ژمارە 348

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژمار‌ه (‪)348‬‬ ‫سێشەممە ‪2012/10/23‬‬

‫پارێزگاری موسڵ بۆ ئاوێنه‌‪:‬‬

‫هه‌ڵوێستمان‬ ‫به‌رامبه‌ر ماده‌ی‌ ‪ 140‬نه‌گۆڕاوه‌‬

‫‪17‬‬ ‫‪512‬‬ ‫»»»»‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫هێمن هەورامی‪:‬‬

‫‪912‬‬ ‫»»»»‬

‫ئه‌مریكا ناتوانێت پێگه‌ی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫نادیده‌ بگرێت‬

‫فه‌رمانده‌ی ‌ی دیجله‌‬

‫(‪ )1500‬سه‌ربازو پله‌داری‌ كورد‬ ‫له‌ناو فه‌رمانده‌یی‌ دیجله‌دان‬

‫‪17‬‬ ‫‪712‬‬ ‫»»»»‬

‫ساالر عه‌زیز‪ :‬ده‌كرێت سه‌ركردایه‌ت ‌ی ئێستا ‌ی گۆڕان بگۆڕێت‬ ‫"س����االر عه‌زیز" ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ ئێستای‌ گۆڕان سه‌ركردایه‌تی‬ ‫ئه‌مری‌ واقیع‌و كاتییه‌و ده‌كرێت بگۆڕرێت‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "من به‌مافی‌ گه‌نجانی‌ ده‌زانم كه‌‬ ‫هه‌وڵبده‌ن‌و بێنه‌ سه‌ره‌وه‌ی‌ بزوتنه‌وه‌كه‌"‪.‬‬

‫س����لێمانی‌‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬هه‌ڵسوڕاوی‌ دیار ‌ی‬ ‫ئێس����تای‌ بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گ����ۆڕان "س����االر‬ ‫عه‌زیز" له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ تایبه‌ت له‌گه‌ڵ‬ ‫رۆژنام����ه‌ی‌ ئاوێنه‌ رایگه‌یان����د كه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫یه‌كێت����ی‌ له‌جێبه‌جێكردن����ی‌ ئ����ه‌و خااڵنه‌‬

‫پاش����گه‌زبێته‌وه‌ له‌گه‌ڵ‌ گۆڕان له‌س����ه‌ری‌‬ ‫رێككه‌وت����ون ئ����ه‌وا بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫هیچ زیانێك ن����اكات‪ ،‬به‌ڵكو خۆیان زیان‬ ‫ده‌ك����ه‌ن‌و متمان����ه‌ی‌ الیه‌نگره‌كانیش����یان‬ ‫له‌ده‌ستده‌ده‌ن‪.‬‬

‫دڵشاد گه‌رمیانی‌‪ :‬هیچ شه‌رع ‌ی‬ ‫نیی ‌ه ئافره‌تێك خۆ ‌ی بڕازێنێته‌وه‌‌و‬ ‫له‌ته‌له‌فیزیۆن هه‌واڵ بخوێنێته‌وه‌‬

‫ئه‌ندام����ی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌ كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیس��ل�امی‌ دڵش����اد گه‌رمیانی‌ رایگه‌یاند‬ ‫"هیچ پاس����اوو زه‌روره‌تێكی ش����ه‌رعی‌و‬ ‫ده‌عیه‌وی نابین����م ئافره‌تێكی به‌رچاوو‬ ‫ج����وان خ����ۆی بڕازێنێت����ه‌وه‌و ه����ه‌واڵ‬ ‫بخوێنێته‌وه‌ له‌ته‌له‌فیزیۆن"‪.‬‬

‫س����لێمانی‌‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫سیاس����ی‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیس��ل�امی‌ دڵش����اد‬ ‫گه‌رمیان����ی‌ له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ تایبه‌ت‬ ‫له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌ ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ جیاوازی‌ ناو كۆمه‌ڵی ئیسالمی‌‬ ‫به‌و ش����ێوه‌یه‌ نییه‌ كه‌ ب����اس ده‌كرێ‌‌و‬ ‫ناحه‌زو نه‌یاره‌كانیان ترش‌و خوێی پێوه‌‬ ‫ده‌كه‌ن‌و گه‌وره‌ی ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "بۆ‬ ‫نمونه‌ من له‌و بڕوایه‌دام ده‌بێ خوشكان‬ ‫ئیش����وكاریان به‌ته‌واوه‌تی له‌گه‌ڵ پیاوان‬ ‫جودا بێت‪ ،‬هیچ زه‌روره‌ت‌و پاس����اوێك‬ ‫نابینم چه‌ند خوشكێك له‌سه‌ركردایه‌تیدا‬ ‫بن له‌گ����ه‌ڵ پیاوان ی����ان به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫پیاوێك ببێت به‌ ئه‌ندامی سكرتارییه‌تی‬ ‫خوشكان"‪.‬‬

‫سه‌باره‌ت به‌وه‌ش كه‌ له‌الیه‌ن پارتییه‌و‌ه‬ ‫تۆمه‌تبار ده‌كرێن به‌وه‌ی‌ تێكه‌ڵ به‌میحوه‌ری‌‬ ‫ئێرانی‌ ‪ -‬ش����یعی‌ بون‪ ،‬ئ����ه‌و وتی‌ "ئێمه‌‬ ‫گاڵته‌مان به‌ئه‌قڵییه‌ت����ی‌ موئامه‌ره‌ دێت‪،‬‬ ‫هه‌ر الیه‌نێك وابیربكاته‌وه‌ كه‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬

‫گ����ۆڕان نی����ازی وابێت له‌گ����ه‌ڵ الیه‌نێكی‌‬ ‫ده‌ره‌ك����ی‌ رێكبكه‌وێت‌و موئام����ه‌ره‌ بكات‬ ‫له‌هاونیشتمانییه‌كانی‌ خۆی‌ زۆر هه‌ڵه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ دواكه‌وتنی‌ كۆنگره‌ی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕانیش‪ ،‬ساالر عه‌زیز وتی‌ "ئه‌ركی‌ ئێمه‌‬

‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ نه‌وه‌س����تاوه‌ كه‌ كۆنگره‌مان‬ ‫نه‌به‌س����توه‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌و حزبانه‌ی‌ پێیانوای ‌ه‬ ‫له‌كۆنگره‌دا كێشه‌كانیان چاره‌سه‌رده‌ك ‌هن‌و‬ ‫پێشیان چاره‌سه‌ر نابێت"‪.‬‬

‫»» ‪3‬‬

‫ریکالم‬

‫س����ه‌باره‌ت به‌بیروڕای‌ ئه‌و ده‌رباره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫سیس����تمی‌ دیموكراسی‪ ،‬گه‌رمیانی‌ وتی‌‬ ‫"دیموكراس����یم وه‌ك سیستم به‌ڕه‌هایی‬ ‫قبوڵ نییه‌و‪ ،‬پێم كوفره‌‪ ،‬گرفتم له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و به‌ش‌و جومگانه‌یدا هه‌یه‌ كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫دین‌و عه‌قیده‌كه‌مدا ناگونجێن‌و پێچه‌وانه‌ی‬ ‫ده‌قه‌كانی قورئان‌و سونه‌تن"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌ئه‌گه‌ری‌ دروس����تكردنی‌‬ ‫حیزبێكی‌ ئیس��ل�امی‌ نوێ‌‪ ،‬ناوبراو ئه‌و‬ ‫زانیارییان����ه‌ ره‌تده‌كات����ه‌وه‌‌و‪ ،‬وتی‌ "من‬ ‫وه‌كو خ����ۆم ئه‌و نی����ازه‌م نیی����ه‌و ئه‌و‬ ‫ج����ۆره‌ پێشنیارانه‌ش����م ره‌تكردۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم بیرۆكه‌ی دورس����تكردنی حیزبێكی‬ ‫ئیسالمی سه‌له‌فی بونی هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫»» ‪3‬‬

‫‌دوای زه‌وتکردنی ئازادیی خۆپێشاندان نۆره‌ی ئازادیی راده‌ربڕینه‌‬ ‫"ب ‌ه ئه‌مری خودا سااڵن ‌ه له‌قوتابخانه‌كان چه‌ند قوتابییه‌ك ده‌مرن"‬

‫»» ‪18‬‬

‫»» ‪16‬‬

‫گوژمه‌ ‌ی وه‌به‌رهێنان ‌ی دان ‌ه غاز گه‌یشته‌ ‪ 1‬ملیار دۆالر‬ ‫ی وه‌به‌رهێنان���ی‌ دان��� ‌ه غاز‬ ‫گوژم���ه‌ ‌‬ ‫ی وه‌به‌رهێنان‬ ‫ب���و‌ه به‌رزترین داهات��� ‌‬ ‫ی نه‌وت‌و غاز له‌عێراقدا ك ‌ه‬ ‫له‌پرۆژه‌كان ‌‬ ‫بڕی‌ ‪ 1‬ملیار دۆالره‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫مه‌جید جه‌عفه‌ر ئه‌ندامی‌ ده‌سته‌ ‌‬ ‫وه‌به‌رهێنان���ی‌ دانه‌ غ���از بەئاوێنەی‬ ‫رایگه‌یان���د ك���ه‌ "كۆمپانیاكه‌ی���ان‬ ‫ی‬ ‫گه‌وره‌ترین وه‌به‌رهێن���ه‌ره‌ له‌هه‌رێم ‌‬

‫كوردس���تان له‌كه‌رتی‌ ن���ه‌وت‌و گاز‌و‬ ‫ی‬ ‫كاره‌كانم���ان بوه‌ته‌ هۆی‌ دابینكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫كاره‌ب���ا ب���ۆ ملیۆنه‌ه���ا هاواڵت��� ‌‬ ‫عێراقی‌"‪.‬‬ ‫ریکالم‬

‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش ‪ 101‬شه‌قامی ‪2‬سالم خانووی ‪ 56‬ته‌له‌فۆن‪ 2136622 3210501 3210502 :‬هه‌ولێر ‪ ،‬فولکه‌ی کوران ‪ -‬به‌رامبه‌ر نه‌خۆشخانه‌ی ژینی تایبه‌ت (مۆبایل)‪ 07504531388 :‬‬

‫ئاریافۆن‪ 2560031 :‬کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات‬

‫نرخی ‪ 1000‬دینار ‬

‫تیراژ ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫هه‌واڵ‬

‫)‪ )348‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/23‬‬

‫"پێویستە گفتوگۆکانی بەغدا شەفاف بن"‬ ‫پاش ئ���ەوەی دوو وەف���د لەهەرێمی‬ ‫کوردستان بەسەرۆکایەتی (د‪.‬بەرهەم‌و‬ ‫عیم���اد ئەحمەد) گەیش���تنە ش���اری‬ ‫بەغدا‌و لەگەڵ س���ەرکردە عێراقیەکان‬ ‫کۆبون���ەوە‪ ،‬ئەندام���ی پەرلەمان���ی‬

‫عێراق‪ ،‬د‪.‬مەحمود عوس���مان رەخنە‬ ‫لەپێکهاته‌ی وه‌فده‌کان‌و به‌ڕێوه‌چوونی‬ ‫کۆبون���ەوه‌کان دەگرێ���ت‌و ده‌ڵێ���ت‬ ‫"پێویستە گفتوگۆکان شەفاف بن"‪.‬‬ ‫بەغداد‪ ،‬ئاوێنە‪ :‬د‪.‬مه‌حمود عوسمان‬

‫ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ پێویس���ته‌ "پێویس���ته‌ دوای‌ ئ���ه‌و گفتوگۆیان��� ‌ه‬ ‫گفتوگۆكانی‌ وه‌فدی‌ ك���وردی‌ له‌گ ‌هڵ‌ به‌یاننام���ه‌ ده‌ربچێ���ت روونبكرێته‌وه‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ به‌غدا شاراوه‌ نه‌بێ‌‌و ك���ه‌ له‌س���ه‌رچی‌ رێكکه‌وت���ن ی���ان‬ ‫رێكنه‌كه‌وتوون‪ ،‬نه‌ك ئه‌وه‌ی‌ كه‌سێك‬ ‫شه‌فاف بێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د ك���ه‌ بێت‌و له‌مالو ال لێدوانێك بدات"‪.‬‬

‫هەروەها ناوبراو رەخنەی ئەوەشی‬ ‫گرت کە جێگەی سەرس���ورمانە کورد‬ ‫بەدوو وەفد هات���وون بۆ به‌غداو وتی‌‬ ‫"پێم خراپ‌و س���ه‌یره‌ بۆ به‌دوو وه‌فد‬ ‫دێن؟"‪.‬‬

‫خوێندكارێك‬ ‫"ماسته‌ر"‬ ‫له‌سه‌ر "ئاوێنه‌"‬ ‫به‌ده‌ستده‌هێنێت‬

‫ره‌وتی‌ سه‌در داواكارییه‌كان ‌ی‬ ‫وه‌فد ‌ی پارت ‌ه كوردییه‌كان ئاشكرا ده‌كات‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ كوتله‌ی‌ پارله‌مانی‌ ره‌وت ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌در رایده‌گه‌یه‌نێ���ت وه‌فدی‌ پارته‌‬ ‫سیاس���ییه‌كانی‌ كوردس���تان چ���وار‬ ‫داواكاریی���ان هه‌ب���ووه‌‪ ،‬ه���ه‌ردوالش‬ ‫رێككه‌وتون له‌س���ه‌ر چاره‌سه‌ركردنی‌‬ ‫قه‌یران���ه‌ سیاس���ییه‌كان به‌پێ���ی‌‬ ‫ده‌ستور‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌نی���وز‪ :‬س���ه‌رۆكی‌ كوتل���ه‌ی‌‬ ‫ئه‌ح���راری‌ س���ه‌ر به‌ ره‌وتی‌ س���ه‌در‬ ‫به‌ه���ا ئه‌عره‌ج���ی‌‪ ،‬له‌س���ه‌ر په‌یجی‌‬

‫تایبه‌تی‌ خۆی‌ له‌ت���ۆڕی‌ كۆمه‌اڵیه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫فه‌یس���بوك‪ ،‬له‌ب���اره‌ی‌ كۆبونه‌وه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵ وه‌فدی‌ پارته‌ سیاس���ییه‌كانی‌‬ ‫كوردستان نوس���یویه‌تی‌‪ :‬رێككه‌وتین‬ ‫له‌س���ه‌ر پێویستی‌ چاره‌س���ه‌ركردنی‌‬ ‫قه‌یرانه‌ سیاسییه‌كان به‌پێی‌ ده‌ستور‬ ‫به‌خێراترین كاتی‌ گونجاو‪.‬‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ داواكاری‌ وه‌فدی‌ پارته‌‬ ‫كوردس���تانییه‌كان‪ ،‬ئه‌عره‌جی‌ ده‌ڵێت‬ ‫"وه‌فده‌ك���ه‌ چ���وار خاڵی���ان هه‌بو‪،‬‬

‫گۆران‪ ،‬ئەولەویەتی‬ ‫ده‌ستوره‌‬

‫ئه‌وانیش‪ :‬باری‌ ئه‌منی‌‌و هه‌ڵكشانی‌ له‌م‬ ‫ماوه‌یه‌ی‌ دواییدا‪ ،‬ئابوری‌‪ ،‬په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫نێ���وان حكومه‌تی‌ ناوه‌ن���د‌و هه‌رێم‪،‬‬ ‫هه‌ڵكشانی‌ لێدوانه‌ میدیاییه‌كان"‪.‬‬ ‫ئه‌عره‌ج���ی‌ ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ده‌كات‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌كه‌دا وتوێژی���ان له‌باره‌ی‌‬ ‫قه‌یرانی‌ سیاس���ی‌‌و رێككه‌وتن له‌سه‌ر‬ ‫پێویستی‌ چاره‌س���ه‌ركردنی‌ به‌زوترین‬ ‫كاتی‌ گونجاو به‌پێی‌ ده‌ستور كردۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم پێویس���ته‌ "به‌پێی‌ روانگه‌یه‌كی‌‬

‫نیش���تیمانی‌ عێراقی‌ ده‌ستور ته‌فسیر‬ ‫بكرێت‪ ،‬نه‌وه‌كو مادده‌كانی‌ ده‌س���تور‬ ‫به‌پێ���ی‌ خواس���تی‌ ئه‌م الی���ه‌ن‌و ئه‌و‬ ‫الیه‌ن ته‌فس���یر بكرێت‪ ،‬ئێمه‌ش ئه‌وه‌‬ ‫ره‌تده‌كه‌ینه‌وه‌‪ .‬پێویسته‌ ته‌فسیرێكی‌‬ ‫عێراقی‌‌و هونه‌ری‌ بۆ ده‌ستور بكرێت‪،‬‬ ‫له‌م بابه‌ته‌شدا بۆ رای‌ كه‌سانی‌ پسپۆڕ‬ ‫بگه‌ڕێینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌عره‌ج���ی‌‪ ،‬ب���اس ل���ه‌وه‌ده‌كات‬ ‫له‌ته‌وه‌رێكی‌ دیك���ه‌ی‌ كۆبونه‌وه‌كه‌دا‬

‫رێككه‌وت���ون له‌س���ه‌ر پێویس���تی‌‬ ‫ی‬ ‫ی قه‌یرانه‌كان‌و ره‌نگنه‌دانه‌و‌ه ‌‬ ‫تێپه‌ڕاندن ‌‬ ‫له‌سه‌ر پرۆسه‌ی‌ یاسادانان به‌تایبه‌تی‌‬ ‫له‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ نوێن���ه‌ران‪ ،‬چونكه‌‬ ‫"یاس���اگه‌لێكی‌ زۆر ه ‌هن‌و پێویس���ته‌‬ ‫به‌زوتری���ن كات���ه‌ په‌س���ه‌ند بكرێن‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ ئه‌و یاس���ایانه‌ی‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫راس���ته‌وخۆیان به‌واقیع���ی‌ عێراقی‌‌و‬ ‫هاواڵتییانه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬ده‌بێت پارێزگاری‌‬ ‫له‌بنه‌مای‌ دیموكراسییش بكه‌ین"‪.‬‬

‫چه‌ند كه‌سێك به‌ناوی‌ (گروپ ‌ی‬ ‫پشتیوان ‌ی رۆژئاوا) كۆمه‌ك كۆده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫له‌هه‌ولێر چه‌ند كه‌سێك به‌ناوی "گروپی‬ ‫پش���تیوانی له‌رۆژئ���اوای كوردس���تان"‬ ‫كۆم���ه‌ك كۆده‌كه‌ن���ه‌وه‌و بڕێك پاره‌ش‬ ‫له‌خه‌ڵك وه‌رده‌گرن‪ ،‬به‌اڵم دواتر له‌الیه‌ن‬ ‫هێزه‌كانی ئاس���ایش ده‌س���تگیركراون‌و‬ ‫دانیان به‌تاوانه‌كانیان ناوه‌‌و پاره‌كه‌ش بۆ‬ ‫گروپی پشتیوانی له‌رۆژئاوای كوردستان‬ ‫گێڕراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ولێ���ر‪ ،‬ئاوێن���ه‌‪ :‬س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‬ ‫ئاگادار له‌هێزه‌كانی ئاسایش به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫راگه‌یاند‪ ،‬پێنج كه‌سیان ده‌ستگیركردوه‌‬ ‫كه‌ به‌ناوی گروپی پشتیوانی له‌رۆژئاوای‬ ‫كوردستان پاره‌یان له‌خه‌ڵك وه‌رگرتوه‌و‬ ‫دواتریش ده‌ركه‌وتوه‌ كه‌ ئه‌و كه‌س���انه‌‬ ‫"ده‌س���تبڕن‌و هی���چ په‌یوه‌ندیی���ان به‌و‬ ‫گروپه‌وه‌ نییه‌"‪.‬‬

‫ده‌ی����كات‪ ،‬ئ����ه‌و هه‌لس����وراوه‌ی‌ گۆران‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ده‌ڵێت" هەموو ئەوانە لەسەر ئاستێک‬ ‫ئیش����یان لەس����ەر دەکەین‪ ،‬لەواڵتێکدا‬ ‫ماوه‌یه‌كه‌ گۆران پێداگرییه‌كی‌ زۆر‬ ‫کەدەستورت نەبو واتا واڵتت نییە؟‪ ،‬تۆ‬ ‫له‌سه‌ر گه‌رانه‌وه‌ی‌ پرۆژه‌ ده‌ستوری‌‬ ‫گەر دەستورت نەبێت ئەو پرۆژەیاسایانە‬ ‫هه‌رێم ده‌كات و وێنه‌كه‌ وا كه‌وتۆته‌وه‌‬ ‫هیچ نین"‪.‬‬ ‫یان ده‌ستور یان هیچ‪ ،‬به‌ر‌پرسی‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ گۆران بۆ ئه‌وله‌وییه‌ت‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ دیپلۆماسییه‌كانی‌ گۆران‬ ‫ن����ادات ب����ه‌ پرس����ه‌ نه‌ته‌وایه‌تییه‌كان‌و‬ ‫محه‌مه‌د تۆفیق ده‌ڵێت" بۆیه‌ گۆران‬ ‫زیاتر پێ له‌س����ه‌ر پرس����ه‌ ناوخۆییه‌كان‬ ‫ئه‌و پێداگرییه‌ ده‌كات چونكه‌ ده‌ستور‬ ‫داده‌گرێ����ت‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ له‌م هه‌لومه‌رجه‌‬ ‫سیستمی سیاسی واڵت دەستنیشان‬ ‫دەکات‪ ،‬ئەو لەهەمو شتێک گرنگترە"‪ .‬هه‌رێمایه‌تیی����ه‌دا كه‌ واڵتان به‌س����ه‌ر دو‬ ‫جه‌مسه‌ری‌ سونه‌‌و شیعه‌دا دابه‌ش بون‪،‬‬ ‫له‌ لێدوانێكی‌ رۆژنامه‌وانیدا تایبه‌ت به‌ به‌رپرسی‌ په‌یوه‌ندییه‌ دیپلۆماسییه‌كانی‌‬ ‫رۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌‪ ،‬محه‌مه‌د تۆفیق گرنگی‌ گ����ۆران ئاماژه‌ بۆ ئ����ه‌وه‌ ده‌كات" ئەوە‬ ‫ده‌س����توری‌ رونكرده‌وه‌‌و وت����ی‌ " ئەگەر پەیوەن����دی نیی����ە ب����ە ک����وردەوە‪ ،‬تۆ‬ ‫دەستور نەبێت لەواڵتێکدا‪ ،‬ئەوکات ئەو هەرێمێکی س����ەربەخۆت هەیە‪ ،‬کێشەی‬ ‫واڵتە دەتوانرێت هەرکەس����ەو بەمیزاجی سونەو ش����یعەت نییە‪ ،‬کێشەی نەبونی‬ ‫شەخس����ی خۆی بیبات بەرێوە‪ ،‬ئەگەر دەستورت هەیە"‪.‬‬ ‫ئه‌و جه‌خت له‌س����ه‌ر ئ����ه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌‬ ‫دەس����تور نەبێت خەتەرناکترین ش����ت‬ ‫لەسەر دیموکراسی نەبونی دەستوره‌"‪ .‬لەناوچەکەدا ه����ەر ملمالنێیەک هەبێت‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌كارنه‌كردن����ی‌ گۆران بۆ رێگە ل����ەوە ناگرێت ک����ە لەهەرێمەکەی‬ ‫پرۆژه‌ یاس����اكانی‌ وه‌ك ( كۆمس����یۆنی‌ خۆتدا خاوەنی دەستورێک‌بیت و ده‌ڵێت‬ ‫هه‌ڵبژاردن‪ ،‬یاسای‌ ده‌س����ته‌ی‌ نه‌زاهه‌‪ " ،‬نابێت تۆ بەشێکبیت لەملمالنێی شیعەو‬ ‫له‌ئاینده‌یه‌ك���ی نزیك���دا وه‌زاره‌ت���ی‬ ‫بودجه‌ی‌ حیزب����ه‌كان‪ ،‬هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌ س����ونە‪ ،‬نابێت بەو ملمالنێیە واڵتەکەی ته‌ندروس���تی سندوقی سكااڵ له‌ته‌واوی‬ ‫یاسای‌ خۆپیش����اندان) به‌ئه‌ندازه‌ی‌ ئه‌و خۆت ئیفلیچ بکەیت‪ ،‬یان بەشێوەیەکی نه‌خۆش���خانه‌كان داده‌نێت به‌مه‌به‌ستی‬ ‫كاره‌ سیاس����ییه‌ زۆره‌ی‌ ب����ۆ ده‌س����تور دیکتاتۆرانە حوکمی تێدا بکه‌یت"‪.‬‬ ‫ی هاواڵتیان‌و هێڵێكی‬ ‫ی گله‌ی��� ‌‬ ‫وه‌رگرتن ‌‬ ‫تایبه‌تیش داده‌نێن بۆ ئه‌وه‌ی هاواڵتیان‬ ‫ریکالم‬ ‫راس���ته‌وخۆ بتوانن وه‌زاره‌ت له‌كێشه‌و‬ ‫كه‌موكوڕییه‌كان ئاگادار بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ولێ���ر‪ ،‬ئاوێن���ه‌‪ :‬راوێ���ژكاری‬ ‫وه‌زیری ته‌ندروس���تی‌و سه‌رپه‌شتیاری‬ ‫به‌رێوه‌به‌رایه‌تی پشكنین‌و به‌دواداچون‪،‬‬ ‫د‪ .‬ئارام رۆسته‌م له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن ‌ه‬

‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش���دا ك ‌ه‬ ‫زانیاریی���ان هه‌یه‌ ماڵێكی تریش به‌ناوی‬ ‫هه‌مان گ���روپ كۆم���ه‌ك كۆده‌كه‌نه‌وه‌و‬ ‫داوا له‌خه‌ڵك ده‌كه‌ن هاوكاری كوردانی‬ ‫رۆژئاوا بكه‌ن‪ ،‬س���ه‌رچاوه‌كه‌ وتی‌ "دوای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندیمان به‌گروپی‌ پشتیوانی‌‬ ‫له‌رۆژئ���اوای‌ كوردس���تان ك���رد وتیان‬ ‫ئه‌وانه‌ ناناس���ین‪ ،‬بۆی���ه‌ له‌ئاینده‌یه‌كی‬ ‫نزیك ده‌ستگیریان ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫ل���ه‌و باره‌ی���ه‌وه‌ ئه‌ندامی‌ ده‌س���ته‌ی‬ ‫پش���تیوانی له‌رۆژئ���اوای كوردس���تان‪،‬‬ ‫مامۆستا زانا خه‌یامو به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫كه‌ له‌الیه‌ن ئاس���ایش ئاگاداركراوه‌ته‌وه‌‬ ‫كه‌ چه‌ند كه‌س���ێكیان ده‌س���تگیركردوه‌‬ ‫به‌ناوی ده‌س���ته‌كه‌ی ئه‌وانه‌وه‌ پاره‌یان‬ ‫كۆكردۆته‌وه‌‌و وتی‌ "كه‌ رۆیش���تم راست‬

‫بو ئه‌و كه‌س���انه‌ش هیچ په‌یوه‌ندیان به‌‬ ‫گروپ‌و ده‌سته‌كه‌ی ئێمه‌وه‌ نه‌بو"‪.‬‬ ‫ناوبراو وتیشی "‪95‬هه‌زار و پێنجسه‌د‬ ‫دیناری���ان له‌خه‌ڵ���ك وه‌رگرتبو له‌الیه‌ن‬ ‫ئاسایشه‌وه‌ پاره‌كه‌ درا به‌ ئێمه‌"‪.‬‬ ‫گروپی پشتیوانی له‌رۆژئاوای كوردستان‬ ‫زیاتر له‌ (‪ )3‬مانگ���ه‌ دامه‌زراوه‌‪ ،‬زیاتر‬ ‫له‌مانگێكه‌ خه‌ریكی كۆكردنه‌وه‌ی كۆمه‌كن‬ ‫له‌ش���اری هه‌ولێرو ده‌وروب���ه‌ری دوێنێ‬ ‫(‪ )2012/10/22‬كۆتایی���ان به‌هه‌ڵمه‌تی‬ ‫كۆكردنه‌وه‌ی ه���اوكاری وه‌رگرتن هێنا‪،‬‬ ‫كه‌ له‌م ماوه‌یه‌ش���دا ب���ڕی(‪ )22‬ملیۆن‬ ‫دین���ار كۆمه‌كیان كۆكردۆت���ه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫‪ 400‬كارتۆن برنج‪ ،‬بڕیاره‌ له‌پێش جه‌ژن‬ ‫كۆمه‌كه‌كه‌ ره‌وانه‌ی رۆژئاوای كوردستان‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬

‫ته‌ندروستی‪ ،‬سندوقی سكااڵو هێڵی گه‌رم داده‌نێت‬ ‫ی‬ ‫رایگه‌یان���د كه‌ به‌مه‌به‌س���تی‌ گه‌یاندن ‌‬ ‫س���كااڵی‌ هاواڵتیان به‌وه‌زاره‌ته‌كه‌یان‬ ‫له‌ئێستادا زیاتر ل ‌ه ‪ 50‬سندوقی سكااڵ‬ ‫ئاماده‌كراوه‌و هێڵێكی گه‌رمیش داده‌نێن‬ ‫بۆئه‌وه‌ی هاواڵتیان بتوانن راس���ته‌وخۆ‬ ‫په‌یوه‌ندیی���ان پێوه‌بكه‌ن‌و له‌كێش���ه‌و‬ ‫گرفته‌كان ئاگاداریان بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئام���اژ‌هی‌ ب���ه‌وه‌دا كه‌ ئه‌و‬ ‫سندوق ‌ه له‌ته‌واوی نه‌خۆشخانه‌ ئه‌هلی‌و‬ ‫حكومی���ه‌كان داده‌نرێن‌و راس���ته‌وخۆ‬ ‫له‌الی���ه‌ن وه‌زاره‌ت���ی ته‌ندروس���تی‬

‫سه‌رپه‌رش���تیارو چاودێرییان ده‌كرێت‌و‬ ‫ی "هیچ نه‌خۆش���خانه‌یه‌ك ناتوانێت‬ ‫وت ‌‬ ‫س���ندوقه‌كان بكات���ه‌وه‌و س���ه‌یری‬ ‫س���كااڵكان بكات‪ ،‬جگ��� ‌ه له‌وه‌زاره‌تی‬ ‫ته‌ندروس���تی‪ ،‬هه‌روه‌ها هێڵێكی گه‌رم‬ ‫ده‌كه‌ین���ه‌وه‌و هاواڵتی���ان ده‌توان���ن‬ ‫راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندی به‌به‌رێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫پشكنین‌و به‌دواداچون بكه‌ن بۆئه‌وه‌ی‬ ‫به‌دواداچون بۆ كێش���ه‌كانیان بكه‌ین‌و‬ ‫هه‌وڵی���ش ده‌ده‌ین ئه‌و هێڵه‌ به‌خۆرایی‬ ‫بێت"‪.‬‬

‫ێ جه‌میل‬ ‫پاڤ ‌‬ ‫ی‬ ‫خوێندكارێكی‌ به‌شی‌ راگه‌یاندنی‌ زانكۆ ‌‬ ‫ی له‌سه‌ر‬ ‫ی "ماسته‌ر" ‌‬ ‫ی بڕوانام ‌ه ‌‬ ‫سلێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "ئاوێنه‌" به‌ده‌ستهێنا‌و تێز ‌‬ ‫رۆژنامه‌ ‌‬ ‫ی وێنه‌ی‬ ‫ی له‌سه‌ر "ئه‌رك ‌‬ ‫ماسته‌ره‌كه‌ش��� ‌‬ ‫ی ك���وردی‌‪،‬‬ ‫هه‌واڵ���ی له‌رۆژنامه‌گه‌ری��� ‌‬ ‫رۆژنام ‌هی‌ ئاوێنه‌ به‌نمونه‌" بو‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی شه‌ممه‌ ‌‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی روناك��� ‌‬ ‫راب���ردو (‪ )10-20‬له‌هۆڵ��� ‌‬ ‫ێ جه‌میل‬ ‫ی پاڤ��� ‌‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫له‌زانك���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌پل ‌ه ‌‬ ‫ی ماس���ته‌ر ‌‬ ‫ئه‌حمه‌د بڕوانام ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ب���ااڵ) له‌س���ه‌ر "ئه‌رك ‌‬ ‫(زۆر باش��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌رۆژنامه‌گه‌ری��� ‌‬ ‫ی هه‌واڵ��� ‌‬ ‫وێن���ه‌ ‌‬ ‫ی ئاوێن ‌ه به‌نمونه‌"‬ ‫كوردی���دا‪ ،‬رۆژنام��� ‌ه ‌‬ ‫به‌ده‌ستهێنا‪.‬‬ ‫ێ جه‌میل له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن ‌ه‬ ‫پاڤ ‌‬ ‫ی‬ ‫رایگه‌یان���د ك��� ‌ه تێزی‌ ماس���ته‌ره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كه‌م میتۆد ‌‬ ‫چوار به‌ش���ه‌‪ ،‬به‌ش��� ‌‬ ‫نامه‌ك ‌ه له‌خۆده‌گرێت‪ ،‬دوه‌میش جه‌خت‬ ‫ی وێنه‌ی‌ هه‌واڵیی‌‌و‬ ‫ده‌كات ‌ه س���ه‌ر ئه‌رك ‌‬ ‫جۆره‌كانی‌‪ ،‬س���ێیه‌میش باسی‌ وێنه‌گر‌و‬ ‫ی ئیتیك���ی‌‌و‬ ‫ی ده‌كات ل���ه‌رو ‌‬ ‫ئه‌خالق��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ده‌ستهێنان ‌‬ ‫ئه‌خالقی‌و س���ه‌رچاوه‌ ‌‬ ‫وێنه‌‪ ،‬به‌ش���ی‌ چواره‌میش مه‌یدانییه‌‌و‬ ‫دو به‌ش���ه‌‪ ،‬یه‌كه‌می���ان كورته‌ی���ه‌ك‬ ‫ی دروستبونی‌‪،‬‬ ‫له‌مێژوی‌ ئاوێنه‌‌و ئامانج ‌‬ ‫دوه‌میش چه‌ند خشته‌یه‌كیان كردوه‌ ك ‌ه‬ ‫پێشتر شاره‌زایان دایانڕشتوه‌‌و بۆ ئه‌و‬ ‫ی هه‌ڵبژاردوه‌‪،‬‬ ‫مه‌به‌سته‌ش ساڵی‌ كورد ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌ورۆز ‌‬ ‫له‌و روه‌و‌ه وتی‌ "ئێمه‌ ل ‌ه ‪‌ 21‬‬ ‫ی‬ ‫ی ن���ه‌ورۆز ‌‬ ‫س���اڵی‌ رابردوه‌و‌ه تا ‪‌ 21‬‬ ‫ئه‌مساڵمان وه‌رگرتوه‌‪ ،‬واته‌ مه‌به‌ستمان‬ ‫بو ساڵه‌ك ‌ه كوردیی بێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ناوب���راو ئام���اژ‌هی‌ ب���ه‌وه‌دا ك ‌ه پێ ‌‬ ‫باش بوه‌ تێزی‌ ماس���ته‌ره‌كه‌ی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی "ئه‌هل���ی‌" بێ���ت‌و وت ‌‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫"له‌ماوه‌ی‌ توێژینه‌وه‌كه‌مدا كه‌ كه‌وتبو‌ه‬ ‫ی ش���وبات‪،‬‬ ‫ی ‪‌ 17‬‬ ‫ن���او روداوه‌كان��� ‌‬ ‫گۆڕانكاری‌ گه‌وره‌ به‌س���ه‌ر كوردستان‌و‬ ‫عێراق‌و رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستدا هات‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫منی���ش الپه‌ڕه‌ی‌ یه‌كم وه‌رگرتوه‌‌و وه‌ك‬ ‫ی پێدراو‌ه‬ ‫له‌توێژینه‌وه‌كه‌ش���دا ئاماژه‌ ‌‬ ‫له‌و ماوه‌یه‌دا وێنه‌كان له‌گه‌ ‌ڵ ده‌قه‌كاندا‬ ‫ی‬ ‫گونج���اون‌و وێنه‌كانیش له‌گه‌ڵ‌ ئامانج ‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ ئاوێنه‌دا یه‌كیانگرتوه‌ته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ی سیاسی‌ گشتییه‌"‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ێ جه‌می���ل ئاش���كرایكرد ك��� ‌ه‬ ‫پاڤ��� ‌‬ ‫ماسته‌ره‌ك ‌هی‌ له‌سه‌ر ئاستی‌ كوردستان‌و‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كه‌م دێ���ت له‌رو ‌‬ ‫عێ���راق به‌پل���ه‌ ‌‬ ‫"وێن ‌هی‌ هه‌واڵی‌ له‌رۆژنامه‌كاندا"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )348‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/23‬‬

‫ساالر عه‌زیز‪ :‬سه‌ركردایه‌ت ‌ی ئێستا ‌ی گۆڕان‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ ئه‌مر ‌ی واقیع‌و كاتییه‌‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا "ساالر عه‌زیز"‬ ‫هه‌ڵسوڕاوی‌ دیاری‌ ئێستای‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌كۆبونه‌وه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مدواییه‌ی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ر یه‌ك له‌یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ ده‌دوێت‪،‬‬ ‫بارودۆخی‌ ئێستای‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و‬ ‫كۆنگره‌ی‌ داهاتوی‌ له‌گه‌ڵ پرسی‌ گه‌نج‬ ‫له‌ناو بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕاندا ته‌وه‌رێكی‌ تری‌‬ ‫ئه‌م دیمانه‌یه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌دواكۆبونه‌وه‌كانی‌ بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫گۆڕان���ه‌وه‌ ده‌س���ت پێبكه‌ی���ن‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ریه‌ك���ه‌ له‌یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‪ ،‬ده‌ره‌نجامی‌‬ ‫ئه‌م كۆبونه‌وانه‌ چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت؟‬ ‫س���االر عه‌زی���ز‪ :‬پێش هه‌موو ش���تێك‬ ‫پێموانییه‌ شتێكی‌ تازه‌مان كردبێت‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫ئه‌و شتانه‌ی‌ كه‌ ئێس���تا ده‌یڵێین هه‌مان‬ ‫ئه‌و ش���تانه‌یه‌ كه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان بۆی‌ دروستبوه‌‪ ،‬ئێمه‌ له‌بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان قه‌واره‌یه‌كمان دروست نه‌كردوه‌ بۆ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵێك كه‌س بێ���ن بۆخۆیان‬ ‫سیاس���ه‌ت بكه‌ن‪ ،‬ئێمه‌ ب���ۆ چاككردن‌و‬ ‫باشكردنی‌ دۆخی‌ واڵته‌كه‌مان هاتوین‪ ،‬كه‌‬ ‫پ���ڕه‌ له‌گیروگرفت‌و كه‌موكوڕیی‪ .‬ئێمه‌ بۆ‬ ‫چاككردنی‌ سیس���ته‌م‌و به‌سیسته‌مكردنی‌‬ ‫واڵته‌كه‌مان هاتوی���ن‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫بۆ ئه‌م ئامانجانه‌ دروس���تبوه‌‪ ،‬به‌رده‌وام‬ ‫قس���ه‌مان له‌جۆری‌ حوكم‌و دیموكراسی‌‌و‬ ‫ئ���ازادی‌‌و دادپ���ه‌روه‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‌و‬ ‫جیاكردنه‌وه‌ی‌ ده‌سه‌اڵته‌كان كردوه‌‪ ،‬داوای‌‬ ‫په‌رله‌مانێكی‌ س���ه‌ربه‌خۆو ده‌سه‌اڵتێكی‬ ‫دادوه‌ریی‌ س���ه‌ربه‌خۆمان ك���ردوه‌‪ .‬بۆیه‌‬ ‫ئێمه‌ ئێستا شتێكی‌ تازه‌مان نه‌هێناوه‌ته‌‬ ‫به‌رب���اس‌و خ���واس‪ .‬پێش���تر به‌ه���ۆی‌‬ ‫هه‌ڵوێس���تی‌ الیه‌نه‌كان���ی‌ به‌رامبه‌رم���ان‬ ‫دوركه‌وتنه‌وه‌ی���ه‌ك هه‌ب���و‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌م‬ ‫دواییانه‌دا هه‌لێكی‌ تر ره‌خس���او جۆرێكی‌‬ ‫ت���ر له‌بیركردن���ه‌وه‌ هاته‌كای���ه‌وه‌ كه‌وای‌‬ ‫كرد ئێمه‌ له‌گ���ه‌ڵ یه‌كێتی‌ دابنیش���ین‪،‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌ گفتوگۆمان‬ ‫له‌س���ه‌ر چۆنێتی‌ یه‌كخستنه‌وه‌ی‌ نێوماڵی‌‬ ‫كوردی‌‌و گۆڕینی‌ ئه‌و سیس���ته‌مه‌ كرد كه‌‬ ‫ئه‌مڕۆ له‌واڵته‌كه‌مان���دا هه‌یه‌‪ .‬به‌ڕونییش‬ ‫ده‌ره‌نجام���ی‌ دانیش���تنه‌كه‌مان له‌چه‌ن���د‬ ‫خاڵێكدا بۆ رای‌ گشتی‌ باڵوكرده‌وه‌‪ .‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتوانیی���ه‌ یه‌كێتی‌ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫پارتی‌ ئه‌و رێككه‌وتنه‌ وه‌ك كارتێكی‌ فشار‬ ‫بۆ ده‌ستكه‌وتی‌ سیاسی‌ به‌كاربهێنێت‪ ،‬یان‬ ‫له‌روی‌ سیاسییه‌وه‌ سودی‌ لێببینێت؟‬ ‫ساالر عه‌زیز‪ :‬ئێمه‌ كۆبونه‌وه‌و گفتوگۆ‬ ‫ب���ۆ كاری‌ بازرگانی‌ ناكه‌ین‪ ،‬له‌گه‌ڵ هه‌مو‬ ‫الیه‌نێكدا داده‌نیش���ین ئیتر ئه‌و الیه‌نه‌ چ‬

‫►‬

‫ ئا‪ :‬عه‌لی‌ فه‌تاح مه‌جید‬

‫پالنێكی‌ هه‌یه‌و چۆن بیرده‌كاته‌وه‌ كه‌یفی‌ ئاستی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان زۆر له‌وه‌ به‌رزتره‌‬ ‫خۆیه‌تی‌‪ ،‬ئێمه‌ ئه‌وه‌ به‌خه‌ڵكی‌ كوردستان كه‌ بچێت له‌گه‌ڵ الیه‌نێكدا رێككه‌وتن بكاو‬ ‫ده‌ڵێین ك���ه‌ جگ���ه‌ له‌ئه‌جندایه‌ك‪ ،‬جگه‌ به‌ئه‌قڵییه‌تی‌ موئامه‌ره‌ بیربكاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫له‌داخوازیی���ه‌ك كه‌ له‌خزم���ه‌ت خه‌ڵكی‌ هیچ راس���ت نییه‌و ئێمه‌ هه‌رگیز په‌نا بۆ‬ ‫كوردس���تاندایه‌ هیچ په‌یامێك���ی‌ ترمان ش���تی‌ له‌و بابه‌ت���ه‌ نابه‌ین‪ .‬ئ���ه‌وه‌ ته‌نها‬ ‫پێنیی���ه‌‪ ،‬الیه‌ن���ی‌ به‌رامبه‌ری���ش ئه‌گه‌ر قسه‌ی‌ الیه‌نی‌ به‌رامبه‌ره‌ بۆ ناشرینكردنی‌‬ ‫پاش���گه‌زبێته‌وه‌ له‌جێبه‌جێكردن���ی‌ ئه‌و بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪ ،‬م���ن دڵنیام له‌ناخی‌‬ ‫شتانه‌ی‌ كه‌ له‌س���ه‌ری‌ رێككه‌وتوین ئه‌وا خۆیاندا ئه‌زانن كه‌ ئه‌و قس���ه‌یه‌ راس���ت‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان هی���چ زیانێك ناكات‪ ،‬نیی���ه‌‪ .‬بزوتنه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان بۆیه‌ خه‌ڵك‬ ‫به‌ڵك���و خۆیان زیان ده‌ك���ه‌ن‌و متمانه‌ی‌ پش���تیوانیی‌ لێده‌كات چونك���ه‌ هێزێكی‌‬ ‫الیه‌نگره‌كانیش���یان له‌ده‌ستده‌ده‌ن‪ .‬ئێمه‌ س���ه‌ربه‌خۆیه‌ له‌بڕیاردان���دا‪ ،‬ئێمه‌ ئه‌وانه‌‬ ‫به‌جۆرێ���ك كارده‌كه‌ی���ن بڕوام���ان وایه‌ به‌ئه‌قڵییه‌تی‌ زۆر دواكه‌وتوو كۆن ده‌زانین‬ ‫به‌رده‌وامی‌و مانه‌وه‌‌و به‌هێزیی بزوتنه‌وه‌ی‌ كه‌ ئه‌ڵێن سیاس���ه‌ت له‌راب���ردودا چۆن‬ ‫گۆڕان ته‌نها په‌یوه‌س���ته‌ به‌پش���تیوانیی‌ بوه‌ ئێس���تاش ده‌بێت وابێت‪ ،‬ئێمه‌ وه‌كو‬ ‫خه‌ڵكه‌وه‌ بۆیه‌ به‌رده‌وام نزیكتر ده‌بینه‌وه‌ گۆڕان سیاس���ه‌ت به‌شێوه‌یه‌كی‌ شه‌فاف‌و‬ ‫له‌خه‌ڵك‌و دیاره‌ كه‌سیش له‌خه‌ڵك به‌هێزتر سه‌رده‌مییانه‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬سیاسه‌ت ناكه‌ین‬ ‫نییه‌و هێ���زو توانای هیچ الیه‌ك ناتوانێت له‌پێناوی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانیش���دا به‌ڵكو‬ ‫پارسه‌نگی هێزی خه‌ڵك بداته‌وه‌‪.‬‬ ‫ته‌نها سیاسه‌ت له‌پێناوی‌ میلله‌ته‌كه‌ماندا‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬كۆبونه‌وه‌كه‌تان له‌گه‌ڵ پارت ‌ی ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫به‌كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌ شكستخواردو له‌قه‌ڵه‌م‬ ‫ده‌درێت‪ ،‬زۆرێك پێیانوایه‌ كه‌ نه‌ده‌بو ئه‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌ت���ان بكردایه‌ـ له‌مباره‌وه‌ چی‌‬ ‫ده‌ڵێن؟‬ ‫ساالر عه‌زیز‪ :‬ئێمه‌ هیچ ترسێكمان نییه‌‬ ‫له‌دانیشتن له‌گه‌ڵ هه‌ر الیه‌نێكدا‪ ،‬جاری‌ وا‬ ‫هه‌یه‌ كۆبون���ه‌وه‌ له‌گه‌ڵ دوژمندا ده‌كرێت‬ ‫خ���ۆ ئه‌مان���ه‌ دوژم���ن نی���ن‪ ،‬ئه‌مانه‌ دو‬ ‫هێزن‌و ئ���ه‌م واڵته‌ به‌ڕێوه‌ ده‌به‌ن‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌شدا بارودۆخی‌ واڵته‌كه‌مان به‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫كۆمانده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ كه‌ له‌گه‌ڵ پارتیدا‬ ‫دانیش���توین به‌ئومێدی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ بتوانین‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌و پرس���انه‌ی كه‌ په‌یوه‌س���تن‬ ‫به‌ده‌س���توره‌وه‌ هاوئاهه‌نگییه‌ك هه‌بێت‪،‬‬ ‫خاڵی‌ بنه‌ڕه‌تیی‌ ئه‌و كۆبونه‌وه‌یه‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫پارتیدا كرا بابه‌تی‌ گێڕانه‌وه‌ی‌ ده‌س���تور‬ ‫ب���ووه‌ بۆ په‌رله‌مان‌و گۆڕینی سیس���تمی‌‬ ‫حوكمڕان���ی‌ له‌س���ه‌رۆكایه‌تییه‌وه‌ ب���ۆ‬ ‫په‌رله‌مانی‪ ،‬ئ���ه‌وان بۆچونیان جیاواز بو‬ ‫نه‌گه‌یشتینه‌ ئه‌نجام‪ ،‬ئێمه‌ ئه‌مه‌ ناونانێین‬ ‫شكس���ت‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ جارێكیتر گۆڕان‬ ‫بیروڕاكانی خ���ۆی رونكرده‌وه‌و پارتییش‬ ‫بیروبۆچونه‌كان���ی خ���ۆی ده‌ربڕیی���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫وه‌فده‌ك���ه‌ی ئێم���ه‌ جگ���ه‌ له‌م���ه‌ هیچ‬ ‫په‌یامه‌ێكی تری پێنه‌بوه‌ باسی بكات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئێ���وه‌ به‌ئاش���كرا له‌الی���ه‌ن‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ك���وردو میحوه‌رگیری���ی‌‬ ‫پارتییه‌وه‌ تۆمه‌تب���ار ده‌كرێن به‌وه‌ی‌ كه‌ هه‌رێمایه‌تی‌ جێگه‌ی‌ باس���ه‌ له‌م كاته‌دا‪،‬‬ ‫تێكه‌ڵ به‌میحوه‌ری‌ ئێرانی‌ ‪ -‬شیعی‌ بون‪ ،‬ئێ���وه‌ له‌بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕان چ���ۆن له‌‬ ‫میحوه‌ره‌ نوێیه‌كانی‌ ناوچه‌كه‌ ده‌ڕوانن؟‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ چی‌ ده‌ڵێیت؟‬ ‫س���االر عه‌زیز‪ :‬گه‌له‌كه‌مان ئه‌زمونێكی‌‬ ‫س���االر عه‌زی���ز‪ :‬ئێم���ه‌ گاڵته‌م���ان‬ ‫به‌ئه‌قڵییه‌ت���ی‌ موئام���ه‌ره‌ دێ���ت‪ ،‬ه���ه‌ر دورودرێ���ژی هه‌ی���ه‌ له‌په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‬ ‫الیه‌نێ���ك وابیربكاته‌وه‌ ك���ه‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ له‌گ���ه‌ڵ ده‌وروب���ه‌ردا‪ ،‬هه‌ركاتێ���ك هه‌ر‬ ‫گۆڕان نی���ازی وابێت له‌گ���ه‌ڵ الیه‌نێكی‌ الیه‌ك په‌یوه‌ندییه‌كی‌ نادروستی هه‌بوبێت‬ ‫ده‌ره‌ك���ی‌ رێكبكه‌وێ���ت‌و موئامه‌ره‌ بكات یان خۆی���ان هه‌ڵواس���یبێت به‌الیه‌نێكدا‬ ‫له‌هاونیشتمانییه‌كانی‌ خۆی‌ زۆر هه‌ڵه‌یه‌‪ ،‬زیانیان لێكردوه‌و میلله‌ته‌كه‌شمان زیانی‬

‫كاتێك براده‌رێكمان‬ ‫ئه‌ندامی‌ په‌رله‌مانه‌و‬ ‫میلله‌تێك ده‌نگی‌‬ ‫بۆداوه‌‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫به‌ئاره‌زوی‌ خۆی‌‬ ‫ئه‌كشێته‌وه‌ ئه‌وه‌‬ ‫به‌شتێكی‌ خراپ‬ ‫ده‌زانم‌و بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان ده‌بو‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ هه‌بوایه‌‬

‫كردوه‌‪ ،‬ئێس���تا له‌زه‌مه‌نی ش���اخدا نین‌و‬ ‫له‌جیهانێكی نوێت���ردا ده‌ژین‌و دابڕاو نین‬ ‫نه‌ له‌ناوچه‌كه‌و نه‌ له‌دونیا‪ ،‬ئێمه‌ ئێس���تا‬ ‫حوكمڕانی خۆمانین‌و قه‌واره‌یه‌كمان هه‌یه‌‬ ‫كه‌ له‌عێراقدا مافه‌كانمان به‌ده‌س���توری‌و‬ ‫یاسایی كراوه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌ركی‌ سه‌رشانمانه‌‬ ‫خۆم���ان نه‌به‌س���تینه‌وه‌ به‌ده‌وڵه‌تان���ی‌‬ ‫ده‌وروب���ه‌ره‌وه‌‪ ،‬باش���ترین رێ���گا ب���ۆ‬ ‫گه‌له‌كه‌مان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ كێشه‌كانی له‌گه‌ڵ‬ ‫ناوه‌ن���ددا چاره‌س���ه‌ر ب���كات‪ ،‬به‌داخه‌وه‌‬ ‫كێشه‌كان بۆنی ئه‌وه‌یان لێدێ كه‌ ده‌ستی‬ ‫ده‌ره‌كیش���ی تێوه‌ردرابێت‪ .‬ئێستا هه‌مو‬ ‫دنیا به‌پرسی‌ س���وریاوه‌ سه‌رقاڵه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫ناتوانی���ن له‌وه‌ دابڕاو بی���ن ده‌توانم بڵێم‬ ‫ره‌نگه‌ به‌ش���ێكیش بین‪ ،‬به‌اڵم به‌شێكی‌‬ ‫بێده‌س���ه‌اڵت‪ .‬ئێم���ه‌ ده‌وڵ���ه‌ت نی���ن تا‬ ‫بتوانی���ن رۆڵێكی‌ گ���ه‌وره‌ بگێڕین‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫ده‌بێ���ت بترس���ین ل���ه‌وه‌ی‌ تێوه‌بگلێین‪.‬‬ ‫تا ئێس���تاش له‌هه‌رێمی‌ كوردستان شته‌‬ ‫حزب���ی‌‌و شه‌خس���ییه‌كان هه‌ژمونی���ان‬ ‫هه‌یه‌ به‌س���ه‌ر ئامانج���ه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كاندا‪.‬‬ ‫به‌رنامه‌و سیاسه‌تی‌ هه‌رێم به‌ده‌ست چه‌ند‬ ‫كه‌سێكه‌وه‌یه‌و به‌داخه‌وه‌ بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫حزب���ی به‌كارده‌هێنرێت نه‌ك به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌ك‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بێینه‌ س���ه‌ر بابه‌تی‌ كۆنگره‌ی‌‬ ‫داهاتوی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪ ،‬پێتوانییه‌ كه‌‬ ‫كۆنگره‌ی‌ گۆڕان زۆر دواكه‌وت؟‬ ‫س���االر عه‌زی���ز‪ :‬بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫دروس���تبون‌و رێكخس���تنه‌كه‌ی‌ ش���تێكی‌‬ ‫تایبه‌تییه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌ركی‌ ئێمه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫نه‌وه‌س���تاوه‌ كه‌ كۆنگره‌مان نه‌به‌ستوه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك ئ���ه‌و حزبان���ه‌ی‌ ك���ه‌ پێیانوای���ه‌‬ ‫له‌كۆنگ���ره‌دا كێش���ه‌كانیان چاره‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‌و پێش���یان چاره‌س���ه‌ر نابێت‪،‬‬ ‫گۆڕان پێكهاته‌یه‌كی‌ تایبه‌تی‌ هه‌یه‌‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌به‌رنامه‌ سیاس���ییه‌كه‌ی‌ له‌سه‌ر بناغه‌ی‌‬ ‫ئاماده‌یی‌ بۆ هه‌ڵبژاردن دروستبوه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫له‌س���ه‌ر بناغه‌ی‌ گه‌ڕان به‌دوای‌ ئه‌ندامدا‪،‬‬ ‫چه‌ند ژورێكیش���ی‌ هه‌یه‌ ه���ه‌ر ژوره‌یان‬ ‫وه‌ك ده‌زگایه‌ك���ی‌ راوێژكاری���ی‌ وایه‌ بۆ‬ ‫جێبه‌جێكردنی‌ ئیش‌و كاره‌كانی‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كێ‌ له‌ناو بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕاندا‬ ‫پله‌و پۆست دیاری‌ ده‌كات؟‬ ‫س���االر عه‌زیز‪ :‬تا ئاس���تی‌ ئه‌نجومه‌نی‬ ‫باژێروان���ه‌كان به‌هه‌ڵب���ژاردن هات���ون‌و‬ ‫ژوره‌كانیش به‌پێی‌ ش���اره‌زایی‌‌و لێهاتویی‌‬ ‫دانراون‪ ،‬به‌پێی‌ ئه‌وه‌ی‌ تا چه‌ند ئه‌م كه‌سه‌‬ ‫ده‌توانێ���ت ئه‌و كاره‌ بكات‪ .‬كه‌ ئه‌مانه‌ش‬ ‫ش���یاوی‌ گۆڕانن‌و ده‌كرێت هه‌ڵبژاردن بۆ‬ ‫ئ���ه‌و ژورانه‌ش بكرێت‪ .‬جگ���ه‌ له‌مانه‌ش‬ ‫لێره‌ ك���ه‌س موچه‌ی‌ نیی���ه‌‪ ،‬تاكو بڵێت‬ ‫با منیش هه‌وڵبده‌م به‌رپرس���یارێتییه‌كم‬ ‫ده‌ست بكه‌وێت‌و ببمه‌ به‌رپرسی‌ ژورێك‪.‬‬

‫له‌ناو بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕاندا ش���ێوازێكی‌ زۆر‬ ‫دیموكراتییان���ه‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌مو كه‌س���ێك‬ ‫ده‌توانێت قسه‌بكاو ره‌خنه‌ بگرێت‪ ،‬هه‌موو‬ ‫كه‌س ده‌توانێت مینبه‌ر دروست بكات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬گه‌نجان‌و ملمالنێكانیان له‌كوێی‌‬ ‫پێكهاته‌ی‌ سیاسی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕاندان؟‬ ‫س���االر عه‌زیز‪ :‬من به‌ماف���ی‌ گه‌نجانی‌‬ ‫ده‌زان���م كه‌ هه‌وڵبده‌ن‌و بێنه‌ س���ه‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ك���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌و س���ه‌ره‌وه‌یه‌‬ ‫كوێیه‌؟ ده‌بێت بزانین ئ���ه‌م بزوتنه‌وه‌یه‌‬ ‫ل���ه‌ چ دۆخێكدا دروس���تبوه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵێك‬ ‫كه‌س كه‌ تێكۆشه‌ری‌ دێرینی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫كوردایه‌تی‌ ب���ون‌و دیاریش بون‌و به‌پاك‌و‬ ‫بێگه‌ردیش لێیده‌رچون‪ ،‬ئێستا له‌ناو ئه‌م‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌دا كار ده‌كه‌ن‌و پش���تیوانێكی‌‬ ‫گ���ه‌وره‌ی‌ بزوتنه‌وه‌ك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌مانه‌ ترس‌و‬ ‫دڵه‌ڕاوكێی���ان له‌ناو دڵی‌ ده‌ی���ان هه‌زار‬ ‫كه‌س���دا ره‌واندۆته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مانه‌ عونسوری‌‬ ‫مه‌عنه‌وین‌و كاریگه‌رییان له‌س���ه‌ر خه‌ڵك‬ ‫هه‌یه‌و خه‌ڵكیش حیس���ابیان بۆ ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كیتره‌وه‌ هه‌زاران گه‌نجی‌ تر هاتون‌و‬ ‫ده‌نگیان داوه‌ به‌گ���ۆڕان‪ ،‬گه‌لێكیش له‌و‬ ‫گه‌نجانه‌ ئێس���تا كاریان به‌ده‌س���ته‌ له‌ناو‬ ‫بزوتنه‌وه‌ك���ه‌ بۆیه‌ م���ن پێموایه‌ تموحی‌‬ ‫گه‌نج تموحێكی‌ ڕه‌وایه‌‪ ،‬س���ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫ئێس���تای‌ گۆڕان س���ه‌ركردایه‌تی‌ ئه‌مری‌‬ ‫واقیع���ه‌و س���ه‌ركردایه‌تییه‌كی‌ كاتیی���ه‌و‬ ‫ده‌توانرێ���ت بگۆڕێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئایا ئه‌م‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تییه‌ ب���ێ‌ بزوتنه‌وه‌ك���ه‌و‬ ‫ب���ێ‌ كادره‌كان���ی‌ توانیویه‌ت���ی‌ به‌رنامه‌و‬ ‫س���تراتیژی‌ بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان به‌دور‬ ‫له‌كادره‌ گه‌نجه‌كان پیاده‌ بكات؟ بێگومان‬ ‫نه‌خێر‪ .‬ئێستا هه‌مو كاروباره‌كانی‌ گۆڕان‬ ‫به‌ده‌ست گه‌نجه‌كانه‌وه‌یه‌‪ ،‬هه‌مو ژوره‌كان‬ ‫به‌ده‌س���تی‌ گه‌نجانه‌وه‌یه‌‪ ،‬نابێت الوه‌كان‬ ‫چاوی���ان هه‌ر له‌وه‌ بێت س���ه‌ركرده‌كانی‌‬ ‫س���ه‌ره‌وه‌ جێگایان بۆ بدۆزنه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ده‌بێ���ت خۆیان تێبكۆش���ن‌و هه‌وڵبده‌ن‪،‬‬ ‫ئێس���تا كۆمه‌ڵێ���ك گه‌نج ه���ه‌ن‌و كادری‌‬ ‫پێش���كه‌وتون له‌ناو بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕاندا‬ ‫جێگای‌ خۆی���ان كردۆت���ه‌وه‌و خه‌ڵكیش‬ ‫حیس���ابیان ب���ۆ ده‌كات‪ ،‬س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌ملمالنێی‌ توند وه‌ك ده‌پرس���ی‌ له‌نێوان‬ ‫كۆن‌و تازه‌شدا من هه‌س���تم پێنه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫ده‌ش���ێ‌ رێگریی‌ هه‌بێت‌و كه‌س���ێك پێی‌‬ ‫خۆش نه‌بێت گه‌نجان بێنه‌ پێشه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خه‌ڵكێكی‌ زۆر زۆریش هه‌ن پش���تیوانی‌‬ ‫له‌هاتنه‌ پێشه‌وه‌ی‌ گه‌نجان ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ش���دا ته‌نها گه‌نجبون مه‌رج نییه‌ بۆ‬ ‫هاتنه‌ پێش���ه‌وه‌ به‌ڵكو ده‌بێت كه‌سێكی‌‬ ‫مه‌بده‌ئ���ی‌ بێت‪ ،‬ئازا بێ���ت‪ ،‬له‌كاروباری‌‬ ‫سیاس���ی‌ تێبگاو جیهانبین���ی‌ رون بێت‪،‬‬ ‫ده‌بێ���ت هیچیش���ی‌ بۆخ���ۆی‌ نه‌وێ���ت‪.‬‬ ‫تائێستاش ئه‌وه‌نده‌ی‌ گه‌نجه‌كان له‌بواری‬

‫‪3‬‬

‫ساالر عه‌زیز‬ ‫راگه‌یان���دن‌و ته‌له‌فزیۆنه‌كان ده‌رده‌كه‌ون‪،‬‬ ‫ئێمه‌ ده‌رنه‌كه‌وتوین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬دیارده‌یه‌ك هه‌یه‌ له‌ناو گۆڕان‬ ‫به‌ناوی‌ "ده‌ست له‌كاركێشانه‌وه‌ی‌ گه‌نجان"‬ ‫بۆ نمونه‌ دۆخی‌ ده‌ست له‌كاركێشانه‌وه‌ی‌‬ ‫د‪.‬شاهۆ سه‌عید‪ ،‬چۆن له‌مه‌ ده‌ڕوانن؟‬ ‫س���االر عه‌زیز‪ :‬به‌ڕاش���كاوی‌ پێتده‌ڵێم‬ ‫هه‌ندێكیان بۆ خودی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ گۆڕان‬ ‫ده‌گێڕمه‌وه‌‪ ،‬كاتێك براده‌رێكمان ئه‌ندامی‌‬ ‫په‌رله‌مان���ه‌و میلله‌تێك ده‌نگی‌ بۆ داوه‌‪..‬‬ ‫كه‌چی‌ به‌ئاره‌زوی‌ خۆی‌ ئه‌كشێته‌وه‌ ئه‌وه‌‬ ‫به‌شتێكی‌ خراپ ده‌زانم‌و بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫ده‌بو هه‌ڵوێس���تی‌ هه‌بوایه‌‪ ،‬كاك د‪.‬شاهۆ‬ ‫ده‌س���تی‌ له‌كاری‌ وته‌بێژی‌ كێشاوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و مافه‌ش���ی‌ پێده‌ده‌م ره‌نگه‌ ده‌ستیان‬ ‫خستبێته‌ كاره‌كانییه‌وه‌‪ ،‬د‪.‬شاهۆ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ئێمه‌ وه‌فدمان دروس���تكردوه‌و‬ ‫چوی���ن ب���ۆالی‌ یه‌كێتی‌ ده‌س���تی‌ له‌كار‬ ‫نه‌كێشاوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌سڵه‌ن ئه‌و خااڵنه‌ی‌ كه‌‬ ‫ئێمه‌ بردومانه‌ بۆ گفتوگۆ له‌گه‌ڵ یه‌كێتی‌‬ ‫د‪.‬شاهۆ یه‌كێك بوه‌ له‌وانه‌ی‌ كه‌ به‌شداربوه‌‬ ‫له‌گفتوگۆو نوس���ین‌و چاپكردنیشی‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ده‌س���ت له‌كاركێش���انه‌وه‌كه‌ی په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌پرس���ی سیاس���ییه‌وه‌ نیی���ه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ش���دا ده‌یتوان���ی‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی تر‬ ‫ناره‌زایه‌تییه‌ك���ه‌ی‌ ده‌ربڕیای���ه‌‪ ،‬داوای‌‬ ‫كۆبون���ه‌وه‌ی‌ بكردای���ه‌و بیگوتای���ه‌‬ ‫ده‌ستوه‌ردان هه‌یه‌ له‌ئیش���وكاره‌كانمدا‪،‬‬ ‫یان س���نورێكی‌ بۆ دانێن ی���ان چیی‌ تر‬ ‫نایكه‌م‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا د‪.‬شاهۆ یه‌كێكه‌‬ ‫ل���ه‌كادره‌ زۆر باش���ه‌كانی‌ بزوتن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان‪ ،‬خه‌ڵكیش خۆشیده‌وێت‌و ئێمه‌ش‬ ‫خۆش���مانده‌وێت‪ ،‬بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕانیش‬ ‫مه‌یدانی‌ زۆره‌ كاری‌ تێدا بكات‪.‬‬

‫دڵشاد گه‌رمیانی‌‪ :‬هیچ به‌زه‌روره‌ت ‌ی نازانم‬ ‫چه‌ند خوشكێك له‌سه‌ركردایه‌تی له‌گه‌ڵ پیاواندا بن‬ ‫دڵشاد گه‌رمیانی‬ ‫ ئا‪ :‬شوان محه‌مه‌د‬ ‫ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ كۆمه‌ڵی‌‬ ‫ئیسالمی دڵشاد گه‌رمیانی‌ كه‌ هه‌میشه‌‬ ‫به‌وه‌ ناسراوه‌ رای‌ جیاوازی‌ خۆی‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌ناو حیزبه‌كه‌یدا‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌گه‌ری‌ دروستكردنی حیزبێكی‌ نوێ‌‌و‬ ‫سیستمی‌ دیموكراسی‌‌و پرسی‌ ئافره‌ت‬ ‫له‌ چاوپێكه‌وتنێكی‌ تایبه‌تدا بۆ ئاوێنه‌‬ ‫ده‌دوێت‪ .‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬تۆ هه‌میش���ه‌ ب���ه‌ ده‌نگێكی‬ ‫جیاوازو ناڕازی ناسراویت له‌ناو كۆمه‌ڵدا‪،‬‬ ‫ل���ه‌چ جومگه‌یه‌ك���دا له‌گه‌ڵ سیاس���ه‌تی‬ ‫ئه‌مڕۆی كۆمه‌ڵدا جیاوازی؟‬ ‫دڵش���اد گه‌رمیان���ی‌‪ :‬ئ���ه‌و قس���ه‌یه‌‬ ‫به‌ڕه‌هایی راست نییه‌‪ ،‬هه‌ندێ جار له‌سه‌ر‬ ‫هه‌ندێ بابه‌تی فیقه���ی راجیایی ده‌بێت‌و‬

‫دڵش���اد گه‌رمیانی‌‪ :‬من وه‌كو خۆم ئه‌و‬

‫►‬

‫له‌ناوخۆماندا ئاسایی وه‌رده‌گیرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ناحه‌زو نه‌یاره‌كانمان ترش‌و خوێی پێو‌ه‬ ‫ده‌كه‌ن‌و گ���ه‌وره‌ی ده‌كه‌ن‪ ،‬بۆ نمونه‌ من‬ ‫له‌و بڕوایه‌دام ده‌بێ خوشكان ئیشوكاریان‬ ‫به‌ته‌واوه‌تی له‌گ���ه‌ڵ پیاوان جودا بێت‌و‪،‬‬ ‫هیچ زه‌روره‌ت و پاساوێك نابینم خوشكێك‬ ‫یان چه‌ند خوشكێك له‌س���ه‌ركردایه‌تیدا‬ ‫ب���ن له‌گه‌ڵ پی���اوان ی���ان به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫پیاوێك بچێته‌ ناو ئه‌وان‌و ببێته‌ ئه‌ندامی‬ ‫س���كرتارییه‌تی خوش���كان‌و له‌گه‌ڵیان���دا‬ ‫بێت‪ ،‬هه‌روه‌ها هیچ پاساوو زه‌روره‌تێكی‬ ‫ش���ه‌رعی‌و ده‌عه‌وی نابین���م ئافره‌تێكی‬ ‫به‌رچاوو جوان خۆی بڕازێنێته‌وه‌و هه‌واڵ‬ ‫بخوێنێت���ه‌وه‌ له‌ته‌له‌فزی���ۆن‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫‪%99‬ی ئه‌ندامانی س���ه‌ركردایه‌تی ئێمه‌‬ ‫له‌كاتی تێك���ه‌اڵوی خێزانیمان���دا له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌ك‪ ،‬پیاوو ئافره‌ت به‌تێكه‌اڵوی پێكه‌وه‌‬ ‫دانانیشین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬تۆ گرفتت له‌گه‌ڵ سیس���تمی‬ ‫دیموكراسیدا هه‌یه‌‪ ،‬ئایا به‌ته‌واوی بڕوات‬ ‫به‌سیس���تمی دیموكراس���ی نییه‌؟ ئه‌گه‌ر‬ ‫ب���ڕوات پێی نییه‌‪ ،‬بڕوات به‌چ سیس���تم‌و‬ ‫میتۆدێك بۆ تێكۆش���انی ئیسالمییه‌كان‬ ‫هه‌یه‌؟‬ ‫دڵش���اد گه‌رمیان���ی‌‪ :‬به‌ڵ���ێ م���ن‬ ‫دیموكراس���یم وه‌ك سیس���تم به‌ڕه‌هایی‬ ‫قبوڵ نییه‌و‪ ،‬پێ���م كوفره‌‪ ،‬گرفتم له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ���ه‌و ب���ه‌ش‌و جومگانه‌ی���دا هه‌ی���ه‌ كه‌‬

‫له‌گ���ه‌ڵ دین‌و عه‌قیده‌كه‌م���دا ناگونجێن‌و‬ ‫پێچه‌وانه‌ی ده‌قه‌كانی قورئان و سونه‌تن‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ش مامه‌ڵ���ه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كه‌م كه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ش���ه‌ریعه‌تدا بگونج���ێ‪ ،‬بێگومان‬ ‫له‌دیكتاتۆرییش باش���تره‌‪ ،‬بۆ تێكۆشانی‬ ‫ئیس�ل�امییه‌كانیش ب���ڕوام به‌جێبه‌ج���ێ‬ ‫كردنی رێنماییه‌كانی قورئان‌و‪ ،‬ش���وێنپێ‌‬ ‫هه‌ڵگرتنی پێغه‌مبه‌ری پێشه‌وایه‌ له‌هه‌مو‬ ‫هه‌نگاوو قۆناغه‌كاندا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌ڵێن تۆ ره‌خنه‌ت له‌مامۆستا‬ ‫عه‌لی باپی���ری ئه‌میری كۆم���ه‌ڵ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر تێڕوانینه‌كانی مامۆستا سه‌باره‌ت‬ ‫به‌پرس���ه‌ نه‌ته‌وایه‌تیی���ه‌كان‌و به‌تایبه‌تی‬ ‫نه‌ورۆز‪ ،‬له‌وباره‌وه‌ چی ده‌ڵێیت؟‬ ‫دڵش���اد گه‌رمیانی‌‪ :‬له‌س���ه‌ر پرس���ه‌‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تیی���ه‌كان هی���چ ڕاجیاییه‌كمان‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌اڵم سه‌باره‌ت به‌بۆنه‌كان(ئه‌وانه‌ی‬ ‫ك���ه‌ پێناس���ه‌ی ج���ه‌ژن ده‌یانگرێته‌وه‌)‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی گش���تی‪ ،‬جه‌نابی‪ ،‬م عه‌لی‬ ‫باپی���ر وه‌ك زانایه‌ك قس���ه‌و ئیجتهادی‬ ‫تازه‌ی خۆی هه‌ی���ه‌و به‌ڕه‌وایان ده‌زانێ‪،‬‬ ‫ئه‌وانه‌شمان كه‌ مه‌شره‌ب سه‌له‌فین له‌سه‌ر‬ ‫ڕاو بۆچونی زانایانی پێشینن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تاچه‌ند ئه‌و زانیارییانه‌ راستن‬ ‫كه‌ ئاماژه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ ده‌كه‌ن تۆ به‌نیازی‬ ‫دامه‌زراندنی حزبێكی ئیسالمیی‌ نوێیت؟ ‬

‫نیازه‌م نییه‌و ئه‌و جۆره‌ پێشنیارانه‌ش���م‬ ‫ره‌تكردۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم بیرۆكه‌ی دروستكردنی‬ ‫حزبێكی ئیسالمی سه‌له‌فی بونی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬خه‌ڵكانێكی ناو ئیسالمییه‌كان‬ ‫ده‌ڵێن مامۆستا دڵش���اد كه‌ كوردستانی‬ ‫جێهێش���ت كۆمه‌ڵی ئیس�ل�امی هێزێكی‬ ‫چه‌ك���دار بو‪،‬ب���ه‌اڵم ئێس���تا هێزێك���ی‬ ‫مه‌ده‌نی په‌رله‌مانییه‌و ئ���ه‌و گۆڕانكارییه‌‬ ‫پۆزه‌تیڤان���ه‌ی به‌س���ه‌ر كۆمه‌ڵ���دا هاتوه‌‬ ‫ئ���ه‌و پێی‌ قوت ناچێ���ت‪ ،‬له‌وباره‌وه‌ چی‬ ‫ده‌ڵێیت؟‬ ‫دڵش���اد گه‌رمیان���ی‌‪ :‬ئ���ه‌و بۆچون���ه‌‬ ‫راس���ت نییه‌‪،‬چه‌ك ئامرازێكی مه‌شروعه‌‬ ‫له‌ئیس�ل�امدا بۆ پارێ���زگاری له‌خۆكردن‌و‬ ‫به‌رپه‌چدان���ه‌وه‌ی زۆڵم س���ته‌م له‌كات‌و‬ ‫شوێنی خۆیدا به‌كاردێ‪ ،‬ئێستا به‌تایبه‌ت‬ ‫پاش روخانی به‌عس‌و پاشه‌كش���ه‌ی هێزه‌‬ ‫داگیركه‌ره‌كان چه‌ك به‌پێویس���ت نازانم‪،‬‬ ‫كوردس���تان پێویس���تی به‌س���وپایه‌كی‬ ‫كوردستانی هه‌مه‌الیه‌نه‌ی تۆكمه‌ی مه‌شق‬ ‫پێكراو هه‌یه‌ بۆ هه‌مو كورد‪ ،‬له‌و بڕوایه‌شدام‬ ‫بونی چ���ه‌ك الی حزب(یه‌كێتی‌و پارتی)‬ ‫مه‌ترس���ییه‌كی گه‌وره‌یه‌ له‌سه‌ر ئاسایشی‬ ‫هه‌رێم به‌گشتی‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌مڕۆ له‌كوردس���تاندا قس���ه‌‬ ‫له‌سه‌ر چاكس���ازی‌و گۆڕانكاری ده‌كرێت‬ ‫له‌سیس���تمی حوكم���دا‪ ،‬ب���ه‌ڕای تۆ ئه‌و‬ ‫چاكس���ازییه‌ چۆن له‌كوردستاندا ئه‌نجام‬

‫ده‌درێت؟‬ ‫له‌رێگایه‌ك���ی هێم���ن‌و ئارام���ه‌وه‌‪ ،‬یان‬ ‫له‌ڕێگه‌ی راپه‌ڕینی جه‌ماوه‌رییه‌وه‌ ئه‌نجام‬ ‫ده‌درێت؟‬

‫بیرۆكه‌ی‬ ‫دروستكردنی‬ ‫حزبێكی ئیسالمی‬ ‫سه‌له‌فی‬ ‫لەکوردستاندا‬ ‫بونی هه‌یه‬ ‫دڵشاد گه‌رمیانی‌‪ :‬هه‌ڵوێستی هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌حكوم���ه‌ت‌و ئۆپۆزس���یۆن‌و خه‌ڵ���ك‬ ‫یه‌كالیی‌ ده‌كاته‌وه‌ به‌كام باریاندا ده‌بێت‪،‬‬

‫خه‌ڵكانێك���ی زۆر زۆر ئێس���تا بارگاوین‌و‬ ‫ش���ه‌یدای گۆڕانكاری���ن‪ ،‬پێموایه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ئێستا رێگه‌ بدرێت خه‌ڵكی به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫ئاش���تییانه‌ گوزارش���ت ل���ه‌ڕای خۆیان‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬له‌سه‌رتاسه‌ری كوردستان ده‌بێته‌‬ ‫خۆپیش���اندان‌و ده‌نگ���ی ناڕه‌زای���ی به‌رز‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ترس���ی هه‌ڵوێس���تی‬ ‫توندی حكومه‌ت خه‌ڵكی جارێ بێده‌نگی‬ ‫لێك���ردوه‌و چاوه‌ڕوانی هه‌لێكی گونجاوه‌‪،‬‬ ‫هه‌م���و كاتێكیش ئه‌گه‌ری س���ه‌رهه‌ڵدانی‬ ‫خۆپیش���اندان هه‌یه‌‪ ،‬له‌الیه‌كی تریشه‌وه‌‬ ‫خه‌ڵك���ی چاوه‌ڕوان���ی هه‌ڵوێس���تێكی‬ ‫راس���ته‌وخۆی ج���دی یه‌كالك���ه‌ره‌وه‌ی‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنه‌ ببنه‌ سه‌رمه‌شق‌و پێشڕه‌و‬ ‫بۆ گۆڕان���كاری‌و چاكس���ازی خ���وازراو‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی هێمن‌و ئاش���تییانه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر خه‌ڵكی له‌وانی���ش بێئومێد بێ‪،‬‬ ‫دور نییه‌ رۆژێك بارودۆخه‌كه‌ له‌كۆنتڕۆڵی‬ ‫هه‌م���و الی���ه‌ك ده‌ربچێ���ت‌و ئاكامی زۆر‬ ‫خراپی لێبكه‌وێته‌وه‌‪ ،‬به‌ڕای من نزیكترین‌و‬ ‫س���ه‌المه‌تترین ڕێگ���ه‌‪ ،‬بۆ چاكس���ازی‌و‬ ‫گۆڕانكاری ریشه‌یی ئه‌وه‌یه‌‪ :‬حكومه‌تێك‬ ‫له‌س���ه‌ر بناغه‌ی لێهاتویی‌‌و ش���یاوێتی‌‪،‬‬ ‫دور له‌حزبایه‌ت���ی‪ ،‬له‌الی���ه‌ن هه‌مو بڕیار‬ ‫به‌ده‌سته‌كانی كوردستانه‌وه‌ پێكبهێنرێت‪،‬‬ ‫پێكه‌وه‌ به‌یه‌ك ده‌س���ت گه‌نده‌ڵی بنه‌بڕ‬ ‫بكرێ���ت‌و حكومه‌تێك ب���ۆ هه‌مو خه‌ڵكی‬ ‫كوردستان پێكبهێنرێت‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )348‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/23‬‬

‫"کۆی سه‌رمایه‌ ‌ی وه‌به‌رهێنان ‌ی كوردستان ‪ 22‬ملیار دۆالر بوو‌ه‬ ‫هه‌ولێر ‪ 14‬ملیار دۆالر وەبەرهێنانی هه‌بووە‌"‬ ‫ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‪ ،‬هه‌ولێر‬

‫دواتر ئه‌وان دیاری‌ ده‌كه‌ن كه‌ پرۆژه‌كه‌‬ ‫چه‌ند زه‌وی‌ پێویسته‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و یه‌كانه‌ی‌ كه‌ دابه‌شی‌ سه‌ر‬ ‫هاواڵتیی����ان كراون‌و چونه‌ت����ه‌ ناویه‌وه‌‪،‬‬ ‫گله‌ی����ی‌ ئه‌وه‌ی����ان هه‌یه‌ ك����ه‌ كواڵێتی‌‬ ‫یه‌كه‌كان زۆر باش نین‪ ،‬ئایا ئێوه‌ چیتان‬ ‫بۆ ئه‌مه‌ كردوه‌؟‬ ‫نه‌ج����ات باپی����ر‪ :‬ئه‌م گله‌یی����ه‌ هه‌یه‌‬ ‫به‌اڵم هه‌مویان وانین‪ ،‬به‌ڵكو به‌شێكیان‬ ‫كواڵێتییان باش نه‌بوه‌‪ ،‬ئه‌و كێشانه‌ش‬ ‫له‌وه‌وه‌ سه‌رچاوه‌ی‌ گرتوه‌ ره‌نگه‌ له‌‪500‬‬ ‫یان له‌‪ 1000‬یه‌كه‌ی‌ نیشته‌جێبون ره‌نگه‌‬ ‫‪ 10‬یان ‪ 20‬یه‌كه‌ كواڵێتییان باش نه‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ره‌نگ����ه‌ زه‌وییه‌كه‌ی‌ نه‌رم بێت‪،‬‬ ‫ی����ان هه‌ڵه‌ی‌ ئه‌ندازی����اری‌ بێت ئه‌وه‌ش‬ ‫كارێكی‌ ئاساییه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئێمه‌ بۆ ئه‌وه‌ش‬ ‫رێنماییه‌كی‌ ترمان داناوه‌ كه‌ چاره‌سه‌ری‌‬ ‫ئه‌و كێشه‌یه‌ی‌ كردوه‌‪.‬‬

‫به‌رێوه‌به‌ری‌ گشتی‌ وه‌به‌رهێنانی‌‬ ‫هه‌ولێر "نه‌جات باپیر" له‌م گفتوگۆیه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌دا باس له‌هۆكاری‌ راگرتنی‌‬ ‫مۆڵه‌تی‌ یه‌كه‌كانی‌ نیشته‌جێبون‬ ‫له‌هه‌ولێر ده‌كات‌و جه‌خت له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌كاته‌وه‌ كه‌ سه‌رمایه‌ی‌‬ ‫وه‌به‌رهێنانی‌ كوردستان نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 22‬ملیار دۆالر بوه‌‪ ،‬له‌و ژماره‌یه‌ش‬ ‫نزیك ‌هی‌ ‪ 14‬ملیار دۆالر هه‌ولێر‬ ‫وه‌به‌رهێنانی‌ هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ه����ۆكار چییه‌ له‌ئێس����تادا‬ ‫مۆڵه‌ت����ی‌ یه‌كه‌كان����ی‌ نیش����ه‌جێكردن‬ ‫له‌هه‌ولێر راگیراوه‌؟‬ ‫نه‌ج����ات باپیر‪ :‬له‌كات����ی‌ ده‌رچوونی‌‬ ‫یاس����ای‌ وه‌به‌رهێنانی‌ ژماره‌ ‪4‬ی‌ ساڵی‌‬ ‫‪ 2006‬هه‌م����و س����ێكته‌ره‌كان كاری����ان‬ ‫ب����ۆ كراوه‌‪ ،‬كه‌ پش����كێكی‌ گ����ه‌وره‌ به‌ر‬ ‫س����ێكته‌ری‌ نیشته‌جێبون كه‌وتوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫یه‌كه‌كان له‌هه‌مو كۆس����ته‌كان كاری‌ بۆ‬ ‫كراوه‌‪ ،‬واتا لۆكۆس����ت‌و میدیه‌م كۆست‌و‬ ‫هایی‌ كۆس����ته‌كان‪ ،‬ئه‌مان����ه‌ش خه‌ڵكی‌‬ ‫كه‌مده‌رامه‌ت‌و كرێچ����ی‌‌و خه‌ڵكی‌ تریش‬ ‫س����ودیان لێبینی����وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت����ی‌ ئه‌و‬ ‫پڕۆژانه‌ی‌ كه‌ س����ندوقی‌ نیش����ته‌جێبون‬ ‫هاوكاری‌ كردون‪ ،‬كه‌ نیوه‌ی‌ تێچوی‌ ئه‌و‬ ‫پڕۆژانه‌ له‌الی����ه‌ن حكومه‌تی‌ هه‌رێمه‌وه‌‬ ‫به‌قه‌رزێكی‌ درێژخایه‌نی‌ ده‌س����اڵه‌ ده‌یدا‬ ‫به‌و هاواڵتییه‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌ئێس����تادا یاسای‌‬ ‫نیش����ته‌جێبون كار بۆ هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬چونكه‌ كۆمه‌ڵێك گرفت دروست‬ ‫بو له‌ هه‌ندێك له‌پرۆژه‌كان له‌روی‌ كوالێت‌و‬ ‫له‌روی‌ سه‌رپه‌رشتیكردن‌و چه‌ندانی‌ تر‪،‬‬ ‫بۆیه‌ به‌پێویس����ت زانرا ك����ه‌ مۆڵه‌تدان‬ ‫به‌پرۆژه‌كانی‌ نیشته‌جێبون بۆ ماوه‌یه‌كی‌‬ ‫دیاریكراو رابگیرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ زیاتر رێنمای����ی‌ تایبه‌تتر ده‌ربچێت‌و‬ ‫پرۆژه‌كانیش باشتر كۆنترۆڵبكرێن‌و ئه‌و‬ ‫گرفتان����ه‌ی‌ له‌ماوه‌ی‌ رابردودا دروس����ت‬ ‫بونه‌ نه‌مێنێت‪ ،‬بۆیه‌ له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫بااڵی‌ وه‌به‌رهێنان لیژنه‌یه‌ك دروستكراوه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ پێداچونه‌ به‌یاساكه‌دا بكرێت‌و‬ ‫یاس����اكه‌ش له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ خه‌ڵكانێكدا‬ ‫ده‌بێت ك����ه‌ كه‌مده‌رامه‌ت����ن‌و داهاتێكی‌‬ ‫دیاریكراویان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و یاسایه‌ی‌ له‌ پێشودا هه‌بوه‌‬ ‫گله‌یی‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ربو كه‌ زیاتر گرینگی‌‬ ‫به‌بازرگانی‌ كردن داوه‌‪ ،‬نه‌ك ئه‌م یاسایه‌‬ ‫هۆكارێك بێت بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ كێشه‌ی‌‬ ‫نیش����ته‌جێبون له‌ كوردستان‪ ،‬ئایا ئه‌مه‌‬ ‫ئه‌وه‌ ناگه‌یه‌نێت كه‌ یاس����اكه‌ شكستی‌‬ ‫هێناوه‌؟‬ ‫نه‌ج����ات باپی����ر‪ :‬نه‌خێ����ر یاس����ای‌‬ ‫وه‌به‌رهێنان یاسایه‌كی‌ زۆر باش بوه‌ كه‌‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪ 2006‬له‌الیه‌ن په‌رله‌مان بڕیاری‌‬ ‫له‌س����ه‌ردرا‪ ،‬بۆیه‌ یه‌كێك له‌هۆكاره‌كانی‌‬ ‫ئاوه‌دانكردن����ه‌وه‌‌و به‌ره‌وپێش����چونی‌‬ ‫كوردس����تان چ ل����ه‌روی‌ ئابورییه‌وه‌‌و چ‬ ‫ل����ه‌روی‌ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ یاس����ای‌‬

‫ ‬ ‫دیمەنێک لەشاری هه‌ولێر‬ ‫وه‌به‌رهێن����ان‌و ده‌س����ته‌ی‌ وه‌به‌رهێنان‬ ‫بوه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر یاس����ایه‌ك كه‌ ماوه‌ی‌ ‪6‬‬ ‫ساڵی‌ به‌س����ه‌ردا تێپه‌ڕی‌ ئه‌وا پێویستی‌‬ ‫به‌هه‌مواركردن����ه‌وه‌‌و گۆڕانكاری‌ ده‌بێت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئه‌وه‌ یاس����ای‌ وه‌به‌رهێنان بوه‌ كه‌‬ ‫وایكردوه‌ س����ه‌رمایه‌ی‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 22‬ملیار‬ ‫دۆالر له‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان بكرێ����ت‬ ‫له‌الیه‌ن كۆمپانیا بیانییه‌كانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫بۆته‌ هۆكارێكی‌ به‌هێز بۆ ژێرخانی‌ ئابوری‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬بۆیه‌ یاس����ای‌ وه‌به‌رهێنان‬ ‫ته‌نیا بۆ بواری‌ نیش����ته‌جێكردن نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو بۆ هه‌مو سێكته‌ره‌كان بوه‌‪ ،‬وه‌كو‬ ‫پڕۆژه‌كانی‌ نیشته‌جێبون‪ ،‬ته‌ندروستی‌‪،‬‬ ‫كشتوكاڵ‪ ،‬پیشه‌سازی‌‪ ،‬گه‌شت‌وگوزار‪...‬‬ ‫هتد‪ ،‬كه‌ هه‌مو پرۆژه‌كان به‌و یاس����ایه‌‬ ‫كاریان كردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و یاسایه‌ی‌ كه‌ راگیراوه‌ بۆ‬ ‫پێداچونه‌‪ ،‬كه‌ی‌ ده‌كه‌وێته‌ كاره‌وه‌‌و زیاتر‬ ‫گۆڕانكاری‌ له‌ چ سێكته‌رێكدا ده‌كرێت؟‬ ‫نه‌جات باپی����ر‪ :‬یاس����اكه‌ رانه‌گیراوه‌‬ ‫به‌ڵك����و پێویس����تی‌ به‌هه‌مواركردن����ه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وه‌ی‌ راگیراوه‌ پرۆژه‌كانی‌‬ ‫نیشته‌جێبونه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ رێنمایی‌ نوێی‌‬ ‫ب����ۆ ده‌ربچێت‪ ،‬بۆیه‌ یاس����اكه‌ بۆ هه‌مو‬ ‫س����ێكته‌ره‌كانه‌‌و ئێم����ه‌ هه‌وڵ����ی‌ زیاتر‬ ‫ده‌ده‌ین بۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌هه‌رسێ‌ سێكته‌ری‌‬ ‫كش����توكاڵ‪ ،‬پیشه‌س����ازی‌‪ ،‬گه‌شتیاری‌‪،‬‬ ‫هه‌وڵی‌ زیات����ری‌ بۆ بده‌ین ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌و رێگه‌یه‌وه‌ ژێرخانێكی‌ ئابوری‌ باش‌و‬ ‫تۆكمه‌ بۆ كوردستان دابین بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬یه‌كێ����ك له‌كێش����ه‌كانی‌‬ ‫ب����واری‌ نیش����ته‌جێبون زۆری����ی‌ نرخی‌‬ ‫یه‌ك����ه‌كان بوه‌ له‌م����اوه‌ی‌ رابردودا‪ ،‬ئایا‬ ‫له‌هه‌واركردنه‌وه‌كه‌دا ره‌چاوی‌ ئه‌و الیه‌نه‌‬

