ریکالم
ریکالم
www.awene.com
ژماره ()360 سێشەممە 2013/1/15
گەشتەکانی نێچیرڤان بارزانی
»» 3
سهرۆكی حكومهت سهفهر دهكاو دهگهڕێتهوه كهس نازانێ
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامهیهك کۆمپانیای ئاوێنه دهریدهکات
راز ی كوشتن ی سێ ژن..
17 512 »»»»
بكوژان ههر كهسێك بن، ئامانجیان تێكدانی گفتوگۆكانه
زۆن ی سهوز دوا ی تاڵهبانی لهدید ی ئێرانهوه
12 »» 17 »» 6
ههمو الیهك بهتهنگ ئهوهوهن كه یهكێتی لهسهر پێی خۆی بوهستێت
بۆ تاقیكردنهوه ی نیهت ی چاكسازی
ههرسێ سهركردهكهی ئۆپۆزیسیۆن لهگهڵ بارزانی كۆدهبنهوه
ههر س���ێ س���هركردهی ئۆپۆزیسیۆن نهوش���یروان مستهفاو محمهد فهرهجو عهلی باپی���ر كۆبونهوهیهك���ی لوتكه لهگ���هڵ بارزانیدا دهك���هن ،ئهمرۆش عهلی باپی���ر بۆ گهیاندنی ئهو پهیامه چاوی بهبارزانی دهكهوێت. تایب���هت ب���ه ئاوێن���ه :بهپێی ئهو زانیارییانهی دهس���ت ئاوێنه كهوتون ئهمرۆ ئهمی���ری كۆمهڵی ئیس�ل�امی س���هردانی بارزانی دهكات بۆ ئهوهی كار بۆ س���ازدانی كۆبونهوهی لوتكهی نێوان ئۆپۆزیسیۆنو دهسهاڵت بكهن. ئاوێن ه زانیویهتی كه مهبهس���ت لهو كۆبونهوهیهش زیاتر بۆ دهرخس���تنو تێگهیشتنه لهنیهتی چاكسازی لهالی پارت���یو یهكێتییهوهو ه���هر بۆ ئهم مهبهس���تهش ئهو كۆبونهوهیه س���از دهكرێت. بهپێ���ی زانیارییهكان���ی ئاوێن���ه، ئهمی���ری كۆمهڵ���ی ئیس�ل�امی بۆیه ئ���هو پهیامه بهبارزان���ی دهگهیهنێت، چونك���ه لهالیهك���هوه ئهو س���هرۆكی ههرێم���هو لهالیهكی تریش���هوه دوای
نهخۆش���كهوتنی تاڵهبانی ئێستا ئهو بۆته مهرجهع لهكوردس���تاندا ،بهاڵم بۆ كۆبونهوهكهی لوتكه پێیان باش���ه یهكێت���ی نیش���تمانی كوردس���تانیش بهشدار بێت. ئاوێنه زانیویهتی كه ئۆپۆزیس���یۆن ئهو كۆبونهوهیه وهك كۆبونهوهیهكی یهكالیكهرهوه تهماشا دهكاتو نایهوێت كۆبونهوه لهپێن���او كۆبونهوهدا بكات وهك زۆربهی كۆبونهوهكانی پێشو كه لهگهڵ دهسهاڵتدا كردویانه ،ههروهها ئۆپۆزیس���یۆن دهیهوێ���ت لهنیهت���ی ههردوالیهنی دهسهاڵتداری كوردستان بگات كه تاچهن���د جدینو دهیانهوێت چاكس���ازی بك���هن ،بهتایبهتی كه تا ئێستا ئهو بهڵێنانهی داویانه ههمویان ه���هر س���هرزارهكی بونو پرۆس���هی چاكسازی هیچ ههنگاوێكی بۆ پێشهوه نهناوه. بهپێی ئهو زانیارییانهی دهست ئاوێنه كهوتون ئۆپۆزیسیۆن دهیانهوێت زۆر بهراشكاوان ه له س���هرۆكی ههرێمهوه گوێی���ان لێبێ���ت كه تاچهن���د ئهوان
نەوشیروان مستەفا
محەمەد فەرەج
بارزانی
عەلی باپیر
جدین لهمهسهلهی چاكسازیداو بۆ ئهم مهبهستهش ئۆپۆزیس���یۆن بهرنامهی خۆی دهخاتهرو كه لهوهوپێش لهچهند پاكێجێكدا ئامادهی كردبون. ئاوێنه زانیویهتی كه ئۆپۆزیس���یۆن پێداگ���ری لهس���هر ئهنجامدان���ی
ی تیایداو بهشداری بهحیزبه بچوكهكان لهگهڵ س���هركردهكانی ئۆپۆزیسیۆندا پهرلهمان��� ههڵبژاردن���هوهی كۆببنهوه ،بهالم نهوش���یروان مستهفا كوردس���تانیش لهكاتی خۆیدا دهكات نهكهن. لهس���اڵی 2009هوه كه بزوتنهوهی رهتیكردۆتهوه ،ئێستا ههرسێ الیهنی كه نزیكهی ساڵێكی ماوه. بهپێی ئهو زانیارییانه ئۆپۆزیسیۆن گۆڕان دامهزراوه ،ههمیش���ه بارزانیو ئۆپۆزیسیۆن بۆ تاقیكردنهوهی نیهتی ی لوتكه تاڵهبانی ههوڵیانداوه لهگهڵ رێكخهری پارتیو یهكێتی داوای ئهو كۆبونهوهیه دهیهوێ���ت ئهو كۆبونهوهی���ه تهنها ههر پێنج الیهنهكه بهش���داربن گش���تی بزوتن���هوهی گ���ۆڕان ی���ان دهكهن.
ئەحالم مەنسور ...ژنێ لەحیلەی یاخیبوون!
»» 17
"ئهوانهی لهجڤات ی نیشتمان ی ناڕازین لهگۆڕان نهكشاونهتهوه" باژێڕوانی س���لێمانی بزوتنهوهی گۆڕان گۆڕاندا دروست نهكردوه ،بهڵكو ئهوه ی "س���هركهوتی كوب���ه" جهغ���ت ل���هوه ههیه تهنها دیدو بۆچونی جیاوازه لهسهر دهكاتهوه كه قادری حاجی عهلیو ساالر ئهو مهس���هلهیه .ئهو وتی "ناڕهزایی ئهو عهزیزو عوسمانی حاجی مهحمودو هیچ برادهرانه لهس���هر جڤاتهكه وهك جڤات كام لهو ههڵس���وڕاوه دیارانهی لهجڤاتی نیی���ه ،بهڵك���و ئهوهیه ك���ه ههندێكیان نیش���تمانی ناڕازین وازیان لهبزوتنهوهی دهڵێن پرسمان پێنهكراوهو ههندێكیشیان دهڵێن با ئهم جڤاته ههڵبوهش���ێتهوهو گۆڕان نههێناوهو نهكشاونهتهوه. ئاوێنه :سلێمانی :س���هركهوتی كوبه لهكۆنگرهدا بڕیاری لهسهر بدرێت". باژێڕوانی سلێمانی بزوتنهوهی گۆڕان بهئاوێنهی راگهیاند كه پێكهێنانی جڤاتی ی ئهوه رهتدهكاتهوه كه هیچ ههڵسوڕاوێكی نیش���تمانی كێش���هی لهناو بزوتنهوه
دیاری گۆڕان لهبزوتنهوهكه كش���ابێتهوه بهه���ۆی ناڕازیبونییهوه لهو جڤاته ،ئهو وت���ی "ئهو ههواڵه ئهس���ڵو ئهساس���ی نییه". وتیش���ی "ئهوان رای خۆیان سهبارهت بهو مهس���هلهیه وتوهو لهوه زیاتر هیچ ههنگاوێكی تر لهئارادا نییه وهك ئهوهی لهگۆڕان جیاببنهوه یان بكش���ێنهوه یان وازیان لهگۆڕان هێنابێت". »» 4
"كوردستان زیاتر لهملیۆنێكو 95ههزار ئۆتۆمبێل ی تێدایه"
ریکالم
ی ی ههرێم��� ی هاوتوچ���ۆ بهرپرس���ێك كوردس���تان ئاماژه ب���هوه دهكات ك ه ههرێمی كوردس���تان زیاتر لهملیۆنێكو ی ی تێدایهو رێژه 95ههزار ئۆتۆمبێل��� ی ی ئۆتۆمبێلی���ش لهش���ار ه���هره زۆر ههولێردایه. ئاوێن���ه ،س���لێمانی :بهڕێوهب���هری راگهیاندنو پهیوهندییهكانی گش���تی هاتوچۆی ههرێم "عهمید قادر سدیق" لهچاوپێكهوتنێكی تایب���هت بهئاوێنه
ناونیشان :سلێمانی گهڕهکی شۆڕش 101شهقامی 2سالم خانووی 56تهلهفۆن 2136622 3210501 3210502 :ههولێر ،فولکهی کوران -بهرامبهر نهخۆشخانهی ژینی تایبهت (مۆبایل) 07504531388 :
رایگهیان���د كه بهپێ���ی دواین ژماره ی ئۆتۆمبێل له2012 /12/31دا لهگشت بهڕێوهبهرایهتییهكان���ی هاتوچ���ۆی ههرێ���م لهههولێرو س���لێمانیو دهۆك ملیۆنێكو 95ه���هزارو 401ئۆتۆمبێل لهسهرجهم كوردس���تاندا تۆماركراوه، ك���ه ئۆتۆمبێل���ی تایب���هت ژمارهیان 534868و ئۆتۆمبێلی كرێش 76974و ئۆتۆمبێل���ی بارههڵگری���ش ژمارهیان 269356ه ،ئامێری كشتوكاڵو ئامێری
ئاریافۆن 2560031 :کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات
بیناس���ازییش ژمارهی���ان 33615ه، ئۆتۆمبێل���ی میریی���ش 20452ه، ئۆتۆمبێلی كاتی دهرهوهی ههرێمیش (كارتی زانیاری) ژمارهیان 140548ه، ماتۆرسكیلیش ،19585لهو ژمارانهش لهههولێ���ر 527467ئۆتۆمبێل ههیه، لهس���لێمانیش 339466ئۆتۆمبێ���ل ههیه ،لهدهۆكیش 204971ئۆتۆمبێل ههیه. »» 8
نرخی 1000دینار
تیراژ 4500 :
2
ههواڵ
) )360سێشهمم ه 2013/1/15
لهكۆبونهوهی دوێنێ ی س كرا؟ سهركردایهتی یهكێتیدا چی با ئا :ئاوێنه دوێنێ ئێواره ،1/14ئهنجومهن ی سهركردایهتی یهكێتی نیشتمانی كوردستان لهههولێر كۆبونهوهی سازكرد ،ئهمه یهكهم كۆبونهوهی ئهنجومهنی سهركردایهتییه دوای نهخۆشكهوتنی تاڵهبانیو گواستنهوهی بۆ بهرلین نزیكهی بهر لهمانگێك ،سهبارهت بهو كۆبونهوهیه ئاوێنه چهند پرسیارێكی ئاراستهی شااڵوی عهلی عهسكهری ئهندامی ئهنجومهنی سهركردایهتی یهكێتی نیشتمانی كوردستان كرد. ئاوێنه :بۆچی دوێنێ ش���هو بهالغی كۆبونهوهكهی ئهنجومهنی سهركردایهت ی دواكهوت؟ ش���ااڵو :بڕیاربو بهالغ باڵوبكرێتهوه، رهنگه هۆكاری دواكهوتنی تهنها تهكنیكی بێ���ت ،چونك���ه دوای كۆبونهوهكهی ئهنجومهن���ی س���هركردایهتی ،بڕیاربو كۆبونهوهی مهكتهبی سیاس���ی بێت، دی���اره كاك ئ���ازاد جوندیان���یو كاك
ئهرسهالن راس���پێرراون بۆ ئهو كاره، دی���اره بهه���ۆی ئامادهبونیانهوه لهو كۆبونهوهیهدا بهالغهكه دواكهوت. ئاوێنه :بهاڵم لهم ماوهیهی رابردودا بهپێی زانیارییهكان كهسێك یان چهند كهسێكی تر رادهسپێرران بۆ ئهو كاره، ئایا نوس���ینی بهالغ ههر كاری ئهوان بوه؟ ش���ااڵو :نا نا ههر كاك ئازادو كاك ئهرسهالن راسپێرران بۆ ئهو كاره. ئاوێن���ه :گرنگترین بابهتی ئهمڕۆ كه زۆرترین قسهی لهسهركرا چی بو؟ ش���ااڵو :گرنگترین مهسهله كه باس كرا پهیوهندی بهههلومهرجی ناوخۆی یهكێت���یو باری تهندروس���تی جهنابی مام جهاللهوه بو ،ههموان تهئكیدییان لهتهباییو یهكڕیزیی یهكێتی كردهوهو ههم���وان بڕی���اری ئهوهیان���دا كه ئهو بڕیارانهی لهكۆنگ���ره دراون بهههمان ش���ێوه كاری���ان پێبكرێت ت���ا كاتی هاتنهوهی جهناب���ی مام جهالل ،زیاتر قسهكان پهیوهندی بهیهكڕیزییو تهبایی ناو یهكێتی نیشتمانی كوردستانهوه بو، دیاره لهگهڵ ئهوهدا باسی ههلومهرجی
كوردستانو عێراقیش كرا. ئاوێنه :ئایا كهس���ێك راس���پێررا بۆ ئهوهی كارهكانی تاڵهبانی بكات لهناو یهكێتیدا تا كاتی گهڕانهوهی؟ ش���ااڵو :لهناو یهكێتی نیش���تمانی كوردس���تاندا ههمیش���ه م���ام جهالل گ���هورهو برا گ���هورهی ههم���و الیهك بوه ،دوای ئهوهی جێگرانی سكرتێری گشتی جهنابی كاك كۆسرهت جێگری یهكهمهو كاك بهرههم جێگری دوهمهو كاك مهال بهختی���ار كارگێڕی مهكتهب سیاسییهو پاشان كارگێڕانی مهكتهب سیاس���یو ئنج���ا مهكتهب سیاس���یو ئهنجومهنی سهركردایهتی ههڕهمهكهی یهكێتی ه���هر بهو ج���ۆره دهڕوات تا جهنابی م���ام جهالل دێت���هوهو خۆی سهرپهرشتی كۆبونهوهكان دهكات. ئاوێنه :پێش���تر ئێوه باستان لهوه دهك���رد كه كۆس���رهت رهس���وڵ "برا گهوره"یه ،ئای���ا لهكۆبونهوهی دوێنێ ئێ���وارهی ئهنجومهنی س���هركردایهتی یهكێتی���دا جهغ���ت لهس���هر ئ���هوه كرایهوه؟ ش���ااڵو :نهخێر جهغت لهسهر ئهوه
نهكرای���هوه ،ب���هاڵم دڵنیاب���ه لهكاتی لێ���ره نهبون���ی م���ام جهالل���دا كاك كۆس���رهت جێگری یهكهمی سكرتێری گشتییهو لهبهرئهوه ئهو برا گهورهیهو بڕیارمانداوه ئهو ههڕهمهی یهكێتی ههر بهو شێوهیه بێت كه ههیه. ئاوێنه :قس���هو باس���ی ئهوه ههیه كه ئێ���وه گفتوگۆكانتان لهگهڵ گۆڕان دهس���تپێدهكهنهوه ،ئایا لهكۆبونهوهی ئهنجومهنی سهركردایهتیدا شتێكی وا باس كرا؟ ش���ااڵو :خۆ كوف���ر نیی���ه ،گۆڕان حیزبێكی ناو گۆڕهپانی كوردس���تانهو 25كورس���ی ههی���ه لهپهرلهمان���دا، لهبهرئهوه دهس���تپێكردنهوهی گفتوگۆ لهگهڵیان شتێكی زۆر ئاساییه. ئاوێن���ه :ئای���ا ئێوه پابهن���د دهبن ب���هوهی كه پێش���تر لهگ���هڵ گۆڕان لهبهالغێك���دا لهس���هری رێككهوت���ون كه پێویسته دهس���تور بگهڕێتهوه بۆ پهرلهمان؟ ش���ااڵو :مهكتهب���ی سیاس���یو س���هركردایهتی یهكێتی ههر بڕیارێك شااڵوی عهلی عهسکهری بدات ئێمه پابهند دهبین پێوهی.
لهكهركوك ئۆتۆمبێلی بێ تابلۆ رو لهزیادبونه ئا :سۆران كامهران سهڕهرای ئهوهی پارێزگاری كهركوك بڕیاریداوه كه لهناو شاری كهركوك ئۆتۆمبێلی بێ تابلۆو ئۆتۆمبێلی جام رهش قهدهغه بكرێت ،بهاڵم رۆژانه نهك چهندین ئۆتۆمبێلی بێ تابلۆو جام رهش دهبینرێت ،بهڵكو ئهم دیاردهیه رو لهزیادبونه. ئهوهی ئێستا لهشاری كهركوك سهرنج رادهكێشێت دیتنی ژمارهیهكی بهرچاو ی ئۆتۆمبێلی جام رهشو بی تابلۆیه كه بهناو ش���اردا دهس���وڕێنهوه ،زۆرێك پێیانوایه ئهم ئۆتۆمبێالنه كه پارێزگار بڕی���اری قهدهغهكردنی دهركردوه ،هی بهرپرسو كاربهدهس���تانی ئهو شارهن چونكه زۆربهیان ئۆتۆمبێلی مهدهنین. ئهمه لهكاتێكدایه كه ماوهیهك لهمهوبهر بهش���ێویهكی ب���هردهوام مهفرزهیهكی هاوبهش لهكهرك���وك رێگرییان دهكرد لهتهشهنهس���هندنی ئ���هو دیاردهی���ه، هاواڵتییهك���ی دانیش���توی كهرك���وك بهئاوێنهی راگهیاند كه ئهو ئۆتۆمبێالنه جێگهی مهترسینو ترس ودڵهڕاوكێیان
ریکالم
دروس���ت كردوه ،لهبهرئ���هوهی ئهگهر رۆژێك ئ���هم ئۆتۆمبێالنه كاری خراپ یان كوش���تنو ههر جۆره كردهوهیهكی لهوج���ۆره بكهن ك���هس نازانێ كێنو چین"! ههرچهن���ده بهش���ێك لههاواڵتی���ان گومانی ئهوه دهكهن كه ئهو ئۆتۆمبێالنه س���هر بهدهزگا ئهمنییهكانی كهركوكن بهتایبهتی ئاسایش ،بهاڵم بهڕێوهبهری ئاسایشی گشتی كهركوك عهقید سمكۆ مهحمود بهئاوێنهی راگهیاند كه ئهوان دورو نزیك پهیوهندییان بهئۆتۆمبێلی بێ تابلۆوه نییه. عهقید سمكۆ وتی "ئهو ئۆتۆمبێالنهی ب���ێ تابل���ۆن بههی���چ ش���ێوهیهك پهیوهندییان بهئاسایش���هوه نییه وهك ههندێ گومان دهك���هن ،چونكه ئێمه كه خۆم���ان رێگری دهكهی���ن لهوهی ئۆتۆمبێلێ���ك تابلۆی نهب���ێ ،ناچین خۆمان كاری وا بكهین". نابراو جهغتی لهوهش كردهوه كه ههر هاواڵتییهك حاڵهتێكی لهو ش���ێوهیهی بهدی ك���رد ئ���هوا پێیانڕابگهیهنن بۆ ئهوهی ئهوان چاودێری بكهنو ههوڵی ئۆتۆمبێلێکی بێ تابلۆ لهکهرکوک فۆتۆ :سۆران دهستگیركردنی بدهن.
یهكێتی یهكهم كۆبوونهوه ی سهركردایهتی بێ تاڵهبانی دهكات راگهیاندنی كۆبونهوه الیهنه ئیسالمییهكان دهخهنه پێش گۆڕانهوه ی ی نیش���تمان ی یهكێت��� س���هركردایهت ی دوو شهمم ه یهكهم كوردس���تان رۆژ ی ێ ئامادهبوون ی بهب ی خ���ۆ كۆبوونهوه ی ل��� ه ههولێر س���ازكردو لهو تاڵهبان��� ی عێراقو كۆبوونهوهیدا باس لهبارودۆخ ی كراوهو ی یهكێت كوردس���تانو ناوخۆ ی كۆبوونهوهكهش تهئكیدی راگهیاندن��� ل ه پهرهپێدانی پهیوهندییهكانی یهكێتی كردهوه لهگهڵ الیهن ه ئیس�ل�امییهكانو ی بهرهو باشتر دهرواتو ی تهندروست ئاساییكردنهوهو بنیاتنانی پهیوهندیێكی بار ی ی چ���واردهور ورده ورده خهڵكهك��� ه تهندروست لهگهڵ گۆڕاندا. ی ی كۆبوونهوهك��� ه وهك دهناس���ێتهوه ،بهاڵم تا ئێستا قس ه س���هرهتا ی ب���ۆ كردووه نهكردووه . راگهیاندنهك��� ه ئام���اژه بارودۆخی ناوخۆی یهكێتی ك ه یهكێك لهالی���هن د .نهجمهدین كهریمهوه باس ی كۆبوونهوهك ه بووه، ی كراوه ك ه لهتهوهره گرنگهكان ی تاڵهبان ی تهندروست لهبار ی كۆبوونهوهكهدا بهشێوهیهكی باش بهرهو چاكبوونهوه وهك ل��� ه راگهیاندن��� ی دهست هات���ووه تهئكید لهرهوت���ی یهكڕیزیو ی ئهو زانیاریان ه ئهچێ ،بهپێ ی تارادهیهك بهیهك���هوه كاركردنو پێكهوه بڕیاردان ئاوێنهش كهوتووه تاڵهبان
ی ئاوێن ه ی زانیارییهكان كردۆتهوه ،بهپێ ی زۆر پێداگریان ی یهكێت س���هركردایهت ی ل ه جێبهجێكردنو كاركردن بهپهیرهو ناوخۆی یهكێتی كردۆتهوه. ی كۆبوونهوهك ه ك ه ی تر لهتهوهرهیهك ی كوردستانو تایبهت بووه ب ه بارودۆخ ی ترهوه ی بهالیهنهكان ی یهكێت پهیوهند كۆبووهنهوهك��� ه وهك لهراگهیاندنهكهدا هاتووه تهئكید ل ه پاراستنی هاوپهیمانی ستراتیژی یهكێتی و پارتی كراوهتهوه، ی ئۆپۆزس���یۆنیش ب���ۆ الیهن��� ه كان��� تهئكی���د لهسیاس���هتی پهرهپێدان���ی پهیوهندییهكانی یهكێتی كردهوه لهگهڵ الیهن ه ئیسالمییهكان كراوهتهوهو جهخت ی ئاساییكردنهوهو لهسهر بهردهوامبوون بنیاتنانی پهیوهندیێكی تهندروس���ت و دۆستانه لهگهڵ بزووتنهوهی گۆڕانیش كراوهتهوه.
ئاوێنهی روداوهکان
كوردستان لهسهر لهپی (عهفریت) شوان محهمهد ئهو دهمهی بارزانی پشتدهكاته بهغداو رودهكاته توركی����او رێككهوتنی لهگهڵ دهكات ،پێویس����ته لهم ریسكه قورسه الیهنه كوردستانییهكان لهوردهكاری ئهو رێككهوتنه ئاگادار بكاتهوه ،ئهگهر وهك شهریكی پرۆسهی سیاسیش ئاگاداریان نهكاتهوه ،ماف����ی خۆیانه وهك هاواڵتی ئهم ههرێمه ئاگادارو بهشداربن. چهن����د مانگێك����ه ههندێ����ك زانیاری نافهرمی دهرب����ارهی رێككهوتنی نێوان پارتیو حكومهت����ی توركیا لهنێو میدیا كوردییهكان قس����هی لهس����هر دهكرێت، یهكێت����ی نیش����تمانی كوردس����تان كه شهریكه بهشی پارتییه رهنگه ئاگاداری ههندێ����ك جومگ����هی ئ����هو رێككهوتنه بێ����ت ،بهاڵم تا ئێس����تا لهالیهن پارتیو حكومهتی ههرێم����هوه هیچ زانیارییهكی ی ت����رو خهڵكی رهس����می بهالیهنهكان���� كوردستان نهوتراوه. ئهو زانیارییه نافهرمییانهی تا ئێستا لهمیدیاكانهوه باڵوكراونهتهوه ،ئاماژه بۆ ئهوه دهكهن كه پارتی لهگهڵ توركیادا لهروی ئابورییهوه رێككهوتوهو لهالیهكهوه لهتوركی����ا نهوت����ی ههرێ����م بپاڵێورێتو بینێررێتهوه ،لهالیهكی تریشهوه توركیا زامن����ی ناردنی نهوت����ی ههرێم بكات بۆ بازاڕهكان����ی جیه����ان .ل����هروی ئهمنیو سیاسیشهوه گوایه توركیا بهڵێنی داوه ئهگهر س����وپای عێراق پهالماری ههرێم بدات ،ئاسایشی ههرێم بپارێزێت. ئ����هو رێككهوتن����هی بارزان����ی لهگهڵ توركی����ا ئهنجامی����داوه ریس����كێكه بهپێودانگی ( قورس) ك����ه كاریگهری سیاس����یو ئاب����وری گهورهی لهس����هر چارهنوسی ههرێمی كوردستان دهبێت. سهرهتایترین ههنگاو كه مالیكی بینێت رهنگه بودجهی ههرێم ببڕێت ،ئهگهرێكی تریش رهنگه ئ����هو بارگرژییهی لهنێوان بهغداو ههرێم لهناوچ���� ه جێناكۆكهكان ههیه بتهقێتهوه ،ههڵگیرس����انی شهڕی س����هربازی نێوان ه����هردوالش چهندان ئاكام����ی مهترس����یداری لهس����هر ههرێم دهبێتو ئ����هوهی كورد لهماوهی ئهو 22 ساڵهدا بنیاتی ناوه بهئاویدا دهدات ،بۆ نمون����ه یهك فیش����هك بتهقێت ههرچی كونس����لگهری ههیه لهههولێرو سلێمانی بارگهو بنهی����ان دهپێچنهوهو دهڕۆنهوه، ههرچ����ی كۆمپانیای بیانیی����ه بهوانهی نهوتیشهوه ههرێم جێدههێڵن ،پرۆسهی وهبهرهێنان بهتهواوی دوچاری شكست دهبێتهوه ..هتد توركی����ا كه ل����هروی ئابورییهوه تۆی دهوێ����تو ل����هروی سیاس����ییهوه دان بهههرێمێك����ی فیدراڵ����ی كوردس����تانی لهچوارچێ����وهی عێراقدا نانێت ،ئێس����تا خێره س����وپاكهی رهوان هی عێراق بكات بۆ داكۆكیك����ردن لهم ههرێمه كوردییه؟ ئهزمونی ئێس����تای س����وریا بهڵگهیهكی حاش����ا ههڵنهگره ك����ه توركیا لهیهكهم رۆژی راپهڕینی خهڵكی سوریاوه لهگهڵ ئۆپۆزیسیۆندایه دژی دهسهاڵتی سیاسی بهش����ار ئهسهد ،بهاڵم لهبهر رای گشتی ناوخ����ۆی توركی����او واڵتان����ی عهرهبی نهیتوانیوه یهك ههن����گاو بهاوێژێته ناو سوریا ،ئێس����تا بهچ لۆژیكێك سهربازی توركی دهنێرێت شان بهشانی پێشمهرگه شهڕی مالیكیو شیعهی عێراق بكات ،ئایا دیمهنێكی كۆمیدی نییه پێشمهرگهیهك ببینی هاوش����انی جهندرمهیهكی توركی ی بكهن؟ شهڕی سوپاكهی مالیك ههرێم����ی كوردس����تان ك����ه چهندین ساڵی بۆته پاشكۆیهكی تهواوی ئابوری توركیا ،ئهگ����هر زۆره ئهم رێككهوتنهی ئێس����تای بارزانیش بیكاته پاشكۆیهكی سیاس����ی ئهو واڵته به (ئیمتیاز) ،ئهو دهمه دهسهاڵتدارانی ههرێمو بهتایبهتی پارتی زیاتر دهچێته فهلهكی سیاسهتی توركیاوهو ههرێمیش دهبێته سهنگهری پێش����هوهی ش����هڕی عوس����مانی نوێو سهفهوییهكان. بارزانی ریسكێكی گهورهی كردوه كه چارهنوسی ههرێمی كوردستانی خستۆته سهر لهپی ( عهفریت) ،رهنگه خۆی وا بزانێت كه كارێكی باش����ی كردوهو بهمه س����هربهخۆیی ئابوری ههرێم دهستهبهر دهكات ،بهاڵم ریسكێكی وا گهوره نابێت تهنها چهند كهسو هێزێك بڕیاری لهسهر بدهن ،بهڵكو پێوسیت بهوه دهكات كه كۆدهنگییهكی كوردی لهسهر بێت.
ههنوکه
) )360سێشهممه 2013/1/15
سهعد ی پیره :عێراق بۆته حكومهت ی وهكاالت
3
ی هێرۆ ئیبراهیم پێش ناوهكانی تر دهكهوێت؟ بۆچی ناو ئا :ئاوێن ه ی سهبارهت بهدوا كۆبونهوه ی ی سیاسی یهكێتیو پارت مهكتهب ی ی رۆژ ی بارزان كه بهئامادهبون ی ی سكرتێری گشت 1-11لهبارهگا یهكێتی نیشتمانی كوردستان ی سازكراو پاش كۆبونهوهك ه لهسلێمان راگهیاندنێك لهسهر بارودۆخی عێراقو ی ی مهكتهب ههرێم باڵوكرایهوه ،ئهندام ی سهعدی ئهحمهد پیره سیاسی یهكێت ی دهڵێت" عێراق ناتوانێت بهم شێوهیه ئێستا بهردهوام بێت ،بۆیه پێویست ه هاوپهیمانی نیشتمانی ههنگاو بۆ چارهسهركردنی ئهم كێشان ه بنێتو رێرهوی حوكمرانی لهعێراق ی راستبكرێتهوهو ،ئێمه لهئاكامهكان ئهم قهیرانه بهرپرس نین".
ی نابێت حكومهت ی ههرێم بهرنامه ئۆپۆزسیۆن ێ بكات، جێبهج ی حكومهت بهرنامه ی ههیه خۆ
"حكومهتی بهغدا بۆت ه حكومهتی وهكاالت" ی پارتیو لهراگهیهنراوه هاوبهش���هكه یهكێت���ی ك��� ه پ���اش كۆبونهوهك��� ه ی باڵوكرایهوه تیایدا هاتوه ،ناكرێتو جێ ی ی حوكمڕان قبوڵ كردن نیی ه ش���ێواز تا سهر بهو ش���ێوهیه بهردهوام بێت، مهبهس���ت لهم "قبوڵنهك���ردن چییه"و ی دهبێ���ت، ی ك���ورد چ��� ههڵوێس���ت ی پیره رونیدهكاتهوه هێش���تا س���هعد قهیران���ی س���هرۆك وهزی���ران لهگهڵ ههرێم چارهس���هرنهكراوه ،جارێكی تر ی نوێی دروستكرد بهههڵكوتان ه قهیرانێك ی دارایی عێراق بهرێز س���هرماڵی وهزیر راف���ع ئهلعیس���اویو لهئهنجام���دا ئهو خۆپیش���اندانان هی ئهنب���ارو موس���ڵو س���هالحهدینی لێكهوت���هوهو دهڵێت" ی ئێس���تا ئهو خۆپیش���اندانانه قاڵبێك زۆر گ���هورهی بهخۆوه گرتوهو خهریك ه ی ناعێراقیی���ش ورده ورده رهههندێك��� ی وهردهگرێ���ت ،ئهمه لهالیهكو لهالیهك
چارهسهربكرێت". ی جهختیان لهس���هر پارت���یو یهكێت ئ���هوه كردۆت���هوه كه ل���هم بارودۆخ ه ههس���تیارهدا لهگ���هڵ ئۆپۆزیس���یۆن ی كۆببن���هوهو ت���ا بگهنه تێگهیش���تن هاوبهش ،بهاڵم ههمیش ه ئۆپۆزیسیۆن ی باس ل���هوه دهكهن ك ه پارتیو یهكێت ئامادهی چاكسازی نین بهكردهوه بۆی ه "كۆبونهوه ب���ۆ كۆبونهوه ناكهن" ،ئهم ی ی یهكێت ی سیاس��� ی مهكتهب ئهندامه ئاماژه بۆ ئهوه دهكات كه ئۆپۆزیسیۆن ههڵوێستێكی نیشتمانییان ههبوه لهسهر ناكۆكیی���هكان لهگهڵ بهغداو لهس���هر ناوچ ه جێناكۆكهكانو دهڵێت" پێش���تر ئ���هوان چهند پاكێجێكیان پێش���كهش كرد ،ئێمهش بهرنام هی خۆمان خست ه رو ،بهاڵم ئهوان كۆبونهوهكانیان راگرت،
سهعدی ئهحمهد پیره ی ك���ه هاتۆت ه تریش ئ���هو بارگرژییه ی ئ���هو هێزانهی لهناوچ ه ئ���اراوه بههۆ كۆكراونهت���هوه، جێناكۆك���هكان ی ل���هم ج���ۆرهدا ب���هم لهبارودۆخێك��� شێوازه ناتوانرێ عێراق بهڕێوهببرێت، ی بۆیه پێویس���ت ه هاوپهیمانی نیشتمان ی ئهم ههنگاوبنێت بۆ چارهس���هركردن قهیرانانه". ی ی پرۆسه سهبارهت ب ه راستكردنهوه سیاسیش لهعێراق كه وهك راگهیهنراوه ی ی ئاماژه ی پارتیو یهكێت هاوبهشهكه بۆ دهكات ،پیره دهڵێ���ت " پێكهاتهو ی ی عێ���راق تاكڕهوی��� كاری حكومهت��� تێدای���هو بۆت���ه حكومهت���ی وهكاالتو چهندین پۆس���تی حهس���اس لهالیهن سهرۆك وهزیرانهوه دانراوه بهوهكالهت ی وهزیرانو بێ گهڕان���هوه بۆ ئهنجومهن
پهرلهمان". ههروهها ناوبراو جهخت لهسهر ئهوه ی ك���ورد لهگهڵ دهكاتهوه ك ه كێش���ه ی ی ن���او هاوپهیمان الیهنه ش���یعییهكان ی نییه ،بهڵكو لهگهڵ رهفتاری تاكڕهوانه ی حوكمڕانیی��� ه لهعێ���راق " ،ئێمه رو دهممان لههاوپهیمانیی ه ك ه پێویس���ت ه ئهوان چارهس���هری ئهو كێشان ه بكهن ك ه ئای���ا مالیكی دهتوانێ���ت بهردهوام ی تر دهستنیش���ان بێت ،یان كهس���ێك دهك���هن ،كار ب���هم ش���ێوهیه ناڕوات ی ی كارهكان ی ناوهند پێویسته حكومهت ی الیهن��� ه ی ب���كاتو را بههاوبهش��� ی بهشداربوهكان وهربگیرێنو هاوسهنگ بگهڕێنرێتهوه بۆ نێو هێزه س���هربازیو ئهمنییهكانی عێراق".
لەئینتەرنێتەوە
ی جهخت كردنهوه لهسهر هاوپهیمان ستراتیژی نێوان پارتیو یهكێتی لهراگهیهنراوهك���هدا ئام���اژه ب���ۆ ی نێوان پارتیو رێككهوتنی س���تراتیژ یهكێتی كراوه ،لهكاتێكدا ك ه ماوهیهك لهمهوب���هر ه���هردوال رێككهوت���ن ك ه چاوبخش���ێنرێتهوه بهو رێككهوتنهدا، ی ئ���هو س���هبارهت بهچارهنوس��� چاوخشاندنهوهیه ،سهعدی پیره جهخت لهسهر ئهوه دهكاتهوه ك ه ئهو مهسهلهی ه ی بهردهوامهو دهڵێت "من پێشتریش را ی ئهو خۆم راگهیاندوه ك��� ه كهموكوڕی رێككهوتن���ه لهدهقهكهیدا نییه ،بهڵكو لهجێبهجێكردنیدایه ،بهاڵم لهناو ههردو ی وا ههی ه ك ه ی را مهكتهب���ی سیاس��� چاو بهو رێككهوتنهدا بخش���ێرنێتهوهو ی لهش���وێنێكدا ههی ه ئهگهر كهموكوڕی
م���ن پێموایه دهبێت ئ���هو كۆبونهوان ه دهس���تپێبكاتهوه ،بهاڵم ئۆپۆزیسیۆن ی ی كاربكات ب���ۆ ئهوه مافی خۆیهت��� ی داهاتو دهنگ بهێنێت تا لهههڵبژاردن ئهو بهرنامهیه جێبهجێ بكات". ناوبراو جهخت لهسهر ئهوه دهكاتهوه ی ی ههرێم بهرنامه ك ه نابێ���ت حكومهت ێ بكات ،حكومهت ئۆپۆزسیۆن جێبهج بهرنامهی خۆی ههیه ،راس���ته دهبێت تێڕوانینهكانی���ان بهههن���د وهربگرێت، ب���هاڵم كاری ئهو نیی ه بهرنامهی ئهوان جێبهجێ بكات. ی ی ناوی هێرۆ ئیبراهیم پێش ناو بۆچ ی دوهمو كارگێڕان دهكهوێت؟ جێگر ی تاڵهبانییهوه ی نهخۆشكهوتن لهدوا ی چهن���د جارێك ه ههس���ت دهكرێت ناو ی هێ���رۆ ئیبراهیم ئهحمهد ك���ه ئهندام ی ی سیاسی یهكێتییه لهراگهیاندن مهكتهب ی ی جێگر ی دهخرێت���ه پێش ناو یهكێت دوهمو بهرپرس���ی دهست هی كارگێڕیو ی سیاس���ییهوه، كارگێڕان���ی مهكتهب��� ی ههروهه���ا باڤێڵ���ی ك���وڕه گ���هوره ی كۆبون���هوهكان تاڵهبان���ی بهش���دار ی دهكات ك��� ه ناوب���راو تهنه���ا كادرێك یهكێتییه ،س���هعدی پیره لهسهر ئهم مهسهلهی ه دهڵێت" ئهو مهسهلهیه زیاتر ی ههبوه ،ئهگهر سروشتێكی كۆمهاڵیهت ی الیهنێك بێتو بیهوێت لهتهندروس���ت مام جهالل بپرسێت بۆ نمون ه ئهو رۆژه ی كاك مهس���عود هاتوه تا لهتهندروست ی یهكهم مام جهالل بپرس���ێت ،ج���ار ی مام لهگهڵ هێ���رۆ خانو كهس���وكار جهالل بهپاڤێلیشهوه كۆبۆتهوه ،لهمهدا ی ی یهكهمی عێراق ناوهك ه ێ خانم��� بهڵ ی پێش دهكهوێت ،بهاڵم ئهگهر لهبارهگا ی كۆبونهوهیهكی ههردو مهكتهبی سیاس ی سیاس���ی ئهنجام بدرێت هێرۆ مهكتهب ی ی تری مهكتهب خان وهك ههر ئهندامێك ی خۆی دادهنرێت". سیاسی لهجێگا
سهرۆكی حكومهت سهفهر دهكاو دهگهڕێتهوه كهس نازانێ ئا :نزار گهزالی ی ههرێم نێچیرڤان ی حكومهت سهرۆك ی ی پاش سهفهره كورتهكه بازران بۆ ئێران ،جارێكی تر بهبێ هیچ ی ی رهسمیو دور لهچاو راگهیاندنێك ی كامێرا سهفهر دهكات بۆ دهرهوه ی حكومهتی ههرێمیش واڵت ،وتهبێژ سهفین دزهیی دهڵێت " ئهگهر سهفهرهكه تایبهت بێت بۆ باس بكرێت". ی واڵت ه ی جیهان بهتایبهت لهزۆر واڵت دیموكراس���ییهكان ،س���هرۆكی واڵتو ی پش���و س���هرۆكی حكوم���هت رۆژان ی خهڵكی واڵتهكهیان سهفهرهكانیان ال زان���راوه ،بهاڵم لهههرێمی كوردس���تان ی ی س���هرۆك بهرپرس���انو بهتایبهت��� حكوم���هت ناوبهن���او ون دهبێت ،پاش ی گهڕان���هوهی دهردهكهوێت س���هفهر ی ی واڵت ،لهم ماوهی ه كردوه بۆ دهرهوه ی بۆ رابردودا پاش س���هردانه كورتهكه ی جارێكی تر ئێران ،نێچیرڤ���ان بارزان ێ س���هفهر دهكاتهوه ب���ۆ دهرهوه بهب ی ی رۆژنامهوان ئهوهی هیچ راگهیاندنێك لهنوس���ینگهكهیهوه باڵوبكرێت���هوه، ی ی وتهبێژی س���هرۆك س���هفین دزهی��� ی رۆژنامهوانی حكوم���هت لهلێدوانێك��� تایبهت بۆ ئاوێن ه وتی "س���هفهری ئهم ی حكومهت بۆ ئهوروپا دواییهی سهرۆك بو ،وهك من بزانم بهنیاز بو سهردانێكی مام جهالل بكاتو ههواڵی تهندروستی بهرێزیان لهنزیك���هوه بزانێت" ،ناوبراو ئام���اژه ب���ۆ ئ���هوه دهكات ك��� ه ئهو سهفهره تهنها سێ رۆژی خایاندوهو ل ه 2013/1/12گهڕاوهتهوه. ی ی عێراق س���هرۆك ی یاس���اكان بهپێ ی حكومهتیش وهك ه���هر فهرمانبهرێك ی سێ رۆژ پشو تری واڵت دهتوانێت مانگ ی ئهو یاسایان ه ك ه وهربگرێت ،بهو پێیه تا ئێس���تا لهههرێمی كوردس���تانیش ی حكومهتو بهركارن ،دهبێت س���هرۆك ی ئ���هو یاس���ایان ه وهزی���رهكان بهپێ���
كاربك���هن ،بهاڵم زۆرێكیان پابهند نابن بهو یاساو رێنوماییانهوهو ههریهكهیان ی خۆیان دهوام دهكهنو سهفهر بهئارهزو ی حكومهت دهكهن ،وتهبێژی س���هرۆك وت���ی "مهچن ه ناو ئهو وردهكارییانهوه، ئهو سهرۆكی حكومهت ه ههندێك سهفهر دهكات بهمهبهستی س���هردانی فهرمی وهكو س���هرۆكی حكوم���هت ،ههندێك س���هفهری دیك ه چاوپێكهوتنی ههیه، بهاڵم چاوپێكهوتنی كاره ،بهئینگلیزی (ۆركینگ ڤیست)ی پێدهڵێن ،ئهوانهش ههندێكیان راگهیهنراونو ههندێكیشیان راگهیهنراو نین".
وتەبێژی حکومەت: پێویست بهوه ناكات باس لەو سەفەرانەی سەرۆکی حکومەت بکرێتو بوروژێنرێت
نێچیرڤان بارزانی لەکاتی گەرانەوەی لەگەشتێکدا
لهزۆر واڵت ك ه سهرۆك ،یان سهرۆك ی ناب���راو ئاماژه بۆ ئ���هوه دهكات ك ه وهزیران سهفهر دهكات لهرێگای بهیانێك ی سهفهرهكهو جگ ه لهم س���هفهره رهس���میان ه وهكو رۆژنامهوانییهوه ش���وێن ی دهكرێت، سهرۆك وهزیرانیش لهمانگێكدا رۆژێك ،ئامانجهكهیو ماوهك هی دیار ی یان دو رۆژ ،بهر پێنج شهممهو ههینی بهاڵم زۆر بهدهگمهن لهههرێم سهرۆك دهكهوێ���ت یان نا ،ئهوه لهدهس���هاڵتی حكوم���هت ئهم كاره دهكات ،س���هفین ی ئام���اژه بۆ ئ���هوه دهكات ك ه خۆیهتی چۆن بهس���هری دهبات ،بهاڵم دزهی��� ئهو جهخت لهس���هر ئ���هوه دهكاتهوه مهرج نییه ههمو شتێك باڵوبكرێتهوه، ك���ه ئهوان���هی رهس���مین ههندێكیان ههندێ جار س���هردانی فهرمیش ههی ه مهرج نیی���ه باڵوبكرێـتهوه ،س���هرۆك رادهگهیهنرێن.
وهزیرانی واڵتێك س���هردانی س���هرۆك وهزیرانی واڵتێكی دیكه دهكات ،تهنها هێڵ ه گش���تییهكان دهخرێنهرو" لههیچ زهمانو واڵتێكدا نهبوه وردهكارییهكانو چۆنیهتی رێكهوتنهكان بخرێنهرو ،ئێوه دهزانن لهواڵتانی پێش���كهوتو رودهدات كه ههندێ نوس���راو لهههندێك حاڵهتدا تا 30س���اڵیش ناخرێتهرو ،ههندێكیان پهنجا ساڵیش باس ناكرێن". ناوب���راو ب���اس ل���هوه دهكات ك��� ه
لەئینتەرنێتەوە
ی حهوت���هم كهمتر ی كابین ه لهههفت���هی راب���ردودا هــــــهرچهنده س���هرۆك ی ی حكومهت بۆ سهفهر دهكات ،بهاڵم ئێستاش زۆرب ه س���هفهرهكهی س���هرۆك ێ باڵوكردنهوهی هیچ ئێ���ران راگهیــهنراویش نهب���و ،بهاڵم سهفهرهكانی بهب ی دهكات، ی رۆژنامهوان��� بهخۆی لهپریس كۆنفرانس���ێكدا باسی راگهیهنراوێك��� ی حكومهت لهسهر ئهو سهفهره وتهبێژ كرد. ی ههرێم نێچیرڤان نوێیان هی لهم ماوهیهدا كردونی ،دهڵێت ی حكومهت سهرۆك ی "ههر چهنده من تازه دهستبهكار بوم ه ی سهرۆكی كابینه بارزانی ئهو دهم ه ی دهكردو ئ���هو ئام���ارهم نییه ،بهاڵم ههش���بێت پێنج���هم بو زو زو س���هفهر لهزۆرب هی حاڵهتهكاندا تا نهگهڕایهتهوه پێویس���ت بهوه ن���اكات باس���ی لێوه ی بۆت ه بكرێتو بوروژێنرێت". ك���هس نهیدهزان���ی ،لهوهت��� ه
4
هەنوکە
) )360سێشهممه 2013/1/15
سهركهوت ی كوبه :ئهوانهی لهجڤات ی نیشتمان ی ناڕازین ،لهگۆڕان نهكشاونهتهوه ئا :ئاوێنه ناڕهزایی دهربڕینی بهشێك ی ی دیاری بزوتنهوه لهههڵسوڕاوان گۆڕان بهرامبهر به"جڤاتی نیشتمانی" ی سلێمانی بهردهوامه ،باژێڕوان "سهركهوتی كوبه"ش دهڵێت "هیچ كام لهو ههڵسوڕاوه دیاران ه وازیان لهگۆڕان نههێناوهو نهكشاونهتهوه". ی ی چهند مانگێك��� ه پێكهێنان م���اوه ی ی نیش���تمانی" لهالیهن رێكخهر "جڤات ی ی گۆڕانهوه ،ناڕهزای ی بزوتنهوه گشت ی لهنێو بهشێك لهههڵسوڕاوه دیارهكان ئ���هو بزوتنهوهی���هدا دروس���تكردوه، ی كه به"كادێره ی ئهو بهش��� ه بهتایبهت ی یهكێت���ی" ناودهبرێ���نو كۆنهكان��� ی ژمارهیهكیش���یان بهدرێژایی س���ااڵن ی نزیك له"نهوش���یروان رابردو كهس��� مستهفا" بون. ی ئ���هو "جڤات���ی نیش���تمانی" دوا ههڵبژاردنان��� ه پێكهێنرا ك���ه لهالیهن ئهندامان���ی گۆڕان���هوه ئهنجام���دراو دهس���تهی بازن���هو رایهڵ���هو باژێروان ی بازنهو رایهڵهو ههڵبژێ���ررانو رێكخهر
ی باژێروان���هكانو بهرپرس���ی ژورهكان گۆڕان بون���ه ئهندامی ئهم جڤاتهی ك ه ی ی سهركردایهتی بزوتنهوه به"كۆمیته گۆڕان" دادهنرێت. ی ی س���لێمانی بزوتنهوه باژێڕهوان��� ی كوبه" لهلێدوانێكیدا گۆڕان "سهركهوت ی ل���هوه كردهوه ك ه ب���ۆ ئاوێن ه جهخت ی لهناو پێكهێنانی ئهو جڤاته كێش���ه بزوتنهوهی گۆڕاندا دروس���ت نهكردوهو ی ئ���هو جڤات ه ئ���هو وت���ی "پێكهێنان كێشه نییه ،بهڵكو ئهوهی ههیه تهنها ی جیاوازه لهس���هر ئهو دیدو بۆچون��� مهسهلهیه". ی ئ���هو برادهران ه ی "ناڕهزای وتیش��� لهس���هر جڤاتهكه وهك جڤ���ات نییه، بهڵك���و ئهوهی ه ك���ه ههندێكیان دهڵێن لەئینتەرنێتەوە سهركهوتی كوبه پرس���مان پێنهكراوهو ههندێكیش���یان ی ی زهقكردنهوهی گرف���تو ناكۆكییهكان ی ئهو ههڵسوڕاوان هی ناڕازیشن بهبرادهر ی تر لهئارادا نییه وهك ئهوه ههنگاوێك دهڵێن با ئهم جڤات ه ههڵبوهش���ێتهوهو ی گۆڕان س���هبارهت ی خۆمان دهزانین ،نێ���و بزوتن���هوه لهگۆڕان جیاببنهوه یان بكشێنهوه یان نزیكو ههڵس���وڕاو لهكۆنگرهدا بڕیاری لهسهر بدرێت". ی ی زی���اد لهقهباره ی نیش���تمان ێ لێمان بهجڤات كهسمان لێزیاد نییه تا بمانهو ئهم��� ه لهكاتێكدای��� ه ك��� ه ب���اس بڕیاری "جڤاتی نیشتمانی" داوه .بهاڵم وازیان لهگۆڕان هێنابێت". ی لهم ی خ���ۆی ،بهتایبهت ی راس���تهقینه ی سااڵنێك ی ئهوانه ی "لهناو بكشێنهوه بهتایبهت س���هركهوتی كوب���ه وتیش��� ی گۆڕان ی بزوتنهوه ی باژێڕوانی س���لێمان ی دیار لهكشانهوهی س���ێ ههڵسوڕاو س���اتهوهختهدا ك ه كوردس���تانی پێدا ی "ئهوه گۆڕاندا بهرپرس���یارێتیو مهسئولییهت زۆره پێكهوهینو برادهرمانن". ی حاجی عهلی ،س���االر ئ���هوه رهتدهكاتهوه ،ئ���هو وت گ���ۆڕان "قادر ی سیاسیو زهبر ی تێدهپهڕێت مهبهس���ت ئهم��� ه لهكاتێكدای��� ه ك��� ه لهدی���د بهشێوه تهقلیدییهكهی حیزبهكانی تر ی حاج���ی مهحمود" ئهسڵو ئهساسی نییه". عهزیزو عوس���مان ی ی گشت ی گۆڕانهوه وهش���اندن لهگۆڕانو رێكخهر ی خۆیان سهبارهت نییه تا ئهو برادهران ه بكشێنهوه ،جگ ه ههڵس���وڕاوانی بزوتن���هوه ی "ئهوان را وتیش لهبزوتن���هوهی گ���ۆڕان دهكرێ���ت بهو ی گۆڕان باڵوكردن���هوهی ئهم ج���ۆره ههوااڵنهو بزوتنهوهكهی لهپشته. ی نهوش���یروان مستهفا تاكڕهوان ه بهو مهس���هلهی ه وتوهو لهوه زیاتر هیچ لهوهش ئێم��� ه وهك بزوتنهوه پێیه
ههندێك لەو برادەرانە دهڵێن پرسمان پێنهكراوهو ههندێكیشیان دهڵێن با ئهم جڤات ه ههڵبوهشێتهوهو ی لهكۆنگرهدا بڕیار لهسهر بدرێت
پێگەی ژنان لەحیزبە پیاوانەکانی کوردستاندا ئا :سارا قادر سەرباری ئەوەی زۆرێک لەحیزبە سیاسییەکانی کوردستان بانگەشەی ئازادیو مافی یەکسان بۆ ژنانو پیاوان دەکەنو لەو سەروبەندەشداو لەهەوڵەکانی ئەم دواییەیاندا زۆرێک لەحیزبەکان لەناو سەرکردایەتیو مەکتەبی سیاسیو مەکتەبە ناوەندییەکانیاندا ئەندامانی ژنیان دانا ،بەاڵم ئەوەی جێی قسەکردنو لەسەر وەستانە بەشداری نەکردنی ژنانە لەو کۆبونەوە سێقۆڵیو چوار قۆڵییەی زۆرێک لەو دانوستانانە کە بۆ بەرەوپێشبردنو باشکردنی رەوشی کوردستان دەبەسترێت. زۆرێک لەژنان پێیانوایە دانانی ژنان لەو پۆستانەدا تەنها بۆ جوانکردنو رازاندنەوەی روی حیزبەکانیانەو تا بەدنیای دەرەوەی پێشان بدەن ئەوان چەند دیموکراتخوازن ،بەاڵم بەشێکی تری ژنان رایان وایە کە ئەقڵییەتی پیاوساالری ناو حیزبەکان رێگە نادات ژنەکان کارو چاالکییەکانیان بەباشی بکەنو ئەوان قبوڵی رای جیاواز ناکەن بۆیە نایانەوێت ژنان بەشداربن لەکۆبونەوە چارەنوسسازەکاندا. ئاوێنه بۆ تیش���ك خستنه سهر ئهم بابهت���ه دی���دو بۆچوون���ی چهند ژنو ئافرهتێكی ناس���راوی نێ���و حیزبهكانی كوردستان بالودهكاتهوه.
