ریکالم
ریکالم
www.awene.com
ژماره ()361 سێشەممە 2013/1/22
نهێنی کوشتنی مافیا کوردهکه لهمۆسکۆ
»» 5
دهیان كۆمپانیای زهبهالحو ئوتێلو قاچاغچێتی كردن بهنهوتی کۆنترۆڵ کردبو
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامهیهك کۆمپانیای ئاوێنه دهریدهکات
هوشیار یان بهرههم..
12 »» 17 »»3
كامیان سهرۆك كۆماری داهاتوی عێراقه؟
چ فهرمانبهرێك بهموچهكه ی دهژی؟
12 »» 17 »» 8
ئهگهرێك بۆ قهدهغهكردن ی كاری دوهم لههێزهكانی ناوخۆ لهئارادایه
بهڕێوهبهری پێشوی ئاسایش ی فڕۆكهخانهی سلێمانی دهستگیر دهكرێت بهڕێوهب���هری پێش���وی ئاسایش��� ی فڕۆكهخان���هی س���لێمانی لهكات���ی گهڕانهوهی لهئهڵمانیاوه بۆ س���لێمانی لهفڕۆكهخانه دهستگیركرا ،ناوبراو زاوای جهبار فهرمانو هاوس���هری ئهندامێكی ئهنجومهنی س���هركردایهتی یهكێتییه، لهكاتێك���دا ك���ه بهپێ���ی زانیارییهكان گهڕان���هوهی ناوب���راو دوای ئ���هوه دێ گفتی پێدراوه دۆس���یهكهی دابخرێت، س���هرچاوهیهك ئاماژه بهوه دهكات كه ئهو بۆ س���هلماندنی ئهستۆ پاكی خۆی گهڕاوهتهوه كوردستان. تایب���هت بهئاوێن���ه :بهڕێوهب���هری پێش���وی ئاسایش���ی فڕۆكهخان���هی س���لێمانی "موقهدهم ك" ك���ه نزیكهی چ���وار س���اڵ لهمهوب���هر بهتۆمهت���ی تێ���وهگالن لهگهندهڵیی���هوه لهگ���هڵ
جێگرهك���هی دۆس���ێیهكیان لهدادگا بۆ كرای���هوه بهوپێیهی زیات���ر لهملیارێك دیناری���ان بردبو ،بهرل���هوهی روبهڕوی دادگا بكرێنهوه ،لهڕێگهی فڕۆكهخانهی س���لێمانییهوه دهرفهت���ی ئهوهیان بۆ رهخسا بهرهو دهرهوهی واڵت ههڵبێن. بهپێی زانیارییهكانی ئاوێنه "موقهدهم ك" كه لهالی���هن دادگاوه بهش���ێوهی غیابی سێ ساڵ حوكمدراوه ،بهمدواییه لهئهڵمانی���ا گفت���ی ئهوهی پێ���دراوه بگهڕێتهوه بۆ كوردستان ئهو دۆسیهیه دادهخهن كه لهالیهن دادگاوه سهبارهت بهتێوهگالنی لهگهندهڵیو پاره خواردنی فڕۆكهخانهی س���لێمانیدا لهسهریهتی. ئهو شهوی سێشهممهی رابردو لهكاتی گهڕانهوهیدا لهئهڵمانیاوه لهفڕۆكهخانه لهالی���هن ئاسایش���هوه دهس���تگیركرا،
لهكاتێك���دا ك���ه بهپێ���ی زانیارییهكان دهستگیركردنی ناوبراو تهنها بۆ روكهشه، لهبهرئ���هوهی وهك ه���هر تۆمهتبارێكی دیكه مامهڵهی لهگ هڵ ناكرێو ئێس���تا لهژوری ئهفسهرێكی خهفهردا لهئاسایش دانراوه ،سهرچاوهیهكی ئاگادار جهغت ل���هوه دهكات���هوه كه "موق���هدهم ك" بهكۆمهڵێك بهڵگ���هوه گهڕاوهتهوه بۆ كوردستانو دهیهوێ ئهستۆپاكی خۆی بس���هلمێنێت بهرامبهر بهو تۆمهتانهی لهالیهن دادگاوه خراوهته پاڵی. ئاوێن���ه بۆ زانیاری زیاتر س���هبارهت بهم مهس���هلهیه پهیوهندی بهئاسایشی فڕۆكهخانهی س���لێمانییهوه كرد بهاڵم ئاماده نهبون هیچ لێدوان بدهن.
"پێویسته دیسکۆو نایتکڵهپو مهساجهکان کراوهبن"
»»
3
»» 17
ریکالم
فڕۆکەخانەی سلێمانی
فۆتۆ :سایتی فڕۆکەخانە
دروستکردنی دیکتاتۆر لهرێگهی دهستورهوه
»» 13
ریکالم
ناونیشان :سلێمانی گهڕهکی شۆڕش 101شهقامی 2سالم خانووی 56تهلهفۆن 2136622 3210501 3210502 :ههولێر ،فولکهی کوران -بهرامبهر نهخۆشخانهی ژینی تایبهت (مۆبایل) 07504531388 :ئاریافۆن 2560031 :کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار تیراژ4500 :
2
) )361سێشهمم ه 2013/1/22
چهندین فهرمانبهر لهسهرۆكایهت ی پهرلهمان دهكرێن بهراوێژكار کهمال کهرکوکی
ئهرسهالن بایز
تاریق هاشمی بۆ ئاوێنه: زۆر كهسایهتی كورد بۆ پۆستی سهرۆك كۆمارگونجاون
سهرۆكی پێش���وو ئێستای پهرلهمان ی كوردس���تان چهندی���ن فهرمانب���هری نزیكی خۆیانو نوسینگهكانیان كردوه بهراوێژكار لهسهرۆكایهتی پهرلهمان. ههولێ���ر ،ئاوێن���ه :بهپێ���ی ئ���هو زانیارییانهی دهس���ت ئاوێنه كهوتون، لهچهن���د كاتێك���ی جیاجی���ا ههردو س���هرۆكی پهرلهمانی كوردس���تان د. كهم���ال كهركوك���یو د .ئهرس���هالن بایز چهن���د فهرمانبهرێكی���ان كردوه بهراوێژكار( اق���دم)و راوێژكار ،لهوانه
ههواڵ
ئهفسهری پاسهوانهكانی خۆیانو كهسه تیادا وهرگرت���وه كاربكات ،ئهو دهمه ئیس���ماعیل كورده "ه���هردو (ر ،ك) راوێژكاری پێشكهوتونو لهسهردهمی دهكرێت بهراوێژكار. نزیكهكانی نوسینگهكهی خۆیان. بۆ پشتڕاس���تكردنهوهی ههواڵهكه ،د.كهمال كهركوكی كراونهته راوێژكارو س���هرچاوهیهك بهئاوێنهی راگهیاند ئهو كهسانهی كراون بهراوێژكار بهدهر وتهبێ���ژی پهرلهمان���ی كوردس���تان راوێ���ژكاری پێش���كهوتو( ،س) لهیاس���او رێنوماییهكان���ی وهزارهتی تاریق جهوه���هر وتی"ههرچهنده ئهوه راوێژكارێك���ی نوێیهو ش���هش حهوت دارایی كراون .بهپێی ئهو سیس���تهمه مهسهلهیهكی ئیدارییهو من لهنزیكهوه مانگ���ه بۆته راوێژكاری پێش���كهوتو، فهرمانبهرێ���ك دهكرێت بهراوێژكار كه ئاگاداری وردهكارییهكانی نیم ،بهاڵم لهبهریتانیا هاتۆتهوهو ماستهری ههیه بڕوانام���هی بهكالۆریۆس���ی ههبێ���ت ،ئهو كهس���انه كه باس دهكرێن ئێستا لهئهندازهدا( ،ل)یش تازه دامهزراوهو ههروهها 18س���اڵ خزمهتی ههبێت ،لهكاری خۆی���ان بهردهوامنو دهمێكه تهنها راوێژكاره ،لهروی موچهش���هوه نیوهی خزمهتهكهی لهبوارهكهی خۆیدا ئهو سیفهتهیان ههیه وهكو راوێژكار" .ههركهس���ێك راوێژكار بێت موچهكهی بهڕێوهبهری گشتی دیوانی پهرلهمان )2( ،ملیۆنو ( )413ههزار دیناره". بێتو ل���هو بوارهی ك���ه بڕوانامهكهی
کێشهکانی ههرێمو بهغدادو زهویهکانی قولهرهیسی سلێمانی
بازاڕ ی كڕینو فرۆشتنی زهوییان راگرتوه
تاریق هاشمی ی عێ���راق سیستمی فیدراڵییه". ی س���هرۆك كۆم���ار جێگ���ر ی ی پرس���یارێكدا لهب���اره لهوهاڵم��� تاریق هاش���می رایدهگهیهنێت باشترین ێ بهبهدیلێكی باش دهزانن بۆ ی ئهوهی ك سیس���تم بۆ عێراق فیدراڵییه ،لهباره ی ئاماژه بهوهدهكات ئهو ی كهس���ێك بۆ ش���وێنی مام تاڵهبانی ،هاشم دیاریكردن ی كوردستانهو ی هاوپهیمان ی زۆر پۆست ه پشك جهالل ،دهڵێت "كهسایهتی كورد ی باش كاندید بكهن، دهتوان���ن بهدیلێك ههن بۆ ئهو پۆسته دهگونجێن". تایب���هت بهئاوێن���ه :لهدیمانهیهكدا ههروهها دهڵێت "كهسایهتی كوردی زۆر ی ههن بۆ ئهو پۆست ه دهگونجێن ،هیوادارم ی ئاوێن���ه ،جێگر لهگ���هڵ رۆژنام���ه ی باشترین ،ك ه ی عێراق تاریق هاشمی ،سهركهوتوبن لهههڵبژاردن سهرۆك كۆمار ی فراوانو ی ()2005م بیرناچێت ،ك ه زۆر قبوڵكراو بێتو داناییهك دهڵێت "ساڵ ی ئهزمونێك���ی پێگهیش���توی ههبێ���تو م���ن یهكێك بوم لهنهی���اره توندهكان ی ی درێژ ی پاكو س���هبرێك ئهو مادده دهستورییانهی پهیوهستبون ژیاننامهیهك ی ههبێ���ت ،بهبۆچون���ی من عێ���راق لهم ی ئهزمونێك بهههرێمهكانهوه ،بهاڵم دوا ی قۆناغ هی ئێستایدا ئهوهی دهوێت". ی فێر شهش س���اڵه ،ههندێك لهوانه ی ی داهات���ودا دهق��� لهژم���اره ی بوم ئهوهیه باشترین پهیكهری كارگێڕ ی وهكو عێراق ،چاوپێكهوتنهكه باڵودهكرێتهوه ی فرهی بۆ كۆمهڵگهیهك
ریکالم هاواڵتیهک لهبهردهم نوسینگهیهکی کڕینو فرۆشی خانوو زهویدا ئا :رهوا بورهان ملمالنێی سهرۆكی ههرێم بارزانیو سهرۆک وهزیرانی عێراق مالیکی لهالیهکو تیاچونی قائیقامی پێشوی سلێمانی لهالیهکی دیکهوه ههریهكهو بههۆكاری جیا جیا ماوهی زیاتر لهشهش مانگه بازاڕی كڕینو فرۆشتنی زهوییان سست كردوه. بههۆی بارگرژی نێوان ههرێمو بهغدا كه م����اوهی چهند مانگێك����ه درێژهی ههیهو بهش����ێكی بهرپرسیارێتییهكهی دهكهوێته سهرش����انی سهرۆكی ههرێم، پێش����تریش بههۆی دهس����تگیركردنی قائمقام����ی س����لێمانیو دوای گی����ان لهدهس����تدانی لهزیندان����ی ئاس����ایش، ژمارهیهك����ی زۆر لهخ����اوهن موڵ����كو كهس����انی ئاس����ایی ناوێ����رن مامهڵهی كڕینو فرۆش بهزهویو خانوهكانیانهوه بكهن ،دهرئهنجامی ئهم بێ بازاڕییهش بۆته ه����ۆی ئهوهی نزیكهی دوس����هد نوسینگه لهسنوری پارێزگای سلێمانی نوسینگهكانیان دابخهن. شارهزایی بواری ئابوریو مامۆستای زانكۆ نیاز نهجمهدین ئاماژهی بۆ ئهوه كرد ك����ه وهس����تانو الوازبونی كڕینو فرۆشتنی زهویو خانو پهیوهندی بهو
بارگرژییانهوه ههیه كه لهنێوان ههرێمو بهغدا ههیه ،سهرمایهداران دهترسن ل ه بهگهڕخستنی سهرمایهكهیان ،هاوكات ئهو پێیوایه روداوی گیان لهدهستدانی قائیمقامی پێشوو ههمو ئهو كێشانهی لهس����هر زهویو زار دوای ئ����هو روداوه هاتن����ه ئ����اراوه كاریگهرییهك����هی بۆ ماوهیهك����ی دیاریك����راو ك����ورت مهودا دهبێت. ئهو مامۆس����تایهی زانكۆی سلێمانی ئاماژه بۆ ئهوه دهكات كه بهشێكی زۆری ئهوانهی مامهڵهی كڕینو فرۆش����تنیان بهخانوبهرهوه دهكرد خهڵكی دهرهوهی ههرێم ب����ون ،بهعهرهبو بگره هاواڵتی ئێرانیشییان تێدا بو"ئهوان لهناوچهكانی خۆیان����هوه هاتب����ونو س����هرمایهیان خستبوه گهڕ لهكوردستان لهبهرئهوهی ئارامه ،كه زانییان بارگرژی رویكردۆته ئێرهش ئێستا ناوێرن لهكوردستان ئهو مامهڵهیه بكهن". بهگوێ����رهی زانیارییهكان����ی ئاوێنه لهپارێزگای سلێمانی زیاتر لهدو ههزار نوس����ینگهی خانوو زهوی ههیه ،بهاڵم بههۆی سستیو وهستانی بازاڕی كڕینو فرۆشتنی زهویو خانوهوه زیاتر له 200 نوسینگه لهشاری سلێمانی دایانخستوه، خاوهنی نوسینگهیهكی كڕینو فرۆشتنی زهویو خانو لهگهڕهكی عهقاری ،فازیل
فۆتۆ :ئارام کهریم مهحمود وتی " خاوهن نوس����ینگهكان بهرهو ههولێریش رۆیش����توهو ئێس����تا زۆریان نوس����ینگهكانیان داخس����توه" ،ئهوانیش ههمان كێش����هیان بهزیادهوه كڕیارێك����ی خان����وو زهوی����ش كه لهو ههیه. خاوهنی نوس����ینگهی س����ام س����ام نوس����ینگهیه ئامادهبو ،وتی " خاوهنی نوس����ینگهیهك بههۆی بێ بازاڕییهوه لهبازاڕی خانهقای س����لێمانی ،رهفیق حهكیم هۆكاری سس����تی ب����ازاڕی بۆ دوكانهكهی كردوه بهكهبابخانه". فازی����ل مهحم����ود پێیوای����ه گران����یو كهمی پ����اره گێڕایهوهو وتی" ه����ۆكاری سس����تی بازاڕ بۆ كێش����هی نهمان����ی پاره لهبانك����هكان كاریگهری ئۆپهراس����یۆنهكانی دیجلهو مهترس����ی خراپ����ی ههب����وه لهس����هر ب����ازاڕی شهڕ لهنێوان ههرێمو بهغداو بارودۆخی زهویو زار". ئ����هو خ����اوهن نوس����ینگهیه ئهوهی ئێستای خۆپیش����اندانهكانی رۆژئاوای عێ����راق دهگهڕێت����هوهو ،وت����ی" كڕیار نهش����اردهوه ك����ه مردن����ی قائیمقامی دهترس����ێت لهكڕینو فرۆشتنی خانوو پێش����وی س����لێمانی زانا حهمهساڵحو زهوی ،ئهمهش بۆته هۆی سس����تبونی لێدوانهكانی س����هرۆكی ههرێم بارزانیو بازاڕ ،ئهو كهسانهی پێشتر لهخواروی س����هرۆكی ئهنجومهنی وهزیرانی عێراق عێراق����هوه دههات����ن ب����ۆ ئ����هم جۆره مالیكی لهكاتی ئۆپهراس����یۆنی دیجله، مامهڵهیه ئێستا خانوو زهوی ناكڕن" .ب����وه هۆی ئ����هوهی ههندێك كهس����ی ئ����هو خ����اوهن نوس����ینگهیه روداوی س����هرمایهدار لهترس����اندا پارهكانیان گیان لهدهس����تدانی زان����ای قایمقامی بكشێننهوه. لهم����اوهی راب����ردودا بهه����ۆی ئهو پێش����و بههۆكارێك����ی ت����ر دهزانێ����ت كه بۆته هۆی سس����تی ب����ازاڕو وتی" كێش����انهی لهس����هر زهویو زار هاتنه لهناوچهی قولهرهیسی كڕینو فرۆشتنی ئاراوه ،بهتایبهتی كێشهكهی قایمقامی پێشوی س����لێمانی ،بازاڕی زهویو زار وهستاندوه". فازی����ل ب����اس لهفراوانبون����ی ئ����هم سس����ت بو ،دواتریش ئهگهری رودانی كێشهیه دهكاتو باس لهنهمانی بازاڕی شهڕ لهنێوان ههرێمو بهغداو لێدوانهكانی زهوی فرۆشتنی دهرهوهی شار دهكات مهسعود بارزانیو مالیكی دژی یهكتر، بهدۆنمو ئهو پێیوایه زهوی نهفرۆشتن بازاڕی ئهو كهرتهی بهتهوای توش����ی تهنها س����لێمانی نهگرتۆت����هوه ،بهڵكو ئیفلیجی كرد.
ههنوکه
) )361سێشهممه 2013/1/22
هوشیار یان بهرههم..
3
كامیان سهرۆك كۆماری داهاتوی عێراقه؟ ی كهس بۆچ ی ی تهندروست باس ی ناكات؟ تاڵهبان
ئا :ئاوێنه ێ زیاتر لهمانگێكه تاڵهبانی ملمالن لهگه ڵ مهرگ دهكات ،ئێستا خهریك ه ی لهئاستی عێراقدا ئهو دهنگه بهبهرز دهبیسترێت كه ئیتر پێویسته قس ه ی لهسهر پڕ كردنهوهی پۆستهكه ی ی بكرێت ،كورد پڕكردنهوه تاڵهبان ی خۆی دهزانێت، ئهو پۆسته بهماف ی یهكێتی پێیوایه دهبێت بهپێ ی ئهو رێككهوتننانهی لهگ هڵ پارت ی سهرۆك كۆمار بۆ كراوه پۆست ئهوان بێت ،بهاڵم پارتی نهخشهو ێ پالنێكی دیكهی لهسهردایهو دهیهو لهساتو سهودایهكدا ئهو پۆستهشیان پێبدرێت. ی ی تاڵهبان ی ئهمجاره نهخۆش���كهوتن جیاواز لهههر جارێك���ی دیكهی ئهوه، ی زۆر كز ئهمجارهی���ان تروس���كاییهك ی ێ گهڕانهوه بهدیدهكرێت بۆ سهرلهنو بۆ ژیانی ئاساییو قسهكردنو كاركردن، ی خێزانهكهیو ههرچهن���ده ئهندامان��� ی ی نیش���تمان كاربهدهس���تانی یهكێت��� كوردس���تان نایانهوێ بهئاش���كرا باس لهپێویس���تی دیاریكردنی كهس���ێك بۆ ی لهبهغدا بكهن، پۆس���تهك هی تاڵهبان ی ئاوێنه لهپشت بهاڵم بهپێی زانیارییهكان پهردهو لهدانیش���تنه تایبهتییهكانیاندا ی قس��� ه كردن س���هبارهت بهو كهس ه ی پێویس���ته نوێنهرایهتی كوردو یهكێت بكات لهو پۆس���ته سیادییهدا لهبهغدا، یهكێكه لهمهسهله گرنگهكان. ی رابردو، ههرچهنده بهدرێژایی مانگ ی قسه س���هبارهت بهو ههر كه س���هر ی مهس���هلهیه دامهزراوه ،لێپرس���راوان یهكێتی جهغتیان لهسهر ئهوه كردوهتهوه ی ی هاوكێش��� ه كه بهپێی دابهش���كردن ی پۆسته سیاسییهكان لهعێراق ،لهدوا ی سهرۆك كۆمار ههر تاڵهبانیش پۆست
بهرههم ساڵح
هوشیار زێباری بۆ كورد دهبێتو لهو چوارچێوهیهشدا ی ههر بۆ یهكێتی دهبێت ،ئهو كهس���ه لهو دانیش���تان ه تایبهتیانهش���دا زیاتر ئام���اژهی ب���ۆ دهكرێ���ت "د.بهره���هم ی ی سهرچاوهیهك س���اڵح"ه .بهاڵم بهپێ ی دیموكراتی كوردس���تان ئاگادار پارت ی ئامادهی���ه ب���ۆ ئهو پڕ دو س���یناریۆ ی ئهو پۆس���ت ه كه یهكێكیان كردنهوه ی هێنانهپێشی "هوشیار زێباری" وهزیر
ی گهر بێتو د.بهرههم بۆ وهرگرتن ی ناوخۆو ئهو پۆسته پشتیوان دهرهوه بهدهست نههێنێت ئهوا پارتی سیناریۆیهكی دیكهی ئامادهیه
ی ی بارزان��� دهرهوهی عێ���راقو خاڵ��� سهرۆكی ههرێمه. ی بهپێی ئهم س���هرچاوهیه سیناریۆ ی پارت���ی رێككهوتن ه لهس���هر یهكهم��� ی د.بهرههم س���اڵح ئهو پۆس���ت ه ئهوه ی ئهو ی خۆ وهربگرێت ،گهر بێتو یهكێت
باژێڕهوانی قهزاكان ی (سۆران ،چۆمان ،شهقاڵوه) بهشداریی كۆبونهوه ی جڤات ی نیشتمانییان نهكرد ئا :ئاوێنە ی سێ باژێڕهوانی گۆڕان بهشدار كۆبونهوهی جڤاتی نیشتمانییان نهكردوه ،بههۆی تێبینییان لهسهر ی جڤاتی نیشتمانیو دانانی كهسێك دیك ه لهههولێر بێ ههڵبژاردن بۆ ی جڤاتهكه ،ههریهك لهباژێڕهوان ی (سۆران ،چۆمان ،شهقاڵوه) قهزاكان ی بهشداری كۆبونهوهی جڤاتی نیشتمان بزوتنهوهی گۆڕانیان نهكردوهو لهو ی روهشهوه یاداشتێكیان ئاراسته جڤاتهكه كردوه. ی ی ئ���اگادار بهئاوێن ه س���هرچاوهیهك ی ی رۆژی ههین راگهیاند ك ه لهكۆبونهوه ی ی نیش���تمانی گۆڕان ،باژێڕهوان جڤات ی (سۆران ،چۆمان ،شهقاڵوه) قهزاكان ی بهش���دارییان نهكردوه ك��� ه هۆكارێك ی بهشداری نهكردنیان پهیوهندی بهدانان ی ههولێرهوه ههیه لهنێو كهسێكی شار ی جڤاتهك ه ك���ه ئهندامی ژوری پهیجور گۆڕان���هو هی���چ پێویس���تیش ن���اكات ی جڤاتهك ه بكات. بهشدار ی گۆڕان ی نیش���تمان ی جڤات ئهندامان لهس���هرۆكی فراكس���یۆنهكانی گۆڕان لهپهرلهمان���ی كوردس���تانو عێ���راق ی ژورهكانو باژێڕهوان���هكان رێكخ���هر ی ی دواییان بهشێوه پێكهاتوه ك ه ئهم ه "ههڵبژاردن" بوه. س���هبارهت بهبهش���دارینهكردنیان ی نیش���تمانی، ی جڤات لهكۆبونهوهك���ه ی ئاوێن��� ه پهیوهندیك���رد بهباژێڕهوان��� قهزای سۆران (ئهنوهر حهمهشهریف)، ئهویش زانیارییهكهی پشتڕاستكردهوهو ی ب���هوهدا ك ه بههۆی تێبینییان ئاماژه ی لهس���هر چۆنیهت���ی دروس���تكردن ی ی كهس���ێك لهژور جڤاتهك���هو دانان ی ههولێر، پهیجوری بۆ سهرپهرشتیارێت
دیاری بكات بۆ وهرگرتنی ئهو پۆستهو ی لێب���كات ،بهتایبهت���ی ك ه پش���تیوان ی ئهوه لهئارادایه د.بهرههم قسهو باس ی ههڵوێستی سیاسییهوه بهرامبهر لهڕو ی بهزۆربهی روداوهكانی ناوخۆو دهرهوه كوردس���تان نزیكتری���ن ك���هس بێت لهپارتیو بارزانیی���هوهو تهنانهت باس لهوهش دهكرێت چهند جارێك بهرههم س���اڵح لهكۆبونهوهو دانیش���تنهكانیدا
ی ئام���اژهی بهوه ك���ردوه ك��� ه بارزان ی لێدهكات بۆ وهرگرتنی ئهو پش���تیوان پۆس���ته .بهاڵم یهكێتیو پارتیو ههمو ی دیكهش ب���اش دهزانن ك ه الیهنهكان��� وهرگرتنی ئهو پۆست ه تهنها بهویستو خواس���تی ناوخۆ بهدینای���هت ،بهڵكو
ی ئهو دهكات. پێویستییهكی بنهڕهتی وهرگرتن بهپێی سهرچاوه ئاگادارهك ه گهر بێتو ی پۆست ه ئهوهی ه ك ه ئهمهریكا رهزامهند لهس���هر بێتو ئێرانیش ناڕازی نهبێت .د.بهره���هم بۆ وهرگرتنی ئهو پۆس���ت ه س���هبارهت بهد.بهره���هم ب���اس لهوه پش���تیوانی ناوخۆو دهرهوه بهدهست ی دهكرێت ك���ه ئهمهریكییهكان ڤیتۆیان نههێنێ���ت ئهوا پارتی س���یناریۆیهك ی لهس���اتو ی نیی���ه ،ب���هاڵم ههرچهنده دیكهی ئامادهیه ،بۆ ئهوه لهس���هر ی سهودایهكدا لهگهڵ یهكێتی ،ئهو پۆست ه ئێرانییهكان پێیان باش���ه ك ه پۆست ی دهست ی بهوان بدرێو لهبهرامبهردا پارت س���هرۆك كۆمار بدرێ���ت بهئهندامێك ی ههڵبگرێت ی ئێستا ی كوردستان ،بهاڵم لهچهند پۆستێك ی نیش���تمان یهكێت ی تائێستا ههڵوێستێكی رونو ئاشكرایان ب���ۆ یهكێتی ك ه گرنگترینیان پۆس���ت س���هبارهت به"د.بهره���هم" نیی���ه ،وهزیری دهرهوهی عێراقه. ی دهیهوێت ی س���هرچاوهكه پارت بهپێ ی ئهم ناڕونییهش دهگهڕێتهوه بهش���ێك ی كهس���ێك بهو ی نهیتوان ی گ���هر یهكێت ی د.بهرههم دۆس���تایهتییهك بۆ ئهوه ی یهكێتیو ی ك���ه ناوخ���ۆ ی لهگ���ه ڵ ئهمهریكییهكان ههیهو پێوهران���ه نزیك ی كوردستانو عێراقو ناوچهكهو تهنانهت ی یهكێتی نیشتمان پێشتریش نوێنهر ی كوردستان بوه لهئهمهریكا ،ئهمه جگ ه جیهانی���ش دهیخوازێت ب���ۆ وهرگرتن ی س���هرۆك كۆمار دهستنیشان لهوهی ك ه قسهو باسی ئهوه لهئارادای ه پۆس���ت ی ی وهزیر ی عێراقیش بكات ئهوا هوش���یار زێب���ار ی سهرۆك وهزیران ك ه مالیك ی ی لهگهڵ د.بهرههم تهواو دهرهوهی عێ���راقو خاڵ���ی بارزان��� ئهوهنده بهین نییه تا حهز بهوهرگرتنی ئهو پۆس���ت ه س���هرۆكی ههرێم كاندید بكرێت بۆ ئهو ی پۆسته. بكات ،ئهمهش وێڕای ئهوهی ك ه ماوه ئێستا پرس���یارهك ه ئهوهیه :كامیان ئێس���تای س���هرۆكایهتی كۆمار تهنها ی ی داهاتو ی دهبێت���ه س���هرۆك كۆم���ار چهن���د مانگێكی كهمی م���اوه ،ئهرك ئهو لهوهرگرتنی ئهم پۆستهدا قورستر عێراق :بهرههم یان هوشیار؟
سهڕهرای ئهوهی لهپاش گواستنهوهی تاڵهبانیی����هوه بۆ بهرلین ،چهندین جار ههواڵی ئهوه لهزاری د.فوئاد مهعسومو نهجمهدی����ن كهری����مو هێ����رۆ ئیبراهیم ئهحمهدو لهس����ایتهكانی چاودێرو وااڵ پرێس����هوه باڵوكرایهوه كه تهندروستی تاڵهبان����ی رو لهباش����ییهو تهنان����هت بهشێكیش����یان باس����یان لهوه كرد كه تاڵهبانی پهیامێك باڵودهكاتهوه ،بهاڵم بهدوای ههمو ئ����هو ههواڵو لێدوانانهدا هێشتا باری تهندروستی راستهقینهی تاڵهبانی وهك ئ����هوهی ههیهو ئهوهی پێشبینی دهكرێت باس ناكرێت ،بۆچی ئهمه دهشاررێتهوه؟! وێڕای ئ����هوهی چهندی����ن رۆژنامهی ی وهك لێ ڤیگارۆی فهرهنسیو بهناوبانگ چهندین سایتی ناسراو ههواڵی ئهوهیان باڵوك����ردهوه ك����ه تاڵهبان����ی رۆژانی لهمردنی نێو پێخهفدا بهس����هردهبات، بهاڵم بهڕونیو بهو ش����ێوهیهی خهڵكی باوهڕی پێبكات بهڵگهیهكی وا پیشان نادرێت كه لهڕاستیدا باری تهندروستی تاڵهبانی پێچهوان����هی ئهو ههوااڵنهیه. ههرچهنده بهپێ����ی دوا زانیارییهكانی ئاوێنه ب����اری تهندروس����تی تاڵهبانی بهبهراورد بهس����هرهتای گواستنهوهی بۆ ئهڵمانیا رو لهباشییهو بهشێك لهو ئامێره پزیشكییانهشی لێكراوهتهوه كه بۆ راگرتنی باری تهندروس����تی پێوهی ب����ون ،بهاڵم ئ����هوهی جێی س����هرنجه تائێس����تاش بهرپرس����انی یهكێتی كه سهبارهت بهم نهخۆشكهوتنه دهدوێن، هێشتا وادهزانن "تاڵهبانی لهسهفهره"!
بهڕێوهبهری پێشوی ئاسایشی فڕۆكهخانهی سلێمانی
کە تۆمەتبارە بە گەندەڵی دهستگیر دهكرێت ئا :ئاوێن ه
ی ی ئاسایش بهڕێوهبهری پێشو ی فڕۆكهخانهی سلێمانی لهكات ی گهڕانهوهی لهئهڵمانیاوه بۆ سلێمان لهفڕۆكهخانه دهستگیركرا ،ناوبراو ی ی جهبار فهرمانو هاوسهر زاوا ی ی سهركردایهت ئهندامێكی ئهنجومهن یهكێتییه ،پێشتر تۆمهتباركراوه ی بهوهی لهگهندهڵییهكی گهوره ی پاره خواردنهوه تێوهگالوه ،بهپێ ی زانیاریهكان گهڕانهوهی ناوبراو دوا ئهوه دێ كه گفتی ئهوهی پێدراوه دۆسیهكهی دابخرێت ،لهههمانكاتیشدا ئهوان یاداش���تێكیان داوهت ه جڤاتهكهو سهرچاوهیهك ئاماژه بهوه دهكات ك ه ی ی ناوبراو بۆ سهلماندنی ئهستۆ پاك ی "قهزا ی وهاڵمن ،ناوبراو وت چاوهڕێ��� سۆران یهكێك ه لهقهزا ههره گرنگهكان خۆی گهڕاوهتهوه بۆ كوردستان. ی ههولێرهوه بۆی ه دهبو بهنیسبهت شار ی "موقهدهم ك" كه پێشتر بهڕێوهبهر دو ئهندام لهجڤاتهكهدا ههبونایه". ی ی فڕۆكهخانهی سلێمان ی ئاسایش ههر لهو بارهیهوه ئاوێن ه پهیوهندیكرد پێشو بهباژێڕهوانی قهزای چۆمان (سیامهند ب���و ،نزیكهی چ���وار س���اڵ لهمهوبهر ی بهتۆمهت���ی تێ���وهگالن لهگهندهڵییهوه ی كۆبونهوهك ه عهلی) ك��� ه بهش���دار ی لهوهكرد لهگ���هڵ جێگرهك���هی دۆس���ێیهكیان نهكردوه ،بهاڵم ئهو ،باس��� ی تهندروستییهوه ل���هدادگا بۆ كرای���هوه بهوپێی هی زیاتر ی بار كه بههۆی خراپ بهشدار نهبوهو سهبارهت بهدانانی ئهو لهملیارێك دیناری���ان بردبو ،كه دواتر ی لهسهریان كرابوه ی ههولێر ،بهشێك لهو پارهیه ی پهیجوریش بۆ شار كهسه ی ماڵ گهڕاندیانهوه بۆ ئاسایش ،ئهوكات ی "ئهو كهسه بهش���ێوهیهكی كات وت ی بڕی���اری دادگا ی س���هڕهرای دهركردن ی رێكخس���تنهوه هاتوه بهمهبهس���ت بهمهبهس���تی دهس���تگیركردنی خۆیو كارهكان". ی ی ئهوه ی جێگرهك هی ،بهاڵم ناوبراو بههۆ ئاوێن ه زۆر ههوڵیدا رای ئهندامهك ه ی ی یهكێك لهسهركرده ناودارهكان ی پهیج���وری وهربگرێ���ت ،ب���هاڵم زاوا ژور ی یهكێتی "جهبار فهرمان" بو ،بهرلهوه بهردهست نهبو. ی ی دادگا بكرێت���هوه ،لهڕێگه ئهم��� ه لهكاتێكدای��� ه ك��� ه ماوهیهك ه روب���هڕو ی ی س���لێمانییهوه دهرفهت ی فڕۆكهخانه ی نیشتمان ی جڤات ی پێكهێنان مهسهله ی ئهوهی لهگه ڵ جێگرهكهی بۆ رهخس���ا ی لهنێ���و بزوتنهوه ج���ۆره ئاڵۆزییهك ی واڵت ههڵبێت. گۆڕان���دا دروس���تكردوهو چهندی���ن بهرهو دهرهوه ی ئاوێن��� ه ی زانیارییهكان��� بهپێ��� ی ناو گۆڕان تێبینییان ی دیار ههڵسوڕاو لهسهر چۆنیهتی پێكهێنانی ئهو جڤات ه (موق���هدهم ك) دواتر لهالیهن دادگاوه ی سێ سا ڵ حوكم درا. بهشێوهی غیاب ههیه.
رێگای فڕۆکەخانەی سلێمانی
فۆتۆ :ئارام کەریم
ی پاره خواردنی فڕۆكهخانهی سلێمانیدا ناوبراو كه بهدرێژایی ئهم چهند ساڵ ه ی ئهڵمانیا لهسهریهتی. لهكوردستان ههڵهاتبو لهواڵت ی ی ئ���هو گفت���هدا ،ش���هو ب���هدوا ی ژیانی بهس���هردهبرد ،بهمدواییه گفت ی راب���ردو لهئهڵمانی���اوه ئهوهی دهدهنێ گ���هر بێتو بگهڕێتهوه سێش���هممه ێ ی دهكهنو ئهو دهگهڕێتهوه بۆ سلێمانیو دهستبهج بۆ كوردس���تان هاوكار دۆسیهیه دادهخهن ك ه لهالیهن دادگاوه لهفڕۆكهخان��� ه لهالی���هن ئاسایش���هوه ی ی لهگهندهڵیو دهس���تگیر دهكرێ���ت ،بهپێ��� س���هبارهت بهتێوهگالن���
ی ی ئاگادار دهستگیركردن سهرچاوهیهك ی ناوبراو تهنها بۆ روكهشه ،لهبهرئهوه ی ی دیك ه مامهڵه وهك ههر تۆمهتبارێك ی لهالیهن ی ئ���هوه لهگ��� ه ڵ ناكرێ ،دوا ئاسایش���هوه دهس���تگیر دهكرێ���ت، ی ی ئهفس���هر دهگوازرێت���هوه بۆ ژورێك خهفهر لهئاس���ایشو ئێستا ههمو ئهو ی لهبهردهستدای ه كهرهسهو پێویستییانه ی ت���ر لێیان ك��� ه دهس���تگیركراوهكان قهدهغ ه كراوه. ی دهس���ت ی ئ���هو زانیارییان ه بهپێ��� ی ئاوێن ه كهوتون ئهو ب���ڕه پاره زۆره ی لهالیهن (موقهدهم ی خ���ۆ كه وهخت ك)و جێگرهكهی���هوه گهڕێنراوهت���هوه ب���ۆ ئاس���ایشو به 80دهفت���هر دۆالر ی مهزهن���ده دهكرێ���ت ،لهئهس���تۆ ی ی بڕی���ار ئاسایش���دایهو لهبهرئ���هوه ی نییه هێش���تا نهگهڕێنراوهتهوه دادگا ی خهزێنهی حكوم���هت .ههروهها بهپێ ی ی پێش���و ئ���هو زانییاریانهش جێگر ی بهڕێوهبهری بهڕێوهبهرایهتی ئاسایش ی ی ئهوه ی س���لێمانی ،دوا فڕۆكهخانه بهتێوهگالن لهو مهسهلهیهوه تۆمهتبار ی دهكرێت بۆ ماوهیهك دهڕواته دهرهوه واڵتو پاشان دهگهڕێتهوه كوردستانو ی دادهخرێت ،ئێس���تا ئهو دۆس���یهكه ی ههواڵگریدا كار لهدهزگایهكی گرنگ��� دهكات. ی ی دیكهوه س���هرچاوهیهك لهالیهك��� ی بهوه كرد ك ه "موقهدهم ئاگادار ئاماژه ك" بهكۆمهڵێك بهڵگهوه گهڕاتهوه بۆ ی ی خۆ كوردستان بۆ ئهوهی ئهستۆپاك ی بس���هلمێنێت بهرامبهر بهو تۆمهتانه سهبارهت بهتێوهگالنی لهو دۆسیهیهدا خراوهت ه پاڵی. ی زیاتر سهبارهت بهم ئاوێن ه بۆ زانیار ی مهس���هلهیه پهیوهندی كرد بهئاسایش ی سلێمانییهوه بهاڵم ئاماده فڕۆكهخانه نهبون هیچ لێدوان بدهن.
4
هەنوکە
) )361سێشهمم ه 2013/1/22
دژ ه تیرۆر ،پاراستنو زانیاری بهكهڵك ی دوزخورماتو نەهاتون ئا :سان سااڵنه لهبودجهی ههرێمی كوردستان ی خهیاڵی تهرخان دهكرێت بۆ پارهیهك دهزگای (پاراستنو زانیاری) ،بهاڵم شارێكی وهك دوزخورماتو كه ههفتان ه تهقینهوهی تێدا دهبێت ،تا ئێستا ئهو ی ههرێمو دژه تیرۆر پێیان دو دهزگای ه نهناوهت ه ناوی ،وهك قائیمقامی ئهو شاره شهالل عهبدول رایگهیاند. ی ی تایبهت بهرۆژنامه لهچاوپێكهوتنێك ئاوێنه ،قائیمقامی قهزای دوزخورماتو ی شهالل عهبدول رایگهیاند" نه سهرۆك ی ههرێم هێزێكی تایبهتی بۆ پاراس���تن ی ش���ارهكه بۆ دروستكردین، ئهمنییهت ن ه پاراس���تنو زانیاریو ن ه دژه تیرۆر پێیان ناوهته ئهم ش���ارهوه ،تهنها دو ی ئاسایش���ی لێی ه ك ه یهكێكیان دهزگا ی دیموكراتی كوردستانه، س���هر بهپارت ی ی تریش���یان س���هر بهیهكێت��� ئ���هو نیشتمانی كوردستانه". ی دوزخورماتو باری ئهمن بهرهو خراپتر دهڕوات س���هبارهت بهزیادبون���ی ه���ۆكاری تهقینهوهكان ،قائیمقامی دوزخورماتو شهالل عهبدول ئاماژه بۆ ئهوه دهكات ك ه ناوچ ه كێش���ه لهسهرهكان چهندین پێكهاتهی نهتهوهیی تێدایه ،ئاسایشیش فۆتۆ :ئارام کەریم ك ه زیاتر سهر بهدهسهاڵتی ناوهندییهو پێشمەرگە بە بەرزاییەکانی باکوری دوزخورماتوەوەن ..لەناو دوزخورماتوش هەفتانە چەند تەقینەوە رودەدات پێكهاتهكهش���ی فره نهتهوهیهو دهڵێت ی یاس���اییهوه دهناڵێنن ،ئ���هو دهڵێت " لهناوچ���هی دوزخورماتو ئهمنییهت ی ی 2012ب���ڕ " گروپ ه تیرۆریس���تییهكان دهیانهوێت وهك (كهركوك،دوزخورمات���و ،ئهنبار ،كوردس���تان ب���ۆ س���اڵ ی دهتوانم بڵێم ئهفسهری لێكۆڵینهوهمان نێوان پێكهاتهكان تێكبدهن ،ماوهیهك بهغدا) ئاماژه بۆ بونی هێزی زۆر گهوره 318,150سێ س���هدو ههژده ملیارو شارهك ه لهالیهن هێزی پۆلیسو سوپا س���هدو پهنجا ملی���ۆن دین���ار دانرابو عێراقهوه كه سهر بهپارێزگای تكریت ه نیی���ه ،لهكهركوكیش ئهگ���هر ههبێت لهمهوپێش عهرهبی سوننهیان دهكرده دهكهن لهپشت ئهو تهقینهوانهوه. ی ههرێم ك ه دهپارێزرێت ،شهالل عهبدول ئاماژه بۆ ئهكادیمی نین ،ئهوهی لهدوزو كهركوك ئهو جهخت لهس���هر ئهوه دهكاتهوه ب���ۆ ئهنجومهنی ئاسایش��� ئامان���ج ،دوای ئهوه گواس���تیانهوه بۆ ی بهدهس���تییهوه دهناڵێنین ئهفس���هرو ی فریاكهوتن ی دهگرێتهوه ،ئهوه دهكات كه پۆلیس��� ناوچهی ش���یعه مهزههبهكانو ئهوانیان ك ه ئ���هو كاره" تیرۆریس���تییانه" زۆر دهزگای پاراستنو زانیار ی لێیه ،بهاڵم جهخت دادوهری باش���مان ههیه ،لهدوز تهنها ی پارو نه سااڵنی پێشو ههرێمو ئاسایش��� ی زۆریان بهاڵم ن ه س���اڵ دهكرده ئامانج ،ماوهیهك ه كورد دهكهن ه سیس���تهماتیكنو پارهیهك��� ی ئهمنی لهو لهسهر ئهوه دهكاتهوه كه" دو ئاسایش ی���هك دادوهری كوردم���ان ههی���ه، ی ئهو دهزگایه هی���چ كارێك ی بهكارهێنان��� ئامانج ،لێرهدا مهبهس���تیان ه شهڕێكی تێدهچێ���ت ،ل���هرو ی ش���اره ئهنجام���داوه ،لهكاتێكدا وهك لهدوزخورماتو ههن ،یهكێكیان س���هر بهب���هردهوام دژایهت���ی دهك���رێو لهم ی گ���رانو ئهو تهقهمهنییانه ئۆتۆمبیل نهتهوهیی ،یان تایهفی بنێنهوه". ی ش���وێنهوه دهگوازرێتهوه بۆ شوێنێكی ی كوردستانهو ئهو ی قائیمقام شهالل عهبدول باسی دهكات بهپارتی دیموكرات ناوب���راو پێیوای��� ه ئ���هو گروپ���ه بهكاردههێنرێ���ن بۆ كارهك��� ه ههمو ی تر". ی نیشتمان ی ئاماژه بۆ بونی" واڵتێك لهپش���ت ئهو "دهروازهی ههرێ���م لهدوزخورماتوهوه تریش���یان س���هر بهیهكێت "تیرۆریس���تییانه" ئ���هو بارگرژیی���ه ی ش���هالل دهستپێدهكاتو ئهو شاره وهك كلیلو كوردستانه". ی كارانهوه دهكهن" بهبێ ئهوه نێ���وان بهغ���داو ههرێ���م بهههلێك��� سهرۆكی ههرێمیش ی دوزخورمات���و باس لهوه قائیمقام قفڵێ���ك وای ه ب���ۆ ههرێم ،ئ���هو قوفڵ ه ی عهبدول ناوی ئهو واڵته بهێنێت. ت���ر دهزانن ب���ۆ ئاڵۆزكردن���ی زیاتر بهكهڵكیان نههاتوه ی ی ش���ار ی ههرێم دهكات ك��� ه كێش���هی ئهمن بشكێت تیرۆر ههمو ناوچهكان ی ناوچهك���هو ،وت���ی" ئ���هو توانای���ه ی دوزخورمات���و باس لهوه قائیمقام دهگرێت���هوه ،بۆی���ه دهبێت پاراس���تن دوزخورماتوو بگ���ره كهركوكیش تهنها دوزخورماتو زانیاریو پاراستنو لهپش���ت ئهم تهقینهوان هی دواییهوهن ی شارهكهو ی ئهمنی نیی���ه ،بهڵكو دهكات كه ئهوان بۆ رزگاركردن ی هێ���ز ی نهبون لێرهوه دهس���تپێبكرێت ،لێره ش���هڕ دژه تیرۆری لێنییه ك ه زۆربهی���ان لهیهك كات لهش���وێن ه ی هاواڵتیان لهم ی ماڵو موڵك ی پاراس���تن ی لێكۆڵ���هرهوه بهدهس���ت نهبون��� ی تیرۆر بكهین". ی حكومهت���ی ههرێم��� لهبودج���ه ی عێ���راق ئهنجامدهدرێن، جیاجیاكان���
شەالل عەبدول ئەحمەد ی ئابوری بهغدایه. دهرچوی كۆلیژ ی یهكێتی لهساڵی لهس���هر لیس���ت 2003هوه بوهته ئهندامی ئهنجومهنی قهزا. ل ه 2005بوهته ئهندامی ئهنجومهنیپارێزگا. ی له 2010كراوهت��� ه قایمقامی قهزا دوزخورماتو. ێ بارودۆخ ه خراپه ئهمنییهدا ،ههر س��� پێكهاتهكه(ك���وردو توركمانو عهرهب) ی س���هرۆكی ههرێم مهسعود س���هردان بارزانیان كردوه كه هێزێكی تایبهتیان لهههرێمهوه بۆ دروس���تبكاتو دهڵێت" ئێم ه بهكوردو توركمانو عهرهبهوه ك ه س���هرۆكی ئهنجومهنی ق���هزا لهبرایانی عهرهبی س���وننه ،ئهندامی ئهنجومهنی قهزا ك ه س���هر بهتوركمانی ش���یعهی ه ی یاس���ا ،لهس���هردانێكمان لهدهوڵهت��� ل��� ه 2012/7/6دا داواكارییهكهم���ان بهش���ێوهیهكی فهرم���ی پێش���كهش ی بهس���هرۆكی ههرێم كرد ك��� ه هێزێك ی ههرێممان بۆ دروس���تبكات بۆ تایبهت ی شارهكه ،بهاڵم تائێستا هیچ پاراستن وهاڵمێكمان نهدراوهتهوه".
لهسهر ئهوهی "كێ سهرۆكی ههرێم ههڵبژێرێت" الیهنهكانی كوردستان كهوتن ه دو بهره ی ناكۆكهوه ئا :محهمهد حسێن ئهو پڕۆژه یاسای لهبارهی سیستهمی سهرۆكایهتی ههرێمهوه پێشكهشكرا ههمو هێزه سیاسییهكانی كوردستانی خسته دو بهرهی ناكۆكهوه ،الیهكیان پێی وایه بۆ رێگرتن لهتاكڕهویو چهسپاندنی حكومهتێكی دیموكراسی دهبێت لهناو پهرلهمانهوه سهرۆكی ههرێم ههڵبژێررێت ،پهرلهمانتارێكی پارتیش دهڵێت ،پڕۆژهك ه ی رهتدهكهنهوهو بێ منهتیشن لهوه سیستهمهكه ههر چۆنێك بێـت. لهبهرامبهر ئهم پڕۆژهدا پارتی ی باش ه دیموكراتی كوردستان پێ سهرۆكی ههرێم راستهوخۆو لهالیهن خهڵكهوه ههڵبژێررێت ،ئهوانهش كه داكۆكی لێدهكهن ،ئۆپۆزیسیۆن، ژمارهیهك لهپهرلهمانتارانی یهكێتی، بزوتنهوهی ئیسالمی ،ئاینده، توركمانهكانو لیستی ئازادیو عهدالهت پێیان باشه لهناو پهرلهماندا سهرۆك ههڵبژێررێت ،ئهم ناكۆكیی ه لهكاتێكدایه نمون ه باشو خراپهكانی ههردو سیستهمهكه لهناوچهكهو جیهانیشدا بهرونی دیاره.