‫كراوه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ خه‌ڵكی‌ هه‌ژار‌و كرێچی‌‬ ‫زۆرترین سود له‌و یه‌كانه‌ وه‌ربگرن؟‬ ‫نه‌جات باپیر‪ :‬له‌رێنماییه‌ تایبه‌تییه‌كانی‌‬ ‫نیشته‌جێكردن ئه‌م خاڵه‌ش ره‌چاوكراوه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئێس����تا لیژنه‌یه‌كی‌ پێداچونه‌وه‌ش‬ ‫به‌نرخ����ه‌كان هه‌ی����ه‌‪ ،‬بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫پرۆژان����ه‌ی‌ ك����ه‌ مۆڵه‌تی����ان پێدراب����و‪،‬‬ ‫ئ����ه‌‌و لیژنه‌یه‌ خه‌ماڵندن����ی‌ بۆ بكات‌و تا‬ ‫راده‌یه‌كی����ش نرخه‌كانی‌ هێناوه‌ته‌خوار‌و‬ ‫زۆربه‌یان ئێس����تا به‌ میدیه‌م خانوه‌كان‬ ‫ده‌فرۆش����ن‪ ،‬هه‌وڵی‌ ئه‌وه‌ش ده‌دات كه‌‬ ‫شتێك دابنرێت بۆ نرخه‌كان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هۆكار چییه‌ ئه‌و نیوه‌ پاره‌یه‌ی‌‬ ‫كه‌ سندوقی‌ نیشته‌جێبون له‌بری‌ هاواڵتی‌‬ ‫ده‌یدایه‌ كۆمپانیاكانی‌ نیش����ته‌جێبون‪،‬‬ ‫دوات����ر به‌قیس����تی‌ درێژخای����ه‌ن لێیان‬ ‫وه‌رده‌گیرایه‌وه‌‪ ،‬بۆ له‌ ئێستادا راگیرا؟‬ ‫نه‌جات باپی����ر‪ :‬بودجه‌ی����ه‌ك هه‌بوو‬ ‫ك����ه‌ له‌س����اڵی‌ ‪ 2007‬له‌كابین����ه‌ی‌‬ ‫پێنجه‌م����ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێ����م بڕیاری‌‬ ‫له‌سه‌ردرا‪ ،‬كه‌ س����ندوقی‌ نیشته‌جێبون‬ ‫هه‌بێت‌و بودجه‌یه‌كیش����ی‌ ب����ۆ دابنرێت‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و بودجه‌ی����ه‌ش چه‌ن����د پرۆژه‌یه‌كی‌‬ ‫نیشته‌جێبونی‌ گرته‌خۆی‌‪ ،‬كه‌ یه‌كه‌كانیش‬ ‫دیاریكران كه‌ ژماره‌ی����ان ‪ 23580‬یه‌كه‌‬ ‫بون‪ ،‬كه‌ له‌الیه‌ن ده‌سته‌ی‌ وه‌به‌رهێنان‬ ‫مۆڵه‌تیان پێدراوه‌ كه‌ دابه‌شكران به‌سه‌ر‬ ‫هه‌ولێر‌و سلێمانی‌‌و دهۆك‪ ،‬له‌و رێژه‌یه‌ش‬ ‫‪ 8535‬یه‌كه‌ به‌ر هه‌ولێ����ر كه‌وت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئ����ه‌و بودجه‌یه‌ س����ااڵنه‌ داده‌نرا بۆ ئه‌و‬ ‫ب����واره‌‌و دابه‌ش����ی‌ س����ه‌ر كۆمپانیاكان‬ ‫ده‌كرا تا س����اڵی‌ ‪ ،2011‬به‌اڵم له‌س����اڵی‌‬ ‫‪ 2012‬پرۆژه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌‬ ‫هاته‌گ����ۆڕێ‌ ك����ه‌ ئه‌ویش ب����ۆ خه‌ڵكی‌‬

‫كه‌مده‌رامه‌ته‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و بودجه‌یه‌ دراوه‌‬ ‫به‌وه‌زاره‌ت����ی‌ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌‌و ئێس����تا‬ ‫له‌ژێر دیراس����ه‌كردنه‌‪ ،‬تا بزانرێت به‌ چ‬ ‫ش����ێوه‌یه‌ك ئه‌و یه‌كه‌ نیش����ته‌جێبونانه‌‬ ‫كاریان بۆ بكرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ماوه‌ی‌ راب����ردودا له‌هه‌ولێر‬ ‫چه‌ن����د كۆمپانیای����ه‌ك كاره‌كانی����ان‬ ‫به‌ته‌واونه‌كراوی‌ جێهێش����ت‪ ،‬بۆ وێنه‌ش‬ ‫كۆمپانیای‌ ئۆزال سیتی‌‪ ،‬ئایا هه‌ڵوێستی‌‬ ‫ئێ����وه‌ به‌رامب����ه‌ر ئ����ه‌وان چ����ی‌ بوه‌‌و‬ ‫كێشه‌كه‌ش به‌كوێ‌ گه‌یشتووه‌؟‬ ‫نه‌جات باپی����ر‪ :‬هی����چ كۆمپانیایه‌ك‬ ‫له‌هه‌ولێ����ر كاره‌كان����ی‌ جێنه‌هێش����توه‌‪،‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت ب����ه‌ كۆمپانی����ای‌ ئۆزالیش‬ ‫كه‌ كۆمپانیایه‌كی‌ توركییه‌‌و س����ندوقی‌‬ ‫نیشته‌جێبونی‌ تێدایه‌‪ ،‬ئێستا كاره‌كانی‌‬ ‫به‌رده‌وام����ه‌‌و پرۆژه‌كه‌ش به‌ره‌و كۆتایی‌‬ ‫ده‌ڕوات‌و هیچ گرفتێكیشی‌ تێدا نه‌ماوه‌‌و‬ ‫چاره‌سه‌ر كراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچی‌ تاوه‌كو ئێس����تا نرخی‌‬ ‫یه‌كه‌ی‌ نیش����ته‌جێبونی‌ ن����وێ‌ له‌هه‌ولێر‬ ‫رانه‌گه‌یه‌ن����راوه‌‪ ،‬له‌كاتێك����دا له‌م����اوه‌ی‌‬ ‫چه‌ند رۆژی‌ رابردودا له‌ش����اری‌ سلێمانی‌‬ ‫راگه‌یه‌نرا؟‬ ‫نه‌ج����ات باپیر‪ :‬نه‌خێر ئه‌م����ه‌ ناكاته‌‬ ‫راگه‌یاندن‪ ،‬چونكه‌ ئێمه‌ هه‌ر پرۆژه‌یه‌كی‌‬ ‫نیش����ته‌جێبون كه‌ مۆڵه‌تم����ان پێداوه‌‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ رابردودا ئێمه‌ گرێبه‌س����تێكمان‬ ‫داوه‌ به‌و كۆمپانیایه‌‪ ،‬ئه‌و كۆمپانیایه‌ش‬ ‫گرێبه‌سته‌كه‌ دێنێت كه‌ ئێمه‌ پێمانداوه‌و‬ ‫نرخه‌كانیش����مان دیاریك����ردوه‌ له‌گ����ه‌ڵ‬ ‫هاواڵتی‌‪ ،‬ئه‌م گرێبه‌سته‌ش یه‌كێكه‌ له‌و‬ ‫رێنماییانه‌ی‌ كه‌ له‌ساڵی‌ ‪ 2011‬ده‌رچوه‌‪،‬‬ ‫بۆی����ه‌ ئه‌و رێنماییانه‌ی‌ كه‌ له‌س����لێمانی‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬سەردەشت عەزیز‬

‫ده‌رچون هه‌ر له‌س����ه‌ر ئ����ه‌و رێنماییانه‌‬ ‫بون‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬گله‌یی ئه‌وه‌ له‌ئێوه‌ ده‌كرێت كه‌‬ ‫بۆ وه‌به‌رهێنان كۆمه‌ڵێك زه‌وی‌ زۆرتان‬ ‫به‌ه����ه‌ده‌رداوه‌و زۆرێك ل����ه‌و زه‌وییانه‌‬ ‫زه‌وی‌ كش����توكاڵییش بونه‌‪ ،‬بۆ هه‌وڵتان‬ ‫نه‌داوه‌ ك����ه‌ له‌بری‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌كانی‌‬ ‫نیشته‌جێبونی‌ ئاسۆیی‌ دروست بكرێن‪،‬‬ ‫یه‌ك����ه‌كان بكرێنه‌ س����تونی‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫زه‌وی‌ كه‌مت����ر به‌فیڕۆ ب����ڕوات‌و زۆرترین‬ ‫هاواڵتیش تێیدا سودمه‌ند بن؟‬ ‫نه‌جات باپیر‪ :‬بێگومان كه‌ یاسایه‌كه‌‬ ‫راگیراوه‌ ره‌چاوی‌ ئ����ه‌و خاڵه‌ش كراوه‌‪،‬‬ ‫ك����ه‌ یه‌كه‌كان����ی‌ نیش����ته‌جێبون زیاتر‬ ‫بكرێنه‌ ستونی‌‪ ،‬بۆیه‌ ئێمه‌ پێمانوایه‌ كه‌‬ ‫زه‌وییه‌ك یه‌كه‌ی‌ نیشته‌جێبونی‌ ستونی‌‬ ‫له‌سه‌ر دروستبكرێت زۆر قازانجتر ده‌بێت‬ ‫له‌ئاس����ۆیی‌‪ ،‬چونكه‌ له‌یه‌كه‌ی‌ س����تونی‌‬ ‫ده‌توان����ی‌ زۆرترین خێ����زان له‌كه‌مترین‬ ‫روبه‌ردا ش����وێنی‌ نیش����ته‌جێبونیان بۆ‬ ‫دروس����تبكرێت‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ كۆمه‌ڵگای‌‬ ‫ئێمه‌ زیاتر حه‌ز به‌یه‌كه‌كانی‌ ئاس����ۆیی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئێم����ه‌ له‌رێنمایی����ه‌‬ ‫نوێكانماندا زیاتر كار بۆ یه‌كه‌ی‌ ستونی‌‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬س����ه‌باره‌ت به‌وه‌ش كه‌ زۆرجار‬ ‫باس ل����ه‌وه‌ ده‌كرێت كه‌ زه‌وی‌ به‌هه‌ده‌ر‬ ‫ده‌رێ����ت ئه‌مه‌ راس����ت نیی����ه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫له‌ب����واری‌ وه‌به‌رهێنان یه‌ك مه‌تر زه‌ویی‌‬ ‫نادرێت به‌كۆمپانیاكان‪ ،‬به‌ڵكو له‌رێگه‌ی‌‬ ‫ئه‌وان����ه‌وه‌ دابه‌ش����ی‌ س����ه‌ر هاواڵتییان‬ ‫ده‌كرێت‌و به‌ناوی‌ هاواڵتییانه‌وه‌ ده‌كرێت‪،‬‬ ‫ئه‌و پرۆژانه‌ش����ی‌ كه‌ ده‌كرێن لیژنه‌یه‌ك‬ ‫له‌الیه‌ن����ه‌ به‌رپرس����ه‌كان پێكهات����وه‌‌و‬ ‫دیراس����ه‌ی‌ پڕۆژه‌كان ده‌كات پێش����تر‪،‬‬

‫ئه‌و سه‌رمایه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫وه‌به‌رهێنان كردویه‌ت ‌ی‬ ‫‪‌ %80‬ی خۆماڵییه‌‌و‬ ‫‪ %14‬كۆمپانیاكان ‌ی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ كردویانه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ‪ %6‬هاوبه‌ش ‌ه‬ ‫له‌نێوان كۆمپانیاكان ‌ی‬ ‫ناوخۆ‌و بیانی‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئای����ا له‌س����نوری‌ هه‌ولێ����ر‬ ‫تاوه‌ك����و ئێس����تا ژماره‌یه‌كی‌ دروس����ت‬ ‫له‌به‌رده‌س����تدایه‌‪ ،‬به‌وه‌ی‌ ك����ه‌ ژماره‌ی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ كرێچی‌ چه‌نده‌؟‬ ‫نه‌ج����ات باپیر‪ :‬له‌پارێ����زگای‌ هه‌ولێر‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی‌ كرێنشینان هه‌یه‌‪ ،‬به‌پێی‌ ئه‌و‬ ‫ئاماره‌شی‌ كه‌ له‌ پارێزگا هه‌یه‌‪ ،‬نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 17‬تا ‪ 20‬هه‌زار كرێچی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئ����ه‌و كۆمپانیایان����ه‌ی‌ كه‌‬ ‫تاوه‌كو ئێس����تا هاتونه‌ته‌ كوردستان بۆ‬ ‫كاری‌ وه‌به‌رهێن����ان س����ه‌رمایه‌ی‌ ئه‌وان‬ ‫چه‌ند بووه‌؟‬ ‫نه‌جات باپیر‪ :‬بێگومان ئه‌و سه‌رمایه‌ی‌‬ ‫ك����ه‌ وه‌به‌رهێنان كردویه‌ت����ی‌ له‌ ‪%80‬ی‌‬ ‫خۆماڵییه‌‌و ل����ه‌ ‪ %14‬ه‌ش كۆمپانیاكانی‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ كردویان����ه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه����ا ل����ه‌ ‪%6‬‬ ‫هاوبه‌شه‌ له‌نێوان كۆمپانیاكانی‌ ناوخۆ‌و‬ ‫بیانی‌‪ ،‬هه‌مو س����ه‌رمایه‌ی‌ وه‌به‌رهێنانی‌‬ ‫كوردستان نزیكه‌ی‌ ‪ 22‬ملیار دۆالر بوه‌‪،‬‬ ‫له‌و رێژه‌یه‌ش شاری‌ هه‌ولێر نزیكه‌ی‌ ‪14‬‬ ‫ملیار دۆالر وه‌به‌رهێنانی‌ هه‌بوه‌‪.‬‬

‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی‌ ده‌به‌ ئاوه‌كه‌ی‌ گرته‌ كه‌مال كه‌ركوكی‌‪ ،‬بێتاوان ده‌رچوو‬

‫"ن ‌ه داوای‌ لێبوردنم له‌كه‌مال كه‌ركوك ‌ی كردوه‌‌و نه‌ په‌شیمانیشم له‌و كاره‌"‬

‫مانگه‌دا له‌الیه‌ن دادگای‌ كه‌تنی‌ هه‌ولێر‬ ‫ئا‪ :‬ئاراس حه‌مه‌د ئه‌مین‬ ‫بڕیای‌ "بێتاوانی‌" بۆ ده‌رچو‪.‬‬ ‫پێش���ه‌وا تۆفی���ق له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌‬ ‫پێشه‌وا تۆفیق ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی‌‬ ‫ئاوێن���ه‌دا رایگه‌یان���د ك���ه‌ هه‌فته‌یه‌ك‬ ‫فراكسیۆنی‌ گۆڕان كه‌ ساڵی‌ رابردو‬ ‫دوای‌ تۆماركردنی‌ س���كااڵكه‌ له‌سه‌ری‌‪،‬‬ ‫ده‌به‌ ئاوێكی‌ گرته‌ سه‌رۆكی‌ پێشوی‌‬ ‫ل���ه‌ (‪ )2011 -4-19‬ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬كه‌مال كه‌ركوكی‌‪ ،‬له‌م‬ ‫دادوه‌ری���ی‌ نوس���راوێكی‌ ئاراس���ته‌ی‌‬ ‫مانگه‌دا له‌الیه‌ن دادگاو‌ه به‌ "بێتاوان"‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌م���ان ك���ردوه‌‌و‬ ‫دانراو ئێستاش ده‌ڵێت "نه‌ داوای‌‬ ‫لێبوردنم له‌كه‌مال كه‌ركوكی‌ كردوه‌‌و نه‌ داوای‌ البردن���ی‌ پارێزبه‌ندی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كردوه‌ له‌س���ه‌ری‌ تا بتوانن له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫په‌شیمانیشم له‌و كاره‌"‪.‬‬ ‫س���كااڵیه‌ دادگایی‌ بكه‌ن‌و وتی‌ "ئه‌وه‌بو‬ ‫دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌دانیش���تنێكی‌ بینیم���ان له‌ رێوره‌س���مێكی‌ په‌رله‌ماندا‬ ‫نائاس���ایی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس���تاندا له‌ وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی‌ تاوانبارێك���ی‌ گه‌وره‌یان‬ ‫(‪ )2011/4/19‬ك���ه‌ تیای���دا وه‌زی���ری‌ دۆزیبێت���ه‌وه‌ حه‌س���انه‌ی‌ په‌رله‌مانییان‬ ‫ناوخۆ بۆ لێپرس���ینه‌وه‌ له‌ روداوه‌كانی‌ لێسه‌ندمه‌وه‌‌و به‌وه‌ش���ه‌وه‌ نه‌وه‌ستان‪،‬‬ ‫‪17‬ی‌ ش���وبات بانگهێشتكرابو‪ ،‬پێشه‌وا به‌ڵكو لیستی‌ زۆرینه‌ (پارتی‌‌و یه‌كێتی‌)‬ ‫تۆفیق په‌رله‌مانتاری‌ فراكسیۆنی‌ گۆڕان پ���رۆژه‌ بڕیارێكی���ان ئاماده‌ك���رد كه‌‬ ‫ده‌به‌یه‌ك ئ���اوی‌ گرته‌ كه‌مال كه‌ركوكی‌ له‌دانیش���تنه‌كانی‌ په‌رله‌م���ان بێب���ه‌ش‬ ‫سه‌رۆكی‌ پێش���وی‌ په‌رله‌مان‌و دواتریش بكرێم‌و به‌وهۆیه‌ش���ه‌وه‌ ب���ۆ ماوه‌ی‌ دو‬ ‫له‌الی���ه‌ن س���ه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مان���ه‌وه‌ مان���گ له‌دانیش���تنه‌كانی‌ ن���او هۆڵی‌‬ ‫س���كااڵی‌ یاس���ایی‌ له‌س���ه‌ر تۆماركرا‌و په‌رله‌مان نه‌ك بینای‌ په‌رله‌مان بێبه‌ش‬ ‫حه‌س���انه‌ی‌ په‌رله‌مانییش���ی‌ له‌س���ه‌ر كرام"‪.‬‬ ‫پێشه‌وا تۆفیق جه‌ختیكرده‌وه‌ كه‌ له‌به‌ر‬ ‫هه‌ڵگی���را‪ ،‬به‌اڵم ل���ه‌رۆژی‌ (‪)14‬ی‌ ئه‌م‬

‫پێشه‌وا تۆفیق‬

‫د‪.‬کەمال‌و‬ ‫د‪.‬ئەرسەالن‬ ‫سه‌ركه‌وتوو نین‬ ‫له‌ئه‌دای‌ كاره‌كان ‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌ی‬ ‫په‌رله‌مان‬

‫"بێرێزییه‌كانی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مان نه‌بو‪ ،‬ویس���تمان بایكۆتی‌ دانیشتنێكی‌‬ ‫به‌تایبه‌تیش كه‌مال كه‌ركوكی‌ سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان بكه‌ی���ن ده‌رگای‌ په‌رله‌مانیان‬ ‫پێش���وی‌ په‌رله‌م���ان له‌و دانیش���تنه‌و له‌سه‌ر داخس���تین‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ‬ ‫دانیش���تنه‌كانی‌ ت���ر" ده‌ب���ه‌ ئاوه‌كه‌ی‌ په‌رله‌مانتاران هه‌ڵسوكه‌وتی‌ ده‌كرد كه‌‬ ‫تێگرتوه‌‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت "له‌ناو له‌هه‌ڵس���وكه‌وتی‌ س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان‬ ‫په‌رله‌مان له‌په‌رله‌مانتار درا‪ ،‬هه‌ڵویست دوربو‪ ،‬پاش���ان ل���ه‌و دانیشتنه‌ش���دا‬

‫وه‌زیری‌ ناوخۆ له‌س���ه‌ر روه‌كانی‌ ‪‌ 17‬‬ ‫ی‬ ‫شوبات بانگهێشتكرابو بۆ لێپرسینه‌وه‌‌و‬ ‫ده‌بو رونكردنه‌وه‌ بدات‪ ،‬بۆیه‌ پێویستبو‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان ئازادانه‌ رێگا بدات‬ ‫په‌رله‌مانتاران پرس���یار بك���ه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌دانیشتنه‌كه‌دا سه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مان‬ ‫به‌تایب���ه‌ت س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌م���ان زۆر‬ ‫بێمنه‌تان���ه‌ وتی‌ ئ���ه‌و په‌رله‌مانتارانه‌ی‌‬ ‫وه‌اڵمی‌ پێویس���تیان ده‌ست نه‌كه‌وتوه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وا وه‌زیر ئ���ازاده‌ ل���ه‌وه‌ی‌ وه‌اڵمی‌‬ ‫پرسیاره‌كان ده‌داته‌وه‌ یان نا‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫وایكرد توڕه‌یی‌ خۆمی‌ پێبڕێژم"‪.‬‬ ‫دوای‌ بێتاوانبونی‌ له‌و كاره‌‪ ،‬ئێستاش‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ په‌شیمان نییه‌‌و ده‌ڵێت‬ ‫"په‌ش���یمان نیم‪ ،‬چونك���ه‌ حاڵه‌تێكی‌‬ ‫كتوپڕ ب���و‪ ،‬یاخ���ود كاردانه‌وه‌یه‌ك بو‬ ‫به‌رامبه‌ر كه‌س���ێك كه‌ بێڕێزی ده‌رهه‌ق‬ ‫ب���ه‌ به‌رامبه‌ره‌كان���ی‌ ده‌نوێن���ێ‌‪ ،‬دواتر‬ ‫هه‌وڵدرا بارودۆخه‌كه‌ ئاسایی‌ بكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم بینیمان كه‌م���ال كه‌ركوكی‌ دو‬ ‫له‌پاسه‌وانه‌كانی‌ خۆی‌ بانگكرد تا له‌ناو‬ ‫هۆڵی‌ په‌رله‌مان په‌المارم بده‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫پێش���ێلی‌ یاس���او ش���كاندنی‌ حه‌ره‌می‌‬

‫په‌رله‌مان بو‪ ،‬س���ه‌ره‌ڕای‌ ئ���ه‌وه‌ دوای‌‬ ‫روداوه‌كه‌ له‌كۆنگره‌یه‌كی‌ رۆژنامه‌نوس ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌ش���هیرو بێڕێزی‌ به‌رامبه‌رم كرد‌و وتی‌‬ ‫ده‌مانتوانی‌ پێش���ه‌وا تۆفیق حه‌س���یر‬ ‫مه‌یدان بكه‌ین"‪ ،‬هه‌روه‌ها وتیشی‌"داوای‌‬ ‫لێبوردنیشم نه‌كردوه‌‌و ئه‌وانه‌شی‌ واده‌ڵێن‬ ‫ئه‌سڵ‌و ئه‌ساسی‌ نییه‌‪ ،‬زۆر ته‌كلیفیش‬ ‫هه‌بوه‌ كه‌ دۆسییه‌كه‌ نه‌گاته‌ دادگاو به‌‬ ‫شێوازێكی‌ دیكه‌ چاره‌سه‌ر بكرێ‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫من ن���ه‌ داوای‌ لێبوردنم لێك���ردوه‌‌و نه‌‬ ‫داوای‌ لێبوردنیشی‌ لێده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫ناوب���راو پێیوای���ه‌ ك���ه‌ د‪ .‬كه‌مال‌و‬ ‫ی په‌رله‌مان‬ ‫د‪.‬ئه‌رسه‌الن سه‌رۆكی‌ ئێستا ‌‬ ‫س���ه‌ركه‌وتونین له‌كاره‌كانیاندا‌و ده‌ڵێت‬ ‫"پێموانیی���ه‌ هیچ كام ل���ه‌و دو به‌ڕێزه‌‬ ‫س���ه‌ركه‌وتوبوبن له‌ئ���ه‌دای‌ كاره‌كانی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مان‪ ،‬راسته‌ جۆری‌‬ ‫كه‌س���ایه‌تییه‌كان جی���اوازی‌ هه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌مان بیرنه‌چێت هه‌ردوكیان‬ ‫سیاس���ه‌تێك په‌ی���ڕه‌و ده‌ك���ه‌ن ك���ه‌‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ ئیراده‌ی‌ خۆیانه‌‪ ،‬بۆیه‌ من‬ ‫هیچ جیاوازییه‌ك���ی‌ ئه‌وتۆ له‌ نێوانیاندا‬ ‫نابینم"‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )348‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/23‬‬

‫پارێزگاری موسڵ بۆ ئاوێنه‌‪:‬‬ ‫هه‌ڵوێستمان به‌رامبه‌ر ماده‌ی‌ ‪ 140‬نه‌گۆڕاوه‌‬ ‫ ئا‪ :‬ئیبراهیم مه‌ال‬ ‫پارێزگاری موسڵ "ئه‌سیل نوجه‌یفی"‬ ‫له‌م گفتوگۆی ‌هی‌ ئاوێنه‌دا ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئێمه‌ تائێستاش‬ ‫هه‌ڵوێستێكی دیاریكراومان‬ ‫هه‌یه‌ به‌رامبه‌ر به‌ ماده‌ی ‪140‬و‬ ‫هه‌ڵوێستمان به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌‬ ‫نه‌گۆڕاوه‌‌و ده‌ڵێت "پارێزگای نه‌ینه‌وا‬ ‫چه‌قی ملمالنێكانه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ره‌وش����ی ئێس����تای موسڵ‬ ‫له‌چوارچێ����وه‌ی بارودۆخی ئێس����تای‬ ‫س����وریا له‌الیه‌ك‌و ده‌نگی به‌رده‌وامی‬ ‫رێكخراوی قاعیده‌ له‌الیه‌كی‌ دیكه‌وه‌‪،‬‬ ‫چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنی؟‬ ‫ئه‌سیل نوجه‌یفی‪ :‬هه‌ندێك ئه‌جێندای‬ ‫ده‌ره‌ك����ی‌ هه‌ی����ه‌‪ ،‬ده‌س����تی داوه‌ته‌‬ ‫گوشار دروستكردن له‌سه‌ر پارێزگای‬ ‫نه‌ین����ه‌واو هه‌ندێك ناوچ����ه‌ی دیكه‌ی‌‬ ‫عێراق‪ ،‬ئه‌م دۆخه‌ زۆر به‌دوریش نییه‌‬ ‫له‌گۆڕانكارییه‌كانی ناوچه‌كه‌و هه‌روه‌ها‬ ‫به‌شێكیشه‌ له‌و ملمالنێیانه‌ی ئێستای‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ‬ ‫دۆخی ئێستای سوریاو هه‌ڕه‌شه‌كانی‬ ‫خه‌ریك����ه‌ چاالك ده‌بێ����ت‌و به‌تایبه‌ت‬ ‫ده‌یه‌وێ����ت پارێزگای نه‌ین����ه‌وا بكاته‌‬ ‫چه‌قی ملمالنێكان‌و پشێویی‌ نانه‌وه‌و‬ ‫له‌ده‌ستدانی ئاس����ایش‪ ،‬به‌اڵم نابێت‬ ‫ئ����ه‌وه‌ش له‌ی����اد بكه‌ین ك����ه‌ له‌هه‌مو‬ ‫بارێك����دا هێش����تا پارێزگای موس����ڵ‬ ‫به‌ردی بناغه‌و گۆشه‌یه‌كی هه‌ره‌ دیاره‌‬ ‫بۆ هه‌ر چاره‌سه‌رێكی سیاسی‌و ئه‌منی‬ ‫له‌عێراقدا‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬په‌یوه‌ندییه‌كان����ی‌ ئێ����وه‌‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ هێزه‌كانی‌ س����وپای‌ عیراقدا‬ ‫ماوه‌یه‌ك ب����و باش نه‌ب����و‪ ،‬ئایا ئه‌م‬ ‫گرژییه‌ له‌نێوانتاندا به‌رده‌وامه‌؟‬ ‫ئه‌سیل نوجه‌یفی‪ :‬په‌یوه‌ندییه‌كه‌مان‬ ‫ئێس����تا زۆر باشه‌‪ ،‬له‌ئێس����تادا هیچ‬ ‫كێشه‌یه‌ك له‌نێوانماندا نییه‌‪ ،‬له‌ئێستادا‬ ‫هه‌ماهه‌نگییه‌كی باش له‌نێوان ئێمه‌و ‬ ‫فه‌رمانده‌ی����ی‌ عه‌مه‌لیات����دا هه‌ی����ه‌‪،‬‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی گش����تی دۆخه‌كه‌ وه‌كو‬ ‫پێش����ان نییه‌‪ ،‬ده‌بین����ی هه‌ندێكجار‬ ‫پێش����ێلی ئه‌من����ی روده‌دات‪ ،‬ب����ه‌اڵم‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ رودانی هه‌ر س����ه‌رپێچییه‌كی‬ ‫ئه‌منی ئێمه‌ داوای چاره‌سه‌ری ئه‌منی‬ ‫ده‌كه‌ی����ن‪ ،‬هه‌ر بۆ ئه‌م مه‌به‌س����ته‌ش‬ ‫ئێمه‌ پێویس����تمان به‌كارو هه‌وڵدانی‬ ‫زیاتره‌ بۆ رێكخستنی الیه‌نی ئه‌منی‪.‬‬

‫ئه‌سیل نوجه‌یفی پارێزگاری نه‌ینه‌وا فۆتۆ‪ :‬ئیبراهیم‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانت����ان‬ ‫ئاوێن����ه‌‪:‬‬ ‫له‌گ����ه‌ل س����ه‌رۆك وه‌زیران����ی‌ عیراق‬ ‫كه‌ ب����ه‌ر له‌ماوه‌یه‌ك داوای‌ ده‌س����ت‬ ‫له‌كاركێش����انه‌وه‌ی تۆی ك����رد‪ ،‬له‌ چ‬ ‫ئاستێكدایه‌؟‬ ‫ئه‌س����یل نوجه‌یف����ی‪ :‬گومانی تێدا‬ ‫نیی����ه‌ كه‌ به‌رێ����ز س����ه‌رۆك وه‌زیران‬ ‫س����ه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌م����وو عێراقه‌و‬ ‫ده‌بێت په‌یوه‌ندی پیشه‌ییمان هه‌بێت‌و‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌بێ����ت ئ����ه‌و په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫به‌رده‌وام بێت‌و له‌ئاس����تێكی باشیش‬ ‫دابێت‪ ،‬به‌اڵم وه‌كو دۆخی سیاس����ی‬ ‫ناكۆكیم����ان هه‌ی����ه‌و تائێس����تاش‬ ‫ئ����ه‌و ناكۆكییانه‌ به‌رده‌وام����ن‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫چاوه‌ڕوانی ئه‌و چاكسازییانه‌ ده‌كه‌ین‬ ‫كه‌ به‌ڵێنی داوه‌و ده‌بێت جێبه‌جێشی‬ ‫بكات‪ ،‬ده‌بێت واڵت دیموكراتی بێت‪،‬‬ ‫هه‌م����و تاكڕه‌وییه‌كیش له‌ده‌س����ه‌اڵتدا‬ ‫ره‌تده‌كه‌ین����ه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه����ا ده‌بێ����ت‬ ‫ده‌سه‌اڵتی زیاتر به‌پارێزگاكان بدرێت‬ ‫وه‌ك ئه‌وه‌ی ده‌ستور رێگه‌ی پێداوه‌‪،‬‬ ‫بۆی����ه‌ ده‌گه‌ڕێمه‌وه‌و ده‌ڵێ����م ناكۆكی‬ ‫سیاسی تائێستاش له‌نێوانماندا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئێم����ه‌ هه‌وڵی چاره‌س����ه‌ری ده‌ده‌ین‌و‬ ‫پێشمانوایه‌ ده‌بێت حكومه‌تی ناوه‌ندی‬ ‫ئه‌و چاكس����ازییانه‌ ئه‌نج����ام بدات كه‌‬ ‫هه‌مو الیه‌ك داوای ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ به‌ر له‌هه‌ڵبژاردن دژی‌‬

‫ماد‌هی‌ ‪140‬و هێزی‌ پێش����مه‌رگه‌ بون‬ ‫له‌موس����ڵ‪ ،‬به‌اڵم ئێستا بێده‌نگن له‌م‬ ‫دروشمانه‌ی‌ پێشوتان؟ ئه‌مه‌ بۆچی‌؟‬ ‫ئه‌سیل نوجه‌یفی‌‪ :‬ئێمه‌ تا ئێستاش‬ ‫هه‌ڵوێس����تێكی دیاریكراوم����ان هه‌یه‌‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌ماده‌ی ‪140‬و هه‌ڵوێستمان‬ ‫به‌رامب����ه‌ر ئه‌م����ه‌ نه‌گ����ۆراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی كه‌ گۆڕاوه‌ شێوازی كاركردن‌و‬ ‫مامه‌ڵه‌مانه‌ له‌گه‌ڵ هه‌رێم‪ ،‬له‌روی ئه‌م‬ ‫ماده‌یه‌ی ده‌ستوریش����ه‌وه‌ پێمانوایه‌‬ ‫ده‌بێ����ت دابنیش����ین‌و رێكبكه‌وی����ن‌و‬ ‫له‌یه‌كت����ری تێبگه‌ی����ن ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی‬ ‫چاره‌س����ه‌ری دروس����ت‌و ریشه‌یی له‌و‬ ‫ناوچان����ه‌ بدۆزینه‌وه‌ ل����ه‌و ناوچانه‌ی‬ ‫ك����ه‌ ده‌كه‌ونه‌ س����نوری م����ادی ‪،140‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا نابێـت ئه‌و ناوچانه‌ بكرێنه‌‬ ‫جێگ����ه‌ی ملمالنێی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان‪،‬‬ ‫ده‌بێت پشت به‌وه‌ ببه‌ستین كه‌ ئێمه‌‬ ‫وه‌ك خه‌ڵكی عێراقی ئه‌و قۆناغه‌مان‬ ‫تێپه‌ڕان����دوه‌ ك����ه‌ دوای به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫تایبه‌ت����ی‌ بكه‌وی����ن‪ ،‬بۆی����ه‌ ده‌بێ����ت‬ ‫لێكتێگه‌یش����تن‌و رێككه‌وتن هه‌بێت‌و‬ ‫هه‌مو خ����اوه‌ن مافێ����ك مافی خۆی‬ ‫وه‌رگرێت جا كورد بێت یان عه‌ره‌ب‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬وه‌ك ئاش����كرایه‌ به‌مدواییه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیتان له‌گه‌ڵ‌ بارزانی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم توندوتۆڵ‌ بوه‌‪ ،‬ئایا به‌شێك له‌م‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ له‌گ����ه‌ڵ‌ ناوبراو له‌پێناوی‌‬

‫بارزانی‬ ‫سه‌ركرده‌یه‌كی‬ ‫سیاسی ناسراو‌ه‬ ‫نه‌ك بازرگانێکی‬ ‫سیاسی‬ ‫بازرگانی‌و ده‌ستكه‌وتی‌ مادییه‌ یاخود‬ ‫له‌پێناو خزمه‌تكردنی‌ نه‌ته‌وه‌ی‌ كوردو‬ ‫عه‌ره‌ب‌و كه‌مایه‌تییه‌كانه‌ له‌موسڵ؟‬ ‫ئه‌س����یل نوجه‌یفی‪ :‬من وا هه‌س����ت‬ ‫ده‌ك����ه‌م قس����ه‌كردن به‌و ش����ێوه‌یه‌‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌هه‌ردوكمان له‌ئاس����تێكی‌‬ ‫نه‌ش����یاودایه‌و قسه‌یه‌كی‌ گونجاو نییه‌‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌هه‌ردوكمان‪ ،‬به‌رێز بارزانی‬ ‫سه‌ركرده‌یه‌كی سیاسی ناسراوه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫بازرگانێكی‌ سیاس����ی وه‌ك هه‌ندێكی‬ ‫دیكه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئێمه‌ش هه‌نگاو ده‌نێین‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی بگه‌ینه‌ ئه‌و ئاس����ته‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫به‌دڵنیایی����ه‌وه‌ تێڕوانینێكی هاوبه‌ش‬ ‫هه‌یه‌ له‌نێوان هه‌ردوال‪ ،‬هه‌روه‌ك وتیشم‬ ‫ئێمه‌ له‌گ����ه‌ڵ هه‌رێمی كوردس����تان‌و‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌گه‌ڵ سه‌ركردایه‌تی بارزانی‬ ‫س����ێ ته‌وه‌ره‌م����ان له‌نێوانه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫دوانیان كۆكین‪ ،‬تائێس����تاش له‌سه‌ر‬ ‫خاڵێك رێكنه‌كه‌وتوین‪ ،‬ئێمه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫پرس����ی‌ س����ه‌قامگیركردنی‌ پرۆسه‌ی‌‬ ‫دیموكراسییه‌ت له‌عێراق‌و چاكسازی‌و‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتی پارێزگا‌و هه‌رێمه‌كان كه‌‬ ‫ده‌بێت له‌وه‌ زیاتر بێت كۆكین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هێش����تا له‌سه‌ر ماده‌ی ‪ 140‬ناكۆكین‌و‬ ‫ئه‌مه‌ش ده‌بێت له‌رێگه‌ی رێككه‌وتن‌و‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ ئاشتییانه‌ چاره‌سه‌ری‬ ‫بكه‌ین‪.‬‬

‫بازاڕ ‌ی سلێمان ‌ی پڕ بووه‌ له‌كچ ‌ی ئێرانی‌‬ ‫له‌ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌کدا ‪ 30‬کچ ده‌ستگیر ده‌کرێن‬

‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ی ئاماژه‌ به‌و‌ه‬ ‫پۆلیسی‌ سلێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر له‌كچان ‌‬ ‫ده‌كاته‌ كه‌ رێژه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئابور ‌‬ ‫ئێرانی‌ به‌هۆی‌ هه‌لومه‌رج ‌‬ ‫واڵته‌كه‌یانه‌وه‌ رووده‌كه‌نه‌ سلێمانی‌‪،‬‬ ‫ی هه‌فته‌یه‌كدا ‪ 30‬كه‌سیان له‌ناو‬ ‫له‌ماو‌ه ‌‬ ‫بازاڕدا ده‌ستگیر كراوه‌‪.‬‬ ‫له‌چه‌ن���د رۆژی راب���ردودا زیات���ر‬ ‫له‌‪ 30‬کچ���ی ئێرانی له‌الیه‌ن بۆلیس���ی‬ ‫س���لێمانیه‌و‌ه ده‌سگیر کراون‪ ،‬وته‌بێژی‬ ‫پۆلیسی س���لێمانی نه‌قیب سه‌رکه‌وت‬ ‫ئه‌حم���ه‌د به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند به‌هۆی‬ ‫ی‬ ‫سواڵ کردن‌هو له‌سه‌ر دزی‌و له‌شفرۆش ‌‬ ‫ده‌ستگیرکراون‪.‬‬ ‫بازاره‌کانی هه‌رێمی کوردستان پربوون‬ ‫له‌و ژنانه‌ی ک ‌ه له‌گ���ه‌ڵ خێزانه‌کانیاندا ئه‌وانه‌ی ده‌ستگیر ده‌کرێن ل ‌ه مه‌رزی په‌روێزخانه‌وه‌ سنورداش ده‌کرێنه‌وه فۆتۆ‪ :‬ئینته‌‌رنێت‬ ‫به‌ه���ۆی خراپ���ی ب���اری ئاب���ووری‬ ‫ی‬ ‫ی هاتنه‌كه‌ش���یان هه‌لومه‌رج ‌‬ ‫کرد ک ‌ه "هه‌ندێکیان س���ه‌رقاڵی برینی ره‌گه‌زنامه‌یه‌کی���ان پێنیی���ه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت سه‌ره‌ك ‌‬ ‫واڵته‌که‌یان���ه‌وه‌ روی���ان له‌بازاره‌کانی‬ ‫ی ئابوری‌ ئه‌و واڵته‌یه‌‪.‬‬ ‫ناو‌و شوێنی نیشته‌جێبوونی پێشویان ناله‌بار ‌‬ ‫جانتایی ئافره‌تانن له‌ناو بازاڕدا"‪.‬‬ ‫هه‌رێم���ی کوردس���تان ک���ردوه‌‪ ،‬ل���ه‌و‬ ‫ی له‌الیه‌ن‬ ‫ی ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ی "زۆرب��� ‌ه ‌‬ ‫ئه‌و وت ‌‬ ‫نه‌قیب س���ه‌رکه‌وت وتی "به‌ش���ێک به‌هه‌ڵه‌ ده‌ڵێن‪.‬‬ ‫باره‌یه‌و‌ه نه‌قیب سه‌رکه‌وت به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫ی له‌و‌ه كرد ك ‌ه پۆلیسه‌و‌ه ده‌ستگیر كراون كوردن‪ ،‬ئه‌م‬ ‫نه‌قیب سه‌ركه‌وت باس ‌‬ ‫له‌دوکانداره‌کان ک��� ‌ه گه‌نجن به‌کاریان‬ ‫راگه‌یاند ک ‌ه "زۆربه‌یان به‌ناوی سواڵه‌و‌ه‬ ‫ی زۆر ده‌س���تگیر كراوانه‌ش له‌زووترین كاتدا‬ ‫ی ده‌كرێت رێژیه‌ك ‌‬ ‫ی تێبین��� ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ده‌هێنن به‌برێک پاره‌"‪.‬‬ ‫خه‌ریکی له‌شفرۆش���ین‌و س���ه‌رجه‌میان‬ ‫ی ئێران‬ ‫ی په‌روێزخانه‌و‌ه ره‌وان ‌ه ‌‬ ‫ی له‌مه‌رز ‌‬ ‫ی سنوور ‌‬ ‫ی له‌مه‌رزه‌كان ‌‬ ‫ی ئێران ‌‬ ‫ناوب���راو ئاماژه‌ش���ی ب���ه‌وه‌ش ‌کرد له‌كچان ‌‬ ‫گه‌نجن‌و ته‌مه‌نیان له‌نێوان له‌نێوان ‪22‬‬ ‫ی ده‌كرێنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی س���لێمانییه‌و‌ه دێنـ هۆكار ‌‬ ‫ک ‌ه زۆرین���ه‌ی ئه‌وانه‌ی گی���راون‪ ،‬هیچ پارێزگا ‌‬ ‫بۆ ‪ 24‬ساڵیدایه‌"‪ .‬ناوبراو ئاماژه‌ی به‌و‌ه‬

‫‪5‬‬

‫به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت‬

‫لەستایشی پەراوێزدا‬ ‫بۆدلێرەوە دەنوسێت‪ ،‬زاراوەی بۆهیمییە‪.‬‬ ‫بۆدلێر "‪"3‬‬ ‫والتەر بنیامین ‪ ،‬لێکۆڵینەوە گرنگەکەی‬ ‫بۆدلێر هەمیشە خولیای بووە بەجۆرێک خۆی لەسەر بۆدلێر بە خوێندنەوەی ئەم‬ ‫لە جۆرەکان ئەو نوێگەرە بێت کە بەشە ڕەهەندە دەست پێدەکات‪ .‬بۆهیمییەکان‬ ‫فەرامۆش���کراو‌و نەبینراوەکان دەخاتەوە ئەو بەش���ەن لە خەڵک کە سەر بە هیچ‬ ‫سەر شانۆ‪ ،‬لێرەوە شەیتانی پتر لەخودا چی���ن‌و تاقم‌و ئیش���ێک نی���ن‪ ،‬ئەوانەن‬ ‫خۆش���دەوێت‪ ،‬بەخت���ەوەری ل���ە ئازار کە ب���ەڕەاڵو ئ���ازاد دەژین‪ ،‬ن���ە ژیانی‬ ‫جیاناکاتەوە‪ ،‬ناشیرینی‌و جوانی لەیەک م���ادی‌و نە ژیان���ی قانونی‌و ن���ە ژیانی‬ ‫ناترازێنێت‪ .‬الی ئ���ەو هەموو ئەو هێڵە ڕۆحی کۆمەڵگایان ب���ۆ گرنگە‪ ،‬تەنێکی‬ ‫ئەس���توورانەی کە دەشێت دوو شت لە بەربوون‪ ،‬قەوارەیەکی ئازادن کە قاچیان‬ ‫یەک جیابکەنەوە دەشکێن‪ ،‬هەر شتێک لە ناو سیس���تمەکاندا نیی���ە‪ ،‬بەڵکو بە‬ ‫نائاس���اییە‌و خەڵک دەترسێنێت دەبێت ه���ەواوەن‌و ناتوانن ببن بە بەش���ێک لە‬ ‫بێتەوە سەرێ‪ .‬ئەوەی بۆدلێر کێشدەکات گەمە گەورەکە‪ ،‬بە کورتی ئەو کەسانەن‬ ‫ئەزموونکردنی ئەو شتانەیە کە ئەزموون ئینتیم���ای کۆمەاڵیەت���ی دەگۆڕنەوە بە‬ ‫نەکراون‪ .‬سیحری ش���تە نەبینراوەکان‌و ژیانێکی ئ���ازاد‌و بێدەربەس���ت‪ .‬والتەر‬ ‫نەگووتراوەکان تا ئەوپەڕ دەیبەن‪ ،‬گەر بنیامین هەر لەس���ەرەتای کتێبەکەیەوە‬ ‫مارکیز دی س���اد دەیەوێ���ت بە کردەوە پێ���ی وایە بۆدلێ���ر بەجۆرێ���ک لەگەڵ‬ ‫تا ئەوپەڕ بێباک‌و بێئابڕوو بێت‪ ،‬بۆدلێر خۆبەرداندا بووە‪ ،‬هی���چ کات دیالۆگی‬ ‫دەیەوێت ئەو س���نووربەزێنییە بە وشە نەکردوە‪ ،‬بیروڕاکان���ی خۆی گووتووە‌و‬ ‫بکات‪ ،‬لە بەندی شەشی کۆبەرهەمەکەیدا دانەنیشتوە بزانێت چی دەگووترێت‪ ،‬هەتا‬ ‫ب���ە ئەڵمانی‌و لە تێکس���تێکیدا بە ناوی هیچ کات بە نەگۆڕی لەس���ەر ئایدیایەک‬ ‫"دڵ���ی ڕووتم" لەس���ەر خۆشەویس���تی‬ ‫وادەڵێت "عەش���ق چیی���ە؟ بریتییە لە‬ ‫پێداویس���تی دەرچوون لە خود‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫ئاژەڵێکی خۆبەخشە‪ .‬خۆبەخشین مانای‬ ‫خ���ۆت بکەیت بە قوربانی‪ ،‬خۆت بکەیت‬ ‫بە لەش���فرۆش‪ .‬لێرەوە هەموو عەشقێک‬ ‫جۆرێکە لە لەشفرۆش���ی"‪ .‬بەم ڕستانە‬ ‫هەم خۆی ڕووتدەکاتەوە‌و هەم تابۆکان‬ ‫دەش���کێنێت‪ .‬مەبەس���تێتی هەم خۆی‬ ‫ببینێ���ت‌و هەم ئەوان���ی تر‪ .‬بەاڵم وەک‬ ‫سارتەر لە س���ەرەتای لێکۆڵینەوەکەیدا‬ ‫لەسەر بۆدلێر دەڵێت‪ ،‬دواجار ئەو سەیری‬ ‫ش���تەکان ناکات بۆ ئەوەی بیانبینێت‪،‬‬ ‫واتە خودی شتەکانی بۆ مەبەست نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو خۆی مەبەستە کە دەروانێت‪ .‬ئەو‬ ‫بوونەوەرێکی تر لە ناخیدایە‌و دەیەوێت‬ ‫ل���ە ڕێ���گای بینی���ن‌و ئەزموونکردن���ی‬ ‫شتەکانەوە‪ ،‬ڕەفتار‌و هەڵسوکەوتی ئەو‬ ‫بوون���ەوەرە چاودێری ب���کات‪ .‬هەر بە‬ ‫هۆی ئەم دۆخەش���ەوە ئەو دابەشکردنە‬ ‫تەقلیدییەی ئەدەب بۆ ئەدەبی "خودگەرا چەقی نەبەستووە‪ .‬هەمیشە ویستوێتی‬ ‫ـ سوبکتیڤ"‌و "بابەتگەرا ـ ئۆبێکتیڤ" هەموو هەستەکان بژی‪ .‬بنیامین دەڵێت‬ ‫الی بۆدلێ���ر ناتوانێ���ت بژی‪ .‬س���ارتەر دەیتوان���ی ڕس���تەکەی فلۆپێر بکات بە‬ ‫بڕگەی���ەک لە بۆدلێ���ر دەگوازێتەوە کە دروش���می خ���ۆی کە دەڵێ���ت " من لە‬ ‫دەڵێت " بە تێگەیشتنی مۆدێرن‪ ،‬دەبێت هەموو سیاسەتدا لە یەک شت تێدەگەم‪:‬‬ ‫هون���ەری خالیس چی بێت؟‪ .‬بریتییە لە یاخیبوون"‪ .‬ب���ەاڵم بۆدلێر نا‪ ،‬ناتوانێت‬ ‫دروستکردنی ئەفسونێکی پڕدوودڵی کە توڕەکەر نەبێت‪ ،‬ناتوانێ���ت ئینتیما بۆ‬ ‫لەیەککاتدا س���وبێکت‌و ئۆبێکت‪ ،‬دونیای جێگایەکی زەق بکات‪ ،‬ناتوانێت بەرەیەک‬ ‫دەرەوەی هونەرمەن���د‌و هونەرمەن���د بگرێت‪ ،‬ئینتیم���ا بە مانا تەقلیدییەکەی‬ ‫خۆی لە خۆ دەگرێ���ت"‪ .‬ئەوەی بۆدلێر بەشێکە لە عەقلییەتی گشتی‪ ،‬بەشێکە‬ ‫دەیڵێت گەر بە گشتیش بۆ هونەر ڕاست ل���ە نۆرمی بااڵدەس���ت‪ ،‬بۆی���ە بۆدلێر‬ ‫نەبێت‪ ،‬ئەوا بۆ خۆی زۆر دروستە‪ .‬ئەو دووب���ارەی ناکاتەوە‪ .‬والت���ەر بنیامین‬ ‫دەیەوێت تاریک���ی ناخی خۆی‌و تاریکی ئ���ەم پارچەیە لە بۆدلێ���ر دەگوازێتەوە‬ ‫دونیا لەسەر یەک س���وفرە کۆبکاتەوە‪ ،‬کە رەنگە روونتر گوزارش���ت لە بۆدلێر‬ ‫دی���واری خ���ۆی‌و دونی���ا بڕوخێنێ���ت‪ .‬بکات "دەمێک دەڵێم "بژی شۆرش" وەک‬ ‫بەاڵم س���ارتەر ئەم بایەخەی بۆدلێر بە وایە بڵێم‪ ،‬بژی وێرانی‪ ،‬بژی تۆبە‪ ،‬بژی‬ ‫ئۆبێکت���ەوە دەبەس���تێتەوە بە بایەخی فەالقەکاری‪ ،‬بژی مردن‪ ،‬من تەنیا وەک‬ ‫بۆدلێرەوە بە خ���ودی خۆی‪ .‬ئەو بڕوای قوربانی بەختەوەرناب���م‪ ،‬بەڵکو بکرێت‬ ‫وایە بۆدلێر هیچ کات خۆی لە یادناکات‪ .‬گەمەی جەالدیش بک���ەم ناخۆش نییە‪،‬‬ ‫خۆی الی خ���ۆی ڕەمزی ئ���ەو جیهانە بۆئەوەی لە هەردوو بەرەوە تامی شۆڕش‬ ‫پەراوێزی‌و فەرامۆش���کرا‌و بێکەسەیە کە بکەم"‪ .‬بۆچوونەکانی هەمیشە لەرزهێن‌و‬ ‫دەیەوێت لە ناو ش���تەکانیدا تێروانینی نائاسایی بوون‪ ،‬توند‌و پێچەوانەی ئەوەی‬ ‫خۆی بنوس���ێتەوە‪ .‬چ شتێک هەیە لە کە دەبێت بگووترێت‪ .‬لەس���ەردەمێکدا‬ ‫خۆی تەنهاتر‌و دەرکراوتر‌و نائاس���اییتر ک���ە کۆمەڵ���گای پیشەس���ازی‌و بازاڕی‬ ‫تا ل���ە پێناویدا خۆی فەرامۆش بکات؟‪ .‬سەرمایەداری دەیخواس���ت مرۆڤ توند‬ ‫سارتەر دەنوسێت "شتەکان لە خۆیاندا بەسیس���تمی نوێوە گرێب���دات‪ ،‬ئەو هەر‬ ‫الی بۆدلێ���ر نرخی���ان نیی���ە‪ ،‬ئ���ەوان ئاڕاستەیەکی بگرتایە پێچەوانە دەڕۆی‪،‬‬ ‫بەهانەن‪ ،‬پەرچ���ەڕوون‪ ،‬جێکەوتەن‪ ،‬وە ئەو نمونەی ئەو دژە سەرس���ەختانەیە‬ ‫تەنها یەک فەرمانی���ان هەیە‪ ،‬دەرفەتی ک���ە ناهێنرێنە ژێ���ر بار‪ .‬ل���ە کاتێکدا‬ ‫ئەوە بدەن ب���ەو‪ ،‬لە کاتێکدا دەڕوانێت‪ ،‬کۆمەڵ���گا کار‌و چاالک���ی دەوێ���ت‪ ،‬ئەو‬ ‫بکرێت تەماش���ای خۆش���ی بکات"‪ .‬هەر خۆی بە "تەمەڵێک���ی" گەورە دەزانێت‪،‬‬ ‫لێرەوەی���ە بە ب���ڕوای س���ارتەر‪ ،‬بۆدلێر ل���ە کاتێکدا س���ەرمایەدارییەت بووە بە‬ ‫چەند لە تەماشاکردن‌و نیگای شتەکاندا مەکینەیەک کە مرۆڤگەلێکی پارەپەرست‬ ‫نوقمبێت‪ ،‬ناگاتە ئەوەی خۆی یادبکات‪ ،‬دەخولقێنێ���ت‪ ،‬ئەو هیچ هەس���تێکی بە‬ ‫ئەو نایەوێ���ت بڕوانێت‪ ،‬بەڵکو دەیەوێت پارە نییە‪ ،‬لە کاتێکدا شارس���تانییەتی‬ ‫ببینێت کە چۆن دەڕوانێت‪ .‬ئەو خودەی خۆرائاوا لەس���ەرەتای ش���انازیکردندایە‬ ‫بۆدلێ���ر چاوەدێ���ری دەکات‪ ،‬خودێکی بەدەس���تکەوتەکانی خۆی‪ ،‬ئەو پاریس‌و‬ ‫ملک���ەچ نیی���ە‪ ،‬بەڵک���و خودێکی دژە ش���ەقامەکانی وەک دۆزەخ دەبینێت‪ ،‬لە‬ ‫کۆمەڵگا‌و دژە باوە‪ ،‬ئەو هەم بەسروشت کاتێک���دا کۆمەڵگا داوای ئەخالق‌و ویقار‬ ‫جی���اوازە‌و ه���ەم ئیش ب���ۆ جیاوازیش دەکات‪ ،‬ئەو تا ئەندازەی نەخۆشی خۆی‬ ‫دەکات‪ .‬لێرەوە بۆدلێر بەر لە هەر شتێک لە لەزەت‌و جەس���تەبازیدا نوقمدەکات‪.‬‬ ‫لە هەس���تەکانیدا جی���اوازە‪ ،‬بۆئەوەی بۆدلێر خۆی دەڵێت " ئێوە دەزانن‪ ،‬من‬ ‫بتوانێت جیاوازیش بێت‪ ،‬پێویس���تی بە هەمیشە نوێنەری ئەو تێڕوانینە بووم ‪،‬‬ ‫پێناس���ەیەکی نوێ بۆ جوانی هەیە کە کە هونەر دەبێت ل���ەدەرەوەی ئەخالق‬ ‫لەگەڵ پێناسەی مامۆستا بەویقارەکانی ئامانجی خۆی دیاریبکات"‪.‬‬ ‫ئەکادیمیا‌و ڕەخنەگرانی سەردەمی خۆیدا تێبینی‪ :‬ئەم زنجیرە وتارەی لەماوەی‬ ‫ناگونجێت‪ .‬جوانی چیتر ئەو هارمۆنییەت‌و رابوردوودا بە ناونیش���انی "لە ستایشی‬ ‫سافی‌و هێمنییە نییە کە مرۆڤ لە کاتی پەراوێزدا" لێرەدا باڵومکردنەوە‪ ،‬بەشێکن‬ ‫ماندووبووندا بۆ پش���ووی چاو یان گوێ ل���ە پڕۆژەیەک���ی گەورەتر ک���ە ناکرێت‬ ‫یان عەقڵ دەیبینێت یان دەیبیس���تێت‪ ،‬لێرەدا هەموو بەش���ەکانی بەسەریەکەوە‬ ‫بەڵک���و جوانییەکی کوش���ندەیە‪ ،‬خۆی باڵوبکەمەوە‪ .‬بەاڵم لە داهاتوودا‌و بەپێی‬ ‫دەنوسێت " هیچ جوانییەک نییە‪ ،‬تۆوی دەرفەتی گونجاو گەر هەموو بەشەکانی‬ ‫بەدبەختی لە ناودا نەبێت"‪.‬‬ ‫تریش���ی باڵونەکەم���ەوە‪ ،‬هەندێکی دی‬ ‫یەکێ���ک ل���ەو ناوان���ەی ت���ر کە بە دەخەمە بەر دەستی خوێنەران‪.‬‬

‫که‌ دەڵێم "بژی‬ ‫شۆرش" وەک وایە‬ ‫بڵێم‪ ،‬بژی وێرانی‪،‬‬ ‫بژی تۆبە‪ ،‬بژی‬ ‫فەالقەکاری‪،‬‬ ‫بژی مردن‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )348‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/23‬‬

‫كام وه‌زیر وه‌اڵم ‌ی زۆرترین‬ ‫ته‌له‌فۆن ‌ی رۆژنامه‌نوسان ده‌داته‌وه‌؟‬

‫ئارمی حکومه‌تی هه‌رێم‬

‫عه‌لی سه‌عید‬

‫ئاسۆس نه‌جیب‬

‫شیروان حه‌یده‌ری‬

‫جۆنسۆن سیاوش‬

‫شێخ بایز تاڵه‌بانی‬

‫دڵشاد شه‌هاب‬

‫ئاشتی هه‌ورامی‬

‫خۆزگ ‌ه‬ ‫زه‌حمه‌تكێشان ده‌بوو‬ ‫به‌ سه‌د پارچه‌وه‌‬

‫عیماد ئه‌حمه‌د‬

‫نێچیرڤان بارزانی‬

‫د‪ .‬رێکه‌وت حه‌مه‌ره‌شید‬

‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫ی حكومه‌ت‪،‬‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫جێگر ‌‬ ‫له‌وه‌زیره‌كان ئاسانتر ده‌ستكه‌وێ ‌‬ ‫ت‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژنامه‌نوسان ئه‌وه‌ند‌ه ‌‬ ‫به‌بۆچون ‌‬ ‫ی حكوم���ه‌ت‪ ،‬عیماد‬ ‫ی س���ه‌رۆك ‌‬ ‫جێگر ‌‬ ‫ێ ده‌س���تبكه‌وێت بۆ‬ ‫ئه‌حم���ه‌د ده‌توانر ‌‬ ‫ی لێ���دوان‌و زانیاری‌‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫وه‌رگرتن ‌‬ ‫چاوپێكه‌وتنیش‪ ،‬هه‌ندێك له‌وه‌زیره‌كان‬ ‫ی ئ���ه‌و‪ ،‬ده‌س���تناكه‌ون‪ ،‬جگ ‌ه‬ ‫هێن���د‌ه ‌‬ ‫ی حكومه‌ت‪،‬‬ ‫ی س���ه‌رۆك ‌‬ ‫له‌وه‌ش جێگر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ی ‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌وان ‌‬ ‫سكرتێرێك ‌‬ ‫ی كات‬ ‫(توان���ا ئه‌حم���ه‌د) ك ‌ه زۆرب��� ‌ه ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌نوسان‬ ‫ی په‌یوه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫وه‌اڵم ‌‬ ‫ده‌داته‌وه‌‌و زانیارییان پێده‌دات‪.‬‬

‫ی (سیروان‬ ‫عه‌لی‌)‌و كشتوكاڵ‌‌و ئاودێر ‌‬ ‫بابان)‌و ش���اره‌وانی‌‌و گه‌ش���ت‌و گوزار‬ ‫ی‬ ‫ی بااڵ (عه‌ل ‌‬ ‫(دڵشاد شه‌هاب)‌و خوێندن ‌‬ ‫س���ه‌عید)و پالندانان (عه‌لی سندی)‪،‬‬ ‫به‌اڵم رۆژنامه‌نوس���ان ئاشكرای ده‌كه‌ن‬ ‫ی (په‌روه‌رده‌‌و‬ ‫ی وه‌زاره‌ته‌كان ‌‬ ‫ك ‌ه وته‌بێژ ‌‬ ‫ی ب���ااڵ‌و دارای���ی‌‌و ئاب���وری‌)‬ ‫خوێندن��� ‌‬ ‫ی وه‌زی���ره‌كان وه‌اڵم ده‌ده‌نه‌وه‌‌و‬ ‫له‌ب���ر ‌‬ ‫ی ده‌ده‌ن به‌رۆژنامه‌نوس���ان‌و‬ ‫زانی���ار ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫پێشتریش وته‌بێژ ‌‬ ‫ی ئه‌وقاف عیسمه‌ت ئه‌رگوشی‬ ‫(مه‌ری���وان نه‌قش���به‌ندی‌) یه‌كێ���ك‬ ‫ب���وو له‌وته‌بێ���ژ‌ه چاالك���ه‌كان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی (ئه‌وقاف‌و‬ ‫له‌ئێس���تادا وه‌زاره‌ته‌كان��� ‌‬ ‫كش���توكاڵ‌‌و كاره‌ب���ا‌و گواس���تنه‌وه‌‌و‬ ‫پیشه‌سازی‌‌و شاره‌وانی‌‌و ناوخۆ‌و سامان ‌ه‬ ‫سروش���تییه‌كان) هیچ رۆژنامه‌نوسێك‬ ‫نایانناسن‪.‬‬

‫وه‌رگرتنی‌ لێدوان‌و زانیاری‌ یاخود‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ چاوپێكه‌وتن له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫ی حكومه‌ت‪ ،‬زۆرجار ده‌بێت ‌ه‬ ‫وه‌زیره‌كان ‌‬ ‫گرفت بۆ رۆژنامه‌نوسان‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫هه‌ندێك له‌وه‌زیره‌كان نه‌ك هه‌ر خۆیان‬ ‫ی‬ ‫ئاماده‌نین وه‌اڵمی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوسان بده‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی راگه‌یاندن‌و‬ ‫به‌ڵكو به‌رێوه‌به‌ر ‌‬ ‫وته‌بێژه‌كانیشیان به‌هیچ شێوه‌یه‌ك‬ ‫له‌نێو میدیادا ناویان نییه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی حه‌وته‌م��� ‌‬ ‫كابین��� ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌مساڵدا‬ ‫ی نیس���ان ‌‬ ‫هه‌رێم ك ‌ه له‌مانگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نێچیرڤ���ان بارزان��� ‌‬ ‫به‌س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی له‌خۆگرتو‌ه‬ ‫راگه‌یه‌ن���درا‌و ‪ 18‬وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌م وه‌زاره‌تان ‌ه پێكهاتوو‌ه (ته‌ندروست ‌‬ ‫"د‪.‬رێكه‌وت حه‌مه‌ڕه‌شید"‪ ،‬گواستنه‌وه‌‌و‬ ‫گه‌یان���دن "جۆنس���ۆن س���یاوش"‪،‬‬ ‫ش���ه‌هیدان‌و ئه‌نفالك���راوان "ئ���ارام‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌ت��� ‌‬ ‫ئه‌حم���ه‌د"‪ ،‬كاروب���ار ‌‬ ‫"ئاس���ۆس نه‌جیب"‪ ،‬رۆشنبیری‌‌و الوان‬ ‫ی‬ ‫"كاو‌ه مه‌حم���ود‪ ،‬ئه‌وق���اف‌و كاروبار ‌‬ ‫ی عه‌ل���ی‌"‪،‬‬ ‫ی حاج��� ‌‬ ‫ی "كامیل��� ‌‬ ‫ئاین��� ‌‬ ‫ی ئاو "سیروان‬ ‫كشتوكاڵ‌‌و سه‌رچاوه‌كان ‌‬ ‫بابان"‪ ،‬پێش���مه‌رگ ‌ه "ش���ێخ جه‌عفه‌ر‬ ‫ش���ێخ مس���ته‌فا"‪ ،‬ئاوه‌دانكردن���ه‌وه‌‌و‬ ‫نیش���ته‌جێكردن "كام���ه‌ران ئه‌حمه‌د"‪،‬‬ ‫كاره‌با "یاس���ین ئه‌بوبه‌ك���ر ماوه‌تی‌"‪،‬‬ ‫ی "س���ینان‬ ‫پیشه‌س���ازی‌‌و بازرگان��� ‌‬ ‫چه‌له‌ب���ی‌"‪ ،‬س���امان ‌ه سروش���تییه‌كان‬ ‫ی بااڵ‬ ‫ی هه‌ورام���ی‌"‪ ،‬خوێندن��� ‌‬ ‫"ئاش���ت ‌‬ ‫ی سه‌عید"وه‌زیری پالندانان "علی‬ ‫"عه‌ل ‌‬ ‫سندی)‪.‬‬

‫ی‬ ‫وه‌زیران ‌‬ ‫ناوخۆ‌و سامان ‌ه‬ ‫سروشتییه‌كان‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ژماره‌یان ال ‌‬ ‫دارای ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوسان نییه‬

‫ئه‌و وه‌زیران ‌هی‌ ده‌ستكه‌وتنیان‬ ‫ئاسانه‌‬ ‫ی رۆژنامه‌نوسان پێیانوای ‌ه‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫به‌شێك ‌‬ ‫ك ‌ه هه‌ندێك له‌وه‌زیره‌كان ده‌ستكه‌وتنیان‬ ‫ی زانی���اری‌‌و‬ ‫ئاس���ان ‌ه ب���ۆ وه‌رگرتن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫چاوپێكه‌وتن‌و هه‌ندێجار وه‌اڵمدانه‌و‌ه ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌نوسان‪ ،‬یاخود‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر خۆش���یان وه‌اڵمنه‌ده‌نه‌و‌ه ئه‌وا‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی وه‌زاره‌ته‌كانیان كارئاسان ‌‬ ‫وته‌بێژ ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوسان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ان جه‌خ���ت ده‌كه‌نه‌و‌ه‬ ‫ی ته‌ندروس���تی‌‪ ،‬د‪ .‬رێكه‌وت‬ ‫كه‌ وه‌زیر ‌‬ ‫حه‌مه‌ڕه‌ش���ید یه‌كێك��� ‌ه له‌باش���ترین‬ ‫ی‬ ‫وه‌زی���ره‌كان ب���ۆ وه‌اڵمدان���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زانی���ار ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ان‌و پێدان��� ‌‬ ‫پێی���ان‌و ه���ه‌ر وه‌ك خۆی���ان ده‌ڵێن‬ ‫ی‬ ‫ی بوه‌ت ‌ه به‌دال ‌ه ‌‬ ‫ی ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫"وه‌زیر ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ان‌و هه‌ر كاتێك پێویست‬ ‫ی بۆ ده‌كه‌ن‌و وه‌اڵمیان‬ ‫بكات ته‌له‌فۆن��� ‌‬ ‫ده‌دات���ه‌وه‌‪ ،‬جگ��� ‌ه ل���ه‌وه‌ش زۆرترین‬ ‫ی س���از‬ ‫ی رۆژنامه‌وان��� ‌‬ ‫كات كۆنگ���ر‌ه ‌‬ ‫ی ب���ه‌رده‌وام‬ ‫ده‌كات‌و وته‌بێژه‌كه‌ش��� ‌‬ ‫وه‌اڵمده‌داته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژنامه‌نوس���ان‪ ،‬وه‌زیر ‌‬ ‫به‌بۆچون ‌‬ ‫ش���ه‌هیدان‌و ئه‌نفالك���راوه‌كان (ئارام‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌ت��� ‌‬ ‫ئه‌حم���ه‌د)‌و كاروب���ار ‌‬ ‫(ئاسۆس نه‌جیب)‌و پێشمه‌رگ ‌ه (شێخ‬ ‫جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا)‌و داد (شێروان‬ ‫حه‌یده‌ری‌)‌و رۆشنبیری‌‌و الوان (كاو‌ه‬ ‫ی‬ ‫مه‌حم���ود)‌و هه‌ندێجاری���ش وه‌زی���ر ‌‬ ‫ئاوه‌دانكردنه‌و‌ه (كامه‌ران ئه‌حمه‌د) له‌و‬ ‫ی رۆژنامه‌نوس���ان‬ ‫وه‌زیرانه‌ن ك ‌ه وه‌اڵم ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ده‌ن���ه‌و‌ه یاخ���ود ب���ۆ ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ی ماوه‌ی���ه‌ك‬ ‫چاوپێكه‌وت���ن‪ ،‬دوا ‌‬ ‫ی كاتێك بۆ رۆژنامه‌نوس���ان‬ ‫چاوه‌ڕوان ‌‬ ‫ته‌رخان ده‌كه‌ن ب���ۆ چاوپێكه‌وتنه‌كه‌‪،‬‬ ‫ی ساز ده‌كه‌ن‬ ‫ی رۆژنامه‌وان ‌‬ ‫یان كۆنگر‌ه ‌‬ ‫ی به‌رۆژنامه‌نوس���ان‪،‬‬ ‫ی زانیار ‌‬ ‫بۆ پێدان ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ته‌كانی���ان‬ ‫یاخ���ود وته‌بێ���ژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باش ده‌بینن بۆ وه‌اڵمدانه‌و‌ه ‌‬ ‫رۆڵێك ‌‬ ‫ی زانیاری‌ پێیان‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌نوسان‌و پێدان ‌‬

‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت‪ ،‬سكرتێره‌ك ‌ه ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫وه‌اڵم ده‌داته‌وه‌‪...‬‬ ‫ی هه‌رێم‪ ،‬نێچیرڤان‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ئه‌و وه‌زیران ‌هی‌ ده‌ست ناكه‌ون‬ ‫ی زیاتر ل ‌ه شه‌ش مانگ ‌ه‬ ‫ی ك ‌ه ماو‌ه ‌‬ ‫بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژنامه‌نوس���ان هه‌ندێك ‌‬ ‫به‌بۆچون ‌‬ ‫ی وه‌رگرتوه‌‌و پێش���تریش‬ ‫پۆس���ته‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی دیك ‌ه له‌وه‌زیره‌كان به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫ی د‌ه سا ‌ڵ سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی نزیك ‌ه ‌‬ ‫بۆماو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چاوپێكه‌وتن‌و پێدان ‌‬ ‫ی كرد بۆ ئه‌نجامدان��� ‌‬ ‫ی حكومه‌ت��� ‌‬ ‫چه‌ن���د كابینه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی به‌رۆژنامه‌نوسان ده‌ست ناكه‌ون‬ ‫ی دوو ئیداره‌یی‌‌و پاشانیش زانیار ‌‬ ‫له‌س���ه‌رده‌م ‌‬ ‫ی ناوخ���ۆ (كه‌ریم‬ ‫ی له‌وان���ه‌ش وه‌زی���ر ‌‬ ‫ی ئیداره‌كان���دا‪ ،‬له‌ماو‌ه ‌‬ ‫یه‌كگرتنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی حكومه‌تدا كه‌متر سنجاری‌)‌و س���امان ‌ه سروش���تییه‌كان‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تیكردن ‌‬ ‫ی (ش���ێخ‬ ‫ی هه‌ورامی‌)‌و دارای ‌‬ ‫ی ئه‌نجامداوه‌‌و دواهه‌مینیان (ئاش���ت ‌‬ ‫چاوپێكه‌وتن ‌‬ ‫ی كوردس���تان بوو بایز تاڵه‌بانی‌)‌و په‌روه‌رد‌ه (عیس���مه‌ت‬ ‫ی گه‌ل ‌‬ ‫له‌گه‌ ‌ڵ كه‌ناڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رابردودا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌رگوش���ی‌)‌و بارزگانی‌‌و پیشه‌ساز ‌‬ ‫ی ش���ه‌مم ‌ه ‌‬ ‫له‌ش���ه‌و ‌‬ ‫ی (س���ینان چه‌له‌بی‌)‌و كاره‌با (یاس���ین‬ ‫ی رۆژنامه‌وان ‌‬ ‫له‌ئێس���تادا س���كرتێرێك ‌‬ ‫ی ئه‌رگوش���ی‌)‌و ئه‌بوبه‌ك���ر ماوه‌ت���ی‌)‌و گواس���تنه‌وه‌‌و‬ ‫ی (س���ام ‌‬ ‫هه‌ی ‌ه به‌نێو ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌نوسان گه‌یاندن (جۆنسۆن سیاوش)‌و ئه‌وقاف‌و‬ ‫ی په‌یوه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫وه‌اڵم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حاج ‌‬ ‫ی (كامیل��� ‌‬ ‫ی ئاین��� ‌‬ ‫كاروب���ار ‌‬ ‫ده‌داته‌وه‌‪.‬‬

‫کامیلی حاجی عه‌لی‬

‫کامه‌ران ئه‌حمه‌د‬

‫که‌ریم سنجاری‬

‫سكرتێری‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‬ ‫رۆژنامه‌نوسان جه‌خت ده‌كه‌نه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫سكرتێر ‌‬ ‫ی وه‌زیران‪ ،‬محه‌مه‌د کاو‌ه مه‌حمود‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێك ‌ه له‌و به‌رپرس���ان ‌ه ‌‬ ‫قه‌ره‌داغ��� ‌‬ ‫ی زۆرترین په‌یوه‌ندی‬ ‫حكومه‌ت ك ‌ه وه‌اڵم ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ان ده‌داته‌وه‌‌و زانیارییان‬ ‫پێده‌دات‪.‬‬

‫ی‬ ‫وه‌زیری‌ ته‌ندروست ‌‬ ‫ی زۆرترین‬ ‫وه‌اڵم ‌‬ ‫ته‌له‌فۆن ده‌داته‌وه‌‬

‫سیروان بابان‬

‫په‌یوه‌ندیی ‌ه شه‌خسییه‌كان‌و‬ ‫ی زانیاری‌‬ ‫وه‌رگرتن ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌نوس���ان‬ ‫ی دیك��� ‌ه ‌‬ ‫به‌ش���ێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زانیار ‌‬ ‫پێیانوای ‌ه ك ‌ه زۆرجار وه‌رگرتن ‌‬ ‫ی چاوپێكه‌وتن له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫یان ئه‌نجامدان��� ‌‬ ‫وه‌زیرێك ده‌كه‌وێت ‌ه س���ه‌ر په‌یوه‌ندیی ‌ه‬ ‫ی رۆژنامه‌نوسان له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫شه‌خس���ییه‌كان ‌‬ ‫ه���ه‌ر وه‌زیرێ���ك‪ ،‬یاخ���ود وه‌زیرێ���ك‬ ‫ی دیاریكراو‬ ‫ی بۆ بابه‌تێك��� ‌‬ ‫مه‌به‌س���تێت ‌‬ ‫ی "سیاسی‌"‬ ‫ی ئاراس���ت ‌ه ‌‬ ‫به‌ڕه‌چاوكردن ‌‬ ‫ی له‌گه‌ ‌ڵ ئه‌نجام‬ ‫میدیایه‌ك‪ ،‬چاوپێكه‌وتن ‌‬ ‫ی دیكه‌ش‬ ‫ده‌دات‪ ،‬له‌كاتێك���دا میدیاكان ‌‬ ‫ێ چاوپێكه‌وتن له‌گه‌ ‌ڵ هه‌مان‬ ‫ده‌یان���ه‌و ‌‬ ‫وه‌زیردا بكه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم وه‌زیره‌ك ‌ه میدیا سینان چه‌له‌بی‬ ‫ئاراسته‌كراوه‌ك ‌هی‌ به‌الوه‌ باشتره‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی فه‌رم ‌‬ ‫جگ ‌ه له‌وه‌زیره‌كان ك ‌ه پۆست ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌زیرییان هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ندێك دامه‌زراو‌ه ‌‬ ‫دیك ‌ه هه‌ن ك ‌ه راس���ته‌وخۆ په‌یوه‌ستن‬ ‫ی (وه‌زیر)‬ ‫ی وه‌زیرانه‌وه‌‌و پل ‌ه ‌‬ ‫به‌ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی���ان هه‌ی��� ‌ه له‌وان��� ‌ه (فه‌رمانگه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ره‌وه‌‌و ته‌كنه‌لۆجیا ‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫ی وه‌به‌رهێن���ان‌و‬ ‫زانی���اری‌‌و ده‌س���ت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ماهه‌نگ���ی‌‌و به‌دواداچون ك ‌ه "ئه‌م ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌م ‌ه به‌سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫دواییان ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دامه‌زراوه‌")‌و به‌بۆچون ‌‬ ‫قوباد تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی زانیار ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ان وه‌رگرتن ‌‬ ‫ی له‌و یاسین ئه‌بوبه‌کر ماوه‌تی‬ ‫ده‌زگایانه‌ش كارێكی‌ ئه‌سته‌م نییه‌‪.‬‬ ‫عه‌لی سندی‬

‫شێخ جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا‬

‫محه‌مه‌د قه‌ره‌داخی‬

‫جه‌الل عامری گه‌وره‌ نوسه‌ری كۆچكردوی‬‫چه‌پگه‌رای میسری ده‌ڵێت‪":‬به‌ دوكه‌س‬ ‫ب����اوه‌ڕ مه‌كه‌ن زاوا له‌كات����ی داخوازی‪،‬‬ ‫كاندید له‌كاتی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن"‪،‬‬ ‫راسته‌ هه‌ردوكیان موشته‌رین یه‌كیان بۆ‬ ‫كی����ژ ئه‌وی دیكه‌ بۆ ده‌ن����گ‪ ،‬بینیوتانه‌‬ ‫حیزبێك راستگۆ بێت له‌گه‌ڵ جه‌ماوه‌رو‬ ‫به‌رنامه‌ك����ه‌ی‪ ،‬زاوایه‌كی����ش له‌گ����ه‌ڵ ‬ ‫خێزانه‌كه‌ی؟؟‪.‬‬ ‫ل����ه‌ فه‌یس����بوكه‌وه‌ "به‌رپرس����انی‬‫عێراق����ی ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت ده‌ژین‪ ،‬له‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی واڵت ده‌خوێن����ن‪ ،‬له‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫واڵت چاره‌س����ه‌ر ده‌كرێن‪ ،‬له‌ ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫واڵت راده‌بوێ����رن‪ ،‬تاكه‌ كار له‌ناو عێراق ‬ ‫ده‌یك����ه‌ن دزییه‌))‪ ،‬به‌رپرس����انی كورد‬ ‫ئه‌ركێكی����ان زیاده‌ ك���� ‌ه دزییه‌كه‌ش بۆ‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی واڵت ده‌كه‌ن؟‬ ‫له‌ هه‌ڵمه‌ت����ی كۆكردنه‌وه‌ی‬ ‫ ‬‫كۆم����ه‌ك بۆ رۆژئاوای كوردس����تان زۆر‬ ‫كه‌سی به‌ ئه‌مه‌كم ناسی‪ ،‬ئه‌وه‌ی به‌المه‌وه‌‬ ‫جوان بو ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ جوانه‌ی كادیران‌و‬ ‫ئه‌ندامانی زه‌حمه‌تكێش����ان‌و ئاینده‌ بو‪،‬‬ ‫ئێ����واران كاكه‌ به‌ختیار مس����ته‌فا قادر‬ ‫له‌ زه‌حمه‌تكێش����ان مایكی وه‌رده‌گرت‌و‬ ‫وتاری بۆ خه‌ڵك ده‌دا‪ ،‬كاتێك كه‌ ماندو‬ ‫ده‌ب����و كاك ئاواره‌ی ئاینده‌ ((س����ابیر‬ ‫وس����و)) لێیوه‌رده‌گرت‪ ،‬بۆیه‌ ناچاربوم‬ ‫بڵێم خۆزگه‌م زه‌حمه‌تكێش����ان ببوایه‌‬ ‫س����ه‌ت پارچه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی سه‌ت مام‬ ‫ئاواره‌و به‌ختیاری بۆمان بناردایه‌‪.‬‬ ‫ دوه‌مجاره‌ له‌ پێراره‌كه‌وه‌ كه‌سوكاری‬‫بێسه‌روش����وێنكراوان له‌ش����اری هه‌ولێر‬ ‫خۆپیش����اندان ده‌كه‌ن‪ ،‬مرۆڤدۆس����تێك ‬ ‫له‌م هه‌ولێره‌ گه‌وره‌و گرانه‌‪ ،‬له‌م ناوه‌ندی‬ ‫باره‌گای س����ه‌دان‌و ه����ه‌زاران ریكخراوی‬ ‫كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی‌و حیزبس����تانه‌‪ ،‬له‌م‬ ‫شاره‌ی كه‌ ئۆپۆزسیۆن تیایدا چاره‌كه‌‬ ‫ملیۆنێ����ك ده‌نگده‌ری هه‌بو‪ ،‬له‌م مێژوی‬ ‫چه‌پستانه‌‪ ،‬كه‌سێكم نه‌بینی داكۆكییان‬ ‫لێبكات‌و پش����تیوانیان بێت‪ ،‬كه‌چی له‌‬ ‫س����مینارو ده‌عوه‌تس����تانی ش����یراتۆن‌و‬ ‫چوارچراو دیڤ����ان‌و ‪ ...‬هه‌موو بونه‌ به‌‬ ‫ئااڵهه‌ڵگ����ری پارێ����زگاری مافی مرۆڤ‪،‬‬ ‫ده‌ك نه‌فره‌تت����ان لێبێ����ت بازرگانان����ی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی ورگه‌مه‌نی‪.‬‬ ‫هاواڵت����ی "تاڵه‌بان����ی به‌ پۆس����تی‬‫ب����ااڵ ده‌یه‌وێ����ت كادیره‌ ده‌س����ت له‌كار‬ ‫كێش����اوه‌كان بگه‌ڕێنێت����ه‌وه‌ " "یەكێتی‬ ‫نیشتیمانی كوردستان لەرێگەی بەڵێنی‬ ‫پێدانی پۆس����تی بااڵی حیزبی لەهەوڵی‬ ‫گەڕاندنەوەی ئەو كادیرانەی هەولێریدایە‬ ‫كە پێشتر دەستیان لەكاركێشاوەتەوە‪،".‬‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌ی ژێر ده‌س����تی خۆین بۆیه‌‬ ‫ده‌زانێ����ت كوێی����ان دێش����ێت‪ ،‬هه‌موو‬ ‫ناڕه‌زایه‌تییه‌كان له‌پێناو گیرفاندایه‌‪ ،‬له‌م‬ ‫واڵتی فه‌رهود و دزستانه‌‪ ،‬هه‌ر ده‌عبایه‌و‬ ‫ده‌عبا ده‌یخوا‪ ،‬هه‌ر سیاسییه‌و ره‌شه‌بای‬ ‫ئیمتیاز راپێچی سه‌ر شۆڕی ده‌كا‪.‬‬ ‫ هاواڵتی "نه‌وشیروان مسته‌فا ‪ :‬گۆڕینی‌‬‫دەستوری‌ هەرێم‌ لەسەرۆكایەتییەوە بۆ‬ ‫پەرلەمان����ی‌ بەیەكێك لەو خاڵە گرنگانە‬ ‫وەسفكرد كە بزوتنەوەی‌ گۆڕان لەپێناویدا‬ ‫تێدەكوش����ێت"‪ ،‬كاك نه‌وشیروان دیاره‌‬ ‫ئاگای لێنییه‌ توركیاو تونس به‌ده‌س����ت‬ ‫سیس����ته‌می په‌رله‌مانییه‌وه‌ زه‌الله‌تیانه‌‪،‬‬ ‫په‌رله‌م����ان ل����ه‌ مێژودا قه‌ت كێش����ه‌ی‬ ‫هه‌ژارانی چاره‌س����ه‌ر نه‌ك����ردوه‌‪ ،‬ته‌نها‬ ‫گروپ����ی جیاجی����ای س����ه‌رمایه‌دارانی‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵت گه‌یاندوه‌‪.‬‬ ‫"حكومه‌ت رونكردنه‌وه‌یه‌ك بۆ‌كورێكی‌‬‫نێچیرڤان بارزانی‌ باڵوده‌كاته‌وه‌"‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫نه‌مرین ك����وڕی كوڕی كاك ئیدریس����ی‬ ‫نێچیرڤ����ان بارزانی����ش ب����ه‌ س����ه‌رۆكی‬ ‫حكومه‌ت له‌م واڵته‌ ده‌بینین!‪.‬‬ ‫"ئاوێنه‌‪ :‬ئایا تاڵه‌بانی‌و نه‌وش����یروان‬‫مس����ته‌فا ه����اوكاری ئێرانی����ان كردوه‌‬ ‫له‌تیرۆركردنی قاسملودا؟"‪ ،‬په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫گه‌رموگوڕه‌كان����ی ئێس����تایان له‌گ����ه‌ڵ ‬ ‫ئێران‪ ،‬ب����ه‌ره‌و هه‌مو بیركردنه‌وه‌یه‌كمان‬ ‫ده‌بات‪ ،‬له‌ زووه‌كه‌وه‌ وتومه‌ دادگایه‌كی‬ ‫ئ����ازاد له‌كوردس����تان هه‌بێ����ت‪ ،‬هه‌مو‬ ‫به‌رپرس����انی كورد له‌ كونج����ی زیندان‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬یه‌ك دانه‌شی رزگاریان نابێت‪.‬‬ ‫ كاتێك ئیس��ل�امییه‌ سیاس����یه‌كان‬‫كوردستان موزایه‌ده‌ ده‌كه‌ن كه‌ ده‌ڵێن ‬ ‫موچه‌ی محه‌مه‌د مورسی سه‌رۆكی میسر‬ ‫ته‌نها ‪ 2500‬دۆالره‌ ‪ ,‬كه‌ ده‌كاته‌ زیاتر له‌‬ ‫‪15000‬جونیه‌ی میسری‪ ,‬له‌ بیریان چووه‌‬ ‫موچ����ه‌ی محه‌مه‌د حوس����نی موباره‌كی‬ ‫ره‌حمه‌تی ته‌نها ‪ 4750‬جونیه‌ بوو؟ واتا‬ ‫‪ 750‬دۆالر ئه‌مه‌ش به‌ یاس����ا دیاریكراوه‌‬ ‫‪ ,‬واتا موچه‌ی موباره‌ك چاره‌كی ئه‌وه‌ی‬ ‫مورس����ی بوو‪,‬ئه‌م ‪70‬ملیاری دزی ئه‌ی‬ ‫ده‌بێت باوكی ئه‌حمه‌د چه‌نده‌ به‌رێت؟‪.‬‬

‫عێراق‬

‫پرۆفایل‬

‫(‪ )1500‬سه‌ربازو پله‌دار ‌ی كورد‬ ‫له‌ناو فه‌رمانده‌ی ‌ی دیجله‌دان‬

‫ڕێوره‌سمێکی سه‌ربازی عێراقی له‌ که‌رکوک ‬ ‫ ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫فه‌رمانده‌یی‌ ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی‌ دیجله‌‬ ‫له‌نزیكه‌ی‌ سی‌ هه‌زار سه‌رباز پێكدێت‬ ‫ك ‌ه (‪ )1500‬یان كوردن‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫له‌ ئامر لیواكانیشی‌ سه‌ر به‌پارتی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستانه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫(‪ )55‬ئه‌فسه‌رو (‪ )281‬نائیب‬ ‫زابتی‌ كوردی‌ تێدایه‌‪ .‬ئه‌ركی‌ ئه‌م‬ ‫فه‌رمانده‌ییه‌ش كۆنتڕۆڵكردنی‌ ته‌واوی‌‬ ‫سنوری‌ هه‌ردو پارێزگای‌ كه‌ركوك‌و‬ ‫دیاله‌یه‌‪.‬‬ ‫فه‌رمانده‌ی‌ پرۆس����ه‌كانی‌ دیجله‌ لیوا‬ ‫روكن عه‌بدولئه‌میر ره‌زا محه‌مه‌د خالید‬ ‫زه‌یدییه‌‪ ،‬كه‌ پرۆسه‌ی‌ ریشه‌كێشكردنی‌‬ ‫به‌ع����س ده‌یگرێت����ه‌وه‌و یه‌كێك����ه‌ ل����ه‌‬ ‫به‌رپرسه‌ س����ه‌ربازییه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌‬ ‫به‌عس‪ ،‬گومانیش ده‌كرێت له‌پرۆسه‌ی‌‬ ‫ئه‌نفالدا به‌شداری‌ كردبێت‪ ،‬به‌اڵم خۆی‌‬ ‫حاشای‌ لێده‌كات‪.‬‬ ‫س����ه‌ره‌تای‌ مانگی‌ ئایاری‌ ئه‌مس����اڵ‬ ‫ده‌نگ����ۆی‌ دروس����تبونی‌ فه‌رمانده‌ی����ی‌‬ ‫ئۆپه‌راس����یۆنه‌كانی‌ دیجله‌ هاته‌ ئاراوه‌‪،‬‬ ‫تاوه‌ك����و له‌ (‪ )2012 /5 /29‬به‌بڕیاری‌‬ ‫ژم����اره‌ (‪)1160‬ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ دیوانی‌‬ ‫س����ه‌رۆك وه‌زیران بڕیاری‌ لێدراو رۆژی‌‬ ‫(‪ )7/3‬س����ه‌رۆك وه‌زیران����ی‌ عێ����راق‬ ‫ن����وری‌ مالیك����ی‌‪ ،‬عه‌بدولئه‌میر زه‌یدی‌‬ ‫به‌دروس����تكردنی‌ ئ����ه‌و فه‌رمانده‌یی����ه‌‬ ‫راس����پارد‪ ،‬به‌بڕیارێكی‌ ت����ری‌ دیوانی‌‬ ‫س����ه‌رۆك وه‌زیران به‌ژماره‌ (‪ )372‬له‌‬ ‫(‪ )2012/7/31‬به‌فه‌رمی‌ فه‌رمانده‌ییه‌كه‌‬