ههمو حیزبو الیهن���هكان پیاون ،وهك الی ههموانی���ش ئاش���كرایه مهكتهبی سیاس���ی (كه ناوهك���هی لهخۆیدایه) بهرپرس���ه لهبڕیاردان لهس���هر رهوشی سیاسی حیزبهكه كه ئهمه لهههمانكاتدا دانوس���تان ،هاوپهیمانی لهگهڵ حیزبو الیهن���ی ت���ردا وه ههروهها بهس���تنی رێككهوتنی سیاسی لهخۆ دهگرێت. م���ن لهو بڕوای���هدا نیم ك���ه یهكێتی نیشتیمانی كوردستان ژنانی وهك دیكۆر هێنابێته پێشهوه .راسته سهركردایهتی ژن نوێیه بهاڵم چهندهها ساڵه یهكێتی نیش���تیمانی دانی بهههڵهی نهبونی ژن لهسهركردایهتیدا ناوه ئهمه جگه لهوهی لهزۆرێ���ك لهش���وێنه ههس���تیارهكانی ن���او ئۆرگانهكانی حیزب���دا ژنان لێیان بهرپرس���ن .ئ���هم دیاردهی���هی كهمی رێ���ژهی ژن لهبڕیاره سیاس���ییهكانو دانوس���تانهكان بێگومان ههڵهیهكه كه دهبێت ئێم���هی ژنانی س���هركردایهتی ههوڵ���ی راس���تكردنهوهی بدهین .ئێمه نابێت چاوهرێبین دهرگامان بۆ بكرێتهوه بهڵك���و دهبێ���ت خۆم���ان دهرگاكان بكهینهوه.
حیزبهكان ژنانیان بۆ جوانكردنی روی خۆیان بردۆته پێشهوه نهك به مهبهستی نزیككردنهوهیان لهناوهندی بڕیاری حیزبهكانیان
بڵێسە جەبار فەرمان یەکێتی نیشتمانی کوردستان بڵێس���ە جەب���ار فەرم���ان ئەندامی س���ەرکردایەتی یەکێت���ی نیش���تمانی کوردستان پێی وایە کە ،ئهزمونی بونی ژن لهسهركردایهتی حیزبهكان ئهزمونێكی نوێیه .ههروهها ئهو نكۆڵی لهوه ناكات ك���ه كۆمهڵ���گای ئێم���ه كۆمهڵگایهكی پیاوساالریو باوكس���االرییه هەرچەندە لهیهك���هم س���اتهوهختی دهس���تكردن بهخهباتو بهرخۆدان ژنان شانبهشانی پیاوان خهباتیانك���ردوهو بگره زۆرێك لهس���هركرده پیاوهكان ههمیشه پرسو س���هرباری ئهوهی كه ئێمه حیزبێكی رای���ان بهژنهكانیان ك���ردوه پێش ههر سۆسیال دیموكراتین بهاڵم نكوڵی لهوه بڕیاڕێك كه داویانه. ب���هاڵم" بهداخ���هوه ئهوهی ئێس���تا ناكرێت كه كادره پیاوهكانمان ههڵقواڵوی لهههرێمی كوردس���تاندا بهدی دهكرێت ئهم كۆمهڵگا پیاوس���االرهنو شێوازی دورخس���تنهوهی ژنه لهدانوستانهكانو بیركردنهوهیان ههمان شێوازه". بڕی���اره چارهنوسس���ازهكان .من وهك بێخاڵ ئەبوبەکر خۆم چهندین جار رهخنهم لهحیزبهكهم یەکگرتوی ئیسالمی کوردستان گرتوه ،ك���ه لهبڕیاره سیاس���ییهكاندا بێخاڵ ئەبوبەک���ر ،ئەندامی مەکتەبی ئێمه پش���تگوێ خراوین .لهراستیدا من ناتوان���م به دڵنیایی���هوه بڵێم هۆكاری سیاسی یەکگرتوی ئیسالمی کوردستان ئهمه چیه ،بهاڵم وهك دهبینرێت بهشی پێی وایە: ههرچهن���ده ئاس���تی بهش���داریه���هره زۆری مهكتهبی سیاس���ییهكانی
خۆپیشاندانێکی ژنانی سلێمانی بۆ ناڕەزایی دەربڕین بەرامبەر بە کوشتنی سێ ژنی چاالکی باکوری کوردستان سیاس���یی ژنان الی ههم���و حیزبهكان چونیهك نییه ،بهش���دارینهكردنی ژنان لهپهیوهندیو كۆبونهوه سیاسییهكانی نێوان حیزبهكانی ههرێم دهگهڕێتهوه بۆ ئهو نهریته ههڵهیهی كه بههۆی بۆچونی ههندێ لهپیاوه سیاس���هتمهدارهكانهوه هاتۆت���ه كایهوه كه پێی���ان وایه ژنان ناتوان���ن نوێنهرایهتییهك���ی باش���ی حیزبهكانیان بكهنو راو س���هرنجهكان بگهیهننو لهكاتی گونجاودا پێش���نیارو بڕی���اری گونج���او گهاڵڵهبك���هنو لهدانوس���تاندا س���هركهتوبن .دهتوانین بڵێی���ن "هۆكارهك���هی نزمی ئاس���تی متمانهی پیاوان���ی حیزبهكانه بهتواناو لێهاتویی ژنه هاوسهنگهرهكانیان" . کوێستان محەمەد -گۆڕان کوێس���تان محەم���ەد ئەندام���ی پەرلەمانی کوردس���تان لەفراکس���یۆنی گۆڕان باس���ی لەوە کرد کە :لهم چهند س���اڵهی دوایدا حیزبه سیاس���ییهكانی كوردس���تان دوای ئ���هوهی رهخن���هی زۆریان لێگیراوە س���هبارهت بهنهبونی ژن لهس���هركردایهتییهكانیاندا زۆرێ���ك لهو حیزبان���ه چهند ژنێكی���ان بردۆتە س���هركردایهتیو مهكتهب���ی سیاس���ی حیزبهكانیانهوه ،ب���هاڵم ئهوهی رهچاو
ک���راوە ئ���هم ژنان���هی براونهت���ه ناو سهركردایهتیو مهكتهبی سیاسی حیزبه سیاس���ییهكانهوه لهگهڵ ئهوهی ژنانی زۆر بهتوان���او لێهاتوی���ان تێدایه بهاڵم لهناو حیزبدا كاری گرنگو شیاویان پێ نهسپێرراوه زیاتر حیزبه سیاسییهكانی كوردستان ژنانیان بۆ جوانكردنی روی حیزبهكانیان بردۆته پێش���هوه نهك به مهبهس���تی نزیككردنهوهیان لهناوهندی بڕی���اری حیزبهكانی���ان" زۆر كهمو به دهگمهن نهبێت ئ���هو ژنانه نهكراونهته بهرپرس���ی دهزگاو مهكتهبه گرنگهكانی حیزب ب���هكاری ئی���داریو الوهكییهوه خهریكی���ان ك���ردون" ،بهدڵنیایی���هوه ئهم���ه زیاتر پهیوهن���دی بهعهقڵییهتی پیاوساالری پیاوهكانی حیزبهوه ههیهو تێڕوانینی پیاوانی حیزب ئاشكرایه كه سیاس��� هتو حیزبایهتی كردن بهكاری پیاوانه دهزانن ن���هك ژنان وه ههرگیز بڕوای���ان بهتواناو لێوهش���اوهیی ژنان نییهو پشتش���یان پێ نابهس���تن ،ههر لهو روانگهیهش���هوه تا ئێس���تا حیزبه سیاسییهكان لهدانیش���تنهكانی نێوان خۆیاندا بۆ دانوستاندن بهشداری بهژنان ناكهن ،ئ���هوهی تێبینی دهكرێت ههمو كۆبون���هوه چهن���د قۆڵییهكانی حیزبه سیاسییهكان بهبێ ژنان بهڕێوه دهچنو
ئهمهش ههمان تێڕوانین���ی پیاوانه بۆ ژنی سیاسهتمهدار. کوێس���تان محەمەد بەش���ێکی تری ئەو بەشداری نەکردنانە دەگەرێنێتەوە بۆ ژنان خۆیانو وتی "لهم روهش���هوه پشكێكی بهر ژنان دهكهوێت كه خۆیان ك���هم تهرخهمن ل���هو روهوه كه حیزبه سیاس���ییهكانیان بهش���داری پرۆسهی سیاسی ئهم ههرێمهیان پێ ناكهن رازیو بێدهنگن لهئاست ئهو بهههند نهگرتنهی تواناكانی���انو س���هرقاڵكردن بهكاری الوهكییهوهو حیزبه سیاسییهكان ژنان تهنیا بهكاردێنن بۆ كۆكردنهوهی دهنگ لهكاتی ههڵبژاردنهكانداو دورهپهرێزیان خستون لهبڕیاره چارهنوسسازهكاندا". ئاڤان ئەحمەد كۆمهڵی ئیسالمی كوردستان ئاڤان ئەحمەد ئیس���ماعیل ئەندامی س���ەرکردایەتی کۆمەڵی ئیسالمی وتی: بهڕای من ئهگ���هر دهربارهی رۆڵی ژن دهپرس���یت لهناو كۆمهڵی ئیس�ل�امیدا سهبارهت بهبهشداری ژن لهسهر مێزی گفتوگۆكان���ی الیهن���ه سیاس���ییهكان، دی���اره وهك كۆمهڵ���ی ئیس�ل�امی ئهو كهسانهی بهشداردهبن لهسهر مێزهكانی گفتوگ���ۆی حیزبه سیاس���ییهكان ئهوه
فۆتۆ :ئارام کەریم
مهكت���هب سیاس���ی حیزبهكان���ه زیاتر بهش���داری پێكراوه لهو دانیشتنانهدا، بۆیه لهبهرئهوهی لهكۆمهڵی ئیسالمیدا ژن لهن���او مهكت���هب سیاس���یدا نییه، ههر بۆیه ئهو بۆش���اییه دهبینرێت كه ژن بهش���داری ناكات لهو دانیشتنانهو بڕیاره سیاس���یانهدا ،ب���هاڵم بهڕای من سهبارهت بهحیزبه سیاسییهكانی تری كوردس���تان زۆر بهكهمیی ئهو ژنانهش دهبینرێن كه لهمهكتهب سیاسیش���دان، ئهم���ه م���ن دهیگێڕمهوه ب���ۆ :یهكهم كلتوری كۆمهڵگهی ئێمه بهالیهوه وایه ههرچهنده ژن بگاته پێگهیهكی سیاسیش ئهوهندهی متمانهی بهپیاوێكی سیاسی ههیه ئهوهنده ب���ڕوای بهلێهاتویی ئهو ژنه سهركردهیه نییه خاڵ���ی دوهم :دهیگهڕێنم���هوه ب���ۆ واقیعییان���هی نهخوێندنهوهیهك���ی حیزب���هكان ب���ۆ بهش���داری سیاس���ی ئافرهتان كه من وهك خۆم وای دهبینم ئهمه حیساب نهكردنه بۆ رۆڵی ئافرهت لهو ناوهندان���هدا ،وه دهبێ چیتر رۆڵی ئاف���رهت پهراوێز نهخرێت چونكه وهك دهبینرێ���ت لهئاس���تی جیهان���دا ژنانی سیاس���هتمهدار حیس���ابی تایبهتی���ان بۆدهكرێ���تو رۆڵ���ی كارای���ان بینیوه لهههمو ناوهندێكی سیاسیدا.
کوردستانی
) )360سێشهممه 2013/1/15
باوکێک بەجەستەوە باوکێک بێ جەستە «تاوانبارک���ردن/ هیس���تریای خۆپاکردن���ەوە» دەبێت���ە بەش���ێکی س���ەنتراڵی ژیان���ی ئێمە .ک���وڕان لەم قۆناغ���ەدا بە هەمان سیس���تمی بەهاو ئایدیا ش���ەڕ لەگەڵ باوک���دا دەکەن کە پێشتر بنەماو بنەچەی باوکایەتی لەسەر دام���ەزراوە ،جەنگ لێ���رەدا جەنگێکی کولت���ووری نییە دژی باوک ،هەوڵ نییە ب���ۆ دەرک���ردنو لەقاندن���ی باوکایەتی، بەڵکو ب���ۆ خۆ بەرزنیش���اندانو خۆ بە ئیدیالک���ردن بەرامب���ەر باوکی گەندەڵ. زمانحاڵی ئەو دۆخە عوس���ابییەی ئێمە تیادەژین دەڵێت «باوکە تۆ دەتویست، من پاک ب���م ،ناوازەبم ،ح���ەزی خراپم نەبێت ،ئەوەتا م���ن پاکم ،دژی هەموو
بهختیار عهلی
()4 بەکورت���ی ،پێش ڕاپەڕی���ن لە نێوان باوک���ی دەرەک���یو باوک���ی ناوەکی���دا ناکۆکییەکی قووڵ نییە .بەاڵم ڕۆژگاری دوای ڕاپەڕی���ن وێن���ەی باوکێک لەگەڵ خۆی���دا دەهێنێت ک���ە پێچەوانەی ئەو مۆراڵو وێنە سێکس���والییە بەخشندەو ئ���ازادو ئازایە دەردەکەوێ���ت کە پێش ڕاپەڕین بانگەش���ەی بۆ دەکرا .لەدوای راپەڕین���ەوە ئ���ەو باوک���ە ئۆدیبیی���ە تەقلیدییە ک���ە کوڕان بێبەش���دەکات، خ���ۆیو هاوش���ێوەو س���ەمبولو درێژکراوەکانی پێکڕا دێنە س���ەر شانۆو جیهان دەبێتە دوو بەش���ەوە بەش���ێک جیهان���ی ب���اوکو س���ەمبولەکانو وێنە مەجازییەکانێت���ی ،بەش���ێکیش دونیای کوڕان���ی توڕەی���ە ک���ە هەس���تدەکەن دەرک���راونو دوورخراونەتەوە .وش���ەی گەندەڵ���ی ک���ە دوای ڕاپەڕی���ن دەبێتە شاوشەی مێژووی ئێمە ،هەموو ئەزموونە ئۆدیبییە نوێکە لەخۆیدا کورتدەکاتەوە. هێزی ئەم وش���ەیەو ئ���ەو باڵوبوونەوە س���یحرییەی دەگەڕێت���ەوە بۆ ڕیش���ە س���ایکۆلۆژییە قووڵەک���ەی ،ب���ۆ بانگهێش���تکردنی بۆ ئ���ەو یادەوەرییە چەپێنراوەی منداڵی .گەر پارە سەمبولی دایک بێت ،ئەوا خودی گەندەڵی گەر لە سیس���تمی س���ەمبولی فرۆیدییەوە بۆی بڕوانی���ن ،هاوواتایەکی رەم���زی کاری «زیناکردن���ە بە مەحرەم» ،لێرەوە ئەو قورساییە سایکۆلۆژییە گەورەیەی هەیە. ئەو ت���رسو بارگ���ە دزێوەی لەس���ەر وش���ەکە هەی���ە ،دەگەڕێت���ەوە ب���ۆ پەیوەندیی���ە قووڵەکانی لەگەڵ حەرامە گەورەکان���ی ن���او دونی���ای ئێم���ەدا. تاوانبارکردن���ی بەردەوام���ی ئەوانی دی بەگەندەڵ لەو فۆبیا گەورەیەوە هاتووە، ک���ە ماناکان���ی وش���ەکە ل���ە ڕووی سایکۆلۆژییەوە دروستیاندەکات ،لێرەوە زۆر بەکارهێنان���ی بەوج���ۆرە بێمانایە لەوەدەرچووە ئاماژەبێت بۆ خواستێکی سیاسی پاک ،بەڵکو ئاماژەیە بۆ سروت «طقس» ـێکی دەستەجەمعی ،گەڕانو عەوداڵب���وون ب���ۆ پاکبوون���ەوە. بەش���دارکردنی دەس���تەجەمعی ئێمە لە نەفرینکردنو بەردبارانکردنی گەندەڵیدا، هەوڵێکی گەورەیە بۆ خۆپاکردنەوە ،بۆ چەپان���دی خواس���تە حەرام���ەکان، قس���ەکردنی بەردەوام لە گەندەڵی هیچ نییە جیا لەجۆرێک لە «کاسارسایس /
پاکبوون���ەوە بە مانا گریکییەکەی» ،لە ک���رداری چەپاندنی غەری���زی .لێرەوە «باوک���ی گەندەڵ» بەس���ەرێک دەبێتە وێنەی ئەو باوکە خەسێنەرە زەوتکەرە کە هەم ترسی خەس���اندنو هەم بوغزو کینە لە ناخمان���دا دەجوڵێنێت ،باوکی گەن���دەڵ ئەو باوکەیە ک���ە غەریزەکانی خ���ۆی «ک���ە خواس���تی حەرام���ی کوڕەکانیش���ێتی» ت���ادوا س���نوور تێ���ردەکات .ئ���ەو خواس���تانەی باوک تێریاندەکات هەمان ئەو خواستانەیە کە بۆ کوڕەکان حەرامو قەدەغەن .گەندەڵی کاتێک دێتە مەیدان ودەبێتە شاوش���ە، کە دەزانین ئارەزووی���ەک هەیە دەبێت تون���دو بەهێز بیچەپێنین .باس���کردنی زۆرو سەرتاسەریانەی گەندەڵی لێرەدا ن���ەوەک ه���ەر هێ���رش نییە بۆس���ەر سیس���تمی پەتریارک���یو دەس���ەاڵتی باوکان���ە ،بەڵک���و جگە لە گ���ەڕان بۆ هاوسەنگییەکی دەرونیو خۆپاکردنەوە ل���ە گوناهـ لەبەردەم وێن���ەی باوکدا لە ناوەوە هیچی ت���ر نییە .ترازانی ڕەمزی لە نێ���وان باوکی ن���اوەوە «نرخەکانی ب���ەرزە من» ل���ە گەڵ باوک���ی واقعیو سیاسی ،وادەکات لەسەردەمێکدا بشێت کە بەن���اوی گەندەڵییەوە ت���ەواو دژی باوکی سیاسی بوەستینەوە ،بەاڵم ئەم وەس���تانەوەیە هی���چ نیی���ە جگ���ە لەدرێژکراوەی ملمالنێیەکی سایکۆلۆژی کە ناتوانێت بەسەر گرێ دەرونییەکانی خۆیدا بازب���داتو ببێت���ە ملمالنێیەکی فیک���ری یان سیاس���ی ترازاو لەڕیش���ە دەرونییەکان���ی .باس���کردنی زۆری گەندەڵ���ی هەوڵێکی گەورەی ڕاکردنە لە گوناهـ ،ئەکتێکی پاس���یڤو بێچاالکییە ک���ە مرۆڤەکانی کۆمەڵگایەک والێدەکات لە ڕێگای تاوانبارکردنی ئەوانی دییەوە، لەڕێگای ڕیس���واکردنی هەموو شتێکەوە گەندەڵییەک���م .ب���ەاڵم ئێس���تا تۆیت ب���ۆ پاک���ی خ���ۆی بگەڕێت .لێ���رەوە ناتوانیت غەریزەکانت رابگریت» .ئیدی زنجیرەی���ەک هاوڕی���زی س���ایکۆلۆژی ئەوسەردەمە سەرهەڵدەدات وێنەی باوک دروس���تدەبێت کە بە «باوکی گەندەڵ» تووش���ی دووکەرتبوونێکی قووڵ دێت، دەستپێدەکات ،بە «حیزبی گەندەڵ»و دابەش���دەبێتە س���ەر دوو کەرت ،باوک «ئەوانی دی گەن���دەڵ» و«کۆمەڵگای دەبێتە جانەوەرێکی دووسەر ،بەدیوێکدا گەن���دەڵ» دا تێدەپەڕێ���تو پێک���ڕاش «دەبێت���ە باوک���ی گەن���دەڵ» ک���ە بەرامبەر بە سەمبولێکی نوێ ڕادەگیرێن بوونەوەرێک���ی زەوتکەرو خەس���ێنەرە، ک���ە «منی پاکە» .لەدوای راپەڕینەوە بەس���ەرێکی تری���ش دەبێت���ە «باوکی کینەو توڕەی���ی بەرامبەر بە س���تەمی ئیدی���ال» کە باوکێکی دێرینو نمونەییە سەرۆکەکان هەم نیشانەی دروستبوونی س���ەردەمانێک فێری پاکیو تێکۆشانی دۆخێکی ئۆدیبیو هەم بەڵگەی دابەزینی کردوین .ئەم دابەشبوونە ،دابەشبوونێکی تەواوی ئۆدیبییەتیشە بۆ ناو سیاسەت .ق���ووڵو س���تراکتوریانەی بەرزەمن���ی
هەموو بزاوتە گەورەکانی خۆرهەاڵت ،هەوڵن بۆ ڕاستکردنەوەی وێنەی باوک ،بۆ دانانی باوکێکی ئیدیال لەجێگای باوکێکی گەندەڵو خیانەتکار
ئێمەیە .باوک���ی میهرەبان «باوکێک کە وەک ه���اوڕێو برا وای���ە» وێنەکەی لە یادەوەری ئێمەو نەستماندا دەپارێزرێت. ئ���ەم باوک���ە ئیدی���الو میهرەبانەیە کە «بەرزەم���ن» بەهاکان���ی ب���ەردەوام بانگهێش���تیدەکەنەوەو دەیخەنەوە بیرمان ،ئەوە کە لە ناوماندا باوک���ە خیانەتکارەک���ە دادگاییدەکاتو بەرامبەری دەوەس���تێتەوە ،بەاڵم باوکی خراپەکاری���ش خاوەن���ی هێزو س���زاو پرەنس���یپی خۆیەتی ک���ە ئەوانیش لە یەدەوەری بەرزەمندا پارێزراون .باوکی میهرەبانو ئایدیالیس���ت نوێنەری بەها کولت���ووریو ئەخالقییەکانی کۆمەڵگای باوکایەتیی���ە ،باوکێکی ش���ەرەفپارێزو واڵتپارێزو بەهێزو بەرگریکەرە ،باوکێکە بەرامبەر منداڵەکان���ی خۆی میهرەبانو بەرامبەر دوژمن جەن���گاوەرە ،بەرامبەر ب���ەم وێن���ە پۆزێتیڤەی ب���اوک ،باوکی خیان���ەکار ل���ە پۆڵ���ی بەرامب���ەردا ڕادەوەس���تێت ،کەسێکە بە پێوەرەکانی باوکایەتی خۆی ،هەر بە ناوی ئەو نرخو بەه���او ئایدیاالن���ەوە ک���ە سیس���تمی باوکایەتی س���ەپاندوێتی ،دەدرێتە بەر ڕەخن���ە .باوکی نەف���رەت لێکراو الوازو قۆرغک���ەرو تەماح���کار دەبینرێ���ت کە ناتوانێ���ت بەڕوونی بەرامب���ەر دوژمنان بوەستێتەوەو شەرەفمان «کە ئاماژەیە ب���ۆ حەرامکردن���ی دای���ک ل���ە هەموو بێگانەی���ەک» بپارێزێت .لێرەوە ئەوەی لەسەر شانۆی دەرونی ئێمە روودەدات، ئەوەیە وێنەیەکی باوک بەسەر وێنەیەکی دیکەیدا شۆڕش���دەکات .لێرەدا دەبێت ڕاش���کاوانە بڵێ���م کە زۆرج���ار ئەوەی لەسەر شانۆی دەرون ڕوودەدات ،ئەوەیە دەستنیش���انی ژمارەگەلێک���ی زۆر ل���ە پرۆسێس���ی مێژوویی گەورەش دەکات، واتە ئ���ەوەی لەس���ەر ش���انۆی مێژوو دەگوزەرێت هەر هەمان تێکستو نمایشە ک���ە پێش���تر لەس���ەر ش���انۆی دەرون نمایش���دەکرێت .ئەمە بەو مانایە نا کە مێژوو سێبەری دەرون بێت ،بەڵکو بەو مانایە کە مەیلەکانی نەس���تو خواستە ن���ەدرکاوەکان ڕۆڵێکی گرن���گ دەبینن ل���ەوەی بۆ مەیلێکی سیاس���ی لە جۆرە مەیلێک���ی دی رەواج���ی زۆرتر دەبێت. وەک دەبینین لەس���ەر ش���انۆی دەرون کوڕ ل���ە باوکی یاخی نابێ���ت ،ئەوەی لەس���ەر ش���انۆی مێژووش ڕوودەدات، یاخیبوون نییە لە سیستمی باوکایەتی، بەڵکو یاخیبوون���ی وێنەیەکی باوکە لە وێنەیەک���ی دیک���ەی ،بەریەککەوت���نو پێکدادان���ی دوو وێنەی���ە لەگەڵ یەکدا. شۆڕشەکانی ئێمە کە ڕوودەدەن ،پێکڕا ل���ە پێن���اوی بەرگریدان لە سیس���تمی باوکایەتی ،گەرچی هەموو شۆڕش���ێک روهو توندڕهوانی نهتهوهپهرستی توركو بهشێك لهس����یخوڕانی میت رادهكێشن ك����ه سهرس����هختانه دژ بهه����هر جۆره چارهسهرێكی ئاشتییانهی پرسی كوردن لهتوركیا .بهشێكی دیكهش لهچاودێران جێ پهنجهی ئێرانو سوریا بهسهر ئهم تاوانهوه بهدور نازانن ،چونكه ههردوالیان خۆیان بهزهرهرمهندی سهرهكی دهزانن لهگفتوگۆكانو كۆتاییهێنان بهكێش����هو ش����هڕی نێ����وان پهكهك����هو توركی����ا، بهتایبهتی لهم ساتهوهختهدا كه رژێمی سوریا لهلێواری تیاچوندایه. تیرۆركردنی ئهم س����ێ ژنه رازێكی پڕ لهنهێنییه ،ههرچهنده پێش����بینیكردنی بكهره راس����تهقینهكهی هێش����تا زوه، بهاڵم بكوژان ههر كهس����ێك بن ،ناكرێت ئامانجی����ان ب����هدور لهپرس����ی تێكدانی گفتوگۆكانی نێ����وان حكومهتو پهكهكه تهماش����ا بكرێت .بهتایبهتی كه یهكێك لهنزیكهكان����ی عهب����دواڵ ئۆجهالنی����ان كردوهت����ه ئامانج كه ئهویش س����اكینه جانسزه.
رازی كوشتنی سێ ژن.. ئا :ئاوێنه ئێوارهی چوارشهممهی رابردو، لهنهۆمی یهكهمی نوسینگهی ئهنستیتۆی راگهیاندنی كورد لهشهقامی الڤایتی پاریس سێ ژنی چاالكی كورد تیرۆر كران ،ئهم تیرۆركردنه پڕ لهرهمزو رازه ،رهوهندی كوردی ئهوروپای بهجارێك ماتو پهشۆكاو كرد.
ش����ارهزاو لێكۆڵهران����ی دژه تیرۆری پۆلیس����ی فهرهنس����ا كه لێكۆڵینهوه ی لهم دۆس����یهیهو دۆزین����هوهی بكوژانی "ساكینه جانس����ز ،فیدان دۆغان ،لهیال سایلهمهز"یان پێسپێرراوه ،ئاماژه بهوه دهكهن كه بهر لهههر ش����تێك هۆكاری "سیاس����ی" لهپش����ت ئهم كوش����تنهوه دهبینن .پۆلیسی فهرهنسا گومانی لهوه نییه كه ئهو سێ ژنه لهالیهن كهسێكهوه یان چهند كهسێكی مرۆڤكوژهوه تیرۆر
كراون ك����ه پێش����وهخت بهرنامهرێژیی تهواویان بۆ كردوه. سهبارهت بهتیرۆركردنی ئهم سێ ژنه چهندی����ن گریمانهی جی����اواز ههن ،ههر ههموش����یان ئاماژه به"سیاس����ی" بونی تیرۆركردنهك����ه دهكهن ،ك����ه ئامانجی سهرهكی زهبر وهشاندنه لهو گفتوگۆیهی ئێس����تا لهنێوان حكومهت����ی ئهنقهرهو ئۆجهالندا دهستیپێكردوه. بهشێك لهچاودێران ،پهنجهی تۆمهت
ساكینه جانسز ساكینه جانس����ز تهمهنی 55ساڵهو ئهندام����ی دامهزرێن����هری پهكهكهی����ه، لهوێنهیهكی ئهلبومی عهبدواڵ ئۆجهالندا، لهپهنا ئهوهوه راوهس����تاوهو دهبینرێت. ئهو یهكێكه لهو ژنه دهگمهنانهی ساڵی 1978بهشداری لهدامهزراندنی پهكهكهدا كرد ،لهدهیهی 1980دا لهناو زیندانهوه رابهریی ناڕهزاییهكانی دهرهوهی زیندانی لهئهستۆ گرت ،كه لهتوركیاوه رویكرده شامو بوه هاوكاریی سهرۆكی پهكهكهو پاشان بوه بهرپرسی مهشقو راهێنانی ژنان����ی پهكهك����ه لهدهش����تی بیق����اع، لهدهیهی 1990شدا بوه فهرماندهی ژنه ی پهكهك ه لهقهندیل ،س����اڵی گهریالكان 1998رویكرده ئهوروپاو بوه بهرپرسی بزوتنهوهی ژنانی پهكهكه لهئهوروپا.
دروشمی جوانو بەرزی هەیە ،لەوانەیە کەرەس���تەی گونج���اوو ماناداری���ش بەکاربهێنێت بۆ گەیشتن بە سەرکەوتن، بەاڵم لە قوواڵییدا بڕوانین هەموو بزاوتە گەورەکان���ی خۆرهەاڵت ،لە شۆڕش���ی ئێرانییەوە بیگرە ت���ا ئۆردوگانییەت تا شۆڕش���ی میس���ر ،زۆربەیان لە پێناوی دروس���تکردنی کۆمەڵگایەکی مۆدێرندا نین ،بەڵکو هەوڵن بۆ ڕاس���تکردنەوەی وێنەی باوک ،بۆ دانانی باوکێکی ئیدیال لەجێگای باوکێکی گەندەڵو خیانەتکار. ئی���دی دەرەنجام���ە کولت���ووریو کۆمەاڵیەتییەکانی ئەم لەرینەوە گەورانە، هی���چ نییە جگە لە هەنگاوێک بۆ دواوە، بۆئ���ەوەی ئەمج���ارە لەگ���ەڵ وێن���ەی باوکێک���ی میهرەباندا نمایش���ەکە درێژە پێبدەین ،باوکێکی میهرەبان کە هێندەی وێنەی خواس���تێکی دەرونییە ،ئەوەندە هەقیقەتێکی سیاسیو کۆمەاڵیەتی نییە. ئەمە هەمان نمایشو تێکستە کە پێشتر لەسەر شانۆی دەرون ڕوودەدات ،کاتێک بەرزەمنێک���ی ئایدیالیس���ت دەکەوێتە دادگاییکردنی وێنەی باوکو نەفرەتکردن لێ���ی ،لەب���ەر قۆرغکردنی ب���ۆ دایکو دەرکردنی کوڕو دوورخس���تنەوەی لێی، بەاڵم ئەم خواس���تە بۆ کوشتنی باوک، لێرەدا موتوربەکراوە بە وێنەی باوکێکی ت���ر ،وەک ئ���ەوەی «من» ـ���ی کوڕان دەمامکێکی کردبێتە س���ەرو بڵێت ئەوە من نیم ک���ە دەیەوێت ب���اوک بکوژێت، بەڵک���و باوکێکی دیکەیە .لە هەموو ئەم بزاوتان���ەدا بەناوی باوکێکی باش���ەوە ش���ۆڕش بەس���ەر باوکی خراپ���ەکاردا دەکرێت ،کوڕان لەم شۆرش���انەدا تەنیا کاتێک دەتوانن درێژە بە ش���ۆڕش بدەن ک���ە وێنەیەکی ئەلتەرناتیڤ���ی باوک لە پش���تەوە ئامادەبێت .بۆیە دەشێت بە ڕوونی ئ���ەو دەرەنجامە بگرین ،ئەوەی وادەکات مێ���ژووی ڕاس���تەقینەی ئێمە ه���ەرەسو دابڕانی گەورەی تێدا نەبێت، ئەوەیە کە سیستمی دەرونیمان دابڕانی تێدا نییە .لەدونی���ای ئێمەدا نەوەکانو منداڵ���ەکان ،یان ب���ە زاراوەی فرۆیدی «ک���وڕەکان» توان���ای داڕش���تنی کولتوورێکی پێچەوانەی���ان نییە ،ئیدی گەڕان بۆ باوکی میهرەب���ان قیبلەنمای سەرەکییانە .بەاڵم دەبێت بڵێم کە هەر یەک لەم دوو وێنەیە «باوکی میهرەبان /باوک���ی ب���ەد» دوو وێن���ەی دەرونی ڕووتن ،واتە ئەو هێڵکارییە سەرەتاییو بناغەییە کە سیستمی دەرونیمان کاری لەس���ەردەکات .بۆی���ە نابێ���ت ئ���ەم دابەش���کردنە وەک جۆرە کەرتبوونێکی میکانیکی یەک پارچە تەماش���ابکەین، واتە واقعییەتی دابەشبوونەکە بەجۆرێک نیی���ە بەش���ە خراپەکەی ب���اوک تەواو
بكوژان ههر كهسێك بن، ناكرێت ئامانجیان بهدور لهپرسی تێكدانی گفتوگۆكانی نێوان حكوم هتو پهكهكه تهماشا بكرێت رازهكه لهزاری "نهزان"هوه سهرۆكی ئهنیستیتۆی كورد لهپاریس كهندال نهزان ،ههفتهی رابردو زۆرترین دهركهوتن����ی لهمیدیاكانی فهرهنس����ادا ههب����و ،ئ����هو رایگهیان����د لهیهك����هم س����اتهوهختی دۆزین����هوهی تهرمی ئهم سێ ژنه كوردهوه بهكوژراوی بهردهوام لهپهیوهندیدایه لهگهڵ وهزیری ناوخۆی فهرهنس����ا "مانوی����ل ڤال����س" .ن����هزان رایگهیان����د كه ڤالس ب����هوی وتوه ئهم تاوانه بهش����ێوهیهكی زۆر پرۆفیشنااڵنه ئهنجامدراوه. ئهو ئاماژهی بهوه كرد ئهوهی مایهی سهرسوڕمانه تاوانهكه لهباڵهخانهیهكدا ئهنجام����دراوه كه س����ێ دهرگای ههیه
5
خرابێتە دەرەوەو بەش���ە میهرەبانەکەی ل���ە ناوەوە بێ���ت .باوک���ی ناوەکیمان، تێکەڵەیەکە لە باوکی میهرەبانو باوکی دڵ���رەقو بێبەزەیی ،باوک���ی دەرەکیش هەمان ش���ێوە ،جارێک بە چاوی باوکی میهرەب���انو جارێ���ک بە چ���اوی باوکی خیانەتکار لێیدەڕوانرێت .لێرەوە باوکی واقع���ی ی���ان باوکی سیاس���ی ،چەندە لەالیەک���ەوە وەک کەس���ێکی ب���ەدو ناشایس���تە س���ەیردەکرێت ،لەالیەک���ی دییەوە هێش���تا هەر باوکە کە خواستی کوش���تنی ی���ان مردنی کتوپ���ڕی یان نەخۆش���کەوتنی هەم���وو هەس���تێکی پەش���یمانیو گری���انو ترس���مان تێدا دەجوڵێنێت .بە کورتی بەرزەمن هێشتا هەم لە ئیدیالەکان���ی باوکی میهرەبانو ه���ەم لە س���زاکانی باوکی ترس���ێنەرو دڵرەق دروس���تبووە .بەرزەمنی فرۆیدی ناتوانێ���ت بەرزەمن بێت گ���ەر لە یەک کات���دا هەم مۆراڵیس���تو ئیدیالیس���ت نەبێت ،وە لە هەمان کاتیش���دا سزادەرو دڵ���رەق نەبێ���ت ،هێ���زی بەرزەمن لە دڵرەقیی���ە ئەخالقییەکەیدای���ە ،دەمێک ئ���ەوەی لەدەس���تدا ل���ەوە دەکەوێ���ت بەرزەم���ن بێ���ت .بە مانایەک���ی ترو بە ش���ێوازێکی دیکەی گووت���ن ،هەر دوو وێنەکەی ب���اوک «باوکی باش /باوکی خراپ» بەرزەمن بەپێی پێویس���تو بە شێوەی جیاجیا بۆ خۆیان بەکاردەهێنن، بەرزەم���ن موڵک���ی ه���ەردوو وێنەکەی باوکە ،هەر دووکیان بە شێوازی خۆیان بەگ���ەڕی دەخ���ەن ،ت���ا ش���ێوەی بەگەڕخس���تنەکان جی���اواز بێ���ت، ملمالنێ���کان قووڵت���رو هەڵوێس���تەکان ناکۆکترو ڕەفت���ار پڕ دژایەتیتر دەبێت. ب���ەاڵم یەکێ���ک ل���ە گرنگتری���ن ئ���ەو نمایش���انەی بەرزەمن ڕێگای پێدەداتو م���ن زۆر ب���ە زەقی لە ن���ەوە تازەکانی کورددا دەیبینم ،ئەوەیە بە ناوی باوکی ئیدیالەوە کوڕ ئاس���ان جێ���گای باوک دەگرێت���ەوەو خۆی نمایش���ی ڕۆڵی ئەو دەکات ،وات���ە لەبری ئەوەی دەموچاوی خ���ۆی دەربخ���ات ،دەمامک���ی ب���اوک دەکاتەس���ەر .بەوەدا ئیتر کوڕ خۆی بە هەڵگری نرخە ڕاستەقینەکانی باوکایەتی دەزانێت ،ڕووب���ەڕووی دونیای دەرەوە دەوەس���تێتو لە بەرامبەریدا نمایش���ی ئیدیالەکانی خۆی دەکات .وێنەی باوکی ئیدیال زۆر کۆمەکێکی گەورە بەوەدەکات کوڕ بتوانێت نمایشی رۆڵی باوک بکات، نمایش���ێک هەندێجار بەهاو نرخی خۆی هەی���ە ،ب���ەاڵم هەندێج���اری دیک���ەش دەرەنجامەکانی کوشندەن« .لە بەشی داهاتوودا باس لە وەرگرتنی ڕۆڵی باوک ک���وڕەوەو لەالی���ەن دەک���ەم دەرەنجامەکانی» ههرس����ێكیان بهكۆد دهكرێن����هوه ،ئهم دهرگایان����ه چ����ۆن كراونهت����هوه؟! تا ئێس����تا نازانرێت .نهزان وت����ی "ئامانج لهم كوشتنه س����اكینه جانسز بو ،ئهو نزی����ك لهعهبدواڵ ئۆج����هالنو رێكخهری بهشێكی گرنگ لهكارهكانی پهكهكه بو لهئهوروپا". وتیش����ی "لهو بینایهدا كه تاوانهكهی تێدا ئهنجامدراوه ،تهرمی ساكینه نزیك لهجانتای جلهكان����ی دۆزراوهتهوه ،كه بهنیاز بوه ئهو ئێوارهیه بهرهو برۆكسل سهفهر بكات". بهب����ڕوای ن����هزان ،ناس����یاوییهك لهنێ����وان س����اكینهو م����رۆڤ كوژهكهدا ی����ان مرۆڤكوژهكان����دا ههب����وه .ئ����هو دهڵێت "جێی حهپهس����انه بهبێ ئهوهی زۆرهمل����ێ بهكاربهێنرێ����ت ،دهرگای ئهنس����تۆتهكه بهش����ێوهی ئاس����ایی كراوهتهوهو داش����خراوهتهوه ،تاوانهكه زۆر بهرێكوپێكی كراوه". رونكردنهوهی پۆلیس بهپێ����ی رونکردنهوهکانی پۆلیس���� ی فهرهنس����ا ،کۆمهڵکوژییهک����ه ئێوارهی 9ی کانون����ی دوهم لهنێ����وان کاتژمێ����ر شهش بۆ حهوتی ئێواره بهكاتی پاریس ئهنجامدراوه. پۆلی����س رایگهیاندوه که لهش����وێنی روداوهکه ( )12قهوانی خاڵی)7.65( ، میلیمهتر دۆزراوهت����هوه )4( .گوله له سهکینه جانسز و فیدان دۆغان و لهیال س����ایلهمهز ههریهکهی����ان ( )3گولهیان لێدراوه. بهپێ����ی رونکردنهوهکان����ی پۆلیس، روداوهکه بهشێوهیهکی پرۆفیشنال كراوهو لهکهسێک زیاتر دهس����تی لهو تاوانهدا ههیه .پۆلیس ههروهها رایگهیاندوه که ئهمه دوا ئهنجام����ی لێکۆڵینهوهکانیان نیی����هو لێکۆلینهوهکانی����ان ب����هردهوام دهبێت.
6
تایبهت
) )360سێشهمم ه 2013/1/15
ی سیاسی گۆڕان ،یوسف محهمهد: ی توێژینهوه ی ژور رێكخهر
هیچ بهرنامهیهک نیی ه بۆ هاتنه ناوهوهی یهكێتی بۆ نێو گۆڕانو بهپێچهوانهشهوه ئا :پشتیوان جهمال رێكخهری ژوری توێژینهوهی سیاسی بزوتنهوهی گۆڕان ،یوسف محهمهد رایدهگهیهنێت كه لهئێستادا هیچ بهرنامهیهک نییه بۆ هاتنه ناوهوهی یهكێتی بۆ نێو ریزهكانی گۆڕانو بهپێچهوانهشهوه .سهبارهت بهتیشك خستنه سهر كۆبونهوهكهی رۆژی ههینی رابردوی سهركردهكانی ئۆپۆزسیۆنو بارودۆخی یهكێتی دوای نهخۆشكهوتنهكهی تاڵهبانی ،ئاوێنه ئهم چاوپێكهوتنهی لهگهڵ رێكخهری ژوری توێژینهوهی سیاسی بزوتنهوهی گۆڕان ،یوسف محهمهد سازكرد. ئاوێن���ه :بۆچ���ی لهو كاتهدا س���ێ سهركردهكه كۆبونهوه؟ یوس���ف محهمهد :ئێستا بارودۆخی عێراق پێیناوهت���ه قۆناغێكی تازهوهو تهنگ���ژهكان قوڵتربونهتهوهو تهنگژهی نێ���وان ههرێمو بهغداش ب���هرهو زیاتر دهچێت ،بهههمانشێوه لهسهر ئاستی كوردس���تانیش بارودۆخێك���ی ت���ازه هاتۆته كای���هوه ك���ه نازانرێت بهرهو ك���وێ دهڕوات ،بۆیه ل���هو روانگانهوه ههر س���ێ الیهنی ئۆپۆزس���یۆن جگه لهكۆبونهوهكان���ی لیژنهی ههماههنگی ئۆپۆزس���یۆن دهیكات ،پێیان باش���بو لهسهر ئاستی بااڵش كۆبونهوه بكرێت بۆ یهكخستنی دیدی ئۆپۆزسیۆن. ئاوێنه :لهسهر چی رێككهوتن؟ یوس���ف محهمهد :تهئكید لهس���هر رێككهوتنهكانی پێش���تر كرایهوهو ئهو بهرنامه چاكسازییهی كه ئۆپۆزسیۆن ئامادهی ك���ردوه ،ههروهها پهیوهندی لهگ���هڵ حیزب���ه حكومڕانهكانی���ش بهرمهبنای پ���ڕۆژه چاكس���ازییهكانی ئۆپۆزس���یۆن بێ���ت ،جگ���ه لهوهش تهئكید لهسهر ئهنجامدانی ههڵبژاردنی پهرلهمان لهكاتی خۆیداو بهشێوهیهكی پاك كرای���هوه بۆ ئ���هوهی زهمانهتی پاكێتی ههڵبژاردن بكرێت كه پێویست دهكات دهس���تهی ب���ااڵی ههڵبژاردنو راپرس���ی لهكوردس���تان بهتهواف���وق دروس���ت بكرێت ،ئهمه جگ���ه لهوهی پێویس���ت دهكات زهمینهسازی بكرێت بۆ چاكسازی ریش���هییو گهڕاندنهوهی
یوسف محهمهد
لهكۆبونهوهکهی نهوشیروان مستهفاو هێرۆ ئیبراهیم ئهحمهددا پابهندبونی خۆیان به لێكتێگهیشتنهکانی پێشتری نێوان تاڵهبانیو نهوشیروان مستهفا دوپاتکردهوه
ی بۆ چهقبهس���تویی سیستهمی سیاس ی دهس���تور بۆ پهرلهمان لهسیس���تهم س���هرۆكایهتی ی���ان تێك���هاڵو ب���ۆ ههرێ���مو ئهنجام نهدانی چاكس���ازی، پێمانوای���ه ئهگهر بتوانی���ن لهناوخۆدا پهرلهمانی. ئاوێن���ه :وهك دهزانن كه لهم كاتهدا بههێزبی���نو ملمالنێی���كان لهرێگ���هی كوردستان بهنهخۆشییهكهی تاڵهبانیو س���ندوقهكانی دهنگ���دان یهكالی���ی عێراقیش بهخۆپیشاندانهوه سهرقاڵه ،بكهین���هوهو ئهزمونێكی دیموكراس���ی بۆچ���ی لهم كاتهدا ئ���هو داوایانه باس راستهقینه بخهینه س���هر پێ ،ئهگهر دهكهنهوه لهكاتێكدا پێش���تریش ههر بتوانین ژێرخانی ئابوری ببوژێنینهوهو ئابورییهكهم���ان بهب���هراورد بهئابوری داواتان كردوهتهوه؟ یوس���ف محهم���هد :ئێم���ه لهبهغدا دهوروبهر بههێز بێت ئهوا بهدڵنیاییهوه ههر س���ێ الیهنو فراكس���یۆنهكانمان لهئاس���تی بهغداو ئیقلیمی���ش بههێز س���هبارهت بهو پرسان هی پهیوهندییان دهبی���ن ،پێمانوای���ه ئ���هو ملمالن���ێ بهكوردس���تانهوه ههی���ه بهب���هردهوام ئیقلیمییانهی لهدهوروبهر ههیه ،ئهگهر لهڕاوێ���ژدا ب���ون لهگهڵ فراكس���یۆنی ئێمه خاوهن ئیرادهی خۆمان بینو بههێز دهس���هاڵتو ههوڵ���دراوه كۆدهنگی���ی بین دهتوانین نهك ببینه پاشكۆی ئهو ی دروس���ت بكرێ���ت ،بهاڵم میحوهرانه ،بهڵكو خاوهن ستراتیژێكی نیش���تمان پێمانوای ه الوازی كوردستان چ لهسهر س���هربهخۆی كوردس���تانییانه بین كه ی عێراقو دهرهوهش دهگهڕێتهوه ههوڵ���ی بههێزكردنی پێگ���هی ههرێم ئاست
بدات لهبری ئهوهی كوردس���تان بكاته شهڕگهی ئهو ملمالنێ ئیقیلمییانه. ئاوێنه :لهگهڵ ئهوهی ههمیشه داوای چاكس���ازی دهكهن ،بهاڵم جارجاریش لهگهڵ حیزبهكان ههمیشه دانیشتنتان ههیه ،واته ئهمهتان لهچیو ئهوهشتان لهچی؟ یوسف محهمهد :جیاوازی گهوره ههیه ل���هوهی كه ههوڵی ئاس���اییكردنهوهی پهیوهندیی���ه حیزبییهكان���ت بدهی���ت لهگهڵ الیهنهكان���ی دیكه وهك لهوهی دانیش���تنی كۆمهڵ ئهنجام بدهیت كه ئهنجام���ی نهبێت ،ئێم���ه وهكو گۆڕان ههمیش���ه ههوڵمان���داوه پهیوهندییه حیزبییهكانیش���مان لهس���هر بنهمای بهرهو پێش���بردنی پڕۆژهكانمان بێت، خۆش���تان دهزانن ئ���هو كۆبونهوانهی لهگ���هڵ یهكێتیو پارتی كردومانه ههر لهو پێن���اوهدا بوهو دهستكهوتیش���ی ههبوه بۆ ئهو پڕۆژه چاكسازییانهشی كه ئۆپۆزس���یۆن ئامادهی���ان كردوه، وهكو بینیتان پهیوهندییهكانمان لهگهڵ یهكێتیو تاڵهبانی بهو ئاقارهدا رۆیشت ك���ه یهكێتی���ش داوای گهڕاندن���هوهی دهس���تور دهكهن ب���ۆ پهرلهمان ،بۆیه پهیوهندییه دوقۆڵییهكانی ئۆپۆزسیۆن لهگ���هڵ حیزبهكان���ی دهس���هاڵت بهئاس���ایی وهردهگری���ن بهتایبهت���ی ئهگ���هر لهچوارچێ���وهی بهرنامهكانی ئۆپۆزسیۆن بێتو بۆ بهرهو پێشبردنی بهرنامه چاكسازییه بێت. ئاوێنه :ئێوه ههر ب���هردهوام داوای چاكسازی دهكهن ،بۆچی لهپهرلهمانی كوردستان ناكش���ێنهوه یاخود داوای ههڵبژاردنی پێشوهخت بكهن؟ یوسف محهمهد :ئهو ههڵبژاردانهش باسكراوهو گفتوگۆ لهبارهی دهكرێتو ه���هر كاتێك پێویس���ت بێ���ت بڕیاری لهسهر دهدرێت. ئاوێن���ه :ب���هاڵم بهپێ���ی یاس���ا، ههڵبژاردن ش���هش مانگی ماوه ،كهی ئهو بڕیاره دهدهن؟ یوس���ف محهمهد :كه شهش مانگی مابێت ئیتر بۆچ���ی داوای ههڵبژاردنی پێش���وهخت بكهی���ن؟ ،ئێم���ه داوا دهكهین كه ههڵبژاردن لهكاتی خۆیداو بهتهندروس���تو دور لهخروقات ئهنجام بدرێت ،ئهگ���هر ئهوه نهك���را لهكاتی
خۆیدا قسهی جددیمان دهبێت. ی خۆیدا ئاوێن���ه :دڵنی���ان لهكات��� ههڵبژاردن دهكرێت؟ یوسف محهمهد :نهخێر. ئاوێنه :پێتانوایه دهسهاڵت دهیهوێ چاكس���ازی بكات ی���ان تهنه���ا كات دهكوژێت؟ یوس���ف محهم���هد :ئهرك���ی ئێمه وهك ئۆپۆزس���یۆن خس���تنهڕوی داواكردن���ی كهموكورتیی���هكانو چاككردنیانهو پڕۆژهی چاكسازیشمان بۆ چاكسازی پێشكهشكردوه ،ئهوهی تر كه دهس���هاڵت چاكس���ازی دهكات یان نا كێش���هی ئێمه نییه ،بهڵكو ئهو كاتهی ئێمه دهچینه س���هر دهسهاڵت بهدڵنیاییهوه ههوڵی چارهس���هركردنی ئهو كێشانه دهدهین. ئاوێن���ه :دوای نهخۆش���كهوتنهكهی تاڵهبانی ،بهگشتی پهیوهندیتان لهگهڵ یهكێتی چۆنه؟ یوس���ف محهمهد :لهدوا كۆبونهوهی نهوش���یروان مس���تهفاو خات���و هێرۆ ئیبراهیم ئهحمهد جهخت لهسهر ئهوه كراوهت���هوه كه ه���هردوال پابهندن بهو لێكتێگهیش���تنانهی كه پێشتر لهنێوان ههردوال هاتۆته كایهوهو لهنێویشیاندا ئ���هو بهالغ���هی لهكۆبون���هوهی نێوان جهالل تاڵهبانیو نهوش���یروان مستهفا راگهیهنرا. ئاوێنه :هی���چ بهرنامهیهك ههیه بۆ ئهوهی نهوشیروان مستهفاو مهكتهبی سیاسی یهكێتی كۆببنهوه؟ یوسف محهمهد :نازانم. ئاوێنه :لهماوهی راب���ردودا بارزانی دوجار هات بۆ سلێمانی ،ههست ناكهن مهبهستیان دورخستنهوهی گۆڕان بێت لهیهكێتی؟ یوسف محهمهد :نازانم. ئاوێن���ه :ئهگ���هر داوا بكرێت دوای تاڵهبانی ،نهوش���یروان مستهفا بچێته نێو یهكێتی ،ئهوه رودهدات؟ یوس���ف محهمهد :بزوتنهوهی گۆڕان هێزێكی سیاسییهو لهئێستادا خهریكی چهس���پاندنی بنك���هی جهماوهری���ی خۆیهتیو هێزی دوهمه لهكوردس���تان، بۆیه هی���چ بهرنامهیهك نییه بۆ هاتنه ن���اوهوهی یهكێتی بۆ نێ���و گۆڕان یان بهپێچهوانهشهوه.
