ژمارە 349

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژمار‌ه (‪)349‬‬ ‫سێشەممە ‪2012/10/30‬‬

‫ ‬

‫ئه‌شره‌فییه‌و شێخ مه‌قسود‪..‬‬

‫ته‌قه‌ی خسته‌ نێوان‬ ‫سوپای‌ ئازاد‌و گه‌ریالوه‌‬

‫‪17‬‬ ‫‪512‬‬ ‫»»»»‬

‫ ‬

‫ ‬ ‫ ‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫(گوڵتەن كشاناک) ژنە‬

‫‪412‬‬ ‫ئازاکه‪»»»»:‬‬

‫تورکیا لەبەردەم‬ ‫رۆژێکی رەشدایە!‬

‫هەڵبژاردنی ئەمەریکا‬

‫كورده‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا ده‌نگ‬ ‫به‌ئۆباما ده‌ده‌ن یان رۆمنی‌؟‬

‫‪17‬‬ ‫‪912‬‬ ‫»»»»‬

‫حاكم قادر له‌ژێر گوشار ‌ی كوتله‌كان ‌ی یه‌كێتیدا‬ ‫دۆسیه‌ ‌ی زانا ‌ی قایمقامی‌ هه‌ڵدایه‌وه‌‬ ‫ی كه‌یسی‌ قوله‌ره‌یسی‌‌و‬ ‫حاكم قادر به‌هۆ ‌‬ ‫گیانله‌ده‌س���تدانی‌ زانای‌ قایمقامه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر‌ه له‌الیه‌ن كوتله‌كان ‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫یه‌كێتییه‌وه‌ خراوه‌ت ‌ه ژێر گوشاره‌وه‌‪،‬‬ ‫ی چاوپێكه‌وتنیی���ه‌و‌ه‬ ‫ئ���ه‌و له‌رێگ���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ NRT‬به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ ‌ڵ كه‌ناڵ ‌‬ ‫وه‌اڵمدانه‌وه‌ی‌ ركه‌به‌ره‌كانی‌ جارێكیتر‬ ‫دۆسیه‌ی‌ زانای‌ قایمقامی‌ هه‌ڵدایه‌وه‌‪،‬‬ ‫هاوس���ه‌ری‌ قایمقامیش ده‌ڵێت "زانا‬ ‫ی‬ ‫له‌و كوتله‌یه‌ بوو كه‌ دژی‌ كوتله‌كه‌ ‌‬ ‫حاكم قادر بوو"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌پێ��� ‌‬ ‫زانیارییه‌كان���ی‌ ئاوێن���ه‌‪ ،‬حاكم قادر‬ ‫ی سیاس���ی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی پێشوی‌ ئاسایش‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری‌ گشت ‌‬

‫ی چاوپێكه‌وتنییه‌و‌ه له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫له‌رێگ���ه‌ ‌‬ ‫ی ‪ NRT‬به‌ناراس���ته‌وخۆ‬ ‫كه‌ناڵ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌اڵم���ی‌ ئ���ه‌و لێپرس���راوو ئه‌ندام ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌كت���ه‌ب سیاس���ییانه‌ی‌ یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی ده‌س���تگیركردن‌و‬ ‫دایه‌وه‌ كه‌ له‌كات ‌‬ ‫ی‬ ‫گیانله‌ده‌س���تدانی‌ زانا حه‌م ‌ه ساڵح ‌‬ ‫قایمق���ام‌و دواتری���ش ره‌خنه‌ی���ان‬ ‫لێگرت���وه‌‌و ته‌نان���ه‌ت خه‌ڵكیش���یان‬ ‫هانداوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ س���كااڵی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫تۆمار بكه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ساكار جه‌مال هاوسه‌ری‌ قایمقام ‌‬ ‫پێشوی‌ س���لێمانی‌ له‌چاوپێكه‌وتنیدا‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ ئاوێنه‌ ئاماژه‌ ب���ه‌و‌ه ده‌كات‬ ‫كه‌ "س���ه‌د ده‌ر س���ه‌د حاك���م قادر‬ ‫ی هه‌بوه‌ له‌ده‌س���تگیركردن‌و‬ ‫ده‌س���ت ‌‬

‫گواس���تنه‌وه‌ی زانای‌ هاوس���ه‌ریدا بۆ‬ ‫ی ‪ 4/1‬حاكم‬ ‫ئاسایش"‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "رۆژ ‌‬ ‫قادر لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ زانا كردو‌ه‬ ‫له‌ناو مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتیدا"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی لێپرسراوان ‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌مامه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌گه‌ ‌ڵ دۆس���یه‌كه‌ ‌‬ ‫ن���او یه‌كێت��� ‌‬ ‫زاناش���دا وتی‌ "كاك كۆسره‌ت هه‌مو‬ ‫ی هه‌بوه‌‪ ،‬به‌اڵم كاك‬ ‫كاتێك هه‌ڵوێست ‌‬ ‫به‌رهه‌م تائێس���تا ته‌له‌فۆنێكیشی‌ بۆ‬ ‫نه‌كردوم سه‌ره‌خۆشیمان لێبكات"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "تائێس���تا خانه‌نشینی‌ بۆ‬ ‫ی‬ ‫زانای‌ هاوس���ه‌رم نه‌كراوه‌ كه‌ نزیكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫حه‌وت مانگ ده‌بێت له‌ناوچوه‌و هیچ ‌‬ ‫بۆ نه‌كراوه‌"‪.‬‬

‫»» ‪3‬‬

‫ ‬ ‫ساکار جەمال‌و زانا حەمە ساڵحی ھاوسەری‬

‫"پارتی‌ رێگره‌ له‌به‌جینۆساید ناساندنی ئه‌نفال‌و هه‌ڵه‌بجه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ئه‌نفالی‌ بارزانییه‌كانی‌ تێدا نه‌بووه‌"‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ "ئه‌نفالی‌ بارزانییه‌كان" ‌‬ ‫ی‬ ‫تێدا نه‌بوو‪ ،‬پارتی‌ رێگری‌ ده‌كات له‌ به‌‬ ‫"به‌جینۆسایدناساندنی‌" كاره‌ساته‌كانی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌‌و ئه‌نفال هێنا كه‌ وا بڕیاربوو‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ وه‌فدێكی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫نه‌رویج سه‌ردانی‌ كوردستان بكه‌ن‪.‬‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬دوای‌ ئه‌نجامدانی‌‬ ‫دانیشتنێكی تایبه‌ت له‌سه‌ر به‌جینۆساید‬ ‫ناساندنی پرس���ی ئه‌نفال له‌په‌رله‌مانی‬ ‫نه‌رویج ل���ه‌ڕۆژی‌ (‪)25‬ی‌ ئه‌م مانگه‌‪،‬‬ ‫دوات���ر بڕیاربوو وه‌فدێك���ی په‌رله‌مانی‬ ‫نه‌رویجی سه‌ردانی كوردستان بكه‌ن‪.‬‬ ‫مه‌ری���وان هه‌ڵه‌بجه‌ی���ی‌ یه‌كێك له‌و‬ ‫كوردانه‌ی كه‌ هاتنی ئه‌و وه‌فده‌ی له‌وتی‌‬ ‫نه‌رویجه‌وه‌ رێكخستبوو له‌لێدوانێكدا بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ رایگه‌یاند ك���ه‌ له‌دوای چه‌ندین‬ ‫س���اڵ چاالكی په‌ناب���ه‌ره‌ كورده‌كانی‬ ‫ئه‌وروپا‪ ،‬ب���ۆ به‌جینۆسایدناس���اندنی‬

‫ ‬ ‫رێوڕەسمی بەخاک سپاردنی روفاتەکانی ئەنفال لەگەرمیان‬

‫فۆتۆ‪ :‬یەحیا ئەحمەد‬

‫كاره‌ساته‌كانی هه‌ڵه‌بجه‌و ئه‌نفال‪ ،‬كار جینۆس���اید‪ ،‬دوای‌ ڕاگۆڕین���ه‌وه‌ش‪ ،‬ئاماده‌كارییه‌ك���ی خۆی نیش���انداوه‌‪،‬‬ ‫گه‌یش���ته‌ ئه‌وه‌ی نه‌روی���ج ئاماده‌بێت وه‌زاره‌تی ش���ه‌هیدانیان به‌یاساییترین دواتریش به‌نامه‌یه‌كی ڕه‌سمی‬ ‫ش���ه‌هیدانیان‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌‬ ‫به‌ڕه‌س���می دان بنێ���ت به‌ه���ه‌ردوو الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار زانیوه‌‌و په‌یوه‌ندییان‬ ‫كاره‌س���اته‌كه‌ وه‌ك دوو ڕووداوی به‌وه‌زیره‌وه‌ ك���ردووه‌‌و ئه‌ویش هه‌موو ئاگاداركردۆت���ه‌وه‌ ك���ه‌ وه‌فدێك���ی‬

‫په‌رله‌مانی نه‌رویج ئاماده‌یه‌ س���ه‌ردانی‬ ‫كوردس���تان بكه‌ن‌و وتی‌ "به‌اڵم وه‌زیر‬ ‫ژم���اره‌ی وه‌فده‌كه‌ی پ���ێ زۆر بوو كه‌‬ ‫‪ 14‬كه‌س س���ه‌ردانی كوردستان بكات‌و‬ ‫داویكرد كه‌م بكرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگادار‬ ‫له‌وه‌زاره‌ت���ی ش���ه‌هیدان به‌ئاوێن���ه‌ی‬ ‫راگه‌یان���د ك���ه‌ نه‌هاتنی ئ���ه‌و وه‌فده‌‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌وه‌زاره‌ته‌وه‌ نه‌بووه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ده‌بوای���ه‌ له‌رێگ���ه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم���ه‌وه‌‬ ‫بكرایه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێم به‌ده‌س���ت پارتیه‌وه‌یه‌و كه‌یسی‬ ‫به‌جینۆساید ناس���اندنی بارزانییه‌كانی‬ ‫تێدا نیی���ه‌‪ ،‬بۆیه‌ پارتی‌ ئاس���ته‌نگی‬ ‫دروستكرد بۆ هێنانی ئه‌و وه‌فده‌"‪.‬‬

‫»» ‪4‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئینتەرنێت‬

‫دیسانەوە ئیسالمی‬ ‫سیاسی فێڵمان‬ ‫لێدەکات‬ ‫»» ‪14‬‬ ‫کچه‌ بێژه‌ره‌کان‬ ‫دەربارەی دڵشاد‬ ‫گەرمیانی چی‬ ‫ده‌ڵێن؟‬

‫»» ‪17‬‬

‫پڕۆژه‌ یاسا ‌‬ ‫ی‬ ‫پیرۆزییه‌ ئاینییه‌كان‬ ‫پێویستییه‌كی‌‬ ‫هه‌نوكه‌ییە‬

‫»» ‪6‬‬

‫ریکالم‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش ‪ 101‬شه‌قامی ‪2‬سالم خانووی ‪ 56‬ته‌له‌فۆن‪ 2136622 3210501 3210502 :‬هه‌ولێر ‪ ،‬فولکه‌ی کوران ‪ -‬به‌رامبه‌ر نه‌خۆشخانه‌ی ژینی تایبه‌ت (مۆبایل)‪ 07504531388 :‬‬

‫ئاریافۆن‪ 2560031 :‬کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات‬

‫نرخی ‪ 1000‬دینار ‬

‫تیراژ ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫هه‌واڵ‬

‫)‪ )349‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/30‬‬

‫ساڵح موسلیم سەرۆکی (‪ )PYD‬بۆ ئاوێنە‪:‬‬

‫ئاوێنه‌ی روداوه‌کان‬

‫ب ‌ه درێژایی مێژوو کورد سەربازی خەڵک بووە‪،‬‬ ‫ئێمە دەمانەوێت سەربازی گەلی خۆمان بین‬ ‫سەرۆکی پارتی یەکێتی دیموکراتی‬ ‫کورد‌(‪ )PYD‬ساڵح موسلیم ئاماژ‌ه‬ ‫به‌وه‌ ده‌کات که‌ "عەبدولباست سەیدا‬ ‫نوێنەرایەتی کورد ناکات"‪ ،‬ده‌ڵێت "بە‬ ‫درێژایی مێژوو کورد سەربازی خەڵک‬ ‫بووە‪ ،‬ئێمە دەمانەوێت سەربازی گەلی‬ ‫خۆمان بین"‪.‬‬ ‫تایب����ه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬س����اڵح موس����لیم‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی راگه‌یاند که‌ پشتبەس����تن‬ ‫بەچارەسەری دەستوری‌بۆ گەڕاندنەوەی‬ ‫کەرکوک‌و ناوچە دابڕاوەکان هەڵە بوو‪.‬‬ ‫ئەو هەڵەیە ب����ۆ ئێمە ئەزمونێکە نابێت‬ ‫دوبارەی بکەینەوە له‌کوردستانی رۆژئاوا‪.‬‬ ‫ئێمە نابێت غافڵگیر بین‪ .‬بەهەمانشیوە‬ ‫ش����ەڕی ناوخۆی نێوان پارتی‌و یەکێتی‌‬ ‫بۆ ئێمە ئەزمونێکی تاڵ����ەو لەبیرمانە‪.‬‬ ‫بڕیاری دەستخستنی ناوچەکوردیەکان‌و‬ ‫جێگیرک����ردن‌و رێکخس����نی هێزی گەل‬ ‫لەس����ەر خاک‌و ئاوی خ����ۆی بڕیارێکی‬ ‫دروس����تەو پێوس����تە ئەو ئاڕاس����تەیە‬ ‫بەردەوام بێت‪.‬‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬ ‫ ‬ ‫ئه‌و وتی "ئێمە بڕیارمانداوە سەربازی گه‌ریالکانی ‪YPG‬‬ ‫گەل����ی خۆمان بی����ن نەک س����ەربازی‬ ‫خەڵک‪ .‬لە ئەبو جەعفەری مەنسورەوە مێژون"‪.‬‬ ‫له‌ژم����اره‌ی دهات����ودا ده‌ق����ی ئ����ه‌م‬ ‫له‌خ����اك‌و گه‌لی‌ خۆم����ان بكه‌ین‌و رێگه‌‬ ‫‌ت����ا داگیرکردن����ی ئەوروپا بەدەس����تی‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌پێکدادانی ئه‌م دواییه‌ی به‌هیچ ك����ه‌س‌و الیه‌نێكی‌ بێگانه‌ نه‌ده‌ین چاوپێکه‌وتنه‌ی ئاوێنه‌ له‌گه‌ڵ سەرۆکی‬ ‫)‬ ‫عوسمانیەکان‪ ،‬کورد سەربازی خەڵکی نێوان گه‌ریالکانی ‪‌YPG‬و سوپای‌ ئازادی‌ كه‌ ناوچه‌كانمان بكاته‌ گۆڕه‌پانی‌ شه‌ڕ‌و پارتی یەکێتی دیموکراتی کورد‌(‪PYD‬‬ ‫ساڵح موسلیم‬ ‫ساڵح موسلیم‪ ،‬بخوێنه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ت����ر بوە‪ .‬ب����ۆ ئێمە ئەمان����ە عیبرەتی سوریاش وتی‌ "ئه‌ركی‌ ئێمه‌ كه‌ داكۆكی‌ ملمالنێی‌ خۆیان"‪.‬‬

‫زیاتر ل ‌ه ‪ 50‬خواردنگ ‌ه‬ ‫كێشی‌ سه‌مونی زۆربه‌ی سه‌مونخانه‌کان‬ ‫پابه‌ندی‌ به‌ڵێنه‌كه‌یان نه‌بون ‪ 95‬گرامه‌ نه‌ك ‪105‬‬

‫ل��� ‌ه ‪ 124‬خواردنگه‌‌و ریس���تۆرانت ك ‌ه‬ ‫بڕیاریاندابو له‌رۆژانی‌ جه‌ژندا ده‌رگایان‬ ‫به‌روی‌ گه‌ش���تیاراندا كراوه‌بێت‪ ،‬ته‌نها‬ ‫‪ 70‬ش���وێنیان پابه‌ن���دی‌ به‌ڵێنه‌كه‌یان‬ ‫ب���ون‌و ‪ 54‬خواردنگه‌كه‌ی دیكه‌ پابه‌ند‬ ‫نه‌بون‪.‬‬ ‫س���لێمانی‌‪،‬ئاوێنه‌‪ :‬ل���ه‌و باره‌ی���ه‌وه‌‬

‫ریکالم‬

‫به‌رێوه‌ب���ه‌ری‌ كاروباری‌ گه‌ش���تیاری‌‬ ‫له‌به‌رێوه‌به‌رایه‌ت���ی‌ گه‌ش���توگوزار ‌‬ ‫ی‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬مس���ته‌فا حه‌م���ه‌ ره‌حیم‬ ‫له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن���ه‌ رایگه‌یاند كه‌‬ ‫ل���ه‌دوای‌ ته‌واوبون���ی‌ پش���وی‌ جه‌ژنی‌‬ ‫قورب���ان لێپێچین���ه‌وه‌ له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌و‬ ‫خواردنگان���ه‌دا ده‌كه‌ن ك���ه‌ پابه‌ندی‌‬ ‫به‌ڵێنه‌كه‌یان نه‌بون‪.‬‬ ‫ناوب���راو رونیك���رده‌وه‌ ك���ه‌ هه‌ندێ‌‬ ‫به‌تایب���ه‌ت‬ ‫له‌خواردنگ���ه‌كان‬ ‫(فاسفوده‌كان) كه‌ پێویستیان به‌سه‌مون‬ ‫هه‌بو بۆ كاره‌كه‌یان‌و سه‌مونخانه‌كانیش‬ ‫ب���ۆ ماوه‌ی���ه‌ك مانیانگ���رت‌و دوات���ر‬ ‫كۆتاییان به‌مانگرتنه‌كه‌یان هێنا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بۆ ئه‌و خواردنگانه‌ی‌ نان به‌كارده‌هێنن‬ ‫به‌ڵێنه‌كه‌یان ش���كاندوه‌‌و شوێنه‌كانیان‬ ‫نه‌كراوه‌ت���ه‌وه‌ وه‌ك ئ���ه‌و وت���ی‌‬ ‫"به‌دڵنیاییه‌وه‌ لێپێچینه‌وه‌ ده‌كه‌ین"‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی كێش ‌ه ‌‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه قایمقامێتی‌ سلێمان ‌‬ ‫س���ه‌مونی‌ ب ‌ه ‪ 105‬گرام دیاریكردوه‌ ك ‌ه‬ ‫‪ 10‬سه‌مونیش به‌هه‌زار دینار بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی ئاوێنه‌‪ ،‬زۆرێك‬ ‫ی به‌دواداچونه‌كان ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫له‌سه‌مونخانه‌كان كێشی‌ سه‌مونیان ‪95‬‬ ‫گرامه‌ نه‌ك ‪.105‬‬ ‫ی‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌یه‌كه‌م رۆژ ‌‬ ‫ی قورباندا‌و بۆ م���اوه‌ی‌ دورۆژ‬ ‫جه‌ژن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ش���ار ‌‬ ‫زۆرێ���ك له‌س���ه‌مونخانه‌كان ‌‬ ‫ی مانگرتنی���ان راگه‌یان���د ك ‌ه‬ ‫س���لێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ره‌كییان دابه‌زاندنی‌ كێش ‌‬ ‫كێش ‌ه ‌‬ ‫سه‌مونه‌كان بو ل ‌ه ‪ 105‬گرامه‌وه‌ بۆ ‪،95‬‬ ‫به‌اڵم عوسمان ئه‌بوبه‌كر سه‌رۆكی‌ لیژن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫هاوبه‌ش���ه‌كانی‌ قایمقامێت ‌‬ ‫ی سه‌مون‬ ‫رایگه‌یاند كه‌ دابه‌زاندنی‌ كێش ‌‬ ‫ی س���ور"ه‌‌و ده‌بێت هه‌ر ب ‌ه (‪)105‬‬ ‫"هێڵ ‌‬ ‫گرام بمێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی فڕن ‌‬ ‫مه‌ری���وان جه‌م���ال نوێن���ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫ی ش���ار ‌‬ ‫س���ه‌مونخانه‌كان ‌‬ ‫ی راگه‌یان���د ك��� ‌ه بڕی���ار‌ه‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫ی له‌شاری سلێمانیدا ‪ 129‬سه‌مونخانه‌ هه‌یه‌ ‬ ‫لیژنه‌یه‌ك پێكبهێنرێ‌ بۆ به‌دواداچون ‌‬ ‫ێ ك��� ‌ه‬ ‫داواكارییه‌كانی���ان ت���ا بزان���ر ‌‬ ‫ی خه‌ڵك‌و ‪ 129‬س���ه‌مونخان ‌ه هه‌یه‌ كه‌ حكومه‌ت‬ ‫داواكاریی���ه‌كان ره‌وان ی���ان نا‪ ،‬ئه‌گه‌ر داواكارییانه‌مان له‌به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ی ‪ 3500‬لیتر گازیان پێده‌دات‬ ‫مانگانه‌ بڕ ‌‬ ‫ره‌وابون قایمقامێت رێگایه‌ك ده‌دۆزێته‌و‌ه خاوه‌ن سه‌مونخانه‌كانیش بێت‪.‬‬ ‫ی ‪ 410‬دینار‪.‬‬ ‫ی سلێمانیدا ب ‌ه نرخ ‌‬ ‫ی ئاماژه‌یه‌ له‌ناو شار ‌‬ ‫جێ ‌‬ ‫بۆ جێیبه‌جێكردن���ی‌‪ ،‬به‌مه‌رجێك ئه‌و‬

‫ئه‌مساڵ‌ زۆرینه‌ ‌ی گه‌شتیاران عه‌ره‌ب بون‬ ‫به‌بۆنه‌ی‌ جه‌ژنی‌ قوربانه‌وه‌‌و له‌س��� ‌‬ ‫ێ‬ ‫رۆژی‌ جه‌ژندا‪ 95 ،‬هه‌زار گه‌ش���تیار‬ ‫رویان له‌هه‌رێمی‌ كوردستان كردوه‌‌و‬ ‫زۆرینه‌ش���یان له‌ناوه‌ڕاست‌و خواروی‌‬ ‫عێراقه‌وه‌ هاتون‪.‬‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬وته‌بێژی‌ ده‌سته‌ی‌‬ ‫گه‌ش���توگوزاری‌ هه‌رێم‪ ،‬نادر رۆستی‌‬ ‫له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند كه‌‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ سێ‌ رۆژی‌ جه‌ژندا نزیكه‌ی‌‬

‫‪ 95‬هه‌زار گه‌شتیار سه‌ردانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تانیان كردوه‌‌و زۆرینه‌شیان‬ ‫له‌ناوچه‌كانی‌ ناوه‌ڕاس���ت‌و باشوری‌‬ ‫عێراقه‌وه‌ هاتبون‪ ،‬ناوبراو رونیكرده‌وه‌‬ ‫كه‌ وه‌كو پێش���بینی‌ ده‌ك���را هاتنی‌‬ ‫گه‌شتیاری‌ ئێران به‌بۆنه‌ی‌ دابه‌زینی‌‬ ‫به‌ه���ای‌ تمه‌ن���ی‌ ئێرانیی���ه‌وه‌ روی‌‬ ‫له‌كه‌می‌ كرد‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ هه‌تا ئێستا هیچ ئامارێكی‌‬

‫فه‌رمی‌ له‌به‌رده‌ستدا نییه‌ سه‌باره‌ت‬ ‫به‌رێژه‌ی‌ هاتنی‌ گه‌شتیاران بۆ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬به‌اڵم پێشتر به‌رپرسانی‌‬ ‫بواری‌ گه‌ش���تیاریی‌ پێش���بینیانكرد‬ ‫كه‌ ئه‌مس���اڵ‌ به‌ه���ۆی‌ باڵوبونه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌ت���ای‌ كۆلێرا له‌به‌ش���ێكی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫كه‌ش���وهه‌وای‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫هۆكارێك���ی‌ دیك���ه‌ی‌ كه‌مبونه‌وه‌ی‌‬ ‫هاتنی‌ گه‌شتیاران بێت‪.‬‬

‫راستكردنه‌وه‌‬ ‫ی "عیسمه‌ت ئه‌رگۆشی‌"‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی په‌روه‌رده‌ به‌هه‌ڵه‌ نوس���راوه‌ به‌ناو ‌‬ ‫له‌ژماره‌ی‌ پێش���ووی‌ ئاوێنه‌دا‪ ،‬له‌دوو بابه‌تدا ناوی‌ وه‌زیر ‌‬ ‫له‌ڕاستیدا "د‪.‬عیسمه‌ت محه‌مه‌د خالید"ه‌‪ ،‬له‌گه‌ ‌ڵ داوای‌ لێبوردنمان له‌خوێنه‌رانی‌ به‌ڕێز‪.‬‬ ‫ئاوێن ‌ه‬

‫تكایه‌ ئه‌م‬ ‫پرۆژ‌ه یاسای ‌ه‬ ‫رابگرن!‬ ‫به‌هرۆز گه‌اڵڵی‬ ‫له‌مڕۆژانه‌ی دواییدا له‌كوردستانی‬ ‫ئازاد گفتوگۆیه‌كی زۆر ده‌رباره‌ی‬ ‫ده‌رچ���ون‌و ده‌رنه‌چونی یاس���ای‬ ‫پیرۆزیی���ه‌ ئاینییه‌كان به‌رده‌وامه‌‬ ‫‪.‬ئه‌مه‌ش له‌كاتێكدایه‌‪ ،‬ك ‌ه هێشتا‬ ‫بۆ رێكخستنی كۆمه‌ڵگاكه‌مان زۆر‬ ‫یاسای گرنگی تر هه‌یه‌‪ ،‬ده‌ربچێ‪،‬‬ ‫ك��� ‌ه په‌رله‌م���ان‌و رێكخراوه‌كانی‬ ‫بواری مه‌ده‌نی پێویس���ت ‌ه گرنگی‬ ‫پێب���ده‌ن‌و به‌ش���ێوه‌یه‌كی چڕو‬ ‫خه‌س���ت خۆیانی پێوه‌ خه‌ریك‬ ‫بك���ه‌ن‪ .‬جێگای داخ��� ‌ه كاتێكی‬ ‫زۆر به‌م پرسانه‌و‌ه ده‌كوژن‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا ده‌ركردنی یاسایه‌كی‬ ‫له‌م بابه‌ته‌ هیچ پێویس���ت نییه‌‪.‬‬ ‫چونك��� ‌ه خه‌ڵك���ی كوردس���تان‬ ‫خ���ۆی‪ ،‬هۆش���یاری ت���ه‌واوی‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬كه‌ نابێ خوانه‌خواس���ت ‌ه‬ ‫س���وكایه‌تی به‌پیرۆزیی ئاینه‌كان‬ ‫له‌كوردس���تان بكرێت‪ .‬بۆی ‌ه وه‌ك‬ ‫نوسه‌رو رۆژنامه‌نوسێك داوا ل ‌ه‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان ده‌كه‌م ئه‌م‬ ‫ره‌شنوسی یاسایه‌‪ ،‬بۆ گفتوگۆو‬ ‫دووان له‌س���ه‌ری‪ ،‬نه‌هێنێت���ه‌و‌ه‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان‌و ئه‌م پرۆژ‌ه‬ ‫یاسایه‌ ڕابگرن‪ .‬چونك ‌ه ده‌رچونی‬ ‫یاس���ایه‌كی له‌م بابه‌ته‌ به‌ڕاستی‬ ‫هه‌رچۆنێك���ی لێكده‌درێت���ه‌وه‌و‬ ‫لێكبدرێته‌وه‌! به‌رته‌سكردنه‌وه‌ی‬ ‫ت���ه‌واوی ئازادییه‌كان���ی مرۆڤه‌‪.‬‬ ‫گێڕان���ه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگای���ه‌ ب���ۆ‬ ‫دواوه‌‪ .‬له‌باتی ئ���ه‌وه‌ی‌ هه‌ندێ‬ ‫په‌ڕله‌مان���ی‬ ‫ی‬ ‫له‌ئه‌ندامان��� ‌‬ ‫كوردستان‌و الیه‌نه‌ ئیسالمییه‌كانی‬ ‫كوردس���تان خۆی���ان به‌كێش��� ‌ه‬ ‫گرنگه‌كان���ی ت���ر خه‌ریكبكه‌ن؟‬ ‫وه‌ك پرس���ی نه‌ته‌وایه‌ت���ی‌و‬ ‫كێشه‌ی كه‌ركوك‌و به‌هێزكردنی‬ ‫گیان���ی ته‌بای���ی‌و برایه‌تی نێوان‬ ‫هه‌موو پێكهاته‌كانی كوردستان‌و‬ ‫هه‌وڵدان بۆ به‌هێزكردنی پرۆسه‌ی‬ ‫دیموكراس���ی له‌كوردس���تان!‬ ‫ماوه‌یه‌ك���ی زۆره‌ گفتوگۆیه‌ك���ی‬ ‫دورودرێ���ژ ئه‌نجامده‌ده‌ن ك ‌ه هیچ‬ ‫پێویست نییه‌‪ ..‬به‌بیروڕای به‌ند‌ه‬ ‫ده‌رچونی یاسایه‌كی له‌م جۆره‌‪،‬‬ ‫دژی دیموكراسی‪ ،‬دژی بیروباوه‌ڕی‬ ‫ئازاده‌ له‌كوردس���تان‪ .‬بۆیه‌ وه‌ك‬ ‫نوس���ه‌رێك‌و رۆژنامه‌نوس���ێك‬ ‫دژی ده‌رچون���ی یاس���ایه‌كی‬ ‫له‌م ش���ێوه‌و ج���ۆره‌م‌و ده‌نگی‬ ‫ناڕه‌زایی خ���ۆم به‌رزده‌كه‌مه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێ���ش چه‌ن���د رۆژێ���ك له‌رانی ‌ه‬ ‫چه‌ند كه‌س���ێك هه‌ڵیانكوتاوه‌ت ‌ه‬ ‫س���ه‌ر دوكانی مه‌ش���روبات؟ ك ‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ش پێچه‌وانه‌ی یاساو بازاڕی‬ ‫ئازادو پرۆس���ه‌ی دیموكراس���یی ‌ه‬ ‫له‌كوردس���تان‪ .‬له‌توركیا نزیكه‌ی‬ ‫ده‌س���اڵ زیات���ره‌ پارت���ی دادو‬ ‫گه‌ش���ه‌پێدان حوكمڕانی واڵته‌ك ‌ه‬ ‫ده‌كات! كه‌چی هێشتا هه‌نگاوێكی‬ ‫وای نه‌ناوه‌ ك ‌ه ئه‌ندامه‌كانی بڕۆن‬ ‫په‌الماری ش���وێنه‌ گشتییه‌كان‌و‬ ‫دوكان���ی مه‌ش���روبات ب���ده‌ن!‬ ‫به‌داخ���ه‌و‌ه ماوه‌یه‌ك���ه‌ هه‌ن���دێ‬ ‫بۆچون‌و لێكدانه‌و‌ه له‌كوردستان‬ ‫سه‌ریانهه‌ڵداوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر وریا نه‌بین‪،‬‬ ‫خه‌ریكن ورده‌ ورد‌ه كوردستانمان‬ ‫لێده‌كه‌نه‌ تۆره‌بۆراو ئه‌فغانستان‪.‬‬ ‫هه‌ق ‌ه حكومه‌ت‌و یه‌كێتی‌‌و پارتی‌و‬ ‫گ���ۆڕان‌و حزبه‌كانی‌ ت���ر بیرێك‬ ‫له‌م بارودۆخ���ه‌ بكه‌نه‌وه‌و له‌به‌ر‬ ‫له‌ده‌س���تنه‌دانی چه‌ند ده‌نگێگ‪،‬‬ ‫ته‌وق���ی ئ���ه‌م بێده‌نگییه‌م���ان‬ ‫بش���كێنین‌و یاسایه‌ك بۆ ئه‌مان ‌ه‬ ‫دابنێ���ن كه‌ یاس���ا ده‌ش���كێنن‌و‬ ‫په‌الماری ش���وێنه‌ گش���تییه‌كان‬ ‫ده‌ده‌ن‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )349‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/30‬‬

‫ی "ساكار جه‌مال"‪:‬‬ ‫ی قایمقامی‌ پێشوی‌ سلێمان ‌‬ ‫هاوسه‌ر ‌‬

‫‪3‬‬

‫زانا له‌و كوتله‌یه‌ بوو كه‌ دژی‌ كوتله‌كه‌ی‌ حاكم قادر بوو‬ ‫ئا‪ :‬ئاراس عوسمان‬

‫ی حاكم‬ ‫بۆچ ‌‬ ‫قادر دیسان‬ ‫ی‬ ‫دۆسیه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫زانا ‌‬ ‫ی‬ ‫قایمقام ‌‬ ‫هه‌ڵدایه‌وه‌؟‬

‫دوای‌ كۆچی‌ دوایی‌ "زانا حه‌مه‌ساڵح"‬ ‫قایمقامی‌ پێشوی‌ سلێمانی‌ له‌زیندان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاسایشی‌ سلێمانی‌ له‌روداوێكی‌‬ ‫ته‌مومژاویدا‪ ،‬له‌ئێستادا ئه‌و دۆسێیه‌‬ ‫دیوی‌ تری‌ كه‌وتوه‌ته‌ به‌رده‌م خه‌ڵك‌و‬ ‫له‌تازه‌ترین لێدوانی‌ حاكم قادردا‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ "مردنی‌ زانا‬ ‫هیچ په‌یوه‌ندی‌ به‌ئه‌وه‌وه‌ نییه‌"‪،‬‬ ‫ساكار جه‌مال خێزانی‌ زانا حه‌مه‌ساڵح‬ ‫له‌م دیداره‌ی‌ ئاوێنه‌دا‪ ،‬باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ حاكم قادر ده‌مێكبوو‬ ‫كێشه‌ی‌ له‌گه‌ڵ زانا هه‌بوو‪ ،‬پێشتر‬ ‫له‌مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ لیكۆڵینه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ كردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ ماوه‌یه‌كی‌ زۆر جۆرێك‬ ‫له‌بێده‌نگیتان هه‌ڵبژاردبوو له‌دۆس���ێی‌‬ ‫زانا حه‌مه‌ س���اڵح قایمقامی‌ پێش���وی‌‬ ‫سلێمانی‌‌و هاوس���ه‌رتان‪ ،‬ئایا ده‌كرێت‬ ‫ئه‌مه‌ رونبكه‌یته‌وه‌‪ ،‬فشارتان له‌سه‌ربو‬ ‫یاخود چاوه‌ڕێی‌ چیتان ده‌كرد؟‬ ‫ساكار جه‌مال‪ :‬ئه‌و بێده‌نگیه‌ی‌ ئێمه‌‬ ‫ته‌نه���ا چاوه‌ڕوانی‌ بڕیاری‌ دادگا بوین‌و‬ ‫هیچی‌ تر‪ ،‬ئێستاش چاوه‌ڕیی‌ ئه‌نجامی‌‬ ‫دادگا ده‌كه‌ین بزانین چی‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ له‌ ‪8/31‬ی‌ ئه‌مس���اڵدا‬ ‫س���ه‌فه‌رێكی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵتت���ان كرد‪،‬‬ ‫كه‌س���انی‌ نزیك له‌ئێوه‌ باس���یان له‌وه‌‬ ‫كردبو كه‌ هۆكاری‌ سه‌ردانه‌كه‌ ئه‌وه‌ بوه‌‬ ‫ناتوانن له‌گه‌ڵ ئه‌و شوێن‌و یادگارییانه‌دا‬ ‫بژین كه‌ له‌ سلێمانی‌ پێشتر هه‌تانبوه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ هاوس���ه‌ره‌كه‌تان‪ ،‬ئای���ا ئه‌م‬ ‫چونه‌ده‌ره‌وه‌یه‌ له‌سه‌ر پێشنیاری‌ هیچ‬ ‫كه‌س‌و الیه‌نێك نه‌بو؟ ده‌كرێت له‌زاری‌‬ ‫خۆتان���ه‌وه‌ ئامانجی‌ گه‌ش���ته‌كه‌ باس‬ ‫بكه‌ی‌؟‬ ‫س���اكار جه‌مال‪ :‬گه‌ش���ته‌كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫پێشنیاری‌ خۆم بوه‌و دوربوه‌ له‌پێشنیا‌و‬ ‫خواستی‌ هه‌ر كه‌س‌و الیه‌نێك‪ ،‬هه‌روه‌ك‬ ‫هه‌م���و كه‌س���ێكی‌ ت���ر ماف���ی‌ خۆمه‌‬ ‫سه‌فه‌ربكه‌م‪ ،‬سه‌فه‌ره‌كه‌ش���م تایبه‌ته‌‬ ‫به‌خۆمان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌و سه‌فه‌ره‌دا هیچ رێكخراوو‬ ‫الیه‌نێكت���ان ئ���اگاداری‌ دۆس���ێی‌ زانا‬ ‫حه‌مه‌س���اڵح ك���رده‌وه‌ ل���ه‌و واڵت���ه‌ی‌‬ ‫سه‌ردانت كرد؟‬ ‫س���اكار جه‌م���ال‪ :‬ئێم���ه‌ چاوه‌ڕێی‌‬ ‫ئه‌نجامی‌ دادگا ده‌كه‌ین‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌و واڵتان���ه‌ی‌ ده‌ره‌وه‌ش ئه‌گه‌ر نیازی‌‬ ‫تۆماركردن���ی‌ س���كااڵیه‌كت هه‌بێ���ت‬ ‫پێویسته‌ ئه‌نجامی‌ دواین بڕیاری‌ دادگا‬ ‫له‌به‌رده‌س���تت بێت ئه‌وكات باشتره‌ بۆ‬ ‫س���كااڵكه‌ت‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر له‌كوردستان‬ ‫بڕیاری‌ دادگام به‌دڵ نه‌بو په‌ناده‌به‌م بۆ‬ ‫هه‌م���و دونیا بۆ ئه‌وه‌ی‌ نه‌هێڵم خوێنی‌‬ ‫ئه‌و پیاوه‌ به‌هه‌ده‌ر بڕوات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌ب���ڕوای‌ ت���ۆ ك���ێ‌‬ ‫له‌ده‌ستگیركردن‌و گواس���تنه‌وه‌ی‌ زانا‬ ‫حه‌مه‌ساڵح ده‌ستی‌ هه‌بوه‌؟‬ ‫س���اكار جه‌مال‪ :‬س���ه‌د ده‌ر س���ه‌د‬ ‫حاكم قادر ده‌س���تی‌ هه‌ب���وه‌ له‌گرتن‌و‬ ‫گواس���تنه‌وه‌ی زان���ای‌ هاوس���ه‌رم بۆ‬ ‫ئاسایش‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌وه‌نده‌ی‌ زانیاریتان هه‌بێت‬ ‫قایمقامی‌ پێش���وی‌ س���لێمانی‌ مه‌له‌فی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵیی‌ له‌سه‌ر هیچ كه‌سێك له‌البوه‌‬ ‫كه‌ جێگه‌ی‌ مه‌ترسی‌ بێت؟‬ ‫س���اكار جه‌مال‪ :‬م���ن نازانم مه‌له‌فی‌‬ ‫هه‌ب���وه‌ ل���ه‌الی‌ زانا یاخود ن���ا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌موو خه‌ڵكی‌ س���لێمانی‌ ده‌زانێت كێ‌‬ ‫گه‌نده‌ڵه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ باس���تان ل���ه‌وه‌ كردوه‌‬ ‫ش���ایه‌تحاڵتان هه‌یه‌ ك���ه‌ حاكم قادر‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ كردوه‌ له‌زینداندا‪،‬‬ ‫چۆن ئێوه‌ زانیتان؟‬ ‫س���اكار جه‌مال‪ :‬س���ه‌ره‌تا ده‌مه‌وێت‬ ‫ئ���ه‌وه‌ بڵێم ئ���ه‌و باس���ی‌ له‌وه‌كردوه‌‬ ‫دوج���ار س���ه‌ردانی‌ زانای‌ ك���ردوه‌ تا‬ ‫بزانێت لێیدراوه‌ یان نا‪ ،‬باشه‌ كه‌سێك‬ ‫ده‌توانێت به‌بێ‌ بڕیاری‌ به‌رێوه‌به‌ره‌كه‌ی‌‬ ‫له‌كه‌س بدات؟ چ پێویست ده‌كات ئه‌و‬ ‫بچێت بۆ س���ه‌ردانیكردنی‌ ت���ا بزانێت‬ ‫لێیدراوه‌ یان نا؟ ش���ایه‌تحاڵم هه‌یه‌ كه‌‬ ‫جاری‌ دوه‌م كاتێك حاكم قادر سه‌ردانی‌‬ ‫زانای‌ كردوه‌‪ ،‬ئیهانه‌ی‌ كردوه‌و پێیوتوه‌‬ ‫له‌به‌یانیی���ه‌وه‌ ئینف���رادی‌‌و لێ���دان‌و‬ ‫كه‌له‌پچه‌كردن ده‌ستپێده‌كات‌و به‌جلی‌‬ ‫پرته‌قاڵیی���ه‌وه‌ ده‌برێیت بۆ ناو دادگا‪،‬‬ ‫ئه‌و ش���ایه‌تحااڵنه‌مان له‌ناو ئاسایش‌و‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ش هه‌ن‪ ،‬هه‌ر هه‌مان ش���ه‌و‬ ‫كه‌ حاكم قادر سه‌ردانیكردوه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌و‬ ‫ش���ه‌وه‌ی‌ كه‌ ئه‌مه‌یان پێڕاگه‌یاندم‪ ،‬من‬

‫ ‬ ‫ساکار جەمال‌و زانای ھاوسەری‬

‫هه‌ر ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫كاك كۆسره‌ت‬ ‫هه‌ر كه‌سێك‬ ‫ئێم ‌ه‬ ‫به‌حاكم قادر‬ ‫هه‌موو كاتێك‬ ‫هیچ قسه‌یه‌ك یان یان ئه‌وان‬ ‫ده‌ڵێم‪ ،‬زۆر عه‌یب‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵوێست ‌‬ ‫وه‌اڵمێكمان نه‌ده‌بو ئه‌گه‌ر مه‌له‌فێك ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌نده‌ڵییان لەسەر هه‌بوه‌‪ ،‬بەاڵم كاك بو ئه‌ندامان ‌‬ ‫بۆ حاكم قادر‬ ‫ی سوككردو‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫به‌رهه‌م تائێستا‬ ‫ئێمە له‌الی ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر‬ ‫یه‌كێتی‌ به‌گه‌نده‌ڵ‬ ‫ی‬ ‫با بیخه‌ن ‌ه به‌رده‌م ته‌له‌فۆنێكیش ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و خۆ ‌‬ ‫له‌قه‌ڵه‌مدا‬ ‫میدیاكان‌و خه‌ڵك بۆ نه‌كردوم‬ ‫نه‌مانجوڵێنێت‬

‫كاتژمێر ‪ 12:30‬تاكو ‪1:00‬ی‌ شه‌و قسه‌م‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ دو به‌رپرس���ی‌ یه‌كێتی كردو‬ ‫ئ���اگادارم كردنه‌وه‌‪ ،‬ك���ه‌ زانا ئیهانه‌ی‌‬ ‫پێكراوه‌و فری���ای‌ بكه‌ون با كاره‌كه‌ به‌‬ ‫ئاقارێكی‌ خراپدا نه‌ڕوات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌ڵوێستی‌ ئه‌و دو به‌رپرسه‌‬ ‫چ���ی‌ ب���و؟ ئای���ا ئ���ه‌وان له‌ئاس���تی‌‬ ‫به‌رپرس���یارێتی‌ بااڵدا ب���ون‌و ده‌كرێت‬ ‫ناوه‌كانیان بڵێیت؟‬ ‫س���اكار جه‌مال‪ :‬هه‌ڵوێس���ته‌كه‌یان‬ ‫هیچ نه‌بو‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ هه‌موو ش���ێك‬ ‫روی���داو به‌مه‌رگی‌ زان���ا كۆتایی‌ هات‪،‬‬ ‫ئه‌و دو به‌رپرسه‌ له‌ئاستی‌ بااڵدا بون‌و‬ ‫ناوه‌كانیان پێویس���ت ن���اكات هه‌موان‬ ‫ده‌یانناسن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬زان���ای‌ هاوس���ه‌رت هی���چ‬ ‫قس���ه‌یه‌كی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌و كه‌س���انه‌ بۆ‬ ‫كردویت كه‌ ئێس���تا تۆ به‌تۆمه‌تباریان‬ ‫ده‌زانی‌؟‬ ‫س���اكار جه‌م���ال‪ :‬نا هی���چ كاتێك‬ ‫نه‌چوینه‌ت���ه‌ ناو ئه‌و باس���ه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ چاوه‌ڕێ���ی‌ ئ���ه‌وه‌م نه‌كردوه‌‬ ‫له‌زیندان به‌یه‌كجاری‌‌و به‌زیندوی‌ نه‌یه‌ته‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ ،‬من یازده‌ س���اڵه‌ خێزانی‌ ئه‌و‬ ‫پی���اوه‌م هیچی‌ بۆمن ب���اس نه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌زانم زانای‌ هاوسه‌رم به‌رده‌وام‬ ‫كێشه‌ی هه‌بوه‌ له‌گه‌ڵ حاكم قادر‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫له‌زیندانیش زانا له‌سه‌ره‌تاوه‌ تاكۆتایی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ پێڕاگه‌یاندوم كه‌ دۆسێكه‌ی‌ من‬ ‫هیچ په‌یوه‌ن���دی‌ به‌گه‌نده‌ڵییه‌وه‌ نییه‌و‬ ‫دۆس���ێیه‌كی‌ سیاسییه‌‪ ،‬ش���ه‌ش رۆژ‬ ‫له‌زیندان بو هاوسه‌ره‌كه‌م‪ ،‬بۆچی‌ ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌یان نه‌برد روبه‌روی‌ بكه‌نه‌وه‌ كه‌‬ ‫ده‌یانوت زانا گه‌نده‌ڵیی‌ هه‌یه‌؟!‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم حاكم ق���ادر ئه‌وه‌‬

‫ره‌تده‌كاته‌وه‌ كه‌ لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫زانا حه‌مه‌س���اڵح كردبێت‪ ،‬ئێوه‌ ده‌ڵێن‬ ‫چی‌؟‬ ‫س���اكار جه‌م���ال‪ :‬ل���ه‌رۆژی‌ ‪4/1‬‬ ‫حاك���م ق���ادر لێكۆڵین���ه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫زانا ك���ردوه‌ له‌ناو مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‬ ‫یه‌كێتی���دا‪ ،‬به‌زان���ای‌ وتب���و كه‌ ناوت‬ ‫هاتوه‌ له‌م دۆس���ێیه‌دا‪ ،‬ئه‌ویش ئه‌وه‌ی‌‬ ‫پێڕاگه‌یاندبو كه‌ هی���چ په‌یوه‌ندییه‌كی‌‬ ‫به‌منه‌وه‌ نیی���ه‌و ئاماده‌م بچمه‌ به‌رده‌م‬ ‫دادگا بۆ لێكۆڵینه‌وه‌و بزانم به‌ڵگه‌یه‌كم‬ ‫بده‌نێ‌ له‌س���ه‌ر ئه‌و حاڵه‌ته‌‪ .‬دواتریش‬ ‫زان���ا مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێتی‌ له‌و‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ حاكم قادر ئاگاداركرده‌وه‌‬ ‫كه‌ له‌مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ كراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌پرس���ین ئایا له‌ئێس���تادا‬ ‫ترستان له‌ده‌رخستنی‌ هیچ مه‌له‌فێكی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی���ی‌ نیی���ه‌ له‌س���ه‌ر زان���ا‬ ‫حه‌مه‌ساڵح؟‬ ‫س���اكار جه‌مال‪ :‬داوا ده‌كه‌ین له‌هه‌ر‬ ‫كه‌س���ێك ی���ان پارێزه‌رێ���ك دێت من‬ ‫وه‌كاله‌ت���ی‌ ب���ۆ ده‌كه‌م���ه‌وه‌ بچێت له‌‬ ‫ئه‌وراقه‌كان���ی‌ زانا بڕوانێ���ت‌و بزانێت‬ ‫له‌به‌رچ���ی‌ ده‌س���تگیركراوه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫وه‌ختی‌ خۆی‌ رۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌ باس���ی‌‬ ‫چل ملیۆن ملیاری‌ كردوه‌ هیچی‌ راست‬ ‫نییه‌و قبوڵیش���ی‌ ناكه‌م له‌ دۆس���ێی‌‬ ‫قوله‌ره‌یسیدا باسی‌ زانا بكرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫حاكم قادر له‌سه‌دا بیست‌و پێنج راست‬ ‫ده‌كات كه‌ باسی‌ به‌ڵگه‌ی‌ ده‌كرد كوا بۆ‬ ‫به‌ڵگه‌یه‌كی‌ له‌سه‌ر زانا نه‌خسته‌رو كه‌‬ ‫واژۆیه‌كی‌ ئه‌وی‌ له‌سه‌ر بێت له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫زه‌وی‌‌و فۆڕم‌و نه‌خشانه‌ی‌ قوله‌ره‌یسی؟‬ ‫ب���ۆ ی���ه‌ك به‌ڵگ���ه‌ی‌ نه‌خس���ته‌رو بۆ‬ ‫خه‌ڵكی‌؟ بۆیه‌ هه‌ر كه‌سێك یان ئه‌وان‬

‫ئه‌گه‌ر مه‌له‌فێك���ی‌ گه‌نده‌ڵییان له‌الی ‌ه‬ ‫با بیخه‌نه‌ ب���ه‌رده‌م میدیاكان‌و خه‌ڵك‪،‬‬ ‫هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ به‌حاكم قادر ده‌ڵێم‪ ،‬زۆر‬ ‫عه‌یب بو ئه‌ندامانی‌ یه‌كێتی‌ سوككردو‬ ‫په‌ڵه‌یه‌كی‌ ن���ا به‌نێوچاوانی‌ ئه‌ندامانی‌‬ ‫یه‌كێتیی���ه‌وه‌و یه‌كێت���ی‌ به‌گه‌ن���ده‌ڵ‬ ‫له‌قه‌ڵه‌مدا‪ ،‬بۆیه‌ هه‌مو یه‌كێتی‌ ده‌زانێت‬ ‫كێ‌ گه‌نده‌ڵه‌‪ ،‬زانا له‌و كوتله‌یه‌ بو كه‌‬ ‫دژی‌ كوتله‌كه‌ی‌ حاك���م قادر بو‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئێمه‌ هیچ قس���ه‌یه‌ك یان وه‌اڵمێكمان‬ ‫نه‌ده‌بو بۆ حاكم قادر ئه‌گه‌ر ئه‌و خۆی‌‬ ‫نه‌مانجوڵێنێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬مامه‌ڵه‌ی‌ لێپرس���راوانی‌ ناو‬ ‫یه‌كێت���ی‌ له‌گه‌ڵ‌ ئه‌م دۆس���ێیه‌دا چۆن‬ ‫ب���و‪ ،‬به‌تایبه‌ت خ���ودی‌ دوجێگره‌كه‌ی‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌؟‬ ‫س���اكار جه‌م���ال‪ :‬زۆر مه‌منون���ی‌‬ ‫ئه‌ندامانی‌ ناو یه‌كێتیم‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ كاك‬ ‫كۆسره‌ت كه‌ هه‌مو كاتێك هه‌ڵوێستی‌‬ ‫هه‌بوه‌و پێش���موایه‌ ئه‌وانه‌ی‌ له‌ده‌وری‌‬ ‫یه‌كێتین دوای‌ كاك كۆسره‌ت كه‌وتون‪،‬‬ ‫كاك به‌رهه‌م تا ئێستا ته‌له‌فۆنێكیشی‌‬ ‫بۆ نه‌كردوم سه‌ره‌خۆشیمان لێبكات‪،‬‬ ‫یه‌كێتی‌ به‌كۆچی‌ زانا زیانێكی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باس له‌وه‌ ده‌كرێت تائێس���تا‬ ‫هی���چ موچه‌ی���ه‌ك وه‌رناگ���رن وه‌ك‬ ‫خانه‌نشینیش بێت؟‬ ‫س���اكار جه‌م���ال‪ :‬ئه‌مه‌وێت ئه‌وه‌ش‬ ‫بلێم تائێس���تا خانه‌نش���ینی‌ بۆ زانای‌‬ ‫هاوس���ه‌رم نه‌كراوه‌ كه‌ نزیكه‌ی‌ حه‌وت‬ ‫مانگ ده‌بێ���ت له‌ناوچ���وه‌و هیچی‌ بۆ‬ ‫نه‌كراوه‌و هه‌وڵیش���م ب���ۆ داوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫به‌خه‌ڵكی‌ ئه‌نف���ال ده‌ڵێم كه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫هیچی‌ كه‌متر نییه‌ له‌و ئه‌نفاله‌ی‌ كراوه‌‬

‫له‌كوردستان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ دوای‌ گیانله‌ده‌ستدان ‌‬ ‫ی‬ ‫هاوس���ه‌ره‌كه‌ت له‌گ���ه‌ڵ‌ تاڵه‌بان���ی‌‬ ‫كۆبون���ه‌وه‌‪ ،‬ئای���ا ل���ه‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا‬ ‫به‌ڵێنی‌ چی‌ پێدان‌و جه‌خت له‌سه‌ر چی‌‬ ‫كرایه‌وه‌؟‬ ‫س���اكار جه‌م���ال‪ :‬ئێم���ه‌ چاوه‌ڕێی‌‬ ‫ئه‌نجامی‌ دادگا ده‌كه‌ین‌و مام جه‌اللیش‬ ‫جه‌ختی‌ له‌رۆڵ���ی‌ دادگا كرده‌وه‌‪ ،‬مام‬ ‫جه‌الل باس���ی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ كرد ك���ه‌ زانا‬ ‫كه‌لێنێكی‌ گه‌وره‌ی‌ خس���ته‌ ناومانه‌وه‌و‬ ‫ناهێڵم ئ���ه‌و كه‌لێن���ه‌ گه‌وره‌تر بێت‌و‬ ‫ده‌بێت هه‌قی‌ وه‌ربگرم‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا تائێس���تا هیچ شتێكی‌‬ ‫حكوم���ه‌ت ل���ه‌الی‌ ئێ���وه‌ ماوه‌ت���ه‌وه‌‬ ‫بیگه‌ڕێننه‌وه‌ بۆ حكومه‌ت؟‬ ‫ساكار جه‌مال‪ :‬چیمان البو هه‌مویمان‬ ‫گه‌ڕاندۆت���ه‌وه‌‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت نیس���انێكی‌‬ ‫ده‌بڵم���ان له‌الب���و گه‌ڕاندمان���ه‌وه‌ بۆ‬ ‫حكومه‌ت‪ ،‬هیچمان ال نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬زۆر جار باس له‌وه‌ ده‌كرێت‬ ‫كه‌ موڵكێك���ی‌ زۆر له‌ناو س���لێمانی‌‌و‬ ‫ده‌وروبه‌ری‌ شار به‌ناوی‌ زاناوه‌یه‌‪ ،‬باس‬ ‫ل���ه‌وه‌ش ده‌كرێت كه‌ ئه‌م س���ه‌روه‌ت‌و‬ ‫سامانه‌ زۆره‌ به‌شێوه‌ی مه‌شروع په‌یدا‬ ‫نه‌ك���راون‪ ،‬رونكردنه‌وه‌تان ب���ۆ ئه‌وه‌‬ ‫چییه‌؟‬ ‫س���اكار جه‌مال‪ :‬م���ن ده‌ڵێم ئه‌گه‌ر‬ ‫خانوی���ه‌ك ی���ان ئوتومبێلێ���ك هه‌یه‌‬ ‫به‌ناوی‌ زانا ی���ان كوڕی‌ زاناوه‌ بۆمانی‌‬ ‫بخه‌ن���ه‌ س���ه‌ر ته‌له‌فزیۆن���ه‌كان‪ ،‬نه‌ك‬ ‫له‌س���لێمانی‌ هه‌تا له‌ئه‌وروپاش‪ ،‬ئێستا‬ ‫ته‌نه���ا خاوه‌نی‌ خانویه‌كی‌ س���اده‌ین‌و‬ ‫نرخی‌ هیچ تاقمێك���ی‌ میوان له‌ماڵمان‬ ‫نه‌گه‌یشتوه‌ته‌ بیست‌و پێنج وه‌ره‌قه‌‪.‬‬

‫ی حاكم ق���ادر له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫چاوپێكه‌وتن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ NRT‬س���ه‌باره‌ت به‌دۆسیه‌ ‌‬ ‫كه‌ناڵ ‌‬ ‫ی "زانا‬ ‫قایمقامی‌ پێش���ووی‌ س���لێمان ‌‬ ‫ی زۆرێك‬ ‫حه‌مه‌ ساڵح"‪ ،‬جێی‌ پرسیار ‌‬ ‫ی ل���ه‌م كاته‌دا؟‬ ‫له‌هاواڵتیان���ه‌‪ :‬بۆچ ‌‬ ‫ی ئاوێن ‌ه "حاكم‬ ‫ی زانیارییه‌كان��� ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی زۆردا بووه‌و‬ ‫ق���ادر" له‌ژێر فش���ارێك ‌‬ ‫ی قوله‌ره‌یسی‌‌و‬ ‫ی كه‌یس ‌‬ ‫به‌رده‌وام له‌دوا ‌‬ ‫ی قایمقام‬ ‫گی���ان له‌ده‌س���تدانی‌ زان���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌الیه‌ن ركه‌به‌ره‌كانیه‌وه‌ له‌نێو یه‌كێت ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی كوردس���تان گێچه‌ڵ ‌‬ ‫نیش���تمان ‌‬ ‫دروستكراوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫حاك���م ق���ادر ئه‌ندام���ی‌ مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت���ی‌‌و به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ‌‬ ‫سیاس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاس���ایش ویست ‌‬ ‫گشتی‌ پێش���وو ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ ئه‌م چاوپێكه‌وتنه‌وه‌ وه‌اڵم ‌‬ ‫ی له‌نێو یه‌كێتیدا بداته‌وه‌‪،‬‬ ‫ركه‌به‌ره‌كان ‌‬ ‫ئه‌و زۆر راش���كاوانه‌ وت���ی‌ پێده‌چێت‬ ‫ی‬ ‫خه‌ڵكێكی‌ زۆر كه‌ هه‌یان ‌ه له‌ئاس���ت ‌‬ ‫به‌رپرس���یارێتییدان له‌م دۆس���یه‌و‌ه‬ ‫تێوه‌گالبن‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌داكۆكیكردن‬ ‫له‌"زانا حه‌م ‌ه ساڵح"یش وتی‌ "ئه‌وان ‌ه‬ ‫شین بۆ حسێن ناكه‌ن به‌ڵكو شین بۆ‬ ‫هه‌ریسه‌ك ‌ه ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫حاكم قادر به‌ناڕاس���ته‌وخۆ وه‌اڵم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌س���تگیركردنه‌كه‌ ‌‬ ‫ی كات ‌‬ ‫لێدوانێك ‌‬ ‫"زانا حه‌م ‌ه ساڵح"ی‌ دایه‌و‌ه كه‌ عیماد‬ ‫ئه‌حمه‌د رایگه‌یاند بوو "ئه‌م دۆسیه‌ی ‌ه‬ ‫ی مه‌ده‌نیی���ه‌و‬ ‫ی مه‌حكه‌م��� ‌ه ‌‬ ‫ئیش��� ‌‬ ‫تێناگه‌ی���ن ب���ۆ براوه‌ت ‌ه ئاس���ایش"‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی چۆنیه‌ت ‌‬ ‫ی روونكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ئه‌و وێ���ڕا ‌‬ ‫ی‬ ‫بردن���ی‌ زان���ا ب���ۆ ئاس���ایش به‌پێ ‌‬ ‫قانون‌و ئه‌و ده‌س���ه‌اڵتانه‌ی‌ به‌ئاسایش‬ ‫ی‬ ‫ی له‌وه‌ كرد كه‌ "ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫دراوه‌‪ ،‬باس��� ‌‬ ‫ی ده‌كه‌ن‬ ‫ی مه‌ده‌ن ‌‬ ‫ی مه‌حكه‌م��� ‌ه ‌‬ ‫باس��� ‌‬ ‫ی مه‌ده‌نی نازانن"‪.‬‬ ‫له‌مه‌حكه‌مه‌ ‌‬ ‫ی چه‌ند‬ ‫هه‌روه‌ها له‌قسه‌كانیدا وه‌اڵم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "چاودێر" ‌‬ ‫مانش���ێتێكی‌ رۆژنام��� ‌ه ‌‬ ‫ی "م���ه‌ال‬ ‫دای���ه‌و‌ه ك��� ‌ه خاوه‌نه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌كته‌ب سیاس ‌‬ ‫ی كارگێڕ ‌‬ ‫به‌ختیار" ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌س���ه‌روه‌خت ‌‬ ‫یه‌كێتییه‌و كاتی‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌س���تگیركردن‌و گیان له‌ده‌س���تدان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێش���ووی‌ س���لێمان ‌‬ ‫قایمقام��� ‌‬ ‫ی ئاسایشدا باڵوكرده‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫له‌زیندان ‌‬ ‫ی گه‌نده‌ڵی‌ به‌هاش‌و‬ ‫ی "نه‌هێش���تن ‌‬ ‫وت ‌‬ ‫هوش���ی‌ نێو قاعه‌كان نابێت‌و به‌كردار‬ ‫ده‌بێت"‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش‬ ‫دا ك ‌ه مه‌به‌س���تی‌ ئه‌وانه‌یه‌ "رۆژنامه‌ی‬ ‫تایبه‌تیان هه‌یه‌"‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )349‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/30‬‬

‫ی‬ ‫ی بارزانییه‌كان" ‌‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ "ئه‌نفال ‌‬ ‫ی رێگ ‌هی‌ نه‌دا ب ‌ه‬ ‫تێدا نه‌بو‪ ،‬پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫"جینۆسایدناساندنی‌" هه‌ردو كاره‌سات ‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌‌و ئه‌نفال كه‌ وابڕیاربو بۆ ئه‌و‬ ‫مه‌به‌سته‌ وه‌فدێكی‌ په‌رله‌مانی‌ نه‌رویج‬ ‫ی كوردستان بكات‪.‬‬ ‫سه‌ردان ‌‬ ‫دوای‌ ئه‌نجامدانی‌ دانیشتنێكی تایبه‌ت‬ ‫له‌سه‌ر به‌جینۆس���اید ناساندنی پرسی‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نف���ال له‌په‌رله‌مان���ی نه‌رویج له‌رۆژ ‌‬ ‫ی ئ���ه‌م مانگه‌‪ ،‬دوات���ر وابڕیاربو‬ ‫(‪‌ )25‬‬ ‫وه‌فدێكی په‌رله‌مانی نه‌رویجی سه‌ردانی‬ ‫كوردستان بكات‪ ،‬به‌اڵم سه‌رچاوه‌یه‌ك‬ ‫له‌وه‌زاره‌ت���ی ش���ه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوان‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان���د "پارتی له‌رێگه‌ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمه‌و‌ه ئاس���ته‌نگی‬ ‫دروس���تكردو‌ه بۆ هاتنی ئ���ه‌و وه‌فد‌ه‬ ‫به‌هۆی ئه‌وه‌ی پرس���ی جینۆس���ایدی‬ ‫بارزانیی���ه‌كان له‌په‌رله‌مان���ی نه‌رویجی‬ ‫گفتوگۆی له‌سه‌ر ناكرێت"‬ ‫پاش ئه‌وه‌ی له‌الیه‌ن ده‌س���ته‌یه‌كه‌و‌ه‬ ‫هه‌وڵدرا بۆ به‌جینۆس���اید ناس���اندنی‬ ‫پرس���ی ئه‌نفال‌و دواتری���ش په‌رله‌مانی‬ ‫نه‌رویجی بڕیاریدا دانیشتنێكی تایبه‌ت‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌پرس���ی ئه‌نف���ال ئه‌نجام‬ ‫بدات‪ ،‬بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش بڕیاربو له‌دو‬ ‫مانگی رابردودا وه‌فدێكی په‌رله‌مانتارانی‬ ‫نه‌رویجی سه‌ردانی كوردستان بكه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌عس ‌‬ ‫له‌س���اڵی‌ (‪)1988‬دا رژێم ‌‬ ‫له‌ناوچو به‌چه‌كی‌ كیمیایی‌ هێرشی‌ كرد‌ه‬ ‫ی هه‌ڵه‌بجه‌‌و به‌و هۆیه‌شه‌و‌ه زیاتر‬ ‫قه‌زا ‌‬ ‫له‌پێنج هه‌زار كه‌س���ی‌ كرده‌ قوربانی‌‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌كۆتایی‌ س���ااڵنی‌ هه‌شتاكانیشدا‬ ‫دیس���ان رژێم���ی‌ به‌عس ده‌س���تیكرد‌ه‬ ‫ی هاواڵتیانی‌ كوردستان له‌ناوچ ‌ه‬ ‫ئه‌نفال ‌‬ ‫ی‬ ‫جیاوازه‌كان‌و كۆتا ش���وێنیش ئه‌نفال ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پرۆس���ه‌ ‌‬ ‫بارزانیی���ه‌كان ب���و‪ ،‬دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ازادی‌ عێراقی���ش له‌الی���ه‌ن دادگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراقه‌و‌ه كه‌یسه‌كان ‌‬ ‫ی تاوانه‌كان ‌‬ ‫بااڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫(هه‌ڵه‌بجه‌‌و ئه‌نفال) له‌گه‌ڵ‌ دو دۆسیه‌ ‌‬ ‫دیكه‌ به‌جینۆساید ناس���ێنراون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌تا ئێس���تا له‌الی���ه‌ن هی���چ دادگا‌و‬ ‫ی ده‌ره‌و‌ه‬ ‫ی واڵتان ‌‬ ‫ی دیك���ه‌ ‌‬ ‫په‌رله‌مانێك ‌‬ ‫به‌جینۆساید نه‌ناسێنراون‪.‬‬ ‫ی یه‌كێك له‌و‬ ‫مه‌ری���وان هه‌ڵه‌بجه‌ی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردانه‌ی كه‌ هاتنی ئه‌و وه‌فده‌ی له‌واڵت ‌‬ ‫نه‌رویجه‌و‌ه رێكخستبو له‌لێدوانێكدا بۆ‬ ‫ئاوێن ‌ه رایگه‌یاند ك���ه‌ له‌دوای چه‌ندین‬ ‫ساڵی پڕ چاالكی په‌نابه‌ره‌ كورده‌كانی‬ ‫ئه‌وروپا‪ ،‬بۆ به‌جینۆس���اید ناس���اندنی‬ ‫هه‌ردو كاره‌س���اتی هه‌ڵه‌بجه‌و ئه‌نفال‪،‬‬ ‫كار گه‌یش���ت ‌ه ئه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تی نه‌رویج‬ ‫ئاماده‌بێت به‌فه‌رمی دانبنێت به‌هه‌ردو‬ ‫كاره‌س���اته‌كه‌دا وه‌ك دو روداوی‬

‫پارتی له‌رێگه‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێم‌و فه‌رمانگه‌ی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان‬ ‫كۆنترۆڵی سه‌رجه‌م‬ ‫ی‬ ‫كه‌یسی ئه‌نفال ‌‬ ‫كردوه‌‌و رێگ ‌ه نادات‬ ‫هیچ پاره‌یه‌كی بۆ‬ ‫خه‌رج بكرێت گه‌ر‬ ‫پرسی به‌جینۆساید‬ ‫ناساندنی‬ ‫بارزانییه‌كانی پێو‌ه‬ ‫په‌یوه‌ست نه‌بێت‬ ‫جینۆس���اید له‌مێ���ژوی مرۆڤایه‌تی���دا‪.‬‬ ‫دیار‌ه ئه‌مه‌ش یه‌كه‌مینجاره‌ ده‌وڵه‌تێك‬ ‫له‌جیهان���دا ئه‌م هه‌ڵوێس���ته‌ به‌فه‌رمی‬ ‫له‌ئه‌ستۆ بگرێت‪.‬‬ ‫ی ب���ه‌وه‌دا كه‌ ئه‌وان‬ ‫ناوب���راو ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی چه‌ندین په‌یوه‌ندی‌و راگۆڕینه‌وه‌‪،‬‬ ‫دوا ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی ش���ه‌هیدانی هه‌رێمی���ان‬ ‫به‌یاساییترین الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار زانیوه‌‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییان به‌وه‌زیره‌و‌ه كردوه‌‌و ئه‌ویش‬ ‫هه‌مو ئاماده‌ییه‌كی خۆی نیش���انداوه‌‪،‬‬ ‫دواتری���ش ئ���ه‌وان به‌نامه‌یه‌كی فه‌رمی‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ شه‌هیدانیان ئاگاداركردۆته‌و‌ه‬ ‫ك���ه‌ وه‌فدێك���ی په‌رله‌مان���ی نه‌روی���ج‬ ‫ئاماده‌ی ‌ه س���ه‌ردانی كوردستان بكات‌و‬ ‫وتی‌ "ب���ه‌اڵم وه‌زیر ژماره‌ی وه‌فده‌كه‌ی‬ ‫پ���ێ زۆر بوو ك ‌ه ‪ 14‬كه‌س س���ه‌ردانی‬ ‫كوردس���تان بكات‌و داویكرد ژماره‌یان‬ ‫كه‌م بكرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو وێڕای ده‌ربڕینی سه‌رسوڕمانی‬ ‫له‌و داواكارییه‌‪ ،‬وتی"له‌راستیدا ئه‌مه‌ش‬ ‫داهێنانێكی دیك���ه‌ی نوێی وه‌زیر بوو‪،‬‬ ‫ی نییه‌ وه‌فدێك له‌الیه‌ن‬ ‫چونكه‌ لۆژیك��� ‌‬ ‫گوڵتەن‬

‫فۆتۆ‪ :‬شوان حەمە‬

‫گوڵتەن کشاناک ئەو ژنە ئازایەی‬ ‫ناسراوە بە روبەروبونەوەی راستەخۆ‬ ‫لە پەرلەمانی تورکیادا‪ .‬هەر ئەو‬ ‫بو پەنجەی هەرەشە‌ی لە سەرۆک‬ ‫وەزیرانی‌ تورکی‌ا بەرزکردەوە‪.‬‬ ‫سەردانی قەندیلی کردو بەئاشکرا‬ ‫دەستلەمالنێی گەریالکان بو‪.‬‬ ‫گوڵتەن سەر بەنەوەیەک لە‬ ‫سیاسەتوانی کوردە لەباکوری‬ ‫کوردستان کە بەهیچ شێوەیەک‬ ‫لە سیاسەتوانە کالسیکییەکانی‬ ‫ئێمە ناچن‪ .‬ئەو نەوەیە لە‬ ‫باکوری کوردستان‪ ،‬سااڵنێکە‬ ‫بڕیاری خەباتێکی سەختیان داوە‪.‬‬ ‫چەندینیان لێ زیندانی کراوە‪،‬‬ ‫چەندینی تریان روبەروی هەرەشەو‬ ‫لێدان‌و لێسەندنەوەی مافی ئەندام‬ ‫پەرلەمانییان بونەتەوە‪ .‬لەئەندام‬ ‫پەرلەمانییەوە بۆ زیندان‌و لە‬ ‫زیندانەوە بۆ هۆڵی پەرلەمان‪،‬‬ ‫چیرۆکی بەشێک لە نوێنەرە‬ ‫راستەقینەکانی گەلە لەباکوری‬ ‫کوردستان‪ .‬ئەوان لە ناو پەرلەمانی‬ ‫تورکیا هێرش دەکەنه سەر‬ ‫ئەتاتورك‌و ستایشی شێخ سەعیدی‬ ‫پیران دەکەن‪ .‬شەڕی ناسنامەو‬ ‫شەڕی زمان‌و شەڕی مێژو شەڕی‬ ‫ویژدان لەگەڵ تورکەکان دەکەن‪.‬‬ ‫لەمانگرتنەکان‌و خۆپیشاندانە‬ ‫جەماوەرییەکاندا لە ریزی پێشەوەن‌و‬ ‫بەر لە هەر کوردێکی تر روبەڕوی‬ ‫پۆلیسی‌ دەوڵەتی تورکیا دەبنەوە‪.‬‬ ‫لەوەاڵمی پرسیارێکدا دەربارەی‬ ‫بەشداریکردنی مەسعود بارزانی‬ ‫لەکۆنگرەی پارتەکەی ئەردوگان‌و‬ ‫هەڵوێستەکانی ئەم دواییەی یەکێتی‪،‬‬ ‫بەپێکەنینەوە وتی‪ :‬ئێمە سەرقاڵی‬ ‫خەباتی خۆمانین‌و بەردوام دەبین‬

‫ده‌وڵه‌تێكه‌وه‌ ئاماده‌ بكرێت بۆ پرس���ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌ك كه‌چی وه‌زیر هه‌ڵوێستگیری‬ ‫له‌س���ه‌ر ژماره‌ك���ه‌ی ب���كات!؟ بۆ ئه‌و‬ ‫ره‌واتر بو كه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی ئه‌كادیمی‬ ‫بیزانیبای���ه‌ هه‌ریه‌ك ل���ه‌و وه‌فده‌ كارو‬ ‫تایبه‌تمه‌ندێتی خۆی هه‌یه‌!؟"‪.‬‬ ‫ی "له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌ی‬ ‫مه‌ریوان وتیش��� ‌‬ ‫ش���ه‌رمه‌زاری ئه‌و وه‌ف���ده‌ بوین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ژماره‌كه‌م���ان كه‌مكرده‌و‌ه بۆ ش���ه‌ش‬ ‫كه‌س‪ ،‬دیسان وه‌زیر به‌بیانوی نه‌بونی‬ ‫پ���اره‌وه‌ نه‌یتوانی ئه‌وانی���ش ببینێت‪،‬‬ ‫ئه‌م ‌ه جگ ‌ه له‌وه‌ی ئ���ه‌و وه‌فد‌ه دوجار‬ ‫ی س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانی‬ ‫ره‌زامه‌ن���د ‌‬ ‫نه‌رویج‌و باڵیۆزخانه‌كانی وه‌رگرت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌زیری شه‌هیدان كاته‌كه‌ی دواخست"‪.‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگادار‬ ‫له‌وه‌زاره‌ت���ی ش���ه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوان‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یان���د ك��� ‌ه نه‌هاتنی‬ ‫ئ���ه‌و وه‌ف���د‌ه په‌یوه‌ن���دی به‌وه‌زاره‌تی‬ ‫ش���ه‌هیدانه‌وه‌ نه‌ب���وه‌‪ ،‬به‌ڵك���و ده‌بو‬ ‫له‌رێگ���ه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كان���ی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمه‌وه‌ بكرایه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م‬ ‫به‌ده‌س���ت پارتییه‌وه‌ی���ه‌و كه‌یس���ی‬ ‫به‌جینۆساید ناس���اندنی بارزانییه‌كانی‬ ‫تێ���دا نیی��� ‌ه ك��� ‌ه یه‌كێك ‌ه ل���ه‌و چوار‬ ‫دۆس���ێیه‌ی له‌الیه‌ن دادگای عێراقه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌جینۆساید ناس���ێنراوه‌‪ ،‬بۆی ‌ه پارت ‌‬ ‫ئاسته‌نگی دروس���تكرد بۆ هێنانی ئه‌و‬ ‫وه‌فده‌‪ ،‬ئه‌مه‌شی به‌وه‌زاره‌تی شه‌هیدان‬ ‫كرد"‪.‬‬ ‫ی به‌وه‌كرد‬ ‫سه‌رچاوه‌كه‌ی ئاوێن ‌ه ئاماژه‌ ‌‬ ‫ك��� ‌ه "پارت���ی له‌رێگه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێ���م‌و فه‌رمانگ���ه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كان‬ ‫ی‬ ‫كۆنترۆڵی س���ه‌رجه‌م كه‌یسی ئه‌نفال ‌‬ ‫ك���ردوه‌‌و رێگه‌ نادات هیچ پاره‌یه‌كی بۆ‬ ‫خه‌رج بكرێت گه‌ر پرسی به‌جینۆساید‬ ‫ناساندنی بارزانییه‌كانی پێوه‌ په‌یوه‌ست‬ ‫نه‌بێت"‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌كه‌ی ئاوێنه‌ وتی‌ "وه‌زاره‌تی‬ ‫ش���ه‌هیدان ئاماد‌ه نه‌بو‌ه هیچ پاره‌یه‌ك‬ ‫بۆ ئه‌و وه‌ف���ده‌ی په‌رله‌مانی نه‌رویجی‬ ‫ته‌رخان بكات"‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌م مه‌به‌ست ‌ه ئاوێن ‌ه په‌یوه‌ندیكرد‬ ‫ی شه‌هیدان‪ ،‬فوئاد‬ ‫به‌وته‌بێژی‌ وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫عوسمان‪ ،‬ئه‌ویش رایگه‌یاند ك ‌ه ئاگادار‬ ‫ی پاره‌و‌ه‬ ‫ی به‌هۆی‌ نه‌بون��� ‌‬ ‫نیی ‌ه ل���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و وه‌ف���د‌ه ره‌تكرابێته‌وه‌‪،‬‬ ‫هاتن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌زیری شه‌هیدانیش له‌سه‌ر بانگهێشت ‌‬ ‫ی س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانی‌ نه‌رویج‌و‬ ‫جێگر ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی (كار) بۆ به‌ش���دار ‌‬ ‫رێكخ���راو ‌‬ ‫دانیشتن ‌ه سه‌ردانی‌ ئه‌و واڵت ‌هی‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ ب���ۆ به‌دواداچونی‌ ئه‌م بابه‌ت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كرد به‌وته‌بێژی‌ سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫هه‌رێم "د‪.‬ئومێد س���ه‌باح" به‌اڵم ناوبراو‬ ‫ ‬ ‫کوڕێک بەدیار تەرمی کەسوکارە ئەنفالکراوەکەیەوە دەگری‬ ‫وه‌اڵمی‌ نه‌دایه‌وه‌‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬یەحیا ئەحمەد‬

‫(گوڵتەن كشاناک) ژنە ئازاکه بۆ ئاوێنە‪:‬‬

‫تورکیا لەبەردەم رۆژێکی رەشدایە!‬ ‫ئا‪ :‬شوان حەمە‪ ،‬نەرویج‬ ‫گوڵتەن کشاناک ئەندامی پەرلەمانی‬ ‫تورکیاو ھاوسەرۆکی ‪ DTP‬لەم‬ ‫گفتوگۆیەی ئاوێنەدا دەڵێت "خواستی‬ ‫ئێمە سەربەخۆیی بوونە"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ل���ە وتەیەکدا س���ەالحەدین‬ ‫دەمیرتاش هەڕەشەی هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫پەیماننامەی لۆزانی کرد‪ .‬تۆو دەمیرتاش‬ ‫وەک دو هاوس���ەرۆکی پارتی ئاشتی‌و‬ ‫دیموکراتی "بەدەپ���ە" دەتانەوێ چی‬ ‫بکەن؟‬ ‫گوڵت���ەن کش���اناک‪ :‬لەپەیماننامەی‬ ‫لۆزان پرس بە کورد نەکراوە‪ .‬راس���تە‬ ‫پێ���ش چوارسەدس���اڵ ب���ە جۆرێ���ک‬ ‫کوردس���تان کرا بە دوبەش���ەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لۆزان ک���وردو کوردس���تانی‌ بەتەواوی‬ ‫دابەش���کرد بەس���ەر دەوڵەتان���ی تردا‬ ‫کە هیچی���ان لەنەتەوەی ک���ورد نین‪.‬‬ ‫کێش���ەکە لەوەدایە ک���ە تەنانەت ئەو‬ ‫مافانەی ل���ە پەیماننامەکەدا بۆ کورد‬ ‫دیاریکراوە‪ ،‬جێبەجێنەکراون‪ .‬ئێستاش‬ ‫دیکۆمەنت���ەکان م���اون کە موس���تەفا‬ ‫ئەتات���ورک چ���ۆن باس���ی مافی کورد‬ ‫دەکات‪ ،‬ب���ەاڵم بێبەڵی���ن دەرچو‪ .‬ئەم‬ ‫دەم���ە دەمی س���ەرهەڵدان‌و ئازادییە‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر حکومەتی دادوگەش���ەپێدان‌و‬ ‫س���ەرۆکەکەی لە سیاسەتی دژە کورد‬ ‫ب���ەردەوام بن‪ ،‬ئێمە هەن���گاوی ترمان‬

‫دەبێت‪ .‬ئ���ەم دۆخ���ە قبوڵناکەین‪ .‬یا ئەردۆگان سەرۆکایەتی دەکات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬باش���ە س���نوری وتەکانی‬ ‫ئێمە‪ ،‬یا ئەوان‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬باش���ە ئێوە بەنی���ازن لە س���ەالحەدین دەمیرت���اش ک���ە باس‬ ‫هاوکێش���ە سیاس���ی‌و نەتەوەی���ی‌و لەجیابون���ەوە دەکات ت���ا ک���وێ ب���ڕ‬ ‫دینییەکانی تورکی���ادا چۆن بجوڵێن؟ دەکات؟‬ ‫پارت���ە سیاس���ییەکانی تورکی���ا‪،‬‬ ‫س���وننەکان‌و عەلەوییەکان‪ .‬بەگش���تی‬ ‫ئێوە دەتوانن چی بکەن؟‬ ‫گوڵتەن کش���اناک‪ :‬ئێم���ە لەبەردەم‬ ‫هێرش���ێکی دژواردای���ن‪ .‬ب���ەاڵم ئێمە‬ ‫بڕوامان بە خۆراگری گەلەکەمان هەیە‌و‬ ‫بەردەوام دەبین‪ .‬یا تورکیا تێکدەچێت‬ ‫یا ئێم���ە س���ەردەکەوین‪.‬ئەمە بڕیاری‬ ‫ئێمەیە‪ .‬دەبێت ئەوان تێبگەن تورکیا‬ ‫لەب���ەردەم ڕۆژێکی ڕەش���دایە‪ .‬دۆخی‬ ‫ئێس���تای ڕۆژهەاڵتی ناوین دەرفەتێکی‬ ‫مێژویی پڕ بەهای داوە بە ئێمەی کورد‪.‬‬ ‫نابێت ئەم دەرفەتە لەدەس���ت بدەین‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ لە هەر کاتێکی تر پێویس���تمان‬ ‫بە یەکدەس���تی‌و یەکبون���ە‪ .‬نامانەوێ‬ ‫لەگ���ەڵ عەلەویی���ەکان هی���چ ج���ۆرە‬ ‫گرژیەک دروس���ت بێت‪ .‬هیچ کێشەمان‬ ‫لەگەڵ سوننە نییە‪ .‬گرنگ ئەوەیە ئێمە‬ ‫وەک کورد بە موس���وڵمان‌و یەزیزدی‌و‬ ‫کریس���تیانەکانەوە‪ ،‬ب���ە هەموو ڕەنگە‬ ‫کانەوە‪ ،‬یەک دەست‌و یەک دەنگ بین‪.‬‬ ‫پارتی رەگەزپەرستی تورکیا "جەهەپە"‬ ‫گوڵتەن کش���اناک‪ :‬سنوری خواستی‬ ‫لەچ���اوی ئێمەدا ب���ون‌و نەبونی وەک‬ ‫یەکە‪ .‬روبەروبونەوەی س���ەرەکی ئێمە ئێم���ە س���ەربەخۆییبونە‪ .‬بەڵێ ئەگەر‬ ‫لەگ���ەڵ پارتی دادو گەش���ەپێدانە کە کێش���ەکان جارەس���ەر نەب���ن هەر وا‬

‫►‬

‫ئا‪ :‬ره‌وا بورهان‬

‫►‬

‫ئایا پارت ‌ی رێگره‌ له‌به‌جینۆساید ناساندنی ئه‌نفال‌و هه‌ڵه‌بجه‌؟‬

‫ئەگەر دەسەاڵتی‬ ‫باشوری کوردستان‬ ‫دەخوازێت‬ ‫بەردەوام بێت‪،‬‬ ‫پێویستە رێگە‬ ‫لەئازادییەکان‬ ‫نەگرێت‬

‫دەکەین‪ .‬ئەوە ئامانجی ئێمەیە‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ل���ە ڤیدیۆیەکدا تۆ لە پێش‬ ‫خۆپیش���اندەرانەوە‪ ،‬کامێرایەک���ت لە‬ ‫ملدای���ەو مایکێک���ت بەدەس���تەوەیەو‬ ‫پرۆتیس���تۆی پێشێلکارییەکانی ئازادی‬ ‫ڕادەربڕی���ن دەکەیت لەتورکیا‪ .‬دەزانین‬ ‫ت���ۆ س���ااڵنێک رۆژنامەن���وس بوی���ت‬ ‫هەڵگ���ری بڕوانام���ەی زانکۆی���ت‪ .‬لە‬ ‫باشوری کوردس���تان چەندین کەیسی‬ ‫وەک کەیس���ی سەردەش���ت عوسمان‌و‬ ‫س���ۆرانی مام���ە حەم���ە وەک خۆیان‬ ‫ماونەت���ەوە‪ .‬بەم دواییان���ە ڕێکخراوە‬ ‫نێودەوڵەتییەکان پرۆتیستۆی سزادانی‬ ‫ڕۆژنامەن���وس کارزان کەریمیان کرد‪.‬‬ ‫ئایا تۆ چی بە دەسەاڵتدارانی هەرێمی‬ ‫کوردستان دەڵێیت؟‬ ‫گوڵت���ەن کش���اناک‪ :‬پێی���ان دەڵێم‬ ‫چاپەمەنی ئ���ازاد دایکی ئازادییەکانە‪.‬‬ ‫ب���ێ ئ���ەو ئازادیی���ە ئازادییەکانی تر‬ ‫نایەنە دی‪ .‬ئەم���ڕۆ کورد لەهەمووکات‬ ‫زیات���ر پێویس���تی بە دیموکراس���ییە‪.‬‬ ‫ئەگەر دەس���ەاڵتی باشوری کوردستان‬ ‫دەخوازێ���ت بەردەوام بێت‪ ،‬پێویس���تە‬ ‫رێگە لەئازادییەکان نەگرێت‪ .‬وەک وتم‬ ‫دیموکراسی مەرجی ئازادییە‪ ،‬ئازادییش‬ ‫بەبێ فیکرو بیرورای ئازاد ژیان ناکات‪.‬‬ ‫هیوادارم هەموو الیەنەکان لە باشوری‬ ‫کوردس���تان لەهەوڵ���ی گەش���ەکردنی‬ ‫دیموکراس���یدا بن‪ .‬پێش���مەرجی ئەو‬ ‫ئازادییەش چاپەمەنی ئازادە‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )349‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/30‬‬

