���ه‌ چیی���ه‌‌و کێ ب���ه‌کاری دێنێت‌و‬ ‫بۆچی به‌کاردێت؟‬ ‫له‌پێناس���ه‌یه‌کی کورت���دا‪ ،‬ده‌توانی���ن‬ ‫بڵێن مه‌لزه‌م���ه‌ کورتکراوه‌و پوختکراوه‌ی‬ ‫پرۆگرامی وانه‌یه‌کی دیاریکراوی قۆناغێکی‬ ‫خوێندنه‌‪.‬‬ ‫له‌‌س���ااڵنی رابردودا‌و پێش به‌س���تنی‬ ‫کۆنگره‌ی په‌روه‌رده‌یی له‌‌س���اڵی ‪،2007‬‬ ‫واته‌ کاتێک سیستمی خوێندن‌و پرۆگرامی‬ ‫وانه‌کان نوێ نه‌کرابونه‌وه‌‪ ،‬مامۆستایان‌و‬ ‫خوێندکاران به ‌پاس���اوی ئه‌وه‌ی بابه‌تی‬ ‫وانه‌کان زۆرن‌و به‌ش���ێکی زۆری له‌سودی‬ ‫خوێندکاراندا نییه‌‪ ،‬مه‌لزه‌مه‌ دروستده‌کرا‌و‬ ‫وانه‌کان کورتده‌کران���ه‌وه‌و "گرنگ"ـه‌کان‬ ‫ده‌خرانه‌ دووتوێی مه‌لزه‌مه‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫بۆ خوێندکارانی قۆناغه‌کانی ئاماده‌یی‌‪ ،‬به‌‬ ‫ئامانجی ئه‌وه‌ی بۆ کاتی تاقیکردنه‌وه‌کان‬ ‫ته‌نها ئه‌و به‌شه‌ "گرنگ"ـه‌ بخوێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌دوای کۆنگ���ره‌‌و پێداچون���ه‌وه‌ به‌‬ ‫پرۆگرامه‌کانی‌وانه‌کان‌و گۆڕینی زۆرێکیان‌و‬ ‫چاپکردنی���ان‌و دابه‌ش���کردنیان به‌س���ه‌ر‬ ‫خوێندکاران���دا‪ ،‬چاوه‌ڕوان���ی ئه‌وه‌ ده‌کرا‬ ‫ک���ه‌ مه‌لزه‌مه‌‪ ،‬گه‌ر نه‌توانرێت به‌ته‌واویش‬ ‫بنه‌بڕبکرێت‪ ،‬ئه‌وا به‌ش���ێوه‌یه‌کی به‌رچاو‬ ‫که‌م ببێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا هه‌رچه‌نده‌ هی���چ ئامارێک‬ ‫له‌به‌رده‌س���تدا نییه‌ تا بڵێی���ن مه‌لزه‌مه‌‬ ‫که‌می کردوه‌ یاخ���ود زیاد‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‬ ‫به‌ئاس���انی درکی پێده‌کرێ���ت ئه‌وه‌یه‌ که‌‬ ‫سه‌ره‌ڕای پرۆگرامی نوێی خوێندن‪ ،‬هێشتا‬ ‫مه‌لزه‌م���ه‌ ره‌واجێکی باش���ی له‌ناو بازاڕ‌و‬ ‫خوێندنگاکاندا هه‌یه‌‪ ‌.‬به‌جۆرێک هه‌ندێک‬ ‫جار مه‌لزه‌مه‌ جێی ئه‌و‌کتێبانه‌ی گرتۆته‌وه‌‬ ‫که‌ به‌تێچونێکی زۆر‌و به‌ چاپێکی جوان‬ ‫له‌‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت چاپکراون‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ وه‌زاره‌ت���ی پ���ه‌روه‌رده‬ ‫له‌‌سه‌ره‌تای هه‌موو ساڵێکدا رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ک���ه‌ مه‌لزه‌مه‌ یاس���اغه‌و نابێت خوێندکار‬ ‫به‌کاریبهێنێ���ت (له‌کاتێک���دا هه‌ندێ���ک‬ ‫مه‌لزه‌مه‌ هه‌یه‌ سه‌رپه‌رشتیارانی په‌روه‌رده‌‬ ‫خۆیان دروستیان کردون‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌کان مۆڵه‌تی پێداون!) ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌الی���ه‌ن خوێندکاران���ه‌وه‌ گوێی‬ ‫پێنادرێت‪ ،‬چونکه‌ زۆرێک له‌مامۆستاکان‬ ‫مه‌لزه‌م���ه‌ی تایب���ه‌ت به‌خۆی���ان هه‌یه‌و‬ ‫خوێندکار ناچ���اره‌ به‌کاریبهێنێت‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی مامۆستایانیش ئاگادار‬ ‫کراونه‌ت���ه‌وه‌و س���زاش دان���راوه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫مامۆس���تایانه‌ی مه‌لزه‌مه‌ ب���ۆ خوێندکار‬ ‫دروس���تده‌که‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ چاره‌س���ه‌ری‬ ‫دۆخه‌ک���ه‌ی نه‌ک���ردوه‌و نه‌بۆت���ه‌ رێگ���ر‬ ‫له‌به‌رده‌م مامۆستاکاندا‪.‬‬ ‫لێره‌ ده‌کرێت بپرسین ئایا به‌کارهێنانی‬ ‫مه‌لزه‌مه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی کێدایه‌؟ بۆچی‬ ‫مامۆستاکان سورن له‌سه‌ر دروستکردنی‬ ‫بۆ خوێندکاران؟‬ ‫ئایا بۆچی وه‌زاره‌ت تا ئێستا نه‌یتوانیوه‌‬ ‫ئه‌م دیارده‌یه‌ بنه‌بڕ بکات؟‬ ‫مه‌لزه‌مه‌ گه‌ر سودێکی کاتی به‌خوێندکار‬ ‫ببه‌خش���ێت به‌وه‌ی بابه‌ته‌کانی بۆ کورت‬ ‫بکرێته‌وه‌و له‌کاتی کۆشش���کردندا که‌متر‬ ‫ماندو ببێت‪ ،‬ئ���ه‌وا زیانێکی دوور مه‌ودا‌و‬ ‫قورس���ی لێده‌دات‪ ،‬مه‌لزه‌م���ه‌ تواناکانی‬ ‫خوێندکار ده‌کوژێت‪ ،‬خوێندکار له‌كائینێکی‬ ‫بیرکه‌ره‌وه‌‌و بڕیار به‌ده‌ست ده‌خات‪ ،‬مانای‬ ‫چییه‌ خوێندکار بگاته‌ قۆناغی ئاماده‌یی‌و‬ ‫نه‌زانێت کام بابه‌تانه‌ گرنگن‪ ...‬گرنگ به‌و‬ ‫مانایه‌ی که‌ له‌وه‌اڵم���ی تاقیکردنه‌وه‌کاندا‬ ‫س���ودی لێوه‌ربگرێت‪ ،‬چونکه‌ له‌ئێستادا‬ ‫خوێندکار ته‌نها بۆ به‌ده‌س���تهێنانی نمره‌‬ ‫هه‌وڵده‌دات ن���ه‌ک فێربون‪ ،‬ئه‌م بابه‌ته‌ش‬ ‫ک���ۆی پرۆس���ه‌ی پ���ه‌روه‌رده‌و فێرکردن‬ ‫ده‌خاته‌ ژێر پرسیاری جدییه‌وه‌‪ ،‬له‌مه‌شدا‬ ‫به‌ بۆچونی من مامۆس���تایان گوناهباری‬ ‫س���ه‌ره‌کین‪ ،‬ک���ه‌ خوێندکارێکیان ده‌وێت‬ ‫نمره‌ی ب���ه‌رز بهێنێت‪ ،‬نه‌ک خوێندکارێک‬ ‫که‌ زۆر بزانێ���ت‌و زۆر فێرببێت!‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫درێژکراوه‌ی خێزان‌و کۆمه‌ڵگایه‪ ،‬ئه‌مانیش‬ ‫هه‌مان شتیان له‌خوێندکار ده‌وێت‪.‬‬ ‫زۆرێ���ک له‌مامۆس���تایان پێیانوایه‌ که‌‬ ‫بابه‌ت���ی وان���ه‌کان زۆرن‌و ب���ه‌ خوێندکار‬ ‫"دابین" ناکرێن‪ ،‬له‌کاتی تاقیکردنه‌وه‌کاندا‬ ‫نمره‌ی باش���ی بۆ نایه‌ت‪ ،‬بۆیه‌ پێویسته‌‬ ‫‌مه‌لزه‌مه به‌کاربهێنرێت‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ پێش هه‌ر ش���تێک‬ ‫ده‌بێت باوه‌ڕ به ‌مامۆستاکان بهێنێت که‌‬ ‫به‌کارهێنان���ی مه‌لزه‌مه‌ زیانه‌کانی زۆرترن‬ ‫له‌‌س���وده‌کانی‌و ته‌نها به‌کارهێنانی کتێبی‬ ‫وانه‌کان به‌سه‌ بۆ خوێندکار‪.‬‬ ‫دواتریش ده‌بێت چاودێ���ری بازاڕه‌کان‬ ‫بکات‌و به‌هه‌موو ش���ێوه‌یه‌ک فرۆش���تنی‬ ‫قه‌ده‌غه‌بکات‪.‬‬ ‫*خوێنکاری قۆناغی ‪12‬‬

‫‪Renwar8@hotmail.com‬‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫)‪ )346‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/9‬‬

‫‪17‬‬

‫"براکەم بە تۆمەتی لەشفرۆشیی بەگرتی داین"‬ ‫ئا‪ :‬سارا قادر‬ ‫"ئەوە دووەم جارە بە مادەی ‪٣٩٣‬‬ ‫لە یاسای سزادانی عێراقی (ماده‌یه‌ک ‌ه‬ ‫تایبه‌ته‌ به‌ له‌شفرۆشیی) دەخرێمە‬ ‫زیندانەوە‪ ،‬بەاڵم ئەم جارە لەگەڵ‬ ‫باوکم دەستگیرکراوم‌و دوو کچەکەشم‬ ‫لە دەرەوە تەنهان" ئەمە قسەی‬ ‫شانازی تەمەن بیستوچوار ساڵ بوو‬ ‫لەناو زینداندا‪.‬‬ ‫ئ���ەو لەماڵێک���ی هەژارنش���ینی‬ ‫دەوروبەری س���لێمانی لەگ���ەڵ باوکە‬ ‫پیرەک���ەی‌و دوو کچە ب���ێ باوکەکەی‬ ‫دەژی‌و وەک خۆی باسی ده‌کات‪ ،‬رۆژانە‬ ‫س���ەرقاڵی بەخێوکردنی منداڵەکانی‌و‬ ‫م���اڵ بەڕێوەبردن���ە‪ ،‬ب���ەاڵم ماوەیەک‬ ‫لەمەوبەر لەالیەن براکەیەوە س���كااڵی‬ ‫یاس���اییان لەس���ەر تۆم���ار دەکرێت‌و‬ ‫شاناز‌و باوکی بە تۆمەتی ئەوەی شاناز‬ ‫لەشفرۆشە‌و باوکیشی ئاگادارە‌و رێگەی‬ ‫بۆ خۆش دەکات‌و دەاڵڵیی بۆ دەکات‪،‬‬ ‫دەس���تگیرکراون‪ .‬ئەو ژن���ە گەنجە ک ‌ه‬ ‫به‌تۆمه‌تی له‌شفرۆشیی ده‌ستگیرکراوه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌ سەرپۆش���ێکی پەمەی���ی تەواوی‬ ‫قژی داپۆش���یبوو‪ ،‬زیات���ر وەک ژنێکی‬ ‫ئیماندار‌و لەخواترس ده‌رده‌که‌وت نه‌ک‬ ‫له‌شفرۆش!‬ ‫شاناز لەتەمەنی حەڤدە ساڵیدا شووی‬ ‫کردووە بە کوڕێکی بیس���ت س���ااڵن‌و‬ ‫ماوەیەک ژن‌و مێرد ب���وون‌و کچێکیان‬ ‫ب���ووە‪ ،‬ب���ەاڵم دوات���ر رێکنەکەوتون‌و‬ ‫جیابونەت���ەوە‪ ،‬وه‌ک خ���ۆی باس���ی‬ ‫ده‌کات له‌به‌رئه‌وه‌ی زۆر گه‌نج بووه‌ که‬

‫‌جیابۆت���ه‌و‌ه نه‌یتوانیوه‌به‌ ته‌نها بژی‌و‬ ‫لە ماڵێکدا جێگیربێت‪ ،‬به‌اڵم به‌ناچاری‬ ‫چەند س���اڵێک بە تەنها دەبێت‪ ،‬دواتر‬ ‫جارێک���ی تر ش���وو دەکات���ەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ق���ەدەری ئ���ەم ژنە لەگ���ەڵ مێردی‬ ‫دووەمیش���یدا هەر جیابونەوە دەبێت‌و‬ ‫وتی "مێ���ردی دووەم���م وەک مێردی‬ ‫یەکەمم نەبوو‪ ،‬زۆر باش‌و دڵسۆز بوو‪،‬‬ ‫بەاڵم بەهۆی ماڵە خەزورانمەوە سەریان‬ ‫لێتێکدام‌و ب���ە تەاڵقدانیان دام چونکە‬ ‫خزمیان نەبووم چارەیان نەدەویستم"‪.‬‬ ‫ئ���ەو بەگریان���ەوە باس���ی رۆژی‬ ‫تەاڵقدانەک���ەی کرد کە دووگیان بووەو‬ ‫س���کی هەش���ت مانگان ب���ووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەبەرئەوەی منداڵەکەی س���کی کچ بوو‬ ‫دادوەرەکە کۆتایی پێهێناوەو تەاڵقەکەی‬ ‫قبوڵ کردووە‪ ،‬ئەمە لە کاتێکدا بەپێی‬ ‫شەریعەتی ئیسالم ژنی دوو گیان ئەگەر‬ ‫ت���ەاڵق بدرێت‌و منداڵەک���ەی کوڕ بێت‬ ‫تەاڵقەک���ەی ناکەوێت‪ ،‬ت���ا منداڵەکەی‬ ‫لێنەبێت���ەوە‪ ،‬بەاڵم ش���اناز وتی "بۆ‬ ‫بەدبەخت���ی خۆم منداڵی دووەمیش���م‬ ‫ک���چ بوو" بۆیە ئەو ژنێکی زەیس���تانی‬ ‫بێنازبووە کە کۆرپەکەی لە ساواییەوە‬ ‫ب���ێ باوک بووە‪ .‬هەم���وو ئەو رۆژگارە‬ ‫تااڵنەی شاناز تێیپەڕاندوون لەگەڵ پیرە‬ ‫باوکەکەیدا بووە ل���ە ماڵێکدا‌و ئه‌رکی‬ ‫ئه‌ویش���ی له‌سه‌رش���ان بووه‌‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫باوکیشی الی ئه‌م بووه‌و له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫چه‌ند س���اڵێکه‌ دایکی شاناز مردووە‪،‬‬ ‫ئ���ه‌م ئافره‌ت ‌ه باوک���ی‌و دوو کچەکەی‬ ‫خۆشی کەوتوە بەسەریدا‪ .‬شاناز باس‬ ‫لە خراپی رەوشی ئابوری خۆیان دەکات‬ ‫کە باوکی جگە لە موچەیەکی سێ سەد‬

‫وتیان تۆ‬ ‫لەشفرۆشیت‌و‬ ‫باوکت گەوادییت‬ ‫بۆ دەکات‬

‫ ‬ ‫شاناز‪ :‬به‌بێتاوان زیندان کراوم‌و تۆمه‌تی له‌شفرۆشیشم خرایه‌پاڵ‬ ‫هەزاری مانگانە هیچی تر وەرناگرێت‌و‬ ‫وتی" ئەو پارەیە بەش���ی نەدەکردین‪،‬‬ ‫بۆیە ناچار بووم لە کۆمپانیایەکدا کاری‬ ‫چێش���تلێنەریی بکەم‪ ،‬ب���ەاڵم بەهۆی‬ ‫نەخۆشییەوە وازم لەوەش هێنا"‪.‬‬ ‫هەرچەن���دە ش���اناز ئ���ەوە دووەم‬ ‫جارێتی بە تۆمەتی لەشفرۆشیی زیدانی‬ ‫بکرێت‪ ،‬بەاڵم ئەو س���وێند دەخوات کە‬