زۆنی سهوز دوای تاڵهبان ی لهدیدی ئێرانهوه ی ههرێم لهتاران گفتوگۆیهك لهگهڵ نوێنهر ئا :ئاوێنه نوێنهری حكومهتی ههرێم لهكۆماری ئیسالمی ئێران "نازم دهباغ" كه لهسهر پشكی یهكێتی ئهو پۆستهی وهرگرتوه رایدهگهیهنێت كه لهم قۆناغهی نهخۆشكهوتنی تاڵهبانیدا ئێران دهستوهرناداته كاروباری نێوخۆیی یهكێتی ،بهڵكو هاوكاری دهكات .نازم دهباغ لهچاوپێكهوتنێكی ئاوێنهدا باس لهقۆناغی ئێستای پهیوهندییهكانی ئێرانو حیزبهكهیو سهردانهكهی نێچیرڤان بارزانیش دهكات بۆ ئێران. ئاوێن����ه :پێتوای����ه ئ����هو گرنگییه ی ئێ����ران دهی����دات بهكوردس����تانو دوای نهخۆش����كهوتنی تاڵهبانی ،مهبهس����ت ئهوهبێ����ت یهكێت����ی دوای تاڵهبان����ی پهرتهوازهیی تێنهكهوێت؟ ن���ازم دهباغ :بێگومان س����هیركردنی كۆماری ئیس��ل�امی ئێ����ران بۆ یهكێتیو بهتایبهتیش جهنابی مام جهالل لهتواناو كهس����ایهتی تاڵهبانیی����ه لهناوچهكهدا ب����ۆ چهس����پاندنی ئاس����ایشو ئارامیو چارهسهركردنی كێشهكان. ئاوێنه :پێتوانییه ئێران لهم قۆناغهدا دهس����توهردهداته نێوخۆی یهكێتی ،بۆ ئهوهی ل����هدوای تاڵهبانییهوه توش����ی پهرتهوازهیی نهبێت؟ ن���ازم دهب���اغ :دهس����توهردان نییه، چونكه ناكرێت ههڵوێس����تی دۆستانه ،
بهدهس����توهردان لێكبدرێتهوه ،واته تۆ دۆس����تی بنهماڵهیهكیتو ههوڵدهدهیت ئهو بنهماڵهیه پهرتهوازه نهبێت. ئاوێنه :ئهوهندهی ههس����تی پێبكهن ئێران پش����تگیری كهس����ێكی دیاریكراو دهك����هن لهن����او یهكێتی����دا ب����ۆ دوای تاڵهبانی؟ نازم دهباغ :تا ئێس����تا هیچ باسێك لهس����هر ئهوه نهك����راوه ،چونكه ههمو الیهك كۆك����ن لهس����هرئهوهی كه ههتا مام جهالل لهژیاندا بێتو تهندروس����تی باش دهبێ����تو بۆم����ان رون دهبێتهوه كه ئ����هو پیاوه چهن����د دهتوانێت دهور ببینێت ،كهس����ێك نهخۆی بهشایستهی ئ����هوه دهزانێت كه ل����هدوای مام جهالل خۆی بپاڵێوێت ،نهئهوانو هیچ الیهكیش باس����یان كردوه كێ جێگ����رهوهی بێت، بهپێی پهیڕهویش ئهوه دیاریكراوه. ئاوێنه :پارتی لهم ماوهیهدا جموجوڵی زۆری ههی����ه ،ئایا ئهو جموجواڵنه جێی نیگهران����ی نییه بۆ ئێ����ران ،واته ئێران لهوه ناترس����ێت پارتی ،یهكێتی بهرهو توركیا بهرێت؟ نازم دهباغ :من ههنگاوی وا نابینم كه هیچ الیهنێ����ك ههنگاوی ههبێت یهكێتی ب����هرهو توركیا بهرێ����ت ،بهڵكو ئهوهی ههس����تی پێدهكهم ههمو الیهك بهتهنگ ئهوهوهن كه یهكێتی لهسهر پێی خۆی بوهستێت ،چونكه پڕۆسهی دیموكراسیو ئازادیو سیاس����ی لهناوچهكه بهشێوهی تاكالیهن����ه ،الیهن����هكان دهب����ات بهرهو
نازم دهباغ :پێموایه ههوڵهكانی ئێران بۆ یهكێتی ریزهكانی گهلی كورد گرنگهو بهردهوامیش����ه چونك����ه لهچوارچێوهی پتهوكردن����ی الیهن����ه كوردییهكان����دا، پهیوهندییهكانی كوردو شیعهش پتهوتر دهبێت ،بۆیه ئ����هو ههواڵنهی بوه هۆی جیابون����هوهی گۆڕانو یهكێتی هێش����تا م����اون ،ناكرێت بی����ر لهیهكگرتنهوهیان بكرێتهوه ،بهاڵم ئهوهندهی ههس����تمان ك����ردوه ئێ����ران ههمیش���� ه دهی����هوێ یهكڕیزی الیهنه كوردییهكان بپارێزێت، بۆی����ه پێموانیی����ه ه����هوڵ ههبێ����ت بۆ یهكگرتنهوهیان. ئاوێن���ه :ئ����هی ههوڵ نیی����ه بۆ لێك نزیككردنهوهیان؟ نازم دهباغ :ههوڵهكانی نزیككردنهوه ئهنجام����ی ههبوهو دوج����ار كۆبونهوهی نێوان م����ام جهاللو كاك نهوش����یروان مس����تهفا ههبوهو كۆبون����هوهش كراوه، بهباشی دهزانم هاوڕایی لهسهر مهسهله چارهنوسسازهكان ههبێت. ئاوێن���ه :وهك����و خ����ۆت هاوپهیمانی یهكێتیو پارتی����ت بهالوه گرنگتره ،یان یهكێتییهوه نهبو؟ ن���ازم دهباغ :نهخێ����ر ،بانگكردنهكه یهكێتیو گۆڕان؟ ن���ازم دهباغ :ب����هڕای من ب����ۆ ئهم لهچوارچێ����وهی گۆڕین����هوهی بیروڕا بو بهههمو ناوچهك����ه ،بهتایبهتیش ئهمڕۆ قۆناغه هاوپهیمانی ستراتیژی یهكێتیو ی پارتی بۆ داهاتوش بهپێویست دهزانمو كورد بهش����ێكی گرنگ����ه لهدیاریكردن پێداچونهوهش����ی بهپێویس����ت دهزانم، سیاسهتی رۆژههاڵتی ناوهڕاست. ئاوێن���ه :پێتوانییه ئێران ههوڵدهدات ههروهها بهئیزافهی ئهوهش هاوپهیمانیو ی لێك دۆستایهتی لهگهڵ گۆڕانیش بهپێویست گۆڕانو یهكێتی ل����هدوای تاڵهبان دهزانم. نزیك بكاتهوه؟
ههمو الیهك بهتهنگ ئهوهوهن كه یهكێتی لهسهر پێی خۆی بوهستێت نازم دهباغ تاكڕهوی ،بهاڵم بهههبونی الیهنی بههێز ههمیشه پڕۆسهی دیموكراسی بههێزتر دهبێ����ت ،بۆیه ههمو ئ����هو ههنگاوانهی دههاوێژرێن ههست ناكهین هیچ فشارێك ههبێت لهس����هر یهكێتی ،ئێمهش وهكو سهركردایهتی یهكێتی لهسهر پهیڕهوی مام جهالل بهردهوام دهبین. ئاوێنه :بانگهێشتكردنی نێچیرڤان بۆ ئێ����ران پهیوهندی بهبارودۆخی نێوخۆی
چوار فراكسیۆنی ئۆپۆزسیۆنو سێ سهركردهی ئۆپۆزسیۆن كاتێك ئۆپۆزس���یۆنی ناو پارلهمانپێویس���تیان بهزیادكردن���ی ژم���ارهی ق���هوارهكان دهبێت بۆ ش���هرعیهتدان بهكارهكانی���ان لهبهی���ان دهرك���ردنو بایكۆتك���ردنو رهتكردنهوه ئهوا پارتی ئایندهش بهناوو ئارمهوه لهپاڵ خۆیان بۆ قهرهباڵغییهكه بهكار دههێنن ،بهاڵم كاتێ���ك س���هركردهكانیان كۆدهبنهوه ئهوا قادر عهزیزی لێ بێبهری دهكهن، كاتێ���ك ق���ادر عهزیز بهه���هرزهكاری رێگای تێكۆش���انی گرته بهر ههندێك لهم كاكانه خواخوای���ان بو وێنهیهكی لهگهڵ بگرن! رهفعهت كۆمهڵه لهمڕۆژانه پێكهوهس���هردانێكمان كرد ،لهرێگا گلهییهك كۆن���ی لێ���م ك���رد ،گوای���ه كاتێك لهناوچهی مهریوان بهرپرسی تهداركات بومه(ئی���داره) ،ههرچهن���ده هاوڕێی گیانی بهگیانیم ب���وه ،ئاماده نهبومه جاجگی (بنێشت) ێكی زیادهی بدهمێ پێیم وتومه ،جاجگی حیزبهو خیانهت ناكهم ،قوڕ بهسهرمان ئێمه وا كردمان بهرپرسانو سیاس���هتمهدارانی ئێستا بی���ره نهوتو كێ���وه چهمهنتۆو فهرده دۆالر پێشكهش بهیهكتری دهكهن . (لهكۆنگرهیه ك���ی ڕۆژنامهوانیداس���ێ س���هركردهكهی ئۆپۆزس���یۆن جهخت دهكهن���هوه لهغیابی تاڵهبانیدا ئۆپۆزس���یۆن ڕێز ل���هكارو بڕیارهكانی یهكێت���ی دهگرێت) ،كهوات���ه تا مامه دهگهڕێتهوه ،ئۆپۆزسیۆن بۆ ماڵهوه. ئهرس���هالن بایز(نهبونی تاڵهبانیكێش���ه لهیهكیتیدا دروس���ت ناكات)، بهس ونجڕ ونجڕی دهكات . نهوا(ئیس�ل�امییهكانی كوردس���تانپشتگیری خۆپیش���اندانی سوننهكان دهك���هن) ،مادام عهل���ی قهرهداغیو قهت���هرو توركیا پش���تیوانی دهكهن، ئهمره ئهمانیش لهریتمی ئهوان دانسی خۆیان بكهن. بای���ز: ئاوێنه((ئهرس���هالنك���هس ناوێرێت پۆس���تی س���هرۆكی دهس���تهی نهزاهه وهربگرێت)) ،لهبهر ئ���هوهی دزییهكان ئهوهن���ده گهورهن حیس���اباتهكهی بهكهس ناكرێت ،ئێوه كهسی ماڵیتان دهوێت نهك یاخی. روداو (كوردس���تان :ههشت ههزارشارهزاو راوێژكاری موچه خۆر ههن)، ئ���هدی ل���ۆ ناڕازی���ن 690داهێنهری بهستهزمانمان ههبێت! روداو (ئهمین���داری یهكگرت���وشرایدهگهنێت :بهردهوام دهس���تی نزاو پاڕانهوهیان بۆ خودا بهرزدهكهنهوه بۆ س���هالمهتی مام جهاللو بۆ داهاتوش ههردوال یهكههڵوێستن ،).كهواته ههمو رو لهئاڵمان دهستتان لهئاسمان . س���ڤیل( ع���ارف قوربان���ی :مامجهالل زۆرجار ماندو دهبو بهدهس���ت یهكێتیی���هوه)، س���هركردایهتی س���هركردایهتی ین���ك س���اڵی جارێك كۆبون���هوهی كردبێت وا مامهی هیالك كردبێت ،ئهگ���هر مانگانه كۆبونهوهی بكردایه چی دهقهوما !؟ مام رۆس���تهم( :یهكێتی دوای مامجهالل توشی ش���هلهل دهبێت) ،ئهدی مانگێ���ك پێش ئێس���تا ئ���هم قهوانه نایابهت بۆ لێندهدا!؟ حهمه س���هعید زهنگهن���ه چیرۆكنوسێكی شاری كهركوكه ،پێش ئهوهی مامه نهخۆش بكهوێت ئۆپۆزسیۆنێكی ئارام بو ،زۆر جار بزهیهكی بۆم دهكرد ك���ه دهموت مام جهالل سیاس���ییهكی گهورهی���ه ،كهچی له19ی دیس���همبهر لهسهر فهیس���بوكهكهی نوسی (ههمو ئومهی عهرهبی قوربانی ههناسهیهكت ب���ێ!) ،منیش بۆم نوس���ی یان ناچن بۆ ئ���اش ،یا كه دهڕۆن ئاش���هوانیش دهكوژن. ((روداو-بهه���ۆی كۆبون���هوهیئۆپۆزیسیۆن سهركرده ئیسالمییهكان نوێژی ههینیان نهكرد)) جهالل عامری نوس���هری چهپ���ی میس���ری دهڵێت، هاواڵتیان نوێ���ژ دهكهن بۆ ئهوهی لهو دنیا كورس���ییهك لهبهههش���ت بگرن، بهاڵم ئیس�ل�امییه سیاس���ییهكان كار دهكهن بۆ ئهوهی لهم دنیا كورسییهك بگرن ،كهواته كورس���ی ئ���هم دنیا بۆ ئ���هوان گرنگتره لهكورس���ی ئهو دنیا، ئ���هوان مناڵ���ی خهڵك ب���ۆ حهلهبو قهندههار دهنێرن ،مناڵی خۆشیان بۆ لهندهنو واشنتۆن.
عێراق
) )360سێشهمم ه 2013/1/15
دهوڵهت ی قانون :پێویسته سهرۆكایهت ی ههرێم بۆ ماوه ی دو خول بێت
رابهر ی خۆپیشاندانهكان
ئا :سۆران كامهران ،بارام سوبحی بهپێی پڕۆژه قانونێك ،داوادهكرێت ی ێ سهرۆكایهتیهك ه ماوهی ههر س ی بكرێت. عێراق بۆ دوو خول دیار ی ی بااڵو رهوت لیستهكانی ئهنجومهن سهدرو هاوپهیمانی كوردستانو گۆڕان ی پشتیوانی لێدهكهن .تهنها لیستهك ه ی ی دژ مالیكی بهپاساوی ئهوه دهستوره ،رهتیدهكهنهوهو داوادهكهن ئهو قانون ه سهرۆكی ههرێمو وهزیرهكانیش بگرێتهوه. ی راب���ردوو ی چوارش���همم ه رۆژ ی عێ���راق ( )2013/1/9پارلهمان��� ی ( )252پارلهمانت���ار بهئامادهبوون��� ی ی ( )325پارلهمانتار ،خوێندنهوه لهكۆ ی ی دیاریكردن ی بۆ پڕۆژه قانون یهكهم��� ی ێ س���هرۆكایهتیهك ه ی ههر س��� ماوه عێراق :كۆمار ،حكومهت ،پارلهمان بۆ دوو خول كرد .ئهو پڕۆژهیهش لهالیهن ( )133پارلهمانتارهوه پێشكهشكراوه. پ���ڕۆژه قانونهك ه ل ه ههش���ت مادده پێكهات���وه ،ك��� ه تیای���دا داوادهكات ی كۆم���ارو حكوم���هتو س���هرۆكایهت ی دوو خول پارلهم���ان تهنها بۆ م���اوه ی یهك بێ���ت یان نا، ی بهدوا ج���ا دوا لهالی���هن كهس���ێكهوه بهڕێوهببرێت. ه���هر خولێكی���ش چوار س���اڵه ،بهاڵم ئهگهر هاتوو بهر لهو ماوهی ه پارلهمان ههڵوهش���ێنرایهوه ئهوا ههر بهخولێك دادهنرێ���ت .ب���ۆ حكومهتی���ش ئهگهر ی دهس���تیان ی وهزیرهكان هات���وو نیوه ێ لهكاركێش���ایهوه ،یان دهس���تیان پ لهكاركێش���رایهوه ،ی���ان متمانهی���ان ی وهزیران لێوهرگیرایهوه ،ئهوا ئهنجومهن بهدهس���ت لهكاركێش���اوه دادهنرێتو بهخولێك ئهژمار دهكرێت. ی لهالیهن خۆیهوه سهركرده ل ه لیست ی ی ش���هال ،بهئاوێن ه ی عهل��� دهوڵهت��� ی كۆمارو ڕاگهیان���د تهنها س���هرۆكایهت ی قانون حكومهت نهوهكو پارلهمان ماف داڕش���تنیان ههی���ه ،بۆی ه ئ���هو پڕۆژه قانون��� ه ب ه "نادهس���توری" ناودهباتو ی دهڵێ���ت "دهس���تور تهنه���ا پۆس���ت ی دوو خول ی بۆ ماوه س���هرۆك كۆمار
پەرلەمانی عێراق دیاریك���ردوه" .ههروهها دهڵێت "ئهگهر ئهو پ���ڕۆژه قانون ه پهس���هند بكرێت، ی ههرێمو ی سهرۆك ئهوا پێویست ه پۆست وهزیرهكانیش بگرێتهوه ،لهو كاتهشدا ی پێموانیی ه سهرجهم الیهنهكان لهسهر رهزامهندبن". ی ی ئهو لێدوانهدا ،پارلهمانتار لهوهاڵم ی ك���ورد مهحما خهلی���ل ،دهڵێت "ماف ی پارلهمان ه قان���ون دهربكات ،تهحهدا ه���هر كهس���ێك دهك���هم بڵێ���ت ئهو ی نییه"، پڕۆژه قانون���هش دهس���تور ی بهس���هر س���هرۆك چونك��� ه "ئ���هوه كۆماردا دهچهس���پێت ،بهسهر سهرۆك وهزیرانیشدا دهچهسپێت .ئهو قانونهش ی دیموكراسیهت ه لهعێراقو لهبهرژهوهند دژی هیچ كهسێك نییه". ش���هال ئاماژه ب���هوهدهكات ،ئهگهر ی ی پارلهمان ئوس���ام ه نوجێف س���هرۆك ی ئهو س���ور بێ���ت لهس���هر تێپهڕاندن پرۆژه قانونه ،ئهوا لیستهكهیان ههموو ی لهبهردهمیاندا ی دهس���تور ئهگهرێك��� ك���راوه دهبێت لهنێویاندا س���كااڵكردن
ی ی فیدڕاڵی .ب���هاڵم بهبڕوا ل��� ه دادگا ی گۆڕان ،حاكم ی فراكسیۆن پارلهمانتار ی لهتی���ف مس���تهفا ئهمین ،ب���ۆ ئهوه ی ئ���هو پ���ڕۆژه قانون ه لهالی���هن دادگا فیدراڵیهوه رهتنهكرێتهوه ،پێویس���ت ه ی بكاتو سهرهتا ئهو دادگای ه پهسهند ی بكاتهوه. ی پارلهمان پاش���ان رهوان ه ی "ئهو پڕۆژه قانون ه وهكو ناوبراو وت��� ی ی قانون لهس���هر ههرچهنده دهوڵهت ی زۆرین ه ناڕازیی���ه ،ب���هاڵم بهدهنگ��� پهسهند دهكرێت". ی ی قانون ی عێراق بهپێ ی فیدراڵ دادگا ی ( )2005دامهزراوه، ی س���اڵ ژماره س ی ههمیشهیی. ی دهستور وات ه بهر لهدانان ی كورد موحسین ی پارلهمانتار بۆی ه بهڕا ی ئ���هو دادگای ه تهنها س���هعدون ئهرك ی ك ه تایبهت ه بهپێداچونهوه بهو قانونان ه ی دهوڵهت ی ئیداره ی قانون "پێچهوان��� ه ی دهس���توریان ی راڤهكردن ب���وونو ماف ی ی ماوه ی دیاریكردن��� نییه" .قانون��� ی ێ س���هرۆكایهتیهكهش بهپێچهوان ه س دهستور نازانێت ،بۆی ه دهڵێت "ههموو
ی بۆ لهمپهردانان لهبهردهم ئهو ههواڵن ه ی ئهو قانون��� ه دهدرێت، پهس���هندكردن ی شكسته". بێگومان چارهنوسهك ه ی ئهو پ���ڕۆژه قانونه، ئامادهكاران��� ی دهڵێن ئامانجیان لهم قانون ه "بنیادنان ی ی دهوڵهتو بهردهوام دیموكراس���یهت ی دهسهاڵته" .وهكو ی ئاشتیان ه ئاڵوگۆڕ ی ی پارلهم���انو پارلهمانتار بڕی���اردهر ی عێراقی��� ه محهم���هد خالی���دی ،وت��� "ئامانج ل���هم قانون ه س���نوردانان ه بۆ ی ی س���تهمكاریو س���هقامگیر نهزع ه ی لهواڵتدا دههێنێت��� ه ئاراوه". سیاس��� ی قانون ی دهوڵهت ب���هاڵم پارلهمانت���ار محهمهد س���هعدون س���هیهود ،پێیوای ه ی مالیكیه. ی نور ئهو قانون ه بۆ دژایهت ی ههروهها دهڵێت "ئهو قانون ه پێویست بهههمواركردنی دهستوره". ی عێراق ،ههر ی دهس���تور بهگوێ���ره ماددهی���هك ههموا بكرێت���هوه ،دهبێت ی ()72 ی لهسهر بكرێت .مادده راپرس ی دهس���توریش دهڵێت "س���هرۆكایهت ی چوار كۆم���ار تهنها ب���ۆ دوو خول���
لەئینتەرنێتەوە
س���اڵیه" .گفتوگۆك���ردن لهس���هر ئهم ی پڕۆژه قانون ه لهكاتێكدایه ،س���هرۆك ی س���هدر موقت���هدا س���هدر ل ه رهوت��� ()2012/7/7دا ،داوایك���رد پارلهمان بۆ "رێگرتن لهدیكتاتۆرییهت" قانونێك ی ههر ی ماوه دهربكات ب���ۆ دیاریكردن ی ی عێراق بۆ ماوه ێ سهرۆكایهتیهك ه س دوو خول. ی عێراقیه ،رهعد ی لیست پارلهمانتار ی رونك���ردهوه ك ه دههلی ،ب���ۆ ئاوێن ه ی بڕیاره س���هبارهت پارلهم���ان خاوهن ێ ی ههر س��� ی م���اوه ب��� ه دیاریكردن��� ی سهرۆكایهتیهك ه بۆ دوو خول .بهبۆچون ی ئهم قانون ه بۆ ئهوهی ه ی ئامانج دههل ی لهدهس���هاڵتدا نهبێتو چهند "تاكڕهو كهسێك دهس���ت بهكورسیهوه بگرن". ی نهكردوه ی "دهس���تور رێگ���ر وتیش��� ی بدرێ���ت ی چهن���د بهردهوام��� ل���هوه ی بهس���هرۆكایهتیهكان ،بهاڵم رێگریش ل ه پارلهم���ان نهكردوه ك��� ه قانونێك ی دوو خول بۆ دابڕێژێ���ت بۆ دیاریكردن ێ سهرۆكایهتییهكه". ههر س
پارلهمانتار ئهحمهد عهلوانیو یهكێك لهرێبهرانی خۆپیشاندهرانی ئهنبار:
نزیكبونهوهیهكی زۆر گهوره لهنێوان كوردو سوننهدا ههیه ئا :سۆران كامهران ئهندامی ئهنجومهنی نوێنهران ی عێراق لهسهر لیستی عێراقیه ئهحمهد عهلوانی ،كه یهكێكه له رێبهرانی خۆپیشاندانهكانی ئهنبار ،لهم دیمانهیهی ئاوێنهدا باس لهوهدهكات خۆپیشاندهران تا بهدیهێنانی داواكانیان لهخۆپیشاندان بهردهوام دهبن .ههروهها دهڵێت "بۆ بهگژداچونهوهی دیكتاتۆرییهتو رێگریكردن لهسهرههڵدانی دیكتاتۆرییهت ،رۆژانه تێكهڵبون لهنێوان كهسایهتیهكانی كوردو عهرهبی سوننه ههیه". ئاوێن���ه :پارلهمانتاران���ی دهوڵهت ی قانون ب���هوه تۆمهتب���ارت دهكهن كه لهخۆپیش���اندانهكانی ئهنب���اردا وتوته ش���یعه ب���هرازن ،ههروهه���ا دهڵێ���ن لێدوانهكان���ی ئێوه مهترس���ی جهنگی تائیفی لێ دهكهوێتهوه؟ عهلوانی :س���هبارهت بهو تۆمهتانهی كه لهالیهن دهوڵهتی قانونهوه دهدرێته پاڵ���ی م���ن ،زۆر بهتاڵ���ن .چونكه من لهبنهڕهتدا هی���چ لێدوانێكم نهداوه كه مهترسی شهڕی تائیفی لێ بكهوێتهوه. تهحهداش���یان دهك���هم ئهگ���هر ل���هو روهوه بهڵگهیهكیان پ���ێ بێت .ئهگهر ئهو قس���انهی ئهوان دهیكهن راس���تهو لێداوانهكان���ی من مهترس���ی ش���هڕی تائیفی ل���ێ دهكهوێتهوه ،ئهوا دهتوانن لهپهرلهمان لیژنهیهكم بۆ دروست بكهنو لێكوڵینهوهم لهگهڵدا بكهن .بهاڵم ههر ئهوان خۆی���ان ڕازی نهبوون لیژنه له پهرلهمان به بیانوی جۆراوجۆر دروست
پرۆفایل
7
بكرێت ،ئهمهش به ههنگاوێكی دیكهی دهوڵهت���ی قان���ون هاژماردهكرێ���ت بۆ شێواندنی رایگشتی لهالیهكو لهالیهكی تریش بۆ شكاندنی كهسایهتی ئێمه. ئاوێن���ه :زیاتر لهچهن���د ههفتهیهكه خۆپیش���اندهرانی شاره س���وننیهكان بهردهوامن ل���ه مانگرتن ،بهاڵم لهالیهن حكومهت���هوه ههنگاوێك���ی ئهوت���ۆ بۆ بهجێگهیاندنی داوای خۆپیش���اندهران نابینرێت ،ئایا رهوشهكه بهكوێ دهكات: خۆپیشاندان بهردهوام دهبێت؟ عهلوانی :خۆپیش���اندان ب���هردهوام دهبێ���ت ،تاك���و س���هرجهم داوای خۆپیش���اندهران جێبهج���ێ دهكرێت. ئهوهی كه خۆپیش���اندهران باسی لێوه دهكهن ،ئهركی حكومهت���ه جێبهجێی بكات ،بۆیه پێویسته حكومهت گوێ بۆ داوای خۆپیشاندهران بگرێت. ئاوێنه :روخانی رژێمهكهی ئهس���هد لهسوریا ،چ لهدۆخی عێراق دهگۆڕێت، ئایا دهبێته هۆی بههێزبونهوهی سوننه لهعێراقدا؟ عهلوانی :رژێمهكهی ئهسهد رژێمێكی زۆر دیكتاتۆره ،چهندین هاونیشتیمانی خۆی كوشتوه ،بۆیه پێویسته ئهو رژێمه بڕۆخ���ێو دیكتاتۆریی���هت لهناوبچێت. پێویسته كهوتنی ئهو دیكتاتۆره ببێت به پهند بۆ دیكتاتۆرهكانی دیكه .تائێستا بهداخهوه رژێمهكهی ئهسهد پهیوهندی لهگهڵ ههندێ الی���هن لهعێراقدا ههیه. ئهوهی بهالی ئێمه گرنگ بێت پرۆژهی نیش���تیمانییهو عێراق لهشهڕی تائیفی بپارێزین. ئاوێن���ه :ئایا مهترس���ی ئ���هوه نییه ئهگهر حكومهتی عێ���راق بهدهم داوای خۆپیش���اندهرانهوه نهی���هت ،ئ���هوا
دهوڵهتی قانونو حیزبی دهعوه هیچ هاوسهنگیهكیان له هیچ شوێنكی دهسهاڵتدا نههێشتوه ،ههر لهدامهزراندنی حكومهتهوه تا بچوكترین فهرمانگه هاوسهنگی تیانیه
ئهحمهد عهلوانی
خۆپیش���اندانهكان ببێت به شۆڕش���ی چهكداری؟ عهلوان���ی :پێویس���ته دهس���هاڵت بهحیكمهتهوه مامهڵه لهگهڵ باردۆخهكهدا بكات ،بهتایبهت لهگهڵ خۆپیشاندهران. چونكه ئ���هوهی داوادهكرێت داوایهكی نیش���تیمانیه ،لهبهرژهوهن���دی ههم���و عێراق���هو لهبهرژهوهندی گهل���ه .ئێمه داوای ئ���هوه دهكهین كه هاوس���هنگی پهی���ڕهو بكرێ���ت لهفهرمانگهكان���دا، چونك���ه دهوڵهت���ی قان���ونو حیزبی دهعوه هیچ هاوس���هنگیهكیان له هیچ شوێنكی دهس���هاڵتدا نههێشتوه ،ههر لهدامهزراندنی حكومهتهوه تا بچوكترین فهرمانگه هاوسهنگی تیانیه. ئاوێن���ه :خۆپیش���اندهرانی ئهنب���ار ب���اس ل���هوه دهك���هن كه دهس���هاڵت دهیهوێت لهڕێگای هێ���زهوه گۆڕهپانی خۆپیش���اندانهكان چۆڵ بكات ،تاچهند
ڕاسته؟ عهلوانی :نازان���م تاچهند ئهو ههواڵه راس���ته .بهاڵم ئهوهم���ان لهبیر نهچێت ك���ه تائێس���تاش خۆپیش���اندان ههر بهشێوهیهكی ئاشتیانه بهڕێوهدهچێت، خهڵكی ئامادهن لهمهیدانی خۆپیشاندان بمێننهوه تاكو داواكاریهكانیان جێبهجێ دهكرێ���ت .لهالیهن چهن���د الیهنێكهوه ههوڵدهدرێ���ت بهرگی تائیفی بكهن بهر خۆپیشاندانهكهو بهرگه نیشتیمانیهكهی لێ بكهنهوه. ئاوێن���ه :ل���ه چهن���د پارێزگایهكدا خۆپیش���اندان ب���ۆ پاڵپش���تی مالیكی دهكرێت ،رای ئێوه چیه؟ عهلوانی :ئهو خۆپیشاندانانه لهالیهن پۆلیس���هوه ڕێگهی پێدراوهو رێگری لێ نهكراوه .بهپێچهوانی خۆپیشاندانهكانی ئهنبار ،بۆیه ئهو خۆپیشاندانانه رژێمی پێش���ومان بیردهخات���هوه ،ك���ه چۆن
خهڵكیان بهزۆر دهبرد بۆ خۆپیشاندان. بهههم���ان ش���ێوه ئێس���تا مالیكیش خهڵكی بهزۆر بردوه بۆ خۆپیش���اندان، لهكاتی دهوامی فهرمی���دا خهڵكیان له فهرمانگه دهركردوهو ب���هزۆر بردویانه ب���ۆ خۆپیش���اندان .ئێم���ه زانیاریمان ههیه لهس���هر ئهوهی كه پاره دراوه به خۆپیش���اندهران تاكو ئامادهبن ،سزای ئهو فهرمانبهرانهش دهدرێ كه بهشداری لهو خۆپیشاندانه نهكهن. ئاوێنه :رای ئێوه چییه لهسهر ناوچه جێناكۆكهكانو ماددهی ()140؟ عهلوان���ی :مادهی ( )140ماددهیهكی دهس���تورییه ،پێویس���ته كارابكرێتو رێ���ز لهدهس���تور بگیرێ���ت .ههم���و پارێزگایهكش تایبهتمهندی خۆی ههیه. ناوچهدابڕاوهكان پێویسته به دانیشتن لهنێوان الیهنهكاندا چارهس���هر بكرێت، چارهسهرێك لهههمو فشارێكی تائیفیو مهزههبیو نهتهوهیی دووربێت. ئاوێنه :هیچ نزیكبوونهوهیهك لهنێوان شهقامی سوننیو كوردی دهبینیت؟ عهلوان���ی :نزیكبوونهوهیهك���ی زۆر گ���هوره لهنێوان كوردو س���وننه ههیه. بهڵگ���هش لهس���هر ئ���هوه ههڵكردنی ئ���ااڵی كوردس���تان بوو ل���ه فهلوجهو ئهنب���ار .ههروهه���ا دهستخۆش���ی لهههڵوێس���تهكانی سهرۆكی ههرێم كرا، سهبارهت به بهرهنگاربونهوهی مالیكیو بهگژاچوونهوهی .ب���ۆ بهگژاچوونهوهی دیكتاتۆریهتو رێگریكردن لهسهرههڵدانی دیكتاتۆریی���هت ،رۆژان���ه تێكهڵب���ون لهنێوان كهسایهتیهكانی كوردو عهرهبی سوننه ههیه .پێموایه ئهم نزیكبونهوهیه ب���هردهوام دهبێت ،چونك���ه داواكاری خۆپیشاندهران داواكاری ههمو عێراقه.
بهسودبینین لهپێگه ئاینییهكهیو ناسراوی لهئاستی واڵتانی عهرهبیدا ،سهركردایهت ی خۆپیش���اندهران دهكاتو ههموو وهفدهكان س���هردانی ئهو دهكهن ،ئهوی���ش داواكاری خۆپیش���اندهران گهاڵڵ���ه دهكاتو پهیامی خۆی���ان ئاراس���ته دهكات ،تاوهكو هێمنو پێداگرب���ن لهچاالكیهكانیان :عهبدولمهلیك سهعدی. عهبدولمهلیك عهبدولرهحمان ئهس���عهد ناس���راو بهش���ێخ عهبدولمهلیك سهعدی، كه ریشهی خۆی دهباتهوه سهر حوسێنی كوڕی ئیمام���ی عهلی چ���وارهم خهلیفهی موس���ڵمانان ،لهس���اڵی ( )1937لهقهزای هیتی سهر بهپارێزگای ئهنبار لهدایكبووه. س���هر بهعهش���یرهتی ئهلبوعهباس���ه ،كه عهش���یرهتێكی گ���هورهی س���امهڕایه. ئهس���عهدی باپیرهی لهس���هردهمی خۆیدا زانایهك���ی بهناوبان���گ ب���ووه ،كاتێكیش لهس���هروهختی جهنگی یهكهمی جیهانیدا "چووه بۆ جیهاد" نهگهڕاوهتهوه .باوكیشی جگهلهوهی لهب���واری ش���هرعدا زانابووه، هاوكات بۆ پهیداكردنی بژێوی كاری بهنایی كردوه. ش���ێخ عهبدولمهلی���ك س���اڵی ()1943 لهق���هزای هی���ت چوهت���ه قوتابخان���هی حكوم���ی ،پاش���ان وازیهێن���اوهو چوهته قوتابخانهیهكی ئاینیو تا س���اڵی ()1954 ل���هوێ خوێندویهتی .دواتر ب���ۆ درێژهدان بهخوێن���دن چوهت���ه فهلوجه .لهس���اڵی ( )1962بڕوانام���هی دوان���زه زانس���تی تایبهت بهزانسته شهرعیهكانی وهرگرتوه، پاش���ان مۆڵهتی زانستی پێدراوه .لهساڵی ( )1967كاتێك كۆلێژی ئیمام ئهعزهم بۆ خوێندنی ئیسالمی دهكرێتهوه ،بۆ خوێندن رودهكاته ئهوێو ساڵی ( )1970بڕوانامهی بهكالۆریۆس وهردهگرێت. لهس���اڵی ( )1974لهزانك���ۆی بهغ���داد ماس���تهری لهفیقهی بهراوردكاری هێناوه، پاشان لهنێوان س���ااڵنی (1975و )1976 بووهته وانهبێ���ژ لهكۆلێژی ئیمام ئهعزهم. بهدوای ئهوهشدا روودهكاته شاری مهككهو س���اڵی ( )1984ل���هوێ بڕوانامهی دكتۆرا لهشهریعهتی ئیسالمیدا وهردهگرێت. ش���ێخ عهبدولمهلیك ،بههۆی وتنهوهی وانه ئاینیهكان���هوه لهس���نوری پارێزگای ئهنبار ،ههر لهزوهوه بووهته كهسایهتیهكی دی���ار .چونكه ناوبراو لهس���اڵی ()1963 ب���هدواوه لهقوتابخانه ئاینیهكانی فهلوجهو رومادی وانهی وتۆتهوه .دوای ئهوهی ساڵی ( )1975قوتابخانه ئاینیهكان دادهخرێت، دهچێت���ه ئامادهیی ئیس�ل�امیو لهس���اڵی ( )1966دهبێت���ه پێش���نوێژو وتارخوێنی مزگهوتی گهورهی رومادی. لهس���اڵی ( )1993ش���ێخ عهبدولمهلیك بووهته س���هرۆكی یهكێتی زانایانی عێراق. لهنێوان س���ااڵنی ( )2001 - 1986بووهته مامۆس���تا لهپهیمانگای جیهانی ئیسالمی لهبهغ���دا ب���ۆ پێگهیاندن���ی پێش���نوێژو وتارخوێنان .ئهم زانا شهرعزانه بۆ ماوهیهك عێراق جێدههێڵێتو لهنێوان سااڵنی (2001 )2008دهبێته وانهبێژ لهكۆلێژی شهریعهیزانكۆی موئته لهئوردن .ئێستاش وانهبێژه لهزانكۆی زانسته ئیسالمیهكان لهئوردن. ناوبراو ،ئهندامی یهكێتی زانایانی جیهانی ئیس�ل�امیه ،ك���ه گهورهتری���ن رێكخراوی جیهان���ی تایبهت ب���ه ئههلی س���وننهیه. لهس���اڵی ( )2007حكومهتی عێراق بڕیار دهدات ش���ێخ عهبدولمهلیك بكرێته موفتی گش���تی عێراق ،بهاڵم ناوبراو ئ���هم داوایه رهتدهكاتهوه. لهئاس���تی زانس���تیدا ،ناوبراو لهعێراقو واڵتانی عهرهب���ی سهرپهرش���تی نزیكهی ههشتا نامهی ماس���تهرو دكتۆرای كردوه، ههروهها گفتوگ���ۆی دهیان تێزی دكتۆرای كردوه ،ههربۆیه ههڵبژێردراوه بهشارهزای زانس���تی بۆ بڕوانامهی دكت���ۆرا لهعێراقو ئ���وردنو س���عودییهو س���وریاو یهم���هنو ئیم���اراتو قهتهرو مالیزیا .خاوهنی س���ی كتێب���ی چاپك���راوو س���یانزه توێژینهوهی چاپنهكراوه ،ئهمه جگهله سهدان فتوا كه لهماڵپهرهكانی ئینتهرنێت باڵوكراونهتهوه. لهئاستی سیاسیدا بهكهسێك دادهنرێت ب���ۆ جێگرتن���هوهی ح���ارس زاری ،ك���ه لهدوای روخانی رژێمی بهعسهوه ،لهڕووی ئاینیهوه س���هرۆكایهتی عهرهبی سوننهی دهكردو ئێستا لهعهممان دهژێتو تۆمهتی بهعس���یبونی دهدرێت���ه پ���اڵو ناویرێ���ت بگهڕێت���هوه ب���ۆ عێ���راق .دوای ئ���هوهی لەكۆتایی لهس���اڵی رابردودا خۆپیشاندان لهئهنبار دهستیپێكرد ،شێخ عهبدولمهلیك بووهته رابهرێكی دیارو رێبهرێكی ناسراوی ئهو خۆپیشاندانانه.
8
ئابووری
) )360سێشهمم ه 2013/1/15
"ههر حکومهتێک پاره لهبانکهکانیدا نهما پێویست ه ئیفالسبونی خۆی رابگهیهنێت" ئا :ئاسۆ سهراوی نهبونی پارهی بهردهست (سیولهی نهقدی) لهبانكه حكومییهكاندا، تا ئهو ئاسته چوه ،كه ههندێ لهموچهخۆران بهشێوهیهكی چاوهڕوان نهكراو موچهكانیان دوابكهوێت، ئهمهش وهك شارهزایانی ئهو بواره دهڵێن "حاڵهتێكی مهترسیداره" .ئهوه لهكاتێكدا تائێستا حكومهت بهفهرمی دانی بهكێشهی كهمبونهوهی پاره لهبانهكهكاندا نهناوه .ههر لهوبارهیهوه بهڕێوهبهی بانكێكی ئههلیی دهڵێ "دهبو حكومهت ،رونكردنهوهیهكی راستو رهوانو بێ پێچو پهنای لهوبارهیهوه بدایه".
دهك���هن" .هۆكارێكی تر پهیوهس���ت ه بهبیروب���اوهڕی ئاینیی���هوه ،كه ههندێ خهڵك���ی وا لێكدان���هوهی ب���ۆ دهكهن زۆرینهی مامهڵهكانیان لهگهڵ بانكهكاندا دهچێت���ه بواری حهرام���هوه ،لهكاتێكدا وهك بهڕێوهب���هری بانك���ی مهنس���ور دهڵێت "لهئێستادا بانكه ئیسالمییهكان، بهتایبهت لهسهر ئاستی واڵتانی عهرهبی بهرهوپێش���چونێكی باشیان بهخۆیانهوه دی���وه" .یهكێك���ی ت���ر لههۆكارهكانی ئ���هوهی وای كردوه ك���ه خهڵكی كهمتر مامهڵه لهگهڵ بانكهكاندا بكهن ،بۆ ئهوه دهگهڕێتهوه كه لهس���اڵی 1991بهشێك لهخهڵكی پ���ارهی لهبانكهكاندا تێداچو "ئهمهش بێ متمانهییهكی دروستكردوه تائێستاش رهنگدانهوهی ههیه". بانكه ئههلییهكانو گرنگییان بهش���ێوهیهكی گش���تی ،دروستبونو چاالك���ی بانك���ه ئههلیی���هكان ،لهدوای س���اڵی 2003لهههرێمدا سهرههڵدهدات ،بهبۆچونی بهڕێوهبهری لقی س���لێمانی بانك���ی مهنس���ور پێش���وازی خهڵكی لهبانكه ئههلییهكان تائێستا لهئاستێكی باش���دا بوه ،لهبارهی ئهو پرس���یارهش ئایا بانك���ه ئههلییهكانیش لهئێس���تادا وهكو بانكه حكومییهكان گرفتی كهمیی پارهی بهردهس���تیان ههیه؟ لهم روهوه هاوار ،ئهوه دهخاتهرو كه تائێستا وهكو بانكهكهی خۆیان ئ���هو گرفتهیان نییه، بهاڵم ئهگ���هر لهبانك���ه حكومییهكاندا ئهو كێش���هیه درێژه بكێش���ێ ئهوا دور نییه ئهو گرفته بانك���ه ئههلییهكانیش بگرێت���هوه" .ههر كاتێ���ك بانك پارهی كهمبۆوه ،یهكێك لهرێگاكانی چارهسهر ئهوهیه نرخی س���ود زیاد بكات بۆ ئهو كهس���انهی پ���ارهی لێدادهنێ���ن ،نرخی س���ود بهشێوهیهكی گش���تی لهههرێمدا لهنێ���وان %4ت���ا %8دای���ه" .لهبارهی ژمارهی بانكه ئههلییهكانیش بهعێراقیو بیانییهكان لهسهر ئاستی ههرێم بهپێی پێش���بینییهكانی ئ���هو ژمارهیان كهمتر له 30بانكه.
بانكو گرنگی لهبوژانهوهی ئابوری واڵتدا كهم ش���ارهزاییو ئاشنانهبونی زۆرێك لههاواڵتیان بهكاروب���اری بانكیو كۆنی سیستمی كاركردنی بانكهكان ،بهبڕوای ش���ارهزایانی ئ���هو بواره ،بۆت���ه هۆی بهروپێ���ش نهچونی كاروب���اری بانكی لهههرێمدا .بهڕێوهبهری لقی س���لێمانی بانك���ی مهنس���ور هاوار ش���ێخ رهوف، ئام���اژه ب���هوه دهكات ،ك���ه زۆری و سهردهمیانه بونی چاالكیی بانكی لهههر واڵتێكدا مانای بهروپێشچونی سهرجهم كایه ئابورییهكانی ئ���هو واڵتهیه "زۆری چاالكی بانكیو سهردهمیانه بونی لهههر ش���وێنێكدا مانای بهروپێشچونی ژیانو كای���ه ئابورییهكانه ،ب���هدهر لهوه ،بهو پارهی كه خودی هاواڵتیان لهبانكهكاندا پاشهكهوتی دهكهن جگه لهسودمهندیی خۆی���ان ،ه���اوكات بهش���ێوهیهكی ناراستهوخۆ بهش���داریش دهبن لهپرۆژه وهبهرهێنهرهكان���دا .گرنگییهك���ی تری بانك ئهوهیه كه دهورێكی بااڵ دهبینێت لهرێكخستنو بهروپێش���چونی كاروباری كۆمپانیاو دام���هزراوهكانو دابینكردنی سهرمایه بۆ پڕۆژه" . لهگهڵ گۆڕانكارییهكانی دنیادا كاروباری بانكی���ش بهرهوپێش���چونی بهخۆیهوه دیوهو سهرهتا وهك هاوار باسی دهكات، بانك���ی حكومی بونی ههبوه ،پاش���ان هۆكارهكانی كهمبونهوهی پاره لهبانكه حكومییهكاندا لهگهڵ دروس���تبونی بانكه ئههلییهكان، هۆكارهكانی كهمبونهوهی پاره لهبانكه پت���ر كاروب���اری بانكی گهش���ی كردوه "لهئێس���تادا بانكه ئههلییهكان ،لهسهر حكومییهكان���دا گهلێ���ك لێكدان���هوهی ئاس���تی دنیا رۆڵێك���ی گهورهتر دهبین جیاوازی بۆ دهكرێت ،لهوانه كێشانهوهی پاره لهبانكهكاندا ،لهالیهن بهرپرس���انی بهبهراورد بهبانكه حكومییهكان". ه���هردو حیزبی بااڵدهس���تهوه ،ئهمهش بهه���ۆی جێگی���ر نهبون���ی بارودۆخی بۆ لهههرێمدا بانك ئهو گرنگییهی سیاسی ،بهاڵم هاوار ئهو ئهگهره بهدور نییه؟ لهههرێمی كورس���تاندا هی���چ كاتێك دهزان���ێو دهڵێت "ئهگ���هر بهویژدانهوه بانكهكان ،نهیانتوانیوه ئهو رۆڵه بگێڕن بدوێی���ن ،ئ���هوه ئهگهرێك���ی دوره كه كه ئ���هو بهڕێوهبهره ئاماژهی پێدهكات ،حیزب پارهی لهبانكهكان كشاندبێتهوه، هۆی ئهمهش وهك ئ���هو رونیدهكاتهوه بهاڵم دهكرێت بڵێین بێپالنی حكومهت، ب���ۆ زی���اد لههۆكارێ���ك دهگهڕێتهوه ،بهتایبهت وهزارتی دارایی لهخهرجكردنی سهرهكیترینیان ،كۆنی ئهو سیستهمهیه پارهدا یهكێكه لههۆكاره سهرهكییهكان، كه بانكهكانی ههرێ���مو عێراقیش كاری بهداخ���هوه دهب���و حكومهت���ی ههرێم پێدهكهن "سیستمی كاركردنی بانكهكان لهوبارهی���هوه رونكردنهوهی پێویس���تی زۆر ك���ۆنو كالس���یكییه ،پێویس���ته بدایه ،ئهوهی ئێمه دهیبینین تائێس���تا پهرلهم���ان ههمواری ئهو یاس���ایه بكات حكوم���هت رونكردنهوهیهك���ی راس���تو ك���ه تائێس���تا بانكهكان كاری لهس���هر رهوانو ب���ێ پێچو پهنای ل���هو بارهیهوه
ئیدارهیی لهم ههرێمدا ماوه".
بانکی ئههلی مهنسور فۆتۆ :ئاوێنه نهداوه" .نهناردنی پارهی بهشه بودجه ی ههرێم لهبهغ���داوه لهكاتی خۆیدا ،وهك ههندێ لهبهرپرس���انی حكومی باس���ی دهك���هن هۆكارێكی كهمبونهوهی پارهیه لهبانكهكان���دا "دهك���رێ ئهمه بهیهكێك له هۆكارهكان دابنێین ،بهاڵم دهش���بێت ههرێ���م بۆ ئهو حاڵهتانه پارهی یهدهگی ههبێت". سهبارهت بهو دهنگۆیهش كه دهوترێ لهئهنجامی خهرجییه زۆرهكانی حكومهتی ههرێمهوه پ���اره لهبانكه حكومییهكاندا كهمبۆت���هوه ،ئ���هو وت���ی "ههرگیز بهو دوعای���ه ناڵێم ئامین ،دهكرێت بڵێین بێ س���هروبهریو بێ پالنی لهخهرجییهكاندا ههی���ه ،بهاڵم ناكرێ���ت بڵێین خهرجیو دهستكراوی حكومهت بۆ جێبهجێكردنی پرۆژهكان هۆكارهكهیهتی ،گرفتی كهمی پاره ،لهدواكهوتنی موچهی موچهخۆراندا بهتهواوهتی رهنگی دایهوه" ههروهها ئهو بهڕێوهبهر دهپرس���ێ "حكومهتی ههرێم بودجهی س���اڵی راب���ردوی زیاتر له 11 ملی���ارد دۆالر بوه ،ئای���ا ئهوهندهی بۆ موچه خ���هرج كردوه ،تا نهتوانێ موچه لهكات���ی خۆی���دا ب���دات؟" .ههرچهنده بۆچونێكی وهها ههیه كه دروستبونی ئهو گرفته ،زیاتر پهیوهندی بهدهسهاڵتدارانی بااڵی ه���هردو حیزبه س���هرهكییهكهی ههرێمهوه ههیه ،نهك وهزارهتی دارایی، چونكه وهك ههندێ دهڵێن "دهس���هاڵتی سیاسییه بااڵكانی ههردو حیزب ،زیاتره لهوهزارت���ی دارایی" ،ب���هاڵم هاوار ئهوه رهت دهكات���هوهو بهرپرس���یارێتییهكه دهخاته ئهستۆی وهزارهتی دارایی. ئهركی كێیه لێپرسینهوه لهم حاڵهته بكات؟ خهرجییهكان���ی چاودێریكردن���ی حكوم���هتو بهدواداچ���ون ب���ۆ ئ���هو پرۆژانهی پارهی تێ���دا خهرج دهكرێت، لهههم���و واڵتێكدا زیات���ر ئهركی الیهنه ئۆپۆزیس���یۆنهكانه ،بهب���ڕوای ه���اوار ش���ێخ رهوف ،الیهنهكانی ئۆپۆزیسیۆن
لهههرێم���دا تارادهیهكی باش توانیویانه بهدواداچون بۆ خهرجییهكانی حكومهت بكهن ،جگه لهوه بهئهركی پهرلهمانیشی دهزان���ێ بهتایب���هت لهرێ���گای دهزگای چاودێری���ی دارایی���هوه ،بهدواداچون بۆ كهمبونهوهی پاره لهبانكه حكومییهكاندا بكات ،هاوكات ئهو بهڕێوهبهره ئهوهش دهخاتهرو كه لهواڵته پێش���كهوتوهكاندا نهك پهرلهم���ان ،بهڵك���و هاواڵتییهكی ئاس���ایش دهتوان���ێ بهدواداچ���ون بۆ بابهتێك���ی وهه���ا بكات ،ب���هدهر لهوه، دهزگا راگهیاندنهكانیش وهك دهسهاڵتی چ���وارم بهبۆچونی ئ���هو دهكرێت وردتر ب���هدوای ئهو گرفتهدا بچنو هۆكارهكانی بۆ هاواڵتی���ان رونبكهنهوه .ئهو جهخت ل���هوهش دهكاتهوه كه ئ���هوهی جێگهی سهرسوڕمانه تائێستا حكومهتی ههرێم بهشێوهیهكی ش���هفافو ئاشكرا باسی ئهو گرفت���هی نهك���ردوه ،هۆكارهكانی رون نهكردۆت���هوه "لهههم���و واڵتێك���ی پێش���كهوتوی دنیادا كه گرفتێكی وهها دێته پێش���هوه ،حكومهت هۆكارهكانی ب���ۆ هاواڵتی���ان روندهكات���هوه ،ب���هاڵم بهداخهوه لهههرێمدا ئهوه دهشاررێتهوه لهجیاتی ئاش���كراكردنی هۆكارهكانی". س���هبارهت بهوهش كه ههر حكومهتێك پاره لهبانكهكانیدا نهما ههڵوێستی چی دهبێت ،ئهو وتی "ههر حكومهتێك پاره لهبانكهكانیدا نهما پێویسته ئیفالسبونی خۆی رابگهیهنێ" "خانهنشینكردن بهگهنجی داهێنانێكی حكومهتی ههرێم". بهفیڕۆدانی پاره بهناوی جۆراوجۆرهوه، دهكرێ���ت وهك یهكێ���ك لههۆكارهكانی كهمبونهوهی پ���اره لهبانكهكاندا ههژمار بكرێت ،لهوانه خانهنشینكردنی بهشێك لهئهندامانی حیزبهكان بهپلهی سهربازیی جۆربهجۆر ،ل���هو بارهیهوه بهڕێوهبهری بانك���ی مهنس���ور ئهوه دهخات���هرو كه دهكرێ���ت ئ���هو كارهی حكومهت وهك داهێنانێكی ن���وێ لێی بڕوانرێ "لهههمو
سیستمی کارکردنی بانکهکان کۆنهو پێویسته پهرلهمان ههمواری یاساکهی بکات
دنی���ادا خانهنش���ینكردن لهدهرهنجامی پێشكهش���كردنی خزمهتێك���ی گش���ت ی وهردهگی���رێ ،بهاڵم ئ���هوهی لهههرێمدا دهگوزهرێ كه خانهنشینكردنی بهشێك لهئهندامان���ی حیزبهكانه ههر بهگهنجی، نمونهیهكه لهدنیادا وێنهی نییه ،بهراستی ئ���هوه داهێنانه ،بهاڵم داهێنانێكی تهواو نهرێن���ی" .كهمبونهوهی پ���اره لهبانكه حكومییهكاندا س���هرهتا لهسلێمانییهوه س���هریههڵدا ،پاش���ان لهههولێریش ئهو حاڵهت���ه بهدهرك���هوت ،ئهم���هش وهك هاوار دهڵێت "مانای ئهوهیه هێش���تا دو
چارهسهری بهپهل ه چییه؟ لهكات���ی كهمبون���هوهی پ���اره ی بهردهس���ت لهبانكهكاندا ،یهكێك لهرێگا چ���ارهكان ،چاپكردن��� ی پارهیه" ،بهاڵم حكومهتی ههرێم ئهو دهسهاڵتهی نییه، ئ���هوه تهنه���ا كاری بانك���ی مهركهزی عێراقیی���ه" .رێگایهكی تر بۆ دهربازبون لهو قهیران���ه ،پهنابردن ه بۆ قهرزكردن، لهمهش���دا وهك ه���اوار دهڵ���ێ "رهنگه حكومهتی ههرێم دهسهاڵتی قهرزكردنی دهرهك���ی نهبێ���ت ،ب���هاڵم دهكرێ���ت لهناوخ���ۆدا ق���هرز بكات".رێگایهك���ی ی خهرجییهكان تری���ش كهمكردن���هوه لهدواجاریش���دا بهڕێوهب���هری بانك���ی مهنسوڕ ،ههرگیز پێی وانییه ،حكومهتی ههرێ���م گرفتی كهمی پ���ارهی ههبێت، چونكه ئهگهر بودجهش ی وهكو پێویست بۆ نهیهت ،ئهوا بهداهات ی ناوخۆ دهتوانێ زۆرێ���ك لهپێداویس���تییهكانی دابی���ن ب���كات "ههرگیز پێم وانیی���ه حكومهت گرفتی كهم���ی پارهی ههبێ���ت ،بهڕای من هۆكارێكی ش���اراوه ههیهو ئاشكرای ناكهن". بۆچی حكومهت دان بهبونی گرفتهكهدا نانێت؟ مامۆس���تایهكی زانكۆی س���لێمانیش ك���ه ماس���تهری لهكاروب���اری بانكیدا ههی���ه ،جهخت ل���هوه دهكات���هوه ،كه ئهوهی لهئێس���تادا ههس���تی پێدهكرێت ی بهردهس���ته كهمبون���هوهی پ���اره لهبانك���ه حكومییهكان���دا م .ش���ێركۆ بورهان س���یویله مامۆس���تا لهزانكۆی س���لێمانی ئهوه روندهكاتهوه كه نهبونی رۆش���نبیرییهكی بانكی ل���هالی زۆرێك لهخهڵكی بهبازرگانهكانیشهوه گرفتێكی س���هرهكیو هۆكاری بهروپێش���نهچونی كاروباری بانكییه لهههرێمدا ،ئهمه جگه لهكۆنی ئهو سیستمی كاركردنهی بانكه حكومییهكان تائێس���تا كاری لهس���هر دهك���هن ،لهب���ارهی ه���ۆكاری ئهوهش كه بۆچ���ی حكوم���هت كهمبون���هوهی پاره لهبانكهكانیدا دهشارێتهوه ئهو وتی "خۆی حكومهت ناچێت ش���تێك بڵێت دژی خۆی ،دهرخستنی كهموكوڕییهكان زیاتر ئهركی الیهنه ئۆپۆزیسیۆنهكانه" . ههروهه���ا بهپێ���ی زانیارییهكان���ی ئ���هو ژم���اره لهس���هرجهم بانك���هكان لهههرێ���م 187بانك���ه "پێدهچێ���ت زۆرترینیان بانك���ه ئههلییهكان بن ،كه بهب���ڕوای م���ن بانك��� ه ئههلییهكانیش چاالكییان لهئاس���تی پێویس���تدا نییه، نهیانتوانی���وه متمان���هی هاواڵتیی���ان بهبانكهكان زیاد بك���هن ،بهپێچهوانهوه تێداچون���ی زیات���ر ل���ه 20ملی���ار دیناری هاواڵتیان لهبانكێكی ئههلی وهك وهركا متمانهبونی هاواڵتیان بهبانكهكان ئهوهندهی تر الوازكرد". ههر لهم بارهیهوه ئاوێنه چهند جارێک پهیوهن���دی بهبهرپرس���انی وهزارهت���ی داراییهوهک���رد ب���هاڵم پهیوهندیهک���ه دهستهبهر نهبو.