‫"كه‌شێكی پڕ له‌ترس‬ ‫به‌سه‌ر ئۆردوگای كۆمه‌ڵه‌دا زاڵه‌"‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕی زه‌حمه‌تكێشانی‬ ‫كوردستانی ئێران بۆ جارێكی دیكه‌‬ ‫جیابونه‌وه‌ی تێكه‌وت‌و سه‌ركرده‌یه‌كی‬ ‫گروپی جیابوه‌وه‌‪ ،‬هۆكاره‌كه‌ی بۆ‬ ‫به‌كارهێنانی سیاسه‌تی ترس‌و تۆقاندن‬ ‫ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫"ك����ۆم����ه‌ڵ����ه‌ی ش���ۆڕش���گ���ێ���ڕی‬ ‫زه‌حمه‌تكێشانی كوردستانی ئێران" كه‌‬ ‫به‌باڵی "عه‌بدواڵ موهته‌دی" ناسراوه‌‬ ‫له‌ماوه‌ی رۆژانی رابردودا بۆ جارێكی‬ ‫دیكه‌ ریزه‌كانی‌ توشی لێكترازان هات‌و‬ ‫گروپێك ب�ه‌ س�ه‌رك��ردای�ه‌ت��ی "ب��ارام‬ ‫ره‌زایی" له‌و رێكخراوه‌ جیابونه‌وه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫جیابونه‌وه‌ش له‌كاتێكدایه‌ كه‌ ساڵێك‬ ‫له‌مه‌وبه‌ر هه‌مان گروپ له‌ "كۆمه‌ڵه‌ی‬ ‫زه‌حمه‌تكێشانی ك��وردس��ت��ان" كه‌‬ ‫به‌باڵی "عومه‌ر ئیلخانی زاده‌" ناسراوه‌‬ ‫جیابونه‌وه‌و چونه‌وه‌ ناو كۆمه‌ڵه‌ی‬ ‫شۆڕشگێڕی زه‌حمه‌تكێشانی كوردستانی‬ ‫ئێران‪ ،‬له‌میانه‌ی رێوڕه‌سمێكیشدا ئه‌م‬ ‫چونه‌وه‌یه‌ وه‌ك یه‌گكرتنه‌وه‌ی "كۆمه‌ڵه‌"‬ ‫له‌قه‌ڵه‌مدراو شادییان گێڕاو له‌وتارێكدا‬ ‫"عه‌بدواڵ موهته‌دی" پیرۆزبایی ئه‌و‬ ‫یه‌گرتنه‌وه‌ی له‌خه‌ڵكی رۆژه��ه‌اڵت‌و‬ ‫الیه‌نگرانی كۆمه‌ڵه‌ كرد‪ .‬ئه‌م شادی‬ ‫گێڕانه‌ش له‌ كاتێكدایه‌ كه‌ بۆ هیچ كام‬ ‫له‌ جیابونه‌وه‌كان شیوه‌ن نه‌گێڕاوه‌و‬ ‫سه‌رخۆشی له‌خه‌ڵك نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌م ب���اره‌وه‌ "ب���ارام ره‌زای���ی"‬ ‫س���ه‌ركرده‌ی گروپ���ی جیاب���وه‌وه‌ له‌‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕی زه‌حمه‌تكێشانی‬ ‫كوردس���تانی ئێ���ران ب���ه‌ "ئاوێنه‌"ی‬ ‫راگه‌یاند‪ :‬پاش ئه‌وه‌ی ماوه‌یه‌ك به‌سه‌ر‬ ‫یه‌كگرتنه‌وه‌ماندا تێپه‌ڕبو كه‌شێكی پڕ‬ ‫له‌ترس به‌س���ه‌ر ئ���وردوگای كۆمه‌ڵه‌دا‬ ‫زاڵكراو هه‌ڕه‌شه‌ له‌كه‌س���انی ناڕازی‌و‬ ‫ره‌خنه‌گ���ر ده‌ك���را‪ ،‬بۆی���ه‌ له‌ئاكامدا‬ ‫نه‌مانتوانی چیدیك���ه‌ ئه‌م دۆخه‌ قبوڵ‬ ‫بكه‌ین‌و ناچار بوین جیابینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ره‌زای���ی له‌درێ���ژه‌دا ره‌خن���ه‌ی‬ ‫له‌سه‌ركردایه‌تی كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕی‬

‫زه‌حمه‌تكێش���انی كوردس���تانی ئێران‬ ‫وتی‪ :‬له‌و رێكخراوه‌دا كۆمیته‌ی ناوه‌ندی‬ ‫مانایه‌كی نییه‌و هه‌مو بڕیارێك له‌الیه‌ن‬ ‫یه‌ك كه‌س���ه‌وه‌ ده‌درێت ك���ه‌ ئه‌ویش‬ ‫كه‌سی یه‌كه‌می ئه‌و رێكخراوه‌یه‌‪.‬‬ ‫ب���ارام ره‌زای���ی ده‌ڵ���ێ‪ :‬كۆمیته‌ی‬ ‫ناوه‌ندی���ی كۆمه‌ڵ���ه‌ی شۆڕش���گێڕی‬ ‫زه‌حمه‌تكێش���انی كوردس���تانی ئێران‬ ‫ئ���اگاداری هی���چ روداوێ���ك نی���ن‌و‬ ‫خوێندنه‌وه‌و به‌دواداچون بۆ روداوه‌كان‬ ‫ناكه‌ن‌و به‌رده‌وام خه‌ریكی تاوڵه‌ كردن‌و‬ ‫سه‌یری زنجیره‌ دراما كۆرییه‌كانی وه‌ك‬ ‫"جۆمۆنگ"ن‪.‬‬ ‫ره‌زای���ی له‌كۆتای���ی لێدوانه‌كه‌یدا بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ به‌ئاماژه‌ به‌وه‌ی كه‌ ئه‌وان به‌ره‌و‬ ‫كۆنفرانس���ی كۆمه‌ڵه‌ ده‌چن رایگه‌یاند‪:‬‬ ‫له‌م���اوه‌ی داهات���ودا ئاماده‌كارییه‌كان‬ ‫بۆ گرتنی كۆنفراس���ی كۆمه‌ڵه‌ كۆتایی‬ ‫پێدێ‌و هه‌وڵده‌ده‌ین به‌هاو پرنسیپه‌كانی‬ ‫كۆمه‌ڵ���ه‌ به‌رز رابگری���ن‌و كار بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ین كه‌ كۆمه‌ڵه‌ بگه‌ڕێته‌وه‌ س���ه‌ر‬ ‫رێڕه‌وی راسته‌قینه‌ی خۆی‪.‬‬ ‫ل���ه‌م ب���اره‌وه‌ ئاوێن���ه‌ په‌یوه‌ن���دی‬ ‫به‌ئه‌ندامێك���ی كۆمیت���ه‌ی ناوه‌ندی���ی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕی زه‌حمه‌تكێشانی‬ ‫كوردستانی ئێرانه‌وه‌ كرد‪ ،‬به‌اڵم ئاماده‌‬ ‫نه‌بو هیچ لێدوانێك بداو جه‌ختی له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ ئه‌وه‌ی پێویست بوه‌‬ ‫بوترێ له‌رونكردنه‌وه‌كه‌ی سكرتارییه‌تی‬ ‫حیزبه‌كه‌ی باڵویكردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫سكرتارییه‌تی كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕی‬ ‫زه‌حمه‌تكێش���انی كوردس���تانی ئێران‬ ‫له‌رونكردنه‌وه‌ی���ه‌ك ل���ه‌م ب���اره‌وه‌‬ ‫"ب���ارام ره‌زایی" به‌ "ره‌فتار نه‌ش���یاوو‬ ‫هه‌ڵس���وكه‌وتی دور له‌پره‌نس���یپ‌و‬ ‫به‌هاكان���ی پێش���مه‌رگه‌ی كۆمه‌ڵ���ه‌‬ ‫تۆمه‌تبار ده‌كات‪ .‬له‌و رونكردنه‌وه‌یه‌دا‬ ‫هاتوه‌ كه‌ بارام ره‌زایی پێش���تر وازی‬ ‫له‌ئه‌ندامێت���ی ئه‌و رێكخ���راوه‌ هێناوه‌و‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌هه‌ڵسوكه‌وته‌كانیش���ی‬ ‫ئاگاداركراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫رونكردنه‌وه‌كه‌ش���دا‬ ‫له‌درێ���ژه‌ی‬ ‫س���كرتارییه‌تی كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕی‬ ‫زه‌حمه‌تكێشانی كوردستانی ئێران ئه‌وه‌‬

‫به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت‬

‫الپەڕەیەک لەمێژووی سانسۆر‬

‫* ساڵی ‪ 2008‬گروپێكی دیك ‌ه‬ ‫به‌سه‌رۆكایه‌تی "عه‌بدواڵ كۆنه‌پۆشی"‬ ‫ناسراو به‌"عه‌به‌ دلێر" له‌كۆمه‌ڵه‌ی‬ ‫شۆڕشگێڕی زه‌حمه‌تكێشانی‬ ‫كوردستانی ئێران جیابوه‌وه‌‪.‬‬ ‫* ساڵی ‪ 2009‬ره‌وتێك به‌ناوی‬ ‫"ره‌وتی سۆسیالیستی كۆمه‌ڵه‌"‬ ‫له‌"كۆمه‌ڵه‌ ـ رێكخراوی كوردستانی‬ ‫* ساڵی ‪ 1979‬له‌ گه‌رمه‌ی‬ ‫حیزبی كۆمۆنیستی ئێران" جیابوه‌وه‌‪.‬‬ ‫شۆڕشی گه‌النی ئێراندا دامه‌زرا‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ 2011‬گروپێك به‌سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ساڵی ‪ 1983‬له‌گه‌ڵ حیزبی‬ ‫"بارام ره‌زایی" له‌ كۆمه‌ڵه‌ی‬ ‫كۆمۆنیستی ئێران یه‌كیان گرت‌و بون ‌ه زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان جیابوه‌و‬ ‫یه‌ك حیزب‪.‬‬ ‫تێكه‌ڵ به‌ كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕی‬ ‫* ساڵی ‪ 1991‬كۆمۆنیزمی كرێكاری زه‌حمه‌تكێشانی كوردستانی ئێران‬ ‫لێجیابوه‌وه‌ كه‌ ب ‌ه باڵی "مه‌نسور‬ ‫بون‪.‬‬ ‫حیكمه‌ت" ناسراوه‌و دواتر ئه‌م باڵه‌ش‬ ‫* ساڵی ‪ 2012‬گروپێك‬ ‫بۆ خۆی چه‌ند لقی دیكه‌ی لێكه‌وته‌وه‌‪ .‬به‌سه‌رۆكایه‌تی "بارام ره‌زایی" ل ‌ه‬ ‫* ساڵی ‪ 2000‬باڵێكی دیكه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕی زه‌حمه‌تكێشانی‬ ‫به‌سه‌رۆكایه‌تی "عه‌بدواڵ موهته‌دی"‬ ‫كوردستانی ئێران جیابوه‌وه‌‪.‬‬ ‫لێجیابوه‌وه‌ كه‌ به‌ناوی "كۆمه‌ڵه‌ی‬ ‫ئێستا كۆمه‌ڵه‌ له‌ئاستی كوردستاندا‬ ‫شۆڕشگێڕی زه‌حمه‌تكێشانی‬ ‫بۆته‌ پێنج الیه‌ن‌و گروپی سیاسی ك ‌ه‬ ‫كوردستانی ئێران" خۆی راگه‌یاند‪.‬‬ ‫بریتین له‌‪:‬‬ ‫* ساڵی ‪ 2007‬باڵێك به‌ناوی‬ ‫‪1‬ـ كۆمه‌ڵه‌ ـ رێكخراوی كوردستانی‬ ‫ره‌وتی ریفۆرم‌و چاكسازی‬ ‫حیزبی كۆمۆنیستی ئێران‬ ‫به‌سه‌رۆكایه‌تی "عومه‌ر ئیلخانی‬ ‫‪2‬ـ كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕی‬ ‫زاده‌" له‌كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕی‬ ‫زه‌حمه‌تكێشانی كوردستانی ئێران‬ ‫زه‌حمه‌تكێشانی كوردستانی ئێران‬ ‫‪3‬ـ كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تكێشانی‬ ‫جیابوه‌وه‌و دواتر به‌ناوی "كۆمه‌ڵه‌ی‬ ‫كوردستان‬ ‫زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان" ده‌ستی‬ ‫‪4‬ـ ره‌وتی سوسیالیستی كۆمه‌ڵه‌‬ ‫به‌تێكۆشان كرد‪.‬‬ ‫‪5‬ـ كۆمه‌ڵه‌ ـ باڵی بارام ره‌زایی‬ ‫راده‌گه‌ێنێ���ت كه‌ ئ���ه‌وان به‌رامبه‌ر به‌‬ ‫هه‌رچه‌شنه‌ هه‌ڵسوكه‌وت‌و هه‌ڵوێستێكی‬ ‫بارام ره‌زایی به‌رپرسیار نین‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م رونكردنه‌وه‌یه‌ش���دا‪،‬‬ ‫"ب���ارام ره‌زای���ی" س���كرتارییه‌تی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕی زه‌حمه‌تكێشانی‬ ‫كوردس���تانی ئێران به‌ چه‌واش���ه‌كاری‬ ‫تۆمه‌تبار ده‌كاو ئه‌و قسانه‌ به‌ناڕاست‬ ‫له‌قه‌ڵه‌م ده‌دات‪.‬‬ ‫له‌م���اوه‌ی چه‌ند س���اڵی راب���ردودا‬

‫حیزبه‌كان���ی رۆژهه‌اڵتی كوردس���تان‬ ‫توش���ی چه‌ند كه‌رتب���ون‌و جیابونه‌و‌ه‬ ‫هات���ون‌و جیابونه‌وه‌ی "بارام ره‌زایی"و‬ ‫هاوڕێیه‌كانی له‌كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕی‬ ‫زه‌حمه‌تكێش���انی كوردس���تانی ئێران‬ ‫دوا نموون���ه‌ی ئ���ه‌و جیابونه‌وای���ه‌و‬ ‫س���ێیه‌مین جیابونه‌وه‌یه‌ كه‌ له‌ ساڵی‬ ‫‪2007‬ـ���ه‌وه‌ له‌كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕش���گێڕی‬ ‫زه‌حمه‌تكێشانی كوردس���تانی ئێراندا‬ ‫روده‌دات‪.‬‬

‫ئه‌شره‌فییه‌و شێخ مه‌قسود‪..‬‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫روبه‌ڕوبونه‌وه‌و پێكدادانی‌ گه‌ریالكانی‌‬ ‫سه‌ر به‌ ‪‌YPG‬و چه‌كداره‌كانی‌‬ ‫سوپای‌ ئازادی‌ سوریا له‌گه‌ڕه‌كه‌‬ ‫كوردنشینه‌كانی‌ "ئه‌شره‌فییه‌و شێخ‬ ‫مه‌قسود"ی‌ شاری‌ حه‌له‌ب‪ ،‬گیان‬ ‫له‌ده‌ستدانی‌ ‪30‬ی‌ كه‌سی‌ لێكه‌وته‌وه‌‪،‬‬ ‫زۆرێك له‌چاودێران پێیانوایه‌ گه‌ر بێتو‬ ‫به‌ته‌واوی‌ رێگه‌ له‌ته‌شه‌نه‌سه‌ندنی‌ ئه‌م‬ ‫ناكۆكی‌‌و پێكدادانه‌ نه‌گیرێت زه‌مینه‌ بۆ‬ ‫هه‌ڵگیرسانی‌ شه‌ڕی‌ نێوان گه‌ریالكانی‌‬ ‫‪‌YPG‬و سوپای‌ ئازادی‌ سوریا‌و‬ ‫دواتریش بۆ جه‌نگی‌ نێوان كوردو‬ ‫عه‌ره‌ب خۆشده‌كات‪.‬‬ ‫له‌كاتێك����دا كه‌ س����ورییه‌كان هیوایان‬ ‫به‌وه‌ بو له‌س����ایه‌ی‌ "ئاگربه‌ستی‌ نێوان‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت‌و ئۆپۆزیس����یۆن"دا جه‌ژن����ی‌‬ ‫قورب����ان بكه‌ن‪ ،‬رۆژی‌ پێنج ش����ه‌ممه‌ی‌‬ ‫رابردو "واته‌ رۆژێك به‌ر له‌هاتنی‌ جه‌ژن"‬ ‫س����وپای‌ ئازادی‌ سوریا هێزێكی‌ دوسه‌د‬ ‫چه‌كداریی‌ به‌مه‌به‌ستی‌ ده‌ستگرتن به‌سه‌ر‬ ‫گه‌ڕه‌كه‌ كوردنش����ینه‌كانی‌ "ئه‌شره‌فییه‌و‬ ‫مه‌قسود"ی‌ شاری‌ حه‌له‌بدا ره‌وانه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫گه‌ڕه‌كانه‌ كرد‪ ،‬كه‌ به‌ده‌ر له‌گه‌ڕه‌كه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ ش����اری‌ حه‌له‌ب تائێستا كه‌متر‬ ‫ش����ه‌ڕ‌و پێكدادان����ی‌ نێ����وان هێزه‌كانی‌‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن‌و هێزه‌كانی‌ به‌شار ئه‌سه‌دی‌‬ ‫به‌خۆیه‌وه‌ بینیوه‌‪.‬‬ ‫ده‌ركه‌وتن����ی‌ ئ����ه‌و هێ����زه‌ گه‌وره‌یه‌ی‌‬ ‫س����وپای‌ ئ����ازاد‌و دانان����ی‌ بازگ����ه‌و‬ ‫لێپێچینه‌وه‌ له‌هاواڵتیانی‌ كورد به‌بیانوی‌‬ ‫هه‌وادارییانه‌وه‌ بۆ رژێمی‌ به‌شار ئه‌سه‌د‬ ‫ب����وه‌ مایه‌ی‌ ناڕه‌زایی‌ دانیش����توانی‌ ئه‌و‬ ‫گه‌ڕه‌كان����ه‌‪ ،‬بۆ رۆژی‌ دواتر "واته‌ هه‌ینی‌‬ ‫راب����ردو" ژماره‌یه‌ك����ی‌ زۆر له‌هاوالتیانی‌‬ ‫كورد وه‌ك ناڕه‌زای����ی‌ ده‌ربڕین به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌و هێزه‌‪ ،‬خۆپیشاندانێكی‌ گه‌وره‌یان دژ‬ ‫به‌هاتنی‌ سوپای‌ ئازادو بۆ پشتگیریكردن‬

‫له‌"یه‌كه‌كان����ی‌ پاراس����تنی‌ گه‌ل" ‪YPG‬‬ ‫رێكخس����ت‪ ،‬ك����ه‌ س����ه‌ره‌نجام له‌الیه‌ن‬ ‫چه‌كداره‌كانی‌ س����وپای‌ ئ����ازاده‌وه‌ درانه‌‬ ‫به‌ر رێژنه‌ی‌ گولله‌و گیان له‌ده‌س����تدان‌و‬ ‫برینداربون����ی‌ ژماره‌ی����ه‌ك هاواڵت����ی‌‬ ‫لێكه‌وته‌وه‌و چه‌ندی����ن خێزانی كوردیش‬ ‫له‌الی����ه‌ن ئه‌و هێ����زه‌وه‌ به‌بارمته‌ گیران‪،‬‬ ‫سه‌ره‌نجام پێكدادانی‌ نێوان گه‌ریالكانی‌‬ ‫‪‌YPG‬و س����وپای‌ ئازادی‌ لێكه‌وته‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫‪ 30‬ك����ه‌س له‌هه‌ردوال كوژران‪ .‬هێزه‌كانی‌‬ ‫‪ YPG‬وێ����ڕای‌ ئه‌وه‌ی‌ توانی����ان داكۆكی‌‬ ‫له‌و دو گه‌ڕه‌كه‌ كوردنشینه‌ بكه‌ن‌و رێگه‌‬ ‫به‌هاتنه‌ ن����اوه‌وه‌ی‌ هێزه‌كانی‌ س����وپای‌‬ ‫ئازاد نه‌ده‌ن‪ ،‬ژماره‌یه‌ك چه‌كداریش����یان‬ ‫لێ به‌دیل گرتن‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م پێكدادانه‌ ك����ه‌ رۆژێ����ك دوای‌‬ ‫گواستنه‌وه‌ی‌ هێزه‌كانی‌ سوپای‌ ئازاد بۆ‬ ‫گه‌ڕه‌كه‌كانی‌ ئه‌شره‌فیه‌و شێخ مه‌قسود‬ ‫رویدا به‌توندوتیژترین پێكدادانی‌ نێوانیان‬ ‫ئه‌و دو هێزه‌ داده‌نرێت له‌و كاته‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫شۆڕش‌و خۆپیش����اندانی‌ خه‌ڵكی‌ سوریا‬ ‫له‌س����ه‌ره‌تای‌ ‪2011‬ه‌وه‌ ده‌ستیپێكردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م پێكدادانه‌ش به‌پێش����هاتێكی‌ گرنگی‌‬ ‫شاری‌ حه‌له‌ب داده‌نرێت كه‌ له‌ته‌مموزی‌‬ ‫رابردوه‌وه‌ گۆڕه‌پانی‌ شه‌ڕی‌ توندی‌ نێوان‬ ‫هێزه‌كان����ی‌ حكومه‌ت‌و س����وپای‌ ئازادی‌‬ ‫سوریایه‌‌و ناوچه‌ كوردنشینه‌كان تائێستا‬ ‫تێیدا بێالیه‌نن‪ ،‬ره‌نگه‌ ئه‌مه‌ سه‌ره‌تایه‌ك‬ ‫بێت بۆ تێوه‌گالنی‌ ئه‌وان‪.‬‬ ‫گه‌ڕه‌كی‌ ئه‌شره‌فییه‌ گرنگییه‌كی‌ زۆری‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌روی‌ پێگ����ه‌ی‌ جوگرافییه‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌سه‌ر به‌رزاییه‌كانی‌ شاری‌ حه‌له‌به‌وه‌یه‌و‬ ‫به‌س����ه‌ر ش����اره‌كانی‌ باكور‌و ناوه‌ڕاستی‌‬ ‫ئه‌و شاره‌ش����دا ده‌ڕوانێت‪ ،‬ماوه‌ی‌ چه‌ند‬ ‫مانگێكه‌ ئه‌م گه‌ڕه‌كه‌ به‌ده‌ست هێزه‌كانی‌‬ ‫‪ YPG‬یه‌‪ ،‬به‌پێ����ی‌ لێدوانی‌ فه‌رمانده‌ی‌‬ ‫لیوای‌ ته‌وحیدی‌ سه‌ر به‌سوپای‌ ئازادی‌‬ ‫س����وریا "عه‌بدولق����ادر س����اڵح" ئه‌وان‬ ‫ئه‌و هێزه‌ دوس����ه‌د چه‌كداره‌یان به‌پێی‌‬ ‫رێككه‌وتنێك له‌گه‌ڵ‌ په‌كه‌كه‌ به‌مه‌به‌ستی‌‬

‫►‬

‫ته‌قه‌ی خسته‌ نێوان سوپای‌ ئازاد‌و گه‌ریالوه‌‬ ‫راگه‌یاندن����ی‌ ئازادكردن ن����اردوه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫گه‌ڕه‌كان����ه‌‪ ،‬به‌اڵم جێگ����ری‌ فه‌رمانده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س����وپای‌ ئازادی‌ سوریا "مالیك كوردی‌"‬ ‫رایگه‌یاند كه‌ س����وپای‌ ئ����ازاد چونه‌ته‌‬ ‫ئه‌و گه‌ڕه‌كان����ه‌وه‌ ‪ 400‬هاواڵتی‌ مه‌ده‌نی‌‬ ‫كوردییان ده‌ستگیركردوه‌‌و ئه‌وه‌ی‌ رویدا‬ ‫"هه‌ڵه‌ی����ه‌ك بو ك����ه‌ پێویس����ته‌ دوباره‌‬ ‫نه‌بێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و جه‌ختی‌ له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ش كرده‌وه‌‬ ‫كه‌ پێویسته‌ ئه‌مه‌ نه‌بێت "به‌سه‌ره‌تایه‌ك‬ ‫ب����ۆ پێكدادانی‌ ‪YPG‬و س����وپای‌ ئازادو‬ ‫دواتری����ش پێكدادانی‌ ك����ورد‌و عه‌ره‌بی‌‬ ‫لێبكه‌وێته‌وه‌‪ ،‬كه‌ ته‌نها به‌سودی‌ رژێمی‌‬ ‫ئه‌سه‌ده‌"‪.‬‬ ‫له‌هه‌مانكاتیش����دا پارت����ی‌ یه‌كێت����ی‌‬ ‫دیموكرات����ی‌ ‪ PYD‬له‌به‌یاننامه‌یه‌ك����دا‬ ‫رایگه‌یان����د ك����ه‌ "ئ����ه‌وان بێالیه‌نیی����ان‬ ‫هه‌ڵبژاردوه‌‌و ناچن����ه‌ پاڵ‌ هیچ الیه‌نێكی‌‬ ‫ش����ه‌ڕه‌كه‌وه‌‌و نابنه‌ ه����ۆی‌ ماڵوێرانی‌ بۆ‬ ‫گه‌له‌كه‌یان"‪.‬‬ ‫كورده‌كان نزیكه‌ی‌ ‪%15‬ی‌ دانیشتوانی‌‬ ‫س����وریا پێكده‌هێن����ن‪ ،‬ك����ه‌ زۆربه‌ی����ان‬ ‫هه‌واداری‌ په‌كه‌كه‌ن‌و به‌هۆی‌ هه‌ڵوێستی‌‬ ‫په‌كه‌كه‌شه‌وه‌ به‌رامبه‌ر به‌قه‌یرانی‌ سوریا‬ ‫تا ئه‌ندازه‌یه‌ك به‌بێ‌ الیه‌نی‌ ماونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وان هه‌رچه‌نده‌ بێزاری‌‌و دژایه‌تی‌ خۆیان‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌رژێمی‌ س����وریا ناش����ارنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم متمانه‌ی����ان به‌ئۆپۆزیس����یۆنی‌‬ ‫ئ����ه‌و واڵته‌ش نیی����ه‌‌و پێیانوای����ه‌ مافه‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی‌ ئ����ه‌وان نادیده‌ ده‌گرێت‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا كه‌‬ ‫هاوینی‌ رابردو‪ ،‬سوپای‌ سوریا له‌هه‌ندێ‌‬ ‫ناوچه‌ی‌ كوردنشین كشانه‌وه‌ به‌تایبه‌تی‌‬ ‫له‌گه‌ڕه‌كی‌ ئه‌شره‌فییه‌ی‌ شاری‌ حه‌له‌ب‌و‬ ‫هه‌ندێك ش����ارۆچكه‌ی‌ س����ه‌ر س����نوری‌‬ ‫توركیا‪ ،‬ئیداره‌یه‌كی‌ نیمچه‌ سه‌ربه‌خۆیان‬ ‫له‌ناوچه‌كانی‌ خۆیاندا پێكهێناوه‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌رفه‌تی‌ بۆ ئۆپۆزیسیۆن ره‌خساندوه‌ كه‌‬ ‫رو له‌و ناوچانه‌ بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم به‌جلوبه‌رگی‌‬ ‫مه‌ده‌نی‌‌و به‌بێ‌ چه‌ك‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫‪YPG‬‬ ‫یه‌كه‌كانی‌ پاراستنی‌ گه‌ل‬ ‫س����اڵی‌ ‪ 2011‬له‌گه‌رمه‌ی‌ ش����ۆڕش‌و‬ ‫س����وریادا‬ ‫خۆپیش����اندانه‌كانی‌‬ ‫وه‌ك یه‌كه‌می����ن هێ����زی‌ چه‌كداریی‌‬ ‫ك����وردی‌ رۆژئ����اوا له‌الی����ه‌ن چه‌ند‬ ‫گه‌نجێك����ی‌ كوردی‌ س����ه‌ر به‌پارتی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ دیموكرات����ی‌ ‪PYD‬ی‌ نزیك‬ ‫له‌په‌كه‌كه‌ دامه‌زراوه‌‌و له‌هه‌مو ناوچه‌‬ ‫كوردنش����ینه‌كانی‌ س����ه‌ر س����نوری‌‬ ‫عێ����راق‌و توركی����ا‌و ناو س����وریادا‪،‬‬ ‫چه‌ك����دارو گه‌ریالی‌ هه‌یه‌‪ .‬ئه‌م هێزه‌‬ ‫هه‌وڵده‌دات ئیداره‌ی‌ ئ����ه‌و ناوچانه‌‬ ‫بكا‪ ،‬دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ هێزه‌كانی‌ رژێمی‌‬ ‫به‌عس����ی‌ لێكشایه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها جگه‌‬ ‫له‌پ����ڕ كردنه‌وه‌ی‌ بۆش����ایی‌ ئه‌منی‌‪،‬‬ ‫له‌هه‌وڵی‌ ئه‌وه‌ش����دایه‌ رێگه‌ له‌الیه‌نه‌‬ ‫ئۆپۆزیس����یۆنه‌كانی‌ س����وریا بگرێت‬ ‫ت����ا ناوچه‌ كوردنش����ینه‌كان نه‌كه‌نه‌‬ ‫گۆڕه‌پانی‌ شه‌ڕ‌و پێكدادانی‌ خۆیان‪.‬‬

‫ل���ە ‪ 1857 .6 .25‬دا بۆدلێ���ر دیوانی‬ ‫گوڵەبەدەکان���ی باڵوک���ردەوە‪ .‬چەن���د‬ ‫مانگێک بەر لە باڵوبوونەوەی دیوانەکەی‬ ‫ئەو فەرەنس���ا دادگاییەک���ی بەناوبانگی‬ ‫بەخۆیەوە بینیبوو‪ ،‬ک���ە دادگاییکردنی‬ ‫رۆمان���ی "م���ادام بۆڤاری" گۆس���تاڤ‬ ‫فلۆپێ���ر بوو‪ .‬ب���ە ه���ۆی دادگاییەکەی‬ ‫فلۆپێرەوە فەزای دژایەتی ئەدەبی نوێ‬ ‫لە ناو ناوەندە موحافەزەتکارەکاندا زۆر‬ ‫بەهێزب���وو‪ ،‬خەڵکانێک���ی زۆر هەبوون‬ ‫دەیانویس���ت دەریبخ���ەن ئ���ەم ئەدەبە‬ ‫نوێیەی لە گەش���ەدایە هەڕەش���ەیەکی‬ ‫راس���تەقینەیە ب���ۆ س���ەر ئەخالق���ی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‪ .‬ئەوەی لەپشتی پەالماردانی‬ ‫بۆدلێرەوە بوو‪ ،‬خودی وەزیری ناوخۆی‬ ‫فەرەنس���ی "بیالولێ���ت" بوو‪ ،‬س���ەرەتا‬ ‫هێرش���ەکە لەدادگاوە دەستی پێنەکرد‪،‬‬ ‫بەڵک���و بە کۆمەڵێک وت���اری رەخنەیی‬ ‫ل���ە رۆژنامەی "فیگارۆ" دا رێس���ازی بۆ‬ ‫ک���را‪ .‬دواتر دوای کەمت���ر لە ‪ 2‬مانگ‬ ‫لەس���ەر دەرچوونی دیوانەکە‪ ،‬لە الیەن‬ ‫داواکاری گش���تییەوە‪ ،‬راکێشرایە دادگا‪.‬‬ ‫لە بەهانەی دادگاکەدا نوسراوە "دادوەر‬ ‫پاسەوانێکە ‪ ،‬کە ناهێڵێت سنوورەکانی‬ ‫مۆراڵ ببەزێنرێت‌و پێشێلبکرێت‪ ،‬دەبێت‬ ‫دژی ئەو مەیلە بوەستنەوە کە هەڕەشە‬ ‫لە داب‌و نەرێتەکان دەکات‪ ،‬دژی ئەوەی‬ ‫پێیوایە دەکرێت هەموو ش���تێک بدرێت‪،‬‬ ‫هەموو شتێک وەسفبکرێت‪ ،‬هەموو شتێک‬ ‫بگووترێت‪ ،‬وەک ئەوەی پاراستنی مۆراڵ‬ ‫لە بەیندا نەمابێت‪ ،‬وەک ئەوەی ئەخالق‬ ‫ئیتر هەر بوونی نەبێت"‪ .‬هێرشەکان بۆ‬ ‫سەر بۆدلێر پتر دینی‌و ئەخالقی بوون‪.‬‬ ‫هەمان هێرش پێشتر روبەڕووی فلۆبیریش‬ ‫بووبووە‪ ،‬داوەری گشتی لە رەخنەکردنی‬ ‫فلۆبیردا پێی لەوە دادەگرت کە باس���ی‬ ‫ئەو لەزەت‌و خۆشییەی کە مادام بۆڤاری‬ ‫لە ئیش���ە خراپەکانی بینیوێتی دەبێتە‬ ‫هاندەر کچان‌و ژنانی بە حورمەتیش باری‬ ‫خۆیان سووکبکەن‌و بکەونە سەر هەمان‬ ‫هەواو مەیل‪ .‬پارێزەرەکەی بۆدلێرلە دادگا‬ ‫زۆر لەس���ەر ئەوە کاریکرد بیسەلمێنێت‬ ‫ئەدەبیاتی سەدەی نۆزدە پڕە لە جەشنە‬ ‫کاری وەه���ا‌و دیوان���ی گوڵ���ە بەدەکان‬ ‫ش���تێکی ئەوتۆ ناوازەی تێدا نییە‌و هەر‬ ‫ئەوەی گووتووە کە پێش���تر گووتراوە‪،‬‬ ‫ئەو ل���ە نام���ەی بەرگرییەکەیدا گەلێک‬ ‫بڕگەی لە "المارتین‪ ،‬گاوتیر‪ ،‬بێرانجییە‪،‬‬ ‫موزێت" وەرگرت کە گوایە هەمان مانا‌و‬ ‫ناوەڕۆک���ی کارەکان���ی بۆدلێریان هەیە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم رەنجی بەرگری ب���ە کەڵکی هیچ‬ ‫نەهات‌و دادوەر باوەڕی نەکرد‌و حوکمی‬ ‫دژی دەرک���رد‪ .‬داداگا حوکمی بۆئەوەدا‬ ‫کە شیعرەکانی تش���ارلز بۆدلێر ئاداب‌و‬ ‫ئەخالقی گش���تی دەخەنە مەترسییەوە‪،‬‬ ‫لەس���زای ئ���ەوەدا بۆدلێریان بە س���ێ‬ ‫س���ەد فرانکی ئەو س���ەردەمە‌و بنکەی‬ ‫چاپەکەشیان بە س���ەد فرانک حوکمدا‪.‬‬ ‫دوات���ر بۆدلێر لەڕێ���گای خاتوونی ژنی‬ ‫قەیسەر‌و بە نامەیەک لەوەوە سزاکەی بۆ‬ ‫کرا بە پەنجا فرانک‪ ،‬بەاڵم دەبوو شەش‬ ‫قەس���یدە لە دیوانەکەی دەربهێنێت‌و لە‬ ‫چاپەکان���ی داهاتوودا باڵویان نەکاتەوە‪.‬‬ ‫دوای مردنی بۆدلێر حوکمەکە لەس���ەر‬ ‫دیوانەک���ە‌و قەس���یدە قەدەغەکان هەر‬ ‫مایەوە‪ .‬هەتا س���اڵی ‪ 1866‬بنکەیەکی‬ ‫پەخش لە بەلجیکا شیعرەکانی چاپکرد‪،‬‬ ‫خاوەن بنکەکە بە ساڵێک زیندان‌و پێنج‬ ‫سەد فرانک غەرامە سزادرا‪ .‬ئەم سزایە‬ ‫لە رووی قانونییەوە تا س���اڵی ‪ 1949‬لە‬ ‫کارا بوو‌و تەنیا دوای تێپەڕینی س���ەد‬ ‫ساڵ بەسەریدا بەتاڵبووەوە‪.‬‬ ‫پێشتر فلۆپێر بەوە تاوانبارکرابوو کە‬ ‫ئەدەبێکی وروژێنەری نوس���یوە‪.‬هەڵبەت‬ ‫مادام بۆڤ���اری رۆمانەکەی فلۆپێر‪ ،‬دوو‬ ‫داڕش���تنی هەیە‪ ،‬یەکێکیان تێکستەکە‬ ‫لەگەلێ���ک جێگادا دیمەن‌و گوزارش���تی‬ ‫ئاش���کرای تێدای���ە‪ ،‬کە تێیدا نوس���ەر‬ ‫سانسۆرێکی دیاری نەخستۆتەسەرخۆی‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم داڕش���تنی دووەم���ی رۆمانەکە‬ ‫راش���کاوانە فلۆپێر دەستی پاراستووە‌و‬ ‫هەندێ دیمەنی البردوە‌و شێوە داڕشنی‬ ‫هەن���دێ بڕگ���ەی گۆری���وە‪ .‬دادەوەر‬ ‫لەدادگاییەکەی فلۆپێردا وەک کەیسەکەی‬ ‫بۆدلێ���ر سەرس���ەختی نانوێنێ���ت‌و‬ ‫حوکمی بێگوناهی دەداتە نوس���ەر‌و ئەو‬ ‫خوێندنەوەیە قەبووڵدەکات کە دەکرێت‬ ‫ئەو کتێبە وەک کتێبێک بخوێنرێتەوە کە‬ ‫بانگەشە بۆ فەزیلەت دەکات‪.‬‬ ‫لەه���ەر دوو کەیس���ەکەدا پارێزەران‬ ‫تەکنیکێک���ی ئەخالق���ی دەگرن���ە بەر‪،‬‬ ‫پارێزەرەکەی فلۆپێر دەڵێت‪ ،‬ئەم رۆمانە‬ ‫ب���ە نیازی ئەوە نوس���راوە س���ەرەنجی‬ ‫خوێن���ەران ب���ۆ پ���ەوروەردەی خ���راپ‬

‫رابکێش���ێت‌و ل���ە قوواڵییدا مەبەس���تی‬ ‫رۆمانەک���ە ئ���ەوە نییە ک���ە بەهانە بۆ‬ ‫رەفت���اری م���ادام بۆڤ���اری بهێنێتەوە‪،‬‬ ‫بەڵکو مەبەستێتی وانەیەکی ئەخالقیمان‬ ‫پێشکەشبکات‪ .‬پارێزەرەکەی بۆدلێریش‬ ‫لەس���ەر هەمان ئاواز دەخوێنێت‪ ،‬بەاڵم ‬ ‫وەک کەیس���ەکەی فلۆپێر بۆی ناچێتە‬ ‫سەر‪.‬‬ ‫حاڵی تێکس���تێکی گ���ەورەی تریش‬ ‫کە یۆلیسیۆس���ی جەیمس جۆیس���ە لە‬ ‫حاڵی دوو ش���اکارەکەی فلۆپێر‌و بۆدلێر‬ ‫باش���تر نییە‪ .‬س���ەرەتا ئ���ەزرا پاوەند‬ ‫"هاوڕێ���ی نزیکی جۆی���س "کە هەڵبەت‬ ‫یۆلیسیۆس���ی بەدل نەب���وو" کۆمەڵێک‬ ‫جێگای دەرهێنا‌و الیب���رد‪ ،‬ئەزرا پاوەند‬ ‫خۆی مەیلێکی فاشیس���تیانەی هەبوو‪،‬‬ ‫هەم���وو بەهانەیەک���ی هەب���وو ج���ۆرە‬ ‫تێکس���تێکی وەه���ای ب���ەدڵ نەبێت کە‬ ‫بەڕۆحێکی ئەنارشی‌و یاخیانە سەرشارە‪.‬‬ ‫تێکس���تەکەی جۆی���س لێ���وان لێوە لە‬ ‫ش���تگەلێک کە هەموو سانسۆرچییەکی‬ ‫ئەخالق���ی س���ڵی لێبکات���ەوە‪" .‬لیت���ل‬ ‫ریڤیو" س���ەرەتا ک���ە رۆمانەکەی بەش‬ ‫ب���ەش باڵودەکردەوە‪ ،‬خ���ۆی هەندێکی‬ ‫لێ سانس���ۆر کرد‪ ،‬بەاڵم هێشتا بەشی‬ ‫ئ���ەوەی تێداب���وو رەخنەگرانی گەمژەی‬ ‫ئەو سەردەمە بخاتە سەر هەوای گاڵتەو‬ ‫القرت���ی‪ ،‬رەخنەگرێک دەنوس���ێت "ئەم‬ ‫دەعبایەی کە یۆلیسیۆسی نوسیو‪ ،‬گەر‬ ‫بیخەیت���ە ناو شوش���ەیەکەوە‪ ،‬حەتمەن‬ ‫نمایشێکی خۆش���مان پێشکەشدەکات"‪ .‬‬ ‫رۆژنامەکە بە ه���ۆی باڵوکردنەوەی ئەو‬ ‫بابەتە‌و هەندێک بابەت���ی ترەوە کەوتە‬ ‫بەر شاالوی تانەوتەشەری دەسەالتداران‪.‬‬ ‫هەت���ا رەخنەگرێ���ک کتێبەکەی جۆیس‬ ‫بە ئانارشیس���تی لەقەڵەمدەدات‌و وەک‬ ‫بەش���ێک لەدەرکەوتەکانی بەڵش���ەفیزم‬ ‫وەس���فیدەکات‪ .‬یەکێ���ک لەڕەخنەگران‬ ‫دەنوس���ێت "خوێندنەوەی ئەم جەنابی‬ ‫جۆیسە‪ ،‬وەک ئەوەیە بەسەیران بچیت‬ ‫بۆ روس���یای بەلش���ەفی"‪ .‬بەش���ێک لە‬ ‫بەشە سێکسییەکانی رۆمانەکە دەکەوێت‬ ‫دەس���تی "جۆن س���ۆمەر" "س���ەرۆکی‬ ‫کۆمەڵ���ەی نی���ۆرۆک ب���ۆ نەهیکردن لە‬ ‫خراپە"‪ .‬جۆن س���ۆمەر کەس���ێک نەبوو‬ ‫بهێڵێ���ت باڵوبوونەوەی جۆرە ئەدەبیاتی‬ ‫وەه���ا بێ ه���ەق وحیس���اب ب���ڕوات‪.‬‬ ‫ش���کاتی لە جۆیس‌و لە رۆژنامەکە کرد‪،‬‬ ‫پارێزەرەک���ەی جۆیس���یش جگە لەوەی‬ ‫بڵێ���ت تێکس���تەکەی جۆیس قورس���ە‌و‬ ‫قابیلی تێگەیش���تنی ع���ەوام نییە‌و گەر‬ ‫تێش���بگەن دیمەنەکان بۆ وروژاندن نییە‬ ‫بەڵکو بۆ بێزکردنەوەیە‪ ،‬شتێکی دیکەی‬ ‫ئەوتۆی نەب���وو بیڵێ���ت‪ .‬دادگا هەوڵی‬ ‫پارێزەرەکەی جۆیس���ی قەب���ووڵ نەبوو‬ ‫کە نوس���ەرەکەی بە س���ویڤت‌و رابلییە‌و‬ ‫شەکسپیر شوبهاند‌و دوای باڵوبوونەوەی‬ ‫‪ 13‬بەش بڕیاری راگرتن���ی رۆمانەکەی‬ ‫دا‪ .‬دوات���ر بنکەکان���ی پەخ���ش رازی‬ ‫نەبوون بۆ تێکس���تێکی وا خۆیان بخەنە‬ ‫کێش���ەوە‪ ،‬هەتا بنکەیەکی باڵوکردنەوە‬ ‫کە تایبەت بوو بە باڵوکردنەوەی ئەدەبی‬ ‫ئیرۆتیک���ی هەوڵی���دا کتێبەک���ە وەک‬ ‫رۆمانێکی ئیرۆتیکی باڵوبکاتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەوڵەکەی دووجار ب���ە فەرمانی دادگا‬ ‫راگیرا‪ .‬ئەوە بوو ناچار جۆیس س���اڵی‬ ‫‪ 1922‬کتێبەک���ەی ل���ە پاریس چاپکرد‪،‬‬ ‫بەاڵم لەگەڵ چاپبوونیدا لە هەر یەک لە‬ ‫"ئینگلترە‪ ،‬کەنەدا‪ ،‬ئیرلەندە‪ ،‬ئوسترالیا"‬ ‫قەدەغەکرا‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ ئێمە س���ەیرمان لێدێت کە ئەو‬ ‫مێژووە تاریک‌و رێگا س���ەختە دەبینین‬ ‫کە هەندێک شاکاری گەورەی ئەدەبیاتی‬ ‫خۆرئاوا پێیدا تێپەڕی���وە‪ .‬کاری گەورە‬ ‫هەمیش���ە دوژمنی بەهێز‌و گەورەش���ی‬ ‫هەی���ە‪ ،‬دادگایکردن���ی یۆلیس���یۆس‌و‬ ‫گوڵەب���ەدەکان‌و م���ادام بۆڤ���اری تەنیا‬ ‫س���ێ نمون���ەی بچوکن ل���ە مێژوویەکی‬ ‫دوورودرێ���ژ‪ ...‬ک���ە رەوای���ە جارج���ار‬ ‫خوێنەری ئێمە الپەڕەکانی هەڵبداتەوە‌و‬ ‫ببینێت کە خۆرئاواش س���ەرزەمینی ئەو‬ ‫فریش���تە پاکانە نەب���ووە کە بە ئامێزی‬ ‫کراوەوە باوەشیان بۆ هەموو داهێنانێک‬ ‫کردبێتەوە‪ .‬خۆرئاواش وەک خۆرهەاڵت‬ ‫پڕە لە هێزی کۆنزەرڤاتیڤ‌و داخراو‪ ،‬پڕە‬ ‫لە رەخنەگر‌و دادەوەری نەزان ودڵڕەق‌و‬ ‫دوژمن بە ئەدەبیات‪.‬‬ ‫تێبین���ی‪ :‬هەندێک زانی���اری ناو ئەم‬ ‫وت���ارە ل���ە لێکۆڵینەوەیەک���ی زانکۆی‬ ‫ڤییەناوە وەرگیراوە کە بەسەرپەرش���تی‬ ‫پرۆفیس���ۆر "نۆرب���ەرت باخالیتنــ���ە"‌و‬ ‫ب���ە ناونیش���انی "مێژووی سانس���ۆری‬ ‫ئەدەبی" باڵوکراوەتەوە‪ ،‬بەتایبەت بەشی‬ ‫شەشەمی لێکۆڵینەوەکە‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )349‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/30‬‬

‫سه‌رۆكی‌ فراكسیۆنی‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌‪:‬‬

‫‪35‬‬

‫ئا‪ :‬پشتیوان جه‌مال‬ ‫سه‌رۆكی‌ فراكسیۆنی‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪ ،‬ئارام قادر‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫كه‌ فراكسیۆنی‌ یه‌كگرتوی‌ ئیسالمیش‬ ‫به‌به‌یاننامه‌یه‌ك پشتگیری‌ خۆیان بۆ‬ ‫پڕۆژه‌ یاسای‌ پیرۆزییه‌ ئاینییه‌كان‬ ‫راگه‌یاندوه‌‌و ته‌نها ئه‌ندامێكیان رازی‌‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫فراكس���یۆنی‌ كۆمه‌ڵ���ی‌ ئیس�ل�امی‌‬ ‫كوردس���تان كه‌ هێزێكی‌ ئۆپۆزسیۆنن‌و‬ ‫خاوه‌ن���ی‌ چ���وار كورس���ی‌ په‌رله‌مانن‬ ‫پش���تگیری‌ خۆیان بۆ پڕۆژه‌ یاس���ای‌‬ ‫"پیرۆزییه‌ ئاینیی���ه‌كان" راگه‌یاندوه‌ كه‌‬ ‫له‌ئێستادا مشتومڕێكی‌ زۆری‌ ناوه‌ته‌وه‌‬ ‫له‌نێوان به‌شێكی‌ زۆری‌ په‌رله‌مانتاران‌و‬ ‫نوسه‌ران‌و رۆشنبیران‪ ،‬ته‌نانه‌ت ناكۆكی‌‬ ‫خستوه‌ته‌ به‌شێكی‌ زۆری‌ په‌رله‌مانتارانی‌‬ ‫جیاوازه‌كانی���ش‪،‬‬ ‫فراكس���یۆنه‌‬ ‫چونك���ه‌ پێیانوای���ه‌ ئ���ه‌و پڕۆژه‌یه‌ بۆ‬ ‫"به‌رته‌س���ككردنه‌وه‌ی‌ ئازادییه‌كان"ه‌‌و‬ ‫ئه‌وانه‌شی‌ پشتگیری‌ ده‌كه‌ن پێیانوایه‌ بۆ‬ ‫"سنورداركردنی‌ پیرۆزییه‌ ئاینییه‌كان‌و‬ ‫رێگریكردن���ه‌ له‌جنێ���ودان‌و گاڵته‌كردن‬ ‫به‌پیرۆزییه‌كان"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ب���ۆ پێداگرییه‌ك���ی‌ زۆرتان‬ ‫له‌س���ه‌ر پڕۆژه‌ یاس���ای‌ پارێزگاریكردن‬ ‫له‌پیرۆزییه‌ ئایینییه‌كان" كرد؟‬ ‫ئ���ارام ق���ادر‪ :‬پ���ڕۆژه‌ یاس���اكه‌ بۆ‬ ‫س���نورداركردنی‌ جنێودان���ه‌‪ ،‬ن���ه‌ك‬ ‫س���نورداركردنی‌ ئازادی‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫سه‌یری‌ یاس���اكانی‌ (سزادانی‌ عێراقی‌‌و‬ ‫رۆژنامه‌گ���ه‌ری‌) بكه‌ین ئ���ه‌و ده‌قانه‌ی‌‬ ‫دانراوه‌ الس���تیكییه‌‌و تائێستا چه‌ندین‬ ‫رۆژنامه‌نوس‌و رۆشنبیر‌و خه‌ڵك راپێچی‌‬ ‫دادگا كراون له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ده‌قه‌كان رون‬ ‫نییه‌‌و س���وكایه‌تی‌ به‌ئاین كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نازانرێ���ت س���وكایه‌تی‌ ئای���ن چییه‌؟‪،‬‬ ‫ب���اس له‌پیرۆزییه‌ ئاینیی���ه‌كان كراوه‌‪،‬‬

‫ب���ه‌اڵم راڤه‌ نه‌كراوه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ له‌م پڕۆژه‌‬ ‫یاسایه‌دا زۆر به‌ڕاشكاوانه‌ باسی‌ كردوه‌‪،‬‬ ‫پیرۆزییه‌ ئاینیی���ه‌كان (خوای‌ گه‌وره‌‌و‬ ‫پێغه‌مب���ه‌ران‌و كتێبه‌ ئاس���مانییه‌كان)‬ ‫ده‌گرێته‌وه‌‌و باسی‌‬ ‫جنێ���ودان‌و‬ ‫س���وكایه‌تیكردنی‌‬ ‫گاڵته‌پێكردن���ه‌‪ ،‬به‌اڵم دروس���تكردنی‌‬ ‫پانتاییه‌ك���ی‌ زیاتره‌ بۆ رۆش���نبیران‌و‬ ‫نوس���ه‌ران بۆئه‌وه‌ی‌ ره‌خن���ه‌ له‌مێژوی‌‬ ‫ئیس�ل�ام‌و س���ه‌ركرده‌ ئیس�ل�امییه‌كان‬ ‫بگرن‌و بۆ گفتوگۆكردن‌و لێكتێگه‌یشتنی‌‬ ‫زیاتره‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچ���ی‌ پێتوایه‌ ره‌خنه‌گرتن‪،‬‬ ‫جنێودانه‌؟‬ ‫ئارام ق���ادر‪ :‬ئێمه‌ له‌گه‌ڵ‌ ئه‌وه‌دا نین‬ ‫كه‌ س���نور بۆ ره‌خنه‌ دابن���رێ‌‌و له‌گه‌ڵ‌‬ ‫كردنه‌وه‌ی‌ ده‌رگای‌ گفتوگۆداین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بێگوم���ان له‌رابردودا كۆمه‌ڵێك خه‌ڵكی‌‬ ‫ك���ه‌م جنێودانیان كردۆت���ه‌ هۆكارێك‬ ‫ب���ۆ هه‌س���ت برینداركردن���ی‌ زۆرینه‌ی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردس���تان كه‌ موسڵمان یان‬ ‫مه‌س���یحین‪ ،‬بێگومان ئه‌مه‌ش ناچێته‌‬ ‫قاڵب���ی‌ ره‌خنه‌وه‌‪ ،‬چونك���ه‌ جنێودان‌و‬ ‫گاڵته‌ ناچنه‌ ئه‌و قاڵبه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئ���ه‌م پڕۆژه‌ یاس���ایه‌ دوای‌‬ ‫باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ بابه‌تێ���ك ه���ات ك���ه‌‬ ‫له‌گۆڤارێك���دا باڵوكرای���ه‌وه‌‪ ،‬پێتوانییه‌‬ ‫پڕۆژه‌كه‌ زیاتر مه‌به‌س���تێكی‌ سیاس���ی‌‬ ‫له‌پشت بێت؟‬ ‫ئ���ارام قادر‪ :‬ئه‌و گۆڤاره‌ س���ه‌رقاپی‌‬ ‫بابه‌ته‌كه‌ی‌ هه‌ڵدایه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ پێش���تر‬ ‫چه‌ندی���ن رۆژنامه‌‌و گۆڤ���ار هه‌بون كه‌‬ ‫س���وكایه‌تییان به‌ئای���ن‌و پیرۆزییه‌كان‬ ‫ك���ردوه‌‌و پێش���تر ئه‌گ���ه‌ر دادگاكان‬ ‫یاساكانیان جێبه‌جێ‌ بكردایه‌ سزاكه‌یان‬ ‫تونده‌‌و ده‌بو خه‌ڵكێكی‌ زۆریان راپێچی‌‬ ‫دادگا بكردایه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م پڕۆژه‌ یاسایه‌‬ ‫ده‌ق‌و مادده‌كانی‌ به‌ڕونی‌ ئاشكرا كردوه‌‬ ‫بۆئ���ه‌وه‌ی‌ جنێ���ودان‌و گاڵته‌پێك���ردن‬ ‫جیابكاته‌وه‌ له‌ره‌خنه‌گرتن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم وه‌ك ده‌زانین لیژنه‌ی‌‬

‫یاسایی‌ په‌رله‌مان پڕۆژه‌كه‌ی‌ ره‌تكرده‌وه‌‌و‬ ‫زۆرتری���ن ده‌نگ���ی‌ په‌رله‌مانیش دژین‪،‬‬ ‫ئێوه‌ بۆچی‌ ئه‌وه‌نده‌ پێداگری‌ ده‌كه‌ن؟‬ ‫ئارام قادر‪ :‬پێداگریمان له‌به‌رئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ به‌زه‌روره‌تێك���ی‌ هه‌نوكه‌یی‌ ئه‌مڕۆی‌‬ ‫كوردس���تانی‌ ده‌زانی���ن‌و نامان���ه‌وێ‌‬ ‫توندوتی���ژی‌ دروس���ت بێ���ت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫له‌هه‌ن���دێ رۆژنامه‌‌و گۆڤاری‌ س���ێبه‌ردا‬ ‫جنێ���ودان‌و گاڵته‌پێك���ردن به‌پیرۆزییه‌‬ ‫ئاینییه‌كان ده‌كرێ���ت‪ ،‬له‌كاتێكدا دوای‌‬ ‫ئ���ه‌و جنێودان���ه‌ توندوتیژی‌ دروس���ت‬ ‫ده‌بێت‌و ب���ه‌و هۆیه‌ش���ه‌وه‌ ژماره‌یه‌ك‬ ‫خه‌ڵك تۆمه‌تبار ده‌كرێن كه‌ ره‌نگه‌ هیچ‬ ‫شتێكیشیان نه‌كردبێت‪ ،‬بۆیه‌ ده‌مانه‌وێ‌‬ ‫بابه‌ته‌كه‌ له‌رێگه‌ی‌ یاس���اوه‌ چاره‌سه‌ر‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بۆچ���ی‌ پێتوایه‌ تائێس���تا‬ ‫نه‌توان���راوه‌ ئ���ه‌و حاڵه‌تان���ه‌ به‌یاس���ا‬ ‫چاره‌سه‌ر بكرێن؟‬ ‫ئارام قادر‪ :‬به‌دڵنیاییه‌وه‌ یاس���اكان‬ ‫نه‌یانتوانی���وه‌ چاره‌س���ه‌ری‌ بك���ه‌ن‌و‬ ‫هه‌ندێجاریش ن���ه‌ك جێبه‌جێ نه‌كراون‪،‬‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌قه‌كان���ی‌ الس���تیكین‬ ‫كێشه‌مان بۆ دروست ده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌كاتێكدا ئێوه‌ پش���تگیری‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم یه‌كگرتوی‌ ئیس�ل�امی‌ كه‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‌و ئیسالمیشه‌ ره‌تیكرده‌وه‌؟‬ ‫ئارام قادر‪ :‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ یه‌كگرتوش‬ ‫به‌یاننامه‌یان ده‌ركردوه‌‌و به‌پێویس���تی‌‬ ‫ده‌زان���ن به‌مه‌رجێ���ك وردبون���ه‌وه‌‌و‬ ‫گفتوگ���ۆی‌ زیات���ری‌ له‌س���ه‌ر بكرێت‪،‬‬ ‫ئێمه‌ش به‌هه‌مانشێوه‌ی‌ وامانوتوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم ئ���ه‌وان رایانگه‌یاند كه‌‬ ‫پشتگیری‌ ناكه‌ن؟‬ ‫ئارام قادر‪ :‬ئه‌وه‌ ئه‌ندامێكی‌ به‌ڕێزیان‬ ‫ب���و‪ ،‬به‌اڵم به‌فه‌رمی‌ وه‌كو فراكس���یۆن‬ ‫به‌یاننامه‌یان باڵوكردۆته‌وه‌‌و پشتگیری‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬پاشان ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ش هێشتا‬ ‫له‌گفتوگۆدایه‌‌و ده‌كرێت زیاد‌و كه‌می‌ بۆ‬ ‫بكرێت‌و چه‌ندین كۆڕ‌و س���یمیناری‌ بۆ‬ ‫ساز ده‌كرێت‪.‬‬

‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ له‌الیه‌ن سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫لیژن���ه‌ی‌ ئه‌وقافه‌وه‌ پێشكه‌ش���كراوه‌‌و‬ ‫ده‌وترێ���ت زیاتر مۆركێكی‌ حیزبی‌ پێوه‌‬ ‫دیاره‌‪ ،‬ئه‌مه‌ نزیكبونه‌وه‌ی‌ ئێوه‌‌و پارتی‌‬ ‫ده‌رناخات؟‬ ‫ئارام قادر‪ :‬د‪.‬به‌شیر خه‌لیل پێشكه‌شی‌‬ ‫نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬به‌ڵك���و لیژن���ه‌ی‌ ئه‌وقاف‬ ‫پێشكه‌ش���ی‌ كردوه‌‌و ئێمه‌ش زۆربه‌مان‬ ‫هاوكاریمان كردوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر مۆركی‌ پارتی‌‬ ‫هه‌بوایه‌ ده‌بو په‌رله‌مانتاره‌ پارتییه‌كان‬ ‫پش���تگیرییان بكردایه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وانیش‬ ‫ئیمزایان كردوه‌ بۆ ره‌تكردنه‌وه‌ی‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باش���ه‌ له‌كاتێك���دا زۆرترین‬ ‫كه‌سانی‌ عه‌لمانی‌‌و رۆش���نبیری‌ داوای‌‬ ‫ره‌تكردنه‌وه‌ی‌ ده‌كه‌ن‌و ئێوه‌ هه‌ر سورن‬ ‫له‌س���ه‌ری‌‪ ،‬ئایا قس���ه‌ی‌ ئه‌وان گونجاو‬ ‫نییه‌؟‬ ‫ئارام ق���ادر‪ :‬ئێمه‌ ئه‌و پش���تگیرییه‌‬ ‫به‌ئه‌ركێك���ی‌ نیش���تمانی ده‌زانی���ن كه‌‬ ‫ده‌رگایه‌كی‌ زیاتر بۆ رۆژنامه‌نوس���ان‌و‬ ‫رۆش���نبیران ده‌كاته‌وه‌ بۆ ره‌خنه‌گرتن‌و‬ ‫گفتوگۆكردن‌و هه‌روه‌ها بۆئه‌وه‌ی‌ شتی‌‬ ‫ت���ر نه‌خرێته‌ پ���اڵ‌ پیرۆزی���ی‌ ئاینی‌‌و‬ ‫به‌و هۆی���ه‌وه‌ ده‌می‌ رۆژنامه‌نوس���ان‌و‬ ‫رۆش���نبیران بگرێت بۆئ���ه‌وه‌ی‌ ره‌خنه‌‬ ‫نه‌گیرێ���ت‪ ،‬چونكه‌ له‌پڕۆژه‌ یاس���اكه‌دا‬ ‫س���نورداره‌ كه‌ پیرۆزی���ی‌ ئاینی‌ چییه‌‪،‬‬ ‫سێیه‌میش بۆئه‌وه‌ی‌ ئاشتی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫به‌رپ���ا ببێ���ت‌و میدیای���ه‌ك جنێوێك‬ ‫باڵونه‌كاته‌وه‌ به‌و هۆیه‌شه‌وه‌ توندوتیژی‌‬ ‫لێبكه‌وێته‌وه‌‪ ،‬راسته‌ پڕۆژه‌مان پێشكه‌ش‬ ‫كردوه‌‌و ئه‌گه‌ری���ش ره‌تبكرێته‌وه‌ مانای‌‬ ‫ئه‌وه‌ نییه‌ كه‌‬ ‫ناته‌ندروس���ته‌ ی���ان به‌كه‌ڵك نایه‌ت‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ چه‌ندی���ن پ���ڕۆژه‌ی‌ دیكه‌ش‬ ‫ره‌تكراونه‌ته‌وه‌ كه‌ باشیش بون‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم وه‌ك ده‌وترێ���ت‬ ‫له‌یاس���اكه‌دا باسی‌ داخس���تنی‌ كه‌ناڵ‌‌و‬ ‫زیندانیكردنی‌ نوسه‌ران ده‌كات‌و نوسه‌ران‬ ‫ده‌ڵێن ئازادی‌ ده‌مكوت ده‌كات؟‬ ‫ئارام قادر‪ :‬وه‌ك وتم هێشتا پڕۆژه‌كه‌‬

‫►‬

‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌ك‬ ‫ه‬ ‫‌پێویستیی‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫‌كان‬ ‫ه‬ ‫ئاینیی‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫پیرۆزیی‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫یاسا‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫پڕۆژ‬ ‫فیلمه‌‬ ‫هه‌نوكه‌یی‌ ئه‌مڕۆ ‌ی كوردستان ‌ی ده‌زانین‬ ‫عێراقییه‌كه‌‬

‫ئارام قادر‬

‫ی‬ ‫یه‌كگرتو ‌‬ ‫ئیسالمیش‬ ‫پشتگیری‌ پڕۆژ‌ه‬ ‫یاسای‌ پیرۆزیی ‌ه‬ ‫ئاینییه‌كان‬ ‫ده‌كات‬ ‫پێش���نیاره‌‌و ده‌كرێت له‌كاتی‌ گفتوگۆدا‬ ‫بڕگه‌‌و مادده‌كانی‌ بگۆڕدرێ‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتوایه‌ قس���ه‌ی‌ رۆش���نبیر‌و‬ ‫رۆژنامه‌نوسه‌كان نالۆژیكییه‌؟‬ ‫ئارام قادر‪ :‬بێگومان كه‌ باس له‌یاسا‌و‬ ‫گفتوگۆ ده‌كه‌ین ره‌نگه‌ له‌كۆبونه‌وه‌كاندا‌و‬ ‫له‌كۆتاییدا ئه‌وان���ه‌ی‌ رای‌ جیاوازتریان‬ ‫هه‌ی���ه‌ قه‌ناعه‌ت به‌بۆچونه‌ك���ه‌ی‌ ئێمه‌‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬له‌كاتی‌ گفتوگۆش���دا كه‌س���مان‬ ‫به‌وه‌ی‌ ترمان ناڵێین نالۆژیكییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫هه‌ریه‌كه‌مان به‌ڵگ���ه‌‌و بۆچونی‌ خۆمان‬ ‫پێیه‌‌و ئه‌وه‌ سروشتی‌ گفتوگۆیه‌‪.‬‬

‫سكرتێری پارتی ئازادی كورد له‌سوریا‪:‬‬

‫ئا‪ :‬عیسا خدر‬ ‫سكرتێری پارتی ئازادی كورد‬ ‫له‌سوریا "مسته‌فا ئۆسۆ" له‌م‬ ‫گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "هۆكاری‬ ‫سه‌رنه‌كه‌وتنی رێككه‌وتنه‌كه‌ی هه‌ولێر‬ ‫له‌نێوان ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی‬ ‫كوردی و ئه‌نجومه‌نی گه‌لی رۆژئاوای‬ ‫ی‬ ‫كوردستان پارتی‌ یه‌كێتی‌ دیموكرات ‌‬ ‫‪PYD‬یه‌‌‪ ،‬كه‌ ئه‌نجومه‌نی گه‌لی‬ ‫رۆژئاوای پێكهێناوه‌‪ ،‬ك ‌ه مه‌رجه‌عیان‬ ‫پارتی كرێكارانی كوردستانه‌"‪.‬‬ ‫پارت���ی ئ���ازادی ک ‌ه‌س���اڵی ‪1957‬‬ ‫دامه‌زراوه‌و له‌ساڵی ‪2011‬ه‌و‌ه (مسته‌فا‬ ‫ئۆسۆ) سكرتێریه‌تی‪ ،‬له‌ئێستادا "له‌گه‌ڵ‬ ‫زیاتر ل���ه‌‪ 15‬پارت و الی���ه‌ن ئه‌ندامی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی كوردی سوریای ‌ه‬ ‫که مه‌رجه‌عێكی پرسه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانی‬ ‫‌‌‬ ‫كورده‌ له‌سوریا"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫به‌اڵم له‌پاڵ ئه‌میشدا "پارتی‌ یه‌كێت ‌‬ ‫ی ‪PYD‬ك���ه‌ په‌یوه‌ندیه‌كی‬ ‫دیموكرات��� ‌‬ ‫به‌هێ���زی له‌گ���ه‌ڵ په‌که‌ک��� ‌ه هه‌ی���ه‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌نێکیان به‌ن���اوی (ئه‌نجومه‌نی‬ ‫گه‌لی رۆژئاوای كوردستان) دامه‌زراندوو‌ه‬ ‫ك ‌ه وه‌ک سكرتێری پارتی ئازادی ده‌ڵێت‬ ‫"ئیعاز له‌په‌كه‌كه‌ وه‌رده‌گرن"‪.‬‬ ‫وه‌ك ئۆس���ۆ باس���ی ده‌كات هه‌ردو‬ ‫ئه‌نجومه‌ن رێككه‌وتنێكی���ان له‌هه‌ولێر‬ ‫ك���رد به‌هه‌وڵ���ی "بارزانی" س���ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬به‌اڵم تائێس���تا له‌و رێككه‌وتن ‌ه‬ ‫هی���چ خاڵێكی بنه‌ڕه‌تی نه‌نوس���راوه‌و‬ ‫ته‌نها دانیش���تنێك هه‌بووه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫له‌ده‌زگاكان بالوكرایه‌و‌ه ك ‌ه رێككه‌وتن‬ ‫له‌نێوان ه���ه‌ر دو ئه‌نجومه‌ن���دا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم "تائێس���تا هی���چ رێككه‌وتنێك‬

‫►‬

‫رێککه‌وتننامه‌ی هه‌ولێر ناوی زل‌و دێی وێرانه‌‬ ‫ئه‌سه‌دو ئۆپۆزسیۆن‬ ‫به‌یه‌كه‌و‌ه هێرش‬ ‫ده‌كه‌ن ‌ه سه‌ر گه‌لی‬ ‫كورد له‌رۆژئاوا‪،‬‬ ‫به‌اڵم هیچ هێزێكی‬ ‫یه‌كگرتوی كورد نیی ‌ه‬ ‫بۆ به‌رپه‌رچدانه‌وه‌‬ ‫مسته‌فا ئۆسۆ‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌رزی واقیع نییه‌ له‌نێوان ئه‌و‬ ‫دوو ئه‌نجومه‌نه‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی كه‌ ئایا هیچ خاڵێك‬ ‫نه‌بووه‌ له‌و دانیشتنه‌ی ك ‌ه كراوه‌و ناوی‬ ‫به‌و‌ه هاتووه‌ رێككه‌وتن؟ مسته‌فا ئۆسۆ‬ ‫وتی "نه‌خێر‪ ،‬تائێستا هیچ خاڵێك نیی ‌ه‬ ‫ك ‌ه له‌س���ه‌ر رێككه‌وتنه‌كه‌ نوسرا بێت‪،‬‬ ‫ته‌نها دانیشتن بووه‌و هیچ شتێك نه‌بوو‌ه‬ ‫واژۆی بكه‌ن‪ ،‬بۆی ‌ه تائێس���تا هه‌روه‌كو‬ ‫خۆیه‌ت���ی و هه‌ر یه‌كه‌و به‌ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫خه‌باتی خۆی ده‌كات"‪.‬‬ ‫ئۆس���ۆ‪ ،‬په‌یمانه‌ك���ه‌ی هه‌ولێری���ش‬ ‫به‌کارێک���ی کتوپ���ڕو ن���اوی زل‌و دێی‬

‫وێ���ران‌ ناو ده‌ب���ات‪ ،‬ئه‌و وت���ی "ئه‌و ب���ه‌اڵم هیچ هێزێك���ی یه‌كگرتوی كورد‬ ‫دانیش���تن و په‌یمان���ه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی نییه‌ ب���ۆ به‌رپه‌رچدانه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ "ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌رنام���ه‌ دارێژراو و دروس���ت نه‌بوو‪ ،‬به‌و ش���ێو‌ه بێت دوای روخانی رژێمی‬ ‫دانوس���تا‌نه‌كه‌ش به‌ت���ه‌واوی نه‌ب���وو‪ ،‬سوریاش كورد ناتوانێت مافه‌كانی خۆی‬ ‫چاوه‌ڕوانی هی���چ به‌رهه‌مێكیش ناكه‌ین به‌ده‌س���ت بهێنێت‪ ،‬چونك ‌ه له‌ئێستادا‬ ‫له‌م رێككه‌وتن ‌ه به‌تایبه‌تی بۆ نه‌ته‌وه‌ی ده‌بێنین ئۆپۆزس���یۆن و رژێمی سوریا‬ ‫ئیعتراف ب ‌ه مافه‌كانی كورد ناكه‌ن"‪.‬‬ ‫كورد له‌سوریا"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئ���ه‌وه‌ی كه‌ ئه‌گه‌ر هاتوو‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ ئۆپۆزسیۆنی سوریاو‬ ‫نه‌بون���ی هێزێكی یه‌كگرت���ووی كورد رژێمی س���وریا بروخێ���ت و كورد هیچ‬ ‫له‌رۆژئاوای كوردستان‪ ،‬سكرتێری پارتی مافێكی به‌ده‌س���ت نه‌هێناو سكرتێری‬ ‫ئازادی‪ ،‬ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه ‌ده‌كات رژێمی پارت���ی ئ���ازادی‪ ،‬ئه‌نجومه‌ن���ی گه‌لی‬ ‫ئه‌سه‌دو ئۆپۆزسیۆن به‌یه‌كه‌و‌ه هێرش رۆژئاوای كوردس���تان ب ‌ه ‌به‌رپرسیاری‬ ‫ده‌كه‌ن ‌ه س���ه‌ر گه‌لی ك���ورد له‌رۆژئاوا‪ ،‬یه‌ك���ه‌م ده‌زانێت‪ ،‬ئه‌و وت���ی "چونک ‌ه‬

‫له‌ئێس���تادا ئ���ه‌وان ئی���داره‌ی ناوچ ‌ه‬ ‫س���نوریه‌كانی رۆژئ���اوای كوردس���تان‬ ‫ده‌كه‌ن و نفوزی ئه‌وان زیاتره‌ له‌هه‌موو‬ ‫هێزێك‌و هێزی چه‌کداریشیان هه‌یه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ده‌بێت ته‌حمولی ئه‌و به‌رپرسیاریه‌تیی ‌ه‬ ‫بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئۆس���ۆ‪ ،‬هۆكاری جێبه‌جێ نه‌بوونی‬ ‫رێككه‌وتنه‌ك���ه‌ش ده‌گه‌رێنێت���ه‌وه‌ بۆ‬ ‫(‪)PYD‬و ده‌ڵێ���ت "هه‌ت���ا ئێس���تا‬ ‫نه‌یانهێش���تو‌ه ئه‌نجومه‌نی نیش���تمانی‬ ‫بۆ حوكمی ناوچه‌كه‌ ببێت ‌ه هاوبه‌شیان‬ ‫و به‌یه‌كه‌وه‌ ئی���داره‌ی ناوچه‌كه‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌نجومه‌نی نیش���تمانی به‌شدار‬ ‫نیی ‌ه له‌شۆرشی چه‌كداری‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان‬ ‫چه‌كدارن"‪.‬‬ ‫س���كرتێری پارتی ئ���ازادی‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫ئاشكرا ده‌كات كه‌ ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی‬ ‫كوردی سوریا هه‌وڵ بۆ به‌ده‌ستهێنانی‬ ‫فیدراڵ���ی و حوكمیزاتی ده‌دات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫"ئه‌نجومه‌نی گه‌لی رۆژئاوای كوردستان‬ ‫ب���ه‌وه‌ رازی نیی���ه‌و ده‌یه‌وێ���ت كورد‬ ‫ئیداره‌یه‌كی سه‌ربه‌خۆی هه‌بێت و خۆی‬ ‫ئیداره‌ی ناوچه‌كانی خۆی بكات"‪.‬‬ ‫ئۆس���ۆ‪ ،‬ئه‌وه‌ش رونده‌كاته‌و‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌و ملمالنێیه‌ی ئێس���تا له‌نێوان پارت ‌ه‬ ‫كوردییه‌كان هه‌یه‌ به‌رده‌وام بێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫"كورد ناتوانێت هیچ مافێك به‌ده‌س���ت‬ ‫بهێنێت له‌س���وریا‪ ،‬چونكه‌ به‌و شێوه‌ی‬ ‫ئێستا كورد مافه‌كانی له‌ده‌ست ده‌دات‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر حوكمی واڵتی سوریاش بگۆڕێت‬ ‫كورد ناتوانێت بگاته‌ ب ‌ه ئامانجه‌كانی"‪.‬‬ ‫ئۆس���ۆ وتی "پێویس���ت ‌ه باش���وری‬ ‫كوردستان هاوكاری سیاسی و مه‌عنه‌وی‬ ‫كورد بكات له‌سوریا‪ ،‬چونك ‌ه ‪ 21‬ساڵ ‌ه‬ ‫باشوری كوردستان سه‌ربه‌خۆ حوكمی‬ ‫خۆی ده‌كات"‪.‬‬

‫ئه‌مه‌ كێشه‌ی وه‌فدێك‌و دو وه‌فد نییه‌‪،‬‬ ‫یان هی حكومه‌تێ����ك‌و دووان‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫كێش����ه‌ی درێژخایه‌نی ده‌وڵه‌تێكه‌ كه‌‬ ‫نه‌بووه‌و نابێته‌ نیش����تمان بۆمان‪ .‬له‌و‬ ‫رۆژه‌وه‌ی دروس����تبوه‌‪ ،‬وه‌ف����دی كورد‬ ‫به‌ڕێگ����ه‌ی به‌غ����داوه‌ بووه‌و س����وپای‬ ‫ئه‌وانیش به‌رێگه‌ی كوردس����تانه‌وه‌‪ .‬نه‌‬ ‫ئه‌وان ئاماده‌ب����وون ببنه‌ مه‌ركه‌زێكی‬ ‫میهره‌بان بۆ ئێمه‌و نه‌ ئێمه‌ش قبوڵمان‬ ‫بو ببینه‌ په‌راوێزێكی ده‌سته‌مۆی ئه‌وان‪.‬‬ ‫ئه‌م مێژوه‌‪ ،‬كلتورێكی جه‌مسه‌ربه‌ندیی‬ ‫له‌نێوانماندا دروس����تكرد‪ ،‬ك����ه‌ ئێمه‌‬ ‫له‌ده‌س����ه‌اڵتیش بوبین‪ ،‬گوتارو تۆنی‬ ‫ده‌نگمان ه����ه‌ر ئۆپۆزس����یۆنانه‌ بوه‌‪،‬‬ ‫ئ����ه‌وان ئه‌گه‌ر ئۆپۆزس����یۆنیش بوبن‪،‬‬ ‫ه����ه‌ر خاوه‌نی گوت����ارو تۆنی ده‌نگی‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتدارانه‌و بگره‌ سته‌مكارانه‌ش‬ ‫ب����ون (نمون����ه‌ی كۆنگره‌كان����ی‬ ‫ئۆپۆزس����یۆنی عێراقی)‪ .‬ئاخر ئه‌وه‌ی‬ ‫نه‌وه‌د ساڵ به‌ر له‌ئه‌مڕۆ دانیپێدانراوه‌‪،‬‬ ‫ئێس����تاش ده‌ب����ێ ش����ه‌ڕی له‌س����ه‌ر‬ ‫بكه‌ین؛ ئه‌وه‌تا له‌(‪)1922/12/25‬دا‪،‬‬ ‫ه����ه‌ردو حكومه‌ت����ی به‌ریتانیاو عێراق‬ ‫به‌یاننامه‌یه‌كی هاوبه‌ش����یان ده‌ركردو‬ ‫دانی����ان به‌مافی حكومه‌تداریی كورددا‬ ‫نا‪ ،‬كه‌ به‌ ده‌ق تێیدا هاتوه‌‪:‬‬ ‫(تعت������رف حكومه‌ صاح������ب الجالله‌‬ ‫البریطانی������ه‌ والحكوم������ه‌ العراقیه‌ بحق‬ ‫الكرد‪ ،‬الذین یعیشون داخل حدود العراق‬ ‫فی إقامه‌ حكوم������ه‌ كردیه‌ ضمن هذه‬ ‫الحدود‪ ،‬وتأم������ل الحكومتان البریطانیه‌‬ ‫والعراقی������ه‌ ان العناص������ر الكردیه‌ علی‌‬ ‫إختالفها ستتوصل بأسرع مایمكن الی‌‬ ‫إتفاق فیما بینها حول الش������کل الذی‬ ‫ترغب أن تمتد الیها‪ ،‬وأن یرسلوا موفدین‬ ‫ذوی صالحیات إلی‌ بغداد للتداول فی‬ ‫العالقات االقتصادیه‌ والسیاس������یه‌ مع‬ ‫حكومه‌ صاح������ب الجالل������ه‌ البریطانیه‌‬ ‫والحكومه‌ العراقی������ه‌)‪ .‬له‌وكاته‌وه‌ دان‬ ‫به‌مافی خۆبه‌ڕێوه‌بردنمان نرا كه‌ هێشتا‬ ‫ده‌وڵه‌تی عێراق س����ه‌رپێ نه‌كه‌وتبو‪،‬‬ ‫به‌اڵم ه����ه‌ر له‌وكاته‌ش����ه‌وه‌ عێراق بو‬ ‫به‌ ئیش����كالییه‌تی گه‌وره‌ی سیاسیی‌و‬ ‫گرێی ئاڵ����ۆزی ده‌رونی‌و كۆس����پێكی‬ ‫س����ه‌ختی به‌رده‌م خۆدروستكردنمان‪.‬‬ ‫بۆی����ه‌ له‌وبڕوایه‌دام كه‌ هێنده‌ی عێراق‬ ‫كێشه‌ی ئێمه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ ئێمه‌ كێشه‌‬ ‫نی����ن بۆ عێراق‪ .‬به‌رده‌وام كێش����ه‌كان‬ ‫خۆیان به‌رهه‌مهێناوه‌ته‌وه‌و ئه‌و عێراقه‌‬ ‫هه‌ر مێژوه‌كه‌ی خۆی كاوێژكردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫پاش����ا دوای پاش����ا‪ ،‬س����ه‌رۆك دوای‬ ‫ئه‌ویدیك����ه‌‪ ،‬هات����ن‪ ،‬رۆیش����تن‪..‬‬ ‫حوكمیانكردو روخان‪ ،‬ئێمه‌ له‌باشترین‬ ‫حاڵه‌تدا‪ ،‬كێشه‌كانمان به‌هه‌ڵواسراویی‬ ‫له‌ئاسمانێكی پڕ له‌نائارامیی مانه‌وه‌‪.‬‬ ‫عێراق����ی (ن����وێ) ئ����ه‌وه‌ی (كۆن)ی‬ ‫به‌الوه‌نا‪ ،‬كه‌چی كێشه‌كانی ئێمه‌ هه‌م‬ ‫كۆن بون‌و هه‌م نوێ‪.‬‬ ‫جگ����ه‌ ل����ه‌و نمونه‌ی����ه‌‪ ،‬یه‌كێك����ی‬ ‫دیكه‌ ه����ی چوارس����اڵی موفاوه‌زاتی‬ ‫حه‌فت����اكان (‪)1974-1970‬ی نێ����وان‬ ‫شۆڕش����ی كوردو به‌غدایه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫بچینه‌وه‌ س����ه‌ر ئه‌رشیفی شه‌ڕه‌ وتارو‬ ‫به‌یاننامه‌كان����ی ئه‌وس����ا (كه‌ هه‌ردوال‬ ‫له‌رۆژنام����ه‌ فه‌رمییه‌كان����ی خۆیان����دا‬ ‫باڵویانده‌ك����رده‌وه‌)‪ ،‬هه‌م����ان ئ����ه‌و‬ ‫كێش����انه‌ ده‌بینین كه‌ پێشتر هه‌بون‌و‬ ‫ئێس����تاش هه‌ر ماون‪ .‬ئێس����تا ده‌زانم‬ ‫پێكهێنان����ی ئه‌نجومه‌نی دانوس����تانی‬ ‫كوردستانی‌و لێپرسینه‌وه‌ی په‌رله‌مانی‬ ‫پێویس����تن‪ ،‬چونك����ه‌ وه‌فده‌ك����ه‌ی‬ ‫ئه‌مڕۆم����ان ل����ه‌وه‌ی دوێن����ێ دابڕاوو‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی سبه‌ینێش����مان له‌مه‌ی ئه‌مڕۆ‬ ‫بێئاگا ده‌ب����ێ‪ ..‬به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌ڵقه‌ی‬ ‫تێكهه‌ڵكێش����راوی كاره‌س����اته‌كانمان‪،‬‬ ‫ئه‌ڵقه‌ی دانوستانه‌كانمان‪ ،‬په‌رشوباڵو‬ ‫بون‌و ده‌س����تێك نه‌بوه‌ كۆیانكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ش بكه‌ین‪ ،‬دڵنیام ناتوانێ‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌و مه‌ركه‌زه‌ به‌چاره‌س����ه‌رمان‬ ‫بگه‌یه‌ن����ێ‌و كۆتاییه‌ك����ی ش����ادی بۆ‬ ‫فیلم����ه‌ عێراقییه‌كه‌ پێكبێنێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ته‌نی����ا ده‌بێته‌ به‌ش����ێك له‌ته‌داره‌كی‬ ‫خۆئاماده‌كردنمان بۆ كۆتایی ئه‌و فیلمه‌‬ ‫درێژو خه‌مناكه‌ی‪ ،‬نابێ له‌كۆتاییه‌كه‌ی‬ ‫بێ باك‌و خه‌مساردبین‪.‬‬ ‫‪kawamuhamad@yahoo.com‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )349‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/30‬‬

‫دادگا ‌ی فیدراڵی‌‪ ،‬كوردو شیعه‌ به‌گژیه‌كدا ده‌كات‬

‫پرۆفایل‬

‫‪7‬‬

‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ی‬ ‫هاوپه‌یمانی‌ كوردستان له‌ پارله‌مان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫عێراق دژی‌ ئه‌وه‌یه‌ پسپۆڕان ‌‬ ‫ی‬ ‫شه‌ریعه‌تی‌ ئیسالمی‌ له‌ناو دادگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مافی‌ ڤیتۆیان هه‌بێت‪ ،‬لیست ‌‬ ‫فیدراڵ ‌‬ ‫شیعه‌كانیش به‌توندی‌ پشتیوانی‌ له‌و‬ ‫داوایه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬لیستی‌ عێراقیه‌ش‬ ‫به‌هه‌ڕه‌ش ‌ه بۆ سه‌ر داهاتوی‌ پارت ‌ه‬ ‫لیبراڵه‌كانی‌ ده‌زانێت‪.‬‬ ‫ی عێراق‬ ‫دوس���اڵ له‌مه‌وبه‌ر حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ره‌وان��� ‌ه ‌‬ ‫ی فیدراڵ��� ‌‬ ‫ی دادگا ‌‬ ‫قانون��� ‌‬ ‫ی‬ ‫پارله‌م���ان ك���رد‪ ،‬هه‌رچه‌ن���د‌ه ماو‌ه ‌‬ ‫ی بۆ كراوه‌‪،‬‬ ‫ساڵێك زیاتر‌ه خوێندنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌اڵم تائێس���تا نه‌خراوه‌ت��� ‌ه ده‌نگدان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارله‌مانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌هۆ ‌‬ ‫گش���ت ‌‬ ‫ی ناو‬ ‫ی الیه‌نه‌كان ‌‬ ‫ی تێڕوانین��� ‌‬ ‫جی���اواز ‌‬ ‫ێ ته‌وه‌ری‌‪:‬‬ ‫پارله‌مان له‌س���ه‌ر هه‌ر س��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شه‌ریعه‌ت ‌‬ ‫ی ڤیتۆ بۆ ش���اره‌زایان ‌‬ ‫ماف ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌‪ ،‬كۆكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫دادگاك���ه‌و س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی دادوه‌ری‌‪ ،‬میكانیزم ‌‬ ‫بااڵ ‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ دادگاكه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی پش���و ‌‬ ‫چاوه‌ڕوان ده‌كرێت له‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ج���ه‌ژن‌و له‌گ���ه‌ڵ ده‌س���تپێكردن ‌‬ ‫ی عێراقدا‪،‬‬ ‫ی پارله‌مان��� ‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫گفتوگ���ۆكان له‌س���ه‌ر په‌س���ه‌ندكردن ‌‬ ‫ی ده‌س���ت‬ ‫ی فیدراڵ ‌‬ ‫ی بااڵ ‌‬ ‫ی دادگا ‌‬ ‫قانون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناكۆك ‌‬ ‫پێبكاته‌وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫نێ���وان الیه‌ن��� ‌ه سیاس���ییه‌كان هی���چ‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ئاس���ۆیه‌ك بۆ زو په‌س���ه‌ندكردن ‌‬ ‫قانونه‌ نییه‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌لعێراقیی ‌ه‬ ‫ی لیس���ت ‌‬ ‫پارله‌مانت���ار ‌‬ ‫حامی���د موتڵ���ه‌گ‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێ���ت‬ ‫ی‬ ‫ی پیاوان��� ‌‬ ‫لیس���ته‌كه‌یان هه‌ڵبژاردن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی فیدراڵ ‌‬ ‫ی دادگا ‌‬ ‫ی بۆ ئه‌ندامێت��� ‌‬ ‫ئاین ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌تده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬چونك��� ‌ه "مه‌ده‌نییه‌ت ‌‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت ده‌خات��� ‌ه مه‌ترس���ییه‌وه‌و‬ ‫ی پارت‌و‬ ‫هه‌ڕه‌ش���ه‌ی ‌ه له‌س���ه‌ر داهاتو ‌‬ ‫الیه‌نه‌ لیبراڵه‌كان"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی پارله‌مانتاران��� ‌‬ ‫ی لێدوان��� ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫عێ���راق هه‌م���و الیه‌ن���ه‌كان س���ورن‬ ‫ی ئه‌م قانونه‌‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌ر په‌س���ه‌ندكردن ‌‬ ‫ی پارله‌ماندا‌و به‌ر‬ ‫ی ئه‌م خول��� ‌ه ‌‬ ‫له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داهاتو‪ ،‬چونك ‌ه به‌بڕوا ‌‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ئه‌وان ئه‌م دادگای ‌ه ك ‌ه یه‌كێك ل ‌ه ئه‌رك ‌ه‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی ته‌فس���یركردن ‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌س���تور‌ه ك��� ‌ه لێكدانه‌و‌ه ‌‬ ‫ماددان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ ده‌كرێ���ت‪ ،‬ده‌بێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫جی���اواز ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌له‌ك���ردن له‌كۆتاییهێن���ان به‌قه‌یران ‌‬