‫هەردو جارەکە تووشیان کردووەو ئەو‬ ‫ی نەکردووەو ئەم تۆمەتەی لە‬ ‫کاری وا ‌‬ ‫الیەن براکەی���ەوەو بە فیتی براژنەکەی‬ ‫بۆ هەڵبەستراوەو وتی "براژنەکەم زۆر‬ ‫ناکۆک ب���وو لەگەڵمدا بۆی���ە براکەمی‬ ‫هانداب���وو تا من‌و باوکم لە زیندان توند‬ ‫بکات" ئەو باس���ی ئەو رۆژەی کرد کە‬ ‫لەگ���ەڵ باوکی دەس���تگیرکراوەو وتی"‬

‫لەالیەن پۆلیس���ەوە بانگکراین کە دوو‬ ‫پرسیارمان لێبکەن‌و بگەرێینەوە کەچی‬ ‫لەوێ وتیان تۆ لەشفرۆش���یت‌و باوکت‬ ‫گەوادیی���ت ب���ۆ دەکات‪ ،‬ب���ێ ئەوەی‬ ‫هی���چ بەڵگەیەکی���ان پێ بێ���ت تەنها‬ ‫بەڵگەیان ئەوە بوو کە ئەو سێ کوڕەی‬ ‫هاتوچۆم���ان دەکەن کێن؟ وتم هاورێی‬ ‫براکەمن بەاڵم باوەریان نەکرد"‪.‬‬

‫شاناز گلەیی ئەوە لە دادوەر دەکات‬ ‫کە کەس���ێک بەبێ هیچ پش���کنینێك‬ ‫تۆمەتب���ار دەکەن بە لەشفرۆش���یی‌و‬ ‫س���ەرباری ئەوەش ل���ە زیندانی توند‬ ‫دەکەن ئەی نابێت ئەوە راستبکەنەوەو‬ ‫بۆ س���ەلماندن پش���کنینی بۆ بکەن تا‬ ‫بزانن پیاو لەگەڵی خەوتووە یان نا؟!‬ ‫تێبینی‪ :‬شاناز ناوێکی خوازراوە‪.‬‬

‫بەبۆن کەوتنی منداڵ الی پزیشکە یان حەکیم‬ ‫ئا‪ :‬بێخاڵ حسێن‬ ‫به‌شێك ل ‌ه دایكان تا ئێستاش کە‬ ‫منداڵیان نەخۆش دەکەوێت پێیان‬ ‫وایە ترساوەو بەبۆن کەوتووەو‬ ‫چارەسەرەکەشی تەنها الی کەسانی‬ ‫شارەزا دەکرێت نەک پزیشک بۆیە‬ ‫رۆژانە بازاڕی ئەوانەی دەتوانن‬ ‫چارەسەربکەن گەرمە‌و یەکێک‬ ‫لەوانە ریکالم بۆ خۆی دەکات "‬ ‫دڵنیام بەبۆن کەوتن بە دەستیاندا‬ ‫دیاری ئەکەم کە بەبۆن کەوتون‌و‬ ‫چارەسەریان دەکەم" بەاڵم هەمیشە‬ ‫پزیشکەکان کە لەرووی زانستییەوە‬ ‫دەرواننە نەخۆشییەکان هەموو ئەوانە‬ ‫بە نادروست دەزانن‌و تەنها وەک‬ ‫نەریتێک باسی لێوە دەکەن‪.‬‬ ‫‌ ئامین���ه‌ محه‌م���ه‌د‪ ،‬ئافره‌تێكی بااڵ‬ ‫مامناوه‌ند بوو‪ ،‬كچ ‌ه ‪ 20‬رۆژییه‌كه‌ی له‬ ‫‌باوه‌ش گرتبو‌بێ هیچ پرسیارێك خۆی‬ ‫كرد ب ‌ه دوكانه‌كه‌ی سه‌ید ماجددا‌و وتی‬ ‫"كچه‌كه‌م له‌ خه‌و راده‌چله‌كێ‌و ش���ه‌و‬ ‫كه‌م ده‌خه‌وێت‌و کە خەبەری دەبێتەوە‬ ‫زی���ڕه‌ ده‌كات‪ ،‬دوو جار بردومه‌ بۆ الی‬ ‫دكتۆر‪ ،‬ب���ه‌اڵم چاك نه‌بۆت���ه‌وه‌‪ ،‬چی‬ ‫لێبکەم؟"‪.‬‬ ‫ل���ه‌و كاته‌دا س���ه‌ید ماجد ده‌س���تی‬ ‫راستی بۆن كرد‌و وتی "چله‌گیر بووه"‪.‬‬ ‫ئەوەی تا ئێس���تا وەک نەریتێکی کۆن‬ ‫لەن���او هەندێک لە دایکان���دا ماوەتەوە‬ ‫چلەگیریی���ە وات���ە کاتێ���ک منداڵێکی‬ ‫بچوکیان هەبێت نابێت بیبەنە الی ژنێک‬ ‫کە چل رۆژ بەس���ەر منداڵ بوونەکەیدا‬ ‫تێنەپەریبێت تا بەبۆن نەکەوێت‪ .‬بۆیە‬ ‫ئامین���ە هەر بە گەش���تنی بە س���ەید‬ ‫خێ���را قەناعەتی کردو كیس���ێك ئاو‌و‬

‫زه‌رفێكی وه‌رگرت ك ‌ه رازیانه‌ی تێدابوو كار بكه‌م‌و ‪ 11‬ساڵه‌ له‌م دوكانه‌ بۆنبڕی‬ ‫له‌گه‌ڵ كارتێ���ك چۆنێتی به‌كارهێنانی ده‌كه‌م ل ‌ه جێگای باوكم"‪.‬‬ ‫س���ه‌ید ماج���د‪ ،‬باس���ی ل���ەوە کرد‬ ‫لێ نوس���رابوو‪ ،‬دواتری���ش پێنج هه‌زار‬ ‫دیناری دای ‌ه ده‌ست سه‌ید‌و رۆیشت‪ .‬بە لەتەمەنی ‪ ١٤‬رۆژییەوە منداڵ ئەگەری‬ ‫ئومێدێکی زۆرەوە وتی " زۆر بروام بەم ترس���اندنی هەی���ە تا ئ���ەو کاتەی لە‬ ‫دەرمانانەی سەید هەیە چونكه‌ مناڵی شیری دایکی دەبررێتەوە بەاڵم رەنگە‬ ‫ترم هێن���اوه‌ چاكبۆته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ دڵنیام لە‌و تەمەنە زیاتریش بن بەهۆی کارەبا‬ ‫ئه‌م كچه‌ش���م چاك ده‌بێت���ه‌وه‌ چونکە لێدان���ەوە ی���ان رووداوێکەوە بترس���ن‬ ‫س���ەید راس���ت دەکات من س���ەردانی چارەس���ەری خەڵکانی تەمەن ‪٥٠‬تا ‪٧٠‬‬ ‫خوش���کەکەمم کردووە کە منداڵی بوبو کردووە بەاڵم بەبۆن کەوتن "بەهۆی ژنی‬ ‫بۆیە کچەکەم چلەگیری بووە"‪ .‬رۆژانە زەیس���تانەوە کە منداڵ چلەگیر دەبێت‬ ‫بەردەم دوکانەکەی سەید جمەی دێت بۆیە لە رێگەی بۆنکردنی دەس���تییەوە‬ ‫ل���ەو ئافرەتانەی کە بە منداڵەوە دێن‌و یان تەنانەت جل���ی منداڵەکەش بهێنن‬ ‫دەزانم بەبۆن کەوتوە یان نا"‪.‬‬ ‫داوای چارەسەری لێدەکەن‪.‬‬ ‫ئه‌و بۆنبڕ‌ه باس���ی ل ‌ه نیش���انه‌كانی‬ ‫ش���اناز عوس���مان‪ ،‬ئافره‌تێك���ی‬ ‫‪ 22‬س���ااڵن بوو‪ ،‬ده‌س���تی کوڕە دوو بەب���ۆن كەوتن���ی مندااڵن ک���ردو وتی‬ ‫سااڵنەکەی گرتبوو بەرەو الی سەیدی "چ���اوی منداڵه‌ك���ه‌ ده‌س���وڕێ‌و زه‌ق‬ ‫دەهێنا‌و باسی لەوە کرد چه‌ند جارێك ده‌بێ���ت‌و له‌ه���ۆش خ���ۆی ده‌چێ���ت‪،‬‬ ‫كوڕه‌ك���ه‌ی بردوه‌ت���ە الی پزیش���ك‌و ئه‌مه‌ش به‌هۆی كاریگ���ه‌ری بۆنی زۆر‬ ‫دەرمان���ی وەرگرتووە بەاڵم دواتر وەک قورس توش���ی ده‌بێت ب���ەاڵم ماوه‌ی‬ ‫خۆی لێهاتۆت���ەوە بۆیە پەنای بۆ ئەو ‪ 9‬س���اڵ ده‌بێت بۆنكردن كه‌مبۆته‌وه‌و‬ ‫بۆنبرە ب���ردووە هەرچەندە "قه‌ناعه‌تی ئه‌و مندااڵنه‌ی ده‌هێنرێن بۆالم توش���ی‬ ‫ت���ه‌واوم نیی���ه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئ���ه‌و‌ه یه‌كه‌م ترسان بوون نەک بەبۆن کەوتن"‪.‬‬ ‫چونکە به‌هۆی بۆنكردنی ده‌س���تی‬ ‫منداڵمه‌و یه‌كه‌مجار‌ه س���ه‌ردانی بكه‌م‪،‬‬ ‫به‌اڵم زۆر كه‌س باسی راستی بۆنكردن‌و منداڵه‌كه‌ ده‌زانیت ك ‌ه ئایا بۆنیكردوه‌‪،‬‬ ‫ترسان‌و چاره‌سه‌ركردنی له‌الی بۆنبڕ بۆ یان ترس���اوه‌‪ ،‬ئەگەر ترس���ابێت ئەوا‬ ‫تایەک���ی گ���ەرم دایدەگرێ���ت له‌خه‌و‬ ‫كردوم"‪.‬‬ ‫س���ه‌ید ماج���د جبرائی���ل‪ ،‬پیاوێكی راده‌چڵه‌ك���ێ ئ���اوی گ���وڵ‌و را‌زیانه‌ی‬ ‫بااڵ ب���ه‌رزی ق���ژ درێژ له‌ن���او بازاڕی پێده‌دات بۆ چاره‌سه‌ركردن‪.‬‬ ‫چۆنێت���ی‬ ‫ب��� ‌ه‬ ‫س���ه‌باره‌ت‬ ‫قه‌یسه‌ری هه‌ولێ‌ر له‌ دوكانێكی بچوكدا‬ ‫كاری بۆنب���ڕی ده‌كات‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ چون ‌ه چاره‌سه‌ركردنه‌كه‌ش سه‌ید ماجد وتی‬ ‫ژووره‌وه‌ت ب���ۆ نێو دوكانه‌كه‌ی بۆنێكی " زۆربەی دەرمانەکان لەپاکس���تانەوە‬ ‫خۆش ده‌كه‌یت‌و چه‌ندین كیس���ه‌ ئاو‌و دێ���ن کە بریتین لە ئاوی گوڵ رۆحی‌و‬ ‫زه‌رف���ی رازیانه‌‌و چه‌ن���د جۆرێكی تر گوڵ���ی محه‌مه‌دی‪ ،‬ی���ان نێرگز لەگەڵ‬ ‫ده‌رمان ده‌بینی "زیاتر له ‌‪ 100‬س���اڵ ‌ه ئاودا تێکەڵی دەکەین‌و سێ ژه‌مه‌ پێش‬ ‫ئه‌و كاره‌م له‌باپیرانه‌و‌ه بۆ ماوه‌ته‌وه‌و نانخ���واردن دەدرێت بە منداڵەکە بەاڵم‬ ‫بابم وه‌سیه‌تی كردوه‌ كه‌ منیش هه‌مان را‌زیان���ه‌ تێك���ه‌ڵ ده‌كرێت ب���ۆ ئه‌وه‌ی‬

‫بەهۆی ژنی‬ ‫زەیستانەوە کە‬ ‫منداڵ چلەگیر‬ ‫دەبێت بۆیە‬ ‫لەڕێگەی بۆنکردنی‬ ‫دەستییەوە یان‬ ‫تەنانەت جلی‬ ‫منداڵەکەش بهێنن‬ ‫دەزانم بەبۆن‬ ‫کەوتوە یان نا‬ ‫شه‌هییه‌ی منداڵه‌ك ‌ه بکاتەوە"هەرچەندە‬ ‫ئەو رۆژانە ‪ 50‬بۆ ‪ 60‬منداڵ س���ه‌ردانی‬ ‫ده‌كه‌ن بۆ چاره‌سه‌ركردن‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ش���دا وتی "منداڵ هه‌یه‌ نه‌خۆشه‌‪،‬‬ ‫نه‌ بەبۆن کەوتووەو نه‌ ترس���اوه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫من ئه‌وان چاره‌س���ه‌ر ناكه‌م‌و دەینێرمە‬ ‫الی پزیشک"‪.‬‬

‫ئەوانەی س���ەردانی س���ه‌ید ده‌كه‌ن‬ ‫زۆرینه‌یان خه‌ڵكی ده‌ره‌وه‌ی ش���ارن‌و‬ ‫ئه‌هڵ���ی ته‌ق���وان‌و قه‌ناعه‌تی���ان ب��� ‌ه‬ ‫چاره‌س���ه‌ركردنه‌ك ‌ه هه‌ی���ه‌‪ ،‬بۆی ‌ه "بێ‬ ‫دودڵ���ی چاره‌س���ه‌ره‌ك ‌ه وه‌رده‌گرێت‌و‬ ‫به‌كاری ده‌هێنێت"‪.‬‬ ‫س���تار باق���ی كه‌ری���م‪ ،‬توێ���ژه‌ری‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‪ ،‬پێیوای��� ‌ه دواكه‌وتویی‌و‬ ‫الوازی هۆش���یاری ته‌ندروس���تی ل���ه‬ ‫‌دانانی چاره‌سه‌ر بۆ هه‌ندێك نه‌خۆشی‬ ‫ه���ۆكارن بۆ مانه‌وه‌ی ئ���ه‌و دیارده‌یه‌‪،‬‬ ‫چونك ‌ه ئه‌و الیه‌ن ‌ه وایكردوه‌ خه‌ڵكانێك‬ ‫پشت ببه‌س���تن به‌ چاره‌س���ه‌ركردنی‬ ‫میللی‪ ،‬ك��� ‌ه پێچه‌وانه‌كه‌ش���ی الوازی‬ ‫سیس���ته‌می ته‌ندروس���تییه‌‪ ،‬دواتریش‬ ‫رۆڵ‌و كاریگ���ه‌ری عه‌قیده‌ی خورافی ل ‌ه‬ ‫بڕوابون ب ‌ه كه‌س���انێكی هاو ش���ێوه‌ی‬ ‫حه‌كیم‌و پزیش���ك بۆ چاره‌س���ه‌رێكی‬ ‫له‌مجۆره‌‪ ،‬ئه‌گه‌رنا "بۆچی ئه‌و منااڵنه‌ی‬ ‫له‌نه‌خۆش���خانه‌ی له‌دایكبووان ل ‌ه یه‌ك‬ ‫ق���اوش له‌دای���ك ده‌بن‌و له‌ی���ه‌ك ژور‬ ‫ده‌خه‌وێنرێن بەبۆن ناكه‌ون!؟"‪.‬‬ ‫له ‌به‌رامبه‌ریشدا سه‌رۆكی كۆمه‌ڵه‌ی‬ ‫پزیش���كانی مندااڵنی كوردس���تان د‪.‬‬ ‫فه‌رمان زه‌ن���د‪ ،‬ئاماژ‌ه بۆ ئه‌وه‌ده‌كات‬ ‫ك ‌ه زۆرجار ئه‌و مندااڵنه‌ی ك ‌ه ده‌هێنرێن‬ ‫بۆ الی پزیش���ك ك���ه‌س‌و كاره‌كه‌یان‬ ‫باس ل���ه‌وه ‌ده‌كەن ك��� ‌ه منداڵه‌كه‌یان‬ ‫به‌ب���ۆن كه‌وتووه‌‪ ،‬یان ب���ۆن لێیداوه‌و‬ ‫بردویان ‌ه بۆالی بۆنبڕیش‪ ،‬به‌اڵم سودی‬ ‫نه‌بووه‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بینین زۆرجار جۆرێك‬ ‫له‌و س���كااڵیان ‌ه روو ب ‌ه رووی پزیشكی‬ ‫مندااڵن ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم "ئه‌و جۆر‌ه‬ ‫نیشانه‌و چاره‌سه‌ركردنانه‌ ل ‌ه كتێبه‌كانی‬ ‫پزیشكی مندااڵن باسی لێو‌ه نه‌كراوه‌و‬ ‫به‌بۆن كه‌وتن هیچ بنه‌مایه‌كی زانس���تی‬ ‫نییه‌"‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬سارا‪ ،‬ئه‌رشیف‬