ی كوردی ،بهرههمێكی فهرامۆشكراو برنج ی مهرهزه پیرهمهگ���رون ،كش���توكاڵ ئا :عهباس رهسوڵ ی ی %99ج���اران كهم��� بهڕێ���ژه كردوه ،ئ���هو وتی"ئهمس���اڵ بهتهنها ی ههرێم چهند ساڵێك ه جوتیاران ی م���ن م���هرهزهم كردب���و ،س���ااڵن ی تر پشتیان زیاتر لهبهرههمهكان ن���هودهكان ههم���و ئ���هو دهش���ت ه ی خۆماڵی، ی برنج كردۆت ه بهروبوم ی مهرهزهب���و" .دوكاندارێكی���ش بهناو ی ی كورد ئابوریناسان دهڵێن "برنج ی دانهوێڵ ه دهكات كهریم ك ه مامهڵ���ه ی ی بازاڕ ی (منافهسه) كێبڕكێ ی پیرهمهگرون ی ش���ارۆچكه لهب���ازاڕ بۆ ناكرێت"و جوتیارانیش "وشك ه ی نهوهدهكان���دا ی دانیشتوانو دهڵێ���ت "لهس���ااڵن ساڵییو بهموچهخۆربون ی ی م���هرهزهدا رۆژ رۆژان��� ه ل���هوهرز ی ی چاودێریكردن قورسیو زهحمهت مهرهزه" بههۆكار دهزانن ،ههمان كات 2تهنم دهكڕیو دهفرۆش���تهوه ،بهاڵم ه���هر ی���هك كیلۆش ب���هم ب���ازاڕهدا ی كشتوكاڵیش حكومهتو وهزارهت ی نههاتوه" مام حهس���هنیش ل ه گوند ی ی خهمخۆرانه هیچ جۆره پالنێك ی بهم���هرهزهو نییهو جوتیارێكیش بهگاڵتهجاڕییهوه چ���االخ ك��� ه ناوبانگ��� ی ی "له20ماڵ ی ههی ه وت ی خۆماڵ برنج دهڵێت "خۆ حكومهتهك ه گوندهكهم���ان تهنه���ا 11جوتی���ار ی بۆ چاودێریو ی دێمیش دهغڵو دان مهرهزهیان كردوهو ئهویش ههر پارچ ه ێ نهك مهرهزه". پشتیوانی ناكر ی لهتهنێك ی بچوكنو كهس بهرههم زهو ی برنج تێناپهڕێ" .ههردو جوتیارهكه ی كوردی چهڵتوك ی ی كاریگ���هر ی حسێن ،چ���ااڵخو گهب��� ه باس��� ی جوتیارێك بهناو بهوته ی ی وشكهس���اڵییان كرد لهسهر بهرههم ی س���هر بهناحییه ی گهبه لهگون���د
ی دهیانجار قورستره ناكرێتو مامهڵه ی ی گوند ی گهنم ،جوتیارهكه لهخهرمان ی ماڵو ی "موچهخۆریو پۆلیس گهب ه وت ی پهرت ی ئیش كردنو فهالحهت دهسته ی تهنیاكردوه كردوهو پیره جوتیارهكان مهرهزهش بهتهنیا ناكرێ"
ی چااڵخ برن���ج ،ب���هاڵم مام حهس���هن ی "لێرهش ئاو كهمتره لهس���ااڵن، وت��� ی بهاڵم زۆریش زیاتره لهو كشتوكاڵه ی ك ه ك���راوه" .ئهو جوتی���اره ئاماژه ی گوندهكهیان بهوهش���دا ك ه خهڵك��� زۆری���ان كوڕهكانی���ان موچهخۆرنو ی ناكهن". "فهالحهت
ی كارو شارهزایی دهست ی ی ت���ر لهزهحمهتییهكان��� یهكێك��� ی ی برن���ج قورس���ی بهرههمهێنان��� زهوییهكهی���هو ی ئامادهكردن��� ی ی بهردهوامیهت ئاودانوبژارو چاودێر ی ئهمان���هش دورین���هوه س���هرهڕا ی تایبهتهو بهئامێر بهخهرمان كردنیش
ی كوردی"بۆكان" ك ه ئێس���تا ك ه برنج ی لهبازاڕدای��� ه لهراس���تیدا ه���اورده ئێرانیی���هو كیل���ۆی ب ه 5ه���هزارهو ی ب���اش دهزان���رێ ،برنج ه بهجۆرێك��� ی تریش لهئێستادا چهندین هاوردهكان ی كیلۆیهكیان ی ههی���ه .نرخ��� ج���ۆر ی 2250دیناردایه. لهدهور
ی تره ی برنج ی 4ئهوهنده نرخهكه ی چاندن ی وهرز ی ی ك ه لهبازاڕهكه ی ئهوه س���هرهڕا ی برنج لهكوردهواریدا بهكش���توكاڵ ی پیرهمهگرون یهك كیلۆ ش���ارۆچكه ی ههی ه ی دهس���ت نهك���هوت دهوترێ���ت مهرهزه ،دو ج���ۆر ی ك���ورد برنج��� ی ی گوڵ س���ورو گوڵ سپی ،لهناوهڕاست ی مهرهزه ههرچهنده ه���هردو كێڵگه ی قوڕدا ی نیس���اندا لهكێڵگ���ه ی تابینو مانگ��� ی چهرم���هگاو چهم��� چهم��� ی ێ نزیكه ،بهاڵم ئهو جوتیاران ه دهچێنرێ���تو ههر دۆنمێ���ك نزیكه یل چااڵخ ی پێوه دهكرێتو ی چهڵتوك 22كیلۆگرام بنهتۆو وتی���ان "ئهمس���اڵ كیل���ۆ ی یهكهمدا ی تشرین ی مانگ ی لهس���هرهتا ب��� ه 4ه���هزار دینارب���و" دوكاندار ێ %99ئهو ماوهیه ی رونكردهوه ك ه دهدورێت���هوهو دهب دانهوێڵهكهش ئ���هوه ی لهژێربێتو بهدانهوێڵ ه ی بهردهوام ی ئاو دو كیلۆ چهڵتوك ی���هك كیلۆ برنج ی دهوترێت چهڵتوكو ههر ی بهرههمهكه ێ پهیدا دهبێت وات ه كیلۆیهك برنج ل ێ ی ل ی 8ههزار دینار دهكهوێت ،ههر 2كیلۆ چهڵتوكی���ش 1كیلۆ برنج ك���ورد لهم بهدوداچون���هدا ئهوه بهدهركهوت دهمێنێتهوه.
لۆکاڵ
) )360سێشهممه 2013/1/15
"لهههرێمدا زیاترل ه 1ملیۆنو 95ههزار ئۆتۆمبیل ههیه" ئا :بهختیار حسێن لهچاوپێكهوتنێكی تایبهت بهئاوێنهدا، عهمید قادر سدیق ،بهڕێوهبهری راگهیاندنو پهیوهندییهكانی گشتی هاتوچۆی ههرێم ،باس له گرنگترین روداوهكانی هاتوچۆی ههرێم دهكات لهساڵی 2012و تیشك دهخاتهسهر ههنگاوهكانیان بۆ چارهسهر كردنو كهمكردنهوهی روداوهكان ،ههروهها رهخنهش لهیاسای ئێستای هاتۆچۆ دهگرێتو سزاكانیش بهكهم دهزانێت، هێما بۆ ئهوهش دهكات كه ئێستا گرفتی ئهوان ئهوهیه كه یهكگرتونین بهڕێوهبهرایهتییهكانیانو بهیهك شێوهش مۆڵهت بهشۆفێران نادهن.
1ملیۆنو 166 ههزارو 282 ی هاواڵتی مۆڵهت شۆفێرییان وهرگرتوه"
ئاوێنه :رهوشی هاتوچۆ بهشێوهیهكی گشتی لهههرێم چۆنه؟ عهمید قادر سدیق :بهبهراورد بهپێشو بهرهوپێش���چوه ،بهاڵم هێشتا لهئاستی داخوازی ئێمهدا نییه ،ئێمه دهمانهوێت یاس���اكانی هاتوچ���ۆ بچێت���ه ب���واری خوێندنهوه لهقوتابخانهكانو وهكو وانه بخوێنرێ���ت ،هاوكات پێشنیاریش���مان كردوه كه پهیمانگایهكی تایبهتیش بۆ پۆلیسی هاتوچۆ بكرێتهوه ،بۆ ئهوهی باشتر كارهكانیان بكهن. ئاوێنه :تاوهكو ئێستا فهرمانگاكانی هاتوچۆ لهش���ارهكاندا بهیهك سیستهم كارناكهن ،بهنمون���ه لهپێدانی مۆڵهتی شۆفێریدا جیاوازی ههیه ئهوه بۆ؟ عهمید قادر س���دیق :ئهوه راس���ته بهڕێوهبهرایهتییهكانمان بهیهك ش���ێوه مۆڵهت نادهن بهشۆفێر ،ئهوهش كاتی دهوێت بۆ چاكردنی ئومێدهكهم بتوانین ئهوه چارهسهر بكهین. ئاوێنه :لهگهیاندنی پهیامهكانتاندا بۆ هاواڵتیان گرفتتان نییه؟ عهمی���د ق���ادر س���دیق :یهكێ���ك لهگرفتهكانمان ئهوهی���ه دهبوایه ئێمه وهكو وهزارهتی ناوخ���ۆ تهلهفزیۆنێك ی���ان رادیۆیهك���ی تایب���هت بهخۆمان ههبوایه ،چونكه ئهگ���هر ههبوایه ئهوا دهمانتوانی بهبهردهوام پهیامی خۆمان بگهینه سهرجهم هاواڵتیانو شۆفێران، لهوكاتهشدا ئێمه وهكو راگهیاندن رۆڵو كاریگ���هری زیاترمان دهب���و بهبهراورد لهگهڵ ئێستا.
ئاوێن���ه :هاتوچ���ۆی س���لێمان ی پێش���نیارێكیان كرد بۆ كهمكردنهوهی قهرهباڵغ���ی كات���ی دهوام ئهویش یان ئهوهت���ا فهرمان���گاكان ئۆتۆمۆبێل بۆ كارمهندهكانی���ان ئاماده بكهن ،یاخود كات���ی دهوام���ی ههم���و فهرمانگهكان بهیهك���هوه نهبێ���ت ،ئای���ا ئهم���ه چارهسهره؟ عهمید ق���ادر س���دیق :س���هبارهت بهئاڵۆزی سهر ش���هقامهكان دو الیهن ههی���ه ،یهكێكی���ان رۆژ ل���هدوای رۆژ ژم���ارهی ئهو كهس���انه زی���اد دهكات كه داخوازییان ههیه ب���ۆ ئۆتۆمۆبێل، رۆژ دوای رۆژ لهبهرامبهریش���دا ژمارهیهكی زیات���ر ئۆتۆمۆبێل دهرژێته سهر ش���هقامهكان ،بۆیه ئێمه بۆ ئهمه داوایهمان كردوه كه سااڵنه یهك مۆدێلی ئۆتۆمۆبێل هاوردهی كوردستان بكرێت بهكوالێتێكی ب���هرز ،ههروهها داوامان كردوه كه شهقامهكان فراوانتر بكرێت، ئێمهش كار لهس���هر ههمو ئهو شێوانه دهكهین كه هاوكارمان بێت بۆ چاكردنی رهوشی هاتوچۆ.
ی بههۆی روداوهكان هاتوچۆوه 572 ی هاواڵتی لهساڵ 2012گیانیان لهدهستداوهو ی سلێمانیش قوربان یهكهم بوه عهمید قادر سدیق ئاوێن���ه :ئای���ا ئ���هو رێ���ژه زۆره ی ئۆتۆمۆبێل كه سااڵنه هاوردهی ههرێمی كوردستان دهكرێت ،ههنگاوهكانی ئێوه چی بوه بۆ رێگری كردن لهو ژمارهیهو ئایا رهچ���اوی نیزامی ژینگ���ه پارێزی كراوه لهمهدا؟ عهمید قادر سدیق :ئێمه پێمان وایه كه بۆ چارهس���هركردنی ئهو كێشهیه، تهنی���ا دهتوانین ئ���هو ئۆتۆمۆبێالنهی كه هاورده دهكرێ���ن الیهنی كواڵێتیو جۆرهك���هی بكرێت ،چونك���ه ههندێك لهو ئۆتۆمۆبێالنهی كه هاورده دهكرێن كواڵێتیان باش نیی���ه ،بۆیه دهتوانین لهرێگهی پش���كینی پێش���كهوتو ،ئهو ئۆتۆمۆبێالن���هی ك���ه كواڵێتیان باش نییه ،وهك���و واڵتانی تر بیگهڕێنینهوه، لهم كاتهش���دا دهتوانی���ن زیاتر الیهنی ژینگهیی بپارێزین ئاوێن���ه :ب���ۆ تاوهك���و ئێس���تاش لهكاتی تێپهڕبونی بهرپڕس���ێك بهچوار رهیانێكدا ،دهبێت ئهو شوێنه بوهستێت تا بهرپرسهكه دهڕوات؟ عهمید قادر س���دیق :ئ���هو حاڵهتانه
فۆتۆ :بهختیار حسێن ئهگهر پێشتر ههبوبێت ،ئهوا ئێستا زۆر رو لهكهمییه. ئاوێن���ه :ب���اس ل���هوه دهكرێت كه سزاكانی هاتوچۆ كهمن بۆ ئهوانهی كه سهرپێچی دهكهن ،رای تۆ چییه؟ عهمید قادر سدیق :ئهو سزایانهی كه ئێمه لهبواری هاتوچۆ كاری پێدهكهین، یاس���ای ژماره 86ه كه س���اڵی 2004 لهالی���هن وهزارهتی ناوخ���ۆی عێراقی فیدراڵ دهرچ���وه ،لهبهرئهوهی ئێمهش لكاوین بهعێراق بۆیه كار بهو یاس���ایه دهكهی���ن ،بهاڵم ئهم یاس���ایه ههڵهیهو دهبێت پهرلهمانی كوردستان گۆڕانكاری تێدا بكات ،بهتایبهتی لهبواری سزادانو ئهم���ه زیاد بكرێ���ت ،ههروهها تهمهنی ئۆتۆمۆبێلی���ش دیاری بكرێ���ت ،بۆیه داوام���ان كردوه كه لهكوردس���تان ئهو یاسایه گۆڕانكاری تێدا بكرێت. ئاوێنه :دهوترێ زۆربهی روداوهكانی هاتوچۆ پهیوهندیان بهخراپی رێگاكانهوه ههیه ،بۆچونی ئێوه چییه؟ عهمی���د قادر س���دیق :ههم���و ئهو شهقامانهی كه لهكوردس���تاندا ههیه،
لهالی���هن حكومهت���ه داگیرك���هرهكان دروس���تیان ك���ردوهو هی س���هردهمی ئهوانن ،بۆیه دیزاینی باشیان بۆ نهكردوه بهتایبهتی ئهو رێگایانهی كه شارهكانی بهستۆتهوه بهقهزایهك ،ئهمانه ههموی رێگایی سهربازین بۆ ئهوهی شۆڕشهكانی كوردی پێ سهركوت بكهن ،لهبهرئهوه رێگای هونهری لهكوردس���تان زۆر زۆر كهمن ،بۆیه ئهمه پێداچونهوهو بڕێكی زۆری پارهش���ی دهوێت ،بۆ ئهوهی ئهم رێگایانه بهدوس���اید بكرێ���ن ،چونكه خراپی رێگا هۆكارێك���ه بۆ وهرگهڕانی ئۆتۆمۆبێ���ل ،بۆیه ئێس���تا حكومهتی ههرێم پالنی بۆ چارهس���هركردنی ئهمه داناوهو لهماوهیهك���ی كهمدا دهكهوێته بواری جێبهجێكردنهوه. ئاوێنه :ژمارهی ئۆتۆمۆبێل لهئێستادا لهشارهكانو لهكوردستان چهنده؟ عهمید قادر سدیق :له ئێستادا بهپێی دواین ژم���ارهی ئۆتۆمۆبێل له/12/31 2012لهگش���ت بهڕێوهبهرایهتییهكانی هاتوچۆی ههرێم له ههولێرو سلێمانیو دهۆك 1095401ئۆتۆمۆبێل لهكوردستان
9
ههیه ،كه ئۆتۆمۆبێلی تایبهت ژمارهیان ،534868ههروهها ئۆتۆمۆبێلی كرێش ،76974ئۆتۆمۆبێل���ی بارههڵگری���ش ژمارهیان ،269356ئامێری كشتوكاڵو ئامێری بیناسازییش ژمارهیان ،33615 ئۆتۆمۆبێل���ی میریی���ش ،20452 ئۆتۆمۆبێلی كاتی دهرهوهی ههرێمیش( كارت���ی زانیاری) ژمارهی���ان ،140548 ماتۆرسكیلیش ،19585لهو ژمارانهش لهههولێ���ر 527467ئۆتۆمۆبێل ههیه، لهس���لێمانیش 339466ئۆتۆمۆبێ���ل ههیه ،لهدهۆكیش 204971ئۆتۆمۆبێل ههیه. ئاوێن���ه :ئهی ئ���هو كهس���انهی كه مۆڵهتیان ههیه لهكوردستان ژمارهیان چهنده؟ عهمید ق���ادر س���دیق :بهپێی دواین ئام���ار ل���ه ،2012 /12/31لهگش���ت بهڕێوهبهرایهتییهكانی هاتوچۆی ههرێم ژم���ارهی مۆڵ���هت 1166282بوه ،كه لهو ژمارهیه 600335مۆڵهتی تایبهتهو 549408مۆڵهتیش گشتی بوه4645 ، مۆڵهتیش كشتوكاڵیو بیناسازی بوه، 1905مۆڵهتیش بۆ ك���هم ئهندام بوه، 9989مۆڵهتیش بۆ ماتۆڕس���كیل بوه. كه ل���هو ژمارهی���هش 404315مۆڵهت لهههولێ���رو 434315مۆڵهتی���ش ب���ۆ س���لێمانیو 209885مۆڵهتی���ش ب���ۆ دهۆكو 79647مۆڵهتیش بۆ گهرمیانو 38084مۆڵهتیش بۆ سۆران بوه. بهپێی دواین ئاماری هاتوچۆ ی ههرێم ل���ه2012دا 3457روداوی هاتوچ���ۆ رویان���داوه ك���ه 5939 كهس بههۆیهوه برینداربونو 572 كهس���یش گیانیان لهدهس���تداوه. كه لهههولێ���ر 1175روداو 1148 برین���دارو 156م���ردو ههب���وه، لهس���لێمانیش 1180روداو 3479 بریندارو 227كهس���یش مردون، لهدهۆكی���ش 635روداو رویانداوه ك ه 729كهس برین���دار بونهو120 كهسیش مردون ،لهسۆرانیش 102 روداوو 214برین���دارو 20مردوش ههبوه ،لهگهرمیانیش 365روداو ههبوهو 369بریندارو 49كهسیش مردون.
پرۆژهیهك لهكۆیه 13 ،ساڵه تهواو نهكراوه "تهواوكردنی ئهو پرۆژهیه ،حیكایهتی مێشهو تهواوبونی نییه" ئا :شاهۆ ئهحمهد پرۆژهی دروستكردنی مهلهوانگهی (تایر تۆفیق) یهكێكه لهپرۆژهكان ی حكومهتی ههرێمی كوردستان ئهم پرۆژهیه لهساڵی 2000دهستكراوه بهدروستكردنیو بڕی 200ههزار دۆالری تێدا خهرجكراوه ،بهاڵم تاكو ئێستا تهواونهكراوه سهرۆكی شارهوانی كۆیهش دهڵێت "لهبهرئهوهی ئهو پڕۆژهیه (مساتهحهیه) بۆیه شارهوانی ناتوانێت كاری تێدا بكات".
ههرچهنده ی ی زۆر بودجهیهك تێدا خهرجكراوه، ی بهاڵم بههۆ بێ بهرنامهییو ی ناشارهزای ی سهرپهرشتیارهكان ی پرۆژهك ه شكست هێناوه
ئهندازیارێ���ك ك���ه لهس���هرهتا ی دروس���تبونییهوه سهرپهرش���تی ئ���هو پرۆژهیهی كردوه ئ���هوه دهخاتهرو كه بودجهی پرۆژهكه ،لهالیهن س���كرتێری گش���تی یهكێتییهوه (جهالل تاڵهبانی) بهشێوهی مساتهحه دابینكراوه . ئهندازیار دڵش���اد بك���ر لهلێدوانێكی بۆ ئاوێن���ه ئهوه روندهكاتهوه كه پێش پرۆس���هی ئ���ازادی عێ���راق ،تاڵهبانی س���هرۆك كۆم���ار ،بهب���ڕی 700ههزار فۆتۆ :شاهۆ ئهحمهد وێنهی پرۆژه تهواو نهکراوهکه دیناری (ئهو كات���هی) بۆ تهرخانكرد ب���ۆ ،ئ���هوهی مهلهوانگهیهك���ی ل���هو جۆره لهش���اری كۆی���ه بكاتهوه ،بهاڵم لهش���اری ههولێ���ر لهپڕۆژهیهكی تردا بهشێوهیهكی (مساتهحه) "بهاڵم كێشه سهرپهرشتیارهكانی پرۆژهكه شكستی پرۆژهیهكی تهرخان كراو نییه ،تاوهكو بههۆی ئهوهی ئهو بڕه پارهیه بهش���ی شكستی هێنابو ،بهیهكجاری كۆمپانیاكه لێرهدایه لهئێستادا هیچ كهسێك پرۆژه هێناوه بۆیه پێویس���ته ئهو كهسانهی حكومهت بودجهی تێ���دا خهرجبكات، تهواوكردن���ی پرۆژهك���هی نهك���ردوه ،رۆیشتوه ئهوان بۆیان نهدۆزراوهتهوه .بهش���ێوهی (مس���اتهحه) وهرناگرێت ،ئ���هو پرۆژهیان شكس���ت پ���ێ هێناوه بهڵكو "ئهوه پرۆژهیهكی (مس���اتهحه) ی���ه ك���ه كۆمپانیای���هك گرتویهتی بۆ ههر بهوتهی ئهو ئهندازیاره دوابهدوای بهڵكو تهنیا بهش���ێوهی (ئیستیسمار) روبهروی دادگا بكرێنهوه". پرۆژهكه وهس���تاوه ئهو وتی "ههر ئهو لهالیهكی ترهوه س���هرۆكی شارهوانی خۆی بودج���هی لێ خهرجكردوه ،بۆیه كاته ئێم���ه داوامان لهحكومهتی ههرێم ئهوه لهشاری موسڵهوه كۆمپانیایهكی تر نهبێت ،ب���هاڵم پرۆژهكه ناتوانرێت بهم كرد ،كه ب���ۆ تهواوكردنی پڕۆژهكه بڕه دێتو لهو پرۆژهیهدا دهستبهكار دهبێت ،ش���ێوهیه بێت ،چونكه بهشێكی زۆری كۆی���ه رایدهگهێنێ���ت ئ���هم پرۆژهیه حكومهتی ههرێم بودج���هی بۆ خهرج پارهیهك دابین بكات ،بهاڵم لهبهرئهوهی ب���هاڵم ئهوانیش بهه���ۆی تیرۆركردنی كارهكانی بهشێوهی (مساتهحه) بوه" .بهش���ێوهیهكی (مس���اتهحه)یه بۆی���ه ناكات". سهرۆكی شارهوانی ئهوهشی خستهرو رۆژنامهن���وس ئ���اری س���ابیر وهك ش���ارهوانی كۆیه ناتوانێ���ت كاری تێدا پرۆژهكه بهشێوهیهكی (مساتهحه) بو ،ئهندازی���اری كۆمپانیاكهیان���هوه ،كار ئ���هو بودجهیان دابین نهك���رد ،تا ئهو كردن لهپرۆژهكهدا دهوستێننو دوباره دانیش���تویهكی كۆی���ه بۆچون���ی بكات ،بهڵكو دهبێت كۆمپانیایهك بێت كه لهئێستادا ئهو پرۆژهیه لهالی ئهوانهو كات���هی كۆمپانیایهك���ی لوبنانی هاتو پرۆژهك���ه بهتهواونهكراوی دهمێنێتهوه وای���ه تهواونهكردن���ی ئ���هو پرۆژهی���ه ئهو كاره بگرێته ئهستۆ پرۆژهكه تهواو راش���یانگهیاندوه ههر كهسێك دهوێت كاری تێدا بكات ئ���هوا ئهوان ئامادهن س���یمایهكی ناش���یرینی بهش���ارهكه بكات. رادهستی شارهوانی دهكرێ. درێژهی بهپڕۆژهكهدا". س���هرۆكی ش���ارهوانی كۆیه هیمداد پێیبدهن "بهاڵم تاكو ئێستا هیچ كهس ناوبراو ئهوهشی خستهرو لهئێستادا بهخش���یوه "ههرچهن���ده بودجهیهكی ئهو ئهندازیاره ئهوهشی ئاشكراكرد، دوای كاركردنێكی زۆری ئهو كۆمپانیایه وا راگهیهنراوه ،ك���ه ئهو پرۆژهیه ههر زۆری تێ���دا خهرجك���راوه ،ب���هاڵم مهجی���د لهلێدوانێكی ب���ۆ ئاوێنه ئهو ئامادهیی خۆیی نیش���ان ن���هداوه ،بۆ ی ب���ێ بهرنامهییو ناش���ارهزایی روندهكات���ه ك���ه ئ���هو مهلهوانگهی���ه ئهوهی كارهكانی بگرنه ئهستۆ". لهو پرۆژهیهدا ،ب���هاڵم بههۆی ئهوهی كهس���ێك دهیههوێ���ت ب���ا وهربگرێت بههۆ
ی لهبهرئهوه ئهو پڕۆژهی ه (مساتهحهیه) بۆی ه ی ناتوانێت شارهوان ی تێدا بكات كار
ه���هر وهك بهش���ێك لههاواڵتی���ان ئاماژهی پێدهكهن بهدهر لهو پرۆژهیه، لهم���اوهی س���ێ س���اڵدا 3پ���رۆژهی دروستكردنی مهلهوانگه بۆ شاری كۆیه خراوهته بواری ج���ێ بهجێ كردنهوه، بهاڵم هی���چ كامێكیان بهباش���ی تهواو نهك���راون" ،ه���هر چهن���ده یهكێكیان مهلهوان���ی تێدا دهكرێت ،بهاڵم ئهوهش كۆمهلێك كهموكوڕی���ی ههیه" .دواجار هاواڵتییهك���ی كۆیی كه پێی باش نهبو ناوی باڵوبكرێتهوه ،بهپێكهنینهوه باسی پرۆژهی دروستكردنی مهلهوانگهی (تایر تۆفیق) ی ك���رد وتی "ئهوه حیكایهتی مێشهو تهواوبونی نییه"
10
) )360سێشهممه 2013/1/15
F
ashion
گۆشهیهكی تایبهته بهجلو بهرگ ی " fashionسهفین عارفی" ئامادهی دهكات دیزاین هرو راوێژكار
هاوینی 2013لهزستاندا لهگهڵ ()Missoni كاری دیزاینو جلو بهرگ تاك ه هونهره پێ���ش وهرزی خۆی دهردهكهوێت ،واتا ك ه زس���تانه دهتوانین باڵوكراوهی جلی دیزاین���هرهكان ببینین ب���ۆ وهرزهكانی تر. ( )Missoniمسیۆنی یهكێك ه لهباشترین براندهكان���ی ئهم���ڕۆ ك��� ه لهجیهان���دا دهیبینی���ن ،ههموش���مان دهتوانی���ن بهڕهنگ���ه جوانهكان���ی بهكاریدههێنن ب���ۆ دیزاین���ی جلهكان بیناس���ینهوه, لهههفت���هی فاش���ێۆن لهمیالنUSA/ مس���ێۆنی كۆلێكشنی هاوینهی 2013ی باڵوكردهو ه ك ه دهتوانیت ل ه (Missoni )2013 Springبگهڕێی���ت ب���ۆ ئ���هو پارچهیهی ك ه مهبهسته. كۆلێكش���نهك ه لهكاڵ���هوه ب���ۆ ت���ۆخ دهیڕوان���ی ,كهوای ك���ردوه بڵێین تا ئهندازهیهك هیچی نههێشتبوهوه تاوهكو بگهڕێیتو نهیدۆزیتهوه ك ه سپی ،رهش، سهوزو سور) دیارترینیانن ،ئهوهی زۆر سهرنجی راكێشام ئهوهبو ك ه مسێۆنی
تهنه���ا بی���ری لهرهن���گ نهكردب���ۆوه بهڵكو بیری لهو كهس���انهش كردبۆوه ك ه لهب���هری دهكهن بهپێ���ی تهمهنو بهرزیو كێشو رهنگی پێس���تیش ههر له(پانتۆڵی قوماش���ی درێ���ژو كورت بۆ ش���هوو رۆژ,جاكێتو بۆدی كورتو درێژو عهزی درێژو كورت) ك ه دهتوانن زۆر بهسهركهوتویی لهپارچهیهك زیاتر بدۆزن���هوه بۆ خۆتان ،بهاڵم مهرج نیی ه ك ه بهههمان س���تایلی ق���ژ دهربكهون، چونك��� ه ههڵبژاردنی ج���لو بهرگێكی دیاریك���راو تهنه���ا ()70% - 60% هاوكاریت دهكات. بۆی ه لێرهوه پێتاندهڵێم ك ه مس���یۆنی ( )Missoniیهكێك��� ه لهباش���ترین ههڵبژاردنهكانت بۆ هاوینی ،2013ئهگهر خۆش���ت خاوهنی لهشو الرێكی جوان بیت بۆ ههر شێوه جلوبهرگێك ناتوانین لۆمهت بكهین تهنها رهنگ ه پێویس���تت بهكهمێك هاوكاریو راوێژكاری بێت. safeen.arif@yahoo.com Twitter @SafeenArif
رهنگاڵه
رهنگاڵه
) )360سێشهممه 2013/1/15
11
سهلهفییــــــــــــــــهكان :ئاههنگگێڕان لهمانگی مهولوددا "بیدعه"یه ئا :ئاوێنه ی ههرچهنده ئێستا مسوڵمانان ی مهولوددانو ئاینی ئیسالم لهمانگ بهنیازیشن بهو بۆنهیهوه ئاههنگ ی ی سهلهف بگێڕن ،بهاڵم پهیڕهوان ئاماژه بهوه دهكهن ك ه ئاههنگ گێڕان لهو مانگهدا رهتدهكرێتهوهو "بیدعه"یه. ی وهزارهت���ی ئهوقافو كاروب���اری ئاین ی ی وهقف ی لهگ���ه ڵ دیوان بهههماههنگ ی س���وونن هی عێراق ،رۆژی یهكشهممه ی ی مانگ رابردوی���ان وهك یهك���هم رۆژ ی (ربیع االول) دهستنیشانكرد وات ه مانگ (مهول���ود) ك ه بڕیار وای���ه ژمارهیهك ی ئاههنگ لهالی���هن وهزارهتو خهڵكان دیكهش���هوه ئهنج���ام بدرێ���ت ،بهاڵم ی كوردستان رایدهگهیهنن سهلهفییهكان ی ك ه پێغهمب���هر (د.خ)لێبێت ،فهرمان ی ئ���هو ئاههنگان ه ن���هداوه، بهكردن��� بۆی ه ئ���هوان رهتیدهكهن���هوهو دهڵێن "ئاههنگگێڕان لهم مانگهدا بیدعه"یه. ی ی وهزارهت ی راگهیاندن��� بهڕێوهب���هر ی ئاین���ی ،مهریوان ئهوق���افو كاروبار ی لهلێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێن ه نهقش���بهند رایگهیان���د ك���ه ئ���هوان ب���ۆ پی���رۆز راگرتن���ی ئ���هو مانگ���ه ،خۆی���ان بۆ ی ئاههن���گ گێڕان چهن���د چاالكییهك���
ی ناوبراو ،بیدعهی���ه ،تهنان���هت ئهگ���هر خهڵك ئامادهك���ردووه ك ه بهوت���ه ی ئهوهش بهڕاست دهزانن ههر بیدعهیه، ی دیكه پارته ئیسالمییهكانو خهڵكان مسوڵمانیش لهو مانگهدا ئاههنگ ساز تهنانهت ئیبن عومهر دهفهرموێ ههموو ی داهێنراوێ���ك گومڕایی���ه ئهگهر خهڵك دهكهن ،جهختیش���یكردهوه ك ه رۆژ ی بزانن". ی بهچاكیش ی لهدایكبون��� ()1-24ی���ش وهك رۆژ ی ی خهڵك ی ئیس�ل�ام (محهمهد ،د.خ) سهبارهت بهوهی ك ه زۆرینه پێغهمبهر كوردس���تان لهو مانگهدا ئاههنگ ساز بێت دهستنیشانكراوه. ی ی "دین ی وت��� ی ئ���هو مانگهو دهك���هن ،عهل���ی ئازاد لهپ���ا ڵ یادكردن���هوه س���ازكردنی ئاههن���گ تێی���دا ،بهاڵم ئیس�ل�ام بهبهڵگهی���هو دهبێت ئێمهش ی ی سهلهفی لهكوردستان بهبهڵگهوه قس���ه بكهین نهك بهعهقڵ پهیڕهوانی ئاین ی ی زۆرینه ی ههر جۆره خهڵك ،مهرج نیی ه بهقس���ه رونیدهكهنهوه ك ه سازكردن ئاههنگێك لهو مانگهدا رهتدهكرێتهوهو خهڵ���ك ب���اوهڕ بكهین ،من س���اڵێك لهئیمارات بومو تهنانهت لهس���عودیهو به "بیدعه"ش نێوی دهبهن. ی ئازادی) کهسایهتی قهتهریش ئاههنگ ساز نهكراوه ،ئهگهر لهو بارهیهوه (عهل ناس���راوی ش���اری ههولێر ک ه لهسهر ههر مامۆستایهكیش بهڵگهیهكی ههبێت ی ی ئاههنگ گێڕان لهمانگ پهیڕهوی سهلهفیه بهئاوێنهی راگهیاند لهسهر دروست ی بهڵگ ه قس���ه دهكهنو مهولود ك���ه بیدعه نیی��� ه بهمهرجێك ك ه ئهوان بهپێ ی سهحابیو ی فهرمودهی پێغهمب هرو وت ه بهو پێیهش دهركهوتوه كه سازكردن ی لهسهر بێت ،لهسهر ئاههن���گ ل���هو مانگ���هدا "بیدعه"یه ،چوار مهزههبهكه ی خۆمانی دادهنێین". ی وتی "بۆ مهولود دهبێت سهر مامۆستا عهل ی سهیری بهڵگ ه بكهین ك ه ئایا پێغهمبهر ب���هاڵم لهبهرامبهریش���دا بهڕێوهبهر ی پێكردوین بۆ راگهیاندن���ی وهزارهت���ی ئهوق���اف (د.خ) لێبێت فهرمان��� كردنی مهولود ،ئایا سهحابهكانو چوار رونیكردهوه كه ئهوان پشت دهبهستن مهزههبهك ه ئاههنگیان كردووه ،بێگومان بهو پرهنس���پی ه ش���هرعییانهی لهگه ڵ ی دیاریان ی سوننی عێراق نهكراوه ،جگ ه ل���هوهش پێغهمبهرمان دیوانی وهقف ی ی كردووه بۆ مانگی مهولودو ئاههنگیش ێ ئهگهر ههر كارێك (د.خ) دهفهرم���و ی "ئێم ه رێز ی تێدا س���از دهك���هنو وت��� موس���ڵمان كه دهیكهن ئهمری ئێمه لهسهر نهبێت رهتدهكرێتهوه ،بۆیه مادام لهههم���وو بۆچونهكان دهگرین ،چونك ه ی ئهوق���اف ،وهزارهتی ههموو پێغهمب���هر ئهمری لهس���هر نهكردووه ،وهزارهت یهکێک له چاالکیه ئاینیهکان لهکوردستان كهوات���ه ئێم���هش رهتیدهكهین���هوهو ئاینو مهزههبه جیاوازهكانه".
فۆتۆ :ئارام کهریم
ی مێژوییم بهڕێوهیه كۆمهڵهیـــــــــــــــــــهک ،خوێنهرو كتێب ئاشت دهكاتهوه لهشهواندا گۆشت ی باڵنده كهمهندی بۆ ئاوێنهكان :بهرههمێك كێوییهكان لهههولێر حهشر دهكات ئا :ئاكۆ حهمهد رابی
هونهرمهندی گهورهی كورد (عهباسی كهمهندی) رایدهگهیهنێت كه بهرههمێكی ی بهڕێوهیهو لهئێستادا كاری تێدا دهكات. مێژوی هونهرمهندی گۆرانیبێژو ش����ێوهكار (عهباس����ی كهمهندی) لهچاوپێكهوتنێكی تایبهتدا لهگهڵ گۆڤاری ئاوێنهكان كه ئهمڕۆ باڵودهكرێتهوه بهرههمێكی نوێی ئاش����كراكردو رایگهیاند "ئهگهر عومر باقی بمێن����ێ دو كارم ههیه ،یهكێكیان لهگ����هڵ ئامێرژهنی كوردێكهو ئهوهی تریش لهگهڵ یۆنانییهكانه ،ئۆركس����تی یۆنانیو گۆرانی كوردییه ئهوه ش����تێكی مێژوییه ،ج����ارێ نازانم كهی ئاماده دهبێت ،چونكه پێویسته كۆمپانیایهك الیهنی دارایی لهئهستۆ بگرێت". س����هبارهت ب����هوهی كه ل����هزۆری ئهو كلیپان����هی بۆی ك����راون ههرگیز وهكو هونهرمهندهكان����ی دیكه لهكاتی وێنهگرتندا گۆرانی ناڵێت ،كهمهندی ئاماژهی ب����هوهدا "ئهو كلیپانهی كراون خهڵك كردویهتی ،ئهگینا من حهزم لهرونماییو خۆنمایی نییهو حهز دهكهم زیاتر خهڵك گوێم لێبگرن". ئاوێن����هكان ،گۆڤارێكی ههمهڕهنگهو ههمو ()15ی مانگێك كۆمپانیای ئاوێنه دهریدهكات.
كۆمهڵهی هاوڕێیانی كتێب یهكێك ه لهو كۆمهاڵنهی كه ماوهی سێ ساڵه لهقهزای رهواندز لهالیهن كۆمهڵێك گهنجو چاالكوانی ناوچهكه دامهزراوهو چاالكییهكانیشیان زیاتر خۆی دهبینێتهوه لهكردنهوهی كتێبخانه لهگوندو فهرمانگهو قوتابخانهكانی سنوری قهزای رهواندز.
فۆتۆ :سهفین ئیسماعیل
عهباسی کهمهندی
ی یاس���ین برای���م یهكێك��� ه لهئهندامان كۆمهڵ هی هاوڕێیانی كتێب رونیكردهوه ی ك ه ههت���ا ئێس���تاش بهش���ێوهیهك ی مۆڵهتی���ان فهرم���ی دوج���ار داوا ی پهیوهندیدار ك���ردوه ،بهاڵم لهالیهن��� داواكارییهكهی���ان رهتكراوهت���هوهو مۆڵهتیان پێنهداون.
"بابیلۆن" پهر ه بهبهرههمهێنانی درامای خۆماڵی دهدات
چاالکیهکی کۆمهڵهی هاوڕێیانی کتێب ناوب���راو ئام���اژهی بهوهدا ك���ه ئهوان ی ناوچ��� هی رهواندز كۆمهڵێ���ك هاوڕێ ب���ون بیریان لهوه ك���ردهوه كارێكی وا
فۆتۆ :ئاکۆ ی كتێب بكهن كه بههۆی���هوه خوێنهر لهناوچهكهیان���دا زیاد بك���هنو خهڵك لهس���هر كلتوری خوێندنهوه رابهێننو
بتوانن ئهو رۆش���نبیریی ه باڵوبكهنهوه كه خهڵك وهك پێداویستییهكی گرنگ ی كتێ���ب خوێندن���هوه بكهنو س���هیر ی الوهكی ههژماری نهكهن. بهشتێك یاسین جهختیكردهوه ك ه ئهم كۆمهڵهی ه ی ی نوس���هرهوه هاوكار لهالیهن كهسان دهكرێتو هاوكارییهكهش پێدانی كتێب ه پێیان ،پاش���ان ئهوانیش ئهو كتێبان ه كۆدهكهنهوهو ههر مانگهو كتێبخانهیهك لهگوندێك ی���ان فهرمانگهیهك ،یاخود ی رهوان���دز لهقوتابخانهیهك���ی س���نور ی دهكهنهوه ،ههروهها جگه لهكردنهوه كتێبخانهش لهو ش���وێنانهی باسكران، ی گ���هڕۆك زۆرجاری���ش كتێبخان��� ه ی ش���وێنهكان دادهمهزرێننو س���هردان دهكهنو كتێب بهش���ێوهی خواس���تن بهخهڵك دهدهن.
لهفهیسبووکهوه
خواردنگهیهکی ئاژهڵه کێویهکان لهشاری ههولێر ئا :بهختیار حسێن لهشهوانی زستاندا گۆشتی باڵنده كێوییهكان لهههولێر بازاڕی گهرم بوهو خهڵكێكی زۆریش روی تێدهكهن، فرۆشیارێكی گۆشتی ئهو باڵندانهش ئاماژه بهوه دهكات كه ئهم گۆشته تهنها لهوهرزی زستاندا ههیهو لهو وهرزهشدا ئهگهر دنیا سارد بێتو بهفر ببارێت ئهوا ئهو باڵندانه لهبازاڕ زۆر دهبنو بهئاسانی دهگیرێن ،بهاڵم ئهگهر ههوا خۆش بێت ئهوا بهزهحمهت دهگیرێنو نرخیان بهرز دهبێتهوه.
بهكر رهش����ید لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێن ه ئا :ئاوێنه رایگهیان����د ك����ه وا بڕی����اره كاری وێنهگرتنی دراماكه لهمانگی ش����وبات كۆمپانیای هونهریی بابیلۆن زنجیره ت����ا حوزهیران بخایهنێ����تو دواتریش درامای (تارمایی تاوان) بهرههم لهههردوو كهناڵ����ی (كۆڕهكو چوار) دههێنێتو وا بڕیاره لهماوهی چوار پێشكهش دهكرێت. مانگدا كاری وێنهگرتنی كۆتایی ه����هر ل����هو بارهی����هوه بهرپرس����ی پێبهێنرێت. پهیوهندییهكانی كۆمپانیای هونهریی زنجیره درام����ای (تارمایی تاوان) كه (بابیل����ۆن) ،عهبدولغهفار عهبدواڵ بۆ لهنوسینو س����یناریۆی (زرار عهلی)و ئاوێن����هی رونكردهوه كه مهبهس����تی داڕشتنهوهی س����یناریۆو دهرهێنانی كۆمپانیاكهی����ان لهبهرههمهێنانی ئهو (بهكر رهش����ید)ه ،چیرۆكی دراماكه درامایه ،گرنگیدان����ه بهبهرههمهێنانی باس لهكێشه كۆمهاڵیهتییهكانی ئهمڕۆ درامای خۆماڵیو بۆ ئهو مهبهستهش دهكاتو نزیك����هی س����ی ئهڵقه لهخۆ ئهمج����اره راس����تهوخۆ خۆی����ان دهگرێتو ژمارهی����هك لههونهرمهندی سهرپهرش����تی ئهم زنجی����ره درامایه بهئهزمون����ی ش����ارهكانی (ههولێ����رو دهكهن ،بهاڵم ههتا ئێستا نازانن ئاخۆ س����لێمانیو كهركوك) بهشداری تێدا دراماكه چهندی تێدهچێت. دهكهن ك����ه خۆیان ل����ه 150تا 200جێ����ی ئاماژهی����ه س����اڵی رابردووش كۆمپانیای بابیل����ۆن زنجیره درامای كهس دهدهن. دهرهێن����هری (تارمای����ی ت����اوان)( ،دوا بڕیاری یهعقوب)ی بهرههمهێنا.
کاوڕ زۆرین هی ش���تهكان بهئ���ارهزوی ئێوه دهڕوات ،بهخ���ت یاوهرت���ان دهبێتو ێ دهناسن ك ه لهدواڕۆژدا ی نو كهس���ان سودیان دهبێت بۆ ئێوهو یارمهتیدهر دهبن.
گا ی پێویس���ته ئهم ماوهی ه زیاتر سهرقاڵ كاروب���اری رۆژان���هی خ���ۆت بی���ت، ئـــهركهكانت كهڵهكهبونو پێویستیان بهپێداچون���هوه ههی��� ه ب���ۆ باش���تر كردنیان.
دوانه ی كورتتان بۆ دهڕهخسێت س���هفهرێك ی ی كهسێك ی بهتهندروست كه پهیوهند ئێوهوه دهبێ���تو ئێ���وهش دهتوانن ی بدهن لهبهرئهوه پێویس���ت ه یارمهت��� رۆحی هاوكاریتان ههبێت.
قرژاڵ ی دهوروبهرهكهت پێویستیت بههاوكار ههیهو پێویس���ت بهوه ناكات خۆتیان ی زوتره ل���ێ ب���هدور بگری���ت ههرچ��� پهیوهندییهكان���ت لـــهگهڵیان���دا پتهو بكه.
شێر ی پهیوهندیی ه س���ۆزدارییهكهت ئاڵۆزی بـــــــهخۆی���هوه دهبینێت ،ئهم ماوهی ه تاڕادهیــــ���هك مان���دو دهبی���ت ب���هو كێش���انهوه ،ههوڵب���ده نهرمتر مامهڵ ه بكهیت.
فهریک ماوهیهك ه خۆت غهمباركردوه بهههوڵێك ك ه رهنگ���ه ئ���هو ههم���و بێتاقهتیی ه ی ههڵنهگرێ���ت ،پێویس���تیت بهگۆڕین ی ئهو كهش���وههوا ههی ه بۆ رهوینهوه كێشهیه.
لهئێستادا نرخی كهوو پۆڕ پانزه ههزارهو كۆترو سوێسكهش ههریهكهیان بهشهش ه���هزاره ،ههروهه���ا ههرزانترینیش���یان (رهش���وێڵه)یه كه بهدو ههزاره ،ئهگهر دنیا س���ارد بێتو بهفر ببارێت ئهوا ئهو باڵندانه زۆر دهبنو نرخهكانیشیان كهم دهبێت���هوه لهبهرئهوهی لهب���ازاڕدا زۆر دهبن. پ���ۆاڵ فهره���اد فهرمانبهرێك���ی تهمهن بیستو چوار س���اڵهو لهگهڵ هاوڕێیانی زۆرجار شهوان سهردانی بازاڕی تهعجیل دهكات بهمهبهس���تی خواردنی گۆشتی خۆماڵی ئ���هو باڵندانه ،چونكه بهوتهی
تهرازوو دهس���تكــــهوتێكی دارای���ت دهبێ���ت ی ئ���هو ك��� ه پێش���تر چــــــاوهڕوان��� دهستكهوت ه نهبویت ،ماوهیــــهكی باش بهس���هر دهبهیت لهنێ���وان كارهكانتو هاوڕێكانت.
دوپشک ی ب���اری تــهندروس���تیتان ناڕهحهت��� بهخۆی���هوه دهبینێ���ت ،ههرچی زوتره س���هردانی پزیش���ك بكهی���ت ،چونك ه ی خۆت���ان ماوهیهك���ه بهتهواوهت��� پشتگوێخستوه.
کهوان پرۆژهیهك���ی ن���وێ دێته پێش���تان ك ه ی بهكارێك���ی نوێوه ههیه ،بۆ پهیوهند دڵنیابونت لهسهركهوتنت لهپرۆژهكهت باش���تر وایه ماوهیهك پێ���ش بڕیاردان بیری لێبكهیتهوه.
گیسک خـــــــۆشهویس���تهكهت زۆرتر هۆگرت ی لێ بهدور بوه تۆش هــــهوڵبده خۆت نهگری���ت ،ئـــــهم ماوهی���هك ههندێك لهكاتهكان���ی خۆتی ب���ۆ تهرخان بكه. ئاگاداری باری تەندروستیت بە.
فۆتۆ :بهختیار
ئهو گهنجه ،گۆش���تی ئهو باڵندانه زۆر خۆش���ترو جیاوازه لهگ���هڵ جۆرهكانی تری گۆشت ،ههروهها لهروی پاكیشهوه زۆر پاكترن ،بهاڵم داواكار بو كه نرخی گۆشتی ئهو باڵندانه كهم بكرێتهوه. ههروهها بهشدار حسێن كه دوكاندارێكی تهمهن بیستو ههشت س���اڵه ئاماژهی بهوهدا كه خواردنی گۆشتی ئهو باڵندانه لهم وهرزهدا چێژێكی خۆش���ی ههیه، ئهمهش لهگهڵ ئهوهی نرخی بهرزه بهاڵم ه���هر خهڵكێكی زۆر روی تێدهكهن ،ئهو دوكانداره هیواداریش���ه كه دوكانهكانی تایب���هت ب���هو گۆش���ته خۆماڵییه زیاد بكرێ���ن ،چونك���ه داواكارییهك���ی زۆری لهسهرهو لهبهرامبهریش���دا خهڵكانێكی كهم كاری فرۆشتنی ئهم گۆشته دهكهن لهههولێر. لهبهرامبهریش���دا وهس���تا یونس سابیر ك���ه یهكێكه لهدوكان���دارهكان لهبازاڕی تهعجی���لو ماوهی نزیكهی بیس���تو دو ساڵه كاری فرۆش���تنی گۆشتی باڵنده دهكات باسی لهوه كرد كه ئهو باڵندانهی لهئێس���تادا دهفرۆش���رێن (رهش���وێڵهو كۆترو سوێسكهو پۆڕو كهو)ن ،رۆژانهش بهپێی ئهو باڵندان���هی دههێنرێنه بازاڕ بۆ فرۆشتن چی ههبێت ئهوان دهیهێنن، چونكه داواكاری زۆر لهسهر گۆشتی ئهو
سهتڵ پێویس���ت بهو هــــــهم���و دڵهڕاوكێی ه ی ناكات ك ه ماوهیهكــــــه تهواو سهرقاڵ ی نهم���اوه ههمو كارهكان كردوی ،زۆر ی ت���ۆ كۆتاییان دێتو بهئامـــــــانج��� هەست بە ئارامی بکەیت.
باڵندانه ههیه چ لهالیهن خهڵكی ههولێرو ش���ارهكانی كوردستانو ئهو بیانیانهش ی دێنه ههولێر. ناوبراو ئاماژهی بهوهش���دا كه خواردنی گۆش���تی ئهو باڵندانه تهنی���ا لهوهرزی زس���تاندا ههیه ك���ه لهمانگ���ی (یانزه دهستپێدهكاتو لهیهكهمین رۆژی وهرزی بههار)یش كۆتای���ی دێت ،جگه لهوهش ئهو بازاڕه تهنها لهشهواندا ههیهو خهڵك دێن بۆ خواردنی ،ئهو باڵندانهش ههموی خۆماڵی���نو لهالی���هن راوچییهكان���هوه بهش���ێوهیهكی نایاس���ایی راو دهكرێن، دوای راوكردنی���ش دهیهێن���ن بۆ بازاڕو ئهوانیش لهوێ دهیكڕن. كێش���هی س���هرهكی ئهو كاره بهوتهی وهس���تا یونس ئهوهیه كه نرخهكهی زۆر گرانه لهبهرئهوهی بهزهحمهت دهس���ت دهكهوێت ،لهبهرامبهریشدا داواكارییهكی زۆری لهسهره لهالیهن هاواڵتیان ،زۆرجار لهالیهن بهرپرسانیش���هوه داوا دهكرێتو دێن بۆ خواردنی ئهو گۆشته ،بۆیه ئهگهر دونیا س���اردبێتو بهفر ببارێت ئهوا ئهو باڵندانه زۆر دهبنو بهئاسانی دهگیرێنو لهو كاتهشدا نرخهكانیان كهم دهبێتهوه لهبهرئهوهی لهب���ازاڕدا زۆر دهبن ،بهاڵم ئهگهر ههوا خۆش بێت ئهوا بهزهحمهت دهگیرێنو نرخیان بهرز دهبێتهوه.
نهههنگ ی خۆش بهسهر دهبیت لهگهڵ ماوهیهك ی دۆس���تو برادهرانت رهنگ ه گهشتێك درێژ خایهن ئهنجام بدهیتو ماوهیهك ههمو س���هرقاڵییهكانت لهخۆت بهدور دهگریت.