‫جوله‌كه‌ ئاواره‌كان‬

‫ ئا‪ :‬یاسین ته‌ها‬

‫زیاتر له‌شه‌ست ساڵه‌ وه‌ها فێركراون‌و‬ ‫په‌روه‌رده‌كراون كه‌ وه‌چه‌ی‌ گه‌لی‌‬ ‫جوله‌كه‌ن‌و له‌ئاواره‌یی‌ عێراقه‌وه‌‬ ‫گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌ بۆ سه‌رزه‌مینی‌ میعاد‌و‬ ‫خاكی‌ باووباپیرانی خۆیان‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫ئێستا ئیسرائیل ده‌ڵێ‪ :‬ئه‌وان جوله‌كه‌ی‌‬ ‫عه‌ره‌بی‌ ده‌ربه‌ده‌ركراون‌و له‌سه‌ر‬ ‫خاكی‌ ئیسرائیل ئاواره‌ن‌و هه‌قه‌ ماف‬ ‫وه‌رگرنه‌وه‌‪.‬‬

‫شیعەکان دەستەاڵداری‬

‫ ‪AFP‬‬ ‫سەرەکین لەعێراق‬

‫ی‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫ی شه‌ریعه‌ت ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر پێچه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ی واڵت‪.‬‬ ‫سیاسی‌ ئێستا ‌‬ ‫ی ناوب���راو ئه‌گه‌ر ئه‌و‬ ‫ی بێ���ت‪ .‬به‌بۆچون ‌‬ ‫ی لیس���ت ‌‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیه‌و‌ه س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراقیی��� ‌ه ئه‌ی���اد ع���ه‌الوی‌‪ ،‬پێش���تر بڕگه‌ی ‌ه په‌سه‌ند بكرێت ك ‌ه لیسته‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌وه‌س���تێته‌و‌ه ئه‌وا ده‌بێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی دژ ‌‬ ‫رایگه‌یاندبو بۆ به‌شداریكردن له‌كۆنگر‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ڤیتۆ ‌‬ ‫ی دیاریكراو ماف ‌‬ ‫ی "چینێك ‌‬ ‫ی بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی بانگه‌ش ‌ه ‌‬ ‫ی ك ‌ه تاڵه‌بان ‌‬ ‫نیشتیمان ‌‬ ‫ی ناو پارله‌مان پێبدرێت"‪،‬‬ ‫ی زۆرین ‌ه ‌‬ ‫ی هه‌ی���ه‌‪ ،‬یه‌كێك دژ ‌‬ ‫ێ مه‌رج ‌‬ ‫ده‌كات س��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫ی بۆی ‌ه داوا ده‌كات ته‌وافوقێك ‌‬ ‫ی یه‌كالكردن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌مه‌رجه‌كانیش��� ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌م قانون ‌ه بكرێت‌و پاش���ان‬ ‫قانونی‌ دادگای‌ فیدراڵییه‌‪.‬‬ ‫ی بكات‪.‬‬ ‫ی پارله‌مان په‌سه‌ند ‌‬ ‫ی كوردستان ‌‬ ‫ی هاوپه‌یمان ‌‬ ‫پارله‌مانتار ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ی نیشتیمان ‌‬ ‫ی هاوپه‌یمان ‌‬ ‫لیس���ت ‌‬ ‫ئ���ازاد ئه‌بوبه‌كر‪ ،‬ئام���اژ‌ه به‌و‌ه ده‌كات‬ ‫ی له‌خۆگرتوه‌‪،‬‬ ‫ی هێز‌ه شیعییه‌كان ‌‬ ‫ی زۆرین ‌ه ‌‬ ‫ی نێ���وان لیس���ته‌كان ‌‬ ‫ی ناكۆك ‌‬ ‫خاڵ��� ‌‬ ‫ی بڕگه‌یه‌ك بۆ‬ ‫پارله‌مان له‌سه‌ر ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬هه‌ندێك كوتل ‌ه سورن له‌س���ه‌ر زیادكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌قف ‌‬ ‫ی ئه‌و قانونه‌‪ ،‬ك ‌ه تیایدا له‌ڕێگ ‌ه ‌‬ ‫ی ش���ه‌ریعه‌ت ‌‬ ‫داواده‌كه‌ن ش���اره‌زایان ‌‬ ‫ی شاره‌زا‬ ‫ی ڤیتۆیان سوننی‌‌و شیعییه‌و‌ه چوار كه‌س ‌‬ ‫ی له‌ناو دادگاك ‌ه ماف ‌‬ ‫ئیسالم ‌‬ ‫ی كاندید بكرێن‪،‬‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫ی فیقه ‌‬ ‫ی له‌بوار ‌‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬ب���ۆ تانه‌دان ل���ه‌و قانونان ‌ه ‌‬ ‫ی وه‌زی���ران دوانیان‬ ‫ی ده‌كات‪ ،‬له‌كاتێكدا پاش���ان ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫پارله‌مان په‌سه‌ند ‌‬

‫ی‬ ‫ی زۆرین ‌ه ‌‬ ‫ی ره‌زامه‌ند ‌‬ ‫هه‌ڵبژێرێت‌و دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمار ‌‬ ‫ی پارله‌مان‪ ،‬مه‌رسومێك ‌‬ ‫ره‌ها ‌‬ ‫بۆ دامه‌زراندنیان ده‌ربچێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی نیشتیمان ‌‬ ‫ی هاوپه‌یمان ‌‬ ‫پارله‌مانتار ‌‬ ‫حه‌سون فه‌تالوی‌‪ ،‬ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌كات‬ ‫ی‬ ‫ی فه‌رم ‌‬ ‫ی ده‌س���تور ئیسالم ئاین ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌‪ ،‬بۆی ‌ه جه‌خت له‌و‌ه ده‌كاته‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی شه‌ریعه‌ت ماف ‌‬ ‫ك ‌ه "ده‌بێت شاره‌زایان ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ڤیتۆیان هه‌بێت‌و ئێمه‌ش پشتیوان ‌‬ ‫بابه‌ت ‌ه ده‌كه‌ین"‪ .‬هه‌روه‌ها رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ی عێراقییه‌ش له‌سه‌ر ئه‌م داوای ‌ه‬ ‫لیس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان ‌‬ ‫رازیبون‌و ته‌نها هاوپه‌یمان ‌‬ ‫ی ده‌وه‌س���تێته‌وه‌و "بونه‌ت ‌ه له‌مپه‌ر‬ ‫دژ ‌‬ ‫له‌به‌رده‌م په‌سه‌ندكردنی‌ قانونه‌كه‌دا"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی دادگا ‌‬ ‫مشتومڕه‌كان له‌سه‌ر قانون ‌‬ ‫ی پارله‌مان‬ ‫ی ته‌نها له‌ناو هۆڵ ‌‬ ‫ی فیدراڵ ‌‬ ‫بااڵ ‌‬

‫نه‌ماوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵك���و په‌ڕیوه‌ته‌و‌ه بۆ‬ ‫ی ش���یعه‌ش‪.‬‬ ‫ناو نێوه‌ن���د‌ه ئاینییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئایه‌تواڵ عه‌ل ‌‬ ‫له‌مباره‌یه‌و‌ه نوێن���ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌كه‌ربه‌ال شێخ عه‌بدولمه‌هد ‌‬ ‫سیستان ‌‬ ‫ی هه‌ینی رابردودا‬ ‫كه‌ربه‌الئی‌‪ ،‬له‌وت���ار ‌‬ ‫ی ئه‌م قانونه‌‌و‬ ‫ی دا له‌تێنه‌په‌ڕاندن ‌‬ ‫هۆشدار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێشنیارو پێشمه‌رج ‌‬ ‫ده‌یوت "به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ندێك الیه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و قانون ‌ه دوچار ‌‬ ‫ی له‌وه‌شگرت‬ ‫ته‌نگژ‌ه بۆته‌وه‌"‪ .‬ره‌خن ‌ه ‌‬ ‫ك ‌ه هه‌ندێك الیه‌ن داواده‌كه‌ن ته‌نها ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌م دادگای ‌ه كار ‌‬ ‫كات��� ‌ه بڕیاره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫پێبكرێت‪ ،‬ك��� ‌ه به‌ره‌زامه‌ن���دی‌‌و كۆ ‌‬ ‫ی بێت‪ .‬چونك ‌ه‬ ‫ی هه‌مو ئه‌ندامه‌كان ‌‬ ‫ده‌نگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و ئه‌و دۆخ��� ‌ه ده‌بێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫به‌بڕوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دادگاكه‌‌و دروس���تكردن ‌‬ ‫"ئیفلیجكردن ‌‬ ‫ی نوێ‌ له‌واڵتدا"‪.‬‬ ‫قه‌یرانێك ‌‬

‫"له‌ناوچ ‌ه جێناكۆكه‌كاندا كورد فشار ده‌خاته‌ سه‌ر كه‌مینه‌كان"‬ ‫ی سااڵن ‌هی‌ تایبه‌ت‬ ‫له‌دو راپۆرت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مافی‌ مرۆڤدا‪ ،‬وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫به‌ره‌وش ‌‬ ‫ده‌ره‌و‌هی‌ ئه‌مریكاو نێرد‌هی‌ نه‌ته‌و‌ه‬ ‫یه‌كگرتوه‌كان له‌عێراق "یۆنامی‌"‪،‬‬ ‫ی‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نن له‌پێناوی‌ كۆنترۆڵكردن ‌‬ ‫ناوچه‌ جێناكۆكه‌كاندا‪ ،‬كورد‬ ‫ی‬ ‫هه‌وڵده‌دات كه‌مینه‌كان ببات ‌ه ریز ‌‬ ‫خۆیه‌وه‌‪ .‬حكومه‌تی‌ عێراقیش‬ ‫ی‬ ‫تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن به‌و‌هی‌ "له‌بر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ره‌فتاره‌كان ‌‬ ‫دیموكراسیه‌ت‪ ،‬په‌یڕه‌و ‌‬ ‫سه‌دام ده‌كات"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ره‌وش��� ‌‬ ‫ل���ه‌و راپۆرتانه‌دا باس��� ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌وانی‌‌و‬ ‫ی م���رۆڤ‌و ئ���ازاد ‌‬ ‫ماف ‌‬ ‫ی ژنان‌و كه‌مینه‌كان‌و‬ ‫خۆپیشاندان‌و ماف ‌‬ ‫ی كوردستان‌و عێراق‌و‬ ‫ی زیندانه‌كان ‌‬ ‫ره‌وش ‌‬ ‫ی (‪)2011‬دا‬ ‫ی دادوه‌ری‌‪ ،‬بۆ ساڵ ‌‬ ‫سیستم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نهێن ‌‬ ‫ی ژماره‌یه‌ك زیندان ‌‬ ‫كراوه‌و بون ‌‬ ‫له‌عێراقدا ئاشكراده‌كات‪.‬‬ ‫پێنج ساڵ‌و (‪ )75‬هه‌زار قوربانی‌‬ ‫ی ده‌ك���ه‌ن‬ ‫راپۆرت���ه‌كان ئاش���كرا ‌‬ ‫ی (‪)2771‬‬ ‫ی (‪)2011‬دا كوژران ‌‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی رابردوش‬ ‫هاواڵتیان تۆماركردوه‌‪ ،‬ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوژراون‪ .‬س���ه‌ربار ‌‬ ‫(‪ )2953‬هاواڵت ‌‬ ‫ی په‌الم���ارو هێرش���ه‌كان‬ ‫كه‌مبون���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی راب���ردودا‪ ،‬ب���ه‌اڵم عێ���راق‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫به‌یه‌كێك له‌واڵت ‌ه پ���ڕ توندوتیژییه‌كان‬ ‫ی په‌الماره‌كان‬ ‫ناوده‌به‌ن‌و ده‌ڵێن "زۆرب ‌ه ‌‬ ‫ی عێراق ب���ون‌و به‌غداش‬ ‫له‌ناوه‌ڕاس���ت ‌‬ ‫خوێناویترین شاره‌"‪.‬‬ ‫ی ن���او راپۆرت���ه‌كان‬ ‫زانیارییه‌كان��� ‌‬ ‫ی (‪)2005‬‬ ‫ده‌ریده‌خ���ه‌ن له‌س���اڵ ‌‬ ‫دا (‪ )15755‬هاواڵت���ی‌‌و ل���ه‌(‪)2006‬‬ ‫دا (‪ )28621‬هاواڵت���ی‌‌و ل ‌ه (‪)2007‬دا‬ ‫ی‬ ‫ی كوژراون‪ .‬هۆكار ‌‬ ‫(‪ )25129‬هاواڵت��� ‌‬ ‫ی هێرشه‌كانیش ده‌گێڕنه‌و‌ه‬ ‫به‌رده‌وامبون ‌‬ ‫ی گروپ��� ‌ه "تون���دڕه‌وه‌كان‬ ‫بۆ توان���ا ‌‬ ‫ك��� ‌ه ده‌توان���ن له‌گ���ه‌ڵ زیانه‌كانی���ان‬

‫كوردو ناوچه‌ جێناكۆكه‌كان‬ ‫ی رابردو‬ ‫ی راپۆرته‌كان س���اڵ ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی م���رۆڤ كوژران��� ‌‬ ‫ی ماف��� ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫ش���انز‌ه ئێزیدی‌‌و چوارد‌ه مه‌س���یحی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫دوان���ز‌ه ش���ه‌به‌ك‌و دو س���ابیئ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌مانگ��� ‌‬ ‫تۆمارك���ردوه‌‪ .‬جگه‌ل���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ێ مه‌س���یحی‌‌و توركمانێك‬ ‫ئه‌یلولدا س��� ‌‬ ‫له‌كه‌رك���وك رفێن���ران‌و له‌به‌رانب���ه‌ر‬ ‫ئازادكردنی���ان خێزانه‌كانی���ان (‪)150‬‬ ‫ه���ه‌زار دۆالری���ان داوه‌‪ ،‬بۆی��� ‌ه ده‌ڵێن‬ ‫ی‬ ‫ی توندوتیژییه‌كانه‌وه‌‪ ،‬فره‌جۆر ‌‬ ‫"به‌هۆ ‌‬ ‫ی مه‌ترسی‌ هاتوه‌"‪.‬‬ ‫دانیشتوان توش ‌‬ ‫ی‬ ‫راپۆرت���ه‌كان رونیده‌كه‌ن���ه‌و‌ه به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫چه‌ند راپۆرتێك له‌ناوچ ‌ه جێناكۆكه‌كان ‌‬ ‫نه‌ینه‌واو سه‌اڵحه‌دین‌و كه‌ركوك‌و دیال ‌ه‬ ‫ی ك���وردو توركمان‌و‬ ‫ی له‌دژ ‌‬ ‫"جی���اكار ‌‬ ‫ی په‌یڕه‌و ده‌كرێت"‪،‬‬ ‫ئێزیدی‌‌و مه‌س���یح ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌بڕین ‌‬ ‫ئ���ه‌و جیاكارییان���ه‌ش خ���ۆ ‌‬ ‫خزمه‌تگ���وزاری‌‪ ،‬ده‌س���تگیركردن‪،‬‬ ‫ی نهێنی���دا‬ ‫هێش���تنه‌و‌ه له‌زیندان��� ‌‬ ‫ده‌بینێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر ل���ه‌و راپۆرتانه‌دا هات���و‌ه "بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی ك���وردی‌‪ ،‬خوێندنگا ‌‬ ‫ی زمان ‌‬ ‫فێربون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی فشار دێن"‪ .‬سه‌ربار ‌‬ ‫كه‌مینه‌كان توش ‌‬ ‫ی ناوچ ‌ه‬ ‫ی كۆنترۆڵكردن ‌‬ ‫ی له‌پێناو ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫جێناكۆكه‌كان‪ ،‬كه‌مینه‌كان له‌ملمالنێ ‌‬ ‫ی ناوه‌ندیدا‬ ‫نێوان كوردستان‌و حكومه‌ت ‌‬ ‫ی ش���ه‌تره‌نج‌و "كورده‌كان‬ ‫بونه‌ت ‌ه به‌رد ‌‬ ‫فش���ار ده‌خه‌ن ‌ه س���ه‌ر كه‌مینه‌كان‪ ،‬تا‬ ‫ی خۆیان���ه‌وه‌"‪ .‬پێیانوای ‌ه‬ ‫بیانبه‌ن ‌ه ریز ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م حاڵه‌تان��� ‌ه له‌داهاتوش���دا به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫چاره‌س���ه‌ر نه‌دۆزینه‌و‌ه بۆ هۆكاره‌كان ‌‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بن‪.‬‬

‫زیندانه‌ نهێنیه‌كان ئاشكرا ده‌بن‬ ‫ی‬ ‫به‌راپۆرته‌كان��� ‌‬ ‫به‌پشتبه‌س���تن‬ ‫ی مرۆڤ‌و‬ ‫ی ماف ‌‬ ‫رێكخراو‌ه ناوخۆییه‌كان ‌‬ ‫ی هیومان رایتس ۆچ‪ ،‬یۆنامی‌‌و‬ ‫رێكخراو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مریكا ئاش���كرا ‌‬ ‫ی ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی عێ���راق ژماره‌یه‌ك‬ ‫ده‌ك���ه‌ن حكومه‌ت ‌‬ ‫ی به‌ڕێوه‌ده‌ب���ات‌و‬ ‫ی نهێن��� ‌‬ ‫زیندان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌وزن‪ ،‬زۆرب ‌ه ‌‬ ‫به‌شێكیان له‌ناوچ ‌ه ‌‬ ‫به‌ندییه‌كانی���ش س���ونن ‌ه مه‌زهه‌ب���ن‌و‬ ‫ئه‌ش���كه‌نج ‌ه ده‌درێ���ن‪ .‬بۆی��� ‌ه ده‌ڵێن‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ داخس���تن ‌‬ ‫"حكومه‌ت به‌ڵێنه‌كان ‌‬ ‫ئ���ه‌و زیندانان��� ‌ه نه‌برد‌ه س���ه‌ر‪ ،‬هه‌مو‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وان���ه‌ش ئاماژه‌ن حكوم���ه‌ت له‌بر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ره‌فتاره‌كان ‌‬ ‫دیموكراسیه‌ت‪ ،‬په‌یڕه‌و ‌‬ ‫سه‌دام ده‌كات"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی زیندانه‌كان ‌‬ ‫ئ���ه‌و راپۆرتان ‌ه زۆرین ‌ه ‌‬ ‫عێراق ب��� ‌ه "خ���راپ‌و ناته‌ندروس���ت‌و‬ ‫كوژرانی‌ هه‌شت رۆژنامه‌نوس‬ ‫ی په‌تاو نه‌خۆش���ی"‬ ‫راپۆرت���ه‌كان ئام���اژ‌ه به‌وه‌ده‌ك���ه‌ن قه‌ره‌باڵ���غ‌و الن ‌ه ‌‬

‫►‬

‫ ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬

‫هه‌ڵبك���ه‌ن‌و له‌كاره‌كانیان به‌رده‌وامبن‪.‬‬ ‫ی به‌رگرتن‬ ‫پۆلیس‌و س���وپاش ئام���راز ‌‬ ‫له‌هه‌ڵگه‌ڕاوه‌كانی���ان نییه‌‪ ،‬به‌و هۆیه‌و‌ه‬ ‫سااڵن ‌ه سه‌دان عێراقی‌ ده‌كوژرێن"‪.‬‬

‫ی رابردودا هه‌شت رۆژنامه‌نوس‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌مان ‌‬ ‫كوژراون‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه ل���ه‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌دام ده‌یان گۆڤارو رۆژنامه‌و كه‌ناڵ ‌‬ ‫ی له‌عێراقدا ده‌ستیان به‌په‌خش‌و‬ ‫میدیای ‌‬ ‫وه‌شان كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم "به‌رپرسان له‌گه‌ڵ‬ ‫ی میدیادا رانه‌هاتون‪،‬‬ ‫ئه‌و ژم���ار‌ه زۆر‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قانون ‌‬ ‫بۆی ‌ه هێز‌ه ئه‌منییه‌كان‌و سكااڵ ‌‬ ‫له‌دژیان به‌كارده‌هێنن"‪.‬‬ ‫ی رۆژنامه‌نوسان‪،‬‬ ‫ی په‌الماردان ‌‬ ‫له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌نوس‬ ‫ب���اس ل��� ‌ه په‌الماردان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كه‌ن ك ‌ه له‌مانگ ‌‬ ‫ئاس���ۆس هه‌رد ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راب���ردودا دوچ���ار ‌‬ ‫ی س���اڵ ‌‬ ‫ئاب��� ‌‬ ‫لێ���دان هات���وه‌‪ ،‬له‌هه‌مان مانگیش���دا‬ ‫ی‬ ‫ی پیشاندان ‌‬ ‫ی كه‌ركوك دوا ‌‬ ‫به‌رپرس���ان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك��� ‌ه ره‌خن ‌ه ‌‬ ‫ی دیكۆمێنتار ‌‬ ‫فلمێك��� ‌‬ ‫ی شاره‌ك ‌ه گرتوه‌‪ ،‬باسكردن‬ ‫له‌په‌روه‌رد ‌‬ ‫ی كه‌ركوكیان‬ ‫ی قوتابخانه‌كان ‌‬ ‫له‌ره‌وش��� ‌‬ ‫له‌رۆژنامه‌نوسان قه‌ده‌غه‌كردوه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی‬ ‫ی روماڵكردن ‌‬ ‫ی دواتریش به‌ه���ۆ ‌‬ ‫مانگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سلێمانی‌‪ ،‬هێزه‌كان ‌‬ ‫ناڕه‌زاییه‌تیه‌كان ‌‬ ‫ی كوردس���تان دو په‌یامنێریان‬ ‫ئاسایش ‌‬ ‫ده‌ستگیركردوه‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫ناوده‌ب���ه‌ن‪ ،‬ره‌خن��� ‌ه له‌به‌رپرس���ان ‌‬ ‫ی ناوخۆو به‌رگ���ری‌‌و دادیش‬ ‫وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫ی زیندانه‌كان‬ ‫ده‌گ���رن ك ‌ه سه‌رپه‌رش���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‌و ده‌ڵێ���ن "هه‌رچه‌ن���د‌ه كۆ ‌‬ ‫گرفت���ه‌كان زان���راون‪ ،‬ب���ه‌اڵم هی���چ‬ ‫به‌ڵگه‌یه‌ك نیی ‌ه ك��� ‌ه حكومه‌ت كار بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ركردنیان ده‌كات"‪.‬‬

‫‌سه‌ركرده‌كانی‌ عێراق‬ ‫ی‬ ‫له‌سای ‌هی‌ دیكتاتۆرێت ‌‬ ‫سه‌دام یان واڵت ‌ه‬ ‫هاوسێكانی‌ وه‌كو‬ ‫سوریاو ئێران ژیاون‌و‬ ‫خۆیان له‌و ئه‌قڵیه‌ت ‌ه‬ ‫رزگارنه‌كردوه‬ ‫ی‬ ‫ی زیندانه‌كان��� ‌‬ ‫ی ره‌وش��� ‌‬ ‫له‌ب���ار‌ه ‌‬ ‫كوردستانه‌وه‌‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نن به‌به‌راورد‬ ‫ی عێراق‬ ‫ی زیندانه‌كان ‌‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫به‌دۆخ��� ‌‬ ‫ی كوردستان باشترن"‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫"زیندانه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا "هێش���تا زیندانه‌كان ‌‬ ‫ی قه‌ره‌باڵغ���ن‪،‬‬ ‫هه‌ولێ���رو س���لێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌بون��� ‌‬ ‫هه‌ندێ���ك ك���ه‌س به‌ه���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫دادوه‌ر یان وه‌رگێ���ڕه‌وه‌‪ ،‬بۆماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫درێ���ژ له‌زین���دان ماونه‌ت���ه‌وه‌"‪ .‬هه‌ر‬ ‫له‌راپۆرته‌كه‌دا هاتوو‌ه "ئه‌شكه‌نجه‌دان‬ ‫له‌باك���ور ده‌گمه‌ن���ه‌‪ ،‬ده‌س���ه‌اڵتداران‬ ‫ی ئه‌ش���كه‌نجه‌دان په‌یڕه‌و‬ ‫ئه‌و جۆران ‌ه ‌‬ ‫ده‌كه‌ن ك ‌ه ناس���راون‪ ،‬به‌اڵم ده‌وترێت‬ ‫ی پارت ‌ه‬ ‫ئاسایش‌و ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان‪ ،‬له‌سات ‌‬ ‫فه‌رمانڕه‌واكان ‌‬ ‫ی هاواڵتیاندا سوكایه‌تیان‬ ‫ده‌ستگیركردن ‌‬ ‫پێده‌كه‌ن"‪.‬‬

‫ی‬ ‫میراتییه‌كان ‌‬ ‫سه‌دام‬ ‫ی ئه‌مری���كا‬ ‫یۆنام���ی‌‌و وه‌زاره‌ته‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫ی عێراق ده‌گرن‬ ‫ره‌خن ‌ه له‌ده‌سه‌اڵتداران ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دادوه‌ر خه‌ڵك ‌‬ ‫ێ فه‌رمان��� ‌‬ ‫ك ‌ه "به‌ب��� ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی درێژ به‌ب ‌‬ ‫ده‌گیرێ���ن‌و بۆ ماوه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی بكرێ���ن‌و تۆمه‌تیان‬ ‫ی دادگای��� ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ئاراست ‌ه بكرێت له‌زینداندا ده‌هێڵرێنه‌وه‌و‬ ‫ی خراپی���ان له‌گه‌ڵدا ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫مامه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌م وته‌یه‌ش نمون ‌ه ‌‬ ‫بۆ راس���تاندن ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ده‌هێنێت���ه‌و‌ه كاتێ���ك لیژن ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارله‌م���ان له‌مانگ��� ‌‬ ‫ی مرۆڤ��� ‌‬ ‫ماف��� ‌‬ ‫ی رابردودا چونه‌ت ‌ه دیاله‌‪،‬‬ ‫ی س���اڵ ‌‬ ‫ئازار ‌‬ ‫بۆیان ده‌ركه‌وتو‌ه (‪ )4/3‬زیندانیه‌كان‬ ‫ێ دادگاییكردن‬ ‫ی دو س���اڵ ‌ه به‌ب��� ‌‬ ‫ماو‌ه ‌‬ ‫له‌زیندان توندكراون‪ .‬هه‌روه‌ها له‌موسڵ‬ ‫ی ئایارو‬ ‫ی سوپا له‌مانگه‌كان ‌‬ ‫ی دو ‌‬ ‫فیرق ‌ه ‌‬ ‫حوزه‌یراندا سه‌د كه‌سیان ده‌ستگیركرد‪،‬‬ ‫ی لێكۆڵینه‌وه‌و‬ ‫ی دادوه‌ر ‌‬ ‫ك ‌ه "نه‌بران ‌ه ال ‌‬ ‫ی به‌هیچ‬ ‫رێگه‌ش���یان نه‌درا په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫كه‌سێكه‌و‌ه بكه‌ن"‪ .‬جگ ‌ه له‌وان ‌ه دو ژن‬ ‫ی پارێزه‌ریان‬ ‫ێ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌كه‌رك���وك به‌ب ‌‬ ‫ی س���اڵێك له‌زینداندا‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬بۆ ماو‌ه ‌‬ ‫هێڵرانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ئ���ه‌و دوو دامه‌زراوه‌ی ‌ه‬ ‫به‌بۆچون��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ش���ێك له‌گرفته‌كان��� ‌‬ ‫س���ه‌رچاو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیستم ‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ پشتبه‌ستن ‌‬ ‫ی عێ���راق به‌"دانپێدان���ان"‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫قانون��� ‌‬ ‫ی "خراپ‬ ‫به‌هۆیه‌و‌ه گی���راوه‌كان دوچار ‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ك���ردن" ده‌بن���ه‌وه‌و "عێراقیش‬ ‫ی هه‌یه‌‌و‬ ‫ی خ���راپ مامه‌ڵه‌كردن ‌‬ ‫كلت���ور ‌‬ ‫ی س���ه‌دام‬ ‫ی بۆ س���ه‌رده‌م ‌‬ ‫مێژوه‌كه‌ش��� ‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئێستا ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌كاربه‌ده‌ستان ‌‬ ‫عێ���راق‪ ،‬له‌راپۆرته‌كان���دا هات���و‌ه‬ ‫ی عێراق‬ ‫"ژماره‌ی���ه‌ك له‌س���ه‌ركرده‌كان ‌‬ ‫ی سه‌دام یان واڵت ‌ه‬ ‫ی دیكتاتۆرێت ‌‬ ‫له‌سای ‌ه ‌‬ ‫ی وه‌كو سوریاو ئێران ژیاون‌و‬ ‫هاوسێكان ‌‬ ‫خۆیان له‌و ئه‌قڵیه‌ت��� ‌ه رزگارنه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی سیس���تمێك ‌‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌و‌ه ب���ۆ بون��� ‌‬ ‫دادوه‌ری‌ پاك بیرۆكه‌یه‌كیان النییه‌"‪.‬‬

‫جوله‌كه‌كان���ی‌ عێراق جاران گه‌وره‌ترین‬ ‫گروپ���ی‌ ناموس���وڵمانی‌ عێ���راق ب���ون‌و‬ ‫نزیكه‌ی‌ (‪ )%3‬دانیشتوانی‌ ئه‌م واڵته‌یان‬ ‫پێكده‌هێنا‪ ،‬كه‌چی‌ ئێس���تا ژماره‌یان له‌م‬ ‫واڵته‌دا له‌په‌نجه‌كانی‌ ده‌ست تێپه‌ڕناكات‌و‬ ‫ئه‌وانه‌ش���یان م���اون ناوێرن ش���وناس‌و‬ ‫ناوی‌ راس���ته‌قینه‌ی‌ خۆیان ئاشكرابكه‌ن‪.‬‬ ‫ره‌چه‌ڵه‌كی‌ ئ���ه‌م پێكهاته‌یه‌ كه‌ ئێس���تا‬ ‫به‌ش���ی‌ زۆری���ان له‌ئیس���رائیل ده‌ژین بۆ‬ ‫هه‌زاران س���اڵ به‌ر له‌ئێستا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌و‬ ‫ته‌مه‌نیان هاوتای‌ ته‌مه‌ن ‌ی شارستانییه‌ته‌‬ ‫كۆنه‌كانی‌ عێراقه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌(‪ )1948‬كه‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی‌ ئیس���رائیل دام���ه‌زرا واڵتیان‬ ‫جێهێشت‌و زۆربه‌ی‌ موڵك‌و ماڵیان ده‌ستی‌‬ ‫به‌سه‌رداگیراو ره‌گه‌زنامه‌ی‌ عێراقیشییان‬ ‫لێوه‌رگیرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫جاران جوله‌كه‌ شانازییان به‌وه‌ ده‌كرد‬ ‫كه‌ له‌س���ه‌ر زه‌وییه‌ك ده‌ژی���ن ئیبراهیمی‌‬ ‫خه‌لیل ـ باپیره‌ گ���ه‌وره‌ی‌ پێغه‌مبه‌ران ـ ‬ ‫تێیدا له‌دایكبوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌كۆچكردنیان بۆ‬ ‫ئیس���رائیل دابڕانێكی‌ گه‌وره‌ كه‌وته‌ نێوان‬ ‫ئه‌وان‌و ش���اری‌ ئوره‌وه‌ كه‌ (‪ )1900‬ساڵ‬ ‫به‌ر له‌زایین پێغه‌مبه‌ر ئیبراهیم‪ ،‬له‌رۆخی‌‬ ‫روباری‌ ف���ورات بنیاتی‌ ناوه‌‪ ،‬ئێس���تاش‬ ‫ئیس���رائیل بانگه‌ش���ه‌ی‌ ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫ده‌یه‌وێت قه‌ره‌بوی‌ ئه‌م ده‌ربه‌ده‌ربونه‌یان‬ ‫ب���ۆ وه‌ربگرێته‌وه‌‪ .‬ئه‌وان پێكهاته‌ی‌ دیارو‬ ‫س���ه‌ره‌كی‌ ش���اره‌كانی‌ به‌غدا‌و به‌س���ره‌‌و‬ ‫موسڵ‌و سلێمانی‌‌و هه‌ولێر‌و هه‌ڵه‌بجه‌بون‌و‬ ‫یه‌ك���ه‌م وه‌زی���ری‌ دارای���ی‌ له‌مێ���ژووی‌‬ ‫عێراقیشدا (حس���قیل ساسون) هه‌ر له‌م‬ ‫تایفه‌یه‌ بوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌چله‌كانی‌ س���ه‌ده‌ی‌‬ ‫راب���ردودا ب���ه‌ر فه‌رهود كه‌وت���ن‌و جگه‌‬ ‫له‌كوژران���ی‌ ژماره‌یه‌ك���ی‌ زۆریان هه‌رچی‌‬ ‫موڵك‌و ماڵیشیان هه‌یه‌ به‌تااڵن برا‪.‬‬ ‫له‌كۆتایی‌ چله‌كاندا ژماره‌یه‌ك ته‌قینه‌وه‌‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ ئاراس���ته‌ی‌ جوله‌كه‌كان كرا كه‌‬ ‫ترس‌و تۆقینی‌ زۆری‌ له‌نێو ئه‌م تایفه‌یه‌دا‬ ‫باڵوك���رده‌وه‌‪ ،‬ناچاریك���ردن به‌رانب���ه‌ر‬ ‫ده‌ستبه‌رداربونی‌ ره‌گه‌زنامه‌كه‌یان مۆڵه‌تی‌‬ ‫كۆچكردن ب���ۆ ئیس���رائیل له‌حكومه‌تی‌‬ ‫عێ���راق وه‌رگ���رن‌و له‌ماوه‌یه‌ك���ی‌ كه‌مدا‬ ‫زیاتر له‌پانزه‌ هه‌زار كه‌س���یان له‌عێراقدا‬ ‫نه‌م���ان‌و په‌یوه‌ندیی���ان به‌ده‌وڵه‌تی‌ نوێی‌‬ ‫ئیسرائیله‌وه‌ كرد‪.‬‬ ‫ئێستا حكومه‌تی‌ ئیسرائیل هه‌ڵمه‌تێكی‌‬ ‫گه‌وره‌ بۆ داواكردنی‌ مافی‌ ئه‌م جوله‌كانه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌ب���ات‪ .‬له‌م���اوه‌ی‌ پێش���ودا ئه‌م‬ ‫هه‌ڵمه‌ت���ه‌ س���ه‌ركه‌وتنێكی‌ گ���ه‌وره‌ی‌‬ ‫به‌ده‌ستهێنا كاتێك بۆ یه‌كه‌مجار له‌مێژوی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كاندا دانیشتنێك بۆ ئه‌م‬ ‫مه‌به‌سته‌ به‌به‌ش���داریی‌ باڵیۆزی‌ واڵتانی‌‬ ‫رۆژئاواو جیهان رێكخرا‪ ،‬تێیدا ئیس���رائیل‬ ‫جوله‌كه‌كان���ی‌ عێراق‌و واڵتان���ی‌ عه‌ره‌بی‌‬ ‫به‌ئ���اواره‌ له‌خاكی‌ خۆی‌ ناوبردو داوایكرد‬ ‫له‌الیه‌ن واڵته‌ بنه‌ڕه‌تییه‌كانیانه‌وه‌ قه‌ره‌بوی‌‬ ‫موڵك‌و ماڵه‌ زه‌وتكراوه‌كانیان بكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ئه‌م هه‌نگاوانه‌ی‌‬ ‫به‌اڵم ئه‌وان به‌توندی‌ دژ ‌‬ ‫ئیسرائیل ده‌وه‌س���تنه‌وه‌‌و پێیانوایه‌ جگه‌‬ ‫له‌به‌كارهێنانی‌ سیاسی‌ له‌دڵسۆزییه‌وه‌ بۆ‬ ‫ی نه‌گرتوه‌‪.‬‬ ‫گه‌لی‌ جوله‌كه‌ سه‌رچاوه‌ ‌‬ ‫موغ به‌هار كه‌ ش���اعیرێكی‌ جوله‌كه‌یه‌‬ ‫ی جوله‌كه‌كان���ی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ لیژن���ه‌ ‌‬ ‫عێراق ده‌كات‌و ده‌ڵێت "راس���تڕه‌وه‌كانی‌‬ ‫ئیس���رائیل ده‌یانه‌وێت مێ���ژوی‌ ئێمه‌ بۆ‬ ‫مه‌رامه‌ سیاسییه‌كانی‌ خۆیان بقۆزنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ك���ه‌ له‌الیه‌ن جوله‌ك ‌ه عێراقییه‌كانه‌وه‌‬ ‫راس���پێرراوه‌ دژی‌ ئ���ه‌م هه‌ن���گاوه‌ی‌‬ ‫ئیسرائیل بوه‌ستێته‌وه‌‪ ،‬قه‌ڵس‌و بێتاقه‌تی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ "بزوتنه‌وه‌ی‌ زایۆنی���زم ده‌یه‌وێ‌‬ ‫موڵك‌وماڵ‌و مێژوی‌ ئێم���ه‌ بكاته‌ موڵكی‌‬ ‫خۆی‌"‌و ده‌پرس���ێت "خێ���ره‌ پاش (‪)62‬‬ ‫ساڵ له‌نیش���ته‌جێبوونمان له‌سه‌ر خاكی‌‬ ‫ئیس���رائیل‌و په‌روه‌رده‌كردنمان له‌س���ه‌ر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ه���ی‌ باووباپیرانمانه‌‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫به‌ئاواره‌ ده‌مانده‌نه‌ قه‌ڵه‌م؟!"‪ .‬به‌بۆچونی‌‬ ‫موغ‌و چاالكوانه‌ جوله‌كه‌كانی تر وروژاندنی‌‬ ‫دۆس���ێكه‌یان ب���ۆ په‌رده‌پۆش���كردنی‌‬ ‫كێش���ه‌كانی‌ فه‌ڵه‌س���تینه‌‌و ده‌ڵێت "ئێمه‌‬ ‫به‌زه‌وتكردنی‌ موڵك���ی‌ خه‌ڵكی تر مافی‌‬ ‫خۆمان ناوێته‌وه‌"‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابووری‬

‫)‪ )349‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/30‬‬

‫له‌بودجه‌ ‌ی ‪2013‬دا باس ‌ی زیادكرنی‌ موچه‌ نه‌كراوه‌‬ ‫►‬

‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫به‌وته‌ی‌ په‌رله‌مانتارێكی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫دارایی‌ عێراق‪ ،‬له‌ساڵی‌ ‪ 2013‬شدا‬ ‫ئومێدێك نییه‌ بۆ زیادكردنی‌ موچه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانبه‌ران‌و خانه‌نشینه‌ موچه‌‬ ‫كه‌مه‌كان‪ ،‬چونكه‌ تائێستا هیچ‬ ‫پرۆژه‌ یاسایه‌ك نه‌چۆته‌ په‌رله‌مان بۆ‬ ‫زیادكردنی‌ موچه‌‪ .‬هاوكات له‌بودجه‌ی‌‬ ‫پێشنیاركراوی‌ ‪ 2013‬دا باس‬ ‫له‌زیادكردنی‌ موچه‌ نه‌كراوه‌‪.‬‬

‫►‬ ‫بكردایه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ له‌ ‪2013‬دا موچه‌كان‬ ‫گۆڕانكارییان به‌سه‌ردا بهاتایه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌عێراقدا مایه‌ی‌ سه‌رنجه‌ بونی‌‬ ‫جیاوازییه‌ك���ی‌ زۆره‌ له‌نێ���وان موچه‌ی‌‬ ‫خانه‌نش���یناندا‪ ،‬وه‌ك په‌رله‌مانتار دلێر‬ ‫ق���ادر ئاماژه‌ی‌ پێده‌كات‪ ،‬خانه‌نش���ین‬ ‫هه‌ی���ه‌ نزیك���ه‌ی‌ ‪ 200‬ه���ه‌زار دین���ار‬ ‫موچه‌كه‌یه‌ت���ی‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ش���ه‌وه‌‬ ‫خانه‌نش���ینی‌ پله‌ بااڵ هه‌یه‌ موچه‌كه‌ی‌‬ ‫نزیكه‌ی‌ ‪ 10‬ملی���ۆن دیناره‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌مه‌ به‌هی���چ جۆرێك مایه‌ی‌‬ ‫قبوڵكردن نییه‌‪ ،‬پێویسته‌ چاره‌سه‌ری‌‬ ‫ئ���ه‌و جیاوازیی���ه‌ زۆره‌ بكرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ب���ه‌دی‌ ده‌كرێ���ت به‌داخه‌وه‌‬ ‫ئومێ���ده‌كان الوازن‌و بۆیه‌ له‌و بڕوایه‌دا‬

‫نیم له‌‪ 2013‬دا‪ ،‬موچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران‌و‬ ‫خانه‌نش���ینانیش هیچ گۆڕانكارییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌ه���ا به‌خۆیه‌وه‌ ببینێ‌ كه‌ ش���ایه‌نی‌‬ ‫باس بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی‌ عێراق به‌پێویستی‌‬ ‫ده‌زانێ‌ بۆ چاره‌س���ه‌ری‌ كێشه‌ی‌ كه‌می‌‬ ‫موچ���ه‌ی‌ به‌ش���ێك له‌خانه‌نش���ینان‪،‬‬ ‫سه‌ره‌تا پێویسته‌ چاره‌سه‌ری‌ كێشه‌ی‌‬ ‫كه‌می‌ موچه‌ی‌ فه‌رمانب���ه‌ران بكرێت‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت فه‌رمانبه‌ره‌ پله‌ نزمه‌كان "بۆ‬ ‫زیادكردنی‌ موچه‌ی‌ ئه‌و خانه‌نشینانه‌ی‌‬ ‫موچه‌كانیان كه‌مه‌‪ ،‬ده‌بێت سه‌ره‌تا بیر‬ ‫له‌چاكردنی‌ موچ���ه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ره‌ پله‌‬ ‫نزمه‌كان بكرێت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ر كاتێك ئه‌وه‌‬ ‫چاره‌س���ه‌ر بو ئه‌وا كێش���ه‌ی‌ موچه‌ی‌‬

‫خانه‌نشینه‌ پله‌ نزمه‌كانیش چاره‌سه‌ر‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و په‌له‌مانت���اره‌ی‌ عێ���راق ته‌نها‬ ‫ئومێدێك كه‌ ده‌یبینێ‌ له‌‪2013‬دا موچه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانبه‌ر‌و خانه‌نش���ینه‌ پله‌ نزمه‌كان‬ ‫زیاد بكرێت‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ ده‌بێت كه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫یاسایه‌ك ده‌رچو بۆ زیادكردنی‌ موچه‌‪،‬‬ ‫ده‌بێت یاساكه‌ (ئه‌سه‌ری‌ ره‌جعی‌) تێدا‬ ‫بێت‪" ،‬تا ئه‌گه‌ر یاساكه‌ زۆر دره‌نگیش‬ ‫ده‌رچو‪ ،‬بتوانرێ‌ له‌سه‌ره‌تای‌ ‪ 2013‬وه‌‬ ‫موچه‌ زیاده‌كه‌ خه‌رج بكرێت"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ پێش���تر ده‌نگ���ۆی‌ ئه‌وه‌‬ ‫هه‌بو كه‌‪ ،‬كه‌ موچه‌ی‌ خانه‌نش���ینان‪،‬‬ ‫به‌جۆرێك رێكده‌خرێ���ت‪ ،‬كه‌ كه‌مترین‬ ‫موچه‌ له‌ ‪ 400‬هه‌زار دینار كه‌متر نابێت‪،‬‬

‫ئاژه‌ڵداری‌ له‌گونده‌كاندا به‌ره‌و پوكانه‌و‌ه ده‌چێت‬ ‫ ئا‪ :‬عه‌باس ره‌سوڵ‬ ‫ئاژه‌ڵداری‌‌و كشت‌وكاڵكردن‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئابور ‌‬ ‫ی گرنگ ‌‬ ‫رابرودا دو پای ‌ه ‌‬ ‫گونده‌كانی‌ كوردستان بون‪،‬‬ ‫له‌ئێستاشدا ئه‌و دو پایه‌یه‌ تاراده‌یه‌ك‬ ‫به‌ره‌و پوكانه‌و‌ه چون‪ ،‬ئه‌وه‌ش بۆت ‌ه‬ ‫ی زۆرێك له‌گونده‌كان‪،‬‬ ‫هۆی‌ چۆڵبون ‌‬ ‫به‌شێك له‌هۆكاره‌كه‌شی‌ وه‌ك‬ ‫ی‬ ‫هه‌ندێ‌ له‌ گوندنشینان ئاماژ‌ه ‌‬ ‫ی خزمه‌تگوزاریی ‌ه‬ ‫پێده‌كه‌ن‪ ،‬نه‌گه‌یشتن ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ره‌تاییه‌كانه‌ به‌گونده‌كان‪ ،‬چۆڵبون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شاره‌زایه‌ك ‌‬ ‫گونده‌كانیش به‌بڕوا ‌‬ ‫ی دو مه‌ترسی‌ هه‌یه‌ "له‌الیه‌ك‬ ‫ئابور ‌‬ ‫واز له‌پرۆس ‌هی‌ به‌رهه‌مهێنان ده‌هێنن‌و‬ ‫له‌الیه‌كی‌ تریشه‌وه‌ ده‌چن ‌ه شاره‌وه‌‌و‬ ‫ده‌بن به‌كه‌سانی‌ به‌كاربه‌ر"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫گوندی‌(یاخی���ان) س���ه‌ر ب ‌ه ناحی ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دوكان‪ ،‬ك ‌ه له‌س���ااڵن ‌‬ ‫بنگرد ل ‌ه قه‌زا ‌‬ ‫ی تێ���دا بوه‌‪،‬‬ ‫راب���رودا نزیك ‌هی‌‪70‬ماڵ��� ‌‬ ‫ی تێدایه‌‪،‬‬ ‫له‌ئێس���تادا ته‌نه���ا ‪ 11‬ماڵ��� ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه‬ ‫ی به‌شێكیشیان به‌ئاسان ‌‬ ‫به‌دواندن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كرێت‪ ،‬ك��� ‌ه ئه‌وانیش نیاز ‌‬ ‫ب���ه‌د ‌‬ ‫ی وه‌ك‬ ‫چۆڵكردنیان هه‌ی ‌ه هۆكاره‌كه‌ش ‌‬ ‫ی خزمه‌تگوزاریی ‌ه‬ ‫ئه‌وان ده‌ڵێ���ن "نه‌بون ‌‬ ‫س���ه‌ره‌تاییه‌كانه‌"‪ .‬ژیان‌و گوزه‌ران له‌و‬ ‫ی‬ ‫ی زۆرێك له‌گونده‌كان ‌‬ ‫گونده‌دا نمون��� ‌ه ‌‬ ‫تری‌ كوردستانه‌‪.‬‬ ‫ی س���اڵح‌و مام ق���ادر له‌به‌رده‌م‬ ‫حاج ‌‬ ‫ی (یاخیان)‬ ‫ی گوند ‌‬ ‫مزگه‌وت ‌ه قوڕینه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاودان ‌‬ ‫ب ‌ه ده‌ب���ه‌‌و ته‌نه‌ك ‌ه خه‌ریك��� ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫بزنه‌كانی���ان بون له‌و تاق ‌ه كانیی ‌ه ‌‬ ‫له‌ناو دێیه‌كه‌دا هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وان باس���یان‬ ‫ی نه‌وه‌ده‌كاندا‬ ‫له‌و‌ه ده‌كرد له‌س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی ‪72‬م���اڵ گه‌ڕاونه‌ته‌و‌ه بۆ ئه‌م‬ ‫نزیك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ااڵن ‌‬ ‫گون���ده‌‪ ،‬به‌اڵم له‌س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی دوات���ر وه‌ك ئه‌وان‬ ‫دوهه‌زار‌و س���ااڵن ‌‬ ‫ئاماژه‌ی���ان پێدا یه‌كه‌یه‌ك��� ‌ه ماڵه‌كان‬ ‫باریان كردو رویان ل ‌ه شار‌و ئۆردوگاكان‬ ‫ی‬ ‫ی ساڵح ك ‌ه نائومێدییه‌ك ‌‬ ‫كرده‌وه‌‪ ،‬حاج ‌‬ ‫ی ده‌كرا‪،‬‬ ‫ت���ه‌واو ل ‌ه روخس���اریدا ب���ه‌د ‌‬

‫ فۆتۆ‪ :‬عه‌باس‬ ‫دیمه‌نێک له‌گوندی یاخیان‬ ‫ی قوڵ‬ ‫ی هه‌ناسه‌یه‌ك ‌‬ ‫له‌پاش هه‌ڵكێشان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ی "ق���ه‌ت نه‌مانده‌زان��� ‌‬ ‫وت ‌‬ ‫ی پشتمان تێده‌كا‌و ناچار ده‌بین‬ ‫كورد ‌‬ ‫گونده‌كان چۆڵ بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ی س���اڵح ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌رو ك ‌ه‬ ‫حاج ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر گونده‌كه‌ی���ان النك ‌ه ‌‬ ‫س���ااڵنێك ‌‬ ‫ش���ۆڕش ب���و چه‌ندین س���ه‌ركرد‌ه بۆ‬ ‫ی درێژ له‌‌و گون���ده‌دا ژیانیان‬ ‫ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی سه‌یر بو ك ‌ه‬ ‫گوزه‌راندوه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌و ال ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێس���تا به‌و جۆر‌ه پشتیان ل ‌ه ئاوه‌دان ‌‬ ‫ئه‌و گوندان ‌ه كردو‌ه ك ‌ه رۆژگارێك تێیدا‬ ‫ژیاون‪ ،‬هه‌ر بۆی ‌ه زو زو له‌قس���ه‌كانیدا‬ ‫ی ده‌وت ‬ ‫ی ئاوێن ‌ه ‌‬ ‫ب ‌ه رۆژنامه‌نوس���ه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی عه‌س���كه‌ریت‬ ‫ی عه‌ل ‌‬ ‫"وه‌ر‌ه خانوه‌ك ‌ه ‌‬ ‫پیش���انده‌م‪ ،‬كه‌م���ال كه‌ركوكیش لێر‌ه‬

‫ی هه‌بوه‌‪ ،‬به‌اڵم باوه‌ڕناكه‌م ئێستا‬ ‫خانو ‌‬ ‫بزانێ‌ داخۆ ئێره‌ ماوه‌ یان نا؟"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫ی ئه‌م گوند‌ه به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫بژێو ‌‬ ‫ی ئاژه‌ڵ‌و كه‌مێكیش‬ ‫له‌سه‌ر به‌خێوكردن ‌‬ ‫ی دێمییه‌‌و ئێس���تا‬ ‫له‌س���ه‌ر باخ‌و ڕه‌ز ‌‬ ‫ته‌نه���ا ‪ 11‬ماڵ له‌و گونده‌دا ماون‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫ی خه‌ڵكه‌ك��� ‌ه چۆڵیان كردوه‌‌و‬ ‫‪‌ %84.5‬‬ ‫ئ���ه‌و خه‌ڵك ‌ه كه‌مه‌ش ك ‌ه له‌گونده‌كه‌دا‬ ‫ی ‪500‬‬ ‫ماون ‪3‬هه‌زار س���ه‌ر بزن‌و نزیك ‌ه ‌‬ ‫ی ساڵحیش‬ ‫مانگایان هه‌یه‌‌و وه‌ك حاج ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌س���ه‌ركرده‌و‌ه هه‌لومه‌رج ‌‬ ‫جه‌خت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌ڕ ‌‬ ‫ی ش���وێنه‌ك ‌ه به‌كه‌ڵك ‌‬ ‫س���ه‌خت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مانگا‌و په‌له‌وه‌ر ‌‬ ‫سپی‌‌و جۆر‌ه باشه‌كان ‌‬ ‫ئاوی‌‌و پرۆژ‌هی‌ مریشك نایه‌ت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و پی���او‌ه به‌ته‌مه‌ن��� ‌ه ئه‌وه‌ش��� ‌‬

‫ی‬ ‫نه‌شارده‌و‌ه ك ‌ه نه‌ك به‌ته‌نها گونده‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی "زۆرێك‬ ‫ئه‌وان‪ ،‬به‌ڵك���و وه‌ك ئه‌و وت ‌‬ ‫ی ناوچه‌كه‌یان هه‌مان‬ ‫ی تر ‌‬ ‫له‌گونده‌كان ‌‬ ‫ی ئه‌وانیان هه‌یه‌‌و به‌ره‌و چۆڵبوون‬ ‫حاڵ ‌‬ ‫ده‌چن"‪.‬‬ ‫ئابوریناس م‪ .‬ئه‌حمه‌د ئیس���ماعیل‬ ‫ی‬ ‫ی دارایی‌و بانك له‌زانكۆ ‌‬ ‫ی به‌ش ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی به‌وه‌دا‬ ‫ی ئاماژ‌ه ‌‬ ‫ی مرۆی ‌‬ ‫گه‌ش���ه‌پێدان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گونده‌كان مه‌ترسییه‌ك ‌‬ ‫ك ‌ه چۆڵكردن ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‪ ،‬یه‌كیان ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ی دوالیه‌ن ‌ه ‌‬ ‫ئابور ‌‬ ‫گوندنش���ینه‌كان پێش���تر بۆ زۆرێك ل ‌ه‬ ‫پێداویس���تییه‌كانیان پشتیان به‌خۆیان‬ ‫به‌ستوه‌‌و به‌رهه‌میانهێناوه‌‪ ،‬جگ ‌ه له‌و‌ه‬ ‫كاتێك رو له‌ش���ار‌و ق���ه‌زاكان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫له‌وێ���ش زۆرینه‌ی���ان ده‌بن ‌ه كه‌س���ان ‌‬

‫ی وه‌هایان‬ ‫به‌كارب ‌هر‌و هی���چ به‌رهه‌مێك ‌‬ ‫ی "له‌الیه‌ك واز‬ ‫نابێ���ت‌و وه‌ك ئه‌و وت��� ‌‬ ‫ی به‌رهه‌مهێن���ان ده‌هێنن‌و‬ ‫له‌پرۆس��� ‌ه ‌‬ ‫ی تر ده‌چن ‌ه شاره‌وه‌‌و ده‌بن ب ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ك ‌‬ ‫به‌كاربه‌ر"‪.‬‬ ‫ی گونده‌كان‬ ‫ی ئاب���ور ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر الیه‌نێك ‌‬ ‫له‌رابرودا كش���توكاڵكردن بوبێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ی‬ ‫ی به‌خێوكردن ‌‬ ‫ی گه‌ش��� ‌‬ ‫ی تر ‌‬ ‫الیه‌نێك��� ‌‬ ‫ئاژه‌ڵ بو ك ‌ه بۆ زۆرێك له‌گوندنشینان‬ ‫ی بو‪،‬‬ ‫ی ئاب���ور ‌‬ ‫ی باش��� ‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نیگه‌ران ‌‬ ‫ی بۆت ‌ه مای��� ‌ه ‌‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ئ���ه‌م ئابوریناس��� ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫ل���ه‌ال ‌‬ ‫ی‬ ‫تائێس���تاش له‌كوردس���تاندا كه‌رت��� ‌‬ ‫ی هه‌ر له‌شێواز‌ه كۆنه‌كه‌یدای ‌ه‬ ‫ئاژه‌ڵدار ‌‬ ‫ی گوندنشینه‌‌و نه‌بۆت ‌ه‬ ‫ی بژێو ‌‬ ‫ك ‌ه شێواز ‌‬ ‫ی رێكخراو ك��� ‌ه ببێت ‌ه‬ ‫ی ئاب���ور ‌‬ ‫پرۆژ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاژه‌ڵدار ‌‬ ‫ی كه‌رت��� ‌‬ ‫ی بوژان���ه‌و‌ه ‌‬ ‫هۆ ‌‬ ‫له‌كوردس���تاندا بۆی��� ‌ه م‪ .‬ئه‌حم���ه‌د‬ ‫ێ ك ‌ه‬ ‫ی ده‌زان ‌‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫به‌ئه‌رك ‌‬ ‫ی هه‌بێت بۆ‬ ‫ی تۆكم ‌ه ‌‬ ‫له‌داهاتودا پالن��� ‌‬ ‫بوژانه‌و‌هی‌ ئه‌و كه‌رته‌ له‌كوردستاندا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌ترس���ییه‌ك ‌‬ ‫ی ك ‌ه جێگا ‌‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌م گوند‌ه به‌نیازن‬ ‫ئابوریی���ه‌‪ ،‬خه‌ڵك ‌‬ ‫گونده‌كه‌ی���ان چۆڵ بكه‌ن‌و له‌ئێس���تادا‬ ‫ی ده‌رفه‌تێكن بۆ‬ ‫ی دۆزینه‌و‌ه ‌‬ ‫س���ه‌رقاڵ ‌‬ ‫ی مه‌ڕو مااڵته‌كه‌یان ك ‌ه ‪3‬هه‌زار‬ ‫فرۆشتن ‌‬ ‫ی ‪ 500‬مانگای ‌ه ك ‌ه‬ ‫س���ه‌ر بزن‌و نزیك��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پسپۆر ‌‬ ‫ی مامۆس���تا ئه‌حمه‌د ‌‬ ‫به‌بڕوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌ش���ه‌پێدان ‌‬ ‫ی له‌زانك���ۆ ‌‬ ‫ئاب���ور ‌‬ ‫ی گون���ده‌كان‬ ‫مرۆی���ی‪ ،‬چۆڵكردن��� ‌‬ ‫ی گه‌وره‌ی ‌ه بۆ‬ ‫له‌ئێستادا هه‌ڕه‌ش���ه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاژه‌ڵداری‌‪" ،‬چونك��� ‌ه كه‌رت ‌‬ ‫كه‌رت��� ‌‬ ‫ی هه‌تا ئێس���تا په‌یوه‌س���ت ‌ه‬ ‫ئاژه‌ڵ���دار ‌‬ ‫به‌گوندنشینییه‌وه‌‪.‬‬ ‫خزمه‌تگوزاریی��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫دابینكردن��� ‌‬ ‫هه‌مه‌ج���ۆره‌كان ب���ۆ گوندنش���ینان‌و‬ ‫ی كار بۆی���ان‪،‬‬ ‫ی هه‌ل��� ‌‬ ‫ره‌خس���اندن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باش��� ‌ه بۆ هێش���تنه‌و‌ه ‌‬ ‫گرنتییه‌ك��� ‌‬ ‫گون���ده‌كان به‌ئاوه‌دان���ی‌‪ ،‬چونك ‌ه وه‌ك‬ ‫م���ام قادر ده‌یوت "ئه‌گ���ه‌ر له‌م گوند‌ه‬ ‫ی‬ ‫ێ هه‌ر بزنێك ‌‬ ‫ژیان‌و خزمه‌تگوزاریم هه‌ب ‌‬ ‫به‌ ملیۆنێك دینار ناده‌م"‪.‬‬

‫ب���ه‌اڵم له‌ماوه‌ی‌ رابردودا له‌الیه‌ن چه‌ند‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ هه‌واڵه‌و‌ه باس له‌وه‌ كرا‬ ‫كه‌ موچه‌ی‌ خانه‌نش���ینه‌ پله‌ نزمه‌كان‬ ‫ل��� ‌ه ‪ %20‬تا ‪ %30‬زیاد ده‌بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫نیگه‌رانی‌ له‌الی‌ زۆرێك له‌ خانه‌نش���ینه‌‬ ‫پل���ه‌ نزمه‌كان دروس���ت ك���ردوه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫باره‌یه‌وه‌ په‌رله‌مانت���ار دلێر قادر وتی‌‬ ‫"موچه‌ی‌ خانه‌نشینه‌ پله‌ نزمه‌كان زۆر‬ ‫ل���ه‌وه‌ كه‌متره‌ كه‌ به‌رێ���ژه‌ی‌ له‌‪ %20‬تا‬ ‫‪ %30‬زیاده‌‪ ،‬چاره‌سه‌ر بكرێت‪ ،‬هه‌ندێ‌‬ ‫ی هه‌ی���ه‌ هێنده‌‬ ‫موچه‌ی‌ خانه‌نش���ین ‌‬ ‫كه‌م���ه‌ ده‌بێ���ت به‌رێژه‌یه‌ك���ی‌ ب���اش‬ ‫گۆڕانكاری‌ تێدا بكرێت ئه‌وه‌ش كارێكی‌‬ ‫قورس نییه‌‪ ،‬چونك���ه‌ بودجه‌ی‌ عێراق‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌م ساڵدا زۆر زۆره‌"‪.‬‬ ‫یاخیان‬ ‫گوندێكی‌ دوری‌ سه‌ر به‌ ناحیه‌ی‌‬ ‫بنگرد‌و قه‌زای‌ دوكانه‌‪ ،‬دو كاتژمێر‬ ‫له‌ دوا خاڵی‌ شه‌قامی‌ قیره‌وه‌ دوره‌‌و‬ ‫جگه‌ له‌ ئیداره‌ خوێندنگایه‌كی‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تی‌ كه‌ له‌خانوی‌ قوڕدایه‌‬ ‫هیچ خزمه‌تگوزارییه‌كی‌ تری‌ پێ‌‬ ‫نه‌گه‌یشتوه‌و رێگای‌ به‌رده‌اڵن‌و‬ ‫سه‌خته‌‌و كاره‌بای‌ نییه‌و هیچ‬ ‫تۆڕێكی‌ مۆبایلی‌ پێ‌ ناگات‬

‫تائێستا له‌كوردستاندا‬ ‫كه‌رتی‌ ئاژه‌ڵداری‌‬ ‫هه‌ر له‌شێوازه‌‬ ‫كۆنه‌كه‌یدایه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫شێوازی‌ بژێوی‌‬ ‫گوندنشینه‌‌و نه‌بۆته‌‬ ‫پرۆژ‌هی‌ ئابوری‌‬ ‫رێكخراو‬

‫►‬

‫ فۆتۆ‪ :‬ئاوێنه‌‪ ،‬ئه‌رشیف‬ ‫سه‌رای سلێمانی‬

‫له‌و بڕوایه‌دا نیم له‌‪2013‬‬ ‫دا‪ ،‬موچ ‌هی‌ فه‌رمانبه‌ران‌و‬ ‫خانه‌نشینانیش هیچ‬ ‫گۆڕانكارییه‌كی‌ وه‌ها‬ ‫به‌خۆیه‌وه‌ ببینێ‌ ك ‌ه‬ ‫ی باس بێت‬ ‫شایه‌ن ‌‬

‫►‬

‫ماوه‌یه‌كی‌ زۆره‌ ب���اس له‌زیادكردنی‌‬ ‫موچ���ه‌ی‌ خانه‌نش���ینان‌و فه‌رمانبه‌ر‌ه‬ ‫پله‌ نزم���ه‌كان ده‌كرێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم وه‌ك‬ ‫په‌رله‌مانتارێك���ی‌ لیژن���ه‌ی‌ دارای‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق ئاماژه‌ی‌ پێده‌كات‪،‬‬ ‫تائێس���تا هی���چ ئومێدێ���ك نیی���ه‌ بۆ‬ ‫زیادكردن���ی‌ موچه‌‪ ،‬ئه‌و بۆچونه‌ش���ی‌‬ ‫له‌وه‌وه‌ سه‌رچاوه‌ ده‌گرێت‪ ،‬كه‌ له‌پرۆژه‌‬ ‫یاس���ای‌ بودجه‌ی‌ پێشنیاركراوی‌ ‪2013‬‬ ‫دا باس له‌ زیادكردنی‌ موچه‌ نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ زیاتر له‌رابرودا باسی‌ لێوه‌ ده‌كرا‬ ‫زیادكردنی‌ موچه‌ی‌ ئه‌و خانه‌شینانه‌یه‌‬ ‫كه‌ موچه‌كانیان ل���ه‌‪ 400‬هه‌زار دیناری‌‬ ‫عێراق���ی‌ كه‌مت���ره‌‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ وه‌ك‬ ‫چاره‌س���ه‌رێكی‌ كاتیی���ش له‌م س���اڵدا‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ عێراقی‌ بڕیاری���دا بۆ هه‌ر‬ ‫خانه‌نش���ینێك كه‌ موچه‌ك���ه‌ی‌ له‌ ‪400‬‬ ‫هه‌زار دین���ار كه‌متره‌‪ ،‬بڕی‌ ‪ 600‬هه‌زار‬ ‫دین���اری‌ پێبدرێت به‌ئومێ���دی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪2013‬دا به‌ یاسایه‌ك چاره‌سه‌ری‌‬ ‫ئه‌و گرفت���ه‌ بكرێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ مایه‌ چه‌ند هاواڵتییه‌کی به‌ ته‌مه‌ن له‌به‌رده‌رکی‬ ‫س���ه‌رنجه‌ له‌بودجه‌ی‌ پێش���نیاركراوی‌‬ ‫‪ 2013‬كه‌ له‌ئێستادا له‌الیه‌ن حكومه‌تی‌ ئ���ه‌وان وه‌ك لیژنه‌ی‌ دارایی‌ هیچ پرۆژه‌‬ ‫عێراقیی���ه‌وه‌ په‌س���ه‌ندكراوه‌‌و بڕه‌كه‌ی‌ یاس���ایه‌كیان ب���ۆ زیادكردن���ی‌ موچه‌‬ ‫زیات���ر ل���ه‌ ‪ 138‬ترلی���ۆن دین���اره‌‪ ،‬ئاماده‌ كردبێت‪ ،‬به‌اڵم هاوكات ئه‌وه‌شی‌‬ ‫تائێستاش هیچ یاسایه‌ك ده‌رنه‌چوه‌ بۆ خس���ته‌ڕو كه‌ لیژنه‌ی���ه‌ك له‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫چاره‌سه‌ری‌ گرفتی‌ ئه‌و خانه‌نشینانه‌ی‌ دارایی‌ عێراق‪ ،‬زۆر ده‌مێكه‌ س���ه‌رقاڵی‌‬ ‫كه‌ به‌موچه‌یه‌كی‌ كه‌م خانه‌نشینكراون‪ .‬ئاماده‌كردنی‌ پرۆژه‌یه‌كن بۆ رێكخستنی‌‬ ‫له‌به‌شێك له‌كه‌ناڵه‌كانی‌ راگه‌یاندنه‌وه‌ موچ���ه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران‌و خانه‌ش���ینانی‌‬ ‫زۆرجار باس له‌وه‌ ده‌كرێت‪ ،‬كه‌ له‌الیه‌ن عێ���راق‪ ،‬وه‌ك ئه‌و ئام���اژه‌ی‌ پێده‌كات‬ ‫لیژنه‌ی‌ دارایی‌ په‌رله‌مانی‌ عێراقییه‌وه‌‪ ،‬كاره‌كانی‌ ئه‌و لیژنه‌یه‌ زۆر به‌سس���تی‌‬ ‫پرۆژه‌ی���ه‌ك ئاماده‌كراوه‌ بۆ زیادكردنی‌ به‌ڕێ���وه‌ ده‌چێ���ت "دی���اره‌ حكومه‌تی‌‬ ‫موچه‌ی‌ ئه‌و فه‌رمانبه‌ر‌و خانه‌نشینانه‌ی‌ عێراقی‌ مه‌به‌س���تێتی‌ سود له‌رۆیشتنی‌‬ ‫ك���ه‌ موچه‌كانی���ان كه‌م���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم كات وه‌ربگرێت‌و موچ���ه‌ زیاد نه‌كات‪،‬‬ ‫ی بودجه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ هاوپه‌یمانی‌ كوردس���تان ئه‌گینا ده‌بو پێش ئاماده‌كرن ‌‬ ‫دلێر قادر ئه‌ندام���ی‌ لیژنه‌ی‌ دارایی‌ له‌ پێش���نیاركراوی‌ ‪ 2013‬پرۆژه‌كه‌ی���ان‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌ عێراق‪ ،‬ره‌تیك���رده‌وه‌ كه‌ بۆ زیادكرنی‌ موچ���ه‌ كه‌مه‌كان ئاماده‌‬

‫خانه‌نشین هه‌ی ‌ه‬ ‫ی ‪ 200‬هه‌زار‬ ‫نزیك ‌ه ‌‬ ‫دینار موچه‌كه‌یه‌تی‌‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫ی ‪ 10‬ملیۆن دینار‬ ‫نزیك ‌ه ‌‬ ‫وه‌رده‌گرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ به‌هیچ‬ ‫جۆرێك مایه‌ی‌ قبوڵكردن‬ ‫نییه‌‪ ،‬پێویست ‌ه چاره‌سه‌ر‬ ‫بكرێت‬

‫ئه‌گه‌ر له‌م گوند‌ه‬ ‫ژیان‌و خزمه‌تگوزاریم‬ ‫هه‌بێ‌ هه‌ر بزنێكی‌ به‌‬ ‫ملیۆنێك دینار ناده‌م‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )349‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/30‬‬

‫به‌ره‌و هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌مه‌ریكا‪..‬‬

‫‪9‬‬

‫كورده‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا ده‌نگ به‌ئۆباما ده‌ده‌ن یان رۆمنی‌؟‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫ی جیهان‬ ‫خه‌ڵك ‌‬ ‫ی پێباشتره‌‬ ‫ئۆبامایان له‌رۆمن ‌‬

‫كورد بوونێكی‌ گه‌وره‌و كارای‌ نیی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌ئه‌مه‌ریكادا‪ ،‬به‌اڵم به‌پێی‌ لێدوان ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردێكی‌ نیشته‌جێی‌ ویالیه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ڤێرجینیا‪ ،‬زۆرب ‌هی‌ كورده‌نان ‌‬ ‫نیشته‌جێی‌ ئه‌مه‌ریكا "گه‌ر ده‌نگ‬ ‫بده‌ن‪ ،‬ئه‌وا ده‌نگ ده‌ده‌ن به‌ئۆباما"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ك���ورد ل���ه‌و رووب���ه‌ره‌ گه‌وره‌ی���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا ‌‬ ‫ویالیه‌ت ‌ه یه‌كگرتووه‌كان��� ‌‬ ‫تیا هه‌ڵكه‌وتووه‌‪ ،‬بوونێكی‌ الوازو پرژو‬ ‫ی هه‌یه‌‪ ،‬هێشتا ئه‌وان له‌و ئاسته‌دا‬ ‫باڵو ‌‬ ‫نین ك ‌ه به‌"ره‌وه‌ند" ناو ببرێن‪ ،‬كورده‌كان‬ ‫ی‬ ‫ی جیاوازو له‌كات ‌‬ ‫كه‌ به‌چه‌ند شه‌پۆلێك ‌‬ ‫جیاوازدا رووی���ان كردووه‌ته‌ ئه‌مه‌ریكا‌و‬ ‫ی‬ ‫ی له‌دوای‌ كاره‌ساتی‌ نسكۆ ‌‬ ‫سه‌ره‌تاكه‌ ‌‬ ‫‪1975‬ه‌وه‌ ده‌س���تپێده‌كات‪ ،‬زۆربه‌ی���ان‬ ‫ی تێنیس���ی‌‌و ته‌كس���اس‌و‬ ‫له‌ویالته‌كان ‌‬ ‫كالیفۆرنی���ا‌و ڤێرجینی���ا‌و جۆرجی���ا‌و‬ ‫كۆنێكتیكه‌تدا نیشته‌جێن‪.‬‬ ‫ی نیشته‌جێی‌ ئه‌مه‌ریكا ك ‌ه‬ ‫كورده‌كان ‌‬ ‫ی كوردس���تانه‌و‌ه‬ ‫له‌هه‌ر چوار پارچه‌ك ‌ه ‌‬ ‫رووی���ان له‌ئه‌مه‌ری���كا ك���ردووه‌‪ ،‬ت���ا‬ ‫ئه‌ندازه‌یه‌ك چ���االك‌و كۆك نین‌و زیاتر‬ ‫ی حیزبیی���ه‌و‌ه گی���رۆده‌ن‪،‬‬ ‫به‌ملمالنێ��� ‌‬ ‫زۆربه‌ش���یان ئام���اژ‌ه ب���ه‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن‬ ‫ی هه‌رێم‬ ‫ك���ه‌ نوێنه‌رایه‌ت���ی‌ حكومه‌ت��� ‌‬ ‫له‌واش���نتۆن له‌ئاس���تی‌ پێویستدا كار‬ ‫ناكات‪.‬‬ ‫ی نیشته‌جێی‌ ئه‌مه‌ریكا ك ‌ه‬ ‫كورده‌كان ‌‬ ‫له‌هه‌موو كه‌سێك باشتر له‌و‌ه تێده‌گه‌ن‬ ‫ی‬ ‫واش���نتۆن ئه‌و پایته‌خته‌ی ‌ه چاره‌نوس ‌‬ ‫ی لێو‌ه‬ ‫ی دونی���ا ‌‬ ‫زۆرب��� ‌هی‌ كێش���ه‌كان ‌‬ ‫دیاریده‌كرێت‪ ،‬له‌م روانگ ‌ه گرنگه‌و‌ه ئایا‬ ‫ئه‌وان له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا ده‌نگ به‌ئۆباما‬ ‫ده‌ده‌ن یان رۆمنی‌؟‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن ‌ه ئه‌م پرس���یار‌هی‌ ئاڕاس���ته‌ ‌‬ ‫"ش���ادمان عه‌زی���ز رۆس���ته‌م" كرد ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر له‌كونس���وڵخانه‌ ‌‬ ‫س���ااڵنێك ‌‬ ‫ی كردووه‌و‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا له‌هه‌ولێ���ر كار ‌‬ ‫ئێستا نیشته‌جێی‌ ویالیه‌تی‌ ڤێرجینیایه‌‌و‬

‫ی‬ ‫له‌نزیكه‌و‌ه چاودێری‌ ره‌وشی‌ هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی ویالیه‌ت ‌ه یه‌كگرتووه‌كان‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "کورده‌کانی نیشته‌جێی‬ ‫ئه‌مریکا تا ئێستا نه‌یانتوانیو‌ه گرووپی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی دروس���ت بکه‌ن له‌چه‌شنی‬ ‫پێکهاته‌کانی تر‪ .‬ت���ا له‌رێیه‌وه‌ بتوانن‬ ‫ئه‌جێندای خۆی���ان له‌به‌رنامه‌ی یه‌کێک‬ ‫له‌‌‌‪‎‬پارت��� ‌ه رکه‌ب���ه‌ره‌کان جێبکه‌ن���ه‌وه‌و‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌کی رێکخ���راو ده‌نگب���ده‌ن‬ ‫ب���ه‌و الیه‌ن���ه‌ی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی���ان‬ ‫ده‌پارێزێ���ت‪ .‬له‌کاتێک���دا‪ ،‬بێجگه‌ له‌و‬ ‫رۆڵه‌ی ک���ورد له‌عێراقدا ب���ۆ ئه‌مریکا‬ ‫ده‌یگێرێت‪ ،‬له‌س���وریای پڕ له‌ئاڵۆزی و‬ ‫تورکی���ای هاوپه‌یمانی ئه‌مریکا بکه‌ری‬ ‫ئه‌کتیڤه‌‪ ،‬که‌ ده‌بوای ‌ه ئه‌م بابه‌ت ‌ه به‌شی‬ ‫خ���ۆی بایه‌خی پێبدرای���ه‌‪ .‬به‌اڵم هیچ‬ ‫کام له‌پارته‌کان له‌هه‌ڵمه‌تی به‌رفراوانی‬ ‫بانگه‌ش���ه‌ی هه‌ڵبژاردن���دا که‌ رووماڵی‬ ‫زۆرب���ه‌ی باباته‌کانیان ک���ردوه‌‪ ،‬به‌بێ‬ ‫ئه‌وه‌ی کورد ئاماده‌گییه‌کی بچووکیشی‬

‫هه‌بووبێ���ت له‌ناویان���دا‪ .‬ئه‌م���ه‌ش تا ی���ان به‌ش���ێکی به‌بایه‌خ���ی کۆمه‌ڵگا‬ ‫ئاستێکی زۆر ده‌گه‌رێته‌و‌ه بۆ ناکارایی و موخاته‌به‌ ده‌کرێن"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "به‌ش���ێوه‌یه‌کی گش���تی‬ ‫په‌رته‌وازه‌یی لۆبی کوردی له‌ئه‌مریکا‪.‬‬ ‫الیه‌نێکی تری نه‌بوون���ی یه‌کده‌نگی له‌ئه‌مریکا کۆچب���ه‌ران زیاتر الیه‌نگری‬ ‫کورده‌کان بۆ ده‌نگ���دان به‌کاند‌یدێکی دیموکراته‌کانن‪ ،‬به‌و پێیه‌ی قورس���ایی‬ ‫دیاریکراو‪ ،‬ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ موخاته‌ب ‌ه دیموکراته‌کان زیات���ر له‌ناوچه‌ کراوه‌و‬ ‫نه‌کردنی���ان له‌الی���ه‌ن پارتێک���ی ش���اره‌کانه‌‪ ،‬له‌کاتێک���دا کۆمارییه‌کان‬ ‫دیاریکراوه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش به‌هۆی که‌می له‌ناوچه‌کانی ناوه‌ڕاس���تن که‌ زۆربه‌یان‬ ‫رێژه‌ی ک���ورده‌وه‌ ک��� ‌ه کاریگه‌رییه‌کی ئه‌مەریک���ی سپیپێس���تن‪ .‬هه‌روه‌ه���ا‬ ‫نی ‌ه له‌س���ه‌ر ئاراس���ته‌کردنی ئه‌نجامی دیموکرات���ه‌کان هه‌میش���ه‌ پرۆگرام���ی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌کان‌و نه‌بوونی سه‌رمایه‌داری هاوکاریی���ان له‌ئه‌جێندایاندای���ه‌ ک ‌ه بۆ‬ ‫ک���ورد له‌ئه‌مری���کا تا بتوانێ���ت پار‌ه كۆچبه‌ران سوودی زۆر گه‌وره‌ی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ببه‌خشێت بو هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردنه‌کان‪ .‬بۆی���ه‌ ئێم ‌ه ته‌نه���ا ل���ه‌م روانگه‌یه‌و‌ه‬ ‫له‌کاتێک���دا ده‌نگ���ده‌ری ع���ه‌ره‌ب تا ده‌توانین بڵێین‪ ،‬ره‌نگ ‌ه به‌شێکی زۆری‬ ‫راده‌یه‌کی زۆر الیه‌نگ���ری ئۆبامان به‌و ک���ورده‌کان ده‌نگبده‌ن به‌ئۆباما‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫پێیه‌ی رۆمنی زیاتر دۆستی جوله‌که‌یه‌و ده‌نگبده‌ن‪ .‬ل���ه‌و روانگه‌یه‌و‌ه وا ده‌ڵێم‬ ‫ئۆبام���ا له‌و که‌مت���ر‪ .‬به‌هه‌مانش���ێو‌ه چونک ‌ه هه‌ندێک ره‌وه‌ند له‌ئه‌مریکا زۆر‬ ‫ده‌نگده‌رانی التینیش به‌رژه‌وه‌ندییاکانیان به‌که‌م���ی ده‌نگده‌ده‌ن‪ ،‬له‌وان ‌ه ره‌وه‌ندی‬ ‫تا راده‌ی���ه‌ک جێکراوه‌ته‌وه‌ له‌به‌رنامه‌ی هندی که‌ که‌مترین به‌ش���داریی ده‌که‌ن‬ ‫پارته‌کاندا‪ ،‬که‌ ئه‌وانیش وه‌ک پێکهات ‌ه له‌ده‌نگداندا"‪.‬‬

‫‪USA‬‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ویالیه‌ت���ه‌ یه‌كگرتووه‌كان ‌‬ ‫ی بای���ه‌خ‌و‬ ‫له‌چه‌ندی���ن روه‌وه‌ جێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫گرنگه‌‪ ،‬ل���ه‌م واڵته‌دا ك���ه‌ به‌ئه‌ندازه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كیشوه‌رێك به‌رین‌و فراوانه‌و له‌باوه‌ش ‌‬ ‫ی جیهاندا‬ ‫ی گ���ه‌وره‌ ‌‬ ‫دوو ئۆقیانووس��� ‌‬ ‫هه‌ڵكه‌وتووه‌‪ ،‬یه‌كێك له‌سیسته‌م ‌ه هه‌ر‌ه‬ ‫ی جیهان سه‌قامگیره‌‪.‬‬ ‫دیموكراسییه‌كان ‌‬ ‫ی دیاری‌ ئه‌مه‌ریكا له‌وه‌و‌ه‬ ‫ره‌نگ ‌ه گرنگ ‌‬ ‫ی به‌هێزترین‌و تۆكنه‌ترین‬ ‫بێت ك ‌ه خاوه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جیهان���ه‌‪ ،‬بودجه‌ ‌‬ ‫ی س���ه‌رباز ‌‬ ‫هێز ‌‬ ‫س���ه‌ربازی‌ ئه‌مه‌ری���كا به‌گه‌وره‌تری���ن‬ ‫ی دونی���ا داده‌نرێت‪،‬‬ ‫بودجه‌ی‌ س���ه‌رباز ‌‬ ‫ی په‌نتاگۆنیش‬ ‫ی ئه‌م بوجه‌ی��� ‌ه ‌‬ ‫زۆرب���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نوێ ‌‬ ‫ته‌رخ���ان كراوه‌ ب���ۆ داهێنان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌كنی���ك‌و ته‌كنه‌لۆژی���ا ك���ه‌ بنه‌ما ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكای ‌ه‬ ‫بااڵده‌س���تی‌‌و ده‌س���ه‌اڵت ‌‬ ‫به‌سه‌ر جیهاندا‪ ،‬ئه‌مه‌ریكا زیاتر له‌‪700‬‬ ‫ی س���ه‌ربازی‌ له‌‪ 36‬واڵتی‌ جیهاندا‬ ‫بنكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬گرنگترین ئۆقیانووس‌و ده‌ریاكان ‌‬ ‫ی‬ ‫جیهان‌و بگره‌ ئاسماتیش له‌ژێر چاودێر ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكادای���ه‌‪ ،‬فه‌رمانده‌ییه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكاش به‌س���ه‌ر چه‌ند روبه‌رێك ‌‬

‫ی‬ ‫جوگرافیدا دابه‌شكراون ك ‌ه سه‌رتاسه‌ر ‌‬ ‫گ���ۆی‌ زه‌وی‌ ده‌گرن���ه‌وه‌و هه‌ریه‌ك���ه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی دیاریكراو ‌‬ ‫ی ناوچه‌یه‌ك ‌‬ ‫به‌رپرسیارێت ‌‬ ‫ئه‌م دونیایه‌یان له‌ئه‌ستۆدایه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌ڕووی‌ ئابوریی���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ری���كا‬ ‫ی‬ ‫به‌واڵتی‌ "سه‌رمایه‌" ناوده‌برێت‪ ،‬له‌دوا ‌‬ ‫ی ‪1944‬ه‌وه‌‪،‬‬ ‫رێككه‌وتننامه‌ی‌ بریتنودز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گرنگترین بزوێنه‌ر ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریك ‌‬ ‫دۆالر ‌‬ ‫ی بازرگانی‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌‪ ،‬تاك ‌ه‬ ‫پرۆس ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جیهاندا كه‌ به‌ها ‌‬ ‫دراویش ‌ه له‌ئاس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌موو دراوه‌كانی‌ تر له‌س���ه‌ر بنه‌ما ‌‬ ‫ی دیاریده‌كرێ���ت‪ ،‬له‌وكاته‌و‌ه‬ ‫نرخه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی زێڕ‌و‬ ‫ی نرخ��� ‌‬ ‫ت���ا ئێس���تا دیاریكردن ‌‬ ‫ن���ه‌وت له‌بازاڕه‌كانی‌ جیهاندا به‌دۆالره‌‪،‬‬ ‫ی جیه���ان "ۆل‬ ‫گه‌وره‌تری���ن بۆرس���ه‌ ‌‬ ‫س���تریت" له‌ئه‌مه‌ریكادای ‌ه ك��� ‌ه رۆژان ‌ه‬ ‫ده‌ی���ان ملی���ار دۆالری‌ تێ���دا ئاڵووێر‬ ‫ی‬ ‫ی ملیاردێره‌كان ‌‬ ‫ده‌كرێت‪ .‬به‌شێكی‌ زۆر ‌‬ ‫جیهان ك ‌ه هه‌ندێكیان ته‌مه‌نیان له‌خوار‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكان‪.‬‬ ‫چل ساڵه‌وه‌یه‌ دانیشتوو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ره‌ گه‌ور‌ه ‌‬ ‫ی ‪ 30‬فڕۆكه‌خانه‌ ‌‬ ‫له‌كۆ ‌‬ ‫جیه���ان‪ ،‬حه‌ڤده‌ی���ان له‌ئه‌مه‌ریكادان‪،‬‬

‫ی‬ ‫ی دراو ‌‬ ‫باره‌گای‌ س���ه‌ره‌كی‌ س���ندوق ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جیهانی‌‌و رێكخراو ‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی‌‪ ،‬بانك ‌‬ ‫ی جیهان" له‌ئه‌مه‌ریكادان‬ ‫گات "بازرگان ‌‬ ‫ی جیهان‬ ‫ك ‌ه ئاڕاسته‌ی‌ سیاسه‌تی‌ ئابور ‌‬ ‫ی نه‌ته‌و‌ه‬ ‫دیاریده‌كه‌ن‪ .‬باره‌گای‌ سه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كگرتووه‌كان له‌ئه‌مه‌ریكادایه‌‪ .‬به‌پێ ‌‬ ‫ی باشترین زانكۆكانی‌ جیهان‪،‬‬ ‫پله‌به‌ند ‌‬ ‫له‌نێ���و بیس���ت زانك���ۆدا حه‌ڤده‌ی���ان‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكین‪ .‬زۆرترین رێژ‌هی‌ وه‌رگران ‌‬ ‫خه‌اڵتی‌ نۆبل ئه‌مه‌ریكین‪ .‬ئینگلیزی‌ ك ‌ه‬ ‫زمانی‌ ره‌سمی‌ ئه‌مه‌ریكایه‌‪ ،‬ئه‌مڕۆ بوو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی جیهانی‌‌و له‌سه‌رتاس���ه‌ر ‌‬ ‫به‌زمانێك��� ‌‬ ‫ی پێده‌كرێت‪ .‬ئه‌مه‌ریكا‬ ‫دونیادا قس���ه‌ ‌‬ ‫ی هه‌واڵگری‌‌و‬ ‫خاوه‌نی‌ گه‌وره‌ترین ده‌زگا ‌‬ ‫ی كۆكردن���ه‌وه‌‪ ،‬گه‌وره‌تری���ن‌و‬ ‫زانی���ار ‌‬ ‫ی هه‌واڵ‌‌و كه‌ناڵ ‌ه‬ ‫گرنگترین ئاژانسه‌كان ‌‬ ‫ئاسمانیه‌كان‌و رادیۆو رۆژنامه‌‌و گۆڤار‌ه‬ ‫جیهانی���ه‌كان‌و به‌رهه‌مهێنه‌ری‌ نوێترین‬ ‫داهێنانه‌كانی‌ ته‌كنی���ك‌و ته‌كنه‌لۆژیا‌و‬ ‫سه‌رنجڕاكێشترین فلیمه‌كانی‌ سینه‌ماو‬ ‫داهێن���ه‌ری‌ مۆزیك��� ‌ه هاوچه‌رخه‌كان‌و‬ ‫ی جیهانه‌‪.‬‬ ‫ئامڕاز‌ه سه‌رگه‌رمییه‌كان ‌‬