‫ڕاگه‌یه‌نرا‌و به‌پێی بڕیاره‌كه‌ له‌ كه‌ركوك‌و‬ ‫دیاله‌ س����ه‌رجه‌م هێزه‌كان����ی‌ وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوخ����ۆو به‌رگری‌ ب����ه‌و فه‌رمانده‌ییه‌وه‌‬ ‫په‌یوه‌س����تكران‪ .‬هه‌رچه‌ن����ده‌ پێش����تر‬ ‫بڕیاربو ش����اره‌كانی‌ موسڵ‌و تكریتیش‬ ‫بگرێت����ه‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم دواتر ئ����ه‌وان له‌و‬ ‫چوارچێوه‌یه‌ ده‌ركران‪.‬‬ ‫به‌وت����ه‌ی‌ س����ه‌رچاوه‌یه‌ك بۆ ئاوێنه‌‪،‬‬ ‫په‌یوه‌س����تكردنی‌ هێزه‌كانی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ناوخۆ به‌و فه‌رمانده‌ییه‌وه‌ "پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫ده‌س����تورو یاس����ایه‌‪ ،‬چونك����ه‌ نابێت‬ ‫هێزه‌كانی‌ ناوخۆ س����ه‌ر به‌ فه‌رمانده‌یی‌‬ ‫س����ه‌ربازیی‌ بن‪ ،‬به‌ڵك����و ده‌بێت له‌ژێر‬ ‫فه‌رمانده‌یی پارێزگاردا بن"‪.‬‬ ‫به‌رپرسه‌ كورده‌كان‬ ‫فه‌رمانده‌یی‌ دیجله‌ له‌هه‌ردو فیرقه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫(‪12‬و ‪)5‬ی‌ س����وپای‌ عێراقی‌ پێكدێت‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ جگه‌ له‌هه‌موو هێزه‌كانی‌ سه‌ر به‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ناوخ����ۆ له‌كه‌ركوك‌و دیاله‌‪،‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ س����ه‌رچاوه‌كه‌ ئه‌م دو فیرقه‌یه‌‬ ‫زیاتر له‌ سی‌ هه‌زار سه‌ربازو ئه‌فسه‌رو‬ ‫پله‌داریان هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر فیرقه‌یه‌ك له‌چوار‬ ‫لیوا پێكدێت‌و ه����ه‌ر لیوایه‌كیش چوار‬ ‫فه‌وجه‌‪.‬‬ ‫فیرق����ه‌ی‌ (‪ )12‬ك����ه‌ پێش����تر‬ ‫له‌ده‌وروبه‌ری‌ كه‌ركوك بو‪ ،‬له‌ لیواكانی‌‬ ‫(‪ )49 ،47 ،46 ،15‬پێكدێ����ت‪ .‬به‌پێی‌‬ ‫زانیارییه‌كانی‌ س����ه‌رچاوه‌كه‌ ته‌نها ئامر‬ ‫لیوای‌ (‪ )49‬كورده‌و س����ه‌ر به‌پارتییه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر لیوایه‌كیش له‌ چوار فه‌وج پێكدێت‪،‬‬ ‫له‌كۆی‌ ئه‌و ش����انزه‌ فه‌وجه‌ش ته‌نها دو‬ ‫ئامر فه‌وجی‌ كورد هه‌ن‪ ،‬كه‌ یه‌كێكیان‬

‫فیرقه‌ی‌ پێنجی‌ دیاله‌‬ ‫فیرق����ه‌ی‌ پێنج����ی‌ س����وپای‌ عێراق‬ ‫كه‌ س����نوری‌ كاره‌كانیان له‌ پارێزگای‌‬ ‫دیاله‌یه‌و له‌الیه‌ن زیا ده‌نبوس ساعیدی‌‬ ‫س����ه‌روكاری‌ ده‌كرێت‪ ،‬له‌ ه����ه‌ر چوار‬ ‫لی����وای‌ (‪ )21 ،20 ،19 ،18‬پێكهاتوه‌‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ رێژه‌ی‌ ك����ورد له‌ن����او ئه‌م‬ ‫فیرقه‌یه‌دا س����ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ وتی‌‬ ‫"زۆر كه‌م����ن‌و له‌ فیرق����ه‌ی‌ ‪ 12‬كه‌متر‬ ‫كوردی‌ تێدایه‌"‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێن����ه‌ ئاش����كرای‌‬ ‫كرد جگه‌له‌ فیرق����ه‌ی‌ پێنج‪ ،‬دو لیوای‌ ‬ ‫هه‌ڵكوتان����ه‌ س����ه‌ری‌ خێ����را (تدخل‬ ‫س����ریع) ه����ه‌ن‪ ،‬ك����ه‌ ل����ه‌ رومادییه‌وه‌‬ ‫هێنراون‪ .‬هه‌روه‌ها سه‌رچاوه‌كه‌ وتیشی‌‬ ‫"فه‌رمانده‌یی‌ دیجل����ه‌ به‌رده‌وام چه‌ك‌و‬ ‫جبه‌خانه‌ی‌ نوێیان بۆ دێت"‪.‬‬ ‫زانیارییه‌كانی‌ س����ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌‬ ‫ده‌ریده‌خات له‌كۆی‌ به‌رپرسانی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫فه‌رمانده‌یی دیجله‌ هیچیان كورد نین‪،‬‬ ‫به‌ڵكو به‌رپرس����ی‌ فه‌رمانده‌یی‌ دیجله‌و‬ ‫فه‌رمانده‌ی����ی‌ هه‌ردو فیرقه‌ی‌ (‪12‬و ‪)5‬‬ ‫و زۆربه‌ی‌ به‌رپرس����ه‌ س����ه‌ره‌كییه‌كان‬ ‫عه‌ره‌بن‪ ،‬ئه‌و دۆخه‌شی‌ به‌ "پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫ده‌س����تورو پێش����ێلكردنی س����ه‌ره‌تاو‬ ‫بنه‌ماكانی ماده‌ی‌ (‪)140‬ی‌ ده‌س����تورو‬ ‫پارتیی����ه‌و ئه‌ویتر یه‌كێت����ی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها بارودۆخی‌ ناوچه‌ كێش����ه‌ له‌سه‌ره‌كان"‬ ‫ناوبرد‪.‬‬ ‫جێگری‌ ئامر لیوای‌ پانزه‌ش كورده‌‪.‬‬ ‫ئه‌و س����ه‌رچاوه‌یه‌ له‌باره‌ی‌ كاره‌كانی‌‬ ‫سنوری‌ كاره‌كانی‌ دیجله‌‬ ‫ماوه‌ی‌ رابردوی‌ فیرقه‌ی‌ (‪ )12‬له‌سنوری‌‬ ‫له‌درێژه‌ی‌ لێدوانه‌كه‌یدا ئه‌و سه‌رچاوه‌یه‌‬ ‫كه‌رك����وك‪ ،‬وتی‌ "به‌رده‌وام كێش����ه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵ ك����ورددا هه‌ب����وه‌و تاڕاده‌یه‌كی‌ باس����ی‌ له‌وه‌كرد ئه‌رك����ی‌ فه‌رمانده‌یی‌‬ ‫زۆر به‌رانبه‌ر كورد ش����ه‌ڕی‌ ده‌رونییان دیجله‌ "كۆنترۆڵكردن‌و ده‌ستڕاگه‌یشتنه‌‬ ‫به‌ته‌واوی‌ س����نوری‌ ه����ه‌ردو پارێزگای‌‬ ‫كردوه‌"‪.‬‬ ‫كه‌ركوك‌و دیاله‌"‪ .‬باره‌گای‌ س����ه‌ره‌كی‌‬ ‫فه‌رمانده‌ییه‌كه‌ش له‌كه‌ركوكه‌‌و سنوری‌‬ ‫پێكهاته‌ی فیرقه‌ی (‪)12‬‬ ‫به‌وت����ه‌ی‌ س����ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێن����ه‌‪ ،‬كاریان هه‌مو پارێزگاك����ه‌ ده‌گرێته‌وه‌و‬ ‫فیرقه‌ی‌ (‪ )12‬به‌گش����تی‌ زیاتر له‌پانزه‌ "له‌به‌رنامه‌یاندای����ه‌ بیخه‌نه‌ ژێر ڕكێفی‬ ‫هه‌زار ئه‌فس����ه‌رو پله‌دارو س����ه‌ربازن‪ ،‬خۆیانه‌وه‌و رۆژانه‌ش شه‌ڕی‌ ده‌رونی‌ به‌‬ ‫له‌و ژماره‌یه‌ش كورد به‌گش����تی‌ ناگاته‌ هێزه‌ كوردییه‌كان ده‌فرۆشن"‪.‬‬ ‫سنوری‌ كاره‌كانی‌ دیجله‌ش له‌پارێزگای‌‬ ‫(‪ )1500‬كه‌س "ئه‌و ژماره‌یه‌ش به‌رده‌وام‬ ‫ك����ه‌م ده‌كات‪ ،‬چونك����ه‌ ك����ورده‌كان دیاله‌‪ ،‬ناوچه‌كانی‌ سه‌عدییه‌‪ ،‬جه‌له‌وال‪،‬‬ ‫نایانه‌وێت‌و ناتوانن له‌و فیرقه‌یه‌ درێژه‌ قه‌ره‌ته‌پ����ه‌‪ ،‬زنجیره‌ چی����ای حه‌مرین‪،‬‬ ‫جه‌باره‌‪ ،‬مه‌نده‌لی‌‪ ،‬نه‌فتخانه‌و خانه‌قین‬ ‫به‌كاره‌كانیان بده‌ن"‪.‬‬ ‫فه‌رمانده‌ی‌ فیرقه‌ی‌ (‪ )12‬له‌ئێستادا ده‌گرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د س����ه‌عید نایفه‌‪ ،‬ئام����ر لیوای‌‬ ‫پێویسته‌ كورد چی‌ بكات؟‬ ‫پان����زه‌ عه‌قید روك����ن محه‌مه‌د مه‌هدی‌‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ری‌ پرس����ی‌ فه‌رمانده‌یی‌‬ ‫س����اڵحه‌‪ ،‬ئام����ر لی����وای‌ (‪ )49‬عه‌قید‬ ‫به‌ش����داره‌و پارتییه‌‪ ،‬ئامر لیوای‌ (‪ )47‬دیجله‌‪ ،‬سه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ پێشنیار‬ ‫محه‌مه‌د هه‌زاله‌‪ .‬سه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ ده‌كات ئه‌گه‌ر الیه‌نی‌ كوردی‌ نه‌یتوانی‌‬ ‫رونیك����رده‌وه‌ لی����وای‌ پان����زه‌ زیاتر له‌ ئه‌و فه‌رمانده‌ییه‌ هه‌ڵبوه‌ش����ێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫(‪ )2700‬س����ه‌ربازه‌و دابه‌شبوه‌ به‌سه‌ر ئه‌وا هه‌وڵ����ی‌ رێكخس����تنه‌وه‌ی‌ بدات‪،‬‬ ‫چوار ف����ه‌وج‌و باره‌گای‌ س����ه‌ره‌كی‌ له‌ به‌جۆرێ����ك "النیك����ه‌م هاوس����ه‌نگی‌‬ ‫لی����وای‌ تۆپ����ه‌ دورهاوێژه‌كانه‌‪ ،‬له‌كۆی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ تێدا مس����ۆگه‌ر بكات"‪ ،‬جگه‌‬ ‫ئه‌و ژماره‌ی����ه‌ش ته‌نها (‪ )336‬كوردی‌ له‌وه‌ بڕیار بدرێت كه‌ دیجله‌ بۆی‌ نه‌بێت‬ ‫تێدای����ه‌‪ ،‬كه‌ (‪ )55‬ئه‌فس����ه‌رو (‪" )281‬ده‌س����توه‌رداته‌ كاروب����اری‌ ناوخ����ۆی‌‬ ‫نائیب زابت‌و س����ه‌ربازن‪ .‬سه‌رچاوه‌كه‌ دیال����ه‌و كه‌ركوكه‌‌و به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك‬ ‫وت����ی‌ "زۆرتری����ن ژماره‌ی‌ ك����ورد له‌م هێزه‌كانی‌ ناوخ����ۆ نه‌خرێنه‌ ژێر ڕكێفی‬ ‫ئ����ه‌و فه‌رمانده‌یی����ه‌"‪ ،‬هه‌روه‌ها بڕیاری‌‬ ‫لیوایه‌دایه‌"‪.‬‬

‫پسپۆڕێكی‌ تۆمه‌تبار‬

‫►‬

‫»‬

‫)‪ )348‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/23‬‬

‫لیوا عه‌بدولئه‌میر زه‌یدی‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و زانیارییان��� ‌ه ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی له‌به‌رده‌س���تدان‪،‬‬ ‫ی زه‌ید ‌‬ ‫ژیاننام��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئام���اژ‌ه به‌وه‌ده‌ك���ه‌ن له‌س���ه‌رده‌م ‌‬ ‫ی به‌عس���دا ل ‌ه كه‌رك���وك بوه‌و‬ ‫رژێم ‌‬ ‫به‌رپرسیارێتی‌ هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )2009‬كرای ‌ه فه‌رماند‌ه ‌‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی عێ���راق‬ ‫ی س���وپا ‌‬ ‫ی (‪‌ )12‬‬ ‫فیرق��� ‌ه ‌‬ ‫ی كه‌رك���وك‪ .‬ئ���ه‌و كات��� ‌ه‬ ‫له‌س���نور ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ‬ ‫رایگه‌یاند په‌یوه‌ندیی باش��� ‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی چل سا ‌ڵ شاره‌زایی ‌ه‬ ‫ی نزیك ‌ه ‌‬ ‫خاوه‌ن ‌‬ ‫ی سه‌ربازییدا‪.‬‬ ‫له‌بوار ‌‬ ‫ی بێت‌و‬ ‫ی مالیك��� ‌‬ ‫ره‌تیده‌كات���ه‌و‌ه زاوا ‌‬ ‫ی نیم‪،‬‬ ‫ی مالیك ‌‬ ‫ی نزیك��� ‌‬ ‫ده‌ڵێت "خزم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نزیك ‌‬ ‫ی ش���ه‌ره‌ف ‌ه ئه‌گه‌ر خزم ‌‬ ‫مای ‌ه ‌‬ ‫بومایه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ل���ه‌ب���ار‌هی‌ت���ۆم���ه‌ت���ب���ارك���ردن��� ‌‬ ‫ب���ه‌ب���ه‌ش���داری���ك���ردن له‌ئه‌نفال‌و‬ ‫ده‌س���ت���گ���ی���رك���ردن���ی‌ ل���ه‌الی���ه‌ن‬ ‫ی‬ ‫ی روخان ‌‬ ‫ئه‌مریكییه‌كانه‌و‌ه ل��ه‌دوا ‌‬ ‫ی (‪،)2003‬‬ ‫ی به‌عس له‌ساڵ ‌‬ ‫رژێ��م� ‌‬ ‫ی راست نین"‪.‬‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌وانه‌ هیچ ‌‬ ‫ی ل���ۆس ئه‌نجلس‬ ‫ی رۆژنام ‌ه ‌‬ ‫به‌وت��� ‌ه ‌‬ ‫ی به‌كه‌س���ێك‬ ‫ی زه‌ید ‌‬ ‫ی ئه‌مریك ‌‬ ‫تایمز ‌‬ ‫ی ده‌یه‌وێت‬ ‫داده‌نرێت‪ ،‬ك��� ‌ه به‌دوربین ‌‬ ‫ی عێ���راق‬ ‫ی حكومه‌ت��� ‌‬ ‫نیازه‌كان��� ‌‬ ‫ێ ب���كات‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫له‌ش���اره‌كه‌دا جێبه‌ج��� ‌‬ ‫ی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ی هێز ‌‬ ‫ی له‌نه‌هێش���تن ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی كه‌ركوك���دا‬ ‫ی پارێ���زگا ‌‬ ‫له‌س���نور ‌‬ ‫ده‌بینێته‌وه‌‪.‬‬ ‫دروس����تكردنی‌ به‌ره‌زامه‌ندی‌ پارله‌مانی‌‬ ‫عێراق‌و كوردستان بێت‌و رێگه‌نه‌درێت‬ ‫به‌رپرس‌و ئه‌فسه‌رو پله‌داره‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫فه‌رمانده‌ییه‌ له‌شوێنی‌ تره‌وه‌ بهێنرێن‌و‬ ‫هه‌مویان خه‌ڵكی‌ كه‌ركوك‌و دیاله‌ بن"‪.‬‬ ‫وله‌وه‌اڵمی‌ ئه‌وه‌شدا ئه‌گه‌ر هچ كام له‌و‬ ‫پێشنیارانه‌ نه‌هاتنه‌دی‌‪ ،‬سه‌رچاوه‌كه‌ی‌‬ ‫ئاوێن����ه‌ پێش����نیار ده‌كات به‌ڕاوێ����ژ‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌مو الیه‌نه‌ كوردس����تانییه‌كان‬ ‫فه‌رمانده‌ییه‌ك����ی‌ تایب����ه‌ت ب����ه‌ ناوچه‌‬ ‫كێش����ه‌ له‌سه‌ره‌كان دروس����ت بكرێت‪،‬‬ ‫باره‌گاكه‌ش����ی ل����ه‌ ده‌روازه‌ی كه‌ركوك‬ ‫بێت‌و لق‌و باره‌گاشی‌ له‌ده‌روازه‌ی قه‌زاو‬ ‫ناحیی����ه‌ی ناوچه‌ جێناكۆكه‌كانی‌ وه‌كو‬ ‫جه‌الله‌والو خانه‌قی����ن‌و دوزو قه‌ره‌ته‌په‌‬ ‫هه‌بێ����ت‪ ،‬تاوه‌كو له‌كاتی پێویس����تدا‬ ‫"له‌پێن����اوی‌ پاراس����تنی ئاسایش����ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی����ی‌و به‌رژه‌وه‌ندی بااڵی كورد‪،‬‬ ‫ئیحتیواو كۆنتڕۆڵ����ی ناوچه‌كه‌ بكات‌و‬ ‫به‌رپه‌رچی هێرش‌و هه‌ڕه‌شه‌ی نه‌یاران‬ ‫بداته‌وه‌"‪.‬‬

‫سیاسه‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ عێراق توشی‌ فه‌وزا بووه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫راپۆرتێكی‌ رۆژنامه‌ی‌ گاردیانی‌‬ ‫به‌ریتانی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫سیاسه‌تی‌ ده‌ره‌كی‌ عێراق دوچاری‌‬ ‫فه‌وزا هاتوه‌‪ ،‬وته‌بێژی‌ لیستی‌‬ ‫هاوپه‌یمانی‌ كوردستانیش له‌‬ ‫پارله‌مانی‌ عێراق به‌ ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫ماوه‌ی‌ نۆ ساڵه‌ عێراق وه‌كو ده‌وڵه‌ت‪،‬‬ ‫سیاسه‌تی‌ ده‌ره‌كی‌ نه‌بوه‌و نییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و رۆژنامه‌ به‌ریتانییه‌ سیاسه‌تێكی‌‬ ‫ده‌ره‌ك���ی‌ عێراق ب���ه‌ "سیاس���ه‌تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫نیش���تیمانی‌" نازانێت‪ ،‬به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫چینی‌ ده‌س���ه‌اڵتداری‌ عێراق له‌ده‌یه‌ی‌‬ ‫رابردودا س���ه‌رقاڵی‌ ملمالنێی‌ ناوخۆیی‌‬ ‫ب���وه‌و "نه‌یتوانی���وه‌ له‌په‌یوه‌ندیی���ه‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییه‌كان���دا سیاس���ه‌تێكی‌‬ ‫یه‌كگرتو په‌یڕه‌و ب���كات"‪ ،‬نه‌بونی‌ ئه‌و‬ ‫سیاس���ه‌ته‌ش وایكردوه‌ "عێراق ببێته‌‬ ‫گۆڕه‌پانی‌ هێزه‌ ده‌ره‌كییه‌كان‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌ره‌نجام���ی‌ كاره‌س���اتاوی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫س���ه‌قامگیری‌ ئه‌منی‌‌و سیاس���ی‌ واڵت‬ ‫هه‌بووه‌"‪.‬‬

‫له‌ب���اره‌ی‌ روداوه‌كان���ی‌ ئێس���تای‌‬ ‫س���وریاوه‌‪ ،‬رۆژنامه‌ك���ه‌ رونیده‌كاته‌و‌ه‬ ‫هێزه‌ سیاس���ییه‌كانی‌ عێراق به‌س���ه‌ر‬ ‫دو ب���ه‌ره‌دا دابه‌ش���بون‪ ،‬هه‌رچ���ی‌‬ ‫مالیكی‌‌و هێ���زه‌ هاوپه‌یمانه‌كانێتی‌ كه‌‬ ‫ئێران پش���تیوانییان لێده‌كات‪ ،‬بونه‌ته‌‬ ‫الیه‌نگری‌ رژێمه‌كه‌ی‌ ئه‌س���ه‌دو هه‌وڵی‌‬ ‫مانه‌وه‌ی‌ ده‌ده‌ن‌و كه‌وتونه‌ته‌ میحوه‌ری‌‬ ‫ئێرانه‌وه‌و عێراقیان كردۆته‌ كه‌ناڵێك بۆ‬ ‫گواستنه‌وه‌ی‌ چه‌ك‌و پاره‌و چه‌كدار بۆ‬ ‫سوریا‪ ،‬چونكه‌ "ده‌ترسن ئیسالمییه‌كانی‌‬ ‫سوریا له‌سنوره‌وه‌ ببنه‌ مایه‌ی‌ هه‌ڕه‌شه‌‬ ‫بۆ عێ���راق"‪ ،‬به‌وهۆیه‌وه‌ "عێراق بوه‌ته‌‬ ‫پێش���ه‌نگی‌ هه‌وڵ���ه‌ به‌رده‌وامه‌كان بۆ‬ ‫پاراستنی‌ رژێمه‌كه‌ی‌ ئه‌سه‌د"‪.‬‬ ‫به‌ره‌ك���ه‌ی‌ ت���ری‌ عێ���راق‪ ،‬عه‌ره‌به‌‬ ‫سوننه‌كانن كه‌ توركیاو جیهانی‌ عه‌ره‌بی‌‬ ‫پشتیوانییان ده‌كات‪ ،‬الیه‌نی‌ كوردیش‬ ‫س���ودی ل���ه‌ تێكه‌ڵه‌یه‌ك���ی‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫دۆس���تانه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌مری���كاو توركیاو‬ ‫ئێران بینیوه‌‪ ،‬به‌هۆی‌ "س���ه‌ربه‌خۆیی‌‌و‬ ‫به‌پێچه‌وان���ه‌ی‌‬ ‫س���ه‌قامگیریان‬ ‫پارچه‌كانی‌ تری‌ عێراقه‌وه‌"‪ .‬رۆژنامه‌كه‌‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت پارێزگا سوننه‌نشینه‌كانی‌‬

‫عێراق كه‌ هاوسنوری‌ سوریان "چه‌كدار‬ ‫ره‌وانه‌ی‌ شۆڕشگێڕانی‌ سوریا ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ جگه‌له‌وه‌ی‌ الیه‌نی‌ كوردی ده‌ستی‌‬ ‫به‌س���ه‌ر خاڵێكی‌ سنوری‌ گرنگی‌ نێوان‬ ‫س���وریاو عێراقدا گرت���وه‌‪ ،‬هێزه‌كانی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ش راهێن���ان به‌چه‌ك���داره‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنه‌كانی‌ س���وریا ده‌ك���ه‌ن‌و‬ ‫هه‌وڵی‌ دامه‌زراندن���ی‌ هه‌رێمی‌ كوردی‌‬ ‫سوریا ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫گاردیان ب���اس ل���ه‌وه‌ده‌كات عێراق‬ ‫له‌ئێس���تادا ده‌توانێت س���ود له‌ الوازی‌‬ ‫هاوس���ێكانی‌ وه‌ربگرێ���ت‌و هه‌وڵ���ی‌‬ ‫خۆگه‌وره‌كردن ب���دات‪ ،‬به‌هۆی‌ پێگه‌ی‌‬ ‫ستراتیژی‌‌و س���امانه‌ سروشتییه‌كانی‌‪،‬‬ ‫كه‌چ���ی‌ هه‌ندێ���ك الیه‌ن���ی‌ ناوخۆیی‌‬ ‫چاوه‌ڕوانی‌ ملمالنێكانی‌ سوریا ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫وه‌كو ده‌رفه‌تێك "بۆ الوازكردنی‌ ركابه‌ره‌‬ ‫ناوخۆییه‌كانی���ان"‪ ،‬س���ه‌رباری‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌هۆی‌ به‌هێزیی‌ ئێ���ران له‌ناو ناوه‌نده‌‬ ‫سیاسییه‌كانی‌ عێراقدا‪ ،‬زۆرینه‌ی‌ پارته‌‬ ‫گه‌وره‌كانی‌ عێراق "تائێس���تا پاراستنی‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌ ئێران‪ ،‬له‌پێشه‌نگی‌‬ ‫رێب���ازی‌ سیاس���ه‌تی‌ ده‌ره‌ك���ی‌ عێراق‬ ‫داده‌نێن"‪.‬‬

‫له‌ لێدوانێكی‌ پێش���تریدا بۆ ئاوێنه‌‪،‬‬ ‫وته‌بێژی‌ لیستی‌ هاوپه‌یمانی‌ كوردستان‬ ‫له‌ پارله‌مانی‌ عێ���راق موئه‌یه‌د ته‌یب‪،‬‬ ‫رایگه‌یان���د ل���ه‌دوای‌ روخان���ی‌ رژێمی‌‬ ‫سه‌دامه‌وه‌ له‌س���اڵی‌ (‪ )2003‬تائێستا‪،‬‬ ‫عێ���راق وه‌ك���و ده‌وڵ���ه‌ت "هه‌رگی���ز‬ ‫سیاسه‌تێكی‌ ده‌ره‌كی‌ یه‌كگرتوی‌ نه‌بوه‌"‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و "سیاس���ه‌تی‌ ده‌ره‌ك���ی‌ عێراق‬ ‫وابه‌س���ته‌ی‌ الیه‌نه‌ بڕیاربه‌ده‌سته‌كانی‌‬ ‫ناو حكومه‌ت ب���وه‌"‪ .‬هه‌روه‌ها ده‌ڵێت‬ ‫"سیاس���ه‌تی‌ ده‌ره‌كی‌ به‌س���ه‌ر الیه‌نه‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتداره‌كان‌و خاوه‌ن بڕیاره‌كاندا‬ ‫دابه‌ش���بوه‌‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ عێ���راق وه‌كو‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت سیاس���ه‌تی‌ ده‌ره‌كی‌ نه‌بوه‌و‬ ‫نییه‌"‪.‬‬ ‫ته‌ی���ب ب���ۆ به‌ڵگاندنی‌ قس���ه‌كانی‌‬ ‫نمون���ه‌ی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ هێنایه‌وه‌‪ ،‬له‌س���ه‌ر‬ ‫كێشه‌ی‌ به‌نده‌ری‌ فاوی‌ نێوان كوه‌یت‌و‬ ‫عێراق‪ ،‬كاتێك هۆشیار زێباری‌ وه‌زیری‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ چوه‌ت���ه‌ پارله‌م���ان وتویه‌تی‌‬ ‫هی���چ كاریگه‌رییه‌كی‌ ئاب���وری‌ خراپی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر عێراق نابێ���ت‪ ،‬كه‌چی‌ هادی‌‬ ‫عامری‌ وه‌زیری‌ گواستنه‌وه‌ له‌پارله‌ماندا‬ ‫وتویه‌ت���ی‌ "ئ���ه‌م به‌ن���ده‌ره‌ عێ���راق‬

‫‪7‬‬

‫ده‌خنكێنێت"‪.‬‬ ‫به‌ڕای‌ چاودێرانی‌ سیاسی‌‪ ،‬دژیه‌كییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆر ل���ه‌ سیاس���ه‌تی‌ دره‌وه‌ی‌ عێراقدا‬ ‫به‌دیده‌كرێت‪ ،‬به‌جۆرێك كاتێك وه‌زیری‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ توركی���ا ئه‌حمه‌د داود ئۆغڵۆ‬ ‫له‌ (‪ )2012/8/2‬س���ه‌ردانی‌ كه‌ركوكی‌‬ ‫كرد ره‌خن���ه‌و گله‌ی���ی‌ زۆری‌ مالیكی‌‌و‬ ‫دۆسته‌كانی‌ لێكه‌وته‌وه‌و به‌ده‌ستوه‌ردان‬ ‫له‌ كاروب���اری‌ ناوخۆی‌ عێ���راق ناویان‬ ‫برد‪ .‬دواتریش لیژنه‌یه‌ك به‌سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫حسێن شه‌هرس���تانی‌ جێگری‌ سه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران بۆ به‌دواداچونی‌ ئه‌و سه‌ردانه‌‬ ‫پێكهێنرا‪ ،‬ك���ه‌ ئه‌نجامه‌كه‌ی‌ ده‌ركردنی‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك پێشنیارو راسپارده‌ بوو‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی‌ ت���ره‌وه‌ كاتێك فه‌رمانده‌ی‌‬ ‫فه‌یله‌قی‌ قودسی‌ ئێران قاسم سلێمانی‌‬ ‫له‌ (‪ )9/25‬سه‌ردانی‌ سلێمانی‌‌و هه‌ولێرو‬ ‫به‌غدای‌ كرد‪ ،‬پاشتریش وه‌زیری‌ به‌رگری‌‬ ‫ئێ���ران ئه‌حمه‌د وه‌حی���دی‌ له‌ (‪)10/3‬‬ ‫س���ه‌ردانی‌ نه‌جه‌ف‌و كه‌ربه‌الو سامه‌ڕای‌‬ ‫كرد‌و له‌گه‌ڵ به‌رپرسه‌ ئه‌منییه‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫ش���ارانه‌ كۆبویه‌وه‌‪ ،‬هیچ به‌رپرس���ێكی‌‬ ‫حكومی‌ عێ���راق بچوكتری���ن ناڕه‌زایی‌‬ ‫پیشان نه‌دا‪.‬‬

‫دوای‌ نۆ س���اڵ كاركردن‌و س���ی‌ ساڵ‬ ‫ش���اره‌زایی‌‪ ،‬دواج���ار به‌چه‌ندین تۆمه‌تی‌‬ ‫جی���اواز پارێ���زگاری‌ بانك���ی‌ ناوه‌ن���دی‌‬ ‫عێراق س���ینان محه‌مه‌د ره‌زا شه‌بیبی‌ له‌‬ ‫پۆسته‌كه‌ی‌ البرا‪.‬‬ ‫شه‌بیبی‌ (‪ )71‬ساڵ كوڕی‌ خانه‌واده‌یه‌كی‌‬ ‫ناس���راوی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ئاینیی‌ عێراقه‌‪،‬‬ ‫باوك‌و مامی‌ له‌و كه‌س���انه‌ بون كه‌ دژی‌‬ ‫به‌ریتانیی���ه‌كان جه‌نگاون‌و برایه‌كیش���ی‌‬ ‫له‌الیه‌ن به‌عسییه‌كانه‌وه‌ سه‌رنگوم كراوه‌‪.‬‬ ‫ی به‌غدا كۆلێژی‌‬ ‫ساڵی‌ (‪ )1966‬له‌زانكۆ ‌‬ ‫ئابوری‌ ته‌واوكردوه‌‪ ،‬له‌س���ااڵنی‌ (‪-1970‬‬ ‫‪ )1975‬له‌ زانكۆكانی‌ به‌ریتانیا ماسته‌رو‬ ‫دكتۆرای‌ به‌ده‌س���تهێناوه‌‪ ،‬له‌ زانكۆكانی‌‬ ‫جنێف‌و وێبس���ته‌ر له‌ سویسرا‪ ،‬زانكۆی‌‬ ‫به‌غداو موسته‌نسرییه‌ش وانه‌ی‌ وتۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ س���ااڵنی‌ (‪)1980 – 1975‬‬ ‫له‌وه‌زاره‌ته‌كانی‌ نه‌وت‌و پالندانانی‌ عێراق‬ ‫كاریك���ردوه‌‪ .‬ل���ه‌ (‪ )2003/8/30‬بوه‌ته‌‬ ‫پارێ���زگاری‌ بانك���ی‌ ناوه‌ن���دی‌ عێراق‪،‬‬ ‫خاوه‌نی‌ دو منداڵه‌و زمانه‌كانی‌ ئینگلیزی‌‌و‬ ‫فه‌ره‌نسی‌ ده‌زانێ‌‌و چوار كتێبیشی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫سااڵنێكیش���ه‌ دوچ���اری‌ نه‌خۆش���ی‌ دڵ‬ ‫بووه‌‪.‬‬ ‫ش���ه‌بیبی‌ كه‌ ل���ه‌ رێكخ���راوی‌ نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌كگرت���وه‌كان‌و ژماره‌یه‌ك له‌ ده‌وڵه‌تانی‌‬ ‫عه‌ره‌بی‌ كاریك���ردوه‌‪ ،‬تۆڕێك په‌یوه‌ندی‌‬ ‫فراوانی‌ له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی‌ حكومی‌ واڵته‌‬ ‫عه‌ره‌بیی���ه‌كان هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌چه‌ندین كۆڕو‬ ‫كۆنگره‌ی‌ نێوده‌وڵه‌ت���ی‌ به‌ لێكۆڵینه‌وه‌و‬ ‫وتاردان به‌ش���داریكردوه‌‪ .‬به‌پێی‌ گۆڤاری‌‬ ‫ئه‌ره‌بیان بزنس پارو ئه‌مساڵیش له‌ریزی‌‬ ‫ئه‌و پێنج سه‌د كه‌س���ه‌ عه‌ره‌بییه‌دا بووه‌‬ ‫كه‌ خاوه‌ن���ی‌ كه‌س���ایه‌تییه‌كی‌ به‌هێزن‌و‬ ‫توانیویانه‌ ل���ه‌ كۆمه‌ڵگاكانیاندا یان ئه‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگایانه‌ی‌ تیایدا ده‌ژین‪ ،‬كاریگه‌رییان‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫رۆژی‌ (‪ ،)10/14‬له‌كاتێكدا ش���ه‌بیبی‌‬ ‫بۆ به‌شداربون له‌كۆنگره‌یه‌ك له‌ تۆكیۆی‌‬ ‫پایته‌ختی‌ ژاپۆن ب���و‪ ،‬میدیاكانی‌ عێراق‬ ‫باڵوی���ان ك���رده‌وه‌ ك���ه‌ دادگا فه‌رمانی‌‬ ‫قه‌ده‌غه‌كردن���ی‌‬ ‫ده‌س���تگیركردن‌و‬ ‫س���ه‌فه‌ركردنی‌ ب���ۆ ده‌رك���ردوه‌‪ .‬دو رۆژ‬ ‫دواتری���ش مالیك���ی‌ س���ه‌رۆكی‌ دیوانی‌‬ ‫چاودێ���ری‌ دارایی‌ عه‌بدولباس���ت توركی‌‬ ‫به‌وه‌كال���ه‌ت ك���رده‌ پارێ���زگاری‌ بانكی‌‬ ‫ناوه‌ندی‌‪ ،‬له‌كاتێكدا به‌پێی‌ ده‌ستور ئه‌م‬ ‫بانكه‌ سه‌ربه‌خۆیه‌و ته‌نها له‌ژێر چاودێری‌‬ ‫پارله‌ماندایه‌‪.‬‬ ‫به‌ڕای‌ چاودێران كێش���ه‌ی‌ شه‌بیبی‌ بۆ‬ ‫دو س���اڵ له‌مه‌وبه‌ر ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬كاتێك‬ ‫داوایه‌كی‌ مالیكی‌ بۆ قه‌رزكردنی‌ پێنج ملیار‬ ‫دۆالر ره‌تكرده‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش مالیكی‌ توڕه‌و‬ ‫بێزاركرد‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌ دو مانگی‌ رابردوشدا‬ ‫چه‌ند پارله‌مانتارێكی‌ لیسته‌كه‌ی‌ مالیكی‌‬ ‫هه‌ڵمه‌تێكی‌ میدیایی‌ توندیان كرده‌ سه‌ر‬ ‫كاره‌كانی‌ بانكه‌كه‌و س���ه‌رۆكه‌كه‌ی‌‪ .‬بۆیه‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ پارله‌م���ان ئوس���امه‌ نوجێفی‌‬ ‫ل���ه‌ (‪ )10/7‬لیژنه‌یه‌ك���ی‌ لێكۆڵینه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر بانكی‌ ناوه‌ندی‌ ل���ه‌ لیژنه‌كانی‌‬ ‫نه‌زاهه‌و دارایی‌‌و دیوانی‌ چاودێری‌ دارایی‌‬ ‫به‌سه‌رۆكایه‌تی‌ قوسه‌ی‌ سوهێلی‌ جێگری‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ پارله‌مان پێكهێن���ا‪ .‬نوجێفی‌‬ ‫ی بابه‌ته‌كه‌‪ ،‬خۆم‬ ‫وتی‌ "به‌هۆی‌ هه‌ستیاری ‌‬ ‫به‌وردی‌ چاودێ���ری‌ كاره‌كان���ی‌ لیژنه‌كه‌‬ ‫ده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫دیارتری���ن ئه‌و تۆمه‌تانه‌ی‌ ئاراس���ته‌ی‌‬ ‫بانكه‌كه‌و ش���ه‌بیبی‌ ك���ران‪ ،‬بریتی‌ بون‬ ‫له‌‪ :‬فرۆش���تنی‌ دراو به‌ بانك‌و كۆمپانیای‌‬ ‫دیاریكراو‪ ،‬فرۆش���تنی‌ بڕێكی‌ زۆر دراوی‌‬ ‫بیانی‌ له‌ماوه‌ی‌ سااڵنی‌ رابردودا‪ ،‬مامه‌ڵه‌ی‌‬ ‫دارای���ی‌ گومانلێك���راو به‌تایبه‌ت���ی‌ دوای‌‬ ‫روداوه‌كانی‌ سوریاو سه‌پاندنی‌ گه‌مارۆی‌‬ ‫ئابوری‌ به‌س���ه‌ر ئێران���دا‪ ،‬ئاودیوكردنی‌‬ ‫دراوی‌ بیان���ی‌ ب���ۆ واڵتان���ی‌ هاوس���ێ‌‪،‬‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ له‌ فرۆش���تنی‌ دۆالرو مامه‌ڵه‌ی‌‬ ‫ی بانكه‌كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ناوخۆی���ی‌‌و په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫بانگه‌ ئه‌هلیی���ه‌كان‪ ،‬نه‌بونی‌ میكانیزمی‌‬ ‫وردبینی‌ له‌ سپیكردنه‌وه‌ی‌ دراو‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ شه‌بیبی‌ به‌ر له‌چونی‌ بۆ ژاپۆن‬ ‫ئه‌یاد عه‌الوی‌ بینی���وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش مالیكی‌‬ ‫ده‌ه���ری‌ ك���ردوه‌‪ .‬هه‌روه‌ه���ا ژماره‌یه‌ك‬ ‫نوسه‌رو ئه‌كادیمیستی‌ عێراقی له‌نامه‌یه‌كدا‬ ‫بۆ تاڵه‌بانی‌ نوسیویانه‌‪ :‬شه‌بیبی‌ كه‌سێكی‌‬ ‫زۆر لێهات���وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ماوه‌یه‌كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫هه‌ندێ���ك له‌س���ه‌ركرده‌كانی‌ ده‌وڵه‌ت���ی‌‬ ‫قانونه‌وه‌‪ ،‬كه‌ هه‌ندێكیان پێشتر له‌ریزی‌‬ ‫ده‌زگاكانی‌ به‌عسدا بون به‌ئامانج گیراوه‌‪.‬‬ ‫مالیك���ی‌‪-‬ش هه‌وڵده‌دات ئ���ه‌م ده‌زگایه‌‬ ‫بخات���ه‌ ژێر ئاره‌زوه‌كانی‌ خۆیه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌و‬ ‫مه‌به‌س���ته‌ش هه‌وڵی‌ شێواندنی‌ ناوبانگی‌‬ ‫شه‌بیبی‌ داوه‌‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابووری‬

‫)‪ )348‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/23‬‬

‫بودجه‌ی‌ هه‌رێم بۆ ‪ ،2013‬نزیك ‌هی‌ ‪ %10.3‬بودجه‌ی‌ گشتی‌ عێراقه‌‬

‫بۆ ئه‌م ساڵ حكومه‌تی‌ هه‌رێم زوتر بودجه‌ ئاماد ‌ه ده‌كات؟‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬

‫ه‬ ‫هی‌ بڕیار ‌ه ل ‌‬ ‫چه‌ند زانیارییه‌ك له‌سه‌ر ئه‌و بودج ‌‬ ‫ی‬ ‫ه له‌الیه‌ن ژور ‌‬ ‫‪2013‬دا بۆ هه‌رێم ته‌رخان بكرێت‪ ،‬ك ‌‬ ‫ی گۆڕانه‌وه‌ ئاماده‌ كراوه‌‬ ‫ی بزوتنه‌و ‌ه ‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ ئابور ‌‬

‫وته‌بێژی‌ وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌ هه‌رێم‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ‌‪ ،‬به‌م زوانه‌ بودجه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫پێشنیاركراوی‌ ‪ 2013‬ده‌نێرنه‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‌و له‌وێشه‌وه‌ بۆ‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬به‌رپرسی‌ رێكخه‌ری‌ ژوری‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ ئابوری‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕانیش‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫حكومه‌ت له‌م ساڵدا زوتر بودجه‌‬ ‫ره‌وانه‌ ده‌كات‪ ،‬تا گفتوگۆكانی‌‬ ‫نه‌كه‌وێته‌ نزیك هه‌ڵبژاردنه‌كان‌و‬ ‫ئۆپۆزسیۆن سود له‌ كه‌موكوڕییه‌كانی‌‬ ‫وه‌رنه‌گرێت بۆ بانگه‌شه‌ی‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫"هه‌رچۆنێك بێت‪ ،‬ئه‌مساڵیش‬ ‫به‌به‌ڵگه‌وه‌ كه‌موكوڕییه‌كانی‌ بودجه‌‬ ‫ئاشكرا ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫ئه‌م س���اڵ جیا له‌س���ااڵنی‌ پێش���و‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم زوتر كه‌وته‌خۆی‌ بۆ‬ ‫ئاماده‌كردنی‌ بودجه‌ی‌ پێش���نیاركراوی‌‬ ‫ساڵی‌ ‪ ،2013‬وته‌بێژی‌ وه‌زارتی‌ دارایی‌‬ ‫هه‌رێم دلێر تارق‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫ك���ه‌ گفتوگۆك���ردن له‌س���ه‌ر بودجه‌ی‌‬ ‫س���ه‌رجه‌م وه‌زات‌و دام‌وده‌زگاكان‬ ‫ته‌واوبوه‌‪ ،‬له‌ئێستادا داخڵی‌ كۆمپیوته‌ر‬ ‫ده‌كرێت‌و پاشان ره‌وانه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫وه‌زیران ده‌كرێ���ت‪ ،‬تا له‌وێش له‌الیه‌ن‬ ‫لیژنه‌یه‌ك���ه‌وه‌ دوا پێداچون���ه‌وه‌ی‌ بۆ‬ ‫بكرێ���ت‪ ،‬دوای‌ ئ���ه‌وه‌ش ره‌وان���ه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان ده‌كرێ���ت‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ ئه‌وه‌ش كه‌ ئه‌م س���اڵ زوتر‬ ‫بودجه‌ی‌ پێشنیاركراویان ئاماده‌كردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و رونیده‌كاته‌وه‌ كه‌ سااڵنی‌ پێشوش‬ ‫ك���ه‌ بودج���ه‌ دواكه‌وت���وه‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫ب���ه‌ حكومه‌ت���ی‌ عێراقی���ه‌وه‌ هه‌ب���وه‌‬ ‫نه‌ك ئ���ه‌وان‪ ،‬به‌نمونه‌ش ب���اس له‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ س���اڵی‌ پێشو دوای‌ دو رۆژ‬ ‫له‌په‌سه‌ند كردنی‌ بودجه‌ له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫عێراق‪ ،‬ئ���ه‌وان بودجه‌ی���ان ره‌وانه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردستان كردوه‌‪ .‬سه‌باره‌ت‬ ‫به‌م س���اڵیش ك���ه‌ زوت���ر بودجه‌یان‬ ‫ئاماده‌ك���ردوه‌ وتی‌ "ئ���ه‌وه‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ حكومه‌تی‌ عێراق ز‌وتر‬ ‫كه‌وته‌خ���ۆی‌ بۆ ئاماده‌كردنی‌ بودجه‌"‪.‬‬ ‫به‌اڵم رێكخ���ه‌ری‌ ژوری‌ لێكۆڵینه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاب���وری‌ له‌بزوتنه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان‪ ،‬عه‌لی‌‬ ‫حه‌مه‌ ساڵح پێچه‌وانه‌ی‌ ئه‌وه‌ ده‌بینێ‌‌و‬ ‫ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ ه���ۆكاری‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ئه‌م س���اڵ زوت���ر حكومه‌ت‬

‫ ‬ ‫خەڵکانێک بەم شێوەیە بژێوی ژیان پەیدا دەکەن‬ ‫بودجه‌ی‌ پێش���نیاركراوی‌ ئاماده‌كردو‌ه‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‪ ،‬باس���كردنی‌‬ ‫كه‌موكوڕییه‌كان���ی‌ بودج���ه‌ نه‌كه‌وێته‌‬ ‫نزیك هه‌ڵبژاردنه‌كان‪ ،‬تا ئۆپۆزس���یۆن‬ ‫ب���ۆ بانگه‌ش���ه‌ی‌ هه‌ڵبژاردن س���ودی‌‬ ‫لێوه‌رنه‌گرێت‪ ،‬ئه‌و وتیشی‌ "گفتوگۆكان‬ ‫بكه‌ونه‌ هه‌ر كاتێكه‌وه‌ ده‌توانین بڵێین‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ حكومه‌ت ده‌ینێرێته‌ په‌رله‌مان‬ ‫ئ���ه‌وه‌ خه‌رجناكرێت‌و ناردن‌و نه‌ناردنی‌‬ ‫هیچ ل���ه‌ دۆخه‌كه‌ ناگۆڕێ���ت‌و ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌سه‌لمێنین"‪ .‬بۆ ئه‌و به‌رپرسه‌ی‌ ژوری‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ ئابوری‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪،‬‬ ‫هیچ گرنگ نییه‌‪ ،‬بودجه‌‪ ،‬كه‌ی‌ ده‌گاته‌‬ ‫په‌رله‌م���ان‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك ئه‌و باس���ی‌‬ ‫ده‌كات هیچ ساڵێك حكومه‌ت پابه‌ندی‌‬ ‫ئه‌و بودجه‌یه‌ نه‌بوه‌ كه‌ له‌ په‌رله‌مانه‌وه‌‬ ‫بۆی‌ په‌س���ه‌ندكراوه‌‪ ،‬بۆ ئه‌مه‌ش زیاد‬ ‫له‌به‌ڵگه‌یه‌كی‌ هه‌یه‌‌و ده‌ڵێت "له‌س���اڵی‌‬ ‫‪ 2011‬بڕی‌ ‪2‬ترلیۆن‌و ‪ 375‬ملیارد دینار‬ ‫بۆ ‪ %51‬پرۆژه‌كان ته‌رخانكراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ جێی‌ س���ه‌رنجه‌ له‌و بڕه‌ پاره‌یه‌‬ ‫یه‌ك دین���ار خه‌رج نه‌ك���راوه‌"‪ .‬عه‌لی‌‬ ‫حه‌مه‌ساڵح ئه‌وه‌ش ئاش���كرا ده‌كات‪،‬‬ ‫كه‌ هه‌ر له‌ س���اڵی‌ ‪2011‬دا حكومه‌ت‬

‫‪2‬ترلیۆن‌و‪ 44‬ملیارد دینار قه‌رزدار بوه‌‌و‬ ‫به‌نیازیش بو له‌بودجه‌ی‌ ساڵی‌ ‪2012‬‬ ‫دا ئه‌و ق���ه‌رزه‌ بدات���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "ن���ه‌ك نه‌یتوانی‌ قه‌رزه‌كه‌‬ ‫پڕبكات���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵك���و له‌م ساڵیش���دا‬ ‫‪2‬ترلی���ۆن عیجزی‌ هه‌یه‌"‪ .‬ه���ه‌ر بۆیه‌‬ ‫عه‌لی‌ زۆر ره‌شبینانه‌ ده‌دوێت‌و ده‌ڵێت‬ ‫"ئه‌و بودج���ه‌ی‌ س���ااڵنه‌ له‌په‌رله‌مان‬ ‫په‌س���ه‌ند ده‌كرێت‪ ،‬له‌روی‌ زانستییه‌وه‌‬ ‫ناتوانی���ن ناویبنێین بودج���ه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫بودجه‌ ده‌بێت سیاس���ه‌تی‌ دارایی‌ تێدا‬ ‫رون بێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ له‌كوردستاندا‬ ‫هه‌یه‌‌و زیات���ر له‌چه‌ند مانگێك خه‌ڵكی‌‬ ‫پێوه‌ س���ه‌رقاڵ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬دواجار هه‌ر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ حكوم���ه‌ت خۆی‌ مه‌به‌س���تی‌‬ ‫بێت‪ ،‬به‌و جۆره‌ بودجه‌ خه‌رج ده‌كات‪،‬‬ ‫نه‌ك به‌و ج���ۆره‌ی‌ كه‌ ل���ه‌ په‌رله‌مان‬ ‫بۆی‌ په‌س���ه‌ند ده‌كات"‪ .‬به‌رپرسه‌كه‌ی‌‬ ‫ژوری‌ لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ ئابوری‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان‪ ،‬هێما بۆ ئ���ه‌وه‌ش ده‌كات‪ ،‬كه‌‬ ‫هه‌مو س���اڵێك گفتوگۆی‌ چڕ له‌س���ه‌ر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ده‌كرێت‪ ،‬كه‌ ئ���ه‌و بودجه‌ی‌ بۆ‬ ‫وه‌به‌رهێنان ته‌رخ���ان ده‌كرێت كه‌مه‌‌و‬ ‫ده‌بێت زی���اد بكرێت‪ ،‬س���اڵی‌ رابردو‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاوێنە‬

‫ی‬ ‫به‌شه‌ بودجه‌ ‌‬ ‫هه‌رێم بۆ ‪2013‬‬ ‫ی ‪%10.3‬‬ ‫نزیكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی‌ بودج ‌هی‌ گشت ‌‬ ‫عێراقه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ی‬ ‫ل ‌ه ‪ 2012‬نزیكه‌ ‌‬ ‫‪ %10.7‬بوه‌و له‌‪2011‬‬ ‫ی ‪ %11.5‬بوه‌‬ ‫نزیكه‌ ‌‬ ‫نزیكه‌ی‌ ‪ %30‬بودجه‌ی‌ هه‌رێم بۆ بوار ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌به‌رهێنان ته‌رخانكرابو‪ ،‬به‌اڵم به‌پێی‌‬ ‫زانیارییه‌كانی‌ ئه‌و چاودێره‌ی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬هیچ ساڵێك ئه‌و بڕه‌ له‌ بودجه‌‬ ‫بۆ بواری‌ وه‌به‌رهێنان خه‌رج نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫"له‌ ساڵی‌ ‪2011‬دا ‪ %16‬بودجه‌ی‌ هه‌رێم‬

‫ی‬ ‫به‌شه‌ بودجه‌ی‌ ئه‌م ساڵ ‌‬ ‫هه‌رێم كه‌می‌ كردوه‌‬ ‫ی‬ ‫به‌پێ���ی‌ راپۆرتێك���ی‌ ژور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بزوتنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ئاب���ور ‌‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫گۆڕان‪ ،‬به‌ش��� ‌ه بودجه‌ی‌ ئه‌م س���اڵ ‌‬ ‫هه‌رێ���م به‌پێی‌ دوایه‌می���ن خه‌ماڵندن‬ ‫‪14‬ترلی���ۆن‌و ‪ 209‬ملی���ار دیناره‌ ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫ی ‪ %10.3‬بودجه‌ ‌‬ ‫نزیك���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراقه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش ب ‌ه به‌راورد به‌سااڵن ‌‬ ‫رابردو كه‌می‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م س���اڵ ‌‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ بودج ‌ه ‌‬ ‫عێ���راق گه‌وره‌تری���ن بودجه‌ی��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌مێ���ژوی‌ عێراقداو پش���كی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫ی پار‌ه زۆرترین‬ ‫كوردستانیش وه‌ك بڕ ‌‬ ‫بڕ‌ه پاره‌ی ‌ه كه‌ له‌بودجه‌ی‌ عێراقدا بۆ‬ ‫هه‌رێم ته‌رخانكرابێ���ت‪ ،‬به‌اڵم له‌رێژ‌ه‬ ‫ی‬ ‫گش���تییه‌كه‌دا ب ‌ه به‌راورد به‌س���ااڵن ‌‬ ‫راب���ردو رێژه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫له‌هه‌مو ساڵێك كه‌متر بووه‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌م س���اڵی‌ عێراق ‪138‬‬ ‫بودج���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ترلی���ۆن دیناره‌‪ ،‬ك ‌ه له‌س���ه‌ر بنه‌ما ‌‬ ‫ی ‪2‬ملی���ۆن‌و ‪ 900‬ه���ه‌زار‬ ‫فرۆش���تن ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رمیل ن���ه‌وت له‌رۆژێك���دا به‌نرخ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫‪90‬دۆالر خه‌مڵێنراوه‌‪ ،‬پشك ‌‬ ‫كوردستان به‌پێی‌ دوایه‌مین خه‌ماڵندن‬ ‫‪14‬ترلی���ۆن‌و ‪ 209‬ملی���ار دیناره‌ ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫ی ‪ %10.3‬بودجه‌ ‌‬ ‫نزیك���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 2012‬پشك ‌‬ ‫عێراقه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا ساڵ ‌‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان ‪ %10.7‬بوه‌و‬ ‫ی ‪ %11.5‬بوه‌‪،‬‬ ‫ی ‪ 2011‬نزیك���ه‌ ‌‬ ‫س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫واته‌‪ :‬س���اڵ به‌ساڵ پش���ك ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان به‌به‌راورد به‌ كۆی‌ گشت ‌‬ ‫بودجه‌ی‌ عێراق كه‌م ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬

‫س���یادی‌‌و حاكیمه‌كان���ه‌ له‌عێراقدا‪،‬‬ ‫واته‌‪ :‬س���ه‌رجه‌می‌ خه‌رجیی ‌ه سیادی‌‌و‬ ‫حاكیمه‌كان ده‌رده‌كرێت پاشان ‪%17‬‬ ‫بۆ هه‌رێمی‌ كوردستان ته‌رخانده‌كرێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م س���اڵیش به‌به‌راورد ب ‌ه س���ااڵن ‌‬ ‫راب���ردو خه‌رجیی��� ‌ه س���یادییه‌كان‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ زۆر به‌رچ���او زیادیان‬ ‫ك���ردوه‌و كوردی���ش نه‌یتوانیو‌ه له‌م‬ ‫خه‌رجییانه‌ سودمه‌ندبێت‪ ،‬بۆی ‌ه هه‌مو‬ ‫زیادبونێكی‌ خه‌رجیی ‌ه س���یادییه‌كان‬ ‫ی كوردستان‪.‬‬ ‫زیان ‌ه بۆ هه‌رێم ‌‬

‫ی كورد‬ ‫پێویسته‌ به‌رپرسان ‌‬ ‫ی بكه‌ن؟‬ ‫پێداگیری‌ له‌سه‌ر چ ‌‬ ‫خه‌رجیی��� ‌ه‬ ‫كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ی زۆر‬ ‫س���یادییه‌كان كه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫زیادیان كردوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و بڕگه‌یه‌ی‌ یاسا ‌‬ ‫جێبه‌جێكردن ‌‬ ‫ی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ی هێز ‌‬ ‫بودجه‌ ك ‌ه خه‌رجی ‌‬ ‫ی ناوه‌ند‪،‬‬ ‫ده‌خات���ه‌ س���ه‌ر حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی هه‌رێمیش بیانو‬ ‫پێویست ‌ه به‌رپرسان ‌‬ ‫ی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫نه‌ده‌ن به‌ده‌سته‌وه‌و هێز ‌‬ ‫ی‬ ‫ل ‌ه هێزێكی‌ حیزبییه‌وه‌ بكه‌ن ‌ه هێزێك ‌‬ ‫ی رێكخراو‪.‬‬ ‫نیشتیمان ‌‬ ‫ی له‌س���ه‌ر گه‌ڕاندنه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫پێداگر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ی هه‌رێم ك��� ‌ه ال ‌‬ ‫مافان��� ‌ه ‌‬ ‫ی ‪ 2006‬ه‌و‌ه بۆ‬ ‫ناوه‌ندییه‌و ل ‌ه س���ااڵن ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێس���تا نه‌دراوه‌و تایبه‌ت ‌ه ب ‌ه پشك ‌‬ ‫هه‌رێ���م ل ‌ه خه‌رجییه‌كان���ی‌ حاكیمه‌و‬ ‫ی هێزی‌ پێش���مه‌رگ ‌ه ك ‌ه‬ ‫خه‌رجییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪2007‬ه‌وه‌ ل ‌ه یاسای‌ بودجه‌ ‌‬ ‫له‌ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق���دا وه‌ك مادده‌یه‌كی‌ یاس���ای ‌‬ ‫هاتوه‌و تاوه‌كو ئێستا جێبه‌جێنه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م بڕ‌ه پاره‌یه‌ش كه‌ هی‌ هاواڵتیان ‌‬ ‫ی كوردس���تانه‌و تاوه‌كو ئێستا‬ ‫ی پشكی‌ هه‌رێم هه‌رێم ‌‬ ‫ی كه‌مبونه‌وه‌ ‌‬ ‫هۆكار ‌‬ ‫ی ‪11‬ترلیۆن‬ ‫ی لێكراوه‌ نزیكه‌ ‌‬ ‫ی خه‌مسارد ‌‬ ‫ی پش���ك ‌‬ ‫ه���ۆكاری‌ كه‌مبون���ه‌و‌ه ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان زیادبونی‌ خه‌رجیی ‌ه دیناره‌‪.‬‬

‫بۆ ب���واری‌ وه‌به‌رهێن���ان خه‌رجكراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ كاره‌س���اته‌‪ ،‬ل���ه‌وه‌ش خراپتر‬ ‫ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬تێبینییه‌كی‌ زۆر له‌س���ه‌ر ئه‌و‬ ‫بڕه‌ش هه‌یه‌ كه‌ خه‌رجكراوه‌‪ ،‬پارس���اڵ‬ ‫‪ 1654‬پرۆژه‌ له‌ بودجه‌ی‌ گشتی‌ پاره‌ی‌‬

‫بۆ ته‌رخانكرا‪ ،‬به‌اڵم ساڵ ته‌واوبو ته‌نیا‬ ‫ی���ه‌ك دینار بۆ ئ���ه‌و پرۆژانه‌ ته‌رخان‬ ‫نه‌كراو پاره‌كه‌شیان نه‌گه‌ڕاوه‌و بۆ ئه‌م‬ ‫ساڵی‌ ‪‌2012‬و ئه‌م ساڵ دیسانه‌وه‌ پاره‌ی‌‬ ‫نوێییان بۆ ته‌رخانكراوه‌ته‌وه‌‪.".‬‬

‫‌‪ %14‬پرۆژه‌كانی‌ وه‌به‌رهێنان پیشه‌سازین‬ ‫له‌كۆی‌ ‪ 200‬پرۆژه‌ی‌ وه‌به‌رهێنان‬ ‫له‌سنوری‌ سلێمانی‌‪ ،‬ته‌نها ‪ 28‬یان‬ ‫پیشه‌سازین‪ ،‬ئه‌مه‌ش ده‌كاته‌ ‪%14‬‬ ‫پرۆژه‌كانی‌ وه‌به‌رهێنان‪ ،‬به‌اڵم ‪77‬‬ ‫پرۆژه‌ی‌ تر له‌ قۆناغی‌ مۆڵه‌ت پێداندان‪،‬‬ ‫به‌وه‌رگرتنی‌ مۆڵه‌تی‌ ئه‌و پرۆژانه‌ش‬ ‫وه‌ك به‌ڕێوه‌به‌ری‌ شارو ناوچه‌‬ ‫پیشه‌سازییه‌كان له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‬ ‫وه‌به‌رهێنانی‌ سلێمانی‌ ده‌ڵێت "ئاستی‌‬ ‫پرۆژه‌ پیشه‌سازییه‌كان‪ ،‬ده‌گاته‌ زیاتر‬ ‫له‌‪ ،%50‬ئه‌وه‌ش رێژه‌یه‌كی‌ دڵخۆشكه‌ره‌"‪.‬‬ ‫بۆ هه‌م���وو پرۆژه‌یه‌كی‌ پیشه‌س���ازی‌‬ ‫وه‌به‌رهێن���ان‪ ،‬وه‌ك س���ه‌رجه‌م پ���رۆژ‌ه‬ ‫وه‌به‌رهێنه‌كانی‌ تر كۆمه‌ڵێك ئاس���نكاری‌‬ ‫ده‌كرێ���ت‪ ،‬له‌وانه‌ دابی���ن كردنی‌ زه‌وی‌‌و‬ ‫په‌خش���ین له‌ باج‌و چه‌ند ئاسنكارییه‌كی‌‬ ‫تریش‪ ،‬له‌ئێس���تادا ك���ه‌ پێدانی‌ مۆڵه‌ت‬ ‫ب���ه‌ پرۆژه‌كانی‌ ب���واری‌ نیش���ته‌جێبون‬ ‫راگی���راوه‌‪ ،‬به‌ش���ێك ل���ه‌ وه‌به‌رهێنه‌ران‬ ‫رویانكردۆت���ه‌ وه‌به‌رهێن���ان له‌ب���واری‌‬ ‫پیشه‌س���ازیدا به‌م���ه‌ش ئ���ه‌و ئامانجه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت ده‌پێكرێت‪ ،‬كه‌ خواستی‌ هه‌یه‌‬ ‫وه‌به‌رهێنه‌ران روو له‌ بواری‌ پیشه‌سازی‌‬ ‫بكه‌ن‪ .‬به‌وته‌ی‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ شارو ناوچه‌‬ ‫پیشه‌س���ازییه‌كان له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی‌‬ ‫وه‌به‌رهێنانی‌ سلێمانی‌‪ ،‬ئه‌ندازیار سه‌الح‬ ‫حسێن حه‌مه‌خان‪ ،‬له‌ئێستادا ‪ 77‬پرۆژی‌‬ ‫بواری‌ وه‌به‌رهێنانی‌ پیشه‌سازی‌ له‌قۆناغی‌‬ ‫وه‌رگرتنی‌ مۆڵه‌تدان‪ ،‬له‌كاتێكدا تائێستا‬ ‫له‌الیه‌ن وه‌به‌رهێنانه‌وه‌‪ ،‬ته‌نها ‪ 28‬پرۆژه‌ی‌‬ ‫پیشه‌سازی‌ مۆڵه‌تی‌ كاركردنیان پێدراوه‌‬ ‫ك���ه‌ ده‌كات ‪ %14‬س���ه‌رجه‌م پرۆژه‌كانی‌‬ ‫وه‌به‌رهێنان‪.‬‬ ‫ئه‌ندازی���ار س���ه‌الح ب���اس ل���ه‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات كه‌ پرۆژه‌ی‌ پیشه‌س���ازی‌ بچوك‬

‫►‬

‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬

‫له‌پارێزگای‌ س���لێمانیدا زۆرن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫پرۆژانه‌ له‌الیه‌ن وه‌زارتی‌ پیشه‌سازییه‌وه‌‬ ‫سه‌رپه‌رشتی‌ ده‌كرێن‌و ناچنه‌ چوارچێوه‌ی‌‬ ‫پرۆژه‌ی‌ وه‌به‌رهێنانه‌وه‌‪.‬‬ ‫دابینكردن���ی‌ ب���ڕی‌ ‪ 2736‬دۆنم زه‌وی‌‬ ‫له‌ناوچه‌ی‌ عه‌ربه‌تی‌ ش���اری‌ س���لێمانی‌‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی‌ بنیاتنان���ی‌ ش���ارێكی‌‬ ‫پیشه‌سازی‌ له‌س���لێمانیدا وه‌ك ئه‌ندازیار‬ ‫س���ه‌الح ئاماژه‌ی‌ پێده‌كات به‌ته‌واوبونی‌‬ ‫ئه‌و شاره‌‪ ،‬ئاس���تی‌ پیشه‌سازی‌ له‌شاری‌‬ ‫س���لێمانیدا تاراده‌یه‌كی‌ باش پێشكه‌وتن‬ ‫به‌خۆیه‌وه‌ ده‌بینێ‌‌و چه‌نده‌ها هه‌لی‌ كاری‌‬ ‫نوێ‌ بۆ خه‌ڵكی‌ ئه‌و شاره‌ ده‌ره‌خسێنێ‌‪،‬‬ ‫وه‌ك ئه‌و ده‌یخاته‌ روو به‌شێكی‌ زۆری‌ ئه‌‌و‬ ‫‪ 77‬پرۆژه‌ پیشه‌سازییه‌ نوێیه‌ له‌و شاره‌دا‬ ‫بنیات ده‌نرێ���ن‪ ،‬له‌گرنگترین پرۆژه‌كانی‌‬ ‫ئه‌و شاره‌ش‪ ،‬كۆمپانیای‌ (مارۆ) هه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ كارگه‌یه‌كی‌ چینی‌ رێككه‌وتوه‌ بۆ‬ ‫دروس���تكردنی‌ ئۆتۆمبێل كه‌ نزیكه‌ی‌ ‪90‬‬ ‫دۆنم زه‌وی‌ له‌‌و شاره‌دا بۆ ته‌رخانكراوه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها كارگه‌ی‌ دروس���تكردنی‌ (تایت‌و‬ ‫سابون) هه‌یه‌ كه‌ ئه‌ویش ‪ 70‬دۆنم زه‌وی‌‬ ‫بۆ دابینكراوه‌‌و به‌ وته‌ی‌ ئه‌ندازیار سه‌الح‬ ‫ئه‌و كارگه‌یه‌ له‌س���ه‌ر ئاس���تی‌ سه‌رجه‌م‬ ‫عێ���راق پرۆژه‌یه‌ك���ی‌ ده‌گمه‌ن���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌و‬ ‫به‌رپرسه‌ی‌ وه‌به‌رهێنان ئه‌وه‌شی‌ خسته‌رو‬ ‫كه‌ هه‌ر له‌‌و شاره‌دا چه‌ندین پرۆژه‌ی‌ تری‌‬ ‫گرنگ هه‌یه‌ له‌وانه‌ كارگه‌ی‌ دروستكردنی‌‬ ‫ئه‌له‌منیۆم‪ ،‬كارگه‌ی‌ دروستكردنی‌ شوشه‌‌و‬ ‫چه‌ند كارگه‌یه‌كی‌ تریش‪.‬‬ ‫گله‌یی���ه‌ك ك���ه‌ هه‌میش���ه‌ روب���ه‌روی‌‬ ‫به‌رپرس���انی‌ وه‌به‌رهێن���ان ده‌بێت���ه‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ زه‌وی‌ كشتۆكاڵی‌ بۆ پرۆژه‌ی‌‬ ‫وه‌به‌رهێنان به‌كارده‌هێنن‪ ،‬به‌مه‌ش ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌الی���ه‌ك كه‌رتێكی‌ ئاب���وری‌ ببوژێته‌وه‌‬ ‫ئ���ه‌وا كه‌رتێكی‌ تری‌ ئاب���وری‌ گرنگ كه‌‬ ‫كشتوكاڵه‌ به‌ره‌و پوكانه‌وه‌ ده‌چێت‪ ،‬له‌‌و‬ ‫روه‌وه‌ ئه‌ندازی���ار س���ه‌الح گلییه‌كی‌ له‌و‬

‫جۆره‌ به‌ناڕه‌وا ده‌زانێ‌‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك ئه‌و‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ‌ ئ���ه‌وان توانای‌ دابینكردنی‌‬ ‫زه‌وییان بۆ هیچ پرۆژه‌یه‌ك نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ش���اره‌وانییه‌كانن ك���ه‌ زه‌وی‌ بۆ‬ ‫پرۆژه‌كان دابین ده‌كه‌ن‪" ،‬خه‌ڵكانێك به‌بێ‌‬ ‫ئاگاداری‌ ئێمه‌ زه‌وی‌ كشت‌وكاڵیان كڕیوه‌‪،‬‬ ‫بۆ دروستكردنی‌ پرۆژه‌یه‌كی‌ وه‌به‌رهێنان‬ ‫س���ه‌ردانی‌ ئێمه‌یان ك���ردوه‌‪ ،‬ئێمه‌ش بۆ‬ ‫وه‌رگرتن���ی‌ مۆڵ���ه‌ت ناردومانه‌ بۆ الیه‌نه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی���داره‌كان‪ ،‬دی���اره‌ فه‌رمانگه‌ی‌‬ ‫كش���ت‌وكاڵ یه‌كێك���ه‌ له‌الیه‌ن���ه‌كان‪،‬‬ ‫هه‌م���وو ئه‌و پرۆژان���ه‌ ره‌زامه‌ندی‌ الیه‌نه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كانی���ان وه‌رگرت���وه‌ ئه‌وجا‬ ‫ئێمه‌ مۆڵه‌تمان پێداون"‪.‬‬

‫ی‬ ‫‪ 28‬پرۆژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مۆڵه‌ت ‌‬ ‫پیشه‌ساز ‌‬ ‫كاركردنیان پێدراو‌ه‬ ‫كه‌ ده‌كات ‪%14‬‬ ‫ی‬ ‫سه‌رجه‌م پرۆژه‌كان ‌‬ ‫وه‌به‌رهێنان‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ ش���ار‌و ناوچ��� ‌ه‬ ‫پیشه‌س���ازییه‌كان‪ ،‬باس���ی‌ له‌وه‌ش كرد‬ ‫كه‌ پێویسته‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم به‌ رێگای‌‬ ‫هه‌مه‌جۆر پارێ���زگاری‌ له‌به‌رهه‌می‌ كارگه‌‬ ‫پیشه‌س���ازییه‌كانی‌ ناوخ���ۆ ب���كات ئه‌و‬ ‫وتی‌ "پێویسته‌ یاس���ایه‌ك ده‌ربچێت بۆ‬ ‫پارێ���زگاری‌ له‌ به‌رهه‌م���ه‌ ناوخۆییه‌كان‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌ روی‌ ئابورییه‌وه‌ هیچ ده‌وڵه‌تێك‬ ‫دۆستمان نییه‌‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌یان هه‌وڵده‌دات‬ ‫به‌رهه‌می‌ كارگه‌كان���ی‌ خۆی‌ له‌واڵته‌كه‌ی‌‬

‫ئێمه‌دا ساخ بكاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و به‌رپرس���ه‌ی‌ وه‌به‌رهێن���ان‬ ‫هیواخوازی���ش ب���و ق���ه‌رزی‌ بانك���ی‌‬ ‫پیشه‌س���ازی‌ دوباره‌ بگه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫پ���رۆژه‌ پیشه‌س���ازییانه‌ی‌ ل���ه‌و بواره‌ی‌‬ ‫وه‌به‌رهێنان���دا ده‌كرێن‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك ئه‌و‬ ‫وتی‌ "پێش���تر پرۆژه‌ پیشه‌س���ازییه‌كانی‌‬ ‫ب���واری‌ وه‌به‌رهێنان س���ودمه‌ند ده‌بون‬ ‫ل���ه‌ ق���ه‌رزی‌ بانكی‌ پیشه‌س���ازی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ئێس���تادا ئ���ه‌وه‌ نه‌م���اوه‌ هیواداری���ن‬ ‫حكومه‌ت چاره‌سه‌ری‌ ئه‌و گرفته‌ بكات"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌و بیرۆكه‌یه‌ش كه‌ به‌شێك‬ ‫له‌ پرۆژه‌ پیشه‌سازییه‌كان ببرێنه‌ گوند‌و‬ ‫قه‌زاكان‪ ،‬وه‌ك كارگه‌ی‌ دۆشاوی‌ ته‌ماته‌‌و‬ ‫كارگه‌ی‌ به‌رمهێنانی‌ ش���ه‌رب ‌هت‌و مره‌بای‌‬ ‫هه‌مه‌جۆر‪ ،‬ئه‌مه‌ش ب���ه‌ ئامانجی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌الی���ه‌ك ده‌س���تی‌ كاری‌ ئ���ه‌و ناوچانه‌‬ ‫بخرێنه‌ كارو ه���اوكات ئه‌و به‌رهه‌مانه‌ش‬ ‫ك���ه‌ ل���ه‌و ناوچان���ه‌دان‪ ،‬به‌جۆرێكی‌ تر‬ ‫سودیان لێببینرێ‌‪ ،‬ئه‌ندازیار سه‌الح ئه‌مه‌‬ ‫ب���ه‌ بیرۆكه‌یه‌كی‌ زۆر نای���اب ناوده‌بات‪،‬‬ ‫راش���یده‌گه‌یه‌نێ‌ له‌و باره‌ی���ه‌وه‌ كاریان‬ ‫كردوه‌ "ئێمه‌ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كمان له‌س���ه‌ر‬ ‫ناوچ���ه‌ی‌ پێنجوێن كرد كه‌ ب���ۆ دانانی‌‬ ‫كارگه‌ی‌ دۆش���اوی‌ ته‌ماته‌‌و ش���ه‌ربه‌تی‌‬ ‫هه‌مه‌جۆر‪ ،‬زۆرباش���ه‌‪ ،‬هیوادارم له‌س���ه‌ر‬ ‫هه‌م���وو ناوچ���ه‌كان لێكۆڵین���ه‌وه‌ی‌ له‌و‬ ‫ج���ۆره‌ بكه‌ی���ن‌و بیخه‌ینه‌ به‌رده‌س���تی‌‬ ‫وه‌به‌رهێنه‌ران تا كاری‌ له‌س���ه‌ر بكه‌ن"‪.‬‬ ‫دروس���تكردنی‌ ش���ارێكی‌ پیشه‌س���ازی‌‬ ‫له‌ئیداره‌ی‌ گه‌رمی���ان‌و ناوچه‌یه‌كی‌ كه‌الر‬ ‫ئ���ه‌و مژده‌یه‌یه‌ ك���ه‌ ئه‌ندازیار س���ه‌الح‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ‌‪ ،‬ئ���ه‌و ده‌ڵێت "له‌ ئیداره‌ی‌‬ ‫گه‌رمیانیش ‪2‬هه‌زار دۆنم له‌ خوار شاری‌‬ ‫ك���ه‌الره‌وه‌ دابینكراوه‌ بۆ دروس���تكردنی‌‬ ‫شارێكی‌ پیشه‌س���ازی‌‪ ،‬له‌ئێستادا كار بۆ‬ ‫ ‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كه‌ی���ن نه‌خش���ه‌یه‌كی‌ بۆ دابین یەکێک لەکارگە پیشەسازییەکان‬ ‫بكه‌ین"‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬تایبەت‬

‫تایبه‌ت‬

‫‪9‬‬

‫)‪ )348‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/23‬‬

‫به‌ره‌و هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌مه‌ریكا‪..‬‬

‫ئه‌مه‌ریكا‌و كورد چۆن له‌یه‌كتر ده‌ڕوانن؟‬

‫ی كوردستان‬ ‫گفتوگۆیه‌ك له‌گه‌ڵ‌ به‌رپرسی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ پارتی‌ دیموكرات ‌‬ ‫ئا‪ :‬نزار گزالی‬ ‫ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی‌و‬ ‫به‌رپرسی مه‌كته‌بی په‌یوه‌ندییه‌كانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی پارتی دیموكراتی‌‬ ‫كوردستان "هێمن هه‌ورامی" له‌م‬ ‫گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "به‌هاتنی‌‬ ‫كۆماریخوازه‌كان پرسه‌ هه‌ره‌ بنچینه‌یی‌و‬ ‫ستراتیژییه‌كانی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ئه‌مریكا گۆڕانێكی گه‌وره‌یان به‌سه‌ردا‬ ‫نایه‌ت"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬س����ه‌ره‌تا به‌وپێی����ه‌ی كه‌ تۆ‬ ‫له‌په‌یوه‌ندییه‌كان����ی ده‌ره‌وه‌ كار ده‌كه‌یت‬ ‫تێڕوانینی ئه‌مریكا به‌رامبه‌ر به‌كورد چۆن‬ ‫ده‌بینی؟‬ ‫هێمن هه‌ورامی‪ :‬بۆ وه‌اڵمی ئه‌و پرسیاره‌‬ ‫پێویستم به‌هه‌ندێك الیه‌نی تیۆری هه‌یه‌و‬ ‫تێڕوانینێك له‌كوردس����تانه‌وه‌ بۆ ئه‌مریكا‪،‬‬ ‫تێڕوانینێك له‌ئه‌مریكاوه‌ بۆ كوردس����تان‪،‬‬ ‫ه����ه‌ردو تێڕوانینه‌ك����ه‌ش ت����ا راده‌ی����ه‌ك‬ ‫جیاوازن‪ ،‬سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی هه‌ر واڵتێ‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان‌و به‌هاكان‬ ‫داده‌ڕێژرێت‪ ،‬هنری كه‌یسنجه‌ر قسه‌یه‌كه‌ی‬ ‫هه‌یه‌ ده‌ڵێت "تاكه‌ ش����تێك له‌سیاسه‌تی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا جێگی����رو نه‌گۆڕ بێت‪،‬‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان����ه‌"‪ .‬به‌پێی قوتابخانه‌ی‬ ‫ریالیزمی����ش له‌سیاس����ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ئه‌مری����كا ئه‌وه‌ی ته‌حه‌كوم به‌سیاس����ه‌تی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مری����كا به‌رامبه‌ر ب����ه‌روداوه‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییه‌كان‌و به‌رامبه‌ر به‌شوێنه‌كان‬ ‫ده‌كات‪ ،‬پرس����ی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان����ی‬ ‫ئه‌مریكای����ه‌ كه‌مت����ر ل����ه‌وه‌ی به‌هاكان����ی‬ ‫ئه‌مریكا بێت‪ .‬بۆی����ه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ئێمه‌ دور‬ ‫له‌عاتیفه‌ س����ه‌یری سیاس����ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ئه‌مری����كا به‌رامبه‌ر به‌كوردس����تان بكه‌ین‪،‬‬ ‫خۆمان بخه‌ینه‌ واش����نتۆن‌و له‌واشنتۆنه‌وه‌‬ ‫سه‌یری هه‌رێمی كوردستان بكه‌ین‪ ،‬بزانین‬ ‫هه‌رێمی كوردستان له‌كوێی هاوكێشه‌كانی‬ ‫ئه‌مریكادای����ه‌‪ .‬به‌بۆچونی م����ن ئه‌مه‌ریكا‬ ‫تا ئه‌م چركه‌س����اته‌ سیاس����ه‌تێكی رون‌و‬ ‫دی����ارو س����ه‌ربه‌خۆی به‌رامب����ه‌ر به‌كورد‬ ‫نیی����ه‌‪ ،‬سیاس����ه‌تی ئه‌مری����كا به‌رامب����ه‌ر‬ ‫به‌كوردس����تان به‌ش����ێكه‌ له‌و سیاس����ه‌ته‌‬ ‫گش����تییه‌ی كه‌ له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس����ت‬ ‫به‌رامب����ه‌ر به‌عێ����راق‌و ئێ����ران‌و توركیاو‬ ‫ناوچه‌كه‌ هه‌یه‌تی‪ .‬به‌اڵم ئێس����تا هه‌رێمی‬ ‫كوردس����تان ل����ه‌روی جیۆپۆڵۆتیكییه‌وه‌‬ ‫ل����ه‌روی ئه‌وه‌ی ك����ه‌ بتوانێ����ت فاكته‌ری‬ ‫سه‌قامگیریی بێت یان ناسه‌قامگیریی بێت‬ ‫بۆ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان����ی ئه‌مریكا‪ ،‬ئه‌مریكا‬ ‫ناچاره‌ سیاس����ه‌تی به‌رامب����ه‌ر به‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستان له‌و چوارچێوه‌یه‌دا بێت‪ .‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌و قۆناغانه‌ی كه‌ سیاس����ه‌تی ئه‌مریكای‬ ‫پێ����دا تێپه‌ڕی����وه‌ قۆناغ����ی زۆر جیاوازن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێستا له‌به‌رئه‌وه‌ی كورد فاكته‌رێكی‬ ‫كاریگ����ه‌ره‌ ن����ه‌ك كارتێك����راو له‌س����ه‌ر‬ ‫هاوكێشه‌ سیاسییه‌كان له‌عێراق‌و سوریاو‬ ‫كوردیش به‌گشتی فاكته‌رێكی گرنگی ئه‌و‬ ‫گۆڕانكارییانه‌ی����ه‌ كه‌ ه����ه‌م له‌ئێران‌و هه‌م‬ ‫له‌توركیاو هه‌م له‌هاوكێش����ه‌كانی دیكه‌ی‬ ‫رۆژهه‌اڵت����ی ناوه‌راس����تدا هه‌یه‌‪ .‬پرس����ی‬ ‫وزه‌ی هه‌رێمی كوردس����تان كاریگه‌رییه‌كی‬ ‫گه‌وره‌ی له‌س����ه‌ر تێڕوانین����ی ئه‌مریكا بۆ‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان����ی خ����ۆی له‌ناوچه‌ك����ه‌‬ ‫ده‌بێت‪ .‬پرسی بره‌ودان به‌دیموكراسییه‌ت‌و‬ ‫روبه‌روبون����ه‌وه‌ی رادیكالی����زم ئیت����ر چ‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ بێت چ مه‌زهه‌بی چ ئاینی‪ ،‬ئه‌مانه‌‬ ‫هه‌موی كاریگه‌ری له‌سه‌ر ئه‌وه‌ داده‌نێن كه‌‬ ‫ئه‌مریكا له‌داڕش����تنه‌وه‌ی سیاسه‌تی خۆی‬ ‫به‌رامب����ه‌ر به‌ناوچه‌ك����ه‌ ناتوانێت پێگه‌ی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان نادیده‌ بگرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئای����ا به‌هاتنی‌ كۆماریخوازه‌كان‬ ‫سیاس����ه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكا به‌رامبه‌ر به‌كورد چ‬ ‫گۆڕانێكی‌ به‌سه‌ردا دێت؟‬ ‫هێمن هه‌ورامی‪ :‬به‌بۆچونی من به‌هاتنی‌‬ ‫كۆماریخوازه‌كان پرس����ه‌ هه‌ره‌ بنچینه‌یی‌و‬ ‫س����تراتیژییه‌كانی سیاس����ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ئه‌مری����كا گۆڕانێكی گه‌وره‌یان به‌س����ه‌ردا‬ ‫نای����ه‌ت‪ .‬به‌اڵم ئێس����تا ئه‌مری����كا له‌دوای‬ ‫كۆتایی هاتنی جه‌نگی ساردو له‌دوای (‪)11‬‬ ‫ی س����ێپته‌مبه‌رو ل����ه‌دوای جه‌نگی ئێران‌و‬ ‫جه‌نگی ئه‌فغانس����تان‌و بااڵده‌ستیی چین‬ ‫له‌روی ئابوری‌و جوڵه‌ی نێوده‌وڵه‌تییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێس����تا سیاس����ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مری����كا‬ ‫ته‌ركیزی هه‌ره‌ زیاتریان له‌س����ه‌ر باشوری‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ئاس����یایه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی ئیحتوای‬ ‫رۆڵی‌ چین بك����ه‌ن‪ ،‬چونك����ه‌ به‌پێی ئه‌و‬ ‫گه‌ش����ه‌ ئابورییه‌ی كه‌ چی����ن هه‌یه‌تی بۆ‬

‫كۆماریخوازه‌كان له‌سێ‌ تابلۆی‌ هه‌رێمی‌ كوردستاندا‬

‫میت رۆمنی‬

‫ئێران‌و سوریا‌و فه‌له‌ستین‬ ‫ی "رۆمنی‌"یه‌وه‌‬ ‫له‌دید ‌‬ ‫کەیسنجەر‬

‫ریگان‬

‫ئه‌مه‌ریكا هه‌ر له‌سه‌ره‌تای‌ گرتنه‌به‌ری‌‬ ‫سیاس���ه‌تێكی‌ ده‌ره‌ك���ی‌ ئه‌كتیڤ���ه‌و‌ه‬ ‫له‌كۆتایی‌ جه‌نگ���ی‌ یه‌كه‌می‌ جیهاندا‪،‬‬ ‫كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر كورد‌و بزوتنه‌وه‌كه‌ی‌‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬به‌اڵم ج���ێ‌ په‌نجه‌ی‌ ئیداره‌ی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا له‌سه‌رده‌می‌ كۆماریخوازه‌كاندا‬ ‫به‌س���ێ‌ كاره‌ساتی‌ گه‌وره‌ی‌ چل ساڵی‌‬ ‫رابردوی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانه‌وه‌ هێشتا‬ ‫دیاره‌‪.‬‬

‫ك���وردی‌ له‌به‌رامبه‌ر ش���ه‌ڕه‌نگێزترین راگه‌یاند‪ ،‬به‌اڵم ئیداره‌ی‌ ریگان رێگه‌ی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستدا ته‌نها به‌جێبه‌جێكردنی‌ بڕیاره‌كه‌و س���زادان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوشنده‌ترین عێراق نه‌دا‪.‬‬ ‫به‌جێهێش���ت‌و روبه‌رو ‌‬ ‫شكست‌و تراژیدیا كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ریكاو كۆڕه‌و‬ ‫ب���ه‌دوای‌ پرۆس���ه‌ی‌ س���ه‌ربازی‌‬ ‫بێده‌نگی‌ ئه‌مه‌ریكاو هه‌ڵه‌بجه‌و ئه‌نفال‬ ‫س���اڵی‌ ‪ ،1988‬ده‌وڵه‌ت���ی‌ عێ���راق "گه‌رده‌لول���ی‌ بیاب���ان"دا س���ه‌ڕه‌رای‌‬ ‫نوێتری���ن چه‌ك���ی‌ كۆك���وژی‌‌و چه‌كی‌ ئه‌وه‌ی‌ "بوش"ی‌ س���ه‌رۆكی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ی گه‌لێك بانگهێش���تی‌ خه‌ڵكی‌ عێراقی‌ كرد بۆ‬ ‫س���ه‌ربازی‌ تۆقێنه‌ری‌ ل���ه‌دژ ‌‬ ‫به‌كارهێن���ا كه‌ خاوه‌نی‌ س���اكارترین راپه‌ڕی���ن‌و روخاندن���ی‌ رژێمی‌ به‌عس‪،‬‬ ‫ئامرازی‌ به‌رگریك���ردن له‌خۆی‌ نه‌بو‪ .‬كه‌چ���ی‌ له‌س���اته‌وه‌ختی‌ راپه‌ڕین���دا‬ ‫ئه‌وكات���ه‌ ئه‌مه‌ری���كا ل���ه‌دژی‌ ئێران ئیداره‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا پش���تی‌ له‌خه‌ڵكی‌‬ ‫پش���تیوانی‌ له‌رژێمی‌ عێ���راق ده‌كرد‌و راپه‌ڕیوی‌ كوردستان‌و باشوری‌ عێراق‬ ‫ده‌س���تی‌ كراوه‌ ب���و ب���ۆ ئه‌نجامدانی‌ كرد‪ ،‬ئه‌م هه‌ڵوێس���ته‌ش كاره‌س���اتی‌‬ ‫هه‌مو تاوانێك‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ به‌دوای‌ ئه‌و ك���ۆڕه‌وی‌ خه‌ڵك���ی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫كاره‌ساته‌دا سیناتی‌ ئه‌مه‌ریكا بڕیاری‌ كوشتاری‌ شیعه‌كانی‌ باشوری‌ عێراقی‌‬ ‫گه‌مارۆی‌ ئابوری‌ خستنه‌ سه‌ر عێراقی‌ لێكه‌وته‌وه‌‪.‬‬

‫هه‌ره‌سی‌ ‪1975‬‬ ‫له‌ئ���ازاری‌ ‪1975‬دا‪ ،‬كاتێك عێراق‌و‬ ‫ئێران له‌سه‌ر پرسه‌ ئاڵۆزه‌كانی‌ نێوان‬ ‫ه���ه‌ردو واڵت رێككه‌وت���ن‪ ،‬ده‌ركه‌وت‬ ‫هێن���ری‌ كه‌یس���ه‌نجه‌ری‌ وه‌زی���ری‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌وكات���ی‌ ئه‌مه‌ریكا یه‌كێكه‌‬ ‫له‌عه‌رابه‌كان���ی‌ ئ���ه‌و رێككه‌وتن���ه‌ كه‌‬

‫ئه‌مریكا له‌داڕشتنه‌وه‌ی‬ ‫سیاسه‌تی خۆی‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌ناوچه‌كه‌‬ ‫ناتوانێت پێگه‌ی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‬ ‫نادیده‌ بگرێت‬

‫ھێمن ھەورامی‬ ‫(‪ )25‬س����اڵی ئاینده‌ ئابوری چین ده‌گات ‌ه‬ ‫راده‌ی����ه‌ك به‌ئابوری ئه‌مری����كا بگاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ك����ه‌ ئابوری چی����ن به‌هێزب����و واتا هێزی‬ ‫سه‌ربازی به‌هێز بو‪ ،‬كه‌ هێزی سه‌ربازی‌و‬ ‫هێ����زی ئاب����وری به‌هێز بو‪ ،‬وات����ا نفوزی‬ ‫سیاس����ی نێوده‌وڵه‌تیش����ی زیاد ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئێس����تا كتێبێكی تازه‌ی برژینسكی هه‌یه‌‬ ‫به‌ناوی‌ "تێڕوانینی ستراتیژی"‪ ،‬باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كات بۆ (‪ )30‬س����اڵی ئاینده‌ ئاراسته‌ی‬ ‫سیاسه‌تی ئه‌مریكا زیاتر به‌ره‌و رۆژهه‌اڵته‌‬ ‫ن����ه‌ك رۆژئاوا‪ ،‬ده‌ش����بینی به‌پێی دوایین‬ ‫نه‌خش����ه‌ی په‌نتاگ����ۆن بۆ دابه‌ش����كردنی‬ ‫هێزی ده‌ریای����ی‌و هێزی زه‌مینی ئه‌مریكا‪،‬‬ ‫زیاتر باڵوه‌ی هێزه‌كانیان روه‌و باش����وری‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ئاس����یایه‌‪ .‬له‌م چوارچێوه‌یه‌دا‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راس����ت پێگه‌ی خۆی هه‌ر‬ ‫ده‌هێڵیته‌وه‌‪ ,‬به‌اڵم له‌روی ئه‌وله‌وییه‌ته‌وه‌‬ ‫سیاس����ه‌تی ئه‌مریكا گ����ۆڕاوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئێم ‌ه له‌هه‌رێمی كوردس����تان توانیومانه‌ تا‬ ‫راده‌یه‌كی زۆر پارێ����زگاری له‌و پێگه‌یه‌ی‬ ‫خۆمان بكه‌ین‪ ،‬به‌وه‌ی كه‌ كورد فاكته‌رێكی‬ ‫س����ه‌قامگیری بێت له‌ناوچه‌كه‌و ده‌توانێت‬ ‫كاریگه‌ری هه‌م له‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان‌و‬ ‫هه‌م له‌سه‌ر به‌هاكانی ئه‌مریكاش دابنێ‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم ئه‌مری����كا تێبینی هه‌یه‌و‬ ‫ناڕازیه‌ له‌به‌رامبه‌ر دوو پرس����ی زۆر گرنگ‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردس����تاندا كه‌ ئه‌ویش پرسی‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌و مامه‌ڵه‌كردنی خراپی‌ ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫له‌گ ‌هڵ‌ میدیا؟‬