ئەندامانی پەرلەمانی کوردستان لەکاتی
سیس���تهمی فیدراڵی بۆ عێ���راق ،ئهو پ���ڕۆژهی دهس���تورێكی ب���ۆ ههرێمی كوردستان ئامادهكردو تیایدا پێشنیازی ئهوهی كرد ك ه سهرۆكی ههرێم بهدهنگی 3\2ئهندامانی پهرلهمان ههڵبژێررێت، گهر ئهو دهنگهش بهدهستنههات ،ئهوا بۆ جارێكی ت���ر پهرلهمان یهكێك لهو دو كاندی���ده ههڵبژێرێتهوه ك ه زۆرترین دهنگیان هێناوه. ی وتیش���ی ،بۆ جارێكی تر لهس���اڵ ی ی ئهم پڕۆژهوه ،مامۆستا ههر لهباره یاساو سهرۆكی ئهكادیمیای كوردی ،د 2002 .كۆمیتهیهكی نوێ دروس���تكرا بۆ ی ههرێم ،لهو نوری تاڵهبان���ی ،بهئاوێن هی راگهیاند ،ئامادهكردن���ی دهس���تور ی 1992دوای پهس���هندكردنی پڕۆژهیهش���دا ههر ئهوه پێش���نیاركرا لهس���اڵ
ی ی لهبهغدا ههیه ،دهبێت باجهكهی���ان داوه .وهك نمون��� ه ههرێم بهوشێوه ی پهرلهمان���ی بێـت نهك س���هرۆكایهتی ،پێكهێنان���هوهی حكومهتهك���هی نور جگ���ه لهم���هش ئهزمونی سیس���تهم ه مالیكی". ی پڕۆژهك ه ی بۆچ��� ی ئ���هوه لهباره سیاسییهكانی دنیا س���هلماندویان ه بۆ ئهو واڵتان هی زیاد لهدو هێزی سیاسی رهتدهكهن���هوه ،ئهندام���ی پهرلهمانی تیادایه سیستهمی پهرلهمانی گونجاوتره كوردس���تان ـ پارت���ی ـ ف���ازڵ ی لهس���هرۆكایهتی .چونك ه لهسیستهمی بهش���ارهتی ،رایگهیان���د ،زۆرین��� ه ی ئ���هو پڕۆژهیان ی سیاسی ئ���هو پهرلهمانتارانه پهرلهمانیدا دهرفهتی بهشدار ی تاكڕهوی پێشكهشكردوه ئۆپۆزیسیۆنن" ،دهبێت زیات���رو فراوانترهو ئهگ���هر ی خۆیانمان ی پێش ههمو شتێك ئهوان را كهمتره ،ب���هاڵم لهزۆرێك لهو واڵتان ه ی پێبڵێ���ن ،ئایا س���هرۆكی ههرێم ههمو سیستهم ه سیاسییهكهیان وهك ههرێم كوردستان سهرۆكایهتییه وهك سوریاو میللهت ههڵیبژێرێت باش ه یاخود تهنها میس���ر س���هلماندویان ه كه واڵت بهرهو پهرلهمانتاران؟" ی بهوهش���دا ك��� ه ف���ازڵ ئام���اژه دیكتاتۆرییهت دهڕوات. س���هبارهت ب���هوهی ك��� ه عێ���راق "ئۆپۆزیس���یۆن خۆیان پێشتر ئهوهیان تازهتری���ن نمون هی ئهزمونی پهرلهمانی رهتدهك���ردهوه ئێم��� ه لهپهرلهمان���ی لەئینتەرنێتەوە شكس���تخواردوه لهناوچهك���هدا ناوبراو كوردس���تانهوه س���هرۆكی ههرێ���م دەنگداندا ی ههڵبژێرینو دهیانگوت ناكرێـت دو الیهنی وتی ،راس���ته عێراقی ئهم���ڕۆ نمون ه سهرۆكی ههرێم بهو شێوه دهستنیشان لهگ���هڵ ب���كات ،بهپێچهوانهش���هوه سیستهمێكی پهرلهمانی سهرنهكهوتوه دهسهاڵت بهچهپڵهڕێزان لهپهرلهمانهوه دیموكراس���ییهتدا ،سهرۆكی واڵت دهستنیشان بكهن". بكرێـت ك ه لهعێراقدا سهرۆك كۆماری گ���هر ههم���و خهڵك دهنگ���ی بۆ بدات لهبونیادنان���ی فازڵ جهخت���ی كردهوه ك��� ه "ئێم ه پ���ێ ههڵدهبژێررێ���ت ،ئهم���هش ههر ئهویش دهبێت ه خاوهن دهس���هاڵتێكو ب���هاڵم س���هرهڕای ههم���و كێش���هو ی كهموكوڕییهكانی���ان پهرلهمانی عێراق وهك پارتی زۆر بێ منهتین لهوهی ك ه پهرلهم���ان ناتوانێ���ت لێپرس���ینهوه ههڵبژاردنه لهناو پهرلهمانهوه. ی رون���ی ك���ردهوه ك ه "ئهو لهگهڵ بكات .چونك ه سهرۆكیش وهك توانیویهت���ی لێپرس���ینهوه لهچهندین سیستهمهك ه ههر چۆنێك بێـت ،چونك ه د .ن���ور كاتهی من ئهو پێش���نیازهم كرد ،هیچ پهرلهمان رهوایهتی لهدهنگی خهڵكهوه بهرپ���رسو وهزی���ر ب���كاتو چهندین دهزانین تێڕوانینی خهڵكی كوردستان الیهنێكی سیاسی نهداكۆكی لێدهكردو وهردهگرێ���ت ،ئهم���هش گرفته .چۆن كهسیش���یان داوهت ه دداگا ،كه هێشتا لهسهر جهنابی سهرۆك بارزانی چییه"، ی لهكوردستاندا نهتوانراوه ئهم ه بكرێـت .وتیش���ی" ،ئێم��� ه نامانهوێـت یاس���او نهدژایهتیشی دهكرد ،لهراستیدا ههریهك ه دهكرێت س���هرۆكێك ههبێـت لهسهرو ب���ۆ نیش���اندانی گرفتهكان���ی ئهم دهس���تورێك لهم واڵت���هدا دابنرێت ك ه لهم دو بۆچونهش الیهنی باشو خراپی ههمو لێپرسینهوهیهكهوه؟" ی سیس���تهمهش لهكوردس���تاندا ،ناوبراو ههمو س���اڵێك گۆڕانگاری تێدا بكرێت، ه���هر لهمبارهی���هوه ،پهرلهمانتار ههیه ،بهاڵم گرنگتری���ن خاڵ لهدۆخی ی حهوت ی جهخت���ی ك���ردهوه ك��� ه چهندین جار ئهو برادهران ه دهیانهوێـت ساڵ كوردستاندا ئهوهیه گهر سهرۆكی ههرێم فراكس���یۆنی گ���ۆڕان ،عهب���دواڵ ی جار یاس���اكانی خۆمان بگۆڕین ،واڵت لهالی���هن پهرلهمان���هوه ههڵبژێررێت ،مهالن���وری ،ب ه ئاوێن���هی وت ،بهپێی "س���هرۆكی ههرێم بڕیاری تاكڕهوان ه ی عێراق سیستهمی حوكمڕانی داوهو دواتر ههمو خهڵكی كوردس���تان لهسهر ئهم میزاجییهته دانامهزرێـت". ی دهستور پهرلهم���ان دهتوانێـت لێپرس���ینهوه
کوردستانی
) )361سێشهمم ه 2013/1/22
5
بهختیار عهلی دهینوسێت
باوکێک بەجەستەوە باوکێک بێ جەستە ()5
ئاپێ حهسهنو ئهو شوێنهی لهمۆسکۆ تیا کوژرا فۆتۆ :ئینتهرنێت
كێ مافیا کوردهکهی لهمۆسکۆ کوشت؟ ئا :ئاوێنه
پۆلیسی فهرهنسا دوو كوردی دهستبهسهر كرد
ههفتهی رابردو ،یهكێك لهسهركرده ههره بههێزهكانی مافیا "ئاپێ حهسهن" كه بهڕهچهڵهك كوردێكی ئێزیدییه لهمۆسكۆی پایتهختی روسیا كوژرا ،كوشتنی ئهو بهههفتهیهك دوای كوشتنی سێ ژنی چاالكی كورد لهپاریس چهندین گومانی ورژاند ،بهاڵم ئاژانسی ئینتهرفاكسی روسی رایگهیاند كه ئهو بهدهستی مافیا ركهبهرهكانی كوژراوه. لهدیمهنێكدا كه لهشاكاری فلیمێكی س���ینهمایی دهچێت ،یهكێ���ك لهگهوره مافیاكان���ی روس���یا "ئاپێ حهس���هن" بهدهس���تی قهناس���ێك بهرۆژی نیوهڕۆ لهیهكێك لهشهقامهكانی مۆسكۆدا لهكاتی هاتن���هدهرهوهی لهریس���تۆرانێك كوژرا .ئهو قهناسهی ئاپێ حهسهنی پێکوژرا فۆتۆ :ئینتهرنێت ئهو چهك���هی ل���هم كارهدا بهكارهێنرا، ئاپێ حهس���هن كه تهمهنی 75ساڵ تفهنگێكی قهناسی كوشندهی بێدهنگی ئ���هو پهیوهندییهك���ی توندوتۆڵیش���ی VALی عهی���ار 9ملیمهترب���و كه تهنها بهسیاسهتمهدارانی ئهو واڵتهوه ههبو كه بو ،لهدهیهی 1990دا توانی دهس���هاڵتی سهربژاردهی هێزه تایبهتییهكانی سوپای لهكاتی پێویستدا لهلێپێچینهوهی یاسایی خ���ۆی بهس���هر بهش���ێك لهمۆس���كۆو س���انت پترۆس���بۆرگدا بس���هپێنێتو روس���یا پێیانه" .ئاپێ حهسهن" بهتهنها دهیپاراست. خ���ۆیو دهس���توپێوهندهكانی ههژمونو فیشهكیش كوژرا ،كه ئهمهش ئاماژهیه بۆ كاریگهرییهكی گهورهیان ههبو لهس���هر ئهوهی بكوژهكهی ئهوپهڕی مهشقپێكراوو ناوچهكان���ی ناوهڕاس���تی روس���یاو كارامهو شارهزابوه لهپێكاندا. دهس���هاڵتیان تا چیاكان���ی ئۆڕال بهرین "ئهساڵن رهشیدیۆفیچ ئوسۆیان" یان دهبۆوه. "داد حهس���هن" یان "ئاپێ حهس���هن"، یهكێك لهتوێژهرو پس���پۆڕانی تاوانه ن���هك تهنها یهكێك ب���و لهعهرابه ههره رێكخراوهكان لهروس���یا ك���ه لهزانكۆی گهورهكانی روس���یا ،بهڵكو ئهو بهباوكی نی���ۆرك وان���ه دهڵێت���هوه بهكیدیاكانی مافیای روس���یاش دهناسرا ،ئاپێ ساڵی ئهوروپای راگهیاندوه كه ئاپێ حهس���هن 1937لهگوندێك���ی نزی���ك تهبلیس���ی س���هر بهمۆدیله كۆنهكان���ی مافیا بوو، پایتهختی گورجس���تان هاتبوه دنیاوهو لهوانهی كه خهریكه تیادهچنو نامێنن، لهسهردهمی یهكێتی سۆڤیهتو دواتریش ئهم پس���پۆڕه دهڵێت "ئاپێ زۆر لهدۆن لهس���ایهی فیدراس���یۆنی روسیادا چهند كرلیۆن���ی فیلم���ی The Godfather جارێك خرابوه زیندانهوه ،بهاڵم زیندان دهچ���وو ك���ه پهیوهندییهك���ی تۆكمهی نهیتوانی ئهم پیاوه كهتهو تێكس���مڕاوه لهگهڵ سیاس���ییهكاندا ههبو بۆ ئهوهی جهربهزهیه لهكاری مافیایی دوربخاتهوه، لهڕوی یاساییهوه پارێزراو بێت". ئهو لهتاوانكارییدا قاڵ ببو ،تهمهنی 19 ئاپێ جهسهن لهساڵی 2010ش تهقهی س���اڵ بو كه لهسهر ش���هڕكردنی لهگهڵ لێكراو س���ێ فیش���هكی بهركهوت ،بهاڵم پیاوانی پۆلیس خرایه زیندانهوهو نهم���رد ،دواب���هدوای تیرۆركردنیش���ی، لهكۆتای���ی 1960هوه ب���وه یهكێ���ك ئهم���ڕۆ روس���یا بهبهههش���تی مافیا ههری���هك لهڤالدیمێ���ر پوتین س���هرۆك لهعهرابهكان���ی مافی���او دواتریش توانی س���هركردایهتی باڵێكی مافیای گورجی ناودهبرێت ،مافیای روسی بهئهندازهیهك كۆماری فیدراس���یۆنی روسیاو دیمیتری بكات كه بهبههێزتری���ن مافیا دادهنرێت لهجیهان���دا بههێ���زه كه ب���ۆڕی مافیای میدڤیدیڤ سهرۆك وهزیرانی ئهو واڵته، لهسهرتاسهری روسیاو یهكێتی سۆڤیهتی ئیتاڵ���ی داوهت���هوهو لهقهس���اوهتو سهرهخۆش���ییان لهبنهماڵ���هی ئاپ���ێ دڵڕهقیشدا ناوبانگیی جیهانی پڕكردوه ،حهسهن كرد. جاراندا. ئهمه لهكاتێكدایه كه كوشتنی ناوبراو ئ���هم عهراب���ه ك���ه ژوری عهمهلیاتو ب���هدوای داڕوخانی یهكێتی س���ۆڤیهتدا ی دوای تێپهڕین���ی ههفتهی���هك بهس���هر ئیدارهكردنی كارهكانی لهشاری سوتشی ئهوان بههێزتربونو لهس���هرهتای دهیه سهر دهریای رهشو نزیك لهزێدی خۆی 1990ش���دا كهوتنه ملمالنێ���وه لهپێناو كوش���تنی س���ێ ژنی كورددا لهپاریس، بو ،لهو ش���هڕه خوێناوییهی لهسهرهتای دهس���تگرتن بهس���هر ناوچهی نفوزداو كه یهكێكی���ان ئهندام���ی دامهزرێنهری نهوهدهكانی س���هدهی رابردودا بهدوای ههریهك���هو بهش���ێك لهواڵتهكهی���ان بۆ پهكهكه ب���و ،چهندین گومان���ی ورژاند داڕوخان���ی یهكێتی س���ۆڤیهتدا لهنێوان خۆیان پاوانكردو كردیان بهقهڵهمڕهوی ل���هوهی پهیوهندییهك لهنێ���وان ئهم دو كارهدا ههبێت ،بهتایبهتی كه پاگهندهی مافیاكانی روسیادا بهرپاكرا ،توانی كلیلی كارو چاالكی خۆیان. مافیاكان���ی فیدراس���یۆنی روس���یاو ئهوه دهكرێت ئاپێ حهسهن یهكێك بوه كهرتێك���ی فراوانی بازرگان���یو ئابوری بگرێته دهس���ت كه لهدهیان كۆمپانیای واڵتانی سهر بهیهكێتی سۆڤیهتی جاران لهوانهی بهدرێژایی سااڵنی رابردو چهكی زهب���هالحو ئوتێلو قومارخان���هو كهرتی لهس���هر بنهمای ئینتیم���ای نهتهوهییان بۆ پهكهكه دابین كردوه .ئهمه جگه لهوهی زهویوزارو بیناسازیو قاچاغچێتی كردن جیادهكرێن���هوهو ه���هر لهس���هر ئ���هو كه لهروی تاوانه رێكخراوهكانهوه ههردو بناغهی���هش چاالك���ی خۆی���ان دهكهن ،كوش���تنهكه بهوپ���هڕی رێكخراوهییهوه بهنهوتو چهكو ئوتومبێل پێكدههات. بهپێ���ی ههواڵی میدیاكانی روس���یا ،لهن���او ئهم مافیایان���هدا مافیای گورجی بهرنامهڕێژ كراون ،بهپێی لێكۆڵینهوهی ئاپ���ێ حهس���هن س���ێ ه���هزار پیاوی كه "ئاپێ حهس���هن" یهكێك بو لهوان ،پۆلیسی فهرهنسا پرۆسهی كوشتنی سێ چهكداری ههبو كه پاس���هوانی كۆمپانیا بهترس���ناكترینو بههێزتری���ن مافی���ا ژنه كورده چاالكهكهی پاریس���یش تهنها گهورهكانی���ان دهك���رد لهمۆس���كۆداو دادهنرێ���ت لهئاس���تی روس���یاو واڵتانی ( )60چركهی پێچوه. بهدوای ئهو گومانو پاگهندانهدا، لهپای ئهوهدا س���هرانهی لێوهردهگرتن ،یهكێتی سۆڤیهتی جاراندا.
ی دهیان كۆمپانیا زهبهالحو ئوتێلو ی قومارخانهو كهرت زهویوزارو بیناسازیو قاچاغچێتی كردن بهنهوتو چهكو ئوتومبێلی کۆنترۆڵ کردبو
لهچوارچێ���وهی لێپرس���ینهوهی كوشتنی سێ سیاس���هتمهداری كورد "س���اكین ه جانس���ز ،فی���دان دۆغانو ی فهرهنسا لهیال ش���ایلهمهز" ،پۆلیس ی ی پاریس��� ی دانیش���توو دوو ك���ورد دهستبهسهركرد. ی ئهم دوو كهس ه ك ه ههردووكیان كورد ی كوردس���تاننو تهمهنیان 31و باكور ی رابردوو ی پێنج شهممه 39ساڵ ه رۆژ لهالیهن پۆلیسهوه دهستبهسهر كران، ی ئاشكرا كرد ههرچهنده پۆلیس ئهوه ی گهیشتووه به"سهرهداوێك" ك ه دهست ی ی تاوانكاران ،بهاڵم ئهوه بۆ دۆزینهوه ئاشكرا نهكرد ك ه ئهو دوو كهس ه ب ه چ تۆمهتێك دهستبهسهركراون. س���هرۆكی فیدراس���یۆنی كۆمهڵ��� ه كوردیی���هكان "مهم���هد ئولك���هرگ ی ی فورات��� لهمبارهی���هوه بهئاژانس��� راگهیان���د ك��� ه "ئهم ه ڕێوش���وێنێكی رۆتینی پۆلیس��� ه لهگ���ه ڵ ههموو ئهو كهس���انهی لهڕۆژانی پێش كوشتنهك ه پهیوهندیان ڕووبهڕوو یان تهلهفۆنیان لهگهڵ ئهو س���ێ ژن ه كورده ههبووه، تهنی���ا ب���ۆ لێپرس���ینهوهیه" .ناوبراو رایشیگهیاند" :لهرۆژی ڕوداوهكهدا ئهو دوو كهس��� ه بهئۆتۆمبێلهكانی خۆیان س���اكینه ،فیدانو لهیالیان گهیاندۆت ه ناوهندی راگهیاندنی كوردستان". ئاژانسی ههواڵی ئینتهرفاكسی روسیو چهندین میدیای ئهوروپی جهغتیان لهوه كردهوه كه پیاوهكانی گهوره مافیایهكی دیكهی گورجی روس���ی بهناوی "تاریل ئۆنانی" لهپش���ت ئهم كوش���تنهوهن كه بهركهبهری س���هرهكی ئاپێ دادهنرێتو ئێستا لهزینداندانی مۆسكۆدایه ،دهمێكه ش���هڕو كوش���تار لهنێوان ئهم دوانهدایه لهس���هر ئهو پ���ڕۆژه گهوران���هی كه به ملیۆنهها دۆالر قازانجیان تێدایه. س���هرهتای ئ���هم ههفتهی���ه تهرم���ی ئاپ���ێ حهس���هن لهمۆس���كۆوه بۆایهوه ب���ۆ گورجس���تان ،ب���هاڵم حكومهت���ی گورجس���تان رێگهی نهدا لهوێ بهخاك بس���پێردرێت ،لهبهرئهوه تهرمی ناوبراو بهههمان فڕۆكه گهڕاندهوه بۆ مۆس���كۆو لهگۆڕس���تانی دانێلۆڤس���كی بهخ���اك سپێردرا. ئێس���تا الیهن���ه پهیوهندیدارهكان���ی روس���یا پێش���بینی ئهوه دهك���هن كه كوش���تنی ئهم گهوره مافیا بهڕهچهڵهك كورده ،زۆرانبازیو زنجیرهیهك كوشتو كوش���تاری نێ���وان مافیاكانی روس���یا بهدوای خۆیدا بهێنێت لهپێناو سهرلهنوێ دابهشكردنهوهی ناوچهی نفوزو دهسهاڵت لهنێوان مافیا بههێزهكاندا.
لەس���ااڵنی راب���وردوودا دونیای ئێمە بەجۆرێکی ترس���ناک ش���ەڕانگێز بووە. ئامێ���رە تەکنۆلۆژیی���ەکان بەگش���تی کۆمەکێک���ی گەورەی���ان پێش���کەش ب���ەوە کردوە ،ش���ەڕانگێزییەکی بێباجو مەجازیی س���ەرهەڵبدات ک���ە جیاوازە لەش���ەڕانگێزیی س���ەردەمەکانی دیکە. لەس���ەردەمەکانی دیکەدا شەرانگێزیی هەمیش���ە ئەکتێ���کو کردەیەک���ی ڕوو ب���ە ڕوو ب���وو .مرۆڤی ش���ەڕانگێز کە پەالم���اری یەکێکی تری دەدا ،ناچاربوو دەموچاوی خۆی نیش���انبدات ،ناچاربوو شوناسی خۆی ئاشکرابکات ،بۆیە مرۆڤ بەرپرس ب���وو لە ش���ەڕانگێزیی خۆی. بەاڵم لەم���ڕۆدا ،تەکنۆلۆژیا ،تەلەفون، ئینتەرنێت ،پالتالک ،فەیسبوک هەموو کۆمەڵ���ە مینبەرێکن مرۆڤەکان دەتوانن دەموچ���اوی ڕاس���تەقینەی خۆی���ان بشارنەوە یان دوور بە دوور دەریبخەن. ئێس���تا مرۆڤەکان دەتوانن شەڕانگێزبن بێئ���ەوە پێویس���تیان بەوەبێت خۆیانو دەموچاوی خۆیان بخەنە مەترسییەوە. وەک چۆن گەشەسەندنی کەرەستەکانی جەنگ کۆمەکی بەوەدەکرد پیاوکوشتن ببێ���ت ب���ە کارێک���ی دوور ب���ە دوور، فاسیلەیەکی وەها کەوتە نێوان پیاوکوژو قوربانییەکانیی���ەوە ،ئیت���ر پیاوکوژ دەیتوانی قوربانییەکانی خۆی نەبینێت، هەس���ت بە ئازاریان ن���ەکات ،چاوی بە برینەکانی���ان نەکەوێ���ت ،ئینتەرنێتیش کۆمەکی ب���ە پیاوک���وژە مەجازییەکان ک���رد ،دەس���ەاڵتی فەنتازی���ی خۆیان، هێزی فەنتازیی خۆیان ،توانایەن لەسەر کوش���تنی مەجازی تا ئەوپەڕی ئەوپەڕ پراکتیکبک���ەن ،لێ���رەوە ت���ا کۆمەڵگا سەرەتاییو شەرانگێزتر بێت ،ئینتەرنێت وەک ش���انۆیەکی گەورە بۆ کوش���تاری ڕەمزیو شەڕانگێزیی مەجازی گەورەتر دەبێ���ت .چۆن گەش���ەی تەکنۆلۆژیای چەک کۆمەکی بەوەکرد جۆرە پیاوکوژێک دروستببێت کە تووشی نیگەرانی ویژدان نابێت ،هەس���ت ن���اکات کارێکی خراپی کردوە ،تەقەمەنییە کوشندەکانی خۆی دەهاوێ���تو دەڕوات بێئەوەی دەس���تی خۆی پیسبووبێت ،یان کاتی نانخواردنی دواکەوتبێ���ت ،یان س���ەعاتێک خەوی تێکچووبێ���ت ،ئەمجۆرە ل���ە پیاوکوژی ساردو بێڕەحم ،ئەمڕۆ بەجۆرێکی تر لە نێتدا دەس���وڕێتەوەو هەموومان هەموو ڕۆژێک دەیبینین .نێتیش هەمان شێوەی گەش���ەی تەکنۆلۆژیای چەک ،جۆرێک ل���ە ش���ەڕانگێزی نوێ گەش���ەپێدەدات ک���ە پاڵەوانەکان���ی دەتوان���ن بێئەوەی هەس���ت بە هیچ ئازارێک���ی ویژدان یان هی���چ نارەحەتیی���ەک بک���ەن ،تەواوی ش���ەڕانگێزی ناوەوەیان بهێننەدەرەوە. لێرەدا قسەیەکی «مارکۆ شتاڵهوت» ـم دێتەوە یاد کەساڵی 2007بۆ «ڤێلت ئۆن الینی» کردبووو دەڵێت «لەو کاتەوەی بەکارهێنەرانی ئینتەرنێت دەتوانن وێنەو تێکس���تی خۆیان ب���ێ کۆنترۆڵ لە وێب سایتی تایبەتی خۆیانەوە باڵوبکەنەوە. پێدەچێت بەجۆرێکی بنبڕو هەتاهەتایی ئەخالق لە نێتدا هەرەس���ی هێنابێت». هەڵب���ەت گوناهەک���ە لە خ���ودی نێتدا نییە ،بەڵکو لە پێویس���تی مرۆڤدایە بۆ ش���ەڕانگێزیی .بەاڵم دەبێت سەرەنجی ئەوەبدەین ش���ێوەی ئەو ش���ەڕانگێزییە لەجێگایەک���ەوە بۆ جێگایەک دەگۆڕێت. ئەوەی ل���ە نێتدا بەدوای مۆراڵی مرۆڤی کورددا بگەڕێت ،بەر شتێکی زۆر جیاوازتر دەکەوێت لەو دەموچ���اوەی ئەم مرۆڤە دەریدەخات کاتێک لە واقعدا دەبینرێتو ڕووب���ەڕوو مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت .لە کاتێکدا زۆرینەی خەڵکی کورد ڕووبەڕوو مرۆڤی هێمنو بەڕێ���ز دەنوێنن ،کەچی کە دەچینە نێت جەنگەڵێکی سامناک دەبینین .شەڕانگێزیو شکاندنو جنێوو بێڕێزیو نەبوون���ی لێبوردەییو قەبوول نەکردن���ی ئ���ەوی دیو س���ووکایەتی دڕندانە لە هەموو ئاستەکاندا بەجۆرێکی ترسناک دەبینرێن ،لەوەش بەدتر ئەوەیە خاوەنی ئەم ش���ەڕانگێزیانە هەمیش���ە ب���ە ن���اوی کۆمەڵێک نرخ���ی ئەخالقی بەرزەوە قس���ەدەکەن ،واتە شەڕانگێزی خۆی���ان بە بەهان���ەی ئەخالقیو دینیو نەتەوەییو چینایەتی شەرعیدەکەنەوە. مرۆڤ تووش���ی ترس دەبێ���تو دەبێت بەڕاستی بپرسێت :من لە کوێو لە نێو کێدا دەژیم ،ئاخۆ گ���ەر ئەو مرۆڤانەی
لەکاتێکدا زۆرینەی خەڵکی کورد ڕووبەڕوو مرۆڤی هێمنو بەڕێز دەنوێنن ،کەچی کە دەچینە نێت جەنگەڵێکی سامناک دەبینین ئاوها خۆیان لە ش���وێنگەی بەرگری لە بەهای بەرزو مەزندا دەبیننەوە بەوجۆرە ش���ەڕانگێزو دڕندەبن ،ئەی ئەوانەی کە هیچ سیس���تمێکی فیکریو ئەخالقیان لە پش���ت نییە ،دەش���ێت چ���ۆن بن؟ کامەیانە دەموچاوی راستەقینەی مرۆڤی ئێمە؟ ئەم دڕن���دە بێڕەحمو بێئەدەبەی ناو ئینتەرنێتە یان ئ���ەو مرۆڤە هێمنو بەڕێ���زەی دەرەوە؟ .م���رۆڤ دەبێ���ت ئێس���تێک بکاتو بپرس���ێت ب���ۆ؟ ئەم دابەشکردنە ناوەکییە قووڵە لە کوێوەو چۆن سەرچاوەی گرتووە؟ .هەڵبەت لە پاڵ ڕیش���ە سیاس���یو ئەخالقییەکانیدا لە پەروەردەی ئێمەدا ،دەبێت ڕیش���ەی س���ایکۆلۆژی قووڵتر هەبێت ،کە لێرەدا هەوڵ���دەدەم وابەس���ت ب���ە میت���ۆدی «دەرونش���یکار» ب���ۆ هەندێک وەاڵمی سەرەتایی بگەڕێم. لە بەش���ەکانی پێش���وودا باسم لەو ساتەوەختە کرد کە تێیدا کوڕ دەمامکی باوک لەسەر دەکات .واتە ئیتر هەمان ئەو ڕەفتارانە دووبارەدەکاتەوە کە ڕەفتاری باوکن .بەاڵم ئەم س���اتەوەختە ساتێکی ئاسان نییە ،لێرەدا س���ەرەتای شیعرە بەناوبانگەک���ەی ش���اعیری بەناوبانگی ئەڵم���ان «ویلهل���م ب���وش» «1832 ـ »1908م بیردەکەوێت���ەوە ک���ە ل���ە هەموو دیوانەکانیدا هەیەو سەرەتاکەی بەدێڕێک���ی س���ەرنجڕاکێش دەس���ت پێدەکات « .ببیتە باوک ئاسانە ،بەاڵم باوک بیت بە پێچەوانەوە زۆر سەختە». لە ڕاستیدا خواستی باوک بوون لەوەدا تەواو نابێت کوڕ منداڵێکی لە هەر ژنێک ببێتو خێزان دروس���تبکات ،باوکبوون گرێ���دراوی زنجیرەی���ەک فەنتازی���ای ئاڵۆزی دەس���ەاڵتە ،جۆرە ڕاوەس���تانو قیافەگرتنو نمایش���کارییەکی ڕەمزییە بەرامبەر بە دونیا .دیارە ویلهلم بوش لە قەسیدەکەی خۆیدا باس لەوەدەکات کە باوکبوون بە مانا ئەخالقییەکەی سەختە، بەاڵم من لێرەدا قس���ە لەوە دەکەم کە «باوکبوون» بە مانا سایکۆلۆژییەکەی ئاواتێکی ئەس���تەمە ،بەڵک���و نەکردەو مەحاڵە .ئەو س���ەختیو مەحاڵبوونەش ل���ە کۆمەڵگایەک���ی پەتریارکیدا دەبێتە دینەمۆی شەڕانگێزییەکی ترسناک. ل���ە ش���انۆگەرییەکەی شکس���پیردا «ژیانو مردنی ش���ا یوهان» ،باستارد دەڵێ���ت «وای دایە ،س���وپاس ،بۆ ئەو باوکەی پێ���ت بەخش���یم» «پەردەی ،2دیمەنی یەک���ەم» .هەر یەکێک ئەو ڕس���تەیە بخوێنێتەوە ناتوانێت خەندە نەیگرێت ،چونکە ئەم ڕستەیە ئاوێنەی خواس���تێکی هەڵگەڕاوەیە ،دەرونی کوڕ پ���ڕە لەو ئارەزووەی ل���ە زاری باوکەوە ببیستێت «وای ئەی هاوسەرم ،سوپاس بۆ ئەو کوڕەی پێت بەخش���یم» .بەاڵم ئەمە ئاواتێکی ئاس���ان نییە ،ئاواتێکی زۆر دوورە ،هەت���ا ئەگەر باوکی واقعیو دەرەکیش شتێکی وەها بدرکێنێت ،باوکە ناوەکییەکەمان ،ئەوەی لە ناخماندا وەک «بەرزەمن» چێنراوە ئاسان ڕەزامەندی وادەرنابڕێت ،بۆیە گەڕان بەدوای بوونە باوکدا دەبێتە دینەمۆیەکی ترس���ناکو ش���ەڕانگێزی دەرون���ی مرۆڤ���ی ئێمە. جووتبوون���ەوە لەگەڵ باوک���دا دەبێتە جووتبوون���ەوە لەگ���ەڵ بوونەوەرێک���ی نمونەییو دوورو ئەس���تەمداو دەش���ێت ڕەهەندی زۆر ترسناک وەربگرێت.
6
تایبهت
) )361سێشهمم ه 2013/1/22
نهوشیروان مستهفا "بێهیوایه" لهوه ی بارزانی ههنگاو ی چاكساز ی بهاوێت ئا :پشتیوان رێكخهری گشتی بزوتنهوهی گۆڕان، نهوشیروان مستهفا بهبارزانی راگهیاندوه كه گهڕاندنهوهی پڕۆژه پێشنیاری دهستورو گۆڕینی سیستهمی سیاسی "مهرج"ی دهستپێكردنهوهی گفتوگۆی دهسهاڵتو ئۆپۆزسیۆنه نهك "داواكاری". دوای كۆبونهوهكهی بارزانی سهرۆكی ههرێمو سێ سهركردهكهی ئۆپۆزسیۆن (رێكخهری گش���تی بزوتنهوهی گۆڕان، نهوشیروان مستهفاو ئهمینداری گشتی یهكگرت���و ،محهمهد ف���هرهجو ئهمیری كۆمهڵی ئیس�ل�امی ،عهل���ی باپیر) كه پێنجش���هممهی رابردو لههاوینهههواری سهاڵحهددین بهڕێوهچو ،دواتر ماڵپهڕی فهرمی س���هرۆكایهتی ههرێ���م بهچهند کۆبونهوهی سێ سهرکردهکهی ئۆپۆزسیۆن لهگهڵ بارزانی پهرهگرافێك ئهنجام���ی كۆبونهوهكهی به"ئیجاب���ی" باڵوكردهوهو نوس���یبوی دهسهاڵتو ئۆپۆزس���یۆن گهڕاندنهوهی ههڵس���وڕاوێكی گۆڕانهوه ك���رد ،بهاڵم "لهكۆبونهوهكهدا قس���هو باس لهدۆخی پرۆژهی دهستوری پێش���نیاركراوه بۆ ئاماده نهبون هیچ لێدوانێك بدهن. بهرپرسانی دو پارته ئیسالمییهكهش ههرێمی كوردس���تانو پهیوهندی نێوان پهرلهمانو گۆڕینی سیستهمی سیاسی الیهن���ه سیاس���ییهكانی كوردس���تانو ههرێ���م ل���ه "س���هرۆكایهتی"یهوه بۆ ههرچهن���ده هیوای���ان بهكۆبونهوهك���ه ههیه ،بهاڵم ناشتوانن لهئێستاوه ههمو یهكڕی���زی نیش���تمانیی كرای���هوه" ،پهرلهمانی"یه. لهو بارهیهوه س���هرچاوهیهكی ئاگادار هیوایهكی لهسهر ههڵبچنن. كۆبونهوهك���ه لهكهش���ێكی زۆر ئیجابی كۆبونهوهك���هی بارزان���یو س���ێ بهڕێوهچ���و بڕیاریش���درا كۆبونهوهكان بهئاوێن���هی راگهیان���د ك���ه ل���هدوای بهردهوامیی���ان ههبێ���ت بۆ گهیش���تن كۆبونهوهكه نهوشیروان مستهفا "بێهیوا" س���هركردهكهی ئۆپۆزسیۆن دوای ئهوه بهئهنجامێكی وا كه لهبهرژهوهندی گهلی بوه لهوهی بارزان���ی بتوانێت ههنگاوی هات كه رۆژی ()11ی مانگه ههر س���ێ چاكس���ازی بهاوێت ،ئاماژهی بهوهشدا س���هركردهكهی ئۆپۆزس���یۆن لهشاری كوردستان بێت". ب���هاڵم ل���هدهرهوهی ئ���هو بهالغ���ه كه لهبنهڕهت���دا كۆبونهوهكه لهس���هر س���لێمانی كۆبون���هوهو "وهرهقه"یهكی فهرمیی���هی س���هرۆكایهتی ههرێم���دا پێش���نیاری ئهمیری كۆمهڵی ئیسالمی ،نوێی چاكس���ازییان ئامادهكردو رۆژی س���هبارهت بهناوهڕۆك���ی كۆبونهوهكه ،عهل���ی باپیر ب���وه ،چونك���ه بهوتهی سێشهممهی رابردوش ئهمیری كۆمهڵی زانی���اری دیكه ههنو ه���هر بهپێی ئهو ئهو س���هرچاوهیه "گ���ۆڕان بێهیوا بوه ئیس�ل�امی ،عهلی باپیر بهنوێنهرایهتی زانیارییان���هی لهچهند س���هرچاوهیهكی لهئهنجامدانی كۆبونهوهو چاكسازیكردن ئۆپۆزس���یۆن س���هردانی بارزانی كردو دوات���ر كۆبونهوهكهی لوتك���هی چوار جیاوازهوه دهس���ت ئاوێن���ه كهوتون ،لهالیهن پارتیو یهكێتییهوه". ئاوێن���ه ب���ۆ پشتڕاس���تكردنهوهی سهركردهكهی لێكهوتهوه. رێكخهری گش���تی گۆڕان ،نهوش���یروان سهبارهت بهڕای یهكگرتوی ئیسالمی مس���تهفا لهكۆبونهوهك���هدا بهبارزانی ئهو قس���انهی نهوش���یروان مس���تهفاو راگهیان���دوه ك���ه "مهرج"ی س���هرهكی بۆچونی گۆڕان س���هبارهت بهئهنجامی كوردس���تان لهب���ارهی كۆبونهوهك���ه، ب���ۆ دهس���تپێكردنهوهی گفتوگۆكانی كۆبونهوهك���ه ،پهیوهن���دی بهچهن���د یاریدهدهری ئهمینداری گشتی یهكگرتوی
فۆتۆ :سایتی سهرۆکایهتی ههرێم ئیس�ل�امی ،د.س���هاڵحهدین بابهك���ر لهلێدوانێك���دا بۆ ئاوێن���ه رایگهیاند ك ه لهكۆبونهوهكهدا ههر چوار سهركردهكه قسهی "ئیجابی"یان كردوه ،جهوههری كۆبونهوهكهش لهسهر ئهو "وهرهقه"ی ئۆپۆزسیۆن بوه كه پێشكهشی كردوهو پرس���ی زۆر گرنگ���ی تێدای��� ه لهبارهی ههرێمی كوردستانهوه. ناوب���راو ئام���اژهی ب���هوهدا ك���ه ئ���هوان كۆبونهوهكه بهس���هرهتایهكی باش دهبین���ن بۆ دهس���تپێكردنهوهی كۆبونهوهی دهس���هاڵتو ئۆپۆزسیۆن، بهاڵم ناشتوانن تا كۆتایی حوكم بدهن، بهڵكو چاوهڕوانی ههنگاوهكانی داهاتو دهكهن. بهرپرس���انی كۆمهڵ���ی ئیس�ل�امیش تاڕادهی���هك گهش���بینن بهئهنجام���ی كۆبونهوهكه ،ب���هاڵم جهخت دهكهنهوه كه چاوهڕوانی داهاتوی كۆبونهوهكهش دهكهن.
ئهندامی مهكتهبی سیاس���ی كۆمهڵ ی ئیس�ل�امی ،تۆفیق كهریم لهلێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێن���ه رایگهیاند ك���ه ئهوهندهی ئاگادارن كهشی كۆبونهوهكه "ئیجابی" بوهو س���هرۆكی ههرێ���م بهگرنگییهوه لهخاڵهكان���ی ئۆپۆزس���یۆنی روانیوه، بۆیه ئهوانی���ش چاوهڕێی كرداری دوای كۆبونهوهكهن. س���هبارهت بهههڵوێس���تی داهاتوی ئۆپۆزسیۆن لهحاڵهتی جێبهجێنهكردنی مهرجهكانیان���دا ،ئهندامهكهی مهكتهبی سیاس���ی كۆم���هڵ وت���ی "تائێس���تا ههڵوێست دیاری نهكراوه ،بهاڵم ئهگهر ك���ردار نهبینرا بێگومان ههنگاوی دیكه دهنێین". ناوب���راو جهخت���ی لهزانیارییهك���هی ئاوێنه ك���ردهوه كه ئ���هو كۆبونهوهیه لهسهر پێشنیاری "عهلی باپیر" ئهمیری حیزبهكهی���ان ب���وهو وت���ی "بهڵێ ئهو زانیارییه راسته".
بهرپرسی لقی 21ی پارتی لهسلێمانی ،فازیڵ رهئوف:
دوا ی تاڵهبانی ،لهسلێمان ی زهرهر ناكهین ئا :پشتیوان جهمال
پهیوهندیمان لهگهڵ یهكێتی بهپێی رێككهوتنی ستراتیژی بهردهوامه ،بهاڵم بیرمان نهچێت كه ئهگهر ههندێك خهلهل ههبێت ئهوه ههندێك بهرپرسی نێو یهكێتیو پارتی دهیگۆڕن
بهرپرسی لقی 21ی پارتی لهسلێمانی، فازیڵ رهئوف لهم گفتوگۆیهی ئاوێنهدا پێشبینی ناكات لهدوای تاڵهبانی حیزبهكهی لهشاری سلێمانی زهرهر بكات ،ئهو جهختیشی كردهوه كه ئاستی جهماوهریی پارتی لهسنوری لقهكهیاندا بهبهراورد بهناوشار زیاتره. ئاوێنه :بارودۆخی پارتی لهس����نوری پارێزگای س����لێمانی رو لهباش����ییه یان بهپێچهوانهوه؟ فازی����ڵ رهئوف :ئێم ه وهكو س����نوری لقم����انو س����هركردایهتیمان لهج����اران باش����ترین ،ههن����دێ كات بهتایبهتیش س����ااڵنی زۆر پێشتر یاخود دو ساڵ یان س����اڵێك پێش ئێس����تا ،ههندێك روداو رویان����دا كه ب����وه ه����ۆی بێئومێدبونی خهڵك لهالیهن����هكان نهك ههر لهپارتی ئ����هوهش بههۆی بون����ی ملمالنێكانهوه، چونكه خهڵك خزمهتگوزارییان دهوێ، بۆی����ه ههندێج����ار خهڵك بهه����ۆی ئهو ملمالنێیهوه بێئومێدبون لهالیهنهكان. ئاوێن����ه :بۆچی جارێكیتر پارتی تۆی گهڕان����دهوه بۆ بهرپرس����یارییهتی ئهم لقه؟ فازی����ڵ رهئوف :دهس����تبهكاربونم بۆ ئ����هو لقه غهریب نییه ،چونكه پێش����تر لهم سنورهدا خزمهتم كردووهو دۆستی ههمو ناوچهكانم ،بهاڵم ئیشی زیاترمان دهوێت. ئاوێنه :بهپێ����ی ئامارهكانتان ژمارهی ئهندامانتان لهم سنورهدا چهنده؟ فازیڵ رهئوف :مهس����هلهی رێكخستن بهڕۆژانه دهگۆڕێت ،چونكه لهئێس����تادا نهك ه����هر پارتی ،بهڵكو بۆ الیهنهكانی دیكهش ههندێجار لێدوانی بهرپرس����ێك ژم����اره دهگۆڕێ����ت ،ب����هاڵم رازین لهو رێژهیهی لهسنورهكهدا ههمانه. ئاوێنه :ههس����ت ناك����هن دوای 17ی ش����وبات ،ئێوه وهك پارتی قورس����ایی جارانتان ماوه؟
فازی����ڵ رهئوف :بهڵێ ئهگهر باش����تر نهبوی����ن كهمت����ر نهب����وه ،چونكه ئهو داخوازییانهی ئهو كاتهی ئۆپۆزسیۆنو خهڵك هیچ پهیوهندییان بهئێمهوه نهبو، بۆیه ههمیشه دهڵێین دهستێك لهپشتی ئهو روداوهی 17ی شوباتهوه ههبو. ئاوێن����ه :پرس����یارێك كه ههمیش����ه روبهڕوت����ان دهكرێت����هوه ،بۆچ����ی تۆمهتبارانی پێشوی لقی چوار رادهستی دادگا ناكهن؟ فازیڵ رهئ����وف :ئهگ����هر زیاتر رونی بكهیت����هوه تۆمهتباری بهگش����تی بوه، ب����هاڵم ئهوهیه لقی چ����وارو پارتی دیار بوه ،چونكه حیزبێكی دهسهاڵته ،بۆیه دهڵێ����ن تۆمهتباره ،ب����هاڵم ئهی ئهگهر
یهكێك بهناوی پۆلیسێك یان الیهن یان خهڵكێكهوه كهس����ێكی كوشتبێت ئهی نابێت لهوانهش بپرسنهوه؟ تۆمهتباران لهههمو الیهكهوهیه. ئاوێنه :بهگشتی پهیوهندیتان لهگهڵ یهكێتیو گۆڕان چۆنه؟ فازیڵ رهئوف :پهیوهندیمان بهگشتی لهگهڵ ههم����و الیهنهكانو خهڵكیش����دا باش����ه ،پهیوهندیمان لهگ����هڵ یهكێتی بهپێی رێككهوتنی ستراتیژی بهردهوامه، بهاڵم بیرمان نهچێت كه ئهگهر ههندێك خهلهل ههبێت ئهوه ههندێك بهرپرسی نێو یهكێتیو پارت����ی دهیگۆڕن ،لهگهڵ گۆڕانیش پهیوهندیمان باشه. ئاوێنه :بۆ ههڵبژاردن����ی ئهنجومهنی
پارێزگاو پهرلهمان پێتانباشه بهلیست ی جیا یان لیس����تی هاوبهش بهش����داری بكهن؟ فازیڵ رهئ����وف :بۆ لیس����تی جیاواز لهخۆم����ان رادهبینی����ن ،ب����هاڵم ب����ۆ ههڵبژاردنهكان دو الیهنی ههیه ،ئهگهر بهلیس����تی جیاواز دابهزین ئهوه رێژهی خۆم����ان دهزانی����ن ،ب����هاڵم ئهگ����هر بۆ بهرژهوهن����دی میللهتهك����هش بێت ئهوه لیستی هاوبهش باشتره ،بهاڵم بۆ ههردو ئهگهرهك����ه پهیوهن����دی بهرێككهوتنی سهرهوه ههیه. ئاوێن����ه :وهك ئاش����كرایه دوای نهخۆشكهوتنی تاڵهبانی ،بارزانی دوجار هات بۆ س����لێمانی ،بۆچ����ی پارتی ئهم
قۆناغهی ئهوهنده بهالوه گرنگه؟ فازی����ڵ رهئ����وف :هاتن����ی جهناب���� ی سهرۆك جگه لهبهرپرس����یارێتی ،وهكو الیهنی كۆمهاڵیهتیش ئهو پهیوهندییانه دهپارێ����زن ،چونكه لهدوای پرۆس����هی ئازادی عێراق����هوه جهنابی مام جهاللو س����هرۆك بارزانی بهڵێنیان داوه كه ئهو زروفه بپارێزن ،بۆیه غیابی مام جهالل بهحوكم����ی س����هرۆك كۆمارییهك����هی، بۆش����اییهكی گهورهی دروس����تكردوهو تهوجیهی سهرۆكیش بۆ ئێمه پاراستنی رێككهوتن����ی س����تراتیژییه ،بۆیه وهكو س����هرۆكی كوردس����تان هاتن����ی ههقی خۆیهتی. ئاوێنه :لهئێستادا زۆر باسی قۆناغی دوای تاڵهبان����ی دهكرێ����ت ،پارت����ی لهس����لێمانی بهرنامهی خۆی داناوه بۆ ئهو مهبهسته؟ فازی����ڵ رهئ����وف :ئ����هو مهس����هلهیه پهیوهن����دی بهئێم����هوه نیی����ه ،بهڵكو پهیوهندی بهسهركردایهتیو بهتایبهتیش جهنابی سهرۆك بارزانییهوه ههیه ،بهاڵم هیواخوازین كێش����هیهك دروست نهبێت كه واڵتو شارهكهشمان تێكبچێت ،بهاڵم ئامۆژگاری سهرۆك ئهوهیه كه خۆشحاڵ دهبین بهچاكبون����هوهی تاڵهبانیو حهز بهپهرتهوازهبونی وهزعهكه ناكهین. ئاوێنه :باش����ه ب����ۆ دوای قۆناغهكه، پێش����بینی دهكهن ئاستی جهماوهریتان وهك ئێس����تا بمێنێتهوه یان زیاتر بێت، چونكه وهكو دهزانرێت لهسلێمانی جگه لهیهكێتی ،گۆڕان هێزێكی گهورهیه؟ فازیڵ رهئوف :ئهو جهماوهرهی ههمانه لهخۆشیو ناخۆش����یدا لهگهڵماندا بونو ئهوه مسۆگهره ،بهاڵم پێشبینی زهرهر ناكهین ،ئهوهش دهگهڕێتهوه بۆ جهنابی س����هرۆك بارزانی ،چونك����ه نیهتهكانی ب����اشو پاك����نو ح����هزی بهیهكگرتویی میللهتی كورده. بهههمواركردن����هوهی ئاوێن����ه: رێككهوتننام����هی س����تراتیژی ،پارت����ی لهسلێمانی زهرهر ناكات؟ فازیڵ رهئوف :نهخێر.