‫؟‬

‫د‪ .‬فه‌رم���ان‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش رونده‌كاته‌و‌ه‬ ‫زۆربه‌ی ئ���ه‌و دایكان���ه‌ی په‌نا ده‌به‌ن‬ ‫بۆ بۆنبڕ‪ ،‬منداڵه‌كانیان نه‌خۆشییه‌كی‬ ‫درێژخایه‌نی���ان هه‌ی���ه‌‪ ،‬ك��� ‌ه ئه‌وانیش‬ ‫(گه‌شه‌نه‌كردن‪ ،‬سكچونی درێژخایه‌ن‪،‬‬ ‫به‌دخۆراك���ی‌و ‪...‬هت���د‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا له‬ ‫‌ئه‌نجام���ی س���ه‌ردانیكردنی زۆر بۆ الی‬ ‫پزیشكان‌و چاره‌سه‌رنه‌كردنی بنه‌ڕه‌تی‌و‬ ‫هه‌ر ده‌رمانێك ك ‌ه وه‌رده‌گرن جارێك دوو‬ ‫جار ب���ه‌ منداڵه‌كه‌ی ده‌د‌هن‌و به‌رده‌وام‬ ‫ناب���ن له‌س���ه‌ر پێدان���ی ده‌رمانه‌كان‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه به‌ه���ۆی ئه‌و ب���ێ ئارامیی ‌ه په‌نا‬ ‫بۆ چاره‌س���ه‌ركردن به‌ (خه‌نه‌‪ ،‬پونگ‪،‬‬ ‫خه‌نه‌‌و زه‌نجه‌فی���ل‌و ‪....‬هتد) ك ‌ه ئه‌م‬ ‫ج���ۆره‌ نه‌ریته‌ له‌ناو ئه‌و خێزانان ‌ه باون‬ ‫كه‌ "ئاس���تی رۆشنبیری‌و شارستانییان‬ ‫نزمه‌"‪.‬‬ ‫دکتۆر ئه‌وه ناشارێته‌وه‌ كه‌ هه‌ندێك‬ ‫جۆر ل ‌ه بۆنكردن جیاوازییان هه‌ی ‌ه له‌و‬ ‫مندااڵنه‌ی ك ‌ه ل��� ‌ه هه‌ندێك بۆنی وه‌كو‬ ‫گواڵو‪ ،‬یان بۆنی تر توشی هه‌ستیاری‬ ‫(ألیرجی) ده‌بن وه‌كو ته‌نگه‌نه‌فه‌س���ی‬ ‫(الربو)‌و چاوزار (الحس���د) ك ‌ه هه‌مان‬ ‫ه���ۆی هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم په‌نابردن بۆ غه‌یری‬ ‫پزیشك ره‌نگه‌ (هۆیه‌كی سایكۆلۆجی‬ ‫له‌پش���ته‌و‌ه بێت‪ ،‬كه‌ زۆرجار منداڵ ل ‌ه‬ ‫ده‌نگی به‌رز‪ ،‬یان ده‌نگ���ی گیاندارێك‬ ‫ده‌ترس���ێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئ���ه‌و‌ه ش���تێكی‬ ‫كاتییه‌و به‌س���ه‌رده‌چێت‌و نابێت ‌ه هۆی‬ ‫نه‌خۆش���ییه‌كی درێژخای���ه‌ن‪ ،‬كه‌چی‬ ‫به‌ش���ێوازی سه‌یر‌و س���ه‌مه‌ر‌ه ترس ل ‌ه‬ ‫منداڵه‌كان ده‌رده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫د‪ .‬فه‌رم���ان زه‌ن���د‪ ،‬جه‌خ���ت له‌وه‬ ‫‌ده‌كاته‌و‌ه ك���ه‌ "بۆنبڕ‌و ترس ده‌ركردن‬ ‫له‌الی بۆنبڕ هیچ بنه‌مایه‌كی زانس���تی‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو الی هه‌ندێك كه‌س نه‌ریته‌‌و‬ ‫هیچی‌ تر‌"‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )346‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/9‬‬

‫ئه‌ندامێكی كۆمیته‌ی ناوه‌ندیی حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران‪:‬‬

‫درێژه‌ ب ‌ه دیالۆگ له‌گه‌ڵ هاوڕێیانی پێشوومان ده‌ده‌ین‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫ئه‌ندامێكی كۆمیته‌ی ناوه‌ندیی‬ ‫حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ ئه‌وان به‌ پێی‬ ‫بڕیاری‌ كۆنگره‌ ئاماده‌ن درێژه‌ به‌‬ ‫دانیشتنه‌كانیان له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كه‌ی‬ ‫دیكه‌ی دێموكرات بده‌ن‌و له‌مه‌ڕ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌ كۆنگره‌ی داهاتویان‬ ‫ئایا هاوبه‌ش ده‌بێ‌‪ ،‬ده‌ڵێ‌ ئه‌وه‌‬ ‫گرێدراوه‌ به‌ چۆنێتی به‌ره‌و پێشچونی‬ ‫دیالۆگه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫كۆنگره‌ی ‪15‬ی حیزب���ی دێموكراتی‬ ‫كوردس���تانی ئێ���ران هه‌فت���ه‌ی رابردو‬ ‫پ���اش حه‌وت رۆژ كاری به‌رده‌وام رۆژی‬ ‫هه‌ینی رابردو به‌ هه‌ڵبژاردنی ئه‌ندامانی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تیی‌و س���كرتێر كۆتایی به‌‬ ‫كاره‌كانی خۆی هێنا‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م كۆنگره‌ی���ه‌ پ���اش لێكترازانی‬ ‫ریزه‌كانی ئه‌و حیزبه‌ له‌ ساڵی ‪2006‬دا‪،‬‬ ‫دووه‌مین كۆنگره‌ی���ه‌‌و مه‌زنده‌ ده‌كرێت‬ ‫كۆنگره‌ی ‪ 16‬ببێته‌ كۆنگره‌ی هاوبه‌شی‬ ‫نێ���وان ه���ه‌ردو حیزب���ی دێموك���رات‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌م بابه‌ت���ه‌ "رامبود لوتف‬ ‫پووری"‪ ،‬ئه‌ندام���ی كۆمیته‌ی ناوه‌ندیی‬ ‫حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران به‌‬ ‫"ئاوێنه‌"ی راگه‌یاند‪ ":‬ئه‌مه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ چۆنێتی به‌ره‌و پێشچونی دیالۆگه‌كان‌و‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌ هه‌ردو الیه‌نه‌كه‌ به‌بێ‌ مه‌رج‌و‬ ‫له‌ رووی نیاز پاكییه‌وه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كتری‬ ‫دابنیش���ن‪ .‬له‌و دۆخ���ه‌دا ده‌كرێ بڵێین‬ ‫كۆنگ���ره‌ی ‪ 16‬كۆنگره‌یه‌كی هاوبه‌ش‌و‬ ‫كۆنگره‌ی دێموكراتێكی یه‌كگرتوو بێ‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ ئێس���تادا ناتوانین پێش���بینی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ بكه‌ی���ن‌و ج���ارێ له‌ هه‌ن���گاوه‌‬ ‫یه‌كه‌مه‌كاندای���ن‌و گرێ���دراوی چۆنێتی‬ ‫به‌ره‌و پێشچونی دیالۆگه‌كانه‌‪".‬‬ ‫له‌ماوه‌ی چه‌ند مانگی رابردودا نێوانی‬

‫"حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران"و‬ ‫"حیزبی دێموكراتی كوردس���تان" دوای‬ ‫نزیكه‌ی شه‌ش س���اڵ‌ وه‌رچه‌رخانێكی‬ ‫به‌خۆی���ه‌وه‌ بین���ی‌و ب���ۆ یه‌ك���ه‌م جار‬ ‫س���كرتێره‌كانی ه���ه‌ردو حیزبه‌ك���ه‌ له‌‬ ‫مانگی ئابی رابردو به‌ ناوبژیوانی "دكتۆر‬ ‫فردریك تیس���ۆ" كۆنس���ۆلی پێش���وی‬ ‫فه‌ره‌نسا به‌مه‌به‌ستی ئاساییكردنه‌وه‌ی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی���ان له‌ كۆنس���ۆلخانه‌ی‬ ‫فه‌ره‌نسا له‌ هه‌ولێر كۆبونه‌وه‌‌و دواتریش‬ ‫وه‌فدی هه‌ردو ال بۆ هه‌مان مه‌به‌س���ت‬ ‫ب���ۆ ج���اری دووه‌م كۆبون���ه‌وه‌‪ .‬له‌مه‌ڕ‬ ‫درێژه‌دان ب���ه‌ كۆبونه‌وه‌كانی نێوانیان‌و‬ ‫بڕی���اری كۆنگره‌كه‌ی���ان "رامبود لوتف‬ ‫پ���ووری" وتی‪":‬پێش ده‌س���تپێكردنی‬ ‫كۆنگ���ره‌ی ‪ 15‬كۆمیت���ه‌ی ناوه‌ندی���ی‬ ‫حیزب بڕیاری ده‌س���تپێكردنی دیالۆگی‬ ‫راسته‌وخۆی س���ه‌باره‌ت به‌ یه‌كگرتویی‬ ‫ریزه‌كانی دا‌و له‌و پێناوه‌ش���دا دانیشتن‬ ‫ك���را له‌گ���ه‌ڵ هاوڕێیان���ی پێش���و‪ .‬له‌‬ ‫كۆنگره‌ش���دا چ ل���ه‌ راپۆرتی كۆمیته‌ی‬ ‫ناوه‌ندیی���دا‌و چ ل���ه‌ بڕیاره‌كان���دا ئه‌وه‌‬ ‫جه‌ختی له‌سه‌ر كرایه‌وه‌‪ .‬كۆنگره‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌ سه‌ر كۆمیته‌ی ناوه‌ندی هه‌ڵبژێرراوی‬ ‫كۆنگ���ره‌ی ‪ 15‬كردوه‌ ب���ه‌ ئه‌رك كه‌ بۆ‬ ‫یه‌كگرتنه‌وه‌‌و هاوكاری‌و لێكنزیكبونه‌وه‌‬ ‫كار ب���كات‪ .‬ئه‌مه‌ بڕی���اری كۆنگره‌یه‌‌و‬ ‫كۆمیته‌ی ناوه‌ندیی ده‌بێ‌ به‌زوترین كات‬ ‫هه‌وڵه‌كانی خۆی بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ بخاته‌‬ ‫گه‌ڕ‪ ".‬لوتف پووری دووپاتیشی كرده‌وه‌‬ ‫ك���ه‌ ئه‌مه‌ پرۆس���ه‌یه‌كی دوو الیه‌نه‌یه‌‌و‬ ‫به‌شێكی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌و هاوڕێیانه‌‬ ‫كه‌ چۆن چاو له‌ بابه‌ته‌كه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ئه‌ندامه‌ی كۆمیت���ه‌ی ناوه‌ندیی‬ ‫حیزبی دێموكراتی كوردس���تانی ئێران‬ ‫سه‌باره‌ت به‌وه‌ی كه‌ پێشتر بڕیارێك له‌و‬ ‫حیزبه‌دا هه‌بووه‌ بۆ ئه‌وه‌ی كه‌ نابێ‌ هیچ‬ ‫كه‌س زیاتر له‌ دوو خول به‌دوای یه‌كدا‬ ‫س���كرتێر بێ‌‌و ئێس���تا ئه‌وان بۆ جاری‬

‫سێیه‌م یه‌ك كه‌س���یان هه‌ڵبژاردۆته‌وه‌‬ ‫وتی‪ :‬ئه‌و بڕیاره‌ له‌ كۆنگره‌ی پێش���ودا‬ ‫البراوه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئێس���تا هیچ كۆس���پێك‬ ‫له‌به‌رده‌م ئه‌وه‌دا نییه‌ كه‌ سكرتێر سێ‬ ‫ده‌وره‌ بێ‌‌و كاك "مسته‌فای هیجری"ش‬ ‫به‌پێی ئ���ه‌و بنه‌مایه‌ ئه‌و جاره‌ش خۆی‬ ‫كاندید كردۆته‌وه‌‌و ده‌نگی بۆ ئه‌و پۆسته‌‬ ‫هێناوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫رامبود لوت���ف پووری ل���ه‌ درێژه‌دا‬ ‫وتیش���ی‪ :‬له‌بنه‌م���ادا ئ���ه‌وه‌ بڕیارێكی‬ ‫دێموكراتیكه‌ كه‌ تۆ س���نورێك دابنێی‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ هه‌ر كه‌س���ێك چه‌ند ده‌وره‌‬ ‫بتوانێ‌ سكرتێر بێ‌‌و به‌م شێوه‌یه‌ پێش‬ ‫به‌ تاك���ڕه‌وی بگری‪ ،‬به‌اڵم هه‌لومه‌رجی‬ ‫خه‌باتی ئێمه‌ وایه‌ كه‌ پێویستت به‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌س���ێك زیاتر له‌ دوو ده‌وره‌ سكرتێر‬ ‫بێ‌‪ .‬بۆیه‌ له‌و هه‌لومه‌رجه‌دا البردنه‌كه‌یم‬ ‫پێ‌ باشتر بوو‪".‬‬ ‫له‌الیه‌كی دیكه‌ش���ه‌وه‌ س���ه‌باره‌ت به‌‬ ‫به‌شداری كه‌می رێژه‌ی ژنان له‌ ئاستی‬ ‫كۆمیت���ه‌ی ناوه‌ندیی حیزبی دێموكراتی‬ ‫كوردستانی ئێراندا لوتف پووری ده‌ڵێ‪":‬‬ ‫راس���ته‌ كه‌ یه‌ك ژن ئه‌ندامی كۆمیته‌ی‬ ‫ناوه‌ندییه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ جێگره‌كاندا سێ ژن‬ ‫هه‌ڵبژێرراون‌و دواتریش ئێمه‌ هه‌ڵبژاردنی‬ ‫راوێژكاره‌كان���ی كۆمیت���ه‌ی ناوه‌ندیمان‬ ‫ماوه‌‪ .‬ئه‌منیش پێموایه‌ ئه‌وه‌ رێژه‌یه‌كی‬ ‫زۆر زۆر الوازه‌‌و له‌ سه‌رجه‌م حیزبه‌كاندا‬ ‫ئ���ه‌و كێش���ه‌یه‌ ده‌بینرێ���ت‪ .‬ده‌بێ‌ له‌‬ ‫رووی پ���ه‌روه‌رده‌وه‌ گۆڕانگاری بكرێ‌‌و‬ ‫ژنانێك پ���ه‌روه‌رده‌ بكرێن ك���ه‌ بتوانن‬ ‫له‌ ئاس���تی رێبه‌ری ئه‌و حیزبانه‌دا بن‪.‬‬ ‫به‌شداری ژنان له‌ پانتایی سیاسیدا به‌‬ ‫گشتی له‌ كوردستان الوازه‌و له‌ حیزبی‬ ‫دێموكراتیش���دا ئ���ه‌و كێش���ه‌یه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ئ���ه‌وه‌ الوازییه‌كه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ته‌نیا روبه‌روی حیزبی ئێمه‌ نه‌بۆته‌وه‌و‬ ‫زۆربه‌ی حیزب‌و الیه‌نه‌ سیاس���ییه‌كانی‬ ‫كوردستانی گرتۆته‌وه‌‪.‬‬