‫بوشی باوک‬

‫هێمن هه‌ورامی‪ :‬لێره‌دا من پرسیاره‌ك ‌ه‬ ‫به‌پرسیار وه‌اڵم ده‌ده‌مه‌وه‌‪ ،‬كێ له‌ئه‌مریكا‬ ‫ناڕازی����ه‌؟ چونك����ه‌ ئه‌مری����كا ته‌نها یه‌ك‬ ‫ناوه‌ن����د نییه‌ ب����ۆ دروس����تكردنی بڕیار‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و ناوه‌ندانه‌ی ك����ه‌ بڕی����ار له‌ئه‌مریكا‬ ‫دروس����ت ده‌ك����ه‌ن كۆمه‌ڵێ����ك الیه‌نمان‬ ‫هه‌ن‪ ،‬یه‌كێك له‌وانه‌ كۆش����كی س����پییه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێ����ك له‌وان����ه‌ كۆنگرێس����ه‌‪ ،‬وه‌زاره‌تی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی����ه‌‪ ،‬په‌نتاگۆن����ه‌‪ ،‬لۆبییه‌كان����ن‪،‬‬ ‫یه‌كێك له‌وان����ه‌ میدیایه‌‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ریه‌كێك‬ ‫له‌مانه‌ پۆچونێك����ی جیاوازیان هه‌یه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونه‌ بابه‌تێك باس ده‌كه‌م له‌سه‌ر پرسی‬ ‫نه‌وت‌و په‌یوه‌ندی ئێمه‌ له‌گه‌ڵ حكومه‌تی‬ ‫به‌غدا له‌س����ه‌ر فایلی نه‌وت‪ ،‬رای كۆشكی‬ ‫س����پی له‌گ����ه‌ڵ رای وه‌زاره‌ت����ی ده‌ره‌وه‌‬ ‫جۆرێك له‌جیاوازی تێداب����و‪ ،‬تاراده‌یه‌كی‬ ‫زۆر‪ .‬وته‌بێ����ژی وه‌زاره‌ت����ی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ئه‌مری����كا ده‌ڵی����ت ئام����ۆژگاری هه‌ندێك‬ ‫له‌كۆمپانیاكان����ی خۆم����ان ده‌كه‌ین كه‌ تا‬ ‫ره‌وشی‌ یاسایی نێوان به‌غداو هه‌رێمه‌كانی‬ ‫دیكه‌ یه‌كالیی نه‌بێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر گرێبه‌ستی‬ ‫نه‌وتی بكه‌ن ره‌نگه‌ ریس����كێكی یاساییان‬ ‫ت����وش ببێت‪ ،‬ب����ه‌اڵم له‌نامه‌ك����ه‌ی باراك‬ ‫ئۆبام����ا له‌وه‌اڵمدان����ه‌وه‌ی مالكیدا ده‌ڵێت‬ ‫ئێمه‌ ده‌سه‌اڵتمان به‌س����ه‌ر كۆمپانیاكان‌و‬ ‫كه‌رتی تایبه‌تی واڵتی خۆماندا ناشكێت‪،‬‬ ‫ئ����ه‌وان ئازادن له‌وه‌ی كه‌چ����ۆن مامه‌ڵه‌ی‬ ‫بازرگانی خۆیان بكه‌ن‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و رایانه‌ی‬ ‫ك����ه‌ ناوه‌ندێكی ئه‌مریكای����ی یان ‪NGO‬‬

‫یه‌كی ئه‌مریكایی له‌س����ه‌ر دۆخی سیاسی‬ ‫هه‌رێم����ی كوردس����تان ده‌ریده‌بڕێ����ت یان‬ ‫پرۆسه‌ی دیموكراسی ده‌ریده‌بڕێت‪ ،‬مه‌رج‬ ‫نییه‌ ره‌نگده‌ره‌وه‌ی رای سیاسه‌تی گشتی‬ ‫ئه‌مری����كا بێت‪ ،‬یان نوس����ه‌رێكی ئه‌مریكا‬ ‫ره‌نگه‌ له‌شوێنێك له‌شوێنه‌كان به‌شێوازی‬ ‫دی تێگه‌یه‌ندرابێ����ت‪ ،‬ئه‌وه‌ ره‌نگده‌ره‌وه‌ی‬ ‫رای فه‌رم����ی ئه‌مریكا نییه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫م����ن نمونه‌یه‌كت بده‌مێ‌ له‌حه‌وت س����اڵی‬ ‫رابردودا ش����ه‌ش جار س����ه‌رۆكی ئه‌مریكا‬ ‫س����ه‌رۆكی هه‌رێمی كوردس����تانی بینیوه‌‪.‬‬ ‫باشه‌ ئه‌مه‌ پرس����یارێكی گه‌وره‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌مری����كا رایه‌ك����ی نێگه‌تیڤ����ی له‌س����ه‌ر‬ ‫هه‌رێمی كوردستان هه‌بو بۆ نمونه‌ له‌سه‌ر‬ ‫دیموكراس����ی‌و گه‌نده‌ڵی‌و چه‌ند الیه‌نێكی‬ ‫دیكه‌‪ ،‬له‌س����ه‌ر میانمار رای����ان خراپ بو‪،‬‬ ‫له‌س����ه‌ر یه‌مه‌ن خراپ بو‪ ،‬عه‌لی عه‌بدواڵ‬ ‫س����اڵحیان نه‌بینی تا الیان ب����رد‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫رایان له‌س����ه‌ر هه‌رێمی كوردستان خراپ‬ ‫بوایه‌ له‌حه‌وت ساڵی رابردودا شه‌ش جار‬ ‫س����ه‌رۆكی هه‌رێمیان نه‌ده‌بینی‪ .‬نه‌ده‌هاتن‬ ‫كونس����ڵخانه‌ بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬نه‌ده‌هاتن له‌سه‌ر‬ ‫زۆر بابه‌تی دیكه‌ پرس‌و راوێژو هاوپه‌یمانی‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ هه‌رێم����ی كورددس����تاندا بكه‌ن‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ئه‌وه‌ی ئێمه‌ له‌هه‌ڵوێس����تی‬ ‫فه‌رمی ئه‌مریكیی����ه‌كان بینیومانه‌ ده‌ڵێن‬ ‫دیموكراس����ییه‌تی كوردس����تان راس����ته‌‬ ‫كه‌موكوڕی����ی هه‌ی����ه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم مۆدێڵێكی‬ ‫سه‌ركه‌وتوی ناوچه‌كه‌شه‌‪.‬‬

‫ی ئێران یه‌كێك ‌ه‬ ‫ی ئه‌تۆم ‌‬ ‫پرسی‌ چه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌باسه‌ هه‌ره‌ سه‌ره‌كییه‌كان له‌مشتومڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫نێوان ئۆبام���او رۆمنی���دا‪ ،‬له‌روبه‌رو ‌‬ ‫ته‌له‌فزیۆن���ی‌‌و ه���ه‌ر قس���ه‌كردنێكدا‬ ‫ی ده‌ره‌و‌ه ده‌یان‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫جار ناوی‌ ئێ���ران به‌زاریاندا دێ‌‌و وه‌ك‬ ‫ی‬ ‫گه‌وره‌ترین مه‌ترسی‌ بۆ سه‌ر ئاسایش ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا ناوی ده‌به‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی ‌‬ ‫ی زۆر توندڕه‌وانه‌تر س���ه‌باره‌ت‬ ‫رۆمن��� ‌‬ ‫به‌و پرس��� ‌ه ده‌دوێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌و پێیوای ‌ه‬ ‫ئی���داره‌ی‌ ئۆبام���ا كه‌مته‌رخ���ه‌م بوو‌ه‬ ‫له‌به‌رده‌م گه‌یش���تنی‌ ئێران به‌به‌رنام ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئه‌تۆمیی���ه‌كان‌و نایه‌وێت له‌س���نورێك ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫دیاریك���راودا رایگرێ���ت‪ .‬رۆمن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باڵ���ی‌ راس���تڕه‌وه‌كان ‌‬ ‫نوێنه‌رایه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫پارت���ی‌ كۆماری���ی ده‌كاو له‌لیك���ۆد ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه‬ ‫ئیس���رائیلییه‌و‌ه نزیك���ه‌‪ ،‬به‌ڵێن ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ده‌دات گه‌ر ببێت به‌سه‌رۆك ‌‬ ‫ئێران ناچار به‌ده‌ستهه‌ڵگرتن له‌به‌رنام ‌ه‬

‫ی ده‌كات‪.‬‬ ‫ئه‌تۆمییه‌كان ‌‬ ‫ی س���ه‌باره‌ت به‌قه‌یرانی‌ سوریا‬ ‫رۆمن ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ڵێ���ت "گه‌ر ببم ‌ه س���ه‌رۆك نه‌یاران ‌‬ ‫رژێمی‌ سوریا چه‌كدار ده‌كه‌م"‪ ،‬دیسان‬ ‫پێش���یوای ‌ه ئیداره‌ی‌ ئۆباما له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌و كاره‌س���ات‌و كوش���تار‌ه گه‌ورانه‌دا‬ ‫ی ئه‌سه‌د به‌رامبه‌ر‬ ‫بێباك بو‌ه ك ‌ه رژێم ‌‬ ‫به‌هاواڵتیانی‌ ئه‌و واڵته‌ ئه‌نجامیداون‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ره‌نگه‌ سه‌رنجڕاكێشترین هه‌ڵوێست ‌‬ ‫رۆمنیش به‌رامبه‌ر به‌فه‌له‌س���تینییه‌كان‬ ‫ی تۆمه‌تباریان‬ ‫بێت‪ ،‬ك��� ‌ه جگ ‌ه ل���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خوازیار ‌‬ ‫ی به‌ڕاس���ت ‌‬ ‫ده‌كات ب���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ئاشتی‌ نین‪ ،‬له‌لێدوانێكیشدا رایگه‌یاند‬ ‫كه‌ "كه‌م ده‌رامه‌تی‌ فه‌له‌س���تینییه‌كان‬ ‫ی‬ ‫به‌ به‌راورد به‌جوله‌ك���ه‌كان په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی كلتورییان���ه‌و‌ه هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫به‌دواكه‌وتوی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه رۆمن ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌م لێدوان ‌ه بو‌ه هۆ ‌‬ ‫له‌الیه‌ن س���ه‌ركرده‌كانی‌ فه‌له‌ستینه‌و‌ه‬ ‫به‌"نه‌ژادپه‌رست" تۆمه‌تبار بكرێت‪.‬‬

‫رۆمنی‌و ئۆباما نوکتە لەسەر یەکتر دەکەن‬

‫رۆمنی‌‌و ئۆباما‬ ‫له‌ئێواره‌خوانێكدا‬ ‫له‌ئێواره‌خوانێكدا كه‌ له‌الیه‌ن رێكخراو ‌‬ ‫ی‬ ‫"ئال س���میس" خێرخوازییه‌وه‌ له‌نیۆرك‬ ‫بۆ ه���ه‌ردو ركه‌به‌ره‌ك���ه‌ی‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا س���ازكرا‪ ،‬ئۆبام���او رۆمنی‌‬ ‫كه‌وتنه‌ توانج‌و گاڵته‌كردن به‌یه‌كتر‪.‬‬ ‫له‌م ئێواره‌خوانه‌دا كه‌ وه‌ك رێوره‌سمێك‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪1960‬ه‌وه‌ به‌هیمه‌تی‌ كه‌نیسه‌ی‌‬ ‫كاسۆلیك بۆ هێوركردنه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫نێ���وان دو ركه‌به‌ره‌كه‌ به‌دوای‌ دوهه‌مین‬ ‫روبه‌روبونه‌وه‌ی‌ ته‌له‌فزیۆنییاندا له‌كاتی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ سه‌رۆكایه‌تیدا ساز ده‌كرێت‪،‬‬ ‫رۆمنی‌ رایگه‌یاند كه‌ "ئه‌گه‌رچی‌ به‌درێژایی‌‬ ‫ئ���ه‌م كێبڕكێیه‌ ده‌بێ���ت جلوبه‌رگێكی‌‬ ‫تایبه‌ت���ی‌ ره‌چاوبكرێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم خۆزگه‌‬ ‫پیاو له‌ماڵه‌وه‌ بۆ خۆی‌ به‌ئیس���راحه‌ت‬ ‫به‌چاكه‌ت‌و بیجامه‌وه‌ لێیدابنیشتایه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "هه‌رچه‌نده‌ ئه‌مش���ه‌و قسه‌‬ ‫له‌سه‌ر زۆر پرسی‌ جدی‌ ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بریا س���ه‌رۆك‪ ،‬جۆ بایدنی‌ جێگری‌ بۆ‬ ‫ئه‌م ئێواره‌ خوانه‌ له‌گه‌ڵ‌ خۆی‌ بهێنایه‌‬ ‫كه‌ به‌هه‌مو شتێك پێده‌كه‌نێت"‪.‬‬ ‫رۆمن���ی‌ به‌گاڵته‌پێكردنه‌وه‌ وتیش���ی‌‬ ‫"به‌درێژایی‌ ئ���ه‌م هه‌ڵمه‌تی‌ هه‌ڵبژاردنه‌‬

‫م���ن هه‌میش���ه‌ هاوس���ه‌ره‌ جوانه‌كه‌م‬ ‫له‌ته‌نیش���ته‌وه‌یه‌‪ ،‬كه‌چ���ی‌ ئۆباما‪ ،‬بیل‬ ‫كلینت���ۆن له‌گه‌ڵ‌ خۆلی‌ ده‌گێڕێت"‪ .‬ئه‌و‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش كرد كه‌ "ئێس���تا ئێمه‌‬ ‫له‌دوا مانگه‌كانی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ باراك‬ ‫ئۆباماداین"‪.‬‬ ‫ل���ه‌م ئێواره‌خوان���ه‌دا له‌كاتێكدا كه‌‬ ‫ئۆبام���ا نان���ی‌ له‌گه‌ڵ‌ كه‌شیش���ه‌كانی‌‬ ‫كه‌نیسه‌ی‌ كاس���ۆلیكدا ده‌خوارد‪ ،‬میت‬ ‫رۆمنی‌ له‌س���ه‌ر مێزی‌ ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان‬ ‫ب���و‪ ،‬ئۆبام���ا به‌توانج���ه‌وه‌ وت���ی‌ "كه‌‬ ‫رۆمنی‌ هاته‌ دنی���اوه‌ كه‌وچكی‌ ئاڵتونی‌‬ ‫له‌ده‌مدا بو"! وه‌ك ئاماژه‌دان به‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫به‌ده‌وڵه‌مه‌ندی‌ هاتوه‌ته‌ دنیاوه‌‪.‬‬ ‫ئۆباماو رۆمنی‌ گوزارشت له‌دو سیمای‌‬ ‫جیاوازی‌ ئه‌مه‌ری���كا ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫كه‌ ئۆبام���ا نوێنه‌رایه‌ت���ی‌ كۆچبه‌رانی‌‬ ‫نوێی‌ ئه‌مه‌ریكا‌و پێس���ت ره‌نگاوره‌نگ‌و‬ ‫نائه‌نگلۆسه‌كسۆن ده‌كات‪ ،‬میت رۆمنی‌‬ ‫نوێنه‌رایه‌تی‌ ئه‌وانه‌ ده‌كات كه‌ به‌بنه‌چه‌‬ ‫ئه‌وروپی‌ ب���ون‌و ده‌وڵه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكایان‬ ‫دامه‌زراند‪ ،‬س���پی‌ پێس���ت‌و مه‌سیحی‌‬ ‫ئه‌نگلۆسه‌كسۆن‌و سه‌رمایه‌دار بون‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )348‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/23‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )348‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/23‬‬

‫د‪.‬شێرکۆ عه‌بدواڵ‬

‫جه‌ژ‬

‫ده‌شنێ‌ به‌ "سورمانجی‌" دێت ‌ه ئاخافتن‬

‫‪11‬‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫ه‌ڤین‬ ‫ن‪ ،‬ئ‬ ‫ته‌و‌ه‬ ‫كه‌وێ‬ ‫ده‌رده‌‬

‫كچ��� ‌ه گۆرانیبێ���ژ‌و پێشكه‌ش���كار‪ ،‬ده‌ش���نێ‌ م���وراد‬ ‫ی (‪)TRT6‬ی‌ توركی���دا‬ ‫ی كه‌ناڵ��� ‌‬ ‫له‌پڕۆگرامێك��� ‌‬ ‫ی قس��� ‌ه‬ ‫ی وت "با به‌ س���ورمانج ‌‬ ‫به‌پێشكه‌ش���كاره‌كه‌ ‌‬ ‫بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ش���داریكردن ‌‬ ‫ی رابردو له‌میانه‌ ‌‬ ‫ش���ه‌وی‌ ش���ه‌ممه‌ ‌‬ ‫ی توركی���دا‪،‬‬ ‫ی (‪‌ )TRT6‬‬ ‫ی كه‌ناڵ��� ‌‬ ‫له‌به‌رنامه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌نج ب���و نه‌یده‌توان ‌‬ ‫پێشكه‌ش���كاره‌ك ‌ه كه‌ كوڕێك ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی س���ۆرانی‌ قس��� ‌ه بكات‌و ده‌ش���ن ‌‬ ‫به‌زاراو‌هی‌ كرمانج ‌‬ ‫ی ژورو قس ‌ه‬ ‫ی به‌كرمانج ‌‬ ‫مورادیش نه‌یده‌توانی‌ به‌باش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كرد ك ‌ه به‌ "زاراوه‌ ‌‬ ‫ێ پێش���نیار ‌‬ ‫بكات‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌شن ‌‬

‫ی‬ ‫سورمانجی‌" قس ‌ه بكه‌ن‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ش به‌پێشكه‌شكاره‌كه‌ ‌‬ ‫وت "با ل ‌ه ‪%80‬ی‌ قس���ه‌كان به‌س���ۆرانی‌‌و ل ‌ه ‪%20‬یش‬ ‫ی "نه‌خێر‬ ‫ی بێت"‪ ،‬به‌اڵم پێشكه‌شكاره‌كه‌ وت ‌‬ ‫به‌كرمانج ‌‬ ‫با نیڤ به‌نیڤ" بێت‪ ،‬بۆی ‌ه دواتر هه‌ردوال رێككه‌وتن ك ‌ه‬ ‫ی كرمانجی‌"‬ ‫ی سۆرانی‌‌و نیوه‌ ‌‬ ‫"نیڤ به‌نیڤ" وات ‌ه "نیوه‌ ‌‬ ‫قس ‌ه بكه‌ن‪.‬‬ ‫ێ له‌گ���ه‌ ‌ڵ‬ ‫ی به‌رنامه‌كه‌ش���دا ده‌ش���ن ‌‬ ‫ه���ه‌ر له‌كات��� ‌‬ ‫ی سه‌رنجڕاكێشانیان‬ ‫پێشكه‌شكاره‌كه‌دا چه‌ندین حاڵه‌ت ‌‬ ‫ئه‌نجام���دا له‌وان���ه‌ "ئه‌نجامدان���ی‌ دوگۆڵ���ی‌" ك ‌ه به‌و‬ ‫هۆیه‌شه‌و‌ه ده‌شنێ‌ پیاڵوه‌كانی‌ له‌پێدا داكه‌نرا‪.‬‬

‫مالیكییات‬

‫ی‬ ‫ی به‌نێوبانگ ‌‬ ‫ی قوربان���دا‪ ،‬میدیاكار ‌‬ ‫وا بڕیاره‌ له‌جه‌ژن ‌‬ ‫ی (ئه‌ڤین‪ ،‬ژن‌و‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫كورد (ئه‌ڤین ئاسۆ) به‌به‌رنامه‌كه‌ ‌‬ ‫ی (كوردماكس)‬ ‫ی ئاسمان ‌‬ ‫ی دیكه‌ له‌كه‌ناڵ ‌‬ ‫ژیان) جارێك ‌‬ ‫ه‌و‌ه ده‌ربكه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌ڤین ئاس���ۆ له‌ڕونكردنه‌وه‌یه‌كدا كه‌ رۆژی‌ (‪‌ )20‬‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌ت ‌‬ ‫ی له‌تۆڕ ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی تایبه‌ت ‌‬ ‫ئه‌م مانگ ‌ه له‌په‌یج ‌‬ ‫فه‌یسبوك باڵویكردۆته‌و‌ه رایگه‌یاندو‌ه "ئه‌ڤین ژن‌و ژیان‬ ‫له‌كه‌ناڵێكی نوێ‪ ،‬ل ‌ه كوردماكس ده‌ست پێده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌زان���م پرس���یارێكی زۆر هه‌ی ‌ه كه‌ پێویس���تن وه‌اڵم‬ ‫بدرێن���ه‌وه‌‪ .‬تۆزێك ئ���ارام بگ���رن‪ ،‬چاوه‌ڕێم بكه‌ن بۆ‬ ‫ماوه‌یه‌كی ك���ورت‪ ،‬به‌م نزیكان ‌ه دوبار‌ه به‌یه‌ك ش���اد‬ ‫ده‌بینه‌وه‌‌و وه‌اڵمی س���ه‌رجه‌م پرسیاره‌كان له‌شاشه‌ی‬ ‫كوردماك���س ل���ه‌ پرۆگرام���ی (ئه‌ڤی���ن ژن‌و ژیان)دا‬ ‫ده‌ستتان ده‌كه‌وێت"‪.‬‬ ‫ی "ره‌نگه‌ زۆرێك له‌ئێوه‌ی‬ ‫ئه‌ڤین هه‌روه‌ها نوسیویه‌ت ‌‬ ‫دڵس���ۆز دڵگران بووبێت له‌وه‌ی ك ‌ه بێده‌نگیم به‌رامبه‌ر‬ ‫ب���ه‌م هه‌واڵ��� ‌ه بێبنه‌مایان ‌ه نواندوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم من هه‌مو‬ ‫ئه‌وانه‌ی له‌پشته‌وه‌ی ئه‌م پروپاگه‌ندان ‌ه بون حه‌واڵه‌ی‬ ‫خ���وای میهره‌بانم كردن‪ .‬پڕبه‌دڵ له‌و ب���اوه‌ڕه‌دام ك ‌ه‬ ‫یه‌زدان س���زایان ده‌دات‪ .‬خودا هه‌رده‌م پشت و په‌نای‬ ‫كه‌سانی راست‌و پاكه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی زانیارییه‌كان���ی‌ ئاوێنه‌ وا بڕی���ار‌ه له‌رۆژانی‬ ‫ی دیك ‌ه بێته‌و‌ه س���ه‌ر‬ ‫جه‌ژن���ی قورباندا ئه‌ڤین جارێك ‌‬ ‫شاشه‌‌و به‌رنامه‌كانی خۆی ده‌ستپێبكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی رابردودا ئه‌ڤین ئاسۆ‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫ی ئاماژه‌ی ‌ه له‌ماوه‌ ‌‬ ‫جێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (ئه‌ڤین‪ ،‬ژن‌و ژیان) له‌ه���ه‌ردو كه‌ناڵ ‌‬ ‫به‌پڕۆگرام��� ‌‬ ‫ی پێشكه‌ش‬ ‫ی (چوار‌و كۆڕه‌ك)ه‌و‌ه به‌رنامه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ئاسمان ‌‬ ‫ی وه‌ستا‪.‬‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم دوای‌ ماوه‌یه‌ك به‌رنامه‌كه‌ ‌‬

‫نوسەران دەبنە کوپ‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫له‌كتێبخانه‌یه‌كی‌ شاری سلێمانی‬ ‫وێنه‌ی نوسه‌ران خراوه‌ته‌ سه‌ر كوپ‌و‬ ‫خوێنه‌رێكیش ده‌ڵێت "دڵم نایه‌ت له‌ناو‬ ‫ئه‌و نوسه‌رانه‌دا قاوه‌ بخۆمه‌وه‌"‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خوێنه‌رێكی‌ دیكه‌ش ده‌ڵێت "قاوه‌ی‌‬ ‫كوپی‌ نوسه‌ران خۆشه‌"‪.‬‬ ‫له‌كتێبخان���ه‌ی غه‌زه‌لنوس له‌ش���اری‬ ‫سلێمانی وێنه‌ی نوسه‌ران‌و هونه‌رمه‌ندان‬ ‫خراوه‌ت���ه‌ س���ه‌ر ك���وپ‌و نرخ���ی‌ هه‌ر‬ ‫كوپێكی���ش ش���ه‌ش ه���ه‌زار دیناره‌‌و‬ ‫هه‌ندێك جاریش ئ���ه‌و كوپانه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ س���ه‌ردانی‌ كتێبخانه‌كه‌‬ ‫ده‌كه‌ن ده‌كڕرێن‪.‬‬ ‫خاوه‌نی كتێبخانه‌ی غه‌زه‌لنوس‪ ،‬ره‌وه‌ز‬ ‫حه‌مه‌ س���اڵح له‌لێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێنه‌‬

‫رایگه‌یان���د كه‌ ئه‌و كاره‌ له‌زۆر ش���وێن‬ ‫كراوه‌‌و ئه‌وانیش له‌پێناو خۆشه‌ویستی‬ ‫نوس���ه‌ران‌و ئه‌وانه‌ی خۆشیان ده‌وێن‌و‬ ‫حه‌ز ده‌كه‌ن چه‌ندین شتی نوسه‌رانیان‬ ‫هه‌بێت له‌وانه‌ش (وێنه‌كانیان)‪.‬‬ ‫خوێنه‌رێك���ی كتێبخانه‌كه‌ش به‌ناوی‬ ‫(هێمن ئه‌حم���ه‌د) ك���ه‌ به‌به‌رده‌وامی‌‬ ‫سه‌ردانی‌ كتێبخانه‌كه‌ ده‌كات به‌الیه‌وه‌‬ ‫ئه‌س���ته‌مه‌ له‌نێو ئه‌و كوپان���ه‌دا قاوه‌‬ ‫بخواته‌وه‌‌و ده‌ڵێ���ت "چۆن بتوانم له‌ناو‬ ‫نوسه‌راندا قاوه‌ بخۆمه‌وه‌"‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌و بۆچونه‌ش���ه‌وه‌ خوێنه‌رێكی‌ دیكه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ رێزێكی‌ زۆری‌ هه‌یه‌ بۆ‬ ‫ئه‌و نوسه‌رانه‌‌و پێیوایه‌ كه‌ دروستكردنی‌‬ ‫وێن���ه‌ی‌ ئ���ه‌و نوس���ه‌رانه‌ له‌كوپه‌كاندا‬ ‫هێنده‌ی‌ ب���ۆ به‌رزراگرتنی‌ كاره‌كانیان‌و‬ ‫خۆشه‌ویستبونیانه‌ الی‌ خه‌ڵك‪ ،‬هێنده‌‬ ‫مه‌به‌ست لێی‌ ش���كاندنی‌ كه‌سایه‌تییان‬

‫نییه‌‌و ده‌ڵێت "قاوه‌ی‌ كوپی‌ نوس���ه‌ران‬ ‫خۆشه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و كوپانه‌ وێنه‌ی چه‌ندین نوس���ه‌ر‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ن���دی نێوخۆی���ی تێدای���ه‌ كه‌‬ ‫دیارترینی���ان (نوس���ه‌رانی گۆڤ���اری‬ ‫ره‌هه‌ن���د‌و ش���اعیری‌ گ���ه‌وره‌ عه‌بدواڵ‬ ‫په‌ش���ێو‌و‌ گابری���ل گارس���یا ماركیز‌و‬ ‫داریوش‌و چه‌ندین كه‌سی دیكه‌ن)‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم هه‌ندێك ل���ه‌و نوس���ه‌رانه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ وێنه‌كانیان له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و كوپانه‌‬ ‫دروس���تكراوه‌ ئاماده‌نین ئ���ه‌و كوپانه‌‬ ‫بكڕن‌و یه‌كێك له‌نوس���ه‌ره‌كان ده‌ڵێت‬ ‫"خۆم ناتوانم ئه‌و كوپانه‌ بكڕم"‪.‬‬ ‫كه‌س���انه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌و‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌‬ ‫له‌كتێبخانه‌كه‌دان له‌م ماوه‌یه‌ی‌ رابردودا‬ ‫كچێكی‌ خه‌ڵكی‌ س���لێمانی‌ س���ه‌ردانی‌‬ ‫ك���ردون‌و حه‌وت كوپی‌ ب���ۆ ئه‌ندامانی‌‬ ‫خێزانه‌كه‌یان كڕیوه‌‪.‬‬

‫له‌فه‌یسبووکه‌وه‌‬

‫ی هاوسێن‬ ‫ه مه‌رگ‌و ژیان له‌سلێمان ‌‬ ‫‪ 23‬ساڵ ‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫له‌دیوێكدا ژیان هه‌ڵده‌قوڵێ‌ له‌دیوه‌كه‌ی‌‬ ‫تریش مه‌رگ‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌ردو دیودا‬ ‫گریان هه‌یه‌‪ ،‬گریانێكیان هی‌ هاتنه‌‬ ‫دنیای‌ كۆرپه‌یه‌‌و شادییه‌‪ ،‬ئه‌وی‌ تریان‬ ‫غه‌مهێنه‌ر‌و بۆ رۆیشتنی‌ ئازیزانه‌ بۆ‬ ‫دنیاكه‌ی‌ تر‪ .‬نه‌خۆشخانه‌ی‌ منداڵبون‌و‬ ‫(توب عه‌دلی‌) له‌شاری‌ سلێمانیدا‬ ‫به‌قه‌ده‌رێك بونه‌ته‌ هاوسێ‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك‬ ‫د‪ .‬به‌رزان پزیشكی‌ پسپۆڕی‌ دادوه‌ری‌‬ ‫باسی‌ ده‌كات‪ ،‬بڕیاره‌ به‌پالنێك له‌یه‌ك‬ ‫جیاببنه‌وه‌‪" .‬به‌بێ‌ پالن كه‌وتوینه‌ته‌‬ ‫ته‌نیشت یه‌ك‪ ،‬به‌اڵم به‌نیازین‬ ‫به‌پالنێك له‌یه‌كتری‌ جیابینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫دیمه‌نه‌كان���ی‌ ئ���ه‌وێ‌‪ ،‬له‌وێنه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫بچوكك���راوه‌ی‌ ژی���ان ده‌چێ���ت‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ده‌وترێ‌ گه‌رچ���ی‌ مه‌رگ‌و ژیانه‌‪ ،‬رۆژانه‌‬ ‫به‌ش���ێك له‌دیوێكدا بۆ ژیان داده‌به‌زن‌و‬ ‫له‌ دیوه‌كه‌ی‌ تریش���دا كه‌سانێك به‌بێ‌‬ ‫ویستی‌ خۆیان ژیانێك به‌جێ‌ ده‌هێڵن‌و‬ ‫به‌رووی‌ دنیایه‌كی‌ دی‌ به‌ڕێ‌ ده‌خرێن‪.‬‬ ‫جی���اوازی‌‌و لێكچونه‌كان���ی‌ ئه‌و دوو‬

‫کاوڕ‬ ‫ی‬ ‫پێشبینییه‌كان به‌پێچه‌وانه‌ی‌ بۆچون ‌‬ ‫تۆو‌ه به‌ڕێ���و‌ه ده‌چن‪ ،‬ب���ه‌اڵم گرنگ‬ ‫ی دان به‌خۆتدا بگریت‌و‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه بتوان��� ‌‬ ‫هه‌ڵه‌ش ‌ه نه‌بیت له‌بڕیاردان‪ ،‬ره‌نگه‌ زۆر‬ ‫ی‬ ‫نه‌خایه‌نێت هه‌موو ش���تێك زو كۆتای ‌‬ ‫پێبێت‪.‬‬

‫گا‬ ‫ی ب���اش ده‌بێت بۆ بڕیاردان‬ ‫هه‌فته‌یه‌ك ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر كاره‌كان���ت‌و به‌خ���ت یاوه‌رت‬ ‫ی ته‌ندروس���تییه‌و‌ه‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم له‌ڕو ‌‬ ‫كه‌مێك گرفتتان بۆ دروست ده‌بێت‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫ی‬ ‫له‌روی‌ كاره‌وه‌ ئیش���ه‌كانتان به‌باش ‌‬ ‫ده‌ڕوات‌و كێش���ه‌تان نامێن���ێ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كێش��� ‌هی‌ س���ۆزداریتان بۆ دروس���ت‬ ‫ده‌بێت‌و جیابونه‌و‌ه روده‌دات‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫خ���ۆت مه‌گلێن��� ‌ه له‌كارو ئیش���ێك ك ‌ه‬ ‫ی به‌تۆو‌ه نییه‌‌و هه‌وڵبد‌ه ئه‌م‬ ‫په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫ماوه‌ی ‌ه خۆت دور‌ه په‌رێز بگریت له‌هه‌مو‬ ‫ی شوێنی‌ كاره‌كه‌ت‪.‬‬ ‫كێشه‌یه‌ك ‌‬

‫شێر‬

‫فه‌‌ریک‬

‫ی ئه‌و‬ ‫ئ���ه‌م ماوه‌ی��� ‌ه رزگارت ده‌بێ���ت ل���ه‌و زۆر هه‌وڵده‌ده‌یت بۆ به‌ده‌ستهێنان ‌‬ ‫ی ده‌كه‌یت‪،‬‬ ‫ی ماوه‌یه‌ك ‌ه چاوه‌ڕی ‌‬ ‫ی ماوه‌یه‌كه‌ له‌سه‌رت كه‌ڵه‌ك ئامانجه‌ ‌‬ ‫قورسایی ‌ه ‌‬ ‫ی ماوه‌و په‌ل ‌ه مه‌ك ‌ه‬ ‫بووه‌‪ ،‬ل���ه‌ڕوی‌ س���ۆزدارییه‌و‌ه به‌ختت به‌اڵم هێش���تا كات ‌‬ ‫له‌بڕیاردان‪.‬‬ ‫ێ ده‌ناسی‌‪.‬‬ ‫ی نو ‌‬ ‫ده‌بێت‌و خه‌ڵك ‌‬

‫هاوس���ێیه‌‪ ،‬گه‌لێكن‪ ،‬ب���ه‌اڵم مرۆ په‌ی‌ عه‌دل���ی‌ به‌پێچه‌وانه‌وه‌ پی���اوان رۆڵی‌‬ ‫به‌هه‌ندێكی���ان ده‌ب���ات‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‌ روو س���ه‌ره‌كی‌ ده‌بین���ن ل���ه‌ به‌ڕێكردن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كه‌نه‌ نه‌خۆش���خانه‌ی‌ منداڵبون‪ ،‬كه‌ كاره‌كاندا‪ .‬له‌نه‌خۆش���خانه‌ی‌ منداڵبون‬ ‫دیوی‌ ژیانه‌‪ ،‬بۆ هێنانه‌ ژیانی‌ كۆرپه‌یه‌ك گریان‌و هاواری‌ زۆری‌ دایك‌و كۆرپه‌كان‬ ‫ده‌چن���ه‌ ئه‌وێ‌‪ ،‬زۆرب���ه‌ی‌ كات ژماره‌ی‌ ده‌بیسترێ‌‪ ،‬به‌اڵم دواجار به‌ دڵخۆشی‌‌و‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ له‌په‌نجه‌كانی‌ یه‌ك ده‌ست پێكه‌نی���ن كۆتایی‌ دێ���ت‪ ،‬به‌اڵم له‌ودیو‬ ‫تێپه‌ڕن���اكات‌و به‌ته‌نه���ا ئۆتۆمبیلێ���ك دیواره‌كه‌ی‌ تره‌وه‌ گری���ان‌و هاواره‌كان‬ ‫ده‌گه‌نه‌ ئ���ه‌وێ‌‪ ،‬یه‌كێك���ه‌ له‌وانه‌ ژانی‌ به‌س���انایی‌ كۆتاییان نایه‌‌و ناسۆره‌كان‬ ‫منداڵب���ون تا لێ���واری‌ مه‌رگی‌ بردوه‌‌و مه‌ودایان درێژتره‌‪.‬‬ ‫له‌ دیوی‌ ژیاندا باجی‌ (خزمه‌تگوزار)‬ ‫ئه‌وان���ی‌ تری���ش ه���ه‌م نیگه‌رانن‌و هه‌م‬ ‫دڵخۆش‪ ،‬چونكه‌ له‌ گه‌راجه‌كه‌ی‌ ژیاندا زۆره‌‌و بۆ هه‌ر گواستنه‌وه‌یه‌ك به‌عاره‌بانه‌‬ ‫چاوه‌ڕێ���ی‌ دابه‌زینی‌ به‌ن���ی‌ ئاده‌مێكی‌ زۆرینه‌یان به‌ناوی‌ ش���یرینییه‌وه‌ پێنج‬ ‫نوێن‪ ،‬كه‌ تا ئه‌و كاته‌ش روخس���اریان هه‌زاردیناری���ان ده‌وێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ل���ه‌‬ ‫نه‌بینیوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وانه‌ی‌ روو له‌دیوی‌ دیوه‌ك���ه‌ی‌ تردا باجی‌ كه‌م‌و نه‌ك داوای‌‬ ‫مه‌رگ‪( ،‬توب عه‌دلی‌) ده‌كه‌ن‪ ،‬زۆره‌به‌ی‌ ش���یرینی‌ ناكه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو هه‌میشه‌ نزای‌‬ ‫كات ب���ه‌ ژماره‌ی���ه‌ك ئۆتۆمبیلی‌ زۆر‌و ئه‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن له‌ به‌ڕێكردنی‌ مردویه‌كدا‬ ‫قه‌ره‌باڵغییه‌ك���ی‌ بێش���وماره‌وه‌ ده‌چنه‌ ب���ه‌ س���ه‌المه‌تی‌ رزگاری���ان بێ���ت‪ ،‬له‌‬ ‫ئه‌وێ‌‪ ،‬ئه‌وان هه‌موو غه‌مبارن‌و چاوه‌ڕێی‌ ه���ه‌ردو دیودا پزیش���ك‌و كارمه‌نده‌كان‬ ‫الش���ه‌یه‌كی‌ ساردی‌ بێ‌ رۆح ده‌كه‌ن‪ ،‬تا ب���ه‌ دڵس���ۆزی‌ كاری‌ خۆی���ان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ی به‌رن‌و به‌اڵم له‌دیوی‌ ژیاندا هه‌ندێ‌ له‌پزیشك‌و‬ ‫به‌زویی‌ ب���ۆ ماڵی‌ ئه‌به‌دی‌ خۆ ‌‬ ‫كارمه‌ن���ده‌كان توڕه‌ترن‪ ،‬وه‌ك هه‌ندێك‬ ‫ئه‌سپه‌رده‌ی‌ خاكی‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫له‌نه‌خۆش���خانه‌ی‌ منداڵب���ون‪ ،‬ته‌نها له‌دای���كان ده‌گێڕن���ه‌وه‌ توڕه‌بون���ه‌كان‬ ‫ئافره‌ت���ان بۆیان هه‌ی���ه‌ بچن ‌ه ژوره‌وه‌و تاس���نوری‌ قسه‌ی‌ نه‌ش���یاویش ده‌ڕوا‪،‬‬ ‫پی���اوان قه‌ده‌غ���ه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ل���ه‌ توب له‌دی���وی‌ ژیاندا بۆ هاتن���ی‌ كۆرپه‌یه‌ك‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫ی‬ ‫هه‌فته‌یه‌كی‌ باش نابێت بۆ له‌دایكبووان ‌‬ ‫ئه‌م بورج���ه‌‪ ،‬چونكه‌ هه‌مو ش���ته‌كان‬ ‫ی ت���ۆو‌ه‬ ‫ی ئامانجه‌كان��� ‌‬ ‫به‌پێچه‌وان���ه‌ ‌‬ ‫ده‌ڕۆن‌و هه‌ندێ‌ گرفت دێن ‌ه رێگه‌ت ك ‌ه‬ ‫زۆر بێزاركه‌ر ده‌بن‪.‬‬

‫دوپشک‬

‫ده‌رزی‌ ژان ب���ۆ دای���كان ده‌كرێ‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫له‌وێ‌ باوه‌ ده‌وترێ‌ (عه‌زیزی‌ وه‌یس���ی‌‪-‬‬ ‫یت ب���ۆ ده‌خه‌ینه‌ س���ه‌ر) تادایكان به‌‬ ‫جۆش���تر جه‌س���ته‌یان بجوڵێ‌‌و كۆرپه‌‬ ‫به‌ئاسانتر بێته‌ ژیانه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ دیوی‌‬ ‫مه‌رگدا‪ ،‬جه‌س���ته‌ بێ‌ جوڵه‌‌و س���ارد‌و‬ ‫سڕه‌‌و له‌ كه‌شێكی‌ بێ‌ ده‌نگ‌و خه‌ماویدا‬ ‫توێكاری‌ بۆ جه‌س���ته‌كه‌ ده‌ك���رێ‌‪ .‬له‌‬ ‫دیوی‌ ژیاندا پۆلیسی‌ به‌رده‌رگا بازاڕیان‬ ‫گه‌رمه‌‌و هه‌میش���ه‌ تكا‌و رج���ای‌ چونه‌‬ ‫ژوره‌وه‌یان بۆ پێنج خوله‌ك لێده‌كرێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌دیوی‌ مه‌رگدا چون���ه‌ ژوره‌وه‌‬ ‫ئاسان‌و تكا‌و رجا گه‌ره‌ك نییه‌‪.‬‬ ‫زۆرجار ده‌وترێ‌‪ ،‬كه‌سانی‌ چاوه‌ڕوانی‌‬ ‫به‌رده‌رگای‌ وێس���تگه‌ی‌ ژیان هه‌میش���ه‌‬ ‫دڵخۆش���ن‌و كه‌س���انی‌ ب���ه‌رده‌رگای‌‬ ‫وێس���تگه‌ی‌ مه‌رگیش هه‌میشه‌ غه‌مبار‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌وت���ه‌ی‌ د‪ .‬ب���ه‌رزان محم���ه‌د‬ ‫عه‌لی‌ پزیش���كی‌ پس���پۆڕی‌ دادوه‌ری‌‪،‬‬ ‫له‌په‌یمان���گای‌ پزیش���كی‌ دادوه‌ری‌‬ ‫س���لێمانی‌ (توب عه‌دلی‌) م���ه‌رج نییه‌‬ ‫هه‌موو جارێك كه‌س���ه‌كانی‌ دیوی‌ ژیان‬ ‫(نه‌خۆش���خانه‌ی‌ منداڵب���ون) دڵخۆش‬ ‫بن‌و كه‌س���ه‌كانی‌ دیوی‌ مه‌رگیش (توب‬

‫که‌‌وان‬

‫عه‌دل���ی‌) غه‌مب���ار‪ ،‬به‌ڵك���و وه‌ك ئه‌و‬ ‫رونیده‌كاته‌وه‌‪ ،‬هه‌ن���دێ‌ جار پێچه‌وانه‌‬ ‫ده‌بێته‌وه‌ "كه‌س���ێك ك���ه‌‪ 7‬كچی‌ هه‌یه‌‬ ‫هه‌شته‌میشی‌ هه‌ر كچ ده‌بێت‪ ،‬بێگومان‬ ‫دڵخۆش نییه‌‪ ،‬كه‌سێكیش كه‌ ئازیزێكی‌‬ ‫مردوه‌‪ ،‬به‌اڵم س���ه‌رو‌هت‌و س���امانێكی‌‬ ‫زۆری‌ بۆ جێهێشتوه‌‪ ،‬به‌دڵنیاییه‌وه‌ به‌و‬ ‫جۆره‌ غه‌مبار نابێ���ت‪ ،‬نمونه‌ی‌ هه‌ردو‬ ‫جۆره‌كه‌ش بونی‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫كاره‌كان���ی‌ په‌یمان���گای‌ پزیش���كی‌‬ ‫دادوه‌ری‌ سلێمانی‌ (توب عه‌دلی‌) وه‌ك‬ ‫ئه‌و پزیش���كه‌ ئاماژه‌ی‌ پێده‌كات‪ ،‬ته‌نها‬ ‫له‌توێ���كاری‌ ته‌رمدا ك���ورت نابێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌وه‌ فروانتره‌‪ ،‬وه‌ك پش���كنینی‌‬ ‫په‌رده‌ی‌ كچێن���ی‌‌و دیاریكردنی‌ ته‌مه‌ن‌و‬ ‫هتد‪ ،...‬د‪ .‬به‌رزان ده‌ڵێت "له‌ س���اڵی‌‬ ‫راب���رودا له‌ ك���ۆی‌ ‪ 11870‬حاڵه‌ت كه‌‬ ‫بینیومانه‌‪ ،‬ته‌نها ‪ 870‬حاڵه‌تی‌ توێكاری‌‬ ‫ته‌رم بوو‪ ،‬ئه‌وانی‌ تری‌ كاری‌ هه‌مه‌جۆر‬ ‫بون"‪.‬‬ ‫ئه‌و پزیشكه‌ كه‌ ده‌ ساڵێك ده‌بێت له‌و‬ ‫په‌یمانگایه‌ كار ده‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌‬ ‫روو ك���ه‌ راهاتن له‌گه‌ڵ ئ���ه‌و كارانه‌ی‌‬ ‫ئه‌وان س���انا نییه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ تائێس���تا‬

‫گیسک‬

‫ی كاره‌كان���ت‬ ‫ی ئه‌نجامدان��� ‌‬ ‫ی نوێ‌ هه‌ڵده‌ده‌یته‌وه‌ له‌گه‌ڵ به‌ه���ۆ ‌‬ ‫ی ئیش���ه‌كان به‌دڵی‌ تۆ ده‌بێت‪ ،‬الپه‌ڕه‌یه‌ك ‌‬ ‫زۆربه‌ ‌‬ ‫ی باش���تر پێده‌چێ���ت‬ ‫ی نوێت بۆ به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ده‌وروبه‌رت‌و بیر ‌‬ ‫ی كه‌س���ان ‌‬ ‫زیاتر بڕوات به‌خ���ۆت ده‌بێت‌و هه‌وڵ ‌‬ ‫پاداش���تێكی‌ دارایی‌ بكرێی���ت كه‌ ئه‌و‬ ‫ی دێت‪ ،‬ده‌ستكه‌وتێكی‌ دارایت ده‌بێت‪.‬‬ ‫زیاتر ده‌ده‌یت بۆ به‌ده‌ستهێنانی‌ خه‌ون ‌‬ ‫ی‬ ‫پاداشته‌ دڵخۆش���ت ده‌كات‪ ،‬ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫زیاتر‪.‬‬ ‫خ���ۆش به‌س���ه‌ر ده‌به‌ی���ت له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫خۆشه‌ویسته‌كانت‪.‬‬

‫چه‌ند پزیشكێك به‌هۆی‌ رانه‌هاتنیانه‌وه‌‬ ‫ئه‌و په‌یمانگایه‌یان جێهێشتوه‌‌و چونه‌ت ‌ه‬ ‫شوێنی‌ تر بۆ كاركردن‪.‬‬ ‫ی نه‌خۆشخانه‌ی‌‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری‌ كارگێڕی ‌‬ ‫منداڵبونیش مه‌هدی‌ حه‌مه‌ ساڵح ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات كه‌ به‌بێ‌ پالنێكی‌ پێشوه‌خت‬ ‫له‌گه‌ڵ توب عه‌دلی‌ بونه‌ته‌ هاوسێ‌‌و ئه‌و‬ ‫رونیده‌كاته‌وه‌‪ ،‬كه‌ پێش���تر شوێنه‌كه‌ی‌‬ ‫ئه‌وان نه‌خۆش���خانه‌ی‌ فریاكه‌وتن بوو‪،‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 1989‬بۆته‌ نه‌خۆش���خانه‌ی‌‬ ‫منداڵب���ون‪ ،‬ئ���ه‌و ك���ه‌ له‌س���ه‌ره‌تای‌‬ ‫دروس���تبونی‌ نه‌خۆش���خانه‌كه‌وه‌ له‌وێ‌‬ ‫كار ده‌كات‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش ده‌خاته‌ روو كه‌‬ ‫كاره‌كانیان ته‌نها له‌ له‌دایكبونی‌ كۆرپه‌دا‬ ‫ك���ورت نه‌بۆت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵك���و وه‌ك ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "نه‌خۆشخانه‌كه‌ چاره‌سه‌ری‌ زۆر‬ ‫نه‌خۆشی‌ تری‌ ژنانی‌ تێدا ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫هه‌رچۆنێ���ك بێت‪ ،‬ئ���ه‌م دوو دیوه‌ی‌‬ ‫م���ه‌رگ‌و ژیان���ه‌‪ ،‬نزیكه‌ی‌ ‪ 23‬س���اڵه‌‬ ‫هاوس���ێن‪ ،‬ب���ه‌اڵم پ�ل�ان هه‌ی���ه‌ ب���ۆ‬ ‫جیابونه‌وه‌ی���ان‪ ،‬بڕیاره‌ ت���وب عه‌دلی‌‬ ‫بچێته‌ ناوچه‌ی‌ قڕگه‌‌و نه‌خۆش���خانه‌ی‌‬ ‫منداڵبونیش بۆ ناو نه‌خۆش���خانه‌ی‌ ‪400‬‬ ‫قه‌ڵه‌وێره‌یی‌‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ی ته‌ندروس���تیت ب���ۆ دێت ‌ه‬ ‫كێش���ه‌یه‌ك ‌‬ ‫پێشه‌و‌ه كه‌ ماوه‌یه‌ك بێتاقه‌تت ده‌كات‪،‬‬ ‫پێویستیت به‌هاوكاری‌ هاوڕێیانت زیاتر‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬

‫ئێمه‌‌و مانان به‌خه‌وی ش���ه‌وانیش‬ ‫ته‌صه‌ورمان نه‌ده‌كرد‌و قه‌راریشمان‬ ‫نه‌داب���و ته‌صه‌ور بكه‌ی���ن‪ ،‬رۆژێ‌‬ ‫له‌رۆژان ئ���ه‌م عێراقه‌ گه‌ڕوگوله‌ی‌‬ ‫مالیكی بتوانێت تڕه‌ كۆلالره‌یه‌ك‬ ‫ره‌وانه‌ی ئاس���مان بكات‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫ئه‌و زۆڵ���ی قوماربازه‌ وا خه‌ریكه‌‬ ‫به‌دزی���ی جه‌ماعه‌ت���ه‌وه‌ قه‌م���ه‌ر‬ ‫صه‌ناعییه‌ك������ی ل���ۆك ده‌نێرێته‌‬ ‫ئه‌ودی���و كون���ی خۆڵبارینه‌كه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌م ده‌س���تكه‌وته‌‬ ‫عیلمی‌و سیاسییه‌ جه‌نابت وه‌كو‬ ‫رۆن���ی كوردی���ی حوڕی���ت چۆن‬ ‫ش���عوری خۆت‌و مه‌س���ئوله‌كه‌ت‬ ‫به‌ی���ان ده‌فه‌رموی���ت‪ .‬ده‌توانی‬ ‫پێ���ی‌ بڵێ���ی‌‪ :‬ده‌گ پێنه‌گ���ه‌ی‬ ‫یاخوا‪ .‬هه‌روا بێته‌وه‌ ده‌ش���توانی‬ ‫ئایه‌ته‌لكورسی‌ به‌سه‌ردا بخوێنیت‪.‬‬ ‫قه‌راره‌كه‌ به‌ده‌س���ت خۆته‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫جوابدان���ه‌وه‌ی ئه‌م س���وئاالنه‌ی‬ ‫خواره‌وه‌ ل���ه‌ می���اوی ئیجباری‌‬ ‫ئیجباریتره‌‪.‬‬ ‫پ‪ )1‬حیكم���ه‌ت چیی���ه‌ مانگه‌‬ ‫ده‌س���تكرده‌كه‌یان ن���او ن���اوه‌‬ ‫دیجله‌؟‬ ‫ا‪ .‬له‌ رق���ی كورد‌و له‌به‌رخاتری‬ ‫چاوی ره‌شی‌ هێزه‌كانی دیجله‌یه‌‪.‬‬ ‫ب‪ .‬قابیله‌ ناوی بنێن تانجه‌رۆ؟‬ ‫ج‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی له‌وێوه‌ ته‌علیمات‬ ‫ب���ۆ ئۆپه‌راس���یۆنه‌كه‌ی دیجل���ه‌‬ ‫بنێرێت‪.‬‬ ‫د‪ .‬دیجل���ه‌ روب���اره‌‪ ،‬روبار ئاوی‬ ‫تیایه‌‪ ،‬ئاو ده‌بێ به‌هه‌ڵم‪ ،‬هه‌ڵمیش‬ ‫عه‌ینه‌ن قه‌م���ه‌ر صه‌ناعی ده‌چێ‬ ‫بۆ عاسمان‪.‬‬ ‫ه‪ .‬ده‌یه‌وێ ئه‌ردۆغان س���ه‌دد‌و‬ ‫مه‌ددی له‌سه‌ر دروست بكات‬ ‫پ‪ )2‬ئه‌و مالیكییه‌ی كه‌ ئه‌مریكا‬ ‫كردی به‌و پیاوه‌ ده‌چێ س���یالح‬ ‫له‌ڕوسیا ده‌كڕێت چونكه‌‪:‬‬ ‫ا‪ .‬نانی كونه‌ ماس���یی ده‌خوا‌و‬ ‫پاسی‌ جرتاوا ده‌كات‪.‬‬ ‫ب‪ .‬له‌ هه‌م���و ئه‌فالمكارتۆنێكا‬ ‫الیه‌نگری پشیله‌كه‌یه‌‪.‬‬ ‫ج‪ .‬له‌قرژاڵیان پرسی‌ بۆچ وا به‌‬ ‫دو س���ه‌ر ده‌ڕۆیت؟ وتی هیچ بۆ‬ ‫جوانان عه‌یب نییه‌‪.‬‬ ‫د‪ .‬پۆتی���ن وه‌س���ڵی به‌تاڵ���ی‌‬ ‫ده‌دات���ێ خۆی‌ له‌ ماڵ���ه‌وه‌ پڕی‬ ‫بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ه‪ .‬دوژمنه‌كان���ی عێراق پیاوی‬ ‫ئه‌مریكان‌و پیاوی ئه‌مریكاش به‌س‬ ‫به‌ چه‌كی روسی‌ ده‌كوژرێ‪.‬‬ ‫پ‪ )3‬به‌ش���ه‌ بودجه‌كه‌ی هه‌رێم‬ ‫رۆژ ب���ه‌ رۆژ ك���ه‌م ده‌كات له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‪:‬‬ ‫ا‪ .‬وه‌كو بیجام���ه‌ی بازه‌ وایه‌‪،‬‬ ‫ده‌چێته‌ ئاو‪.‬‬ ‫ب‪ .‬له‌حیزب���ه‌ ماركس���ییه‌كان‬ ‫ده‌چ���ێ‪ ،‬س���ه‌عات به‌س���ه‌عات‬ ‫ئه‌ندامیان لێ‌ ده‌ته‌كێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ج‪ .‬عه‌ین���ه‌ن ك���وردی ناوچ���ه‌‬ ‫دابڕێنراوه‌كان راوی ده‌نێن‪.‬‬ ‫د‪ .‬كه‌وگی���ره‌‌و به‌ده‌س���ت‬ ‫باوه‌ژنه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫پ‪ )4‬وه‌فده‌ك���ه‌ی حكومه‌ت���ی‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان بۆچی‌ وا زو‬ ‫له‌به‌غداد گه‌ڕایه‌وه‌؟‬ ‫ا‪ .‬تاقمی ته‌راشیان بیر چوبو‪.‬‬ ‫ب‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی له‌ هه‌ولێر غایبیان‬ ‫نه‌یه‌ن‪.‬‬ ‫ج‪ .‬ئوتێلیان ده‌ست نه‌كه‌وتبو‪.‬‬ ‫د‪ .‬بۆ بودجه‌ چوبون‌و بودجه‌ش‬ ‫له‌ ئاگر خراپتره‌‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫كێش���ه‌یه‌ك له‌نێ���وان ئێ���وه‌و‬ ‫خۆشه‌ویس���ته‌كانتان دروست ده‌بێت‬ ‫ی بێزارتان‬ ‫ئ���ه‌م ماوه‌ی��� ‌ه به‌ته‌واوه‌ت��� ‌‬ ‫ی دور‌ه په‌رێز ده‌بیت‬ ‫ده‌كات‪ ،‬كه‌سێك ‌‬ ‫ئه‌م ماوه‌یه‌‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪10‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )348‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/23‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )348‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/23‬‬

‫د‪.‬شێرکۆ عه‌بدواڵ‬

‫جه‌ژ‬

‫ده‌شنێ‌ به‌ "سورمانجی‌" دێت ‌ه ئاخافتن‬

‫‪11‬‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫ه‌ڤین‬ ‫ن‪ ،‬ئ‬ ‫ته‌و‌ه‬ ‫كه‌وێ‬ ‫ده‌رده‌‬

‫كچ��� ‌ه گۆرانیبێ���ژ‌و پێشكه‌ش���كار‪ ،‬ده‌ش���نێ‌ م���وراد‬ ‫ی (‪)TRT6‬ی‌ توركی���دا‬ ‫ی كه‌ناڵ��� ‌‬ ‫له‌پڕۆگرامێك��� ‌‬ ‫ی قس��� ‌ه‬ ‫ی وت "با به‌ س���ورمانج ‌‬ ‫به‌پێشكه‌ش���كاره‌كه‌ ‌‬ ‫بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ش���داریكردن ‌‬ ‫ی رابردو له‌میانه‌ ‌‬ ‫ش���ه‌وی‌ ش���ه‌ممه‌ ‌‬ ‫ی توركی���دا‪،‬‬ ‫ی (‪‌ )TRT6‬‬ ‫ی كه‌ناڵ��� ‌‬ ‫له‌به‌رنامه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌نج ب���و نه‌یده‌توان ‌‬ ‫پێشكه‌ش���كاره‌ك ‌ه كه‌ كوڕێك ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی س���ۆرانی‌ قس��� ‌ه بكات‌و ده‌ش���ن ‌‬ ‫به‌زاراو‌هی‌ كرمانج ‌‬ ‫ی ژورو قس ‌ه‬ ‫ی به‌كرمانج ‌‬ ‫مورادیش نه‌یده‌توانی‌ به‌باش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كرد ك ‌ه به‌ "زاراوه‌ ‌‬ ‫ێ پێش���نیار ‌‬ ‫بكات‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌شن ‌‬

‫ی‬ ‫سورمانجی‌" قس ‌ه بكه‌ن‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ش به‌پێشكه‌شكاره‌كه‌ ‌‬ ‫وت "با ل ‌ه ‪%80‬ی‌ قس���ه‌كان به‌س���ۆرانی‌‌و ل ‌ه ‪%20‬یش‬ ‫ی "نه‌خێر‬ ‫ی بێت"‪ ،‬به‌اڵم پێشكه‌شكاره‌كه‌ وت ‌‬ ‫به‌كرمانج ‌‬ ‫با نیڤ به‌نیڤ" بێت‪ ،‬بۆی ‌ه دواتر هه‌ردوال رێككه‌وتن ك ‌ه‬ ‫ی كرمانجی‌"‬ ‫ی سۆرانی‌‌و نیوه‌ ‌‬ ‫"نیڤ به‌نیڤ" وات ‌ه "نیوه‌ ‌‬ ‫قس ‌ه بكه‌ن‪.‬‬ ‫ێ له‌گ���ه‌ ‌ڵ‬ ‫ی به‌رنامه‌كه‌ش���دا ده‌ش���ن ‌‬ ‫ه���ه‌ر له‌كات��� ‌‬ ‫ی سه‌رنجڕاكێشانیان‬ ‫پێشكه‌شكاره‌كه‌دا چه‌ندین حاڵه‌ت ‌‬ ‫ئه‌نجام���دا له‌وان���ه‌ "ئه‌نجامدان���ی‌ دوگۆڵ���ی‌" ك ‌ه به‌و‬ ‫هۆیه‌شه‌و‌ه ده‌شنێ‌ پیاڵوه‌كانی‌ له‌پێدا داكه‌نرا‪.‬‬

‫مالیكییات‬

‫ی‬ ‫ی به‌نێوبانگ ‌‬ ‫ی قوربان���دا‪ ،‬میدیاكار ‌‬ ‫وا بڕیاره‌ له‌جه‌ژن ‌‬ ‫ی (ئه‌ڤین‪ ،‬ژن‌و‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫كورد (ئه‌ڤین ئاسۆ) به‌به‌رنامه‌كه‌ ‌‬ ‫ی (كوردماكس)‬ ‫ی ئاسمان ‌‬ ‫ی دیكه‌ له‌كه‌ناڵ ‌‬ ‫ژیان) جارێك ‌‬ ‫ه‌و‌ه ده‌ربكه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌ڤین ئاس���ۆ له‌ڕونكردنه‌وه‌یه‌كدا كه‌ رۆژی‌ (‪‌ )20‬‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌ت ‌‬ ‫ی له‌تۆڕ ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی تایبه‌ت ‌‬ ‫ئه‌م مانگ ‌ه له‌په‌یج ‌‬ ‫فه‌یسبوك باڵویكردۆته‌و‌ه رایگه‌یاندو‌ه "ئه‌ڤین ژن‌و ژیان‬ ‫له‌كه‌ناڵێكی نوێ‪ ،‬ل ‌ه كوردماكس ده‌ست پێده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌زان���م پرس���یارێكی زۆر هه‌ی ‌ه كه‌ پێویس���تن وه‌اڵم‬ ‫بدرێن���ه‌وه‌‪ .‬تۆزێك ئ���ارام بگ���رن‪ ،‬چاوه‌ڕێم بكه‌ن بۆ‬ ‫ماوه‌یه‌كی ك���ورت‪ ،‬به‌م نزیكان ‌ه دوبار‌ه به‌یه‌ك ش���اد‬ ‫ده‌بینه‌وه‌‌و وه‌اڵمی س���ه‌رجه‌م پرسیاره‌كان له‌شاشه‌ی‬ ‫كوردماك���س ل���ه‌ پرۆگرام���ی (ئه‌ڤی���ن ژن‌و ژیان)دا‬ ‫ده‌ستتان ده‌كه‌وێت"‪.‬‬ ‫ی "ره‌نگه‌ زۆرێك له‌ئێوه‌ی‬ ‫ئه‌ڤین هه‌روه‌ها نوسیویه‌ت ‌‬ ‫دڵس���ۆز دڵگران بووبێت له‌وه‌ی ك ‌ه بێده‌نگیم به‌رامبه‌ر‬ ‫ب���ه‌م هه‌واڵ��� ‌ه بێبنه‌مایان ‌ه نواندوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم من هه‌مو‬ ‫ئه‌وانه‌ی له‌پشته‌وه‌ی ئه‌م پروپاگه‌ندان ‌ه بون حه‌واڵه‌ی‬ ‫خ���وای میهره‌بانم كردن‪ .‬پڕبه‌دڵ له‌و ب���اوه‌ڕه‌دام ك ‌ه‬ ‫یه‌زدان س���زایان ده‌دات‪ .‬خودا هه‌رده‌م پشت و په‌نای‬ ‫كه‌سانی راست‌و پاكه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی زانیارییه‌كان���ی‌ ئاوێنه‌ وا بڕی���ار‌ه له‌رۆژانی‬ ‫ی دیك ‌ه بێته‌و‌ه س���ه‌ر‬ ‫جه‌ژن���ی قورباندا ئه‌ڤین جارێك ‌‬ ‫شاشه‌‌و به‌رنامه‌كانی خۆی ده‌ستپێبكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی رابردودا ئه‌ڤین ئاسۆ‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫ی ئاماژه‌ی ‌ه له‌ماوه‌ ‌‬ ‫جێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (ئه‌ڤین‪ ،‬ژن‌و ژیان) له‌ه���ه‌ردو كه‌ناڵ ‌‬ ‫به‌پڕۆگرام��� ‌‬ ‫ی پێشكه‌ش‬ ‫ی (چوار‌و كۆڕه‌ك)ه‌و‌ه به‌رنامه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ئاسمان ‌‬ ‫ی وه‌ستا‪.‬‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم دوای‌ ماوه‌یه‌ك به‌رنامه‌كه‌ ‌‬

‫نوسەران دەبنە کوپ‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫له‌كتێبخانه‌یه‌كی‌ شاری سلێمانی‬ ‫وێنه‌ی نوسه‌ران خراوه‌ته‌ سه‌ر كوپ‌و‬ ‫خوێنه‌رێكیش ده‌ڵێت "دڵم نایه‌ت له‌ناو‬ ‫ئه‌و نوسه‌رانه‌دا قاوه‌ بخۆمه‌وه‌"‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خوێنه‌رێكی‌ دیكه‌ش ده‌ڵێت "قاوه‌ی‌‬ ‫كوپی‌ نوسه‌ران خۆشه‌"‪.‬‬ ‫له‌كتێبخان���ه‌ی غه‌زه‌لنوس له‌ش���اری‬ ‫سلێمانی وێنه‌ی نوسه‌ران‌و هونه‌رمه‌ندان‬ ‫خراوه‌ت���ه‌ س���ه‌ر ك���وپ‌و نرخ���ی‌ هه‌ر‬ ‫كوپێكی���ش ش���ه‌ش ه���ه‌زار دیناره‌‌و‬ ‫هه‌ندێك جاریش ئ���ه‌و كوپانه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ س���ه‌ردانی‌ كتێبخانه‌كه‌‬ ‫ده‌كه‌ن ده‌كڕرێن‪.‬‬ ‫خاوه‌نی كتێبخانه‌ی غه‌زه‌لنوس‪ ،‬ره‌وه‌ز‬ ‫حه‌مه‌ س���اڵح له‌لێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێنه‌‬

‫رایگه‌یان���د كه‌ ئه‌و كاره‌ له‌زۆر ش���وێن‬ ‫كراوه‌‌و ئه‌وانیش له‌پێناو خۆشه‌ویستی‬ ‫نوس���ه‌ران‌و ئه‌وانه‌ی خۆشیان ده‌وێن‌و‬ ‫حه‌ز ده‌كه‌ن چه‌ندین شتی نوسه‌رانیان‬ ‫هه‌بێت له‌وانه‌ش (وێنه‌كانیان)‪.‬‬ ‫خوێنه‌رێك���ی كتێبخانه‌كه‌ش به‌ناوی‬ ‫(هێمن ئه‌حم���ه‌د) ك���ه‌ به‌به‌رده‌وامی‌‬ ‫سه‌ردانی‌ كتێبخانه‌كه‌ ده‌كات به‌الیه‌وه‌‬ ‫ئه‌س���ته‌مه‌ له‌نێو ئه‌و كوپان���ه‌دا قاوه‌‬ ‫بخواته‌وه‌‌و ده‌ڵێ���ت "چۆن بتوانم له‌ناو‬ ‫نوسه‌راندا قاوه‌ بخۆمه‌وه‌"‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌و بۆچونه‌ش���ه‌وه‌ خوێنه‌رێكی‌ دیكه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ رێزێكی‌ زۆری‌ هه‌یه‌ بۆ‬ ‫ئه‌و نوسه‌رانه‌‌و پێیوایه‌ كه‌ دروستكردنی‌‬ ‫وێن���ه‌ی‌ ئ���ه‌و نوس���ه‌رانه‌ له‌كوپه‌كاندا‬ ‫هێنده‌ی‌ ب���ۆ به‌رزراگرتنی‌ كاره‌كانیان‌و‬ ‫خۆشه‌ویستبونیانه‌ الی‌ خه‌ڵك‪ ،‬هێنده‌‬ ‫مه‌به‌ست لێی‌ ش���كاندنی‌ كه‌سایه‌تییان‬

‫نییه‌‌و ده‌ڵێت "قاوه‌ی‌ كوپی‌ نوس���ه‌ران‬ ‫خۆشه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و كوپانه‌ وێنه‌ی چه‌ندین نوس���ه‌ر‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ن���دی نێوخۆی���ی تێدای���ه‌ كه‌‬ ‫دیارترینی���ان (نوس���ه‌رانی گۆڤ���اری‬ ‫ره‌هه‌ن���د‌و ش���اعیری‌ گ���ه‌وره‌ عه‌بدواڵ‬ ‫په‌ش���ێو‌و‌ گابری���ل گارس���یا ماركیز‌و‬ ‫داریوش‌و چه‌ندین كه‌سی دیكه‌ن)‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم هه‌ندێك ل���ه‌و نوس���ه‌رانه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ وێنه‌كانیان له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و كوپانه‌‬ ‫دروس���تكراوه‌ ئاماده‌نین ئ���ه‌و كوپانه‌‬ ‫بكڕن‌و یه‌كێك له‌نوس���ه‌ره‌كان ده‌ڵێت‬ ‫"خۆم ناتوانم ئه‌و كوپانه‌ بكڕم"‪.‬‬ ‫كه‌س���انه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌و‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌‬ ‫له‌كتێبخانه‌كه‌دان له‌م ماوه‌یه‌ی‌ رابردودا‬ ‫كچێكی‌ خه‌ڵكی‌ س���لێمانی‌ س���ه‌ردانی‌‬ ‫ك���ردون‌و حه‌وت كوپی‌ ب���ۆ ئه‌ندامانی‌‬ ‫خێزانه‌كه‌یان كڕیوه‌‪.‬‬

‫له‌فه‌یسبووکه‌وه‌‬

‫ی هاوسێن‬ ‫ه مه‌رگ‌و ژیان له‌سلێمان ‌‬ ‫‪ 23‬ساڵ ‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫له‌دیوێكدا ژیان هه‌ڵده‌قوڵێ‌ له‌دیوه‌كه‌ی‌‬ ‫تریش مه‌رگ‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌ردو دیودا‬ ‫گریان هه‌یه‌‪ ،‬گریانێكیان هی‌ هاتنه‌‬ ‫دنیای‌ كۆرپه‌یه‌‌و شادییه‌‪ ،‬ئه‌وی‌ تریان‬ ‫غه‌مهێنه‌ر‌و بۆ رۆیشتنی‌ ئازیزانه‌ بۆ‬ ‫دنیاكه‌ی‌ تر‪ .‬نه‌خۆشخانه‌ی‌ منداڵبون‌و‬ ‫(توب عه‌دلی‌) له‌شاری‌ سلێمانیدا‬ ‫به‌قه‌ده‌رێك بونه‌ته‌ هاوسێ‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك‬ ‫د‪ .‬به‌رزان پزیشكی‌ پسپۆڕی‌ دادوه‌ری‌‬ ‫باسی‌ ده‌كات‪ ،‬بڕیاره‌ به‌پالنێك له‌یه‌ك‬ ‫جیاببنه‌وه‌‪" .‬به‌بێ‌ پالن كه‌وتوینه‌ته‌‬ ‫ته‌نیشت یه‌ك‪ ،‬به‌اڵم به‌نیازین‬ ‫به‌پالنێك له‌یه‌كتری‌ جیابینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫دیمه‌نه‌كان���ی‌ ئ���ه‌وێ‌‪ ،‬له‌وێنه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫بچوكك���راوه‌ی‌ ژی���ان ده‌چێ���ت‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ده‌وترێ‌ گه‌رچ���ی‌ مه‌رگ‌و ژیانه‌‪ ،‬رۆژانه‌‬ ‫به‌ش���ێك له‌دیوێكدا بۆ ژیان داده‌به‌زن‌و‬ ‫له‌ دیوه‌كه‌ی‌ تریش���دا كه‌سانێك به‌بێ‌‬ ‫ویستی‌ خۆیان ژیانێك به‌جێ‌ ده‌هێڵن‌و‬ ‫به‌رووی‌ دنیایه‌كی‌ دی‌ به‌ڕێ‌ ده‌خرێن‪.‬‬ ‫جی���اوازی‌‌و لێكچونه‌كان���ی‌ ئه‌و دوو‬

‫کاوڕ‬ ‫ی‬ ‫پێشبینییه‌كان به‌پێچه‌وانه‌ی‌ بۆچون ‌‬ ‫تۆو‌ه به‌ڕێ���و‌ه ده‌چن‪ ،‬ب���ه‌اڵم گرنگ‬ ‫ی دان به‌خۆتدا بگریت‌و‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه بتوان��� ‌‬ ‫هه‌ڵه‌ش ‌ه نه‌بیت له‌بڕیاردان‪ ،‬ره‌نگه‌ زۆر‬ ‫ی‬ ‫نه‌خایه‌نێت هه‌موو ش���تێك زو كۆتای ‌‬ ‫پێبێت‪.‬‬

‫گا‬ ‫ی ب���اش ده‌بێت بۆ بڕیاردان‬ ‫هه‌فته‌یه‌ك ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر كاره‌كان���ت‌و به‌خ���ت یاوه‌رت‬ ‫ی ته‌ندروس���تییه‌و‌ه‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم له‌ڕو ‌‬ ‫كه‌مێك گرفتتان بۆ دروست ده‌بێت‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫ی‬ ‫له‌روی‌ كاره‌وه‌ ئیش���ه‌كانتان به‌باش ‌‬ ‫ده‌ڕوات‌و كێش���ه‌تان نامێن���ێ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كێش��� ‌هی‌ س���ۆزداریتان بۆ دروس���ت‬ ‫ده‌بێت‌و جیابونه‌و‌ه روده‌دات‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫خ���ۆت مه‌گلێن��� ‌ه له‌كارو ئیش���ێك ك ‌ه‬ ‫ی به‌تۆو‌ه نییه‌‌و هه‌وڵبد‌ه ئه‌م‬ ‫په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫ماوه‌ی ‌ه خۆت دور‌ه په‌رێز بگریت له‌هه‌مو‬ ‫ی شوێنی‌ كاره‌كه‌ت‪.‬‬ ‫كێشه‌یه‌ك ‌‬

‫شێر‬

‫فه‌‌ریک‬

‫ی ئه‌و‬ ‫ئ���ه‌م ماوه‌ی��� ‌ه رزگارت ده‌بێ���ت ل���ه‌و زۆر هه‌وڵده‌ده‌یت بۆ به‌ده‌ستهێنان ‌‬ ‫ی ده‌كه‌یت‪،‬‬ ‫ی ماوه‌یه‌ك ‌ه چاوه‌ڕی ‌‬ ‫ی ماوه‌یه‌كه‌ له‌سه‌رت كه‌ڵه‌ك ئامانجه‌ ‌‬ ‫قورسایی ‌ه ‌‬ ‫ی ماوه‌و په‌ل ‌ه مه‌ك ‌ه‬ ‫بووه‌‪ ،‬ل���ه‌ڕوی‌ س���ۆزدارییه‌و‌ه به‌ختت به‌اڵم هێش���تا كات ‌‬ ‫له‌بڕیاردان‪.‬‬ ‫ێ ده‌ناسی‌‪.‬‬ ‫ی نو ‌‬ ‫ده‌بێت‌و خه‌ڵك ‌‬

‫هاوس���ێیه‌‪ ،‬گه‌لێكن‪ ،‬ب���ه‌اڵم مرۆ په‌ی‌ عه‌دل���ی‌ به‌پێچه‌وانه‌وه‌ پی���اوان رۆڵی‌‬ ‫به‌هه‌ندێكی���ان ده‌ب���ات‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‌ روو س���ه‌ره‌كی‌ ده‌بین���ن ل���ه‌ به‌ڕێكردن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كه‌نه‌ نه‌خۆش���خانه‌ی‌ منداڵبون‪ ،‬كه‌ كاره‌كاندا‪ .‬له‌نه‌خۆش���خانه‌ی‌ منداڵبون‬ ‫دیوی‌ ژیانه‌‪ ،‬بۆ هێنانه‌ ژیانی‌ كۆرپه‌یه‌ك گریان‌و هاواری‌ زۆری‌ دایك‌و كۆرپه‌كان‬ ‫ده‌چن���ه‌ ئه‌وێ‌‪ ،‬زۆرب���ه‌ی‌ كات ژماره‌ی‌ ده‌بیسترێ‌‪ ،‬به‌اڵم دواجار به‌ دڵخۆشی‌‌و‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ له‌په‌نجه‌كانی‌ یه‌ك ده‌ست پێكه‌نی���ن كۆتایی‌ دێ���ت‪ ،‬به‌اڵم له‌ودیو‬ ‫تێپه‌ڕن���اكات‌و به‌ته‌نه���ا ئۆتۆمبیلێ���ك دیواره‌كه‌ی‌ تره‌وه‌ گری���ان‌و هاواره‌كان‬ ‫ده‌گه‌نه‌ ئ���ه‌وێ‌‪ ،‬یه‌كێك���ه‌ له‌وانه‌ ژانی‌ به‌س���انایی‌ كۆتاییان نایه‌‌و ناسۆره‌كان‬ ‫منداڵب���ون تا لێ���واری‌ مه‌رگی‌ بردوه‌‌و مه‌ودایان درێژتره‌‪.‬‬ ‫له‌ دیوی‌ ژیاندا باجی‌ (خزمه‌تگوزار)‬ ‫ئه‌وان���ی‌ تری���ش ه���ه‌م نیگه‌رانن‌و هه‌م‬ ‫دڵخۆش‪ ،‬چونكه‌ له‌ گه‌راجه‌كه‌ی‌ ژیاندا زۆره‌‌و بۆ هه‌ر گواستنه‌وه‌یه‌ك به‌عاره‌بانه‌‬ ‫چاوه‌ڕێ���ی‌ دابه‌زینی‌ به‌ن���ی‌ ئاده‌مێكی‌ زۆرینه‌یان به‌ناوی‌ ش���یرینییه‌وه‌ پێنج‬ ‫نوێن‪ ،‬كه‌ تا ئه‌و كاته‌ش روخس���اریان هه‌زاردیناری���ان ده‌وێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ل���ه‌‬ ‫نه‌بینیوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وانه‌ی‌ روو له‌دیوی‌ دیوه‌ك���ه‌ی‌ تردا باجی‌ كه‌م‌و نه‌ك داوای‌‬ ‫مه‌رگ‪( ،‬توب عه‌دلی‌) ده‌كه‌ن‪ ،‬زۆره‌به‌ی‌ ش���یرینی‌ ناكه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو هه‌میشه‌ نزای‌‬ ‫كات ب���ه‌ ژماره‌ی���ه‌ك ئۆتۆمبیلی‌ زۆر‌و ئه‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن له‌ به‌ڕێكردنی‌ مردویه‌كدا‬ ‫قه‌ره‌باڵغییه‌ك���ی‌ بێش���وماره‌وه‌ ده‌چنه‌ ب���ه‌ س���ه‌المه‌تی‌ رزگاری���ان بێ���ت‪ ،‬له‌‬ ‫ئه‌وێ‌‪ ،‬ئه‌وان هه‌موو غه‌مبارن‌و چاوه‌ڕێی‌ ه���ه‌ردو دیودا پزیش���ك‌و كارمه‌نده‌كان‬ ‫الش���ه‌یه‌كی‌ ساردی‌ بێ‌ رۆح ده‌كه‌ن‪ ،‬تا ب���ه‌ دڵس���ۆزی‌ كاری‌ خۆی���ان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ی به‌رن‌و به‌اڵم له‌دیوی‌ ژیاندا هه‌ندێ‌ له‌پزیشك‌و‬ ‫به‌زویی‌ ب���ۆ ماڵی‌ ئه‌به‌دی‌ خۆ ‌‬ ‫كارمه‌ن���ده‌كان توڕه‌ترن‪ ،‬وه‌ك هه‌ندێك‬ ‫ئه‌سپه‌رده‌ی‌ خاكی‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫له‌نه‌خۆش���خانه‌ی‌ منداڵب���ون‪ ،‬ته‌نها له‌دای���كان ده‌گێڕن���ه‌وه‌ توڕه‌بون���ه‌كان‬ ‫ئافره‌ت���ان بۆیان هه‌ی���ه‌ بچن ‌ه ژوره‌وه‌و تاس���نوری‌ قسه‌ی‌ نه‌ش���یاویش ده‌ڕوا‪،‬‬ ‫پی���اوان قه‌ده‌غ���ه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ل���ه‌ توب له‌دی���وی‌ ژیاندا بۆ هاتن���ی‌ كۆرپه‌یه‌ك‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫ی‬ ‫هه‌فته‌یه‌كی‌ باش نابێت بۆ له‌دایكبووان ‌‬ ‫ئه‌م بورج���ه‌‪ ،‬چونكه‌ هه‌مو ش���ته‌كان‬ ‫ی ت���ۆو‌ه‬ ‫ی ئامانجه‌كان��� ‌‬ ‫به‌پێچه‌وان���ه‌ ‌‬ ‫ده‌ڕۆن‌و هه‌ندێ‌ گرفت دێن ‌ه رێگه‌ت ك ‌ه‬ ‫زۆر بێزاركه‌ر ده‌بن‪.‬‬

‫دوپشک‬

‫ده‌رزی‌ ژان ب���ۆ دای���كان ده‌كرێ‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫له‌وێ‌ باوه‌ ده‌وترێ‌ (عه‌زیزی‌ وه‌یس���ی‌‪-‬‬ ‫یت ب���ۆ ده‌خه‌ینه‌ س���ه‌ر) تادایكان به‌‬ ‫جۆش���تر جه‌س���ته‌یان بجوڵێ‌‌و كۆرپه‌‬ ‫به‌ئاسانتر بێته‌ ژیانه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ دیوی‌‬ ‫مه‌رگدا‪ ،‬جه‌س���ته‌ بێ‌ جوڵه‌‌و س���ارد‌و‬ ‫سڕه‌‌و له‌ كه‌شێكی‌ بێ‌ ده‌نگ‌و خه‌ماویدا‬ ‫توێكاری‌ بۆ جه‌س���ته‌كه‌ ده‌ك���رێ‌‪ .‬له‌‬ ‫دیوی‌ ژیاندا پۆلیسی‌ به‌رده‌رگا بازاڕیان‬ ‫گه‌رمه‌‌و هه‌میش���ه‌ تكا‌و رج���ای‌ چونه‌‬ ‫ژوره‌وه‌یان بۆ پێنج خوله‌ك لێده‌كرێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌دیوی‌ مه‌رگدا چون���ه‌ ژوره‌وه‌‬ ‫ئاسان‌و تكا‌و رجا گه‌ره‌ك نییه‌‪.‬‬ ‫زۆرجار ده‌وترێ‌‪ ،‬كه‌سانی‌ چاوه‌ڕوانی‌‬ ‫به‌رده‌رگای‌ وێس���تگه‌ی‌ ژیان هه‌میش���ه‌‬ ‫دڵخۆش���ن‌و كه‌س���انی‌ ب���ه‌رده‌رگای‌‬ ‫وێس���تگه‌ی‌ مه‌رگیش هه‌میشه‌ غه‌مبار‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌وت���ه‌ی‌ د‪ .‬ب���ه‌رزان محم���ه‌د‬ ‫عه‌لی‌ پزیش���كی‌ پس���پۆڕی‌ دادوه‌ری‌‪،‬‬ ‫له‌په‌یمان���گای‌ پزیش���كی‌ دادوه‌ری‌‬ ‫س���لێمانی‌ (توب عه‌دلی‌) م���ه‌رج نییه‌‬ ‫هه‌موو جارێك كه‌س���ه‌كانی‌ دیوی‌ ژیان‬ ‫(نه‌خۆش���خانه‌ی‌ منداڵب���ون) دڵخۆش‬ ‫بن‌و كه‌س���ه‌كانی‌ دیوی‌ مه‌رگیش (توب‬

‫که‌‌وان‬

‫عه‌دل���ی‌) غه‌مب���ار‪ ،‬به‌ڵك���و وه‌ك ئه‌و‬ ‫رونیده‌كاته‌وه‌‪ ،‬هه‌ن���دێ‌ جار پێچه‌وانه‌‬ ‫ده‌بێته‌وه‌ "كه‌س���ێك ك���ه‌‪ 7‬كچی‌ هه‌یه‌‬ ‫هه‌شته‌میشی‌ هه‌ر كچ ده‌بێت‪ ،‬بێگومان‬ ‫دڵخۆش نییه‌‪ ،‬كه‌سێكیش كه‌ ئازیزێكی‌‬ ‫مردوه‌‪ ،‬به‌اڵم س���ه‌رو‌هت‌و س���امانێكی‌‬ ‫زۆری‌ بۆ جێهێشتوه‌‪ ،‬به‌دڵنیاییه‌وه‌ به‌و‬ ‫جۆره‌ غه‌مبار نابێ���ت‪ ،‬نمونه‌ی‌ هه‌ردو‬ ‫جۆره‌كه‌ش بونی‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫كاره‌كان���ی‌ په‌یمان���گای‌ پزیش���كی‌‬ ‫دادوه‌ری‌ سلێمانی‌ (توب عه‌دلی‌) وه‌ك‬ ‫ئه‌و پزیش���كه‌ ئاماژه‌ی‌ پێده‌كات‪ ،‬ته‌نها‬ ‫له‌توێ���كاری‌ ته‌رمدا ك���ورت نابێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌وه‌ فروانتره‌‪ ،‬وه‌ك پش���كنینی‌‬ ‫په‌رده‌ی‌ كچێن���ی‌‌و دیاریكردنی‌ ته‌مه‌ن‌و‬ ‫هتد‪ ،...‬د‪ .‬به‌رزان ده‌ڵێت "له‌ س���اڵی‌‬ ‫راب���رودا له‌ ك���ۆی‌ ‪ 11870‬حاڵه‌ت كه‌‬ ‫بینیومانه‌‪ ،‬ته‌نها ‪ 870‬حاڵه‌تی‌ توێكاری‌‬ ‫ته‌رم بوو‪ ،‬ئه‌وانی‌ تری‌ كاری‌ هه‌مه‌جۆر‬ ‫بون"‪.‬‬ ‫ئه‌و پزیشكه‌ كه‌ ده‌ ساڵێك ده‌بێت له‌و‬ ‫په‌یمانگایه‌ كار ده‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌‬ ‫روو ك���ه‌ راهاتن له‌گه‌ڵ ئ���ه‌و كارانه‌ی‌‬ ‫ئه‌وان س���انا نییه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ تائێس���تا‬

‫گیسک‬

‫ی كاره‌كان���ت‬ ‫ی ئه‌نجامدان��� ‌‬ ‫ی نوێ‌ هه‌ڵده‌ده‌یته‌وه‌ له‌گه‌ڵ به‌ه���ۆ ‌‬ ‫ی ئیش���ه‌كان به‌دڵی‌ تۆ ده‌بێت‪ ،‬الپه‌ڕه‌یه‌ك ‌‬ ‫زۆربه‌ ‌‬ ‫ی باش���تر پێده‌چێ���ت‬ ‫ی نوێت بۆ به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ده‌وروبه‌رت‌و بیر ‌‬ ‫ی كه‌س���ان ‌‬ ‫زیاتر بڕوات به‌خ���ۆت ده‌بێت‌و هه‌وڵ ‌‬ ‫پاداش���تێكی‌ دارایی‌ بكرێی���ت كه‌ ئه‌و‬ ‫ی دێت‪ ،‬ده‌ستكه‌وتێكی‌ دارایت ده‌بێت‪.‬‬ ‫زیاتر ده‌ده‌یت بۆ به‌ده‌ستهێنانی‌ خه‌ون ‌‬ ‫ی‬ ‫پاداشته‌ دڵخۆش���ت ده‌كات‪ ،‬ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫زیاتر‪.‬‬ ‫خ���ۆش به‌س���ه‌ر ده‌به‌ی���ت له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫خۆشه‌ویسته‌كانت‪.‬‬

‫چه‌ند پزیشكێك به‌هۆی‌ رانه‌هاتنیانه‌وه‌‬ ‫ئه‌و په‌یمانگایه‌یان جێهێشتوه‌‌و چونه‌ت ‌ه‬ ‫شوێنی‌ تر بۆ كاركردن‪.‬‬ ‫ی نه‌خۆشخانه‌ی‌‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری‌ كارگێڕی ‌‬ ‫منداڵبونیش مه‌هدی‌ حه‌مه‌ ساڵح ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات كه‌ به‌بێ‌ پالنێكی‌ پێشوه‌خت‬ ‫له‌گه‌ڵ توب عه‌دلی‌ بونه‌ته‌ هاوسێ‌‌و ئه‌و‬ ‫رونیده‌كاته‌وه‌‪ ،‬كه‌ پێش���تر شوێنه‌كه‌ی‌‬ ‫ئه‌وان نه‌خۆش���خانه‌ی‌ فریاكه‌وتن بوو‪،‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 1989‬بۆته‌ نه‌خۆش���خانه‌ی‌‬ ‫منداڵب���ون‪ ،‬ئ���ه‌و ك���ه‌ له‌س���ه‌ره‌تای‌‬ ‫دروس���تبونی‌ نه‌خۆش���خانه‌كه‌وه‌ له‌وێ‌‬ ‫كار ده‌كات‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش ده‌خاته‌ روو كه‌‬ ‫كاره‌كانیان ته‌نها له‌ له‌دایكبونی‌ كۆرپه‌دا‬ ‫ك���ورت نه‌بۆت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵك���و وه‌ك ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "نه‌خۆشخانه‌كه‌ چاره‌سه‌ری‌ زۆر‬ ‫نه‌خۆشی‌ تری‌ ژنانی‌ تێدا ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫هه‌رچۆنێ���ك بێت‪ ،‬ئ���ه‌م دوو دیوه‌ی‌‬ ‫م���ه‌رگ‌و ژیان���ه‌‪ ،‬نزیكه‌ی‌ ‪ 23‬س���اڵه‌‬ ‫هاوس���ێن‪ ،‬ب���ه‌اڵم پ�ل�ان هه‌ی���ه‌ ب���ۆ‬ ‫جیابونه‌وه‌ی���ان‪ ،‬بڕیاره‌ ت���وب عه‌دلی‌‬ ‫بچێته‌ ناوچه‌ی‌ قڕگه‌‌و نه‌خۆش���خانه‌ی‌‬ ‫منداڵبونیش بۆ ناو نه‌خۆش���خانه‌ی‌ ‪400‬‬ ‫قه‌ڵه‌وێره‌یی‌‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ی ته‌ندروس���تیت ب���ۆ دێت ‌ه‬ ‫كێش���ه‌یه‌ك ‌‬ ‫پێشه‌و‌ه كه‌ ماوه‌یه‌ك بێتاقه‌تت ده‌كات‪،‬‬ ‫پێویستیت به‌هاوكاری‌ هاوڕێیانت زیاتر‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬

‫ئێمه‌‌و مانان به‌خه‌وی ش���ه‌وانیش‬ ‫ته‌صه‌ورمان نه‌ده‌كرد‌و قه‌راریشمان‬ ‫نه‌داب���و ته‌صه‌ور بكه‌ی���ن‪ ،‬رۆژێ‌‬ ‫له‌رۆژان ئ���ه‌م عێراقه‌ گه‌ڕوگوله‌ی‌‬ ‫مالیكی بتوانێت تڕه‌ كۆلالره‌یه‌ك‬ ‫ره‌وانه‌ی ئاس���مان بكات‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫ئه‌و زۆڵ���ی قوماربازه‌ وا خه‌ریكه‌‬ ‫به‌دزی���ی جه‌ماعه‌ت���ه‌وه‌ قه‌م���ه‌ر‬ ‫صه‌ناعییه‌ك������ی ل���ۆك ده‌نێرێته‌‬ ‫ئه‌ودی���و كون���ی خۆڵبارینه‌كه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌م ده‌س���تكه‌وته‌‬ ‫عیلمی‌و سیاسییه‌ جه‌نابت وه‌كو‬ ‫رۆن���ی كوردی���ی حوڕی���ت چۆن‬ ‫ش���عوری خۆت‌و مه‌س���ئوله‌كه‌ت‬ ‫به‌ی���ان ده‌فه‌رموی���ت‪ .‬ده‌توانی‬ ‫پێ���ی‌ بڵێ���ی‌‪ :‬ده‌گ پێنه‌گ���ه‌ی‬ ‫یاخوا‪ .‬هه‌روا بێته‌وه‌ ده‌ش���توانی‬ ‫ئایه‌ته‌لكورسی‌ به‌سه‌ردا بخوێنیت‪.‬‬ ‫قه‌راره‌كه‌ به‌ده‌س���ت خۆته‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫جوابدان���ه‌وه‌ی ئه‌م س���وئاالنه‌ی‬ ‫خواره‌وه‌ ل���ه‌ می���اوی ئیجباری‌‬ ‫ئیجباریتره‌‪.‬‬ ‫پ‪ )1‬حیكم���ه‌ت چیی���ه‌ مانگه‌‬ ‫ده‌س���تكرده‌كه‌یان ن���او ن���اوه‌‬ ‫دیجله‌؟‬ ‫ا‪ .‬له‌ رق���ی كورد‌و له‌به‌رخاتری‬ ‫چاوی ره‌شی‌ هێزه‌كانی دیجله‌یه‌‪.‬‬ ‫ب‪ .‬قابیله‌ ناوی بنێن تانجه‌رۆ؟‬ ‫ج‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی له‌وێوه‌ ته‌علیمات‬ ‫ب���ۆ ئۆپه‌راس���یۆنه‌كه‌ی دیجل���ه‌‬ ‫بنێرێت‪.‬‬ ‫د‪ .‬دیجل���ه‌ روب���اره‌‪ ،‬روبار ئاوی‬ ‫تیایه‌‪ ،‬ئاو ده‌بێ به‌هه‌ڵم‪ ،‬هه‌ڵمیش‬ ‫عه‌ینه‌ن قه‌م���ه‌ر صه‌ناعی ده‌چێ‬ ‫بۆ عاسمان‪.‬‬ ‫ه‪ .‬ده‌یه‌وێ ئه‌ردۆغان س���ه‌دد‌و‬ ‫مه‌ددی له‌سه‌ر دروست بكات‬ ‫پ‪ )2‬ئه‌و مالیكییه‌ی كه‌ ئه‌مریكا‬ ‫كردی به‌و پیاوه‌ ده‌چێ س���یالح‬ ‫له‌ڕوسیا ده‌كڕێت چونكه‌‪:‬‬ ‫ا‪ .‬نانی كونه‌ ماس���یی ده‌خوا‌و‬ ‫پاسی‌ جرتاوا ده‌كات‪.‬‬ ‫ب‪ .‬له‌ هه‌م���و ئه‌فالمكارتۆنێكا‬ ‫الیه‌نگری پشیله‌كه‌یه‌‪.‬‬ ‫ج‪ .‬له‌قرژاڵیان پرسی‌ بۆچ وا به‌‬ ‫دو س���ه‌ر ده‌ڕۆیت؟ وتی هیچ بۆ‬ ‫جوانان عه‌یب نییه‌‪.‬‬ ‫د‪ .‬پۆتی���ن وه‌س���ڵی به‌تاڵ���ی‌‬ ‫ده‌دات���ێ خۆی‌ له‌ ماڵ���ه‌وه‌ پڕی‬ ‫بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ه‪ .‬دوژمنه‌كان���ی عێراق پیاوی‬ ‫ئه‌مریكان‌و پیاوی ئه‌مریكاش به‌س‬ ‫به‌ چه‌كی روسی‌ ده‌كوژرێ‪.‬‬ ‫پ‪ )3‬به‌ش���ه‌ بودجه‌كه‌ی هه‌رێم‬ ‫رۆژ ب���ه‌ رۆژ ك���ه‌م ده‌كات له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‪:‬‬ ‫ا‪ .‬وه‌كو بیجام���ه‌ی بازه‌ وایه‌‪،‬‬ ‫ده‌چێته‌ ئاو‪.‬‬ ‫ب‪ .‬له‌حیزب���ه‌ ماركس���ییه‌كان‬ ‫ده‌چ���ێ‪ ،‬س���ه‌عات به‌س���ه‌عات‬ ‫ئه‌ندامیان لێ‌ ده‌ته‌كێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ج‪ .‬عه‌ین���ه‌ن ك���وردی ناوچ���ه‌‬ ‫دابڕێنراوه‌كان راوی ده‌نێن‪.‬‬ ‫د‪ .‬كه‌وگی���ره‌‌و به‌ده‌س���ت‬ ‫باوه‌ژنه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫پ‪ )4‬وه‌فده‌ك���ه‌ی حكومه‌ت���ی‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان بۆچی‌ وا زو‬ ‫له‌به‌غداد گه‌ڕایه‌وه‌؟‬ ‫ا‪ .‬تاقمی ته‌راشیان بیر چوبو‪.‬‬ ‫ب‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی له‌ هه‌ولێر غایبیان‬ ‫نه‌یه‌ن‪.‬‬ ‫ج‪ .‬ئوتێلیان ده‌ست نه‌كه‌وتبو‪.‬‬ ‫د‪ .‬بۆ بودجه‌ چوبون‌و بودجه‌ش‬ ‫له‌ ئاگر خراپتره‌‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫كێش���ه‌یه‌ك له‌نێ���وان ئێ���وه‌و‬ ‫خۆشه‌ویس���ته‌كانتان دروست ده‌بێت‬ ‫ی بێزارتان‬ ‫ئ���ه‌م ماوه‌ی��� ‌ه به‌ته‌واوه‌ت��� ‌‬ ‫ی دور‌ه په‌رێز ده‌بیت‬ ‫ده‌كات‪ ،‬كه‌سێك ‌‬ ‫ئه‌م ماوه‌یه‌‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )348‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/23‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫رەخنە لەنادین‪ ...‬دەرچوون لەپارادایمی عەلمانیەت‬ ‫سەرەتا‬ ‫ل���ە دوو ھەڵقەی ڕابردووی ئەم زنجیرە‬ ‫وت���ارەدا ڕەخنەکانی داڤی���د مارتین‌و‬ ‫جۆزێ کازانۆڤام لە عەلمانیەت نیشاندا‪،‬‬ ‫نیشانمدا ئەم ڕەخنانە بە پلەی یەکەم‬ ‫ئاراس���تەی تێ���زەی ”بەعەلمانیبوونی‬ ‫دونی���ا“‌و دوای ئ���ەوەش ئاراس���تەی‬ ‫عەلمانیەت���ه وەک ئایدیۆلۆژی���ا‪ .‬داڤید‬ ‫مارتین نیشانیداین تێزەی بەعەلمانیبونی‬ ‫دونیا نە دەتوانێت شوێن‌و جێی دین لە‬ ‫دونیای تەقلیدیدا‪ ،‬کە گوایە دونیایەکە‬ ‫دین ھەموو کونوقوژبنێکی داگیکردوە‪،‬‬ ‫لێکبدات���ەوە نە ش���وێن‌و جێی دین لە‬ ‫دونیای مۆدێرندا‪ ،‬کە گوایە دونیایەکە‬ ‫دین تیایدا نە لەئاس���تی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫نە لەئاس���تی سیاس���ی‌و نەلەئاس���تی‬ ‫فەرھەنگیدا ڕۆڵ‌و کاریگەرییەکی ئەوتۆی‬ ‫ماوە‌و بەردەوامیش ڕووی لەالوازبوون‌و‬ ‫پەراوێزکەوتنی زیاترە‪ .‬جۆزێ کازانۆڤاش‬ ‫نیش���انیداین کە ڕۆڵی سیاسی دین‪ ،‬لە‬ ‫س���ەرەتای ھەش���تاکانەوە‪ ،‬لەبەشێکی‬ ‫گەورەی کۆمەڵگاکانی دونیادا بەھێزتر‬ ‫ب���ووە الوازنەبووە‪ ،‬ھەروەھا ئەوەش���ی‬ ‫نیش���انداین ک���ە لەبەش���ێکی زۆری‬ ‫سیستەمە سیاسییە دیموکراسییەکانی‬ ‫ئەوروپ���ادا دین‌و دەوڵەت‪ ،‬بەو مانایەی‬ ‫ئایدیۆلۆژیای عەلمانیەت باس���یدەکات‬ ‫لەیەکت���ری جیانین‪ ،‬ن���ەک ھەر ئەمە‬ ‫بەڵکو کازانۆڤا ئەوەش���ی نیش���انداین‬ ‫ک���ە دیموکراس���یەت دەکرێ���ت لەگەڵ‬ ‫پرۆسەی بەسیاس���یبوونی دیندا بژی‌و‬ ‫ھێ���زە دینییەکان دەتوانن بەش���ێکبن‬ ‫لە سیس���تمێکی دیموکراسی‪ ،‬ھەروەھا‬ ‫ئەوەشی نیشاندا کە دەشێت سیستمی‬ ‫سیاس���ی ھەبێت عەلمانی بێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫مەرج نییە دیموکراس بێت‪.‬‬ ‫بێگوم���ان ھەموو دینێ���ک لەخۆیەوە‬ ‫ناتوانێ���ت ببێت بە دینێکی سیاس���ی‬ ‫دیموکراس‪ ،‬دین بۆئەوەی بتوانێت وەک‬ ‫ھێزێکی سیاسی دیموکراس ئامادەبێت‌و‬ ‫کاربکات‪ ،‬وەک کازانۆڤا دەڵێت‪ ،‬دەبێت‬ ‫نەبێتە ھۆکاری سنووردارکردنی ئازادی‬ ‫دینی کەسانی خاوەن دین‌و باوەڕی دینی‬ ‫تر‌و نەبێتە ھۆی سنووردارکردنی ئازادی‬ ‫ویژدان‌و بیرکردنەوە‪ ،‬ھەروەھا نەشبێتە‬ ‫ھۆکاری بێمافکردن���ی ھەموو ئەوانەی‬ ‫کە بێدینن‪ ،‬یان دینی جیاوازیان ھەیە‪،‬‬ ‫ی���ان بەالیانەوە گرنگ نییە دین ھەبێت‬ ‫یان نەبێت‪ ،‬یاخ���ود ھەر لەبنەڕەتەوە‬ ‫باوەڕیان بە دین نییە‪ .‬واتە پرۆس���ەی‬ ‫ب���ە سیاس���یبوونی دی���ن لەالیەکەوە‌و‬ ‫ئەوەش کە دەوڵ���ەت دینێکی تایبەتی‬ ‫ھەبێ���ت لەالیەکی ترەوە‪ ،‬ت���ەنھا لەو‬

‫►‬

‫بەشی نۆھەم‬

‫دۆخەدا کێش���ە نییە کە ھیچ یەکێکیان‬ ‫نەبنە ھۆی ئەوەی ئەو دەوڵەتە ھەوڵی‬ ‫س���ەپاندنی ئەو دینە ڕەس���مییە بدات‬ ‫بەس���ەر کۆمەڵ���گادا لەڕێگای یاس���ا‌و‬ ‫دەزگا‌و بڕیاری سیاس���ییەوە‪ .‬ڕاس���تە‬ ‫دەوڵەت دەش���ێت دینی ھەبێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ناتوانێت یاسای دینی بەسەر ھەموواندا‬ ‫بسەپێنێت‪.‬‬ ‫ئەوەی لەم بەش���ەی ئەم���ڕۆی ئەم‬ ‫زنجیرە وتارەدا دەمەوێت بە خوێنەری‬ ‫نیش���انبدەم ڕەخنەی دوو ئینسانناسی‬ ‫بەناوبانگە لە تێ���زەی بەعەلمانیبوونی‬ ‫دونیا‌و لە عەلمانیەت وەک ئایدیۆلۆژیا‪.‬‬ ‫ئەم دوو ئینسانناسە‪ ،‬کە ھەردووکیان‬ ‫س���ااڵنێکی درێ���ژە لەس���ەر دیاردەی‬ ‫بەعەلمانیبوون���ی دونی���ا‌و ڕۆڵ���ی دین‬ ‫لە دونی���ای مۆدێرن���دا کاردەکەن‪ ،‬لە‬ ‫گۆش���ەنیگایەکی ترەوە ڕەخنەی ئەم‬ ‫تێ���زە دەک���ەن‌و ناڕاس���تی گریمانە‌و‬ ‫پێدراوەکان���ی دەس���ەلمێنن‪ .‬ئەو دوو‬

‫عەلمانیەت وەک‬ ‫ئایدیۆلۆژیا ھەڵگری‬ ‫وێنەیەکی زۆر تایبەتە‬ ‫بۆ دین کە ھەموو‬ ‫وێنەکانی دین نییە‪،‬‬ ‫عەلمانیەت دین وەک‬ ‫عەقیدە و باوەڕێکی‬ ‫تاکەکەسی نمایشدەکات‬ ‫ئینسانناس���ەش ت���ەالل ئەس���ەدی‬ ‫ئەمریک���ی‌و پیت���ەر ڤ���ان دێ���ر ڤێری‬ ‫ھۆڵەندین‪ .‬وەک لەبەشەکانی پێشوودا‬ ‫وتم مەسەلەی عەلمانیەت مەسەلەیەکی‬ ‫دوو جەمس���ەرە‪ .‬لەس���ەرێکەوە ئێمە‬ ‫تێ���زەی ”بەعەلمانیبوون���ی دونیا“مان‬ ‫ھەی���ە کە باس لە الوازبوونی ش���وێن‌و‬ ‫ڕۆڵی دین لە دونیای مۆدێرندا دەکات‪،‬‬ ‫تێزەیەکە دەیەوێت خۆی وەسفکردنێکی‬ ‫بابەت���ی‌و بێالیەنانەی دروس���تبوونی‬ ‫دونی���ای مۆدێ���رن‌و پێکھات���ەی ئەم‬ ‫دونیایە نمیاش���دەکات‪ .‬لەس���ەرێکی‬

‫تەالل ئەسەد‌و ئەنترۆپۆلۆژیای‬ ‫عەلمانیەت‬ ‫یەکێ���ک ل���ە ئ���اکارە گرن���گ‌و‬ ‫سەرەکییەکانی نووسینی تەالل ئەسەد‬ ‫گواس���تنەوەی میت���ۆدی جینیالۆجی‬ ‫فەیلەسوفی فەرەنسی میشێل فۆکۆیە بۆ‬ ‫بواری خوێندنەوەی دین‌و خوێندنەوەی‬ ‫دی���اردەی بەعەلمانیبوونی دونیا‪ .‬ئەم‬ ‫میتۆدە ھاریکاری ئەم ئینسانناس���ەی‬ ‫ک���ردوە بۆئ���ەوەی ل���ە چۆنیەت���ی‬ ‫دروس���تبوونی تێزەی بەعەلمانیبوونی‬ ‫دونی���ا‌و ل���ە چۆنیەت���ی لەدایکبوونی‬ ‫عەلمانی���ەت وەک ئایدیۆلۆژیا تێبگات‪.‬‬ ‫لەم ئاستەدا تەالل ئەسەد بە داھێنەری‬ ‫بوارێکی نوێ لە زانستی ئینسانناسی‪،‬‬ ‫وات���ە ئەنترۆپۆلۆژی���ا‪ ،‬دادەنرێ���ت کە‬ ‫بریتیی���ە ل���ە ب���واری ئەنترۆپۆلۆژیای‬ ‫‪Anthropology‬‬ ‫‪of‬‬ ‫عەلمانی���ەت‬ ‫‪ .Secularism‬ئەس���ەد ل���ەم بوارەدا‬ ‫جگە لە نووس���ینی دەیان وتاری گرنگ‬ ‫خاوەن���ی دوو کتێبی ھێج���گار گرنگە‪،‬‬ ‫ک���ە بەس���ەرەکیترین کتێب���ی بواری‬ ‫ئەنترۆپۆلۆژی���ای دین‌و ئەنترۆپۆلۆژیای‬ ‫عەلمانیەت دادەنرێن‪ .‬ئەو دوو کتێبەش‬ ‫بریتین لە کتێبی ”جیانیالۆجیای دین“‬

‫►‬

‫مەریوان وریا قانیع‬

‫دیک���ەوە ئایدیۆلۆژی���ای عەلمانیەتمان‬ ‫ھەی���ە کە داوای جیاکردن���ەوەی دین‌و‬ ‫سیاسەت لەیەک‌و داوای کورتبوونەوەی‬ ‫ڕۆڵی دین بۆ پەیوەندییەکی شەخس���ی‬ ‫لەنێ���وان خ���ودا‌و ئیمان���داردا دەکات‪.‬‬ ‫یەکەمی���ان دەڵێ���ت کۆمەڵگای���ەک‬ ‫ب���ۆ ئ���ەوەی مۆدێرنبێ���ت دەبێ���ت‬ ‫عەلمانیبێ���ت‪ ،‬دووھەمیش���یان دەڵێت‬ ‫ب���ۆ ئ���ەوەی کۆمەڵگای���ەک عەلمانی‪،‬‬ ‫وات���ە مۆدێرنبێت‪ ،‬نابێ���ت دین ڕۆڵ لە‬ ‫ژیانی سیاس���یدا بگێڕێت‪ .‬ئاش���کرایە‬ ‫عەلمانی���ەت وەک ئایدیۆلۆژیا پش���تی‬ ‫ت���ەواوی بە تێ���زەی ”بەعەلمانیبوونی‬ ‫دونیا“ وەک وەس���فکردنێکی تایبەتی‬ ‫لەدایکبوونی دونیای مۆدێرن بەستوە‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی لە پەنجا س���اڵی ڕاب���ردوودا‬ ‫ل���ە ب���واری زانس���تە کۆمەاڵیەت���ی‌و‬ ‫ئینس���انییەکاندا ڕەخنەک���راوە ھەردوو‬ ‫دیوەک���ەی عەلمانەیەت���ە‪ ،‬وات���ە ھەم‬ ‫تێزەی ”بەعەلمانیبوونی دونیا“یە‌و ھەم‬ ‫عەلمانیەت خۆشیەتی وەک ئایدیۆلۆژیا‪.‬‬ ‫کارەکانی تەالل ئەسەد‌و پیتەر ڤان دێر‬ ‫ڤێر بەش���ێکن لەم پرۆسە بەرفراوانەی‬ ‫پارادایم���ی عەلمانیەت‪ ،‬ئ���ەوەی ئەم‬ ‫دوو ئینسانناس���ە ئەنجام���ی ئەدەن‪،‬‬ ‫ڕەخنەکردنی ئەم پارادایمەیە لەڕێگای‬ ‫نیش���اندانی چۆنیەتی دروس���تبوونی‬ ‫عەلمانی���ەت ل���ەڕووی مێژوویی���ەوە‌و‬ ‫چۆنیەت���ی دروس���تبوونی گ���ۆڕان‬ ‫لەماناکان���ی دین خۆیدا وەک بەش���ێک‬ ‫لە پرۆس���ەی تازەبوون���ەوە‪ ،‬ھەروەھا‬ ‫لەڕێگای چۆنیەتی بەش���داربوونی دین‬ ‫لە پرۆس���ەی دروس���تکردنی نەتەوە‌و‬ ‫دەوڵەتی نەتەوەدا‪ ،‬وەک دوو دەرکەوتی‬ ‫ھەرەسەرەکی دونیای مۆدێرن‪.‬‬

‫کە لەساڵی ‪١٩٩٣‬دا چاپکراوە‌و کتێبی‬ ‫”دروس���تبوونەکانی دونیاییب���وون“ بە‬ ‫ئینگلی���زی ‪Formations of of the‬‬ ‫‪ .secular‬ئەگەرچ���ی زەحمەت���ە تێزە‬ ‫ئاڵۆزەکان���ی تەالل ئەس���ەد‌و چەمکە‬ ‫فیکرییە قورس���ەکانی لەم نووسینەدا‬ ‫کورتبکەین���ەوە‪ ،‬بەتایبەت���ی ب���ە‬ ‫زمانی ک���وردی‪ ،‬کە تا ئێس���تا زمانی‬ ‫موناقەش���ەکردنی ئەو ج���ۆرە بابەتانە‬ ‫نەبووە‌و نییە‪ ،‬بەاڵم ھەوڵئەدەم زۆر بە‬ ‫کورتی شتێک لە بیر‌و بۆچوونەکانی ئەم‬ ‫زانا کۆمەاڵیەتییە گرنگە بە خوێنەران‬ ‫بناسێنم‪.‬‬ ‫لەناونیش���انی کتێب���ی دووھەم���دا‬ ‫خوێنەر بە چەمکێکی تایبەت ئاش���نا‬ ‫دەبێ���ت‪ ،‬چەمک���ی ”دونیاییبوون“ە‪،‬‬ ‫ب���ە ئینگلیزیەک���ەی "‪."The secular‬‬ ‫ئ���ەم چەمکە ن���ە ھێمایە ب���ۆ تێزەی‬ ‫”بەعەلمانیبوونی دونیا“ نە یەکس���انە‬ ‫ب���ە چەمک���ی ”عەلمانیەت“یش وەک‬ ‫ئایدیۆلۆژیا‪ .‬ئەم چەمکی دونیاییبوون‬ ‫ھێما ب���ۆ جۆرێ���ک ل���ە بیرکردنەوە‌و‬ ‫ھەڵس���وکەوت‌و ئیحساس���ات‌و زەوق‌و‬ ‫چێ���ژی تایبەت دەکات ک���ە بەدونیاوە‬ ‫پەیوەس���تن‪ ،‬ھێما ب���ۆ دونیاییبوونی‬ ‫ئینس���ان دەک���ەن‪ ،‬دونی���ا دەکەن���ە‬ ‫ژینگەی دروس���تبوون‌و گەشەکردنیان‪.‬‬ ‫بەمانایەک���ی تر ئ���ەم چەمک���ە ھێما‬ ‫بۆ دروس���تبوونی کۆمەڵێک ھەس���ت‌و‬ ‫مەزەنەک���ردن‌و زەوق‌و بیرکردن���ەوە‌و‬ ‫پراکتیکی ن���وێ دەکات کە ھەموویان‬ ‫لەژێ���ر دەس���تەواژەی ”دونیاییبووندا“‬ ‫کۆدەبنەوە‪ .‬دروس���تبوونی ئەم فۆرمە‬ ‫تازەش ل���ە بیرکردن���ەوە‌و پراکتیک‌و‬ ‫ئیحساس���ات بەر ل���ە دروس���تبوونی‬ ‫عەلمانیەت���ە وەک ئایدیۆلۆژی���ا‪ .‬ئەم‬ ‫بەدونیاییبوون���ە تێکەڵێکی تایبەتە کە‬ ‫لە زیاد لە دی���د‌و بۆچوون‌و چەمکێک‌و‬ ‫لە زیاد لە جۆرێک لە ھەڵوس���ەکەوت‌و‬ ‫پراکتیک���ی مێژووی���ی دروس���تبووە‪،‬‬ ‫دین خ���ۆی بەش���ێکە لەم پرۆس���ەی‬ ‫دروس���تبوونە‪ .‬واتە دروستبوونی ئەم‬ ‫بەدونیاییبوون���ە بەداب���ڕاوی لە دین‌و‬ ‫دژ ب���ە دی���ن دروس���تنەبووە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫دی���ن خۆی بەش‌و ڕەگەزێ���ک بووە لە‬ ‫پرۆس���ەی دروس���تبوونیدا‪ .‬الی تەالل‬ ‫ئەس���ەد بەدونیاییبوون نە بەردەوامی‬ ‫دینە‪ ،‬نە دابڕانیش���ە ل���ە دین‪ ،‬بەڵکو‬ ‫چەمکێک���ە کۆمەڵێک ھەڵس���وکەوتی‬ ‫تایبەت‌و کۆمەڵێک ش���ێوازی مەعریفە‌و‬ ‫کۆمەڵێک ئیحساسات‌و زەوقی تایبەت‬ ‫لەس���ەرەتاکانی دروس���تبوونی دونیای‬ ‫مۆدێرن���دا بەیەک���ەوە کۆدەکات���ەوە‪.‬‬ ‫ل���ەم دروس���تبوونە تایبەت���ەدا دین‌و‬ ‫بەدونیاییب���وون بەیەک���ەوە گرێدراون‌و‬ ‫ھەردوکیان بەش���دارن لە دروستکردن‌و‬ ‫داڕش���تنی یەکتری���دا‪ .‬وات���ە ھەم دین‬ ‫دونیاییبوونی دروستکردوە‌و داڕشتوە‪،‬‬ ‫ھەم دونیاییبوون دینی دروستکردۆتەوە‌و‬ ‫داڕشتۆتەوە‪ .‬بەم مانایە بەدونیایبوون‬ ‫ش���تێک نیی���ە دوای کۆتاییھات���ن‬

‫بەدینیب���وون ھاتبێ���ت‪ ،‬وەکچ���ۆن بۆ‬ ‫نموون���ە دەگوترێت کۆمەڵگای مۆدێرن‬ ‫دوای کۆتاییھاتن���ی کۆمەڵگای بەر لە‬ ‫مۆدێرن دروستدەبێت‪ .‬واتە پەیوەندی‬ ‫نێوان دونیاییبون‌و دینیبوون پەیوەندی‬

‫دین لەناو پرۆژەی‬ ‫دروستکردنی نەتەوە‬ ‫و ھاتنەکایەی‬ ‫ناسیۆنالیزمدا نەک‬ ‫الواز و بێڕۆڵ ناکەوێت‪،‬‬ ‫بەڵکو ئەوەی‬ ‫ڕووئەدات پرۆسەی‬ ‫بەنەتەوەییکردنی دینە‬ ‫بەدواییەکداھاتن نییە‪ ،‬ئەوە نییە ئەمیان‬ ‫ھاتبێت‌و کۆتای���ی بەویتریان ھێنابێت‪،‬‬ ‫بەڵکو ئ���ەم پەیوەندییە پەیوەندییەکی‬ ‫مێژووی���ی ئاڵۆزە تیای���دا لەدایکبوون‌و‬ ‫دروس���تبوونی بەدونیاییبوون گۆڕان‌و‬ ‫س���ەرلەنوێ داڕش���تنەوەی ماناکان���ی‬ ‫بەدینیب���وون‌و چەمک���ە دینییەکان���ی‬ ‫بەدواداھاتووەو‪ ،‬گۆڕانی ئەمانیش گۆڕانی‬ ‫ماناکانی بەدونیابوونیان بەدواداھاتووە‪.‬‬ ‫وات���ە پرۆس���ەکە ھەر لەبنەڕەت���ەوە‬ ‫پرۆس���ەیەکی دیالێکتیکیی���ە‪ ،‬ن���ەک‬ ‫ئەوەی جێگرتنەوەی یەکێکیان بووبێت‬ ‫بۆئەویتری���ان‪ .‬ئەوەی تەالل ئەس���ەد‬ ‫لێ���رەدا دەیەوێت نیش���انیبدات ئەوەیە‬ ‫ئەگەر چەمکی دونیاییبوون لە بناغەی‬ ‫دروس���تبوونی دونیای مۆدێرندا بێت‪،‬‬ ‫ئەوا ھەر لە بنەڕەتەوە دین بەشدارە لە‬ ‫دروستبوونی ئەو بناغەیەدا‪.‬‬ ‫عەلمانیەت‌و وێنەی ئینسان‬ ‫بەبۆچوون���ی ئەس���ەد لەدایکبوونی‬ ‫عەلمانی���ەت وەک ئایدیۆلۆژی���ا‬ ‫دوادەکەوێ���ت بۆ س���ەدەی نۆزدەھەم‪،‬‬ ‫لەم سەدەیەدا دروستبوونی عەلمانیەت‬ ‫وەک ئایدیۆلۆژی���ا ھێمایە بۆ چەمکێکی‬ ‫سیاس���ی‌و ش���ێوازێکی تایبەت���ی‬ ‫ڕێکخستنی حوکمڕانی‪ .‬مەبەستیش لەم‬ ‫ئایدیۆلۆژیایە ئەوەیە ئینس���ان بتوانێت‬ ‫خ���ۆی وەک کەس���ایەتییەکی ن���وێ‬ ‫پێناسبکات‪ ،‬کەسایەتییەک لەدەرەوەی‬ ‫پێناس���ەی رەگەز‪ ،‬وات���ە نێربوون یان‬ ‫مێب���وون‪‌،‬و ل���ەدەرەوەی ئینتییما بۆ‬ ‫چینێکی دیایکراو‌و لەدەرەوەی ئینتیمای‬ ‫دینیشدا بۆ ئەم یان ئەو دینی تر‪ ،‬واتە‬ ‫عەلمانیەت بەپلەی یەکەم ئایدیۆلۆژیای‬

‫بەرھەمھێنانی دیدێکی ئەبس���تراکتە بۆ‬ ‫ئینس���ان لەدەرەوەی ڕەگ���ەز‌و چین‌و‬ ‫دیندا‪ ،‬ھەوڵدانە بۆ سەپاندنی وێنەیەکی‬ ‫ئینسان کە حیساب بۆ نێربوون‌و مێبوون‌و‬ ‫شوناس���ی چینایەتی‌و ئینتیمای دینی‬ ‫ئەو ئینسانە ناکات‪ .‬بەشێکی گەورەی‬ ‫فیکری ئەس���ەد س���ەرقاڵی نیشاندانی‬ ‫ئەفس���انەیی بوونی ئەمجۆرە ئینسانە‬ ‫ئەبستراکتە‌و نیشاندانی سنووردارکردنی‬ ‫فراوانی ئازادیی ئینسانە لەوەدا بیەوێت‬ ‫چ ج���ۆرە ئینس���انێک بێت‪ .‬ئەس���ەد‬ ‫پێیوایە ئ���ەم وێناکردنە بۆ ئینس���ان‬ ‫بازدانێکی گەورەیە بەس���ەر ش���ێوازی‬ ‫واقیعیان���ەی ئامادەگی ئینس���ان لەناو‬ ‫کۆمەڵگا‌و لەبەردەم ڕەوتە سیاس���ی‌و‬ ‫کولتوری���ی‌و ڕەمزیی���ە جیاوازەکاندا‪.‬‬ ‫بەکورتی وێنەیەکی ئایدۆلۆژی ناڕاستی‬ ‫ئینسانە‪.‬‬ ‫ھاوکات عەلمانیەت وەک ئایدیۆلۆژیا‬ ‫ھەڵگ���ری وێنەیەک���ی زۆر تایبەتە بۆ‬ ‫دی���ن کە ھەموو وێنەکان���ی دین نییە‪،‬‬ ‫عەلمانیەت دین وەک عەقیدە‌و باوەڕێکی‬ ‫تاکەکەس���ی نمایش���دەکات‪ ،‬ب���اوەڕ‌و‬ ‫عەقیدەی���ەک کە بەش���ێکە لە دونیای‬ ‫ناوەک���ی تاکەک���ەس‌و ھەقی بەس���ەر‬ ‫چۆنیەتی ڕێکخستنی دونیای دەرەوەی‬ ‫تاکەکەسەوە نییە‪ .‬بەبۆچوونی ئەسەد‬ ‫ئ���ەم وێنەی���ەی عەلمانی���ەت بۆ دینی‬ ‫ھەی���ە وێنەیەک���ی تایبەتە‌و دەش���ێت‬ ‫بەش���ێک بێت لە شێوازی ئامادەبوونی‬ ‫دین لە دونیادا‪ ،‬بەاڵم ناتوانێت ھەموو‬ ‫ش���ێوازەکانی دین بگرێت���ەوە‪ .‬ڕەنگە‬ ‫دەرکەوتێ���ک ل���ە دەرکەوتەکانی دین‬ ‫بەو ش���ێوەیەبێت بەاڵم دی���ن ھاوکات‬ ‫دەرکەوتی تر‌و جیاوازی ھەبووە‌و ھەیە‪.‬‬ ‫خاڵی سەرەکی لە فیکری تەالل ئەسەد‬ ‫دا ئەوەی���ە کە دین ش���ێوە‌و مانایەکی‬ ‫جێگی���ری نیی���ە‪ ،‬بەڵک���و ب���ەردەوام‬ ‫لەگۆڕان‌و سەرلەنوێ پێناسەکردنەوە‌و‬ ‫خۆڕێکخستنەوە‌و داڕشتەوەی نوێدایە‪.‬‬ ‫ئەوەی گرنگە بیزانین ئەوەیە چ گۆڕانێک‬ ‫لەن���او ڕەوتە مێژووییە جی���اوازەکان‌و‬ ‫لەن���او پەیوەندییەکان���ی دەس���ەاڵتدا‬ ‫بەسەر ش���ێوە‌و ناوەرۆکی دیندا دێت‪،‬‬ ‫چ ج���ۆرە ھەڵس���وکەوت‌و پراکتیکێکی‬ ‫دینی نوێ دروستدەبێت‪ ،‬دین دەچێتە‬ ‫پەیوەندییەوە لەگ���ەڵ چیدا‪ ،‬چ جۆرە‬ ‫گۆڕانێک بەس���ەر شێوازی ئامادەبوونی‬ ‫دەزگایی‌و نادەزگایی دنیدا دێت‪ ،‬چۆن‬ ‫بکەرە دینییەکان دەگۆڕێن‌و چ گۆڕانێک‬ ‫ب���ە س���ەر پەیوەن���دی دی���ن‌و نادین‪،‬‬ ‫دی���ن‌و دونییایبووندا دروس���تدەبێت‪.‬‬ ‫قس���ەکردن لەس���ەر ئ���ەوەی دین لە‬ ‫دونیای مۆدێرن���دا الواز‌و پەراوێزدەبێت‬ ‫جگە لەوەی قس���ەکردنێکی زۆر سادە‌و‬ ‫بێقواڵییە‪ ،‬ھاوکات بازدانیش���ە بەسەر‬ ‫سەرجەمی ئەم پرسیارە گرنگانەدا کە‬ ‫ھەموو کۆمەڵناسی‌و ئینسانناسییەکی‬ ‫زانستییانەی دین پێویستی پێیەتی‪.‬‬ ‫»»‪19‬‬

‫كۆنفرانسێك بۆ ناوچ ‌ه داگیركراوه‌كان ‌ی كوردستان‬ ‫ێ ناكۆكه‌كان‪..‬ناوچ ‌ه كێش��� ‌ه‬ ‫ناوچه‌ ج ‌‬ ‫ی تر كه‌م‬ ‫لەسه‌ره‌كان ‪ ،‬یان هه‌ر ناوێك ‌‬ ‫لەم چوارچێوه‌ی���ه‌دا به‌كاردێت بۆ ئه‌و‬ ‫به‌ش ‌ه گرنگ‌و هه‌ستیاره‌ی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫كه‌ من پێموای ‌ه داگیرك���راو‌ه نه‌ك ئه‌و‬ ‫ناوانه‌ی‌ كه‌ لەسه‌ره‌وه‌ ب ‌ه زۆری‌ به‌كاردێن‪،‬‬ ‫ی لەو‌ه نیی ‌ه سه‌رجه‌می‌ ئه‌و‬ ‫كه‌س گومان ‌‬ ‫ناوچانه‌ لەڕووی‌ مێژوویی‌‌و جوگرافییه‌و‌ه‬ ‫ی كوردستان‌و‬ ‫ی گرنگن لەخاك ‌‬ ‫به‌ش���ێك ‌‬ ‫ته‌نان���ه‌ت نه‌ی���ار‌و داگیركه‌رانیش ئه‌م‬ ‫راس���تییه‌ باش ده‌زانن‪ ،‬ب���ه‌اڵم كورد‬ ‫ی (ئه‌و نان ‌ه نان ‌ه ئه‌مڕۆ لەخوانه‌)‬ ‫وته‌ن��� ‌‬ ‫ی هێز‌و‬ ‫ی ه���ه‌ر‌ه زۆر ‌‬ ‫لەئێس���تادا زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫الیه‌ن ‌ه سیاسییه‌كانی‌ عێراق ب ‌ه جیاواز ‌‬ ‫فیك���ری‌و ئایدۆلۆژییان���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫چه‌ندی���ن هێ���زی‌ ئه‌قلیمیش لەس���ه‌ر‬ ‫ی جیاجیا‬ ‫هێڵن‌و لەبۆسه‌دان ب ‌ه شێواز ‌‬ ‫ی گێچه‌ڵ‌و رێگریكردن‬ ‫بۆ دروس���تكردن ‌‬ ‫ی كێش ‌هی‌ ئه‌و‬ ‫لەبه‌رده‌م چاره‌سه‌ركردن ‌‬ ‫ناوچانه‌دا به‌قازانجی‌ كورددا ‪.‬‬ ‫ی‬ ‫تا ئێر‌ه هه‌موومان كۆكین‌و بابه‌تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���اراوه‌ نیی���ه‌‪ ،‬سیاس���ه‌ت‌و پیالن ‌‬ ‫نه‌یاره‌كانم���ان روون ‌ه ب��� ‌ه چ ئاقارێك‬ ‫دا گ���وزه‌ر ده‌كات‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئاس���ایی ‌ه‬

‫هێزێك یان الیه‌نێ���ك ناكۆك‌و دژ بێت‬ ‫لەگه‌ڵت به‌م چه‌شن ‌ه مامه‌ڵه‌‌و ره‌فتارت‬ ‫لەته‌كدا بكات‌و جێگای‌ سه‌رس���ورمان‬ ‫ی پرس���یار‌و‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ جێگا ‌‬ ‫ی ك���ورد‌و‬ ‫قس��� ‌ه لەس���ه‌ركردنه‌ رۆڵ��� ‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تییه‌ سیاسییه‌كه‌یه‌تی‌ لەم‬ ‫ب���واره‌دا‪ ،‬گه‌لی‌ كورد‌و شۆڕش���ه‌كه‌ی‌و‬ ‫ی‬ ‫ی زه‌حمه‌تی‌ زۆرو خوێن ‌‬ ‫س���ه‌ركرده‌كان ‌‬ ‫ی مێژوو‬ ‫زۆریان بۆ ئه‌م ناوچانه‌ به‌درێژای ‌‬ ‫رشتووه‌‌و كه‌سیش ناتوانێ‌ گومان لەم‬ ‫ی هه‌ڵده‌گرێت‬ ‫راستیی ‌ه بكات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ ‌‬ ‫په‌نجه‌ی‌ بخه‌ینه‌ سه‌ر‌و ره‌خنه‌ی‌ ئاراست ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬رۆڵ‌‌و ساردوسڕ ‌‬ ‫سیاسی‌ كورد‌ه لەئێستادا به‌رانبه‌ر ئه‌م‬ ‫دۆس���یی ‌ه هه‌س���تیار‌و ئاڵۆزه‌‪ ،‬كاتێك‬ ‫ی‬ ‫ی یان هه‌ر كه‌سێك ‌‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫چاودێرێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌یدانییه‌و‌ه سه‌ردان ‌‬ ‫ی لەڕوو ‌‬ ‫ئاسای ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و ده‌ڤه‌ران ‌ه ب���كات‪ ،‬ی���ان دیقه‌ت ‌‬ ‫ی كورد‬ ‫هه‌ڵس���وكه‌وت‌و به‌رنامه‌ی‌ شلۆق ‌‬ ‫بدات‪ ،‬ئه‌وجا ده‌زانێت چ خه‌مس���اردی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ێ پالنیی���ه‌ك هه‌ی ‌ه ب���ۆ ئیداره‌دان ‌‬ ‫ب��� ‌‬ ‫ی ئه‌و ده‌ڤه‌ره‌‪ ،‬گه‌ر‬ ‫شار‌و شارۆچكه‌كان ‌‬ ‫بپرس���ین زه‌حمه‌ت نه‌بێت كورد بۆ ئه‌م‬ ‫ی‬ ‫ی چ ستراتیژێكه‌؟ لەڕوو ‌‬ ‫فایلە خاوه‌ن ‌‬

‫►‬

‫حه‌سه‌ن بارام‬

‫‪hasanbaram@gmail.com‬‬

‫ئه‌منی‌‌و س���ه‌ربازی‌‌و خزمه‌تگوزارییه‌و‌ه‬ ‫ی هه‌یه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫چ پ�ل�ان‌و به‌رنامه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ناوچانه‌؟ راس���ته‌ كه‌م تا زۆر هه‌ندیك‬ ‫ی لەالیه‌ن‬ ‫ی خزمه‌تگ���وزار ‌‬ ‫پرۆژه‌‌و كار ‌‬ ‫ی كوردس���تانه‌و‌ه بۆ‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ئه‌و ده‌ڤه‌ر‌ه ئه‌نجام���دراوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌م ‌ه‬ ‫ی‬ ‫كێشه‌‌و گرفته‌كان چاره‌سه‌رنابن‌و ئه‌من ‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یم���ان پارێ���زراو نابێت‪ ،‬ناكرێت‬ ‫ی‬ ‫كورد بۆ مه‌س���ه‌لەیه‌كی‌ وا هه‌ستیار ‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‌و پڕ لەكێش��� ‌ه ب���ه‌ ئیجتهاد‌و‬ ‫بڕی���ار‌و هه‌نگاوی‌ س���ه‌رپێیان ‌ه مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫لەت���ه‌ك ئ���ه‌م بابه‌ت ‌ه چاره‌نوسس���از‌ه‬ ‫دا ب���كات‪ ،‬باش وای��� ‌ه لەزوترین كاتدا‬ ‫ی گرنگ بۆ ئه‌م ده‌ڤه‌ران ‌ه‬ ‫كۆنفرانس���ێك ‌‬ ‫ی شاره‌زا‌و‬ ‫ببه‌س���ترێت‌و زۆرترین خه‌ڵك ‌‬ ‫ی ئه‌منی‌‌و سیاس���ی‌‌و‬ ‫پس���پۆڕ لەب���وار ‌‬ ‫یاس���ایی‌‪..‬هتد به‌ش���داربن‌و بتوان���ن‬ ‫ی‬ ‫ی تۆكم���ه‌‌و نه‌ته‌وه‌ی��� ‌‬ ‫س���تراتیژێك ‌‬ ‫یه‌كگرت���وو بۆ ئه‌م دۆس���یی ‌ه دابڕێژن‌و‬ ‫هه‌موو كورد به‌ ی���ه‌ك گوتار‌و به‌ یه‌ك‬ ‫ی لەس���ه‌ر بك���ه‌ن‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ده‌نگ كار ‌‬ ‫ی‬ ‫فایلێكی‌ وا هه‌س���تیار‌و چاره‌نوسساز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناكرێ���ت ب��� ‌ه ئیجته���اد ‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حیزبی‌‌و بڕیار ‌‬ ‫شه‌خصی‌‌و به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ی مامه‌ڵه‌ی‌ لەته‌كدا بكرێت‪.‬‬ ‫سه‌رپێ ‌‬ ‫ئێس���تا دۆخی‌ كه‌ركوك‌و خورماتو‌و‬ ‫خانه‌قین‌و داقوق‌و جه‌لەوال‌و سه‌عدییه‌‌و‬ ‫ی لەئاڵ���ۆزی‌‌و خراپیی ‌ه‬ ‫هت���د زۆر ڕوو ‌‬ ‫‪ ،‬تاك���و دێت ڕه‌وش���ی‌ ئه‌منی‌ خراپتر‬ ‫ی كورد‬ ‫ده‌بێ���ت‌و رۆژان ‌ه چه‌ندین هاواڵت ‌‬

‫ی كار‌ه تیرۆرس���تییه‌كان‪،‬‬ ‫ده‌بنه‌ قوربان ‌‬ ‫ی‬ ‫لەهه‌ندێ���ك ل���ەم ناوچان��� ‌ه ب��� ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی ناوه‌ن���دو‬ ‫خه‌مس���اردی‌ حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی زۆر‬ ‫ی هه‌رێمه‌وه‌ خزمه‌تگوزار ‌‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫كه‌مه‌‌و هاواڵتیان بێبه‌ش���ن لەبچوكترین‬ ‫ی ناوه‌ند‬ ‫م���اف‪ ،‬ت���ا دێ���ت حكومه‌ت��� ‌‬

‫ی كه‌ركوك‌و‬ ‫مه‌سه‌لە ‌‬ ‫ناوچه‌ دابڕاوه‌كان‪،‬‬ ‫فایلێكی‌ وا هه‌ستیار‌و‬ ‫ی‬ ‫چاره‌نوسساز ‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ ناكرێت ب ‌ه‬ ‫ی شه‌خسی‌‌و‬ ‫ئیجتهاد ‌‬ ‫ی حیزبی‌‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رپێ ‌‬ ‫بڕیار ‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ی‌ لەته‌كدا بكرێت‬ ‫ی به‌س���ه‌ر‬ ‫سیاس��� ‌هت‌و بڕیاره‌كانی‌ خۆ ‌‬ ‫ئه‌و ناوچانه‌دا ده‌سه‌پێنی‌‌و هه‌مووشیان‬ ‫ی ك���ورد‬ ‫ل���ەدژی‌ ك���ورده‌‪ ،‬ده‌س���ه‌اڵت ‌‬ ‫لەداموده‌زگاكانی‌ حكومی‌‌و س���ه‌ربازی‌‌و‬

‫ی‬ ‫ی لەكزیی���ه‌‪ ،‬ل���ەڕوو ‌‬ ‫ی دا ڕوو ‌‬ ‫ئه‌من��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیداریی���ه‌وه‌ تاكو دێت گوش���اره‌كان ‌‬ ‫به‌غدا بۆ س���ه‌ر ناوچه‌كه‌ زیاتر ده‌بێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ورد‌ه ورد‌ه هێز‌ه ئه‌منی‌‌و سه‌ربازییه‌كان ‌‬ ‫ی س���ه‌ر ب ‌ه‬ ‫س���ه‌ر به‌ ناوه‌ند‌و به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی لەو ش���ار‌و شارۆچكان ‌ه جێگیر‬ ‫مالیك ‌‬ ‫ده‌كرێن‌و به‌ئاش���كرا گێچ���ه‌ڵ به‌ كورد‬ ‫ی نه‌بێ���ت كورد‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬زۆر به‌كه‌م��� ‌‬ ‫لەدام���وده‌زگاكان دانامه‌زرێن���ن‌و تاكو‬ ‫ی ناوه‌ند زیاتر‬ ‫دێت هه‌وڵ‌و گوشاره‌كان ‌‬ ‫ده‌بن بۆ الدانی‌ به‌رپرس��� ‌ه كورده‌كان‌و‬ ‫ی سه‌ر به‌ نه‌ته‌وه‌كانی‌ تر‬ ‫دانانی‌ كه‌سان ‌‬ ‫لەش���وێنه‌كانیان‪ ،‬ئه‌مان ‌ه به‌شێكی‌ زۆر‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫كه‌من لەو دۆخ ‌ه هه‌ستیار‌و ئاڵۆز‌ه ‌‬ ‫ناوچ ‌ه داگیركراوه‌كانی‌ كوردستان پێیدا‬ ‫ی‬ ‫تێپه‌ڕده‌بن‪ ،‬دی���ار‌ه ئامانج‌و ئه‌جێندا ‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ ناوه‌ند‌و خ���ودی‌ مالیكیش‬ ‫لەپه‌یڕه‌وكردنی‌ ئه‌م سیاس���ه‌ت ‌ه ڕوون‌و‬ ‫ئاشكرای ‌ه ‪.‬‬ ‫ی خه‌مس���اردی‌‌و‬ ‫لەبه‌رانب���ه‌ردا به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رپرسان ‌‬ ‫ی كورد‌و به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫بێبه‌رنامه‌ی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر باڵ ‌‬ ‫كورد لەبه‌غداد‪ ،‬بیئومێدییه‌ك ‌‬ ‫به‌سه‌ر دانیشتوانی‌ ناوچه‌كه‌دا كێشاوه‌‪،‬‬ ‫ی جۆرێ���ك لەبێئومیدیی‌‌و‬ ‫كورد دوچار ‌‬ ‫ی زۆری‌ كورد‬ ‫دڵه‌ڕاوكێ‌ بووه‌‪ ،‬ڕێژه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫لەو ناوچه‌ی���ه‌ ڕه‌و ده‌كه‌ن ماڵ‌و حاڵ ‌‬ ‫خۆی���ان به‌جێ‌ ده‌هێڵ���ن‌و ڕوو ده‌كه‌ن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫كوردستان به‌تایبه‌تی‌ دانیشتوانی‌ قه‌زا ‌‬ ‫ی‬ ‫خورماتو‌و سه‌عدییه‌‌و جه‌لەوال‪ ،‬ئاست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لەبه‌ر رۆشنای ‌‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تی‌‌و نیشتمان ‌‬

‫ی‬ ‫ی لەكزیی���ه‌‪ ،‬زۆربه‌ ‌‬ ‫ئه‌و دۆخ���ه‌ ڕوو ‌‬ ‫ی ك���وردان لەالیه‌ن‬ ‫خان���و‌و زه‌وی‌‌و زار ‌‬ ‫ی‬ ‫عه‌ره‌ب‌و توركانه‌و‌ه ده‌كڕرێن‪ ،‬به‌كورت ‌‬ ‫كورد لەهه‌موو روویه‌كه‌وه‌ لەو ده‌ڤه‌ران ‌ه‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ خێرا لەپاشه‌كشه‌دایه‌‪،‬‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫بۆی���ه‌ پێموای���ه‌ به‌ش���ێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫دۆخه‌ ئه‌كه‌وێته‌ ئه‌ستۆ ‌‬ ‫سیاس���ی‌ كورد‌و به‌م شێوازه‌ كاركردن‌و‬ ‫ی ك ‌ه ب���ه‌ جه‌نگ‌و‬ ‫مامه‌ڵه‌ی���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی لەڕابردوودا‬ ‫خوێنڕش���تن نه‌یانتوان��� ‌‬ ‫لێمانی‌ زه‌وت بكه‌ن‪ ،‬ئێستا به‌شێنه‌یی‌‌و‬ ‫ی كورد‬ ‫لەبه‌ر بێبه‌رنامه‌یی‌‌و خه‌مس���ارد ‌‬ ‫بۆ تاهه‌تای ‌ه ئ���ه‌و ناوچانه‌مان لەكیس‬ ‫ی بۆ‬ ‫ده‌چێ���ت‌و به‌ خۆم���ان فاتیح���ا ‌‬ ‫ی هه‌ره‌ پڕ‬ ‫ده‌خوێنی���ن‪ ،‬چونك ‌ه زه‌نگ��� ‌‬ ‫لەمه‌ترس���ی‌ بۆ س���ه‌ر چاره‌نوسی‌ ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌ ڕه‌وكردن���ی‌ كورده‌‪ ،‬كاتێكیش‬ ‫ئه‌و ش���ار‌و ش���ارۆچكان ‌ه لەكورد چۆ ‌ڵ‬ ‫ی هه‌ر مه‌گه‌ر به‌خه‌ون بلێن‬ ‫بكرێ���ن ئید ‌‬ ‫ئه‌و ده‌ڤه‌ره‌ كوردستانییه‌‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه هه‌نوك ‌ه ئه‌وه‌ی‌ نه‌چوو‌ه بچێت‪،‬‬ ‫پێویس���ت ‌ه كورد كۆنفرانسێكی‌ گه‌ور‌ه‬ ‫ی هه‌موو‬ ‫ببه‌س���تێت‌و تێیدا شه‌ن‌و كه‌و ‌‬ ‫گرفته‌ سیاس���ی‌‌و یاس���ایی‌‌و كارگێڕی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ئه‌منی‌‌و سه‌ربازی‌‌و خزمه‌تگوزارییه‌كان ‌‬ ‫ئه‌و ناوچان��� ‌ه بكات‌و به‌ی���ه‌ك گوتار‌و‬ ‫ی یه‌كگرت���ۆوه‌ لەو‬ ‫ی تۆكمه‌ ‌‬ ‫به‌رنام��� ‌ه ‌‬ ‫كۆنفرانس���ه‌ ده‌ربچێ���ت‪ ،‬ك��� ‌ه ببێت��� ‌ه‬ ‫به‌رنام���ه‌ی‌ كاری‌ خێرا‌و زۆر په‌لە تاكو‬ ‫كار لەكار نه‌ترازاوه‌‪.‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫یاسای پاراستنی پیرۆزیی ‌ه ئایینیه‌کان‌و‬ ‫مه‌ترسی‌و ده‌رهاویشته‌کانی‬ ‫ماوه‌یه‌که‌ مش���تومڕ له‌س���ه‌ر پێویس���ت‬ ‫هه‌بوونی یا نه‌بوونی یاسایه‌ک دژ به‌ گوتن‌و‬ ‫ده‌ربڕین���ه‌ دژه‌ ئایینیه‌کان له‌ کۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫باشوری کوردس���تاندا هه‌یه‌‪ .‬ئه‌و هه‌وڵه‌‬ ‫له‌الیه‌ن الیه‌نه‌ ئیس�ل�امییه‌کانه‌وه‌ پیشتر‬ ‫هه‌بووه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ل���ه‌ دوای رووداوه‌که‌ی‬ ‫گۆڤ���اری چرپ���ه‌‌و خۆپیش���اندانه‌کان‪،‬‬ ‫سه‌پاندنی جۆره‌ یاسایه‌کی ئه‌وها له‌الیه‌ن‬ ‫ئیسالمیس���ته‌کاندا چ ئه‌وانه‌ی له‌ پارت‌و‬ ‫رێکخراوه‌کاندا کار ده‌که‌ن یا له‌ ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫رێکخراوه‌کان���دا کار ده‌که‌ن تینی پێدرا‪.‬‬ ‫تیشکی س���ه‌وز له‌الیه‌ن ده‌سه‌التدارانه‌وه‌‬ ‫له‌وان���ه‌ س���ه‌رۆکی حکومه‌ت���ی هه‌رێمی‬ ‫کوردس���تان نێچیره‌ڤان بارزان���ی درایه‌‬ ‫پارله‌مان بۆ ئاماده‌کردنی پرۆژه‌یاسایه‌کی‬ ‫له‌و شێوه‌یه‌‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ش هه‌نگاوی زووی‬ ‫بۆ نرا‪ .‬له‌ژێر سه‌رپه‌رشتی به‌شی لیژنه‌ی‬ ‫کاروباری ئایینی پارله‌مانی کوردس���تان‬ ‫هه‌وڵی ئاماده‌کردنی یاس���ایه‌کی تایبه‌ت‬ ‫ب���ۆ پاراس���تنی پیرۆزیی���ه‌ ئایینیه‌کان‬ ‫ئاماده‌ک���را‌و درایه‌ پارله‌مان‪ .‬له‌الیه‌ن زۆر‬ ‫ک ‌هس‌و رێکخراوه‌وه‌ دژ به‌و یاسایه‌ ره‌خنه‌‬ ‫گیراوه‌‌و ئیمزا کۆکراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫من ناچمه‌ ناو گه‌مه‌ رامیاری‌و ئاینییه‌که‌ی‬ ‫کوردستان‪ ،‬به‌ڵکو هه‌ڵوه‌سته‌یه‌ک له‌سه‌ر‬ ‫یاساکه‌‌و ده‌رئه‌نجامه‌کانی ده‌که‌م‪ .‬ئه‌وه‌ش‬ ‫بۆ زیاتر به‌رچاورونی خه‌ڵک س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌ یاسایه‌کی له‌و جۆره‌‌و مه‌ترسییه‌کانی‬ ‫له‌س���ه‌ر ئازادی ده‌ربڕین‌و پێش���که‌وتنی‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌دا‪.‬‬ ‫ل���ه‌ گه‌لێ له‌ واڵتانی رۆژئاوا یاس���ایه‌کی‬ ‫ل���ه‌و ش���ێوه‌یه‌ هه‌ی���ه‌‌و ب���ه‌ یاس���ای‬ ‫بالسفامی ناس���راوه‌‪ ،‬چه‌مکی بالسفه‌میا‬ ‫‪ blasphemia‬که‌ وش���ه‌یه‌کی گریکییه‌‬ ‫واتاک���ه‌ی گوتنی ئ���ازارده‌ر ی���ا گوتنی‬ ‫نادروس���ته‌‌‪ ،‬ده‌ربڕینێکه‌ گوزارش���ت له‌‬ ‫نه‌بوونی رێ���ز بۆ خوا ی���ا بیروباوه‌ڕێک‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت وه‌کو بۆنمونه‌ گالته‌کردن به‌‬ ‫خوای ئایینێک‪.‬‬ ‫یاسای بالسفه‌میا له‌ کۆنه‌وه‌ له‌ سه‌ده‌کانی‬ ‫ناوه‌ڕاس���تی به‌ر له‌ رێنیس���انس‌و دوای‬ ‫ڕێنیس���انس هه‌بووه‌‪ ‌،‬به‌اڵم گۆڕانی زۆری‬ ‫له‌ سه‌رده‌م‌و قۆناغی جیاجیادا به‌سه‌ردا‬ ‫هاتووه‌‪ .‬یاسای بالسفامی سه‌ره‌تا سزای‬ ‫هه‌رگوتن‌و ره‌خنه‌یه‌کی ل���ه‌ خوا‌و ئایین‬ ‫به‌توندی داوه‌‪ ،‬له‌ زۆر واڵتدا ئه‌و یاسایه‌‬ ‫بۆ پاراستنی خێزانی پاشا وه‌کو ئایینه‌که‌‬ ‫به‌کارهاتووه‌‪ .‬له‌س���ه‌ر گوتن‌و ره‌خنه‌ له‌‬ ‫ئایین یا له‌ پاش���ا یا ئه‌ندامانی خێزانی‬ ‫پاش���ا خه‌ڵ���ک زیندانیکراوه‌ یا س���ه‌ری‬ ‫په‌ڕێنراوه‌‪.‬‬ ‫ئێستا ئه‌و یاس���ایه‌ له‌ واڵتانی رۆژئاوادا‬ ‫ئه‌گه‌ر بوونی مابێت به‌و شێوه‌یه‌ نه‌ماوه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵک���و زۆر گۆڕاوه‌و رۆڵێک���ی جیاوازی‬ ‫وه‌رگرتووه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌ له‌ دانیمارک ئێستا‬ ‫ئه‌و یاس���ایه‌ زیاتر رۆڵی پارێزگاریکردن‌‬ ‫له‌ که‌مینه‌‌ خاوه‌ن ئایین‌و بیروباوه‌ره‌کان‬ ‫ده‌بینێ���ت‪ .‬لێ���ره‌دا مه‌به‌س���ت ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ئ���ه‌و که‌مین���ه‌ ئایینیه‌ له‌ ده‌س���تدرێژی‬ ‫که‌س���ه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ یا زۆرینه‌ به‌گشتی‬

‫►‬

‫شاخه‌وان شۆرش‬

‫بپارێزێ���ت‌و رێگه‌ له‌و‌ه بگرێت که‌ ژیانیان‬ ‫‌له‌ب���ه‌ر جیاوازی بیروباوه‌ری���ان بکه‌وێته‌‬ ‫مه‌ترس���ی‪ .‬ئه‌گه‌ر ره‌خنه‌گرتن له‌ ئایین‬ ‫مه‌ترسی له‌سه‌ر که‌س���ه‌کانی که‌مینه‌ یا‬ ‫ئاسایشی گش���تی دروست نه‌کات‪ ،‬یاسا‬ ‫کێش���ه‌یه‌کی له‌گه‌ڵ گوتن‌و کرده‌وه‌که‌دا‬ ‫نییه‌‪ .‬بۆیه‌ مه‌به‌س���ت له‌ یاس���اکه‌ ئه‌وه‌‬ ‫نییه‌ که‌ ئایینه‌که یا که‌نیس���ا‌و مزگه‌وت‌‬ ‫ل���ه‌ ره‌خنه‌ بپارێزێت یا قه‌ده‌غه‌ی گوتنی‬ ‫دژ ب���ه‌ ئایی���ن بکات‪ ،‬به‌ڵکو مه‌به‌س���ت‬ ‫پارێ���زگاری خه‌ڵکه‌که‌ی���ه‌ ک���ه‌ پیاده‌ی‬ ‫ئایینه‌ک���ه‌ ده‌که‌ن‪ .‬جگه‌ له‌وه‌ س���زادان‬ ‫له‌سه‌رپێشێلکردنی ئه‌و یاسایه‌ یا بڕێکی‬ ‫پاره‌یه‌‌ ی���ا ‪ 4‬مانگ زیندانییه‌‪ .‬له‌ ماوه‌ی‬ ‫ڕاب���ردودا زۆر که‌م وابووه‌ ئه‌و یاس���اییه‌‬ ‫به‌کاربهینرێ���ت‪ ،‬ئێس���تا ل���ه‌ دانیمارک‬ ‫هه‌وڵده‌درێت ئه‌و یاسایه‌ الببرێت‪ ،‬چونکه‌‬ ‫که‌مینه‌کان به‌پێی یاسای دژبه‌ راسیسزم‪،‬‬ ‫که‌ له‌ ده‌س���توردا هه‌یه‌‪ ،‬پارێزراون‪ .‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌و یاس���ایه‌ به‌ب���روای زۆر له‌ ئه‌ندامانی‬ ‫پارله‌مان‌و شاره‌زاکان زیاده‌یه‌‪.‬‬

‫پیاده‌کردنی ئه‌و یاسای ‌ه‬ ‫و ده‌رهاویشته‌کانی‬ ‫هۆکارێکی کاریگه‌ر‌ه‬ ‫بۆ وروژاندنی زۆرینه‌ی‬ ‫موسوڵمان دژی گروپی‬ ‫که‌مینه‌‪ ،‬به‌مپێی ‌ه‬ ‫مه‌ترسی راسته‌وخۆ‬ ‫له‌سه‌ر ئاسایش‌و ژیانی‬ ‫که‌سه‌کانی سه‌ر ب ‌ه‬ ‫گروپی که‌مینه‌ دروست‬ ‫ده‌کات‬ ‫له‌ والت���ه‌ ئیس�ل�امییه‌ کۆنه‌پارێزه‌کاندا‬ ‫یاس���ای بالس���فه‌میا ک���ه‌ له‌ژێ���ر ناوی‬ ‫دیکه‌دایه‌له‌ ده‌س���توردا جێگیرکراوه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫پاراستنی ئایینی زۆرینه‌یه‌‪ ،‬بۆ پاراستنی‬ ‫هه‌ست‌و نه‌ست‌و بڕوا‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی‬ ‫زۆرینه‌یه‌‪ ،‬چونکه‌ زۆرینه‌ی خاوه‌ن ئایینی‬ ‫تایب���ه‌ت گروپ���ی که‌مینه‌ به‌ مه‌ترس���ی‬ ‫له‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆی ده‌بینێت‪.‬‬ ‫به‌مشێوه‌یه‌ ئه‌وانه‌ی که‌ ره‌خنه‌ له‌ ئایین‌و‬ ‫مزگه‌وت ده‌گ���رن یا گوت���ن‌و ده‌ربڕینی‬ ‫دژ به‌ پره‌نس���یپه‌کانی ئایین���ی زۆرینه‌‬ ‫ده‌رده‌بڕن ئه‌وجا چ که‌سانی سه‌ربه‌خۆی‬ ‫ئازادیخ���وازی بێئایی���ن بن یا که‌س���انی‬ ‫س���ه‌ر به‌ئایینی دیکه‌ی که‌مینه‌ بن‪ ،‬که‌‬ ‫له‌ ه���ه‌ردو باردا وه‌کو گروپ���ی که‌مینه‌‬ ‫داده‌ندرێن‪ ،‬ده‌که‌ونه‌ ژێر سانسۆر‌و سزای‬

‫ئه‌و یاسایه‌‪ .‬دیاره‌ ئه‌ندامانی کۆمه‌لگه‌ی‬ ‫که‌مین���ه‌ که‌ رۆژان���ه‌ له‌چه‌ندین الیه‌نه‌وه‌‬ ‫روبه‌ڕوی جوداکاری ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬بوونی ئه‌و‬ ‫یاس���ایه‌ جوداکاریه‌که‌ فراوانتر ده‌کات‌و‬ ‫ده‌کرێ مه‌ترس���ی راس���ته‌وخۆ له‌س���ه‌ر‬ ‫ئاسایش���ی ئه‌وان دروست بکات‪ .‬چونکه‌‬ ‫کۆمه‌ڵگ���ه‌ی کۆنه‌پارێزی پش���وته‌نگ له‌‬ ‫ئاس���تی ئایینه‌که‌یدا به‌بێ بوونی یاسا‪،‬‬ ‫ج���وداکاری به‌رامب���ه‌ر ب���ه‌ ئه‌ندامان���ی‬ ‫س���ه‌ر به‌ ئایینی دیکه‌ی که‌مینه‌ رۆژانه‌‬ ‫ئه‌نجام ده‌دات‪ .‬بۆیه‌ بوونی ئه‌و یاس���ایه‌‬ ‫چوارچێوه‌یه‌کی قانونی وا دروست ده‌کات‬ ‫که‌ ره‌وایه‌تی راس���ته‌وخۆ یا ناراسته‌وخۆ‬ ‫ده‌داته‌ جوداکاری‌و په‌راوێزکردنی گروپی‬ ‫که‌مین���ه‌‪ .‬به‌مج���ۆره‌ پیاده‌کردن���ی ئه‌و‬ ‫یاس���ایه‌‌و ده‌رهاویش���ته‌کانی هۆکارێکی‬ ‫کاریگ���ه‌ره‌ ب���ۆ وروژاندن���ی زۆرین���ه‌ی‬ ‫موسوڵمان دژی گروپی که‌مینه‌‪ ،‬به‌مپێیه‌‬ ‫مه‌ترس���ی راسته‌وخۆ له‌س���ه‌ر ئاسایش‌و‬ ‫ژیانی که‌سه‌کانی سه‌ر به‌ گروپی که‌مینه‌‬ ‫دروست ده‌کات‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و یاس���ایه‌ ک���ه‌ له‌واڵته‌ ئیس�ل�امی‌و‬ ‫موس���وڵمانه‌کاندا پی���اده ‌ده‌کرێ���ت‪،‬‬ ‫قه‌ده‌غه‌ی ئ���ازادی گوت���ن‌و ده‌ربڕین یا‬ ‫کرده‌وه‌ی دژ به‌ پره‌نس���یپه‌کانی ئیسالم‬ ‫ده‌کات‌و سزای توندی بۆ داناون‪ .‬بۆنمونه‌‬ ‫له‌ پاکستان کچه‌ منداڵێکی کریستیان که‌‬ ‫ته‌منی ‪ 11‬س���اڵه له‌الیه‌ن دراوسێکانه‌وه‌‬ ‫به‌تۆمه‌ت���ی س���وتاندنی قورئ���ان زمانی‬ ‫لێ���درا‪ ،‬ژماره‌یه‌کی زۆری خه‌ڵکی س���ه‌ر‬ ‫به‌ زۆرینه‌ی موسوڵمان له‌ گه‌ڕه‌کی کچه‌‬ ‫کریستیانه‌که‌ خۆپیشاندانی توندیان کرد‪،‬‬ ‫کچه‌که‌ ده‌س���تگیرکرا‌و بڕیاردرا ئه‌و ‪900‬‬ ‫کریس���تیانه‌ی که‌ له‌ گه‌ره‌که‌که‌دا ده‌ژیان‬ ‫بگوازرێنه‌وه‌ ده‌ره‌وه‌ی ئیس�ل�ام ئابادی‌‬ ‫پایته‌خت‪ .‬ئه‌و کچه‌ له‌به‌رده‌م مه‌ترس���ی‬ ‫سزای مردندا بوو‪ .‬ڕه‌نگه‌ ئه‌گه‌ر گوشاری‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ی جیهانی نه‌بووای ‌ه‪ ‌،‬چاره‌نووسی‬ ‫ئه‌و کچه‌ مندال���ه‌ زۆر ره‌ش بووایه‪ ‌.‬ئه‌و‬ ‫رووداوه‌ بووه‌ هۆی ئه‌وه‌ی ئیسالمیس���ته‌‬ ‫توندره‌وه‌کان���ی میس���ر نوس���راو له‌ ناو‬ ‫خه‌ڵک���دا باڵوبکه‌ن���ه‌وه‌‌و داوا له‌ خه‌ڵک‬ ‫بکه‌ن که‌ کریستیانه‌کان بکوژن له‌هه‌رکوێ‬ ‫دۆزییاننه‌وه‌‪ .‬به‌مشێوه‌یه‌ به‌پێی راپۆرت‌و‬ ‫هه‌واڵه‌کان یاس���ای بالسفه‌می له‌ واڵتانی‬ ‫ئیسالم هه‌ڕه‌شه‌ له‌سه‌ر ئاسایش‌و ژیانی‬ ‫که‌مین���ه‌کان ده‌کات‪ .‬جێگه‌ی س���ه‌رنجه‌‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ی ئه‌و یاس���ایه‌ س���زای توندی‬ ‫پێش���ێلکاران ده‌دات‪ ،‬جودای���ی له‌نێوان‬ ‫من���داڵ‌و گ���ه‌وره‌ به‌ش���ێوه‌یه‌کی ئه‌وتۆ‬ ‫ناکات‪ ،‬منداڵ ئه‌گه‌رچی به‌ پێنه‌گه‌یشتو‬ ‫داده‌ندرێت به‌اڵم سزای ده‌که‌وێته‌سه‌ر‪.‬‬ ‫دی���اره‌ چۆنیه‌تی دارش���تنی یاس���اکه‌‌و‬ ‫ئاس���تی وردیی چه‌مکه‌کان له‌ یاساکه‌دا‬ ‫کێشه‌یه‌کی گه‌ور‌هن‌و له‌ زۆر باردا ئاسان‬ ‫نییه‌ پێناسه‌ی ورد‌و کتومتی چه‌مکه‌کان‬ ‫بکرێن‪ .‬وش���ه‌‌و چه‌مکه‌کان له‌ زۆر باردا‬ ‫په‌رتن‌و ده‌کرێ زۆر کاروکرده‌وه‌ به‌ سنور‬ ‫به‌زاندن‌و پێش���ێلکاری دابنرێ���ن‪ .‬بۆیه‌‬ ‫ده‌کرێ ئه‌و یاسایه‌ به‌ به‌رفراوانی زیان به‌‬ ‫ئازادی ده‌ربڕی���ن له‌ هه‌موو الیه‌نه‌کانه‌وه‌‬ ‫بگه‌یه‌ن���ێ‪ .‬له‌ کۆمه‌ڵگ���ه‌ی نائازاددا ئه‌و‬

‫یاسایه‌ الستیکییانه‌ بۆ به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی‬ ‫ده‌سه‌التداران به‌کار ده‌هێنرێت‪.‬‬ ‫به‌هۆی به‌رزی ئاستی پشوته‌نگی ئایینی‬ ‫ل���ه‌ کۆمه‌ڵگ���ه‌ی ئه‌مرۆی کوردس���تاندا‬ ‫ده‌ک���رێ بوونی یاس���ایه‌کی ئه‌وها زیانی‬ ‫زۆر بگه‌یه‌نێ���ت‪ ،‬کۆمه‌ڵگ���ه‌ که‌مینه‌کان‬ ‫زیات���ر بخاته‌ به‌ر مه‌ترس���ی‌و ئاس���تی‬ ‫جوداکاریی���ه‌کان به‌رزت���ر بکات���ه‌وه‌‪ .‬به‌‬ ‫به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌ی به‌بێ بوونی یاس���ایه‌کی‬ ‫له‌م ش���ێوه‌یه‌ خه‌ڵک له‌س���ه‌ر ده‌ربڕینی‬ ‫دژه‌ ئیس�ل�امییانه‌ یا ره‌خنه‌ له‌ ئیس�ل�ام‬ ‫کێشه‌ی بۆ دروستکراوه‌‪ ،‬له‌ مزگه‌وته‌کاندا‬ ‫ریس���واکراوه‌‌و خه‌ڵک���ی لێهان���دراوه‌‪ ،‬یا‬ ‫به‌ک���رده‌وه‌ دراو‌نه‌ت���ه‌ دادگا‪ .‬نمون���ه‌ی‬ ‫دیکه‌ی‌ جوداکاری زۆرینه‌ی موس���وڵمان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێزدیی���ه‌کان‌و کریس���تییانه‌کان‬ ‫ی���ا که‌مین���ه‌ی ئایینی دیک���ه‌ ئه‌گه‌رچی‬ ‫نه‌گه‌یشتۆته‌ ئاستی مه‌ترسیدار به‌اڵم به‌‬ ‫زیندویی هه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و یاس���ایه‌ی که‌ تا ئه‌مرۆ له‌ باش���وری‬ ‫کوردس���تاندا بۆته ‌ه���ۆی دادگاییکردن‬ ‫له‌س���ه‌ر ره‌خنه‌‌و تانه‌ له‌ ئایینی ئیسالم‌و‬ ‫مێژووی ئیس�ل�ام یا که‌س���ایه‌تییه‌کانی‬ ‫ئیس�ل�ام‪ ،‬زیان���ی زۆری���ان به‌ ئ���ازادی‬ ‫ده‌ربڕی���ن‌و ئازادییه‌کانی دیکه‌ گه‌یاندوه‌‪.‬‬ ‫به‌بوون���ی یاس���ای بالس���فه‌می باره‌که‌‬ ‫بێگومان زۆرخراپتر ده‌بێت‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵگ���ه‌ی زۆرینه‌‌ ب���ۆ پارێزگاریکردن‬ ‫له‌ ئایینی زۆرینه‌ پێویس���تی به‌ یاس���ای‬ ‫بالس���فه‌میا نییه‪ ،‬به‌هه‌مان شێوه‌ ئایینی‬ ‫که‌مینه‌ پێویس���تی به‌ یاسای بالسفه‌میا‬ ‫نیی���ه‌ ت���ا ئایینه‌که‌ی له‌ ره‌خن���ه‌‌و تانه‌‬ ‫بپارێزرێت‪ .‬که‌مین���ه‌ به‌هۆی بیروباوه‌ری‬ ‫ئایینی جی���اواز یا دژه‌ ئایینیانه‌ ناتوانێ‬ ‫مه‌ترس���ی له‌س���ه‌ر ئاسایش���ی زۆرینه‌‬ ‫به‌ئه‌گه‌ری زۆر دروس���ت بکات‪ .‬پێوسته‌‬ ‫به‌پێی ده‌س���تور مس���ۆگه‌ری پارێزگاری‬ ‫ئاس���ایش‌و بوونی که‌مین���ه‌کان بکرێت‌و‬ ‫له‌ده‌ستدرێژی بپارێزرێن‪ ،‬چونکه‌ ده‌کرێ‬ ‫ئاس���ایش‌و بوون���ی که‌مین���ه بکه‌وێت���ه‌‬ ‫مه‌ترس���ییه‌وه‌‪ ،‬دیاره‌ به‌ڵگه‌ له‌مباره‌یه‌وه‌‬ ‫زۆرن‪‌.‬‬ ‫پێویس���ته‌ ل���ه‌ ده‌س���توردا ئ���ازادی‬ ‫پیاده‌کردنی ئایین���ه‌کان‌و بیروباوه‌ره‌کان‬ ‫یه‌کس���انانه‌ دابڕێژرێ���ت‌و مرۆڤه‌کان���ی‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ ئازادبکرێن ل���ه‌وه‌ی به‌دوای چ‬ ‫بیروباوه‌ڕ یا ئایینیک ده‌که‌ون یا ناکه‌ون‪.‬‬ ‫ل���ه‌ کۆمه‌ڵگ���ه‌ی ئ���ازاددا ناب���ێ به‌هیچ‬ ‫جۆرێ���ک جوداکاری یا س���ه‌پاندن له‌ژێر‬ ‫ناوی ئایینی زۆرینه‌دا هه‌بێت‪ .‬پێویس���ته‌‬ ‫یه‌کسانی له‌ نێوان ئایینه‌کاندا به‌کرده‌وه‌‬ ‫پراکتیزه‌ بکرێت‌و س���تات ل���ه‌م الیه‌نه‌وه‌‬ ‫بێالیه‌نی خۆی بسه‌ڵمێنیت‪ ،‬ئه‌وه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫بیر له‌ کۆمه‌لگه‌یه‌کی ئازاد‌و دیموکراسی‬ ‫بکه‌ین���ه‌‌وه‌‪ .‬که‌ ئه‌وه‌م���ان گوت ئه‌وه‌ش‬ ‫گرنگه‌ بی���ری بخه‌ینه‌وه‌ ک���ه‌ ئایینه‌کان‬ ‫بیروب���اوه‌رن‌و وه‌کو ه���ه‌ر بیروباوه‌ڕێکی‬ ‫دیکه‌ ده‌کرێ به‌ چاوی ره‌خنه‌ س���ه‌یریان‬ ‫بکرێ���ت‪ ،‬مرۆڤه‌کانی کۆمه‌ڵگ���ه‌ ئازادن‬ ‫له‌وه‌ی چۆن س���ه‌یری ئایین ده‌ک ‌هن‌و چی‬ ‫لێکدانه‌وه‌یه‌کیان بۆ ئایین‌و بیرباوه‌ره‌کان‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬

‫له‌به‌رده‌م مه‌رگی دانا‪...‬‬

‫مه‌رگی په‌روه‌رده‌ له‌روخانی دیواری قوتابخانه‌كانییه‌وه‌یه‌تی‬ ‫محه‌مه‌د ره‌ئوف‬

‫‪mrkurd76@yahoo.com‬‬

‫مه‌رگ���ی دان���ا پێ���ی وتی���ن سیس���تمی‬ ‫په‌روه‌رده‌ی ئێمه‌ له‌به‌رده‌م چ كاره‌س���ات‌و‬ ‫قه‌یران‌و مه‌رگه‌ساتێكی گه‌وره‌دایه‌‪ ،‬ئه‌مرۆ‬ ‫په‌روه‌رده‌ به‌دۆخێكی ته‌واو ناته‌ندروستدا‬ ‫تێپه‌رده‌بێت‌و دۆخێك كه‌ ته‌نها منداڵه‌كانمان‬ ‫زیان���ی تێدا ناكه‌ن به‌ڵكو ت���ه‌واوی ژیانی‬ ‫سیاسی‌و ئابوری‌و كۆمه‌اڵیه‌تیمان ده‌خاته‌‬ ‫مه‌ترس���ییه‌وه‌ ‪ ،‬ئ���ه‌و په‌روه‌رده‌ی���ه‌ی كه‌‬ ‫ه���ه‌ركات ل���ه‌ ویالیه‌ت���ه‌ یه‌كگرتووه‌كانی‬ ‫ئه‌مری���كادا كێش���ه‌یه‌ك ل���ه‌ سیس���تمی‬ ‫په‌روه‌رده‌دا سه‌رهه‌ڵده‌دات به‌رپرسانی ئه‌و‬ ‫واڵته‌ رایده‌گه‌یه‌نن كه‌ ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ئه‌مریكا له‌مه‌ترس���یدایه‌‪ ،‬به‌و پێوه‌دانگه‌ی‬ ‫سیس���تمی په‌روه‌رده‌ بناغه‌ی ئاسایش���ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی هه‌ر واڵتێكه‌‪ ،‬به‌اڵم سیس���تمی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ی ئێم���ه‌ رۆژان���ه‌ له‌ب���ه‌رده‌م‬ ‫كاره‌س���ات‌و نه‌هامه‌تیدایه‌‪ ،‬به‌رده‌وام وه‌ك‬ ‫دی���واری قوتابخان���ه‌كان له‌روخاندای���ه‌و‬ ‫كه‌سیش ناڵێت ئاسایشی داهاتوو ئێستامان‬

‫له‌ب���ه‌رده‌م مه‌ترس���ییه‌كی گه‌وره‌دای���ه‌‪،‬‬ ‫ژینگ���ه‌ی پ���ه‌روه‌رده‌ی قوتابخانه‌ی ئێم ‌ه‬ ‫ژینگه‌یه‌كی ته‌واو ناته‌ندروس���ت‌و نه‌شیاوه‌‬ ‫بۆ قوتابی‪ ،‬نه‌ك ه���ه‌ر مندااڵن په‌روه‌رده‌‬ ‫ناكات ‪ ،‬به‌ڵكو ئێس���تا بۆت���ه‌ ناوه‌ندێكی‬ ‫گ���ه‌وره‌ی به‌رهه‌مهێنانی توندوتیژی ‪ ،‬رۆژ‬ ‫نییه‌ گوێبیستی خۆس���وتان‌و خۆخنكانی‬ ‫قوتابییه‌ك نه‌بین‪ ،‬رۆژانه‌ روبه‌روبونه‌وه‌ی‬ ‫مامۆس���تاو قوتابی ده‌چێته‌ سه‌ر روپه‌ڕی‬ ‫رۆژنامه‌و میدیاكان‪ ،‬په‌روه‌رده‌یه‌ك له‌بری‬ ‫ئایپ���ادو كۆمپیۆته‌ر ئه‌م���رۆ نه‌وه‌كانمان‬ ‫فێ���ری تیژڕه‌وه‌ی ئۆتۆمبی���ل‌و هه‌ڵگرتنی‬ ‫ده‌مانچه‌و كه‌ته‌ر ده‌كات‪ ،‬ئه‌مڕۆ قوتابخانه‌‬ ‫به‌ده‌س���ت كێش���ه‌و قه‌یرانه‌كانییه‌وه‌ نه‌ك‬ ‫ناوه‌ندی فێرك���ردن‌و په‌روه‌رده‌كردن نییه‌‬ ‫به‌ڵك���و بۆت���ه‌ ناوه‌ن���دی به‌رهه‌مهێنانی‬ ‫قه‌یران‌و كێشه‌كان‪.‬‬ ‫روخان���ی دی���واری قوتابخان���ه‌ی ئاالنی‬ ‫هه‌له‌بجه‌ی تازه‌و گیان له‌ده‌س���تدانی دانا‬

‫جه‌مالی خوێندكاری پۆلی ‪ 12‬ی زانستی‪،‬‬ ‫ته‌واو شكس���تی سیس���تمی پ���ه‌روه‌رده‌‬ ‫ده‌خاته‌رو كه‌ ده‌یان قوتابخانه‌ له‌م واڵته‌دا‬ ‫له‌چاوه‌روان���ی روخان���ی دیواره‌كانی���ان‌و‬ ‫ده‌یان���ی تریش ل���ه‌ چاوه‌روان���ی روخانی‬ ‫سه‌قفه‌كانیاندان‪ ،‬ئه‌و كێشه‌ سه‌ره‌تاییانه‌ی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ له‌ب���ه‌رده‌م بودجه‌یه‌ك���ی‬ ‫زه‌به‌الحدایه‌‪ ،‬س���ه‌ره‌ڕای ئ���ه‌وه‌ی ‪ ،‬بڕی‬ ‫‪ 75‬ملی���ارو ‪ 468‬ملیۆن دین���ار ته‌نها بۆ‬ ‫چاككردن���ه‌وه‌و خزمه‌تگ���وزاری وه‌زاره‌تی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌و ب���ڕی ( ‪ ) 71‬ملیاردینار بۆ‬ ‫پڕۆژه‌كان���ی ته‌رخانكراوه‌و ئه‌وه‌ش دۆخی‬ ‫قوتابخانه‌كانه‌‪ ،‬له‌ بودجه‌ی ساڵی ‪ 2012‬دا‬ ‫پش���كی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ ( ‪ 1‬ترلیۆن‌و‬ ‫‪ 791‬ملی���ارو ‪ 485‬ملی���ۆن ) دیناره‌ كه‌‬ ‫ل���ه‌ (‪ ) %16.67‬ی بودجه‌ی به‌كاربردن‬ ‫ده‌كات‪ ،‬سااڵنه‌ بایی ( ‪ 36‬ملیۆن دۆالر )‬ ‫كتێب ده‌كڕرێت‌و ساڵی‌ داهاتو فرێده‌درێت‪.‬‬ ‫ته‌نها ئه‌مس���اڵ بایی ( ‪ )22‬ملیۆن دۆالر‬ ‫كتێب به‌هه‌ڵ���ه‌ چاپكراوه‌و س���وتێنراوه‌‪،‬‬ ‫هه‌م���وو ئه‌وانه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ كه‌ به‌ده‌یان‬ ‫قوتابخان���ه‌ ( ه���ه‌زار بۆ ه���ه‌زارو ‪) 200‬‬ ‫قوتابییان تێدایه‌و ( ‪ ) 150‬قوتابخانه‌ سێ‬ ‫ده‌وامیان تێدا ده‌كرێت‌و ‪ 1200‬قوتابخانه‌ش‬ ‫دوو ده‌وام‌و زیاتر له‌ ‪ 160‬قوتابخانه‌ش له‌‬

‫كرێدان‌و ده‌یان قوتابخانه‌ش هی سه‌رده‌می‬ ‫پێش راپه‌ڕینی ‪‌1991‬و تا ئێس���تا نۆژه‌ن‬ ‫نه‌كراونه‌ته‌وه‌‪ .‬له‌هه‌رچركه‌ س���اتێكدا بێت‬ ‫ئه‌گه‌ری روخانی لێده‌كرێت‪ ،‬له‌ ئێس���تادا‬ ‫كه‌ ژماره‌ی قوتابیانی كوردس���تان ( یه‌ك‬ ‫ملیۆن‌و ‪ 500‬هه‌زار ) قوتابییه‌و به‌سه‌ر ته‌نها‬ ‫( ‪ ) 5900‬قوتابخانه‌دا دابه‌شبون‌و سااڵنه‌‬ ‫( ‪ )100‬ه���ه‌زار منداڵ روو ل���ه‌ قوتابخانه‌‬ ‫ده‌كه‌ن ‪ ،‬به‌الم ن���ه‌ك هه‌ر پالنێكی جدی‬ ‫نییه‌ بۆ چاره‌سه‌ری قه‌یرانه‌كانی په‌روه‌رده‌‬ ‫به‌ڵكو رۆژ له‌دوای رۆژ كاره‌ساته‌كانی ئه‌م‬ ‫وه‌زاره‌ته‌ زیاتر ده‌بن هه‌روه‌ك به‌رێوه‌به‌ری‬ ‫په‌روه‌رده‌ی سلێمانی ده‌ڵێت تا ‪ 12‬ساڵی‬ ‫دیكه‌ سااڵنه‌ پێویستمان به‌ دروستكردنی‬ ‫‪ 300‬قوتابخان���ه‌و دامه‌زراندن���ی ‪ 7‬هه‌زار‬ ‫مامۆس���تا هه‌یه‌‪ ،‬خراپی���ی‌و قه‌یرانه‌كانی‬ ‫په‌روه‌رده‌ گه‌یش���تۆته‌ ئاستێك نه‌ك ته‌نها‬ ‫ئاسایش���ی نه‌ته‌وه‌ی���ی به‌ڵكو ئاسایش���ی‬ ‫تاك به‌تاكی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی خس���تۆته‌‬ ‫مه‌ترس���ییه‌وه‌ به‌و پێوه‌دانگ���ه‌ی له‌مڕۆدا‬ ‫قوتابخان���ه‌ وه‌ك دامه‌زراوه‌یه‌ك���ی گرنگی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی ل���ه‌ قه‌یراندایه‌‪،‬‬ ‫لێره‌ش���ه‌وه‌ توانای په‌روه‌رده‌كردنی تاكی‬ ‫ته‌ندروس���تی نیی���ه‌و س���به‌ی نه‌وه‌یه‌كی‬ ‫ناته‌ندروست به‌رهه‌مدێنێت‪...‬‬

‫خوێنەرانی گۆش���ەی "لەنزیکەوە"ی بەڕێز ئاراس‬ ‫فەتاح ئاگادار دەکەینەوە کە ئەم ھەفتەیە بەھۆی‬ ‫سەرقاڵییەوە نەیتوانی ستوونەکەی ئامادەبکات‪،‬‬ ‫لەگەڵ داوای لێبووردنمان‪.‬‬