CMYK
10
) )360سێشهممه 2013/1/15
F
ashion
گۆشهیهكی تایبهته بهجلو بهرگ ی " fashionسهفین عارفی" ئامادهی دهكات دیزاین هرو راوێژكار
هاوینی 2013لهزستاندا لهگهڵ ()Missoni كاری دیزاینو جلو بهرگ تاك ه هونهره پێ���ش وهرزی خۆی دهردهكهوێت ،واتا ك ه زس���تانه دهتوانین باڵوكراوهی جلی دیزاین���هرهكان ببینین ب���ۆ وهرزهكانی تر. ( )Missoniمسیۆنی یهكێك ه لهباشترین براندهكان���ی ئهم���ڕۆ ك��� ه لهجیهان���دا دهیبینی���ن ،ههموش���مان دهتوانی���ن بهڕهنگ���ه جوانهكان���ی بهكاریدههێنن ب���ۆ دیزاین���ی جلهكان بیناس���ینهوه, لهههفت���هی فاش���ێۆن لهمیالنUSA/ مس���ێۆنی كۆلێكشنی هاوینهی 2013ی باڵوكردهو ه ك ه دهتوانیت ل ه (Missoni )2013 Springبگهڕێی���ت ب���ۆ ئ���هو پارچهیهی ك ه مهبهسته. كۆلێكش���نهك ه لهكاڵ���هوه ب���ۆ ت���ۆخ دهیڕوان���ی ,كهوای ك���ردوه بڵێین تا ئهندازهیهك هیچی نههێشتبوهوه تاوهكو بگهڕێیتو نهیدۆزیتهوه ك ه سپی ،رهش، سهوزو سور) دیارترینیانن ،ئهوهی زۆر سهرنجی راكێشام ئهوهبو ك ه مسێۆنی
تهنه���ا بی���ری لهرهن���گ نهكردب���ۆوه بهڵكو بیری لهو كهس���انهش كردبۆوه ك ه لهب���هری دهكهن بهپێ���ی تهمهنو بهرزیو كێشو رهنگی پێس���تیش ههر له(پانتۆڵی قوماش���ی درێ���ژو كورت بۆ ش���هوو رۆژ,جاكێتو بۆدی كورتو درێژو عهزی درێژو كورت) ك ه دهتوانن زۆر بهسهركهوتویی لهپارچهیهك زیاتر بدۆزن���هوه بۆ خۆتان ،بهاڵم مهرج نیی ه ك ه بهههمان س���تایلی ق���ژ دهربكهون، چونك��� ه ههڵبژاردنی ج���لو بهرگێكی دیاریك���راو تهنه���ا ()70% - 60% هاوكاریت دهكات. بۆی ه لێرهوه پێتاندهڵێم ك ه مس���یۆنی ( )Missoniیهكێك��� ه لهباش���ترین ههڵبژاردنهكانت بۆ هاوینی ،2013ئهگهر خۆش���ت خاوهنی لهشو الرێكی جوان بیت بۆ ههر شێوه جلوبهرگێك ناتوانین لۆمهت بكهین تهنها رهنگ ه پێویس���تت بهكهمێك هاوكاریو راوێژكاری بێت. safeen.arif@yahoo.com Twitter @SafeenArif
رهنگاڵه
رهنگاڵه
) )360سێشهممه 2013/1/15
11
سهلهفییــــــــــــــــهكان :ئاههنگگێڕان لهمانگی مهولوددا "بیدعه"یه ئا :ئاوێنه ی ههرچهنده ئێستا مسوڵمانان ی مهولوددانو ئاینی ئیسالم لهمانگ بهنیازیشن بهو بۆنهیهوه ئاههنگ ی ی سهلهف بگێڕن ،بهاڵم پهیڕهوان ئاماژه بهوه دهكهن ك ه ئاههنگ گێڕان لهو مانگهدا رهتدهكرێتهوهو "بیدعه"یه. ی وهزارهت���ی ئهوقافو كاروب���اری ئاین ی ی وهقف ی لهگ���ه ڵ دیوان بهههماههنگ ی س���وونن هی عێراق ،رۆژی یهكشهممه ی ی مانگ رابردوی���ان وهك یهك���هم رۆژ ی (ربیع االول) دهستنیشانكرد وات ه مانگ (مهول���ود) ك ه بڕیار وای���ه ژمارهیهك ی ئاههنگ لهالی���هن وهزارهتو خهڵكان دیكهش���هوه ئهنج���ام بدرێ���ت ،بهاڵم ی كوردستان رایدهگهیهنن سهلهفییهكان ی ك ه پێغهمب���هر (د.خ)لێبێت ،فهرمان ی ئ���هو ئاههنگان ه ن���هداوه، بهكردن��� بۆی ه ئ���هوان رهتیدهكهن���هوهو دهڵێن "ئاههنگگێڕان لهم مانگهدا بیدعه"یه. ی ی وهزارهت ی راگهیاندن��� بهڕێوهب���هر ی ئاین���ی ،مهریوان ئهوق���افو كاروبار ی لهلێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێن ه نهقش���بهند رایگهیان���د ك���ه ئ���هوان ب���ۆ پی���رۆز راگرتن���ی ئ���هو مانگ���ه ،خۆی���ان بۆ ی ئاههن���گ گێڕان چهن���د چاالكییهك���
ی ناوبراو ،بیدعهی���ه ،تهنان���هت ئهگ���هر خهڵك ئامادهك���ردووه ك ه بهوت���ه ی ئهوهش بهڕاست دهزانن ههر بیدعهیه، ی دیكه پارته ئیسالمییهكانو خهڵكان مسوڵمانیش لهو مانگهدا ئاههنگ ساز تهنانهت ئیبن عومهر دهفهرموێ ههموو ی داهێنراوێ���ك گومڕایی���ه ئهگهر خهڵك دهكهن ،جهختیش���یكردهوه ك ه رۆژ ی بزانن". ی بهچاكیش ی لهدایكبون��� ()1-24ی���ش وهك رۆژ ی ی خهڵك ی ئیس�ل�ام (محهمهد ،د.خ) سهبارهت بهوهی ك ه زۆرینه پێغهمبهر كوردس���تان لهو مانگهدا ئاههنگ ساز بێت دهستنیشانكراوه. ی ی "دین ی وت��� ی ئ���هو مانگهو دهك���هن ،عهل���ی ئازاد لهپ���ا ڵ یادكردن���هوه س���ازكردنی ئاههن���گ تێی���دا ،بهاڵم ئیس�ل�ام بهبهڵگهی���هو دهبێت ئێمهش ی ی سهلهفی لهكوردستان بهبهڵگهوه قس���ه بكهین نهك بهعهقڵ پهیڕهوانی ئاین ی ی زۆرینه ی ههر جۆره خهڵك ،مهرج نیی ه بهقس���ه رونیدهكهنهوه ك ه سازكردن ئاههنگێك لهو مانگهدا رهتدهكرێتهوهو خهڵ���ك ب���اوهڕ بكهین ،من س���اڵێك لهئیمارات بومو تهنانهت لهس���عودیهو به "بیدعه"ش نێوی دهبهن. ی ئازادی) کهسایهتی قهتهریش ئاههنگ ساز نهكراوه ،ئهگهر لهو بارهیهوه (عهل ناس���راوی ش���اری ههولێر ک ه لهسهر ههر مامۆستایهكیش بهڵگهیهكی ههبێت ی ی ئاههنگ گێڕان لهمانگ پهیڕهوی سهلهفیه بهئاوێنهی راگهیاند لهسهر دروست ی بهڵگ ه قس���ه دهكهنو مهولود ك���ه بیدعه نیی��� ه بهمهرجێك ك ه ئهوان بهپێ ی سهحابیو ی فهرمودهی پێغهمب هرو وت ه بهو پێیهش دهركهوتوه كه سازكردن ی لهسهر بێت ،لهسهر ئاههن���گ ل���هو مانگ���هدا "بیدعه"یه ،چوار مهزههبهكه ی خۆمانی دادهنێین". ی وتی "بۆ مهولود دهبێت سهر مامۆستا عهل ی سهیری بهڵگ ه بكهین ك ه ئایا پێغهمبهر ب���هاڵم لهبهرامبهریش���دا بهڕێوهبهر ی پێكردوین بۆ راگهیاندن���ی وهزارهت���ی ئهوق���اف (د.خ) لێبێت فهرمان��� كردنی مهولود ،ئایا سهحابهكانو چوار رونیكردهوه كه ئهوان پشت دهبهستن مهزههبهك ه ئاههنگیان كردووه ،بێگومان بهو پرهنس���پی ه ش���هرعییانهی لهگه ڵ ی دیاریان ی سوننی عێراق نهكراوه ،جگ ه ل���هوهش پێغهمبهرمان دیوانی وهقف ی ی كردووه بۆ مانگی مهولودو ئاههنگیش ێ ئهگهر ههر كارێك (د.خ) دهفهرم���و ی "ئێم ه رێز ی تێدا س���از دهك���هنو وت��� موس���ڵمان كه دهیكهن ئهمری ئێمه لهسهر نهبێت رهتدهكرێتهوه ،بۆیه مادام لهههم���وو بۆچونهكان دهگرین ،چونك ه ی ئهوق���اف ،وهزارهتی ههموو پێغهمب���هر ئهمری لهس���هر نهكردووه ،وهزارهت یهکێک له چاالکیه ئاینیهکان لهکوردستان كهوات���ه ئێم���هش رهتیدهكهین���هوهو ئاینو مهزههبه جیاوازهكانه".
فۆتۆ :ئارام کهریم
ی مێژوییم بهڕێوهیه كۆمهڵهیـــــــــــــــــــهک ،خوێنهرو كتێب ئاشت دهكاتهوه لهشهواندا گۆشت ی باڵنده كهمهندی بۆ ئاوێنهكان :بهرههمێك كێوییهكان لهههولێر حهشر دهكات ئا :ئاكۆ حهمهد رابی
هونهرمهندی گهورهی كورد (عهباسی كهمهندی) رایدهگهیهنێت كه بهرههمێكی ی بهڕێوهیهو لهئێستادا كاری تێدا دهكات. مێژوی هونهرمهندی گۆرانیبێژو ش����ێوهكار (عهباس����ی كهمهندی) لهچاوپێكهوتنێكی تایبهتدا لهگهڵ گۆڤاری ئاوێنهكان كه ئهمڕۆ باڵودهكرێتهوه بهرههمێكی نوێی ئاش����كراكردو رایگهیاند "ئهگهر عومر باقی بمێن����ێ دو كارم ههیه ،یهكێكیان لهگ����هڵ ئامێرژهنی كوردێكهو ئهوهی تریش لهگهڵ یۆنانییهكانه ،ئۆركس����تی یۆنانیو گۆرانی كوردییه ئهوه ش����تێكی مێژوییه ،ج����ارێ نازانم كهی ئاماده دهبێت ،چونكه پێویسته كۆمپانیایهك الیهنی دارایی لهئهستۆ بگرێت". س����هبارهت ب����هوهی كه ل����هزۆری ئهو كلیپان����هی بۆی ك����راون ههرگیز وهكو هونهرمهندهكان����ی دیكه لهكاتی وێنهگرتندا گۆرانی ناڵێت ،كهمهندی ئاماژهی ب����هوهدا "ئهو كلیپانهی كراون خهڵك كردویهتی ،ئهگینا من حهزم لهرونماییو خۆنمایی نییهو حهز دهكهم زیاتر خهڵك گوێم لێبگرن". ئاوێن����هكان ،گۆڤارێكی ههمهڕهنگهو ههمو ()15ی مانگێك كۆمپانیای ئاوێنه دهریدهكات.
كۆمهڵهی هاوڕێیانی كتێب یهكێك ه لهو كۆمهاڵنهی كه ماوهی سێ ساڵه لهقهزای رهواندز لهالیهن كۆمهڵێك گهنجو چاالكوانی ناوچهكه دامهزراوهو چاالكییهكانیشیان زیاتر خۆی دهبینێتهوه لهكردنهوهی كتێبخانه لهگوندو فهرمانگهو قوتابخانهكانی سنوری قهزای رهواندز.
فۆتۆ :سهفین ئیسماعیل
عهباسی کهمهندی
ی یاس���ین برای���م یهكێك��� ه لهئهندامان كۆمهڵ هی هاوڕێیانی كتێب رونیكردهوه ی ك ه ههت���ا ئێس���تاش بهش���ێوهیهك ی مۆڵهتی���ان فهرم���ی دوج���ار داوا ی پهیوهندیدار ك���ردوه ،بهاڵم لهالیهن��� داواكارییهكهی���ان رهتكراوهت���هوهو مۆڵهتیان پێنهداون.
"بابیلۆن" پهر ه بهبهرههمهێنانی درامای خۆماڵی دهدات
چاالکیهکی کۆمهڵهی هاوڕێیانی کتێب ناوب���راو ئام���اژهی بهوهدا ك���ه ئهوان ی ناوچ��� هی رهواندز كۆمهڵێ���ك هاوڕێ ب���ون بیریان لهوه ك���ردهوه كارێكی وا
فۆتۆ :ئاکۆ ی كتێب بكهن كه بههۆی���هوه خوێنهر لهناوچهكهیان���دا زیاد بك���هنو خهڵك لهس���هر كلتوری خوێندنهوه رابهێننو
بتوانن ئهو رۆش���نبیریی ه باڵوبكهنهوه كه خهڵك وهك پێداویستییهكی گرنگ ی كتێ���ب خوێندن���هوه بكهنو س���هیر ی الوهكی ههژماری نهكهن. بهشتێك یاسین جهختیكردهوه ك ه ئهم كۆمهڵهی ه ی ی نوس���هرهوه هاوكار لهالیهن كهسان دهكرێتو هاوكارییهكهش پێدانی كتێب ه پێیان ،پاش���ان ئهوانیش ئهو كتێبان ه كۆدهكهنهوهو ههر مانگهو كتێبخانهیهك لهگوندێك ی���ان فهرمانگهیهك ،یاخود ی رهوان���دز لهقوتابخانهیهك���ی س���نور ی دهكهنهوه ،ههروهها جگه لهكردنهوه كتێبخانهش لهو ش���وێنانهی باسكران، ی گ���هڕۆك زۆرجاری���ش كتێبخان��� ه ی ش���وێنهكان دادهمهزرێننو س���هردان دهكهنو كتێب بهش���ێوهی خواس���تن بهخهڵك دهدهن.
لهفهیسبووکهوه
خواردنگهیهکی ئاژهڵه کێویهکان لهشاری ههولێر ئا :بهختیار حسێن لهشهوانی زستاندا گۆشتی باڵنده كێوییهكان لهههولێر بازاڕی گهرم بوهو خهڵكێكی زۆریش روی تێدهكهن، فرۆشیارێكی گۆشتی ئهو باڵندانهش ئاماژه بهوه دهكات كه ئهم گۆشته تهنها لهوهرزی زستاندا ههیهو لهو وهرزهشدا ئهگهر دنیا سارد بێتو بهفر ببارێت ئهوا ئهو باڵندانه لهبازاڕ زۆر دهبنو بهئاسانی دهگیرێن ،بهاڵم ئهگهر ههوا خۆش بێت ئهوا بهزهحمهت دهگیرێنو نرخیان بهرز دهبێتهوه.
بهكر رهش����ید لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێن ه ئا :ئاوێنه رایگهیان����د ك����ه وا بڕی����اره كاری وێنهگرتنی دراماكه لهمانگی ش����وبات كۆمپانیای هونهریی بابیلۆن زنجیره ت����ا حوزهیران بخایهنێ����تو دواتریش درامای (تارمایی تاوان) بهرههم لهههردوو كهناڵ����ی (كۆڕهكو چوار) دههێنێتو وا بڕیاره لهماوهی چوار پێشكهش دهكرێت. مانگدا كاری وێنهگرتنی كۆتایی ه����هر ل����هو بارهی����هوه بهرپرس����ی پێبهێنرێت. پهیوهندییهكانی كۆمپانیای هونهریی زنجیره درام����ای (تارمایی تاوان) كه (بابیل����ۆن) ،عهبدولغهفار عهبدواڵ بۆ لهنوسینو س����یناریۆی (زرار عهلی)و ئاوێن����هی رونكردهوه كه مهبهس����تی داڕشتنهوهی س����یناریۆو دهرهێنانی كۆمپانیاكهی����ان لهبهرههمهێنانی ئهو (بهكر رهش����ید)ه ،چیرۆكی دراماكه درامایه ،گرنگیدان����ه بهبهرههمهێنانی باس لهكێشه كۆمهاڵیهتییهكانی ئهمڕۆ درامای خۆماڵیو بۆ ئهو مهبهستهش دهكاتو نزیك����هی س����ی ئهڵقه لهخۆ ئهمج����اره راس����تهوخۆ خۆی����ان دهگرێتو ژمارهی����هك لههونهرمهندی سهرپهرش����تی ئهم زنجی����ره درامایه بهئهزمون����ی ش����ارهكانی (ههولێ����رو دهكهن ،بهاڵم ههتا ئێستا نازانن ئاخۆ س����لێمانیو كهركوك) بهشداری تێدا دراماكه چهندی تێدهچێت. دهكهن ك����ه خۆیان ل����ه 150تا 200جێ����ی ئاماژهی����ه س����اڵی رابردووش كۆمپانیای بابیل����ۆن زنجیره درامای كهس دهدهن. دهرهێن����هری (تارمای����ی ت����اوان)( ،دوا بڕیاری یهعقوب)ی بهرههمهێنا.
کاوڕ زۆرین هی ش���تهكان بهئ���ارهزوی ئێوه دهڕوات ،بهخ���ت یاوهرت���ان دهبێتو ێ دهناسن ك ه لهدواڕۆژدا ی نو كهس���ان سودیان دهبێت بۆ ئێوهو یارمهتیدهر دهبن.
گا ی پێویس���ته ئهم ماوهی ه زیاتر سهرقاڵ كاروب���اری رۆژان���هی خ���ۆت بی���ت، ئـــهركهكانت كهڵهكهبونو پێویستیان بهپێداچون���هوه ههی��� ه ب���ۆ باش���تر كردنیان.
دوانه ی كورتتان بۆ دهڕهخسێت س���هفهرێك ی ی كهسێك ی بهتهندروست كه پهیوهند ئێوهوه دهبێ���تو ئێ���وهش دهتوانن ی بدهن لهبهرئهوه پێویس���ت ه یارمهت��� رۆحی هاوكاریتان ههبێت.
قرژاڵ ی دهوروبهرهكهت پێویستیت بههاوكار ههیهو پێویس���ت بهوه ناكات خۆتیان ی زوتره ل���ێ ب���هدور بگری���ت ههرچ��� پهیوهندییهكان���ت لـــهگهڵیان���دا پتهو بكه.
شێر ی پهیوهندیی ه س���ۆزدارییهكهت ئاڵۆزی بـــــــهخۆی���هوه دهبینێت ،ئهم ماوهی ه تاڕادهیــــ���هك مان���دو دهبی���ت ب���هو كێش���انهوه ،ههوڵب���ده نهرمتر مامهڵ ه بكهیت.
فهریک ماوهیهك ه خۆت غهمباركردوه بهههوڵێك ك ه رهنگ���ه ئ���هو ههم���و بێتاقهتیی ه ی ههڵنهگرێ���ت ،پێویس���تیت بهگۆڕین ی ئهو كهش���وههوا ههی ه بۆ رهوینهوه كێشهیه.
لهئێستادا نرخی كهوو پۆڕ پانزه ههزارهو كۆترو سوێسكهش ههریهكهیان بهشهش ه���هزاره ،ههروهه���ا ههرزانترینیش���یان (رهش���وێڵه)یه كه بهدو ههزاره ،ئهگهر دنیا س���ارد بێتو بهفر ببارێت ئهوا ئهو باڵندانه زۆر دهبنو نرخهكانیشیان كهم دهبێت���هوه لهبهرئهوهی لهب���ازاڕدا زۆر دهبن. پ���ۆاڵ فهره���اد فهرمانبهرێك���ی تهمهن بیستو چوار س���اڵهو لهگهڵ هاوڕێیانی زۆرجار شهوان سهردانی بازاڕی تهعجیل دهكات بهمهبهس���تی خواردنی گۆشتی خۆماڵی ئ���هو باڵندانه ،چونكه بهوتهی
تهرازوو دهس���تكــــهوتێكی دارای���ت دهبێ���ت ی ئ���هو ك��� ه پێش���تر چــــــاوهڕوان��� دهستكهوت ه نهبویت ،ماوهیــــهكی باش بهس���هر دهبهیت لهنێ���وان كارهكانتو هاوڕێكانت.
دوپشک ی ب���اری تــهندروس���تیتان ناڕهحهت��� بهخۆی���هوه دهبینێ���ت ،ههرچی زوتره س���هردانی پزیش���ك بكهی���ت ،چونك ه ی خۆت���ان ماوهیهك���ه بهتهواوهت��� پشتگوێخستوه.
کهوان پرۆژهیهك���ی ن���وێ دێته پێش���تان ك ه ی بهكارێك���ی نوێوه ههیه ،بۆ پهیوهند دڵنیابونت لهسهركهوتنت لهپرۆژهكهت باش���تر وایه ماوهیهك پێ���ش بڕیاردان بیری لێبكهیتهوه.
گیسک خـــــــۆشهویس���تهكهت زۆرتر هۆگرت ی لێ بهدور بوه تۆش هــــهوڵبده خۆت نهگری���ت ،ئـــــهم ماوهی���هك ههندێك لهكاتهكان���ی خۆتی ب���ۆ تهرخان بكه. ئاگاداری باری تەندروستیت بە.
فۆتۆ :بهختیار
ئهو گهنجه ،گۆش���تی ئهو باڵندانه زۆر خۆش���ترو جیاوازه لهگ���هڵ جۆرهكانی تری گۆشت ،ههروهها لهروی پاكیشهوه زۆر پاكترن ،بهاڵم داواكار بو كه نرخی گۆشتی ئهو باڵندانه كهم بكرێتهوه. ههروهها بهشدار حسێن كه دوكاندارێكی تهمهن بیستو ههشت س���اڵه ئاماژهی بهوهدا كه خواردنی گۆشتی ئهو باڵندانه لهم وهرزهدا چێژێكی خۆش���ی ههیه، ئهمهش لهگهڵ ئهوهی نرخی بهرزه بهاڵم ه���هر خهڵكێكی زۆر روی تێدهكهن ،ئهو دوكانداره هیواداریش���ه كه دوكانهكانی تایب���هت ب���هو گۆش���ته خۆماڵییه زیاد بكرێ���ن ،چونك���ه داواكارییهك���ی زۆری لهسهرهو لهبهرامبهریش���دا خهڵكانێكی كهم كاری فرۆشتنی ئهم گۆشته دهكهن لهههولێر. لهبهرامبهریش���دا وهس���تا یونس سابیر ك���ه یهكێكه لهدوكان���دارهكان لهبازاڕی تهعجی���لو ماوهی نزیكهی بیس���تو دو ساڵه كاری فرۆش���تنی گۆشتی باڵنده دهكات باسی لهوه كرد كه ئهو باڵندانهی لهئێس���تادا دهفرۆش���رێن (رهش���وێڵهو كۆترو سوێسكهو پۆڕو كهو)ن ،رۆژانهش بهپێی ئهو باڵندان���هی دههێنرێنه بازاڕ بۆ فرۆشتن چی ههبێت ئهوان دهیهێنن، چونكه داواكاری زۆر لهسهر گۆشتی ئهو
سهتڵ پێویس���ت بهو هــــــهم���و دڵهڕاوكێی ه ی ناكات ك ه ماوهیهكــــــه تهواو سهرقاڵ ی نهم���اوه ههمو كارهكان كردوی ،زۆر ی ت���ۆ كۆتاییان دێتو بهئامـــــــانج��� هەست بە ئارامی بکەیت.
باڵندانه ههیه چ لهالیهن خهڵكی ههولێرو ش���ارهكانی كوردستانو ئهو بیانیانهش ی دێنه ههولێر. ناوبراو ئاماژهی بهوهش���دا كه خواردنی گۆش���تی ئهو باڵندانه تهنی���ا لهوهرزی زس���تاندا ههیه ك���ه لهمانگ���ی (یانزه دهستپێدهكاتو لهیهكهمین رۆژی وهرزی بههار)یش كۆتای���ی دێت ،جگه لهوهش ئهو بازاڕه تهنها لهشهواندا ههیهو خهڵك دێن بۆ خواردنی ،ئهو باڵندانهش ههموی خۆماڵی���نو لهالی���هن راوچییهكان���هوه بهش���ێوهیهكی نایاس���ایی راو دهكرێن، دوای راوكردنی���ش دهیهێن���ن بۆ بازاڕو ئهوانیش لهوێ دهیكڕن. كێش���هی س���هرهكی ئهو كاره بهوتهی وهس���تا یونس ئهوهیه كه نرخهكهی زۆر گرانه لهبهرئهوهی بهزهحمهت دهس���ت دهكهوێت ،لهبهرامبهریشدا داواكارییهكی زۆری لهسهره لهالیهن هاواڵتیان ،زۆرجار لهالیهن بهرپرسانیش���هوه داوا دهكرێتو دێن بۆ خواردنی ئهو گۆشته ،بۆیه ئهگهر دونیا س���اردبێتو بهفر ببارێت ئهوا ئهو باڵندانه زۆر دهبنو بهئاسانی دهگیرێنو لهو كاتهشدا نرخهكانیان كهم دهبێتهوه لهبهرئهوهی لهب���ازاڕدا زۆر دهبن ،بهاڵم ئهگهر ههوا خۆش بێت ئهوا بهزهحمهت دهگیرێنو نرخیان بهرز دهبێتهوه.
نهههنگ ی خۆش بهسهر دهبیت لهگهڵ ماوهیهك ی دۆس���تو برادهرانت رهنگ ه گهشتێك درێژ خایهن ئهنجام بدهیتو ماوهیهك ههمو س���هرقاڵییهكانت لهخۆت بهدور دهگریت.
CMYK
12
) )360سێشهممه 2013/1/15
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
هونەر و گۆڕان" ...سیستم"و ڕەشبینی هەیە ،بەڵکو دژی پرۆسەی گوێگرتنی ڕاس���تەقینەی ئینسانیشە لە مۆسیقا. الی ئەدۆرن���ۆ مۆس���یقای هاوچ���ەرخ، بەپێچەوانەی مۆسیقای کالسیکییەوە، توانای گوێگرتن لە ئینساندا دەکوژێت. مۆس���یقای کالس���یکی چونک���ە تەنها یەکجار لە ھۆڵێکدا لێئەدراو نمایشدەکرا، گوێگر ناچاربوو هەموو جەستەی بکات بە گوێو بەشێوەیەکی "قووڵ" گوێ لە مۆسیقاکە بگرێت ،بەاڵم ئێستا چونکە ئامێری تۆمارکردنی مۆسیقا پەیدابووە، بۆیە دەکرێت هەمان گۆرانی یان هەمان پارچە مۆسیقا ،بێکۆتایی لێبدرێتەوە. ئەمەش وا لە ئینسان دەکات بەوردیو بەقووڵ���ی خەریک���ی گوێگرتن نەبێتو زۆرجار بێبکانە گوێ قواڵخبێت .هاوکات ئەم دۆخە وا لە گوێگر دەکات هەس���ت بە بەرپرسیاریەتی نەکات لەوەدا گوێ لەچ���ی دەگرێتو چی���ش بەالوەبنێت. ئەدۆرن���ۆ ئەم دۆخ���ە ناودەنێ دۆخی "پاشەکشەکردن لە گوێگرتن"و بەیەکێک لە ئاکارە س���ەرەکییەکانی ئینس���انی ناو کۆمەڵ���گا پیشەسازییەکانیش���ی دەزانێ���ت .بەبۆچوون���ی ئەدۆرنۆ ئەم
مەریوان وریا قانیع
-٤لە سێ بەشی پێشووی ئەم نووسینەدا زۆر بە کورتی دیدی چوار لە نووسەرە گ���ەورەو گرنگەکان���ی قوتابخان���ەی فرانکفۆرت���م لەس���ەر چییەتی هونەرو ڕۆڵ���ی هونەر لە کۆمەڵگا مۆدێرنەکاندا خس���تەڕوو .ئەو خاڵەی مەبەستم بوو جەغتی لێبکەم نیشاندانی ئەو قورساییو ڕۆڵ���ە ئەفس���انەییو خورافییە بوو کە ئەم نووس���ەرانە بە هونەرو ئەدەبیاتی ئەبەخش���ن لە کۆمەڵگا مۆدێرنەکاندا. بەجۆرێک زۆرجار هون���ەرو ئەدەبیات وەک تاک���ە ڕووب���ەری ڕزگارب���وونو هەندێکجاری���ش وەک تاک���ە ئامرازی ڕزگاربوون���ی م���رۆڤ وێنایدەەک���ەن. خاڵێک کە پێویستبوو لەو سێ بەشەدا کەمەکێک زیاتر لەس���ەری بوەس���تم، بەتایبەت���ی لە پەیوەندیدا بە ئەدۆرنۆو ھۆرکهایمەروە ،ئەو ڕاس���تیییە کە ئەم دوو نووسەرە گەرچی ڕۆڵێکی خورافی بە هون���ەر لە دۆزینەوەی ئەلتەرناتیڤی ن���وێ ب���ۆ کۆمەڵ���گا هاوچەرخەکان دەبەخش���ن ،ب���ەاڵم ه���اوکات ھێجگار نائومێدو ڕەشبینن بەرامبەر بە ئەگەری گۆڕانی ئ���ەو کۆمەڵگایانە .بەتایبتەی ئەدۆرن���ۆ ت���ەواو نائومێ���دە ل���ەوەی کۆمەڵ���گا پیشەس���ازییەکان بتوان���ن بەسەر خۆیاندا زاڵببنو ئەلتەرناتیڤێک بۆ دۆخی ئێس���تایان بدۆزنەوە .لەزۆر ڕووەوە دی���دی ئەدۆرن���ۆ ب���ۆ ڕۆڵ���ی هونەر لە کۆمەڵگا پیشەس���ازییەکاندا وەاڵمدانەوەو ڕەخنەکردنی دیدی واڵتەر بنیامینی هاوڕێیەتی .واڵتەر بنیامین، بەپێچەوانەی ئەدۆرن���ۆوە ،ئەگەرێکی دیموکراس���ییانەو ئازادیخوازان���ە ل���ە گش���تێتی کارە هونەرییەکان���ی ن���او کۆمەڵگا پیشەسازییەکاندا دەینێت .لە ووتارێکی زۆر بەناوبانگدا بەناوی "کاری هونەری لەسەردەمی بەرهەمھێنانەوەی میکانیکییان���ە"دا واڵتەر بنیامین باس لەو ئەگەرە دیموکراس���یو ئازایخوازانە دەکات کە تەکنۆلۆژی���ای کۆپیکردنو وێنەگرت���نو ئیتسینس���اخی کارە هونەریی���ەکان ب���ە مرۆڤی ن���او ئەم کۆمەڵگایانەی دەبەخشێت .بەبۆچوونی بنیامی���ن ئەم تەکنیکە تازانە دۆخێک لە کۆمەڵگادا دروستدەکەن ،تیایدا کارە هونەرییەکان لە چوار دیواری مۆزەخانەو گەلەریی���ەکان ڕزگاریانببێ���تو بکەونە بەردەستی هەموو کۆمەڵگا( .مەبەستی بنیامین ئەوەیە ئینسان لەباتی ئەوەی ناچاربێت بچێت ب���ۆ مۆزەخانەو لەوێ تابلۆیەک لە تابلۆکانی بیکاسۆ ببینێت، دەتوانێت پۆستکارتێک یان کۆپیەکی ئ���ەو تابلۆیە ل���ە ب���ازاڕدا بکڕێتو لە ژوورەکەی خۆشیدا هەڵیبواسێت ،یان
لەبات���ی ئەوەی بچێت ب���ۆ ئۆپرایەکو یان بۆ گوێگرتن لە س���یمفۆنیایەک لە ھۆڵێکدا دەتوانێت لەس���ەر کاس���ێتو لەماڵەک���ەی خۆی���دا گوێیلێبگرێت). بنیامین ل���ەم باڵوبوونەوە بەرفراوانەی کارە هونەرییەکاندا لەدەرەوەی شوێنە ڕەسمییەکاندا ئەگەرێکی دیموکراسییانەو پێش���کەوتنخوازانە دەبینێ���تو خودی کارەکە خۆش���ی بەکارێکی شۆڕشگێڕو پۆزەتی���ڤ دەزانێت .ب���ەاڵم ئەدۆرنۆ ئەم دۆخ���ی ب���ە جەماوەریبوونەوەی کارە هونەریی���ەکان بەبەش���ێک ل���ە "پیشەس���ازی کولتور" دەزانێتو وەک بەش���ێک لە پیشەسازی "کاتکوشتن"و "ئارەزوسازی"و "ڕابواردن" وێنایدەکات. بەبۆچوون���ی ئەدۆرن���ۆ کۆپیکردن���ی تابلۆکانو باڵوکردنەوەی سەمفۆنیاکان لەسەر کاسێت ،هونەر ناکەن بەبەشێک لە ھۆش���یاری ئینسان ،بەڵکو دەیکەن بەبەشێک لە حەزو ئارەزووی بەرخۆرانە، هونەرو ئەدەبیات ناکەن بە بەشێک لە پرۆسەی دروس���تبوونی ھۆشیارییەکی ڕەخنەیی ،بەڵکو دەیکەن بەبەش���ێک لە پیشەسازی چێژوەرگرتنو ڕابواردن. ئەمانەش ن���ەک هون���ەر بەھێزناکەن، بەڵک���و هونەر دەک���وژنو دەیکەن بە کااڵیەک���ی بازرگانی پاڵ کااڵکانی تری کۆمەڵگای پیشەسازیدا. بەباوەڕی ئەدۆرنۆ ئەرکی "پیشەسازی هونەر" بەبەبازرگان���یو بەرخۆرکردنی هون���ەرەو لەڕێگ���ەی ئەویش���ەوە بەتاڵکردن���ەوەی هون���ەرە لەهەم���وو وزەیەک���ی شۆڕش���گێڕانە .بەباوەڕی ئەدۆرن���ۆ ئەم توان���ای کۆپیکردنو بە جەماوەرییکردن���ەی کارە هونەرییەکان وادەکات ئ���ەو کاران���ە لەوەبکەون کە هونەر بنو بتوانن ئینسان لە نامۆبوون ڕزگاربکەن ،یان ڕۆحێکی شۆڕشگێڕانە بە کۆمەڵگا ببەخش���ن ،بەڵکو دەبن بە پیشەسازییەک لەپاڵ پیشەسازییەکانی ت���رداو وەک هەموو کااڵی���ەک لە کااڵ بازرگانییەکانی���ش ،هەموو خەمێکیان بۆ بەدەس���تھێنانی زۆرتری���ن قازانج کورتدەبێتەوە. دۆخی گوێنەگرتن���ە بەردەوامە دەبێتە ھۆی "کوش���تنی تاکێت���ی" ئینس���انو نەمانی گوێ بۆ گوێگرتن لەدەستدانی ڕەسانەیەتی .لەئاستێکی ب���ۆ ڕوونکردن���ەوەی بۆچوونەکانی تردا گەیشتن بەم دۆخە مانای گەیشتن لەسەر هونەر لەکۆمەڵگای پیشەسازیدا بە دۆخی نیش���تەجێبوونی سیس���تمی ئەدۆرن���ۆ زۆر لەس���ەر مەس���ەلەی سەرمایەداری لەناو جەوهەری مۆسیقا ب���ە "پیشەس���ازیبوونی مۆس���یقا" خۆیدا ،مادامەکی سیستمەکەش لەناو دەوەس���تێت ،لەمەش���دا جیاوازییەکی چییەتی کارە هونەرییەکاندا ئامادەیە، جەوهەری لەنێوان مۆسیقای کالسیکی ،بۆیە تاکەک���ەس ل���ەم کۆمەڵگایانەدا لەالیەک���ەوە،و مۆس���یقای ج���ازو ئازادی ئەوەی نییە گوێ لەچی بگرێت، شێوازەکانی تری مۆسیقای هاوچەرخ ،بەڵکو سیس���تمەکە ئەو مۆس���یقایەی لەالیەکی ت���رەوە ،دەکات .بەبۆچوونی دەخاتەبەردەس���ت ،ی���ان بەس���ەردا ئەدۆرنۆ مۆسیقای هاوچەرخ نەک تەنها دەس���ەپێنێت ،کە ناچارە گوێبیستی ئاس���تێکی نزمو س���ەرپێییو بێقواڵیی بێت .هەروەها ،وەک ئەدۆرنۆ دەڵێت،
ئەدۆرنۆ ئینسانی ناو ئەم کۆمەڵگایانە وەک ئینسانێکی خاوەن "کەسایەتییەکی دەسەاڵتگەر" و نادیموکراس دەناسێنێت
ناش���توانێت بەرپرس���یاریەتی ئەوەی هەبێ���ت گ���وێ لەچی بگرێ���تو گوێ لەچیش نەگرێت ،مادامەکی کولتور لەم کۆمەڵگایانەدا بووە بە پیشەس���ازیو بەرهەمەکانی ئەم پیشەسازییەش وەک کااڵ لەهەموو کونوقوژبنێکی کۆمەڵگادا ئامادەی���ە .هەم���وو ئەمان���ە وادەکان هونەری بااڵدەس���ت لەو کۆمەڵگایانەدا نەتوانێت هونەرێکی ڕزگارکەربێت. لەسەر هەمان ھێڵی تیوری ھێربەرت مارک���ۆزەش ڕای وای���ە ل���ە کۆمەڵگا سونەتییەکانی بەر لە بااڵدەستی لۆژیکی بەرخۆریو پرۆسەی بەپیشەسازیبوونی بەفراوان���دا" ،کولتوری بااڵ" هەمیش���ە هەڵگری ھێزێکی گ���ەورەی یاخبوونو نەفیک���ردن ب���ووە ،کاری ئەوەب���ووە نەھێڵێ���ت تاکەک���ەس ل���ە کۆمەڵگادا بتوێت���ەوە ،نەھێڵێت کەس���ەکان ببن بە بەش���ێک لە پێکهاتی سیس���تمو بە لۆژیکی ئ���ەو سیس���تمە بیربکەنەوە. الی مارک���ۆزە ،وەک الی ئەدۆرن���ۆ، کۆمەڵ���گای پیشەس���ازی "کولت���وری بااڵ" دەکات بە یەکێ���ک لە قوربانییە زۆرەکان���ی خۆی .مارک���ۆزە ڕای وایە لە کۆمەڵگا پیشەس���ازییەکاندا ھێزی دژ نەم���اوەو ھێزەکان هەموویان کراون بەبەشێک لە سیس���تمە بااڵدەستەکە. ئەگ���ەر ل���ە ڕاب���ردوودا "کولت���وری ب���ااڵ" هەمیش���ە بەرهەم���ی داھێنانی کەس���انێکبووبن کە دژەسیستم بوون، خاوەنی کەس���ایەتییەکی س���ەربەخۆو ڕۆحێکی ئۆتۆنۆمیش بووبن ،هەروەها هەڵگ���ری ھیومانیزمێک���ی ڕەخنەییو نەفیکەریش���بووبن ،ی���ان ه���ەواداری عەش���ق بووبنو بەدوای خۆشەویستیو ژیانێک���ی تراژی���دیو ڕۆمانس���ییدا وێڵبووب���ن ،ئەوا ئەمانە ل���ە کۆمەڵگا پیشەس���ازییەکاندا بوونی���ان نەماوە. کۆمەڵ���گا پیشەس���ازییەکان هەم���وو ئەمانە لەدونیای ناوەکی ئینس���انەکان دەردەھێنننو دەیانکەن بەبەشێک لەو سیستمە بەرخۆرییەی بااڵدەستکراوە. بەمەش ئ���ەم کۆمەڵگایەن���ە کولتورو هونەر لە جوانییەوە دەکەن بە ناجوانی، لەھێ���زی نەفیک���ردنو یاخیبوون���ەوە دەیانک���ەن بەھێ���زی ئامێزانب���وونو تەسلیمبوون(.)71 :1971 Marcuse لە دی���دی مارکۆزەدا ئ���ەم کۆمەڵگا پیشەسازییانە هەموو کولتورە دژەکان، دەگۆڕێت بۆ بەشێک لە کولتوری ڕۆژانەی سیستمەکەو بەتاڵیاندەکاتەوە لە هەر وزەیەک���ی بەرگریک���ردنو یاخیبوون. لێرەدا مارکۆزە باس لەوەدەکات چۆن مۆسیقای باخو بتھۆڤن وەک بەشێک لە دیکۆری مەتبەخیان لێهاتوەو ئینسان لەکاتی چێشتلێناندا گوێیانلێدەگیرێت، باس لەوە دەکات چۆن شیعری شیلیو بۆدلێ���ر لە دوکانەکاندا بۆکڕین دانراون بوون بەبەشێک لە کردەی کااڵفرۆشی. مارکۆزە دەڵێت هەموو ئەم نووس���ەرو هونەرمەندان���ە چیتر وەک کالس���یک، واتە وەک ھێزی نەفیکردنێکی گەورە، وەک توخمێک���ی بەھێ���زی یاخیبوون
ئامادەنی���ن ،بەڵکو کراون بە کااڵو ئەو ھێ���زی یاخیب���وونو دژایەتیکردنەیان لێسەندراوەتەوە کە پێشتر هەیانبووە. ئەگ���ەر ئەمان���ە لەکات���ی خۆیان���دا بەش���ێکبووبن لە ھێزی رەتکردنەوەی واقیع ،ئەوا لە ئێس���تادا ئەو کارەیان بۆناکرێ���ت (-1971,81 Marcuse .)84ب���ە کورت���ی فرانکفۆرتیی���ەکان گەرچی لە پرۆژەی ڕزگاربوونی ئینساندا ڕۆڵێکی ئەفسانەییو خورافی بە هونەرو ئەدەبیات دەبەخشن ،بەاڵم لەهەمانکاتدا ڕووبەری هونەرو شێوازەکانی ئەدەبیات کورتدەکەن���ەوە ب���ۆ ئ���ەوەی زەوقی ئەدەبیو هونەری خۆی���ان بە هونەرو ئەدەب���ی ڕاس���تەقینەیان دەزانێ���ت. بەمەش ن���ەک تەنها دیدێکی نوخبەوی پەڕگی���رو ترس���انک بەس���ەر هونەرو ئەدەبیاتدا دەسەپێنن ،بەڵکو ئەگەری ڕزگاربوونی ئینس���ان لە هونەریش���دا تەواو بەسنووری چێژو زەوقی هونەری خۆیان سنوورداردەکەن. ئینسانی دەسەاڵتگەر من لە بەش���ی پێش���وودا باس���م لە چەمک���ی "ئینس���انی تاکڕەهەند" الی ھێربەرت مارکۆزە کرد ،باس���ی ئەوەم کرد مارکۆزە کەسایەتی مرۆڤی کۆمەڵگا پیشەس���ازییەکان کورتدەکات���ەوە بۆ بەرخ���ۆری بەتەنها .پێموای���ە بەر لە باس���کردنی ئەم دی���دەی مارکۆزە بۆ ئینس���انی ئەو کۆمەڵگایان���ە ،دەبوایە کەمەکێک لەس���ەر دی���دی ئەدۆرنۆ بۆ ئینسانی ناو کۆمەڵگا پیشەسازییەکان بوەستم .چونکە ئەوەی ئەدۆرنۆ لەسەر ئینس���انی ئەم کۆمەڵگایەنە دەیڵێت، ئەو زەمینە تیورییەیە کە ئەوانیتریش تیایدا کاردەکەن .ئەدۆرنۆ ئینس���انی ناو ئەم کۆمەڵگایانە وەک ئینسانێکی خاوەن "کەسایەتییەکی دەسەاڵتگەر"و نادیموکراس دەناس���ێنێت .پێشی وایە ئەوەی فاش���یزمو نازیزمی لە کۆمەڵگا پیشەسازییەکاندا دروستکرد ،بااڵدەستی ئەم "کەسایەتییە دەسەاڵتگەر"ەیە. گرنگیدان ب���ەو دیاردەیەی ئەدۆرنۆ ناویدەنێت "کەس���ایەتی دەسەاڵتگەر" الی فرانکفۆرتییەکانی تریش ئامادەیە. ه���ەم ھۆرکهایم���ەرو ه���ەم ئاری���ک فروم لەس���ەر ئەم بابەتە وەس���تاون. بەبۆچوونی ھۆرکاهایمەر دروستبوونی "کەسایەتی دەس���ەاڵتگەر" پەیوەندی ب���ە گۆڕانی دەس���ەاڵتی باوک���ەوە لە کۆمەڵ���گا پیشەس���ازییەکاندا ،هەیە. لە کۆمەڵ���گا س���ونەتییەکانی بەر لە کۆمەڵگای پیشەس���ازیدا دەس���ەاڵتی باوک لدەس���ەاڵتی سروشتیو عەقاڵنی ناو خێزانە ،بەاڵم کۆمەڵگا پیشەسازییە س���ەرمایەدارییەکان بڕێکی زۆری ئەم دەسەاڵتە لە باوک دەسێننەوە دەیدەن ب���ە دەزگاکان .ئەم���ەش وادەکات دەزگاکانی ئ���ەم کۆمەڵگایە لەس���ەر وێنەی دەس���ەاڵتەکانی ب���اوک هەمان بونیادی دەس���ەاڵتگەرانە ،لەئاستێکی فراوانترو مەترس���یدارتردا ،دروس���تو
باڵوبکەنەوە .ئاریک فرومیش باس لەوە دەکات کە لە کۆمەڵگا پیشەسازییەکاندا "م���ن"ی ئینس���ان ت���ا دێ���ت الوازو پەراوێز دەکەوێ���تو "بەرزەمن"یش تا دێ���ت بەھێزت���رو هەمەالیەنتر دەبێت، بەتایبەتی ل���ە فۆرمی ئەو دەزگایانەدا کە ھۆرکهایمەر باسیاندەکات .واتە لەم کۆمەڵگایانەدا "بەرزەمن" سروشتێکی دەزگای���ی وەربگرێ���تو لەئاس���تێکی گەورەو بەرفراواندا بەن���او کۆمەڵگادا باڵوببێتەوە .جگە لەم���ە ئاریک فرۆم دروستبوونی کەسایەتی دەسەاڵتگەر، ب���ە گەش���ەنەکردنێکی سروش���تی "گرێ���ی ئۆدی���ب"ەوە ل���ە کۆمەڵ���گا پیشەس���ازییەکاندا دەبەس���تێتەوە. ف���روم پێیوای���ە ئ���ەم کۆمەڵگایەن���ە کۆمەڵگای ئۆدیبینو کەسایەتییەکانی ناوی���ان مەودای ئەوەی���ان لەبەردەمدا نیی���ە گ���رێ ئۆدێبیەکەی���ان بتوانێت گەشەیەکی عەقاڵنیو سروشتی بکاتو ئینس���انەکان ببنە کەسایەتی ئاساییو عەقاڵنی .بەپێچەوانەوە کەسایەتی ئەم کۆمەڵگایانە ئاکارێکی "سادۆ مازۆشی" وەردەگ���رن ،واتە هەم س���ادینو هەم ماسۆش���ی ،هەم حەزیان لێی���ە ئازار بە دەوروەبەرەکەی���ان بگەیەنن ،هەمو تەس���لیم بە بکەرە دیارەکانی ناو ئەو دەوربەرەش دەب���ن .لەپەیوەندیاندا بە باوکە سیاسییەکانەوە هەم ڕقبوونەوە لەو باوکان���ەو هەم تەس���لیمبوون بە ئی���رادەی ئ���ەو باوکان���ە ،ت���ا ڕادەی عاشقبوون بەو باوکانە ،دەیانجوڵێنێت. ئەم���ەش مان���ای ئەوەی ئ���ەم جۆرە کەس���ایەتییە ه���ەم هەس���تکردن بە بچووکی لەبەردەم ئەو باوکانەداو هەم پەیداکردنی ئیعجابێکی زۆر بەو باوکانە دونیا دەرونییەکەیان دادەڕێژێت ،ڕقو خۆشەویس���تی بەرامبەر ب���ە باوک لە یەککاتدا .فروم ئەم دیدە سایکۆلۆژییە سادەو گشتگیرە لە س���ااڵنی پەنجادا بەکاردەھێنێ���ت ب���ۆ خوێندن���ەوەی دیاردەیەک���ی ئاڵۆزی وەک فاش���یزمو بەم���ەش دەرگا لەس���ەر جۆرێ���ک لە خوێندنەوەی سایکۆلۆژییانەی سادەی دونیای ئاڵۆزی کۆمەاڵیەتیو سیاس���ی دەکات���ەوە ،کە تا ئەمڕۆش هەوادارانی لەزۆر شوێندا ماون. لەس���ەر هەمان ڕەوت ئەدۆرنۆ درێژە بەم دیدە سایکۆلۆژییە ئەداتو پێیوایە گەشەکردنی گرێی ئۆدێب لە کۆمەڵگا پیشەس���ازییەکاندا هەرگیز بەو دۆخە ناگات کە ڕق لە باوک بەتەواوی بگۆڕێت بۆ خۆشەویس���تی بۆ ب���اوک .ئەمەش وادەکات ئەو تواناو حەزە ناوەکییانەی الی تاکەک���ەس ب���ۆ بەکارھێنان���ی توندوتیژی هەن ،ببن بە دوو بەشەوە. بەشێکیان بگۆڕن بە ماسۆشیزم ،واتە بۆ ئازاردانی خود بۆ خۆیو بەشەکەی تریان ئاراستەی دەرەوەی خود بکرێتو بگۆڕێت بۆ ئازاردانی دونیای دەرەوە، واتە بۆ سادیزم....
»» 19
سەردانەکەی نەوشیروان مستەفا بۆ الی هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد ئاری ئەبوبەکر /دانیمارک
Arei1976@hotmail.com
نەوشیروان مستەفا ،یەکێک لەو سیاسییە دەگمەنان����ەی کورد ،کە هیچ هەنگاوێک هەڵناهێنێ����ت ،بێ ئ����ەوەی ئامانجێکی دیاریکراو لە پش����تی ئەو هەنگاوەیەوە نەبێت ،وات����ا ئەم سیاس����ییە ،هەموو هەنگاوێک����ی ،وتەیەک����ی ،لێدوانێکی، ئامانجێکی سیاس����ی تایبەتی لەپشتەو دەکرێ����ت خوێندنەوەی وردی بۆبکرێت، چونک����ە هی����چ کات ڕێکنەکەوت����وە، نەوش����یروان مس����تەفا ب����ێ ئامان����جو بێه����ودە هەنگاوێک هەڵبن����ێ ،ئەمەش ئەم سیاس����ییە جیادەکاتەوە لەزۆربەی سیاس����ییە کوردییەکانی ترو دەگمەنی ئەم نیشاندەدات. کاتێک نەوشیروان مستەفا سەردانی هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد دەکات ،بەجۆرێک لەج����ۆرەکان مەخزای����ەکو ئامانجێکی دیاریک����راوی لەپش����تەوەیە ،چونک����ە ئەگەر ئەم س����ەردانە تەنه����ا بۆ هەواڵ پرس����ینی تاڵەبانی بوای����ە ،ئەوا دەکرا هەم بەتەلەفۆن ،یاخود لەڕێگەی دکتۆر
نەجمەدین کەریم (کە خۆشی پزیشکە)، یاخود لەهەر ڕێگەیەکی ترەوە ،هەواڵی تەندروس����تی تاڵەبان����ی بزانیایە ،بۆیە سەیرکردنی ئەم سەردانە بەسەردانێکی کۆمەاڵیەتیو دور لەسیاس����ەت ،ناچێتە ناو خانەی لۆژیکەوە. کەواتە دەکرێت بپرس����ین ،ئایا بۆچێ ل����ەم تەوقیتەدا نەوش����یروان مس����تەفا س����ەردانی هێ����رۆ ئیبراهی����م ئەحمەد دەکات؟ لەس����ادەترین خوێندن����ەوەدا ،ئ����ەم سەردانە س����ەردانێکی سیاسییەو چەند مەغ����زاو ئاماژەیەک����ی لەخۆگرتوە ،کە دەکرێ����ت یەکەمین مەغزا ئ����ەوە بێت، کە کاک نەوش����یوان بیەوێ����ت بەپارتی بڵێ����ت ،ئەگەر چ����ی زۆر داخ لەدڵیش بم لەیەکێتیو خ����ودی تاڵەبانی ،بەاڵم هیچ کاتێ����ک ئامادەنی����م یەکێتی وردو خاش بک����ەمو بچوکی بکەمەوە ،چونکە بەبچوکبونەوەی یەکێتی بەش����ێوەیەکی ڕادیکااڵن����ە ،ماتماتیکیی����ەن وات����ای
گەورەبونی پارتی دەکات لەئێس����تادا، چونکە تا یەکێت����ی بچوکبێتەوە پارتی لەهەڵکش����انددایە ،بەپێجەوانەشەوە ،تا یەکێتی گەش����ە ب����کات ،بەختی پارتی ڕو لەئاوابون����ە .بۆیە لەوە دەچێت کاک نەوشیروان هەمیشە یەکێتی پێ باشتر بێت لەپارتیو هیچ کاتێک ئامادەنەبێت یەکێت����ی بگۆڕێت����ەوە بەپارت����ی ،وە ئاشکراش����ە ،هێ����رٶ خ����ان یەکێکە لەو س����ەرکردایەتییانەی یەکێتی کە دانوی ناکوڵێت لەگەڵ پارتیدا ،وە لەوە دەچێت زۆر خۆش����ی بەپارتییدا نەیەت ،ڕەنگە بەش����دارنەبونی هێرۆ خ����ان لەزۆربەی کۆبونەوەکانی مەکتەبی سیاسی نێوان یەکێتیو پارتییدا ،ش����اهیدی ئەوە بن کە ئەم خانمە ناتوانێت لەگەڵ پارتییدا هاوپەیم����ان بێت ،کاک نەوش����یروانیش لەم����ە تێگەیش����توە ،بۆی����ە پێدەچێت س����ەردانیکردنەکە لەم کاتەدا بەشێکی پەیوەندی بەوەوە هەبێت. لەسەر ئاس����تی ناوخۆیی یەکێتیش، دەمێکە گرەو لەس����ەر ئەوە دەکرێت کە ئایا نەوشیروان مستەفا ئامادەیە ،دوای تاڵەبان����ی ،باوەش بۆ یەکێتی بکاتەوەو ببێت����ە بەش����ێک لەچارەس����ەرکردنی گرفتەکان����ی کوتلەکانی ن����او یەکێتی، یاخ����ود یەکێتی وردو خ����اش دەکاتو
برینەکانی جەستەی گەورەترو بەسوێ ت����ر دەکات؟ یاخ����ود ئایا نەوش����یروان مس����تەفا بەڕاس����تەوخۆو ناڕاستەوخۆ پش����تگیری لە کام کاندیدی ناو یەکێتی دەکات بۆ جێگرتنەوەی تاڵەبانی؟ پێدەچێت بەم سەردانەی نەوشیروان مستەفا بۆ الی هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد، نیش����اندانی ڕەزامەندی کاک نەوشیروان بێت لەس����ەر هێرۆ خ����ان ،وەک یەکێک لەکاندی����دە بەهێزەکانی ناو یەکێتی بۆ جێگرتن����ەوەی تاڵەبان����ی ،لەبەر چەند هۆکارێ����ک کە ئەگ����ەر دەرفەت بو ئەوا لەوتارێکی تردا بەوردی ش����یکردنەوەی بۆ دەکەین ،بەاڵم لەئێستادا دەتوانرێت ئەوەندە بوترێت ،کە کاک نەوش����یروان هێرۆ خانی لەهەم����و کاندیدەکانی تری ناو یەکێتی پێ باشترە بۆ جێگرتنەوەی تاڵەبان����ی ،بەتایبەت����ی لەکۆس����رەت ڕەس����وڵو دکتۆر بەرهەم ساڵح ،چونکە لەالیەک کاک کۆس����رەت چەند جارێک لەهەڵوێس����تی خۆی پەش����یمانبۆتەوەو دژایەتی کاک نەوش����یروانی کردوە ،ئەو دەمەی لەناو یەکێتی����دا بو ،بەتایبەتی لەس����ەر وەخت����ی ئیمزاکۆکردنەوەکەی مەکتەب����ی سیاس����ی یەکێتی����دا ،ک����ە دەیانویس����ت دەس����ەاڵتەکانی سکرتێر کەمبکەنەوە (کاک کۆس����رەت ئیمزای
یەکێتیش دەمێکە گرەو لەسەر ئەوە دەکات کە ئایا نەوشیروان مستەفا ئامادەیە ،دوای تاڵەبانی ،باوەش بۆ یەکێتی بکاتەوە کردوو پاش����ان لێی پەش����یمانبویەوە)، وە ه����ەم لەکات����ی دوا هەڵبژاردنەکانی مەڵبەندەکان����ی یەکێتی ،ئ����ەو کاتەی کوتل����ەی کاک کۆس����رەت لەدواس����اتدا چونەوە پاڵ کوتلەی تاڵەبانی ،ئیتر لەو س����اتەوە تا هەنوکە ،کاک نەوشیروان سیاس����ییەن دانوی لەگەڵ کۆس����رەت
ڕەسوڵدا ناکوڵێت ،بۆیە پێدەچێت هیچ کاتو سەردەمێک کاک نەوشیروان ڕازی نەبێت ب����ەوەی کاک کۆس����رەت ببێتە کەسی یەکەمی یەکێتی. بەنیس����بەت دکتۆر بەرهەمەوە ،کاک نەوش����یروان ،یان ڕاس����تتر بڵێم گۆڕان (بەپێی زانیاریی����ە متەوازیعەکانی من) پێیان وای����ە دکتۆر بەره����ەم لەماوەی دەستبەکاربونی وەک سەرۆکی کابینەی شەش����ەم ،زۆرترین دژایەت����ی گۆرانی کردوەو ئەگەر س����ەد ق����ات هەوڵی خۆ بەقوەتکردنی دابێ����ت ئابورییەن ،ئەوا س����ەد قات هەوڵ����ی الوازکردن����ی داوە ئابورییەن ،بۆی����ە لەالی گۆڕان جۆرێک لەحەساس����ییەت هەیە بەرامبەر دکتۆر بەرهەم ،پێشموایە هیچ کاتێک گۆڕانو کاک نەوش����یروان ڕازی نابن کە دکتۆر بەرهەم ببێتە کەسی یەکەمی یەکێتی، خۆ ئەگەر تەحەفوزێکیش����یان بەرامبەر هێ����رۆ خ����ان هەبێ����ت ،ب����ەاڵم دواجار پێدەچیت هەمیشە هێرۆ خانیان لەهەردو کاندیدەکەی تر پی باشتر بێت. بۆی����ە دەتوانی����ن بڵێی����ن ،ئ����ەم س����ەردانیکردنە ،داگیرس����اندنی گڵۆپی سەوزی نەوشیروان مستەفا بو بۆ هێرۆ خان ،ب����ۆ جێگرتنەوەی تاڵەبانیو بونە کەسی یەکەمی یەکێتی دوای تاڵەبانی.