‫ی بۆ سێیه‌مینجار‬ ‫هیجر ‌‬ ‫كرایه‌و ‌ه به‌ سكرتێر‬

‫مسته‌فا هیجری‬

‫ له‌بنه‌مادا ئه‌وه‌ بڕیارێكی دیموكراتیك ‌ه‬ ‫ كه‌ تۆ سنورێك دابنێی‌ بۆئه‌وه‌ی‌ هه‌ر‬ ‫ كه‌سێك چه‌ند ده‌وره‌ بتوانێ‌‬ ‫ سكرتێر بێ‌‌و پێش به‌ تاكڕه‌وی بگری‬

‫مسته‌فای‌ هیجری‌‪ 67 ،‬ساڵ‌ له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫له‌ ش���اری‌ نه‌غ���ه‌ده‌ و له‌ باوه‌ش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫خێزانێكی‌ جوتیار هاتۆت ‌ه دنیاوه‌‪ ،‬دوای‌‬ ‫خوێندنی‌ ئه‌ده‌ب‌و زمانی‌ فارس���ی‌ له‌‬ ‫زانكۆی‌ تاران‪ ،‬به‌ كاری‌ مامۆستاییه‌وه‌‬ ‫خه‌ری���ك ده‌بێت‪ ،‬رۆڵێك���ی‌ كارای‌ له‌‬ ‫رێكخستنی‌ خۆپیش���اندانه‌كانی‌ دژ به‌‬ ‫رژێمی‌ شادا ده‌بێت له‌ شاری‌ نه‌غه‌ده‌‬ ‫له‌سااڵنی‌ ‪‌1978‬و ‪1979‬دا بێ‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئینتیمای‌ بۆ هیچ حیزبێكی‌ سیاس���ی‌‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬دوای‌ س���ه‌ركه‌وتنی‌ شۆڕشی‌‬ ‫گه‌الن "دكتۆر عه‌بدولره‌حمانی‌ قاسملو"‬ ‫ده‌ناس���ێت‌و ئ���ه‌م ناس���ینه‌ ده‌رگای‌‬ ‫بوون���ه‌ ئه‌ندامی‌ كۆمیته‌ی‌ ناوه‌ندی‌ له‌‬ ‫كۆنگره‌ی‌ چواره‌می‌ حیزبی‌ دێموكراتدا‬ ‫بۆ ده‌كاته‌وه‌‌و پاشان ده‌بێته‌ ئه‌ندامی‌‬ ‫ده‌فت���ه‌ری‌ سیاس���ی‌‌و به‌رپرس���ی‌‬ ‫كۆمیس���یۆنی‌ نیزامی‌ حی���زب‪ ،‬دوای‌‬ ‫تیرۆركردنی‌ ش���ه‌ره‌فكه‌ندی‌‪ ،‬هیجری‌‬ ‫ده‌بێته‌ س���كرتێری‌ حی���زب‪ .‬به‌اڵم له‌‬ ‫كۆنگ���ره‌ی‌ ‪10‬ی‌ ئ���ه‌م حیزبه‌دا كه‌ له‌‬ ‫‪ 1995‬ده‌به‌سترێت‪ ،‬عه‌بدواڵی‌ حه‌سه‌ن‬ ‫زاده‌ به‌ سكرتێر هه‌ڵده‌بژێررێت‌و ئه‌میش‬ ‫ده‌بێته‌ جێگری‌‪ .‬پاش���ان ساڵی‌ ‪2004‬‬ ‫له‌ كۆنگره‌ی‌ س���یانزه‌هه‌مدا جارێكی‬ ‫تر به‌ سكرتێر هه‌ڵده‌بژێررێته‌وه‌ به‌اڵم‬ ‫زۆر ناخایه‌نێ���ت به‌ش���ێكی‌ گرنگ له‌‬ ‫پێكهاته‌ی‌ حیزب جیاده‌بنه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ بۆ‬ ‫سێیه‌مین جاره‌ هیجری‌ به‌ سكرتێریی‌‬ ‫حیزبی‌ دێموكراتی‌ كوردستانی‌ ئێران‬ ‫هه‌ڵده‌بژێررێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و زمانی‌ فارسی‌‪،‬‬ ‫ئازه‌ری‌‌و ئینگلیزی‌ ده‌زانێت‌و خاوه‌نی‌‬ ‫چوار منداڵه‌‪ ،‬كه‌ س���یانیان له‌ واڵتی‌‬ ‫نه‌رویج په‌ناهه‌نده‌ن‪.‬‬

‫مانگی‌ داهاتوو په‌رله‌مان‌و حكومه‌ت یارییانه‌‬

‫نێچیرڤان بارزانی‌‪ :‬لیاقه‌م باشه‌‌و له‌هێڵ ‌ی هێرشدا ده‌بم‬

‫ ئا‪ :‬ئاراس حه‌مه‌ده‌مین قادر‬ ‫مانگی‌ داهاتو یارییه‌كی‌ دۆستان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌نێوان حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستاندا ئه‌نجامده‌درێت‪ ،‬راوێژكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان ‌‬ ‫راگه‌یاندن ‌‬ ‫كوردستان ده‌ڵێت "یارییه‌ك ‌ه بۆ‬ ‫ی روحی‌ وه‌رزشییه‌ له‌نێوان‬ ‫دروستكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌زیر‌و په‌رله‌مانتاره‌كان"‪ ،‬وه‌زیر ‌‬ ‫ی شه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوانیش‬ ‫كاروبار ‌‬ ‫ده‌ڵێت "گوزارشتێكه‌ بۆ به‌رز‬ ‫ی‬ ‫ی شه‌هیدان‪ ،‬بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫نرخاندنی‌ یاد ‌‬ ‫ی شه‌هیدان سااڵنه‌ ته‌نها به‌شین‌و‬ ‫یاد ‌‬ ‫گریان‌و فرمێسكڕشتن نه‌كرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی ش���ه‌هیدان‌و‬ ‫ئ���ارام ئه‌حمه‌د وه‌زیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تیپ ‌‬ ‫ئه‌فالك���راون‪ ،‬ه���اوكات وته‌بێژ ‌‬ ‫حكومه‌ت ل��� ‌ه به‌رامب���ه‌ر په‌رله‌ماندا‪ ،‬‬ ‫ئه‌و‌ه ده‌خاته‌ڕو ك ‌ه ئ���ه‌و یاریی ‌ه چه‌ند‬ ‫ی هه‌ی���ه‌‪" ،‬هاوكاریكردنی‬ ‫مه‌به‌س���تێك ‌‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫ی شه‌هیدان ‌ه به‌و داهات ‌ه ‌‬ ‫كه‌سوكار ‌‬ ‫ێ‬ ‫یارییه‌ك ‌ه ده‌ستده‌كه‌وێت‪ ،‬ده‌شمانه‌و ‌‬ ‫ی ش���ه‌هیدان ب���ه‌رز رابگری���ن‬ ‫ی���اد ‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك یاكردنه‌وه‌ك��� ‌ه ته‌نه���ا‬ ‫ی‬ ‫به‌شین‌و گریان نه‌بێت به‌ڵكو له‌رێگ ‌ه ‌‬ ‫ئه‌و ج���ۆر‌ه چاالكیی ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییانه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫رێزیان لێبگرین‪ ،‬جگ ‌ه له‌وه‌ش له‌رێگ ‌ه ‌‬ ‫ئه‌و یارییه‌و‌ه خه‌ڵك به‌رپرس��� ‌ه بااڵكان‬ ‫ی ده‌بینێت‪،‬‬ ‫ی ساده‌‌و ئاسای ‌‬ ‫وه‌ك كه‌سێك ‌‬ ‫ئینجا تێك���ه‌ڵ بوونمان ب��� ‌ه یه‌كتری‌‌و‬ ‫ی یارییه‌كه‌شه‌و‌ه ئێم ‌ه‬ ‫به‌خه‌ڵكی‌‌و به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌زانین ك ‌ه نوكته‌‌و كاریكاتێر‌و قس ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆش دروس���ت ده‌بێت‌و چێژ‌و خۆش ‌‬ ‫ب ‌ه خه‌ڵك ده‌به‌خش���ێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ هه‌موو‬ ‫ی‬ ‫ی باش��� ‌ه بۆ بوار ‌‬ ‫ئه‌وان���ه‌ش هاندانێك ‌‬ ‫وه‌رزش له‌ كوردستان"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئام���اژ‌ه بۆ ئ���ه‌و‌ه ده‌كات‬ ‫ی‬ ‫ی مانگ ‌‬ ‫یارییه‌ك ‌ه ل ‌ه یه‌كێك ل ‌ه رۆژه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مس���اڵی‌ ‪ 2012‬ل��� ‌ه یاری���گا ‌‬ ‫‪‌ 11‬‬ ‫ی هه‌ولێر‬ ‫ی ل ‌ه ش���ار ‌‬ ‫فره‌نس���ۆ هه‌ریر ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ ده‌چێت ‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی تۆپ ‌‬ ‫ی تیپ ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب ‌ه پێكهات ‌ه ‌‬

‫په‌رله‌مان نایه‌وێت‬ ‫ی‬ ‫پێكهات ‌ه ‌‬ ‫یاریزانه‌كانی‌ به‌ر‬ ‫له‌ یارییه‌ك ‌ه ئاشكرا‬ ‫بكات‪ ،‬دوور نیی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ تاكتیكێك ‌‬ ‫ی كردن بێت‪،‬‬ ‫یار ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌اڵم به‌دڵنیای ‌‬ ‫هیچ كام ل ‌ه‬ ‫په‌رله‌مانتار‌ه ژنه‌كان‬ ‫یاری‌ ناكه‌ن‬ ‫ی ش���ه‌هیدان‌و‬ ‫ی حكوم���ه‌ت وه‌زیر ‌‬ ‫پێ ‌‬ ‫ئه‌نفالك���راوان ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌كات جگ ‌ه‬ ‫ی حكومه‌ت‌و‬ ‫ل��� ‌ه وه‌زیره‌كان‌و س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫پارێ���زگاره‌كان ژماره‌یه‌ك به‌رپرس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تیپ ‌‬ ‫ی حكوم���ه‌ت ل ‌ه پێكهات��� ‌ه ‌‬ ‫تر ‌‬ ‫حكومه‌ت���دان‪ .‬ئاماژ‌ه ب���ه‌وه‌ش ده‌كات‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ست ‌‬ ‫ی چه‌ند رۆژێك ‌ه خۆ ‌‬ ‫ك ‌ه ماو‌ه ‌‬ ‫ب ‌ه مه‌ش���ق‌و راهێنان كردووه‌‪ ،‬به‌اڵم ل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و راهێنانه‌و‌ه له‌ش ‌‬ ‫ئێس���تادا به‌هۆ ‌‬ ‫تێكچووه‌‪.‬‬ ‫ی "قس���ه‌مان له‌گ���ه‌ڵ ئه‌و‬ ‫ئه‌و وت��� ‌‬ ‫ی ده‌كه‌ن تا‬ ‫كه‌س���ان ‌ه كردوو‌ه ك ‌ه ی���ار ‌‬ ‫ی یاریكردنیان بزانین‌و بزانین ل ‌ه‬ ‫توان���ا ‌‬ ‫ی بكه‌ن‪ ،‬بۆ‬ ‫ی یاریگادا ده‌توانن یار ‌‬ ‫كوێ ‌‬ ‫ی پێی وتوین ل ‌ه‬ ‫نموون ‌ه نێچیرڤان بارزان ‌‬ ‫ی بكات‬ ‫هه‌ر شوێنێك بێت ده‌توانێت یار ‌‬

‫نێچیرڤان‌و عیماد‬ ‫ئه‌حمه‌د‌و قوباد‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و شێخ‬ ‫جه‌عفه‌ر له‌ هێڵی‌‬ ‫هێرشن‪ ،‬فوئاد‬ ‫حسێن‌و كه‌ریم‬ ‫سنجاری‌ له‌ هێڵی‌‬ ‫به‌رگری‌ یاری‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬بایز تاڵه‌بانی‌‬ ‫گۆڵچییه‌‌و ئاسۆس‬ ‫نه‌جیب راهێنه‌ره‌‬ ‫ی باشه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ هه‌ر‬ ‫چونك ‌ه لیاق ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌ك ل ‌ه عیماد ئه‌حمه‌د‌و قوباد تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی هێ���رش دان���راون‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ل ‌ه هێڵ ‌‬ ‫ی پێشمه‌رگ ‌ه ل ‌ه‬ ‫ی وه‌زیر ‌‬ ‫شێخ جه‌عفه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هێرش��� ‌ه هه‌روه‌ها ن���ه‌وزاد هاد ‌‬ ‫هێڵ ‌‬ ‫ی هه‌ولێر‌و به‌ه���رۆز محه‌مه‌د‬ ‫پارێ���زگار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ل ‌ه هه‌مان هێڵ یار ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫پارێزگار ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬جگ ‌ه له‌وانی���ش دكتۆر عه‌ل ‌‬ ‫ی پالندانان‌و دكتۆر كاو‌ه‬ ‫ی وه‌زیر ‌‬ ‫سند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ل ‌ه هێڵ ‌‬ ‫ی رۆش���نبیر ‌‬ ‫مه‌حمود وه‌زیر ‌‬ ‫ی ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ناوه‌ڕاس���ت یان هێرش ی���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كار‌و كاروبار ‌‬ ‫ئاسۆس نه‌جیب وه‌زیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌ك راهێنه‌ر راهێنه‌رایه‌ت ‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت ‌‬ ‫ی حكومه‌تی‌ له‌ ئه‌ستۆدایه‌"‬ ‫تیپ ‌‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫ی خ���ۆ ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب��� ‌ه پێگ��� ‌ه ‌‬ ‫یارییه‌كه‌دا ئارام ئه‌حمه‌د به‌پێكه‌نینه‌و‌ه‬

‫وتی‌ "هه‌ر شوێنێك خوا بیدات "‪.‬‬ ‫ی تیپه‌كه‌یان‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب ‌ه گۆڵچ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "بایز تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی ش���ه‌هیدان وت ‌‬ ‫وه‌زیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ماوه‌ی���ه‌ك گۆڵچ ‌‬ ‫ی دارای��� ‌‬ ‫وه‌زی���ر ‌‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬پاش���ان هه‌ر ی���ه‌ك ل ‌ه فه‌الح‬ ‫ی‬ ‫ی په‌یوه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫مس���ته‌فا به‌رپرس��� ‌‬ ‫ی هه‌رێ���م‌و دكت���ۆر محه‌م���ه‌د‬ ‫ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ئیحس���ان ك ‌ه پێشینه‌یان ل ‌ه یاریكردن‌و‬ ‫ی هه‌ی��� ‌ه ده‌بن ب ‌ه گۆڵچی‌‌و‬ ‫ل ‌ه گۆڵچێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لیژن ‌ه ‌‬ ‫عوسمان شوانییش س���ه‌رۆك ‌‬ ‫دارایی‌ یارییه‌كه‌ ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی وته‌بێژ ‌‬ ‫ی لێدوان��� ‌‬ ‫هه‌روه‌ه���ا به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت‪ ،‬فوئاد حسێن سه‌رۆك ‌‬ ‫تیم ‌‬ ‫ی هه‌رێم‌و كامه‌ران‬ ‫ی س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫دیوان ‌‬ ‫ی ئاوه‌دانكردن���ه‌وه‌و‬ ‫ئه‌حم���ه‌د وه‌زی���ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوخۆ ل ‌ه هێڵ ‌‬ ‫ی وه‌زیر ‌‬ ‫كه‌ریم سنجار ‌‬