‫داكۆكیكردن له‌بێئاگاییدا‬ ‫د‪.‬جه‌عفه‌ر عه‌لی‌‬

‫ی‬ ‫یه‌كێك له‌و سامان ‌ه سروشتیی ‌ه گرنگانه‌ ‌‬ ‫ی دۆزینه‌وه‌ی‌ تا به‌ئێستا‬ ‫له‌س���اته‌وه‌خت ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌گات هه‌میش���ه‌ بۆت ‌ه جێگ ‌ه بایه‌خ ‌‬ ‫ی نه‌وته‌‪ .‬نه‌وت چ‬ ‫هه‌ر الیه‌ك‪ ،‬س���امان ‌‬ ‫ی جه‌نگ‌و‪ ،‬چ له‌كاتی‌ ئاش���تیدا‬ ‫له‌كات��� ‌‬ ‫ده‌توانێت رۆڵێكی‌ گرنگ له‌ ملمالنێكاندا‬ ‫ی‬ ‫ببینێت‪ ،‬هه‌ندێكجارو له‌هه‌ندێك بڕگ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خێر به‌روو ‌‬ ‫مێژوویی���دا وه‌ك ده‌رگا ‌‬ ‫میلله‌ت���دا كراوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێكجاریش‬ ‫بۆت ‌ه مایه‌ی‌ نه‌هامه‌تی‌‌و به‌اڵیه‌كی‌ گه‌ور‌ه‬ ‫بۆی‌‪ ،‬هه‌ندێكجار هاواڵتیان له‌واڵتی‌ پڕ‬ ‫ل ‌ه نه‌وتدا له‌واڵتێك���دا كه‌ ره‌نگه‌ ته‌نها‬ ‫چه‌ن���د كیلۆمه‌ترێ���ك دوور ل��� ‌ه بیر‌ه‬ ‫ێ بووبن‪،‬‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانییه‌و‌ه نیشته‌ج ‌‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر خودی‌ ئه‌و هاواڵتییان ‌ه‬ ‫لێ���ت نزیكبوبن‌و بۆنی���ان بكه‌یت پتر‬ ‫ی نه‌وتیان‬ ‫ی بۆن��� ‌‬ ‫له‌ه���ه‌ر بۆنێك���ی‌ د ‌‬ ‫ی زۆرج���ار گیرفانیان‬ ‫گرتووه‌‪ ،‬كه‌چ��� ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌یان بۆ ناڕه‌خس���ێنێت‬ ‫ده‌رفه‌ت��� ‌‬ ‫ت���ا ئه‌گه‌ر به‌بڕێك���ی‌ كه‌میش بێت له‌و‬ ‫ی‬ ‫س���امانه‌ به‌هره‌مه‌ند ب���ن‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی موچه‌ی‌ مانگێكیان نه‌گه‌یش���تۆت ‌ه‬ ‫كۆ ‌‬ ‫ی ته‌نها یه‌ك به‌رمیل له‌و‬ ‫ی نرخ ‌‬ ‫ئاس���ت ‌‬ ‫سامانه‌ سروشتییه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫بێگوم���ان گرفته‌ك ‌ه ه���ه‌ر له‌خود ‌‬ ‫ن���ه‌وت وه‌ك به‌رهه‌مێكی‌ سروش���تیدا‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌چۆنێتی‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و سامانه‌ سروشتییه‌دایه‌ له‌سه‌ر هه‌ر‬ ‫ی ناوخۆو ده‌ره‌وه‌‪ .‬له‌س���ه‌ر‬ ‫دوو ئاس���ت ‌‬ ‫ئاس���تی‌ ناوخۆ ده‌ش���ێ‌ ن���ه‌وت ببێت ‌ه‬ ‫ی هێمن‌و‬ ‫ی ژیانێك ‌‬ ‫فاكت���ه‌ری‌ دابینكردن ‌‬ ‫خۆش���گوزه‌ران ب���ۆ هاونیش���تمانیان‪،‬‬ ‫ی ناوچه‌یی‌‌و نێوده‌وڵه‌تییش‬ ‫له‌سه‌ر ئاست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمپانیا ‌‬ ‫ده‌كرێت بكرێت ‌ه مای ‌هی‌ هێنان ‌‬ ‫ی زیاتر به‌ره‌و‬ ‫ی بیانی‌‌و هه‌رچ ‌‬ ‫وه‌به‌رهێنان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پرۆسه‌ی‌ به‌پیشه‌سازیكردن ‌‬ ‫پێشبردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ره‌ك ‌‬ ‫واڵت‌و سود وه‌رگرتن له‌عه‌قڵ ‌‬ ‫ی سیاسی‌‌و‬ ‫بۆ دامه‌زراندنی‌ سیسته‌مێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌ندروست‪ ،‬كه‌ النیكه‌م توانا ‌‬ ‫ئابور ‌‬ ‫ی هه‌بێت ك ‌ه‬ ‫ی مژد‌هی‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌خش���ین ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌توانایدایه‌ به‌پێی‌ پالنێكی‌ زانس���ت ‌‬ ‫گونجاو ل���ه‌رووی‌ سیاس���ی‌‌و ئابوری‌‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ئه‌منی‌ نیش���تمان بكات ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ماڵێكی‌ ئارام ب���ۆ هه‌موان‪ ،‬یان به‌پێ ‌‬ ‫ی داڕێ���ژراو هێ���ز‌ه ئاب���وری‌‌و‬ ‫پالنێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بڕژێنێت���ه‌ خزمه‌ت��� ‌‬ ‫سیاس���ییه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی دیموكراتی���زه‌ كردنی‌ واڵت‌و‬ ‫پرۆس���ه‌ ‌‬ ‫فراوانكردن���ی‌ پانتاییه‌كان���ی‌ ئازادی‌‌و‬ ‫ی ئینس���ان‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫رێزگرت���ن له‌كه‌رامه‌ت ‌‬ ‫ی سیسته‌مێك ك ‌ه‬ ‫كاركردن بۆ دامه‌زراندن ‌‬ ‫مرۆڤه‌كانی‌ له‌سه‌ر بنه‌ڕه‌تی‌ هاواڵتیبون‬ ‫ی‬ ‫مامه‌ڵ ‌ه بكرێن‪ ،‬نه‌ك له‌س���ه‌ر بنچین ‌ه ‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ تایبه‌ت‌و بنه‌ماڵه‌یی‌‌و حیزبی‌‪،‬‬ ‫سیسته‌مێك ك ‌ه پێویس���ت ‌ه به‌ر له‌هه‌ر‬ ‫ی دی‌ له‌و راستییه‌ زۆر ساده‌ی ‌ه‬ ‫ش���تێك ‌‬ ‫ی مرۆڤ‬ ‫تێبگات‪ ،‬كه‌ مرۆڤ���ه‌كان له‌ڕێ ‌‬ ‫بونیان���ه‌و‌ه مانا وه‌رده‌گرن‌و پێناس��� ‌ه‬ ‫ی دیكه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ش���تێك ‌‬ ‫ده‌كرێن‪ ،‬نه‌ك له‌ڕێ ‌‬ ‫مرۆڤه‌كان ته‌نها به‌هۆی‌ مرۆڤبونیانه‌و‌ه‬ ‫مرۆڤن ن���ه‌ك به‌ه���ۆی‌ نزیكیی���ان ل ‌ه‬ ‫ی خاوه‌ن ده‌سه‌اڵت‪ ،‬یان نزیكی‌‌و‬ ‫كه‌سێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌ندامبونی���ان له‌بنه‌ماڵ���ه‌و حیزبێك ‌‬ ‫ی‬ ‫دیاریكراودا‪ ،‬وات ‌ه نه‌وت وه‌ك سامانێك ‌‬ ‫ی سیاس���ی‌‌و‬ ‫پڕ به‌ه���ا ده‌توانێت هێز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كایه‌كانی‌ واڵت‌و ژیان ‌‬ ‫ئابوری‌ به‌ كۆ ‌‬ ‫هاونیشتمانیان ببه‌خشێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی دیكه‌ ‌‬ ‫وه‌ك هه‌ر ناوچ���ه‌و واڵتێك ‌‬ ‫دونیا‪ ،‬ده‌شێت له‌هه‌رێمی‌ كوردستانیشدا‬ ‫ی بكرێت��� ‌ه ئ���ه‌و‬ ‫ن���ه‌وت‌و داهاته‌ك���ه‌ ‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌ی‌‪ ،‬ك ‌ه دوور له‌هه‌ر ماناو‬ ‫ی نێگه‌تیڤ‪ ،‬دوور له‌هه‌ر‬ ‫به‌كارهێنانێك ‌‬ ‫ی تایبه‌تی‌‌و بنه‌ماڵه‌یی‌‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌ك ‌‬ ‫حیزبی‌‪ ،‬ته‌واوی‌ هاونیشتمانیانی‌ هه‌رێم‬ ‫ی س���ودمه‌ندبن‪ .‬گه‌ڕان‌و پش���كنین‬ ‫لێ ‌‬ ‫به‌دوای���دا‪ ،‬دۆزین���ه‌وه‌و ده‌رهێنان���ی‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫بانگكردنی‌ كۆمپانی���اكان‌و ئه‌نجامدان ‌‬ ‫گرێبه‌س���ت له‌گه‌ڵیان���دا‪ ،‬دواتری���ش‬ ‫چۆنێتی‌ فرۆش���تن‌و ب���ڕی‌ داهاته‌كه‌ی‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌م���وو ئه‌مان ‌ه روون‌و رۆش���ن‬ ‫ی‬ ‫ی ن���ه‌ك ته‌نه���ا هێزه‌كان ‌‬ ‫نه‌ب���ن ماف ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاسای ‌‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆن‪ ،‬به‌ڵكو مافێك ‌‬ ‫ی ساده‌شه‌‪ ،‬ك ‌ه گومان‬ ‫هه‌ر هاواڵتییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و ك ‌هس‌و الیه‌نانه‌ ‌‬ ‫بخات ‌ه سه‌ر ته‌واو ‌‬ ‫ی له‌مجۆر‌ه‬ ‫ی پڕبایه‌خ ‌‬ ‫مامه‌ڵ ‌ه به‌داهاتێك ‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی كوردس���تاندا هه‌مومان‬ ‫له‌هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌زانی���ن گه‌ڕان‌و پش���كنین ب���ه‌دوا ‌‬

‫ی هه‌یه‌‪ ،‬هه‌مومان ده‌زانین‬ ‫نه‌وتدا درێژه‌ ‌‬ ‫ی ده‌دۆزرێت���ه‌وه‌و‬ ‫ن���ه‌وت به‌به‌رده‌وام��� ‌‬ ‫گرێبه‌س���تیش له‌گ���ه‌ڵ كۆمپانی���ا‬ ‫بیانییه‌كاندا ئیمزا ده‌كرێن‪ ،‬هه‌موشمان‬ ‫زۆر باش ده‌زانین رۆژانه‌ نه‌وت هه‌نارد‌ه‬ ‫ده‌كرێ‌‌و ده‌فرۆش���رێت‪ ،‬به‌اڵم ش���تێك‬ ‫ك��� ‌ه هیچمان نایزانی���ن‪ ،‬به‌وه‌زیره‌كان‌و‬ ‫ت���ه‌واوی‌ په‌رله‌مانتارانیش���ه‌وه‌‪ ،‬جگ ‌ه‬ ‫ی كه‌م ك���ه‌ ژماره‌یان‬ ‫له‌چه‌ند كه‌س���ێك ‌‬ ‫ی یه‌ك‬ ‫له‌باشترین حاڵه‌تدا له‌په‌نجه‌كان ‌‬ ‫ده‌س���ت تێپه‌ڕن���اكات‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌م‬ ‫ی هه‌رێم‬ ‫ی نه‌وت ‌‬ ‫هه‌م���وو گرێبه‌س���تان ‌ه ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ كۆمپانیا بیانییه‌كان له‌س���ه‌ر‬ ‫ی‬ ‫چ بنه‌مایه‌ك���ی‌ ئاب���وری‌‌و نیش���تمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی فرۆشتنه‌كه‌ش ‌‬ ‫ئه‌نجامده‌درێن‌و داهات ‌‬ ‫ێ ده‌چێت‪.‬‬ ‫به‌ره‌و كو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و كاته‌ ‌‬ ‫دكت���ۆر فازڵ چه‌له‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌دام حوسێندا بریكار ‌‬ ‫له‌رۆژگار ‌‬ ‫ی ‪2009‬‬ ‫ی ن���ه‌وت ب���وو‪ ،‬س���اڵ ‌‬ ‫وه‌زی���ر ‌‬ ‫ی ته‌له‌فزیۆنیدا باس���ی‌ ئه‌و‌ه‬ ‫له‌دیدارێك ‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬كه‌ ن ‌ه خۆی‌‌و نه‌ وه‌زیری‌ نه‌وت‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و نه‌وته‌ ‌‬ ‫به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك بڕ ‌‬ ‫ی كه‌ بۆ ده‌ره‌وه‌ ڕه‌وان ‌ه‬ ‫عێراقیان نه‌ده‌زان ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كرا‪ ،‬ن��� ‌ه ئه‌و نرخه‌یش���یان ده‌زان ‌‬ ‫ك ‌ه نه‌وته‌كه‌ی‌ پێده‌فرۆش���را‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬له‌رێكخراوه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كاندا‬ ‫ی‬ ‫به‌رگریم ل ‌ه ش���تێك ده‌كرد نه‌مده‌زان ‌‬ ‫چییه‌‪.‬‬

‫►‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )346‬سێشه‌ممە‌ ‪2012/10/9‬‬

‫‪13‬‬

‫گومانم هه‌ی ‌ه هیچ‬ ‫ی ناو‬ ‫كه‌سێك ‌‬ ‫ی یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌ندامان ‌‬ ‫ی سیاسی‌‌و‬ ‫مه‌كته‌ب ‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ پارتیش‬ ‫ی‬ ‫ئاگاداری‌ ورده‌كاریه‌كان ‌‬ ‫پرۆس ‌هی‌ گرێبه‌ست‌و‬ ‫ده‌رهێنان‌و فرۆشتن‌و‬ ‫ی‬ ‫چۆنێتی‌ به‌كارهێنان ‌‬ ‫داهاتی‌ نه‌وت بن‬ ‫ی‬ ‫له‌وانه‌ی��� ‌ه دكتۆر هه‌ورام���ی‌ وه‌زیر ‌‬ ‫ی له‌م���ه‌ڕ خۆمان‬ ‫ی هه‌رێمه‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫نه‌وت��� ‌‬ ‫ی هه‌رێم‌و نرخ‌و‬ ‫ی فرۆش���راو ‌‬ ‫ب���ڕی‌ نه‌وت ‌‬ ‫داهاته‌ك���ه‌ی‌ ئاگادار بێ���ت‪ ،‬پێده‌چێت‬ ‫ی‬ ‫ی ن���او بنه‌ماڵه‌ ‌‬ ‫ی تر ‌‬ ‫چه‌ند كه‌س���ێك ‌‬ ‫ی‬ ‫بارزانیش ئاگاداربن‪ ،‬بێگومان هه‌ورام ‌‬ ‫تا راده‌یه‌ك ئ���اگاداری‌ داهاتی‌ نه‌وته‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی بچوك ‌‬ ‫به‌اڵم هه‌رگی���ز له‌بازنه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫بڕیار به‌ده‌س���تی‌ ناو بنه‌ماڵه‌ی‌ بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫بترازێت ن ‌ه هه‌ورامی‌‌و نه‌ هیچ كه‌سێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ن ك��� ‌ه داهاته‌كه‌ ‌‬ ‫ی ئ���اگادار ‌‬ ‫د‌‬ ‫ێ هه‌ڵده‌گیرێ‌‌و‬ ‫ێ ده‌چ���ێ‌‌و له‌كو ‌‬ ‫بۆ كو ‌‬ ‫بۆ كێیه‌و چۆن خ���ه‌رج ده‌كرێ‌‪ .‬به‌ش‬ ‫ی زۆرم هه‌ی ‌ه‬ ‫ی خ���ۆم گومانێك ‌‬ ‫به‌ حاڵ ‌‬ ‫ی ن���او حكومه‌ت‬ ‫ی دیكه‌ ‌‬ ‫هیچ كه‌س���ێك ‌‬ ‫ی حكومه‌تیشه‌وه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫به‌جێگری‌ سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ی ناو ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫كه‌سێك ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێت���ی‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت ئه‌ندامانی‌ مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی پارتی���ش‬ ‫سیاس���ی‌‌و س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پرۆس���ه‌ ‌‬ ‫ی ورده‌كارییه‌كان ‌‬ ‫ئ���اگادار ‌‬ ‫گرێبه‌س���ت‌و ده‌رهێن���ان‌و فرۆش���تن‌و‬ ‫چۆنێت���ی‌ به‌كارهێنان���ی‌ داهاتی‌ نه‌وت‬ ‫ب���ن له‌هه‌رێم‪ .‬ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وان هه‌موان‬ ‫به‌ئ���اگادارو نائ���اگاداره‌و‌ه به‌رگری‌ له‌و‬ ‫پرۆس���ه‌ی ‌ه ده‌ك���ه‌ن‌و زوزو پێمانده‌ڵێن‬ ‫ی كوردس���تانمان خس���تۆت ‌ه نێو‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫نه‌خش���ه‌ی‌ وزه‌ی‌ جیهانییه‌وه‌‪ .‬ئێس���تا‬ ‫ی‬ ‫ی گ���ه‌وره‌ ‌‬ ‫له‌كوردس���تاندا به‌ش���ێك ‌‬ ‫پارتی‌‌و له‌زۆر كاتیشدا یه‌كێتی‌‪ ،‬تایبه‌ت‬ ‫ی ئه‌وان‬ ‫ی حكوم���ه‌ت ال ‌‬ ‫ئه‌و ماوه‌ی���ه‌ ‌‬ ‫ب���وو‪ ،‬به‌رگری‌ له‌ ش���تێك ده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫گوم���ان ده‌كه‌م زانی���اری‌‌و ئاگاییان ل ‌ه‬ ‫باره‌ی���ه‌وه‌ له‌زانی���اری‌‌و ئاگایی‌ وه‌زیرو‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژگار ‌‬ ‫ی نه‌وته‌كه‌ ‌‬ ‫ی وه‌زی���ر ‌‬ ‫بریكار ‌‬ ‫س���ه‌دام حوسێن زیاتر بێت ده‌رهه‌ق ب ‌ه‬ ‫ورده‌كاری‌ پرۆسه‌كه‌‪.‬‬

‫ئێران لەبانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردندا‬

‫►‬

‫ئێ����ران‪ ،‬به ب����ه‌راورد ب����ه واڵتانی تری‬ ‫ناوچه‌ک����ه‪ ،‬گرنگتری����ن پێگ����ه‌ی هه‌یه‬ ‫لەهه‌ڵبژاردنه‌کانی ئه‌مساڵی ئه‌‌مریکادا‪.‬‬ ‫په‌یوه‌ن����دی نێ����وان ئێ����ران‌و ئه‌مری����کا‬ ‫ده‌گه‌رێته‌وه بۆ س����ه‌ده‌ی ن����ۆزده‪ .‬لە‌و‬ ‫رۆژگاره‌وه هه‌تا ئێستا ئه‌م په‌یوه‌ندییه‬ ‫به ده‌گمه‌ن په‌راوێزیبووه‪ .‬لەهه‌ڵبژاردنی‬ ‫س����ه‌رۆکایه‌تی ئه‌مریکای ئه‌مساڵ ئێران‬ ‫ب����ه چه‌‌ن����د ش����ێوازێک ده‌رئه‌که‌وێت‪،‬‬ ‫هه‌ندێک‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌مویان ناراس����ته‌‌وخۆ‬ ‫په‌یوه‌ندییان به کورد‌و پێگه‌ی کورده‌وه‬ ‫هه‌ی����ه لەناوچه‌ک����ه‌دا‪ .‬لێ����ره‌دا چه‌ن����د‬ ‫ده‌رکه‌وته‌یه‌ك����ی ئێ����ران لەهه‌ڵبژرادنی‬ ‫ئه‌مساڵدا پێشچاو ئه‌خه‌ین‪ ،‬پاشان قسه‬ ‫لەسه‌ر په‌یوه‌ندی به کورده‌وه ده‌که‌ین‪.‬‬ ‫یه‌که‌م ده‌رکه‌وته‪ :‬ئێران وه‌ك مه‌ترسییه‌ك‬ ‫ب����ۆ س����ه‌ر ئیس����رائیل‪ .‬کرۆک����ی ئه‌م‬ ‫مه‌ترسییه په‌یوه‌سته به چه‌كی ئه‌تۆمی‬ ‫ئێرانه‌وه‪ .‬هه‌موو هێزه‌کان رۆژئاوا‌و ناتۆ‪،‬‬ ‫جگه لەتورکیا‪ ،‬هاوڕان لەسه‌ر وه‌ستانی‬ ‫ئێران‪ .‬به‌اڵم تورکیا دژ به ئێران ئه‌تۆمی‬ ‫نییه‪ .‬دی����اره بۆ کردنه‌وه‌ی ئه‌م مه‌ته‌ڵه‬ ‫پێویس����ته لەپه‌یوه‌ن����دی‌و تایبه‌تمه‌ندی‬ ‫ئ����ه‌م دوو زلھێزه ناوچه‌یی����ه بنوارین‪.‬‬ ‫په‌یوه‌ن����دی ئێران‌و تورکیا ئاڵۆزه‪ .‬وه‌ک‬ ‫دوو واڵت لەسه‌ره‌وه هێنده دوژمنایه‌تی‬ ‫بۆ یه‌كتر پێش����ان ناده‌ن‪ ،‬راس����ته‌‌وخۆ‬ ‫ش����ه‌ر ناکه‌ن‪ .‬به‌ڵكو زیاتر لەجێگاکانی‬ ‫ت����ر لەرێ����گای داروده‌س����ته‌کانیانه‌وه‬ ‫لەملمالنێ����ی یه‌كتردان‪ .‬ه����ه‌ردوو واڵت‬ ‫وه‌ها لە‌یه‌ك ده‌روانن که به‌رژه‌وه‌ندییان‬ ‫هه‌ی����ه لەناوچه‌که‌دا بۆی����ه لەجێگاکانی‬ ‫ت����ر لەهه‌وڵ����ی رکه‌به‌ری‌و دانوس����تان‌و‬ ‫رێککه‌وتن����دان ب����ۆ درێژ‌‌پێدان����ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیان‪.‬‬ ‫دووه‌م چه‌ك����ی ئه‌تۆمیی����ه‪ .‬لەکاتێکدا‬ ‫رۆژئاوا به گش����تی دژ به بوونی ئێرانه‬ ‫به خاوه‌ن چه‌کی ئه‌تۆمی‪ ،‬لەهه‌مانکاتدا‬ ‫ڕایه‌ک����ی ت����ر هه‌یه که ب����ڕوای وه‌هایه‪،‬‬ ‫به‌هانه‌ی چه‌کی ئه‌تۆمی ته‌نها بیانویه‌که‬ ‫لەرێگای����ه‌وه ده‌خوازرێ����ت لەئێران رژێم‬ ‫بگۆردرێت‪ .‬لە‌م چە‌‌ند هه‌فته‌ی رابوردودا‬ ‫لەشارێکی ئه‌ڵمانیا لەگه‌ڵ دیپلۆماتێکی‬ ‫پێشوی ئێران باسی ئه‌م پرسه مان کرد‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده ئه‌و خۆی به نه‌یاری حوكمی‬ ‫ئێستای ئێران پێشان ئه‌دا به‌اڵم دڵنیابو‬ ‫لە‌وه‌ی که چه‌کی ئه‌تۆمی ته‌نها بیانویه‌که‬ ‫لەالی����ه‌ن رۆژئاواوه‪ .‬به‌ڵگه‌ش����ی بۆئه‌وه‬ ‫ئه‌وه‌بو که هه‌رکاتێک به‌ره‌وپێشچونێک‬ ‫لەکێش����ه‌ی ئه‌تۆمی ئێ����ران دێته ئاراوه‬ ‫خێرا دانوس����تانه‌کان ده‌وه‌س����تێنرێن‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م دیده لەرۆژئاوا نکوڵ����ی لێناکرێت‬ ‫ل����ەدوا ژماره‌یدا گۆڤاری فۆرن ئه‌فێر که‬ ‫نزیکه لەوه‌زاره‌تی ده‌ر‌ه‌وه‌ی ئه‌مریکاوه‬ ‫مامه‌ڵه‌كردن لەگه‌ڵ ئێراندا لەئێستدا به‬ ‫هه‌مان ش����ێوازی مامه‌ڵه‌كردن ده‌بینێت‬ ‫لەگه‌ڵ عێراقدا‪.‬‬ ‫ده‌رکه‌وته‌ی سێیه‌م ئێران‪ ،‬لەپه‌یوه‌ندی‬ ‫به کوشتنی باڵوێزی ئه‌‌مریکا لەلیبیایه‪.‬‬ ‫کۆماریی����ه‌کان لەهه‌وڵی ئ����ه‌وه‌دان که‬ ‫لەرێ����گای به‌کاربردن����ی رووداوه‌ک����ه‌ی‬ ‫بنغ����ازی ئۆبام����ا وه‌ه����ا وێنابکه‌ن که‬ ‫که‌س����ێکی الوازو شکس����تخواردوه‬ ‫لەبه‌رامبه‌ر ئیسالمییه‌کاندا‪ .‬ئه‌م هه‌وڵه‬ ‫لەرێ����گای وێناکردن����ی ئۆباماوه‌یه وه‌ك‬ ‫جیمی کارته‌ر وه وێناکردنی رۆمنی وه‌ك‬ ‫رۆناڵ����د ریگان‪ .‬مێژونوس����ی ئینگلیزی‬ ‫پارێ����زه‌ر نای����ڵ فێرگه‌س����ن لەگۆڤاری‬ ‫نیوزویک����دا لەهه‌ری����ه‌ک لەقس����ه‌کانی‬ ‫ئۆبام����ا لەقاهی����ره‌‌و قس����ه‌کانی کارته‌ر‬ ‫لەکاتی هاتنی ئیمام خومه‌ینی بۆ سه‌ر‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت‪ ،‬په‌ره‌گرافێک����ی وه‌رگرتوه‪،‬‬ ‫که ل����ەزۆر رووه‌وه لەیه‌ک ده‌چن‪ .‬ده‌بێ‬ ‫ئه‌وه‌ بزانین ک����ه کارته‌ر کابرایه‌کی زۆر‬ ‫ئاینی بوو‪ .‬به‌اڵم کێشه‌ی کارته‌ر لە‌وه‌دا‬ ‫بوو که س����اڵێك پێش ده‌س����تپێکردنی‬ ‫شۆرش����ی ئێران چووه ت����اران‌و ئێرانی‬ ‫به دورگه‌یه‌کی س����ه‌قامگیری ناوچه‌که‬ ‫ناوبرد‪ .‬پاش����ان هه‌‌رچه‌نده پاڵپش����تی‬ ‫خۆی بۆ خومه‌ینی پێشاندا به‌اڵم دره‌نگ‬ ‫بوو‪ .‬کۆمارییه‌کان ده‌یانه‌وێت وه‌ك چۆن‬ ‫کارته‌ر لەبه‌رامبه‌ر رزگارکردنی گیراوانی‬ ‫باڵوێزخان����ه‌‌ی ئه‌‌مریکا لەت����اران الواز‌و‬ ‫بێده‌سه‌اڵت ده‌رکه‌وت‪ ،‬هه‌روه‌ها ئۆباماش‬ ‫وه‌هایه‪ .‬لەهه‌مانکات����دا ده‌یانه‌وێت ئه‌و‬ ‫وێنایه‌ش دروس����تبکه‌ن ک����ه هه‌رکاتێک‬ ‫ئه‌مری����کا الوازی‌و قبوڵکردنی به‌رامبه‌ر‬ ‫ئیس��ل�ام پێش����انداوه ب����ه پێچه‌وانه‌وه‬ ‫هێزه ئیس��ل�امییه‌کان به گرتن‌و کوشتن‬ ‫وه‌اڵمیان داوه‌ته‌وه‪.‬‬ ‫ده‌رکه‌وت����ه‌ی چواره����ه‌م بریتیی����ه‬ ‫لەس����وریا‪ .‬س����وریا چیدی واڵتێک نییه‬

‫به‌ڵک����و گۆڕه‌پانی ملمالنێ����ی واڵتانه‪.‬‬ ‫لەرۆژهه‌اڵت����ی ناوه‌راس����ت چه‌‌ند جۆره‬ ‫واڵتێک هه‌‌ن ل����ەڕووی جیوپۆلە‌تیکه‌وه‪.‬‬ ‫واڵتانی ناوچه‌ی خاوه‌ن ده‌س����ه‌اڵت که‬ ‫ئێران‌و تورکیا‌و ئیسرائیلن‪ .‬واڵتانێک که‬ ‫ئامرازن‪ ،‬ئه‌م واڵتانه خاوه‌ن سیاسه‌ت‌و‬ ‫س����ه‌روه‌ری خۆی����ان نین به‌ڵک����و لەژێر‬ ‫س����ایه‌ی هێزه‌كان����ی ت����ردا ده‌جوڵێن‪،‬‬ ‫به‌گش����تی واڵتانی عه‌ره‌بی لە‌مجۆره‌ن‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها واڵت����ه ئام����رازه‌کان‪ .‬واڵتێک‬ ‫کاتێک ده‌بێته ئام����راز که ده‌وڵه‌ت یان‬ ‫ناوه‌ند تیایدا هه‌ڵده‌وه‌شێت‪ .‬بۆ نموونه‬ ‫هه‌م����وو پێکهاته‌کانی عێ����راق‪ ،‬لوبنان‪،‬‬ ‫فه‌لە‌س����تین‪ ،‬وه لەداهاتودا سوریا هیچ‬ ‫نین جگه لەئامرازی هێزه‌کانی ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ب����ه ئامرازبون����ی س����وریا رێگایه‌كه که‬ ‫ئێ����ران ملمالنێی خۆی تی����اده‌کات وه‬ ‫هه‌روه‌هاش رۆژئاواو دۆسته‌کانی‪ .‬سوریا‬ ‫ئه‌و پانتاییه که ئامرازی تیادا ده‌س����ت‬ ‫ده‌که‌وێ����ت‪ .‬ئه‌مریکا به ناراس����ته‌وخۆ‬ ‫لەروبه‌روبونه‌وه‌ی ئێراندایه لەس����وریا‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ردوال لەسوریا به دوای باشترین‬ ‫نرخدا ده‌گه‌‌رێن بۆ فرۆشتی سوریا‪.‬‬

‫هه‌رکاتێک ئه‌مریکا‬ ‫الوازی‌و قبوڵکردنی‬ ‫به‌رامبه‌ر ئیسالم‬ ‫پێشانداوه به‬ ‫پێچه‌وانه‌وه هێزه‬ ‫ئیسالمییه‌کان به‬ ‫گرتن‌و کوشتن‬ ‫وه‌اڵمیان داوه‌ته‌وه‬ ‫لە‌الیه‌كی ت����ره‌وه ئه‌مری����کا ده‌خوازێت‬ ‫خۆی لەئێران به دوور بگرێت لەس����وریا‬ ‫وه ئه‌و رۆڵ����ه به‌جێبهێڵیت بۆ تورکیا‪،‬‬ ‫لەبه‌رامب����ه‌‌ردا ملمالنێی ئێران لەده‌ریادا‬ ‫بکات‪ .‬دیاره ئام����اژه‌کان بۆئه‌وه ئه‌‌رۆن‬ ‫ک����ه به‌رژه‌وه‌ندی ئێ����ران‌و ئه‌مریکا روو‬ ‫لەنزیکبون����ه‌وه‌ن لەس����وریا‪ .‬وه‌ک چۆن‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی ئێ����ران‌و ئه‌مریکا لەعێراق‬ ‫ته‌بایه لە‌هێشتنه‌وه‌ی مالیکی‪ ،‬لەسوریاش‬ ‫ئه‌مری����کا‌و ئێ����ران هاوڕان ل����ە‌وه‌ی که‬ ‫بنه‌ماڵه‌ی ئه‌س����ه‌د بروات به‌اڵم رژێمه‌که‬ ‫بمێنێته‌وه‪ .‬به‌اڵم ئێران‌و ئه‌‌مریکا ته‌نها‬ ‫لەرێگای تورکیاوه به ناراس����ته‌وخۆ ئه‌م‬ ‫ئاماژان����ه ده‌گۆڕن����ه‌وه‪ .‬دی����اره ئه‌گه‌‌ر‬ ‫ئێران لەگه‌ڵ ئه‌‌مریکادا بکه‌ونه گفتوگۆ‬ ‫ده‌رباره‌ی ئه‌مه ئه‌وه‌ روس����یا‌و چینیش‬ ‫هه‌‌مان رای����ان هه‌یه‪ .‬ئه‌م����ه به‌تایبه‌ت‬ ‫ئه‌گه‌ر هاتوو ئۆباما هاته‌وه سه‌ر حوكم‬ ‫زۆر گونجاو ده‌بێت چونکه سیاس����ه‌تی‬ ‫ئۆباما سیاسه‌تی هه‌ماهه‌نگییه‪.‬‬ ‫رووداوێکی تری هه‌ماهه‌نگ بۆ زیاترکردنی‬ ‫کارت����ی فش����ار ئه‌مەری����کا موجاهیدنی‬ ‫خه‌لقی لەلیس����تی تیرۆر هێنایه ده‌رێ‪.‬‬ ‫دیاره هه‌موو ئه‌م شێوازه لەپه‌یوه‌ندی‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر‌و پێش����هاتانه هه‌رکامیان رووبدات‬ ‫کاریگه‌‌ری راس����ته‌‌وخۆی ده‌بێت لەسه‌ر‬ ‫ک����ورد‪ .‬ئێ����ران ئ����ه‌و واڵته‌ی����ه ئه‌گه‌ر‬ ‫هات����وو گۆران����کاری تیای����دا رووبدات‬ ‫ئه‌وا جیوپۆلە‌تیکی س����ه‌رتاپا ناوچه‌که‬ ‫ده‌گۆرێ����ت‪ .‬ئه‌وه‌ی جێگای مه‌ترس����ییه‬ ‫ئه‌وه‌یه که ئه‌گه‌ر ئێران وتورکیا لەسوریا‬ ‫رێکبکه‌ون ئه‌وا ده‌بێته پێش����ینه‌یه‌ک بۆ‬ ‫رێککه‌وت����ن لەعێراق‌و ش����وێنه‌کانی تر‪.‬‬ ‫لەدۆخێکی وه‌هادا کورد ده‌که‌وێته نێوان‬ ‫دوو زلھێزی ناوچه‌که‌وه که وه‌ك ئامراز‬ ‫بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان مامه‌ڵه‌ی لەگه‌ڵدا‬ ‫ده‌که‌ن‪ .‬حکومه‌تی هه‌رێمی کوردس����تان‬ ‫که تا ئێستا فێرنه‌بووه وه‌ك حکومه‌ت‌و‬ ‫نوێنه‌ری کورد لەناوچه‌که‌دا هه‌ڵسوکه‌وت‬ ‫ب����کات بووه‌ته پانتای����ی ملمالنێی ئه‌م‬ ‫هێزانه‪ .‬وه‌ک حکومه‌ت‌و نوێنه‌ری گه‌لێک‬ ‫ده‌بوو هه‌رێمی کوردستان سیاسه‌تێکی‬ ‫روونی نیشتمانی هه‌بوایه لەناوچه‌که‌دا‪،‬‬ ‫به‌اڵم چونک����ه حکومه‌ت����ی هه‌رێم هیچ‬ ‫نییه جگه لەده‌زگایه‌ک بۆ س����ه‌پاندن‌و‬ ‫هێنانه‌دی ئامانجی ته‌سکی بنه‌ماڵه‌یی‪،‬‬ ‫ه����ه‌ر بڕێک����ی پاڵی داوه ب����ه الیه‌‌که‌‌وه‬ ‫شه‌ڕی یه‌كتر ده‌که‌ن‪.‬‬

‫سه‌رتیپ جه‌وهه‌ر‬

‫پرس���ی هاوپه‌یمانێتی‌ یه‌كێتی‌‌و پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫باس���ێكی گه‌رم���ه‌‪ ،‬لێ���دوان‌و قس���ه‌ی‌‬ ‫جیاواز له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌كرێت‪ ،‬لێدوانێك‬ ‫بارودۆخه‌ك���ه‌ گ���رژ ده‌كات‌و یه‌كێك���ی‬ ‫دیكه‌ خ���اوی ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ماوه‌یه‌كی دێژ‬ ‫به‌س���ه‌ر ئه‌م رێككه‌وتنه‌ ستراتیژییه‌ی‌‬ ‫نێوان ه���ه‌ردوال تێپه‌ڕیوه‌‪ ،‬گۆڕانی‌ زۆر‬ ‫به‌س���ه‌ر گۆڕه‌پان‌و هاوكێشه‌ی‌ سیاسی‬ ‫كوردس���تاندا هاتوه‌‪ ،‬پرس���یار ئه‌وه‌یه‌‪:‬‬ ‫ئه‌م هاوپه‌یمانێتیی���ه‌ ده‌مێنێ‌ یان نا؟‬ ‫یان ئه‌م هاوپه‌یمانێتییه‌ بمێنێ‌ یان نا؟‬ ‫دو پرسیاری‌ گرنگن‪ ،‬ئاینده‌ی‌ سیاسی‬ ‫كوردس���تان به‌نده‌ به‌وه‌اڵم���ی‌ ئه‌م دو‬ ‫پرسیاره‌وه‌‪ ،‬من دڵنیام خه‌ڵكانێكی زۆر‬ ‫هه‌ن هیچ فرس���ه‌تێك ده‌رباز ناكه‌ن بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ش���تێك ده‌رباره‌ی‌ ئه‌م ئاینده‌یه‌‬ ‫بزان���ن‪ ،‬میدیاكانی���ش به‌تایب���ه‌ت ئه‌م‬ ‫ماوه‌یه‌ لێره‌و له‌وێ‌ ش���ت هه‌ڵده‌كڕێنن‬ ‫تاوه‌كو شتێكی نوێ‌ له‌وباره‌یه‌وه‌ بخه‌نه‌‬ ‫روو‪.‬‬ ‫بۆ پرس���یاری‌ یه‌كه‌م ره‌نگه‌ وه‌اڵممان‬ ‫زه‌حم���ه‌ت ده‌س���تبكه‌وێت‪ ،‬چونك���ه‌‬ ‫دۆزینه‌وه‌ی‌ به‌دیل ب���ۆ رێككه‌وتنامه‌ی‌‬ ‫س���تراتیژیی‌ نێ���وان یه‌كێت���ی‌‌و پارتی‌‬ ‫كارێكی زۆر س���ه‌خته‌‪ ،‬ه���اوكات واقعی‬ ‫پێش پێنج س���اڵ‌و ئێستا گۆڕانی‌ زۆری‌‬ ‫به‌سه‌ردا هاتووه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌گه‌رێكیش باس‬ ‫بكرێت ب���ۆ پێداچونه‌وه‌ به‌و رێككه‌وتنه‌‬ ‫ئه‌وا پێویس���ت ده‌كات له‌به‌ر رۆشنایی‌‬ ‫واقعبینیدا بێت‪.‬‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ پێنج س���اڵی‌ رابردوی‌ ئه‌م‬ ‫رێككه‌وتنه‌‪ ،‬پارتی‌ گوش���ارێكی زۆری‌‬ ‫له‌س���ه‌ر یه‌كێت���ی‌ هه‌ب���ووه‌ به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌دیوان���ی‌ وه‌زاره‌ته‌كان‪ ،‬به‌ش���ێك له‌م‬ ‫په‌راوێزبون���ه‌ی‌ یه‌كێتی���ش په‌یوه‌ندی‬

‫به‌بارودۆخ���ی ناوخ���ۆی‌ یه‌كێت���ی‌‌و‬ ‫قۆس���تنه‌وه‌ی‌ ئه‌و هه‌له‌ ب���وه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫پارتیی���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌وڵدان���ی‌ پارت���ی‌ ب���ۆ‬ ‫به‌الداخس���تنی‌ سیاس���ه‌تی‌ كوردستان‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌غدا گوش���اره‌كه‌ی‌ پارتی‌‬ ‫گه‌یانده‌ لوتكه‌‪ ،‬پێشتر به‌ئاشكرا بنكه‌ی‌‬ ‫جه‌ماوه‌ری���ی‌ یه‌كێتی‌ ل���ه‌م بارودۆخه‌‬ ‫ت���ه‌واو ناڕازی���ی‌ ب���ون‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا‬ ‫خواس���تی‌ جه‌ماوه‌رو مه‌كته‌بی سیاسی‬ ‫به‌تایبه‌ت مام جه‌الل گه‌یش���تونه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌ك‪ ،‬به‌و مانایه‌ی‌ پێش���تر مام جه‌الل‬ ‫بۆچونێك���ی تایبه‌تی���ی‌ خ���ۆی‌ هه‌بو‬ ‫له‌باره‌ی‌ چۆنێت���ی‌ مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ‬ ‫باردۆخ���ی كوردس���تان‌و موراعاتكردنی‬ ‫پارتی‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌رفه‌تی‌ خاوكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نێوان یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‬ ‫ده‌رفه‌تێكی نوێی‌ خسته‌ به‌رده‌م یه‌كێتی‌‬ ‫ك���ه‌ په‌راوێزێكی زۆر له‌به‌رده‌س���تدایه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر یه‌كێتی‌ ئیش���ی له‌س���ه‌ربكات‌و‬ ‫ل���ه‌م رێگه‌ی���ه‌وه‌ هێزی‌ خ���ۆی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫پارتی‌ نه‌ك هاوس���ه‌نگ ب���كات‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫السه‌نگیش���ی ب���كات له‌قازانجی خۆی‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت بنكه‌ی‌ جه‌ماوه‌ریی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گۆڕان زۆر تامه‌زرۆی‌ پێش���كه‌وتنی‌ ئه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ نوێیه‌ن تا ئاس���تی‌ دوباره‌‬ ‫یه‌كگرتنه‌وه‌ یان تێكه‌ڵبونه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫دوای‌ ئه‌و دانیش���تنه‌ی‌ كه‌ له‌ئاستی‌ بااڵ‬ ‫به‌سترا به‌روونی‌ ده‌ركه‌وت‪.‬‬ ‫یه‌كێ���ك ل���ه‌و خاالن���ه‌ی‌ هه‌میش���ه‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و گ���ۆڕان ده‌توان���ن پش���تی‌‬ ‫پێببه‌س���تن ئه‌وه‌یه‌ یه‌كێت���ی‌‌و گۆڕان‬ ‫تائێستا له‌ئاستی‌ جه‌ماوه‌ریی‌ ئه‌وه‌نده‌‬ ‫هه‌ست به‌جیاوازی له‌یه‌ك دوركه‌وتنه‌وه‌‬ ‫ناكرێ���ت‪ .‬جیاوازییه‌ك���ی رێككه‌وتن���ی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و پارتی‌ له‌الیه‌ك‌و هاوكات ئه‌و‬

‫هه‌ڵمه‌ت���ه‌ تونده‌ی‌ راگه‌یاندنی یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گۆڕان له‌دژی‌ یه‌كتر ئه‌وه‌بو كه‌ سه‌ربار ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌وڵی‌ جددی به‌شێك له‌سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫یه‌كێـت���ی‌‌و گۆڕان ب���ۆ دوركه‌وتنه‌وه‌ی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و گ���ۆڕان له‌یه‌كت���ری‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫س���ه‌ركه‌وتو نه‌بون نه‌خاسمه‌ له‌ئاستی‌‬ ‫خواره‌وه‌‪ ،‬واته‌ هه‌وڵی جددی هه‌بو ئه‌و‬ ‫جۆره‌ بارگرژییه‌ی‌ سه‌ره‌وه‌ی‌ یه‌كێـتی‌‌و‬ ‫گ���ۆڕان ش���ۆڕی‌ خ���واره‌وه‌ی‌ بك���ه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم س���ه‌ركه‌وتو نه‌بون‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫سه‌رباری‌ هه‌وڵی‌ زۆری‌ یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‬ ‫بۆ شۆڕكردنه‌وه‌ی‌ رێككه‌وتنی‌ ستراتیژیی‌‬ ‫كه‌چ���ی نه‌توانرا له‌ئاس���تی‌ جه‌ماوه‌ری‌‬ ‫ئه‌م رێككه‌وتنه‌ پراكتیزه‌ بكرێت‌و ببێته‌‬ ‫هۆی‌ له‌یه‌كت���ر نزیككردنه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارتی‌‪.‬‬ ‫هه‌رچۆنێك بێت ئێس���تا گوشاره‌كان‬ ‫زیادیانكردوه‌ مه‌سه‌له‌ی‌ پێداچونه‌وه‌ به‌‬ ‫رێككه‌وتنی‌ س���تراتیژیی‌ ته‌نها له‌چه‌ند‬ ‫خاڵێك���ه‌وه‌ ده‌كرێ���ت‪ ،‬گرنگترینی���ان‬ ‫به‌شداریكردن له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ داهاتو‬ ‫به‌جی���ا له‌یه‌كت���ر‪ ،‬دوه‌میش پرس���ی‬ ‫بڕیاردان له‌كوردستان كه‌ ئه‌مه‌ خاڵێكی‬ ‫جه‌وهه‌ری���ی‌ ده‌بێت له‌دانوس���تانه‌كانی‌‬ ‫نێوان یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ له‌پێداچونه‌وه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫به‌اڵم دیس���انه‌وه‌ ئه‌مه‌ كێش���ه‌ی‌ نوێ‌‬ ‫به‌دوای خۆی���دا ده‌هێنێت‪ ،‬ب���ۆ نمونه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ به‌جیاواز بێنه‌ ناو‬ ‫هه‌ڵبژاردن دو كێشه‌ی گه‌وره‌ دێته‌ پێش‬ ‫یه‌كه‌میان رێگریكردن له‌س���اخته‌كاریی‌‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌ناوچه‌كانی‌ هه‌ولێرو دهۆك‬ ‫ك���ه‌ له‌م���اوه‌ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ رابردو‬ ‫ئه‌و ناوچانه‌ به‌رونی‌ هه‌س���تی‌ پێده‌كراو‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌كان به‌ئاش���كرا باسده‌كرا‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ رویدا ئینجا كێشه‌ی‌ دووه‌م‬ ‫دێت���ه‌ پێش ئه‌ویش ئه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬یه‌كێتی‌‬ ‫ئ���ه‌م ئه‌نجام���ه‌ی‌ قه‌ب���وڵ ده‌بێت یان‬ ‫نا؟ تائێس���تا هیچ ش���تێك روون نییه‌‬ ‫به‌اڵم زۆر گرنگه‌ ن���ه‌ك یه‌كێتی‌ به‌ڵكو‬ ‫گۆڕان‌و الیه‌نه‌كانی دیك���ه‌ش پێداگری‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ بكه‌ن چیتر ساخته‌كاریی‌‬

‫له‌هه‌ڵب���ژاردن نه‌كرێ���ت‪ ،‬تاوه‌كو هه‌ر‬ ‫الیه‌ن���ه‌ قه‌ب���اره‌ی خ���ۆی‌ وه‌ك خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫بزانێت‪ ،‬لێ���ره‌وه‌ ئه‌گه‌ره‌كان به‌كراوه‌یی‌‬ ‫ده‌مێنن���ه‌وه‌و ئێم���ه‌ش لێیده‌گه‌ڕێی���ن‬ ‫تاوه‌كو هه‌ڵبژاردنی داهاتو‪.‬‬

‫هه‌ر هه‌موارێك‬ ‫ی‬ ‫له‌ڕێككه‌وتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ستراتیژی ‌‬ ‫هه‌موارێك ‌ه‬ ‫له‌و مۆدێل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫دیموكراسییه‌ ‌‬ ‫له‌كوردستان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ به‌ند‌ه‬ ‫به‌واقعێكی تایبه‌ت‌و‬ ‫ئاڵۆزكاوه‌وه‌‬ ‫پرس���یاری‌ دووه‌م ئه‌وه‌ی���ه‌ ئ���ه‌م‬ ‫رێككه‌وتن���ه‌ی‌ پارت���ی‌‌و یه‌كێتی‌ بمێن ‌‬ ‫ێ‬ ‫یان ن���ا؟ وه‌اڵمدانه‌وه‌ی‌ ئه‌م پرس���یاره‌‬ ‫وردبینی‌‌و واقعبینی‌ ده‌وێت‪ ،‬خه‌ڵكانێكی‌‬ ‫زۆر له‌ كوردس���تان له‌گه‌ڵ رێككه‌وتنێك‬ ‫نیی���ن به‌نه‌تیج���ه‌ بوبێت���ه‌ ه���ۆكاری‌‬ ‫له‌چوارچێوه‌دانی‌ دیموكراسی‌‌و هه‌ندێجار‬ ‫ئازادییه‌كانیش‪ ،‬یان بوبێته‌ هۆی‌ جۆرێك‬ ‫له‌گۆدكردن���ی په‌رله‌م���ان‌و حكومه‌ت‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت ده‌س���ه‌اڵتی‌ دادوه‌رییش‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌دیل چییه‌؟‬ ‫»»‪19‬‬

‫پرۆژه‌ی ده‌ستوری هه‌رێم‌و لۆژیكی هێز‬ ‫دڵشاد حامید ده‌روێش‬ ‫وا دوو ده‌یه‌ی ‌ه ده‌س���ه‌اڵت له‌ هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تاندا ل���ه‌ غیابی ده‌س���توردا‬ ‫موماره‌س���ه‌ ده‌كرێت‪ ،‬ل���ه‌م ماوه‌یه‌دا‬ ‫به‌ه���ۆی ك���ه‌م ئه‌زمونی‌و ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫حیزب وش���ه‌ری ناوخۆو دابه‌شكردنی‬ ‫كوردس���تان بۆ زۆنی س���ه‌وزو زه‌رد‌و‬ ‫جی���اوازی ریش���ه‌یی ل���ه‌ دی���دگاو‬ ‫باكگراوندی سیاسی‌و فه‌لسه‌فی الیه‌ن ‌ه‬ ‫جیاوازه‌كان‌و كۆكردن���ه‌وه‌ی ئه‌وپه‌ڕی‬ ‫ڕاست تا ئه‌وپه‌ڕی چه‌پ له‌م جوگرافیا‬ ‫ته‌سكه‌دا‪،‬س���ه‌رجه‌م ئه‌مان���ه‌ ڕێگربون‬ ‫ل ‌ه كریس���تاڵه‌ بوونی پڕه‌نسیپگه‌لێكی‬ ‫جه‌وهه‌ری له‌مه‌ڕ سیستمی حوكمداری‬ ‫‪،‬ب ‌ه مانایه‌كی دیك��� ‌ه ئێمه‌ نه‌مانتوانی‬ ‫ببین ‌ه خ���اوه‌ن كه‌له‌پورێكی سیاس���ی‬ ‫مۆدێرن‪.‬‬ ‫ل��� ‌ه دوای پرۆس���ه‌ی ئ���ازادی‬ ‫عێراق‪،‬به‌ه���ۆی هاوس���ه‌نگی هێ���ز‌و‬ ‫رێككه‌وتنی س���تراتیژی نێ���وان پارتی‬ ‫دیموكرات���ی كوردس���تان‌و یه‌كێت���ی‬ ‫نیش���تیمانی كوردس���تان‪ ،‬فۆڕمێك���ی‬ ‫نزیك ل ‌ه په‌رله‌مانی ده‌درێته‌ سیستمی‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬به‌اڵم له‌دوای جیابوونه‌وه‌ی‬ ‫باڵی ریفۆرم���ی یه‌كێتی نیش���تیمانی‬ ‫كوردستان‌و بردنی نیوه‌ی ده‌نگه‌كانی‌و‬ ‫دروستبونی ئۆپۆزسیۆن‌و السه‌نگبونی‬ ‫هاوكێش���ه‌ی په‌نجا ب��� ‌ه په‌نجا‪ ،‬پارتی‬ ‫دیموكرات���ی كوردس���تان هه‌وڵه‌كانیان‬ ‫بۆ ب ‌ه س���ه‌رۆكایه‌تیكردنی سیس���تم‌و‬ ‫په‌راوێزخس���تنی رۆڵی سیاس���ییانه‌ی‬ ‫په‌رله‌م���ان خس���ته‌گه‌ڕ‪ ،‬تاڕاده‌یه‌ك���ی‬ ‫باش���یش له‌ پراكتیكدا سه‌ركه‌وتوبون‌و‬ ‫توانی���ان پ���رۆژه‌ی ده‌س���توری‬ ‫هه‌رێمی���ش به‌م رۆح ‌ه س���ه‌رۆكایه‌تی‌و‬ ‫سه‌نتڕالیزمه‌ سیخناخ بكه‌ن‌و زۆرێك ل ‌ه‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانیان ده‌ستوریزه‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫به‌بێ ڕه‌چاوكردنی ئه‌وه‌ی ك ‌ه ده‌ستور‬ ‫ته‌عبیر‌ه له‌گرێبه‌ستێكی مه‌ده‌نییانه‌ی‬ ‫سیاس���ی‌و پرۆتۆكۆلێك���ی دورمه‌ودای‬ ‫سیاسی‌و یاسایی بااڵیه‌‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا پرۆژه‌ك��� ‌ه ب���ه‌ چه‌ندان‬ ‫كه‌موكوڕی���ی كه‌لێن���ی سیاس���ی‌و‬ ‫یاس���اییه‌وه‌ ی ‌ه په‌رله‌مان���دا تێپه‌ربوه‌و‬ ‫ته‌نها ڕاپرسی ماوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ له‌دوای‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی س���كرتێری گشتی یه‌كێتی‬ ‫نیش���تیمانی كوردس���تان‌و رێكخه‌ری‬

‫گش���تی بزوتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان ئه‌گه‌ری‬ ‫هه‌مواركردن���ه‌وه‌ی له‌ئارادای���ه‌‪ ،‬ك��� ‌ه‬ ‫به‌ب���ڕوای من زه‌روره‌تێكی سیاس���ی‌و‬ ‫یاس���ایی‌و نیش���تیمانی‌و ئه‌خالقیی���ه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر پرۆژه‌كه‌ به‌م فۆڕمه‌ی ئێس���تا‬ ‫به‌رمه‌بنای لۆژیكی هێز بچه‌سپێنرێت‪،‬‬ ‫نه‌ك نابێت ‌ه میكانیزمی چاره‌سه‌ركردنی‬ ‫گێش���ه‌كان‌و كۆكردنه‌وه‌ی الیه‌نه‌كان ل ‌ه‬ ‫چوارچێوه‌یه‌كی سیاس���ی‌و یاس���ایی‌و‬ ‫نیشتیمانی به‌ڵكو خودی خۆی ده‌بێت ‌ه‬ ‫قه‌یرانێكی گه‌وره‌و س���ه‌رجه‌م چاالكی‬ ‫هێ���زو پارت���ه‌ سیاس���ییه‌كان ده‌خات ‌ه‬ ‫ناوخ���ۆی هه‌رێ���م‌و دواج���ار به‌زیانی‬ ‫ك���وردو لێدانی خه‌ونی س���ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫ده‌شكێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه به‌بڕوای من ده‌بێت خۆمان‬ ‫البده‌ین ل ‌ه هه‌ر دیگایه‌ك له‌سه‌ر ده‌ستور‬ ‫ك���ه‌ ده‌ره‌نجام���ی خوێندنه‌وه‌یه‌ك���ی‬ ‫ریالیزمانه‌ی دۆخی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫نیی���ه‌و خۆم���ان خه‌ری���ك نه‌كه‌ین ب ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵێ���ك داواكاری ك ‌ه ل���ه‌م قۆناغ ‌ه‬ ‫وه‌ك جۆرێ���ك ل��� ‌ه یۆتۆبی���ا خۆیان‬ ‫ده‌رده‌خه‌ن‪ ،‬وه‌ك داواكاری ئه‌وه‌ی ك ‌ه‬ ‫ئاین نه‌بێت ‌ه س���ه‌رچاوه‌ی یاس���ادانان‌و‬ ‫نه‌بێته‌ كرایتریای ره‌وایه‌تی به‌خشین ب ‌ه‬ ‫یاساكان‪ ،‬ئه‌و تێڕوانینه‌ی كه‌ ده‌ستور‬ ‫ده‌كات ‌ه داری س���یحری بۆ قه‌ڵه‌مبازی‬ ‫چۆنایه‌ت���ی ل��� ‌ه فۆرمه‌له‌كردن���ه‌وه‌ی‬ ‫ره‌هه‌نده‌ جیاوازه‌كانی سیاسی‌و ئابوری‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و كه‌ڵچ���ه‌ری ده‌مانخات ‌ه‬ ‫ب���ه‌رده‌م مه‌رگی ده‌س���تور‪ ،‬من وه‌ك‬ ‫یاساییه‌ك هه‌میش���ه‌ له‌و باوه‌ڕه‌دابوم‬ ‫كه‌ توانس���تی جێبه‌جێكردنی یاساكان‬ ‫گرێدراو‌ه به‌و په‌یوه‌ندیی ‌ه هارمۆنییه‌ی‬ ‫ك��� ‌ه له‌نێ���وان یاس���او هۆش���یاری‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاسی‌و مه‌ده‌نیدایه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌م دیدگا ریالیزمه‌ به‌و مانای ‌ه‬ ‫نایه‌ت ك��� ‌ه ده‌س���تور ئاوێن���ه‌ی ئه‌و‬ ‫هاوسه‌نگیی ‌ه سیاسیی ‌ه بێت ك ‌ه له‌ئارادایه‌‪،‬‬ ‫به‌مانایه‌كی دیكه‌ ده‌ق ‌ه ده‌ستورییه‌كان‬ ‫هه‌مان ئ���ه‌و پراكتیكه‌ سیاس���یی ‌ه بن‬ ‫كه‌ هێزی بااڵده‌س���ت ل��� ‌ه واقیعداو ل ‌ه‬ ‫غیابی ده‌ستورو فه‌رهه‌نگێكی سیاسی‬ ‫ئه‌خالقی���دا ده‌یان���كات‪ ،‬ل���ه‌ دۆخێكی‬ ‫وادا زه‌روره‌تی فیكرییانه‌ی ده‌س���تور‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ ژێر پرسیاره‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫پێویسته‌ ده‌ستور به‌شێوه‌یه‌كی بابه‌تی‬ ‫میكانیزم‌و سنوری گه‌مه‌ سیاسییه‌كان‬

‫دیاری بكات‪.‬‬ ‫وات���ه‌ ئێم ‌ه ده‌س���ت‌و په‌نج ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫پرسێكی یاسایی شێوه‌یدا نه‌رم ناكه‌ین‌و‬ ‫كێش���ه‌ك ‌ه كورت نابێت���ه‌و‌ه بۆ بوونی‬ ‫دژیه‌كییه‌كی یاسایی له‌نێوان ده‌ستوری‬ ‫فیدراڵی عیراقی‌و پرۆژه‌ی ده‌س���توری‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬به‌ڵكو كێشه‌كه‌ ل ‌ه چوارچێوه‌ی‬ ‫فكرو ئه‌خالقیاتی سیاس���یدایه‌‪ ،‬دانانی‬ ‫ده‌س���تورێكی نیش���تیمانی مه‌ده‌ن���ی‬ ‫گرێدراوبووه‌ ب���ه‌وه‌ی ك ‌ه هێزی یه‌كه‌م‬ ‫ك ‌ه پارتی دیموكراتی كوردستان بوو‌ه‬ ‫به‌ه���ۆی رێككه‌وتننامه‌ی س���تراتیژی‌و‬ ‫ئابوریه‌كی پته‌وو نه‌بوونی ئاگۆرایه‌كی‬ ‫عه‌جول له‌ناوچه‌كانی ژێر ده‌س���ه‌اڵتیدا‬ ‫ت���ا چه‌ن���د توانیویه‌تی ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫لۆژیكی(دنیابینی به‌هێ���ز حه‌قیقه‌ته‌)‬ ‫بیربكات���ه‌وه‌و سیاس���ه‌ت ب���كات‌و‬ ‫ڕازیبێت به‌ده‌س���تورێك ك ‌ه ده‌سه‌اڵت ‌ه‬ ‫دیفاكتۆییه‌كانی له‌سنور بدات‪.‬‬

‫►‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫هه‌مواركردنی دیموكراسی‌و‬ ‫هه‌مواركردنی رێككه‌وتن ‌ی ستراتیژیی‌‬

‫►‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )348‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/23‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫لۆژیكی هێز‬ ‫سیستمی په‌رله‌مانی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫دروست ده‌كات‬ ‫كاركردن ب ‌ه لۆژیكی هێز له‌ پڕۆژه‌كه‌دا‬ ‫ده‌گات ‌ه ئاستی ده‌ستكاریكردنی چه‌مك ‌ه‬ ‫سیاسیی ‌ه یونیڤێرساڵه‌كان‌و ئه‌مه‌ش ل ‌ه‬ ‫دیاریكردنی پارادۆكسییانه‌ی سیستمی‬ ‫سیاس���یدا ڕه‌نگده‌داته‌وه‌‪ ،‬له‌پرۆژه‌كه‌دا‬ ‫م���اده‌ی (‪ )1‬له‌بنه‌ما س���ه‌ره‌كییه‌كان‬ ‫پێناس���ه‌ی سیستمی سیاس���ی كردو‌ه‬ ‫به‌كۆم���اری په‌رله‌مانی‪ ،‬ئاش���كرای ‌ه بۆ‬ ‫دیاریكردن���ی ئه‌وه‌ی كه‌ سیس���تمێك‬ ‫په‌رله‌مانیی���ه‌ یاخود س���ه‌رۆكایه‌تیی ‌ه‬ ‫ده‌بێ���ت تایبه‌تمه‌ن���دی ده‌س���ه‌اڵت ‌ه‬ ‫گش���تییه‌كان‌و په‌یوه‌ندییان به‌یه‌كه‌وه‌و‬ ‫چۆنێتی پێكهاتنی���ان له‌به‌رچاوبگرین‪،‬‬ ‫به‌واتایه‌كی تر كۆمه‌ڵێك ڕێسا حوكمی‬ ‫ئ���ه‌م بابه‌ت ‌ه ده‌كه‌ن وه‌ك هاوس���ه‌نگی‬ ‫نێوان ده‌س���ه‌اڵته‌كانی جێبه‌جێكردن‌و‬

‫یاس���ادانان‌و دوانه‌ی���ی ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫جێبه‌جێكردن‌و دیاریكردنی حكومه‌ت‌و‬ ‫سه‌رۆكی واڵت(به‌ش���ێوه‌یه‌كی گشتی)‬ ‫له‌الی���ه‌ن په‌رله‌مانه‌وه‌و به‌رپرس���یاری‬ ‫به‌رپرس���یارنه‌بونی‬ ‫حكوم���ه‌ت‌و‬ ‫س���ه‌رۆكی واڵت له‌به‌ر ئه‌وه‌ی سه‌رجه‌م‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كانی ته‌شریفاتییه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم س���ه‌رۆكی هه‌رێم ل ‌ه پڕۆژه‌كه‌دا‬ ‫به‌ده‌نگدانی راسته‌وخۆ هه‌ڵده‌بژێررێت‬ ‫به‌پێی ماده‌ی(‪‌)61‬و س���ه‌رۆكی بااڵی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی جێبه‌جێكردنه‌و فه‌رمانده‌ی‬ ‫گش���تی هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌یه‌ به‌پێی‬ ‫ماده‌ی (‪_60‬یه‌كه‌م)‪ ،‬له‌ماده‌ی (‪)65‬‬ ‫یش���دا ب ‌ه (‪)24‬بڕگ ‌ه ده‌س���ه‌اڵته‌كانی‬ ‫دیاریك���ردو‌ه ب���ه‌اڵم به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫حه‌صری نا له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ل ‌ه پێش���ه‌كی‬ ‫ماده‌ك���ه‌دا هات���ووه‌ س���ه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫جگه‌ له‌و ده‌س���ه‌اڵتانه‌ی ك ‌ه یاساكانی‬ ‫دیكه‌ پێیده‌به‌خشێت موماره‌سه‌ی ئه‌م‬ ‫ده‌سه‌اڵتان ‌ه ده‌كات‪.‬‬ ‫به‌م ش���ێوه‌ی ‌ه لۆژیكی هێز سیستمی‬ ‫په‌رله‌مان���ی س���ه‌رۆكایه‌تی دروس���ت‬ ‫ده‌كات‪ ،‬بۆیه‌ من وایده‌بینم تا ئێستاش‬ ‫ئێمه‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ هێزێكی ئه‌بستراكت‬ ‫یاخ���ود توانایه‌ك���ی م���ادی داماڵراو‬ ‫له‌هه‌موو به‌هایه‌كی دیموكراتی ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئ���ه‌و‌ه وه‌س���تانه‌وه‌ به‌رامبه‌ری‌و‬ ‫گۆڕین���ی سیس���تم ب��� ‌ه په‌رله‌مان���ی‬ ‫راسته‌قین ‌ه نه‌ك به‌ فۆرم ‌ه كوردیه‌كه‌ی‬ ‫ده‌بێت ‌ه كارێكی نیشتیمانی‌و ئه‌خالقی‌و‬ ‫داخوازییه‌كی دیموكراس���ی‪ ،‬سه‌ره‌ڕای‬ ‫ئه‌مه‌ش دوو س���ودی سیاسی یاسایی‬ ‫گرنگی هه‌یه‌‪ ،‬له‌ڕووی یاس���اییه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫پارادۆكس ‌ه الده‌بات كه‌ كه‌وتۆته‌ نێوان‬ ‫ماده‌ی یه‌كی پرۆژه‌ك���ه‌و ئه‌و مادانه‌ی‬ ‫ك ‌ه ده‌س���تڕۆییه‌كانی س���ه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫دیاریده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫س���ود‌ه سیاسییه‌كه‌ش���ی خ���ۆی ل ‌ه‬ ‫جێگیری سیاس���یدا ده‌بینێت���ه‌وه‌‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫ده‌رچواندن���ی ئه‌م ده‌س���تور‌ه ملمالنێ‬ ‫سیاس���ییه‌كان ده‌بن ‌ه ملمالنێ له‌س���ه‌ر‬ ‫سیس���تم‪ ،‬هه‌ركاتێ���ك ئۆپۆزس���یون‬ ‫ده‌سه‌اڵتی گرت ‌ه ده‌ست ئه‌م ده‌ستور‌ه‬ ‫له‌كارده‌خرێ���ت‌و له‌باش���ترین دۆخ���دا‬ ‫هه‌موار ده‌كرێت‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌بێت پرۆژه‌ك ‌ه‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك فۆرمه‌ل��� ‌ه بكرێته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ملمالنێ���كان بخات��� ‌ه ن���او سیس���تمی‬ ‫سیاسی‪.‬‬

‫تەندروستی‬

‫)‪ )348‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/23‬‬

‫به‌م رێگایانه‌ خۆت له‌ هه‌اڵمه‌تی وه‌رزی پایز دوربخه‌ره‌وه‌‬ ‫وه‌رزی پایز یه‌كێكه‌ له‌و وه‌رزانه‌ی ك ‌ه‬ ‫تێیدا زۆرترین كه‌س توشی هه‌اڵمه‌ت‌و‬ ‫په‌تا ده‌بنه‌وه‌‌و ئه‌ویش به‌هۆی‬ ‫گۆڕانكاریی كه‌شوهه‌وا به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫په‌له‌‪ .‬ئه‌م گۆڕانكاریی ‌ه كاریگه‌ری‬ ‫به‌هێزی ده‌بێت له‌سه‌ر الوازكردنی‬ ‫سستمی به‌رگری له‌ش‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه هه‌اڵمه‌ت نه‌خۆشییه‌كی زۆر‬ ‫مه‌ترس���یدار نییه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئاگادار‬ ‫نه‌بین له‌وانه‌یه‌ زیان به‌ته‌ندروس���تیمان‬ ‫بگه‌یه‌نێ���ت‌و ل���ه‌كار‌و ده‌واممان بكات‪،‬‬ ‫بۆی��� ‌ه ئه‌نجامدانی چه‌ن���د رێنماییه‌ك‬ ‫یارمه‌ت���ی زوو چاكبوونه‌و‌ه ده‌دات له‌و‬ ‫جۆره‌ی نه‌خۆشی‪:‬‬ ‫‪ .1‬تا ده‌توانیت ئاو‌و شله‌مه‌نییه‌كان‬ ‫زۆر بخۆره‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئه‌گه‌ر توش���ی هه‌اڵمه‌ت بوویت‪،‬‬ ‫هه‌وڵبده‌ پش���و بده‌یت‌و خ���ۆت به‌دور‬ ‫بگره‌ ل ‌ه كاری قورس‌و خۆ ماندوكردن‪.‬‬ ‫‪ .3‬دوربكه‌وه‌ ل ‌ه كێش���انی جگه‌ره‌‌و‬

‫نێرگه‌له‌‪.‬‬ ‫‪ .4‬گرنگ���ی زۆر ب���د‌ه به‌خواردن���ی‬ ‫سه‌وزه‌و میوه‌كان‪ ،‬به‌تایبه‌تی ئه‌وانه‌یان‬ ‫كه‌ ڤیتامین (ئه‌ی)‌و ڤیتامین (س���ی)‬ ‫یان تێدای��� ‌ه وه‌كو په‌تاته‌‪ ،‬س���پیناخ‪،‬‬ ‫پرته‌قاڵ‪ ،‬ته‌ماته‌و كێوی‌و لیمۆ‪.‬‬ ‫ی به‌و خواردنان ‌ه‬ ‫‪ .5‬له‌م وه‌رزه‌دا گرنگ ‌‬ ‫بد‌ه ك ‌ه تون‌و تفتن‪ ،‬به‌اڵم زۆر خۆرییان‬ ‫تێدا مه‌كه‌‪.‬‬ ‫‪ .6‬خۆت به‌دوربگ���ره‌ له‌ كه‌مخه‌وی‪،‬‬ ‫له‌ش���ه‌وو رۆژێكدا نزیك ب ‌ه ‪ 7‬كاتژمێر‬ ‫بخه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه خه‌و سیسته‌می به‌رگری‬ ‫له‌شی مرۆڤ به‌هێز ده‌كات‪.‬‬ ‫‪ .7‬دڵخۆش���ی‌و ده‌م به‌پێكه‌نی���ن‌و‬ ‫به‌دوربون له‌خه‌م‌و خه‌فه‌ت‪ ،‬سیسته‌می‬ ‫به‌رگری له‌شی مرۆڤ به‌هێز ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫‪ .8‬كاتێ���ك ك ‌ه پژمی���ت ده‌م‌و لوتت‬ ‫داپۆش���ه‌‪ ،‬هه‌م بۆ ئه‌وه‌ی كه‌سانی تر‬ ‫توش نه‌كه‌ی���ت‪ ،‬هه‌میش ب���ۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ڤایرۆس���ه‌ك ‌ه جارێك���ی ت���ر چ���االك‬ ‫نه‌بێته‌وه‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی زانكۆی‌ (ئه‌ریزۆنا) ‌‬ ‫توێژه‌ران ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مریكا له‌توێژینه‌وه‌یه‌كدا له‌باره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫خه‌وتن سه‌لماندویانه‌ ك ‌ه تاریك ‌‬ ‫ی زۆر به‌سوده‌‪،‬‬ ‫بۆ ته‌ندروست ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتیش كۆئه‌ندام ‌‬ ‫به‌رگری چاالك ده‌كات‪.‬‬ ‫توێژه‌ران ئاشكرایانكردوه‌‪ ،‬جه‌ست ‌ه‬ ‫له‌تاریكی���دا هۆرمۆن���ی‌ (میالتونین)‬ ‫ی سوڕانه‌وه‌‌و‬ ‫ده‌رده‌دات كه‌ ده‌بێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی نه‌خۆش���ییه‌ پیسه‌كان‪،‬‬ ‫تێكشكاندن ‌‬ ‫ی مه‌مك‌و پرۆستات‪.‬‬ ‫وه‌ك شێرپه‌نجه‌ ‌‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌كان ده‌ریانخس���توه‌‪،‬‬ ‫ده‌ردانی‌ هۆرمۆن���ی‌ (میالتونین) ك ‌ه‬ ‫ی خان ‌ه‬ ‫ی سستبوونی‌ گه‌ش ‌ه ‌‬ ‫ده‌بێته‌ هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���ێرپه‌نجه‌ییه‌كان‪ ،‬كاتێك له‌ژورێك ‌‬ ‫روناك���دا بخه‌ویت چاالكییه‌كانی‌ له‌كار‬ ‫ده‌كه‌ون‪.‬‬ ‫كه‌وات���ه‌ خه‌وت���ن له‌تاریكی���دا‬ ‫خۆپاراس���تن ‌ه له‌توش���بون به‌چه‌ن���د‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌خۆش��� ‌‬ ‫ی دیاریك���راو ‌‬ ‫جۆرێك��� ‌‬ ‫شێرپه‌نجه‌‪.‬‬ ‫چۆن له‌شه‌ودا هۆرمۆن ده‌رده‌درێت‪،‬‬ ‫به‌هه‌مان ش���ێوه‌ له‌رۆژیش���دا جه‌ست ‌ه‬ ‫ی‬ ‫چه‌ن���د هۆرمۆنێك بۆ چاالككردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی له‌چه‌ن���د‬ ‫خان���ه‌كان‌و به‌رگ���ر ‌‬ ‫نه‌خۆشییه‌ك ده‌رده‌دات‪.‬‬

‫توێژینه‌وه‌یه‌كی نوێ جه‌خت له‌مه‌ترسییه‌كانی‬ ‫ی دژ به‌مندااڵن ده‌كاته‌وه‌‌و‬ ‫به‌كارهێنانی‌ توندوتیژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جه‌سته‌ی ‌‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ هه‌رجۆره‌ سزادانێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شه‌ڕانگێز ‌‬ ‫منداڵ دواتر ده‌بێته‌ هۆی‌ زیادكردن ‌‬ ‫الیان‪.‬‬ ‫ی زانكۆی‌ "تولین"ی‌ ئه‌مریكا‬ ‫ژماره‌ی���ه‌ك توێژه‌ر ‌‬ ‫توێژینه‌وه‌یان له‌سه‌ر ‪ 2500‬منداڵ ئه‌نجامدا بۆ زانینی‬ ‫ی له‌سه‌ریان ك ‌ه‬ ‫كاریگه‌ری لێدان‌و س���زای‌ جه‌سته‌ی ‌‬ ‫تێیدا هاتوو‌ه "ئه‌و مندااڵنه‌ی‌ له‌ته‌مه‌نی ‪ 3‬سااڵندا‬ ‫ی ده‌درێن‪،‬‬ ‫له‌الیه‌ن خێزانه‌كانیانه‌و‌ه سزای‌ جه‌سته‌ی ‌‬ ‫ی ‪ 5‬سااڵندا شه‌ڕانگێز ده‌رده‌چن"‪.‬‬ ‫له‌ته‌مه‌ن ‌‬ ‫توێژینه‌وه‌كه‌ ئه‌وه‌ش���ی ده‌رخس���تووه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫ی له‌ته‌مه‌نی‌ یه‌ك س���اڵییه‌و‌ه روبه‌ڕوی‬ ‫مندااڵن���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫سزای‌ جه‌س���ته‌یی‌ ده‌بنه‌وه‌ له‌گه‌وره‌بوندا روبه‌ڕو ‌‬ ‫دواكه‌وتویی‌ له‌بواری‌ خوێندن ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی له‌به‌رچاوگرتوو‌ه‬ ‫توێژینه‌وه‌كه‌ كۆمه‌ڵێك فاكته‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی منداڵ وه‌كو هه‌ڵسوكه‌وت ‌‬ ‫بۆ زانینی هه‌ڵسوكه‌وت ‌‬ ‫ی نێوان باوك‌و‬ ‫دایك له‌گ���ه‌ڵ منداڵ‌و ش���ه‌ڕانگێز ‌‬ ‫دای���ك‪ ،‬ت���ا ئالوده‌بون���ی‌ دایكیش له‌س���ه‌ر ماد‌ه‬ ‫هۆشبه‌ره‌كان یان كهول‪.‬‬ ‫توێژینه‌وه‌ك���ه‌ به‌دواداچونی‌ ب���ۆ ئه‌وه‌ش كردو‌ه‬ ‫ك���ه‌ ئایا دایكه‌كه‌ توش���ی بێئومێدی بو‌ه له‌ كاتی‬ ‫س���كپڕییداو ئایا بیری‌ ل���ه‌وه‌ كردۆته‌و‌ه منداڵه‌ك ‌ه‬ ‫له‌بار به‌رێت یان نا‪.‬‬ ‫ی سه‌رۆكی‌ تیمه‌ك ‌ه رایگه‌یاندوه‌‪:‬‬ ‫"كاترین تایلۆر" ‌‬ ‫لێدانی منداڵ هۆكاری‌ سه‌ره‌كییه‌ بۆ گۆڕانی منداڵ‬ ‫ی‬ ‫ی "ئه‌گه‌ری‌ گۆڕان ‌‬ ‫ی شه‌ڕانگێز‪ ،‬وتویه‌ت ‌‬ ‫بۆ كه‌سێك ‌‬ ‫ی پێنج س���ااڵندا‬ ‫ی له‌ته‌مه‌ن ‌‬ ‫منداڵ بۆ ش���ه‌ڕانگێز ‌‬ ‫ده‌گات��� ‌ه ‪ ،%50‬ئه‌گ���ه‌ر مانگی دوج���ار یان زیاتر‬ ‫لێیبدرێت"‪.‬‬ ‫دوای‌ لێكۆڵین���ه‌و‌ه له‌هه‌ڵس���وكه‌وتی‌ منداڵه‌كان‬ ‫ی به‌به‌رده‌وامی سزا دراون‬ ‫ده‌ركه‌وتو‌ه ئه‌و مندااڵنه‌ ‌‬ ‫به‌توندی هه‌ڵس���وكه‌وت ده‌كه‌ن‌و زۆر به‌ئاسانیش‬ ‫توڕه‌و بێزار ده‌كرێن‪ ،‬ئه‌مه‌ جگ ‌ه له‌وه‌ی‌ زۆر س���ور‬ ‫ده‌بن له‌سه‌ر به‌جێهێنانی داواكانیان‪.‬‬

‫ئه‌و ‪ 10‬خۆراك دڵخۆشت ده‌کەن‬

‫»»‬

‫»»‬

‫‪4‬‬

‫‪5‬‬

‫ی‬ ‫ی مێشك بۆ ده‌ردان ‌‬ ‫ی كاریگه‌ریی‌ له‌یارمه‌تیدان ‌‬ ‫ی مرۆڤ دروست ده‌كەن‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌هۆ ‌‬ ‫ی ال ‌‬ ‫ی بواری مێشك‌و كۆئه‌ندامی‌ ده‌مار ده‌ریخستوه‌‪ ،‬ژماره‌یه‌ك خواردن هه‌ی ‌ه كه‌ هه‌ستی‌ دڵخۆشی‌‌و گه‌شبین ‌‬ ‫پسپۆڕێك ‌‬ ‫ی مرۆڤ باش ده‌كه‌ن‌و له‌خه‌مۆكی‌‌و دودڵی‌ دوریده‌خه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و خواردنانه‌ بریتین له‌‪:‬‬ ‫چه‌ند هۆرمۆنێك كه‌ هه‌ست‌و حه‌ز ‌‬

‫‪1‬‬

‫‪2‬‬

‫شوكالته‌‬ ‫ی كافایین تیایاندا‬ ‫به‌هۆی‌ بوونی‌ ماده‌ ‌‬ ‫ی چاالككه‌ره‌وه‌یه‌ بۆ‬ ‫ك��� ‌ه ماده‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌مار‪ ،‬هه‌ستی‌ ماندوێت ‌‬ ‫كۆئه‌ندام ‌‬ ‫ناهێڵێ‌‌و ئارامی‌‌و دڵخۆش���ی‌ دروست‬ ‫ده‌كات‪.‬‬

‫ماسی‌‬ ‫به‌ه���ۆی‌ بوونی‌ ئۆمی���گا ‪ 3‬تیایدا‪،‬‬ ‫هه‌س���تی‌ ئارامی‌‌و مێش���كی‌ س���اف‬ ‫ی ب���ۆ‬ ‫دروس���ت ده‌كات‪ ،‬رۆنه‌كه‌ش��� ‌‬ ‫ی زۆر به‌سوده‌‪.‬‬ ‫خه‌مۆك ‌‬

‫‪6‬‬

‫‪7‬‬

‫بیبه‌ری تیژ‬

‫له‌ماده‌ی‌ (كاپسێئه‌كین)وه‌ دێت كه‌ چه‌وری ‌ی‬ ‫له‌خوێندا ده‌توێنێت���ه‌وه‌‌و یارمه‌ت ‌ی ده‌ردان ‌ی‬ ‫ئاوێته‌ ‌ی (ئیندۆرفینس) له‌مێش���كدا ده‌دات‬ ‫كه‌ ئارامی‌ دروست ده‌كات‪.‬‬

‫سیر‬ ‫ی تێدای ‌ه ك ‌ه‬ ‫ی باش له‌كرۆم ‌‬ ‫رێژه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌سه‌ر ده‌ردانی‌ هۆرمۆن ‌‬ ‫كاریگه‌ری ‌‬ ‫(سیروتونین) هه‌یه‌‪ ،‬ك ‌ه په‌یوه‌ست ‌ه‬ ‫به‌دڵخۆشییه‌وه‌‪.‬‬

‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫بۆچی تووشی کۆلێرا بووین‪:‬‬ ‫حوكمڕانی تەندروستی؟‬

‫له‌منداڵه‌ سێ ساڵه‌كه‌ت مه‌د ‌ه‬

‫له‌تاریكیدا بخه‌وه‌‬

‫نه‌شته‌ر‬

‫‪15‬‬

‫‪3‬‬

‫سپێناخ‬ ‫ی تێدای ‌ه ك ‌ه دودڵی‌‌و‬ ‫ی فۆلیك ‌‬ ‫ترش��� ‌‬ ‫رارایی‌ كه‌مده‌كاته‌وه‌‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫هه‌نگوین‬ ‫كۆمه‌ڵێك ماده‌ كه‌ پێویسته‌ بۆ باشكردن ‌ی‬ ‫حه‌ز‪ ،‬وه‌ك ڤیتامین بی‌‌و ترش���ی‌ فۆلیك‌و‬ ‫ئاس���ن‌و مه‌نگه‌نیزی‌ تێدایه‌‪ ،‬جگه‌ له‌ ‪181‬‬ ‫ئاوێته‌ی‌ دیكه‌‪.‬‬

‫ته‌ماته‌‬

‫ئاوێت���ه‌ی‌ الیكۆبین���ی‌ تێدایه‌ ك���ه‌ ماده‌یه‌ك ‌ی‬ ‫كاریگه‌ره‌ له‌به‌رگریكردنی‌ خه‌مۆكی‌‌و باشكردن ‌ی‬ ‫ئاره‌زو‪ ،‬ناهێڵێت هه‌وكردن له‌مێشكدا دروست‬ ‫بێ���ت‪ ،‬ئه‌م ‌ه جگ��� ‌ه ل���ه‌و‌هی‌ رێژه‌یه‌كی‌ باش‬ ‫له‌ترشی‌ فۆلیك‌و مه‌گنیسیۆم‌و ئاسنی‌ تێدایه‌‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫گێالس‬ ‫ی‬ ‫پزیشكه‌كان ناویان لێناوه‌ ئه‌سپرین ‌‬ ‫سروش���تی‌‪ ،‬به‌خواردن���ی‌ هه‌س���ت‬ ‫به‌دڵخۆشی‌ ده‌كه‌یت‪.‬‬

‫ی سور‬ ‫چه‌وه‌نده‌ر ‌‬ ‫ی ڤیتامین‬ ‫ی باش ‌‬ ‫به‌سه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫(بی‌) داده‌نرێت‪ ،‬زۆر پێویست ‌ه‬ ‫ی‬ ‫بۆ بیره‌وه‌ری‌‌و دروستبون ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ستی‌ گاڵته‌و گه‌پ‪ ،‬دۆزینه‌وه‌ ‌‬ ‫زانیارییه‌كان به‌خێرایی‌ له‌مێشكدا‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫مۆز‬ ‫ی‬ ‫ی سروش���ت ‌‬ ‫ی كیمیای ‌‬ ‫ئاوێته‌یه‌ك��� ‌‬ ‫تێدای ‌ه كه‌ باوه‌ڕ به‌خۆبون له‌مرۆڤدا‬ ‫دروست ده‌كات‪.‬‬

‫باڵوبونەوەی نەگبەتیی کۆلێرا بۆنەیەکی‬ ‫خەمناک���ە ب���ۆ داماڵینی هەم���وو ئەو‬ ‫لوتبەرزی‌و خۆبەزلزانینەی کە سیستمی‬ ‫تەندروستی ئێمەی گرتوەتەوە بۆ ئەوەی‬ ‫بە تەوازوع‌و قوڵیی‌و ڕاس���تگۆییەوە بە‬ ‫دوای هۆکارەکان���ی پش���ت باڵوبونەوەی‬ ‫ئەم نەخۆشییە لەبیرکراوەی سەدەکانی‬ ‫ناوەڕاس���تدا بگەڕێی���ن لەکوردس���تاندا‪.‬‬ ‫دواج���ار کۆلێ���را فیزاحێک���ی بڵن���دە‌و‬ ‫دەبێت ڕامانچەڵەکێنێ���ت‌و پێمان بڵێت‬ ‫شتگەلێکی س���ەقەت هەن کە سیستمی‬ ‫تەندروس���تی ئێمەیان نەخۆش کردوەو‬ ‫بۆ ئ���ەوەی کۆلێرا ڕونەدات���ەوە دەبێت‬ ‫ئەو ش���تانە بە ناوی خۆیان بانگبکەین‌و‬ ‫پەنجەیان بخەیەنە سەر‌و چارەسەریان بۆ‬ ‫بدۆزینەوە‪.‬‬ ‫بۆ ئەوەی ئەوە بکەین‪ ،‬لەڕێی زنجیرە‬ ‫وتارێک���ەوە پەنا بۆ مۆدێلێک دەبەین کە‬ ‫ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی لەسااڵنی‬ ‫ڕابوردودا بۆ تێگەیش���تن لەسیس���تمی‬ ‫تەندروس���تی بەکاریدەهێنێت‪ .‬مۆدێلەکە‬ ‫سیستمی تەندروس���تی دابەشدەکات بۆ‬ ‫سەر شەش پێکهاتەی بونیادیی کە هەر‬ ‫یەکە ئەرکێکی دیاریکراو جێبەجێدەکات‪.‬‬ ‫لێرەدا قسە لەس���ەر پێکهاتەی یەکەمی‬ ‫سیس���تمی تەندروس���تی دەکەی���ن کە‬ ‫حوكمڕانی‌و بەڕێوەبردنی سیستمەکەیە‌و‬ ‫تیش���ک دەخەینە سەر ئەو کێشانەی کە‬ ‫لەم پێکهاتەیەدا زەمینە بۆ باڵوبونەوەی‬ ‫کۆلێرا خۆش دەکەن‪.‬‬ ‫سیستمی تەندروس���تی ئێمە لەالیەن‬ ‫نوخبەیەکی حیزبییەوە بەڕێوە دەبرێت‪.‬‬ ‫تەنها فلتەرێک کە بۆ دەستنیشانکردنی‬ ‫ئەو کەس���انەی کە سیس���تمەکە حوکم‬ ‫دەک���ەم ئەوەی���ە کە دەبێ���ت حیزبیی‌و‬ ‫پزیش���ک ب���ن‪ .‬ئ���ەو فلت���ەرو پێوەرە‬ ‫ئەوەندە پیرۆزن کە لەدەستنیشانکردنی‬ ‫وەزی���رەوە ت���ا دەگات���ە دامەزراندن���ی‬ ‫بەڕێوەب���ەری بچوکترین نەخۆش���خانە‌و‬ ‫بنکەی تەندروستی وەکو دەقی کتێبێکی‬ ‫ئاسمانیی تەماشا دەکرێن‌و بڤەیە کەس‬ ‫نیشانەی پرسیاریان لەسەر دابنێت‪ .‬ئەم‬ ‫نوخبەیە یا تاقەتی پیشە سەرەکییەکی‬ ‫نەم���اوە (ک���ە پزیش���کییە)‌و دەیەوێت‬ ‫لەڕێی حیزبایەتی‌و پۆس���تی ئیدارییەوە‬ ‫چانس���ی خ���ۆی تاقیبکات���ەوە‪ ،‬یانیش‬ ‫پۆستە حیزبی‌و ئیدارییەکە بۆ خزمەتی‬ ‫پیشەکەی بەکاردەهێنێت‌و سوود لەوەی‬ ‫یەک���ەم وەردەگرێ���ت بۆ گەیش���تن بە‬ ‫س���ەرچاوەی دارایی‌و هێزیی سیاس���ی‌و‬ ‫نەخۆشی زیاتر‪.‬‬ ‫ئ���ەم نوخبەی���ە داب���ڕاو‌و نامۆیە بە‬ ‫هاواڵتی ئاسایی‌و کێشەکانی‪ .‬ئەوەندەی‬ ‫لەخەمی نەخۆش���خانە ب���ووە‪ ،‬هێندەی‬ ‫لەخەمی نەخ���ۆش نەب���وە‪ .‬ئەوەندەی‬ ‫لەخەمی بینای بنکەی تەندروس���تی بوە‬ ‫ئەوەن���دە لەخەمی تەندروس���تی خۆی‬ ‫نەب���وە‪ .‬ئەوەندەی ش���ەونخونی بە دیار‬ ‫پەردەپۆشکردن‌و شاردنەوەی کێشەکان‬ ‫کێشاوەو وێنەیەکی ڕۆمانسی بۆ سیستمی‬ ‫تەندروس���تی کێش���اوە‪ ،‬هێندە لەخەمی‬ ‫دایەلۆگێکی ڕاس���تگۆ نەبووە لەسەر ئەو‬ ‫کێشانە بە مەبەستی چارەسەرکردنیان‪.‬‬ ‫لەمەیان���دا نوخبەکە ک���ە باكگراوندێکی‬ ‫پزیش���کیی هەیە‪ ،‬ئەو بنەما سەرەکییە‬ ‫پزیش���کییەی لەبیرکردوە کە سەرەتای‬ ‫هەموو چارەس���ەرێک دەستنیشانکردنە‪.‬‬ ‫ئ���ەم نوخبەی���ە ئەوەن���دەی لەهەڵپەی‬ ‫ناوی گەورەو نەشتەرگەری سەروگەورەو‬ ‫ئامێری گرانبەها بوە‪ ،‬ئەوەندە لەخەمی‬ ‫ئاوی پ���اک‌و پاک‌و خاوێن���ی‌و خواردنی‬ ‫تەندروس���ت‌و دەرمانی کواڵیتی بەرزەوە‬ ‫نەب���وە‪ .‬ئەوەندەی بە لوتب���ەرزی‌و خۆ‬ ‫بە زلزانینەوە هاواری بەس���ەر هاواڵتیان‬ ‫کردوەو سەرزەنش���تی کردون لەس���ەر‬ ‫ئ���ەوەی وەکو خۆی���ان دەڵێن خەڵکەکە‬ ‫ناهۆش���یارو دواکەوت���وە‪ ،‬ئەوەن���دە‬ ‫خۆی ماندونەکردوە ب���ۆ باڵوکردنەوەی‬ ‫هۆش���یاری‌و دروس���تکردنی گفتگۆیەکی‬ ‫نەرم لەگەڵ هاواڵتیاندا‌و باوەش���کردنەوە‬ ‫بۆ خ���ەم‌و داواکارییەکانی���ان‪ .‬هێندەی‬ ‫لەخەمی ناوبانگی فاڵن پارێزگا‌و فیس���ار‬ ‫شار بوە‪ ،‬ئەوەندە لەخەمی تەندروستی‌و‬ ‫ژیان‌و گوزەرانی ئ���ەو خەڵکە نەبوە کە‬ ‫لەو شار‌و پارێزگایانەدا دەژین‪.‬‬ ‫ئا ئەمانەن کە بەشێکن لەهۆکارەکانی‬ ‫باڵوبون���ەوەی کۆلێ���را‪ .‬میکرۆبی کۆلێرا‬ ‫دەش���ێت لەژینگ���ەی پێش���کەوتوترین‬ ‫واڵتدا هەبێت‪ ،‬بەاڵم ئ���ەوە حوكمڕانی‌و‬ ‫بەڕێوەبردنێک���ی زانس���تی‌و دڵس���ۆزو‬ ‫لەخۆبوردو‌و ناحیزبیە کە بەرژەوەندییەکانی‬ ‫نەتەوە‌و کۆمەڵگا لەسەرو هەموو شتێکی‬ ‫ترەوە دادەنێت کە ڕێگرە لەباڵوبونەوەی‬ ‫پەتاکە‪ .‬تا ئ���ەو نوخبەیەی حکومڕانی‬ ‫سیس���تمی تەندروس���تی دەکات گۆڕانی‬ ‫بەس���ەردا نەی���ەت‪ ،‬دور نیی���ە لەکۆلێرا‬ ‫مەترسیدارتریش ڕومان تێبکات‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪xwenden.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )348‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/23‬‬