بیروڕا
) )360سێشهممه 2013/1/15
birura.awene@gmail.com
حزب داهێنهرێن خۆ خهالت دكهت جهالل مستهفا
دی����اره ل ڤ����ی وهالت����ی نابی����ت تش����تهك بێی ح����زب بێتهكرن .حزب بوونهوهرهك����ێ چیڤانوكییه و ههموو تش����تان دادعویریت.ئهگ����هر ح����زب بكاری����ت دهولهتهك����ێ ب ههم����وو دامودهزگههێن وێڤ����ه ،ب حكومهت و پهرلهمانێ����ن وێڤ����ه ب داه����ات و لهشكهرێن وێڤه ب سهروهری و بهایێن وێڤه داعویریت،چهوا نهشێت داهێنانێ ب خۆدانێن وێڤه داعویریت . حكومهت����ا م����ه بڕی����اردا داهێن����هران خ����هالت بك����هت بێی كو وێ دیتن����هك ههبی����ت ب����ۆ داهێنانێ یان پێناس����هك ههبیت بۆ داهێنهری. دڤێ����ت خهلكهك����ی خ����هالت بك����هت لێ نزانی����ت ئهو خهل����ك كینه یێ ژ ههژی خهالتكرن����ێ ،و نه چ پیڤهرێن ئاش����كرا ههنه رهن����گ و رووبارێ وان كهس����ان بۆ دیاربكهن .بۆ ڤێ چهندێ ژی دڤێ����ت پهنایێ ببهت����ه بهر حزبێ .ح����زب ههم����وو تش����تان ژ خهلكی دی باش����تر دزانی����ت .لهو ب����ۆ ههر ههلبژارتنهك����ێ دڤێت ئ����هم چاڤهرێیا حزبێ بكهین كانێ دێ چ كهرهمكهت
.ئهڤجا ئ����هڤ ههلبژارتنه بۆ رێكخراو سهندیكایێن رهوشهنبیری بن یان یێن پیش����هیی یان یێن ژن����ان و ئافرهتان یان یێن دختورو ماموستا و كاركهران بیت.ل ڤی وهالت����ی یێ زارۆكهك ژی ببیت دڤێت پس����یارا خ����ۆ ب حزبێ بك����هت كا چ ن����اڤ دانیت����ه س����هر. حكومهتێ بڕی����اردا لێ ههلبژارتنا وێ رادهستی حزبێ كر نهكو ب خهلهتیڤه ناڤێ هندهكا ب چیته دناڤ لیستێداو ح����زب ژێ نهرازی بیت .ما نه دڤێت ئهوێ دهێته ههلبژارتن بهری ههمووان حزب ژێ رابیت .مانه پارێت حزبێنه؟ ل گور ڤی بنهمای وهزارهتا رهوشهنبیری ئهركێ ههلبژارتنا داهێنهران ب حزبێ س����پارد .بۆ ڤێ چهن����دێ ژی لژنهك هاته پێكئینان ژ ههش����ت حزبییان ، ش����هش پارت����ی و دو ئێكهتی دا ههر ئێ����ك ل الیێ خۆ داهێن����هران موخل و بێژن����گ بك����هت .بێگومان مهرجێ ئێكێ یێ ڤ����ێ لژن����ێ پالوهالئا وی كهس����ییه بۆ حزبێ پاشی پیوهندیێن كهسی پاش����ی میزاجێ ئهندامێ لژنێ پاش����ی و ل دوماهی����ێ بهرههمێ وی
،ئ����هم دێ هندهك پرس����ێن دی ژی كهی����ن .ئهگهر ئهڤا مه گوتی راس����ت نهبیت ،چهوا ناڤێ هندهك كهس����ان د لیس����تێدایه كهسێ ل بهر كوچكێن ێ وان نهبیهستییه.ئهگهر ی ناڤ بااڵڤییان ژ پیڤهرێ ههوه داهێنان بیت ،چما مه ناڤێ كهسهكێ مینا عبدالرحمن مزوری دناڤ لیستێدا نهدیت؟ كهسهكێ نیڤ خویندهوار ژی بیت ل دهڤهرا بههدینان ههی����ه ناڤێ مزوری نه بهیس����تبیت؟ كیژ وژدان قهبیل دكهت كهسهك ڤان رۆژان خۆ فێ����ری ئامیرهكێ موزیكێ بك����هت داهێن����هر بیت و م����زوری یێ نێزیكی چ����ل س����االنه خزمهتا پهیڤا ك����وردی دك����هت داهێن����هر نهبیت؟ ت����و بێ����ژی وهزارهتا رهوش����هنبیری كارهك����ێ ب����اش كربی����ت؟ ت����و بێژی ئهو كهس����ێن ههوه ههلبژارتین داهێن����هرن ،هوون جورئ����هت دكهن كهس����ی یێ دهێته ههلبژارتن.یان ژی ه����هر ئێك����ی ژ وان داهێنان����ا وی ل وهزارهتا رهوشهنبیری هندهك كهسێن بهرامبهر ناڤ����ێ وی دانن و یێ ههوه نیڤ خویندهوار ههلبژارتینه بۆ بهاكرن ههلنهبژارتی����ن بێژن بۆچ����ی نههاتنه س����هنگاندنا داهێن����هران .ئهگهر ئهڤه ههلبژارتن؟ ت����و بێژی ئهڤ كاره دێ راست نهبیت بال وهزارهتا رهوشهنبیری داهێنهران هاندهت بۆ پتر داهێنانێ؟ رۆنكرنهك����ێ ب����دهت كان����ێ پیڤهرێن تو بێژی عهدالت دههلبژارتنێدا ههبوو؟ وێ چن����ه ب����ۆ داهێنانێ؟ههلبژارتنا تو بێژی ئهندامێ����ن وێ لژنێ وژدانا ی س����الێن خۆ رازیكری����ه؟ تو بێژی خواندنا وان وان ناڤان چهوابوو؟ ل دو خزمهتێ؟ یان هژمارا بهرههمان ؟ یان یا درست بوو ؟ یان ههما ژ بنهكارێ ئاستێ بهرههمی؟ ئهگهر ئهو بهرسڤا ئ����هو خویندهڤانن دا كو داهێنهران ب مه و گهلهك خهلك����ێ دی ژی بدهت سهنگینن؟
تو بێژی ئهڤ كاره دێ داهێنهران هاندهت بۆ پتر داهێنانێ؟ تو بێژی عهدالت دههلبژارتنێدا ههبوو؟
لەبۆڵەو شەڕی ماڵەکانەوە بۆ بۆڵەو شەڕی ڕێکخراوەکان تریفه عهلی
دوای ئەوەی ،کە سیمۆن دیبووفار سوود لە داهێنانەکانی سایکۆلۆجست
Stoller
Robert
Psychologist
( ،))1968وەردەگرێ����ت ،ک����ە ب����ۆ یەک����ەم ج����اری تێرم����ی سێکس����ی ( )Sexی ب����ۆ ناس����اندنی حاڵەت����ە بایۆلۆجیەکانی (وەک ،کرۆمۆسۆمات، کۆئەندام����ی زاوزێو هۆڕمۆن����ەکان)و جێن����دەر( )Genderبۆ ناس����اندنی مێینەیەت����ی و نێرینەیەتی لە مرۆڤدا بەکارهێن����ا .ب����ە مانایەک����ی تر ،ئەو پێکهاتانەی لە لەشدا کە سیفەتی مێینە بوونو نێرینە بوون زاڵ دەکەن .دوای ئەوەی ،کە س����یمۆن دیبووفار سوود لە داهێنانەکانی ئەم سایکۆلۆجس����تە وەردەگرێ����ت ، .لە س����اڵی 1972دا، لە کتێبی( ،ڕەگەزی دووەم) دا ،ئەوە دەخات����ە ڕوو کە ت����اک وەک ژن یان پیاو لە دایک نابێ����ت ،بە ڵکو ئەوە کۆمەڵگایە ،کە لەس����ەر بنەمایی نێر بوون ومێ ب����وون دەمانکاتە ژن یان پیاو .لێرەشەوە ئەرکو مافەکانی هەر یەکەم����ان وەک ژنو پیاو ،نەک وەک مرۆڤ لە کۆمەڵگادا دیاریدەکرێت. ئ����ەم خانم����ە ووش����ەی جێن����دەر ( ،)Genderب����ە مانای ژن یان پیاو بە کار دێت .ئەم تێرمە پەیوەستە بە فاکت����ەرە کۆمەاڵیەتیەکانەوە لە وانە: ڕۆڵی کۆمەاڵیەتی ،مەکانەی مرۆڤەکان، هەڵسوکەوتیانو شوناسیان .دیارە ئەم بابەتە ل����ە الیەن چەندین خانمی تری فێمینیستو تێۆریست لە کاتی خۆیدا پەرەی پێدرا ،بەاڵم ئەم تیۆرە ڕوو بە ڕووی ڕەخنەی جدی بۆوە ،ئەم تیۆرە زۆر باش لە کاتی خۆیدا لە بونیادی سیستمی سپی پاتریارکی دا جێکەوتە بوو .دیبووڤاروئ����ەو خانمانەش ،کە بڕامەندب����وون ب����ەو تی����ۆرە بۆ دۆزی ژنو مرۆڤایەت����ی ،هات����ن گرفتەکانی مرۆڤی����ان پەیوەس����تکرد ب����ە ب����اری بایۆلۆجی مرۆڤەکانەوە ،بە مانایەکی تر بەپێی ئەم تی����ۆرە لە بەر ئەوەی ئ����ەو ب����ە ڕەگەز مێی����ە ،کەواتە ئەو بێ ئەقڵە ،بێ دەس����ەاڵتە ،زەعیفەیەو دەبێت گوێڕایەڵ����ی بوونەوەرە بااڵکە بێ����ت ،یان باش����تر بڵێم ئ����ەوی نێر، چوونکە ئەو بە سرووش����ت بە هیزە، ئاقڵ����ەو خاوەن دەس����ەاڵتە ،کەواتە
ئەوە سرووشت وقەدەری ئیالهیانەی ئێم����ەی مرۆڤە بە نێرو م����ێ وە بەو شێوەبین. ئ����ەم تیۆرەیە بزووتنەوەی ژنانی لە بزووتنەوەیەکی سیاس����ی فێمینیزمی فرەڕەهەند ،گۆڕی بۆ چەند رێکخراوێک ک����ە ک����ۆی کێش����ەکانی مرۆڤایەتی لە کێش����ەیەکی بوونی����ادی ،عەقڵی، کلتوری ،ئاینیەوە بگۆڕن بۆ کێش����ەی جێندەری مرۆڤ����ەکان .ڕەخنەگرتن لە بوونی����ادی کەلت����وری ،ئەقڵی ،ئاینی گۆڕیوە ،ب����ۆ گلەیکردن����ی نێرو مێ/ ژن /پیاو لە ی����ەک .ڕەخنەکردنی لە سس����تمێکی ئەقاڵنی یونیڤێرس����ەڵو پاتریارکی ئاین����ی گۆڕیوە بۆ ڕەخنە گرتن ل����ە سرووش����تی بایۆلۆجیانەی مرۆڤەکان .بچوکردن����ەوەی بیرەکانی فیێمینی����زم ل����ە بی����رو دیدێک����ەوە، ک����ە پەیوەس����تو دەرگی����رن لە گەڵ ژیانو گرفتەکانی م����رۆڤ ،لە گەڵ دونیابین����یو مۆڕاڵی مرۆڤ����ەکان ،لە گەڵ نەس����تو ک����ۆی پنتە ش����اراوەو دەرکپێنەکراوەکان����ی ژیانی مرۆڤ ،بۆ کێش����ەی س����ێکس /جێندەرSex/(، .)Genderپەردەپۆشکردنی بیرەکانی فێمینیزم هەم وەک تیۆرەو چەمک ،لە شێوە ژیانو دونیابینیو هەڵوێستەوە، بۆ تێرمی سێکس /جێندەرو نووسینی پڕۆپۆزەڵو بە بزنس����کردنی ئەو دۆزە گرنگە لە الیەن چەند کەس وڕێکخراو دەزگایەکی حکومیەوە ،کە ژنیان وەک بوونەرەرێکی خەدرلێکراوی بێدەرەتان ناساندوەو پیاویش وەک بوونەوەرێکی خەدرلێکەر ،کە س����ەرچاوەی بەش����ی زۆری ئازارەکانمان����ن .تاک����و ئ����ەم چرکەس����اتەش ئەمە ش����ێوازی کاری ریکخراوەکانی ژنانەو ئامادەی وەرگرتنی هیچ دێدێکی نوێ نین س����ەبارەت بەو دۆزە گرنگ����ە ،بەاڵم ئەوەی چاوەڕوان نەدەک����را ،ڕێکخراوەک����ەی پی����اوانو ش����ێوازی کاری ڕێکخراوەی����ی ئەوانە. لەبری ئاوڕ دانەوە لە گرفتی بێکاریو گیرف����ان بەتاڵی گیرفان����ی گەنجان، گرفت����ی (،)Homosexualityن����ە بوون����ی الن����ەو ش����ێلتەر ب����ۆ پیاوە پیروبێالنەکان،نەبوون����ی النە بۆ ئەو پیاوان����ەی کە کۆمەڵ����گا پێیاندەڵیت شێت ،ڕەخنەی دەس����ەاڵتی سیاسی
ناتەندرووس����تو هەروەه����ا رەخنەی پاتریارک����ی ئاین����ی وسسس����تمی پاتریارکی ک����ە ئەمەیان زۆر گرنگە، چونکە دونیابینی پیاوانی بە مۆڕاڵەو ئایدایایەک گۆش����کردوە ،کە مرۆڤ لە مرۆیی ب����ون دوور دەخەن����ەوە .ئەم ڕیکخراوە هەمان هەڵەو میتۆدی کاری رێکخراوەکان����ی ژنان پیادە دەکەن لە کارەکانیاندا. لی����رەوە دەبینی����ن ڕێکخراوەکانی ژن����انو ڕێکخراوە تاقانەک����ەی پیاوان کێش����ەیەکی نەبڕاوەو تا ڕادەیەکیش قێزەونی����ان لە نیوان ژن����ان وپیاواندا دروس����تکردوە ل����ەم کۆمەڵگایەدا ،بە ئەندازەیەک کە باسی ریکخراوی ژنان دەکرێت پیاوان سەرس����نگیان قورس دەبێتو تەنز ئامێزانە باسی وەزعیەتی ژنو ڕیکخراوەکان����ی ژن����ان دەکەن، ئەمەش ب����ۆ تێڕوانینی ژنان ڕاس����تە سەبارەت بە ڕیکخراوەکەی پیاوان. ش����ێوازی کاری ڕێکخراوەکان����ی ژن����انو ڕێکخراوەکەی پی����اوان ئەوە پیشاندەدات کە بەڕاستی هەردووکیان شەڕ لە سەر میراتی پاتریارک دەکەن، ژنان دەیان نەوێت ببنە بەش����ێک لەو میرات����ەو ئەوانی����ش لێی س����ودمەند ب����ن ،وەک پیاوە سێکسس����تەکان. ڕێکخراوەک����ەی پیاوانی����ش ،ن����ەک نای����ان نەوێت ڕەخنەی پ����ەروەردەی سێکسستیانەی خۆیان بکەن ،بەڵکو ئامادەنین یەک مسقاڵێش����ی لە گەڵ ڕیکخراوەکانی ژناندا بەش بکەن ،کە سااڵنێکی درێژە ڕێکخراوەکانی داکۆکی لە مافەکانی ژنان ل����ەم کۆمەڵگایەدا شەڕی بۆ دەکەن. ش����ێوازی کاری ڕێکخراوەکان����ی ژن����انو ڕێکخراوەک����ەی پی����اوان، ئەوانی لە ڕەخنەی جدی لە دەسەاڵتی پاتریارک����ی سیاس����یو ڕەخن����ەی پاتریارک����ی ئاین����ی ب����ە دوورگرتوە. ئ����ەم ش����ێوازە ل����ە کارک����ردن ب����ە ش����ێوەیەک لە ش����ێوەکان خزمەت بە دەسەاڵتی سیاس����ی ئاینی پاتریارکی دەکات ،چوونک����ە ئەم����ە بۆخ����ۆی قوتارکردن����ی دەس����ەاڵتە ل����ە ب����ەر پرس����یاریەتیو ب����ە دوورگرتن����ی لەو گرفتانەی کە دەسەاڵت لێیان بەرپرسە. چوونک����ە ئێم����ە وەک ژن وپیاول����ە ماڵەکانماندا ،لە شوێنی کارەکانماندا، لە سەر جادەکانو شوێنە گشتیەکان خەریکی خێسەو گلەیی ودەمەبۆڵێن لە گەڵ یەکدا .بە پێی میتۆدی سێکس/ جێندەر ،سرووشتی فیزیکیانەی ئێمە بەرپرسی یەکەمی ئەم حاڵەتەیە.
میتۆدو شێوازی کاری ڕێکخراوەکانی ژنان ،دەتوانین بڵێین میتۆدو شێوازی 70کانە
شێوازی کاری ڕێکخراوەکانی ژنانو ڕێکخراوەکەی پیاوان ئەوە پیشاندەدات کە بەڕاستی هەردوکیان شەڕ لە سەر میراتی پاتریارک دەکەن
13
دەوڵەت و ئاساییش ئاراس فهتاح گومانی تێدا نییە رەش���ەكوژییەكەی ھەر س���ێ خانمی سیاس���ەتمەدارو چاالكوانی كوردس���تانی باكور لەپاریس���ی پایتەخی فەرەنسا زیاد لەھەڵسەنگاندێك ھەڵدەگرێ. ئەم كردە تیرۆریستییە پێش ھەموو شتێك كوشتنێكی سیاس���ییە .ئەوەی من لێرەدا دەمەوێت قسەی لەسەر بكەم ،رەھەندێكی تری ئەم رەشەكوژییەیە ،ئەویش دەوڵەتی نەتەوەییو چەمكی ئاساییشە. بۆ بەرچاوڕوونی زیاتری خوێنەر حەزدەكەم ب���اس لەرووداوێكی تر بكەم كە لەمێژووی فەرەنسادا بووە مایەی مشتومڕی گەورەی سیاس���یو یاس���اییو تی���ۆری .ئەم���ەش بەرووداوی (كاڵوس كرۆیسانت) ناوبانگی دەركرد .كرۆیسانت لەحەفتاكانی سەدەی بیستدا پارێزەری یەكێك لەدامەزرێنەرانی رێكخراوی (فراكسیۆنی لەشكری سوور - )RAFی ئەڵمانیای خۆرئاوا بوو كە ناوی ئەندریاس بادەر بوو .ئەم پارێزەرە لەساڵی ١٩٧٧دا لەترس���ی ڕاوەدوون���ان لەالیەن دادگاو پۆلیس���ی ئەڵمانی���ای خۆرئ���اوای ئەوساوە ھەڵھات بۆ فەرەنساو لەوێ داوای پەناھەندەیی سیاسی کرد .كرۆیسانت بەوە تاوانباركرابوو كە لەکاتی س���ەردانەکانیدا ب���ۆ بەندیخان���ە کلیلی پەیوەن���دی نێوان بەندییەكانی رێكخ���راوی RAFبووبێتو ھاموش���ۆی زانیاریی لەنێوانیادا كردبێت. دادگای ئەڵمانی���ا كرۆیس���انتی بە مادەی ”كۆمەككردن بەرێكخراوێكی تێرۆریستی“ تۆمەتباركردو داواکاری ناردنەوەی بوو بۆ ئەڵمانیا تاوەكو دادگایی بكرێت .سەرەڕای پێشكەش���كردنی داوای پەناھەن���دەی سیاسیی لەفەرەنس���ا ،ھەر لەنۆڤەمبەری ھەمان س���اڵدا ،واتە پاش چەند مانگێك لەھەڵھاتنی ،كرۆیسانت لەالیەن دەوڵەتی فەرەنسییەوە رادەستی ئەڵمانیا کرایەوەو لەوێ پاش دادگاییكردنی حوكمی دوو ساڵ زیندانی بەسەردا س���ەپێنرا.گەر چەمكی كالسیكی ئاساییش بریتیبێت لەپارێزراویی س���نوورەكانی ن���اوەوەو دەرەوە ،وات���ە پاراس���تنی كۆمەڵگا لەناوەوەو س���نووری جوگرافیی دەوڵەتی نەتەوەییش لەدەرەوە، ئەوا لەس���ەردەمی مۆدێرن���دا گۆڕانكاریی قووڵ بەسەر ئەم چەمكەدا دێت .ھەر ئەم گۆڕانەش���ە وای لە(فوكۆ)ی فەیلەس���وف كرد بڵێت” :لەئێس���تا بەدواوە ئاساییش لەس���ەرووی س���نوورەكانەوەیە “.بۆ ئەم مەبەس���تەش فوكۆ نموونەی رووداوەكەی كرۆیسانت دێنێتەوە .بەمانایەكی تر چیدی قسەكردن لەسەر ئاساییش قسەكردن نییە لەسەر نماییشكردنی ھێز لەناوەوە دەرەوەی س���نووری دەوڵەتی نەتەوەیی���دا ،بەڵكو قسەكردنە لەسەر توانای دەوڵەتی مۆدێرن كە بەشێوەیەكی خێرا ئاساییشی نەتەوەیی خۆی لەدەرەوەی سنوورەكانی بپارێزێت. ئەوكاتەی فوكۆ لەسەر چەمكی ئاساییش قسەیكرد ھەندێك لەدەوڵەتە مۆدێرنەكانی ئەوروپ���ا لەجەنگێك���ی خوێناویدا خۆیان دەبینیی���ەوە دژ بەدی���اردەی ”تیرۆریزمی چەپ“ .ئەم دۆخە ش���ەڕەنگێزییەش بوو ب���ەھۆی قرتاندنی مافەكان���ی ھاواڵتییانو چاودێریكردنی كۆمەڵ���گاو كۆنترۆڵكردنی ھێزەكانی .ھەر ئەم مەترس���ییانەش وایان لەفۆكۆ كرد باس لەسەرھەڵدانی ھێمنانەی ”رژێمی ئاساییشی دەس���ەاڵتگەرا“ بكات كە لەدەرەوەی یاس���ا نووس���راوەكانەوە دەجوڵێتەوەو بەرگری���ی لەخۆی دەكات. بەڕای فوكۆ بناغەی سیاسەتی ”ئاساییشی نوێ“ بریتی نییە لەپاراس���تنی ”پەیمانی كۆمەاڵیەت���ی“ ك���ە سیس���تەمی خۆرئاوا لەدوای (رۆسۆ)وە شانازی بەداھێنانیەوە دەكات ،بەڵك���و بریتیی���ە لەفۆرمێ���ك لە ”پەیمانی ئاس���اییش“ لەنێوان دەوڵەتو خەڵك���دا ك���ە تیای���دا دەوڵ���ەت ماف���ی تێپەڕاندنی سنووری دەستێوەردانی ھەیە لەوردودرش���تی ژیانی ئینسانەكان .فوكۆ ئەمە بەمەترسی س���ەرھەڵدانی رژێمێكی سیاس���ی دەیبینێت كە تیایدا ئاساییشو ترس لەگەڵ یەكدا پێشبڕكێ دەكەنو یەكتر دیالنێ دەكەن .فوكۆ دەوڵەتی فەرەنسی بەوە تاوانباردەكرد كە تیایدا تەعەسوفو شكاندنی یاس���او ھێرشو تەعەداكردن بۆ سەر مافی ھاواڵتییان ،بوون بەكەرەسەی بەرگریك���ردن لەدەس���ەاڵتو پاراس���تنی ئاساییش؛ ئەمەش بەالی فوكۆوە بریتییە لەگۆڕان���ی چەمكی ”دەوڵەتی یاس���ا“ بۆ ”دەوڵەتی ترس“. ئاش���كرایە ئاس���اییش ئ���ەو س���ەرمایە گەورەیەی���ە كە دەوڵەتی نەتەوەیی بەھای س���ەروەریی خۆی پێدەپێوێت .ئاساییش چەمكێكە لەگەڵ س���ەرھەڵدانی دەوڵەتی مۆدێرندا لەدایكدەبێت .شادەماری ھەموو دەوڵەتێكی مۆدێرن پابەندە بە پاراستنی ئاساییش���ی نەتەوەییەوە .لەس���ەردەمی (ھۆبز)ەوە باس لەوەدەكرێت كە ئاساییش یەكێك���ە لەپێداویس���تییە ئۆرگانییەكانی بوون���ی كۆمەڵگا .گرنگیی ئاس���اییش بۆ كۆمەڵگا لەو چركەساتەوە دەستپێدەكات كە ھەر تاكێك خۆویستانە دەستبەرداری
بڕێك لەئازادییەكانی خۆی دەبێت بۆئەوەی ھێزێكی گەورەتر لەخۆی لەھەڕەشەو مردن بیپارێزێ���ت .ئەمەش ب���ەو مانایەدێت كە كۆمەڵگا وەكو پێكھاتێكی دەستەجەمعی دروس���تدەبێت ،چونكی مرۆڤ پێویستی بەپێكەوەژی���انو پاراس���تنی ئاساییش���ی كۆمەاڵیەت���ی ھەی���ە .جێبەجێكردنی ئەم وەزیفەی پاراس���تنەش دەدرێتە دەس���ت دەوڵ���ەت.ھەردوو فەیلەس���وفی گەورەی كایەی دەس���ەاڵت( ،فوكۆ)و (ئاگامبن)، ب���اس لەوە دەك���ەن كە ئیش���ی دەوڵەت تەنھا دەركردنی یاسا نییە بۆ رێكخستنی پەیوەندییەكان���ی ن���او كۆمەڵ���گا ،بەڵكو بەپلەی یەكەم دیس���یپلینكردنو ئاسایشە كە كۆنترۆڵ بەرھەمدەھێنن .بەمانایەكیتر ھەردووكی���ان وایدەبین���ن ك���ە وەزیفەی دیسیپلین دروستكردنی نیزامەو وەزیفەی ئاسایشیش ئاراس���تەكردنی فەوزایە .گەر بە چەش���نێكی تر ئەم تێزە دابڕێژینەوە، دەتوانی���ن بڵێین ك���ە كاری ئاس���اییش دروس���تكردنی نیزام نییە ،بەڵكو رێگرتنە لە بێنیزامییو دروستبوونی فەوزا. ئاگامب���ن لەوتارێک���ی بچووكی���دا بەناوی ”ھاوتاوان���ە نھێنیی���ەکان :دەرب���ارەی ئاس���اییشو تیرۆر“ ڕای وایە کە لەنێوان سیاس���ەتی ئاساییش���ی دەوڵەتی���یو ت���ۆڕە تیرۆریس���تییەکاندا چەش���نە ھەماھەنگییەك���ی نھێن���ی ھەی���ە ک���ە لەھەردوس���ەرەوە دەرئەنجامەک���ەی دەبێت���ە ھۆی بەرتەکس���کردنەوەی مافو ئازادییەکانی ھاواڵتیان .ئەو وای دەبینێت ھەر دەوڵەتێک ،کاتێک تاکە شەرعییەتو تاک���ە وەزیفەیەک ھەیبێت دروس���تکردنو پاراس���تنی ئاس���اییش بێ���ت ،ئ���ەوا ئەو دەوڵەتە بوونەوەرێکە قابیلی برینداربوونو ش���کانە .تیرۆریزم دەتوانێت ئەم مۆدێڵە لەدەوڵەت ب���ەردەوام ئیس���تیفزاز بکات، بەڕادەیەك كە خودی دەوڵەت بگۆڕێت بۆ دەزگایەكی تیرۆریستی .من وایدەبینم ئەو کێشە جەوھەرییەی ئاگامبن دەیەوێت لێی ئاگادارمانبکاتەوە ئەوەیە کە مەترس���یی گەورە لە ئارادایە لەداھاتوودا جیاوازییەکی جەوھەری���ی لەنێوان رەھەندی توندوتیژیی دەوڵەتی���یو توندوتیژی���ی تیرۆریس���تیی نەمێنێ���ت .تاک���ە پێوەرێک ک���ە بتوانین جیاکاریبکەی���ن بریتیدەبێت لە گەورەییو بچووک���ی ک���ردە زەبروزەنگاویی���ەكانو كاریگەرییەكانیان بۆس���ەر سایكۆلۆژیای كۆمەڵ���گاو ھێزە سیاس���ییە ناكۆكەكانی. ئاگامبن ئاماژە بەوەدەكات كە گەورەترین رێكخراوی تیڕۆریس���تی لە مێژووی تازەی فەرەنس���ادا خودی دەوڵەت دروستیكرد، ئەوی���ش رێكخراوی ”Organisation de “larmée secrèteبوو ،كە كورتكراوەكەی ()OASەو بە مانای ”رێكخراوی لەشكری نھێنی“ دێ���ت .ئامانجی ئ���ەم رێكخراوە نھێنییە كە لەالی���ەن ھەندێك جەنەراڵی فەرەنس���ییەوە دروس���تكرا ،بریتیبوو لە دژایەتیكردن���ی بزوتن���ەوەی رزگاریخوازی نیش���تیمانی لە جەزائیر .كۆنسێپتی ئەم رێكخراوە بریتیبوو لە تێڕوانێكی س���اكار: ش���ەڕی پارتیزان���ان ت���ەنھا ل���ە ڕێگای تی���رۆرە بەئامانجدەگات .ب���ە مانایەكیتر، جەنگی تیرۆر تەنھا ب���ە تیرۆر دەكرێت. ئ���ەم تێگەش���تنە لە چەمكی ئاس���اییش بەڕای ئاگامبن دەچێتە خانەی ”زانس���تی پۆلیس“یی���ەوە كە لە س���ەدەی ھەژدەدا كاریپێدەك���را ،چونك���ی ئەو س���ەردەمە پاراستنی ئاس���اییش یەك مانای ھەبوو، ئەوی���ش كورتكردن���ەوەی ب���وو بۆ كاری پۆلیسیی .ئەم كورتكردنەوەیە بە مانایەك لە مان���اكان بریتییە ل���ە ونبوونی ھەموو جیاوازییەك لەنێوان دەوڵەتو تیرۆریزمدا. بەڕای ئاگامبن دەرئەنجامی ئەم سیاسەتە بریتییە لە دروس���تبوونی سیس���تەمێكی ك���وژەر لە نێ���وان ئاس���اییشو تیرۆردا، چونكی ھەر یەكێكیان پاكانەو پاس���او بۆ ئەویتریان دەدۆزێتەوە. دەوڵەتان���ی تورك���یو ئێران���یو عێراقیو سووری كە تیایاندا ،بە شێوەیەكی گشتی، تەعەس���وفییانە ھەڵسوكەوت لەگەڵ مافی مرۆڤدا دەكرێتو بەتایبەتیش بەرامبەر بە پرسی كورد ،سەر بە نموونەی ئەو دەوڵەتە س���تەمگەرانەن كە بەناوی دژایەتیكردنی ”تی���رۆر“و ”جوداخ���وازان“ەوە بوون بە دەوڵەتگەلێكی تیرۆریستیو ئامادەی ھەموو كردەیەكی س���ەرووی یاس���ایین بۆئەوەی ئاساییش���ی نەتەوەیی خۆیان لەدەرەوەی س���نوورە دەوڵەتییەكانیان���دا ل���ە ڕێگای تیرۆری دەوڵەتیی���ەوە بپارێزن .نموونەی ئەم ئۆپەراس���یۆنە تیرۆریس���تییانەی ئەم دەوڵەتانە لە ئەوروپ���ا زۆرن ،لە بەرلین، ڤییەن���ا ،قوبرسو ئەمڕۆش ل���ە پاریسو س���بەینێ ل���ە پایتەخێتیكی ت���ر درێژەی ھەیە .پرس���ی كورد چ ل���ەو دەوڵەتانەی كە كوردستانیان بەس���ەردا دابەشكراوەو چ ل���ەو دەوڵەتان���ەی كە ك���ورد تیایاندا پەناھەن���دەو رەوەن���دن ،لەڕێگای تیرۆری دەوڵەتو پیادەكردنی عەقڵییەتی لەشكرو پۆلیسەوە چارەسەرناكرێت ،بەڵكو لەرێگای گەڕانەوەی سیاسەتەوە بۆ سیاسەت.
14
) )360سێشهممه 2013/1/15
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
رازیبوون بهملكهچی دهینوسێت
2013
له ئهم ساڵه ش���ومهدا تهمهنم دهبێت به چل .که ئاورێ���ک ئهدهمهوه ژیانێکی کورتی جهنجاڵه .ئێستا لێرهدا ،نامهوێت دان به هیچدا بنێم ،ههرچهنده سااڵنێکی زۆره له نێو کاتۆلیکهكاندا ئهژیم ،پیشهی من دانپیان���ان نیه .له ههمانکاتدا خهمی من پارهیسیا نیه( .پارهیسیا هونهرێکی یونانیه فۆکۆ پێمان دهناس���ێنێت ،یانی ووتنی راستی به دوور له ههموو رێگرێک). نه وهک رۆس���ۆ ،نه ئهڵتۆسێر ،نه تهها حسێن ،ههودای بونیادنانهوهی خودنیم. دانپیان���ان ههمیش���ه دوای راچهنینێک دێت ب���ۆ خود له الی���هن خهڵكهوه .من نه هێرش���م کردوهته س���هر خودا ،وهك تهها حسێن ،که ئهوی ناچارکرد دهست کاته نوس���ینی االیام .نه وهك ئهڵتۆسێر ژنهک���هم کوش���توه( .ئهم فهیلهس���وفه مارکس���یه هێن���ده به زمانێک���ی پاڕاوی ناس���ک خنکانی هێلنی ژن���ی گێرایهوه دادگا لێ���ی خۆش بوو) .ئهڵتۆس���ێر لهم دانپیانان���هدا وهک ه���هر دانپیانانێکی تر شتی زۆری دهربارهی خۆی درکاند ،ئهو دهڵێت ،به کارهکانی دیکارتو مالبرانش باش ئاشنام ،کهمێ س���پینۆزا ،ئهرستۆ به هیچ ش���ێوهیهک؛ ئهفالتۆنو پاسکاڵ زۆرباش ،کانت نهخێر ،کهمـێ هێگڵ. لهوه ئهچێت ههمیشه نوسینی یاداشت ی���ان دانپیانان پهیوهن���دی به گوناههوه ههبێ���ت .زۆرێ���ک له ئ���هو دهقانهی که دهچنه ئ���هم خانهی���هوه خاوهنهکانیان له ههوڵ���ی ئهوهدا بوون ک���ه له ئازاری گوناهێكی ناوهکی رزگاریان بێت .یهکێک لهو دهقه ناس���کانهی که ل���هم دوایانهدا له واڵتی فهرهنس���ا له چاپدرا ،نامهیهکی نێ���وان فهیلهس���وفێکو ژنهکهیهتی ،له ژێر ناونیش���انی نامهیهك بۆ د نوسراوه. فهیلهسوفیکه ناوی ئهندرێ گرۆتسه ،که له بواری ئابوری سیاس���یو فهلسهفهدا ناوێک���ی گهورهیه له فهرهنس���ا .ئهندرێ به رهچهڵهک جولهکهیهكی نهمس���اویه. خۆشهویستهکهشی شانۆکارێکی ئینگلیز. نامهکه وهها دهست پێدهکات :تۆ تهمهنت ههش���تاو دوو ساڵه .ش���هش سانتیمهتر چویتهت���ه خۆ ،تهنها 45کیلۆ کێش���ته، بهاڵم هێش���تا ه���هر جوانیت ،ئ���ارهزوو ووروژێنهری. ژیان���م له گوندێ ل���ه گهرمیان ،له قهراخ روبارێ له بهرد دهس���تی پێکرد. له تۆپخانه ،ئ���هو رۆژانهی که جهنگیش کهوتهگ���هڕ ،الی نهنک���م ب���ه ئهلفو بێ ئاش���نابووم .الی باوکی ن���ور (باوهنور) س���هرهتاییم جێهێشت .پێش ههرزهکاریم ئهنفالم بینی .ئینجا راگوێزراین بۆ کهلی شا (شاکهل) .ئۆردوگا سهرهتای بێزاریو بهههش���تی ئ���هدهب بوو( .ئهفس���وس ههندێک له هاورێکانم بوونه ئیس�ل�امیو پارتی) له ههش���تاو نۆ عهشق لێیدام .له نهوهد چاکبوومهوه .دیس���انهوه ههستم دهک���رد چی ل���ه دونی���ادا دهگوزهرێت. واڵتێ���ک واڵتێکی تر ب���ه دهردی کابرای بانهی���ی ئهبات .ئهو رۆژان���ه به ئهدهبی روس���ی ئاش���نابووم .دڵتهنگان���ه زیاتر ههس���تم کرد کوردم .له ن���هوهدهکان بۆ خوێندن هاتم بۆ س���لێمانی .سهرهتا له ش���هقامی کاوه ،له ئوتێلێ شێدار زۆربام خوێن���دهوه( ،به دوای دهقێکدا دهگهڕام مانایهك ببهخش���ێته غوربهتی ش���اری س���لێمانی) .پاش���ان الی ئهسحابه سپی له گهڵ کۆمهڵێ ش���یوعیدا جێگیربووم. ش���یوعیهكان مارکس���یان ل���ێ تۆرانم، سااڵنێکی زۆری ویست ههتا ئهو خیتابه سهقهتهی مارکس���یزم له خۆم داشۆرم. س���لێمانی ئ���هو رۆژگاره پایتهخت���ی رۆش���نبیری بوو .ههرچیهکت دهویس���ت ههبوو :ئیس�ل�امی ،مارکس���ی ،وجودی، بونیهوی ،یهکێتی تهنانهت پارتیش .من له نێو ههموو ئهمانهدا بازبازێنم بوو .له تاقیگه ساردهکهی وانهی کیمیا له بابهتی دهرمانس���ازیدا ،به میرسۆل ئاشنابووم. پاش���ان دیواری س���ارتهر .بهاڵم ههرگیز حهزم له چڵکو جگهرهو قژی درێژو بۆڵه نهبوو .رش���انهوهم ئههات به شروبی دژه رشانهوهی تۆس���یرام .من چیژم دهبینی ل���ه بینین ،له ئامادهبوون ،له زیندوێتی، له چهش���تن ،هی���چ بههانهیهک نهبوو بۆ ههاڵتن .رۆژگارێکی سهخت بوو .ئابڵۆقه ژیاری گۆریبوو ،زیاتر له کتێبمان دهروانی لهوهی بتوانین بیکڕین .بۆ من س���لێمانی هاندهران بوو ،ئازادیو جیاوازیو تهنیای بوونه توخمهکانی ژی���ان .لهوێوه بوومه کۆچب���هری .ئهو رۆژانه میش���ێل فۆکۆم
کهوته س���هر زم���ان ،لهوهتهی ،کهم رۆژ ههیه ش���تێکی ی���ان ش���تێک دهربارهی نهخوێنم���هوه .حهزئهک���هم رۆژێ���ک له ش���وێنك ببمه فۆکۆن���اس ،گومانم ههیه ژیان بهشی ئهوه بکات .لهم چل ساڵهدا زۆر ج���ار له مهرگ نزی���ک بوومهوه .له گهڤهر تاشه بهردێک له فیشهکی جاشێک رزگاری ک���ردم .چهن���د جارێ���ک کونی دهرزی ناو چادری لۆریهک هێنده ههوای پێبهخش���یم ههتا کهشتیهکه بمگهیهنێته ئهوبهری دهریای ئهدریاتیک .له ئهنگۆنا بێزاری وهخت بوو ناچارم کات له س���هر گهمێیه گهورهوه خ���ۆم ههڵدهمه دهریا. ههمیش���ه دایکم رێگربوو له مهرگ ،نهک ژیان .بهاڵم ههمیش���ه نزیکی مهرگ ژیان رهنگاڵه تر ئهکات .هیچ هێندهی عهشق له مهرگ نزیک���ت ناکاتهوه .مهرگێک که وائهزان���ی ژیانه .دڵ زوو ئهش���کێ بهاڵم هێنده بێ ئۆقرهیه ههر بۆ ش���کان باشه. که ئاور ئهدهم���هوه وورده یادهوهریهکان جوانترن .تێرامان ل���ه کهوتنی گهاڵیهك له توری���ن .خوێندن���هوهی رۆژنامهیهك له ش���همهندهفهرێکا بۆ دۆبلن .ناسینی کچێ فهرهنسی ،گوێگرتن له گۆرانیهكی ئیتالی ،دووچهرخه هاوێشتن له دهشتاییه
گهر له نیوهی رابووردوودا ساتێک ههبێت که لەههموو ساتێکی تر پڕ خرۆشان بێت ئهو ساتهیه که بووم به باوک پڕ ل���ه گۆڵهبهرۆژهکانی هاوینی باکوری هۆڵهندا ،بۆنی ئهنتیک خانهیهكی کتێب له وارش���ۆ ،یاریکردن له گهڵ نامۆدا له پارکێ���ک له بهرلین ،چای���ی خواردن له گهڵ دایکمدا ،باس���ی یهکێتیو پارتی له گهڵ باوکم .لهم سااڵنهدا تێپهڕی بوومه نیشتهجێی جێگای سهیر ،قهرهقوولێ له کهنار ئیج���ه ،ژورێ له دار له غرۆنیگن، تهویلهی ئهس���پ له ک���ۆرک ،وهزارهتی دهرهوهی لۆکس���ۆمبۆرگ ،تاقه ماڵێ له ئهلپ ،ویستگهی شهمهندهفهرێ سارد له ستراسبۆرگ ،تهماش���اکردنی تهلهفزیون له گ���هڵ زوبێر ئایدالو رهمزی کارتاڵ له برۆکسل .چونکه زۆربهی کات سهفهربوو خهڵكی زۆری س���هر ئ���هم گۆیی زهویهم ناس���ی ،کورێ تێر نهب���وو له ئافرهت له ئهرجهنتی���ن ،ژنێ تاران���ی المێژیی کهر، پارێ���زهرێ لوت ب���هرز له بهرش���هلۆنه، ئهندامێکی باسک له بلباو ،قهرهقۆزێکی بااڵبهرز ل���ه فلۆرانس ،ئهنارکیس���تێکی بچکۆله له ئۆس���لۆ .شوناس���م بهردهوام دهگ���ۆڕا ،له الدێیهوه ب���ۆ کۆچهری ،له پهنابهرهوه بۆ خوێن���دکار ،له کوردهوه ب���ۆ مرۆڤ ،ل���ه ئاینهوه بۆ فهلس���هفه. ئهمس���اڵ رهنگه نیوهی رێگابێت .دهبێ نیوهی داهاتوو چۆن بێت .گهر له نیوهی رابووردوودا ساتێک ههبێت که له ههموو ساتێکی تر پڕ خرۆشان بێت ئهو ساتهیه که بووم به ب���اوک .حهزئهکهم جارێکی ت���ر به ههم���ان ئهزمووندا تێپ���هرم .به باوک بوون س���اتهوهختێ بێ وێنهیه .له دواین رۆژی ،دواین تاقیکردنهوهی ساڵی چوارههم���ی قۆناخی زانک���ۆدا بووم به باوک .گهر جارێکی ت���ر دووباره بێتهوه هێن���ده الو نیم .لهمهودوا جهس���ته رۆژ ل���ه دوای رۆژ له ئیس���تاتیکا ماڵئاوایی دهکات .ههتابێ���ت زیات���رو زیاتر دهبمه بوونهوهرێک���ی بێکێتیانه ،س���هق هتو پڕ له ئ���ازارو بێ تاقهت .ههمیش���ه دهبێت خۆم ههڵخهڵهتێنم ک���ه ئامانجێک ههیه له بوون���ی من لێره .لهم���هوداو دهتوانم بهپێی یاسا خۆم کاندیدکهم بۆ سهرۆکی ههرێم .بهاڵم بهپێی یاسایهكی نهنوسراو نهخێر ناتوانم .ههمیش���ه نهنوسراوهکان بریاردهرن.
د.جەعفەر عەلی
ی ی مێژوو یهكێك لهو دیاردان ه بهدرێژای وهك بهش���ێك ل ه ژیانی كۆمهڵگهكانو ی سیس���تهمه سیاس���یهكاندا ئامادهی ههب���ووه ،لهالیهكهوه ههوڵ���دان بووه ی بۆ مل پێكهچكردنو ب��� ه كۆیلهكردن مرۆڤ���هكانو س���ڕینهوهی بوونی���ان، ی ی پانتاییهك ی دیكهوه رازیبوون لهالیهك ی بووه ب ه ملكهچیو ی جهماوهر بهرین��� ی كۆیلهبوون.كارك���ردن بۆ پرینس���یپ ی نرخی مرۆیی ئینسانهكانو سڕینهوه ههوڵدان ب���ۆ بهتاڵكردنهوهیان له ههر ی ل ه ی ت���ا راده بههایهك���ی ئینس���ان ی له نێو رۆژگاره مرۆڤخستنیان ،ریشه دێرینهكانی مێژوودایه .له یۆنانی كۆنو ی ی رۆمانهكانهوه به كۆیلهكردن سهردهم ئینس���ان بوون���ی ههبووه،دواتریش ل ه ی ناوهڕاس���ت، قۆناغهكانی س���هدهكان ی ههمیشه دهس���هاڵتو دین،ك ه زۆربه ی پاپاو كات یهك شت بوونو ل ه دهست ی دیكهدا ب���وون ،ئهمان ه ی ئاین پیاوان��� ی لهڕێ���ی بهكارهێنانی كهرهس���تهكان بهردهس���تیان له سیاسهتو ئابووریو دی���ن ،مهیلێك���ی گهورهی���ان ب���ۆ ب ه ی ی مرۆڤهكانو س���ڕینهوه كۆیلهكردن��� بوونیان پیشانداوه ،چهندی پێیانكراوهو ی بۆیانك���راوه ل ه ه���هوڵ ب���ۆ داماڵین ی ئینس���انهكان لهههر هێزو ئیرادهیهك ی ئازاد نهوهستاونو ی وهك مرۆڤ ناوهك ی بۆیانكراوه درێغیان نهكردووه ،چهند پانتاییهكان���ی مهی���ل ب���ه ملكهچیان فراوانو خواس���تی ئازادیان كوشتوهو ههوڵیانداوه تایبهتمهندیو جیاوازیهكان بس���ڕنهوهو چۆنی���ان گهرهك��� ه ئ���اوا ی خۆیاندا بكێشنهوه مرۆڤهكان له وێنه . ی ی لهسهده ی فهرهنس ئاتین دوالبۆت ی ی سیاسهت ش���ازدهدا به وردی لهباره ملكهچیو ب ه كۆیل���ه رازیبوونی مرۆڤ ل ه بهرامبهر س���تهمكاریدا وهك یهكێك ی ل���ه تایبهتمهن���دیو خهس���ڵهتهكان ی ی كردووه .دوالبۆت ئینس���ان قس���ه پێیوای��� ه ههر كاتێ���ك مرۆڤهكان بڕیار ی نهك���هن ،ئهوا ب���دهن ك��� ه گوێڕایهڵ كۆتاییان به كۆیالیهتی خۆیان هێناوه، فهرمانڕهواكان چهند بههێزو ترس���ناك بن ،چهند زۆردارو ستهمكار بن ،ئهگهر مرۆڤهكان خۆیان نهدهن به دهستهوهو ی ی خاڵ ملكهچیان نهبن،ئهوا به دهست دهمێننهوهو دهگۆڕێن بۆ "هیچ". ی پێداوه،مهرج ی ئاماژه وهك دوالبۆت نیی ه مرۆڤ���هكان ب���ۆ كۆتاییهێنان ب ه دهس���هاڵتی فهرمانڕهوا ستهمكارهكان، ی ببهن،بهڵكو پهن���ا ب���ۆ توندوتی���ژ ئهوهنده بهس��� ه كه خواستی ئازادیان ی به پشتیوانی لێكردنیان ههبێتو كۆتای بهێنن. ی فهیلهس���وفیش چهندی���ن نیتش���ه س���هده دوای دوالبۆتی ،له یهكێك ل ه ی كتێبهكانیدا دهنوس���ێت :لهو كاتهوه مرۆڤ���هكان ه���هن ،مێگهلهمرۆڤی���ش
ی ملكهچی ب ه كۆمهڵی ب ه ههن،غهریزه میرات بۆ مرۆڤ ماوهتهوه. لێ���رهدا مهبهس���تمان نیی���ه ،ل��� ه ی ی مێ���ژووی فیك���ر نێ���و نمونهكان��� ی ئهو ی ناس���اندن مرۆڤایهتیدا،ب��� ه دوا نوس���ینو س���یمبوالنهدا بگهڕێین،ك ه ل��� ه ه���هر دوو مهیدان���ی تی���ۆریو پراكتیكیدا،ن���هك تهنی���ا خۆیان بوون ی به پێش���هنگی وهس���تانهوه ب ه روو ی ستهمكاریو سیاسهتی به كۆیلهكردن ئینسان،بهڵكو ب ه ههموو هێزیشیانهوه ل ه پش���تی ئهو حهش���اماته ل ه مرۆڤ وهستاون،ك ه رازینهبوون ب ه ملكهچیو ێ ئامادهنهب���وون ببن���ه ڕانهمرۆڤ���ی ب پرس���یارو بێ بیركردنهوهو ل ه بهردهم ستهمكاریدا بچهمێنهوه. خۆبهدهستهوهدانو ملكهچی ئینسان ی ب ه تهنیا لهوهوه نایهت ك ه دهسهاڵتێك ی تایبهت،یان ی سیاس دیاریكراو ،هێزێك ی س���هركردهیهكی كاریزمای���ی ،ههوڵ ب���ۆ دهدات ،بهڵكو ل���هو ئامادهبوون ه س���ایكۆلۆژیو كۆمهاڵیهتیهش���هوه ی مرۆڤهكان خۆیاندا دێت،ك ه له خ���ود ی ههیه،ئامادهبوونێك،ك ه ئامادهبوون��� ی رێگه خۆش���دهكات بۆ ه���هر بوونێك دهرهكی،واته بۆ ئهویدی ،تا بتوانێت ب ه ئاسانی كهس���ێتیو بوونو ناسنامهیان داگیر بكات .وات��� ه مرۆڤهكان جۆرێك ل���ه نامۆبوون���ی كۆمهاڵیهتی���ان ب��� ه ی خۆی���ان ههیه،نامۆبوونێك ،ك ه خود ێ ی لهبارو دروست دهڕهخسێن زهمینهیهك ب���ۆ ههر دهس���تێك گ���هر بخوازێت ل ه ی ههر ناوی���دا كاربكاتو ب ه ئاراس���ت ه ی ئامانجێكی تایبهت بیگۆڕێت.نامۆبوون ی ماركس ئێم ه جیای ه ل���هو نامۆبوونه ی ی قس���ه وهك دیاردهیهكی كۆمهاڵیهت ی لهبارهوه كردووه،راست ه مرۆڤ ه نامۆكه ی ماركس له ههموو ئهو شتانهی خزمهت پێكردوون،دایهێناونو قوربانی له پێناودا داون،ههست ب ه نامۆبوون دهكات،وات ه نامۆبوونی كرێكار الی ماركس ب ه تهنها ل���ه دووركهوتنهوهی له خ���اوهن كارو ئهو كااڵو شمهكانهدا كورتنابێتهوه،ك ه ی هێناون،بهڵك���و ههمانكات بهرههم��� ی ههوڵو ی له ت���هواو نامۆبوونیش���یهت ی كۆش���شو تواناو بهه���ره خودیهكان ی ئێمهش كاتێك رازیدهبێت خۆی .مرۆڤ ێ ی بێ پرس���یارو ب ببێته جهس���تهیهك بیركردن���هوه ،كاتێك رازیدهبێت تا ئهو ئهندازهی��� ه كار بۆ س���ڕینهوهو بوونو ی شوناس���ی كۆمهاڵیهت���یو هۆش���یار بكرێت،ك��� ه مرۆڤبوون���ی بخات���ه ژێر پرسیارهوه،ئیدی ئهو كات ه تۆ ههرگیز ی تهندروس���تو له بهرامب���هر مرۆڤێك ئاس���اییو خ���اوهن هۆش���یاری ل��� ه رووی س���ایكۆلۆژیو كۆمهاڵیهتی���هوه نهوهستاوی،بهڵكو لهبهردهم جۆرێك ل ه مرۆڤداین ،كه خودی ئهم ئینس���انه ن ه تهنه���ا نامۆی ه به ههوڵو تواناو بههرهو قوربانیدانهكان���ی ،بهڵك���و نامۆیه ب ه
جهس���تهو رۆحو مرۆڤبوونی خۆیشی. مرۆڤێك ه تهواو خاڵیه ل ه روانینو رهخنهو پرس���یارو بیركردنهوهو پارێزگاریكردن ی ل���ه تایبهتمهن���دیو جیاوازیهكان��� ی تا شتێك خۆی،مرۆڤێك ه بۆ ئهوه ناژ بڵێت،ش���تێك رهخنه بكات،یان شتێك ی كراوه ی خ���ۆ بگۆڕێت،بهڵك���و خود ی نێ���و كارخانهیهك،ك ه ب ه كهرهس���ت ه ی تواناو ئیراده ل ه كار بۆ س���هندنهوه ی زاری پڕ ل ه رهخنهو مرۆڤو داخستن پڕ پرس���یار دهكات .ئهو له ژمارهیهك ی دیك ه زیاتر ل ه نێو مێگهل ه مرۆڤدا هیچ نییه.