‫ی ‪ ‌BBC‬كه‌ له‌‪ 21‬واڵتی‌ جیهاندا ئه‌نجامدراوه‌‪،‬‬ ‫ی راپرسییه‌ك ‌‬ ‫بـــــــه‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫ی ئۆباما ‌‬ ‫ی هاواڵتیانی‌ ئه‌و والتان ‌ه الیه‌نگر ‌‬ ‫زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاندید ‌‬ ‫ئێستای‌ ئه‌مه‌ریكان‌و ئه‌ویان الپه‌سه‌ندتر‌ه تا میت رۆمن ‌‬ ‫كۆماریخوازه‌كان‪.‬‬ ‫ی به‌شداربووان پشتیوانی‌ له‌و‌ه‬ ‫ی ‪‌ %50‬‬ ‫ی ئه‌م راپرسییه‌‪ ،‬نزیكه‌ ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ده‌كه‌ن ئۆباما دووباره‌ به‌سه‌رۆك هه‌ڵبژێردرێته‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ریشدا ته‌نها‬ ‫ی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫‪%9‬ی‌ به‌شداربووان پشتیوانی‌ له‌میت رۆمن ‌‬ ‫ی‬ ‫‪%72‬ی‌ فه‌ره‌نسیه‌كان پشتیوانی‌ له‌ئۆباما ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌نێو هاواڵتیان ‌‬ ‫ی ئۆبامان‪.‬‬ ‫ئوستورالیا ‪‌%67‬و كه‌نه‌دا ‪‌%66‬و به‌ریتانیا ‪ ،%65‬الیه‌نگر ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌م راپرسییه‌‪ ،‬پاكستان ته‌نها واڵت ‌ه كه‌ رێژ‌هی‌ ئه‌و كه‌سانه‌ ‌‬ ‫ی ئۆباما زیاتره‌‪.‬‬ ‫پشتیوانی‌ له‌رۆمنی‌ ده‌كه‌ن له‌هه‌واداران ‌‬

‫‪10‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )349‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/30‬‬

‫له‌هه‌ندێك گه‌ڕه‌ك‬ ‫زیاتر ل ‌ه ‪ 3‬كیلۆ نوقڵ‌ به‌خشراوه‌ته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ی‬ ‫ی شار ‌‬ ‫له‌هه‌ندێك ماڵی‌ گه‌ڕه‌ك ‌‬ ‫سلێمانی‌‌و به‌تایبه‌تیش (میللییه‌كان)‬ ‫زیاتر ل ‌ه سێ‌ كیلۆ نوق ‌ڵ به‌خشراو‌ه‬ ‫ی‬ ‫وه‌كو جه‌ژنانه‌‌و له‌هه‌ندێك گه‌ڕه‌ك ‌‬ ‫نوێش ته‌نانه‌ت روبعێك كیلۆ‬ ‫نه‌به‌خشراوه‌‪.‬‬ ‫ی چه‌ند س���اڵێك ‌ه‬ ‫ی ماو‌ه ‌‬ ‫به‌وپێی���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌وره‌بونێكی‌ زۆر ‌‬ ‫شاری‌ س���لێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌خ���ۆو‌ه بینیوه‌‌و چه‌ن���د گه‌ڕه‌كێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تێدا دروستكراون‪ ،‬بۆیه‌ له‌ڕۆژان ‌‬ ‫نوێ ‌‬ ‫ی ئه‌و گه‌ڕه‌كان ‌ه‬ ‫جه‌ژنیشدا تایبه‌تمه‌ندێت ‌‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬به‌تایبه‌تیش له‌گه‌ڕه‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی سلێمانی‌‪ .‬له‌جه‌ژن ‌‬ ‫دێرین‌و نوێیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مس���اڵدا له‌هه‌ندێك گه‌ڕه‌ك ‌‬ ‫قوربان ‌‬ ‫ێ‬ ‫یس‌‬ ‫ی ماڵ‌ هه‌بو‌ه نزیكه‌ ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫میلل ‌‬ ‫ی كردوه‌ت ‌ه جه‌ژنانه‌‌و هه‌ندێك‬ ‫كیلۆ نوقڵ ‌‬ ‫ماڵ���ی‌ گه‌ڕه‌ك���ه‌ نوێیه‌كانیش ته‌نانه‌ت‬

‫روبعه‌ كیلۆیه‌كیشیان نه‌به‌خشیوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ته‌م���ه‌ن ‪34‬‬ ‫ش���ادمان ئه‌حم���ه‌د ‌‬ ‫ی‬ ‫ی میلل ‌‬ ‫س���ا ‌ڵ ك ‌ه ماڵی���ان له‌گه‌ڕه‌كێك ‌‬ ‫ی به‌وه‌دا كه‌ ئه‌وان‬ ‫س���لێمانیی ‌ه ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی گه‌ڕه‌كه‌كه‌ی���ان س���ااڵنه‌‌و‬ ‫به‌حوكم��� ‌‬ ‫له‌جه‌ژنه‌كان���دا چه‌ن���د كیلۆیه‌ك نوق ‌ڵ‬ ‫ی‬ ‫ده‌كه‌ن ‌ه جه‌ژنان���ه‌‪ ،‬چونك ‌ه ژماره‌یه‌ك ‌‬ ‫زۆر می���وان رویان تێده‌ك���ه‌ن‪ .‬ناوبراو‬ ‫ی‬ ‫رونیكرده‌و‌ه ك ‌ه له‌م���اوه‌ی‌ چوار رۆژ ‌‬ ‫ێ كیلۆ‬ ‫ی قورباندا نزیك ‌هی‌ س��� ‌‬ ‫جه‌ژن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫نوقڵیان به‌خشیوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌پێ ‌‬ ‫ی نوقڵه‌كان‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫گه‌وره‌یی‌‌و بچوك��� ‌‬ ‫ی ئه‌وان گه‌ور‌ه بون‪.‬‬ ‫نوقڵه‌كان ‌‬ ‫به‌هه‌مان ش���ێو‌هی‌ ئ���ه‌و هاواڵتییه‌‪،‬‬ ‫ی دیكه‌یه‌‌و‬ ‫ی ك ‌ه هاواڵتییه‌ك ‌‬ ‫سه‌ركار نور ‌‬ ‫ی قه‌ره‌باڵغ���ه‌‪،‬‬ ‫ماڵی���ان له‌گه‌ڕه‌كێك��� ‌‬ ‫ی له‌وه‌كرد كه‌ س���ه‌ره‌تا دو كیلۆ‬ ‫باس��� ‌‬ ‫نوقڵیان كڕی���و‌ه كه‌ گه‌ور‌ه بون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ش���ه‌وی‌ دوه‌مدا ته‌واو بووه‌‪ ،‬بۆی ‌ه بۆ‬ ‫ی دیكه‌یان كڕیوه‌‌و‬ ‫رۆژی‌ س���ێیه‌م نوقڵ ‌‬

‫ی گش���تی‌ زیاتر له‌س���ێ‌ كیلۆیان‬ ‫به‌كۆ ‌‬ ‫ی ره‌مه‌زانیش‬ ‫به‌خش���یوه‌ته‌و‌ه ك ‌ه جه‌ژن ‌‬ ‫به‌هه‌مان شێو‌ه بوه‌‪.‬‬ ‫ی ئ���ه‌و نوقڵ ‌ه‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌خش���ینه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دێری���ن‌و نوێ ‌‬ ‫له‌هه‌ندێ���ك گه‌ڕه‌ك��� ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‌و ته‌نانه‌ت ما ‌ڵ‬ ‫سلێمانی‌ جیاواز ‌‬ ‫هه‌یه‌ روبع ‌ه كیلۆیه‌كیش���یان س���ه‌رف‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌متر رو ‌‬ ‫نه‌كردوه‌‪ ،‬چونك ‌ه میوانێك ‌‬ ‫تێكردون‪.‬‬ ‫ی ته‌مه‌ن ‪ 30‬سا ‌ڵ ك ‌ه‬ ‫كاروان عه‌بدواڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێك له‌گه‌ڕه‌ك ‌ه نوێیه‌كان ‌‬ ‫دانیشتو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ش���ه‌قام ‌‬ ‫س���لێمانییه‌‌و ل���ه‌ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ی راگه‌یاند ك ‌ه ئه‌وان‬ ‫شه‌ستین به‌ئاوێن ‌ه ‌‬ ‫ێ ساڵه‌ له‌و گه‌ڕه‌ك ‌ه‬ ‫ی زیاتر له‌س��� ‌‬ ‫ماو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫نیش���ته‌جێ بون‌و له‌ماوه‌ی‌ چوار رۆژ ‌‬ ‫جه‌ژندا به‌هه‌مو ئ���ه‌و میوانانه‌ی‌ رویان‬ ‫تێكردون‌و به‌و نوقاڵن���ه‌ش ك ‌ه خۆیان‬ ‫خواردویانه‌ روبع ‌ه كیلۆیه‌كیان س���ه‌رف‬ ‫ی‬ ‫ی "ال ‌‬ ‫نه‌ك���ردوه‌‌و به‌پێكه‌نین���ه‌وه‌ وت ‌‬ ‫خۆمان هه‌ستم به‌جه‌ژن نه‌ده‌كرد"‪.‬‬

‫جۆاڵ ‪ 500‬قه‌ڵه‌م ‌ی كرده‌ جه‌ژنانه‌‬ ‫قورباندا‪ ،‬هونه‌رمه‌ندی‌ ئه‌كته‌ر (ئه‌حمه‌د‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫جۆاڵ) له‌بری‌ نوقڵ‌ به‌خشینه‌وه‌‪ ،‬قه‌ڵه‌م‬ ‫جافی‌ ك���رده‌ جه‌ژنانه‌‌و له‌ماوه‌ی‌ چوار‬ ‫هونه‌رمه‌ند ئه‌حمه‌د جۆاڵ له‌ماوه‌ی‌‬ ‫رۆژی‌ جه‌ژن���دا نزیك���ه‌ی‌ ‪ 500‬قه‌ڵه‌می‌‬ ‫چوار رۆژی‌ جه‌ژنی‌ قورباندا نزیكه‌ی‌‬ ‫به‌خش���ییه‌وه‌ كه‌ هه‌ریه‌كه‌‌و ‪ 400‬دینار‬ ‫‪ 500‬قه‌ڵه‌م جافی‌ كرده‌ جه‌ژنانه‌‌و‬ ‫له‌سه‌ر خۆی‌ كه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫وه‌ك خۆی‌ ده‌ڵێت "له‌هه‌ولێره‌وه‌‬ ‫جۆاڵ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ توانی‌‬ ‫هاتبون بۆ ئه‌و جه‌ژنانه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ب���ه‌و كاره‌ی‌ داهێنان���ی‌ ن���وێ‌ بكات‬ ‫وه‌ك داهێنانێك���ی‌ ن���وێ‌ له‌جه‌ژنی‌ له‌پێدان���ی‌ جه‌ژنان���ه‌ به‌و كه‌س���انه‌ی‌‬

‫ئه‌حمه‌د جۆاڵ‬

‫سه‌ردانیان كردوه‌‪ ،‬چونكه‌ هیچ شتێكی‌‬ ‫له‌قه‌ڵه‌م به‌الوه‌ گه‌وره‌تر نییه‌‌و ده‌ڵێت‬ ‫"خه‌ڵك سه‌رسام بون به‌و جه‌ژنانه‌یه‌‪،‬‬ ‫ته‌نان���ه‌ت له‌هه‌ولێ���ره‌وه‌ خه‌ڵك بۆی‌‬ ‫هاتبون"‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د ج���ۆاڵ ماڵی���ان له‌گه‌ڕه‌كی‌‬ ‫ش���ێخاوای‌ س���لێمانییه‌‌و جگه‌ له‌كاری‌‬ ‫هونه‌ری���ی‌‪ ،‬خاوه‌ن���ی‌ دوكانێك���ی‌‬ ‫په‌ڕاوگه‌یه‌‪.‬‬

‫له‌فه‌یسبووکه‌وه‌‬

‫کاوڕ‬

‫ئه‌حۆل‬ ‫ده‌كرێت‬ ‫به‌یاری‬ ‫فه‌یسبوك‬ ‫فه‌یسبوك باڵویده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مجاره‌‌و به‌بۆنه‌ی‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫جه‌ژنی قوربانه‌وه‌ له‌الیه‌ن گروپی (‪)z&kH‬‬ ‫و كۆمپانی���ای (پڵه‌س ملی���ۆن)ه‌وه‌ كراوه‌‬ ‫كه‌سایه‌تی نوكته‌كانی فه‌یسبوك‪ ،‬ئه‌حۆل‬ ‫به‌یارییه‌ك هاوشێوه‌ی (ئه‌نگری بێردس) كه‌‬ ‫دوای‌ ده‌ركه‌وتنی‌ وه‌ك ئه‌فالم كارتۆن‌و‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌ی‌ ئه‌حۆل له‌فه‌یسبوكدا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫نوكته‌‪ ،‬ئه‌مجاره‌ كراوه‌ به‌یاری‌ هاوشێوه‌ی‌‬ ‫له‌و یارییه‌دا ئه‌حۆل‌و هاوسه‌ره‌كه‌ی تێیدان‌و‬ ‫(ئه‌نگری‌ بێردس) كه‌ یارییه‌كی‌ ناسراوی‌‬ ‫ده‌نگی كوردی له‌س���ه‌ره‌و له‌كاتی هه‌ڵدانی‬ ‫فه‌یسبوكه‌‪.‬‬ ‫كه‌سایه‌تی ئه‌حۆل كه‌ هه‌ر كه‌سێك نوكت ‌ه ئه‌حۆل بۆ الی ژنه‌كه‌ی وش���ه‌ ناسراوه‌كه‌ی‬ ‫بكات به‌ناوی ئ���ه‌وه‌وه‌ له‌تۆڕی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ ده‌ڵێت "رۆحه‌كه‌ی"‪.‬‬

‫گا‬

‫ی ده‌ڕوات‌و وا باشتر‌ه‬ ‫ی ده‌بێت بۆ كاره‌كانت به‌ئاسان ‌‬ ‫ی پڕ له‌خۆش��� ‌‬ ‫هه‌فته‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ بده‌ی���ت‪ ،‬بینین ‌‬ ‫ی زیات���ر ‌‬ ‫له‌دایكبوان���ی‌ بورج���ی‌ كاوڕ‪ ،‬ره‌نگ ‌ه هه‌وڵ ‌‬ ‫ی باش‬ ‫ی خۆش بكه‌یت ك ‌ه ماوه‌یه‌ك ‌ه كه‌س���ێكی‌ ئازی���زت هاوكارێك ‌‬ ‫سه‌فه‌رێك ‌‬ ‫ده‌بێت بۆ كاره‌كانت‪.‬‬ ‫چاوه‌ڕێیت‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫هێند‌ه په‌ل��� ‌ه مه‌به‌ له‌بڕیاردان زۆرجار‬ ‫په‌له‌كان���ت گه‌وره‌ترین كێش���ه‌ت بۆ‬ ‫دروست ده‌كه‌ن‪ ،‬ژیران ‌ه بیربكه‌ره‌وه‌‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫ی ته‌ندروس���تیت ناجێگیر ده‌بێت‬ ‫ب���ار ‌‬ ‫ی ده‌كه‌یت‪ ،‬پێویستیت‬ ‫هه‌ست به‌ماندوێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر هه‌ی��� ‌ه ب���ۆ نه‌مان ‌‬ ‫به‌پش���ویه‌ك ‌‬ ‫ماندوێتێت‪.‬‬

‫شێر‬

‫ماوه‌ی‌ زیاتر له‌دو مانگ���ه‌ كۆمپانیایه‌كی‌‬ ‫ریكالم كه‌سایه‌تی‌ فه‌یسبوك‪ ،‬ئه‌حۆلی‌ وه‌ك‬ ‫ئه‌فالم كارتۆن واته‌ (ئه‌نیمه‌یشن) دابه‌زاندوه‌‬ ‫ك���ه‌ س���ێ زنجی���ره‌ی ل���ێ باڵوكراوه‌ته‌وه‌‬ ‫به‌ناوه‌كانی (ئه‌حۆل‌و س���ه‌ته‌الیت‪ ،‬ئه‌حۆل‌و‬ ‫چایخانه‌‌‪ ،‬ئه‌حۆل‌و شه‌هرلعه‌س���ه‌ل) كه‌ بۆته‌‬ ‫هۆی راكێش���انی بینه‌رێك���ی زۆر بۆ خۆی‌و‬ ‫چه‌ندین په‌یج به‌ناوی ئه‌حۆله‌وه‌ له‌فه‌یسبوك‬ ‫دروستكراون‪.‬‬

‫"نۆجه‌ژن ‌ه‬ ‫له‌ئاین ‌ی ئیسالمدا دروست نییه‌"‬ ‫مامۆستایانی‌ ئاینی‌ ده‌ڵێن "نۆجه‌ژن‬ ‫دروست نییه‌"‌و هاواڵتیانیش ده‌ڵێن‬ ‫پێویست ناكات‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ‌ ئه‌وه‌شدا‬ ‫هێشتا هاواڵتیان هه‌ر به‌رده‌وامن له‌سه‌ر‬ ‫په‌یڕه‌وكردنی‌ ئه‌و نه‌ریته‌‪.‬‬ ‫س����ااڵنه‌ له‌گه‌ڵ‌ هاتن����ه‌وه‌ی‌ جه‌ژنه‌كانی‌‬ ‫(ره‌مه‌زان‌و قورب����ان)‌و وه‌ك نه‌ریتێكی‌‬ ‫ئاینی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪ ،‬سه‌رله‌به‌یانی‌ یه‌كه‌م‬ ‫رۆژی‌ جه‌ژن له‌شاری‌ سلێمانی‌ خه‌ڵكانێكی‌‬ ‫زۆر به‌مه‌به‌ستی‌ به‌سه‌ركردنه‌وه‌ی‌ كه‌سه‌‬ ‫كۆچكردوه‌كانیان س����ه‌ردانی‌ گۆڕستان‬ ‫ده‌ك���� ‌هن‌و ئه‌گه‌ر ئه‌و كه‌س����ه‌ی‌ كۆچی‌‬ ‫دوایی‌ كردوه‌ یه‌كه‌م جه‌ژن بێت له‌ژیاندا‬ ‫نه‌مابێت ئه‌وا خزم‌و كه‌س����وكاره‌كانیان‬ ‫س����ه‌ردانی‌ خانه‌واده‌ك����ه‌ی‌ ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫ئه‌وه‌ش پێیده‌وترێ "نۆجه‌ژن"‪.‬‬ ‫ش����یالن خه‌لی����ل ژنێكی‌ ته‌م����ه‌ن چل‌و‬ ‫دو س����اڵه‌‌و جه‌ژنی‌ قوربانی‌ ئه‌مس����اڵ‌‬ ‫(نۆج����ه‌ژن)ی‌ پورێكی‌ هاوس����ه‌ره‌كه‌ی‌‬ ‫بوه‌‌و وه‌ك زۆرب����ه‌ی‌ خێزانه‌كانی‌ دیكه‌‬ ‫ئ����ه‌و نه‌ریته‌ی����ان دوب����اره‌ كردۆته‌وه‌‌و‬ ‫به‌پێویستیشیان زانیوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و‪ ،‬ژنه‌ فه‌رمانبه‌رێكی‌ بااڵ مامناوه‌ندی‌‬ ‫ئه‌س����مه‌ره‌ باسی‌ له‌وه‌كرد كه‌ نۆجه‌ژنه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ نه‌ریتێكی‌ زیاتر ئاینییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫س����ااڵنه‌‌و له‌گه‌ڵ‌ هاتنه‌وه‌ی‌ جه‌ژنه‌كانی‌‬

‫ره‌مه‌زان‌و قوربان����دا زۆرینه‌ی‌ هاواڵتیان‬ ‫دوباره‌ی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‌و به‌قورسیشی‌ زانی‌‬ ‫ئه‌و نه‌ریته‌ به‌ئاسانی‌ نه‌مێنێ‌‪.‬‬ ‫به‌شێكی‌ دیكه‌ی‌ هاواڵتیانیش به‌الیانه‌وه‌‬ ‫س����ه‌یره‌ كه‌ له‌الیه‌ك خ����ودی‌ خه‌ڵك‌و‬ ‫مامۆس����تایانی‌ ئاین����ی‌ جه‌خ����ت له‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن����ه‌وه‌ كه‌ پێویس����ت ن����اكات ئه‌و‬ ‫نه‌ریته‌ له‌جه‌ژنه‌كان����دا دوباره‌بكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ر هاواڵتیان خۆشیان نه‌ریته‌كه‌‬ ‫دوباره‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ����ازاد ره‌حمان مامۆس����تایه‌كی‌ ته‌مه‌ن‬ ‫‪ 57‬س����اڵه‌‌و تائێس����تا ده‌یان جار چوه‌‬ ‫بۆ (نۆج����ه‌ژن)ه‌ی‌ خزم‌و كه‌س����وكار‌و‬ ‫هاوڕێیان����ی‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم خ����ۆی‌ وته‌نی‌ ئه‌و‬ ‫كاره‌ی‌ ب����ه‌الوه‌ ب����اش نیی����ه‌‌و ده‌ڵێت‬ ‫"مامۆس����تایانی‌ ئاینی‌ هه‌میشه‌ وتویانه‌‬ ‫كه‌ ئه‌و نه‌ریته‌ پێویست ناكات‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫خه‌ڵكی‌ ئاساییش وا ده‌ڵێن‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر‬ ‫خه‌ڵكه‌كه‌ش دوب����اره‌ نه‌ریته‌كه‌ په‌یڕه‌و‬ ‫ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆستایه‌ پێیوایه‌ نه‌مانی‌ ئه‌و نه‌ریته‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌كلت����وره‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر كه‌س����ێك نه‌چێت بۆ نۆجه‌ژنێك‬ ‫له‌وانه‌یه‌ له‌الیه‌ن ئ����ه‌و خێزانه‌وه‌ گله‌یی‌‬ ‫لێبكرێت‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت ئه‌و نه‌ریته‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫گۆڕانكارییه‌كاندا نه‌مێنێ‌‪.‬‬

‫نه‌ریت����ی‌ (نۆجه‌ژن) به‌پێی‌ ش����اره‌كان‬ ‫ده‌گۆڕێت‪ ،‬بۆ نمونه‌ له‌ش����اری‌ كه‌ركوك‬ ‫ئ����ه‌و نه‌ریته‌ ه����ه‌ر م����اوه‌‌و پێیده‌وترێ‬ ‫(یه‌ك����ه‌م ته‌عزێ‌) كه‌ وه‌كو س����لێمانی‌‬ ‫هاواڵتیان له‌یه‌كه‌م رۆژی‌ جه‌ژندا ده‌چنه‌‬ ‫سه‌ر گۆڕی‌ كه‌سه‌ نزیكه‌كانیان‌و دواتریش‬ ‫س����ه‌ردانی‌ ماڵه‌وه‌یان ده‌ك����ه‌ن هه‌م بۆ‬ ‫جه‌ژنه‌ پیرۆزه‌‌و هه‌م بۆ دوباره‌كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫پرسه‌كه‌ش‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌ش����اری‌ هه‌ولێ����ر به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫ئ����ه‌و نه‌ریته‌ بونی‌ نیی����ه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وان‬ ‫رۆژێك پێش ج����ه‌ژن یاخود به‌ره‌به‌یانی‌‬ ‫جه‌ژن س����ه‌ردانی‌ مردوه‌كانیان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم دواتر ناڕۆنه‌وه‌ بۆ ماڵی‌ كه‌س����ه‌‬ ‫مردوه‌كه‌‪.‬‬ ‫ل����ه‌و باره‌یه‌وه‌ مامۆس����تای‌ ئاینی‌‪ ،‬مه‌ال‬ ‫ن����ادر مه‌ال عه‌لی‌ بۆ ئاوێنه‌ی‌ رونكرده‌وه‌‬ ‫ك����ه‌ له‌ئاینی‌ ئیس��ل�امدا نۆجه‌ژنه‌ نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ئه‌وه‌ نه‌رتێكه‌ به‌هۆی‌ س����ۆزه‌وه‌‬ ‫دوباره‌ ده‌كرێته‌وه‌ كه‌ خێزانێك له‌ماوه‌ی‌‬ ‫نێ����وان جه‌ژنه‌كاندا كه‌س����ێكیان كۆچی‌‬ ‫دوای����ی‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌وا ب����ۆ جه‌ژنی‌ دواتر‬ ‫خه‌ڵك یه‌كه‌م شوێن سه‌ردانیان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم نۆجه‌ژنه‌ له‌ئیسالمدا دروست نییه‌‌و‬ ‫ته‌نها له‌نێو كوردیشدا هه‌یه‌‪.‬‬

‫چایخانه‌ی‌ مه‌جیدییه‌ له‌كه‌ركوك‪ ...‬ژوانگه‌ی‌ ڕۆشنبیران‌و هونه‌رمه‌ندان‌و ناوداران‬ ‫سۆران كامه‌ران‬ ‫چایخان���ه‌ی‌ مه‌جیدیی���ه‌ له‌ش���اری‌‬ ‫كه‌ركووك ل���ه‌ مێژینه‌تری���ن چایخان ‌ه‬ ‫نیی���ه‌ له‌ش���اره‌كه‌‪ ،‬وه‌لێ‌ هاوش���ێوه‌ی‌‬ ‫قاوه‌خانه‌ی‌ (ئه‌لش���ه‌ناوی‌) یه‌ له‌میسر‬ ‫كه‌هه‌میش���ه‌ هونه‌رمه‌ن���دان‌و گ���ه‌وره‌‬ ‫نووس���ه‌ران‌و ڕۆش���نبیرانی‌ میس���ر‬ ‫وه‌كو (نه‌جی���ب مه‌حف���ووز‌و ته‌وفیق‬ ‫ئه‌لحه‌كی���م‌و جه‌ماله‌دی���ن ئه‌فغان���ی‌‌و‬ ‫ڕاگری‌ ش���انۆی‌ میسری‌ یوسف وه‌هبی‌‬ ‫و‪ ....‬هتد) ڕووی���ان تێده‌كرد‪،‬هه‌روه‌ك‬ ‫چۆن چایخان���ه‌ی‌ (مه‌چكۆ) له‌هه‌ولێرو‬ ‫چایخان���ه‌ی‌ (ش���ه‌عب) له‌ س���لێمانی‌‬ ‫ژوانگه‌ی‌ هونه‌رمه‌ندان‌و رۆش���نبیرانه‌‪،‬‬ ‫به‌هه‌مان شێوه‌ چایخانه‌ی‌ مه‌جیدییه‌ له‌‬ ‫شاری‌ كه‌ركووك ژوانگه‌ی‌ (رۆشنبیران‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ن���دان‌و ناوداران)ی‌ ش���اره‌كه‌‬ ‫بووه‌‪...‬‬ ‫ناوی‌ مه‌جیدییه‌و مێژووی‌ دروستكردنی‌‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ ن���اوی‌ (مه‌جیدیی���ه‌) و‌ه‬ ‫چه‌ندی���ن ڕاوبۆچوونی‌ جی���اواز هه‌یه‌‬ ‫ده‌ڵێن‪:‬‬ ‫نرخی‌ چ���ای‌ له‌چایخانه‌ك���ه‌ به‌یه‌ك‬ ‫(مه‌جیدی‌)ب���ووه‌ بۆی���ه‌ ناوی���ان ناوه‌‬ ‫مه‌جیدییه‌‌و هه‌ندێكی‌ تر ده‌ڵێن‪ :‬به‌ناوی‌‬ ‫(عه‌بدولمه‌جید)ی‌ سوڵتانی‌ عوسمانیه‌وه‌‬ ‫ناونراوه‌‪ ،‬به‌اڵم دروستترینیان ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌ ساڵی‌‪( ،1928‬عه‌بدولمه‌جید پاشای‌‬ ‫یاقوبی‌) ك���ه‌ كه‌س���ایه‌تیه‌كی‌ كوردی‌‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندی‌ ش���اره‌كه‌ بووه‌‪ ،‬سه‌ره‌تا‬ ‫سه‌رۆكی‌ ش���اره‌وانی‌ بووه‌‌و دواتركراوه‌‬ ‫به‌موته‌س���ه‌ڕیفی‌ كه‌ركووك‌و چایخانه‌ی‌‬ ‫مه‌جیدیی���ه‌‌و ش���ه‌قامێك‌و باخچه‌یه‌كی‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ دروستكرد هه‌ر به‌و ناوه‌‪ ،‬واتا‬ ‫به‌ناوی‌ (مه‌جید یاقوبی‌)یه‌وه‌ ناونراوه‌‬ ‫(مه‌جیدییه‌)‪...‬‬ ‫گرنگ���ی‌ چایخانه‌ك���ه‌ش له‌وه‌دای���ه‌‬ ‫پێگه‌یه‌ك���ی‌ زۆرباش���ی‌ هه‌ب���وو ك���ه‌‬ ‫كه‌وتب���ووه‌ نێوان زۆرب���ه‌ی‌ فه‌رمانگه‌‌و‬ ‫ده‌زگاكانی‌ حكوم���ه‌ت وه‌كو (نفوس‌و‬ ‫نه‌خۆشخانه‌ی‌ گش���تی‌‌و دادگا‌و پۆلیس‬ ‫خان���ه‌‌و مه‌عاری���ف‌و بان���ك‪ ...‬هتد)‬ ‫س���ه‌ره‌تا (م���ام باپیر عه‌ل���ی‌) ناوێك‬ ‫وه‌ك���و سه‌رپه‌رش���تیاری‌ چایخانه‌ك���ه‌‬ ‫له‌الیه‌ن شاره‌وانییه‌وه‌ داده‌مه‌زرێنرێت‪،‬‬ ‫تاكو س���اڵی‌ ‪ 1935‬راده‌ستی‌ (حاجی‌‬ ‫س���ابیر س���دیق كاروانچ���ی‌) ده‌كرێت‪،‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬سەرتیپ عوسمان‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )349‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/30‬‬

‫فه‌‌ریک‬

‫ی باشت ده‌بێت‌و كه‌س���ێك ده‌بینیت ك ‌ه ره‌نگ ‌ه له‌كاتێك‬ ‫ی دارای ‌‬ ‫ده‌س���تكه‌وتێك ‌‬ ‫ی بێنیت‪ ،‬له‌كاته‌كان���دا كارێكت بۆ جێبه‌جێبكات‬ ‫هه‌وڵبد‌ه سه‌ركه‌وتوان ‌ه به‌كار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بچوك هه‌مو كاره‌كانت ك��� ‌ه بۆماوه‌ی���ه‌ك س���ودێكی‌ باش��� ‌‬ ‫ره‌نگ ‌ه هه‌ڵه‌یه‌ك ‌‬ ‫لێوه‌رده‌گریت‌و قازانج ده‌كه‌یت‪.‬‬ ‫دوابخات‪.‬‬

‫حاجی‌ س���ابیریش هه‌ن���دێ‌ گۆڕانكاری‌‬ ‫تێ���دا ده‌كات‌و فراوان���ی‌ ده‌كات���ه‌و‌ه‬ ‫(سه‌اڵحه‌ددین)ی‌ كوڕی‌ حاجی‌ سابیر‬ ‫له‌دایكبووی‌ ‪ 1961‬ناوسراو به‌ (سه‌اڵح‬ ‫مه‌جیدییه‌) له‌ب���اره‌ی‌ چایخانه‌كه‌یانه‌وه‌‬ ‫ی وت‪ :‬له‌ب���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ب���ه‌ ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫چایخانه‌كه‌م���ان كه‌وتب���ووه‌ ناوه‌ندی‌‬ ‫فه‌رمانگه‌‌و ده‌زگا گرنگه‌كانی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫زۆرب���ه‌ی‌ خه‌ڵكی‌ ش���اری‌ كه‌ركووك‌و‬ ‫ده‌وروبه‌ری‌ ڕوویان تێده‌كرد‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬ ‫كه‌س���ایه‌تییه‌ ناوداره‌كان‌و ڕۆشنبیران‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ندان‌و سه‌رۆك هۆزانه‌كان وه‌كو‬ ‫(ش���ێخ عه‌بدولق���ادر تاڵه‌بانی‌‪ ،‬باوكی‌‬ ‫عه‌مید فه‌ره‌یدون‌و شێخ حوسامه‌ددین‬ ‫تاڵه‌بانی‌ باوكی‌ (به‌رێزجه‌الل تاڵه‌بانی‌)‪،‬‬ ‫ش���ێخ موكه‌ڕه‌م تاڵه‌بانی‌‌و شێخ عه‌واد‬ ‫مهاوش‌و ش���ێخ پیرۆت‌و بورهان به‌گ‌و‬ ‫س���ابیربه‌گ‌و حاكم ته‌ه���ا ناجی‌ به‌گ‌و‬ ‫شه‌فیق به‌زاز‪...‬‬ ‫(عه‌بدولس���ه‌الم ع���ارف) كاتێ���ك‬ ‫ئه‌فس���ه‌ربوو له‌تیپ���ی‌ دووی‌ كه‌ركووك‬ ‫له‌چایخان���ه‌ی‌ مه‌جیدییه‌ داده‌نیش���ت‌و‬ ‫ی بوو به‌سه‌رۆك وه‌زیرانی‌‬ ‫له‌پاش ئه‌وه‌ ‌‬ ‫عێراق‪ ،‬هه‌رجاره‌ی‌ بهاتایه‌ بۆ كه‌ركووك‬ ‫س���ه‌ردانی‌ چایخانه‌ك���ه‌ی‌ ده‌ك���رد‌و‬ ‫یاده‌وه‌رییه‌كانی‌ ده‌گێرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م هونه‌رمه‌ن���د‌و نووس���ه‌رانه‌ش‬ ‫هه‌میش���ه‌ ئاماده‌بوونی���ان هه‌ب���ووه‌‬ ‫له‌چایخانه‌كه‌مان وه‌كو مامۆستا (عه‌لی‌‬ ‫مه‌ردان وئه‌كره‌م دووزلی‌ وهیجری‌ ده‌ده‌‌و‬ ‫عه‌بدوڵاڵ س���ه‌راج‌و مه‌حمود‌و یوسف‌و‬ ‫عومه‌ری‌ مه‌قامبێژی‌ عێراقی‌‌و نووسه‌ری‌‬ ‫توركمانی‌ فارووق مسته‌فا‌و عه‌تا ته‌رزی‌‬ ‫باشی‌‌و یوسف حه‌یده‌ری‌و‪ ...‬هتد)‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ بیناس���ازی‌ چایخانه‌كه‌وه‌‬ ‫(س���ه‌اڵح مه‌جیدییه‌) وت���ی‌‪ :‬جگه‌ له‌‬ ‫ش���وێنی‌ دانیش���تن كه‌ بریت���ی‌ بوو له‌‬ ‫‪ 200‬تا ‪ 300‬كورس���ی‌ حه‌وزێكی‌ ئاویی‌‬ ‫تێدابوو‪ ،‬ڕۆژنامه‌‌و گۆڤاره‌كان له‌ده‌وری‌‬ ‫حه‌وزه‌ك���ه‌ داده‌ن���ران‌و ڕۆش���نبیران‬ ‫ل���ه‌ده‌وری‌ حه‌وزه‌ك���ه‌ داده‌نیش���تن‌و‬ ‫باڵوكراوه‌كانیان ده‌خوێنده‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫شوێنی‌ تایبه‌تی‌ تێدابوو بۆ نوێژكردن‪،‬‬ ‫له‌ ساڵی‌ ‪ 1979‬نۆژه‌نكرایه‌وه‌ به‌هه‌مان‬ ‫نه‌خشه‌ی‌ جارانی‌ واته‌ شێوازه‌كه‌ی‌ هه‌ر‬ ‫وه‌ك خۆی‌ مایه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ كه‌ره‌سته‌ی‌‬ ‫نوێ‌‌و پێشكه‌وتووتر له‌ جاران‪...‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 1974‬كه‌ باوك���م وه‌فاتی‌‬ ‫كرد‪ ،‬چایخانه‌كه‌ راده‌ستی‌ (عه‌الدینی‌)‬

‫ته‌‌رازوو‬

‫‪11‬‬

‫د‪.‬شێرکۆ عه‌بدواڵ‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫بامێی‌ حلل ‌ه‬

‫فه‌رق���ه‌ گه‌وهه‌رییه‌ك���ه‌ی به‌ینی‬ ‫ئینس���ان‌و مۆبایل ئه‌وه‌یه‌ مۆبایل‬ ‫به‌ عه‌كس���ی بیناده‌م���ه‌وه‌ جیل‬ ‫له‌دوای جی���ل زیره‌كترو باریكتر‬ ‫ئه‌بێت‪ .‬ئه‌م (ئه‌بێت)ه‌ش كرداری‬ ‫رانه‌ب���ردوی به‌رده‌وام���ه‌‪ .‬یه‌عنی‬ ‫شتێكه‌ ته‌واو بونی بۆ نییه‌ عه‌ینه‌ن‬ ‫قه‌ره‌باڵغییه‌ك���ه‌ی ناو ش���ار كه‌‬ ‫عارفه‌و پاشه‌له‌قه‌ نازانێت‌و دایم‌و‬ ‫ده‌رهه‌م جمه‌ی دێ���ت له‌خه‌ڵكی‬ ‫بێ‌ ئیش‌و بازاڕی‌ بێ‌ س���احێب‌و‬ ‫سوئالی‌ بێ‌ جه‌واب‪ .‬ته‌بعه‌ن چوار‬ ‫سوئاله‌كه‌ی خواریشه‌وه‌ به‌شێكن‬ ‫له‌و پرس���یارانه‌ كه‌ ئه‌ڵێن فه‌رمو‬ ‫ئه‌وه‌ عه‌رزو ئه‌وه‌ گه‌ز‪:‬‬ ‫پ‪ )1‬به‌قه‌ناعه‌ت���ی فیكری���ی‬ ‫به‌ڕێزت‪ ،‬سه‌عاده‌تی تارق هاشمی‬ ‫بۆچی‌ ئه‌مساڵیش ته‌شریفی برد‬ ‫بۆ حه‌ج؟‬ ‫ا‪ .‬ئیمان���ی قایمه‌‪ ،‬ئیش���ی‌ زۆر‬ ‫تیایه‌؟‬ ‫ب‪ .‬هه‌م زیاره‌ت‌و هه‌م تیجاره‌ت‪.‬‬ ‫ل���ه‌وێ ته‌علیمات���ی تازه‌ش���ی‌‬ ‫ئه‌ده‌نێ‌؟‬ ‫ج‪ .‬فه‌قی���ره‌ رێ���ی‌ عێراقی لێ‌‬ ‫مه‌نع ك���راوه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر بۆ حه‌جیش‬ ‫نه‌چێ‌ ئه‌وا شه‌ق ئه‌با‌و ئه‌ه؟‬ ‫د‪ .‬ب���ۆ ئه‌وه‌ی له‌ ئه‌خبارا ناوی‬ ‫به‌رن؟‬ ‫ه���ـ‪ .‬جا توخ���وا ئ���ه‌وه‌ كه‌ی‌‬ ‫موشكیله‌یه‌؟‬ ‫پ‪ )2‬به‌ قه‌ناعه‌تی خلیجییه‌كان‬ ‫كێ زۆر به‌ باشی‌ ئه‌توانێ السایی‬ ‫مه‌سئوله‌كانی عێراق بكاته‌وانێ؟‬ ‫ا‪ .‬عادیل ئیمام‌و سه‌عید ساڵح‌و‬ ‫ئه‌وان‬ ‫ب‪ .‬دزی موحته‌ریف‬ ‫ج‪ .‬ئاالن دیلۆن‌و دی كاپریۆ‬ ‫د‪ .‬كه‌سێك شه‌رم نه‌كات‬ ‫هـ‪ .‬هه‌ر كه‌سێك ریشێكی قه‌ڵه‌می‬ ‫بهێڵێت���ه‌وه‌‌و ئه‌نگوس���تیله‌یه‌كی‬ ‫مه‌شهه‌دیی بكاته‌ ده‌ست‬ ‫پ‪ )3‬كه‌ چه‌پڵه‌ بۆ مه‌سئولێك‬ ‫لێ‌ ئه‌ده‌یت مه‌عنای وایه‌‬ ‫ا‪ .‬زۆر موعجیبی���ت ب���ه‌‬ ‫قسه‌كانی؟‬ ‫ب‪ .‬ش���وكور نه‌جات���ت بو له‌و‬ ‫خوتبه‌ بێ‌ مه‌عنایه‌؟‬ ‫ج‪ .‬له‌ ئاسایش���ه‌كه‌ی ته‌نیشتت‬ ‫ئه‌ترسیت؟‬ ‫د‪ .‬كه‌ چویته‌ شاری كوێرانه‌وه‌‬ ‫مه‌جبوری���ت ده‌س���ت بگریت به‌‬ ‫چاوته‌وه‌؟‬ ‫هـ‪ .‬كامێرا قۆڕه‌كه‌ زومی كردۆته‌‬ ‫سه‌رت؟‬

‫چایخانه‌ی‌ مه‌جیدییه‌ له‌شاری‌ كه‌ركووك‬ ‫براگه‌وره‌م كرا‌و بووه‌ سه‌رپه‌رشتیاری‌‌و ڕۆش���نبیران‌و خوێن���ده‌واران ده‌هاتنه‌‬ ‫دواتر (ته‌یب)ی‌ برام دواتر ڕاده‌ستی‌ من ئ���ه‌م چایخانه‌ی���ه‌ زۆربه‌ی‌ نووس���ه‌ر‌و‬ ‫كرا تاكو رژێمی‌ به‌عس بریاریدا هه‌موو هونه‌رمه‌ن���د‌و ڕۆش���نبیرانی‌ ك���ورد‌و‬ ‫شوێنه‌واره‌ مێژووییی‌‌و كه‌له‌پوورییه‌كان توركم���ان له‌وان���ه‌ (هه‌ژاری‌ ش���اعیر‌و‬ ‫له‌س���ه‌ر خاوه‌نه‌كانیان ته‌ملیك بكرێت ش���وكر مس���ته‌فا‌و قانیع‌و دڵدار‌و شێخ‬ ‫ته‌نها چایخانه‌ك���ه‌ی‌ ئێمه‌ نه‌بێت له‌به‌ر عه‌بدولخالق ئه‌س���یری‌‌و شێخ حوسێن‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ به‌عس���ی‌ نه‌بووین‪ .‬ل���ه‌ دوای‌ به‌رزنجی‌‌و مسته‌فا نه‌ریمان) به‌داخه‌وه‌‬ ‫ئێمه‌ش چایخانه‌كه‌ ڕاده‌ستی‌ نووسه‌ری‌ كه‌ناوی‌ هه‌ندیكیانم بیرنه‌ماوه‌‪ ،‬هه‌میشه‌‬ ‫توركمان���ی‌ (ج���ه‌الل پۆاڵت‌و قاس���م ده‌هاتنه‌ ئێره‌ گه‌ر به‌هه‌ڵه‌دا نه‌چوبێتم‬ ‫حه‌مید فنجان) كرا‪ ،‬ئێستاش (ئامانج (دڵداری‌ ش���اعیری‌‌و ش���ه‌هید ش���ێخ‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و پاش���ا ناوێك) سه‌رپه‌رشتی‌ حوس���ێنی‌ به‌رزنجی‌ ئاوازی‌ س���روودی‌‬ ‫(ئه‌ی‌ ره‌قی���ب) یان ل���ه‌م چایخانه‌یه‌‬ ‫چایخانه‌كه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫سه‌ید حه‌كیم سه‌ید محه‌مه‌د به‌رزنجی‌ دانا‪ ،‬چونكه‌ جارێكیان له‌ته‌نیش���تمه‌وه‌‬ ‫ته‌مه‌ن (‪ )82‬ساڵ هه‌ر له‌ تافی‌ الوییه‌وه‌ دانیش���تبوون باس���ی‌ ئاوازی‌ سروودی‌‬ ‫هاموشۆی‌ چایخانه‌ی‌ ناوبراوی‌ كردووه‌‪ ،‬ناوبراوی���ان ده‌ك���رد‪ .‬جارێكیان حاجی‌‬ ‫له‌ وه‌اڵمی‌ پرس���یاری‌ ئه‌وه‌ی‌ ناوبانگ‌و س���ابیری‌ خاوه‌ن چایخانه‌كه‌ گێڕایه‌وه‌‌و‬ ‫وتی‌‪ :‬له‌ ناوه‌ڕاستی‌ سااڵنی‌ سییه‌كانی‌‬ ‫گرنگی‌ چایخانه‌كه‌ له‌ چییدای ‌ه وتی‌‪:‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ ب���ه‌ به‌رده‌وامی‌ چینی‌ سه‌ده‌ی‌ ڕابردوو گۆرانیبێژی‌ به‌ناوبانگ‬

‫دوپشک‬

‫که‌‌وان‬

‫(سه‌ید عه‌لی‌ ئه‌س���غه‌ری‌ كوردستانی‌)‬ ‫پت���ر ل���ه‌ مانگێك ب���ه‌ڕۆژ ده‌هاته‌ ئه‌م‬ ‫چایخانه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌ویش به‌ه���ۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كوڕێكی‌ ل ‌ه كه‌ركووك به‌ندكرابوو‪ .‬هه‌ر‬ ‫كه‌س���ێك بهاتایه‌ بۆ كه‌ركووك‌و له‌هه‌ر‬ ‫فه‌رمانگه‌ی���ه‌ك كارێك���ی‌ هه‌بوای���ه‌ بۆ‬ ‫پشوودان ده‌هاته‌ چایخانه‌ی‌ ناوبراو‪....‬‬ ‫* وه‌هاب حه‌مه‌ش���ه‌ریف‪ ،‬ناس���راو‬ ‫به‌ (مام وه‌ه���اب قه‌ره‌ده‌ره‌یی‌) ته‌مه‌ن‬ ‫(‪ )67‬س���اڵ له‌باره‌ی‌ مێ���ژووی‌ ناوی‌‬ ‫چایخانه‌ك���ه‌وه‌ (مه‌جییدیه‌)به‌ ئاوێنه‌ی‌‬ ‫وت‪ :‬س���ه‌ره‌تا ن���اوی‌ (قاوه‌خانه‌)بوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ عه‌ره‌به‌كان هاتنه‌‬ ‫كه‌ركووك نه‌یانده‌زانی‌ بڵێن (قاوه‌خانه‌)‬ ‫ده‌یانگوت (مقهی‌) بۆیه‌ پێم باشه‌ وه‌ك‬ ‫س���ه‌ره‌تای‌ دامه‌زراندنی‌ هه‌ر پێی‌ بڵێن‬ ‫(قاوه‌خان���ه‌)‪ ...‬به‌ ته‌واوه‌ت���ی‌ نازانم‬ ‫كه‌ی‌ دامه‌زراوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌زانم به‌ناوی‌‬

‫گیسک‬

‫(مه‌جید به‌گی‌) دووه‌م موته‌س���ه‌ریفی‌‬ ‫كه‌ركووك له‌ زه‌مانی‌ پاشایه‌تی‌ ناونراوه‌‪.‬‬ ‫قاوه‌خانه‌یه‌كی‌ به‌ناوبانگ بوو ناوداران‌و‬ ‫پی���او ماقواڵن���ی‌ ش���اری‌ كه‌ركووك‌و‬ ‫ده‌ورووبه‌ری‌ له‌وێ‌ داده‌نیش���تن وه‌كو‬ ‫(داراب���ه‌گ‌و مه‌دحه‌ت ئاغ���ای‌ داوده‌‌و‬ ‫ش���ێخ جه‌بار جه‌باری‌‌و شێخ محه‌مه‌دی‌‬ ‫ش���ێرده‌ره‌‌و ش���ێخ تاهیری‌ قه‌ره‌ده‌ره‌‬ ‫(ح���ه‌ز ئه‌كه‌م لێره‌دا هه‌ڵوه‌س���ته‌یه‌ك‬ ‫بكه‌م له‌س���ه‌ر شێخ تاهیری‌ قه‌ره‌ده‌ره‌‪،‬‬ ‫ئه‌و كه‌س���ایه‌تیه‌ له‌گه‌ڵ هه‌ڵس���انی‌ له‌‬ ‫قاوه‌خانه‌كه‌ پاره‌ی‌ هه‌موو ئاماده‌بوانی‌‬ ‫ده‌دا‪ ،‬جا بیانیناسیایه‌ یان نه‌یانیناسیبا‪.‬‬ ‫تاك‌و تروك توركمان���ه‌كان‌و ئاغاكانی‌‬ ‫كاكه‌ییه‌كان ده‌هات���ن بۆ قاوه‌خانه‌كه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم عه‌ره‌ب به‌هیچ شێوه‌یه‌ك له‌شاره‌كه‌‬ ‫نه‌بوون‪ ،‬بۆیه‌ قه‌ت له‌قاوه‌خانه‌كه‌ به‌دی‌‬ ‫نه‌ده‌كران‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬

‫ی په‌یوه‌ندییه‌كانت نوێ‌ ده‌كه‌یته‌وه‌ له‌گه‌ڵ هێنده‌ بیر له‌كه‌س���ێك مه‌ك���ه‌ره‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ی ئارام یادگاریی���ه‌كان ئ���ازارت ده‌ده‌ن‪ ،‬وا هه‌واڵێك���ی‌ خۆش ده‌بیس���تی‌‪ ،‬له‌ڕو ‌‬ ‫ی س���ۆزدارییه‌وه‌ كه‌ش���ێك ‌‬ ‫له‌رو ‌‬ ‫ی ئازیزت‬ ‫ێ كێشه‌ت بۆ دروست ئازیزانت‪ ،‬پرۆژه‌یه‌كت به‌ده‌سته‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه بایه‌خ���ت پێنادات‪ ،‬كه‌س���ێك ‌‬ ‫به‌س���ه‌رده‌به‌یت‪ ،‬خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت باش���ه‌ هێن���د‌ه بیری���ان لێنه‌كه‌یته‌وه‌‌و سۆزدارییه‌وه‌ هه‌ند ‌‬ ‫ی پێویستی‌ به‌تۆ ده‌بێت له‌م ماوه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی ده‌كه‌یت‪ ،‬رۆژ ‌‬ ‫له‌هه‌مو كاتێك زیاتر بایه‌خت پێده‌دات‪ .‬ته‌ندروس���تیت به‌ره‌و باشتر ده‌ڕوات ك ‌ه ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم هێند‌ه ناخایه‌نێت هه‌موو به‌منزیكان���ه‌ ت���ه‌واو ‌‬ ‫به‌ختت سێشه‌ممه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی خۆی‌‪.‬‬ ‫شتێك ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ دۆخ ‌‬ ‫ی كردوی‌‪.‬‬ ‫ماوه‌یه‌ك ‌ه سه‌رقاڵ ‌‬ ‫رۆژی‌ به‌ختت هه‌ینییه‌‪.‬‬

‫پ‪ )4‬كام ل���ه‌م گوزارش���تانه‌ی‬ ‫خ���واره‌وه‌ رێ���ك ب���ۆ ب���ه‌ری‌‬ ‫هه‌رێمه‌كه‌مانه‌؟‬ ‫ا‪ .‬ئه‌گ���ه‌ر بته‌وێ���ت ئاوه‌دانی‬ ‫بكه‌یت ماڵی‌ خۆت كاول ئه‌بێ‬ ‫ب‪ .‬هه‌ت���ا نه‌تخات���ه‌ گ���ۆڕه‌وه‌‬ ‫قه‌درت نازانێ‬ ‫ج‪ .‬بۆ هه‌ڵپه‌ڕكێش چوار كه‌ست‬ ‫ده‌ست ناكه‌وێ موته‌فیق بن‬ ‫د‪ .‬نه‌وتی هه‌یه‌‌و باس���ی‌ ناكات‬ ‫كه‌چی‌ (ئه‌یدز)ی‌ نی‌یه‌‌و موعه‌ده‌ل‬ ‫راپۆرت‌و ئاگاداری‌ له‌س���ه‌ر باڵو‬ ‫ئه‌كاته‌وه‌‬ ‫هـ‪ .‬ئێس���تا ب���ه‌ عه‌ره‌بی حلله‌‬ ‫ئه‌ڵێ‌ گه‌ش���تیار‌و به‌ بامێكه‌شی‌‬ ‫ئه‌ڵێ‌ خۆماڵی‌‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫په‌یوه‌ندیی��� ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان���ت‬ ‫ی الواز بوه‌‪ ،‬پێویس���تیت‬ ‫به‌ته‌واوه‌ت��� ‌‬ ‫به‌كه‌س���انێك هه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌و بارودۆخ ‌ه‬ ‫رزگارت بكات‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪10‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )349‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/30‬‬

‫له‌هه‌ندێك گه‌ڕه‌ك‬ ‫زیاتر ل ‌ه ‪ 3‬كیلۆ نوقڵ‌ به‌خشراوه‌ته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ی‬ ‫ی شار ‌‬ ‫له‌هه‌ندێك ماڵی‌ گه‌ڕه‌ك ‌‬ ‫سلێمانی‌‌و به‌تایبه‌تیش (میللییه‌كان)‬ ‫زیاتر ل ‌ه سێ‌ كیلۆ نوق ‌ڵ به‌خشراو‌ه‬ ‫ی‬ ‫وه‌كو جه‌ژنانه‌‌و له‌هه‌ندێك گه‌ڕه‌ك ‌‬ ‫نوێش ته‌نانه‌ت روبعێك كیلۆ‬ ‫نه‌به‌خشراوه‌‪.‬‬ ‫ی چه‌ند س���اڵێك ‌ه‬ ‫ی ماو‌ه ‌‬ ‫به‌وپێی���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌وره‌بونێكی‌ زۆر ‌‬ ‫شاری‌ س���لێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌خ���ۆو‌ه بینیوه‌‌و چه‌ن���د گه‌ڕه‌كێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تێدا دروستكراون‪ ،‬بۆیه‌ له‌ڕۆژان ‌‬ ‫نوێ ‌‬ ‫ی ئه‌و گه‌ڕه‌كان ‌ه‬ ‫جه‌ژنیشدا تایبه‌تمه‌ندێت ‌‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬به‌تایبه‌تیش له‌گه‌ڕه‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی سلێمانی‌‪ .‬له‌جه‌ژن ‌‬ ‫دێرین‌و نوێیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مس���اڵدا له‌هه‌ندێك گه‌ڕه‌ك ‌‬ ‫قوربان ‌‬ ‫ێ‬ ‫یس‌‬ ‫ی ماڵ‌ هه‌بو‌ه نزیكه‌ ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫میلل ‌‬ ‫ی كردوه‌ت ‌ه جه‌ژنانه‌‌و هه‌ندێك‬ ‫كیلۆ نوقڵ ‌‬ ‫ماڵ���ی‌ گه‌ڕه‌ك���ه‌ نوێیه‌كانیش ته‌نانه‌ت‬

‫روبعه‌ كیلۆیه‌كیشیان نه‌به‌خشیوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ته‌م���ه‌ن ‪34‬‬ ‫ش���ادمان ئه‌حم���ه‌د ‌‬ ‫ی‬ ‫ی میلل ‌‬ ‫س���ا ‌ڵ ك ‌ه ماڵی���ان له‌گه‌ڕه‌كێك ‌‬ ‫ی به‌وه‌دا كه‌ ئه‌وان‬ ‫س���لێمانیی ‌ه ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی گه‌ڕه‌كه‌كه‌ی���ان س���ااڵنه‌‌و‬ ‫به‌حوكم��� ‌‬ ‫له‌جه‌ژنه‌كان���دا چه‌ن���د كیلۆیه‌ك نوق ‌ڵ‬ ‫ی‬ ‫ده‌كه‌ن ‌ه جه‌ژنان���ه‌‪ ،‬چونك ‌ه ژماره‌یه‌ك ‌‬ ‫زۆر می���وان رویان تێده‌ك���ه‌ن‪ .‬ناوبراو‬ ‫ی‬ ‫رونیكرده‌و‌ه ك ‌ه له‌م���اوه‌ی‌ چوار رۆژ ‌‬ ‫ێ كیلۆ‬ ‫ی قورباندا نزیك ‌هی‌ س��� ‌‬ ‫جه‌ژن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫نوقڵیان به‌خشیوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌پێ ‌‬ ‫ی نوقڵه‌كان‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫گه‌وره‌یی‌‌و بچوك��� ‌‬ ‫ی ئه‌وان گه‌ور‌ه بون‪.‬‬ ‫نوقڵه‌كان ‌‬ ‫به‌هه‌مان ش���ێو‌هی‌ ئ���ه‌و هاواڵتییه‌‪،‬‬ ‫ی دیكه‌یه‌‌و‬ ‫ی ك ‌ه هاواڵتییه‌ك ‌‬ ‫سه‌ركار نور ‌‬ ‫ی قه‌ره‌باڵغ���ه‌‪،‬‬ ‫ماڵی���ان له‌گه‌ڕه‌كێك��� ‌‬ ‫ی له‌وه‌كرد كه‌ س���ه‌ره‌تا دو كیلۆ‬ ‫باس��� ‌‬ ‫نوقڵیان كڕی���و‌ه كه‌ گه‌ور‌ه بون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ش���ه‌وی‌ دوه‌مدا ته‌واو بووه‌‪ ،‬بۆی ‌ه بۆ‬ ‫ی دیكه‌یان كڕیوه‌‌و‬ ‫رۆژی‌ س���ێیه‌م نوقڵ ‌‬

‫ی گش���تی‌ زیاتر له‌س���ێ‌ كیلۆیان‬ ‫به‌كۆ ‌‬ ‫ی ره‌مه‌زانیش‬ ‫به‌خش���یوه‌ته‌و‌ه ك ‌ه جه‌ژن ‌‬ ‫به‌هه‌مان شێو‌ه بوه‌‪.‬‬ ‫ی ئ���ه‌و نوقڵ ‌ه‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌خش���ینه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دێری���ن‌و نوێ ‌‬ ‫له‌هه‌ندێ���ك گه‌ڕه‌ك��� ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‌و ته‌نانه‌ت ما ‌ڵ‬ ‫سلێمانی‌ جیاواز ‌‬ ‫هه‌یه‌ روبع ‌ه كیلۆیه‌كیش���یان س���ه‌رف‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌متر رو ‌‬ ‫نه‌كردوه‌‪ ،‬چونك ‌ه میوانێك ‌‬ ‫تێكردون‪.‬‬ ‫ی ته‌مه‌ن ‪ 30‬سا ‌ڵ ك ‌ه‬ ‫كاروان عه‌بدواڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێك له‌گه‌ڕه‌ك ‌ه نوێیه‌كان ‌‬ ‫دانیشتو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ش���ه‌قام ‌‬ ‫س���لێمانییه‌‌و ل���ه‌ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ی راگه‌یاند ك ‌ه ئه‌وان‬ ‫شه‌ستین به‌ئاوێن ‌ه ‌‬ ‫ێ ساڵه‌ له‌و گه‌ڕه‌ك ‌ه‬ ‫ی زیاتر له‌س��� ‌‬ ‫ماو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫نیش���ته‌جێ بون‌و له‌ماوه‌ی‌ چوار رۆژ ‌‬ ‫جه‌ژندا به‌هه‌مو ئ���ه‌و میوانانه‌ی‌ رویان‬ ‫تێكردون‌و به‌و نوقاڵن���ه‌ش ك ‌ه خۆیان‬ ‫خواردویانه‌ روبع ‌ه كیلۆیه‌كیان س���ه‌رف‬ ‫ی‬ ‫ی "ال ‌‬ ‫نه‌ك���ردوه‌‌و به‌پێكه‌نین���ه‌وه‌ وت ‌‬ ‫خۆمان هه‌ستم به‌جه‌ژن نه‌ده‌كرد"‪.‬‬

‫جۆاڵ ‪ 500‬قه‌ڵه‌م ‌ی كرده‌ جه‌ژنانه‌‬ ‫قورباندا‪ ،‬هونه‌رمه‌ندی‌ ئه‌كته‌ر (ئه‌حمه‌د‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫جۆاڵ) له‌بری‌ نوقڵ‌ به‌خشینه‌وه‌‪ ،‬قه‌ڵه‌م‬ ‫جافی‌ ك���رده‌ جه‌ژنانه‌‌و له‌ماوه‌ی‌ چوار‬ ‫هونه‌رمه‌ند ئه‌حمه‌د جۆاڵ له‌ماوه‌ی‌‬ ‫رۆژی‌ جه‌ژن���دا نزیك���ه‌ی‌ ‪ 500‬قه‌ڵه‌می‌‬ ‫چوار رۆژی‌ جه‌ژنی‌ قورباندا نزیكه‌ی‌‬ ‫به‌خش���ییه‌وه‌ كه‌ هه‌ریه‌كه‌‌و ‪ 400‬دینار‬ ‫‪ 500‬قه‌ڵه‌م جافی‌ كرده‌ جه‌ژنانه‌‌و‬ ‫له‌سه‌ر خۆی‌ كه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫وه‌ك خۆی‌ ده‌ڵێت "له‌هه‌ولێره‌وه‌‬ ‫جۆاڵ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ توانی‌‬ ‫هاتبون بۆ ئه‌و جه‌ژنانه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ب���ه‌و كاره‌ی‌ داهێنان���ی‌ ن���وێ‌ بكات‬ ‫وه‌ك داهێنانێك���ی‌ ن���وێ‌ له‌جه‌ژنی‌ له‌پێدان���ی‌ جه‌ژنان���ه‌ به‌و كه‌س���انه‌ی‌‬

‫ئه‌حمه‌د جۆاڵ‬

‫سه‌ردانیان كردوه‌‪ ،‬چونكه‌ هیچ شتێكی‌‬ ‫له‌قه‌ڵه‌م به‌الوه‌ گه‌وره‌تر نییه‌‌و ده‌ڵێت‬ ‫"خه‌ڵك سه‌رسام بون به‌و جه‌ژنانه‌یه‌‪،‬‬ ‫ته‌نان���ه‌ت له‌هه‌ولێ���ره‌وه‌ خه‌ڵك بۆی‌‬ ‫هاتبون"‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د ج���ۆاڵ ماڵی���ان له‌گه‌ڕه‌كی‌‬ ‫ش���ێخاوای‌ س���لێمانییه‌‌و جگه‌ له‌كاری‌‬ ‫هونه‌ری���ی‌‪ ،‬خاوه‌ن���ی‌ دوكانێك���ی‌‬ ‫په‌ڕاوگه‌یه‌‪.‬‬

‫له‌فه‌یسبووکه‌وه‌‬

‫کاوڕ‬

‫ئه‌حۆل‬ ‫ده‌كرێت‬ ‫به‌یاری‬ ‫فه‌یسبوك‬ ‫فه‌یسبوك باڵویده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مجاره‌‌و به‌بۆنه‌ی‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫جه‌ژنی قوربانه‌وه‌ له‌الیه‌ن گروپی (‪)z&kH‬‬ ‫و كۆمپانی���ای (پڵه‌س ملی���ۆن)ه‌وه‌ كراوه‌‬ ‫كه‌سایه‌تی نوكته‌كانی فه‌یسبوك‪ ،‬ئه‌حۆل‬ ‫به‌یارییه‌ك هاوشێوه‌ی (ئه‌نگری بێردس) كه‌‬ ‫دوای‌ ده‌ركه‌وتنی‌ وه‌ك ئه‌فالم كارتۆن‌و‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌ی‌ ئه‌حۆل له‌فه‌یسبوكدا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫نوكته‌‪ ،‬ئه‌مجاره‌ كراوه‌ به‌یاری‌ هاوشێوه‌ی‌‬ ‫له‌و یارییه‌دا ئه‌حۆل‌و هاوسه‌ره‌كه‌ی تێیدان‌و‬ ‫(ئه‌نگری‌ بێردس) كه‌ یارییه‌كی‌ ناسراوی‌‬ ‫ده‌نگی كوردی له‌س���ه‌ره‌و له‌كاتی هه‌ڵدانی‬ ‫فه‌یسبوكه‌‪.‬‬ ‫كه‌سایه‌تی ئه‌حۆل كه‌ هه‌ر كه‌سێك نوكت ‌ه ئه‌حۆل بۆ الی ژنه‌كه‌ی وش���ه‌ ناسراوه‌كه‌ی‬ ‫بكات به‌ناوی ئ���ه‌وه‌وه‌ له‌تۆڕی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ ده‌ڵێت "رۆحه‌كه‌ی"‪.‬‬

‫گا‬

‫ی ده‌ڕوات‌و وا باشتر‌ه‬ ‫ی ده‌بێت بۆ كاره‌كانت به‌ئاسان ‌‬ ‫ی پڕ له‌خۆش��� ‌‬ ‫هه‌فته‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ بده‌ی���ت‪ ،‬بینین ‌‬ ‫ی زیات���ر ‌‬ ‫له‌دایكبوان���ی‌ بورج���ی‌ كاوڕ‪ ،‬ره‌نگ ‌ه هه‌وڵ ‌‬ ‫ی باش‬ ‫ی خۆش بكه‌یت ك ‌ه ماوه‌یه‌ك ‌ه كه‌س���ێكی‌ ئازی���زت هاوكارێك ‌‬ ‫سه‌فه‌رێك ‌‬ ‫ده‌بێت بۆ كاره‌كانت‪.‬‬ ‫چاوه‌ڕێیت‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫هێند‌ه په‌ل��� ‌ه مه‌به‌ له‌بڕیاردان زۆرجار‬ ‫په‌له‌كان���ت گه‌وره‌ترین كێش���ه‌ت بۆ‬ ‫دروست ده‌كه‌ن‪ ،‬ژیران ‌ه بیربكه‌ره‌وه‌‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫ی ته‌ندروس���تیت ناجێگیر ده‌بێت‬ ‫ب���ار ‌‬ ‫ی ده‌كه‌یت‪ ،‬پێویستیت‬ ‫هه‌ست به‌ماندوێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر هه‌ی��� ‌ه ب���ۆ نه‌مان ‌‬ ‫به‌پش���ویه‌ك ‌‬ ‫ماندوێتێت‪.‬‬

‫شێر‬

‫ماوه‌ی‌ زیاتر له‌دو مانگ���ه‌ كۆمپانیایه‌كی‌‬ ‫ریكالم كه‌سایه‌تی‌ فه‌یسبوك‪ ،‬ئه‌حۆلی‌ وه‌ك‬ ‫ئه‌فالم كارتۆن واته‌ (ئه‌نیمه‌یشن) دابه‌زاندوه‌‬ ‫ك���ه‌ س���ێ زنجی���ره‌ی ل���ێ باڵوكراوه‌ته‌وه‌‬ ‫به‌ناوه‌كانی (ئه‌حۆل‌و س���ه‌ته‌الیت‪ ،‬ئه‌حۆل‌و‬ ‫چایخانه‌‌‪ ،‬ئه‌حۆل‌و شه‌هرلعه‌س���ه‌ل) كه‌ بۆته‌‬ ‫هۆی راكێش���انی بینه‌رێك���ی زۆر بۆ خۆی‌و‬ ‫چه‌ندین په‌یج به‌ناوی ئه‌حۆله‌وه‌ له‌فه‌یسبوك‬ ‫دروستكراون‪.‬‬

‫"نۆجه‌ژن ‌ه‬ ‫له‌ئاین ‌ی ئیسالمدا دروست نییه‌"‬ ‫مامۆستایانی‌ ئاینی‌ ده‌ڵێن "نۆجه‌ژن‬ ‫دروست نییه‌"‌و هاواڵتیانیش ده‌ڵێن‬ ‫پێویست ناكات‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ‌ ئه‌وه‌شدا‬ ‫هێشتا هاواڵتیان هه‌ر به‌رده‌وامن له‌سه‌ر‬ ‫په‌یڕه‌وكردنی‌ ئه‌و نه‌ریته‌‪.‬‬ ‫س����ااڵنه‌ له‌گه‌ڵ‌ هاتن����ه‌وه‌ی‌ جه‌ژنه‌كانی‌‬ ‫(ره‌مه‌زان‌و قورب����ان)‌و وه‌ك نه‌ریتێكی‌‬ ‫ئاینی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪ ،‬سه‌رله‌به‌یانی‌ یه‌كه‌م‬ ‫رۆژی‌ جه‌ژن له‌شاری‌ سلێمانی‌ خه‌ڵكانێكی‌‬ ‫زۆر به‌مه‌به‌ستی‌ به‌سه‌ركردنه‌وه‌ی‌ كه‌سه‌‬ ‫كۆچكردوه‌كانیان س����ه‌ردانی‌ گۆڕستان‬ ‫ده‌ك���� ‌هن‌و ئه‌گه‌ر ئه‌و كه‌س����ه‌ی‌ كۆچی‌‬ ‫دوایی‌ كردوه‌ یه‌كه‌م جه‌ژن بێت له‌ژیاندا‬ ‫نه‌مابێت ئه‌وا خزم‌و كه‌س����وكاره‌كانیان‬ ‫س����ه‌ردانی‌ خانه‌واده‌ك����ه‌ی‌ ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫ئه‌وه‌ش پێیده‌وترێ "نۆجه‌ژن"‪.‬‬ ‫ش����یالن خه‌لی����ل ژنێكی‌ ته‌م����ه‌ن چل‌و‬ ‫دو س����اڵه‌‌و جه‌ژنی‌ قوربانی‌ ئه‌مس����اڵ‌‬ ‫(نۆج����ه‌ژن)ی‌ پورێكی‌ هاوس����ه‌ره‌كه‌ی‌‬ ‫بوه‌‌و وه‌ك زۆرب����ه‌ی‌ خێزانه‌كانی‌ دیكه‌‬ ‫ئ����ه‌و نه‌ریته‌ی����ان دوب����اره‌ كردۆته‌وه‌‌و‬ ‫به‌پێویستیشیان زانیوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و‪ ،‬ژنه‌ فه‌رمانبه‌رێكی‌ بااڵ مامناوه‌ندی‌‬ ‫ئه‌س����مه‌ره‌ باسی‌ له‌وه‌كرد كه‌ نۆجه‌ژنه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ نه‌ریتێكی‌ زیاتر ئاینییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫س����ااڵنه‌‌و له‌گه‌ڵ‌ هاتنه‌وه‌ی‌ جه‌ژنه‌كانی‌‬

‫ره‌مه‌زان‌و قوربان����دا زۆرینه‌ی‌ هاواڵتیان‬ ‫دوباره‌ی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‌و به‌قورسیشی‌ زانی‌‬ ‫ئه‌و نه‌ریته‌ به‌ئاسانی‌ نه‌مێنێ‌‪.‬‬ ‫به‌شێكی‌ دیكه‌ی‌ هاواڵتیانیش به‌الیانه‌وه‌‬ ‫س����ه‌یره‌ كه‌ له‌الیه‌ك خ����ودی‌ خه‌ڵك‌و‬ ‫مامۆس����تایانی‌ ئاین����ی‌ جه‌خ����ت له‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن����ه‌وه‌ كه‌ پێویس����ت ن����اكات ئه‌و‬ ‫نه‌ریته‌ له‌جه‌ژنه‌كان����دا دوباره‌بكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ر هاواڵتیان خۆشیان نه‌ریته‌كه‌‬ ‫دوباره‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ����ازاد ره‌حمان مامۆس����تایه‌كی‌ ته‌مه‌ن‬ ‫‪ 57‬س����اڵه‌‌و تائێس����تا ده‌یان جار چوه‌‬ ‫بۆ (نۆج����ه‌ژن)ه‌ی‌ خزم‌و كه‌س����وكار‌و‬ ‫هاوڕێیان����ی‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم خ����ۆی‌ وته‌نی‌ ئه‌و‬ ‫كاره‌ی‌ ب����ه‌الوه‌ ب����اش نیی����ه‌‌و ده‌ڵێت‬ ‫"مامۆس����تایانی‌ ئاینی‌ هه‌میشه‌ وتویانه‌‬ ‫كه‌ ئه‌و نه‌ریته‌ پێویست ناكات‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫خه‌ڵكی‌ ئاساییش وا ده‌ڵێن‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر‬ ‫خه‌ڵكه‌كه‌ش دوب����اره‌ نه‌ریته‌كه‌ په‌یڕه‌و‬ ‫ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆستایه‌ پێیوایه‌ نه‌مانی‌ ئه‌و نه‌ریته‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌كلت����وره‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر كه‌س����ێك نه‌چێت بۆ نۆجه‌ژنێك‬ ‫له‌وانه‌یه‌ له‌الیه‌ن ئ����ه‌و خێزانه‌وه‌ گله‌یی‌‬ ‫لێبكرێت‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت ئه‌و نه‌ریته‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫گۆڕانكارییه‌كاندا نه‌مێنێ‌‪.‬‬

‫نه‌ریت����ی‌ (نۆجه‌ژن) به‌پێی‌ ش����اره‌كان‬ ‫ده‌گۆڕێت‪ ،‬بۆ نمونه‌ له‌ش����اری‌ كه‌ركوك‬ ‫ئ����ه‌و نه‌ریته‌ ه����ه‌ر م����اوه‌‌و پێیده‌وترێ‬ ‫(یه‌ك����ه‌م ته‌عزێ‌) كه‌ وه‌كو س����لێمانی‌‬ ‫هاواڵتیان له‌یه‌كه‌م رۆژی‌ جه‌ژندا ده‌چنه‌‬ ‫سه‌ر گۆڕی‌ كه‌سه‌ نزیكه‌كانیان‌و دواتریش‬ ‫س����ه‌ردانی‌ ماڵه‌وه‌یان ده‌ك����ه‌ن هه‌م بۆ‬ ‫جه‌ژنه‌ پیرۆزه‌‌و هه‌م بۆ دوباره‌كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫پرسه‌كه‌ش‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌ش����اری‌ هه‌ولێ����ر به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫ئ����ه‌و نه‌ریته‌ بونی‌ نیی����ه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وان‬ ‫رۆژێك پێش ج����ه‌ژن یاخود به‌ره‌به‌یانی‌‬ ‫جه‌ژن س����ه‌ردانی‌ مردوه‌كانیان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم دواتر ناڕۆنه‌وه‌ بۆ ماڵی‌ كه‌س����ه‌‬ ‫مردوه‌كه‌‪.‬‬ ‫ل����ه‌و باره‌یه‌وه‌ مامۆس����تای‌ ئاینی‌‪ ،‬مه‌ال‬ ‫ن����ادر مه‌ال عه‌لی‌ بۆ ئاوێنه‌ی‌ رونكرده‌وه‌‬ ‫ك����ه‌ له‌ئاینی‌ ئیس��ل�امدا نۆجه‌ژنه‌ نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ئه‌وه‌ نه‌رتێكه‌ به‌هۆی‌ س����ۆزه‌وه‌‬ ‫دوباره‌ ده‌كرێته‌وه‌ كه‌ خێزانێك له‌ماوه‌ی‌‬ ‫نێ����وان جه‌ژنه‌كاندا كه‌س����ێكیان كۆچی‌‬ ‫دوای����ی‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌وا ب����ۆ جه‌ژنی‌ دواتر‬ ‫خه‌ڵك یه‌كه‌م شوێن سه‌ردانیان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم نۆجه‌ژنه‌ له‌ئیسالمدا دروست نییه‌‌و‬ ‫ته‌نها له‌نێو كوردیشدا هه‌یه‌‪.‬‬

‫چایخانه‌ی‌ مه‌جیدییه‌ له‌كه‌ركوك‪ ...‬ژوانگه‌ی‌ ڕۆشنبیران‌و هونه‌رمه‌ندان‌و ناوداران‬ ‫سۆران كامه‌ران‬ ‫چایخان���ه‌ی‌ مه‌جیدیی���ه‌ له‌ش���اری‌‬ ‫كه‌ركووك ل���ه‌ مێژینه‌تری���ن چایخان ‌ه‬ ‫نیی���ه‌ له‌ش���اره‌كه‌‪ ،‬وه‌لێ‌ هاوش���ێوه‌ی‌‬ ‫قاوه‌خانه‌ی‌ (ئه‌لش���ه‌ناوی‌) یه‌ له‌میسر‬ ‫كه‌هه‌میش���ه‌ هونه‌رمه‌ن���دان‌و گ���ه‌وره‌‬ ‫نووس���ه‌ران‌و ڕۆش���نبیرانی‌ میس���ر‬ ‫وه‌كو (نه‌جی���ب مه‌حف���ووز‌و ته‌وفیق‬ ‫ئه‌لحه‌كی���م‌و جه‌ماله‌دی���ن ئه‌فغان���ی‌‌و‬ ‫ڕاگری‌ ش���انۆی‌ میسری‌ یوسف وه‌هبی‌‬ ‫و‪ ....‬هتد) ڕووی���ان تێده‌كرد‪،‬هه‌روه‌ك‬ ‫چۆن چایخان���ه‌ی‌ (مه‌چكۆ) له‌هه‌ولێرو‬ ‫چایخان���ه‌ی‌ (ش���ه‌عب) له‌ س���لێمانی‌‬ ‫ژوانگه‌ی‌ هونه‌رمه‌ندان‌و رۆش���نبیرانه‌‪،‬‬ ‫به‌هه‌مان شێوه‌ چایخانه‌ی‌ مه‌جیدییه‌ له‌‬ ‫شاری‌ كه‌ركووك ژوانگه‌ی‌ (رۆشنبیران‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ن���دان‌و ناوداران)ی‌ ش���اره‌كه‌‬ ‫بووه‌‪...‬‬ ‫ناوی‌ مه‌جیدییه‌و مێژووی‌ دروستكردنی‌‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ ن���اوی‌ (مه‌جیدیی���ه‌) و‌ه‬ ‫چه‌ندی���ن ڕاوبۆچوونی‌ جی���اواز هه‌یه‌‬ ‫ده‌ڵێن‪:‬‬ ‫نرخی‌ چ���ای‌ له‌چایخانه‌ك���ه‌ به‌یه‌ك‬ ‫(مه‌جیدی‌)ب���ووه‌ بۆی���ه‌ ناوی���ان ناوه‌‬ ‫مه‌جیدییه‌‌و هه‌ندێكی‌ تر ده‌ڵێن‪ :‬به‌ناوی‌‬ ‫(عه‌بدولمه‌جید)ی‌ سوڵتانی‌ عوسمانیه‌وه‌‬ ‫ناونراوه‌‪ ،‬به‌اڵم دروستترینیان ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌ ساڵی‌‪( ،1928‬عه‌بدولمه‌جید پاشای‌‬ ‫یاقوبی‌) ك���ه‌ كه‌س���ایه‌تیه‌كی‌ كوردی‌‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندی‌ ش���اره‌كه‌ بووه‌‪ ،‬سه‌ره‌تا‬ ‫سه‌رۆكی‌ ش���اره‌وانی‌ بووه‌‌و دواتركراوه‌‬ ‫به‌موته‌س���ه‌ڕیفی‌ كه‌ركووك‌و چایخانه‌ی‌‬ ‫مه‌جیدیی���ه‌‌و ش���ه‌قامێك‌و باخچه‌یه‌كی‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ دروستكرد هه‌ر به‌و ناوه‌‪ ،‬واتا‬ ‫به‌ناوی‌ (مه‌جید یاقوبی‌)یه‌وه‌ ناونراوه‌‬ ‫(مه‌جیدییه‌)‪...‬‬ ‫گرنگ���ی‌ چایخانه‌ك���ه‌ش له‌وه‌دای���ه‌‬ ‫پێگه‌یه‌ك���ی‌ زۆرباش���ی‌ هه‌ب���وو ك���ه‌‬ ‫كه‌وتب���ووه‌ نێوان زۆرب���ه‌ی‌ فه‌رمانگه‌‌و‬ ‫ده‌زگاكانی‌ حكوم���ه‌ت وه‌كو (نفوس‌و‬ ‫نه‌خۆشخانه‌ی‌ گش���تی‌‌و دادگا‌و پۆلیس‬ ‫خان���ه‌‌و مه‌عاری���ف‌و بان���ك‪ ...‬هتد)‬ ‫س���ه‌ره‌تا (م���ام باپیر عه‌ل���ی‌) ناوێك‬ ‫وه‌ك���و سه‌رپه‌رش���تیاری‌ چایخانه‌ك���ه‌‬ ‫له‌الیه‌ن شاره‌وانییه‌وه‌ داده‌مه‌زرێنرێت‪،‬‬ ‫تاكو س���اڵی‌ ‪ 1935‬راده‌ستی‌ (حاجی‌‬ ‫س���ابیر س���دیق كاروانچ���ی‌) ده‌كرێت‪،‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬سەرتیپ عوسمان‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )349‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/30‬‬

‫فه‌‌ریک‬

‫ی باشت ده‌بێت‌و كه‌س���ێك ده‌بینیت ك ‌ه ره‌نگ ‌ه له‌كاتێك‬ ‫ی دارای ‌‬ ‫ده‌س���تكه‌وتێك ‌‬ ‫ی بێنیت‪ ،‬له‌كاته‌كان���دا كارێكت بۆ جێبه‌جێبكات‬ ‫هه‌وڵبد‌ه سه‌ركه‌وتوان ‌ه به‌كار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بچوك هه‌مو كاره‌كانت ك��� ‌ه بۆماوه‌ی���ه‌ك س���ودێكی‌ باش��� ‌‬ ‫ره‌نگ ‌ه هه‌ڵه‌یه‌ك ‌‬ ‫لێوه‌رده‌گریت‌و قازانج ده‌كه‌یت‪.‬‬ ‫دوابخات‪.‬‬

‫حاجی‌ س���ابیریش هه‌ن���دێ‌ گۆڕانكاری‌‬ ‫تێ���دا ده‌كات‌و فراوان���ی‌ ده‌كات���ه‌و‌ه‬ ‫(سه‌اڵحه‌ددین)ی‌ كوڕی‌ حاجی‌ سابیر‬ ‫له‌دایكبووی‌ ‪ 1961‬ناوسراو به‌ (سه‌اڵح‬ ‫مه‌جیدییه‌) له‌ب���اره‌ی‌ چایخانه‌كه‌یانه‌وه‌‬ ‫ی وت‪ :‬له‌ب���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ب���ه‌ ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫چایخانه‌كه‌م���ان كه‌وتب���ووه‌ ناوه‌ندی‌‬ ‫فه‌رمانگه‌‌و ده‌زگا گرنگه‌كانی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫زۆرب���ه‌ی‌ خه‌ڵكی‌ ش���اری‌ كه‌ركووك‌و‬ ‫ده‌وروبه‌ری‌ ڕوویان تێده‌كرد‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬ ‫كه‌س���ایه‌تییه‌ ناوداره‌كان‌و ڕۆشنبیران‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ندان‌و سه‌رۆك هۆزانه‌كان وه‌كو‬ ‫(ش���ێخ عه‌بدولق���ادر تاڵه‌بانی‌‪ ،‬باوكی‌‬ ‫عه‌مید فه‌ره‌یدون‌و شێخ حوسامه‌ددین‬ ‫تاڵه‌بانی‌ باوكی‌ (به‌رێزجه‌الل تاڵه‌بانی‌)‪،‬‬ ‫ش���ێخ موكه‌ڕه‌م تاڵه‌بانی‌‌و شێخ عه‌واد‬ ‫مهاوش‌و ش���ێخ پیرۆت‌و بورهان به‌گ‌و‬ ‫س���ابیربه‌گ‌و حاكم ته‌ه���ا ناجی‌ به‌گ‌و‬ ‫شه‌فیق به‌زاز‪...‬‬ ‫(عه‌بدولس���ه‌الم ع���ارف) كاتێ���ك‬ ‫ئه‌فس���ه‌ربوو له‌تیپ���ی‌ دووی‌ كه‌ركووك‬ ‫له‌چایخان���ه‌ی‌ مه‌جیدییه‌ داده‌نیش���ت‌و‬ ‫ی بوو به‌سه‌رۆك وه‌زیرانی‌‬ ‫له‌پاش ئه‌وه‌ ‌‬ ‫عێراق‪ ،‬هه‌رجاره‌ی‌ بهاتایه‌ بۆ كه‌ركووك‬ ‫س���ه‌ردانی‌ چایخانه‌ك���ه‌ی‌ ده‌ك���رد‌و‬ ‫یاده‌وه‌رییه‌كانی‌ ده‌گێرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م هونه‌رمه‌ن���د‌و نووس���ه‌رانه‌ش‬ ‫هه‌میش���ه‌ ئاماده‌بوونی���ان هه‌ب���ووه‌‬ ‫له‌چایخانه‌كه‌مان وه‌كو مامۆستا (عه‌لی‌‬ ‫مه‌ردان وئه‌كره‌م دووزلی‌ وهیجری‌ ده‌ده‌‌و‬ ‫عه‌بدوڵاڵ س���ه‌راج‌و مه‌حمود‌و یوسف‌و‬ ‫عومه‌ری‌ مه‌قامبێژی‌ عێراقی‌‌و نووسه‌ری‌‬ ‫توركمانی‌ فارووق مسته‌فا‌و عه‌تا ته‌رزی‌‬ ‫باشی‌‌و یوسف حه‌یده‌ری‌و‪ ...‬هتد)‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ بیناس���ازی‌ چایخانه‌كه‌وه‌‬ ‫(س���ه‌اڵح مه‌جیدییه‌) وت���ی‌‪ :‬جگه‌ له‌‬ ‫ش���وێنی‌ دانیش���تن كه‌ بریت���ی‌ بوو له‌‬ ‫‪ 200‬تا ‪ 300‬كورس���ی‌ حه‌وزێكی‌ ئاویی‌‬ ‫تێدابوو‪ ،‬ڕۆژنامه‌‌و گۆڤاره‌كان له‌ده‌وری‌‬ ‫حه‌وزه‌ك���ه‌ داده‌ن���ران‌و ڕۆش���نبیران‬ ‫ل���ه‌ده‌وری‌ حه‌وزه‌ك���ه‌ داده‌نیش���تن‌و‬ ‫باڵوكراوه‌كانیان ده‌خوێنده‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫شوێنی‌ تایبه‌تی‌ تێدابوو بۆ نوێژكردن‪،‬‬ ‫له‌ ساڵی‌ ‪ 1979‬نۆژه‌نكرایه‌وه‌ به‌هه‌مان‬ ‫نه‌خشه‌ی‌ جارانی‌ واته‌ شێوازه‌كه‌ی‌ هه‌ر‬ ‫وه‌ك خۆی‌ مایه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ كه‌ره‌سته‌ی‌‬ ‫نوێ‌‌و پێشكه‌وتووتر له‌ جاران‪...‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 1974‬كه‌ باوك���م وه‌فاتی‌‬ ‫كرد‪ ،‬چایخانه‌كه‌ راده‌ستی‌ (عه‌الدینی‌)‬

‫ته‌‌رازوو‬

‫‪11‬‬

‫د‪.‬شێرکۆ عه‌بدواڵ‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫بامێی‌ حلل ‌ه‬