40
ئاوێنهی بودجه بودجه تهنیا بریتییه نییه لهكۆمهڵی ژم����اره ،تهنیا داهاتی دارایی واڵتێك نییه كه بهسهر كۆمهڵێك سێكتهردا دابهش����دهكرێ ،یان ههر ئهوه بێت كه خهرجكردنی پارهی بهردهس����تی س����ااڵنه بهچهن����د وهزارهتێك����ی مهس����رهفگهرا بس����پێریت و بهس. بهڵكو لهپشتی بودجه و ژمارهكانی، سیاس����هتی ئابووریی ،فهلس����هفه و جیهانبینیی حزبی حوكمڕان ،ئاستی شهفافیهتی دارایی و سیاسی و ههروا رادهی ئ����هو ئیرادهیهی حكومهتیش دهردهك����هوێ ك����ه ب����ۆ عهدالهت و چاكس����ازیی ههیهتی..لێرهش����هوه دهتوان����رێ پهیوهندیی دهس����هاڵت و خهڵ����ك ،دواتریش����دووربینیی و پالنس����ازیی داڕێژهران����ی بودج����ه ب����ۆ ئاین����دهی سیاس����ی و كهرتی ئابووریی����واڵت و كای����ه كۆمهاڵیهتی و پهروهردهی����ی و فهرههنگییهكانی كۆمهڵ����گا بخوێنرێت����هوه .لهواڵتانی دیكتات����ۆری و تۆتالیت����اردا ،بودجه ئهو دێوه زهبهالحهیه كه كارخانهی پڕ لهزوڵم و س����تهمكاری و ماشێنی پروپاگهندهكان����ی چهواش����هكاریی بهدوای خۆیدا رادهكێش����ێ ،ماف و ئازادییهكانی خهڵك لهژێر پێیهكانیدا دهش����ێلێ ،دۆڵی نێوان دهسهاڵت و خهڵك و نێوانی چینهكانی كۆمهڵگا قووڵت����ر و فراوانت����ر دهكات ،رۆژانه ت����ۆوی ناعهدالهت����ی و ئیهانهكردن و س����ووكایهتیی لهناخی تاكهكاندا دهچێن����ێ ،ب����ێ باكی����ی و غرووری دهس����هاڵت زیاتر دهكات و تووڕهیی خهڵ����ك ب����ۆ توندڕهوی����ی تهرجهمه دهكات ،سهرهنجام تهواوی كۆمهڵگا دهبێ����ت ب����ه بۆمبێ����ك و لهه����هر لهحزهیهكدا پێشبینیی تهقینهوهی لێ دهكرێ .بهرامبهر بهمهش؛ نموونهی ئ����هو سیس����تمه دیموكراتیانهم����ان ههیه ك����ه بودجه دهبێته ئهو ئاوێنه روون و بێگ����هردهی ،مێنتالێتی����ی عهدالهتخوازان����هی دهس����هاڵتی تێدا دهبین����رێ و دووربینیی و پالنڕێژیی و ئایندهس����ازیی لێ دهخوێنرێتهوه. ئاخ����ر ل����هوێ زۆرب����هی ش����هڕه سیاس����ییهكان بهچهك����ی كاریگهر و دوورم����هودای بودج����ه دهكرێ����ن، ملمالنێی حزبهكان بۆئهوهیه ،خهڵك لهخیاللی بودجهوه بیانناس����ن و به پهرۆش����ییان بۆ خزمهت����ی واڵت و هاوواڵتییان ئاشنابن .مشتومڕی ناو پهرلهمانهكانی ئهوان لهسهر كێشهی بهرنامهڕێژی����ی حزبهكانه بۆ بودجه، نهك لهس����هر دیارنهبوونی ملیارهها دۆالر و الدان����ی ملیۆنان����ی دیكه بۆ كارو پرۆژهی حزبی و تهرخانكردنی نایاس����اییبڕه پ����ارهی قهب����ه قهبه ب����ۆ پ����رۆژهی وههم����ی و تایبهت و دووباره.. سێ س����اڵی رابردوو ،پهرلهمانی ئێم����ه گفتوگ����ۆی جدی����ی بودجهی تێدا كراوه و بڕی����اره لهچهند رۆژی داهاتووشدا جارێكیكه ئهو گفتوگۆیه هۆڵی پهرلهمانهكهمان گهرمكاتهوه.. بهاڵم بهداخهوه ههموو ساڵێك بودجه بهكهموكوڕییهكی زۆرهوهبۆ پهرلهمان بهڕێك����راوه ،كه تهنی����ا زهبهالحیی ژم����ارهكان ش����انازییان پێك����راوه، ن����هك پالنڕێژییهك����ی دهوڵهتدارانه ب����ۆ ئاینده .هیوادارم هی ئهمس����اڵ وا نهبێ����ت ،بهاڵم ئهگ����هر بهههمان نهفهسی سااڵنی پێشوو داڕێژرابوو، ههقه ههموو پهرلهمانتارێك ،ئهوانهی دهسهاڵت بهر لهوانهی ئۆپۆزسیۆن، لێنهگهڕێ����ن ئهو شاش����ییه گهورانه تێپهڕن ك����ه ناعهدالهتیو گهندهڵیی بهرههمدێنن،كۆش����كی نوخب����هی سیاسیی بهرزتر دهكهنهوهو دهروون و دهواری خهڵ����ك ش����ڕتر دهكهن، چونك����ه ئهمه گفتوگۆیهك نابێ (بۆ نموون����ه لهنێ����وان دی����دی جیاوازی سۆش����یالدیموكرات و لیبرالهكانب����ۆ بودج����ه) ،بهڵك����و جیاوازیی دهبێ لهبهین����ی نهزاه����هتو گهندهڵ����ی، عهدالهتو غهدر ،یاساو بێ یاسایی. پێموانیی����ه ئهمهش هیچ دوودڵییهك ب����ۆ پهرلهمانتار بهێڵێت����هوه لهوهی بهرگری����ی لهماف����ی خهڵ����ك بكاتو بهگ����ژ ههم����وو ناعهدالهتییهك����دا بچێتهوه ،ئهگهر حزبهكهی خۆیشی لهپشتییهوه بێت. kawamuhamad@yahoo.com
عێراق
) )361سێشهمم ه 2013/1/22
ی بۆ ئاوێنه: بڕیاردهری پارلهمانی عێراق محهمهد خالید
بههیواین كێشهكان ی نێوان ههرێمو ناوهند نهگاته بهكارهێنان ی هێز ئا :سۆران كامهران
ی ی عێ���راق لهكوێ ئاوێن���ه :پارلهمان ی عێراقدایه :چاودێره ی ئێستا كێشهكان یان بڕیاردهره یاخود رۆڵی چییه؟ خالی���دی :لهههمو روداوو پێش���هات ه ی ی خۆ سیاس���ییهكاندا ،پهرلهمان رۆڵ ی ی بهپهل ه ههبوه .بهنمون ه دانیشتنێك ی پهرلهم���ان ههب���و ب���ۆ تاوتوێكردن ی ی خۆپیش���اندهران ،دواتر خشت ه داوا ی ی لهداوا كارهكهمان تاوتوێكرد ك ه خۆ خۆپیش���اندهران دهبینییهوه ،توانیمان ی وا بكهین لهحكومهت ك ه دان بهههڵ ه ێ ی بنێ���ت .وهك پهرلهمان پێمواب خۆ ی كهم نهبوه ك ه پهرلهمان ئهم ه رۆڵێك ههیبوه. ئاوێن���ه :دهوترێت ه���هوڵ ههی ه بۆ ی ی لێپرس���ینهوه لهن���ور لهباربردن��� ی رێككهوتنێك مالیكی ،ئهم���هش بهپێ ی خۆپیشاندهران ی داخواز ئهگهر مالیك ی ێ ب���كات ،ئ���هوا لیس���ت جێبهج��� ی ی لێپرس���ینهوه عێراقییهش ك ه داوا ی ی كردوه ،دهس���ت لهو داوای ه لهمالیك ههڵدهگرێت؟ ی خالی���دی :ئێم��� ه چارهس���هر بنهڕهتیم���ان دهوێ���ت بۆ كێش���هكان، چونك��� ه پێویس���ت ه ئ���هم كێش���ان ه ی بۆ بدۆزرێتهوه. ی بنهڕهت چارهس���هر ی لێپرسینهوه دهكات عێراقییهش داوا ێ بابهت ،نهك ی بۆ كۆمهڵ لهگهڵ مالیك
محەمەد خالیدی
►
لهم دیمانهیهدا لهگهڵ ئاوێنه، ی بڕیاردهری پارلهمانی عێراقو ئهندام لیستی عێراقیی ه محهمهد خالیدی، رایدهگهیهنێت ئامادهن لێپرسینهوه ی ی سهرۆك لهگهڵ ئوسامه نوجهیف ی پارلهمان بكهن .لهبارهی ههوڵهكان ی سهرۆك ی مالیك لێپرسینهوهش لهنور وهزیران ،دهڵێت "لێپرسینهوه لهگهڵ مالیكی بۆ كۆمهڵێ بابهته ،نهك تهنها بابهتی خۆپیشاندهران".
* ناوی تەواوی (محهمهد عوسمان ئیسماعیل خالیدی)یە. ی ی كوڕ ی خالید ی هۆز * س���هرۆك ی مهخزومییه. وهلید ی ( )1963لهدایكبوه. * ساڵ ی ی ( )1988لهزانك���ۆ * س���اڵ ی ی وهزرش ی پهروهرده موسڵ بهش��� تهواوكردوه. ی ()2008 - 2003 * لهس���اڵ ی س���هعدیی ه ی ناحیی ه بهڕێوهب���هر بوه. ی ()2008 - 2003 * لهس���ااڵن ی ی هۆزهكان ی ئهنجومهن��� س���هرۆك ی حهمرین بوه. حهوز ی ی نیشتیمان ی گردبونهوه * سهرۆك عێراقی بوه لهدیاله. ی ی ( )2010لهس���هر لیست * س���اڵ ی دیال��� ه عێراقیی���هو لهپارێ���زگا ی پارلهم���ان ههڵبژێرراوهو بهئهندام پاشان بوهته بڕیاردهری پارلهمان
ناوهند تهنها كێش هی لهگهڵ ههرێم نییه ،بهڵكو ی لهگهڵ زۆرب ه ی واڵتاندا كێش ه ههیه ،بهتایبهت ی دراوسێ واڵتان ی خۆپیش���اندهران ،بهاڵم تهنه���ا بابهت ی خۆپیش���اندهران ی داوا بهجێگهیاندن پێویس���ت ه بهجێ بگهیهن���رێ .چونك ه ی خۆپیشاندهران رهوایه ،پێویست ه داوا لهسهر حكومهت بهزوترین كات بهدهم داوای خۆپیشاندهرانهوه بچێت. ئاوێن���ه :لهبهرانب���هر لێپرس���ینهوه ی قانون ی دهوڵهت��� لهمالیكی ،لیس���ت ی ی لێپرسینهوه لهئوسام ه نوجهیف داوا ی ی لهبهڕێوهبردن ی ئهوه دهكهن بهتۆمهت ی پارلهمان���دا بێالیهن نهبوه، كارهكان ی ههروهه���ا لهلێدوانهكانیدا پش���تیوان لهداوای خۆپیشاندهران كردوه؟ خالیدی :ئێم ه ئامادهین بۆ لێپرسینهوه لهگهڵ نوجێفی ،ئهوان ئهگهر شتێكیان ی هیچ الریمان نییهو با ههی ه لهس���هر
ی خۆیان پێش���كهش بكهن .بهاڵم داوا ئهوهم���ان لهبیر نهچێت ك ه ئوس���ام ه ی نهخ���واردوه، ی كهس��� ی ماف نوجێف ی لهكهس نهكردوه .ئهوهش ههڕهش��� ه ی لهههمو پێویس���ت ه بوترێت نوجێف��� ی ی كاریگهر كێشهكاندا ئامادهبوه ،رۆڵ ی دۆخهك ه ههبوهو بۆ چارهس���هركردن ی خۆی بینیوه. رۆڵ ی ئاوێن���ه :زۆرج���ار لهالیهن لیس���ت ی ئهوه ی قانونهوه ،رهخن��� ه دهوڵهت��� ێ راوێژكردن ی بهب دهگیرێت ك ه نوجهیف ی ی لیستهكان ،بهتهنها كارنام ه بهسهرۆك ی دهكات، ی پارلهمان دیار كۆبونهوهكان ئهم ه راسته؟ خالیدی :نهخێر ئهوه راس���ت نییه، ێ ی پهرلهمان لهالیهن س ی كار بهرنام ه
كهس���هوه دادهنرێت .ب���هاڵم نوجێفیو ی ی كار ی بهرنام ه ی جێگر دكتۆر قوس ه ی دهك���هن ،بهاڵم دانیش���تنهكان دیار ی دانیش���تنهك ه لهگهڵ سهرۆك بهرنام ه كوتلهكان تاوتوێ دهكرێت. ی عێراق ی پارلهمان��� ئاوێن���ه :ك��� ه ی بودج ه دهكاتو دهست بهتاوتوێكردن ی بودج ه چ���اوهڕوان دهكهن گفتوگۆكان چهندێك بخایهنێت؟ ی بودجهمان خالیدی :ئێم��� ه تاوتوێ ی ك���ردو ههم���و پهرلهمانتاران قس��� ه ی ی كرد ،ئێس���تا لهال خۆیان لهس���هر ی بكاتو ی دارایی ه تاكو پهسهند لیژن ه ی پێش���كهش بكهن ی كۆتای��� راپۆرت��� تاوهكو پهسهند بكرێت. ی ئاوێن���ه :ئای���ا ئهگهر بێت���و قانون
ی س���هرۆكایهتییهكان ی ماوه دیاریكردن بۆ دو خول پهسهند بكرێت ،چاوهڕوان ی قانون گیروگرفت بخات ه دهكهن دهوڵهت بهردهم كارهكانی پارلهمانی عێراق؟ خالی���دی :ئێم ه چاوهڕێ���ی ئهوهیان ی لێدهكهین ك ه رهخن ه بگ���رن لهدادگا ی دو فیدراڵی عێراق ،ب���هاڵم دیاریكردن ێ س���هرۆكایهتییهكه، خول بۆ ههر س��� ی ههی���هو ( )190ئهندام ی زۆر دهنگێك پهرلهم���ان دهنگی���ان بۆ ئهم یاس���ای ه داوه. ی عێراق ئاوێن���ه :ههرچهنده پارلهمان ی ههیه ،ب���هاڵم لههیچ ( )325ئهندام��� كۆبونهوهیهكدا ئهو ژمارهی ه ئامادهنهبوه، هۆكارهك هی چییه؟ ی ئیفادو خالی���دی :لهب���هر ههبون��� ی پهرلهمانتارانو نهخۆشی، سهفهركردن ی ههن���دێ لهپهرلهمانت���اران كێش��� ه ی گشتییان تایبهتیان ههیه ،یان كێش ه ههیهو كاریان ههیهو لهپێناو پهرلهمانو ێ پهرلهمانتاری���ش دهوڵهت���ه .ههن���د ی ههن ك ه لهپهرلهمانن ،بهاڵم بهش���دار ی خۆیان لهسهر كۆبونهوهكان ناكهنو را پرۆژه یاساكان نادهن. ی ئێوه چیی ه بۆ ئاوێن���ه :خوێندنهوه كێشهكانی نێوان ههرێمو ناوهند؟ ی خالیدی :ئێم ه بههیواین كێش���هكان نێ���وان ههرێ���مو ناوهن���د چارهس���هر ی هێز ببێ���ت ،كار نهگات��� ه بهكارهێنان بهرامبهر بهیهكت���ر .بهاڵم ناوهند تهنها ی لهگهڵ ههرێم نیی���ه ،بهڵكو كێش��� ه ی ههیه، ی واڵتاندا كێش��� ه لهگهڵ زۆرب ه ی دراوس���ێ .لهگهڵ بهتایب���هت واڵتان ی واڵتیشدا ی لهناوخۆ ئهوهشدا كێش��� ه ههیه ،جارێك لهگ���هڵ ههرێم ،جارێك ی عێراقییه ،جارێك لهگهڵ لهگهڵ لیست ی س���هربهخۆییان پارێزگاكاندا ك ه داوا دهكرد ،ههروهها هۆش���داریش دهدهین ی هێز لهبهرامبهر لهبهرامبهر بهكارهێنان ی ههر الی���هنو نهتهوهی���هكو ئێم ه دژ دهوهستینهوه.
بهفهرمانی مالیك ی ( )16ههزار بهعس ی دهگهڕێنرێنهوه سهر كارهكانیان ئا :بارام سوبحی دهستهی لێپرسینهوهو دادپهروهری بهفهرمانی نوری مالیكی ،زیاتر لهده ههزار ئهندامی حیزبی بهعسی ههڵوهشاوه خانهنشین دهكات)16( ، ههزاری دیكهش دهگهڕێنێتهوه سهر كارهكانیان .پارلهمانتارانی لیستی عێراقییهش داوای ههمواركردنهوهی یاسای لێپرسینهوهو دادپهروهری دهكهنو دهوڵهتی قانونیش رهتیدهكاتهوه. سهرۆكی دهسهاڵتی كاتی هاوپهیمانان پۆڵ بریمهر له( ،)2003/5/16فهرمان ی ژماره پێنجی بهن���اوی "پاككردنهوهی كۆمهڵ���گای عێراقی لهبهعس" دهركرد. بهپێی ئهم بڕیاره حیزبی بهعسو ()28 دامهزراوهی حكومیو ئهمنیو سهربازی كه نزیك هی ( )700ههزار ئهندامیان ههبو ههڵوهش���ێنرایهوه ،ههروهه���ا ئهوانهی لهبهعس���دا پلهی ئهندام لقو شوعبهو فیرق���هو س���هركردایهتی ههرێمایهتیان ههبوه ،لهوهزیفهی حكومی دهركران. لهقانونی ئیدارهی دهوڵهت لهس���اڵی ( ،)2004دهس���ت هی ریشهكێش���كردنی بهعس دروستكراو دواتریش لهدهستوری ههمیش���هیی لهم���اددهی ()135دا جێگیركرا .بهپێی دهس���تور ،دهستهی ریشهكێشكردن دهستهیهكی سهربهخۆیه بهههماههنگ���ی لهگ���هڵ دهس���هاڵتی دادوهریو حكوم���هت كاردهكاتو پهیوهس���ته بهئهنجومهنی نوێنهرانهوه. بهاڵم لهمیانی پرۆس���هی ئاشتبونهوهی نیشتیمانیدا لهس���اڵی ( ،)2008ناوی دهستهكه كرایه دهس���تهی نیشتیمانی لێپرسینهوهو دادپهروهری. قانون���ی لێپرس���ینهوهو دادپهروهری لهحهوت بڕگ���ه پێكدێت .لهئێس���تادا پێش���نیاری ههمواركردن���هوهی بڕگهی شهش���همی دهكرێت ،ك���ه تایبهته بهو رێوش���وێنانهی دژی الیهنگرانی حیزبی
هەڵوەشاندنەوەی دهستهی لێپرسینهوهو دادپهروهری واته گهڕانهوهی بهعس مالیکی بهعس دهگیرێتهبهر .بهپێی ئهو بڕگهیه ههم���و ئهو فهرمانبهرانهی پلهی ئهندام لقیان ههیه خانهنش���ین دهكرێن .ههمو ئ���هو فهرمانبهرانهی پل���هی تایبهتیان ههبوه بهپل���هی بهڕێوهبهری گش���تی بهرهو س���هرو لهبهعسدا ئهندام شوعبه ب���ون ،بهب���ێ لهبهرچاوگرتنی تهمهنو خزمهت ئهوا خانهنش���ین دهكرێن .ئهو فهرمانبهرانهی پل���هی تایبهتیان نییهو ئهن���دام ش���وعبه ب���ون ،دهگهڕێنهوه ب���ۆ فهرمانگهكانیانو ب���هردهوام دهبن لهكاركردن ،یان بهپێی خواستی خۆیان خانهنشین دهكرێن. بهگوێ���رهی قانون���ی لێپرس���ینهوهو دادپ���هروهری ،كهس���ێك لهبهعس���دا ئهندام���ی ش���وعبه بوبێ���ت ،رێگ���هی پێنادرێت لهههر سێ سهرۆكایهتییهكهو ئهنجومهنی بااڵی دادوهریو وهزارهتو دهزگا ئهمنیی���هكانو وهزارهتهكان���ی دهرهوهو دارای���ی كارب���كات .ههروهها
بهڕێوهبهری گشتی بهڕێوهبهری یهكهی ئیداری ،نادرێت بهو كهس���انهی پلهیان سهرو ئهندام شوعبهیه. سهرۆكی دهس���تهی لێپرس���ینهوهو دادپهروهری فهالح حهس���هن شنێشل، رایگهیان���د لهس���اتی دامهزراندن���ی دهس���تهكهیانهوه تائێس���تا (كۆتایی ههفتهی راب���ردو) ،بهفهرمانی تایبهتی س���هرۆكی ئهنجومهنی وهزی���ران نوری مالیكی )16542( ،بهعس���ی بۆ س���هر وهزیفهكان���ی پێش���ویان گهڕاندۆتهوه. وتیش���ی "زۆرین���هی ئ���هو كهس���انه، دانیشتوی پارێزگاكانی موسڵو دیالهو ئهنبارو سهاڵحهدین بون". بهپێی رێنماییهكانی دهس���تهكه ،ئهو كهسانهی دهگهڕێنهوه سهر كارهكانیان یان خانهنشین دهكرێن ،دهبێت فۆرمی بێب���هری ب���ون لهبهع���س پڕبكهنهوه، بهڵێن بدهن ك���ه نهگهڕێنهوه بۆ ریزی ئهو حیزبهو ئیدانهی تاوانهكانی رژێمی
پێش���و بكهنو داوای لێبوردن لهگهلی عێراق بكهن ،پاشان فۆرمهكه لهالیهن دهس���تهكهوه وردبینی دهكرێتو دواتر موچهیان بۆ خهرج دهكرێت. لهدوای دهستپێكردنی خۆپیشاندهرانی عهرهب���ی لهكۆتایی س���اڵی رابردوهوه، یهكێ���ك لهداواكارییهكانیان كه لهالیهن لیس���تی عێراقییهوه لهن���او پارلهماندا پش���تیوانی لێدهكرێت ،ههڵوهش���انهوه یاخ���ود ههمواركردن���هوهی یاس���ای ی لێپرسینهوهو دادپهروهرییه .پارلهمانتار لیس���تی عێراقییه حهی���دهر موال ،وتی "لۆجیكی نییه ئهم دۆس���ێیه دوای ده ساڵ بهردهوام بێت" .بهاڵم پارلهمانتاری لیس���تی دهوڵهتی قانون سادق لهبان، بهناوی لیستی هاوپهیمانی نیشتیمانیو دهوڵهتی قانون���هوه رایدهگهیهنێت كه بهتون���دی دژی ههڵوهش���انهوهی ئهو قانون���ه دهوهس���تنهوه ،لهوبارهی���هوه دهڵێت "ههڵوهش���انهوهی ئهو قانونه،
سوكایهتییه بهخوێنی ئهو شههیدانهی كه بونه قوربانی ،لهپێناوی گهیش���تن ب���هم قۆناغه لهپرۆس���هی سیاس���ی". لهالیهن خۆیهوه س���هرۆكی دهس���تهی لێپرس���ینهوه فهالح شهنشهل ،دهڵێت "ههڵوهشانهوهی دهس���تهكهمان ،واته گهڕانهوهی بهعس". بهوتهی شهنش���هل ،ب���ۆ رازیكردنی خۆپیش���اندهران ،حكومهت���ی عێ���راق رازیبوه لهس���هر درێژكردنهوهی ماوهی كاركردنی دهس���تهكهیان بۆ دو مانگی تر ،بهتایبهت پێشكهش���كردنی داوا بۆ گهڕان���هوه بۆ وهزیفه یان خانهنش���ین ك���ردن ،تائێس���تاش نزیكهی بیس���ت ههزار ك���هس داواكارییان پێش���كهش كردوه .بهاڵم بڕیارهكه فیدائیو ئهندام ل���ق ناگرێتهوه .ههر بۆ ئهو مهبهس���ته مالیك���ی ب���هدو فهرم���ان بڕیاری���داوه بهخانهنشین كردنی ( )1802ئهفسهرو پلهدار لهسنوری پارێزگای موسڵ. س���هرۆكی دهس���تهكه ،رونیكردهوه حیجزی���ان لهس���هر ( )4200خان���وی ئهندامانی بهعس ههڵگرتوه ،كه پێشتر بهپێی بڕیاری ریشهكێشكردن حیجزیان خراوهته س���هر .وتیشی "بڕیارهكانمان ئهندامان���ی فیدایی س���هدامو ئهندامی لق���ی حیزبی بهعس���ی ههڵوهش���اوه ناگرێتهوه". لهبارهی خانهنش���ینكردنی ئهندامانی بهعسهوه ،شنێش���ل رایگهیاند تائێستا ( )13640كهس���یان خانهنشین كردوه. وتیش���ی "كاتێكی دیاریك���راو نییه بۆ كۆتایهاتنی كاری دهس���تهكهمان ،یان داخس���تنی دۆس���ی هی ئهو كهس���انهی قانونهك���ه دهیانگرێت���هوه" .ههروهها ئاش���كرای كرد دوای گهڕانو پشكنین لهماوهی دو مانگ���ی رابردودا ،ملیۆنان دۆالری ئهندامو پاش���ماوهكانی حیزبی بهعس���یان لهناوخ���ۆو دهرهوهی واڵت دۆزیوهت���هوه ،ك���ه ئ���هو پارهی���هش "بهئامانج���ی پهالماردانی عێراقییهكان بهكاردههێنرێت".
پرۆفایل
7
عیفانی نهگبهت
تهنه���ا م���اوهی پان���زه مان���گ ئهندام ی پارلهمان ب���و ،كهچی دوچاری س���یانزه ههوڵ���ی تیرۆركردن بویهوه .دهیویس���ت ئهنبار بكات بهدوبهی ،بوه قاعیدهو دواتر ش���هڕی لهدژكردن ،ش���انازی بهوێنهكانی لهگهڵ بۆشو ئۆباما دهكرد :شێخ عیفان عیساوی. عیفان س���هعدون عیفان عیساوی (37 س���اڵ) ،بههۆی ئ���هوهی باوك���ی نهیاری رژێم���ی بهعس بوه ،بهخێزان���هوه بهرهو س���عودییه ههاڵتون ،بۆیه عیفان بهشێكی زۆری منداڵی لهس���عودییه بهسهربردوه، دوای روخان���ی رژێمی س���هدام حس���ێن لهس���اڵی ( ،)2003بنهماڵهك��� هی بهرهو عێراق گهڕاونهتهوه. دوای گهڕانهوهی���ان بۆ عێ���راق ،عیفان دهچێته ریزی چهكدارهكان���ی رێكخراوی قاعی���دهو دژی س���وپای ئهمهری���كا دهجهنگێ���ت .ب���هاڵم پ���اش ماوهی���هك لهقاعی���ده ههڵدهگهڕێت���هوهو پهیوهندی بههێزهكان���ی س���هحوهوه دهكات .ناوی ش���ێخ عیفان كاتێك لهتابلۆی سیاس���ی بهدیاركهوت ،ك���ه بوه فهرماندهی یهك هی فهلوج هی هێزهكانی سهحوه ،ئهم میلشیا سوننییه كه سوپای ئهمهریكا پشتیوانی دهكردو جهنگێكی توندیان بۆ دهرپهڕاندنی چهك���داره ئیس�ل�امییه تون���دڕهوهكانو رێكخ���راوی قاعی���ده ،لهپارێزگا س���وننه نشینهكانی عێراق بهرپاكرد. لهههڵبژاردن���ی ئهنجومهن���ی پارێ���زگا لهكانون���ی دوهم���ی ( ،)2009عیف���ان ب���وه ئهندام���ی ئهنجومهن���ی پارێزگای ئهنب���ارو س���هرۆكایهتی لیژن��� هی ئهمنی ئهنجومهنهك��� هی وهرگرت .ب���هاڵم دوای ئ���هوهی پارلهمانتاری لیس���تی عێراقییه خالید فهه���داوی كه خهڵك���ی ئهنبار بو لهتهقینهوهیهكی خۆكوژیدا لهناو مزگهوتی (أم الق���ری) لهخۆرئاوای بهغ���دا كوژرا، عیفان چوه جێگهك هیو له ()2011/9/20 وهكو پارلهمانتارێكی لیس���تی عێراقییه، سوێندی قانونی خوارد .تا رۆژی كوژرانی، س���یانزهجار ههوڵ���ی تیرۆركردن���ی درا. لهرۆژ ی ( ،)2013/1/15كاتێك پڕۆژهیهكی خزمهتگوزاری لهفهلوجه بهسهردهكردهوه، خۆكوژێك بهجلی كرێكارییهوه خۆی پێدا تهقاندهوهو كوشتی. نوس���هرێكی ئهمهریك���ی لهوتارێكی���دا لهب���ارهی عیفانهوه ئام���اژه بهوهدهكات، عیفان بوهت���ه یهكێ���ك لهمهرجهعهكانی س���وپای ئهمهریكا لهئهنب���ار ،بهجۆرێك لهس���هر دیواری ماڵهك��� هی وێن هی خۆی لهگ���هڵ ب���ۆشو ئۆبام���ا ههڵواس���یوه. پهیوهندییهك���ی توندوتۆڵ���ی لهگ���هڵ ئهفس���هرێكی ئهمهریكی بهن���اوی كرس هاستنجز ههبوه ،كه سهرچاوهی پارهكانی عیفان بوه ،چونكه ئهو ئهفس���هره بڕوای واب���وه ئاس���ایش لهرۆژئ���اوای عێ���راق بهدهستی پیاوانی چهكداری خاوهن نفوزه ك���ه وهالئیان بۆ بهغداو واش���نتۆن نییه، بهڵكو بۆ ئهو س���هرچاوهیهیه كه پارهیان لێوهی دهستدهكهوێت. نوسهرهكه ،دهڵێت :عیفان له ()2003 كۆمپانیای س���ورهیای بۆ بهڵێندهرایهتی ل���هالی حكومهتی عێراق ،بهس���هرمای هی چ���وار ههزار دۆالر تۆماركرد .بهاڵم ئهمڕۆ بارودۆخهك���ه بهپێچهوانهوهی���ه ،دوای زۆربونی كارهكانی ،عیفان بهش���انازییهوه دهڵێ "ئهنبار دهگۆڕم بۆ دوب هی" .بهوت هی ئهو نوسهره ،ئهمهریكییهكان بڕی ()488 ههزار دۆالریان داوهته ش���ێخ عیفان ،بۆ دروستكردنی عیادهیهك لهسهر زهوییهك بهڕوبهری س���ێ ههزار پێ چوارگۆش���ه، بهاڵم پێدهچێت ئهو پڕۆژهیه نزیك هی سهد ههزار دۆالری بوێت. بهوت هی پارلهمانتاری لیستی عێراقییه وهحده جومهیلی ،لهسهر بهسیاسیكردنی خۆپیشاندانهكانی ئهنبار ،عیفان رهخن هی توندی لهوهزیری دارایی رافیع عیس���اوی گرتوه ،كه ههردوكیان سهر بهیهك هۆزنو پێیوت���وه "تۆ تهنها خۆتت خۆش���دهوێ، بههۆی تۆوه سهدان هاواڵتی خهڵكی ئهنبار باری ئابوریان داڕوخاوه ،پارێزگاری ئهنبار بهتهواوی ش���ێواوه ،دڵنیای لهتێوهگالنی پاس���هوانهكهت لهكوشتنی بیست گهنجی خێڵی ئهلبوعیسا". جومهیل���ی ،ب���اس ل���هوهدهكات رافیع عیس���اوی بهعیفانی وتوه "دواتر پهنج هی پهش���یمانی دهگ���هزی ،هاوش���ێوهی ئهو كات هی سهردانی جۆرج بۆشت لهئهمهریكا ك���رد" .بۆی���ه جومهیلی دهڵێ���ت "رافیع عیس���اوی تۆمهتباری یهكهمی كوش���تنی عیفانه".
8
ئابووری
) )361سێشهمم ه 2013/1/22
چ فهرمانبهرێك بهتهنها بهموچهكهی دهژی؟
ئهگهرێك بۆ قهدهغهكردنی كاری دوهم لههێزهكانی ناوخۆ لهئارادایه ئا :ئاسۆ سهراوی
لهدانیشتنێكدا ،كه باسی گرانی بژێوی ژیانو ئیشی دوهم دهكرا، گهنجێك بهپێكهنینهوه دهیوت "سوار تهكسییهك بوم ،شۆفێرهكهی رائیدێكی سهربازی بو". زۆرێ���ك لهخهڵك���ی ،بهتایب���هت فهرمانبهران���ی حكوم���هت ،بۆ بژێوی ژیانی���ان لهكارێ���ك زیات���ر دهكهن، ماوهیهك���هش دهنگۆی ئهوه باڵوه ،كه كاری دوهم لهكارمهندان���ی وهزارهتی ناوخ���ۆ قهدهغه بكرێت ،بهپاس���اوی باشیی موچهكانیان .بریكاری وهزارتی ناوخۆش جهخت لهس���هر باش���بونی موچهی كارهمهندهكانی���ان دهكاتهوه "ئهگ���هر بڕیارێكی وهه���ا دهربكرێت ئامادهین جێبهجێی بكهین" .سهرۆكی لیژنهی ناوخ���ۆی پهرلهمانیش نكوڵی لهوه ناكات ،ك���ه موچهی كارمهندانی وهزارهتی ناوخۆ باش���ه ،بهاڵم لهگهڵ ئهوهدا نییه كاری دوهمیان لێ قهدهغه بكرێت. فهرمانبهران���ی حكوم���هت ،ئ���هو توێ���ژهی كۆمهڵگان ،كه لهئێس���تادا زۆرینهی���ان كاری دوهم دهك���هن، چونك���ه وهك فهرمانبهرێك ئاماژهی پێ���دهكات ،ئهگهر كاری دوهم نهكهن، ناتوانن بژێوی خێزانهكانیان بهباش���ی دابی���ن بكهن .ئ���هو فهرمانب���هره كه ی حكومییهو خێزان���دارهو لهبانكێك��� پ���اش نیوهڕوانی���ش لهكۆمپانیایهكی ئههلی كار دهكات ،بهسهرسوڕمانهوه دهپرس���ێ "ئهبێت حكومهت لهس���هر چ بنهمای���هك موچ���هی فهرمانبهرانی دیاری كردبێت؟ خ���ۆ ئهگهر خهرجی ئهم رۆژگارهو كرێ خانو لێكبدرێتهوه، بهدڵنیاییهوه دهبێ���ت موچهی ههمو فهرمانب���هران بكرێت���ه ،دو هێندهی ئێستا ،ههزارانی وهك من ههیه ئهگهر كارێكی ت���ری نهبێت ،ههرگیز ناتوانێ خێزان بهڕێوه بهرێت". بهپێی سیس���تمی موچ���هی ههرێم، دهرچویهك���ی زانك���ۆ لهس���هرهتای دامهزراندنیدا موچهك���هی ناگاته 500 ه���هزار دین���ار ،واته نزیك���هی $400 وهردهگرێ ،بهاڵم لهكۆمپانیا ئههلییه گهورهكان���دا بهتایبهت ئ���هو كۆمپانیا
دهرچویهك ی زانكۆ لهسهرهتای دامهزراندنیدا موچهكهی ناگاته 500ههزار دینار
تازه دامهزراوێك لههێزهكانی ناوخۆ موچهكهی لهنێوان 700بۆ 800ههزار دیناره
هێزهکانی ناوخۆ کاری دوهمیان لێقهدهغه دهکرێت بیانییانهی لهسهر ئاستی نێودهوڵهت ی كار دهك���هن ،لهكات���ی دامهزراندنی ه���هر كارمهندێكدا گهلێ���ك لێكدانهوه دهكهن ،لهوانه كهس���ێك بۆ مانگێك ژیان بهباش���ی پێویس���تی بهچهندێك پ���اره ههیه ،ئهمه جگ���ه لهوهی كرێ خانوو كرێ گواس���تنهوهو زۆر الیهنی تری���ش لهبهرچ���او دهگ���رێ ،لهكاتی دانان���ی موچهی ئهو كهس���هدا ،بهاڵم لهههرێمی كوردس���تاندا پێناچێت بهو وردهكارییه موچهی فهرمانبهر دیاری كرابێ���ت ،حاڵ���ی ئێس���تای موچهی زۆرێك لهفهرمانبهرانو گرانی بازاڕیش باشترین بهڵگهن بۆ ئهوه. لهم���اوهی راب���ردودا بۆچونێ���ك ههب���و بۆ قهدهغهكردن���ی كاری دوهم لهكارمهندان���ی هێزهكان���ی ناوخ���ۆ، ئهمهش بهپاساوی باشی موچهكهیان، بهب���هراورد بهموچ���هی فهرمانبهرانی تری حكومهت .لهو بارهیهوه بریكاری وهزی���ری ناوخ���ۆ مامۆس���تا جهالل ش���ێخ كهریم ئاماژه بهوه دهكات كه تازه دامهزراوێ���ك لههێزهكانی ناوخۆ نزیك���هی 700ب���ۆ 800ه���هزار دینار
وهردهگرێ ،ئهمه جگ���ه لهوهرگرتنی دهرماڵهكانی مهترس���یو خ���واردن، بڕوانامهو پۆستهكهی ئهگهر ههیبێت، ههربۆی���ه بری���كاری وهزی���ری ناوخۆ موچ���هی هێزهكانی ناوخ���ۆ بهكهم نازانێ دهڵێت "پۆلیس ههیه هێش���تا نهبۆته مفهوهز 1ملی���ۆنو 300ههزار دینار موچهكهیهت���ی ،ئهمهش بڕێكی كهم نییه ،بهتایب���هت ئهگهر بهراورد بكرێت بهموچ���هی فهرمانبهرانی تری حكوم���هت" .بۆیه ئ���هو بهحاڵهتێكی سروش���تی دهبین���ێ ،ئهگ���هر كاری دوهم ل���هو هێزانه قهدهغ���ه بكرێت، ههروهها ئ���هوهش دهخاتهڕو كه كاتی خۆی لهسلێمانی پێش یهكگرتنهوهی وهزارهت���ی ناوخ���ۆ بهگش���تاندێك كاری ش���ۆفێری تهكس���یان لهپۆلیس قهدهغهك���ردوه ،چون���ك وهك ئ���هو دهڵێت "ب���ۆ ههیبهتی كارهكهی جوان نییه ،پۆلیسێك ئیشی تهكسی بكات" ههربۆیه ئامادهی���ی خۆیانی دهربڕی، وتی "ئهگهر حكومهت بڕیارێكی وهها دهرب���كات ب���ۆ قهدهغهكردن���ی كاری دوهم لههێزهكانی ناوخ���ۆ ،ئامادهین
جێبهجێی بكهین". سهرۆكی لیژنهی ناوخۆ لهپهرلهمان ی كوردس���تان ئیس���ماعیل مهحم���ود ههرچهنده ئهوه ناشارێتهوه كه موچهی هێزهكانی ناوخۆ لهئێستادا زۆر باشه، بهاڵم بهب���ڕوای ئ���هو ،قهدهغهكردنی كاری دوهم لهو كهس���انه بۆ ئهمڕۆی ههرێمی كوردس���تان ،كارێكی دروست نیی���ه .ئ���هو ئاماژه ب���هوهش دهكات ك���ه كاتی خۆی لهگهڵ پێش���نیارێكی وههادا بون كه كاری دوهم لهو هێزانه قهدهغه بكرێت ،بهتایبهت كه ههندێ لهخهڵك���ی گلهیی ئهوهیان كردوه ،كه پۆلیس ههیه لهمانگێكدا تهنها 10رۆژ دهوام دهكاتو رۆژهكانی تریش لهماڵی خۆی دانیش���توه ،ب���هاڵم موچهیهكی باش وهردهگرێ ،دهرچویهكی زانكۆش ههم���و رۆژێ���ك دهوام دهكات ،بهاڵم موچهكهی ناگات���ه 500ههزار دینارو، ئهو وتی "چهندین جار گلهیی وههامان بیستوه ،بۆیه كاتی خۆی پێشنیارێكی وهها كرا ك���ه رێگریی كاری دوهمیان ێ بكرێت ،ههت���ا ئێم���ه چوین بۆ ل��� الی وهزی���ری ناوخ���ۆ پێم���ان وت،
فۆتۆ :یهحیا ئهحمهد ی ناوخۆ لهبهرئهوهی موچهی هێزهكان باش بو دهبێت دهوامی پێویس���تیش بكهن ،جهنابی وهزیر خۆش���ی لهگهڵ ئ���هو پێش���نیارهی ئێمهدا ب���و ،بۆیه ئێمه دهڵێین ب���ا دهوامی تهواوهتییان پێبكرێ���ت ،ب���هاڵم كاری دوهمیان لێ قهدهغه نهكرێ���ت ،چونكه رۆژ بهرۆژ باری ژیان قورستر دهبێت". لهالیهك���ی ت���رهوه پهرلهمانت���اری لیژنهی دارایی لهپهرمانی كورس���تان عهدنان عوسمان ،قهدهغه كردنی كاری دوهم ،لهكارمهندانی هێزهكانی ناوخۆ بهكارێكی نایاس���ایی پێناسه دهكاتو دهڵێ���ت "لهههمو واڵتێكدا كاری دوهم رێگه پێدراوه ،ئهگهر خهڵكیش ناچار نهبێت پهنا بۆ كاری دوهم نابات ،جگه لهوه ئهگ���هر دهڵێن ئهو هێزانه دهوام كهم دهكهن ،ئهوا ئهو خهلهله دهبێت وهزارهتی ناوخۆ چارهس���هری بكات، نهك بچێ ههڵهی���هك بهههڵهیهكی تر چارهس���هر بكات ،كاری دوهمیان لێ قهدهغه بكات". سهرۆكی مونتهدای ئابوری كوردستان فهیسهڵ عهلی ئهوه روندهكاتهوه ،كه
ههمو مرۆڤێك لهتوانایدا ههیه لهشهوو رۆژێكدا تهنها 9كاتژمێر بهباشی كار بكات ،دوای ئ���هوه ههر كارێك بكات تواناكانی كهم دهبێتهوه ،ئهو جهخت ل���هوهش دهكاتهوه ك���ه ئهگهر مرۆڤ ناچ���ار نهبێت ،پهنا ب���ۆ كاری دوهم نابات" .بهتایبهت لهبارودۆخێكی وهك ئهمڕۆی ههرێم���دا كه نرخ بهبهردهوام س���هبارهت لهبهرزبونهوهدای���ه". بهپێداویس���تی تاكێ���ك لهمانگێدا بۆ ژیانێكی ئاسایی ئهو رونیدكردهوه كه حكومهتی ههرێم 73ه���هزار دیناری دیاری كردوه ،وات���ه "بۆ ههر تاكێك رۆژی دو دۆالری دیاری كردوه ئهوهش لهس���هر پێ���وهره نێودهوڵهتیی���هكان كراوه ،بهاڵم بهبڕوای من بۆ ژیانێكی زۆر ئاسایی ههر تاكێك لهههرێمدا النی كهم پێویستی به 7دۆالر دهبێت" .ئهو هێمای بهوهشدا كه ههرگیز لهعێراقدا موچ���هی فهرمانبهران لهس���هر ئهوه دی���اری نهكراوه كه تاكێك لهمانگێكدا پێداویس���تی بهچهندێك پ���اره ههیه، "ئهگهر لهسهر ئهوه بوایه دیاره موچه بهم جۆرهی ئێستا نهدهبو".
بڕیارهكهی ئهنجومهن ی وهزیران نرخ ی ئۆتۆمبیل بهرزدهکاتهوه "ههر دوكهسێك لهههرێمدا ئۆتۆمبیلێكی بهردهكهوێت" ئا :رهوا بورهان بهپێی بڕیارێكی ئهنجومهنی وهزیران، له 15مانگی داهاتوهوه ،رێگه بههاتن ی ئۆتۆمبێل نادرێت بۆ ناو ههرێمی كوردستان ،بهبڕوای شارهزایهكی بواری ئابوریش ئهو بڕیاره تارادهیهك دهبێته هۆی بهرزبونهوهی نرخی ئۆتۆمبێل، بهرێوهبهری فرۆشتنی بریكاری كۆمپانیایهكی جیهانی ئۆتۆمبیلیش پێی وایه ئهوهی نرخی بهرزدهبێتهوه ئۆتۆمبیلی دهستی دوه ،نهك ئهو ئۆتۆمبیالنهی كۆمپانیا گهورهكان دهیهێنن. بڕیارهكهی ئهنجومهن���ی وهزیران كه ماوهیهك لهمهوب���هر دهرچوه ،ههفته ی رابردو لهكۆبونهوهی ئهنجومهنی وهزیراندا دوباره باس���ی لێوهكرای���هوهو هاوكات لیژن���هش لهالیهن���ه پهیوهندی���دارهكان پێكهێنرا ب���ۆ بهدوداچونی ئهوهی دوای قهدهغهكردنی ئۆتۆمبیل بهچ شێوازێك رێگه بههێنانهوهی ئۆتۆمبیل بدرێت. بهگوێ���ری بڕیارهكه ،ل���ه 2/15ئهم س���اڵهوه لهگشت خاڵه س���نورییهكانی ههرێمهوه رێگه بههاوردهكردنی ئۆتۆمبیل نادرێت ،تاوهكو بڕیاری نوێ لهوبارهیهوه دهردهچێ���ت ،ههرچهنده تائێس���تا هیچ رێنماییهك لهوبارهیهوه باڵونهكراوهتهوه، ب���هاڵم ئ���هوهی ههیهو دهوت���رێ ههمو ئ���هو ئۆتۆمبیالن���هی دههێنرێن دهبێت لهكوالیتی كۆنتڕۆڵ دهربچن. ئهندام���ی كارای مونت���هدای ئابوری
له 2/15ی ئهم ساڵهوه لهگشت خاڵه سنورییهكانی ههرێمهوه رێگه بههاوردهكردنی ئۆتۆمبیل نادرێت پێشانگایهکی ئۆتۆمبێل كوردستان محهمهد كهریم ،لهو بڕوایهدایه كه ئهو بڕیاره دهبێته هۆی بهرزبونهوهی نرخ���ی ئۆتۆمبێ���ل ،بهاڵم پێش���ی وایه بڕیارهكه الیهنی ئهرێنیش���ی زۆره وهك ئهو وتی "النی كهم بۆ ماوهیهكیش بێت ژینگهكهمان كهمتر پیس دهبێت ،هاوكات فشاری ئۆتۆمبیلیش لهسهر شهقامهكان كهم دهبێتهوه". ههروهه���ا جهختی ل���هوهش كردهوه ك���ه ئهو بڕی���اره دهبێته ه���ۆی ئهوهی ب���ۆ ماوهی���هك كهمتر پ���ارهی واڵتهكه
فۆتۆ :ئینتهرنێت بچێته دهرهوه ،چونك���ه ههر وهك ئهو رونیك���ردهوه زۆرینهی ئ���هو بهنزینهی بهكاردههێنرێ���ت ل���هدهرهوهی واڵتهوه دێ���ت بۆ ههرێم���ی كوردس���تان" .گهر بهكارهێنانی بهنزین ك���هم بێتهوه ،ئهو كات���ه بهنزینیش زی���اد دهبێت ،بهوهش نرخی بهنزین دادهبهزێت ،ئاشكرایه ههتا خس���تنهرو زیاد بێت نرخیش دادهبهزێ جا ههر كااڵیهك بێت". ئ���هو ئهندام���ه كارای���هی مونتهدای ئابوری هێمای بهوهش���دا كه لهئێستادا
ههر دوكهسێك لهههرێمدا ئۆتۆمبیلێكی بهردهكهوێ���ت" ،ئهم���هش رێژهیهك���ی ب���هرزهو لهئایندهدا زیانهكانی ژینگهییو لهئێستاش���دا زیان���ه مرۆییهكان���ی دهركهوتون". ههر لهوبارهیهوه بهرێوبهری فرۆشتنی كۆمپانیای كارزۆن ،بۆتان محهمهد ،كه وهكیلی كۆمپانیای نیس���انی جیهانییه، لهو بڕوایهدایه كه ئهو بڕیاره بهجۆرێك دهبێ���ت كه تا دو مان���گ رێگه نادرێت ئۆتۆمبێ���ل لهس���نورهكانهوه هاوردهی
ههرێمی كوردس���تان بكرێتو ،ئهو وت ی "ئهمهش ئهگ���هر تهنها بۆ مهبهس���تی كهمكردن���هوهی ئۆتۆمبیل بێت لهس���هر ش���هقامهكان كارێكی باشه" .جگه لهوه وهك ئ���هو ئاماژهی پێ���دهدا ئهو بڕیاره دهبێت���ه هۆی ئ���هوهی ئ���هو بازرگانه بچوكانهی لهو بوارهدا كار دهكهن ،واز لهو كاره بهێنو رێگه بۆ كۆمپانیا گهورهكان خۆش بكهن ت���ا زیاترو بهش���ێوازێكی باش���تر كاری هێنانی ئۆتۆمبیل ئهنجام بدهن .ئهو وتیش���ی "ئێمه وهك وهكیل
ناتوانین دهستكاری نرخ بكهین ،چونكه چاودێری���ی كۆمپانیاكانمان لهس���هره، ب���هاڵم بازرگانه بچوك���هكان رهنگه نرخ بهرزبكهن���هوه ،واش پێش���بینی دهكهم نرخی ئۆتۆمبێلی دهستی دو بهرێژهیهك بهرزبێت���هوه" .بهگوێ���رهی ئامارێك���ی بهرێوهبهرایهت���ی هاتوچ���ۆی ههرێم���ی كوردستان ،لهههرێمی كوردستان زیاتر لهملیۆنێكو 95ههزار ئۆتۆمبێل ههیهو رێژهی ههره زۆری ئۆتۆمبێلیش لهشاری ههولێردایه.
لۆکاڵ
) )361سێشهمم ه 2013/1/22
9
"جڤات ی نیشتمانی ،گۆم ی مهنگی ناو گۆڕانی شڵهقاند"
بۆچی knnباسی ئهو ناڕهزاییانه ناكات کهبههۆی جڤاتهکهوه دروستبوه؟
ئا :ئاسۆ سهراوی تا بهستنی كۆنگرهی بزوتنهوهی گۆڕان ،كه پێدهچێت لهمانگی چواری ئهم ساڵدا بێت ،لهرێگای جڤاتی نیشتمانییهوه كارهكانی گۆڕان بهڕێوه دهبرێت ،ناڕهزایی سێ ههڵسوڕاوهكهی گۆڕانیش بهردهوامی ههیهو ئامادهنهبونیشیان لهدوا كۆبونهوهی جڤاتی نیشتمانی ،سهلمێنهری ئهو راستییهیه كه هێشتا نیگهرانن لهدروستبونی جڤاتی نیشتمانی. كێشهی خۆ رێكخستنهوهی گۆڕان بهدهس���تهێنانی 25كورس��� ی لهپهرلهمانی كوردستان ،له2009/7/25 ب���ۆ بزوتنهوهیهك���ی وهكو گ���ۆڕان كه لهس���هرهتاكانی دروس���تبونیدا ب���و، تارادهی���هك چ���اوهڕوان نهك���راو نهبو، هۆكارهكهش���ی بۆ بون���ی جهماوهرێكی زۆری ناڕازیو بونی خودی نهوش���یروان مستهفایه كه پێشتر كهسایهتی دوهمی ناو حیزبێكی دهس���هاڵتداری كوردستان بو ،بهاڵم گرفتی (نهوهی كۆنو نوێ)و خۆ رێكخس���تنهوهی گ���ۆڕان ،ههر لهو دهمهوه سهریههڵداو بهجۆرێك تائێستاش بهیهكێ���ك لهدو گرفته س���هرهكییهكهی ئهو بزوتنهوهیه ههژم���ار دهكرێت .ههر لهسهرهتای دروس���تبونی بزوتنهوهكهوه بهشێك لهوانهی كه به"كادره كۆنهكانی ن���او یهكێتی" ناودهبرێ���ن ،كهمترینیان پۆستو بهرپرس���یارێتی گرنگیان پێدرا ئهم���هش ورده ناڕهزای���ی لێكهت���هوه، تادروس���تبونی جفات���ی نیش���تمانی، گلییهكان گهیش���تنه لوتكهو سهرهنجام دوركهوتن���هوهی س���ێ كادری دی���اری بزوتنهوهك���ه كه ههریهك لهعوس���مان حاجی مهحم���ودو قادری حاجی عهلیو س���االر عهزیزی لێكهوتهوه .ههرچهنده تائێس���تا بهفهرمی ل���هزاری خۆیانهوه هیچ رونكردنهوهیهكیان باڵونهكردۆتهوه لهب���ارهی ه���ۆكاری دوركهوتنهوهیان،
بهپێی ئهو ئامادهكارییانهی كراوه ،تا مانگی چوار گۆڕان كۆنگره دهبهستێ کۆبونهوهیهکی ههڵسوڕاوانی گۆڕان لهگهڵ رێکخهری گشتی بزوتنهوهکه فۆتۆ :ئینتهرنێت ب���هاڵم بێدهنگبونی���ان لهئاس���ت ئ���هو باباتانهی لهب���ارهی ناڕهزاییهكانیانهوه باڵودهكرێت���هوه ،مان���ای راس���تی توڕهبونی ئهوانه له دروستبونی جڤاتی نیشتمانی. جڤاتی نیشتمانی چییهو ئهندامهكانی كێن؟ ئهندامانی جڤاتی نیشتمانی لهكۆمهلێك خهڵكی پۆس���ت جیاوازی ن���او گۆڕان دروس���تبوه ،لهوانه بهرپرسی ژورهكان، س���هرۆك فركس���یۆنهكانی پهرلهمان���ی ههرێمو بهغدای گ���ۆڕان ،باژێڕوانهكان، بهڕێوهبهری كهناڵی ، knnنوێنهرایهتی ژنان ،نوێنهرایهتی ههندهران ،ئاشكرایه ئهوانهی الیهنگری دروس���تبونی جڤاتی نیش���تمانین زیاتر چینه گهنجهكهی ناو گۆڕانن ،چونك���ه پێیانوایه ،له(غایبی) ئهو جڤاتهدا كاره گرنگهكانی بزوتنهوهكه
رهتی كردۆتهوه ،لهوانه داوا لهعوسمانی حاجی مهحمود كراوه كه جڤاتی گشت ی دروست بكات تا ببێته ئهندام لهجڤاتی نیش���تمانی ،ب���هاڵم رهت���ی كردۆتهوه، قادری حاجی عهلیش بهههمان ش���ێوه پرسو راوێژی پێكراوهو داواشی لێكراوه كه بهرپرس���یارێتی ژورێ���ك وهربگرێت ئهوی���ش رهت���ی كردۆت���هوه .ههروهك ئهو ههڵس���وڕاوهی گۆڕان باسی دهكات ئهندام���ی جڤات هیچ ئیمتیازێكی دارایی نیی���هو لهدوای نهمانی ئهندامێتیش���یان دهبنهوه بهكهس���ێكی ئاسایی .لهبارهی ژمارهی ئهندامانیشی وتی "لهزیاتر له50 كهس پێك دێت".