‫وه‌زیری په‌روه‌رده‌‪ :‬به‌ ئه‌مری خودا‬ ‫سااڵنه‌ له‌قوتابخانه‌كان چه‌ند قوتابییه‌ك ده‌مرن‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫وه‌زیری‌ په‌روه‌رده‌‪ ،‬عیسمه‌ت ئه‌رگوش ‌‬ ‫ی‬ ‫رایگه‌یاندوه‌ كه‌ "به‌ئه‌مری‌ خودا سااڵنه‌‬ ‫له‌نێو قوتابخانه‌كاندا چه‌ند قوتابییه‌ك‬ ‫ده‌مرن"‪ ،‬په‌رله‌مانتارێكیش ئه‌و‬ ‫"بیركردنه‌وه‌‌و لێدوانه‌" به‌ "كاره‌سات"‬ ‫ناوده‌بات‪.‬‬ ‫پ����اش ئ����ه‌وه‌ی له‌هه‌فت����ه‌ی رابردودا‬ ‫به‌ه����ۆی روخانی دی����واری خوێندنگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫(ئاالن)ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ له‌قه‌زای‌ هه‌ڵه‌بجه‌ی‌‬ ‫تازه‌ خوێندكارێك به‌ناوی (دانا جه‌مال)‬ ‫گیانی له‌ده‌س����تدا‪ ،‬وه‌زیری په‌روه‌رده‌‪،‬‬ ‫عیس����مه‌ت ئه‌رگوش����ی‌ له‌لێدوانێكدا بۆ‬ ‫سایتی (باس نیوز) رایگه‌یاندوه‌ "به‌ئه‌مری‬ ‫خودا سااڵنه‌ له‌نێو قوتابخانه‌كان چه‌ند‬ ‫قوتابیی����ه‌ك ده‌مرن‪ ،‬نابێت ئه‌وه‌ گه‌وره‌‬ ‫بكرێت"‪ ،‬په‌رله‌مانتارێكیش ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ ناكرێت ئه‌و پرسانه‌ راده‌ستی‬ ‫"قه‌ده‌ر" بكرێن‪.‬‬ ‫وه‌زی����ری پ����ه‌روه‌رده‌‪ ،‬د‪ .‬عیس����مه‌ت ‬ ‫ئه‌رگوش����ی‌ له‌لێدوانه‌كه‌ی����دا ئام����اژه‌ی‌‬ ‫ب����ه‌وه‌داوه‌ ك����ه‌ گیانله‌ده‌س����تدانی ئه‌و‬ ‫خوێن����دكاره‌ ج����اری یه‌ك����ه‌م نیی����ه‌‌و‬ ‫وتویه‌تی‌ "له‌ماوه‌ی رابردودا قوتابییه‌ك‬ ‫له‌دهۆك كه‌ له‌گه‌ڵ قوتابییه‌كانی دیكه‌‬ ‫قوتابخانه‌یان پاك ده‌كرده‌وه‌ له‌سه‌ربان ‬ ‫به‌ربوه‌ته‌وه‌‌و گیانی له‌ده‌س����تداوه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫ملیۆنێك‌و ‪ 600‬ه����ه‌زار قوتابیمان هه‌یه‌‬

‫ئه‌و جۆره‌ لێدوان ‌ه‬ ‫له‌هی‌ وه‌زیر‌و‬ ‫به‌رپرسێك ناچێت‪،‬‬ ‫كاره‌ساته‌ وه‌زیرێك‬ ‫به‌و جۆر‌ه بیر‬ ‫بكاته‌وه‌‬

‫عیسمه‌ت ئه‌رگوشی‪ ،‬وەزیری پەروەردە‬ ‫ه����ه‌ر به‌ئه‌مری خ����ودا س����ااڵنه‌ له‌نێو‬ ‫قوتابخانه‌كاندا چه‌ند قوتابییه‌ك ده‌مرن‪،‬‬ ‫نابێت ئه‌وه‌ گه‌وره‌ بكرێت"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م لێدوان����ه‌ی‌ وه‌زیری‌ پ����ه‌روه‌رده‌‬ ‫ناڕه‌زایی‌ په‌رله‌مانتارانی‌ لێكه‌وتۆته‌وه‌‌و‬ ‫جه‌خ����ت ده‌كه‌ن����ه‌وه‌ ك����ه‌ ناكرێت ئه‌و‬ ‫روداوانه‌ راده‌ستی‌ "قه‌ده‌ر" بكرێن‪.‬‬ ‫ل����ه‌و باره‌ی����ه‌وه‌ ئه‌ندام����ی لیژن����ه‌ی‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌و فێرك����ردن له‌په‌رله‌مان����ی‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬دان����ا س����ه‌عید س����ۆفی‬ ‫له‌لێدوانێك����دا بۆ ئاوێن����ه‌ رایگه‌یاند كه‌‬ ‫ناكرێت ئه‌و روداوانه‌ راده‌س����تی قه‌ده‌ر‬ ‫بكرێن‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌و كه‌سانه‌ به‌رپرسیارن‬

‫كه‌ سه‌رپه‌رش����تی بینای قوتابخانه‌كان‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها د‪.‬س����ه‌روه‌ر عه‌بدولره‌حمان‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ هه‌مان لیژنه‌ رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫كه‌ "راس����ته‌ هه‌مو كه‌س ده‌مرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هۆكاره‌كه‌ی چییه‌؟ له‌ماڵه‌وه‌ خه‌وتوه‌‌و‬ ‫ده‌مرێ����ت یاخ����ود بین����ای خوێندنگه‌ی‬ ‫به‌سه‌ردا ده‌ڕوخێت؟"‪.‬‬ ‫د‪ .‬سه‌روه‌ر وتیشی "له‌كاتی سه‌ردانماندا‬ ‫بۆ قوتابخانه‌كان بۆمان ده‌ركه‌وت له‌روی‬ ‫بیناوه‌ زۆرب����ه‌ی قوتابخانه‌كان خراپن‪،‬‬ ‫به‌پێ����ی ئه‌و زانیارییانه‌ی به‌ده‌س����تمان‬ ‫گه‌یشتون‪ ،‬قوتابخانه‌یه‌ك به‌ناوی به‌مۆ‬

‫له‌هه‌ڵه‌بجه‌ بۆ س����ێیه‌مجار په‌روه‌رده‌یان‬ ‫ئاگاداركردۆت����ه‌وه‌ كه‌ ئه‌و بینایه‌ ده‌بێت‬ ‫چۆڵ بكرێت‪ ،‬چونكه‌ هه‌مو ساڵێك ‪ 10‬تا‬ ‫‪ 15‬سانتیمه‌تر رۆ ده‌چێته‌ زه‌وییه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و په‌رله‌مانت����اره‌ سه‌رس����وڕمانی‌‬ ‫خۆی‌ نیش����اندا له‌و لێدوان����ه‌ی‌ وه‌زیری‌‬ ‫په‌روه‌رده‌‌و وتی‌ "س����ه‌رم سوڕماوه‌ له‌و‬ ‫لێدوان����ه‌ی جه‌ناب����ی وه‌زی����ر‪ ،‬هیوادارم‬ ‫ئه‌و قس����انه‌ هی جه‌ناب����ی وه‌زیر نه‌بن‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌و جۆره‌ له‌لێدوان له‌هی‌ وه‌زیر‌و‬ ‫به‌رپرسێك ناچێت‪ ،‬كاره‌ساته‌ وه‌زیرێك‬ ‫به‌و جۆره‌ بیر بكاته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بوایه‌‬ ‫به‌دواداچونی بكردای����ه‌‌و هه‌ر ئه‌و رۆژه‌‬

‫له‌پرس����ه‌و ناش����تنی ئه‌و خوێندكاره‌دا‬ ‫به‌ش����داری بكردایه‌"‪ ،‬وتیشی‌ "پێویست ‌ه‬ ‫وه‌زیر بانگهێش����تی په‌رله‌م����ان بكرێت‌و‬ ‫ئێم����ه‌ چه‌ندین ج����ار ئ����ه‌و داوایه‌مان‬ ‫له‌سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان كردوه‌"‪.‬‬ ‫س����ه‌روه‌ر عه‌بدولره‌حمان رونیكرده‌وه‌‬ ‫كه‌ بێپالنی هه‌یه‌ له‌كاروباری‌ حكومه‌تدا‬ ‫بۆ دروس����كردنی بینا‪ ،‬له‌و روه‌وه‌ وتی‌‪:‬‬ ‫"خێ����ره‌ په‌روه‌رده‌ خ����ۆی بینای كه‌مه‌‪،‬‬ ‫كه‌چی ‪18‬بینای به‌خشیوه‌ به‌خوێندنگا‬ ‫ئه‌هلییه‌كان‪ ،‬چه‌ندین ج����ار داوامان له‌‬ ‫س����ه‌رۆكی حكومه‌ت‌و وه‌زیری په‌روه‌رده‌‬ ‫كردوه‌ ك����ه‌ ئه‌و بینایان����ه‌ بگه‌ڕێننه‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌چی هی����چ وه‌اڵمێكیان نیی����ه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫كه‌مته‌رخه‌م����ی‌و بێپالن����ی‌و تێكه‌ڵبونی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی شه‌خسییه‌"‪.‬‬ ‫ه����ه‌ر له‌چوارچێوه‌ی‌ خراپ����ی‌‌و كۆنی‌‬ ‫بینای‌ خوێندنگه‌كان‌و دوای‌ روداوه‌كه‌ی‌‬ ‫ق����ه‌زای‌ هه‌ڵه‌بج����ه‌ی‌ ت����ازه‌‪ ،‬له‌قه‌زای‬ ‫(دوكان)ی����ش (كۆلی����ت)ی س����ه‌ربانی‬ ‫خوێندنگایه‌ك به‌س����ه‌ر مامۆس����تایه‌كدا‬ ‫روخا‌و به‌و هۆیه‌وه‌ برینداربو‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت ب����ه‌و لێدوان����ه‌ی‌ وه‌زیری‌‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌‪ ،‬ئاوێن����ه‌ په‌یوه‌ندیك����رد‬ ‫به‌به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌ راگه‌یاندن����ی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌‪ ،‬هاج����ه‌ر داود‪ ،‬به‌اڵم ناوبراو‬ ‫رایگه‌یاند كه‌ تا كاره‌كانی‌ ئه‌و لیژنه‌یه‌ی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت كه‌ بۆ گیانله‌ده‌س����تدانی‌ دانا‬ ‫دروستكراوه‌ ته‌واو نه‌بێت‌و ئه‌نجامه‌كه‌ی‌‬ ‫رانه‌گه‌یه‌ندرێت‪ ،‬هیچ لێدوانێك ناده‌ن‪.‬‬

‫كێ تێنه‌گه‬ ‫‌یشتوه‌ دۆڵی‌ جافایه‌تی‌‪ :‬زۆربه‌ی‌ خوێندنگاكان له‌خانوی‌ قوڕدان‬ ‫ده‌ست هه‌ڵبڕێ!‬ ‫ی داری‌ له‌ژێره‌‬ ‫سه‌قفی‌ پۆلێك چوار كۆڵه‌ك ‌ه ‌‬

‫ دالوەر عەلی سۆفی‬

‫گه‌ر به‌ هه‌ڵه‌دا نه‌چوب���م زۆرمان گوێمان‬ ‫له‌م ده‌سته‌واژه‌یه‌ بوه‌ به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌مان‬ ‫كه‌ پێنج شه‌ش س���اڵێكی قوتابخانه‌مان ‬ ‫به‌ڕێكردبێ (كێ تێنه‌گه‌یشتوه‌ با ده‌ست‬ ‫هه‌ڵبڕێ) ره‌نگه‌ یاده‌وه‌رییه‌كی پڕله‌زه‌تیش‬ ‫بێت كه‌ ئێس���تا یادی ئه‌و ته‌مه‌نه‌ ناسكو‬ ‫بێخه‌وش���ه‌ بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬كاتێك مامۆس���تا‬ ‫له‌ده‌رس ش���ه‌رحكردن ده‌ب���وه‌وه‌ ده‌یوت‬ ‫"كێ تێنه‌گه‌یش���توه‌ ده‌س���ت هه‌ڵبڕێ"‪،‬‬ ‫وا رێده‌ك���ه‌وت هه‌ندێجار كه‌س ده‌س���تی‬ ‫هه‌ڵنه‌ده‌بڕی‪ ،‬ئه‌وكات مامۆس���تا ده‌یوت‬ ‫ك���ێ تێگه‌یش���توه‌ با ده‌س���ت هه‌ڵبڕێ‪،‬‬ ‫دیس���انه‌وه‌ ده‌س���تی‌ به‌رزی ن���ه‌ده‌دی‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ زۆر دڵس���ۆزانه‌و باوكانه‌ له‌نوكه‌وه‌‬ ‫تێهه‌ڵده‌چ���وه‌وه‌ دوب���اره‌و س���ێباره‌ی‬ ‫ده‌ك���رده‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جاران كه‌ بنده‌س���ت‬ ‫بوین!‬ ‫به‌اڵم ئێس���تا كه‌ خاوه‌ن���ی حكومه‌تی‬ ‫خۆمانین بێچاوێنی بێ���ت ئازادی عه‌یاره‌‬ ‫بیستوچواره‌و له‌دیموكراسیدا نغرۆ بوین‪،‬‬ ‫غه‌زه‌ته‌و رۆژنامه‌ له‌ژماردن نایه‌ن‪ ،‬كه‌ناڵی‬ ‫میدیایی‌و ئیعالمی ته‌نگی به‌رادیۆو تیڤی‬ ‫هه‌ڵچنی���وه‌‪ ،‬ره‌خنه‌ش م���ه‌وج ئه‌داته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ته‌رازویه‌ك هه‌بوایه‌ بۆ كێش���انی‬ ‫ره‌خنه‌و گله‌یی پێده‌چێت تا ئێس���تا زیاد‬ ‫له‌هه‌زار تۆن ره‌خنه‌ گیرابێت به‌اڵم گوێمان‬ ‫له‌یه‌ك كیلۆ وه‌اڵم نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫جا نازان���م ئه‌وان��� ‌هی‌ ره‌خنه‌لێگیراون‬ ‫خۆشییان له‌غه‌زه‌ته‌ی ئه‌م ده‌ڤه‌ره‌ نایه‌ت‪،‬‬ ‫یان له‌به‌ر لۆمۆندی فه‌ره‌نس���ی‪ ،‬تایمسی‬ ‫ئینگلی���زی نایانپه‌رژێ غه‌زه‌ته‌ی خۆماڵی‬ ‫وه‌خوێنن‪ ،‬هه‌روه‌ها حه‌زیان له‌هه‌راهه‌رای‬ ‫رادی���ۆو تیڤی خۆمان نیی���ه‌‪ ،‬ته‌نها دوای‬ ‫س���ه‌عات دوی شه‌و بۆ ئیش���تیها چه‌ند‬ ‫خوله‌كێك گه‌ر منداڵ بهێڵێت سه‌یری یه‌ك‬ ‫دو كه‌ناڵی‌ په‌مه‌ی���ی ره‌نگ ده‌كه‌ن‪ ،‬خوا‬ ‫پێ���م نه‌گرێت ده‌ڵێن ب���ۆ زاخاوو حوكمی‬ ‫چاوباشه‌‪ ،‬ئه‌گینا با غه‌یبه‌تی كه‌س نه‌كه‌ین‪،‬‬ ‫ه���ه‌ر به‌نده‌ی رۆمی له‌ژماره‌ ‪342‬ی رۆژی‬ ‫‪9/11‬ی ئه‌مس���اڵداو له‌رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌دا‬ ‫له‌ژێر ناونیش���انی (په‌روه‌رده‌ی سلێمانی‬ ‫رۆژتان ب���اش)دا گله‌ییه‌كی دۆس���تانه‌م‬ ‫ئاڕاسته‌ی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ كرد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كه‌س ده‌س���تی هه‌ڵنه‌ب���ڕی‪ ،‬نه‌ئه‌وانه‌ی‬ ‫تێگه‌یش���تون‪ ،‬نه‌ئه‌وانه‌ی تێنه‌گه‌یشتون‪.‬‬ ‫بڵێی وابێت‪ ،‬ده‌ست به‌دوعام من هه‌ڵه‌بم‪.‬‬ ‫ئه‌دی بۆچ وه‌اڵم نییه‌؟ گریمان ره‌خنه‌كه‌‬ ‫نابه‌جێیه‌ یا م���ن زیاده‌رۆییم كردوه‌و پێم‬ ‫له‌به‌ڕه‌كه‌ی خۆم زیاتر راكێش���اوه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫نه‌بوایه‌ ره‌حمه‌تێكتان بۆ ئه‌و مامۆس���تا‬ ‫كۆچكردوانه‌ بناردای���ه‌ كه‌ ناویان به‌باش‬ ‫هاتبو‪ ،‬خۆ ئه‌وه‌یان هیچی تێنه‌ده‌چو‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫به‌نیازم ئه‌گه‌ر زانیم كه‌س تێنه‌گه‌یشتوه‌‬ ‫ده‌چم بۆ الی مودیر بۆ شكات‪.‬‬

‫ ئا‪ :‬عه‌باس ره‌سوڵ‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌ گونده‌كانی‌ گۆمه‌زه‌ڵ‌و‬ ‫یاخیان‌و خوڕخوڕه‌ له‌سه‌ر یه‌ك‬ ‫هێڵ دواهه‌مین‌و دورترین گوندی‌‬ ‫دۆڵی‌ جافایه‌تین به‌دۆڵی‌ سه‌خت‌و‬ ‫وشك‌و چۆڵه‌وانیدا ‪ 2‬كاتژمێرو‬ ‫زیاتر له‌ جاده‌ی‌ قیر دورن‪ ،‬یاخیان‬ ‫‪2‬سه‌عات به‌پێ‌ له‌ گوندی‌ دۆڵه‌بییه‌وه‌‬ ‫دوره‌ له‌وێ‌ به‌دوا ته‌نها ئۆتۆمبیلی‌‬ ‫شله‌خه‌جێ‌‌و الندكرۆزی‌ كۆن ده‌توانێ‌‬ ‫سه‌عاتێك به‌جاده‌ی‌ به‌رده‌اڵن‌و‬ ‫شاخاویدا بگاته‌ ئه‌و گونده‌ كه‌ جاده‌ی‌‬ ‫عه‌سكه‌ری‌ رژێمی‌ به‌عس بووه‌و‬ ‫دوای‌ راپه‌ڕینیش گوندنشینه‌كان‬ ‫خۆیان به‌ چه‌كوش‌و پاچ جاده‌كه‌‬ ‫هه‌موارده‌كه‌ن‪ ،‬گوندی‌ گۆمه‌زه‌ڵ دو‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ دور‌و گوندی‌ خوڕخوڕه‌ش‬ ‫سه‌عاتێك به‌ئۆتۆمبیلی‌ به‌رزی‌ كۆن له‌‬ ‫دۆڵه‌بییه‌وه‌ دوره‌‪.‬‬ ‫هێشتا قوتابخانه‌ نه‌كراوه‌ته‌وه‌‬ ‫له‌گونده‌كانی‌ گۆم���ه‌زه‌ڵ‌‌و یاخیان تا‬ ‫ئێستا پرۆسه‌ی‌ خوێندنی‌ ساڵی‌ ‪-2012‬‬ ‫‪ 2013‬ده‌ستی‌ پێنه‌كردوه‌‌و له‌م باره‌یه‌وه‌‬ ‫ فۆتۆ‪ :‬عه‌باس‬ ‫م‪ .‬فایه‌ق شێخ حامید سه‌رپه‌رشتیاری‌ قوتابخانەی باخان لەدۆڵی جافایەتی‬ ‫یه‌كه‌می‌ بنه‌ڕه‌تی‌ له‌په‌روه‌رده‌ی‌ دوكان‬ ‫وتی‌‪" :‬خه‌ڵكی‌ ئ���ه‌و دو گونده‌ خۆیان هه‌بوه‌‌و ئه‌مس���اڵ چه‌ند ماڵێك باریان دارب���ه‌ڕوی‌ خواروخێ���چ دراون���ه‌ ژێ���ر‬ ‫به‌ یاداش���ت په‌روه‌رده‌‌و قایمقامییه‌تی‌ كردوه‌‌و ‪11‬ماڵ ماون‌و خوێندكاریشیان داره‌ڕزیو‌و شكاوه‌كانی‌ سه‌ربانه‌ دارین‌و‬ ‫قوڕینه‌كه‌ كه‌ له‌ هه‌فته‌ی‌ ڕابردودا یه‌كیان‬ ‫دوكانیان ئاگاداركردوه‌ كه‌ تا ئێستا ماڵ‌و كه‌متر ده‌بێت‪.‬‬ ‫مامۆس���تایه‌كی‌ ئ���ازارداوه‌‪ ،‬چیرۆك���ی‌‬ ‫منداڵیان له‌ كوێس���تانه‌ دوره‌كان له‌الی‌‬ ‫ی گونده‌كه‌ بیری‌ مه‌كته‌ب گه‌یش���ته‌ راگه‌یاندنه‌كان‌و منداڵێكیش‬ ‫مه‌ڕومااڵت‌و باخ���ه‌كان نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌ تاقه‌ كچۆڵه‌ ‌‬ ‫وتی‌ "له‌و پۆل���ه‌دا ناوێری‌ یاری‌ بكه‌ی‌‌و‬ ‫ده‌كات‬ ‫بۆیه‌ ناتوانن ده‌س���ت به‌ خوێندن بكه‌ن‬ ‫باوان ساڵح كچه‌ خوێندكارێكی‌ پۆلی‌ رابكه‌ی‌ س���ه‌رت به‌ر كۆڵه‌كه‌ ده‌كه‌وێ‌"‪.‬‬ ‫تا ماوه‌یه‌كی تر‪.‬‬ ‫چواره‌م���ی‌ بنه‌ڕه‌تییه‌ ل���ه‌ قوتابخانه‌ی‌ به‌رێوه‌ب���ه‌ری‌ قوتابخانه‌ك���ه‌ م‪ .‬هیمداد‬ ‫یاخی���ان ئه‌و ك���ه‌ هی���چ هاوته‌مه‌نێكی‌ ئه‌حم���ه‌د به‌ ئاوێن���ه‌ی‌ وت "ئه‌و بینایه‌‬ ‫قوتابخانه‌كان له‌ خانوی‌ قوڕدان‬ ‫حاجی‌ ساڵح حه‌مه‌ له‌گوندی‌ یاخیان له‌گونده‌كه‌دا به‌رچ���او نه‌ده‌كه‌وت زۆر كۆنه‌‌و داوامان كردوه‌ بینای‌ نوێمان بۆ‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ خوێندن���گا قوڕینه‌ك���ه‌ی‌ به‌خۆشحاڵی‌و نه‌رمه‌ش���ه‌رمێكه‌وه‌ هه‌ر دروست بكرێ‌‌و به‌رێوه‌به‌ری‌ په‌روه‌رده‌ش‬ ‫گونده‌كه‌یان وتی‌"مه‌كت���ه‌ب‌و ئیداره‌ی‌ به‌بانگێك���ی‌ بچ���وك هات ب���ۆ به‌رده‌م س���ه‌ردانی‌ كردوین‌و به‌ڵێن���ی‌ نۆژه‌ن‌و‬ ‫مه‌كته‌به‌ك���ه‌ تاق���ه‌ خزمه‌تگوزارییه‌كی‌ قوتابخانه‌ك���ه‌‌و وتی‌ "بیری‌ مامۆس���تا چاره‌سه‌ری‌ داوه‌" هاواڵتییه‌كیش به‌ناوی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمه‌ كه‌ له‌م ‪20‬س���اڵه‌دا نه‌وزاد‌و ته‌له‌به‌كانیش ده‌كه‌م"‪ ،‬وتیشی‌ ته‌ها ئه‌حم���ه‌د وتی‌"ئ���ه‌و خوێندنگایه‌ جافایه‌ت���ی‌ هه‌لومه‌رجی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫پێمان گه‌یشتوه‌‪ ،‬ئه‌ویش مامۆستاكانمان "ته‌له‌ب���ه‌كان هێش���تا نه‌هاتون���ه‌وه‌ له‌ س���اڵی‌ ‪ 1994‬له‌الی���ه‌ن منداڵپارێزه‌وه‌ سه‌ختتر كردوه‌‌و حكومه‌تیش هه‌رهه‌مان‬ ‫كێش���ه‌ی‌ نه‌قڵ‌و بیان���وی‌ ماندوبونیان كوێستانان الی‌ مه‌ڕین"‪ .‬باوانی‌ ته‌مه‌ن دروس���ت كرا" ئ���ه‌م خوێندنگایه‌ش ‪ 8‬موچه‌‌و ئیمتیاز ده‌داته‌ مامۆس���تای‌ ئه‌و‬ ‫گون���ده‌ دورانه‌‪ ،‬وتیش���ی‌"ئێمه‌ خۆمان‬ ‫هه‌ی���ه‌‌و تائێس���تا قوتابییه‌كانیش���مان ‪9‬سااڵن كه‌ له‌به‌ر ته‌مه‌نی‌ ئاگای‌ ته‌واوی‌ خوێندكار‌و ‪ 2‬مامۆستای‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫وه‌ك���و س���تافی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ دوكان‬ ‫ب���ۆ كۆنه‌كراونه‌ت���ه‌وه‌" ل���ه‌م باره‌یه‌وه‌ له‌ به‌رواری‌ ده‌ستپێكی‌ قوتابخانه‌‌و كێشه‌‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاری‌ یه‌كه‌می‌ بنه‌ڕه‌تییه‌كانی‌ په‌روه‌رده‌ییه‌كان‌و موعاناتی‌ مامۆس���تا ئیمتیازی‌ مامۆستای‌ گونده‌ دوره‌كان به‌ڵێ���ن ده‌ده‌ین به‌و مامۆس���تایانه‌ كه‌‬ ‫م‪.‬فای���ه‌ق سه‌رپه‌رش���تیاری‌ یه‌كه‌می‌ به‌خزمه‌ت���ی‌ كه‌متر نه‌قڵی���ان بكه‌ین‌و‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ دوكان وت���ی‌ "ئێم���ه‌ نه‌ب���و‪ ،‬به‌هیوایه‌ك���ی‌ زۆره‌وه‌ چاوه‌ڕێی‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تییه‌كان���ی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ دوكان له‌پێناو نه‌پچڕانی‌ خزمه‌تی‌ په‌روه‌رده‌یی‬ ‫مامۆستامان دابین كردوه‌ له‌به‌ر خه‌می‌ زستان‌و خوێندنێكی‌ گه‌رمی‌ ده‌كرد‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ پرۆسه‌ی‌ په‌روه‌رده‌ی‌ سنوره‌كه‌ به‌ناوچه‌كه‌ زۆر جۆر خاتر‌و نازیش���یان‬ ‫به‌رده‌وامبونی‌ پرۆسه‌ی‌ خوێندن زیاده‌‬ ‫باس���ی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ كرد ك���ه‌ هه‌لومه‌رجی‌ بده‌ین���ێ‌" سه‌رپه‌رش���تیار وتیش���ی‌‬ ‫چوار كۆڵه‌كه‌ی‌ دار له‌ پۆلێكدا‬ ‫ن���ازی‌ مامۆستاكانیش���مان هه‌ڵگرتوه‌"‬ ‫له‌ یه‌كێك له‌پۆله‌كان���ی‌ قوتابخانه‌ی‌ جوگرافی دوره‌ده‌ستی‌‌و نه‌بونی‌ جاده‌‌و "ه���اوكاری‌‌و به‌ده‌نگه‌وه‌هاتنی‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫حاجی‌ س���اڵح ئه‌وه‌ش���ی‌ وت كه‌ ساڵی‌‬ ‫رابردو ‪ 20‬خوێندكار‌و ‪ 2‬مامۆس���تایان گون���دی‌ خوڕخ���وڕه‌ چ���وار كۆڵه‌كه‌ی‌ كه‌م���ی‌ خزمه‌تگوزاریی���ه‌كان له‌دۆڵ���ی‌ ئه‌و ناوچه‌یه‌ش وه‌كو پێویست نییه‌"‬

‫له‌و پۆله‌دا ناوێری‌‬ ‫یاری‌ بكه‌ی‌‌و‬ ‫رابكه‌ی‌ سه‌رت به‌ر‬ ‫كۆڵه‌كه‌ ده‌كه‌وێ‌‬

‫خوێندن‬

‫ته‌خته‌ره‌ش‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫دانا جه‌مال‬ ‫ رێنوار نه‌جـم‬ ‫هۆکاره‌کان����ی م����ردن رۆژ ب����ه‌رۆژ له‌م‬ ‫مه‌مله‌که‌ت����ه‌ی ئێم����ه‌دا زێده‌تر ده‌بێت‪.‬‬ ‫الی ئێمه‌ هیچ شتێک وه‌ک مردن رێگای‬ ‫زۆری ناچێته وه س����ه ر‌‪ ..‬ئێمه‌ خاوه‌نی‬ ‫چه‌ندین داهێنانین له‌جۆری کۆتایی هێنان‬ ‫به‌ژیانی ئینس����ان‪ .‬باره‌گای حیزبه‌کان‬ ‫چه‌ندین پاسه‌وان پارێزگاری لێده‌که‌ن‪..‬‬ ‫زێوانه‌کان مردوه‌کان له‌گۆڕس����تانه‌کان‬ ‫دڵنیاده‌که‌ن����ه‌وه‌ که‌ س����ه‌المه‌ت ده‌بن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌واڵته‌که‌ی مندا بێ پاس����ه‌وانه‌‪،‬‬ ‫نادڵنیایه‌‪ ،‬رۆحی مرۆڤه‌کانه‌‪.‬‬ ‫"دانا جه‌مال" ئه‌و خوێندکاره‌بو له‌ساتی‬ ‫ده‌وام����ی فه‌رمی����داو له‌خوێندنگای����ه‌ک‬ ‫له‌قه‌زای هه‌ڵه‌بجه‌ی تازه‌ به‌کاره‌ساتێکی‬ ‫غه‌مگینان����ه گیانی له‌ده‌س����تدا‌‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫روخان����ی دی����واری خوێندگاکه‌یانب����و‌‬ ‫به‌س����ه‌ریدا‪ ،‬ئ����ه‌م روداوه‌ چه‌ندی����ن‬ ‫ره‌هه‌ندی هه‌ی����ه‌و ده‌کرێت خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫جۆربه‌جۆری ب����ۆ بکرێت‌و له‌مه‌رگی ئه‌و‬ ‫خوێن����دکاره‌ ئه‌زیزه‌وه‌ راڤ����ه‌ی هه‌ندێ‬ ‫بابه‌تی په‌یوه‌ست به‌پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌و‬ ‫به‌رپرسانی ئه‌و بواره‌وه‌ بکرێت‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی مای����ه‌ی خه‌مێک����ی‬ ‫کوش����نده‌یه‌ تێپه‌ڕین����ی ئاس����ایی ئه‌و‬ ‫روداوه‌ی����ه‌ له‌کۆمه‌ڵ����گاداو به‌تایبه‌ت����ی‬ ‫ناوه‌نده‌کان����ی خوێندندا‌و قه‌تیس����بونی‬ ‫کاردانه‌وه‌کانییه‌ت����ی ته‌نه����ا له‌ناوچه‌ی‬ ‫روداوه‌که‌دا‪ .‬کاره‌ساتێک به‌و گه‌وره‌ییه‌‬ ‫روده‌دات‌و بۆ رۆژی دواتر وه‌زیر له‌هه‌مان‬ ‫کاتی رۆژانی پێشو له‌خه‌و هه‌ڵده‌ستێت‌و‬ ‫به‌ڕێوب����ه‌ری گش����تی په‌روه‌رده‌کانیش‬ ‫له‌هه‌مان س����اتدا له‌سه‌ر کورسییه‌کانیان‬ ‫داده‌نیش����ن‌و خوێندکارانیش وه‌ک هه‌مو‬ ‫رۆژێک����ی ت����ر وان����ه‌ بێزارکه‌ره‌کانی����ان‬ ‫ده‌خوێنن‪ .‬روداوێک که‌ هیچ ش����وێنێک‬ ‫ناهه‌ژێنێت‪ ،‬له‌کاتێکدا به‌ش����ێکی زۆری‬ ‫ناوه‌نده‌کان����ی دیکه‌ی خوێندیش هه‌مان‬ ‫هه‌ڕه‌ش����ه‌ی داڕمانیان له‌س����ه‌ره‌و رۆح‌و‬ ‫جه‌سته‌ی خوێندکاران‌و مامۆستاکانیش‬ ‫له‌مه‌ترسیدان‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی مایه‌ی سه‌رنج‌و تێڕامانی زۆره‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵوێستی وه‌زیری په‌روه‌رده‌و که‌سانی‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌ به‌و بواره‌‌‪( .‬ئێمه‌ باس����ی‬ ‫سه‌رۆکی هه‌رێم‌و س����ه‌رۆکی حکومه‌ت‌و‬ ‫س����ه‌رۆکه‌کانی دیکه‌ ناکه‌ی����ن‪ ،‬چونکه‌‬ ‫تا‌پرس����ی "نه‌وت" وه‌س����تابێت‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ناپه‌رژێنه‌ سه‌ر هیچی دیکه‌!)‬ ‫ت����ا کات����ی نوس����ینی ئ����ه‌م بابه‌ته‌‪،‬‬ ‫وه‌زی����ری پ����ه‌روه‌رده‪ ،‬نه‌ک س����ه‌ردانی‬ ‫ش����وێنی روداوه‌که‌ی نه‌ک����ردوه‌‪ ،‬به‌ڵکو‌‬ ‫هی����چ لێدوانێکی فه‌رمی‌و نافه‌رمیش����ی‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌م ڕوداوه‌ نه‌داوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫گیانله‌ده‌س����تدانی ئ����ه‌و خوێن����دکاره‌‬ ‫راس����ته‌وخۆ په‌یوه‌ندی به‌وه‌زاره‌ته‌که‌ی‬ ‫ئه‌و‌ هه‌یه‌و وه‌زاره‌ته‌که‌ش����ی گوناهباری‬ ‫یه‌که‌مه‌ ل����ه‌و روداوه‌و ه����ه‌ر روداوێکی‬ ‫دیکه‌ی هاوش����ێوه‌ که‌ ئه‌گ����ه‌ری رودانی‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬ئه‌وان����ه‌ی ل����ه‌م روداوه‌دا هاتنه‌‬ ‫ده‌نگ چه‌ن����د پارله‌مانتارێکی به‌ڕێزبون‪،‬‬ ‫ش����وێنی ئه‌و روداوه‌و چه‌ن����د بینایه‌کی‬ ‫دیکه‌یان به‌سه‌رکرده‌وه‌ که‌ له‌ژێر هه‌مان‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌دان‪ ،‬به‌اڵم کێش����ه‌که‌ له‌وه‌دایه‌‬ ‫ئه‌مان به‌ته‌نها هیچ ش����تێکی ئه‌وتۆیان‬ ‫له‌ده‌س����ت نایه‌ت‌و الیه‌ن����ی جێبه‌جێکار‬ ‫ک����ه‌ حکومه‌ته‌ له‌خ����ه‌م س����اردییه‌کی‬ ‫کوش����نده‌دایه و‌ زۆر بێباکانه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫کێشه‌ جه‌وهه‌رییه‌کانی خوێندن مامه‌ڵه‌‬ ‫ده‌کات‪.‬‬ ‫به‌رێوه‌ب����ه‌ری په‌روه‌رده‌ی ش����اره‌زور‬ ‫له‌لێدوانێکی����دا ئام����اژ‌ه ب����ه‌وه‌ ده‌کات‬ ‫ک����ه‌ دیواره‌کان����ی خوێندگاکانی دیکه‌ی‬ ‫سنوره‌که‌ له‌هه‌مان دۆخدان‌و چاوه‌نواڕی‬ ‫ته‌له‌ف����ۆن ده‌کات ک����ه‌ هه‌واڵی روخان‌و‬ ‫داڕمانی ئه‌وانی دیکه‌شی پێ ڕابگه‌یه‌نن‪.‬‬ ‫به‌رپرس����انی دیک����ه‌ی پ����ه‌روه‌رده‌ش‬ ‫هه‌مویان ئه‌م ڕاس����تییه‌ مه‌ترس����یداره‌‬ ‫ده‌زانن‌و مه‌ترسییه‌که‌ ته‌نها له‌شاره‌زوردا‬ ‫نیی����ه‌‪ ،‬به‌ڵک����و له‌هه‌م����و ناوچه‌کان����ی‬ ‫هه‌رێمدای����ه‌‪ .‬ئه‌گ����ه‌ر وایه‌ ب����ۆ ده‌رگای‬ ‫خوێندن����گاکان داناخه‌ن؟ ئ����ه‌و ئه‌لف‌و‬ ‫بێ‪-‬ی����ه‌ی له‌قوتابخانه‌کان فێری ده‌بین‪،‬‬ ‫که‌سوکارمان به‌نیوه‌ناچڵی فێرمانبکه‌ن‬ ‫باش����تره‌ له‌وه‌ی له‌وێ له‌ژێر هه‌ڕه‌شه‌ی‬ ‫مه‌رگ����دا فێربکرێین!‪ .‬ئ����ه‌وه‌ی خه‌مه‌که‌‬ ‫قوڵتر ده‌کاته‌وه‌ نه‌بونی هیچ ئومێدێکه‌‬ ‫ب����ۆ باش����ترکردنی دۆخ����ی بیناکان����ی‬ ‫خوێندن‪ ،‬به‌نوێکردنه‌وه‌ی کۆنه‌کان بێت‬ ‫یاخود دروستکردنی بینای نوێ‪.‬‬ ‫ه����ه‌ر به‌رپرس����ێکی په‌روه‌رده‌یی له‌م‬ ‫باره‌یه‌وه‌ بدوێ ته‌نها دو وش����ه‌ی له‌ده‌م‬ ‫دێته‌ ده‌ر‌ "بودجه‌ نییه‌"‪ ،‬ده‌با وه‌زاره‌تی‬ ‫په‌روه‌رده‌ له‌ هه‌مو شوێنه‌کاندا ده‌سڕی‬ ‫س����واڵ دابخ����ات‪ ،‬به‌ڵک����و بتوانێت به‌و‬ ‫کۆمه‌کان����ه‌ پێداویس����تییه‌کانی خوێندن‬ ‫دابین بکات‌‪.‬‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫)‪ )348‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/23‬‬

‫‪17‬‬

‫بەیان سەلمان‪:‬‬

‫ئازادی بۆ ژنانی کوردستان لەوەهمێک زیاتر هیچیتر نییە‬ ‫ئا‪ :‬سارا قادر‬ ‫ژ‌نه‌ رۆماننوسی کورد به‌یان سه‌لمان‬ ‫پێیوایه له‌ کوردستان لەالیەک‬ ‫بانگەشەی بۆ ئازادی‌و دەستەبەری‬ ‫مافەکانی ژنان ده‌کرێت‪ ،‬لەالیەکی‬ ‫دی سەرەتاییترین مافه‌کانیان لێزەوت‬ ‫دەکرێت‌و ده‌ڵێت" سەرباری ئەوەی‬ ‫چەندین رێکخراوی مەدەنی‌و رێکخراوی‬ ‫تایبەت بە ژنان هەن‪ ،‬بەاڵم رۆژ‬ ‫دوای رۆژ ئاڵۆزی رەوشی ژنان‌و ئەو‬ ‫توندوتیژییانەی بەرامبەریان دەکرێت‬ ‫روو لەهەڵکشان‌و زیادبوونه‌"‪.‬‬ ‫له‌وچاوپێکه‌تنێک����ی تایب����ه‌ت له‌گه‌ڵ‬ ‫ئاوێن����ه‌ چاالکوان����ی ب����واری ژن����ان‌و‬ ‫رۆمانن����وس‪ ،‬به‌یان س����ه‌لمان ده‌ڵێت"‬ ‫کۆمەڵگەی ک����وردن به‌دو ئاراس����ته‌ی‬ ‫دژدا ده‌روات‪ .‬هێڵێکی����ان ئەوەم����ان‬ ‫پێش����ان دەدات کە کۆمەڵگەی کوردی‬ ‫بێ گرفت����ەو زۆربەی خەڵک����ی‌ لەروی‬ ‫ئابوریی����ەوە رەوش����یان باش����ەو ژنان‬ ‫ئۆتۆمۆبێل لێدەخوڕن کە ئەمە الیەکی‬ ‫ئ����ەو گەش����ەکردنەی کۆمەڵگەیە‪ ،‬واتە‬ ‫ل����ەروی ئابورییەوەو ب����ە روکەش زۆر‬ ‫باشن"‪.‬‬ ‫ئه‌م ژنه‌ رۆماننوس����ه‌ با‌س له‌ هێڵی‬ ‫دووه‌م ده‌کات که‌ زیاتر جه‌خت له‌سه‌ر‬ ‫ن����ا‌وه‌رۆک ده‌کات����ه‌وه‌و ده‌ڵێت " هێڵی‬ ‫دووەم����ی هاوکێش����ەکە‪ ،‬بەرامبەر بەو‬ ‫گەشەکردنە‪ ،‬راوەس����تان‌و دواکەوتویی‬ ‫هەیەو هیچ ش����تێکی دڵخۆشکەر نییە‬ ‫بەرامبەر بەوەی کە ش����تەکان بگۆڕێن‌و‬ ‫لەڕوی فکرییەوە خەڵک وەستاوە‪ ،‬یان‬ ‫جۆرە خۆهەڵخەڵەتانێک هەیە بەوەی‪،‬‬ ‫کە دەیانەوێت بڵێن پێشکەوتن‌و ئازادی‌و‬ ‫گەشەسەندن هەیە"‪.‬‬ ‫بەی����ان‪ ،‬ئام����اژه‌ بۆ ئ����ه‌وه‌ ده‌کات‬ ‫که‌ پێش����کەوتنی کۆمەڵگ����ەی کوردی‬ ‫ب����ە ش����ێوەیەکی ناسروش����تییه‌و‬ ‫ئ����ه‌و ئازادیی����ه‌ی ب����ۆ ژنان هه‌ی����ه‌ له‌‬ ‫کوردس����تاندا وه‌همییه‌‌و وتی" ژنان لە‬ ‫کوردستان روە وەهمییەکەی ئازادییان‬ ‫بینی����وەو وادەزانن ئەوە راس����تە‪ ،‬بۆیە‬

‫ژنان هەر‬ ‫لەخێزانەوە کۆت‌و‬ ‫بەندەکانیان‬ ‫بۆ دیاریکراوەو‬ ‫ئازادنین ئیتر‬ ‫چۆن لەکۆمەڵگەدا‬ ‫بانگەشەی ئازادی‬ ‫بکەن‬ ‫بەئیس����راحەت پاڵ����ی لێدەدەنەو رێگە‬ ‫بەخۆی����ان دەدەن کە خۆشەویس����تی‬ ‫بک����ەن‪ ،‬ئازادان����ە ڕای خۆیان دەربڕن‌و‬ ‫ل����ە قاڵب����ی ژنێکی نەریت����ی دەربچن‌و‬ ‫وەک ژنێک����ی مۆدێ����رن رەفتاربکەن‪،‬‬ ‫بەاڵم لەراستیدا ژنان بیریان دەچێتەوە‬ ‫کە لەگەش����ەکردنێکی سروش����تیدا نین‬ ‫لەگەشەیەکی ڕوکەشدان"‪.‬‬ ‫ئه‌و پێیوایه‌ ئ ‌هو‌ حاڵه‌تی گه‌شه‌کردنه‌‬ ‫ناسروش����تییه‌ توش����ی پێکدادانی����ان‬ ‫دەکات‌و وتی" بەرامبەر بەو کرانەوەیەی‬ ‫ژن داخرانێ����ک هەیە لەخێزاندا‪ ،‬خێزان‬ ‫هه‌میش����ه‌ ئەو مافانە سنوردار ده‌کات‬ ‫کە لە نەریت دەربچێت‪ ،‬بنەماکانی ئاین‬ ‫بشکێنی‪،‬کەواتە ژنان هەر لە خێزانەوە‬ ‫ک����ۆت‌و بەندەکانیان ب����ۆ دیاریکراوەو‬

‫به‌یان سه‌لمان‬ ‫ رۆژنامه‌نوس‌و نووسه‌ر‪.‬‬‫ به‌کالۆریۆس‌و ماجستێر له‌ئه‌ده‌بی فه‌ره‌نسی‌و ئه‌ده‌بی هاوچه‌رخ له‌دانیشگای‬‫پاریس‪.‬‬ ‫هاتنه‌وه‌ی بۆ کوردس���تان ب���ۆ گێڕانی چه‌ند کۆڕێکه‌ له‌هه‌ولێرو س���لێمانی‌و‬‫که‌رکوک‪ ،‬پێشکه‌شکردنی رۆمانه‌ نوێکه‌ی "به‌سه‌رهاته‌کانی خه‌زنه‌ مه‌ملووک"و‬ ‫پێشکه‌شکردنی گۆڤاری سه‌رده‌می ژن‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی دواکه‌وتنی چاپکردنییه‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌‌یانی بۆ ئه‌نجام نه‌درا‪.‬‬ ‫ تائێس���تا س���ێ رۆمانی‌ به‌ زمانی عه‌ره‌بی هه‌یه‌و سێ رۆمانیش به‌ کوردی‪،‬‬‫رۆمانێكی س���ه‌لیم به‌ره‌کاتی‌ له‌عه‌ره‌بییه‌وه‌ وه‌رگێڕاوه‌ته‌ س���ه‌ر فه‌ره‌نس���ی‪،‬‬ ‫دیوانی‌ هه‌ڵبه‌ست به‌ زمانی عه‌ره‌بی باڵوبۆته‌وه‌و دیوانێکی کوردیشم بۆ چاپ‬ ‫ئاماده‌یه‌و فه‌رهه‌نگۆکێکی کوردی فه‌ره‌نس���ی که‌ ب���ه‌ هاوکاریی کاک حامید‬ ‫درودی نووسیویانه‌ ئاماده‌یه‌ بۆ چاپ‪.‬‬ ‫ئازادنی����ن ئیت����ر چۆن ل����ە کۆمەلگەدا‬ ‫بانگەشەی ئازادی بکەن"‪.‬‬ ‫ئەو نەبونی یاس����ای پێش����کەوتو بە‬ ‫بەش����ێکی گرنگی ئ����ەو توندوتیژییانە‬ ‫دەزانێ����ت کە بەرامبەر ژن����ان دەکرێن‬

‫چونکە" گەر ژنان بە یاسای توندوتۆڵ‬ ‫پش����تگیرییان لێنەکرێ����ت ناتوان����ن‬ ‫دەس����تەبەری مافەکانی خۆیان بکەن‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم بەپێچەوانەوە لەکوردس����تاندا‬ ‫یاس����اکان زۆر باش کاریان پێکراوە بۆ‬

‫لەکوردستاندا‬ ‫یاساکان زۆر باش‬ ‫کاریان پێکراوە‬ ‫بۆ بەرژەوەندی‬ ‫خێڵەکی و‬ ‫خێزانی و سیاسی‬ ‫برۆ ژن بکوژەو‬ ‫سوڵح بکە‪ ،‬ژن‬ ‫بکوژەو پارەبدە‪،‬‬ ‫ژن بکوژەو‬ ‫دۆسییەکەی‬ ‫بشارەوە‬ ‫بەرژەوەندی خێڵەکی‌و خێزانی‌و سیاسی‬ ‫برۆ ژن بکوژەو سوڵح بکە‪ ،‬ژن بکوژەو‬ ‫پارەب����دە‪ ،‬ژن بک����وژەو دۆس����ییەکەی‬ ‫بشارەوە"‪.‬‬ ‫به‌ی����ان س����ه‌لمان س����ه‌رباری گرفته‌‬ ‫یاساییه‌کان پێیوایه‌ گرفتێکی سه‌ره‌کی‬ ‫تری ژنانی����ش دواکەوتوی����ی کولتوری‬ ‫کۆمەڵگەی����ە‌و وتی " کۆم����ه‌ڵ‌و ئاین‌و‬ ‫سیاسەت‌و خێزان کۆکن لەسەر ئەوە کە‬ ‫ژن مافی هەڵبژاردنی نه‌بێت‪ ،‬سەرباری‬ ‫به‌رزی����ی رێژەی ژنان����ی نەخوێندەوار‪،‬‬ ‫بۆیە هه‌میش����ه‌ ئەو ژنانە نازانن مافی‬ ‫خۆیان چییەو درک بە مافەکانی خۆیان‬ ‫ناکەن"‪.‬‬

‫ئه‌و که‌ له‌فه‌ره‌نسا ده‌ژی‌و به‌سه‌ردان‬ ‫هاتۆته‌وه‌ بۆ کوردستان پێیوایه‌ لەروی‬ ‫سیاس����ی‌و کۆمەاڵیەتییەوە کوردستان‬ ‫هیچ گەش����ەکردنێکی به‌خۆوه‌ نه‌دیوه‌و‬ ‫عەقڵییەتێک����ی باوکس����االری دەیانبات‬ ‫بەرێوەو هی����چ کام لە حیزب����ەکان لە‬ ‫خزمەتی ژناندا نین‪.‬‬ ‫به‌یان باوەری ب����ە بزوتنەوەی ژنانی‬ ‫کوردس����تان نییەو جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫ده‌کاته‌وه‌ کاتێک کاره‌کانی بزوتنەوەی‬ ‫ژنان دڵخۆش����کەر ده‌بن کە هەڵقواڵوی‬ ‫ژنان خۆیان بن‌و حیزبێکی ژنانە هەبێت‬ ‫کە هێڵێكی‌ دیاریکراوی خۆیان هەبێت‌و‬ ‫لەناو حیزب����ە پیاوانەکاندا نەتوێنەوەو‬ ‫ده‌ڵێت" ئەمرۆ بزوتنەوەی ژنان بەرنامەی‬ ‫سەرەکییان بەرنامەی حیزبەکەیانە کە‬ ‫حیزبێکی پیاوانەیەو هەمو بۆچونەکان‬ ‫پیاوان دایانڕش����تۆتەوە بۆیە هەمو ئەو‬ ‫ش����تانەی کە لەکوردس����تان دەیبینین‬ ‫بەناو گەشەسەندنن‌و دڵخۆشکەرنین"‪.‬‬ ‫ئه‌و چاالکوانه‌ جه‌خت له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫ده‌کاته‌وه‌ ک����ه‌‌رێکخراوەکانی ژنان ئه‌و‬ ‫ده‌س����ه‌اڵته‌پته‌وه‌ی����ان نیی����ه‌ بەرگری‬ ‫ل����ە ژنان بکەن کاتێک پێش����ێلکارییان‬ ‫بەرامبەر دەکرێت‌و ئه‌وان ناتوانن کاری‬ ‫زۆر گه‌وره‌ بکه‌ن‪.‬‬ ‫س����ەبارەت بەبێدەنگ����ی هەندێ����ک‬ ‫لەپەرلەمانت����ارە ژن����ەکان به‌رامب����ه‌ر‬ ‫کێشه‌کانی ژنان ئه‌و پێیوابو کە "چۆن‬ ‫پیاوانی گەندەڵ هەن ژنانێکیش هەن کە‬ ‫تەنها بیریان الی پۆست‌و پلەو پایەیەو‬ ‫بیر لە مەسەلە جدییەکان ناکەنەوە"‪.‬‬ ‫ئه‌و ل����ه‌ که‌موکوری����ی میدیاکانیش‬ ‫نابوێرێ‌و ده‌ڵێت " میدیاکان تیشکێکی‬ ‫گەورەیان نەخستۆتەسەر مەسەلەی ژنان‬ ‫یان زیاتر بڵێین ئ����ەو بەدواداچونانەی‬ ‫کە پێویس����ته‌ بۆ مەس����ەلەکانی ژنان‬ ‫بکرێن‪ ،‬بۆیە ئێمە ئێستا هەوڵمان داوە‬ ‫کە گۆڤارێکی ژنان بە ناوی (سەردەمی‬ ‫ژن) دەربکەین‌و ئێس����تا یەکەم ژمارەی‬ ‫کەوتۆتە ب����ەر دیدەی خوێنەران تا لەو‬ ‫رێگەی����ەوە بتوانین دەنگێکی تری ژنان‬ ‫بگەیەنی����ن‌و ژنان����ی ئەکادیم����ی تیایدا‬ ‫دەنوسن"‪.‬‬

‫نابینایه‌ک‪ :‬حکومەت مافی کار لە نابینا دەسەنێتەوە‬

‫لەم واڵتەدا بخۆو کار مەکە‪ ،‬ئێمە دەمانەوێت مشەخۆر نەبین کاربکەین‌و بخۆین‬ ‫ئا‪ :‬سارا قادر‬ ‫کاتژمێر هەشتی بەیانی بەرهەم بە‬ ‫خۆی‌و گۆچانەکەیەوە دەستی ڕێ‬ ‫دەگرێت‌و بێ ئەوەی هیچ تروسکایەکی‬ ‫هەبێت بەو پەری‌ خۆشییەوە دەچێتە‬ ‫سەر کارەکەی‌و تا دەمەو ئێوارەیەکی‬ ‫درەنگ سەرقاڵی وەرگرتنی‬ ‫پەیوەندییە لەناو هۆتێلێکی پێنج‬ ‫ئەستێرەدا‪ ،‬بەاڵم زۆر نیگەرانە لە‬ ‫وەزیری پەروەردەو پێی دەڵێت‬ ‫"گەر هۆتێلێکی وا گەورە ددان بە‬ ‫تواناکانی مندا بنێت‌و کارم پێبدات‪،‬‬ ‫بەرێزت کە وەزیرێکی چۆن پێم‬ ‫دەڵێیت ئێوە توانای کارتان نییەو بۆ‬ ‫مامۆستایی ناشێن‌و نیو مامۆستان!"‪.‬‬ ‫بەرهەم محەمەدی تەمەن بیس���ت‌و‬ ‫حەوت س���اڵ م���اوەی دوازدە س���اڵە‬ ‫لە ش���اری س���لێمانی لەگ���ەڵ هاوڕێ‬ ‫نابیناکان���ی‌و زۆرێک لە دۆس���تانی تر‬ ‫ژی���ان دەگوزەرێنێت‪ ،‬س���ەرباری ئەو‬ ‫دۆخە تایبەتەی ک���ە هەیەتی هەوڵی‬ ‫داوە بچێتە کۆلێژو س���اڵی ‪٢٠١٠-٢٠٠٩‬‬ ‫یەکێک بووە لە دە یەکەمەکەی بەشی‬ ‫مێژو لە زانکۆی سلێمانی‪ .‬بەاڵم هەمو‬ ‫هیوای ئەو ک���ورە لەدوای تەواوکردنی‬ ‫خوێندن دامەزراندن���ی بووە له‌یه‌کێک‬ ‫ل���ه‌ دائیره‌کانی حکوم���ه‌ت بۆ ئەوەی‬ ‫کاتە بەتاڵەکان���ی پڕ بکاتەوەو بژێوی‬ ‫ژیانیش���ی دابین بکات‪ ،‬به‌اڵم کاتێک‬ ‫ئەو ئاواتەی نایەتەدی‪ ،‬زۆر بێئومێدانە‬ ‫لە بەڵێنەکانی حکومەت دەروانێت‪ ،‬کە‬ ‫لەالیەک بانگەش���ەی ئەوە دەکەن کە‬ ‫یارمەتی خاوەن پێداویس���تی تایبەت‬ ‫ده‌دەن‪ ،‬لەالیەک���ی ت���ره‌وه‌ خۆی���ان‬ ‫گەورەتری���ن کێش���ەن لەبەردەمیانداو‬ ‫رێگەی کارکردنیشیان پێنادەن‪.‬‬ ‫بەرهەم ب���اس ل���ەوە دەکات چەند‬

‫س���اڵێ لەمەوبەر حکوم���ەت پەیمانی‬ ‫کردن���ەوەی پەرتوکخانەیەکی دەنگیی‬ ‫پێداون‪" ،‬بەاڵم هەرخۆیان شكستیان‬ ‫پێهێنا‪ ،‬نامەی س���ەرۆکی حکومەتمان‬ ‫پێب���و بۆ کرێی خانوەکە کەس���ێک لە‬ ‫ژمێری���اری دەی���وت کار ب���ەو نامەیە‬ ‫ناکرێت‌و نامەکە لە ژمێریاری سلێمانی‬ ‫نەیدەخوارد! هەرچەندە زۆر هەوڵماندا‬ ‫وای لێنەیەت بەاڵم تازە تەواو"‪.‬‬ ‫بەرهەم دوای ئەوەی کە زۆر هەوڵی‬ ‫کارکردن دەدات‌و لەبەر ئەوەی نابینایە‬ ‫ک���ەس ئام���ادە نابێ���ت کاری بداتێ‪،‬‬ ‫ناچار پەنا دەباتە بەر کەرتی تایبەت‌و‬ ‫لەرێگ���ەی پڕکردن���ەوەی فۆرمەوە کە‬ ‫لێی نانوس���ێت نابین���ام‪ ،‬دەچێت بۆ‬ ‫چاوپێکەوت���ن لەو هۆتێل���ەدا لەگەڵ‬ ‫پیاوێکی لوبنانی‌و کەسێکی تر کاتێک‬ ‫قس���ەی لەگەڵ دەک���ەن‌و دڵنیا دەبن‬ ‫ل���ەوەی توان���ای لەبەرکردنی ژمارەی‬ ‫تەلەفۆن‌و وەرگرتنی ژمارەی زۆر باشە‬ ‫لە بەشی بەدالەی هۆتێلی های کریست‬ ‫وەک کارمەند قبوڵی دەکەن‌و رۆژانە نۆ‬ ‫کاتژمێر دەوام دەکات‪.‬‬ ‫بەرهەم زۆر خۆش���حاڵە بەکارەکەی‬ ‫خۆی‌و وەک هەم���و کارمەندانی ئەوێ‬ ‫بە قاتێکی رەش‌و بۆینباخێکی شینەوە‬ ‫لەسەر بەدالەکە دانیشتبو هەوڵی دەدا‬ ‫بەو خه‌ت���ه‌ تایبەتە که‌ ناوی " برایله‌"‬ ‫کە تایبەتە بە نابیناو ژمارەکانی تریش‬ ‫لەبەر ب���کات‪ .‬س���ەرباری ئەم هەمو‬ ‫دڵخۆش���ییەی بە کارەکەی‪ ،‬بەاڵم ئەم‬ ‫کارەی بەرهەم هێشتا تەواو ئاسودەی‬ ‫نه‌کردوه‌و دودڵییەکانی نەرەواونەتەوە‪،‬‬ ‫چونکە ترسی ئەوەی هەیە رۆژێ بڵێن‬ ‫پێویستمان پێت نەماوە‪ ،‬بۆیە داواکارە‬ ‫لە وەزارەتی پالندانان ناوەندێ دروست‬ ‫بکات کار ب���ۆ کەمئەندامان بدۆزێتەوە‬ ‫"چونکە هەر ش���ەرت ئەوە نییە پارە‬ ‫وەرگریت‪ ،‬بەڵکو کێشەی پڕکردنەوەی‬

‫لەالیەک بانگەشەی‬ ‫ئەوە دەکەن کە‬ ‫یارمەتی خاوەن‬ ‫پێداویستی تایبەت‬ ‫ده‌دەن‪ ،‬لەالیەکی‬ ‫تره‌وه‌ خۆیان‬ ‫گەورەترین کێشەن‬ ‫لەبەردەمیانداو‬ ‫رێگەی‬ ‫کارکردنیشیان‬ ‫پێنادەن‬ ‫کاتیش زۆر گرنگە چونکە ئێس���تا بە‬ ‫هەمو کوردس���تان نزیکەی ‪ ٩٠٠‬نابینا‬ ‫هەیە کە ‪ ١٠٠‬کەسیان چاالکن دەیانەوێت‬ ‫کار بک���ەن‪ ،‬نابینامان هەیە لەس���ەر‬ ‫بەرنام���ەی ئەدۆپدەیش���ن کاردەکات‬ ‫ک���ە بەرنامەیەک���ی زۆر زەحمەتە بۆ‬ ‫چاوساخەکانیش نەوەکو نابیناکان کە‬ ‫کاری دەنگی پێدەکرێت"‪.‬‬ ‫بەره���ەم داواکارە ک���ە حکوم���ەت‬

‫به‌رهه‌م به‌خه‌تی برایل ژماره‌کان تۆمار ده‌کات‬ ‫دەرفەت���ی خوێندنیان پێ���دەدات بۆ‬ ‫دەرفەتی کاریان لێ دەس���ەنێتەوە کە‬ ‫ئێس���تا س���ێ نابینا هەیە دەیانەوێت‬ ‫دابمەزرێن ب���ەاڵم " وەزیری پەروەردە‬ ‫پێیوتین‪ ،‬کە ئێوە نیوە مامۆس���تان‪،‬‬ ‫خوێندکار هەس���ت ب���ە کەمی دەکات‬ ‫کە نابینایەک وان���ەی پێبڵێتەوە" ئەو‬ ‫س���ەرباری نیگەرانییەک���ەی نمونەی‬

‫خوێندکارەکان���ی کام���ل بەس���یری‬ ‫هێنایەوە کە چەند خۆشحاڵبون بەوە‬ ‫کە ئەو مامۆس���تا نابینایە وانەبێژیان‬ ‫ب���وە‪ ،‬بەاڵم هەر ئەو قس���ەیەی وەزیر‬ ‫وایلێکردوە کە بڵێ���ت" خودایە بەڵێن‬ ‫بێ���ت گەر منداڵ���ی نابین���ام بدەیتێ‬ ‫بەدەس���تی خۆم بیکوژم‪ ،‬چونکە گەر‬ ‫بیان وتایە بارودۆخی قوتابخانەکەمان‬

‫فۆتۆ‪ :‬سارا قادر‬ ‫ناگونجێ زۆر خۆشتر بو لەو قسەیەی‬ ‫کە کردی بەرامبەرمان"‪.‬‬ ‫بەرهەم تاک���ە داواکاری‌و چاوەروانی‬ ‫ل���ە حکومەت ئەوەیە ک���ە ئه‌و له‌ ‪%٥‬‬ ‫ی���ان ب���ۆ کارک���ردن‌و کار دۆزینەوە‬ ‫لەالیەن حکومەت���ەوە بەتەواوەتی بۆ‬ ‫دابین بکرێت‌و ماف���ی کاریان لێزەوت‬ ‫و نەکرێت‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )348‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/23‬‬

‫له‌باره‌ی پرۆژه‌قانوونی پاراستنی پیرۆزییه‌ ئاینییه‌کان‬

‫‌دوای زه‌وتکردنی ئازادیی خۆپێشاندان نۆره‌ی ئازادیی راده‌ربڕینه‌‬ ‫د‪.‬ره‌فیق سابیر‬

‫ئاینییه‌کان‌و‪ )...‬راگه‌یه‌ندراوه‪ .‬ره‌حمه‌ت‬ ‫له‌کابرای فڕه‌نس���ایی که‌ ه���ه‌ر زۆر زوو‬ ‫‌وتوویه‌ت���ی‪ :‬ئای ئازادی!‌ چه‌ند تاوان به‌‬ ‫ناوی تۆوه‌ ده‌کرێت!‬ ‫به‌اڵم رۆژی ‪14‬ی ئوکتۆبه‌ر‪ ،‬هه‌واڵێک‬ ‫ب�ڵ�او کرایه‌وه‌ ک���ه‌‌ (به‌زۆرینه‌ی‌ ده‌نگی‌‬ ‫ئه‌ندامان���ی‌ لیژنه‌ی‌ یاس���ایی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬پرۆژه‌ یاس���ای‌ پاراستنی‌‬ ‫پیرۆزیی���ه‌ ئاینییه‌كان ره‌تكرایه‌وه‌)‪ .‬ئه‌م‬ ‫بری���اره‌ی لیژنه‌ی یاس���ایی زۆر گرنگ‌و‬ ‫قانوونیانه‌یه‌‪ .‬به‌اڵم ده‌بێت په‌رله‌مان‪ ،‬به‌‬ ‫زۆرینه‌ی ده‌نگی ئه‌ندامانی‪ ،‬په‌س���ه‌ندی‬ ‫ب���کات‪ .‬چونک���ه‌ پرۆژه‌قانوونه‌ک���ه‌‪ ،‬له‌‬ ‫کۆبوون���ه‌وه‌ی په‌رله‌ماندا‪ ،‬خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫یه‌که‌م���ی ب���ۆ ک���راوه‌‪ .‬بۆی���ه‌ ده‌بێت‬ ‫ل���ه‌ کۆبوونه‌وه‌یه‌ک���ی په‌رله‌مانیش���دا‪،‬‬ ‫چاره‌نووسی دیاری بکرێت‪‌.‬‬ ‫رۆژی دواتر‪ ،‬له‌ به‌رامبه‌ر هه‌ڵوێس���تی‬ ‫لیژن���ه‌ی قانوونیدا‪( ،‬یه‌کیت���ی زانایانی‬ ‫ئاینیی ئیسالمی کوردس���تان) به‌ده‌نگ‬ ‫هات‪ .‬له‌ روونکردنه‌وه‌یه‌کدا‪ ،‬پشتگیریی‬ ‫خۆی بۆ ده‌رچوونی قانوونه‌که‌ راگه‌یاند‪،‬‬ ‫که‌ به‌ (‌كاركردن بۆ بەپیرۆزهێشتنەوەی‬ ‫ئازادی‌و نووسین‌و گووتنی بەرپرسیارانە)‬ ‫ناوی برد!!‬ ‫ئایا هه‌رێمی کوردس���تان پێویستی به‌‬ ‫قانوونێک���ی له‌و ج���ۆره‌ هه‌یه‪‌،‬وه‌ک ئه‌و‬ ‫رێکخراو‌و الیه‌نان���ه‌ داوای ده‌که‌ن؟ ئایا‬ ‫به‌ ڕاستی پیرۆزییه‌ ئاینییه‌کان ئه‌وه‌نده‌‌‬ ‫به‌ر هه‌ڕه‌ش���ه‌‌و په‌المار که‌وتوون‪ ،‬هێنده‌‬ ‫رووبه‌ڕووی له‌ناوچ���وون بوونه‌ته‌وه‪ ،‬که‌‬ ‫پێویس���ت بکات‪ ،‬به‌ قانوونێکی تایبه‌ت‪،‬‬ ‫بپارێزرێن‌و رزگار بکرێن؟‬ ‫پێ���ش ئه‌وه‌ی‌وه‌اڵمی ئه‌و پرس���یارانه‌‬ ‫بده‌م���ه‌وه‌‪ ،‬ی���ان باس���ی ناوه‌رۆک���ی‬ ‫پرۆژه‌قانوونه‌که‌ بکه‌م‪ ،‬به‌ گرنگی ده‌زانم‬ ‫ئاماژه‌ ب���ده‌م‪ ،‬که‌ ئ���ه‌و دیارده‌یه‌ی‌ به‌‬ ‫بێڕێزی به‌ ئاینی ئیس�ل�ام ناو ده‌برێت‪،‬‬ ‫دیارده‌یه‌ک���ی زۆر کۆن���ه‌‪ .‬به‌ش���ێکی‬ ‫په‌یوه‌ندی���ی به‌ ش���ێوازی خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ندێک نووسه‌ر‌و هونه‌رمه‌ند‌و بیرمه‌ندی‬ ‫رۆژئاوایی���ه‌وه‌ هه‌یه‌ بۆ ئاینی ئیس�ل�ام‌و‬ ‫قورئ���ان‌و ژیاننام���ه‌ی پێغه‌مب���ه‌ر‌‪ ،‬که‌‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌ک���ی میژوویی���ه‌‌و ل���ه‌ زۆر‬ ‫رووه‌وه‪ ‌،‬له‌ خوێندنه‌وه‌ی موس���ڵمانان‌و‬ ‫بۆچوونیان له‌باره‌یانه‌وه‌‌ ته‌واو جیاوازه‌‌‪.‬‬ ‫یان پێیان ناکۆکه‌‪ .‬هه‌ندێک موس���ڵمانی‬ ‫س���ه‌له‌فی‌و تون���دڕه‌و‪ ‌،‬ئ���ه‌و کاره‌ی‬ ‫رۆژئاوایی���ه‌کان‪ ،‬ب���ه‌ س���ووکایه‌تیی به‌‬ ‫ئیس�ل�ام داده‌نێن‌و ناتوانن‪‌،‬وه‌ک جۆرێک‬ ‫له‌ جیاوازیی بیروڕا‪ ،‬قبووڵی بکه‌ن‪.‬‬

‫‪ -1‬چه‌ن���د س���اڵێکه‌‪ ،‬هه‌ندێ���ک‌واڵت‌و‬ ‫رێکخ���راوی عه‌ره‌بی‌و ئیس�ل�امی‌ قس��� ‌ه‬ ‫له‌ دی���ارده‌ی بێڕێزیکردن به‌ ئیس�ل�ام‌و‬ ‫پیرۆزیی���ه‌ ئاینییه‌کان���ی موس���ڵمانان‬ ‫ده‌که‌ن‪ ،‬که‌ ل���ه‌ هه‌ندێک‌واڵتی رۆژئاوادا‬ ‫ده‌رکه‌وتووه‌‪ .‬به‌‌هانه‌ی قسه‌کانیش���یان‬ ‫چه‌ندان‌ نووس���ین‌و به‌رهه‌م���ی ئه‌ده‌بی‌و‬ ‫کاری هونه‌ریی���ه‌‪ ،‬ک���ه ‌له‌رۆژائ���اوا‬ ‫باڵو بوونه‌ته‌وه‌‌و خاوه‌نه‌کانیان ره‌خنه‌ له‌‬ ‫ئاینی ئیس�ل�ام ده‌گرن‪ .‬یان به‌جۆرێکی‬ ‫نه‌ش���یاو باس���ی قورئ���ان‌و پێغه‌مب���ه‌ر‬ ‫ده‌ک���ه‌ن‌‪ .‬ئ���ه‌وان ئه‌و ج���ۆره‌ کارانه‌‌ به‌‬ ‫به‌ش���ێک ل���ه‌ دژایه‌تیکردنی ئیس�ل�ام‬ ‫داده‌نێ���ن‌‪ .‬بۆیه‌ به‌رده‌وام داوا له‌و‌واڵتانه‬ ‫ده‌که‌ن‌‪ ،‬به‌ قانوونێکی تایبه‌ت‪ ،‬رێگا له‌و‬ ‫جۆره‌ کارانه‌ بگرن‪ .‬پێداگرتن‌ له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫داواکارییه‪ ‌،‬گه‌یشته‌ ئه‌وه‌ی که‌ سه‌رۆکی‬ ‫کۆمکاری عه‌ره‌ب���ی‪ ،‬نه‌بیل ئه‌لعه‌ره‌بی‪،‬‬ ‫مانگی پێشوو‪ ،‬له‌ کۆبوونه‌وه‌ی رێکخراوی‬ ‫نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان���دا داوای کرد که‌‌‬ ‫ئه‌و رێکخ���راوه‌ بڕیارێک���ی تایبه‌ت‪ ،‬بۆ‬ ‫رێگرتن له‌ بێرێزیکردن به‌ ئاین‌و سیمبوله‌‬ ‫ئاینییه‌کان ده‌ربکات‪.‬‬ ‫که‌چ���ی‌واڵتانی رۆژئاوا‪ ،‬ئ���ه‌و جۆره‌‬ ‫کارانه‌ به‌ به‌ش���ێک له‌ ئازادیی ده‌ربڕین‬ ‫داده‌نێ���ن‪ .‬به‌ڵگه‌ش���یان ئه‌وه‌ی���ه‌ ک���ه‌‬ ‫له‌و‌واڵتان���ه‌دا‪ ‌،‬چه‌ند ره‌خن���ه‌ له‌ ئاینی‬ ‫ئیس�ل�ام‌و پێغه‌مبه‌ر‌و قورئان ده‌گیرێت‪،‬‬ ‫ده‌یان هێنده‌‌ ره‌خنه‌ له‌ ئاینی مه‌سیحی‌و‬ ‫مه‌س���یح‌و ته‌ورات‌و ئینجی���ل ده‌گیرێت‪.‬‬ ‫که‌سیش له‌سه‌ر ئه‌و ره‌خنانه‌‪ ،‬کێشه‌‌و هه‌را‬ ‫نانێته‌وه‌‪ .‬چونکه‌ مافێکی هاوواڵتییانه‌‌و‬ ‫له‌ یاسا‌و ده‌ستووری‌واڵتیاندا‪‌،‬وه‌ک مافی‬ ‫بنچینه‌یی‪ ،‬چه‌س���پێنراوه‌‌و هیچ که‌س‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتێک ناتوانێت سنوورداری بکات‪‌.‬‬ ‫ئ���ه‌و‌ دوو تێڕوانینه‌‌ جیاوازه‌‪ ،‬بۆ یه‌ک‬ ‫دی���ارده‌‪ ،‬ره‌نگدان���ه‌وه‌ی دوو کولتوور‌و‬ ‫سیس���تمی سیاس���یی جی���اواز‌و دوو‬ ‫جیهانبینیی جی���اوازه‌‪ ،‬جیهانبینییه‌کی‬ ‫پێش���که‌وتنخوازانه‌و ئازادیخوازان���ه‌‪،‬‬ ‫کۆنپه‌رس���تانه‌‌و‬ ‫جیهانبینییه‌ک���ی‬ ‫ئیس���تیبدادییانه‌‌‪ ‌.‬ه���ه‌ر یه‌که‌ی���ان به‌‬ ‫جۆرێک���ی جیاواز بۆ ئینس���ان‪ ،‬ئازادی‪،‬‬ ‫کۆم ‌هڵ‌و ئاین ده‌ڕوانێت‪.‬‬ ‫ب���ه‌ چاولێک���ه‌ری ل���ه‌و‌ داواکارییه‌ی‌‬ ‫واڵتان���ی عه‌ره‌ب���ی‌و ئیس�ل�امی‪ ،‬چه‌ند‬ ‫س���اڵێکه‌‪ ‌،‬هه‌ندێ���ک مه‌الی سیاس���ی‌و‬ ‫س���ه‌له‌فی‌و رێکخ���راوی ئیس�ل�امی‌و‬ ‫ته‌نان���ه‌ت یه‌کێتی���ی زانایان���ی ئاینیی‬ ‫ئیس�ل�امی له‌هه‌رێمی کوردس���تان‪ ،‬داوا‬ ‫ده‌که‌ن یاس���ایه‌ک بۆ رێگرتن له‌ ره‌خنه‌‬ ‫له‌ ئای���ن‪ ،‬ی���ان‌وه‌ک خۆی���ان ده‌ڵێن‪،‬‬ ‫بۆ پاراس���تنی پیرۆزیی���ه‌ ئاینییه‌کان‪،‬‬ ‫ده‌ربکرێت‪ .‬هه‌ر ده‌رفه‌تێک بڕه‌خس���ێت‪،‬‬ ‫کۆمه‌ڵێک سه‌له‌فی‌و توندڕه‌وی ئیسالمی‬ ‫ده‌که‌ونه‌ خۆپێش���اندان‌و فش���ارهێنان‪،‬‬ ‫داوای ده‌رکردن���ی قانوونه‌که‌ ده‌که‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫کار گه‌یش���ته‌ ئ���ه‌وه‌ی ک���ه‌ پێش چه‌ند‬ ‫مانگێ���ک‪ ،‬هه‌ندێک له‌و مه‌ال سیاس���ییه‌‬ ‫توندڕه‌وانه‌‪ ،‬ب���ه‌ بیانووی باڵوکردنه‌وه‌ی‬ ‫‌وت���اری نووس���ه‌رێکی دووره‌واڵت‪ ،‬ل���ه‌‬ ‫گۆڤارێک���ی س���ه‌ر ب���ه‌ پارتی‪ ،‬ک���ه‌ له‌‬ ‫هه‌ولێر ده‌رده‌چێت‪ ،‬خۆپێش���اندانێکیان‬ ‫ل���ه‌ هه‌ولێر رێکخس���ت‪ .‬ب���ه‌ جۆرێکی‬ ‫شه‌ڕخوازانه‌‌و توندوتیژانه‌ ده‌ستدرێژییان‬ ‫ک���رده‌ س���ه‌ر په‌رله‌مان‌‪ ‌.‬داوای���ان کرد‬ ‫گۆڤاره‌که‌ رابگیرێت‌و یاسایه‌کی تایبه‌ت‬ ‫له‌ په‌رله‌م���ان‪ ،‬بۆ رێگرتن ل���ه‌ بێڕێزی‬ ‫به‌رامب���ه‌ر ئاین���ی ئیس�ل�ام ده‌ربکرێت‪.‬‬ ‫سه‌رۆکی حکومه‌تی هه‌رێم‪ ،‬له‌ پاداشتی‬ ‫ده‌س���تدرێژییه‌‌که‌یان‪ ،‬به‌ڵێنی پێدان که‌‬ ‫هه‌ردوو داواکارییه‌که‌یان جێبه‌جێ بکات‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش هه‌ندێک که‌س���ی ب���ه‌ره‌و ئه‌و‬ ‫گومان���ه‌ برد‪ ،‬که‌ ره‌نگه‌ خۆپێش���اندان‌و‬ ‫په‌الماره‌که‌‌‪ ‌،‬شانۆگه‌رییه‌کی پارتی بێت‪،‬‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ی به‌و ناوه‌وه‌ هه‌م س���نووری‬ ‫ئازادیی نووس���ین‌و ده‌ربڕین‪ ،‬له‌ هه‌رێمی‬ ‫کوردستاندا‪ ،‬به‌رته‌س���ک بکاته‌وه‌‪ ،‬هه‌م‬ ‫به‌رتیلێکیش به‌ هه‌ندێک الیه‌نی ئیسالمی‬ ‫بدات‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌ش���ێکی دیکه‌ی دیارده‌که‪ ،‬که‌‬ ‫خێ���را‌ گۆڤاره‌ک���ه راگیرا‪ .‬ب���ه‌په‌له‌‬ ‫ش ب ‌ه ناوی (پرۆژه‌قانوونی به‌شه‌ هه‌ره‌ گه‌وره‌که‌یه‌تی‪ ‌،‬له‌ ناوه‌رۆکدا‬ ‫پرۆژه‌قانوونه‌ک ‌ه ‌‬ ‫پاراستنی پیرۆزییه‌ ئاینییه‌کان)‌ نێر‌درایه‌ مه‌س���ه‌له‌یه‌کی سیاس���ی‌و میژوویی���ه‪،‬‬ ‫په‌رله‌مان���ی کوردس���تان‪ .‬رۆژی ‪ -10-8‬په‌یوه‌ندیی به‌ کێشه‌ی سیاسی‌و ئاینیی‬ ‫‪ 2012‬په‌رله‌م���ان‪ ،‬دیس���ان ب���ه‌ په‌له‪ ‌،‬سه‌دان ساڵه‌ی نێوان ده‌وڵه‌تانی‌ عه‌ره‌بی‌و‬ ‫خوێندن���ه‌وه‌ی یه‌که‌می بۆ کرد‪ .‬س���ێ ئیس�ل�امی‌و ده‌وڵه‌تانی رۆژئاواوه‌ هه‌یه‪.‬‬ ‫رۆژ دوات���ر‪ 11( ،‬ی ئوکتۆبه‌ر) س���ایتی ئه‌و کێش���ه‌یه‌‪ ،‬له‌و کاته‌وه‌ ده‌رکه‌وتووه‌‬ ‫(په‌یام) باڵوی ک���رده‌وه‌ که‌ که‌مپینێک که‌ له‌ش���کری عه‌ره‌بیی ئیس�ل�امی‪ ،‬له‌‬ ‫بۆ (پشتیوانی له‌ په‌سه‌ندکردنی پرۆژه‌ سه‌ده‌ی هه‌ش���ته‌می زاینییه‌وه‌‪ ،‬ده‌ستی‬ ‫یاسای پاراس���تنی پیرۆزییه‌ ئاینییه‌کان ب���ه‌ فتوحات‌و داگیرک���ردن‌و تااڵنکردنی‬ ‫راده‌گه‌یه‌ندرێت)‪ .‬جێگای س���ه‌رنجه‌‪ ،‬که‌ ‌واڵتان���ی دی کرد‪ .‬به‌ش���ێک له‌و‌واڵتانه‌‬ ‫که‌مپینه‌که‌ ب���ه‌ ناوی (پارێ���زگاری له‌ (س���وریا‪ ،‬لوبنان‪ ،‬فه‌له‌ستین‪ ،‬میسر‌‪..‬‬ ‫ئازادیی بیروڕا‌و باڵوکردنه‌وه‌و‪ ،‬له‌ پێناو ت���اد‪ ‌).‬ناوچ���ه‌ی نف���ووزی سیاس���ی‌و‬ ‫رێزگرتن له‌ ئازادی���ی ره‌خنه‌‌و پیرۆزییه‌ ئاینیی مه‌س���یحییه‌کان بوون‌و زۆرینه‌ی‬

‫ئایا ب ‌ه ڕاستی‬ ‫پیرۆزیی ‌ه‬ ‫‌نده‬ ‫ئاینییه‌کان ئه‌وه ‌‌‬ ‫به‌ر هه‌ڕه‌شه‌‌و‬ ‫په‌المار که‌وتوون‪،‬‬ ‫هێند‌ه رووبه‌ڕووی‬ ‫له‌ناوچوون‬ ‫بوونه‌ته‌وه‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫پێویست بکات‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫قانوونێکی تایبه‌ت‪،‬‬ ‫بپارێزرێن‌و رزگار‬ ‫بکرێن؟‬

‫خه‌ڵکه‌که‌شی مه‌سیحی بوون‪ .‬خه‌ڵکه‌که‌‬ ‫به‌ش���ێکیان‪‌،‬وه‌ک مێژوونووسانی ئیسالم‬ ‫ده‌گێڕن���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ کۆیل���ه‌‌و که‌نیزه‌ کران‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌س���تکه‌وته‌کانی دیکه‌ی شه‌ڕ‪،‬‬ ‫بۆ دوورگه‌ی عه‌ره‌ب نێ���ردران‪ .‬ئه‌وانی‬ ‫دیکه‌یان ناچارکران له‌ نێوان‌ زه‌میبوون‌و‬ ‫موس���ڵمانبووند‪،‬ا یه‌کێکیان هه‌ڵببژێرن‪.‬‬ ‫دواتر له‌شکری عه‌ره‌بیی ئیسالمی به‌ره‌و‬ ‫رۆژئاوا‌و ئیسپانیا چوو‪ .‬به‌وه‌ش کێشه‌‌و‬ ‫دوژمنایه‌تیی نێوان نوێنه‌رانی سیاسیی‬ ‫ه���ه‌ردوو ئاین قووڵت���ر‌و‪ ،‬کینه‌ی نێوان‬ ‫مه‌سیحی‌و موسڵمانان زیاتر بوو‪ .‬شه‌ڕی‬ ‫خاچپه‌رستان‪ ،‬که‌‌وه‌ک‌ گه‌و‌ره‌ترین شه‌ڕی‬ ‫نێوان له‌شکری مه‌سیحییه‌کان‌و له‌شکری‬ ‫موس���ڵمانان ناس���راوه‪ ،‬ئه‌نجامێک���ی‬ ‫دیکه‌ی ئه‌و کێش���ه‌یه‌ بوو‪ ،‬که‌ له‌ هه‌مان‬ ‫کات���دا‪ ،‬خۆی بوو ب���ه‌ هۆکارێکی نوێی‬ ‫قووڵکردنه‌وه‌ی کێشه‌‌و دوژمنایه‌تییه‌‌که‌‪.‬‬ ‫‌دوای هه‌ره‌سهێنانی خه‌الفه‌تی عه‌ره‌‌بی‬ ‫(عه‌بباسی) تورکه‌کان ده‌ستیان به‌سه‌ر‬ ‫خه‌الفه‌ت���ی ئیس�ل�امیدا گ���رت‪ .‬ئه‌وان‬ ‫س���اڵی ‪ 1453‬شاری کۆس���ته‌نتینیه‌ی‬ ‫س���ه‌نته‌ری که‌نیسه‌ی رۆمیان داگیرکرد‌و‬ ‫کردیان���ه‌ پایته‌خت���ی ده‌وڵه‌ته‌که‌ی���ان‪،‬‬ ‫ک���ه‌ ب���ه‌ (ئیمپراتۆری���ای عوس���مانی)‬ ‫ناس���را‪ .‬ب���ه‌و کاره‌ش زه‌برێکی توندیان‬ ‫به‌ مه‌سیحییه‌ت‌و ده‌س���ه‌اڵتی سیاسیی‬ ‫مه‌س���یحییه‌کان‪ ،‬له‌ ناوچه‌ک���ه‌‌ گه‌یاند‪.‬‬ ‫دوای ئه‌وه‌ تورکه‌کان‪ ،‬به‌ زه‌بری ش���ه‌ر‌و‬ ‫کوش���تار‪ ،‬به‌ره‌و رۆژئاوا کشان‪ .‬یۆنان‌و‬ ‫ناوچه‌ی به‌ڵکانی���ان گرت‌و تا ده‌روازه‌ی‬ ‫نه‌مسا چوون‪ .‬له‌وێ راگیران‪.‬‬ ‫کێش���ه‌ی نێ���وان رۆژئ���اوا‌و ‌واڵتانی‬ ‫ئیس�ل�امی تا هه‌ڵگیرس���اندنی ش���ه‌ڕی‬ ‫یه‌که‌می جیهانی(‪‌)1914‬و تێکش���کاندنی‬ ‫ئیمپراتۆریای عوس���مانی به‌رده‌وام بوو‪.‬‬ ‫دوای ئ���ه‌وه‌ ده‌وڵه‌ته‌ س���ه‌رکه‌وتووه‌کان‬ ‫(بریتانی���ا‪ ،‬فڕه‌نس���ا‌و ئیتالیا)‌واڵتان���ی‬ ‫ع���ه‌ره‌ب‌و ناوچه‌که‌یان داگی���ر‌و دابه‌ش‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫له‌‌سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی بیسته‌مدا‪ ،‬کاتێک‬ ‫بزاڤی ناسیۆنالیستی‪ ،‬له‌‌ هه‌ندێک‌ واڵتی‬ ‫عه‌ره‌‌بی‌و ئیسالمیدا ده‌رکه‌وت‪ ‌ ،‬کێشه‌‌و‬ ‫دوژمنایه‌تییه‌‌ک���ه‌ ‌هه‌ر ب���ه‌رده‌وام بوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ش���ێوه‌ی خه‌بات���ی نه‌ته‌وه‌یی‌و‬ ‫رزگاربوون له‌ کۆلۆنیالیزم‌و ئیمپریالیزمدا‬ ‫خۆی ده‌رخست‪ .‬دروستبوونی ده‌وڵه‌تی‬ ‫ئیس���رائیل (س���اڵی ‪ )1948‬کێشه‌که‌ی‬ ‫ئاڵۆزت���ر‌و توندتر کرد‪ .‬دوای شوڕش���ی‬ ‫ئیس�ل�امیی ئێران (فابری���وه‌ری ‪)1979‬‬ ‫شه‌پۆلی ئیسالمی سیاس���ی‪ ‌،‬له‌‌واڵتانی‬ ‫عه‌ره‌بی‌و ئیس�ل�امیدا‪ ،‬به‌ره‌و هه‌ڵکشان‬ ‫چ���وو‪ .‬کێش���ه‌‌‌و دوژمنایه‌تی���ی رۆژئاوا‬ ‫(هه‌روا ئیس���رائیلیش) دیسان به‌رگێکی‬ ‫ئاینیی به‌ به‌ردا کرایه‌وه‌‌‪ .‬ئه‌مڕۆ به‌شێکی‬ ‫ئیسالمییه سیاس���ییه‌ سوننه ‌مه‌زه ‌هب‌و‬ ‫ش���یعه‌ مه‌زهه‌به‌‌کان‪ ،‬کێشه‌که‌ به‌ شه‌ڕی‬ ‫نێوان ئیسالم‌و نه‌سرانییه‌ت‌و یه‌هوودی‪،‬‬ ‫یان ش���ه‌ڕی نێوان ئیم���ان‌و کوفر‪ ،‬ناو‬ ‫ده‌ب���ه‌ن‪ .‬به‌و به‌هانه‌ی���ه‌وه‌‪ ،‬توندڕه‌وانی‬ ‫ئیسالمی جاڕی جیهاد‌و شه‌ڕی ئه‌وانیان‬ ‫داوه‌‌و خوێنی���ان ح���ه‌اڵڵ ک���ردوون‪.‬‬ ‫بیرمه‌ندی ناسراوی ئه‌مریکایی سامۆئێل‬ ‫هانتنگتۆن‪ ،‬ئه‌و کێش���ه‌یه‌ به‌ به‌شێک له‌‬ ‫کێشه‌ی شارستانییه‌کان‪ ،‬ناو ده‌بات‪.‬‬ ‫کێش���ه‌که‌‪‌‌،‬گیانی کینه‌‌و دوژمنایه‌تی‪،‬‬ ‫ل���ه‌‌ نێ���وان به‌ش���ێکی موس���ڵمانان‌و‬ ‫مه‌س���یحییه‌کاندا‪ ،‬به‌ تایبه‌ت���ی له‌ نێو‬ ‫توندڕه‌واندا‪ ،‬به‌هێز کردووه‌‪ .‬توندڕه‌وانی‬ ‫س���ه‌ربه‌ ه���ه‌ردوو ئاین‌‪ ،‬کین���ه‌ی ئاینی‬ ‫باڵو ده‌که‌نه‌وه‌‪ .‬ده‌یانه‌وێت کێش���ه‌که‌ بۆ‬ ‫ئامانجی سیاس���یی خۆیان‪ ،‬به‌کاربهێنن‌و‬ ‫سوودی لێ‌‌وه‌ر‌بگرن‪.‬‬ ‫توندڕه‌وانی مه‌س���یحی ‪ ،‬که‌ ژماره‌یان‬ ‫له‌ رۆژئ���اوا زۆر که‌م���ه‌‪ ،‬ره‌خنه‌ی توند‬ ‫له‌ ئاینی ئیس�ل�ام ده‌گرن‪ .‬هه‌ندێکیان‪،‬‬ ‫بێڕێزی به‌رامبه‌ر به‌ ئیسالم‌و پێغه‌مبه‌ری‬ ‫مس���وڵمانان پێش���ان ده‌ده‌ن‪ .‬قورئان‬ ‫ده‌دڕێن���ن‌و ده‌س���ووتێنن‪ .‬تازه‌تری���ن‬ ‫کاریش���یان‪ ،‬ک���ه‌ حه‌تم���ه‌ن دوا کار‌‬ ‫نابێت‪ ‌،‬ئه‌و چه‌ند کلیپه‌ پووته‌ی فیلمی‬ ‫‪( Innocence of Muslims‬پاکژی���ی‬ ‫موس���ڵمانان) بوو‪ ،‬که‌ کۆمه‌ڵێک کاری‬ ‫توندره‌وان���ه‌‌و تیرۆریس���تانه‌ی‪ ،‬له‌ چه‌ند‌‬ ‫واڵتێکی عه‌ره‌بی‌و ئیس�ل�امیدا‪ ،‬به‌دوای‬ ‫خۆیدا هێنا‪ .‬به‌هۆیانه‌وه‌ چه‌ندان که‌س‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ باڵوێزی ئه‌مریکا له‌ لیبیا‪ ،‬کوژران‌و‬ ‫بریندار بوون‪‌.‬‬ ‫له‌ به‌رامبه‌ردا‪ ،‬ئیس�ل�امییه‌ سیاسییه‌‬ ‫س���ه‌له‌فی‌و توندڕه‌وه‌‌کان‪ ،‬که‌ خۆیان به‌‬ ‫تاکه‌ پارێ���زه‌ری ئیس�ل�ام ده‌زانن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫کێشه‌یه‌‌ بۆ دژایه‌تیی رۆژئاوا‌و ئه‌مریکا‌و‬ ‫ئیس���رائیل‌و‪‌،‬وه‌ک به‌هان���ه‌ی په‌نابردنه‌‬ ‫به‌ر توندوتیژی‌و تی���رۆر‪ ،‬به‌کارده‌هێنن‪.‬‬ ‫ئه‌وان س���ووکایه‌تی به‌ ئاینی مه‌سیحی‌و‬ ‫یه‌هوودی‌و ره‌مزه‌ ئاینییه‌کانیان ده‌که‌ن‪.‬‬