‫ی ده‌كه‌ن‌و ته‌مه‌ر ره‌مه‌زان‬ ‫ی یار ‌‬ ‫به‌رگر ‌‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫ی دهۆك‌و محه‌مه‌د قه‌ره‌داغ ‌‬ ‫پارێزگار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫ی ناوه‌راست یار ‌‬ ‫هێڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تیپه‌كه‌مان فانیل ‌ه ‌‬ ‫ی یاریزانان ‌‬ ‫"درێس ‌‬ ‫ی ره‌ش ده‌بێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش ل ‌ه‬ ‫سپی‌‌و شۆرت ‌‬ ‫ی ئه‌ڵمانیا‬ ‫ی هه‌ڵبژارد‌ه ‌‬ ‫ی یاریزانان ‌‬ ‫درێس ‌‬ ‫ده‌چێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫سه‌باره‌ت ب ‌ه پێكهاته‌‌و خۆئاماده‌كردن ‌‬ ‫ی په‌رله‌مانیش بۆ‬ ‫ی پێ��� ‌‬ ‫ی تۆپ��� ‌‬ ‫تیپ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫یارییه‌كه‌‪ ،‬تاریق جه‌وه���ه‌ر راوێژكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مان ئاشكرا ‌‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫راگه‌یاندن ‌‬ ‫ی حكومه‌ت‌و‬ ‫ك���رد ك��� ‌ه ه���ه‌ردو تیپ��� ‌‬ ‫په‌رله‌مان ل ‌ه ئاماده‌كاریدان‌و مه‌به‌ستیش‬ ‫ی هه‌ماهه‌نگی‌‌و‬ ‫ی گیان ‌‬ ‫ی دروس���تكردن ‌‬ ‫لێ ‌‬ ‫هاوكاریی ‌ه له‌نێوان په‌رله‌مان‌و حكومه‌تدا‬ ‫ی وه‌رزش���ی‌‪ ،‬ه���اوكات ئه‌و‬ ‫ب ‌ه گیانێك ‌‬

‫پێیوابو ئه‌گه‌ر به‌سته‌ڵه‌كێكیش هه‌بێت‬ ‫له‌نێ���وان وه‌زیرێ���ك‌و په‌رله‌مانتارێك‬ ‫ێ‬ ‫به‌ڵكو به‌و ج���ۆر‌ه یارییان��� ‌ه بتوانر ‌‬ ‫ی له‌نێوانیاندا دروس���ت‬ ‫ی ته‌بای��� ‌‬ ‫روح ‌‬ ‫ی "ئه‌و‌ه نه‌ریتێك ‌ه سااڵن ‌ه‬ ‫ببێت‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫ی دونیا به‌نمونه‌ش‬ ‫زۆر ل ‌ه په‌رله‌مانه‌كان ‌‬ ‫ی ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫ی كوێت ئه‌نجام��� ‌‬ ‫په‌رله‌مان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌وڵێكیش��� ‌ه بۆ لێكنزی���ك كردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاسادانان‌و ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫هه‌ردو ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی تریش���ه‌و‌ه‬ ‫جێبه‌جێك���ردن‪ ،‬له‌الیه‌ك ‌‬ ‫ی یارییه‌ك��� ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه ل ‌ه‬ ‫ی تر ‌‬ ‫ئامانجێك��� ‌‬ ‫ی ل��� ‌ه یارییه‌كه‌و‌ه‬ ‫ی ئه‌و داهات ‌ه ‌‬ ‫رێگ��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌س���وكار ‌‬ ‫كۆده‌بێت���ه‌و‌ه خزمه‌ت��� ‌‬ ‫شه‌هیدانی‌ پێبكرێ‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫تاریق جه‌وهه‌ر سه‌باره‌ت ب ‌ه مه‌رج ‌‬ ‫ی په‌رله‌مانتاران له‌و یارییه‌دا‪،‬‬ ‫به‌ش���دار ‌‬ ‫ی خسته‌رو ك ‌ه هه‌ر په‌رله‌مانتارێك‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ب���كات ده‌توانێت‌و‬ ‫بیه‌وێت به‌ش���دار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ب ‌ه كوتله‌‌و كوتله‌كارییه‌كان ‌‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ن���او په‌رله‌مانه‌و‌ه نیی���ه‌‪ ،‬یارییه‌كه‌ش‬ ‫ی یاریزان���ان‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌ه گۆڕان���كار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌كراوه‌‪ .‬ئه‌و وت ‌‬ ‫تیایدا ئازاده‌‌و دیار ‌‬ ‫ی په‌رله‌مان تا ئێستا دیار نیی ‌ه‬ ‫"درێس ‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه لیژنه‌یه‌ك‬ ‫چۆن ده‌بێت‪ ،‬ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و جۆر‌ه‬ ‫پێكهێنراو‌ه ب���ۆ راپه‌ڕاندن ‌‬ ‫كارانه‌"‪.‬‬ ‫ی تاری���ق جه‌وه���ه‌ر هی���چ‬ ‫به‌وت��� ‌ه ‌‬ ‫كام ل��� ‌ه په‌رله‌مانت���ار‌ه ژن���ه‌كان وه‌ك‬ ‫ی ناكه‌ن‌و یاریزانه‌كان‬ ‫یاریكه‌ر به‌ش���دار ‌‬ ‫ته‌نه���ا په‌رله‌مانت���ار‌ه پیاوه‌كانن به‌اڵم‬ ‫ی ئاف���ره‌ت هه‌ی��� ‌ه ل��� ‌ه‬ ‫په‌رله‌مانت���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راهێن���ه‌ر یاخ���ود لیژن ‌ه ‌‬ ‫ده‌س���ت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كات‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫ی به‌ش���دار ‌‬ ‫كارگێڕ ‌‬ ‫"لیژنه‌كان هی���چ جیاكارییان نه‌كردو‌ه‬ ‫له‌نێوان په‌رله‌مانتار‌ه ژن‌و پیاوه‌كاندا‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم په‌رله‌مانتار‌ه ژن���ه‌كان خۆیان‬ ‫نه‌هاتونه‌ت��� ‌ه پێ���ش ت���ا وه‌ك یاریزان‬ ‫ی بكه‌ن"‪.‬‬ ‫به‌شدار ‌‬ ‫ی "تا ئێستا هیچ په‌رله‌مانتارێك‬ ‫وتیش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مانی��� ‌‬ ‫ل��� ‌ه هی���چ كوتله‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ل��� ‌ه ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ی خ���ۆ ‌‬ ‫به‌رهه‌ڵس���ت ‌‬ ‫یارییه‌كه‌ نیشان نه‌داوه‌"‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )346‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/9‬‬

‫رەخنە لەنادین‪ ...‬دەرچوون لەپارادایمی عەلمانیەت‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫بەکورت����ی داڤی����د مارتی����ن دەڵێت‬ ‫گ����ەر پرۆس����ەی بەعەلمانیبوونی دنیا‬ ‫ل����ە کۆمەڵگاکانیش����دا هه‌بێ����ت‪ ،‬ئەوا‬ ‫هه‌رگی����ز پرۆس����ەیەکی یەکش����ێوە‌و‬ ‫لێکچوو نەبووە‌و نیی����ە‌و بەردەوامیش‬ ‫نەبۆت����ە ھۆی الوازکردنی دەس����ەاڵتی‬ ‫دی����ن‪ .‬بەمانایەک����ی دیکە پرۆس����ەی‬ ‫بەعەلمانیبوون پرۆس����ەیەکی گەردونی‬ ‫نییە‌و بەشێکی حەتمیش نییە لە هه‌موو‬ ‫پرۆسەیەکی تازەبوونەوەی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫سیاس����ی‌و فەرهه‌نگ����ی‪ .‬پرۆس����ەی‬ ‫بەعەلمانیبوون لەهه‌رشوێنێکدا هه‌بێت‪،‬‬ ‫دەچێت����ە پەیوەندییەک����ی تایبەتەوە‬ ‫بە پێدراوەکانی ئەو رەوتە سیاس����ی‌و‬ ‫کولتوری‌و رەمزییەوە کە لەو شوێنەدا‬ ‫ئامادەیە‪ .‬واتە مێ����ژووی نەتەوەیی‌و‬ ‫رەوتی ناوچەیی‌و کەلەپوری‌و نەتەوەیی‬ ‫تایبەت مان����ای تایب����ەت‌و دەرکەوتی‬ ‫تایبەت بە پرۆس����ەی بەعەلمانیبوونی‬ ‫دونیا دەبەخش����ن‪ .‬نەک ئ����ەوەی ئەم‬ ‫پرۆس����ەیە یاس����ایەکی گەردون����ی‌و‬ ‫حەتمیەتێکی تایبەت بیجوڵێنێت‪.‬‬ ‫هه‌موو ئەم خااڵن����ە وادەکات داڤید‬ ‫مارتی����ن ب����اوەڕی ب����ەوە نەمێنێت کە‬ ‫چەمک����ی عەلمانی����ەت‪ ،‬ی����ان تێزەی‬ ‫بەعەلمانیبوونی دونیا‪ ،‬چەمکێک بێت‬ ‫بەکەڵکی لێکۆڵینەوەی زانستی کۆمەڵگا‬ ‫بێت‌و بتوانێت شتێکی راستمان لەسەر‬ ‫کۆمەڵ����گا تازەکان‌و تەنانەت لەس����ەر‬ ‫کۆمەڵ����گا تەقلیدییەکانی����ش پێبڵێت‪.‬‬ ‫لەڕاستیدا داڤید مارتین تا ئەو شوێنە‬ ‫دەڕوات ک����ە تێ����زەی بەعەلمانیبوونی‬ ‫دونیا تەواو پێچەوانە بکاتەوەو بڵێت‪،‬‬ ‫کە دی����ن‪ ،‬لەم دۆخەدا مەس����یحیەت‪،‬‬ ‫هه‌رگی����ز لە راب����ردوودا ئ����ەو ھێزەی‬ ‫نەب����ووە وەک ئەوەی ئەمڕۆ لە دونیای‬ ‫ھاوچەرخ����دا هه‌یەتی‪ ،‬بەبۆچوونی ئەم‬ ‫کۆمەڵناس����ە ھێ����زی مەس����یحیەت لە‬ ‫کۆمەڵگا مۆدێرنەکاندا ھێزێکی گەورەترە‬ ‫لەوەی ل����ە کۆمەڵ����گا تەقلیدییەکاندا‬ ‫هه‌یبووە(‪.)1967 Martin‬‬ ‫دەس����اڵ دوای نووسینی ئەو وتارەی‬ ‫س����ەرەوە داڤید مارتین ل����ە کتێبێکی‬ ‫نوێ����دا بەن����اوی "تیورەیەکی گش����تی‬ ‫س����ەبارەت بەعەلمانیبوون����ی دونیا"‪،‬‬ ‫هه‌وڵئەدات مۆدێلی جیاواز بۆ پرۆسەی‬ ‫بەعەلمانیبوون����ی دونی����ا بدۆزێتەوە‪.‬‬ ‫ئەم مۆدێالنە دەش����ێت هه‌ندێک خاڵی‬ ‫ھاوبەش لە پرۆس����ەی بەعەلمانیبوونی‬ ‫دونیادا لەنێوان کۆمەڵگا جیاوازەکاندا‪،‬‬ ‫نیش����انبدەن‪ ،‬بەاڵم هه‌رگی����ز ناتوانین‬ ‫قسە لە بوونی یەک مۆدێل بۆ پرۆسەی‬ ‫بەعەلمانیبوونی دونیا بکەین(‪Martin‬‬ ‫‪ .)1978‬ب����ۆ نموونە لەس����ەر بنەمای‬ ‫بوون یان نەبوون����ی پلورالیزمی دینی‬ ‫داڤید مارتین باس لە "مۆدێلی التینی"‪،‬‬ ‫یان "مۆدێلی ئۆرگانی" بەعەلمانیبوونی‬ ‫دونی����ا دەکات‪ ،‬بەبۆچوون����ی ئەو ئەم‬ ‫مۆدێلە لەو واڵتانەدا دروستدەبێت کە‬ ‫کاتۆلیکیەت ش����ێوە دینی بااڵدەستە‌و‬ ‫لەدۆخ����ی مۆنۆپۆڵیکردنێک����ی تەواوی‬ ‫هه‌موو کای����ەی دینیدایە‪ ،‬واڵتانی وەک‬ ‫ئیتالیا‪ ،‬ئیسپانیا‪ ،‬پورتگال‪ ،‬فەرەنسا‪.‬‬ ‫ل����ەم مۆدێلەدا سیاس����ەت‌و عەقڵیەتی‬ ‫دژایەتیکردن‌و بەگژاچوونەوەی دین زۆر‬ ‫زاڵە‌و رێگ����ری زۆر گەورەش لەبەردەم‬ ‫پرۆس����ەی بەسیاس����یکردنی دی����ن‌و‬ ‫دروس����تبوونی ھێزی سیاس����ی دینیدا‪،‬‬ ‫دروس����تدەکرێت‪ .‬لەم مۆدێلەدا دینێک‬ ‫لەئارادایە کە دەسەاڵتی سیاسی بەزۆر‬ ‫سەپاندویەتی یان دەیەوێت بیسەپێنێت‬