لهالی���هن چهن���د كهس���ێكی وهك كۆنه مهكت���هب سیاس���ییهكانی یهكێتییهوه دهكرێت ،لهكاتێكدا پۆستێكی ئاشكراو دیاریان نییه ،وهك ههڵسوڕاوێكی گۆڕان دهڵێت "دهمان���هوێ ئهوه نهمێنێ ،كهی یهكێتی ویستی لهگهڵ گۆڕان كۆبێتهوه تهلهفونێك ب���ۆ كاك قادر حاجی عهلی بكاتو پارتیش كهی ویستی تهلهفونێك بۆ كاك عوسمانی حاجی مهحمود بكات، ئهمان���هوێ ههمو كارهكانی گۆڕان پێش كۆنگره لهرێگای ئ���هو جڤاتهوه ئهنجام بدرێت". ئهو ههڵسوڕاوهی گۆڕان كه پێی باش نهبو ناوی بهێنرێ ،ئاماژهی بهوهش���دا پێشتر داوای ئیش���كردن لهبهشێك لهو knnبۆ باسی ناڕهزاییهكان ناكات؟ ئهندامه ناڕازییانه كراوه ،كه ش���ێوازێك ئ���هوهی مایهی س���هرنجه ،تائێس���تا بدۆزنهوه بۆ كاركردنیان تا ببنه ئهندامی جڤاتهكه ،بهاڵم ههریهكهیان بهپاساوێك كهناڵ���ی ،knnباس���ی ئ���هو گرفتانهی
نهك���ردوه ،ك���ه بهه���ۆی ناڕهزای���ی دروستبونی جڤاتی نیشتمانییهوه لهناو گۆڕاندا سهریانههڵداوه ،ئهمه لهكاتێكدا پێشتر بهرپرس���انی كهناڵهكه چهندین جار ئاماژهیان بهوه داوه كه ئیشكردنی ئهوان بێالیهنانهو سهربهخۆیانهیه ،بهاڵم وهك رۆژنامهنوس بارام سوبحی لهالپهڕه تایبهتی خۆی لهفهیس���بوك نوسیوێتی، ئیشنهكردنی knnلهسهر ئهو كێشهیه، مانای ئهوهیه ك���ه كهناڵهكه ،نهك ههر راستهوخۆ سهر بهبزوتنهوهكهیه ،بهڵكو لهن���او بزوتنهوهكهش���دا س���هر بهباڵی دهس���هاڵتداره ،ههروهها ئهوهشی بهدور نهزانی���وه ك���ه بهڕێوهب���هری كهناڵهكه وش���یار عهبدواڵ بههۆی ئ���هوهی خۆی ئهندام���ی جڤاتهكهی���ه بۆی���ه كاری لهس���هر نهكردوه ،بهاڵم وشیار عهبدواڵ ههمو ئهوان���ه رهتدهكات���هوهو هۆكاری
كارنهكردنیش���یان لهسهر ئهو بابهته بۆ ئ���هوه دهگهڕێنێتهوه ك ه تائێس���تا ئهو كهس���انه لهزاری خۆیان���هوه بهفهرمی لێداونیان نهداوه "ئهوهی وتراوه تائێستا ههر ئهوهیه ،كه س���هرچاوهیهكی نزیك لهكاك ق���ادر یان كاك عوس���مان وتی ناڕازین ،ئێمهش س���هرچاوهی بێ دایكو باوك ل���ه knnدا باڵوناكهین���هوه" .ئهو جهختی لهسهر ئهوهش كردهوه كه ههر كاتێك ئهو كهس���انه بهفهرمی لێدوانیان لهوبارهیهوهدا ئهوا ئامادهن كاری لهسهر بك���هن ،ئهو وتی "بۆ ئ���هوهش نمونهی زیندوم���ان ههی���ه كاتێك كاك ش���اهۆ سهعید بهفهرمی وازی لهكاری وتهبێژی هێن���ا ئێم���ه باڵومانكردوهو وتیش���مان دهست لهكاركێشانهوهكهی قبوڵ كراوه، لهبیرش���مان نهچێت knnراس���تهوخۆ سهر بهبزوتنهوهكه نییه ،بهاڵم بهشێكه لهپرۆژهی سیاسی بزوتنهوهی گۆڕان". پێدهچێت گۆڕان ،تا مانگی چوار، كۆنگره ببهستێ ل���هدوا كۆبونهوی جڤاتی نیش���تمانی ك���ه ههینی رابردو بهس���ترا ،ههرچهنده ئهو س���ێ سهركردهی گۆڕان بانگهێشتی كۆبونهوهكه كرابون ،ب���هاڵم بههۆكاری جی���ا جی���ا ئامادهنهب���ون ،ههرچهنده وترا ك���ه عوس���مان حاج���ی مهحمود لهدهرهوهی واڵته ،بهاڵم دو ئهندامهكهی تر لهن���او ههرێمیش بون ،ب���هاڵم ههر ئامادهنهبون ،ئهندمێك���ی جڤاتهكه كه ی كردبو ،ئهوهی بهش���داری كۆبونهوهكه رونك���ردهوه ،كه لهكات���ی گفتوگۆكردن لهس���هر ئامادهنهبون���ی ئ���هو س���ێ س���هركردهیهو چارهنوس���ی جڤاتهكه، نهوش���یروان مس���تهفا هیچ سهرنجێكی نهب���وو گفتوگۆكردنی ئهو باس���هی بۆ ئهندامان���ی جڤاتهكه جێهێش���توه .ئهو هێمای بهوهش���دا ك���ه لهكۆبونهوهكهدا گفتوگ���ۆ لهب���ارهی ئامادهس���ازی ب���ۆ كۆنگرهی گۆڕان باس���ی لێكراوه "بهپێی ئهو ئامادهكارییان���هی كراوه ،تا مانگی چوار گۆڕان كۆنگره دهبهستێ".
لهماوهی دو ساڵدا لهكفری سێ كهس پاش كوشتنیان ،سوتێنراون دانیشتویهکی كفری :مرۆڤ سوتاندن بوهته دیارده ئا :ئیحسان مهال فوئاد لهماوهی دو ساڵدا لهقهزای كفری سێ كهس سوتێنراون ك ه دواترینیان عهقیدێكی سهربازی بو، بهوتهی هاواڵتیانیش مرۆڤ سوتاندن لهكفری بوهته "دیارده". لهم���اوهی س���ااڵنی ()2012-2010 ههش���ت ك���هس لهكف���ری ك���وژراونو چواریش خۆیان كوش���توه ،كه س���ێ كهسیان پاش كوشتنیان تهرمهكانیان س���وتێنراوهو یهكهمی���ان گهنجێ���كو دوهمیش ئاسایش���ێكو دوایهمینیشیان عهقیدێكی سهربازی بو. كوش���تنو س���وتاندنی ئهو كهسانه ت���رسو دڵهڕاوكێیهك���ی زۆری الی دانیش���توانی قهزاكه دروس���تكردوهو ههریهك���هو بهجۆرێ���ك لێكدانهوهی بۆ دهكهن. عهلی ق���ادر كه گهنجێكی تهمهن 25 س���اڵه باس���ی لهوهكرد كه دوای ئهو روداوانه ش���هوانه بهوپهڕی ترس���هوه دهچێت���ه دهرهوه ،بۆی���ه پێیباش���ه بهرپرس���انی ئهمن���ی لهكارهكانی���ان دوربخرێنهوه. قس���هی ئهو گهنجه ،قسهی زۆربهی چاالك���وانو رۆش���نبیرانی دیك���هی قهزاكهی���ه ،چاالكوانی مهدهنی ،زیرهك ئیبراهی���م رونیكردهوه كه س���وتاندنی مرۆڤ لهشارهكهیاندا بوهته "مۆدێل"و بهپێویستیش���ی زانی ك���ه حكومهتو وهزارهتی ناوخۆ بهجددی بهدواداچون بۆ ئهو كێش���انه بكهن ،چونكه الوازیی الیهنی ئهمنی ش���ارهكه هۆكارێكه كه ه���هر ك���هس بكوژرێتو بس���وتێنرێت تۆمهتباران نهدۆزرێنهوه كه ئاشكراش بو راناگهیهنرێت. لهگهڵ نیگهرانییهكانی دانیش���توانی
كف���ری ،ب���هاڵم الیهن���ه ئهمنیی���هكان رهتیدهكهن���هوه كه س���وتاندنی مرۆڤ بوبێت���ه "دی���اره" ،بهپێ���ی ئامارێكی پۆلیسی گهرمیان لهزاری وتهبێژ ،رائید حهسهن حهمهساڵح ،لهساڵی رابردودا 22پیاو كوژراونو 17یان ئاشكراكراوهو پێنجیش���یان ئاش���كرانهكراوه ،لهگهڵ س���ێ خۆكوش���تنی پیاو ك���ه دوانیان ئاشكراكراوه ،ههروهها كوشتنی بهههڵه دو حاڵهت بوه. لهبارهی س���وتاندنی س���ێ كهسهوه لهماوهی دو ساڵدا لهكفری ،وتهبێژهكهی پۆلیسی گهرمیان رونیكردهوه كه الیهنی پهیوهندیدار بهرپرس نییه لهو كێشانه، چونكه كێش���هكان ئهمنیو سیاس���ی نهبوه ،بهڵكو مهدهنیو كۆمهاڵیهتییه، ئهوهش���ی لهكف���ری رودهدات نهبوهته "دیارده". س���هبارهت بهدواههمی���ن تاوان���ی سوتاندنی ئهفسهرێكی پلهبهرز ،وتهبێژی ئاسایشی گهرمیان عوسمان عهبدولكهریم لهلێدوانێك���دا بۆ ئاوێن���ه رایگهیاند كه پێشتر لهسهر بڕیاری دادوهرو ماددهی 406س���ێ تۆمهتباران دهس���تگیركران كه كهس���ی نزیك���ی كوژراوهكه بون، پاشان كهسێكی دیكهش دهستگیركرا، واتا تائێستا چوار كهس دهستگیركراونو دوانیان دانی���ان بهتاوانهكهیاندا ناوهو دهركهوتوه كێش���هیهكی خێزانی بوه"، بهپێ���ی زانیارییهكان���ی ئاوێنهش ئهو دو كهس���هی دانیانن���اوه بهتاوانهكهدا خێزانهكهیو برایهكی بوه. ههروهها توێژهری دهرونی ،عوسمان سهالم لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێنه ئاماژهی بهوهدا كه لهههر روداوێكدا دۆزینهوهی تۆمهتب���ارانو راگهیاندن���ی ئهنجام���ی دادگاییكردنهكان كاریگهری پۆزهتیڤی دهبێت ب���ۆ دوبارهنهبون���هوهی ،بهاڵم روداوهكان���ی كفری بونهت���ه هۆكاری
پهرلهمانتارێك: ئاگاداری ئهو دۆخه مهترسیدارهی كفرین
وێنهی یهکێک لهو ئۆتۆمبێالنهی کهمرۆڤێکی تیادا سوتا فۆتۆ :ئیحسان مهال فوئاد لهدهس���تدانی متمان���ه ب���ه "دهزگا ئهمنییهكان" ،بۆیه پێیباشه راگهیاندنو رێكخراوهكان كار بۆ هۆشیاركردنهوهی خهڵ���ك بك���هنو دهزگا ئهمنییهكانو دادگاش رۆڵ���ی خۆی���ان ببینن ،بهاڵم كێش���هیهكی گهورهی���ه ك���ه زۆرج���ار ههوڵدهدرێت كێش���هكان نهگاته دادگاو بهس���وڵحی عهش���ایهری چارهس���هری بكهن. ههر لهو بارهیهوه یاساناس ،بههادین ئهحم���هد ه���ۆكاری ئاش���كرانهكردنی تۆمهتباران���ی ب���ۆ "الوازی دادگاكان"
گهڕان���دهوهو وتی "گومان���ی تێدا نییه دادگاكانم���ان الوازو كهمێ���ك ئیهمالن لهلێكۆڵینهوهكان���دا ،ب���ۆ نمونه روداو ههب���وه رهنگ���ه دادوهری لێكۆڵینهوه یان داواكاری گش���تی دوای چوار رۆژ لێكۆڵینهوهی شهخس���ی ئهنجام بدات، لهكاتێكدا دهبێت لێكۆڵینهوهی بهپهله بكرێت ،ئهوكات لێكۆڵینهوهكه پوختتر دهبێتو رهنگه له 48كاتژمێری یهكهمی كێش���هكهدا تۆمهتبار یان ش���ایهتحاڵ زۆر ش���ت بدركێنێ���تو فریانهكهوێت بیركردنهوهی رێكبخات".
ههر لهو بارهی���هوه ئهندامی لیژنهی ناوخ���ۆو ئاس���ایش لهپهرلهمان���ی كوردس���تان ،نهریم���ان عهبدوڵ�ڵ�ا بۆ ئاوێن���هی رونكردهوه ك���ه لیژنهكهیان ئاگاداری ئ���هو دۆخه مهترس���یدارهی كفرینو لهبهرنامهیاندا ههبوه سهردانی بك���هن ،بهاڵم رێكنهكهوتو ئێس���تاش بههۆی پڕۆژه یاسای بودجهوه ناتوانن ئهو سهردانه ئهنجام بدهن. سهبارهت بهئهفسهره سوتێنراوهكه، ئ���هو پهرلهمانت���اره وت���ی "لهگ���هڵ ئاسایش���دا قس���همان ك���ردوهو دهڵێن
تاوانێكی ئاساییو كۆمهاڵیهتییه ،بهاڵم گرنگ ئهوهیه لێپرس���ینهوهكان بكرێن بۆ دۆزینهوهی تاوانباران" ،ناوبراو داوا دهكات بۆ بنهبڕكردن���ی ئهو حاڵهتانه دهزگاكان بهنیش���تیمانی بكرێنو لهژێر دهس���تی ح���زب دوربخرێن���هوه ،بۆیه زۆربهی كێشهكان ئهوهی حزب بیهوێت ئاشكرایدهكاتو ئهوهی دهستی كهسانی حزبی تێدابێت نایاندۆزێتهوه كه چهندین حاڵهتی لهو جۆره ههبوهو بهرپرس���ه حزبییهكان س���وڵحی عهشایهرییان بۆ كردوه.
10
F
) )361سێشهممه 2013/1/22
ashion
گۆشهیهكی تایبهته بهجلو بهرگ ی " fashionسهفین عارفی" ئامادهی دهكات دیزاین هرو راوێژكار
ناو دۆاڵبهكهت با ههمیش ه رهشی تێدا بێت ...تكایه
یهكێك لهو ههنگاوانهی ك ه لهخۆگۆڕین یان رێكپۆش دهركهوی���ت ،ئهوهی ه ك ه دهبێ���ت ش���یك بیت ،وه م���ن دڵنیام لهوهی ك ه كهم ك���هس ههن لهجیهاندا رهنگی رهش���ی لهبهر نهكردبێت بهاڵم ئهوهی ك��� ه پێویس���ت ه بیزانیت ههمو پارچهكی رهش نا! بۆی���ه زۆرجار توش���ی پهش���ۆكاویو ش���ڵهژاوییهك دهبیت كاتێ���ك لهناكاو بانگهێش���تك دهكرێت ب���هاڵم نازانیت چی بهپهل ه ئاماده بكهیتو دیاریكراوو گونج���او بێت ،بۆی ه ههمیش���ه رهنگی رهش پێویس���ت ه لهدۆاڵبهكهدا ههبێت، نهك بهش���ێوهیهكی بهردهوام ك ه وات لێ بكات خهمۆك���ی داتبگرێت ،بهڵكو ب ه كاڵسیو ش���یك وهكو ههركهسێكی جیهان���یو ئاس���ایی ،لێ���رهوه بۆ ههر فهمانبهرێك ك ه لهدامو دهزگا حكومیو ناحكومییهكان كاردهكهن بهدڵنیاییهوه (قهمیسی سپیو تهنوره یاخود پانتۆڵی رهش) نهك بهشیاوی بهڵكو بۆ شوێنی ش���یاویش دهرتدهخ���ات وات لێدهكات بهكهس���ێكی جددیو سهركهوتوو رێك
دهركهویت. ب���هاڵم كاتێ���ك خاوهن���ی چهندی���ن پارچهی جوانیت لهناو دۆاڵبهكهتدا بۆ بانگهێش���تێكی ناوهخت دهشڵهژێیتو نازانی چی لهبهربكهیت؟! ئهوه دڵنیات دهكهمهوه ك ه عهزییهكی رهشی س���اده بهقژ رێكخستنو كهمێك ئیكسیس���واراتهوه وات لێ���دهكات ئامادهبی���تو بهرێك���ی دهربكهویتو، ئاسانترین ههڵبژاردهی ه بۆ گشت بۆنهو كاتهكانت���ان ،وه كاتێ���ك رهش لهبهر دهكهیت ههم���و رهنگێ���ك بهكراوهیی هاوبهشت دهبێت لهجوان دهركهوتنت، (لهچكێك���ی س���ورو م���ۆر ب���ۆ مل، جاكێتێك���ی زهرد ،جوت���ێ قۆنهرهی لویس ڤیتۆن (LOUIS VUITTON/ ... )LVهتد) ،بۆی ه بهلهبهركردنت ب ه پارچهیهك���ی رهش لهكات���ی ناوهختدا باش���ترین ههڵبژاردهی���ه ،وه ئهگ���هر خاوهنی ل���هشو الرێكی رێك بیت ئهوا ناتوانی���ن لۆمهت بكهین ب���ۆ جوانیت تهنها پێویس���تیت بهكهمێك یارمهتیو راوێژكاری دهبێت. safeen.arif@yahoo.com Twitter @SafeenArif
پهیكهرهكهی حسێن حوزنی دو ساڵه گوێو لوتی شكێنراوه ئا :ئاكۆ حهمهد رابی
وهرزی سهرما بازاڕ ی پۆشاكی لهنگه لهههولێر گهرم دهكات
ئهو كورسییەی لهنێو خوێندكارانی زانكۆی سلێمانی بهكورسی ()Rهكه ناسراوه
ی ههولێر بازاڕی "لهنگه" لهشار ئا :بهختیار حسێن ی زۆر رۆژ ،ههینییهو جهنجاڵییهك ی زۆر بهبازاڕهكهوه دیارهو خهڵكانێك ی زستان ه بهمهبهستی كڕینی پۆشاك ی رویان تێكردوه ،ئهو شوێنهش بازاڕ ی ههولێر كه ناوه "لهنگه"ی ه لهشار ی "كۆنه" ی بازاڕی پۆشاك باوهك ه دهگرێتهوه. ب���ازاڕی لهنگ��� ه بهیهكێك لهب���ازاڕه ی ههولێر دادهنرێتو گهورهكانی ش���ار ی چل مهتریو دهكهوێت ه بهردهم شهقام ی ژمارهیهكی زۆر دوكان���ی جۆراوجۆر لهخۆگرتوه ك ه زۆربهشیان جلوبهرگن. ههرچهن���ده بهناوهكهی���دا زۆرج���ار هاواڵتی���ان وا تێدهگ���هن ك���ه ئ���هو ی لهو بازاڕهدا دهفرۆشرێن پۆش���اكانه ی هاواڵتیان "كۆن"ن ،ب���هاڵم روتێكردن
ی ی دو ساڵه پهیكهرهكه نزیكه ی حوسێن حوزنی موكریانی ك ه لهقهزا ی شكێنراوهو رهواندزه "گوێو لوت" تائێستاش هیچ كهسو الیهنێك ی نهكردۆتهوهو بیریان لهچاككردن ئهمهش بهشێك لهرۆژنامهنوسانو ی نیگهران رۆشنبیرانی ناوچهكه كردوه.
"تهیب" كهمئهندامهو لهزۆرترین بواریشدا بههرهمهنده
ئا :ئاوێنه رهنگه ههر كهسێك ناونیشانی ئهم بابهته بخوێنێتهوه بهالیهوه سهیر بێت كه ئاخۆ مهبهست لهكورسی ""Rهكهی زانكۆی سلێمانی چییه؟ بۆیه دهتوانن تهواوی بابهتهكه بخوێننهوه بۆئهوهی زانیاری لهبارهی ناونیشانهكهی بزانن. لهگۆڕهپان���ی ناوهڕاس���تی زانك���ۆ ی س���لێمانی وات���ه ئ���هو بینای���هی كه دهكهوێت���ه نزی���ك نهخۆش���خانهكان، كورس���ییهك ههی���ه ك���ه بهچیمهنتۆ دروس���تكراوهو بهبهرزاییهكهوهی���هو لهپشتیش���ییهوه درهختێكی بهس���هردا شۆڕبوهتهوهو لهبهردهمیشیدا باخێكی گهورهیه .ئهو كورسییه لهنێو بهشێكی
زۆری خوێندكارانی زانكۆدا بهكورس���ی ()Rهكه ناس���راوه واته ئهو كهسانه ی رهف���زی خۆشهویس���تی لهڕهگ���هزی بهرامب���هر وهردهگ���رن لهس���هر ئ���هو كورسییه دادهنیشن ،بۆیه زۆر بهكهمی خوێن���دكاران لهس���هر ئهو كورس���ییه دادهنیشن ،ههر كاتێك خوێندكارێكیش ئهگهر بهڕێكهوت لهس���هری دابنیشێت ئ���هوا لهدورهوه زۆرب���هی خوێندكارانی دیكه بهبزهو پێكهنینێكهوه دهڵێن "ئهو داماوهش Rی وهرگرتوه". پهیامنێ���ری ئاوێن���ه زۆر ههوڵی���دا كه رای چهن���د خوێندكارێك���ی ئێس���تای زانك���ۆی س���لێمانی وهربگ���رێ ك���ه ت���ا چهندێ���ك باوهڕیان بهو وش���هیه ههیه كه ب���ۆ ئهو كورس���ییه دانراوه، بهش���ێك لهو خوێندكارانهش بهمهرجی
لهفهیسبووکهوه
باڵونهكردن���هوهی ناوهكانیان ئاماژهیان ب���هوهدا كه ه���هر لهكات���ی دانانی ئهو كورس���ییه لهو ش���وێنهدا ئ���هو ناوهی بهسهردا بڕاوهو ئیدی ههر خوێندكارێك ئهگهر بهڕێكهوتیش لهسهری دابنیشێت ئهوا نازناوهكهی بهسهردا دهڕوات. لهپشت ئهو كورسییهو لهبهرامبهریدا كه تهنها شهقامێك لێكیان جیا دهكاتهوه "كان���ی عاش���قان" ههیه ك���ه لێواری شۆس���تهكهیهو زۆرج���ار خوێندكاران ب���ۆ بهس���هربردنی كاتهكانی���ان لێ���ی دادهنیشین ،بهاڵم ئهو شوێنهش بهالی زۆرب���هی خوێندكارانهوه ئ���هو ناوهی بهسهردا بڕاوه ،واته ئهو كهسانهی لێی دادهنیش���ن تهنانهت ئهگهر عاش���قیش نهب���ن ،ئ���هو نازناوهی���ان بهس���هردا دهدرێت.
فەیسبوک تەرمی خوێندنی بەخاک سپارد
ئا :ئاكۆ یهكێك لهو كهمئهندامانهی كه ههرگیز لهكاركردن ماندو نابێتو ههمیشه بهرههمی هونهری جوان پێشهكهش دهكات (تهیب موعتهسهم)ه كه لهچهندین بواردا ئهسپی خۆی تاو دهدا.
ی رهواندز لهقهزا ی لهپهیكهرهكهدایه لهبرۆنز كهرهستانه ی "لهڕاستیدا بوایه نهك چیمهنتۆ ،وتیش نهدهبو گ���وێو لوتی پهیكهرێكی وهك ئهوهی حوزن���ی لێبكرێتهوهو چاكیش ی خهفهتبارین نهكرێتهوه ،بۆی ه بهڕاست ب���هم كاره" .بهختیار رونیش���یكردهوه ك ه چهندینجار لهگ���هڵ الیهنی ئیداری ی ئهو پهیكهرهیان ناوچهك ه باسی گرفت كردوه. ی رهواندز ،س���یروان ی ق���هزا قایمقام سیرینی كێشهك ه بهو شێوهی ه نابینێت ی كه رۆژنامهنوسو رۆش���نبیران باس��� ی دهكهن ،ههرچهنده ئاماژه بهش���كان ی دا ،ب���هاڵم پێیوای ه "گ���وێو ل���وت"
دوانه بــهالیهن����ه زۆر گرنگ����ی كۆمهاڵیهتییهكانت بدهو باش����تر وای ه ب����ۆ ئهنجامدانی هــــ����هر پرۆژهیهك زۆرترین پرسو راوێــــژ بهكهس����انی شارهزا بكهیت.
ی ئ���هوهش بهو مانای ه نیی���ه ك ه خهڵك ی قبوڵ نییه، ی حوزن رهوان���دز پهیكهر ی "چهپهڵ" بۆ رهنگه چهند دهس���تێك ی ی حوزنیو لهكهداركردن "س���وككردن" ناوچهك���هو خهڵكهكهی پێش���تر ئهم كارهیان كردوه ،بهاڵم پهیكهرهك ه وهك ی ی نهك���راوهو وت خۆیهتیو دهس���تكار "پهیك���هر خانویهك نیی ه ك��� ه تێكدرا ی بكهینهوه، بێتو ئێم��� ه بچین چاك��� بهاڵم لهگهڵ ئهوهش���دا خ���ۆم لهگهڵ ی چهند برادهرێك ل ه گفتوگۆدامو نیازێك وامان ههی ه ك ه ئهو پهیكهره ههڵبگرینو ی شایس���تهتر ك ه دهمێك ه بۆ پهیكهرێك رهواندز دروس���تكراوهو لهس���لێمانیی ه
قرژاڵ زۆرج����ار پێ����ت دهوترێ����ت ك����ه تۆ كهسێكی لهخۆباییتو ناتهوێت لهگهڵ زۆر كهس����دا ههڵس����وكهوت بكهیت، بهاڵم گوێ بهو قسانه مهده ،چونكه دهیانهوێت لهكهدارت بكهن.
فۆتۆ :ئاکۆ
بیهێنینهوه بۆ رهواندزو لهبهرچاوترین شوێن دایدهنێین". ی ی شارهوان ههر لهمبارهیهوه س���هرۆك رهواندز ،عیس���ا محهمهد لهلێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێن��� ه رایگهیان���د ك��� ه یاخود ی ههڵدهگرم ،یان پهیكهرهك��� ه ب���هدوا ی دیك ه ناهێڵم بهو تاكو چهند رۆژێك��� ی دهكهمهوه ش���ێوهیه بمێنێتهوهو چاك ی گهورهی��� ه بۆ "چونك��� ه عهیبهیهك��� ی ئاوا بێت". ی حوزن ئێم ه ك��� ه پهیكهر ناوب���راو دامودهزگاكانی رۆش���نبیریو ی به "گوناهبار" لهبهرامبهر خۆیش���یان چاكنهكردنهوهو شێواندنی پهیكهرهك ه ناوبرد.
شێر گرفته س����ۆزدارییهكانت بهرهو زۆربون دهچنو لهڕوی دهرونیش����هوه كاریگهری دهبێت بۆت ،لهبهرئهوه زۆر پێویس����ته بهوریایی����هوه مامهڵ����ه بكهی����تو ل����هم ماوهیهشدا ههواڵێكی خۆشت پێدهگات.
تهیبی تهمهن س���یو ههش���ت س���ا ڵ لهگوندی (سهران)ی س���هر بهقهزای رهوان���دز لهدایكبوهو ئێس���تاش ههر لهوێ نیش���تهجێیه ،ئهو ،بهشی زۆری جهس���تهی جگه لهچهند پهنجهیهكی دهس���تی نهبێت كار ناكهنو ئێس���تا پهنجهكانیش���ی بهرهب���هره خهریك���ه كێشهیان بۆ دروس���ت دهبێتو لهكار دهك���هون ،ب���هاڵم لهگ���هڵ ئ���هوهش نهبۆته بهربهس���ت لهبهردهم كۆششو بهرههمهكان���ی ،چونك���ه لهه���هر یهكێ���ك لهبوارهكانی (وێنهكێش���ان، فۆتۆگراف ،دیزاین ،كۆمپیوتهرو تۆڕه كۆمهاڵیهتیی���هكان)دا كهس���ێكی پڕ بهخششو بهرههمی بهپێزه. تهیب لهتهمهنی س���یانزه س���اڵییهوه دهس���تی بهكاری هونهری���ی كردوهو لهه���هژده ساڵیش���هوه تائێس���تا یانزه پێش���انگای تایبهتو بیس���تو
فهریک زۆر ههوڵ بۆ ناس���ینی كهس���انی نوێ دهدهیت ئ���هوهش لهالیهكهوه باش���هو لهالیهك���ی دیكهش���هوه رهنگ���ه زیانت لێبدات بۆیه لهم كاتهدا ههوڵ بده تهنها پهیوهست بیت بههاوڕێ كۆنهكانتهوه.
خ
ل����هم ماوهیهدا روب����هڕوی گرفتێكی رهنگه نهتوانیت زۆربهی ئهو پڕۆژان ه ی جێبهج����ێ بكهی����ت ك����ه دهخرێن����ه دارای����ی دهبیتهوه ئ����هوهش بههۆ ئهوهی لهماوهی رابردودا زیادهرۆیهكی بهردهمتو ههوڵب����ده خۆت بپارێزیت زۆرت لهخهرجییهكانتدا كرد ،دهبێت لهو كهس����انهی كه ههس����ت دهكهیت ئاگاداری باری تهندروستیشت بێت .حهز بهسهركهوتنت ناكهن.
ی ی تر لهرو ههبوای ه لهگهڵ پۆشاكهكان نرخهوه. ی كامهران ق���ادر ك ه ب���هاڵم بهوت���ه ی ی پۆش���اك ی فرۆش���تن دوكاندارێك��� ی زستاندا بازاڕیان زۆر لهنگهیه لهوهرز باش���بوهو خهڵكێكی زیاتر سهردانیان ی پش���ودا دهكهن ،بهتایبهتیش لهرۆژان ی خهڵ���ك نابێتهوه، زۆرج���ار جێگ���ه ئهم���هش بههۆی ئهوهی ل���هو وهرزهدا خهڵ���ك داواكاری زۆر دهبێت لهس���هر پۆشاكی لهنگه. ئ���هو دوكان���داره ئاش���كرایكرد ك ه ی زستان بۆ ی پۆشاكهكان گرانبونی نرخ ی زۆر دهگهڕێتهوه لهس���هریان، داواكار ی هاواڵتی���ان تهنی���ا چونك��� ه زۆرب���ه ی ئهو لهكات���ی س���هرمادا بی���ر لهكڕین ی جۆره پۆش���اكانه دهكهنهوهو زۆربه پۆشاكهكانیش لهدهرهوه دههێنرێت بۆ كوردستان.
بهسهرهات ی كورس ی ""Rو "كان ی عاشقانهكهی" زانكۆ ی سلێمان ی
وێن
گا
ی بۆ بازاڕهكه بهزۆریی لهبهر "ههرزان" نرخهكهیهت���ی ،لهگ���هڵ ئهوهش���دا ی ی دیك ه پێیانوای ه كه نرخ خهڵكانێك��� ی پۆش���اكهكان گران���نو جیاوازییهك��� ی ئهوتۆیان لهگه ڵ نرخی پۆش���اكهكان ناو بازاڕدا نییه. ی لهزس���تانی ئهمس���اڵدا داواكار هاواڵتی���ان بۆ كڕینی پۆش���اكی لهنگ ه لهههولێر زیادیك���ردوه ،دوكاندارێكیش ی زۆر لهس���هر پێیوای��� ه ك��� ه داواكاری پۆشاكهكان ،نرخهكانی گران كردوه. ی محهم���هد جهعف���هر كاس���بكارێك ی ی ههمیشهی بیستو دو ساڵهو كڕیارێك ی پۆش���اكی لهنگهیه ،چونك��� ه بهوت ه ئهو ،رهنگ ه ئهو پۆش���اكانه تهنها بهناو "لهنگ���ه" بن ،بهاڵم ئهگ���هر بهنێویاندا بگهڕێی زۆر لهو پۆش���اكان ه باش���ترن كه لهبازاڕه تایبهتهكان دهفرۆش���رێن. ی ی بهوهكرد كه لهوهرز ناوب���راو ئاماژه
ی زس���تاندا هاواڵتیان زیاتر رو لهكڕین ئهو پۆش���اكانه دهكهن ،ئهمهش بوهت ه هۆكاری گرانبونی پۆشاكهكان. ی تهمهن ههروهه���ا فههد محهم���هد ی س���یو پێنج س���اڵیش ك ه فهرمانبهر یهكێ���ك لهفهرمانگهكان���هو ههرچهنده ی ی لهكڕین��� ی زۆر نیی���ه رو ماوهیهك��� ی لهنگ ه كردوه ،بهاڵم پێیوای ه پۆش���اك ی زستاندا هاواڵتیان زیاتر رو ك ه لهوهرز ی ئهو پۆشاكانه دهكهن ،چونك ه لهكڕین ی باشن. زۆرب هی پۆشاكهكان ی لهنگ ه ی پۆش���اك زۆرج���ار كه نێو دههێنرێ���ت زۆر خهڵ���ك پێیانوای ه ك ه ی زۆر ههرزانه ،بهاڵم وهك ئهو نرخهك ه فهرمانبهره باسیكرد كه ئهگهر خهڵك س���هردانی ئهو بازاڕه بك���هن دهبینن ی ی زۆر بهرزهو هیچ جیاوازییهك نرخهكان ی ت���ر ،بۆی ه نیی��� ه لهگ���هڵ بازارهكان ی دهبوایه ئهو پۆش���اكانه جیاوازییهك
فۆتۆ :بەختیار
فۆتۆ :ئاوێنە
تهیب موعتهسهم ههش���ت پێش���انگای بهه���اوكاری لهگ���هڵ هونهرمهندانی دیكه لهش���اره جیاوازهكانی كوردس���تان كردوهتهوه، ئهم���ه جگ���ه ل���هوهی كاری وێن���هو دیزاینی بهرگی چهندان كتێبی كردوه، یهكێك لهو خزمهتانهی كه بهناوچهی رهواندزی كردوه كۆكردنهوهی سهدان وێنهی كۆنو ئهرش���یفی ناوچهكهیهو توانیویهت���ی ئهرش���یفی ناوچهك���ه لهلهناوچون بپارێزێت.
تهرازوو لهئهنجام����ی زۆربون����ی ئیش����هكانت، كۆنتڕۆڵ����ت نهماوه بهس����هر خۆتداو پێویس����تیت بهوهی����ه ك����ه ماوهیهك س����هفهر بكهیت بۆ دهرهوهی واڵت بۆ ئهوهی پشویهكی باش بدهیت.
دن
ی ی ناو ی موكریان��� حوس���ێن حوزن��� ی سهید ی كوڕ ی (سهید حوسێن تهواو ی شێخ ئیسماعیل) عهبدوللهتیفی كوڕ ی ( )1947-1925ههژده هو لهس���ااڵن ی چاپكردوه كه زۆربهیان لهس���هر كتێب ی كوردو كوردستانن. مێژو ی دهست ئاوێن ه ی ئهو زانیارییانه بهپێ ی ی سلێمان كهوتون ،پێش���تر لهش���ار ی شایس���ته ب���ۆ حس���ێن پهیكهرێك��� ی دروس���تكراوهو ویستویان ه ئهو حوزن پهیك���هره بهێنن��� ه رهوان���دز دایبنێن، ی ی ك ه ئهو پهیكهره ی ئهوه بهاڵم بههۆ ی لهالی���هن یهكێتیی���هوه س���لێمان ی دروس���تكراوه ،بهرپرس���ێكی پارت��� ی س���ۆران بهخێرایی ههستاوه لهقهزا ی هونهرمهندێك بههاوكاریكردنی ماددی ی حوزنی دروس���تبكات، ت���ا پهیكهرێك ی ی پهیكهرهكهی حوسێن حوزنی موكریان ئ���هو هونهرمهن���دهش پهیكهرێك��� "بێس���هروبهر" بهتهنه���ا لهچیمهنت���ۆ دروس���تدهكاتو لهرێورهسمێكدا پهرده رهواندز ،بهختیار س���هباح لهلێدوانێكدا لهس���هر پهیكهرهك ه لهنێ���و رهواندزدا بۆ ئاوێن ه رایگهیاند گرفت لهو شوێن ه نییه ك��� ه پهیكهرهكهی ل���ێ دانراوه، الدهدرێت. ی پهیكهرهكهیه، ههرچهن���ده تائێس���تا پهیكهرهك��� ه بهڵكو گرفت لهخ���ود ی ی لهڕهواندز ماوهتهوه ،یهكهمیان لهوهی كه ئهو كهرهستهی ه ی خۆ لهش���وێن ی چیمهنتۆی ه ی بڕراون ،لهو روهوه لێی دروس���تكراوه ههمو بهاڵم "گوێو لوت" ی ی ك ه ئهمهش بهباران تێكدهچێت ،ئهوه رۆژنامهن���وس توانا تهه���ا بهئاوێنه ی دو ساڵ ه ئهو پهیكهره ی دیكهش نزیكه راگهیاند ك ه بهداخهوه بۆ ئهو ش���اره ی ی س���وكایهت ی گوێو ل���وتو قاڵبهكه فهلس���هفهی رۆش���نبیریو هون���هر ی ی پێك���راوهو بڕاوه ك ه ئهم���هش ئهوان لێدهدات ،كهچی ش���وێنی پهیكهرێك ی نیگهران كردوه. ی ئهو ناوچهیه رابهری رۆژنامهنوس��� ی بهوهدا ك ه رێزلێنانهكهو لێنهبێتهوهو دو ساڵ ه "سوكایهتی" بهو ناوبراو ئاماژه ی ی پهیك���هر ب���ۆ حوزن دروس���تكردن پهیكهره كراوه. ی خۆیدا بوه ،بهاڵم دهكرا ئهو ی لهجێگه بهرپرس���ی س���هنتهری رۆش���نبیر
کاوڕ
رهنگاڵه
رهنگاڵه
) )361سێشهممه 2013/1/22
11
فۆتۆ :ئاکۆ
ئهو گهنجه ئارهزوی زۆری بۆ هونهری رۆژی���ش ب���اری تهندروس���تی بهرهو نیگاركێش���انیش ههیهو لهو روهشهوه خراپی دهڕواتو هێش���تا ههر ورهشی خاوهنی چهندی���ن بهرههمه ،ههروهها بهرزهو چاوی لهبهرهو پێشبردنی كاره بهش���ێكی كاتیش���ی تهرخانكردوه بۆ هونهریهكانییهت���یو وتی "ب���ۆ زیاتر خوێندنهوهی رۆژنام���هو گۆڤارهكانو بهرهو پێش���بردنی كارهكانم پێویستم ی ههواڵ���هكانو گوێگرتن بهكۆمپیۆتهرو كامێرای ئاست بهرزه، س���هیركردن ی جیهانیو كوردیو ههمیشهش چونكه ئێستا ئهوانهی بهكاریان دێنم لهموزیك لهتموح���ی من���دا نی���ن ،لهبهرئهوهی ی گهشتو سهیران دهكات. ئارهزو ههرچهن���ده تهی���ب خ���اوهن خولیاو دهمهوێ���ت كاری جوانت���رو بهپێزت���ر ئارهزویهك���ی زۆره ،بهاڵم رۆژ لهدوای پێشهكهشی كۆمهڵگه بكهم".
دوپشک هێنده رهشبین مهبه بهدونیاو بهههمو شتێك مهڵێ خراپه ،چونكه ئهوه بێئومێدت دهكات لهژی����ان ،بۆیه پێویس����ت ه لهههمو بوارێك ی ژیانت����دا بهگهش����بینییهوه مامهڵ ه بكهیتو ههوڵی تێپهڕاندن ی گرفتهكانت بدهیت.
کهوان لهم ماوهیهدا كهس����ێكی ن����وێ دێته ژیانت����هوهو ئهگ����هری زۆر ههی���� ه ئارامییهك����ی باش����ت پێبهخش����ێتو هاوكارییهكی باش����ت ب����كات ،رۆژی بهختت شهممهیه.
گیسک كهس����ێكی زۆر جددیت لهكارهكانتداو پابهندیت بهو كاتانهی بۆ ئیشهكانت دان����اوه ،ب����هاڵم ههندێجاریش بههۆی زۆری����ی ئیش����هكانتهوه دهكهویت����ه ههڵهوه ،سێشهممه رۆژی بهختته.
سهتڵ گرنگ����ی زۆر بهخوێندنهك����هت بده، چونكه ئــــایندهیهكی باش����ت دهبێت ل����هو ب����وارهدا ،پێدهچێ����ت لــــ����هم ههفتهیهدا روداوێكی كتوپڕ لهژیانتدا روبدات.
نهههنگ لهدایكبوان���ی ئ���هم بورجه ههمیش��� ه بهوریاییهوه مامهڵه دهكهن ،بۆیه زۆرجار ئیش���هكانیان زۆر دوادهكهوێت ،دهبێت باوهڕتان بهخۆتان ههبێتو نهترسن لهو ئیشانه ی دهتانهوێت ئهنجامی بدهن.
CMYK
10
F
) )361سێشهممه 2013/1/22
ashion
گۆشهیهكی تایبهته بهجلو بهرگ ی " fashionسهفین عارفی" ئامادهی دهكات دیزاین هرو راوێژكار
ناو دۆاڵبهكهت با ههمیش ه رهشی تێدا بێت ...تكایه
یهكێك لهو ههنگاوانهی ك ه لهخۆگۆڕین یان رێكپۆش دهركهوی���ت ،ئهوهی ه ك ه دهبێ���ت ش���یك بیت ،وه م���ن دڵنیام لهوهی ك ه كهم ك���هس ههن لهجیهاندا رهنگی رهش���ی لهبهر نهكردبێت بهاڵم ئهوهی ك��� ه پێویس���ت ه بیزانیت ههمو پارچهكی رهش نا! بۆی���ه زۆرجار توش���ی پهش���ۆكاویو ش���ڵهژاوییهك دهبیت كاتێ���ك لهناكاو بانگهێش���تك دهكرێت ب���هاڵم نازانیت چی بهپهل ه ئاماده بكهیتو دیاریكراوو گونج���او بێت ،بۆی ه ههمیش���ه رهنگی رهش پێویس���ت ه لهدۆاڵبهكهدا ههبێت، نهك بهش���ێوهیهكی بهردهوام ك ه وات لێ بكات خهمۆك���ی داتبگرێت ،بهڵكو ب ه كاڵسیو ش���یك وهكو ههركهسێكی جیهان���یو ئاس���ایی ،لێ���رهوه بۆ ههر فهمانبهرێك ك ه لهدامو دهزگا حكومیو ناحكومییهكان كاردهكهن بهدڵنیاییهوه (قهمیسی سپیو تهنوره یاخود پانتۆڵی رهش) نهك بهشیاوی بهڵكو بۆ شوێنی ش���یاویش دهرتدهخ���ات وات لێدهكات بهكهس���ێكی جددیو سهركهوتوو رێك
دهركهویت. ب���هاڵم كاتێ���ك خاوهن���ی چهندی���ن پارچهی جوانیت لهناو دۆاڵبهكهتدا بۆ بانگهێش���تێكی ناوهخت دهشڵهژێیتو نازانی چی لهبهربكهیت؟! ئهوه دڵنیات دهكهمهوه ك ه عهزییهكی رهشی س���اده بهقژ رێكخستنو كهمێك ئیكسیس���واراتهوه وات لێ���دهكات ئامادهبی���تو بهرێك���ی دهربكهویتو، ئاسانترین ههڵبژاردهی ه بۆ گشت بۆنهو كاتهكانت���ان ،وه كاتێ���ك رهش لهبهر دهكهیت ههم���و رهنگێ���ك بهكراوهیی هاوبهشت دهبێت لهجوان دهركهوتنت، (لهچكێك���ی س���ورو م���ۆر ب���ۆ مل، جاكێتێك���ی زهرد ،جوت���ێ قۆنهرهی لویس ڤیتۆن (LOUIS VUITTON/ ... )LVهتد) ،بۆی ه بهلهبهركردنت ب ه پارچهیهك���ی رهش لهكات���ی ناوهختدا باش���ترین ههڵبژاردهی���ه ،وه ئهگ���هر خاوهنی ل���هشو الرێكی رێك بیت ئهوا ناتوانی���ن لۆمهت بكهین ب���ۆ جوانیت تهنها پێویس���تیت بهكهمێك یارمهتیو راوێژكاری دهبێت. safeen.arif@yahoo.com Twitter @SafeenArif
پهیكهرهكهی حسێن حوزنی دو ساڵه گوێو لوتی شكێنراوه ئا :ئاكۆ حهمهد رابی
وهرزی سهرما بازاڕ ی پۆشاكی لهنگه لهههولێر گهرم دهكات
ئهو كورسییەی لهنێو خوێندكارانی زانكۆی سلێمانی بهكورسی ()Rهكه ناسراوه
ی ههولێر بازاڕی "لهنگه" لهشار ئا :بهختیار حسێن ی زۆر رۆژ ،ههینییهو جهنجاڵییهك ی زۆر بهبازاڕهكهوه دیارهو خهڵكانێك ی زستان ه بهمهبهستی كڕینی پۆشاك ی رویان تێكردوه ،ئهو شوێنهش بازاڕ ی ههولێر كه ناوه "لهنگه"ی ه لهشار ی "كۆنه" ی بازاڕی پۆشاك باوهك ه دهگرێتهوه. ب���ازاڕی لهنگ��� ه بهیهكێك لهب���ازاڕه ی ههولێر دادهنرێتو گهورهكانی ش���ار ی چل مهتریو دهكهوێت ه بهردهم شهقام ی ژمارهیهكی زۆر دوكان���ی جۆراوجۆر لهخۆگرتوه ك ه زۆربهشیان جلوبهرگن. ههرچهن���ده بهناوهكهی���دا زۆرج���ار هاواڵتی���ان وا تێدهگ���هن ك���ه ئ���هو ی لهو بازاڕهدا دهفرۆشرێن پۆش���اكانه ی هاواڵتیان "كۆن"ن ،ب���هاڵم روتێكردن
ی ی دو ساڵه پهیكهرهكه نزیكه ی حوسێن حوزنی موكریانی ك ه لهقهزا ی شكێنراوهو رهواندزه "گوێو لوت" تائێستاش هیچ كهسو الیهنێك ی نهكردۆتهوهو بیریان لهچاككردن ئهمهش بهشێك لهرۆژنامهنوسانو ی نیگهران رۆشنبیرانی ناوچهكه كردوه.
"تهیب" كهمئهندامهو لهزۆرترین بواریشدا بههرهمهنده
ئا :ئاوێنه رهنگه ههر كهسێك ناونیشانی ئهم بابهته بخوێنێتهوه بهالیهوه سهیر بێت كه ئاخۆ مهبهست لهكورسی ""Rهكهی زانكۆی سلێمانی چییه؟ بۆیه دهتوانن تهواوی بابهتهكه بخوێننهوه بۆئهوهی زانیاری لهبارهی ناونیشانهكهی بزانن. لهگۆڕهپان���ی ناوهڕاس���تی زانك���ۆ ی س���لێمانی وات���ه ئ���هو بینای���هی كه دهكهوێت���ه نزی���ك نهخۆش���خانهكان، كورس���ییهك ههی���ه ك���ه بهچیمهنتۆ دروس���تكراوهو بهبهرزاییهكهوهی���هو لهپشتیش���ییهوه درهختێكی بهس���هردا شۆڕبوهتهوهو لهبهردهمیشیدا باخێكی گهورهیه .ئهو كورسییه لهنێو بهشێكی
زۆری خوێندكارانی زانكۆدا بهكورس���ی ()Rهكه ناس���راوه واته ئهو كهسانه ی رهف���زی خۆشهویس���تی لهڕهگ���هزی بهرامب���هر وهردهگ���رن لهس���هر ئ���هو كورسییه دادهنیشن ،بۆیه زۆر بهكهمی خوێن���دكاران لهس���هر ئهو كورس���ییه دادهنیشن ،ههر كاتێك خوێندكارێكیش ئهگهر بهڕێكهوت لهس���هری دابنیشێت ئ���هوا لهدورهوه زۆرب���هی خوێندكارانی دیكه بهبزهو پێكهنینێكهوه دهڵێن "ئهو داماوهش Rی وهرگرتوه". پهیامنێ���ری ئاوێن���ه زۆر ههوڵی���دا كه رای چهن���د خوێندكارێك���ی ئێس���تای زانك���ۆی س���لێمانی وهربگ���رێ ك���ه ت���ا چهندێ���ك باوهڕیان بهو وش���هیه ههیه كه ب���ۆ ئهو كورس���ییه دانراوه، بهش���ێك لهو خوێندكارانهش بهمهرجی
لهفهیسبووکهوه
باڵونهكردن���هوهی ناوهكانیان ئاماژهیان ب���هوهدا كه ه���هر لهكات���ی دانانی ئهو كورس���ییه لهو ش���وێنهدا ئ���هو ناوهی بهسهردا بڕاوهو ئیدی ههر خوێندكارێك ئهگهر بهڕێكهوتیش لهسهری دابنیشێت ئهوا نازناوهكهی بهسهردا دهڕوات. لهپشت ئهو كورسییهو لهبهرامبهریدا كه تهنها شهقامێك لێكیان جیا دهكاتهوه "كان���ی عاش���قان" ههیه ك���ه لێواری شۆس���تهكهیهو زۆرج���ار خوێندكاران ب���ۆ بهس���هربردنی كاتهكانی���ان لێ���ی دادهنیشین ،بهاڵم ئهو شوێنهش بهالی زۆرب���هی خوێندكارانهوه ئ���هو ناوهی بهسهردا بڕاوه ،واته ئهو كهسانهی لێی دادهنیش���ن تهنانهت ئهگهر عاش���قیش نهب���ن ،ئ���هو نازناوهی���ان بهس���هردا دهدرێت.
فەیسبوک تەرمی خوێندنی بەخاک سپارد
ئا :ئاكۆ یهكێك لهو كهمئهندامانهی كه ههرگیز لهكاركردن ماندو نابێتو ههمیشه بهرههمی هونهری جوان پێشهكهش دهكات (تهیب موعتهسهم)ه كه لهچهندین بواردا ئهسپی خۆی تاو دهدا.
ی رهواندز لهقهزا ی لهپهیكهرهكهدایه لهبرۆنز كهرهستانه ی "لهڕاستیدا بوایه نهك چیمهنتۆ ،وتیش نهدهبو گ���وێو لوتی پهیكهرێكی وهك ئهوهی حوزن���ی لێبكرێتهوهو چاكیش ی خهفهتبارین نهكرێتهوه ،بۆی ه بهڕاست ب���هم كاره" .بهختیار رونیش���یكردهوه ك ه چهندینجار لهگ���هڵ الیهنی ئیداری ی ئهو پهیكهرهیان ناوچهك ه باسی گرفت كردوه. ی رهواندز ،س���یروان ی ق���هزا قایمقام سیرینی كێشهك ه بهو شێوهی ه نابینێت ی كه رۆژنامهنوسو رۆش���نبیران باس��� ی دهكهن ،ههرچهنده ئاماژه بهش���كان ی دا ،ب���هاڵم پێیوای ه "گ���وێو ل���وت"
دوانه بــهالیهن����ه زۆر گرنگ����ی كۆمهاڵیهتییهكانت بدهو باش����تر وای ه ب����ۆ ئهنجامدانی هــــ����هر پرۆژهیهك زۆرترین پرسو راوێــــژ بهكهس����انی شارهزا بكهیت.