‫فه‌رق���ه‌ گه‌وهه‌رییه‌ك���ه‌ی به‌ینی‬ ‫ئینس���ان‌و مۆبایل ئه‌وه‌یه‌ مۆبایل‬ ‫به‌ عه‌كس���ی بیناده‌م���ه‌وه‌ جیل‬ ‫له‌دوای جی���ل زیره‌كترو باریكتر‬ ‫ئه‌بێت‪ .‬ئه‌م (ئه‌بێت)ه‌ش كرداری‬ ‫رانه‌ب���ردوی به‌رده‌وام���ه‌‪ .‬یه‌عنی‬ ‫شتێكه‌ ته‌واو بونی بۆ نییه‌ عه‌ینه‌ن‬ ‫قه‌ره‌باڵغییه‌ك���ه‌ی ناو ش���ار كه‌‬ ‫عارفه‌و پاشه‌له‌قه‌ نازانێت‌و دایم‌و‬ ‫ده‌رهه‌م جمه‌ی دێ���ت له‌خه‌ڵكی‬ ‫بێ‌ ئیش‌و بازاڕی‌ بێ‌ س���احێب‌و‬ ‫سوئالی‌ بێ‌ جه‌واب‪ .‬ته‌بعه‌ن چوار‬ ‫سوئاله‌كه‌ی خواریشه‌وه‌ به‌شێكن‬ ‫له‌و پرس���یارانه‌ كه‌ ئه‌ڵێن فه‌رمو‬ ‫ئه‌وه‌ عه‌رزو ئه‌وه‌ گه‌ز‪:‬‬ ‫پ‪ )1‬به‌قه‌ناعه‌ت���ی فیكری���ی‬ ‫به‌ڕێزت‪ ،‬سه‌عاده‌تی تارق هاشمی‬ ‫بۆچی‌ ئه‌مساڵیش ته‌شریفی برد‬ ‫بۆ حه‌ج؟‬ ‫ا‪ .‬ئیمان���ی قایمه‌‪ ،‬ئیش���ی‌ زۆر‬ ‫تیایه‌؟‬ ‫ب‪ .‬هه‌م زیاره‌ت‌و هه‌م تیجاره‌ت‪.‬‬ ‫ل���ه‌وێ ته‌علیمات���ی تازه‌ش���ی‌‬ ‫ئه‌ده‌نێ‌؟‬ ‫ج‪ .‬فه‌قی���ره‌ رێ���ی‌ عێراقی لێ‌‬ ‫مه‌نع ك���راوه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر بۆ حه‌جیش‬ ‫نه‌چێ‌ ئه‌وا شه‌ق ئه‌با‌و ئه‌ه؟‬ ‫د‪ .‬ب���ۆ ئه‌وه‌ی له‌ ئه‌خبارا ناوی‬ ‫به‌رن؟‬ ‫ه���ـ‪ .‬جا توخ���وا ئ���ه‌وه‌ كه‌ی‌‬ ‫موشكیله‌یه‌؟‬ ‫پ‪ )2‬به‌ قه‌ناعه‌تی خلیجییه‌كان‬ ‫كێ زۆر به‌ باشی‌ ئه‌توانێ السایی‬ ‫مه‌سئوله‌كانی عێراق بكاته‌وانێ؟‬ ‫ا‪ .‬عادیل ئیمام‌و سه‌عید ساڵح‌و‬ ‫ئه‌وان‬ ‫ب‪ .‬دزی موحته‌ریف‬ ‫ج‪ .‬ئاالن دیلۆن‌و دی كاپریۆ‬ ‫د‪ .‬كه‌سێك شه‌رم نه‌كات‬ ‫هـ‪ .‬هه‌ر كه‌سێك ریشێكی قه‌ڵه‌می‬ ‫بهێڵێت���ه‌وه‌‌و ئه‌نگوس���تیله‌یه‌كی‬ ‫مه‌شهه‌دیی بكاته‌ ده‌ست‬ ‫پ‪ )3‬كه‌ چه‌پڵه‌ بۆ مه‌سئولێك‬ ‫لێ‌ ئه‌ده‌یت مه‌عنای وایه‌‬ ‫ا‪ .‬زۆر موعجیبی���ت ب���ه‌‬ ‫قسه‌كانی؟‬ ‫ب‪ .‬ش���وكور نه‌جات���ت بو له‌و‬ ‫خوتبه‌ بێ‌ مه‌عنایه‌؟‬ ‫ج‪ .‬له‌ ئاسایش���ه‌كه‌ی ته‌نیشتت‬ ‫ئه‌ترسیت؟‬ ‫د‪ .‬كه‌ چویته‌ شاری كوێرانه‌وه‌‬ ‫مه‌جبوری���ت ده‌س���ت بگریت به‌‬ ‫چاوته‌وه‌؟‬ ‫هـ‪ .‬كامێرا قۆڕه‌كه‌ زومی كردۆته‌‬ ‫سه‌رت؟‬

‫چایخانه‌ی‌ مه‌جیدییه‌ له‌شاری‌ كه‌ركووك‬ ‫براگه‌وره‌م كرا‌و بووه‌ سه‌رپه‌رشتیاری‌‌و ڕۆش���نبیران‌و خوێن���ده‌واران ده‌هاتنه‌‬ ‫دواتر (ته‌یب)ی‌ برام دواتر ڕاده‌ستی‌ من ئ���ه‌م چایخانه‌ی���ه‌ زۆربه‌ی‌ نووس���ه‌ر‌و‬ ‫كرا تاكو رژێمی‌ به‌عس بریاریدا هه‌موو هونه‌رمه‌ن���د‌و ڕۆش���نبیرانی‌ ك���ورد‌و‬ ‫شوێنه‌واره‌ مێژووییی‌‌و كه‌له‌پوورییه‌كان توركم���ان له‌وان���ه‌ (هه‌ژاری‌ ش���اعیر‌و‬ ‫له‌س���ه‌ر خاوه‌نه‌كانیان ته‌ملیك بكرێت ش���وكر مس���ته‌فا‌و قانیع‌و دڵدار‌و شێخ‬ ‫ته‌نها چایخانه‌ك���ه‌ی‌ ئێمه‌ نه‌بێت له‌به‌ر عه‌بدولخالق ئه‌س���یری‌‌و شێخ حوسێن‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ به‌عس���ی‌ نه‌بووین‪ .‬ل���ه‌ دوای‌ به‌رزنجی‌‌و مسته‌فا نه‌ریمان) به‌داخه‌وه‌‬ ‫ئێمه‌ش چایخانه‌كه‌ ڕاده‌ستی‌ نووسه‌ری‌ كه‌ناوی‌ هه‌ندیكیانم بیرنه‌ماوه‌‪ ،‬هه‌میشه‌‬ ‫توركمان���ی‌ (ج���ه‌الل پۆاڵت‌و قاس���م ده‌هاتنه‌ ئێره‌ گه‌ر به‌هه‌ڵه‌دا نه‌چوبێتم‬ ‫حه‌مید فنجان) كرا‪ ،‬ئێستاش (ئامانج (دڵداری‌ ش���اعیری‌‌و ش���ه‌هید ش���ێخ‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و پاش���ا ناوێك) سه‌رپه‌رشتی‌ حوس���ێنی‌ به‌رزنجی‌ ئاوازی‌ س���روودی‌‬ ‫(ئه‌ی‌ ره‌قی���ب) یان ل���ه‌م چایخانه‌یه‌‬ ‫چایخانه‌كه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫سه‌ید حه‌كیم سه‌ید محه‌مه‌د به‌رزنجی‌ دانا‪ ،‬چونكه‌ جارێكیان له‌ته‌نیش���تمه‌وه‌‬ ‫ته‌مه‌ن (‪ )82‬ساڵ هه‌ر له‌ تافی‌ الوییه‌وه‌ دانیش���تبوون باس���ی‌ ئاوازی‌ سروودی‌‬ ‫هاموشۆی‌ چایخانه‌ی‌ ناوبراوی‌ كردووه‌‪ ،‬ناوبراوی���ان ده‌ك���رد‪ .‬جارێكیان حاجی‌‬ ‫له‌ وه‌اڵمی‌ پرس���یاری‌ ئه‌وه‌ی‌ ناوبانگ‌و س���ابیری‌ خاوه‌ن چایخانه‌كه‌ گێڕایه‌وه‌‌و‬ ‫وتی‌‪ :‬له‌ ناوه‌ڕاستی‌ سااڵنی‌ سییه‌كانی‌‬ ‫گرنگی‌ چایخانه‌كه‌ له‌ چییدای ‌ه وتی‌‪:‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ ب���ه‌ به‌رده‌وامی‌ چینی‌ سه‌ده‌ی‌ ڕابردوو گۆرانیبێژی‌ به‌ناوبانگ‬

‫دوپشک‬

‫که‌‌وان‬

‫(سه‌ید عه‌لی‌ ئه‌س���غه‌ری‌ كوردستانی‌)‬ ‫پت���ر ل���ه‌ مانگێك ب���ه‌ڕۆژ ده‌هاته‌ ئه‌م‬ ‫چایخانه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌ویش به‌ه���ۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كوڕێكی‌ ل ‌ه كه‌ركووك به‌ندكرابوو‪ .‬هه‌ر‬ ‫كه‌س���ێك بهاتایه‌ بۆ كه‌ركووك‌و له‌هه‌ر‬ ‫فه‌رمانگه‌ی���ه‌ك كارێك���ی‌ هه‌بوای���ه‌ بۆ‬ ‫پشوودان ده‌هاته‌ چایخانه‌ی‌ ناوبراو‪....‬‬ ‫* وه‌هاب حه‌مه‌ش���ه‌ریف‪ ،‬ناس���راو‬ ‫به‌ (مام وه‌ه���اب قه‌ره‌ده‌ره‌یی‌) ته‌مه‌ن‬ ‫(‪ )67‬س���اڵ له‌باره‌ی‌ مێ���ژووی‌ ناوی‌‬ ‫چایخانه‌ك���ه‌وه‌ (مه‌جییدیه‌)به‌ ئاوێنه‌ی‌‬ ‫وت‪ :‬س���ه‌ره‌تا ن���اوی‌ (قاوه‌خانه‌)بوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ عه‌ره‌به‌كان هاتنه‌‬ ‫كه‌ركووك نه‌یانده‌زانی‌ بڵێن (قاوه‌خانه‌)‬ ‫ده‌یانگوت (مقهی‌) بۆیه‌ پێم باشه‌ وه‌ك‬ ‫س���ه‌ره‌تای‌ دامه‌زراندنی‌ هه‌ر پێی‌ بڵێن‬ ‫(قاوه‌خان���ه‌)‪ ...‬به‌ ته‌واوه‌ت���ی‌ نازانم‬ ‫كه‌ی‌ دامه‌زراوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌زانم به‌ناوی‌‬

‫گیسک‬

‫(مه‌جید به‌گی‌) دووه‌م موته‌س���ه‌ریفی‌‬ ‫كه‌ركووك له‌ زه‌مانی‌ پاشایه‌تی‌ ناونراوه‌‪.‬‬ ‫قاوه‌خانه‌یه‌كی‌ به‌ناوبانگ بوو ناوداران‌و‬ ‫پی���او ماقواڵن���ی‌ ش���اری‌ كه‌ركووك‌و‬ ‫ده‌ورووبه‌ری‌ له‌وێ‌ داده‌نیش���تن وه‌كو‬ ‫(داراب���ه‌گ‌و مه‌دحه‌ت ئاغ���ای‌ داوده‌‌و‬ ‫ش���ێخ جه‌بار جه‌باری‌‌و شێخ محه‌مه‌دی‌‬ ‫ش���ێرده‌ره‌‌و ش���ێخ تاهیری‌ قه‌ره‌ده‌ره‌‬ ‫(ح���ه‌ز ئه‌كه‌م لێره‌دا هه‌ڵوه‌س���ته‌یه‌ك‬ ‫بكه‌م له‌س���ه‌ر شێخ تاهیری‌ قه‌ره‌ده‌ره‌‪،‬‬ ‫ئه‌و كه‌س���ایه‌تیه‌ له‌گه‌ڵ هه‌ڵس���انی‌ له‌‬ ‫قاوه‌خانه‌كه‌ پاره‌ی‌ هه‌موو ئاماده‌بوانی‌‬ ‫ده‌دا‪ ،‬جا بیانیناسیایه‌ یان نه‌یانیناسیبا‪.‬‬ ‫تاك‌و تروك توركمان���ه‌كان‌و ئاغاكانی‌‬ ‫كاكه‌ییه‌كان ده‌هات���ن بۆ قاوه‌خانه‌كه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم عه‌ره‌ب به‌هیچ شێوه‌یه‌ك له‌شاره‌كه‌‬ ‫نه‌بوون‪ ،‬بۆیه‌ قه‌ت له‌قاوه‌خانه‌كه‌ به‌دی‌‬ ‫نه‌ده‌كران‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬

‫ی په‌یوه‌ندییه‌كانت نوێ‌ ده‌كه‌یته‌وه‌ له‌گه‌ڵ هێنده‌ بیر له‌كه‌س���ێك مه‌ك���ه‌ره‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ی ئارام یادگاریی���ه‌كان ئ���ازارت ده‌ده‌ن‪ ،‬وا هه‌واڵێك���ی‌ خۆش ده‌بیس���تی‌‪ ،‬له‌ڕو ‌‬ ‫ی س���ۆزدارییه‌وه‌ كه‌ش���ێك ‌‬ ‫له‌رو ‌‬ ‫ی ئازیزت‬ ‫ێ كێشه‌ت بۆ دروست ئازیزانت‪ ،‬پرۆژه‌یه‌كت به‌ده‌سته‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه بایه‌خ���ت پێنادات‪ ،‬كه‌س���ێك ‌‬ ‫به‌س���ه‌رده‌به‌یت‪ ،‬خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت باش���ه‌ هێن���د‌ه بیری���ان لێنه‌كه‌یته‌وه‌‌و سۆزدارییه‌وه‌ هه‌ند ‌‬ ‫ی پێویستی‌ به‌تۆ ده‌بێت له‌م ماوه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی ده‌كه‌یت‪ ،‬رۆژ ‌‬ ‫له‌هه‌مو كاتێك زیاتر بایه‌خت پێده‌دات‪ .‬ته‌ندروس���تیت به‌ره‌و باشتر ده‌ڕوات ك ‌ه ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم هێند‌ه ناخایه‌نێت هه‌موو به‌منزیكان���ه‌ ت���ه‌واو ‌‬ ‫به‌ختت سێشه‌ممه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی خۆی‌‪.‬‬ ‫شتێك ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ دۆخ ‌‬ ‫ی كردوی‌‪.‬‬ ‫ماوه‌یه‌ك ‌ه سه‌رقاڵ ‌‬ ‫رۆژی‌ به‌ختت هه‌ینییه‌‪.‬‬

‫پ‪ )4‬كام ل���ه‌م گوزارش���تانه‌ی‬ ‫خ���واره‌وه‌ رێ���ك ب���ۆ ب���ه‌ری‌‬ ‫هه‌رێمه‌كه‌مانه‌؟‬ ‫ا‪ .‬ئه‌گ���ه‌ر بته‌وێ���ت ئاوه‌دانی‬ ‫بكه‌یت ماڵی‌ خۆت كاول ئه‌بێ‬ ‫ب‪ .‬هه‌ت���ا نه‌تخات���ه‌ گ���ۆڕه‌وه‌‬ ‫قه‌درت نازانێ‬ ‫ج‪ .‬بۆ هه‌ڵپه‌ڕكێش چوار كه‌ست‬ ‫ده‌ست ناكه‌وێ موته‌فیق بن‬ ‫د‪ .‬نه‌وتی هه‌یه‌‌و باس���ی‌ ناكات‬ ‫كه‌چی‌ (ئه‌یدز)ی‌ نی‌یه‌‌و موعه‌ده‌ل‬ ‫راپۆرت‌و ئاگاداری‌ له‌س���ه‌ر باڵو‬ ‫ئه‌كاته‌وه‌‬ ‫هـ‪ .‬ئێس���تا ب���ه‌ عه‌ره‌بی حلله‌‬ ‫ئه‌ڵێ‌ گه‌ش���تیار‌و به‌ بامێكه‌شی‌‬ ‫ئه‌ڵێ‌ خۆماڵی‌‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫په‌یوه‌ندیی��� ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان���ت‬ ‫ی الواز بوه‌‪ ،‬پێویس���تیت‬ ‫به‌ته‌واوه‌ت��� ‌‬ ‫به‌كه‌س���انێك هه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌و بارودۆخ ‌ه‬ ‫رزگارت بكات‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )349‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/30‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫بەشی دەهەم‬ ‫فەیەلەس���وفی ئەڵمان���ی‪ ،‬یورگ���ن‬ ‫هابرم���از‪ ،‬لەپ���ازدە س���اڵی ڕابردوودا‬ ‫گرنگییەکی تایبەتی بە دین لەنووسینە‬ ‫فەلسەفییەکانیدا داوە‌و لەزیاد لەبۆنە‌و‬ ‫گوتارێکدا باسی لەڕۆڵی دین لەدونیای‬ ‫ئەم���ڕۆدا ک���ردوە‪ .‬ل���ەزۆر ڕووەوە‬ ‫ئ���ەم گرنگیدان���ە بە دی���ن پێچەوانەی‬ ‫نووسیەکانی ئەم فەیلەسوفەیە لەسااڵنی‬ ‫هەفتا‌و هەشتادا‪ .‬لەو سااڵنەدا هابرماز‬ ‫دین���ی وەک دیاردەیەکی الوکی دونیای‬ ‫ئەمڕۆ تەماش���ادەکرد‌و تێگەیشتنی بۆ‬ ‫ڕۆڵی دین لەدونیادا پابەستی تیورەی‬ ‫”بەعەلمانیبوون���ی دونیا“ بوو‪ .‬لەپازدە‬ ‫ساڵی ڕابردوودا ئەم فەیەلسوفە لەدوو‬ ‫ئاس���تدا باس لەدی���اردەی دین‌و باوەڕ‬ ‫دەکات‪ .‬یەکەمیان ئاس���تی باسکردنی‬ ‫ڕۆڵی دینە لەژیانی گشتی کۆمەڵگادا‪،‬‬ ‫دووهەمیان پەیوەن���دی نێوان باوەڕی‬ ‫دین���ی‌و عەقڵ���ی عەلمان���ی مۆدێرنە‪.‬‬ ‫هابرم���از لەیەکەمیاندا بەرگری لەدیدی‬ ‫دیال���ۆگ‌و کاری پێکەوەی���ی‌و کرانەوە‬ ‫بەڕووی یەکدیدا‌و بەشداری دین لەژیانی‬ ‫گشتیدا دەکات‪ ،‬لەدووهەمیاندا بەرگری‬ ‫لەتێکەڵنەکردن���ی س���نوورەکانی دین‌و‬ ‫مەعریفەی زانس���تی بەیەکتری دەکات‪،‬‬ ‫بەاڵم بەبێ ئەوەی دی���ن ڕووتبکاتەوە‬ ‫لەه���ەر توانای���ەک ب���ۆ بەرهەمھێنانی‬ ‫هەقیق���ەت‪ .‬لەه���ەردوو دۆخەک���ەدا‬ ‫ئەوەی لەفیک���ری هەبرمازدا ڕوودەدات‬ ‫دوورکەوتنەوەیەک���ی بەرچاوە لەتێزەی‬ ‫بەعەلمانیبوونی دونیا‪.‬‬ ‫هابرمازو دین‬ ‫هابرم���از وەک فەیلەس���وفێکی‬ ‫ڕۆشنگەر ناس���راوە‪ ،‬پرۆژە ڕەخنەیی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‌و فەلس���ەفییەکەی وەک‬ ‫پرۆژەیەک���ی ڕۆش���نگەرانەو کارەکانی‬ ‫وەک بەرگریک���رن ل���ەم پرۆژەی���ە‬ ‫دادەنرێت‪ .‬شارەزایەکی فیکری هابرماز‬ ‫س���ێ قۆناغی س���ەرەکی لەچۆنیەتی‬ ‫مامەڵەکردنی ئەم فەیلەسوفەدا بۆ دین‬ ‫لەیەکتری جیادەکاتەوە‪Harrington( .‬‬ ‫‪.)2007‬‬ ‫یەکەمیان قۆناعی س���ااڵنی سەرەتا‌و‬ ‫کۆتای���ی هەفتاکان���ە‪ ،‬ل���ەم قۆناغەدا‬ ‫هابرماز دینی لەو دیدەوە مامەڵەکردوە‬ ‫کە تی���ورەی ”بەعەلمانیبوونی دونیا“‬ ‫گریمانکیردوە‌و وەک دیاردەیەکی الوەکی‬ ‫وێنایکردوە کە کاریگەرییەکی ئەوتۆی‬ ‫لەس���ەر فیکر‌و کردە‌و هەڵس���وکەوتی‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی لەدونی���ای مۆدێرن���ەدا‬ ‫نەماوە‪ .‬ئەو چوارچێوە فەلس���ەفییەی‬ ‫لەم قۆناغەدا بۆ وێناکردنی دین هەیبووە‬

‫چوارچئوەی تێگەیشتنی مارکسییانەیە‬ ‫ب���ۆ دین‪ ،‬واتە مامەڵەکردنی دینە وەک‬ ‫جۆرێک لە”ھۆش���یاری هەڵ���ە“‌و وەک‬ ‫قۆناغێکی نزم‌و گەشەنەکردو لەگەشەی‬ ‫فیک���ری زانس���تی‌و فەلس���ەفی‪ .‬لەم‬ ‫قۆناغەدا قس���ەکردنی هابرماز لەس���ەر‬ ‫دین بەش���ێکبووە لەڕەخنەکردنی ئەم‬ ‫فەیەلس���وفە بۆ دیدی ئایدیۆلۆژیی بە‬ ‫گشتی‌و بۆ ڕەخنەکردنی ئەو دیاردانەی‬ ‫ک���ە لەدی���دی هەبرم���ازدا لەب���ەردەم‬ ‫گەشەکردن‌و پێش���کەوتنی مرۆڤایەتیدا‬ ‫دەوەس���تن‪ .‬واتە ئەم قۆناعە قۆناعی‬ ‫بینین���ی دین���ە وەک جۆرێک لەفیکری‬ ‫هەڵ���ە‌و خوراف���ەت‌و ڕێگ���ر لەبەردەم‬ ‫گەش���ەکردن‌و پێش���کەوتنی فیکریی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیدا‪.‬‬ ‫قۆناعی دووهەمیان قۆناعی س���ااڵنی‬ ‫هەشتایە‪ ،‬تێزەی سەرەکی ئەم قۆناغە‬ ‫بریتیی���ە لەتێ���زەی ”بەزمانکردن���ی‬ ‫موق���ەدەس“‪Linguistification of ،‬‬ ‫‪ ،the sacred‬لەم قۆناغەدا هابرماز بۆ‬ ‫هەندێک لەبۆچوونەکانی کۆمەڵناس���ی‬ ‫فەرەنس���ی ئەمیلی دۆرکهایم دەربارەی‬ ‫دین دەگەڕێتەوە‪ .‬دۆرکهایم موقەدەس‬ ‫وەک دەرکەوت���ی س���یحر‌و خوراف���ەت‬ ‫نابینێ���ت‪ ،‬بەڵک���و وەک دەرنجام���ی‬ ‫پرۆس���ەیەکی ھێمن‌و لەس���ەرخۆی بە‬ ‫عەقاڵنیبوونی کۆمەڵ���گا وێنایدەکات‪،‬‬ ‫پرۆس���ەیەک بەرەو ئەوە گەشەدەکات‬ ‫ببێت بەبەش���ێک لەگوتارێکی دونیایی‬ ‫دەربارەی دیدێکی ئەخالقی گەردونی‪.‬‬ ‫تێ���زەی ”بەزمانبوون���ی موقەدەس“‬ ‫لەجەوه���ەردا دووبارەکردنەوەیەک���ی‬ ‫تری تێ���زەی بەعەلمانیبوونی دونیایە‌و‬ ‫داماڵینی بەرگی دیینییە لەموقەدەس‪.‬‬ ‫ل���ەم تێزەی���ەدا هابرم���از دەیەوێ���ت‬ ‫بڵێ لەدونی���ای مۆدێرن���دا موقەدەس‬ ‫لەوەکەوتووە ئینس���ان بترسێنێت‪ ،‬یان‬ ‫سەرچاوەیکبێت بۆ ترساندنی ئینسان‪،‬‬ ‫ه���ەم بیرکردن���ەوەی خەڵ���ک‌و ه���ەم‬ ‫هەڵسوکەوتیان چیتر لەژێر رەحمەت‌و‬ ‫نی���گای موقەدس���تێکدا نیی���ە توانای‬ ‫ئ���ەوەی هەبێ���ت خەڵک بترس���ێنێت‪.‬‬ ‫چیدی ترس لەموقەدەس ئەوە نییە کە‬ ‫بیرکردنەوە‌و هەڵسوکەوتی ئینسانەکان‬ ‫ئاراس���تەبکات‪ ،‬ئەوەی هەڵسوکەوت‌و‬ ‫بیرکردنەوەکان ئاراستەدەکات هەندێک‬ ‫مانا‌و بۆچوون‌و لێکدان���ەوەی عەقڵین‬ ‫کە بکرێ���ت ش���ەرعیبوون‌و نەبوونیان‬ ‫ڕەخنەبکرێ���ت‪ ،‬بکرێت زانس���تیبوون‌و‬ ‫نەبوونیان پاسادانبکرێت‪ .‬بە بۆچوونی‬ ‫هابرم���از ئەم���ە هەنگاوێک���ە ب���ەرەو‬ ‫پێش���ەوە‪ ،‬تیایدا موق���ەدەس گۆڕاوە‬ ‫بۆ ئەرگومێنتێک کە بکرێت ڕاس���تی‌و‬ ‫ناڕاس���تییەکەی بس���ەلمێندرێت‪ .‬ب���ە‬

‫►‬

‫مەریوان وریا قانیع‬

‫کوردییەکی سادە ئەوەی هابرماز لێرەا‬ ‫دەیڵێ���ت ئەوەیە کە چیت���ر کۆمەڵگا‬ ‫گوێ لەو بەها نۆرم‌و کەس���انە ناگرێت‬ ‫کە بەن���اوی موقەدەس���ێکەوە ئەدوێن‬ ‫نەکرێت پرس���یار‌و گومان���ی لێبکرێت‪،‬‬ ‫ھێزێ���ک بیپارێزێ���ت کە خ���ۆی وەک‬ ‫ھێزی پارێزگاریکردن لەو موقەدەس���ە‬ ‫بناس���ێنێت‌و نەکرێ���ت لەن���اوەرۆک‌و‬ ‫بۆچوون‌و لێکدانەوەکانی گومانبکرێت‪.‬‬ ‫هابرم���از پێیوایە لەڕێگای پرۆس���ەی‬ ‫بەزمانبوونی موقەدەسەوە ئینسان پەنا‬ ‫بۆ بەرخ���ورد‌و لێکدانەوە عەقاڵنییەکان‬ ‫دەب���ات‪ ،‬موق���ەدەس خۆش���ی دەبێت‬ ‫ب���ە زم���ان‌و وەک هەم���وو زمانێکیش‬ ‫دەکرێت لەمانا‌و ناوەرۆک‌و بەهانەکانی‬ ‫بکۆڵدرێتەوە‌و ڕاس���تی‌و دروستییەکانی‬ ‫دەستنیشانبکرێت‪.‬‬

‫لەدونیای مۆدێرندا‬ ‫موقەدەس‬ ‫لەوەکەوتووە ئینسان‬ ‫بترسێنێت‪ ،‬هەم‬ ‫بیرکردنەوەی خەڵک‌و‬ ‫هەم هەڵسوکەوتیان‬ ‫چیتر لەژێر‬ ‫رەحمەت‌و نیگای‬ ‫موقەدستێکدا نییە‬ ‫توانای ئەوەی هەبێت‬ ‫خەڵک بترسێنێت‬ ‫قۆناغ���ی س���ێهەم‪ ،‬بریتیی���ە ل���ەو‬ ‫نووسینانەی کە هابرماز لەساڵی ‪٢٠٠١‬‬ ‫ەوە تا ئێس���تا لەسەر دین نووسیونی‪.‬‬ ‫ل���ەم قۆناغ���ەدا گەرچ���ی هابرماز واز‬ ‫لەتێ���زەی ”بەزمانبوون���ی موقەدەس“‬ ‫ناھێنێ���ت‌و بڕێک���ی زۆر لەپێدراوەکانی‬ ‫دەھێڵێت���ەوە‪ ،‬بەاڵم ه���اوکات لەباتی‬ ‫قس���ەکردن لەس���ەر بەزمانبوون���ی‬ ‫مەقەدەس‪ ،‬باس لە”وەرگێڕانی ناوەرۆکە‬ ‫دینییەکان“ دەکات‪ .‬مەبەستی هابرماز‬ ‫لە”وەرگێڕان���ی ناوەرۆک���ە دینییەکان“‬ ‫تەرجەمەکردنی زمان‌و گوتاری دینییە‬ ‫ب���ۆ زم���ان‌و گوتارێک���ی دونیایی کە‬ ‫ببێتەھۆی هەموو ئەوانەش کە دینێکی‬ ‫جیاواز‪ ،‬یان بێدینن‪ ،‬بتوانن لەخواست‌و‬

‫دید‌و تێڕوانینی کەس‌و گروپە دینییەکان‬ ‫تێبگەن‪ .‬ئ���ەم تێزی ”تەرجەمەکردن“‪،‬‬ ‫یان وەرگێڕانە‪ ،‬تێزەی تازەی هابرمازە‬ ‫ب���ۆ جێکردن���ەوەی دی���ن لە”مەجالی‬ ‫گش���تی“دا‌و ب���ۆ بەش���داریکردنی دین‬ ‫لەگفتوگ���ۆی سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫فەرهەنگی���دا‪ .‬هەندێک نووس���ەر ئەم‬ ‫گۆڕانە لەفیک���ری هابرمازدا بۆ کۆتایی‬ ‫هەش���تاکان‌و کتێب���ی ”بیرکردنەوەی‬ ‫پۆس���ت میتافیزیک“ دەگێڕنەوە‪ ،‬لەم‬ ‫کتێبەدا هابرماز بەرگری لەوەدەکات کە‬ ‫س���ەرچاوەی لێکدانەوە عەقاڵنیانەکان‬ ‫بۆ دونیا لەناو دین خۆیەوە‪ ،‬یان لەناو‬ ‫س���ەرچاوە دینییەکانی بیرکردنەوەوە‪،‬‬ ‫هات���وە‪ .‬وات���ە ڕەگێ���ک لەڕەگەکانی‬ ‫بیرکردن���ەوەی عەقاڵنییان���ە لەناو دین‬ ‫خۆیدا دروس���تبووەوە‌و لەناو سەرچاوە‬ ‫دینییەکان���ەوە هاتووە‪ .‬ل���ەم قۆناغە‬ ‫نوێی���ەدا هابرماز قورس���ایی زیاتر بۆ‬ ‫لێکدان���ەوە‌و ئەرگومێنت���ە دینییەکان‬ ‫دادەنێ���ت‌و خۆش���ی لەبەش���ێک لەو‬ ‫تێزان���ە دووردەخات���ەوە کە پێش���تر‬ ‫لەپاڵ تێ���زەی بەعەلمانیبوونی دونیادا‬ ‫بەرگریلێکردون‪.‬‬ ‫دونیای دوای ‪ ١١‬سێپتێمبەر‬ ‫دەرکەوت���ە گەورەکانی ئ���ەم گۆڕانە‬ ‫لەفیک���ری هابرم���ازدا بەتایبەت���ی‬ ‫ل���ەدوای س���اڵی ‪ ٢٠٠١‬دەردەکەوێت‪.‬‬ ‫هابرم���از مانگێ���ک دوای پەالمارەکانی‬ ‫‪ ١١‬س���ێپتێمبەر لەش���اری فرانکفۆرت‬ ‫پێشکەش���دەکات‬ ‫موحازەرەی���ەک‬ ‫بەناوی ”باوەڕ‌و مەعریف���ە“ەوە تیایدا‬ ‫دیدێک���ی نوێ بۆ ش���وێن‌و جێ‌و ڕۆڵی‬ ‫دی���ن لەدونیادا پێشکەش���دەکات‪ .‬ئەم‬ ‫نووسینە کۆمەڵێک موناقەشە‌و دیالۆگی‬ ‫زۆر بەدوایخۆیدا دروس���تدەکات‪ .‬دوای‬ ‫ئەمە هابرماز تێکس���تێکی تر لەساڵی‬ ‫‪٢٠٠٤‬دا لەسەر دین بەناوی ”دیالێکتیکی‬ ‫بەعلەمانیبوون“ دەنووسێت کە ئەویش‬ ‫هەمان کاردانەوە‌و باسکردن بەدوایخۆیدا‬ ‫دەھێنێ���ت‪ ،‬ل���ەم تێکس���تەدا هابرماز‬ ‫دەچێتە دیالۆگەوە لەگەل قەش���ەیەکی‬ ‫مەس���یحیدا‪ .‬لەتێکس���تێکی دیک���ەدا‬ ‫بەناوی ”دین لەمەجالی گش���تیدا“ کە‬ ‫لەس���اڵی ‪٢٠٠٦‬دا باڵودەبێتەوە هابرماز‬ ‫ب���ەوردی مەبەس���تی خ���ۆی لەتێزەی‬ ‫وەرگێڕان���ی ناوەرۆک���ە دینییەکان بۆ‬ ‫س���ەر زم���ان‌و ناوەۆکێک���ی دونیایی‬ ‫ڕووندەکاتەوە‪ .‬دواتر لەس���اڵی ‪٢٠٠٨‬دا‬ ‫دوو تێکست لەسەر کۆمەڵگای ”پۆست‬ ‫عەلمانیەت“ ئەنووس���ێت کە بەچەمکی‬ ‫”پۆست عەلمانیەت“ ناوبانگێکی گەورە‬ ‫دەبەخشێت‪.‬‬ ‫ل���ە موحازەرەکەی س���اڵی ‪٢٠٠١‬دا‬ ‫هابرماز داوای دۆزین���ەوەی ڕێگایەکی‬ ‫مامناوەن���دی دەکات لەنێوان پرۆژەی‬ ‫تازەبوون���ەوەی عەلمانییانەی پەڕگیر‪،‬‬ ‫لەسەرێکەوە‪‌،‬و پرۆژەی ئوسوڵیەتی دینی‬ ‫پەڕگیر‪ ،‬لەس���ەرێکی دیکەوە‪ .‬هابرماز‬ ‫باس ل���ەوەدەکات کە ه���ەم دینداران‌و‬

‫ه���ەم بێدین���ان ئەرکێک���ی مەعریفی‬ ‫هاوبەش���یان لەس���ەرە‌و پێویستیان بە‬ ‫فێربوونێکی دووسەرە هەیە لەیەکتری‪.‬‬ ‫ئەرک���ە مەعریفییەهاوبەش���ەکە ئەرکی‬ ‫دەستنیش���انکردنی ئەو سنوورەیە کە‬ ‫دین���ی لەنادینی‪ ،‬یان دینی لەدونیایی‪،‬‬ ‫ی���ان دینی لەعەلمان���ی جیادەکاتەوە‪.‬‬ ‫ئەم ئەرکە ئەرکێکی هاوبەشە لەنێوان‬ ‫هەردووالدا‌و دەبێت بەهاریکاری هەردووال‬ ‫ئەنجامبدرێت‪ .‬بەمانایەکی دیکە ئەرکی‬ ‫جیاکردن���ەوەی دی���ن لەنادین‪ ،‬ئەرکی‬ ‫دین���دارەکان‌و بێدنیەکان���ە بەیەکەوە‪،‬‬ ‫پێویس���تی بە هاریکاریکردنی هەردووال‬ ‫پێکەوە هەیە‪ .‬هابرماز پێیوایە ئەم کارە‬ ‫ب���ەوە ئەنجامئەدرێت هەردووال پێکەوە‬ ‫هەوڵبدەن‌و هاریکارب���ن بۆ وەرگێڕانی‬ ‫ن���اوەرۆک‌و بەهان���ە‌و ئەرگومێنت���ە‬ ‫دینیی���ەکان‪ ،‬ب���ۆ زمانێک���ی گەردونی‬ ‫کە هەمووان بتوان���ن لێیتێبگەن‪ .‬واتە‬ ‫گۆڕینی زمانی دینی بۆ زمانێکی نادینی‬ ‫کە بکرێت ئەو کەسانەش کە نادینین‪،‬‬ ‫بتوانن تێیبگ���ەن‌و قبووڵیبکەن‪ .‬واتە‬ ‫هابرماز داوا لەکەسە دینییەکان دەکات‬ ‫کە بۆچ���وون‌و بەهان���ە دینییەکانیان‬ ‫بگ���ۆڕن بۆ زمانێک���ی نادانینی قابیلی‬ ‫قبووڵک���ردن لەالی���ەن ھێ���ز‌و کەس���ە‬ ‫نادین���ی‌و عەلمانییەکان���ەوە‪ .‬هاوکات‬ ‫لەبەرامب���ەر ئەم���ەدا هابرم���از داوا‬ ‫لەکەس‌و ھێزە عەلمانییەکان دەکات کە‬ ‫ئامادەبوونی ئەوەیان تێدابێت ئەگەری‬ ‫ئامادەگ���ی ناوەرۆکی عەقاڵنییانە لەناو‬ ‫بیرکردنەوەی دینیدا ببینن‌و بناسنەوە‪،‬‬ ‫واتە دی���ن کورتنەکانەوە بۆ خورافەت‌و‬ ‫جەهالەت‌و شتی تری لەم بابەتە‪.‬‬ ‫ب���ەم مانای���ە مەس���ەلەکە تەنه���ا‬ ‫تەرجەمەکردنی ناوەرۆک���ە دینییەکان‬ ‫نییە بۆ زمانێکی گەردونی کە هەمووان‬ ‫بتوان���ن لێیتێبگەن‪ ،‬بەڵک���و ئامادەگی‬ ‫الیەن���ە عەلمانی‌و نادینییەکانیش���ە بۆ‬ ‫بینینی ن���اوەرۆک‌و ڕەهەندی عەقاڵنی‬ ‫لەن���او بۆچ���وون‌و دی���دە دینەکاندا‪.‬‬ ‫بەکورتی ئەوەی هابرم���از داوایدەکات‬ ‫دوورکەوتنەوەی���ە ل���ەو تێگەیش���تنە‬ ‫عەلمانییە س���ادەیەی ک���ە دین‌و وەک‬ ‫ڕێگرێ���ک لەب���ەردەم تازەبوون���ەوەی‬ ‫دونیا‌و لەبەردەم گەشەکردنی عەقڵی‌و‬ ‫ویژدانی ئینس���اندا دەبینێت‌و دەیکاتە‬ ‫دەرەوەی پرۆژەی مۆدێرنەوە‪ .‬لەدیدی‬ ‫هابرم���ازدا ئەوەی پێویس���تە ڕووبدات‬ ‫بریتییە لەدروستکردنی پردێک لەنێوان‬ ‫دین‌و دونیاییبووندا‪ ،‬لەسەر زەمینێکی‬ ‫هاوبەش کە هەردووال ئامادەی دانپیانان‬ ‫بن بەیەکدا‪.‬‬ ‫هابرماز لەم نووسینە تازانەدا داوای‬ ‫تیورەیەکی گەش���ەکردنی کۆمەاڵیەتی‬ ‫دەکات ک���ە هەڵەکان���ی تی���ورەی‬ ‫بەعەلمانیبوونی دونیا دووبارەنەکاتەوە‌و‬ ‫ئەو دیدە ناڕاستە نەسسەلمێنێت کە دین‬ ‫دەکات���ە دەرەوەی پرۆژەی مۆدێرنەوە‪.‬‬ ‫هابرماز پێیوایە تیورەیەکی کۆمەاڵیەتی‬ ‫ک���ە پێیوایە دی���ن تەنه���ا لەڕابروودا‬

‫►‬

‫رەخنە لەنادین‪ ...‬هابرمازو پەیوەندی نێوان دین‌و دیموکراسیەت‬ ‫هابرماز داوا‬ ‫لەکەس‌و ھێزە‬ ‫عەلمانییەکان دەکات‬ ‫کە ئامادەبوونی‬ ‫ئەوەیان تێدابێت‬ ‫ئەگەری ئامادەگی‬ ‫ناوەرۆکی عەقاڵنییانە‬ ‫لەناو بیرکردنەوەی‬ ‫دینیدا ببینن‌و‬ ‫بناسنەوە‪ ،‬واتە دین‬ ‫کورتنەکانەوە بۆ‬ ‫خورافەت‌و جەهالەت‌و‬ ‫شتی تری لەم بابەتە‬ ‫قورس���ایی هەبووە‌و لەدونیای ئەمڕۆدا‬ ‫بێڕۆڵ‌و بێقورس���اییە‪ ،‬ناتوانێت شوێن‌و‬ ‫جێی باوەڕی دینی لەدونیای مۆدێرندا‬ ‫بخوێنێتەوە‪ .‬بۆیە‪ ،‬بەبۆچوونی هابرماز‪،‬‬ ‫تیورەیەکی کۆمەاڵیەتی نوێ پێویستە کە‬ ‫باز بەسەر ڕەهەندە زیندو‌و چاالکەکانی‬ ‫دیندا نەدات‌و ئەرگومێنتە دینییەکانیش‬ ‫وەک ئەرگومێنتی ناعەقاڵنی‌و چەپێنەر‬ ‫مامەڵەنەکات‪ .‬هابرماز پێیوایە ئەم تیورە‬ ‫کۆمەاڵیەتییە نوێیە پێویستی بەشتێکە‬ ‫لەدەرەوەی تیورەکە خۆیدا‪ ،‬پێویستی‬ ‫بە ئاس���ۆیەکە بتوانێت وێنەیەکی ژیان‬ ‫پێشنیاربکات کە تێکنەچووبێت‌و هانی‬ ‫ئینسانیش بدات‌و هاریکاریشی بێت بۆ‬ ‫ئ���ەوەی بەدوای دونی���ای باش‌و ژیانی‬ ‫باش‌و چاکەدا بگەڕێت‪.‬‬ ‫ئەو خااڵنەی لەس���ەرەوە باس���مکرد‬ ‫ئەوەمان نیشانئەدات هابرماز لەقۆناغی‬ ‫س���ێهەمی مامەڵەکردنی���دا ب���ۆ دی���ن‬ ‫وەک بەش���ێک لەدونی���ای مۆدێرن‪ ،‬کە‬ ‫مەسەلەکە پەیوەندی بە ئامادەگی ئەم‬ ‫یان ئەو گروپی دینیی���ەوە نییە لەناو‬ ‫کۆمەڵ���گا ئەوروپییەکان���ی ئەم���ڕۆدا‪،‬‬ ‫بەڵکو پەیوەس���تە بەو قەیرانانەوە کە‬ ‫پارادیمی بەعەلمانیبوونی دونیا تیایدا‬ ‫دەژی‌و پەیوەستە بە گەشەکردنی دیدی‬ ‫نوێ���وە لەزانس���تە کۆمەاڵیەتییەکان‌و‬ ‫لەفەلس���ەفەی سیاس���یدا ب���ۆ ڕۆڵ���ی‬ ‫دی���ن لەدونیای مۆدێرن���دا‪ .‬ئەمە جگە‬ ‫لەپێداویس���تی دروس���تبوونی دیالۆگ‬ ‫لەنێ���وان‌و دی���ن‌و نادین���دا لەدونیای‬ ‫ئەمڕۆدا‪...‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫بارزانی‌‌و هاوسه‌نگكردنه‌وه‌ی‌ ته‌رازوه‌كه‌‬ ‫ی‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ مانۆڕی‌ بارزانی‌ سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم بۆ متمان ‌ه س���ه‌ندنه‌وه‌ له‌مالیك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هات‪ ،‬ته‌وه‌ر ‌‬ ‫ی كۆتای ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫به‌شكست ‌‬ ‫ی نێوان‬ ‫ی ملمالنێ ‌‬ ‫ملمالنێك���ه‌ش له‌ب���ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نێوان دیدێك ‌‬ ‫هه‌رێم‌و ناوه‌ند‪ ،‬ملمالنێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ حكومڕان���ی‌‌و دیدێك ‌‬ ‫دیموكراس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫پاوانكاری‌‌و تاكڕه‌وی‌‪ ،‬بو‌ه ملمالنێیه‌ك ‌‬ ‫ی نێ���وان بارزان���ی‌‌و مالیك���ی‌‪،‬‬ ‫كه‌س��� ‌‬ ‫ی س���ه‌ره‌كی‌ ئ���ه‌م دۆڕانه‌ش‬ ‫فاكت���ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوپه‌یمان‌و دۆس���تی‌ بارزان ‌‬ ‫تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی هه‌وڵده‌دات‬ ‫بوو‪ ،‬له‌ئێس���تادا بارزان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌جۆرێك���ی‌ دیكه‌ تاڵه‌بانی‌‌و پارته‌كه‌ ‌‬ ‫بخات��� ‌ه ن���او ملمالنێكان���ی‌ عێراقه‌وه‌‪،‬‬ ‫كاڵه‌كه‌كه‌ش به‌سه‌ری‌ هه‌موان بشكێنێ‌‪،‬‬ ‫نه‌ك ته‌نها به‌سه‌ر رانی‌ خۆیدا‪.‬‬ ‫ی كه‌وت ‌ه چه‌ند‬ ‫له‌و مانۆڕه‌دا بارزان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌ك���ه‌وه‌‪ ،‬له‌وانه‌ یه‌كس���ه‌ر خۆ ‌‬ ‫هات��� ‌ه ناو كێش���ه‌كه‌وه‌‌و پرس‌و رای‌ ب ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌ك���رد‪ .‬زه‌مینه‌س���ازییه‌ك ‌‬ ‫یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫میدیایی‌‌و سیاس���ی‌ ب���ۆ هه‌ڵمه‌ته‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مالیكی‌ نه‌كرد‪ .‬هه‌روه‌ها چه‌ق ‌‬ ‫له‌دژ ‌‬ ‫ی‬ ‫كێشه‌كه‌ی‌ له‌مالیكیدا چڕكرده‌وه‌‪ ،‬له‌بر ‌‬ ‫ی سیاسی‌‌و‬ ‫ی س���ێر‌ه له‌پرۆس���ه‌ ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی بگرێت‪.‬‬ ‫حوكمڕانیه‌كه‌ ‌‬

‫ی‬ ‫ی بارزانی‌‌و به‌ره‌ ‌‬ ‫ی دیك���ه‌ ‌‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه‬ ‫متمان���ه‌ س���ه‌ندنه‌و‌ه له‌مالیك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���و‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ قۆناغبه‌ن���د ‌‬ ‫ملمالنێكانیان به‌ڕێ���وه‌ نه‌برد‪ .‬چونك ‌ه‬ ‫ده‌كرا له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ له‌رێگه‌ی‌ میدیاوه‌‪،‬‬ ‫ی پارله‌مانتاره‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫پاش���ان له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ی نوێنه‌ره‌كانی���ان‬ ‫دواتری���ش له‌رێگ��� ‌ه ‌‬ ‫له‌حكومه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ره‌خن���ه‌و تانه‌یان ل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ره‌فتاره‌كانی‌ مالیكی‌ بگرتایه‌‪ ،‬له‌قۆناغ ‌‬ ‫كۆتای���ی‌‌و لوتكه‌ش���دا س���ه‌ركرده‌كان‬ ‫خۆیان بهاتنای ‌ه ن���اوه‌وه‌‌و دوا بڕیاریان‬ ‫بدایه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ك ‌ه ئه‌و‌ه نه‌كرا‪ ،‬مالیكی‌‌و‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌‌و هاوپه‌یمانه‌كانیان توانیان‬ ‫به‌ئاس���انی‌ كۆڵ به‌ بارزانی‌‌و عه‌الوی‌‌و‬ ‫ێ‬ ‫ی دۆڕانیان پ ‌‬ ‫موقت���ه‌دا بده‌ن‌و ت���ااڵو ‌‬ ‫بچێژن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی بارزان ‌‬ ‫هه‌ر له‌و مان���ۆڕه‌دا به‌ره‌كه‌ ‌‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌ك���ی‌ دیكه‌ی���ان ك���رد‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫ێ‬ ‫ی هاوكێش���ه‌و ملمالن ‌‬ ‫له‌به‌رچاونه‌گرتن ‌‬ ‫ناوچه‌ی���ی‌و نێوده‌وڵه‌تیی���ه‌كان ب���و‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی كێش���ه‌ی‌ سوریاو پشتگیر ‌‬ ‫به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوخۆ ‌‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫ئێران له‌مالیكی‌‌و بار ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و واڵته‌ش‬ ‫ئه‌مری���كاو سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫له‌هه‌مبه‌ر عێراق‪ ،‬ك ‌ه هه‌مویان پێكه‌و‌ه‬

‫►‬

‫بارام سوبحی‌‬

‫به‌ربه‌ست بون له‌به‌رده‌م پشتیوانیكردن‬ ‫ی‬ ‫له‌و به‌ره‌یه‌‪ ،‬قۆناغه‌كه‌ش بۆ گۆڕانكار ‌‬ ‫له‌حكومه‌تی‌ عێراقدا له‌بارنه‌بو‪.‬‬ ‫ی‬ ‫پێده‌چێ���ت له‌ئێس���تادا بارزان��� ‌‬ ‫ی ب���ه‌و‬ ‫ی فراوان��� ‌‬ ‫پێداچونه‌وه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫سیاس���ه‌تانه‌یدا كردبێ���ت‪ ،‬بۆی��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌جۆرێك���ی‌ دیك���ه‌ ملمالنێكان��� ‌‬ ‫ده‌س���تپێكردوه‌‪ ،‬ئه‌مجاره‌یان ده‌یه‌وێت‬ ‫ی بڕوات‪،‬‬ ‫ل���ه‌ گفتوگۆو‌ه ب���ه‌ره‌و ناكۆك ‌‬ ‫نه‌وه‌ك���و له‌په‌یامێك���ی پیرۆزباییه‌و‌ه‬ ‫ی سیاس���ی‌ بوروژێنێت‪ .‬ئه‌مجار‌ه‬ ‫دۆخ ‌‬ ‫ی هه‌رێم‌و‬ ‫بارزان���ی‌ ده‌یه‌وێ���ت حكومه‌ت ‌‬ ‫ی كوردستان‬ ‫ی پارته‌ سیاسییه‌كان ‌‬ ‫ته‌واو ‌‬ ‫له‌ملمالنێكه‌و‌ه بگلێنێت‪ ،‬بۆی ‌ه دو وه‌فد‬ ‫ی‬ ‫ی به‌غداد ده‌كات‪ ،‬س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ره‌وانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ه���ه‌ردو وه‌فده‌ك���ه‌ش ب��� ‌ه یه‌كێت��� ‌‬ ‫هاوپه‌یمانی‌ ده‌سپێرێت‪.‬‬ ‫ی ب���ه‌و كاره‌ی‌ ده‌یه‌وێت چه‌ند‬ ‫بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئامانجێ���ك بپێكێ���ت‪ ،‬یه‌ك���ه‌م خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌یار ‌‬ ‫نه‌چێت��� ‌ه به‌غداو له‌گه‌ڵ مالیك ‌‬ ‫كۆببێته‌و‌ه كه‌ چه‌ند مانگێك له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫ی ناوده‌ب���رد‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌م‬ ‫به‌دیكتات���ۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دوچ���ار ‌‬ ‫كاره‌ له‌ب���ه‌رده‌م رایگش���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كات‪ .‬دوه‌م بارزان��� ‌‬ ‫ئیحراج��� ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫نایه‌وێت راسته‌وخۆ نه‌یارێتی‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫پڕۆژه‌ی‌ كۆنگره‌ی‌ نیشتیمانی‌ تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی‬ ‫رابگه‌یه‌نێت‪ ،‬به‌ڵكو ده‌یه‌وێت له‌ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫ی گفتوگ���ۆی‌ الیه‌ن��� ‌ه‬ ‫س���ه‌رنه‌كه‌وتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاوێته‌ ‌‬ ‫كوردییه‌كان‪ ،‬هه‌ڵوێستی‌ خۆ ‌‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ ته‌واوی‌ پارت ‌ه سیاسییه‌كان‬

‫ی‬ ‫بكات‌و وه‌كو س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و به‌ناو ‌‬ ‫ی ئه‌و كۆنگره‌یه‌ بكات‪،‬‬ ‫كورده‌وه‌ بایكۆت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ل���ه‌ تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫به‌م���ه‌ش تۆڵ���ه‌ ‌‬ ‫بكات���ه‌وه‌و شكس���ت ب���ه‌و پڕۆژه‌ی��� ‌ه‬ ‫ی وه‌كو‬ ‫بهێنێت كه‌ زه‌مه‌نێك��� ‌ه تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌روازه‌یه‌ك بۆ چاره‌كردنی‌ گرفته‌كان ‌‬ ‫عێراق هه‌وڵی‌ بۆ ده‌دات‪.‬‬

‫ی دەیەوێت‬ ‫بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫تۆڵه‌ ‌‬ ‫ی بكاته‌وه‌و‬ ‫له‌تاڵه‌بان ‌‬ ‫شكست به‌و پڕۆژه‌ی ‌ه‬ ‫بهێنێت ك ‌ه زه‌مه‌نێك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫تاڵه‌بانی‌ هه‌وڵ ‌‬ ‫بۆ ده‌دات‬ ‫له‌ مانۆڕه‌ سه‌رنه‌كه‌وتوه‌كه‌دا‪ ،‬گۆڕان‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك���و پارتێكی‌ ئۆپۆزس���یۆن رۆڵێك ‌‬ ‫گرنگی‌ گێ���ڕا‪ ،‬له‌ئێستاش���دا كۆمه‌ڵ‌و‬ ‫گۆڕان ه���اوڕان‌و یه‌كگرت���و له‌گه‌ڵیاندا‬ ‫ی چاك ده‌كات‬ ‫نییه‌‪ .‬ئۆپۆزسیۆن كارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌گه‌ر پێداگربێت له‌سه‌ر دروستكردن ‌‬

‫ی ب���ااڵی‌ دانوس���تان‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌ن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نیش���تیمان ‌‬ ‫ی كۆده‌نگ ‌‬ ‫دروس���تكردن ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر پرس��� ‌ه چاره‌نوسس���ازه‌كان‌و‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نجامدان���ی‌ گۆڕانكاری‌‌و چاكس���از ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌كوردس���تاندا‪ ،‬پاشان خۆ ‌‬ ‫ریشه‌ی ‌‬ ‫له‌ملمالنێكان���ی‌ هه‌رێ���م – به‌غ���داو‌ه‬ ‫ی پارت ‌ه ده‌سه‌اڵتداره‌كان‬ ‫بگلێنێت‌و هاوڕا ‌‬ ‫ی‬ ‫بێ���ت‪ ،‬به‌پێچه‌وان���ه‌و‌ه ك���ورد وته‌ن ‌‬ ‫له‌هه‌ردو جه‌ژنه‌كه‌ ده‌بن‪.‬‬ ‫ی سه‌ره‌كی‌ ئه‌م قۆناغ ‌ه متمان ‌ه‬ ‫تایتڵ ‌‬ ‫س���ه‌ندنه‌وه‌ له‌ مالیكی‌ نییه‌‪ ،‬به‌اڵم دور‬ ‫ی‬ ‫نیی ‌ه به‌رده‌وامبونی‌ مالیكی‌ له‌سه‌ر كڕین ‌‬ ‫ی‬ ‫چ���ه‌ك‌و دروس���تكردن‌و پڕچه‌ككردن ‌‬ ‫ی‬ ‫فه‌رمانده‌ی���ی‌ دیجل���ه‌‌و دابیننه‌كردن ‌‬ ‫بودجه‌ی‌ پێش���مه‌رگه‌‌و درێ���ژه‌دان ب ‌ه‬ ‫ملمالن���ێ‌ كۆن���ه‌كان‪ ،‬جارێكیتر الیه‌ن ‌ه‬ ‫ی دژ‌ه‬ ‫كوردیی���ه‌كان بكه‌ونه‌وه‌ ب���ه‌ر‌ه ‌‬ ‫مالیك���ی‌‪ ،‬به‌اڵم پرس���یاره‌ك ‌ه ئه‌وه‌یه‌‪ :‬بارزانی‬ ‫ی‬ ‫ی پش���تیوان ‌‬ ‫ئایا بارزان���ی‌ توانیویه‌ت ‌‬ ‫ی عێراق‌و خۆ‬ ‫ی داهاتو ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنه‌كان��� ‌‬ ‫هه‌رێمایه‌تی‌‌و ئه‌مریكا ب���ۆ گۆڕانكار ‌‬ ‫ی ناوخۆدا‪،‬‬ ‫له‌حكومه‌تی‌ عێراقدا ده‌س���ته‌به‌ر بكات به‌پاڵه‌وانكردن���ن له‌ئاس���ت ‌‬ ‫ی كێش���ه‌و ملمالنێكان ‌ه ب ‌ه‬ ‫(ئه‌گه‌ر بیه‌وێت ئه‌و كاره‌ بكات)؟ ئایا یان گه‌یشتن ‌‬ ‫ی گفتوگۆو چاره‌سه‌ر‬ ‫ی یه‌كێتی‌‌و بنبه‌ست‌و ده‌رفه‌ت ‌‬ ‫بارزانی‌ ئه‌مجاره‌ به‌به‌ش���دار ‌‬ ‫الیه‌نه‌كان���ی‌ تر ته‌رازوه‌ك ‌ه هاوس���ه‌نگ نه‌ماوه‌و قۆناغ���ی‌ له‌یه‌كتر جیابونه‌وه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كت���ر‌ه له‌گۆڕه‌پان ‌‬ ‫ده‌كات���ه‌وه‌و كێش���ه‌كان ده‌كات���ه‌و‌ه دورخس���تنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی هه‌رێ���م – ناوه‌ن���د؟ ئایا سیاس���ی‌‌و ده‌س���ه‌اڵت؟ ئایا هاوكێش ‌ه‬ ‫به‌كێش���ه‌ ‌‬ ‫ی پارتی‌‌و سیاسییه‌كان‌و رۆژگار‌و گۆڕانكارییه‌كان‪،‬‬ ‫یه‌كێت���ی‌ ده‌بێته‌وه‌ هاوبه‌ش��� ‌‬ ‫ی به‌ته‌نها جێناهێڵێت؟ یه‌كگرتو ده‌باته‌و‌ه پاڵ گۆڕان‌و كۆمه‌ڵ‪،‬‬ ‫جارێكیتر پارت ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی له‌راب���ردوو ئێس���تاو یان به‌پێچه‌وانه‌وه‌؟ ئایند‌ه وه‌اڵم ‌‬ ‫ئای���ا ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی پرسیاران ‌هی‌ له‌خۆگرتوه‌‪.‬‬ ‫ئاین���ده‌دا ده‌گوزه‌رێ���ت ب���ۆ رێكالم ‌‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )349‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/30‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫‪13‬‬

‫له‌په‌راوێزه‌وه‌ تا په‌راوێز‬

‫ی رۆڵ‌و چه‌مك ‌ی "رۆشنبیر"‬ ‫ی قسه‌كردن ده‌رباره‌ ‌‬ ‫ب ‌ه به‌هانه‌ ‌‬

‫►‬

‫ی ئ���ه‌و رتوش���كاری‌‌و‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ده‌س���تكاریكردن ‌ه البه‌ی���ن ك ‌ه له‌س���ه‌ر‬ ‫ی رۆش���نبیر هه‌ی���ه‌‪ ،‬ده‌بێ���ت‬ ‫چه‌مك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌عریف ‌‬ ‫بۆ كۆمه‌ڵێ���ك كه‌ره‌س���ت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫بگه‌ڕێینه‌وه‌و سه‌ره‌تاش ئاوڕ ل ‌ه دیدێك ‌‬ ‫دیدرۆ بده‌ینه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌م پیاو‌ه پێیوایه‌‪:‬‬ ‫ی راس���ته‌قین ‌ه ئه‌و كه‌سه‌ی ‌ه‬ ‫فه‌یله‌سوف ‌‬ ‫ی‬ ‫بتوانێت س���ه‌باره‌ت ب ‌ه خ���ودی خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خود ‌‬ ‫بیربكات���ه‌وه‌‪ ،‬له‌بیركردن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫خۆیشییه‌و‌ه بۆ پره‌نسیپ ‌ه گشتییه‌كان‬ ‫س���ه‌ربكه‌وێت‪ ،‬وا هه‌ست ده‌كه‌ین نزیك‬ ‫ی دیدرۆ‬ ‫بون���ه‌و‌ه له‌م دی���د‌ه تایبه‌ت��� ‌ه ‌‬ ‫ی قایلكه‌ر‬ ‫ده‌مانگه‌یه‌نێ���ت ب ‌ه ئه‌نجامێك ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب ‌ه "رۆشنبیر بوون"‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ی دیدرۆ بۆ فه‌یله‌سوفێك‬ ‫ئه‌م قس���ه‌ی ‌ه ‌‬ ‫راس���ت بێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌وا راس���تتر‌ه ب���ۆ‬ ‫رۆشنبیرێك‪ ،‬چونك ‌ه پێش هه‌ر شتێك‬ ‫ی ئ���ه‌و فۆرم ‌ه‬ ‫ده‌بێت رۆش���نبیر ده‌رك ‌‬ ‫ل��� ‌ه ئه‌قڵییه‌ت��� ‌ه بكات ك��� ‌ه بریتیی ‌ه ل ‌ه‬ ‫ی به‌رامبه‌ر‬ ‫ی ئه‌ب���ه‌د ‌‬ ‫ده‌س���تكورتییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌واودا‪ ،‬بێگومان رۆشنبیر ‌‬ ‫مه‌عریف ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫راس���ته‌قین ‌ه هه‌س���ت ب ‌ه نه‌فام ‌‬ ‫ئه‌قڵییه‌ت��� ‌ه ده‌كات ك��� ‌ه له‌گه‌ڵیدایه‌و‬ ‫ی نمای���ش ده‌كات ل ‌ه‬ ‫وه‌ك���و ئه‌م خ���ۆ ‌‬ ‫ی دا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی رۆش���نبیر ‌‬ ‫س���ه‌ر سه‌حن ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌م رۆشنبیره‌ی ‌ه‬ ‫ی رامان ‌‬ ‫ی جێگا ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ئ���ه‌و ره‌هه‌ند‌ه قوڵه‌ی ‌ه ك ‌ه ئه‌م په‌لكێش‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وان ‌‬ ‫ی بێده‌نگ��� ‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ره‌هه‌ن���د ‌‬ ‫ی (ناپێویس���ت)‬ ‫دی‌‪ ،‬یان قس���ه‌كردن ‌‬ ‫ی دی‌‪ ،‬هه‌ڵب���ه‌ت س���ه‌ره‌تا‬ ‫ی ئه‌وان��� ‌‬ ‫‌‬ ‫ده‌مانه‌وێت خاڵێك بخه‌ین ‌ه پێش���چاو‪،‬‬ ‫ئه‌ویش ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه هیچ كام له‌یه‌كێكمان‬ ‫نامانه‌وێت رۆش���نبیر كورتبكه‌ینه‌و‌ه بۆ‬ ‫ی مه‌عریفیی‌‌و نا‬ ‫ته‌نه���ا كه‌ره‌س���ته‌یه‌ك ‌‬ ‫رۆش���نبیریش كورتبكه‌ینه‌و‌ه بۆ ته‌نها‬ ‫ی نامه‌عریفی���ی‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫كه‌ره‌س���ته‌یه‌ك ‌‬ ‫ی زیاتر هه‌ڵده‌گرێت‌و‬ ‫ئه‌م بابه‌ت ‌ه قس��� ‌ه ‌‬ ‫ی ئیش���كالییه‌ت ئامێزه‌‪ ،‬واتا‬ ‫بابه‌تێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫نوس���ینه‌كه‌مان پێك دێ���ت له‌دیدێك ‌‬ ‫ی كه‌وتوین ل ‌ه‬ ‫تایبه‌ت ك��� ‌ه ئێم ‌ه ب���ه‌ر ‌‬ ‫ی تایبه‌ت‪،‬‬ ‫ی هه‌ندێ���ك گفتوگۆ ‌‬ ‫ئه‌نجام ‌‬ ‫ی رۆشنبیر‬ ‫پێش���مانوای ‌ه كورتكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵه‌یه‌ك ‌‬ ‫له‌یه‌ك پێناس���ه‌دا بۆخ���ۆ ‌‬ ‫ی گه‌وره‌ی���ه‌و نامومكینیش���ه‌‪،‬‬ ‫لۆژیك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ جار دوا ‌‬ ‫بۆی ‌ه ده‌بێـت ئێم��� ‌ه هه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌س��� ‌‬ ‫ی زانین ‌‬ ‫ئه‌و دیو س���نوره‌كان ‌‬ ‫ی بۆ بگه‌ڕێین‪،‬‬ ‫رۆش���نبیر بكه‌وین‌و ئه‌وێ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌مێ���ژووه‌و تا ئێس���تا‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی رۆشنبیر گه‌وره‌تر بێت‬ ‫واده‌كات ئه‌رك ‌‬ ‫ئه‌و به‌رپرسیاریه‌تیی ‌ه مێژوییه‌ی ‌ه ك ‌ه ب ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی مێژویی‌‌و مرۆی ‌‬ ‫زیاد له‌ئاراس���ته‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ده‌كات‪ ،‬رۆشنبیر كائینێك ‌ه‬ ‫په‌لكێش��� ‌‬ ‫ی پێغه‌مبه‌رێك بگێڕێت‬ ‫ده‌توانێت رۆڵ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێغه‌مبه‌ر بێت‪ ،‬خاوه‌ن ‌‬ ‫ێ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫جۆرێك ل ‌ه تێگه‌یشتن ‌ه ك ‌ه له‌تێگه‌یشتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وانیتر ناچێت‪ ،‬واتا رۆشنبیر خاوه‌ن ‌‬ ‫ئه‌و تێگه‌یش���تن ‌ه جیاوازه‌ی ‌ه ك ‌ه ئه‌م بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی ئینس���ان هه‌یه‌ت ‌‬ ‫بون‌و ژیان‌و ماهیه‌ت ‌‬ ‫به‌مان���ا وج���ودی‌‌و ئه‌نتۆلۆژیه‌ك��� ‌هی‌‪،‬‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی ق���وڵ‌و فراوان��� ‌‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی ئه‌و پ���رس‌و دیاردان��� ‌ه هه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫كۆ ‌‬ ‫ی تایبه‌تین‬ ‫ی س���اته‌وه‌ختێك ‌‬ ‫له‌دایكب���و ‌‬ ‫ی ئاڵۆز و‬ ‫ل��� ‌ه تۆڕو فۆرمێ���ك په‌یوه‌ند ‌‬ ‫به‌ناویه‌كداچودا بونی���ان هه‌یه‌‪ ،‬لێره‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی رۆشنبیر ‌‬ ‫ێ هه‌ی ‌ه هێند‌ه ‌‬ ‫ده‌پرسین ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گێڕانه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ال ‌‬ ‫راس���ته‌قین ‌ه خه‌یاڵ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫خه‌ون‌و حیكایه‌ت‌و به‌رجه‌س���ته‌كردن ‌‬ ‫ی زۆر ل���ه‌و یۆتۆپیای ‌ه بێت ك ‌ه‬ ‫به‌ش���ێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌زمونكردنیان هه‌یه‌و ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫ێ هه‌ی��� ‌ه‬ ‫ئه‌زمونكردنی���ان نیی���ه‌؟ ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راسته‌قین ‌ه بخات ‌ه ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫رۆشنبیر ‌‬ ‫ێ هه‌ی ‌ه‬ ‫تێكس���ت ‌ه مه‌زن‌و بااڵكانه‌وه‌؟ ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جد ‌‬ ‫ی رۆش���نبیر ‌‬ ‫نه‌زانێ���ت ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی جیاده‌كاته‌و‌ه ئ���ه‌و میرات ‌ه‬ ‫ل ‌ه ناج���د ‌‬ ‫ی‬ ‫فیكری‌‌و فه‌لس���ه‌فیی ‌ه ی ‌ه ك ‌ه رۆشنبیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ ‌‬ ‫جدی‌‌و راس���ته‌قین ‌ه به‌به‌رده‌وام ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ گه‌یش���تن ب ‌ه به‌هایه‌ك ‌‬ ‫ێ هه‌ی ‌ه ده‌رك‬ ‫ی راس���ته‌قینه‌؟ ك��� ‌‬ ‫مرۆی ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌و‌ه نه‌كات له‌پشت هه‌ر رۆشنبیرێك ‌‬ ‫جدی‌‌و خ���اوه‌ن ئه‌زمون���ه‌و‌ه ئه‌و دید‌ه‬ ‫ی ئاست ‌ه‬ ‫ره‌خنه‌یی ‌ه ئاماده‌ی ‌ه ك ‌ه له‌ته‌واو ‌‬ ‫ی مانیفێس���ت‬ ‫ی ژیانیدا خۆ ‌‬ ‫جیاوازه‌كان ‌‬ ‫ێ هه‌ی ‌ه نه‌زانێت رۆش���نبیر‬ ‫ده‌كات؟ ك ‌‬ ‫ی ده‌گات ‌ه‬ ‫ئه‌و‌ه خ���ۆی‌‌و مه‌عریفه‌كه‌یه‌ت ‌‬ ‫ێ ماناو‬ ‫ی ب‌‬ ‫به‌رامب���ه‌ر نه‌ك بۆڵ ‌ه بۆڵ��� ‌‬ ‫ی ك ‌ه قه‌له‌قی‌‌و‬ ‫ی حه‌ماس ‌‬ ‫هاش و هوش��� ‌‬ ‫ی ئه‌هێنێت‪،‬‬ ‫ی به‌رهه‌م ‌‬ ‫هه‌ستكرن ب ‌ه نه‌زان ‌‬ ‫مه‌والنا وته‌نی‌‪:‬‬

‫ئه‌و‌هی‌ له‌م نێوانه‌دا‬ ‫جێگای‌ غه‌م‌و‬ ‫داغێكی‌ قوڵ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی سیحر ‌‬ ‫به‌تاڵبونه‌و‌ه ‌‬ ‫نوسینه‌ به‌هه‌مو‬ ‫فۆرمه‌كانیه‌وه‌‪ ،‬واتا‬ ‫ی‬ ‫هه‌رچی‌ نوسین ‌‬ ‫باش‌و جوان هه‌ی ‌ه‬ ‫تێكه‌ڵی‌ نوسین ‌ه‬ ‫خراپ‌و ناشیرینه‌كان‬ ‫بوه‌‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫ی‬ ‫كه‌ ناتوانین نوسین ‌‬ ‫ی خراپ‬ ‫باش له‌نوسین ‌‬ ‫جیابكه‌ینه‌وه‬

‫ی‬ ‫ته‌نهاو ته‌نها له‌حزورێك به‌والو‌ه شتێك ‌‬ ‫ی له‌ئێس���تادا‬ ‫ی كورد ‌‬ ‫تر نی���ن‪ ،‬قه‌ڵه‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ده‌گم���ه‌ن نه‌بێ���ت وه‌گه‌ر ن���ا بون ‌‬ ‫ه���ه‌ر نییه‌‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه له‌م س���ۆنگه‌یه‌و‌ه‬ ‫ی ئێم ‌ه كه‌س���ێك رۆش���نبیر‌ه‬ ‫به‌بۆچون ‌‬ ‫ی دروس���ت‬ ‫ك��� ‌ه خوێندن���ه‌وه‌و تێڕامان ‌‬ ‫ی‬ ‫پای��� ‌ه ه���ه‌ر‌ه گرنگ‌و س���ه‌ره‌كییه‌كان ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و‬ ‫باكگراون���د‌ه رۆش���نبیرییه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی بۆڵ ‌ه بۆڵ‬ ‫پێكده‌هێنێت‌و ده‌ستبه‌ردار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تردا ده‌بێت‪ ،‬واتا كار ‌‬ ‫ی ئه‌وان ‌‬ ‫به‌سه‌ر ‌‬ ‫ی ئه‌و كرد‌ه مه‌عریفیی ‌ه‬ ‫رۆش���نبیر ته‌واو ‌‬ ‫گرنگان���ه‌ن ك ‌ه پێش���وتر هه‌بون‌و ئه‌م‬ ‫ی تره‌و‌ه‬ ‫ی مه‌عریف ‌‬ ‫به‌كۆمه‌ڵێك جی���اواز ‌‬ ‫ی ده‌كات‪ ،‬ئه‌م ‌ه سه‌ره‌تایه‌ك ‌ه بۆ‬ ‫پێڕه‌و ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫تێگه‌یشتن‌و قوڵبونه‌و‌ه ل ‌ه ماناكان ‌‬ ‫كه‌س���ایه‌تییه‌‪ ،‬ده‌كرێت ئه‌و‌ه بڵێین ك ‌ه‬ ‫رۆشنبیر ئه‌و ته‌سه‌ور‌ه ره‌تده‌كاته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ی وایه‌‪":‬رۆش���نبیر پێغه‌مبه‌ر نییه‌"!‬ ‫پێ ‌‬ ‫پێش���مانوای ‌ه ئه‌م لۆژیك ‌ه بۆ قسه‌كردن‬ ‫ی ته‌واو‬ ‫ی رۆش���نبیر لۆژیكێك ‌‬ ‫ده‌رب���ار‌ه ‌‬ ‫نییه‌و پڕ‌ه ل ‌ه هه‌ڵه‌‪ ،‬پڕ‌ه له‌كه‌موكورتی‌‪،‬‬ ‫لۆژیكێك ‌ه له‌ش���وێنێكه‌و‌ه قس���ه‌ده‌كات‬ ‫ی‬ ‫ی بێخه‌به‌ر بێ���ت له‌ته‌واو ‌‬ ‫وه‌ك بڵێ��� ‌‬ ‫ی ك ‌ه مێژویه‌ك‬ ‫ئه‌و زه‌خیر‌ه مه‌عریفیی ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی فیكر))ه‌و‌ه به‌رهه‌م ‌‬ ‫ی ((مێژو ‌‬ ‫به‌ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫هێناوه‌‪ ،‬لۆژیكێك ‌ه پڕاوپڕ له‌ئیشكالییه‌ت ‌‬ ‫ی بنه‌ڕه‌تییش��� ‌ه ب���ۆ‬ ‫ق���وڵ‌و كێش��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جیهانبینییه‌كان��� ‌‬ ‫ته‌فس���یركرنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی رۆش���نبیر‪ ،‬چونك ‌ه تۆ دێیت‬ ‫كه‌سێك ‌‬ ‫ب���ه‌م پێناس���ه‌یه‌ت رۆش���نبیر وه‌ك���و‬ ‫كه‌س���ێك وێنا ده‌كه‌یت ك��� ‌ه هیچ كات‬ ‫نابێت ده‌س���ته‌واژ‌هی‌(( ئه‌م رۆشنبیر‌ه‬ ‫ی ك���رد)) به‌كار‬ ‫ی گ���ه‌ور‌ه ‌‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫بهێنی���ن‪ ،‬چونك ‌ه ت���ۆ پێتوای ‌ه ئه‌ویش‬ ‫ی دی‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵ ‌ه ده‌كات وه‌كو هه‌ر كه‌سێك ‌‬ ‫بۆی ‌ه تۆ دێیت‌و ئه‌م به‌رپرس���یاریه‌تیی ‌ه‬ ‫ی لێوه‌رده‌گریته‌وه‌و ده‌یكه‌یته‌و‌ه‬ ‫مێژویی ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌بستراكت‪ ،‬له‌كاتێكدا وه‌كو‬ ‫به‌كه‌سێك ‌‬ ‫له‌سه‌ره‌و‌ه ئێم ‌ه جیاوازتر له‌م پێناسه‌ی ‌ه‬ ‫ی ترمان هه‌ی ‌ه بۆ رۆشنبیر‬ ‫پێناس���ه‌یه‌ك ‌‬ ‫ئه‌وی���ش ئه‌مه‌یه‌‪ :‬راس���ت ‌ه رۆش���نبیر‬ ‫ی پێغه‌مبه‌رێك‬ ‫پێغه‌مبه‌ر نییه‌‪ ،‬به‌اڵم رۆڵ ‌‬ ‫ده‌گێڕێت له‌ناو كۆمه‌ڵگادا‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌بێت‬ ‫ی بكرێت‪.‬‬ ‫به‌به‌رده‌وام چاودێری ‌‬ ‫ی ئ���ه‌م‬ ‫چونك��� ‌ه ه���ه‌ر هه‌ڵه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی هه‌ڵ���ه‌) به‌رهه‌مده‌هێنێت‪،‬‬ ‫(كۆمه‌ڵگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م (كۆمه‌ڵگا ‌‬ ‫ی خراپ ‌‬ ‫هه‌ر دیدێك��� ‌‬ ‫خراپ) به‌رهه‌مده‌هێنێ���ت‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌و‌ه‬ ‫رۆش���نبیر تا ئه‌و شوێن ‌ه رۆشنبیر‌ه ك ‌ه‬ ‫ی پێغه‌مبه‌رێك بگێڕێ���ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫رۆڵ��� ‌‬ ‫ی ئه‌م رۆڵ��� ‌ه بگێڕێت ئه‌وا هیچ‬ ‫نه‌یتوان ‌‬ ‫ی‬ ‫نیی ‌ه جگ ‌ه ل ‌ه لیبۆكێك زیاتر ك ‌ه سه‌رقاڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمیدییانه‌ی ‌ه ب���ۆ ئه‌وان ‌‬ ‫نمایش���ێك ‌‬ ‫دی‌‪ ،‬له‌راس���تیدا هیچ رۆشنبیرێك نیی ‌ه‬ ‫شا‌ه ان باشد ك ‌ه از خود شه‌ بود‬ ‫ی‬ ‫ی دونیابین ‌‬ ‫له‌دونیادا هێڵ ‌ه گشتییه‌كان ‌‬ ‫نه‌ ب ‌ه مخزن ها و لشكر شه‌ بود‬ ‫ی نه‌به‌س���تێته‌و‌ه ب��� ‌ه چوارچێو‌ه‬ ‫(م‪.‬منوی‌‪ )2،3194،‬خ���ۆ ‌‬

‫►‬

‫ هیمداد شاهین‬ ‫ شێركۆ شه‌ریف‬

‫ی‬ ‫ی ل ‌ه خود ‌‬ ‫پاش���ا كه‌س���ێك ‌ه بۆخۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆی���دا پاش���ا بێ���ت‌و بچێت��� ‌ه دڵ��� ‌‬ ‫ی گه‌ور‌ه و‬ ‫خه‌ڵكییه‌وه‌‪ ،‬نه‌ك ب ‌ه له‌شكر ‌‬ ‫جبه‌خانه‌و‌ه بڵێت من پاشام‪ ،‬حه‌قیقه‌ت‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه ئه‌مڕۆ جۆرێك له‌پاش���ایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆش���نبیری ‌‬ ‫دروس���تبو‌ه ل��� ‌ه كای ‌ه ‌‬ ‫ی مه‌والنا دا‬ ‫كوردی���دا ك ‌ه ل���ه‌م دێ���ڕ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قه‌ڵه‌مه‌كان ‌‬ ‫باس���كراوه‌‪ ،‬واتا زۆرین ‌ه ‌‬ ‫ی قوڵ نین‌و‬ ‫ی فیكرو مه‌عریف ‌ه ‌‬ ‫ئێم ‌ه زاد‌ه ‌‬

‫زانس���تی‌‌و میت���ۆد‌ه مه‌عریفییه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ێ جار(مه‌رگ��� ‌‬ ‫ه���ه‌ر بۆی��� ‌ه هه‌ن���د ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵگایه‌كه‌‪،‬‬ ‫رۆش���نبیرێك) مه‌رگ��� ‌‬ ‫ی رۆش���نبیرێك نه‌خۆش‬ ‫نه‌خۆشكه‌وتن ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵگایه‌‪ ،‬چونك ‌ه رۆش���نبیر‬ ‫كه‌وتن ‌‬ ‫ی خه‌ڵكی‌‌و به‌تایبه‌ت‬ ‫كار له‌سه‌ر هزرین ‌‬ ‫ی ناو كۆمه‌ڵگا ده‌كات‌و‬ ‫گروپ ‌ه گه‌نجه‌كان ‌‬ ‫ناهێڵێ���ت كۆمه‌ڵگا زو بمرێت‪ ،‬ناهێلێت‬ ‫ی بكه‌وێت‪( ،‬هێربرت‬ ‫كۆمه‌ڵ���گا زو په‌ك ‌‬ ‫مارك���ۆزه‌‪ )1979 -1898 .‬به‌نمون��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی له‌و بیریاران ‌ه بو‌ه ك ‌ه كاریگه‌ر ‌‬ ‫بۆخۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ب���و‌ه ل ‌ه یاخیب���ون‌و ورژاندن ‌‬ ‫زۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌ڵگ��� ‌ه ‌‬ ‫توێ���ژ‌ه جیاوازه‌كان��� ‌‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫ئه‌مریك���ی‌‌و ئه‌وروپی���دا‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی الوان���دا‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش دواجار‬ ‫یاخیبون��� ‌‬ ‫ی گ���ه‌ور‌ه پێكده‌هێنێت‬ ‫ده‌رئه‌نجامێك��� ‌‬ ‫ك��� ‌ه ئه‌مه‌یه‌‪ :‬ده‌بێت رۆش���نبیر بمرێت‬ ‫ی كۆمه‌ڵ���گا نه‌مرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دێت ك ‌ه رۆش���نبیر ‌‬ ‫ل���ه‌وه‌و‌ه ب���ه‌د ‌‬ ‫راس���ته‌قین ‌ه جۆرێ���ك ل��� ‌ه حه‌قیقه‌ت‬ ‫ی‬ ‫به‌رهه‌مده‌هێنێت ناكۆك ب ‌ه حه‌قیقه‌ت ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫باو‪ ،‬ناك���ۆك ب���ه‌و حه‌قیقه‌ته‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ێ قوربان ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵگا به‌ڵ��� ‌‬ ‫ت���ه‌واو ‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌ودیو هه‌ر دابه‌شكارییه‌كیشه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی موفسه‌داته‌كان ‌‬ ‫ئه‌م رۆشنبیر‌ه شه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ناو كۆمه‌ڵ���گا ده‌كات تا كۆمه‌ڵگایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌زیه دێت ‌ه دی‌‪ ،‬ش���ه‌ڕێك له‌په‌راوێز ‌‬ ‫ی ئینسان‪ ،‬لێره‌و‌ه‬ ‫به‌رگریكردن له‌ئازاد ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌وه‌ی ‌ه ل ‌ه جوغز ‌‬ ‫رۆش���نبیر پێویست ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمه‌ڵگا بێت ‌ه ده‌ره‌وه‌و رۆبچێت ‌ه قواڵی ‌‬ ‫زه‌مه‌ن��� ‌ه تراژیدیی���ه‌كان‌و له‌وێو‌ه رۆح ‌ه‬ ‫ێ‬ ‫ی ب ‌ه دونی���ا گر ‌‬ ‫نام���ۆو یاخییه‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫ی مه‌عنه‌وی‌‌و‬ ‫ی هێز ‌‬ ‫بداته‌وه‌و جه‌وه���ه‌ر ‌‬ ‫ی بپارێزێ���ت‪ ،‬تا ئێر‌ه گه‌ر‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ڕه‌مز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫ێ س���ه‌رنج ‌‬ ‫توانیبێتمان هه‌ند ‌‬ ‫ی رۆشنبیرو رۆڵ‌و‬ ‫له‌س���ه‌ر تایبه‌تمه‌ند ‌‬ ‫ی بخه‌ین���ه‌رو‪ ،‬لێ���ر‌ه‬ ‫كاریگه‌رییه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ه‌دواو‌ه هه‌وڵده‌ده‌ین له‌هاوكێه‌ش��� ‌ه ‌‬ ‫ی نێوان رۆش���نبیرو وه‌زیفه‌و‬ ‫په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫رۆش���نبیرو كۆمه‌ڵ���گاو رۆش���نبیرو‬ ‫ده‌سه‌اڵت بكۆڵینه‌وه‌و تیشكێك بخه‌ین ‌ه‬ ‫ی كلتوری‌‌و مه‌عریفیمان‪،‬‬ ‫س���ه‌ر ژێرخان ‌‬ ‫ی له‌س���ه‌ر ئه‌م‬ ‫هه‌ڵب���ه‌ت ب���ۆ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫په‌یوه‌ندییان ‌ه بوه‌س���تین‪ ،‬ئه‌وا ده‌بێت‬ ‫بڵێین له‌ئێس���تادا ئ���ه‌م په‌یوه‌ندییان ‌ه‬ ‫زۆر ئاڵۆزن‪ ،‬به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك ئاڵۆز ك ‌ه ب ‌ه‬ ‫ی خوڵقاندو‌ه‬ ‫ی وا ‌‬ ‫ی خۆیدا دۆزه‌خێك ‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵگاو‬ ‫ی پارچ ‌ه پارچه‌بون ‌‬ ‫ك ‌ه ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫ی ئه‌و ده‌زگا‌و ڕێكخراوو‬ ‫ی كۆ ‌‬ ‫لێكترازان��� ‌‬ ‫ی گه‌وره‌تر‬ ‫ناوه‌ندو گروپ ‌ه رۆشنبیرییان ‌ه ‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬لێره‌دا گرنگ ‌ه ئاماژ‌ه ب ‌ه كۆمه‌ڵگا‬ ‫ی‬ ‫ی ناشیرینترین جۆر ‌‬ ‫بكه‌ین ك ‌ه شاهێد ‌‬ ‫په‌یوه‌ندیی��� ‌ه له‌نێ���و پێكهات��� ‌ه جیاواز‬ ‫جیاوازه‌كانی���دا‪ ،‬په‌یوه‌ندیی���ه‌ك جگ ‌ه‬ ‫ی مان���ه‌و‌ه له‌نێو‬ ‫له‌كۆمه‌ڵێ���ك نائومێد ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی ل‌‬ ‫ی تر ‌‬ ‫ی دوباره‌دا هیچ��� ‌‬ ‫واقیعێك��� ‌‬

‫له‌دونیای‌ ئێمه‌دا‬ ‫چه‌ندین كه‌س هه‌ن‬ ‫نوسه‌ر نین به‌اڵم‬ ‫له‌وه‌همی‌ نوسیندان‪،‬‬ ‫راگه‌یاندنكار نین به‌اڵم‬ ‫ی راگه‌یاندندان‪،‬‬ ‫له‌وه‌هم ‌‬ ‫وه‌رگێڕ نین به‌اڵم‬ ‫له‌وه‌همی‌ وه‌رگێڕاندان‪،‬‬ ‫شاعیر نین به‌اڵم‬ ‫له‌وه‌همی‌ شیعردان‪،‬‬ ‫ی نین به‌اڵم‬ ‫سیاس ‌‬ ‫ی سیاسه‌تدان‪،‬‬ ‫له‌وه‌هم ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس نین‬ ‫ی‬ ‫به‌اڵم له‌وه‌هم ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوسیدان‬ ‫ی درێژ‌ه به‌م‬ ‫به‌ره���ه‌م نایه‌ت‪ ،‬ئه‌وه‌ش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫یاریی ‌ه ده‌دات ئه‌و تاكانه‌ن ك ‌ه پێداویست ‌‬ ‫ی‬ ‫ماته‌ریالیی���ان خس���تۆت ‌ه س���ه‌رو ‌‬ ‫پێداویستیی ‌ه رۆحی‌‌و مه‌عنه‌وییه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه ئێم ‌ه وایده‌بینین رۆش���نبیر وه‌كو‬ ‫ی تاد‪..‬‬ ‫ی سیاس���ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌ت ‌‬ ‫بكه‌رێك ‌‬ ‫ی بچوكده‌بێته‌وه‌و‬ ‫خه‌ریك ‌ه به‌ته‌واوی‌ رۆڵ ‌‬

‫ی ئه‌و فۆرم ‌ه بكات ك ‌ه‬ ‫ناتوانێت ده‌ستكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاسی‌‌و كلتوری ‌‬ ‫ی ژیان ‌‬ ‫له‌رێكخستن ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‪ ،‬رۆش���نبیرێك‬ ‫ئێم���ه‌دا ئاماده‌ی ‌‬ ‫نه‌توانێ���ت ئازادان ‌ه قس��� ‌ه بكات‪ ،‬چۆن‬ ‫ی ئازاد دروس���ت‬ ‫ئه‌توانێ���ت كۆمه‌ڵگا ‌‬ ‫ی ئازاد‬ ‫ب���كات؟ رۆش���نبیرێك بۆخ���ۆ ‌‬ ‫ی تر ئازاد ده‌كات؟‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬چۆن تاكێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئازاد ‌‬ ‫ی (كان���ت) ه‌و‌ه نه‌بون ‌‬ ‫له‌دید ‌‬ ‫ی س���ه‌ربه‌خۆیه‌‪،‬‬ ‫ی هزرین ‌‬ ‫ی توانا ‌‬ ‫نه‌بون ‌‬ ‫ی دیكه‌و‌ه‬ ‫ی له‌الیه‌ن یه‌كێك ‌‬ ‫به‌بێ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بكرێ���ت‪ ،‬وات ‌ه رۆش���نگه‌ری ‌‬ ‫رێنمای ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌قڵی ئازاد‌ه یان په‌یوه‌ند ‌‬ ‫به‌رهه‌م ‌‬ ‫ی به‌ئه‌قڵه‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬تا ئێستا‬ ‫راسته‌وخۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێم ‌ه نه‌یتوانیو‌ه سه‌رنج ‌‬ ‫رۆش���نبیر ‌‬ ‫ی پرس��� ‌ه‬ ‫ی بۆ ال ‌‬ ‫ی ك���ورد ‌‬ ‫كۆمه‌ڵ���گا ‌‬ ‫ی‬ ‫ئینسانییه‌كان رابكێش���ێت به‌جۆرێك ‌‬ ‫وا پرس ‌ه ئینسانییه‌كان نه‌بن ‌ه قوربانی‌‪،‬‬ ‫بۆ جۆرێك پرس ‌ه ئینسانییه‌كان نه‌چن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی تر‪ ،‬ئینجا ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی پرس���ه‌كان ‌‬ ‫ژێره‌و‌ه ‌‬ ‫ی قوڵ ‌ه‬ ‫ی غه‌م‌و داغێك ‌‬ ‫له‌م نێوانه‌دا جێگا ‌‬ ‫ی نوسین ‌ه به‌هه‌مو‬ ‫ی سیحر ‌‬ ‫به‌تاڵبونه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نوس���ین ‌‬ ‫فۆرمه‌كانیه‌وه‌‪ ،‬واتا هه‌رچ ‌‬ ‫ی نوس���ین ‌ه‬ ‫باش‌و ج���وان هه‌ی ‌ه تێكه‌ڵ ‌‬ ‫خراپ‌و ناشیرینه‌كان بوه‌‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ی باش له‌نوسین ‌‬ ‫ك ‌ه ناتوانین نوس���ین ‌‬ ‫خ���راپ جیابكه‌ین���ه‌وه‌‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ هه‌مو‬ ‫ی ملمالنێی ‌ه‬ ‫ی لۆژیك ‌‬ ‫ئه‌مانه‌شدا شه‌هیدبون ‌‬ ‫ی خۆی‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ب ‌ه مانا راس���ته‌قینه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌رستۆتالیس‬ ‫وابڕیار‌ه ئه‌م قس���ه‌ی ‌ه ‌‬ ‫راس���ت بێت ك ‌ه ده‌ڵێت‪" :‬مرۆڤ له‌ژێر‬ ‫ی‬ ‫ی هاوڕه‌گه‌ز ‌‬ ‫ی ئه‌وان���ی دیك ‌ه ‌‬ ‫كاریگه‌ر ‌‬ ‫ی ده‌به‌ستێت"‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌ت ‌‬ ‫په‌یمان ‌‬ ‫ئێستا به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك ئه‌م په‌یمان ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی��� ‌ه له‌نێوان رۆش���نبیرو ئه‌و‬ ‫ی تردا نیی ‌ه ك ‌ه له‌سه‌ره‌و‌ه‬ ‫ێ به‌ش��� ‌ه ‌‬ ‫س‌‬ ‫باسمانكرد(سیاس���ه‌ت‌و كۆمه‌ڵ���گاو‬ ‫وه‌زیفه‌)‪ ،‬له‌ئێس���تادا (رۆژنامه‌نوس)‬ ‫ی نمایش���ده‌كات‪،‬‬ ‫وه‌كو نوس���ه‌ر خ���ۆ ‌‬ ‫(هونه‌رمه‌ن���د) وه‌ك���و سیاس���ییه‌ك‬ ‫ده‌رئه‌كه‌وێت‪( ،‬سیاسی) وه‌كو بیریارێك‬ ‫قس��� ‌ه ده‌كات‌و (راگه‌یاندن���كار) وه‌كو‬ ‫ئه‌دیبێك قس��� ‌ه ده‌كات‌و (ش���انۆكار)‬ ‫ی كۆكتێل قس��� ‌ه‬ ‫وه‌كو فه‌یله‌س���وفێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات‌و لێكدانه‌وه‌و خوێندنه‌و‌ه بۆ ده‌ق ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌ور‌ه ‌‬ ‫ی ده‌كات‪ ،‬ئه‌م ‌ه تراژیدیا ‌‬ ‫دین ‌‬ ‫ی‬ ‫دونیا ئێمه‌ی���ه‌‪ ،‬راگه‌یاندنكار په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی ئاینییه‌و‌ه چییه‌؟‬ ‫ی ده‌ق ‌‬ ‫به‌لێكدانه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی پیشه‌ك ‌ه ‌‬ ‫بۆ ناچێت س���ه‌رقاڵ ‌‬ ‫بێت؟ ئه‌م نمونان ‌ه هێش���تا زۆر باشن‪،‬‬ ‫ی تر هه‌ن‬ ‫ێ نمون��� ‌ه ‌‬ ‫له‌ڕاس���تیدا هه‌ند ‌‬ ‫ی ئێمه‌ن‪،‬‬ ‫ی نه‌ت���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی گه‌ور‌ه ‌‬ ‫ك��� ‌ه به‌اڵ ‌‬ ‫ی ئێم���ه‌دا چه‌ندین‬ ‫بۆ نمون��� ‌ه له‌دونیا ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌س هه‌ن نوسه‌ر نین به‌اڵم له‌وه‌هم ‌‬ ‫نوس���یندان‪ ،‬راگه‌یاندن���كار نین به‌اڵم‬ ‫ی راگه‌یاندندان‪ ،‬وه‌رگێڕ نین به‌اڵم‬ ‫له‌وه‌هم ‌‬ ‫ی وه‌رگێڕاندان‪ ،‬شاعیر نین به‌اڵم‬ ‫له‌وه‌هم ‌‬ ‫ی نین به‌اڵم‬ ‫ی شیعردان‪ ،‬سیاس ‌‬ ‫له‌وه‌هم ‌‬ ‫ی سیاس���ه‌تدان‪ ،‬رۆژنامه‌نوس‬ ‫له‌وه‌هم��� ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌نوس���یدان‪،‬‬ ‫نین به‌اڵم له‌وه‌هم ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر بێین ئه‌م دۆخ ‌ه ش���یكار بكه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌وا دیس���ان ده‌بێ���ت بگه‌ڕێینه‌و‌ه بۆ‬ ‫ماركۆزه‌‪ ،‬ماركۆز‌ه سه‌باره‌ت به‌و دۆخ ‌ه‬ ‫نارۆش���نبیری‌‌و نالۆژیكییه‌‪ ،‬ده‌پرسێت‪،‬‬ ‫ئایا ده‌توانین م���رۆڤ له‌و دۆخ ‌ه رزگار‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫بكه‌ین؟ هه‌ڵبه‌ت بۆ چاره‌س���ه‌ر ‌‬ ‫ی ئێستا‬ ‫دۆخ ‌ه نارۆشنبیری‌‌و نالۆژیكیی ‌ه ‌‬ ‫له‌م ناوچه‌یه‌دا ئاماده‌یه‌‪ ،‬سه‌ره‌تاییترین‬ ‫هه‌نگاو ئه‌وه‌ی ‌ه ده‌بێت بزانین كه‌س���ێك‬ ‫ی به‌رۆش���نبیر ده‌زانێت كه‌ره‌ست ‌ه‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چین؟ س���نوره‌كان ‌‬ ‫مه‌عریفییه‌كان��� ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی تا كو ‌‬ ‫ی مه‌عریف ‌‬ ‫زانین‌و تێپه‌ڕاندن��� ‌‬ ‫ێ‬ ‫ێ ده‌بینێت‌و تا كو ‌‬ ‫ب���ڕ ده‌كات‪ ،‬تا كو ‌‬ ‫ی هه‌وڵده‌دات‌و‬ ‫ده‌خوێنێت���ه‌وه‌و بۆچ��� ‌‬ ‫ی هه‌ڵگرت���و‌ه له‌نوس���ین‌و‬ ‫چ ئاكارێك��� ‌‬ ‫خوێندنه‌وه‌دا‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌مان ‌ه تێگه‌یشتین‬ ‫ی له‌خۆیدا له‌وه‌ش تێده‌گه‌ین‬ ‫ئه‌وا خ���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جد ‌‬ ‫ك��� ‌ه هه‌ر گیز ناتوانین قه‌ڵه‌مێك ‌‬ ‫په‌راوێز بخه‌ی���ن‪ ،‬ئه‌وا هه‌رگیز ناتوانین‬ ‫ی خ���راپ بده‌ی���ن‬ ‫ی قه‌ڵه‌مێك��� ‌‬ ‫چاك��� ‌ه ‌‬ ‫ی ب���اش دا‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت‬ ‫به‌س���ه‌ر قه‌ڵه‌مێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێم��� ‌ه پێمانوای ‌ه (رۆش���نبیر) به‌پل ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كه‌م كه‌س���ێك ‌ه بنوسێت‪ ،‬له‌ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نوس���ین ش���تێك نیی ‌ه ناو ‌‬ ‫كاتیگور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ماناكان ‌‬ ‫رۆشنبیر بێت‪ ،‬چونك ‌ه چید ‌‬ ‫رۆش���نبیر گ���ۆڕاون‪ ،‬چیتر رۆش���نبیر‬ ‫ی كۆندا‬ ‫كه‌سێك نی ‌ه له‌زه‌مه‌ن‌و دونیایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆبكاته‌وه‌و باس��� ‌‬ ‫ی له‌خ���ۆ ‌‬ ‫خه‌ڵك ‌‬ ‫پرس���یار‌ه وج���ودی‌‌و ئه‌نتۆلۆژییه‌كان‬ ‫ی‬ ‫بكات‌و ب���ه‌زۆر بیه‌وێت رۆح‌و مه‌عریف ‌ه ‌‬ ‫ی تر بفرۆش���ێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی به‌خه‌ڵكان ‌‬ ‫خ���ۆ ‌‬ ‫ی ئێم ‌ه له‌وێو‌ه ده‌ست‬ ‫ی گه‌ور‌ه ‌‬ ‫كێش��� ‌ه ‌‬ ‫پێناكات ك ‌ه رۆش���نبیرمان نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ی گه‌ور‌ه له‌وێدای ‌ه ك ‌ه هه‌ریه‌ك‬ ‫كێش��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رۆشنبیرێك ‌‬ ‫به‌جۆرێك له‌ئێم ‌ه خۆ ‌‬ ‫گه‌وره‌ ئه‌زانێت‪.‬‬

‫بزوتنه‌وه‌ی خوێندکاری‌و‬ ‫کاریگه‌ریه‌کانی‬

‫ رێبین هه‌ردی‬ ‫بكه‌ین‪ .‬بزوتنه‌وه‌ خوێندكاریه‌كان س���ه‌ر‬ ‫به‌هه‌رێمی‌ بزوتن���ه‌وه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانن‪،‬‬ ‫داینه‌مۆی زوربه‌ی بزوتنه‌وه‌ سیاسیه‌کان ن���ه‌ك بزوتنه‌وه‌ سیاس���یه‌ ته‌قلیدیه‌كان‪.‬‬ ‫خوێندکارانن‪ .‬که‌م بزوتنه‌وه‌ی سیاس���ی كاری‌ ئه‌م بزوتنه‌وانه‌ روخان‌و نه‌روخانی‌‬ ‫هه‌یه‌ (ئه‌گه‌ر نه‌ڵێین هیچ بزوتنه‌وه‌یه‌ک ده‌موچاوه‌كان���ی‌ ده‌س���ه‌اڵت نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫نیه‌) خۆێندکاران به‌ش���ێکی گرنگی پێک كاری���ان گۆڕینی‌ ماهی���ه‌ت‌و چیه‌تی‌ ئه‌و‬ ‫نه‌هێنن‪ .‬ئ���ه‌م ئاماده‌ییه‌ ل���ه‌ بزوتنه‌وه‌ ده‌سه‌اڵته‌یه‌‪.‬‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی‌و مه‌ده‌نیه‌کان���دا‪ ،‬زۆر زیاتر ل���ه‌م روانگه‌ی���ه‌وه‌ ئه‌توانین ته‌ماش���ای‬ ‫له‌بزوتن���ه‌وه چه‌کداریه‌کان���دا هه‌س���تی بزوتن���ه‌وه‌ خوێندکاریه‌کان���ی ئه‌ورپ���ا‌و‬ ‫پێئه‌کرێ���ت‪ .‬ئه‌گه‌ر بزوتنه‌وه‌ی چه‌کداری ئه‌مه‌ری���کا بکه‌ی���ن‪ .‬بزوتن���ه‌وه‌‬ ‫نه‌خش���ه‌یه‌کی دیاری ملمالنێ له‌پیناوی خوێندكاریه‌كانی‌ ئه‌وروپا ئه‌گه‌رچی‌ به‌مانا‬ ‫ئ���ازادی‌و دادپه‌روه‌ری���دا پێش���که‌ش ته‌قلیدیه‌كانی‌ شۆڕش تێكشكان‪ ،‬به‌اڵم له‌‬ ‫ئه‌کات که‌ به‌ ئاس���انی بۆ س���ه‌یرکه‌ران دوای‌ خۆیان هه‌موو دیدی‌ رۆژئاوایان بۆ‬ ‫ئه‌دۆزرێته‌وه‌و ئه‌توانن به‌رونی هه‌ڵویستی گه‌نج‌و زانكۆ‌و ئازادیه‌ فه‌ردیه‌كان گۆڕی‌‪.‬‬ ‫خۆی���ان له‌به‌رده‌می���دا رون بکه‌ن���ه‌وه‌‪ .‬برێك���ی‌ زۆر له‌و كرانه‌وه‌ی���ه‌ی‌ ئه‌مڕۆ له‌‬ ‫ئه‌وا له‌دۆخ���ی مه‌ده‌ن���ی‌و کۆمه‌اڵیه‌تیدا رۆژئاوا ئه‌یبینین‪ ،‬به‌رهه‌م‌و ده‌رئه‌نجامی‌‬ ‫هه‌ستکرد‌ن به‌ مه‌ترسیه‌کانی سه‌ر ئازادی‌و لێش���اوی‌ ئه‌و نارازیبون‌و په‌ش���ێویانه‌یه‌‬ ‫دادپه‌روه‌ری پێویس���تی به‌ هوشیاریه‌کی ك���ه‌ بزوته‌ن���ه‌وه‌ خوێندكاری���ه‌كان ل���ه‌‬ ‫سیاس���ی‌و دیموکراتیخواز‌و تێگه‌یش���تو شه‌س���ته‌كاندا ئه‌نجامیان���دا‪ .‬كاریگه‌ری‌‬ ‫هه‌یه‌ که‌ بتوانێت شتێک له‌ ئاینده‌بینی‌و ئه‌م بزوتنه‌وانه‌ له‌ ئه‌مه‌ریكادا به‌رچاوتر‌و‬ ‫هه‌س���تیاری به‌رامبه‌ر به‌ پیش���هاته‌کان دیارتره‌‪ .‬ئه‌م بزوتنه‌وانه‌ یه‌كێك بوون له‌‬ ‫هه‌بێت‪ .‬ئه‌م هوش���یاری‌و هه‌ستیاریه‌ش هۆ سه‌ره‌كیه‌كان فش���ار كه‌ ئه‌مه‌ریكای‌‬ ‫ل���ه‌ دۆخ���ی مه‌ده‌نیدا ل���ه‌ خوێندکاراندا به‌ پاشه‌كش���ێ‌ له‌ ڤێتنام ناچاركرد‪ .‬هه‌ر‬ ‫له‌هه‌ر گروپێکی دی زیاتره‌‪ .‬ئه‌مه‌ش���ه‌ وا ئه‌م بزوتنه‌وان���ه‌ له‌ ئه‌مه‌ریكادا ده‌ورێكی‌‬ ‫ئ���ه‌کات خۆیندکاران به‌ر له‌هه‌ر گروپێکی گه‌وره‌ی���ان ل���ه‌ دژایه‌ت���ی‌ ئاپارتای���د‌و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌ت���ی تر‪ ،‬کاردان���ه‌وه‌ له‌به‌رامبه‌ر به‌ده‌ستهێنانی‌ مافه‌كان ‌ی ره‌شپێسته‌كاندا‬ ‫ئه‌و روداو‌و پش���هاتانه‌دا پیشان بده‌ن که‌ بینییوه‌‪ .‬هربرت ماركیوز چه‌ند وتارێكی‌‬ ‫چ له‌ بواری سیاس���ی ی���ان کۆمه‌اڵیه‌تی كتێب���ی‌ (‪ 5‬گوت���اری‌) بۆ ده‌رخس���تنی‌‬ ‫ی���ان ته‌نانه‌ت دینیدا دێته‌ پێش���ێ‪ .‬گه‌ر گرنگی‌ ئه‌م بزوته‌وانه‌ ته‌رخانكردبوو‪.‬‬ ‫به‌ وردیش س���ه‌رنجی جوڵ���ه‌ی ناڕازای بزوتنه‌وه‌ی خوێندکاری له‌ کوردس���تاندا‬ ‫ئه‌م ناوچه‌یه‌ بده‌ین‪ ،‬ئه‌توانین به‌ئاشکرا ئه‌گه‌رچی هێشتا له‌ ئاستی پێویستدا نیه‌‌و‬ ‫ئه‌وه‌ ببینین خۆین���دکاران پێش هه‌موو نه‌یتوانیوه‌ ئ���ه‌و کاریگه‌ریه‌ قوڵه‌ به‌جێ‬ ‫گروپه‌کانی تر یان النیکه‌م به‌شیوه‌یه‌کی بهێڵێت که‌ بزوتن���ه‌وه‌ی خوێندکاری له‌‬ ‫به‌رفراوانتر له‌هه‌ر گروپێکی تربه‌ش���داری رۆژئاوا ده‌سته‌به‌ری کردووه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ل‬ ‫له‌ جوڵه‌که‌دا ئه‌که‌ن‌و ده‌وری تێدا ئه‌بینن‪ .‬ئه‌وه‌شدا خۆێندکارانی کوردستان یه‌کێکن‬ ‫له‌جیهانی تازه‌دا که‌ سیاس���ه‌ت‌و کلتور‌و ل���ه‌ گروپه‌ هه‌ره‌ چاالک���ه‌کان که‌ له‌دوای‬ ‫کۆمه‌ڵ���گا له‌ب���ه‌رده‌م تازه‌بونه‌وه‌یه‌ک���ی راپه‌ڕینه‌وه‌ له‌س���ه‌ر شانۆکه‌ ده‌رئه‌که‌ون‪.‬‬ ‫خێرادان‪ ،‬خۆیندکاران به‌حوکمی ئاستی ئه‌کرێ���ت گرنگترین کاره‌کانی ئه‌م گروپه‌‬ ‫هوش���یارییان له‌هه‌ر گروپێکی دی زیاتر له‌م خااڵنه‌دا کورت بکه‌ینه‌وه‌‪:‬‬ ‫توان���ای بینینی گرفت‌و کێش���ه‌کانی ئه‌و یه‌ك���ه‌م ‪ :‬ئ���ه‌م بزوتنه‌وانه‌ ب���ه‌ جوڵه‌‌و‬ ‫ئاستانه‌یان هه‌یه‪‌.‬‬ ‫خۆپیش���اندان‌و به‌یانه‌كانیان‪ ،‬هوشیاری‌‌و‬ ‫به‌اڵم ئایا خۆێندکاران خۆیان چین‌و سه‌ر هه‌س���تییاری‌ خه‌ڵكی‌ ئێمه‌یان سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ چ چینێکی کۆمه‌اڵیه‌تین؟ ئایا به‌ڕاستی به‌ كێشه‌كانی‌ واڵت زیادكردووه‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫خوێندکاران چینێکی کومه اڵ‌یه‌تین‌و سه‌ر بۆته‌ هۆی روبه‌ری‌ ده‌نگه‌ نارازیه‌كان رۆژ‬ ‫به‌ یه‌ک پێگه‌ی ئابورین؟ وابزانم وه‌اڵمی به‌ رۆژ له‌ گه‌وره‌بوندا بێت‌و لێره‌ش���ه‌وه‌‬ ‫ئه‌م پرس���یاره‌ ئاشکرایه‪‌:‬خوێندكاران له‌ ده‌س���ه‌اڵت‌و حكوم���ه‌ت‌و حی���زب بخاته‌‬ ‫هیچ ش���وێن‌و جێگه‌یه‌كی‌ دنیادا چینێك ژێر فش���ارێكی‌ زیاتره‌وه‌‪ .‬هه‌س���تكردن‬ ‫به‌مانای‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ پێكناهێنن‌و س���ه‌ر به‌ ناره‌زایی ته‌نان���ه‌ت بنكه‌‌و الیه‌نگرانی‌‬ ‫به‌ هه‌مان پێگه‌ی ئابوری نین‪ .‬ئه‌وان له‌ حیزب���ه‌ حوكمڕانه‌كانی‌ كوردستانیش���ی‌‬ ‫چه‌ندان‌و سه‌دان‌و هه‌زاران که‌سی جیاواز گرتۆته‌وه‌ كه‌ ئه‌مه‌ش هاوكاریه‌كی‌ گرنگی‌‬ ‫پێکهاتون که‌ له‌ چینی جیاوازه‌وه‌ هاتون‪ .‬بۆ گه‌یاندنی‌ ئه‌م ده‌نگان ‌ه هه‌موار کردووه‌‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ر به‌ هێز‌و گروپی جی���اوازن‌و له‌و بگ���ره‌ ئه‌کرێت یه‌کێک ل���ه‌ هۆکاره‌کانی‬ ‫دۆخه‌دان كه‌ له‌رێگ���ه‌ی‌ خوێندن‌و دوای‌ دروس���تبونی ئۆپۆزسێۆن له‌کوردستاندا‪،‬‬ ‫خوێندن���ه‌وه‌ چین���ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ خۆیان بگه‌ڕێنین���ه‌وه‌ بۆ فش���ار‌و قس���ه‌کردن‌و‬ ‫ده‌دۆزنه‪ ‌.‬واته‌ وه‌ک خوێندکار‪ ،‬ئه‌توانین ناڕازیبونی ئه‌م گروپه‌‪.‬‬ ‫بڵێین زۆرت���ر له‌ دۆخی بێ چیندان‪ ،‬له‌و دوه���ه‌م‪ :‬ئ���ه‌م بزوتنه‌وان���ه‌ ئازایه‌ت���ی‌‬ ‫دۆخه‌دان که‌ هێش���تا چینی کۆمه‌اڵیه‌تی سیاس���ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تیا ‌ن به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫خۆی���ان نه‌دۆزیوه‌ته‌وه‌‪ .‬له‌ال‌یه‌ک به‌ هۆی ئه‌وه‌ندا به‌رچاو بردۆته‌ سه‌رێ كه‌ نكوڵی‌‬ ‫ئ���ه‌و پێگه‌یه‌ی لێوه‌ی هات���ون چینێکی لێناكرێت‪ .‬هه‌رگیز له‌مێژووی‌ راگه‌یاندن‌و‬ ‫دیاریکراوی���ان هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌الیه‌ک���ی دی رۆش���نبیری‌ ئێمه‌دا‪ ،‬ئه‌وه‌ن���ده‌ قه‌ڵه‌می‌‬ ‫به‌ حوکم���ی خۆیندنه‌که‌ی���ان له‌به‌رده‌م ره‌خنه‌گر‌و نارازیی بوون ‌ی نه‌بووه‌‪ .‬ترس‌و‬ ‫ئه‌گ���ه‌ری گۆرانی چینه‌که‌یان���دان‪ .‬ئه‌م بێده‌نگی‌‌و قسه‌نه‌كردن له‌ پاشه‌كشێدان‌و‬ ‫دۆخه‌ وای ک���ردووه‌ خوێندکاران له‌روی كه‌م رۆژنام���ه‌‌و گۆڤ���اری‌ واڵت ده‌بینی‌‬ ‫چینایه‌تیه‌وه‌‪ ،‬له‌ دۆخێکی نادیاردا بن که‌ چه‌ندان نوس���ینی‌ ره‌خنه‌گ���ر‌و ئازایانه‌ی‌‬ ‫وردبین نیه‌ بیانخه‌ینه‌ پاڵ هیچ چینێکی تێدا نه‌بێت‪ .‬نه‌ترس���ان‌و قس���ه‌كردنیش‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی‪.‬‬ ‫پێشمه‌رجی‌ سه‌ره‌تایی هه‌موو گۆڕانێكن‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌وێت بڵێ���م خوێندكاران له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ س���ێهه‌م‪ :‬ئ���ه‌م بزوتنه‌وان���ه‌ توانیویانه‌‬ ‫سه‌ر به‌هیچ چینێكی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ دیاریكراو ته‌نان���ه‌ت س���ۆز‌و الیه‌نگ���ری‌ چه‌ن���دان‬ ‫نین‪ ،‬ئه‌توانن دور له‌ زه‌بری‌ بیركردنه‌وه‌‌و به‌رپرس���یاری‌ گ���ه‌وره‌‌و بچوكیش به‌الی‌‬ ‫ره‌فت���اری‌ چین���ه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی���ه‌كان‪ ،‬خۆیاندا راكێش���ن‌و له‌جێگه‌ی‌ خۆیانه‌وه‌‬ ‫ئازادانه‌ت���ر ره‌فتار‌و بیر بكه‌نه‌وه‌‪ .‬چونكه‌ كار بۆ گۆڕان‌و باشتركردنی‌ هه‌لومه‌رجی‌‬ ‫چینه‌كان هه‌میشه‌ به‌شی‌ خۆیان زه‌بریان كوردستان بكه‌ن‪.‬‬ ‫هه‌ی���ه‌‌و بڕێك���ی‌ زۆر ل���ه‌ بیركردنه‌وه‌‌و چوارهه‌م‪ :‬گه‌ر ئه‌م بزوتنه‌وانه‌ له‌هه‌ندێك‬ ‫ره‌فتاری‌ ئه‌ندامه‌كانی‌ ده‌ستنیشانده‌که‌ن‪ .‬ش���وێندا ب���ه‌ ئامانجه‌كان���ی‌ خۆی���ان‬ ‫خوێن���دكاران به‌حوكمی‌ بونی���ان له‌ناو نه‌گه‌یشتبن‪ ،‬له‌ هه‌ندێك شوێنی‌ دیدا پێی‬ ‫زانكۆ‌و قوتابخانه‌كاندا روبه‌رێك ‌ی ئازادتر گه‌یشتوون‪ .‬خۆپیشاندانی‌ خوێندكاران بۆ‬ ‫داگیر ده‌كه‌ن‌و ده‌توانن ئازادانه‌تر ره‌فتار نه‌مانی‌ زانكۆی‌ ئاینده‌ ك ‌ه به‌ سه‌ركه‌وتویی‌‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌نجامدرا که‌ دواج���ار حكومه‌تی ناچار‬ ‫به‌اڵم جو‌ڵ���ه ی ئه‌م هێزه‌ هه‌رگیز نابێت کرد ئ���ه‌و زانكۆیه‌ داخ���ات‪ ،‬نمونه‌یه‌كی‌‬ ‫به‌جوڵه‌ی هێزه‌ شۆڕشگێر‌ه رادیکاله‌کان به‌رچاوه‌‪ .‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌ ئاماده‌بونی چڕی‬ ‫ب���ه‌راورد بکرێ���ت‌و س���ه‌رنه‌کوتنی ل���ه‌ خوێندکاران له‌ خۆپیش���اندانه‌کانی دوای‬ ‫کاره‌کانی���دا به‌ س���ه‌رکه‌وتن‌و نه‌که‌وتنی ‪ 17‬ش���وباتدا که‌ دۆخی سیاسی هه‌رێمی‬ ‫هێزه‌ شۆڕش���گێڕه‌کان ل���ه‌ کاره‌کانیاندا به‌ ته‌واوی له‌رزاند‪.‬‬ ‫به‌راورد بکرێت‪ ،‬س���ه‌ركه‌وتن‌و نه‌كه‌وتنی‌ هه‌موو ئه‌مانه‌ ئه‌وه‌ ئاش���کرا ئه‌که‌ن که‌‬ ‫ئ���ه‌م بزوتنه‌وان���ه‌ وه‌ك س���ه‌ركه‌وتن‌و بزوتنه‌وه‌ی خوێندکاری له‌ کوردس���تاندا‪،‬‬ ‫س���ه‌رنه‌كه‌وتنی‌ شۆڕش���ه‌ ته‌قلیدیه‌كان بزوتنه‌ویه‌کی زیندووه‌‌و ئه‌گه‌رچی هێشتا‬ ‫نی���ه‌‪ .‬واته‌ له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و رێتم���ه‌ نیه‌ زۆر گۆڕانی گه‌وره‌ی به‌ده‌ست نه‌هێناوه‌‪،‬‬ ‫ئامانجی‌ له‌ناوبردنی‌ ده‌س���ه‌اڵتێك بێت‌و ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی‌ گرنگه‌ بیزانی���ن ئه‌وه‌یه‌‬ ‫جێگرتنه‌وه‌ی‌ ب���ه‌ ئه‌ڵته‌رناتیڤێكی‌ دی‌‌و هه‌رگیز دنیای‌ ئێمه‌ باش���تر نه‌ده‌بوو گه‌ر‬ ‫هه‌ر كاتێكیش ئه‌م���كاره‌ی‌ ئه‌نجامدا یان ئه‌م جول���ه‌‌و نارازیه‌ له‌ن���او خوێنکاراندا‬ ‫نه‌دا‪ ،‬باس له‌ سه‌ركه‌وتن‌و سه‌رنه‌كه‌وتنی‌ نه‌بوایه‌‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )349‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/30‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫دیسانەوە ئیسالمی سیاسی فێڵمان لێدەکات‬ ‫سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌‌مریکاو کورد‬

‫►‬

‫له سێیه‌مین روبه‌روبونه‌وه‌ی ته‌له‌فزیونیدا‬ ‫هه‌ردو کاندید قسه‌یان له سه‌ر دیدیان بۆ‬ ‫سیاسه‌تی ده‌ر‌ه‌وه‌یان کرد‪ .‬ئه‌م ستونه‬ ‫ته‌رخان���ه بۆ خوێندنه‌وه‌ی سیاس���ه‌تی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مری���کا به‌رامبه‌ر به کورد‪.‬‬ ‫دیاره کورد به ش���ێوه‌یه‌کی راسته‌وخۆ‬ ‫ن���اوی نه‌ه���ات له‌الیه‌ن هی���چ کام له‬ ‫کاندیده‌کانه‌وه‪ .‬به‌اڵم سه‌رباری ئه‌مه به‬ ‫ناراسته‌‌وخۆ کورد له هه‌موو گه‌النی تر‬ ‫زیاتر ن���اوی هات له روبه‌روبونه‌وه‌که‌دا‪.‬‬ ‫ئێم���ه لێ���ره‌دا میت���ۆدی ش���یکاری‬ ‫خیتابی یان دیس���کۆرس ئه‌نالیس���یس‬ ‫به‌کارده‌به‌ین بۆ خوێندنه‌وه‌ی گفتوگۆی‬ ‫نێوان دوکاندیده‌كه له باره‌ی کورده‌وه‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌تا رونکردنه‌وه‌یه‌ك‪ .‬ئایا ئه‌گه‌‌ر‬ ‫کورد ناوی نه‌هات‪ ،‬ئیتر ده‌بێ ده‌رباره‌ی‬ ‫چی بدوێین له روبه‌روبونه‌وه‌که‌دا‪ ،‬کاتێک‬ ‫ده‌مانه‌وێت باس���ی کوردبکه‌ین‪ .‬وه‌اڵمی‬ ‫ئێمه بۆ ئه‌م پرس���یاره ب���ه‌م جۆره‌یه‪.‬‬ ‫گه‌رچ���ی کورد ناوی نه‌ه���ات به‌اڵم ئه‌و‬ ‫چوار واڵته‌ی که کوردستانیان به‌سه‌ردا‬ ‫دابه‌شکراوه له هه‌موو واڵتانی تری دونیا‬ ‫زیاتر ناویان هات له روبه‌روبونه‌وه‌که‌دا‪.‬‬ ‫به‌س���ه‌ریه‌که‌وه ئێران‌و سوریا‌و عێراق‌و‬ ‫تورکیا سه‌دوچل‌و دو جار ناویان هێنرا‬ ‫ل���ه گفتوگۆک���ه‌دا‪ .‬ئێران له س���ه‌روی‬ ‫هه‌مویه‌وه بو که په‌نجاو سێ جار ناوی‬ ‫هات‪ ،‬پاش ئه‌وه‌ سوریا که سی‌و چوار‬ ‫جار ناوی هات‪ ،‬پاشان عێراق که بیست‌و‬ ‫دو جار ن���اوی هات ئینجا تورکیاکه دو‬ ‫جار ناوی هات‪.‬‬ ‫واڵتان���ی تر که هێن���ده ناویان هات‬ ‫ل���ه دیبه‌یته‌ک���ه‌دا چین‌و ئیس���رائیل‌و‬ ‫پاکستان‌و ئه‌فگانستان بوون‪ .‬هه‌ریه‌ک‬ ‫له‌م واڵتانه به ش���ێوازی تایبه‌تی خۆی‬ ‫په‌یوه‌سته به ئه‌مریکاوه وه راسته‌وخۆ‬ ‫کاریگه‌ریان هه‌یه له س���ه‌ر سیاس���ه‌تی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریکا‪ .‬چین وه‌ك زلهێزێکی‬ ‫گه‌ش���ه‌کردو‪ ،‬ئیس���رائیل وه‌ک واڵتێک‬ ‫که په‌یوه‌ندیه‌کی زێ���ده تایبه‌تی هه‌یه‬ ‫به ئه‌مریکاوه‪ ،‬وه پاکس���تان له چه‌ند‬ ‫رویه‌ک���ه‌وه گرنگه‪ ،‬بۆ نموونه‪ ،‬له رووی‬ ‫توندره‌وی ئیسالمیه‌وه‪ ،‬ئه‌فغانستان وه‬ ‫چه‌کی ئه‌تۆمی‪ .‬هه‌رچی ئه‌فغانس���تانه‬ ‫ئه‌و جێگایه‌یه که ئه‌مریکا س���وپایه‌کی‬ ‫زۆری تیادای���ه وه هه‌رچی هه‌‌وڵ ئه‌دات‬ ‫ناتوانێت حکومه‌تێکی سه‌قامگیری تیادا‬ ‫بهێنێته ئاراوه‪.‬‬ ‫ئه‌م ژمارانه چیمان پێده‌ڵێن‪ :‬یه‌که‌م‬ ‫ناوچه‌ی کوردستان‌و ده‌وروبه‌ری کرۆکی‬ ‫سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مری���کان‪ .‬یان‬ ‫به‌النی که‌مه‌وه گرنگترین پانتاییه‌كن که‬ ‫سیاسه‌تی ده‌ر‌ه وه‌ی‌ ئه‌مریکا له رۆژانی‬ ‫داهات���و جه‌ختی له س���ه‌ر ده‌کاته‌وه‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ ،‬واڵتێک���ی وه‌ك ئێران له هه‌موو‬ ‫واڵتێکی تری دونیا زیاتر ناوی هاتووه‪،‬‬ ‫ئاماژه‌یه‌كی روون���ه که یه‌کێک له گرێ‬ ‫کوێره‌کان���ی ئه‌مری���کا ل���ه رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌راست بۆ س���ه‌رۆکی داهاتو ئێرانه‪.‬‬ ‫ئێ���ران یانی چه‌ك���ی ئه‌تۆم���ی‪ ،‬یانی‬ ‫هاوس���ه‌نگی هێ���ز‪ ،‬یان���ی گۆڕانکاری‬ ‫گه‌وره له ناوچه‌که‌دا‪ .‬س���ێیه‌م‪ ،‬له زۆر‬ ‫روه‌وه ئ���ه‌م واڵتان���ه به‌تایب���ه‌ت پاش‬ ‫جه‌نگی س���وریا‪ ،‬زیاتر‌و زیاتر پێکه‌وه‬ ‫په‌یوه‌ستن‪ .‬به‌ومانایه هه‌ر سیاسه‌تێکی‬ ‫ئه‌مریکی به‌رامبه‌ر هه‌ریه‌ک له‌م واڵتانه‬ ‫راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندی ده‌بێت به هه‌موو‬ ‫واڵتان���ی ت���ره‌وه‪ .‬هه‌رچ���ی ده‌رباره‌ی‬ ‫س���وریایه ئه‌مریکا دڵنیای���ه که هێزی‬ ‫گه‌‌وره‌ که دژ به ئه‌س���ه‌د شه‌ر ده‌کات‬ ‫دۆس���تی ئه‌‌مریکا نیه‪ .‬له الیه‌كی تره‌وه‬ ‫ده‌خوازێت له رێگای تورکیاوه کاره‌كانی‬ ‫له‌و واڵته‌دا رایی بکات‪.‬‬ ‫خاڵێک���ی ت���ری گرن���گ ئه‌وه‌یه که‬ ‫سیاس���ه‌تی ه���ه‌‌ردو کاندی���د به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌م واڵتانه ل���ه زۆر روه‌وه وه‌ک یه‌كه‪.‬‬ ‫جیاوازی گه‌ور‌ه‌یان ته‌نها له ش���ێوازی‬ ‫ده‌ربڕین‌و به‌کاربردنی وش���ه‌کاندایه‪ .‬بۆ‬ ‫نموونه ئێران وه‌رگره‪:‬‬ ‫ئۆبام���ا ده‌ڵێ���ت‪ :‬توندترکردن���ی‬ ‫ئابڵۆقه‪ ،‬هه‌وڵدان بۆ دانوستان‪ ،‬هه‌موو‬ ‫ئه‌گ���ه‌ره‌کان ل���ه ئارادیه‪ ،‬ل���ه نێویاندا‬ ‫هێرشی س���ه‌ربازی‪ .‬به هیچ شێوه‌یه‌ک‬ ‫رێگانادات که ئێران ببێته خاوه‌ن چه‌كی‬ ‫ئه‌تۆمی‪.‬‬ ‫رۆمنی ده‌ڵێت‪ :‬توندترکردنی ئابڵۆقه‪.‬‬ ‫گومانی هه‌یه له دانوس���تان‪ .‬هێرش���ی‬ ‫سه‌ربازی ئه‌گه‌رێکی کراوه‌یه‪ .‬رێگانادات‬ ‫ئێران ببێته خاوه‌ن توانای به‌کارهێنانی‬ ‫چه‌كی ئه‌تۆمی‪ .‬به هه‌مانشیوه ده‌رباره‌ی‬ ‫عێراق‪.‬‬ ‫ئه‌مه ئاماژه‌یه‌كی روونه که سیاسه‌تی‬

‫ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مری���کا‪ ،‬به ه���ۆی قه‌یرانه‬ ‫ناوخۆییه‌کانی���ه‌وه جۆرێ���ک له الوازی‬ ‫پیوه ده‌بینرێت‪ .‬ب���ه جۆرێک هه‌‌ندێک‬ ‫قسه له سه‌ر کۆتایی ده‌سه‌اڵتی جیهانیی‬ ‫ئه‌مریکا ده‌که‌ن‪ .‬که‌س گومانی له‌وه نیه‬ ‫که جیوپۆله‌تیکی ناوچه‌ی کوردستان‌و‬ ‫ده‌وروب���ه‌ری ل���ه رووی ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫ئه‌مریکیه‌وه گۆڕانکاری به‌س���ه‌ردا دێت‪.‬‬ ‫هاتنه‌وه‌ی روسیا وه‌ک واڵتێکی کاریگه‌ر‬ ‫به پێچه‌وانه‌ی س���ااڵنی رابوردو‪ ،‬وه‌ک‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌کی ته‌‌قه‌مه‌ن���ی‪ ،‬هه‌م���وو‬ ‫نیشانه‌ی ئه‌وه‌ن که ئه‌مریکا هێنده الواز‬ ‫بووه که بواری بۆ هێزه مامناوه‌ندیه‌کان‬ ‫کردوه‌ته‌وه‪ .‬دیاره روس���یا‌و ئه مریکا‬ ‫وه‌ك جاران دوژمن نین‪ ،‬گه‌رچی رومنی‬ ‫روسیا به دوژمن ناوده‌بات‪.‬‬ ‫ئه‌م بوونی هاوشێوه‌ییه یان هاوڕاییه‬ ‫ل���ه سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه‌دا ل���ه الیه‌ن‬ ‫ه���ه‌ردو کاندیده‌وه نیش���انی ئه‌دات که‬ ‫قه‌یرانه‌کان���ی ناوچ���ه‌ی جیوپۆله‌تیکی‬ ‫کوردستان به الی هه‌ردو کاندیده‌وه‪ ،‬له‬ ‫روانگه‌ی دوو شێواز له سیاسه‌تکردن له‬ ‫ئه‌مریکا خاڵی هاوبه‌شه‪ .‬له‌م واڵتانه‌ی‬ ‫که ئاماژه‌یان پێدراوه‪ ،‬جگه له تورکیا‪،‬‬ ‫ئه‌مریکا نیگه‌ران���ه به‌رامبه‌ر هه‌مویان‪.‬‬ ‫له راستیدا ئه‌مریکا به‌رامبه‌ر تورکیاش‬ ‫نیگه‌ران���ه به‌اڵم به ش���ێوازێکی جودا‪.‬‬ ‫لێدوانی باڵوێ���زی ئه‌مریکی له ئه‌نقه‌ره‬ ‫که گوایه ئاماده‌ن هه‌مان ته‌کنه‌لۆجیا‌و‬ ‫ته‌کنی���ک ب���ه ئه‌مریکا ببه‌خش���ن که‬ ‫ئوسامه بن الدنیان پێ ده‌ستگیرکرد بۆ‬ ‫به‌کارهێنانی دژ به په‌که‌که‪ ،‬نیش���انه‌ی‬ ‫ئه‌و نیگه‌رانیه‌یه ک���ه ئه‌مریکا هه‌یه‌تی‬ ‫به‌رامبه‌ری دۆخی ئاسایشی تورکیا‪.‬‬

‫کوردستان‌و‬ ‫ده‌وروبه‌ری گرنگترین‬ ‫پانتاییه‌كن که‬ ‫سیاسه‌تی ده‌ر‌ەوه‌ی‌‬ ‫ئه‌مریکا لەرۆژانی‬ ‫داهاتو جه‌ختی‬ ‫لەسه‌ر ده‌کاته‌وه‬ ‫ئه‌م چربونه‌وه‌ی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ئه‌مری���کا له ناوچه‌ی کوردس���تان‌و ئه‌و‬ ‫واڵتانه‌ی که کوردس���تانیان به‌س���ه‌ردا‬ ‫دابه‌شکراوه‪ ،‬چه‌ند ئاماژه‌یه‌کی گرنگی‬ ‫هه‌یه‪ .‬یه‌که‌م‪ ،‬ناوچه‌ی قه‌یران ئه‌مرۆ له‬ ‫جیهاندا ئه‌و واڵتانه‌یه که کوردستانیان‬ ‫به‌س���ه‌ردا دابه‌ش���بووه‪ .‬قه‌یران���ی ئه‌م‬ ‫واڵتانه‪ ،‬قه‌یرانی ئابوری یان سروش���تی‬ ‫یان هه‌رجۆرێکی تر له قه‌یرانی ئاسایی‬ ‫نیه‪ .‬به‌ڵکو پێش هه‌موو شتێک قه‌یرانی‬ ‫حکومکردن���ه‪ ،‬قه‌یران���ی ئاماده‌بونه له‬ ‫دونیا‪ ،‬قه‌یرانی شکس���تهێنانی ناوه‌نده‬ ‫له‌و واڵتانه‌دا‪ .‬به‌م پێیه‪ ،‬هه‌ڵوه‌شانه‌‌وه‌ی‬ ‫ئ���ه‌و واڵتان���ه‪ ،‬الوازی بوون���ی ناوه‌ند‪،‬‬ ‫گۆڕانکاری له شێوازی ده‌سه‌اڵت‪ ،‬هه‌موو‬ ‫ده‌رفه‌تن بۆ ک���ورد‪ .‬به‌اڵم به مه‌رجێک‬ ‫که کورد بتوانێ���ت ببێته خاوه‌ن هێز‌و‬ ‫الیه‌ن ل���ه‌و واڵتانه‌دا‪ .‬له رویه‌کی تره‌وه‬ ‫ره‌نگه پاش دابه‌ش���کردنی کوردستان‬ ‫ئه‌مه یه‌که‌م جاربێت ل���ه مێژووی ئه‌م‬ ‫سه‌رده‌مه‌دا که خواس���تی کورد دژ به‬ ‫دۆخه‌که نیه‪ .‬دیاره ئه‌وه‌ی ئاشکرایه که‬ ‫قه‌یران له دۆخی ناوچه‌که‌دا به قازانجی‬ ‫کورده چونکه س���ه‌قامگیری راسته‌‌وخۆ‬ ‫دژ به خواس���تی کورده‪ .‬که‌واته کاتی‬ ‫ک���ورد کورته‪ .‬به‌اڵم ل���ه الیه‌کی تره‌وه‬ ‫ه���ه‌ردو قه‌یرانی ئێران‌و س���وریا جۆره‬ ‫قه‌یرانێ���ک نین که به ئاس���انی یان به‬ ‫کورتی کۆتاییان بێت‪.‬‬ ‫سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی واڵتێ���ک‪ ،‬هه‌ر‬ ‫واڵتێکی دونیا‪ ،‬راس���ته‌‌وخۆ په‌یوه‌سته‬ ‫ب���ه دۆخی ن���اوه‌وه‌ی واڵت���ه‌وه‌‪ .‬بۆیه‬ ‫دیپلۆماسیه‌ت بریتیه له ناسینی واڵتێک‬ ‫به سه‌رجه‌م پێکهاته‌کانیه‌وه له ناوه‌وه‬ ‫بۆئه‌وه‌ی بزانی ئاراسته‌ی سیاسه‌ته‌کانی‬ ‫ب���ه‌ره‌و کوێ ده‌چێت‪ ،‬له کوێوه س���ه‌ر‬ ‫هه‌ڵده‌گرێت‪ .‬دیپلۆماس���ی له‌م جۆره‪،‬‬ ‫ل���ه ناو کورددا قاتیه‪ .‬بۆیه ئه‌س���ته‌مه‬ ‫کورد بتوانێ به‌باش���ی سود له دۆخه‌که‬ ‫وه‌ربگرێت‪.‬‬

‫ئیسماعیل حەمەئەمین‬

‫دیس���انەوە ئیسالمی سیاس���ی فێڵمان‬ ‫لێ���دەکات‪ ،‬دیس���انەوە دەیەوێت پێمان‬ ‫بڵێت‪ :‬ئاها من دیموکراسیم‌و دژی یاسای‬ ‫پیرۆزیی���ەکان دەنگمداوە‪..‬بەداخ���ەوە‬ ‫بەش���ێک لەهاوڕێ نوس���ەرەکانمان بەم‬ ‫هەڵوێستە سەرسامن‪ ،‬بەاڵم ئەو هەموو‬ ‫کارکردنی یەکگرتووی ئیسالمی نابینین‬ ‫لەم کۆمەڵگەیەدا کردویەتی‪ ،‬کە ئێس���تا‬ ‫بەفۆرمێک لەفۆرمەکان هەولێرو سلێمانی‬ ‫بەدەست مەالو یاسا نەنوسراوەکانیانەوە‬ ‫وەک قەندەهارێکی نەبینراوی لێهاتووە‪.‬‬ ‫لەخوتب���ەی مزگەوتەوە بیگ���رە تاوەکو‬ ‫زۆربوون���ی حیج���اب‌و هەڵگێڕان���ەوەی‬ ‫عەیبە‌و تابۆ سروش���تیەکان بۆ عەیبە‌و‬ ‫تابۆی ئیسالمەوی‪ ،‬لەدیاریکردنی نەهی‌و‬ ‫مونک���ەرەوە بیگ���رە تادەگاتە ئاهەنگی‬ ‫گشتی داعیەکان کەڕێگاکانی بەهەشت‌و‬ ‫جەهەنەم بۆ خەڵک دیاریدەکەن‪ ،‬تادەگاتە‬ ‫زەواج���ی بەکۆم���ەڵ‌و زۆر خورافات���ی‬ ‫دیکە خەریکە ت���ەواوی جوگرافیای ئەم‬ ‫دەڤەرە داگیربکات‪ .‬یەکگرتوو زیرەکانە‬ ‫کاردەکات ودەزانێ���ت چۆن موخاتەبەی‬ ‫س���اویلەکەیی ودڵ س���افی ڕۆشنبیرانی‬ ‫جیدی کۆمەڵگەی مەدەنی دەکات‪ ،‬ڕاستە‬ ‫دژی یاس���ای پیرۆزیی دەنگیداوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەزارەها داعیەی بۆ داناوی کەیاس���اکە‬ ‫بەفیعلی لەنێو خەڵکدا پراکتیزەدەکەن‪،‬‬ ‫هەزارەه���ا م���ەالی ب���ۆ دان���اوی ک���ە‬ ‫بەگوێچکەی من���داڵ‌و گەنج‌و ژن‌و پیاوی‬ ‫ئ���ەم کۆمەڵگەی���ەدا دەچرپێنن‪ ،‬بەوەی‬ ‫ئەدیبەکان کوف���ر باڵودەکەنەوە‌و دیوانە‬ ‫ش���یعریەکان کەرامەتی ئیسالم بریندار‬ ‫دەکەن‪ .‬ئیسالمیەکان بەهەزارەها خەڵک‬ ‫لەس���ەر ڕیتمی مۆدیلی ئیس�ل�امیەکانی‬ ‫دەوڵەتان���ی عەرەبی لەس���ەر فلیمێکی‬ ‫بێمان���ا وناوەڕۆک دەڕژێنە س���ەرجادە‪،‬‬ ‫بێگومان ئەمەش مۆدیلیکی دیکەی تازە‬ ‫واڵتانی عەرەبی بوو بەس���ەرکەوتوویی‬ ‫لەکوردس���تاندا ئەنجامیان���دا‪ .‬ئاوەه���ا‬ ‫بەناڕاستەوخۆ ئاماژەدەدەن بەدەسەاڵتی‬ ‫حکومی وئەکتیڤیس���تەکانی کۆمەڵگەی‬ ‫مەدەنی وڕۆشنبیران‪ ،‬کە ئێمە دەتوانین‬ ‫بەهەزارەه���ا خەڵ���ک مۆبیالریزەبکەین‬ ‫لەدژی هەر ش���تێک بەدڵی ئێمە نەبێت‪،‬‬ ‫ئیدی یاس���ا هەبێت یان نا‪ ،‬ئەوا ئەوان‬ ‫بەعەمەلی لەس���ەر ج���ادە پراکتیزەیان‬ ‫ک���ردووە‪ ،‬ئیدی یاس���ا ب���ۆ هەبێت بۆ‬ ‫پاراس���تنی پیرۆزی‪ ،‬کەئەوان مرۆڤیان‬ ‫بۆ پاراس���تنی پیرۆزی دروستکردبێت‪.‬‬ ‫لێ���رەوە م���ن لەدیوی نەگوت���راوی ئەو‬ ‫دەستەواژەیەی یەکگرتوو تێدەگەم‪.‬‬ ‫بەاڵم لەس���ەرێکی دیکەوە ڕۆڵی ئەم‬ ‫نمایش���ە جوان دابەشکراوە‪ ،‬وەک چۆن‬ ‫(غەنوش���ی) لەتونس ک���ردی‪ ،‬بەوەی‪،‬‬ ‫کەئ���ەوە س���ەلەفیەکانن تۆزێک توندن‬ ‫وئ���ەوەش ئێمەی ئیس�ل�امی میانڕەوین‬ ‫کەلەگەڵ دنیای دیموکراسیداین‪ ،‬ئاوەها‬ ‫لەکوردس���تانی ئێمەش هەمان سیناریۆ‬ ‫خۆی دووبارە دەکاتەوە‪ ،‬بەوەی ئەمیان‬ ‫کە بزوتنەوە‌و کۆمەڵن لەگەڵ یاس���ای‬ ‫پاراس���تنی پیرۆزییەکان���ن‌و ئەویتر کە‬ ‫یەکگرتووە ڕەتیدەکاتەوە‪ ،‬ئاوەها ڕۆڵەکان‬ ‫دابەشدەکرێن‪ ،‬بێگومان بۆ بەرخواردنی‬ ‫جەم���اوەری ئیس�ل�امی‌و ڕازیکردن���ی‬ ‫ڕۆش���نبیران‪ ،‬ئاوەها ئیسالمی سیاسی‬ ‫بەڕێکخراوەی���ی کاردەکات وڕۆڵ���ەکان‬ ‫دابەشدەکات‪ ،‬بەجۆرێک بەسەر زۆربەی‬ ‫نوسەرانی جیدی ئەم کۆمەڵگەیەدا تێپەڕ‬ ‫دەبێت‪ ،‬ئیسالمی سیاسی لەکوردستاندا‬ ‫بەرەیەک���ی ڕێکی پێکهین���اوە‌و کار بۆ‬ ‫داهاتوو دەکات کەیەکێک لەسەر مۆدێلی‬ ‫(موحەمەد مورس���ی‌و غەنوش���ی) بۆ‬ ‫کورد دروس���تبکات‪ ،‬بۆ ئەمەش دەبێت‬ ‫پۆپۆلیس���ت‌و ش���ەعبی بێ���ت‌و هەموو‬ ‫دەنگ���ەکان ڕازیب���کات‪ .‬م���ن پێموایە‬ ‫ئیس�ل�امیەکان لەژیانی ناوخۆی خۆیاندا‬ ‫شتێکن‌و لەنمایشکردنی دیموکراسیەتدا‬ ‫شتێکی دیکە‪ ،‬ئاوەها ئیسالمی سیاسی‬ ‫پیشەی بووە‪ ،‬دیموکراسیەت بەکاربهێنێت‬ ‫بۆ لێدانی دیموکراس���ی‪ ،‬زیرەکانە دێت‬ ‫وبەبەرگی مەدەنیەتەوە نمایش���ی خۆیت‬ ‫بۆ دەکات‪ ،‬ئێمە لەو وەهمەدا جێدەهێڵێ‬ ‫کەئەوان دیموکراس���ین‌و ئێمەش‪ ،‬لەنێو‬ ‫ئیس�ل�امۆفۆبیای خۆمان���دا لەچەمک���ی‬ ‫تۆلەرانس‌و لێبوردەیی تێناگەین‪.‬‬ ‫کاری ئیس�ل�امی سیاس���ی هەرگی���ز‬ ‫لەس���ەر سیاس���ەت نەب���ووە‪ ،‬بەڵک���و‬ ‫لەسەر کۆمەڵگە‪ ،‬ئەمەش جیاکەرەوەی‬ ‫ئیس�ل�امیەکانە لەهێزە سیاس���یەکانی‬ ‫دیکەی نێو کۆمەڵگەی کوردی‪ .‬نەریتی‬ ‫ن���وێ دادەمەزرێنێت‪ ،‬ب���ۆ نمونە نەریتە‬ ‫ئاینی���ەکان تۆخدەکات���ەوە ودەیانکاتە‬ ‫نەریتی کۆمەڵگە‪ ،‬کەشیگەرایی وتەقسی‬ ‫ن���وێ دەهێنێت���ە ئ���اراوە‪ ،‬لەزەواج���ی‬

‫بەکۆمەڵ ب���ۆ ئەندامەکانیانەوە بیگرە‪،‬‬ ‫تادەگات���ە پارەبەخش���ین ب���ۆ هاندانی‬ ‫بااڵپۆش���ی‌و تۆخکردن���ەوەی عەیبەکان‬ ‫ودیاریکردنی ڕێگەکانی بەهەشت لەڕێگەی‬ ‫داعیەکانی���ان وتەنانەت ڕێنیش���اندەری‬ ‫مومارەس���ەی سێکس���والیەت لەس���ەر‬ ‫ڕیتمەکانی ئەوان‌و فرەژنی‌و زۆریتریش‪.‬‬ ‫ئاوەها ئیس�ل�امی سیاس���ی پێشئەوەی‬ ‫بچێت���ە نێ���و گەم���ەی هەڵبژاردن���ەوە‬ ‫دەس���تکاری خودی دەنگدەری کردووە‬ ‫نەک س���ندوقی هەڵبژاردن‪ ،‬بەمەش گەر‬ ‫لەهەڵبژاردنیشدا بدۆڕێت بێباکە‪ ،‬چونکە‬ ‫کاری ئەو کارکردنە لەسەر ستروکتوری‬ ‫کۆمەاڵیەتی‪ ،‬ڕاس���تدەکەن کاری ئەوان‬ ‫لەسەر مرۆڤە‪ ،‬کە مرۆڤ برایەوە دەنگیش‬ ‫دەبرێتەوە بەاڵم لێزانان���ە‌و ئاقاڵنە ئەم‬ ‫کارە دەک���ەن‪ ،‬ب���ەوەی نەریت���ی تازە‬ ‫دروس���تدەکەن‌و تابۆی تازە دادەهێنن‌و‬ ‫س���تروکتوری کۆمەڵگە وەها دەستکاری‬ ‫دەک���ەن کەزەمانەتی گوش���اری گەورە‬ ‫بکەن بۆسەر هەر دەسەاڵتێکی سیاسی‪.‬‬ ‫دیارە ئەوەی کار لەسەر کۆمەڵگە بکات‬ ‫سیاسەتیش دەباتەوە‪ .‬ئیسالمی سیاسی‬ ‫س���ەرەتا بەهێمنی دادەبەزێتە نێو ئەو‬ ‫کۆمەڵگانەی دیموکراسیەت تێدا لەبارێکی‬ ‫ناجێگیردایەو لەدروس���تبووندایە‪ ،‬وەک‬ ‫نمونەی میس���ر وتونس لەدوای بەهاری‬ ‫عەرەبی‪ ،‬ئیدی بەش���ێوەیەک کاردەکات‬ ‫ک���ە جەوهەرە (دیس���پۆتە ئاینیەکەی)‬ ‫داپۆش���ێت وبەجلی مۆدێرنەوە نمایشی‬ ‫خۆیدەکات‪ .‬ماسکی ئیسالمیەکان تاوەکو‬ ‫دەگەنە حوکمکردن‪ ،‬ماسکی مەدەنیەت‬ ‫ودیموکراس���یەتە‪ ،‬کەدەچنە سەر حوکم‬ ‫س���ەرەتا بەهەمان ڕیتم کاردەکەن‪ ،‬کە‬ ‫ڕەوتێکی هێمن‌و لەسەرخۆن‪ ،‬وردە وردە‬ ‫دەچنە نێو وردەکاریەکانی کۆمەڵگەوە‪،‬‬ ‫ئیدی ئاوەه���ا وەک چ���ۆن لەئەزمونی‬ ‫ئێرانیدا بینیمان‪ ،‬سەرەتا لەگەڵ هەموو‬ ‫هێزەکاندا دەکەون���ە گفتوگۆ‪ ،‬تەنانەت‬ ‫کۆمەنیس���تەکانیش‪ ،‬کەدێنە سەر حوکم‬ ‫وس���وپاو دەزگا ئەمنی���ەکان دەچێت���ە‬ ‫ژێردەس���تیان‪ ،‬ئەوس���ا هاوکێش���ەکە‬ ‫قڵپدەکەن���ەوە‪ ،‬ئەم مەترس���یە دەبێت‬ ‫هەمیشە لەبەرچاو بێت‪.‬‬ ‫ئیس�ل�امی سیاس���ی تەنها گوتارێکی‬ ‫سیاسی نییە‪ ،‬بتوانێت گفتوگۆی جیدی‬ ‫ب���کات لەگەڵ بەها دیموکراس���یەکان‪،‬‬ ‫بەڵک���و جیهانبینیەکی ت���ەواوو پڕاوپڕە‬ ‫لەسیاس���ەتەوە دەس���تپێدەکات تاوەکو‬ ‫دەگات���ە چۆنێت���ی قونگ شوش���تمان‬ ‫لەئاودەستەکاندا‌و درێژدەبێتەوە بۆ نێو‬ ‫هەڵسوکەوتمان لەس���ەر جێگادا‪ .‬کاتی‬ ‫ئەوە هات���ووە لەوە تێبگەی���ن وەهمە‬ ‫دیموکراس���یبوونی ئیس�ل�امی سیاسی‬ ‫بەو جۆرەی دیموکراس���یەت دەیەوێت‪،‬‬ ‫چونکە لەبنەڕەتدا ئیسالم ودیموکراسی‬ ‫دووچەمک���ی پڕگرفت���ن‪ .‬ڕاس���تە ئەوە‬ ‫دۆزی گەندەڵی‌و س���تەمکاری سیاسی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و کەڵەکەبوونی کێش���ەکانە‬ ‫وەهای ک���ردووە‪ ،‬کە ئ���ەم کۆمەڵگەیە‬ ‫ب���ەرەو حاڵەتێ���ک بڕوات ک���ە دەتوانم‬ ‫ب���ە دیکادێن���ز (داڕزان‪)Dekadenz /‬‬ ‫ناویبەم‪ .‬داڕزانێکی مەترسیدار لەئاستی‬ ‫پەیوەندی نێوان سیاسەت بەکۆمەڵگەوە‪،‬‬ ‫سیاس���ەت بەحکومەتەوە وکۆمەڵگەش‬ ‫لەنێ���و خۆی���دا وسیاس���ەت بەک���ۆی‬ ‫بەهاکان���ەوە‪ .‬لەم کەلێنەوە ئیس�ل�امی‬ ‫سیاس���ی پەیدادەبێ���ت‌و خ���ۆی وەک‬ ‫تاکە چارەس���ەر نمایش���دەکات‪ ،‬لەکاتی‬ ‫ونبوون���ی فەزیلەت���ە کۆمەاڵیەتیەکاندا‪،‬‬ ‫کە سیاس���ەت لەم دەڤەرەدا ناش���رینی‬ ‫ک���ردووە‪ ،‬فەزیلەت���ە ئیس�ل�امەویەکان‬ ‫وەک ئایدۆلۆژیایەک���ی کۆمەاڵیەتی خۆی‬ ‫بۆ کۆمەڵگە تەرح���دەکات‪ ،‬دیارە وەک‬ ‫چارەسەر‌و فریادڕەسێک بۆ کۆمەڵگەیەک‬ ‫کەدیس���پۆتی سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫هەژاری هەناسەی لەبەر بڕیوە‪.‬‬ ‫لەی���ازدەی س���ێپتەمبەرەوە وێن���ەی‬ ‫ئیس�ل�امی سیاس���ی ب���ەدوو ج���ۆر‬ ‫دەردەکەوێت‪ ،‬دەم‌و چاوێک تیرۆرەو دەم‬ ‫چاوی دووهەم مۆدیرن‌و دیموکراسیخوازە‪.‬‬ ‫یەکەمی���ان زۆر زوو لەئەش���کەوتەکانی‬ ‫تۆرابۆرا قەتیسدەبێت‪ ،‬بەاڵم دووهەمیان‬ ‫لەژێر چەت���ری ئیلهامبەخش���ی یەکەم‬ ‫درێ���ژە بەخ���ۆی دەدات‪ .‬دەم وچ���اوی‬ ‫مۆدێرنی ئیس�ل�امی سیاس���ی ئەو کاتە‬ ‫دەرکەوت ک���ە ئەوانەی خۆیان کێش���ا‬ ‫ب���ەدوو تاوەرەکەدا‪ ،‬خوێندکاری زانکۆی‬ ‫هامب���ۆرگ ب���وون‌و خەڵکان���ی خاوەن‬ ‫بڕوانامە بوون‪ ،‬لەهەمانکاتیش���دا ئەوانە‬ ‫چەند دانەیەکن لەو سوپا خاوەن بڕوانامە‬ ‫گەورانەی کە ئیس�ل�امی سیاسی لەگەڵ‬ ‫خۆی���دا دەیانهێنێتە گۆڕەپانی ملمالنێی‬ ‫سیاس���یەوە‪ ،‬سەیر لەوەدایە هەموو ئەم‬

‫►‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫خ���اوەن بڕوانامانە لەالیەن ش���ێخەکانی‬ ‫وەک ئوس���امەو زەواهریەوە ڕێبەرایەتی‬ ‫دەکرێن‪ .‬لێرەوە مۆدێلی ئیسالمی سیاسی‬ ‫مۆدێلی سوپایەکە لەبەکاربەرانی زانستی‬ ‫ن���وێ ب���ەاڵم بەئەقڵیەت وترادیس���یۆن‬ ‫ونەریتی کۆنەخوازی ئیس�ل�امیەوە‪ .‬ئەم‬ ‫سوپایە دەمێکە کاری بۆکراوە وکاری بۆ‬ ‫دەکرێت‪ ،‬ئەم سوپایە لەخاوەن پیشەوە‬ ‫دەس���تپێدەکات تاوەک���و داعی���ەکان‌و‬ ‫تاوەک���و دەگات���ە بانق���ە ئیس�ل�امی‌و‬ ‫یەکەنیش���تجێبووەکان وکەناڵەکان���ی‬ ‫میدیای ئیسالمی‌و دروستبوونی دیاردەی‬ ‫پۆپ ئیس�ل�امیزم‪ .‬لەڕووی فیکریشەوە‬ ‫ئیسالمی سیاس���ی دەیەوێت ڕۆژهەاڵت‬ ‫زەقبکات���ەوە لەبەرامب���ەر ڕۆژئ���اوا‪،‬‬ ‫دەیەوێ���ت جیاوازیەکانی نێوان ئەم دوو‬ ‫دونیایە زەقبکات���ەوە‪ ،‬بەجۆرێک هەمان‬ ‫مۆدیل���ی کۆنین���ە پراکتیزە ب���کات کە‬ ‫لەمێژووی دێرینی ئیسالمبوونی هەبووە‪،‬‬ ‫ئەویش مێژووی ملمالنێی ئەبەدی نێوان‬ ‫ئیسالم وخاچپەرستەکانە‪ .‬ئەم شێوازی‬ ‫بیرکردنەوەیە بەئاش���کرا تەعبیر لەخۆی‬ ‫ن���اکات‪ ،‬بەڵک���و لەش���ێوازێکی دیکەوە‬ ‫کاردەکات‪ ،‬زۆرانبازی لەئەقڵی ئیسالمی‬ ‫سیاسیدا هێرش���ی خاچپەرستیە بۆسەر‬ ‫ئیس�ل�ام‪ ،‬هێرش���ی خاجپەرستیش الی‬ ‫ئیس�ل�امیەکان بەرگی عیلمانی پۆشیوە‪،‬‬ ‫بەمەش سیکۆالر وخاچپەرستی دەخەنە‬ ‫یەک خانەوە‪ ،‬ئاوەها ئەم ئەقڵە چەمکی‬ ‫عەلمانیەت دەکاتە چەمکێکی ئاینی‪.‬‬

‫ئیسالمی سیاسی‬ ‫پیشەی بووە‪،‬‬ ‫دیموکراسیەت‬ ‫بەکاربهێنێت بۆ‬ ‫لێدانی دیموکراسی‬ ‫ئ���ەوەی ئیس�ل�امی سیاس���ی‬ ‫نمایشیدەکات ش���تێکە وئەوەشی لەنێو‬ ‫خۆیدا بیریلێدەکاتەوە ش���تێکی دیکەیە‪،‬‬ ‫ئەوەی دەردەکەوێت ش���تێکە‌و ئەوەشی‬ ‫بوونە وەک بوونی ڕاس���تەقینە‪ ،‬شتێکی‬ ‫دیکەیە‪ .‬بەڕیزانم ل���ەم دۆزەدا‪ ،‬لەنێوان‬ ‫نمایش‌و دەرکەوتن‌و ب���وون‌و جەوهەری‬ ‫ڕاستەقینەی ش���تەکاندا جیاوازی هەیە‪.‬‬ ‫بەمانای مەرج نییە ئەوەی دەردەکەوێت‬ ‫تەعبیربێ���ت لەجەوهەری ڕاس���تەقینەی‬ ‫شتەکان‪ ،‬لەبەرئەوە من گاڵتەم بەو هەرا‬ ‫گەورەی���ە دێت کەهەندێك لەنوس���ەران‬ ‫بەناوی چەمکی تۆلەرانس (لێبوردەیی)‬ ‫بانگەش���ەی بۆدەکەن‪ ،‬هەرخێرا لەگەڵ‬ ‫هەڵوێستی یەکگرتوودا بەڕەتکردنەوەی‬ ‫یاس���ای پیرۆزیی���ە ئاینی���ەکان‪ ،‬ب���ۆ‬ ‫س���ەلماندنی بیروڕاکانی���ان دەرب���ارەی‬ ‫ئیسالمی سیاسی کەوتنە دەستخۆشی‌و‬ ‫ه���اواری ئ���ەوەی‪ ،‬کە ئاها ئیس�ل�امی‬ ‫سیاسی چەندە دیموکراسیە‪ ،‬من گاڵتەم‬ ‫بەو مرۆڤانە دێت بە دەرکەوتن ‪Schein‬‬ ‫هەڵدەخەڵتێن‌و بوون ‪ Sein‬ڕاستەقینەی‬ ‫شتەکان فەرامۆشدەکەن‪.‬‬ ‫من پێموایە ئەمەی ئەمڕۆ ئیس�ل�امی‬ ‫سیاسی دەیکات لەدوای بەهاری عەرەبی‬ ‫سەرەتایەکە بۆ دروس���تکردنی هێڵێکی‬ ‫گەورەی سونە لەناوچەکەدا‪ ،‬لەبەرامبەر‬ ‫ئەو هێڵە شیعیەی ساڵەهایە لەئێرانەوە‬ ‫درێژبۆتەوە ت���ا ئێراق‌و لەوێش���ەوە بۆ‬ ‫حیزبواڵ‪ .‬ئیخوانەکان لەمیس���ر وتونس‌و‬ ‫تەنانەت لەنێو س���وپای ئازادی سوریادا‬ ‫هەوڵ���ی قایمکردن���ی پێیەکانی خۆیان‬ ‫دەکەن لەسەر زەویەک کە خۆیان کاری‬ ‫بۆ دەکەن‪ ،‬ئەوان لەماسکی ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫ب���وون‌و لەگ���ەڵ خەڵک���دا ڕادەپەڕن‌و‬ ‫لەدوایش���دا یاس���اکانی ئای���ن دەکەنە‬ ‫بااڵدەستی یاسا سروشتیەکان‪ .‬بەمانای‬ ‫ئیدیالەکانی ئۆپۆزیسیۆنی ئیسالمی گەر‬ ‫لەئێستادا لەگەڵ هێزە ئۆپۆزیسیۆنەکاندا‬ ‫یەکبگرێت���ەوە‪ ،‬یان لەگ���ەڵ حکومەتدا‬ ‫یەکبگرێتەوە‪ ،‬ئەو ڕاس���تیە ناشارێتەوە‬ ‫کە ئەم پارتانە هۆکاری دروس���تبوونیان‬ ‫سەرخس���تنی (ئیدۆلە ئیسالمەویەکانە)‬ ‫بەهەم���وو دووریەکانی���ەوە‪ .‬ئی���دی بۆ‬ ‫لەگەڵ یەکەم هەنگاوی تاکتیکی ئەوان‪،‬‬ ‫هاوڕی نوس���ەرەکانم پێیان هەڵبخەڵتێن‬

‫موبارەکەیان بکەن! وەک ئەوەی بەیعەیان‬ ‫بۆ تازەبکەن���ەوە‪ ،‬ئاوەها بکەونە هەراو‬ ‫بانگەش���ە بۆیان‪ .‬ئەم پشتگیریە خۆی‬ ‫لەخۆیدا‪ ،‬چاونوقاندن���ە لەو جەوهەرە‬ ‫ئیسالمگەرایە سیاس���یەی کە لەمیسرو‬ ‫تون���س لەهەم���وو الیەک���ەوە پەالماری‬ ‫دیموکراتیەتێک دەدات‪ ،‬کە هێشتا لەدوای‬ ‫بەهاری عەرەبی لەئەزموندایە‪ .‬نامەوێت‬ ‫ئەم کورتە نوسینە بەوە لێکبدرێتەوە‪ ،‬کە‬ ‫من هەنگاوی مەدەنیانەی ئیس�ل�امیەکان‬ ‫بەهەند وەرناگرم‪ ،‬بەاڵم بێدەنگیەکی پڕ‬ ‫گومانم پێ باشتر بوو وەک لەپشتگیری‬ ‫کوێران���ەی ئیس�ل�امیەکان‪ .‬دەبێ���ت‬ ‫چاودێریەکی ئەزمونەکەیان بکەین نەک‬ ‫بانگەش���ەیان بۆ بکەی���ن‪ ،‬تێیان بگەین‬ ‫ن���ەک پەلەبکەی���ن لەبەیع���ەدا بۆیان‪.‬‬ ‫لەهەمانکاتیشدا من خۆم ئەوەندە گەشبین‬ ‫نیم کە ئەمانم لێ ببێتە ئۆپۆزیس���یۆنی‬ ‫ڕاس���تەقینە‪ ،‬ئەمە موس���تەحیلە لەژێر‬ ‫سایەی ئیس�ل�امیەکانەدا ڕووبدات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەپێچەوانەوە ڕاس���تە‪ ،‬کە لەژێر سایەی‬ ‫سوستێمی سێکوالردا ئاینەکان ئازادیان‬ ‫پارێزراوە‪ ،‬میس���ر وتون���س نمونەیەکی‬ ‫بەرچاون‌و فەزیحەکانی ئیس�ل�امیەکانی‬ ‫ڕەدوکەوت���ی موحەم���ەد مورس���ی‌و‬ ‫س���ەلەفیەکانی تونس دیار‌و ئاشکران‪.‬‬ ‫ئاوەها م���ن گاڵتەم ب���ەو دەنگانە دێت‬ ‫ماوەیەکە دەیانەوێت ئیس�ل�امیەکانمان‬ ‫لێ بکەنە ئۆپۆزیسیۆن‪ ،‬کە خۆیان باش‬ ‫دەزانن کەی خەڵک دەخەنە سەر جادە‌و‬ ‫کەی���ش ملیۆن دۆالر قەرەبوو وەردەگرن‬ ‫لەحکومەت‪ ،‬تاوێک لەمبەرن وتاوێکیش‬ ‫لەوبەر‪..‬ئەم���ە جارێ خورافاتی س���ەیر‬ ‫س���ەیرو چیرۆک���ی خوتب���ه بێژەکانیان‬ ‫لەوالوە بوەستێت کە جەوهەری خۆیان‬ ‫بێ ڕت���وش ئاش���کرادەکەن‪ .‬ئەو ڕقەی‬ ‫ئیسالمی سیاس���ی هەیەتی لەبەرامبەر‬ ‫ئەدەب وهونەری جیدی‪ ،‬ڕقێکە بەناوی‬ ‫پاراس���تنی پیرۆزییەکان تەعبیر لەخۆی‬ ‫دەکات‪ ،‬ئەمانە هەموو جارێک کێشەیەک‬ ‫دەنێن���ەوەو ه���ەر ج���ارەی دیوانێ���ک‬ ‫کۆدەکەنەو‌و ئەدیبێ���ک تەکفیر دەکەن‪،‬‬ ‫نمونەکانیش زۆرن‪.‬‬ ‫ئەم یاس���ایەش کە ئێس���تا یەکگرتوو‬ ‫ڕەتیکردۆت���ەوەو کۆم���ەڵ‌و بزوتن���ەوە‬ ‫لەگەڵیدان‪ ،‬بەشێکە لەو ئەقڵە سیینزمە‬ ‫(گاڵتەجاڕیەی) ئیسالمیەکان‪ ،‬لەالیەک‬ ‫موخاتەبەی ئەقڵیەتی س���ادەی هەندێک‬ ‫نوس���ەردەکەن‪ ،‬بەوەی ئەم���ان توانای‬ ‫دیموکراس���یبوونیان هەی���ە‌و مرۆڤی���ان‬ ‫ل���ەال گرنگ���ە‌و لەالیەک���ی دیکەش���ەوە‬ ‫خوتبەبێ���ژەکان لەمزگەوت‌و ش���وێنە‬ ‫گشتیەکاندا ش���تێکی دیکە دەڵێن‪ ،‬ئەم‬ ‫ئیسالمە سیاسیە هەڵگری دووفاقیەکی‬ ‫مەترسیدارە‪ ،‬نابێت ئاوا بەسادەیی پێی‬ ‫هەڵخەڵەتێین‪ .‬ئەم بانگەشە مەترسیدارە‬ ‫بۆ ئیس�ل�امی سیاس���ی لەالیەن هاوڕێ‬ ‫نوس���ەرەکانمەوەو پەلەکردنی���ان دوورە‬ ‫لەهەموو تێگەیشتنێکی فیکری دەربارەی‬ ‫ئەزمونی ئیسالمیەکان‪ .‬ئەو دەستخۆشیە‬ ‫لەپڕو جاڕدانە بۆ ئیس�ل�امیەکان لەگەڵ‬ ‫هەر هەنگاوێکدا ک���ە لەگەڵ نۆرمەکانی‬ ‫کۆمەڵگەی مەدەنیدا بگونجێت‪ ،‬تەنها بۆ‬ ‫س���ەلماندنی ئەو تێزە هەڵەیەیە گوایە‪،‬‬ ‫ئەوە هێزە عەلمانیەکانن تاوەکو ئێس���تا‬ ‫ماڵوێرانیان بەس���ەر ناوچەکەدا هێناوە‪،‬‬ ‫نەک ئیس�ل�امیەکان‪ .‬لەکاتێک���دا ئەمە‬ ‫بەدەنگی ب���ەرز دەگوترێت‪ ،‬بەجۆرێک‪،‬‬ ‫ڕژێم���ی بەع���س‌و س���ەدامیان وەک‬ ‫هێزیکی عەلمانی پێناس���ەکردووە‪ .‬ئەم‬ ‫سادەکردنەوەی س���ێکۆالریزم وئەزمونی‬ ‫دیموکراس���ی بۆ چەن���د دێڕێکی ئاوەها‬ ‫س���ادەی سیاس���ی‪ ،‬ئاماژەی���ە بۆ ئەو‬ ‫تێنەگەیش���تنە لەجەوهەری سێکۆالریزم‬ ‫ولەهەمانکاتیش���دا جەوهەری ئیسالمی‬ ‫سیاسی‌و لەدواجاریش���دا تێنەگەیشتنە‬ ‫لەپەیوەن���دی نێ���وان خواوەند ومرۆڤ‪،‬‬ ‫دنیای فانی‌و دونیای ئەبەدیەت‪ .‬ئەمانە‬ ‫بەم س���ادەگۆیی‌و دەستخۆشیە لەپڕانە‬ ‫جگە لەڕێخۆش���کردن نەبێت بۆ گەمەی‬ ‫دووفاقی ئیس�ل�امیەکان هیچیتر ناکەن‪،‬‬ ‫ئیس�ل�امیەکان لەم گەمەیەدا وەس���تاو‬ ‫کارامەن‌و ئەزمونیان هەیە‪ ،‬لەسەرێکەوە‬ ‫خۆیان مەسەلەکان دەهاروژێنن‌و لەالیەکی‬ ‫دیکەوە بەش���ێکیان لەگ���ەڵ تێزیکدان‌و‬ ‫بەشێکی دیکەش���یان دژی دەوستنەوە‪،‬‬ ‫دی���ارە ئەم فرس���ەتە لەکیس���نادەن بۆ‬ ‫ئەوەی بەئێم���ە بڵێن‪ :‬ئاها ئێمە چەندە‬ ‫بڕوامان بەچەمکی جیاوازی بیروڕا هەیە‪،‬‬ ‫ئەوەتا بزوتنەوە‌و کۆمەڵ لەگەڵ یاسای‬ ‫پاراس���تنی پیرۆزی���دان‌و یەکگرت���ووش‬ ‫لەپێناو بەهاکان���ی کۆمەڵگەی مەدەنی‬ ‫ڕەتیک���ردەوە‪ ،‬ئەمە ب���ۆ ئەوەیە بڵێن‪:‬‬ ‫کوا کامە هێزی س���ێکوالر لەم دەڤەرەدا‬ ‫ئاوەها جێگەی ئ���ەم جیاوازیە جوانەی‬ ‫تێدا دەبێتەوە‪ ،‬س���ەیر لەوەدایە هاوڕێ‬ ‫نوسەرەکانمان بەپەلە دەستخۆشی لەم‬ ‫گەمەیە دەکەن‪ ،‬باشتر وایە بەهێمنیەوە‪،‬‬ ‫بەگومانێکی ئەقاڵنیەوە لەئیسالمیەکان‬ ‫بڕوانین‪...‬‬

‫تەندروستی‬

‫)‪ )349‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/30‬‬

‫‪15‬‬

‫له‌كات ‌ی ئازار ‌ی‬ ‫سوڕی‌ مانگانه‌دا‪ ،‬ئه‌مانه‌ بخۆ‬ ‫ی روبه‌روی‌ ژنان‌و‬ ‫یه‌كێك ل���ه‌و گرفتان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫كچ���ان ده‌بێته‌وه‌ بونی‌ ئ���ازار‌ه له‌كات ‌‬ ‫ی مانگانه‌دا‌و هه‌ندێكجاریش ئه‌م‬ ‫س���وڕ ‌‬ ‫ئازاره‌ زۆر‌ه مامناوه‌نده‌ یان هه‌ر نییه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫بۆ ئه‌م مه‌به‌س���ت ‌ه ش���اره‌زایان ‌‬ ‫ی رایده‌گه‌یه‌نن ك ‌ه باش���ترین‬ ‫پزیش���كی ‌‬ ‫ش���ت بكرێت ل���ه‌و كاتان���ه‌دا ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫كیس���ێك ئاوی‌ گه‌رم بخرێت ‌ه سه‌ر سك‬ ‫تاك���و ئازاره‌ك���ه‌ی‌ ك���ه‌م ده‌كات‪ ،‬یان‬ ‫ی خواردنه‌كان وه‌ك‬ ‫ی ژه‌م ‌‬ ‫باش���تركردن ‌‬ ‫دوركه‌وتنه‌و‌ه له‌خواردنی‌ چه‌وری‌‌و ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی دروستبون ‌‬ ‫ی ده‌بنه‌ هۆ ‌‬ ‫خواردنه‌وان ‌ه ‌‬ ‫غازات له‌س���كدا كه‌ دوات���ر هۆكارێك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ب���ۆ زیادبون���ی‌ ئ���ازار له‌كات���ی‌ بون ‌‬ ‫س���وڕی‌ مانگانه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها شاره‌زایان‬ ‫باسیان له‌چه‌ند خواردنه‌وه‌یه‌ك كردو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رچ���او له‌كات ‌‬ ‫ك���ه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫خواردنیاندا هه‌س���ت به‌كه‌مكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی س���وڕی‌ مانگانه‌ ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ئازار ‌‬ ‫خواردنه‌وانه‌ش بریتین‪-:‬‬

‫مانگان���ه‌ به‌چه‌ند رۆژێ���ك بخورێته‌و‌ه‬ ‫باشتره‌‌و ئازار كه‌م ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫چای‌ نه‌عنا‪.‬‬ ‫ی بچ���وك نه‌عنای‌ هاڕاو‬ ‫دوو كه‌وچك ‌‬ ‫ی گ���ه‌رم تێكه‌ڵ‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ كوپێ���ك ئاو ‌‬ ‫به‌یه‌ك بكرێن‌و بخورێته‌وه‌‪.‬‬ ‫دارچین‪.‬‬ ‫سێ‌ بۆ چوار دان ‌ه له‌دارچینی‌ نه‌هاڕاو‬ ‫ێ كوپ ئاو بكوڵێنرێت‌و پاشان‬ ‫له‌گه‌ڵ س ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی س‌‬ ‫بپاڵێورێت له‌گه‌ڵ هه‌نگوین‌و رۆژ ‌‬ ‫جار بخورێته‌وه‌‪.‬‬

‫هه‌نجیر فشاری‬ ‫خوێن كه‌م‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‬

‫ی سه‌باره‌ت به‌هه‌ندێك خواردن‬ ‫تێبین ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سوڕ ‌‬ ‫كه‌ باشتر وایه‌ له‌ماوه‌ ‌‬ ‫مانگانه‌دا بخورێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئاو به‌زۆریی‌‪ ،‬خواردن ‌‬ ‫خواردنه‌وه‌ ‌‬ ‫هێلكه‌و س���ه‌وزه‌و میو‌ه زۆر به‌س���ود‌ه‬ ‫ل���ه‌و كاتانه‌دا‪ ،‬هه‌روه‌ها خواردنی‌ ژه‌م ‌ه‬ ‫ی س���وك به‌چه‌ند رۆژێك پێش‬ ‫خۆراك ‌‬ ‫به‌پێ���ی‌ توێژینه‌وه‌یه‌ك كه‌ له‌یه‌كێك‬ ‫ی مانگانه‌ له‌و كاته‌دا به‌تایبه‌تی‌‪.‬‬ ‫سوڕ ‌‬ ‫ی زه‌نجه‌فیل‬ ‫چا ‌‬ ‫ی ئه‌و له‌زانكۆكان���ی‌ میس���ر ئه‌نجام���دراوه‌‬ ‫دوركه‌وتن���ه‌و‌ه له‌خواردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی هاڕاو‬ ‫كه‌وچكێك بچ���وك زه‌نجه‌فیل ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ كوپێك ئاوی‌ گ���ه‌رم پێكه‌و‌ه خۆراكان���ه‌ی‌ كافاینیان تێدای ‌ه هه‌روه‌ها ده‌ركه‌وتوه‌ خواردنی‌ هه‌نجیر به‌رێژه‌یه‌كی‌‬ ‫ی تون‌و تفت‌و باش په‌ستانی‌ خوێن كه‌م ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ‪ 2‬دوركه‌وتن���ه‌و‌ه له‌خواردن ‌‬ ‫تێك���ه‌ڵ بكرێت‌و بخورێت���ه‌و‌ه رۆژ ‌‬ ‫توێژینه‌وه‌كه‌ له‌س���ه‌ر كۆمه‌ڵێك كه‌س‬ ‫ی سوركراو‪.‬‬ ‫ی شه‌كر‌و په‌تات ‌ه ‌‬ ‫ی خواردن ‌‬ ‫بۆ‪ 3‬جار له‌و رۆژانه‌ ئه‌گه‌ر پێش سوڕ ‌‬ ‫ئه‌نجام���دراوه‌‌و ده‌ركه‌وت���وه‌ ئه‌وان���ه‌ی‌‬ ‫هه‌نجیر به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ به‌رده‌وام ده‌خۆن‬ ‫كه‌متر توش���ی‌ په‌س���تانی‌ خوێن ده‌بن‪،‬‬ ‫چونكه‌ یه‌كێكه‌ له‌هه‌ره‌ میوه‌ باش���ه‌كان‬ ‫كه‌ رێژه‌یه‌كی‌ باش پۆتاس���یۆمی‌ تێدایه‌‬ ‫كه‌ یارمه‌تی‌ دابه‌زینی‌ په‌س���تانی‌ خوێن‬ ‫ده‌دات‌و سوڕی‌ خوێن باش ده‌كات به‌وه‌ی‌‬ ‫ئاس���تی‌ چه‌وری‌ گلیسریدی‌ سیانییه‌كان‬ ‫داده‌به‌زێنێت‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر رۆژان���ه‌ ‪ 3‬هه‌نجی���ر بخورێت‬ ‫ژینگ���ه‌و گۆرانكارییه‌كان���ی‌ ژینگ���ه‌‬ ‫پێس���تی‌ چه‌ور ئه‌و پێسته‌یه‌ كه‌ به‌وه‌‬ ‫ناسراوه‌ باشترین‌و گونجاوترین جۆری‌ (س���اردی‌‌و گه‌رمی‌) پیسبونی‌ ژینگه‌‪ ،‬به‌ڕێژه‌یه‌ك���ی‌ ب���اش په‌س���تانی‌ خوێن‬ ‫پێس���ته‌ له‌ن���او جۆره‌كان���ی‌ پیس���ت هه‌ردوكی���ان رۆڵێكی‌ گرنگی���ان هه‌یه‌ داده‌گرێ���ت‪ ،‬هه‌روه‌ها چڕی‌ ئێس���كه‌كان‬ ‫ك���ه‌ وش���ك‌و مامناوه‌ن���دن‪ ،‬ئه‌مه‌ش له‌سه‌ر پێست به‌گشتی‌‌و پێستی‌ چه‌ور باشتر ده‌كات‌و ده‌یپارێزێت له‌پوكانه‌وه‌‪.‬‬ ‫جگه‌ له‌مانه‌ش بۆ ژنان باشه‌ بۆ خۆپاراستن‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ هه‌موو به‌تایبه‌تی‌‪:‬‬ ‫له‌ش���ێرپه‌نجه‌ی‌ مه‌مك به‌تایبه‌تی‌ دوای‌‬ ‫كات ئ���ه‌م جۆره‌ پێس���ته‌ ره‌ونه‌قدارو‬ ‫*تێكچون���ی‌ هۆرمۆنه‌كان���ی‌ له‌ش‪ ،‬وه‌ستانی‌ سوڕی‌ مانگانه‌‪.‬‬ ‫توندوتۆڵ���ه‌و پێس���تێكی‌ بریقه‌داره‌‌و‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ چه‌وری‌ زۆرتر ده‌رده‌دات به‌تایبه‌تی‌ له‌كاتی‌ دوگیانی‌‪.‬‬ ‫* زیاد رژاندنی‌ پێكهاته‌ چه‌ورییه‌كان‬ ‫له‌چه‌ناگه‌و لوته‌كان‪ ،‬كه‌متر ش���ێوازی‌‬ ‫پی���ری‌‌و چرچی‌ پێوه‌ دی���اره‌ له‌ژنان‌و له‌له‌شدا‪.‬‬ ‫* تیش���كی‌ خ���ۆر ك���ه‌ كاریگه‌ری‌‬ ‫پیاوان‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ری‌ زۆرتری‌ هه‌یه‌ بۆ‬ ‫توش���بون به‌چه‌ند نه‌خۆشییه‌كی‌ دیكه‌ به‌هێزی‌ هه‌یه‌ له‌سه‌ر پێست ‪.‬‬ ‫* په‌س���تانه‌ ده‌رونیی���ه‌كان‌و‬ ‫له‌جۆره‌كانی‌ تر‪.‬‬ ‫پێس���ت‌و ده‌ركه‌وتنی‌ زیپكه‌و خاڵه‌ دڵه‌ڕاوكێ‌‪.‬‬ ‫ره‌ش���ه‌كانی‌ س���ه‌ری‌‪ ،‬مانای‌ وایه‌ كه‌‬ ‫چۆن گرنگی‌ به‌پێستمان بده‌ین‪.‬‬ ‫پێویس���ته‌ زیاتر بایه‌خ���ی‌ پێبدرێت و‬ ‫پاككردنه‌وه‌ی‌ پێست له‌شه‌ودا پێش‬ ‫پارێزگاری‌ لێبكرێت‪.‬‬ ‫نووس���تن له‌هه‌مو ئه‌و شتانه‌ی‌ له‌رۆژدا‬ ‫ئه‌و هۆكارانه‌ی‌ كاریگه‌رییان له‌سه‌ر به‌ری‌ ده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫پاككردنه‌وه‌ی‌ ده‌موچاو له‌و زیپكانه‌‬ ‫پێست هه‌یه‌‪-:‬‬ ‫به‌كارهێنانی‌ پاكك���ه‌ره‌وه‌ی‌ به‌هێز‪ .‬به‌لۆكه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ به‌ر شوێنه‌كانی‌ تری‌‬ ‫زۆرجار ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ پێستیان چه‌وره‌ ده‌موچاو نه‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫به‌كارهێنانی‌ ماسكی‌ ده‌موچاو‪ .‬گه‌ر‬ ‫رۆژان���ه‌ چه‌ند جارێ���ك چه‌ندین جۆر‬ ‫سابون به‌كارده‌هێنن بۆ پاككردنه‌وه‌ی‌ بێتو ئه‌و ماس���كانه‌ له‌ماڵه‌وه‌ دروست‬ ‫پێستیان‪ ،‬راسته‌ پێس���ته‌ چه‌وره‌كان بكرێت له‌هه‌ندی‌ میوه‌ زۆر باشتره‌‪.‬‬ ‫خ���واردن‌و خواردن���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫پێویستی‌ به‌پاككردنه‌وه‌ زیاتره‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نابێت ئ���ه‌و س���ابونانه‌ به‌كاربهێنرێن خۆراكان���ه‌ی‌ ده‌وڵه‌مه‌ندن به‌ڤیتامینات‬ ‫كه‌ م���ادده‌ی‌ كیمیایی���ان زۆر تێدایه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی‌ ڤیتامین(ئه‌ی‌ و س���ی‌)‪،‬‬ ‫به‌ڵكو پێویس���ته‌ ئه‌وانه‌ به‌كاربهێنرێن هه‌روه‌ها دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌و خۆراكانه‌ی‌‬ ‫كه‌ له‌مادده‌ی‌ سروشتی‌ دروستكراون‪ ،‬چه‌ورن‌و شیرینن‪.‬‬ ‫ش���ێالنی‌ ده‌موچاو‪ .‬چونكه‌ یارمه‌تی‌‬ ‫هه‌روه‌ه���ا گ���ه‌ر بێت���و ئه‌و س���ابونه‌‬ ‫سروش���تییانه‌ به‌كاربهێنرێ���ت نابێت خاوێنكردن���ه‌وه‌ی‌ پێس���ت ده‌دات‪،‬‬ ‫له‌ س���ێجار زیاتر ده‌موچاو بش���ۆرێت‪ .‬هه‌روه‌ه���ا یارمه‌ت���ی‌ س���وڕی‌ خوێن‬ ‫ب���ه‌اڵم ده‌توانێت چه‌ند جارێك به‌ئاوی‌ ده‌دات له‌و ناوچانه‌ی‌ ش���ێالنه‌كه‌ی‌ بۆ‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫شیله‌تێن‌و به‌بێ‌ سابون بشۆررێت‪.‬‬

‫گه‌ر پێستت چه‌وره‌ به‌م شێوه‌ی ‌ه پارێزگاری‌ لێبكه‌‬

‫گۆشتی‌ سور له‌‪%30‬ی‌ ئه‌گه‌ر ‌ی‬ ‫نه‌خۆشی‌ دڵ له‌ژناندا زیاد ده‌كات‬

‫توێژینه‌وه‌ نوێیه‌كان ئاشكرایان كردوه‌‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌وی‌ خواردنی‌ گۆش����تی‌ سور‬ ‫ب����ۆدو رۆژ جارێك‪ ،‬ئه‌گه‌ری‌ توش����بون‬ ‫به‌نه‌خۆش����ییه‌كانی‌ دڵ‌و م����ردن ك����ه‌م‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬به‌ باشیش����ی‌ ده‌زانن ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌و خواردنه‌ بگۆڕێت ب����ه‌و خۆراكانه‌ی‌‬ ‫پرۆتینی‌ كه‌م چه‌ورییان تێدایه‌ ئه‌وا زۆر‬ ‫باشتره‌‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ توێژینه‌وه‌ی����ه‌ك ك����ه‌‬ ‫له‌زانكۆی‌(هارف����ارد) ئه‌نجام����دراوه‌‌و‬ ‫كه‌ناڵی‌ (سی‌ ئێن ئێن) باڵویكردۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫زیاتر جه‌ختی‌ له‌س����ه‌ر ژن����ان كردۆته‌وه‌‬ ‫كه‌ ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌ رۆژانه‌ دوجار گۆشت‬ ‫ده‌خۆن ئه‌گه‌ری‌ تووشبونیان به‌نه‌خۆشی‌‬

‫دڵ له‌ ‪ %30‬زیاتره‌ به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫كه‌س����انه‌ی‌ هه‌فته‌ی‌ س����ێ‌ جار گۆشتی‌‬ ‫سور ده‌خۆن‪.‬‬ ‫توێژینه‌وه‌كه‌ باسی‌ له‌جیاوازی‌ گۆشتی‌‬ ‫سور كردوه‌ كه‌ هه‌ندێ‌ جۆریان زیانیان‬ ‫زیاتره‌ بۆ دڵ‪ ،‬بۆ نمونه‌ گۆش����تی‌ مانگا‬ ‫له‌هه‌مو گۆش����ته‌كان زیان����ی‌ زیاتره‌ بۆ‬ ‫دڵ‪ ،‬ده‌ركه‌وت����وه‌ ئه‌و ژنان����ه‌ی‌ رۆژانه‌‬ ‫گۆش����تی‌ مان����گا ده‌خۆن ل����ه‌‪ %8‬زیاتر‬ ‫ئه‌گه‌ری‌ توش����بونیان به‌نه‌خۆش����ی‌ دڵ‬ ‫زیاتره‌ له‌كه‌س����انی‌ ت����ر‪ .‬توێژینه‌وه‌كه‌‬ ‫باسی‌ له‌وه‌ش����كردوه‌ كه‌ هه‌ندێ‌ خۆراك‬ ‫وه‌ك به‌روبومی‌ شیر كه‌ چه‌وری‌ دیكه‌یان‬ ‫تێدای����ه‌ وه‌ك په‌نیرو ك����ه‌ره‌و قه‌یماغ‌و‬

‫ئایس����كرێم هۆكارن بۆ زیاتر توش����بون‬ ‫به‌نه‌خۆش����ی‌ دڵ‪ ،‬ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌س����ه‌ر نیو ملیۆن ك����ه‌س ئه‌نجامدراوه‌‬ ‫باس����ی‌ له‌وه‌كردوه‌ كه‌ گۆش����تی‌ س����ور‬ ‫ئه‌گه‌ری‌ س����ه‌رجه‌م نه‌خۆشییه‌كانی‌ دڵ‌و‬ ‫بۆرییه‌كانی‌‌و ش����ێرپه‌نجه‌ی‌ لێده‌كرێت‪،‬‬ ‫جگ����ه‌ له‌وه‌ش ئام����اژه‌ی‌ به‌وه‌كردوه‌ كه‌‬ ‫خواردنی‌ گۆش����تی‌ مریش����ك‌و باڵنده‌‌و‬ ‫ماسی‌ زۆر كه‌متر زیانی‌ هه‌یه‌ به‌به‌راورد‬ ‫به‌گۆش����تی‌ سور‪ ،‬ئاشكراش����یكردوه‌ كه‌‬ ‫ده‌توانرێ����ت ‪%11‬ی‌ مردن����ی‌ پی����اوان‌و‬ ‫‪%16‬ی‌ مردن����ی‌ ژن����ان ك����ه‌م بكرێته‌وه‌‬ ‫ئه‌وی����ش به‌كه‌مكردن����ه‌وه‌ی‌ خواردن����ی‌‬ ‫گۆشتی‌ سور‪.‬‬

‫گیراوه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫سروشت ‌ی بۆ‬ ‫سپیكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ددانه‌كانت‬

‫زه‌ردبون���ی‌ ددان���ه‌كان یه‌كێك���ی‌ تره‌‬ ‫له‌كێش���ه‌كانی‌ ددان‪ ،‬زۆر ج���ار ئ���ه‌م‬ ‫كێشه‌یه‌ ناڕه‌حه‌تی‌ بۆ كه‌سه‌كه‌ دروست‬ ‫ده‌كات‪ .‬هه‌ندێكجاری���ش ره‌نگ���ه‌ به‌هۆی‌‬ ‫جگه‌ره‌كێشان یان هه‌ندێ‌ خواردنه‌وه‌ یان‬ ‫نه‌ش���ۆردنی‌ ددانه‌كان بێت به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ب���اش‪ ،‬ئه‌مانه‌و چه‌ندین ه���ۆكاری دیكه‌‬ ‫ده‌بنه‌ هۆی‌ زه‌ردبونی‌ ددانه‌كان‪.‬‬ ‫له‌مباره‌یه‌وه‌ پس���پۆرانی‌ بواری‌ ده‌م‌و‬ ‫ددان ئام���اژه‌ به‌گیراوه‌یه‌كی‌ سروش���تی‌‬ ‫ده‌كه‌ن كه‌ یارمه‌تی���ده‌ره‌ بۆ له‌ناوبردنی‌‬ ‫زه‌ردبونی‌ ددانه‌كان‪ .‬گیراوه‌كه‌ش بریتییه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ (كه‌وچكێك سۆده‌ له‌گه‌ڵ هه‌ندێ‌‬ ‫ئاوی‌ لیمۆ تێكه‌ڵ به‌یه‌ك ده‌كرێت‌و به‌باشی‌‬ ‫ده‌ش���ێلدرێت تاكو ده‌بێ���ت به‌هه‌ویرێك‬ ‫پاش���ان ددانه‌كان���ی‌ پێده‌ش���ۆررێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم نابێ���ت هه‌فته‌ی‌ یه‌كج���ار زیاتر‬ ‫به‌كاربهێنرێ���ت ئه‌ویش بۆئ���ه‌وه‌ی‌ زیان‬ ‫به‌پوكی‌ ددان نه‌گه‌یه‌نێت)‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪xwenden.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )349‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/30‬‬

‫پەنجا ملیۆن تەرخاندەکرێت بۆ نۆژەنکردنەوەی قوتابخانەکان‬ ‫"نۆژەنکردنەوەی قوتابخانەکانی سلێمانی ملیارێک‌و ‪ 200‬ملێۆنی پێویستە"‬

‫ ئا‪ :‬رێنوار نەجم‬

‫ته‌خته‌ره‌ش‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫مامۆستا هه‌ر‬ ‫له‌"سه‌دریه‌" ‌ی‬ ‫كه‌م بوو!‬ ‫ دانا مسته‌فا‬

‫له‌دوای رووداوه‌که‌ی خوێندنگای‬ ‫"ئاالن" له‌قه‌زای هه‌ڵه‌بجه‌ی تازه‌ ک ‌ه‬ ‫به‌هۆی روخانی دیواری خوێندگاکه‌و‌ه‬ ‫بووه‌ هۆی گیان له‌ده‌ستسدانی‬ ‫خوێندکارێک و بریداربوونی‬ ‫یه‌کێکی دیکه‌‪ ،‬قه‌یرانێکی دیکه‌‬ ‫بۆ په‌روه‌رد‌ه زیاد بوو‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫بابه‌تی کۆنی بیناکانی خوێندن‌و‬ ‫مه‌ترسی رووخاندنیانه‌‪ .‬له‌دوای ئه‌و‬ ‫رووداوه‌شه‌و‌ه حکومه‌تی هه‌رێم بڕی‬ ‫‪ 50‬ملیۆن دۆالری وه‌ک بودجه‌ی‬ ‫فریاکه‌وتن بۆ ره‌واندنه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫مه‌ترسییانه‌ ته‌رخانکردووه‪ ،‬بەاڵم‬ ‫تائێستا خەرج نەکراوە‌‪.‬‬

‫ئامادەیی سەالحەدینی کوڕان ‪ 200‬ملیۆن دیناری پێویستە بۆ نۆژەنکردنەوە فۆتۆ‪ :‬رێبەر نەجم‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫گەر ئەو بریارە لە ‪2005‬‬ ‫دەرکرابێت‌و تائێستا جێبەجێ‬ ‫نەکرابێت کەمتەرخەمی پەرلەمانە‬ ‫چونکە بەدواداچونی بۆ نەکردوە‬

‫تائێس���تا هیچ رێکارییه‌کی پێویست بۆ‬ ‫چاککردنه‌و‌ه ئه‌نج���ام نه‌دراوه‌‪ .‬به‌پێی‬ ‫ئه‌و زانیاریانه‌ی ده‌ست ئاوێن ‌ه که‌وتوو‌ه‬ ‫له‌س���اڵی ‪ 2005‬ره‌زامه‌ندی پیشاندراو‌ه‬ ‫بۆ چاککرد‌نه‌و‌ه‌ی کێشه‌ی بیناکه‌و بڕێک‬ ‫پاره‌ش���ی بۆ ته‌رخانکراوه‌‪ ،‬به‌اڵم دواتر‬ ‫به‌هۆکارێکی نادی���ار کاره‌ک ‌ه نه‌کراوه‌و‬ ‫به‌رێوه‌به‌رایه‌ت���ی خوێندگاک���ه‌ش هیچ‬ ‫شتێک له‌باره‌ی هۆکاره‌که‌یه‌‌و‌ه نازانن‪.‬‬ ‫دواجاری���ش له‌ب���ه‌رواری ‪2012/10/15‬‬ ‫په‌روه‌رده‌ی س���لێمانی له‌هه‌مان کێش ‌ه‬ ‫ئاگادارکراوه‌ت���ه‌وه‌و چه‌ن���د رۆژێ���ک‬ ‫دواتری���ش لیژنه‌ی���ه‌ک له‌پ���ه‌رورده‌ی‬ ‫سلێمانییه‌و‌ه س���ه‌ردانی خوێندنگاکه‌ی‬ ‫ک���ردووه‌‪ .‬س���ه‌باره‌ت ب���ه‌کاری ئ���ه‌و‬ ‫لیژنان���ه‌و چۆنییه‌تی ته‌رخانکردنی ئه‌و‬ ‫بڕه‌پاره‌یه‌ی ته‌رخانک���راو‌ه بەرێوبەری‬ ‫پ���ەروەردەی س���لێمانی‪ ،‬کەمال نوری‬

‫بەئاوێن���ەی رایگه‌یاند " س���ێ هەفتە‬ ‫لەمەوپێش لەکاتی س���ەردانی وەزیری‬ ‫پ���ەروەردە بۆس���لێمانی پێراگەیاندین‬ ‫ک���ە ‪ 50‬ملێ���ۆن دۆالر تەرخانکراوە بۆ‬ ‫نۆژەنکردنەوەی قوتابخانەکان‌و هەفتەی‬ ‫ئایندە پێتان دەگات‪ ،‬بەاڵم تائێس���تا‬ ‫پێمان نەگەیشتوە تا دەست بکەین بە‬ ‫کارەکانی"‬ ‫ناوبراو س���ەبارەت ب���ەو قوتابخانانەی‬ ‫کەپێش���تر بریاری نۆژەن کردنەوەیان‬ ‫بۆدەرک���راوە رایگەیان���د بەه���ۆی‬ ‫نەبون���ی پ���ارەوە ناتوانی���ن نۆژەنیان‬ ‫بکەین���ەوە‪ ،‬وتی"ملیارێک‌و ‪ 200‬ملیۆن‬ ‫دینار پێویس���تە ب���ۆ نۆژەنکردنەوەی‬ ‫بەش���ێک لەقوتابخانەکان‪ ،‬داوامان لە‬ ‫پارێزگاری س���لێمانی ک���ردوە کە ئەو‬ ‫برەپارەیەس���ەرف بکەن بەاڵم تائێستا‬ ‫وەاڵمیان نەداوینەتەوە"‪ .‬‬

‫لەم���اوەی رابردودا س���ااڵنە حکومەت‬ ‫پارەیەک���ی زۆری بۆ نۆژەن کردنەوەی‬ ‫قوتابخانەکان تەرخ���ان کردوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫زۆرێک ل���ەو قوتابخانانە لەگەڵ ئەوەی‬ ‫بریاری نۆژەن کردنەوەیان بۆ دەرچوە‬ ‫هەتا ئێس���تا نۆژەن نەکراونەتەوە لەو‬ ‫بارەی���ەوە ئەندامی لیژنەی پەروەردەی‬ ‫پەرلەمانی کوردس���تان د‪ .‬دانا سەعید‬ ‫سۆفی رایگەیاند " ئەوە کەمتەرخەمی‬ ‫وەزارەتە کە نیکردوون چونکە ش���ەش‬ ‫ساڵ کە ئەو بریارە بۆ ئەو قوتابخانەیە‬ ‫دەرکراوە ب���ۆ نۆژەن کردنەوەی نەکراو‬ ‫دەبێت هەر بکرێت"‪.‬‬ ‫هەروەها ناوبراو رەخنەی ئەوەش���ی لە‬ ‫پەرلەمان گ���رت کە گەر ئەو بریارە لە‬ ‫‪ 2005‬دەرکرابێت‌و تائێس���تا جێبەجێ‬ ‫نەکرابێت"کەمتەرخەم���ی پەرلەمان���ە‬ ‫چونکە بەدواداچونی بۆنەکردوە"‪.‬‬ ‫س���ەبارەت ب���ەو ‪ 50‬ملی���ۆن دۆالرەی‬ ‫تەرخانک���راوە ب���ۆ نۆژەنکردن���ەوە‌و‬ ‫پرکردن���ەوەی پێداویس���تیەکان‪ ،‬دانا‬ ‫رایگەیاند کە ئەو برە پارەیە کافی نیە‬ ‫چونکە قوتابخانەکانی هەرێم زۆربەیان‬ ‫پێویستیان بەنۆژەن کردنەوەیە‪.‬وێژه‌ری‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی له‌ئاماده‌یی س���ه‌اڵحه‌دین‪،‬‬ ‫رێبین ره‌ئوف سه‌باره‌ت به‌کاریگه‌ریی ‌ه‬ ‫ده‌روونییه‌کان���ی ئ���ه‌م دۆخ���ه‌ی‬ ‫خوێندنگاکانی هەرێم به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‬

‫"خوێندکار بۆ په‌روه‌رده‌یه‌کی ته‌ندروست‬ ‫پێویس���تی به‌ش���وێنێکی گونجاو هه‌ی ‌ه‬ ‫به‌هه‌موو پێداویس���تییه‌کانه‌وه‌‪ ،‬خراپی‬ ‫بین���اکان کاریگه‌ریی خراپ���ی ده‌بێت‬ ‫بۆ ده‌روونی خوێن���دکاران‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫دوای رووداوه‌ک���ه‌ی خوێندن���گای‬ ‫ئاالن‪ ،‬خوێندکارو مامۆس���تا دڵنیانین‬ ‫له‌ژیان���ی خۆیان‪ .‬ئه‌م���ه‌ش هۆکارێکی‬ ‫دیک���ه‌ی بێزاربوون���ی خوێن���دکاران‬ ‫له‌خوێندنگاکانی���ان زیاد ده‌کات له‌پاڵ‬ ‫هۆکاره‌کانی دیکه‌دا‪.‬‬

‫►‬

‫ی قوتابخانەی‬ ‫لەهەفتەی رابردودا‪ ،‬دیوار ‌‬ ‫(شارەزوری بنەرەتی لە هەڵبجەی تازە‬ ‫بەه���ۆی کۆنی بیناکەوە دەروخێت ك ‌ه‬ ‫ی تێدا‬ ‫ی (شه‌هیدان)یش ‌‬ ‫هاوكات ناوه‌ند ‌‬ ‫ده‌وام ده‌كات‪ .‬هه‌ر له‌و چوارچێوه‌یه‌دا‬ ‫ی‬ ‫ی ق���ه‌زا ‌‬ ‫ی پ���ه‌روه‌رد‌ه ‌‬ ‫به‌رێوه‌ب���ه‌ر ‌‬ ‫ش���اره‌زور‪ ،‬محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د رایگه‌یاند‬ ‫ی قوتابخان���ه‌و‬ ‫ی بین���ا ‌‬ ‫"ك��� ‌ه هه‌رچ��� ‌‬ ‫ی كۆنیانه‌و‌ه‬ ‫ی قه‌زاكه‌ی ‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫خوێندنگ ‌ه ‌‬ ‫ی زۆری���ان هه‌ی���ه‌و هیچی���ان‬ ‫مه‌ترس��� ‌‬ ‫ێ ده‌كه‌م‬ ‫زه‌مانیان نییه‌‪ ،‬بۆخۆم چاوه‌ر ‌‬ ‫ی تر ته‌له‌فۆنم بۆ بكه‌ن ك ‌ه‬ ‫نیوكاتژمێر ‌‬ ‫دیواری‌ قوتابخانه‌یه‌كی‌ تر دارماوه‌"‪.‬‬ ‫یه‌کێک له‌مافه‌کانی خوێندکار له‌هه‌موو‬ ‫ناوه‌ندێک���ی خوێندندا بوونی بینایه‌کی‬ ‫گونجاو‌ه به‌پێداویستییه‌کانیه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ئێس���تادا س���ه‌ره‌ڕای که‌م���ی بینا‪،‬‬ ‫به‌ش���ێکی ئه‌و بینایانه‌ش���ی ک ‌ه هه‌یه‌و‬ ‫وانه‌ی تێدا ده‌خوێنرێت‪ ،‬به‌هۆی کۆنی‌و‬ ‫خراپبوونیی���ه‌و‌ه ئه‌گ���ه‌ری رووخاندن‌و‬ ‫داڕمانی���ان له‌س���ه‌ره‌و خوێن���دکاران‌و‬ ‫مامۆس���تان مه‌ترسی له‌س���ه‌ر ژیانیان‬ ‫هه‌ی ‌ه ناتوان���ن به‌ده‌روونێکی ئارامه‌و‌ه‬ ‫درێژه‌ به‌پرۆسه‌ی خوێندن بده‌ن‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای به‌رچاوبوونی ئه‌م دیارده‌ی ‌ه‬ ‫له‌زۆرێک له‌قه‌زاو ناحییه‌کاندا‪‌ ،‬به‌شێک‬ ‫له‌خوێندنگاکانی ناوش���اریش به‌ده‌ست‬ ‫هه‌مان کێش���ه‌و‌ه ده‌ناڵێنن‌و مه‌ترس���ی‬ ‫ڕووخانیان له‌سه‌ره‌‪.‬‬ ‫ئاماده‌ی���ی س���ه‌اڵحه‌دینی ک���وڕان ک ‌ه‬ ‫ده‌که‌وێت ‌ه ناوه‌ندی شاری سلێمانییه‌وه‌و‬ ‫له‌ساڵی ‪ 1963‬دروستکراوه‌‪ ،‬سه‌ره‌ڕای‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌س���اڵی ‪ 2000‬ته‌واوی بیناک ‌ه‬ ‫نوێکراوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم چه‌ند س���اڵێکی‬ ‫ک���ه‌م دوای نوێکردنه‌وه‌ک ‌ه به‌ش���ێکی‬ ‫بیناک��� ‌ه درزی گ���ه‌وره‌ی تێکه‌وتووه‌و‬ ‫مامۆستایانیش رایده‌گه‌یه‌نن ک ‌ه تێبینی‬ ‫ک بینای‬ ‫ئه‌وه‌ده‌ک���ه‌ن هه‌م���وو س���اڵێ ‌‬ ‫خوێندگاک ‌ه چه‌ند سانتیمێک رۆده‌چێت‬ ‫مه‌ترس���ی زۆری رووخانی لێده‌کرێت‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه به‌رێوه‌به‌رایه‌تی خوێندنگاک ‌ه‬ ‫دوو ج���ار له‌س���اڵه‌کانی ‪2005‬و ‪2007‬‬ ‫به‌فه‌رم���ی پ���ه‌روه‌رده‌ی س���لێمانی‬ ‫له‌دۆخه‌ک ‌ه ئ���اگادار کردووه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬

‫خوێندن‬

‫خوێندکار بۆ‬ ‫په‌روه‌رده‌یه‌کی‬ ‫ته‌ندروست‬ ‫پێویستی‬ ‫به‌شوێنێکی گونجاو‬ ‫هه‌یه‌ به‌هه‌موو‬ ‫پێداویستییه‌کانه‌وه‬

‫ی س���لێمانی‬ ‫ماوه‌یه‌ك��� ‌ه په‌روه‌رد‌ه ‌‬ ‫ی س���ه‌پاندوو‌ه به‌س���ه‌ر‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی بنه‌ڕه‌تی‌‌و‬ ‫ی قۆناغه‌كان ‌‬ ‫مامۆستایان ‌‬ ‫ئاماده‌ییدا ك ‌ه "س���ه‌دریه‌" بپۆشن‬ ‫ی وانه‌وتن���ه‌وه‌دا‪ ،‬ئن بڕیار‌ه‬ ‫له‌كات ‌‬ ‫ی مامۆستایانه‌و‬ ‫ی سه‌رسوڕمان ‌‬ ‫مای ‌ه ‌‬ ‫ی ئ���ه‌م‬ ‫زۆربه‌ی���ان له‌حیكمه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫ی پ���ه‌روه‌رد‌ه ‌‬ ‫بڕیار‌ه ‌‬ ‫ی تا ئێس���تا‬ ‫س���ه‌رده‌رناكه‌ن! بۆچ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ی پ���ه‌روه‌رد‌ه ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌بڕیارێك ‌‬ ‫ی كوردستان بیر ‌‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌وجۆر‌ه نه‌كردووه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌چ ‌‬ ‫ی دێت به‌خه‌یاڵدا؟!‬ ‫ئێس���تا ئه‌م ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌كاتێك���دا ك ‌ه ره‌نگ ‌ه له‌س���ااڵن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باو ‌‬ ‫پێش���وودا ئ���ه‌و وه‌خت��� ‌ه ‌‬ ‫ته‌خت���ه‌ڕه‌ش‌و ده‌باش���یر ب���وو‪،‬‬ ‫ی "س���ه‌دریه‌" به‌سه‌ر‬ ‫دابه‌ش���كردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گونجاو ‌‬ ‫مامۆستایاندا پاس���او ‌‬ ‫ی هه‌بوای���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا‬ ‫خ���ۆ ‌‬ ‫ی وایت بۆرد‌و ماجیكدا‬ ‫له‌س���ه‌رده‌م ‌‬ ‫هی���چ ب���ڕو بیانوویه‌ك ب���ۆ ئه‌و‌ه‬ ‫نه‌ماوه‌‌و به‌تاڵه‌‪.‬‬ ‫ی پرس���یار‌ه ب���ۆ‬ ‫ی جێ��� ‌‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی مامۆس���تایان‪ ،‬ئای���ا‬ ‫زۆرب��� ‌ه ‌‬ ‫مامۆس���تا‌و خوێندن له‌كوردستاندا‬ ‫ی كه‌م��� ‌ه تا‬ ‫ته‌نه���ا له‌"س���ه‌دریه‌" ‌‬ ‫ی بخوات؟‬ ‫په‌روه‌رد‌ه وه‌ها مش���وور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوا قوتابخان���ه‌و خوێندنگا ‌‬ ‫ئ ‌ه ‌‬ ‫پێویس���ت‌و ش���یاو ب���ۆ خوێندن؟‬ ‫ی مه‌كته‌به‌كان؟‬ ‫ی كوا تاقیگ��� ‌ه ‌‬ ‫ئ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك���وا كۆمپیوت���ه‌رو هۆڵ ‌‬ ‫ئ��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوا مامۆس���تا ‌‬ ‫كۆمپیوته‌ر؟ ئ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫وان ‌ه هه‌ر‌ه پێویس���ت‌و گرنگه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئینگلی���زی‌‌و زانس���تییه‌كان؟ ئ ‌ه ‌‬ ‫ی تۆكمه‌و‬ ‫ك���وا رێكخس���تنه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی خوێندن‌و‬ ‫ی سیس���ته‌م ‌‬ ‫گونج���او ‌‬ ‫ی كوا‬ ‫ی خوێن���دن؟ ئ��� ‌ه ‌‬ ‫پڕۆگرام��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیداره‌و هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫رێكخستنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ره‌كان‌و دیاریكردن��� ‌‬ ‫سااڵنی‌ به‌ڕێوه‌به‌رییان؟‬ ‫ی‬ ‫م���ن س���ه‌یرم له‌به‌ڕێوه‌به‌ران��� ‌‬ ‫په‌روه‌رد‌ه دێت ك��� ‌ه خه‌یاڵیان بۆ‬ ‫ی وا بچوك ده‌چێت! هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫شت ‌‬ ‫هه‌ر ئه‌وه‌شیان لێچاوه‌ڕوان ده‌كرێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫ی به‌ڕێوه‌به‌رێك ‌‬ ‫به‌و پێی ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫ی په‌روه‌رد‌ه ‌‬ ‫پێش���وو ‌‬ ‫ی "له‌ماڵه‌و‌ه بی‬ ‫جارێكیان وتب���وو ‌‬ ‫ی س���یم هه‌یه‌و ك ‌ه ده‌چمه‌و‌ه بۆ‬ ‫ك ‌ه ‌‬ ‫ق���ه‌راغ تاقم‌و تفه‌نگ ده‌به‌س���تم"‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی پ���ه‌روه‌رد‌ه ‌‬ ‫ی ئێس���تا ‌‬ ‫وه‌زی���ر ‌‬ ‫ی كوردس���تانیش‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داڕمان ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌كاره‌س���ات ‌‬ ‫ی خوێندنگه‌یه‌ك به‌سه‌ر چه‌ند‬ ‫دیوار ‌‬ ‫ی گیان‬ ‫خوێندكارێكدا‪ ،‬ك ‌ه بوو‌ه هۆ ‌‬ ‫ی یه‌كێكیان‪ ،‬سووك‌و‬ ‫له‌ده‌س���تدان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاسان ده‌ڵێت "س���ااڵن ‌ه به‌ئه‌مر ‌‬ ‫خوا چه‌ندین قوتابی‌ ده‌مرن"!‬

‫چه‌ند سه‌ر‌نج‌و ره‌خنه‌یه‌ك له‌سه‌ر كتێب ‌ی په‌روه‌رده‌ی‌ ئیسالمی‌‌و ئاینناسی پۆل ‌ی دوانزه‌می‌ ئاماده‌ی ‌ی‬

‫►‬

‫ی ئه‌م پرۆگرام ‌ه‬ ‫(مه‌به‌س���ت له‌دانان ‌‬ ‫بۆ به‌رێزان‪ /‬وه‌زیری‌ په‌روه‌رده‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی له‌به‌ركردن ‌ه ك ‌ه شێوازێــك ‌‬ ‫نه‌هێشــتن ‌‬ ‫لیژن ‌هی‌ ئاماده‌كردنی‌ بابه‌ت‬ ‫ی كۆنه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها واباش���تر‌ه‬ ‫كالس���یك ‌‬ ‫ی تاقیكردنه‌وه‌كان هه‌ڵه‌‌و‬ ‫ی پرس���یاره‌كان ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی پ���ه‌روه‌رد‌ه ب ‌ه وت ‌ه ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ڕاس���ت‌و راس���تكردنه‌وه‌و هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی ن���او‌ه ب ‌ه دانان ‌‬ ‫ی گه‌ور‌ه ‌‬ ‫هه‌نگاوێك��� ‌‬ ‫ی راست بێت)‪.‬‬ ‫ی وه‌اڵم ‌‬ ‫ی پ���ه‌روه‌رد‌ه ‌‬ ‫ێ بابه‌ت ‌‬ ‫ی نوی ‌‬ ‫پرۆگرام��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دوانزه‌م ‌‬ ‫ی پۆل ‌‬ ‫ئیسالمی‌‌و ئاینناس��� ‌‬ ‫ی گه‌وره‌ی ‌ه‬ ‫ئاماده‌یی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها هه‌نگاوێك ‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫چـونك‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی وتن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌بوار ‌‬ ‫پرۆگرام ‌یبابه‌تپێش���ــوو ‌ی به‌دڵنیایه‌وه‌ ده‌ڵێم له‌شاری‬ ‫ی خۆیان‬ ‫ب ‌ه وت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫(ئای���ن) ‌ی پۆل ‌ی دوانزه‌م��� ‌ی ئاماده‌ی ‌ی سلێمانی‌ كه‌س ئاگادار ‌‬ ‫كالسیكی‌‌و كــۆن‬ ‫پێش���هه‌‪‌.‬ك ‌ی كتێب��� ‌ه تازه‌كه‌ی ‌ه ئه‌م پرۆگرامه‌ نه‌بووه‌ ب ‌ه‬ ‫ئه‌م��� ‌ه‬ ‫كه‌خ���ۆ ‌ی له‌ڕاس���تیدا ئ���ه‌م وتان ‌ه زۆر سه‌رپه‌رشتیارانیشەوە‬ ‫ی‬ ‫دوورن له‌ڕاستییه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه پرۆگرام ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دانان ‌‬ ‫لێره‌دا پرس���یار ل ‌ه لیژن��� ‌ه ‌‬ ‫ی قورس‬ ‫ئه‌م بابه‌ت ‌ه نوێی ‌ه زۆر كالسیك ‌‬ ‫تر‌ه بۆ قوتابیان‌و خوێندكاران‪ .‬چونك ‌ه ئه‌م كتێب ‌ه ده‌ك���ه‌م‌و ده‌ڵێم ئه‌م خاڵ ‌ه‬ ‫ی بۆ بكه‌ی���ت زۆر هه‌ڵه‌یه‪،‬‬ ‫ی دوانزه‌م دێر ب ‌ه لێكدان���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی له‌پۆل ‌‬ ‫ده‌بێت قوتاب ‌‬ ‫ی ئه‌م بابه‌ت ‌ه له‌به‌ر بكات ك ‌ه زیاتر ل ‌ه نازانم چۆن هه‌س���تان پ���ێ نه‌كردووه‌‪،‬‬ ‫دێڕ ‌‬ ‫(‪ )130‬الپه‌ره‌یه‪ .‬ئایا ئه‌م ‌ه كالسیكی‌‌و یان ئێو‌ه ته‌نها مه‌به‌ستان ئه‌وه‌ی ‌ه بڵـێن‬ ‫پرۆگرامێـكی‌ تازه‌مان داناوه‪.‬‬ ‫كۆنه‌ یان بابه‌تی‌ پێشووتر؟‬ ‫به‌رێزان هه‌ڵه‌كـ ‌ه لێره‌دای ‌ه ئه‌گه‌ر ئێو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫‌لێ���ره‌دا ب���ۆ لیژنه‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫ی س���ێیه‌م هاتووه‌‌و ده‌ڵـێن‬ ‫ده‌س���ه‌لمێنم ك ‌ه ده‌بێت قوتابیان ئه‌م وه‌كو له‌خاڵ ‌‬ ‫ی له‌به‌ر كردنه‌‪،‬‬ ‫مه‌به‌ستمان نه‌هێش���تن ‌‬ ‫كتێبه‌ دێر به‌ دێری‌ له‌به‌ربكه‌ن‪.‬‬ ‫ی رێنوێن���ی‌‌و باش��� ‌ه ئه‌گه‌ر پرس���یار ب ‌ه هه‌ڵبژاردن‌و‬ ‫ی س���ێیه‌م ‌‬ ‫*له‌خاڵ��� ‌‬ ‫ی ب���ۆ مامۆس���تایان ك��� ‌ه راس���ت‌و هه‌ڵه‌بێ���ت‪ ،‬ئایا ئه‌م��� ‌ه ئه‌و‌ه‬ ‫ئاس���انكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قوتابیان وه‌اڵم ‌‬ ‫له‌پێشه‌كی‌ كتێبه‌كه‌دا هاتووه‌ ده‌ڵێت‪ :‬ناكه‌یه‌نێت بۆ ئه‌و‌ه ‌‬

‫ی ئه‌م‬ ‫راس���ت بزانن ده‌بێت دێر ب ‌ه دێر ‌‬ ‫كتێب ‌ه له‌ب���ه‌ر بك���ه‌ن‪ ،‬چونك ‌ه كاتێك‬ ‫پرس���یار به‌و ش���ێوه‌ی ‌ه بێ���ت ده‌بێت‬ ‫ی بزانیت ئه‌م پرس���یار‌ه له‌كوێ‬ ‫قوتاب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گونجاو ‌‬ ‫ی وه‌اڵم ‌‬ ‫كتێبه‌كه‌دای ‌ه بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ب���كات‪ ،‬چونكه ‌رس���ته‌كان‬ ‫بۆ دیار ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌كتێبه‌كه‌دای���ه‌و ده‌بێ���ت به‌گوێر‌ه ‌‬ ‫ی بابه‌ته‌ك ‌ه وه‌اڵم بدرێته‌وه‌‪ ،‬ئایا‬ ‫وه‌اڵم ‌‬ ‫ی كۆنترو كالسیكی‌و‬ ‫ئه‌م ‌ه زۆر شێوازێك ‌‬ ‫قورستر نییه‌؟‬ ‫*نازان���م ئ���ه‌م لیژن��� ‌ه به‌رێ���ز‌ه را‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م بوار‌ه ‌‬ ‫ی چه‌ند پسپۆر ‌‬ ‫پێشنیار ‌‬ ‫وه‌رگرت؟ ك ‌ه به‌دڵنیایه‌و‌ه ده‌ڵێم له‌شاری‬ ‫ی ئه‌م پرۆگرام ‌ه‬ ‫ی كه‌س ئاگادار ‌‬ ‫سلێمان ‌‬ ‫نه‌بوو‌ه ب��� ‌ه سه‌رپه‌رشتیارانیش���ەوە‪،‬‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ده‌ڵێت چه‌ندین‬ ‫به‌الم لیژن ‌ه ‌‬ ‫ی كراو‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ی مه‌یدان��� ‌‬ ‫لێكۆلینه‌و‌ه ‌‬ ‫پسپۆرانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر وابو وای ‌ه دەپرسم؟‬ ‫ی پسپۆر‌و‬ ‫ی ته‌نها یه‌ك كه‌س ‌‬ ‫ی ناو ‌‬ ‫بۆچ ‌‬ ‫ی ئه‌م كتێب ‌ه ن ‌ه نوس���راو‌ه ‪.‬‬ ‫ئاماده‌كار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لیژنه‌كه‌ش دیار ‌‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫ته‌نها ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی من ئه‌م ‌ه ش���تێـك ‌‬ ‫نه‌كراوه‌‪ ،‬ك ‌ه به‌را ‌‬ ‫ی كتێ���ب دیار‬ ‫ی نوس���ه‌ر ‌‬ ‫نامۆی��� ‌ه ناو ‌‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ئه‌م ‌ه ئ���ه‌و‌ه ده‌گه‌یه‌نێت كه‌س‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌م‌و كور ‌‬ ‫ی ناكات ب��� ‌ه خاوه‌ن ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ئه‌م كتێبه‪.‬‬ ‫ فۆتۆ‪ :‬ئاوێنە‪ ،‬ئەرشیف‬ ‫ئازاد فاتح حەمە کەریم پۆلێکی پڕ لەخوێندکار‬

‫؟‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫)‪ )349‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/30‬‬

‫‪17‬‬

‫په‌یوه‌ندی‌ نێوان ئه‌خالق‌و لەپەراوێزی چاوپێکەوتنەکەی دڵشاد گەرمیانیدا‬ ‫نه‌ریت‌و لێبورده‌یی‌‬ ‫جوانه‌ ئه‌سوه‌د‬ ‫ب���ا ل���ه‌ چه‌ن���د نمونه‌یه‌ک���ه‌وه‌‬ ‫ده‌ستپێبکه‌ین زینده‌به‌چالکردنی مندال‬ ‫له‌ناو ئه‌سکیمۆکان و زینده‌به‌چالکردنی‬ ‫کج له‌ناو کۆمه‌لگ���ه‌ نه‌ریتییه‌کاندا‪ ،‬له‬ ‫ناو‬ ‫ئه‌سکیمۆکان زینده به‌چالکردنی مندال‬ ‫له‌ناو به‌ف���ردا تاده‌مرد له‌روی ئه‌خالقی‬ ‫نه‌ریتی ئه‌سکیمۆییه‌کان په‌سند کراوبو‬ ‫وه‌ک زۆرینه‌[زیاتر مندالی کچ]‪،‬هه‌روه‌ک‬ ‫ل���ه‌ چه‌ند کۆمه‌لگایه‌کی ت���ری نه‌ریتی‬ ‫زینده‌به‌چالکردن���ی کچ له‌روی ئه‌خالقی‬ ‫نه‌ریه‌تی په‌س���ند بوو ب���ه‌الم له‌چه‌ند‬ ‫کۆمه‌لگایه‌کی تر ئه‌م دیارده‌یه‌ کارێکی‬ ‫نا‌ ئه‌خالقیب���و ‌دانانی ئ���ه‌م دیارده‌یه‌‬ ‫به‌کارێکی نائه‌خالقی‪ ،‬نه چونه‌ژوره‌وه‌یه‌‬ ‫بۆ ده‌ستتێوه‌ردانی نه‌ریتی‌ ئه‌سکیمۆکان‬ ‫ی���ا نه‌ریت���ی‌ زینده‌به‌چالکردنی کچ نه‌‬ ‫مه‌حکومکردنیان���ه‌ ته‌نه���ا په‌س���ه ند‬ ‫نه‌کردنیان���ه‪ ،‬باس���کردنی ئه‌خالق به‌م‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ پێناس���ه‌یه‌کی رون���ی نییه‌‬ ‫‌‪،‬جگه‌ ل���ه‌ ره‌چاوکردنی ئه‌خالق له‌روی‬ ‫باش���ه‌و خراپه‌ له‌الی���ه‌ن کۆمه‌لگه‌وه‌ یا‬ ‫گروپێکه‌وه‌ چونکه‌ ئه‌م جۆره‌ دیاردانه‌‬ ‫ده‌چنه‌ ناو چه‌مکی باش���ه‌و خراپه‌‪ ،‬که‌‬ ‫زۆر ده‌مێکه‌ فه‌یله‌سوفه‌کان مشتومریان‬

‫عه‌ره‌ب خۆیان وا‬ ‫ده‌بینن که‌به‌رزترین‬ ‫خه‌ڵکن له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫پێغه‌مبه‌ر له وانه‪،‬‬ ‫رۆمان و گریک‬ ‫هه‌مو کۆمه‌لگه‌کانی‬ ‫تریان به‌ به‌ربه‌ری‬ ‫ده‌زانی چونکه‌‬ ‫خۆیان ئازاد بون‬ ‫ئه‌وانی تریش‬ ‫ده‌کران به‌ کۆیله‬ ‫له‌س���ه‌ره‌‪ ،‬با وایده‌بنێین ش���تێک نییه‌‬ ‫که هه‌قیقه‌تێکی ئه‌خالقی هه‌ستپێکراو‬ ‫بێت‪.‬الوانه‌یه‌ ئه‌مه‌ گوماناوی بێت نه‌ک‬ ‫له‌به‌ر ئ���ه‌وه‌ی ده‌رب���اره‌ی هه‌قیقه‌تی‬ ‫باش���ه‌و خراپه‌ بێئاگاین‪ ،‬به‌لکو بیرێکی‬ ‫بینچینه‌ی هه‌یه‌ ده‌رب���اره‌ی هه‌قیقه‌ت‬ ‫ئه‌وی���ش ده‌لێ هه‌قیق���ه‌ت بونی نییه‌‪،‬‬ ‫‌ب���ه‌الم ده‌ک���رێ به‌ چه‌ن���د تێبینیه‌کی‬ ‫جیاواز باس بکرێت وه‌ک ئه‌وه‌ی بلێین‬ ‫ئه‌خالق ش���تێکی ده‌رونییه‌ وه‌ک چۆن‬ ‫تاک هه‌س���تی پێده‌کات ی���ا ده‌که‌وێته‌‬ ‫س���ه‌ر رای ئه‌و تاکه‌ ل���ه‌ بارودۆخێکی‬ ‫تایبه‌ت‪ ،‬ب���ه‌ هه‌رش���ێوه‌یه‌ک بوترێت‬ ‫ل���ه‌روی گومانه‌وه‌ [هه‌قیقه‌تی ئه‌خالقی‬ ‫هه‌ستپێکرار] تارماییه‌ له‌ واقیعدا نیه‌‪.‬‬ ‫گه‌ر وابێ���ت بابزانیین له‌ فه‌لس���ه‌فه‌ی‬ ‫گومانداری���دا ئ���ه‌م بیرۆکه‌ی���ه‌ تا کوێ‬ ‫راسته‌ له‌ چوارچێوه‌ی مشتومری نه‌ریتی‬ ‫جیاواز‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ بناغه‌که‌ی له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌م نمونانه‌ی هێنامنه‌وه‌ له‌سه‌ره‌تا بۆ‬ ‫کۆدی ئه‌خالقی نه‌ریتی‌ ئه‌س���کیمۆکان‬ ‫و زینده‌به‌چالکردنی کچ دروس���ت بێت‌‪،‬‬ ‫به‌الم له‌هه‌مان کات���دا هه‌له‌یه‌و خراپن‌‬ ‫هه‌روه‌ک کوش���تنی ژنان ل���ه‌ ژێرناوی‬ ‫هه‌ر دین و ئایدۆلۆژیایه‌‌ک بێت هه‌له‌یه‌‬ ‫و خراپه‌ که‌واته‌ هیچ که‌س���ێک ناتوانی‬ ‫ره‌خنه‌بگرێ له‌ هه‌ر کارێکی نا‌ئه‌خالقی‬ ‫کۆمه‌لکای���ه‌ک یا گروپێک له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫ته‌نه���ا په‌یوه‌ندیداره‌ ب���ه‌ نه‌ریتی‌ یه‌ک‬ ‫کۆمه‌ل���گا ی���ا چه‌ن���د کۆمه‌لگایه‌ک���ی‬ ‫تر‪،‬هه‌روه‌ک له‌ فه‌لس���ه‌فه‌ی رێژه‌یشدا‬ ‫هات���وه‌ ده‌ل���ێ هی���چ هه‌قیقه‌تێک���ی‬ ‫گه‌ردون���ی نییه‌ له‌ چه‌مک���ی ئه‌خالقدا‬ ‫نه‌ پێوانه‌یه‌کی گش���تی دیاریکراو هه‌یه‌‬ ‫بۆ دادوه‌ریکردنی باشی کۆمه‌لێ له‌وی‬ ‫تر‪.‬نمونه‌ بۆ فه‌لسه‌فه‌ی رێژه‌ی له‌سه‌ر‬ ‫بارودۆخی کوردس���تانی ئێس���تا ئه‌گه‌ر‬

‫کچه‌ بێژه‌ره‌کان چی ده‌ڵێن‬

‫خه‌لکی کوردستان په‌سندی گه‌نده‌لی یا‬ ‫شه‌ری ناوخۆ بکه‌ن به‌بیانوی بارودۆخی‬ ‫ناسکی حکومه‌تی کوردی ده‌بێ لێره‌دا‬ ‫حکومه‌ت���ی کوردی په‌س���ند بکرێت به‌‬ ‫هه‌موو گه‌نده‌لییه‌کانییه‌وه‌ وه‌ک ئه‌خالقی‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬که‌واته‌ لێره‌دا بۆ کۆمه‌لگه‌ی‬ ‫کوردی هیچ���ی تر نامێنێت���ه‌وه‌ ته‌نها‬ ‫لێبورده‌یی نه‌بێت لێره‌دا فه‌لس���ه‌فه‌ی‬ ‫په‌یوه‌ندی کۆمه‌الیه‌تی رۆس���ۆ و هۆبز‬ ‫و ج���ۆن لۆک له‌ س���ه‌رده‌می خۆیانداو‬ ‫جۆن راولس بۆ ئێستا وه‌ک بناغه‌یه‌کی‬ ‫س���کیوالری ئه‌خالق���ی وه‌المدانه‌وه‌ی‬ ‫پرس���یاره‌ کۆنه‌کان ب���ون بۆ ئه‌خالقی‬ ‫تاکییه‌تی و فه‌لس���ه‌فه‌ی گۆشه‌گیری‪.‬‬ ‫ژیان���ی پێکه‌وه‌ب���ون ل���ه‌ پێن���اوی‬ ‫سودگه‌یاندن به‌یه‌کتر له‌ژێر یاسایه‌کی‬ ‫گونجاو بۆ گش���ت‪ ،‬هه‌رلێره‌شدا چه‌ند‬ ‫په‌یمانێکی نه‌گوتراویش له‌ نیوان خه‌لک‬ ‫و حکومه‌تدا بونیان هه‌یه‌ که‌ په‌یمانێکی‬ ‫ئه‌خالقی وسودمه‌ندانه‌یه‌‪ ،‬هه‌رکاتێ ئه‌م‬ ‫په‌یمانان��� ‌ه له‌قبون ئه‌خالقی سیاس���ی‬ ‫ده‌گۆری بۆ گه‌نده‌لی و سته‌م‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫کۆمه‌لگه‌شه‌وه‌ ئاژاوه‌و شۆرش که‌ ئه‌مه‌‬ ‫باس���ێکی درێژتره‌ به‌الم په‌یوه‌ندیداره‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م ئه‌خالقی نه‌ریت���ه‌‌ کاریگه‌رییه‌کی‬ ‫به‌رچ���اوی هه‌ی���ه‌ ل���ه‌ کۆمه‌لگ���ه‌ فره‌‬ ‫نه‌ریت���ه‌کان که‌ ب���ره‌وی پێده‌درێت له‌‬ ‫ئێس���تادا ده‌بینینن تاکێک���ی تاراوگه‌‬ ‫ده‌کرێ چه‌ندین باکگراوه‌ندی جیاوازی‬ ‫هه‌بێت به‌ چه‌ند به‌های جیاوازه‌وه‌ (له‬ ‫وانه‌ی���ه‌ هه‌ندێک له‌و به‌ه���او نه‌ریتانه‬ ‫رای جیاوازیان له‌س���ه‌ر بێت به‌الم الی‬ ‫زۆرینه‌ په‌س���ندن) بۆ نمونه‌ کوشتنی‬ ‫ئه‌و کچان���ه‌ی له‌ده‌ره‌وه‌ی نه‌ریتی‌ باوی‬ ‫کۆمه‌لگ���ه‌ی خۆیان پ���ه‌روه‌رده‌ ده‌بن‪،‬‬ ‫س���ه‌ره‌رای هه‌مو ئه‌و یاسایانه‌ی دابین‬ ‫کروان‪ ،‬کچان به‌ ده‌س���تی براو باوکیان‬ ‫هه‌ره‌شه‌ی کوشتنیان لێده‌کرێت‪ ،‬لێره دا‬ ‫دو ئیختیار هه‌یه‌ بۆ ئه‌و خه‌لکه‌ یا ئه‌و‬ ‫گروپه‌ نه‌ریتیان���ه‪ .‬هه‌لبژاردنی نه‌ریتی‌‬ ‫ئه‌خالقی‌ که‌ به‌ ئه‌نجامی کوشتنی کچان‬ ‫کۆتایی دێ���ت بۆ به‌ده‌س���تهێنانه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌خالقی نه‌ریتی‌ کۆمه‌لی‪ ،‬له‌هه‌مان کاتدا‬ ‫هه‌ر ئه‌و خه‌لکه‌ یا گروپه‌ چاوپۆش���ی‬ ‫ل��� ‌ه کچانی ئه‌و والت���ه‌ ده‌که‌ن که‌ تێدا‬ ‫ده‌ژین و ئه‌مه‌ش ده‌چێته ناو‌ چه‌مکی‬ ‫لێبورده‌ی س���ه‌پێنراو له‌ زۆر کاتیشدا‬ ‫تێکه‌لبونیش دروست ده‌بێت له‌گه‌لیاندا‪،‬‬ ‫لێره‌دا خه‌لکانی تاراوگه‌ی تێکه‌ل وه‌ک‬ ‫گروپێکی به‌ره‌‌فتار نه‌ریتی‌ کار ده‌که‌ن‬ ‫بۆ پاراس���تنی ئه‌خالق���ی نه‌ریتی‌‪ ،‬که‌‬ ‫ئه‌م���ه‌ش ده‌بێته‌ هۆی دروس���تکردنی‬ ‫نه‌ته‌وه‌په‌رس���تی و پارێزگاری ده‌ره‌وه‌‬ ‫ون���اوه‌وه‌ی ئ���ه‌م په‌یوه‌ندیی���ه‌ ب���ۆ‬ ‫وه‌المدان���ه‌وه‌ و بوژان���ه‌وی که‌رامه‌ت���و‬ ‫ش���انازی‪ ،‬هه‌ر گروپه‌ش نه‌ریتی‌ باوی‬ ‫خۆی به‌ش���کۆمه‌ندتر ده‌زانێت هه‌ولی‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌ده‌ن ئه‌م نه‌ریته‌ بخرێته‌‌ ناو‬ ‫چوارچێوه‌ی چه‌مکی ئه‌خالقه‌وه‌‪ ،‬دیاره‌‬ ‫لێره‌دا دین کاریگه‌رییه‌کی ته‌واوی هه‌یه‌‬ ‫بۆ سه‌ر ئه‌م گروپانه‌ وه‌ک چۆن ده‌لێن‬ ‫ئێمه‌ مرۆڤ���ی هه‌لبژارده‌ی���ن‪ ،‬عه‌ره‌ب‬ ‫خۆیان وا ده‌بینن که ‌به‌رزترین خه‌لکن‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ر له وانه‪ ،‬رۆمان‬ ‫و گری���ک هه‌مو کۆمه‌لگه‌کانی تریان به‌‬ ‫به‌ربه‌ری ده‌زان���ی چونکه‌ خۆیان ئازاد دڵشاد گه‌رمیانی‬ ‫بون ئه‌وانی تری���ش ده‌کران به‌ کۆیله‌‪.‬‬ ‫ی���ا هه‌لبژاردنی چونه‌ ناو یاس���ای ئه‌م‬ ‫کۆمه‌لگه‌ی���ه‌ی‌ که‌ کج کوش���تنی تێدا ریکالم‬ ‫قه‌ده‌غه‌یه به‌په‌س���ندکردنی نه‌ریتێکی‬ ‫ت���ازه‌ ک���ه‌ ده‌چێت���ه‌ ناوچوارچێوه‌ی‬ ‫ئه‌خالق���ی گه‌ردون���ی ک���ه‌م ت���ا زۆر‬ ‫له‌ده‌ستدانی نه‌ریتی‌ باوه‌‪ ،‬به‌الم ئه‌گه‌ر‬ ‫بێت���وو راس���تی ئ���ه‌م په‌س���ندکردنه‌‬ ‫گه‌شه‌بکات بۆ باوه‌رێکی خۆشگوزه‌رانی‬ ‫توانای وه‌به‌رهێنان���ی فۆرمێکی تازه‌و‬ ‫فراوانکردن���ی کاریگ���ه‌ری‌ به‌س���ود بۆ‬ ‫چاککردن نه‌ک روخاندن له‌سه‌رئاستی‬ ‫ت���اک و کۆمه‌لگا‪ ،‬ئه‌و کاته‌ خوونه‌ریتی‌‬ ‫کۆمه‌لی وه‌ک ره‌فتاری به‌رزی سروشتی‌‬ ‫تێاندا گه‌ش���ه‌ ده‌کات‪‌ ،‬له‌وێشه‌وه‌ هه‌ر‬ ‫ئه‌م خوو نه‌ریته‌ تازانه‌ ده‌بنه‌ نه‌ریت بۆ‬ ‫داهاتویان‪ .‬به‌بروای من هێزی بنچینه‌ی‬ ‫پرنس���پلی ئه‌خ�ل�اق ده‌گه‌رێت���ه‌وه‌ بۆ‬ ‫هێزی هه‌لبژار‌دن هه‌میشه‌ کۆنپه‌رستان‬ ‫راگری هه‌لب���ژارده‌ی نه‌ریتی کۆمه‌لین‪،‬‬ ‫پرس���یاره‌ که‌ لێ���ره‌دا ئه‌وه‌ی ‌ه بۆ ده‌بێ‬ ‫ئێمه‌ په‌س���ندی کۆمه‌لێ���ک بکه‌ین که‌‬ ‫هه‌لبژاردنه‌کانی له‌سه‌ربناغه‌ی گه‌نده‌لی‬ ‫و س���ته‌م وکوش���تن بێت؟ که‌ خۆمان‬ ‫هه‌لبژاردنی باش���ترمان له‌به‌ر ده‌س���ت‬ ‫دابێت بۆ به‌ده ستهێنانی نه‌ریتێکی باال‬ ‫و گونجاو بۆ هه‌مو تاکێکی کۆمه‌لگا به‌‬ ‫بێ جیاوازی ره‌گه‌زی؟‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌دا له‌ژماره‌ ‪‌ 348‬‬ ‫ی‬ ‫ڕۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌‪ ،‬ئەندامی مەکتەبی‬ ‫سیاسی کۆمەڵی ئیسالمی دڵشاد‬ ‫گەرمیانی دەڵێت "هیچ پاساوو‬ ‫زه‌روره‌تێكی شه‌رعی‌و ده‌عیه‌وی‬ ‫نابینم ئافره‌تێكی به‌رچاوو جوان‬ ‫خۆی بڕازێنێته‌وه‌و هه‌واڵ بخوێنێته‌وه‌‬ ‫له‌ته‌له‌فیزیۆن" قسەکانی دڵشاد‬ ‫گەرمیانی دەبێتە شوێنی رەخنەی‬ ‫بێژەرە کچەکان‌و پێیانوایە ئەو‬ ‫قسانە لەگەڵ دین‌و ئەم سەردەمەشدا‬ ‫ناگونجێن‪.‬‬ ‫لەوبارەیەوە کۆراڵ نوری کە بێژەری‬ ‫بەرنام���ەی روماڵ���ە لەکەناڵی ‪،KNN‬‬ ‫پێیوایە قسەکانی دڵش���اد گەرمیانی‬ ‫هی���چ مەنتیقی نیی���ەو دەڵێت "دوای‬ ‫پێشکەوتنی ئەو هەمو تەکنەلۆژیایە‪،‬‬ ‫خەڵ���ک دەگاتە س���ەر مان���گ کەچی‬ ‫ئەو تازە دەیەوێت کچان نەچنە س���ەر‬ ‫تەلەفیزیۆنەکان‌و قسەبکەن"‪.‬‬ ‫خونچە تەها‪ ،‬کە بێژەری هاواڵەکانە‬ ‫جگە لەوەی سەرسامی خۆی لەقسەنی‬ ‫گەرمیان���ی‌ دەرب���ری‌و بەئاوێنەی وت‬ ‫"هەرکاتێ���ک ئەو قس���ەیە دەبینم تف‬ ‫لەخۆم‌و تێکستەکەش دەکەم‪ ،‬من نازانم‬ ‫چۆن دڵش���اد گەرمیانی رێگە بەخۆی‬ ‫دەدات ش���ەریعەت ببەخشێتەوە‪ ،‬ئەو‬ ‫قسانەی ئەو ئەوە دەگەیەنێت کە ئەو‬ ‫خۆی متمانەی بەخۆی نییەو ناتوانێت‬ ‫خ���ۆی لەب���ەردەم تەلەفیزیۆنەکان���دا‬ ‫رابگرێت"‪.‬‬ ‫ناوبراو پێش���یوایە قسەکانی دڵشاد‬ ‫لەگەڵ دین���دا ناگونجێ���ن و وتی "با‬

‫خەڵک دەگاتە سەر‬ ‫مانگ‪ ،‬دڵشاد تازە‬ ‫بیریکەوتۆتەوە‬ ‫نابێت کچان‬ ‫لەسەر تەله‌فزیۆن‬ ‫دەربکەون‬

‫کۆراڵ نوری‬ ‫بگەرێت���ەوە بۆ س���ەردەمی‌ عومەری‬ ‫ک���وری خەتاب‌ کە کچێک���ی کردوەته‬ ‫سەرپەرش���تیاری چاودێ���ری ب���ازار‪،‬‬ ‫قابیله‌ دڵشاد گه‌رمیانی له‌و شه‌ریعه‌ت‬ ‫زانتربێت"‪.‬‬ ‫ک���ۆراڵ جەخ���ت لەس���ەر ئ���ەوە‬ ‫دەکات���ەوە کە هی���چ دەقێ���ک نییە‬ ‫لەقورئاندا رێگەبگرێ���ت لەوەی کچان‬ ‫لەتەلەفزیۆن���ەوە دەربک���ەون‪ ،‬وت���ی‬ ‫"پێویستە دڵشاد قورئان بخوێنێتەوە‬ ‫تابزانێ���ت هی���چ دەق‌و فەرمودەی���ه‬ ‫ک نیی���ە رێگە بگرێت ل���ەوەی کچان‬ ‫لەتەلەفزیۆنەوە دەربکەون"‪.‬‬ ‫خونچ���ه‌ ئاماژەش���ی ب���ەوە ک���رد‬ ‫زمانی دڵش���اد زمانی س���ەردەمی کچ‬ ‫‌زیندەبەچاڵکردن���ە ن���ەک ه���ی ئەم‬ ‫س���ەردەمە‪ ،‬کۆراڵی���ش پێیوایە ئەم‬ ‫کابرایە ک���ە لەئێ���ران هاتۆتەوە ئەم‬ ‫فیکرەیەی لەگەڵ خ���ۆی هێناوە لێرە‬ ‫شوێنی نابێتەوە پێویستە بیباتەوە بۆ‬ ‫ئەفغانساتان‌و ئێران‪ ،‬چونکە قسەکانی‬ ‫تەنها ئەزمونی ئێران و ئەفغانس���تان‬ ‫دوبارەدەکاتەوە"‪.‬‬ ‫لەچەند رۆژی رابردوشدا خوشکانی‬ ‫کۆمەڵ���ی ئیس�ل�امی لەبەیانامەیەکدا‬ ‫وەاڵمی دڵش���اد گەرمیانی���ان دایەوە‪،‬‬ ‫ئەوان لەبەیاننامەیەکدا رایانگەیاند كە‬ ‫"تا ئێستا له‌حیزبه‌كه‌یاندا كه‌س فتوای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ن���ه‌داوه‪ ،‬له‌كاتێكدا كه‌س���انی‌‬ ‫ش���اره‌زاتر له‌دڵش���اد گه‌رمیانی‌ هه‌ن‬ ‫له‌بواری‌ شه‌رعیدا‪ ،‬ئه‌گه‌رنا ئافره‌تانی‌‬ ‫موس���ڵمان له‌ئاس���تی‌ فه‌رمانی‌ خواو‬ ‫ش���ه‌رعدا ملیان له‌م���و باریكتره‌و بۆ‬ ‫ڕه‌زامه‌ندی‌ خوا كارده‌كه‌ن و چاوه‌ڕێی‌‬ ‫هیچ پاداش���ت و پله‌وپایه‌یه‌ك نین‪ ،‬تا‬ ‫بێ فه‌رمانی‌ خودا بكه‌ن‪".‬‬ ‫خوش���كانی‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیس�ل�امی‌ له‌‬ ‫به‌یاننامه‌كه‌یاندا ئه‌وه‌یان رونكردۆته‌وه‌‬ ‫ك���ه‌ دڵش���اد گه‌رمیانی‌ ئ���ازاده‌ چۆن‬ ‫بی���ر ئه‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم هیواخوازن‬ ‫كه‌مێك واقیعیانه‌ بیربكاته‌وه‌و ده‌ڵێن‬ ‫"پێویس���ته‌ بزانێت س���ه‌رده‌می‌ ئه‌وه‌‬ ‫به‌س���ه‌ر چوه‌ كه‌ ئافره‌تانی‌ موسڵمان‬

‫خونچه‌ ته‌ها‬ ‫ته‌نها له‌ماڵه‌وه‌ بمێنن���ه‌وه‌ به‌بیانوی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ هاتنه‌ده‌ره‌وه‌یان ناش���ه‌رعییه‌‪،‬‬ ‫له‌والش���ه‌وه‌ زۆربه‌ی‌ خراپ���ه‌كاری‌ ناو‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ له‌رێی‌ ئافره‌تانه‌وه‌ روبدات‌و‬ ‫گۆڕه‌پانیان بۆ چۆڵبكه‌ین"‬ ‫مه‌كته‌ب���ی‌ س���كرتایه‌تی‌ رێكخراوی‌‬ ‫خوشكانی‌ ئیس�ل�امی‌ داواده‌كه‌ن ئه‌و‬ ‫ئه‌ندامه‌ی‌ مه‌كته‌بی سیاسی حیزبه‌كه‌یان‬ ‫داوای‌ لێبوردن له‌ خوش���كان بكات كه‌‬ ‫به‌و لێدوانه‌ی‌ هه‌س���تی برینداركردون‌و‬ ‫هه‌وڵ‌و ماندوبونه‌كانی���ان بنرخێنێت‌و‬ ‫راس���تییه‌كان ئاوه‌ژو نه‌كات‪ ،‬چونكه‌‬ ‫خوش���كان ماندوترین توێژی‌ كۆمه‌ڵی‌‬ ‫ئیسالمین‪.‬‬

‫زمانی دڵشاد‬ ‫گه‌رمیانی زمانی‬ ‫سەردەمی کچ‬ ‫‌زیندەبەچاڵکردنە‬ ‫نەک هی ئەم‬ ‫سەردەمه‌‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )349‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/30‬‬

‫له‌باره‌ی پرۆژه‌قانوونی پاراستنی پیرۆزییه‌ ئاینییه‌کان‬ ‫د‪.‬ره‌فیق سابیر‬ ‫به‌شی دووه‌م‌و کۆتایی‬ ‫‪ -4‬بیرۆک���ه‌ی قانوونێک���ی تایبه‌ت‪،‬‬ ‫ب���ۆ رێگرت���ن ل���ه‌ بێڕێ���زی به‌رامب ‌ه‌ر‬ ‫ئاینه‌کان‪ ،‬دوای باڵوکردنه‌وه‌ی هه‌ندێک‬ ‫کاری ئه‌ده‌ب���ی‌و هون���ه‌ری له‌ ئه‌وروپا‪،‬‬ ‫ده‌رکه‌وت‪ .‬به‌ش���ێکی موسڵمانان‪ ،‬ئه‌و‬ ‫کارانه‌یان به‌ بێڕێزی به‌ ئاینی ئیس�ل�ام‬ ‫دانا‪ .‬له‌ئه‌نجامدا چه‌ندان خۆپێشاندان‌و‬ ‫کاری توندوتیژان��� ‌ه کران‪ ،‬که‌ به‌ ده‌یان‬ ‫ک پێش���تر‬ ‫قوربانیی���ان لێکه‌وته‌وه‌‪ ،‬وه‌ ‌‬ ‫باس کرا‪.‬‬ ‫پاش ئه‌و رووداوانه‌‪ ،‬هه‌ندێک رێکخراو‌و‬ ‫ده‌وڵه‌تی عه‌ره‌بی‌و ئیس�ل�امی‪ ،‬داوایان‬ ‫ل ‌هو‌ واڵتان ‌ه کرد‪ ‌،‬ب ‌ه قانوون‪ ،‬بێڕێزیکردن‬ ‫ب ‌ه ئاین‌و پیرۆزییه‌ ئاینییه‌کان‪ ‌،‬یاس���اخ‬ ‫بکه‌ن‪ .‬سااڵنێکه‌ ئه‌و داواکارییه‌‪ ،‬پاش‬ ‫ده‌رکه‌وتنی ه���ه‌ر کارێکی ره‌خنه‌گران ‌ه‬ ‫به‌رامبه‌ر ب ‌ه ئاینی ئیسالم‌و پێغه‌مبه‌ر‪،‬‬ ‫که‌ موس���ڵمانان تووڕه‌ بکات‌‪ ،‬دووبار‌ه‬ ‫ده‌کرێت���ه‌وه‌‌‪ .‬ب���ه‌اڵم قانوونێک���ی له‌و‬ ‫جۆره‌‌‌‌ پێچه‌وان���ه‌ی ئازادیی راده‌ربرین‌و‬ ‫جاڕنامه‌ی گه‌ردوونیی مافی مرۆڤه‌‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌ یه‌کگرتووه‌کان بڕیاری له‌س��� ‌ه‌ر‬ ‫داوه‌‪ .‬له‌ الیه‌ک���ی دیکه‌وه‌‪ ،‬ل ‌ه رۆژئاوا‪،‬‬ ‫ئاین‌و ئینیجیل‌و ت���ه‌ورات‪ ،‬ژیان‌و کار‌و‬ ‫ره‌فت���اری مه‌س���یح‪ ،‬ل���ه ‌س���ه‌رووی‬ ‫ره‌خن���ه‌‌و ئیجتیهاده‌و‌ه نی���ن‪ .‬به‌هانه‌ی‬ ‫ب��� ‌ه پیرۆزدانانیان‪ ،‬ئ���ه‌وان له‌ ره‌خنه‌‌و‬ ‫ئیجتیه���اد ناپارێزێ���ت‪ .‬پێش���اندانی‬ ‫مه‌سیح‪ ،‬له‌ کاتێدراڵی شاری ئوپساال‪،‬‬ ‫ده‌یسه‌لمێنێت ک ‌ه ل ‌ه رۆژئاوا‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫کڵێس���ا‌و خه‌ڵک���ه‌ دین���دار‌و قه‌ش���ه‌‌و‬ ‫ئه‌سقه‌فه‌کانیش‪ ،‬ئه‌و جۆره ‌کارانه‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫به‌شیک ل ‌ه ئازادیی راده‌ربڕین داده‌نێن‪،‬‬ ‫ب��� ‌ه بێڕێ���زی به‌رامبه‌ر به‌ مه‌س���یح‌و‬ ‫ئاینه‌که‌یانی نازانن‪.‬‬ ‫ئه‌وانه‌ی داوا له‌ واڵتانی رۆژئاوا ده‌که‌ن‬ ‫که‌ ب ‌ه قانوون‪ ،‬رێگا له‌ بێڕێزیکردن ب ‌ه‬ ‫ئای���ن بگرێت‪ ،‬هێنده‌ گه‌م���ژه‌ نین ک ‌ه‬ ‫ئه‌و راستییه‌ی‪ ،‬له‌س���ه‌ره‌وه‌ باس کرا‪،‬‬ ‫نه‌زان���ن‌‪ .‬به‌اڵم ئه‌وان‪ ،‬ل���ه‌و رێگه‌یه‌و‌ه‬ ‫ده‌یانه‌وێت‪ ،‬به‌ ئیمانداران‌و ئیس�ل�امیی ‌ه‬ ‫س���ه‌له‌فی‌و توندره‌وه‌کانی واڵته‌که‌یان‬ ‫بڵێن‪ ،‬ک ‌ه ئ���ه‌وا ‌ن له‌ خه‌می ئه‌و گرفت ‌ه‬ ‫دان‌و هه‌وڵی زۆر ده‌ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم رۆژئاوا‬ ‫گوێیان ل���ێ ناگرێت‪ .‬ئی���دی تۆپه‌ک ‌ه‬ ‫هه‌ڵده‌ده‌ن ‌ه ساحه‌ی رۆژئاوا‪.‬‬ ‫جۆره‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌وان���ه‌ی داوای ل���ه‌و ‌‌‌‬ ‫ل��� ‌ه رۆژئاوا ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬ئای���ا خۆیان ل ‌ه‬ ‫واڵته‌که‌یان���دا‪ ،‬ت���ا چه‌ند پێش���یان ب ‌ه‬ ‫س���وکایه‌تیکردن ب ‌ه ئاینی مه‌س���یحی‬ ‫و‪ ،‬ب��� ‌ه بانگ���ه‌واز‌و فه‌توای کوش���تنی‬ ‫مه‌س���یحی‌و غه‌یره ‌موسڵمان گرتووه‌؟‬ ‫ئ���ه‌ی ئه‌وانه‌ی ئ���ه‌و ج���ۆره‌ ره‌خنان ‌ه‬ ‫ب��� ‌ه بێریزی‌و س���وکایه‌تی به‌ ئیس�ل�ام‬ ‫وپێغه‌مبه‌ر ده‌زانن‌و به‌ کوش���تن‌و تیرۆر‬ ‫وه‌اڵمیان ده‌ده‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬خۆیان تا چه‌ند‬ ‫رێ���ز‌و حورم���ه‌ت بۆ ئاین���ی خه‌ڵکانی‬ ‫دیکه‌ی جووله‌که‌‪ ،‬مه‌س���یحی‪ ،‬بودی‌و‬ ‫ئێزدی‪..‬تاد‌و ته‌نانه‌ت بۆ موس���ڵمانانی‬ ‫س��� ‌هر‌ ب ‌ه مه‌زهه‌بێکی جیاوازی خۆیان‬ ‫داده‌نێن؟‬ ‫کتێب���ی خوێندن���ی قوتابخانه‌کانی‬ ‫عه‌ره‌بس���تانی س���عوودی‌‌و هه‌ندێ���ک‬ ‫واڵت���ی دیک���ه‌ی که‌ن���داوی فارس���ی‌و‬ ‫مه‌کته‌به‌کان���ی قورئان ل ‌ه پاکس���تان‌و‬ ‫هه‌ندێک واڵت���ی دیکه‌ی ئیس�ل�امیدا‪،‬‬ ‫پڕن ل��� ‌ه س���وکایه‌تیکردن ب���ه‌ ئاینی‬ ‫مه‌س���یحی‌و ج���وو‪ .‬ل���ه‌و قوتابخانه‌‌و‬ ‫مه‌کته‌بانه‌دا‌ مندااڵن فێر ده‌کرین رقیان‬ ‫له‌ غه‌یره‌مسوڵمان ببێته‌وه‪ ،‬کوشتنیان‬ ‫به‌ ره‌وا‌و بلیتی چوونه‌به‌هه‌ش���ت بزانن‪.‬‬ ‫تیرۆرستانی عه‌ره‌بس���تانی سعوودی‌‌و‬ ‫هه‌ندێک واڵتی دیکه‌ی که‌نداوی فارس‌‌و‬ ‫پاکس���تان‪ ،‬تالیبان���ی ئه‌فغانس���تان‌و‬ ‫پاکس���تان‪ ،‬ده‌رچووی ئه‌و قوتابخانه‌‌و‬ ‫مه‌کته‌بانه‌ن‪.‬‬ ‫هه‌روا له‌ بڵندگۆی س���ه‌دان مزگه‌وتی‬ ‫واڵتانی ئیسالمییه‌وه‌‪ ،‬له‌ عه‌ره‌‌بستانی‬ ‫س���عودییه‌و‌ه تا پاکس���تان‪‌ ،‬زۆر جار‬ ‫م���ه‌الکان‪ ،‬ل ‌ه کاتی نوێ���ژی جومعه‌دا‪،‬‬ ‫س���وکایه‌تی ب���ه‌ مه‌س���یحی‌و ج���وو‌ه‬ ‫کاف���ره‌کان ده‌که‌ن‪ .‬ب��� ‌ه دوژمنی خوا‬ ‫ناویان ده‌‌ب ‌هن‌‪ .‬ب ‌ه دوعایه‌کی ترسناکی‬ ‫تایبه‌ت‪ ،‬ل ‌ه خوا ده‌پاڕێنه‌وه‌ که‌ به‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و کافرانه‌دا س���ه‌ریان بخات و‪ ،‬ژن‌و‬ ‫کچ‌و ماڵ‌و س���امانیان‪ ،‬ب���ه‌ حه‌اڵڵیان‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫ل ‌ه دوای رووداوی ‪11‬ی سپیه‌مبه‌ری‬ ‫س���اڵی ‪ 2001‬ئه‌مریکا‌و هه‌ندێک واڵتی‬ ‫رۆژئاوا‪ ،‬ب���ه‌و ئه‌نجامه‌ گه‌یش���تن‪ ،‬ک ‌ه‬

‫►‬

‫‌دوای زه‌وتکردنی ئازادیی خۆپێشاندان نۆره‌ی ئازادیی راده‌ربڕینه‌‬

‫ره‌فیق سابیر‬

‫پرۆژه‌قانوونه‌که‌‪،‬‬ ‫ب ‌ه زمانێکی‬ ‫شپرزه‌و کوردییه‌کی‬ ‫شکست‌و په‌رپووت‬ ‫نووسراوه‌‪ ،‬له‌ڕووی‬ ‫زمانه‌وانه‌وانی‌و‬ ‫داڕشتنه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێک زاراوه‌و‬ ‫ده‌ربڕینی‬ ‫نائاسایی‌و‬ ‫تێدایه‬ ‫‌‌‬ ‫نادروستی‬ ‫به‌شیک له‌و تیرۆریستانه‌ی ل ‌ه رۆژئاوا‌و‬ ‫واڵتان���ی دیک���ه‌دا کاری تیرۆریس���تی‬ ‫ده‌ک���ه‌ن‌و خه‌ڵک���ی بێخه‌ت���ا ده‌کوژن‪،‬‬ ‫به‌رهه‌می سیستمی په‌روه‌رده‌ی هه‌ندێک‬ ‫له‌و واڵته‌ ئیس�ل�امییانه‌‌ن‪ .‬سیستمه‌ک ‌ه‬ ‫من���دااڵن فێ���ری قی���ن‌و توندوتیژی‌و‬ ‫کوش���تنی غه‌یره‌موسڵمان ده‌کات‪ .‬له‌و‬ ‫کاته‌و‌ه ئ���ه‌و واڵتانه‌‪ ،‬له‌ پێش���ه‌وه‌یان‬ ‫ئه‌مری���کا‪ ،‬داوا له‌و اڵتان ‌ه ده‌که‌ن‪ ،‬چاو‬ ‫به‌ پرۆگرامی خوێندنیان���دا بگێرنه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێش ب ‌ه باڵوکردنه‌وه‌ی قین‌و رقبوونه‌و‌ه‬ ‫ل��� ‌ه الیه‌نگران���ی ئاینی دیک���ه‌ بگرن‪.‬‬ ‫نازانم کام له‌و واڵتان���ه‌ گۆرانکاریی ل ‌ه‬ ‫سیس���تمی په‌روه‌رده‌‌و خوتبه‌ی رۆژانی‬ ‫جومعه‌ی واڵته‌که‌یدا کردووه‌‌؟ به‌اڵم تا‬ ‫ئێس���تا داواکارییه‌که‌‌ی ئه‌و واڵتان ‌ه هه‌ر‬ ‫به‌رده‌وامه‌‪.‬‬ ‫ی ده‌رکردن���ی قانوونێک���ی‬ ‫بیرۆک���ه‌ ‌‬ ‫تایب���ه‌ت‪ ،‬ب���ۆ رێگرت���ن ل ‌ه دی���ارده‌ی‬ ‫بێرێزی ب���ه‌ ئاینه‌کان‪ ،‬ل ‌ه بنه‌ڕه‌تدا به‌و‬ ‫ئامانج���ه ب���وو که‌‌ ئاینی ئیس�ل�ام‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫‌‌‬ ‫رۆژئاوا‪ ،‬له‌ هێرش‌و ره‌خنه‌‌و ئیجتیهادی‬ ‫الیه‌نگرانی ئاینی‌مه‌س���یحی‌و یه‌هودی‪،‬‬ ‫‌که له‌بنه‌ڕه‌تدا‪،‬‬ ‫بپارێزڕێت‪ .‬واتا کێش���ه ‌‌‬ ‫ل ‌ه نێوان موسڵمانان‌و نێوان مه‌سیحی‌و‬ ‫جووله‌که‌ی���ه‌‪ .‬په‌یڕه‌وکارانی یه‌ک ئاین‬ ‫(ب���ۆ نموون��� ‌ه موس���ڵمانانی واڵتێک)‬ ‫دیارده‌ی له‌و جۆره‌ی���ان له‌نێودا نییه‌‪،‬‬ ‫تا پێویس���ت بکات قانوونێکی تایبه‌ت‪،‬‬ ‫ب���ۆ یاس���اخکردنی ده‌ربکرێ���ت‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫داواکردن���ی قانوونێک���ی ل���ه‌و جۆره‌‪،‬‬ ‫ل��� ‌ه هه‌رێمی کوردس���تاندا‪ ‌،‬ئامانجێکی‬ ‫سیاس���یی له‌ پش���ته‌‪ .‬ئه‌گه‌ر قانوونی‬ ‫له‌و جۆر‌ه ل ‌ه هه‌ر واڵتێکی ئیس�ل�امیدا‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬حه‌تمه‌ن به‌ مه‌به‌ستی کوشتنی‬ ‫ئازادی‌و ده‌مبه‌س���تنی خه‌ڵکه‌‪ ،‬نه‌ک بۆ‬ ‫پاراستنی ئاین‪ .‬ده‌سه‌اڵتی نادیموکرات‌و‬ ‫فاسید ناتوانێت‪ ،‬پارێزه‌ری ئاین بێت‪.‬‬ ‫بۆی��� ‌ه خه‌ڵک���ی کوردس���تان مافی‬ ‫خۆیان ‌ه ب ‌ه گومانه‌وه‌ بۆ (پرۆژه‌یاسای‬ ‫پاراس���تنی پیرۆزیی��� ‌ه ئاینیی���ه‌کان)‬ ‫بڕوانن‌و به‌ هه‌نگاوێکی دیکه‌ی بزانن بۆ‬ ‫به‌رته‌س���کكردنه‌وه‌ی ئازادیی ده‌ربڕین‌و‬

‫ده‌مبه‌س���تکردنی خه‌ڵک‪ ،‬به‌اڵم به‌ناوی‬ ‫ی‬ ‫ئاین���ه‌وه‌‪ .‬ته‌نان���ه‌ت ئ���ه‌و به‌ڕێزان ‌ه ‌‬ ‫پرۆژه‌قانوونه‌که‌ی���ان داڕش���تووه‪ ،‬زۆر‬ ‫ی‬ ‫بێمنه‌تان ‌ه‌ده‌ڵێن( ل ‌ه پێناو پاراس���تن ‌‬ ‫پیرۆزیی��� ‌ه ئاینیی���ه‌کان‌و ‪ ...‬خ���راپ‬ ‫ی ڕۆژنامه‌گه‌ری‌‌و‬ ‫ی ئ���ازاد ‌‬ ‫به‌كارنه‌هێنان ‌‬ ‫ئ���ازادی‌ راده‌ربری���ن ‪ ،‬ئ���ه‌م یاس���ای ‌ه‬ ‫ده‌رچوێنرا)‪.‬‬ ‫‌له روون���ه‌! ‌ل ‌ه دوای‬ ‫که‌وابێ مه‌س���ه ‌‌‌‬ ‫زه‌وتکردن���ی ئازادیی خۆپێش���اندان‪،‬‬ ‫ب��� ‌ه قانوونێکی نادیموکراتانه‌‌‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫ی ئازادی���ی راده‌ربڕین���ه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫نۆره‌ ‌‬ ‫ش سه‌ربگرێت‪ ،‬دوای ئه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و هه‌وڵه‌ ‌‬ ‫نۆره‌ی کوش���تنی ئازادیی رێکخس���تن‬ ‫دێت‪.‬‬ ‫‪ -5‬ئایا به‌ڕاستی هه‌ریمی کوردستان‬ ‫پیویس���تی ب��� ‌ه قانوونێ���ک هه‌ی ‌ه بۆ‬ ‫پاراس���تنی پیرۆزیی ‌ه ئاینییه‌کان؟ ئایا‬ ‫خه‌ڵک���ی کوردس���تان هێن���ده‌ بێڕێزی‬ ‫به‌ئاین‌و پیرۆزییه‌ ئاینییه‌کان ده‌کات‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫شایسته‌ی ئه‌و‌ه بێت‪ ،‬پرۆژه‌قانوونێکی‬ ‫زاڵمان���ه‌ی‪ ،‬ل���ه‌و جۆره‌ی‌‪ ،‬به‌س���ه‌ردا‬ ‫بس���ه‌پێندرێت‪‌ .‬ئایا ئاین س���وکایه‌تی‬ ‫پێده‌کرێ���ت‌و به‌ر هه‌ڕه‌ش��� ‌ه که‌وتووه‌‪،‬‬ ‫یان ئازادی‌و ماف‌و که‌رامه‌تی مرۆڤ؟!‬ ‫کوا‌و که‌ی مرۆڤی کورد ئازادیی ئه‌وه‌ی‬ ‫ب���ووه‌‌و هه‌ی��� ‌ه ره‌خنه‌ ل ‌ه ئای���ن‌و ئه‌و‬ ‫وه‌هم‌و خوڕافا‌تانه‌ بگرێت‪ ،‬ک ‌ه هه‌ندێک‬ ‫ک���ه‌س‌و ریکخ���راو‪ ،‬به‌ن���اوی ئاینه‌وه‌‪،‬‬ ‫باڵویانده‌که‌نه‌وه؟‬ ‫س���ه‌ره‌تا ده‌بێ���ت ئ���ه‌و‌ه بڵێ���م ک ‌ه‬ ‫پرۆژه‌قانوون���ی (پاراس���تنی پیرۆزیی ‌ه‬ ‫ئاینییه‌کان) وێنه‌یه‌کی شێواو‌و ناڕاست‬ ‫ی خه‌ڵکی هه‌رێمی کوردس���تان‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫پێش���ان ده‌دات! هه‌ر که‌سێکی بیانی‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر خه‌ڵکی کوردس���تان نه‌ناسێت‪،‬‬ ‫چ���اوی به‌ناوه‌رۆکی ئه‌و پرۆژ‌ه قانوون ‌ه‬ ‫بکه‌وێت‪ ،‬وا ده‌زانێت زۆرینه‌ی خه‌ڵکی‬ ‫ئه‌و واڵته‌‪ ،‬که‌سانی بێشعوور‌و بێئیمانن‪،‬‬ ‫زیاتر خه‌ریک���ی‌جنێودان‌و گاڵته‌کردنن‬ ‫به‌ خوا‌و پێغه‌مبه‌ر و‪ ،‬به‌ش���یکی کاتی‬ ‫خۆیان به‌ دڕاندن‌و سوتاندنی قورئان‌و‬ ‫بێڕێزیکردن ب��� ‌ه پیرۆزیی ‌ه ئاینییه‌کان‪،‬‬ ‫به‌سه‌ر ده‌به‌ن‪ .‬وێناکردنی ناراسته‌وخۆی‬ ‫خه‌ڵکی کوردستان‪ ،‬به‌و جۆر‌ه ناڕه‌وایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر به‌مه‌به‌س���تیش نه‌بووبێ���ت‪،‬‬ ‫ئاماژه‌ی ئ���ه‌و‌ه ده‌دات که‪ ‌،‬ئه‌وانه‌ی ل ‌ه‬ ‫پش���تی پرۆژه‌قانوونه‌‌که‌ن‪ ،‬الی خه‌ڵک‬ ‫وا بێن��� ‌ه به‌رچاو ک ‌ه ئ���ه‌وان‪ ،‬هاتوون‬ ‫پیرۆزیی ‌ه ئاینیی���ه‌کان ده‌پارێزن‪ .‬ئه‌و‬ ‫قه‌وم ‌ه‌ له‌ کوفر‌و له‌تاوانی سوکایه‌تیی‬ ‫به‌خ���وا‌و پێغه‌مب���ه‌ران رزگار ده‌که‌ن‌و‬ ‫ده‌یانخه‌ن���ه‌و‌ه س���ه‌رڕێی راس���ت‪ .‬ئه‌و‬ ‫بۆچونه‌ش ره‌نگدان���ه‌وه‌ی بیر وعه‌قڵی‬ ‫ئ ‌ه‌و ئیسالمییه‌ سه‌له‌فی‌و توندڕه‌وانه‌یه‌‪،‬‬ ‫ک ‌ه هه‌ر خۆیان به‌ موسڵمانی راسته‌قین ‌ه‬ ‫و‪ ،‬ب ‌ه تاک ‌ه پارێزه‌ری ئاین داده‌نێن‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ب ‌ه گومانه‌وه‌ بۆ ئیمانداریی موسڵمانان ‌‬ ‫له‌خۆیان جیاواز ده‌ڕوانن‪.‬‬ ‫پرۆژه‌قانوونه‌ک ‌ه به‌ فه‌لسه‌فه‌ی قانوون‬ ‫نامۆیه‌‪ .‬بۆ تۆقاندن‌و تۆڵه‌س���تاندنه‌و‌ه‬ ‫داڕێژراوه‌‌‪ .‬تێرم‌و زاراوه‌کانی‪ ،‬به‌جۆرێکی‬ ‫ته‌ماوی‪ ،‬به‌بێ هیچ‌ پێناس���ه‌کردنێک‪،‬‬ ‫کاره به‌ مه‌به‌ست‬ ‫ماونه‌ته‌وه‌‪ .‬ره‌نگ ‌ه ئه‌و ‌‌‬ ‫نه بووبێت‪ ،‬به‌ڵک���و له‌نه‌زانین‪ ،‬یان ل ‌ه‬ ‫په‌له‌کردنه‌وه‌ بووبێت‪ .‬به‌اڵم خه‌وشێکی‬ ‫زه‌ق���ه‌‌و ده‌رف���ه‌ت ده‌دات ئ���ه‌و تێرم‌و‬ ‫زاراوانه‌‪ ،‬بۆ مه‌به‌س���تی دی‪ ،‬خراپ یان‬ ‫چاک‪ ،‬به‌کار بهێنرێن‪.‬‬ ‫پرۆژه‌قانوونه‌ک���ه‪ ‌،‬ب ‌ه گۆتر‌ه س���زای‬ ‫تون���د‌و بێروحمانه‌‪ ،‬ب���ۆ هه‌ندێک کار‪،‬‬ ‫ک��� ‌ه به‌ تاوان داندراون‪ ،‬دیاری ده‌کات‪.‬‬ ‫که‌چی هیچ رێوش���وێن‌و میکانیزمێکی‬ ‫قانوونی‪ ،‬بۆ ئیسپاتکردنی ئه‌و کارانان ‌ه‬ ‫دانانێت‪ .‬بۆی��� ‌ه قانوونێکی له‌و جۆره‌‌‪،‬‬ ‫ل ‌ه واڵتێکدا ک ‌ه کوته‌ک سه‌روه‌ره‌‪ ،‬نه‌ک‬ ‫ک ته‌ڵه‌‌و داو به‌کار‬ ‫قانوون‪ ،‬ده‌شێت وه‌ ‌‬ ‫بهێنرێت‌و هه‌رکه‌سێکی پێ راو بکرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و کارانه‌ی ل ‌ه پرۆژه‌قانوونه‌که‌دا ب ‌ه‬ ‫تاوان دانراون جۆراوجۆرن‪ .‬هه‌ندێکیان‬ ‫خوا‌و پێغه‌مب���ه‌ران‌و قورئ���ان‌و کتێب ‌ه‬ ‫ئاسمانییه‌کانی دی ده‌گرنه‌وه‌‪ .‬هه‌ندێکی‬ ‫دیکه‌ی���ان په‌یوه‌ندییان به‌ ش���تی زۆر‬ ‫بچوک‌و ته‌ماییه‌و‌ه هه‌ی���ه‪ ‌.‬که‌چی‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫گۆتره‌‪ ،‬بۆ هه‌موویان یه‌ک جۆر‌ه سزای‬ ‫قورس‌و زاڵمان���ه‌‌ داندراوه‌‪ .‬بۆ نموونه‌‪:‬‬ ‫ل ‌ه م���اده‌ی دووه‌م‪ ،‬برگ���ه‌ی یه‌که‌مدا‬ ‫‌‪،‬‬ ‫هاتووه‌‪ ،‬ئه‌م س���ێ کارانه‌ی خواره‌وه‌‌‬ ‫که‌ په‌یوه‌ندییان ب ‌ه خوا‌و پێغه‌مبه‌ران‌و‬ ‫قورئ���ان‌و کتێب��� ‌ه ئاس���مانییه‌کانه‌و‌ه‬ ‫هه‌ی���ه‌‌‪ -1( :‬جوێن���دان‌و گاڵته‌ک���ردن‬ ‫ب��� ‌ه خ���ودای گ���ه‌وره‌‪-2 .‬جوێندان‌و‬ ‫گاڵته‌ك���ردن‌و س���ووك باس���كردن‌و‬

‫ی پێغه‌مبه‌ران‪-.‬‬ ‫ی ناشایس���ته‌كردن ‌‬ ‫وێنه‌ ‌‬ ‫‪.3‬سوتاندن‌و دڕاندن‌و فڕێدانی‌ قوڕئان‌و‬ ‫ی‬ ‫كتێب���ه‌ ئاس���مانیه‌كان‪ ،‬به‌كارهێنان ‌‬ ‫ناوه‌رۆكه‌كانیان به‌ ناشیاوی‌(… هه‌موو‬ ‫ئه‌و کاران ‌ه سزاکه‌یان (ل ‌ه پێنج ساڵه‌و‌ه‬ ‫تا ده‌ساڵ زیندانیکردن‌و غه‌ڕامه‌یه‌ک ل ‌ه‬ ‫د‌ه ملی���ۆن دیناره‌و‌ه ت���ا په‌نجا ملیۆن‬ ‫دینار ده‌بێت)‪.‬‬ ‫س���ه‌یر ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬له‌ برگ���ه‌ی (‪ )7‬ی‬ ‫هه‌مان ماده‌دا‪ ،‬هه‌مان سزا‌‪ ،‬دانراو‌ه بۆ‬ ‫(هه‌ر كه‌س���ێك گاڵت ‌ه یان جوێن بدات‬ ‫به‌ یه‌كێك ل ‌ه دروشمه‌ ئایینیه‌كان)‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئایا مه‌به‌س���ت له‌ (دروش���م ‌ه‬ ‫ئاینیی���ه‌کان) چیی���ه‪‌،‬ک��� ‌ه هێن���ده‌ی‬ ‫خوا‌و پیغه‌مب���ه‌ران‌و قورئ���ان‌و کتێب ‌ه‬ ‫ئاس���مانییه‌کان ب ‌ه گرنگ داندراو‌ه ‌؟ له‬ ‫نا‌و پرۆژه‌قانوونه‌که‌دا زاراوه‌ی (دروشم ‌ه‬ ‫ئاینیی���ه‌کان) روون نه‌کراوه‌ته‌وه‌‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫ده‌رف���ه‌ت ده‌دات ک ‌ه هه‌ر دروش���میکی‬ ‫ئاین���ی‪ ،‬ئه‌گ ‌ه‌ر فه‌قێی���ه‌ک‪ ،‬یان کۆلک ‌ه‬ ‫مه‌الیه‌کی سیاس���ی‪ ،‬یان ئیسالمییه‌ک‪،‬‬ ‫ک���ه‌ ب���ۆ به‌رژه‌وه‌ن���دی حیزبه‌ک���ه‌ی‬ ‫دایده‌تاش���ێت‪ ،‬بگرێته‌وه‌!! که‌واتا ئایا‬ ‫ده‌کرێت ئ���ه‌و به‌ڕیزان���ه‌‪ ،‬پێمان بڵێن‬ ‫چ���ۆن ده‌کرێ���ت دروش���مێکی ئاینی‪،‬‬ ‫ک ‌ه ده‌ش���ێت هه‌زاران ب���ن‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫خواو پیغه‌مب���ه‌ران‌و قورئان‪ ،‬به‌ گرنگ‬ ‫دابنرێن؟!‬ ‫له‌ برگ���ه‌ی (‪)6‬ی هه‌م���ان ماده‌دا‪،‬‬ ‫هه‌مان س���زا‌و غه‌رامه‌ی پێشوو دانراو‌ه‬ ‫ی بكات ‌ه‬ ‫بۆ (هه‌ر كه‌س���ێك ده‌ستدرێژ ‌‬ ‫س���ه‌ر ش���وێنێك تایبه‌ت كرا بێت ب ‌ه‬ ‫خواپه‌رستی یه‌كێك له‌ ئاینه‌كان)‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و بڕگه‌یه‌‪ ،‬به‌ رواڵه‌ت ئاس���ایی‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت به‌ریئان ‌ه دێت ‌ه پێش چاو‪ ،‬به‌اڵ ‌م‬ ‫له‌ ناوه‌رۆکدا س���ه‌یره‌و چه‌ندان پرسیار‬ ‫دروست ده‌کات! سزاکه‌ش زۆ‌ر قورس‌و‬ ‫زاڵمانه‌یه‌‌‪ .‬ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر مێرمنداڵێک‪،‬‬ ‫به‌ردێ���ک ل��� ‌ه مزگه‌وتێ���ک بگرێ���ت‪،‬‬ ‫گڵۆپێک‪ ،‬یان په‌نجه‌ره‌یه‌کی بشکێنێت‪،‬‬ ‫ده‌توانرێت به‌و بڕگه‌یه‌ی یاس���اکه‌ سزا‬ ‫بدرێت‪ .‬ئه‌و جۆر‌ه جێیانه‌ مایه‌ی رێزن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ره‌نگه به‌ش���ێکی ماڵی ئیمامی‬ ‫مزگه‌وته‌ک���ه‌‪ ،‬یان قه‌ش���ه‌‌و پیره‌که‌ی‬ ‫بێ���ت‪ .‬ل ‌ه هی���چ حاڵێکیش���دا ناکرێت‬ ‫هێنده‌ی خوا‌و پێغه‌مب��� ‌هر‌و قورئان ب ‌ه‬ ‫پیرۆز دابنرێ���ت!! ئایا ئیمانداران ئه‌و‌ه‬ ‫قبووڵ ده‌که‌ن؟!‬

‫ی‬ ‫پرۆژ‌ه قانوون ‌‬ ‫ی‬ ‫(پاراستن ‌‬ ‫پیرۆزیی ‌ه‬ ‫ئاینییه‌کا‌ن)‬ ‫دژی جاڕنامه‌ی‬ ‫گه‌ردوونیی مافی‬ ‫مرۆڤی نه‌ته‌و‌ه‬ ‫یه‌کگرتووه‌کانه‬ ‫پرۆژه‌قانوونه‌ک���ه‌‪ ،‬ل��� ‌ه هی���چ ماده‌‌و‬ ‫برگه‌یه‌کیدا‪ ،‬رێگری ل���ه‌وه‌ ناکات که‌‪،‬‬ ‫ئ��� ‌هو‌ ش���وێنانه‌ی خواپه‌رس���تی‪ ‌،‬بۆ‬ ‫کاری سیاس���ی‌و حیزبی‌و عه‌س���که‌ری‬ ‫به‌کاربهێنرێن‪ .‬تیرۆریستان‪ ،‬له‌ عێراق‪،‬‬ ‫پاکس���تان‪ ،‬ئه‌فغانس���تان‪ ،‬س���ۆمال‪،‬‬ ‫یه‌مه‌ن‪ ،‬ته‌نانه‌ت ل ‌ه هه‌ڵه‌بجه‌‌و هه‌ندێک‬ ‫ناوچه‌ی دیکه‌ی هه‌رێمی کوردستاندا‪...‬‬ ‫تاد‪ .‬سه‌دان مزگه‌وتیان کرد‌ه باره‌گای‬ ‫خۆیان‌و النه‌ی کوشتن‌و ئه‌شکه‌نجه‌دانی‬ ‫خه‌ڵ���ک‪ .‬ئه‌گه‌ر گروپێک���ی توندره‌وی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬له‌هه‌رێمی کوردستان‪ ،‬هه‌مان‬ ‫شوێنه‬ ‫‌‌‬ ‫کار بکاته‌وه‌‪ ،‬ئایا ئه‌و کاته‌ ئه‌و‬ ‫هه‌ر ب ‌ه (شوێنی خواپه‌رستی) داده‌نرێت‪،‬‬ ‫یان به‌باره‌گای هیزێکی تیرۆریس���تی؟‬ ‫ئه‌ی ئه‌گه‌ر هێزی پۆلیس‌و ئاس���ایش‪،‬‬ ‫به‌ئامانجی پاککردنه‌وه‌ی ئه‌و (شوێنی‬

‫روونه‌‪ .‬کورد ده‌ڵێ���ت‪ :‬راوی رێوی بۆ‬ ‫که‌وڵه‌که‌یه‌تی‪ .‬ئ���ه‌و پرۆژه‌ قانوونه‌ش‬ ‫ب���ه‌و ئامانجه‌ی ‌ه که‪ ‌،‬ئ���ه‌و ئازادییانه‌‌ی‬ ‫قانوون���ی رۆژنامه‌وانی‪ ،‬ب���ۆ راده‌ربڕین‬ ‫دابینی کردووه‌‪ ،‬زه‌وت بکرێن‪ .‬قانوونی‬ ‫رۆژنامه‌وان���ی وه‌ک مووس ل ‌ه گه‌رووی‬ ‫هه‌ندێک الیه‌ندا گیر ب���ووه‌‪ ،‬نه‌‌ پێیان‬ ‫ق���ووت ده‌درێت‪ ،‬ن���ه‌ ده‌ش���توان ‌ن ب ‌ه‬ ‫ئاس���انی ل ‌ه گ���ه‌رووی خۆی���ان ده‌ری‬ ‫بێنێنن‪ .‬ئه‌و پرۆژه‌قانوونه‌ هه‌وڵدانێک ‌ه‬ ‫ب���ۆ ده‌رهێنانه‌وه‌ی مووس���ه‌که‌‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر س���ه‌ریش بگرێ���ت‪ ،‬حه‌تمه‌ن‬ ‫پڕئازار ده‌بێت‪‌.‬‬

‫خواپه‌رستی)یه‌‪ ،‬له‌تیرۆریستان‪ ،‬هێرش‬ ‫ببه‌ن‪ ،‬ئایا کاره‌که‌یان ب ‌ه ده‌س���تدرێژی‬ ‫داده‌نرێت‌و قانوونه‌که‌‌ ده‌یانگرێته‌وه‌؟!‬ ‫ئایا گۆڕین���ی مزگ���ه‌وت به‌باره‌گای‬ ‫حیزب���ی‌و بنک���ه‌ی عه‌س���که‌ری‪ ،‬ب��� ‌ه‬ ‫ده‌س���تدرێژی داده‌نرێ���ت؟ ئه‌گ���ه‌ر ب ‌ه‬ ‫ده‌س���تدرێژی داده‌نرێ���ت ب���ۆ ب���اس‬ ‫ی ده‌توانێت ئه‌و‬ ‫نه‌کراوه‌؟ باس���نه‌کردن ‌‬ ‫مانای ‌ه بگه‌یه‌نێ���ت ک ‌ه کاری له‌و جۆر‌ه‬ ‫چونک���ه پرۆژه‌قانوونه‌ک ‌ه‬ ‫‌‌‌‬ ‫تاوان نییه‪،‬‬ ‫ب ‌ه تاوانی دانه‌ن���اوه‌!! ره‌نگ ‌ه به‌هانه‌ی‬ ‫ئه‌و به‌ڕێزانه‌‌ ئه‌وه‌ بێت ک ‌ه له‌ قانوونی‬ ‫دیکه‌دا‪‌،‬ئه‌و جۆره‌کارانه‪ ‌،‬چاره‌س���ه‌ر‬ ‫کراون‪.‬له‌وانه‌ی���ه‌‌ وابێ���ت‌‌‪ .‬ب���ه‌اڵم خۆ‬ ‫هه‌موو بابه‌ته‌کانی ناو پرۆژه‌قانوونه‌که‌‪،‬‬ ‫وه‌ک لیژنه‌ی یاس���ایی په‌رله‌مان ئاماژ‌ه‬ ‫ده‌دات‪ ،‬له‌ده‌س���تووری‌ عێراق‌و چه‌ندان‬ ‫قانووندا‪ ،‬چاره‌سه‌ر کراون‌و رێوشوێنی‬ ‫ی‬ ‫پێویستیان بۆ دانراوه‌‪ ،‬له‌وان ‌ه (یاسا ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌وانی‌‌و‬ ‫سزادانی‌ عێراقی‌‌و یاسا ‌‬ ‫ی‬ ‫یاسای‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكان‌و یاسا ‌‬ ‫ی ئه‌وقاف)‪ .‬بۆی���ه‌‌ لیژنه‌ک ‌ه‬ ‫وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫ئه‌سڵه‌ن ئه‌و پرۆژه‌قانوونه‌‪ ،‬به‌پێویست‬ ‫ی‬ ‫ی پێویس���ت ‌‬ ‫نازانێت‪ .‬چونک ‌ه "له كات ‌‬ ‫ی پیرۆز‌ه ئاینی���ه‌كان‌و هه‌ر‬ ‫پاراس���تن ‌‬ ‫سوكایه‌تیه‌ك ده‌توانرێت بچیته‌و‌ه سه‌ر‬ ‫ئه‌و یاسایانه‌"‪.‬‬ ‫ناته‌واوییه‌کی دیکه‌ی‌پرۆژه‌ قانوونه‌ک ‌ه‬ ‫س بۆ‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ که‌ سزای دیکه‌ی زۆر قور ‌‬ ‫هه‌ندێک کاری بچووک دانراوه‌‪ ،‬ک ‌ه ره‌نگه‬ ‫که‌سێک‪ ،‬یان مێرمنداڵێک‪ ،‬ل ‌ه ساتێکی‬ ‫تووڕه‌بوون���دا‪ ،‬په‌نای ب���ۆ به‌رێت‪ ،‬بێ‬ ‫ی مه‌به‌س���تی بێڕێزیکردن ب ‌ه ئاین‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫بێت‌‪ .‬بۆ نموونه‌‪ ،‬به‌پێی بڕگه‌ی س���ێی‬ ‫ماده‌ی دووه‌م‪ ،‬هه‌ر که‌س���ێک قورئان‪،‬‬ ‫یان کتێبێکی دیک ‌هی‌ ئاس���مانی‪ ،‬فڕێ‬ ‫ب���دات‪ ،‬یان بیدڕێنێت‪ ،‬س���زاکه‌ی (ل ‌ه‬ ‫پێنج ساڵه‌وه‌ تا ده‌ساڵ زیندانیکردن‌و‬ ‫غه‌ڕامه‌یه‌ک ل ‌ه ده‌ملی���ۆن دیناره‌و‌ه تا‬ ‫په‌نجاملیۆن دینار) ده‌بێت‪ .‬ئه‌و سزایه‌‌و‬ ‫ئه‌وان���ی دی‪ ،‬ک ‌ه ل ‌ه پرۆژه‌ قانوونه‌که‌دا‬ ‫هات���وون‪ ،‬ه���ه‌ر که‌س���ێک‪ ،‬ل��� ‌ه هه‌ر‬ ‫ته‌مه‌نێکدا بێت‪ ،‬ده‌گرێته‌وه‌‪ .‬بۆ نموون ‌ه‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر منداڵێکی قۆناخ���ی خوێندنی‬ ‫بنه‌ڕه‌تی‪ ،‬ل ‌ه مه‌کت ‌هب‌و مامۆس���تاکه‌ی‬ ‫‌که پرس���یارێکی گرنگی‬ ‫پرۆژه‌قانوونه ‌‌‬ ‫تووڕ‌ه بێ���ت‌و کتیبه‌کانی مه‌کته‌بی‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫ره‌نگ ‌ه له‌ناویاندا قورئان‪ ،‬یان کتێبێکی الی من دروس���ت کرد‪ .‬ئایا حوکمدانی‬ ‫دیکه‌ی ئاس���مانی هه‌بێت‪ ،‬فڕێ بدات‪ ،‬که‌سێک به‌ تاوانی (جوێندان ب ‌ه خوا‌و‬ ‫یان بدڕێنێت‪ ،‬ده‌کرێت به‌و (تاوانه‌)‌ تا پێغه‌مبه‌ر و‪...‬تاد) به‌ڵگه‌‌و به‌هانه‌ نادات ‌ه‬ ‫سه‌له‌فی‌و ئیسالمییه‌ توندڕه‌وه‌کان‪ ،‬تا‬ ‫ده‌ ساڵ بخرێته‌ زیندانه‌وه‌!!‪.‬‬ ‫ل ‌ه ماده‌ی چواره‌مدا سزای زۆر قورس دواتر‪ ،‬ئه‌وانیش ب ‌ه شێوازی خۆیان‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫بۆ (هۆکاری راگه‌یاندن) دانراوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر سه‌رپه‌ڕاندنه‌‌‪ ،‬سزای ئه‌و که‌س ‌ه بده‌ن؟‬ ‫ئایا ئه‌و به‌ڕێزانه‌ی له‌پشت ئه‌و پرۆژ‌ه‬ ‫هه‌ر کام له‌و مه‌سه‌النه‌ی پرۆژه‌قانوونه‌ک ‌ه‬ ‫ب ‌ه تاوانی داناون‪ ،‬باڵو بکاته‌وه‌‪( :‬شه‌ش قانوونه‌وه‌ن‪ ،‬ده‌ت���وان زه‌مانه‌تی ئه‌و‌ه‬ ‫مانگ تا س���اڵێک زیندانی‌و د‌ه ملیۆن بده‌ن که‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر که‌س���ێک به‌پێی ئه‌و‬ ‫تا په‌نجا ملیۆن دین���ار غه‌ڕامه‌کردن)‪ .‬قانوونه‌ حوکم درا‪ ،‬سه‌له‌فی‌و توندڕه‌وه‬ ‫ل���ه‌وه‌ش س���ه‌یرتر ئه‌وه‌ی��� ‌ه ک��� ‌ه ل ‌ه ‌ئیس�ل�امییه‌کان‪ ،‬ب ‌ه تومه‌ت���ی کوفر‌و‬ ‫(هۆکاری ده‌رچوونی) پرۆژه‌قانووکه‌دا کافرب���وون‪ ،‬خوێنی ح���ه‌اڵڵ ناکه‌ن؟!‬ ‫ی پیرۆزیی ‌ه ئ���ه‌ی ئه‌گ���ه‌ر کردیان‌و ب ‌ه شمش���ێری‬ ‫هاتوه‌ ( له‌ پێناو پاراس���تن ‌‬ ‫ی تیرۆریس���تان س���ه‌ریان په‌ڕاندن‪ ،‬ئایا‬ ‫ئاینییه‌کان‌و ‪ ...‬خراپ به‌كارنه‌هێنان ‌‬ ‫ی ڕۆژنامه‌گه‌ری‌‌و ئازادی‌ راده‌ربرین هه‌ڵوێست‌و وه‌اڵمی ئه‌وان چی ده‌بێت؟‬ ‫ئازاد ‌‬ ‫ئایا به‌رپرس���یاریی ئاینی‌و ئه‌خالقی‌و‬ ‫‪ ،‬ئه‌م یاسایه‌ ده‌رچوێنرا)‪.‬‬ ‫ئایا ئ���ه‌و به‌ڕیزان���ه‌ چ کارێکیان ب ‌ه ویژدان���ی‌و کۆمه‌اڵیه‌تیی ئ���ه‌وان‌و ئه‌و‬ ‫خراپبه‌کارهێنانی ئازادیی رۆژنامه‌گه‌ری‌و په‌رله‌مانت���اره‌ به‌ڕێزان���ه‌ی ده‌ن���گ بۆ‬ ‫ئازادیی راده‌ربرین هه‌یه‌؟ ب ‌ه کام هه‌ق قانوونێکی هێن���ده‌ زاڵمان ‌ه ده‌ده‌ن‪ ،‬تا‬ ‫به پاس���ه‌وانی ئازادیی چه‌ند ده‌بێت؟! ئایا که‌س���وکاری ئه‌و‬ ‫خۆیان ده‌که‌ن ‌‌‬ ‫رۆژنامه‌گ���ه‌ری‌و ئازادی���ی راده‌ربڕین؟! قوربانیانه‌ مافی���ان نابێت ک ‌ه یه‌خه‌ی‬ ‫ئایا ئه‌وه‌ ته‌جاوه‌زکردن ‌ه س���ه‌ر دادگا‌و ئه‌وان بگرن؟!!‪.‬‬ ‫پرۆژه‌قانوونه‌ک���ه‌‪ ،‬ب��� ‌ه زمانێک���ی‬ ‫داواکاری گشتی‌و الیه‌نی په‌یوه‌ندیداری‬ ‫حکوم���ه‌ت نیی���ه‌‌؟ ئایا ئ���ه‌و به‌ڕێزان ‌ه شپرزه‌‌و کوردییه‌کی شکست‌و په‌رپووت‬ ‫ده‌توان���ن پێمان بڵێن ل��� ‌ه کام واڵتی نووس���راوه‌‪ .‬ل��� ‌ه رووی زمانه‌وانه‌وانی‌و‬ ‫دنی���ادا‪ ،‬ئه‌وانه‌ی ک ‌ه خۆی���ان کردۆت ‌ه داڕشتنه‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێک زاراوه‌‌و ده‌ربڕینی‬ ‫پاس���ه‌وان‌و پارێزه‌ری ئای���ن‌و پیرۆزیی نائاس���ایی‌و نادروس���تی تێدای���ه‌‪ .‬ل ‌ه‬ ‫ئاینی‪ ،‬هه‌قیان به‌سه‌ر باش یان خراپ تێکس���تی قانوونید‌ا ده‌بێ���ت دیقق ‌هت‌و‬ ‫‌وه ورده‌کاری���ی‪ ،‬ل��� ‌ه هه‌ڵبژاردنی وش���ه‌‌و‬ ‫به‌کارهێنانی ئازادیی رۆژنامه‌گه‌رییه ‌‌‬ ‫هه‌ب���ووه‌و هه‌یه‌‌؟! ئه‌ی ئ���ه‌وان بۆ ل ‌ه زاره‌وه‌کان���دا‪ ،‬به‌کار بێت‪ .‬هه‌ر وش���ه‌و‬ ‫ئاست خراپبه‌کارهێنانی ئازادیی ئاین‌و زاراوه‌یه‌ک مان���ای کۆنکرێتیی خۆیان‬ ‫ئازادی���ی راده‌ربڕین‪ ،‬له‌ الیه‌ن هه‌ندێک بده‌ن‪ .‬ب���ۆ نموونه‌‪ ،‬ل ‌ه ماده‌ی یه‌که‌مدا‬ ‫مه‌ال‌و رێکخراوه‌وه‌‪ ،‬بێده‌نگن؟ تا ئێستا نووسراوه‌‪{ :‬س���وکایه‌تی ب ‌ه خوا (جل‬ ‫ده‌یان جار ل ‌ه خوتبه‌ی رۆژی جومعه‌‌و جالل ‌ه)‌و پێغه‌مبه‌ران (سه‌المی خودایان‬ ‫هه‌ندێک‌ که‌ناڵ���ی راگه‌یاندندا‪ ‌،‬هه‌ندێک له‌سه‌ر بێت) و‌ه قورئانی پێرۆز‌و کتێب ‌ه‬ ‫مه‌الی سیاسی‌و ئیسالمی سووکایه‌تییان ئاسمانییه‌کان تاوانه‌}‪ .‬ئه‌گه‌ر ل ‌ه رسته‌ی‬ ‫ب���ه‌ چه‌ن���دان نووس��� ‌هر‌و رووناکبیر‌و (قورئانی پیرۆز‌و کتێب ‌ه ئاسمانییه‌کان)‬ ‫‌وه‬ ‫په‌رله‌مانتار کردووه‪ ،‬بێ ئه‌وه‌ی تووشی ورد بینه‌وه‌‪ ،‬له‌ رووی ماناو داڕشتنه ‌‌‬ ‫لێپرسینه‌و‌ه ببن!! راستییه‌که‌ی هه‌رێمی ده‌بینین ک��� ‌ه ‪.1‬قورئان ب��� ‌ه (پیرۆز)‬ ‫کوردستان پێویستیی به‌ قانوونێک ‌ه بۆ دا‌نراوه‌‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ک‌ کتێبێکی ئاسمانی‬ ‫ی بازرگانی به‌ ئاینه‌و‌ه ناو نه‌براوه‌‪.2 .‬که‌چ���ی ب ‌ه پێچه‌وانه‌ی‬ ‫رێگرتن له‌وان���ه‌ ‌‬ ‫ده‌که‌ن‪ ،‬یان وه‌ک نوێن ‌هر‌و وه‌کیلی خوا‌و ئه‌م���ه‌وه (کتێب ‌ه ئاس���مانییه‌کان) ک ‌ه‬ ‫پێغه‌مبه‌ر ره‌فتار ده‌که‌ن‌و تومه‌تی کوفر دیاره‌ مه‌به‌س���ت ته‌وڕات‌و ئینجیله‌‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫به‌س���ه‌ر خه‌ڵکدا ده‌به‌شنه‌وه‌‌و خوێنیان ئاسمانی دانراون‪ ،‬که‌چی به‌‌ پیرۆز ناو‬ ‫نه‌براون‌!!‌‪..‬‬ ‫حه‌اڵڵ ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫که‌وات���ه ئامانج ل���ه‌ (پرۆژه‌قانوونی‬ ‫»» ‪19‬‬ ‫پاراس���تنی پیرۆزیی��� ‌ه ئاینیی���ه‌کان‬

‫به‌‌ کورتی‌و کوردی‪،‬‬ ‫ی‬ ‫پرۆژه‌قانوون ‌‬ ‫ی‬ ‫(پاراستن ‌‬ ‫پیرۆزیی ‌ه‬ ‫ئاینییه‌کا‌ن)‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫پرۆژه‌یه‌کی‬ ‫سیاسییه‌و‬ ‫ب ‌ه ئامانجی‬ ‫به‌رته‌سکردنه‌وه‌ی‬ ‫ئازادیی راده‌ربڕین‬ ‫ئاماده‌کراوه‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )349‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/10/30‬‬

‫‪19‬‬

‫‌دوای زه‌وتکردنی ئازادیی خۆپێشاندان نۆره‌ی ئازادیی راده‌ربڕینه‌‪ ...‬پاشماوە‬ ‫ره‌نگه‌ ئه‌و داڕش����تنه‌‌ به‌هۆی هه‌ڵه‌ی‬ ‫زمانه‌وانییه‌وه‌ بووبێ����ت‌‌‪ .‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‬ ‫ش����ایه‌نی تێڕامان‌و س����ه‌رنجه‌ ئه‌وه‌یه‬ ‫که‪ ‌،‬چه‌ن����د جارێ����ک زاراوه‌ی (کتێبه‌‬ ‫ئاس����مانییه‌کان) دووباره‌ بۆته‌وه‌‪ ،‬بێ‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی ناوی ت����ه‌ورات‌و ئینجیل‪ ،‬یان‬ ‫هی����چ کتێبێکی دی بهێنرێت‪ ،‬یان وه‌ک‬ ‫قورئ����ان به‌ پیرۆز دابنرێن!! هیوادارم‬ ‫ئه‌مه‌شیان که‌مته‌رخه‌مییه‌کی زمانه‌وانی‬ ‫بێت‪ ،‬مه‌به‌س����تێکی ئاینی له‌ پشته‌وه‌‬ ‫نه‌بێت‪،‬که‌ الیه‌نگرانی ئه‌و ئاینانه‌ توڕه‌‌و‬ ‫بێزار بکات!‬ ‫به‌ کورتی‌و ک����وردی‪ ،‬پرۆژه‌قانوونی‌‬ ‫(پاراس����تنی‌ پیرۆزییه‌ ئاینییه‌کا‌ن) له‌‬ ‫بنه‌ڕه‌ت����دا پرۆژه‌یه‌کی سیاس����ییه‌‌و به‌‬ ‫ئامانج����ی به‌رته‌س����کردنه‌وه‌ی ئازادیی‬ ‫راده‌ربڕی����ن ئاماده‌ ک����راوه‌‌‪ .‬بۆیه‌ دژی‬ ‫جاڕنام����ه‌ی گه‌ردوونی����ی مافی مرۆڤی‬ ‫نه‌ت����ه‌وه‌ یه‌کگرتووه‌کانه‪ ،‬که‌ ده‌وڵه‌تی‬ ‫عێ����راق قبووڵ����ی کردووه‌‪ .‬ه����ه‌روا به‌‬ ‫ده‌س����تووری عێراقی����ش‪ ،‬ک����ه‌ رێگای‬ ‫ده‌رکردنی قانوون����ی دژ به‌ دیموکراتی‬ ‫نادات‪ ،‬ناکۆکه‌‪.‬‬

‫هه‌ر کۆمه‌ڵێک باوه‌ڕی به‌ دیموکراتی‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬رێز بۆ ژی����ان‌و ماف‌و ئازادیی‬ ‫هاوواڵتیانی دابنێت‪ ،‬به‌ته‌نگ ئاش����تی‌و‬ ‫ئارامی����ی کۆمه‌اڵیه‌تیی����ه‌وه‌ بێ����ت‪،‬‬ ‫پێویستی به‌ قانوونێکی نادیموکراتانه‌‌و‬ ‫داپڵۆسێنه‌رانه‌ی له‌و جۆره‌ نییه‌‪ .‬چونکه‌‌‌‬ ‫قانوونی له‌و جۆره‌‌ هیچ کێشه‌‌و گرفتێک‌‬ ‫چاره‌س����ه‌ر ن����اکات‪ ،‬که‌چی ده‌ش����ێت‬ ‫چه‌ندان کێش����ه‌ بنێته‌وه‌و هه‌ڕه‌شه‌ له‌‬ ‫ئاش����تیی ئه‌هلی‌و کۆمه‌اڵیه‌تی بکات‌‪.‬‬ ‫له‌وانه‌شه‌ (هیوادارم زیاده‌ڕۆویی نه‌بێت)‬ ‫ده‌رگایه‌ک به‌سه‌ر دۆزه‌خێکدا بکاته‌وه‌‪،‬‬ ‫که‌ که‌س نه‌زانێت‪ ،‬عاقیبه‌ته‌که‌ی چی‌و‬ ‫چۆن ده‌بێت‪.‬‬ ‫به‌هانه‌ی ئاین‌و (پاراستنی پیرۆزییه‌‬ ‫ئاینیی����ه‌کان) ناتوان����ن هی����ج ج����ۆره‌‬ ‫ش����ه‌رعییه‌تێکی ئاین����ی‪ ،‬قانوون����ی‪،‬‬ ‫ئه‌خالقی‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاس����ی‪ ،‬به‌‬ ‫س����ه‌پاندنی قانوونێک����ی نادیموکرات‌و‬ ‫زاڵمانه بده‌ن‌‪.‬‬ ‫‌* * *‬ ‫له‌ کۆتاییدا ده‌ڵێم‌‪ ،‬س����ه‌دان س����اڵه‌‌‬

‫خه‌ڵکی کوردس����تان‪ ،‬به‌ موس����ڵمان‌و‬ ‫مه‌سیحی‌و ئێزدی‌و ئه‌رمه‌نی‌و شه‌به‌ک‌و‬ ‫کاکای����ی‌و جووله‌که‌ی����ه‌وه‌‪‌،‬پارێزگاریی‬ ‫پیرۆزیی����ه‌ ئاینییه‌کان����ی خۆیانی����ان‬ ‫کردووه‌و ده‌که‌ن‪ .‬ئه‌وڕۆش پێویستییان‌‬ ‫به‌ که‌س نییه‪ ‌،‬خ����ۆی بکاته‌ پۆلیس‌و‬ ‫پاس����ه‌وانی پیرۆزیی����ه‌ ئاینییه‌کانیان‪.‬‬ ‫ئه‌وان‪ ،‬وه‌ک هه‌میشه‌‪ ،‬به‌بێ قانوونێکی‬ ‫له‌و‌ جۆره‌ش‪ ،‬ده‌توانن‌ پیرۆزییه‌ ئاینی‌و‬ ‫به‌ها ئه‌خالقی‌و ئامانجه‌ ئینسانییه‌کانی‬ ‫خۆیان‌و هی یه‌کتریش بپارێزن‪.‬‬ ‫ئاش����کرایه‌ ل����ه‌ ه����ه‌ر کۆمه‌ڵێک����دا‬ ‫که‌س����انێک هه‌ن‪ ،‬که‌م بن ی����ان زۆر‪،‬‬ ‫ل����ه‌قان����وون الده‌ده‌ن‪ ،‬ده‌کوژن‪ ،‬دزی‬ ‫ده‌که‌ن‪ .‬ده‌س����تدرێژیی ده‌که‌نه‌ س����ه‌ر‬ ‫موڵک‌و م����اڵ‌و ناموس����ی خه‌ڵک‪ .‬یان‬ ‫تومه‌ت هه‌ڵده‌به‌س����تن‌و سوکایه‌تی به‌‬ ‫خه‌ڵک‌و باوه‌ڕ‌و ئاینیان ده‌که‌ن‪ .‬جوێن‬ ‫به‌ خ����وا‌و پێغه‌مب����ه‌ران ده‌ده‌ن‪ .‬ئه‌و‬ ‫جۆره‌ کار‌و ره‌فتاران����ه‌‌‌و زۆری دیکه‌ی‬ ‫له‌و ج����ۆره‌‪ ،‬ل����ه‌ قانوونی س����زادان‌و‬ ‫قانوونی دیکه‌ش����دا‪ ،‬چاره‌سه‌ر کراون‌و‬ ‫سزا‌و رێوشوێنی گونجاویان بۆ دانراوه‌‪.‬‬

‫له‌ عێراق‌و هه‌رێمی کوردستانیشدا‌‪ ،‬له‌‬ ‫ده‌س����تووری عێراق‌و چه‌ندان قانوونی‬ ‫دی‪ ،‬ئه‌م مه‌سه‌النه‌ چاره‌سه‌ر کراون‌‪.‬‬ ‫ئای����ا کاتی ئ����ه‌وه‌ نه‌هات����ووه‌‪ ،‬که‌‌‬ ‫له‌ جیاتی س����زای دڵڕه‌قان����ه‌‌و تۆڵه‌ی‬ ‫بیبه‌زه‌ییان����ه‌‌‪ ،‬هه‌وڵبده‌ین‪ ،‬به‌جۆرێکی‬ ‫جی����اواز‌و گیانێک����ی مرۆڤدۆس����تانه‬ ‫چاره‌سه‌ری ئه‌و جۆره‌ گرفتانه‌ بکه‌ین‪،‬‬ ‫که‌ له‌ پرۆژه‌قانوونه‌که‌دا هاتوون؟‬ ‫ئه‌و که‌س����انه‌ کێ����ن‌ په‌نا ب����ۆ ئه‌و‬ ‫جۆره‌ کاران����ه‌ ده‌به‌ن‪ ،‬ک����ه‌ له‌ماده‌ی‬ ‫دووه‌م����ی پرۆژه‌قانوونه‌ک����ه‌دا هاتووه‪:‬‬ ‫(جوێن����دان‌و گاڵته‌کردن ب����ه‌ خودای‬ ‫گه‌وره‌‪ ،‬جوێندان‌و گاڵته‌كردن‌و سووك‬ ‫باس����كردن‌و وێنه‌ی‌ ناشایس����ته‌كردنی‌‬ ‫پێغه‌مب����ه‌ران‪ .‬س����وتاندن‌و دڕان����دن‌و‬ ‫فڕێدانی‌ قوڕئان‌و كتێبه‌ ئاسمانییه‌كان)‪.‬‬ ‫ئه‌و که‌س����انه‌‌‌‪ ،‬یان منداڵ‌و هه‌رزه‌کاری‬ ‫نه‌فام����ن‌‌و له‌کات����ی تووڕه‌بووندا نازانن‬ ‫چی ده‌ک����ه‌ن؟‌ ی����ان ره‌نگه‌ که‌س����ی‬ ‫ئاسایی‌و سروشتی نه‌بن‪ ،‬له‌ژینگه‌یه‌کی‬ ‫تراجیدیانه‌ی پڕ له‌ توندوتیژیدا گه‌وره‌‌و‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌ بووبن‌و گرفت����ی جیدییان‬

‫له‌گ����ه‌ڵ خۆی����ان‌و خیزانی����ان‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫ژیان‌و ب����وون‌و ده‌وروبه‌ر‌یاندا هه‌بێت‪.‬‬ ‫نه‌توان����ن له‌گه‌ڵی����ان بگونجێن‌و هه‌ڵ‬ ‫بک����ه‌ن‪ .‬یاخود له‌وانه‌یه‌‌ ئه‌و که‌س����انه‌‌‬ ‫ناساخییه‌کی عه‌سه‌بی‪ ،‬یان ره‌وانییان‬ ‫هه‌بێت‌و پێویس����تیان به‌ چاره‌س����ه‌ری‬ ‫پزیشکی‌بێت‪ .‬که‌سانێک هه‌ر کام له‌و‬ ‫گرفتانه‌یان هه‌بێت‪ ،‬که‌ له‌ سه‌ره‌وه‌ باس‬ ‫کران‪ ،‬له‌وانه‌یه‌ له‌ ناکاو‪ ،‬وه‌ک شیری‬ ‫کواڵو هه‌ڵبچن‪ .‬ت����ووڕه‌ ببن‪ .‬کۆنترۆل‬ ‫له‌ده‌س����ت بده‌ن‌و توندوتیژانه‌ ره‌فتار‬ ‫بک����ه‌ن‪ ،‬که‌ دی����اره‌ جوێن����دان به‌ هه‌ر‬ ‫که‌س‌و شتێک‪ ،‬جۆریکه‌ له‌ توندوتیژی‪.‬‬ ‫ئه‌و جۆره‌ که‌سانه‌‪ ،‬له‌هه‌موو حاڵێکدا‪،‬‬ ‫که‌سانی دڵش����کاو‌و ره‌نجاو‌و نائارامن‪.‬‬ ‫حه‌تمه‌ن به‌خته‌وه‌ری����ش نین‌‪ .‬مرۆڤی‬ ‫به‌خته‌وه‌ر‪ ،‬مرۆڤی ئاسایی‌و سروشتی‪،‬‬ ‫ناتوانێ����ت که‌س����ێکی توندوتیژ بێت‪.‬‬ ‫چونکه‌ پێویس����تی‌ به‌ کاری نه‌ش����یاو‌و‬ ‫توندڕه‌وان����ه‌ی‌ ل����ه‌و ج����ۆره‌ نیی����ه‌‌و‬ ‫ناشتوانێت بیکات‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و ج����ۆره‌ که‌س����انه‌ ده‌بێت‪ ،‬الی‬ ‫هه‌م����ووان‪ ،‬به‌تایبه‌تی الی ئیمانداران‪،‬‬

‫مایه‌ی س����ۆز‌و به‌زه‌یی بن‪ ،‬چونکه‌ به‬ ‫ڕاستی پێویستییان به‌ سۆز‌و یارمه‌تی‬ ‫هه‌ی����ه‌‪ .‬ئه‌خالقییه‌تی به‌رپرس����یاری‌و‬ ‫گی����ان‌و ئه‌رکی ئاینی‪ ،‬له‌ ده‌س����ه‌اڵت‌و‬ ‫م ‌هال‌و زانایانی ئاینی ئیسالم ده‌خوازن‬ ‫ک����ه‪ ‌،‬پێش ئ����ه‌وه‌ی بیر له‌ س����زادان‌و‬ ‫تۆڵه‌کردن����ه‌وه‌ ل����ه‌و جۆره‌ که‌س����انه‌‬ ‫بکه‌نه‌وه‌‪ ،‬هه‌وڵب����ده‌ن له‌ گرفته‌کانیان‬ ‫بگ����ه‌ن‪ ،‬یارمه‌تی چاره‌س����ه‌رکردنیان‬ ‫بده‌ن‌‪ .‬ئام����ۆژگاری‌و کۆمه‌کیان بکه‌ن‪،‬‬ ‫تا له‌و مه‌ینه‌ته‌ رزگاریان ببێت‌و ببنه‌وه‌‬ ‫به‌ هاوواڵتییه‌کی ئاسایی‌و سوودمه‌ند‌و‬ ‫که‌مێک به‌خته‌وه‌ر‪ .‬ئایا پێنج ساڵ‌و ده‬ ‫‌ساڵ زیندان‪ ،‬ده‌توانێت چ کۆمه‌کێک به‌‬ ‫که‌سێکی به‌دبه‌خت‌و سته‌ملێکراو‌ بکات؟‬ ‫ئه‌و جۆره‌ که‌س����انه‪ ‌،‬ب����ه‌ دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێم‪ ‌،‬له‌جیاتی سزای توند‌و قورس‪،‬‬ ‫پێویستییان به‌ یارمه‌تیدان‌و میهره‌بانی‬ ‫هه‌یه‪ ،‬چونکه‌ ره‌نگه‌ لێی بێبه‌ش کرابن‌‪.‬‬ ‫خۆ ئه‌گه‌ر‪ ،‬گریمان‪ ،‬شایه‌نی سزادانیش‬ ‫بن‪ ،‬ئایا باش����تر نییه‌ لێگه‌ڕێین خوا بۆ‬ ‫خۆی‪ ،‬له‌و کات‌و شوێنه‌ی به‌ گونجاویان‬ ‫ده‌زانێت‪ ،‬سزایان بدات؟‬

‫رەخنە لەنادین‪ ...‬هابرمازو پەیوەندی نێوان دین‌و دیموکراسیەت‪ ...‬پاشماوە‬ ‫وەرگێڕانی ناوەرۆکە دینییەکان بۆ‬ ‫زمانێکی دونیایی‬ ‫هابرماز لەووت���اری ”دین لەمەجالی‬ ‫گش���تیدا“ ب���اس ل���ەدوو مەس���ەلەی‬ ‫س���ەرەکی دەکات‪ .‬یەکەمیان چۆنیەتی‬ ‫پارێزگاریکردن لەسەرەتاکانی سیستمی‬ ‫دیموکراس���ی لیب���رال‌و ڕێزگرتنی ئەو‬ ‫داخوازییان���ەی ک���ە دروس���تکردنی‬ ‫سیستمێکی لەوبابەتە پێویستی پێیەتی‪.‬‬ ‫دووهەم پێداویس���تی دەس���تەبرکردنی‬ ‫بەشداری سیاسی ئەو هاواڵتییانەی کە‬ ‫دین بنەمای بیکردنەوە‌و هەڵسوکەوتی‬ ‫سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی‌و ئەخالقییانە‪ .‬واتە‬ ‫مەسەلەکە الی هابرماز هەر لەسەرەتاوە‬ ‫دوو رەهەن���دی هەی���ە‪ ،‬لەس���ەرێکەوە‬ ‫چۆنیەتی پارێزگاریکردنە لەسیس���تمی‬ ‫دیموکراس���ی‪ ،‬دووهەمی���ان چۆنیەتی‬ ‫بەج���دی وەرگرتن‌و دەس���تەبەرکردنی‬ ‫بەش���داری سیاس���ی هاواڵت���ی‌و ھێزە‬ ‫دینییەکانە‪ .‬لەپاراس���تنی پرنس���یپە‬ ‫س���ەرەکییەکانی دیموکراس���ییەتی‬ ‫لیبرالی���دا هابرم���از ب���اس لەگرنگ���ی‬ ‫بێالیەن���ی دەوڵ���ەت دەکات لەب���واری‬ ‫دینیدا‪ ،‬هەروەه���ا بەرگری لەوەدەکات‬ ‫ک���ە دەزگاکان���ی حوکمڕان���ی نابێت‬ ‫لۆژی���ک‌و عەقڵیەتێکی دین���ی بیانبات‬ ‫بەڕێ���وە‪ ،‬واتە دەزگا سیاس���ییەکانی‬ ‫حوکمڕان���ی نابێ���ت دەزگای دینی بن‬ ‫یان خواس���ت‌و ویستی دینێکی تایبەت‬ ‫ئاراس���تەیانبکات‪ .‬لەم ڕووەوە هابرماز‬ ‫دوو جۆر ”مەجالی گش���تی“ لەیەکتری‬ ‫جیادەکات���ەوە‪ ،‬یەکەمی���ان ”مەجالی‬ ‫گش���تی رەس���می“یە کە لەدەزگاکانی‬ ‫حوکمڕان���ی وەک پەرلەم���ان‌و دادگا‌و‬ ‫وەزارەت���ەکان‌و دەزگا بیرۆکراتییەکانی‬ ‫دەوڵەت���دا بەرجەس���تەیە‪ .‬ئەویتریان‬ ‫”مەجالی گش���تی ناڕەس���مییە“‪ ،‬واتە‬ ‫س���ەرجەمی ئ���ەو دەزگا‌و دام���ەزراو‌و‬ ‫ناوەندە گشتییانەی تر کە لەکۆمەڵگادا‬ ‫ئامادەن‪ .‬بەبۆچوون���ی هابرماز نابێت‬ ‫لەیەکەمیان���دا لۆژیک���ی دینی لۆژیکی‬ ‫کارکردنی ئ���ەو دەزگایانە بێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەدووهەمدا‪ ،‬لۆژیک���ی دینی دەتوانێت‬ ‫وەک دین بەش���داربێت لەس���ەرجەمی‬ ‫موناقەشە‌و کێبەرکێک‌و دیالۆگەکااندا‪.‬‬ ‫لێ���رەدا‪ ،‬وات���ە لە“مەجال���ی گش���تی‬ ‫ناڕەس���میدا“‪ ،‬هاواڵتیی���ە دینییەکان‬ ‫دەتوان���ن ب���ە لۆژیکی دین���ی بەرگری‬ ‫ل���ەم یان ل���ەو سیاس���ەتی دیارکراوی‬ ‫دەوڵ���ەت بکەن‪ ،‬ی���ان دژ بەم یان بەو‬ ‫سیاس���ەت بوەس���تن‪ .‬بەاڵم هاواڵتییە‬ ‫دینییەکان بۆئ���ەوەی بتوانن قەناعەت‬ ‫بە هاواڵتییە نایدنییەکان‪ ،‬یان ئەوانەی‬ ‫خاوەن���ی دینیێک���ی ترن‪ ،‬ی���ان دژ بە‬ ‫دینن‪ ،‬بھێنن‪ ،‬پێویس���تە ڕا‌و بۆچوونە‬ ‫دینییەکانیان تەرجەمەبکەن بۆ زمانێک‬ ‫کە هاواڵتییەکان���ی تریش لێیتێبگەن‌و‬ ‫قبووڵیبکەن‪ .‬بۆ نموونە ئەو هاواڵتییە‬ ‫دینییان���ەی ک���ە دژ ب���ە لەباربردنی‬ ‫منداڵ���ن‪ ،‬ئەبێ���ت هەوڵ���ی ئەوەبدەن‬ ‫بۆچوون���ە دینییەکەی���ان ک���ە دەڵێت‬ ‫”خ���ودا دژ بە قەتڵی مناڵە لەس���کی‬ ‫دایکی���دا“‪ ،‬بگ���ۆڕن ب���ۆ بۆچوونێکی‬ ‫بێالیەن���ی وەک ”بەرگریکردن لەمافی‬ ‫ژیان“‪ ،‬یان بەرگریکردن لەوەی ”هەموو‬ ‫بوونەوەرێ���ک مافی ئەوەی هەیە ژیانی‬ ‫بپارێزرێ���ت“‪ .‬لەیەکەمیاندا بەرگرییەکە‬

‫ب���ە زمانی دین ئەدوێت‪ ،‬لەدووهەمیاندا‬ ‫ب���ە زمانێک���ی گەردونی کە دەش���ێت‬ ‫کەسە نادینییەکانیش بەرگری لێبکەن‪.‬‬ ‫یان دژایەتیکردنی ئەلکھول‌و مەشروب‬ ‫خواردن���ە بەوە نەکرێت ک���ە بگوترێت‬ ‫خودا حەرامی کردوە‪ ،‬بەڵکو بەوەبێت‬ ‫ک���ە بگوترێ���ت ئەل���کھول کاریگەری‬ ‫خراپ لەس���ەر تەندروس���تی‌و ئاستی‬ ‫بیکردنەوەی عەقاڵن���ی دادەنێت‪ .‬واتە‬ ‫دینی‌و نادینی بۆئەوەی بتوانن پێکەوە‬ ‫بدوێن‌و دیالۆگبکەن دەبێت بەزمانێکی‬ ‫گەردونی قس���ەبکەن ک���ە زمانی دین‬ ‫نەبێت‪.‬‬ ‫بەبۆچوون���ی هابرم���از هاواڵتیی���ە‬ ‫دینییەکان دەتوانن لە”مەجالی گشتی‬ ‫ناڕەس���می“دا‪ ،‬واتە لەمەجالی میدیا‌و‬ ‫مەجالی کۆمەڵ���گای مەدەنی‌و مەجالی‬ ‫دیالۆگی سیاسیدا‪ ،‬بەرگری لەبۆچوونی‬ ‫خۆیانبک���ەن بەو زمان���ە دینییەی کە‬ ‫هەیان���ە‪ ،‬ب���ەاڵم لە”مەجالی گش���تی‬ ‫رەس���میدا“ نابێت ئەو زمان���ە دینییە‬ ‫بەکاربھێن���ن‪ ،‬بەڵکو دەبێت ناوەرۆکی‬ ‫دینی بۆچوونەکەیان تەرجەمەبکەن بۆ‬ ‫زمان‌و ناوەرۆکێکی نادینی‪ .‬ھێزێکی دینی‬ ‫دەتوانێت لەس���ەر ڕادیۆ‌و تەلەفیزۆن‌و‬ ‫لەکۆڕ‌و کۆبوونەوە گش���تییەکاندا ئەوە‬ ‫بڵێت ک���ە لەباربردنی من���داڵ حەرامە‬ ‫چونکە خ���ودا داوای ئەم���ەی کردوە‪،‬‬ ‫بەاڵم نەتوانێت لەپەرلەماندا ئەو داوایە‬ ‫بەو ش���ێوەیە ب���کات‪ ،‬بەڵک���و دەبێت‬ ‫ئەو داوای���ە تەرجەمەبکات بۆ زمانێکی‬ ‫نادینی کە بکرێت هەمووان لێیتێبگەن‌و‬ ‫قبووڵیبکەن‪.‬‬ ‫هابرم���از تا ئەو ش���وێنە دەڕوات کە‬ ‫بڵێت ئەم پرۆس���ەی تەرجەمەکردنەی‬ ‫زمانی دینی بۆ زمانێکی نادینی‪ ،‬نابێت‬ ‫هەم���ووی بخرێتە سەرش���انی کەس���ە‬ ‫دینیی���ەکان‪ ،‬بەڵک���و دەبێ���ت کەس‌و‬ ‫هاواڵتیی���ە نادین���ی‌و عەلمانییەکانیش‬ ‫هاریکاریانب���ن لەئەنجامدان���ی ئ���ەم‬ ‫کارەدا‪ .‬بەبۆچوونی هابرماز گەیش���تن‬ ‫بەم دۆخ���ە نەک تەنها پێویس���تی بە‬ ‫هاریکاری هاواڵتییە دینی‌و نادینی‌و دژە‬ ‫دینییەکان بەیەکەوە هەیە‪ ،‬بەڵکو ئەوە‬ ‫ئەرکی ئەوان���ە وەک هاواڵتی ئەو کارە‬ ‫ئەنجامبدەن‪ .‬وات���ە ئەرکی دۆزینەوەی‬ ‫زمانێک���ی هاوب���ەش لەنێ���وان دین‌و‬ ‫نادیندا ئەرکی هەم���وو هاواڵتییەکانە‪،‬‬ ‫بە دینی‌و نادینییانەوە‪ .‬لەس���ەرێکەوە‬ ‫دەبێت هاواڵتیی���ە دینییەکان بێالیەنی‬ ‫دەزگاکان���ی حوکمڕان���ی بەرامبەر بەم‬ ‫یان بەو دین‌و عەقیدە قبووڵبکەن‪ ،‬ئەو‬ ‫یاسا‌و سیاسەتانەی کە ڕووی لەهەموو‬ ‫کۆمەڵگای���ە نابێت ش���ەرعیەتی خۆی‬ ‫لەدیدنێ���ک لەدینەکان���ەوە وەربگرێت‪،‬‬ ‫لەسەرێکی دیکەوە پێویستە هاواڵتییە‬ ‫عەلمانیی���ەکان بیرکردنەوەی دینی بە‬ ‫جدی وەربگرن‌و قورسایی دۆزینەوەی‬ ‫زمانێک���ی هاوب���ەش‌و تەرجەمەکردنی‬ ‫بەهان���ە دینیی���ەکان ب���ۆ بەهان���ەی‬ ‫نادینی‪ ،‬وەک بەشێک لەئەرکی خۆیان‬ ‫وێنابکەن‪.‬‬ ‫ئەم���ەش مان���ای دروس���تکردن‌و‬ ‫گەش���ەدان بە مەی���ل‌و عەقڵیەتیەکی‬ ‫مەعریفی تایبەت ک���ە توانای دیالۆگ‌و‬ ‫لێکتێگەیش���تنی دی���دە جیاوازەکانی‬ ‫هەبێ���ت‪ .‬بەبۆچوونی هابرم���از بنەما‬

‫ئەخالقییەکانی سیستمێکی دیموکراسی ڕزگاردەکات‪ ،‬یان عەقڵ لەسەر بنەمای‬ ‫تەنها ئ���ەو کاتە ئەتوانن دروس���تببن دین س���ەرلەنوێ دابڕێژرێتەوە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫کە جۆرێ���ک لە”پرۆس���ەی فێربوون“ ب���اس ل���ەوەدەکات کە دەش���ێت دین‬ ‫دروس���تبووبێت‪ ،‬ل���ەم پرۆس���ەیەدا هەندێک لەو نووقس���انییانە پڕبکاتەوە‬ ‫ھێزە جیاواز‌و ناکۆک���ەکان‪ ،‬بە دینی‌و کە عەق���ڵ ناتوانێت پڕیانبکاتەوە‪ .‬لەم‬ ‫نادینییان���ەوە‪ ،‬توان���ای ئەوەیان تیادا کتێب���ەدا هابرماز دی���ن وەک ”ھێزێکی‬ ‫دروس���تبووبێت بتوانن گوێ لەیەکتری لەبننەهات���وو“ ‪The unexhausted‬‬ ‫بگرن‌و یەکت���ری قبووڵبکەن‪ .‬واتە لەم ‪ force‬وێن���ادەکات‪ ،‬ک���ە ئەتوانێ���ت‬ ‫پرۆس���ەی فێربوونەدا هەم دینییەکان‌و لەھۆشیاری ئینسانی عەلمانیدا ئاگایی‬ ‫هەم عەلمانییەکان دەبێت زۆرش���ت کە ئ���ەوە زیندووبکات���ەوە ک���ە دونی���ای‬ ‫دروستکردنی سیستمێکی دیموکراسی ئەم���ڕۆ پێویس���تی ب���ە هاری���کاری‌و‬ ‫پێویس���تی پێیەتی فێرببن‪ .‬دینییەکان بەدەمەوەچوون���ی ئینس���انی هەی���ە‪،‬‬ ‫فێربب���ن ڕەخنەگران���ە لەخۆی���ان‌و چونکە وەک هابرماز دەڵێت مەسەلەی‬ ‫بۆچوونەکانیان ڕابمێنن‪ ،‬ئەوە قبووڵبکەن هاریکاری‌و بەدەمەوەچوونی ئینسانەکان‬ ‫کە لەناو دینەکانی تر‌و لەناو نادینیشدا بۆیەکتری لەئاس���تی دونی���ادا‪ ،‬وێران‌و‬ ‫هەقیقەت هەیە‪ ،‬فێرببن ڕێزی دەسەاڵتی نابوتکراوە‌و دەشێت دین بتوانێت ڕۆڵ‬ ‫مەعریفەی زانستی بگرن‌و لەمەسەلەی لەزیاندووکردن���ەوەی ئ���ەم هاریکارییە‬ ‫حوکمڕانیش���دا ڕێ���زی بێالیەنبوون���ی دونیاییەدا ببینێ���ت‪ .‬بەاڵم هابرماز کە‬ ‫دەوڵەت بەرامبەر بە دینەکان‌و بە نادین ئەمە ئەڵێت لەبیریناچێت پێ لەس���ەر‬ ‫بگرن‪ .‬هاوکات دەبێت عەلمانیەکانیش دوو داواکاری س���ەرەکی دابگرێ���ت‪،‬‬ ‫دیدێکی ڕەخنەییان بەرامبەر بە خۆیان یەکەمیان داواکارییە لەعەقڵیەتی دینی‌و‬ ‫هەبێت‌و باوەڕی���ان بەوەبێت کە عەقڵ ئەویتری���ان داواکاریی���ە لەعەقڵیەت���ی‬ ‫س���نووری هەیە‌و کە دین مەسەلەیەکی دونیای���ی عەلمان���ی‪ .‬لەیەکەمیان���دا‬ ‫گرنگی ژیانی کەس���انێکی زۆرە‌و دونیا هابرماز داوای ئەوە لەعەقڵیەتی دینی‬ ‫بەرەو هاتنەکایەی جۆرێک لەکۆمەڵگا دەکات کە دان بە دەس���ەاڵتی عەقڵی‬ ‫دەچێت کە دەش���ێت ب���ە کۆمەڵگای دونیایی‌و عەلمانیدا لەدوو بواردا بنێت‪،‬‬ ‫”پۆس���ت عەلمانی���ەت“ ناوببرێ���ت‪ .‬لەبواری دەسەاڵتی زانست‌و دەسکەوتە‬ ‫ئەمەش مانای پێویس���تی هاتنەکەیەی گەورەکانیدا‪ ،‬هەروەها لەبواری داننان‬ ‫گۆڕان���کاری لەتێگەیش���تنی هاواڵتییە بە پرنسیپەکانی یەکس���انی گەردونی‬ ‫عەلمانیەکان���دا بۆ مۆدێرنە خۆی‪ ،‬واتە ئینسانەکان لەبواری یاسایی‌و ئەخالقیدا‬ ‫کورتنەکردنەوەی مۆدێرنە بۆ پرۆژەیەکی لەگەڵیەکدا‪ .‬دووهەم داواکاری هابرماز‬ ‫عەلمانی بەتەنها‪ ،‬باوەڕھێنان بەوە کە داواکاریی���ە لەعەقڵیەت���ی عەلمانی‪،‬‬ ‫دین دەشێت لەڕووی ناوەرۆکەوە شتێک هابرماز دەڵێ���ت عەقڵییەتی عەلمانی‬ ‫پێش���کەش بە پرۆژەی مۆدێرنە بکات‌و نابێ���ت خ���ۆی وەک تاک���ە داوەرێک‬ ‫هەڵگری دەرکەوتێک لەدەرکەوتەکانی نیش���انبدات کە بڕیار لەسەر هەقیقەتی‬ ‫ئیم���ان ب���دات‪ .‬ل���ەم ڕووەوە هابرماز‬ ‫هەقیقەت بێت‪.‬‬ ‫داوای ئ���ەوە دەکات عەقڵ‌و دین‪ ،‬یان‬ ‫عەقڵ‌و باوەڕ‬ ‫عەقڵی عەلمانی‌و باوەڕی دینی بکەونە‬ ‫ل���ە کتێبێک���ی گرنگ���دا بەن���اوی دیالۆگەوە لەگ���ەڵ یەکتریدا‌و یەکتری‬ ‫”ھۆشیاربوون بەوەی کە وونە‪ :‬باوەڕ‌و بدوێن���ن‪ ،‬نەک ئەوەی هەریەکێکیان بە‬ ‫عەقڵ لەسەردەمی پۆست عەلمانیەتدا“‪ ,‬جیا‌و بەتەنها قس���ە لەسەر ئەویتریان‬ ‫‪ An Awareness of What is‬بکات‪.‬‬ ‫‪Missing: Faith and Reason in a‬‬

‫‪ ,Post-secular Age‬هابرماز جارێکی‬ ‫دیکە دێتەوە س���ەر مەسەلەی شوێن‌و‬ ‫جێ���ی دین لەکۆمەڵ���گا مۆدێرنەکاندا‪.‬‬ ‫هابرم���از ل���ەم نووس���ینەدا بەرگ���ری‬ ‫لەعەقڵی مۆدێرن‌و ڕۆش���نگەر دەکات‌و‬ ‫وەک عەقڵێکی عەلمانی دەیناسێنێت‪،‬‬ ‫هەروەه���ا بە ھێزی هەرەگرنگی دونیای‬ ‫ئەم���ڕۆی دادەنێ���ت‪ ،‬بەاڵم ه���اوکات‬ ‫پ���ێ لەس���ەر ئ���ەوەش دادەگرێت کە‬ ‫ئ���ەم عەقڵە س���نووری تایبەتی هەیە‪،‬‬ ‫تواناکان���ی ڕەها نییە‪ ،‬ل���ەوە ئاگادارە‬ ‫کە ش���تێکی وونکردوە‪ ،‬نووقسانییەکی‬ ‫هەیە کە بە عەقڵ بەتەنها پڕناکرێتەوە‪.‬‬ ‫عەقڵ ل���ەوە ئاگادارە کە خەریکە لەوە‬ ‫دەردەچێت کۆنترۆڵبکرێت‌و سنوورێک‬ ‫ب���ۆ تەماحەکان���ی دابنرێ���ت‪ ،‬هابرماز‬ ‫باوەڕی وایە دەشێت دین لەم ئاستەدا‬ ‫بتوانێ���ت بەش���ێک لەو نووقس���انییە‬ ‫پڕبکاتەوە‪ ،‬هاریکاری ئینس���انبێت بۆ‬ ‫هەڵس���وکەوتێکی تەندروس���تر لەگەڵ‬ ‫دونی���ادا‪ .‬ئەوەی خوێن���ەر دەبێت لێی‬ ‫ئاگاداربێ���ت ئەوەی���ە هابرم���از ناڵێت‬ ‫دین شوێنی عەقڵ بگرێتەوە‪ ،‬یان دین‬ ‫بچێتە ش���وێنی عەقڵ‪ ،‬یان دین دونیا‬

‫دین‌و سیاسەت‬ ‫سەرەڕای ئەو وەرچەرخانە تیورییەی‬ ‫لەس���ەرەوە باس���مانکرد‌و س���ەرەڕای‬ ‫باسکردنی هابرماز لەوەی کە تیۆریەکەی‬ ‫کۆمەاڵیەتی نوێ پێویستە‪ ،‬بەاڵم خەمی‬ ‫سەرەکی هابرماز لەم قۆناغی سێهەمدا‬ ‫خەمێکی سیاسییە‪ .‬ئەو نووسینانەشی‬ ‫کە لەس���ەر دین نووس���یوونی دەربڕی‬ ‫ئ���ەو خەمە سیاس���ییەن‪ .‬مەبەس���ت‬ ‫لەمەش خەمی گونجاندنی دین‌و نادینە‬ ‫بەیەکەوە لەدونیای ئەمڕۆدا‪ .‬بێگومان‬ ‫هابرماز کە باس لەسیاس���ەت دەکات‪،‬‬ ‫باس ل���ەدرۆ‌و دزی‌و فێڵ‌و تەڵەکەبازی‬ ‫ناکات‪ ،‬باس لەو دید‌و گوتارە س���ادەیە‬ ‫ناکات ک���ە سیاس���ەت کورتدەکاتەوە‬ ‫بۆ خراپ���ەکاری‌و ملمالنێی توندوتیژی‬ ‫دەرەوەی یاس���ا‌و ن���ۆرم‌و ئەخ�ل�اق‪،‬‬ ‫هابرماز باس لەسیاس���ەت ناکات وەک‬ ‫خراپ���ەکاری‪ ،‬بەڵکو باس لەو ڕەهەندە‬ ‫تایبەتەی ژیانی کۆمەاڵیەتی‌و ئینسانی‬ ‫دەکات ک���ە وەک چوارچێوەیەک���ی‬ ‫گش���تی گرنگ‌و ماناداری پێکەوەبوونی‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی ئامادەی���ە‪ .‬لەڕاس���تیدا‬ ‫هابرم���از مەجال���ی سیاس���ی ژیان���ی‬

‫ژینگەیەک���ی عەلمانی���دا بوونی خۆیان‬ ‫بپارێ���زن‪ .‬هابرم���از ئ���ەم مانەوەی���ە‬ ‫وەک دەرکەوتێ���ک لەدەرکەوتەکان���ی‬ ‫ناڕاستی تێزەی بەعەلمانیبوونی دونیا‬ ‫وێنادەکات‪ .‬لەنووس���ینەکانی دواتردا‬ ‫هابرمازدا پۆس���ت عەلمانیەت بەمانای‬ ‫دروس���تبوونی قۆناعێکی مێژوویی نوێ‬ ‫بەکاردەھێنێ���ت‪ .‬لێرەدا هابرماز قس���ە‬ ‫لەو کۆمەڵگایان���ە دەکات کە بەرامبەر‬ ‫بە ئامادەگی دین لەدونیادا ھۆشیارن‌و‬ ‫ئامادەن حیساب بۆ ئەو ئامادەگییەش‬ ‫بکەن‪ .‬نەک هەر ئەمە لەم کۆمەڵگایانەدا‬ ‫ئامادەگی ئەوە هەیە کە ئینسان‪ ،‬چ وەک‬ ‫هاواڵتی‌و چ وەک بیرمەند‌و ڕۆش���نبیر‪،‬‬ ‫لەدین���ەوە فێری ش���تگەلێکی تایبەت‬ ‫ببن‪ .‬بەبۆچوونی شارەزایانی ئەم بوارە‬ ‫چەمکی پۆست عەلمانیەت الی هابرماز‬ ‫تا ئێس���تاش چەمکێکە بە باشی کاری‬ ‫لەس���ەرنەکراوە‌و مانا‌و دەرەنجامەکانی‬ ‫ب���ەوردی لێکنەدراوەت���ەوە‪ .‬جارێ���ک‬ ‫ھێما بۆ مانەوەی گروپ���ە دینییەکانی‬ ‫ن���او ژینەگەیەک���ی عەلمان���ی دەکات‪،‬‬ ‫جارێک ھێما بۆ دروستبوونی سەردەم‌و‬ ‫قۆناغێک���ی تایبەت���ی گەش���ەکردنی‬ ‫کۆمەاڵیەتی دەکات‪ ،‬هەندێکجاریش ھێما‬ ‫بۆ دروس���تبوونی جۆرێک لەھۆشیاری‬ ‫ن���وێ بەرامب���ەر ب���ە دی���ن لەدونیای‬ ‫مۆدێرنەدا دەکات‪ ،‬جۆرێک لەھۆشیاری‬ ‫کە ب���اوەڕی بە تێزەی بەعەلمانیبوونی‬ ‫دونی���ا‌و الوازب���وون‌و کۆتاییهاتنی دین‬ ‫نییە‪ ،‬ھۆش���یارییەک دەزانێت دین نەک‬ ‫تەنها بەشێکە لەژینگەی کۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫بەڵکو دەش���ێت ش���تگەلێکی گرنگیش‬ ‫لەسەر دونیا‌و کێشەکانی بڵێت‪.‬‬

‫کۆمەاڵیەت���ی بە یەکێ���ک لەگرنگترین‌و‬ ‫پڕماناترینی ئەو چوارچێوانە دادەنێت‬ ‫کە فیکر بتوانێت لەناویدا بیر لەکێشە‬ ‫فیکری‌و فەلسەفییەکان بکاتەوە‪ .‬واتە‬ ‫هابرم���از فیک���ر‌و سیاس���ەت بەتوندی‬ ‫بەیەک���ەوە گرێئەدات‌و لەو نووس���ینە‬ ‫تازانەشدا لەسەر دین ئەم کارە بە وردی‬ ‫ئەنجامئەدات‪ .‬هابرماز لەم نووسینانەدا‬ ‫ملمالنێی نێوان دین‌و عەقڵ کەمتر وەک‬ ‫ملمالنێییەکی مەعریفی‌و ئەبستمۆلۆژی‌و‬ ‫زیات���ر وەک ملمالنێیەک���ی سیاس���ی‌و‬ ‫یاس���ایی دەبینێ���ت‌و مامەڵ���ەدەکات‪.‬‬ ‫وەک پێش���تریش ووتم باس لەگرنگی‬ ‫دروس���تبوونی تیوری���ەک دەکات ک���ە‬ ‫دەرکەوت‌و ڕۆڵ‌و تواناکانی دین لەدونیای‬ ‫مۆدێرندا ببینێت‌و مامەڵەبکات‪.‬‬ ‫لە ئاس���ەتە سیاس���ییەکەدا هابرماز‬ ‫دەیەوێت قس���ەکردن لەسەر دین وەک‬ ‫بەشێک لەقس���ەکردن لەسەر کێشەی‬ ‫پلورالی���زم‌و فرەدەنگ���ی سیاس���ی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و فەرهەنگی‌و وەک کێشەی‬ ‫لێبوردن لەناو کۆمەڵگای دیموکراس���دا‬ ‫مامەڵەب���کات‪ .‬کۆمەڵگایەک ئامادەبێت‬ ‫کێش���ە‌و ملمالنێکان���ی بەش���ێوەیەکی‬ ‫دیموکراس���انە‌و لەڕێ���گای یاس���اوە‬ ‫ڕێکبخ���ات‪ .‬ئ���ەوەی ب���ەالی من���ەوە‬ ‫گرنگ���ە خۆخەریکک���ردن نیی���ە ب���ەو‬ ‫پەیوەندییانەوە ک���ە دین‌و عەقڵ وەک‬ ‫دوو مەسەلەی مەعریفی‌و ئەبستمۆلۆژی‬ ‫بەیەک���ەوە گرێئ���ەدەن‪ ،‬ئ���ەوەی بۆ‬ ‫مەبەس���تی ئ���ەم نووس���ینە گرنگ���ە‬ ‫پێداگرتنی هابرمازە لەس���ەر دیالۆگی‬ ‫نێوان دین‌و دونیا‪ ،‬نێ���وان دینیبوون‌و‬ ‫دینینەب���وون‪ ،‬عەلمانی���ەت‌و ئیمان‪‌،‬و‬ ‫ڕێکخس���تنێکی ھێمن‌و دیموکراسییانە‌و‬ ‫دەرەنجام‬ ‫لێبوردوان���ەی پەیوەندییەکان���ی نێوان‬ ‫گرنگیدان���ی هابرم���از ب���ە دی���ن‬ ‫ئ���ەو الیەنانە‪ .‬ڕێکخس���تنێک بکەوێتە‬ ‫ئەودیوی تێزەی بەعەلمانیبوونی دونیا‌و لەپازدەس���اڵی ڕابردوودا دیاردەیەکی‬ ‫ئەودیوی ئایدیۆلۆژی���ای عەلمانیەتەوە الوەکی نیی���ە‌و پەیوەندی بە ئامادەگی‬ ‫کە ڕۆڵێکی قابیلی باس���کردن بۆ دین هەندێ���ک گروپی دینی ن���او کۆمەڵگا‬ ‫لەدونی���ای مۆدێرندا ناھێڵنەوە‪ .‬ئەوەی ئەوروپییەکان���ەوە نییە‪ .‬بوونی دین بە‬ ‫هابرماز لەم ئاس���ەتە بەرگریلێدەکات‪ ،‬بەش���ێک لەکارەکانی ئەم فەیلەسوفە‬ ‫پرۆژەیەک���ی دیموکراس���ی پلورالە کە پەیوەندی بەو گۆڕانە گەورانەوە هەیە‬ ‫کولت���وری لێب���وردن‌و بوونی یاس���ای ک���ە هەم لەب���واری فیکری زانس���تی‌و‬ ‫پەیوەندیی���ەکان ه���ەم لەواقیعی سیاس���ی‌و فەرهەنگی‬ ‫دیموکراس���ییانە‬ ‫ڕێکدەخات‌و ئاراستەدەکات‪ ،‬پرۆژەیەک بڕێک���ی زۆری کۆمەڵگاکان���ی دونیادا‬ ‫ک���ە کورتی ناکەتەوە ب���ۆ پرۆژەیەکی دروس���تبووە‪ .‬هابرماز لەپازدە س���اڵی‬ ‫ڕاب���ردوودا ل���ەو پارادایم���ە عەلمانییە‬ ‫عەلمانی بەتەنها‪.‬‬ ‫دووردەکەوێتەوە کە چوارچێوەی زانستە‬ ‫هابرماز‌و کۆمەڵگای پۆست عەلمانیەت کۆمەاڵیەتییەکان‌و چوارچێوەی بڕێکی‬ ‫هابرماز بۆ یەکەمجار دەس���تەواژەی زۆری کارە فەلس���ەفییەکانی خۆش���ی‬ ‫”پۆست عەلمانیەت“ لەو موحازەرەیەدا بووە‪ .‬ئ���ەوەی هابرماز ل���ەو ماوەیەدا‬ ‫بەکاردەھێنێ���ت کە لەس���اڵی ‪٢٠٠١‬دا‌و لەس���ەر دین دەیڵێت ت���ەواو جیاوازە‬ ‫دوای ڕووداوەکانی یازدەی سێپتێمبەر لەوەی ک���ە تێ���زەی بەعەلمانیبوونی‬ ‫لەئەڵمانی���ا پێشکەش���یدەکات‪ .‬دواتر دونیا‌و ئایدیۆلۆژیای عەلمانیەت لەسەر‬ ‫لەهەندێک نویس���نی تردا کە لەس���اڵی دین دەیڵێن‪ .‬لەمەش���دا هابرماز دژ بە‬ ‫‪٢٠٠٨‬دا دەینووس���ێت ئ���ەم چەمک���ە هەندێک لەو نووس���یانە قسەدەکات کە‬ ‫س���ەرلەنوێ بەش���ێوەیەکی کەمەکێک خۆی لەقۆناغێکی گەشەکردنی فیکریدا‬ ‫درێژتر‌و وردتر باسدەکات‪ .‬بەشێوەیەکی نووس���یوونی‪ .‬بەبۆچوون���ی هابرم���از‬ ‫گشتی مەبەس���تی هابرماز لەم چەمکە دەش���ێت دین هەم لەئاستی مەعریفیدا‬ ‫باسکردنی ڕۆڵی سیاسی‌و گشتی دینە ش���تێک بڵێت بەکەڵکی دونیای ئەمڕۆ‬ ‫لەدونی���ای ئەمڕۆدا‪ ،‬ڕۆڵێ���ک ناکرێت بێت‪ ،‬هەم دەشێت بەشداری ساسی دین‬ ‫کورتبکرێت���ەوە ب���ۆ مەجال���ی تایبەت بەشێکبێت لەپرۆس���ەی دروستکردن‌و‬ ‫بەتەنها‪ .‬هابرماز لەموحازەرەکەی ساڵی پاراس���تنی سیس���تمی دیموکراس���ی‪.‬‬ ‫‪ ٢٠٠١‬دا کە باس لە”پۆست عەلمانیەت“ لەه���ەردوو دۆخەک���ەدا هابرماز باس‬ ‫دەکات‪ ،‬ب���اس لەمان���ەوەی ئەو گروپە لەکورتھێنانی تێزەی بەعەلمانیبوونی‬ ‫دینییانە دەکات ک���ە توانیویانە لەناو دونیا دەکات‪.‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫دڵشاد گه‌رمیانی‬ ‫خه‌ته‌ره‌‬ ‫حه‌مه‌ گۆپاڵ ‌ه‬ ‫دڵشاد گه‌رمیانی خه‌ته‌ره‌ کاتێک‌ له‌بیاره‌و‌ه ب ‌ه تفه‌نگێکی کاڵشینکۆف‌و‬ ‫دوو مه‌خزه‌ن���ه‌و‌ه جه‌نگی ئه‌مریکاو ئه‌وروپ���ای به‌رپاکرد‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌ر‬ ‫ده‌نگی چه‌ن���د رۆکێتێکی ئه‌مریکا‪ ،‬کوردس���تانی ب���ۆ ماوه‌یه‌کی زۆر‬ ‫به‌جێهێش���ت‪ ،‬دڵش���اد گه‌رمیانی خه‌ته‌ر کاتێک ک ‌ه کورده‌کانی مه‌نفا‬ ‫بڕوانامه‌ی جۆراوجۆر به‌ده‌س���ت ده‌هێنن‌و فێری چه‌ندین ش���تی باش‬ ‫ده‌بن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌ویش پاش چه‌ندین س���اڵ ژیان ل ‌ه مه‌نفا داهێنانی وا بۆ‬ ‫کوردس���تان ده‌هێنیته‌وه‌‪ ،‬دڵش���اد گه‌رمیانی خه‌ته‌ره‌ کاتێک‌ خه‌لیفه‌ی‬ ‫گه‌وره‌و دووه‌می ئیس�ل�ام عومه‌ری کوڕی خه‌تاب ژنێکی وه‌ک ش���یفای‬ ‫کچی عه‌بدواڵی کرده‌ چاودێڕی بازاڕی ئیس�ل�ام‪ ،‬ئه‌ویش خوش���کان‌و‬ ‫دایکانما ‌ن سنورداشی کونجی ماڵه‌کانی خۆیان ده‌کا‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫دڵش���اد گه‌رمیانی خه‌ته‌ر‌ه کاتێ���ک ئافره‌تانی به‌ش���ێک له‌واڵتانی‬ ‫ئیس�ل�امی لەپه‌رله‌مان‌و حکومه‌ت‌و حی���زب‌و که‌ناڵه‌کانی راگه‌یاندنه‌و‌ه‬ ‫رۆژان��� ‌ه ده‌بینرێ���ن‌و به‌رنامه‌ی جۆراوجۆر پێش���که‌ش ده‌که‌ن‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫هی���چ که‌ناڵ‌و ش���وێنێک بۆ ئافره‌تان ب���ه‌ ره‌وا نابینێت‌و هه‌موو زه‌وی‬ ‫خوا جگ ‌ه له‌ماڵه‌کانی خۆیان بۆ ژنان به‌ ناش���ه‌رعی ده‌زانێت‪ ،‬دڵش���اد‬ ‫گه‌رمیانی خه‌ته‌ره‌ کاتێک هیچ ده‌س���ه‌اڵتێکی نییه‌ له‌کوردستان به‌اڵم‬ ‫هه‌ر له‌ئێس���تاو‌ه شوڵی له‌ئافره‌تان هه‌ڵکێشاوه‌و له‌هه‌موو کارو شوێن‌و‬ ‫کون‌و قوژبنێکی ده‌ره‌وه‌ی ماڵ بێبه‌ش���یان ده‌کات‪ ،‬دڵش���اد گه‌رمیانی‬ ‫خه‌ت���ه‌ر‌ه کاتێک به‌ڕێزیا ‌ن گه‌ش���توه‌ته‌‌ لوتکه‌ی ده‌س���ه‌اڵتی پارتێکی‬ ‫ئیسالمی کوردستان‌و کورسیشیان له‌په‌رله‌ماندا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫دڵش���اد گه‌رمیانی خه‌ته‌ر‌ه کاتێک وه‌ک خوێندکارێکی قوتابخانه‌که‌ی‬ ‫تاڵیبان‌و بنالدن‌و مه‌العومه‌ر بیرئه‌کاته‌وه‌و ژنان لەسه‌یری ته‌له‌فزیۆن‌و‬ ‫گوێگرتن له‌‌گۆرانی‌و رۆش���تنه‌‌ ده‌ره‌وه‌و سه‌فه‌رو هه‌موو مافێکی خۆیا ‌ن‬ ‫به ناش���ه‌رعی ده‌زانێت‪ ،‬دڵش���اد گه‌رمیانی خه‌ته‌ر‌ه کاتێک سه‌ده‌هاو‬ ‫هه‌زاره‌ها کچ‌و ئافره‌تی جوانی واڵته‌که‌م بروانامه‌ی ماجس���تێرو دکتۆرا‬ ‫به‌ده‌ستئه‌هێنن‪ ،‬ئه‌ویش له‌بری دۆزینه‌وه‌ی هه‌لی کار بۆیان سنورداشی‬ ‫نێ���و چوار دیواری ماڵه‌کانی خۆیان ده‌کاته‌وه‌و ته‌نها‌ ئیش���ی نێوماڵ‌و‬ ‫منداڵ به‌خێوکردن‌و خزمه‌تی پیاوانیان پێ ره‌وا ده‌بینێت‪‌.‬‬ ‫دڵش���اد گه‌رمیانی خه‌ته‌ره‌ کاتێک ئیس�ل�ام ده‌یه‌وێت مۆدێلێکی تر‬ ‫پێشکه‌ش ب ‌ه جیهان بکات به‌اڵم ئه‌ویش تاز‌ه به‌ تاز‌ه مۆدێلی تاڵیبان‌و‬ ‫ئه‌فغانستانی سه‌رده‌می بنالدن پێشکه‌ش به‌ کۆمه‌ڵگای کوردی ده‌کات‪،‬‬ ‫دڵش���اد گه‌رمیانی خه‌ته‌ره‌ کاتێک وه‌ک مامۆس���تایه‌ک مامه‌ڵ ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫قوتابیی ‌ه کچه‌کانیدا ده‌کات‌و فه‌س���ڵی نێو کۆمه‌ڵگایان ده‌کات‪ ،‬دڵشاد‬ ‫گه‌رمیانی خه‌ته‌ره‌ کاتێک به‌و بیرو بۆچوونه‌یه‌و‌ه سیاسه‌ت له‌کوردستاندا‬ ‫ده‌کات‌و به‌ش���ێك له‌خه‌ڵکی موسڵمانیش به‌ بۆنه‌ی ئاینه‌وه‌ ده‌نگ به‌م‬ ‫‌ردایه کاتێک دڵشاد‬ ‫جۆره‌ س���ه‌رکردان ‌ه ئه‌ده‌ن‪ ،‬کوردس���تان له‌ خه‌ته ‌‌‬ ‫گه‌رمیانی‌و ئه‌م جۆر‌ه س���ه‌رکردانه‌مان هه‌بێت‌و ئافره‌تان‌و رۆشنبیران‌و‬ ‫رۆژنامه‌نوسان‌و جه‌ماوه‌ری گه‌له‌کەشمان بێده‌نگی هه‌ڵبژێرن‪.‬‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫ریکالم‬

‫چاپخانەی ئاوێنە‬ ‫بۆ چاپکردنی‪:‬‬ ‫کتێب‪ ،‬گۆڤار‬ ‫رۆژنامه‌‪ ،‬نامیلکه‬

‫‪07701471518‬‬ ‫‪)053(3210501‬‬ ‫‪)053(3210502‬‬

‫‪www.‬‬

‫‪awene.com‬‬

‫ریکالم‬