‫بەس����ەر کۆمەڵگادا‪ .‬بۆیە دین دەبێتە‬ ‫یەکێ����ک لە الیەن����ە س����ەرەکییەکانی‬ ‫ملمالنێ����ی کۆمەاڵیەت����ی‌و سیاس����ی‌و‬ ‫داواکردن����ی کردن����ە دەرەوەی دین بۆ‬ ‫دەرەوەی کایەی سیاسەت‌و بۆ بینینی‬ ‫رۆڵی ئاشکرا‌و بەھێز لە ژیانی گشتیدا‪،‬‬ ‫دێتەکایەوە‪ .‬لەمجۆرە کۆمەڵگایانەدا‪،‬‬ ‫لەبەرامب����ەر ئ����ەم بەگژاچوونەوەیەی‬ ‫دیندا‪ ،‬بەش����ێوەیەکی ف����راوان باوەش‬ ‫ب����ۆ ئایدۆلۆژیی����ە عەلمانییەکانی وەک‬ ‫کۆمۆنی����زم‌و ئەنارش����یزم دەکرێتەوە‌و‬ ‫رووب����ەری گ����ەورەش بۆ ئ����ەو مەیلە‬ ‫سیاس����ییانەی تر دروس����تدەبێت کە‬ ‫دژ بە پرۆس����ەی بە دیموکراسیبوونی‬ ‫ئ����ەو کۆمەڵگایان����ە کاردەک����ەن‪ .‬ئەم‬ ‫باوەش����کردنەوە گەورەیە بۆ ئایدۆلۆژیا‬ ‫عەلمانیەکان لەسەر حیسابی چەپاندن‌و‬ ‫دوورخستنەوەی دین لە ژیانی گشتی‪،‬‬ ‫وادەکات دی����ن بەش����ێوەیەکی بەھێ����ز‬ ‫لەناو کۆمەڵ����گادا ئامادەبێت‌و بکەوێتە‬ ‫ملمالنێکردنی دەس����ەاڵتی دەوڵەتەوە‪،‬‬ ‫داڤید مارتین لێرەدا نموونەی پۆڵەندا‌و‬ ‫روسیا دەھێنێتەوە‪.‬‬ ‫مۆدێلێک����ی ت����ر کە داڤی����د مارتین‬ ‫باس����یدەکات "مۆدێل����ی پلورالی����زم‌و‬ ‫نیمچ����ە پلورالی����زم"ە‪ .‬بەبۆچونی ئەم‬ ‫کۆمەڵناس����ە ئەم مۆدێلە لەو واڵتانەدا‬ ‫دادەمەزرێت کە پرۆتستانیەت شێوازی‬ ‫بااڵدەس����تی دینە تیایان����دا‪ ،‬بۆنموونە‬ ‫بریتانیا‪ ،‬ئوسترالیا‪ ،‬کەنەدا‪ ،‬نیوزلەندا‪.‬‬ ‫لەم واڵتەدا ئ����ەو دژایەتیکردنەی دین‌و‬ ‫دژایەتیکردنی ھێ����زی رێکخراوی دینی‬ ‫نەکراوە وەک لە واڵتە کاتۆلیکییەکاندا‪.‬‬ ‫لەم واڵتان����ەدا نەک ت����ەنھا دژایەتی‬ ‫سیاس����ی دین نەکراوە‪ ،‬بەڵکو دژایەتی‬ ‫کۆمەاڵیەتیشی نەکراوە‌و کۆمەڵگاکانیش‬ ‫مەیلی گەش����ەکردن‌و رۆیش����تن بەرەو‬ ‫پیادەکردن����ی سیس����تمی تۆتالیتاریان‬ ‫تیادا دروس����تنەبووە‪ .‬بەبۆچونی ئەم‬ ‫کۆمەڵناس����ە لە کولت����وری ئەم جۆرە‬ ‫واڵتانەدا ئەو رۆحیەتی دژایەتیکردنەی‬ ‫دی����ن کە لە مۆدێل����ی یەکەمدا هه‌بوو‪،‬‬ ‫بوونی نییە یان الوازە‪ .‬بەش����ێوەیەکی‬ ‫گش����تیش گروپە دینیی����ە جیاوازەکان‬ ‫ئامێزان����ی ن����او ئ����ەو چوارچێ����وە‬ ‫نەتەوەییە گەورانە کراون کە پرۆسەی‬ ‫دروس����تکردنی نەت����ەوە دەیانھێنێتە‬ ‫پێش����ەوە‪ .‬لەم ئەزموونانەدا سەرەڕای‬ ‫ئەوەی کە دەشێت پەیوەندی لەنێوان‬ ‫دینێک����ی تایبەت‌و دەوڵەت����دا هه‌بێت‪،‬‬ ‫بەاڵم بەھۆی ئ����ەو رۆحە پلورالەی کە‬ ‫لەم کۆمەڵگایانەدا ئامادەیە‪ ،‬سیستمی‬ ‫دیموکراس����ی توانیویەت����ی دروس����ت‌و‬ ‫پایەدارببێت‪.‬‬ ‫بەکورت����ی داڤی����د مارتین لەس����ەر‬ ‫بنەم����ای جیاکردن����ەوەی کۆمەڵێ����ک‬ ‫مۆدێل����ی جی����اوازی ئامادەگ����ی دین‌و‬ ‫پرۆس����ەی بەعەلمانیبوون‪ ،‬دەگاتە ئەو‬ ‫دەرەنجامەی کە ش����ێوازی ئامادەبون‌و‬ ‫ئ����ەرک‌و رۆڵی دی����ن ل����ە کۆمەڵگادا‌و‬ ‫چۆنیەت����ی مامەڵەکردنی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫سیاس����ی دین‪ ،‬ل����ە ئەزموونێکەوە بۆ‬ ‫ئەزموونێکی تر دەگۆڕێت‪ .‬بۆ نموونە‬ ‫ئەوەی ل����ە ئەمریکادا هه‌ی����ە جیاوازە‬ ‫ل����ەوەی لە فەرەنس����ادا هه‌یە‌و ئەوەی‬ ‫لە پۆڵەن����دا‌و ئیرلەندادا هه‌یە جیاوازە‬ ‫لەوەی لە ھۆڵەندادا هه‌یە‪ .‬لە واڵتێکدا‬ ‫یەک دین هه‌بێت‌و سەپێندرابێت بەسەر‬ ‫کۆمەڵگادا دۆخێک دروستدەبێت جیاواز‬ ‫لەوەی لە واڵتێک����دا دوو دین هه‌بێت‪،‬‬ ‫ئەمەش����یان جیاواز دەبێ����ت لەوەی لە‬

‫واڵتێکدا زیاد لە دوو دین بوونی هه‌بێت‪.‬‬ ‫هه‌م����وو ئ����ەم جیاوازییان����ە وادەکەن‬ ‫ش����وێن‌و جێی دین لە ژیانی سیاسی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی����دا جیاوازبێ����ت‌و نەکرێت‬ ‫لەڕێ����گای تێ����زەی "بەعەلمانیبوون����ی‬ ‫دونیا"وە لێکبدرێنەوە‪.‬‬ ‫خاڵێک����ی ت����ر ک����ە داڤی����د مارتین‬ ‫باس����یدەکات مەس����ەلەی پەیوەن����دی‬ ‫نێوان‌و دین‌و ناسیۆنالیزمە‪ ،‬ئەگەرچی‬ ‫مارتین بەش����ێوەیەکی سیس����تامتیک‬ ‫ئەم خاڵە لە کتێبەکەیدا شیناکاتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم هه‌ندێک بۆچوونی گرنگ نیشان‬ ‫ئ����ەدات‪ .‬بەبۆچوونی ئەم نووس����ەرە‬ ‫لەکوێ����دا "ئەفس����انە نەتەوەییەکان"‬ ‫پەیوەندییەکی پتەو‌و راس����تەوخۆیان‬ ‫ب����ە دینەوە هه‌بێ����ت‪ ،‬یان ئەفس����انە‬ ‫نەتەوەیی����ەکان خۆی����ان ئەفس����انەی‬ ‫دینی بن‪ ،‬ل����ەو ش����وێنانەدا مانەوەی‬ ‫دین وەک بەشێکی گرنگ لە شوناس‌و‬ ‫سیاس����ەتی نەتەوەی����ی بەھێزدەبێت‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم لەکوێ����دا ناکۆکی دروس����تبوو‬ ‫لەنێ����وان حیکایەتەکان����ی نەت����ەوە‌و‬ ‫حیکایەتەکان����ی دیندا‪ ،‬لەکوێدا نەتەوە‬ ‫دینێک لە دینەکانی بە رێگر لەبەردەم‬ ‫گەشەی نەتەوەیی خۆیدا بینی‪ ،‬لەوێدا‬ ‫جۆرێکی جیاواز لە ش����وێن‌و جێی دین‬ ‫لەناو کۆمەڵگا‌و پرۆسەی تازەبوونەوەدا‬ ‫دروستدەبێت‪ .‬لەم دۆخانەدا دەسەاڵتی‬ ‫سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی دین الوازتردەبێت‬ ‫لەوەی ل����ە دۆخی یەکەمدا دەش����ێت‬ ‫دروس����تببێت‪ .‬بۆ نموونە لە شوێنێکی‬ ‫وەک سکۆتلەندادا شوناسی نەتەوەیی‌و‬ ‫شوناسی دینی بەش����ێوەیەکی قووڵ‌و‬ ‫راستەوخۆ بەناویەکداچوون‪ ،‬لە روسیادا‬ ‫مەس����یحیەتی ئەرتۆدەکسی بەشێکی‬ ‫قووڵی شوناس����ی نەتەوەیی روسییە‌و‬ ‫تا ئەم����ڕۆش روس����یبوون بەزەحمەت‬ ‫لە ئەرتۆدۆکس����یبوون جیادەکرێتەوە‪.‬‬ ‫لەهه‌موو ئ����ەو شوێنانەش����دا کە دین‬ ‫بەش����ێکبووە لە خەبات����ی نەتەوەیی‬ ‫دژ ب����ە ھێزێکی دەرەک����ی‪ ،‬رۆڵی دین‬ ‫لە دروس����تبوونی نەت����ەوە‌و دەوڵەتی‬ ‫نەتەوەی����دا ھێج����گار بەھێزب����ووە‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونە رۆڵ����ی دین لە دروس����تبوونی‬ ‫یۆن����ان‌و قوبرس‌و پۆاڵن����دا‌و بەلجیکا‌و‬ ‫ئیرلەندا‌و کرواتیای تازەدا‪.‬‬ ‫بەمانایەک����ی ت����ر ئ����ەوەی داڤی����د‬ ‫مارتی����ن دەیەوێت بیڵێت نیش����اندانی‬ ‫پەیوەندییەکی دیالێکتیکی‌و دینامیکتر‌و‬ ‫کراوەت����ر‌و ئاڵۆزترە لەنێ����وان دینی‌و‬ ‫عەلمانی‌و موقەدەس‌و ناموقەدەس����دا‬ ‫لەوەی کە تێزەی بەعەلمانیبوونی دونیا‬ ‫پێش����نیاری دەکات‪ .‬دەشێت یەکێک‬ ‫لە دەرەنجامەکان����ی ئەم پەیوەندییانە‬ ‫دەرکردن����ە دەرەوەی دی����ن بێ����ت لە‬ ‫کایەی سیاس����ەت‌و لە بەشێکی زۆری‬ ‫ژیانی گش����تیدا‪ ،‬بەاڵم مەرج نییە ئەمە‬ ‫یاس����ایەکی حەتمی بێت‪ ،‬یان لۆژیکی‬ ‫ناوەک����ی هه‌م����وو تازەبوونەوەیەک����ی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و فەرهه‌نگی بێت‪ .‬خاڵێک‬ ‫ک����ە داڤی����د مارتین ل����ەم کتێبەدا بۆ‬ ‫نیش����اندانی ش����وێنی دین لە کۆمەڵگا‬ ‫مۆدێرنەکان����دا بەگرنگ����ی دەزانێ����ت‪،‬‬ ‫سروشتی ئەو شۆڕش����ە کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫سیاس����ییانەیە کە لەو کۆمەڵگایانەدا‬ ‫روودەدەن‪ .‬بۆ نموونە شۆڕشی ئەمریکی‬ ‫شۆڕشە دژ بە داگیرکەرێکی دەرەکی‪،‬‬ ‫ک����ە ئینگلتەرەی����ە‪ ،‬بۆیە شۆڕش����ێکە‬ ‫رووی لە یەکگرتنی کۆمەڵگایە دژ بەو‬ ‫دوژمنە دەرەکییە‪ .‬هه‌روەھا شۆڕش����ی‬ ‫ھۆڵەن����دی شۆڕش����ێکی درێژبوو دژ بە‬

‫دەس����ەاڵتدارانی ئیسپانیا‪ .‬لە هه‌ردوو‬ ‫دۆخەکەدا هه‌لومەرجێک دروستدەبێت‬ ‫وادەکات ھێ����زە جیاوازەکان����ی ن����او‬ ‫کۆمەڵ����گای ئەمریک����ی‌و ھۆڵەندی بۆ‬ ‫بەرەنگاربوونی ئەو دوژمنە دەرەکییە‪،‬‬ ‫لەیەکتری نزیکببن����ەوە‪ .‬داڤید مارتین‬ ‫دەڵێ����ت ل����ەم ج����ۆرە ئەزموونان����ەدا‬ ‫رۆڵ����ی دژایەتیکردن����ی دی����ن‌و رۆحی‬ ‫دژایەتیکردن����ی ئ����ەم ھێ����زی دینی بۆ‬ ‫ئەویتریان الوازە‪ ،‬ئەمەیان ئەو مۆدێلە‬ ‫پلورالیزمەیە کە باس����یدەکات‪ .‬بەاڵم‬ ‫لە شۆڕشی فەرەنیسدا‪ ،‬کە شۆڕشێکە‬ ‫دژ بە دوژمنێکی دەرەکی نییە‪ ،‬شەڕی‬ ‫ئەم بەش����ی فەرەنس����ا دژ بەو بەشی‬ ‫فەرەنسا ئامادەیە‪ ،‬شەڕی ئەم پیاوی‬ ‫فەرەنس����ییە دژ بەو پیاوی فەرەنسی‬ ‫ت����ر‪ .‬ئەم����ە وادەکات دژایەتیکردن����ی‬ ‫ناوەکی ل����ەم شۆڕش����ەدا بەھێزببێت‌و‬ ‫بەگژاچوونەوەی دین‌و دەسەاڵتی دینی‬ ‫بۆ کەس����انی تری ناو ئەو کۆمەڵگایە‪،‬‬ ‫بەش����ێکی گرنگی ئەو جەنگە ناوەکییە‬ ‫بێت کە دروس����تدەبێت‪ .‬لە ئەزموونی‬ ‫فەرەنس����یدا چونکە دین راس����تەوخۆ‬ ‫گرێ����دراوە ب����ە یەکێ����ک لەگەمەکەرە‬ ‫سیاس����ییە گ����ەورەکان‌و بەیەکێک لە‬ ‫پرۆژە سیاسییەکانی ناو ملمالنێکەوە‪،‬‬ ‫دەبینی����ن دۆخێک����ی دژە دینی قووڵ‌و‬ ‫دروس����تدەبێت(‪Martin‬‬ ‫فرەالی����ەن‬ ‫‪.)16 :1978‬‬ ‫دەرەنجام‪:‬‬ ‫ب����ە کورتی ئ����ەوەی داڤی����د مارتین‬ ‫دەیڵێ����ت ئەوەی����ە ک����ە تێ����زەی‬ ‫بەعەلمانیبوون����ی دونیا هه‌م لەس����ەر‬ ‫کۆمەڵێک گریمانەی ناڕاست دەربارەی‬ ‫کۆمەڵ����گا تەقلیدیی����ەکان‌و کۆمەڵ����گا‬ ‫مۆدێرن����ەکان دروس����تبووە‪ .‬هه‌م ئەو‬ ‫هه‌موو فۆرم����ە جیاوازیانەش نابینێت‬ ‫کە دەشێت پرۆسەی بەعەلمانیبوون لە‬ ‫کۆمەڵگا جیاوازەکاندا بیگرێتە خۆی‪،‬‬ ‫لەیەکێکیاندا تەواو دژە دین‌و لەویتریان‬ ‫ھاوکار‌و ھاومەبەست لەگەڵ دیندا‪.‬‬ ‫ل����ەدوای رەخنەکان����ی داڤی����د‬ ‫مارتینەوە لە تێ����زەی بەعەلمانیبوونی‬ ‫دونی����ا‪ ،‬کایەیەک����ی نوێ لە زانس����تە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکاندا ب����ۆ لێکۆڵینەوە لە‬ ‫دین لە دونی����ای مۆدێرندا دەکرێتەوە‪.‬‬ ‫لەدوای نووسینەکانی ئەم کۆمەڵناسەوە‬ ‫نەوەیەکی تازە ل����ە زانای کۆمەاڵیەتی‬ ‫دروس����تدەبن کە لەدەرەوەی پێدراوە‬ ‫چەسپاوەکانی تێزەی بەعەلمانیبوونی‬ ‫دونیادا بیردەکەنەوە‌و دەنووسن‪ .‬باس‬ ‫لە رۆڵ����ی دین لە ژیان����ی تاکەکەس‌و‬ ‫کۆمەڵگا مۆدێرنەکاندا دەکەن‪ ،‬ئەمەش‬ ‫نەک تەنھا بەمەبەستی دەربازبوون لە‬ ‫تێزەی بەعەلمانیبوونی دونیادا‪ ،‬بەڵکو‬ ‫وەک دەرەنجام����ی تێبینیکردنی رۆڵی‬ ‫بەھێزی دین لە زۆر بەشی دونیا‌و لەناو‬ ‫زیاد لە کۆمەڵگایەکی مۆدێرندا‪.‬‬ ‫من لە بەش����ەکانی داھات����وودا باس‬ ‫ل����ە خوێندنەوە رۆڵی دی����ن لە دونیای‬ ‫مۆدێرندا الی پێنج زانای کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫فەیلەس����وفی ت����ر دەک����ەم‌و بەمەش‬ ‫کۆتایی بەم زنجیرە وتارە دەھێنم‪ .‬ئەو‬ ‫نووسەرانەش کە دەمەوێت باسیانبکەم‬ ‫بریتین لە کۆمەڵناسی ئیسپانی جۆزێف‬ ‫کازانۆڤا‪ ،‬ئینسانناسی ھۆڵەندی پیتەر‬ ‫ڤان دێر ڤێر‪ ،‬ئینسانناس����ی ئەمریکی‬ ‫تەالل ئەس����ەد‪ ،‬فەیلەس����وفی ئەڵمانی‬ ‫یۆرگن ھابرماز‌و فەیلەس����وفی ھۆڵەندی‬ ‫‪ -‬ئەڵمانی فایت بادەر‪.‬‬