ی ئ���هوهش بهو مانای ه نیی���ه ك ه خهڵك ی قبوڵ نییه، ی حوزن رهوان���دز پهیكهر ی "چهپهڵ" بۆ رهنگه چهند دهس���تێك ی ی حوزنیو لهكهداركردن "س���وككردن" ناوچهك���هو خهڵكهكهی پێش���تر ئهم كارهیان كردوه ،بهاڵم پهیكهرهك ه وهك ی ی نهك���راوهو وت خۆیهتیو دهس���تكار "پهیك���هر خانویهك نیی ه ك��� ه تێكدرا ی بكهینهوه، بێتو ئێم��� ه بچین چاك��� بهاڵم لهگهڵ ئهوهش���دا خ���ۆم لهگهڵ ی چهند برادهرێك ل ه گفتوگۆدامو نیازێك وامان ههی ه ك ه ئهو پهیكهره ههڵبگرینو ی شایس���تهتر ك ه دهمێك ه بۆ پهیكهرێك رهواندز دروس���تكراوهو لهس���لێمانیی ه
قرژاڵ زۆرج����ار پێ����ت دهوترێ����ت ك����ه تۆ كهسێكی لهخۆباییتو ناتهوێت لهگهڵ زۆر كهس����دا ههڵس����وكهوت بكهیت، بهاڵم گوێ بهو قسانه مهده ،چونكه دهیانهوێت لهكهدارت بكهن.
فۆتۆ :ئاکۆ
بیهێنینهوه بۆ رهواندزو لهبهرچاوترین شوێن دایدهنێین". ی ی شارهوان ههر لهمبارهیهوه س���هرۆك رهواندز ،عیس���ا محهمهد لهلێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێن��� ه رایگهیان���د ك��� ه یاخود ی ههڵدهگرم ،یان پهیكهرهك��� ه ب���هدوا ی دیك ه ناهێڵم بهو تاكو چهند رۆژێك��� ی دهكهمهوه ش���ێوهیه بمێنێتهوهو چاك ی گهورهی��� ه بۆ "چونك��� ه عهیبهیهك��� ی ئاوا بێت". ی حوزن ئێم ه ك��� ه پهیكهر ناوب���راو دامودهزگاكانی رۆش���نبیریو ی به "گوناهبار" لهبهرامبهر خۆیش���یان چاكنهكردنهوهو شێواندنی پهیكهرهك ه ناوبرد.
شێر گرفته س����ۆزدارییهكانت بهرهو زۆربون دهچنو لهڕوی دهرونیش����هوه كاریگهری دهبێت بۆت ،لهبهرئهوه زۆر پێویس����ته بهوریایی����هوه مامهڵ����ه بكهی����تو ل����هم ماوهیهشدا ههواڵێكی خۆشت پێدهگات.
تهیبی تهمهن س���یو ههش���ت س���ا ڵ لهگوندی (سهران)ی س���هر بهقهزای رهوان���دز لهدایكبوهو ئێس���تاش ههر لهوێ نیش���تهجێیه ،ئهو ،بهشی زۆری جهس���تهی جگه لهچهند پهنجهیهكی دهس���تی نهبێت كار ناكهنو ئێس���تا پهنجهكانیش���ی بهرهب���هره خهریك���ه كێشهیان بۆ دروس���ت دهبێتو لهكار دهك���هون ،ب���هاڵم لهگ���هڵ ئ���هوهش نهبۆته بهربهس���ت لهبهردهم كۆششو بهرههمهكان���ی ،چونك���ه لهه���هر یهكێ���ك لهبوارهكانی (وێنهكێش���ان، فۆتۆگراف ،دیزاین ،كۆمپیوتهرو تۆڕه كۆمهاڵیهتیی���هكان)دا كهس���ێكی پڕ بهخششو بهرههمی بهپێزه. تهیب لهتهمهنی س���یانزه س���اڵییهوه دهس���تی بهكاری هونهری���ی كردوهو لهه���هژده ساڵیش���هوه تائێس���تا یانزه پێش���انگای تایبهتو بیس���تو
فهریک زۆر ههوڵ بۆ ناس���ینی كهس���انی نوێ دهدهیت ئ���هوهش لهالیهكهوه باش���هو لهالیهك���ی دیكهش���هوه رهنگ���ه زیانت لێبدات بۆیه لهم كاتهدا ههوڵ بده تهنها پهیوهست بیت بههاوڕێ كۆنهكانتهوه.
خ
ل����هم ماوهیهدا روب����هڕوی گرفتێكی رهنگه نهتوانیت زۆربهی ئهو پڕۆژان ه ی جێبهج����ێ بكهی����ت ك����ه دهخرێن����ه دارای����ی دهبیتهوه ئ����هوهش بههۆ ئهوهی لهماوهی رابردودا زیادهرۆیهكی بهردهمتو ههوڵب����ده خۆت بپارێزیت زۆرت لهخهرجییهكانتدا كرد ،دهبێت لهو كهس����انهی كه ههس����ت دهكهیت ئاگاداری باری تهندروستیشت بێت .حهز بهسهركهوتنت ناكهن.
ی ی تر لهرو ههبوای ه لهگهڵ پۆشاكهكان نرخهوه. ی كامهران ق���ادر ك ه ب���هاڵم بهوت���ه ی ی پۆش���اك ی فرۆش���تن دوكاندارێك��� ی زستاندا بازاڕیان زۆر لهنگهیه لهوهرز باش���بوهو خهڵكێكی زیاتر سهردانیان ی پش���ودا دهكهن ،بهتایبهتیش لهرۆژان ی خهڵ���ك نابێتهوه، زۆرج���ار جێگ���ه ئهم���هش بههۆی ئهوهی ل���هو وهرزهدا خهڵ���ك داواكاری زۆر دهبێت لهس���هر پۆشاكی لهنگه. ئ���هو دوكان���داره ئاش���كرایكرد ك ه ی زستان بۆ ی پۆشاكهكان گرانبونی نرخ ی زۆر دهگهڕێتهوه لهس���هریان، داواكار ی هاواڵتی���ان تهنی���ا چونك��� ه زۆرب���ه ی ئهو لهكات���ی س���هرمادا بی���ر لهكڕین ی جۆره پۆش���اكانه دهكهنهوهو زۆربه پۆشاكهكانیش لهدهرهوه دههێنرێت بۆ كوردستان.
بهسهرهات ی كورس ی ""Rو "كان ی عاشقانهكهی" زانكۆ ی سلێمان ی
وێن
گا
ی بۆ بازاڕهكه بهزۆریی لهبهر "ههرزان" نرخهكهیهت���ی ،لهگ���هڵ ئهوهش���دا ی ی دیك ه پێیانوای ه كه نرخ خهڵكانێك��� ی پۆش���اكهكان گران���نو جیاوازییهك��� ی ئهوتۆیان لهگه ڵ نرخی پۆش���اكهكان ناو بازاڕدا نییه. ی لهزس���تانی ئهمس���اڵدا داواكار هاواڵتی���ان بۆ كڕینی پۆش���اكی لهنگ ه لهههولێر زیادیك���ردوه ،دوكاندارێكیش ی زۆر لهس���هر پێیوای��� ه ك��� ه داواكاری پۆشاكهكان ،نرخهكانی گران كردوه. ی محهم���هد جهعف���هر كاس���بكارێك ی ی ههمیشهی بیستو دو ساڵهو كڕیارێك ی پۆش���اكی لهنگهیه ،چونك��� ه بهوت ه ئهو ،رهنگ ه ئهو پۆش���اكانه تهنها بهناو "لهنگ���ه" بن ،بهاڵم ئهگ���هر بهنێویاندا بگهڕێی زۆر لهو پۆش���اكان ه باش���ترن كه لهبازاڕه تایبهتهكان دهفرۆش���رێن. ی ی بهوهكرد كه لهوهرز ناوب���راو ئاماژه
ی زس���تاندا هاواڵتیان زیاتر رو لهكڕین ئهو پۆش���اكانه دهكهن ،ئهمهش بوهت ه هۆكاری گرانبونی پۆشاكهكان. ی تهمهن ههروهه���ا فههد محهم���هد ی س���یو پێنج س���اڵیش ك ه فهرمانبهر یهكێ���ك لهفهرمانگهكان���هو ههرچهنده ی ی لهكڕین��� ی زۆر نیی���ه رو ماوهیهك��� ی لهنگ ه كردوه ،بهاڵم پێیوای ه پۆش���اك ی زستاندا هاواڵتیان زیاتر رو ك ه لهوهرز ی ئهو پۆشاكانه دهكهن ،چونك ه لهكڕین ی باشن. زۆرب هی پۆشاكهكان ی لهنگ ه ی پۆش���اك زۆرج���ار كه نێو دههێنرێ���ت زۆر خهڵ���ك پێیانوای ه ك ه ی زۆر ههرزانه ،بهاڵم وهك ئهو نرخهك ه فهرمانبهره باسیكرد كه ئهگهر خهڵك س���هردانی ئهو بازاڕه بك���هن دهبینن ی ی زۆر بهرزهو هیچ جیاوازییهك نرخهكان ی ت���ر ،بۆی ه نیی��� ه لهگ���هڵ بازارهكان ی دهبوایه ئهو پۆش���اكانه جیاوازییهك
فۆتۆ :بەختیار
فۆتۆ :ئاوێنە
تهیب موعتهسهم ههش���ت پێش���انگای بهه���اوكاری لهگ���هڵ هونهرمهندانی دیكه لهش���اره جیاوازهكانی كوردس���تان كردوهتهوه، ئهم���ه جگ���ه ل���هوهی كاری وێن���هو دیزاینی بهرگی چهندان كتێبی كردوه، یهكێك لهو خزمهتانهی كه بهناوچهی رهواندزی كردوه كۆكردنهوهی سهدان وێنهی كۆنو ئهرش���یفی ناوچهكهیهو توانیویهت���ی ئهرش���یفی ناوچهك���ه لهلهناوچون بپارێزێت.
تهرازوو لهئهنجام����ی زۆربون����ی ئیش����هكانت، كۆنتڕۆڵ����ت نهماوه بهس����هر خۆتداو پێویس����تیت بهوهی����ه ك����ه ماوهیهك س����هفهر بكهیت بۆ دهرهوهی واڵت بۆ ئهوهی پشویهكی باش بدهیت.
دن
ی ی ناو ی موكریان��� حوس���ێن حوزن��� ی سهید ی كوڕ ی (سهید حوسێن تهواو ی شێخ ئیسماعیل) عهبدوللهتیفی كوڕ ی ( )1947-1925ههژده هو لهس���ااڵن ی چاپكردوه كه زۆربهیان لهس���هر كتێب ی كوردو كوردستانن. مێژو ی دهست ئاوێن ه ی ئهو زانیارییانه بهپێ ی ی سلێمان كهوتون ،پێش���تر لهش���ار ی شایس���ته ب���ۆ حس���ێن پهیكهرێك��� ی دروس���تكراوهو ویستویان ه ئهو حوزن پهیك���هره بهێنن��� ه رهوان���دز دایبنێن، ی ی ك ه ئهو پهیكهره ی ئهوه بهاڵم بههۆ ی لهالی���هن یهكێتیی���هوه س���لێمان ی دروس���تكراوه ،بهرپرس���ێكی پارت��� ی س���ۆران بهخێرایی ههستاوه لهقهزا ی هونهرمهندێك بههاوكاریكردنی ماددی ی حوزنی دروس���تبكات، ت���ا پهیكهرێك ی ی پهیكهرهكهی حوسێن حوزنی موكریان ئ���هو هونهرمهن���دهش پهیكهرێك��� "بێس���هروبهر" بهتهنه���ا لهچیمهنت���ۆ دروس���تدهكاتو لهرێورهسمێكدا پهرده رهواندز ،بهختیار س���هباح لهلێدوانێكدا لهس���هر پهیكهرهك ه لهنێ���و رهواندزدا بۆ ئاوێن ه رایگهیاند گرفت لهو شوێن ه نییه ك��� ه پهیكهرهكهی ل���ێ دانراوه، الدهدرێت. ی پهیكهرهكهیه، ههرچهن���ده تائێس���تا پهیكهرهك��� ه بهڵكو گرفت لهخ���ود ی ی لهڕهواندز ماوهتهوه ،یهكهمیان لهوهی كه ئهو كهرهستهی ه ی خۆ لهش���وێن ی چیمهنتۆی ه ی بڕراون ،لهو روهوه لێی دروس���تكراوه ههمو بهاڵم "گوێو لوت" ی ی ك ه ئهمهش بهباران تێكدهچێت ،ئهوه رۆژنامهن���وس توانا تهه���ا بهئاوێنه ی دو ساڵ ه ئهو پهیكهره ی دیكهش نزیكه راگهیاند ك ه بهداخهوه بۆ ئهو ش���اره ی ی س���وكایهت ی گوێو ل���وتو قاڵبهكه فهلس���هفهی رۆش���نبیریو هون���هر ی ی پێك���راوهو بڕاوه ك ه ئهم���هش ئهوان لێدهدات ،كهچی ش���وێنی پهیكهرێك ی نیگهران كردوه. ی ئهو ناوچهیه رابهری رۆژنامهنوس��� ی بهوهدا ك ه رێزلێنانهكهو لێنهبێتهوهو دو ساڵ ه "سوكایهتی" بهو ناوبراو ئاماژه ی ی پهیك���هر ب���ۆ حوزن دروس���تكردن پهیكهره كراوه. ی خۆیدا بوه ،بهاڵم دهكرا ئهو ی لهجێگه بهرپرس���ی س���هنتهری رۆش���نبیر
کاوڕ
رهنگاڵه
رهنگاڵه
) )361سێشهممه 2013/1/22
11
فۆتۆ :ئاکۆ
ئهو گهنجه ئارهزوی زۆری بۆ هونهری رۆژی���ش ب���اری تهندروس���تی بهرهو نیگاركێش���انیش ههیهو لهو روهشهوه خراپی دهڕواتو هێش���تا ههر ورهشی خاوهنی چهندی���ن بهرههمه ،ههروهها بهرزهو چاوی لهبهرهو پێشبردنی كاره بهش���ێكی كاتیش���ی تهرخانكردوه بۆ هونهریهكانییهت���یو وتی "ب���ۆ زیاتر خوێندنهوهی رۆژنام���هو گۆڤارهكانو بهرهو پێش���بردنی كارهكانم پێویستم ی ههواڵ���هكانو گوێگرتن بهكۆمپیۆتهرو كامێرای ئاست بهرزه، س���هیركردن ی جیهانیو كوردیو ههمیشهش چونكه ئێستا ئهوانهی بهكاریان دێنم لهموزیك لهتموح���ی من���دا نی���ن ،لهبهرئهوهی ی گهشتو سهیران دهكات. ئارهزو ههرچهن���ده تهی���ب خ���اوهن خولیاو دهمهوێ���ت كاری جوانت���رو بهپێزت���ر ئارهزویهك���ی زۆره ،بهاڵم رۆژ لهدوای پێشهكهشی كۆمهڵگه بكهم".
دوپشک هێنده رهشبین مهبه بهدونیاو بهههمو شتێك مهڵێ خراپه ،چونكه ئهوه بێئومێدت دهكات لهژی����ان ،بۆیه پێویس����ت ه لهههمو بوارێك ی ژیانت����دا بهگهش����بینییهوه مامهڵ ه بكهیتو ههوڵی تێپهڕاندن ی گرفتهكانت بدهیت.
کهوان لهم ماوهیهدا كهس����ێكی ن����وێ دێته ژیانت����هوهو ئهگ����هری زۆر ههی���� ه ئارامییهك����ی باش����ت پێبهخش����ێتو هاوكارییهكی باش����ت ب����كات ،رۆژی بهختت شهممهیه.
گیسک كهس����ێكی زۆر جددیت لهكارهكانتداو پابهندیت بهو كاتانهی بۆ ئیشهكانت دان����اوه ،ب����هاڵم ههندێجاریش بههۆی زۆری����ی ئیش����هكانتهوه دهكهویت����ه ههڵهوه ،سێشهممه رۆژی بهختته.
سهتڵ گرنگ����ی زۆر بهخوێندنهك����هت بده، چونكه ئــــایندهیهكی باش����ت دهبێت ل����هو ب����وارهدا ،پێدهچێ����ت لــــ����هم ههفتهیهدا روداوێكی كتوپڕ لهژیانتدا روبدات.
نهههنگ لهدایكبوان���ی ئ���هم بورجه ههمیش��� ه بهوریاییهوه مامهڵه دهكهن ،بۆیه زۆرجار ئیش���هكانیان زۆر دوادهكهوێت ،دهبێت باوهڕتان بهخۆتان ههبێتو نهترسن لهو ئیشانه ی دهتانهوێت ئهنجامی بدهن.
CMYK
12
) )361سێشهمم ه 2013/1/22
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
بۆردیۆو هونەر مەریوان وریا قانیع
()٢-١ سەرەتا لە بەش���ەکانی پێش���وودا بۆ خوێنەر ئاشکرابوو فرانکفۆرتییەکان چ ھێزێکی گ���ەورەو میتافیزیک���ی ب���ە هون���ەرو ئەدەبیات ئەبەخش���نو چۆن هونەر بە ڕزگارکەری ئینسانی نامۆو بەدبەختی ناو کۆمەڵگا پیشەسازییەکان دادەنێنن. ئەوەش���ی بۆدەرکەوت چۆن هونەر الی فرانکفۆرتییەکان دەبێتە ئەلتەرناتیڤی کردە کۆمەاڵیەت���یو فیکرییەکانی تری ئینس���انو وەک تاقە ڕووبەرێکی ئازادو خاوێن���ی ن���او دونی���ای کۆنترۆڵکراوو پۆخڵی کۆمەڵ���گا پیشەس���ازییەکان نیش���انئەدرێت .ه���اوکات ئەوەش���ی بۆدەرک���ەوت چ���ۆن فرانکفۆرتییەکان لەدیدێکی ڕۆمانس���ییەوە دەسەاڵتێکی س���یحری بە خەی���اڵ ئەبەخش���نو لە سەرەوەی توانا عەقڵیو مەعریفییەکانی تری ئینس���انەوە دایدەنێنن .هەروەها ئەو خاڵەش باس���کرا فرانکفۆرتییەکان چەن���دە ڕۆڵ���ی هون���ەر گ���ەورەو قەبەدەک���ەن ،چەندە وەک تاقە ڕێگای ڕزگاری مامەڵەیدەک���ەن ،بەدی���وی ئەودی���ودا ڕوانینیان بۆ ئینس���انو بۆ کۆمەڵ���گا هاوچەرخ���ەکان تەڵخت���رو تاریکتردەبێت���ەوە .چەن���د ئومێ���دی گەورە لەس���ەر ڕۆڵی موعجیزەئاس���ای هون���ەر دادەڕێ���ژنو وەک فریادڕەس تەماشایدەکەن ،ئەوەندە زیاتر لە کردە کۆمەاڵیەتییەکان���ی ترو ل���ە چاالکییە ئینس���انییەکانی دەرەوەی هون���ەر نائومێدتردەب���ن .چەند موبالەغەش بە ڕۆڵی خەیاڵەوە دەکەن لە ڕزگارکردنی ئینس���اندا لە نامۆبوون ،ئەوەندە ڕۆڵی عەقڵو ڕۆڵی شێوازە جیاوازەکانی تری مەعریفەو ڕۆڵی هەس���تی واقیعییانەی ئینس���ان بە خۆیو ب���ە کۆمەڵگاو بە مێ���ژوو ،بێنرخدەک���ەن .ب���ەم مانایە فرانکفۆرتیی���ەکان هەڵگ���ری دیدێکی میتاافیزیکیو ڕۆمانس���ییانەی ھێجگار س���ادەن بۆ هونەر .هاوکات ڕووانینیان بۆ هونەر ڕوانینێکی ھێجگار نوخبەویو نارسیستییە ،ئەوەی ئەدۆرنۆو مارکۆزەو ھۆرکهایمەر بە هونەری نەزانن ،هونەر نییەو ئ���ەوەی ئەوانی���ش وەک هونەر مامەڵەیدەکەن ،تاقە ڕووبەرێکی کردەی ئازادو تاق���ە دەرکەوتێکی ئازادییە لە کۆمەڵگا هاوچەرخەکاندا. من لەم بەش���ەو لە بەشەکانی تری ئەم نووسینەدا بۆ دیدی دوو نووسەری ت���ر دەگەڕێمەوە ک���ە پێچەوانەی ئەم دی���دە میتافیزیکییەی فرانکفۆرتییە بۆ هونەرو ئەدەبی���ات ئەدوێنو ئەو ڕۆڵە موعجیزەئاساییەش���ی لێدەس���ێننەوە ک���ە فرانکفۆرتییەکان پێیدەبەخش���ن. ئ���ەو دوو نووس���ەرەش کۆمەڵن���اسو فەیەلسوفی فەرەنس���ی پیار بۆردیۆو میشێل فۆکۆن.
کۆمەڵناسیی پیار بۆردیۆ ڕوانین���ی بۆردی���ۆ ب���ۆ هون���ەرو ئەدەبیات بەش���ێکە ل���ە ڕوانینی ئەم کۆمەڵناسە بۆ گش���تێکی گەورەتر کە ناوی دەنێت "کولتور" ،کۆمەڵناس���یی کولتوریش بەش���ێکی گرنگی کارەکانی ئەم کۆمەڵناس���ە فەرەنس���ییەیە .بەر لەوەی باس لە ش���وێنو جێی هونەرو ئەدەبیات لە کۆمەڵناسی پیار بۆردیۆدا بکەم ،بە پێویستی دەزانم لە هەندێک ل���ە ڕەهەندە س���ەرەکییەکانی فیکری ئەم پی���اوە بدوێ���م ،چونک���ە بەبێ تێگەیش���تن لەم ڕەهەندان���ە زەحمەتە لە ڕوانینەکانی ب���ۆ هونەرو ئەدەبیات بگەین .ئەو خاڵەی لەم س���ەرەتایەدا گرنگە ئام���اژەی پێب���دەم ئەوەیە کە کۆمەڵناسیی پیار بۆردیۆ هەوڵدانێکی گرنگە بۆ تێپەڕاندنی ئەو دابەشبوونەی ل���ە فیک���ری تیوری���دا بەگش���تیو لە تی���ورەی کۆمەاڵیەتیو کۆمەڵناس���یدا ب���ە تایبەتی هەی���ە ،دابەش���بوونێک ک���ە دوو دی���دی تەواو ناکۆک���ی لەناو سەرجەمی زانس���تە کۆمەاڵیەتییەکاندا دروس���تکردوە .یەکەمی���ان ئەوەیە کە پێیدەگوترێ���ت "خودگەرای���ی" ،ب���ە ئینگلی���زی ،subjectivistenلێ���رەدا کۆمەڵگا وەک دەرەنجامی بیرکردنەوەو هەڵس���وکەوتی بکەرە تاکەکەسییەکان وێنادەکرێت ،واتە ھۆش���یاری ئینسانو هەڵس���وکەوتە بەئاگاو ئازادەکانی بە دروس���تکەری کۆمەڵ���گا دادەنرێ���ت. دووهەمیان ئەوەیە ک���ە پێیدەگوترێت "بابەتگەرایی" ،objectivisten ،لێرەدا کۆمەڵگا وەک دەرەنجامی کۆبوونەوەو ئامادەگی کۆمەڵێ���ک بونیادی بابەتی لەدەرەوەی ھۆشیاریو ویستو کردەی ئازادی ئینسانەکاندا وێنادەکرێت .لەم دی���دەدا بیرکردنەوەو هەڵس���وکەوتی بک���ەرە تاکەکەس���ییەکان دەرەنجامی ئ���ەو بونیادە بابەتییانەن کە ئامادەنو ئەوەی ئینسان ئەنجامیئەدات بەرهەمی هەڵب���ژاردنو ھۆش���یارییەکی ئ���ازاد نییە ،بەڵکو بەرهەمی جەبرو ویس���تی بونیادەکان���ە .بۆردیۆ بۆدەرچوون لەم دابەش���ەبوونە دووالیەن���ە کۆمەڵێ���ک چەمکی گرن���گ دادەھێنێ���ت کە هەم ڕەهەندە بابەتەییەک���ەو هەم ڕەهەندە خودییەکان دەگرێتەخۆ .واتە کۆمەڵگا لەیەککاتدا هەم بەبەرهەمی ھۆشیاریو کردەی ئازادی تاکەکەسەکانو هەم بە بەرهەمی جەبرو فش���اری بونیادەکان دادەنێت .لەوانەش بۆ نموونە چەمکی "هەبیتوس" ،چەمکی "کایە" ،چەمکی "س���ەرمایەی ڕەم���زی"و "س���تراتیژ"و زۆرانێکی تر. "هەبیت���وس" ھێما بۆ ئ���ەو بونیادە زیھنیی���ە دەکات ک���ە تاکەک���ەس لە پرۆس���ەی پ���ەروەردەو گەورەبووندا، ل���ە منداڵییەوە ت���ا پیرب���وون ،لەناو ژینگەیەک���ی کۆمەاڵیەت���ی تایب���ەدا، دروس���تیدەکات .ئەم بونیادە زیھنییە زۆر ش���ت دەگرێتەخ���ۆی ،لەوان���ە
ش���ێوازی چۆنیەتی وێناکردنی دونیا، چۆنیەتی نرخاندن���ی واقیعو چۆنیەتی ئەنجامدان���ی ک���ردەی کۆمەاڵیەتی لەو دونیایەدا .مادامەکی ئینس���انەکان لە ژینگ���ە کۆمەاڵیەتی جی���اوازدا دەژین بۆی���ە "هەبیت���وس"ی جیاوازی���ان ال دروس���تدەبێت .ئەو ئینسانانەی دەبنە هەڵگ���ری ی���ەک هەبیت���وس ،مەیلی ئەوەیان تێدادروس���تدەبێت وێنەیەکی هاوبەش���یان بۆ دونیاو تێگەیشتنێکی هاوبەش���این بۆ ش���وێنی خۆیان لەناو ئ���ەو دونیای���ەدا هەبێ���ت .ئەم���ەش وادەکات شێوازی بیرکردنەوەو شێوازی نرخاندنو ش���ێوازی هەڵس���وکەوتیان لەناو واقیع���دا لەیەکترییەوە نزیکبێت. "هەبیت���وس" الی بۆردی���ۆ لەیەککاتدا هەم پێدراوێکی کۆمەاڵیەتی پێش���ینە، واتە بونیادە ،ه���ەم مەیلو توانایەکی تاکەکەسیش���ەو نیشاندەری شێوازێکی تایبەتی ھۆشیارییە.
الی بۆردیۆ کەباس لەبونیاد دەکرێت وەک چەمکێکی فیکری ،ئەو چەمکە خودی واقیعەکە نییە، بەڵکو وێنەیەکی زهنی ئەو واقیعەیە چەمکێکی گرنگ���ی تر کە بۆردیۆ لە کۆماڵناس���یی خۆی���دا بەکاریدەھێنێت چەمک���ی "س���ەرمایە"یە .مەبەس���تی بۆردیۆ ل���ە چەمکی س���ەرمایە تەنها س���ەرمایەی مادی نییە ،وات���ە تەنها پ���ارەو پول نییە ،بەڵکو س���ەرمایەی "ڕەمزی"شە ،واتە س���ەرمایەیەکە کە پەیوەن���دی ب���ە نفوزو ش���وێنو جێی ڕەم���زی ئەم یان ئەو کەس���ەوە هەیە لە کۆمەڵگادا .کەس���ێک لە خێزانێکی ئەدەبیو کولتوری بەناوبانگەوە هاتبێت دەبێتە هەڵگری "س���ەرمایەی ڕەمزی" ئەو خێزانەو وایلێ���دەکات ،بۆ نموونە لە هەندێک ش���وێنی تایبەتدا کاروبارو خواس���تەکانی ل���ە ھی کەس���انی تر باش���تر دابینبکرێنو بەرزتر بنرخێرێن، کە ئەو پاش���خانە کولتورییەی ئەویان نییە .بۆردیۆ "س���ەرمایەی کولتوری" بەجۆرێک لە جۆرەکانی "س���ەرمایەی ڕەمزی" دادەنێت .لێرەدا نووس���ەرانو هونەرمەن���دا دەبن���ە هەڵگری جۆرێک
لە "س���ەرمایە کولتوریی" لەناو لەشی خۆیان���دا ،ئەم س���ەرمایەیەش پێگەو قورساییەکی دیاریکراویان لە کۆمەڵگادا پێدەبەخشێت. هەرچی چەمک���ی "کایە"یە ھێما بۆ "ڕووبەرێکی کۆمەاڵیەتی" تایبەت دەکات کە تاکەکەسەکانو گروپەکان لەناویدا دەژی���نو لەناویدا ک���ردە کۆمەاڵیەتیو ڕەمزییەکانی���ان ئەنجامئ���دەن .کای���ە کۆمەاڵیەتییەکانی���ش فرەجۆرن لەوانە کایەی ئابوری ،کایەی سیاسی ،کایەی کولتوری ،کایەی دینی ،کایەی زانستی، کایەی وەرزش ھت���د ...هەریەکێکیش لەم کایان���ە لە پێگەی جی���اوازی پڕ ملمالنێو پڕ شێوازی هاریکاری جیاواز پێکهاتوە .لەهەر کایەیەکیشدا شێوازی جیاوازی "س���ەرمایە" ئامادەیەو بکەرە جیاوازەکانی ناو کایەکانیش بەردەوام خەریک���ی بەھێزکردنی پێگەی خۆیانو زیادکردن���ی ب���ڕی س���ەرمایەکانیانن کە لەناو ه���ەر کایەیەک���دا ئامادەیە. ه���ەر کایەیەکیش ش���ێوازی جیاوازی کۆکردنەوەو دابەشکردنی ئەو شێوازە س���ەرمایەی تیادایە ،کە هەڵگریەتی. ه���ەم کۆکردنەوەو ه���ەم کۆکردنەوەو هەم دابەش���کردنی س���ەرمایەکانیش یاس���او بەهاو نۆرمی تایبەت بەخۆیان هەیەو کایەکە لەناوەوەڕا لەڕێگای ئەم بەهاو ن���رۆمو یاس���ایانەوە ڕێکخراوە. لە دیدی بۆردی���ۆدا کایەکان ڕووبەری کۆمەاڵیەت���ی س���ەربەخۆن ،ب���ەاڵم لەپەیوەنی���دان ب���ە یەکتریی���ەوەو بە ڕووب���ەرە کۆمەاڵیەتییەکان���ی ترەوە. ئ���ەو پەیوەندیی���ە بااڵدەس���تانەی کە لە ک���ۆی ڕووب���ەرە کۆمەاڵیەتییەکاندا ئامادەیە ،لەناو کایەکانیشدا ئامادەیە. ئەمە وادەکات کایە بەشێوەیەکی ڕەها س���ەربەخۆو ئۆتۆنۆم نەبێ���ت ،بەڵکو سەربەخۆییەکی ڕێژەیی هەبێت .بۆردیۆ بۆ قسەکردنی لەسەر ژیانی کۆمەاڵیەتی کەمتر دەستەواژەی "کۆمەڵگا"و زیاتر چەمکی "کایە" بەکاردەھێنێت .الی ئەم کۆمەڵناسە چەمکی "کۆمەڵگا" ھێما بۆ گش���تێکی هاوش���ێوەو لێکچوو دەکات کە لەڕاس���تیدا بوونی نیی���ە ،چونکە کۆمەڵگا هەمیشە پڕە لە گروپو پێگەو سەرمایەی جیاواز .بۆیە ئینسان لەناو کۆمەڵگادا ،لەناو گش���تێکی هاوشێوەو گش���تیدا ناژی ،بەڵکو لەناو ئەو کایە جیاوازانەدا دەژی کە ژیانی کۆمەاڵیەتی دروستو ڕێکدەخەن. بۆردیۆو بونیادگەری ئەگەرچی ڕەهەندێکی بونیادگەرانەی گرنگ لە کۆمەڵناسیی بۆردیۆدا هەیەو ئەم کۆمەڵناسە فەرەنسییە باوەڕی وایە کە ئینسانو گروپەکان لەناو کۆمەڵێک بونیادی مێژووییدا هەڵسوکەوت دەکەن، بەاڵم ئەوەی "بونیادگەریی" بۆردیۆ لە بوونیادگەری���ی ئەوانیتر جیادەکاتەوە، ئەوەی���ە الی بۆردی���ۆ بونی���ادەکان بک���ەری مێژووی���ی نین ،ئ���ەوان نین دیاردەکانو ڕووداوەکان دروستدەکەن، ئەوەی بکەرە ،ئ���ەوەی چاالکانە لەناو مێژوودا ئامادەیەو دونیای کۆمەاڵیەتی دروستدەکاتو دەگۆڕێت ،یان سەرلەنوێ بەرهەمیدەھێنێت���ەوە ،کەس���ەکانن، بک���ەرە مێژوویی���ە کۆمەاڵیەتییەکانن.
بەمانایەک���ی دیک���ە بونیادگەری الی بۆردی���ۆ ئایدیۆلۆژی���ا نیی���ە ،بەڵکو ساتەوەختێکی شیکردنەوەی زانستییە، بەشێکە لە کردەو چاالکی شیکردنەوەی کۆمەاڵیەت���ی .پێداگرتن���ی بۆردی���ۆ لەس���ەر توان���ای بک���ەرەکان ،چ وەک تاکەک���ەسو چ وەک گروپ ،بەوەی کە خۆیان مێژووی خۆیان دروس���تدەکەن، ئ���ەو خاڵەی���ە کە لە س���ەرجەمی ئەو ش���ێوازە بیرکردنەوانە جیایدەکاتەوە کە بە زمان���ی "سیس���تم"و "بونیاد"و "جەبر"و "حەتمیەت" دەدوێنو ئینسان وەک بوونەوەرێکی دەستبەس���ەری ناو ئەو سیس���تمو بونیادان���ە وێنادەکەن. لەوانەش لە نووسەرەکانی قوتابخانەی فرانکفۆرت کە کۆمەڵگا پیشەسازییەکان وەک کۆمەڵێک میکانیزمی ناچارکردنو فشاربۆھێنانو ئاراستەکردن وێنادەکەنو ئ���ەو ژم���ارە گەورەیە ل���ە کۆمەڵگای هاوچەرخ کورتدەکەنەوە بۆ ژمارەیەکی کەم ل���ە جەبری عەقڵ���یو کولتوریو تەکنۆلۆژی. ئەوەی بۆردیۆ بەالیەوە گرنگە ئەوەیە ئەو مۆدێلە تیورییەی کە بۆ شیکردنەوەو خوێندنەوەی کۆمەڵگا بەکاردەھێنرێت، نەچێتە ش���وێنی کۆمەڵگا خۆی ،واتە کە ب���اس ل���ە بونی���اد دەکرێت وەک چەمکێکی فیکری ،پێویستە ئەو خاڵە ئاش���کرابێت کە ئ���ەو چەمکە خودی واقیعەک���ە نیی���ە ،بەڵک���و وێنەیەکی زیھنی ئەو واقیعەیە .یانی کۆمەڵناس پێویس���تە ئەو مەس���افەیە ببینێت کە لەنێ���وان مۆدێلە تیورییەک���ەو واقیع خۆیدا هەیە .دەبێت مۆدێلە فیکرییەکە وەک مۆدێلێکی فیک���ری ببنێت ،نەک مۆدێلەک���ە بخاتە ش���وێنی واقیع ،یان لەگ���ەڵ واقیع���ە کۆمەاڵیەتییەک���ەدا تێکەڵیبکات .بۆدریۆ مەترس���ی دانانی مۆدێلی فیکری لە شوێنی واقیع لەوەدا دەبینێت ،کە ئ���ەو بونیادانەی بەھۆی فیکرەوە دروس���تدەکرێن ئەوان بخرێنە شوێنی بکەرە مێژووییەکانو ئەوان وەک بکەری مێژوویی ببینرێنو مامەڵەبکرێن، ن���ەک تاکەکەسو گ���روپو ھێزو چینو توێ���ژە کۆمەاڵیەتییەکانی ن���او واقیع خۆی .بەم���ەش تاکەکەسو گروپەکان وا نمایشبکرێن وەک ئەوەی هەڵگرێکی پەس���یڤو بێکردەی ئ���ەو بونیادانەبن کە لەناویاندا دەژی���ن ،ئەو بونیادانەی گوای���ە بەش���ێوەیەکی میکانیک���یو بەپێی لۆژیکێکی س���ەربەخۆو گشتی دەجوڵێنەوەو ھێزەکانو ئینس���انەکان بەپێی لۆژیکی خۆیان ئاراستەدەکەن. بۆردیۆ بۆ ئەوەی کۆمەڵناسیو فیکری تیوری ل���ەم مەترس���ییە ڕزگاربکات، گرنگییەکی لەڕادەب���ەدەر بە ڕووانینو لێکدان���ەوەو تێگەیش���تنی تاکەکەسو گروپەکان خۆیان بۆ ئەو دونیایەی تیایدا دەژین ،دەدات .بەالی بۆردیۆوە ئەمانە بەش���ێکی ھێجگار گرنگ���ی هەقیقەتی هەم���وو واقیعێک���ی کۆمەاڵیەتی���ن، ئەمانەش لەڕێ���گای هەبیتوسو کایەو س���ەرمایە جیاوازەکان���ەوە بەجیاوازی دەجوڵێن���ەوەو ک���ردەی کۆمەاڵیەتی جیاواز ئەنجامئەدەن. ئ���ەم دی���دە ئینکارکردن���ی ڕۆڵ���ی بونیادەکان نیی���ە ،دەکرێت لە هەموو کۆمەڵگایەک���دا کۆمەڵێ���ک بونی���ادی
دەکرێت لە هەموو کۆمەڵگایەکدا کۆمەڵێک بونیادی تایبەتی بدۆزرێنەوە ،بەاڵم ئەم بونیادانە هەموو حیکایەتەکانی ئەو کۆمەڵگایە نین ،لەپاڵ ئەو بونیادانەدا هەموو کۆمەڵگایەک پڕیەتی لە ویستو حەزو وێناکردنو تێگەیشتنی تاکەکەسیو کۆی هێزە جیاوازەکان تایبەتی بدۆزرێنەوە ،بەاڵم ئەم بونیادانە هەم���وو حیکایەتەکانی ئەو کۆمەڵگایە نین ،لەپ���اڵ ئەو بونیادان���ەدا هەموو کۆمەڵگایەک پڕیەتی لە ویستو حەزو وێناکردنو تێگەیش���تنی تاکەکەسیو کۆیی ھێ���زە جیاوازەکان���ی ناوی ،کە دینامیکیەتێک���ی تایب���ەت ب���ە ژیانی کۆمەاڵیەتی دەبەخشن .ئەمانە بەشێکی دەرەکی واقیعی کۆمەاڵیەتی نین ،بەڵکو بەشێکی ناوەکیو گرنگی ئەو واقیعەن. ئەم تاکەکەسو گروپانەش کەسانێکی بەتاڵ نین بونی���ادەکان بیانجوڵێنێت، بەڵکو لەپاڵ زۆر ش���تی تردا ،هەڵگری مەعریفەی پراکتیکی���ن دەربارەی ئەو دونیای���ەی تیایدا دەژین ،ئەم مەعریفە پراکتیکییە بەش���ێکی ھێجگار گرنگو زیندووی ئەو واقیعەیە .ئەمانە وادەکەن واقیع هەمیشە رەنهەندێکی تەواونەبوو، ڕەهەندێکی پڕ لە ڕێکەوت ،ڕەهەندێکی پڕ لە دروستبوونی بەردەوامی تێدابێت، کە زیاد لە ھێزو گروپو تاکەکەس���ێک بەشێوەیەکی ڕۆژانەو بەردەوام لەڕێگای ملمالن���ێو هاریکاریی���ەوە ،خەریک���ی دروستکردنی بن ،ئەوەی دروستنەکراوە دروس���تبکەن .ئەم دۆخەی���ە وادەکات کۆمەڵگا لەزیاد لە ئاستێکدا بەرهەمی کردەو بڕیارو پراکتیکی ئەو ئینس���انو گروپانەبێ���ت ک���ە لەناوی���دا دەژینو هەڵسوکەوتی خۆش���یان لەو دونیایەدا وەک هەڵس���وکەوتێکی مان���ادرو مەبەستدار ببینینو مامەڵەبکەن...
»» 19
جهنگی ساردی نێو یهكێتی ش���ارهزای واقیع���ی ن���او یهكێتی بێت تێ���دهگات ك���ه هیچ كات وهك ئێس���تا فهرمان ڕهشاد باڵهكانی نێ���و یهكێتی بائ���اگا نین بۆ F_blbas@yahoo.com قۆناغی دوای مام جهاللو نهخشهی نوێ ی یهكێتی ،لهڕاستیدا بوونی چهند باڵو ئاراس���تهیهكی جیا لهنێو ئهو حیزبه كه دهگێرنهوه له مهملهكهتێك پاش���ایهك ههس���ت كردووه تهنها ئهوه ئاو دهكاته ههریهكه جۆرێك له نهخشهو پالنی ههیه ههبووه ،دهوروبهرهكهی زۆریان بهشانو ناو دهفرهكه ئهوانی تر شیری تێدهكهن! ب���ۆ یهكێتی دوای مام ج���هالل وادهكات باڵی ههڵداوه بهش���ێوهك باسی گرنگی لێرهوه باس���هكه دهگوازمهوه بۆ واقیعی كه ملمالنێی س���ارد دهستی پێكردبێت بوونی ئهویان ك���ردووه ،كه ئهگهر ئهو ئێستای یهكێتی نیشتیمانی كوردستان ،بۆ زاڵكردنی ههیمهنهی خۆیان لهس���هر نهبێت ئهستهمه خۆریش ههڵبێت ،ههر ڕۆژان���ه لهكهناڵ���ه جۆراوجۆرهكان���هوه حیسابی ئهوانی تر ،ئهگهرچی لهڕواڵهت ئهوه مهملهكهت له ههڕهشهی ناحهزانو س���هركردهكانی ئ���هو حیزب���ه باس���ی واقیعهك���ه جۆرێك���ی تره ك���ه ههموو دوژمنان دهپارێزێت ،ڕۆژێك پاشا بێزار لهیهكڕی���زی نێ���و یهكێتیو پاراس���تنی الیهكی���ان ل���ه ڕاگهیهندراوهكانیان باس دهبێت لهو ههموو موجامهلهیه بڕیاردهدات یهكێتی ن���او یهكێتیهكان دهكهن ،زیاتر له پاراس���تنی یهكێتی ناو یهكێتیهكان دڵس���ۆزیان ئهزم���ون ب���كات ،ههم���وو لهوهش بهشێكیان ههڕهشهی ئهوه دهكهن دهك���هن ،ب���هاڵم ڕهنگ���ه هاوش���ێوهی دارودهستهی كۆشكهكهی كۆدهكاتهوه ،كه قبوڵ ناكهن كهس پهرتهوازهیی لهنێو دهورپشی پاش���ا ههر ڕهوتێك لهپشتی پێیان دهڵێ���ت لهباخچهك���ه دهفرێكی یهكێتی دروس���ت بكات ،لهكهناڵهكانی پهردهوه خهریكی بههێزكردنو زاڵكردنی گ���هوره دان���راوه ،ئهمش���هو ههمووتان خۆشیانهوه ئهوه بهیان دهكهن كه هیچ ههیمهنهی خۆی بێت ،ئهمیش لهڕێگای ههریهكهو گالس���ێك ش���یری تێدهكات ،كات وهك ئێستا رێكخستنهكانی حیزب بههێزكردنی پهیوهندی سیاس���ی لهگهڵ ب���ۆ ڕۆژی دواتر س���هیردهكهن دهفرهكه پتهونهب���ووه ،ئهمان���هو چهندین وتارو الیهنهكان بهتایبهت بزوتنهوهی گۆڕانو پڕه لهئاو! لهوه تێدهگات كه دڵس���ۆزی خیتابی سۆزداری ،كه ڕهنگه لهدیوهكهی پارتی ،یاخود زیاتر دهركهوتن له میدیا ئ���هوان تهنیا قس���هبووه ،ههریهكه وای تری واقیعێكی تربێ���ت ،چونكه ئهوهی ڕاكێش���انی سهرنجی ڕای گشتی یهكێتی
بۆخۆیو بهس���ود وهرگرتن لهمیدیاكانی حیزب .بهدڵنیایهوه ئ���هو دراوانهی كه له واقیعی ئێس���تای یهكێتی ههس���تی پێدهكرێ���ت ،ئهوه دهردهخات كهجهنگی ساردی نێوان سهركردهكانی ئهو حیزبه لهسهر ش���وێنهكهی مام جهالل دهستی پێك���ردووه و ،جۆرێك لهب���ێ ئومێدی دهردهخات كهجارێكی تر ئهوان بهتهمای مام جهالل بن. لێ���ره پرس���یاری گرن���گ ئهوهی���ه ئاراس���تهكانی نێ���و یهكێت���ی دهك���رێ لهخاڵێ���ك یهكبگ���رن ت���ا دواجار وهك دهفرهكهی پاش���ا پڕ نهبێ���ت له ئاو؟! یان حیزبهكه لهدهرهنجامی نهگهیش���تن بهخاڵێك���ی هاوبهش ب���هرهو ئاقارێكی خ���راپ دهڕوات؟! ئ���هوهی كێش���هی ئهمجارهی یهكێتی لهو كێشه گهورانهی كهپێش���تریش دوچاری بۆتهوه ئهوهیه ئهمجاره مام جهالل لهناو هاوكێش���هكان نابێت تا بتوان���ێ بهكهمترین زیان تێی پهڕێنێت ئهمجاره كێش���هكه له ونبونی ئهوه!
ئهگهرچی بهرپرسانی ئهو حیزبه باس لهوه دهكهن كه پهیڕهوی ناوخۆی حیزب ئهو كێشه چارهس���هردهكات بهبهستانی كۆنگ���رهو ههڵبژاردنی س���كرتێری نوێ لهحاڵێكدا ئهگهر پێویس���تی كرد ،بهاڵم بهدڵنیایی���هوه ئ���هو بۆچون���هو ڕێگایه ههرگی���ز ناتوانێ گرهنت���ی تێپهڕاندنی قۆناغ���ی یهكهم���ی دوای م���ام جهالل ب���كات بۆ یهكێت���ی بهبێ ئ���هوهی بهر لهوه ئاراس���تهكانی نێو حیزبهكه لهسهر كۆمهڵێك خ���اڵ ڕێكنهك���هون ،چونكه بهڵنیاییهوه ههر ئاراس���تهیهك جۆرێك لهنهخش���هی تایبهت بهخ���ۆی ههیه بۆ ئاییندهی حیزبهكهی ،ئهوهی ماوهتهوه بڵێین قۆناغی یهكێتی دوای مام جهالل ئهزمونێكی گرنگ دهبێت بۆ حیزبهكانی تری هاوش���ێوهی ل���ه كوردس���تان كه س���هركردهكانیان بهبێ ڕكابهرن ،لهوهی ئای���ه دهكرێ���ت حی���زب بهپارێ���زراوی بمێنێتهوه لهكاتێك���دا لهههر حاڵهتێكی لهناكاو س���هرۆك توش���ی دۆخێك بێت نهتوانێت لهپۆستهكهی بهردهوام بێت؟.
ئهو دراوانهی ك ه له واقیعی ئێستای یهكێتی ههستی پێدهكرێت ،ئهوه دهردهخات كهجهنگی ساردی نێوان سهركردهكانی ئهو حیزبه لهسهر شوێنهكهی مام جهالل دهستی پێكردووه
بیروڕا
) )361سێشهممه 2013/1/22
birura.awene@gmail.com
13
ملمالنێ ی ئهمجارهو گرهوی دهستور سهرتیپ جهوههر
كاتێك دهستوری ههرێم دهخوێنیتهوه ئ���هو ش���عورهت الدروس���تدهبێت ك ه بۆ كهس���ێك یان حزبێك���ی دیاریكراو ی نوسراوهتهوه ،بیرم ه لهكاتی نوسینهوه ی دهس���توری ههرێم بهش���ێك لهوانه راوێژی���ان پێدهكرا بۆ لهنوس���ینهوهو داڕش���تنی دهس���تور ههمان تێبینیو گازندهیان ههبوو لهسهر رهشنوسهكه، بهاڵم رهخنهو پێشنیارهكانیان لهبهرچاو نهگی���را ،س���هرهنجام ئێس���تا دوباره روبهڕوی دهبین���هوه ،ئهوكات رهخنهو تێبینیهكان لهبهرچاو نهگیران ،ئێستا خۆش���یو ترش���ی دهبێ چارهبكرێن، ئهوكات دهبوه دهس���تكهوتێكی گهوره ی بۆ ئهوانهی دهس���تیان لهنوسینهوه دهس���توردا ههب���وو ئهم���ڕۆ دهبێت��� ه دهستكهوت بۆ ئۆپۆزیسیۆن. ی یهكێك لهكێش��� ه ه���هره گهورهكان ی پرۆژه یاسا له كوردستان، نوسینهوه كاتێك یاسایهك دادهڕێژرێت ههندیجار ی بهنهفهسێك دادهڕێژرێت وهك دورین ی دیاریك���راو، قاتێك��� ه ب���ۆ كهس���ێك ی���ان وا بیردهكرێتهوه ك���ه ئیدی ئهو ش���وێنو جیگایه تهنها بۆ كهس���ێكی ی دیاریكراوه كهس���ێكی دیك ه ئهم قاته ی بۆ نابێت؟! لهسهردهمی یهكگرتنهوه ی ههرێ���م كاتێك ه���هردوو ئیدارهك���ه یاس���ای وهزارهتی داد دهرچوو ههموو ههوڵێ���ك درا تاوهكو ئ���هم وهزارهت ه هیچ دهس���هاڵتێكی نهبێت ،بۆ؟ چونك ه ی ئهم وهزارهت��� هی وهردهگرت، یهكێت ئ���هوكات بهڕێ���ز ف���اروق جهمیل بوو ی ب���ه وهزیر،بۆیه ههس���تان ئهنجومهن دادوهریان ل ه وهزارهتی داد جیاكردهوهو ی وهزارهتهكهیان پهڕوباڵكرد ،وهك ئهوه ئیدی ئهم وهزارهت���ه تاههتایه موڵكی یهكێتیی ه جارێكی دیكه حزبێكی دیك ه یان كهسایهتییهكی دیكه وهریناگرێت. ی كاتێك یاسای ئهنجومهنی دادوهری ی خانهنشینیان دهرچوو ههستان تهمهن ل ه 66س���اڵی كرده 63ساڵ ،تاوهكو ی ی ك ه س���هرۆكی دادگا ئ���هو دادوهره تهمیز بوو كه ئۆتۆماتیك دهبوو ببێت ه س���هرۆكی ئهنجومهنی قهزا خانهنشین
ی ی ئ���هو كهبهپێ ی دوا ببێ���تو ئ���هوه ی مهرتهب ه دهبوه س���هرۆكی ئهنجومهن ی ی نزی���ك پارت قهزا كهس���ێكی دیك ه ی یاس���ا بوو ،بۆیه تهمهنهكهیان بهپێ كهمكردهوه ،وهك ئهوهی ئهم ش���وێن ه ی یاساو كه ههستیارترین پۆسته بهپێ ی ی دهوڵهتو پایه ی حوكمڕانی پێناسه س���هرهكی ژیان���ی كۆمهڵگای ه تهنها بۆ الیهنێ���كو كهس���ێك بێ���ت لهكاتێكدا ی پێویستدهكات ئهم ش���وێن ه بهتهواو جیابكرێت���هوه لهههموو دهس���هاڵتێكو ب���هدور بێ���ت ن���هك لهح���زب بهڵكو لهههركاریگهرییهكی دیكه.