ی لهم نیشتمانه ی ئێمهدا پهالمارێك گهوره بۆ سهر ی ئازادیو كهرامهت ئینسان ههیه ،باش ی دهزانین كارخانه ی گهورهی بهرههمهێنان بێدهنگیو باڵوكردنهوهی ترسو ههڕهشه ههیه ی لهمجۆرهدا مرۆڤ دهبێت ب ه ل ه دۆخ ی دی،بوونی لهالیهن بابهت بۆ كهس���ان ی دیكهوه داگیردهكرێت ،ئهوه كهس���ان ی ژیانو كهس���انی دیكهن بڕیار له جۆر ی ی بوون جوڵ���هو رهفت���ارو پرۆژهكان��� دهدهن ،لهمش���ێوهی بوونهدا تاكهكان تایبهتمهندێتی خۆیان دهدۆڕێننو دهبن ب ه وێنهیهك���ی لێوهرگی���راوی ئهوانی دیكه،.واته دهبن ب ه ههموو شتێك،تهنیا خۆیان نهبێت. ی دوو ج���ۆر ل��� ه هایدیگ���هر باس��� (ب���وون) دهكات ،بوون���ی رهس���هنو بوون���ی ناڕهس���هن .بوونی ناڕهس���هن بریتیی ه ل���ه دوركهوتنهوهی مرۆڤهكان ل��� ه خۆی���انو نامۆبوون ب��� ه خۆیان، لهمجۆره بوونهدا مرۆڤهكان كهوتونهت ه نێ���و كهلتورێكی پێش���وهختو ناتوانن جی���اوازیو تایبهتمهندێت���ی خۆی���ان بس���هلمێنن،تهنانهت ج���ۆری ژی���انو بیركردنهوهو حهزو ئارهزوهكانیش���یان ی بریتیی ه له السایكردنهوهو سازشكردنێك بهردهوام بۆ ئهوانیدیكه.بوونی لهمجۆره ی كۆمهك���ی گهوره ب ه س���هقامگیركردن ی دهكات،كهلتورێك ك ه ی بازاڕ كهلتور ی جیاوازیهكان ی لهناوبردن لهسهر بنچین ه دام���هزراوه ،ل ه نێو كهلت���وری بازاڕیدا ی دهچنو تاك���هكان ت���هواو له یهك���د
ی دهنوێنێ. ی ئهوی���د یهكی���ان وێن���ه ی رهسهن ه جهختكردنهوهی ه ی بوون ههرچ ی لهس���هر جی���اوازیو تایبهتمهندێت��� ی دی داگیریان تاكهكان،بوونێك ه كهسان نهكردووهو نهخلیسكاوهته نێو نهریتو كهلتوری بازاڕیهوه.كهس���ی رهس���هن ی بڕیار لهس���هر ی خۆیهتیو خۆ خاوهن ی دهداتو ناخزێت ه نێو ی بوون پرۆژهكان س���تراكچهرێكی له پێشترهوه.ئهمجۆره ی ئازادهو ی تاكێك ل ه بوون لهبهرئ���هوه ی دیش ئازادان��� ه بیردهكاتهوه،كهس���ان بهمجۆرهو وهك خ���ۆی دهبینێت،وات ه ی ب��� ه ئ���ازادیو رێزگرت���ن ل ه ب���اوهڕ ی تایبهتمهندیو جیاوازیهكانی تاكهكان دیكهیش ههیه. ی ژیانكردن وهك ی مرۆڤ توانا بۆ ئهوه ی ی ههبێت ،پێویست بوونێكی رهس���هن ی ی ب ه بهئاگاهاتنهوهو ناس���ینهوه زۆر تایبهتمهندێت���یو جیاوازیهكان ههیه،ب ه ئاگاهاتنهوهو خۆناس���ینو دهرچون ل ه ی ی رێگهیهكی بنهڕهت كهلتوری ب���ازاڕ ی ناڕهس���هنهوه پهڕینهوهی ه ل���ه بوون ی ب���ۆ بوونێك���ی رهس���هن،ل ه مرۆڤێك ی بێناس���نامهوه بۆ مرۆڤێك كه ههڵگر ی خهسڵ هتو ناسنام هی تایبهت ب ه خود خۆیهتی. ی لێرهوه پێویس���تدهكات ب���ۆ ئهوه مرۆڤهكان مرۆڤبوونی خۆیان بژین ،بۆ ی تواناو بهه���رهو قوربانیدانهكان ئهوه رێزلێگی���راو بن،بۆ ئ���هوهی حیزبێك، گروپێك،بنهماڵهیهك،س���هركردهیهك ،لهبری ههموان قس��� ه ن���هكات ،بڕیار ی نهدات،جهنگو ئاشتی نهكات ،بۆ ئهوه كۆمهڵگ ه كورتنهكرێتهوه بۆ تهنها یهك كهس و،كهس���یش ب ه پیرۆز نهكرێت، پێویس���تدهكات بهر ل ه دروس���تبوونو د ا مهز ر ا ند نیا ن ،كا ر خا نهكا ن���ی ی بهرههمهێنانی بێدهنگی ،كارخانهكان ی ی پیرۆزو مرۆڤ ی مرۆڤ��� بهرههمهێنان ی ی بهرههمهێنان��� ب���ااڵ ،كارخانهكان��� كاریزم���او ل��� ه مرۆڤخس���تنی مرۆڤ، ی توانا ی بهتاڵكردن���هوه كۆمپانیاكان��� ی ی ئینس���انو داگیركردن ناوهكیهكان��� ی تاك ،له تواناو بوونو ئازادیو ئیراده هێزی دروس���تكردنیان خاڵیبكرێنهوهو ی بێدهنگمان بكهن ،بیانكهین بهر لهوه به بهشێك ل ه مێژوو. ههموم���ان ب���اش دهزانی���ن ل���هم ی گهوره نیش���تمان هی ئێمهدا پهالمارێك بۆ س���هر ئازادیو كهرامهتی ئینس���ان ی ی گهوره ههیه،باش دهزانین كارخانه ی ی بێدهنگیو باڵوكردنهوه بهرههمهێنان ترسو ههڕهش���ه ههیه ،ههمومان باش ی حكومیو پهرلهمانو دهزانین دهزگاكان ی سوپاو ئاسایشو زانكۆكان ،دهستهمۆ ی سهرهكیشیان ههوڵدان ه حیزبنو ئهرك ی ی كاره ن���ا قانونیهكان بۆ داپۆش���ین حی���زبو پهالم���اری ئهوان بۆ س���هر ی ی ئینس���انو جوانیهكان��� بههاكان��� نیش���تمان،ههمومان ب���اش دهزانین ب ه ی گشتی،ب ه دامودهزگایهك پارهو سامان ی ههموان بن ،ترس كه وا پێویس���ت ه ه ی ترس���هوه باڵودهكرێتهوه،ت���ا لهڕێ��� مرۆڤهكان دهستهمۆو ملكهچ بكهن....
»» 19
پڕۆژهی یهك بهسێ لەتیف فاتیح فەرەج
لهس���هردهمی توركۆت ئۆزالدا لهههموو كاتی پێش���تر زیاتر پرسی چارهسهری كێشهی كورد قسهو باسی له بارهوه دهكرا ،ئهو دهم توركهكان پڕۆژهیهكیان ههبوو بهناوی یهك دهدهین سێ وهردهگرین ، ئهم پڕۆژهیه پڕۆژهی چارهسهری كێشهی كورد نهبوو لهتوركیا ،پڕۆژهی داخستنی دهرگای باش���وری كوردس���تان بوو به ڕوی پهكهك���هدا بهراكێش���انی كوردی باش���ور بهالی خۆیاندا ،ههر ئهو كاتهش توركی���ا له رێگا گهل���ی دیكهوه كاریان لهس���هر ئ���هوه دهكرد ،ههندێ���ك مافی كورد بس���هلمێنن ،بهمهرجی چهكدانانی پهكهكه ،یهك دهدهین س���ێ وهردهگرین جگه ل���هوهی پڕۆژهیهك���ی ئابوری بوو سیاس���یش بوو ،تورك���هكان دهیانووت دهك���رێ ئێمه چاوپۆش���ی له دهس���ت راگهیش���تنی كورد بهكهركوك بكهین و رێگا بهوه بدهین كورد كهركوك كۆنترۆڵ بكات بهمهرجی ئهوهی له بهرابهردا سێ پارێزگاكهی دیكهی ههرێمی كوردستان
خۆمان ببینه خاوهنی ،ئهو دهم ههندێك كوردی���ش پش���تگیری زۆری ئهم جۆره بیركردنهوهیهیان دهكرد ،لهدوای روخانی بهعس و س���هدامهوه توركیا بهكردهوه كار لهس���هر ئهم پڕۆژهی���ه دهكات ،بۆ ئهم مهبهس���تهش زۆر رێ���گای گرتوهته بهر ،بهر لهروخانی سهدام توركیا چهند بنكهیهك���ی چاودێری و جاسوس���ی له ههرێمی كوردستان كردهوه كهتا ئێستا ههندێكی���ان ماون ،ئهوه جگه لهوهی له ش���هڕی ناوخۆی كوردس���تاندا رۆڵێكی زۆر خهراپ���ی گێڕاو بووبه بهش���ێك له ملمالنێكه ،له ساڵی 2002بۆ یهكهمجار كۆمپانیای " گینێڵ ئینێرگی "ی توركی واژوی دهركردن���ی نهوتی تهقتهقی واژو كردلهگهڵ حكومهتی ههرێمی كوردستان ،پێش ئ���هو مێژوهش ههڵپ���هی زۆری ب���ێ ئهنجام كراب���وو ،لهڕیچگای ههندێ كۆمپانی���ای بازرگان���ی دیكهش���هوه توركیا هاتبوه ژورهوه ،ئهم س���هرهتای كاركردن���هو داگیر كردنی كوردس���تان
ئایا توركیا ی بهراست گهیشتووهت ه ی ئهو باوهڕه ی كهدهبێ دۆستایهت كورد بكات لهرێ���گای هونهرو دراماو میوزیك و كهل وپهل و خواردنهوهبهتهواوهتی توركیای لهخهونی یهك دهدهین س���ێ وهردهگرین نزیك كردوهتهوه ،بۆ من وهك كوردێك ئهوه جێی بای���هخ نیه توركیا چۆن بیر لهم بابهته دهكاتهوه ئهوه جێی بایهخه من لهكوێی ئهو بابهتهدام ،ئایا توركیا بهراس���تی گهیش���تووهته ئهو باوهڕهی
كهدهبێ دۆس���تایهتی كورد بكاتو ئهمه دۆس���تایهتیه ی���ان بهرژهوهندی،ئهگهر توركی���ا گهرهكیهتی دۆس���تایهتی كورد بكات ئایه ئامادهیه دۆزی كورد له توركیا چارهسهر بكات به پێدانی ئازادی زمان ، ئازاد كردنی رابهری بزوتنهوهی رزگاری له توركیا ،داننان به فیدراڵی یان چاره سهری دیموكراتیانهی كێشهكهدا ،ئهمانه دهبێ ههموو لهبهر چاو بگیرێن ،چونكه له سهردهمی مهال ئیدریسی بهتلیسیشدا دهوڵهتی عوس���مان ی دانی ن���ا بهئازادی ههرێمهكاندا ب���ه پێی مهرجهكانی خۆی دوات���ر درۆی كرد ،ئایه توركیا ئهمجاره درۆن���اكات لهگهڵ ك���ورد ،ئهوهتا لهناو خودی توركی���ادا چاودێران بهگومانهوه ل���ه سیاس���هتی توركی���ا دهره���هق به دهڕوانن ،تا ئێستا له سهر ئاستی میلی ئام���ادهكاری ئهوه نهكراوه كوردو تورك ئاش���ت بنهوه ،پڕۆژهی دراوس���ێیهتی بێخوێن ،یان پێكهوه ژیانی ئاشتیانه تا ئێس���تا له بهردهم ههڕهشهدایه ،توركیا نای���هوێ جیاوازیهكان وهك خۆی قهبوڵ ب���كات ،ئهمهش بابهتی ی���هك دهدهین س���ێ وهردهگرین ههم دهكاته بابهتێكی گاڵت���ه جاڕانهی سیاس���ی ه���هم جگه لهتهقهالیهك���ی بهرژهوهندی ویس���تانه هیچی تری لێسهوز نابێت.
تەندروستی
) )360سێشهممه 2013/1/15
هۆكاری دهرونییش پشت ئێشه دروست دهكات پش���ت ئێش���ه یهكێك���ه لهو كێش��� ه تهندروس���تییانهی كه توش���ی مرۆڤ دهبێ���تو ه���هر بۆ ئ���هم مهبهس���ت ه پرۆفیس���ۆری تایب���هت بهئازارهكان���ی جومگ���ه (میش���ائیل بفینغس���تن) لهئهڵمانی���ا رایگهیان���دوه كه كێش��� ه دهرون���یو كۆمهاڵیهتییهكان هۆكارن بۆ توشبونی مرۆڤ بهئازارهكانی پشت. ئ���هم پڕۆفیس���ۆره زیات���ر ئام���اژه ب���هوه دهكات ك ه ئازاری پش���ت تهنها یهك ه���ۆكاری لهدواوه نیی���ه ،بهڵكو هۆكارهكان���ی دهرونیو جهس���تهییش دهبن��� ه هۆی توش���بونی م���رۆڤ بهم ئازاره. بۆیه پێویسته بۆ رزگاربون لهئازاری تهنها پش���ت بهچارهس���هری لهش���ی نهبهس���تین ،بهڵكو دهبێ���ت ئاگاداری الیهنی دهرونیش بینو ئهو كێشهو گرفت ه كۆمهاڵیهتییانهی كه كاریگهرییان ههی ه لهس���هر ژیانی مرۆڤ .بۆیه پێویس���ت ه لهكاتی چارهسهری ئازاری پشت دهبێت دانیش���تن لهگهڵ نهخۆشهكهدا بكرێتو لهالیهنی دهرونی ئاگاداربین بۆ ئهوهی زیاتر بتوانین چارهس���هری باشتری بۆ بكهین بۆ رزگاربون لهم ئازارهی.
3خۆراك بهكاربهێن ه وهك فریاگوزاری سهرهتایی شیر ی دایك 700جۆر بهكتریای سودبهخشی تێدایه ی ی زۆرهی بهكتریا سودبهخش��� ه لهشیر ی ئیسپانیا شیر بهوتهی زانایان لهواڵت ی ی دای���ك دهگهڕێت���هوه ب���ۆ بارودۆخ دایك زیات���ر ل ه 700ج���ۆر بهكتریا ی دایك لهكاتی ش���یرداندا، ی تێدایه ،بهاڵم ئهم رێژه هۆرمۆنهكان سودبهخش��� زۆره لهبهكتری���ا سودبهخش���ه ك���هم ههروهها زاناكان ئێس���تا لهو ههوڵهدان ی ی دای���ك دهبێته هۆ ی كه كێشیان زۆره بزانن ئایا ش���یر دهبێتهوه لهو ژنانه ی ه���هرس لهكۆرپهل���هدا، ی باش���كردن یان توشی زیادبونی كێش بون لهكات س���كپڕیدا ،ههروهها لهو كهس���انهش ب���هاڵم لهههمانكاتیش���دا ئاماژهی���ان كه بهنهش���تهرگهری منداڵیان دهبێت ب���هوه كردوه كه ش���یری دایك دهبێت ه ی ی بهرگر ی بههێزكردنی سیس���تم بهههمان شێوه ش���یرهكهیان ئهو رێژه هۆ ی ی بهكتریای سودبهخش���یان تێدا لهلهش���ی كۆرپهله .ههروهها سودێك زۆره تری ش���یر پێدانی سروش���تی ئهوهی ه نییه. ی ئ���هو لێكۆڵینهوهی���ه ك��� ه ك ه س���ود بهدایكهك���هش دهگهیهنێت، بهپێ��� ی لێكۆڵینهوهكان دهڵێن زان���ا (راوول كابری���را) ئهنجامیداوهو بۆی ه زۆرین���ه ی یارمهتی زو ی سروش���ت ی ش���یر پێدان ی ب���ۆ خۆراك ی ئهمهریك لهگۆڤارێك��� ی ی مناڵدان دهدات بۆ ش���وێن ی گهڕانهوه تهندروس���تی باڵوكراوهتهوه ،ئاماژه ی لهپاش لهدایكبونی كۆرپهله. ی خۆ ی ئهو رێ���ژه ب���هوهداوه ك��� ه بون���
زۆرێك لهئێمه رۆژانه رهنگه توش��� ی چهن���د گرفتێك���ی وهك س���وتاوی ی���ان برینداربون ببێت���هوه لهماڵهوه بهتایبهتیش ژنان لهكاتی ئامادهكردنی خواردنو پاككردن���هوه ماڵ روبهروی چهند حاڵهتێكی لهو جۆره دهبنهوه. لهمبارهی���هوه ش���ارهزایانی بواری پزیش���كی رایدهگهیهنن كه دهتوانرێت چهن���د فریاگوزارییهكی س���هرهتایی لهماڵ���هوه ئهنجامبدرێ���ت لهههن���دێ كهلوپهلی چێش���تخانهكه كه لهههمو ماڵێك���دا ههیهو لهبهردهس���ته .بۆیه شارهزایان ئاماژهیان بهههندێ خۆراكی وهك (پی���از ،چ���ای س���هوز ،خوێ)
كردوه ك���ه دهتوانرێت بۆ فریاگوزار ی س���هرهتایی بهكاربهێنرێت بۆ ههندێ حاڵهت. پی���از :دهتوانرێ���ت پی���از لهكاتی س���وتاوی ش���وێنێك بهكاربهێنرێ���ت كاتێك شوێنێكی جهستهت دهسوتێت دهتوانی���ت پارچهی���هك لهپیازهك���ه بخهیته س���هر ئهو ش���وێنهو پاشان دهبێته هۆی كهمكردن���هوهی ئازاری سوتاوییهكه ،ههروهها دهتوانرێت پیاز بهكاربهێنرێت بۆ ش���وێنێك كه ههنگ پێوهی دابێت. چای س���هوز :س���ودی ئ���هم چایه زۆرهو بهسوده بۆ چهندین نهخۆشی،
چونك���ه دهبێته ه���ۆی بههێزكردن ی سیستمی بهرگری لهش ،بهاڵم ئهوهی مهبهسته لێرهدا باس���ی لێوه بكرێت چا بهكاردههێنرێت بۆ كهمكردنهوهی ئاوسانی چاو ،چونكه ماددهی كافاینی تێدایه كه دهبێته هۆی دابهزاندنی ئهو ئاوس���اوییه كه بهه���هر هۆیهك بێت توشی چاوهكان بوبێت. خوێ :یهكێكه لهو خواردنانهی كه زۆر باشه بۆ نههێش���تنی ههوكردنی قوڕگ ،بۆیه باشتر وایه كهمێك خوێ بكرێته ئ���او چهند جارێك غهرغهرهی پێبكرێ���ت بۆ كهمكردن���هوهی رێژهی ههوكردنی قوڕگ.
لهسلێمان ی 9200كهس سهردان ی سهنتهری نهخۆشییهكان ی دڵیان كردوه تهم���هن یان بهس���ااڵچون ئهمهش ی ی نێردا زیاتره ،مێژوی خێزان لهرهگهز كهسهكه ،بهرزی پاڵه پهستۆی خوێنو ی شهكره. كۆلیسترۆڵو نهخۆش
هۆشیاریی لهسهر نهخۆشییهكه ئا :كورده عهبدولكهریم ی چهوریی ه لهناو پرۆس هی كۆبونهوه ی لولهكان���ی خوێنو تهس���كو رهقبونی ی سهنتهری نهخۆشییهكان بهرێوهبهر ی خوێن بهدرێژایی دهیان ساڵ. لولهكان دڵ لهسلێمانی ،نیان حهم ه ئهمین بهزۆری ئهم نهخۆشییه بێدهنگهو كاتێك رایگهیاند كه لهساڵی رابردودا زیاتر ئهو هۆكاران هی دهتوانرێت ی ی كهس���هكه پێی دهزانێت كاتێك توش ل ه 9200كهس بههۆكاره جیاوازهكان بگۆڕرێت وهك ی ی سهنتهرهكهیان جهڵدهی دڵ دهبێت ،نهخۆش���ییهكان نهخۆشی دڵ سهردان • واز هێنان لهجگهره كێشان. دڵ لهم پرۆسهیهوه دهست پێدهكات. كردوه ،ههروهها 4056قهستهرهو ی 30خولهك • وهرزشكردن بۆ ماوه ی چهوریو ئهم پرۆسهیه ( كۆبونهوه بالۆنیان بۆ كراوه 207كهسیش ی ی خوێن) لهڕۆژێكدا ك ه دهبێته هۆی كهمبونهوه ی لولهكان��� ی تهس���كو رهقبون لهمنداڵو گهوره نهشتهرگهری گهوره گهشهس���هندن بهخۆی���هوه دهبینێتو توشبون بهم نهخۆشییه. دڵیان بۆ كراوه. ی ی تهندروست .كهمكردنهوه • خواردن بهدرێژایی كات كێشهكان زیاتر دهبێت. ی ی چهوریو س���وێریو خواردن ی ئهم پرۆس���هی ه زۆر ئاڵۆزهو ترس���ناك ه خواردن نی���ان حهم��� ه ئهمی���ن بهئاوێن���ه ێ كهسێك یهكێك بههۆیهوه گۆش���تی س���ور ههمو ئهمانه هۆكارن راگهیاند كه لهئێس���تادا ش���وێنهكهیان لهههر سی ی دڵو بۆ توش���بون بهنهخۆش���ییهكان ی گهورهت���ر دهمرێت. پێویس���تی بهش���وێنێك ی س���هوزهو لولهكان.ههروهه���ا خواردن ی ی ئهوهدان بهش��� ههی���هو لهچاوهڕوان ی زۆر میوهو س���یرو گۆش���تی ماس��� ی هۆكاری ی من���دااڵن ب���ۆ نهش���تهرگهریی دڵ��� ی بهس���ودن بۆ دوركهوتنهوه لهنهخۆش نهخۆشییهكانی دڵ چین؟ س���هنتهرهكهیان زیاد بكرێت ك ه ئێستا ی دو ه���ۆكار یارمهتیدهرن دڵ. بهگش���ت ی نهخۆش���خانهكهیان ی گهوران لهبهش��� • بهد خۆراكیو كهم خوێنی. ی دڵو ئهنجام دهدرێت ،ئاماژهی بهوهش���كرد بۆ توش���بون بهنهخۆش���ییهكان • زیاد بونی كێش. ی خوێن. ئامارهكان���ی س���هردانیكردن ب���ۆ لولهكان ی پاڵ��� ه • كۆنتروڵنهكرن���ی ب���هرز ی ناتوانرێت بگۆڕرێت • ئهو هۆكارانه ی ی نهخۆشییهكان سهنتهرهكهیان بههۆ پهستۆی خوێنو شهكره. وهك. دڵ لهزیادبوندایه.
15
نهشتهر د.گۆران عەبدواڵ دەینوسێت
پزیشکەکانی (بالط) کە ش���ێخ مەحموودی حەفی���د لەبەغدا نێش���تەجێ دەبێ���ت ،ل���ەوێ د .هاری سەندرس���ن دەبینێ���ت .د .سەندرس���ن پزیشكی تایبەتی خێزانی شاهانی عێراق بوو .کە ئەم پزیش���کە پرسیاری برینێک دەکات کە لە ناوەڕاس���تی پش���تی شێخ دەیدۆزێتەوە ،ش���ێخ مەحمود لە وەاڵمدا دەڵێت ئەوە شوێنی گولەیەکی ئینگلیزە، "هەروەکو گولەکەت���ان ،ئێوەی ئینگلیز ک���ە چونە ش���وێنێکەوە بەس ش���ەیتان دەزانێت کەی دەردەچن .".د .سەندرسن تیشکی بۆ دەگرێتو دەبینێت گولەکە لە نزیکی بڕبڕەی پشتی گیرساوەتەوەو زۆر خۆش���بەخت بووە کە زیانێکی ئەوتۆی لێنەکەوتووەتەوە. کاریگ���ەری ئینگلی���زەکان لەس���ەر سیس���تمی سیاس���یو ئاب���وری عێراقو کوردستاندا ،وەکو شوێنی ئەو گولەیەی پشتی شێخی نەمر وایە .ئەو کاریگەریە ئەگ���ەر لەالیەنە سیاس���یو ئابوریەکاندا توێژین���ەوەی لەس���ەر کرابێ���ت ،بەاڵم کەمترین قس���ە لەس���ەر کاریگەریەکانی لەسەر سیستمی تەندروستیو سیاسەتی تەندروستی لە عێراقو کوردستاندا کراوە. ئەمە لە کاتێکدایە کە بە بێ هەڵدانەوەی ئەو الپەڕان���ەی مێژوو ،ئەس���تمە لەوە تێبگەین کە لە ئێس���تادا دەگوزەرێت لە سیس���تمەکەدا .واتە بۆ ئ���ەوەی لەوەی ئێستا هەیە تێبگەین گرنگە بگەڕێینەوە بۆ سەرەتای س���ەرەتاکانی سیستمەکە، کە هاوکاتە لەگەڵ دامەزراندنی دەوڵەتی عێراقو مەلەکیەت لە واڵتەکەدا لە سەرەتا بۆ ناوەڕاستی سەدەی ڕابووردوو. لەگ���ەڵ هاتن���ی فەیس���ەڵی یەکەم ، پزیش���كێکی گەنجو بەتوان���ای بریتانی دەبێت���ە پزیش���کی تایبەت���ی خ���ۆیو خانەوادەکەی .د .سەندرس���ن ،بەتەنها ئ���اگای ل���ە الیەن���ە تەندروس���تیەکانی خانەوادەی ش���اهانە نەدەب���وو ،بەڵکو ڕۆڵێکی کاریگەری هەبوو لە سیاس���ەت بەگش���تیو دامەزراندن���ی س���ەرەتاکانی سیس���تمی تەندروس���تی لە عێراقدا .د. سەندرسن ،جگە لەوەی پزیشکی تایبەتی مەلیک فەیسەڵی یەکەمو غازیو فەیسڵی دووەم دەبێ���ت ،هەروەه���ا دامەزرێنەری کۆلێ���ژەی پزیش���كی ش���اهانەی (ئەو کاتی) عێراقو بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی ش���اهانە لە بەغدا،و یەک���ەم ڕاوێژکاری هاوشێوەی وەزارەتی تەندروستی ئێستا لەو زەماندا دەبێت .لەم هەموو ڕۆڵەیدا، کاریگەریەک���ی گەورەی دەبێت لەس���ەر ئەوەی کە سیستمی تەندروستی ئێمە بە چی ئاقارێکدا بڕوات .د .سەندرسن بەهاو تێگەیشتنەکانی بریتانیا دەگوازێتەوە بۆ عێراق .هاوکات ئەو نەخۆش���یو حاڵەتە تەندروستیانەی خێزانی شاهانەی عێراق زۆرب���ەی کاتو هێزی داگیر دەکات .ئەم دوو فاکت���ەرە بەیەک���ەوە ،نامۆبوونێک دروس���تدەکەن بەوەی کە لەس���ەر ئەرز هەی���ەو خەڵک���ی ئاس���ایی هەیانە .ئەم نامۆبوونە تاوەکو ئێس���تاش کاریگەرییە کوشندەکانی هێشتا ماوە. کە پزیش���کێکی بریتانی لە ئاس���تو زیرەک���ی د .سەندرس���ن دەبێ���ت ب���ە پزیشکی تایبەتیی مەلیک فەیسڵو دواتر مەلیکەکانی تریشو ئەو هەموو پۆس���تو پای���ەی پێ دەبخش���رێت چ���ی لەبواری پزیش���کییو لە بوارە سیاسیەکانیش���دا، ئاس���اییە پزیش���کە تازەپێگەیش���تووە عێراقیو (دواتر کوردەکانیش) چاو لەم پزیش���کە بریتانیە بکەنو وەکو پاڵەوانی خۆیانی بزانن .لە دوای ئەم پزیشکەوە، ئیتر بوون بە پزیشکی خێزانی شاهانەو دوات���ر خێزان���ی س���ەرۆکەکانی عێراق (ئێستا کوردستانیش) دەبێت بە یەکێک لە خەونەکانی پزیشکە سەرکەوتووەکان. بۆیەشە سیستمی خوێندنی پزیشکی ئێمە ئەوەندەی گرنگی بە نەخۆشیەکانی وەکو ش���ەکرەو فش���ارو (داو الملوک ) داوە، ئەوەندە گرنگی بە کۆلێراو س���کچوونو مەالریا نەداوە .ب���ۆ نموونە کە مەلیک غازی ب���ە ڕووداوی هاتوچ���ۆ دەمرێت، ئ���ەو کات لە عێراقدا بە دەگەمەن نەبێت ئۆتۆمبی���ل نەب���ووو ڕووداوی هاتووچوو تەنها ل���ە خێزانی ش���اهانەدا ڕوویدەدا. بە کورتی ،پزیش���کیی لە عێراقدا پێش هاواڵت���ی ئاس���ایی کەوتبووو پێویس���ت بوو ت���ا ئ���ەم دواییان���ە چاوڕێبکات بۆ ئ���ەوەی هاواڵتیان پێ بگ���ەن ،نەک بە پێچەوانەوە. ئەوەی ئێستا پێویس���تمان پێی هەیە پزیش���کێکە ک���ە هی خێزانی ش���اهانەو س���ەرۆکانە نەبێ���ت ،بەڵکو پزیش���كێک بێت ل���ە هەموو خەڵک���ەوە نزیک بێت. ب���ەاڵم وەکو گولەکەی پش���تی ش���ێخ مەحموودی حەفید ،قورس���ە شوێنەواری ئەو پزیشکانەی پێشوو بسڕدرێتەوە.
16
xwenden.awene@gmail.com
) )360سێشهممه 2013/1/15
بهسێ وهزیر رێگریان لهفرۆشتنی مهلزهمه پێنهکرا ئا :ئاكۆ حهمهد رابی ههرچهنده سێ وهزیری جیاوازی پهروهردهو لهسهردهمی كابینهكانی بهرههم سالحو نێچیروان بارزانی، بڕیاری قهدهغهكردنی مهلزهمهیان له بازارو خوێندنگهكانهوه دا ،تا ئێستا نهتوانراوه بهكارهێنانی مهلزهمه قهدهغه بكرێت ،بهرپرسێكی وهزارهتی پهروهردهش رونیدهكاتهوه كه بۆ قهدهغهكردنی مهلزهمه پێویسته سزایهك دابنرێت بۆ ئهوكهسانهی دهیفرۆشنو ئهوانهشی كه چاپی دهكهن. مامۆس���تا لهس���هر مهلزهمه بخوێنم باش���تره ،یان كتێب؟ مامۆستا كامه مهلزهم���ه باش���ه لهس���هری بخوێنم؟ مامۆس���تا ئهگهر مهلزهم���ه بهكاربێنم نم���رهی تهواو بهدهس���ت دێنم یاخود نا؟" به پێ���ی بهدواداچونێكی ئاوێنه، ئهمان���هی س���هرهوه ئ���هو پرس���یاره ب���اوو دوبارانهن ،كه لهبهش���ی زۆری خوێندنگهكاندا ،زۆرب���هی قوتابیهكان ئاراستهی مامۆس���تایهكانیان دهكهن. ئهگهرچی به پێی گوتهی بهرپرسێكی وهزارهت���ی پهروهرده تا ئێس���تا چوار جار بریاری قهدهغهكردنی مهلزهمهیان داوه ،كهچی له ئێس���تادا فرۆش���تنی مهلزهمه له بازارهكانهوه جمهی دێتو چهندین ساڵیش���ه لهالیهن بهش���ێكی زۆری خوێندكاران���هوه بهكارهێنان���ی بۆته ش���تێكی باو .ئ���هوهی كه بۆته جێگهی پرسیارو گفتوگۆی مامۆستاو شارهزایانی بواری پهروهردهو هاوكات خوێندكارانی���ش ،ئهوهی���ه ك���ه ئایا مهلزهم���ه قهدهغ���ه بكرێ���ت ،یاخود قهدهغهنهكرێتو قوتابیان سهرپش���ك بكرێ���ن ل���هوهی كه لهس���هر مهلزهمه بخوێنن ،یاخود كتێب. مامۆس���تا كاروان عزهدین وهیسی، كه م���اوهی چوار س���اڵه بهڕێوهبهری ئامادهیی���ه ،لهب���ارهی بهكارهێنان���ی مهلزهم���هوه رایدهگهیهنێ���ت ك���ه بهكارهێنان���ی مهلزهم���ه زیان���ی زۆر ب���ه قوتاب���ی دهگهیهنێ���تو وادهكات ك���ه خوێن���دكار ئاس���تی الواز ببێت،
ب���ه ش���ێوهیهك ل���ه ش���ێوهكانیش فهرامۆشیهكی پێوه دیاردهبێتو تهنها پش���ت بهمهلزهمه دهبهستێت ئهمهش كاریگ���هری س���لبی ب���ه دوای خۆیدا دێنێت .ئ���هو بهڕێوهبهره وتیش���ی " دانانی مهلزهمه مهبهست لێی كارێكی بازرگانیه ،نهك بۆ سودی خوێندكاروو الیهنه زانستیهكهی .واتا به كورتیهكهی ئهوهنده نهبۆت ه شتێكی زانستی ،بهڵكو زیات���ر بۆ مهبهس���تی بازرگانیه ،نهك مهبهس���ت لێی یارمهتیو هاوكارییهك بێت بۆ خوێندكاران. هاوكات مامۆس���تا نهج���ات تاهیر، مامۆس���تای وانهی زمان���ی عهرهبی، رایدهگهیهنێ���ت كه زۆرب���هی جارهكان لهس���هر بهكارهێنانی مهلزهمه لهگهڵ خوێندكارهكان���ی بۆت���ه دهمهقاڵ���هی " چونك���ه خوێن���دكاران ب���هالی كتێبهكانیان���هوه ناچنو تهنها پش���ت ئارهزویهکی بهردهوامی قوتابیو خوێندکار بهمهلزهم���ه دهبهس���تن ،ئهم���هش كارێك���ی خراپهو خوێن���دكار تهمبهڵ ك���ه نهیویس���ت ئاماژه ب���ه ناوهكهی سهرپهرش���تیاری ئامادهییو پسپۆری دهكات" وتیش���ی " مهلزهمه وادهكات بدرێ���ت ،بۆچوونی وایه ك���ه مهلزهمه وانهی زیندهوهرزانی ،مامۆستا كهمال ك���ه خوێن���دكار پابهن���د نهبێ���ت به كارئاسانییهكی زۆر بۆخوێندكار دهكاتو س���ادق ،ئهوهی بۆ ئاوێنه خس���تهروو مامۆستایهكهی لهكاتی وانه گوتنهوهدا ،كاتی زۆریشی بۆ دهگهڕێنێتهوه ،چونكه كه بهكارهێنانی مهلزهم ه كارهس���اتهو چونك���ه لهوانهیه له مهلزهمه بابهتهكه به گوێرهی قس���هی ئهو مامۆس���تایه ،كارێكی وههاش���ی كردووه كه كتێبی بهشێوهیهك ئاماژهی پێكرابێتو رهنگه ئهوه خوێندكار نوس���ینهوهی بابهتو مهنه���هج بههای خۆی لهدهس���تداوه. مامۆس���تایهكهش ب���ه دیوێكی دیكهدا ه���اوكات دیاریكردن���ی بابهتهكان���ی جگهل���هوهش كه لهوهزارهت پرس���یار بابهتهك���ه راڤ���ه بكات .ك���ه ئهمهش لهك���ۆڵ دهبێت���هوه ،لهبهرئ���هوهی بهكال���ۆری دادهنرێ���ت ،دانهنهكهیان خوێن���دكار توش���ی دڵهراوكێو گرفت ل���ه س���هرمهلزهمهكه ههموو ش���تێك لهس���هر كتێب دهبێتو پێویستیش��� ه دهكات" .ههروهها ئهحمهد حوس���ێن دیاریكراوهو بابهتهكان رونكراونهتهوه وهاڵمهكانیش ههر له نێو كتێبهكهدابێت. ی وهزاری .بۆیه خوێندكار ئهو سهرپهرش���تیاره ئهو نمونهیش���ی ك���ه مامۆس���تای بابهت���ی ئابوری���ه ،لهسهر شێواز رایدهگهیهنێت ك���ه بوونی ئهو ههموو دهتوانێت تهنها گوێ بگرێتو بخوێنێت .باس���كرد كه " من ناس���یاوێكی خۆم مهلزهمان��� ه له بازار تهنها بۆ س���هرنج ئهو مامۆس���تایه رونیش���یكردهوه كه هاته الم كه شهش مهلزهمهی جیاوازی راكێش���انی خوێن���دكاره ،دواجار ئهم بهكارهێنانت���ی مهلزهم ه هاوكاریش���ه زیندهروهرزانی لهبهر دهست دابوو ،ههر ههموو مهلزهمهیه سهری له خوێندكاران بۆ ئ���هو قوتابیانهی كه ئاس���تیان له دهیوت كامهیان باشهو لهسهر كامهیان ش���ێواندووهو ههقه الیهنی پهروهرده وان���هی ئینگلی���زی الوازه .ههروهه���ا بخوێن���م ،من پێم وت لهس���هر كتێب ڕێگه چارهیهكی گونجاو بۆ ئهم پرسه جهختیشی لهس���هر ئهوه كردهوه ك ه بخوێنه له ههموویان باش���تره ،كهچی پهروهردهیی���ه دابنێ���ت ،بهكارهێنانی زۆرجار مامۆستا تازه دامهزراوهكانیش بهقسهی نهكردم ،دواجار لهسهر چهند مهلزهمه زیانی زۆر پترن له سودهكانی ،س���ود لهمهلزهمهوهردهگ���رنو بهكاری مهلزهمهیهكی جیاوازی خوێند ،كهچی بۆ نمونه ئهو خوێندكارانهی كه لهسهر دێنن ،بۆی���ه من لهگ���هڵ ئهوهدانیمه كه ئهنجامهكان���ی وهرگرتهوه تهنها له مهلزهم���ه دهخوێن���ن تهنه���ا پابهندن ك���ه قهدهغهبكرێ���ت .بهگوت���هی ئهو زیندهوهرزانی نمرهی كهمی هێنابوو". بهو كهم���ه زانیاریانهی ك���ه لهنێویدا مامۆس���تایه چهندین خوێندكار دهست ههرلهم بارهیهوه بهڕێوهبهری پرۆگرامو تۆمارك���راونو وادهكات كه خوێندكار خۆشهیان لێكردوه بۆ ئهو مهلزهمهیهی چاپهمهنیهكان له وهزارهتی پهروهرده، توتی ئاسا زانیاریهكان بێ كهمو زیاد كهداین���اوه "چونك���ه خوێن���دكاران مامۆستا ئاراس نهجمهدین ،له لێدوانێكدا بڵێتهوهوبهوحاڵ���هش خوێند كارفێری س���ودیان لێبین���وهو توانیویان���ه به ئاوێن���هی راگهیاند كه ئهوان وهكو ب���هو هۆی���هوه ل���ه تاقیكردنهوهكانی وهزارهتی پهروهرده تاكو ئێستا چوار هیچ شتێكی وانابێت. مامۆس���تایهكی وان���هی ئینگلیزیش وهزاری دهربچ���ن" .لهالیهكی دیكهوه جار بڕیاری قهدهغهكردنی مهلزهمهیان
زۆرجار مامۆستا تازه دامهزراوهكانیش سود لهمهلزهمه وهردهگرنو بهكاریدهێنن
ئا :ئاراس عوسمان ی بهڕێوبهری پهروهرده ی كهمال نور مهڵبهندی سلێمانی لهم گفتوگۆیهی ئاوێنهدا ئاماژه بهوه دهكات كه وهزارهتی پهروهرده پالنی خۆی ههیه بۆ قوتابخانهو خوێندنگاكان بهاڵم دهبینی لهناكاو وتهبێژی حكومهت بانگهوازی پشوی یهك ههفته باڵودهكاتهوه ،هیچ ههماههنگییهك نییه لهنێوان وهزارهتی پهروهردهو حكومهت ،ههروهها ئهو رای وایه "لهدوای پارلهمانی سوید وهزارهت جینۆسایدی ئهنفالی بقۆزتایتهوه ببێته بهشێك لهپرۆگرامهكانی خوێندن. ئاوێن���ه :لهس���هرهتای خوێندنهوه داوای 7ههزار مامۆستاو 3ههزار بینای قوتابخانهتان كردبو ،ئایا تائێستا لهو ژمارانه چیتان بۆ كراوه؟ كهم���ال ن���وری :ههم���و س���اڵێك وهزارهت���ی پ���هروهرده داوای ئامارێك دهكات لهپ���هروهردهكان ك���ه بزانێت چهند مامۆستاو كارمهندیان پێویسته، دو س���اڵه ئ���هو داوایان���هی ههمانبوه جێبهجێكراوه لهنێوان ئاماری سلێمانیو وهزارهت ك���ه دامهزراندنه ،بهاڵم ئهو ژمارهی ك���ه داوامانكردب���و 7ههزار مامۆس���تا تهنها بۆ ئێمه نهبوه ،بهڵكو بۆ ههر 11پهروهردهك���هی پارێزگای سلێمانی ،وهك پهروهردهی مهڵبهندی سلێمانی داوای 1000پلهمان كردبو بۆ ئهمساڵی خوێندن ،لهو ژمارهیه تهنها 300كهسمان بۆ دامهزراوه ،ئێمه بهپێی پێویس���تی خۆمان داوای دامهزراندن دهكهینو پێشتر داوامان كردوه ،بۆیه ئهو ژمارهیهی لهئهنجومهنی وهزیرانهوه دهستنیش���ان دهكرێتو باڵودهكرێتهوه ئێمه هی���چ ئاگادارنین لێ���ی ،دهبینی لهكهناڵهكانی راگهیاندنهوه ئهنجومهنی
وهك پهروهرده ی مهڵبهندی سلێمانی داوای 1000پلهمان كردبو بۆ ئهمساڵی خوێندن ،لهو ژمارهیه تهنها 300كهسمان بۆ دامهزراوه وهزیران باڵوی دهكاتهوه وهك ساڵی پار ك���ه ئهوهنده پله ههیه بۆ دامهزراندن، بۆیه پێشتر ئهو ژمارهی ئێمه داوامان كردبو لهالی ئهوان زۆر بوهو بێگومان كهمیان كردۆتهوه ،سااڵنهش پێویستی زۆرمان بهبینای خوێندن ههیه ،لهدوای كۆنگرهی 2007وه جۆرێك لهبایهخدان بهدروس���تكردنی بین���ای پهروهردهیی ههبوه ،لهماوهی نزیكهی چوار س���اڵی راب���ردو نزیكهی 50بین���ای قوتابخانه لهپارێزگای س���لێمانیدا دروستكراوه، بهاڵم ئهوهی كێشهی سهرهكییه بۆمان بهزهحمهت زهویمان دهست دهكهوێت بۆ بین���ا دروس���تكردن ،ش���ارهوانی
س���لێمانیش بهبیانوی ئ���هوهی زهو ی نییه لهناو شاری سلێمانیدا ،لهبهرئهوه توش���ی كێش���هی كهم���ی بینابوینو ههندێكم���ان ل���هدهرهوهی س���لێمانی كردۆتهوهو پێویس���تمان به 50بینای قوتابخان���ه ههیه ،بهاڵم تائێس���تا 22 بینامان بۆ هاتوهته دروستكردن. ئاوێنه :لهو ماوهی پێش���ودا كێشه لهموچ���هدا ههبو ك���ه ماوهیهكی زۆر بهس���هر كاتی دیاری كراودا رۆیشتو مامۆس���تایان زۆری���ان بێب���هش بون لهوهرگرتن���ی موچه ،ه���ۆكاری ئهمه بهرونی دی���ار نهبو دهكرێ���ت الیهنی كهمتهرخ���هم دهستنیش���ان بكهی���ت
تهخته سپی
ههرجارهو کهسێک دهینوسێت
زانكۆكانو نههامهتی بهكۆمهڵ.. مای هی گریانه یان پێكهنین؟ دكتۆر كاوه عهلی
فۆتۆ :ئینتهرنێت دهرك���ردووه ،كه لهو چ���وار بڕیارانه س���ێ فهرمانیان له الیهن سێ وهزیر ی جیاوازهوه له سێ كابینهدا دهرچووه، بهاڵم تاكو ئێس���تا ئهو بڕیارهی ئێمه س���هری نهگرتووهو جێبهجێنهكراوه. ناوب���راو زیات���ر رونیك���ردهوه ك���ه " ئ���هو بڕیاران���هی ك���ه ئێم���ه وهك وهزارهتی پ���هروهرده دهرمانكردن بۆ قهدهغهكردنی مهزلزهمه ،به راشكاوی دهڵێم كه له س���هرهتا له س���لێمانیو دهۆك ئهو بڕیاره به باش���یو به رێك وپێكی جێبهجێك���راو ههنگاوی باش نرا ،بهاڵم بهتهواوی���ش بنهبڕ نهكرا". وتیش���ی " به داخهوه ك���ه دهیڵێم له ههولێر ئ���هم بڕی���اره جێبهجێنهكرا". مامۆستا ئاراس نهجمهدین ،له درێژهی قس���هكانیدا وتیش���ی " قهدهغهكردنی مهلزهمه بهوهوه دهبێت كه س���هرۆكی یهك���هی ئیداری ه���هر پارێزگایهك بۆ س���نورهكهی خۆی فهرم���ان دهربكات كه ههركهس���ێك مامهڵه به مهلزهمهوه بكات سزادهدرێت ،ئهگهر كارێكی وهها ئهنجام بدرێت من دڵنیام له ماوهی دوو مانگ ئهو شته نهمێنێتو بهكارهێنانی مهلزهم���ه بهتهواوی بنهب���ڕ دهكرێت، چونكه ئهم كاره تهنها نهوهس���تاوهته سهر وهزارهتی پهروهرده.
بهڕێوهبهری پهروهردهی مهڵبهندی سلێمانی: حكومهتو وهزارهتی پهروهرده هیچ ئاگاداری یهكتر نین بۆمان؟ كهمال نوری :ئهگهر ههڵهیهك ههبێت لهو ژمارهی مامۆس���تاو فهرمانبهرهی ههمان���ه ك���ه نزیك���هی 30ه���هزاره، كێش���هكه دهچێته خهزێنهو ئهوانیش داوای گۆڕانكارییهكی���ان كردبو بكرێت لهسیستمی موچهدا ،ئهوانیش درهنگ داوای���ان كردبوو ئهو ژم���اره زۆرهش جارێك���ی ت���ر دروس���ت دهكرێتهوه، بێگومان كاتی زۆری دهوێتو هۆكارهكه ئهوه ب���و ،بهاڵم له18ی مانگهوه ئێمه چهكهكانم���ان بۆ خهزێنه ناردوهو هیچ كێش���هیهكی نهبوه ،لهوكاتهی پشوی فهرمی ب���وه كارمهندهكانم���ان كاری خۆیان ك���ردوهو بانكهكان پارهی تێدا نهبوه ،له 12/24ئ���هو بهڕێوبهرانهی چهكهكانیان فریاخس���توهو موچهیان وهرگرت���وه لهوان���ه مامۆس���تایانی باخچهی ساوایانو بنهڕهتیو ههندێك پ���هروهردهی دهرهوهی س���لێمانیو خوێندنگ���ه پیش���هییهكانو ههندێك لهمامۆس���تایانی ئامادهیی بون ،بۆیه رۆژی 25مان���گ كات���ی فهرمی موچه وهرگرتنهك���ه پش���و ب���و ،ههندێ���ك لهمامۆس���تایان له26ی مانگهوه تاكو 31مانگ سهردانی بانكهكانیان كردبو، ب���هاڵم پارهی تێدا نهبوهو لهئێس���تادا ئهو كێش���هیه نهماوهو یهك مامۆستا نههاتوهت���ه پهروهرده بڵێت كێش���هی وهرنهگرتنی موچهمان ههیه. ئاوێن���ه :پارلهمانی س���وید ئهنفالی بهجینۆس���اید ناساند ،بهاڵم وهزارهتی پهروهردهی حكومهت���ی ههرێم بۆچی بهدرێژای ئهو چهند س���اڵه نهیتوانیوه ئهو كارهس���اته لهن���او پرۆگرامهكانی خوێن���دن بچهس���پێنێ ،بۆ ئهو هی نهوهكانی ئهو ئهنفالكراوانهو ئهوانی تر ئهمه لهبیر نهكهنو ئاگاداری مێژویهكی لهو جۆره بن؟ كهم���ال نوری :هۆكارهك���هی بۆ دو خ���اڵ دهگهڕێتهوه ،یهكهم پێویس���ت
خوێندن
بو زوت���ر ئهم���ه بكرای���هو بهتایبهت لهكۆنگرهی پهروهردهییدا ،لهبهرئهوهی ئ���هو گۆڕانكارییان���هی ك���ه دهكرێت لهپرۆگرامهكانی خوێندندا پێویست بو ئاماژهی بۆ بكرایهو بكرێته بهرنامهیهك بۆیه ئهوه نهكرا ،وهزارهتی پهروهرده دهبو لهدوای ئهوهی پارلهمانی س���وید ئهنفالی بهجینۆس���اید ناساند ئهمهی بقۆزتایهتهوهو بیكردایه به بهرنامهیهك بۆ ئێستا یاخود سااڵنی داهاتو كه ببێته بهشێك لهپرۆگرامهكانی خوێندن. ئاوێنه :لهبارهی پۆشتنی (صدریه) وه لهههندێ���ك پ���هروهرده باس لهوه دهكهن ههركهس���ێك ئ���هو جلو بهرگه نهپۆش���ێت به(غیاب) ئهو رۆژهی بۆ ئهژمار دهكرێت ،ئهمه رێنماییو بڕیاری ئێوهیه یاخود خودی ئهو بهڕێوهبهرانهی خوێندنگاو قوتابخانهكانه؟ كهم���ال نوری :پۆش���ینی (صدریه) لهساڵی پارهوه لهالیهن بهڕێوهبهرایهتی پهروهردهی مهڵبهندی س���لێمانییهوه جێبهجێك���راوهو زۆر لهمامۆس���تایانو بهڕێوهبهرهكان پابهندبون بهو كارهوه، پێش ئ���هوهی ئێم���ه ئ���هوه بكهینه بڕیار زۆر قوتابخان���هو خوێندنگا ئهو بهرگهیان پۆش���ی بو لهكاتی دهوامی فهرمی���دا ،بۆ ئهو مهبهس���تهش ئێمه س���وپاسو پاداشتمان بۆ ئهو بهڕێزانه ناردوه ،ههندێك مامۆس���تا باس لهوه دهكهن كه ئهو (صدریه)لهگهڵ لهشیدا جۆرێ���ك لهنهگونجاندنی تێ���دا بهدی دهكهنو لهو چوارچێوهیهدا ،تائێس���تا هیچ سزایهكمان بۆ نههاتوه لهبهرامبهر ئهوهی مامۆس���تایهك ئ���هو بهرگهی نهپۆشیوه ،لهپاڵ ئهوهشدا ئێمه هیچ بڕیارێكمان دهرنهكردوه لهسهر ئهوهی ههر مامۆس���تایهك پابهندی (صدریه) پۆشین نهبێت سزا بدرێتو زۆر لههیچ مامۆستایهك ناكهین ،بهاڵم دیاردهیهكی پهروهردهی���یو كۆمهاڵیهتیی���هو ب���ێ جیاوازییه.