‫شوێنه‌وار‪ ،‬له‌كوێی پالنی‌ ده‌سته‌ی‌ گه‌شتوگوزاردایه‌؟‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫بۆ نموونه‌‪ ،‬سه‌یرانگای‌ ئه‌حمه‌د ئاوا ‌‬ ‫ی‬ ‫س����ه‌ر به‌ قه‌زای‌ هه‌ڵه‌بجه‌ی‌ ش����ه‌هید‪،‬‬ ‫ئه‌م ش����وێنه‌ وه‌ك ئه‌و روپێویه‌ی‌ الی‌‬ ‫به‌نده‌ی����ه‌‌و تۆمارك����راوه‌‪ ،‬زیاد له‌ پێنج‬ ‫ئه‌ش����كه‌وت‌و خان����ی‌ ئه‌حمه‌دخ����ان‌و‬ ‫شورایه‌كی‌ ش����وێنه‌واری‌ گرنگی‌ لێیه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ له‌و به‌رێزانه‌ی‌ وه‌زاره‌ت‬ ‫ده‌پرسم داخۆ چییان كردووه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و شوێنه‌ زیندووانه‌ به‌ به‌رزی‌ ڕابگرن‌و‬ ‫سه‌رنجی‌ گه‌شتیارانی‌ بۆ ڕابكێشن!‬ ‫پاشان‪ ،‬ئه‌و هه‌موو قه‌اڵ‌و خان‌و ناوچه‌‬ ‫شوێنه‌وارییانه‌ی‌ كه‌ له‌سنوری‌ ناوچه‌ی‌‬ ‫ده‌ربه‌ندیخان‌و سه‌رته‌كی‌ به‌مۆدا هه‌ن‪،‬‬ ‫ئینجا خ����ودی‌ ناوچه‌كه‌ش ل����ه‌ رووی‌‬ ‫گه‌ش����تیارییه‌وه‌ دیاری‌ سروشته‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بچوكترین ش����وێنی‌ گه‌ش����تیاری‌ تێدا‬ ‫نیی����ه‌‪ ،‬ك����ورد گوته‌نی‌ له‌الی����ه‌ن ئه‌م‬ ‫حكومه‌ت����ه‌ زل‌و زه‌المه‌وه‌ عانه‌یه‌كی‌ بۆ‬ ‫خه‌رج نه‌كراوه‌ تا به‌ گه‌شتیاریی‌ بكرێ‌‪،‬‬ ‫بڕواناكه‌م براده‌رانی‌ وه‌زاره‌ت ناوی‌ ئه‌و‬ ‫سه‌یرانگایانه‌یان هه‌ر بیستبێت‪.‬‬ ‫له‌ نزی����ك ده‌ربه‌ندیخان ش����وێنێكی‌‬

‫ش����وێنه‌واری‌ گرنگ به‌ن����اوی‌ په‌یكوڵی‌ گه‌ش����توگوزار‌و ش����وێنه‌وار ئه‌وه‌ی����ه‌‪،‬‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ زۆرترین به‌ردی‌ داتاش����راوی‌ ناتوانرێ����ت هه‌موو جێگا‌و ش����وێنێكی‌‬ ‫لێیه‌‪ ،‬جگه‌ له‌و (‪ )92‬به‌رده‌ نوسراوه‌ی‌ ش����وێنه‌واری‌ بكرێت به‌ گه‌شتوگوزار‌و‬ ‫كه‌ تێیدا بووه‌‪ ،‬ئێس����تا گوێزراوه‌ته‌وه‌‌و له‌ژێر ئه‌و ناوه‌دا تێكبدرێت‪ ،‬له‌سااڵنی‌‬ ‫ل����ه‌ مۆزه‌ی‌ س����لێمانیدان‪ ،‬ب����ه‌اڵم كوا ڕابردودا كه‌س����انێك له‌ ئاس����تی‌ بااڵ‌و‬ ‫پالنی‌ حكومه‌ت بۆ ئه‌وه‌ی‌ پاش����ماوه‌ی‌ گرنگی‌ هه‌رێمدا ئه‌م دۆخه‌یان به‌س����ه‌ر‬ ‫به‌رده‌كان����ی‌ دیكه‌ی‌ وه‌ك ش����وێنێكی‌ ی����ه‌ك دوو ناوچه‌‌و ش����وێنی‌ مێژوویی‌‬ ‫ش����وێنه‌واری‌ (یادگاریی����ه‌ك)‪ ،‬ی����ان هه‌رێمدا هێنا‪ ،‬به‌جۆرێك ش����ێواندیان‌و‬ ‫مۆزه‌یه‌ك����ی‌ بچوك بتوانرێت پیش����انی‌ به‌س����اناییش دۆخه‌ك����ه‌ به‌س����ه‌ریاندا‬ ‫ك����ورد‌و بیانییان ب����دات؟ ئه‌گه‌ر ئه‌م گوزه‌ری‌ كرد‪.‬‬ ‫له‌ناوچه‌یه‌ك����ی‌ فێن����ك‌و س����ازگاری‌‬ ‫بیرۆكه‌یه‌ی‌ به‌نده‌ به‌كردنی‌ به‌ مۆزه‌یه‌كی‌‬ ‫بچوك‪ ،‬یان هه‌ر بیرۆكه‌یه‌كی‌ دی‌ فریای‌ وه‌ك ق����ه‌زای‌ پێنجوی����ن ك����ه‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫ئه‌و شوێنه‌ نه‌كه‌وێت ئه‌و كات ده‌ڵێین (‪ )120‬گون����د ده‌بێ‌‪ ،‬به‌هۆی‌ ش����وێنه‌‬ ‫دڵڕفێنه‌كه‌یه‌وه‌ ب����واری‌ زۆری‌ هه‌یه‌ بۆ‬ ‫ئه‌م شوێنه‌واره‌ش حكومه‌ت خۆش‪.‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ش بودجه‌یه‌ك����ی‌ كه‌م����ی‌ گه‌ش����تیاریی‌ بوون‪ ،‬ئه‌مه‌ش ده‌توانرێ‬ ‫ده‌وێ����ت‌و له‌رێگای‌ شوێنه‌وارناس����ان‌و له‌ رێگای‌ شوێنه‌واره‌وه‌ بكرێ‌‪.‬‬ ‫چونك����ه‌ زۆرترین قه‌اڵی‌ ش����ێوه‌ی‌‬ ‫به‌گوێره‌ی‌ یاسای‌ ش����وێنه‌وار ده‌كرێت‬ ‫ببن به‌ش����وێنێكی‌ گه‌ش����تیاری‌‪ ،‬به‌اڵم س����ه‌ربازی‌ س����ه‌رده‌م‌و ماوه‌‌و قۆناغه‌‬ ‫نه‌ك به‌ناوی‌ شوێنه‌وار‌و گه‌شتیارییه‌وه‌ ش����وێنه‌وارییه‌كان له‌ س����ومه‌ره‌‌وه‌ تا‬ ‫بش����وێنرێت‪ ،‬وه‌ك ل����ه‌ ئه‌ش����كه‌وتی‌ قۆناغی‌ ئیس��ل�امی‌ لێیه‌‪ ،‬به‌اڵم دیسان‬ ‫ش����انه‌ده‌ر‌و بێس����تون به‌ناوی‌ شوێنی‌ ده‌پرس����ین داخۆ چی كراوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫شوێنه‌واره‌كانی‌ (شاره‌زور‌و پێنجوێن‌و‬ ‫گه‌شتیارییه‌وه‌ شوێنران‪.‬‬ ‫ی ده‌ربه‌ندیخان‌و كفری‌‌و ده‌شتی‌ هه‌ولێر‪..‬‬ ‫ئی����دی‌ په‌یوه‌ندیی����ه‌ پێچه‌وانه‌كه‌ ‌‬

‫هتد) نیشانی‌ گه‌شتیاران بدرێن؟!‬ ‫ب����ا ئ����ه‌وه‌ش الی‌ خوێن����ه‌ران روون‬ ‫بكه‌ینه‌وه‌ كه‌ ش����وێنی‌ ش����وێنه‌واریی‌‬ ‫نۆژه‌نكردن����ه‌وه‌ی‌ ده‌وێ����ت‌و هه‌ندێ����ك‬ ‫ی ده‌وێت ئه‌ویش به‌و‬ ‫جێگاش����ی‌ رێگا ‌‬ ‫مانایه‌ی‌ نییه‌ ت����ا جێگاكه‌ قیرتاو یان‬ ‫كۆنكرێ����ت بك����رێ‌‪ ،‬چونك����ه‌ ئه‌مه‌یش‬ ‫پێچه‌وان����ه‌ی‌ یاس����ای‌ ش����وێنه‌واره‌و‬ ‫پێویس����تی‌ ب����ه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬ته‌نه����ا رێگاو‬ ‫بانه‌ك����ه‌ی‌ خ����ۆی‌ ده‌وێت ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ریتمی‌ زه‌مه‌نی‌ شوێنه‌ شوێنه‌وارییه‌كان‬ ‫نه‌كوژرێت‪.‬‬ ‫_ ل����ه‌ جه‌ناب����ی‌ وه‌زیر ده‌پرس����ین‪،‬‬ ‫جه‌ناب عالی‌ به‌ڕێزت����ان چۆن ده‌كرێ‌‬ ‫له‌ی����ه‌ك كات����دا شوێنه‌وارناس����ێكی‌‬ ‫به‌ئه‌زمون‌و ش����اره‌دارێكی‌ به‌س����ه‌لیقه‌‌و‬ ‫پسپۆڕێكی‌ بواری‌ گه‌شتوگوزار بن؟!‬ ‫_ مه‌سه‌له‌ی‌ وێرانبونی‌ شوێنه‌واره‌كان‪،‬‬ ‫وه‌ك پێش����بینی‌ بورجه‌كانی‌ لێهاتووه‌‌و‬ ‫به‌س����انایی‌ ده‌توانی‌ پێش����بینی‌ فاڵن‬ ‫خان����وو‪ ،‬یان فیس����ار ق����ه‌اڵت بكه‌یت‬ ‫ك����ه‌ مانگێكی‌ دی‪ ،‬یان س����اڵێكی‌ دی‌‬ ‫ده‌ڕووخێ‌!‬

‫‪19‬‬

‫پیرۆزبایی‌‬

‫ی ئاوێنه‌وه‌ پیرۆزباییه‌كی‌ گه‌رم له‌هاوكارمان كاك ‌ه (زریان‌و خاتوو‬ ‫ی س���تاف ‌‬ ‫به‌ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌ڵقه‌ له‌ده‌س���ت كردنیان���ه‌وه‌و هیوادارین ژیانێك ‌‬ ‫وه‌نه‌وش���ه‌)ده‌كه‌ین به‌بۆن ‌ه ‌‬ ‫به‌خته‌وه‌ر پێكه‌وه‌ بژین‌وسه‌ركه‌وتوبن‪.‬‬ ‫ستافی‌ ئاوێنه‌‬

‫ونبوون‬

‫ی (ئ���اوار‌ه عومه‌ر غه‌فور)‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫*ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بازركانی‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ژور ‌‬ ‫ی بازرگان���ی‌ ونبوه‌ به‌ناوی‌ (ج���ه‌زا محه‌مه‌د ئه‌مین‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫*ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بازركانی‌‪.‬‬ ‫حه‌سه‌ن) هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ژور ‌‬ ‫ی (هونه‌ر جه‌مال س���ه‌عید)‬ ‫ی بازرگانی‌ ونبوه‌ به‌ناو ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫*ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بازركانی‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ژور ‌‬ ‫ی (ئارام ئه‌حمه‌د محه‌مه‌د)‬ ‫ی ژوری‌ بازرگانی‌ ونبوه‌ به‌ناو ‌‬ ‫*ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بازركانی‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ژور ‌‬ ‫ی بازرگانی‌ ونبو‌ه به‌ناوی‌ (ره‌وه‌ند مه‌جید ئیسماعیل)‬ ‫*ناسنامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫ی بازركانی‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ژور ‌‬ ‫ی (حه‌ی���ده‌ر عه‌بدولكه‌ریم‬ ‫ی بازرگانی‌ ونبوه‌ به‌ناو ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫*ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بازركانی‌‪.‬‬ ‫جاسم) هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ژور ‌‬ ‫ی (ئاكۆ سه‌عیدواڵ عه‌بدواڵ)‬ ‫ی بازرگانی‌ ونبوه‌ به‌ناو ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫*ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بازرگانی‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ژور ‌‬ ‫ی (محه‌مه‌د محه‌مه‌د خزر)‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ن���او ‌‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫*ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بازرگانی‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ژور ‌‬ ‫ی شه‌ریف)‬ ‫ی (مه‌حمود عه‌ل ‌‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫*ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بازرگانی‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ژور ‌‬ ‫ی ژمار‌ه (‪ )932923‬ل ‌ه ‪2010/2/22‬‬ ‫* پسوله‌یه‌كی‌ ش���اره‌وانی‌ س���لێمان ‌‬ ‫ی (ج���ه‌زا ئه‌حمه‌د عه‌بدولره‌حم���ان) هه‌ركه‌س���ێك دۆزیویه‌تیه‌و‌ه‬ ‫به‌ن���او ‌‬ ‫ی كۆمپانیای‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی – كۆلیجی‌ ئه‌ندازیاری‌‪ -‬به‌ش��� ‌‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫ی یاجێك���ی‌ زانكۆ ‌‬ ‫*ونبون��� ‌‬ ‫ی (میران ره‌فیق عه‌لی‌) ونبوه‌ هه‌ركه‌سێك دۆزیویه‌تیه‌و‌ه‬ ‫ی به‌ناو ‌‬ ‫ته‌الرساز ‌‬ ‫ی كۆمپانیای‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان ‪ /‬عێراق‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌ری‌‬ ‫دادگای‌ تێهه‌ڵچونه‌و‌هی‌ ناوچه‌ی‌ سلێمانی‌ ‬ ‫ی هه‌ڵه‌بجه‌ ‬ ‫دادگایی‌ به‌رای ‌‬

‫ئاگاداری‌‬

‫ژماره‌‪/854:‬ب‪2012/‬‬ ‫به‌روار‪2012/10/2 :‬‬

‫داواكار‪ /‬نوعمان محه‌مه‌د ساڵح‬ ‫ی‬ ‫ی ل ‌ه (خورماڵ‌) وێرا ‌‬ ‫ی باری‌ شارستان ‌‬ ‫ی تۆمار ‌‬ ‫داوا له‌س���ه‌ركراو‪ /‬راستگر ‌‬ ‫كاره‌كه‌ی‌‬ ‫ی ژماره‌ی‌ سه‌ره‌وه‌ی‌ له‌دادگاكه‌مان‬ ‫داواكار (نوعمان محه‌مه‌د س���اڵح) داوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاره‌كه‌ ‌‬ ‫ی شارستانی‌‪ /‬خورماڵ‌ وێرا ‌‬ ‫ی تۆمار ‌‬ ‫ی راستگر ‌‬ ‫تۆماركردوو‌ه له‌دژ ‌‬ ‫ی خ���ۆی‌) له‌(نوعمان)وه‌ بۆ (س���ۆران) بۆی ‌ه بریاماندا‬ ‫ی (ناو ‌‬ ‫ب���ۆ گۆرین ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دا به‌پێ ‌‬ ‫به‌بڕیارماندا به‌باڵوكردن���ه‌و‌هی‌ له‌رۆژنامه‌یه‌كی‌ رۆژان ‌هی‌ ناوخۆی ‌‬ ‫ی رێگرتنی‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫ێ ماف ‌‬ ‫ی شارستانی‌‪ ،‬جا هه‌ركه‌س ‌‬ ‫ی بار ‌‬ ‫ماده‌ی‪ 21 /‬له‌یاسا ‌‬ ‫ی پاش‬ ‫ی ‪ 10‬رۆژدا له‌باڵوبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی بكات به‌م دادگایه‌و‌ه له‌ماوه‌ ‌‬ ‫باپه‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌م رۆژنامه‌ی���ه‌ به‌پێچه‌وانه‌وه‌ داواكه‌ی‌ ده‌بینرێت به‌گوێره‌ ‌‬ ‫باڵوبونه‌وه‌ ‌‬ ‫یاسا‪.‬‬ ‫دادوه‌ر‬ ‫ته‌ها عومه‌ر ره‌شید‬