كاتێك یاسایهك دادهڕێژرێت ههندێجار بهنهفهسێك دادهڕێژرێت وهك ی قاتێك ه بۆ دورین كهسێكی دیاریكراو ی پ���رۆژه ی لهنوس���ینهوه دهس���توریش ههمان ب���ارودۆخ دوباره بویهوه،بهجۆرێك نوس���راوهتهوه رێك ی الیهنێكی ههس���تدهكهیت ههیمهن��� ه ی بهسهرهوهیهو ئاماژهیهكی دیاریكراو روون���ی تێدای ه كه تهنها بۆ كهس���ێكی دیاریك���راو نوس���راوهتهوه ،ئهم���هش ههڵهیهكی گهورهبوو كرا ،ك ه ئێس���تا ناچارن دووباره بێن���ه ژێرباری دوباره ی پرۆژهك ه ب���ۆ پهرلهمانو گێڕان���هوه
ی دهس���تكاریكردنی ئهو بڕگهو بابهتانه ناكۆكیو بۆچونی جیاوازیان لهسهره. یهكێك له خهسڵهتهكانی مامجهالل، ی جیاوازو زۆر ههمیش ه پێش���بینیهكان پێش���وهختهبوون ،دهستپێش���خهرییو رێبین ههردی ی ب���ردهوه كاتێك گرهوێك���ی گ���هوره لهگهڵ نهوشیروان مس���تهفا دانیشتو بۆ ههر گهلێک که ل ه رژێمێکی دیکتاتۆری ی ئ���هو رێككهوتنهك���رد ب���ۆ گیڕانهوه رزگاری بووهو ئهیهوێت بهئازادان ه بژی، ی دهس���تور ،مامجهالل بهم رێككهوتنه پرسیاری سهرهکی لهبهردهمیدا ئهبێت ی لهگ���هڵ گۆڕان ئهم مقۆمقۆیهی كۆتای ئهوهبێت چۆن رێگ���ه نهدهین جارێکی پێهێنا ك ه لهس���هر گێڕانهوهی دهستور دی دیکتات���ۆرو حوکم���ی تاکڕهوان��� ه ی ی بهتهواو ههبوو ،چونكه بااڵنس���هكه دوبارهبێتهوه .ئهمڕۆ گرنگترین شتێک بهالیهكدا خستو پارتی بهتهنها مایهوه بۆ ئێم��� ه ئهوهی��� ه بناغهکانی جۆرێک ی كهوت ه ل��� ه گۆڕهپ���ان ،بهڵكو پارت��� لهسیس���تهمی حوکمران���ی دامهزرێنین ی جگه ل ه هاتن ه ێ چارهی مهوقفێك���ی ب ک ه هیچ دهرفهتێکی بۆ دروستبونهوهی ژێرباری گێڕانهوهی دهستور. تاک���رهوی و ئهگ���هری دیکتات���ۆری ی ههقه پارتی رازی بێت بهگێڕانهوه تێدانهبێت .بۆ ئێمهی خهلکی ههرێمی ی دهستور ،چونكه ئهگهر پرۆژه یاس���ا کوردس���تان یهکج���ار گرنگ���ه جۆرێک ههیه ئۆپۆزیسیۆن لهناو پهرلهمان لهت لهحوکمران���ی دامهزرێنین ک ه کهمترین ببنو ناكۆك���یو جیاوازی بۆچونیان بۆ ئهگ���هری ب���ۆ پێش���ێلکردنی ماف و ی دروست ببێت بهتایبهت داواو خواست زۆرترین رێگری بۆ خراپ بهکارهێنانی الیهن ه ئیس�ل�امییهكان بۆ گۆڕانكاریی دهسه اڵت تێدابێت .یهکێک لهو بهڵگ ه ی ل ه پرۆژهكه جیاوازه له داواو خواست گرنگانهی ک ه ئهبێت رێگرێکی سهرهکی یهكێت���یو گۆڕان ،دهكرێ���ت ئهم خاڵ ه بێ���ت لهدیکتاتۆرو حوکمی تاکڕهوانه و ی یهكێتیو ی بهیهكگهیشتن بكرێت ه خاڵ پارێزگاری لهئ���ازادی خهلک لهبهردهم پارتیو گۆڕان. دهس���هالت و خ���راپ بهکارهێنانی���دا ی ی پارت��� یهكێ���ك لهداخوازییهكان��� بکات :دهس���توره .بهاڵم رهشنوس���ی ی پارت���ی لهن���او ی���ان پێداگرییهكان��� دهستوری ههرێمی کوردستان نهک ئهم دهستور ههڵبژاردنی سهرۆكی ههرێم ه کارهی نهکردووه ،بهڵکو دهسهاڵتی وا راس���تهوخۆ لهالیهن خهڵك���هوه نهك ترسناکی بهسهرۆکی ههرێم بهخشیوه لهالیهن پهرلهمان ،ئهمهش ههڵهیهكی گهورهت���ره چونك���ه هیچ س���هرۆكێك فهیس���بوك دهیگهینێت���ه ههم���وو که لهههموو رویهک���هوه نادیموکراتیهو پره ل ه رێگهخۆشکردن بۆ بهکارهێنانی رابردوو ئهمڕۆ ناتوانێت زۆرینهی دهنگ قوژبنێك. ی دواكهوتبێ ،دهس���هاڵت لهخراپترین ش���ێوهکانیدا. رهنگ���ه لهمهدا پارت��� ێ رێككهوتنێكی بهدهس���ت بێنێت ب��� ی واقع���ی بهپێی ئهم رهشنوس��� ه سهرۆکی ههرێم ی لهبهرچاوگرتن��� سیاس���ی پێش���وهخت بهڵكو لهوانهی ه س���هربار ی بهرپرس نیه لهبهردهم هیچ دهزگایهکداو ی ئهوه نهكات كۆمهاڵیهتی یان هۆشیاریی كۆمهاڵیهت رێككهوتنهك���هش گرهنت ێ دهسه اڵتێکی چاودێرینهکراوی بهسهر ی پارت���ی نف���وزی ل جهماوهر دهنگ بهكهس���ێكی دیاریكراو ئ���هو ناوچان��� ه بدات ههروهك چۆن س���هرۆكی ههرێم ههیه ،بهاڵم تهوژمی هۆش���یاربونهوهو کۆی دهزگا ههستیارهکانی کوردستانهوه ی ههیه .لهنوس���ینێکدا بهدرێژی باس���ی ی داخوازییهكان ی ئاس���ت ی نهبوای���ه لهگهڵ بهرزبونهوه ئهگ���هر رێككهوتن��� ی خهڵ���ك لهوه خێراتره حزب بهم خاوی ه مهترسی ئهو دهس���هالتانهم کردبو ک ه یهكێت���ی ل ه 2009نهیدهتوانی زۆرینه مامهڵ���هی لهگهڵدا ب���كات ،ئهمڕۆ ههر لهم رهشنوس���هدا بهس���هرۆکی ههرێم دهنگاكان بێنێت. ههرچۆنێ���ك بێ���ت كاتو دهرفهت حزبێ���ك بیهوێ���ت نهك گهش��� ه بكات دراوه .لێ���رهداو لهبهرئهوهی دیس���ان ی بهڵكو دهست بهرێژهی دهنگهكانییهوه ئهم پرسه هاتۆتهوه ئارا ،بهپێویستی بهردهست نهماوه لهگهڵ گۆڕانكارییهكان س���هردهم ههڵنهكهیت،ئهو س���هردهم ه بگرێ���ت دهبێ���ت هاوتهری���ب لهگ���هڵ ئهزانم ههندێک لهو مهترس���یان ه به بیر ی خهڵكو پێشكهوتنی سهردهم بهێنمهوه: گوزهشت وا تێبگهین خهڵك لهروداوهكان خواست دووره ،ئهم���ڕۆ كۆبونهوهیهك دهكرێت رێبكات ،كات بهردهست نهماوه رێگری س���هرۆکی ههرێم بهپێی ئهم رهشنوس ه ی ل ه پێش���كهوتنهكان بكرێ���ت ،عهرهب 24دهس���هاڵتی جیاوازی پێبهخشراوه بۆ س���بهی بهش���ێك لهزانیارییهكان ی (ش���او ام ابی)خۆشیو ترشی که لێرهدا لهسهر ههندێکیان ههڵوێست ه ن���او كۆبونهوهكه گهیش���تۆت ه خهڵك ،وتهن روداوێك لهال كۆاڵنێ���ك دهبێت ،خێرا ههندێ���ك گۆڕانكاریی ههی��� ه ملدهنێت ه ئهکهین: ی ی دهسهاڵت )1سهرۆكیههرێم سهرۆك بهرله تهلفزی���ۆنو رادیۆو رۆژنامهكان ،ههموو ماڵێكو ههموو كۆمهڵگایهك. ی ب���ااڵیجێبهجێكردن���ه ،و س���هرۆك هێزی پێش���مهرگهیكوردستانه .ئهوه سهرۆكهپلهیسهربازی بهئهفسهران و ئاسایش دهداتو ههر ئهویش دهتوانێت ی بهبڕیارێك خانهنشینیان بكات(ماده 65بڕگهیبیس���تو سێههم) بێئهوهی بۆ هیچ یهك ل���هم خااڵنه هیچ مهرجو پابهندیهك دانرابێت .س���هرۆكیههرێم بێئهوهی بهس���هریدا بس���هپێنرێت ك ه خهباتو تائێستاش بهردهوامهو توركیا رۆڵهكانیانو بهرامبهرهكهشیان بگهن دهس���ت لهکاری حیزبی بكشێنێتهوه، ههم����وو توان����ا م����ادیو مرۆییهكانی بهمافه نیشتیمانیو نهتهوهییهكانیان ،ئهم دهس���هاڵته گهورهی���هیدهدرێتی. بهكارهێناوه بۆكۆتایی هێنان بهخهباتی بهاڵم مێ����ژوو پیمان ئهڵ����ێ میللهتی ئهمهش واتهسبهیگهر سهرۆكیههرێم چهك����داری پهكهكهو گرتن����ی قهندیل ك����ورد زۆر مهحاڵه بهئاش����تی بتوانێ ویس���تی دهتوانێت ههموو ئهفس��� هرو بێس����وود ب����ووه ههوڵهكانی.ههر ئهم مافه نیش����تیمانیو نهتهتهوهییهكانی ئاسایشو پێش���مهرگهكانی حیزبهكهی ی بهرزبكاتهوهو پلهوپایهیان بداتێو هۆكاران����هش وایانكردووه قهندیل الی بهدهس����ت بهێنێ لهگهڵ ئهم واڵتانهی خۆ ی بهڕێزیان نهبێت میللهتی ك����ورد وهك ناوێكی پیرۆزی بهس����هریا دابهش����كراون .ئهمان����ه ههر كهسێكیش بهدڵ نیش����تیمانی كهبهرگ����ی مقاوهمهتو ئهوهنده راس����یزمانه بی����ر ئهكهنهوه خانهنشین بكات. ی ی حیزب مانهوهی شۆڕش����ی ك����راوه بهربهردا لهبنهڕهتهوه باوهڕیان بهجیاوازبوونی لهواڵتێك���دا ك��� ه میلیش���یا تهماش����ا بكرێ ،بهپێچهوانهشهوه الی نهتهوهی����ی تۆنی����ه چ ج����ای ماف����ه ههیهو س���هرۆك ههر بهسهرۆكیحیزب واڵتان����ی دهوروبهرم����ان وهك ناوێكی نیشتیمانیهكانت؟! دهمێنێتهوه ،بهخشینی ئهم دهسهاڵته ناشرینو قێزهون وێناكراوه. چۆڵكردنی قهندیل بهههر پاس����اوو بهس���هرۆك مهترس���یهكیبێئهن���دازه لهس����اڵی دهس����ت پێك����ی خهباتی بیانوی����هك ب����ێ ،یان ه����هر پهیمانو گ���هورهیههی���هبۆ ئهوهیس���هرۆك ی هێزهسهربازیهكانی واڵت پهكهك����هوه دهوڵهت����ی توركی����ا بهڵێنێ����ك بێ تهنانهت بهبهردانی ئۆج بتوانێت كۆ بهس����هردهمی عهلمانیو ئیسالمیهوه ئاالنیش لهئێستادا كارێكی خۆكوژانهو كه گرنگترین و ههس���تیارترین دهزگای ی ههرچی فرتو فێڵ����ه لهگهڵ كوردانی كۆتای����ی هێنان����ه بهخ����ودی كوردو واڵته ،بهحیزبیبكاتو نهیارهكانیش��� باكورو باشورو دهوڵهتانی دراوسێ یه كێش����هكهی .پهكهك����ه تهنیا رهمزێك خانهنشین بكات. بهكاری هێن����اوه بۆچهكدانانی پارتی نیه بۆخهبات����ی كوردانی باكور بهڵكو -2ترس���ناكترین خاڵێ���ك ك���ه ل���هم كرێكارانو چۆڵكردنی قهندیل لهالیهن گاریگهریو مایهی بههێزی پارچهكانی دهس���تورهدا ههی���هئهوهیهس���هرۆك ئهوانهوه بهپێدان����ی بهڵێنو پهیمانی تری كوردستانیش����ه .ئێمه ئهزمونو لهبهردهم پهرلهماندا بهرپرس���یار نیهو ی بریقهدار ،بهاڵم ك����ورد وتهنی چونكه مێژوومان ههیه لهگهڵ واڵتانی زلهێزی پهرلهم���ان توانای البردنی س���هرۆك ی 53دا و لهبڕگ���هی پهت����ی درۆ كورت����هو زوو ئهپچ����ڕێ .دنیاو بهتایبهتیش توركیا لهمهسهلهی نی���ه .لهم���اده ههربۆیهش زوو مهرامهكانی ئاش����كرا چارهسهركردنی كێشهو كوردو راستی شهش���همدا ك ه تایبهتهبهشیكردنهوهی بوهو نهیتوانیوه خواس����تهكانی بهدی بهڵێنهكانی����ان .بۆی����ه ت����ا نهگۆڕانی دهسهاڵتهكانیپهرلهمان بهدهق هاتووه: بهێنێ لهچۆڵكردنی قهندیل. ی هاوكێش����هی سیاس����یو عهس����كهری " چاودێریكردنی كارهكانیدهس���هاڵت ی ئێس����تا جارێكیت����ر دهنگ����ۆی لهتوركیاو ناوچهكهو ئ����ازاد نهكردنی جێبهجێكردنو لێپرسینهوه لهسهرۆك ی وهزی���رانو جێگرهكهیو چارهس����هركردنی كێش����هی ك����ورد بهش����ێكی باش����ی خاك����ی باك����وری ئهنجومهن��� لهتوركیا بهرێگای ئاشتیانهو وازهێنان كوردس����تان چۆڵكردن����ی قهندی����لو وهزی���رهكان "...وهك دهبینی���ن ل���هم ی س���هرۆكی ههرێم قرتاوهو لهچهكو چۆڵكردن����ی قهندیل لهدوای چهك دانانی پهكهك����ه دوایین بزماره ناوهدا ناو دیدارهكانی س����هرۆكی میتی توركیو لهتابوت����ی مهرگی خۆمان����ی ئهدهین .پهرلهم���ان دهس���هاڵتیچاودێریكردنو دوو پهرلهمانتارهك����هی بهدهپه لهگهڵ ئهم واڵتانهی دهوروبهر چهند ناكۆكو لێپرسینهوهیس���هرۆكی ههرێمینیه. ی كێ لهسهرۆك دهپرسێتهوه؟ (ئ����ۆج ئ����االن) لهرۆژهڤدایهو قس����هو نهتهبابن لهگهڵ یهكتری كهله ئێستادا ئهد ی چواره���هم و ی 53بڕگ��� ه باس����ێكی زۆری هێناوهت����ه ئ����اراوهو بوونی ههی����ه ،ب����هاڵم لهبنهبڕكردنی لهم���اده شهقامی توركیو كوردیشی بهخۆیهوه كوردو خامۆش����كردنی شۆڕشهكانیان ههروهها مادهی 62ی ئهم دهستورهدا سهرقاڵكردوه. تهب����او هاوپهیمان بوون����ه بهیارمهتی هاتووهگهر دوو لهسهر سێی ئهندامانی هی����چ گوم����ان لهوهدانی����ه ههموو واڵته زلهێزهكانی تری دنیا لهچهشنی پهرلهمان رایان وابوو سهرۆك خیانهتی ی دهس���توری میللهتانی دنیا حهزئهكهنو تێدهكۆشن ئهمریكاو بهریتانیاو روسیاو ئهڵمانیاو ك���ردووه یان س���وێند بهئاش����تیو دوور لهرژان����ی خوێن����ی فهرهنسا. ش���كاندووه ،ناتوانن الیب���دهن ،بهڵكو
قهندیل دوا وێستگهی مانهوه! سهركهوت شهریف ئهگهر میللهتی كورد هیچ دۆستێكی نهبوبێ لهجیهاندا لهساتی سهرههڵدان ی ملمالنیهكانی مرۆڤایهتیهوه ،كهیارمهتی كێش����هكهی دابێ لهزهمهنی رابردودوو ئێستاش����دا ،ب����هاڵم تۆبۆگرافی����ای خاكهكهی����یو ههڵكهوتن����ی چیایهك بهناوی (قهندیل) لهههموو مرۆڤایهتی س����هر زهوی زیاتر یارمهتی مانهوهی ئهم میللهتهی داوه. قهندی����ل ناوێكی س����ادهو س����اكار نی����ه لهزیهنیهت����ی میللهت����ی كورداو تهنیا وهك ئاماژهی����هك بۆناو هێنانی چیایهك لهناوهڕواستی سێ پارچهیدا بهكارناهێن����رێ ،ئ����هم چیای����ه پێش ئ����هوهی پارچهیهكی بچوك����ی خاكی كوردستانبێ پش����تو پهناو قهاڵیهكی بههێزو مێژووی����یو خۆڕاگری خهباتو مقاوهمهتی شۆڕشی كۆی پارچهكانی كوردس����تان بوه .ئ����هم چیایه بههۆی ههڵكهوته جوگرافیایهكهی كهكهوتۆته نێ����وان س����نوری س����ێ دهوڵهت����ی كوردس����تان دابهش����كراو بهس����هرداو س����هختی تۆبۆگرافیاك����هی لهمێژووی نوێ����یو هاوچهرخ����ی كوردا بهش����ی زۆری شۆڕش����هكانی ك����ورد ئهوێیان كردۆته مهڵبهندی س����هرهكی خهباتو واڵتانی دوژمنی كوردیش هیچ كاتێك نهیانتوانیوه دهستیان بگاته قهندیلو كۆنترۆڵی بكهن. ئهم چیایه لهمێژووی نوێدا رۆژگارێكی زۆر مهنزڵگ����هی خهبات����ی شۆڕش����ی ئهیلولی باش����وری كوردس����تان بوه، دواتریش ههر لێرهوه شۆڕش����ی نوێ یش����هوه پارتی كرێكارانی كوردستان بهرابهرایهتی یهكێتی بارگهو بنهی داناو بڕیاری ههڵگیرس����اندنی شۆرش����ی دا خۆی رێكخستهوهو شۆڕشی چهكداری دژی دهوڵهتی توركیای كهمالی دیسان دهس����ت پێكردهوه .لهساڵی ( )1984قهندیلی كرده س����هنگهری مقاوهمهتو
چۆڵكردنی قهندیل بهههر پاساوو بیانویهك بێ، یان ههر پهیمانو ێ بهڵێنێك ب ی تهنانهت بهبهردان ئۆج ئاالنیش ی لهئێستادا كارێك ی خۆكوژانهو كۆتای ی هێنانه بهخود كوردو كێشهكهی
دروستکردنی دیکتاتۆر لهرێگهی دهستورهوه
ی لهنوسینهوه پرۆژهی دهستوردا بهجۆرێك نوسراوهتهوه رێك ههستدهكهیت ی الیهنێكی ههیمهنه ی دیاریكراو بهسهرهوهیهو ئاماژهیهكی تێدای ه كه تهنها بۆ كهسێكی دیاریكراو نوسراوهتهوه
تهنه���ا دهتوانن لهدادگای دهس���توری ش���كاتی لێبك���هن .وات���هپهرلهم���ان ی راستهوخۆ تهنانهت بهدوو لهسهر سێ ی نیه، دهنگیش توانایالبردنی سهرۆك تهنانهت گهر خیانهتیش بکات!! ی ترسناكتر لهمهش پهیوهندی -4خاڵ ب���هدادگایدهس���توریهوهههیه .وهك وتم���ان پهرلهمان ناتوانێت س���هرۆك ی البدات ،بهڵكو تهنها دهتوانێت لهدادگا ی دهستوریشكات لهسهرۆك بكات .ئه ی دهستوریچیهو كێیه؟ دادگا ی 92ی ئ���هم دهس���تورهدا لهم���اده ی سێ بڕگ ه ی دهستور سهبارهت بهدادگا داڕێژراوه .یهكێكی���ان دهڵێت دادگای دهستوریلهحهوت كهس پێكدێت. لهبڕگهیدوههمیش���دا ب���هدهق هاتووه :س���هرۆكیههرێم بهراوێژكردن لهگهڵ ی ی دادوهریئهندامانیدادگا ئهنجومهن دهستوریدهپاڵێوێ. لهوالوهدهسهاڵتی ئهوهیان لهپهرلهمان سهندووه راستهوخۆ سهرۆك البهرێتو تهنه���ا دهبێ���ت ش���كات ل���هدادگای دهس���توری بكاتو لهمالش���هوهدانانی ی دهس���توریان داوهته دهس���ت دادگا سهرۆك بۆ ئهوهی بێگومان كهسانێك دابنێت ك���ه هی خۆی���نو ههموو ئهو شكاتهنهش رهدبكاتهوهكهدوو لهسهر سێی پهرلهمان لێیانكردووه. كار بهمهش راناوهس���تێتو ئهم دادگا دهس���توریهش لهحاڵهتی سهیركردنی ی س���هرۆكدا ك���هل���ه 7كهس ش���كات پێكهات���ووه ،دهبێ���ت پێنج كهس���یان س���هرۆك بهتۆمهتبار بزانێت ،ئهوس���ا ی تۆمهتهك���هقبوڵدهكرێ���ت .لهم���اده ی ی كارهكان���یدادگا 95دا ك���هباس��� دهستوری دهكاتو لهبرگهی شهشهمدا ی ی دهس���توریس���هیر هاتووه :دادگا ئ���هو ش���كات ه دهكات كهلهس���هرۆكی ههرێ���م یان جێگرهك���هیلهالیهن دوو لهس���هر س���ێی ئهندمانی پهرلهمانهوه پێشكهش كراوه ..بهدهق لهم بڕگهیهدا هاتووه" :بۆ تاوانباركردنیسهرۆك یان جێگرهكهیپێویست ه النیكهم 5ئهندامی دادگا رهزامهندیلهسهر بدهن". ی 5حاكم لهحهوت وات���هپاش ئ���هوه حاكم سهرۆكیان بهتاوانبار زانی،ئهوسا دهتوانن الیببهن.
كورتو پوخت سهرۆكیههرێم خودایئهم سهرزهویهیهو لهبهردهم هیچ دهسهاڵتێكدا بهرپرسیار نیه كورتو پوختهس���هر س���هرۆكیههرێم خ���ودایئهم س���هرزهویهیهو لهبهردهم هیچ دهس���هاڵتێكدا بهرپرس���یار نیه. پهرلهمان ناتوانێ���ت الیببات ،تهنانهت گ���هر دو لهس���هر س���ێی ئهندامهکانی بڕوای���ان واب���وو خیانهتی ک���ردووه. دادگایدهستوریش لهالیهن سهرۆكهوه ی 5حاكم دادهنرێتو تهنها پاش ئهوه ل��� ه 7حاكم رازیبن ،ئهوس���ا دهتوانن الیببهن .ئهمه دهستوری دیموكراتیه، یان دهس���تورێك كهس���هرۆكهكانمانم لێدهكات بهشاههنشا! -5سهرۆك بۆیههیهحاڵهتیلهناكاو ی 65بڕگ���هی رابگهیهنێ���ت (م���اده ههش���تهم) .هی���چ مهرجێکیش بۆ ئهم راگهیاندن ه دانهن���راوه ئهوه نهبێت ک ه بهراوێ���ژ لهگهڵ س���هرۆکی ئهنجومهنی وهزی���ران و س���هرۆکی پهرلهم���ان. راوێژک���ردن نهک رازیب���ون ..واته لهم بهندهدا تهنانهت ئهوهش نهوتراوه گهر یهکێک لهو دوو س���هرۆکه رازی نهبون، س���هرۆکی ههرێ���م بۆی نی��� ه حاڵهتی لهناکاو رابگهیهنێت.
»» 19
14
) )361سێشهمم ه 2013/1/22
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
ئایا مالیکی پەنا بۆ پالنی جیم دەبات؟ دهینوسێت
بۆ دانوستان لەئێستادا؟
پێ���ش ئ���هوهی قس���ه دهرب���ارهی هۆکارهکانی(ئهگهرهکانی) ههڵبژاردنی س���اتهوهختی ئێس���تا بکهی���ن ،ب���ۆ دهس���تپێکردنهوهی دانوس���تانهکان له نێ���وان پارت���ی کرێ���کارانو حکومهتی تورکیدا ،به پێویس���تی دهزانم ،شتێکی کورت دهربارهی دانوستان ،له دۆخێکی وههاو ل���ه ملمالنێیهكی وهه���ادا بڵێم. دانوستان له میانهی خهباتی نهتهوهیهک بۆ بهدهستهێنانی ئازادیهکانی گرنگترین س���اتهوهخته ،چونک���ه دهكرێت وهها ناوی بنێین که ساتهوهختی چنینهوهی بهروبوومی خهباته .ئهم س���اتهوهخته ه���هردووال رووب���هروو ی���هك دهبنهوه، پ���اش دانپیانانو ئامادهبوون بۆ لهیهک گهیش���تن ،بۆئ���هوهی بتوان���ن بکهونه پرۆسهی گۆرینهوهوه ،که ببێته بنهمایهک بۆ داهاتوویهكی بێ توندوتیژی .ئهوهی لهم س���اتهوهختهدا دهگۆردرێتهوه ،له میان���هی ملمالنێدای���ه ،چونکه ههردوو ال له پرۆس���هیهكدان که ئاراستهکانی دژبهیهکن .الی���هك دهخوازێت زۆرترین مافو خواس���تو دهستکهوت به دهست بهێنێت (که کورده ،چونکه له ههمووی بێبهریه) وه الیهک���هی تری دهخوازێت کهمترین بدات .بۆیه سهیرنیه که فێڵو تهڵهکهب���ازیو یاری���ه زمانهوانیهکانو بهکارهێنان���ی فش���ارو دروس���تکردنی دۆخی دهروونیو سیاس���ی تایبهت بۆ ئهم ئامانجانه ،به ش���ێوهیهكی زۆر له ئارادایه .ئهمه ئهگهر به گش���تی دۆخی دانوستان بێت ئهوا زۆر زیاترو تۆختره کاتێک له نێ���وان پارتێکی وهك پارتی کرێکارانو حکومهتێکی وهك حکومهتی تورکدا رووئ���هدات .دان پیانانی کورد ل���ه تورکیا له الیهن حکومهت تورکهوه پێویس���تی به وهرچهرخانی س���هرجهم پ���رۆژهی تورکی���ا ههیه .ک���ه دهڵێین پرۆژهی تورکیا مهبهستمان ئهوهیه که، تورکیا ،ک���ه یانی خاکی تورکان ،وهك ناوێ���ک بۆخۆی پرۆژهیهك���ی یوتوپیه، بهمانای نهبوویهك که دهبێت بهێنرێته ب���وون .کرۆکی ئ���هم پرۆژهیه لهوهدایه که خاکی ن���او ئهو س���نورهی تورکیا بکرێته پانتاییهك که تهنها تورک تیایدا بااڵدهست بن .بهم پێیه دهبێت ههموو ئهوانهی خۆیان به تورک نازانن ،بکرێن به ت���ورک ،یان ئهس���یمیلهیت بکرێن. تهنها له کۆتایی پێهێنانی ئهم پرۆژهیهدا دهتوانرێت دان به مافی کورددا بنرێت. ئهم پرۆس���هیه چۆن کۆتایی دێت :ئهم پرسیاره رهههندی سیاسی ،کۆمهاڵیهتی وه حکوم���داری ههیه .بهم پێیه تورکیا دهبێت بگۆرێت ب���ۆ واڵتێکی فیدراڵی، ج���وت زمانی ،فره کهلت���ور .ئایا ئهمه فهراه���هم دهبێ���ت ،دیاره پێویس���تی ب���ه پش���وودرێژیو ووردهکاریو کاری زۆره .رهههندێکی تر بۆ تێگهیش���تن له ئێستا وهک ساتهوهختی دهستپێکردنی دانوس���تان ئهوهی���ه که بپرس���ین ئایا ئێس���تا چ کاتێکه( ،ب���ه مانایهكی تر له ناس���نامهی ئێس���تا بپرس���ین) له رووی سیاسیو جیوپۆلهتیکو ئابوریو کۆمهاڵیهتیهوه. ئێس���تا س���اتهوهختێکه که ناوچهی رۆژههاڵتی ناوهراس���ت به سێیهم قۆناخ یان ش���هپۆلی جیوپۆلهتیکیدا دهچێت: یهكهم ش���هپۆل گرتنی س���هددام بوو ب���ۆ کوێ���ت ،دووهم ش���هپۆل ،هاتنی ئهمریکاو خهونی رۆژههاڵتی ناوهراستی گ���هوره وه س���ێیهم ش���هپۆل بریتیه ل���ه رووبهرووبوونهوهی عوس���مانیهتی ن���وێ له گ���هڵ هیاللی ش���یعیدا .ئهم رووبهرووبونهوهی���ه کاریگ���هری دهبێت ل���ه س���هر س���هرتاپا رهههندهكان���ی جیوپۆلهتی���ک له ناوچهکان���هدا .دیاره ئێمه ل���ه ههمانکات���دا س���هرهتاکانی ش���هپۆلێکی جیوپۆلهتیکی تر دهبینین له ناوچهکهدا که دهتوانرێت به شهپۆلی موسوڵمانانی بێسنور ناوی ببرێت. تورکۆت ئۆزال ،له سهرووبهری رۆژانی جهنگ���ی کوێت ،له دانیش���تنی نهێنی پهرلهمانو حکومهتدا دهڵێت:له کاتێکدا رهنگ���ه بتوانرێ���ت یهكپارچهیی خاکی عێراق بپارێزرێت ،عێراق( له داهاتوودا) الوازو ئهگهری ئ���هوهی ههیه که ببێته فی���دڕاڵ .ئهم���ه جێ���گای بایهخێکی زۆره ب���ۆ تورکی���ا ،بهتایبهتی له رووی ئاسایشهوه .ئێمه پێویسته بهشداربین له دارشتنی داهاتووی عێراقدا .له عێراقی نوێدا ،ش���یعه دهکهونه ژێر کاریگهری ئێران���هوه؛ لهبهرئهوه دهبێت خۆمان له
کوردی عێ���راق نزیک بکهینهوه .ئهگهر عێ���راق دابهش بێ���ت ،دهتوانین حهقه مێژووییهکهی خۆمان دهربارهی موسڵ بهێنینهئاراوه .بۆشایی رێگه پێنهدراوه له سیاسهتدا .له داهاتوودا بۆشاییهک دروس���ت دهبێت ل���ه باک���وری عێراق ئهگ���هر ئێم���ه نهتوانین ئهو بۆش���اییه پڕ بکهینهوه ،نهی���اره دوژمنهکان پڕی دهکهنهوه .بۆئ���هوهی خۆمان له ئهمه بپارێزی���ن دهبێت قس���همان ههبێت له داهاتووی عێراقدا .ئ���هم دیدهی ئۆزال زۆرم���ان دهرب���ارهی ئێس���تاو دۆخی دانوستان پێدهڵێت. با ئێس���تا ل���هو فاکتهرانه بدوێین که له پشت دهستپێکردنی دانوستاندان له ئێستادا. یهک���هم ،جیوپۆلهتی���ک ،تورکی���ا دهخوازێ���ت پهکهک���ه ل���ه پانتای���ی جیوپۆلهتیکی ش���یعه بهێنێته دهرهوه بۆ ئهوهی بهربهستو رێگری له بهردهم پهلکێش���انو ههوڵی بۆ هاوسهنگی هێز له گهڵ بهرهی شیعهدا کهمباکاتهوه. دووهم ،تاکتیکی سیاس���هتی ناوخۆ، ل���ه س���اڵی داهات���وودا ههڵبژاردن���ی سهرۆکایهتی له تورکیا ئهنجام ئهدرێت، ئهردۆغ���ان بۆئ���هوهی دهنگ���ی کورد بهدهست بهێنێت ئهم دانوستانه ئهنجام ئهدات .بهم پێیه ئهم دانوستانانه ههتا ئهو کات���ه درێژه دهكێش���ن ،بۆئهوهی ش���هر هێمن بکرێتهوه وه فشار له سهر ئهردۆغان کهم بکرێتهوه. س���ێیهم ،جیوپۆلهتیکی کوردی :له رێگای دانوستانو مافدان به کوردهکانی باک���ور ،تورکی���ا خۆی ل���ه پێگهیهکدا دهبینێتهوه که دهتوانێت ببێته دهروازهو هێزی بااڵو ئاراستهکهی پارچهکانی تری کوردس���تان .له رێگای ئاشتی کردن له باکور تورکیا چی���دی پارچهکانی تری کوردس���تان مایهی مهترسی نابن بۆی بهڵکو دهبنه مایهی س���ودو قازانج ،له رووی وزه ،بازار ،هاوس���هنگی هێز ،وه دهروازه بۆ واڵتانی ت���ر .دیاره گرنگی ئێس���تا ل���هم روانگهی���هوه ئهوهیه که ناوچهكه له ئهگهری گۆڕانکاریدایه. چواره���هم ،س���وریا ،دانوس���تان له ئێستادا مهبهس���ت لێی کهمکردنهوهی مهترسی کوردانی رۆژئاوای کوردستانه. بوونی ئاشتی له گهڵ پهکهکهدا تورکیا مهترسی ئاراس���تهی سیاسی کورد له رۆژئاوای کوردستان کهم دهکاتهوه .له راستیدا ئهگهر پارتی کرێکاران ئامادهبن چهک دابنێ���ن ئهواکوردان���ی رۆژئاوای کوردستان مهترسیان نامێنێت بۆ سهر تورکی���ا وه له ههمانکاتدا دهبنه پێگهو دهروازه بۆ س���وریا ،وهك چۆن باشور ههمان رۆڵ دهبینێت بۆ عێراق. پێنج���هم ،بههێزکردن���هوهی پێگهی ئۆجهالن .بۆ تورکیا گرنگه که ئۆجهالن به کهس���ی یهکهمی پهکهکهبێت .دیاره لهمبارهوه دهزگای سیخوری ئهمریکیو تورک���یو ناوهندهکانی ئینتلجینس���یای نزیک لهم دهزگایانهوه بهردهوام له کاری چاودێریو پشکنیندان .ویکیلیکس زۆری لێ ئاشکرا کردن .بۆ تورکیا گرنگه که ئۆجهالن نهک تهنه���ا رابهرێکی رۆحی بێت( ،وهک ههندێک س���هرچاوه ناوی دهبهن) بهڵکو کهسێکی خاوهن پێگهی رابهری بێت .ئهگ���هر پهکهکه به جودا ل���ه ئۆجهالن بهرێوه ببرێت ئهوا تورکیا س���هرۆکی پارتی کرێکارانی ال بهندنیه. له ههمانکاتدا تورکیا نایهوێت ئۆجهالن له بهندیخانهدا گیانی له دهس���ت بدات، ههرچهند له ئێس���تاداتورکیا ئازادکردن یان گواستنهوهی ئۆجهالن بۆ جێگایهكی ژێر چاودێری رهد دهكاتهوه بهاڵم ناردنی ئۆجهالن ب���ۆ دهرهوهی تورکیا ،که له ههندێ سهرچاوهوه ئاماژهی پێئهدرێت، رۆڵو پێگ���هی ئۆج���هالن دهگۆرێت له پهیوهندی به بزوتنهوهی ناسیونالیزمی کوردیهوه له داهاتوودا. شهش���هم ،میدیاکانی ت���ورک دهلێن که ئێس���تا ههڵبژێردراوه بۆ دانوستان چونکه دهوڵهت ل���ه پێگهی هێزدا ،به ندکردنی ژمارهیهكی زۆر له چاالکوانانی کهچهک وه بهاڵم ئهمه خیتابی دهوڵهته ب���ۆ خهڵكێک ک���ه به زۆری ئاش���تیان ناوێ���ت وه ههروهها ب���ۆ رێگهگرتنه له دووبارهبوون���هوهی س���یناریۆی خابور ک���ه ت���ورک تیای���دا ههس���تیان کردن دۆڕان .لەواقیع���دا ههرگیز دهوڵهت له س���اتهوهختی بههێزیدا پهنا ناباته بهر دانوستان.
سەباح تاھیر
مالیک���ی هەڕەش���ەی بەکارھێنان���ی ھێ���ز دەکات ب���ۆ کۆتای���ی ھێنان���ی خۆنیش���اندەرانی ئەنب���ار بەتایبەتو ناوچە سوننە نیش���ینەکان بەگشتی. بە کردەوەش چەند لیوایەکی سەربازی ب���ەرەو ئەنبار جولە پێک���ردوە .بەاڵم پێش پەنا بردن ب���ۆ پالنی جیم یانی بەکارھێنانی ھێزی س���وپای(عێراقی) بۆ کۆتایی ھێنانی ئ���ەم ناڕەزایەتیەی ئەنبار بەخۆیەوە دەبینێت ،لە ترس���ی ئەوەی بۆ ( بەھاری عەرەبی) بگۆڕێت یان س���وریایەکیتر .بەتایبەتی دوای ئەوەی هەواڵی ئ���ەوە باڵو بۆتەوە کە کار ب���ۆ دامەزراندنی س���وپای عێراقی ئازاد لە شێوەی سوپای ئازادی سوریا دەکرێت .پالنی (ب) اش هەیە ،شاراوە نییە پالنی ئەلیف بەتەواوی دەرکەوت سەرکەوتوو نەبوو فەشەلی ھێنا ،دوای ئەوەی لەڕێگای بەخشینەوەی پۆستو پارە ویس���تی سەرکردەکانی سوننە بۆ خۆی بارگاوی بکات ،پاش پێاڵوبارانی س���الح موتل���ەگ ،س���الح ناچار بە پاش���گەزبونەوە بوو لەو هەڵوێستە پڕ لە ش���ەرمەزارییەیو ت���اڕادەی ئەوەی دوبارە مالیکی ب���ە دیکتاتۆر ناوبباتو ه���ەروەھا داوابکات کە کورس���یەکەی چۆلبکات. خواردەمەن���ی لەم دەروازەیە س���ەدان کەوات���ە ئ���ەی چ���ی ب���ۆ پالنی ب خێزانی���ش بژێ���وی ژیانیان لەس���ەر پالن���ی با بریتیە لە گوش���اری ئابوری کاری رۆژانەیە ل���ەم دەروازەیە .بەاڵم ل���ە ئەنبارییەکانو شانش���ینی ئوردن مەبەستی س���ەرەکی لە داخستنی ئەم بەیەکەوە .هەمومان ئەزانین ئاس���تی دەروازەی���ە ئوردنە ،بەتایبەتی کە لەم گ���وزەران لە عێراقدا چۆنە بەگش���تی کاتەدا لە بارودۆخێکی ئابوری سیاسی جگە ل���ە هەرێمی کوردس���تای کە لە یەکج���ار دژواردایە .لەالیەک گەل دژی گەشەکردنێکی تاڕادەیەکی زۆرباشدایە ،گرانی بازاڕو گرانبوونی سوتەمەنی لە بەتایبەت���ی ئەگەر ب���ەراوردی بکەین ناڕەزیەتی دەربڕینە لەم سەردەمەش کە لەگەڵ ناوەڕاس���تو خوارووی عێراق .سەردەمی بەھاری عەرەبیەو ئەم باھۆزە جگ���ە ل���ە ھاتنەن���اوەوەی کەلوپەلو لەس���ەر س���نورەکەیەتیو ئۆپزیسیۆن
نزیکبونەوە لەئێرانو مامەڵەکردن لەگەڵ بەغدای مالیکی ھێڵی سورە بە نیسبەت سعودیەوە
بەگش���تیو ئیخ���وان بەتایبەت���ی لە قۆس���تنەوەی تەنگژەی ئابوریو گرانی بازاڕ س���وود وەردەگ���رن .بۆیە لێرەدا داخس���تنی دەروازەی س���نوری ئوردن ناچار دەکات کە گوش���ار بخاتە سەر س���ەرکردەکانی س���وننە ک���ە تۆزەک ش���لیکەنەوە لەگەڵ بەغ���داو مالیکی. بەکردەوەش ئەم فش���ارانە دەس���تی پێکردوەو هەس���تی پێدەکرێت ،هەر لە دەرکردنی خانەوادەی تاریق ھاش���می جێگ���ری س���ەرۆک کۆم���اری داواکراو لە دادگاکانی عێ���راق بەتاوانی تیرۆر. پەیوەن���دی کردن بە عەش���ایەرەکانی ئەنبارو حاریس زاری بۆ ھێورکردنەوەی دۆخەکە. بەاڵم لەم س���اتەوەختە سیاس���یو تایەفیە توندوتیژییەی ناوچەکە پێیدا تێدەپەڕێت ،ئایا س���وننەکان دەکەونە ژێرباری ئەم گوش���ارانەی ئوردن .من وایدەبین���م زۆر قوڕس���ە ،لەبەر چەند ھۆکارێک جگە لە بارودۆخی ناوەخۆی عێراقو نالەباری سوننەکان بەدەستی بەغدای تایەفی .نیگەرانی س���عودیەو قەت���ەر کەهەردوکی���ان کاریگ���ەری زۆری���ان بەس���ەر س���وننەکان هەیە، ل���ەو ھاوکاریانەی ئوردن ل���ە عێراقی وەردەگرێ���ت بە پێش���نیازی ئێران بۆ دەربازبون���ی ئوردن لە گوش���ارەکانی ئیخوانەکان���ی واڵتەک���ەی .بەو پێیەی نزیکبون���ەوە لە ئێ���رانو مامەڵەکردن لەگ���ەڵ بەغدای مالیکی ھێڵی س���ورە بە نیسبەت س���عودیە .هەروەها قەتەر نیگەرانە لەدۆخی ئیخوانەکانی ئوردن. بۆیە رەنگ���ە جوڵەپێکردنی ھێز بە ئاڕاس���تەی فەلوجەو ئەنبار تەنھا بۆ ئەگەری ئاڵۆزبوون���ی زیاتری دۆخەکە بێت ،کە هەواڵی ئەوە هەیە کە سوننە لە رێگای س���وپای ئ���ازاد لە عێراق لە هەوڵی ئەوە دابێت ،دەس���ت بەس���ەر کۆگا زەبەالحەکانی سەربازی حەبانیەو ئەبوغرێبدا بگرێت .بەهەر حاڵ کێشەی تاریق ھاشمیو مەسەلەی رافیح عیساوی س���وننەکانی گەیاندە ئ���ەو قەناعەتە،
الی سوننەکان بیرکردنەوە لەهەرێمێکی سوننی لەشێوەی هەرێمی کوردستان، بە چاکترین رێگا دەزانن
کەهەرگی���ز ئاس���ودەنابن لەس���ایەی عێراقێک���ی یەکگرت���وو ،دوای ئەوەی بۆیان دەرک���ەوت کەخەونی گرتنەوەی دەس���ەاڵت لەالیەن س���وننەوە دوبارە بەتەواوی لە گۆڕنرا .بۆیە بیرکردنەوە لە هەرێمێکی سوننی لەشێوەی هەرێمی کوردستان ،بە چاکترین رێگا دەزانن. بۆی���ە رەنگە لێرە ب���ەدوا بەجیدی کار ب���ۆ ئەم هەرێمە بک���ەن ،دوای ئەوەی رووبەرووبون���ەوەی ھێزی پێش���مەرگە لەناوچ���ە کێشەلەس���ەرەکان بەپێ���ی دەستوری هەمیشەیی ھێندەیتر ھانیدان ب���ۆ ئ���ەم بیرۆکەیە ،چونک���ە دەزانن لەس���ایەی ھێزێکی تایب���ەت بەخۆیان پارێ���زراو دەبنو لەبەغ���داش پئگەیان قایمتر دەبێت.
راپۆرتهكهی (بیرسۆن)و بێباكی حكومهتی ههرێمی كوردستان بارهیهوه بڵێن. ئهمه لهكاتێكدای ه ك ه زۆر پێویست بو ی محهمهد عومهر عهل لهسهر ئاستی بااڵی حكومهت لهڕێگهی ی ی ه رد ه رو ه پ ی رشتیار ه رپ ه س ئهو ڕاوێژكاره زۆرو زهبهندهی ك ه ههیهتی لهالیهك راپۆرتهكهیان بهگرنگ س���هیر بكردای ه لهالیهكی تریشهوه ،هۆكارێكی باش بو ك ه ههڵسهنگاندنێك بۆ بواری پهروهردهی ههرێمی كوردستان بكرایهو س���ایتی ئهلیكترۆنی (بیرس���ۆن) ك ه ناتهواویهكانی بهش���ێوهیهكی زانستی تایبهت���ه بهههڵس���هنگاندنی پلهكانی دی���اری بكردایهو لهڕێگهی كهس���انی فێرك���ردن لهجیهان���دا ،لهتازهتری���ن پس���پۆڕهوه پالنێكی س���تراتیجی بۆ ههڵس���هنگاندنی خۆیدا ههمو واڵتانی ئایندهی خوێندن لهكوردستاندا دیاری عهرهب���ی لهچلههمین پل���هدا دهرهێناو بكردای ه . هی���چ واڵتێكی���ان نهیتوان���ی بگات��� ه چونك��� ه یهكێ���ك لهگرنگتری���ن ئهو ی ك��� ه ش���ایهنی باس ئ���هو ئاس���ته كهرتان���هی ك���ه قهیران���ی تێدای��� ه بێ���ت ،لهنێو ئهو واڵتانهش���دا عێراقو لهكوردس���تاندا كهرت���ی پ���هروهردهو ی كوردس���تانیش ههی���ه ،لهو ههرێم��� فێركردنه ،ك ه ئهم ه ئێستا قهیرانی بۆ ههڵسهنگاندنهدا ههردو واڵتی فینلهنداو س���هرجهم بوارهكانی تری حكومهتیش كۆریای باكور بهدو واڵتی س���هركهوتو دروس���تكردوه ،چونكه ئهم پڕۆسهی ه لهسهر ئاس���تی جیهانی لهقهڵهم دهدا پهیوهس���ت ه بهپ���هروهرده كردن���ی لهب���واری خوێندندا ،ش���ایهنی باس��� ه مرۆڤهوه لهس���هر ئاس���تی ئهخالقیو ی ی ئیس�ل�ام دو واڵت���ی تریش لهواڵتان زانس���تی كه ه���هردو بوارهك��� ه ئهمڕۆ س���هركهوتنی گهورهیان بهدهستهێناوه لهكوردس���تاندا لهقهیراندای���ه ،وهپێم كه ئهوانیش توركیاو ئهندهنوس���یان، وای���ه ئ���هو گهندهڵیهش ك ه ئێس���تا ئ���هم ڕاپۆرتهی س���ایتی (بیرس���ۆن) لهكوردس���تاندا لهئارادای ه پهیوهس���ت ه بهراپۆرتێك���ی وردو زانس���تی لهقهڵهم بهناوهندهكان���ی خوێندن لهقوتابخانهو دهدرێتو پشت بهلێكۆڵینهوهی واقیعی زانك���ۆو پهیمان���گاكان چونكه ناتوانن دهبهس���تێتو ههر چوار یان سێ ساڵ مرۆڤی كاراو لێهاتو لهڕوی زانس���تیو ی ی ئاس���ت جارێ���ك بۆ ههڵس���هنگاندن ی پس���پۆڕیهوه بهرههم بهێن���نو بهپێ خوێندن لهجیهاندا باڵوی دهكاتهوه . ی رێكخ���راوه جیهانیهكان بهاڵم ئهوهی گرنگ ه ل���هم ڕاپۆرتهدا باك���ورو یابانی���ش مامۆس���تا لهروی راپۆرتهكان��� ئهوهی��� ه ك���ه س���هركهوتنی واڵت���ی موچهو هاوكارییهوه بهرزترین ئاس���تی زانكۆكانی كو ردس���تانو عێراق لهپل ه (فینلهندا) لهم راپۆرتهدا دهگهڕێتهوه بۆ ههی ه لهنێو كارمهندانی دهوڵهتداو لهناو نزمهكاندان لهسهر ئاستی جیهان. ههروهها لهڕوی ئهخالقیهوه ئاس���تی گرنگیدانی ئهم واڵته بهڕۆڵی مامۆستاو كۆمهڵگهشدا مامۆستا ئهوپهڕی جێگهی ئهم سهركهوتنهشی دهگهڕێتهوه بۆ ئهو ڕێ���زو س���تایشو پل���هی كۆمهاڵیهتی بهرههمهێنان���ی هاواڵت���یو مرۆڤ���ی تێڕوانین ه گرنگهی كه لهس���هر ئاستی بهرزیان ههیه ،وه ههمو ئهو واڵتانهش نیشتیمان پهروهرو خاوهن نیشتیمانو دهوڵهت ب���ۆ مامۆس���تا ههیهتی ،ك ه ك��� ه لهب���واری خوێندن���دا لهڕیزبهندی دڵسۆزهوه الوازن ،لهالیهكی تریشهوه، جێگهی گرنگی پێدانه لهههمو بوارێكدا یهكهم���ی ئ���هم ڕاپۆرت���هدا هات���ون ،ڕۆژ بهڕۆژ قهیرانهكانی بواری فێركردن وهك الیهن���ی راهێن���انو ئامادهكردنی حكومهتهكانی���ان وهزارهتی پهروهرده كهڵهك ه دهبنو خوێن���دن ڕو لهالوازی دهرون���یو كۆمهاڵیهت���یو بونی پالنی وهك یهك���هم وهزارهتی گهش���هپێدان دهكاتو ئاستی مامۆس���تاو خوێندكار زانس���تی لهپێناو پێشخستنو گهشهو دادهنێ���ن بۆ پێشخس���تنی كۆمهڵگهو لهدابهزیندای���هو ناوهندهكانی خوێندن ی قهیرانه جۆربهجۆرهكان ،بهتایبهتیش زانك���ۆكان ڕۆڵێكیان نی ه هوش���یار كردن���هوهی ئ���هم چینهدا ،چارهس���هر ههروهه���ا ئهزمون���ی س���هنگافورهش س���هرهڕای ئهم ڕاپۆرت ه لهڕێگهی ئهم لهچارهسهری قهیران ه جۆربهجۆرهكانی ی سایته جیهانیهوه باڵوبوهوهو ڕۆژنامهی كۆمهڵگ���هداو زۆرجاری���ش خۆی���ان یهكێك��� ه لهئهزمون ه س���هركهوتوهكان خوێندن لهسهر ئاستی جیهانو گرنگی (شرق أڵوسگ)یش له ()1-6دا باڵوی سهرچاوهی زیادكردنی قهیرانهكانن . ئهم بێ خهمیهی حكوم هتو وهزارهت ه زۆر دهدات بهئامادهكردنی مامۆستا بۆ كردهوه ،بهاڵم نهمانبینی ن ه وهزهراتی خوێندنو بۆ ئهم مهبهستهش ههمو پالنو خوێندنی بااڵو نه وهزارهتی پهروهردهو پهیوهندیدارهكانو پهرلهمانی كوردستان پش���تیوانییهكی ماددیو مهعنهوییان ن��� ه لیژن���هی پ���هروهردهو فێركردنی لهئاست قهیرانهكانی كهرتی پهروهردهدا، دهس���تهبهركردوهو هاوشێوهی كۆریای پهرلهمانی كوردستان هیچ شتێك لهم دهمانگهیهنێت���ه ئ���هو ڕاس���تیهی ك ه
ی بهپێی راپۆرتهكان رێكخراوه جیهانیهكان ی زانكۆكان كوردستانو عێراق لهپل ه نزمهكاندان ی لهسهر ئاست جیهان
ئهم بێ خهمیهی حكومهت لهئاست قهیرانهكانی كهرتی پهروهردهدا، دهمانگهیهنێت ه ئهو ڕاستیهی ئهم ههرێمه بهم شێوهی هتوانای ی نابێت گهشهكردن ئ���هم ههرێم ه بهم ش���ێوهی ه نهتوانای ی دهبێت���و نهقهیرانهكانی گهش���هكردن چارهس���هر دهبن ،نهدهبین��� ه گهلێك ك ه لهچوارچێوهی شارس���تانیهتیهتی ئێستادا ههنگاو بهرهو پێشهوه بنێین، چونك��� ه لهئێس���تادا بهئۆپۆزس���یۆنو دهس���هاڵتهوه ههر س���هرقاڵی بابهت ه سیاسیهكانی وهك گهڕانهوهی دهستورو ههڵبژاردنو چاكس���ازی...هتد ،بهاڵم ئاوڕێك بهالی ئ���هم گرفت ه گهورهیهوه نادهنهوه ،ك ه ترس���ی لهسهر ئاسایشی نهتهوهی���یو ن���هوهی ن���وێ ههیه ،ك ه ئهگ���هر خوێندن ههر بهم ئاڕاس���تهی ه بڕوات ،ئهوا ئهم نهوه نوێیه ئاراستهی ئامانجهكان���ی دهگۆڕێ���تو لهجیات���ی س���هرقاڵبون بهفیكری گهش���هپێدانو داهێن���انو قوڵبونهوهی گیانی هاواڵتی بونی ،تهنها سهرقاڵی شت ه بازاڕیهكانی ڕۆژان���ه دهبێتو خهمێك���ی نابێت بۆ بهرزكردنهوهی ئاستی زانستیو فیكریو گهش���هپێدانو تهكنۆلۆژیو گهیاندنی كوردانی ئهم ههرێمه بهئاستی نهتهوه پێشكهوتوهكان.