زۆرس���هیره! لهم دو ساڵه ی دوای���دا دیاردهیهكی ترس���ناك لهزانك���ۆكان باڵوبوهتهوهو رۆژ ل���هدوای رۆژ تهش���هنه دهكات كهچی كهس مێش���ێك میوانی نیی���ه! زۆر س���هیره ،خۆ ئهم واڵتهی ئێمه پ���ڕه لهرهخنهگر تارادهیهك ههندێجار تامهزرۆیی بینینی پرۆگرامێكی خۆش���ین كهچ���ی لهههم���و كهناڵهكانی تهلهفزیون ههرایهو باس باسی گهندهڵییهو رهخن���ه بهرهخنه دهڵێ خۆت البه ،لهههمانكاتدا گهندهڵییهكی وا مهترس���یدارو لهجێگایهكی گرنگو ههستیاری وهك زانك���ۆكان بۆچ���ی كهس خۆی بهخاوهنی نازانێت!؟ تۆ بڵێی ئ���هو گهندهڵییه ئهوهنده شیرین بێت كهس دڵی نهیهت بهخراپ باس���ی بكات؟ ببوره خوێنهری خۆشهویست لێم توڕه مهب���ه لهبیرم چو گهندهڵێكهت بۆ باس بكهم ،ئهوه (نههاتنی بهكۆمهڵی خوێندكارانه) بهڵێ نههامهتی بهكۆمهڵ���ه چونكه كۆمهڵ���گای كوردی هیوای بهو خوێندكارانهی���ه لهئایندهیهكی نزیكدا كوردستان بهرێوه ببهنو پێشیبخهن ،كهچی ئهوان رۆژ بهرۆژ فێ���ری بێتوانایی دهبنو فێ���ری دهس���بهرداری ماف���ی خۆی���ان دهب���ن ك���ه فێربونه. باش���ه خوێندكارێ���ك ههم���و ساڵی چهند جارێك بۆ ماوهی ههفتهیهك یان زیاتر بهشداری ب���كات له(نههاتنیبهكۆمهڵ)و لهم���اڵ پاڵدات���هوهو خهریكی تهماشاكردنی سهتالیتو ناردنی كورتهنام���ه بێ���تو دواتریش كه دێت���هوه دهوام س���ڕبوهو بهبیس���تنی زانست دڵی تهنگ دهبێو گازندهی قورسو ئاڵۆزی وان���هكانو خراپی مامۆس���تا دهكاتو ئهوهن���ده بێب���اوهڕه بهخۆی ئهگهر پێی بڵێی سبهی له(هی���چ) تاقیكردنهوهت ههیه دورنییه دهست بهگریان بكات! بهراس���تی نههامهت���ی گهلی كورده كه رۆڵهكانی لهئاكامی سیس���تمێكی پهروهردهی���ی نهزۆك���دا ب���هم دهرده بچ���نو بگهنه ئاس���تێك پێیان وابێت (نههاتنی بهكۆم���هڵ)و دهوام راگرتن دهستكهوتێكی مهزنه! ههربۆی���ه ئهگ���هر خوێندكاران بهردهوامب���ن لهئهنجامدان���ی ئ���هو (گهندهڵیی���ه) پێموایه چهند س���اڵێكی دیكه لهكهناڵه ئاس���مانییهكانهوه ههواڵ���ی س���هیر دهبیستین وهك( دوای ئهوهی پزیشكهكان سكی چهند نهخۆشێكیان دڕی بهمهبهستی ئهنجامدان���ی نهش���تهرگهری مانیانگرت���وهو ئێس���تا ههڕهشهی نهدورینهوهی سكی نهخۆش���هكان دهك���هن ئهگهر داواكارییهكانی���ان جێبهج���ێ نهكرێت!) ،یان دهبیس���تین( مامۆس���تایان وهك نارهزاییهك بهرامب���هر جێبهجێنهكردن���ی داواكارییهكانی���ان لهكات���ی تاقیكردنهوهكان���ی كۆتای���ی س���اڵدا هۆڵهكانی تاقیكردنهوه چاودێ���ری چۆڵدهك���هنو تاقیكردنهوهكان ناكهن!). ئێس���تا با پێكهنی���ن بهاڵم كاتێ���ك ك���ه ههس���تكردن بهبهرپرس���یارێتی الی تاك���ی كوردی گهیش���ته ئهو ئاس���ته نزمهو بهها جوانو بهنرخهكان ونبونو سیس���تمی پهروهردهو زانك���ۆكان تاكی خهمس���اردو بێتواناو نهزان���ی بهرههم هێنا ئ���هو كاته گریانی���ش چارمان ناكات. لهگهڵ رێزمدا بۆتانو كوردستان ئاوهدان.
کۆمەاڵیەتی
) )360سێشهممه 2013/1/15
ئەحالم مەنسوور ژنێ لە حیلەی یاخیبوون!
شێرکۆ بێکەس سلێمانی ٢٠١٣/١/١٣
تابووتێ لە شەو شەو لە ژنێک و ژنیش لە ئەڵوەن. ئەمە الواندنەوەی کۆتایی ئەو چیرۆکە بوو کە ناوی "ئەحالم مەنسوور" بوو .ئەو لە شارێکدا گەورە بوو کە هەژاریی و پاییز و وەرینی ژن و تەوری پیاوی تێدا هەرە هەرە بااڵ دەست بوو .گەرچی شار لەسەر ڕووباری زێڕی ڕەش و لەسەر خەزنەی دێو و درنج پاڵکەوتبوو .وەلێ نان لە قوڕگی ئەژدیهادا بوو .دوای لەدایکبوون ئەو مامانەی ناوکی ئەبڕی ئاینێکی پیرێژنی هەزار ساڵە و پەنجەی درێژ و ڕەقەڵەی زەبر و زەنگی خورافات و نینۆکەکانی ئەفسانەی بیابانێکی تینوو بوو. بێچووە پشیلە زۆر لە کچ بەخت و حورمەتی زیاتر بوو! "ئەحالمێ" لە تەم تەم لە سەراب و سەرابیش لە خەم خەم لە ژماردن نەئەهات .لە گوێ ئاوی ئەڵوەنیشدا ئەحالم خەونی ئەدا بە دەم شەپۆلەکانی سبەینێ و ماسیەکانی دواڕۆژەوە .وەک شەنگەبی گەورەتربوو. شەوانە بە دەم (با)ی لەناو بەردەوە هەڵکردووی شاخانەوە هەڵبەستێ بوو سەمای ئەکرد. کچێ لە خۆزگە خۆزگە لە ڕێگە و ڕێ لە کتێب و کتێبیش لە دڵ. کەوتە خوێندنەوە .کەوتە هەڵکەندن .کەوتە باڵگرتن. خەوی فڕێدا و .بوو بە پەروانەی عەشقی چیرۆک و عەشقی ڕۆمان و شیعری کەڵەگەت هەتا بەیانیی. لەسەرەتادا الی "پێغەمبەر"ی "جوبران" دەرسی خوێند لە "شێت"ەکەی ئەوەوە عەقڵی داگیرسان بە "باڵی شکاو" کەوتە فڕین و گەیشتە بەغدا و ..گەیشتە ماڵی کورتە چیرۆکی "فوئاد تکرلی" و کەناری دیجلەی قەسیدەی "سەیاب" بەغدای ئەو دەمە ،ئەوەندەی عەقڵی "وەردی" و "جەواد سەلیم" و "تەها باقر" و چراکانی سەر
ئەبو نەواس زیندووبوو .ئەحالم گەیشتە کۆلیج و بەسەر پلیکانەکاندا سەرکەوت .بەاڵم مێیەکی ئاسایی و کچێکی هەروا شوێن کەوتووی قەدەر نەبوو. کچێ لە چرا چرا لە هزر و ڕۆژی یەکسانی و شەوقی یاخیبوون. لە "نەوال"ەوە جەستەی خۆی باشتر ناسی .لە "سیمون دی بۆفوار"ەوە بازنەکانی یاخیبوون گەورەتر بوون .چووە سەر شەقامی "پیاو" و پرچەکانی کرد بە ئااڵ. چووە سەر مزگەوتەکان و یەخەی داب و نەریتی گرت. یەخەی منارەی شاری گرت .یەخەی یەک ڕەنگی و یەک دەنگی و بێدەنگی گرت .جیاوازیەکانی ماچکرد و باوەشیکرد بە ئازادی تاکەکەسدا و لە هەوری مێ جوانترین بارانی باراند .ڕۆژ ژمێری باوی دڕان .لەبەرچاوی هەموو دنیا مەمکەکانی خۆی دەرهێنا و دوو گڵۆپی بۆ بیری تاریکستانی عێراق و کوردستان زیادکرد. ڕۆژنامەی کرد بە پەنجەرە پەنجەرەی کرد بە ئایندە و زمانی شەرمنی ژنی هەڵدایە ناو ئاگرەوە. ئەحالم چیرۆکی جوانی داینێ .ڕەنگ و دەنگ جوانی داینێ .وەلێ جوانی هەرە گەورەی ئەم ئەحالمە لەوە دابوو ئازایەتی گەورەی داینێ! حەقیقەتی ڕووت و قووتی خستە بەردەم ئەم کۆمەڵە و ترسنۆکی ڕەگەزەکەی خۆی ڕسواکرد. ژنێ لە حیلەی یاخیبوون. حیلە لە دەنگی بوێر و لە تێکشکانی قەدەغە و سنوورەکانی حەرام و. "ئەحالمێ" لەو خەمە مێیەی ..قژ گڕگرتوو بەناو دارستانی چەقۆی پیاودا هەنگاوی نا و نەگەڕایەوە بۆ دواوە و.. کڕنووشی بۆ "ئینس و جن" و مێزەری خورافات نەبرد. هەتاکوو مرد!
17
18
فوقاع ه !
ئاسۆ عهبدوللهتیف
هێشتا یهكالیی نهبۆتهوه ئایا ئهوهی رودهدات لهپارێزگا سونن ه نشینهكان ههڵوێس���تو پهرچهكرداره یان راپهڕین ،ههروهك نهزانراوه ئهوه سوننهكانن دژی شیع ه وهستاونهتهوه یان ئهوه مهدێكی زاڵی ناسیۆنالیزمی پانعهرهبیزم ه بۆ ئهو جهمسهرگیریهی ناوچهكهی كردۆته دوبهره. ئهگهر ئهو ههڵكشانه مهزههبیو ئیتنییهی سوننهكان دژ بهسیاسهتی مالیكی راپهڕی���ن بێت ئهوه كهواته ،تێرمی بههاری عێراقی راس���ت ه دژ بهقهیرانهكه، گرنگه كورد لهم گهمهیهدا تهماشاكهر نهبێت ،هێزی خۆی بهكاربهێنێت دژی ئهو سیاسهتهی تا ههنوكه نكوڵی لهبونو رهگهزو كهرامهتی كوردی دهكات، كورد چیتر بهرگهی شكستی سیاسییهكان ناگرێت ،نه شیعهكانو نهسوننهكان ئهو هێزه فریادڕهسهی كورد نینو خۆههڵواسینی كوردیش ئیتر بهسه ،ئهوان مهزههب ئهیانجوڵێنێت ،مهزههبیش بۆخ���ۆی دیاردهیهكی حهددیهو جۆرێك لهریزپ���هڕیو تاكڕهویی فیك���ری تێدایه ،به مهزههبكردن���ی عێراق مهیلێكی مهترس���یداره بۆ كورد ،جهنگی ئێستاش رێك لهو جهنگه مهزههبییه دهچێت چاوهكانی تهنها تێكس���ت ه نهگۆڕهكان دهبینێتو ئهو تێكستانهش كاراكتهری خێڵو هۆزی دینی مومارهسهی دهكهنو بیركردنهوهیهكی ترادیسۆنانهی ههی ه پێش ئهوهی بیركردنهوهیهكی دیموكراتییان ه بێت. دیمهنێك���ی دیكهی ئهم گهمهیه ،یهك���هم :فیرقهی 12رێگری كرد لهوهی نابێت خۆپیش���اندان لهكهركوكو حهویجهو ئ���هو ناوچان ه بكرێتو پارێزگاری كهركوكیش بهپێشێل ناوی برد ،لهكاتێكدا خۆپیشاندان مافێكی سروشتی ههر تاكێكی عێراقییهو دهستوریش رێگهی بهخۆپیشاندانی هێمنان ه داوه ،كهوات ه بۆ ههرێمی كوردستانیش كه بهشێكه لهعێراق خۆپیشاندان رهوای ه ئهی بۆچی دهسهاڵت رێگری ئهكات؟ ئهگهر ئهو كارهی مالیكیو فیرق ه عهسكهرییهكانی ش���هرعییهتی نهبێتو پێشێلی پرهنسیپ ه دهس���توریو دیموكراسییهكان بێت كهواته ئهوهی ههرێمی كوردس���تانیش پێشێلی دهستورییهو پێویست ناكات ب��� ه "ئاژاوهگێڕو دهس���تی دهرهكی ناوببرێت" وهك ئ���هوهی رویدا ل ه 17ی شوبات. دوهم :وش���هی نهش���یاوی وهك (فقاعه) واته بڵقی ئاو ،بڵقی سوك ،ك ه لهدهمی س���هرۆك وهزی���ری عێراق هات ه دهرهوه دژی ئهو خۆپیش���اندهرانهی پارێزگا س���وننه نشینهكان ،ههستم بهوه كرد مالیكی نایهوێت كورسییهكهی جێبهێڵێت ،ئهو وش���ان ه زادهی ئهوهیه عێراق هی خۆمه ،من ش���هرعییهتم، ئهوانه الدهرو بهكرێگیراون ،پێویس���ت ه دادگایی بكرێن ،وش���هكه ،وشهیهكی یاس���اییو مهدهنی نییه ئهوهندهی وشهی كهسێك ه باوهڕی بهدهستاودهستی دهسهاڵتو پرهنسیپی دیموكراسی نییه وهك ئهم نمونانه: "سهدام"بهش���یعهو كوردی دهوت ( الكالب الس���ائبه)وات ه سهگی بهرهاڵ، وهزیرهكهشی"محمد سعید سهحاف" دهیوت (علوج) وات ه پیاوی غهیره عهرهبی ملپان ،كه كاتی خۆی حهزرهتی عومهر(ر.ض) ئهو وش���هی بۆ فارس���هكان بهكارهێن���ا ،بهمان���ا جاهیلییهكهی وت���ی ئهو گاو گوێرهك���ه علوجانه ،بۆی ه ش���یعهكان رقیان لهو وشهی ه دهبێتهوه"موعهممهر قهزافی"ش بهشۆڕشگێڕانی دهوت (جرزان) وات ه جرجی زێراب"،بهش���ار ئهس���هد"یش ئێس���تا وش���هی شهالتییهكانو چهقۆكێش���هكان بهكاردههێنێت دژی سوپای ئازاد ،توركیاش بهگهریال دهڵێت توركی ش���اخاوی ،بهراست ئایا "نوری مالیكی" لهریزی ئهو دیكتاتۆرانه دادهنرێت كه به (ثورة الكرامة)ی ئێس���تای سوننهكان دهڵێت (فقاعه)؟
تایبهت
) )360سێشهممه 2013/1/15
بهرهو رۆژئاوای کوردستان ئا :ئارام کهریم ی س���اردو سڕو س���پێدهیهك پڕ لهزوق���مو كڕێوه ب���و ،ك ه من���ی فۆتۆگرافهری رۆژنامهی ی ئاوێن���ه ،لهس���هر خاڵ���
سنوری باش���ورهوه ،دروست ی (ش���لهكێو لهبهنزیخان���ه س���هحێلهوه) لهگه ڵ كۆمهڵێك ی بێ ئهژماری سوریی كۆڵبهر (ك���ه زۆربهی���ان ع���هرهبو كهمێكیشیان كورد) بون بهرهو
ی ی رۆژئاوا گوندی گرهس���ور ی كوردس���تانو سهر بهپارێزگا ی حهسهك ه بهڕێكهوتم ،مهودا نێوان ئهو دو ناوچهیه بهپیاده ی 4كاتژمێ���ر ب���و، نزیك���ه ل���هو 4كاتژمێرهدا دیمهنهكان
ئهوهنده ههژێنهرو دڵتهزێن بون ی ی گێڕانهوهیان كه وش ه توانا نییه ،بۆیه چاكتر وای ه وێنهكان ی ی ژیان خۆیان سهرگوزهشت ه ی ئ���هو خهڵك ه پ���ڕ لهناكام��� رهشوڕوته بگێڕنهوه.
کۆمهڵیک منداڵ بهدیار ئاگرهوه چاوهڕوانی بهنزین وهرگرتنن
بهنزینخانهی شلهکێ
دڵخۆشین ..بهڕێدهکهوین
پیاوێک به پێی پهتی بهچهند دهبه بهنزینهوه 4کاتژمێر رێدهبڕێت
تاچاو بڕکات خهڵکه
سهرماو کڕێوهش کۆڵیان پێنادات
کۆڵبهرێک :بهم رۆژگاره ئیشو کارم قوڕ شێالنه
گهیشتن ه رۆژئاوای کوردستان
بازگهی دێرکێی YPG
فرۆشتنی بهنزین ل ه دێرکێ
فۆتۆکان :ئارام کهریم
تایبهت
) )360سێشهممه 2013/1/15
رازیبوون بهملكهچی ...پاشماوە ههلی كار لەکۆمپانیای طازج بێگوم���ان باڵوكردن���هوهی ت���رس تاكه ئامرازی دهس���تی دهس���هاڵت نییه ب���ۆ داگیركردنی ئ���ازادی مرۆڤ���هكان، هاوشانی ترس ،ئیغراكردنو بهشینهوهی پۆس���تی ئیداریو موچهو دابهش���كردنی زهویو رهخس���اندنی دهرفهت���ی خوێن���دنو دامهزران���دنو زۆر ئام���رازی دیكهش،سهرجهمیان چهكه كاریگهرهكانی دهستی دهسهاڵتن بۆ گۆڕینی ئینسانهكان له بوونێكی ئازادهوه ،له مرۆڤێكی خاوهن دهنگو پرس���یارهوه،بۆ مرۆڤێكی كۆیلهو مرۆڤێكی بێدهنگو بێ پرسیار،بۆ مرۆڤێك كه رهزامهندبێ به ملكهچی . ئهوه مرۆڤهكان نین،كه له بوونهوه به بێدهنگیو ملكهچی هاتبنه ژیانهوه،بهڵكو ئ���هوه ش���ێوازی ژیان���ی سیاس���یو كۆمهاڵیهتیه،ئهوه سیس���تهمی سیاسیو پهروهردهییه،مرۆڤ���هكان ل���ه فۆرمێكی سیاس���یو كۆمهاڵیهت���یو س���ایكۆلۆژیدا فۆرمهل���ه دهكاتو مان���او ناوهرۆكی���ان پێدهبهخش���ێتهوه .دهسهاڵتو سیستهمه دیموكراتو كراوهكان ههمیش���ه به دوای بهرههمهێنان���ی جۆرێك له مرۆڤن،كه نرخ ناخهنه سهر ئازادیو مرۆڤبوونیان،مرۆڤی خاوهن رهخنهو پرس���یار دروستدهكهنو سهرهنجام كۆمهڵگهیهك دێنێته بوون،كه دهروازهكان���ی لهبهردهم ل���ه دایكبوونی ههر سیستهمێكی ستهمكاردا داخستوه، رێك پێچهوانهی ئهو سیستهمه شمولیو تۆتالیتارانهی،ك���ه س���تونی س���هرهكیو بنهڕهتی كاركردنیان،بریتییه له ههوڵ به ئاراستهی بهرههمهێنانی ژیان له فۆرمێكی تهواو ملكهچیدا .سیس���تهمه شمولیهكان ب���ه حوكمی ئ���هوهی سیس���تهمی پڕ له ئامرازی كۆنترۆڵو داخراون،ههمیش���ه له گهڕاندان ب���ه دوای دۆزینهوهی دهنگێكی ئ���ازاد تا له ئازادی بخ���هن ،له ههوڵدان بۆ بهرههمهێنانی جۆرێك له بیركردنهوهو جۆرێك له ماناو جۆرێك له سهمتو وێنه ب���ۆ ژیان ،وێنهیهك ك���ه دواجار جگه له تاریككردنی ژیانو به دۆزهخ س���پاردنی ئازادی ئینسانو خاڵیكردنهوهی مرۆڤ له ههموو مانایهكی ئینس���انی هیچی دیكهی تێدا نیی���ه .بێگومان ئ���هم دوو جۆر له سیستهمه ههردووكیان لهڕێی دهسهاڵتهوه كار لهسهر مرۆڤهكانو دیاریكردنی فۆرمی ژیانو بیركردنهوهی���ان دهكهن ،بهاڵم له دوو فۆرمو دوو ئاراس���تهو دوو دونیابینی سیاس���یو كۆمهاڵیهت���یو پهروهردهی���ی تهواو جیاوازدا .له سیستهمه دیموكراتو كراوهكاندا ،مرۆڤهكان به ئومێدهوه ژیان دهكهن ،پیرهكان هاوش���انی گهنجهكانی گۆرانی دهڵێنو ئاههنگ دهكهنو س���هما دهكهن،ئهوان���ی به تهمهن گهوره ههرگیز گهورهیی تهمهنیان نابێته رێگر له بهردهم حهزو خواس���تو روانینی گهنجانهیان بۆ ژیان ،ئهوان چهندیش تهمهنیان ههڵكشێت هێش���تا به چاوی گهنجانه دونیا دهبیننو به عهقڵی گهنجانه بیردهكهنهوهو ئهزمونی تهمهنیش���یان ل���ه پێناوی هێش���نهوهی گهنجێتی ژیان بهكار دهخهن،بۆیه ههمیشه كۆمهڵگه كراوهكان،بریتین له كۆمهڵگهی گهنج ،جۆرێكن له كۆمهڵگه كه ئهگهر له رووی بایۆلۆژیهوه ژمارهی پیرهكانیشیان زۆر بن،ك���ه ئهگ���هر پیرهكانیان جڵهوی دهس���هاڵتو سیاسهتیش���یان له دهستدا بێت ،هێش���تا مهترس���یهك لهسهر گهنج هێش���تنهوهی كۆمهڵگه،گهنجێتی ژیانو گهنجێتی سیاسهت له ئارادا نییه،چونكه پیرهكانیان ،گهنجانه سیاس���هت دهكهن، گهنجانه بۆ ئیدارهو دهسهاڵتو سیستهمو ملمالن���ێ دهڕوان���ن .ملمالن���ێ ل���هالی ئهوان دۆخێكی ئاس���اییو تهندروس���تی بهرهوپێشچونی ژیانو سیاسهتو زیندوێتی دونی���ای فیكره،نهك تهكهتول���ی پڕ له فهوزاو ملشكاندنو یهكدی ناشیرینكردنی بازاڕی ،واته رێك پێچهوانهی كۆمهڵگهی داخراو،كه تیایدا ههموو ش���تهكان پیرانه خۆیان نمایش���دهكهن،گهنج ه���هر پیرو پیرهكانیش ه���هر پیر ،س���هرهنجامیش كۆمهڵگهی���هك دروس���ت دهبێت،كه پڕاو پڕیهتی له عهقڵی پیر ،بیركردنهوهی پیر، روانینو دونیابیی پیرانه ،بۆیه ئهمجۆره له كۆمهڵگهیانه چهندیش ژمارهی گهنجیان له رووی تهمهنهوه زۆر بێت ،چهندیش له نێو دهزگاكانی حكومهتو حیزبدا ش���وێن بگرن ،هێشتا ناتوانن گهنج بنو له رووی سیاس���یو كۆمهاڵیهتیو پهروهردهییهوه دهچنه ریزی كۆمهڵگه پیرهكانهوه. مرۆڤ���هكان هاوش���انی غهریزهكان���ی س���ێكسو ترسو دایكایهتیو مردن و... هتاد،خاوهنی غهریزهی خۆبهدهستهوهدان و ملكهچیشن ،زۆر گرنگه مرۆڤ بتوانێت كۆنترۆڵ���ی ئ���هو غهریزان���ه بكات،ك���ه ژیانو كهس���ایهتیو تهنانهت بوونیش���ی وهك مرۆڤێك���ی ئاس���ایی دهخات���ه ژێر پرسیارهوه،پێویس���ته مرۆڤ رێگهنهدات ئهو غهریزانه ژیانو هێمنیو ئارامی ژیانیان لێبشێوێننو ناچار به ملكهچیو رازیبوون ب���ه خۆبهدهس���تهوهدانو كۆیالیهتی���ان بكهن،تهنانهت پێویسته پاڵنهرهكانیشیان
بهش���ێوهیهكی عهقاڵنی رووهو هێنانهدی خواس���تو ئامانجهكان���ی م���رۆڤو بههێزتركردن���ی ئیرادهو س���هربهخۆییو كهسایهتیان ئاراسته بكرێن. گرنگه بتوانین بهشێوهیهكی عهقاڵنیو دوور ل���ه زێدهگۆی���ی روو ب���ه رووی غهریزهكانی ترسو خۆبهدهس���تهوهدانو ملكهچی ببین���هوه ،تا هیچ نهبێ بتوانین وهك مرۆڤێكی كهمێك تهندروست تهعبیر له ناسنامهی كهسێتیمانو بوونمان بكهین، بۆ ئهوهی بتوانین له هۆشیاریهوه داكۆكی له تایبهتمهندیو جیاوازیهكانمان بكهینو لهم رێگهیهشهوه پهیامێك بۆ ههموو ئهو س���هركردهو حیزبو دهزگاو دامهزراوانه بنێرین،ك���ه بهش���ێوهیهكی بنهڕهتیو به بهرنام���ه كار بۆ پهخش���كردنهوهی ترس ل���ه دهروونی تاك���هكانو دروس���تكردنی كۆمهڵگهی مێگهلی دهكهن،تا لهم رێیهوه ئاس���انتر بتوانن بهس���هر تواناو ئیرادهی ناوهكیاندا زاڵبنو دواجاریش دهس���تهمۆو ملكهچیان بكهن. ل���ه واڵت���ی ئێمهدا حی���زب جگه لهم داوای���ه چیتری له م���رۆڤ ناوێت ،حیزب ل���ه پهالمارێكی فاش���یانهدایه بۆ س���هر داگیركردنی دهس���تو قاچو زمانو گوێو بینینو هۆشیاری ئینسانهكانی نیشتمان، حیزب گهرهكیهتی ههموو دهس���تهكان بۆ ئ���هو كاربكهن،ههموو قاچ���هكان بهپێی ههنگاوهكانی ئهو ههنگاو ههڵگرن،ههموو زمان���هكان وهك زمانی حیزب له جوڵهدا بن ،ت���هواوی چاوهكانیش له نێو خێزانو گهڕهكو قوتابخانهو فهرمانگهو س���وپاو زانكۆكاندا ،چ���اوی حیزب بن،دواجاریش ههموان هۆش���یاری خۆی���ان بخهنه نێو گیرفانه ههڵئاوساوهكانی حیزبهوه .واته مهسیجی حیزب رونو ئاشكرایه،مرۆڤێكی گهرهكه كاتێك ئازادیو تایبهتمهندیهكانی له نێو دیشلی كارخانهكهیدا (كارخانهی حیزب) دهكهوێته هاڕین ،نه تهنها قس���ه نهكات،بهڵك���و قودرهتی قسهكردنیش���ی نهمێنێت ،نه تهنها ههس���ت ب���ه ئازاره ئهخالقیو ویژدانیهك���هی نهكات ،بهڵكو توان���ای ههس���تكردنو بیركردن���هوه له ئهخ�ل�اقو ئازاریش���ی تێ���دا بكوژێ���ت، بهجۆرێ���ك تا لهو س���هری كارخانهكهوه مرۆڤێك بێتهدهر له ههموو شتێك بچێت تهنه���ا لهو مرۆڤه نهبێ���ت كه له زهمهنی چون���ه ژورهوه ل���ه دهرگای كارخان���هی حیزب���هوه ههڵگ���ری بڕێك���ی زۆر زیاتر له جی���اوازیو تایبهتمهندیو شوناس���ی رهس���هنی خۆی بوو ،وات���ه حیزبی ئێمه هێندهی به دوای دروس���تكردنی كۆمهڵی مێگهلیو گاڕانهمرۆڤهوهیه ،هێنده به دوای گهورهكردنهوهو رێزگرتن له تایبهتمهندیو ی مرۆڤه جیاوازهكانهوه شوناسی جیاواز نیی���ه .بۆی���ه كاتێك مهبهس���تمان بێت داكۆكی له تایبهتمهندیهكانمان بكهین ،رێز له جیاوازی روانینو قس���هكردنو ئازادیو شوناسی ئینس���انیمان بگرین،نهك تهنها دهبێ بهگژ سیاس���هتی ب���ه مێگهلكردنی كۆمهڵگ���هدا بچینهوه ،بهڵكو پێویس���ته له بهرامبهر ههموو ههوڵدانێكدا قسهمان ههبێ���ت كاتێك گهرهكیهتی مرۆڤهكان به ملكهچی رازیبكات... حیزب له كوردستان دهبێ چیتر لهوه تێبگات كه به زمانی ئایدیۆلۆژیای فاشیزم راستهوخۆ یان ناڕاستهوخۆ به خهڵك بڵێت مرۆڤهكان ههر له زگماكهوه ،له یهكهم له دایكبونیانهوه پۆلێنك���راون ،ههندێكیان ههر له سهرهتای بوونهوه سیاسهتمهدارو ژی���رو وری���او خ���اوهن توانان،ههندێكی دیكهیان گێلو نهفامو گهمژه ،ههندێكیان خاوهن هێزو دهسهاڵتدار ،ههندێكی دییان بێهێ���زو ملك���هچ ،كه رون���ه ههموو ئهو ههنگاوانه به ئامانجی س���ڕینهوهی هێزو وزهی ناوهكی مرۆڤهكانو تێكش���كاندنی ئیرادهی زاتی ئینس���انهكانه ،تا به ههر نرخێ���ك بووه لهڕێی ئ���هم فیكرو تیۆرو تهلقینهوه له بێدهنگیهكی تهواو كوشندهدا بچنه ژێر ههژمون���ی رێبهرو باوهڕهێنانی كوێرانه به سیحری س���هركردهی پیرۆزو بااڵ .به مانایهكی دی حیزبو س���هركرده رهزامهندبوون���ی خهڵ���ك بهملكهچ���ی بهپێش���مهرجو كهفیل���ی درێژبون���هوهی تهمهنی سیاسی خۆیان دهزانن. لێرهوه ههر رازیبونێ���ك بهملكهچیو كوش���تنی گیانی یاخیبون چهند دهچێته خزمهت���ی درێژكردن���هوهی تهمهنی ههر دهسهاڵتو سیستهمێكی سیاسی تاكڕهوو فاش���یانه ،هێندهو زیاتریش دهبێته هۆی ئیفلیجكردنی پرۆسهی گهشهی سیاسیو كۆمهاڵیهت���ی كۆمهڵگهو كوش���تنی ههر ئهگهرێك���ی ب���هردهم دیموكراتیزهكردنو بهرینكردن���هوهی پانتاییهكان���ی ژی���انو ئ���ازادی .بۆی���ه وهك دۆالبۆت���ی دهڵێت دهس���هاڵتدارو فهرمان���ڕهواكان چهندیش دڵڕهقو س���تهمكار بن،چهندیش بههێزو ترس���ناك بن ،ئهگهر مرۆڤ���هكان خۆیان نهدهن بهدهستهوهو ملكهچیان نهبن ،ئهوا بهدهستی خاڵی دهمێننهوهو دهگۆڕێن بۆ "هیچ".
ی هاواڵتیان دهكات كه پێویستی ب ه چهند كۆمپانیای (طازج)ئاگادار ێ ێ )به مهرج كارمهندێ���ك ههی���ه له بواری (فاس���ت فود +كهف��� ی ی كردبێت ئهزمونی ( )3ساڵ كهمتر ی ههبێتو كار ی تهواو شارهزای نهبێت. ب���ۆ زانی���اری زیات���ر پهیوهن���دی بك���هن ب���هم ژمارهی���هوه ()07701770000 ئیمهیل:
yad_karim@yahoo.co.uk
بهڕێوهبهرایهتی گشتی فهرمانگهكانی داد فهرمانگهی دادنوسی سلیمانی 2/ كارگێریو خۆیهتی
ژماره/ بهروار/
ئاگاداری
بهپێی ئهو داوایهی كه لهالیهن داواكار پێش����كهش بهم فهرمانگهیه كراوه لهالیهن (برهان محمد س����عید كریم)ل ه ()2012/12/27خاوهنی كارگهی (فڕنی ئاگرین بۆ دروس����تكردنی نانی ئێرانی /پرۆژهی بچ����وك))داوای تۆمار كردنی ئهو ئامێرانهی كردووه ك����ه له ئامێری میكانیكی ژماره( )65س����اڵی()1953باڵوی دهكهینهوه ههركهسێ خۆی بهپهیوهندیدار یا خاوهنی ههریهك لهو ئامێرانه دادهنێ له ماوهی ( )15ڕۆژدا س����هردانی ئهم فهرمانگهیه بكات به پێچهوانهوه به ناوی داواكارهوه تۆمار دهكرێت و بڕوانامهی پێدهدرێت .لهگهڵ رێزدا... دادنوسی سلێمانی2/ 2013/1/10 ئامێرهكان: ی گازی /بێ ژماره . /1فڕنی دهوار /ئێرانی 1/تهن /كارهبای /2عجانه /ئێرانی 80/كغم /بێ ژماره . /3ئامیری پانكردنهوهی گونك /بێ ژماره /ایرانی .
19
ونبوون
* ناسنامهیهكی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه بهناوی (نهورۆز عوسمان تۆفیق) ههر كهس دۆزیهوه بیگهرێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. * ناس����نامهیهكی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه بهناوی (بهرههم هیوا محەمەد) ههر كهس دۆزیهوه بیگهرێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. * ناس����نامهیهكی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه بهناوی (ئاوات خدر قادر) ههر كهس دۆزیهوه بیگهرێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. * ناسنامهیهكی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه بهناوی(سامان ئیبراهیم عبدواڵ) ههر كهس دۆزیهوه بیگهرێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. * ناس����نامهیهكی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه بهناوی(حهمهد ئەمین ئیبراهیم حهمهد) ههر كهس دۆزیهوه بیگهرێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. * ناس����نامهیهكی ژوری بازرگان����ی س����لێمانی ونبوه بهن����اوی (عبدالحمید محمد عبدالرحیم) ههر كهس دۆزیهوه بیگهرێنێتهوه بۆ پرسكهی ئاوێنه. * ناسنامهیهكی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه بهناوی (ئاوات صالح حهمه علی) ههر كهس دۆزیهوه بیگهرێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. * ناسنامهیهكی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه بهناوی (ساالر حسین قادر) ههر كهس دۆزیهوه بیگهرێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. * ناس����نامهیهكی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه بهناوی (دڵسۆز علی محمود ) ههر كهس دۆزیهوه بیگهرێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. * ناسنامهیهكی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه بهناوی (حسن احمدمحمد محمد ولی) ههر كهس دۆزیهوه بیگهرێنێتهوه بۆ پرسكهی ئاوێنه. * ناس����نامهیهكی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه بهناوی (ناصر مجید شاه مراد) ههر كهس دۆزیهوه بیگهرێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. * ناس����نامهیهكی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه بهناوی (محمد قادر احمد) ههر كهس دۆزیهوه بیگهرێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. * ناس����نامهیهكی ژوری بازرگانی س����لێمانی ونبوه بهناوی (كاروان كامران حمه رمڤان) ههر كهس دۆزیهوه بیگهرێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. * ناس����نامهیهكی یهكێتی هاوردهو ناردنكارانی عێراق -ههرێمی كوردستان ونبوه بهناوی (دهش����تی كەریم قادر) هەركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرس����گهی ئاوێنه. ی یهكێتی هاوردهو ناردنكارانی عیراق -ههرێمی كوردستان ونبووه ناس����نامهیهك ب����ه ناوی (حهمهد امی����ن ابراهیم حهمهد) ههركهس دۆزیی����هوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه.
هونەر و گۆڕان" ...سیستم"و ڕەشبینی ...پاشماوە بەتایبەت���ی ڕووب���ەڕووی ئەوان���ە بکرێتەوە کە نایانەوێت لە کەسە سادۆ ماسۆش���ییەکە بچن ،یان ئەو کەس���ە سادۆ ماسۆش���ییە وەک نامۆو ناحەزو نەیار بیانبینێ���ت .ئەدۆرنۆ دەڵێت ئەم کەسایەتییە دەسەاڵتگەرە هەم چێژ لە گوێڕایەڵیو هەم چێژ لە ئازرچەش���تن دەبینێت ،هەم چێژ ل���ە ئازارگەیاندنو بریندارکردن���ی ئەوانیتر دەبینێت ،هەم ل���ەوەش خ���ۆی وەک بوونەوەرێک���ی بچ���ووکو پاش���کۆ مامەڵەبکرێت .ئەم ح���ەزە ناکۆکانە وادەک���ەن ئەم جۆرە مرۆڤە عاشقی کەسایەتی دەسەاڵتداران ببنو حەز بەبوونیان بکەنو وەک تەعبیر لە ئیرادەیەکی بااڵش تاڕادەی پەرستن بیانپەرستن .بەاڵم هاوکات ئامادەشبن توڕەبببنو ببن بە ئامرازێک بۆ کوشتنو وێرانکردنی هەموو ئەوانەی بەشێکنین ل���ە پێکهات���ی ئەو باوکو س���ەرکردەو دەس���ەاڵتەی ک���ە ئەم کەس���ە بە ھی خ���ۆی دەزانێت .بەکورتی کەس���ایەتی دەسەاڵتگەر کوڕی گەشەیەکی ناتەواوی گرێی ئۆدیب���ە ،لەن���او کۆمەڵگایەکی ئۆدێبیدا. لۆژیکی کارکردنی ئەم ئینسانە ئەوەیە هەمیش���ە دونیا بۆ دووبەشی دژبەیەک دابەشدەکات ،دونیای "ئێمە" بەرامبەر بە دونیای "ئەوان"و دونیای "دۆستان" بەرامب���ەر ب���ە دونی���ای "دوژمن���ان". لەنێ���وان منی خ���ۆیو نوێن���ەری ئەو منەش���دا مەس���افەیەک ناھێڵێت���ەوەو من���ی خ���ۆی بەت���ەواوی تەس���لیم بە نوێنەرەکانی "من" دەکات .هەموو ڕقو توڕەبوونەکانیش���ی ئاراس���تەی ئەوانە دەکات کە س���ەرۆکەکانی وەک ناحەزو نادۆستی "ئەو" نیشانئەدەن .ئەم جۆرە مرۆڤانە ناتوانن ببنە خاوەنی ویژدانێکی س���ەربەخۆو ناش���توانن توانایەک���ی س���ەربەخۆی داوەریکردنو نرخاندنیان هەبێت ،کە ئەمانەشیان بۆناکرێت ئیتر تەماھی لەگەڵ باوکێک ،دەس���ەاڵتێک، یان گروپێکدا دەکەن ،کە بتوانێت لەو نەبوونی ویژدانو توانا س���ەربەخۆیەی داوەریک���ردنو نرخاندنە ڕزگاریانبکات. بەبۆچوونی ئەدۆرن���ۆ ئەو میکانیزمەی س���ەرەکییەی کە ئ���ەم پەیوەندییە لە نێوان س���ەرکردەو تاکەکەس���ەکانو لە نێوان تاکەکەس���ەکانیش لەگەڵیەکتردا ڕێکدەخ���ات ،تەماھیکردن���ە ،وات���ە وەرگرتنی جەوهەری کەس���ەکەی ترە، ئەمەش مانای وازھێنان لە دروستکردنی کەس���ایەتییەکی سەربەخۆو ڕەخنەییو عەقاڵن���ی .بەم مانایە دروسس���تبوونی "کەس���ایەتی دەس���ەاڵتگەر" مان���ای دروستبوون لەش���کرێک لە هەوادارانی پەڕگیر ،لەشکرێک ئەو وێنە نارسیستییە ئایدیاڵەی کە تاکەکان دەش���ێت لەسەر خودی خۆیان هەیانبێت ،دەبەخش���نە س���ەرۆکەکانیانو دواتری���ش لەڕێگای تەماھیکردنەوە لەگەڵ ئەو سەرۆکانەدا، جارێک���ی ت���ر ئ���ەو نارسیس���مو وێنە پۆزەتیڤە بەخۆیان دەبەخشنەوە. ئەوەی لێ���رەدا ئامادەیە گەمەیەکی
س���ایکۆلۆژی نارسیس���تییە لەنێ���وان سەرۆکێکی دەسەاڵتگەرو هەوادارانێکی دەس���ەاڵتگەردا ،ک���ە دەرەنجامەکەی تەس���لیمبوونێکی تەواوی هەوادارانە بە س���ەرۆک .بەاڵم هاوکات دژایەتیکردنی هەم���وو ئەوان���ەش ک���ە لەگ���ەڵ س���ەرۆکدا تەبانین ،تاڕادەی کوشتنو لەناوبردنی���ان .ئەم���ەش مانای ئەوەی ئەمجۆرە کەسایەتییە لەسەرێکەوە ڕقو لەسەرێکەوە عەش���قو خۆشویستنێکی ناعەقاڵنی ئاراس���تەیاندەکات .ئەدۆرنۆ پێیوایە ئ���ەم خۆشویس���تنە پەڕگیرە بۆ س���ەرۆکی نموونەی���یو تەماھیکردن لەگەڵی���دا ل���ەزۆر ڕووەوە ئامرازێکە بۆ هەاڵتن ل���ەو دۆخە واقیعیی���ە خراپو نالەب���اری ک���ە ه���ەوادارە بچ���ووکو بێتوان���اکان بە ک���ردەوە تیایدادەژینو بەدەس���ت کێش���ەکانییەوە دەرگیرن. ه���ەواداران لەبات���ی ئ���ەوەی ڕقی���ان لەخۆیانو لەو هەلومەرجە کۆمەاڵیەتیو سیاس���یو فەرهەنگیی���ە ببێت���ەوە کە ژیانی ئەوانی وێرانکردوەو منی ئەوانی بچ���ووکو بریندارک���ردوە ،هەوڵئەدەن لەڕێ���گای خۆشویس���تنی س���ەرۆکەوە خۆیان خۆشبوێتو لەڕێگای بەخشینی وێنەیەکی پۆزەتیڤەوە بە س���ەرۆک ئەو بەش���ەی خودئەڤینی خۆی���ان بپارێزن کە پێویس���تە بیپارێ���زن .بەبۆچوونی ئەدۆرن���ۆ لە کۆمەڵگایەک���دا کە پڕبێت لە "م���ن"ی الواز ،باوکە فاش���ییەکان دەتوانن بە ئاسانی دروستو بەھێزببن. لەدی���دی ئەدۆرن���ۆدا بنەم���ا مرۆییو س���ایکۆلۆژییەکەی فاش���یزم لەس���ەر ئامادەگ���ی ئەم جۆرە لە "کەس���ایەتی دەسەاڵتگەر" دروستبووە. کێش���ەکە لەوەدایە ئەدۆرن���ۆ تەنها بەم لێکدانەوە س���ادەیە ب���ۆ دیاردەی فاشیزم ناوەستێت ،بەڵکو دروستبوونی ئەم جۆرە کەس���ایەتییە وەک بەشێک لە پێکهاتی سیس���تمی سەرمایەداریو پێکهات���ی ئەو "پیشەس���ازی کولتور"ە دەبینێت ،ک���ە وەک ئایدیۆلۆژیای ئەو سیس���تمەدا دەس���تبەکارە .بەبۆچونی ئەدۆرن���ۆ "ئینس���انی دەس���ەاڵتگەر" کەس���ێکە بەئاس���انی دەکرێت مێشکی بش���ۆردرێتەوەو ئەوەی دەویس���ترێت لەناوی���دا بچێنرێ���ت .بەتایبەت���ی لە سەردەمێکدا ،کە بەبۆچوونی ئەدۆرنۆ، تەکنیکەکانی مێشکشۆرینەوە لەڕێگای ئیش���کردنی میدیای تازەوە گەشەیەکی گەورەی���ان ک���ردوەو بەبەردەوامی���ش وەک ئامرازێ���ک ب���ۆ پڕوپاگەندەکردن بەکاردەھێنرێ���ن .لە دی���دی ئەدۆرنۆدا دەس���ەاڵتی میدیاو دەسەاڵتی کولتوری جەماوەری لەم کۆمەڵگایانەدا بێوێنەیە، ھیچش���تێک ناتوانێ���ت لەبەردەمیاندا ڕابوەستێتو ھێڵێکی بەرگری نامێنێتەوە وێرانینەکەن. بەبۆچوون���ی من هەڵەی س���ەرەکی ئ���ەم دی���دە هەڵ���ەی ب���ە ڕەهاکردنو ب���ە موتڵەقکردنی وێنەیەک���ە لە وێنە زۆرەکان���ی ئینس���ان ل���ە کۆمەڵ���گا مۆدێرنەکان���دا .دی���دی ئەدۆرن���ۆو
فرانکفۆرتیی���ەکان بۆ ئینس���ان ،دیدی بە موتەڵەقکردنی "ئینس���انی فاشی"، یان ئینسانی سەردەمێکی زۆر تایبەتی فاشیزمە لەبەرامبەر هەموو شێوازەکانی تری ئینسانبووندا .سەپاندنی جۆرێکی تایبەتە لە کەسایەتی ،کە دەشێت بوونی هەبێت ،بەس���ەر ژمارەیەکی بێشوماری کەس���ایەتی ت���ردا کە ناکرێ���ت وەک ئینسانی دەس���ەاڵتگەر ببینرێن .جگە لەمە دروستکردنی دووالیەنەیەکی ڕەها لەنێوان دوو دیوی ئەو کەسایەتییەشدا بەشێکی تری کێشەی ئەو وێنەیەیە کە ئەدۆرنۆ بۆ ئینس���انی ئەو کۆمەڵگایانە دروستیدەکات .ئینساێک لەسەرێکەوە کۆیلەیەو لەس���ەرێکی ترەوە پیاوکوژ، لەس���ەرێکەوە بێئیرادەیەو لەسەرێکی ت���رەوە وێرانک���ەر ،لەس���ەرێکەوە بێمێشکەو لەسەرێکیترەوە نارسیست، لەسەرێکەوە ترساوەو لەسەرێکیترەوە ترس���ێنەر .لەهەموو ئەم دۆخانەش���دا ئەم ئینسانە لە تۆپەڵە قوڕێک دەچێت باوکە فاشییەکان چییان بوێت چۆنیان بوێت ئ���ەوەی لێدروس���تدەکەن .وەک پێش���تریش ووتم کردنەوەی ئەم قوڕە بە ئینس���ان ،بە ئینسانێکی ڕەخنەییو عەقاڵن���یو س���ەربەخۆ ،کارێک���ە هەم ئەدۆرن���ۆو ه���ەم فرانکفۆرتییەکانی تر ب���ە هون���ەرو ئەدەبیاتی دەس���پێرن. بەمش���ێوەیە جارێک���ی ت���ر لەبەردەم شێوازێکی پەڕگیری تری موبالەغەکردنو ڕەشبینیداین. وێنەی کۆمەڵگا بەبێ کۆمەڵگا بەش���ێکی زۆری بەدبینیو نائومێدی فرانکفۆرتییەکانو بەش���ێکی زۆری ئەو ڕوانین���ە ئەفس���انەیینەش ک���ە ئەوان ب���ۆ ڕۆڵی هونەرو ئەدەبی���ات لە ژیانی کۆمەڵ���گادا هەیان���ە ،پەیوەن���دی بەو وێنە گشتییانەوە هەیە کە بۆ کۆمەڵگا پیشەسازییەکانو ئینسانەکانی ناوییەوە هەیان���ە .ڕاس���تە دەکرێ���ت بڕێک لەو ڕەشبینیو نائومێدیو دیدە خورافییە بۆ هونەر ،لەپاڵ ڕووداوەکانی سااڵنی سیو چلی سەدەی بیس���تەمدا لێکبدرێتەوە، ڕووداوی دروس���تبوونی فاش���یزمو نازی���زمو بەرپابوون���ی جەنگی جیهانی دووهەمو سەرجەمی ئەو وێرانکارییانەی ل���ەو ڕۆژگارەدا دروس���تبوون ،بەاڵم، بەبۆچوونی من ،بەش���ی هەرە گەورەی ئەم ڕەش���بینیو خورافەتە پابەس���تی ئەو وێناکردنانەیە کە فرانکفۆرتییەکان بۆ کۆمەڵ���گا هەیانە .واتە بەش���ێکی گ���ەورەی بەدحاڵیبوونی ئ���ەم نەوەیە لە ڕەخنەگرانی کۆمەاڵیەتی ،پابەستی ئ���ەو دەزگا چەمکیو ئەو دیدە تیوریو دەسپێکە میتۆدییانەیە کە هەڵگریبوون. من ل���ە الپەڕەکانی پێش���وودا ڕوانینی سادەی ئەمانم بۆ ئینسانی دەسەاڵتگەرو دیدی نوخبەویان���ەی ئەوانم بۆ هونەر نیش���اندا .لێ���رەدا دەمەوێ���ت زۆر بە کورتی لەسەر ئەو وێنەیە قسەبکەم کە فرانکفۆرتییەکان بۆ کۆمەڵگا هەڵگرین. فرانکفۆرتیی���ەکان کۆمەڵ���گا تەنها
وەک سیس���تم نابین���ن ،بەڵکو زۆرجار وەک سیستمێکی داخراو دەیبینن .ئەو کۆمەڵگایەی فرانکفۆرتییەکان قس���ەی لێدەکەن چیتر کۆمەڵگای ئینسانەکان نییە ،بەڵکو کۆمەڵگای سیستمەکانەو ئەم سیستمانەش دەسکردنی ئینسانەکان نی���ن ،بەڵک���و پێ���دراوی بابەتی���نو دینامیکیەتی سەربەخۆی خۆیان هەیە، ل���ەدەرەوەی ویس���تو ح���ەزو کردەی مێژوویی ئینس���انەکاندا .ل���ەم دیدەدا کۆمەڵگا لە بەرهەمێکی ئینس���انییەوە گۆڕاوە بۆ سیس���تمێکی س���ەربەخۆ، بووە بەش���تێک خاوەنی دینامیکیەتی ناوەک���ی تایب���ەت کە بەش���ێوەیەکی سەربەخۆ سیس���تمەکە دەیجوڵێنێت. ئ���ەوەی لەم وێنەیەدا غائیبە ویس���تو ئامانجو تەماحی ئینس���انەکان خۆیانە، ئ���ەو ک���ردە ڕۆژانەی���یو مێژووییانەیە ک���ە ئینس���انەکان ل���ە کۆمەڵ���گادا ئەنجامیانئ���ەدەن .ئەوەی ب���ۆ نموونە الی ئەدۆرن���ۆ ئامادەیە "پیشەس���ازی کولتور" ە کە لەڕێ���گای تەکنیکەکانی ریکالمەوە هەموو ئینسانەکان دەگۆڕێت ب���ۆ ئینس���انی بەرخۆری گەم���ژە ،بۆ ئینس���انی دەس���ەاڵتگەر ک���ە بەدوای باوکێکی سیاسی فاشیو نیمچەفاشیدا دەگەڕێ���ت .لەم وێنەی���ەدا مانایەک بۆ چاالکییە ئینس���انیو کۆمەاڵیەتییەکان نامێنێت���ەوەو گەم���ەکان هەم���ووی گەمەی ناو سیس���تمەکەو فش���اری ناو سیستمەکەیە. لەباش���ترین دۆخدا فرانکفۆرتییەکان جەغت لەوەدەک���ەن گەرچی کۆمەڵگا دەرەنجام���ی هەڵس���وکەوتو بڕی���ارو ش���ێوازی جواڵنەوەو ویس���تو کردەی مێژووی���ی ئینس���انەکانی ناویەت���ی، بەاڵم ئەوەی کە دروس���تدەبێت دەبێتە "سیستم"ێە ئینسانەکان خۆیان ناتوانن کۆنترۆڵی بکەن .ئینسانەکان دەکەونە ن���او دونیایەکی بابەتەیی���ەوەو ئەوەی ئ���ەو دونیایەش ب���ۆ بەردەوامی خۆی نەیەوێت ،ناکرێت بگۆڕدرێتو ش���تێکی نوێ لەجێگەیدا دروستبکرێت .بەمەش لەزۆر ڕووەوە دیاردە کۆمەاڵیەتییەکان وەک دیاردەی سروش���تی وێنادەکەن. ئەم ش���ێوازە لەبیرکردنەوە لە کۆمەڵگا بیرکردنەوەی���ە ل���ە کۆم���ەگا بەب���ێ کۆمەڵ���گا ،بیرکردنەوەیە لە ئینس���ان بەبێ ئینس���انو بیرکردنەوەیە لە مێژوو بەبێ بکەرە مێژووییە کۆنکریتییەکان. گەر بکرێت فیک���ری فرانکفۆرتییەکان لە دوو ووش���ەدا کۆبکەینەوە دەکرێت بڵێین "چەپگەراییەکی ڕەش���بین" ،یان "مارکسیزمێکی نائومێدکەرە" ،بەشێکی بەرچاوی ئەم ڕەش���بینیو نائومێدیەش تەنها لە "هەقیقەتی" دونیاوە نەهاتوە، بەڵکو لەو وێنە زیھنیانەوە هاتووە کە ئەوان لەس���ەر دونیا دروستیانکردوە. کردنی هونەریش بە ئامرازی س���ەرەکی گۆڕانکاری بەشێکە لە بوونی ئەم وێنە زیھنیی���ە هەڵەیە هەم لەس���ەر دونیاو ئینسانەکانی ناویو هەم لەسەر پرۆژەی گۆڕان.
خاوهنی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سهرنوسهر :سهردار محهمهد
ه لهئهوروپا نوێنهری ئاوێن شوان حهمه ـ نهرویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
Awene
ریکالم
ریکالم