‫کاریکاتێریس���تێکی‌وه‌ک (الرش ڤیکس)‬ ‫چه‌ند‌وێنه‌یه‌کی کاریکاتێریانه‌ی پێغه‌مبه‌ر‬ ‫ده‌کێشێت‌و باڵویان ده‌کاته‌وه‌‪ .‬شێتێک‪،‬‬ ‫توندڕه‌وێکی مه‌سیحی‪ ،‬یان‌ سه‌ربازێکی‬ ‫ئه‌مریکای���ی‪ ،‬بێزار له‌ عه‌س���که‌ری‪ ،‬یان‬ ‫قه‌شه‌یه‌کی‌ توندڕه‌وی‌وه‌ک تێری جۆنس)‬ ‫نوس���خه‌یه‌کی قورئ���ان ده‌س���وتێنێت‪،‬‬ ‫یاخود نه‌ناس���ێک فیلمێکی پووتی‌ وه‌ک‬ ‫(پاکیی مس���وڵمانان) ئاماده‌ ده‌کات‪...‬‬ ‫ت���اد‪ .‬هه‌موو جارێک‪ ،‬دوای هه‌ر کارێکی‬ ‫له‌و جۆره‌‪ ،‬هه‌رایه‌کی جیهانی دروس���ت‬ ‫ده‌بێ���ت‪ .‬هه‌ندێ���ک ک���ه‌س‌و الیه‌ن���ی‬ ‫توندڕه‌وی ئیسالمی هه‌له‌که به‌ ئامانجی‬ ‫سیاس���ی‪ ‌،‬ده‌قۆزن���ه‌وه‌‌و خۆی���ان‌وه‌ک‬ ‫محامی���ی پێغه‌مبه‌ر‌و تاکه پاس���ه‌وانی‬ ‫ئیس�ل�ام‌و‌نوێنه‌ری خوا له‌س���ه‌ر زه‌وی‬ ‫پێشان ده‌ده‌ن‪ .‬به‌ ناوی خواوه‪ ‌،‬فه‌توای‬ ‫کوش���تن ده‌رده‌که‌ن‪ .‬به‌ چه‌پ‌و راستدا‬ ‫ده‌که‌ون���ه‌ هێرش‌و په‌الماری توندڕه‌وانه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وان ک���ه‌ له‌ ده‌س���ه‌اڵتی سیاس���یی‌‬ ‫واڵته‌که‌یان ت���ووڕه‌ن‌و رۆژئاوا به‌ دوژمن‬ ‫ده‌زانن‌و کێشه‌یان له‌گه‌ڵ خۆیان‌و ئاینی‬ ‫مه‌سیحی‌و جوو‌دا هه‌یه‌‪ ،‬په‌نا بۆ تیرۆر‌و‬

‫ئینجیل‌و ته‌ورات ده‌س���ووتێنن‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫هێرش���ی تیرۆریس���تانه‌ ده‌که‌نه‌ س���ه‌ر‬ ‫په‌رس���تگاکان‌و قوتابخانه‌ی مندااڵنیان‌و‬ ‫ب���ه‌ ده‌یانیان تی���رۆر ده‌ک���ه‌ن‪ .‬بۆمب‬ ‫ته‌قاندنه‌وه‌ له‌س���ه‌ر ج���اده‌‌و ناو بازاڕی‬ ‫ش���اره‌کانی رۆژئ���اوا‪ ،‬ته‌قاندن���ه‌وه یان‬ ‫هه‌وڵی‌ته‌قاندن���ه‌وه‌ی فرۆکه‌ی مه‌ده‌نی‪،‬‬ ‫به‌ س���ه‌دان سه‌رنش���ینی ب���ێ خه‌تاوه‌‌‪،‬‬ ‫بوونه‌ته‌ دیارده‌یه‌ک‪ ،‬که‌ ده‌ش���ێت هه‌ر‬ ‫رۆژێک‪ ،‬له‌هه‌ر‌ واڵتێک دووباره ببێته‌وه‌‪.‬‬ ‫مه‌سیحییه‌‌کان‪ ،‬به‌ پێچه‌وانه‌ی‌ هه‌ندێ‬ ‫موس���ڵمان‌و‌ئیس�ل�امییه توندڕه‌وه‌کان‪،‬‬ ‫هێمنان���ه‌ ب���ۆ ئ���ه‌و ره‌خن���ه‌‌و قس���ه‌و‬ ‫قس���ه‌ڵۆکانه‌ ده‌ڕوانن‪ ،‬که‌ ئیس�ل�امییه‌‬ ‫س���ه‌له‌فی‌و تون���دره‌وه‌کان‪ ،‬به‌رامبه‌ر به‌‬ ‫ئاین‌و ره‌مزه‌ ئاینییه‌کانیان‌ ده‌یکه‌ن‪ .‬نه‌‬ ‫هه‌را‌و کێشه‌ دروست ده‌که‌ن‪ ،‬نه‌ په‌نا بۆ‬ ‫توندوتیژی ده‌به‌ن‪ .‬هیچ توندڕه‌وێکیش‪،‬‬ ‫به‌هۆی ئه‌و کارانه‌یه‌وه‌‪ ‌،‬نه‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‬ ‫کوش���تنی ل���ێ ده‌کرێ���ت‪ ،‬ن���ه‌ په‌المار‬ ‫ده‌درێت‪ .‬مه‌س���یحییه‌کان به‌ گش���تی‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ئیماندار‌و قه‌شه‌کانیشیان‪ ،‬زۆر‬ ‫له‌مێژه‌ خۆیان له‌و گرفته‌‌‌ده‌رباز کردووه‌‬ ‫که‌ به‌ ناوی گوایا بێڕێزی به‌ ئاینه‌که‌یان‬ ‫(دڕان���دن‌و س���ووتاندنی ئینجیل‪ ،‬یان‬ ‫جنێ���ودان به‌ خ���وا‌و تۆمه‌تهه‌ڵبه‌س���تن‬ ‫بۆ مه‌س���یح) هه‌ڵبچن‌و په‌نا بۆ ش���ه‌ڕ‌و‬ ‫توندوتیژی ب���ه‌رن‪ .‬ئه‌وان زۆر بێباکانه‌‌و‬ ‫خه‌مس���اردانه‌ بۆ ئ���ه‌و ج���ۆره‌ کارانه‌‬ ‫ده‌ڕوانن‪ .‬دوات���ر له‌و باره‌یه‌وه‌ ئاماژه‌ به‌‬ ‫نموونه‌یه‌کی زۆر سه‌رنجڕاکێش ده‌ده‌م‪.‬‬ ‫‪ -2‬له‌ ساڵی ‪1988‬دا رۆمانی نووسه‌ری‬ ‫بریتانی (به‌ ئه‌سڵ پاکستانی) سه‌لمان‬ ‫روش���دی (ئایه‌ته‌ ش���ه‌یتانییه‌کان) باڵو‬ ‫کرایه‌وه‌‪ .‬نووس���ه‌ر‪ ،‬له‌ رۆمانه‌که‌یدا‪ ،‬به‌‬ ‫جۆرێک باسی ئاینی ئیسالم‌و پێغه‌مبه‌ر‬ ‫ده‌کات که‌‪ ،‬هه‌ندێک له‌ موس���ڵمانان‪ ،‬به‌‬ ‫بێڕێزییان دانا‪‌.‬‬ ‫رابه‌ری شۆڕش���ی ئێ���ران‪ ،‬خومه‌ینی‪،‬‬ ‫ک���ه‌ رۆمانه‌ک���ه‌ی ن���ه ‌خوێندب���ۆوه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و‌ ده‌رفه‌ته‌ی قۆس���ته‌وه‌و ب���ه‌ ناوی‬ ‫داکۆکیکردن‌ له‌ ئاینی ئیس�ل�ام‪ ،‬فه‌توای‬ ‫کوش���تنی س���ه‌لمان روش���دی ده‌رکرد‪.‬‬ ‫پاداش���تێکی چه‌ند س���ه‌دهه‌زار دۆالری‪،‬‬ ‫یان چه‌ند ملی���ۆن دۆالری(باش له‌بیرم‬ ‫نه‌ماوه‌) ب���ۆ ئه‌و که‌س���ه ته‌رخانکرد‪،‬‬ ‫ک���ه‌ نووس���ه‌ری رۆمانه‌ک���ه‌ ده‌کوژێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و کاره‌ی خومه‌ینی‪ ،‬ل���ه‌ بنه‌ڕه‌تدا‪ ،‬کوشتن ده‌به‌‌ن‪ .‬به‌و کاره‌شیان زیانی زۆر‬ ‫به‌ ئامانجی تۆڵه‌کردن���ه‌وه‌ له‌ بریتانیا‌و به‌ ناوبانگی ئیس�ل�ام ده‌گه‌یه‌نن‪ .‬چونکه‌‬ ‫رۆژئاوا بوو‪ ،‬که‌ پێش���تر دۆس���تی هه‌ره‌ به‌ ناوی ئیسالمه‌وه‌ ئه‌و کارانه‌ ده‌که‌ن‌و‬ ‫نزیکی ش���ای ئێران بوون‌و‪ ،‬ئه‌و کاته‌ له‌ موسڵمانان‪ ،‬له‌به‌رچاوی خه‌ڵکی رۆژئاوا‪،‬‬ ‫ش���ه‌ڕی نێوان عێراق‌و ئێرانیشدا پشتی ‌وه‌ک که‌س���انی تون���دڕه‌وو زه‌برپه‌روه‌ر‌و‬ ‫بێحه‌وسه‌ڵه‌ پێشان ده‌ده‌ن‪ .‬دوای ئه‌وان‬ ‫عێراقیان ده‌گرت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و کاره‌ی خومه‌ین���ی‌ رووداوێک���ی نۆره‌ی مه‌ال‌و زانایانی ئاینی ئیس�ل�امی‬ ‫زۆر ده‌گم���ه‌ن‌و س���ه‌یر ب���وو‪ .‬چ���ۆن‌و سه‌ر به‌ده‌سه‌اڵت دێت کاره‌که‌ مه‌حکووم‬ ‫ب���ه‌ چ هه‌قێ���ک‌و به‌پێ���ی کام قانوونی بک���ه‌ن‪ .‬ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی تون���دڕه‌وان به‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی‪ ،‬سه‌رکرده‌‌و رابه‌ری سیاسی‌و که‌مته‌رخه‌م‪ ،‬به‌رامبه‌ر به‌ ئاین‌و پێغه‌مبه‌ر‬ ‫رۆحیی‌واڵتێک‪ ،‬رێگ���ه‌ به‌خۆی ده‌دات‪ ،‬تۆمه‌تباریان نه‌که‌ن‪ ،‬ئه‌وانیش به‌ هه‌وای‬ ‫به‌و جۆره‌ س���وکایه‌تی به‌‌واڵتێکی دیکه‌ توندڕه‌وان ده‌خوێنن‪ ،‬ده‌که‌ونه‌ بانگه‌واز‌و‬ ‫بکات‌و بڕیاری کوش���تنی هاوواڵتییه‌کی ده‌رکردنی به‌یاننامه‌ی ئیدانه‌کردن‪ .‬دوای‬ ‫ئه‌وانیش (وه‌ک ده‌ڵێن ختامها مس���کن)‬ ‫‌بدات؟!‬ ‫دوای فه‌تواک���ه‌ی خومه‌ین���ی‪ ،‬چه‌ند به‌رپرسێکی فاسید‌و مونافیقی ئه‌م‬ ‫موس���ڵمانان‪ ،‬ل���ه‌ چه‌ن���دان‌واڵتدا‪ ،‬بێ یان ئه‌و‌واڵت‌و ده‌وڵه‌تی ئیس�ل�امی‪ ،‬بۆ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی رۆمانه‌که‌یان خوێندبێته‌وه‌‪ ،‬یان رازیکردنی توندڕه‌وان‌و گوایا داکۆکی له‌‬ ‫بزانن ئه‌و س���وکایه‌تییه‌ چییه‌‌و چۆنه‌ که‌ ئیسالم‪ ،‬دێنه‌ ده‌نگ‌و داوای راگرتنی ئه‌م‬ ‫نووسه‌ره‌که‌ی پێ تۆمه‌تبار کراوه‌‪ ،‬رژانه‌ ج���ۆره‌ کارانه‌ ده‌که‌ن‪ .‬ئه‌گه‌ر که‌مێکیش‬ ‫س���ه‌ر جاده‌کان‪ .‬چه‌ندان خۆپێشاندان‪ ،‬غی���ره‌ت بده‌ن���ه‌ خۆی���ان هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‬ ‫له‌‌واڵتانی عه‌ره‌بی‌و ئیس�ل�امی‌و بریتانیا‌و بڕینی په‌یوه‌ندیی ئاب���ووری له‌و‌ واڵته‌‬ ‫ئه‌وروپ���ا‪ ،‬دژی روش���دی‌و رۆمانه‌که‌ی ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬که‌ رێگای داوه‌ ئه‌و بێڕێزیه‌ به‌‬ ‫رێکخ���ران‪ ،‬که هه‌ندێکی���ان توندوتیژانه‌ پیرۆزییه‌کانی ئاینی ئیسالم بکرێت‪( .‬بۆ‬ ‫ب���وون‌و‌ ده‌یان قوربانیی���ان لێکه‌وته‌وه‌‪ ‌.‬نموونه‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌ی بایکۆتکردنی په‌نیر‌و‬ ‫هاوکات به‌ س���ه‌دان نووسه‌ری عه‌ره‌ب‌و که‌ره‌ی دانمارک���ی دوای باڵوکردنه‌وه‌ی‬ ‫موس���ڵمان‪ ،‬له‌ ب���ری ئ���ه‌وه‌ی فه‌توای چه‌ن���د‌ وێنه‌یه‌ک���ی کاریکاتێری���ی ل���ه‌‬ ‫کوش���تنی نووس���ه‌رێک‪ ،‬ب���ه‌ ه���ۆی باره‌ی پێغه‌مبه‌ر!)‪ .‬س���ه‌یر ئه‌وه‌یه‌‌ ئه‌و‬ ‫کتێبێکییه‌وه‌‪ ‌،‬مه‌حک���وم بکه‌ن‪ ،‬که‌وتنه‌ سیاسه‌تمه‌دارانه‌ خۆیان باش ده‌زانن‪ ،‬که‌‬ ‫س���وکایه‌تیکردن به‌ س���ه‌لمان روشدی‌و هاتوهاواریان له‌نێ���و تونێلێکی داخراودا‬ ‫زه‌مینه‌یان ب���ۆ قبووڵکردنی فه‌تواکه‌ی ده‌مێنێته‌وه‌‌‌‌و‌ رۆژئاوا نایبیستێت‪ .‬چونکه‌‬ ‫له‌ رۆژئ���اوادا که‌س ناتوانێ���ت رێ له‌م‬ ‫خومه‌ینی خۆش کرد‪.‬‬ ‫د‪.‬س���ادق جه‌الل ئه‌لعه‌زم‪ ،‬له‌ کتێبی ج���ۆره‌ کارانه‌ بگرێت‪ .‬بۆی���ه‌ ئه‌و داوایه‌‬ ‫(ژهنی���ه‌‌ التحریم)دا ده‌یس���ه‌لمێنێت که‌ هێنده‌ ناماقوول���ه‌‪‌ ،‬وه‌ک ئه‌وه‌‌ وایه‪ ‌،‬بۆ‬ ‫نزیکه‌ی هه‌موو ئه‌و نووسه‌ره‌ عه‌ره‌بانه‌ی نموونه‌ به‌رپرسێکی ده‌وڵه‌تێکی رۆژئاوا‪،‬‬ ‫دژی روشدی نووسیبوویان‪ ،‬رۆمانه‌که‌یان خۆی بێ ئه‌‌قڵ ب���کات‪ ،‬داوا له‌ ده‌وڵه‌ته‌‬ ‫نه‌خوێندبۆوه‌‪ ،‬چونکه‌ ئه‌و کاته‌ رۆمانه‌که‌ عه‌ره‌بی‌و ئیس�ل�امییه‌کان بکات که‌ رێگا‌‬ ‫ته‌رجوم���ه‌ی عه‌ره‌ب���ی نه‌کراب���وو‪ .‬ئه‌و ن���ه‌ده‌ن تیرۆریس���تانی ئیس�ل�امی‪ ،‬له‌‬ ‫نووس���ه‌رانه‌ش ته‌نیا‌ زمانی عه‌ره‌بییان‌ ئه‌وروپا‌و رۆژئاوا بۆمبا بنێنه‌وه‌‌و خۆیان‬ ‫بته‌قێنن���ه‌وه‌‪( .‬دیاره‌ ک���ه‌س کاری بێ‬ ‫‌زانیوه‌!!‬ ‫ل���ه‌ دوای رۆمانه‌که‌ی روش���دییه‌وه‌ تا ئه‌قاڵنه‌ی له‌و جۆره‌ ناکات)‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و جۆره‌ کاران���ه‌‌و ره‌خنانه‌گرتن‌ له‌‬ ‫ئه‌م���رۆ‪ ،‬ئه‌م مه‌س���ه‌له‌یه‌‪ ،‬به‌ش���ێوازی‬ ‫جۆراوج���ۆر‪ ،‬له‌‌واڵتان���ی جۆراوج���ۆردا ئیسالم‪ ‌،‬له‌ داهاتووشدا درێژه‌یان ده‌بێت‪.‬‬ ‫دووباره‌ ده‌بێته‌وه‌‪ .‬بۆ نموونه‌‪ :‬که‌سێکی چونک���ه‌ هه‌ندێ���ک ک���ه‌س ره‌خنه‌گرتن‬ ‫موسڵمان‪ ،‬یان غه‌یره‌ موسڵمان‪ ،‬ره‌خنه‌‌ له‌ ئاین‌و تێکس���ته‌ ئاینییه‌کان به‌ کار‌و‌‬ ‫له‌ ئاینی ئیس�ل�ام‪ ،‬یان له‌ دیارده‌یه‌کی مافی خۆی ده‌زانێ���ت‪ .‬هه‌ندێکی دی به‌‬ ‫ئاینه‌ک���ه‌ ده‌گرێ���ت‪ ،‬یاخ���ود به‌جۆرێک رێگایه‌کی داده‌نێت بۆ ناوبانگده‌رکردن‌و‬ ‫باس���ی قورئ���ان‌و پێغه‌مب���ه‌ر ده‌کات‪ ،‬خۆزلک���ردن‪ .‬هه‌یه‌ ره‌نگه به‌ توڕه‌کردن‌و‬ ‫ک���ه‌ هه‌ندێک موس���ڵمان‪ ،‬ب���ه‌ بێڕێزی هه‌راس���انکردنی موس���ڵمانان ش���اد‌و‬ ‫ده‌زان���ن به‌رامبه‌ر‌ ئاینی ئیس�ل�ام‪ .‬یان دڵخۆش بێت‪ .‬له‌وانه‌یه‌ ئه‌م کاره‌‪ ،‬به‌الی‬

‫تکای ‌ه رێزی ئاین‬ ‫بگرن‌و‌ به‌ناوی‬ ‫‌وه ئازادیی‬ ‫ئاینه ‌‌‬ ‫راده‌ربڕین تیرۆر‬ ‫مه‌که‌ن!‬

‫هه‌ندێک���ی دیکه‌وه‌‪ ‌،‬گه‌مه‌یه‌کی س���ه‌یر‌و‬ ‫ناخۆش نه‌بێت‪ ،‬کاتێک ده‌توانێت له‌ رێی‬ ‫جنێودان به‌ ئینسانێک (به‌ پێغه‌مبه‌ری‬ ‫مسوڵمانان‌) یان‌سووتاندن‌و ژێرپێخستنی‬ ‫کتێبێکه‌وه‌ (قورئان) بۆمبایه‌کی ده‌نگیی‬ ‫جیهانیی بته‌‌قێنیته‌وه‌‌و ملیۆنان که‌س له‌‬ ‫سه‌رانسه‌ری دنیا بووروژێنێت‌!! هه‌ر ئه‌و‬ ‫که‌سه‌‌ ئه‌گه‌ر به‌ ئاشکرا‌و‪ ،‬له‌ ناوه‌ڕاستی‬ ‫شاره‌که‌یدا‪ ،‬که‌ زۆربه‌ی مه‌سیحین‪ ‌،‬سه‌د‬ ‫جنێو به‌ مه‌س���یح بدات‪ ،‬یان دووس���ه‌د‬ ‫نوسخه‌ی ئینجیل (که‌ کتێبی پیرۆزیانه‌)‬ ‫یان ته‌ورات بس���ووتێنێت‪ ،‬که‌س ئاوڕی‬ ‫لێ ناداته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ رۆژئاوا که‌س له‌رێی سوکایه‌تیکردن‬ ‫ب���ه‌ مه‌س���یح‌و س���وتاندنی ئینجیله‌وه‌‌‌‬ ‫ناوبان���گ ده‌رناکات‪ ،‬هه‌روا که‌س به‌هۆی‬ ‫ئه‌م جۆره‌ کارانه‌وه‌ سزا نادرێت‪ .‬ره‌نگه‌‬ ‫هه‌ندێ���ک که‌س ب���ه‌ کارێکی ش���ێتانه‌‌و‬ ‫هه‌ندێکی دیکه‌ به‌ مندااڵنه‌ی دابنێن‪.‬‬ ‫س���ه‌له‌فی‌و توندڕه‌وانی ئیسالمی‪ ،‬بۆ‬ ‫باڵوکردنه‌وه‌ی قین‌و گیانی توڵه‌ستاندن‌و‬ ‫توندوتیژی‪ ،‬ئه‌و بازاڕه‌یان گه‌رم کردووه‌‪،‬‬ ‫به‌م کاره‌شیان که‌سانی فاشیل‌و گه‌مژه‌‌و‬ ‫ته‌وه‌زه‌ل‪ ،‬یان تون���دڕه‌و‌‌و داخله‌دڵ‪ ،‬له‌‬ ‫ئه‌وروپا‪ ،‬ه���ان ده‌ده‌ن‪ ،‬ک���ه‌ په‌الماری‬ ‫ئاینی ئیسالم بده‌ن‌و قورئان بسووتێنن‪.‬‬ ‫جێی داخیش���ه‌ مه‌ال‌و زانایانی میانڕه‌‌وو‬ ‫من���ه‌وه‌ری ئیس�ل�امی‌و ده‌زگا ئاینیی���ه‌‬ ‫ئیسالمییه‌کان‪ ‌،‬له‌‌واڵتانی ئیسالمیدا‪ ،‬له‬ ‫به‌رامبه‌ر سه‌له‌فی‌و توندڕه‌واندا‪ ،‬توانای‬ ‫ده‌ستپێشخه‌رییان له‌ده‌ست داوه‌‪ .‬له‌چاو‬ ‫ئه‌واندا‪ ،‬کاریگه‌رییان له‌سه‌ر موسڵمانان‪،‬‬ ‫به‌ تایبه‌تی الوان‪ ،‬الواز بووه‌‪ .‬سه‌له‌فی‌و‬ ‫توندڕه‌وان‪‌،‬وه‌ک تاکه‌ نوێنه‌ر‌و پارێزه‌ری‬ ‫ئیس�ل�ام‪ ،‬خۆی���ان ده‌ناس���ێنن‌و ره‌فتار‬ ‫ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫‪ -3‬ئازادیی راده‌ربڕین‌و خۆرێکخستن‌و‬ ‫خۆپێشاندان‪ ،‬له‌‌واڵتانی دیموکراتدا‪ ،‬به‌‬ ‫بنچینه‌ی دیموکرات���ی‌و مافی بنه‌ره‌تی‌و‬ ‫ده‌س���تووریی هاوواڵتیی���ان داده‌ندرێن‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر هاوواڵتییه‌ک ده‌توانێ���ت‌ ئازادانه‌‪،‬‬ ‫ره‌خن��� ‌ه له‌ هه‌ر حی���زب‌و الیه‌ن‌و که‌س‌و‬ ‫به‌رپرس���ێک‪ ،‬ب���ه‌ س���ه‌رۆک‌و پاش���ای‌‬ ‫واڵتیش���ه‌وه‌‪ ،‬بگرێت‪ .‬ئ���ه‌و ئازادییه‌ له‌‬ ‫بواری ئاینیش���دا به‌ هه‌مان ش���ێوه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئیمان���دار‌و بێ ئیمان‪ ،‬بۆی���ان هه‌یه‌‌به‌‬ ‫قسه‪ ‌،‬یان نووسین‌و نیگارکێشان‌و فیلم‪،‬‬ ‫ئازادانه‌ بیر‌و بۆچوونی خۆیان ده‌رببڕن‪.‬‬ ‫‌وه‌ک چۆن ئیمانداران ئازادن پروپاگنده‌‬ ‫بۆ ب���اوه‌ڕ‌و ئاینه‌که‌یان بک ‌هن‌و ره‌خنه‌ له‌‬ ‫بێئیمانان بگرن‪ .‬به‌ هه‌مان شێوه‌ که‌سانی‬ ‫نائاینی‌وعه‌لمان���ی‌و مولحیدی���ش ئازادن‬ ‫پروپاگن���ده‌ بۆ بی���روڕای خۆیان بکه‌ن‌و‬ ‫ره‌خنه‌ له‌وان بگرن‪ .‬ئای���ن له‌ بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫به‌ په‌یوه‌ندییه‌کی رۆحی‌و ئیمانیی نێوان‬ ‫که‌س���ێک‌و خوا داده‌ندرێت‌‪ .‬که‌سانی دی‬ ‫هه‌قی���ان پێوه‌ی‌ نیی���ه‌‌‪ .‬باوه‌ڕهێنان به‌‬ ‫هه‌بوون یان نه‌بوونی خوا‪ ،‬مه‌سه‌له‌یه‌کی‬ ‫شه‌خسی‌و تاکه‌که سییه‌‪ .‬ره‌خنه‌گرتن له‌‬ ‫ئاین‌و پێغه‌مبه‌ران‌و کتێب���ه‌ ئاینییه‌کان‬ ‫به‌ ت���اوان‪ ،‬یان بێڕێزی ب���ه‌ خوا‌و ئاین‬ ‫دانانرێن‪ .‬رێگ���ه‌ش نادرێت که‌س خۆی‬ ‫بکات ب���ه‌ محامیی خوا‌و مه‌س���یح‌و به‌و‬ ‫ن���اوه‌‌وه‌ په‌الم���اری خه‌ڵک ب���دات‪ .‬یان‬ ‫سنووری ئازادییان به‌رته‌سک بکاته‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ااڵنه‌ ل���ه‌ رۆژئ���اوا ب���ه‌ ده‌ی���ان‌و‬ ‫س���ه‌دان‌وتار‌و فیلم‌و‌وێن���ه‌‌و کاریکاتێر‌و‬ ‫لێکۆڵین���ه‌وه‌ی ره‌خنه‌گران���ه‌ له باره‌ی‬ ‫ئاینی مه‌س���یحی‌و جوله‌ک���ه‌‪ ،‬ئینجیل‌و‬ ‫ته‌ورات‪ ،‬مه‌سیح‌و موسا باڵوده‌کرێنه‌وه‌‪‌.‬‬ ‫ئیمانداران‌و ته‌نانه‌ت کڵێسا‌و قه‌شه‌کانیش‬ ‫ئه‌م ره‌خن���ه‌‌و بۆچوونانه‌ به‌ ئاس���ایی‪‌،‬‬ ‫وه‌ک رای شه‌خس���یی خاوه‌نه‌کانی���ان‪،‬‬ ‫ی���ان‌ وه‌ک کارێکی فیک���ری‌و ئیجتیهاد‌و‬ ‫راده‌ڕبری���ن له‌ باره‌ی ئاین‌و ئاینناس���ی‬ ‫(تیۆلۆجی) داده‌نێن‪ ،‬نه‌ک‌ وه‌ک‌ بێڕێزی‬ ‫ب���ه‌ خ���وا‌و ئاینه‌که‌‌یان‪ .‬بۆی���ه‌ خه‌ڵکی‬ ‫رۆژئاوا ناتوانێ���ت له‌وه‌ بگات که‌ چۆن‌و‬ ‫له‌به‌رچی ره‌خنه‌گرتن له‌ ئاینی ئیسالم‌و‬ ‫پێغه‌مب���ه‌‌رو‌ قورئ���ان‪ ،‬ده‌بێ���ت تاوان‌و‬ ‫بێڕیزی بێت‌ ب���ه ئاین‌و خوا! هه‌ڵچوون‌و‬ ‫توڕه‌بوون‪ ،‬په‌المار‌و توندوتیژی‌ ناتوانن‬ ‫ل���ه‌م باره‌ی���ه‌وه‌‪ ،‬روونکردنه‌وه‌یه‌ک���ی‬ ‫قه‌ناعه‌تهێنه‌ر بده‌ن‪.‬‬ ‫ل���ه‌ مانگ���ی حوزه‌ی���ران (ج���ون)ی‬ ‫ساڵی دا ‪ 1998‬له‌ ش���اری ستۆکهۆڵم‪،‬‬ ‫س���وێد‪ ،‬هونه‌رمه‌ن���د خات���و ئێلیزابێس‬ ‫ئۆلس���ۆن‌ واللین (له‌دایکبووی س���اڵی‬ ‫‪ )1961‬له‌ پێش���انگایه‌کی فۆتۆگرافیدا‪،‬‬ ‫حه‌زره‌ت���ی مه‌س���یحی‌وه‌ک که‌س���ێکی‬ ‫نێرب���از (هۆمۆسێکس���وال)‌وێنا ک���رد‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ن���د ل���ه‌ رێ���ی دوازده‌‌وێن���ه‌ی‬ ‫فۆتۆگرافییه‌وه‌‪ ،‬به‌ مه‌به‌س���ت مه‌س���یح‬ ‫له‌ که‌ش���وهه‌وای نێربازانه‌‌و‌وه‌ک نێرباز‬ ‫پێشان ده‌دات‪... .‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )348‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/23‬‬

‫ونبوون‬

‫‌دوای زه‌وتکردنی ئازادیی خۆپێشاندان نۆره‌ی ئازادیی راده‌ربڕینه‌‪ ...‬پاشماوە‬ ‫دی����اره‌ هیچ به‌ڵگه‌‌و ئه‌ساس����ێکی بۆ‬ ‫ئ����ه‌و بۆچوونه‌ی‌ نییه‌‪ ،‬بۆی����ه‌ هه‌ندێک‬ ‫ب����ه‌ تۆمه‌ت‪ ،‬زۆربه‌ش ب����ه‌ خه‌یاڵ‪ ،‬یان‬ ‫فانتازی����ای هونه‌رییان دان����ا‪ .‬به‌اڵم به‌‬ ‫قسه‌ی هونه‌رمه‌نده‌که‌‪ ‌،‬ئیلهامی‌وێنه‌کانی‬ ‫ل����ه‌ ئینجیله‌وه‌ بۆ هات����ووه‌‌‪ .‬ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫ئاگاداربم‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ یه‌که‌مین جار بوو‪ ،‬له‌‬ ‫مێژووی هون����ه‌ری فۆتۆگرافیدا (ره‌نگه‌‬ ‫له‌ هونه‌ردا به‌ گشتی) که‌ مه‌سیح به‌م‬ ‫جۆره‌‌وێنا کرابێت‪.‬‬ ‫پێش����انگاکه‌ ل����ه‌ که‌ناڵه‌کانی میدیادا‬ ‫لێدوانی له‌باره‌وه‌ ک����را‪ .‬له‌ناو هه‌ندێک‬ ‫سێکته‌ی ئاینی‌و که‌سانی زۆر ئیماندار‌و‬ ‫تون����دڕه‌ودا‪ ،‬قس����ه‌‌و بۆڵه‌ب����ۆڵ‌و جۆره‌‬ ‫بێزارییه‌کی دروست کرد‪ .‬چونکه‌ ئه‌وان‬ ‫پێیان ‌وابوو که‌‌ مه‌سیح نێرباز نه‌بووه‌‌و‬ ‫هونه‌رمه‌نده‌ک����ه‌ بوخت����ان به‌ مه‌س����یح‬ ‫ده‌کات‪ .‬به‌اڵم له‌به‌ر ئ����ه‌وه‌ی ئه‌و کاره‌‌‬ ‫وه‌ک به‌ش����ێک ل����ه‌ ئازادی����ی داهێنان‌و‬ ‫خه‌یاڵ‌و راده‌ربڕین داده‌نرێت‪ ،‬مه‌سه‌له‌که‌‬ ‫به‌بێ ئاژاوه‌‌و گرفت تێپه‌ری‪.‬‬

‫به‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی جێی سه‌رس����وڕمانی‬ ‫هه‌مووان بوو‪ ،‬س����ێ مانگێک دواتر‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫‪19‬ی سپته‌مبه‌ردا‪ ،‬ئیداره‌ی گه‌وره‌ترین‌و‬ ‫ناودارترین کڵێس����ای ش����اری ئوپساال‬ ‫(کاتێدراڵ����ی ئوپس����اال) بڕی����اری دا‬ ‫که‌ پێش����انگاکه‌ بۆ کڵێس����اکه‌ی خۆی‬ ‫بگوازێت����ه‌وه‌‌‪ .‬ئ����ه‌و بری����اره ئازایانه‌ی‬ ‫ئی����داره‌ی کڵێس����ا‪ ،‬قس����ه‌‌و لێدوانێکی‬ ‫زۆری به‌دوادا هات‪ .‬کڵێس����ا‌ ئازاده‌کان‌و‬ ‫هه‌ندێک س����ێکته‌ی تون����دڕه‌وی ئاینی‌و‬ ‫ئه‌رسه‌دۆکسانی س����وێد‌و خه‌ڵکانی دی‬ ‫ره‌خنه‌یان ل����ه‌ بڕیاره‌ک����ه‌ی کاتێدرای‬ ‫ئوپس����اال گرت‪ ،‬چونک����ه‌ پێیان‌ وابوو‬ ‫که‌ ئه‌مه‌ کاری کڵێس����ا نییه‌ مه‌س����یح‌‬ ‫وه‌ک نێرباز پێشان بدات‪ .‬کار گه‌یشته‌‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌سێکی مه‌سیحی (که‌ خه‌ڵکی‬ ‫س����ووریا بوو) هه‌ڕه‌شه‌ی بۆمبنانه‌وه‌ی‬ ‫له‌‌ کڵێسای ئوپساال کرد‪.‬‬ ‫پێش����اندانه‌وه‌ی‌وێنه‌کان له‌ کاتێدراڵی‬ ‫ئوپس����اال‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ باس‌و لێدوانی‪ ،‬له‌‬ ‫میدی����ادا‪ ،‬له‌ب����اره‌وه‌ کرا ک����ه‌ ته‌نانه‌ت‬

‫س����ه‌رنجی میدیای جیهانیش����ی بۆ الی‬ ‫خۆی راکێشا‌و دواتر هه‌مان پێشانگا‪ ،‬له‌‬ ‫چه‌ند شارێکی دیکه‌ی‌ واڵتانی ئه‌وروپا‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ له‌ رۆم����ای پایته‌ختی ڤاتیکان‪،‬‬ ‫پێشان درایه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ گه‌رم����ه‌ی ئه‌و ب����اس‌و لێدوانانه‌دا‬ ‫که‌ناڵی (ئه‌گه‌ر به‌هه‌ڵ نه‌چووبم) یه‌کی‬ ‫ته‌له‌ڤزیۆنی سوێدی‪ ،‬له‌ کاتی په‌خشی‬ ‫به‌رنامه‌ی هه‌واڵ‪ ،‬له‌ س����ه‌عاتی شه‌شی‬ ‫ئێ����واره‌دا‪ ،‬دیدارێک����ی‌‌ خێ����رای له‌گه‌ڵ‬ ‫گه‌وره‌ ئه‌س����قه‌فی که‌نیس����ه‌دا کرد‪ .‬له‌‬ ‫دیداره‌ک����ه‌دا (ک����ه‌ من خ����ۆم بینیم)‬ ‫رۆژنامه‌نووس����ه‌که‌ لێی پرس����ی که‌ ئایا‬ ‫گه‌وره‌ ئه‌س����قه‌ف له‌ باره‌ی ئه‌و خانمه‌‬ ‫هونه‌رمه‌ن����ده‌‪ ،‬که‌ مه‌س����یح ب����ه‌ نێرباز‬ ‫ده‌ده‌نێت‪ ،‬چی ده‌ڵێت؟ ئه‌و‪ ،‬له‌وه‌اڵمدا‪،‬‬ ‫زۆر هێمنان����ه‌‌و ب����ه‌ بڕوابوونی ته‌واو به‌‬ ‫خۆی‌و به‌ مه‌سیح‪‌،‬وتی‪ :‬ئه‌وه‌ رای ئه‌و‬ ‫خانمه‌ خۆیه‌تی‪ .‬ب����ه‌اڵم ئێمه‌ باوه‌ڕ‌مان‬ ‫به‌وه‌ هه‌یه‌ که‌ حه‌زره‌تی مه‌سیح نێرباز‬ ‫نه‌ب����ووه‌‪ .‬ئیدی‌ کێش����ه‌که‌ دوایی هات‪.‬‬

‫هیچ ک����ه‌س‌و الیه‌نێکی����ش نه‌یتوانی بۆ‬ ‫مه‌به‌س����تی سیاس����ی‪ ،‬بازرگان����ی به‌و‬ ‫مه‌س����ه‌له‌یه‌وه‌ بکات‌و خ����ۆی به‌ محامی‬ ‫مه‌س����یح‌و پۆلیسی خودا‌و ئاین دابنێت‌و‬ ‫په‌نا بۆ توندوتیژی‌و کاری تیرۆریس����تی‬ ‫به‌رێت‪ .‬یان په‌الم����اری هونه‌رمه‌نده‌که‌‌و‬ ‫ئ����ه‌و ک����ه‌س‌و الیه‌نه‌ بدات ک����ه‌ رێگای‬ ‫پێشانگاکه‌‌یان داوه‪.‬‬ ‫جێ����گای س����ه‌رنجه‌ ک����ه‌ ده‌ س����اڵ‬ ‫دوات����ر‪ ،‬ل����ه‌ ‪13‬ی س����پته‌مبه‌ری ‪2008‬‬ ‫دا‪ ،‬جارێک����ی دی هه‌مان پێش����انگا له‌‬ ‫ش����اری ئوپس����اال خرایه‌وه‌‌ روو‪ .‬ئامانج‬ ‫ل����ه‌ پێش����اندانه‌وه‌ی‌وێنه‌کان ئه‌وه‌ بوو‬ ‫بزانرێت که‪ ‌،‬دوای ده‌ ساڵ‪ ،‬رای خه‌ڵک‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌ پێش����اندانی مه‌سیح‪‌،‬وه‌ک‬ ‫نێرباز‌و به‌رامبه‌ر به‌ مه‌سه‌له‌ی نێربازیی‬ ‫به‌ گش����تی‪ ،‬چۆن����ه‌‌و چ گۆڕانێکی‪ ،‬له‌م‬ ‫بواره‌دا‪ ،‬به‌س����ه‌ردا هات����ووه‌‪ .‬تا چه‌ند‬ ‫پێش����انگاکه‌‌و ئه‌و لێدوان‌و نووسینانه‌ی‬ ‫ل����ه‌ باره‌یه‌وه‌ ده‌رکه‌وت����ن‪ ،‬کۆمه‌کی به‌‬ ‫پێشختنی رای گشتی کردووه‌‪.‬‬

‫وه‌اڵمێك بۆ سه‌رۆكی‌ لقی‌ سلێمانی‌ یه‌كێتی‌ مامۆستایانی كوردستان‬ ‫به‌نده‌و كۆمه‌ڵێك مامۆستای‌ هاوڕێم‬ ‫كه‌ سااڵنێكه‌ له‌هه‌وڵداین بۆ كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫كۆلێژی‌ په‌روه‌رده‌ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ ئێواران بۆ‬ ‫مامۆستایانی‌ هه‌ڵگری‌ بڕوانامه‌ی‌ دبلۆم‪،‬‬ ‫وێڕای‌ ده‌ستخۆش���یمان له‌هه‌ر كه‌سێك‬ ‫ك���ه‌ به‌وش���ه‌یه‌كیش رۆڵ���ی‌ هه‌بوبێت‬ ‫له‌به‌دیهێنان���ی‌ ئه‌م ده‌س���تكه‌وته‌دا كه‌‬ ‫خه‌ونی‌ له‌مێژینه‌ی‌ مامۆس���تایانه‌ به‌اڵم‬ ‫پێمباش���ه‌ كه‌ چه‌ند راستییه‌ك بۆ رای‌‬ ‫گشتی‌‌و مامۆستایانی‌ به‌ڕێز بخه‌مه‌رو‪:‬‬

‫س���ه‌ره‌تا ئێمه‌ له‌ڕێی‌ نوسراوه‌وه‌ ئه‌م‬ ‫داواكاریی���ه‌ی‌ مامۆس���تایانمان گه‌یانده‌‬ ‫زۆربه‌ی‌ ناوه‌نده‌ فه‌رمییه‌كانی‌ په‌روه‌رده‌و‬ ‫فێركردن‌و ت���ا دواجار ده‌س���تمان به‌‬ ‫كۆكردنه‌وه‌ی‌ واژۆ كرد له‌ناو مامۆستایاندا‬ ‫بۆ ئ���ه‌م مه‌به‌س���ته‌ ب���ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬ ‫هه‌ندێك له‌به‌رێوه‌ب���ه‌ری‌ قوتابخانه‌كان‬ ‫نه‌ك هه‌رخۆیان واژۆی���ان بۆ نه‌كردین‪،‬‬ ‫نه‌یانهێش���ت مامۆس���تایانیش واژۆمان‬ ‫بۆ بكه‌ن‪ ،‬بۆ نمونه‌ خودی‌ س���ه‌رۆكی‌‬

‫بۆ به‌رچاورونی‌ مامۆس���تایان ئێمه‌‬ ‫لقی‌ س���لێمانی‌ یه‌كێتی‌ مامۆستایان كه‌‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری‌ قوتابخانه‌یه‌كی‌ بنه‌ڕه‌تیشه‌ چه‌ندین هه‌وڵ‌و چاالكیمان له‌و پێناوه‌دا‬ ‫یه‌كێك بو له‌وانه‌ی‌ كه‌ داوای‌ نوسراوی‌ ك���ردوه‌و ل���ه‌ده‌رگای‌ چه‌ندی���ن الیه‌نی‌‬ ‫حزبی ده‌كرد تا رێم���ان پێبدات واژۆی‌ په‌یوه‌ندیدارمان داوه‌‪.‬‬ ‫له‌كۆتایی���دا هیوادارم س���ه‌رۆكی‌ لق‌و‬ ‫مامۆس���تایان كۆبكه‌ین���ه‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫مایه‌ی‌ سه‌رنج‌و نیگه‌رانی‌ ئێمه‌یه‌ ئێستا سه‌رجه‌م به‌رپرسانی‌ تری‌ ئه‌م رێكخراوه‌‬ ‫به‌ده‌س���تكه‌وت‌و دیاری‌ خ���ۆی‌ ئه‌زانێ‌‌و چیتر هه‌وڵ‌و ماندوبونی‌ مامۆس���تایان‬ ‫ئاماده‌ نه‌بو به‌وش���ه‌یه‌كیش گوزارشت په‌راوێز نه‌خه‌ن‪.‬‬ ‫له‌ه���ه‌وڵ‌و ماندوبون���ی‌ مامۆس���تایانی‌‬ ‫ئاكۆ جەمال‬ ‫هاوپیشه‌ی‌ خۆی بكات‪.‬‬

‫ی ونبوه‌ به‌ن���اوی‌ (بورهان عوس���مان فەرج)‬ ‫ی ژوری‌ بازرگان��� ‌‬ ‫*ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بازرگانی‌‪.‬‬ ‫ک دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ژور ‌‬ ‫هه‌ركه‌سێ ‌‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناوی‌(نجم الدین ڕه‌شید قادر)هه‌ركه‌س‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫*ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بازرگانی‌‪.‬‬ ‫دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ژور ‌‬ ‫ی (ڕه‌نج���ده‌ر ئەحمەد فەتحواڵ‌)‬ ‫ی ژوری‌ بازرگان���ی‌ ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫*ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بازركانی‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ژور ‌‬ ‫ی ونبوه‌ به‌ناوی‌(كمال نوری شێخ عوسمان) هه‌ر‬ ‫ی ژوری‌ بازرگان ‌‬ ‫*ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫كه‌س دۆزیه‌ه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه برسگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی ژووری‌ بازرگانی‌ ونبو‌ه به‌ناوی‌ (كاروخ حسین ساڵح)هه‌ركه‌س‬ ‫*ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫دۆزیه‌و‌ه بیگه‌رێنێه‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی ونبوه‌ به‌ناوی‌ (كارزان عەبدولواحید رەشید)‬ ‫ی ژووری‌ بازرگان ‌‬ ‫*ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی عارف ) هه‌ركه‌س‬ ‫ی (هێرش عل ‌‬ ‫ی ژووری‌ بازرگانی‌ ونبوه‌ به‌ناو ‌‬ ‫*ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫دۆزیه‌و‌ه بیگه‌رێنێه‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی سلێمانی‌‪ -‬به‌شی‌ ماتماتیك ونبوه‌ به‌ناوی‌( بیالل فتاح حه‌مه‌)‬ ‫*باجێكی‌ زانكۆ ‌‬ ‫ی كۆمپانیای‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی بۆ پرسگه‌ ‌‬ ‫هه‌ركه‌سێك دۆزیویه‌تیه‌و‌ه بیگه‌ڕینێته‌وه‌ ‌‬ ‫ی ونبوه‌ به‌ناوی‌(سه‌روه‌ر لەتیف ئەبوبەكر) هه‌ركه‌س‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی زانكۆ ‌‬ ‫*باجێك ‌‬ ‫دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆپرسگ ‌هی‌ ئاوێن ‌ه‬ ‫*جه‌كێ���ك به‌ب���ڕی ( ‪ )5000 000‬پێنج ملێون دینار ونب���و‌ه به‌ناوی‌ (بورهان‬ ‫عەبدوالرەحمان سەعید) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬

‫ئاگاداری‌‬

‫داواكار (ستار محەمەد عوسمان )‬ ‫داوا له‌سه‌ركراو‪ /‬راستگری‌ باری‌ شارستانی‌ (ماوه‌ی) سه‌ره‌رای كاره‌كه‌ی‌‬ ‫داواكار (س���تار محەمەد عوس���مان) دوای‌ ژماره‌ی‌ س���ه‌ره‌وه‌ی‌ تۆمار كردوه‌ له‌م‬ ‫ی (‪)21‬‬ ‫دادگایه‌ بۆ گۆڕینی‌ ناوی‌ خۆی‌ له‌(س���تار ) بۆ (ش���ه‌ماڵ) به‌پێی‌ ماده‌ ‌‬ ‫له‌یاسای‌ باری شارس���تانی‌ ئه‌م دادگایه‌ بڕیاریدا به‌باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م ئاگاداریه‌‬ ‫له‌یه‌كێ���ك له‌ڕۆژنامه‌ ناوخۆییه‌كاندا هه‌رك��� ‌هس‌و الیه‌نێك رێگری‌ هه‌یه‌ له‌م داوایه‌‬ ‫ی بكات به‌م‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ (‪ )10‬ده‌ ڕۆژدا له‌باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ ئه‌م ئاگاداریه‌وه‌ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫دادگایه‌وه‌ به‌ پێجه‌وانه‌وه‌ داوا كه‌ ده‌بینرێت به‌پێی‌ یاسا ‪.‬‬ ‫دادوه‌ر‬ ‫جەمال سەدرەدین عەلی‌‬

‫رەخنە لەنادین‪ ...‬دەرچوون لەپارادایمی عەلمانیەت‪ ...‬پاشماوە‬ ‫مەجالی گشتی‌و دیموکراسیەت‬ ‫تەالل ئەسەد لەئاس���تێکی دیکەدا ئەو‬ ‫جیاکاریی���ەی فیک���ری لیب���رال‌و عەلمانی‬ ‫لەنێ���وان ”مەجالی تایب���ەت“‌و ”مەجالی‬ ‫گشتی“دا پێشنیاردەکات‌و لەوێشەوە دین‬ ‫ل���ە ”مەجال���ی تایبەتدا“ جێگی���ردەکات‪،‬‬ ‫ڕەخن���ە دەکات‪ .‬بە باوەڕی ئەس���ەد ئەم‬ ‫دابەشکردن‌و جیاکارییە لەنێوان ”مەجالی‬ ‫تایب���ەت“‌و ”مەجالی گش���تیدا“ س���ادە‌و‬ ‫ناڕاس���تە‪ ،‬چونکە جیاکردنەوەی ئەو دوو‬ ‫مەجالە لەیەکت���ری نەک زەحمەتە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫مەحاڵە‪ .‬بەبۆچوونی ئەسەد ھەموو ئەوانەی‬ ‫کە ل���ە گفتوگۆکانی ”مەجالی گش���تی“دا‬ ‫بەشدارن‌و لەو مەجالەدا خەریکی ئاخاوتن‌و‬ ‫ڕاگۆڕکێ‌و دیالۆگن‪ ،‬پێشوەخت لە ”مەجالی‬ ‫تایبەت“دا دروست‌و پەروەردە‌و گەورەبوون‪.‬‬ ‫ھاتنی ئینس���ان لە مەجالی تایبەتەوە بۆ‬ ‫مەجالی گش���تی دایناماڵێت ل���ەو زمان‌و‬ ‫زانی���اری‌و وێنە‌و گریمانان���ەی لە مەجالی‬ ‫تایبەتدا فێریبووە‪ .‬ئینسانەکان کە دەچنە‬ ‫مەجالی گشتییەوە بەھەموو ئەو شتانەوە‬ ‫دەچنە ئەو مەجالەوە‪ .‬جگە لەمە لە تیورە‬ ‫لیبرال‌و عەلمانییەکاندا ”مەجالی گش���تی“‬ ‫وا نیش���ان ئەدرێت وەک مەجالێکی ئازاد‌و‬ ‫بێالیەنی گفتوگۆکردن‌و ڕاگۆڕکێی عەقاڵنی‬ ‫بێ���ت‪ ،‬لەکاتێکدا تەالل ئەس���ەد لەڕێگای‬ ‫ڕەخنەگرتن ل���ە بۆچوونەکانی ھابرمازەوە‬ ‫دەربارەی مەجالی گشتی‪ ،‬نیشانی ئەدات‬ ‫کە مەجالی گشتی مەجالێکی دروستکراو‌و‬ ‫س���نووردار‌و ئاراس���تەکراوە‪ ،‬نەک تەنھا‬ ‫جێی ھەموو دەنگێکی تێدانابێتەوە‪ ،‬لەوانە‬ ‫ماوەیەک���ی زۆر جێی دەنگ���ی ئافرەتان‌و‬ ‫کرێ���کاران‌و کۆچبەران���ی تێدانەبۆت���ەوە‪،‬‬ ‫بەڵکو مەجالێکە کردەی ھەرەگرنگ تیایدا‬ ‫خودی قس���ەکردنەکان نییە‪ ،‬بەڵکو توانا‌و‬ ‫ئامادەگی گوێگرتنە‪ .‬ئینسان دەتوانێت لە‬ ‫فەزای گش���تیدا ھاواربکات‌و بقریشکێنێت‪،‬‬ ‫واتە ئەوەی دەیەوێت لەو فەزایەدا بیڵێت‪،‬‬ ‫بەاڵم لەمە گرنگتر بوونی توانا‌و ئامادەگییە‬ ‫بۆ بیس���تن‌و گوێگرتن لەو دەنگانە‌و دواتر‬ ‫بوون���ی ئ���ەم دەنگانە لەڕێگای بیس���تن‌و‬ ‫گوێلێگرتنیانەوە بە بەش���ێک لە پرۆسەی‬ ‫بڕیاردان ل���ەو کۆمەڵگایەدا‪ .‬واتە مەجالی‬ ‫گش���تی بۆئ���ەوەی مەجالێک���ی گش���تی‬ ‫دیموکراس���ی بێت‪ ،‬نابێت تەنھا ش���وێنی‬ ‫قس���ەکردنی جیاوازبێت‪ ،‬بەڵکو ش���وێنی‬ ‫ئامادەگی گوێگرتنیش بێت لە قسەکردنی‬ ‫جیاواز‪ ،‬بە قسەکردنی دینییەوە‪.‬‬ ‫ڕەخنەکردنی چەمکی دین‬ ‫یەکێ���ک ل���ە ڕەھەن���دە گرنگەکان���ی‬ ‫ئەنترۆپۆلۆژی���ای دین الی تەالل ئەس���ەد‬ ‫لێکۆڵینەوەی���ە ل���ە چەمک���ی دین خۆی‪.‬‬ ‫لەنووسینێکی گرنگی کتێبی جینالۆجیای‬ ‫دیندا تەالل ئەس���ەد ڕەخنە لە تێڕوانینی‬ ‫ئینسانناس���ی ئەمریکی کلیفۆرد گێرتز بۆ‬ ‫دی���ن دەگرێت‪ .‬کلیف���ۆرد گێرتز دین وەک‬ ‫سیستمێک لە ڕەمز دەناسێنێت‪ ،‬ڕەمزیش‬ ‫الی کلیفۆرد گێرت���ز مانای ھەر بابەتێک‪،‬‬ ‫کردەیەک‪ ،‬ڕووداوێ���ک‪ ،‬پەیوەندییەک کە‬

‫بکرێت ببێت بە کەرەس���تە‌و ئامرازێک بۆ‬ ‫مانا‪ .‬بەمانایەکی ت���ر کلیفۆرد گێرتز دین‬ ‫وەک ”سیستم“ێک لە ”رەمز“ دەبینێت کە‬ ‫کاری لێکۆڵ���ەرەوە بریتییە لە کردنەوەی‬ ‫ش���فرەکانی ئەو رەمزانە‌و تێگەیش���تن لە‬ ‫ماناکانیان‪ .‬بەاڵم تەالل ئەس���ەد دیدێکی‬ ‫تەواو جی���اوازی بۆ دین ھەی���ە‪ ،‬ئەو دین‬ ‫نەک تەنھا وەک سیستم نابینێت‌و بەدوای‬ ‫کەشفکردنی مانا ڕەمزییەکانیاندا ناگەڕێت‪،‬‬ ‫بەڵکو ئەو س���ەرقاڵی ئەوەیە بزانێت چۆن‬ ‫تێگەیش���تنێکی تایب���ەت ب���ۆ دین‌و چۆن‬ ‫کۆمەڵێک ڕەمز‪ ،‬لەھەلومەرجێکی مێژوویی‬ ‫دیاریکراودا دەبن بە تێگەیش���تن‌و ڕەمزی‬ ‫بااڵدەس���ت‪ .‬پرس���یارەکەی تەالل ئەسەد‬ ‫ئەوە نییە ئایا دین ھەقیقەتی کۆمەڵگایەک‬ ‫نیش���ان ئەدات ی���ان نا‪ ،‬بەڵک���و ئەوەیە‬ ‫چۆن دەس���ەاڵتی دین���ی ھەققیەتی دینی‬ ‫دروستدەکات؟‬ ‫تەالل ئەس���ەد ل���ە موناقەش���ەکردنی‬ ‫پێناس���ەکەی کلیفۆرد گێرتزدا ناڵێت دین‬ ‫سیستمێک لە ڕەمز نییە‪ ،‬بەڵکو دەپرسێت‬ ‫لە چ س���اتەوەختێکی مێژوویی���ەوە ئێمە‬ ‫دی���ن وەک سیس���تمێک لە ڕەم���ز‌و بەھا‌و‬ ‫وێنادەکەین؟ کەی دین بووە بە چەمکێکی‬ ‫جیاواز لە چەمکەکانی تری وەک مەعریفە‌و‬ ‫زانس���ت‌و ھەستی گش���تی‌و ھونەر‌و ھتد‪..‬‬ ‫کەی ب���ە دی���ن ”جەوھەر“ێک���ی جیاواز‬ ‫بەخش���را‌و جیاکرایەوە لە ”ج���ەوھەر“ی‬ ‫ش���تەکانی دەوروبەری‪ ،‬چ���ۆن ئەم کارە‬ ‫ک���راو‌و ب���ۆ کرا‌و ک���ێ کردی؟ بەش���ێکی‬ ‫گرنگی کتێب���ی جینالۆجیای دین تەرخانە‬ ‫بۆ وەاڵمدانەوەی‌ ئەم جۆرە پرس���یارانە‪.‬‬ ‫لەم کتێبەدا ئەس���ەد دەڵێت تێگەیشتنی‬ ‫ئەنترۆپۆلۆگە مۆدێرن���ەکان بۆ دین وەک‬ ‫چەمکێکی س���ەربەخۆ‌و جیاواز دەربارەی‬ ‫ئەخالق‌و ھەڵسوکەوتی ئینسانی‪ ،‬ھەڵگری‬ ‫وێنەیەکە بۆ دین کە دین وەک ڕووبەرێکی‬ ‫تایبەت‌و سەربەخۆ‌و جیاواز لە دیاردەکانی‬ ‫دەوروبەری دەیبینێت‪ .‬ڕووبەرێکی جیاوازی‬ ‫پراکتی���ک‌و باوەڕی ئینس���انی کە ناکرێت‬ ‫ب���ە ڕووبەرەکانی تری ب���اوەڕ‌و پراکتیکی‬ ‫ئینس���انی تێکەڵبکرێ���ت‪ .‬بەبۆچوون���ی‬ ‫ئەسەد دروس���تبوونی ئەم وێنە تازەیە بۆ‬ ‫دین پەیوەندی بە دروس���تبوونی گوتاری‬ ‫عەلمانییەتەوە ھەیە‪ ،‬نەک بە پەیوەندییەکی‬ ‫حەتمی لەنێوان مۆدێرنە‌و دیندا‪ .‬ئەم وێنەیە‬ ‫پەیوەست نییە بە ”ھەقیقەت“ی دین یان‬ ‫”ھەقیقەت“ی مۆدێرنەوە‪ ،‬بەڵکو پەیوەستە‬ ‫ب���ە س���تراتیژێکی تایبەتی دەس���ەاڵتەوە‬ ‫ک���ە دەیەوێ���ت لەڕێ���گای جیاکردنەوەی‬ ‫ج���ەوھەری دین لە جەوھەری ش���تەکانی‬ ‫ترەوە‪ ،‬دین ناچاربکات پاشەکشەبکات بۆ‬ ‫”مەجالی تایبەت“‌و دایببڕێت لە دەسەاڵتی‬ ‫سیاسی‪.‬‬ ‫تەالل ئەسەد پێیوایە ھەم کلیفۆرد گێرتز‌و‬ ‫ھەم زۆرێک لە ئینسانناس‌و کۆمەڵناسەکانی‬ ‫ت���ر دیدێکی ھێج���گار نامێژووییان بۆ دین‬ ‫ھەیە‪ ،‬وێنەیەکیان بۆ دین ھەیە گەردونیی‌و‬ ‫نەگۆڕ‪ ،‬لەکاتێکدا ھەم مانا‌و پێناس���ەکانی‬ ‫دی���ن‌و ھەم تێگەیش���تن ب���ۆ دی���ن‌و ھەم‬

‫ش���ێواز‌و پراکتیکە دینییەکان بەبەردەوام‬ ‫لەگۆڕان���دان‪ .‬بەبۆچوونی ئەس���ەد ھەموو‬ ‫ھەوڵدانێک بۆ گەڕان بەدوای پێناس���ێکی‬ ‫گش���تگیر‌و گەردونی���دا بۆ دی���ن کارێکی‬ ‫بێس���ەمەر‌و ناڕاس���تە‪ ،‬چونکە ش���ێوازی‬ ‫جی���اوازی پەیوەن���دی مێژووی���ی لەنێوان‬ ‫دەسەاڵت‌و مەعریفەدا ش���ێوازی جیاوازی‬ ‫تێگەیشتن‌و ڕوانین بۆ دین دروستدەکات‪،‬‬ ‫ئەمە وادەکات نەکرێت دین بەش���ێوەیەکی‬ ‫گش���تگیر‌و گەردوونی پێناسبکەین‪ ،‬نەک‬ ‫ت���ەنھا لەبەرئەوەی ئ���ەو ماتریال‌و وێنە‌و‬ ‫زمان‌و کەسانەی لەساتەوەختێکی مێژووی‬ ‫دیاریکراودا ماناکان���ی دین بەرھەمدەھێنن‬ ‫جیاوازن‪ ،‬بەڵکو خودی ئەو تێگەیش���تن‌و‬ ‫پێناسانەش کە بەرھەمدەھێنرێن مێژوویین‌و‬ ‫پەیوەندەی���ان ب���ەو ڕەوت���ە مێژوویی���ە‬ ‫تایبەتەوە ھەیە کە ئامادەیە‪ .‬دروستبوونی‬ ‫ھەر تێگەیش���تن‌و پێناسێکیش بەشێکە لە‬ ‫پرۆسەیەکی گوتاری بەرفروان‪ .‬بەم مانایە‬ ‫الی تەالل ئەسەد نە دین‌و نە دونیاییبوون‪،‬‬ ‫وەک دوو چەمکی جێگیر‌و نەگۆڕ نابینێت‪،‬‬ ‫بەڵکو وەک چەمکی پڕ گۆڕان‌و ناجێگیر‌و‬ ‫پڕ ناکۆکی ناوەکی کە بەردەوام لە دۆخی‬ ‫داڕشتنەوە‌و ناونانەوەدان‪ ،‬وێنادەکات‪.‬‬ ‫بە کورتی ئەوەی تەالل ئەسەد داوایدەکات‬ ‫ئەوەیە دین وەک شتێکی جێگیر‌و یەکشێوە‌و‬ ‫ی���ەک مانا نەبینین‪ .‬لەھەر ش���وێن‌و کات‌و‬ ‫س���ەردەمێکدا‌و لە ھەر رەوتێکی مێژوویی‌و‬ ‫مەعریفی‌و زانس���تیدا‪ ،‬کە باس���مان لەدین‬ ‫کرد‪ ،‬وانەزانین باس لەشتێک دەکەین یەک‬ ‫مانای ھەیە‌و ھەمووکەسێکیش ئەو مانایە‬ ‫دەزانێت‪ .‬ئەوەی پێویس���تە نووسینەوەی‬ ‫مێ���ژووی کۆمەاڵیەتی‌و بەراوردکاری دینە‪،‬‬ ‫بەپێداگرتن لەس���ەر ژینگەی کۆمەاڵیەتی‬ ‫جی���اوازی ئەم یان ئەو گوت���ار‌و ئەم یان‬ ‫ئەو پراکتیک‌و ھەڵسوکەوت‌و ئەم یان ئەو‬ ‫شێواز لە کەسایەتی‌و دەزگا‌و ئایدیۆلۆژیای‬ ‫دینی‪.‬‬ ‫تەالل ئەسەد‌و جۆزێ کازانۆڤا‬ ‫ل���ە کتێب���ی ”دروس���تبوونەکانی‬ ‫دونیاییبوون“دا تەالل ئەس���ەد ڕەخنە لە‬ ‫دیدی کازانۆڤا بۆ پرۆسەی ”بەعەلمانیبوونی‬ ‫دونیا“‌و مەس���ەلەی ”بەگشتیبوونی“ دین‬ ‫دەگرێت‪ .‬تەالل ئەس���ەد پێ لەسەر ئەوە‬ ‫دادەگرێ���ت کە تێ���زەی ”بەعەلمانیبوونی‬ ‫دونی���ا“ بەکەڵکی خوێندن���ەوەی دونیای‬ ‫مۆدێ���رن نای���ەت‌و ھاریکارم���ان ناکات بۆ‬ ‫تێگەیش���تن لەم دونیای���ەدا‪ .‬بەبۆچوونی‬ ‫تەالل ئەس���ەد الوازی ئەم تێزەیە لەوەدا‬ ‫نیی���ە‪ ،‬وەک کازانۆڤ���ا دەڵێ���ت‪ ،‬دی���ن‬ ‫لەسەرەتای ھەش���تاکانەوە بەگشتیبووە‌و‬ ‫بەش���ێوەیەکی بەرچاو بەھێزب���ووە‪ .‬واتە‬ ‫فەشەلی تێزەی ”بە عەلمانیبوونی دونیا“‬ ‫بۆ تێگەیشتن لە دونیای مۆدێرن پەیوەست‬ ‫نییە بە بەھێزبوونی لەپڕی دینەوە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫پەیوەس���تە بەوەوە کە ئەمڕۆکە ئەوەمان‬ ‫بۆ ئاش���کرابووە کە لە دونی���ای مۆدێرندا‬ ‫بەشێوەیەکی بەردەوام پەیوەندی لەنێوان‬ ‫دین‌و سیاس���ەتدا ھەبووە‪ ،‬ک���ە دین لەم‬

‫دونیایەدا بەردەوام پەیوەندی بەدەسەاڵت‌و‬ ‫ھێزەوە ھەبووە‪ ،‬کە دین بەش���ێکبووە لە‬ ‫پرۆژەی دروستکردنی دەوڵەتی نەتەوەیی‌و‬ ‫بزوتنەوەی ناسیۆنالیزم‪ .‬ئەسەد ھەنگاوێک‬ ‫زیاتر دەچێتە پێشەوە‌و دەڵێت ھەم چەمکی‬ ‫دی���ن‌و ھەم چەمکی سیاس���ەت لە دونیای‬ ‫مۆدێرندا دوو چەمکن بەش���ێوازی جیاواز‬ ‫بەیەکدی تێکەڵن‪ ،‬ئەوەشی وایکردوە ئێمە‬ ‫ئەمڕۆ ئەم ڕاس���تییانە بزانین تێگەیشتنی‬ ‫زیاتر‌و قووڵترمانە بۆ دەسەاڵتی دەوڵەتی‬ ‫مۆدێرن‌و بۆ دروستبوونی دەوڵەتی نەتەوە‌و‬ ‫ھاتنەکایەی ناسیۆنالیزم‪.‬‬ ‫پیتەر ڤان دێر ڤێر‪ :‬ناسیۆنایزم‌و دین‬ ‫باس���کردنی ڕۆڵ���ی دین لە پرۆس���ەی‬ ‫دروس���تبوونی دەوڵەت���ی نەت���ەوە‌و‬ ‫ناس���یۆنالیزمدا دەمانپەڕێنێت���ەوە ب���ۆ‬ ‫قسەکردن لەسەر کارەکانی پیتەر ڤان دێر‬ ‫ڤێر‪ .‬ئەو دەروازەیەی کە ئەم ئینسانناسە‬ ‫ھۆڵەندیی���ە ب���ۆ ڕەخنەکردن���ی تێ���زەی‬ ‫بەعەلمانیبوون���ی دونی���ا‌و ئایدیۆلۆژی���ای‬ ‫عەلمانی���ەت دەیگرێتەب���ەر‪ ،‬کارکردنە لە‬ ‫ب���واری چۆنیەتی دروس���تبوونی دەوڵەتی‬ ‫نەتەوەی مۆدێرن‌و ڕۆڵی ناس���یۆنالیزم لەم‬ ‫پرۆس���ەیەدا‪ .‬لە کۆمەڵێک کتێبی گرنگدا‬ ‫ڤان دێ���ر ڤێ���ر نیش���انیداوین دین ھەم‬ ‫بەش���ێکی گرنگی دروس���تبوونی دەوڵەتی‬ ‫نەتەوەی مۆدێرنە‪ ،‬ھەم بەش���ێکی گرنگی‬ ‫بزوتنەوە ناسیۆنالیس���تەکانی دونیا بووە‪.‬‬ ‫ئەم���ە ھەم لە ئەوروپ���ا‌و ھەم لەدەرەوەی‬ ‫ئەوروپادا‪.‬‬ ‫تیورە بااڵدەستەکانی ناسیۆنالیزم‪ ،‬الی‬ ‫بێندیکت ئەندرس���ۆن‌و ئێرنس���ت گیڵنەر‌و‬ ‫ئێری���ک ھۆبزباوم‪ ،‬نەتەوە‌و ناس���یۆنالیزم‬ ‫وەک دوو دی���اردەی گرنگی ن���او دونیای‬ ‫مۆدێرن دەبینن‪ .‬بەاڵم ئەوان دروستبوونی‬ ‫دەوڵەتی نەتەوەی مۆدێرن‌و دروستبوونی‬ ‫نەتەوە وەک چوارچێوەی نوێی شوناس���ی‬ ‫تاکەکەسی‌و دەس���تەجەمعی‌و ھاتنەکایەی‬ ‫ناس���یۆنالیزم وەک دیاردەیەک���ی عەلمانی‬ ‫دەبین���ن‪ ،‬ک���ە گوایە ش���وێنی چوارچێوە‬ ‫دینییەکانی شوناس دەگرێتەوە‪ .‬لەم تیورە‬ ‫بااڵدەستانەدا ھەموو ئەم گۆڕانە گەورانەی‬ ‫لەگەڵ دروس���تبوونی دەوڵەت‌و نەتەوەی‬ ‫مۆدێرندا درستدەبێت ئاکارێکی عەلمانیانەن‪.‬‬ ‫ھەم دەوڵەتی مۆدێرن‪ ،‬ھەم نەتەوە خۆی‌و‬ ‫ھەم ناسیۆنالیزمیش‪ ،‬دەرکەوتی جیاوازی‬ ‫پرۆس���ەی بەعەلمانیبوون���ی دونیان‪ .‬لەم‬ ‫تیورانەدا دین ھیچ ڕۆڵێک لە دروستبوونی‬ ‫ئەو دەرکەوتە گرنگانەی دونیای مۆدێرندا‬ ‫نابینێت‪ .‬نەک ھەر ئەمە بەڵکو ناسیۆنالیزم‬ ‫وەک ئەلتەرناتیڤ���ی دی���ن‌و نەتەوە وەک‬ ‫ئەلتەرناتیڤی گروپە دینییەکان‌و دەوڵەتی‬ ‫نەتەوەیی وەک ئەلتەرناتیڤی ئیمپراتۆریەتە‬ ‫دینییە گەورەکان وێنادەکەن‪ .‬ئەوەی پیتەر‬ ‫ڤان دێر ل���ە زیاد لە کتێبێک���دا ئەنجامی‌‬ ‫ئەدات نیش���اندانی ناڕاستی ئەم وێناکردنە‬ ‫تایبەتەی���ە ب���ۆ ڕۆڵی دین دروس���تبوونی‬ ‫نەتەوە‌و ناسیۆنالیزم‌و دەوڵەتی نەتەوەیی‬ ‫مۆدێرن‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫لە زی���اد لەکتێبێکدا ئەم ئینسانناس���ە‬ ‫نیش���انی‌ ئەدات کە دی���ن ڕۆڵێکی گرنگی‬ ‫ل���ە دروس���تبوونی شوناس���ی نەتەوەیی‬ ‫بەش���ە جیاوازەکان���ی دونی���ادا بینیوە‪.‬‬ ‫ل���ە پرۆس���ەی دروس���تکردنی نەت���ەوە‌و‬ ‫دەوڵەتی نەتەوەیی���دا چەمکە دینییەکان‌و‬ ‫س���روتە دینییەکان‌و کەلەپورە دینییەکان‬ ‫س���ەرلەنوێ پێناس���کراونەتەوە‌و وەک‬ ‫بەشێکی گرنگی دروس���تکردنی ئەو دونیا‬ ‫مۆدێرن���ە خراونەت���ەکار‪ .‬ئ���ەم کارەش‬ ‫لەزۆربەی واڵتە ئەوروپییەکاندا ڕوویداوە‪،‬‬ ‫لە بریتانیا‌و ھۆڵەندا‌و ئەڵمانیا‌و ئیسپانیا‌و‬ ‫ئەوانیتردا‪ .‬بەمانایەکی تر دروس���تبوونی‬ ‫نەتەوە‌و ناس���یۆنالیزم ن���ەک نەبۆتە ھۆی‬ ‫نەمان‌و پوکانەوەی پێکھات‌و گروپ‌و ھێز‌و‬ ‫کەلەپورە دینییەکان‪ ،‬بەڵکو بەشدارییەکی‬ ‫ڕاس���تەوخۆیان ک���ردوە ل���ە پرۆس���ەی‬ ‫دروس���تبوونی نەت���ەوەدا‪ .‬ھاوکات دی���ن‬ ‫بەش���داریەکی گەورە‌و ڕاستەوخۆی کردوە‬ ‫لەدروس���تبوونی ئەو ”فەزا گشتییەدا“ کە‬ ‫بەشێکی گرنگ‌و سەرەکی دونیای مۆدێرنە‪.‬‬ ‫لەم ئاس���تەدا ڤان دێر ڤێ���ر ڕەخنەیەکی‬ ‫ق���ووڵ‌و فراوان ل���ە دی���د‌و بۆچوونەکانی‬ ‫ھابرماز دەربارەی دروس���تبوونی ئەم فەزا‬ ‫گشتییە لە کۆمەڵگا مۆدێرنەکاندا دەگرێت‪،‬‬ ‫الی ھابرماز دروستبوونی ئەم فەزا گشتییە‬ ‫پرۆس���ەیەکی عەلمان���ی‌و عەقاڵنییە‌و ھیچ‬ ‫ھێمایەک ب���ۆ ڕۆڵی دین لەدروس���تبوونی‬ ‫ئەم فەزا گشتییەدا ناکات‪ .‬خاڵێکی گرنگ‬ ‫لە نووس���ینەکانی ڤان دێ���ر ڤێردا ئەوەیە‬ ‫ک���ە پەیوەندی نێوان ناس���یۆنالیزم‌و دین‬ ‫وەک پەیوەندییەک���ی ئام���رازی نابینێت‪،‬‬ ‫وات���ە وای نابینێ���ت کە ھێ���ز‌و بزوتنەوە‬ ‫ناسیۆنالیس���تییەکان دی���ن وەک ئامرازی‬ ‫جۆش‌و خرۆش���دان‌و کۆکردنەوەی خەڵک‬ ‫لەدەوری ئەم یان ئەو داواکاری نەتەوەیی‬ ‫بەکاردەھێن���ن‪ .‬بەبۆچوون���ی ئ���ەم زان���ا‬ ‫کۆمەاڵیەتییە دین زۆر قووڵتر لە پرۆسەی‬ ‫دروس���تکردنی نەت���ەوە‌و دروس���تبوونی‬ ‫بزوتن���ەوەی نەتەوەییدا بەش���دارە‪ .‬دین‬ ‫ب���ۆ نموونە بەش���دارە لە دروس���تکردنی‬ ‫کەسایەتی نەتەوەیی‌و شوناسی نەتەوەیی‌و‬ ‫خودپێناس���ی نەتەوەیی‌و پێناس���ەکردنی‬ ‫دوژمنانی نەتەوەدا‪.‬‬ ‫بەکورتی دین لەناو پرۆژەی دروستکردنی‬ ‫نەتەوە‌و ھاتنەکایەی ناس���یۆنالیزمدا نەک‬ ‫الواز‌و بێ���ڕۆڵ ناکەوێ���ت‪ ،‬بەڵک���و ئەوەی‬ ‫ڕووئ���ەدات پرۆس���ەی بەنەتەوەییکردنی‬ ‫دینە‪ .‬دروس���تکردنی نەتەوە‌و ھاتنەکایەی‬ ‫ناسیۆنالیزم دین ناکەنە دەرەوەی پرۆسە‬ ‫مێژووییەکان���ەوە‪ ،‬بەڵکو دی���ن لە ڕۆحە‬ ‫گەردونییەک���ەی بەتاڵدەکەنەوە‌و دەیکەنە‬ ‫دینێکی نەتەوەیی‪ ،‬دەیکەن بە یەکێک لە‬ ‫پایە س���ەرەکییەکانی شوناسی نەتەوەیی‪،‬‬ ‫نەت���ەوە بە دین���دار‌و دوژمنانی نەتەوە بە‬ ‫بێدی���ن ناودەنێن‪ .‬ئەمەش ت���ەواو ناکۆکە‬ ‫ب���ەو گریمان���ە نەس���ەلمێندراوەی تێزەی‬ ‫”بەعەلمانیبوون���ی دونی���ا“ ک���ە باس لە‬ ‫الوازبوون‌و پەراوێزبوون‌و بە ناسیاسیبوونی‬ ‫ڕۆڵی دین لە دونیای مۆدێرندا دەکات‪.‬‬

‫پیرۆزبایی‌‬

‫بەناوی ستافی ئاوێنەوە پیرۆزبایی‬ ‫ی)‌و‬ ‫گەرم لەهاوكارمان (رەنج شوکر ‌‬ ‫ی دەکەین‬ ‫ی خێزان ‌‬ ‫خاتوو (شایی‌) ‌‬ ‫بەبۆن���ەی لەدایکبوون���ی منداڵە‬ ‫چاوگەشەکەیانەوە‪ ،‬بەھیوای ئەوەی‬ ‫ب ‌ه نازی‌ دایه‌‌و بابه‌ گه‌ورەبێت‪.‬‬ ‫ستافی‌ ئاوێنه‌‬

‫هه‌مواركردنی‬ ‫دیموكراسی‌و‪ ...‬پاشماوە‌‬ ‫واقعێك����ی زۆر ت����اڵ هه‌یه‌ كه‌ پرس����ی‬ ‫دیموكراسی له‌كوردستان چ له‌سه‌ر ئاستی‌‬ ‫نوخبه‌ی‌ سیاسی‌و رۆش����نبیریی‌ چ له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی‌ جه‌ماوه‌ریی‌ پێنه‌گه‌یشتوه‌‪ ،‬هێشتا‬ ‫پێویس����تمان به‌ئه‌زمونێكی درێژتر هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ره‌نگه‌ وه‌كو روكاریی‌ چه‌مكی دیموكراسی‬ ‫بونی‌ هه‌بێت‪ ،‬ئه‌وه‌تا ده‌سه‌اڵته‌كان به‌یاساو‬ ‫له‌سه‌ر كاغه‌ز جیاكراونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ده‌سه‌اڵتێكی‬ ‫ته‌نفیزی هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ڵبژاردن ده‌كرێت‪ ..‬هتد‪،‬‬ ‫ئه‌مانه‌ هه‌موی‌ ده‌ره‌نجامه‌كانی‌ ده‌سه‌اڵتێكی‬ ‫دیموكراس‌و پێگه‌یش����توه‌ به‌اڵم كه‌ دێینه‌‬ ‫سه‌ر واقع‌و دیوه‌كه‌ی‌ دیكه‌ ته‌ماشا ده‌كه‌ین‬ ‫به‌مشێوه‌یه‌ نییه‌‪ ،‬هێشتا ماومانه‌‪.‬‬ ‫دیمه‌نی‌ سوتاندنی باره‌گاكانی‌ یه‌كگرتو‪،‬‬ ‫گۆڕان‪ ،‬له‌پای‌ هه‌ڵچونێكی سیاسی به‌ڵگه‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ هێشتا ئاس����تی‌ نوخبه‌ی‌ سیاسی‬ ‫پێنه‌گه‌یش����توه‌‪ ،‬ئه‌م یه‌كتر قبوڵنه‌كردنه‌‬ ‫ته‌نها له‌سه‌ره‌وه‌ نییه‌‪ ،‬بگره‌ وه‌كو خویێكی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی����ش ره‌گی داكوت����اوه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫بمانه‌وێ‌ گۆڕانێك بكه‌ین سه‌ره‌تا پێویسته‌‬ ‫له‌ئاس����ت كۆمه‌ڵگادا بیكه‌ین دواتر گوشار‬ ‫له‌س����ه‌ره‌وه‌ بكه‌ین‪ ،‬كورتتر ده‌كرێت بڵێن‬ ‫هه‌ر هه‌موارێك له‌ رێككه‌وتنی‌ ستراتیژیی‌‬ ‫هه‌موارێك����ه‌ له‌و مۆدێله‌ دیموكراس����ییه‌ی‌‬ ‫له‌كوردس����تان هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ به‌نده‌ به‌واقعێكی‬ ‫تایبه‌ت‌و ئاڵۆزكاوه‌وه‌ به‌چه‌ندین بارودۆخ‪،‬‬ ‫ده‌س����تی‌ لێبده‌ی����ن ره‌وش����ه‌كه‌ ئاڵۆزت����ر‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫بۆیه‌ پێویس����ت ده‌كات كه‌مێكی دیكه‌‬ ‫بوه‌ستین‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م وه‌ستانه‌ چۆن بێت‌و‬ ‫چه‌ند بێت؟ دو پرسیاری‌ دیكه‌ن له‌ناوه‌ندی‬ ‫قسه‌كان خۆیان قیت ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬كه‌ ره‌نگه‌‬ ‫وه‌اڵمه‌كه‌ی‌ ئه‌و كاته‌ ده‌س����تمان بكه‌وێت‬ ‫كه‌ یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ به‌ته‌واویی‌ رێككه‌وتنی‌‬ ‫نێوانیان هه‌ڵده‌وشێننه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێستادا‬ ‫جگ����ه‌ جۆرێك له‌ ته‌وافوق����ی تایبه‌ت هیچ‬ ‫به‌دیلێكی دیكه‌م����ان نییه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئێمه‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی‌ ئه‌زمونی‌ یه‌كتر قیوڵنه‌كردنمان‬ ‫هه‌ی����ه‌ ئه‌وه‌نده‌ ئه‌زمون����ی‌ قه‌بوڵكردنمان‬ ‫نیی����ه‌‪ ،‬ئه‌نج����ام غه‌ی����ری‌ رێككه‌وتن����ی‌‬ ‫پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ هی����چ به‌دیلێكی دیكه‌مان‬ ‫نییه‌ نه‌خاس����مه‌ تائێس����تا ئ����ه‌و دو هێزه‌‬ ‫خاوه‌نی‌ ده‌یان هه‌زار پێش����مه‌رگه‌ن ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌ریه‌كه‌یان دو كورس����یش به‌ده‌ست بێنن‬ ‫مومكی����ن نییه‌ ئه‌ویدیكه‌ وه‌ك ئه‌مری واقع‬ ‫قه‌بوڵ نه‌كات‪.‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫دیوارێك ‌ی روخاو‪...‬‬ ‫به‌رپرسیارێتییه‌كی‌ ون‪..‬‬ ‫ئه‌حمه‌د موفتی‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫‪www.‬‬

‫‪.'/01&'2'3145617..89&:)1'0‬‬

‫‪awene.com‬‬

‫ی قه‌زاو قه‌ده‌ره‌دا روبدات‬ ‫ته‌نها تراژیدیای‌ جه‌رگبڕ كه‌ ماب���و له‌م مه‌مله‌كه‌ت ‌‬ ‫داڕمانی‌ دیواری‌ خوێندنگایه‌كه‌ به‌سه‌ر خوێندكاره‌كانیدا‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌بابه‌تی‌ ئه‌و‬ ‫كاره‌س���اتانه‌یه‌ كه‌ هه‌زارویه‌ك پرسیار قوت ده‌كاته‌وه‌و به‌سانایی نیشانمان‬ ‫ده‌دات ك���ه‌ ئێم���ه‌ چه‌ند خۆش باوه‌ڕین كه‌ هیوامان به‌چاكس���ازی‌ هه‌یه‌‪...‬‬ ‫ئ���ه‌م روداوه‌ به‌هه‌مومانی‌ گوت كه‌ چیتر ناتوانی���ن ئه‌وله‌وییه‌تی‌ داواكاری‌‌و‬ ‫ئاواته‌كانمان له‌سیس���تمی‌ په‌روه‌رده‌ ئه‌وه‌بێت كه‌ جگه‌رگۆشه‌كانمان فێری‌‬ ‫زانس���ت‌و په‌روه‌رده‌ی‌ هاوچه‌رخ بن‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێ به‌ج���ارێ به‌ئاواته‌وه‌ بین‬ ‫كه‌ به‌س���ه‌المه‌تی‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌ الم���ان‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وده‌م���ه‌ی‌ له‌خوێندنگاكاندا‬ ‫مه‌رجه‌كان���ی‌ س���ه‌المه‌تی‌ فه‌رام���ۆش ده‌كرێن‪ ،‬ئیتر خوێندن���گاكان خۆیان‬ ‫له‌كه‌ره‌سه‌یه‌كی‌ په‌روه‌رده‌و فێركردنه‌وه‌ ده‌بنه‌ كه‌ره‌سه‌یه‌ك بۆ رۆحكێشانی‌‬ ‫جگه‌رگۆشه‌كان‪.‬‬ ‫له‌هه‌مان كاتدا‪ ،‬بڕیاری‌ پاش���وه‌ختی‌ په‌ڕله‌مانی‌ كوردس���تان‌و سیستمی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ به‌وه‌ی‌ "س���ه‌رژمێرییه‌كی‌ خێرا بكرێت ب���ۆ زانینی‌ ئه‌و بینایانه‌ی‌‬ ‫پێویس���تیان ب���ه‌ نۆژه‌نكردنه‌وه‌ هه‌ی���ه‌" ته‌نها ئه‌وه‌م���ان پێده‌ڵێت كه‌ ئه‌م‬ ‫سیس���تمه‌ چاوه‌ڕێی‌ مه‌رگی‌ دانا جمال بو بۆ ئه‌وه‌ی‌ ده‌رك به‌ مه‌ترسییه‌كه‌‬ ‫بكات‪ ،‬ئه‌گه‌رنا‪ ،‬خێره‌ هه‌تا ئێس���تا ئه‌و سه‌رژمێرییه‌ نه‌كراوه‌؟ كۆرنۆلۆژیای‌‬ ‫ئه‌م بڕیاره‌ ئه‌و راستییه‌ تاڵه‌مان ده‌خاته‌وه‌ پێشچاو كه‌ ئێمه‌ له‌ سیستمێكدا‬ ‫ده‌گوزه‌رێی���ن كه‌ ته‌نها به‌ رودانی‌ كاره‌س���اته‌ك ‌ه خۆی‌ ئینجا قه‌ناعه‌ت به‌وه‌‬ ‫ده‌كرێت كه‌ كاره‌س���اتێك به‌رێوه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش خۆی‌ گه‌وره‌ترین كاره‌س���اته‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ نیشانمان ده‌دات كه‌ سیستمی‌ ئیداری‌ الی‌ ئێمه‌ سیستمی‌ په‌رچه‌كرداره‌‬ ‫پاش رودانی‌ ئیمێرجینس���ی‌‪ ،‬نه‌وه‌ك بیركردنه‌وه‌و ده‌رك كردنی‌ پێشوه‌خت‬ ‫به‌كاره‌س���اته‌كان‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌باش���ترین دۆخدا ئه‌وه‌ ده‌رده‌خات كه‌ به‌رپرسانی‌‬ ‫بواری‌ په‌روه‌رده‌‪ ،‬هه‌ر له‌به‌رێوه‌به‌ری‌ قوتابخانه‌كه‌وه‌ تا به‌رپرس���ه‌ بااڵكان‪،‬‬ ‫چه‌ند بێده‌س���ه‌اڵتن له‌قه‌ناعه‌ت پێكردنی‌ س���ه‌رو خۆی���ان له‌بونی‌ خه‌ته‌ر‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ك بێخه‌میی‌ ئه‌و ده‌سه‌اڵتدارانه‌شمان نیشانده‌دات كه‌ بڕیار له‌بودجه‌ی‌‬ ‫س���ااڵنه‌ی‌ وه‌زاره‌ته‌كان ده‌ده‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر وا نییه‌‪ ،‬چ پێویس���ته‌ ئێستا‪ ،‬پاش‬ ‫مردن���ی‌ داناو برینداربونی‌ دانایه‌كی‌ تر‪ ،‬به‌دواداچون بكرێت بۆ ئه‌و‪ 50‬ملیۆن‬ ‫دۆالره‌ی‌ ته‌رخانك���راوه‌ بۆ دابینكردنی‌ پێداویس���تییه‌كانی‌ په‌روه‌رده‌؟ ئه‌ی‌‬ ‫چه‌ند وه‌خته‌ ئه‌م به‌ڕێزانه‌ له‌كوێن؟‬ ‫ئ���ه‌م كاره‌س���اته‌ توان���او كارای���ی كاراكته‌ره‌كانی‌ كۆبه‌ندی‌ سیس���تمی‌‬ ‫ئی���داره‌ی‌ بواری‌ په‌روه‌رده‌ به‌ڕونی‌ ده‌خاته‌ ژێر پرس���یاره‌وه‌و له‌هه‌مانكاتدا‬ ‫ده‌ستله‌كاركێش���انه‌وه‌ وه‌ك س���اناترین به‌رپرس���یارێتی‌ ده‌خات���ه‌ به‌رده‌م‬ ‫به‌رپرسیاره‌ راسته‌وخۆكان‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وانه‌ی‌ ده‌زگای‌ په‌روه‌رده‌ هه‌ڵده‌سوڕێنن‬ ‫ده‌بێت بزانن هه‌ندێجار بۆ به‌ده‌ستهێنانی‌ هه‌ندێ له‌پێداویستییه‌ گرنگه‌كانی‌‬ ‫خوێندنگاكان له‌بابه‌تی‌ (س���ه‌المه‌تی‌ گیانی‌ قوتابی‌‌و مامۆستا) پێویستیان‬ ‫به‌ شه‌ڕه‌ له‌گه‌ڵ ده‌س���ه‌اڵتدارانداو كورسییه‌كه‌ش���یان بكه‌وێته‌ خه‌ته‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫نیشاندانی‌ خه‌ته‌ری‌ بونی‌ دیوارێك كه‌ له‌ڕوخاندابێت‪ ،‬ناكرێت وه‌ك داواكردنی‌‬ ‫"پله‌به‌رزكردنه‌وه‌و سه‌رموچه‌" به‌نوسراو به‌رزكردنه‌وه‌ بكرێت‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێت‬ ‫گڵۆپی‌ سوری‌ تۆخی‌ بۆ هه‌ڵكرێت تا راده‌ی‌ راگرتنی‌ ده‌وام له‌و قوتابخانانه‌ی‌‬ ‫كه‌ مه‌رجی‌ سه‌المه‌تییان تێدا نییه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر ده‌زگای‌ په‌روه‌رده‌ كه‌سی‌‬ ‫وای‌ نه‌بێت كه‌ ده‌سه‌اڵتداران قه‌ناعه‌ت پێبكات كه‌ كاره‌سات به‌ڕێوه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫قوتابخانه‌كان دابخات زۆر باشتره‌‪ ،‬چونكه‌ من خۆم وه‌ك باوكێك‪ ،‬منداڵه‌كه‌م‬ ‫له‌خوێندن بوه‌س���تێت له‌ژێر سایه‌ی‌ ئه‌م سیستمه‌دا له‌الم زۆر باشتره‌ وه‌ك‬ ‫له‌وه‌ی‌ له‌قوتابخانه‌یه‌ك بخوێنێت كه‌ دیواری‌ به‌سه‌ردا بڕوخێت‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫چاپخانەی ئاوێنە‬ ‫بۆ چاپکردنی‪:‬‬ ‫کتێب‪ ،‬گۆڤار‬ ‫رۆژنامه‌‪ ،‬نامیلکه‬

‫‪07701471518‬‬ ‫‪)053(3210501‬‬ ‫‪)053(3210502‬‬

‫‪;$# 01;<# &, .:=1;>'?'"$# %&'"($)1:0‬‬

‫)‪!"$# %&'"($‬‬ ‫‪*+&, '-‬‬

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