تەندروستی
) )361سێشهممه 2013/1/22
ی پهتا ی لهئهنجام ئهو كۆكهیه توشی دهبێت رهنگ ه 18رۆژ بخایهنێت ی جۆرجیا لهئهمهریكا شارهزایان لهزانكۆ ی رایدهگهیهنن كه توشبون بهو كۆكهی ه ی لهئهنجامی توش���بون بهپهتا دوچار م���رۆڤ دهبێت رهنگ ه چهند ههفتهیهك بخایهنێت. ی ئ���هو توێژینهوهیه كه لهرۆژنامهیهك ی ئهمهریكی ب���ۆ تهندروس���تی خێزان باڵویكردۆتهوه ئاماژهی بهوهداوه كه ئهو ی 18رۆژ دهخایهنێتو كۆكهی���ه نزیك ه ی پهتاوه ی بههۆ ی ئهو كهسانهش زۆرین ه ی توشی دهبن وا دهزانن بهچهند رۆژێك كهم چاك دهبنهوه ،بهاڵم لهڕاس���تیدا ی ئهو ههوكردنهی سییهكان چاكبونهوه 18رۆژی دهوێت. ل���هو بارهی���هوه (د.م���ارك ئهیبل) لهزانك���ۆی جۆرجی���ا رونیكردۆت���هوه ی ئهو ی ئهو كهس���ان ه توش ك ه زۆرینه
ئهم میوان ه بۆ ئهم نهخۆشییان ه بهكاربهێن ه ێ ی خۆراك باس لهههند شارهزایانی بوار جۆر می���وه دهكهن ك���ه لهرێگایانهوه دهتوانی���ن رزگارمان بێت لهس���ێ جۆر گرفت ك���ه زۆرین هی خهڵك توش���یان دهبێتو پێویستیان بهچارهسهر دهبێت ی ئهوانیش بۆ رزگاربون لهدڵهكزێو بهرز پهستانی خوێنو گرفتی ههرس. ههنجیر
یهكێك��� ه لهمیوه ههره باش���هكان ك ه رێژهیهك���ی باش پۆتاس���یۆمی تێدایهو ی پهس���تانی خوێن ی دابهزین یارمهت��� دهداتو س���وڕی خوێنیش باش دهكات ی ی گلیس���رید ی چهور ی ئاس���ت ب���هوه س���یانییهكان دادهبهزێنێتو رۆژان ه 3 ی دانه لهههنجیر بخورێت ئهوا بهڕێژهیهك ی خوێ���ن دادهگرێت، ب���اش پهس���تان ههروهه���ا چڕی ئێس���كهكان باش���تر دهكاتو دهیپارێزێت لهپوكانهوه ،جگ ه لهوانهش بۆ ژنان باشه بۆ خۆپاراستن ی لهش���ێرپهنجهی مهمك بهتایبهتی دوا ی مانگانه. ی سور وهستان خهیار
15 ئاژار
كۆكانه دهبن بڕوای���ان وایه ك ه دهبێت ی زو چ���اك ببن گ���هر بێ���تو لهماوه چهن���د رۆژێكی كهمدا چ���اك نهبنهوه ئهوا پهنا ب���ۆ چهندین جۆری دهرمانو ی دژه بهكتریاكان دهبن، شروبی كۆكه لهڕاستیشدا هیچ جۆره دژه بهكتریایهك ی نابێت لهس���هر زو ی تهواو كاریگ���هر ی چاكبونهوهی ئ���هو كۆكهی ه ك ه بههۆ ی پهت���اوه لهئهنجامی س���هرما توش��� ی كهس���هكان دهبێت ،چونك��� ه خواردن ی ی دژه بهكتری���ا دهبێت��� ه ه���ۆ زۆر دابهزینی كۆئهندامی بهگری لهش. لهالیهكی تریش���هوه توێ���ژهرهوهكان باسیان لهوهش���كردوه ك ه ئهگهر بێتو كۆكهك ه ل ه 18رۆژ زیاتری خایاند ئهوا لهو كاتهدا پێویست ه سهردانی پزیشك بكرێت.
جۆر ی خواردن هۆكاره بۆ دروستبون ی بۆنی ناخۆشی لهش ی ی ناخ���ۆش یهكێك ه لهو حاڵهتانه بۆن ی ك��� ه رهنگ ه ببێت ه گرفتێ���ك بۆ خود كهسهكهو دهوروبهرهكانیو رهنگ ه چهند هۆكارێك ههبێت بۆ دروس���تبونی ئهو بۆن ه ناخۆش��� ه ك ه لهگهڵ عارهقكردندا پهیدا دهبێت ،ههندێ���ك لههۆكارهكان بۆ ماوهیی���هو ههندێكی دیكهیش���یان بۆ ڕادهی پاك���و خاوێنی لهشو جۆرو س���تایڵی ژیانو كهمی ڕێژهی ش���هكر لهلهش���داو ههندێكیش بۆ نهخۆش���یی جگهر دهگهڕێتهوه ،لهههمانكاتیش���دا ههندێجار بههۆی ئهو فشاره دهرونییهی ك ه لهس���هرماندایه بۆنێكی ناخۆشمان لێدێت. بۆ كهمكردنهوه یان نههێش���تنی ئهو بۆن ه ناخۆش���ه ،پس���پۆڕانی ئهو بواره ڕایدهگهیهنن ك ه ههندێك خۆراك ههی ه بهخواردنی بۆنی ناخۆش���ی لهش���مان كهم دهبێتهوه ،لهوانهش زۆر خواردنی گۆشتی سور هۆكاره بۆ بۆنی ناخۆش، چونكه بۆ ماوهیهك���ی زۆرتر لهگهدهدا دهمێنێتهوهو بهمهش چهند ماددهیهك بهپێچهوانهی گوش���تی سورهو خێراتر بهنێو خوێندا باڵودهكاتهوه كه هۆكاری ههرس دهكرێتو لهههمانكاتدا بۆ ئهوهی بۆنی ناخۆش���ه ،بهاڵم گۆش���تی سپی بۆنی ناخۆش لهلهشدا نهمێنێت.
پسپۆران جهختیان لهوهشكردهوه ك ه ڕۆژان ه 8تا 10پهرداخ ئاو بخورێتهوهو میوه زۆر بخۆن بهتایبهت شاتو ،سێو ،لهههموش���یان گرنگتر سهوزهی تازهی ه شوتی ،ترێ ،پرتهقاڵو مۆزو ههروهها بهتایبهت سپێناخ .
350ملیۆن كهس لهجیهاندا خهمۆكییان ههیه ئا :كورده عهبدولكهریم. ی ی هۆشیار رێكخراوی تهندروست دهدات لهسهر تهندروستی دهرونیو داوا دهكهن ك ه زیاتر بایهخ بهو ی بوارهی تهندروستیو ههوڵ ی بدرێتو قهالچۆكردنیو چارهسهركردن ی ئاماژهیان بهوهشداوه كه واڵتان ی رۆژههاڵتی ناوهراست زۆرترین رێژه ی توشبونیان ههیه بهجۆرێكی نهخۆش دهرونی ك ه ئهویش خهمۆكییه.
ی بهدهس���ت دڵهكزێوه ئ���هو كهس���انه ی دهناڵێن���ن دهتوانن س���ود لهخواردن خهیار وهربگرن ،چونك ه زۆر بهس���وده ب���ۆ گ���هدهو فێنككهرهوهی��� ه ب���ۆی، ی بێنن ههروهها خانمان دهتوانن بهكار وهك ماس���كێك بۆ دهموچاویان كاتێك ی ههتاو ی تیش���ك بهه���ۆی بهركهوتن��� ی لهوهكردوه ك ه ئهم رێكخراوهك ه باس ی كاتێك لهسهیران دهسوتێت بهتایبهت ی جۆره نهخۆشیی ه سااڵنه زیاتر ل ه 350 دهگهرێنهوه چونك ه خهیار دهبێته هۆ ملیۆن كهس ل ه س���هرجهم تهمهنهكان ی خانهمردوهكانی پێست. لهناوبردن لهههمو جیهان توش���ی دهبن ،ههروهها ی ئام���اژهی بهوهش���داوه ك��� ه خهمۆك لیمۆ ی دادهنرێ���ت ك ه بهچ���وارهم نهخۆش��� ی ی پهككهوت���نو زو مردن دهبێت���ه هۆ كهسهكانوا پێشبینیش دهكرێت ببێت ه ی هۆیهكی سهرهكی بۆ چهندین نهخۆش ی . 2030 لهساڵهكان رێكخراوهك��� ه رونیش���یكردۆتهوه ك ه ی ی كه یارمهت یهكێك���ه لهو خۆراكان���ه ی زۆر ههی���ه لهنێ���وان ئ���هو ی خواردن دهداتو لهش رزگار گرفتێك��� ههرسكردن ی نهخۆشییهك ه بون ی توش��� دهكات لهمادده زیانبهخش���هكان بۆی ،كهسانه ی گونجاو ی چارهسهر ی بۆ دهس���تكهوتن ی تواندنهوهی چهور ههروهه���ا یارمهت ی ناوهراس���تو ی رۆژههاڵت��� ی لهواڵتان��� دهداتو زۆر بهسوده بۆ كهمكردنهوه كێشو قهبزیش كهمدهكاتهوه ،ههروهها ئاشكراش���یكردوه ك��� ه زیاتر ل ه %75 ی ی توش���بوان بهم نهخۆشیی ه لهواڵتان یهكێك ه ل���هو میوانهی زۆر دهوڵهمهنده ی ی ناوهراست ناتوانن چارهسهر رۆژههاڵت بهڤیتامین(سی).
تهواو بهو نهخۆشییه وهربگرن. ههرچهنده ئهو نهخۆشیی ه بونی زۆره لهو واڵتانه ،بهاڵم توێژینهوه نوێیهكان ی ی دانیشتوان ی %7 دهڵێت ك ه نزیك ه ی ی ناوهراست توشی نهخۆش رۆژههاڵت خهمۆكی بونو باسیان لهوهشكردوه ك ه ی ی لهبوار ئهم نهخۆشییه چهندین كێشه خێزانیو پهیوهندی ه كۆمهاڵیهتییهكانو ی كاروباری وهزیفی كهس���هكان ئاس���ت دروستكردوه. ی خهمۆكیی چییه؟ نهخۆش ی نهخۆش���ی دهرونیی ه ك ه جۆرێك��� ی مێشكو جهسته دهگرێتهوه وكاریگهر ی بیركردنهوهو ههی ه لهس���هر چۆنێت���
ی توشبو ناتوانێت ههڵسوكهوت .كهس كاروبارهكانی رۆژان��� هی بهرێوهبهرێو ی وا ههست دهكات ژیان هیچ بایهخێك نهماوهو ههست بهدڵتهنگیو بێئومێدیو گری���ان بهبێ هۆو كێش���ه لهبڕیاردانو ی ی خ���هو ،ههروهها كێش��� ه تێكچون��� ی ی ناڕونو چهندین نیش���ان ه جهس���ته تر. هۆكارهكانی.. ی ه���ۆكاری نهخۆش���ییهك ه بهڕون��� ی نهزانراوه ،بهاڵم بهش���ێوهیهكی گشت هۆكاری بایهلۆجیو بۆماوهییو ژینگهو ی ی دروستبون كۆمهاڵیهتی س���هرچاوه نهخۆش���ییهكهن .ئ���هم نهخۆش���یی ه ی 20س���اڵییهوه زیات���ر لهدوای تهمهن
ی ی دهركهوتن دهردهكهوێت ،بهاڵم ئهگهر لهههمو تهمهنێكیش���دا ههیه ،ههروهها ی دهبن، ی پیاوان توش��� ژنان دو هێنده رێژهی خۆكوش���تنیش بهم نهخۆشیی ه ی ی 10ب���ۆ %15ه لهكهس���ان نزیك���ه توشبو. هۆكاره مهترسییهكانی.. ی چهندین هۆكار ههی ه لهوانه .كهسێك ی ی خهمۆكی ت���ر لهخێزانهكه نهخۆش��� ی ی كهسێك ههبێت ،یاخود لهدهس���تدان خۆشهویست ،كێشهی داراییو نهبونیو ی گرفت���ی كۆمهاڵیهتی ،ئافرهتان لهدوا ی منداڵبون ،توش���بون بهنهخۆشییهك ترسناك وهك شێرپهنجهو ئایدز.
دو ههفته جارێك ئیسماعیل عوسمان دهینوسێت
400قهرهوێڵهیهكه، وهرههمهكهی حكومهت
كردن����هوهی زۆری نهخۆش����خانهو بنك����هو كلین����كو راوێ����ژكاری پزیش����كی له ههر كۆمهڵگایهكدا پهیوهن����دی داره به الوازی سێكتهری تهندروستی ،چونكه له دونیای ئهمڕۆدا له سیستهمی تهندروستیدا هێنده كار لهس����هر خۆپاراس����تنی تهندروس����تی دهكرێت قس����ه لهس����هر چارهس����هركردن ناكرێت. حكومهت����ی ههرێم ب����هردهوام موژدهی كردن����هوهی پ����رۆژهی نوێی تهندروس����تی ب����ه گوێ هاواڵتیان����دا دهدات ،یهكێك لهو موژده گهورانهش كردنهوهی نهخۆشخانهی 400قهرهوێڵهییه لهش����اری سلێمانی ،كه تائێس����تا تهواو نهبووهو بووهته (نوكتهی مێش����ەكه) الی هاواڵتیانی ئهو شاره ،ئهم نهخۆش����خانهیه بووهت����ه وهرههمی س����هر دڵ����ی حكومهتی ههرێم ،وهرههمێك هێنده كوشندهیه پێنج كابینهی جیاوازی تێپهراند بهاڵم تا ئێس����تا ب����ه چارهس����هرنهكراوی ماوهتهوه! ئهگهر لەڕوانگهی ژمارهو داتاوه سهیری ئ����هو بڕه پارهیه بكهین كه خهرجكراوه بۆ چارهسهركردنی ئهو وهرههمهی كه لهسهر دڵی كابین����ه جیاوازهكانی ئهم ههرێمهیه، ئهوا تووش����ی سهرسورمانی گهوره دهبین، چونكه ئهو وهرههمه حكومهتی تووش����ی خوێنبهربوونی ههمیشهیی بوجهكردووه! مانهوهی نهخۆشخانهیهك پاش نۆ ساڵ بهم شێوهیه س����هرهرای ئهوه پرسیارێكی گ����هوره لهس����هر وهزارهتی تهندروس����تیو وهزی����ره ی����هك لهدوایهكهكانی دروس����ت دهكات ،ئاماژهیهكی روونیشه بۆ گهندهڵی ئی����داریو بهههدهردانێك����ی زۆری بوجهو س����امانی گش����تی وواڵت ،ك����ه چهندی����ن كهسایهتی سیاس����ی ناوخۆیو دهرهكی له پشت ئهو كارهوهن. نهخۆش����خانهی 400قهرهوێڵهی لهسهر بوج����هی بڕیاری ( )986ن����هوت بهرامبهر خ����ۆراك جێبهجێك����راوه ،وهزارەت����ی تهندروس����تی ئهو كاتهی ههرێم له س����اڵی 2000بریاری لهس����هر داوه ،بهاڵم له ساڵی 2004دهستبهكاركردن كراوه تێدا لهالیهن كۆمپانیای ()UI encی كۆریهوه ،بودجهی تهرخانكراوی پرۆژه ( )57365858ملیۆن دۆالری ب����ووه ،روب����هری پرۆژهكه 50560 مهت����ر دووجایه ،ماوهی تهواوكردنی پرۆژه 730رۆژ بووه! ب����هاڵم ئ����هم پرۆژهی����ه پاش نۆ س����اڵ ت����هواو نهب����وو ،وهك گش����ت پرۆژهكانی دیكهی كوردس����تان ،بۆیه له ساڵی 2006 ب����ڕی 15ملی����ۆن دۆالر ب����ۆ كۆمپانیاكه تهرخانكراوه بهمهبهس����تی كڕینی ئامێری پزیش����كی ،ههروهها جارێك����ی دیكهو له س����اڵی 2010بری 87ملیۆن دۆالری تری بۆ خهرجكراوه ،ههر لهههمان ساڵدا لهسهر بوجهی گشتی ٢٥٤٣٠٠٠٠٠٠دووترلیۆنو پێنج سهدو چلو س����ێ ملیۆن دیناری بۆ خهرجكراوه ،سهیرتر لهوه ئهوهیه كه بهو بوجه زهبهالحهشهوه نهوهستاوه ،بهڵكو له بوجهی س����اڵی 2013ب����ری ٣٤٣٢٠٠٠٠٠٠ دینار بۆ كاری ڕاوێژكاری له نهخۆشخانهكه تهرخانكراوه. ئهمه ل����ه كاتێكدایه كه له بهههدهردانی بوجهدا 100ملیۆن دۆالر له نهخۆشخانهی 400خهرجكراوه كه دهتوانرا نزیكهی 200 بنكهی تەندروستی پێ دروستبكرێت. ئ����هو بڕە پارهیهی ك����ه بهههدهر دراوه، بهههر ش����ێوازێك بووبێ����ت چهندین كهس تێوهگالون لهگهندهڵی ئی����داری لهناوخۆو دهرهوهدا! ههرچهنده بهرپرسانی ناوخۆی تائێس����تا دیارنین كه كێ����ن؟ بهاڵم گروپی 400رایدهگهیهنن كه (س����تیڤن س����ۆالرز) ئهندامی پێش����ووی كۆنگریس لهویالیهتی نیوی����ورك ،جێگ����ری س����هرۆكی گروپ����ی قهیرانی نێودهڵهتی ،س����هرۆكی پێشووی ههردوو (رێكخ����راوی )NDI ،IRIئهندامی بۆردی راویژكاری كۆمپانیای (enc (UIی كۆریا لهو گهندهڵیه تێوه گالوه ،كه ساڵی 2010مردووه. ئ����هو كۆمپانیایهی كه تا ئێس����تا ئهم كارهی به كۆتا نهگهیاندووه چهندین كاریو پرۆژهی تهندروس����تی تری داوهتێ لهوانه پرۆپۆزهڵی نهخۆشخانهی 800قهرهوێڵهیی لهههولێر ،نهخۆشخانهی 300قهرهوێڵهیی لهدهۆك ،نهخۆش����خانهی 250قهرهوێڵهیی لهزاخۆ. بوونی ئهم گهندهڵیه بهم شێوازه روونه، حكوم هتو وهزارهتی تهندروس����تی دهخاته بهردهم پرس����یارێكی كوش����ندهوه ،بۆیه ئهركی لیژن����هی تهندروس����تی پهرلهمانی كوردس����تانو داواكاری گشتی یه بهجیدی بهدواچ����وون بۆ ئ����هم كاره بكهن ،وهزیرو ئهندازیاریو سهرپهرشتیاری ئهم پرۆژهیه بهرنه بهردهم دادگا. هاواڵتیانیش پێویس����ته ب����ه كردنهوهو تهوابوونی ئ����هم پرۆژه ب����ه هیچ جۆرێك رازی نهبن ،تاوهكو وهزیری تهندروس����تیو حكومهت����ی ههرێ����م وهاڵم����ی ههم����وو پرسیارهكانی رای گشتیو رۆژنامهنووسان نهداتهوه لهسهر ئهم پرۆژهیه.
16
xwenden.awene@gmail.com
) )361سێشهمم ه 2013/1/22
تهخته سپی
کهمی پشوی نیوهی ساڵ نیگهرانی مامۆستایانی لێدهكهوێتهوه ئا :ئاراس عوسمان ی ی ئهوهی وهزارهتی پهروهرده دوا حكومهتی ههرێمی كوردستان بڕیاریدا ی ی ( )172رۆژدا دهوام لهماوه ی بێت ،بهاڵم یهكساڵی خوێندن كۆتای وهك مامۆستایانو پارلهمانتاران ئاماژهی بۆ دهكهن ئهو كاته یهك ی ناگرێتهوه لهگهڵ مهنههجهكهو ،رێژه ی مامۆستایان زیاتری دهوێت ،یهكێت هێما بۆ ئهوه دهكهن ك ه حكومهت بێئاگایه لهپشوهكانی پهروهرده، پارلهمانتارێكیش داوای یاسایهك دهكات بۆ دیاریكردنی پشوهكان. بهكر كهریم حهسهن بهڕێوهبهری گشت ی پهروهردهی پارێزگای ههولێر لهبارهی پش���وهكانی ئهمساڵو كاریگهرییهكانی لهسهر مامۆستاو خوێندكار ،بۆ ئاوێنه دهڵێت :ئ���هو ههفتهیهی بۆ پش���وی س���هری س���اڵ حكومهت بڕیاری لێدا ش���تێكی چاوهڕوان نهكراو بو ،لهالیهن هی���چ یهكێ���ك لهمامۆس���تاو قوتابیو سهرپهرشتیارانیش خۆ ئامادهكردنێك نهبو بۆ ئهو پش���وه ،بۆیه بهپێی ئهو رۆژان���هی دیاریك���راوه ب���ۆ خوێندنی پرۆگرام���هكان ئ���هم ج���ۆره كاران���ه كاریگ���هری دهبێت بهوهی مامۆس���تا پالنی خ���ۆی داناوه ب���ۆ تهواوكردنی بابهت���هكان ،ب���هاڵم ئهو پش���وه كه ش���هش رۆژ بوه وا دهكات مامۆس���تا دوربكهوێتهوه لهمهنههجهكهی. ناوبراو جهختی لهوهك���ردهوه" ئهو شهش رۆژهی سهری ساڵ لهبهرنامهی وهزارهت���ی پهروهردهدا نهب���وه ،بۆیه لهدوای تاقیكردنهوهكان بۆ گهڕانهوهی كات ب���ۆ مهنههجهك���ه ههفتهكه كرایه س���ێ رۆژ كه خۆی رۆژێكی ههر پشوه 1/18ك���ه ههین���ی ب���و ،لهبهرئهوه پهرۆشی ئهوهین لهسهرهتای دهوامهوه
ههمو پشوهكان دیاری بكرێت ،لهكاتی سهردانمان بۆ قوتابخانهكان روبهرو ی گلهیی مامۆس���تاو قوتاب���ی بوینهوه لهو گۆڕانكارییهی لهپش���وهكاندا هاته پێشهوه. نهجمهدین عهلی ئهحمهد بهڕێوهبهری پ���هروهردهی گش���تی پارێ���زگای س���لێمانی لهبارهی ئهو گۆڕانكارییهی لهپشوهكانی ئهمساڵ كرابو بۆ ئاوێنه رایگهیاند" ئهو پش���وه شهش رۆژ بو ل���هو كاتهدا ئامادهییهكانی س���لێمانی لهدهوامی خۆیان بهردهوام بون ،ههتا ئهو رۆژانهی تریش كه پشو بوهو ئهو ئامادهییانهی كێش���هیان ههبوه بهبێ ئهوهی دهوامی فهرم���ی بوبێت ئهوانه لهخوێندندا بون. بهڕێوهبهری گش���تی پ���هروهردهی س���لێمانی هێم���ای بۆ ئ���هوهش كرد" پشوهكه شهش رۆژ بووهو كهمكراوهتهوه بۆ س���ێ رۆژ وهك پارێزگای سلێمانی كێشهیهكی وامان نهبوه ،مامۆستا ههیه بهدهر لهو كات���هی بۆی دیاریكراوه بۆ تهواوكردنی مهنههجهكه ،خۆی دهرسی زی���اده وهردهگرێ���ت ب���ۆ تهواوكردنی بابهتهكانی. عهبد یوس���ف ئهحمهد بهڕێوهبهری گش���تی پهروهردهی پارێزگای دهۆك لهسهر ئهو كارهی وهزارهتو حكومهت بۆ ئاوێنه وتی :لهس���هرهتای خوێندن وهزارهتی پ���هروهرده س���اڵنامهیهكی دهركرد بۆ ئهمس���اڵی خوێندن ،بهاڵم ئهو بڕیارهی حكوم���هتو ئهنجومهنی وهزیران دژی ئهمهی پهروهرده بو. مامۆس���تا عهبد باسی لهوهش كرد" جیاوازی پشوی ئهمساڵ ئهوهبو كهوته دوای ئهزمون���هكانو ئهو س���ێ رۆژهی دانرابو بۆ پش���و تاكو مامۆس���تایان بتوان���ن وهرهق���هی تاقیكردنهوهكان ت���هواو بكهن ،بۆیه ناتوانین بڵێین ئهو ج���ۆره بڕیارانه چۆنهو بهش���ێوهیهك
ههرجارهو کهسێک دهینوسێت
ترس لهناڕهزای ی سامان عهلی حامید
باڵوبونهوهی ئێمه ئهو بڕیاره ببینین، لهبهرئ���هوه پێموایه ك���ه ئهنجومهنی وهزی���ران بێئاگایه لهوهی ك���ه دوای تاقیكردن���هوهكان پش���وی ههفتهیهك بۆ خوێندكارو قوتابیو مامۆس���تایان ههیه. فهرم���ان عیزهدی���ن ئهندامێك���ی لیژنهی پهروهردهو خوێندنی زانس���تی لهپارلهمانی كوردس���تان دهنگی خۆی خس���ته پاڵ ئهو مامۆس���تاو قوتابیو خوێندنكاران���هی ك���ه ناڕهزاییان لهو جیاوازی پشوانه دهربڕیو بهئاوێنهی راگهیان���د" لهبهرئ���هوهی تائێس���تا لهپارلهمانی كوردس���تان یاسایهكمان نییه بۆ رێكخس���تنی پشوهكان ،بۆیه دهبین���ی زۆركات لهههندێ���ك جێگ���ه پشوهو لهوانی دیكه بهپێچهوانهوهیهو دهوامی فهرمییه ،ئهمه سااڵنه دوباره باسی بكهین ،لهبهرئهوهی ئێمه الیهنی كوردس���تان لهلێدوانهك���هی بۆ ئاوێنه دهبێتهوه لهههرێمی كوردستاندا بۆیه جێبهجێ كارینو ههر بڕیارێك لهسهرو جهختی لهوه كردهوه" بههیچ جۆرێك دهنگم لهگهڵ دهنگی ئهو مامۆس���تاو خۆمان���هوه دهردهچێ���ت پێویس���ته ناتوانرێ���ت ل���هو ماوهی���هدا خوێندن قوتابیو خوێندكاره ناڕازییانهیه لهسهر تهواو بكرێت ،لهو پش���وهی حكومهت ئهم بابهته. پابهندبین پێوهی. ناوبراو ئاماژهی بهوهش كرد" زۆری ههروهه���ا یهكێت���ی مامۆس���تایانی دهریكرد ههفتهیهك بۆ س���هری ساڵ، كوردس���تانیش نیگهرانی خۆیان لهمهڕ نارهزای���ی زۆری لێكهوت���هوهو لق���ی پشوهكان دهبێته هۆی تێكدانی پالنی ئ���هو جیاوازییه ههیه كه لهم س���اڵی س���لێمانی یهكێت���ی مامۆس���تایانو مامۆس���تایان ،بهپێی س���تاندارێكی خوێندن ئهنجامدرا لهكاتی پشوهكاندا ،لهههندێ���ك جێگهی ترهوه تهلهفۆنمان جیهانی كه نابێت لهرێژهی ( )180رۆژ كهمال حهمهد زراری سهرۆكی یهكێتی ب���ۆ هات لهس���هر ئ���هو مهس���هلهیه ،زیاترو كهمتر دهوام بكرێت ،بهاڵم ئهگهر مامۆس���تایانی كوردس���تان بۆ ئاوێنه ئێم���هش پهیوهندیم���ان بهوتهبێ���ژی پش���وه فهرمیو بۆن���هكانو ئهو ههمو دهڵێت :ئهو پش���وهی بهبۆنهی سهری حكومهت���هوه كرد كه ئ���هوه كارێكی ش���ینو تهعزێیه دهربكهین لهو رێژهی س���اڵهوه ههب���و بهراس���تی ئاكامێكی خ���راپ بوه ،ئهوانی���ش دانیان بهوهدا وهزارهتی پ���هروهرده دایناوه ،لهگهڵ خراپ���ی لێكهوتهوه ،ئهو سیس���تمهی ناوه كه ههڵهیهك بوهو پێداچونهوهی ئهو ستانداره ناگونجێتو مامۆستایان دانراوه ب���ۆ مهنههج جی���اوازی زۆری بۆ نهكرابو ،دواتر ئێمه نوس���راوێكمان ناتوانن مهنههج ت���هواو بكهنو رهنگه تێدای���ه لهگ���هڵ دهوامكردندا ،ئهگهر ئاراس���تهی وهزارهتی پ���هروهرده كرد دواتر ئهوهی دهوامی فهرمی وهزارهتی لهس���هر تهرازوی دابنێیت مهنههجهكه كه پش���وهكان كهم بكرێتهوه چونكه خوێن���د ب���وه لهماوهی یهك س���اڵدا، ماوهی زۆر لهوه زیاتری پێویس���ته كه لهبهرژهوهندی قوتابیو خوێندكار نییه ،لهرێژهیهكی كهم دهرنهچێتو س���اڵی 172رۆژی بۆ دانراوه ،بۆیه پێمان وایه بۆیه وهزارهتی پهروهرده نوس���راوێكی پ���ار بهنمونه وهربگرین ههس���تدهكهم ی لهس���هر داوای ئێمه كردوهو ئاگاداری ( )132رۆژ دهوام بو ،كه ئهمهش دواتر ئهوهی دهمێنێتهوه بۆ دهوامی فهرم رهنگه لهنێوان ( )150 _140رۆژ بێتو ئهنجومهن���ی وهزیران دهكات���هوه كه دهبێته زیان ب���ۆ قوتابیو خوێندكار، پێویس���ته بڕی���ارهكان بهئ���اگاداری هیوادارین پارلهمان بتوانێت یاسایهك پشویهكی زۆر ئهوی دیكهی دهبات. س���هرۆكی یهكێت���ی مامۆس���تایانی پهروهرده بێت ،نهك ل���هدوای بڕیارو بۆ ئهو مهبهسته دیاری بكات.
لهسهرهتای خوێندنهوه وهزارهتی پهروهرده ساڵنامهیهكی دهركرد بۆ پرۆگرامی ئهمساڵ ،بهاڵم ئهو بڕیارهی حكومهتو ئهنجومهنی وهزیران دژی ساڵنامهکهی پهروهرده بو
بهڕێوهبهری پهروهردهی چۆمان :لهپارتیو هیچ حیزبێک قبوڵ ناكهم دهستوهربداته كاروباری پهروهرده ئا :ئاكۆحهمهد رابی لهگفتوگۆیهكدا لهگهڵ ئاوێن ه ی چۆمان، بهڕێوهبهری پهروهرده مامۆستا حهمهدهمین ناوپردانی، ی رایدهگهیهنێت كه تاكو ئێستا كێشه كهمی میالكاتیان ههیهو بۆ ههردو قۆناغی بنهڕهتیو ئامادهیی پێویستیان ب ه 240مامۆستا ههیه ،رونیشیدهكاتهوه كه ئهو نهیزانیوهو نهیبینوه كه گۆڕهپانی هیچ یهكێك لهقوتابخانهكانیان لهسهربازگ ه بچن. پێویستمان ب ه 240مامۆستا ههیه ی ی گفتوگۆكهداو لهباره لهدهس���پێك كێش���هكانی پهروهرده لهسنورهكهیان، ی چۆم���ان، بهڕێوهب���هری پ���هروهرده مامۆس���تا حهمهدهمی���ن ناوپردان���ی، ی كهمی مامۆس���تا ئام���اژهی بهگرفت��� ك���رد لهس���نوری پهروهردهكهیداو لهم روهوهش رونیكردهوه كه سنورهكهیان ی می�ل�اكات ،بۆ ههردو بۆ پڕكردنهوه ی پێویستیان ی ئامادهییو بنهڕهت قۆناغ ی 240مامۆس���تا ههی���ه، بهدابینكردن��� ی بنهڕهتیو 180 ك ه 60یان ب���ۆ قۆناغ ی مامۆستاش���یان پێویس���ت ه بۆ قۆناغ ی ئامادهیی .لهبارهی نهش���یاویو گرفت ی ی باڵهكایهت كهمی بینایهش لهناوچه ناوبراو ئاماژهی بهوهدا ،ك ه ناوچهكهمان ی بینایاتی نییهو لهس���هر ی كهم گرفت ی چۆمان ئاس���تی ههرێمیش پهروهرده ی نییه، تاك ه پهروهردهیه كه ئهو گرفته ی ی گوندهكان قوتابخانه چونك ه زۆرب ه ی ی بێس���هروبهر خۆی���ان ههیه .لهباره بینایهكانیشو ن���ۆژهن نهكردنهوهیان، ی ناوبراو هێمای بۆ ئهوه كرد ك ه بههۆ ی ئێس���تا مهوس���یمهكه سارده، ئهوه ی نۆژهنكردن���هوهی بینایهكانی���ان كار راگرت���وهو بهرنامهش���یان ههی��� ه ك ه سهرجهم ئهو قوتابخانانهی پێویستیان ب���هكاری نۆژهنكردن���هوه ههیه ،بۆیان ئهنجام بدهن.
ی ئاوی خواردنهوهو ی 500قوتاب لهكۆ تهوالێتیان نییه یهكێك ل���هو گرفتانهی ك ه ئێس���تا ی ی ق���هزای چۆمان ههس���ت لهس���نور ی پێدهكرێت ،بریتیی ه لهوهی كه بهش��� ی خواردنهوهیان زۆری قوتابخانهكان ئاو نیی���هو ه���اوكات تهوالێتیش���یان تێدا نییه ،لهوبارهیهوه ناوپردانی دهڵێت " ی بڕواناكهم لهقوتابخانهكانی ئێمه كێشه تهوالێت ههبێت ،قوتابخانهش ك ه 500 قوتابی تێدا بێت ،حهتمهن تهوالێتهك ه دهگیرێ���ت ،ب���هاڵم ئێم���ه ب���هردهوام ی گرفتهكهمان ههوڵی چارهس���هركردن ی ئاوی خواردنهوهش داوه ،مهس���هله دهگهڕێتهوه بۆ ئهو كێش���انهی ئێستا بههۆی كهشو ههواو ئهو بهستهڵهكهی ه كه دروستبوه" .س���هبارهت بهوهی ك ه ی قوتابخانهكان گۆڕهپانی بهش���ی زۆر لهسهربازگهكانی سهردهمی رژێم دهچن، ی بهڕێوهبهری پهروهردهی چۆمان رهت ی قوتابخانهكانیان كردهوه كه گۆڕهپان ی ی رژێم ی س���هردهم لهس���هربازگهكان ی ی باڵهكایهت بهعس بچن " .لهس���نور ی ی قوتابخانهكان بههۆی بهرفراوان زۆربه س���نوره جوگرافییهك���هی گۆڕهپانیان ههیه ،بهاڵم وهاڵ ههستم بهوه نهكردهوه ك ه ئهو گۆڕهپانانه لهس���هربازگ ه بچنو هیچ گۆڕهپانم نهبینیوه ك ه لهسهربازگ ه بچێت". ی نابم ك ه حزب دهستوهربداته نێو راز كاروباری پهروهرده ی حزبیش ی دهس���ت تێوهردان لهباره ی چۆم���ان، ی پ���هروهرده لهكاروب���ار ناوبراو رایدهگهیهنێت كه " ده س���اڵ ه ی پهروهردهم ن ه لهپارتیو ن ه بهڕێوهبهر لههیچ حزبێكم قبوڵكردوه كه دهس���ت وهربدهن ه نێو كاروباری پهروهرده ،وه ی نابم كه حزب هیچ كاتی���ش بهوه راز ی پهروهرده". دهستوهربداته نێو كاروبار ی ی بۆچی نزیكه ی ئ���ه لهب���ارهی ئهوه ی ههم���و بهڕێوهب���هری قوتابخانهكان��� ی س���نوری پهروهردهی چۆمان ئهندام
حهمهدهمین ناوپردانی پارتین ،ئهو رهتی كردهوه ك ه سهرجهم ی بهڕێوهب���هری قوتابخان���هكان ئهندام پارتی بن ،چونكه بهگوتهی ئهو چهندین ی ی قوتابخان���ه لهس���نور بهڕێوهب���هر ی باڵهكایهتی ههن ،ك ه ئهندامو الیهنگر یهكێتین ،بۆ نمون��� ه بهڕێوهبهرێكمان ههی ه ك��� ه ئهندامی كۆمیتهی یهكێتیی ه لهچۆمان. ی ی سااڵنه وهزارهتی دارایی دهرماڵه ی خهرج نهكردوه هاتوچۆی قوتابیان كه بۆمان دهكرا ی تاكو ی ك���ه بۆچ س���هبارهت بهوه ی ی هاتوچۆ ئێستا ههوڵنهدراوه كه گرفت ئ���هو قوتابیان��� ه چارهس���هر بكرێ���ت ك ه چهندی���ن كیلۆمهتر دهب���ڕن تاكو دهگهن���ه قوتابخانهكانیان بۆ خوێندن، ی ی چۆمان وت ی پ���هروهرده بهڕێوهبهر
ڕهنگه پێشتر گواستنهوهی مامۆستا بهبێ بهدیل ههبوبن، بهاڵم ئهوه نهماوهو ئهمساڵ هیچ مامۆستایهك بهبێ تهواوكردنی ماوهی یاسایی خۆی نهگوازراوهتهوه ی " ئێمه چهندین ج���ار لهڕێی وهزارهت پهروهردهوه داوامان لهوهزارهتی دارایی كردوه كه ئهو دهرماڵهیهی كه س���ااڵن ه بۆ هاتوچۆی قوتابی���ان خهرجدهكرا، بگهڕێتهوه كهچی تاكو ئێستا نهتوانراوه ئهو كاره بكرێت .لهدواین كۆبونهوهش ی پ���هروهرده ،جهختمان لهگهڵ وهزیر ی هاتوچۆ لهسهر گهڕاندنهوهی دهرماڵه ی وت كردۆت���هوه .ناوپردانی ئهوهش��� ی ی باڵهكایهتی كه س���نور كه لهناوچ ه ی ی چۆمان���ه1500 ،قوتاب پ���هروهرده هاتوچ���ۆی ناوچ���ه دورهكان دهك���هن بهمهبهس���تی خوێندن ،بۆ ناو چۆمان تارادهیهك توانیومانه پاسیان ب���ۆ ی دابین بكهینو كێشهكهمان تارادهیهك زۆر چارهس���هركردوه ،ب���هاڵم ههندێك ناوچهو شوێن ههن ك ه لهدهسهاڵتماندا نیی���هو پێم���ان ناكرێ���ت ئ���هو ههمو ئۆتۆمبێله دابی���ن بكهین ،چونكه ئهو
خوێندن
ی ژماره پاس���همان نیی���ه .لهبهرئهوه ههندێ���ك ش���وێن ههن كه س���هختنو ههم���و ئۆتۆمبێلێ���ك ناچێ���ت بۆ ئهو ی ی سنور شوێنانه .زۆرجار مامۆستایان ی ئ���هوه دهكهن ی گازانده باڵهكایهت��� ی یاس���ایی ی ماوه ی تهواوكردن ك ه دوا خۆی���ان ،كهچ���ی ناگوازرێنهوه بۆ ئهو ی شوێنان هی ك ه لێوهی هاتون ،بهبیانو ی مامۆس���تایانێك نهبونی بهدیل ،كهچ ی ی ماوه ههن ك ه بهبێ بهدیلو تهواوكردن یاس���ایی ،دهگوازرێنهوه ،ل���هم روهوه ناوپردانی جهختی لهسهر ئهوه كردهوه كه ڕهنگه سااڵنی پێشتر ئهو حاڵهتان ه ههبوبن ،بهاڵم ئهوه نهماوهو ئهمس���اڵ ی هیچ مامۆس���تایهك بهبێ تهواوكردن ی نهگوازراوهتهوه، ماوهی یاس���ایی خۆ ی جگه لهو مامۆس���تایانهی كه پرۆس ه هاوس���هرگیریان ك���ردوه ،بۆی��� ه ههر ی ی یاسایی خۆ مامۆس���تایهك خزمهت تهواو نهكات ،ناتوانی���ن بیگوازینهوه، ساڵێكیش���ه ئهمه جێبهج���ێ دهكهم. ی ناوچهك ه چهندین س���اڵ ه هاواڵتییهك زهوییهك���ی ك���ه موڵك���ی خۆیهت���یو تاپ���ۆو س���هرجهم ئهوهلیات���ی ههیه، ی س���اوایان ،بڕیاربو كراوهت���ه باخچه كه ئهو هاواڵتیی���ه قهرهبو بكرێتهوه، بهاڵم تائێس���تا قهرهب���و نهكراوهتهوه. ی لهمبارهی���هوه بهڕێوهبهری پهروهرده ی چۆم���ان دهڵێت " ئێم ه بههاوبهش��� لهگ���هڵ قایمقامیهتی چۆم���ان بۆ ئهو كێش���هی ه لێژنهیهكمان داناوه ،دو جار نوس���راومان بۆ ئهنجومهن���ی وهزیران بهرزكردۆتهوه ،بهاڵم تاكو ئێس���تا بێ ی وهاڵم ماوهتهوه ،شتهك ه لهئهنجومهن وهزیران وهستاوه". ی چۆمان ،سهرجهم ی پهروهرده سنور ی باڵهكایهت���ی دهگرێتهوه ،ك ه ناوچه قهزای چۆمان سهنتهری دهڤهرهكهیه، ی حاجی ئۆمهران ،سمیالن، لهناحییهكان ی قهس���رێو گهاڵڵ ه پێكدێ���ت .ژماره قوتابییهكانی سنوری ئهم پهروهردهی ه 8000ههزارو شهس���ت قوتابین ،لهگهڵ ی 798مامۆستا. بون
زۆرجار كه ب����اس لهتوڕهبونو بێزاربونی مامۆستایان لهدۆخێكی لهم����هڕ پێش����ێلكردنی م����افو خواردنی ههقی����انو لهپای ئهوه ههڵوێست وهرگرتنیان دهكرێت، بهن����ده لهناخی دڵمهوه پێكهنینم ن����هك بهمامۆس����تا بهڵك����و بهو كهس����انه دێ����ت كه لهمامۆس����تا چاوهڕوانی ئهوها ههڵوێس����تێك دهكهن ك����ه ههمو كات بهدهردی كاب����رای نێو ئهو پهن����ده دهچن كه بهردی گهوره بۆ نههاویش����تن ههڵدهگرێ����ت .ههڵوێس����ت ئ����هو گوزارش����تو دۆخه مرۆییو مافه س����هرهتاییهیه ك����ه مرۆڤهكان، لهس����ۆنگهی بێدهن����گ نهب����ون لهناڕهوایی����هك ك����ه بهرانبهریان ك����راوه ،دهریدهب����ڕن .دهربڕینی بێزاری����ی یاخ����ود ناڕهزای����ی بۆ راس����تكردنهوهو پێداچون����هوهو چاوخشاندنه بهدۆخێكی نالهبارو ههڵوێس����تێكی چهوتو چهوێڵدا نهك ریس����ك كردنو خۆ خستنه نێ����و مهترس����ی ب����هو ج����ۆرهی كه زورب����هی مامۆس����تایان لێی تێگهیشتون بۆیه چ دورو چ نزیك توخنی وشهی مانگرتنو ناڕهزایی دهربڕی����نو بایكۆت����ی هۆڵهكانی خوێن����دن ناكهون .ههركهس����ێك كهمێك نزیكایهتیو ئاش����نایهتی لهگ����هڵ مامۆس����تادا ههبێ����ت تێدهگات كه بۆچی بهرامبهر ههر ناههقییهك كه دهرههقی دهكرێت جگه لهدادوبێدای مامۆس����تایانی پیاوو ئاهو نزولهی مامۆستایانی ژن هیچی تر لهمامۆستا نابیستێ. بهشێك لهرهگو ریشهی ئهم ترسه لهدهربڕین����ی ناڕهزایی بۆ خودی میكانیزمو پرۆس����هی پهروهردهو فێركردنی ناتهندروستی ئهم واڵته خۆی دهگهڕێت����هوه كه چهندین س����اڵه بهردهوامو ن����هوه لهپاش نهوه مرۆڤهكان لهس����هر كلتوری گوێ لهمشتییو گوێڕایهڵیی گۆش دهكات .بهجۆرێ����ك ك����ه ئهركی یهك����همو س����هرهكی پ����هروهرده ل����هرۆژگاری ئهم����ڕۆدا ل����هكاری پهروهردهكردن����ی خوێن����دكار لهس����هر گوێڕایهڵییو ش����هرمدا قهتیس م����اوه .پهروهردهی ئێمه لهبری چاندنی تۆوی سهركێشیی لهنێو خوێن����دكارو بهرههمهێنانی نهوهیهك����ی چوس����تو چ����االكو ژیر ،دهس����تی ماڵییكردن بهسهر س����هریاندا دههێنێتو نهوهیهكی گوێ لهمشتو تهوهزهلو خلیچك بهره����هم دههێنێت .مامۆس����تای ئهم����ڕۆش خوێن����دكاری ئ����هو پهروهردهیهی دوێنێیه كه راهێنان لهس����هر ش����هرمو گوێ لهمشتیی پایهو كۆڵهكه ههره سهرهكییهكهی ب����وه ،ههربۆیه هیچ س����هیر نییه كه لهههم����و ناههقییهك بێدهنگ بێت .بهاڵم داخۆ مهبهستی ئێمه لهدهربڕینی ناڕهزایی چییه جگه لههۆشداركردنهوهی حكومهت لهو چهوتییانهی كه دهزگایهكی بههۆی كهمتهرخهمیی����هوه تێیدهكهوێ. تۆ بڵێی مامۆس����تا لهوه بترسێت كه بهههڵبڕینی دهنگی ناڕهزایی بهرانبهر به بۆ نمونه دواكهوتنی موچهی دو مانگ لهس����هر یهك، دهسهاڵت ههرهس����بهێنێت! بهاڵم دهبێ ئهوه چ دهس����هاڵتێك بێت كه بهدهنگی ناڕهزایی مامۆس����تا بڕوخێت؟ بهن����ده دڵنیام لهوهی كه دهس����هاڵتی كوردی بهدهنگی ناڕهزایی مامۆستا ههرهس ناهێنێ، ئهمه لهبارێكدا ئهگهر مامۆس����تا لهدۆخێ����ك لهدۆخهكانی ناههقی لێكردنی����دا بێته دهنگو ناڕهزایی دهرببڕێ����ت ،ئهگهرچ����ی ئ����هوه، بههۆی دابهشبونی دور لهئاستی رۆش����نبیریی مامۆستایان بهسهر فاڵنو فیس����ار حی����زبو بههۆی فۆبیای دور لهئاستی رۆشنبیریی بڕینی موچهوه ،كاری نهكردهیهو وایك����ردوه ك����ه خ����هون بینین بهكۆدهنگیی مامۆستایانهوه وهك خهونی حوش����تر بێته پێشچاو. هیچ فۆبیای����هك هێندهی فۆبیای ناڕهزایی دهربڕین مامۆس����تا لهو خهوه خۆشه ناكات كه تێیدایهتی، تهنها فۆبیای دانانی دهفتهرپالنو پۆش����ینی سهدرییهو س����هردانی سهرپهرشتیاری لێ بترازێت.
کۆمەاڵیەتی
) )361سێشهممه 2013/1/22
17
بهڕێوبهری گهشتوگوزاری سلێمانی :بۆ باشکردنی رهوشی گهشتیاری پێویست ه دیسکۆو نایتکڵهپو مهساجهکان کراوهبن ئا :سارا قادر لەدوای ئەوەی گلەییو گازندەیەکی زۆر لەالیەن هاواڵتیانو زۆرێک لەو کەسانەی کە سەنتەری مەساجەکان نزیکیان بون داوا لەالیەنە پەیوەندیدارەکان کرا کە ئەم سەنتەرانە تەنها مەساجو پشت شێالنیان تێدا ناکرێتو پێویستە دابخرێن بۆیە بەڕێوەبەرێتی گەشتوگوزار لەسلێمانی دەستی کردوە بەرێکخستنیانو بۆ زیاتر تیشک خستنە سەر ئەو بابەتەو هۆکارەکانی پشتی ئەو کەمکردنەوەیە ئاوێنە بەپێویستی زانی دیدار لەگەڵ بەرێوەبەری کاروباری گەشتیاری سلێمانی(،مستەفا حەمە رەحیم)دا بکاتو بەمجۆرە بۆ ئاوێنە دوا: ئاوێنە :لەماوەی ڕابردودا ژمارەیەکی زۆر شوێنی تایبەت بەمەساج هەبو کە خەڵکانی بیانی کاریان تێدا دەکرد بەاڵم ئێستا لەالیەن بەڕێوەبەرایەتییەکەی ئێوەوە ئاگادار کراون کە تا ٢/١هیچ یەکێک لەوانە لەشوێنەکانی خۆیان نامێنن هۆکاری ئەمە چییە؟ مستەفا حەمە ڕەحیم :بێگومان هەمو شتێ کە لەسەرەتادا دێت جۆرێک لەنارێکوپێکی بەخۆیەوە دەبینێت بۆیە وا پێویست دەکات کە پێداچونەوەی بۆ بکەین بۆ زیاتر ڕێکخستنیو کۆنترۆڵکردنی بەو شێوەیەی کە دەمانەوێت .لەسەرەتادا ئەو سەنتەرانە ژمارەیان زۆر کەمبو بەاڵم لەبەر ئەوەی خەڵکەکە زۆر زو شاری یاری سلێمانی پێی ئاشنابون وە سەریان تێکرد وای لێهات زۆر شوێن ئەم سەنتەرانەی سەنتەرانە بۆتە شوێنێک بۆ کاری وادەکات کە خەڵکی بەشێوەیەکی دەکرێت زۆر زۆر لەوە زیاترەو رەنگە لێبکرێتەوەو ژمارەیان گەیشتە هەژدە سێکسیو خۆبەتاڵکردنەوە ،تا چەند نهێنی هەمو ئەو کارانە ئەنجامبدات .وەکو ڤایرۆسێک کاریگەریشیان هەبێت سەنتەر لەدەرەوەی هۆتێلەکان .ئەم سكااڵیانە ڕوبەڕوتان دەبۆوەو گەر ئێمە خۆمان بەهەڵەدا نەبەین ئەو لەسەر خەڵکانی ئەو گەڕەکانەی چونکە سیانیان لەناو هۆتێلەکاندا دەگەیشتە التان؟ گەنجانەی لەواڵتەکەی خۆمانەوە بۆ کە تێیدا دەژینو ببنە هاندەری مستەفا حەمە رەحیم :کاری سێکسی گەشتوگوزار دەچنە دەرەوە زۆربەیان ژنانی تر بۆ باڵوبونەی زیاتری ئەو بون ،پازدەیان لەدەرەوەی هۆتێلەکان بون کە ئەمان چەند کێشەیەکیان هەبو وەک سێکس بەمانا تەواوەکەی نەبونی ئەم شوێنانە پاڵیان پێوە دیاردەیە بەهۆی تێکەاڵویو دراوسێتی لەوانە لەڕوی کۆمەاڵیەتییەوە نزیک بڕوا ناکەم! رەنگە دەگمەن کاری دەنێت کە بچن بۆ بەسەربردنی کاتو کردنیانەوە ،ئەمە لەالیەکەوە لەالیەکی هەندێ شوێن بون کە خەڵکەکەی وا ڕوی دابێت ،بەاڵم رەنگە هەندێ خۆبەتاڵکردنەوە کە ئەمە جارێکیتر ترەوە کوردستان بەدەیان کۆمپانیای گلەییان هەبو جگە لەوەش هەنژێک هەڵسوکەوتی تێدا کرابێت کە بەالی هۆکارێکی شاراوەیە بۆ گواستنەوەی بیانیو هەزارەها خەڵکی ئەجنەبی لەم سەنتەرانە لەکارەکەی خۆیان گەنجەکەوە بوبێتە مایەی ئاسودەیی .نەخۆشی بۆیە گەر لەشارەکانی تێدایە کە بۆ ژیانو گوزەران رویان لەم الیاندابوو بەالڕێدا برابون بۆ کاری تر ئەگەر باسی سێکس بکەین ئەو خۆماندا ئەم شوێنانە بەئاشکرا شارەکردوە پێویستیان بەوەیە کە بۆیە لەسەر داوای پارێزگاری سلێمانی سەنتەری مەساجانە هاندەر نەبون بۆ هەبنو بەپێی یاسا ڕێکبخرێنو شوێنێکیان هەبێت وەختێکی خۆشی لیژنەیەک پێکهات کە سەرجەم الیەنە سێکس بەڵکو زۆر شوێنیتر هەیە لەم لەژێر کۆنترۆڵی تەندروستیدابن واتە تێدا بەرنەسەر بەتایبەتی کە ئێمە پەیوەندیدارەکانی تێدابو بۆ ئەوەی شارەدا کە هیچ جۆرە ڕێکخستنێکی دیسکۆو نایت کڵەپو سەماخانە ڕاهاتوین بەوەی هەر تاریک داهاتو پێداچونەوە بکەین بۆ کارەکانیان چ بۆ نەکراوەو بەبەرباڵوی هەن بکرێتەوە بەاڵم دوبارەی دەکەمەوە بوە شەو هەرکەس بڕۆینەوە ماڵی لەڕوی پیشەییەوە چ لەڕوی گونجانی هەندێکیان لەژێر پەردەی سواڵکردندا کە بەیاسا رێکبخرێنو لەژێر چاودێریدا خۆمانو شار چۆڵبکەین خەڵکێکی شوێنەکانیانەوە هەندێکیان دابخرێن .هەندێکیان لەژێر پەردەی ئەوانە بن چونکە ئەمە وادەکات ئەوانەی گەشتیار بێت نازانێت بچێت بۆ کوێ ئەوەبو لەکۆی پانزە سەنتەر دوانزە هاتون بۆ گەشتوگوزار یان ئاوارەکانی ناوماڵەکان بێتە دەرەوەو رێکبخرێن ،بەاڵم ئەمانە یەکێکن لەپێداویستییە سەنتەریان داخرانو تەنها سیانیان خواروی عیراق بەدەیان شوێن کاری بۆ نمونە ئێمە پێشتر دە شوێنی گەشتیارییەکان ،چونکە خەڵكێک ماوەتەوە .هەر دوای ئەمە بڕیارێ سێکسی تێدا دەکرێت بەتایبەتی سەماکردنمان هەبو کە ئەوپەڕی لەئێرانەوە ڕو لێرە دەکات هەمو دەرچو کە سەنتەری مەساجەکان لەماڵەکاندا بەبڕوای من ئەمە چل ئافرەتی تێدا بو کە هەمویان خاكو ئاوو شاخو چیاو ڕوبارەکانی تەنها لەناو هۆتێلەکاندا ڕێگە پێدراوە کاریگەری خراپی هەیە چونکە ئەوانە ژمارەی تەلەفۆنو ناوی ڕاستەقینەو خۆی لەشارەکەی ئێمە جوانترە بەاڵم وە لەدەرەوە قەدەغەکراوە بۆیە ئەو لەژێر هیچ کۆنترۆڵێکدا نینو لەڕوی خوازراویانو ژمارەی پێناسی باری دێتە ئێرە ،تا جەوێک بگۆڕێتو بڕێک سێ سەنتەرەی تریش کە ماون تەندروستییەوە چاودێری ناکرێنو شارستانییانو پشکنینەکانی کە لەو ئازادییەی مومارەسە بکات کە ئاگادارمانکردون کە هۆتێل بدۆزنەوە کەس نازانێت هەڵگری چ ڤایرۆسێکنو مانگانە بۆیان دەکرا الی ئێمە لەفایلی لەواڵتەکەی خۆی نییە .بۆیە کردنەوەی ئەوکات دەتوانن کاری خۆیان بکەن ،چ نەخۆشییەکیان هەیە .من باوەڕم تایبەتیدا پارێزراوبو بۆ ئەوەی زیاتر ئەو شوێنانە وا دەکات گەشتیارەکان بەاڵم تا ٢/١دوا مۆڵەتیانە بۆ ئەوەی بەقاعیدەیەک هەیە هەر شتێک لەسەر کۆنترۆڵیان بکەین لەهەمو ڕویەکەوە ،زیاتر بمێننەوە وە ریکالمێک بێت بۆ شەقام قەدەغەت کرد دەچێتە مااڵنەوە بەاڵم ژمارەی ئەو مااڵنەی کە ناویان هێنانی خەڵکی تر بۆ واڵتەکەمان کە لەدەرەوەو بەئاشکرا کاربکەن. ئاوێنە :دەنگۆی ئەوە باڵوبو ئەم بێگومان قەدەغەکردنی ئەم دیاردانە دەبرێتو کاری لەشفرۆشی تێدا لەڕوی ئابورییەوە زۆر یارمەتیدەرە بۆ
داخستنی ههندێک لهمهساجهکان لهبهر نهبونی مهرجی تهندروستیو الدان بو لهپیشهکهی خۆیان
فۆتۆ :ئارام کهرێم واڵتەکەمان. ئاوێنە :ئێوە تا چەند پێشنیازتان کردوە کە سەماخانەو دیسکۆو هەندێ شوێنیتر بەئاشکرا هەبن؟ مستەفا حەمە ڕەحیم :ئێمە تا ئێستا هیچ پێشنیازێکمان نەکردوە، بەاڵم داواکاری خەڵک لەسەر ئەوە زۆرەو تا ئێستا لەسەر ئاستی بااڵ لەگەشتوگوزارەوە یاسایەک دەرنەچوە تایبەت بێت بۆ دانانی سیستمێکی گونجاو بۆ کردنەوەی نایت کڵەپو دیسکۆو ئەو شوێنانە ئەوانەی کە هەن هیچ خەسڵەتێکی دیسکۆو نایتکڵەپیان تێدا نییەو ئەو شوێنانەی کە هەن تەنها رێستورانتێکی ئاسایین. ئاوێنە :بەبڕوای تۆ کۆنترۆڵکردنو شوێنەکان زۆربەی داخستنی دەستی کێی لەپشتەوەیەو بەجۆرێک لەجۆرەکان بەهێزکردنی الیەنەکانی تر نییە؟ مستەفا حەمە رەحیم :گەر ئێمە تەنها وەکو الیەنە پیشەییەکە تەماشای بکەینو کاری بۆ بکەین جیاوازە بەاڵم رەنگە هەندێ فشارو کاریگەری چەند الیەنێکی دیاریکراو لەسەر ئاستی بااڵ هەبێت بەاڵم لەو بڕوایەدام هەمو ڕێگە گرتنێک زەرەری زۆرترەو بەپێجەوانەوە باڵوبونەوەی دیاردەکەی بەرەو زیاتر دەڕوات بەاڵم
بەشێوەیەکی پەردەپۆش کراو کە ڕەنگە لەپێنج ساڵی داهاتودا چەندان ڤایرۆسی جۆراوجۆر باڵوببنەوە چونکە بنەبڕی کارەکە ناکرێتو بەناو شارەکەدا باڵودەبنەوە تەنها شتێ ئەوەیە کاتێک لەالیەن هێزەکانەوە ئاگاداردەکرێنەوەو بانگدەکرێن یان لەالیەن خەڵکی گەڕەکەکەوە مەزبەتەیان لێدەکرێتەوە لەو گەڕەکە دەڕۆنو دەچنە گەڕەکێکی تر کە ئەمە بەهیچ جۆرێك چارەسەر نییە. ئاوێنە :ئەی باشە کە ئێوە ڕاتان وایە بۆچی زۆربەی شوێنەکان بەشوێنی مەساجەکانیشەوە داتانخستون؟ مستەفا حەمە رەحیم :نەخێر ئێمە دایان ناخەین خۆی هەژدە شوێنی مەساج هەبو کە سیانیان لەناو هۆتێلەکاندا بو پانزەیان لەدەرەوە بون بەاڵم ئێستا تەنها پێنجیان خراونەتەوە ناو هۆتێلەکانو چەند دانەیەکیان داخراون چونکە هەندێکیان مەرجی تەندروستییان تێدا نەبو یاخود لەکارو پیشەکەی خۆیان الیاندابو بۆیە داخران.بەاڵم مەسەلەیەک هەیە دەڵێت ئەوەی حوشترەوانی بکات دەبێت سەردەرگاکەی بەرز بێت سلێمانی وەک شارێکی پایتەختی ڕۆشنبیریو کراوەو وەک شارێکی گەشتیاری دەبێت ئازادی مرۆڤ تیایدا زۆرتر بێت .
رێژەی خۆکوشتنی پیاوان ڕو لەزیادبونە ئا :ئاوێنە بەپێی ئامارەکانی بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگاری سلێمانی ڕێژەی خۆکوشتنی پیاوان لەساڵی رابردوداو لەسەرەتای ئەمساڵیشدا ڕو لەزیادبونە ،بەرێوەبەری پۆلیسیش جەخت لەسەر ئەوە دەکاتەوە کە بەرزبونەوەی ئەم ڕێژەیە لەپیاواندا بەپلەی یەکەم هۆکاری بێکارییە بەاڵم توێژەرێکی کۆمەاڵیەتی هێشتا ڕێژەی کوشتنی ژنان بەزۆرتر دەزانێتو ئەوەش دەگەڕێنێتەوە بۆ دواکەوتویی کۆمەڵگە. سەرکەوت ئەحمەد وتەبێژی پۆلیسی سلێمانی ئەوەی ڕاگەیاند کە لەساڵی ڕابردودا ڕێژەی کوشتنو خۆکوشتنی پیاوان ڕو لەزیادبونە کە ئەمەش چەندان هۆکاری جۆراوجۆری هەیە لەوانە نەبونی دەرفەتو هەلی کاری
گونجاو بۆ گەنجەکان کە هۆکارێکی سەرەکییە بۆ ئەوەی گەنجەکان لەژیان بێزارببنو خۆیان بکوژن ،لەالیەکی ترەوە چەندان کێشەی کۆمەاڵیەتی هەن کە گەنجان کەمتر تەحەممولی دەکەنو ئاسانترین رێگە بۆ ئەوان راکردنە لەژیانو ناتوانن ڕوبەڕوی گرفتەکانیان ببنەوەو چارەسەری بکەن .ئەمە لەکاتێکدایە کە رۆژانە ژنان لەداخی کەسوکارو بنەماڵەو خێزانەکانیان خۆیان دەسوتێنن یان دەسوتێنرێن بەاڵم سەرکەوت ئەحمەد بڕوای وایە کە ژنان زۆرتر خۆیان خۆیان دەسوتێنن نەک بسوتێنرێن " ژنان زۆرتر بەهۆی کێشەی کۆمەاڵیەتییەوە خۆیان دەسوتێنن بەاڵم پیاوان بەهۆکاری ئابوریو چەندان هۆکاری تر ڕوبەڕوی مەرگ دەبنەوە جگە لەوەش ڕەنگە زۆرێک لەو ژنانەی خۆیان دەسوتێنن بمێنن بەاڵم پیاوان ئەو بابەتانەی بۆ خۆکوشتن بەکاریدەهێنن وەک دەمانچە
یان خۆخنکاندنەوە ڕاستەوخۆ لەناویان دەبات" .ئەژی محەمەد توێژەری کۆمەاڵیەتییەو ماوەی جەند ساڵێکە لەڕێکخراوە بیانییەکاندا کاردەکات بەدروستی نازانێت کە پیاوان زیاتر ڕوبەڕوی مەرگ ببنەوەو ئەو ڕای وایە ئەگەر بەڕێژەش زۆرتر پیاوان خۆیان کوشتبێت هێشتا ناگاتە نیوەی ئەو ڕێژەیەی کە ڕوبەڕوی ژنان دەبێتەوە" پیاوان خۆیان حاکمو سەردارن کاتێکیش خۆیان دەکوژن ئیجبار ناکرێن بەإڵکو خۆیان بەئیختیاری ڕادەکەن لەکۆمەڵێک بەرپرسیارێتیو خۆیان دەدزنەوە لەژیان بەاڵم ژنان لەم واڵتەدا هەمیشە ڕوبەڕوی مەرگ دەبنەوە لەهەر کاتو ساتێکداو کاتێکیش ئیجبار دەکرێن خۆیان بسوتێنن دەبێت لەکاتی ئیعترافاتدا هەرگیز دان بەو ڕاستییەدا نەنێنو بڵێن خۆمان کردومانە نەک لەالیەن خۆکوشتنی پیاوان چهندین هۆکاری جیاوازی ههیه کەسەوە هاندراوین".
فۆتۆ :ئارام کهریم
18
گەمە نوێکەی یەکێتی! شوان حەمە ،نەرویج
hamashwan.awene@yahoo.no
دورکەوتن���ەوەی موتڵەقی تاڵەبانی لەڕابەریکردنی یەکێتی ،ئەو حیزبەی خستوەتە دۆخێکی دراماتیکییەوە .دو سەفەری خێراو کورت ماوەی مەسعود بارزانیو سەفەرێکی نێچیرڤا ن بارزانیو سەردانی نەوشیروان مستەفاو سەفەری نهێنی قاس���م س���ولەیمانو ئەوانیتر بۆ الی یەکێتییەکان ،بە ڕونی گوزارشت لەدۆخی ئێستای چاوەڕوانکراوی ـ حساب بۆ نەکراوی یەکێتی دەکات. زۆرێک لەچاودێران وای دەبینن کە پرسی "نە مەرگ ،نە ژیان"ی تاڵەبانیو ی باڵباڵێن���ی س���ەرکردایەتییەکەی هێن���دەی ترئەو حیزبە ب���ەرەو بێ باوان دەبات ،هاوزەمان چاوچنۆکی دوس���ەرەی پارتیو بزوتنەوەی گۆڕان لەس���ەر یەکێتی ،زیاتر لەهەرکات نمایشی ڕاوچیو نێچیر دێننە پێشچاو ،بەاڵم ئەوەی یەکێتییەکان لەئێستادا پەیڕەوی دەکەن ،پێچەوانەی پێشبینیی چاودێرانە. یەکێتییەکان لەالیەک شەریکەبەش���ی حکومەتو بودجەن لەگەڵ پارتیداو ئامادەنی���ن گوێ لەئۆپۆزیس���یۆن بگ���رن ،لەالیەکی تر ش���ەریکە بۆچونی ئۆپۆزیس���یۆنن دژی پارت���ی لەپەرلەماندا ئەندامانی لیس���تی س���ەوز هانی ئۆپۆزیس���یۆن دەدەن تا نوکی ڕمەکان ئاڕاستەی سەر سینگی پارتی بکەن، بەتایب���ەت لەپەیوەند بەس���نوردارکردنی دەس���ەاڵتەکانی س���ەرۆکی هەرێم. بەاڵم لههەماناکات لەڕێگەی س���ەرۆکی پەرلەمان���ەوە ،کە یەکێتییە ،جوڵەی فراکس���یۆنەکانی ئۆپۆزیس���یۆن س���نوردارو بێ چارە دەهێڵن���ەوە ،بەمەش خزمەتێکی گەورە بەدۆخی مانەوەی دەسەاڵتی بارزانییەکان دەکەن. یەکێتییەکان بەئاش���کرا ڕایانگەیاندوە کە نایانەوێ لەگەڵ ئۆپۆزیس���یۆن بەری���ەک بک���ەون ،هەمان���کات داوادەکەن ک���ە نابێت حکوم���ەت بەرنامەی ئۆپۆزیس���یۆن جێبەج���ێ ب���کات! ئەمە لەکاتێک���دا ڕودەدات کە هەرس���ێ سەرکردەکەی ئۆپۆزیسیۆن ،بێ ئامادەبونی یەکێتی ،لەگەڵ مەسعود بارزانی کۆدەبنەوە. گەم���ەی ئەم جارەی یەکێتی گەمەیەکی دوس���ەرە .ش���ەریکی حکومەتو بودجەیەو دژی ئۆپۆزیسیۆنە .شەریکی بۆچونی ئۆپۆزیسیۆنەو دژی پارتیو بارزانییە .ئەوەی جێگەی س���ەرنجە لەهەردو نمایشەکەدا یەکیتی تاڕادەیەکی زۆر ڕۆڵی بن سێبەر دەگێڕێت .ڕوبەڕوبونەوە سەرەکییەکەش لەفۆرمی گشتیدا لەنێوان ئۆپۆزیسیۆنو پارتیدایە. تائێستا یەکتییەکان توانیویانە ئاگری ڕوبەڕوبونەوەی نێوان ئۆپۆزیسیۆنو پارتی خۆشتر بکەنو خۆشیان لەتەنیشتەوە بینەری بەرژەوەندخوازبن ،بەاڵم پرسیارەکە ئەوەیە ،ئایا یەکێتییەکان بەهەنگاوی "دارەکە لەناوەڕاستدا بگرە" دەتوانن قۆناغەکە تێپەڕێنن؟ یان لەبێ تاڵەبانیدا ،بێ ئەوەی بەخۆیان زانیبێت، لەئایندە نادیاریدا دەژین؟ وەاڵمی پرس���یارەکە بە تەمومژاوی دەمێنێتەوە تا هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستانو شارەوانییەکانی هەرێم.
) )361سێشهممه 2013/1/22
ژیان لهکهمپی ئاوارهکانی رۆژئاوای کوردستان لهعهربهت کهمپ���ی ئاوارهکانی کوردانی رۆژئاوا (س���وریا) لهناحیهی عهربهتی س���هر ب ه پارێزگای س���لێمانی ک���ه پێکهاتون ل ه 158خێزانو دابهش���دهبن بهس���هر 518کهس���دا کهزۆرینهیان مناڵن کهههمویان خهڵکی دێرهروس���ی سهر ب ه پارێزگای حهسهکهن. لهم فۆتۆ ستۆریهدا ،بێساران تۆفیق رۆژێک لهژیانی ئهو ئاوارانه دهگێڕێتهوه.
منداڵێک چاوڕوانی جێگهی حهوانهوه دهکات
لهکاتی داگرتنی بلۆک بۆ دروستکردنی شوێنی نیشتهجێبون
مناڵێک بلۆک دهگوازێتهوه بۆ دروستکردنی خێمهیهکی نیشتهجێبون
پیرهمێردێک بهم رۆژگاره کاتی لهم شوێنهدا بهسهردهبات
ژیانی چهند خێزانێک لهکهمپهکهدا
منااڵن ناخۆشترین ژیان بهسهردهبهن
بهم سهرمایه ژیانیان لهخێمهدا بهسهردهبهن
گهورهو بچوک ژیانیان لهچاوهڕوانیدا دهبهنهسهر
مناڵێک بههیواوه لهژیان دهڕوانێت
داپیرهیهک بهبزهوه لهنهوهکهی دهروانێت
تایبهت
تایبهت
رێکەوت 2013/1/21
) )361سێشهممه 2013/1/22
ئاگاداری
هاواڵتی (بۆکان محەمەد ئەحمەد) خاوەنی کارگەی (یادگار بۆ دروس���تکردنی پالستیک) بەپێی نوس���راوی ژوری بازرگانی ژمارە ( )783لە ()2013/1/17 داوادەکات کەناوی پرۆژەکەی لە (کارگەی یادگار بۆ دروس���تکردنی پالستیک) بگۆڕێت ب���ۆ (کارگەی ژیا بۆ کاری پالس���تیکی) رەزامەندی الیەنە پەیوەندی دارەکانی وەرگرتوە ،هەرکەس���ێک یان الیەنێک الری هەیە لەگۆرینی ناوی ئەم پرۆژەیە با لەدوای دەرچونی ئەم رۆژنامەیە لەماوەی 15رۆژدا پەیوەندی بکات بەم فەرمانگەیەوە بەپێچەوانەوە ناچار دەبین ناوی پرۆژەکەی بۆ بگۆڕین.
دادنوسی یەکەمی سلێمانی دادنـوس فاروق کالن ش���ەریف
کتێب ،گۆڤار رۆژنامه ،نامیلکه
دروستکردنی دیکتاتۆر لهرێگهی دهستورهوه ...پاشماوە ی لهناكاو واته لهکارخس���تنی حاڵهت��� ههم���وو رێو ش���وێنه یاس���اییهكانو ی رێگهدان بهپێش���ێلكاریو دهستدرێژ دهس���هاڵت بۆ ئهو شوێنو پنتانهی ك ه بهیاس���ا قهدهغهن .حاڵهت���ی لهناكاو ی ههستیارو مهترسیداره ئهوهندهشتێك كه تهنها دهبوو لهدهس���ت پهرلهماندا بێ���ت (وهك لهدهس���توریعێراقی���دا هاتووه) نهك لهدهس���هاڵتیس���هرۆكی ههرێ���م .چونك ه لهحاڵهت���یلهناكاودا ههموو ئازادیهكان لهژێر ههڕهش���هدانو دورن لهپاراستنی یاساییهوه. )6لهههم���وو ئهوان���هیسهریش���هوه ترسناكتر ئهوهیه سهرۆكی ههرێم بۆی ههی���هكههێزهكانیرژێم���ی بهغدا بۆ ههرێمی كوردس���تان بانگ بكات .لهم ی دهس���تورهداو لهوبهش���هدا كه باس��� دهسهاڵتهكانی سهرۆكی ههرێم دهكات ی 65بڕگ��� هی دوازدهههم���دا لهم���اده بهدهق هات���ووه "رێگ���ه دان بههاتنی بهشێك لههێزه چهكداریه فیدڕاڵیهكان ب���ۆ كوردس���تان _عی���ڕاق لهكات���ی پێویستدا .پاش وهرگرتنی رهزامهندی ی عێراق لهسهر پهرلهمانی كوردس���تان هاتن���ه ژورهوهی ئهم هێزان���ه" .واته س���هرۆكی ههرێم دهتوانێت س���وپای ی بان���گ ب���كات بهرهزامهندی عێراق��� پهرلهمان بهبێ ئ���هوهیهێچ رێژهیهك بۆ ئ���هم رازیبون���هیپهرلهمان دیاری
سوپاسو پێزانین
چاپخانەی ئاوێنە بۆ چاپکردنی:
19
بەناوی بەڕێوەبەرو مامۆستایانی قوتابخانەی (رەفیق حیلمی)یەوە سوپاسو پێزانینی خۆمان ئاڕاستەی هەردوو بەڕێزان (فەرمان محەمەد ئەمین(فەرمان ماوەتی))دەکەین کە هەستاوە بە بەخشینی کۆمپیوتەرو هەروەها (تەیب حەمە ئەمی���ن عەبدولقادر قازی) کە هەس���تاوە بەچاککردنەوەی چەند کەلوپەلێکی بینای قوتابخانەکەمان ،هیوادارین نمونەیان زۆربێتو سوپاسیان دەکەین.
تەها ئەولکەریم محەمەد بەڕێوەبەری قوتابخانەی رەفیق حیلمی
ونبوون 07701471518 )053(3210501 )053(3210502
بكرێت .واتهسهرۆك كهخۆیسهرۆكی ی لهپهرلهماندا حیزبێكه و فراكس���ێۆن ی ههیه، ههیهو چهندان هاوپهیمانیش��� بهئاس���انی دهتوانێ���ت رێژهیهك���ی ژماره105 : بچ���وك بۆ ئ���هم بڕی���اره پهیدابكاتو بهڕێوهبهرایهتی گشتی فهرمانگهكانی داد ئ���هو كارهئهنجام ب���دات كه بهدرێژا بهروار 2013/1/20 : ی دادنوسی سلێمانی2/ ی فهرمانگه مێژووی بزوتنهوهی كوردی بهخیانهت كارگێڕیو خۆیهتی ی س���وپای لهقهڵهم���دراوه .واته هێنان ئاگاداری عێراق بۆ سهركوتكردنی ههرشتێك ك ه سهرۆك بهمهترسیدهزانێت. بهپێی ئهو داوایهی كه لهالیهن داواكار پێشكهش بهم فهرمانگهیه كراوه لهالیهن پاش ئهم ههموو خهبات و تێكۆشانهی (س���هرههنگ ش���اوەیس محەمەد) له()2013/1/9خاوهن���ی كارگهی (لڤین بۆ ك���ورد ،ت���ازه بهت���ازه دهیانهوێ���ت دروستكردنی مهڕمهڕ -پڕۆژهی پچوك)داوای تۆماركردنی ئهو ئامێرانهی كردوه خیانهتیش بهیاساییبكهنو شهرعیهت ی كه لهئامێری میكانیكی ژماره ( )65ساڵی ( )1953باڵویدهكهینهوه ههر كهسێ بۆ بدۆزن���هوه .بهههم���وو پێودانگێك خۆی به پهیوهندیدار یان خاوهنی ههریهك لهو ئامێرانه دادهنێ لەماوهی ()15 ئهم بڕگهی ه هێنده ترسناكه كه بههیچ س���هردانی ئهم فهرمانگهیه ب���كات به پێچهوانهوه به ن���اوی داواكارهوه تۆمار ش���ێوهیهك نابێت لهدهس���هاڵتهكانی دهكرێتو بڕوانامهی پێدهدرێت .لهگهڵ ڕێزدا... س���هرۆكدا بێت (بهتایبهت���یبۆ هێزه سیاس���یهكانی ئێمه ك���ه مێژویهكیان دادنوسی سلێمانی2/ لهوهرگرتنیكۆمهكی سوپایدهرهوهی سۆران یادگار ڕەشید ههرێم���دا ههیه) .دهبوو ئ���هم بڕگهیه لهدهسهاڵتیپهرلهماندا بێت و بهرێژهی *ئامێرهكان: ی مهڕمهڕ عدد /4/كارهبایی دو لهسهر س���ێی پهرلهمانیش نهبێت .1 ،قاڵبی دروس���تكردنی س���نگی كهوانتهر بهبهرد ك���هس نهتوانێ���ت ئ���هو كارهئهنجام ماتۆڕ ()0.75kwبۆ ههریهك ماتۆڕ/تركی. بدات. ا -ژماره -نییه ئهمه تهنها بهشێکی کهمه لهو دهسهالت ه ب -ژماره -نییه زۆرانهی که رهشنوسی دهستوری ههرێم ج -ژماره -نییه بهس���هرۆکی ههرێم���ی داوه .ئایا لهم ه د -ژماره -نییه زیاتر رێخۆش���کردن ههی���ه بۆ حوکمی .2عجانه بۆ تێكهڵكردنی مەواد – كارهبایی ماتۆڕ /بێ ژماره –تركی. تاکرهوی و دروستکردنی دیکتاتۆر؟ .3كۆمپرێسهری ( )200لتری سوری -بێ ژماره.
ی ونبوه بهناوی (شێرزاد كەریم علی) ی ژوری بازرگانی سلێمان * ناس���نامهیهك ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی کۆپانیای ئاوێنه. ی (زانا حم ه س���دیق ی بازرگانی س���لێمانی ونبوه بهناو ی ژور * ناس���نامهیهك عەزیز)ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی کۆپانیای ئاوێنه. ی (بهشدار حسێن عەبدواڵ) ی بازرگانی سلێمانی ونبوه بهناو ی ژور * ناسنامهیهك ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی کۆپانیای ئاوێنه. ی (حسێن شاكر رهمهزان) ی ونبوه بهناو ی بازرگانی سلێمان ی ژور * ناسنامهیهك ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی کۆپانیای ئاوێنه. ی (یونس عەبدولرەحمان ی ونبوه بهناو ی بازرگانی سلێمان * ناسنامهیهكی ژور مەحمود)ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگ هی کۆپانیای ئاوێنه. ی (هاودهنگ ئاوات فائق) ی بازرگانی سلێمانی ونبوه بهناو ی ژور * ناسنامهیهك ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی کۆپانیای ئاوێنه. ی ونبوه بهناوی (هێمن ساڵح محەمەد) ی ژوری بازرگانی سلێمان * ناسنامهیهك ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی کۆپانیای ئاوێنه. ی ڕەفیق تۆفیق ی (دیار ی ونبوه بهناو ی ژوری بازرگانی سلێمان * ناسنامهیهك قەزاز) ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی کۆپانیای ئاوێنه. ی (جەلیل ئیبراهیم كازم) ی بازرگانی سلێمانی ونبوه بهناو ی ژور * ناسنامهیهك ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی کۆپانیای ئاوێنه. ی ونبوه بهناوی (س���هردار ئەحمەد ی بازرگانی س���لێمان ی ژور * ناس���نامهیهك ساڵح) ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی کۆپانیای ئاوێنه. ی (عصام كەریم محەمەد) ی بازرگانی سلێمانی ونبوه بهناو ی ژور * ناسنامهیهك ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی کۆپانیای ئاوێنه. ی بازرگانی سلێمانی ونبوه بهناوی (ئارام كەمال مەجید) ی ژور * ناس���نامهیهك ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی کۆپانیای ئاوێنه. ی (عوس���مان سدیق ی ونبوه بهناو ی بازرگانی س���لێمان ی ژور * ناس���نامهیهك عەبدواڵ)ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگ هی کۆپانیای ئاوێنه. ی ونبوه ب ه ناوی (پش���تیوان عەبدو اڵ ی س���لیمان ی بازرگان ی ژور ناس���نامهیهك ئەحمەد) ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی کۆپانیای ئاوێنه. ی (ههردی لهتیف حەمه) ی ونبوه بهناو ی بازرگانی سلێمان ی ژور * ناسنامهیهك ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی کۆپانیای ئاوێنه. *بروانامەیەکی پۆلی دوانزەی ئامادەی���ی بەناوی (تارا عومەر عارف) ونبووە، ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی کۆمپانیای ئاوێنه.
بۆردیۆو هونەر ...پاشماوە دەرچوون لە سیستم بۆردیۆ ب���ۆ خۆڕزگارک���ردن لەهەر فیکرێک کە باس لە "سیستم" دەکاتو لەوێشەوە باس لەبوونی هەندێک پەراوێز یان ئەگەری گۆڕان لەناو "سیس���تم"دا دەکات ،لە قسەکردنیدا لەسەر دونیای کۆمەاڵیەت���ی باس لە بوونی دوو واقیع دەکات لەناو هەر واقیعێکدا .یەکەمیان ئەو واقیعە بابەتییەیە کە دەکرێت بەچاو بیبینی���نو بیپێوین ،وەک س���ەرمایەو دەزگاو دەرکەوت���ە مادییەکان���ی تری واقیع ،کە ئەمانە لەش���ێوەی بونیاددا ئام���ادەن ،بونیادێ���ک ک���ە مەوقیعە کۆمەاڵیەتییە جیاوازەکان نیشانئەدات. دووهەمیان ئەو واقیعەیە کە پەیوەندی ب���ە پراکتیکو جوڵەو حەزو ویس���تو کردەی ئینسانەکانەوە هەیە .یەکەمیان واقیعە وەک چوارچێوەیەکی گش���تی، دووهەمیان واقیعە وەک جوڵەو کردەی جیاوازی ناو ئەو چوارچێوە گشتییەدا. یەکەمیان کەم تا زۆر واقیعێکی پێدراوە، دووهەمی���ان واقیعێکی دروس���تکراوە. یەکەمی���ان دەرەکیی���ە ،دووهەمی���ان ناوەکییە ،یەکەمیان هەم ڕێ لەهەندێک ش���ت دەگرێتو هەم ڕێ ب���ۆ ڕوودانی هەندێک شت خۆشدەکات ،دووهەمیان مان���او هەڵوێس���تو پراکتیکی تایبەت بەرهەمدەھێنێت لەبەرامبەر ئەو ڕێگرو ڕێپێدانانەدا .وەکچۆن یەکەمیان شتێکی ئەبەدی نییەو دەکرێت دەسکاریبکرێتو بگۆڕدرێت ،دووهەمیش���یان ئەبەدیو بێگ���ۆڕان نیی���ە ،هەم���وو بکەرێک���ی کۆمەاڵیەتی دەش���ێت بی���رو بۆچوونو هەڵوێس���تو زەوقو هەڵب���ژاردنو ح���ەاڵڵو حەرام���ە کۆمەاڵیەتییەکانی بگۆڕێتو دەس���کاریبکات .بۆ نموونە دەش���ێت ئەوەی دوێنی کەس���ێک بە حەرامی زانی���وە ئەمڕۆ ب���ە حەرامی نەازنێتو ئەوەی ئەمڕۆ وەک حەاڵڵێکی کۆمەاڵیەت���ی دەیبینێ���ت ،دەش���ێت س���بەینێ ببێت بە ح���ەرام لەالی .بە زمانێک���ی کەمەکێک قورس���تر بدوێم، ئەوەی بۆردیۆ لێ���رەدا ئەنجامیئەدات
تێکەڵکردنی "فیزی���ای کۆمەاڵیەتی"و "فینۆمینۆلۆژی���ای کۆمەاڵیەتی"ی���ە بەیەکتری .فیزیای کۆمەاڵیەتی زانستی ناسینی ڕووکارە فیزیاییو مادییەکانی دونیایەو فینۆمینۆلۆژیای کۆمەاڵیەتیش زانستی ناسینی ڕووە ناوەکیو ڕەمزیو ئیرادیو کردەییەکان���ی دونیایە .ئەم دەستپێکە وادەکات بەردەوام وێنەیەکی زانس���تیترو دینامیکیت���رو ئاڵۆزت���ری دونیام���ان هەبێت ،لەو وێنە س���ادەو گش���تگیرانەی بەناوی "سیس���تم" یان هەر "گش���تێکی گەورە"ی نادینامیکی ترەوە دەدوێن. فرانکفۆرتیی���ەکان لەن���او نەخش���ە تیوریو میتۆدییەکەی بۆردیۆدا س���ەر بە ش���ێوازی یەکەمی زانس���تن ،واتە ئەوان کەس���انێکن هەڵگ���ری دیدگای "فیزیای کۆمەاڵیەت���ی"ن ،تەنها باس لەو سیس���تمو بونیادان���ە دەکەن کە ئینسانەکان وەک بوونەوەری بێئیرادەو بێکردەی س���ەربەخۆ ،وەک کەس���انی بێبڕی���اری ئ���ازاد ،ئاراس���تەدەکەنو ئەوانن هەڵبژاردنو بڕیارو پراکتیکەکان بەسەر کەسەکاندا دەسەپێنن .دەکرێت ئەدۆرن���ۆو مارکۆزە وەک نوێنەری ئەم شێوازە لە ڕوانین بۆ کۆمەڵگا ببینین. هاوکات ڕەنگە باش���ترین کەسێک کە نوێنەرایەتی میتۆدی "فینۆمینۆلۆژیای کۆمەاڵیەتی" بکات ،واتە وەک کەسێک ئینس���ان تەنها وەک ئیرادەو ئازادیو بڕیاری سەربەخۆو رەس���ەن ببینێت، بەب���ێ بونیادو ڕێگ���ری بابەتی ،جان پۆل س���ارتەر بێت .س���ارتەر ئینسان وەک بوونەرێک دەبینێت کە مەحکومە ب���ە ئ���ازادی ،مەحکومە ب���ە بڕیاری س���ەربەخۆو ئازادانە کە هەموو جەبرە کۆمەاڵیەتیو سیاسیو فەرهەنگییەکان ناتوان���ن نە نە ئازادی لێبس���ێننەوەو ن���ە توان���ای بڕیاردان���ی ئازدانەش. کۆمەڵناس���یی بۆردی���ۆ ب���ە تەنها بە تێکەڵکردنێک���ی س���ادەی "فیزی���ای کۆمەاڵیەت���ی"و "فینۆمینۆلۆژی���ای کۆمەاڵیەت���ی" ،یان ب���ە تێکەڵکردنی
فیکری فرانکفۆرتییەکان بە بوونگەرایی سارتەر ،کۆتایینایەت .مەسەلەکە الی بۆردیۆ کۆکرندەوەی ئەدۆرنۆو سارتەر، یان مارکۆزەو س���ارتەر نییە پێکەوە، بەڵک���و دروس���تکردنی ڕوانینێکە بۆ کۆمەڵ���گا زۆر ئاڵۆزتر لە تێکەڵکردنی ئەو دووانە بەیەکتری. ئینسان وەک بکەرێکی گرنگ بۆردی���ۆ توان���ای س���ەرنجدانو تێبینیکردنو توانای نرخاندیش دەکاتە بەش���ێک لەو زانس���تەی کە دەیەوێت تەماش���ای کۆمەڵگا ب���کات .ئەمەش مانای گرنگیدان بەوەی ئینس���انەکان چی لەسەر ئەو دونیایە دەڵێن کە تیایدا دەژین ،چۆن لێکیئەدەنەوە ،ش���وێنی خۆیان لەو گشتەدا چۆن پێناسدەکەن، چ وێنەیەک ب���ۆ ڕەهەندە جیاوازەکانی ئ���ەو دونیای���ە دروس���تدەکەن ،بە چ جۆرێ���ک مانا بەو وێنانە دەبەخش���ن. هاوکات بۆردیۆ هەوڵئەدات پێ لەسەر گرنگی ئەوەش دابگرێت ئایا هەموو ئەم شتانە دەچنە چجۆرە پەیوەندییەکەوە لەگ���ەڵ بونی���ادە دەرەکییەکان���ەوە، لەگەڵ ئ���ەو بونیادانەدا کەبەش���ێکن لە فیزیای کۆمەاڵیەت���ی ،کە هەڵگری هەندێک جەب���رو فش���ارو میکانیزمی تایبەتی سەپاندنی تایبەتن ،سنووری ئەگەرو هەڵبژاردنەکان دەستنیش���انو زۆرج���ار بەرتەس���کدەنەوە .بۆردی���ۆ لێ���رەدا جیاکاریی���ەک دەکات لەنێوان بونیادی کۆمەاڵیەتیو بونیادی عەقڵی، یان بونیادە مێنتاڵیەکاندا .کەس���ەکان بەھۆی بونی���ادە عەقڵییەکانەوە دونیا پۆڵین دەکەنو دەرکەوتە جیاوازەکانی دەنرخێن���ن ،وات���ە ڕەهەندێکی زاتی گرن���گ بە دونی���ا دەبەخش���ن .بەاڵم ئ���ەم پێداگرتنە لەس���ەر پۆڵینکردنو نرخاندنی تایبەت بۆردیۆ لە س���ارتەر نزیکناکات���ەوە ،چونکە بۆردیۆ پێیوایە ئ���ەو پۆلین���کاریو دابەش���کردنو مانابەخش���ینە بە دونیا لە بۆش���اییدا ڕوون���اداتو بەرهەم���ی ئیرادەیەک���ی
شەخس���ی ڕووت نیی���ە ،ک���ە بەهەڵە وەک ئیرادەیەکی ئ���ازاد وێنادەکرێت، بەڵک���و لەن���او هەندێ���ک س���نوورو دی���وارو تاریکی���دا ،لەن���او کۆمەڵێک کایەو ش���ێوازی س���ەرمایەی جیاوازدا ڕوودەدات ،لەن���او ژمارەیەک���ی زۆر لە پەیوەندیدا ڕوودەدات کە بۆردیۆ ناوی دەنێت هەبیتوس .واتە تاکەکەسەکان لەبەخش���ینی مانادا بە دونیا ئازاد نین بەمانا سارتەرییەکە ،دونیا پەڕەیەکی س���پی نییەو تاکەکەس بەشێوەیەکی ئازادان���ە مان���اکانو لێکدان���ەوەکانو نرخاندنەکانی خۆی لەسەر بنووسێت، بەڵک���و بەردەوام بەش���ێک لە جەبری بونی���ادە دەرەکیی���ەکان ،لەڕێ���گای هەبیتۆسەوە ،بەناوەکی دەکرێنو ئەم جەبرانەش بەش���داردەبن لە چۆنیەتی بینی���نو وێناکردن���ی دونی���ادا .بەاڵم ھی���چ یەکێ���ک لەمانە بەب���ێ ملمالنێ تێناپەڕێت ،هەرگیزی���ش ئەگەرەکانو کردە مێژووییەکان داخراو نابنو وەک ئیمالکردنیان لێنایەت کە کەس���ەکان تیایدا تەنها ئەو ش���تانە بنووس���نەوە کە پێیادەگوترێت .لەس���ەرێکی ترەوە مادامەکی جەبرو سەپاندنی کۆمەاڵیەتی هەیە ،مادام فش���اری بونیادی هەیە، بۆیە هەموو هەوڵدانێک بۆ س���ەپاندنی ئەم یان ئەو هەبیتوس���ی کۆمەاڵیەتی بەس���ەر ئەم یان ئەو ھێ���زدا ،دەبێتە هەوڵدانێک���ی دەس���ەاڵتگەرانەو وەک بەشێک لە ستراتیژیەتی بااڵدەستبوون دەردەکەوێ���ت .ئ���ەم خاڵ���ەش خاڵی تێکەڵبوون���ی سیاس���ەتە ب���ە ژیانی ڕۆژان���ەو بە دیاردەکانی ناو ئەو ژیانە، ه���ەر ئەم خاڵەش���ە وادەکات ش���ێوە جیاوازەکانی کۆمەڵناسیی الی بۆردیۆ، بەتایبەت���ی کۆمەڵناس���یی کولت���ورو کۆمەڵناسیی مەعریفە ،بەشێکبن ،یان جیانەبن ،یان پەیوەندییەکی بەھێزیان بە کۆمەڵناس���یی سیاسییەوە هەبێت. هەرسێکیشیان بەسەریەکەوە بەشێکبن لە کۆمەڵناسیی دەسەاڵتی ڕەمزی.
گەڕاندنەوەی ڕەهەندی سیاسی لەم خاڵەدا بۆردیۆ ڕەهەندی سیاسی دەھێنێت���ە ناو هەموو بیرکردنەوەیەکی تیورییەوە لە کۆمەڵگا ،ئەگەر بونیادە بابەتییە دەرەکییەکان بڕێک لە فشارو داواکاریو جەبرەکانی���ان بخەن���ە ناو دونیای ناوەکی تاکەکەسەکانەوە ،واتە ببن بەبەش���ێک لەو دونی���ا ڕەمزییەی تاکەکەسو گروپەکان دروستیدەکەن، ئەم مەس���ەلەیە تەنها مەس���ەلەیەکی دەرون���ی یان مەعریف���ی ڕووت نابێت، بەڵکو مەسەلەی هەوڵدانی بااڵدەستیو پەیداکردن���ی هەیمەنەی���ە .بەم مانایە سیس���تمە ڕەمزیی���ەکان چەن���دە ڕەنگدانەوەی ئ���ەو دونیا کۆمەاڵیەتین ک���ە لەئارادای���ە ،ئەوەن���دەش ه���ەم ئامرازی پاراس���تنو ھێش���تنەوەو هەم ئامرازی گۆڕانی ئەو دونیایەش���ن .ئەو مۆدێلی پۆلینکردنو دابەش���کردنانەی بەھۆیانەوە کۆمەڵگا دروس���تدەکرێت، دەکرێت بش���بنە ئامرازێک بۆ گۆڕانی ئ���ەو کۆمەڵگای���ە .بەمانەیەک���ی تر مادامەک���ی سیس���تمە ڕەمزیی���ەکان سیستمی کۆمەاڵیەتینو پەیوەندییەکی تایبەتی ھێزو دەسەاڵت دروستیکردون، بۆیە دەکرێت بگۆڕدرێن .ئەمەش مانای ئەوەی م���رۆڤ دەتوانێ���ت لەڕێگای دروس���تکردنی گۆڕانەوە لە وێنەکانی دونیادا خودی ئەو دونیایەی بگۆڕێت، ئینس���ان چۆن وێنای دونی���ادەکات، بەش���ێکی گرنگی دروستبوونو گۆڕانی ئ���ەو دونیایە .ب���ەم مانای���ە بونیادە عەقڵییەکانو سیس���تمە ڕەمزییەکانو ش���ێوازە جیاوازەکان���ی پۆلینکردنی دونی���ا پڕن لە وەزیفەو س���اتەوەختی سیاس���ی ،س���اتەوەختی هەوڵ���دان ه���ەم بۆ ھێش���تنەوەی واقیعو هەم بۆ گۆڕان���ی ئەو واقیع���ە .ئەمەش مانای ئەوەیە کە لەن���او هەموو ئەو پێدراوە کۆمەاڵیەتییانەدا ش���ێوازی بەردەوامی ملمالنێو یاخیب���وونو بەگژاچوونەوەو هەوڵی گ���ۆڕانو نەگ���ۆڕانو تێپەڕینو سەرلەنوێ بەرهەمھێنانەوە هەیە.
ئەوەی کۆمەڵناسیی بۆردیۆ لەزۆرێک لە کۆمەڵناس���ەکانی تر جیادەکاتەوە، ی���ان لەو ش���ێوازانەی ت���ری فیکر کە ب���ەردەوام لەس���ەر جیاکردنەوەی دوو تەورە لەیەک یان لەسەر دروستکردنی دووالیزم���ی جی���اواز کاردەک���ەن ،بۆ نموون���ە دروس���تکردنی دووانەی���ەک لەنێوان بونیادو کردار ،سیستمو بکەر، کۆمەڵ���گاو تاکەک���ەس ،گروپگەراییو تاکگەرایی���دا ،دەڵێم بۆردی���ۆ لەباتی دروس���تکردنی ئ���ەم دووانان���ەنو بیرکردن���ەوە لە ڕێگای دروس���تکردنی دوو جەمسەری ناکۆکو دژ بەیەکەوە، لەڕێگای دروس���تکردنی پەیوەندییەوە بیردەکات���ەوە .بەبۆچوون���ی بۆردی���ۆ دروستکردنی ئەو دوالیزمانە بیرکردنەوە بەڕادەیەکی ترس���ناک سادەدەکاتەوەو زۆرێکیش لەو زانیارییانەی ئەو شێوازە لە فیکر بەرهەمیدەھێنێت ،بەشێکە لە قسەوباس���ی گش���تیو وێنەی گشتگیر لەس���ەر کۆمەڵگا ،نەک قسەوباسێکی زانس���تی ک���ە ئاڵۆزییەکان���ی دونیای کۆمەاڵیەت���ی ببینێ���تو باس���بکات. بەبۆچونی بۆردیۆ هەموو ئەو دوالیزمانە دەتوانن باس���ی ش���تی بێگیان بکەن، ش���تێک خاڵی لە ژیان ،بەاڵم ناتوانن قس���ە لەس���ەر پەیوەندییەکان بکەن، دەتوانن باسی دۆخێکی جێگیربکەن، ن���ەک پرۆسێس���ی کۆمەاڵیەتی ئاڵۆزو جیاواز کە بەش���ێکی ھێج���گار گرنگی ژیانی کۆمەاڵیەتییە .بەم مانایە بۆردیۆ هەم دژ بە بیرکردنەوەی گشتگەراییە، ئەوەی بە ئینگلیزی پێیدەڵێن ھۆلیسم،و هەم دژ ب���ە بیرکردنەوەی تاکگەراییە. وەک ووت���م گرنگترین س���ێ چەمکی سۆس���یۆلۆژیای بۆردی���ۆ بریتیی���ە لە چەمکی "هەبیتوس"و چەمکی "کایە"و چەمکی "س���ەرمایە"یە ،هەرس���ێکیان ھێم���ا ب���ۆ بەناویەکداچوونی چەندەها پەیوەن���دی جی���اوازو ئاڵ���ۆز دەکەن، ھێما بۆ ڕێگرو ئەگەر ،پێدراوو بڕیاری سەربەخۆ ،فشارو هەڵبژاردنی جیاواز، ئازادیو ڕێگرەکانی دەکەن.
خاوهنی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سهرنوسهر :سهردار محهمهد
ه لهئهوروپا نوێنهری ئاوێن شوان حهمه ـ نهرویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
Awene
) ŠſŹŒŝ ƾƳŠƯƺŬƳŠŗ ƾƿźƿÈ ŵƹŚƋ źƿÈ ŷ Šƫﻫﻴﺌﺔ اﻻوراق اﻟﻤﺎﻟﻴﺔ( şźÊ ŝ Śţ şƹŠŤƿÈ źƄǀÈ ƧřŹ ŢǀÈ ŝŚƳ ƹ ƱŚƧŠƨƳŚŝ Šŝ ŢƿÈ ŹŵźǀÈ Ũſşŵ ƱŚƧşŹŚŧ ƾƳŚƧŠƳşƹŚų Œŝ ƱŚƧŠƨƄŧ ƽşƹŠƴŤſřƺƏ ƽŠſőźŧ ƾƳŵźƧƹřƹŠţ
ریکالم
ریکالم