‫سوپاس‌و پێزانین‬

‫ی شه‌هیدی‌ فه‌رمانده‌ لیوا (نه‌به‌ز ئه‌حمه‌د كورده‌)‬ ‫ی كۆچی‌ ناواده‌ ‌‬ ‫به‌بۆن ‌ه ‌‬ ‫به‌ناوی‌ خۆمان‌و س���ه‌رجه‌م كه‌س���وكار‌و‬ ‫خزمان‌و هه‌ڤااڵن‌و دۆس���تانمان‪ ،‬له‌ناخی‌‬ ‫دڵمانه‌وه‌و به‌په‌رۆشه‌وه‌ سوپاسی‌ به‌رێز‬ ‫مام���ی‌ گه‌وره‌مان جه‌ناب���ی‌ مام جه‌الل‬ ‫س���ه‌رۆك كۆماری‌ عێ���راق‌و به‌رێز كاك‬ ‫مه‌س���عود بارزان���ی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان‌و س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌م���ان‌و‬ ‫جێگره‌ك���ه‌ی‌‌و ئه‌ندامان���ی‌ په‌رله‌مان���ی‌‬ ‫كوردس���تان‌و عێ���راق‌و س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زی���ران‌و جێگره‌ك���ه‌ی‌‌و‬ ‫وه‌زی���ره‌ به‌رێ���زه‌كان‌و راوێ���ژكاری‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ ئاس���ایش‌و جێگره‌كه‌ی‌‌و‬ ‫هه‌ردو به‌رێ���زان جێگرانی‌ س���كرتێری‌‬ ‫گش���تی‌ (ی‌‪.‬ن‪.‬ك)‌و به‌رپرس‌و ده‌سته‌ی‌‬ ‫كارگێڕیی‌‌و ئه‌ندامانی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ (ی‌‪.‬ن‪.‬ك)‌و سكرتێری‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‌و ئه‌ندامانی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ (پ‪.‬د‪.‬ك)‌و بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و‬ ‫س���ه‌رجه‌م حیزب���ه‌ كوردس���تانییه‌كان‬ ‫ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫س���وپاس‌و رێ���زی‌ زۆرم���ان هه‌یه‌ بۆ‬ ‫به‌رێز باڵوێزی‌ عێراق له‌ واڵتی‌ مه‌غریب‪،‬‬ ‫سوپاسی‌ سه‌رجه‌م ده‌زگا راگه‌یاندنه‌كان‌و‬ ‫رێكخراوه‌كان���ی‌ كۆمه‌ڵ���ی‌ مه‌ده‌ن���ی‌‌و‬ ‫جه‌ماوه‌ریی‌‌و پیشه‌ییه‌كان ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها سوپاس���ی‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ یه‌كی‌‬ ‫س���لێمانی‌ (ی‌‪.‬ن‪.‬ك)‌و لق���ی‌ چ���واری‌‬ ‫(پ‪.‬د‪.‬ك)و سه‌رجه‌م مه‌كته‌ب‌و مه‌ڵبه‌ند‌و‬ ‫لق���ه‌كان‌و به‌ڕێوه‌ب���ه‌ره‌ گش���تییه‌كان‌و‬ ‫جه‌ناب���ی‌ پارێ���زگاری‌ س���لێمانی‌‌و‬

‫فڕۆكه‌خان���ه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ س���لێمانی‌‌و‬ ‫س���ه‌رجه‌م دام���وده‌زگا حكومییه‌كان‌و‬ ‫پۆلیس‌و ئاس���ایش‌و پۆلیسی‌ هاتوچۆ‌و‬ ‫فه‌رمانگه‌ حكومییه‌كان ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫به‌گه‌رم���ی‌ سوپاس���ی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌‌و مه‌ڵبه‌ن���دی‌ رێكخس���تنی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌‌و هێزه‌كانی‌ ‪‌70‬و مامۆستایانی‌‬ ‫ئایینی‌‌و ش���ێخه‌كانی‌ ته‌ریقه‌ت‌و سه‌رۆك‬ ‫هۆز‌و پیاو ماقواڵن‌و دانیش���توانی‌ شاری‌‬ ‫س���لێمانی‌‌و ده‌وروب���ه‌ری‌‌و هه‌م���وو ئه‌و‬ ‫به‌ڕێزان���ه‌ ده‌كه‌ی���ن كه‌ له‌ ش���اره‌كانی‌‬ ‫ت���ره‌وه‌ ته‌ش���ریفیان هێنا‌و ئ���ه‌و چه‌ند‬ ‫رۆژه‌ به‌ڕێزه‌وه‌ له‌ كۆست‌و خه‌می‌ دڵیان‬ ‫كه‌م كردینه‌وه‌‪ ،‬سوپاس���ی‌ ئه‌و به‌ڕێزانه‌‬ ‫ده‌كه‌ین كه‌ ل���ه‌ ناوه‌وه‌‌و ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‬ ‫ب���ه‌ ته‌له‌فون ی���ان بروس���كه‌‌و ئیمه‌یڵ‬ ‫سه‌ره‌خۆشییان لێكردین‪ ،‬لێپرسینه‌وه‌‌و‬ ‫به‌سه‌ركردنه‌وه‌كانتان مایه‌ی‌ دڵنه‌وایی‌‌و‬ ‫دڵدانه‌وه‌مان بوو‪ ،‬ق���ه‌رزار‌و منه‌تبارتان‬ ‫كردی���ن‪ ،‬سوپاس���گوزارین ك���ه‌ خاوه‌ن‬ ‫خه‌ڵك‌و گه‌ل‌و دۆست‌و ئازیزانی‌ گه‌وره‌‌و‬ ‫به‌ڕێزین‪.‬‬ ‫ل���ه‌ یه‌زدان���ی‌ گ���ه‌وره‌ ده‌خوازی���ن‬ ‫ناخۆشیی‌ نه‌یه‌ته‌ رێگه‌ی‌ هیچ الیه‌كیان‌و‬ ‫مردوی‌ هه‌موو الیه‌ك به‌ به‌هه‌شتی‌ به‌رین‬ ‫ش���اد بكات‪ ،‬ئێمه‌ش به‌ڵێن ده‌ده‌ین كه‌‬ ‫هه‌ر خزمه‌ت���كاری‌ هه‌میش���ه‌یی‌ خاك‌و‬ ‫نیشتیمان‌و گه‌ل‌و خه‌ڵكه‌ دڵسۆزه‌كانمان‬ ‫بین‪.‬‬ ‫كوڕان‌و بنه‌ماڵه‌ی‌ ئه‌حمه‌د كورده‌‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫زیندانیکردنی ئازادی‬ ‫ ره‌وا بورهان حه‌مکوڵ‬

‫‪www.‬‬

‫‪awene.com‬‬

‫چاپخانەی ئاوێنە‬ ‫کتێب‪ ،‬گۆڤار‬ ‫رۆژنامه‌‪ ،‬نامیلکه‬

‫‪07701471518‬‬ ‫‪)053(3210501‬‬ ‫‪)053(3210502‬‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫کۆمه‌ڵ���گای کوردی یه‌کێک ‌ه له‌و کۆمه‌ڵگایان���ه‌ی به‌رده‌وام له‌خه‌ونی‬ ‫ی له‌سه‌ر‬ ‫دروستکردنی موقه‌ده‌س���دا ده‌ژی‪‌،‬به‌رده‌وام هێنده‌ی قس ‌ه ‌‬ ‫س���نوردانان‌و په‌رژینکردن���ی ئ���ازادی تێ���دا ده‌کرێت‪ ،‬نی���و هێند‌ه‬ ‫ی گه‌الن‬ ‫قس���ه‌ی له‌س���ه‌ر "ئازادیی"تێدا ناکرێت‪ ،‬به‌مه‌رجێك ئه‌زمون ‌‬ ‫ی ك ‌ه له‌پشت دروس���تکردنی هه‌موو موقه‌ده‌سێکه‌و‌ه‬ ‫س���ه‌لماندویه‌ت ‌‬ ‫خه‌ونێک بۆ کوش���تنی ئازادی‌و خه‌ونێک بۆ دروستکردنی توندوتیژی‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌رخستوو‌ه ك ‌ه به‌موقه‌ده‌سكردن ‌‬ ‫له‌ئارادایه‌‪ ،‬ده‌مێك ‌ه ئه‌زمون ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئایدۆلۆژیایه‌ك یان واڵت‌و ش���ه‌خس‌و حیزبێك چ كاره‌س���اتگه‌لێك ‌‬ ‫ترسناكی‌ خوڵقاندووه‌‪.‬‬ ‫پێشکه‌ش���کردنی "پرۆژ‌ه یاسای پاراس���تنی پیرۆزیی ‌ه ئاینیه‌کان"‬ ‫درێژک���راوه‌ی ئه‌و خه‌ونه‌ی���ه‌‌‪ ،‬هه‌وڵێک ‌ه ب���ۆ زیندانیکردنی ئازادی‪،‬‬ ‫کێش���ه‌ی ئه‌و هێزه‌ی ئه‌و پڕۆژه‌یاس���ای ‌ه پێشکه‌شده‌کات ئه‌وه‌ی ‌ه ک ‌ه‬ ‫ده‌یه‌‌وێت ئازادی دابه‌ش���بکات! له‌ڕاس���تیدا ئازادی دابه‌ش���ناکرێت‪،‬‬ ‫هه‌رکه‌س���ێک ره‌خنه‌یه‌کی گرت له‌دین ئه‌وان وه‌ک ره‌خن ‌ه له‌کۆمه‌ڵگا‬ ‫ده‌یخوێننه‌وه‌‪ ،‬ئه‌ ‌م پرۆژه‌یاس���ای ‌ه هیچ نیی ‌ه جگ ‌ه ل ‌ه به‌یاساییکردنی‬ ‫کرده‌ی توندوتیژی چونک ‌ه کاتێک دادگا یه‌کێک س���زاده‌دات به‌وه‌ی‬ ‫ته‌ش���هیری ب ‌ه پیرۆزی ‌ه ئاینییه‌کان کردو‌ه ئه‌وا راس���ته‌وخۆ ده‌یخات ‌ه‬ ‫ب���ه‌رده‌م توندوتیژییه‌ک���ی ده‌رونی‌و دواترش له‌ڕێگ���ه‌ی راگه‌یاندنی‬ ‫بڕیاری دادگاوه‌ ده‌یخاته‌ به‌رده‌م توندوتیژی کۆمه‌ڵگا‌‪.‬‬ ‫نابێت ئه‌وه‌مان له‌یاد بچێت ک ‌ه له‌دنیای ئێمه‌دا تائێس���تا به‌ناوی‬ ‫ش���کاندنی موقه‌ده‌سه‌و‌ه چه‌ندین نوس��� ‌ه‌ر تیرۆر‌و چه‌ندین کتێبیش‬ ‫قه‌ده‌غه‌كراون‪ .‬به‌اڵم ده‌یان نمونه‌مان له‌به‌رده‌مدایی ‌ه ک ‌ه قه‌ده‌غه‌کردنی‬ ‫هه‌موو ئه‌‌و کتێب‌و نوس���ین‌و کوشتنی نوسه‌ران ‌ه نه‌ک نه‌بونه‌ت ‌ه هۆی‬ ‫ی زیاتر‬ ‫ئه‌وه‌ی ئه‌وا ‌ن له‌یادبکرێ���ن‪ ،‬به‌ڵكو به‌پێچه‌وانه‌و‌ه بووه‌ت ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی���ان‪ ،‬نصر حام���د ئه‌بوزێد باش���ترین نمونه‌ی ‌ه له‌جیهان ‌‬ ‫ی خۆش���ماندا "عه‌بدولخالق مه‌عروف"‪ ،‬ك ‌ه له‌سه‌ر‬ ‫ئیسالمیداو له‌دنیا ‌‬ ‫ی كتێبێك له‌م واڵته‌دا تیرۆركرا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ئه‌و كه‌سانه‌نین‬ ‫نوس���ین ‌‬ ‫ی ئێمه‌دا نه‌مرن‌و ماونه‌ته‌و‌ه ك ‌ه په‌رتوكیان قه‌ده‌غه‌كرد‪،‬‬ ‫له‌یاده‌وه‌ری��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆشنبیر ‌‬ ‫به‌ڵكو ئه‌و‌ه عه‌بدولخالق مه‌عروف ‌ه ك ‌ه له‌یاده‌وه‌ریی‌‌و جیهان ‌‬ ‫ئێمه‌دا هه‌ر زیندووه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م یاس���ایه‌ش درێژکراوه‌ی ئ���ه‌و خه‌ونه‌ی ‌ه ک��� ‌ه بتوانێت رێگ ‌ه‬ ‫له‌هه‌م���وو ئه‌و بیرکردنه‌وان ‌ه بگرێت ک��� ‌ه دنیا به‌چاوی ئه‌وان نابینن‪،‬‬ ‫ئه‌م یاسایی ‌ه هه‌وڵێک ‌ه بۆ زیندانیکردنی ئازادی‪ ،‬له‌جیاتی هه‌وڵێکبێت‬ ‫بۆ گه‌شه‌پێدانی دیموکراسی‌‪ ،‬هه‌وڵێک ‌ه بۆ به‌یاسایی کردنی سه‌ركوت‬ ‫ك له‌باتی دادگاییه‌کی ئینساندۆست‌و‬ ‫ی ئازادی‌‪ ،‬یاسای ‌ه ‌‬ ‫كردن‌و كوشتن ‌‬ ‫بێالیه‌نمان بۆ دروست بکات دادگایه‌کی تۆقێنه‌رمان بۆ دروست ده‌کا‬ ‫ی ده‌كاو‬ ‫ی موقه‌ده‌س���اته‌و‌ه قڕ‌و قه‌پ به‌خه‌ڵك ‌‬ ‫ی پاراس���تن ‌‬ ‫ك ‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی بیركردنه‌وه‌و راده‌بڕینی���ان لێزه‌وت ده‌كا‌و ده‌یانخات ‌ه به‌رده‌م‬ ‫ئازاد ‌‬ ‫لێپێچینه‌وه‌و س���زاوه‌‌‪ .‬به‌مه‌رجێك م���رۆڤ به‌ئازادییه‌و‌ه مرۆڤه‌‪ ،‬گه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی كۆیالیه‌ت ‌‬ ‫ی لێبس���ه‌نرێته‌و‌ه نه‌ك هه‌ر ده‌برێته‌و‌ه بۆ سه‌رده‌م ‌‬ ‫ئازاد ‌‬ ‫ی شتێك نیی ‌ه له‌م‬ ‫ی لێده‌سه‌نرێته‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌ڵكو مرۆڤ بوونیش ‌‬ ‫ی ئازادی‌ به‌نرخ‌و پیرۆزو موقه‌ده‌س بێت‪.‬‬ ‫دنیایه‌دا هێند‌ه ‌‬

‫بۆ چاپکردنی‪:‬‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫ریکالم‬