ژمارە 354

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژماره‌ (‪)354‬‬ ‫سێشەممە ‪2012/12/4‬‬

‫ده‌نگۆیه‌ك له‌هه‌ولێر‪...‬‬

‫زۆربەی شۆفێرەکانی‌ ته‌كسی‬ ‫خه‌ریكی‌ سیخوڕین‬

‫‪912‬‬ ‫»»»»‬

‫ ‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫نوێنه‌ری ‪ PYD‬له‌هه‌رێم‪:‬‬

‫‪17‬‬ ‫‪512‬‬ ‫»»»»‬

‫چه‌ند گروپێك ‌‬ ‫ی‬ ‫سوپای‌ ئازادی سوریا چه‌ته‌ن‬

‫لەئاهه‌‌نگی هاتنه‌وه‌ی دیکتاتۆردا‬

‫مالیکی ده‌خوازێت سه‌رۆکی تاقانه‌ی‬ ‫عێراقێکی به‌‌هیزبێت‬

‫‪12‬‬ ‫‪17‬‬ ‫»» ‪14‬‬ ‫»»‬

‫به‌شێك له‌هه‌ڵسوڕاوان ‌ی گۆڕان‬ ‫له‌تاكڕه‌ویی‌ نه‌وشیروان مسته‌فا ناڕازین‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���اگادار نه‌كراونه‌ت���ه‌وه‌و له‌ڕێگ��� ‌ه ‌‬ ‫به‌ش���ێك له‌هه‌ڵس���وڕاوانی‌ بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی میدیاكانه‌وه‌ بیستویان ‌ه ك ‌ه كۆبونه‌و‌ه ‌‬ ‫گ���ۆڕان به‌رامب���ه‌ر به‌چه‌ن���د بڕیارێك ‌‬ ‫ی نه‌وشیروان مسته‌فا ناڕازین‪ ،‬تاڵه‌بانی‌‌و نه‌وشیروان مسته‌فا به‌ڕێوه‌یه‌‪،‬‬ ‫تاكڕه‌وانه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌وان‌و‬ ‫ی دوێنێی‌ نێوان تاڵه‌بانی‌‌و ئه‌مه‌ش به‌ به‌نادیده‌گرتنی‌ رۆڵ ‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌كه‌ ‌‬ ‫ی تاكڕه‌وانه‌ی‌ نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫نه‌وشیروان مس���ته‌فاش ئه‌م ناڕه‌زایی ‌ه بڕیار ‌‬ ‫ی‬ ‫لێكده‌درێته‌وه‌‪ .‬ئێستا له‌نێو بزوتنه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌ناو ریزه‌كانی‌ گۆڕاندا زیاتر ده‌كات‪.‬‬ ‫ی دیارو‬ ‫ی گۆڕاندا چه‌ند گروپ‌و كه‌سایه‌ت ‌‬ ‫ی زانیارییه‌كان ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬سلێمانی‌‪ :‬به‌پێ ‌‬ ‫ی نێ���و هه‌ڵس���وڕاوی‌ كارا له‌هه‌وڵ���ی‌ ئه‌وه‌دان‬ ‫ئاوێن��� ‌ه ماوه‌یه‌ك��� ‌ه ناڕه‌زای��� ‌‬ ‫ی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان له‌ته‌شه‌نه‌سه‌ندندایه‌‪ ،‬نامه‌یه‌ك���ی‌ ره‌خنه‌ئامێ���ز ئاراس���ت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رێكخ���ه‌ر ‌‬ ‫ی نه‌وش���یروان مس���ته‌فا ‌‬ ‫ی له‌دوای‌ دروستكردنی‌ جڤات ‌‬ ‫به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫گۆڕان كه‌ چه‌ندین هه‌ڵس���وڕاوی‌ دیار‌و بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕان بك ‌هن‌و ئ���اگادار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌بڕیار‌ه تاكڕه‌وه‌كان ‌‬ ‫ی ن���او بزوتنه‌وه‌ك���ه‌ نه‌خران ‌ه ناو بكه‌نه‌و‌ه له‌و‌ه ‌‬ ‫كارا ‌‬ ‫ی ناڕازین‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و "جڤ���ات"ه‌و‌ه ك��� ‌ه به‌"كۆمیته‌ ‌‬ ‫ی ده‌ست ئاوێن ‌ه‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و زانیارییانه‌ ‌‬ ‫ی گ���ۆڕان"‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ بزوتن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ناڕازین كێش���ه‌یان‬ ‫كه‌وت���وه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫داده‌نرێت‪.‬‬ ‫ی گش���تی‌ بزوتنه‌وه‌كه‌دا‬ ‫ێ ئێواره‌ی‌ نێوان له‌گه‌ڵ‌ رێكخه‌ر ‌‬ ‫ی دوێن ‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌‌و نه‌وش���یروان مس���ته‌فاش‪ ،‬نیی���ه‌‌و هه‌موی���ان س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ی نه‌وش���یروان مس���ته‌فایان پێقبوڵ���ه‌‌و‬ ‫ی له‌ن���او ریزه‌كان ‌‬ ‫جۆرێ���ك له‌ناڕه‌زای ‌‬ ‫ی ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم كێش���ه‌یان‬ ‫ی پش���تگیری ‌‬ ‫گۆڕان‌و هه‌ڵسوڕاوه‌ سه‌ره‌كی‌‌و دیاره‌كان ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ی پره‌نس���یپه‌كانه‌‌و نیگه‌ران���ن له‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌دا دروستكردوه‌‪ ،‬به‌پێ ‌‬ ‫ئه‌و زانیارییانه‌ی‌ ده‌ست ئاوێن ‌ه كه‌وتون گۆڕانی���ش به‌ده‌ردی‌ یه‌كێت���ی‌‌و حیزب ‌ه‬ ‫ی كوردس���تان بچێ���ت‌و‬ ‫زۆرب���ه‌ی‌ ئه‌و هه‌ڵس���وڕاوانه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت ته‌قلیدییه‌كان��� ‌‬ ‫ی یه‌ك كه‌سدا‬ ‫ی هه‌مو بڕیاره‌كان له‌ده‌ست ‌‬ ‫ی بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫نزیكه‌كانی‌ خودی‌ رێكخه‌ر ‌‬ ‫گۆڕانیش نه‌ك ه���ه‌ر بانگ نه‌كراون بۆ چ���ڕ بێت���ه‌وه‌و كاری‌ به‌كۆمه‌ ‌ڵ په‌یڕه‌و‬ ‫به‌ش���داربون له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا‪ ،‬به‌ڵكو نه‌كرێت‪.‬‬ ‫ ‬ ‫»» ‪ 3‬کۆبونەوەی دوێنێی تاڵەبانی‌و نەوشیروان مستەفا ‪12/3‬‬ ‫ی له‌وجۆره‌ش‬ ‫پێشتر هه‌ر له‌كۆبونه‌وه‌یه‌ك ‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬پشتیوان جەمال‬

‫قاسمی سلێمانی‌ به‌نهێنی‌ بۆماوەی چارەکە كاتژمێرێک‬ ‫له‌گه‌ڵ تاڵه‌بانی‌‌و‬ ‫تاڵەبانی‌و نەوشیروان مسته‌فا بەتەنها کۆدەبنەوە‬ ‫بارزانی‌ كۆده‌بێته‌وه‌‬ ‫تاڵەبان����ی س����ەردانی نەوش����یروان‬ ‫مستەفا دەکات‌و لەماوەی کاتژمێرێکی‬ ‫کۆبونەوەک����ەدا چارەکێ����ک بەتەنها‬ ‫هەردوکیان دادەنیشن‪.‬‬ ‫ئاوێن����ە‪ ،‬تایبەت‪ :‬لەس����ەردانەکەی‬ ‫دوێنێی تاڵەبانیدا بۆ ماڵی نەوشیروان‬ ‫مس����تەفا کە بۆم����اوەی کاتژمێرێک‬ ‫بەئامادەبونی د‪ .‬بەرهەم ساڵح‌و موالزم‬ ‫عومەر عەبدواڵ کۆبونەوە‪ ،‬لەچارەکی‬ ‫کۆتایی کۆبونەوەکەدا موالزم عومەر‬ ‫پێش����نیاری کردوە کە خۆی‌و بەرهەم‬ ‫ساڵح بچنە دەرەوەی کۆبونەوەکەوە‬

‫قاسمی سلێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌وره‌ به‌رپرس���ی‌ سیاس���ی‌‌و ئه‌منی‌‬ ‫كۆم���اری‌ ئیس�ل�امی‌ ئێران قاس���می‌‬ ‫س���لێمانی‌ به‌نهێن���ی‌ له‌هه‌ولێر له‌گه‌ڵ‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌‌و بارزان���ی‌ كۆده‌بێت���ه‌وه‌‌و‬ ‫دڵنیای���ان ده‌كاته‌وه‌ كه‌ ناهێڵن ش���ه‌ڕ‬ ‫له‌نێوان مالیكی‌‌و كورد روبدات‪.‬‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫سیاسی‌ ئاگادار به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫رۆژی‌ ‪ 11-27‬نوێنه‌ری‌ رابه‌ری‌ كۆماری‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌ ئێران بۆ كاروباری‌ ئه‌منی‌‌و‬ ‫سیاس���ی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئێ���ران قاس���می‌‬ ‫سلێمانی‌ به‌نهێنی‌‌و له‌رێگای‌ فرۆكه‌یه‌كی‌‬ ‫تایبه‌ته‌وه‌ گه‌یش���تۆته‌ هه‌ولێر‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌‌و نێچیرڤان‌و به‌رهه‌م‬ ‫س���اڵح‌و چه‌ند ئه‌ندامێك���ی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ هه‌ردوال كۆبۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ ئاماژه‌ی‌ بۆ ئه‌وه‌‬ ‫كرد كه‌ قاسمی‌ سلێمانی‌ مه‌ترسییه‌كانی‌‬ ‫گه‌وره‌بونی‌ ئه‌و كێشه‌یه‌ی‌ له‌سه‌ركرده‌‬ ‫ك���ورده‌كان نه‌ش���اردۆته‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫دڵنیاشی‌ كردونه‌ته‌وه‌ كه‌ ئه‌وان ناهێڵن‬

‫شه‌ڕ له‌نێوان به‌غدا‌و هه‌رێم روبدات‪.‬‬ ‫ئه‌م س���ه‌ردانه‌ی‌ قاس���می‌ سلێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫هاوكات بو له‌گه‌ڵ س���ه‌ردانی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ ئه‌و واڵت���ه‌ عه‌لی‌ الریجانی‌‬ ‫ب���ۆ به‌غدا‌و كۆبون���ه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ نوری‌‬ ‫مالیكی‌‌و گه‌وره‌ به‌رپرسانی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫به‌غدا‪ .‬ل���ه‌و كۆبونه‌وان���ه‌دا الریجانی‌‬ ‫ئاماده‌ی���ی‌ كۆماری‌ ئیس�ل�امی‌ ئێرانی‌‬ ‫ب���ۆ ناوبژیوانی‌ نێوان به‌غ���دا‌و هه‌رێم‬ ‫پیش���انداوه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ بارودۆخه‌كه‌‬ ‫نه‌گاته‌ ته‌قینه‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ردانه‌كه‌ی‌ ئه‌مجاره‌ی‌ قاس���می‌‬ ‫سلێمانی‌ بۆ هه‌رێمی‌ كوردستان دوه‌مین‬ ‫سه‌ردانی‌ ئه‌م گه‌وره‌ به‌رپرسه‌ی‌ ئێرانه‌‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ س���ێ‌ مانگدا‪ ،‬پێش���تر رۆژی‌‬ ‫‪ 9-25‬هاوش���ێوه‌ی‌ ئه‌مجاره‌‌و به‌نهێنی‌‬ ‫قاس���می‌ سلێمانی‌ س���ه‌ردانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫ك���رد‌و له‌پارێ���زگای‌ س���لێمانی‌ به‌جیا‬ ‫له‌گه‌ڵ تاڵه‌بانی‌‌و نه‌وشیروان كۆبوه‌وه‌‌و‬ ‫له‌هه‌ولێریش چاوی‌ به‌نێچیرڤان بارزانی‌‬ ‫كه‌وت‪.‬‬

‫بۆ ئەوەی سکرتێری گشتی یەکێتی‌و یەکێتی‌و بزوتنەوەی گۆڕان کراوەتەوە ئەو رێگریانە چارەسەر بکات‪.‬‬ ‫س����ەبارەت بەش����ێوەی هاتنەکەی‬ ‫رێکخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان کە لەبەر رۆش����نایی کۆبونەوەی دومانگ‬ ‫دو هاورێی زیاتر لەچل ساڵی یەکترین لەمەوب����ەری میوانخانەکه‌ی تاڵەبانی تاڵەبان����ی ب����ۆ ماڵ����ی نەوش����یروان‬ ‫مس����تەفا بەپێ����ی زانایارییەکان����ی‬ ‫لەدەباشان‪.‬‬ ‫دوبەدو پێکەوە دابنیشن‪.‬‬ ‫بەپێ����ی زانیارییەکان����ی ئاوێن����ە ئاوێنە رێگ����ە نەدراوە ت����ا تاڵەبانی‬ ‫ی����ەک‬ ‫کۆبون����ەوە‬ ‫پ����اش‬ ‫ه����ەردوال نەوش����یروان مس����تەفا له‌ماوه‌ی ئه‌و چۆت����ە ژورەوە‌و دانیش����تووە هی����چ‬ ‫کاتژمێرییەکەی����ان‪،‬‬ ‫راگەیەنراوێکی رۆژنامەوانی هاوبەشیان چاره‌که‌دا که‌ پێکەوە دانیشتون‌ باسی وێنەیەکی پێش����وازیکردنەکە لەالیەن‬ ‫باڵوکردەوە ک����ە ئام����اژە بەوەکرابو لەئاس����اییکردنەوەی پەیوەندیەکانی رۆژنامەنوسانەوە بگیرێت‪.‬‬ ‫ل����ه‌دوای دروس����تبونی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫باس لە بارودۆخی سیاس����ی عێراق‌و نێ����وان یەکێت����ی‌و گۆڕان ک����ردوە‌و‬ ‫ناکۆکییەکان����ی ئ����ەم دواییەی نێوان تیش����کی خستۆتەس����ەر ئەوەی ئەو گۆڕان����ه‌وه‌ ئه‌م����ه‌ دوه‌می����ن ج����اره‌‬ ‫هەرێم‌و بەغدا ک����راوە‌و هاوکات باس ئاساییکردنەوەیە لەالیەن یەکێتییەوە تاڵه‌بان����ی‌و نه‌وش����یروان مس����ه‌ته‌فا‬ ‫لەبەرەوپێش����بردنی پەیوەندی نێوان بەباشی ناڕوات‌و تاڵەبانیش بڕیاریداوە پێکه‌وه‌ کۆببنه‌وه‌‪.‬‬

‫جارێكی تر‪ ..‬سلێمانی‌و كام‬ ‫پایتەختی رۆشنبیری؟‬

‫ناسیۆنالیزم‌و‬ ‫گرفتی سه‌روه‌ری‬

‫»» ‪18‬‬

‫»» ‪13‬‬

‫سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌ سلێمانی‌ ده‌گۆڕدرێت‬ ‫وابڕی����اره‌ ب����ه‌م نزیكانه‌ س����ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫شاره‌وانی‌ سلێمانی‌‪ ،‬خه‌سره‌و كه‌مال‬ ‫بگۆڕدرێ����ت‌و له‌جێگه‌یدا كارگێڕێكی‌‬ ‫مه‌ڵبه‌ندی‌ سلێمانی‌ دابنرێت‪.‬‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬سه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫ئ����اگادار به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫به‌م نزیكانه‌ س����ه‌رۆكی‌ ش����اره‌وانی‌‬ ‫س����لێمانی‌‪ ،‬خه‌س����ره‌و كه‌م����ال‬

‫ده‌گۆڕدرێت‌و له‌جێگه‌یدا كارگێڕێكی‌‬ ‫مه‌ڵبه‌ن����دی‌ س����لێمانی‌ (یوس����ف‬ ‫یاس����ین) داده‌نرێت‪ ،‬به‌اڵم تائێستا‬ ‫هیچ بڕیارێكی‌ فه‌رمی‌ له‌و باره‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌رنه‌چوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌ ب����ۆ ئ����ه‌و مه‌به‌س����ته‌‬ ‫په‌یوه‌ندیكرد به‌سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬خه‌سره‌و كه‌مال‪ ،‬ئه‌ویش‬

‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش ‪ 101‬شه‌قامی ‪2‬سالم خانووی ‪ 56‬ته‌له‌فۆن‪ 2136622 3210501 3210502 :‬هه‌ولێر ‪ ،‬فولکه‌ی کوران ‪ -‬به‌رامبه‌ر نه‌خۆشخانه‌ی ژینی تایبه‌ت (مۆبایل)‪ 07504531388 :‬‬

‫رایگه‌یاند كه‌ به‌زاره‌كی‌ هه‌واڵه‌كه‌یان‬ ‫پێوتوه‌ كه‌ له‌پۆسته‌كه‌یدا نامێنێ‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم تائێس����تا به‌فه‌رم����ی‌ هیچی‌‬ ‫پێڕانه‌گه‌یه‌نراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆ ئه‌و مه‌به‌س����ته‌ كارگێڕی‌‬ ‫مه‌ڵبه‌ن����دی‌ س����لێمانی‌‪ ،‬یوس����ف‬ ‫یاس����ین به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ ئه‌و‬ ‫زانیارییانه‌ ته‌نها ده‌نگۆن‌و تائێستا‬

‫ئاریافۆن‪ 2560031 :‬کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات‬

‫هیچی‌ به‌فه‌رمی‌ پێنه‌گه‌یشتوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ زانیارییه‌كان����ی‌ ئاوێنه‌‪،‬‬ ‫یوسف یاس����ین ئه‌ندازیاره‌‌و ماوه‌ی‌‬ ‫چوار ساڵه‌ گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ كوردستان‪،‬‬ ‫ه����ه‌ر به‌پێ����ی‌ زانیارییه‌كانی����ش‬ ‫س����ه‌رجه‌م كارگێڕه‌كان����ی‌ مه‌ڵبه‌ند‬ ‫رازیبون له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ناوبراو‬ ‫ئه‌و پۆسته‌ وه‌ربگرێت‪.‬‬ ‫نرخی ‪ 1000‬دینار ‬

‫تیراژ ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫هه‌واڵ‬

‫)‪ )354‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/12/4‬‬

‫زیندانییه‌ك ‌ی مه‌عه‌سكه‌ر سه‌الم‪:‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر هه‌ڕه‌شه‌ ‌ی بێسه‌رشوێنكردنمان لێده‌كات‬

‫ئاوێنه‌ی روداوه‌کان‬

‫كاتێك سه‌رۆك‬ ‫داوا ‌ی‬ ‫له‌هاواڵتیان هه‌یه‌‪..‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ریش ئه‌و قسه‌ی ‌ه ره‌تده‌كاته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاراس عوسمان‬ ‫زیندانییه‌ك له‌زیندانی‌ چاكسازی‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ سلێمانی‌ كه‌ به‌مه‌عه‌سكه‌ر‬ ‫سه‌الم ناسراو‌ه ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌كات‬ ‫كه‌ به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌یان هه‌ڕه‌شه‌ی‌‬ ‫"بێسه‌روشوێنكردن"یان لێده‌كات‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌ش ئه‌و قسه‌یه‌‬ ‫ره‌تده‌كاته‌وه‌‌و په‌رله‌مانیش به‌دواداچون‬ ‫بۆ ئه‌و قسه‌یه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫چه‌ند زیندانییه‌ک له‌هۆڵی زینداندا‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬

‫یه‌كێك له‌زیندانییه‌كانی‌ مه‌عه‌س����كه‌ر‬ ‫سه‌الم له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند"له‌‬ ‫(‪)11/20‬وه‌ ك����ه‌ ئ����ه‌و به‌ڕێوه‌ب����ه‌ره‌‬ ‫نوێیه‌مان بۆ دانراوه‌ كۆبونه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫زیندانه‌كان ئه‌نجام����داو وتی‌ هاوكارتان‬ ‫ده‌بم‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌ش����دا‬ ‫بینیمان قسه‌ی‌ جیاوازی‌ هه‌یه‌و یه‌كێك‬ ‫له‌به‌ندك����راوه‌كان روی‌ تێك����رد‌و وتی‌‪،‬‬ ‫جه‌نابی‌ به‌ڕێوه‌ب����ه‌ر ئه‌گه‌ر ئه‌م وتانه‌ی‌‬ ‫ئێس����تا ده‌یكه‌یت دوات����ر واده‌رنه‌چون‬ ‫ده‌ڵێیت چی‌؟ یان ئ����ه‌م وتانه‌ گره‌نتی‌‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ بۆ فریودانی‌ ئێمه‌ نه‌بێت؟‬ ‫ئ����ه‌و زیندانیی����ه‌ كه‌ قس����ه‌كانی‌ الی‌‬ ‫ئاوێنه‌ به‌تۆماركراوی‌ پارێزراوه‌ ئاماژه‌ی‌‬

‫به‌وه‌ك����رد "به‌ڕێوه‌ب����ه‌ر زۆر به‌تون����د ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌اڵمی‌ ئ����ه‌و به‌ندكراوه‌ی‌ دایه‌وه‌‌و وتی‌‬ ‫ئێ����وه‌ خۆتان به‌چی‌ ده‌زانن‪ ،‬خۆ ئه‌گه‌ر‬ ‫من ئ����اره‌زو بك����ه‌م به‌ی����ه‌ك ته‌له‌فۆن‬ ‫س����ه‌رنگومتان ده‌كه‌م‪ ،‬یان حكومه‌تیش‬ ‫بیه‌وێ����ت س����ه‌رنگومت ده‌كات!‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ی سی‌ كه‌س‬ ‫ئێمه‌ش ژماره‌مان كه‌ نزیكه‌ ‌‬ ‫ده‌بوین‪ ،‬توشی‌ شۆك بوین به‌قسه‌كانی‌‬ ‫له‌و هه‌ڵوێسته‌ی‌ پێشوتری‌"‪ ،‬زیندانییه‌كه‌‬ ‫وتیشی‌ "بۆیه‌ ئه‌و كه‌سه‌ ئه‌وه‌نده‌ ترسی‌‬ ‫لێنیشتبو زۆر په‌شیمان بو له‌و قسانه‌ی‌‬ ‫كردب����وی‌‪ ،‬له‌به‌رئ����ه‌وه‌ داوا ده‌كه‌ی����ن‬ ‫حكومه‌ت‌و الیه‌نی‌ پارله‌م����ان ئاگاداری‌‬ ‫ئه‌م هه‌ڕه‌شه‌یه‌ بن"‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌ڕێوه‌به‌ری‌ زیندانی‌ چاكسازی‌‬ ‫گه‌ورانی‌ س����لێمانی‌‪ ،‬عه‌مید ئاوات شێخ‬ ‫كه‌ری����م له‌لێدوانێك����دا ب����ۆ ئاوێنه‌ ئه‌و‬ ‫قس����انه‌ی‌ ره‌تكرده‌وه‌‌و وت����ی‌ "یه‌كێكم‬ ‫ل����ه‌و كه‌س����انه‌ی‌ وانه‌ی‌ ماف����ی‌ مرۆڤ‬ ‫ده‌ڵێمه‌وه‌و به‌پێی‌ یاس����ا دانراوم‌و هه‌ر‬ ‫له‌و چوارچێوه‌یه‌ش����دا مامه‌ڵه‌ ده‌كه‌م‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ته‌حه‌دا ده‌كه‌م و ئاماده‌م ئێوه‌ش‬ ‫بێن و روبه‌ڕوی‌ ئه‌و كه‌سه‌م بكه‌نه‌وه‌ كه‌‬ ‫من شتی‌ وام نه‌وتوه‌‪ ،‬یان ئه‌و كه‌سانه‌ی‌‬ ‫من ش����تی وام وتبێت به‌رامبه‌ری‌ داوای‌‬

‫یاساییم له‌سه‌ر تۆمار بكه‌ن "‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا پارێزه‌ر عوس����مان ش����ێخ‬ ‫س����دیق له‌لێدوانێكدا ب����ۆ ئاوێنه‌ الیه‌نی‌‬ ‫یاسایی‌ ئه‌و "هه‌ڕه‌شه‌"یه‌ی‌ رونكرده‌وه‌‌و‬ ‫وتی‌ "ئه‌م جۆره‌ قس����انه‌‪ ،‬تاوانه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ته‌نانه‌ت به‌رامبه‌ر كه‌س����ێكی‌ ئاساییش‬ ‫بوترێت‪ ،‬ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌ ئه‌م هه‌ڕه‌شانه‌‬ ‫ده‌كه‌ن م����ادده‌ی‌ (‪ )442‬ده‌یانگرێته‌وه‌‬ ‫واته‌ (هه‌ڕه‌شه‌كردن‌و ترس دروستكردن‬ ‫له‌الی‌ كه‌س����ی‌ به‌رامبه‌ر)‪ ،‬به‌تایبه‌تیش‬ ‫كه‌س����ێك له‌ئاس����تێكدا ی����ان خ����اوه‌ن‬ ‫پله‌وپایه‌ بێت كه‌ پێویسته‌ مامه‌ڵه‌یه‌كی‌‬ ‫ته‌ندروس����ت بكات له‌گه‌ڵ كه‌سانێك كه‌‬ ‫به‌رپرسیاره‌ لێیان"‪.‬‬ ‫ئه‌و پارێ����زه‌ره‌ ئاماژه‌ی‌ ب����ه‌وه‌دا كه‌‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ هه‌ڕه‌ش����ه‌كه‌یان لێكراوه‌‬ ‫ده‌توانن س����كااڵ له‌س����ه‌ر ئه‌و به‌رپرسه‌‬ ‫تۆمار بكه‌ن‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئه‌گه‌ر شایه‌تحاڵ‬ ‫هه‌بێت ئه‌وا كارێكی‌ باش����تر و گرنگتره‌‬ ‫و یاساییه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌و باره‌یه‌وه‌ س����ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫مافی‌ مرۆڤ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان‪،‬‬ ‫س����االر مه‌حمود له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌‬ ‫رایگه‌یان����د ك����ه‌ به‌دواداچ����ون بۆ ئه‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌یه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫ئه‌میندار ‌ی یه‌كگرتو‬ ‫سه‌ردان ‌ی بارزان ‌ی ده‌كات‬

‫له‌زه‌وییه‌كی‌ ئه‌ندامێكی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫شاره‌وانیدا خانویه‌ك ده‌روخێنرێت‬

‫ی یه‌كگرتو‪،‬‬ ‫بڕیار وایه‌ ئه‌مینداری‌ گشت ‌‬ ‫محه‌مه‌د فه‌ره‌ج دوای‌ ته‌واوبونی‌ دیدار‌و‬ ‫ی‬ ‫كۆبونه‌وه‌كان���ی‌ له‌گ���ه‌ ‌ڵ به‌رپرس���ان ‌‬ ‫ی‬ ‫حیزب‌و الیه‌نه‌ سیاس���ییه‌كان له‌شار ‌‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬له‌ش���اری‌ هه‌ولێریش هه‌مان‬ ‫دی���دار ئه‌نجام بدات له‌وان���ه‌ش له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫ی سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‪.‬‬ ‫مه‌سعود بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و كۆبونه‌وانه‌ ‌‬ ‫ناوب���راو ئامانج ‌‬ ‫ی رونك���رده‌وه‌ ك���ه‌ یه‌كێك‬ ‫ئه‌مین���دار ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌بڕیاره‌كانی‌ كۆنگره‌ی���ان پته‌وكردن ‌‬ ‫ی یه‌كگرت���و‌ه له‌گ��� ‌ه ‌ڵ‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان��� ‌‬ ‫محه‌مه‌د فه‌ره‌ج‬ ‫حیزب‌و الیه‌نه‌ سیاس���ییه‌كان‪ ،‬ه ‌هر‌وه‌ها‬ ‫وا بڕیاره‌ دوای‌ ته‌واوكردنی‌ دیداره‌كانی‌ تاوتوێكردنی‌ گرژییه‌كانی‌ هه‌رێم‌و به‌غدا‪،‬‬ ‫له‌شاری‌ س���لێمانی‌‪ ،‬ئه‌مینداری‌ گشتی‌ جگه‌ له‌وه‌ش پێش���نیاریان ئه‌وه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫یه‌كگرت���وی‌ ئیس�ل�امی‌ كوردس���تان‪ ،‬وه‌كو چ���ۆن الیه‌نه‌ كوردس���تانییه‌كان‬ ‫محه‌مه‌د فه‌ره‌ج س���ه‌ردانی‌ مه‌س���عود له‌به‌رامب���ه‌ر ده‌ره‌و‌ه یه‌كهه‌ڵوێس���تن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی جدد ‌‬ ‫پێویس���ته‌ له‌نێوخۆش���دا كار ‌‬ ‫بارزانی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم بكات‪.‬‬ ‫ی كورد‌و‬ ‫ی بكه‌ن بۆ رێكخستنه‌وه‌ی‌ نێوماڵ ‌‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی چاكس���ازی‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ی كوردستان‌و ئه‌نجامدان��� ‌‬ ‫ی یه‌كگرتوی‌ ئیسالم ‌‬ ‫سیاس ‌‬ ‫ی چاكس���ازیش‬ ‫ی ماوه‌ی���ه‌ك هه‌نگاوه‌كان ‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كگرتو له‌سلێمانی‌‪ ،‬د‪.‬محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د كه‌وتوه‌ت ‌ه ژێ���ر كاریگه‌ریی گرژییه‌كان ‌‬ ‫له‌لێدوانێك���دا بۆ ئاوێن��� ‌ه رایگه‌یاند ك ‌ه هه‌رێم‌و به‌غدا‪.‬‬

‫ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر به‌ش���ی‌ زیاده‌ڕۆی ‌‬ ‫ی‬ ‫خانوی���ه‌ك له‌زه‌وییه‌ك���ی‌ ئه‌ندامێك���ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ شاره‌وانی‌ س���لێمانیدا كه‌‬ ‫به‌نایاسایی‌ دروستكراوه‌ ده‌روخێنێت‪،‬‬ ‫ئه‌ندامه‌ك���ه‌ی‌ ش���اره‌وانیش ده‌ڵێ���ت‬ ‫"م���ن زه‌وییه‌كه‌م فرۆش���تووه‌و موڵكی‌‬ ‫من نییه‌"‪.‬‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫ئ���اگادار به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ چه‌ند‬ ‫رۆژێ���ك له‌مه‌وبه‌ر به‌ش���ی‌ زیاده‌ڕۆیی‌‬ ‫خانویه‌كیان له‌زه‌وییه‌كی‌ كش���توكاڵی‌‬ ‫ئه‌ندامێك���ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ ش���اره‌وانی‌‬ ‫س���لێمانیدا روخاندوه‌ كه‌ به‌نایاسایی‌‬ ‫دروستكراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌ په‌یوه‌ندیك���رد به‌ئه‌ندامی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ ش���اره‌وانی‌ س���لێمانی‌‬ ‫عومه‌ر عه‌بدواڵ كه‌ خاوه‌نی‌ ئه‌و زه‌وییه‌‬ ‫ب���وه‌ وتی‌" ئه‌و باخه‌ ره‌زی‌ تێداكراوه‌‌و‬ ‫زه‌وی‌ ‪ 65‬قڕگه‌ی‌ پێده‌ڵێن‌و ‪ 16‬دۆنمه‌‪،‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 1993‬بۆ‪ 1994‬له‌كه‌س���ێكم‬ ‫كڕی‌ به‌ناوی‌ حارس‪ ،‬نزیكه‌ی‌ دو ساڵه‌‬ ‫ئه‌و باخه‌م فرۆش���تۆته‌وه‌ به‌كه‌س���ێك‬ ‫ئ���ه‌و كه‌س���ه‌ش چ���وه‌ خان���وی‌ تێدا‬ ‫كردوه‌‪ ،‬شاره‌وانیش چوه‌ روخاندویه‌تی‌‬ ‫ئه‌وی���ش له‌خ���ۆوه‌ ن���اوی‌ من���ی‌‬ ‫داوه‌و وتویه‌ت���ی‌ هی‌ ئ���ه‌وه‌ له‌كاتێكدا‬ ‫خانویه‌کی ته‌جاوز له‌زه‌وییه‌کی کشتوکاڵیدا‬ ‫من دو ساڵه‌ ئه‌و باخه‌م فرۆشتوه‌"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫فۆتۆ‪ :‬تایبه‌ت‬

‫وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی‌ له‌ده‌ره‌وه‌ كارمه‌ند‬ ‫دێنێت‌و سه‌ندیكاش ده‌ڵێت "پێویست ناكات"‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروس���تی‌ ئه‌وروپی‌ پاره‌یه‌ك���ی‌ زۆریان ده‌وێت‌و‬ ‫رایگه‌یان���دوه‌ كه‌ به‌نی���ازه‌ كارمه‌ندی‌ ره‌نگه‌ ئه‌وه‌ش به‌ئه‌وان دابین نه‌كرێت‪،‬‬ ‫بیانی‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت���ه‌وه‌ بهێنێت جگه‌ له‌وه‌ش بۆ هه‌ندێ‌ ش���وێن وه‌ك‬ ‫ب���ۆ كارك���ردن له‌نه‌خۆش���خانه‌كانی‌ چاودێ���ری‌ ورد‌و فریاكه‌وت���ن خه‌ڵكی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬به‌اڵم سه‌ندیكای‌ كارمه‌ندان ش���اره‌زایان پێویس���ته‌ كه‌ به‌ش���ێك‬ ‫پێیوای���ه‌ ك���ه‌ پێویس���ت به‌هێنان���ی‌ له‌و س���تافه‌ بیانییه‌ شاره‌زایانه‌ له‌وێ‌‬ ‫كارمه‌ند ناكات‪ ،‬پزیشكێكیش ده‌ڵێت داده‌نێن‪.‬‬ ‫به‌اڵم لێپرس���راوی‌ لقی‌ س���لێمانی‌‬ ‫كه‌ حكومه‌ت پالنی‌ له‌دابه‌ش���كردنی‌‬ ‫س���ه‌ندیكای‌ كارمه‌ندانی‌ ته‌ندروستی‌‪،‬‬ ‫كارمه‌نداندا نییه‌‪.‬‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬ئاوێن���ه‌‪ :‬وه‌زی���ری‌ هاوژین عوسمان له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌‪ ،‬د‪.‬رێكه‌وت حه‌مه‌ڕه‌شید رایگـــــــه‌یاند ئ���ه‌وان له‌گه‌ڵ وه‌زیری‌‬ ‫له‌لێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند كه‌ ته‌ندروس���تی‌‌و به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ ئاماری‌‬ ‫له‌ساڵی‌ رابردوه‌وه‌ بڕیارێك ده‌رچوه‌‌و س���لێمانی‌ دانیش���تون‌و بڕیاریانداوه‌‬ ‫وابڕی���اره‌ ‪ 106‬كادی���ری‌ پزیش���كی‌ ت���ا ی���ه‌ك كارمه‌ن���دی‌ كوردس���تان‬ ‫له‌پزیش���ك‌و كارمه‌ند له‌واڵتانی‌ هیند‌و بمێنێ���ت دایبمه‌زرێنن كه‌س له‌ده‌ره‌وه‌‬ ‫فیلیپینه‌وه‌ بهێنین‌و جه‌ختیشیكرده‌وه‌ نـــه‌هێنرێ���ت‌و وت���ی‌ "پێمانوایه‌ ئێمه‌‬ ‫كه‌ مه‌به‌ست له‌هێنانی‌ ستاف ئه‌وه‌یه‌ به‌ش���ی‌ ته‌واوی‌ كارمه‌ندمان هه‌یه‌ بۆ‬ ‫ی نه‌خۆش���خانه‌كانی‌ خۆمان‌و پێویست‬ ‫پاره‌ی‌ زۆریان ناوێت‪ ،‬به‌اڵم س���تاف ‌‬

‫به‌كارمه‌ن���دی‌ ده‌ره‌وه‌ ن���اكات‪ ،‬جگه‌‬ ‫لـــــ���ه‌وه‌ش له‌به‌رنامــــه‌ماندای��� ‌ه‬ ‫كاربكه‌ی���ن بۆ باش���كردنی‌ ئاس���تی‌‬ ‫بژێوی‌ كارمه‌ندی‌ خۆمان‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و‬ ‫كارمه‌نده‌ی‌ دێته‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫نابێت له‌كارمه‌ن���دی‌ ئێمه‌ مافی‌ زیاتر‬ ‫بێت"‪.‬‬ ‫پزیش���كێكیش كه‌ نه‌یویس���ت ناوی‌‬ ‫ئاش���كرا بكات بۆ ئاوێنه‌ی‌ رونكرده‌وه‌‬ ‫كه‌ وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروس���تی‌ كێش���ه‌ی‌‬ ‫كه‌م���ی‌ پزیش���ك‌و كارمـــه‌ندی‌ نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو كێش���ه‌ له‌دابه‌ش���بونیان هه‌یه‌‬ ‫به‌س���ه‌ر ش���وێنه‌كاندا‪ ،‬بـــــ���ه‌اڵم‬ ‫وه‌زاره‌ت به‌بێ‌ پ�ل�ان كارمه‌ند دابه‌ش‬ ‫ده‌كات‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌وه‌ش هـــه‌ڵئاوس���انی‌‬ ‫دروس���تكردوه‌ ك���ه‌ له‌هــــــــه‌ندێك‬ ‫له‌هه‌ندێ���ك‬ ‫زۆرن‌و‬ ‫ش���وێندا‬ ‫شوێنیشدا كه‌من‪.‬‬

‫سه‌الح سه‌عید ئه‌مین‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێ���م له‌راگه‌یه‌نراوه‌كه‌یدا‬ ‫ك���ه‌ به‌هۆی‌ روداوه‌كان���ی‌ خومارتوه‌وه‌‬ ‫باڵویك���ردوه‌‪ ،‬داوا ده‌كات گه‌له‌كه‌م���ان‬ ‫ئاماده‌ب���اش بێت ب���ۆ ه���ه‌ر روداوێكی‌‬ ‫نه‌خوازراو‪ ،‬م���ن داوا ئه‌كه‌م گه‌له‌كه‌مان‬ ‫ئه‌و ئاماده‌باشییه‌ وه‌ربگرێت‌و ئاماده‌بێت‬ ‫بۆ هه‌ر حاڵه‌تێك كه‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫داوایده‌كات‪ ،‬سه‌رۆكی‌ هه‌رێمیش كارێكی‌‬ ‫باشیكرد گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ الی‌ خه‌ڵك كه‌ بێ‌‬ ‫ئه‌و خه‌ڵكه‌ش هیچی‌ پێناكرێت‪ .‬به‌اڵم‪:‬‬ ‫پرس���یاری‌ من له‌به‌ڕێزیان ئه‌وه‌یه‌‪ :‬هه‌ر‬ ‫ئه‌و خه‌ڵكه‌ی‌ ئه‌و سه‌رۆكایه‌تیان ده‌كات‌و‬ ‫داوای‌ ئاماده‌باشییان لێده‌كات‪ ،‬ناڕه‌زایی‌‬ ‫گه‌وره‌یان له‌نه‌بونی‌ شه‌فافییه‌ت هه‌یه‌ له‌م‬ ‫هه‌رێمه‌دا‪ .‬له‌ته‌واوی‌ جومگه‌كانی‌ ژیانی‌‬ ‫ئه‌م هه‌رێمه‌دا شه‌فافییه‌ت له‌ژێر پرسیاری‌‬ ‫گه‌وره‌دایه‌‪ ،‬تائێستاش هاواڵتیان نازانن‬ ‫بودجه‌ چۆن س���ه‌رفده‌كرێت‪ ،‬تائێس���تا‬ ‫نازانن بۆ ئه‌و هه‌مو ره‌خنه‌یه‌ له‌بودجه‌و‬ ‫چۆنێتی‌ سه‌رفكردنه‌كه‌ی‌ ده‌گیرێت كه‌س‬ ‫حیس���ابی‌ بۆ ن���اكات؟ هاواڵتیان نازانن‬ ‫كێ‌ له‌م هه‌رێمه‌دا مه‌رجه‌عی‌ س���ه‌ره‌كی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌‪ ،‬په‌رله‌مان یان سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم؟ هاواڵتیان تێناگه‌ن دادپه‌روه‌ری‌‬ ‫له‌كوێدای���ه‌ پیاوانی‌ حیزب حیس���اب بۆ‬ ‫دادگا نه‌ك���ه‌ن له‌كاتێك���دا تۆمه‌تباربن‬ ‫به‌كوشتنی‌ خه‌ڵك به‌اڵم رۆژنامه‌نوسان‌و‬ ‫رۆشنبیران له‌سه‌ر وتنی‌ "وشه‌"‬ ‫دادگایی‌ بكرێ���ن‌و توڕهه‌ڵبدرێنه‌ كونجی‌‬ ‫زیندان‪.‬‬ ‫به‌ڕێز س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‪ :‬ناكرێت تۆ هه‌ر‬ ‫له‌كات���ی‌ ته‌نگان���ه‌و ناره‌حه‌تی���دا گه‌لت‬ ‫بیربكه‌وێت���ه‌وه‌و هانایان بۆ ببه‌یت به‌اڵم‬ ‫پێی���ان نه‌ڵێیت ئ���ه‌و هه‌م���و ته‌نكه‌ره‌‬ ‫نه‌وته‌ی‌ رۆژان���ه‌ له‌رێگاوبانه‌ بێنازه‌كانی‌‬ ‫ئ���ه‌م هه‌رێمه‌دا قه‌تاره‌یان به‌س���توه‌ بۆ‬ ‫ك���وێ‌ ده‌ڕۆن‌و چۆن‌و به‌ چ ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫ده‌فرۆش���رێن‌و داهاته‌كه‌ی���ان له‌كوێیه‌و‬ ‫چۆن سه‌رفده‌كرێت؟‬ ‫به‌ڕێ���ز س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێ���م‪ :‬ناكرێ���ت‬ ‫له‌ته‌نگان���ه‌دا داوای‌ یه‌كڕی���زی‌ الیه‌ن���ه‌‬ ‫ساسییه‌كانی‌ هه‌رێم بكه‌یت‌و له‌سه‌روه‌ختی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنیشدا باره‌گاكانیان بسوتێنرێت‌و‬ ‫ش���اربه‌ده‌ربكرێن‪ ،‬ناكرێ���ت پۆس���ت‌و‬ ‫پله‌وپایه‌ چ���ه‌وره‌كان بۆ دو حیزب بن‌و‬ ‫مه‌ترس���ییه‌كان ب���ۆ هه‌م���وان‪ ،‬ناكرێت‬ ‫كات له‌وه‌ زیاتر درێژه‌ بكێش���ێت‌و ئێوه‌‬ ‫هه‌ربڵێ���ن‪ :‬بیس���ت‌و ئه‌وه‌نده‌ س���اڵ بۆ‬ ‫ئه‌زمون���ی‌ حوكمڕانی‌ زۆر نیی���ه‌‪ ،‬ئه‌ی‌‬ ‫س���ه‌رۆك ئێمه‌ تینوی‌ ش���ه‌فافییه‌تین‪،‬‬ ‫هه‌رگیز دیجله‌ ناتوانێت له‌ناومانبه‌رێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم نه‌بونی‌ ش���ه‌فافییه‌تی‌ راسته‌قینه‌‬ ‫ئه‌م هه‌رێمه‌ ده‌خنكێنێت‌و وه‌چاغی‌ كوێر‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬

‫گەنجێک‪،‬براو‬ ‫خوشکێکی دەکوژێت‬ ‫ش���ەوی راب���ردوو گەنجێک لەش���اری‬ ‫کەرک���وک‪ ،‬خوش���ک‌و برایەکی خۆی‬ ‫دەکوژێ���ت‌و دایک‌و باوکیش���ی بریندار‬ ‫دەکات‌و دواتر هەڵدێت‪.‬‬ ‫کەرک���وک‪ ،‬ئاوێن���ە‪ :‬لەگەرەک���ی‬ ‫نەس���ری ش���اری کەرک���وک گەنجێک‬ ‫بەن���اوی (م‪،‬ن‪،‬م) بەه���ۆی کێش���ەی‬ ‫کۆمەاڵیەتییەوە براو خوشکێکی خۆی‬ ‫دەکوژێ���ت‪ ،‬دایک‌و باوکیش���ی بریندار‬ ‫دەکات‪.‬‬ ‫س���ەرچاوەیەک لەپۆلیسی کەرکوک‬ ‫بەئاوێن���ەی راگەیان���د "گەنجەک���ە‬ ‫بۆش���وێنێکی نادی���ار هەڵهات���ووە‌و‬ ‫لێکۆڵینەوە لەو بارەیەوە بەردەوامە"‪.‬‬ ‫گەنجەک���ە تەمەن���ی ‪ 21‬س���اڵەو‬ ‫خوشکەکەش���ی کە ناوی (ئ) تەمەنی‬ ‫‪ 17‬ساڵەو براکەشی تەمەنی ‪ 18‬ساڵە‬ ‫سه‌رچاوه‌كه‌ی پۆلیس وتی ب ‌ه وته‌ی‬ ‫دایك���ی و باوك���ی بكوژه‌كه‌بێ���ت هیچ‬ ‫كێشه‌یه‌كیان ل ‌ه گه‌ڵیدا نه‌بووه‌و هاتۆت ‌ه‬ ‫ماڵه‌وه‌و ده‌س���تی كردوو به‌ ته‌قه‌كردن‬ ‫لێیان‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌كه‌ ئەوەشی رونکردەوە ك ‌ه‬ ‫بكوژه‌كه‌ كاس���بكار‌ه وتیشی "به‌هۆی‬ ‫ئه‌وه‌ی فیشه‌كی ده‌مانچه‌و كاڵشینكۆف‬ ‫ل ‌ه ماڵه‌كه‌دا دۆزراوه‌ته‌و‌ه پێده‌چێت بۆ‬ ‫ی دوو چه‌كی‌ به‌كارهێنابێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و كار‌ه ‌‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )354‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/12/4‬‬

‫عه‌ڕابی‌ سیاسه‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئێران‬

‫‪3‬‬

‫به‌نهێنی‌ له‌گه‌ڵ تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌ كۆده‌بێته‌وه‌‬

‫►‬

‫ل���ه‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا قس���ه‌یان له‌س���ه‌ر‬ ‫ئا‪ :‬شوان محه‌مه‌د‬ ‫بیركردن���ه‌وه‌‌و سیاس���ه‌تی‌ س���ه‌رۆك‬ ‫ی كردو‌ه بۆ‬ ‫وه‌زیرانی‌ عێراق نوری‌ مالیك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاسی‌‌و ئه‌من ‌‬ ‫گه‌وره‌ به‌رپرس ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رپرس��� ‌ه ئێرانییه‌كه‌‌و مه‌ترسییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێران قاسمی سلێمانی‌ به‌نهێن ‌‬ ‫ی دروس���تبوه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌و بارگرژییه‌ ‌‬ ‫سه‌ردانی‌ كوردستان ده‌كات‌و‬ ‫عێراق‌و ناوچه‌كه‌‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌‌و نێچیرڤان‬ ‫ی‬ ‫ی ئاوێن ‌ه ئاماژ‌ه ‌‬ ‫وه‌ك س���ه‌رچاوه‌كه‌ ‌‬ ‫كۆده‌بێته‌وه‌ بۆ قسه‌كردن له‌سه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی له‌میان ‌ه ‌‬ ‫بۆ ده‌كات قاس���می سلێمان ‌‬ ‫بارگرژییه‌كانی‌ نێوان هه‌رێم‌و‬ ‫ی كردو‌ه‬ ‫قس���ه‌كانیدا به‌و شێوه‌ی ‌ه قس ‌ه ‌‬ ‫ی ناوه‌ندی‌‪.‬‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ی ئێرانیش نیگه‌ران ‌ه‬ ‫ك ‌ه كۆماری‌ ئیسالم ‌‬ ‫ی س���ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق‬ ‫ی له‌سیاسه‌ت ‌‬ ‫ی ئاگادار به‌رۆژنامه‌ ‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ێ ئه‌وان‬ ‫ی مالیكی‌‌و ئه‌گ���ه‌ر تادوێن ‌‬ ‫ی ‪ -27‬نور ‌‬ ‫ی راگه‌یان���د ك���ه‌ رۆژ ‌‬ ‫ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫ی پشتگیرییه‌كی‌ سه‌رسه‌ختیان لێكردبێت‪،‬‬ ‫ی ئیس�ل�ام ‌‬ ‫ی كۆمار ‌‬ ‫‪11‬نوێنه‌ری‌ رابه‌ر ‌‬ ‫ی ناكه‌ن‪.‬‬ ‫ی ئێستا به‌و شێوه‌یه‌ پشتگیر ‌‬ ‫ی ده‌ره‌و‌ه قاس���م ‌‬ ‫ئێران ب���ۆ كاروبار ‌‬ ‫ی بۆ ئه‌و‌ه‬ ‫ی ئێران ئاماژه‌ ‌‬ ‫سه‌رچاوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���لێمانی‌ ك ‌ه وه‌ك به‌رپرسی‌ سوپا ‌‬ ‫ی سه‌ركرد‌ه‬ ‫ق���ودس ناس���راوه‌‌و ب��� ‌ه (عه‌ڕاب���ی‌) كرد ك ‌ه قاس���می س���لێمان ‌‬ ‫ی ئاگاداركردۆته‌و‌ه ك ‌ه ئه‌وان‬ ‫سیاسه‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئێران له‌ناوچه‌كه‌دا كورده‌كان ‌‬ ‫ی فڕۆكه‌و‌ه ناهێڵن ش���ه‌ڕ له‌نێ���وان هه‌رێم‌و به‌غدا‬ ‫ن���اوزه‌د ده‌كرێت‪ ،‬له‌رێ���گا ‌‬ ‫ی هاتۆته‌ هه‌ولێر‌و هه‌ڵبگیرس���ێت‌و ل���ه‌و روه‌و‌ه كوردیان‬ ‫ی نهێن ‌‬ ‫به‌س���ه‌ردانێك ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ تاڵه‌بان���ی‌‌و بارزانی‌‌و نێچیرڤان‌و دڵنیاكردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫ه���اوكات له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌م س���ه‌ردان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫چه‌ن���د ئه‌ندامێكی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس��� ‌‬ ‫ی قاس���می سلێمانی‌‪ ،‬له‌هه‌مان‬ ‫هه‌ردوال كۆبۆته‌وه‌‌و هه‌ر هه‌مان ش���ه‌و نهێنییه‌ ‌‬ ‫ی ئێ���ران‬ ‫ی په‌رله‌مان��� ‌‬ ‫رۆژدا س���ه‌رۆك ‌‬ ‫له‌هه‌ولێره‌وه‌ گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ بۆ ئێران‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی فه‌رم ‌‬ ‫ی به‌س���ه‌ردانێك ‌‬ ‫هاتن���ی‌ ئه‌مج���اره‌ی‌ ئ���ه‌م گ���ه‌ور‌ه عه‌لی‌ الریجان ‌‬ ‫ی فرۆكه‌خان���ه‌ی‌ نه‌جه‌ف���ه‌و‌ه‬ ‫به‌رپرس��� ‌ه تایب���ه‌ت بوه‌ به‌و كێش���ه‌و له‌رێ���گا ‌‬ ‫ی راپۆرت��� ‌ه‬ ‫ی گه‌یش���ته‌ عێ���راق‪ .‬به‌پێ��� ‌‬ ‫ی مانگ ‌‬ ‫بارگرژییانه‌ی‌ ك ‌ه له‌ناوه‌ڕاس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌وانییه‌كان سه‌رۆك ‌‬ ‫تش���رینی‌ دوه‌م���ه‌و‌ه له‌ش���ارۆچكه‌ ‌‬ ‫دوزخورمات���و له‌نێوان هه‌رێ���م‌و به‌غدا ئێران له‌كۆبونه‌وه‌كانی له‌گه‌ڵ سه‌رۆك‬ ‫ی وه‌زی���ران‌و به‌رپرس���ه‌ عێراقیی���ه‌كان‬ ‫ده‌س���تیپێكردوه‌‌و رۆژ ب���ه‌رۆژ له‌رو ‌‬ ‫سیاسی‌‌و سه‌ربازییه‌وه‌ گه‌وره‌تر ده‌بێت‪ ،‬قس���ه‌یان له‌س���ه‌ر كێشه‌ی‌ س���وریا‌و‬ ‫ی ئاوێنه‌ ئه‌و گه‌ور‌ه په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‌ نێ���وان هه‌ردو واڵت‬ ‫ی سه‌رچاوه‌ك ‌ه ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی واڵته‌كه‌ش��� ‌‬ ‫ی كردوه‌‪ ،‬هاوكات ئاماده‌ی ‌‬ ‫به‌رپرس���ه‌ ئێرانیی��� ‌ه مه‌ترس���ییه‌كان ‌‬ ‫ی له‌سه‌ركرد‌ه پێشان داوه‌ بۆ ناوبژیوانیكردن له‌نێوان‬ ‫گه‌وره‌بونی‌ ئه‌و كێشه‌یه‌ ‌‬ ‫ك���ورده‌كان نه‌ش���اردۆته‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و حكومه‌تی‌ به‌غدا‪.‬‬ ‫ی ئێران‬ ‫به‌پێی‌ زانیارییه‌كان ستراتیژ ‌‬ ‫دڵنیاشی‌ كردونه‌ته‌وه‌ ك ‌ه ئه‌وان ناهێڵن‬ ‫ی‬ ‫له‌م قۆناغه‌دا به‌رامبه‌ر كورد له‌روانگ ‌ه ‌‬ ‫شه‌ڕ له‌نێوان به‌غدا‌و هه‌رێم روبدات‪.‬‬ ‫ی ش���یعه‌كانه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی پاراستن ‌‬ ‫ی ئاوێن��� ‌ه باس��� ‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌و‌ه كرد كه‌ س���ه‌ركرده‌ ك���ورده‌كان له‌هه‌ری���ه‌ك له‌س���ویا‌و عێ���راق‪ ،‬دوا ‌‬

‫پاراس���تنی‌ به‌رژه‌وه‌ندی ش���یعه‌كان‪،‬‬ ‫ی‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ ك���ورددا ده‌كات‌و خۆ ‌‬ ‫به‌دۆستیان ده‌زانێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و زانیارییان��� ‌ه ئاماژ‌ه ب���ۆ ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌ك���ه‌ن ك���ه‌ هه‌رگی���ز ئێران ش���یع ‌ه‬ ‫ناگۆڕێت���ه‌و‌ه ب���ۆ ك���ورد‌و هه‌میش��� ‌ه‬ ‫ی له‌گه‌ڵ ئه‌واندای���ه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫س���تراتیژ ‌‬ ‫ی‬ ‫تا ئێس���تا ده‌یانه‌وێ���ت په‌یوه‌ندییه‌ك ‌‬

‫هه‌میشه‌ سیاسه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێران ئەوە بوه‌ ته‌نها‬ ‫یه‌ك هێز له‌هه‌رێمدا‬ ‫بااڵده‌ست نه‌بێت‌و‬ ‫جۆره‌ بااڵنسێك‬ ‫هه‌بێت له‌نێوان‬ ‫پارتی‌‌و یه‌كێتیدا‬ ‫باش���یان له‌گ���ه‌ڵ ك���ورد له‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫ی كوردیان له‌سوریا‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬دۆستایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫پێویس���ته‌‌و په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵ پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان باشه‌‌و له‌رێگا ‌‬ ‫كرێكاران ‌‬ ‫ئه‌وان���ه‌و‌ه ده‌یانه‌وێ���ت ( په‌یه‌ده‌) ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كرێكاران��� ‌‬ ‫ی پارت��� ‌‬ ‫درێژكراوه‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستانه‌ له‌س���وریا نه‌كه‌وێته‌ به‌ره‌ ‌‬ ‫ی ئه‌س���ه‌ده‌‌وه‌‌و‬ ‫ی رژێم��� ‌‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆن ‌‬ ‫ی ئ���ه‌وه‌ بكه‌ن ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌یانه‌وێ���ت زامن ‌‬

‫داكۆك���ی له‌رژێمی‌ به‌ش���اریش نه‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌كه‌ن‌و به‌شدار ‌‬ ‫النیكه‌م دژایه‌تیش��� ‌‬ ‫له‌روخانیدا نه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ه���اوكات دۆس���تایه‌تی‌ هه‌رێم��� ‌‬ ‫كوردستان ده‌كه‌ن‪ ،‬چونك ‌ه له‌الیه‌كه‌و‌ه‬ ‫كوردی‌ عێ���راق‌و ش���یعه‌ مێژویه‌كیان‬ ‫به‌یه‌كه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬هاوكات ئێران نایه‌وێت‬ ‫دۆس���تایه‌تی‌ له‌گه‌ڵ ك���ورد تێكبدات‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ ئ���ه‌و ده‌م ‌ه ك���ورد له‌توركیا‌و‬ ‫ی ناوچه‌كه‌ نزیكتر ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫سونن ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مڕۆ ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ناكۆكییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫نێوان مالیكی‌‌و هه‌رێم‪ ،‬س���ه‌رچاوه‌كه‌ ‌‬ ‫ئاوێن ‌ه باس له‌و‌ه ده‌كات كه‌ ئێران جگ ‌ه‬ ‫له‌وه‌ی‌ ناهێلێت ش���ه‌ڕ له‌نێوان هه‌ردوال‬ ‫روب���دات‪ ،‬ه���اوكات ئه‌وان تا ئێس���تا‬ ‫ی مالیكییه‌و‌ه تا‬ ‫پابه‌ن���دن به‌مان���ه‌و‌ه ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ داهاتوی‌ په‌رله‌مانی‌ عێراق‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌گه‌ر بارودۆخێكی‌ تایبه‌ت هات ‌ه‬ ‫پێش���ێ‌ ك ‌ه مه‌ترس���ی‌ هه‌بێت له‌سه‌ر‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ ش���یعه‌ی‌ عێراق‪ ،‬ئه‌وا ئێران‬ ‫پش���ت ده‌كات ‌ه مالیكی‌‌و ئاماده‌ن وه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ی بی���ده‌ن‪ ،‬له‌پێن���او مانه‌وه‌ ‌‬ ‫قوربان��� ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ شیعه‌ له‌حوكمدا‪.‬‬ ‫ت���ردا‪،‬‬ ‫له‌ش���یكردنه‌وه‌یه‌كی‌‬ ‫ی ئاوێن ‌ه ئ���ه‌و‌هی‌ به‌دور‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ‌‬ ‫نه‌زانی‌ ك��� ‌ه ئه‌م نیگه‌رانیی ‌هی‌ ئێس���تا‬ ‫ی هه‌یه‌تی‌‪،‬‬ ‫ئێ���ران به‌رامب���ه‌ر مالیك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ نه‌بێت كه‌ به‌ته‌واو ‌‬ ‫به‌مه‌به‌ست ‌‬ ‫مالیكی‌ بكه‌وێته‌ ژێ���ر كۆنترۆڵیانه‌وه‌‌و‬ ‫ناوبه‌ناو له‌م جۆره‌ س���ه‌ر ئێشه‌ی ‌هی‌ بۆ‬ ‫ی‬ ‫دروس���ت ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌مه‌به‌ستی‌ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫زیات���ر به‌ره‌و ئه‌وان بچێ���ت‌و ته‌نازول ‌‬ ‫ی پێبكه‌ن‪.‬‬ ‫زیاتر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قاس���م ‌‬ ‫ی ئه‌مجار‌ه ‌‬ ‫س���ه‌ردانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫س���لێمانی‌ ب���ۆ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫ی ئ���ه‌م گ���ه‌ور‌ه‬ ‫به‌دوه‌می���ن س���ه‌ردان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێران داده‌نرێت له‌ماوه‌ ‌‬ ‫به‌رپرس���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ێ‌ مانگدا بۆ هه‌رێم‪ .‬پێش���تر رۆژ ‌‬

‫ ‬ ‫قاسمی سلێمانی‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مجاره‌‌و به‌نهێن ‌‬ ‫‪ 9-25‬هاوش���ێو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���لێمانی‌ س���ه‌ردانی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫قاسم ‌‬ ‫ی س���لێمانی‌ به‌جیا‬ ‫ك���رد‌و له‌پارێ���زگا ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ تاڵه‌بانی‌‌و نه‌وشیروان كۆبوه‌وه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی به‌نێچیرڤان بارزان ‌‬ ‫له‌هه‌ولێرش چاو ‌‬ ‫كه‌وت‪.‬‬ ‫ی كه‌ له‌و‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ به‌پێی‌ زانیارییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كرد‪ ،‬قاسمی سلێمان ‌‬ ‫سه‌ردانه‌و‌ه دز‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌و مه‌به‌سته‌ هاتبو بۆ هه‌رێم تا داوا ‌‬ ‫ئه‌وه‌ له‌ده‌سه‌اڵتدارانی‌ هه‌رێم بكات رێگا‬ ‫بده‌ن هه‌رێم وه‌ك پردێك به‌كاربهێنێت‬ ‫ی‬ ‫بۆ یارمه‌ت���ی‌‌و كۆمه‌ك ناردن بۆ رژێم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و راپۆرته‌ ‌‬ ‫ئه‌س���ه‌د‪ ،‬به‌اڵم به‌پێ ‌‬

‫لەئینتەرنێتەوە‬

‫ی‬ ‫ك���ه‌ له‌و ده‌م���ه‌دا له‌الی���ه‌ن رۆژنامه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن���ه‌و‌ه باڵوكرایه‌وه‌‪ ،‬س���ه‌ردانه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ده‌ر نه‌بو له‌نزیككردنه‌وه‌ ‌‬ ‫سلێمان ‌‬ ‫ی كوردس���تان‌و‬ ‫رای‌ یه‌كێتی‌ نیش���تمان ‌‬ ‫ی گۆڕان‌و رێكخستنه‌وه‌‌و هێمن‬ ‫بزوتنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫كردنه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندی‌ هه‌ردوال له‌ناوچه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌وز‪ ،‬چونكه‌ به‌درێژایی‌ سااڵنی‌ دوا ‌‬ ‫ی كوردس���تان هه‌میش ‌ه‬ ‫ی خه‌ڵك ‌‬ ‫راپه‌ڕین ‌‬ ‫سیاسه‌تی‌ ئێران له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫به‌و ئاراس���ته‌ی ‌ه بوه‌ ك ‌ه ته‌نها یه‌ك هێز‬ ‫له‌هه‌رێم���دا بااڵده‌س���ت نه‌بێت‌و جۆر‌ه‬ ‫بااڵنس���ێك هه‌بێ���ت له‌نێ���وان پارتی‌‌و‬ ‫یه‌كێتیدا‪.‬‬

‫كۆبونه‌وه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌‌و نه‌وشیروان مسته‌فا‬

‫ناڕه‌زاییه‌كانی‌ ناو گۆڕان زیاتر ده‌كات‬

‫►‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ناڕه‌زایی‌ نێو بزوتنه‌و‌هی‌ گۆڕان‬ ‫ی‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌چه‌ند بڕیارێكی‌ تاكڕه‌وانه‌ ‌‬ ‫رێكخه‌ری‌ بزوتنه‌وه‌كه‌ له‌هه‌ڵكشاندایه‌‪،‬‬ ‫به‌كۆبونه‌وه‌كه‌ی‌ دوێنێ‌ ئێواره‌ی‌ نێوان‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و نه‌وشیروان مسته‌فا ئه‌م‬ ‫ناڕه‌زاییانه‌ گه‌وره‌تر ده‌بن‪.‬‬ ‫ی ئاوێن���ه‌‪،‬‬ ‫ی زانیارییه‌كان��� ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ماوه‌یه‌ك��� ‌ه ناڕه‌زایی‌ نێ���و بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫گ���ۆڕان له‌ته‌شه‌نه‌س���ه‌ندندایه‌‪ ،‬ئ���ه‌م‬ ‫ناڕه‌زاییه‌ش به‌چه‌ند قۆناغێكدا تێپه‌ڕیو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵسوڕاوه‌كان ‌‬ ‫كه‌ به‌شێكی‌ به‌رچاو ‌‬ ‫ئ���ه‌و بزوتنه‌وه‌ی���ه‌ی‌ گرتوه‌ت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ئه‌م ناڕه‌زاییه‌ به‌و به‌ش��� ‌ه‬ ‫س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫له‌هه‌ڵس���وڕاوانی‌ گۆڕان ده‌ستپێده‌كات‬ ‫ی ناو یه‌كێتی‌"‬ ‫كه‌ به‌"كادێ���ره‌ كۆنه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوده‌برێ���ن‌و پێش���تر به‌رپرس���یارێت ‌‬ ‫ی‬ ‫دیاریان هه‌بو‌ه له‌نێو رێكخس���تنه‌كان ‌‬ ‫ی نیش���تمانی‌ كوردس���تاندا‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫به‌دوای‌ دامه‌زراندنی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕاندا‬ ‫هیچ به‌رپرس���یارێتییه‌كی دیاریكراویان‬ ‫له‌نێو بزوتنه‌وه‌كه‌دا پێن���ه‌درا‪ ،‬یاخود‬ ‫ی به‌ژماره‌یه‌كیان‬ ‫ئه‌و به‌رپرس���یارێتییه‌ ‌‬ ‫درا دواتر لێیان سه‌نرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی دوه‌میش���دا‪ ،‬ناڕه‌زای��� ‌‬ ‫له‌قۆناغ��� ‌‬ ‫ی گرت���ه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫زیات���ر ئ���ه‌و گه‌نجان���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌زنجی���ر‌ه كۆبون���ه‌وه‌ هاوبه‌ش���ه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێتی‌ نیشتمان ‌‬ ‫نێوان لێپرس���راوان ‌‬ ‫كوردس���تان‌و س���ه‌ركرده‌كانی‌ گ���ۆڕان‬ ‫ی هێرۆخان‌و مه‌ال‬ ‫(هه‌ر له‌سه‌ردانیكردن ‌‬ ‫به‌ختیار‌و دلێری‌ س���ه‌ید مه‌جیده‌وه‌ بۆ‬ ‫ی‬ ‫الی‌ گۆڕان‌و كۆبونه‌وه‌یان له‌نوسینگه‌ ‌‬ ‫ی ت���ا ده‌گات‬ ‫په‌رله‌م���ان له‌س���لێمان ‌‬ ‫به‌كۆبونه‌وه‌ك���ه‌ی‌ ده‌باش���ان)‪ ،‬توڕه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی بون ك ‌ه جگه‌ له‌"كادێره‌ كۆنه‌كان ‌‬ ‫ناڕاز ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتی‌" ناو گۆڕان هیچ هه‌ڵسوڕاوێك ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌نج به‌ش���داریی‌ پێنه‌كراب���و‪ ،‬له‌دید ‌‬ ‫ی رۆڵی‌ ئه‌وان‌و‬ ‫ئه‌وان���ه‌وه‌ په‌راوێزكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫نادیده‌گرتنی���ان ب���و له‌مه‌س���ه‌له‌ ‌‬ ‫ی نێوان ئه‌و‬ ‫ئاساییكردنه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناكۆك ‌‬ ‫دو الیه‌نه‌دا‪ ،‬به‌مه‌رجێك به‌هۆ ‌‬

‫هه‌مویان‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فایان پێ‬ ‫قبوڵه‌‌و پشتگیریشی‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كێشه‌یان‬ ‫پرنسیپه‌كانه‌‌و‬ ‫نیگه‌رانن له‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫گۆڕانیش به‌ده‌ردی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و حیزبه‌كانی‌‬ ‫تری‌ كوردستان‬ ‫بچێت‬ ‫ ‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫نێوانیان���ه‌و‌ه زۆرترین گرفت‌و كێش���ه‌و‬ ‫ئازاردانیان تووش ببو‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی سێهه‌میش���دا‪ ،‬پێكهێنان ‌‬ ‫له‌قۆناغ ‌‬ ‫ی گۆڕان له‌الیه‌ن‬ ‫ی بزوتن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫"جڤات" ‌‬ ‫ی گۆڕان���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی بزوتن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫رێكخ���ه‌ر ‌‬ ‫ی یه‌كێت���ی‌"‌و‬ ‫"كادێ���ر‌ه كۆنه‌كان��� ‌‬ ‫ی نوێ���ی‌ نێو ئه‌و‬ ‫چه‌ندین هه‌ڵس���وڕاو ‌‬ ‫ی بێزارو نیگه‌ران كرد‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌ش ‌‬ ‫ی ناو‬ ‫ی دیار‌و كارا ‌‬ ‫چه‌ندین هه‌ڵس���وڕاو ‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان‌و هه‌روه‌ها ژنانیش‬ ‫ی ئ���ه‌و "جڤ���ات"ه‌ راگیران‬ ‫له‌ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫(هه‌رچه‌نده‌ شوێن بۆ ژنان دانراوه‌) ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫به‌"كۆمیته‌ ‌‬

‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫گۆڕان" داده‌نرێ���ت‪ ،‬به‌حوكم ‌‬ ‫هیچ جۆره‌ به‌رپرسیارێتییه‌كیان نه‌بوه‌‌و‬ ‫جڤاته‌كه‌ش به‌پێی‌ به‌رپرسیارێتی‌ ژور‌و‬ ‫ی باژێروانه‌كان پێكهێنراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌نگ ‌ه كۆبونه‌وه‌كه‌ی‌ دوێنێ‌ ئێواره‌ ‌‬ ‫نێوان تاڵه‌بانی‌‌و نه‌وشیروان مسته‌فاش‪،‬‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی په‌ره‌س���ه‌ندن ‌‬ ‫ی دیكه‌ ‌‬ ‫قۆناغێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زانیارییه‌كان ‌‬ ‫ناڕه‌زاییانه‌ بێت‪ ،‬به‌پێ ‌‬ ‫ی هه‌ڵسوڕاو‌ه‬ ‫ی هه‌ره‌ زۆر ‌‬ ‫ئاوێن ‌ه زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ه���ه‌ر‌ه دی���ارو ته‌نان���ه‌ت نزیكه‌كان��� ‌‬ ‫ی گۆڕانیش‬ ‫ی رێكخه‌ری‌ بزوتنه‌و‌ه ‌‬ ‫خود ‌‬ ‫نه‌ك ه���ه‌ر بانگ نه‌كراون بۆ به‌ش���دار‬ ‫ب���ون ل���ه‌و كۆبونه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌ڵكو هه‌ر‬

‫ی له‌وجۆر‌ه‬ ‫پێش���تریش له‌كۆبونه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاگادارنه‌كراونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ ‌‬ ‫پرس‌و راوێژیان له‌گه‌ڵدا نه‌كراوه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ میدیاكانه‌وه‌ بیس���تویان ‌ه ك ‌ه‬ ‫ی تاڵه‌بان���ی‌‌و نه‌وش���یروان‬ ‫كۆبون���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫مس���ته‌فا به‌ڕێوه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش له‌ال ‌‬ ‫ی گۆڕان‬ ‫ی دیاری‌ هه‌ڵس���وڕاوان ‌‬ ‫به‌شێك ‌‬ ‫ب���ه‌ به‌نادی���د‌ه گرتنی‌ رۆڵ���ی‌ ئه‌وان‌و‬ ‫ی نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫ی تاكڕه‌وانه‌ ‌‬ ‫بڕیار ‌‬ ‫لێكده‌درێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی زانیارییه‌كان���ی‌ ئاوێن ‌ه له‌نێو‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی گۆڕان���دا چه‌ن���د گروپ‌و‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیارو هه‌ڵس���وڕاوی‌ كارا ‌‬ ‫كه‌سایه‌ت ‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬یەحیا ئەحمەد‬

‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌دان له‌ڕوانگ ‌ه ‌‬ ‫جیا جیا له‌هه‌وڵ ‌‬ ‫دڵس���ۆزییان‌و ب���ڕوا هێنانیان���ه‌و‌ه‬ ‫دیموكراتیی���ه‌كان‌و‬ ‫به‌پره‌نس���یبه‌‬ ‫ی‬ ‫دامه‌زراندنی‌ حیزبێك كه‌ هاوش���ێو‌ه ‌‬ ‫حیزب���ه‌ ته‌قلیدییه‌كان���ی‌ كوردس���تان‬ ‫ی ره‌خنه‌ئامێز‬ ‫نه‌بێت به‌ نیازن نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاراس���ته‌ی‌ نه‌وش���یروان مس���ته‌فا ‌‬ ‫ی بزوتنه‌و‌هی‌ گ���ۆڕان بك ‌هن‌و‬ ‫رێكخ���ه‌ر ‌‬ ‫ی بكه‌نه‌و‌ه ل���ه‌و‌هی‌ له‌بڕیار‌ه‬ ‫ئ���اگادار ‌‬ ‫ی ناڕازین‪.‬‬ ‫تاكڕه‌وه‌كان ‌‬ ‫ی زانیارییه‌كانی‌ ئاوێن ‌ه ئێس���تا‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ناڕه‌زاییه‌كان���ی‌ ناو گ���ۆڕان خه‌ڵكانێ‬ ‫ی نێ���و ئه‌و بزوتنه‌وه‌ی ‌هی‌ (به‌كۆن‌و‬ ‫زۆر ‌‬

‫نوێ���وه‌) گرتۆت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌موش���یان‬ ‫له‌دڵس���ۆزییانه‌وه‌یه‌وه‌ بۆ بزوتنه‌وه‌كه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌وان كێش���ه‌یان له‌گ���ه‌ڵ رێكخه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫گش���تیدا نییه‌‪ ،‬هه‌مویان سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫نه‌وش���یروان مس���ته‌فایان پێ قبوڵه‌‌و‬ ‫ی ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم كێشه‌یان‬ ‫پشتگیریش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫پرنسیپه‌كانه‌‌و زۆرێكیش���یان به‌ته‌ما ‌‬ ‫هیچ پۆستێك نین له‌ناو بزوتنه‌وه‌كه‌دا‬ ‫ب���ه‌اڵم نیگه‌رانن ل���ه‌و‌هی‌ ك ‌ه گۆڕانیش‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت���ی‌‌و حیزبه‌كانی‌ تر ‌‬ ‫ب���ه‌ده‌رد ‌‬ ‫كوردس���تان بچێ���ت‌و له‌ده‌س���ت یه‌ك‬ ‫ی به‌كۆمه‌ڵ‬ ‫كه‌س���دا كۆبێت���ه‌وه‌‌و كار ‌‬ ‫پیاده‌ نه‌كرێت‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )354‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/12/4‬‬

‫تاڵه‌بانی‌ بۆ تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی‌ قورس ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ به‌غدا‬

‫ئاسۆی چاره‌سه‌ر نادیاره‌‬ ‫تائێستا ئاسۆیه‌ك دیار نیی ‌ه بۆ‬ ‫ی ناوچ ‌ه‬ ‫ی بارگژ ‌‬ ‫چاره‌سه‌ركردن ‌‬ ‫جێناكۆكه‌كان‪ ،‬تاڵه‌بانی‌ ده‌ڕواته‌و‌ه‬ ‫بۆ به‌غدا‪ ،‬بارزانی‌‌و مالیكیش‬ ‫له‌میدیاكانه‌وه‌ له‌سه‌ر هه‌ڕه‌شه‌كانیان‬ ‫ی مه‌یدانیشه‌و‌ه كورد‬ ‫به‌رده‌وامن‪ ،‬له‌ڕو ‌‬ ‫ی زیاتر ده‌نێریت‪ ،‬مالیكیش مغاویر‬ ‫هێز ‌‬ ‫ره‌وانه‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫تاڵه‌بانی‌ له‌به‌رده‌م تاقیكردنه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫قورسدایه‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ڕوات���ه‌ بۆ به‌غدا‪ ،‬به‌پێ ‌‬ ‫تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی پارت���ی‌‌و یه‌كێتی‌‌و حیزب ‌ه‬ ‫رێككه‌وتن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مجاره‌ ‌‬ ‫كوردستانییه‌كان‪ ،‬گه‌ڕانه‌وه‌ ‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌ ب���ۆ به‌غدا له‌جارانی‌ پێش���و‬ ‫جیاوازتر ده‌بێت‪ ،‬تاڵه‌بانی‌ ده‌ڕواته‌وه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی بخات���ه‌ ژێر دوربین ‌‬ ‫وابڕی���ار‌ه مالیك ‌‬ ‫چاودێریكردن‌و لێپرس���ینه‌وه‌وه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و پێش���ێلكاریانه‌ی‌ له‌س���ه‌ر ده‌ستور‬ ‫ی‬ ‫كردونی‌‌و ده‌یكات‪ ،‬چاودێرێك به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی ل���ه‌م كاره‌ی���دا‬ ‫راگه‌یان���د "تاڵه‌بان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كه‌وێت ‌ه ب���ه‌رده‌م تاقیكردنه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫قورسه‌وه‌"‪.‬‬ ‫تاڵه‌بانی‌ پ���اش كۆمه‌ڵێك كۆبونه‌و‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ بارزانی‌‌و حیزبه‌ كوردستانییه‌كان‌و‬ ‫دواینیان له‌گه‌ڵ نه‌وش���یروان مسته‌فا‬ ‫كۆده‌بێت���ه‌وه‌‌و ئینج���ا ده‌ڕوات���ه‌وه‌ بۆ‬ ‫ی پێ���ی‌ بڵێت ك ‌ه‬ ‫به‌غ���دا‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ ‌‬ ‫"ئێمه‌ له‌م بارودۆخه‌شدا پێویستمان ب ‌ه‬ ‫تۆیه‌‌و هاوكات ئه‌و رایه‌ش بدات به‌گشت‬ ‫الیه‌ك ك ‌ه كوردس���تان به‌رامبه‌ر به‌غدا‬ ‫یه‌ك هه‌ڵوێسته‌"‪.‬‬ ‫ی ك ‌ه هه‌میش���ه‌ وا ناس���راو‌ه‬ ‫تاڵه‌بان ‌‬ ‫ئاره‌زوی‌ ده‌ركه‌وتن له‌میدیاوه‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫ی گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ كوردس���تان‬ ‫له‌و كاته‌وه‌ ‌‬ ‫كه‌متری���ن كات ل��� ‌ه میدیاكان���ه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌ركه‌وت���وه‌‪ ،‬ته‌نه���ا چاوپێكه‌وتنێك ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌نوسی‌ ناسراو (حه‌سه‌ن‬ ‫معه‌وه‌ز)ی‌ كه‌ناڵه‌ عه‌ره‌بییه‌دا سازكرد‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫ی چاودێرێك ‌‬ ‫ی بۆچون ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌ له‌و چاوپێكه‌وتنه‌یدا زۆر نه‌رم‬ ‫بو‌ه به‌رامبه‌ر س���ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق‬ ‫ی مالیك���ی‌‌و خ���ۆی‌ به‌رامبه‌ر ئه‌و‬ ‫نور ‌‬ ‫"الواز پیشانداوه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و س���ه‌رچاوه‌ی ‌ه ئام���اژه‌ی‌ ب���ۆ‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ك���رد له‌كات���ی‌ وه‌اڵمدان���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌نوسه‌كه‌دا له‌سه‌ر‬ ‫پرس���یارێك ‌‬ ‫ی له‌س���ه‌ر‬ ‫ی مالیك��� ‌‬ ‫پێش���ێلكارییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ستوری‌ عێراق‪ ،‬تاڵه‌بانی‌ ئۆباڵه‌كه‌ ‌‬ ‫ی "خه‌تای‌ من ‌ه‬ ‫خسته‌ س���ه‌ر خۆی‌‌و وت ‌‬ ‫چونكه‌ من ده‌س���ه‌اڵته‌كانی‌ خۆم به‌كار‬ ‫نه‌هێناوه‌"‪ ،‬سه‌رچاوه‌كه‌ جه‌خت له‌سه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی هێشتا خۆ ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬تاڵه‌بان ‌‬ ‫خه‌تابار ده‌كات‪ ،‬س���ه‌رۆك وه‌زیرانێك‬ ‫ی رێزبێت نه‌یهێشتۆته‌و‌ه بۆ‬ ‫هه‌ی ‌ه ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی كردوه‌‪،‬‬ ‫ده‌س���تور ئه‌وه‌نده‌ پێشێلكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌خۆ ‌‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌م هێش���تا گله‌ی��� ‌‬

‫هه‌ردوال په‌لكێشی‌ هێز‬ ‫بۆ ناوچه‌ جێناكۆكه‌كان ده‌كه‌ن‬ ‫له‌رۆژی‌ روداوه‌ك ‌هی‌ دوزخورماتوه‌و‌ه‬ ‫له‌‪ 11-16‬وا نزیكه‌ی‌ بیست رۆژ‌ه هه‌ردو‬ ‫ی‬ ‫ی ناوه‌ندی‌‌و حكومه‌ت ‌‬ ‫الیه‌نی‌ حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هێز ‌‬ ‫هه‌رێم س���ه‌رقاڵی‌ په‌لكێشكردن ‌‬ ‫زیات���رن ب���ۆ ناوچ��� ‌ه جێناكۆكه‌كان‪،‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌رچی‌ هێزه‌كانی‌ یه‌كێتی‌ نیش���تمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوچه‌كان��� ‌‬ ‫كوردس���تانه‌ له‌قۆڵ��� ‌‬ ‫خانه‌قی���ن‌و س���ه‌عدییه‌و جه‌ل���ه‌وال‌و‬ ‫قه‌ره‌ته‌پ ‌ه ت���ا ده‌گات به‌ دوزخورماتوو‬ ‫ی‬ ‫داقوق‌و گه‌یالن جێگیركراون‌و هێزه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژئاوا ‌‬ ‫پارتیش له‌ناوچه‌كانی‌ باكور ‌‬ ‫ی ئاڵت���ون كۆپریدا تا‬ ‫كه‌ركوك به‌دیو ‌‬ ‫ده‌گات ‌ه دبس‌و مه‌خمور‪.‬‬ ‫ی ئاوێن ‌ه ئاماژه‌ی‌ بۆ ئه‌و‌ه‬ ‫سه‌رچاوه‌كه‌ ‌‬ ‫كرد ك ‌ه ئه‌و هێزان ‌ه به‌نیازی‌ شه‌ڕكردن‬ ‫نه‌براونه‌ت ‌ه ئه‌و ش���وێنانه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫ی بكات‌و بێت ‌ه‬ ‫سوپای‌ عێراق پڕكێش��� ‌‬ ‫ئه‌و ناوچ ‌ه كوردنشین ‌ه جێناكۆكان ‌ه ئه‌وا‬ ‫پێشمه‌رگ ‌ه روبه‌رویان ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئاوێن��� ‌ه له‌درێژه‌ ‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ‌‬ ‫قسه‌كانیدا باس���ی‌ له‌و‌ه كرد ك ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی هێز ‌‬ ‫شه‌ڕ ده‌ستپێبكات سه‌كردایه‌ت ‌‬

‫بۆچی‌ تاڵه‌بانی‌ گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ به‌غدا؟‬

‫ ‬ ‫تاڵەبانی‬ ‫ی‬ ‫پێشمه‌رگ ‌ه نه‌خش���ه‌ی‌ هه‌ی ‌ه تا شاخ ‌‬ ‫حه‌مرین بڕوات‌و كۆنترۆڵی‌ ئه‌و زنجیر‌ه‬ ‫چیایه‌ش بكات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵگیرسان ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب ‌ه ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫ی دیپلۆماسی‌‪،‬‬ ‫شه‌ڕ‪ ،‬یان چاره‌س���ه‌رێك ‌‬ ‫ی ئاوێن��� ‌ه ئام���اژه‌ی‌ بۆ‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مالیك ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ك���رد ك ‌ه پاش ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لیژن���ه‌ی‌ گفتوگ���ۆ ‌‬ ‫داواكارییه‌كان��� ‌‬ ‫ی ره‌تكرده‌وه‌‌و‬ ‫ی پێش���مه‌رگ ‌ه ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك داوای‌ خست ‌ه به‌رده‌م وه‌فد‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی هێز ‌‬ ‫كوردییه‌كه‌‪ ،‬له‌وان���ه‌ ده‌ركردن ‌‬ ‫ی كورد‬ ‫پێشمه‌رگه‌‌و ئاسایش‌و گه‌ڕانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی رژێمی‌ پێشو‬ ‫ی پێش روخان ‌‬ ‫بۆ سنور ‌‬ ‫ی ده‌رگای‌ گفتوگۆیه‌ داخراوه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچ��� ‌‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ وه‌فدێكی‌ نوێ‌ كه‌ پێكدێت‬ ‫ی‬ ‫ل ‌ه د‪ .‬به‌رهه‌م س���اڵح‌و ف���ازل میران ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ تاڵه‌بانیدا ده‌چن���ه‌ به‌غدا بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی تر ‌‬ ‫گفتوگۆكردن له‌گه‌ڵ سه‌ركرده‌كان ‌‬ ‫ی نیشتمانی‌‌و لیسته‌كانی‌ تر"‬ ‫هاوپه‌یمان ‌‬ ‫به‌اڵم تا ئێستا رێگا چاره‌یه‌ك له‌ئاسۆو‌ه‬ ‫ی‬ ‫نابینرێت‌و هه‌ردو ئه‌گه‌ره‌كه‌ به‌كراوه‌ی ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رده‌م هه‌ڵگیرس���ان ‌‬ ‫ی سیاسیدا"‪.‬‬ ‫ش ‌هڕ‌و چاره‌سه‌ر ‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬پشتیوان جەمال‬

‫►‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫ی‬ ‫ده‌كات كه‌ ده‌س���ه‌اڵته‌ ده‌ستورییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌كارنه‌هێناوه‌" ئه‌م ‌ه گه‌ر موجامه‌له‌ ‌‬ ‫مالیكی‌ نه‌بێت چییه‌؟"‪.‬‬ ‫ئه‌و س���ه‌رچاوه‌یه‌ ب���ه‌راورد له‌نێوان‬ ‫هه‌ڵوێس���ته‌كانی‌ تاڵه‌بان���ی‌‌و بارزانیدا‬ ‫ده‌كات به‌رامب���ه‌ر مالیك���ی‌‌و ده‌ڵێت"‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ ك���ورد ن ‌ه پێویس���ت ‌‬ ‫به‌كه‌س���ێكی‌ وه‌ك بارزان���ی تونده‌‪ ،‬ن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫كه‌سێكی‌ وه‌ك تاڵه‌بانی‌ نه‌رم‪ ،‬ملمالنێ ‌‬ ‫عێراق‪ ،‬ملمالنێی‌ نێوان شیعه‌و سونن ‌ه‬ ‫ی بارزانی‌ به‌هه‌ڵوێست‌و لێدوان ‌ه‬ ‫بو‪ ،‬كه‌چ ‌‬ ‫تونده‌كان���ی‌ وه‌ریگێڕا بۆ ناكۆكی‌ نێوان‬ ‫ی تاڵه‌بانیش ‌ه هێند‌ه‬ ‫شیعه‌‌و كورد‪ ،‬هه‌رچ ‌‬ ‫ی هیچی‌ بۆ‬ ‫سازش���ی‌ كردو‌ه ك ‌ه مالیك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌سه‌اڵته‌كان ‌‬ ‫نه‌هێشتۆته‌وه‌‌و ته‌واو ‌‬ ‫په‌راوێز خستوه‌"‪.‬‬ ‫ی ئاوێن��� ‌ه ئام���اژ‌ه بۆ‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی پێكهات ‌ه‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ده‌كات ك��� ‌ه كێش���ه‌ ‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی‌ عێ���راق‪( ،‬ش���یعه‌و‬ ‫س���وننه‌‪ ،‬كوردو سوننه‌‪ ،‬شیعه‌و كورد)‬ ‫هێند‌ه ئاڵۆزب���و‌ه زه‌حمه‌ته‌ عێراق له‌م‬ ‫ی ئێس���تادا لێیده‌ربچێت‌و وتی‌"‬ ‫قۆناغه‌ ‌‬ ‫گرنگ ئه‌وه‌ی ‌ه كورد چیتر هه‌ست به‌و‌ه‬ ‫بكات ك���ه‌ ئاینده‌ی‌ عێراق له‌مه‌ودوا بۆ‬ ‫ێ‬ ‫ئه‌و رۆش���ن نییه‌‌و به‌م شێوه‌ی ‌ه ناتوان ‌‬ ‫ێ‬ ‫به‌رده‌وام بێت‪ ،‬گرن���گ ئه‌وه‌ی ‌ه بتوان ‌‬ ‫ی‬ ‫مانۆڕ بكات‌و ئاشتیان ‌ه شوێن پێی‌ خۆ ‌‬ ‫قایم بكات"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌ر له‌و روانگه‌یه‌شه‌و‌ه سه‌رچاوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی تاڵه‌بانی‌ له‌م‬ ‫ئاوێن���ه‌ پێیوایه‌ ئیش��� ‌‬ ‫ساته‌دا زۆر قورس���ه‌‌و كێشه‌كان وه‌ك‬ ‫خۆی���ان ده‌مێننه‌وه‌‌و عێ���راق بۆته‌ ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫واڵت ‌هی‌ له‌قه‌یرانێك ده‌رناچێت دوچار ‌‬ ‫ی سه‌ختتر ده‌بێت‪.‬‬ ‫قه‌یرانێك ‌‬

‫عێراق بۆت ‌ه‬ ‫ئه‌و واڵته‌ی‌‬ ‫له‌قه‌یرانێك‬ ‫ده‌رناچێت‬ ‫دوچاری‌ قه‌یرانێكی‌‬ ‫سه‌ختتر ده‌بێت‬

‫ئێواره‌ی‌ دوێنێ‌‪ ،‬تاڵه‌بانی‌ له‌فڕۆكه‌خانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫سلێمانییه‌وه‌ به‌ره‌و به‌غدای‌ پایته‌ختی‌‬ ‫عێراق به‌رێكه‌وت‪ ،‬گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫له‌م بارودۆخ����ه‌دا بۆ به‌غدا‪ ،‬به‌ر له‌هه‌ر‬ ‫ش����تێك ب����ۆ س����ه‌لماندنی‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫ئ����ه‌و ل����ه‌ڕوی‌ بڕی����اردان‌و روانینی‌ بۆ‬ ‫كێشه‌كانه‌وه‌ "س����ه‌ربه‌خۆیه‌"‌و نایه‌وێ‌‬ ‫كێشه‌كان بگاته‌ "شه‌ڕ"‪.‬‬ ‫زۆرب����ه‌ی‌ الیه‌ن����ه‌ ناوچه‌ی����ی‌‌و‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ئێس����تا له‌هه‌وڵێكی‌‬ ‫چڕدان بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ گرژییه‌كانی‌ نێوان‬ ‫هه‌رێ����م‌و به‌غ����دا له‌م����ه‌ زیات����ر به‌ره‌و‬ ‫ئاقاری توندوتی����ژی‌ نه‌برێت‌و له‌هه‌وڵی‌‬ ‫هێوركردن����ه‌وه‌ی‌ بارودۆخه‌ك����ه‌دان‪،‬‬ ‫دیارترین����ی‌ ئ����ه‌م هه‌واڵن����ه‌ش ب����ۆ‬ ‫هێوركردن����ه‌وه‌ی‌ دۆخه‌كه‌ س����ه‌ردانی‌‬ ‫س����ه‌ره‌تای‌ ئه‌م هه‌فته‌ی����ه‌ی‌ باڵوێزی‌‬ ‫ئه‌مه‌ری����كا بو له‌عێراق ب����ۆ هه‌ر یه‌ك‬ ‫له‌هه‌ولێر‌و سلێمانی‌‌و كۆبونه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫"بارزان����ی‌‌و تاڵه‌بانی‌" ب����و‪ ،‬كه‌ به‌دوای‌‬ ‫ئ����ه‌و كۆبونه‌وان����ه‌دا ت����ا ئه‌ندازه‌یه‌ك‬ ‫تۆنی‌ قس����ه‌كردن‌و لێدوانه‌ تونده‌كانی‌‬ ‫كاربه‌ده‌س����تانی‌ هه‌رێ����م‌و به‌غ����داش‬ ‫گۆڕانكارییه‌كی‌ ریش����ه‌ییان به‌س����ه‌ردا‬ ‫ه����ات‪ ،‬دوای‌ درك پێكردن����ی‌ هه‌ردوال‬ ‫به‌وه‌ی‌ كه‌ هه‌ڵكشانی‌ قه‌یرانی‌ نێوانیان‬ ‫ئه‌نجامی‌ نه‌خ����وازراوی‌ لێده‌كه‌وێته‌وه‌و‬ ‫خواس����تی‌ هێ����زه‌ گ����ه‌وره‌و كاراكانی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌و جیهانیشی‌ له‌سه‌ر نییه‌‪.‬‬ ‫ل����ه‌م چوارچێوه‌یه‌ش����دا‪ ،‬تاڵه‌بان����ی‌‬ ‫ی دۆخه‌كه‌و‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ هێوركردنه‌وه‌ ‌‬ ‫س����ه‌لماندنی‌ س����ه‌ربه‌خۆیی‌ روانی����ن‌و‬ ‫بڕیاردانی‌ خۆی‌ گه‌ڕای����ه‌وه‌ به‌غدا‪ ،‬كه‌‬ ‫ره‌نگه‌ ئه‌م به‌ڕێكه‌وتنه‌شی‌ به‌ره‌و به‌غدا‬ ‫به‌چه‌ن����د س����اتێك دوای‌ كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫دوێنێ‌ ئێ����واره‌ی‌ له‌گ ‌هڵ‌ نه‌وش����یروان‬ ‫مسته‌فای‌ رێكخه‌ری‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ یان راستتر‬ ‫"تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌" جارێكیتر بخاته‌وه‌‬ ‫ب����ه‌رده‌م دوڕیانێك ب����ۆ مامه‌ڵه‌كردن‬ ‫له‌گ ‌هڵ‌ به‌غداو نوری‌ مالیكی‌ س����ه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران‪.‬‬ ‫به‌ئاوڕدان����ه‌وه‌ له‌ن����ۆ مانگ����ی‌ دواوه‌‬ ‫تابلۆكه‌ رونتر ده‌بێت‪ ،‬به‌ر له‌نه‌ورۆزی‌‬ ‫ئه‌مس����ا ‌ڵ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارت����ی‌ لیژنه‌ی����ه‌ك پێكده‌هێن����ن‬ ‫ب����ۆ هه‌ڵس����ه‌نگاندنی‌ ئه‌گ����ه‌ره‌كان‌و‬ ‫پێشهاته‌كانی‌ شه‌ڕ‌و س����یناریۆكان بۆ‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ س����ه‌ركردایه‌تی‌ ك����ورد له‌به‌ر‬ ‫رۆش����نایی‌ لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ ئه‌و لیژنه‌یه‌دا‬ ‫بڕیار بدات‪ ،‬به‌اڵم ل����ه‌م كاته‌دا پارتی‌‬ ‫له‌ژێره‌وه‌ له‌گ���� ‌هڵ‌ توركیا رێكده‌كه‌وێ‌‌و‬ ‫له‌نه‌ورۆزدا بارزانی‌ گوتاره‌ به‌ناوبانگ‌و‬ ‫تونده‌كه‌ی‌ ده‌دات‪ ،‬ك����ه‌ نوری‌ مالیكی‌‬ ‫به‌"دیكتاتۆری‌ نوێی‌ به‌غدا" ناوده‌بات‪.‬‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌م گوتاره‌ دڕدۆنگ‌و به‌گومان‬

‫ده‌بێ����ت‪ ،‬له‌وه‌به‌دواش كه‌ مه‌س����ه‌له‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫متمانه‌س����ه‌ندنه‌وه‌ له‌مالیك����ی‌ دێت����ه‌‬ ‫پێشه‌وه‌‪ ،‬تاڵه‌بانی‌ به‌ئاشكرا ئاراسته‌ی‌‬ ‫سیاس����ه‌تی‌ خ����ۆی‌ له‌و مه‌س����ه‌له‌یه‌دا‬ ‫له‌بارزان����ی‌‌و پارت����ی‌ جیاده‌كات����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ به‌رچاو ساردی‌‬ ‫ده‌خاته‌ نێوان بارزان����ی‌‌و تاڵه‌بانییه‌وه‌‬ ‫ك����ه‌ به‌په‌یوه‌ن����دی‌ نێوانیان����ه‌وه‌ دیار‬ ‫ده‌بێ����ت‪ :‬تاڵه‌بان����ی‌ س����ێ‌ مان����گ‬ ‫له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌كی‌ به‌رلین ده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫بارزانی‌ س����ه‌ردانی‌ ناكات‌و رۆژێك به‌ر‬ ‫له‌گه‌ڕانه‌وه‌شی‌ بۆ كوردستان‪ ،‬بارزانی‌‬ ‫به‌ڕێده‌كه‌وێت ب����ه‌ره‌و ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‪.‬‬ ‫پاش����ان كۆبونه‌وه‌ی‌ نێوان تاڵه‌بانی‌‌و‬ ‫نه‌وش����یروان مس����ته‌فا له‌ده‌باش����ان‌و‬ ‫ده‌ركردن����ی‌ به‌یاننامه‌یه‌ك كه‌ دو خاڵی‌‬ ‫گرنگی‌ پێچه‌وانه‌ی‌ هه‌ڵوێست‌و بۆچونی‌‬ ‫ی له‌خۆده‌گرێ����ت له‌مه‌س����ه‌له‌ی‌‬ ‫پارت���� ‌‬ ‫سیسته‌می‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌‌و گه‌ڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌س����تور ب����ۆ په‌رله‌م����ان‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی‌‬ ‫ت����ر په‌یوه‌ندییه‌كان����ی‌ تاڵه‌بان����ی‌‌و‬ ‫بارزانی‌ ئاڵۆزتر‌و س����اردتر ده‌كات‪ .‬تا‬ ‫س����ه‌ره‌نجام له‌ڕێگه‌ی‌ ده‌ستپێشخه‌ری‌‬ ‫"نێچیرڤان بارزانی‌"یه‌وه‌ به‌مه‌به‌س����تی‌‬ ‫ئاس����ایكردنه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندی‌ نێوانیان‬ ‫تاڵه‌بان����ی‌ دو جار بۆ بینینی‌ "بارزانی‌"‬ ‫س����ه‌ردانی‌ هه‌ولێر ده‌كات‪ .‬به‌درێژایی‌‬ ‫چه‌ن����د هه‌فته‌ی‌ راب����ردوش هه‌رچه‌نده‌‬ ‫بارزان����ی‌ چه‌ندی����ن لێدوان����ی‌ توندی‌‬ ‫به‌رامب����ه‌ر به‌مالیك����ی‌ راگه‌یاند‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ته‌نها قس����ه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ له‌م ماوه‌یه‌دا‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌گ����رژی‌‌و ئاڵۆزیی����ه‌كان‌و‬ ‫ده‌رهه‌ق به‌مالیكی‌‪ ،‬ئه‌و چاوپێكه‌وتنه‌‬ ‫بو له‌گه‌ڵ‌ كه‌ناڵی‌ ئه‌لعه‌ره‌بییه‌ ئه‌نجامیدا‬ ‫ك����ه‌ زۆر به‌نه‌رمی‌ ده‌ره����ه‌ق به‌مالیكی‌‬ ‫دوا‌و به‌دوای‌ ئه‌وه‌ش����دا له‌كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫مه‌كته‌ب سیاس����ی‌ یه‌كێتی����دا بڕیاریدا‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ به‌غدا‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگادار به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ بۆ به‌غدا‬ ‫له‌م بارودۆخه‌دا بۆ ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ بۆ هه‌مو‬ ‫الیه‌كی‌ بس����ه‌لمێنێت ك����ه‌ له‌بڕیاردان‌و‬ ‫روانینی‌ بۆ كێش����ه‌كاندا سه‌ربه‌خۆیه‌‪،‬‬ ‫ن����ه‌ك به‌و ش����ێوه‌یه‌ی‌ بارزانی‌ مامه‌ڵه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ نوێنه‌ری‌ ئه‌وه‌ له‌به‌غداو هه‌ر‬ ‫ئه‌ویش ناوبراوی‌ داناوه‌ له‌و پۆسته‌ی‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م س����ه‌رچاوه‌یه‌ جه‌خ����ت له‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات گه‌ر تاڵه‌بانی‌ له‌هه‌ڵوێسته‌كانیدا‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆ نه‌بێت‪ ،‬حكومه‌تی‌ به‌غداو‬ ‫الیه‌نه‌ عه‌ره‌بییه‌كان ئه‌‌و روانینه‌یان ال‬ ‫دروست ده‌بێت كه‌ بارزانی‌ "مه‌رجه‌ع"ه‌و‬ ‫پێویس����ت ن����اكات له‌گ����ه‌ڵ‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫كۆببنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا راسته‌وخۆ ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌‬ ‫بۆ الی‌ بارزانی‌‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌كه‌ وت����ی‌ "نه‌تاڵه‌بان����ی‌‌و‬ ‫نه‌یه‌كێتیش ئه‌وه‌یان ده‌وێت"‪.‬‬

‫"دواكه‌وتنی‌ په‌سه‌ندكردنی‌ بودجه‌ی‌ هه‌رێم بۆته‌ نه‌ریت"‬ ‫ئا‪ :‬میران‌و زریان‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ به‌رده‌وام به‌رپرسانی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم له‌الیه‌ك‌و وه‌زاره‌تی‌‬ ‫دارایی‌ له‌الیه‌كی‌ تره‌وه‌ جه‌ختیان‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كرده‌وه‌ كه‌ ئه‌مساڵ‬ ‫پرۆژه‌ یاسای‌ بودجه‌ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان بۆ ساڵی‌ ‪ 2013‬له‌واده‌ی‌‬ ‫یاسایی‌ خۆیدا له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫وه‌زیرانه‌وه‌ ئاراسته‌ی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێستادا‬ ‫كه‌ زیاتر له‌مانگ‌و نیوێك به‌سه‌ر‬ ‫واده‌ی‌ یاسایی‌ ره‌وانه‌كردنی‌ ئه‌و پرۆژه‌‬ ‫یاسایه‌دا تێده‌په‌رێت‪ ،‬تائێستا پرۆژه‌‬ ‫یاساكه‌ له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانه‌وه‌‬ ‫په‌سه‌ندنه‌كراوه‌و ره‌وانه‌ی‌ په‌رله‌مان‬ ‫نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندامێك���ی‌ لیژنه‌ی‌ دارایی‌ په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫كوردستانیش ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر تا ناوه‌راستی‌ ئه‌م مانگه‌ ‪-‬كانونی‌‬ ‫یه‌كه‌م‪ -‬پرۆژه‌ یاس���ای‌ بودجه‌ی‌ ‪2013‬ی‌‬ ‫هه‌رێ���م ره‌وان���ه‌ی‌ په‌رله‌م���ان نه‌كرێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا په‌س���ه‌ندكردنی‌ بودج���ه‌ ده‌كه‌وێته‌‬ ‫مانگ���ی‌ (‪ )6 -5‬ئای���ارو حوزه‌یران���ی‌‬ ‫س���اڵی‌ داهات���وه‌وه‌‪ ،‬په‌رله‌مانتارێك���ی‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنیش پێیوایه‌ كه‌ دواكه‌وتنی‌‬ ‫په‌س���ه‌ندكردنی‌ بودج���ه‌ له‌الی���ه‌ن‬

‫پش���وی‌ زۆری‌ تێدای���ه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫حكومه‌ته‌وه‌ بۆته‌ "نه‌ریت"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ په‌ی���ره‌وی‌ ناوخۆی‌ په‌رله‌مانی‌ له‌مانگی‌ نیسانیشه‌وه‌ گفتوگۆگان له‌سه‌ر‬ ‫كوردستان‪ ،‬پێویسته‌ له‌ناوه‌راستی‌‌مانگی‌ پرۆژه‌ یاسای‌ بودجه‌ ده‌ستپێبكات‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫تشرینی‌ یه‌كه‌می‌ هه‌موو ساڵێكدا پرۆژه‌ دوو مانگی‌ ده‌وێت تا په‌سه‌ند ده‌كرێت‪،‬‬ ‫یاسای‌ بودج ‌ه ئاراسته‌ی‌ په‌رله‌مان بكرێت به‌وه‌ش په‌س���ه‌ندكردنی‌ بودجه‌ ده‌گاته‌‬ ‫تا مانگه‌كانی‌ تش���رینی‌ دووه‌م‌و كانونی‌ مانگی‌ حوزه‌یرانی‌ ‪.2013‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا رێكخه‌ری‌ كاره‌كانی‌ نێوان‬ ‫یه‌كه‌م په‌رله‌مان گفتوگۆی‌ له‌سه‌ر بكات‌و‬ ‫پاشان له‌مانگی‌ كانونی‌ دووه‌مدا حكومه‌ت حكومه‌ت‌و په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪ ،‬سه‌عد‬ ‫بودج ‌هی‌ په‌س���ه‌ندكراوی‌ له‌به‌رده‌س���تدا خالی���د‪ ،‬به‌دووری‌ زانی‌ په‌س���ه‌ندكردنی‌‬ ‫بودجه‌ی‌ ‪ 2013‬بگاته‌ مانگی‌ حوزه‌یرانی‌‬ ‫بێت بۆ راپه‌راندنی‌ كاروباره‌كانی‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ لیژنه‌ی‌ دارای���ی‌ په‌رله‌مانی‌ داهات���وو‪ ،‬ناوب���راو ئه‌وه‌ی‌ ب���ۆ ئاوێنه‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬دلێر مه‌حم���ود‪ ،‬ره‌خنه‌ی‌ خس���ته‌روو كه‌ به‌پێی‌ په‌یره‌وی‌ ناوخۆی‌‬ ‫له‌دواكه‌وتن���ی‌ پ���رۆژه‌ یاس���اكه‌ گرت‌و په‌رله‌مانی‌ كوردستان تا پشووی‌ په‌رله‌مان‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‪ ،‬تائێس���تا پرۆژه‌ رانه‌گه‌یه‌نرێ���ت ه���ه‌ر كات خوێندنه‌وه‌ی‌‬ ‫یاس���ای‌ بودج��� ‌هی‌ ‪2013‬ی‌ هه‌رێ���م یه‌كه‌م بۆ پرۆژه‌كه‌ بكرێت‪ ،‬پش���ووه‌كه‌‬ ‫نه‌گه‌یش���تۆته‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان‌و راده‌گیرێ���ت‌و دانیش���تنه‌كانی‌ په‌رله‌مان‬ ‫له‌ئێس���تادا پرۆژه‌ك���ه‌ له‌ئه‌نجومه‌ن���ی‌ ب���ه‌رده‌وام ده‌بێ���ت تا په‌س���ه‌ندكردنی‌‬ ‫وه‌زیرانه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر تا دوو هه‌فت ‌هی‌ دیكه‌ پرۆژه‌كه‌‪" ،‬بۆیه‌ بڕواده‌كه‌م ده‌كه‌م پێش‬ ‫پرۆژه‌ی‌ بودج���ه‌ له‌الی���ه‌ن ئه‌نجومه‌نی‌ ئه‌و واده‌یه‌ [پێش ده‌ستپێكردنی‌ پشوی‌‬ ‫وه‌زیرانه‌و‌ه ئاراسته‌ی‌ په‌رله‌مان نه‌كرێت‪ ،‬په‌رله‌مان] حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم پرۆژه‌كه‌‬ ‫ئه‌وا په‌س���ه‌ندكردنی‌ بودج���ه‌ ده‌كه‌وێته‌ ره‌وانه‌ی‌ په‌رله‌مان ده‌كات‪".‬‬ ‫له‌دوو لێدوانی‌ جیاداو له‌كۆتایی‌ مانگی‌‬ ‫مانگ���ی‌ ئای���ارو حوزه‌یران���ی‌ س���اڵی‌‬ ‫ئاب���ی‌ ئه‌مس���اڵدا هه‌ریه‌ك���ه‌ له‌وه‌زیری‌‬ ‫داهاتوه‌وه‌‪.‬‬ ‫دلێ���ر مه‌حم���ود رونیده‌كات���ه‌وه‌ كه‌ دارایی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬بایز تاڵه‌بانی‌‌و‬ ‫مانگ���ی‌ كانون���ی‌ دووه‌م‌و ش���وباتی‌ سكرتێری ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانی‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫ی محه‌م���ه‌د قه‌ره‌داغ���ی‪ ،‬رایانگه‌یان���د‪،‬‬ ‫‪ ،2013‬په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان له‌پشو ‌‬ ‫زس���تانه‌دایه‌و دانیشتنی‌ ئاسایی‌ ئه‌نجام ئه‌وان له‌ماوه‌ی چه‌ن���د رۆژی‌ رابردوه‌وه‌‬ ‫نادات‪ ،‬هه‌روه‌ها مانگی‌ ئازاریش كۆمه‌ڵێك ده‌س���تیانكردووه‌ به‌گفتوگۆكردن له‌گه‌ڵ‬

‫وه‌زاره‌ته‌كان سه‌باره‌ت به‌بودجه‌ی‌ ساڵی كه‌مكردنه‌و‌هی‌ پشوی‌ زستان ‌هی‌ په‌رله‌ما ‌ن‬ ‫‪ 2013‬بۆئه‌وه‌ی‌ بودج���ه‌ له‌كاتی‌ خۆیدا بكه‌ن بۆ مانگێك‌ تا په‌رله‌مان به‌رده‌وام‬ ‫ره‌وانه‌ی په‌رله‌مان بكرێت‌و دوانه‌كه‌وێت‪ .‬بێ���ت له‌دانیش���تنه‌كانی‌‌و تاوتوێكردن‌و‬ ‫الی‌ خۆیه‌وه‌‪ ،‬په‌رله‌مانتاری‌ یه‌كگرتووی‌ گفتوگۆك���ردن له‌س���ه‌ر پرۆژه‌ یاس���ای‌‬ ‫ئیسالمی‌‪ ،‬حه‌مه‌ س���ه‌عید حه‌مه‌ عه‌لی‌‪ ،‬بودجه‌كه‌و دواتر په‌سه‌ندكردنی‌‪ ،‬ناوبراو‬ ‫پێیوایه‌ كه‌ سااڵنه‌ به‌پاساوی‌ جیاجیا كه‌ ل���ه‌و روه‌وه‌ وتی‌‪ ،‬به‌اڵم به‌پێی‌ په‌یره‌وی‌‬ ‫هیچیان واقعی‌‌و لۆژیكی‌ نین‌‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی‌ ناوخۆی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان داواكاری‌‬ ‫وه‌زی���ران ناردنی‌ پرۆژه‌ یاس���ای‌ بودجه‌ كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌ پش���وی‌ په‌رله‌م���ان‬ ‫بۆ په‌رله‌م���ان دواده‌خات "كه‌ به‌داخه‌وه‌ پێویس���تی‌ به‌ده‌نگی‌ دوو له‌س���ه‌ر سێی‌‬ ‫ئه‌م دواخس���تنه‌ ل���ه‌الی‌ حكومه‌ت بووه‌ ئه‌ندامان���ی‌ په‌رله‌مانه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ ئه‌گه‌ر تا‬ ‫دوو هه‌فت��� ‌هی‌ دیكه‌ پرۆژه‌ك���ه‌ نه‌گاته‌‬ ‫به‌نه‌ریت"‪.‬‬ ‫حه‌مه‌ سه‌عید حه‌مه‌ عه‌لی‌ به‌ئاوێن ‌هی‌ په‌رله‌مان‪ ،‬ئه‌وا په‌رله‌مانتاران هه‌ریه‌كه‌و‬ ‫وت‪ ،‬ده‌بوو ئه‌و پرۆژه‌ یاس���ایه‌ له‌مانگی‌ سه‌رقاڵی‌ به‌س���ه‌ربردنی‌ پش���وه‌كه‌یان‬ ‫تش���رینی‌ یه‌كه‌مدا بهاتایه‌ته‌ په‌رله‌مانی‌ ده‌بن‌و به‌وه‌ش رێژه‌ی‌ یاسایی‌ دوو له‌سه‌ر‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ب���ه‌اڵم تائێس���تا هه‌واڵی‌ سێی‌ په‌رله‌مانتاران كۆنابێته‌وه‌ تا داوای‌‬ ‫نییه‌ كه‌ كه‌ی‌ ده‌گات���ه‌ په‌رله‌مان‪ ،‬بۆیه‌ كه‌مكردنه‌و‌هی‌ پشووی‌ په‌رله‌مان بكه‌ن‪.‬‬ ‫له‌بار‌هی‌ واد‌هی‌ ره‌وانه‌كردنی‌ پرۆژ یاسای‌‬ ‫ئه‌رك���ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مان���ه‌ كه‌‬ ‫به‌دواداچوونی‌ بۆ ئه‌و پرس���ه‌ بكردایه‌و بودجه‌ له‌الی���ه‌ن ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانه‌وه‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانی‌ ئاگادار بكردایه‌ته‌وه‌ بۆ په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪ ،‬سه‌عد خالید‬ ‫ب���ۆ ناردنی‌ پرۆژه‌كه‌ له‌واده‌ی‌ یاس���ایی‌ وت���ی‌‪ ،‬له‌كۆتا كۆبون���ه‌و‌هی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫خۆیدا‪ ،‬له‌هه‌مانكاتدا داوای‌ رونكردنه‌وه‌ وه‌زیراندا قسه‌ له‌س���ه‌ر پرۆژه‌كه‌ كراوه‌‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زیران بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ لیژنه‌یه‌ك راسپێردرا‬ ‫بكردای���ه‌ له‌بار‌هی‌ ه���ۆكاری‌ دواكه‌وتنی‌ بۆئه‌و‌هی‌ پێداچونه‌وه‌و سیاغ ‌هی‌ كۆتایی‌‬ ‫بۆ پرۆژه‌ یاساكه‌ بكاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و لیژنه‌یه‌ش‬ ‫پرۆژه‌ یاساكه‌وه‌‪.‬‬ ‫دلێ���ر مه‌حم���ود ك���ه‌ له‌هه‌مانكات���دا چه‌ند كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌ ئه‌نجامداوه‌و بریاره‌‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ فراكسیۆنی‌ كوردستانییه‌‪ ،‬له‌م رۆژان���ه‌دا دوا كۆبون���ه‌و‌هی‌ خۆیان‬ ‫وتیش���ی‌‪ ،‬له‌ب���ه‌ر به‌رژه‌وه‌ندی‌ گش���تی‌ ئه‌نجامبده‌ن‪.‬‬ ‫به‌ووت��� ‌هی‌ رێكخه‌ره‌ك��� ‌هی‌ كاره‌كانی‌‬ ‫ده‌كرێ���ت ئه‌ندامانی‌ په‌رله‌م���ان داوای‌‬

‫نێوان حكومه‌ت‌و په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫چ���اوه‌روان ده‌كرێت له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ رۆژی‌‬ ‫پێنجش���ه‌مم ‌هی‌ داهات���ووی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫وه‌زیران���دا " ‪ "12/6‬پ���رۆژه‌ یاس���اكه‌‬ ‫بخرێته‌وه‌ به‌رنام ‌هی‌ كاره‌وه‌ به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫په‌س���ه‌ندكردنی‌‪ ،‬دوای‌ ئ���ه‌وه‌ ره‌وان ‌هی‌‬ ‫په‌رله‌مان ده‌كرێت‪.‬‬ ‫فراكس���یۆنی‌‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌ك��� ‌هی‌‬ ‫كوردس���تانی‌ ئه‌وه‌ش���ی‌ خس���ته‌روو كه‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ له‌یاسای‌ بودج ‌هی‌ ساڵی‌ ‪2012‬دا‬ ‫ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌كراوه‌ كه‌ ده‌بێت دوای‌ دوو‬ ‫هه‌فته‌ له‌په‌سه‌ندكردنی‌ بودجه‌ی‌ گشتی‌‬ ‫عێراق له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانه‌وه‌‪،‬‬ ‫پ���رۆژه‌ یاس���ای‌ بودج ‌هی‌ هه‌رێ���م بێته‌‬ ‫په‌رله‌مان‌و دوای‌ گفتوگۆكردن له‌س���ه‌ری‌‬ ‫په‌س���ه‌ند بكرێت‌‪" ،‬به‌اڵم من پێمباش���ه‌‬ ‫بودجه‌یه‌ك���ی‌ خه‌مڵێنراو ئاماده‌ بكرێت‌و‬ ‫ره‌وان ‌هی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان بكرێت‌ تا‬ ‫په‌سه‌ندكردنه‌ك ‌هی‌ دوانه‌كه‌وێت‌و خۆمان‬ ‫به‌ده‌ستی‌ خۆمان دوای‌ نه‌خه‌ین‪ ،‬هه‌ركات‬ ‫په‌رله‌مانی‌ عێراق بودج ‌هی‌ په‌سه‌ندكرد‪،‬‬ ‫ئێمه‌ش راس���ته‌وخۆ ده‌ستبه‌كار ده‌بین‌و‬ ‫به‌وه‌ش زوتر بودجه‌ په‌سه‌ند ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫بودجەی خەمڵێندراوی‌ گش���تی‌ عێراق‬ ‫بریتییە ل���ە ‪ 138‬تریلیۆن‌و ‪ 424‬ملیارو‬ ‫‪ 608‬ملی���ۆن دینار‪ ،‬له‌و بڕه‌ش بودجەی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان نزیك ‌هی‌ ‪ 14‬تریلیۆن‌و‬ ‫‪ 406‬ملیۆن‌و ‪ 735‬هەزار دینارە‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )354‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/12/4‬‬

‫‪5‬‬

‫به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت‬

‫عەشق‌و پەشیمانی‬

‫گه‌ریالیه‌كی‌ كورد له‌رۆژئاوای‌ كوردستان‬

‫نوێنه‌ری ‪ PYD‬له‌هه‌رێم بۆ ئاوێنه‌‪:‬‬ ‫چه‌ند گروپێكی‌ سوپای‌ ئازاد چه‌ته‌ن‬ ‫ئا‪ :‬نزار گزالی‪ ،‬هه‌ولێر‬ ‫نوێنه‌ری ئه‌نجومه‌ی گه‌لی كورد‌و پارتی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ دیموكراتی‌ ‪ PYD‬له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستان "دكتۆر محه‌مه‌د ره‌شۆ"‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا سه‌باره‌ت‬ ‫به‌دوا گۆڕانكارییه‌كانی‌ ره‌وشی‌ كورد‬ ‫له‌رۆژئاوای كوردستان ده‌دوێ‌‌و ده‌ڵێت‬ ‫"رژێم ناوچه‌ كوردنشینه‌كان راده‌ستی‌‬ ‫ئێمه‌ ناكات‪ ،‬به‌ڵكو خۆی الوازبوه‌و‬ ‫چۆڵی‌ ده‌كات"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬س���ه‌ره‌تا ده‌مان���ه‌وێ‌ دوا‬ ‫گۆڕان���كاری‌ له‌كوردس���تانی‌ رۆژئ���اواو‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ له‌(سه‌ری‌ كانی‌) بزانین چی‌‬ ‫روده‌دات؟‬ ‫د‪.‬محه‌مه‌د‪ :‬ئاش���كرایه‌ كه‌ شۆڕش���ی‬ ‫س���وریا ماوه‌ی‌ بیست مانگه‌ به‌رده‌وامه‌‪،‬‬ ‫له‌و ماوه‌ی���ه‌دا كۆمه‌ڵێك روداوی جیاواز‬ ‫رویانداوه‌‪ ،‬ئه‌م روداوانه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫به‌رچ���او ره‌نگدانه‌وه‌یان له‌س���ه‌ر دۆزی‬ ‫ك���ورد له‌س���وریا به‌گش���تی هه‌ب���وه‌‪،‬‬ ‫له‌وماوه‌یه‌ش���دا گه‌لی ك���ورد بۆ ئازادی‬ ‫تێكۆش���اوه‌و راپه‌ڕی���وه‌‪ ،‬هی���چ ش���ارو‬ ‫شارۆچكه‌و گوندێكی كوردستانی رۆژئاوا‬ ‫نییه‌ به‌شداری ئه‌و شۆڕشه‌ی نه‌كردبێت‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم گومان له‌وه‌دا نیی��� ‌ه كه‌ له‌كاتی‬ ‫شۆڕش���دا هه‌ندێك كه‌موك���وڕی‌و هه‌ڵه‌‬ ‫روده‌ده‌ن‪ ،‬روداوو پێش���هاته‌كان زۆر‬ ‫خێران ئه‌مه‌ش وای كردوه‌ كه‌ گۆڕانكاری‬ ‫ریش���ه‌یی به‌دیبكرێ���ت له‌هه‌ڵویس���تی‬ ‫حیزب‌و هێزه‌كانی كوردستانی رۆژئاوادا‪.‬‬ ‫له‌م���اوه‌ی راب���ردودا له‌ده‌رئه‌نجامی ئه‌و‬ ‫ده‌س���كه‌وتانه‌ی كه‌ هێزه‌ كوردییه‌كان‌و‬ ‫گه‌لی‌ كورد به‌ده‌ستیهێناوه‌ له‌كوردستانی‬ ‫رۆژئاوا‪ ،‬جۆرێ���ك له‌ناره‌زایی له‌هه‌ندێك‬ ‫هێزی ئۆپۆزیس���یۆنی عه‌ره‌بی شۆفینی‬ ‫له‌س���وریا به‌دیده‌كرێت‪ ،‬كه‌ ئه‌وانه‌ حه‌ز‬ ‫به‌چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌و دیموكراتیانه‌ی‬ ‫دۆزی كورد له‌س���وریا ناكه‌ن‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌الیه‌ن هه‌ندێك هێ���زی ئیقلیمی وه‌كو‬ ‫توركیا كه‌ نایه‌وێت كورد به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫گشتی‌و كورده‌كانی سوریا به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫تایبه‌ت هیچ ده‌س���كه‌وتێك له‌م شۆڕشه‌‬ ‫به‌ده‌س���تبێنن‪ ،‬دێن���ه‌ س���ه‌رخه‌ت ب���ۆ‬ ‫الوازكردنی هه‌ڵویستی كورد‌و شێواندن‌و‬ ‫ناوزڕاندنی ئ���ه‌و كوردانه‌ی كه‌ هه‌ندێك‬ ‫ده‌س���كه‌وتیان له‌شۆڕش���ی س���وریا‬ ‫به‌ده‌ستهێناوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها تۆمه‌ت خستنه‌‬ ‫پاڵ كورد به‌تایب���ه‌ت ئه‌نجومه‌نی گه‌لی‬ ‫كوردس���تانی رۆژئ���اواو حیزبی یه‌كێتی‬ ‫دیموكراتی ب���ه‌وه‌ی ك���ه‌ هه‌ماهه‌نگی‌و‬ ‫مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ رژێمی س���وریادا هه‌یه‌‬ ‫ئه‌و رژێمه‌ی كه‌ ئێس���تا ش���ه‌رعییه‌تی‬ ‫له‌ده‌س���تداوه‌‪ .‬بۆی���ه‌ كه‌ ئه‌وان���ه‌ هاته‌‬ ‫نێ���و بابه‌ته‌كه‌ هه‌ندێ���ك هێزی چه‌كدار‬ ‫له‌‪ 2012/11/8‬هێرش���یان كرده‌ س���ه‌ر‬ ‫ناوچه‌ی (س���ه‌ری كان���ی‪ ،‬راس العین)‬ ‫له‌و ماوه‌ی���ه‌دا هه‌ندێ���ك روبه‌روبونه‌وه‌‬ ‫له‌نێوان یه‌كه‌كانی پاراس���تنی گه‌ل كه‌‬ ‫س���ه‌ر به‌گه‌لی‌ كوردن له‌گه‌ڵ ئه‌و هێزه‌‬ ‫چه‌كدارانه‌ی كه‌ ناومان بردن‌و هاتونه‌ته‌‬ ‫نێو شاره‌كه‌و ئه‌و هێزانه‌ی كه‌ ده‌یانه‌وێ‬ ‫بێنه‌ س���ه‌ری كان���ی رویدا‪ .‬ئ���ه‌و هێزه‌‬ ‫چه‌كدارانه‌ چه‌ندین الی���ه‌ن له‌خۆده‌گرن‬ ‫كه‌ به‌شی زۆریان په‌یوه‌ندیان به‌خه‌ڵكی‬ ‫جزی���ره‌و ناوچه‌كه‌وه‌ نیی���ه‌‪ .‬به‌تایبه‌ت‬ ‫ئ���ه‌و پێكهاته‌یه‌ی كه‌ ناوچه‌ی س���ه‌ری‬ ‫كانی هه‌یه‌ت���ی‪ ،‬ئه‌و هێزان���ه‌ پابه‌ندی‬

‫ئه‌جێندایه‌كی توركی‌و شوفێنی عه‌ره‌ب ‌ی‬ ‫ب���ون‪ ،‬بۆیه‌ جۆرێك له‌دانوس���تان هه‌یه‌‬ ‫له‌نێوان هه‌ردوال‪ ،‬ده‌بێ���ت واژۆكردنێك‬ ‫به‌دوای ئه‌م دانوستانه‌وه‌ بێت كه‌ پێكهاتوه‌‬ ‫له‌كش���انه‌وه‌ی ئه‌و هێ���زه‌ چه‌كدارانه‌ی‬ ‫خۆیان به‌سوپای ئازاد ده‌زانن‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫پێكهێنانی ئه‌نجومه‌نێك له‌ش���اره‌كه‌ كه‌‬ ‫پێكهات���وه‌ ل���ه‌‪ 6‬كوردو ‪ 4‬ع���ه‌ر‌هب‌و ‪2‬‬ ‫مه‌س���یحی‌و ‪ 2‬شیش���ان‌و ‪ 1‬توركمان بۆ‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن‌و كار رایی كردنی ش���اره‌كه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ دۆخی سه‌ری كانێیه‌ له‌ئێستادا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بۆچی‌ ئێوه‌ له‌گه‌ڵ‌ س���وپای‌‬ ‫ئازادی‌ س���وریا ش���ه‌ڕتانه‌و به‌چه‌ته‌یان‬ ‫ناوده‌به‌ن؟‬ ‫د‪.‬محه‌م���ه‌د‪ :‬س���وپای ئ���ازاد چه‌ند‬ ‫گروپێك���ی چه‌ك���داره‌ له‌ژێ���ر چه‌تری‬ ‫ناوی س���وپای ئازاد‪ ،‬له‌چه‌ندین گروپی‬ ‫جی���اواز پێكهاتوه‌‪ ،‬به‌ش���ی زۆری ئه‌و‬ ‫گروپان���ه‌ دژی ئامان���ج‌و داواكارییه‌كانی‬ ‫میلله‌تی كوردن له‌رۆژئاوای كوردستان‪،‬‬ ‫به‌چاوێكی ش���وفێنی‌و به‌كه‌متر له‌خۆیان‬ ‫سه‌یری كوردو دۆزی كوردی ده‌كه‌ن نه‌ك‬ ‫به‌چاوێكی دیموكراتی‌و ئاشتیانه‌‪ ،‬به‌وه‌ی‬ ‫ئێمه‌ی كورد دژی رژێم ناوه‌ستین‌و خه‌بات‬ ‫ناكه‌ین دژی رژێم‪ ،‬چه‌كمان هه‌ڵنه‌گرتوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م پاس���اوانه‌ ده‌هێننه‌وه‌ بۆ شێواندنی‬ ‫ئابڕوی‌ كورد له‌شۆڕشی سوریادا‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌شدا ئێمه‌ هیچ ناكۆكییه‌كمان له‌گه‌ڵ‬ ‫س���وپای ئازاد نییه‌‪ ،‬ئه‌و سوپایه‌ی كه‌‬

‫پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان‬ ‫رۆڵیكی به‌رچاوی‌‬ ‫نه‌بو له‌رۆژئاوای‬ ‫كوردستان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌م چوار پێنج‬ ‫مانگه‌ی دواییدا جۆره‌‬ ‫جوڵه‌یه‌ك له‌پارتی‬ ‫به‌دیكرا‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی شه‌ریفانه‌و به‌ده‌ر له‌مه‌رامی‬ ‫ش���ۆفێنی دژی رژێمی سوریا ده‌جه‌نگن‪،‬‬ ‫به‌اڵمئ���ه‌و الیه‌ن���ه‌ی كه‌ س���وپای ئازاد‬ ‫نازانرێت‌و ته‌واو لێیتێنه‌گه‌یش���توین ئه‌و‬ ‫ناڕونییه‌ی���ه‌ كه‌ به‌رامب���ه‌ر دۆزی كورد‬ ‫هه‌یان���ه‌‪ ،‬ئێمه‌ له‌شۆڕش���ی س���وریادا‬ ‫الیه‌نێك���ی هاوس���ه‌نگ‌و بێالیه‌نانه‌م���ان‬ ‫هه‌ڵبژاردوه‌‌و پاڵپشتی ئه‌و الیه‌نه‌ ده‌كه‌ین‬ ‫كه‌ ره‌چاوی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی كوردستان‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌ش جێی‌ سه‌رسوڕمانه‌ كه‌‬ ‫ده‌بینین ئۆپۆزیس���یۆنی عه‌ره‌بی سوریا‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌ی رژێمی سوریا پاڵپشتی‬ ‫ماف‌و داواكارییه‌كانی كورد نه‌كات‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئێمه‌ له‌ئێس���تادا ناتوانین پشت به‌هیچ‬ ‫كام له‌هه‌ردوال ببه‌ستین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچی‌ پێتانوایه‌ سوپای‌ ئازاد‬

‫دكتۆر ره‌شۆ‬ ‫له‌الیه‌ن چه‌ند كه‌سایه‌تی‌‌و گروپ‌و هێزی‌‬ ‫كوردییه‌وه‌ پش���تیوانی‌ ده‌كرێن‌و له‌دژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێوه‌ له‌پیالنگێڕاندان؟‬ ‫د‪.‬محه‌مه‌د‪ :‬به‌ڵی وای���ه‌‪ ..‬له‌م دواییه‌‬ ‫چه‌ند ده‌سته‌یه‌ك یان گروپێك له‌ژێر ناوی‬ ‫كوردی (وه‌كو كه‌تیبه‌ی س���ه‌الحه‌دین‌و‬ ‫كه‌تیب���ه‌ی یاس���ر عه‌زم���ه‌)و چه‌ندی���ن‬ ‫گروپی هاوش���ێوه‌ كه‌ له‌ژێر سێبه‌ر یان‬ ‫ناوی س���وپای ئ���ازاددان‌و نه‌یانتوانیوه‌‬ ‫نوێنه‌رایه‌ت���ی كه‌س���ایه‌تی ك���وردی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ بكه‌ن له‌شۆڕشی سوریا ئه‌وانه‌‬ ‫دوای سوپای ئازاد كه‌وتون‪ ،‬بۆیه‌ دوای‬ ‫پێكهێنانی یه‌كه‌كانی پاراس���تنی گه‌ل‪،‬‬ ‫به‌ره‌نگاری ئه‌و یه‌كانه‌ بونه‌وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌گه‌ڕه‌كی ئه‌شره‌فییه‌ له‌حه‌له‌ب له‌كاتی‬ ‫خۆپیش���اندان دژی هاتنی كه‌تیبه‌كانی‬ ‫سه‌الحه‌دین بۆ ده‌س���ت به‌سه‌رداگرتنی‬ ‫ئه‌و ده‌س���كه‌وتانه‌ی كه‌ گه‌لی كورد له‌و‬ ‫ش���اره‌و له‌هه‌ندێك به‌ش���ی ئه‌و ش���اره‌‬ ‫به‌ده‌ستیهێناوه‌و تاراده‌یه‌ك سه‌قامگیری‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ب���و له‌روبه‌روبونه‌وه‌ك���ه‌دا‬ ‫تاوانی گه‌وره‌یان به‌رامب���ه‌ر به‌میلله‌تی‬ ‫كورد ئه‌نجامداو نزیكه‌ی (‪ )13‬كه‌سیان‬ ‫شه‌هید كرد‪ .‬ئه‌و جۆره‌ گروپانه‌ كه‌ دوای‬ ‫س���وپای ئازاد كه‌وت���ون‌و ئه‌جێندایه‌كی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیان نییه‌‪ ،‬گوێڕایه‌ڵی ئه‌جێندای‬ ‫ش���ۆڤێنی‌و ده‌س���تی ده‌ره‌كی دوژمنانی‬ ‫كوردن‪ .‬بۆیه‌ ئێمه‌ ئه‌و گروپانه‌ی سوپای‬ ‫ئ���ازاد كه‌ كه‌وتن���ه‌ گیان���ی هاواڵتیانی‬ ‫كورد له‌عفرین‌و حه‌له‌ب‌و س���ه‌ری كانی‬ ‫به‌چه‌ته‌مان ناوبردن‌و میلله‌ت روبه‌رویان‬ ‫بوه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬رۆڵ���ی‌ پارت���ی‌ دیموكراتی‬ ‫كوردستان له‌رۆژئاوای‌ كوردستان چۆن‬ ‫هه‌ڵده‌سه‌نگێنن؟‬ ‫د‪.‬محه‌م���ه‌د‪ :‬له‌س���ه‌ره‌تادا پارت���ی‬ ‫دیموكراتی كوردستان رۆڵیكی به‌رچاوی‌‬ ‫نه‌ب���و له‌رۆژئ���اوای كوردس���تان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ل���ه‌م (‪ 4‬تا‪ )5‬مانگ���ه‌ی دواییدا‪ ،‬جۆره‌‬ ‫جوڵه‌ی���ه‌ك له‌پارتی به‌دیك���را له‌پێناو‬ ‫كۆكردنه‌وه‌ی هێزه‌ كوردییه‌كانی رۆژئاوا‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها بۆ یه‌كخس���تن‌و رێكخس���تنی‬ ‫گوتاری كوردی له‌شۆڕش���ی س���وریادا‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها پاڵپش���تی حیزبه‌ كوردییه‌كانی‬ ‫س���وریا‪ ،‬كه‌ هه‌ڵس���ا ب���ه‌ كۆكردنه‌وه‌ی‬ ‫حیزبه‌ كوردییه‌كان له‌هه‌ولێر‪ ،‬تا گه‌یشته‌‬ ‫ئه‌و راده‌یه‌ی رێكه‌وتنی هه‌ولێر راگه‌یه‌نرا‬ ‫له‌نێ���وان ئه‌نجومه‌ن���ی گه‌ل���ی كوردی‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی كوردی له‌رۆژئاوای‬

‫نه‌ڕژێمی‌ ئه‌سه‌د‬ ‫ده‌یه‌وێت له‌گه‌ڵ‌ كورد‬ ‫بكه‌وێته‌ سه‌نگه‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫نه‌كوردیش ده‌یه‌وێت‬ ‫ملمالنێیه‌ك بكات كه‌‬ ‫له‌ئاستی ئه‌و نه‌بێت‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ئ���ه‌و هه‌وڵ���ه‌ پێكهێنانی‬ ‫ده‌سته‌ی كوردی بااڵی لێهاته‌ به‌رهه‌م كه‌‬ ‫زۆرینه‌ی حیزبه‌ سیاس���ییه‌كانی رۆژئاوا‬ ‫له‌خۆده‌گرێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌هۆی دواكه‌تنی‬ ‫ساڵه‌های‌ ساڵی‌ میلله‌تی كورد له‌سوریاو‬ ‫ملمالنێی نێوان حیزبه‌ سیاس���ییه‌كان‌و‬ ‫كێشه‌كان‌و ناهه‌وسه‌نگی له‌نێوان هه‌ردو‬ ‫ئه‌نجومه‌نه‌ك���ه‌‪ ،‬ك���ه‌ ئه‌نجومه‌نی گه‌لی‬ ‫كوردی خۆی س���ه‌پاند له‌س���ه‌ر واقعی‬ ‫عه‌مه‌لی‌و ش���ه‌قامی ك���وردی له‌رۆژئاوا‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌نجومه‌نی نیش���تمانی كوردی‌‬ ‫شێوازی سیاس���ی هه‌ڵبژارد بۆ گه‌یشتن‬ ‫به‌ئامانج‪ ،‬واته‌ جۆره‌ ناهاوس���ه‌نگییه‌ك‬ ‫له‌هێزی ه���ه‌ردو ئه‌نجومه‌نه‌ك���ه‌ رویدا‪،‬‬ ‫كه‌ وایكرد به‌ش���ێك له‌رێككه‌وتننامه‌كه‌‬ ‫نه‌چێته‌ پێشه‌وه‌و خه‌له‌ل دروست ببێت‪،‬‬ ‫تائێس���تاش گفتوگۆ له‌ئارادایه‌ له‌هه‌ولێر‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی هه‌ڵگرتنی ئاسته‌نگه‌كان‬ ‫له‌به‌رده‌م رێككه‌وتننامه‌ی هه‌ولێر‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باش���ه‌ ئێوه‌ بۆچی‌ به‌په‌رۆش‬ ‫نین بۆ روخانی‌ رژێمی‌ ئه‌س���ه‌د‌و له‌دژی‌‬ ‫ناجه‌نگێ���ن‪ ،‬یان بۆچی‌ رژێمی‌ ئه‌س���ه‌د‬ ‫ناوچه‌ كوردنش���ینه‌كان راده‌ستی‌ ئێوه‌‬ ‫ده‌كات؟‬ ‫د‪.‬محه‌م���ه‌د‪ :‬ئێم���ه‌ له‌س���ه‌ره‌تای‬ ‫شۆڕشه‌وه‌ هێڵێكی راستمان هه‌ڵبژاردوه‌‪،‬‬ ‫ئێمه‌ داوای ده‌سه‌اڵت ناكه‌ین ئێمه‌ داوای‬ ‫مافه‌كان ده‌كه‌ین‪ ،‬ئێمه‌ وه‌كو ئه‌نجومه‌نی‬ ‫گه‌ل���ی ك���ورد له‌س���وریا داواكاریم���ان‬ ‫ئیداره‌یه‌كی س���ه‌ربه‌خۆی دیموكراتییه‌‪،‬‬ ‫ئێمه‌ داوای كورس���ی ده‌سه‌اڵت ناكه‌ین‪،‬‬ ‫ئێمه‌ نه‌هجێكی دیموكراتی ئاشتیانه‌مان‬ ‫هه‌یه‌ داوای ئاراسته‌كردنی گه‌ل ده‌كه‌ین‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی خۆی خۆی به‌ڕێوه‌ببات‪ ،‬دوای‌‬ ‫ئه‌مه‌ كه‌ گه‌یش���تینه‌ ئه‌و قۆناغه‌ رۆڵی‬ ‫ده‌زگاكان���ی ده‌وڵه‌ت ده‌س���تپێده‌كات‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها رژێم ناوچه‌كانی راده‌ستی‌ ئێمه‌‬ ‫نه‌كردوه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌و شێوازه‌ سیاسه‌ته‌ی‬ ‫ئێم���ه‌ گرتمانه‌ب���ه‌ر وایكرد ئه‌و ش���ێوه‌‬ ‫سیسته‌مه‌ی‌ رژێم به‌رپای ده‌كات له‌سه‌ر‬ ‫كوتكردن‌و ئازاردان خۆی بۆ خۆی الواز‬ ‫بێت‌و نه‌توانێت به‌و كاراییه‌ی جارانی كار‬ ‫بكات‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌كی دیكه‌ نه‌ڕژێم ده‌یه‌وێت‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ ك���ورد بكه‌وێته‌ س���ه‌نگه‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫نه‌كوردی���ش ده‌یه‌وێت ملمالنێیه‌ك بكات‬ ‫كه‌ له‌ئاستی ئه‌و نه‌بێت‪ ،‬میلله‌تی كوردو‬ ‫ناوچه‌ كوردنش���ینه‌كانی سوریا هه‌ژارن‌و‬ ‫خۆیان به‌رامبه‌ر به‌جه‌به‌روتی ئه‌و هێزه‌‬ ‫زل���ه‌ی رژێم ناگ���رن‪ ،‬بۆیه‌ سیاس���ه‌تی‬ ‫ئاشتیانه‌یان هه‌ڵبژارد‪.‬‬

‫«‪»1‬‬ ‫ڕس���تەیەکی کۆن‌و تەقلی���دی هەیە‬ ‫دەڵێ���ت «ژن���ان کاتێ���ک دەڵێن نا‪،‬‬ ‫مەبەس���تیان ئەوەی���ە بڵێ���ن بەڵێ»‪.‬‬ ‫هەم���وو دەزانی���ن ئەم ڕس���تەیە زۆر‬ ‫پی���اوی لە خش���تە ب���ردوە‪ ،‬بێمانایی‬ ‫ڕس���تەکە بەبڕوای من لەوەدا نییە کە‬ ‫دەش���ێت هەڵە بێت‪ ،‬نا ب���اوەڕم بەوە‬ ‫نییە ڕس���تەکە لە مانا گش���تییەکەیدا‬ ‫هەڵەبێت‪ ،‬بەڵک���و هەڵەکەی لەوەدایە‬ ‫کە ئ���ەم دۆخە بە ژن���ەوە دەلکێنێت‪،‬‬ ‫لە کاتێک���دا خودی ئەم جۆرە ڕەفتارە‬ ‫بەشێکە لە شێوە مامەڵەکردنی مرۆڤ‬ ‫بە گش���تی ب���ە ژن‌و پی���اوەوە‪ ،‬هەم‬ ‫لەگەڵ عەش���ق‌و هەم لەگ���ەڵ ژیاندا‪.‬‬ ‫بە بڕوای من لە ژێ���ر هەموو ڕۆحێکی‬ ‫نەسرەوتدا ئەو ناکۆکییە قووڵە هەیە‪،‬‬ ‫ناکۆک���ی نێوان بەڵێ‌و ن���ا‪ ،‬گومانێکی‬ ‫هەمیشەیی لەوەی نازانین بڵێین چی‪.‬‬ ‫ناکۆکییەک کە تەنیا ئاوێنەی ترس���ی‬ ‫راس���تەقینەی مرۆڤ نییە لە بڕیاردان‪،‬‬ ‫بەڵکو ئاوێنەی ترس���ی هەموومانە لە‬ ‫بەخشینی ش���ێوەیەک‌و ئاڕاستەیەکی‬ ‫کۆتایی بە ژیانمان‪ .‬مەبەس���تمە لێرەدا‬ ‫ئەو دۆخە کەمێک الی فەیلەس���وفێکی‬ ‫وەک کیرک���ەگارد تەماش���ابکەم‪.‬‬ ‫کیرکەگارد یەکێکە لە کاراکتەرە ئاڵۆز‌و‬ ‫تەماوییەکانی مێژووی فەلسەفە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫نەڵێین ئاڵۆزترین‌و تەماویترینیشیانە‪،‬‬ ‫فەیلەسوفی ناسراو کارل لوێڤز یەکێکە‬ ‫لەوانەی سەرسامی خۆی بەم فەیلەسوفە‬ ‫نەش���اردۆتەوە‪ ،‬لە وەسفیشیدا شتێک‬ ‫دەنوس���ێت ش���ایەنی وەرگرتنە‪ ،‬لۆیڤز‬ ‫دەڵێت «کارەکانی کیرکەگارد لە چاپە‬ ‫دانیمارکییەکەیدا سەروو ‪ 30‬بەرگن‪ .‬لە‬ ‫ماوەی کەمتر لە پانزدە ساڵدا لە الیەن‬ ‫یەک کەسەوە نوس���راون‪ ،‬مرۆڤێک کە‬ ‫بەهرە نائاس���ایی‌و جۆشە ڕۆحییەکەی‬ ‫ش���تێکی ترس���ناکی لە خۆ گرتووە‪.‬‬ ‫کیرک���ەگارد لەو ڕۆح���ە دەگمەنانەیە‬ ‫کە ل���ە یەککاتدا هەم ڕاتدەکێش���ێت‌و‬ ‫دەتبەس���تێتەوە‪ ،‬ه���ەم ڕاتدەتەکێنێ‌و‬ ‫وادەکات دووریبخەیتەوە»‪ .‬کیرکەگارد‬ ‫کەسێکی پڕ ناکۆکی بوو‪ ،‬لەوانەی کە‬ ‫خوێندنەوەیان ئاس���ان نییە‪ ،‬بەاڵم کێ‬ ‫لە ئێمە پڕ ناکۆکی نییە? پرسیارەکە‬ ‫لێرەدا الی ئێم���ە‌و الی کیرکەگاردیش‬ ‫یەک پرس���یارە‪ :‬ئایا مرۆڤ دەتوانێت‬ ‫ئ���ەوە بڵێت ک���ە دەیەوێ���ت بیڵێت?‬ ‫یان ڕاس���تتر بڵێن ئایا مرۆڤ دەزانێت‬ ‫دەیەوێ���ت چی بڵێ���ت?‪ .‬بەبڕوای من‬ ‫ڕاستە کیرکەگارد بە شێوەیەکی گشتی‬ ‫فەیلەسوفێکی زۆر تەماوییە‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫پشت هەموو دوودڵی‌و تەمتومانێکەوە‬ ‫لۆژیکێک���ی نهێن���ی هەیە‪ ،‬ل���ە ناخی‬ ‫هەر یەکێکیماندا ب���ۆ هەموو ئەرێیەک‬ ‫نەرێیەک���ی نهێنی پەنهانک���راو هەیە‪،‬‬ ‫نەرێیەک کە لە هۆکار‌و مۆتیڤگەلێکەوە‬ ‫دێن سەرچاوەکانی بۆ چاوی ئاسایی‌و لە‬ ‫ڕەفتاری سادەی رۆژانەدا نابینرێن‪ ،‬بۆ‬ ‫هەموو نەرێیەکیش ئەرێیەکی هەڵهاتوو‬ ‫هەیە کە دەیەوێ���ت بگەڕێتەوە‌و خۆی‬ ‫دەربخات‪ ...‬بە ب���روای من جەوهەری‬ ‫مرۆڤی���ش لە نێوان ئ���ەو دوو دڵییەدا‬ ‫دروس���تدەبێت‌و لەویادا لە مانای خۆی‬ ‫تێدەگات‪ ،‬هەموو ئەوان���ەی یەقینیان‬ ‫هەیە‪ ،‬بە توندی‌و رێکی‌و بێ ئەمسەرە‌و‬ ‫س���ەر دەڵێ���ن «بەڵێ» ی���ان «نا»‬ ‫بوونەوەری تا ڕادەیەک ترس���ناکن کە‬ ‫هەڵگری سیفەتی سەرەکی مرۆڤ نین‬ ‫کە دوودڵی‌و ڕاڕایی‌و گومانە‪.‬‬ ‫لێ���رەدا س���ەرەنجێکی ک���ورت لەو‬ ‫ناکۆکیی���ە قووڵ���ەی کیرک���ەگارد‬ ‫دەدەم بەوج���ۆرەی ل���ە ژیانی خۆیدا‬ ‫دەرکەوتۆتەوە‪ ،‬بەتایبەت لە شێوەی‬ ‫پەیوەن���دی ب���ە خانم���ی س���ەرەکی‬ ‫ژیانیی���ەوە «ڕیگین���ا ئۆلس���ن»‪.‬‬ ‫کاراکت���ەری کیرک���ەگارد کاراکتەرێکی‬ ‫غەمگین���ە‪ ،‬هەتا لە تێکس���تێکیدا کە‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ س���اڵی ‪ ،1844‬خۆی‌و‬ ‫باوکی ب���ە دوو غەمگینترین کەس���ی‬ ‫دونیا وەسفدەکات‪ .‬گەرچی کیرکەگارد‬ ‫کوڕی کەسێکی پارەدارە‪ ،‬کە بە هۆی‬ ‫س���امانی باوکییەوە تا مردن بێئیش‌و‬ ‫بێزەحمەت���ی نان پەیداک���ردن دەژی‪،‬‬ ‫بەاڵم غەم هەرگیز بەری نادات‪ .‬باوکی‬ ‫چۆن سامانی بە ئیرس بۆ جێدەهێڵێت‪،‬‬ ‫غەمیشی بۆ جێدەهێڵێت‪ .‬دۆزینەوەی‬ ‫هۆی غەمگینی قووڵی کیرکەگارد ئاسان‬ ‫نییە‪ ،‬بەاڵم گومان لەوەدا نییە کە ئەو‬ ‫پەوروەردە دینییە س���ەختەی باوکی‪،‬‬ ‫ئەو هەس���تەی کە نەفرەتێکی خودایی‬ ‫ب���ەدوای خێزانەکەیانەوەیە‪ ،‬هۆیەکی‬

‫ئایا مرۆڤ دەتوانێت‬ ‫ئەوە بڵێت کە‬ ‫دەیەوێت بیڵێت؟‬ ‫یان ڕاستتر بڵێن‬ ‫ئایا مرۆڤ دەزانێت‬ ‫دەیەوێت چی بڵێت؟‬ ‫بەرچاوی ئەو ترس‌و غەمە بوون‪ .‬ئەوەی‬ ‫لەسەرەتاوە سەرەنج ڕاکێشە ئەوەیە کە‬ ‫کیرکەگارد گەرچی لە ناوەوە بێئەندازە‬ ‫غەمگین بووە‪ ،‬بەاڵم لەدەرەوە وا خۆی‬ ‫دەرنەخس���تووە‪ .‬ئەمە یەکەم شتێکە‬ ‫سەرەنجیبدەین‌و ئەو ناکۆکییە قووڵەی‬ ‫ن���او کیرک���ەگاردی پێبخوێنین���ەوە‪،‬‬ ‫مەبەس���تم ئ���ەو جۆالنێک���ردن‌و‬ ‫بێقەرارییەی���ە لە نێ���وان بەڵێ‌و نا دا‪،‬‬ ‫ل���ە نێ���وان هەس���تێک‌و دژەکەیدا‪ .‬لە‬ ‫کاتێک���دا دۆخێکی غەمگین���ی هەیە‪،‬‬ ‫کەچی لە دەرەوە تەواو پێچەوانەکەی‬ ‫دەردەخات «لەمەدا کەمێک لە تشارلز‬ ‫بۆدلێر دەچێت»‪ .‬لەدەرەوە هەمیش���ە‬ ‫بەجۆرێک���ی بەرچاو‌و س���ەرەنجڕاکێش‬ ‫خ���ۆی دەگۆڕێت‪ ،‬دەم پ���ڕ لە نوکتە‌و‬ ‫سەرەنجڕاکێشە‪ ،‬بەردەوام بەجلوبەرگە‬ ‫سەیرەکانییەوە لەپیاسەیە‪ ،‬لە پارکی‬ ‫سەرەکی شارە‪ .‬ئەم دوو ڕووییە‪ ،‬ئەم‬ ‫ناکۆکییە لە نێوان ناوەوە‌و دەرەوەدا لە‬ ‫تەواوی ژیانی کیرکەگاردا دەبینرێت‪.‬‬ ‫کاتێ���ک ڕیگین���ا ئۆلس���ن دەبینێت‬ ‫تەمەنی بیست‌و چوار ساڵە‪ ،‬ڕیگینا زۆر‬ ‫لەویش منداڵترە‪ ،‬بەاڵم هەر لەسەرەتاوە‬ ‫کیرکەگارد ش���ەیدای دەبێت‪ ،‬هێزێکی‬ ‫نهێنی‌و عەش���قێکی گەورە بەرەو ئەو‬ ‫کیژۆڵەی���ە رایدەکێش���ێت‪ .‬هێزێک���ی‬ ‫ناوەکی س���ەرەتا پاڵی پێ���وە دەنێت‬ ‫بڵێت «بەڵێ» بۆ ئەم خۆشەویستییە‪،‬‬ ‫بەڵێ بۆ هاوسەرگیری‌و خێزان‪ .‬گەرچی‬ ‫کیرکەگارد پیاوێکی قاچ باریکی پشت‬ ‫کۆم���ە‪ ،‬ڕیگینا خۆش���یدەوێت‌و بەدەم‬ ‫داوای هاوسەرگیرییەوە دەچێت‪ .‬بەاڵم‬ ‫کیرک���ەگارد پڕە لە دوودڵی‪ ،‬ئەرێکانی‬ ‫پڕن لە ئەگەری نەرێکردن‌و نەرێکانیشی‬ ‫هەروەها‪ .‬دوای ماوەیەک لە مارەبڕی‪،‬‬ ‫کیرکەگارد ش���ێتانە دەکەوێتە ئەوەی‬ ‫چۆن خۆی لەم پەیوەندییە ڕزگاربکات‌و‬ ‫بێتەدەرێ‪ .‬نایەوێت راس���تەوخۆ دڵی‬ ‫ڕیگینا بشکێنێت‌و هاوس���ەرگیرییەکە‬ ‫هەڵوەش���ێنێتەوە‪ ،‬ل���ە ب���ەر ئ���ەوە‬ ‫دەکەوێتە جۆرێک لە نمایش‌و خۆنواندن‬ ‫ت���ا وا ل���ە خۆشەویس���تەکەی بکات‬ ‫ئەو توان���ای ئ���ەوەی نەمێنێت بەرگە‬ ‫بگرێت‌و الی خۆیەوە هاوسەرگیرییەکە‬ ‫هەڵوەشێنێتەوە‪ ،‬جارێکی تر کیرکەگارد‬ ‫بەجۆرێک ڕەفتاردەکات کە خۆی نییە‪.‬‬ ‫هۆی س���ەرەکی هەوڵی کیرکەگارد بۆ‬ ‫هەڵوەش���اندنەوەی هاوسەرگیرییەکەی‬ ‫«ک���ە پاڵ���ی پێوەدەنێ���ت بەن���اوی‬ ‫خوێندنەوە ب���ەرەو بەرلین هەڵبێت»‬ ‫ئەوەیە کە دەبێت لە هاوس���ەرگیرییدا‬ ‫تەواو ڕاس���تگۆ بێت‪ ،‬هەموو ش���تێک‬ ‫بدرکێنێ���ت‪ .‬ب���ەاڵم هەندێ���ک ش���ت‬ ‫نادرکێنرێت‪ .‬بەاڵم ئاخۆ ئەوە تەنیا هۆیە‬ ‫ب���ۆ ئەوەی مرۆڤێکی زیرەکی وەک ئەو‬ ‫بەجۆرە خۆی لەدەزگیرانی بدزێتەوە?‪.‬‬ ‫لێرەدا هەستدەکەین کە لەگەڵ دیوێکی‬ ‫تاریکی ڕۆحی کیرکەگارددا سەروکارمان‬ ‫هەی���ە‪ ،‬کیرکەگارد لە نێو دوودڵییەکی‬ ‫سەختدا دەژی‪ ،‬هۆی جیابوونەوەکەی‬ ‫لە ڕاس���تیدا قووڵت���ر‌و تاریکترە لەوە‪،‬‬ ‫هۆک���ەی دینیت���ر‌و میتافیزیکتر دیارە‬ ‫لەوەی سەرەتا دەگووترێت‪ .‬کیرکەگارد‬ ‫دەبێ���ت لە هەقی گوناهێک���ی دێریندا‬ ‫خۆشەویستییەکەی بکات بە قوربانی‪.‬‬ ‫‪...‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )354‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/12/4‬‬

‫پارت ‌ی گره‌وی‌ خۆی‌ له‌باڵه‌كایه‌ت ‌ی تاقیده‌كاته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‌‬ ‫ی‬ ‫ی جه‌ماوه‌ری ‌‬ ‫به‌هۆی‌ زیاتربونی‌ پێگ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌چاو پارتی‌ له‌ناوچه‌ ‌‬ ‫ی بڕیاریدا‬ ‫باڵه‌كایه‌تی‌‪ ،‬پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌كردنه‌وه‌ی‌ لقێك به‌ناوی‌ لق ‌‬ ‫(‪26‬ی‌ گواڵن) له‌و ناوچه‌یه‌‪ ،‬مه‌كته‌ب‬ ‫ی بۆ‬ ‫سیاسییه‌كی‌ پارتی‌ هۆكاره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باڵه‌كایه‌ت ‌‬ ‫ی زیاتر ‌‬ ‫خزمه‌تكردن ‌‬ ‫ده‌گێڕێته‌وه‌‌و یه‌كێتیش ده‌ڵێت‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی كاریگه‌ر ‌‬ ‫"كردنه‌وه‌ی‌ لقی‌ پارت ‌‬ ‫ئێم ‌ه نابێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ڤه‌رێك���ی‌ به‌رفراوان ‌‬ ‫باڵه‌كایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تانه‌‌و س���ه‌نته‌ر ‌‬ ‫هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی بریتییه‌ له‌ق���ه‌زای‌ چۆمان‬ ‫ناوچه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی (گه‌اڵڵه‌‪،‬‬ ‫ك��� ‌ه ئه‌ویش له‌ناحییه‌كان��� ‌‬ ‫ی ئۆمه‌ران)‬ ‫س���مێاڵن‪ ،‬قه‌س���رێ‪ ،‬حاج ‌‬ ‫ی ‪ 140‬گوندی���ش‬ ‫پێكهات���وه‌و نزیك��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌خۆ ده‌گرێت‪ .‬ئ���ه‌م ناوچه‌یه‌ به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ش���وێن ‌ه جوگرافییه‌كه‌ ‌‬ ‫هه‌ڵكه‌وت���ه‌ ‌‬ ‫ی و‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫جموجۆڵێكی‌ به‌رفراوان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بون ‌‬ ‫ی تێدایه‌‪ ،‬ئه‌ویش به‌هۆ ‌‬ ‫گه‌شتیار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئۆمه‌ران ك��� ‌ه هه‌رێم ‌‬ ‫ی حاج ‌‬ ‫م���ه‌رز ‌‬ ‫ی ئێران‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫كوردس���تان‌و كۆمار ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌یه‌كه‌وه‌ ده‌به‌س���تێته‌وه‌‪ .‬له‌سه‌رده‌م ‌‬ ‫شۆڕش���ه‌كانی‌ ئه‌یل���ول‌و نوێش���دا‬ ‫ی گرنگ���ی‌ ش���ۆڕش بوه‌و‬ ‫مه‌ڵبه‌ندێك��� ‌‬ ‫ی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫النه‌یه‌كیش بو‌ه بۆ مانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫تیایدا‪ ،‬ه���ه‌ر له‌و ناوچه‌ی���ه‌دا یه‌كێت ‌‬ ‫ی ‪1000‬شه‌هیده‌‪.‬‬ ‫خاوه‌ن ‌‬

‫ی‬ ‫به‌پێی دواین هه‌ڵبژاردنی‌ په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ ،2010‬رێژه‌ ‌‬ ‫ی ئ���ازار ‌‬ ‫عێراق له‌مانگ ‌‬ ‫ی زیاتر‬ ‫ی له‌پارت��� ‌‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫ده‌نگه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌نگدان ‌‬ ‫بوه‌ به‌م ش���ێوه‌یه‌ له‌ك���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوپه‌یمان ‌‬ ‫(‪)12973‬هاواڵتی‌‪ ،‬لیست ‌‬ ‫كوردس���تان (یه‌كێت���ی‌‌و پارت���ی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫هاوپه‌یمانه‌كانی���ان) به‌جیاكردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاندیده‌كانیش رێژه‌ ‌‬ ‫ی ن���او ‌‬ ‫ده‌نگ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 4666‬ده‌نگ‪ ،‬پارت ‌‬ ‫ی یه‌كێت��� ‌‬ ‫ده‌نگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 137‬ده‌نگ ‌‬ ‫‪ 4529‬ده‌نگ واته‌ یه‌كێت ‌‬ ‫ی زیاتر بوه‌‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫له‌پارت��� ‌‬ ‫‪2384‬ده‌ن���گ‪ ،‬كۆم���ه‌ڵ ‪831‬ده‌ن���گ‪،‬‬ ‫یه‌كگرتوو ‪422‬ده‌نگ‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی تایبه‌ت به‌ناوچه‌ ‌‬ ‫ی لقێك ‌‬ ‫كردنه‌وه‌ ‌‬ ‫باڵه‌كایه‌تی‌ له‌الیه‌ن پارتییه‌و‌ه ك ‌ه بڕیار‬ ‫ی‬ ‫وای ‌ه له‌م ماوه‌یه‌دا بكرێته‌و‌ه خوێندنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی خۆیانن‬ ‫جیاوازی‌ بۆ ده‌كرێت‪ ،‬هه‌رچ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوچه‌كه‌ ناو ‌‬ ‫ی زیاتر ‌‬ ‫بۆ خزمه‌تكردن ‌‬ ‫ده‌به‌ن‌و یه‌كێتیش ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ی یه‌كتر‬ ‫ك ‌ه ئ���ه‌وان‌و باڵه‌كایه‌تی‌ ئاوێته‌ ‌‬ ‫بون‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫به‌رپرسی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی هه‌ولێر‪ ،‬كاكه‌مین‬ ‫ی له‌پارێ���زگا ‌‬ ‫پارت ‌‬ ‫نه‌ج���ار له‌لێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن��� ‌ه‬ ‫ی ل���ق ب���ۆ‬ ‫ره‌تیده‌كات���ه‌و‌ه كردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫باڵه‌كایه‌تی‌‪ ،‬په‌یوه‌ندی‌ به‌وه‌و‌ه هه‌بێت‬ ‫ی‬ ‫ی جه‌م���اوه‌ر ‌‬ ‫ك���ه‌ بیانه‌وێت ئاس���ت ‌‬ ‫خۆیان ل���ه‌و ناوچه‌ی��� ‌ه به‌رزبكه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی خاوه‌ن ‌‬ ‫ی ئه‌و " پارت ‌‬ ‫چونكه‌ به‌وت���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆره‌‌و ئه‌نجام��� ‌‬ ‫جه‌ماوه‌رێك��� ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانیش باشترین به‌ڵگه‌ن"‪.‬‬

‫ی‬ ‫ناوبراو رونیك���رده‌وه‌ كه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ل ‌ه س���ۆران كارێك ‌‬ ‫ی ‪10‬ی‌ پارت ‌‬ ‫بۆ لق ‌‬ ‫قورس بو ك ‌ه بتوانێت فریای‌ هه‌ر چوار‬ ‫قه‌زاكه‌ بكه‌وێت‪ ،‬بۆی ‌ه كردنه‌و‌هی‌ لقێكیان‬ ‫ی‬ ‫له‌و ده‌ڤه‌ر‌ه به‌پێویست زانیوه‌‌و وتیش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوچه‌یه‌ك ‌‬ ‫"جگ ‌ه له‌وه‌ش باڵه‌كایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫س���نوری‌‌و هه‌س���تیاره‌و پێویس���ت ‌‬ ‫به‌سه‌رپه‌رشتی‌ باشتر هه‌بو"‪.‬‬ ‫ی چه‌ندین‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ كه‌ پارت ‌‬ ‫ی به‌ده‌سته‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ی ناوچه‌كه‌ ‌‬ ‫ساڵه‌ ئیدار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باڵه‌كایه‌ت ‌‬ ‫بۆچی‌ له‌و ڕێیه‌و‌ه خزمه‌ت ‌‬ ‫ی"‬ ‫نه‌ده‌ك���رد‪ ،‬كاكه‌می���ن نه‌ج���ار وت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئی���داره‌ش ئێم��� ‌ه خزمه‌ت ‌‬ ‫له‌رێگ���ه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌و ناوچه‌ی ‌ه‬ ‫زۆرمان كردوه‌و گون���د ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌ماو‌ه كاره‌بای‌ بۆ نه‌چوبێت‌و رێگاوبان ‌‬ ‫بۆ چاك نه‌كرابێ���ت‌و قوتابخانه‌ی‌ تێدا‬ ‫نه‌كرابێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر واش تێبگه‌ین ك ‌ه‬ ‫ی مه‌ترسییه‌ بۆ پارتی‌‪ ،‬ئه‌و‌ه‬ ‫باڵه‌كایه‌ت ‌‬ ‫بۆچونێكی‌ هه‌ڵه‌ی���ه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئێم ‌ه له‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌ ده‌نگمان زۆره‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئام���اژه‌ ‌‬ ‫ی پارت��� ‌‬ ‫به‌رپرس���ه‌كه‌ ‌‬ ‫به‌وه‌كرد ك ‌ه ئه‌گه‌ر كردنه‌وه‌ی‌ لقیش بۆ‬ ‫ی حزبی بێت‪ ،‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫ی راكێشان ‌‬ ‫مه‌به‌ست ‌‬ ‫له‌شوێنی‌ دیكه‌مان لقمان بكردایه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی "چونك���ه‌ ژماره‌ی‌ دانیش���توان ‌‬ ‫وت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژماره‌ ‌‬ ‫ی ره‌نگ���ه‌ ئه‌وه‌نده‌ ‌‬ ‫باڵه‌كایه‌ت ‌‬ ‫دانیش���توانی‌ دارتو نه‌بێت‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ی لێی���ه‌و باڵه‌كایه‌تیش وا‬ ‫دارتو ناوچه‌ ‌‬ ‫لقی‌ لێده‌كه‌ینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی پارتی���ش‬ ‫ی هاوپه‌یمان��� ‌‬ ‫یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی پارت���ی‌ به‌الو‌ه‬ ‫ی ئ���ه‌و لقه‌ ‌‬ ‫كردنه‌و‌ه ‌‬

‫یه‌کێتی‪:‬‬ ‫باڵه‌كایه‌تی‌‌و‬ ‫یه‌كێتی‌له‌یه‌كتر‬ ‫جیانابنه‌وه‌و‌‬ ‫ی‌‬ ‫كردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫لقیش كاریگه‌ر ‌‬ ‫نابێت له‌سه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی ئاست ‌‬ ‫دابه‌زین ‌‬ ‫جه‌ماوه‌ریمان‬ ‫ی‬ ‫ئاس���اییه‌‪ ،‬ل���ه‌و باره‌یه‌وه‌ به‌رپرس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمیت���ه‌ی‌ چۆم���ان‪ ،‬لوقم���ان وه‌رد ‌‬ ‫له‌لێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی به‌كاروبار ‌‬ ‫ئه‌و بابه‌ته‌ زیاتر په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوخ���ۆی‌ پارتیی���ه‌و‌ه هه‌ی���ه‌‌و وت��� ‌‬

‫ی دورو‬ ‫ی مێژویه‌ك ‌‬ ‫"یه‌كێتی‌ له‌باڵه‌كایه‌ت ‌‬ ‫درێژی‌ هه‌یه‌و خاوه‌ن���ی‌ زیاتر له‌هه‌زار‬ ‫ی‬ ‫ش���ه‌هیده‌‪ ،‬بۆیه‌ باڵه‌كایه‌تی‌‌و یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫وا ئاوێته‌ی‌ یه‌كتری‌ بونه‌ ك ‌ه به‌ئاسان ‌‬ ‫له‌یه‌كتر جیانابنه‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌ه پێمانوا نیی ‌ه‬ ‫كردنه‌وه‌ی‌ باره‌گای‌ لق كاریگه‌ری‌ هه‌بێت‬ ‫ی‬ ‫ی ئاس���تی‌ جه‌ماوه‌ر ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر دابه‌زین ‌‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌و ده‌ڤه‌ره‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژنامه‌نوسێكیش پارت ‌‬ ‫به‌بۆچون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لق‪ ،‬باشتر وای ‌ه ئه‌دا ‌‬ ‫ی كردنه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌بر ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كان چاالكتر بكات‪.‬‬ ‫ی رۆژنامه‌نوس ك ‌ه‬ ‫مس���ته‌فا محه‌مه‌د ‌‬ ‫ی قه‌زای‌ چۆمان ‌ه رونیكرده‌و‌ه‬ ‫دانیشتو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌ندین س���اڵ ئیداره‌كردن ‌‬ ‫ك ‌ه له‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و ناوچه‌یه‌ له‌الیه‌ن پارتییه‌وه‌‪ ،‬كه‌چ ‌‬ ‫ی ئه‌و س���ااڵنه‌و كاركردن‪،‬‬ ‫به‌ئه‌ن���داز‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ تاڕاده‌ی���ه‌ك گه‌ش��� ‌ه ‌‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم نه‌یتوانی���وه‌ خه‌ڵك‬ ‫له‌خۆی‌ كۆبكات���ه‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌ه هه‌ڵبژاردن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ناوخۆییه‌كان���ی‌ ئه‌و حزب���ه‌ش‪ ،‬پارت ‌‬ ‫توشی‌ كێش���ه‌ كردوه‌‌و كردنه‌و‌هی‌ ئه‌و‬ ‫لق ‌هی‌ به‌پێویست زانیوه‌‪.‬‬ ‫ی لق یان‬ ‫مسته‌فا پێیوایه‌ بون‌و نه‌بون ‌‬ ‫ناوچه‌‪ ،‬هیچ له‌مه‌س���ه‌له‌كان ناگۆڕێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌دا ‌‬ ‫به‌ڵكو باش���تر بو بیر له‌گۆڕین ‌‬ ‫ی حكوم���ی‌ بكرابوای���ه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫كار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێستادا كردنه‌و‌هی‌ ئۆرگان ‌‬ ‫له‌سه‌رده‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ی قبوڵكردن ‌‬ ‫گه‌وره‌ مه‌رج ‌‬ ‫ئه‌و هێزه‌ نیی ‌ه له‌الی‌ جه‌ماوه‌ر‪ ،‬به‌ڵك ‌ه‬ ‫خه‌ڵك ئاره‌زو ب���ه‌و كاران ‌ه ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ره‌چاوی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌ كرابێت‪.‬‬

‫د‪.‬عادل باخه‌وان‪ :‬ئیسالم له‌گه‌ڵ‌ مۆدێرنیته‌ ده‌گونجێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاراس عوسمان‬ ‫دكتۆر عادل باخه‌وان سۆسیۆلۆگ‌و‬ ‫مامۆستای‌ زانكۆ له‌واڵتی‌ فه‌ره‌نسا له‌م‬ ‫دیداره‌ تایبه‌ته‌ی‌ رۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‪،‬‬ ‫باس له‌و كێشه‌و گرفتانه‌ ده‌كات‬ ‫له‌نێوان كتێبه‌ ئاینییه‌كان‌و لێكدانه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌الیه‌ن ئیسالمییه‌كانه‌وه‌‪ ،‬پێی‌ وایه‌‬ ‫ی شكست‬ ‫هێزه‌ ئیسالمییه‌كان توش ‌‬ ‫هاتون‪ ،‬رۆشنبیره‌كانیش ئاراسته‌‬ ‫ده‌كات به‌وه‌ی‌ هه‌ركات ده‌سه‌اڵت‬ ‫ئاره‌زو بكات توانای‌ كۆنترۆڵی‌‬ ‫فكرییانه‌و كاركردنیانی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا مۆدێرنت���ی‌ توانیویه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ستكاری‌ یان گۆڕانكاری‌ له‌ناو تاكی‌‬ ‫كورد ب���كات؟ به‌تایبه‌ت با بڵێین تاكی‌‬ ‫موس���ڵمان؟ یاخود ده‌گوترێت ئیسالم‬ ‫دژی‌ مۆدێرنه‌یه‌‪ ،‬رای‌ ئێوه‌؟‬ ‫د‪.‬ع���ادل باخ���ه‌وان‪ :‬ئ���ه‌و تێ���زه‌ی‌‬ ‫ده‌یه‌وێت پێمان بڵێت ئاینی‌ ئیس�ل�ام‬ ‫له‌گه‌ڵ مۆدێرنێتیدا ناگونجێت‪ ،‬تێزێكه‌‬ ‫تا سه‌رئێس���قان هه‌ڵه‌یه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫هی���چ ئاینێك نیی���ه‌ دژی‌ مۆدێرنیتی‌‌و‬ ‫ئاینێك���ی‌ ت���ر پش���تیوانی‌ مۆدێرنیتی‌‬ ‫بكات‪ ،‬ئاین خۆی‌ له‌خۆیدا قسه‌ ناكات‌و‬ ‫بوونی‌ نییه‌‪ ،‬جیاواز له‌و چركه‌س���اته‌ی‌‬ ‫كه‌ كۆمه‌ڵێك مرۆڤ قسه‌ی‌ پێده‌كه‌ن‌و‬ ‫پرسیاری‌ لێده‌كه‌ن‌و هه‌ندێك مرۆڤ ئاین‬ ‫ده‌كه‌ن به‌دژی‌ مۆدێرنیتی‌‌و هه‌ندێك به‌‬ ‫دۆس���تی‪ ،‬بۆیه‌ له‌س���ه‌ر ئاستی‌ تیۆری‌‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ له‌پشت ئه‌م تێزه‌وه‌ن هه‌ڵه‌ن‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌ر ئاس���تی‌ پراكتیك ئایا ئیسالم‬ ‫توانیویه‌ت���ی‌ له‌گ���ه‌ڵ مۆدێرنیتی‌ خۆی‌‬ ‫بگونجێن���ێ‌؟ مۆدێرنت���ی‌ توانیویه‌تی‌‬ ‫ده‌س���ته‌مۆی‌ ئیس�ل�ام بكات یان نا؟‬ ‫لێره‌دا ناتوانین كوردستان وه‌ك نمونه‌‬ ‫وه‌ربگرین باشتر وایه‌ باس له‌ واڵتێكی‌‬ ‫وه‌ك فه‌ره‌نسا بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم بۆچی‌ كوردس���تان‬ ‫به‌نموونه‌ وه‌رناگریت؟‬ ‫د‪.‬ع���ادل باخ���ه‌وان‪ :‬له‌ب���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫فه‌ره‌نس���ا له‌س���ه‌ر بنه‌مای‌ مۆدێرنیتی‌‬ ‫خۆی‌ بینا كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم ناتوانین بڵێین‬ ‫مۆدێرنیت���ی‌ كوردس���تانی‌ بیناكردوه‌‪،‬‬ ‫ناشتوانین بڵێین مۆدێرنیتی‌ فه‌ره‌نسای‌‬ ‫بینانه‌ك���ردوه‌‪ ،‬له‌واڵت���ی‌ فه‌ره‌نس���ا‬ ‫به‌ش���ێوه‌ی‌ فه‌رمی‌ حه‌وت ملیۆن‌و نیو‬ ‫موس���ڵمان هه‌یه‌ له‌كۆی‌ شه‌ست‌و چوار‬ ‫ملیۆن‪ ،‬ره‌نگه‌ به‌نافه‌رمی‌ موسڵمانه‌كان‬ ‫رێژه‌یان بگاته‌ (‪ )10‬ملیۆن‪ ،‬كوردستانی‌‬ ‫خۆمان پێنج ملیۆن كه‌سین‌و ئه‌وه‌نده‌ی‌‬ ‫كوردستان موسڵمان هه‌یه‌ له‌فه‌ره‌نسادا‪،‬‬ ‫ئای���ا مۆدێرنیتی‌ توانیویه‌تی‌ ئیس�ل�ام‬ ‫ماڵی‌ ب���كات یاخ���ود به‌پێچه‌وانه‌وه‌؟‬ ‫له‌س���ه‌ر هه‌م���و ئاس���ته‌كان ده‌ڵێی���ن‬ ‫به‌ڵێ‌ روبه‌رێك نیی���ه‌ له‌مۆدێرنیتی‌ كه‌‬ ‫ئیس�ل�ام خۆی‌ له‌گه‌ڵی‌ نه‌گونجاندبێت‪،‬‬ ‫یه‌كێ���ك له‌وان���ه‌ عه‌لمانی���ه‌ت ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌رئه‌نجام���ی‌ مۆدێرنتی‌ بێت‪ ،‬له‌ هه‌مو‬

‫ئه‌میری کۆمه‌ڵی‬ ‫ئیسالمی که‌متر‬ ‫توند نه‌بوه‌ له‌ مه‌ال‬ ‫کرێکار‪ ،‬هه‌ردوکیان‬ ‫دو مناڵی شه‌رعی‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ی کوردین‬

‫عادل با‌خه‌وان‬

‫فۆتۆ‪ :‬بیار ره‌شید‬

‫ئه‌و لێكۆڵینه‌وان���ه‌ی‌ ئه‌نجامیانده‌ده‌ین‬ ‫به‌ش���ێكی‌ زۆر له‌موس���ڵمانه‌كانی‌‬ ‫فه‌ره‌نس���ا بۆچونی���ان وای���ه‌ كه‌ هیچ‬ ‫جیاوازیی���ه‌ك له‌نێ���وان عه‌لمانی���ه‌ت‌و‬ ‫ئیس�ل�امدا نیی���ه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ وه‌ك‬ ‫موس���ڵمان داوا ده‌كه‌ن كه‌ عه‌لمانییه‌ت‬ ‫جێبه‌جێ‌ بكرێ���ت‪ ،‬له‌جێبه‌جێنه‌كردنی‌‬ ‫عه‌لمانییه‌ت���دا زه‌ره‌رمه‌ن���دی‌ یه‌ك���ه‌م‬ ‫ئه‌وانن‪ ،‬له‌به‌ر ئ���ه‌وه‌ی‌ ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌ت‬ ‫دینێك���ی‌ هه‌بێت‌و ته‌نها له‌كریس���تیان‬ ‫پێكبێت‪ ،‬ئه‌و كات ئاینی‌ ئیسالم زیانی‌‬ ‫پێده‌گات‌و ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌ت خاوه‌نی‌ یه‌ك‬ ‫دین نه‌بو ئه‌وكات به‌یه‌ك چاو ته‌ماشای‌‬ ‫هه‌م���و دین���ه‌كان ده‌كات‪ ،‬دابه‌زین���ی‌‬ ‫ئایندارێتی‌ بۆس���ه‌ر ئاستی‌ تاك یه‌كێك‬ ‫له‌خاڵ���ه‌ گرنگه‌كانی‌ ئه‌وه‌یه‌ تاك ببێته‌‬ ‫سه‌نته‌رو ناوه‌ند‪ ،‬به‌پێی‌ ئه‌و لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫سۆسیۆلۆژییانه‌ی‌ له‌سه‌ر موسڵمانه‌كانی‌‬ ‫فه‌ره‌نس���ا كردومانه‌‪ ،‬له‌نێوان (‪- 70‬‬ ‫‪)80‬یان ئیس�ل�ام پراكتیك ده‌كه‌ن به‌و‬ ‫ش���ێوه‌ی‌ خۆی���ان ده‌یانه‌وێت له‌س���ه‌ر‬ ‫ئاستی‌ تاك‪ ،‬بۆنمونه‌ كچێك سه‌رپۆشی‌‬ ‫له‌س���ه‌ره‌و نوێژ‌و رۆژو به‌جێده‌هێنێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌گ���ه‌ڵ كوڕێك���دا ده‌ڕوات بۆ‬ ‫مه‌له‌وانگه‌‪ ،‬یان كوڕێك په‌روه‌رده‌كاری‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌و س���ه‌له‌فییه‌و قورئان‌و‬ ‫سیواك به‌كارده‌هێنێت‌و كاتێك ده‌گاته‌‬ ‫سه‌ر كاره‌كه‌ی‌ كچه‌كانی‌ ده‌وروبه‌ری‌ ماچ‬ ‫ده‌كات‪ ،‬كاتێك لێی‌ ده‌پرسی‌ ئه‌مانه‌ی‌‬ ‫ده‌یكه‌یت له‌گه‌ڵ ئیس�ل�ام ده‌گونجێت‪،‬‬ ‫هه‌ندێ���ك لێكدان���ه‌وه‌ت پێده‌ڵێ���ت كه‌‬

‫هیچ په‌یوه‌ن���دی‌ به‌لێكدانه‌وه‌ی‌ ده‌زگا‬ ‫ئاینییه‌كان���ه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌خۆی���ه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬وات���ه‌ ڕای‌ خۆیه‌تی‌‬ ‫كردویه‌تی‌ به‌بنه‌م���ای‌ ئاینی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫گرنگی‌ پرس���یاره‌كه‌ی‌ تۆ له‌وه‌دایه‌ كه‌‬ ‫له‌سه‌ر ئاس���تی‌ جیهان ده‌پرسی‌ ئایا‬ ‫مۆدێرنیت���ی‌ توانیویه‌تی‌ ده‌س���تكاری‌‬ ‫تاك���ی‌ موس���ڵمان ب���كات؟‪ ،‬بێگومان‬ ‫مۆدێرنیتی‌ چۆن توانیویه‌تی‌ ده‌ستكاری‌‬ ‫عه‌قڵیی���ه‌ت‌و كه‌س���ایه‌تی‌ كاتۆلی���ك‌و‬ ‫ئینجلیس���ت‌و بودیس���ت بكات‪ ،‬ئاواش‬ ‫توان���ی‌ ده‌س���تكاری‌ تاكی‌ موس���ڵمان‬ ‫بكات‪،‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬باش���ه‌ ئ���ه‌و ته‌جاوزانه‌ی‌‬ ‫باس���تكردن ده‌چێت���ه‌ چوارچێ���وه‌ی‌‬ ‫موس���ڵمان بونه‌وه‌؟ له‌كاتێكدا جه‌نابت‬ ‫ده‌ڵێی���ت كارو لێكدانه‌وه‌كان���ی‌ س���ه‌ر‬ ‫به‌هیچ ده‌زگایه‌كی‌ ئایندار نییه‌؟‬ ‫د‪.‬ع���ادل باخ���ه‌وان‪ :‬به‌پێناس���ه‌ی‌‬ ‫ده‌زگاكان نه‌خێر‪ ،‬به‌پێناس���ه‌ی‌ خۆی‌‬ ‫وه‌ك تاكی‌ موسوڵمان به‌ڵێ‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئ���ه‌و ره‌خنه‌ی���ه‌ی‌ ك���ه‌‬ ‫رۆشنبیران‌و به‌تایبه‌ت جه‌نابتان له‌بواری‌‬ ‫ئاین���داری‌ هه‌تان���ه‌‪ ،‬ئای���ا ره‌خنه‌كه‌‬ ‫له‌خودی‌ بنه‌ماكانی‌ ئاینه‌كه‌یه‌؟ یاخود‬ ‫له‌و كه‌سانه‌ی‌ هه‌ڵگری‌ ئاینه‌كه‌ن؟‬ ‫د‪.‬عادل باخه‌وان‪ :‬دیسان پرسیاره‌كه‌‬ ‫له‌جێگ���ه‌ی‌ خۆیدای���ه‌‪ ،‬هه‌ندێك كه‌س‬ ‫واده‌زان���ن م���ن ئیس�ل�امۆفۆب ی���ان‬ ‫ئاینۆفۆبم‪ ،‬ئه‌مه‌ بۆچونێكی‌ زۆر هه‌ڵه‌یه‌و‬ ‫ئه‌و كۆمێنتانه‌ی‌ له‌سه‌ر من ده‌نوسرێن‪،‬‬

‫به‌تایبه‌ت له‌فه‌یس���بوك‪ ،‬هه‌ستده‌كه‌م‬ ‫ئ���ه‌وه‌ من نیم‌و باس���ی‌ كه‌س���ێكی‌ تر‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌هیچ شێوه‌یه‌ك‌و له‌هه‌ر كات‌و‬ ‫هه‌لومه‌رجێ���ك قبوڵی‌ ناك���ه‌م به‌ناوی‌‬ ‫زانسته‌وه‌ ئیهانه‌ به‌هیچ ئاینێك بكرێت‪،‬‬ ‫له‌سه‌روی‌ هه‌موشیانه‌وه‌ ئاینی‌ ئیسالم‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ من خۆم له‌كۆمه‌ڵگایه‌كه‌وه‌‬ ‫هاتوم ئیس�ل�امه‌‪ 1400 ،‬س���اڵه‌ كاری‌‬ ‫تێداك���ردوه‌‪ ،‬بۆیه‌ من وه‌ك خۆم هیچ‬ ‫كێش���ه‌یه‌كم له‌گه‌ڵ هیچ ئاینێكدا نییه‌و‬ ‫ماركس وته‌یه‌كی‌ جوانی‌ هه‌یه‌ كه‌ ده‌ڵێت‬ ‫(ئای���ن دڵی‌ هه‌مو ئه‌و كه‌س���انه‌یه‌ كه‌‬ ‫بێدڵن)‪ ،‬مه‌به‌س���تی‌ ئه‌وه‌یه‌ ئه‌گه‌ر ئاین‬ ‫له‌مرۆڤه‌كان وه‌ربگریته‌وه‌ هیچ مانایه‌ك‬ ‫له‌ژیانیاندا نامێنێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌ هه‌ر‬ ‫س���ه‌یری‌ ئه‌و وته‌یه‌ی‌ ماركس ده‌كه‌ین‬ ‫ك���ه‌ ده‌ڵێت "ئای���ن تلیاك���ی‌ گه‌النه‌"‪،‬‬ ‫كاری‌ ئێمه‌ وه‌ك سۆسیۆلۆگ ئیشكردن‬ ‫نییه‌ له‌س���ه‌ر خودی‌ ئای���ن‪ ،‬به‌ڵكو كار‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وانه‌ ده‌كه‌ین كه‌ پێمانده‌ڵێن‬ ‫ئاین چییه‌‪ ،‬كار له‌سه‌ر ئیسالم ناكه‌ین‬ ‫به‌ڵك���و كار له‌س���ه‌ر ئه‌وان���ه‌ ده‌كه‌ین‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی‌ كه‌ ده‌ڵێن ئیس�ل�ام ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئه‌وانه‌ی‌ قس���ه‌ له‌س���ه‌ر ئیسالم‬ ‫ده‌كه‌ن هیچی���ان موق���ه‌ده‌س‌و پیرۆز‬ ‫نین‪ ،‬هه‌یانه‌ له‌هه‌لومه‌رجێك قسه‌یه‌ك‬ ‫ده‌كه‌ن‌و دواتر له‌كات‌و ساتێكی‌ تر لێی‌‬ ‫په‌شیمانده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا ئه‌و كتێبه‌ ئاسمانییانه‌ی‌‬ ‫ئێس���تا خه‌ڵكانێك���ی‌ زۆر په‌ی���ڕه‌وی‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‌و وه‌ك مه‌رجه‌عییه‌ت���ی‌ فكری‌‬ ‫لێیده‌ڕوان���ن‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا رۆش���نبیران‬ ‫كه‌س���انێكیان له‌زۆربه‌ی‌ ئاس���ته‌كان‬ ‫كێش���ه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگا ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌م كتێبانه‌و یاس���اكانی‌‪ ،‬ئایا تا چه‌ند‬ ‫پێویس���ته‌ له‌و كتێبه‌ ئاس���مانییانه‌دا‬ ‫ریفۆرم بكرێت؟‬ ‫د‪.‬ع���ادل باخ���ه‌وان‪ :‬به‌هیچ جۆرێك‬ ‫له‌گه‌ڵ ئ���ه‌وه‌دا نیم ریف���ۆرم له‌قورئان‬ ‫یان ئینجیل���دا بكرێ���ت‌و به‌هه‌ڵه‌یه‌كی‌‬ ‫میتۆدۆلۆج���ی‌ ده‌زان���م‪ ،‬ئه‌مان���ه‌ الی‌‬ ‫ملیۆنه‌ه���ا م���رۆڤ كۆمه‌ڵێ���ك كتێبی‌‬ ‫پیرۆزن‌و پێویس���تیان به‌ریفۆرم نییه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌بێت ریفۆرم���ی‌ تێدا بكرێت‬ ‫ئ���ه‌و ئیمانداران���ه‌ن ك���ه‌ لێكدانه‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌و كتێبانه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬كتێبه‌كان خۆیان‬ ‫قس���ه‌ ناكه‌ن‌و ئه‌وه‌ ئ���ه‌و ئه‌كته‌رانه‌یه‌‬ ‫ئ���ه‌م كتێبانه‌ دێننه‌ قس���ه‌‪ ،‬نمونه‌یه‌ك‬ ‫باس بكه‌م له‌س���اڵی‌ ‪ 1905‬یاسای‌ دین‬ ‫له‌ده‌وڵ���ه‌ت جیاكردنه‌وه‌ له‌فه‌ره‌نس���ا‬ ‫ده‌رچو‪ ،‬كاتێك پارله‌م���ان واژوی‌ ئه‌م‬ ‫یاسایه‌ ده‌كات (پاپ)‌و ده‌زگای‌ كه‌نیسه‌‬ ‫له‌ رۆماو ڤاتیكان زۆر به‌توندی‌ روبه‌روی‌‬ ‫ئه‌م یاس���ایه‌ ده‌بن���ه‌وه‌و پێیانوایه‌ ئه‌م‬ ‫كاره‌ چون���ه‌ ده‌ره‌وه‌ی���ه‌ له‌دین‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫نایانه‌وێت دین له‌ده‌وڵه‌ت جیابكه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪1925‬دا گۆڕانكاری‌ سیاسی‌‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌ دروس���ت ده‌بێت‌و خودی‌‬ ‫(پاپ)و ده‌زگای‌ كه‌نیسه‌ پێیانوایه‌ ئه‌م‬ ‫یاسایه‌ گونجاوه‌و هیچ كێشه‌یه‌كی‌ له‌گه‌ڵ‬

‫كریستیانیسمدا نییه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها روانینی‌‬ ‫س���ه‌له‌فییه‌ك له‌گ���ه‌ڵ یه‌كگرتویه‌ك بۆ‬ ‫مافی‌ ژن یه‌ك جۆر نییه‌‪ ،‬سه‌له‌فییه‌ك‬ ‫پێتده‌ڵێت ش���ه‌رعی‌ نییه‌ ژنێكی‌ جوان‬ ‫ل���ه‌‪ tv‬ده‌ربكه‌وێت‌و هه‌واڵ بخوێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم یه‌كگرتویه‌ك دێت‌و ملمالنێی‌ توند‬ ‫ده‌كات له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ كچێكی‌ جوان بێت‌و‬ ‫ل ‌ه ‪ tv‬هه‌واڵ بخوێنێته‌وه‌‪ ،‬سه‌له‌فییه‌ك‬ ‫ده‌ڵێت ده‌نگی‌ ئاف���ره‌ت عه‌وره‌ته‌ نابێ‌‬ ‫ی بیت‪ ،‬یه‌كگرتویه‌ك ملمالنێ‌‬ ‫گوێبیست ‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ ده‌بێت زۆرترین‬ ‫رێژه‌ی‌ ئافره‌ت له‌س���ه‌ركردایه‌تی‌ بێت‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت پێیوایه‌ كه‌ س���ه‌رۆكی‌ واڵتیش‬ ‫ده‌كرێ���ت ژن بێت‪ ،‬باش���ه‌ هه‌ردوكیان‬ ‫موسڵمان نین؟ ئایا دین گۆڕاوه‌ یاخود‬ ‫لێكدانه‌وه‌كان؟ بێگوم���ان لێكدانه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و ئه‌كته‌رانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌س���ااڵنی‌ پێش���و له‌نێو‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ ئیس�ل�امی‌ بویت‪ ،‬ئێوه‌ له‌م‬ ‫قۆناغ���ه‌دا هی���چ كۆمێنتێكت���ان هه‌یه‌‬ ‫له‌سه‌ر كه‌سایه‌تی‌‌و فكری‌ كاراكته‌رێكی‌‬ ‫ئیسالمی‌ وه‌ك مه‌ال كرێكار؟‬ ‫د‪ .‬عادل باخه‌وان‪ :‬پێموایه‌ ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫سیاس���ی‌ له‌كوردس���تاندا كارێكی‌ باش‬ ‫ده‌كات ئه‌گه‌ر به‌ڕێز مامۆس���تا كرێكار‬ ‫بگه‌ڕێنێت���ه‌وه‌و په‌یوه‌س���تی‌ بكاته‌وه‌‬ ‫به‌كێڵگه‌ی‌ سیاسییه‌وه‌‪ ،‬دژایه‌تی‌ به‌ڕێز‬ ‫كرێكار له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ كێڵگه‌ی‌ سیاسیدا‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئه‌میری‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌ كه‌متر‬ ‫توند نه‌بوه‌ له‌به‌ڕێز مامۆس���تا كرێكار‪،‬‬ ‫ئه‌و گۆڕانكارییه‌ گه‌ورانه‌ی‌ به‌سه‌ر به‌ڕێز‬ ‫عه‌لی‌ باپیردا هاتوه‌‪ ،‬ده‌كرێت به‌س���ه‌ر‬ ‫به‌ڕێز كرێكاریشدا بێت‪ ،‬هه‌ردوكیان دو‬ ‫مناڵی‌ ش���ه‌رعیی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌ كوردین‪،‬‬ ‫گه‌ر بڕیاربێت كۆمه‌ڵگه‌ باوه‌ش بۆ هه‌مو‬ ‫مناڵه‌كانی‌ بكات���ه‌وه‌و له‌زه‌بروزه‌نگیان‬ ‫دوربخاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌بێت ئه‌م باوه‌شه‌‬ ‫جێگای‌ هه‌مو الیه‌كی‌ تیادا بێته‌وه‌و وه‌ك‬ ‫یه‌ك چانس به‌هه‌مویان ببه‌خشێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬باش���ه‌ بۆچ���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫گۆڕانكارییانه‌ی‌ باسی‌ ده‌كه‌یت به‌سه‌ر‬ ‫مامۆس���تا عه‌لی‌ باپیر هات���وه‌و له‌الی‌‬ ‫مامۆستا كرێكار بونی‌ نییه‌؟‬ ‫د‪.‬عادل باخه‌وان‪ :‬به‌ڕێز عه‌لی‌ باپیر‬ ‫چانس���ی‌ ئه‌وه‌ی‌ هه‌بوه‌ له‌ناو پڕۆس���ه‌‬ ‫سیاسییه‌كه‌دا بمێنێته‌وه‌و له‌گۆڕانكاریدا‬ ‫بێت له‌گه‌ڵ ئه‌كته‌ره‌ سیاسییه‌ كوردی‌‌و‬ ‫عێراقییه‌كان���دا‪ ،‬پێموای���ه‌ گه‌ر هه‌مان‬ ‫چانس به‌ به‌ڕێز كرێكاریش ببه‌خشرێت‬ ‫ئیندیماج ده‌كات به‌هه‌مان سیس���ته‌م‪،‬‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی‌ هه‌لومه‌رجی‌ بابه‌تی‌ به‌سه‌ر‬ ‫ئه‌كته‌ره‌ سیاسی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌سه‌اڵتێكی‌ مێژویی‌ به‌هێزه‌و ده‌توانێت‬ ‫ئه‌كته‌ره‌كان بخاته‌ به‌رده‌م گۆڕانكاریی‌‬ ‫گه‌وره‌وه‌‪.‬‬ ‫تێبین���ی‌‪ :‬ئه‌م���ه‌ به‌ش���ێكه‌ له‌ده‌قی‌‬ ‫گفتوگۆك���ه‌‪ ،‬ب���ۆ خوێندن���ه‌وه‌ی‌ كۆی‌‬ ‫گفتوگۆكه‌ سه‌ردانی‌ سایتی‌ ئاوێنه‌نیوز‬ ‫بكه‌‪www.awene.com :‬‬

‫قادر نادر‬ ‫ته‌قاندییه‌و‌ه‬ ‫ق���ادر ن���ادر ئ���ه‌و گه‌نج��� ‌ه‬‫هه‌ولێرییه‌ ‪ 21‬ساڵ له‌مه‌وپێش‌و‬ ‫له‌خۆپیش���اندان دژ ب���ه‌ به‌ره‌ی‬ ‫كوردس���تانی‌ له‌س���ه‌پته‌مبه‌ری‬ ‫‪ 1991‬شاری هه‌ولێره‌وه‌ ناسیم‪،‬‬ ‫له‌و ساوه‌ وه‌ك هیكڵ‌و جیكڵمان‬ ‫لێهات‪ ،‬هه‌میش���ه‌ پێكه‌وه‌ بوین‪،‬‬ ‫تواناكان���ی ده‌زانم‌و ئومێدیش���م‬ ‫هه‌میش���ه‌ به‌پارله‌مانی س���ویدو‬ ‫ئه‌و هه‌بو بۆ ناس���اندنی ئه‌نفال‬ ‫به‌جینۆساید‪ ،‬له‌ پارساڵه‌وه‌ هه‌ر‬ ‫قسه‌م له‌گه‌ڵی ده‌كرد كه‌ شتێك‬ ‫بۆ ئه‌نف���ال بكاته‌وه‌ له‌پارله‌مانی‬ ‫س���وید ده‌یوت ب���اوه‌ڕم نه‌ماوه‌‪،‬‬ ‫چه‌ن���د مانگێك له‌مه‌وپێش داوام‬ ‫لێی كرده‌وه‌ داواكارییه‌كه‌تان بۆ‬ ‫ده‌نگدان له‌س���ه‌ر كێسی ئه‌نفال‬ ‫بخه‌ن���ه‌وه‌ ب���ه‌رده‌م پارله‌م���ان‪،‬‬ ‫نه‌یك���ه‌ن ئه‌وا پارت���ی‌و یه‌كێتی‬ ‫ده‌یكه‌ن‌و پڕۆژه‌ له‌به‌رده‌ستیانه‌و‬ ‫خۆم بینیومه‌‪ ،‬دیاره‌ خه‌ڵكانێك‬ ‫هه‌بون بازرگانییان به‌و كێسه‌وه‌‬ ‫ده‌كردو چه‌ند جارێك ش���ه‌ڕم له‌‬ ‫گه‌ڵی���ان كرد‪ ،‬به‌م درۆ س���پییه‌‬ ‫نه‌بوای���ه‌ ق���ادرم ب���ۆ ناگرترا‪،‬‬ ‫پ���اش چه‌ند رۆژ وت���ی پارتی‬ ‫ژینگه‌ رازی ب���ون‌و چه‌په‌كانیش‬ ‫پش���تیوانن‪ ،‬راس���ته‌ درۆی خێر‬ ‫خوداش به‌ گوناحی نانوسێت‪.‬‬ ‫دی���اره‌ ناس���اندنی ئه‌نف���ال‬ ‫به‌جینۆس���اید له‌پارله‌مان���ی‬ ‫س���وید به‌رهه‌می هه‌م���و هه‌وڵ‌و‬ ‫تێكۆش���انه‌كانی ئه‌ندامه‌كان���ی‬ ‫چاودێری كوردۆسایده‌ له‌واڵتی‬ ‫س���وید به‌ ئێمه‌ش���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كاری مه‌زن قائیدی مه‌زنیش���ی‬ ‫ده‌وێت‪ ،‬قائی���دی مه‌زنیش به‌بێ‬ ‫س���وپای مه‌زن‌و دۆس���تی مه‌زن‬ ‫كاری گ���ه‌وره‌ی پێناكرێت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ساڵوتان لێبێت هاوڕێكانم له‌سوید‬ ‫له‌ق���ادر نادری س���ه‌ركرده‌وه‌ بۆ‬ ‫ئامینه‌ی كاكه‌ باوه‌ كه‌ ده‌ستی‬ ‫ك���وردی یه‌كه‌مج���ار گ���رت بۆ‬ ‫كاركردن بۆ دۆس���ییه‌ی ئه‌نفال‌و‬ ‫بردییه‌ ناو پارله‌مانی سویدییه‌وه‌‬ ‫ت���ا روناك ش���وانی ك���ه‌ ده‌زانم‬ ‫چه‌نده‌ دڵس���ۆزی ئه‌نفاله‌و هه‌مو‬ ‫ئه‌وانی دی‪ ،‬س���ه‌رماتان به‌زاندو‬ ‫هه‌میش���ه‌ له‌ش���ه‌قام‌و ب���ه‌رده‌م‬ ‫پارله‌م���ان ب���ون‪ ،‬چ���اوی یه‌كه‌‬ ‫به‌ یه‌كه‌تان ماچه‌كه‌م‌و س���ه‌ری‬ ‫گه‌له‌كه‌مانت���ان ب���ه‌رز كرده‌وه‌و‬ ‫كه‌سوكاره‌ ئه‌نفالكراوه‌كانمانتان‬ ‫ش���اد كرده‌وه‌‪ ،‬ئه‌م���ڕۆ ته‌نانه‌ت‬ ‫ئه‌وانه‌ش���ی ه���ه‌ر خه‌ریك جنیۆ‬ ‫دانن پێمان له‌س���ایته‌كان خۆیان‬ ‫به‌م سه‌ركه‌وتنه‌وه‌ هه‌ڵده‌واسن‪.‬‬ ‫_((سبه‌ی‪:‬كاره‌بای‌ پارێزگای‌‬ ‫هه‌ولێ���ر كه‌مده‌بێته‌وه‌‪ :‬له‌هه‌ندێ‬ ‫ناوچ���ه‌ ‪ 16‬ت���ا ‪ 17‬س���ه‌عات‬ ‫كاره‌بای���ان هه‌یه‌‪ ،‬ب���ه ‌تایبه‌تی‌‬ ‫له‌مه‌س���یف س���ه‌اڵحه‌دین به‌ره‌و‬ ‫س���ه‌رو ت���ا س���ۆرانو خه‌لیفانو‬ ‫بارزان���و روان���دز))‪ ،‬گه‌لۆ ئاخۆ‬ ‫ده‌بێ���ت ئ���ه‌م كه‌مبونه‌وه‌ی���ه‌‬ ‫س���ه‌ری ره‌ش���یش بگرێت���ه‌وه‌و‬ ‫مه‌ش���مول بێت به‌قه‌راره‌كه‌‪ ،‬یان‬ ‫ئه‌و ئیداره‌یه‌كی س���ه‌ربه‌خۆیه‌و‬ ‫كاره‌بای له‌ئاس���مانه‌وه‌ بۆ شۆڕ‬ ‫ده‌بێته‌وه‌؟‬ ‫ك���ه‌‬ ‫له‌به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك���دا‬‫له‌باره‌گاكانی ئیخوان موس���لمین‬ ‫له‌میس���ر گرت���را‪ %20‬نرخ���ی‬ ‫كاره‌با ب���ۆ ئه‌ندامان���ی ئیخوان‬ ‫دابه‌زێن���راوه‌‪ ،‬وه‌ك الی خۆمان‪،‬‬ ‫گۆش���ته‌كه‌یان به‌ به‌رچاومانه‌وه‌‬ ‫ده‌دا به‌ئه‌ندامه‌كانی���ان ئێمه‌ش‬ ‫زه‌قه‌ی چاومان ده‌هات‪.‬‬ ‫ ( په‌ر له‌ما نتا ر ێك���ی‌‬‫بارگرژییه‌كان���ی‌‬ ‫یه‌كگرت���و‪:‬‬ ‫ئه‌مدوایی���ه‌‌ له‌خزمه‌تی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارتیدایه‌))‪,‬بێش���ك له‌ب���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی قسه‌ هه‌زاره‌ ته‌نها یه‌كی‬ ‫به‌كاره‌‪ ،‬مست ته‌نها له‌ده‌روێشه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫((حزبی‌ سۆسیالیست‪ :‬چه‌كی‌‬‫قورسمان هه‌یه‌‌و له‌كاتی‌ پێویستدا‬ ‫به‌كاریده‌هێنین))‪ ،‬دیاره‌ میلیشیا‬ ‫هێشتا له‌كوردستان ماوه‌‪ ،‬مه‌گه‌ر‬ ‫چه‌ك���ه‌ قورس���ه‌كانیان هه‌موی‬ ‫ته‌سلیم به‌حكومه‌ت نه‌كراوه‌!‬

‫عێراق‬

‫)‪ )354‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/12/4‬‬

‫ ئا‪ :‬ئیسحاق عه‌الئه‌دین‪ ،‬به‌غدا‬ ‫له‌دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ ئاوێنه‌‪،‬‬ ‫جێگری‌ سه‌رۆكی‌ كۆمیسیۆن ‌‬ ‫ی‬ ‫بااڵی‌ سه‌ربه‌خۆی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫گاتع زوبه‌یعی‌ رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ناكۆكییه‌كانی‌ نێوان یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارتی‌ له‌گه‌ڵ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫رێگره‌ له‌ئه‌نجامدانی‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكانی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫ئه‌نجامنه‌دانی‌ هه‌ڵبژاردنیش له‌شاری‌‬ ‫كه‌ركوك ده‌خاته‌ ئه‌ستۆی‌ پارله‌مانی‌‬ ‫عێراق‌و ده‌ڵێت "به‌بێ‌ بڕیاری‌‬ ‫پارله‌مان ناتوانین هیچ بكه‌ین"‪.‬‬ ‫بڕی���اره‌ ل���ه‌رۆژی‌ (‪)2013/4/20‬‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێ���زگا‬ ‫له‌چوارده‌ پارێزگای‌ عێراق به‌ڕێوه‌بچێت‪.‬‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ كۆمیس���یۆنی‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫به‌نوس���راوی‌ ژماره‌ (خ‪ )893/12‬له‌‬ ‫(‪ ،)2012/11/5‬داوای‌ له‌وه‌زاره‌ت���ی‌‬ ‫پالندان���ان كرد ژماره‌ی‌ دانیش���توانی‌‬ ‫پارێزگاكان���ی‌ بدات���ێ‌‪ ،‬وه‌زاره‌تی���ش‬ ‫له‌رێگ���ه‌ی‌ ده‌زگای‌ ناوه‌ندی‌ ئاماره‌وه‌‬ ‫وه‌اڵمی‌ كۆمیس���یۆنی‌ دایه‌وه‌و ژماره‌ی‌‬ ‫دانیشتوانی‌ ئه‌و پارێزگایانه‌ی‌ به‌زیاتر‬ ‫له‌سی‌‌و چوار ملیۆن كه‌س خه‌ماڵند‪.‬‬ ‫دوای‌ گه‌یشتنی‌ داتاكانی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پالندانان‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی‌ كۆمیس���یارانی‌‬ ‫كۆمیسیۆن له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ ئاسایی‌ ژماره‌‬ ‫(‪ )25‬ل���ه‌ (‪ )2012/11/26‬ژم���اره‌ی‌‬ ‫كورسیه‌كانی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكانی‌‬ ‫په‌س���ه‌ندكرد‪ ،‬كه‌ (‪ )447‬كورسییه‌و‬ ‫به‌گوێره‌ی‌ ژماره‌ی‌ دانیشتوان به‌سه‌ر‬ ‫پارێزگاكاندا دابه‌شكراوه‌‪ .‬شاری‌ به‌غدا‬ ‫زۆرترین كورسی‌ به‌ركه‌وتوه‌ كه‌ (‪)58‬‬ ‫كورس���ییه‌‌و كه‌مترینیش به‌ر موسه‌ننا‬ ‫كه‌وتوه‌ كه‌ (‪ )26‬كورسییه‌‪.‬‬ ‫جێگری‌ سه‌رۆكی‌ كۆمیسیۆنی‌ بااڵی‌‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆی‌ هه‌ڵبژاردن���ه‌كان گاتع‬ ‫موخلی���ف گاتع زوبه‌یعی‌‪ ،‬ئاش���كرای‌‬ ‫ده‌كات تائێس���تا زیات���ر له‌په‌نج���ا‬ ‫كه‌سایه‌تی‌‌و نزیكه‌ی‌ (‪ )150‬قه‌واره‌ی‌‬ ‫سیاس���ی‌ راس���تاندنیان بۆ ك���راوه‌‪،‬‬ ‫تاوه‌كو به‌ش���داری‌ ل���ه‌و هه‌ڵبژاردنه‌دا‬ ‫بك���ه‌ن‪ .‬له‌هه‌مانكات���دا رایگه‌یان���د‬ ‫"به‌پێی‌ ئه‌و پالن���ه‌ی‌ كه‌ داماننابو بۆ‬ ‫خۆئاماده‌ك���ردن‌و چاپك���ردن‌و پالنی‌‬ ‫كاتی‌‪ ،‬هه‌موی‌ ته‌واوبوه‌و هیچ گرفتێكی‌‬ ‫نه‌ماوه‌"‪.‬‬

‫►‬

‫كۆمیسیۆن‪ :‬ناكۆكی‌ یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‌و گۆڕان‬ ‫رێگره‌ له‌ئه‌نجامدانی‌ هه‌ڵبژاردن له‌كوردستان‬ ‫‌خشته‌ی‌ دابه‌شكردنی‌ كورسییه‌كان‬ ‫به‌سه‌ر ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكاندا به‌م جۆره‌یه‌‬

‫ئه‌گه‌ر هه‌رێم‬ ‫ئێستاش بڕیار‬ ‫بدات كات ماوه‌و‬ ‫ده‌توانین فریا‬ ‫بكه‌ون له‌گه‌ڵ‬ ‫پارێزگاکانی عێراق‬ ‫هه‌ڵبژاردن بکه‌ن‬ ‫كۆمیس���یۆنی‌ بااڵی‌ س���ه‌ربه‌خۆی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان‪ ،‬ده‌سته‌یه‌كی‌ حكوم ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ربه‌خۆو بێالیه‌نه‌و له‌ژێر چاودێری‌‬ ‫پارله‌ماندایه‌‪ ،‬به‌رپرس ‌ه له‌جێبه‌جێكردن‌و‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ رێوشوێنه‌كانی‌ هه‌ڵبژاردن‌و‬ ‫راپرسی‌ له‌عێراق‪ .‬به‌پێی‌ قانونی‌ ژماره‌‬ ‫(‪ )92‬ل���ه‌ (‪ )2004/5/31‬دامه‌زراوه‌‪.‬‬ ‫نوسینگه‌ی‌ له‌س���ه‌رجه‌م پارێزگاكانی‌‬ ‫عێ���راق هه‌یه‌‪ .‬سه‌رپه‌رش���تی‌ یه‌كه‌م‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ پارله‌مانی‌ له‌دوای‌ روخانی‌‬ ‫رژێم له‌ساڵی‌ (‪ )2005‬كردوه‌‪ .‬له‌شانزه‌‬ ‫ده‌وڵه‌تیش كه‌ ژماره‌یه‌كی‌ زۆر هاواڵتی‌‬ ‫عێراقی‌ لێیه‌ نوسینگه‌ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬له‌وانه‌‬ ‫واڵتانی‌ هاوس���ێ‌‌و واڵتانی‌ ئه‌وروپای‌‬ ‫رۆژئاواو ئه‌مریكاو ئوسترالیا‪.‬‬ ‫م���اوه‌ی‌ حه‌وت س���اڵه‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێزگا له‌ش���اره‌كانی‌‪:‬‬ ‫هه‌ولێر‪ ،‬س���لێمانی‌‌و ده���ۆك ئه‌نجام‬ ‫نه‌دراوه‌‪ .‬به‌پێی‌ رێكاره‌كانی‌ كۆمیسیۆنی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی���ش ب���ۆ ئه‌نجامدانی‌‬ ‫ه���ه‌ر هه‌ڵبژاردنێك پێویس���تیان به‌‬ ‫(‪ )180‬رۆژ ده‌بێ���ت‪ .‬له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر هه‌رێمی‌ كوردس���تان بڕیاری‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ پارێزگاكان له‌گه‌ڵ عێراقدا‬ ‫بدات‪ ،‬كۆمیس���یۆن فریای‌ ئه‌نجامدانی‌‬ ‫ده‌كه‌وێت‪ ،‬زوبه‌یع���ی‌ ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌رێم ئێستاش بڕیار بدات كات ماوه‌و‬ ‫ده‌توانین فریا بكه‌وین"‪.‬‬

‫گاتع موخله‌ف گاتع موسا زوبه‌یعی‌‬ ‫* له‌ (‪ )1969‬له‌دایكبوه‌‪.‬‬ ‫* به‌كالۆریۆسی‌ له‌قانون هه‌یه‌‪.‬‬ ‫* خێزانداره‌و خاوه‌نی‌ هه‌شت‬ ‫منداڵه‌‪.‬‬ ‫* له‌ (‪ )2006/6/1‬تا‬ ‫(‪ )2007/10/10‬له‌نوسینگه‌ی‌‬ ‫وه‌زیری‌ ده‌وڵه‌ت بۆ كاروباری‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ كاریكردوه‌‪.‬‬ ‫* له‌ساڵی‌ (‪)2007‬ه‌وه‌ له‌‬ ‫كۆمیسیۆن كارده‌كات‪.‬‬ ‫* به‌شداری‌ چه‌ندین خولی‌‬ ‫تایبه‌ت به‌هه‌ڵبژاردنی‌ له‌ناوخۆو‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت كردوه‌‪.‬‬ ‫* شاره‌زایه‌ له‌بواره‌كانی‌‪:‬‬ ‫پارێزه‌ری‌‪ ،‬لێكۆڵینه‌وه‌‪ ،‬مافی‌‬ ‫مرۆڤ‪.‬‬

‫ده‌رباره‌ی‌ هۆكاره‌كانی‌ ئه‌نجامنه‌دانی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن له‌كوردستان‪ ،‬به‌رپرسه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمیس���یۆن راش���كاوانه‌ ده‌ڵێ���ت‬ ‫"ته‌نها ناكۆكی‌ نێ���وان هه‌ردو پارتی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتداری‌ كوردس���تانه‌ له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪ ،‬هه‌ركاتێك الیه‌نه‌كان‬ ‫توانیان له‌نێ���وان خۆیاندا رێكبكه‌ون‪،‬‬ ‫ئه‌و كاته‌ كۆمیس���یۆن كێشه‌ی‌ نییه‌و‬ ‫ده‌س���ت ب���ه‌ ئاماده‌كارییه‌كان���ی‌ بۆ‬ ‫ئه‌نجامدان���ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌كات"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئاماژه‌ به‌وه‌ش���ده‌كات هه‌ر‬ ‫كاتێك به‌فه‌رم���ی‌ له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫وه‌زیران���ی‌ هه‌رێم���ه‌وه‌ ئاگاداركرانه‌وه‌‬ ‫ده‌س���تبه‌كار ده‌ب���ن‪ ،‬چونكه‌ "ده‌بێت‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زی���ران به‌فه‌رم���ی‌‬ ‫ئاگادارمان بكاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ب���ه‌ده‌ر له‌كوردس���تان‪ ،‬ش���اری‌‬ ‫كه‌ركوكیش ماوه‌ی‌ حه‌وت ساڵه‌ به‌هۆی‌‬ ‫ناكۆكی‌ نێوان الیه‌نه‌ سیاسییه‌كانه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ی‌ به‌خ���ۆوه‌ نه‌بینی���وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ریه‌ك���ه‌ له‌الیه‌نی‌ كوردی‌‌و عه‌ره‌بی‌‌و‬ ‫توركمانی‌ پ���ڕۆژه‌ی‌ تایبه‌ت به‌خۆیان‬ ‫بۆ هه‌ڵبژاردن���ه‌كان هه‌یه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫نوێنه‌ری‌ س���كرتێری‌ گش���تی‌ نه‌ته‌وه‌‬

‫یه‌كگرت���وه‌كان مارت���ن كۆپله‌ر چه‌ند‬ ‫جارێ���ك هه‌وڵ���ی‌ لێكنزیككردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫‌ئ���ه‌و الیه‌نان���ه‌ی‌ داوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫سه‌ركه‌وتو نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ چه‌ند مانگ���ی‌ رابردودا‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ پارله‌مانی‌ عێراق ئوسامه‌‬ ‫نوجه‌یفی‌ چه‌ند كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫الیه‌ن���ه‌ سیاس���ییه‌كانی‌ كه‌ركوك���دا‬ ‫ئه‌نجام���دا‪ ،‬به‌اڵم نه‌یانتوانی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫بڕیارێك���ی‌ تایب���ه‌ت به‌ئه‌نجامدان���ی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن رێكبكه‌ون‪ .‬هه‌رچی‌ الیه‌نه‌‬ ‫سیاس���ییه‌ كوردییه‌كانه‌ بڕیاریانداوه‌‬ ‫هه‌ر كاتێ���ك هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پارێ���زگای‌ كه‌رك���وك ئه‌نجام���درا‪،‬‬ ‫به‌لیستێكی‌ هاوبه‌ش به‌شداری‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫له‌الی���ه‌ن خۆیه‌وه‌ گات���ع زوبه‌یعی‌‪،‬‬ ‫ه���ۆكاری‌ ئه‌نجامنه‌دان���ی‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫له‌كه‌ركوك ده‌گێڕێت���ه‌وه‌ بۆ "پێگه‌ی‌‬ ‫ش���اری‌ كه‌ركوك كه‌ ب���ه‌ پارله‌مانی‌‬ ‫عێراق���ه‌وه‌ به‌س���تراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬بۆی���ه‌‬ ‫ده‌بێ���ت په‌رله‌م���ان بڕیارێكی‌ تایبه‌ت‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ ده‌رب���كات‪ ،‬ئ���ه‌و كاته‌‬ ‫ده‌توانی���ن هه‌ڵب���ژاردن له‌ش���اری‌‬ ‫‌كه‌رك���وك بكه‌ین‪ ،‬ئه‌گه‌رن���ا ناتوانین‬

‫هیچ شتێك بكه‌ین"‪.‬‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ی‌ س���تافی‌ ئێس���تا ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمیس���یۆن دوای‌ مشتومڕێكی‌ زۆری‌‬ ‫الیه‌نه‌ سیاس���ییه‌كانی‌ ناو پارله‌مانی‌‬ ‫ی زیادكردنی‌‬ ‫عێراق ه���ات‪ ،‬ك���ه‌ داوا ‌‬ ‫كورسییه‌كانی‌ كۆمیسیۆنیان بۆ پانزه‌‬ ‫كورس���ی‌ ده‌ك���رد‪ ،‬ب���ه‌اڵم دواتر هه‌ر‬ ‫به‌ نۆ كورس���ی‌ مایه‌وه‌‪ .‬پارله‌مان له‌‬ ‫(‪ )2012/9/17‬ده‌نگ���ی‌ به‌هه‌ش���ت‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ نوێ���ی‌ كۆمیس���یۆن دا‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و ئه‌ندامانه‌ش ل���ه‌رۆژی‌ (‪)9/20‬‬ ‫له‌به‌رده‌م س���ه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ بااڵی‌‬ ‫دادوه‌ری‌ س���وێندی‌ قانونیان خواردو‬ ‫ده‌ستبه‌كاربون‪.‬‬ ‫زوبه‌یع���ی‌ ك���ه‌ له‌س���ه‌ر لیس���تی‌‬ ‫عێراقیی���ه‌ بوه‌ته‌ جێگری‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫كۆمیس���یۆن‪ ،‬له‌باره‌ی‌ س���تافی‌ نوێی‌‬ ‫كۆمیس���یۆنه‌وه‌ ده‌ڵێت "زۆر گه‌شبینم‬ ‫به‌ده‌س���ته‌ی‌ نوێ���ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫كۆمیسیاران‌و سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نه‌كه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌نۆ كه‌س���مان ك���ه‌ ئه‌ندامی‌‬ ‫‌ئه‌نجومه‌ن���ی‌ كۆمیس���یارانین‪ ،‬حه‌وت‬ ‫كه‌س���مان پس���پۆڕین‌و ش���اره‌زایمان‬ ‫له‌كاره‌كه‌ماندا هه‌یه‌"‪.‬‬

‫"ده‌نگدان به‌بودجه‌ له‌پارله‌ماندا پێشێلكردنی‌ ده‌ستوره‌"‬ ‫ ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫ماوه‌ی‌ هه‌شت ساڵه‌ حكومه‌تی‌‬ ‫عێراق ژمێره‌ی‌ كۆتایی‌ بودجه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌وانه‌ی‌ پارله‌مانی‌ عێراق نه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫پارله‌مانتارێك ئه‌و كاره‌ به‌پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫ده‌ستور ناوده‌بات‌و ده‌ڵێت "ده‌نگدان‬ ‫به‌بودجه‌ به‌بێ‌ بونی‌ ژمێره‌ی‌ كۆتایی‌‬ ‫پێشێلكردنی‌ ده‌ستوره‌"‪ .‬پارله‌مانتارێكی‌‬ ‫دیكه‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت حكومه‌ت‬ ‫داوایكردوه‌ له‌بودجه‌ی‌ ساڵی‌ داهاتو‬ ‫پاره‌ بۆ كڕینی‌ چه‌ك له‌روسیاو چیك‬ ‫ته‌رخان بكرێت‪.‬‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زیرانی‌ عێ���راق رۆژی‌‬ ‫(‪ )2012/10/23‬بودجه‌ی‌ ساڵی‌ داهاتو ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌س���ه‌ندكرد‪ ،‬ك���ه‌ بڕه‌ك���ه‌ی‌ (‪)138‬‬ ‫ترلی���ۆن دینار‪ )113( :‬ملی���ار دۆالره‌‪،‬‬ ‫كه‌ به‌به‌راورد به‌س���اڵی‌ رابردو (‪)%18‬‬ ‫زیادیكردوه‌‪ .‬داهاتی‌ حكومه‌ت له‌بودجه‌دا‬ ‫به‌ (‪ )119.3‬ترلیۆن دینار دیاریكراوه‌‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌ر بنه‌مای‌ هه‌نارده‌كردنی‌ (‪)2.9‬‬ ‫ملیۆن به‌رمی���ل نه‌وت رۆژانه‌ كه‌ (‪)250‬‬ ‫هه‌زار به‌رمیلی‌ له‌كوردستانه‌وه‌ ده‌بێت‌و‬ ‫نرخ���ی‌ هه‌ر به‌رمیلێك ب���ه‌ نه‌وه‌د دۆالر‬ ‫دیاریكراوه‌‪.‬‬ ‫له‌ئێستادا ملمالنێ‌ سیاسییه‌كانی‌ عێراق‬ ‫له‌دۆخێك���ی‌ ئاڵۆزدان‪ ،‬بۆی���ه‌ پێناچێت‬ ‫وابه‌زوی���ی‌ بودجه‌ له‌پارله‌مان په‌س���ه‌ند‬ ‫بكرێت‪ .‬به‌جۆرێك بودجه‌ی‌ ئه‌مساڵ كه‌‬ ‫بڕه‌كه‌ی‌ (‪ )117‬ترلیۆن دیناره‌و چوارده‌‬ ‫ترلیۆن دین���ار كورتهێنان���ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬له‌‬ ‫(‪ )2012/2/23‬په‌سه‌ندكرا‪.‬‬ ‫ئه‌ندامانی‌ لیژن���ه‌ی‌ دارایی‌ پارله‌مانی‌‬ ‫عێراق رایده‌گه‌یه‌نن‪ ،‬له‌س���اڵی‌ (‪)2004‬‬

‫له‌بودجه‌ی‌ (‪)2013‬دا بودجه‌ به‌م جۆره‌ به‌سه‌ر كه‌رته‌كاندا دابه‌شكراوه‌‬

‫به‌دواوه‌ تائێس���تا حكوم���ه‌ت ژمێره‌ی‌‬ ‫كۆتای���ی‌ بودجه‌ (حس���اب ختامی‌) بۆ‬ ‫پارله‌م���ان نه‌ناردوه‌‪ .‬به‌وته‌ی‌ بڕیارده‌ری‌‬ ‫لیژنه‌كه‌ مه‌حما خه‌لیل‪ ،‬به‌پێی‌ مادده‌ی‌‬ ‫(‪)61‬ی‌ ده‌س���تور له‌گ���ه‌ڵ ناردن���ی‌‬ ‫بودج���ه‌ی‌ س���اڵی‌ نوێدا ب���ۆ پارله‌مان‪،‬‬ ‫ده‌بێت ژمێره‌ی‌ كۆتایی‌ س���اڵی‌ پێشوی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ���دا بێت‪ ،‬بۆیه‌ ده‌ڵێ���ت "نه‌ناردنی‌‬

‫ژمێره‌ی‌ كۆتایی‌ پێچه‌وانه‌ی‌ ده‌س���توره‌‪،‬‬ ‫پارله‌مانی���ش كه‌ ده‌نگ به‌بودجه‌ ده‌دات‬ ‫ده‌ستور پێشێلده‌كات"‪ .‬ناوبراو ئاشكرای‌‬ ‫ده‌كات ژمێره‌ی‌ كۆتایی‌ كه‌ پێویسته‌ بو‬ ‫بگات���ه‌ پارله‌مان ب���ه‌(‪ )700‬ملیار دۆالر‬ ‫ده‌خه‌مڵێنرێت‪.‬‬ ‫له‌بودج���ه‌ی‌ (‪)2013‬دا كه‌ حكومه‌ت‬ ‫له‌ (‪ )11/5‬ئاراس���ته‌ی‌ پارله‌مانی‌ كردو‬

‫تائێس���تا پارله‌مان په‌سه‌ندی‌ نه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫بڕی‌ (‪ )83‬ترلیۆن دین���ار بۆ بودجه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌كارب���ردن‌و (‪ )55‬ترلی���ۆن دیناریش‬ ‫بۆ بودج���ه‌ی‌ وه‌به‌رهێنان ته‌رخانكراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌ ئابوری‌ پارله‌مانی‌ عێراق‪،‬‬ ‫قوس���ه‌ی‌ عیبادی‌ رایده‌گه‌یه‌نێت (‪)%60‬‬ ‫بودج���ه‌ی‌ به‌كارب���ردن بۆ پێداویس���تی‌‬ ‫ئه‌ساس‌و ئۆتۆمبێلی‌ وه‌زاره‌ت‌و دامه‌زراوه‌‬

‫حكومییه‌كان ته‌رخانكراوه‌و ئه‌ویتری‌ بۆ‬ ‫موچه‌یه‌‪ .‬ب���ه‌ڕای‌ عیبادی‌ ئ���ه‌و رێژه‌ی ‌ه‬ ‫زۆره‌و ده‌كرێ���ت (‪ )%50‬كه‌م بكرێته‌وه‌و‬ ‫بخرێته‌ سه‌ر بودجه‌ی‌ وه‌به‌رهێنان‪.‬‬ ‫دابه‌ش���كردنی‌ بودجه‌ به‌س���ه‌ر كه‌رته‌‬ ‫جۆراوجۆره‌كان���دا ده‌ریده‌خ���ات ك���ه‌‬ ‫حكوم���ه‌ت زۆرتری���ن ب���ڕی‌ بودجه‌كه‌ی‌‬ ‫ب���ۆ وزه‌و كه‌رت���ی‌ ئاس���ایش‌و به‌رگری‌‬ ‫ته‌رخانك���ردوه‌‪ ،‬كه‌مترین بڕی‌ بودجه‌ش‬ ‫بۆ نیش���ته‌جێكردنه‌‪ .‬له‌الی���ه‌ن خۆیه‌وه‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌ دارایی‌ پارله‌مان ماجیده‌‬ ‫ته‌میمی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌كات نوس���ینگه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانده‌یی‌ گش���تی‌ هێزه‌ چه‌كداره‌كانی‌‬ ‫عێراق‪ ،‬راسپارده‌یه‌كی‌ داوه‌ته‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫دارای���ی‌‌و داوای‌ زیادكردن���ی‌ بودج���ه‌ی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ به‌رگ���ری‌ ده‌كات‪ ،‬تاوه‌كو ئه‌و‬ ‫زیاده‌ی���ه‌ بۆ ئه‌و گرێبه‌س���تانه‌ ته‌رخان‬ ‫ب���كات ك���ه‌ به‌مه‌به‌س���تی‌ كڕینی‌ چه‌ك‬ ‫له‌گه‌ڵ روسیاو چیك واژوی‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫له‌لێدوانه‌كه‌یدا‪ ،‬عیبادی‌ رونیده‌كاته‌وه‌‬ ‫هه‌ش���ت س���اڵه‌ بودج���ه‌ ب���ۆ كه‌رتی‌‬ ‫پیشه‌س���ازی‌‌و بوژان���ه‌وه‌ی‌ كارگ���ه‌و‬ ‫كارخان���ه‌كان ته‌رخانده‌كرێ���ت‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫"هیچ گه‌ش���ه‌یان نه‌كردوه‌‌و وه‌كو خۆیان‬ ‫ماونه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێك���دا سیاس���ه‌تی‌‬ ‫حكومه‌ت به‌ره‌و بازاڕی‌ كراوه‌ ده‌چێت"‪.‬‬ ‫عیب���ادی‌ بڕوای���ه‌ بودجه‌ گوزارش���ت‬ ‫له‌سیاس���ه‌تی‌ حكومه‌ت ناكات‪ ،‬چونكه‌‬ ‫"رێ���ژه‌ی‌ ن���ه‌وت به‌جۆرێ���ك به‌س���ه‌ر‬ ‫كه‌رته‌كاندا دابه‌ش���كراوه‌‪ ،‬كه‌ خزمه‌تی‌‬ ‫كه‌رتێك���ی‌ دیاریك���راو به‌ب���ێ‌ ئه‌ویت���ر‬ ‫ناكات"‪ .‬ب���ۆ به‌ڵگاندنی‌ قسه‌كانیش���ی‌‬ ‫ده‌ڵێت "كه‌رتی‌ ته‌ندروستی ته‌نها (‪)%4‬‬ ‫بودجه‌ی‌ بۆ ته‌رخانكراوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش هیچ‬ ‫شتێكی‌ وای‌ پێناكرێت"‪.‬‬

‫پرۆفایل‬

‫‪7‬‬

‫کوشتارگه‌ی‬ ‫سه‌رۆكه‌كان‬ ‫مێژوی‌ پێنج هه‌زار ساڵه‌ی‌ عێراق تژیی ‌ه‬ ‫ی كه‌ میلله‌تیان‬ ‫له‌مێژوی‌ ئه‌و سه‌رۆكانه‌ ‌‬ ‫سه‌ركوتكردوه‌‪ ،‬یاخود له‌الیه‌ن میلله‌ته‌وه‌‬ ‫له‌ناوبراون‪ .‬له‌ئێستاشدا سه‌ركرده‌كانی‌‬ ‫عێراق ش���یرو تی���ر له‌یه‌ك ده‌س���ون‪،‬‬ ‫ناش���زانرێت ئ���ه‌م ناكۆكیانه‌ به‌ش���ه‌ڕو‬ ‫كوش���تار‪ ،‬یان به‌دیال���ۆگ‌و رێككه‌وتن‬ ‫كۆتایی‌ دێت‪.‬‬ ‫دۆڵ���ی‌ رافیده‌ین���ی‌ ج���اران‌و عێراقی‌‬ ‫ئێس���تا‪ ،‬له‌به‌ره‌به‌یانی‌ مێژوه‌وه‌ خوێنی‌‬ ‫پاشاو سه‌رۆك‌و خه‌لیفه‌و میره‌كانی‌ لێ‌‬ ‫ده‌چۆڕێت‪ .‬به‌جۆرێك به‌پێی‌ سه‌رچاوه‌‬ ‫مێژوییه‌كان له‌قۆناغی‌ ب���ه‌ر له‌زاییندا‌و‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ سااڵنی‌ نێوان (‪2275 – 556‬‬ ‫پێش زایین)‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌ له‌ شا ریمۆشی‌‬ ‫ك���وڕی‌ ش���ارۆكین س���اڵی‌ (‪،)2275‬‬ ‫ش���ا یه‌خدون لیم س���اڵی‌ (‪ ،)1810‬شا‬ ‫توكۆڵت���ی‌ نینۆرتای‌ یه‌كه‌م له‌س���اڵی‌‬ ‫(‪ ،)1207‬شا شارۆكینی‌ دووه‌م له‌ساڵی‌‬ ‫(‪‌)705‬و شا س���ه‌نحاریب ساڵی‌ (‪681‬‬ ‫پ ز)‪ ،‬شا شمش ش���مۆكین (‪ 648‬پ‬ ‫ز)‪ ،‬ش���ا الباش���ی‌ مه‌ردۆخ‌و شا كیسرا‬ ‫ئه‌نوشیروان له‌ساڵی‌ (‪ )556‬كوژراون‪.‬‬ ‫ده‌ستپێكردنی‌ قۆناغی‌ زایین‪ ،‬سه‌ره‌تای‌‬ ‫قۆناغێكی‌ تری‌ كوش���تنه‌‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫له‌س���اڵی‌ (‪ )529‬شا حارس���ی‌ كوڕی‌‬ ‫حه‌ج���ه‌ری‌ كندی‌ ك���وژراوه‌‪ ،‬به‌دواییدا‬ ‫ی سه‌ما له‌ساڵی‌‬ ‫ش���امونزیری‌ كوڕی‌ مائ ‌‬ ‫(‪‌)554‬و شا عه‌مرۆی‌ كوڕی‌ هیند له‌ساڵی‌‬ ‫(‪‌)569‬و ش���انه‌عمانی‌ ك���وڕی‌ مونزیرو‬ ‫ی شێروه‌یه‌و شا‬ ‫شا ئه‌رده‌ش���ێری‌ كوڕ ‌‬ ‫شه‌هربه‌راز له‌ساڵی‌ (‪‌)630‬و رۆسته‌می‌‬ ‫فه‌رمانڕه‌وا له‌ساڵی‌ (‪ )637‬كوژراون‪.‬‬ ‫دوای‌ باڵوبون���ه‌وه‌ی‌ ئاین���ی‌ ئیس�ل�ام‪،‬‬ ‫كوش���تن به‌رۆكی‌ كه‌س ‌ه دیاره‌كانی‌ ئه‌م‬ ‫ئاین���ه‌ی‌ له‌عێراقدا به‌رن���ه‌داوه‌‪ .‬چونكه‌‬ ‫عه‌لی‌ كوڕی‌ ئه‌بوتالیب چواره‌م خه‌لیفه‌ی‌‬ ‫راش���یدین‌و ئامۆزای‌ په‌یامبه‌ری‌ ئیسالم‬ ‫له‌س���اڵی‌ (‪ )661‬له‌شاری‌ كوفه‌ كوژرا‪.‬‬ ‫دواتری���ش حوس���ێنی‌ كوڕی‌ له‌س���اڵی‌‬ ‫(‪ )680‬له‌ كه‌ربه‌ال كوژراو ئێستا سااڵنه‌‬ ‫ش���یوه‌ن‌و ماته‌م���ی‌‌و تازیه‌دارییان بۆ‬ ‫ده‌گێڕرێت‪.‬‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ فه‌رمانڕه‌وای���ی‌ ئوم���ه‌وی‌‌و‬ ‫عه‌باسییه‌كانیش���دا‪ ،‬هه‌ریه‌ك���ه‌ ل���ه‌م‬ ‫خه‌لیفان���ه‌ كوژراون‪ :‬موس���ا ئه‌لهادی‌‪،‬‬ ‫ئه‌مینی‌ كوڕی‌ هارونه‌ ره‌شید‪ ،‬مته‌وه‌كل‌و‬ ‫مونته‌سرو موس���ته‌عین بیالو‌و موعته‌ز‬ ‫بی�ل�او موهته‌دی‌‌و موعته‌م���ه‌د عه‌له‌اڵ‌و‬ ‫موقته‌در بیالو عه‌بدواڵی‌ كوڕی‌ موعته‌زو‬ ‫رازی‌‌و موقته‌دا بیئه‌مریالو موسته‌رشید‬ ‫بیالو راش���ید بیالو موسته‌عسه‌م‪ .‬والی‌‬ ‫عوبه‌یدواڵی‌ كوڕی‌ زی���اد فه‌رمانڕه‌وای‌‬ ‫عێ���راق له‌س���ه‌رده‌می‌ یه‌زی���دی‌ كوڕی‌‬ ‫موعاوییه‌ له‌س���اڵی‌ (‪ ،)685‬موختاری‌‬ ‫كوڕی‌ عوبه‌یدواڵی‌ سه‌قه‌فی‌‌و موسعه‌بی‌‬ ‫كوڕی‌ زوبێرو خالد ئه‌لقه‌سریی‌ له‌ساڵی‌‬ ‫ی ك���وڕی‌ عه‌لی‌‬ ‫(‪‌)738‬و ئیم���ام زه‌ید ‌‬ ‫سه‌ركرده‌ی‌ مه‌زهه‌بی‌ زه‌یدی‌ كوژراون‪.‬‬ ‫به‌ده‌ر له‌سه‌ركرده‌ سیاسییه‌كان‪ ،‬كوشتن‬ ‫به‌رۆكی‌ ره‌مزه‌ ئاینییه‌كانیش���ی‌ گرتوه‌‪،‬‬ ‫به‌به‌ڵگه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ زۆرێك له‌ئیمامه‌كانی‌‬ ‫مه‌زهه‌بی‌ شیعه‌ دوابه‌دوای‌ یه‌ك له‌عێراق‬ ‫كوژراون‪.‬‬ ‫له‌سه‌رده‌می‌ مه‌غۆله‌كانه‌وه‌ تاسه‌ره‌تای‌‬ ‫سه‌ده‌ی‌ بیسته‌م‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌ له‌‪ :‬شا ساڵح‬ ‫ئیسماعیل‪ ،‬محه‌مه‌دشا‪ ،‬بیربوداق‪ ،‬بیر‬ ‫محه‌م���ه‌د ئه‌لته‌واش���ی‌‪ ،‬ئیبراهیم خان‪،‬‬ ‫زولفیقار عه‌لی‌ به‌گ‪ ،‬یوس���ف پاش���ا‪،‬‬ ‫عه‌لی‌ ئاغا‪ ،‬به‌كر سۆباشی‌‪ ،‬عه‌لی‌ پاشا‪،‬‬ ‫عومه‌ر پاش���ا‪ ،‬مسته‌فا پاش���ا‪ ،‬عه‌لی‌‬ ‫ره‌زا پاش���ا‪ ،‬سلێمان پاش���ای‌ بچوك‪،‬‬ ‫عه‌بدواڵ ئاغای‌ توتنچی‌‌و س���ه‌عید پاشا‬ ‫ئه‌لعومه‌ری‌‪ ،‬كوژراون‪.‬‬ ‫ل���ه‌دوای‌ دروس���تبونی‌ ده‌وڵه‌تی‌ عێراق‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای‌ س���ه‌ده‌ی‌ بیس���ته‌مدا‪،‬‬ ‫گومانێكی‌ زۆر هه‌یه‌ شافه‌یسه‌ڵی‌ یه‌كه‌م‬ ‫كوژرابێت‪ ،‬به‌دوای‌ ئه‌ویش���دا شا غازی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ كوڕی‪ ،‬ش���ا فه‌یسه‌ڵی‌ دووه‌م‌و‬ ‫می���ر عه‌بدولئیالهی‌ جێنش���ین‌و نوری‌‬ ‫س���ه‌عیدی‌ س���ه‌رۆك وه‌زیران كوژران‪.‬‬ ‫عه‌بدولكه‌ریم قاسم كه‌ له‌دوای‌ روخانی‌‬ ‫رژێمی‌ پاش���ایه‌تی‌‌و له‌س���اڵی‌ (‪)1958‬‬ ‫بوه‌ سه‌رۆك كۆماری‌ عێراق له‌ (‪)1963‬‬ ‫كوژرا‪ ،‬له‌س���اڵی‌(‪ )1966‬عه‌بدولسه‌الم‬ ‫عارف���ی‌ س���ه‌رۆك كۆم���ار به‌كه‌وتن���ه‌‬ ‫خواره‌وه‌ی‌ فڕۆكه‌ كوژرا‪.‬‬ ‫دوای‌ روخانی‌ رژێمی‌ به‌عس له‌ (‪،)2003‬‬ ‫دو ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ حوكم كوژران‌و‬ ‫پاش���ان سه‌دام حس���ێن له‌ (‪ )2006‬به‌‬ ‫له‌سێداره‌دان له‌ناوبرا‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابووری‬

‫)‪ )354‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/12/4‬‬

‫له‌بودجه‌ی‌ پێشنیاركراوی‌ ‪2013‬‬ ‫عێراق‌و له‌به‌شه‌ بودجه‌ی‌ پترۆ‬ ‫دۆالردا‪ ،‬به‌شی‌ هه‌رێم له‌جیاتی‌ زیاتر‬ ‫له‌‪91‬ملیۆن دۆالر ته‌نها‪ 42‬ملیۆن‬ ‫دینار دیاری‌ كراوه‌‪ ،‬له‌به‌شه‌ بودجه‌ی‌‬ ‫په‌ره‌پێدانی‌ پارێزگاكانیش له‌جیاتی‌‬ ‫له‌‪ %17‬ته‌نها ‪ %12.6‬بۆ هه‌رێم دیاری‌‬ ‫كراوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش وه‌ك شاره‌زایه‌كی‌‬ ‫بواری‌ بودجه‌ ده‌ڵێت "ئه‌وانه‌ یه‌كێكه‌‬ ‫له‌و ده‌یان كه‌م‌وكوڕییانه‌ی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫‪ 2013‬كه‌ به‌سه‌ر به‌رپرسه‌ حكومییه‌‬ ‫كورده‌كاندا تێپه‌ڕیوه‌"‪ .‬به‌رپرسه‌‬ ‫كوردكانیش له‌وباره‌یه‌وه‌ قسه‌ی‌‬ ‫خۆیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫بودج���ه‌ی‌ پترۆ دۆالر‪ ،‬كه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫بنه‌م���ای‌ بۆ ه���ه‌ر به‌رمیلێ���ك نه‌وت‪،‬‬ ‫ی���ه‌ك دۆالر دیاری‌ كراوه‌‪ ،‬له‌ بودجه‌ی‌‬ ‫پێش���نیاركراوه‌ی‌ ‪2013‬دا بۆ سه‌رجه‌م‬ ‫پارێزگاكانی‌ عێ���راق به‌‪1‬ترلیۆن‌و ‪317‬‬ ‫ملیار‌و ‪ 850‬ملیۆنه‌ دینار خه‌مڵێنراوه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ مایه‌ی‌ س���ه‌رنجه‌ له‌و به‌ش���ه‌‬ ‫ته‌نها‪ 42‬ملیۆن دینار بۆ هه‌رێم دیاری‌‬ ‫كراوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ له‌كاتێكدا بڕیاره‌ له‌ساڵی‌‬ ‫‪2013‬دا هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان رۆژانه‌‬ ‫‪ 250‬ه���ه‌زار به‌رمیل ن���ه‌وت له‌رێگای‌‬ ‫حكومه‌تی‌ عێراقییه‌وه‌ بنێرێته‌ ده‌ره‌وه‌‬ ‫بۆ فرۆش���تن‪ ،‬ئه‌گه‌ر بۆ هه‌ر به‌رمیلێك‬ ‫ن���ه‌وت وه‌ك بڕی���اره‌ ی���ه‌ك دۆالریش‬ ‫بدرێته‌ هه‌رێم‪ ،‬ئه‌وا رۆژانه‌ ده‌كاته‌ ‪250‬‬ ‫هه‌زار دۆالر‪ ،‬واته‌ كۆی‌ گشتی‌ ساڵه‌كه‌‬ ‫ده‌بو له‌جیاتی‌ ‪42‬ملیۆن دینار نزیكه‌ی‌‬ ‫‪91‬ملی���ۆن ‪250‬ه���ه‌زار دۆالر بۆ هه‌رێم‬ ‫دی���اری‌ بكرای���ه‌‪ ،‬عه‌لی‌ حه‌مه‌ س���اڵح‬ ‫رێكخ���ه‌ری‌ ژوری‌ ئاب���وری‌ بز‌وتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان‪ ،‬ئه‌وه‌ به‌كاره‌س���ات ناو ده‌بات‌و‬ ‫ده‌ڵێت "ئ���ه‌وه‌ فێڵێكه‌ له‌كورد كراوه‌‪،‬‬ ‫نه‌ده‌بو ئه‌وه‌ به‌سه‌ر ئه‌و هه‌مو به‌رپرسه‌‬ ‫كورده‌ی‌ حكومه‌تی‌ عێراقیدا تێپه‌ڕێ‌"‪.‬‬ ‫به‌اڵم بریكاری‌ وه‌زیری‌ دارایی‌ عێراق‬

‫►‬

‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬

‫►‬

‫‌"له‌بودجه‌ی‌ ‪2013‬دا دو فێڵی‌ گه‌وره‌ له‌كورد كراوه‌و‬ ‫به‌سه‌ر به‌رپرسه‌ كورده‌كانیشدا تێپه‌ڕیوه‌"‬ ‫له‌بودج ‌هی‌ پترۆ‬ ‫ی‬ ‫دۆالردا‪ ،‬له‌جیات ‌‬ ‫‪91‬ملیۆن‌و‬ ‫‪250‬هه‌زار دۆالر‪،‬‬ ‫ته‌نها‪ 42‬ملیۆن‬ ‫ی‬ ‫دینار بۆ هه‌رێم ‌‬ ‫كوردستان‬ ‫دیاریكراوه‌‬

‫ی‬ ‫له‌بودج ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌ره‌پێدان ‌‬ ‫پارێزگاكاندا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫كوردستان‪،‬‬ ‫ی ‪1‬ملیارد‬ ‫نزیك ‌ه ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫دۆالر كه‌متر ‌‬ ‫دیاریكراوه‌‬

‫د‪ .‬فازی���ل نه‌ب���ی‌‪ ،‬له‌وباره‌یه‌وه‌ ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات كه‌ دانانی‌ ‪42‬ملیۆن دینار هاواڵتیان سه‌رگه‌رمی کاری خۆیانن‌و له‌بودجه‌شدا فێڵیان لێده‌کرێت فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬ ‫له‌بودجه‌ی‌ پترۆ دۆالر بۆ هه‌رێم‪ ،‬ته‌نها‬ ‫ژماره‌یه‌ك���ی‌ ره‌مزیی���ه‌‪ ،‬هه‌رێم چه‌ند دیاریكراوه‌‌و له‌بودجه‌ی‌ ‪2013‬دا بریتییه‌ به‌‪ %12.6‬دانیشتوانی‌ سه‌رجه‌م عێراق دۆالر كه‌متری‌ بۆ دیاریكراوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌رمیل نه‌وت بنرێته‌ ده‌ره‌وه‌ ئه‌وه‌نده‌ له‌‪8‬ترلیۆن‌و ‪ 573‬ملیار دیناره‌‪ ،‬به‌اڵم دیاریكردوه‌ نه‌ك له‌‪ %17‬كه‌ی‌ كه‌ كورد یه‌كێك���ی‌ ت���ره‌ ل���ه‌و كه‌موكوڕییانه‌ی‌‬ ‫یه‌كدۆالریی‌ بۆ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌و وه‌ك ئه‌و له‌وه‌ ته‌نها ‪1‬ترلیۆن‌و‪ 317‬ملیار‌و ‪ 850‬هه‌میشه‌ داكۆكی‌ لێكردوه‌‪ ،‬هه‌ر به‌پێی‌ بودج���ه‌ی‌ ‪ 2013‬عێ���راق كه‌ به‌س���ه‌ر‬ ‫وتی‌ "نه‌ك هه‌ر هه‌رێم‪ ،‬هه‌ر پارێزگایه‌ك ملیۆن دینار بۆ هه‌رێم دیاریكراوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ زانیاریه‌كان���ی‌ رێكخه‌ری‌ ژوری‌ ئابوری‌ به‌رپرس���ه‌ كورده‌كان���ی‌ حكومه‌ت���ی‌‬ ‫چه‌ند به‌رمیل ن���ه‌وت بنێرێته‌ ده‌ره‌وه‌ له‌كاتێكدا دانانی‌ بودجه‌ی‌ په‌ره‌پێدانی‌ بز‌وتنه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان‪ ،‬به‌پێی‌ ئامارێكی‌ عێراقیدا تێپه‌ڕیوه‌‪ ،‬چونكه‌ به‌پێی‌ ئه‌و‬ ‫ئه‌ونده‌ یه‌كدۆالریی‌ ب���ۆ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬پارێزگاكان له‌س���ه‌ر بنه‌م���ای‌ ژماره‌ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم ل���ه‌‪2007‬دا‪ ،‬ژماره‌ی‌ پاره‌یه‌ی‌ ئه‌وان بۆ هه‌رێمیان دیاریكردوه‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌بودجه‌دا دیاری‌ كراوه‌ ته‌نها دانیشتوانی‌ عێراق دیاریكراوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش دانیش���توانی‌ هه‌رێ���م ‪4‬ملی���ۆن‌و ‪ 910‬به‌رپرس���ه‌ حكومیی���ه‌ كورده‌كان���ی‌‬ ‫به‌و جۆره‌ ب���وه‌ كه‌ حكومه‌تی‌ عێراقی‌ هه‌زارو ‪ 702‬كه‌س بو‌و ئه‌گه‌ر گه‌شه‌ی‌ به‌غ���داش واژۆی���ان له‌س���ه‌ری‌ كردوه‌‬ ‫ژماره‌یه‌كه‌‌و هیچی‌ تر"‪.‬‬ ‫گرفتێكی‌ تری‌ بودجه‌ی‌ پێشنیاركراوی‌ ژماره‌ی‌ سه‌رجه‌م دانیشتوانی‌ عێراقی‌ دانیش���توانیش به‌رێژه‌ی‌ ته‌نها له‌ ‪ %2‬هه‌رێمی‌ كوردس���تان ‪ %12.6‬عێراقه‌‬ ‫ساڵی‌‪ 2013‬عێراق بۆ كورد‪ ،‬وه‌ك عه‌لی‌ به‌‪34‬ملی���ۆن ‪ 410‬ه���ه‌زار‌و ‪ 460‬كه‌س ش زی���ادی‌ كردبێ���ت ‪ ،‬ئ���ه‌وا ده‌بێت نه‌ك ل���ه‌‪ ."%17‬هه‌ر ل���ه‌م مباره‌یه‌وه‌‬ ‫حه‌مه‌ ساڵح رونیده‌كاته‌وه‌ له‌بودجه‌ی‌ دیاریكردوه‌‪ ،‬به‌پێی‌ ئه‌و پاره‌یه‌ش كه‌ بۆ ژماره‌ی‌ دانیشتوان زۆر له‌وه‌ زیاتر بێت وه‌زی���ری‌ بازرگانی‌ عێ���راق د‪.‬خێرواڵ‬ ‫په‌ره‌پێدان���ی‌ پارێزگاكان���دا خ���ۆی‌ پارێزگاكانی‌ هه‌رێم دیاریكراوه‌‪ ،‬ژماره‌ی‌ كه‌ حكومه‌ت���ی‌ عێراقی‌ دیاری‌ كردوه‌‪ .‬حه‌س���ه‌ن بابه‌كر‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌خاته‌ رو كه‌‬ ‫ده‌بینێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و ب���اس له‌وه‌ ده‌كات دانیش���توانی‌ هه‌رێم ب���ه‌ ‪4‬ملیۆن‌و‪ 320‬له‌وباره‌یه‌وه‌ عه‌لی‌ حه‌مه‌ ساڵح ده‌ڵێت دیاریكردنی‌ بودج���ه‌ی‌ ‪ %17‬بۆ هه‌رێم‬ ‫له‌ك���ۆی‌ ئ���ه‌و پاره‌یه‌ی‌ ب���ۆ بودجه‌ی‌ هه‌زار كه‌س دان���راوه‌‪ ،‬واته‌ حكومه‌تی‌ "له‌بودجه‌ی‌ په‌رپێدان���ی‌ پارێزگاكان‪ ،‬له‌سه‌ر بنه‌مای‌ رێككه‌وتنێكی‌ سیاسی‌‬ ‫په‌ره‌پێدان���ی‌ پارێزگاكان���ی‌ عێ���راق عێراق���ی‌ رێژه‌ی‌ دانیش���توانی‌ هه‌رێمی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‪ ،‬نزیكه‌ی‌ ‪1‬ملیارد بو نه‌ك ئامارێكی‌ وردی‌ دانیش���توانی‌‬

‫هه‌رێم‪ ،‬ئه‌و گومانیش���ی‌ له‌دروس���تیی‌‬ ‫ئه‌و ئاماره‌ هه‌یه‌ كه‌ له‌س���اڵی‌ ‪2007‬دا‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ژماره‌ی‌ دانیشتوانی‌ هه‌رێم‬ ‫باڵوكراوه‌ته‌وه‌و وتیشی‌ "راسته‌ له‌به‌شه‌‬ ‫بودج���ه‌ی‌ په‌ره‌پێدانی‌ پارێ���زگاكان‪،‬‬ ‫رێژه‌ی‌ دانیش���توانی‌ هه‌رێم به‌‪%12.6‬‬ ‫دیاریك���راوه‌‪ ،‬ئ���ه‌وان ده‌ڵێ���ن به‌فعلی‌‬ ‫ژماره‌ی‌ دانیشتوانی‌ هه‌رێم ئه‌وه‌نده‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���د ئێم���ه‌ جه‌ختمان له‌س���ه‌ر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش كردۆت���ه‌وه‌ ك���ه‌ ژماره‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر له‌مه‌س���یحی‌‌و خه‌ڵكان���ی‌ ت���ر‬ ‫له‌ناوچه‌كانی‌ تری‌ عێراقه‌وه‌ هاتونه‌ته‌‬ ‫هه‌رێم نیشته‌جێبون‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان هه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی���ان دیاریكرد‪ ،‬ئه‌وه‌ ش���تێك‬ ‫نییه‌ به‌س���ه‌ر ئێمه‌دا تێپ���ه‌ڕی‌ بێت‪،‬‬ ‫شه‌ڕی‌ زۆریشمان له‌سه‌ركردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دی���اره‌ هه‌مو ش���تێكیش به‌دڵی‌ ئێمه‌‬ ‫نابێت"‪.‬‬

‫ ئا‪ :‬نزار گزالی‪ ،‬هه‌ولێر‬ ‫ی بواری ئابوری نه‌وت‌و‬ ‫پسپۆڕێك ‌‬ ‫سه‌رچاوه‌ سروشتییه‌كان‪ ،‬ئاماژ‌ه‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه سه‌رجه‌م گرێبه‌ست ‌ه‬ ‫نه‌وتییه‌كانی‌ هه‌رێمی كوردستان‬ ‫گرێبه‌ستی به‌دواداگه‌ڕان‌و دۆزینه‌وه‌ی‬ ‫نه‌وتن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وانه‌ی ناوه‌ند تایبه‌تن‬ ‫به‌به‌رهه‌مهێنان له‌بواری‌ نه‌وتدا‪.‬‬ ‫ئه‌حم���ه‌د موس���ا جی���اد ك��� ‌ه‬ ‫له‌س���اڵی‌‪1966‬بڕوانامه‌ی به‌كالۆریۆس‬ ‫له‌ب���واری ئاب���وری زانك���ۆی به‌غ���دا‬ ‫ی‬ ‫ی دو بڕوانام ‌ه ‌‬ ‫به‌ده‌ستهێناوه‌‌و هه‌ڵگر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 1988‬عێراق��� ‌‬ ‫ماس���ته‌ر‌ه له‌س���اڵ ‌‬ ‫جێهێش���توه‌‪ ،‬له‌ئێستاش���دا خ���اوه‌ن‬ ‫نوسینگه‌یه‌كی تایبه‌ت ‌ه له‌ئه‌وروپا به‌ناوی‬ ‫(راوێژكاری په‌ره‌پێ���دان‌و ڵێكۆڵینه‌و‌ه‬ ‫له‌عێراق‪ ،‬له‌بواری سیاس���ه‌تی نه‌وتی‌و‬ ‫كه‌رتی س���ه‌رچاو‌ه سروش���تییه‌كان)‪.‬‬ ‫ی ئاوێنه‌دا له‌گرێبه‌س���ت ‌ه‬ ‫ئه‌و له‌دیدارێك ‌‬ ‫نه‌وتییه‌كان���ی حكومه‌ت���ی ناوه‌ن���د‌و‬ ‫هه‌رێم���ی كوردس���تان ده‌دوێت‌و الیه‌ن ‌ه‬ ‫نه‌رێنییه‌كانی ده‌خاته‌رو‪.‬‬ ‫ئه‌و پسپۆڕ‌ه پێیوای ‌ه یه‌كێك له‌الیه‌ن ‌ه‬ ‫نه‌رێنییه‌كانی هه‌ردو حكومه‌تی ناوه‌ند‌و‬ ‫هه‌رێ���م دوای روخانی رژێم‪ ،‬واژوكردنی‬ ‫چه‌ندی���ن گرێبه‌س���ته‌‪ ،‬له‌ماوه‌یه‌ك���ی‬ ‫كورت���دا‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش وه‌ك ئ���ه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"به‌دڵنیاییه‌و‌ه له‌الیه‌نه‌كانی یاس���ایی‌و‬ ‫كارگێڕی‌و هونه‌رییه‌وه‌‪ ،‬كێش���ه‌ی زۆر‬ ‫بۆ به‌ڕێوه‌بردنی ئه‌‌و جۆر‌ه گرێبه‌ستان ‌ه‬ ‫دروست ده‌بێت"‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ئام���اژ‌ه ب���ه‌و‌ه ده‌كات ك��� ‌ه‬ ‫تائێس���تا حكومه‌ت���ی هه‌رێمی نزیكه‌ی‬ ‫(‪ )49‬گرێبه‌س���تی هاوبه‌ش���یكردن‬ ‫له‌به‌رهه‌مهێنان���ی نه‌وت���دا واژوكردوه‌‪،‬‬ ‫حكومه‌تی ناوه‌ندیش له‌ماوه‌ی خوله‌كانی‬ ‫رێگه‌پێدانی ‪1‬و‪2‬و‪3‬و‪ 4‬له‌گه‌ڵ رێكه‌وتنی‬ ‫گرێبه‌س���تی (ئه‌حده‌ب) نزیكه‌ی (‪)20‬‬

‫►‬

‫‌" راسته‌ گرێبه‌سته‌ نه‌وتییه‌كانی‌ هه‌رێم باڵوكراونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم شێوازی ئه‌نجامدانه‌كه‌ی له‌پشت په‌رده‌‌و ده‌رگا داخراوه‌كان بوه‌"‬ ‫به‌هۆی ئه‌و‬ ‫قازانج ‌ه زۆره‌ی‬ ‫هه‌رێم ده‌یدات ‌ه‬ ‫كۆمپانیاكانی‬ ‫نه‌وت‪ ،‬به‌شێكی‬ ‫زۆریان ناوه‌ند‬ ‫جێده‌هێڵن‌و دێن ‌ه‬ ‫هه‌رێم‬ ‫رێككه‌وتننام���ه‌ی واژو ك���ردوه‌‌و "ئه‌م ‌ه‬ ‫كردارێك���ی زۆر ئاڵۆز‌ه یه‌كێك له‌الیه‌ن ‌ه‬ ‫ه���ه‌ر‌ه خراپه‌كانی‪ ،‬ئه‌و رێ���ژ‌ه زۆره‌ی ‌ه‬ ‫له‌گرێبه‌س���ته‌كان ك��� ‌ه پێویستیش���ی‬ ‫نه‌ده‌ك���رد به‌م ش���ێوه‌ی ‌ه بێ���ت‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌روی ژم���اره‌وه‌‪ ،‬ل���ه‌روی ورده‌كاری ‌‬ ‫دیك���ه‌و‌ه گرێبه‌س���ته‌كانی حكومه‌تی‬ ‫ناوه‌ند هه‌مویان گرێبه‌س���تی (خدمه‌)‬ ‫خزمه‌تگ���وزاری درێژخایه‌ن���ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫ئه‌وانه‌ی حكومه‌تی هه‌رێم گرێبه‌س���تی‬ ‫هاوبه‌ش���یی ‌ه (المش���اركه‌) كاتێكیش‬ ‫به‌راورد له‌نێوان ئه‌و دو جۆر‌ه گرێبه‌ست ‌ه‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬به‌پێی ئه‌و پێش���ینانه‌ی ك ‌ه‬ ‫راگه‌یه‌ن���راون به‌ش���ێوه‌یه‌كی گش���تی‬ ‫گرێبه‌س���تی (هاوبه‌ش���یكردن) ئه‌وه‌ی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان پێشینه‌و ئیمتیازاتی‬ ‫زۆر ده‌داته‌ كۆمپانیاكان"‪.‬‬ ‫ئه‌و پس���پۆڕ‌ه باس له‌وه‌ش ده‌كات‪،‬‬

‫بیره‌ نه‌وتێک له‌که‌رکوک فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬ ‫ك ‌ه به‌ش���ێوه‌یه‌كی گش���تی له‌عێراقدا‬ ‫چ له‌قۆناغ���ی پێش روخان���ی رژێم‌و چ‬ ‫له‌قۆناغ���ی دواتریش‪ ،‬ش���ێواز‌و جۆری‬ ‫گرێبه‌س���ته‌كان‌و چۆنیه‌تیی���ان ب���ۆ‬ ‫هاواڵتیان نه‌خراوه‌ت���ه‌رو "تاكی عێراق‬ ‫به‌چین��� ‌ه رۆشنبیره‌كه‌ش���ییه‌و‌ه هی���چ‬ ‫زانیارییه‌ك���ی ئه‌وتۆیان س���ه‌باره‌ت ب ‌ه‬ ‫گرێبه‌ستی نه‌وتی‌و جۆره‌كانی‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫جی���اد‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش ده‌خات���ه‌رو‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫س���ه‌رجه‌م گرێبه‌س���ته‌كانی هه‌رێم���ی‬ ‫كوردستان گرێبه‌س���تی به‌دواداگه‌ڕان‌و‬ ‫دۆزین���ه‌وه‌ی نه‌وتن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وانه‌ی‬ ‫ناوه‌ند تایبه‌تن به‌به‌رهه‌مهێنان "ئه‌گه‌ر‬

‫به‌راوردێ���ك له‌نێ���وان ئ���ه‌و مه‌رجان ‌ه‬ ‫بكه‌ین ك ‌ه له‌خولی رێگه‌پێدانی چواره‌م‬ ‫حكومه‌ت���ی ناوه‌ند ده‌س���تی كه‌وتون‪،‬‬ ‫زۆر باشترن له‌و مه‌رجانه‌ی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێ���م به‌ده‌س���تیهێناون ل���ه‌روی‬ ‫(به‌دواداگه‌ڕان)"‪ .‬له‌وه‌اڵمی ئه‌وه‌ی ئایا‬ ‫ئه‌و گرێبه‌س���تانه‌ی حكومه‌تی ناوه‌ند‬ ‫له‌چییه‌و‌ه باش���ترن له‌گرێبه‌سته‌كانی‬ ‫هه‌رێ���م‪ ،‬ئ���ه‌و ده‌ڵێ���ت "له‌ناوه‌ن���د‬ ‫كۆمپانی���اكان قازانجێك���ی كه‌متریان‬ ‫ده‌ست ده‌كه‌وێت به‌راورد له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‬ ‫كۆمپانیاكان له‌هه‌رێم به‌ده‌ستیده‌هێنن‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها قازانجی كۆمپانیاكان له‌هه‌رێم‬

‫له‌گ���ه‌ڵ به‌رزبوون���ه‌وه‌ی نرخی نه‌وت‬ ‫زیاد ده‌كات‪ ،‬ئه‌مه‌ش رێك پێچه‌وانه‌ی‬ ‫گرێبه‌سته‌كانی حكومه‌تی ناوه‌نده‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫په‌یوه‌س���ت ‌ه به‌نرخێكی جێگر به‌نرخی‬ ‫به‌رمیلی به‌رهه‌مهێنراوو ئیتر هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫نرخی به‌رمیلی به‌رهه‌مهێنراو زیادبكات‪،‬‬ ‫داهاتی زیاتر بۆ حكومه‌ت ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌و ج���ۆر‌ه گرێبه‌س���تان ‌ه كۆمپانیاكان‬ ‫ته‌نها كرێی خۆیان هه‌ی ‌ه نه‌ك هاوبه‌شی‬ ‫له‌به‌رهه‌م"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و جه‌خ���ت ل���ه‌وه‌ش ده‌كاته‌و‌ه‬ ‫ك��� ‌ه حكومه‌ت���ی ناوه‌ن���د‌و هه‌رێ���م‬ ‫له‌چه‌ندی���ن الیه‌ن���ه‌و‌ه په‌له‌یان كردوه‌‪،‬‬

‫له‌گرێبه‌س���ته‌كاندا "له‌گرێبه‌س���تی‬ ‫خزمه‌تگ���وزاری ك ‌ه كۆمپانی���اكان كار‬ ‫ده‌كه‌ن هه‌قی كاردنیان وه‌رده‌گرن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌گرێبه‌ستی هاوبه‌شیكردن كۆمپانیاكان‬ ‫ده‌بنه‌ هاوپشك له‌به‌رهه‌م"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و نایش���ارێته‌و‌ه ك��� ‌ه له‌الیه‌ن���ی‬ ‫واژوكردنی گرێبه‌سته‌كانی هه‌ردوال كه‌م‌و‬ ‫كوڕی���ی زۆریان هه‌ی ‌ه "ل���ه‌وه‌ی ناوه‌ند‬ ‫قس ‌ه له‌سه‌ر چه‌ند رێككه‌وتنێكی البه‌ال‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم به‌ته‌واوی نه‌سه‌لمێنراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌خوله‌كانی رێگه‌پێدان كۆمپانیا‬ ‫نێوده‌ڵه‌تییه‌كان ئاماده‌بون‌و به‌شێوه‌ی‬ ‫كێبڕكێ‌و كه‌مكردنه‌و‌ه گرێبه‌س���ته‌كان‬ ‫به‌خش���ران ‌ه كۆمپانیاكان‪ ،‬داشكاندنی‬ ‫نرخه‌كانیش به‌شێوه‌یه‌یكی زۆر به‌رچاو‬ ‫له‌كێبڕكێی كۆمپانی���اكان به‌دی ده‌كرا‬ ‫به‌نمون��� ‌ه له‌كێڵگه‌كان���ی میس���ان ك ‌ه‬ ‫كۆمپانی���اكان داوای (‪ )21‬دۆالری���ان‬ ‫ده‌كرد بۆ ه���ه‌ر به‌رمیلێ���ك‪ ،‬نرخه‌ك ‌ه‬ ‫هێنرای ‌ه خواره‌و‌ه بۆ (‪ )2‬دۆالر‌و (‪)15‬‬ ‫سه‌نت‪ .‬هه‌روه‌ها تائێستا گرێبه‌سته‌كانی‬ ‫حكومه‌ت���ی ناوه‌ن���د له‌راگه‌یاندنه‌كان‬ ‫ئاش���كرا نه‌كراون‪ ،‬كه‌چ���ی ناوه‌ڕۆكی ‬ ‫گرێبه‌س���ته‌كانی حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م‬ ‫مانگ���ی (‪ )2011_10‬له‌پێگه‌ی فه‌رمی‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێ���م باڵوكرانه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ش���ێوازی ئه‌نجامدانه‌ك���ه‌ی له‌پش���ت‬ ‫پ���ه‌رده‌و ده‌رگا داخ���راوه‌كان ب���و‪،‬‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی ناشه‌فافان ‌ه بو‪ ،‬له‌ناوخۆی‬ ‫هه‌رێمیش قس ‌ه له‌سه‌ر ئه‌م ‌ه ده‌كرێت‪،‬‬ ‫تائێس���تا نازانن چۆن گه‌یشتونه‌ت ‌ه ئه‌م‬ ‫رێككه‌وتنه‌‪ ،‬بۆچی كێبڕكێ نه‌بو‌ه له‌نێو‬ ‫كۆمپانیاكاندا"‪.‬‬ ‫ئه‌و پسپۆڕ‌ه هێما به‌وه‌ش ده‌كات‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌هۆی ئ���ه‌و قازانج ‌ه زۆره‌ی حكومه‌ت ‌‬ ‫هه‌رێم به‌كۆمپانیاكان���ی ده‌دات‪ ،‬بۆت ‌ه‬ ‫ی به‌شێكی زۆری كۆمپانیاكان‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫هۆ ‌‬ ‫ناوه‌ند جێبهێلن‌و بێن ‌ه هه‌رێم "ئه‌مه‌ش‬ ‫حكومه‌ت���ی ناوه‌ندی زیات���ر نیگه‌ران‬ ‫كردوه‌"‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )354‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/12/4‬‬

‫‪9‬‬

‫ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‪ ،‬هه‌ولێر‬ ‫ماوه‌یه‌كه‌ له‌ناو خه‌ڵكی‌ هه‌ولێر‬ ‫ده‌نگۆی‌ ئه‌وه‌ داكه‌وتوه‌ كه‌ چه‌ندین‬ ‫شوفێری‌ ته‌كسی‌‪ ،‬كراون به‌چاودێر‌و‬ ‫سیخوڕیی‌ به‌سه‌ر هاواڵتیان‌و‬ ‫سه‌رنشینانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش هاواڵتیانی‌‬ ‫توشی‌ ترس‌و دڵه‌ڕاوكێ‌ كردوه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا به‌رپرسانی‌ ده‌زگا‬ ‫ئه‌منییه‌كان‪ ،‬ئه‌و قسه‌و باسانه‌‬ ‫به‌"ناڕاست‌و بێبنه‌ما" ده‌زانن‪،‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ ئه‌نستیۆتی‌ كوردستانیش بۆ‬ ‫مافه‌كانی‌ مرۆڤ پێیوایه‌ دروستكردنی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ پۆلیسی‌‌و باڵوكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ترس‌و سیخوڕیی‌ كلتوری‌ ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫دكتاتۆرییه‌كانه‌ كه‌ له‌سێبه‌ری‌ خۆیان‬ ‫ده‌ترسێن‪.‬‬ ‫ته‌كس���یه‌كان‪ ،‬له‌زۆرب���ه‌ی‌ واڵتان��� ‌ی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستدا به‌حوكمی‌ گه‌ڕانی‌‬ ‫به‌رده‌وام‌و سه‌ر كردنیان به‌زۆربه‌ی‌ كون‌و‬ ‫كه‌له‌به‌ری‌ ش���اره‌كان‌و س���ه‌روكاركردنی‬ ‫رۆژانه‌ی���ان له‌گ���ه‌ڵ‌ چه‌ندی���ن كه‌س���ی‌‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئارام کەریم‬ ‫ ‬ ‫جۆراوج���ۆردا‪ ،‬به‌رده‌وام چ���اوی‌ ده‌زگا شۆفێرێک لەکاتی کاردکردندا‬ ‫ئه‌منی‌‌و هه‌واڵگرییه‌كانیان له‌سه‌ربوه‌ بۆ‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا به‌شێك له‌چاودێران‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ وه‌ك "هه‌واڵده‌ر" به‌كاریانبهێنن‪ 5000 ،‬ته‌كس���ی‌ چاودێریی‌‌و س���یخوڕیی‌ هێاڵنه‌ی‌ كه‌ هه‌یانه‌ بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌‪،‬‬ ‫رۆژان���ه‌ ده‌یان‌و س���ه‌دان‌و په‌یوه‌ندییان جه‌خ���ت له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ ده‌كه‌ن���ه‌وه‌‬ ‫ته‌نانه‌ت بۆ چاودێریكردنی‌ ئه‌وانه‌ش���ی‌ به‌سه‌ر هاواڵتیانه‌وه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم عه‌مید عبدولخال���ق ته‌لعه‌ت‪ ،‬پێوه‌ده‌كرێت له‌رێگه‌ی‌ ئ���ه‌و هێاڵنه‌وه‌‌و له‌ه���ه‌ر واڵتێكدا پالن���ی‌ ئه‌منی‌ كاتێك‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵته‌وه‌ دێن‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ زۆرێك‬ ‫داده‌رێژرێ���ت‪ ،‬ك���ه‌ كۆمه‌ڵ���گا روبه‌روی‬ ‫له‌و ته‌كسیانه‌ی‌ له‌به‌رده‌م فڕۆكه‌خانه‌كانی‌ به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ پۆلیس���ی‌ هه‌ولێ���ر ئه‌و هاوكاریان ده‌كه‌ن له‌هه‌مو رویه‌كه‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ به‌پێ���ی‌ لێدوان���ی‌ ناوب���راو بۆ مه‌ترسییه‌ك بێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ راست‬ ‫واڵتانی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستدا كار ده‌كه‌ن ده‌نگۆیان���ه‌ ره‌تده‌كات���ه‌وه‌و پێداگریش‬ ‫به‌جۆرێك له‌جۆره‌كان په‌یوه‌ندی‌ به‌ده‌زگا له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئ���ه‌وه‌ كاری‌ رۆژنام���ه‌ی‌ ئاوێن���ه‌‪ ،‬هیچ پێویس���تیان بێت كه‌ الیه‌نی‌ ئه‌منی‌ ته‌كسی‌ كردبێته‌‬ ‫ئه‌منییه‌كانه‌وه‌ هه‌یه‌ بۆ چاودێری خستنه‌ ئه‌وان نیی���ه‌ بێن پێنج هه‌زار ته‌كس���ی‌ ب���ه‌وه‌ نییه‌ ك���ه‌ كه‌س س���یخوریان بۆ چاودێر به‌س���ه‌ر خه‌ڵكه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا جۆره‌‬ ‫ئ���ه‌و رێبوارانه‌ی‌ له‌واڵتان���ی‌ ناوچه‌كه‌وه‌ بك���ڕن‌و بیكه‌نه‌ س���یخور‪ ،‬بۆی���ه‌ ئه‌وان بكات‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ هاواڵتیانیش هه‌ست ترس���ێكی‌ گه‌وره‌ دروست ده‌كات له‌سه‌ر‬ ‫هه‌میشه‌ له‌كۆنگره‌ رۆژنامه‌وانییه‌كانیان به‌به‌رپرسیاریه‌تی‌ ده‌كه‌ن‌و واڵتی‌ خۆیان ژیان���ی‌ هاواڵتیان‌و ده‌بێته‌ هۆی‌ تێكدانی‌‬ ‫دێن‪.‬‬ ‫پارت���ی‌‌و یه‌كێتی���ش به‌هه‌مانش���ێوه‌ رایانگه‌یان���دوه‌ ك���ه‌ زۆر سوپاس��� ‌ی خۆش ده‌وێت‌و زانیاری‌ ده‌ده‌ن به‌پۆلیس‌و ش���یرازه‌ی‌ كۆمه‌ڵگاش‪ ،‬چونكه‌ ناكرێت‬ ‫ویس���تویانه‌ كار له‌س���ه‌ر ش���ۆفێری‌ دانیشتوانی‌ شاری‌ هه‌ولێری‌ خۆشه‌ویست ئاس���ایش‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌ ناگه‌یه‌نێت كه‌ پالنی‌ ئه‌منی‌ له‌سه‌ر حیسابی‌ هاواڵتیان‬ ‫ته‌كس���ییه‌كان بكه‌ن‪ ،‬ئه‌م كاركردنه‌ش ده‌كه‌ن كه‌ ه���اوكار‌و هه‌ماهه‌نگن له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌ سیخوری‌ پۆلیس‌و ئاسایشن‪ ،‬ئه‌و دابنرێ���ت‌و له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ هاواڵتی���ان‬ ‫له‌كاتی‌ شه‌ڕی‌ ناوخۆیاندا به‌ڕونی‌ دیاربو‪ ،‬ده‌زگا ئه‌منیی���ه‌كان‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ناكرێت وت���ی‌ "نازانم ئه‌مه‌ س���یخورییه‌؟ به‌ڵكو نه‌بێت‪.‬‬ ‫هێمن ره‌فیق‪ ،‬توێ���ژه‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ له‌چاودێریكردن���ی‌ ئه‌وانه‌ی‌ به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك به‌مانه‌ بڵێن سیخور‪ ،‬ئه‌مه‌ هاوكاری‌ كردنه‌ به‌پش���تیوانه‌كه‌ت‪،‬‬ ‫له‌هه‌ولێره‌وه‌ به‌ره‌و س���لێمانی‌ ده‌هاتن‌و چونكه‌ ئه‌وان له‌هه‌ر كارێك ‌ی نایاسایی‌‌و چونك���ه‌ س���یخوری‌ له‌گ���ه‌ڵ واڵتان���ی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ داكه‌وتنی‌ ده‌نگۆی‌‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌‪ .‬ماوه‌یه‌كه‌ ده‌نگۆیه‌كی‌ ش���تێكی‌ نه‌خوازراو ده‌زگا ئه‌منییه‌كان بێگانه‌یه‌‌و نه‌وه‌كو له‌ناوخۆ ناوی‌ بنێیت له‌و شێوه‌یه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫ترس���اندنی‌ هاواڵتیان‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌بێته‌‬ ‫زۆر له‌ن���او خه‌ڵكی‌ هه‌ولێ���ردا باڵوه‌ كه‌ ئ���اگادار ده‌كه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬له‌رێگ���ه‌ی‌ ئ���ه‌و سیخوریی‌"‪.‬‬

‫هۆكارێكیش بۆ پچراندنی‌ پردی‌ په‌یوه‌ندی‬ ‫له‌نێوان هاواڵتیان‌و ده‌زگا ئه‌منییه‌كان‌و‬ ‫واش���ده‌كات كه‌ ئه‌و ده‌زگایانه‌ متمانه‌ی‌‬ ‫خۆیان له‌ده‌س���تبده‌ن‪ ،‬بۆیه‌ ره‌نگه‌ ئه‌مه‌‬ ‫له‌داهاتودا كێش���ه‌ی‌ ئه‌من���ی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫لێبكه‌وێته‌وه‌‌و ب���اری‌ ده‌رونی‌ خه‌ڵكیش‬ ‫به‌ره‌و خراپی‌ ببات‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ ك���ه‌ ئه‌ندامێكی‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ ناوخۆ‌و ئاس���ایش له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان بێئاگایی‌ خۆیی‌‌و لێژنه‌كه‌ی‌‬ ‫له‌‌و باس���ه‌ راگه‌یاند‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌ "ده‌زگا‬ ‫هه‌واڵگریی���ه‌كان مافی‌ ئه‌وه‌یان هه‌یه‌ كه‌‬ ‫هه‌ندێك خه‌ڵكیان هه‌بێت بۆ كۆكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫زانی���اری‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه‌یه‌ ده‌س���تی‌‬ ‫ده‌ره‌كی‌ نه‌توانێت ده‌س���ت بكێشێته‌ ناو‬ ‫هه‌رێمه‌كه‌مان‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ كارێكی‌ باشه‌"‪،‬‬ ‫نه‌ریم���ان عه‌ب���دواڵ‪ ،‬ئه‌ندام���ی‌ لێژنه‌ی‌‬ ‫ناوخۆ‌و ئاسایش له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند ك���ه‌ ناكرێت ئه‌و‬ ‫رێ���ژه‌ زۆره‌ی‌ ب���اس ده‌كرێ���ت بچێته‌‬ ‫خانه‌ی‌ مه‌هامه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌مه‌ ده‌چێته‌‬ ‫قاڵبێكی‌ زۆر مه‌ترسیداره‌وه‌ كه‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫كوردستان بخاته‌ ژێر چاودێرییه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر سه‌رچاوه‌ی‌ هه‌واڵه‌كه‌ راست بێت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وان وه‌كو لێژنه‌ی‌ ناوخۆ‌و ئاس���ایش‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان ك���ه‌ كاری‌‬ ‫ئه‌وانه‌ به‌دواداچون���ی‌ بۆ بكه‌ن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌مه‌ ده‌بێت هۆی‌ به‌رته‌س���ككردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئازادییه‌كان���ی‌ خه‌ڵ���ك‌و ده‌بێت���ه‌ هۆی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ هاواڵتی‌ گومان���ی‌ هه‌بێت‬ ‫له‌هه‌مو شتێك له‌ژیانی‌ خۆیدا‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫كارێكی‌ باش نییه‌‪.‬‬ ‫له‌الی‌ خۆشیه‌وه‌ سه‌رۆكی‌ ئه‌نستیۆتی‌‬ ‫كوردس���تان بۆ مافه‌كانی‌ مرۆڤ "عه‌لی‌‬ ‫كه‌ریم"‪ ،‬جه‌خت له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌‬ ‫ك���ه‌ ده‌س���ه‌اڵتێك به‌ج���دی‌ كاره‌كانی‌‬ ‫پڕۆفیش���ناڵ‌و بێالیانان���ه‌ بێ���ت‌و وه‌كو‬ ‫حكوم���ه‌ت مامه‌ڵ���ه‌ ب���كات‪ ،‬ده‌زگای‌‬ ‫هه‌وڵگری‌ پیش���ه‌یی‌ ده‌بێ���ت‌و به‌رێگه‌ی‌‬ ‫پڕۆفیش���ناڵی‌ كاره‌كانی‌ خۆی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌اڵم دروس���تكردنی‌ ده‌وڵه‌تی‌ پۆلیسی‌‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ترس به‌وه‌ی‌ هه‌مو كه‌سێك‬

‫►‬

‫ده‌نگۆیه‌ك له‌هه‌ولێر‪...‬‬ ‫زۆربەی شۆفێرەکانی‌ ته‌كسی خه‌ریك ‌ی سیخوڕین‬ ‫ده‌زگا‬ ‫هه‌واڵگرییه‌كان‬ ‫مافی‌ ئه‌وه‌یان‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ هه‌ندێك‬ ‫خه‌ڵكیان هه‌بێت بۆ‬ ‫كۆكردنه‌وه‌ی‌ زانیاری‌‬ ‫ببێته‌ جاس���وس به‌سه‌ر خه‌ڵكی‌ تره‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ كلتوری‌ ده‌سه‌اڵته‌ دكتاتۆرییه‌كان ‌ه‬ ‫كه‌ له‌س���ێبه‌ری‌ خۆیان ده‌ترس���ن‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌مه‌ش دواجار كۆمه‌ڵگایه‌كی‌ ئه‌وپه‌ری‌‬ ‫بێمتمانه‌‌و داڕزاو دروست ده‌كات‪،‬‬ ‫عه‌لی‌ كه‌ریم تیش���ك ده‌خاته‌ س���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش كه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ له‌كوردس���تان‬ ‫ده‌زگاكانی‌ ئه‌منی‌ س���یفه‌تی‌ بێالیه‌نیان‬ ‫پێ���وه‌ دی���ار نه‌ب���وه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ش���ی‌ له‌و‬ ‫ده‌زگایان���ه‌ بون���ه‌‌و وه‌رده‌گیرێن س���ه‌ر‬ ‫به‌حزبێكی‌ دیاری‌ كراو بون‪ ،‬به‌تایبه‌تیش‬ ‫حزبه‌ ده‌س���ه‌اڵتداره‌كان‪ ،‬بۆیه‌ هاواڵتیان‬ ‫هه‌میش���ه‌ به‌گومانه‌وه‌ له‌و ده‌زگایانه‌یان‬ ‫روانیوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئه‌مه‌ كاری‌ حكومه‌ته‌‬ ‫كه‌ س���ه‌ر‌و م���اڵ‌و زانی���اری‌ هاواڵتیان‬ ‫ش���اراوه‌‌و پارێزراوبێ���ت‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌‬ ‫ده‌زگایه‌كی‌ ئه‌منی‌ بۆی‌ هه‌یه‌ له‌سنورێكی‌‬ ‫دیاریك���راودا كار بكات‪ ،‬كاتێك ده‌زانێت‬ ‫كه‌ مه‌ترس���ییه‌ك دروس���تبوه‌ ئه‌وه‌ش‬ ‫یاس���ا دیاری‌ كردوه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ جگه‌ له‌مه‌‬ ‫هه‌ر ترس���اندنێكی‌ هاواڵتی‌‌و خستنه‌ژێر‬ ‫كۆنتڕۆڵی‌ هاواڵتی‌ له‌ه���ه‌ر رێگه‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫بێت‪ ،‬ئه‌وا به‌پێی‌ په‌یماننامه‌كانی‌ مافی‌‬ ‫مرۆڤ پێش���ێلكارییه‌كی‌ راس���ته‌وخۆی‌‬ ‫مافه‌كانی‌ مرۆڤه‌"‪.‬‬

‫"تۆ پیاوێكی‌ عه‌یب ناكه‌یت ئیش بۆ‬ ‫ژنان ده‌كه‌یت!" زیاد له‌كه‌سێك ئه‌و‬ ‫قسه‌یان به‌ دڵشاد خورشید محه‌مه‌د‬ ‫وتوه‌‪ ،‬دڵشاد ماوه‌ی‌ چه‌ند رۆژێك‬ ‫سه‌رپه‌رشتی‌ هه‌ڵمه‌تی‌ قردێله‌ سپی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌شارۆچكه‌ی‌ چه‌مچه‌ماڵ‪.‬‬

‫►‬

‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬

‫►‬

‫له‌به‌رامبه‌ر وه‌رگرتن ‌ی قردێله‌یه‌كی‌ سپی‌‪ ،‬پیاوان به‌ڵێن ده‌ده‌ن توندتیژ ‌ی نه‌كه‌ن‬ ‫"به‌گوڵێك به‌هار نایه‌‌و به‌قردێله‌یه‌كیش پیاوان له‌توندوتیژی‌ ناكه‌ون"‬ ‫ی‬ ‫ئه‌گه‌ر خێزانه‌كه‌م تائێستا نزیكه‌ ‌‬ ‫كارێك بكات به‌دڵم ‪ 1500‬پیاو‬ ‫ی به‌ڵێننامه‌یان‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا وایه‌ر ‌‬ ‫ی پڕكردۆته‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫سارد‌و گه‌رم له‌پێ ‌‬ ‫توندوتیژی‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌ده‌م‌و ئه‌ڵێم‬ ‫به‌ژنان نه‌كه‌ن‬ ‫كاره‌با گرتویه‌تی‌‬

‫ئه‌و هه‌ڵمه‌ته‌ی‌ كه‌ قردێله‌یه‌كی‌ سپ ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆته‌ ره‌مزی‌‪ ،‬ل���ه‌ ‪ 25‬نۆفه‌مبه‌ری‌ ئه‌م‬ ‫س���اڵدا وه‌ك هه‌وڵێكی‌ تر بۆ به‌رگرتن‬ ‫له‌‌و توند‌وتیژییه‌ی‌ دژی‌ ره‌گه‌زی‌ مێینه‌‬ ‫ده‌كرێ���ت راگه‌یێنرا‪ ،‬ل���ه‌و هه‌ڵمه‌ته‌دا‬ ‫زیات���ر كار له‌س���ه‌ر پی���اوان ده‌كرێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌وه‌ به‌ڵێننامه‌یه‌كیان پێپڕده‌كرێته‌وه‌‬ ‫كه‌ چیتر توندوتیژی‌ به‌رامبه‌ر ره‌گه‌زی‌ تریان هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫ره‌خنه‌یه‌ك���ی‌ تر كه‌ ل���ه‌و هه‌ڵمه‌ته‌‬ ‫مێین���ه‌ نه‌ك��� ‌هن‌و هاوكاری���ش ب���ن بۆ‬ ‫به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی هه‌مو ش���ێوازه‌كانی ده‌گی���رێ‌ (ره‌م���ز) س���یمبوڵه‌كه‌یه‌تی‌‬ ‫(قردێل���ه‌ س���پی‌) كه‌ زیات���ر له‌ره‌مزی‌‬ ‫توندوتیژی دژی ژنان‪.‬‬ ‫جوان عوسمان له‌رێكخراوی‌ ئاسوده‌‌و نه‌خۆش���ی‌ ئایدز ده‌چێت‪ ،‬به‌اڵم جوان‬ ‫وتبێژی‌ كه‌مپینه‌كه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دات‪ ،‬جه‌خ���ت ل���ه‌وه‌ ده‌كات���ه‌وه‌ ك���ه‌ ئه‌وه‌‬ ‫كه‌ ئه‌و هه‌ڵمه‌ته‌ له‌سه‌رتاسه‌ری جیهاندا داهێنانی‌ ئه‌وان نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو ش���تێكی‌‬ ‫گه‌وره‌تری���ن هه‌وڵی به‌ش���داری پیاوانه‌ جیهانییه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "قردێله‌ سور ره‌مزی‌‬ ‫له‌ به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی توندوتیژی دژی نه‌خۆش���ی‌ ئایدزه‌‌و مۆر هی‌ ژێرپه‌نجه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫مێینه‌‌و له‌م س���اڵدا له‌‪ 25‬واڵتی‌ جیاجیا مه‌مك‌و س���پی‌ یش بۆ ئ���ه‌و هه‌ڵمه‌ته‌‬ ‫كه‌ عێراق یه‌كێكیان���ه‌ ئه‌نجام ده‌درێ‌‪ .‬به‌كارهێنراوه‌"‪.‬‬ ‫ج���وان ب���اس ل���ه‌وه‌ش ده‌كات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫هه‌ڵمه‌ته‌كه‌ش كوردس���تانی‌ گرتۆته‌وه‌‌و‬ ‫له‌الی���ه‌ن رێكخ���راوی ئۆكس���فامی به‌ڵێننام���ه‌ی‌ پیاوان پ���ڕی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫به‌ریتانییه‌وه‌‪ ،‬له‌سلێمانی‌‌و شارۆچكه‌ی‌ به‌ڵێننامه‌یه‌كی‌ ئه‌خالقییه‌‪ ،‬به‌وه‌ی‌ نه‌ك‬ ‫خۆیان توند‌وتیژی‌ نه‌كه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو ببنه‌‬ ‫چه‌مچه‌ماڵ جێبه‌جێ ده‌كرێت‬ ‫پرسیاری‌ به‌شێك له‌خه‌ڵكی‌ ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬هاوكاریش ب���ۆ به‌رنگاربونه‌وه‌ی‌ هه‌مو‬ ‫ئایا له‌س���لێمانی‌‌و چه‌مچه‌ماڵ زۆرترین ش���ێوازه‌كانی توندوتیژی كه‌ دژی ژنان‬ ‫مافه‌كان ژن���ان پێش���ێل ده‌كرێت؟ وا ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی‌ ل���ه‌و هه‌ڵمه‌ت���ه‌دا كاریان‬ ‫هه‌ڵمه‌ته‌ك���ه‌ ته‌نه���ا ئ���ه‌و دو ناوچه‌ی‌‬ ‫گرتۆته‌وه‌؟‪ ،‬وه‌اڵمی‌ وتبێژی‌ كه‌مپینه‌كه‌ كردوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌خنه‌رو كه‌ هه‌ندێ‌ جار‬ ‫بۆ ئه‌و پرس���یاره‌ نه‌خێر‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك له‌كات���ی‌ كاركرندا له‌الی���ه‌ن پیاوانه‌وه‌‬ ‫ئ���ه‌و رونیده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و رێكخراوه‌ی‌ روب���ه‌روی‌ ره‌خنه‌‌و قس���ه‌ی‌ نابه‌جێش‬ ‫پرۆژه‌كه‌ ده‌كات (ئۆكسفامی به‌ریتانی) بونه‌وه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬دڵش���اد خورش���ید‬ ‫پێش���تر پرۆژه‌ی‌ تری‌ له‌‌و دو ش���وێنه‌ محه‌مه‌د كه‌ له‌ش���ارۆچكه‌ی‌ چه‌مچه‌ماڵ‬ ‫هه‌ب���وه‌ وه‌ك ج���وان وت���ی‌ "خۆی���ان سه‌رپه‌رش���تی‌ هه‌ڵمه‌ته‌كه‌ ده‌كات وه‌ك‬ ‫س���لێمانی‌‌و چه‌مچه‌ماڵیان هه‌ڵبژاردوه‌‪ ،‬خ���ۆی‌ ده‌ڵێت چه‌ندین ج���ار روبه‌روی‌‬ ‫چونكه‌ پێش���تر له‌چه‌مچه‌ماڵ پرۆژه‌ی‌ ئه‌و قس���ه‌یه‌ كراوه‌ته‌وه‌ پێیانوتوه‌ "تۆ‬

‫پیاوێكی‌ عه‌ی���ب ناكه‌یت ئیش بۆ ژنان‬ ‫ده‌كه‌یت‪ ،‬هه‌ر ئه‌م كارانه‌ی‌ ئێوه‌ هه‌ندێ‌‬ ‫له‌ئافره‌تان���ی‌ كردۆته‌ دێوه‌زمه‌"‪ .‬به‌ده‌ر‬ ‫له‌وه‌ دڵشاد باس له‌گه‌نجێكی‌ ‪ 20‬ساڵه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ داوای‌ لێكردوه‌ كه‌ به‌ڵێننامه‌كه‌‬ ‫پڕبكات���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌چ���ی‌ گه‌نجه‌ك���ه‌ نه‌ك‬ ‫به‌ڵێننامه‌ك���ه‌ی‌ پڕنه‌كردۆت���ه‌وه‌ به‌ڵكو‬ ‫وه‌ك دڵشاد ده‌ڵێت وتوشیه‌تی‌ "ئه‌گه‌ر‬ ‫خێزانه‌كه‌م كارێك بكات به‌دڵم نه‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا وایه‌ری‌ سارد‌و گه‌رم له‌پێی‌ ئه‌د‌هم‌و‬ ‫ئه‌ڵێم كاره‌ب���ا گرتویه‌ت���ی‌"‪ .‬له‌هه‌مان‬ ‫كاتدا دڵش���اد ئ���ه‌وه‌ش ده‌خاته‌رو كه‌‬ ‫نمون���ه‌ی‌ كه‌س���انی‌ وه‌ه���اش زۆربوه‌‬ ‫ك���ه‌ به‌گه‌رمی‌ پێش���وازییان له‌ كاره‌كه‌‬ ‫كردوه‌ به‌خۆشحاڵییه‌وه‌ به‌ڵێننامه‌كه‌یان‬ ‫پڕكردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫وته‌بێ���ژی‌ كه‌مپینه‌ك���ه‌ باس له‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ك���ه‌ پڕكردنه‌وه‌ی‌ به‌ڵێننامه‌كه‌‬ ‫ته‌نه���ا بۆ ئه‌و كه‌س���انه‌ نییه‌ كه‌ ژنیان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌ڵكو به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌ بۆ‬ ‫ره‌گه‌زی‌ نێرینه‌یه‌‪ ،‬ج���وان له‌و باره‌یه‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ت "كاتێك بۆ ئ���ه‌و كاره‌ چوینه‌‬ ‫زانك���ۆی‌ س���لێمانی‌ هه‌ن���دێ‌ له‌كوڕان‬ ‫ده‌یانوت خۆ ئێمه‌ ژنم���ان نییه‌ بۆچی‌‬ ‫پڕبكه‌ین���ه‌وه‌‪ ،‬منیش به‌س���وعبه‌ته‌وه‌‬ ‫پێمده‌وتن بۆ ئه‌وه‌ی‌ كچان زوتر پێتان‬ ‫ڕازیب���ن به‌ڵێنبده‌ن ك���ه‌ توند‌وندوتیژی‌‬

‫نه‌ك���ه‌ن‪ ،‬جا ئ���ه‌وه‌ی‌ ژنیش���ی‌ نییه‌‪،‬‬ ‫خۆ دایك‌و خوش���ك‌و ه���اوڕێ‌‌و خزم ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئێم���ه‌ ده‌ڵێین به‌ڵێنبده‌ن‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌ توند‌وتیژی‌ نه‌كه‌ن‬ ‫به‌رامب���ه‌ر ره‌گ���ه‌زی‌ مێین���ه‌"‪ .‬جوان‬ ‫ئه‌وه‌ش ناش���ارێته‌وه‌ كه‌ رێ���ژه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫پیاوانه‌ی‌ وتویان���ه‌ بڕوامان پێی‌ نییه‌‌و‬ ‫به‌ڵێننامه‌كه‌یان پڕنه‌كردۆته‌وه‌ به‌راورد‬ ‫به‌ سلێمانی‌ له‌چه‌مچه‌ماڵ زیاتر بوه‌‪.‬‬ ‫وته‌بێژی‌ كه‌مپینه‌كه‌ هێمای‌ به‌وه‌شدا‬ ‫كه‌ له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ له‌باوك‌و براو كه‌س���ه‌‬ ‫نزیكه‌كانی‌ خۆیانه‌وه‌ ده‌س���تیانپێكردوه‌‬ ‫وتیش���ی‌ "تائێس���تا نزیكه‌ی‌ ‪ 1500‬پیاو‬ ‫به‌ڵێننامه‌كه‌یان پڕكردۆته‌وه‌"‪.‬‬ ‫پیاوانێك هه‌ن له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ خۆیان‬ ‫ب���ه‌ چاالكوان���ی‌ كۆمه‌ڵ���گای‌ مه‌ده‌نی‌‬ ‫ده‌ناس���ێنن‌و چه‌ندین جار به‌ڵێننامه‌یان‬ ‫پڕكردۆته‌وه‌ كه‌ توند‌وتیژی‌ به‌رامبه‌ر هیچ‬ ‫كه‌سێك به‌كارنه‌هێنن‪ ،‬كه‌چی‌ رۆژانه‌ به‌‬ ‫كردار‌و به‌ره‌فت���ار توندوتیژی‌ ده‌نوێنن‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ بۆچونی‌ س���ه‌ركه‌وت حس���ێن‬ ‫كه‌ خ���ۆی‌ یه‌كێكه‌ ل���ه‌ چاالكوانه‌كانی‌‬ ‫پاراستنی‌ مافه‌كانی‌ مرۆڤ له‌سلێمانی‌‪،‬‬ ‫س���ه‌ركه‌وت ب���اس ل���ه‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌‬ ‫هه‌ر له‌ن���او رێكخراوه‌كان���ی‌ كۆمه‌ڵگای‌‬ ‫مه‌ده‌نیدا كه‌س هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ زیاد‬ ‫له‌ جارێ���ك په‌یمانیداوه‌ كه‌ توند‌وتیژی‌‬ ‫به‌رامبه‌ر هیچ كه‌س���ێك به‌كارنه‌هێنێ‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم رۆژانه‌ ب���ه‌ ك���ردار‌و به‌ره‌فتار‬ ‫توند‌وتیژی‌ به‌كارده‌هێنێ‌‪.‬‬ ‫"به‌داخ���ه‌وه‌ نمونه‌ی‌ كه‌س���انی‌ وه‌ها‬ ‫هه‌یه‌" س���ه‌ركه‌وت هه‌ڵمه‌ت���ی‌ قردێله‌‬ ‫س���پی‌ به‌هه‌نگاوێكی‌ ب���اش ده‌زانێ‌ بۆ‬ ‫هۆشیاركردنه‌وه‌ی‌ پیاوان‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌ڵێت "ده‌بێت ئ���ه‌وه‌ش رونبێت هه‌ر‬ ‫كه‌س���ێك ئه‌وه‌ به‌ڵێننامه‌ی‌ پڕكرده‌وه‌‬ ‫خۆ نابێته‌ فریشته‌‪ ،‬وه‌ك چۆن به‌گوڵێك‬ ‫به‌ه���ار نای���ه‌‌و به‌قردێله‌یه‌كیش پیاوان‬ ‫له‌توندوتیژی‌ ناكه‌ون‪ ،‬كه‌س���انێك هه‌ن‬ ‫ته‌نها بۆ موجامه‌له‌ی‌ ژنان به‌شداری‌ ئه‌و‬ ‫چاالكییانه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫گشتی‌ وه‌ك هه‌ڵمه‌تێكی‌ هۆشیاركردنه‌وه‌‬ ‫ ‬ ‫هەڵمەتی قردێلە سپی لەسلێمانی‬ ‫زۆرباشه‌"‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ‬

‫‪10‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )354‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/12/4‬‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫كچ ‌ه گۆرانیبێژ مۆنیكا به‌گۆرانی‬ ‫(نامه‌یه‌ك بۆ ڤاتیكان)‬ ‫ی كوردستانیان بۆ‬ ‫ده‌نێرێت‌و باس ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات‌و به‌م نزیكانه‌ش كلیپ ‌‬ ‫گۆرانییه‌كه‌ باڵوده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫مۆنی���كا له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ره‌ك ‌‬ ‫رایگه‌یاند ك ‌ه مه‌به‌ست ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ی��� ‌ه كه‌ له‌و‬ ‫گۆرانییه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی كوردستان ‌‬ ‫نامه‌یه‌دا باس��� ‌‬ ‫مندااڵنی‌ ڤاتیكان كردوه‌‪.‬‬ ‫گۆرانییه‌ك��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫هۆن���راوه‌ ‌‬ ‫(د‪.‬فه‌ره‌یدون عه‌بدول به‌رزنجی‌)‬ ‫نوس���یویه‌تی‌‌و میلۆدییه‌ك���ه‌ش‬ ‫له‌الیه‌ن موزیس���یان (هه‌ڵكه‌وت‬ ‫زاهی���ر)ه‌‌و‌ه دان���راوه‌‌و له‌الی���ه‌ن‬ ‫ی‬ ‫(ش���اهۆ ته‌یب)ی���ش كار ‌‬ ‫ی ب���ۆ‬ ‫وێنه‌گرت���ن‌و ده‌رهێنان��� ‌‬ ‫ی نزیكدا‬ ‫ك���راوه‌‌و له‌ئاینده‌یه‌ك��� ‌‬ ‫باڵوده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫مۆنیكا خوشكی‌ كچ ‌ه هونه‌رمه‌ند‬ ‫ی واڵت‬ ‫(لۆك ‌ه زاهیر)ه‌‌و له‌ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫نیش���ته‌جێیه‌‌و هه‌ندێجاری���ش بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌ردان ‌‬ ‫كار‌ه هونه‌رییه‌كان��� ‌‬ ‫كوردستان ده‌كاته‌وه‌‌و به‌نیازیش ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌ئاین���ده‌دا ئه‌لبومێك���ی‌ گۆران ‌‬ ‫باڵوبكات���ه‌وه‌ ك ‌ه ئه‌و گۆرانییه‌ش‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌به‌رهه‌مه‌كانی‌‪.‬‬

‫نامه‌یه‌ك بۆ ڤاتیكان ده‌نێرێت‬

‫خه‌ره‌ندی‌ ره‌واندز‪ ،‬شوێنێك بۆ كاتبه‌سه‌ربردن‌و خۆكوشتن‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‌‬ ‫ی ره‌واندز دێت‪،‬‬ ‫ی قه‌زا ‌‬ ‫كاتێك ناو ‌‬ ‫ی (خه‌ره‌ند)یش دێت ‌ه‬ ‫بێشك خێرا نێو ‌‬ ‫سه‌ر زار‪ ،‬چونك ‌ه "خه‌ره‌ندو ره‌واندز"‬ ‫دوانه‌یه‌كی‌ پێكه‌وه‌ گرێدراون‪.‬‬ ‫ی قه‌زای‌ ره‌واندز ك ‌ه س���ه‌ر‬ ‫به‌و پێی ‌ه ‌‬ ‫به‌پارێزگای‌ هه‌ولێره‌‌و له‌سێ شوێنه‌و‌ه‬ ‫به‌خه‌ره‌ن���د ده‌وره‌دراوه‌ ك��� ‌ه ئه‌مه‌ش‬ ‫ی پێبه‌خش���یوه‌‌و‬ ‫جوانییه‌ك���ی‌ زۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیلهام ‌‬ ‫زۆرج���ار بۆت���ه‌ س���ه‌رچاوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌دیب‌و ش���اعیران‌و ته‌نانه‌ت دیوانێك ‌‬ ‫ش���یعری‌‌و رۆمانێكی���ش به‌و ن���اوه‌و‌ه‬ ‫ناونراون‪ .‬له‌هه‌مانكاتیش���دا ش���وێنێك‬ ‫ب���وه‌ ك��� ‌ه كاره‌س���اتی‌ لێكه‌وتۆته‌وه‌و‬ ‫ی‬ ‫چه‌ندین خه‌ڵك تیایدا بونه‌ت ‌ه قوربان ‌‬ ‫ك ‌ه هه‌ندێكیان به‌ده‌س���تی‌ ئه‌نقه‌س���ت‬ ‫خۆی���ان لێیه‌و‌ه فرێداوه‌ت��� ‌ه خواره‌وه‌و‬ ‫ی‬ ‫هه‌ندێكیشیان ب ‌ه قه‌زاو قه‌ده‌ر‪ .‬به‌رز ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م خه‌ره‌ند له‌به‌شێكییه‌و‌ه بۆ یه‌كێك ‌‬ ‫دیك ‌ه جیاوازه‌ كه‌ له‌نێوان (‪)250-150‬‬ ‫مه‌تر ده‌بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫مامۆس���تا یاس���ین برایم ك ‌ه به‌ش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌مه‌ن���ی‌ منداڵ���ی‌‪ ،‬له‌خه‌ره‌ند ‌‬ ‫زۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌وان���دز به‌س���ه‌ربردوه‌‪ ،‬له‌وه‌س���ف ‌‬ ‫خه‌ره‌ن���ددا ده‌ڵێت "ئیله���ام‌و خه‌یاڵ‌و‬

‫ی كۆتایهێن���ان‬ ‫ی به‌خشیوه‌ت ‌ه ناوچه‌ك��� ‌ه به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫وزه‌و عه‌شق‌و خۆشه‌ویست ‌‬ ‫شاعیران‌و هونه‌رمه‌ندان‌و له‌نێو نوسین‌و به‌ژیانیان‪ ،‬خۆیان له‌و شوێن ‌ه به‌رزه‌و‌ه‬ ‫ی خۆیان ره‌نگیداوه‌ته‌وه‌"‪ ،‬هه‌ر فڕێداوه‌ته‌ خواره‌و‌ه ك ‌ه له‌نێویش���یاندا‬ ‫كاره‌كان ‌‬ ‫ی تێدای���ه‌‪ .‬هه‌ندێك‬ ‫به‌وته‌ی‌ ئه‌و مامۆس���تایه‌‪ ،‬خه‌ره‌ند بۆ چه‌ن���د ئافره‌تێك ‌‬ ‫ی ناوچه‌ك ‌ه ئاماژه‌یان به‌وه‌دا ك ‌ه‬ ‫ی گه‌وره‌و هاواڵت ‌‬ ‫ره‌واندزیی���ان وه‌ك ده‌ریایه‌ك ‌‬ ‫دورگه‌یه‌كی‌ ناسراوو جوان وایه‌‌و دڵیان كه‌ به‌شێك له‌و كه‌سانه‌ی‌ ئه‌م كاره‌یان‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫پێده‌كرێت���ه‌وه‌و ناتوان���ن بۆ س���اتێك ك���ردو‌ه به‌هۆی‌ كێش���ه‌ ‌‬ ‫ی ده‌رونیی���ان هه‌بوه‌‪،‬‬ ‫یاخود نه‌خۆش��� ‌‬ ‫له‌هزرو خه‌یاڵی‌ خۆیان ده‌ریبكه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫رێب���وار عه‌ب���دواڵ ره‌واندزی���ش ك ‌ه یاخود هه‌ندێك له‌عاش���قانیش ب ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی په‌نایان بۆ‬ ‫ی ناوچه‌كه‌ی��� ‌ه ئام���اژه‌ به‌و‌ه نه‌گه‌یش���تنیان به‌یه‌كت���ر ‌‬ ‫گه‌نجێك��� ‌‬ ‫ی وه‌ها خۆكوشتن له‌و خه‌ره‌نده‌وه‌ بردوه‌‪.‬‬ ‫ده‌كات ك��� ‌ه ئه‌گ���ه‌ر ش���وێنێك ‌‬ ‫مامۆس���تا یاس���ین رونیكرده‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌هه‌ر واڵتێك بوایه‌ ده‌بوه‌ مه‌ڵبه‌ندێك ‌‬ ‫ی یه‌كه‌مدا‪،‬‬ ‫ی جیهان��� ‌‬ ‫ی جه‌نگ ‌‬ ‫گه‌ور‌هی‌ گه‌ش���تیاری‌‌و كاتبه‌سه‌ربردن‪ .‬له‌س���ااڵن ‌‬ ‫ی ناوچه‌كه‌یان‬ ‫ئ���ه‌و‪ ،‬ك��� ‌ه هه‌م���و ته‌مه‌ن���ی‌ منداڵی‌‌و كاتێك روسه‌كان په‌المار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌شاره‌زاییان ژماره‌یه‌ك ‌‬ ‫گه‌نجی له‌س���ه‌ر خه‌ره‌ند به‌س���ه‌ربردو‌ه داوه‌و به‌هۆ ‌‬ ‫ی روس كه‌وتونه‌ت��� ‌ه‬ ‫ی س���ه‌رباز ‌‬ ‫ده‌ڵێت ك ‌ه ش���وێنێكیش بو‌ه هه‌میش ‌ه زۆر ‌‬ ‫ی سه‌عیكردن رویان نێ���و خه‌ره‌ندو گیانیان له‌ده‌س���تداوه‌‪،‬‬ ‫قوتابیان به‌مه‌به‌ست ‌‬ ‫ی خه‌ره‌ند كه‌ ئه‌و‬ ‫ئێس���تاش ئه‌و به‌شه‌ ‌‬ ‫لێكردوه‌‪.‬‬ ‫ی سه‌ربازانه‌ تیایدا گیانیان له‌ده‌ستداوه‌‪،‬‬ ‫ی ئه‌و الیه‌نه‌ جوانانه‌ ‌‬ ‫له‌پاڵ‌ باسكردن ‌‬ ‫ێ عروسا"‪.‬‬ ‫ی كاته‌كانیشدا پێی ده‌ڵێن "الت ‌‬ ‫خه‌ره‌ند‪ ،‬به‌اڵم له‌زۆربه‌ ‌‬ ‫ی كه‌م���ی‌ خزمه‌تگوزارییه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ش���وێنێك بوه‌ ب���ۆ هه‌ڵبژاردنی‌ مه‌رگ‬ ‫ی ره‌واندز‪ ،‬عیسا‬ ‫ی ش���اره‌وان ‌‬ ‫ی ئه‌نقه‌س���ت س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ك ‌ه هه‌ندێكیان به‌ده‌س���ت ‌‬ ‫له‌وێ���و‌ه خۆیان فڕێداوه‌ت���ه‌ خواره‌وه‌و محه‌مه‌د له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند‬ ‫ی یه‌كه‌مدا هه‌س���تاون‬ ‫ك��� ‌ه له‌قۆناغ��� ‌‬ ‫هه‌ندێكیشیان به‌ قه‌زاو قه‌ده‌ر‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ناوچه‌ك ‌ه باسیان به‌نۆژنكردن���ه‌وه‌ی‌ خه‌ره‌ندو بۆ قۆناغ ‌‬ ‫چه‌ند هاواڵتییه‌ك ‌‬ ‫ی ئه‌نجامدانی‌ چه‌ند‬ ‫له‌وه‌ك���رد ك���ه‌ له‌س���ااڵنی‌ هه‌ش���تاو دوه‌میش س���ه‌رقاڵ ‌‬ ‫ی گرنگن‌و له‌س���اڵی‌ داهاتوه‌و‌ه‬ ‫ی ‪ 10‬كارێك��� ‌‬ ‫ن���ه‌وه‌ده‌كان‌و ته‌نانه‌ت له‌م���اوه‌ ‌‬ ‫ی ده‌ستپێده‌كات‪.‬‬ ‫ی رابردوش���دا چه‌ند كه‌س���ێك ‌‬ ‫س���اڵ ‌‬ ‫ ‬ ‫ی ره‌واندز‬ ‫خه‌ره‌ند ‌‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌شتیار ‌‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫كۆمپانیایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌بۆنه‌ ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫له‌شار ‌‬ ‫ی ساڵی‌ نوێوه‌‪ ،‬هه‌ڵده‌ستێت‬ ‫سه‌ر ‌‬ ‫ی یه‌ك‬ ‫ی گه‌شتێك ‌‬ ‫به‌سازكردن ‌‬ ‫ی بۆ واڵتی‌ لوبنان ك ‌ه یه‌كێك‬ ‫هه‌فته‌ی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌شته‌كه‌ش به‌ "قیست ‌‬ ‫له‌شێوه‌كان ‌‬ ‫مانگانه‌"یه‌‪.‬‬

‫ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‬

‫ی ئه‌و كۆمپانیای ‌ه‬ ‫ی راگه‌یه‌نراوێك ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی ب���ۆ ئاوێنه‌ ن���اردو‌ه‬ ‫ك��� ‌ه وێنه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫رایگه‌یاندو‌ه ك ‌ه به‌بۆنه‌ی‌ هاتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ی���ه‌ك هه‌فته‌ی ‌‬ ‫نوێ���وه‌‪ ،‬گه‌ش���تێك ‌‬ ‫ی لوبنان س���ازده‌كات‌و تیایدا‬ ‫بۆ واڵت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌كان���ی‌ گه‌شته‌كه‌ش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫رونكردۆته‌و‌ه ك ‌ه شێوه‌یه‌كیان به‌شێو‌ه ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی ب‌‬ ‫ی دیكه‌ش ‌‬ ‫(نه‌قد)ییه‌‌و ش���ێوازێك ‌‬ ‫ی مانگانه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫پێش���ه‌كی‌‌و به‌قیس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ی گه‌ش���ته‌كه‌ ‌‬ ‫گه‌شتیار دوا ‌‬ ‫ی ده‌داته‌وه‌‪.‬‬ ‫دوانز‌ه مانگدا قیسته‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاماژه‌ی��� ‌ه له‌ماوه‌ی‌ س���ااڵن ‌‬ ‫جێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫ی به‌ش���ێك ‌‬ ‫راب���ردودا كڕین��� ‌‬ ‫ی وه‌ك (خانو‪ ،‬شوقه‌‪،‬‬ ‫پێداویستییه‌كان ‌‬ ‫ئۆتومبی���ل‪ ،‬كه‌لوپه‌لی‌ ناوم���اڵ‌) بو‌ه‬ ‫ ‬ ‫ناوچەیەکی گەشتیاری لەلوبنان‬ ‫ی مانگانه‌‪.‬‬ ‫به‌قیست ‌‬

‫ی به‌په‌ل ‌ه ده‌بیستیت ك ‌ه هه‌رگیز‬ ‫بڕێ���ك پ���اره‌ت ده‌س���ت ده‌كه‌وێت‪ ،‬هه‌واڵێك ‌‬ ‫ی نه‌ب���وی‌‪ ،‬هه‌وڵبد‌ه وریایان ‌ه‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌هه‌مانكات���دا خه‌رجییه‌كانت چاوه‌روان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌گه‌ڵ بكه‌یت‪ .‬شه‌مم ‌ه رۆژ ‌‬ ‫زۆر ده‌بێت‌و كێش��� ‌ه داراییه‌كانیشت مامه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی خۆت به‌‪ .‬به‌ختته‌‪.‬‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێت‌و ئاگادار ‌‬

‫دوانه‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌س���ێك ‌‬ ‫پێویس���تیت به‌پاڵپش���ت ‌‬ ‫نزیك���ت ده‌بێت‪ ،‬ره‌نگه‌ ئ���ه‌م ماوه‌ی ‌ه‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫زۆرین ‌هی‌ كاره‌كانت به‌ه���اوكار ‌‬ ‫كه‌س ‌ه به‌ڕێو‌ه بچێت‪.‬‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫چرۆ ئیسماعیل به‌خۆشحاڵی‌‌و‬ ‫ئومێدێكی‌ زۆره‌وه‌ ده‌ستیكرد‬ ‫به‌كردنه‌وه‌ی‌ كافتریا تاقانه‌كه‌ی‌ بۆ‬ ‫ئافره‌تانی‌ هه‌ولێر‪ ،‬به‌اڵم نه‌یده‌زانی‌‬ ‫ته‌مه‌نی‌ كاركردنی‌ نزیكه‌ی‌ پانزه‌‬ ‫مانگ ده‌بێت‌و بڕیاری‌ داخستنی‌‬ ‫ده‌درێت‪.‬‬

‫لەئینتەرنێتەوە‬

‫له‌فه‌یسبووکه‌وه‌‬

‫گا‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاکۆ‬

‫مسته‌فا ئه‌حمه‌د‌و چه‌ند هونه‌رمه‌ندێك‪:‬‬ ‫له‌هه‌ولێر‬ ‫تاقه‌ كافتریایه‌ك به‌ئافره‌تان ره‌وا نه‌بینرا خۆ نه‌تانكڕیوین؟!‬

‫سه‌فه‌ركردنیش بوه‌ به‌ "قیست"‬

‫کاوڕ‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )354‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/12/4‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫ی پێو‌ه‬ ‫ی كاره‌كانت هه‌ڵه‌شه‌ییه‌ك ‌‬ ‫زۆرینه‌ ‌‬ ‫دیاره‌‌و پێویست ‌ه جددیتر بیت‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی خۆت‬ ‫هه‌مو هه‌ڵه‌ش���ه‌ییه‌كانت به‌زیان ‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬

‫چرۆ ئیسماعیل له‌كۆتا رۆژی‌ مانگ ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كی‌ س���اڵی‌ رابردودا ب���ۆ یه‌كه‌مجار‬ ‫له‌شاری‌ هه‌ولێر كافتریایه‌كی‌ تایبه‌تی‌‬ ‫كرده‌وه‌ بۆ ئافره‌تان به‌نێوی‌ (كافتریای‌‬ ‫رۆنیاز بۆ ئافره‌ت���ان)‪ ،‬به‌اڵم به‌وته‌ی‌‬ ‫خۆی‌ دواتر به‌هۆی زۆری‌ "به‌هانه‌گرتن"‬ ‫پێی‌ بڕیاری‌ داخستنی‌ داوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ئافره‌ته‌ كه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا خه‌ڵكی‌‬ ‫شاری‌ سلێمانییه‌ ئامانجی‌ له‌كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫كافتریاك���ه‌ی‌ دابینكردنی‌ ش���وێنێكی‌‬ ‫تایب���ه‌ت بوه‌ بۆ ئافره‌ت���ان بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كاته‌كان���ی‌ خۆیان تێدا به‌س���ه‌رببه‌ن‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ش بۆئه‌وه‌ی‌ ببێته‌ به‌ش���ێك‬ ‫له‌زیندوكردن���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و نه‌ریته‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌راب���ردودا له‌الدێكان���دا هه‌ب���وه‌ كه‌‬ ‫"ئاغاژن" دیوه‌خانی‌ تایبه‌ت به‌خۆیان‬ ‫هه‌بوه‌‌و ژنانی‌ ئه‌و الدێیانه‌ش چونه‌ته‌‬ ‫الی‪ ،‬ب���ه‌اڵم شكس���تیان به‌هه‌وڵه‌كه‌ی‌‬ ‫هێن���اوه‌‪ .‬كافتریاكه‌ی‌ چرۆ‪ ،‬مه‌كته‌به‌‌و‬ ‫خواردنی‌ خێرا‌و چا‌و قاوه‌ی‌ تێدا بوه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رنامه‌شیاندا بووه‌ كۆڕ‌و سمیناری‬ ‫تێدا بگێڕن‪.‬‬ ‫ئامانجێك���ی‌ دیكه‌ی‌ ئ���ه‌و ئافره‌ته‌‪،‬‬ ‫به‌دورگرتنی‌ كافێك���ه‌ی‌ بوه‌ له‌الیه‌نی‌‬ ‫سیاس���ی‌‌و رێكخراوه‌كان���ی‌ ئافره‌تان‪،‬‬ ‫دوای كردنه‌وه‌ش���ی‌ رۆژانه‌ ژماره‌یه‌ك‬ ‫ئافره‌ت���ی‌ زۆر روی���ان تێده‌كری���ن‌و‬ ‫زۆریش���یان پێخۆش���بو‪ ،‬به‌اڵم دواتر‬ ‫له‌الیه‌ن ش���اره‌وانییه‌وه‌ پێی‌ داخراوه‌‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ت "دوای ماوه‌یه‌ك���ی‌ زۆر‬ ‫له‌كردنه‌وه‌ی‌‪ ،‬له‌الیه‌ن ش���اره‌وانییه‌وه‌‬ ‫چه‌ن���د به‌هانه‌یه‌كی���ان پێگرت���م هه‌ر‬ ‫ج���اره‌‌و به‌بیانویه‌ك‪ ،‬له‌كاتێكدا به‌پێی‌‬ ‫یاس���او رێنمایی���ه‌كان‌و به‌مۆڵه‌ت���ی‌‬ ‫ره‌س���می‌ كافتریاكه‌م كردبوه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ ئاماده‌نه‌ب���وم الیه‌نێك‬

‫شێر‬

‫ئه‌كته‌ری‌ به‌ناوبانگ مسته‌فا ئه‌حمه‌د‌و‬ ‫چه‌ند هونه‌رمه‌ندێكی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫هاوڕێی پڕۆژه‌ی‌ شانۆگه‌رییه‌كی‌‬ ‫نوێیان به‌ده‌سته‌وه‌یه‌‌و ده‌ڵێن "خۆ‬ ‫نه‌تانكڕیوین؟!"‪.‬‬ ‫ده‌قی‌ شانۆگه‌رییه‌كه‌ میسرییه‌‌و له‌الیه‌ن‬ ‫(د‪.‬شێركۆ عه‌بدواڵ)وه‌ كراوه‌ به‌كوردی‌‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ند (ئازاد حه‌مه‌بچكۆل)یش كاری‌‬ ‫ده‌رهێنانی‌ بۆ ئه‌نجامداوه‌‌و به‌رهه‌مه‌كه‌ش‬ ‫له‌كاری‌ جددی‌‌و كۆمیدی پێكهاتوه‌‪.‬‬

‫هونه‌رمه‌ن���د مس���ته‌فا ئه‌حم���ه‌د ك ‌ه‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌و ئه‌كته‌رانه‌ی‌ رۆڵی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫تێدا ده‌بین���ێ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫ش���انۆییه‌كه‌یان ده‌رب���اره‌ی‌ بارودۆخی‌‬ ‫سیاسی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌ ئێستای‌ كوردستانه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌شڵێت "خۆ نه‌تانكڕیوین!"‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئاماده‌نه‌بو ناوه‌ڕۆك���ی‌ زیاتری‌ ماناكه‌ی‌‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌دا ك��� ‌ه له‌م‬ ‫هه‌فته‌ی���ه‌وه‌ ده‌س���تیان به‌ئه‌نجامدان���ی‌‬ ‫پڕۆڤه‌ كردوه‌‌و پێشبینیشیكرد له‌مانگی‌‬ ‫داهاتودا ش���انۆییه‌كه‌ ئام���اده‌ بێت بۆ‬ ‫نمایشكردن‪.‬‬

‫مستەفا ئەحمەد‬

‫"چرا" باوی‌ نه‌ماوه‌‬ ‫ئا‪ :‬شه‌نگه‌ حه‌سه‌ن‬ ‫"ماوه‌ی‌ زیاتر له‌ساڵێك ده‌بێت چرام‬ ‫دانه‌گیرساندوه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر دانه‌یه‌كم‬ ‫هه‌ڵگرتوه‌ وه‌كو یادگاری‌" ئه‌وه‌ قسه‌ی‌‬ ‫مرواری میكائیلی‌ ته‌مه‌ن ‪ 55‬ساڵه‌‬ ‫كه‌ به‌هۆی‌ باشبونی‌ كاره‌باوه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫چرا به‌كارناهێنن‪.‬‬

‫كافتریای‌ رۆنیاز بۆ ئافره‌تان لەشاری هەولێر ‬ ‫له‌پشتمه‌وه‌ بێت‌و پشتیشم نه‌بو‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ته‌ئكیدیان له‌داخستنی‌ ده‌كرده‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌ر په‌یوه‌س���ت به‌داخستنه‌كه‌ش‪،‬‬ ‫كاتێك چرۆ ویس���تویه‌تی‌ بێت به‌ره‌و‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬له‌رێ���گادا ش���اره‌وانی‌‬ ‫ته‌له‌فۆنیان بۆ كردوه‌‌و پێیان راگه‌یاندوه‌‬ ‫كه‌ ده‌بێت كافتریاك���ه‌ دابخات‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌ویش م���اوه‌ی‌ نزیكه‌ی‌ حه‌وت مانگه‌‬ ‫دایخس���توه‌‪ ،‬ناوبراو ئاش���كرایكرد كه‌‬ ‫ئ���ه‌و‪ ،‬كردنه‌وه‌ی‌ كافێك���ه‌ی‌ ته‌نها بۆ‬ ‫خزمه‌تكردنی‌ ئافره‌ت���ان بوه‌ نه‌ك بۆ‬

‫فه‌‌ریک‬

‫ی زوو بڕیار ده‌ده‌یت‪ ،‬به‌اڵم پێویس���تیت‬ ‫ی به‌چاودێر ‌‬ ‫باری ته‌ندروستیت پێویست ‌‬ ‫ی زیاتر هه‌یه‌‌و تاكو دڵنیا‬ ‫ێ به‌بیركردنه‌وه‌ ‌‬ ‫زیاتر هه‌ی���ه‌‌و ئه‌م ماوه‌ی���ه‌ش هه‌ند ‌‬ ‫ی ته‌ندروستیت بۆ دێته‌ پێش ك ‌ه نه‌بیت له‌كارێك هه‌وڵم���ه‌د‌ه بیكه‌یت‪،‬‬ ‫گرفت ‌‬ ‫ێ له‌ئیشه‌كانت ده‌كات‪ .‬ماوه‌یه‌ك ‌ه زیانه‌كانت زیاتر بون‪.‬‬ ‫رێگری‌ له‌هه‌ند ‌‬

‫مه‌به‌ستی‌ سه‌ره‌كی‌ پاره‌ په‌یداكردن‌و‬ ‫وتی‌ "بۆیه‌ ئه‌و كاره‌م كرد بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ل���ه‌و رێگه‌یه‌وه‌ خزمه‌تێك به‌ئافره‌تانی‌‬ ‫كوردس���تان بك���ه‌م‪ ،‬نه‌ك ب���ۆ پاره‌‬ ‫په‌یداك���ردن بێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وان رێزی‬ ‫ئه‌و كاره‌یان نه‌گرتم"‪.‬‬ ‫چرۆ ئێستاش سوره‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫جارێكی دیك���ه‌ش كافێكه‌ی‌ بكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم چاوه‌ڕێی‌ دانه‌وه‌ی‌ ئه‌و قه‌رزانه‌یه‌‬ ‫ك���ه‌ به‌ه���ۆی‌ كردن���ه‌وه‌ی‌ كافێك���ه‌‬ ‫له‌سه‌ریه‌تی‌‪.‬‬

‫ته‌‌رازوو‬

‫م���رواری‌ كه‌ ب���ۆ كڕین���ی‌ هه‌ندێك‬ ‫پێداویس���تی‌ ماڵه‌كه‌ی‌ هاتب���وه‌ بازاڕ‬ ‫باس���ی‌ له‌وه‌كرد كه‌ به‌هۆی‌ باش���بونی‌‬ ‫كاره‌باوه‌‪ ،‬م���اوه‌ی‌ زیاتر له‌س���اڵێكه‌‬ ‫چرایان به‌كارنه‌هێناوه‌‪ ،‬به‌اڵم چرایه‌كی‌‬ ‫بۆ یادگاری‌ له‌ماڵه‌كه‌یدا هێشتوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ژنه‌ كه‌ به‌وته‌ی‌ خۆی‌ س���ااڵنێكی‌‬ ‫زۆره‌ له‌ش���اردا نیش���ته‌جێن‌و ژیان���ی‌‬ ‫س���ااڵنی‌ رابردوی‌ بیر ماوه‌‌و بیره‌وه‌ری‌‬ ‫زۆری‌ له‌گ���ه‌ڵ‌ چرادا هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌وه‌دا كه‌ له‌ساڵه‌كانی رابردودا هه‌مو‬ ‫ئێواره‌ی���ه‌ك پێ���ش بان���گ چراكانیان‬ ‫پاكده‌كرده‌وه‌ ئاماده‌ی���ان ده‌كرد‪ ،‬ئه‌و‬ ‫مااڵنه‌شی‌ كه‌ هه‌ژارو كه‌مده‌رامه‌ت بون‬ ‫هه‌ر چرایه‌كیان هه‌ب���و له‌گه‌ڵ خۆیان‬ ‫ب���ۆ ژوره‌كانیان ده‌گێڕا‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا‬

‫دوپشک‬

‫ی خ���ۆی‌ پێبد‌ه‬ ‫هه‌ندێ‌ كێشه‌ی‌ كۆنت بۆ زیندوده‌بێته‌وه‌‪ ،‬هه‌مو ش���تێك هه‌ق��� ‌‬ ‫ی كاتت بۆ كاره‌كانت‬ ‫ی نزیكته‌و‌ه له‌ژیان‪ ،‬زۆرین���ه‌ ‌‬ ‫ی به‌كه‌سێك ‌‬ ‫ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی خ���ۆت رۆڵ ته‌رخانك���ردوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم پێویس���ت ‌ه‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئازایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫خێزانه‌كانتان پشتگوێ‌ نه‌خ ‌هن‌و هه‌ق ‌‬ ‫ده‌بینێت بۆ تێپه‌ربون له‌و كێشه‌یه‌‪.‬‬ ‫خۆیان پێبده‌ن‪.‬‬

‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی رۆژانه‌ نزیكه‌ی‌ بیس���ت‌و‬ ‫چ���وار كاتژمێ���ر كاره‌با هه‌ی���ه‌‪ ،‬چیتر‬ ‫پێویست ناكات چرا به‌كاربهێنین‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ له‌س���ااڵنی‌ راب���ردودا‬ ‫قه‌یران���ی‌ كه‌م���ی‌ كاره‌ب���ا له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تاندا به‌رۆك���ی‌ هاواڵتیان���ی‌‬ ‫گرتب���و‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك هاواڵتیان ئاماژه‌ی‌‬ ‫پێده‌ك���ه‌ن‪ ،‬به‌مدواییانه‌ ئ���ه‌و قه‌یرانه‌‬ ‫به‌ره‌و كه‌مبونه‌وه‌ رۆیش���توه‌‌و به‌هه‌ردو‬ ‫كاره‌بای‌ نیش���تمانی‌‌و مۆلیده‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫بیس���ت‌و چ���وار كاتژمێ���ر كاره‌با بۆ‬ ‫هاواڵتیان دابینك���راوه‌‪ ،‬به‌وه‌ش "چرا"‬ ‫كه‌ س���ااڵنێكی‌ زۆر جێ���ی‌ كاره‌بای‌ بۆ‬ ‫هاواڵتیان پڕكردبۆته‌وه‌‪ ،‬باوی‌ نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫به‌كارهێنانی‌ چرا له‌الیه‌ن هاواڵتیانه‌وه‌‬ ‫له‌س���ااڵنی‌ نه‌وه‌ده‌كان‌و تاڕاده‌یه‌كیش‬ ‫دوای‌ پڕۆس���ه‌ی‌ ئازادی‌ عێراق بازاڕی‌‬ ‫گه‌رم بو‪.‬‬ ‫ش���وكریه‌ مس���ته‌فا ژنێكی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫ته‌مه‌ن ‪ 53‬س���اڵه‌‌و دانیش���توی‌ شاری‌‬ ‫س���لێمانییه‌‌و یادگارییه‌ك���ی زۆری‬ ‫له‌گه‌ڵ چرا هه‌یه‌‌‪ ،‬چونكه‌ س���ااڵنێكی‬ ‫زۆر ب���ۆ رۆش���نكردنه‌وه‌ له‌بری‌ كاره‌با‬ ‫به‌كاریانهێناوه‌‪ .‬ئ���ه‌و ژنه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫خاوه‌نی‌ ش���ه‌ش خوێندكار بوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬

‫که‌‌وان‬

‫د‪.‬شێرکۆ عه‌بدواڵ‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫عاسمان‌و‬ ‫كۆڵه‌كه‌كانی‌‬ ‫ش���ێر‌ه به‌فرین ‌ه وه‌كو باس���ی‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ی تیای���ه‌‪،‬‬ ‫ی س���ه‌یر ‌‬ ‫خه‌س���ڵه‌تێك ‌‬ ‫دروس���تكردنه‌كه‌ی‌ هه‌تا خ���وا حه‌ز كا‬ ‫ێ‬ ‫ی ناوێ‌‪ ،‬كه‌چی‌ كوڕم ئه‌و ‌‬ ‫ئاسانه‌‌و هیچ ‌‬ ‫بتوانێ بیپارێزێ‌‪ .‬سه‌عات‌و نیوێك خۆر‌ه‬ ‫ی به‌س���ه‌ر‬ ‫ێ كارێكی‌ وا ‌‬ ‫ی به‌ركه‌و ‌‬ ‫ئ���او ‌‬ ‫ێ كه‌س نه‌زان���ێ‌ كام ‌ه كلكه‌كه‌یه‌تی‌‌و‬ ‫د‌‬ ‫ی‬ ‫ێ ه‌‬ ‫كام ‌ه س���ه‌ره‌كه‌یه‌تی‌ (عه‌یب نه‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���ێره‌كه‌)‪ .‬درۆم نه‌كردبێ‌ عیالقه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كورد‌و مالیكیش ه���ه‌ر عه‌ین ‌‬ ‫به‌ین��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���ته‌‪ .‬به‌ی���ه‌ك چه‌قه‌ن ‌هی‌ سیاس��� ‌‬ ‫كردمان به‌كه‌ڵه‌گا به‌س���ه‌ر خۆمانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی نه‌مانتوانی‌ له‌گه‌ڵیا رایكێش���ین‪.‬‬ ‫كه‌چ ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ ئێمه‌ش میلله‌تێك ‌‬ ‫ی خۆمان ب ‌‬ ‫قس���ه‌ ‌‬ ‫عه‌جیبی���ن براده‌رین���ه‌‪ .‬قه‌ڕنێ���ك‬ ‫ته‌حه‌مول���ی‌ س���ه‌دام‌و عه‌بدولكه‌ریم‌و‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ش ‌‬ ‫نوری‌ سه‌عیده‌كانمان كرد كه‌چ ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫مانگێ���ك به‌رگه‌گرتنی‌ فاك‌و فیك ‌‬ ‫ێ دانه‌مان پ���ێ نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫دیكتات���ۆر‌ه ب ‌‬ ‫ی كریس���مس‌و‬ ‫مانگه‌ك���ه‌ش ته‌صادوف ‌‬ ‫بابانوئێ���ل‌و ئه‌وا ئه‌كا‪ .‬له‌به‌رئه‌و‌ه هه‌تا‬ ‫ی‬ ‫حه‌فله‌كه‌ ده‌س���تی‌ پێنه‌كردووه‌ جواب ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌عقول ب���ۆ س���وئاله‌ نامه‌عقوله‌كان ‌‬ ‫خواره‌و‌ه دیاری‌ بفه‌رموو‪:‬‬ ‫ی هه‌ولێ���ر‬ ‫• به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ پۆلیس��� ‌‬ ‫سه‌به‌ب چییه‌ ئه‌ڵێ باشترین چاره‌سه‌ر‬ ‫ی مه‌لهایه‌؟‬ ‫بۆ واڵتی‌ ئێم ‌ه كردنه‌وه‌ ‌‬ ‫• ح���ه‌ز ده‌كات به‌قه‌ڵه‌مبازێ���ك‬ ‫بگه‌یته‌وه‌ به‌تایالند؟‬ ‫ی نه‌وته‌ك ‌ه به‌حه‌رام ده‌زانێ‌‪،‬‬ ‫• داهات ‌‬ ‫ی مه‌لها حه‌اڵڵتره‌؟‬ ‫ده‌ڵێ ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ج‪ -‬ئاگاداره‌ رۆژی‌ چه‌ند كه‌س به‌ناو ‌‬ ‫سیاس���ه‌ت‌و تیجاره‌ته‌و‌ه خۆیان ده‌كه‌ن‬ ‫به‌ئه‌سته‌موڵ‌‌و به‌یروتا؟‬ ‫ی له‌بن به‌ڕه‌ی ‌ه‬ ‫د‪ -‬ح���ه‌ز ده‌كات ئه‌و‌ه ‌‬ ‫بێت ‌ه سه‌ر به‌ڕه‌؟‬ ‫ێ‬ ‫ه‪ -‬ی���ه‌ك واڵتم بۆ ب���دۆزه‌ره‌وه‌ به‌ب ‌‬ ‫مه‌لها بوبێت به‌ده‌وڵه‌ت‪.‬‬ ‫ی تائێستا بیر‬ ‫• باش��� ‌ه به‌ڕاست بۆچ ‌‬ ‫ی وا نه‌كراوه‌ته‌وه‌؟‬ ‫له‌شت ‌‬ ‫• ئیمان���ی‌ ك���ورد له‌ئیمانی‌ قه‌ت ‌هر‌و‬ ‫به‌حره‌ین‌و میسر‌و ئه‌مانه‌ قایمتره‌؟‬ ‫• له‌ئه‌زه‌له‌و‌ه حه‌ساس���ێتمان هه‌ی ‌ه‬ ‫به‌و مه‌سه‌النه‌‪ ،‬چونكێكم عه‌شایه‌رین؟‬ ‫• له‌ترسی‌ ئیسالمییه‌كان ناوێرین؟‬ ‫• كڕی���ار زۆره‌ به‌س فرۆش���یاره‌ك ‌ه‬ ‫ده‌ست ناكه‌وێ‌؟‬ ‫ه‪ -‬هه‌ر ل���ه‌م فیعل��� ‌ه قۆڕه‌مان كه‌م‬ ‫بوو؟‬ ‫• ئه‌گه‌ر پێش���نیاره‌كه‌ په‌سه‌ند كرا‌و‬ ‫ی مه‌لهای‌ خۆمان‬ ‫بوین به‌ساحێب ‌‬ ‫• كۆم���ه‌ڵ‌‌و یه‌كگرتوو هه‌موو رۆژێك‬ ‫ئه‌یسوتێنن؟‬ ‫ی زوو ززوو حیصاری‌ ئه‌خات ‌ه‬ ‫• مالك��� ‌‬ ‫سه‌ر؟‬ ‫ج‪ -‬توركی���ش ئێرالی���ن ئیف�ل�اس‬ ‫ده‌كات؟‬ ‫د‪ -‬له‌ب���ه‌ر جه‌ماع���ه‌ت ب���ه‌ر كه‌س‬ ‫ناكه‌وێ‌؟‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ سه‌ربه‌خۆی ‌‬ ‫ه‪-‬س���اڵێك دوا ‌‬ ‫وه‌رده‌گرین؟‬ ‫• ئه‌گ���ه‌ر خه‌به‌رێك���ت خوێن���ده‌و‌ه‬ ‫نوس���یبوی‌‪ :‬عێ���راق به‌نی���از‌ه گروپ ‌ه‬ ‫فه‌ڵه‌ستینیه‌ ناكۆكه‌كان رێك بخات‪ ،‬تۆ‬ ‫ی ده‌كه‌یت؟‬ ‫یه‌كسه‌ر چ ‌‬ ‫ی‬ ‫• الش���عورییه‌ن هاوار ده‌ك ‌هی‌ ده‌ڵێ ‌‬ ‫ێ ده‌كات د‌ه‬ ‫ی ك��� ‌‬ ‫ئاخ كێ نه‌س���یحه‌ت ‌‬ ‫فه‌رموو؟‬ ‫ی ش���ین‬ ‫• ده‌ڕۆی���ت كووژه‌كه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫به‌ناوچه‌كانی‌ مالیكیدا هه‌ڵده‌واسیت؟‬ ‫ی خۆت‬ ‫ج‪ -‬به‌هه‌م���وو هێ���ز‌و قه‌وه‌ت ‌‬ ‫ێ ده‌ده‌یت؟‬ ‫جه‌ریده‌ك ‌ه فڕ ‌‬ ‫ی بزانیت‬ ‫ی عاس���مان ده‌كه‌ ‌‬ ‫د‪ -‬سه‌یر ‌‬ ‫چه‌ند كۆڵه‌ك ‌هی‌ پێوه‌یه‌؟‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ به‌غا ده‌ڵێ ‌‬ ‫ه‪ -‬ته‌له‌ف���ۆن ده‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌قوربان���ه‌ چاوێكت���ان له‌گرده‌كان��� ‌‬ ‫سلێمانیش بێت؟‬

‫ش���ه‌ش چراش له‌ماڵه‌كه‌یاندا هه‌بوه‌‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌م س���ااڵنه‌ی‌ دوایی���دا‌و به‌هۆی‌‬ ‫گۆڕان���ی‌ بارودۆخ���ه‌وه‌ به‌كاریناهێنن‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ته‌نها وه‌ك جوانكاری‌ له‌ماڵه‌وه‌‬ ‫دایانن���اوه‌‌و له‌ب���ری‌ ئ���ه‌وه‌ش ئه‌گه‌ر‬ ‫كاره‌با كوژایه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا گڵۆپی‌ ش���ه‌حن‬ ‫به‌كارده‌هێنن‪ ،‬ش���وكریه‌ به‌پێكه‌نینه‌وه‌‬ ‫وت���ی‌ "ئێس���تا چرایه‌كم���ان هه‌یه‌ كه‌‬ ‫بلوره‌كه‌ی شكاوه‌‌و بۆم نه‌كڕیوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫دڵیشم نایه‌ت ژێره‌كه‌ی فڕێبده‌م"‪.‬‬ ‫الی‌ دوكانی‌ شوش���ه‌ فرۆشه‌كانیش‬ ‫فرۆشی‌ چرا كه‌مبۆته‌وه‌‌و هه‌یانه‌ ماوه‌ی‌‬ ‫چه‌ند ساڵێكه‌ چرایان نه‌فرۆشتوه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫روه‌وه‌ س���امان ئه‌بوبه‌ك���ر كه‌ خاوه‌نی‌‬ ‫دوكانێكه‌ له‌بازاڕی شوشه‌فرۆش���ه‌كانی‬ ‫س���لێمانی‪ ،‬جه‌ختیك���رده‌وه‌ ك���ه‌‬ ‫س���ه‌رده‌مانێك چرا زۆرتری���ن كڕیاری‌‬ ‫هه‌ب���وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌م س���ااڵنه‌ی‌ دواییدا‌و‬ ‫به‌هۆی‌ باشبونی‌ كاره‌باوه‌ هیچ كه‌سێك‬ ‫نایكڕێ‌‌و بۆ س���ه‌لماندنی‌ قسه‌كانیشی‌‬ ‫وت���ی‌ "ئه‌وه‌ت���ا خۆت���ان ده‌بینن هیچ‬ ‫چرایه‌كمان نییه‌ بۆ فرۆش���تن‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌ش���مان بێت كه‌س نایكڕێت‪ ،‬به‌خوا‬ ‫وا بزانم نزیكه‌ی س���ێ‌ ساڵیش ده‌بێت‬ ‫چرایه‌كمان نه‌فرۆشتوه‌"‪.‬‬

‫گیسک‬

‫‪11‬‬

‫سه‌‌تڵ‬

‫ی كتوپڕ‌و هه‌ندێ‌ پرۆژه‌ت بۆ له‌ش���وێنی‌ كاره‌كه‌ت زۆر ماندوده‌بیت‪ ،‬هه‌فته‌یه‌ك���ی‌ خ���ۆش به‌س���ه‌رده‌به‌ن‬ ‫سه‌فه‌رێك ‌‬ ‫ی له‌دایكبوان���ی‌ ئ���ه‌م بورج���ه‌‪ ،‬چه‌ن���د‬ ‫ی زۆری‌ لێده‌بینن هه‌ندێ‌ كێش���ه‌ت له‌گ���ه‌ڵ هاوڕێیه‌ك ‌‬ ‫دێته‌ پێش كه‌ سودێك ‌‬ ‫ی هه‌واڵێكی‌ خۆش ده‌بیس���تن ك ‌ه ده‌بێت ‌ه‬ ‫ی كاره‌كه‌ت ده‌بێت ك ‌ه به‌ته‌واوه‌ت ‌‬ ‫ی باشی‌ ده‌بێت بۆ خۆتان‌و شوێن ‌‬ ‫ك ‌ه داهاتویه‌ك ‌‬ ‫ی زۆر‪.‬‬ ‫ماندوت ده‌كات‌و پێی‌ بێتاقه‌ت ده‌بیت‪ .‬هۆی‌ دڵخۆشبونتان بۆ ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی نزیكتان‪.‬‬ ‫كه‌سان ‌‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی رۆمانس���یتان‬ ‫ئه‌م ماوه‌ی ‌ه گه‌ش���تێك ‌‬ ‫ی خۆش‬ ‫بۆ دروس���ت ده‌بێت‌و ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ كه‌س��� ‌ه خۆشه‌ویس���ته‌كانتان‬ ‫ی زیاتر‬ ‫به‌سه‌ر ده‌به‌ن‪ .‬هه‌ست به‌چاالك ‌‬ ‫ده‌كه‌یت‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪10‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )354‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/12/4‬‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫كچ ‌ه گۆرانیبێژ مۆنیكا به‌گۆرانی‬ ‫(نامه‌یه‌ك بۆ ڤاتیكان)‬ ‫ی كوردستانیان بۆ‬ ‫ده‌نێرێت‌و باس ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات‌و به‌م نزیكانه‌ش كلیپ ‌‬ ‫گۆرانییه‌كه‌ باڵوده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫مۆنی���كا له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ره‌ك ‌‬ ‫رایگه‌یاند ك ‌ه مه‌به‌ست ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ی��� ‌ه كه‌ له‌و‬ ‫گۆرانییه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی كوردستان ‌‬ ‫نامه‌یه‌دا باس��� ‌‬ ‫مندااڵنی‌ ڤاتیكان كردوه‌‪.‬‬ ‫گۆرانییه‌ك��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫هۆن���راوه‌ ‌‬ ‫(د‪.‬فه‌ره‌یدون عه‌بدول به‌رزنجی‌)‬ ‫نوس���یویه‌تی‌‌و میلۆدییه‌ك���ه‌ش‬ ‫له‌الیه‌ن موزیس���یان (هه‌ڵكه‌وت‬ ‫زاهی���ر)ه‌‌و‌ه دان���راوه‌‌و له‌الی���ه‌ن‬ ‫ی‬ ‫(ش���اهۆ ته‌یب)ی���ش كار ‌‬ ‫ی ب���ۆ‬ ‫وێنه‌گرت���ن‌و ده‌رهێنان��� ‌‬ ‫ی نزیكدا‬ ‫ك���راوه‌‌و له‌ئاینده‌یه‌ك��� ‌‬ ‫باڵوده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫مۆنیكا خوشكی‌ كچ ‌ه هونه‌رمه‌ند‬ ‫ی واڵت‬ ‫(لۆك ‌ه زاهیر)ه‌‌و له‌ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫نیش���ته‌جێیه‌‌و هه‌ندێجاری���ش بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌ردان ‌‬ ‫كار‌ه هونه‌رییه‌كان��� ‌‬ ‫كوردستان ده‌كاته‌وه‌‌و به‌نیازیش ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌ئاین���ده‌دا ئه‌لبومێك���ی‌ گۆران ‌‬ ‫باڵوبكات���ه‌وه‌ ك ‌ه ئه‌و گۆرانییه‌ش‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌به‌رهه‌مه‌كانی‌‪.‬‬

‫نامه‌یه‌ك بۆ ڤاتیكان ده‌نێرێت‬

‫خه‌ره‌ندی‌ ره‌واندز‪ ،‬شوێنێك بۆ كاتبه‌سه‌ربردن‌و خۆكوشتن‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‌‬ ‫ی ره‌واندز دێت‪،‬‬ ‫ی قه‌زا ‌‬ ‫كاتێك ناو ‌‬ ‫ی (خه‌ره‌ند)یش دێت ‌ه‬ ‫بێشك خێرا نێو ‌‬ ‫سه‌ر زار‪ ،‬چونك ‌ه "خه‌ره‌ندو ره‌واندز"‬ ‫دوانه‌یه‌كی‌ پێكه‌وه‌ گرێدراون‪.‬‬ ‫ی قه‌زای‌ ره‌واندز ك ‌ه س���ه‌ر‬ ‫به‌و پێی ‌ه ‌‬ ‫به‌پارێزگای‌ هه‌ولێره‌‌و له‌سێ شوێنه‌و‌ه‬ ‫به‌خه‌ره‌ن���د ده‌وره‌دراوه‌ ك��� ‌ه ئه‌مه‌ش‬ ‫ی پێبه‌خش���یوه‌‌و‬ ‫جوانییه‌ك���ی‌ زۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیلهام ‌‬ ‫زۆرج���ار بۆت���ه‌ س���ه‌رچاوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌دیب‌و ش���اعیران‌و ته‌نانه‌ت دیوانێك ‌‬ ‫ش���یعری‌‌و رۆمانێكی���ش به‌و ن���اوه‌و‌ه‬ ‫ناونراون‪ .‬له‌هه‌مانكاتیش���دا ش���وێنێك‬ ‫ب���وه‌ ك��� ‌ه كاره‌س���اتی‌ لێكه‌وتۆته‌وه‌و‬ ‫ی‬ ‫چه‌ندین خه‌ڵك تیایدا بونه‌ت ‌ه قوربان ‌‬ ‫ك ‌ه هه‌ندێكیان به‌ده‌س���تی‌ ئه‌نقه‌س���ت‬ ‫خۆی���ان لێیه‌و‌ه فرێداوه‌ت��� ‌ه خواره‌وه‌و‬ ‫ی‬ ‫هه‌ندێكیشیان ب ‌ه قه‌زاو قه‌ده‌ر‪ .‬به‌رز ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م خه‌ره‌ند له‌به‌شێكییه‌و‌ه بۆ یه‌كێك ‌‬ ‫دیك ‌ه جیاوازه‌ كه‌ له‌نێوان (‪)250-150‬‬ ‫مه‌تر ده‌بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫مامۆس���تا یاس���ین برایم ك ‌ه به‌ش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌مه‌ن���ی‌ منداڵ���ی‌‪ ،‬له‌خه‌ره‌ند ‌‬ ‫زۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌وان���دز به‌س���ه‌ربردوه‌‪ ،‬له‌وه‌س���ف ‌‬ ‫خه‌ره‌ن���ددا ده‌ڵێت "ئیله���ام‌و خه‌یاڵ‌و‬

‫ی كۆتایهێن���ان‬ ‫ی به‌خشیوه‌ت ‌ه ناوچه‌ك��� ‌ه به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫وزه‌و عه‌شق‌و خۆشه‌ویست ‌‬ ‫شاعیران‌و هونه‌رمه‌ندان‌و له‌نێو نوسین‌و به‌ژیانیان‪ ،‬خۆیان له‌و شوێن ‌ه به‌رزه‌و‌ه‬ ‫ی خۆیان ره‌نگیداوه‌ته‌وه‌"‪ ،‬هه‌ر فڕێداوه‌ته‌ خواره‌و‌ه ك ‌ه له‌نێویش���یاندا‬ ‫كاره‌كان ‌‬ ‫ی تێدای���ه‌‪ .‬هه‌ندێك‬ ‫به‌وته‌ی‌ ئه‌و مامۆس���تایه‌‪ ،‬خه‌ره‌ند بۆ چه‌ن���د ئافره‌تێك ‌‬ ‫ی ناوچه‌ك ‌ه ئاماژه‌یان به‌وه‌دا ك ‌ه‬ ‫ی گه‌وره‌و هاواڵت ‌‬ ‫ره‌واندزیی���ان وه‌ك ده‌ریایه‌ك ‌‬ ‫دورگه‌یه‌كی‌ ناسراوو جوان وایه‌‌و دڵیان كه‌ به‌شێك له‌و كه‌سانه‌ی‌ ئه‌م كاره‌یان‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫پێده‌كرێت���ه‌وه‌و ناتوان���ن بۆ س���اتێك ك���ردو‌ه به‌هۆی‌ كێش���ه‌ ‌‬ ‫ی ده‌رونیی���ان هه‌بوه‌‪،‬‬ ‫یاخود نه‌خۆش��� ‌‬ ‫له‌هزرو خه‌یاڵی‌ خۆیان ده‌ریبكه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫رێب���وار عه‌ب���دواڵ ره‌واندزی���ش ك ‌ه یاخود هه‌ندێك له‌عاش���قانیش ب ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی په‌نایان بۆ‬ ‫ی ناوچه‌كه‌ی��� ‌ه ئام���اژه‌ به‌و‌ه نه‌گه‌یش���تنیان به‌یه‌كت���ر ‌‬ ‫گه‌نجێك��� ‌‬ ‫ی وه‌ها خۆكوشتن له‌و خه‌ره‌نده‌وه‌ بردوه‌‪.‬‬ ‫ده‌كات ك��� ‌ه ئه‌گ���ه‌ر ش���وێنێك ‌‬ ‫مامۆس���تا یاس���ین رونیكرده‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌هه‌ر واڵتێك بوایه‌ ده‌بوه‌ مه‌ڵبه‌ندێك ‌‬ ‫ی یه‌كه‌مدا‪،‬‬ ‫ی جیهان��� ‌‬ ‫ی جه‌نگ ‌‬ ‫گه‌ور‌هی‌ گه‌ش���تیاری‌‌و كاتبه‌سه‌ربردن‪ .‬له‌س���ااڵن ‌‬ ‫ی ناوچه‌كه‌یان‬ ‫ئ���ه‌و‪ ،‬ك��� ‌ه هه‌م���و ته‌مه‌ن���ی‌ منداڵی‌‌و كاتێك روسه‌كان په‌المار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌شاره‌زاییان ژماره‌یه‌ك ‌‬ ‫گه‌نجی له‌س���ه‌ر خه‌ره‌ند به‌س���ه‌ربردو‌ه داوه‌و به‌هۆ ‌‬ ‫ی روس كه‌وتونه‌ت��� ‌ه‬ ‫ی س���ه‌رباز ‌‬ ‫ده‌ڵێت ك ‌ه ش���وێنێكیش بو‌ه هه‌میش ‌ه زۆر ‌‬ ‫ی سه‌عیكردن رویان نێ���و خه‌ره‌ندو گیانیان له‌ده‌س���تداوه‌‪،‬‬ ‫قوتابیان به‌مه‌به‌ست ‌‬ ‫ی خه‌ره‌ند كه‌ ئه‌و‬ ‫ئێس���تاش ئه‌و به‌شه‌ ‌‬ ‫لێكردوه‌‪.‬‬ ‫ی سه‌ربازانه‌ تیایدا گیانیان له‌ده‌ستداوه‌‪،‬‬ ‫ی ئه‌و الیه‌نه‌ جوانانه‌ ‌‬ ‫له‌پاڵ‌ باسكردن ‌‬ ‫ێ عروسا"‪.‬‬ ‫ی كاته‌كانیشدا پێی ده‌ڵێن "الت ‌‬ ‫خه‌ره‌ند‪ ،‬به‌اڵم له‌زۆربه‌ ‌‬ ‫ی كه‌م���ی‌ خزمه‌تگوزارییه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ش���وێنێك بوه‌ ب���ۆ هه‌ڵبژاردنی‌ مه‌رگ‬ ‫ی ره‌واندز‪ ،‬عیسا‬ ‫ی ش���اره‌وان ‌‬ ‫ی ئه‌نقه‌س���ت س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ك ‌ه هه‌ندێكیان به‌ده‌س���ت ‌‬ ‫له‌وێ���و‌ه خۆیان فڕێداوه‌ت���ه‌ خواره‌وه‌و محه‌مه‌د له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند‬ ‫ی یه‌كه‌مدا هه‌س���تاون‬ ‫ك��� ‌ه له‌قۆناغ��� ‌‬ ‫هه‌ندێكیشیان به‌ قه‌زاو قه‌ده‌ر‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ناوچه‌ك ‌ه باسیان به‌نۆژنكردن���ه‌وه‌ی‌ خه‌ره‌ندو بۆ قۆناغ ‌‬ ‫چه‌ند هاواڵتییه‌ك ‌‬ ‫ی ئه‌نجامدانی‌ چه‌ند‬ ‫له‌وه‌ك���رد ك���ه‌ له‌س���ااڵنی‌ هه‌ش���تاو دوه‌میش س���ه‌رقاڵ ‌‬ ‫ی گرنگن‌و له‌س���اڵی‌ داهاتوه‌و‌ه‬ ‫ی ‪ 10‬كارێك��� ‌‬ ‫ن���ه‌وه‌ده‌كان‌و ته‌نانه‌ت له‌م���اوه‌ ‌‬ ‫ی ده‌ستپێده‌كات‪.‬‬ ‫ی رابردوش���دا چه‌ند كه‌س���ێك ‌‬ ‫س���اڵ ‌‬ ‫ ‬ ‫ی ره‌واندز‬ ‫خه‌ره‌ند ‌‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌شتیار ‌‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫كۆمپانیایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌بۆنه‌ ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫له‌شار ‌‬ ‫ی ساڵی‌ نوێوه‌‪ ،‬هه‌ڵده‌ستێت‬ ‫سه‌ر ‌‬ ‫ی یه‌ك‬ ‫ی گه‌شتێك ‌‬ ‫به‌سازكردن ‌‬ ‫ی بۆ واڵتی‌ لوبنان ك ‌ه یه‌كێك‬ ‫هه‌فته‌ی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌شته‌كه‌ش به‌ "قیست ‌‬ ‫له‌شێوه‌كان ‌‬ ‫مانگانه‌"یه‌‪.‬‬

‫ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‬

‫ی ئه‌و كۆمپانیای ‌ه‬ ‫ی راگه‌یه‌نراوێك ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی ب���ۆ ئاوێنه‌ ن���اردو‌ه‬ ‫ك��� ‌ه وێنه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫رایگه‌یاندو‌ه ك ‌ه به‌بۆنه‌ی‌ هاتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ی���ه‌ك هه‌فته‌ی ‌‬ ‫نوێ���وه‌‪ ،‬گه‌ش���تێك ‌‬ ‫ی لوبنان س���ازده‌كات‌و تیایدا‬ ‫بۆ واڵت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌كان���ی‌ گه‌شته‌كه‌ش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫رونكردۆته‌و‌ه ك ‌ه شێوه‌یه‌كیان به‌شێو‌ه ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی ب‌‬ ‫ی دیكه‌ش ‌‬ ‫(نه‌قد)ییه‌‌و ش���ێوازێك ‌‬ ‫ی مانگانه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫پێش���ه‌كی‌‌و به‌قیس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ی گه‌ش���ته‌كه‌ ‌‬ ‫گه‌شتیار دوا ‌‬ ‫ی ده‌داته‌وه‌‪.‬‬ ‫دوانز‌ه مانگدا قیسته‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاماژه‌ی��� ‌ه له‌ماوه‌ی‌ س���ااڵن ‌‬ ‫جێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫ی به‌ش���ێك ‌‬ ‫راب���ردودا كڕین��� ‌‬ ‫ی وه‌ك (خانو‪ ،‬شوقه‌‪،‬‬ ‫پێداویستییه‌كان ‌‬ ‫ئۆتومبی���ل‪ ،‬كه‌لوپه‌لی‌ ناوم���اڵ‌) بو‌ه‬ ‫ ‬ ‫ناوچەیەکی گەشتیاری لەلوبنان‬ ‫ی مانگانه‌‪.‬‬ ‫به‌قیست ‌‬

‫ی به‌په‌ل ‌ه ده‌بیستیت ك ‌ه هه‌رگیز‬ ‫بڕێ���ك پ���اره‌ت ده‌س���ت ده‌كه‌وێت‪ ،‬هه‌واڵێك ‌‬ ‫ی نه‌ب���وی‌‪ ،‬هه‌وڵبد‌ه وریایان ‌ه‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌هه‌مانكات���دا خه‌رجییه‌كانت چاوه‌روان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌گه‌ڵ بكه‌یت‪ .‬شه‌مم ‌ه رۆژ ‌‬ ‫زۆر ده‌بێت‌و كێش��� ‌ه داراییه‌كانیشت مامه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی خۆت به‌‪ .‬به‌ختته‌‪.‬‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێت‌و ئاگادار ‌‬

‫دوانه‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌س���ێك ‌‬ ‫پێویس���تیت به‌پاڵپش���ت ‌‬ ‫نزیك���ت ده‌بێت‪ ،‬ره‌نگه‌ ئ���ه‌م ماوه‌ی ‌ه‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫زۆرین ‌هی‌ كاره‌كانت به‌ه���اوكار ‌‬ ‫كه‌س ‌ه به‌ڕێو‌ه بچێت‪.‬‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫چرۆ ئیسماعیل به‌خۆشحاڵی‌‌و‬ ‫ئومێدێكی‌ زۆره‌وه‌ ده‌ستیكرد‬ ‫به‌كردنه‌وه‌ی‌ كافتریا تاقانه‌كه‌ی‌ بۆ‬ ‫ئافره‌تانی‌ هه‌ولێر‪ ،‬به‌اڵم نه‌یده‌زانی‌‬ ‫ته‌مه‌نی‌ كاركردنی‌ نزیكه‌ی‌ پانزه‌‬ ‫مانگ ده‌بێت‌و بڕیاری‌ داخستنی‌‬ ‫ده‌درێت‪.‬‬

‫لەئینتەرنێتەوە‬

‫له‌فه‌یسبووکه‌وه‌‬

‫گا‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاکۆ‬

‫مسته‌فا ئه‌حمه‌د‌و چه‌ند هونه‌رمه‌ندێك‪:‬‬ ‫له‌هه‌ولێر‬ ‫تاقه‌ كافتریایه‌ك به‌ئافره‌تان ره‌وا نه‌بینرا خۆ نه‌تانكڕیوین؟!‬

‫سه‌فه‌ركردنیش بوه‌ به‌ "قیست"‬

‫کاوڕ‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )354‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/12/4‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫ی پێو‌ه‬ ‫ی كاره‌كانت هه‌ڵه‌شه‌ییه‌ك ‌‬ ‫زۆرینه‌ ‌‬ ‫دیاره‌‌و پێویست ‌ه جددیتر بیت‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی خۆت‬ ‫هه‌مو هه‌ڵه‌ش���ه‌ییه‌كانت به‌زیان ‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬

‫چرۆ ئیسماعیل له‌كۆتا رۆژی‌ مانگ ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كی‌ س���اڵی‌ رابردودا ب���ۆ یه‌كه‌مجار‬ ‫له‌شاری‌ هه‌ولێر كافتریایه‌كی‌ تایبه‌تی‌‬ ‫كرده‌وه‌ بۆ ئافره‌تان به‌نێوی‌ (كافتریای‌‬ ‫رۆنیاز بۆ ئافره‌ت���ان)‪ ،‬به‌اڵم به‌وته‌ی‌‬ ‫خۆی‌ دواتر به‌هۆی زۆری‌ "به‌هانه‌گرتن"‬ ‫پێی‌ بڕیاری‌ داخستنی‌ داوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ئافره‌ته‌ كه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا خه‌ڵكی‌‬ ‫شاری‌ سلێمانییه‌ ئامانجی‌ له‌كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫كافتریاك���ه‌ی‌ دابینكردنی‌ ش���وێنێكی‌‬ ‫تایب���ه‌ت بوه‌ بۆ ئافره‌ت���ان بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كاته‌كان���ی‌ خۆیان تێدا به‌س���ه‌رببه‌ن‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ش بۆئه‌وه‌ی‌ ببێته‌ به‌ش���ێك‬ ‫له‌زیندوكردن���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و نه‌ریته‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌راب���ردودا له‌الدێكان���دا هه‌ب���وه‌ كه‌‬ ‫"ئاغاژن" دیوه‌خانی‌ تایبه‌ت به‌خۆیان‬ ‫هه‌بوه‌‌و ژنانی‌ ئه‌و الدێیانه‌ش چونه‌ته‌‬ ‫الی‪ ،‬ب���ه‌اڵم شكس���تیان به‌هه‌وڵه‌كه‌ی‌‬ ‫هێن���اوه‌‪ .‬كافتریاكه‌ی‌ چرۆ‪ ،‬مه‌كته‌به‌‌و‬ ‫خواردنی‌ خێرا‌و چا‌و قاوه‌ی‌ تێدا بوه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رنامه‌شیاندا بووه‌ كۆڕ‌و سمیناری‬ ‫تێدا بگێڕن‪.‬‬ ‫ئامانجێك���ی‌ دیكه‌ی‌ ئ���ه‌و ئافره‌ته‌‪،‬‬ ‫به‌دورگرتنی‌ كافێك���ه‌ی‌ بوه‌ له‌الیه‌نی‌‬ ‫سیاس���ی‌‌و رێكخراوه‌كان���ی‌ ئافره‌تان‪،‬‬ ‫دوای كردنه‌وه‌ش���ی‌ رۆژانه‌ ژماره‌یه‌ك‬ ‫ئافره‌ت���ی‌ زۆر روی���ان تێده‌كری���ن‌و‬ ‫زۆریش���یان پێخۆش���بو‪ ،‬به‌اڵم دواتر‬ ‫له‌الیه‌ن ش���اره‌وانییه‌وه‌ پێی‌ داخراوه‌‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ت "دوای ماوه‌یه‌ك���ی‌ زۆر‬ ‫له‌كردنه‌وه‌ی‌‪ ،‬له‌الیه‌ن ش���اره‌وانییه‌وه‌‬ ‫چه‌ن���د به‌هانه‌یه‌كی���ان پێگرت���م هه‌ر‬ ‫ج���اره‌‌و به‌بیانویه‌ك‪ ،‬له‌كاتێكدا به‌پێی‌‬ ‫یاس���او رێنمایی���ه‌كان‌و به‌مۆڵه‌ت���ی‌‬ ‫ره‌س���می‌ كافتریاكه‌م كردبوه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ ئاماده‌نه‌ب���وم الیه‌نێك‬

‫شێر‬

‫ئه‌كته‌ری‌ به‌ناوبانگ مسته‌فا ئه‌حمه‌د‌و‬ ‫چه‌ند هونه‌رمه‌ندێكی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫هاوڕێی پڕۆژه‌ی‌ شانۆگه‌رییه‌كی‌‬ ‫نوێیان به‌ده‌سته‌وه‌یه‌‌و ده‌ڵێن "خۆ‬ ‫نه‌تانكڕیوین؟!"‪.‬‬ ‫ده‌قی‌ شانۆگه‌رییه‌كه‌ میسرییه‌‌و له‌الیه‌ن‬ ‫(د‪.‬شێركۆ عه‌بدواڵ)وه‌ كراوه‌ به‌كوردی‌‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ند (ئازاد حه‌مه‌بچكۆل)یش كاری‌‬ ‫ده‌رهێنانی‌ بۆ ئه‌نجامداوه‌‌و به‌رهه‌مه‌كه‌ش‬ ‫له‌كاری‌ جددی‌‌و كۆمیدی پێكهاتوه‌‪.‬‬

‫هونه‌رمه‌ن���د مس���ته‌فا ئه‌حم���ه‌د ك ‌ه‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌و ئه‌كته‌رانه‌ی‌ رۆڵی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫تێدا ده‌بین���ێ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫ش���انۆییه‌كه‌یان ده‌رب���اره‌ی‌ بارودۆخی‌‬ ‫سیاسی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌ ئێستای‌ كوردستانه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌شڵێت "خۆ نه‌تانكڕیوین!"‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئاماده‌نه‌بو ناوه‌ڕۆك���ی‌ زیاتری‌ ماناكه‌ی‌‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌دا ك��� ‌ه له‌م‬ ‫هه‌فته‌ی���ه‌وه‌ ده‌س���تیان به‌ئه‌نجامدان���ی‌‬ ‫پڕۆڤه‌ كردوه‌‌و پێشبینیشیكرد له‌مانگی‌‬ ‫داهاتودا ش���انۆییه‌كه‌ ئام���اده‌ بێت بۆ‬ ‫نمایشكردن‪.‬‬

‫مستەفا ئەحمەد‬

‫"چرا" باوی‌ نه‌ماوه‌‬ ‫ئا‪ :‬شه‌نگه‌ حه‌سه‌ن‬ ‫"ماوه‌ی‌ زیاتر له‌ساڵێك ده‌بێت چرام‬ ‫دانه‌گیرساندوه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر دانه‌یه‌كم‬ ‫هه‌ڵگرتوه‌ وه‌كو یادگاری‌" ئه‌وه‌ قسه‌ی‌‬ ‫مرواری میكائیلی‌ ته‌مه‌ن ‪ 55‬ساڵه‌‬ ‫كه‌ به‌هۆی‌ باشبونی‌ كاره‌باوه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫چرا به‌كارناهێنن‪.‬‬

‫كافتریای‌ رۆنیاز بۆ ئافره‌تان لەشاری هەولێر ‬ ‫له‌پشتمه‌وه‌ بێت‌و پشتیشم نه‌بو‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ته‌ئكیدیان له‌داخستنی‌ ده‌كرده‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌ر په‌یوه‌س���ت به‌داخستنه‌كه‌ش‪،‬‬ ‫كاتێك چرۆ ویس���تویه‌تی‌ بێت به‌ره‌و‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬له‌رێ���گادا ش���اره‌وانی‌‬ ‫ته‌له‌فۆنیان بۆ كردوه‌‌و پێیان راگه‌یاندوه‌‬ ‫كه‌ ده‌بێت كافتریاك���ه‌ دابخات‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌ویش م���اوه‌ی‌ نزیكه‌ی‌ حه‌وت مانگه‌‬ ‫دایخس���توه‌‪ ،‬ناوبراو ئاش���كرایكرد كه‌‬ ‫ئ���ه‌و‪ ،‬كردنه‌وه‌ی‌ كافێك���ه‌ی‌ ته‌نها بۆ‬ ‫خزمه‌تكردنی‌ ئافره‌ت���ان بوه‌ نه‌ك بۆ‬

‫فه‌‌ریک‬

‫ی زوو بڕیار ده‌ده‌یت‪ ،‬به‌اڵم پێویس���تیت‬ ‫ی به‌چاودێر ‌‬ ‫باری ته‌ندروستیت پێویست ‌‬ ‫ی زیاتر هه‌یه‌‌و تاكو دڵنیا‬ ‫ێ به‌بیركردنه‌وه‌ ‌‬ ‫زیاتر هه‌ی���ه‌‌و ئه‌م ماوه‌ی���ه‌ش هه‌ند ‌‬ ‫ی ته‌ندروستیت بۆ دێته‌ پێش ك ‌ه نه‌بیت له‌كارێك هه‌وڵم���ه‌د‌ه بیكه‌یت‪،‬‬ ‫گرفت ‌‬ ‫ێ له‌ئیشه‌كانت ده‌كات‪ .‬ماوه‌یه‌ك ‌ه زیانه‌كانت زیاتر بون‪.‬‬ ‫رێگری‌ له‌هه‌ند ‌‬

‫مه‌به‌ستی‌ سه‌ره‌كی‌ پاره‌ په‌یداكردن‌و‬ ‫وتی‌ "بۆیه‌ ئه‌و كاره‌م كرد بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ل���ه‌و رێگه‌یه‌وه‌ خزمه‌تێك به‌ئافره‌تانی‌‬ ‫كوردس���تان بك���ه‌م‪ ،‬نه‌ك ب���ۆ پاره‌‬ ‫په‌یداك���ردن بێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وان رێزی‬ ‫ئه‌و كاره‌یان نه‌گرتم"‪.‬‬ ‫چرۆ ئێستاش سوره‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫جارێكی دیك���ه‌ش كافێكه‌ی‌ بكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم چاوه‌ڕێی‌ دانه‌وه‌ی‌ ئه‌و قه‌رزانه‌یه‌‬ ‫ك���ه‌ به‌ه���ۆی‌ كردن���ه‌وه‌ی‌ كافێك���ه‌‬ ‫له‌سه‌ریه‌تی‌‪.‬‬

‫ته‌‌رازوو‬

‫م���رواری‌ كه‌ ب���ۆ كڕین���ی‌ هه‌ندێك‬ ‫پێداویس���تی‌ ماڵه‌كه‌ی‌ هاتب���وه‌ بازاڕ‬ ‫باس���ی‌ له‌وه‌كرد كه‌ به‌هۆی‌ باش���بونی‌‬ ‫كاره‌باوه‌‪ ،‬م���اوه‌ی‌ زیاتر له‌س���اڵێكه‌‬ ‫چرایان به‌كارنه‌هێناوه‌‪ ،‬به‌اڵم چرایه‌كی‌‬ ‫بۆ یادگاری‌ له‌ماڵه‌كه‌یدا هێشتوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ژنه‌ كه‌ به‌وته‌ی‌ خۆی‌ س���ااڵنێكی‌‬ ‫زۆره‌ له‌ش���اردا نیش���ته‌جێن‌و ژیان���ی‌‬ ‫س���ااڵنی‌ رابردوی‌ بیر ماوه‌‌و بیره‌وه‌ری‌‬ ‫زۆری‌ له‌گ���ه‌ڵ‌ چرادا هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌وه‌دا كه‌ له‌ساڵه‌كانی رابردودا هه‌مو‬ ‫ئێواره‌ی���ه‌ك پێ���ش بان���گ چراكانیان‬ ‫پاكده‌كرده‌وه‌ ئاماده‌ی���ان ده‌كرد‪ ،‬ئه‌و‬ ‫مااڵنه‌شی‌ كه‌ هه‌ژارو كه‌مده‌رامه‌ت بون‬ ‫هه‌ر چرایه‌كیان هه‌ب���و له‌گه‌ڵ خۆیان‬ ‫ب���ۆ ژوره‌كانیان ده‌گێڕا‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا‬

‫دوپشک‬

‫ی خ���ۆی‌ پێبد‌ه‬ ‫هه‌ندێ‌ كێشه‌ی‌ كۆنت بۆ زیندوده‌بێته‌وه‌‪ ،‬هه‌مو ش���تێك هه‌ق��� ‌‬ ‫ی كاتت بۆ كاره‌كانت‬ ‫ی نزیكته‌و‌ه له‌ژیان‪ ،‬زۆرین���ه‌ ‌‬ ‫ی به‌كه‌سێك ‌‬ ‫ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی خ���ۆت رۆڵ ته‌رخانك���ردوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم پێویس���ت ‌ه‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئازایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫خێزانه‌كانتان پشتگوێ‌ نه‌خ ‌هن‌و هه‌ق ‌‬ ‫ده‌بینێت بۆ تێپه‌ربون له‌و كێشه‌یه‌‪.‬‬ ‫خۆیان پێبده‌ن‪.‬‬

‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی رۆژانه‌ نزیكه‌ی‌ بیس���ت‌و‬ ‫چ���وار كاتژمێ���ر كاره‌با هه‌ی���ه‌‪ ،‬چیتر‬ ‫پێویست ناكات چرا به‌كاربهێنین‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ له‌س���ااڵنی‌ راب���ردودا‬ ‫قه‌یران���ی‌ كه‌م���ی‌ كاره‌ب���ا له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تاندا به‌رۆك���ی‌ هاواڵتیان���ی‌‬ ‫گرتب���و‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك هاواڵتیان ئاماژه‌ی‌‬ ‫پێده‌ك���ه‌ن‪ ،‬به‌مدواییانه‌ ئ���ه‌و قه‌یرانه‌‬ ‫به‌ره‌و كه‌مبونه‌وه‌ رۆیش���توه‌‌و به‌هه‌ردو‬ ‫كاره‌بای‌ نیش���تمانی‌‌و مۆلیده‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫بیس���ت‌و چ���وار كاتژمێ���ر كاره‌با بۆ‬ ‫هاواڵتیان دابینك���راوه‌‪ ،‬به‌وه‌ش "چرا"‬ ‫كه‌ س���ااڵنێكی‌ زۆر جێ���ی‌ كاره‌بای‌ بۆ‬ ‫هاواڵتیان پڕكردبۆته‌وه‌‪ ،‬باوی‌ نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫به‌كارهێنانی‌ چرا له‌الیه‌ن هاواڵتیانه‌وه‌‬ ‫له‌س���ااڵنی‌ نه‌وه‌ده‌كان‌و تاڕاده‌یه‌كیش‬ ‫دوای‌ پڕۆس���ه‌ی‌ ئازادی‌ عێراق بازاڕی‌‬ ‫گه‌رم بو‪.‬‬ ‫ش���وكریه‌ مس���ته‌فا ژنێكی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫ته‌مه‌ن ‪ 53‬س���اڵه‌‌و دانیش���توی‌ شاری‌‬ ‫س���لێمانییه‌‌و یادگارییه‌ك���ی زۆری‬ ‫له‌گه‌ڵ چرا هه‌یه‌‌‪ ،‬چونكه‌ س���ااڵنێكی‬ ‫زۆر ب���ۆ رۆش���نكردنه‌وه‌ له‌بری‌ كاره‌با‬ ‫به‌كاریانهێناوه‌‪ .‬ئ���ه‌و ژنه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫خاوه‌نی‌ ش���ه‌ش خوێندكار بوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬

‫که‌‌وان‬

‫د‪.‬شێرکۆ عه‌بدواڵ‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫عاسمان‌و‬ ‫كۆڵه‌كه‌كانی‌‬ ‫ش���ێر‌ه به‌فرین ‌ه وه‌كو باس���ی‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ی تیای���ه‌‪،‬‬ ‫ی س���ه‌یر ‌‬ ‫خه‌س���ڵه‌تێك ‌‬ ‫دروس���تكردنه‌كه‌ی‌ هه‌تا خ���وا حه‌ز كا‬ ‫ێ‬ ‫ی ناوێ‌‪ ،‬كه‌چی‌ كوڕم ئه‌و ‌‬ ‫ئاسانه‌‌و هیچ ‌‬ ‫بتوانێ بیپارێزێ‌‪ .‬سه‌عات‌و نیوێك خۆر‌ه‬ ‫ی به‌س���ه‌ر‬ ‫ێ كارێكی‌ وا ‌‬ ‫ی به‌ركه‌و ‌‬ ‫ئ���او ‌‬ ‫ێ كه‌س نه‌زان���ێ‌ كام ‌ه كلكه‌كه‌یه‌تی‌‌و‬ ‫د‌‬ ‫ی‬ ‫ێ ه‌‬ ‫كام ‌ه س���ه‌ره‌كه‌یه‌تی‌ (عه‌یب نه‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���ێره‌كه‌)‪ .‬درۆم نه‌كردبێ‌ عیالقه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كورد‌و مالیكیش ه���ه‌ر عه‌ین ‌‬ ‫به‌ین��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���ته‌‪ .‬به‌ی���ه‌ك چه‌قه‌ن ‌هی‌ سیاس��� ‌‬ ‫كردمان به‌كه‌ڵه‌گا به‌س���ه‌ر خۆمانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی نه‌مانتوانی‌ له‌گه‌ڵیا رایكێش���ین‪.‬‬ ‫كه‌چ ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ ئێمه‌ش میلله‌تێك ‌‬ ‫ی خۆمان ب ‌‬ ‫قس���ه‌ ‌‬ ‫عه‌جیبی���ن براده‌رین���ه‌‪ .‬قه‌ڕنێ���ك‬ ‫ته‌حه‌مول���ی‌ س���ه‌دام‌و عه‌بدولكه‌ریم‌و‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ش ‌‬ ‫نوری‌ سه‌عیده‌كانمان كرد كه‌چ ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫مانگێ���ك به‌رگه‌گرتنی‌ فاك‌و فیك ‌‬ ‫ێ دانه‌مان پ���ێ نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫دیكتات���ۆر‌ه ب ‌‬ ‫ی كریس���مس‌و‬ ‫مانگه‌ك���ه‌ش ته‌صادوف ‌‬ ‫بابانوئێ���ل‌و ئه‌وا ئه‌كا‪ .‬له‌به‌رئه‌و‌ه هه‌تا‬ ‫ی‬ ‫حه‌فله‌كه‌ ده‌س���تی‌ پێنه‌كردووه‌ جواب ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌عقول ب���ۆ س���وئاله‌ نامه‌عقوله‌كان ‌‬ ‫خواره‌و‌ه دیاری‌ بفه‌رموو‪:‬‬ ‫ی هه‌ولێ���ر‬ ‫• به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ پۆلیس��� ‌‬ ‫سه‌به‌ب چییه‌ ئه‌ڵێ باشترین چاره‌سه‌ر‬ ‫ی مه‌لهایه‌؟‬ ‫بۆ واڵتی‌ ئێم ‌ه كردنه‌وه‌ ‌‬ ‫• ح���ه‌ز ده‌كات به‌قه‌ڵه‌مبازێ���ك‬ ‫بگه‌یته‌وه‌ به‌تایالند؟‬ ‫ی نه‌وته‌ك ‌ه به‌حه‌رام ده‌زانێ‌‪،‬‬ ‫• داهات ‌‬ ‫ی مه‌لها حه‌اڵڵتره‌؟‬ ‫ده‌ڵێ ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ج‪ -‬ئاگاداره‌ رۆژی‌ چه‌ند كه‌س به‌ناو ‌‬ ‫سیاس���ه‌ت‌و تیجاره‌ته‌و‌ه خۆیان ده‌كه‌ن‬ ‫به‌ئه‌سته‌موڵ‌‌و به‌یروتا؟‬ ‫ی له‌بن به‌ڕه‌ی ‌ه‬ ‫د‪ -‬ح���ه‌ز ده‌كات ئه‌و‌ه ‌‬ ‫بێت ‌ه سه‌ر به‌ڕه‌؟‬ ‫ێ‬ ‫ه‪ -‬ی���ه‌ك واڵتم بۆ ب���دۆزه‌ره‌وه‌ به‌ب ‌‬ ‫مه‌لها بوبێت به‌ده‌وڵه‌ت‪.‬‬ ‫ی تائێستا بیر‬ ‫• باش��� ‌ه به‌ڕاست بۆچ ‌‬ ‫ی وا نه‌كراوه‌ته‌وه‌؟‬ ‫له‌شت ‌‬ ‫• ئیمان���ی‌ ك���ورد له‌ئیمانی‌ قه‌ت ‌هر‌و‬ ‫به‌حره‌ین‌و میسر‌و ئه‌مانه‌ قایمتره‌؟‬ ‫• له‌ئه‌زه‌له‌و‌ه حه‌ساس���ێتمان هه‌ی ‌ه‬ ‫به‌و مه‌سه‌النه‌‪ ،‬چونكێكم عه‌شایه‌رین؟‬ ‫• له‌ترسی‌ ئیسالمییه‌كان ناوێرین؟‬ ‫• كڕی���ار زۆره‌ به‌س فرۆش���یاره‌ك ‌ه‬ ‫ده‌ست ناكه‌وێ‌؟‬ ‫ه‪ -‬هه‌ر ل���ه‌م فیعل��� ‌ه قۆڕه‌مان كه‌م‬ ‫بوو؟‬ ‫• ئه‌گه‌ر پێش���نیاره‌كه‌ په‌سه‌ند كرا‌و‬ ‫ی مه‌لهای‌ خۆمان‬ ‫بوین به‌ساحێب ‌‬ ‫• كۆم���ه‌ڵ‌‌و یه‌كگرتوو هه‌موو رۆژێك‬ ‫ئه‌یسوتێنن؟‬ ‫ی زوو ززوو حیصاری‌ ئه‌خات ‌ه‬ ‫• مالك��� ‌‬ ‫سه‌ر؟‬ ‫ج‪ -‬توركی���ش ئێرالی���ن ئیف�ل�اس‬ ‫ده‌كات؟‬ ‫د‪ -‬له‌ب���ه‌ر جه‌ماع���ه‌ت ب���ه‌ر كه‌س‬ ‫ناكه‌وێ‌؟‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ سه‌ربه‌خۆی ‌‬ ‫ه‪-‬س���اڵێك دوا ‌‬ ‫وه‌رده‌گرین؟‬ ‫• ئه‌گ���ه‌ر خه‌به‌رێك���ت خوێن���ده‌و‌ه‬ ‫نوس���یبوی‌‪ :‬عێ���راق به‌نی���از‌ه گروپ ‌ه‬ ‫فه‌ڵه‌ستینیه‌ ناكۆكه‌كان رێك بخات‪ ،‬تۆ‬ ‫ی ده‌كه‌یت؟‬ ‫یه‌كسه‌ر چ ‌‬ ‫ی‬ ‫• الش���عورییه‌ن هاوار ده‌ك ‌هی‌ ده‌ڵێ ‌‬ ‫ێ ده‌كات د‌ه‬ ‫ی ك��� ‌‬ ‫ئاخ كێ نه‌س���یحه‌ت ‌‬ ‫فه‌رموو؟‬ ‫ی ش���ین‬ ‫• ده‌ڕۆی���ت كووژه‌كه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫به‌ناوچه‌كانی‌ مالیكیدا هه‌ڵده‌واسیت؟‬ ‫ی خۆت‬ ‫ج‪ -‬به‌هه‌م���وو هێ���ز‌و قه‌وه‌ت ‌‬ ‫ێ ده‌ده‌یت؟‬ ‫جه‌ریده‌ك ‌ه فڕ ‌‬ ‫ی بزانیت‬ ‫ی عاس���مان ده‌كه‌ ‌‬ ‫د‪ -‬سه‌یر ‌‬ ‫چه‌ند كۆڵه‌ك ‌هی‌ پێوه‌یه‌؟‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ به‌غا ده‌ڵێ ‌‬ ‫ه‪ -‬ته‌له‌ف���ۆن ده‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌قوربان���ه‌ چاوێكت���ان له‌گرده‌كان��� ‌‬ ‫سلێمانیش بێت؟‬

‫ش���ه‌ش چراش له‌ماڵه‌كه‌یاندا هه‌بوه‌‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌م س���ااڵنه‌ی‌ دوایی���دا‌و به‌هۆی‌‬ ‫گۆڕان���ی‌ بارودۆخ���ه‌وه‌ به‌كاریناهێنن‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ته‌نها وه‌ك جوانكاری‌ له‌ماڵه‌وه‌‬ ‫دایانن���اوه‌‌و له‌ب���ری‌ ئ���ه‌وه‌ش ئه‌گه‌ر‬ ‫كاره‌با كوژایه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا گڵۆپی‌ ش���ه‌حن‬ ‫به‌كارده‌هێنن‪ ،‬ش���وكریه‌ به‌پێكه‌نینه‌وه‌‬ ‫وت���ی‌ "ئێس���تا چرایه‌كم���ان هه‌یه‌ كه‌‬ ‫بلوره‌كه‌ی شكاوه‌‌و بۆم نه‌كڕیوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫دڵیشم نایه‌ت ژێره‌كه‌ی فڕێبده‌م"‪.‬‬ ‫الی‌ دوكانی‌ شوش���ه‌ فرۆشه‌كانیش‬ ‫فرۆشی‌ چرا كه‌مبۆته‌وه‌‌و هه‌یانه‌ ماوه‌ی‌‬ ‫چه‌ند ساڵێكه‌ چرایان نه‌فرۆشتوه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫روه‌وه‌ س���امان ئه‌بوبه‌ك���ر كه‌ خاوه‌نی‌‬ ‫دوكانێكه‌ له‌بازاڕی شوشه‌فرۆش���ه‌كانی‬ ‫س���لێمانی‪ ،‬جه‌ختیك���رده‌وه‌ ك���ه‌‬ ‫س���ه‌رده‌مانێك چرا زۆرتری���ن كڕیاری‌‬ ‫هه‌ب���وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌م س���ااڵنه‌ی‌ دواییدا‌و‬ ‫به‌هۆی‌ باشبونی‌ كاره‌باوه‌ هیچ كه‌سێك‬ ‫نایكڕێ‌‌و بۆ س���ه‌لماندنی‌ قسه‌كانیشی‌‬ ‫وت���ی‌ "ئه‌وه‌ت���ا خۆت���ان ده‌بینن هیچ‬ ‫چرایه‌كمان نییه‌ بۆ فرۆش���تن‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌ش���مان بێت كه‌س نایكڕێت‪ ،‬به‌خوا‬ ‫وا بزانم نزیكه‌ی س���ێ‌ ساڵیش ده‌بێت‬ ‫چرایه‌كمان نه‌فرۆشتوه‌"‪.‬‬

‫گیسک‬

‫‪11‬‬

‫سه‌‌تڵ‬

‫ی كتوپڕ‌و هه‌ندێ‌ پرۆژه‌ت بۆ له‌ش���وێنی‌ كاره‌كه‌ت زۆر ماندوده‌بیت‪ ،‬هه‌فته‌یه‌ك���ی‌ خ���ۆش به‌س���ه‌رده‌به‌ن‬ ‫سه‌فه‌رێك ‌‬ ‫ی له‌دایكبوان���ی‌ ئ���ه‌م بورج���ه‌‪ ،‬چه‌ن���د‬ ‫ی زۆری‌ لێده‌بینن هه‌ندێ‌ كێش���ه‌ت له‌گ���ه‌ڵ هاوڕێیه‌ك ‌‬ ‫دێته‌ پێش كه‌ سودێك ‌‬ ‫ی هه‌واڵێكی‌ خۆش ده‌بیس���تن ك ‌ه ده‌بێت ‌ه‬ ‫ی كاره‌كه‌ت ده‌بێت ك ‌ه به‌ته‌واوه‌ت ‌‬ ‫ی باشی‌ ده‌بێت بۆ خۆتان‌و شوێن ‌‬ ‫ك ‌ه داهاتویه‌ك ‌‬ ‫ی زۆر‪.‬‬ ‫ماندوت ده‌كات‌و پێی‌ بێتاقه‌ت ده‌بیت‪ .‬هۆی‌ دڵخۆشبونتان بۆ ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی نزیكتان‪.‬‬ ‫كه‌سان ‌‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی رۆمانس���یتان‬ ‫ئه‌م ماوه‌ی ‌ه گه‌ش���تێك ‌‬ ‫ی خۆش‬ ‫بۆ دروس���ت ده‌بێت‌و ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ كه‌س��� ‌ه خۆشه‌ویس���ته‌كانتان‬ ‫ی زیاتر‬ ‫به‌سه‌ر ده‌به‌ن‪ .‬هه‌ست به‌چاالك ‌‬ ‫ده‌كه‌یت‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )354‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/12/4‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫دین‌و سیاسەت‪ ...‬رەخنە لەعەلمانیەت بە چ مانایەک؟‬ ‫به‌شی دووه‌م له‌دوابەش‬ ‫بەخشینی ئەولەویەت بە دیموکراسیەت‬ ‫وەک لە دوو هەڵقەی پێش����وودا‌و لەپاڵ‬ ‫بۆچوونەکانی ڤایت بادەردا باس����مکرد‪،‬‬ ‫مەسەلەی س����ەرەکی لە دیموکراسیەتدا‬ ‫بەخشینی ئەولەویەتە بە دیموکراسیەت‬ ‫خۆی نەک بە عەلمانیەت‪ .‬ئەوەی گرنگە‬ ‫ئەوە نییە دەوڵ����ەت عەلمانییە یان نا‪،‬‬ ‫بەڵکو ئەوەیە دیموکراس����ە یان نا‪ ،‬واتە‬ ‫پەیڕەوی النیکەمی ئاکار‌و بیرکردنەوە‌و‬ ‫هەڵسوکەوتی دیموکراس����ییانە دەکات‬ ‫ی����ان نای����کات‪ .‬ب����ەم مانایە دەش����ێت‬ ‫ه����ەم دین‌و ه����ەم عەلمانی����ەت ڕێگربن‬ ‫لەبەردەم دروستبوونی دیموکراسیەتدا‪.‬‬ ‫نە عەلمانیەت بەش����ێوەیەکی حەتمی‌و‬ ‫ئۆتۆماتیک����ی دەتوانێ����ت لەپ����اڵ‬ ‫دیموکراسیەت‌و بەپێکبێت لە سیستمی‬ ‫دیموکراس����ی‪ ،‬نە دینیش‪ .‬بۆئەوەی ئەم‬ ‫دووانە ببن بە هێزی دیموکراس دەبێت‬ ‫ئەو مەرجانە قبووڵبکەن کە لە دوواهەمین‬ ‫دووبەش����ی ئ����ەم زنجیرە نووس����ینەدا‬ ‫باسمکرد‪ .‬دیموکراس����یەت پرۆسەیەکی‬ ‫گەورەی فێربوون ئاراستەی دەکات‪ ،‬لەم‬ ‫پرۆسەیەدا هەم هێزە دینییەکان دەبێت‬ ‫فێرب����ن ببن بە دیموک����راس‪ ،‬هەم هێزە‬ ‫عەلمانییەکان‪ .‬کەس لە س����کی دایکیدا‬ ‫بە دیموکراس یان ب����ە دژە دیموکراس‬ ‫لەدایکنابێ����ت‪ ،‬بوون ب����ە دیموکراس‌و‬ ‫ب����وون بە دژە دیموکراس پرۆس����ەی بە‬ ‫کۆمەاڵیەتیبوون‌و شێوازی پیادەکردنی‬ ‫دەس����ەاڵت‌و چۆنیەت����ی کارکردن����ی‬ ‫دەزگاکان‌و چۆنیەت����ی ڕێکخس����تنی‬ ‫پەیوەندییەکان بەڕێوەیدەبات‪.‬‬ ‫ب����ەر ل����ەوەی کۆتای����ی بەم بەش����ە‬ ‫بهێنم دەمەوێ����ت هەندێک تێبینی خێرا‬ ‫لەس����ەر دین خ����ۆی بڵێم‪ .‬ل����ە دونیای‬

‫ئێمەدا دۆخێکی ترسناکی گەشتگیری‌و‬ ‫حوکم����ی رەها‌و بێس����ەروبەری میتۆدی‬ ‫هەیە‪ ،‬بەش����ێکی ه����ەرە زۆری ئەوەی‬ ‫دەنووسرێت‌و دەگوترێت کورتدەکاتەوە‬ ‫بۆ قسەوباس����ێکی س����ەرپێیی‪ .‬لەپێش‬ ‫هەمووانیش����ەوە چۆنیەتی قس����ەکردن‌و‬ ‫باس����کردنی دینە‪ .‬الی ئێم����ە ئەوانەی‬ ‫ب����اس لە دی����ن دەکەن ی����ان ڕقیان لە‬ ‫دینە‌و ئ����ەم ڕقەش وایانلێ����دەکات دین‬ ‫بە س����ەرچاوەی هەموو نەهامەتییەکانی‬ ‫بزانن‪ ،‬یان ئەوەتا عاش����قی دین بوون‌و‬ ‫بەسەرچاوەی چارەس����ەرکردنی هەموو‬ ‫نەخۆش����ی‌و بیمارییە کۆمەاڵیەتییەکانی‬ ‫دەزانن‪ .‬ه����ەردوو بەرەکەش کۆمەڵێک‬ ‫قس����ەی گشتی نازانس����تی لەسەر دین‌و‬ ‫لەسەر ڕۆڵ‌و توانا‌و شێوازی ئامادەگی‌و‬ ‫کاکرکردن����ی دین لە کۆمەڵگادا دەکەن‪.‬‬ ‫لێ����رەدا هەوڵئەدەم س����ێ ش����ێواز بۆ‬ ‫خوێندن����ەوە‌و مامەڵەکردن����ی دی����ن‬ ‫پێش����نیاربکەم‪ ،‬کە دەشێت هاریکارمان‬ ‫بێت بۆ دەرچوون لەو فەوزا نامیتۆدی‌و‬ ‫گشتگیری‌و قس����ەکردنە ساده‌و زۆرجار‬ ‫نەفس����ییانەی لەس����ەر دین لە دونیای‬ ‫ئێمەدا دەکرێت‪.‬‬ ‫سێ ڕوانین بۆ دین‬ ‫لەم بەش����ەی نووس����ینەکەمدا پشتی‬ ‫تەواوەتی ب����ەو کتێبەی فەیلەس����وفی‬ ‫ھۆڵەن����دی مایکڵ لێزێنبێرگ دەبەس����تم‬ ‫ک����ە لەس����ەر پەیوەندی نێ����وان دین‌و‬ ‫عەقڵ نووس����یویەتی‪ .‬یەک����ەم خاڵێک‬ ‫بکرێت لێیەوە دس����تپێبکەم زەحمەتی‬ ‫دەستنیش����انکردنی چییەت����ی دین����ە؟‬ ‫زەحمەت����ی پێناس����ەکردنیەتی‪ .‬چونکە‬ ‫ئەگەر باوەڕهێنان به بوونی خودا وەک‬ ‫خاڵی س����ەرەکی دین تەماش����ابکەین‪،‬‬ ‫خودایەک کە دینی مەسیحی‌و جولەکە‌و‬

‫►‬

‫مەریوان وریا قانیع‬

‫ئیسالم لە وێنەی ئینسانێکی پێرفێکت‌و‬ ‫هەمەتوانادا وێنایدەکات‪ ،‬ئەوا دین هەیە‬ ‫خودا‌و باوەڕهێنان بە خودایەکی ئاسمانی‬ ‫تێدانیی����ە‪ ،‬وەک دینی بوزا کە ملیۆنەها‬ ‫ئینسان باوەڕیان پێیەتی‪ ،‬یان دین هەیە‬ ‫فرەخودایە وەک دینی یۆنانییە کۆنەکان‌و‬ ‫دینی ھیندۆس����ییەکان‪ .‬ئەگەرچی دین‬ ‫دیاردەیەک����ی گەردونییە‌و کۆمەڵگایەک‬ ‫نادۆزینەوە دینی تێدانەبێت‪ ،‬بەاڵم بەھیچ‬ ‫جۆرێ����ک ناتوانین باس لە یەکجۆر دین‌و‬ ‫لەیەکش����ێواز باوەڕی دین����ی لە دونیادا‬ ‫بکەین‪ .‬پرس����یارەکە ئەوەیە ئایا لەناو‬ ‫ئەو هەموو فرەدەرکەوت‌و فرەش����ێواز‌و‬ ‫فرەجۆریی����ەی ک����ە دینەکان����ی تێدایە‬ ‫دەکرێت ش����تێکی هاوبەش بدۆزینەوە‪،‬‬ ‫شتێک بەش����ێکبێت لە پێکهاتی هەموو‬ ‫دینەکان‪ ،‬بەبێئەوەی دی����دو تێڕوانین‌و‬ ‫مێژووی دینێک ل����ە دینەکان بکەین بە‬ ‫پێوەر ب����ۆ مامەڵەکردنی دینیبوون یان‬ ‫نەبوون����ی دینەکانی تر‪ ،‬ی����ان پێوەری‬ ‫یەکێک لەو دینانە لە س����اتێکی تایبەتی‬ ‫ئامادەگ����ی لە مێژوودا‪ ،‬بەس����ەر هەموو‬ ‫س����اتەکانی تری مێژووی هەمان دیندا‪،‬‬ ‫بس����ەپێنین‪ .‬ھی����چ دینێک نیی����ە بەبێ‬ ‫دونیایەک دابەشبوونی ناوەکی‪ ،‬ئیسالم‬ ‫پڕیەتی لە ”فیرق����ە‌و میلەل‌و نەحەلی“‬ ‫جیاواز‪ ،‬مەسیحیەتیش لەم دابەشبوونە‬ ‫ناوەکیی����ە بێب����ەری نییە‪ ،‬ب����ۆ نموونە‬ ‫ل����ە مەس����یحیەتدا جیاوازییەکی گەورە‬ ‫لەنێ����وان کاتۆلیکیەت‌و مەس����یحیەتی‬ ‫ئەرتۆدەکسی‌و ئەنگلیکان‌و پرۆتستانتدا‬ ‫هەی����ە‪ .‬چ ل����ە ڕووی مێژوی����ی‌و چ لە‬ ‫ڕووی جوگراف����ی‌و چ لەڕووی دەزگایی‌و‬ ‫چ لەڕووی ن����اوەرۆک‌و چ لەڕووی ڕۆڵی‬ ‫پیاوان����ی دینەوە‪ ،‬دین چ لە ئێس����تادا‌و‬ ‫چ لە ڕاب����ردوودا دیاردەیەک بووە پڕ لە‬ ‫جیاوازی‌و فرەج����ۆری‌و فرەدەرکەوتی‪.‬‬ ‫کورتکردنەوەی هەمووی����ان لەژێر یەک‬ ‫ن����اودا بازدانە بەس����ەر س����ەرەتایترین‬ ‫پێدراوە زانستییەکانی قسەکردن لەسەر‬ ‫دین‪.‬‬ ‫ب����ۆ خۆڕزگارک����ردن لە بەخش����ینی‬ ‫ناوەرۆک‌و پێناس����ێکی گش����تی بە دین‬

‫مایکڵ لێزنبێرگ پێش����نیاری ش����تێکی‬ ‫دیکە دەکات‪ ،‬ئەویش جیاکردنەوەی سێ‬ ‫ش����ێوازی جیاوازی ڕوانینە بۆ دین‪ .‬بەر‬ ‫لەوەی باس����ی هەریەکێکیان بکات باس‬ ‫لەوەدەکات ک����ە هەریەکێک لەم ڕوانینە‬ ‫بەتەنها کورتدەهێنێت‌و ناتوانێت هەموو‬ ‫چیەت����ی دینمان پێبڵێ‪ .‬ب����ەاڵم ڕەنگە‬ ‫هەرسێکیان بەس����ەریەکەوە وێنەیەکی‬ ‫کامڵتری چیەتی دینمان پێببەخش����ن‪.‬‬ ‫ئەو س����ێ ش����ێوازەی ڕوانینیش بۆ دین‬ ‫بریتین لە‪:‬‬

‫دین باس لە شوێنی‬ ‫ئینسان دەکات لەناو‬ ‫گەردوندا‪ ،‬لەناو‬ ‫گشتێکی گەورەتردا‬ ‫لەخۆی‪ ،‬هەروەها‬ ‫ئەوە نیشانئەدەن‬ ‫ئەم ئینسانە چۆن‬ ‫بەرامبەر بەو گشتە‬ ‫گەورەیە بجوڵێتەوە‬ ‫یەکەم‪ :‬بینین‌و مامەڵەکردنی دین وەک‬ ‫باوەڕ‌و عەقیدە‪.‬‬ ‫ڕوانین بۆ دین وەک جۆرێک لە باوەڕ‌و‬ ‫عەقی����دە ڕوانینێکی س����ادە‌و ئاس����انە‪.‬‬ ‫لێرەدا دین‪ ،‬بەبوون یان نەبوونی خودا‬ ‫یان بە بوونی کۆمەڵێک خوداوە لەباتی‬ ‫ی����ەک خودا‪ ،‬وەک هەڵگ����ری دیدێک بۆ‬ ‫چۆنیەتی ڕێکخس����تنی گەردون‌و بوون‌و‬

‫دونی����ا وێنادەکرێ����ت‪ ،‬ک����ە دەرەنجامی ئینسانەکان ڕێکبخرێت؟‬ ‫ئەخالق����ی گەورەی����ان لێدەکەوێتەوە‪.‬‬ ‫لێرەدا دین باس لە ش����وێنی ئینس����ان دووهەم‪ :‬وێناکردنی دین وەک‬ ‫دەکات لەناو گەردوندا‪ ،‬لەناو گش����تێکی کۆمەڵێک بەها‌و ئەزموونێکی ناوەکی‬ ‫گەورەت����ردا لەخ����ۆی‪ ،‬هەروەه����ا ئەوە ئینسان‬ ‫لەم دیدەدا بۆ دین کەمتر پێ لەسەر‬ ‫نیشانئەدەن ئەم ئینسانە چۆن بەرامبەر‬ ‫بەو گش����تە گەورەیە بجوڵێتەوە‪ ،‬چۆن بوونی خ����ودا یان هێزێک����ی گەردونی‌و‬ ‫لەگەڵ ئینسانەکانی تردا هاوسایەبێت‪ ،‬لەسەر بوونی یاسای گەردونی هاوشێوە‬ ‫چۆن مامەڵەی مردوەکان‌و ئەوانەش کە دادەگیرێت کە گوایە لە ئاس����مانەوە بۆ‬ ‫هێشتا لەدایکنەبوون بکات‪ .‬بەکورتی دین ئینس����ان دابەزیوە‪ ،‬بەڵک����و زیاتر پێ‬ ‫لێرەدا هێما بۆ بوونی ”ش����تێک“دەکات لەسەر نرخ‌و بەها دینییەکان بۆ ئەم یان‬ ‫گەورەتر‌و بەتواناتر لە ئینسان‪ ،‬شتێک ئەو تاکەکەس‌و لەسەر ئەزموونی تایبەت‌و‬ ‫لە ئاس����تێکی ئەنتۆل����ۆژی‌و موفاریقدا کەسێتی کەسانی باوەڕدار دادەگریێت‪.‬‬ ‫دین لێرەدا کەمتر سەرقاڵی موناقەشە‌و‬ ‫ئامادەیە‪ ،‬شتێک کە موقەدەسە‪.‬‬ ‫دی����ن لێ����رەدا وەک کۆمەڵێک باوەڕ‌و بەرخوردی عەقڵی‌و س����ەلماندنە‌و زیاتر‬ ‫عەقیدە دەرب����ارەی دونی����ا‌و گەردون‌و خەریک����ی گرنگیدان����ە ب����ە ئەزموونی‬ ‫ب����وون دەبینرێ����ت‌و مامەڵەدەکرێ����ت ناوەکی ئینس����انی باوەڕدار‪ ،‬ئەزموونێک‬ ‫دەرب����ارەی چۆنیەت����ی ڕێکخس����تن‌و زۆرج����ار زەحمەتە تەنان����ەت ناوی بۆ‬ ‫بەڕێوەبردن����ی گەردون‌و ژی����ان‪ .‬ئەوەی بدۆزرێتەوە‌و زامنێک����ی هەبێت بتوانێت‬ ‫ئەم بوونە ڕێکدەخ����ات‌و ئەم گەردوونە خۆی لەڕێگای����ەوە بەرجەس����تەبکات‪.‬‬ ‫بەڕێوەدەب����ات‪ ،‬لە دین����ە جیاوازەکاندا ئەوەی لێرەدا گرنگە بیزانین ئەوەیە کە‬ ‫ن����اوی جیاوازی هەیە‪ .‬لە هەندێک دیندا دین بەزمانی مەنتیق‌و عەقڵ‌و ئەزموونی‬ ‫ئەوی ئ����ەم کاردەدەکات ناوی خودایە‪ ،‬کردەگی ئاش����کرا‌و ناسراو باس لە خۆی‬ ‫خودایەک����ی ت����اک‌و تەنه����ا‪ ،‬لەهەندێک ناکات‪ ،‬بەڵکو وەک جۆرێک لە پەیوەندی‬ ‫دینی تردا زی����اد لە خودایەکن پێکەوە‪ ،‬ب����ە نادی����ارەوە خۆی بەیان����دەکات کە‬ ‫لەکاتێکدا لە هەندێ دینی تردا باس لە زۆرج����ار وەک پەیوەندیەک����ی تایبەت‌و‬ ‫بوونی هێزێکی نادیار‌و ناونەنراو دەکرێت شەخسی دەردەکەوێت‪.‬‬ ‫لەم دیدەدا ئینس����ان دین لەناوەوەی‬ ‫کە ئەم کارە جێبەجێدەکات‪.‬‬ ‫لەم ڕوانینەدا بۆ دین خودا یان خودا خۆیدا دین دەژی‪ ،‬دین لێرەدا ئەوەندەی‬ ‫یان هێزە نادیارەکان گەیەنەری پەیام‌و هێزێکە بۆ بەخش����ینی مان����ا‌و دەاللەت‬ ‫ش����ێوازێکی ئەخالقی دیاریکراون‌و داوا بە ژیان‪ ،‬ئەوەن����دەی لە پەیوەندییەکی‬ ‫لە ئینس����ان دەکەن بەپێی پێدراوەکانی ماناداردای����ە ب����ە ڕووداوە گرنگەکان����ی‬ ‫ئ����ەو پەیام‌و ئەخالقیات����ە بژین‌و دونیا‌و ژیان����ەوە‪ ،‬وەک ڕووداوی لەدایکب����وون‌و‬ ‫پەیوەندییەکانی����ان ڕێکبخ����ەن‪ .‬ل����ەم پیربوون‌و نەخۆش����کەوتن‌و مردن‌و شتی‬ ‫تێڕوانین����ەدا دین زۆرج����ار جەوهەرێک س����ەرەکی‌و گرنگی تری لەم بابەتەوە‪،‬‬ ‫وەردەگرێ����ت ک����ە نەگ����ۆڕە‪ ،‬هەڵگری ئەوەن����دە پەیوەن����دی ب����ە ش����ێوازی‬ ‫کۆمەڵێ����ک یاس����ا‌و ڕێس����ا‌و داواکاری ڕێکخستنی ژیانەوە نییە‪ ،‬پەیوەندی بە‬ ‫ئەخالقیی����ە کە بۆ هەموو ئینس����انێک‌و کۆمەڵێک یاس����ا‌و داواکارییەوە نییە کە‬ ‫ب����ۆ هەم����وو س����ەردەمێک دەخ����وات‪ .‬ببنە چوارچێوەی سەرەکی ڕێکخستنی‬ ‫لەم تێگەیش����تنەدا بۆ دی����ن گرنگترین ژیانی هەموو ئینس����انەکان‪ .‬دین لێرەدا‬ ‫پرس����یارێک بکرێ����ت ئەمەی����ە‪ :‬چ����ۆن بەر لەهەمووش����تێک هێما بۆ ڕۆحانیەت‬ ‫پەیوەندی نێوان ئەو موقەدەسە دینییە دەکات‪... .‬‬ ‫»» ‪19‬‬ ‫گەردونیی����ە نەگۆڕە‌و ژیانی س����ەرزەوی‬

‫شار ‌ی سلێمان ‌ی (‪)1784‬‬ ‫چه‌ند س���اڵێكه‌ الی هه‌ندێك داموده‌زگای‬ ‫شاری سلێمانی بۆته‌ باو كه‌ ئه‌بێت له‌رۆژی‬ ‫چوارده‌ی تشرینی هه‌مو ساڵێكدا شایی‌و‬ ‫زه‌ماوه‌ند له‌س���ه‌ر ش���ه‌قام‌و له‌ یانه‌كاندا‬ ‫به‌بۆنه‌ی بنیاتنانی ش���اره‌كه‌وه‌ بگێڕرێت‬ ‫له‌په‌راوێ���زی ئه‌وه‌ش���دا هه‌ندێك له‌مێژوو‬ ‫چاالكی رابوردوی شاره‌كه‌و خه‌ڵكه‌كه‌شی‪،‬‬ ‫كه‌ دیاره‌ هه‌مومان شانازی پێوه‌ ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫باسده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم لێره‌دا چه‌ند پرسیارێك‬ ‫رێگام���ان پێده‌گرێت له‌وانه‌‪ :‬مه‌به‌س���تی‬ ‫راسته‌قینه‌ له‌م به‌زم‌و ره‌زم‌و هه‌ڵپه‌ڕكێیه‌‬ ‫چییه‌؟ عه‌جه‌با له‌ماوه‌ی ئه‌و ساڵه‌دا هیچ‬ ‫ده‌س���كه‌وتێكی گه‌وره‌مان بۆ خه‌ڵكه‌كه‌ی‬ ‫فه‌راهه‌مكردوه‌ كه‌ خۆمانی پێوه‌ بابده‌ین؟‬ ‫ئایا ش���اره‌ گه‌وره‌كانی واڵتانی دی هه‌مو‬ ‫س���اڵێك ئه‌م به‌زمه‌ ده‌گێ���ڕن؟ بۆ نمونه‌‬ ‫له‌ش���اری واش���نتنی واڵت���ی ئه‌مه‌ریكادا‬ ‫س���ااڵنه‌ چه‌ندی���ن چاالك���ی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫به‌ج���ۆش‌و خ���رۆش ئه‌نجامده‌درێ���ت‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ ڤیس���تیڤاڵه‌كانی ش���كۆفه‌ی داری‬ ‫شێری (شجرە‌ الكرز)‪ ،‬هه‌ڵدانی كۆالره‌ی‬ ‫ره‌نگاوره‌ن���گ‪ ،‬ئاماده‌كردن���ی خواردنی‬ ‫جۆراوجۆر له‌چێشتخانه‌كان‌و فرۆشتنیان‬ ‫به‌هه‌رزانتر‪ ،‬سه‌ری ساڵی چینی‪ ،‬فۆلكلۆری‬ ‫فه‌رهه‌نگی‪ ،‬داگیرساندنی گڵۆپه‌كانی داری‬ ‫رۆژی له‌دایكبونی مه‌س���یح‪ ..‬هتد‪ ،‬وه‌لێ‬ ‫هیچ ڤیس���تیڤاڵێك بۆ بنیاتنانی شاره‌كه‌‬ ‫له‌الیه‌ن جۆرج واشنتنه‌وه‌ له‌ئارادا نییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م شاره‌ی كه‌ پایته‌ختی میرنشینێكی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ بوه‌ له‌ مه‌حكومییه‌تی عه‌جه‌م‌و‬ ‫سوخره‌ كێشیی ئالی عوسمان‪ ،‬ئه‌مێستا‬ ‫پایته‌خت���ی هه‌رێمێك���ی ژێرده‌س���ته‌ی‬ ‫عه‌ره‌بی���ش نییه‌‪ ،‬ئه‌وان���ه‌ی هه‌مو رۆژێ‌‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌مان لێده‌كه‌ن كه‌ ئه‌گه‌ر به‌ره‌حه‌تی‬ ‫دانه‌نیشین ئه‌گه‌ر چی ساداتیش بین‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫معاشمان لێده‌بڕن‪.‬‬ ‫چرچو لۆچی ده‌موچاوی ش���اره‌كه‌مان‬ ‫له‌نائومێدی ناخی گه‌نج���ان‌و ناعه‌داله‌تی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیدا ره‌نگیداوه‌ته‌وه‌و به‌ئارایشتی‬ ‫ده‌هوڵ‌و زوڕناو هه‌ڵپه‌ڕكێی سه‌ر شه‌قام‌و‬ ‫یانه‌كان له‌تش���رینه‌كاندا ناش���اررێنه‌وه‌و‬

‫هه‌مو س���اڵێك له‌م بۆنه‌یه‌دا كه‌ شاكاری‬ ‫رابوردوی ش���اره‌كه‌مان ی���اد ئه‌كه‌ینه‌و‌ه‬ ‫بێ‌ ئ���ه‌وه‌ی هیچم���ان له‌ب���اردا بێت بۆ‬ ‫ئه‌مڕۆی‪ ،‬به‌وه‌ ده‌چێ‌ كه‌ چله‌ی ماته‌مینی‬ ‫عه‌زیزێكم���ان به‌رێبكه‌ین‪ ،‬ل���ه‌م به‌ینه‌دا‬ ‫كاتێك له‌یانه‌ی ته‌الری ش���اره‌ حه‌یاته‌كه‌‬ ‫ئاهه‌نگێ���ك ب���ه‌م بۆنه‌یه‌وه‌ س���ازده‌كرا‪،‬‬ ‫هاوڕێیه‌ك���ی خۆشه‌ویس���ت ناچاریكردم‬ ‫كه‌ مایكێك به‌ده‌س���ته‌وه‌ بگرم به‌ هیوای‬ ‫ئه‌وه‌ی بۆنه‌كه‌ به‌ قس���ه‌یه‌كی نه‌س���ته‌ق‬ ‫گه‌رمت���ر بكه‌م ب���ه‌اڵم س���ه‌ره‌ڕای داوای‬ ‫لێبوردنیش به‌داخه‌وه‌ له‌قسه‌ی ره‌ق زیاتر‬ ‫كه‌ كورد وته‌نی (حه‌قه‌ بۆیه‌ ره‌قه‌) هیچم‬ ‫ل���ه‌م باره‌یه‌وه‌ پێ نه‌ب���وو ده‌رئه‌نجام بۆ‬ ‫چه‌ند ساتێك س���ه‌رو دڵی ئاهه‌نگگێڕانم‬ ‫گرت‪.‬‬ ‫ده‌سته‌ی نه‌زاهه‌ له‌به‌غدا ته‌نیا بۆ ئاماری‬ ‫شه‌ش مانگی یه‌كه‌می سالی ‪ 2011‬باس له‌‬ ‫‪ 9313‬ده‌عوای كراوه‌ی دۆسیه‌ی گه‌نده‌ڵی‬ ‫ده‌كات كه‌ دیاره‌ هه‌رێمی كوردستانی تێدا‬ ‫نییه‌ چونكی رێناده‌ن ده‌سه‌اڵته‌كانی ئه‌و‬ ‫ده‌سته‌یه‌ ئێره‌ بگرێته‌وه‌ به‌اڵم شوكور بۆ‬ ‫خودا له‌هه‌رێم���ه‌ (یوتۆپی‌)ه‌كه‌ی ئێمه‌دا‬ ‫كۆمیس���یۆنی‌ ئه‌س���تۆپاكیمان نییه‌ كه‌‬ ‫بوختانی وامان پێبكات‌و كه‌ دۆسیه‌یه‌كیش‬ ‫له‌ئه‌نجامی ملمالنێی ته‌كه‌توالتدا به‌هه‌ڵه‌‬ ‫قوتده‌بێت���ه‌وه‌ ئه‌وا ش���ایه‌تی س���ه‌ره‌كی‬ ‫له‌به‌ندیخان���ه‌ی میریدا به‌ مه‌رگی مجافات‬ ‫ژیان له‌ده‌س���ت ئ���ه‌دات‌و كاره‌ك���ه‌ دیزه‌‬ ‫به‌ده‌رخۆنه‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ له‌س���اڵی ‪ 2004‬وه‌ هه‌ر له‌م شاره‌دا‬‫پتر له‌دوسه‌د باڵه‌خانه‌ی‌ ده‌ دوانزه‌ نهۆمی‬ ‫له‌ الیه‌ن كه‌رتی تایبه‌ت‌و به‌ (هاوكاری)!‬ ‫كه‌رت���ی زۆر تایب���ه‌ت ت���ره‌وه‌ بنیاتنران‬ ‫كه‌چی بۆ نه‌خۆش���خانه‌ ‪ 400‬عه‌یبه‌كه‌ كه‌‬ ‫هه‌ر له‌و ساڵدا به‌ردی بناغه‌ی دانرا‪ ،‬تازه‌‬ ‫به‌تازه‌ م���ژده‌ی ته‌واوبونی له‌ ‪ %85‬مان‬ ‫پێ ده‌د‌هن‌و كه‌سێكیش ناچێته‌ ژێر باری‬ ‫به‌رپرس���یارێتی مه‌حرومكردن���ی خه‌ڵكی‬ ‫ئه‌م شاره‌ له‌خزمه‌تگوزاری سێ ساڵ كار‬ ‫راگرتن تێیداو یان چه‌ند جار ته‌رخانكردنی‬

‫►‬

‫سه‌فوه‌ت ره‌شید سدقی‬

‫بودجه‌ی ئیزاف���ی بۆی‌و كه‌ پرۆژه‌یه‌كیش‬ ‫به‌سه‌قه‌تی ئه‌نجامده‌درێت وه‌ك پرده‌كه‌ی‬ ‫خه‌س���ره‌وخاڵ‌‌و تونێله‌ك���ه‌ی ئه‌زمڕ ئه‌وا‬ ‫ئه‌بێت ناوه‌ناوه‌ی���ه‌ك دابخرێن‌و بودجه‌ی‬ ‫تریان ب���ۆ ته‌رخانبكرێ بۆ ده‌س���تهێنان‬ ‫پێیاندا نه‌وه‌ك كاره‌س���اتی گه‌وره‌یان لێ‬ ‫بكه‌وێت���ه‌وه‌و تكایه‌ الف���و گه‌زافی كامپی‬ ‫نوێی‌ زانكۆی سلێمانیش���مان به‌س���ه‌ردا‬ ‫لێم���ه‌ده‌ن چونكی پارێزگا نییه‌ له‌عێراقدا‬ ‫ی���ه‌ك دو زانكۆی تێدا نه‌ب���ێ‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌كۆیه‌و قه‌ره‌داخ‌و كه‌الرو چه‌مچه‌ماڵیش‬ ‫زانك���ۆ هه‌ن���ه‌‪ ،‬ته‌نی���ا ئاگاداربن چیدی‬ ‫دیواری مه‌كته‌به‌كان به‌سه‌ر كۆرپه‌كانماندا‬ ‫نه‌تلیسێته‌وه‌و له‌وه‌وال سه‌رپشك بن له‌وه‌ی‬ ‫پێیانده‌ڵێن خوێندكار یان قوتابی‪.‬‬ ‫مامۆستا جه‌مال عه‌بدول له‌ ڤیستیڤاڵی‬ ‫ئه‌م س���اڵی گه‌الوێژدا پتر له‌پانزه‌ خاڵی‬ ‫چاالكی جۆراو ج���ۆری خوێنده‌وه‌ كه‌ له‌‬ ‫كوردس���تانی باشوردا ش���اری سلێمانی‬ ‫یه‌كه‌م بوه‌ تێیاندا هه‌ر له‌یه‌كه‌م رۆژنامه‌ی‬ ‫كوردی‌و یه‌كه‌م چیرۆكنوسی كورد‌و یه‌كه‌م‬ ‫مه‌كته‌ب���ی كچان‌و یه‌كه‌م ش���انۆگه‌ری‌و‪..‬‬ ‫هه‌ته‌د‪ ،‬دیاره‌ پێچه‌وانه‌كه‌شی ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫شاره‌كه‌ ئه‌مڕۆ له‌هیچ شتێكدا قڕه‌ش نییه‌‬ ‫به‌اڵم مامۆس���تا یان بی���ری چو بیرۆكه‌ی‬ ‫دامه‌زراندن���ی یه‌ك���ه‌م رێكخ���راوی مافی‬ ‫مرۆڤیش له‌ كوردس���تاندا له‌ته‌ك ئه‌وانه‌دا‬ ‫باس بكات یان نه‌یویست باسی مردویه‌كی‬ ‫تریش بكات كه‌ ئه‌میان ئه‌و وه‌ك سه‌رۆكی‬ ‫رێكخراوه‌ك���ه‌و ئێم���ه‌ی هاوكارانی وه‌ك‬ ‫ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ر له‌وه‌فاتی به‌رپرسین‪.‬‬ ‫گ���ه‌ر س���اڵی جارێكی���ش له‌په‌راوێزی‬ ‫یادكردنه‌وه‌ی بۆنه‌یه‌كدا به‌س���ه‌ر ش���ان‌و‬ ‫شه‌وكه‌تی مێژوی ش���اره‌كه‌دا هه‌ڵبدرێت‬ ‫ئه‌وا ده‌بێت رێزی پێشه‌وه‌ی ئاهه‌نگه‌كان‬ ‫ب���ه‌ وه‌ل���ی نیعمه‌ته‌كانم���ان له‌(گه‌وره‌و‬ ‫س���ه‌ردار) برازێنرێته‌وه‌ ت���ا داوای( دوا‬ ‫رۆژیان ) لێبكه‌ین‌و بێكه‌سێكیشمان نییه‌‬ ‫بێته‌ جواب‌و پێیان بڵێ "‪ 21‬س���اڵه‌ ئێمه‌‬ ‫ره‌نجبه‌ری ئێوه‌ین)‪.‬‬ ‫جگه‌ ل���ه‌و بودجه‌ زه‌به‌الح���ه‌ی كه‌ له‌‬ ‫به‌غداوه‌ دێت‌و سه‌ره‌ڕای باجی بێشوماری‬ ‫ن���ه‌وت به‌قاچاخبردن‌و ش���یرینی نه‌وته‌‬ ‫تاڵه‌ك���ه‌‪ ،‬ده‌یان جۆر باج���ی ده‌زگاكانی‬ ‫(گومرگ‪ ،‬ش���اره‌وانی‪ ،‬تاپ���ۆ‪ ،‬هاتوچۆ‪،‬‬ ‫دادگا‪ ،‬ره‌گه‌زنام���ه‌‪ ،‬كاره‌ب���ا‪ ،‬نه‌وت���ی‬ ‫بایه‌ع���ی‪ ،‬به‌نزینخان���ه‌‪ ،‬فرۆكه‌خان���ه‌‪،‬‬

‫پیشه‌س���ازی‪ ،‬كۆمپانی���اكان)و گه‌لێكی‬ ‫تریش رۆژانه‌ له‌هاواڵتیان ده‌سه‌نرێن ك ‌ه‬ ‫گوایه‌ له‌رێگای خه‌ماڵندنه‌وه‌ كۆی هه‌موی‬ ‫به‌ (مقاس���ه‌) له‌بودجه‌ گشتییه‌كه‌ی كه‌‬ ‫له‌به‌غداوه‌ دێت ده‌رده‌كرێت به‌اڵم قسه‌كه‌‬ ‫له‌وه‌یه‌ كه‌ كه‌س���ێك نازانێ فه‌رقی نێوان‬ ‫خه‌ماڵندنه‌ك���ه‌و داهات���ه‌ راس���ته‌قینه‌كه‌‬ ‫چه‌نده‌و ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ بۆ كوێ‌ ده‌چێ‌؟!‬ ‫به‌هه‌رحاڵ خێ���ری پێوه‌بێت به‌اڵم بۆچی‌‬ ‫ئه‌ب���ێ ته‌له‌ب���ه‌ی زانك���ۆ ناچ���ار بكه‌ن‬ ‫په‌نابه‌رنه‌ به‌ر مانگرتن بۆ ئه‌وه‌ی یه‌كسان‬ ‫بكرێنه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ته‌له‌به‌كانی عێراقه‌ ره‌زا‬ ‫قورس���ه‌كه‌داو بۆچ���ی‌ راس���ته‌وخۆ وه‌ك‬ ‫باقی عێ���راق مافه‌كانی���ان ناده‌نێ‌و یان‬ ‫ئه‌ب���ێ ماوه‌یه‌ك خوێندن راوه‌س���تی‌و تا‬ ‫به‌چه‌ش���نی مه‌كره‌مه‌ مافه‌ ئاساییه‌كه‌یان‬ ‫پێ ببه‌خشن‪.‬‬ ‫تكایه‌ كۆتایی ب���ه‌م درامایانه‌ بهێنن با‬ ‫س���ه‌ركرده‌یه‌ك نه‌مانته‌زێنێت به‌وه‌ی كه‌‬ ‫سلێمانی شاری شێخ مه‌حمودو بارزانییه‌و‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ش (وه‌ك مه‌دینه‌ بێ نه‌بی بێ‌و‬ ‫ی���ا نه‌جه‌ف بێ بێ عه‌ل���ی)‪ ،‬نالی وته‌نی‬ ‫(كه‌س���ی تێدا نییه‌ ئه‌م ش���اره‌ بێ تۆ)‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم دیاره‌ مه‌به‌س���ته‌كه‌‪ ،‬ب���ا وجودی‬ ‫سه‌دان هه‌زار ناس‌و ئه‌جناس‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫ئه‌م شاره‌ بێساحێبه‌و باشترین به‌ڵگه‌ش‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ ك���ه‌ ئه‌بێ له‌ش���ارێكی ت���ره‌وه‌‬ ‫به‌رپرس���ێك بۆ یادێكی رۆشنبیری قه‌رز‬ ‫بكه‌ین ب���ۆ ئه‌وه‌ی بیخاته‌ ده‌س���تمانه‌وه‌‬ ‫كه‌ ته‌نانه‌ت بیرۆكه‌ی نازناوی پایته‌ختی‬ ‫روشنبیریش بۆ سلێمانی هی خه‌ڵكه‌كه‌ی‬ ‫نییه‌و له‌ كاتی كابینه‌ی پێنجه‌وه‌ س���ه‌ری‬ ‫هه‌ڵداوه‌و له‌الیه‌ن‌وه‌زیری رۆشنبیری ئه‌و‬ ‫كابینه‌یه‌ وه‌ كه‌ هه‌ر خه‌ڵكی ئه‌م شاره‌ش‬ ‫نییه‌ پێشنیاركراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆ كوان مه‌حوی‌و نالی‌و سالمه‌كانی‬ ‫پێری؟ گ���ۆران‌و هه‌ردی‌و بێكه‌س���ه‌كانی‬ ‫دوێنێی‌ ئه‌م شاره‌‪ ،‬ئه‌ترسم بڵێن پاڵنه‌ری‬ ‫به‌ ده‌س���تهێنانی پله‌ی بڵن���دی بلیمه‌تی‬ ‫ئه‌وانه‌ له‌س���ته‌مكاری‌و ناهه‌مواری‌و زوڵم‌و‬ ‫زۆری س���ه‌رده‌می ژیانیاندا سه‌ریهه‌ڵداوه‌و‬ ‫ئێستا له‌م شامی شه‌ریفه‌دا هیچ گرفتێك‬ ‫نییه‌ بزوێنه‌ری ئه‌و هه‌س���ته‌ به‌رزانه‌ بێت‬ ‫به‌اڵم له‌یادتان نه‌چێت كه‌ لوتكه‌ی سۆزو‬ ‫ئه‌وی���ن‌و دڵ���داری هۆنراوه‌كانی هه‌ردی‌و‬ ‫ئاوێنه‌ی جوانی سروش���تی كوردس���تان‬ ‫له‌هۆنراوه‌كان���ی گۆران���دا ه���ه‌ر ل���ه‌و‬

‫سه‌رده‌مانه‌دا گوتراون‪.‬‬ ‫له‌مه‌وب���ه‌ر درۆمان ته‌نی���ا بۆ خه‌ڵكی‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ ئه‌كرد به‌اڵم به‌چه‌شنی (گۆبڵز)‬ ‫وه‌زیری پڕوپاگه‌نده‌ی ئه‌ڵمانیای سه‌رده‌می‬ ‫هیتل���ه‌ر كه‌ ئه‌یگوت ه���ه‌ر درۆ بكه‌و درۆ‬ ‫بكه‌و درۆبكه‌ تاكو خۆشت بڕوای پێدێنی‪،‬‬ ‫دیاره‌ ئێستا درۆ بۆ خۆشمان ئه‌كه‌ین وه‌لێ‬ ‫خه‌ڵكی وش���یاری هه‌ڵه‌بجه‌ هه‌ر له‌كاتی‬ ‫سوتاندنی مۆنۆمێنته‌كه‌وه‌ كه‌ بۆ بازرگانی‬ ‫پێكردن دروس���ت كرابو‪ ،‬ت���ا ئه‌مڕۆ كه‌وا‬ ‫هه‌مدیس كۆمه‌ڵ���ه‌ی قوربانیانی هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫له‌نائومێدیدا هه‌ڕه‌شه‌ی هه‌ڵوێستی توندتر‬ ‫ده‌كه‌ن له‌راستی درۆكانمان ئاشكرابون‪.‬‬

‫ئه‌بێ سلێمانی‬ ‫شانازی به‌و‬ ‫نازناوه‌وه‌ بكات كه‌‬ ‫(سه‌دام حوسێن)‬ ‫پێی به‌خشی به‌وه‌ی‬ ‫كه‌ ناوی لێنا (مدینه‌‬ ‫صعبه‌) چونكی تاكه‌‬ ‫شاری عێراق بو كه‌‬ ‫ته‌نانه‌ت به‌ویش‬ ‫ماڵیی نه‌ده‌كرا‬ ‫به‌ڕێزان به‌ س���واڵ‌و س���ه‌ده‌قه‌و ئه‌مری‬ ‫ئیداری‌و یاسای ش���یر بۆ داپیردا ته‌رفیع‬ ‫به‌شاری س���لێمانی ناكرێت ئه‌گه‌ر خۆمان‬ ‫هیچم���ان له‌باردا نه‌بێت‪ ،‬ئه‌م ش���اره‌ زۆر‬ ‫كه‌س���ی غه‌ریب���ه‌ی ك���رد به‌ش���ت به‌اڵم‬ ‫به‌داخه‌وه‌ هیچیان ئه‌مه‌كی گه‌ڕاندنه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ندێك له‌پیاوه‌تی شاره‌كه‌یان نه‌دایه‌وه‌‬ ‫ئه‌مه‌ش به‌راس���تییه‌كه‌ی گازنده‌یه‌كی زۆر‬ ‫دروس���ت نییه‌ چونكه‌ ره‌نگه‌ لێمان بێنه‌‬ ‫جواب‌و بڵێن بۆ ئێ���وه‌ بۆ خۆتان چیتان‬

‫كردوه‌ بۆ ش���اره‌كه‌تان تا گله‌یی له‌ئێمه‌‬ ‫بكه‌ن؟!‬ ‫ئه‌بێ سلێمانی ش���انازی به‌و نازناوه‌وه‌‬ ‫بكات كه‌ (سه‌دام حوسێن) پێی به‌خشی‬ ‫به‌وه‌ی كه‌ ن���اوی لێن���ا (مدینه‌ صعبه‌)‬ ‫چونكی تاكه‌ شاری عێراق بو كه‌ ته‌نانه‌ت‬ ‫به‌وی���ش ماڵی���ی نه‌ده‌ك���را‪ ،‬ده‌رب���اره‌ی‬ ‫بلیمه‌تی ش���اره‌كه‌ بۆنه‌یه‌كم دێته‌وه‌ یاد‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش كاتێك كه‌ له‌گ���ه‌ڵ ژماره‌یه‌كی‬ ‫ك���ه‌م ل���ه‌ دادوه‌رو پارێزه‌ران���دا له‌كاتی‬ ‫ش���ه‌ڕی ناوخۆدا له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دابوین كه‌‬ ‫دادگاش به‌چه‌ش���نی هه‌م���وو ده‌زگاكانی‬ ‫تری هه‌رێمه‌كه‌ له‌نێوان به‌رداشی سه‌وزو‬ ‫زه‌رددا دوك���ه‌رت نه‌بێ���ت‌و دوای گفتوگۆ‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ یه‌كێتی���دا‪ ،‬به‌ن���ده‌ له‌ته‌ك كاك‬ ‫مس���ته‌فا عه‌س���كه‌ریدا چوین���ه‌ پیرمام‌و‬ ‫ل���ه‌وێ چاوم���ان كه‌وت به‌خوالێخۆش���بو‬ ‫س���امی عه‌بدولڕه‌حم���ان‌و له‌میان���ه‌ی‬ ‫قسه‌كردندا پێمانگوت كه‌ له‌راستیدا ئێمه‌‬ ‫پیمانخۆش نییه‌ كه‌ ده‌ستپێشخه‌رییه‌كان‬ ‫هه‌ر له‌س���لێمانییه‌وه‌ س���ه‌رهه‌ڵداو خوزیا‬ ‫له‌هه‌ولێرو دهۆكیش ج���ار به‌جار هه‌ندێ‬ ‫كه‌س ئه‌و رۆڵه‌یان ئه‌بینی‪ ،‬ئه‌و له‌وه‌اڵمدا‬ ‫وتی باشتێكتان بۆ بگێڕمه‌وه‌ (له‌سااڵنی‬ ‫حه‌فت���ادا ت���ه‌واوی پۆلێك���ی زانكۆ كه‌‬ ‫ژماره‌یان ‪ 30‬قوتابی بوو‪.‬‬ ‫هاتنه‌ ریزی شۆڕش���ه‌وه‌و ئه‌مانه‌ ته‌نیا‬ ‫یه‌ك كه‌سیان خه‌ڵكی سلێمانی بو ئه‌میش‬ ‫پاش ده‌دوانزه‌ رۆژ بروس���كه‌یه‌كی نارد‬ ‫بۆ ئێزگه‌كه‌و تێیدا نوس���یبوی ؛ به‌ ناوی‬ ‫خ���ۆم‌و ‪ 29‬قوتابی پۆله‌كه‌م���ه‌وه‌ هاتنه‌‬ ‫ریزی ش���ۆڕش راده‌گه‌یه‌نم‪ ،‬هاوڕێیه‌كانی‬ ‫لێیانك���رده‌ ه���ه‌اڵو پێیانگ���وت كێ تۆی‬ ‫كردۆته‌ وته‌بێژو ریشسپی ئێمه‌؟ ئه‌میش‬ ‫له‌وه‌اڵمدا وتی‪ :‬ئه‌وا چه‌ند وه‌خته‌ لێره‌ین‬ ‫نه‌ك���ه‌س پێمانده‌زان���ێ‌و نه‌ك���ه‌س‌و كار‬ ‫ئاگای���ان لێمانه‌و نه‌ هیچ���كام له‌ ئێوه‌ش‬ ‫ش���تێكی دركاند)‪ ،‬له‌كۆتایی قسه‌كانیدا‬ ‫كاك س���امی به‌زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌كه‌وه‌ گوتی‬ ‫"ئه‌وج���ا كاكه‌ خه‌ڵكی س���وله‌یمانی هه‌ر‬ ‫بۆخۆیان وانه‌"‪.‬‬ ‫به‌ڕێزان‪ ،‬ئه‌م شاره‌ ده‌وڵه‌مه‌ندو زیندوه‌‬ ‫به‌خه‌ڵكه‌ ساده‌كه‌ی به‌ر له‌ سه‌دان هه‌زار‬ ‫كچ‌و كوڕی گه‌نج���ی خوێنده‌وارو هه‌زاران‬ ‫كه‌سی رۆشنبیرو خاوه‌ن ئه‌زمون هیچیشی‬ ‫له‌كه‌س ناوێت ته‌نها تكایه‌ كه‌مێك پێتان‬ ‫له‌سه‌ر بۆری ئوكسجینه‌كه‌ الده‌ن‪.‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫فاتیحایه‌ك بۆ كه‌ركوك!! ‬ ‫گه‌ر شۆڕش���ه‌كانی‌ ئه‌یل���ول‌و گواڵن‌و‬ ‫ن���وێ‌و كاره‌س���اته‌كانی‌ ئه‌نف���ال‌و‬ ‫كیمیاباران‌و راپه‌ڕین‌و كۆڕه‌وو ئه‌و هه‌موو‬ ‫قوربان���ی‌‌و خوێن رژانه‌ی‌ كورد‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫له‌فاكته‌ره‌كانی‌ داكۆك���ی‌ كرد ن بوبێ‬ ‫له‌كوردستانی‌ بونی‌ كه‌ركوك‌و ناوچه‌كانی‌‬ ‫ده‌وروب���ه‌ری‌‪ ،‬ئه‌وه‌ ل���ه‌دوای‌ روخاندنی‌‬ ‫رژێمی‌ به‌عس به‌بێ شۆرش‌و به‌ئارامی‌‌و‬ ‫له‌پێناوی‌ ده‌سكه‌وتی‌ حیزبی‌‌و شه‌خسی‌‬ ‫ئاسۆكانی‌ ده‌ركه‌وتنی‌ له‌ده‌ستچونی‌ رۆژ‬ ‫به‌رۆژ رونترده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌و كاره‌س���اتانه‌ی‌ به‌درێژایی‌‬ ‫چه‌ند ده‌ی���ه‌ی‌ رابردو س���ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫سیاس���ی‌ كورد ئولفه‌تی‌ پێ���وه‌ گرتوه‌‬ ‫هه‌ڵدانه‌وه‌ی‌ په‌ره‌كانی‌ مێژوو خه‌وبینینی‌‬ ‫گه‌وره‌و ب���ێ بنه‌ما بوه‌ له‌س���ه‌ر مافه‌‬ ‫نیش���تیمانی‌و نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی‌ میلله‌تی‌‬ ‫كورد‪ .‬چ له‌وه‌ به‌دبه‌ختی‌ تره‌ واقعێكی‌‬ ‫تاڵت هه‌بێ‌و ب���ه‌رده‌وام خه‌ونی‌ خۆش‬ ‫ببینی‌‌و به‌دروش���مگه‌لی‌ بریقه‌داری‌ بێ‬ ‫كردار به‌میله‌ته‌كه‌تی‌ بفرۆشیته‌وه‌‪.‬‬ ‫داماوی‌ ئه‌م نوخبه‌ ب���ازرگان‌و به‌ناو‬ ‫سیاس���ییه‌ی‌ كورد له‌وه‌دایه‌ ئێس���تاش‬ ‫به‌زه‌مانی‌ سه‌رده‌می‌ ته‌له‌فزیۆنه‌ ره‌ش‌و‬ ‫سپییه‌كه‌ی‌ س���ه‌رده‌می‌ هه‌ش���تاكان‌و‬ ‫نه‌ڕه‌نه‌ڕی‌ رادیۆكانی‌ س���ه‌رده‌می‌ شاخ‬ ‫س���ه‌یری‌ لۆژیك‌و هۆش���یاری‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫كوردستان ئه‌كه‌ن‌و وه‌ك چۆن مه‌نتیق‌و‬ ‫مه‌عریفه‌ی‌ خۆیان هی‌ ئه‌وێنده‌ره‌‪ ،‬له‌وه‌‬ ‫ئه‌چێ عه‌س���ری‌ عه‌وله‌مه‌و ته‌كنه‌لۆژیا‬ ‫به‌وشه‌ی‌ س���ه‌ركاغه‌ز بزانن‌و بێ ئاگابن‬ ‫له‌وه‌ی‌ هی���چ كاتێ ئه‌وه‌نده‌ی‌ ئێس���تا‬

‫به‌شی‌ زۆری‌ تاكی‌ كوردی‌ ده‌وڵه‌مه‌ندو‬ ‫به‌ئاگانیی���ه‌ له‌زانی���اری‌ به‌گۆرانكاری‌‌و‬ ‫پێش���هاته‌ سیاس���ییه‌كانی‌ كوردستان‌و‬ ‫ناوچه‌كه‌و دنیا‪.‬‬ ‫كه‌ركوك دڵ‌‌و قودس���ی‌ كوردستانه‌‪،‬‬ ‫گه‌ر سازشمان له‌سه‌ر كه‌ركوك بكردایه‌‬ ‫ب���ێ رژانی‌ خوێن���ی‌ پێش���مه‌رگه‌یه‌ك‬ ‫ده‌مێ���ك بو له‌م س���ێ پارێ���زگا (دو‬ ‫ئیداره‌ی���ه‌)دا بوبوین���ه‌ خاوه‌نی‌ یه‌كه‌ی‌‬ ‫ئی���داری‌‌و سیاس���ی‌ س���ه‌ربه‌خۆ‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫قس���ه‌ی‌ كاره‌كت���ه‌ره‌ سیاس���ییه‌كانی‌‬ ‫ه���ه‌ردو حیزبه‌‪ .‬باش���ه‌ گریم���ان ئه‌وه‌‬ ‫راس���تان فه‌رمو به‌راس���تی‌ نیشتیمان‬ ‫په‌رس���تی‌ كه‌ركوك بون���ه‌‪ ،‬بۆیه‌ ژیانی‌‬ ‫گه‌نجیتان به‌ش���اخ به‌خش���ی‌ له‌پێناوی‌‬ ‫ش���ازش نه‌ك���ردن له‌س���ه‌ر كه‌ركوك!‬ ‫ده‌ستان خۆش���بێ بۆباوه‌ڕو خه‌باتتان‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌بێ وه‌اڵمی‌ ئه‌م پرسیاره‌ش���مان‬ ‫بده‌ن���ه‌وه‌ ك���وا ئه‌نجامه‌كان���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫ده‌ستكه‌وته‌ زێرینه‌ی‌ له‌دوای‌ روخاندنی‌‬ ‫رژێم���ی‌ به‌ع���س بۆ كورد دروس���ت بو‬ ‫له‌ناوچه‌كانی‌ كه‌رك���وك؟! پێمان بڵێن‬ ‫ئه‌و مادده‌ ده‌س���تورییه‌ی‌ جێ كرایه‌وه‌‬ ‫له‌ناو ده‌ستوری‌ هه‌میش���ه‌یی‌ عێراقداو‬ ‫له‌س���ێ قۆناغ پێكهاتبو ك���ه‌ ده‌بو له‌‬ ‫‪ 2007-12-31‬به‌ته‌واوی‌ جێبه‌جێبكرایه‌‬ ‫چه‌ندی‌ لێ جێبه‌جێكراوه‌؟ پێمان بڵێن‬ ‫ناوچه‌كان���ی‌ ده‌وروبه‌ری‌ كه‌ركوك وه‌كو‬ ‫حه‌ویجه‌و خورماتوو جه‌له‌الو سه‌عدیه‌و‬ ‫زومارو مه‌نده‌لی‌ ئێستا كوردی‌ زۆر تێدا‬ ‫ئه‌ژی‌ یان پێش روخاندنی‌ رژێم؟!‬ ‫هه‌شت س���اڵه‌ هه‌رچی‌ داموده‌زگای‌‬

‫►‬

‫سه‌ركه‌وت شه‌ریف‬

‫ئی���داری‌‌و سیاس���ییه‌ به‌ده‌س���تی‌‬ ‫كورده‌وه‌یه‌‪ ،‬هه‌رچی‌ شوێنی‌ بڕیاردان ‌‬ ‫ی‬ ‫گرنگه‌ كورد به‌رێوه‌ی‌ ئه‌بات‌و بڕیار الی‌‬ ‫كورده‌‪ .‬ئه‌ڵمانیا به‌(‪ )10‬ساڵ ئاسه‌واری‌‬ ‫(‪)40‬س���اڵی‌ جه‌نگ‌و وێران���ی‌ له‌نێوان‬ ‫هه‌ردو به‌ش���ه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌اڵت‌و رۆژئاوادا‬ ‫س���ڕییه‌وه‌‪ ،‬فه‌رم���و ئێ���وه‌ له‌م���اوه‌ی‌‬ ‫ئه‌م هه‌ش���ت س���اڵه‌دا پێم���ان بڵێن‬ ‫چیتان كردوه‌ له‌س���ڕینه‌وه‌ی‌ ئاسه‌واری‌‬ ‫ته‌عریب‌و چاندنی‌ هه‌ستی‌ نیشتیمانی‌‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ الی‌ تاكی‌ ناوچه‌ دابڕاوه‌كان‌و‬ ‫پێشكه‌شكردنی‌ خزمه‌تگوزاری‌ ته‌واو؟!‬

‫كام به‌رپرسی‌ ئه‌و‬ ‫شار‌ه ماڵی‌ برده‌و‌ه‬ ‫كه‌ركوك‌و شه‌و‬ ‫له‌وێ ئه‌مێنێته‌وه‌؟‬ ‫كام به‌رپرس���ی‌ ئه‌و شاره‌ ماڵی‌ برده‌وه‌‬ ‫كه‌ركوك‌و شه‌و له‌وێ ئه‌مێنێته‌وه‌؟‬ ‫مه‌هزه‌ل���ه‌ی‌ ئ���ه‌م ده‌س���ه‌اڵتداره‌ی‌‬ ‫ئێس���تای‌ كورد له‌وه‌دای���ه‌ دو ئیداره‌یی‌‬ ‫ئه‌م سێ پارێزگایه‌ی‌ هه‌رێمی‌ بردۆته‌وه‌‬ ‫كه‌ركوك‌و باس���ی‌ گه‌ڕانه‌وه‌شی‌ ئه‌كات!‬ ‫گ���ه‌ر به‌ش���ه‌قامێكدا بڕۆی‌ س���ایدێكی‌‬ ‫ره‌نگ���ی‌ س���ه‌وزه‌و ناوی‌ ش���ه‌هیدێكی‌‬ ‫یه‌كێتییه‌و س���ایده‌كه‌ی‌ ترش���ی‌ ره‌نگی‌‬ ‫زه‌رده‌و ن���اوی‌ ش���ه‌هیدێكی‌ پارتییه‌‪،‬‬ ‫گه‌ر بته‌وێ بڕۆی‌ مامۆستایه‌كی‌ ئایینی‌‬

‫بدۆزیته‌وه‌ بۆ پرسیارێكی‌ شه‌رعی‌ یان‬ ‫ش���ه‌كراو خواردنه‌وه‌یه‌ك گه‌ر پرسیارت‬ ‫كرد پێتده‌ڵێن ئه‌وقافی‌ كه‌سكت ئه‌وێ‬ ‫ی���ا زه‌رد؟! ئه‌وه‌ باس���ی‌ پ���ه‌روه‌رده‌و‬ ‫ئاسایش���یش ه���ه‌ر ناك���رێ له‌مان���ه‌‬ ‫كاره‌ساتبارتره‌! ‬ ‫پێن���ج س���اڵ تێپه‌ری���وه‌ به‌س���ه‌ر‬ ‫جێبه‌ج���ێ نه‌كردنی‌ ماده‌ی‌ س���ه‌دوچل‬ ‫ئه‌مان بێده‌نگن‪ ،‬له‌س���ه‌ر پێش���نیاری‌‬ ‫ئه‌مان پۆس���ته‌ ئیدارییه‌كانی‌ كه‌ركوك‬ ‫برایی‌ به‌ش ك���را‪ ،‬رێگایان���دا فیرقه‌ی‌‬ ‫‪ 12‬له‌س���نوری‌ كه‌رك���وك دروس���تبێ‌و ‬ ‫ئێستاش بۆته‌ ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی‌ دیجله‌‪،‬‬ ‫هه‌زاران پله‌داری‌ كورد هاواریانه‌ له‌سه‌ر‬ ‫به‌رزنه‌كردن���ه‌وه‌ی‌ پله‌كانی���ان له‌به‌غدا‬ ‫ئه‌مان بێده‌نگن‪ ،‬هیچ یه‌كسانییه‌ك له‌نێو‬ ‫ریزه‌كانی‌ سوپاو پۆلیس‌و فه‌رمانبه‌رانی‌‬ ‫شاره‌كه‌دا له‌نێوان كوردو عه‌ره‌بدا نییه‌‬ ‫ئه‌مان بێده‌نگن‪ ،‬هه‌ش���ت ساڵه‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫ناوچ���ه‌ داب���ڕاوه‌كان دادوبێدادیان���ه‌و‬ ‫داوا ئه‌ك���ه‌ن هێزی‌ پێش���مه‌رگه‌ بنێرنه‌‬ ‫ناوچه‌كه‌و ژیانمان له‌مه‌ترسیدایه‌و ئه‌مان‬ ‫گوێیان پێ نه‌دان تانیوه‌ی‌ زیاتری‌ ماڵه‌‬ ‫كورده‌كان چۆڵیان كردو تازه‌ راپرسیش‬ ‫بك���رێ له‌هه‌ندێ ناوچ���ه‌ مه‌حاڵه‌ كورد‬ ‫بیباته‌وه‌و له‌ئێستاوه‌ له‌ده‌ست چوه‌‪.‬‬ ‫ئێس���تا به‌هه‌مو پێوه‌رێكی‌ لۆژیكی‌‌و‬ ‫عه‌س���كه‌ری‌‌و سیاس���ی‌ كه‌رك���وك‬ ‫له‌ده‌س���تچوه‌و بڕواناك���ه‌م هه‌رگی���ز‬ ‫جارێكیتر هه‌لێكی‌ زێرینی‌ وه‌ك ئه‌وه‌ی‌‬ ‫س���اڵی‌ ‪2003‬ی‌ بۆهه‌ڵبكه‌وێته‌وه‌‪ ،‬كێش‬ ‫به‌رپرسیاری‌ سه‌ره‌كییه‌ له‌له‌ده‌ستدانی‌‬ ‫ئه‌م هه‌له‌و دروس���تكردنی‌ ئه‌م دۆخه‌ی‌‬ ‫كه‌ركوك ئ���ه‌وه‌ مێژو ئه‌ینوس���ێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئیدی‌ ئه‌وه‌نده‌مان له‌ده‌س���تماوه‌ ده‌ست‬ ‫بكه‌ین به‌لێدانی‌ قه‌وانی‌ كه‌ركوك شاری‌‬ ‫برایه‌تییه‌! یان فاتیحایه‌كی‌ له‌ده‌ستچونی‌‬ ‫بۆ بخوێنین‪.‬‬

‫ونبوونی رۆشنبیری رەخنەگر لەناو رۆشنبیریی کوردیدا‬ ‫س���ەرەتای ڕاپەڕین ب���ە دەرکەوتنی‬ ‫ڕۆش���نبیری ڕەخنەگر‪ ،‬یان ڕۆشنبیری‬ ‫ئیلیت���ە (‪ )Elite‬دەناس���رێتەوە‪ .‬لەم‬ ‫س���ەردەمەدا ب���ۆ یەکەمج���ار ئێم���ە‬ ‫ڕۆشنبیرێک دەناس���ین کە مەودایەکی‬ ‫ف���راوان لەنێ���وان خ���ۆی‌و تێڕوانینی‬ ‫کۆمەڵگ���ەدا دروس���ت دەکات‪ .‬ب���ۆ‬ ‫یەکەمجاری���ش کۆمەڵگ���ە دەنگی بەرز‬ ‫دەکاتەوە‌و دەڵێت من لە ئێوە تێناگەم‪.‬‬ ‫ناڕەزایی لە ئاس���تی زمان‌و دەربڕینی‬ ‫ئ���ەو ڕۆش���نبیرەدا دەردەبڕێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ناشتوانێت گوێی لێ نەگرێت‪ .‬ناتوانێت‬ ‫ئەو ڕۆشنبیرە فەرامۆش بکات‪ ،‬کە ئەمە‬ ‫گرنگترین پێوەندی لەنێوان ڕۆشنبیر‌و‬ ‫جەماوەردا دروست دەکات‌و دواجار ئەو‬ ‫پێوەندییە بۆ پێوەندیی نێوان ڕۆشنبیر‌و‬ ‫دەس���تەاڵتیش دەپەڕێتەوە‪ .‬لە هەردوو‬ ‫ئاستەکەش���دا پێوەندییەکە دژایەتییە‪،‬‬ ‫نەوەک ئاش���تەوایی‪ .‬واتە ڕۆشنبیر لە‬ ‫الیەک شەڕ بە تێڕوانینەکانی کۆمەڵگە‬ ‫دەفرۆشێت‪ ،‬بەاڵم بەرگری لە مافەکانیان‬ ‫دەکات‌و لە الیەک���ی تر میکانیزمەکانی‬ ‫دەستەاڵتی پێ دەناسێنێت‌و گومان لە‬ ‫هەموو نیازپاکییەکی ئەو دەس���تەاڵتە‬ ‫دەکات‪ .‬ل���ەو س���ەردەمە‌و الی ئ���ەو‬ ‫ئیلیتەیەدا دەس���تەاڵت تەنیا مانایەکی‬ ‫سیاس���ییانەی نییە‪ ،‬بەڵکو پێش ئەوە‬ ‫مانایەکی س���یمبۆڵیی هەی���ە‪ .‬هەموو‬ ‫ش���تێک دەس���تەاڵتە کاتێ بەرگری لە‬ ‫مانەوەی دۆخی ئێستا دەکات‌و لەگەڵ‬ ‫تێپەڕاندن���دا نییە‪ .‬لە دامودەس���تگای‬ ‫پ���ەروەردە‌و تەندرووس���تییەوە ب���ۆ‬ ‫دامودەس���تگای حزب���ە سیاس���ی‌و‬ ‫ئایینییەکان‪ ،‬هەموویان دەس���تەاڵتن‌و‬ ‫گوم���ان ل���ە نیازپاکیی���ان دەکرێت‪.‬‬ ‫ڕەخنە لە پێکهات���ە‌و میکانیزمەکانیان‬ ‫دەگیرێ���ت‪ .‬س���ەیر نیی���ە ئەگ���ەر بۆ‬ ‫یەکەمجار ئەدەبیاتی ئێمە هەندێک لەو‬ ‫فەیلەس���ووفانە دەناسێت کە لە بواری‬ ‫دەستەاڵتناسیدا کاریان کردووە لەوانە‬ ‫(مێشێل فۆکۆ)‪ .‬لەمەوە نە خەڵک‌و نە‬ ‫دەس���تەاڵتی سیاسی‌و دینی توانیویانە‬ ‫گوێی خۆیان لە هەبوونی ئەو ئیلیتەیەدا‬ ‫بخەوێنن‪ ،‬بەڵکو یان ئەوەتا بە گژیاندا‬ ‫چوونەتەوە‌و یان حیسابیان بۆ کردوون‪،‬‬ ‫کە لە ه���ەردوو بارەکەدا یەک مانامان‬ ‫دەس���ت دەکەوێ���ت‪ ،‬ئەوی���ش ئەوەیە‬ ‫ئەو ڕۆش���نبیرە ڕەخنەگرە کاریگەریی‬ ‫هەبووە‪ .‬ئەو ئیلیتەیە هەر زوو تووشی‬ ‫کۆمەڵێ���ک قەیران دەبێت‌و ڕۆڵی خۆی‬ ‫لە دەست دەدات‪ .‬بۆ ئەوەی بە شێوەی‬ ‫گشتگیرییانە قسە نەکەین‪ ،‬ئەوە دەبێت‬ ‫بڵێی���ن بەش���ێکی ئەو ڕۆش���نبیرانەی‬ ‫وەک ئیلیتە دەناس���ران بۆ ڕۆشنبیری‬

‫►‬

‫ ئاراس وەهاب‬

‫ئاس���ایی گ���ۆڕان‪ .‬تێنەگیش���تی ئەو‬ ‫ئیلیتەیە لە زەمەن هۆکاری سەرەکیی‬ ‫ئەو قەیرانەیە‪ .‬واتە ئەو ڕۆش���نبیرە بۆ‬ ‫زەمەنێک ئیلیتەیە‪ ،‬کە ئەو هۆشیارییەی‬ ‫هەیەتی ل���ە واقیعەکە گەورەترە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫کات���ێ واقیعەک���ە دەگۆڕێ���ت‌و ئەو بە‬ ‫هەمان هۆشیاری‌و بە هەمان کەرەستە‬ ‫کار دەکات‪ ،‬ئیتر دەبێتە ڕۆش���نبیری‬ ‫ئاسایی‌و لە توانایدا نامێنێت جیاوازی‬ ‫دروست بکات‪ .‬بەردەوامیی ڕۆشنبیری‬ ‫ڕەخنەگری���ش بەندە ب���ەوەی تا چەند‬ ‫دەتوانێ���ت جیاوازی���ی نێ���وان خۆی‌و‬ ‫جەم���اوەر‪ ،‬جیاوازی���ی نێ���وان خۆی‌و‬ ‫دەس���تەاڵت دەربخ���ات‪ ،‬ب���ێ ئەوەی‬ ‫تێک���ەڵ هیچیان ببێت‌و بێ ئەوەیش نە‬ ‫جەماوەر‌و نە دەستەاڵتی لێ ون ببێت‪.‬‬ ‫بەردەوام دەیانبینێت‌و بۆ س���اتێک بە‬ ‫تێڕوانینەکانیان ڕازی نابێت‪ .‬بەرگری لە‬ ‫یەکەمیان دەکات‌و لە ئاستی دووەمیاندا‬ ‫دەوەستێتەوە‪ .‬ئەو ڕۆشنبیرەی جاران‬ ‫ئیلیتە ب���ووە بە هۆی ئەو س���ەرمایە‬ ‫س���یمبۆڵییەی لەو ماوەیەدا بە دەستی‬

‫بەردەوامیی‬ ‫رۆشنبیری‬ ‫رەخنەگریش‬ ‫بەندە بەوەی تا‬ ‫چەند دەتوانێت‬ ‫جیاوازیی نێوان‬ ‫خۆی و جەماوەر‪،‬‬ ‫جیاوازیی نێوان‬ ‫خۆی و دەستەاڵت‬ ‫دەربخات‬ ‫هێناوە‪ ،‬ئێس���تا بەرگ���ری لە مانەوەی‬ ‫خۆی دەکات‌و باکی ب���ە ڕەخنە نییە‪،‬‬ ‫چونکە پێی وایە هێزێکی کۆمەاڵیەتیی‬ ‫گەورەی هەیە‪ .‬ئەمەیش ڕاس���تییە کە‬ ‫ئەو ڕۆشنبیرانە‪ ،‬بە تایبەتی هەندێکیان‬ ‫خزاونەتە ناو ئۆپۆزیسۆنەوە‌و ڕۆژ بە ڕۆژ‬ ‫لە ڕێگای دەستبەرداربوونیان لە ڕەخنە‌و‬

‫ڕازیبوونی���ان بە تێڕوانین���ە باوەکانی‬ ‫کۆمەڵگە‪ ،‬جەماوەریان پەیدا کردووە‌و‬ ‫ئەو جەماوەرە وەک پاڵپش���تی خۆیان‬ ‫سەیر دەکەن‪ .‬بەشێک لەوانە لەپێناوی‬ ‫پاراستنی ئەو س���ەرمایە سیمبۆڵییەی‬ ‫خۆیاندا پشتیان بە ئۆپۆزیسیۆن داوە‪،‬‬ ‫بۆ ئەوەی لەوێوە جەماوەری خۆیان لە‬ ‫دەس���ت نەدەن‪ ،‬بەڵکو هی ئەوانیشی‬ ‫بخەنە س���ەر‪ .‬من ڕۆڵی ڕۆشنبیری ناو‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆن فەرامۆش ناکەم‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بە گرنگیش���ی دەزانم‪ ،‬ب���ەاڵم ئەوەی‬ ‫من لەس���ەری دەوەس���تم ئەوەیە ئێمە‬ ‫ڕۆش���نبیرە ڕەخنەگرەکانم���ان‪ ،‬وات���ە‬ ‫ئەوان���ەی وەک ئیلیت���ە دەرکەوتوون‪،‬‬ ‫وازیان ل���ە ڕۆڵی خۆی���ان هێناوە‌و بۆ‬ ‫ئ���ەوێ گواس���توویانەتەوە‪ .‬ئەمەیش‬ ‫وا دەکات جیاوازیی���ەکان ون بب���ن‌و‬ ‫لەیەکچوون���ەکان ش���وێنیان بگرنەوە‪.‬‬ ‫ئەوەی ئەمڕۆ زۆر ترسناکە تێکەڵبوونی‬ ‫جەماوەری ڕۆشنبیر‌و جەماوەری حزبە‬ ‫سیاس���ی‌و دینییەکان���ە‪ .‬ئەمە یەکێکە‬ ‫لەو خااڵنەی س���ەردەمی ئێستامان لە‬ ‫س���ەردەمی ڕاپەڕین جی���ا دەکاتەوە‪.‬‬ ‫ڕۆش���نبیری ڕەخنەگر یان ڕۆشنبیری‬ ‫ئیلیتە پێویس���تی بە جەم���اوەر نییە‪،‬‬ ‫چونکە ئ���ەو هەم���وو کاتێ ئاس���تی‬ ‫جەماوەر جێ دەهێڵێت‌و بۆ ئاس���تێکی‬ ‫دیک���ە دەپەڕێتەوە‪ .‬ئەمە پڕۆسیس���ی‬ ‫گۆڕانکاریی���ە‌و تەنی���ا ڕۆش���نبیری‬ ‫ڕەخنەگر دەتوانێت درێژەی پێ بدات‪.‬‬ ‫جەماوەر ب���ۆ حزبەکان باش���ە‌و وەک‬ ‫مافێکی خۆیش���یان هەر لەو پێناوەدا‬ ‫کار دەک���ەن‪ .‬ئەگەر ئەو ڕۆش���نبیرانە‬ ‫س���ەرەتا دەس���تەاڵتیان ل���ە هەم���وو‬ ‫ش���وێنێک‪ ،‬لە هەموو کونوکەلەبەرێکی‬ ‫کۆمەڵگ���ەدا دەبین���ی‪ ،‬ئەوە ئێس���تا‬ ‫تەنیا لە سیاس���ەتدا دەیبینن کە ئەمە‬ ‫سادەکردنەوەی فکرە‌و دەستهەڵگرتنە‬ ‫لەو پڕۆژە ڕەخنەییەی دەستەاڵتی لەناو‬ ‫سیاس���ەت‌و لە دەرەوەی سیاسەتیشدا‬ ‫دەبین���ی‪ .‬ئەمڕۆ ئەو ڕۆش���نبیرە زیاتر‬ ‫خەریک���ی چەمک���ە سیاس���ییەکانە‪.‬‬ ‫ئەمەیش زیاتر لە تێڕوانینی جەماوەری‬ ‫نزی���ک دەکات���ەوە‪ ،‬بەاڵم ه���اوکات لە‬ ‫ئەرک���ی خ���ۆی وەک ڕەخنەگر دووری‬ ‫دەخاتەوە‪ .‬بۆ نموونە بەهاری عەرەبی‬ ‫چەمکێکی سیاسییە‌و ئەنجامی تووڕەیی‬ ‫جەماوەرە لە ڕژێمە دیکتاتۆرەکان‪ .‬ئەو‬ ‫ڕۆش���نبیرە تا ئەو ئاس���تەی بەرگری‬ ‫ل���ە مافەکانی ئەو جەم���اوەرە دەکات‬ ‫لە پەیامە ڕاس���تەقینەکەی خۆی الی‬ ‫نەداوە‪ ،‬بەاڵم کاتێ چەمکەکە قەبووڵ‬ ‫دەکات‌و بەو ڕووداوە سەرسام دەبێت‪،‬‬ ‫بێ ئ���ەوەی لێکدان���ەوەی فیکریی بۆ‬ ‫بکات‪ ،‬ئەوسا لەو دەردەچێت ئەو وەک‬ ‫ڕۆش���نبیری ڕەخنەگر مامەڵەی لەگەڵ‬

‫ب���کات‪ .‬لێرەدا ئەو ڕۆش���نبیرە دەبێتە‬ ‫کەسێکی ناڕازی‌و بەرگری لە پەیامێکی‬ ‫مرۆڤایەت���ی دەکات‪ ،‬بەاڵم دەس���ت لە‬ ‫تێڕوانین���ی ڕەخنەییان���ە هەڵدەگرێت‪.‬‬ ‫واتە تێڕوانینی خۆی یەکس���ان دەکات‬ ‫ب���ە تێڕوانینی جەماوەر‌و بۆ دوای ئەوە‬ ‫قسەی نامێنێت‪ .‬تێڕوانین‌و لێکدانەوەی‬ ‫دیک���ەی نابێت‪ .‬نموونەیەک���ی تر ئەو‬ ‫کۆنگرەیەی دوای���ی یەکگرتووە‪ .‬ئەمە‬ ‫هەرچەن���د کارێک���ی پۆزەتی���ڤ بێت‬ ‫ناگات���ە ئەوەی ڕۆش���نبیر سوپاس���ی‬ ‫بکات‪ .‬ئەوە کاری ڕۆشنبیری ڕەخنەگر‬ ‫نییە‪ ،‬کاری ڕۆش���نبیرێک نییە خاوەنی‬ ‫پ���ڕۆژەی ڕەخنەیی بێ���ت‌و بەرگری لە‬ ‫ش���تێکی ئاوا بکات‪ .‬ئ���ەو هەنگاوە لە‬ ‫رووی سیاس���ییەوە چەند گرنگ بێت‌و‬ ‫لە مێدیاکان چەند دەنگ بداتەوە‪ ،‬الی‬ ‫ڕۆش���نبیری ڕەخنەگر هێشتا کۆمەڵێک‬ ‫نهێن���ی‌و وردەکاری دەمێن���ن تاک���و‬ ‫بیاندۆزێتەوە‌و ڕەخنەی���ان لی بگرێت‪.‬‬ ‫ڕۆشنبیری ڕەخنەگر بەوە دەناسرێتەوە‬ ‫زەمەنی کۆمەڵگ���ەی تێپەڕاندووە‪ .‬ئەو‬ ‫کۆنگرەی���ە‌و هەر ڕووداوێکی تر س���ەر‬ ‫بە زەمەنی کۆمەڵگەن‌و ڕۆشنبیر جێی‬ ‫هێش���توون‪ .‬ئەگەر ئەو کۆنگرەیە چاک‬ ‫ب���ە ڕێوە چ���ووە ئ���ەوە ئەنجامی ئەو‬ ‫ڕەخنەیەیە کە چەند س���اڵە ڕۆشنبیر‬ ‫گرتوویەتی‪ .‬بە هۆی ئ���ەو ڕەخنانەوە‬ ‫ئ���ەوە ڕووی داوە‪ ،‬کە دەبێت ئێس���تا‬ ‫ئەو ڕۆشنبیرە چووبێتە ناو زەمەنێکی‬ ‫تر‌و ڕەخنەی ت���ر بگرێت‪ ،‬نەوەک ئاوڕ‬ ‫بداتەوە‌و سوپاسی بکات‪ .‬سوپاسکردن‬ ‫وات���ە گەڕان���ەوە بۆ ئ���ەو زەمەنە‪ .‬بۆ‬ ‫بیرکردن���ەوەی جەم���اوەر‪ .‬وات���ە ئەو‬ ‫پڕۆسێس���ە تەواو بووە‪ .‬لە فکردا هیچ‬ ‫پرۆسێس���ێک ناوەستێت‌و تەواو نابێت‪.‬‬ ‫کەلت���ووری سوپاس���کردن الی ئ���ەو‬ ‫ڕۆشنبیرە لە سەردەمی دەستپێکردندا‬ ‫بوونی نییە‪ ،‬واتە لە سەرەتای ڕاپەڕین‬ ‫تۆ هیچ یەکێ لەو ڕۆشنبیرە ڕەخنەگرانە‬ ‫نابینیت سوپاسی هێزێکی سیاسی یان‬ ‫دینی بکات‪ ،‬بەڵکو ئەوە تەمەنی چەند‬ ‫ساڵێکە‪ .‬لەو کاتەوە دەست پێ دەکات‬ ‫کە ئەو ڕۆشنبیرە ناتوانێت فکری خۆی‬ ‫پێش بخات‌و هێزێک���ی ڕەخنەیی وا لە‬ ‫خۆیدا پەیدا بکات کە لە هی کۆمەڵگە‬ ‫گەورەتر بێت‪ .‬هەمان ش���ت بۆ پڕۆژە‬ ‫یاس���ای پاراس���تنی پیرۆزییەکانی���ش‬ ‫هەر ڕاس���تە‪ .‬هەندێک لەو هێزانە ئەوە‬ ‫چەند س���اڵە خەریکی س���ەپاندنی ئەو‬ ‫یاسایەن‪ ،‬بەاڵم ئەگەر ئەمڕۆ قسەیەکی‬ ‫دیکەیان هەیە ئەوە مانای وا نییە الی‬ ‫ڕۆش���نبیری ڕەخنەگر دەبێت ش���تەکە‬ ‫لێرە بوەستێت‌و ستاییشیان بکات‪....‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫ناسیۆنالیزم‌و گرفتی سه‌روه‌ری‬ ‫ ئاراس فه‌تاح‬ ‫دەوڵەتی عێراق نە لەڕووە سیاس���یی‌و‬ ‫توانیویەت���ی‬ ‫کولتوورییەکەی���ەوە‬ ‫کورد ب���کات بە عێراقی‌و ن���ە لەڕووە‬ ‫سەربازییەکەیش���یەوە توانیویەت���ی لە‬ ‫پڕۆژەی ئامێزانکردنی بەزەبری کورددا‬ ‫سەرکەوتن بەدەستبهێنێت‪ .‬مێژووی ئەم‬ ‫دەوڵەتە بە چەش���نێک لە چەشنەکان‬ ‫مێ���ژووی ملمالن���ێ‌و پێکدادان���ی وێنا‬ ‫جیاوازەکانی ناس���یۆنالیزم بەگشتی‌و‬ ‫ناس���یۆنالیزمی عەرەب���ی‌و کوردیی���ە‬ ‫بەتایبەت‪.‬‬ ‫ئ���ەم ملمالنێیە لەالیەک کێش���ەی ئەو‬ ‫فۆرمەی ناسیۆنالیزمی عەرەبییە بوو کە‬ ‫بەدیوێکدا لە نێوان "پان ـ عەرەبیزم"‌و‬ ‫نیشتیمانپەروەرێتی هه‌رێمیی (قطری)‬ ‫عێراقیدا بەرجەستەدەبێت‌و بەدیوەکەی‬ ‫تریشیدا لەنێوان وێنای سوننە‌و شیعە‬ ‫بۆ دەوڵەت‌و نەتەوە‪ .‬تاوەکو ئەمڕۆش‬ ‫ئیش���کالییەتی س���ەرەکی دەوڵەت���ی‬ ‫نەتەوەیی لەعێراقدا بریتییە لەوەی کە‬ ‫لە ساتەوەختی دروستبوونییەوە نوخبە‬ ‫سیاس���ییەکانی ب���ەدوای نەتەوەیەکدا‬ ‫دەگەڕێ���ن بۆئ���ەوەی ش���ەرعییەت بە‬ ‫بوونی سیاس���ی‌و مێژوویی‌و سەروەریی‬ ‫نەتەوەیی ئەم پێکهاتە بدەن‪.‬‬ ‫مێ���ژووی ئ���ەم ملمالنێی���ە لەالیەکی‬ ‫تریشەوە کێشەی ناسیۆنالیزمی کوردییە‬ ‫لەگەڵ ناسیۆنالیزمی عێراقی بە فۆرمە‬ ‫عروبییەک���ەی‪ ،‬کە نە بە یەکتر تەبان‌و‬ ‫نە دەتوانن لەگ���ەڵ یەکدیدا بگونجێن‪.‬‬ ‫هه‌ر ئەمەشە وادەکات کە کورد‌و عەرەب‬ ‫تەنه���ا لەناو ئەو رووبەرە سیاس���یی‌و‬ ‫دەستوورییەدا بتوانن پێکەوەهه‌ڵبکەن‬ ‫ک���ە تیای���دا ناس���یۆنالیزمی ئەتن���ی‬ ‫هه‌ردووالیان لە نزمترین ئاس���ت‌و پلەدا‬ ‫بێت‪ .‬ئەلتەرناتیڤ بۆ ئەم کۆنسێپتەش‬ ‫بریتیی���ە ل���ە جیابوون���ەوەی ئەم دوو‬ ‫ناسیۆنالیزمە لەیەکتر‪ ،‬چونکی هه‌موو‬ ‫گەش���ەکردنێکی فەناتیزمی ئەتنییانە‬ ‫مان���ای دروس���تبوونی مەترس���یی‬ ‫دەگەیەنێ���ت بۆس���ەر پێکەوەژیان���ی‬ ‫هاواڵتیانی ئ���ەم دوو گەلە‪ ،‬بە تایبەت‬ ‫لەناوچە تێکەڵەکاندا‪ .‬ناس���یۆنالیزمی‬ ‫عەرەبی عێراقی هه‌موو گەشەکردنێکی‬ ‫ناس���یۆنالیزمی کوردی بە مەترسییەک‬ ‫دەبینێت بۆ سەر سەروەریی نەتەوەیی‌و‬ ‫دابەش���بوونی خ���اک‌و لەدەس���تدانی‬ ‫مۆنۆپۆڵ���ی بەکارھێنان���ی زەبروزەنگ‬ ‫لەناو چوارچێوەی س���نووری سیاسیی‬ ‫عێراق���دا‪ .‬ناس���یۆنالیزمی کوردیی���ش‬ ‫هه‌م���وو هه‌وکردنێکی ناس���یۆنالیزمی‬ ‫عەرەبی عێراقیی بە مەترسیی دەبینێت‬ ‫بۆ سەر کورد‌و کوردستان‪.‬‬ ‫لەڕاس���تیدا ناس���یۆنالیزمی ک���وردی‬ ‫بەپێچەوانەی ناس���یۆنالیزمی عەرەبی‬ ‫عێراقی���ەوە بەدوای نەتەوەدا ناگەڕێت‪،‬‬ ‫بەڵکو خەون بە دەوڵەتێکی نەتەوەییەوە‬ ‫دەبینێت کە تاوەک���و ئەمڕۆ بکەرێکی‬ ‫سیاس���یی نییە بۆی دروستبکات‪ .‬هه‌ر‬ ‫ئەمەشە وایکردووە کە تاکە ھیوایەکی‬ ‫نوخبە سیاسییەکانی کورد بریتی بووە‬ ‫لە بەرهه‌مهێنانی شوناس���ێکی عێراقی‬ ‫کە تەنها وێنا سیاسی‌و کولتوورییەکانی‬ ‫نەتەوەی عەرەبی تێدا جێبەجێنەکرێت‪،‬‬ ‫بەڵک���و ببێت بە پ���ڕۆژەی پێکەوەیی‬ ‫هه‌م���وو گەالنی عێ���راق‌و واڵتی هه‌موو‬ ‫هاونیش���تیمانیان‌و مەنزڵ���گای هه‌موو‬ ‫ئایی���ن‌و ئایینزاکان���ی ئ���ەم واڵتە‪ ،‬تا‬ ‫بتوانن تیایدا بەبێترس‌و چەوساندنەوە‬ ‫پێکەوەبژین‪.‬‬ ‫لەوەتەی ک���ورد خەباتی سیاس���یی‌و‬ ‫چەکداریی دەکات‪ ،‬ئەزموونی سیاسیی‬ ‫نوخبە شاری‌و گوندییەکەی کە ئێستا‬ ‫نوێنەرایەت���ی کۆمەڵگای کوردس���تان‬ ‫دەکەن‪ ،‬ئەوەی س���ەلماند‪ ،‬کە پڕۆژەی‬ ‫دروس���تکردنی دەوڵەتێک���ی مۆدێرنی‬ ‫عێراقی‪ ،‬لەگەڵ ناسیۆنالیزمێکی بریندار‌و‬ ‫دینداری وەکو ناس���یۆنالیزمی سوننی‌و‬ ‫ش���یعەی عەرەبی‪ ،‬تا ئەم چرکەساتە‬ ‫س���ەرکەوتوو نەب���ووە‌و پێدەچێت لە‬ ‫داهاتووش���دا شانس���ی س���ەرکەوتنی‬ ‫گەورەترنەبێت‪ .‬نیش���تیمانپەروەرێتی‬ ‫عێراقی یان ناس���یۆنالیزمی هه‌رێمیی‪،‬‬ ‫سااڵنێک لە فۆرمی عەرەبییە سوننییە‬ ‫عەلمانییەکەی���دا پیادەک���را‪ .‬ل���ەدوای‬ ‫ڕوخانی بەعسیزمیش���ەوە ئەم پڕۆژەیە‬ ‫بووە بە پڕۆژەیەکی مەزهه‌بیی شیعی‪.‬‬ ‫ئەمەش ب���ۆ کورد مان���ای ئەوەیە کە‬ ‫ل���ە ئەزموونێک���ی مەترس���یدارەوە بۆ‬ ‫ئەزموونێک���ی مەترس���یدارتری دیک���ە‬ ‫هه‌نگاودەنێت‪.‬‬ ‫لەجەوهه‌ردا کوردستان تەنها ئەو کاتانە‬

‫توانیویەتی مەترس���یی لەس���ەر خۆی‬ ‫نەبینێت کە دەوڵەتی عێراق الواز بووە‪.‬‬ ‫هه‌موو بەھێزبوونێکی ئ���ەم دەوڵەتە‌و‬ ‫س���ەنترالیزەبوونی دەس���ەاڵت تیایدا‬ ‫مانای الوازبوونی ش���وێنگەی سیاسیی‬ ‫کورد‌و مەترس���یی بەزۆرئامێزانکردنی‬ ‫کوردستانیشی لەناو دەوڵەتی عێراقیدا‬ ‫گەورەترک���ردووە؛ ئ���ەم ئامێزانکردنە‬ ‫دەشێت لەڕێگای فش���اری سیاسیی ـ ‬ ‫ئابوورییەوە بێت یان زەبری سەربازیی‪.‬‬ ‫هه‌ربۆیە بانگەشەکردنی ئەوەی "ئێمەی‬ ‫ک���ورد عێراقێکی بەھێزم���ان دەوێت"‪،‬‬ ‫جگە ل���ە خۆهه‌ڵخەڵەتاندن‌و درۆیەکی‬ ‫دیبلۆماسی‌و هه‌ڵەیەکی سیاسیی گەورە‬ ‫شتێکی تر نییە‪ .‬ئاڵۆزیی ئەم تێڕوانینە‬ ‫لەوکات���ەدا دەردەکەوێ���ت ک���ە کورد‬ ‫ساویلکانە لە دووبارە دامەزراندنەوەی‬ ‫دەوڵەتی عێراقدا بەش���داریی بەئەمەک‬ ‫بکات‌و لە دووبارە هه‌ڵوەشاندنەوەشیدا‬ ‫بەردەوام چاالکانە بەشدار بێت‪.‬‬

‫►‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )354‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/12/4‬‬

‫‪13‬‬

‫ترسی کورد‬ ‫لەسیاسەتی‬ ‫دەوڵەتی عێراقی‬ ‫پەرچەکردارێکە‬ ‫بەرامبەر بەدووبارە‬ ‫گرۆبوونی‬ ‫نیشتیمانپەروەریی‌و‬ ‫بەھێزبوونی‬ ‫پایەکانی ئەم‬ ‫دەوڵەتە لەدەست‬ ‫گروپێکی تری‬ ‫ئایینزایی عەرەبی‬ ‫ترس���ی کورد لەسیاس���ەتی دەوڵەتی‬ ‫عێراقی پەرچەکردارێک���ە بەرامبەر بە‬ ‫دووبارەگرۆبوونی نیش���تیمانپەروەریی‬ ‫عێراق���ی‌و بەھێزبوون���ی پایەکانی ئەم‬ ‫دەوڵەت���ە لەدەس���ت گروپێک���ی تری‬ ‫ئایینزایی عەرەبی عێراقیدا کە پرۆژەی‬ ‫خۆی ب���ۆ دواڕۆژی ئ���ەم واڵتە هه‌یە‪.‬‬ ‫بەدرێژای���ی مێ���ژووی ئ���ەم دەوڵەتە‬ ‫دەبینی���ن ک���ە ملمالنێی س���ەرەکیی‬ ‫ناو گروپ���ە عەرەبییەکان���ی دەوڵەتی‬ ‫عێراق‪ ،‬بوون���ی دوو تێڕوانینی جیاواز‌و‬ ‫ناکۆک بووە سەبارەت بە تێگەشتن لە‬ ‫نیش���تیمانپەروەرێتی عێراقیی‪ ،‬ئەویش‬ ‫دیدی سوننە‌و شیعەیە بۆ ئیدارەکردنی‬ ‫ئ���ەم دەوڵەت���ە‌و فۆرمی ڕێکخس���تن‌و‬ ‫شوناسی گەلەکەی‪ .‬ملمالنێی ئەم دوو‬ ‫فۆرمی ناس���یۆنالیزمە‪ ،‬شەڕ‌و ملمالنێی‬ ‫هه‌ردوو گروپی سوننە‌و شیعە بووە بۆ‬ ‫دروستکردنی شوناسی دەوڵەتی عێراق‌و‬ ‫چەشنی وێناکانیان بۆ سەروەرێتی ئەم‬ ‫دەوڵەتە‪ .‬گەر دەوڵەتی عێراق بەدرێژایی‬ ‫مێ���ژوو لەالیەن س���وننەوە ئاڕاس���تە‬ ‫نیشتیمانپەروەرێتییەکەی دیاریکرابێت‪،‬‬ ‫ئەوا ل���ە دوای ڕوخانی بەعس���یزمەوە‬ ‫ئەم پڕۆژەیە دەکەوێتە دەست شیعەی‬ ‫عێراقیی���ەوە‪ .‬بێگوم���ان ئاڵۆزییەکانی‬ ‫ئ���ەم دوو ڕەوتە زۆر ل���ەوە گەورەترن‬ ‫کە بتوانی���ن لێرەدا تاووتوێیان بکەین‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوەی دەمەوێ���ت بیڵێم ئەوەیە‬ ‫کە ل���ە جەوهه‌ردا ه���ه‌ردوو پرۆژەکە‪،‬‬ ‫واتە پرۆژەی ناس���یۆنالیزمی سوننی‌و‬ ‫ش���یعی بۆ دەوڵەتی عێ���راق دوودیوی‬ ‫ی���ەک مەدالیان‪ ،‬ئەوی���ش دامەزراندنی‬ ‫نیش���تیمانپەروەرێتییەکی هه‌رێمی���ی‬ ‫عێراقییە کە سەروەریی تەواوی بەسەر‬ ‫خاک‌و دەزگاکانی ئەم واڵتەدا هه‌بێت‪.‬‬ ‫گەر تەماشایەکی مێژووی عێراق بکەین‪،‬‬ ‫دەبینین کە پێشتر نە حیزبە کوردییەکان‬ ‫وەک ئێس���تا ئەوەندە پێگەیان بەھێز‬ ‫بووە‌و لەناوچەی خۆیاندا سەروەربوون‪،‬‬ ‫نە شیعەی عێراقیش ئەوەندە ڕۆچوەتە‬ ‫‌ناو جومگەو دەزگاکانی ئەم دەوڵەتەوە‪.‬‬ ‫‪...‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )354‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/12/4‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫ئایا ئه‌م شه‌ڕه‌ دادپه‌روه‌رانه‌یه‌؟‬ ‫ده‌ینوسێت‬

‫لەئاهه‌‌نگی هاتنه‌وه‌ی دیکتاتۆردا‬ ‫که مام س����ام هات‪ ،‬زۆر که‌س دڵخۆش‬ ‫بوون که دیکتاتۆر لەعێراق بۆ یه‌كجاری‬ ‫ده‌روات‪ .‬ک����ه بوعه‌زی����ز وه‌ك ش����قارته‬ ‫ئاگری لەخۆی ب����ه‌ردا‪ ،‬به‌هاری عه‌ره‌بی‬ ‫موژده‌ی کۆتایی س����ه‌رده‌می سته‌مکاری‬ ‫هێنا‪ .‬به‌اڵم ئه‌مرۆ رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راست‬ ‫ئاهه‌نگ����ی هاتن����ه‌وه‌ی دیکتات����ۆره‌کان‬ ‫ده‌گێرێت‪ .‬ره‌نگه ئێس����تا گومانێک الی‬ ‫هه‌موومان س����ه‌وزبووبێت که راپه‌رین‌و‬ ‫ش����ۆرش‌و ته‌نانه‌ت هێرشی سه‌ربازیش‬ ‫ناتوان����ن دیکتاتۆره‌کان الب����ه‌‌رن‪ .‬لەچ‬ ‫جێگایه‌كی س����ه‌ختدان دیکتاتۆره‌کان؟‬ ‫ئه‌م راس����تیه مێژوویی����ه پێمان ده‌ڵێت‬ ‫ک����ه دیکتات����ۆره‌كان ته‌نه����ا بریتی نین‬ ‫لەکه‌سه‌کان‪ ،‬به‌ڵکو ته‌نها لەکه‌سه‌کاندا‬ ‫به‌رجه‌‌س����ته ده‌ب����ن‪ .‬دیکتات����ۆره‌کان‬ ‫به‌رهه‌می ش����ێوازێکی تایبه‌ت لەژیارن‪،‬‬ ‫لەگوزه‌ران����ی ئاب����وری‪ ،‬لەجوگرافی����ای‌‬ ‫نیش����ته‌جێ ب����وون‪ ،‬به‌اڵم لەس����ه‌رووی‬ ‫هه‌موویه‌وه لەجۆری ئاگایی‪ .‬گه‌ر لەگه‌ڵ‬ ‫مارکسدا تۆزێک ده‌مه‌‌ته‌قێ بکه‌ین‪ ،‬ره‌نگه‬ ‫بگه‌ینه جۆرێک لەتێگه‌یش����تن‪ .‬مارکس‬ ‫ب����ڕوای وایه ره‌گی س����ته‌می رۆژهه‌اڵت‬ ‫لەج����ۆری ژیاری گونددای����ه‪ .‬گوند الی‬ ‫ئ����ه‌و‪ ،‬پانتاییه‌كه دوور لەجێگاکانی تر‪،‬‬ ‫مرۆڤه‌کانی تێیدا ژیانێکی خودگوزه‌‌رانی‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن‪ ،‬به‌ده‌گم����ه‌ن نه‌بێت هیچ‬ ‫نوێ تیایدا ناگوزه‌رێت‪ .‬بۆیه مرۆڤه‌کان‬ ‫سروش����ت‌و جۆری ژیان ده‌بنه جۆرێک‬ ‫لەخ����ۆ دووباره‌کردنه‌وه‪ .‬مارکس کاتێک‬ ‫بیری لە‌م پانتاییه ده‌كرده‌وه لەئاگاییدا‬ ‫س����ه‌رقاڵی بیری گه‌شه‌ی سه‌رمایه‌‌داری‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫گ����ه‌ر بمانه‌وێ����ت ئه‌مرۆ ل����ە‌م دیده‌ی‬ ‫مارک����س تێبگه‌ین‪ ،‬ئه‌وا پیویس����تمانه‬ ‫جۆرێ����ک لەنۆژه‌نکردنی تی����ادا ئه‌نجام‬ ‫بده‌ین‪ .‬کرۆکی بیره‌که‌ی مارکس بریتیه‬ ‫لەدابڕان‪ ،‬به‌وه‌ی مرۆڤه‌‌کان‪ ،‬لەرۆژهه‌اڵت‬ ‫به ه����ۆی جوگرافیای نیش����ه‌جێبوون‌و‬ ‫ش����ێوازی ژی����ار‌و ب����اری ئابوریان����ه‌وه‬ ‫گۆڕانکاری لەژیانیان����دا روونادا‪ ،‬لەگه‌ڵ‬ ‫ئه‌وانیت����ردا به‌ریه‌ک‌ ناکه‌ون‪ ،‬گۆڕانکاری‬ ‫نیه‪ ،‬خه‌می نوێ‪ ،‬گه‌شه‌‌و ملمالنێ نیه‪،‬‬ ‫لەئه‌نجام����دا هه‌موو ش����تێک وه‌ک خۆی‬ ‫ده‌مێنێت����ه‌وه‪ .‬که مرۆڤ����ه‌کان لەیه‌‌کتر‬ ‫دابڕابوون که ش����ێوازی ژیانیان پاڵنه‌ر‬ ‫نه‌بوو بۆئه‌وه‌ی خواس����تی گۆڕانکاریان‬ ‫هه‌‌بێ����ت ‪ ،‬ئه‌وا سیس����ته‌می سیاس����ی‬ ‫سیس����ته‌مێکی چه‌س����پیوی‪ ،‬نه‌گ����ۆڕی‬ ‫س����ته‌مکار ده‌بێت‪ .‬ئه‌م دۆخه هێش����تا‬ ‫لەئاگاییدا ماوه لەرۆژهه‌اڵت به تایبه‌تی‬ ‫لەکوردستان‪ .‬ئابوری کوردستان بریتی‬ ‫نیه لەئابوری س����ه‌رمایه‌داری که خه‌می‬ ‫پێش����که‌وتن‌و نوێ‌و داهێنان‌و باش����تر‌و‬ ‫گه‌ش����تنه ب����ازار‌و س����اخکردنه‌وه‌و خۆ‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندب����وون بخوا لەس����ه‌ر بنه‌مای‬ ‫کااڵ‌و خزمه‌ت‌و داهێنان‪ .‬به‌ڵکو ئابوریه‌که‬ ‫لەسروش����ته‌وه دێت‪ ،‬لەده‌ره‌وه‌ی توانای‬ ‫مرۆڤ����ه‌کان‪ ،‬لەرێ����گای ده‌زگای بااڵوه‪،‬‬ ‫هه‌ندێکی لێ ده‌به‌خش����رێته‌وه‪ ،‬لەپێناو‬ ‫مان����ه‌وه‌ی دۆخه‌ک����ه‌دا وه‌ك خ����ۆی‪.‬‬ ‫کاتێک ئاگایی‪ ،‬که به‌گش����تی ئاگاییه‌کی‬ ‫ئاینیه دژ به گۆڕان‪ ،‬پش����ت به‌م جۆره‬ ‫سه‌رچاوه‌ی داهاته ده‌به‌‌ستێت ئه‌وا رۆحی‬ ‫فاوستیانه‌ی تینو به مه‌عریفه تیایدا چرۆ‬ ‫ناکات‪ .‬ئه‌وه‌شی ببێته خاوه‌ن رۆحێکی‬ ‫وه‌ها هه‌ر زوو په‌‌راوێز‌و ته‌‌ریک ده‌كرێت‪.‬‬ ‫سیس����ته‌می س����ته‌مکاری هه‌میشه یه‌ک‬ ‫په‌یامی هه‌یه‪ ،‬ئ����ه‌ی ره‌عیه‌ت ژیانێکی‬ ‫س����اده‌و س����اکار‌و دوور لەب����ه‌اڵ بژین‪،‬‬ ‫زمانتان بگرن با س����ه‌رتان س����ه‌المه‌ت‬ ‫بێت‪ .‬لەکوردستان مامۆستایه‌كی به‌شی‬ ‫زانسته سیاس����یه‌کانی زانکۆی سلێمانی‬ ‫پێی ووت����م چیت داوه لەکۆڕگێران‪ .‬ئه‌م‬ ‫رۆح����ه سس����تگه‌راییه‪ ،‬به‌ره����ه‌م هێنی‬ ‫سته‌مکاریه‪ .‬گه‌ر مارکس جه‌خت لەسه‌ر‬ ‫گوندب����وون وه‌ك دۆخێک����ی ئاب����وری‌و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی‌و عه‌‌قلی‌و پاش����ان سیاسی‬ ‫ئه‌کات����ه‌وه ئه‌وا ماک����س ڤیبه‌ر جه‌‌خت‬ ‫لەسه‌ر نه‌بوونی ش����ار ئه‌کات‪ .‬شار الی‬ ‫ڤیب����ه‌ر پانتاییه‌که جودای����ه لەگوند وه‬ ‫هه‌روه‌ها جودایه لەمیترۆپۆل (ش����اری‬ ‫گه‌وره)‪ .‬دیدی ڤیبه‌ر گه‌شه‌پێدانی بیری‬ ‫تونای����س‌و زمیل‌و مارکس����ه‪ .‬الی ڤیبه‌ر‬ ‫جۆری سیاسه‌ت خه‌س����ڵه‌تی سه‌ره‌كی‬ ‫شاره‪ .‬بۆیه شار جێگایه‌كه که ده‌سه‌اڵت‬ ‫لەس����ه‌ر بنه‌مای عه‌قاڵنی به‌ڕیوه‌ده‌برێت‬ ‫نه‌ک کاریزمی‌و ترادیسیون‪ ،‬یاسا به سه‌ر‬ ‫هه‌موان ده‌سه‌پێنرێت نه‌ک تاکه‌که‌سی‪،‬‬ ‫ب����ه مانایه‌كی ت����ر که‌س ل����ە‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫یاس����ا نیه‪ ،‬پێکه‌وه‌بوون لەسه‌ر بنه‌مای‬ ‫چین����ه نه‌ک خێزان‌و خزم‪ ،‬هیزی ش����ار‬

‫مالیکی ده‌خوازێت‬ ‫سه‌رۆکی تاقانه‌ی‬ ‫عێراقێکی‬ ‫به‌‌هیزبێت‪ ،‬لە‌م‬ ‫پێناوه‌دا ده‌یه‌‌وێت‬ ‫هه‌مو هیزه‌کانی تری‬ ‫ناو عێراق الوازبکات‬ ‫لەئابوریه‌وه‌یه نه‌ک لەسه‌ربازیه‌وه‪.‬‬ ‫وه‌ك ده‌بینی����ن بنه‌م����ای ش����ار الی‬ ‫ڤیبه‌ر دۆخی سیاس����یه ک����ه به‌رهه‌می‬ ‫س����ه‌رمایه‌داریه‪ .‬لێره‌دا مارکس‌و ڤیبه‌ر‬ ‫لە‌وه‌دا هاوڕان که شار به‌و شێوه‌ی که هه‌یه‬ ‫به‌رهه‌می سیسته‌می سه‌رمایه‌داریه‪ ،‬وه‬ ‫ئه‌گه‌ر شارێک هه‌بوو دۆخی کۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫سیاسی‌و سه‌رمایه‌‌داری تیایدا نه‌گوزه‌را‬ ‫ئه‌وا شارنیه به مانا رۆژئاواییه‌که‌ی‪ .‬به‌و‬ ‫مانای����ه ئازادی‌و ئاب����وری‌و عه‌قاڵنیه‌ت‌و‬ ‫یاسا‌و پانتایی گشتی‌و پانتایی تایبه‌ت‌و‬ ‫زۆری ت����ر لەخه‌س����ڵه‌ته‌کانی مۆدێرنه‌ی‬ ‫تیادا نیه‪ .‬لەهه‌ردوو دیده‌که‌دا ده‌بینین‬ ‫که ژیاری رۆژهه‌اڵتی ژیارێک نیه که دژ‬ ‫به دیکتاتۆریه‌ت بێت به‌ڵکو لەراس����تیدا‬ ‫به‌رهه‌م هێنیه‌ت����ی‪ .‬که‌واته لەدۆخێکی‬ ‫وه‌ه����ادا دیکتاتۆری����ه‌ت ئاس����اییه‪ ،‬وه‬ ‫نه‌بوونی نائاساییه‪ .‬با ئێستا قسه لەسه‌ر‬ ‫مناڵه‌ک����ه‌ی گوریج بکه‌ی����ن‪ .‬که لەدایک‬ ‫بوو هێشتا عێراق مه‌لە‌کی بوو‪ ،‬یه‌کێک‬ ‫لەباوانه گه‌‌وره‌ی وه‌زیر بووه‪ .‬نوری کامل‬ ‫هیچ تایبه‌تمه‌ندیه‌كی نیه بۆئه‌وه‌ی ببێته‬ ‫که‌سێکی بااڵ‪ .‬گه‌رچی ده‌رچوی عه‌ره‌بیه‬ ‫به‌اڵم قس����ه‌که‌رێ باش نیه‪ ،‬نه رواڵه‌ت‌و‬ ‫رۆشنبیری لەئاستی که‌سێکی بااڵدایه‪.‬‬ ‫لەراستیدا ره‌نگه ئه‌مه ته‌نها هۆکاربێت‬ ‫که ئه‌و لە‌م پێگه‌دایه‪ .‬یه‌کێک لەهۆکاره‬ ‫سه‌ره‌کیه‌کانی بونی مالیکی به سه‌رۆک‬ ‫وه‌زی����ران‪ ،‬ئ����ه‌و دیده‌بو که به‌رپرس����ه‬ ‫حیزبیه‌کان����ی تری عێ����راق هه‌یانبو بۆ‬ ‫ئه‌و که گوایه که‌س����ێکی الوازه‪ .‬هه‌موان‬ ‫هاوڕابون لەس����ه‌ر دانانی که‌سێکی الواز‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی نه‌بێته مه‌ترس����ی به س����ه‌ر‬ ‫پێگه‌که‌یان����ه‌وه‪ .‬لەهه‌مانکات����دا حیزب‬ ‫به بااڵده‌س����تی بمێنێت����ه‌وه‌و حکومه‌ت‬ ‫الوازبێت‪ .‬مالکی گه‌رچی لەس����ه‌ره‌تاوه‬ ‫و‌‌ه‌ها خ����ۆی نواند که وای����ه به‌اڵم هه‌ر‬ ‫زو ده‌س����تیکرد به پالنه‌کانی‪ .‬سه‌ره‌تا‬ ‫لەس����ه‌رکردایه‌تی حیزبه‌که‌یه‌وه ده‌ستی‬ ‫پێکرد‪ ،‬پاش����ان به هێنانی کور‌و خزم‌و‬ ‫خوێشی‪ .‬پالنه‌ کۆنه‌که‌ی دیکتاتۆربوون‪:‬‬ ‫خه‌ڵکانی جێی ب����اوه‌ر نزیک به خۆت‪،‬‬ ‫خه‌ڵکانی خاوه‌ن شاره‌زایی دوورتر به‌اڵم‬ ‫س����ه‌ر‪-‬به‌خۆت‪ .‬پالنی مالکی وه‌هابوو‪،‬‬ ‫که لەمیانه‌ی بونیادنانی ده‌زگاکاندا وه‬ ‫کشانه‌وه‌ی ئه‌مریکا ئه‌و که‌‌سانه دابنێت‬ ‫که س����ه‌ربه‌ئه‌ون‪ .‬ل����ە‌م رێگایه‌وه توانی‬ ‫لەده‌وری خۆی بازنه‌یه‌ک پێکبهێنێت وه‬ ‫لەرێگای ئه‌م بازنه‌ی����ه‌وه چه‌ند که‌ناڵێ‬ ‫دروس����ت بکات ب����ۆ په‌یوه‌ندک����ردن به‬ ‫که‌سانی خوار پلە‌ی وه‌زیر هه‌تا بتوانێت‬ ‫حکوم����ه‌ت‌و وه‌زی����ره‌کان لەده‌س����ه‌اڵت‬ ‫دابرێت به‌بێ ئه‌وه‌ی روبه‌رویان بێته‌وه‪.‬‬ ‫که ئه‌م پالنان����ه جێبه‌‌جێبون هه‌‌نگاوی‬ ‫داهاتو تێکشاکانی نه‌یاران بو‪ .‬هاوته‌ریب‬ ‫به‌م هه‌نگاوانه مالیکی بۆ س����ه‌قامگیری‬ ‫بنه‌م����ای‪ ،‬حیزب����ی تایب����ه‌ت به‌خ����ۆی‬ ‫لەالی����ه‌ک‌و لەالیه‌كی تر دروس����تکردنی‬ ‫وێن����ای خ����ۆی وه‌ك ناس����یونالیزمێکی‬ ‫عێراقی‪ .‬هێرشکردنه سه‌ر سه‌در‪ ،‬پاشان‬ ‫سوننه‪ ،‬ئینجا کورد هه‌مو هه‌نگاون لە‌م‬ ‫پێناوه‌دا‪ .‬مالیکی ده‌خوازێت س����ه‌رۆکی‬ ‫تاقان����ه‌ی عێراقێک����ی به‌‌هیزبێ����ت‪ ،‬لە‌م‬ ‫پێن����اوه‌دا ده‌یه‌‌وێت هه‌م����و هیزه‌کانی‬ ‫تری ن����او عێراق الوازب����کات‪ .‬ئه‌م دیده‬ ‫وه‌های لێئه‌كات دژ ب����ه فیدراڵی بێت‪،‬‬ ‫دژ به ماف‌و جیاوازی بێت‪ .‬دو رۆژ پاش‬ ‫ده‌ربڕینی پشتگیری بۆ فیدڕاڵی ناوچه‬ ‫سوننیه‌کان هاش����می لەالیه‌ن کوره‌که‌ی‬ ‫مالیکیه‌وه لەماڵ ده‌رپه‌رێنڕا‪.‬‬

‫"كاتێك ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان ئاگری‌ شه‌ڕ‬ ‫هه‌ڵده‌گیرسێنن‪ ،‬ئه‌وه‌ هه‌ژاره‌كانن كه‌‬ ‫ده‌مرن"‬ ‫جان پۆڵ سارته‌ر‬ ‫"شه‌ڕ بازرگانیی پادشاكانه‌"‬ ‫جۆن درایدن‬ ‫رێبین عومه‌ر‬ ‫له‌كای����ه‌ی‌ ئه‌خالق����دا تیۆری����ك هه‌ی ‌ه‬ ‫پێیده‌وترێت "تیۆری‌ شه‌ڕی‌ دادپه‌روه‌رانه‌"‬ ‫كه‌ جه‌خت له‌وه‌ ده‌كات����ه‌وه‌ هه‌رچه‌نده‌‬ ‫شه‌ڕ هه‌میشه‌ تراژیدی‌‌و نه‌گریسه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ندێكجار له‌ڕوی‌ ئه‌خالقییه‌وه‌ دروست‌و‬ ‫دادپه‌روه‌رانه‌یه‌و له‌ڕوی‌ پراكتیكیش����ه‌وه‌‬ ‫پێویس����ته‌‪ .‬ئ����ه‌م تی����ۆره‌ ڕه‌گه‌كان����ی‬ ‫له‌ترادیس����ۆنی كالسیك‌و س����ه‌ده‌كانی‬ ‫ناوه‌ڕاس����تدایه‌‪ ،‬كه‌ هه‌ردو فه‌یله‌سوفی‬ ‫مه‌س����یحی‌ تۆماس ئه‌كوینه‌س‌و قه‌ش����ه‌‬ ‫ئۆگه‌س����تین داكۆكیی����ان لێده‌ك����رد‪،‬‬ ‫دواتریش له‌سه‌ر ئه‌م بناغه‌یه‌‪ ،‬له‌سه‌ده‌ی‌‬ ‫حه‌ڤده‌یه‌مدا‪ ،‬له‌الیه‌ن فه‌یله‌سوف‌و قانون‬ ‫دانه‌ری‌ ئه‌ڵمانی هوگۆ گرۆتیس (‪Hugo‬‬ ‫‪)Grotius‬وه‌ چه‌ند پێودانگێك خرانه‌ رو‬ ‫كه‌ ح����ه‌وت پێكهاته‌ی‌ س����ه‌ره‌كی‌ بون‪:‬‬ ‫(‪ )1‬كه‌ ده‌بێت هۆكارێكی‌ دادپه‌روه‌رانه‌‬ ‫هه‌بێت بۆ ش����ه‌ڕ؛ (‪ )2‬ده‌س����ه‌اڵتێكی‌‬ ‫راس����ته‌قینه‌ (ش����ه‌رعی‌) هه‌بێ����ت بۆ‬ ‫بڕیاردان له‌سه‌ر ده‌س����تپێكردنی شه‌ڕ؛‬ ‫(‪ )3‬مه‌به‌ستێكی‌ دروست هه‌بێت له‌الیه‌ن‬ ‫ئ����ه‌و الیه‌نانه‌ی‌ كه‌ هێز به‌كاردێنن‪)4( .‬‬ ‫هاناب����ردن بۆ هێز رێژه‌ی����ی بێت (واته‌‬ ‫هانابردن ب����ۆ به‌كارهێنانی هێز ناچاری‬ ‫بێت)‪ )5( .‬په‌نابردن بۆ هێز دوا هه‌نگاو‬ ‫بێت‪ )6( .‬ئاش����تی ئامانجی جه‌نگه‌كه‌‬ ‫بێت‪ ،‬ن����ه‌ك جه‌نگ له‌پێن����اوی‌ خۆیدا‪.‬‬ ‫(‪ )7‬دواجاری����ش هیوایه‌كی‌ ئه‌قاڵنییانه‌‬ ‫هه‌بێ����ت بۆ س����ه‌ركه‌وتن‪ .‬ئ����ه‌م تیۆره‌‬ ‫ئێس����تا جێگه‌ی‌ گرنگی‌ پێدانه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫فه‌لسه‌فه‌و تیۆره‌ سیاسییه‌ مۆدیرنه‌كان‌و‬ ‫هه‌تا ده‌گاته‌ یاسا نێوده‌وڵه‌تییه‌كانیش‪.‬‬ ‫ئێمه‌ وه‌ك كورد هه‌میش����ه‌ هۆكارێكی‌‬ ‫دادپه‌روه‌رانه‌م����ان هه‌ب����وه‌ ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بجه‌نگی����ن ئه‌ویش به‌هۆی‌ وه‌ش����اندنی‬ ‫ش����اخی س����ته‌مكارییانه‌ی‌ واڵتان����ی‬

‫ده‌وربه‌رمان‌و له‌م س����اته‌ وه‌خته‌یش����دا‬ ‫هه‌م����ان هۆكار بونی هه‌ی����ه‌‪ ،‬به‌اڵم هیچ‬ ‫ده‌سه‌اڵتێكی‌ راسته‌قینه‌و شه‌رعی‌ نییه‌‬ ‫له‌س����ه‌ر ده‌س����تپێكردنی ئه‌م ش����ه‌ڕه‌‪.‬‬ ‫به‌ڵگه‌یش بۆ ئه‌وه‌ دره‌نگ به‌ده‌نگهاتنی‬ ‫پارتی‌ ب����و له‌پێكهێنان����ی فه‌رمانده‌یی‬ ‫ئوپه‌راسیۆنه‌كانی دیجله‌و ره‌وانه‌كردنیان‬ ‫بۆ ناوچه‌ دابڕێن����راوه‌كان‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫زۆرب����ه‌ی‌ ئه‌و ناوچانه‌ نف����وزی‌ یه‌كێتی‬ ‫بون ئه‌م����ه‌ش دوات����ر زۆر به‌ئاش����كرا‬ ‫له‌رونكردنه‌وه‌یه‌كی‌ مه‌س����عود بارزانیدا‬ ‫ده‌رك����ه‌وت‪ .‬له‌الیه‌كیتریش����ه‌وه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫گوێم����ان لێ����ی ده‌بێت هه‌تا ئێس����تاش‬ ‫هێزه‌كان����ی ئ����ه‌م دو پارت����ه‌ ته‌نها به‌‬ ‫ئاراسته‌كردنی حیزبی نه‌بێت ناجولێنرێن‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ جگ����ه‌ له‌لێدوانی جی����اواز جیاواز‬ ‫له‌الیه‌ن هه‌ریه‌ك له‌به‌رپرس����انی ئه‌م دو‬ ‫حیزبه‌وه‌‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌شی‌ خه‌ڵكێكی‌ زۆر‬ ‫له‌ ریوایه‌تی‌ دان به‌ئه‌م دو پارته‌ نكوڵی‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ .‬واته‌ به‌كورتی ده‌س����ه‌اڵتێكی‌‬ ‫شه‌رعی‌ نییه‌ بۆ چۆنیه‌تی‌ جوڵه‌پێكردنی‬ ‫ئه‌م هێزان����ه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئ����ه‌وه‌ دو گروپ‌و‬ ‫پارتن كه‌ هه‌ریه‌كه‌یان بۆ خۆیان بڕیار‬ ‫ده‌ده‌ن‪ .‬مه‌به‌ستی دروست له‌الیه‌ن ئه‌م‬ ‫دو پارته‌وه‌ وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ بانگه‌ش����ه‌ی‌ بۆ‬ ‫ده‌كه‌ن بریتیی����ه‌ له‌به‌رگریكردن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پرس����یار لێ����ره‌دا ئه‌وه‌یه‌ به‌رگ����ری‌ له‌‬ ‫چی ده‌كه‌یت؟! به‌رگ����ری له‌ناوچه‌یه‌ك‬ ‫ده‌كه‌یت ك����ه‌ خۆت رازیت ن����او بنرێت‬ ‫"ناوچه‌ جێناكۆكه‌كان" كه‌ ئه‌گه‌ر له‌روی‌‬ ‫لۆژیكییه‌وه‌ له‌م ده‌سته‌واژه‌یه‌ بكۆڵیته‌وه‌‬ ‫تۆ رازیت ب����ه‌وه‌ی‌ كه‌ به‌الیه‌نی كه‌مه‌وه‌‬ ‫به‌ش����ێكی‌ ئه‌م خاكه‌ هی م����ن نییه‌؟!‬ ‫به‌رگری‌ له‌ناوچه‌یه‌ك ده‌كه‌یت كه‌ خۆت‬ ‫بانگه‌ش����ه‌ی‌ برایه‌تی‌ ك����وردو عه‌ره‌ب‌و‬ ‫پێكه‌وه‌ ژیانی تێدا ده‌كه‌یت‌و س����ااڵنێكه‌‬ ‫له‌دژی یه‌كتری ناسنامه‌ی حیزبی خۆتان‬ ‫بۆ عه‌ره‌ب دروس����ت ده‌كه‌ن‌و ده‌یانكه‌ن‬ ‫ی ئه‌وێ؟!‬ ‫به‌نیشته‌جێ ‌‬ ‫سااڵنێكی‌ دورو درێژ له‌به‌رده‌م"سیاسی‌‌و‬ ‫س����ه‌ركرده‌ سیاس����ییه‌كانمان"دا بو بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌رێگه‌ی‌ سیاسه‌تێكی دروست‌و‬ ‫حه‌كیمان����ه‌وه‌ داوای مافه‌كانمان بك ‌هن‌و‬ ‫س����ازش له‌س����ه‌ر پرس����ه‌ نه‌ته‌وه‌یه‌كان‬ ‫نه‌ك����ه‌ن‌و خۆی����ان نه‌خزێنن����ه‌ ن����او‬

‫ده‌ستماچێن‌و ئامێزگرتنه‌وه‌ بۆ عه‌ره‌بێك‬ ‫كه‌ هیچ خالێكی‌ هاوبه‌ش����ی‌ له‌گه‌ڵ مندا‬ ‫نیی����ه‌ وه‌ك كوردێك كه‌ باوه‌ڕم به‌ بونی‬ ‫خۆم هه‌ی����ه‌ دور له‌هه‌ر پێناس����ێك بۆ‬ ‫عێراقی‌ بون‪ .‬كه‌واته‌ جه‌نگ دوا هه‌نگاو‬ ‫نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر پێمان وا بێت دروستبونی ئه‌م‬ ‫جه‌نگه‌ كێشه‌كانی ئێمه‌ یه‌كالییده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫زۆر به‌هه‌ڵ����ه‌دا ده‌چی����ن‪ .‬ش����ه‌ڕ ته‌نها‬ ‫خزمه‌ت به‌ دو حیزبه‌ ده‌سه‌اڵتداره‌كه‌ی‬ ‫كوردس����تان ده‌كات له‌س����ه‌ر دو ئاست‪،‬‬ ‫ئاس����تی یه‌ك����ه‌م بریتییه‌ له‌پاراس����تنی‬ ‫ده‌سه‌اڵتیان‪ ،‬چونكه‌ وتاره‌ سواوه‌كه‌یان‬

‫ئه‌گه‌ر پێمان‬ ‫وابێت دروستبونی‬ ‫ئه‌م جه‌نگه‌‬ ‫كێشه‌كانی ئێمه‌‬ ‫یه‌كالییده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫زۆر به‌هه‌ڵه‌دا‬ ‫ده‌چین‪ .‬شه‌ڕ ته‌نها‬ ‫خزمه‌ت به‌ دو حیزبه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره‌كه‌ی‬ ‫كوردستان ده‌كات‬ ‫ده‌كه‌وێته‌وه‌ كار بۆ ختوكه‌دانی عاتیفه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫خه‌ڵك����ی‌‌و دوب����اره‌ رازیبون����ی خه‌ڵك‬ ‫به‌ده‌ستده‌هێننه‌وه‌ بۆ دروستكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و بێ سه‌رو به‌ری‌‌و كایۆسه‌ی‌ كه‌ خۆیان‬ ‫ناویان ناوه‌ سیاسه‌ت‪ ،‬بۆیه‌ له‌بارودۆخی‌‬ ‫ش����ه‌ڕدا ئه‌وان هه‌میش����ه‌ براوه‌ی‌ ناوخۆ‬ ‫ده‌بن‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ له‌راس����تیدا ناتوانن‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ وه‌ك هێنانه‌وه‌ی ناوچه‌‬

‫دابڕاوه‌كان‌و دیاریكردنی سنور به‌ردێك‬ ‫بخه‌نه‌ س����ه‌ر به‌ردێكیتر‪ .‬ش����تێكیتریش‬ ‫كه‌ گه‌وره‌ترین ده‌س����تكه‌وته‌ بۆ ئه‌م دو‬ ‫حیزبه‌و نه‌گبه‌تیترین ده‌ردیشه‌ بۆ حاڵی‬ ‫كورد له‌م پارچه‌ی‌ كوردس����تان بریتییه‌‬ ‫له‌دروس����تبونی به‌هانه‌یه‌كی‌ زۆر به‌هێز‬ ‫ب����ۆ به‌كارهێنانه‌وه‌ی‌ هێزو داپڵۆس����ین‬ ‫له‌جیاتی‌ وت����اری عه‌قاڵن����ی دیالۆگ‪..‬‬ ‫ئه‌وكات نه‌ك خه‌ڵكانێكی خاوه‌ن فیكرو‬ ‫بیروڕا به‌ڵكو هێزه‌ ئۆپۆزیسیۆنه‌كانیش‬ ‫ده‌كه‌ون����ه‌وه‌ به‌ر ئه‌م هێرش����ه‌ به‌ناوی‌‬ ‫خیانه‌تی‌ نیش����تیمانی‪ ..‬له‌سه‌ر ئاستی‬ ‫دوه‌میش كه‌ ئاس����تی گیان����ی‌و زه‌ره‌رو‬ ‫زیانه‌كانی ش����ه‌ڕه‌‪ ،‬ش����تێكی‌ ئاشكرایه‌‬ ‫كه‌ ه����ه‌ر خه‌ڵكی‌ هه‌ژار ده‌بێته‌ قوربانی‬ ‫نه‌ك ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ ئه‌س����تێره‌ له‌ئاسمان‌و‬ ‫داڵ له‌شاخه‌كان‌و شمشیر له‌عه‌ره‌بستان‬ ‫نه‌م����ا نه‌یخه‌ن����ه‌ سه‌رش����انیان ه����ه‌ر‬ ‫له‌ته‌مه‌نی باڵ����ق بونیانه‌وه‌‪ .‬دواخاڵیش‬ ‫كه‌ ده‌بێت هیوایه‌كی‌ ئه‌قاڵنیانه‌ هه‌بێت‬ ‫ب����ۆ س����ه‌ركه‌وتن له‌كردنی ش����ه‌ڕێكی‌‬ ‫دادپه‌روه‌رانه‌دا پێشوه‌خت بونی نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ هێزێك����ی‌ ئه‌قاڵن����ی له‌پش����ت‬ ‫ئاراسته‌كردنی ئه‌م هێزانه‌وه‌ كار ناكات‬ ‫تا هیوایه‌كی ئه‌قاڵنییانه‌ به‌رهه‌م بێنت‪.‬‬ ‫گه‌وره‌ترین پرس����یار ك����ه‌ ده‌بێت له‌‬ ‫ئێستادا له‌خۆمانی بكه‌ین‌و هه‌ڵوێسته‌ی‬ ‫له‌س����ه‌ر بكه‌ین ئه‌گه‌رنا لێی به‌رپرسیار‬ ‫ده‌بی����ن ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ده‌بێت ئه‌م ش����ه‌ڕه‌‬ ‫بۆچ����ی‌ بكه‌ین‌و بۆ كێ����ی بكه‌ین؟ ئێمه‌‬ ‫لێ����ره‌دا ناگه‌ینه‌ ئ����ه‌و ده‌رئه‌نجامه‌ی‌ كه‌‬ ‫به‌رگری‌و شه‌ڕكردن له‌سه‌ر مافه‌كانمان‬ ‫ش����ه‌ڕێكی دادپه‌روه‌رانه‌ نیی����ه‌ به‌پێی‌‬ ‫ئ����ه‌و تیۆره‌ی‌ س����ه‌ره‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێت‬ ‫ل����ه‌وه‌ تێبگه‌ی����ن كه‌ بونی ئه‌م ش����ه‌ڕه‌‬ ‫ده‌ستكه‌وتی‌ شكسته‌كانی ئه‌م دو پارته‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره‌یه‌‪ ،‬كه‌ ته‌نانه‌ت ره‌وایه‌تییان‬ ‫ب����ۆ بون����ی جه‌نگێك����ی‌ دادپه‌روه‌رانه‌‬ ‫نه‌هێش����توه‌ته‌وه‌ الی ئێمه‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‬ ‫چۆن هی����چ ئینتیمایه‌كی‌ نه‌ته‌وه‌یان له‌ال‬ ‫نه‌هێش����توین‌و ئه‌بێ����ت به‌زه‌حمه‌ت بۆ‬ ‫ماناكان����ی كوردبونم����ان بگه‌ڕێین له‌ناو‬ ‫خۆمان����داو پاكیبكه‌ین����ه‌وه‌ له‌و ژه‌نگ‌و‬ ‫چڵكه‌ی‌ كه‌ به‌رده‌وام لێی‌ ده‌نیش����ێت‌و‬ ‫هه‌ر ئه‌وانیش هۆكاره‌كه‌ین‪.‬‬

‫کێن ئەوانەی دەبنە سەربازی ونی جەنگی دەسەاڵتداران؟!‬ ‫کامەران عەزیز‬

‫‪Kamaran91@gmail.com‬‬

‫مرۆڤەکان هەڵگرو دروستکەری دو جۆری‬ ‫سەرەکی جەنگەکانن‪ ،‬یەکەمیان جەنگە‬ ‫خودی‌و فەردی‌و دەرونی‌و ناوەکييەکانی‬ ‫ئینس���ان‪ ،‬دوەم جەنگ���ە دەرەک���ی‌‌و‬ ‫بەکۆمەڵەکانی دەستکردی ئینسان!‬ ‫جەنگە خودی‌و ناوەکییەکانی ئینسان‬ ‫جەنگ���ی نێوان تێڕام���ان‌و بیرکردنەوەو‬ ‫خ���ودی مرۆڤ���ە لەگ���ەڵ کێش���ەکان‌و‬ ‫ش���تەکانی دەرەوەی ژیان���ی رۆژان���ەی‬ ‫خۆی‪ ،‬ئەم جەنگە لەپێناوی سەلماندنی‬ ‫ب���ون‌و خ���ودە‪ ..‬ل���ە پێن���اوی ماف‌و‬ ‫ئازادی‌یە فەردیەکانە‪ ..‬جەنگە لەپێناوی‬ ‫بەردەوام���ی ژیان‌و بەرگ���ری لەمردن‪..‬‬ ‫جەنگ���ە لەپێن���اوی بەدەس���تهێنان‌و‬ ‫لەدەست نەچوندا‪ ..‬ملمالنێکان‌و شکستە‬ ‫کاتييەکان���ی ئەم جەنگە بەردەوام ڕق‌و‬ ‫بێ���زاری‌و نامۆی���ی لە ناخ���ی مرۆکاندا‬ ‫دروس���ت دەکەن‪ ،‬وە مرۆڤ���ەکان بەرەو‬ ‫بەرگری‌و توڕەیی‌و ڕوبەڕوبونەوە دەبات‬ ‫لەگ���ەڵ ئەو دەس���ەاڵتەی ک���ە ڕێگیری‬ ‫دەکات لەبەدەس���تنەهێنانی ماف���ەکان‌و‬ ‫ڕێگاگرتن لەدەربڕینی ئارەزوەکانیدا‪!..‬‬ ‫بەاڵم جەنگە دەرەکی‌و دەستکردو بە‬ ‫کۆمەڵييەکان ئەو جەنگەیە کە ترسێکی‬ ‫گش���تگیرو گەورەت���رو کۆمەاڵیەتی یان‬ ‫پیالنەکان���ی دەوڵەت‌و دەس���ەالتداران‬ ‫دروس���تی دەکەن‪ ،‬جەنگێکە لەپێناوی‬ ‫داگیرکردن‌و پاراس���تنی داگیرکراوەکانی‬ ‫ژێر سایەی دەسەالتداران‪.‬‬ ‫لەکۆمەڵگایەک���دا کە کێش���ە خودی‌و‬ ‫فەردیەکان زۆرت���رو قوڵترو گەورەتربن‪،‬‬ ‫جەنگە خ���ودی‌و دەرونی‌و ناوەکییەکانی‬ ‫مرۆڤەکان���ی ئەو کۆمەڵگای���ە بەهێزترو‬ ‫گەرمتر دەبێت‪!..‬‬ ‫ئا لێرەدا دەسەاڵتداران بۆ بەرژەوەندی‬ ‫تایبەتی خۆی���ان‪ ،‬فێڵبازانە دێن فەزای‬ ‫ترسی ژیانی خودی‌و فەردی تاکەکانی‬ ‫کۆمەڵگاو فەزای ترس���ە دەرەکیيەکانی‬ ‫میللەتێ���ك ی���ان کۆمەڵگای���ەك لێ���ك‬ ‫هەڵدەپێکن‪ ،‬تا گەرمترین‌و خوێناویترین‌و‬ ‫وێرانترین جەنگ دروستبکەن‪!...‬‬ ‫جەنگ���ە دەس���تکردەکان مێژویەکە‬ ‫لەگەڵ دەس���ەاڵتخوازان‌و دەسەاڵتداراندا‬

‫بون���ی هەی���ە‪ ..‬ت���ا بەش���ەریيەت بەم‬ ‫شێوەیەو لەنێو فەزای ناعەدالەتدا بژین‬ ‫ئەم جەنگان���ە کۆتایی نای���ەو ئێمەش‬ ‫دەکەن���ە یاریکەرێک���ی ب���ێ ئامانج بۆ‬ ‫جەنگەکانیان‪!..‬‬ ‫وە دۆڕاو‌و ب���راوە لەهەردو بەرەی دژ‬ ‫بەیەکی ئ���ەم جەنگان���ەدا بونی هەیە‪،‬‬ ‫لەنێ���و دەرون���ی ه���ەم دۆس���ت‌و هەم‬ ‫دوژمن���دا دۆڕاوو براوه بونی���ان هەیە‪،‬‬ ‫دەتوانین بڵێین لەوەستان‌و سەرکەوتنی‬ ‫جەنگەکاندا هەردو بەرە هەم دۆڕاون هەم‬ ‫براوەن‪ ،‬وە لەیەكکاتدا هەم سەرکەوتن‌و‬ ‫هەم ژێرکەوت���ن لەمێ���ژوی مرۆڤەکاندا‬

‫لەهەمو جەنگەکانی‬ ‫دەسەاڵتداراندا‬ ‫مێژوی‬ ‫پاڵەوانییەتەکەی‬ ‫بەناوی‬ ‫سەرکرەکانەوە‬ ‫دەنوسرێتەوە‬ ‫تۆمار دەک���ەن‪ ..‬لەجەنگەکاندا ئەنجام‬ ‫ب���ۆ بەرامبەرەکان دی���ارە‪ ،‬بەاڵم ئامانج‬ ‫ب���ۆ هەم���وان ونە‪...‬هەم���وان خاوەنی‬ ‫ئامانج���ی جەنگە دەس���تکردەکان نیین‬ ‫ب���ەاڵم لەجەنگە ناوەکە‌ييەکانی خۆماندا‬

‫هەمومان یەك ئامانجمان هەیە‪ ،‬ئەویش‬ ‫س���ەلماندنی بون‌و خودمانە لەدەرەوەی‬ ‫خۆماندا‪.‬‬ ‫لەهەمو جەنگەکانی دەس���ەاڵتداراندا‬ ‫مێ���ژوی پاڵەوانييەتەک���ەی بەن���اوی‬ ‫سەرکرەکانەوە دەنوسرێتەوە‪ ،‬بۆیە دەڵێم‬ ‫کارەکتەرو س���ەربازانی ه���ەردو بەرەی‬ ‫جەنگ���ەکان لەمێژودا ناویان نييەو ونن‪،‬‬ ‫هەر ئەوانیش دەبنە ش���ەهید‌و قوربانی‬ ‫جەنگەکانیان‪ !..‬بەاڵم دەسەاڵتداران لەم‬ ‫جەنگانەدا بۆ ئەب���ەد نەمرن ناکوژرێن‌و‬ ‫لەمێ���ژودا ون ناب���ن‪ ،‬بەڵکو هەمیش���ە‬ ‫لەمەرگ���ەوە ب���ۆ زیندوبون���ەوە دەچن‪،‬‬ ‫لەجەنگەکان���ی دوای خۆش���یان وەک‬ ‫رەمزو سمبول بەش���داری جەنگەکانی‬ ‫داهاتو دەکەنەوەو وتەو ش���یعارەکانیان‬ ‫دەوترێتەوەو بە ئاڵتون دەنوسرێتەوە!‬ ‫لەجەنگی دەس���ەاڵتداراندا سەرکەوتن‬ ‫بۆ ئێمە نيیە‌! هەمیش���ە ئێمە خاوەنی‬ ‫شکس���تەکانی ئ���ەم جەنگانەی���ن‪ ،‬وە‬ ‫کاریگ���ەری خراپی هەر شکس���تێکیش‬ ‫ب���ۆ کەس���ایەتی‌و ژیانی ئێم���ە دەبێت‪،‬‬ ‫ل���ەم جەنگانەدا ئەوەی دەیدۆڕێنن بونی‬ ‫کەسایەتی‌و س���ەربەخۆیی خۆمانە‪ ،‬ئەو‬ ‫ش���تەی وێران دەبێت دەرونی زۆرینەی‬ ‫کۆمەڵگای���ە‪ ..‬ئەو ش���تەی دەکوژرێت‪،‬‬ ‫داهێن���ان‌و ئاییندەو خەون���ی زۆرینەی‬ ‫مرۆڤەکانە‪ ..‬ئەو ش���تەی دەس���وتێت‪،‬‬ ‫وزەی زۆرینەی هاواڵتیانە‪ ..‬ئەو ش���تەی‬ ‫دەبێت���ە خەڵ���وزو خۆڵەمێ���ش بەهای‬ ‫مرۆیی مرۆڤەکانە‪ ..‬ئەوەش���ی دەمرێت‌و‬ ‫بەزوی���ی زیندونابێت���ەوەو بۆ زەمەنێکی‬ ‫دور ماڵئاوایم���ان لێدەکەن‌و ناگەڕێنەوە‬ ‫نێوم���ان‪ ،‬گەنجانی کۆمەڵگاو گەنجیەتی‬ ‫مرۆڤەکانە!‬ ‫بەڵێ ئەوانەی جەنگیان بۆ هەمیش���ە‬ ‫لەخەی���اڵ‌و عەقڵیان���دا هەڵگرت���وە‪..‬‬ ‫ئەوانەی کە هەڵگیرسانی ئاگرو تەقینی‬ ‫یەکەم بۆمب‌و گولـل���ەی جەنگەکانیان‬ ‫لەدەستدایە‪ ،‬هەم لەساتی هەڵگیرسان‌و‬ ‫هەم لەکوژرانی س���ەربازی جەنگەکاندا‬ ‫هەرگی���ز ناگرین‪ ،‬بەڵکو ئەوان بەگریان‌و‬ ‫شیوەنی نێو جەنگەکان شاگەشکە دەبن‌و‬ ‫قاقای پێکەنین لێ���دەدەن‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫کە توانیویانە وەهمێك دروس���ت بکەن‬ ‫ک���ە هەزارەها مرۆڤ بەگی���ان‌و ژیانەوە‬ ‫خۆی���ان بکەن بەقوربان���ی بااڵیان‪ .‬هەر‬ ‫وەک چۆن ئیمامی شیعەکان خۆشحاڵن‬ ‫کە خەڵکی لەپێناوی دەس���ەاڵتی دینیی‬

‫ئەوان���دا خۆیان ئازار دەدەن‌و بە خوێنی‬ ‫خۆیان جەس���تەیان سور دەکەن! هەمو‬ ‫دەسەالتداران شاگەشکە دەبن کە دەتوانن‬ ‫وا لەمرۆڤەکان بکەن کە بە خۆشحاڵی‌و‬ ‫دڵخۆشیيەوە بەرەو جەنگەکانیان بڕۆن‬ ‫وخوێنی خۆیان بە ئامانجی جەنگەکانی‬ ‫ئەوان ببەخشن!‬ ‫جەن���گ الی دەس���ەاڵتداران کۆتایی‬ ‫نایە! ئەوان هەڵگیرسانی جەنگی سارد‌و‬ ‫گ���ەرم وەک یاریيەک���ی ئارەزومەندانە‬ ‫لەسەردەس���تیاندا دەمێنێت���ەوە‪ ،‬تا بە‬ ‫جەنگەکانی خۆی���ان جەنگێکی گەرمی‬ ‫دی سارد بکەنەوەو‪ ،‬جەنگێکی گەورەترو‬ ‫ترساناکتر کە تەنها خۆیانی تێدا پارێزراو‬ ‫بن گەرم بکەن‪ ..‬بەم جەنگانە دەیانەوێت‬ ‫ئەو جەنگەی کە لە ناوەوەی مرۆڤەکاندا‬ ‫هەڕەش���ە لەبون‌و دەس���ەاڵتیان دەکات‬ ‫خام���ۆش بک���ەن‌و لەبیرببەنەوە‪..‬وات���ا‬ ‫بەهەڵگیرسانی جەنگێکی سەراپاگیری‌و‬ ‫ڕی���اکاری بەناوی پارێ���زگاری‌و رزگاری‬ ‫نەتەوەو نیش���تمان دەیانەوێت شەڕ بۆ‬ ‫م���اف‌و ئازادیيەکان فەرام���ۆش بکەن‌و‬ ‫جەنگی خ���ودی‌و ناوەکی مرۆڤەکان بۆ‬ ‫ئەبەد بشێوێنن‪ ،‬ئاراستەی ڕق‌و هەستان‌و‬ ‫توڕەبونەکانی���ان لەجەنگێک���ی ت���ردا‬ ‫خاڵی بکەنەوە‪ ،‬دەیانەوێت ئاراس���تەی‬ ‫وەشاندنی بەردی خۆپیش���اندانی سەر‬ ‫شەقامەکان بەرەو نیش���انەیەکی دی‪..‬‬ ‫بەرەو مەیدانێکی دی ببەن!‬ ‫لەکۆتای���ی ئ���ەم نوس���ینەدا ب���ەو‬ ‫ئەرگومێنت���ە دەگەین‪ ،‬ک���ە ئەم جەنگە‬ ‫تەقیلیدی‌و کالس���یکیانەی کە تا ئێستا‬ ‫ڕویان���داوەو رودەدەن لەدەرونی خۆیدا‬ ‫خاوەنی دو جەنگی جیاوازو دژبەیەکن‪..‬‬ ‫وە پێچەوانەی بەرژەوەندی ئامانجەکانی‬ ‫یەکن‪ ،‬بەاڵم دەس���ەاڵتدارانی سەر ئەم‬ ‫زەويیە بە دروستکردنی ڕەمزو سمبولێکی‬ ‫گشتی بۆ هەموان‌و بەداگیرکردنی هەمو‬ ‫شتەکان تا ئێس���تا دەتوانن هەر سات‌و‬ ‫س���ەردەمێک هەم���وان ل���ە جەنگێکی‬ ‫گ���ەورەو گش���تیدا کۆبکەن���ەوە‪ ،‬وا بە‬ ‫داخ���ەوە کا تا ئەم���ڕۆش دەتوانن ئەم‬ ‫دو جەنگ���ە لێكهەڵپێکن‌و ئاوێتەی یەکی‬ ‫بکەن‌و یەک هێز‌و یەك ئاراس���تەو یەك‬ ‫ئەنجام‌و یەك ئامانجی بۆ دیاری بکەن!‬ ‫وە هەمو رقە جیاوازەکان لەیەك گولـلەو‬ ‫بۆمبدا کۆبکەنەوەو بۆ ئەوەی هەمیش���ە‬ ‫بەش���داری لەجەنگەکانیاندا بکەین‪ ،‬کە‬ ‫جەنگی هەموان نیيە!‬

‫تەندروستی‬

‫)‪ )354‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/12/4‬‬

‫له‌كاتی ترسدا‬ ‫هه‌ستی سێكسی ناجوڵێت‬ ‫به‌پێی‌ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی‌ نوێ‌‪ ،‬سه‌یركردن ‌ی‬ ‫فیلم‌و بابه‌ته‌ سێكسییه‌كان ره‌نگه‌ ببنه‌‬ ‫هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ به‌شێك له‌مێشكی‌ مرۆڤ‬ ‫بوه‌ستێنن‪.‬‬ ‫لێكۆڵه‌ره‌وان باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫كه‌ زۆربه‌ی‌ كات سه‌یركردنی‌ فیلم‌و‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ هه‌ر كارێك كه‌ چاو رۆڵی‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ تیادا ده‌بینێت‪ ،‬په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌بڕی‌ ئه‌و خوێنه‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌ ده‌گاته‌‬ ‫ئه‌و به‌شه‌ی‌ مێشك كه‌ وێنه‌كان‬ ‫شیده‌كاته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم كاتێك مرۆڤ سه‌یری‌‬ ‫فیلمی‌ سێكسی‌ ده‌كات ئه‌مه‌ رونادات‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌ مێشك ئه‌و خوێنه‌‬ ‫ره‌وانه‌ی‌ ناوچه‌یه‌كی‌ تری‌ مێشك ده‌كات‬ ‫كه‌ به‌رپرسه‌ له‌وروژاندنی‌ سێكسی‌‪.‬‬ ‫یه‌كێك‬ ‫هولستیج)‬ ‫(غیرت‬

‫بۆ توندوتیژ ‌ی دژ ‌ی‬ ‫ژنان دروست ده‌بێت؟‬ ‫ئا‪ :‬كورده‌ عه‌بدولكه‌ریم‬ ‫توندوتیژی‌ بریتییه‌ له‌كردنی‌ چه‌ند‬ ‫ره‌فتارێكی‌ به‌مه‌به‌ست وه‌ك لێدان‪،‬‬ ‫جنێودان‪ ،‬هه‌ڕه‌شه‌كردن‌و سوكایه‌تی‌‬ ‫پێكردن‌و ده‌ستدرێژی‌ سێكسی‌‌و‬ ‫چه‌ندین ره‌فتاری‌ نامرۆڤانه‌ بۆ سه‌ر‬ ‫تاكی‌ به‌رامبه‌ر‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ توێژینه‌وه‌و ئاماری‌ رێكخراوی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ جیهانی‌ نزیكه‌ی‌ ‪‌ %15‬‬ ‫ی‬ ‫ژنان‌و ئافره‌تان روبه‌روی‌ جۆرێك‬ ‫له‌جۆره‌كانی‌ توندوتیژی‌ ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌م مه‌به‌سته‌ش ریكخراوه‌كه‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌چه‌ند هۆكارێك كردوه‌ كه‌ ره‌نگه‌‬ ‫له‌پشت توندوتیژی‌ دژ به‌ژنان بێت كه‌‬ ‫گرنگترینیان بریتیه‌ له‌‪-:‬‬ ‫• خودی‌ ئافره‌ته‌كه‌‪ .‬هه‌ندێجار‬ ‫خودی‌ ئافره‌ت هۆكارێك ده‌بێت بۆ‬ ‫توندوتیژی‌‪ ،‬ئه‌ویش به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫ره‌نگه‌ ئافره‌ته‌كه‌ زۆر شت له‌ره‌گه‌زی‌‬ ‫به‌رامبه‌ری‌ قبوڵ بكات‌و زۆر لێبورده‌‬ ‫بێت به‌رامبه‌ر به‌چه‌ند توندوتیژییه‌ك‬ ‫كه‌ چه‌ند جارێك به‌رامبه‌ری‌ ده‌كرێت‌و‬ ‫ره‌نگه‌ چه‌ند جارێك دوباره‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌مو جارێك پشتگوێی‌ بخات‬ ‫به‌هه‌ر هۆیه‌ك بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌‬ ‫هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌سی‌ به‌رامبه‌ری‌ زیاتر‬ ‫ئه‌م هه‌له‌ بقۆزێته‌وه‌‌و چه‌ندینجار‬ ‫دوباره‌ی‌ بكاته‌وه‌‌و توندوتیژی‌ زیاتری‌‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌كاربهێنێت‪ ،‬زۆرجاریش ئه‌م‬ ‫توندوتیژییه‌ له‌ره‌گه‌زی‌ نێرینه‌ زیاتر‬ ‫ده‌بێت كاتێك ده‌بینێت خێزانه‌كه‌ی‌‬ ‫یان خوشكه‌كه‌ی‌ یان كچه‌كه‌ی‌‬ ‫پاڵپشتییه‌كی‌ نییه‌ یان شوێنێك‬ ‫نییه‌ پشتی‌ بگرێت كاتێك توندوتیژی‌‬ ‫به‌رامبه‌ری‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫• هۆكاری‌ رۆشنبیری‌‪ .‬هه‌ندێكجار‬ ‫كه‌سه‌كان هی‌ ژنه‌كه‌ یان پیاوه‌كه‌ هیچ‬ ‫شتێك ده‌رباره‌ی‌ ماف‌و ئه‌ركه‌كانی‌‬ ‫یه‌كتر نازانن‪ .‬به‌تایبه‌تی‌ ژنان كاتێك‬ ‫نازانن تا چه‌ند ئه‌و ماف‌و ئه‌ركی‌‬ ‫ی لێبكات ئه‌مه‌ش‬ ‫خۆیه‌تی‌ تا پارێزگار ‌‬ ‫ره‌گه‌زی‌ به‌رامبه‌ر ده‌یقۆزێته‌وه‌و به‌هه‌لی‌‬ ‫ده‌زانێت بۆ ده‌ستدرێژیكردنه‌ سه‌ری‌‬ ‫له‌روی‌ جه‌سته‌یی‌‌و ده‌رون‌و زه‌وتكردنی‌‬ ‫مافه‌كانی‌ به‌رامبه‌ری‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫هۆكارێكی‌ تر هه‌ستی‌ رۆشنبیری‌‬ ‫خێزان‌و تاكه‌كانی‌ ناو خێزانه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌زه‌قی‌ ده‌یبینین كاتێك ژنه‌كه‌ ئاستی‌‬ ‫رۆشنبیری‌ له‌پیاوه‌كه‌ی‌ زیاتر بێت‪.‬‬ ‫پیاوه‌كه‌ هه‌وڵده‌دات بچوكی‌ بكاته‌وه‌‬ ‫تاكو خۆی‌ له‌و به‌زیاتر بزانێت‌و‬ ‫هێزی‌ خۆی‌ ده‌ربخات به‌رامبه‌ر به‌و‬ ‫ئاسته‌ی‌ خێزانه‌كه‌ی‌ به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ك‬ ‫بێت ئه‌ویش یان له‌رێگه‌ی‌ لێدان یان‬ ‫سوكایه‌تی‌ پێكردن‌و جنێودان هه‌وڵ‬ ‫ده‌دات خۆی‌ به‌رز بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫• هۆكاری‌ په‌روه‌رده‌یی‌‪ .‬باش‬ ‫په‌روه‌رده‌نه‌كردنی‌ منداڵ له‌سه‌ره‌تاوه‌‬ ‫لێدان‪،‬‬ ‫به‌كارهێنانی‌‬ ‫هه‌روه‌ها‬ ‫جنێو‪ ،‬سوكایه‌تیپێكردن له‌منداڵی‌‌و‬ ‫هه‌رزه‌كاری‌‌و په‌روه‌رده‌كرن له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه‌‬

‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ الواز‪ ،‬هه‌مو هۆكارن بۆ‬ ‫دروستبونی‌ كه‌سایه‌تییه‌كی‌ توندوتیژ‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ‪%83‬ی‌ توندوتیژی په‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫هۆكاره‌كه‌ی‌ ئه‌مه‌یه‌‪ .‬هه‌روه‌ها بونی‌‬ ‫كێشه‌ی‌ خێزانی‌‌و شه‌ڕی‌ نێوان دایك‌و‬ ‫باوك له‌پێش منداڵه‌كانیان‌و دانه‌نانی‌‬ ‫رێز بۆ ژن له‌ناو ئه‌و خێزانه‌ هۆكارێكی‌‬ ‫تری‌ توندوتیژییه‌كانه‌‪.‬‬ ‫• كه‌لتورو دابونه‌ریت‪ .‬ئه‌م دو‬ ‫هۆكاره‌ ره‌نگدانه‌وه‌ی زۆر هه‌یه‌ له‌سه‌ر‬ ‫توندوتیژی‌ له‌زۆرینه‌ی‌ كۆمه‌ڵگاكاندا‌و‬ ‫پیاوساالری‌ به‌زه‌قی‌ ده‌بینرێت‪.‬‬ ‫له‌زۆرینه‌ی‌ كۆمه‌ڵگا دواكه‌وتوو‬ ‫مامناوه‌نده‌كان هه‌میشه‌ ره‌گه‌زی‌ نێر‬ ‫له‌پێشتر داده‌نرێت له‌ره‌گه‌زی‌ مێ‌‌و‬ ‫هه‌میشه‌ ده‌سه‌اڵت ده‌درێت به‌ره‌گه‌زی‌‬ ‫نێرو مێیه‌كانیش پێویسته‌ جێبه‌جێی‌‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫پیاو زیاتر زلبكرێت‌و له‌به‌رامبه‌ریش‬ ‫ژنان بچوكتر‪ ،‬پیاوان به‌هۆی‌ زلكردنیان‬ ‫بۆیان هه‌بێت هه‌نگاو زیاتر بنێن بۆ سه‌ر‬ ‫مافی‌ ره‌گه‌زی‌ به‌رامبه‌ریان‪ ،‬به‌مه‌ش‬ ‫توندوتیژییه‌كان له‌و كۆمه‌ڵگایانه‌ زیاتر‬ ‫ده‌بێت كه‌ جیاوازی‌ له‌نێوان ره‌گه‌زی‌‬ ‫نێرو مێ ده‌كه‌ن‪ ،‬هه‌ندێكجاریش‬ ‫چه‌ندین كێشه‌ی‌ ته‌ندروستی دروست‬ ‫له‌ئه‌نجامی‌ جیاوازیكردن له‌نێوان‬ ‫ره‌گه‌زی‌ نێرو مێ‌ كاتێك ژنه‌كه‌ چه‌ند‬ ‫كچێكی‌ ده‌بێت پزیشك پێیده‌ڵێت‬ ‫نابێت منداڵی‌ ترت ببێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پیاوه‌كه‌ زۆری‌ لێده‌كات كه‌ هه‌ر ده‌بێت‬ ‫سكی‌ هه‌بێت بۆئه‌وه‌ی‌ كچێكی‌ ببێت‬ ‫له‌م كاته‌دا چه‌ندین كێشه‌ بۆ ژنه‌كه‌‬ ‫دروست ده‌بێت كه‌ ئه‌مه‌ جۆرێكی‌ تری‌‬ ‫توندوتیژییه‌ جه‌سته‌یی‌‌و ده‌رونییه‌ بۆ‬ ‫ژنه‌كه‌‪.‬‬ ‫• هۆكاری‌ ئابوری‌‪ .‬كێشه‌‬ ‫ئابورییه‌كان‌و هه‌ڵئاوسانی‌ ئابوری‌‌و‬ ‫نه‌بونی‌ كارو كێشه‌ی‌ نیشته‌جێبون‬ ‫قه‌ره‌باڵخی‌ خێزان‌و پێكه‌وه‌ژیانی‌‬ ‫چه‌ند خێزانێك له‌یه‌ك ماڵێكدا‌و‬ ‫گرفتی‌ گرانی‌ بازاڕو نه‌بونی‌‪.‬‬ ‫هه‌ندێكجار بونی‌ په‌یداكردنی‌ نان‬ ‫ته‌نها له‌الیه‌ن پیاو له‌هه‌ندێ‌ خێزان كه‌‬ ‫ژنه‌كه‌ له‌ماڵه‌وه‌یه‌و ته‌نها پیاو ئه‌ركی‌‬ ‫په‌یداكردنی‌ پاره‌ی‌ ده‌بێت‪ .‬له‌م كاته‌دا‬ ‫پیاو هه‌ست به‌زلهێزی‌ خۆی‌ ده‌كات‬ ‫كاتێك گوزه‌رانی‌ ژنه‌كه‌ی‌‌و منداڵه‌كانی‌‬ ‫خۆیه‌تی‌ له‌م كاته‌دا له‌بچوكترین‬ ‫كێشه‌ی‌ خێزانی‌ په‌نا بۆ توندوتیژی‌‬ ‫خێزانی‌ ده‌بات به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫تاكه‌ ده‌سه‌اڵتی‌ ماڵه‌كه‌یه‌ ژنه‌كه‌ش‬ ‫به‌هۆی‌ بژێوی‌ ژیان هه‌مو شتێكی‌ لێ‬ ‫قبوڵ ده‌كات بۆیه‌ ‪%45‬ی‌ هۆكاری‌‬ ‫توندوتیژی‌ ژنان هۆكاری‌ ئابورییه‌‪.‬‬ ‫• ده‌سه‌اڵتی‌ دادوه‌ری‌‪ .‬نه‌بونی‌‬ ‫یاسایه‌ك بۆ پاراستنی‌ مافی‌ ژنان‌و‬ ‫پاراستنی‌ ئه‌ركه‌كانیان‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫نه‌بونی‌ یاسایه‌كی‌ پته‌و بۆ سزادانی‌‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ توندوتیژی‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ژنان ده‌كه‌ن‌و داڵده‌دانی‌ كه‌سانی‌‬ ‫توندوتیژ هه‌مو ئه‌م كێشانه‌ هۆكارن‬ ‫بۆ زیادبونی‌ توندتیژی‌ خێزان‪.‬‬

‫له‌و توێژه‌رانه‌ی‌ كه‌ به‌شدار ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌لێكۆڵینه‌وه‌كه‌دا كردوه‌ له‌سه‌نته‌ری‌‬ ‫پزیشكی‌ زانكۆی‌ غروننگینی‌ هۆڵه‌ندی‌‬ ‫رایگه‌یاندوه‌ كه‌ مێشك پێویستی‌‬ ‫به‌وه‌رگرتنی‌ ورده‌كارییه‌كانی‌ گرته‌ی‌‬ ‫سێكسی‌ نییه‌‪.‬‬ ‫هولستیج له‌لێدوانێكدا بۆ گۆڤاری‌‬ ‫(الیف ساینسی‌ زانستی)‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌وه‌داوه‌ كاتێك مرۆڤ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫كۆمپیوته‌رێك داده‌نیشێت‌و شتێك‬ ‫ده‌نوسێت ئه‌گه‌ر باش سه‌یری‌ نه‌كات ئه‌وا‬ ‫هه‌ڵه‌ ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم له‌كات ‌ی سه‌یركردنی‌‬ ‫گرته‌ سێكسییه‌كاندا پێویست ناكات‬ ‫مرۆڤ چاو له‌سه‌ر فیلمه‌كه‌ نه‌تروكێنێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ ده‌زانێت چی‌ روده‌دات‌و گرنگ‬ ‫نییه‌ ره‌نگی‌ زه‌وی‌ ژوره‌كه‌ سه‌وز بێت یان‬

‫زه‌رد‪ ،‬وتوشیه‌تی‌ "له‌كاتی‌ سه‌یركردن ‌ی‬ ‫فیلمی‌ سێكسیدا مێشك خۆپارێزی‌ هه‌یه‌‬ ‫به‌هۆی‌ نیگه‌رانی‌ یان وروژاندنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و توێژه‌ره‌ ئاشكراشیكردوه‌ ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌ی‌ مێشك كه‌ په‌یوه‌ندییان‬ ‫به‌ خۆپارێزییه‌وه‌ هه‌یه‌ له‌كاتی‌‬ ‫"ئۆرگازم‪-‬ره‌حه‌تبون"دا چاالكییه‌كانیان‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ به‌رچاو كه‌مده‌كات ئه‌مه‌ش‬ ‫هۆكاری‌ ئه‌وه‌ ده‌رده‌خات كه‌ ئه‌و‬ ‫ئافره‌تانه‌ی‌ خواستی‌ سێكسییان الوازه‌‬ ‫له‌زۆربه‌ی‌ كاتدا ئاستی‌ خۆپارێزی‌‌و‬ ‫نیگه‌رانییان به‌رزه‌‪.‬‬ ‫وتیشی‌‪" :‬كاتێك مرۆڤ له‌مه‌ترسیدا‬ ‫ده‌بێت به‌هه‌ر هۆیه‌كه‌وه‌ بێت هه‌ستی‌‬ ‫سێكسی‌ ناجوڵێت‪ ،‬چونكه‌ ده‌بێت‬ ‫پارێزگاری‌ له‌مانه‌وه‌ی‌ خۆی‌ بكات"‪.‬‬

‫سااڵن ‌ه ‪ 2‬ملیۆن‌و نیو كه‌س به‌خواردنه‌و‌ه‬ ‫كحولییه‌كان گیان له‌ده‌ستده‌ده‌ن ‬

‫له‌توێژینه‌وه‌یه‌كی نوێدا ك ‌ه له‌زانكۆی‬ ‫ئۆكسفۆردی به‌ریتانی ئه‌نجامدراو‌ه‬ ‫ده‌ركه‌وتو‌ه كه‌ سااڵن ‌ه نزیكه‌ی دو‬ ‫ی‬ ‫ملیۆن‌و پێنجسه‌د هه‌زار كه‌س به‌هۆ ‌‬ ‫خواردنه‌وه‌ی ماد‌ه كحولییه‌كانه‌و‌ه‬

‫ده‌مرن كه‌ ئه‌مه‌ش به‌به‌راورد زیاتر‌ه له‌و‬ ‫مردنانه‌ی كه‌ به‌هۆی نه‌خۆشییه‌كانی‬ ‫سیل‌و ئایدز‌و له‌رزوتاوه‌ سااڵنه‌ ده‌مرن‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رشتیارانی ئه‌م توێژینه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫له‌ئه‌گه‌ری‬ ‫ده‌ده‌ن‬ ‫هۆشیاری‬

‫به‌رده‌وامبون له‌ئالوده‌بونی تاكه‌كان‬ ‫به‌خواردنه‌و‌ه كحولییه‌كان‪ ،‬له‌راپۆرتێكی‬ ‫رێكخراوی ته‌ندروستی جیهانیشدا هاتو‌ه‬ ‫ك ‌ه رێژه‌ی ‪ ٤%‬مردنی سااڵن ‌ه به‌هۆی‬ ‫خواردنه‌وه‌ی ماده‌ كحولییه‌كانه‌وه‌یه‌‪.‬‬

‫ئیسفه‌نجی قاپشۆردن ‪ 200‬هه‌زار جار‬ ‫زیاتر به‌كتریا له‌كورسی ته‌والێت هه‌ڵده‌گرێت‬

‫ی كه‌ بونه‌ت ‌ه‬ ‫زۆرن ئه‌و شوێنانه‌ ‌‬ ‫جێگ ‌هی‌ گه‌شه‌سه‌ندنی‌ به‌كتریا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك ده‌سكی‌ ده‌رگا‪ ،‬دوگم ‌ه ‌‬ ‫(مه‌سعه‌د)‪ ،‬پالكی كاره‌با‪ ،‬یان‬ ‫ئه‌و عاره‌بانانه‌ی له‌ماركێته‌كاندا‬ ‫بۆ شتكڕین به‌كارده‌هێنرێن له‌گه‌ڵ‬ ‫ی‬ ‫ته‌والێت ‌ه خۆرئاواییه‌كان‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رسوڕمانه‌ ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئیسفنج ‌‬ ‫مایه‌ ‌‬ ‫ی قاپ‌و قاچاغ بڕێكی‌ ئێجگار‬ ‫شوشتن ‌‬ ‫زۆر به‌كتریا له‌خۆده‌گرێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫بوار ‌‬ ‫ی‬ ‫زانایان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌وته‌ ‌‬

‫ئه‌و‬ ‫ژمار‌هی‌‬ ‫مایكرۆبایۆلۆجی‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫به‌كتریایانه‌ی‌ له‌سه‌ر ئیسفه‌نج ‌‬ ‫مه‌تبه‌خ هه‌ن ‪ 200‬هه‌زار جار زیاتر‌ه له‌و‬ ‫ی ته‌والێته‌كان‬ ‫ی له‌سه‌ر كورس ‌‬ ‫ژماره‌یه‌ ‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌جۆرێك ژماره‌ی‌ به‌كتریاكان‬ ‫له‌هه‌ر ئینجێك چوارگۆشه‌دا ده‌گات ‌ه ‪10‬‬ ‫ملیۆن به‌كتریا‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و توێژینه‌وانه‌ی كه‌ ئه‌و‬ ‫زانایان ‌ه ئه‌نجامیانداوه‌ ده‌ركه‌وتوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫له‌ناو ئه‌و به‌كتریایانه‌دا ك ‌ه له‌ئیسفه‌نج ‌‬ ‫مه‌تب ‌هخ‌و ته‌خت ‌ه یان پالستیكی‌ شت‬

‫جنیندا هه‌ن جۆر‌ه به‌كتریایه‌ك هه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ توشبون به‌ئیفلیجی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫زانایانی‌ بواری‌ مایكرۆبایۆلۆج ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ڵێن‪ ،‬باشترین رێگه‌ بۆ قه‌اڵچۆكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫میكرۆب‌و به‌كتریا له‌سه‌ر ئیسفه‌نج ‌‬ ‫مه‌تب ‌هخ‌و پێداویستییه‌كانی‌ دیكه‌‪ ،‬زو‬ ‫ی‬ ‫ی ئیسفه‌نجه‌كه‌‌و به‌كارهێنان ‌‬ ‫زو گۆڕین ‌‬ ‫یه‌كێكی‌ نوێیه‌‪ ،‬جگ ‌ه له‌وه‌ش پێویست ‌ه‬ ‫ی دیك ‌ه‬ ‫سه‌ر مێزو پێداویستییه‌كان ‌‬ ‫له‌پله‌یه‌كی‌ گه‌رمیدا بشۆرێن كه‌ زیاتر‬ ‫بێت له‌ ‪ 60‬پل ‌هی‌ سیلیزی‌‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫نه‌شته‌ر‬ ‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫بۆچی تووشی کۆلێرا بووین؟‬

‫کارمەند لەفلیپینەوە!‬

‫باڵوبوونەوەی کۆلێرا بە تەنها دەرکەوتەی‬ ‫گەندەڵ���ی‌و ناکارامای���ی حکومڕان���ی‬ ‫تەندروستیی‌و کەمیی داهات‌و کۆڵەواریی‬ ‫ل���ە کۆکردن���ەوە‌و هەڵس���ەنگاندن‌و‬ ‫بەکارهێنانی داتا‌و زانیاری لە سیس���تمی‬ ‫تەندروس���تیدا نی���ە‪ .‬کۆلێرا ل���ە واڵت‌و‬ ‫ناوچەیەک���دا باڵودەبێتەوە کە دنیابینی‌و‬ ‫سیاس���ەتێکی ڕوونی لەسەر مامەڵەکردن‬ ‫لەگەڵ پێکهاتەیەکی گرنگی سیس���تمی‬ ‫تەندروس���تی وەکو هێ���زی کار نەبێت‪.‬‬ ‫هەاڵتن���ی وەزارەت���ی تەندروس���تی لەو‬ ‫دنیا کێش���ەیەی کە بەرۆکی کارمەندانی‬ ‫تەندروس���تی‌و پزیش���کانی گرت���ووە لە‬ ‫کوردستاندا‌و پەنا بردنە بەر هاوردەکردنی‬ ‫کارمەن���دی فلیپین���ی بەرچاوڕوونیەکی‬ ‫ناوازەمان پێدەبەخش���ێت لەسەر ئەوەی‬ ‫ئاخۆ بۆچی کۆلێرا باڵودەبێتەوە‪.‬‬ ‫مامەڵەکردنی سیس���تمی تەندروستی‬ ‫ئێم���ە لەگ���ەڵ هێزیکاری تەندروس���تی‬ ‫پزیش���کان‪...‬هتد)‪،‬‬ ‫(کارمەن���دان‌و‬ ‫مامەڵەیەکی پاسیڤی نازانستی‌و تەنانەت‬ ‫بێکەڵەکە‪ .‬مامەڵەکە لەوێوە دەستپێدەکات‬ ‫ک���ە هێزیکاری تەندروس���تی ئێمە فێری‬ ‫تەندروستیی‌و پزیشکیی دەکرێت تا ئەو‬ ‫کاتەی خانەنشین دەبێت‪ .‬ئەو زانستەی‬ ‫لە ناوەندەکانی فێرکردنی تەندروس���تی‌و‬ ‫پزیش���کیدا <ئەزبەردەکرێ���ت> ب���ەالی‬ ‫کەمەوەوە دەیەیەک کۆنترە لەوەی کە لە‬ ‫دنیای ئەمرۆدا باوە‪ .‬سەرباری ئەوە‪ ،‬لەو‬ ‫چرکەیەی کارمەندو پزیشکان لە پەیمانگا‪،‬‬ ‫کۆلێژ‪...‬هت���د دەردەچ���ن‪ ،‬ئیتر دەدرێن‬ ‫بە دەس���تی قەدەرەوەو هی���چ ڕاهێنان‌و‬ ‫چاودێریەک ناکرێن‪ .‬یەکێک لە گرنگترین‬ ‫کۆڵەکەکانی سیس���تمێکی تەندروس���تی‬ ‫سەرکەوتوو هەبوونی چاودێری‌و ڕاهێنای‬ ‫بەردەوام���ە کە هێچیان لە کوردس���تاندا‬ ‫بوونیان نی���ە‪ .‬چاودێری بەو مانایەی کە‬ ‫هەموو کارمەندو پزیش���کێک کەسێک یا‬ ‫زیاتر هەبێت کە چاودێری ورد‌و درش���تی‬ ‫کارەکانی بکات‌و ڕاپۆرت ئامادەبکات بۆ‬ ‫سەروخۆی لەسەر الیەنە پۆزەتیڤ‌و ئەو‬ ‫الیەنانەی کە دەکرێت باشتربکرێن‪.‬‬ ‫قەیرانەکان���ی هێزیکاری تەندروس���تی‬ ‫ئێمە لەوێ���دا کۆتایی نایەت کە ڕاهێنان‌و‬ ‫چاودێ���ری ش���یاو ناکرێن‪ ،‬کێش���ەکە لە‬ ‫شێوازی دامەزراندن‌و دابەشکردن بەسەر‬ ‫ناوچ���ە جیاجیاکاندا گەورەت���رە‪ .‬ئێمە‬ ‫سوپایەک کارمەند‌و پزیشکمان هەیە کە‬ ‫یا دەوام ناکەن یاخود کارێکی سەرپێی‌و‬ ‫چەند س���ەعاتی دەک���ەن‪ .‬لەڕاس���تیدا‬ ‫سیستمی تەندروس���تی ئێمە‪ ،‬ئەوەندەی‬ ‫بۆ دامەزران���دن‌و دابینکردنی موچەیە بۆ‬ ‫ژمارەیەکی زۆری هاواڵتیان‪ ،‬ئەوەندە بۆ‬ ‫دابینکردنی خزمەتگوزاری تەندروس���تی‬ ‫نی���ە‪ .‬پش���کنینی لیس���تی کارمەندان‌و‬ ‫پزیشکانی تەنها یەک بنکەی تەندروستی‬ ‫بەس���ە بۆ ئەوەی بزانین کە چەندێکیان‬ ‫ب���ە ت���ەواوی کار دەک���ەن‌و چەندێکیان‬ ‫"ب���ن دی���وارن"‪ .‬بارودۆخ���ی پزیش���کە‬ ‫پس���پۆرەکانیش لەوە باشتر نیە‪ .‬زۆرێک‬ ‫لە پزیش���کە پسپۆرەکانمان کاتێکی کەم‬ ‫ب���ۆ نەخۆش���خانە گش���تیەکان تەرخان‬ ‫دەکەن‌و زیاتر سەرقاڵی بینینی نەخۆشن‬ ‫لە کەرتی تایبەتدا‪.‬‬ ‫ه���ۆکاری تەش���ەنەکردنی "بێ���کاری‬ ‫دەمامکدار" لەناو سیس���تمی تەندروستی‬ ‫ئێم���ە‪ ،‬هەڵ���ەی کارمەندان‌و پزیش���کان‬ ‫نیە‪ .‬کارمەندان‌و پزیشکانی ئێمە لەخۆڕا‬ ‫هەوڵ���ی ئەوە نادەن ک���ە کەمترین کات‬ ‫لەناو سیستمی تەندروستی بەسەربەرن‌و‬ ‫زیاترین کات یا لە دەرەوەی سیستمەکە‬ ‫بن یا لەش���وێنێکی تری کەرتی تایبەت‬ ‫کار بکەن‪ .‬سیس���تمی تەندروستی ئێمە‬ ‫وەکو ماڵێک‌و خێزانێکی پڕ لە ئاش���وب‌و‬ ‫ناڕێکی���ە کە منداڵەکان���ی حەزیان بەوە‬ ‫نیە کاتی تیا بەس���ەربەرن‪ .‬کە سیستمی‬ ‫تەندروس���تی نەتوانێ���ت هەلی باش���ی‬ ‫ڕاهێنان‌و موچەی ب���اش‌و ڕێزو حورمەت‬ ‫بۆ کارمەندان‌و پزیش���کان بگەڕێنێتەوە‪،‬‬ ‫ئاساییە کە ئەمانەی دوایی لەسیستمەکە‬ ‫بتۆرێن‌و لە ش���وێنی تردا شانسی خۆیان‬ ‫تاقیبکەنەوە‪.‬‬ ‫هاوردەکردنی کارمەندی فلیپینی نەک‬ ‫تەنها چارەسەری ئەو کێشانە ناکات کە‬ ‫لەسەرەوە باسمان کرد‪ ،‬بەڵکو کێشەکان‬ ‫ئاڵۆزترو قوڵتر دەکاتەوە‪ .‬چارەسەرەکان‬ ‫لەوێیەوە دەس���تپێدەکەن ک���ە موچەی‬ ‫کارمەن���دان وپزیش���کان زیادبکرێ���ت‌و‬ ‫ڕاهێن���ان‌و چاودێ���ری بکرێ���ن‌و بەپێی‬ ‫پیداویستی دابەشبکرێن‪ .‬لەڕاستیدا ئەم‬ ‫هەن���گاوەی وەزارەتی تەندروس���تی زۆر‬ ‫شتمان پێدەڵێت لەس���ەر ئەوەی بۆچی‬ ‫کۆلێ���را لەکوردس���تاندا باڵودەبێت���ەوە‪.‬‬ ‫کێش���ەکە ئەوە نیە کە لەفلیپین کۆلێرا‬ ‫نیە‪ ،‬کێشەکە لەکوردستانەو پێویستی بە‬ ‫چارەسەرێکی خۆماڵی هەیە‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪xwenden.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )354‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/12/4‬‬

‫که‌سوکاری داناو په‌روه‌رده‌كانی‌ شاره‌زورو سلێمان ‌ی‬ ‫ئاگادارنین ئه‌نجامی‌ لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ لیژنه‌كه‌ چ ‌ی بوه‌!‬ ‫ ئا‪ :‬ئاراس عوسمان‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ دیواری‌ خوێندنگای‌‬ ‫ئاماده‌ی‌ ئاالنی‌ كوڕان له‌هه‌ڵه‌بجه‌ی‌‬ ‫تازه‌ داڕماو به‌هۆیه‌وه‌ خوێندكار‬ ‫دانا جه‌مال گیانی‌ له‌ده‌ستداو هێمن‬ ‫محه‌مه‌د سدیق بریندار بو‪ ،‬له‌دوای‌‬ ‫هه‌فته‌یه‌ك لیژنه‌ له‌سه‌ر ئاستی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ی‌ شاره‌زورو سلێمانی‌‌و‬ ‫وه‌زاره‌ت‌و پارله‌مان پێكهێنرا‪،‬‬ ‫بۆ به‌داوداچونی‌ روداوه‌كه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌ك باوكی‌ داناو به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫په‌روه‌رده‌كانی‌ شاره‌زورو سلێمانی‌‌و‬ ‫پارله‌مانتارانیش ئاماژه‌ی‌ بۆ ده‌كات‬ ‫هیچ ئه‌نجامێك به‌رده‌ست نییه‌‪.‬‬ ‫‌تائێستا لیژنه‌كان‬ ‫هیچ ئه‌نجامێكیان نیی ‌ه‬ ‫جه‌م���ال حه‌مه‌ عه‌زی���ز باوكی‌ دانا‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند "له‌ئێس���تادا ئێمه‌‬ ‫چاوه‌ڕێی‌ ئه‌نجامی‌ دادگاو ئه‌و لیژنانه‌‬ ‫ده‌كه‌ین كه‌ له‌س���ه‌ر ئاستی‌ شاره‌زورو‬ ‫س���لێمانی‌‌و وه‌زاره‌ت پێكهێن���راوه‌‪،‬‬ ‫پارێزه‌رم���ان بۆ دۆس���یه‌كه‌ گرتوه‌و‬ ‫الیه‌نی‌ كه‌مته‌رخه‌م هه‌ركه‌س���ێك بێت‬ ‫ده‌بێت ملی‌ پێوه‌ بنێت"‪.‬‬ ‫باوك���ی‌ دان���ا ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌كرد‬ ‫له‌دوای‌ هه‌فته‌یه‌ك له‌پرسه‌كه‌ لیژنه‌كه‌‬ ‫هات���ن‌و ئه‌وان���ه‌ی‌ پارله‌مانی���ش بۆ‬ ‫قه‌زاكه‌و بانگهێشتیان كردین‌و به‌ڵێنی‌‬ ‫به‌دواداچونی���ان پێدای���ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌‬ ‫م���اوه‌ی‌ ‪ 51‬رۆژه‌ هی���چ ئه‌نجامێكیان‬ ‫ب���ۆ روننه‌كردوینه‌ت���ه‌وه‌ له‌ه���ۆكاری‌‬ ‫كه‌مته‌رخه‌م���ی‌ له‌گیانله‌ده‌س���تدانی‌‬ ‫كاكه‌ دانا‪ ،‬داوا یاس���اییه‌كانم له‌سه‌ر‬ ‫په‌روه‌رده‌ی‌ ش���اره‌زورو س���لێمانی‌‌و‬ ‫خ���ودی‌ وه‌زیر تۆمارك���ردوه‌‪ ،‬له‌مافی‌‬ ‫خۆم خۆش نابم له‌م روداوه‌داو ترسی‌‬ ‫ئه‌وه‌ش���م هه‌یه‌ وه‌ك ئه‌و لیژنانه‌ی‌ بۆ‬ ‫روداوه‌كه‌ پێكهێن���راوه‌ ئه‌میش دیزه‌‬ ‫به‌ده‌رخۆن���ه‌ بكرێ���ت‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ئه‌مه‌‬ ‫روب���دات ئ���ه‌و كات ب���ۆ هه‌مو الیه‌ك‬ ‫هه‌ڵوێستم ده‌بێت‪.‬‬ ‫س���ۆران عومه‌ر حه‌م���ه‌ پارێزه‌ری‌‬ ‫كه‌یس���ی‌ دانا جه‌مال له‌لێدوانێكی‌ بۆ‬ ‫ئاوێن���ه‌ رایگه‌یان���د "داواكارانی‌ مافی‌‬ ‫كه‌س���ێتی‌ كه‌ دایك‌و باوك���ی‌ دانایه‌‬ ‫دو مافی���ان هه‌یه‌‪ ،‬یه‌كێكی���ان داوای‌‬ ‫ماف���ی‌ جه‌زائی‌ خۆیان بك���ه‌ن له‌هه‌ر‬ ‫الیه‌نێ���ك ل���ه‌دوای‌ لێكۆڵین���ه‌وه‌كان‬

‫ئه‌گه‌ر ئێستا‬ ‫دیوارێكی‌ تر‬ ‫داڕمێت ئه‌وانه‌‬ ‫به‌رپرسیارنین‬ ‫كه‌ ئه‌و پاره‌یان‬ ‫له‌به‌رده‌سته‌ كه‌ ‪50‬‬ ‫ملیۆن دۆالره‌؟!‬ ‫لیژنه‌كان خۆیان لێكۆڵینه‌وه‌یان كردوه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ سه‌رپه‌رش���تیارو به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫بیناس���ازی‌‌و به‌ڕێوه‌به‌ری‌ په‌روه‌رده‌و‬ ‫دانا جه‌مال فۆتۆ‪ :‬تایبه‌ت ئه‌و خوێندنگای���ه‌ی‌ روداوه‌كه‌ی‌ تێدا‬ ‫بوه‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ په‌روه‌رده‌ی‌ گش���تی‌‬ ‫له‌الیه‌ن���ی‌ كه‌مته‌رخ���ه‌م به‌رامب���ه‌ر لێكۆڵین���ه‌وه‌ ئه‌نجام���دراوه‌ ب���ه‌اڵم‬ ‫ن���ۆژه‌ن نه‌كردنه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و دیواره‌ كه‌ تائێستا ئه‌نجامی‌ كۆتایی‌ ده‌رنه‌چوه‌‪ ،‬س���لێمانی‌ هێم���ای‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ش كرد‬ ‫ه���ۆكاری‌ روداوه‌كه‌ بوه‌‪ ،‬دوه‌م الیه‌نی‌ ئه‌گه‌ر هه‌ر ئه‌نجامێك هه‌بێت له‌س���ه‌ر "له‌ئێس���تادا وته‌ی‌ هه‌مو ئه‌و كه‌سانه‌‬ ‫مه‌ده‌نییه‌كه‌ی‌ ئ���ه‌وان مافی‌ ئه‌وه‌یان روداوه‌كه‌ به‌ئێمه‌ هیچ رانه‌گه‌یه‌نراوه‌"‪ .‬وه‌رگیراوه‌ ك���ه‌ په‌یوه‌ندیان به‌روداوی‌‬ ‫ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ په‌روه‌رده‌ی‌ شاره‌زور گیانله‌ده‌س���تدانی‌ خوێن���دكار دان���ا‬ ‫هه‌ی���ه‌ داوای‌ قه‌ره‌ب���و بك���ه‌ن له‌روی‌‬ ‫ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌ك���رد "پێم���ان وانییه‌ جه‌ماله‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت وه‌زاره‌تی‌‬ ‫مادی‌‌و مه‌عنه‌وییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و پارێزه‌ره‌ی‌ كه‌یسی‌ دانا جه‌مال هۆكاری‌ روداوه‌كه‌ له‌ئه‌س���تۆی‌ ئێمه‌ په‌روه‌رده‌ خۆیان بڕیار بده‌ن‌و ئه‌نجام‬ ‫ی بۆ رای‌ گشتی‌ ئاشكرا بكه‌ن"‪.‬‬ ‫هێمای‌ بۆ ئه‌وه‌كرد "داوای‌ یاساییمان بێت‌و ئ���ه‌وه‌ جێده‌هێڵین بۆ ئه‌نجام ‌‬ ‫د‪ .‬سه‌روه‌ر عه‌بدولڕه‌حمان ئه‌ندامی‌‬ ‫تۆمارك���ردوه‌و ل���ه‌ ‪ 1/24‬بڕی���اره‌ لیژنه‌"‪.‬‬ ‫لیژن���ه‌ی‌ پ���ه‌روه‌رده‌و خوێندنی‌ بااڵ‬ ‫ ‬ ‫یه‌كه‌م دانیش���تن له‌ب���اره‌ی‌ روداوه‌كه‌‬ ‫له‌پارله‌مانی‌ كوردس���تان ب���ۆ ئاوێنه‌‬ ‫روداوه‌كه‌و پێكهێنانی‌ لیژنه‌كانیش‬ ‫ئه‌نجامبدرێت‪.‬‬ ‫ده‌ڵێ���ت "باوكی‌ ئ���ه‌و خوێن���دكاره‌‬ ‫پێش من بو‌ه‬ ‫ ‬ ‫له‌الیه‌كی‌ ت���ره‌وه‌ نه‌جمه‌دین عه‌لی‌ هه‌قی‌ خۆیه‌ت���ی‌ ب���ه‌دوای‌ مافه‌كانی‌‬ ‫‌پێمان وانییه‌ روداوه‌كه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ گش���تی‌ بڕوات‌و ئێمه‌ش پشتیوانی‌ لێده‌كه‌ین‌و‬ ‫له‌ئه‌ستۆی‌ ئێمه‌ بێت‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د كه‌ریم به‌ڕێوه‌به‌ری‌ س���لێمانی‌ ب���ۆ ئاوێنه‌ ده‌ڵێ���ت "ئه‌و به‌دواداچونمان ده‌بێت‪ ،‬ئه‌و لیژنانه‌ی‌‬ ‫ی پێكهاتوه‌و خودی‌ روداوه‌كه‌ش پێكهات���وه‌و ئه‌نجامه‌ك���ه‌ی‌ ده‌رچوه‌و‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ ش���اره‌زور به‌ئاوێن���ه‌ی‌ لیژنانه‌ ‌‬ ‫راگه‌یاند "چه‌ندی���ن لیژنه‌ پێكهێنراوه‌ له‌س���ه‌رده‌می‌ ده‌س���تبه‌كاربونی‌ مندا نوسراوێكیان بۆ پارله‌مان ره‌وانه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی‌ په‌روه‌رده‌ی‌ شاره‌زورو نه‌بوه‌‪ ،‬ئه‌نجام له‌الی‌ ئه‌وانه‌‪ ،‬بۆیه‌ هیچ ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌ن���ده‌ی‌ په‌یوه‌ندیم كردوه‌‬ ‫س���لێمانی‌‌و وه‌زاره‌ت‌و پارله‌م���ان‌و زانیارییه‌كمان النییه‌ بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌و به‌وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌و داواكاری‌ گشتی‌‬

‫ئه‌وانیش باس���یان له‌وه‌كرد كه‌ الیه‌نی‌‬ ‫كه‌مته‌رخه‌م هه‌یه‌ له‌و روداوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "پێموابێت له‌سااڵنی‌ ‪2004‬‬ ‫ی���ان ‪ 2007‬داوای‌ نۆژه‌نكردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫خوێندن���گای‌ ئاماده‌ی‌ ئ���االن كراوه‌‬ ‫ب���ۆ پ���ه‌روه‌رده‌كان‌و وه‌زاره‌ت‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم تائێس���تاش ده‌بین���ی‌ نۆژه‌ن‬ ‫نه‌كراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و پارله‌مانتاره‌ وتیشی‌ "به‌پێی‌ ئه‌و‬ ‫زانیارییانه‌ی‌ ده‌ستمخستو‌ه داواكاری‌‬ ‫گشتی‌ ئه‌وه‌یان پێ راگه‌یاندنم كه‌ به‌پێی‌‬ ‫یاسای‌ س���زادانی‌ عێراقی‌‪ ،‬كه‌سایه‌تی‌‬ ‫مه‌عن���ه‌وی‌ زیندانی‌ ناكرێ���ت‌و هه‌مو‬ ‫ی ده‌كه‌وێته‌‬ ‫به‌رپرسیارێتییه‌كی‌ مه‌ده‌ن ‌‬ ‫ئه‌س���تۆ‪ ،‬واته‌ باوكی‌ ئه‌و خوێندكاره‌‬ ‫ده‌توانێ���ت داوای‌ قه‌ره‌بو له‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ بكات‪ ،‬بۆیه‌ ئێس���تا نازانین‬ ‫له‌روی‌ یاساییه‌وه‌ س���كااڵكه‌ی‌ باوكی‌‬ ‫دانا به‌چی‌ گه‌یشتوه‌و ئه‌وه‌ی‌ پێویستی‌‬ ‫به‌دواداچونی‌ ئێمه‌ بێت له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و‬ ‫روداوه‌ ئێمه‌ ئاماده‌ین"‪ .‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌ش كرد كه‌‬ ‫بڕی‌ ‪ 50‬ملیۆن دۆالر بۆ زیاتر له‌مانگ‌و‬ ‫نیوێكه‌ ب���ۆ چاككردن���ه‌وه‌ی‌ بیناكان‬ ‫ته‌رخانك���راوه‌‪ ،‬كه‌چی‌ تائێس���تا یه‌ك‬ ‫قوتابخانه‌ ن���ۆژه‌ن نه‌كراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "ئه‌مه‌ كه‌موكورتی‌ نییه‌؟ خودی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی���ش داوای‌ ك���ردوه‌ كه‌چ���ی‌‬ ‫ده‌بینی‌ هی���چ وه‌اڵمێك نیی���ه‌‪ ،‬ئه‌ی‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ئێس���تا دیوارێك���ی‌ تر داڕمێت‬ ‫ئه‌وانه‌ به‌رپرسیارنین كه‌ ئه‌و پاره‌یان‬ ‫له‌به‌رده‌سته‌ كه‌ ‪ 50‬ملیۆن دۆالره‌؟"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ ب���ۆ زانیاری‌ زیاترو ئه‌نجامی‌‬ ‫لیژنه‌كان په‌یوه‌ن���دی‌ كرد به‌وته‌بێژی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تانه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هیچ‬ ‫وه‌اڵمێك به‌رده‌ست نه‌بو‪.‬‬ ‫ئاماده‌یی‌ ئاالنی‌ كوڕان له‌هه‌ڵه‌بجه‌ی‌‬ ‫تازه‌ له‌س���اڵی‌ ‪ 1988‬دروس���تكراوه‌و‬ ‫تاكه‌ ئاماده‌ییه‌ له‌قه‌زاكه‌داو له‌ئێستادا‬ ‫نزیكه‌ی‌ ه���ه‌زار خوێن���دكاری‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫رۆژی‌ ‪ 2012/10/13‬به‌ه���ۆی‌ ن���ۆژه‌ن‬ ‫نه‌كردن���ه‌وه‌ی‌ بیناك���ه‌ دی���واری‌ ئه‌و‬ ‫خوێندنگایه‌ داڕماو به‌گیانله‌ده‌ستدانی‌‬ ‫داناجه‌م���ال خوێن���كاری‌ شه‌ش���ه‌می‌‬ ‫زانس���تی‌ كۆتای���ی‌ هات‪ ،‬له‌ئێس���تادا‬ ‫لیژنه‌كانی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ ش���اره‌زورو‬ ‫س���لێمانی‌‌و وه‌زاره‌ت‌و پارله‌مانیش كه‌‬ ‫‪ 51‬رۆژ به‌سه‌ر روداوه‌كه‌دا تێپه‌ڕ بوه‌‬ ‫هیچ ئه‌نجامێكیان نییه‌‪.‬‬

‫‌د‪.‬دڵشاد عه‌بدولڕه‌حمان‪:‬‬

‫ئه‌و بودجه‌ی ‌هی‌ په‌روه‌رده‌ پێویستێتی‌ تائێستا بۆی‌ دابین نه‌كراو‌ه‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ وه‌زیری‌ په‌روه‌رده‌ی‌ كابینه‌ی‌‬ ‫پێنجه‌می‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم دكتۆر‬ ‫دڵشاد عه‌بدولڕه‌حمان له‌م گفتوگۆیه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "به‌هۆكاری‌ میدیای‌‬ ‫ئه‌هلی‌‌و ئۆپۆزیسیۆنێكی‌ كارا‬ ‫هه‌ستده‌كه‌م ده‌ستی‌ حیزب كاڵ‬ ‫ده‌بێته‌وه‌ له‌بواری‌ په‌روه‌رده‌دا"‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تا چه‌ن���د حكومه‌ت‌و حیزب‬ ‫به‌ه���ۆكاری‌ قه‌یرانه‌كان���ی‌ پ���ه‌روه‌رده‌‬ ‫ده‌زانیت؟‬ ‫د‪.‬دڵش���اد عه‌بدولرحمان‪ :‬پێم وانییه‌‬ ‫به‌ش���ێكبن له‌قه‌یران���ه‌كان‪ ،‬حكومه‌ت‬ ‫ئه‌رك���ی‌ خۆیه‌تی‌ له‌م ب���واره‌دا كار بۆ‬ ‫خه‌ڵك بكات‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ ناتوانێت واز‬ ‫له‌بواری‌ پ���ه‌روه‌رده‌ بهێنێت‌و ده‌یه‌وێت‬ ‫به‌باش���ترین ش���ێوه‌ به‌ڕێوه‌ی‌ به‌رێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم پرس���یار ئه‌وه‌یه‌ ئایا ده‌توانێت؟‬ ‫لێره‌دا هه‌ندێك كێش���ه‌ دێنه‌ پێش���ه‌وه‌‬ ‫له‌وان���ه‌ گه‌وره‌ی���ی‌ دامه‌زراوه‌كه‌و بڕی‌‬ ‫ئ���ه‌و بودجه‌یه‌ی‌ ب���ۆ ئ���ه‌م وه‌زاره‌ته‌‬ ‫ته‌رخان ده‌كرێت‪ ،‬بۆی���ه‌ ده‌توانم بڵێم‬ ‫تاكو ئێستا نه‌توانراوه‌ ئه‌و بودجه‌یه‌ی‌‬ ‫بواری‌ په‌روه‌رده‌ پێویس���تێتی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌ت���ه‌وه‌ ب���ۆی‌ دابی���ن نه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫حزب‌و حكومه‌تی���ش به‌تایبه‌ت له‌دوای‌‬ ‫س���اڵی‌ ‪ 2006‬وه‌ تێكه‌اڵو بوه‌و ئێستا‬ ‫بۆته‌ ی���ه‌ك ره‌نگه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌هۆكاری‌‬ ‫میدیای‌ ئه‌هلی‌‌و ئۆپۆزس���یۆنێكی‌ كارا‬ ‫هه‌س���تده‌كه‌م ده‌س���تی‌ حی���زب كاڵ‬

‫ده‌بێته‌وه‌ له‌بواری‌ په‌روه‌رده‌دا‪ .‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ۆ گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‌ بیناكان ‌‬ ‫ی‬ ‫حكومه‌ت له‌ژێر ده‌س���تی‌ حیزب گرفت‬ ‫به‌دی‌ ناكه‌یت؟ ی���ان ده‌بینی‌ چه‌ندین‬ ‫بینای‌ كۆن‌و مه‌ترسی‌ روخانی‌ لێده‌كرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم وه‌ك ده‌ڵێن سیستمه‌كه‌ به‌سویدی‌‬ ‫ده‌رخواردم���ان ده‌درێت‪ ،‬پرس���یاره‌كه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ئایا ئه‌م سیس���تمه‌ س���ویدییه‌‬ ‫یاخود ناوه‌و بۆی‌ دانراوه‌؟ ‬ ‫د‪.‬دڵشاد عه‌بدولڕه‌حمان‪ :‬ئه‌وه‌ ئه‌ركی‌‬ ‫حكومه‌ت���ه‌ وه‌اڵمبدات���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ڵه‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر باو ده‌كه‌ین له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫سیستمێكمان هه‌یه‌ كه‌ خۆمان ناومان‬ ‫ن���اوه‌ س���ویدی‌‪ ،‬به‌ب���ێ‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ هیچ‬ ‫كه‌سێك ئه‌وه‌ی‌ باسكردبێت‪ ،‬وه‌زاره‌ت‌و‬ ‫حكومه‌ت‌و پارله‌مان‌و هیچ كه‌سێك باسی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ نه‌كردوه‌‪ ،‬كه‌ ئێمه‌ سیستمێكی‌‬ ‫سویدی‌ په‌یڕه‌و ده‌كه‌ین له‌په‌روه‌رده‌دا‪،‬‬ ‫بۆیه‌ نازانم ئ���ه‌م ناوه‌ له‌كوێوه‌ هاتوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ هه‌ڵه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌ی���ه‌و میدیاكان‬ ‫بایه‌خیان پێداوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها گرنگه‌ ئه‌وه‌‬ ‫باس بكه‌ین كه‌ په‌روه‌رده‌ دو كێش���ه‌ی‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬یه‌كێكیان سیستمه‌ ئه‌وی‌ دیكه‌ش‬ ‫خودی‌ په‌روه‌رده‌ خۆیه‌تی‌‪ ،‬نه‌بونی‌ بینا‬ ‫یان كه‌می‌ بینا كێش���ه‌ی‌ په‌روه‌رده‌یه‌‪،‬‬ ‫جا ئه‌و په‌روه‌رده‌یه‌ سیستمه‌كه‌ی‌ كۆن‬ ‫بێت ی���ان نوێ‌‪ ،‬وه‌ك چۆن كه‌س���ێك‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر قه‌ڵ���ه‌و بێ���ت ی���ان الواز كه‌‬ ‫بارانباری‌ ده‌بێت خۆت داپۆشی‌‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ په‌روه‌رده‌ قوتابخانه‌ی‌ پێویس���ته‌‬ ‫ئیت���ر سیس���تمه‌كه‌ دیموكراس���ی‌ یان‬ ‫دیكتات���ۆری‌ بێت‪ ،‬نه‌بونی‌ یا داروخانی‌ ‬

‫پ���ه‌روه‌رده‌ له‌الی���ه‌ن حكومه‌ت���ه‌و‌ه‬ ‫دانرابێ���ت؟ تاچه‌ند ل���ه‌و دو وه‌زیره‌ی‌‬ ‫دوای‌ خ���ۆت هاتون له‌ئ���ه‌دای‌ كاریان‬ ‫رازیت؟ ‬ ‫د‪.‬دڵش���اد عه‌بدولڕه‌حمان‪ :‬له‌واڵتانی‌‬ ‫دیموكراسیدا كاتێك حیزبێك سه‌ركه‌وتن‬ ‫به‌ده‌س���تده‌هێنێت له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا‪،‬‬ ‫دواتر ئه‌و الیه‌ن���ه‌ وه‌زیره‌كانی‌ كاندید‬ ‫ده‌كات ب���ۆ وه‌زاره‌ت���ه‌كان‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و‬ ‫پێوه‌رانه‌ حیزب دایده‌نێت‪ ،‬هه‌ركه‌سیش‬ ‫له‌ب���واری‌ خۆی���دا ده‌توانێت به‌ش���ی‌‬ ‫خ���ۆی‌ كار ب���كات‌و ده‌بێت كه‌س���انی‌‬ ‫بواری‌ په‌روه‌رده‌ هه‌ڵس���ه‌نگاندن بكه‌ن‬ ‫بۆ ئ���ه‌م دو وه‌زی���ره‌‪ ،‬بۆیه‌ وه‌ك خۆم‬ ‫هی���چ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك���م نه‌ك���ردوه‌ بۆ‬ ‫ئه‌و به‌ڕێزانوی‌ ل���ه‌دوای‌ منه‌وه‌ بونه‌ته‌‬ ‫وه‌زیری‌ په‌روه‌رده‌ تاكو بڕیاریان له‌سه‌ر‬ ‫بده‌م‪ .‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌دیاریكراوی‌ كێش���ه‌كانی‌‬ ‫بواری‌ پ���ه‌روه‌رده‌ له‌كوێدا زیاتر به‌دی‌‬ ‫ده‌كه‌یت؟ ‬ ‫د‪.‬دڵشاد عه‌بدولڕه‌حمان‪ :‬ده‌بێت به‌و‬ ‫شێوه‌یه‌ س���ه‌یری‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫نه‌كه‌ی���ن ك���ه‌ ته‌نه���ا لێره‌ كێش���ه‌ی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌مان هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌هه‌مو واڵتانی‌‬ ‫پێشكه‌وتو گله‌یی‌ له‌سێكته‌ری‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫هه‌یه‌و پێویس���تی‌ به‌بودجه‌ی‌ زیاتره‌و‬ ‫هه‌میشه‌ هه‌وڵی‌ نوێبونه‌وه‌ی‌ ئه‌م بواره‌‬ ‫خاوه‌نی‌ سیس���تمێكی‌ كۆنیش بین ك ‌ه بده‌یت‪ ،‬س���ااڵنه‌ ده‌یان ه���ه‌زار قوتابی‌‬ ‫بینامان نه‌بو ئه‌مه‌ش كارێكی‌ خراپه‌‪ .‬هه‌یه‌و چاوه‌ڕێی‌ گه‌شبینیان لێده‌كرێت‌و‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پێتوای���ه‌ له‌س���ه‌ر بنه‌مای‌ ره‌نگه‌ سه‌دان كه‌سیان خه‌ڵكی‌ لێهاتوی‌‬ ‫تواناو لێهاتویی‌‌و شاره‌زایی‌ وه‌زیره‌كانی‌ تێدا بێت‪.‬‬

‫په‌روه‌رده‌ دو‬ ‫كێشه‌ی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫یه‌كێكیان سیستمه‌‬ ‫ئه‌وی‌ دیكه‌ش‬ ‫خودی‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫خۆیه‌تی‌‬

‫دڵشاد عه‌بدولره‌حمان‬ ‫ی���ا كه‌می‌ بینا هۆكارێك���ی‌ نه‌گۆڕه‌ بۆ‬ ‫هه‌مو سیستمه‌كان‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ ناكرێت‬ ‫بڵێیت نه‌ده‌بو سیس���تمه‌ی‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫گۆڕانكاری‌ تێدا بكرای���ه‌‪ ،‬بۆیه‌ كاتێك‬

‫خوێندن‬

‫ته‌خته سپی‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫په‌روه‌رده‌و‬ ‫به‌رپرسیارێتی‬

‫م ‪.‬حاجی‌ عومه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌متوانا (نائاسای ‌‬ ‫ی قوتابیان ‌‬ ‫گرفت ‌‬ ‫ی باس و‬ ‫) له‌جیهاندا ب���ه‌رده‌وام جێگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫ی پسپۆڕان‌و شاره‌زایان ‌‬ ‫مشتومڕ ‌‬ ‫ی سازاندن‌و‬ ‫په‌روه‌رد‌ه بوه‌‪ ،‬بۆ چۆنیه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پرۆس��� ‌ه ‌‬ ‫گونجاندنیان له‌چوارچێو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بار ‌‬ ‫خوێندن���دا‪ ،‬ب��� ‌ه له‌به‌رچاوگرتن ‌‬ ‫ی ئ���ه‌م گروپ��� ‌ه له‌خاوه‌ن‬ ‫تایبه‌تمه‌ن���د ‌‬ ‫ی‬ ‫پێداویستییانه‌‪ ،‬ك ‌ه به‌هۆیه‌ك له‌هۆیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی توش ‌‬ ‫ی ده‌ره‌ك ‌‬ ‫ی یان هۆكارێك ‌‬ ‫زگماك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژیری‌‪ ،‬جه‌س���ته‌یی‌‪ ،‬ده‌رون ‌‬ ‫كه‌متوانا ‌‬ ‫یان نه‌خۆشییه‌كی‌ درێژخایه‌ن هاتون‪.‬‬ ‫ی رابردو‬ ‫ی سه‌د‌ه ‌‬ ‫ی په‌نجاكان ‌‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫له‌زۆرێك له‌واڵت ‌ه پێش���كه‌وتووه‌كاندا‪،‬‬ ‫ی كه‌متوان���ا به‌هه‌م���و‬ ‫قوتابیان��� ‌‬ ‫جۆره‌كانییه‌و‌ه بۆ درێژه‌دانیان به‌خوێندن‬ ‫ی تایبه‌ت���ه‌وه‌و‬ ‫خراونه‌ت��� ‌ه قوتابخان��� ‌ه ‌‬ ‫جیاكراونه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬رێگه‌ی���ان پێنه‌دراو‌ه‬ ‫ی له‌یه‌ك‬ ‫ی ئاس���ای ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ قوتابیان��� ‌‬ ‫ی زۆر له‌واڵت ‌ه‬ ‫پۆلدا بخوێنن‪ ،‬له‌به‌ش���ێك ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ژارو دواكه‌وتوه‌كاندا ته‌نانه‌ت له‌ماف ‌‬ ‫خوێندن بێبه‌شكراون‌و له‌قوتابخانه‌كان‬ ‫ی‬ ‫وه‌رنه‌گیراون‪ ،‬جیاكردنه‌وه‌و وه‌رنه‌گرتن ‌‬ ‫ی كه‌متوانا‬ ‫ئ���ه‌م گروپ��� ‌ه له‌قوتابیان��� ‌‬ ‫له‌قوتابخانه‌كان���داو بێبه‌ش���كردنیان‬ ‫له‌خوێندن له‌و س���ه‌رده‌مه‌دا‪ ،‬ده‌چوی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رامبه‌ر به‌ماف ‌‬ ‫ی پێش���ێلكار ‌‬ ‫خان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫من���داڵ‌و په‌راوێزخس���تنیان له‌ژیان��� ‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و بێبه‌شكردنیان له‌به‌شداری‌‌و‬ ‫ی رۆژانه‌و‬ ‫چاالكیی��� ‌ه جۆراوجۆره‌كان��� ‌‬ ‫ی به‌هره‌و‬ ‫رێگریكردنیان بۆ ده‌رخس���تن ‌‬ ‫تواناكانیان‪ ،‬و‌ه به‌كه‌م س���ه‌یركردنیان‬ ‫له‌الیه‌ن كۆمه‌ڵگاو‌ه ‪.‬‬ ‫ئه‌م جیاكاری‌‌و پێشێلكاریی ‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی خ���اوه‌ن پێداویس���ت ‌‬ ‫به‌قوتابیان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫تایب���ه‌ت‪ ،‬ناڕه‌زایه‌ت���ی‌‌و وه‌ده‌نگهاتن ‌‬ ‫ی خۆیدا هێنا‬ ‫ی ب���ه‌دوا ‌‬ ‫كه‌س���وكارییان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌ند رێكخراوێك ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ پش���تگیر ‌‬ ‫مرۆی���ی‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش هۆكارێكب���و ب���ۆ‬ ‫ی په‌روه‌رده‌و‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫ی ش���اره‌زایان ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی په‌یوه‌س���ت ب���ه‌م بوار‌ه‬ ‫رێكخراوه‌كان ‌‬ ‫(یونس���ێف‌و یونس���كۆ)‪ ،‬بڕیار له‌سه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی خوێن���دن‌و چون��� ‌ه قوتابخان ‌ه ‌‬ ‫ماف ‌‬ ‫قوتابیانی‌ كه‌متوانا بدرێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی پ���ه‌روه‌رد‌ه ‌‬ ‫ئه‌م���ڕۆ به‌رنام��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫تایبه‌ت وه‌كو به‌ش���ێك له‌سیس���ته‌م ‌‬ ‫ی په‌روه‌رده‌و فێركردن له‌به‌ش���ێك‬ ‫تاز‌ه ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی كوردستاندا ج ‌‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫له‌قوتابخانه‌كان ‌‬ ‫ی فراوانكردندای ‌ه‬ ‫ێ ده‌كرێت‪ ،‬له‌هه‌وڵ ‌‬ ‫به‌ج ‌‬ ‫ی س���ه‌رجه‌م قوتابخانه‌كان‬ ‫بۆ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی ج‌‬ ‫بگرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی ئ���ه‌م به‌رنامه‌ی ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ێ كردن ‌‬ ‫به‌ج ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆرێ���ك له‌مامۆس���تاو به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫قوتابخان���ه‌كان‌و سه‌رپه‌رش���تیاران ‌‬ ‫ێ‬ ‫په‌روه‌رده‌یی���ه‌و‌ه ره‌تده‌كرایه‌وه‌و به‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫بای���ه‌خ س���ه‌یریان ده‌ك���رد‪ ،‬زۆرب��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قوتابخانه‌كان پرس���یار ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ی جیایان‬ ‫ئه‌وه‌یان ده‌كرد بۆ قوتابخان ‌ه ‌‬ ‫ب���ۆ ناكه‌ن���ه‌وه‌؟ له‌كاتێك���دا یه‌كێ���ك‬ ‫ی ئه‌م به‌رنامه‌ی ‌ه‬ ‫له‌ئامانج ‌ه سه‌ره‌كییه‌كان ‌‬ ‫ی كه‌متوانای ‌ه‬ ‫ی قوتابیان��� ‌‬ ‫تێكه‌اڵوبون��� ‌‬ ‫ی ئاس���ایی‌‌و خوێندنیان‬ ‫له‌گه‌ڵ قوتابیان ‌‬ ‫ێ‬ ‫له‌یه‌ك پۆل‌و ی���ه‌ك قوتابخانه‌دا به‌ب ‌‬ ‫ی گاڵت���ه‌و‬ ‫جی���اوازی‌‪ ،‬نه‌بن��� ‌ه جێ���گا ‌‬ ‫توانجلێدانی‌ كه‌سانی‌ ده‌وروبه‌ریان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی په‌روه‌رد‌ه ‌‬ ‫ی به‌رنام ‌ه ‌‬ ‫بۆی ‌ه بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫تایب���ه‌ت‪ ،‬به‌ته‌مبه‌ڵخان���ه‌و پاڵدانه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫وه‌س���فنه‌كرێت وه‌ك به‌رپرس���ێك ‌‬ ‫ێ بایه‌خ‬ ‫ی وتم‪ ،‬به‌ب ‌‬ ‫ی ئه‌م��� ‌ه ‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ی ‌‬ ‫ی ئه‌م بوار‌ه‬ ‫س���ه‌یر نه‌كرێت‪ ،‬به‌رپرسان ‌‬ ‫پێداچون���ه‌و‌ه ب���ۆ به‌رنامه‌ك��� ‌ه بكه‌ن‌و‬ ‫كه‌موكورتییه‌كانی‌ نه‌هێڵن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی مامۆس���تا ‌‬ ‫له‌ده‌ستنیش���انكردن ‌‬ ‫ی حه‌زو‬ ‫تایبه‌ت بۆ به‌رنامه‌ك��� ‌ه ره‌چاو ‌‬ ‫ی بكرێت‪ ،‬چونك ‌ه مامۆستا‬ ‫لێوه‌ش���اوه‌ی ‌‬ ‫ێ‬ ‫ێ به‌ج ‌‬ ‫ی ده‌بینێت له‌ج ‌‬ ‫ی س���ه‌ره‌ك ‌‬ ‫رۆڵ ‌‬ ‫ی به‌رنامه‌ك���ه‌و‬ ‫ك���ردن‌و سه‌رخس���تن ‌‬ ‫ی ئامانج ‌ه س���ه‌ره‌كییه‌ك ‌هی‌‪،‬‬ ‫هێنان���ه‌د ‌‬ ‫ی له‌سه‌ر‬ ‫ی باش ‌‬ ‫پێویست ‌ه ش���اره‌زاییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كارك���ردن له‌گ���ه‌ڵ قوتاب ‌‬ ‫چۆنیه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌متوان���ا هه‌بێت‌و ب���ه‌رده‌وام زانیار ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر به‌رنامه‌ك ‌ه پێبدرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ی‬ ‫ی راهێنان ‌‬ ‫ی خول��� ‌‬ ‫ی كردنه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌رێگ��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حاڵه‌ته‌كان ‌‬ ‫به‌رده‌وام له‌س���ه‌ر جۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌متوانایی‌‌و نیشانه‌و چاره‌سه‌رییه‌كان ‌‬ ‫ی مامه‌ڵه‌ك���ردن‌و‬ ‫ی له‌كات��� ‌‬ ‫نه‌خۆش��� ‌‬ ‫روبه‌روبونه‌وه‌دا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ێ ) بیرمه‌ند ‌‬ ‫هه‌روه‌ك���و (ژانپی���اژ ‌‬ ‫ی مامۆستا‬ ‫ی رۆڵ ‌‬ ‫ی ده‌ربار‌ه ‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ی ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ڵێ���ت "هیچ به‌رنامه‌و سیس���ته‌مێك ‌‬ ‫ی س���ه‌ركه‌وتو نابێ���ت‌و‬ ‫په‌روه‌رده‌ی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شكست ‌ه ئه‌گه‌ر مامۆستا ‌‬ ‫ئه‌نجامه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی نو ‌‬ ‫لێهات���و ته‌یار به‌مه‌عریفه‌و زانیار ‌‬ ‫جێ‌ به‌جێی‌ نه‌كات‪.‬‬ ‫ ‪hajibinar@gmail.com‬‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫)‪ )354‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/12/4‬‬

‫‪17‬‬

‫بەرپرسانی هەرێم سەبارەت‬ ‫بەتوندوتیژی دژ ‌ی ژنان لێدوانی دژبەیەک دەدەن‬ ‫لەکاتی زنجیرە چاالکییەکانی‬ ‫هەڵمەتی نیشتمانی بۆ‬ ‫بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی دژ بە‬ ‫ئافرەتان یەکێک لە بەرپرسانی‬ ‫هەرێم باسی لەوە کرد‪ ،‬کە لە ‪٢٠٠٧‬‬ ‫ەوە حکومەتی هەرێم هەڵمەتی‬ ‫بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی‬ ‫راگەیاندوە بەاڵم ئەوەی ئامارەکان‬ ‫پێماندەڵێن زۆر مەترسیدارن‬ ‫چونکە بەپێی ئەو ئامارانەی لە‬ ‫‪-٢٥‬نۆڤەمبەرداو لەو هەڵمەتە ‪١٦‬‬ ‫رۆژییەدا خرانەڕو لەماوەی دە‬ ‫مانگی ڕابردودا ‪ ٣٩‬ژن کوژراوەو‬ ‫‪ ٣٨‬ژن خۆیان کوشتووە کە‬ ‫ئەمەش ئامارێکی زۆر ترسناکە‪،‬‬ ‫سەیر لەوەدایە ئەم وتارە لە‬ ‫کاتێکدایە کە بەرپرسانی حکومەت‬ ‫بەناو هەوڵدەدەن بۆ کەمبونەوەی‬ ‫توندوتیژیەکان چ لەسەر ئاستی‬ ‫کۆمەڵگەو چ بەجۆری‌ کارکردنیان‬ ‫لە یاساکانداو پاراستنی مافی ژنان‬ ‫بە یاسا بەرەوپێشەوە بروات بەاڵم‬ ‫ئامارەکان هەر جێگەی نیگەرانین‪.‬‬ ‫ئاوێنە سەبارەت بەو لێدوان‌و ئامارە‬ ‫دژبەیەکانە ئەم چاوپێکەتنانەی‬ ‫ئەنجامدا‪.‬‬ ‫تام����ان ش����اكر س����ه‌باره‌ت ب����ه‌و‬ ‫وتان����ه‌ی‌ به‌رپرس����انی‌ هه‌رێ����م‪:‬‬ ‫پێش����كه‌وتنی كۆمه‌ڵگ����ه‌ له‌روانگه‌ی‬ ‫په‌یوه‌ندی مرۆڤ����ه‌كان له‌گه‌ل یه‌كترو‬ ‫په‌یوه‌ندیان به‌واقیع����ی كۆمه‌ڵگه‌وه‌و‬ ‫چۆنیه‌ت����ی به‌ده‌س����تهێنانی ژیانێكی‬ ‫ب����اش له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك����ی دادپه‌روه‌ر‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگ����ه‌‬ ‫س����ه‌یرده‌كرێت‪.‬‬ ‫دواكه‌وتوه‌كان����دا‪،‬‬ ‫پێش����كه‌وتوو‬ ‫یه‌كس����انی‌و دادپه‌روه‌ری‌و سه‌روه‌ری‬ ‫یاس����ا‪ ،‬جه‌وهه‌رو دڵ����ی كۆمه‌ڵگه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌روی سیاس����ی‌و ئابوری‌و رۆشنبیری‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیی����ه‌وه‌‪ .‬به‌بون����ی دڵ����ی‬ ‫كۆمه‌ڵگ����ه‌ ك����ه‌ یه‌كس����انییه‌ مرۆڤ‬ ‫ده‌توانێت به‌خۆشی‌و بێ توندوتیژی‌و‬ ‫چه‌وس����انه‌وه‌ی جه‌س����ته‌یی‌و ده‌رونی‬ ‫بژی����ت‪ .‬لێ����ره‌دا ئێم����ه‌ ده‌پرس����ین‬ ‫له‌كۆمه‌لگه‌ی كوردیدا كام له‌م یاساو‬ ‫رێس����ایانه‌ به‌دی ده‌كرێت‪ ،‬حكوم ‌هت‌و‬ ‫حیزب كام له‌م خۆشگوزه‌رانییانه‌یان‬ ‫بۆ خه‌ڵك دابینكردوه‌‪،‬‬ ‫بونی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی به‌دواداچونی‬

‫►‬

‫ئا‪ :‬سارلین‬

‫بونی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫به‌دواداچونی‬ ‫توندوتیژی‌و‬ ‫دامه‌زراندنی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‬ ‫تامان شاكر‬ ‫توندوتی����ژی‌و دامه‌زراندن����ی خانمان‬ ‫ئه‌نجومه‌ن����ی خانم����ان نه‬ ‫‌یانتوانیوه‌‌م نه‌یانتوانیو‌ه‬ ‫له‌توندوتیژییه‌كانی نێو كۆمه‌ڵگه‌ كه‬ ‫بكه‌ن����ه‌وه‌‪ ،‬له‌گ����ه‌ڵ‌ دامه‌زراندنی هه‌ر‬ ‫‌كان له‌توندوتیژییه‌كانی‬ ‫ده‌زگایه‌كی له‌و شێوه‌ توندوتیژییه‬ ‫زیاترو ترس����ناكتربون‌و زیادیانكردوه‌‪،‬‬ ‫له‌ب����ه‌ر ئ����ه‌وه‌ی كۆمه‌لگ����ه‌ی كوردی نێو كۆمه‌ڵگه‬ ‫ئاماده‌یی هه‌یه‌ بۆ موماره‌س����ه‌كردنی‬ ‫یاساكان ‌كه‌م بكه‌نه‌وه‌‌‬ ‫توندوتیژی‪ ،‬ره‌نكه‌ ده‌ستورو‬ ‫بتوان����ن ئه‌و ماف����ه‌ی ژنێكی ئه‌ڵمانی‬ ‫هه‌یه‌تی بیدا به‌ژنانی كورد‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی كوردیی����ه‌ ئه‌و مافانه‌مان‬ ‫لێده‌س����تێنێته‌وه‌‪ ،‬له‌ب����ه‌ر ئ����ه‌وه‌ی‬ ‫دابونه‌ریت����ه‌كان به‌ هێزترن له‌حوكمی‬ ‫یاساكان‪ ،‬بۆیه‌ به‌دامه‌زراندنی كۆمه‌ڵه‌‬ ‫ژنێكی ناو حیزب����ه‌كان‌و به‌رێوه‌بردنی‬ ‫هه‌ڵمه‌تی‪ 16‬رۆژی به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‬ ‫توندوتیژی هیچ شتێك له‌مه‌سه‌له‌كان‬ ‫ناگۆرێت‪ ،‬رۆش����نبیری له‌كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫كوردی ئه‌وه‌نده‌ به‌رز نییه‌‪ ،‬زۆر كه‌من‬ ‫ئه‌و ژنانه‌ی سكااڵ له‌سه‌ر پیاوه‌كانیان‬ ‫تۆمار ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ستن‬ ‫به‌كلت����وری ش����ه‌رمه‌وه‌‪ ،‬كاتێ����ك‬ ‫هاوسه‌نكی‌و یه‌كسانی له‌نێو تاكه‌كان‬ ‫نه‌ما یه‌كێ ده‌بێته‌ خاوه‌نی ئه‌وی تر‪،‬‬ ‫ئه‌و یه‌كه‌ش كه‌ پیاوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی خۆی‬ ‫بس����ه‌لمینێ مه‌وجه‌كانی توندوتیژی‬ ‫ناخ����ی له‌ماڵ����ه‌وه‌ به‌تاڵده‌كات����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫هۆكاره‌كه‌ش����ی ئه‌وه‌یه‌ كه‌دادگاكان‌و‬ ‫دادوه‌ری گش����تی‪ ،‬رۆل����ی خۆی����ان‬ ‫نه‌بینیوه‌ له‌س����ه‌ره‌تای سه‌رهه‌ڵدانی‬ ‫كوشتن‌و س����وتانی ژنانه‌وه‌ تا ئه‌مڕۆ‬

‫مه‌به‌ستم له‌و كاته‌وه‌ی ئه‌م دیارده‌یه‌‬ ‫له‌نه‌وه‌ده‌كان����ه‌وه‌ له‌حاڵه‌ته‌وه‌ بو ب ‌ه‬ ‫دی����ارده‌‪ .‬كه‌واته‌ چاره‌س����ه‌ر گۆڕینی‬ ‫ئه‌قڵی كۆمه‌ڵگه‌یه‌ ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه‌ی‬ ‫له‌جه‌س����ته‌ زیاتر ل����ه‌ژن ناڕوانێ‪ ،‬من‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ گۆڕینی یاساكانم ك ‌ه حكومه‌ت‌و‬ ‫په‌رله‌مان خۆیان پێوه‌ سه‌رقاڵكردوه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم گۆڕین����ی یاس����اكان به‌ب����ێ‬ ‫بون����ی هه‌ڵمه‌تی هۆش����یاركردنه‌وه‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی س����ودێكی نییه‌و یاس����ا‬ ‫به‌بێ هۆش����یاری ده‌بێته‌ نوسراوێكی‬ ‫له‌بیرچۆوه‌‪ ،‬ده‌بێ حكومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫كوردس����تان ب����ه‌دوای ئه‌و ه����ۆكاره‌‬ ‫مێژوییانه‌ بگه‌ڕێت كه‌ بونه‌ته‌ هۆكاری‬ ‫دواكه‌وتن����ی كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌و ئابوری‌و‬ ‫سیاسی كۆمه‌ڵگه‌ی كورده‌واری ئه‌گه‌ر‬ ‫بیه‌وێ كێش����ه‌كان به‌گشتی‌و كێشه‌ی‬

‫ژن به‌تایبه‌تی چاره‌سه‌ربكات‪ .‬چونك ‌ه‬ ‫كاركردن به‌و ش����ێوازه‌ی ئه‌مڕۆ واته‌‬ ‫الوازی رێكخراوه‌كان����ی ژنان‌و نه‌بونی‬ ‫ئازادی‌و دادپ����ه‌روه‌ری له‌كۆمه‌ڵگه‌دا‪،‬‬ ‫ئاین ده‌بێت����ه‌ مه‌رجه‌ع ن����ه‌ك ته‌نها‬ ‫له‌الیه‌ن����ی خه‌ڵك����ی ئاس����ایی به‌ڵكو‬ ‫له‌الیه‌ن حكومه‌تیش����ه‌وه‌و ئه‌م دۆخه‌‬ ‫به‌ن����اوی ش����ه‌ریعه‌ته‌وه‌ به‌رده‌وام����ی‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫لێدوانه‌كان����ی به‌رپرس����انی‌ هه‌رێم‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ كه‌مبونه‌وه‌ی توندوتیژی‪،‬‬ ‫به‌رهه‌م����ی راپ����ۆرت‌و قس����ه‌ی ئ����ه‌و‬ ‫كه‌سانه‌یه‌ كه‌ له‌م بواره‌دا كارده‌كه‌ن‌و‬ ‫دات����اكان به‌ئه‌مانه‌ت����ه‌وه‌ ناگه‌یه‌ننه‌‬ ‫س����ه‌روی خۆی����ان‌و له‌ده‌س����تدانی‬ ‫ئ����ه‌و س����امانه‌ مرۆییه‌‪ ،‬ك����ه‌ رۆژانه‌‬ ‫له‌كوردس����تان له‌ده‌س����تی ده‌ده‌ین‪،‬‬ ‫خۆی له‌ماف‌و ئیمتیازاتی ئه‌و كه‌سانه‌‬ ‫ده‌بینێته‌وه‌ كه‌ له‌س����ه‌روی خۆیانه‌وه‌‬ ‫به‌ن����اوی یارمه‌تی ژنانی كوردس����تان‬ ‫به‌ده‌س����تی ده‌هێن����ن‪ ،‬س����ه‌ركه‌وتن‌و‬ ‫هۆش����یاری هه‌ر به‌رپرسێك به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ كێشه‌و روداوه‌كانی نێو كۆمه‌ڵگه‌‪،‬‬ ‫په‌یوه‌س����ته‌ ب����ه‌و س����تافه‌ی كه‌ كار‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ئه‌و به‌رپرس����ه‌ ده‌كه‌ن له‌هه‌ر‬ ‫بوارێكدا‪ ،‬من پێموانییه‌ به‌رپرس����انی‌‬ ‫هه‌رێم له‌س����ه‌ری كه‌س بده‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئاماره‌كان����ی به‌دروس����تی بگه‌یه‌ننه‌‬ ‫ده‌س����تی‌و له‌راس����تی روداوه‌كان‬ ‫ئاگاداری بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی نه‌یخه‌نه‌‬ ‫به‌رده‌م هه‌ڵه‌ی ئ����اواوه‌‪ ،‬كه‌ جێگه‌ی‬ ‫سه‌رسوڕمان بێت بۆ زۆربه‌ی ئه‌وانه‌ی‬ ‫ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و رێكخراو دامه‌زراوانه‌‬ ‫كار ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌م لێدوانانه‌ یارمه‌تی ژنان ناده‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌كتیڤك����ردن‌و هۆش����یاركردنه‌وه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگ����ه‌و س����ه‌روه‌ری یاس����او‬ ‫جیاكردنه‌وه‌ی دین‌و حیزب له‌ده‌وڵه‌ت‌و‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی چه‌ك له‌نێو ماڵه‌كان‌و‬ ‫به‌رێوه‌بردن����ی سیاس����ه‌تێكی رون‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ كێشه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‬ ‫به‌تایبه‌ت����ی كێش����ه‌ی ژن����ان‪ ،‬نه‌ك‬ ‫دامه‌زراندن����ی رێكخ����راوو ئه‌نجومه‌نی‬ ‫حیزبی ته‌نها بۆ ئ����ه‌وه‌ی هه‌بن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫رێكخراوو به‌رێوه‌به‌رایه‌تییانه‌ ناتوانن‬ ‫هیچ له‌عه‌قڵ����ی پیاوێكی ك����ورد كه‌‬ ‫له‌ناوجه‌رگ����ه‌ی ئه‌وروپ����ادا ژنه‌كه‌ی‬ ‫ده‌ك����وژێ بگ����ۆڕن‪ ،‬ده‌ب����ێ به‌جیدی‬ ‫دان به‌گه‌وره‌ی����ی كێش����ه‌كه‌دا بنێین‪،‬‬ ‫تا بتوانی����ن چاره‌س����ه‌ری گونجاوی‬ ‫بۆ بدۆزینه‌وه‌‪.‬‬

‫هۆزان مەحمود‬

‫له‌ کوردستان‬ ‫ئه‌وه‌ی پێویست ‌ه‬ ‫بکرێ هاتن ‌ه‬ ‫مه‌یدانی ژنانی‬ ‫چه‌وساوه‌و‬ ‫زوڵملێکراوه خۆیان‬ ‫یه‌خه‌ی ده‌سه‌اڵت‬ ‫بگرن‌و مافه‌کانی‬ ‫خۆیان به‌ده‌ستبێنن‬ ‫هۆزان مەحمود چاالکوانی بواری ژنان‬ ‫سەبارەت بەوتارەکانی بەرپرسانی هەرێم‬ ‫وتی‪ :‬ئه‌م وتارانه‌ فه‌رقێکی نییه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫وتاره‌کانی تریان سه‌باره‌ت به‌زۆر کێشه‌و‬ ‫قه‌یرانی تری سیاس���ی‌و کۆمه‌اڵیه‌تی که‌‬ ‫به‌رۆکی به‌خه‌ڵکی کوردس���تان گرتوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م ده‌س���ه‌اڵته‌ هه‌میش���ه‌ ب���ه‌م جۆره‌‬ ‫وتارانه‌ خه‌ڵ���ک له‌تاریکی���دا ڕاده‌گرن‌و‬ ‫راستییه‌کان ده‌ش���ارنه‌وه‌‪ .‬دیاره‌ ئه‌مانه‌‬ ‫تائێستاش پێیانوایه‌ خه‌ڵکی کوردستان‬ ‫هیچ نه‌زانن‌و باوه‌ر به‌م قس���انه‌ ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ک���ی تریش���ه‌وه‌ ئه‌م���ه‌ ئیهانه‌یه‌‬ ‫به‌خه‌ڵکی کوردستانی ده‌که‌ن‪ ،‬له‌ کاتێکدا‬ ‫هه‌مو ده‌زانین که‌ جۆره‌کانی توندوتیژی‌و‬ ‫تاوان له‌کۆمه‌ڵگادا له‌هه‌ڵکشاندایه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ وته‌ی ده‌س���ه‌اڵتێکی خه‌مساردو‬ ‫بێبه‌رنامه‌یه‌ له‌ئاس���ت نیوه‌ی کۆمه‌ڵگادا‬ ‫وه‌ ژیان���ی هه‌زاران ژنیان بۆ گرنگ نییه‌‬

‫که‌ بۆته‌ س���وته‌مه‌نی ب���ۆ بێبه‌رنامه‌یی‬ ‫ئه‌وان‪.‬‬ ‫له‌راس���تیدا له‌م���ه‌ زیاتری���ان ل���ێ‬ ‫چاوه‌ڕوان ناکرێ‪ ،‬له‌کاتێکدا ژنان له‌ژێر‬ ‫ش���ه‌ق‌و زه‌بروزۆری پیاوانی کۆمه‌ڵگادا‬ ‫ده‌چه‌وسێنه‌وه‌ حکومه‌تی هه‌رێم‌و ژنانی‬ ‫سه‌ر به‌ده‌سه‌اڵت له‌هۆڵه‌ رازاوه‌کانیانه‌وه‌‬ ‫ب���اس له‌که‌مبون���ه‌وه‌ی ت���اوان ده‌که‌ن‬ ‫به‌رامبه‌ر ژنان‪ .‬ئه‌مه‌ نیشانی ده‌دات که‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‌و ژنانی س���ه‌ر به‌و ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫چه‌ن���ده‌ دورن له‌ژنانی ن���او کۆمه‌ڵگاو‬ ‫چه‌نده‌ له‌سه‌ر جه‌سته‌ی سوتاوو کوژراوو‬ ‫بریندارکراوو ش���ه‌ق تێهه‌ڵدراوی هه‌زاران‬ ‫ژنی کورده‌وه‌ موزایه‌ده‌ ده‌کرێ‌و بۆ یه‌ک‬ ‫ساتیش بیرناکه‌نه‌وه‌ که‌ ئه‌مه‌ ئه‌وپه‌ڕی‌‬ ‫بێڕێزیی���ه‌ به‌مرۆڤبون���ی ژن ده‌ک���رێ‬ ‫له‌سایه‌ی ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌ خۆماڵییه‌دا‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی م���ن هه‌س���تی پێده‌ک���ه‌م‬ ‫تێگه‌یش���تنێکی تابڵێی سه‌یروسه‌مه‌ره‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌س���ه‌ر ئه‌م بۆن���ه‌ جیهانییانه‌ی‬ ‫که‌ تایبه‌ت���ن به‌مافی ژنان‪ ،‬بۆ نمونه‌ له‌‬ ‫‪8‬ی م���ارس دا ده‌هۆڵ‌و زوڕنا لێده‌ده‌ن‌و‬ ‫ژن���ان به‌جل���ی ک���وردی ره‌نگاوره‌نگ‌و‬ ‫ئاڵتونه‌وه‌ ئاهه‌نگ ده‌گێ���ڕن له‌کاتێکدا‬ ‫ئه‌م بۆنه‌یه‌ ته‌واو سیاس���ییه‌و پێویسته‌‬ ‫له‌ئه‌زمونه‌کان���ی ده‌رس وه‌ربگری���ن‪..‬‬ ‫ئێستاش هه‌مان مه‌هزه‌له‌ دوباره‌بۆته‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌تا ئه‌م ‪ 16‬رۆژه‌ی به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‬ ‫توندوتیژیی���ه‌ش ه���ه‌روای لێهات���وه‌‪،‬‬ ‫کۆمه‌ڵێک ژنی چینی بااڵده‌س���ت به‌جلی‬ ‫ره‌نگاوره‌نگ‌و ئاڵتون‌و س���ه‌یاره‌ی ئاخیر‬ ‫مۆدێل‌و موچه‌ی خه‌یاڵی‌و پۆستی بااڵوه‌‬ ‫له‌خزم���ه‌ت س���ه‌رۆکی حکومه‌تی هه‌رێم‬ ‫سه‌ر بۆ چه‌واش���ه‌کارییه‌کانی ده‌له‌قێنن‬ ‫که‌ سه‌رتاپا دژه‌ ژنه‌‪.‬‬ ‫ده‌زانی���ت ب���ه‌س ئه‌وه‌ م���اوه‌ ئه‌مانه‌‬ ‫له‌مه‌ودوا پیرۆزبایی رۆژی وه‌س���تانه‌وه‌‬ ‫له‌دژی توندوتیژی له‌ی���ه‌ک بکه‌ن وه‌کو‬ ‫جه‌ژن���ی قورب���ان‌و ره‌م���ه‌زان‪ ..‬چونکه‌‬ ‫ئه‌مانه‌ ئه‌وه‌نده‌ دورن له‌هه‌مو گۆڕانکارییه‌‬ ‫جیهان���ی‌و محه‌لییه‌کان���ه‌وه‌‪ .‬پێیانوایه‌‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی خۆیان" مۆدێرن "نیش���ان‬ ‫بده‌ن‌و له‌کاروان دوانه‌که‌ون ئیتر به‌هه‌مو‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ک ئ���ه‌م بۆنه‌ی���ه‌ پیرۆزبکه‌ن‌و‬ ‫کۆڵێک س���ه‌روه‌ت‌و سامانی گشتی تێدا‬ ‫خه‌رج بکه‌ن‪ .‬گرنگه‌ ژنان خۆیان به‌جیا‬ ‫له‌م مه‌هزه‌له‌ی ده‌سه‌اڵته‌ بێنه‌مه‌یدان‪ .‬له‌‬ ‫کوردستان ئه‌وه‌ی پێویسته‌ بکرێ هاتنه‌‬ ‫مه‌یدانی ژنانی چه‌وس���اوه‌و زوڵملێکراوه‬ ‫خۆی���ان یه‌خ���ه‌ی ده‌س���ه‌اڵت بگ���رن‌و‬ ‫مافه‌کانی خۆیان به‌ده‌ستبێنن‪.‬‬

‫ئەخالقی سیاسی و سایکۆلۆژیای تاکی کورد‬ ‫جوانە ئەسوەد‬

‫س����ه‌ره‌رای هه‌مو پێش����ێلکردنێکی‬ ‫سه‌روه‌ری نه‌ته‌وه‌یی‌و ده‌ستدرێژکردنی‬ ‫نائه‌خالقی بۆ س����ه‌ر کلت����ور‪ ،‬زمان‌و‬ ‫مافی س����اده‌ی ژیانی رۆژانه‌‪ ،‬سه‌رانی‬ ‫نه‌ژادپه‌رستی تورک‪ ،‬عه‌ره‌ب‌و فارس‪،‬‬ ‫کاریگه‌رییه‌ک����ی به‌رده‌وامی����ان هه‌یه‬ ‫‌له‌تێکش����کانی س����ایکۆلۆجی تاک����ی‬ ‫کورد به‌ مامه‌له‌کردنی رۆژانه‌ی له‌گه‌ل‬ ‫کوش����تن‌و به‌ندکردن‌و بۆردومانکردن‌و‬ ‫ناوزراندن����ی نه‌ت����ه‌وه‌ به‌تیرۆرس����ت‌و‬ ‫ش����کاندنی ئیگ����ۆی نه‌ته‌وه‌ی����ی‪،‬‬ ‫هه‌م����و ئه‌مان���� ‌ه کاریگه‌رییه‌کی خراپ‬ ‫دروس����ت ده‌ک����ه‌ن له‌ن����او کۆمه‌لگای‬ ‫کوردی����دا له‌گوزارش����ت‌و په‌یوه‌ندی‬ ‫نێوان تاکه‌کان‌و نمایش����کردنی رۆحی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی ئه‌وه‌ی به‌ترس����ێکی گه‌وره‌‬ ‫ده‌بینرێت روخانی که‌س����ایه‌تی تاکی‬ ‫کورده‌ له‌ژیان له‌هه‌مو بواره‌کاندا‪ ،‬هه‌م‬ ‫له‌ناوه‌وه‌و هه‌م له‌ده‌ره‌وه‌ی نیشتیمان‪،‬‬ ‫له‌وه‌ش دلنیام‪ ،‬دوژمنانی گه‌لی کورد‬ ‫زۆرئاگامه‌ندانه‌ کاری له‌س����ه‌رده‌که‌ن‬ ‫له‌گه‌ل هۆش����یارییه‌کی ک����ه‌م له‌الیه‌ن‬ ‫سه‌رانی سیاسی کورد‪ .‬هاوکێشه‌کان‬

‫به‌جۆرێک ده‌که‌ونه‌و‌ه که‌ ته‌نیا تاکی‬ ‫کورد بێب����ه‌ش ده‌کات له‌هه‌مو جۆر‌ه‬ ‫خۆشگوزه‌رانییه‌ک وه‌ ببێته‌ قوربانی‬ ‫سیاسه‌تی چه‌واش����ه‌ی ناوخۆو باجی‬ ‫هه‌ڵه‌ یه‌ک ل����ه‌دوای یه‌كه‌کانی به‌ناو‬ ‫س����ه‌رۆک‌و خه‌مخۆر بدات‪ .‬به‌رئه‌نجام‬ ‫تاک ده‌بێته‌ خاوه‌نی سایکۆلۆجییه‌کی‬ ‫وێرانو خۆبه‌ده‌سته‌وه‌دانی به‌دوارۆژێکی‬ ‫نادی����ارو نه‌بون����ی توان����ای ئه‌زمونی‬ ‫واقیعییه‌ت����ی ژیان‪ ،‬ئه‌م����ه‌ش زۆرینه‬ ‫‌والێ����ده‌کات په‌یوه‌س����تبن به‌دونیای‬ ‫وه‌ه����م‌و چاوه‌رێ����ی پاش����ه‌رۆژێکی‬ ‫به‌هه‌ش����تی بن له‌خودا‪ .‬به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫گشتی‬ ‫باری سایکۆلۆجی تاک‌و کۆمه‌لگای‬ ‫کورد‌ وه‌ک نه‌ته‌وه‌ له‌روی ده‌رونییه‌وه‌‬ ‫س����ه‌قامگیر نابێ����ت کاتێ����ک ت����اک‬ ‫ده‌س����ت‌و په‌نچه‌ نه‌رم ده‌کات رۆژانه‌‬ ‫له‌گ����ه‌ل ئ����ه‌م روداوانه‌ ک����ه‌ ده‌کرێت‬ ‫تاک بکات‌ به‌مرۆڤێکی شلۆق له‌باری‬ ‫ده‌رونییه‌وه مرۆڤی ش����لۆق مرۆڤێکی‬ ‫ته‌ندورس����ت نییه‌ ل����ه‌روی بریاردان‌و‬ ‫خۆناس����ین‪ ،‬ئه‌م����ه‌ش ده‌بێته‌ هۆی‬

‫هه‌میش����ه‌ قه‌له‌قی‌و توره‌ب����ون‌و بروا‬ ‫به‌خۆنه‌ب����ون‪ ،‬گ����ه‌ر س����ه‌رنج بده‌ین‬ ‫زۆر ب����ه‌ رونی ده‌یبینی����ن له‌ره‌فتاری‬ ‫تاکی کوردا چ له‌ب����واری کارکردن یا‬ ‫له‌په‌روه‌رده‌ی خێزانیدا‪ ،‬چ له‌خوێندگاو‬ ‫ش����وێنه‌ گش����تییه‌کاندا وه‌به‌هه‌م����ان‬ ‫ش����ێوه‌ له‌په‌یوه‌ن����دی هاورێیه‌ت����ی‌و‬ ‫هاوس����ه‌رگیریدا‪ .‬س����ایکۆلۆجی تاک‬ ‫رۆژانه‌ ده‌که‌وێت ‌ه به‌رده‌م پرس����یاری‬ ‫ق����ورس وه‌ک چۆنیه‌ت����ی ژیانکردن‌و‬ ‫هه‌ڵبژاردن وه‌ به‌رپرس����یاریه‌تییه‌کی‬ ‫له‌توان����ا به ده‌رچو ئای����ا بجه‌نگێ بۆ‬ ‫سه‌روه‌ری نیش����تیمان یاخود ده‌رچێ‬ ‫له‌م به‌رپرس����یاره‌تییه‌؟ که‌ زۆر جار‬ ‫هه‌لبژاردنی تاراوگ����ه ده‌بێته‌ یه‌کێک‬ ‫له‌هه‌لبژاردنه‌کان‪ ،‬که‌ ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌‬ ‫ئه‌زمونێک����ی بێکه‌ڵ����ک‌و ناره‌ح����ه‌ت‬ ‫ی����ا زۆر کاتی����ش خۆله‌ده‌س����تدان‪،‬‬ ‫یا دوپارچ����ه‌ بون له‌نێ����وان ئه‌م دو‬ ‫بیرکردن����ه‌وه‌دا‪ ،‬تاکی ک����ورد ده‌بێت‬ ‫باج����ی هه‌لبژاردنه‌کان����ی ب����دات که‌‬ ‫مافێکی بێ قه‌ی����دو مه‌رجی خۆیه‌تی‬ ‫جا چ له‌‌نیشتیمان بێت یا له‌ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ب����ا ل����ه‌ پێش����دا س����ه‌رنجێک بده‌ین‬ ‫له‌س����یاکۆلۆجی تاکی ناو نیشتیمان‬ ‫کۆمه‌لێ����ک روداو رۆژانه‌ له‌نیش����تمان‬ ‫روده‌ده‌ن زۆر به‌ئاسانی تێده‌په‌رن وه‌ک‬ ‫ئه‌وه‌‌ی هی����ج روی نه‌دابێت که‌مترین‬ ‫لێکۆلینه‌وه‌ی سایکۆلۆجی بۆ ناکرێت‌‬

‫ئه‌م روداوانه‌ له باره‌ ش����اراوه‌که‌ی که‌‬ ‫سایکۆلۆجییه‌تی تاکه‌ چ کاریگه‌رییه‌کی‬ ‫ده‌بێ به‌تایب����ه‌ت له‌قۆناغی مندالی‌و‬ ‫ن����ه‌وه‌ی تازه‌ پێگه‌یش����تو‌‪ .‬بۆ نمونه‌‬ ‫میدیاکانی نیش����تمان به‌ش����ێوه‌یه‌کی‬ ‫گش����تی کار له‌س����ه‌ر راکێشێ‌نی تاک‬ ‫ده‌ک����ه‌ن ب����ۆ به‌رژه‌وه‌ن����دی خۆیان‬ ‫وه‌ک ئاماژه‌ به‌کوش����تن‌و نیش����اندانی‬ ‫وێنه‌ی پرمه‌ترس����ی‌و خوێن����اوی که‌‬ ‫ناساندن‌و هیشتنه‌وه‌ی کلتوری خوێنه‌‬ ‫له‌ئه‌قلییه‌ت����ی ت����اک‌و هه‌ڵگرتنیه‌تی‬ ‫ب����ۆ ماوه‌یه‌کی زۆر له‌ناو الش����عوری‬ ‫من����دال‌و گه‌نج����دا ک ‌ه ده‌بێت����ه هۆی‌‬ ‫تێکچونی باری ده‌رونی بێئه‌وه‌ی خۆی‬ ‫هه‌ستی پێبکات به‌الم له‌کرداری ژیانی‬ ‫رۆژانه‌ی����دا زۆر به‌رونی ده‌رده‌که‌ویت‪،‬‬ ‫به‌الم له‌به‌ر ئه‌وه‌ی کۆمه‌لگا به‌هه‌مان‬ ‫ش����ێوه‌ په‌روه‌رده‌ی����ه‌ له‌ن����او خۆیدا‬ ‫نابێت����ه‌ دیاریده‌یه‌ک که‌ هه‌لوێس����تی‬ ‫له‌س����ه‌ر وه‌ربگیرێت‪ ،‬دیاره‌ مه‌به‌ست‬ ‫له‌وه‌ نییه‌ مێژوی نه‌هامه‌تی نیشتمان‬ ‫ب����ه‌الوه‌ بنێین به‌الم ریگای دروس����ت‬ ‫زۆرن بۆ گرتنه‌به‌ر بۆ زیندوراگرتنیان‪،‬‬ ‫دیارده‌یه‌ک����ی ت����ر‪ ،‬گه‌وره‌ک����ردن‌و‬ ‫پیرۆزکردنی کلتوری رق‌و دوبه‌ره‌کی‌و‬ ‫له‌هه‌مان کاتدا باس له‌ خۆشه‌و‌یستی‬ ‫ب����ۆ نه‌ته‌وه‌و س����ه‌رکرده‌و ش����ه‌هیده‌‬ ‫نه‌م����ره‌کان‪ ،‬سایکۆلۆجیس����ته‌کان‬ ‫کۆکن له‌س����ه‌ر ئ����ه‌وه‌ی له‌یه‌ک کاتدا‬

‫دروس����تکردنی خۆشه‌ویس����تی‌و رق‬ ‫له‌ئه‌قلییه‌ت����ی ت����اک ده‌بێت����ه‌ هۆی‬ ‫یه‌کێ����ک له‌نه‌خۆش����ییه‌ ده‌رونییه‌کان‬ ‫ئه‌ویش[نه‌گونج����ان]ه‌ له‌ن����او خودی‬ ‫تاک خۆی����دا به‌گران ت����اک ده‌توانێ‬ ‫بریارو چۆیس����ی ته‌ندروستی هه‌بێت‬ ‫وه‌ک ده‌بینی����ن تاک����ی ک����ورد خالی‬ ‫مامناوه‌ن����دی نیی����ه‌ له‌چۆ‌یس����ه‌کانی‬ ‫ی����ا زۆر ئاماده‌گ����ی خۆبه‌ختک����ردن‌و‬ ‫خۆشه‌ویس����تییه‌کی بێس����نوری هه‌یه‌‬ ‫بۆ ش����ته‌کان ی����ا رقێک ت����ا راده‌ی‬ ‫کوش����تن وه‌ ئازاردان����ی ئازیزان����ی‪.‬‬ ‫دیاریده‌ی س����ێیه‌م ک����ه‌ زۆر گرنگ ‌ه‪‌،‬‬ ‫به‌به‌ه����او مانا کردن����ی دابونه‌ریه‌تی‬ ‫ک����ۆن‌و ده‌رنه‌چون له‌هه‌ن����دێ خوی‬ ‫نه‌ته‌وی����ی که‌ ته‌نیا ب����ۆ به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫گروپێک کۆمه‌ک����دارن‪ ،‬ره‌واییدان به‬ ‫که‌سانی دینی به‌ده‌ستوه‌ردانی ماف‌و‬ ‫پێشێلکردنی ئازادی تاک‌‌و کۆسپدانان‬ ‫بۆ ئاره‌زوو هیواکانیان به‌ناوی[حه‌رام‌و‬ ‫حه‌الل] وه ‌بێبه‌شکردنیان له‌هونه‌ری‬ ‫ژیان‪ ،‬مرۆڤی ش����ه‌رمنۆک وخه‌مۆکی‌و‬ ‫خۆخواردنه‌وه‌ له‌ناخدا به‌به‌رهه‌مدێت‬ ‫ئه‌مان����ه‌ش هۆکارێ����ک ده‌ب����ن‌ ب����ۆ‬ ‫ده‌ربرینی هه‌مو ئاره‌زوه‌ شاراوه‌کانی‬ ‫به‌چه‌ش����نیکی ت����ر وه‌ک درۆکردن‌و‬ ‫ب����ێ متمانه‌یی‪ ،‬هه‌ر تاکێ����ک ده‌بێته‌‬ ‫مامۆس����تاو به‌رپرس����یاری ئه‌وی ترو‬ ‫به‌دواداچون‌و سه‌رکۆنه‌کردنی یه‌کتری‪،‬‬

‫زۆر دیاری����ده‌و هۆکاری ت����ر هه‌ن بۆ‬ ‫تێکش����کانی باری ده‌رونی تاکی کورد‬ ‫که‌ وه‌ک باس����مکرد له‌سه‌ره‌تا راسته‌‬ ‫دوژمنانم����ان به‌ده‌س����تی ئه‌نقه‌س����ت‬ ‫له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دان تاکی کورد که‌سانی‬ ‫ته‌ندروست‌و به‌ئاگانه‌بن‪ ،‬خۆشمان تا‬ ‫ئێس����تا هیچ به‌رنامه‌و پرۆگرامێکمان‬ ‫نییه‌ بۆ گۆرینی باری س����ایکۆلۆجی‬ ‫کۆمه‌لگا به‌ش����ێوه‌یه‌کی گشتی وه‌ک‬ ‫به‌رنامه‌ی تایب����ه‌ت بۆ ئه‌و منداالنه‌ی‬ ‫به‌ باردۆخی ناهه‌م����واردا تێپه‌ریون‌و‬ ‫تێده‌په‌رن یا ه����ه‌ر هۆکارێک بوبێته‌‬ ‫هۆی ک����ه‌م ئه‌ندامیان‪ ،‬بۆ که‌س����انی‬ ‫به‌س����االچو ل����ه‌ ب����اره‌ی ده‌رونییه‌وه‌‬ ‫خۆیان به‌که‌م ده‌زان����ن‌و ده‌بنه‌ هۆی‬ ‫شکانه‌وه‌ی گه‌نج له ناو‌ مالدا‪ ،‬بۆ ئه‌و‬ ‫ژن‌و پیاوانه‌ی له‌ژیانی هاوس����ه‌رگیردا‬ ‫نابه‌خت����ه‌وه‌رن وهێنانه‌وه‌یان بۆ ژیان‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌کی ته‌ندروس����ت‪ ،‬دانانی‬ ‫ش����وێنی تایب����ه‌ت‌و بینین����ی دکتۆرو‬ ‫پس����پۆری نه‌خۆش����ییه‌ ده‌رونییه‌کان‬ ‫بۆ ک���� ‌هس‌و کاری به‌جێماوی‌ ئه‌نفال‌و‬ ‫کیمیاباران‌و منداالن����ی دایک کوژراو‬ ‫به‌هه‌ر هۆی����ه‌ک بێت‪ ،‬که‌می‌گونجانی‬ ‫کۆمه‌لگا‌و شێواندنی باری ده‌رونی به‌‬ ‫هۆکاره‌ ده‌ره کییه‌کانه‌وه‌ بێس����ۆزی‬ ‫له‌کۆمه‌ڵگا به‌رهه‌مده‌هێنێ‌و بۆش����ایی‬ ‫له‌تێرامان����ی زینده‌گی ده‌رخس����تنی‬ ‫بۆشاییه‌ له‌ وه‌فا‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )354‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/12/4‬‬

‫جارێكی تر‪ ..‬سلێمانی‌و كام پایتەختی رۆشنبیری؟‬

‫►‬

‫مانگ���ی راب���ردو‪ ،‬بابەتێك���م ب���ەو‬ ‫ناونیشانەی س���ەرەوە باڵوكردەوە بەو‬ ‫ئومێدەب���وم گفتوگۆیەك���ی فیك���ری‪-‬‬ ‫رۆش���نبیریی لەروپ���ەڕی باڵوكراوەكان‬ ‫بەخۆوەبگ���رێ‪ ،‬ب���ەاڵم ئەوگفتوگۆی���ە‬ ‫نەكرا‪ ،‬لەوالیشەوە ئەوانەی پێوەندییان‬ ‫بەكاروباری فیكرو رۆش���نبیرییەوە نەبو‬ ‫هەڵمەتی س���لێمانی ب���ون بەپایتەختی‬ ‫رۆش���نبیرییان زیاتر برەوپێ���دا‪ ،‬تا‌وای‬ ‫لێهات س���ەرۆكی حكومەتیشیان هێنایە‬ ‫ن���او بابەتێك���ی‌وەها هەس���تیار‪‌،‬وەك‬ ‫ئ���ەوەی ئەگ���ەر س���لێمانی بەبڕیارێك‬ ‫ببێتە پایتەختی رۆشنبیریی‌ ئەوا دونیا‬ ‫لەن���او س���لێمانی خۆیدەنوێن���ێ‌و ئیتر‬ ‫(وی���ل دیورانت) دەبێ���ت بێت جارێكی‬ ‫تر لەو ش���ارە (مێژوی شارس���تانێتی)‬ ‫بنوسێتەوە‪.‬‬ ‫هەس���تدەكەم پرس���ی ب���ون‬ ‫بەپایتەخت���ی رۆش���نبیریی ئەوەندەی‬ ‫بوەتە گرێیەك���ی دەرونی‪ ،‬نیو ئەوەندە‬ ‫بۆ خەمی رۆش���نبیریی نیی���ە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەوان���ەی زیاتر ل���ەو بارەیەوە قس���ە‬ ‫دەكەن‪ ،‬زۆر بەدەگمەن رۆشنبیرەكانن‪،‬‬ ‫بەڵكو زیاتر كەسانێكن كەم بەرهەمن‪،‬‬ ‫رۆشنبیرەكانی سلێمانی ئەوانەی پێیان‬ ‫بگوترێ رۆشنبیر بەژمارە ئەوەندە زۆر‬ ‫نین ت���ا لێمان ‌ون ببن‪ ،‬دەس���ەاڵتیش‬ ‫ئەوەن���دە كەیفی���ان بەو رۆش���نبیرانە‬ ‫نای���ە‪ ،‬چونك���ە لەئاوازی دەس���ەاڵت‌و‬ ‫حیزبی دەس���ەاڵت ناخوێنن‪ ،‬بۆیە ئەو‬ ‫دەسەاڵتەی ئێس���تا‪ ،‬مافی ئەوەی نییە‬ ‫ب���اس لەپایتەختكردن���ی رۆش���نبیری‬ ‫س���لێمانی بكات‪ ..‬لێ���رەوە‌وردە‌وردە‬ ‫زیاتر دەچمە نێو باسەكەوە‪.‬‬ ‫با پرسیارێك لەهەمو ئەوانە بكەم‬ ‫كە زۆر بەپەلەن سلێمانی ببێتە پایتەختی‬ ‫رۆش���نبیریی‪ ،‬دەبێ لە چ روانگەیەكەوە‬ ‫قەناعەتیان بەخۆی���ان هێنابێ؟ ئەوەی‬ ‫من س���ەرنجی ب���ۆ دەدەم زیاتر لەبەر‬ ‫چەند ش���اعیرێك‌و چەند باڵوكراوەیەكی‬ ‫رۆژنامەوانییە‪ ،‬ب���ۆ نمونە باس لەنالی‌و‬ ‫س���الم‌و كوردی دەكرێ‌و باس لەچەند‬ ‫گۆڤارێك���ی رۆژنامەوانیش دەكرێ‪ ،‬یان‬ ‫باسی پیرەمێردی شاعیرو‪...‬تد دەكەن‪،‬‬ ‫یان دەچنە س���ەر باس���ی میرنش���ینی‬ ‫بابان‌و‪..‬ت���د‪ .‬م���ن حەزمدەك���رد ئ���ەو‬ ‫بەڕێزانەی مەبەستیانە سلێمانی بكرێتە‬ ‫پایتەختی رۆش���نبیریی باسیان لەچەند‬ ‫پرسێكی رۆش���نبیری‌و فیكری (بە مانا‬ ‫مەعریفییەكەی) بكردایە‪ ،‬لەكوێی دونیا‬ ‫ش���ارێك كراوەتە پایتەختی رۆشنبیریی‬ ‫تەنه���ا لەبەر ئ���ەوەی چوار ش���اعیرو‬ ‫سێ گۆڤاری ئاس���ایی رۆژنامەوانی لێ‬ ‫دەرچوە؟ لەگەڵ ئەوەشدا ئەوشاعیرانەی‬ ‫ك���ە ئەو بەڕێزانە باس���ی دەكەن كە لە‬ ‫سەروی هەمویانەوە (نالی)یە‪ ،‬من نازانم‬ ‫بۆچی نالی لەس���ەر س���لێمانی حیساب‬ ‫بكرێ؟‪ ،‬ب���ە دڵنیاییەوە دەڵێم (حاجی‬ ‫قادری كۆیی) چەندە لەس���ەر ش���اری‬ ‫هەولێرئەژم���ار دەكرێ���ت‪( ،‬نالی) یش‬ ‫هەر ئەوەندە س���ەر بە سلێمانییە‪ .‬نالی‬ ‫لەگوندێكی دورە دەستی(خاك‌و خۆل)‬ ‫ی دەشتی ش���ارەزور هاتۆتە دونیاوە‪،‬‬ ‫كاتێكیش چوە ب���ۆ حەج‌و لەوێوە چوە‬ ‫بۆ شام بۆنی غوربەت كاری تێكردوە‪،‬‬ ‫هاواری بۆ س���لێمانی نەب���ردوە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ه���ەر بەح���ەزرەت خاك���و خۆلەك���ەی‬ ‫شارەزور بوە‪ ،‬بۆیە لەنامەكەیدا بۆ سالم‬ ‫نوسیویەتی (قوربانی تۆزی رێگەتم ئەی‬ ‫بادی خۆش مرور‪ ،‬ئەی پەیكی ش���ارەزا‬ ‫بەهەمو شاری شارەزور) ئەمە لەكاتێكدا‬ ‫نالی دەیزانی س���الم لەسلێمانییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫باسی شارەزوری بۆ كردوە‪..‬‬ ‫من زۆر دڵخۆشتر دەبم كاتێك ببینم‬ ‫لەم كوردستانە شارێك ناوی پایتەختی‬ ‫رۆشنبیری بەبااڵدا بڕاوە‪ ،‬بەاڵم ئەو شارە‬ ‫خۆ دەبێ پێگەكانی ئەوەندە بەهێز بن‬ ‫تا ش���ایانی هەڵگرتنی ئەو ناوە بن‪ .‬من‬ ‫ئەوجارەش دەیڵێمەوە سلێمانی لەهەمو‬ ‫ش���ارەكانی تری كوردس���تان زیندوترە‬ ‫تەنان���ەت ل���ەروی كۆمەاڵیەتیش���ەوە‬ ‫زیندوت���رە‪ ،‬جولەیەك���ی رۆش���نبیری‪-‬‬ ‫كۆمەاڵیەتی‪ -‬سیاس���ی تێكەوتوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بونە پایتەختی رۆشنبیری‌ وەها بەسوك‌و‬ ‫سانایی نابێت‪ ،‬ناشبێت سۆزو عاتیفەی‬ ‫روت بەئارەزوی خۆی هەڵمانس���وڕێنێ‪.‬‬ ‫با نمونەیەك بهێنمەوە‪ ،‬لەدوای ش���اری‬ ‫ئەس���ینای یۆنانی‪ ،‬ش���اری فلۆرەنسای‬ ‫ئیتالی بەناوبانگترین‌و كاریگەرترین شار‬ ‫بوە كە رێنیسانسی ئیتاڵی لەو شارەدا‬ ‫گەش���ەو نمای كردو تا هەمو ئەوروپای‬ ‫گرتەوەو تەنانەت پەلوپۆی بۆ زۆر‌واڵتی‬ ‫دیكەی دونیاش برد‪ ،‬ئەم ش���ارە شاری‬ ‫(ماكیافیلی‌و مایكل ئەنجیلۆ‌و لیۆناردۆ‬ ‫دافنشی‌و س���اندرۆ پۆتیشیلی‌و گالیلۆ‌و‬ ‫زۆری دیكەی���ە)‪‌،‬وەك‌وتم رێنیس���انس‬ ‫لەدوای روخانی قوستەنتینیە گوازرایەوە‬

‫ئەگەر مەریوان‌و‬ ‫بەختیار عەلی‬ ‫لەهەولێر بژیابوونایە‬ ‫بێگومان زۆر‬ ‫بەزیاترەوە توشی‬ ‫هەمان ئەو حاڵەتەی‬ ‫فاروق رەفیق دەهاتن‬ ‫كە ئەو لەسلێمانی‬ ‫توشی بوە‬ ‫پاش���ای بابان‌ومحەمەد پاش���ای بابان‪،‬‬ ‫ك���ە نزیكەی بیس���ت س���اڵێكی خایاند‬ ‫لەشەس���تەكان‌و حەفتاكانی س���ەدەی‬ ‫نۆزدە‪ ،‬درامایەكی مەرگەس���اتئامێز بو‬ ‫لەمێژوی كورددا‪ .‬ئینجا ش���ەڕی نێوان‬ ‫مەحمود پاشای بابان‌و سلێمان پاشای‬ ‫بابان لەالیەكی ترەوە ئەوەندە ش���ەڕی‬ ‫س���ەختی براكوژی بەخۆیەوە بینی كە‬ ‫ناوچەی ش���ارەزور بەمان���ا فراوانەكەی‬ ‫ئەوكات كردیان بەشانۆی شەڕی نێوان‬ ‫ئیمپراتۆری���ای ف���ارس‌و س���وپای‌والی‬ ‫بەغدا‪ .‬ئەم كارەس���اتە لەم���اوەی نیو‬ ‫سەدەی رابردودا چەندینجار خۆی نمایش‬ ‫كردۆتەوە‪ .‬باس���ی پیرەمێردی ش���اعیر‬ ‫دەكرێ‪ ،‬پیرەمێرد كۆمەڵێك ش���یعری‬ ‫جوان���ی هەن‪ ،‬ك���ە هەندێكی���ان تەواو‬ ‫نیشتمانین نمونە (وەفدی كوردستان‪،‬‬ ‫ئ���ەوا هاتن ش���ەهیدان‪ ،‬نەورۆز‪..‬هتد)‪،‬‬ ‫بەاڵم هەمو فیكرو فەلسەفەكەی پیرەمێر‬ ‫خۆی لەزیندوكردنەوەی پەندی پێشینان‬ ‫بەرجەس���تە كردوە‪ ،‬بون���ە پایتەختی‬ ‫رۆشنبیری بەو كەرەستەیە دەكرێ؟‬ ‫من دەزانم خەڵكی سلێمانی هەست‬ ‫بەج���ۆرە غەدرێ���ك دەكەن ك���ە لێیان‬ ‫كرابێ‪،‬هەر دوێنێ بو خەڵكی س���لێمانی‬ ‫دەیانوت س���لێمانی لەپارێزگاوە بوەتە‬ ‫ق���ەزا‪ ،‬ئەم قس���انە لەس���ااڵنی ‪2005‬تا‬ ‫‪ 2007‬زۆر دەوترانەوە‪ ،‬كە هەموی چوار‬

‫►‬

‫فوئاد سدیق‬

‫فلۆرەنساو لەدوای ئەسینای یۆنانی ئەو‬ ‫ش���ارە س���ەدەكانی چواردە تا شازدە‬ ‫بەناوبانگترین‌و گەورەترین شاری ئەوروپا‬ ‫بو كە النەو بێشكەی فیكرو فەلسەفەو‬ ‫شارس���تانیەت‌و بیناس���ازی‌و هون���ەرو‬ ‫‪......‬هتد بوە‪ .‬یۆنس���كۆ ساڵی ‪1982‬‬ ‫ئەو ش���ارەی‌ وەك كەلەپ���وری جیهانی‬ ‫ناساند‪ .‬بەاڵم ناویشی لێنەنرا پایتەختی‬ ‫رۆش���نبیریی‪ ..‬من زۆر س���ەیرم پێهات‬ ‫كات���ێ لەیادی س���ااڵنەی گەالوێژدا ئەم‬ ‫پرسە زۆر بەگەرمی لەالیەن دەسەاڵتەوە‬ ‫نەك رۆش���نبیران باسی لێوەكرا‪ ،‬هەمو‬ ‫پاساوەكانیشیان خوێندنەوەی دو دێڕە‬ ‫شیعر یان نواندنی هەڵوێستێكی سیاسی‬ ‫ی���ان دەركردنی گۆڤ���ارو رۆژنامەیەكی‬ ‫رۆژنامەوانی بوە لەس���ەردەمێكی زودا‪..‬‬ ‫ئ���ەم بەڕێزان���ەی جەختی���ان لەس���ەر‬ ‫بەپایتەختكردن���ی س���لێمانی دەكردو‬ ‫دەیكەن‪ ،‬تەنها دو مەبەست لەخۆدەگرێ‪،‬‬ ‫یان ئەوەتا لەمانای پایتەختی رۆشنبیری‬ ‫نەگەیشتون‪ ،‬یان ئەوەتا دەیانەوێ بەو‬ ‫رستە تریسكەدارانەیان سۆزو عاتیفەی‬ ‫ئەو ش���ارە بۆ خۆیان بهێننەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫دەسەاڵت باش لەوە گەیشتوە سلێمانی‬ ‫روی لەدەس���ەاڵت ‌وەرگێ���ڕاوەو ئیت���ر‬ ‫لەگەڵی هەڵن���اكات‪ .‬ئەگین���ا كوا ئەو‬ ‫كەرەستەیەی كە پاساوێك بن بۆ بونی‬ ‫س���لێمانی بەپایتەختی رۆش���نبیریی؟‬ ‫س���لێمانی ئەو بڕیارەشی بۆ دەربچێت‪،‬‬ ‫ه���ەر تەنه���ا دەبێتە مەرەكەبی س���ەر‬ ‫كاغ���ەزو بەفیعل���ی ئەو ش���ارە نابێتە‬ ‫پایتەختی رۆش���نبیریی‪ ،‬چونكە حیزبی‬ ‫دەسەاڵت لەرەهەندەكانی رۆسشنبیریی‬ ‫نەگەیش���توە‪ .‬لەبنەڕەتیش���دا ئ���ەو‬ ‫دەسەاڵتە ئەوەندە لەو خەمە حەقیقیەدا‬ ‫نییە‪ ،‬با بپرس���م باشە ئەگەر دەسەاڵت‬ ‫ئەوەن���دە لەخەم���ی بەپایتەختكردنی‬ ‫ش���اری س���لێمانییە‪ ،‬بۆچ���ی یەكێك‬ ‫لەرۆشنبیرە هەرە دیارەكانی ئەو شارە‬ ‫كە (فاروق رەفیق)ە‪ ،‬پۆلیس‌و ئاسایش‬ ‫كون بەكون بەدوای���ەوە بون بۆ گرتن‌و‬ ‫ئازاردان‌و لێدانی؟ دواتریش تۆمەتباریان‬ ‫كردو پەلكێشی چونە بەردەم دادگایان‬ ‫پێكرد؟ ئەرێ بۆ‌وایان كرد؟ ئەی بۆچی‬ ‫جوتە برا (رێبین‌و ئاسۆس هەردی)یان‬ ‫دایە بەر ش���ەق‌و ئازاریاندان؟ چیبو تی‬ ‫ئێن تی لەباخەڵیان دۆزرابۆوە؟ باشە بە‬ ‫چ هەقێك باسی پرسێكی‌ وەها هەستیار‬ ‫دەكەن‪ ،‬لەكاتێكدا هیچ بەهاو نرخێكیان‬ ‫بۆ رۆش���نبیرانی ئەو ش���ارە دانەناوە؟‬ ‫ش���ێركۆ بێك���ەس كەمێك ه���ەر تەنها‬ ‫كەمێك هەڵوەس���تەیەكی كردو ‌ویستی‬ ‫هەڵوێس���تێك‌ وەربگرێ‪ ،‬خێرا بودجەی‬ ‫دەزگای س���ەردەمیان لێبڕی‌و كۆمەڵێك‬ ‫پڕوپاگەندەی دروستكراویش���یان خستە‬ ‫پاڵ���ی‪ ،‬خەریك بو روی راس���تەقینەی‬ ‫ش���ێركۆ بەت���ەواوی ناش���یرین بكەن‪،‬‬ ‫ئەم دەس���ەاڵتە ئەگەر تۆزێك لەبەهای‬ ‫رۆشنبیری بزانیبایە جورئەتی نەدەكرد‬ ‫هەوڵی ناش���یرینكردنی شێركۆ بێكەس‬ ‫ب���دات‪ ،‬جورئەت���ی نەدەك���رد فەرمان‬ ‫بەپۆلیس بدات بەدوای فاروق رەفیقەوە‬ ‫بن ب���ۆ گرتن‌و ئازاردان���ی‪ .‬ئەی ئەمانە‬ ‫رۆش���نبیری ئەو ش���ارە نەبون ؟ ئەرێ‬ ‫بۆچی‌وات���ان كرد؟ كارەس���اتی گەورە‬ ‫ئەوەب���و گوێم���ان لەدەنگ���ی ب���ەرز نا‬ ‫بەڵكو گوێمان لەن���وزەی یەك ئەندامی‬ ‫مەكتەبی سیاسی تەنانەت یەك ئەندامی‬ ‫س���ەركردایەتی حیزبی دەسەاڵت نەبو‪،‬‬ ‫ناڕەزاییەك���ی راش���كاوانە دەربب���ڕێ‬ ‫لەراوەدونانی رۆش���نبیرانی س���لێمانی‪.‬‬ ‫ی���ەك كەس ل���ەو س���ەركردە بەڕێزانە‬ ‫نوقەی���ان لێوەنەهات‪ ،‬ئەمە مانای ئەوە‬ ‫نییە حیزبی دەسەاڵت ئێكسپایەر بوەو‬ ‫لەس���ەنگەری میللەت نەماوەو بەئاقارو‬ ‫ئاراس���تەیەكی ت���ردا ملدەن���ێ‪ ،‬كە بۆ‬ ‫ئ���ەم دۆخەی ئێس���تا ناگونجێ؟ ئەگەر‬ ‫دەس���ەاڵت بیەوێ لەگەڵ رۆش���نبیرانی‬ ‫كوردس���تان ئاش���ت بێتەوە‪ ،‬پێویستی‬ ‫بە(تۆم���ا ئەكوینی)ی���ەك هەی���ە‪ ،‬كە‬ ‫چۆن ئەكوین���ی هەوڵی���دا بیروبارەڕی‬ ‫مەس���یحی‌و فەلس���ەفەی یۆنانی لەگەڵ‬ ‫یەك ئاش���تبكاتەوە‪ .‬ئەمە جگە لەوەی‬ ‫خ���ودی رۆش���نبیرانی كوردس���تانیش‬ ‫لەقەیرانێكی قوڵدان‪ ،‬چونكە رۆش���نبیر‬ ‫لەم هەرێمە هەر بەتەنها قس���ەكەرنییە‬ ‫وەك محەمەد عابد جابری باسیكردوە‪،‬‬ ‫بەڵكو رۆش���نبیر ئەگەر لەرزگاركردنی‬ ‫كۆمەڵگەش پێش���ڕەو نەبێ���ت‪ ،‬دەبێت‬ ‫لەگۆڕین���ی كۆمەاڵیەتی پێش���ڕەو بێت‪.‬‬ ‫م���ن ناڵێم رۆش���نبیرانی ك���ورد ئەبێ‬ ‫داهێنانێكی مەعریف���ی‌ وەها لەبەرامبەر‬ ‫ئەو دۆخە ئاڵۆزەی كوردس���تان بێننە‬ ‫ئاراوە‪ ،‬چونكە داهێنانی مەعریفی لەناو‬ ‫رۆشنبیرانی عەرەبیش زۆر دەگمەنە یان‬ ‫هەر نییە‪ ،‬چونكە لەبنەڕەتدا سەرچاوەو‬ ‫مەرجەعییەتی ئ���ەو داهێنانە فیكرییە‬ ‫ب���ۆ فیك���ری ئەوروپ���ی دەگەڕێتەوە‪.‬‬ ‫كارڵ پۆپەر لەناو ك���وردان بەزانایەكی‬

‫كۆمەڵناسی ناس���راوە‪ ،‬بەاڵم ئەوەندەی‬ ‫قوتابی‌و موری���دی لەبواری ماتماتیكدا‌و‬ ‫زانستدا هەیە‪ ،‬ئەوەندە قوتابی‌و الیەنگری‬ ‫لەكۆمەڵناسیدا نییە‪ ،‬ئەگەر كۆمەڵگای‬ ‫ك���راوەو دوژمنان���ی لێدەربكەین‪ ،‬كارل‬ ‫پۆپەر لەبواری كۆمەڵناس���یدا بەتەواوی‬ ‫روتدەبێت���ەوە‪ .‬ئەمانۆیل كانت‌و برتراند‬ ‫راس���ل‌و زۆرانی دیكەش لەم شێوەیەن‪.‬‬ ‫فرۆید چەمكی فیزیایی‌و ئابوری لەمیتۆدی‬ ‫ش���یكردنەوەی دەرونی���دا بەكارهێن���ا‪،‬‬ ‫مارك���س چەمكی ماتماتی���ك‌و فیزیای‬ ‫لەش���یكردنەوەی ئابوری سەرمایەداریی‬ ‫خس���تە رو‪ ،‬كەس���ێكی گەورەی ‌وەكو‬ ‫هێربەرت ماركۆز دەڵێت‪ :‬راستیت دەوێ‬ ‫من لەبەشێكی زۆری نوسینە قوڵەكانی‬ ‫تی���ۆردۆ ئۆدۆرن���ۆ ناگ���ەم چونكە زۆر‬ ‫قورس���ن‪ .‬زۆر زەحمەتە مێ���ژو دوبارە‬ ‫بێتەوەو ئۆدۆرنۆیەكی تر دروستبێتەوە‬ ‫كە لەهەمو پرس���ێكدا قس���ەی هەبێ‪،‬‬ ‫تەنانەت لەهونەرو مۆسیقاش‪.‬هیش���ام‬ ‫شەڕابی دەڵێت‪ :‬ترسنۆكی رۆشنبیرانی‬ ‫عەرەب‌و ناجێگیریی لەفیكریاندا بەرونی‬ ‫پێیانەوە دیارە نەك تەنها لەهەڵوێستیان‬ ‫بەرامبەر دەس���ەاڵتی سیاس���ی‪ ،‬بەڵكو‬ ‫لەهەڵوێس���تی دودڵی���ان بەرامب���ەر‬ ‫دەسەاڵتی ئایینی‌و رەوتی ئوسوڵی‪ .‬ئەم‬ ‫قسەیەی ش���ەرابی رێك بۆ رۆشنبیرانی‬ ‫كوردیش دروس���تە‪ .‬من پێمخۆشە ئەو‬ ‫دابڕان���ە ئەپس���تمۆلۆجییە ببین���م كە‬ ‫رۆشنبیرانی شاری سلێمانی دروستیان‬ ‫كردوە‪ .‬پێمخۆش���ە ناوی ئەو قوتابخانە‬ ‫فیكری‌و فەلس���ەفیانەو ئەو سیستەمە‬ ‫میتافیزیقییە بزانم ك���ە لەماوەی ‪228‬‬ ‫ساڵەی سلێمانی‌وەدەستهاتون‪ .‬سەیرم‬ ‫پێدێت لەس���ەدەی بیس���ت‌و یەكداین‪،‬‬ ‫كەچی شانازی بەمیرنش���ینی بابانەوە‬ ‫بكەین‪ ،‬زۆر ناچمە س���ەر میرنش���ینی‬ ‫بابان‪ ،‬بەاڵم ئەوەندە بەس���ە‪ ،‬ش���ەڕی‬ ‫خوێن���اوی نێ���وان میرنش���ینی بابان‌و‬ ‫میرنش���ینی ئەردەالن لەالیەك‌و شەڕی‬ ‫سەختی نێوان میرنشینی بابان خۆیان‬ ‫لەالیەكی ترەوە‪ ،‬تەنانەت ش���ەڕی سێ‬ ‫برا‪ ،‬مەحمود پاش���ای باب���ان‌و ئەحمەد‬

‫پێنج س���اڵی بەسەردا تێپەڕیوە‪ .‬ئەگەر‬ ‫خەڵكی سلێمانی پێیان‌وابێ شارەكەیان‬ ‫بەبڕیارێكی حكومەت بكرێ بەپایتەختی‬ ‫رۆشنبیریی‌و ئیتر تەواو‪ ،‬پێموانییە ئەمە‬ ‫راست بێ‪ ،‬بگرە هەڵەیەكی كوشندەیشە‪،‬‬ ‫ئاخر تا ئێستاش نەخۆشخانە چوارسەد‬ ‫قەرەوێڵییەك���ە بوەت���ە كراس���ەكەی‬ ‫عوسمان‌و هەر نەبڕاوەتەوە‪ ،‬دەسەاڵتێك‬ ‫بەم هەمو ناتەواوییەوە نەخۆشخانەیەكی‬ ‫(‪ )400‬قەرەوێڵەیی كە چەندین س���اڵە‬ ‫تەواوی نەكات‪ ،‬ئیتر بەڕێزان چ مانایەك‬ ‫بۆ بەپایتەختكردنی ئەو شارە ماوەتەوە؟‬ ‫مۆنتیسكیۆ دەڵێ‪ :‬هەڵوێستی ستەمكار‬ ‫رێك‌وەك هەڵوێستی ئەو كەسە‌وایە كە‬ ‫دارێك لەپێناو بەروبومەكەیدا ببڕێتەوە‪،‬‬ ‫لێ���رە رێك ئەو قس���ەی مەس���یحیش‬ ‫بۆ س���ەركردەكانی حیزبی دەس���ەاڵت‬ ‫دەگونج���ێ ك���ە‌وتویەت���ی (مرۆڤ چ‬ ‫س���ودێكی دەس���تدەكەوێ ئەگەر هەمو‬ ‫جیهان بەرێتەوەو خۆی بدۆڕێنێ)‪.‬‬ ‫پێویس���تە رۆش���نبیران‌و كۆمەڵی‬ ‫مەدەنی‌و رێكخراوەكانی تری ناحكومی‪،‬‬ ‫ب���ە بەرنامەیەك���ی تۆكم���ەوە پێكەوە‬ ‫گوشارێكی جیدی بخەنە سەر دەسەاڵت‬ ‫كە باش���تر لەئیم���ڕۆ ئاوڕ لەم ش���ارە‬ ‫بداتەوە‪ ،‬با دیزاینی شەقامەكان بگۆڕن‬ ‫كە هی س���ااڵنی شەس���تەكانە‌ واتا نیو‬ ‫س���ەدە پێش ئەمڕۆ‪ ،‬با نەخۆش���خانە‌و‬ ‫قوتابخان���ەو ب���واری پ���ەروەردە ل���ەو‬ ‫ش���ارە ببەنە پێش���ەوە‪ ،‬س���نورێك بۆ‬ ‫ئ���ەو قۆرخكارییەی دەس���ەاڵت دابنرێ‬ ‫كە هەمو س���امانی نیشتمانی بۆ خۆی‬ ‫هەڵلوشیوە‪،‬با كەس���ی شیاو لەشوێنی‬ ‫شیاو دابنرێ‪ ،‬با رۆشنبیرانی شار جدی‬ ‫تر لەئێستا گوشار بخەنە سەر دەسەاڵت‬ ‫كە بۆچ���ی دوازدە س���اڵە هەڵبژاردنی‬ ‫ش���ارەوانییەكان ناكرێت���ەوە؟ بۆچ���ی‬ ‫هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان ئەوە‬ ‫هەشت ساڵە ناكرێتەوە؟ لەكوێی دونیا كڕین‌و فرۆشتنی پێوەدەكرێت‪ .‬ئەمانۆیل‬ ‫بوە سەرۆكی ش���ارەوانییەكان بۆخۆی كانت دەڵێ‪ :‬نابێ مرۆڤ بكرێتە ئامرازێك‬ ‫پۆستی گەورە لەحزبەكەی ‌وەربگرێت‌و بۆ بەدیهێنانی هیچ مەبەس���تێك‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بەئارەزوی خۆی كەسێك بێنێ لەشوێنی پێویستە هەمیشە خودی مرۆڤەكە‌ وەكو‬ ‫خۆی دابنێ‪ ،‬ئەمە چ شەرمەزارییەكە بۆ ئامانج س���ەیر بكرێت‌و رێزی لێبگیرێت‪،‬‬ ‫پەیڕەوكردنی یاسا لەو شارە؟ بێگومان ‌وات���ا نابێ بازرگانی پێوەبكرێت‌و بەهیچ‬ ‫دانانی پارێزگارەكەش هەر بەهەمانشێوە‪ .‬شێوەیەك سوكایەتی پێوە بكرێت‪.‬‬ ‫ئێم���ە تا ئێس���تا لەكوردس���تاندا‬ ‫ئەو گرفتانەی ئەمڕۆ تەنگی بەسلێمانی‬ ‫هەڵچنیوە لەبەر ئەوە نییە چونكە بڕیاری خاوەنی هیچ شارستانییەتێك نین‪‌،‬وەكو‬ ‫پایتەختی رۆشنبیریی بۆ نەدراوە‪ ،‬بەڵكو جیهانی شارس���تانیەتی عەرەبیش نین‬ ‫لەبەرئەوەیە ئەودەسەاڵتە لەخەمی ئەو بڵێین خاوەنی ئیبن روشدو ئیبن باجەو‬ ‫ش���ارە نیی���ە‪ ،‬بێباكی ئەو دەس���ەاڵتە ئیبن خەل���دون‌و مەع���ەڕی‌و كەواكبی‌و‬ ‫لەتونێلەك���ەی ئەزمەڕو نەخۆش���خانە ئەفغانی‌و دەیانی تری لەو جۆرەش نین‬ ‫(‪ )400‬قەرەوێڵییەكەو زۆری دیكەدایە‪ .‬تا بڵێین شارستانیەت پشتی تێكردوین‪،‬‬ ‫دەسەاڵتێك بەچەندین ساڵ ئینجا بەرزە ئاخ���ر لەوەتەی مرۆڤایەت���ی خولقاوەو‬ ‫پردێكی بچوكی لەش���ەقامی سالم تەواو كورد هەیە‪ ،‬رابردویەكمان نیە تا گلەیی‬ ‫كرد‪ ،‬ئیتر چ مانایەك بۆ بەپایتەختكردنی بكەین‌و فرمێسكی گەرمی بۆ هەڵبڕێژین‪.‬‬ ‫چەندین هەزار س���اڵە ئێمە هەر لەخاڵی‬ ‫رۆشنبیری ئەو شارە دەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫ئێس���تا ئێمە هەمومان لەقەیرانداین‪ ،‬س���فرداین‌و‪ ،‬ت���ازە خەریك���ە بەپۆینت‬ ‫بەكۆمەڵ���گاو دەس���ەاڵت‌و حیزب���ە س���ەردەكەوین‪ .‬لەهەرێمی كوردس���تانا‬ ‫سیاسییەكان‌و خودی رۆشنبیرانیشەوە‪ ،‬لەروی ژمارەوە زانكۆمان زۆرن كەم نین‪،‬‬ ‫زۆرجاری���ش ئ���ەو قس���ەیە بۆت���ە باو بەاڵم لەوەتەی زانكۆ لەكوردستاندا هەیە‬ ‫كە دەڵێ���ت قەیرانێك لەن���اوت نەبات لەپێش راپەڕین‌و لەدوای راپەڕینەوەش‬ ‫زین���دوت دەكات‌و بەهێ���زت دەكاتك‪ ،‬تا ئەو ساتە‌وەختەی ئەم بابەتە دەنوسم‬ ‫بەاڵم خۆ ناش���بێ هەرێمی كوردس���تان لەهی���چ كام لەزانكۆكانی كوردس���تاندا‬ ‫ب���ەردەوام نقوم���ی ن���او قەیرانەكان تاقە یەك رۆشنبیر سەری دەرنەكردوە‪،‬‬ ‫بێ���ت‪ ،‬چونك���ە قەیرانی���ش لەزۆربەی لەكاتێكدا بەشی هەرە زۆری رۆشنبیرو‬ ‫حالەتەكان���دا دیكتاتۆر بەرهەمدەهێنن‪ ،‬هزرڤانەكانی دونیا لەناو زانكۆكاندا چاو‬ ‫هەر بۆ نمونە قەیرانەكانی فەڕەنس���ای هەڵدەهێنن‌و گەش���ە دەك���ەن‪ ،‬زانكۆی‬ ‫س���ەدەی هەژدەو نۆزدەو تا سەرەتای س���ەالحەدین كە لەهەولێرە‪ ،‬گەورەترین‬ ‫سەدەی بیست سیس���تەمی حوكمێكی زانكۆیە لەهەرێمی كوردس���تان كەچی‬ ‫دیكتات���ۆری بەرهەمهێنا‪ ،‬رۆپس���پێرو لەریزبەندی زانكۆكاندا ژمارەكەی ‪15000‬‬ ‫ناپلیۆن‌و چەندین س���ەركردەی دیكەی پازدەهەزارەمین���ە‪ ،‬كەس���مان نەبینی‬ ‫دیكتاتۆر دروس���تبون‪ .‬ئەوەندە بەسە لەس���ەر ئ���ەو پرس���ە لێكۆڵینەوەیەك‬ ‫بڵێی���ن تەنه���ا لەس���ااڵنی ‪ 1792‬ت���ا لێپێچینەوەیەك بكات‪ .‬لەهەمو زانكۆكانی‬ ‫‪ 1799‬موحاف���ەزەكارەكان (ئ���ەوكات كوردستاندا بەش���ێكی گرنگ قوتابیان‬ ‫پێشیاندەوتن ئۆرستۆكراتەكان) لەالیەن سااڵنە لێی‌وەردەگیرێن بۆ خوێندن لێی‬ ‫ئەوانەی گوای���ا داوای رزگاریان دەكرد كە بەشی مێژوە‪ ،‬بەاڵم ئەو بەشە تەنها‬ ‫(پێشیاندەوتن نیش���تمانپەروەرەكان)‪‌ ،‬وەكو توتی كاری ‌وتنەوەو نوسینەوەی‬ ‫روب���ەڕوی ریس���واكردن‌و حەپ���س‌و مێژوەكەی���ە‌وەكو خۆی بێ زیادو كەم‪،‬‬ ‫تێهەڵدان‌و كوش���تن‌و دورخس���تنەوەو ‌وەك ئەوەی ك���ە لەكتێبەكاندا هاتون‌و‬ ‫نەفیك���ردن هات���ن‪ .‬ئ���ەم هەڵوێس���تە ب���ەس‪ .‬كارەس���اتی گ���ەورە ئەوەیە تا‬ ‫نادروس���تەی نیش���تمانپەروەرەكان ئێستا زانكۆكانی كوردستان نەیانتوانیوە‬ ‫دۆخێك���ی دیكەی پێچەوان���ەی هێنایە میتۆدێكی مێژویی بەس���ەر كەلەپوری‬ ‫ئ���اراوە ك���ە لەس���اڵی ‪ 1814‬تا ‪ 1815‬ئیس�ل�امدا پراكتیزە بكەن‪ .‬زانكۆكانی‬ ‫ئەمجارەیان نیشتمانپەروەرەكان لەالیەن كوردستان لەدوای راپەڕینەوە بەتەواوی‬ ‫ئۆرس���تۆكراتەكانەوە روبەڕوی حەپس‌و كەوتنە پاشەكش���ە بۆ دواوە بەتایبەت‬ ‫لەنیوەی دوەمی س���ااڵنی ن���ەوەدەكان‬ ‫تێهەڵدان‌و كوشتارگە بونەوە‪.‬‬ ‫رۆش���نبیرانی كورد ئیت���ر نابێ هەر كاتێك بەرپرس���انی حیزبی بەلێش���او‬ ‫تەنها قسەی زلی روكەشانەو ئینشائیانە روی���ان لەزانكۆكان كرد بەمەبەس���تی‬ ‫بك���ەن‪ ،‬كاتی ئ���ەوە هات���وە هەمومان بڕوانامە‌وەرگرتن نەك خوێندن‌و فێربون‪،‬‬ ‫بەخ���ۆدا بچین���ەوەو ئ���ەو تەپوت���ۆزە ئەمە‌وایلێهات زۆر بڕوانامەی ساختەش‬ ‫لەخۆم���ان بكەینەوە كە بوەتە ماس���ك بەكارهێنران بۆ‌وەرگرتنیان لەزانكۆكان‌و‬ ‫بەجەس���تەمانەوە‪ ،‬دی���كارت (‪ )400‬س���ەیرو س���ەمەرە ناو زانكۆكانیش���ی‬ ‫چوارس���ەد س���اڵ بەر لەئیمڕۆ لەكتێبی گرتەوە‪.‬‬ ‫لەبیست س���اڵی رابردودا دەسەاڵتی‬ ‫(وتارێك دەربارەی میتۆد) نوسیویەتی‬ ‫كوردی ب���ەردەوام نغرۆی ناو كۆمەڵێك‬ ‫دەبێت رەخنە لەخۆمان بگرین‪.‬‬ ‫كۆمەڵگای كوردی‪ ،‬كۆمەڵگایەكی قەیرانی قوڵ بوە‪ ،‬ساڵ لەدوای ساڵیش‬ ‫بەرخ���ۆرە‪ ،‬دادپ���ەروەری كۆمەاڵیەتی لەجیاتی ئەوەی دەس���ەاڵت قەیرانەكان‬ ‫لەبەردەم هەڕەشەو مەترسیدایە‪ ،‬چونكە سوكترو بچوكتر بكاتەوە‪ ،‬بەپێچەوانەوە‬ ‫خودی مرۆڤ بۆتە كااڵیەكی بازرگانی‌و گەورەت���رو قوڵت���ر دەب���ن‪ .‬ئەگەر ئەو‬

‫ئەگەر دەسەاڵت‬ ‫ئەوەندە لە خەمی‬ ‫بە پایتەختكردنی‬ ‫شاری سلێمانییە‪،‬‬ ‫بۆچی پۆلیس‌و‬ ‫ئاسایش كون بەكون‬ ‫بەدوای(فاروق‬ ‫رەفیق)ه‌وه‌ بون بۆ‬ ‫گرتن‌و ئازاردانی؟‬ ‫ئەی بۆچی جووتە‬ ‫برا (رێبین‌و ئاسۆس‬ ‫هەردی)یان دایە بەر‬ ‫شەق‌و ئازاریاندان؟‬ ‫چیبو تی ئێن‬ ‫تی لەباخەڵیان‬ ‫دۆزرابۆوە؟‬

‫قەیران���ە ق���وڵ‌و زەبەلالح���ە نەبوایە‪،‬‬ ‫بەهیچ ش���ێوەیەك بزوتن���ەوەی گۆڕان‬ ‫نەیدەتوانی لەهەڵبژاردنی ‪2009/7/25‬‬ ‫موفاجەئە دروس���ت بكات‪ .‬تەنانەت بۆ‬ ‫خ���ودی بزوتنەوەك���ەش موفاجەئە بو‪،‬‬ ‫ئەم���ە یەك‌واتای هەبو كە دەس���ەاڵت‬ ‫لەم هەرێمە ناتوانێ چاكس���ازی بكات‌و‬ ‫بەت���ەواوی نقومی ن���او گەندەڵییەكان‬ ‫ب���وە‪ ،‬بزوتن���ەوەی گۆڕان ه���ات تەنها‬ ‫ئەو راس���تیانەی‌ وتەوە كە پێشتر لەناو‬ ‫دل‌و دەرون‌و هەن���اوی خەڵ���ك دەكواڵ‪.‬‬ ‫خەڵك پێویس���تی بەگوتاربێ���ژ هەبو‪،‬‬ ‫ك���ە گوزارش���ت لەخودی ئ���ەو خەڵكە‬ ‫ناڕازییە بكات‪ ،‬بەاڵم ئەمەش قۆناخێك‬ ‫بو ئێس���تا هەمو خەڵك���ی ئەم هەرێمە‬ ‫گوێی پڕ بوە لەوەی كە ئەو دەس���ەاڵتە‬ ‫گەندەڵە‪ ،‬سامانی نیشتمانی بۆ خۆیان‬ ‫تەخشان‌و پەخش���ان ئەكەن‪ ،‬دەسەاڵت‬ ‫ش���ەرعییەتی خۆی لەدەس���تداوە كاتێ‬ ‫لەهەڵبژاردنەكان���دا پەن���ا دەبات���ە بەر‬ ‫فرت‌و فێڵی هەڵبژاردن‪ ..‬بۆیە ئێس���تا‬ ‫لەوەبەدوا کاتی ئه‌وه‌یه‌ چ رۆشنبیران‌و چ‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆن بیر لەبەرنامەو ملمالنێی‬ ‫تر بەشێوازی جودا تر لەوەی پێشویان‬ ‫بكەنەوە‪.‬‬ ‫نوس���ەرانی ك���ورد ئەوان���ەی لەناو‬ ‫هەرێم���ی كوردس���تان دەژی���ن‪،‬‬ ‫بیركردنەوەی���ان س���نوردار نییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نوسینەكانیان رەنگدانەوەیەكی تەواوی‬ ‫بیركردنەوەكانی���ان نیی���ە‪ ،‬چونك���ە‬ ‫هێش���تا كاتێ بەمەبەستی نوسینێكیان‬ ‫پەنجەكانیان دەخەنە س���ەر پیتەكانی‬ ‫كۆمپیوتەرەكەیان دەس���ەاڵتی كوردی‬ ‫یەكس���ەر ئامادەگی خۆی نیشاندەدات‬ ‫ئەمەش نیش���انەی ئەوەیە نوس���ەرانی‬ ‫كورد هێشتا ترسیان لەدەسەاڵت هەیە‪،‬‬ ‫نەك هەر ئێمە‪ ،‬ئەو قسەیە بۆ نوسەرە‬ ‫عەرەبەكانیش هەر زۆر راس���تە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫محەم���ەد ئارگۆن لەفەڕەنس���ا نەبوایە‪،‬‬ ‫بەدەردی حەس���ەن حەنەف���ی دەچو‪،‬‬ ‫ك���ە لەنوس���ینەكانیا دەبینی���ن چەندە‬ ‫نیگەرانە‪ ،‬چەندیش خەمبارە‪ ،‬نیگەران‌و‬ ‫خەمب���ارە چونك���ە ناتوان���ێ بەهەمان‬ ‫ئەو ئازادییەوە بنوس���ێ ك���ە محەمەد‬ ‫ئارگۆن دەینوس���ێ‪ ،‬هەر لەبەرئەوەیشە‬ ‫هەڵكش���ان‌و داكشان بەنوسینەكانییەوە‬ ‫دیارە‪ ،‬حەنەفی خۆیش���ی بەباشی دانی‬ ‫بەوە ناوە ناوە كە ئەم پرس���ی ترس���ە‬ ‫گرفتێك���ی گەورەیە‪( ،‬هاش���م س���الح)‬ ‫یش لەم بارەی���ەوە‌وتویەتی (من خۆم‬ ‫ئەگەر لەپاریس نەژیابومایە‌و لە‌واڵتێكی‬ ‫عەرەب���ی ژیانم بەس���ەر بردبا‪ ،‬هەرگیز‬ ‫نەمدەتوانی چارەگی ئەو شتانە بنوسم‬ ‫ك���ە لێرە لەپاریس نوس���یومن تەنانەت‬ ‫نەش���دەوێرام ئەو ش���تانەش‌وەربگێڕم‬ ‫ك���ە ت���ا ئێس���تا‌وەرمگێڕاونەتە س���ەر‬ ‫عەرەبی) ‪ .‬ئەگەر س���ەیری رۆش���نبیرە‬ ‫كوردەكانیش���مان بكەین ئەوانەی لەناو‬ ‫هەرێمی كوردس���تان دەژی���ن دەبینین‬ ‫زۆر جیاوازن لەگەڵ ئەوانەی لەئەوروپا‬ ‫دەژین‪ ،‬نوسینەكانی مەریوان‌وریا قانع‌و‬ ‫بەختیار عەلی چونكە لە‌واڵتانی ئەوروپان‬ ‫نوس���ینەكانیان هەڵكشان‌و داكشانێكی‬ ‫بەرچاویان پێوە نابینرێ‌و نەفەسی پارو‬ ‫پێرارو ئیمس���اڵیان لەنوس���ینەكانیاندا‬ ‫ی���ەك نەفەس���ە‪ ،‬بەاڵم ف���اروق رەفیق‬ ‫چونك���ە لەهەرێم���ی كوردس���تانە‬ ‫زۆرج���ار كەوتۆت���ە ب���ەر ئەو ش���ەڕە‬ ‫دەرونیەی كە دەس���ەاڵت لەبەرامبەریدا‬ ‫هەڵیگیرس���اندوە‪ ،‬راوەدونانی لەالیەن‬ ‫پۆلیس‌و پەلكێش���كردنی بۆ پێش دادگا‌‬ ‫وەك تۆمەتبارێ���ك‪ ،‬ئ���ەو راگەیاندنەی‬ ‫لەكات���ی روداوەك���ەی ‪17‬ی ش���وباتا‬ ‫لەبەرامبەری‌وەس���تانەوە‪ ،‬هەم���و ئەمە‬ ‫كاریگەری‌و رەنگدانەوەی هزری‌و دەرونی‬ ‫دەخولقێنێ‪...‬‬ ‫ئەوەیە كە دەوترێ هەمو نوس���ەران‌و‬ ‫رۆش���نبیران مەحكوم���ن بەژینگ���ەو‬ ‫هەلومەرجی مێژویی خۆیانەوە كە تێیدا‬ ‫دەژین‪ ،‬ب���ۆ نمونە ئەگ���ەر مەریوان‌و‬ ‫بەختی���ار عەل���ی لەهەولێ���ر بژیابونایە‬ ‫بێگومان زۆر بەزیاترەوە توش���ی هەمان‬ ‫ئ���ەو حاڵەتەی ف���اروق رەفیق دەهاتن‬ ‫ك���ە ئ���ەو لەس���لێمانی توش���ی بوە‪.‬‬ ‫چونكە لەكوردس���تاندا نەرۆژنامەنوسان‬ ‫نەدەسەاڵتیش هێشتا لەمانای فەزایەكی‬ ‫رۆشنبیری ئازاد حاڵی نەبون یان حاڵی‬ ‫بونە بەاڵم كاری پێناكەن‪.‬‬ ‫دەس���ەاڵتی كوردی تا ئێستا لەسەر‬ ‫مێژوی خۆی پاڵكەوتوە‪ ،‬كە مێژوی هەردو‬ ‫حیزب���ی دەس���ەاڵتەكەیە‪ ،‬كۆمەڵگەش‬ ‫هێشتا لە گرێی كەلەپورەكەی خەبەری‬ ‫نەبۆتەوە‪ ،‬هەردوكی���ان (مێژوی حزبی‬ ‫دەس���ەاڵت‌و مێژوی كۆمەڵگا) تا ئێستا‬ ‫ش���یكردنەوەیەكی بونیادی بۆ نەكراوە‪،‬‬ ‫تا ئێس���تا جورئەتی راس���تكردنەوەی‬ ‫هەڵەكانیمان نەكردون‪ ،‬تا ئێس���تا هەڵە‬ ‫لەدوای هەڵە بەرهەمدێنین كە كەسمان‬ ‫بڕواشمان پێی نییە‪...‬‬ ‫»» ‪19‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫ونبوون‬

‫*ناس����نامەیەکی ژوری بازرگان����ی‬ ‫س����لێمانی ونبووه بەناوی‌ (به‌ختیار‬ ‫محەم����ەد ئەحم����ەد) هه‌رکەس����ێک‬ ‫دۆزیی����ەوه بیگەڕێنێتەوه پرس����گەی‬ ‫ئاوێنە‪.‬‬ ‫*ناس����نامەیەکی ژوری بازرگان����ی‬ ‫سلێمانی ونبووه بەناوی‌‌(سەالحەدین‬ ‫ئیبراهیم كەریم)هه‌رکەسێک دۆزییەوه‬ ‫بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە‪.‬‬ ‫*ناس����نامەیەکی ژوری بازرگان����ی‬ ‫س����لێمانی ونب����ووه بەناوی‌(تاهی����ر‬ ‫حەیدەر كاكە ئەحمەد)هه‌رکەس����ێک‬ ‫دۆزیی����ەوه بیگەڕێنێتەوه پرس����گەی‬ ‫ئاوێنە‪.‬‬ ‫*ناس����نامەیەکی ژوری بازرگان����ی‬ ‫سلێمانی ونبووه بەناوی‌(حه‌مه‌ عەلی‌‬ ‫فەرج ئەحمەد) هه‌رکەسێک دۆزییەوه‬ ‫بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە‪.‬‬ ‫*ناس����نامەیەکی ژوری بازرگان����ی‬ ‫سلێمانی ونبووه بەناوی‌(كوردۆ عەزیز‬ ‫ئیبراهی����م ) هه‌رکەس����ێک دۆزییەوه‬ ‫بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە‪.‬‬ ‫*ناس����نامەیەکی ژوری بازرگان����ی‬ ‫س����لێمانی ونب����ووه بەناوی‌(ئەحمەد‬ ‫سادق عەبدواڵ)هه‌رکەسێک دۆزییەوه‬ ‫بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە‪.‬‬ ‫*ناس����نامەیەکی ژوری بازرگان����ی‬ ‫س����لێمانی ونبووه بەناوی‌ ( محەمەد‬ ‫مەولود مەحمود)هه‌رکەسێک دۆزییەوه‬ ‫بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە‪.‬‬ ‫*ناس����نامەیەکی ژوری بازرگان����ی‬ ‫سلێمانی ونبووه بەناوی‌ (ئاسۆ حه‌مه‌‬ ‫سەعید ئەحمەد)هه‌رکەسێک دۆزییەوه‬ ‫بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە‪.‬‬ ‫*پێناس����ێكی‌ باری شارستانی‌ ونبوه‌‬ ‫به‌ن����اوی‌ (ده‌رون س����اڵح ج����ەالل)‬ ‫هه‌رکەس����ێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه‬ ‫پرسگەی ئاوێنە‪.‬‬ ‫*باجێكی‌ زانكۆی‌ سلێمانی‌ – كۆلیژی‌‬ ‫زانست – به‌ش����ی‌ ماتماتیك‪ /‬ونبوه‌‬ ‫به‌ناوی (ش����ۆڕش محەمەد مستەفا)‬ ‫هه‌رکەس����ێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه‬ ‫پرسگەی ئاوێنە‪.‬‬ ‫*باجێكی‌ زانكۆی‌ سلێمانی‌ – كۆلیژی‌‬ ‫زم����ان –به‌ش����ی‌ ئینگلی����زی‌‪ /‬ونبوه‌‬ ‫به‌ن����اوی‌ (رەفیق ش����ەریف مەحمود)‬ ‫هه‌رک����ەس دۆزیی����ەوه بیگەڕێنێتەوه‬ ‫پرسگەی ئاوێنه‪.‬‬ ‫*ناسنامه‌یه‌كی‌ یه‌كێتی‌ به‌ڵێنده‌رانی‌‬ ‫كوردس����تان – كۆمپانی����ای‌ واكس‪/‬‬ ‫ونب����وه‌ به‌ناوی (الوه حەمه س����اڵح)‬ ‫هه‌رکەس����ێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه‬ ‫پرسگەی ئاوێنە‪.‬‬

‫)‪ )354‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/12/4‬‬

‫عەشق‌و‬ ‫پەشیمانی‪...‬‬ ‫پاشماوە‬ ‫ئ����ەو خ����ۆی وەک هەڵگ����ری نەفرەتێک‬ ‫تەماشادەکات کە ناچارە بە فیداکارییەکی‬ ‫گەورە خۆی پاکبکاتەوە‪.‬‬ ‫لێ����رەدا دەبێ����ت ئێس����تێک بکەی����ن‪،‬‬ ‫کیرکەگارد مردنی باوکیش����ی وەک جۆرێک‬ ‫ل����ە خۆ بە قوربانیکردن‌و خۆ فیداکاری بۆ‬ ‫خ����ۆی تەماش����ادەکات‪ ،‬وادەبینێت باوکی‬ ‫بە مردنی خ����ۆی کردۆتە فیدای ئەوەی لە‬ ‫کیرکەگارد ش����تێکی باش بسازێت‪ .‬باوکی‬ ‫لە شەوی هەش����تی هەشتی ساڵی ‪1838‬‬ ‫دا دەمرێت‌و کیرک����ەگارد لە ڕۆژی یازدەی‬ ‫هەشتدا لەیاداشتەکانیدا دەنوسێت «باوکم‬ ‫شەوی هەشتی هەشت سەعات دوو کۆچی‬ ‫دوایی ک����رد‪ ،‬ئارەزوویەکی گەورەم هەبوو‬ ‫هەندێک س����اڵی تر بژیابای����ە‪ ،‬من مەرگی‬ ‫باوک����م وەک دواهەمین فی����داکاری ئەو بۆ‬ ‫خۆشەویستی من تەماش����ادەکەم‪ ،‬ئەو لە‬ ‫من نە رۆیشتووە‪ ،‬بەڵکو بۆ من رۆیشتووە‪،‬‬ ‫تا بە مردنی‪ ،‬ئەگەر بکرێت‪ ،‬شتێکی چاکتر‬ ‫لە من بسازێت»‪.‬‬ ‫هەموو کیرکەگاردناسەکان ئەو چیرۆکەی‬ ‫کیرکەگارد دەزانن‪ ،‬چیرۆکی توڕەبوونێکی‬ ‫باوکی لە خودا سەردەمانێک شوانکارەیەکی‬ ‫ه����ەژار دەبێت‌و ل����ە لەوەڕگاکان ش����وانی‬ ‫دەکات‪ .‬کیرکەگارد خۆی ئەوە دەگێڕێتەوە‬ ‫کە باوک����ی دوای ماندووبوون‌و س����ەرما‌و‬ ‫بێزارییەکی زۆر ڕوودەکاتە خودا‌و نەفرەتی‬ ‫لێدەکات کە منداڵێکی هەژاری وەک ئەو ئاوا‬ ‫ئ����ازاردەدات‌و ناچێت بە دەنگییەوە‪ .‬بەاڵم‬ ‫دوای ئ����ەو توڕەبوونە خ����ودا هێدی هێدی‬ ‫دەرگاکان لە باوکی کیرکەگارد دەکاتەوە‌و‬ ‫دەبێت����ە پیاوێکی پ����ارەدار‌و دەوڵەمەند‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەم ڕەحمەتە ئەوە ناس����ڕێتەوە کە‬ ‫خودا لە بەرامبەر س����امان‌و پوڵی زۆر هەر‬ ‫باری غ����ەم‌و میحنەتێکی ق����ورس دەدات‬ ‫بەسەر شانی خێزانی کیرکەگارددا‪ .‬سۆرین‬ ‫کیرکەگارد خ����ۆی منداڵ����ی حەوتەمە لە‬ ‫ڕیزبەندی زنجیرەی����ەک منداڵدا کە هەموو‬ ‫یەک ل����ەدوای ی����ەک م����ردون ‪ ...‬باوکی‬ ‫کیرکەگارد مردنی منداڵەکانی دەگێڕێتەوە‬ ‫ب����ۆ ئەو گوناه����ە دێرینەی خ����ۆی کە بە‬ ‫گەنجی ناش����وکر بووە‌و نەفرەتی لە خودا‬ ‫کردوە‪ .‬کیرکەگاردی کوڕیشی ئەو چیرۆکە‬ ‫بە جی����دی‌و زۆر بەجیدی����ش وەردەگرێت‪.‬‬ ‫کیرک����ەگارد چۆن ل����ەو باوەرەدایە باوکی‬ ‫خۆی کردۆتە قوربان����ی تا ئەو بژی‪ ،‬پێی‬ ‫وای����ە ئەویش دەبێت عەش����قە گەورەکەی‬ ‫خۆی ب����کات بە قوربانی ت����ا گوناهەکانی‬ ‫سەر ئەستۆی س����ووکتر بن‌و کەمێک پاک‬ ‫ببنەوە «ماویەتی»‪.‬‬

‫سوپاس‌و پێزانین‬ ‫ی ئاوبار‌ه ده‌كه‌ین كه‌ به‌رده‌وام‬ ‫ی ئاسایش ‌‬ ‫س���وپاس‌و پێزانینمان ئاڕاسته‌ی‌ بنكه‌ ‌‬ ‫ه���اوكارو یارمه‌تی���ده‌ری‌ خوێندنگه‌كه‌مان بوون‌و ماندوونه‌ناس���انه‌ پارێزگارییان‬ ‫له‌ئارامیی‌ گه‌ڕه‌كه‌كه‌مان‌و خوێندنگه‌كه‌مان كردووه‌‪.‬‬ ‫جه‌الل كه‌ریم‬ ‫ی ئامێدی بنەرەتی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ قوتابخانه‌ ‌‬

‫جارێكی تر‪ ..‬سلێمانی‌و‪ ...‬پاشماوە‬ ‫رووداوەكانی ‪17‬ی ش����وبات لەجیاتی‬ ‫س����ەركەوتن شكس����تی بەدوای خۆیدا‬ ‫هێن����ا‪ ،‬دەب����وو رۆش����نبیران تێزێك����ی‬ ‫فیكریی����ان دابهێنای����ە‪‌ ،‬وەك چ����ۆن‬ ‫لەئەڵمانی����ا بەلەس����ێدارەدانی رۆزا‬ ‫لۆكس����مبۆرگ‌و كارل لبیكنخ����ت توانرا‬ ‫شۆڕشی ساڵی ‪ 1918‬شكست پێبهێنن‪،‬‬ ‫بەاڵم هزرڤانەكانی ئەو‌واڵتە ‌وردە ‌وردە‬ ‫قوتابخانەیەك����ی رەخنەگرییان پێكهێنا‬ ‫كە دوای����ی بەقوتابخان����ەی فرانكفۆرت‬ ‫ناسرا‪ .‬یان شۆڕشی قوتابیان لەئایاری‬ ‫‪ 1968‬كە بێ ئ����اكام كرا‪ ،‬هزرڤانەكانی‬ ‫فەڕەنس����ای هاندا‪ ،‬تا س����ەرلەنوێ چاو‬ ‫بەتێ����زە فیكرییەكانیان����دا بچن����ەوە‪،‬‬ ‫هێربەرت ماركۆزەش ل����ەو بوارە رۆڵی‬ ‫زۆر گرنگ����ی خۆی نیش����اندا‪ .‬ماركۆزە‬ ‫بەپێچەوانەی ماركس����ەوە ئ����ەو تێزەی‬ ‫خستەروو كە س����ەرمایەداری نەك هەر‬ ‫بەگەش����ەكردنیەوە نامرێ‌و لەناو ناچێ‬ ‫‪ ،‬بەڵكو س����ەرمایەداری سیس����تەمێكە‬ ‫بەگەش����ەكردنییەوە دەژی‌و دەتوان����ی‬ ‫بەردەوام����ی ب����دات بەخ����ۆی‪ .‬ماركۆزە‬ ‫ئەوكات����ە رووب����ەڕووی رەخنەی توندی‬ ‫‌وشكە دەروێشە ماركسیستەكان بووەوە‬ ‫كاتێ ئاش����كرای كرد‪ ،‬پڕۆلیتاریا توانای‬ ‫ش����ۆڕش‌و گۆڕانكاری نیی����ەو لەهێزێكی‬ ‫رادیكاڵ‌و شۆڕشگێڕەوە بووەتە هێزێكی‬ ‫دژە شۆڕش‌و ئەو چینە (مەبەستی چینی‬ ‫پڕۆلیتاریایە) لەسەردەمی پێشكەوتنی‬ ‫تەكنۆلۆژیادا بەرەو لەناوچوون دەچن‪.‬‬ ‫ئ����ەم تەرزە فیكرییان����ەی ماركۆزە‌وای‬ ‫لە‌وش����كە س����ۆفی‌و ‌وش����كە دەروێشە‬ ‫ماركسیس����تەكان كرد‪ ،‬ئااڵی شەڕكردن‬ ‫لەبەرامبەر ماركۆزە هەڵبگرن‌و تۆمەتی‬ ‫گەورەی����ان دای����ە پاڵ مارك����ۆزە‪ ،‬یەك‬ ‫ل����ەو تۆمەتانە‌وتیان مارك����ۆزە بووەتە‬ ‫پی����اوی س����ی ئای ئ����ەی‪ .‬ئەم����ە رێك‌‬ ‫وەكو ئیسالمییە س����ەلەفییەكان ‌وابوو‬ ‫كاتێ لەبەرامب����ەر كرانەوە فیكرییەكەی‬ ‫(محەمەد عەبدە) شەڕیان هەڵگیرساند‪،‬‬ ‫محەمەد عەبدەیان بەپیاوو بەكرێگیراوی‬

‫سێهەم‪ :‬بینینی دین وەک پراکتیک‪ ،‬واتە‬ ‫وەک کردەوە‪.‬‬ ‫لێ����رەدا دی����ن وەک ک����ردەوە‪ ،‬وەک‬ ‫هەڵس����وکەوتی ئینس����انی‪ ،‬وەک پراکتیک‬ ‫دەبینرێت‌و مامەڵەدەکرێت‪ .‬لێرەدا پرسیار‬ ‫دەرب����ارەی دین چیتر تەنها ئەوە نییە ئایا‬ ‫خەڵک چج����ۆرە باوڕێکیان هەیە‪ ،‬هەڵگری‬ ‫کام عەقیدەن‪ ،‬چۆن دی����ن لێکئەدەنەوە‪،‬‬ ‫ئایا وەک ئەزموونێکی تایبەتی تاکەکەسی‌و‬ ‫دەستەجەمعی دەبینن‪ ،‬یان وەک کۆمەڵێک‬ ‫یاسا‌و ئەمر‌و پەیامێکی نەگۆڕ‪ .‬ئەوەی لێر‬ ‫ەدا لە ش����تەکانی تر گرنگترە مەس����ەلەی‬ ‫ناوەرۆکی دین‌و ناوەرۆک����ی ئەو باڕوەڕانە‬ ‫نیی����ە کە ب����ە دین دەبەخش����رێن‪ ،‬ئەوەی‬ ‫لەمان����ە گرنگترە ئەوەیە ئایا ئیماندارەکان‬ ‫بەناوی دین����ەوە چی دەک����ەن؟ چ جۆرە‬ ‫ک����ردە‌و پراکتیکێکی مێژووی����ی‌و تایبەت‬ ‫ئەنجامئەدەن؟ چۆن دەجوڵێنەوە‌و بەناوی‬ ‫دینەوە دەبنە چ جۆرە بکەرێکی ئینسانی‌و‬ ‫فەرهەنگ����ی‌و سیاس����ی‌و کۆمەاڵیەت����ی؟‬ ‫ئ����ەم ڕوانینە بەن����اوی ئەزموونی ناوەکی‌و‬ ‫عەقی����دەوە ل����ە دی����ن ناڕوانێ����ت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫خەریکی تێڕامانە لە جوڵە‌و هەڵسوکەوت‌و‬ ‫کردەی ئینس����انی باوەڕدار ل����ە دونیادا‪.‬‬ ‫واتە لە دیدە ناوەکی‌و پاس����یڤەکانی دین‬ ‫ناڕوانێ����ت‪ ،‬بەڵکو ل����ەوە دەڕوانێت چۆن‬ ‫دەبێتە هێزێکی ئەکتیڤ‪.‬‬ ‫دینەکان تەنها مەسەلەی باوڕ‌و عەقیدە‌و‬ ‫ئەزموون����ی ناوەک����ی نی����ن‪ ،‬بەڵک����و پڕن‬ ‫لە س����روت‌و جوڵ����ە‌و کردەی ئینس����انی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیش‪.‬‬ ‫دین وەک ک����ردە تەنها کردە دینییەکان‬ ‫خۆی����ان ناگرێت����ەوە‪ ،‬ب����ۆ نموون����ە کردە‬ ‫دینیەکانی وەکو نوێژک����ردن‌و ڕۆژوگرتن‌و‬ ‫زیکرک����ردن‌و خوێندن����ەوە‌و دەرخکردن����ی‬ ‫تێکستە دینییەکان‌و ئەوانیتر‪ ،‬بەڵکو ئەو‬ ‫پراکتیک����ە کۆمەاڵیەتییان����ەش دەگرێتەوە‬ ‫کە بەناوی دین����ەوە ئەنجامئەدرێن‪ ،‬لەوانە‬ ‫هاری����کاری‌و بەدەمەوەچوون����ی خەڵکانی‬ ‫تر‪ ،‬ی����ان بەگژاچوونەوە‌و تاوانبارکردنیان‪،‬‬ ‫درێژکردن����ی دەس����تی یارمەت����ی یان بە‬ ‫کافرک����ردن‌و لەناوب����ردن‌و زۆر ک����ردە‌و‬ ‫پراکتیکی کۆمەاڵیەتی ت����ری لەم بابەتە‪.‬‬ ‫بەمانایەک����ی تر ئ����ەوەی لێ����رەدا گرنگە‬ ‫چۆنیەت����ی بەرجەس����تەبوونی دینە لەناو‬

‫کردەی کۆمەاڵیەتیدا‪ ،‬دین چ پراکتیکێکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی مەیس����ەردەکات‌و ڕێ لەچیش‬ ‫دەگرێت؟‬ ‫بینین����ی دی����ن وەک پراکتی����ک مانای‬ ‫وازهێنان لەوەی لە دیندا بەدوای ئەم مانا‌و‬ ‫ئەم دید‌و ئەو لێکدانەوەدا بگەڕێیت‌و بڵێیت‬ ‫ئەمە ”جەوهەر“ یان ”مانا“ ڕاستەقینەکانی‬ ‫ئەم یان ئەو دین دەستنیشاندەکات‪ .‬ئەوە‬ ‫گرنگ نییە ئایا فاڵن یان فیس����ار تێکستی‬ ‫دین����ی‪ ،‬ئەم ی����ان ئەو ئای����ەت‌و فاڵن یان‬ ‫فیس����ار فەرموودە‪ ،‬چ مانایەکی هەیە‪ ،‬یان‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵکو ئەوەی گرنگە خەڵک بەناوی‬ ‫ئەو تێکس����ت‌و ئایەتان����ەوە‪ ،‬بەناوی ئەو‬ ‫قس����ەو‌و گوفتارە دنیییانەوە چی دەکەن‪.‬‬ ‫لێ����رەدا بۆمان دەردەکەوێت کە دەش����ێت‬ ‫لەپ����اڵ یەک تێس����کت‌و ی����ەک فەرمودە‌و‬ ‫یەک مانای گریمانک����راودا چەندان کردار‌و‬ ‫پراکتیک����ی جی����اواز دروس����تببن‪ .‬ئەوەی‬ ‫گرنگە خوێندنەوە‌و ناسین‌و تەفسیرکردنی‬ ‫ئەو کردارانەیە‪ ،‬ن����ەک گەڕان بەدوای مانا‬ ‫”ڕاستەقینە“‌و ”جەوهەری“‌و ”ئەبەدی“یە‬ ‫گریمانکراوەکانی ئەو تێکس����ت‌و قس����ە‌و‬ ‫گوفتارە دینیانەدا‪.‬‬ ‫ئەوەی خەڵ����ک بەناوی دینەوە دەیکەن‬ ‫بەکردار دەش����ێت ش����تگەلێکی ئاش����کرا‌و‬ ‫گشتیبێت‪ ،‬بەاڵم دەش����کرێت شتگەلێکی‬ ‫تایبەت����ی‌و ش����اراوەبێت‪ ،‬دەکرێت کردە‌و‬ ‫هەڵس����وکەوتێکی باش‌و بەسودبێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەکرێت خ����راپ‌و بریندارکەر‌و فش����ارهێن‬ ‫بێت‪ ،‬دەشێت کردەیەکی هێمن‌و لەسەرخۆ‌و‬ ‫تەنان����ەت ”ڕۆحانی“ بێت‪ ،‬وەک س����ەما‌و‬ ‫زیکر‌و نوێژکردن‪ ،‬بەاڵم دەکرێت کردەیەکی‬ ‫هێج����گار خوێن����اوی‌و توندوتیژیش بێت‪،‬‬ ‫وەک سەربڕینی ئاژەڵ وەک قوربانی تا بە‬ ‫کوشتن‌و سەربڕینی ئینسان دەگات‪.‬‬ ‫خاڵێک ل����ە پراکتیک‌و ک����ردەی دینیدا‬ ‫دەبێت ئاشکرابێت ئەوەیە کە ئەو کردەیە‬ ‫جوڵەیەک����ی مەبەس����تدارە‪ ،‬وات����ە کردە‌و‬ ‫هەڵس����وکەوتێکی غەریزی نیی����ە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫مەبەستێکی تایبەتی لەپشتەوەیە‪ .‬ئەوەی‬ ‫لە خوێندن����ەوەی کردە دینییەکاندا گرنگە‬ ‫بینی����ن‌و تێگەیش����تن‌و لێکدان����ەوەی ئەو‬ ‫مەبەس����تانەیە کە لەناو ئ����ەو کردانەدان‪،‬‬ ‫ئەمانەش زۆرجار مەبەس����تی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫سیاس����ی‌و رەم����زی‌و کولت����وری تایبەتن‪.‬‬

‫ڕزگاربوون لە گشتگیری‌و جەوهەرگەرایی‬ ‫ئەم پێداگرتنە لەس����ەر ڕووە کردەیی‌و‬ ‫پراکتیکییەکانی دین بەرەو ئەوەمان ئەبات‬ ‫دی����ن کورتنەکەینەوە بۆ ئ����ەم مانا‌و ئەو‬ ‫بۆچوون بەتەنها‪ ،‬هەروەها داوای ئەوەمان‬ ‫لێدەکات بە ئاس����انی‌و حازربەدەس����تانە‬ ‫مانایەک‌و پێناسێک بە دین نەدەین‌و وابزانین‬ ‫دەرەوەی ئەو مانا‌و پێناس����انە دین نییە‪،‬‬ ‫یان تێگەیش����تنی ڕاستەقینە لە دین نییە‪.‬‬ ‫پێداگرتن لەس����ە پراکتیک وادەکات ئاسان‬ ‫نەبێت دین‌و نادین لەیەکتری جیابکەینەوە‪.‬‬ ‫بۆ نموونە ئایا سەردانی گۆڕی ”سەربازی‬ ‫وون“‪ ،‬یان ڕاوەس����تان لەب����ەردەم ئااڵی‬ ‫واڵتدا‪ ،‬یان س����وێندخواردن بە نیشتیمان‪،‬‬ ‫ک����ردەی دینین یان نا؟ وەاڵمەکان لێرەدا‬ ‫لەن����او دین خۆیەوە نای����ەت‪ ،‬بەڵکو لەناو‬ ‫ئەو مەبەس����ت‌و ئامانجە کۆمەاڵیەتییانەوە‬ ‫س����ەردەردێنێت کە بک����ەرە کۆمەاڵیەتییە‬ ‫دینییەکان ئەنجامیئەدەن‪ .‬دەکرێت لێرەدا‬ ‫وەاڵمی دینیمان بەو پرسیارانە گوێلێبێت‬ ‫کاتێک کەسەکە هێما بۆ ئەو فەرموودەیە‬ ‫بکات کە دەڵێت ”خۆشەویستی نیشتیمان‬ ‫بەشێکە لە ئیمان“‪ ،‬بەاڵم دەشێت وەاڵمێکی‬ ‫تەواو جیاوازمان هەبێت بەوەی کەس����ێک‬ ‫بڵێت ”پەرس����تنی نیشتیمان“ پەیداکردنی‬ ‫ش����ەریکە بۆ خودا‌و کردەی سوێندخواردن‬ ‫بە نیشتیمان کوفرە‪ .‬لەهەردوو دۆخەکەدا‬ ‫دوو جۆر ک����ردە‌و هەڵس����وکەوتی جیاواز‬ ‫دەبینی����ن‪ .‬زۆرجار کردەکان‌و قورس����ایی‌و‬ ‫دەاللەتەکانی����ان لەناو خ����ۆدی کردەکاندا‬ ‫نیی����ە‪ ،‬بەڵکو لەناو ئ����ەو پەیوەندییەدایە‬ ‫کە ئەو کردانە لەگەڵ چەندان کردەی تر‌و‬ ‫لەناو ئەو ڕەوتە کۆمەاڵیەتی‌و فەرهەنگی‌و‬ ‫ڕەمزییەدا کە ئامادەیە‪ ،‬دروس����تیدەکەن‪،‬‬ ‫هەروەه����ا لەن����او ئ����ەو پەیوەندییان����ەی‬ ‫دەسەاڵتدا کە وەک چوارچێوەی سەرەکی‬ ‫پەیوەندییەکان ئامادەیە‪.‬‬ ‫وەک ووت����م یەکێ����ک ل����ە دەس����کەوتە‬

‫پرسەنامە‬

‫پرس���ەو سەرەخۆشی خۆمان ئاڕاس���تەی ھەردوو هاوکارمان( هاناو‬ ‫کەمال رەوف) دەکەین بەبۆنەی کۆچ���ی دوایی دایکی بەڕێزیانەوە‪،‬‬ ‫لەخ���وای گ���ەورە داواکاری���ن ئەمە دوا ناخۆش���ییان بێت���و گیانی‬ ‫کۆچکردووش بە بەهەشتی بەرین شاد بکات‪.‬‬ ‫ستاف‌و وەبەرهێنەرانی کۆمپانیای ئاوێنە‬

‫ناسیۆنالیزم‌و گرفتی سه‌روه‌ری‪ ...‬پاشماوە‬ ‫لەدوای تێکش����کانی پرۆژەی سوننی بۆ‬ ‫دروس����تکردنی دەوڵەتی عێراق‌و وەرگرتنی‬ ‫لەالیەن ش����یعەو ک����وردەوە‪ ،‬دەبینین کە‬ ‫شیعە پێویستی گەورەی بە هاوکاریی حیزبە‬ ‫کوردییەکان هه‌ب����وو‪ ،‬تاوەکو پێگەی ئەم‬ ‫دەوڵەتەی لەگەڵدا دروس����تبکاتەوە‪ .‬بەاڵم‬ ‫کاتێک پرس گەش����تە ئەوەی ئەم دەوڵەتە‬ ‫س����ەرورێتی دەرەوەو ن����اوەوەی دووبارە‬ ‫وەدەستبهێنێتەوە‪ ،‬ئەوا یەکەم پێکهاتەی‬ ‫سیاس����یی کە لەگەڵیدا تووشی پێکدادان‬ ‫دەبێت‪ ،‬کێشەی س����ەروەریی کوردستان‌و‬ ‫دەرچوونێتی لەژێ����ر کۆنترۆڵ‌و مۆنۆپۆڵی‬ ‫ھێزی دەوڵەت����ی عێراقدا‪ .‬دەوڵەتی عێراق‬ ‫خۆی بە سەروەری ناو سنووری ئەم واڵتە‬ ‫دەبینێت‪ ،‬ئەم س����نوورە بۆ شیعەش وەکو‬ ‫سوننە‪ ،‬لە بەس����رەوە دەستپێدەکات‌و لە‬ ‫حەمرین کۆتایی پێنایەت‪.‬‬ ‫ناس����یۆنالیزمی عێراق����ی هه‌میش����ە‬ ‫ناس����یۆنالیزمی کوردی وەکو جوداخوازێک‬ ‫تەماش����اکردووە‪ ،‬بەاڵم کوردیش هه‌میشە‬ ‫ناسیۆنالیزمی عەرەبی وەکو ڕێگرێک بینیوە‬ ‫کە نایەوێت کورد بەش����ی لەم دەوڵەتەدا‬ ‫هه‌بێت‪ .‬پرسیارەکە ئەوەیە‪ :‬ئایا پرۆژەی‬ ‫بنیاتنانی دەوڵەتی عێراق لەس����ەر دەستی‬ ‫شیعەش هه‌مان ئیشکالییەت لەگەڵ خۆیدا‬ ‫هه‌ڵدەگرێت ک����ە کورد لەگەڵ س����وننەدا‬ ‫هه‌یبوو؟‬ ‫پرس����یاری هه‌نووکەی����ی ئەوەی����ە‪ :‬ئایا‬ ‫هاونیش����تیمانیان باج����ی چ����ی دەدەن‪،‬‬ ‫باج����ی کورتبین����ی‌و گەمژەیی سیاس����ی‬ ‫س����ەرکردەکانیان دەدەن‪ ،‬ی����ان باج����ی‬ ‫دووبارەس����ەرهه‌ڵدانەوەی ناس����یۆنالیزمی‬ ‫ش����ۆڤێنی عەرەبی بە فۆرمە شیعییەکەی‬

‫دەدەن؟ م����ن وایدەبین����م‪ ،‬زۆرین����ەی ئەو‬ ‫گفتوگۆیان����ەی تاوەکو ئەم����ڕۆ دەربارەی‬ ‫ئەم کێش����ەیە کراوە‪ ،‬قس����ەکردنە لەسەر‬ ‫دەرئەنجامەکان‌و نەبینین����ی ھۆکارەکانە‪.‬‬ ‫هه‌رئەمەش����ە وادەکات کە هه‌ردوو بەرەی‬ ‫بارزانی‌و مالیکی لەس����ەر دەرئەنجامەکان‬ ‫قسەبکەن‌و بەم شێوەیەش دیدی خەڵک لە‬ ‫بینینی ڕاستییەکان لێڵبکەن‌و قەیرانە قووڵە‬ ‫ناوەکییەکانی ئەم دوو دەس����ەاڵتدارێتییە‬ ‫داپۆش����ن‪ .‬هه‌رالیەکیان سەرکەوتووانە کار‬ ‫لەس����ەر قەبەکردنی ناسیۆنالیزمی ئەتنی‌و‬ ‫تائیفی خۆی دەکات‪ ،‬کەس����ی خۆی وەکو‬ ‫قائی����دی ئومم����ە‌و بەرگریک����ەر لەماف‌و‬ ‫سەروەرییەکانی وێنادەکات‪.‬‬ ‫ملمالنێ����ی هه‌نووکەیی حکومەتی عێراق‬ ‫لەگ����ەڵ حکومەتی هه‌رێمی کوردس����تاندا‪،‬‬ ‫نە ش����ەڕی فاش����یزمی عەرەبیی����ە لەگەڵ‬ ‫ناس����یۆنالیزمی رزگاریخ����وازی ک����وردی‌و‬ ‫نە ش����ەڕی میللەتێکیش����ە کە ئێس����تا لە‬ ‫زم����ان‌و کولت����وور‌و بەهاکانی بترس����ێت‪،‬‬ ‫تاوەکو بەدەس����تێکی دیوانی شاعیرەکانی‬ ‫هه‌ڵگرتبێ����ت‌و بەدەس����تەکەی تریش����ی‬ ‫کاڵشینکۆف‪ ،‬بۆئەوەی بەرگریی لە بوون‌و‬ ‫رۆحی نەتەوەیی خۆی بکات‪ .‬ناسیۆنالیزمی‬ ‫هه‌رێمییان����ەی عەرەب����ی‌و ک����وردی ب����ە‬ ‫جورعەیەک����ی گ����ەورە لە رۆمانس����ییەتی‬ ‫دەمارگیری����ی نەتەوەی����ی‌و تائیف����ی‬ ‫بارگاویکراوە‪ .‬ئەوەشی جێگای مەترسییە‬ ‫ئەوەیە‪ ،‬کە ئەم گوتارە ناسیۆنالیس����تییە‬ ‫چەند ئەرگومێنتی بۆ ش����ەڕ هه‌یە بەناوی‬ ‫بەرگریک����ردن لەنیش����تیمان‌و پاراس����تنی‬ ‫س����ەروەرییەکان‪ ،‬ئەوەندە ئەرگومێنتی بۆ‬ ‫ئاشتی نییە‪.‬‬

‫ئینگلیز لەقەڵەم دا‪.‬‬ ‫رەنگە كێشەی هەرە گەورە لەمڕۆدا‬ ‫ئەوەب����ێ‪ ،‬بەگژداچوونەوەی دەس����ەاڵت‬ ‫شەڕێك بێت زیاتر نائەقاڵنیەكان بەڕێوەی‬ ‫ببەن‪ ،‬دەسەاڵتێكی ئەفسووناوی كە خۆی‬ ‫‌وەها دەمامك داوە لەپێناو بااڵدەس����تی‬ ‫خۆی ئامادەی����ە بەردەوام‌وەكوو گورگ‬ ‫بەربێت����ە گیانی هاواڵتیان‪ ،‬ئەم ش����ەڕە‬ ‫پێویستی بەخەڵكی ئەقاڵنییە‪ ،‬پێویست‬ ‫دەكات رۆش����نبیران (ئەوانەی بەراستی‬ ‫رۆشنبیرن) یەكگرتووییەكیان لەنێواندا‬ ‫هەب����ێ‪ ،‬چونكە تەنها ئەو رۆش����نبیرانە‬ ‫دەتوانن ئ����ەو دەمامك����ە لەدەموچاوی‬ ‫دەسەاڵت دابكەنن‌و رووی راستەقینەی‬ ‫دەس����ەاڵت ك����ە (گورگەو لە پێس����تی‬ ‫مەڕدایە) بەخەڵكی نیشان بدەن‪ .‬ئێمە‬ ‫ئیمڕۆ (مێشێل فۆكۆ)یەكمان پێویستە‬ ‫بۆئەوەی باسی گرتووخانە شاراوەكانمان‬ ‫بۆ ب����كات‪ ،‬باس����ی س����زای بەناهەقی‬ ‫دادگاكانمان بۆ بكات‪ .‬چونكە بەندیخانە‬ ‫باش����ترین جێگایە یان تاكە جێگایە كە‬ ‫تێیدا دەس����ەاڵت بەرووت����ی‌وەك ئەوەی‬ ‫هەیە دەبینرێت‌و زۆر بەراستگۆیی خۆی‬ ‫نیشاندەدات‪.‬‬ ‫هەموو ش����ەڕو ملمالنێ گەورەكانی‬ ‫ئ����ەم دونیایەو بەدرێژایی مێژوو بۆ دوو‬ ‫شت بووە‪ ،‬یان بۆ دەستبەسەرداگرتن‌و‬ ‫لووشدانی ئابووری بووە‪ ،‬یان لە پێناوی‬ ‫رزگاری‌و ئازادی‌و س����ەربەخۆیی بووە‪.‬‬ ‫پێویس����تە رۆش����نبیرانی كورد ئەوانەی‬ ‫لەخەمی ئەم هەرێمەن ئەو تێزە فیكرییانە‬ ‫بەروون����ی بخەن����ەروو ‪ ،‬ئای����ا‌وەزیفەی‬ ‫دەس����ەاڵتی كوردی ك����ە پێكهاتەكەی‬ ‫هەردوو حیزبی دەس����ەاڵتدارە‪ ،‬كۆتایی‬ ‫هات����ووە؟ ئەگەر‌وادەی ئەو دەس����ەاڵتە‬ ‫تەواو بووەو ناتوانی بەردەوام بێت‪ ،‬ئەی‬ ‫کاتێک ڕۆشنبیری ڕەخنەگر هێڵە فکری‌و کە بەش����ێک لەو ڕۆشنبیرە ڕەخەنەگرانەی‬ ‫ئەو ئەلتەرناتیڤانە چین كە پێویس����تە‬ ‫كاری جی����دی ب����ۆ بك����رێ؟ لەگەڵ زۆر مەعریفییەکان����ی خ����ۆی ج����ێ دەهێڵێت‌و س����ەرەتای ڕاپەڕین بەرگەیان نەگرتووە‌و‬ ‫پرس����یارو زۆر بۆچوونی تر كە دەكرێ دەخزێتە نێو کێشمەکێشی سیاسیی نێوان بۆ ن����او کۆمەڵگە گەڕاونەتەوە‪ .‬بەش����ێک‬ ‫گروپ‌و تاقم����ە سیاس����ییەکانەوە‪ ،‬لەوێدا ل����ەو ڕۆش����نبیرانە ئەگەر ب����ەو گوتارانە‬ ‫لەباسێكی تردا بیانخەینە روو‪.‬‬ ‫ئیتر دەس����ت لە زمانی خۆی هەڵدەگرێت‌و دەس����تیان پێ کرد‪ ،‬کە لەب����ارەی ڕەخنە‬ ‫ب����ە هەمان زمان����ی ئەوان دێت����ە گۆ‪ .‬لە لە دەستەاڵتەوە نووس����ییان‌و پشتیان بە‬ ‫ڕووداوەکانی ئەم دواییەی کوردستاندا ئەمە سەرچاوە فیکری‌و فەلسەفییەکان بەست‪،‬‬ ‫بە زەقی دەبینین ک����ە داکۆکی لە ڕەوتی دەبووایە لە ماوەی ئەو بیس����ت س����اڵەدا‬ ‫فکریی گروپ‌و الیەنی سیاس����یی دیارکراو بەرهەمی گەورەی فکرییان بە دەس����تەوە‬ ‫دەکەن‪ .‬ستایش����ی هەندێک لە ڕۆشنبیران بدابووایە‪ ،‬ب����ەاڵم دوای ئەوەی نەیانتوانی‬ ‫میتۆدی‌و زانس����تییەکانی ڕووانین بۆ دین ب����ۆ یەکگرتووی ئیس��ل�امی‪ ،‬ک����ە گوایە پەرە بەو توانایەی خۆیان بدەن‌و بەردەوام‬ ‫وەک پراکتی����ک ئەوەیە ل����ەوە ڕزگارمان دەنگی بە یاسای "بەرگریکردن لە پیرۆزە هێزی ڕەخنەیی لە خۆیاندا پەیدا بکەن‪ ،‬بە‬ ‫دەکات ب����ە دین مانایەکی جێگیر‌و نەگۆڕ‌و ئاینییەکان" نەداوە بەڵگەیەکی تری ئەو نیوەچڵ����ی وازیان لەو پڕۆژەیە هێنا‌و بەوە‬ ‫هەتاهەتای����ی ببەخش����ین‪ ،‬جەوهەرێک����ی بەجێهێشتنی هێڵە مەعریفییەیە‪ .‬خاوەنی ڕازی بوون وەک ڕۆژنامەنووسی ئاسایی چ‬ ‫بدەینێ‌و لەگەڵ ئ����ەو جەوهەرەدا بکەوینە ئەو ستاییشانە ئەوەیان لە بیر چووە‪ ،‬کە لە ڕۆژنامە‌و چ لە کەناڵەکانی س����ەتەاڵیتدا‬ ‫بەرخ����ورد‌و ملمالن����ێ‌و گفتوگۆوە‪ .‬جارێک ماوەیەکی زۆر نییە بەیاننامەیەکیان لە دژی دەربکەون‪ .‬ئەگەر ئەو ڕۆشنبیرە سەرەتا بە‬ ‫بیخەین����ە پەیوەندییەوە لەگەڵ زانس����ت‌و یەکگرتوو‌و مەالکانی ئەوقاف نووسیوە کە زمانێک دەستی پێ کرد‪ ،‬کە کۆمەڵگە لێی‬ ‫مەعریفەدا‌و وەک خورافەت بیناس����نێنین‪ ،‬چۆن هێرش دەکەنە سەر ئازادیی خەڵک‌و تێینەدەگیشت‌و بە هۆی ئەو تێنەگیشتنەوە‬ ‫جارێکی تر پێ لەس����ەر ئەوە دابگرین کە دەیانەوێت ڕۆش����نبیر بێدەنگ بکەن‪ .‬لەو مەودای نێ����وان خ����ۆی‌و تێڕوانینی باوی‬ ‫هەمیشە‌و هەردەم هەمان مانا دەگەیەنێت‌و دۆخە نوێیەی ل����ە ئەنجامی کرژیی نێوان دروس����ت دەکرد‪ ،‬کە ه����ەر ئەمەش وەک‬ ‫گەر لەو مانایە الی����دا ئیتر لەوە کەوتووە حوکوومەتی هەرێم‌و حوکوومەتی بەغدادا وتمان بووە هۆی ئ����ەوەی هەم کاریگەری‬ ‫دین بێت‪ .‬بینینی دین وەک هەڵسوکەوت‌و هاتۆتە پێشەوە دیسان ئەو ڕۆشنبیرانە بە ل����ە بیرکردنەوەی خەڵک ب����کات‌و هەم لە‬ ‫جوڵە‪ ،‬وەک پراکتیک‪ ،‬ئەو سوودەی هەیە زمانی دەستگا فەرمییەکان قسە دەکەن‪ .‬ئاست دەس����تەاڵتی سیاسی‪ ،‬کۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫کە واز لەگەڕان ب����ەدوای مانای ئەبەدی‌و لەمەیش����دا خزاونەتە ڕی����زی جەماوەرە‌و دین����ی‌و فەرهەنگ����ی بوەس����تێتەوە‪ ،‬ئیتر‬ ‫نەگ����ۆڕ‌و هەتاهەتای����ی بۆ دی����ن‌و دیاردە کەوتوونەت����ە ڕازاندن����ەوەی دروش����می ئەم����ڕۆ ب����ە زمانی خەڵک قس����ە دەکات‌و‬ ‫دینییەکان دەهێنین‌و ناچاردەبین بەردەوام شۆڕشگێڕیی سپارتاکۆسی‌و بەخشینەوەیان هەم����وو جیاوازییەکان����ی نێ����وان خۆی‌و‬ ‫ب����ەدوای مانا نوێیەکانی دیندا لەناو رەوتە بەس����ەر جەم����اوەردا‪ .‬بارودۆخێک����ی لەم ئەوانی س����ڕیوەتەوە‪ .‬ئەو ڕۆشنبیرە دوو‬ ‫کۆمەاڵیەت����ی‌و سیاس����ی‌و فەرهەنگیی����ە جۆرە پێویس����تی ب����ەو وروژاندنانە نییە‪ ،‬ئاستی تێکەڵی یەکتر کردووە‪ .‬یەکەمیان‪،‬‬ ‫تازەکان����دا بگەڕێین‪ .‬ئ����ەوەی لەم دیدەدا بەڵکو پێویس����تی ب����ەوە هەی����ە خەڵکی بەرگ����ری لە کۆمەڵگە‌و لە مافی هاوواڵتی‪،‬‬ ‫گرنگ����ە ئەوەی����ە کە ڕا‌و بۆچ����وون‌و دید‌و بخرێت����ە ژێر کاریگەری����ی گفتوگۆی قوڵی دووەمی����ان‪ ،‬قەبووڵکردن����ی تێڕوانین����ی‬ ‫تێڕوانییەکانی دین‌و نادین‪ ،‬دین‌و شێوەکانی فیکریەوە‪ ،‬تاکو لەوێوە بااڵنسی ناکۆکییە کۆمەڵگە‪ .‬بێگومان ڕۆش����نبیری ڕەخنەگر‬ ‫تری مەعریفە‪ ،‬هەمووی����ان وەک دیاردەی سیاس����ییەکانیان ب����ۆ بخوێنرێت����ەوە‌و بەرگری ل����ە مافی هەم����وو هاوواڵتییەک‬ ‫بگ����ۆڕ‌و ناجێگی����ر‌و ناڕەه����ا وێنادەکرێن‌و تێبگ����ەن‪ ،‬کە ل����ە بارودۆخێکی ئاوادا ئەم دەکات ب����ێ جیاوازی ل����ە خوێندکارێکەوە‬ ‫وادەبینرێن وەک ئەوەی دەتوانن بەشێوە‌و کێشمەکێش����ە‪ ،‬جگە لە فریودانی خەڵک بۆ مەالی����ەک‌و ل����ە مامۆس����تایەکەوە بۆ‬ ‫ن����اوەرۆک‌و مانای ت����رەوە ئامادەبن‪ .‬ئەم چیتر نیی����ە‪ .‬ئەو بارودۆخە دەس����تکردی کرێکارێک‪ ،‬بەاڵم لەپێناوی ئەواندا دەست‬ ‫دیدە ب����ۆ نموونە ل����ەوە ڕزگارمان دەکات ئەو قەیرانە سیاس����یی‌و ئابوورییانەیە کە لە ئەقڵی ڕەخنەی����ی هەڵناگرێت‌و ئەقڵی‬ ‫چەن����د ئایەتێک����ی قورئ����ان دەرب����ارەی هەردوو حوکوومەتی بەغ����دا‌و هەرێم تێی ئ����ەوان قەبووڵ ن����اکات‪ .‬ئەم����ە ئەو دوو‬ ‫ئەم یان ئ����ەو بابەت بهێنینی����ەوە بڵێین کەوتوون‌و دەیانەوێ لەوێوە پەردەپۆش����ی ئاس����تەیە کە ئەمڕۆ نەک تێکەڵ دەکرێن‪،‬‬ ‫بڕوان����ە ئەمە ”جەوه����ەر“‌و ”مانا نەگۆڕ“‌و داواکارییەکان����ی بیس����ت س����اڵەی خەڵک بەڵکو هەر ڕۆشنبیرێکی ڕەخنەگر جیایان‬ ‫”ڕاستەقینەکان“ی ئیسالمە‌و هەرکەسێک بکەن! دیارە ناڵێم ڕۆش����نبیری ڕەخنەگر بکات����ەوە تۆمەتی ئ����ەوەی دەدرێتە پاڵ‬ ‫هەرچییەکی وت جیاواز لەمانە‪ ،‬یان ئەوەیە دژی س����وپای عێراق بەرگ����ری لە خەڵکی دژی گۆڕانکاریی����ە‌و لەگەڵ دەس����تەاڵتە‪.‬‬ ‫ساختەکاری لە ئیس��ل�امدا دەکات‪ ،‬یاخود کوردستان نەکات‪ ،‬بەاڵم دەڵێم ڕووداوەکان کەلتووری تۆمەت کە ل����ە دنیای عەرەبی‬ ‫ئیس��ل�ام بۆیاخ دەکات بۆئ����ەوەی بیکات قەبارەی����ان هەر چەندێک بێ����ت‌و لە هەر بە تایبەتی لە دوای شکس����تی حوزەیرانی‬ ‫بە دینێک����ی جوان‪ .‬ئەوەی ئ����ەم میتۆدە زەمەنێکدا بێنە پێشێ ڕۆشنبیری ڕەخنەگر س����اڵی ‪1967‬ەوە بڕەوی پەیدا کردووە بە‬ ‫دەیکوژێ����ت گەڕانە بەدوای ی����ەک مانای دەس����ت لە زمانی خ����ۆی هەڵناگرێت‌و بە یەکێک لە هۆکارەکانی شکس����تی پڕۆژەی‬ ‫ئەبەدی‌و جێگیردا‌و نیشاندانی ئەم یان ئەو زمانی خەڵک‌و حوکوومەت قس����ەیان لێوە تازەکردن����ەوەی ئەقڵی عەرەبی دادەنرێت‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم بۆ ئێمە کە لە ڕووی فکرییەوە زۆر‬ ‫مانا وەک ”جەوهەر“ ی ڕاستەقینەی دین‪ .‬ناکات‪.‬‬ ‫ئ����ەم ڕوانینە پێماندەڵێت ئ����ەو مانایانەی‬ ‫بۆ ئ����ەوەی تۆ ڕۆش����نبیری ئیلیتە بیت لە عەرەب هەژارترین کاریگەرییەکەی زۆر‬ ‫ل����ە س����اتەوەختێکدا بە دی����ن دەدرێت‌و دەبێ����ت پێش هەموو ش����تێک بەوە ڕازی لەوە خراپترە‪.‬‬ ‫ئەو پراکتیکانەی کە مەیس����ەریاندەکات‌و بیت س����ەرمایەیەکی گەورەی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫تێبینی‪ :‬سوودم لە کتێبی (گوزارشتی‬ ‫ڕەوایەتییان پێئەدات‪ ،‬هەموویان دیاردەی س����یمبۆڵی ل����ە دەس����ت بدەی����ت‪ .‬ناوت‬ ‫مێژوویی‌و کاتی‌و تێپەڕن‌و بە دروستبوون‌و لەپاڵ ڕۆش����نبیرە گ����ەورەکان نەیەت‪ ،‬لە خ����ود)ی (س����ۆران ئ����ازاد) وەرگرتووە‪،‬‬ ‫تازەبوون����ەوە‌و گ����ۆڕان‌و تێپەڕینیان هەم فێس����تیڤاڵەکان بانگهێش����ت نەکرێی����ت‪ ،‬ب����ە تایبەتی لە ه����ەردوو گوتاری (زمانی‬ ‫ماناکانی دین‌و هەم مانای کردە دینییەکان لەب����ارەی بەرهەمەکانتەوە نەنووس����رێن‪ ،‬رۆش����نبیران له‌دوای حه‌ڤده‌ی شوباته‌وه‌)‌و‬ ‫گۆڕانیان بەسەردادێت‪.‬‬ ‫تی����راژی کتێبەکانت کەم ب����ن‌و زۆری تر‪( ،‬مۆدێرنه‌تی‌و ڕووکه‌شیی ڕۆشنبیران!)‪.‬‬

‫دین‌و سیاسەت‪ ...‬رەخنە لەعەلمانیەت بە چ مانایەک؟‪ ...‬پاشماوە‬ ‫دەکرێت لەگەڵ میش����ێل فۆک����ۆدا بڵێین‬ ‫بەش����ێکن لە پەیوەندی‌و ستراتیژییەکانی‬ ‫دەسەاڵت‪ ،‬خۆشیان دیوێکن لە دیوەکانی‬ ‫پەیوەندییەکانی دەس����ەاڵت‌و شێوازێکیشن‬ ‫لە ش����ێوازە زۆرەکانی ک����ردە‌و پراکتیکی‬ ‫دەسەاڵت‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫ونبوونی رۆشنبیری رەخنەگر‪ ...‬پاشماوە‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫پێویسته‌ سوپاسی‌ مالیكی‌ بكه‌ین‬

‫ شوان محه‌مه‌د‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫‪www.‬‬

‫‪awene.com‬‬

‫ی‬ ‫ی ‪ 12-2‬سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق نور ‌‬ ‫ی رۆژ ‌‬ ‫ی كۆنگر‌ه رۆژنامه‌گه‌رییه‌كه‌ ‌‬ ‫لێدوان ‌‬ ‫ی هه‌رێم بدرێنه‌و‌ه‬ ‫ی له‌و‌ه كرد‪ ،‬پێویست ‌ه چه‌ك ‌ه قورس����ه‌كان ‌‬ ‫ی ك ‌ه باس���� ‌‬ ‫مالیك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رژێم ‌‬ ‫ی هه‌رێم بگه‌ڕێنرێته‌و‌ه بۆ پێش روخان ‌‬ ‫ی به‌غدا‌و ده‌س����ه‌اڵت ‌‬ ‫به‌حكومه‌ت ‌‬ ‫ی ده‌وێت‪.‬‬ ‫ی جد ‌‬ ‫پێشو‪ ،‬قس ‌ه زۆر هه‌ڵده‌گرن‌و ئیستێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه له‌م كۆنگ����ر‌ه رۆژنامه‌گه‌رییه‌دا كردی‌‪ ،‬نیه‌تێك ‌‬ ‫ی مالیك ‌‬ ‫ئ����ه‌م داوایانه‌ ‌‬ ‫ی به‌غدا ئه‌گه‌ر ئه‌مڕۆش پێینه‌كرێت‪،‬‬ ‫ی تێدای ‌ه ك ‌ه حكومه‌ت ‌‬ ‫ی مه‌ترسیدار ‌‬ ‫شاراوه‌ ‌‬ ‫ی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ی هێز ‌‬ ‫ی چه‌ك ‌ه قورسه‌كان له‌هه‌رێم ده‌سێنێته‌وه‌‌و دوسبه‌ ‌‬ ‫ئه‌وا سبه‌ ‌‬ ‫ی دورتریشدا‬ ‫ی به‌عس‌و له‌ئاینده‌یه‌ك ‌‬ ‫ی سه‌رده‌م ‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ شوێن ‌ه كۆنه‌كان ‌‬ ‫ی كوردستان ده‌دات‪.‬‬ ‫ی كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌ سه‌رجه‌م هه‌رێم ‌‬ ‫هه‌وڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و قس ‌ه راشكاوانه‌ ‌‬ ‫ی كوردستان هه‌ق ‌ه سوپاس ‌‬ ‫ی كورد‌و خه‌ڵك ‌‬ ‫سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی عێراق بكه‌ن‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌گه‌ر ئه‌م به‌ئاشكرا ستراتیژ ‌‬ ‫س����ه‌رۆك وه‌زیران ‌‬ ‫ئاشكرا كردبێت‪ ،‬ئه‌وا به‌دڵنیاییه‌وه‌ زۆرێك له‌سه‌ركرد‌ه عێراقییه‌كان به‌شیعه‌و‬ ‫ی كوردن هه‌مان رایان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ی خۆیان واده‌رده‌خه‌ن دۆست ‌‬ ‫س����وننه‌وه‌‪ ،‬به‌وانه‌ ‌‬ ‫به‌اڵم ده‌یشارنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی زیاتر له‌نیو س����ه‌ده‌ ‌‬ ‫ی عه‌قڵیه‌ت ‌‬ ‫ی ك ‌ه ره‌نگدان����ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی مالیك ‌‬ ‫ئ����ه‌م وتان����ه‌ ‌‬ ‫ی ناوه‌ندیی ‌ه به‌رامبه‌ر كورد‪ ،‬ته‌نها یه‌ك راستیمان پێده‌ڵێت ك ‌ه ده‌بێت‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ی كوردس����تان بۆ نه‌و‌ه ب ‌ه نه‌وه‌مان ده‌س����تمان له‌سه‌ر دڵمان بێت نه‌ك‬ ‫خه‌ڵك ‌‬ ‫به‌غدا وه‌ك هه‌مو جارێكی‌ تر هێرش بكاته‌و‌ه سه‌رمان‪.‬‬ ‫ی ده‌كه‌وێت ‌ه ئه‌ستۆ‬ ‫ی ئه‌م واقیع ‌ه تاڵه‌ ‌‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫ی به‌ش����ێك ‌‬ ‫ی به‌رپرسیارێت ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی روخان ‌‬ ‫ی له‌دوا ‌‬ ‫ی راپه‌رین‌و به‌دیاریكراو ‌‬ ‫ی له‌دوا ‌‬ ‫ك ‌ه له‌و گۆڕانكاریی ‌ه گه‌وره‌یه‌ ‌‬ ‫ی عێراقدا هێش����ته‌وه‌‪ ،‬تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌‌و سه‌ركرد‌ه‬ ‫ی له‌قه‌فه‌ز ‌‬ ‫رژێمه‌و‌ه كورد ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق‌و داڕشتن ‌‬ ‫ی ترن ك ‌ه ده‌س����تیان هه‌بو ل ‌ه دروس����تكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫كورده‌كان ‌‬ ‫ی برێمه‌ر‌و دواتر ده‌ستوری‌ عێراقدا‪.‬‬ ‫ی سه‌رده‌م ‌‬ ‫ی كات ‌‬ ‫یاسا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راپه‌رینه‌و‌ه كورد كیانێك ‌‬ ‫ی بخه‌ین ‌ه س����ه‌ر له‌دوا ‌‬ ‫به‌راش����كاوانه‌تر ده‌س����ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رژێمیش����ه‌و‌ه زه‌مینه‌ ‌‬ ‫ی روخان ‌‬ ‫ی نیمچ ‌ه س����ه‌ربه‌خۆی هه‌بو‪ ،‬له‌دوا ‌‬ ‫سیاس���� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكیی����ه‌كان‌و هێز‌ه هاوپه‌یمانه‌كان داوا ‌‬ ‫ی بۆ ره‌خس����ا ب ‌ه وجود ‌‬ ‫ته‌واو ‌‬ ‫ێ له‌م ‌ه به‌رپرسه‌؟‬ ‫ی یان جیابونه‌و‌ه بكات‪ ،‬به‌اڵم نه‌یكرد! ك ‌‬ ‫كۆنفیدراڵ ‌‬ ‫ی كورد له‌نه‌زانییه‌و‌ه‬ ‫ئه‌م پرسیار‌ه ته‌نها دو وه‌اڵم هه‌ڵده‌گرێت‪ ،‬یان سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ی كورد‬ ‫ی هه‌ڵنه‌بژاردوه‌‪ ،‬یان سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ی باش‌و پێش����كه‌توتر ‌‬ ‫رێگا چاره‌یه‌ك ‌‬ ‫ی مادی‌‌و پۆست‬ ‫ی كوێركردوه‌‌و له‌به‌ر كۆمه‌ڵێك ده‌ستكه‌وت ‌‬ ‫ی به‌غدا چاو ‌‬ ‫كێكه‌كه‌ ‌‬ ‫ێ ئه‌م گه‌له‌ی‌ خستۆته‌و‌ه قه‌فه‌ز‌ه ئاسنییه‌كه‌ی‌ عێراقه‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌رله‌نو ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی زیاتر نه‌كردبێت‪ ،‬ئه‌وا هه‌تا كه‌ ‌‬ ‫ی فیدراڵ ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌نه‌زانییه‌و‌ه كورد داوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌ڵێك سه‌ركرده‌ ‌‬ ‫ی هه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی س����ه‌ده‌یه‌ك له‌تێكۆشان ‌ه باج ‌‬ ‫گه‌ل ‌ه ك ‌ه خاوه‌ن ‌‬ ‫ی مادی‌و پۆستیش بوبێت‪ ،‬ئه‌وا ده‌چێت ‌ه‬ ‫نه‌زان بدات! ئه‌گه‌ر له‌به‌ر ده‌س����تكه‌وت ‌‬ ‫ی ئه‌م گه‌له‌‪.‬‬ ‫خانه‌ی‌ ناپاكییه‌و‌ه به‌رامبه‌ر مێژوو قوربانییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جیابونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی هه‌رێم هه‌ر كاتێك باس���� ‌‬ ‫س����ه‌ركرد‌ه ك����ورده‌كان‌و حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس����تانیان له‌گه‌ڵ ده‌كرێت‪ ،‬جگ ‌ه له‌مه‌س����ه‌ل ‌ه سیاسییه‌كان باسی‌ نه‌بون ‌‬ ‫ی له‌و مه‌س����ه‌له‌یه‌دا ئه‌وان‬ ‫توان����ا ئاب����وری‌‌و داراییه‌كان ده‌ك����ه‌ن‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هی����چ به‌رپرس����یارێتی‌‌و تاوانێكیان نه‌كه‌وێت ‌ه ئه‌س����تۆ‪ ،‬كێ به‌رپرس���� ‌ه له‌وه‌ ‌‬ ‫ی هه‌رێم ئازاد‌ه كورد نه‌یتوانیو‌ه س����ه‌ره‌تایترین‬ ‫ی ئه‌م ‪ 22‬س����اڵه‌ ‌‬ ‫ك ‌ه به‌درێژا ‌‬ ‫ی له‌كوردستاندا‬ ‫ێ به‌رپرس ‌ه له‌وه‌ ‌‬ ‫ی ته‌ندروس����ت دابڕێژێت‪ ،‬ك ‌‬ ‫ی ئابورییه‌ك ‌‬ ‫بنه‌ما ‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه ن ‌ه‬ ‫ی دروستبو‌ه ك ‌ه ن ‌ه خوا ‌‬ ‫ی مافیاو ‌‬ ‫ی تێكه‌ڵ ‌‬ ‫ی سیاس���� ‌‬ ‫س����ه‌رمایه‌دارێك ‌‬ ‫ی واڵت بۆ شه‌ڕ‌ه ناوخۆییه‌كان‌و‬ ‫ی سامان ‌‬ ‫ێ به‌رپرس ‌ه له‌به‌هه‌ده‌ردان ‌‬ ‫نیشتمان؟ ك ‌‬ ‫ی حیزب؟‬ ‫ی كۆمپانیاكان ‌‬ ‫بۆ قه‌ڵه‌وكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رپرس����ان ‌‬ ‫ی تر ‌‬ ‫ی به‌رامبه‌ر كورد‌و هه‌مو لێدوانه‌كان ‌‬ ‫ی مالیك ‌‬ ‫ئه‌م لێدوانه‌ ‌‬ ‫به‌غدا ك ‌ه ناو به‌ناو به‌گوێمانیدا ده‌ده‌ن‪ ،‬هه‌میش ‌ه ئه‌و راستییه‌مان بیرده‌خه‌نه‌و‌ه‬ ‫ی تر بگرێت ‌ه‬ ‫ك ‌ه پێویست ‌ه كورد له‌م قه‌فه‌ز‌ه ئاسنیی ‌ه ده‌ربكرێت‌و رێگا چاره‌یه‌ك ‌‬ ‫ی كوردس����تان ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫ی حوكمڕان ‌‬ ‫ی هه‌ردو حیزب ‌‬ ‫ی ته‌ماش����ا ‌‬ ‫به‌ر‪ ،‬به‌اڵم هه‌رچ ‌‬ ‫ریسه‌ك ‌ه ده‌بێته‌و‌ه به‌خوری‌‪.‬‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