ژماره‌ 367

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژماره‌ (‪)367‬‬ ‫سێشەممە ‪2013/3/5‬‬

‫خۆڵ‌و خاشاک‬

‫له‌‪ %58‬خۆڵ‌و خاشاكی‌ سلێمانی‌‬ ‫خوارده‌مه‌نی‌ به‌كارنه‌هاتوه‌‬

‫»» ‪8‬‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫سه‌فه‌ره‌که‌ی بارزانی بۆ مۆسکۆ‬

‫‪12‬‬ ‫‪17‬‬ ‫»» ‪14‬‬

‫ئایا ئه‌م سه‌فه‌ره‌ هه‌‌وڵه بۆ په‌یوه‌ندیکردن‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌ره‌که‌ی تردا؟‬

‫ریکالم‬

‫منداڵی خوار ته‌مه‌ن ‪ 5‬ساڵ‬

‫له‌هه‌رێمی‌ نه‌وتدا‬ ‫له‌ ‪ 41‬منداڵ منداڵێك ده‌مرێت‬

‫‪12‬‬ ‫»»‬ ‫»»‪17‬‬ ‫‪15‬‬

‫‪ 35‬ملیۆن دۆالر له‌داهاتی‌ نه‌وت‬ ‫ته‌رخانده‌كرێت بۆ كه‌ناڵ ‌ی روداو‬ ‫ی ن���ه‌وت‬ ‫‪ 35‬ملی���ۆن دۆالر له‌داهات��� ‌‬ ‫ی روداو ك ‌ه‬ ‫ته‌رخانده‌كرێ���ت بۆ كه‌ناڵ��� ‌‬ ‫ه���ی‌ نێچیرڤ���ان بارزانیی���ه‌و وابڕیار‌ه‬ ‫ناوه‌ڕاس���تی‌ ئه‌م مانگ ‌ه هاوكات له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫رۆژی‌ له‌دایكبون���ی‌ مس���ته‌فا بارزانیدا‬ ‫په‌خشی‌ به‌رنامه‌كانی‌ ده‌ستپێبكات‪.‬‬

‫ی ئ���ه‌و‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬به‌پێ��� ‌‬ ‫ی ده‌س���ت ئاوێنه‌ كه‌وتون‪،‬‬ ‫زانیارییانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���امانه‌ سروش���تییه‌كان ‌‬ ‫وه‌زی���ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێمی‌ كوردستان "ئاشت ‌‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ن���ه‌وت‌و به‌بڕیار ‌‬ ‫هه‌ورامی‌" له‌داهات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت ‌‬ ‫نێچیرڤان بارزان ‌‬

‫ێ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‌و به‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌رله‌مان‪ 35 ،‬ملیۆن دۆالری‌ له‌داهات ‌‬ ‫ی‬ ‫ن���ه‌وت ته‌رخانكردوه‌ بۆ تۆڕی‌ میدیای ‌‬ ‫ی ئاس���مانی‌‌و‬ ‫روداو‪ ،‬ك���ه‌ له‌كه‌ناڵێك��� ‌‬ ‫سایت‌و رادیۆ‌و رۆژنامه‌یه‌ك پێكدێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی روداو م���اوه‌ ‌‬ ‫ی میدیای��� ‌‬ ‫ت���ۆڕ ‌‬

‫ی تائێس���تا چه‌ندی���ن رۆژنامه‌ن���وس‬ ‫ی ئه‌و پ���ار‌ه زۆره‌ ‌‬ ‫س���اڵێك ‌ه له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌و ئ���ه‌و ده‌زگاو رۆژنام���ه‌و که‌نااڵنه‌ی���ان‬ ‫هه‌ڵیڕش���تو‌ه كه‌وتوه‌ت ‌ه راكێشان ‌‬ ‫ی كه‌ له‌كه‌ناڵ ‌ه به‌جێهێشتووه‌و چونه‌ته‌ روداو‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌نوسانه‌ی‌ سلێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاركردن ‌‬ ‫ی تائێستا له‌شێواز ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌هل���ی‌‌و ئۆپۆزیس���یۆنه‌كان‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫ی‬ ‫ی روداو‌و به‌تایبه‌ت��� ‌‬ ‫له‌و كه‌نااڵنه‌ش���دا كار ده‌كه‌ن ك ‌ه سه‌ر ت���ۆڕی‌ میدیای��� ‌‬ ‫به‌یه‌كێت���ی‌ نیش���تمانی‌ كوردس���تانن‌و له‌رۆژنامه‌كه‌یان���دا به‌دیده‌كرێت ئه‌وه‌ی ‌ه‬

‫ئێران بۆ جێگه‌كه‌ ‌ی تاڵه‌بانی‌ مه‌رجی‌ هه‌یه‌‬ ‫كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێران بۆ ئه‌و كه‌سه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫داده‌نرێت له‌پۆستی‌ سه‌رۆك كۆماری‌‬ ‫عێراق مه‌رجی‌ هه‌یه‌‌و‪ ،‬له‌پێش����ه‌وه‌ی‌‬ ‫مه‌رجه‌كانیش����ه‌‌وه‌ پێویس����ته‌ ئ����ه‌و‬ ‫كه‌س����ه‌ی‌ داده‌نرێت له‌الیه‌ن خێزانی‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌و جێگری‌ یه‌كه‌می‌ سكرتێری‌‬ ‫گشتی كۆس����ره‌ت ره‌سوڵه‌وه‌ په‌سه‌ند‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫ئ����اگادار به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یان����د كه‌‬ ‫كۆم����اری‌ ئیس��ل�امی‌ ئێران پۆس����تی‌‬ ‫س����ه‌رۆك كۆماری‌ عێراق به‌پش����كی‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌ نیش����تمانی‌ كوردس����تان‬ ‫ده‌زانێ����ت‌و به‌الیه‌ن����ه‌ ش����یعه‌كانی‌‬ ‫عێراقیش����یان راگه‌یاندوه‌ كه‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫وه‌ك گه‌ش����تێك چۆت����ه‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت‌و كه‌ی‌ ئه‌و گه‌شته‌ ته‌واوده‌بێت‌و‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬پۆس����تی‌ سه‌رۆكی‌ واڵت‬ ‫پێشوازی‌ لێده‌كات‪.‬‬ ‫ده‌رب����اره‌ی‌ جێگ����ره‌وه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌‪،‬‬ ‫ئێران به‌یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستانی‌‬ ‫راگه‌یاندوه‌‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر یه‌كێتی‌ بیه‌وێت دانانی که‌سێک بۆ پۆسته‌که‌ی تاڵه‌بانی‬ ‫جێگ����ری‌ پۆس����تی‌ س����ه‌رۆك كۆمار‬ ‫ده‌ستنیش����ان بكات‪ ،‬پێویس����ته‌ ئه‌و دوه‌می‌ كۆس����ره‌ت ره‌س����وڵی‌ له‌سه‌ر‬ ‫كه‌س����ه‌ی‌ ده‌ستنیش����ان ده‌كرێ����ت بێت‪.‬‬ ‫ه����اوكات به‌پێی‌ ئ����ه‌و زانیارییانه‌ی‌‬ ‫ره‌زامه‌ندیی‌ خێزانی‌ تاڵه‌بانی‌‌و جێگری‌‬

‫»» ‪2‬‬

‫مەالیەک‪ :‬نەورۆز حەرامە‬

‫وەزارەتی ئەوقاف‪ :‬ئەو وتەیە لەگەڵ ئایندا یەکناگرێتەوە‌‬ ‫لەوتارێکی رۆژی هەینیدا‪ ،‬مامۆستایەکی‬ ‫ئاینی بەناوی عەبدولس���ەمەد پێیوایە‬ ‫جەژن���ی ن���ەورۆز حەرام���ەو دەڵێ���ت‬ ‫"نابێت ئیحتیفالی بۆبکرێت‪ ،‬ناش���بێت‬ ‫پێیبوترێت ج���ەژن‪ ،‬چونکە پێغەمبەر‬ ‫(د‪.‬خ) نەیکردوە‪ ،‬وەزارەتی ئەوقافیش‬

‫»»‬

‫‪2‬‬

‫ئەسەسەرد‪:‬‬

‫یەکێتی‌و پارتی‬ ‫ده‌شێت کێبڕکێی‬ ‫یەکتر بکەن‬

‫فەری����د ئەسەس����ەرد‪ ،‬ئەندام����ی‬ ‫س����ەرکردایەتی یەکێت����ی دەڵێ����ت‬ ‫"هاوپەیمانی یەکێت����ی‌و پارتی نابێت‬ ‫ڕێگربێت لەوەی کێبڕکێی یەک بکەن"‌و‬ ‫ئام����اژەش ب����ەوە دەکات که‌هه‌ردوو‬ ‫حیزبه‌که‌ ئەو خاڵەی رێکكەوتننامەی‬ ‫س����تراتیژییان بەالوە ن����اوە که‌ باس‬ ‫لەوەدەکات یەکێتی‌و پارتی بۆ هەمو‬ ‫هەڵبژاردن����ەکان پێکەوە بەش����داری‬ ‫بکه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن����ە‪ ،‬س����لێمانی‪ :‬ئەسەس����ەرد‬ ‫لەچاوپێکەوتنێک����ی تایبه‌ت����دا لەگەڵ‬ ‫ئاوێنە ئەوە روندەکاتەوە کە پارتی‌و‬ ‫یەکێتی بڕیاریانداوە بەلیستی جیاواز‬ ‫بەش����داری بک����ەن‪ ،‬ئ����ەوەش بەدور‬ ‫دەزانێت کە گۆڕان‌و یەکێتی بەلیستێک‬ ‫بەشداری هه‌ڵبژاردن بکەن‪.‬‬ ‫دەرب����ارەی ئەوەش که‌ ئایا یەکێتی‬ ‫لەهەڵبژاردنەکان����ی هەرێمدا کاندیدی‬ ‫ ‬ ‫پێویستی ب ‌ه ره‌زامه‌ندی بنه‌ماڵه‌که‌یه‌تی‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم دەبێ����ت ب����ۆ س����ەرۆکایەتی هەرێم‪،‬‬ ‫ئه‌سه‌س����ه‌رد ئام����ادە نەب����و وەاڵمی‬ ‫ده‌س����ت رۆژنامه‌ی‌ ئاوێن����ه‌ كه‌وتون‪ ،‬مالیكی‌ له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ د‪ .‬رۆژ‪ ،‬یان هۆشیار زێباری‌) بكرێت ‌ه پرسیارەکەی ئاوێنە بداتەوە‬ ‫دوای‌ نه‌خۆش����ییه‌كه‌ی‌ تاڵه‌بان����ی‌‌و وه‌زیرانی‌ عێراق به‌ئاش����كرا وتویه‌تی‌ س����ه‌رۆك كۆمار‌و د‪ .‬به‌رهه‌م ساڵحی‌‬ ‫‪..‬ل‪3‬‬ ‫گواستنه‌وه‌ی‌ بۆ ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‪ ،‬نوری‌ كه‌ ئه‌و پێیخۆش����ه‌(عه‌دنان موفتی‌‪ ،‬به‌الوه‌ په‌سه‌ند نییه‌‪.‬‬

‫ئەو کچە چینییەی "ڕفێنرابو" دەڵێت ئەو کوڕەم خۆشدەوێت‌و خۆم لەگەڵی رۆیشتوم‬

‫دەڵێ���ت ئەوە لەگەڵ ئاینی ئیس�ل�امدا‬ ‫یەکناگرێتەوە"‪.‬‬ ‫تایبەت بەئاوێنە‪ :‬وتەبێژی وەزارەتی‬ ‫ئەوق���اف‪ ،‬مەری���وان نەقش���بەندی‬ ‫لەلێدوانێکی���دا ب���ۆ ئاوێن���ە وتی "ئەو‬ ‫قس���انەی مەالکه‌ ده‌یکات لەگەڵ ئاینی‬

‫ك ‌ه له‌س���ه‌ر هه‌مو كێش���ه‌و مه‌سه‌له‌و‬ ‫حی���زب‌و كه‌س���ایه‌تییه‌كان ده‌دوێ���ن‌و‬ ‫ره‌خنه‌ی���ان ئاراس���ته‌ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ته‌نها‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌سترۆیش���توی‌ ناو پارت ‌‬ ‫بنه‌ماڵه‌ ‌‬ ‫نه‌بێت‪.‬‬

‫ئیس�ل�امدا یەک ناگرێتەوە‌و قس���ەکانی‬ ‫تەعبیر لەبۆچونی وەزارەت ناکات‌و ئێمە‬ ‫چەندین الفیتەم���ان بەبۆنەی نەورۆزوە‬ ‫نوسیوە"‪.‬‬ ‫وتیشی ئەو قسانە تەنها بۆچونی ئەو‬ ‫مامۆستا ئاینییەیەو چەند جارێکیشە لەو‬

‫بارەیەوە قس���ەدەکات‌و تەنها گوزارشت‬ ‫لەبۆچونی تایبەتی ئەو دەکات‪.‬‬ ‫ناوبراو وێڕای دەربرینی سەرس���امی‬ ‫ب���ەو وتانەی ئ���ەو مامۆس���تا ئاینییە‬ ‫دەڵێت "هەندێک مەال پێیانوایە ئەوەی‬ ‫لەکات���ی پێغمب���ەردا نەبوبێت ئێس���تا‬

‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش ‪ 101‬شه‌قامی ‪2‬سالم خانووی ‪ 56‬ته‌له‌فۆن‪ 2136622 3210501 3210502 :‬هه‌ولێر ‪ ،‬فولکه‌ی کوران ‪ -‬به‌رامبه‌ر نه‌خۆشخانه‌ی ژینی تایبه‌ت (مۆبایل)‪ 07504531388 :‬‬

‫ناکرێت بکرێت"‪.‬‬ ‫گرته‌یه‌کی ڤیدیۆیی مه‌الیه‌ک به‌ناوی‬ ‫عه‌بدولسه‌مه‌ده‌وه‌ باڵوبۆته‌وه که‌ تیایدا‬ ‫هێرش ده‌کاته‌ س���ه‌ر جه‌ژن���ی نه‌ورۆز‬ ‫به‌بیانوی ئه‌وه‌ی که‌ نه‌ورۆز له‌سه‌رده‌می‬ ‫پێغه‌مه‌ردا نه‌بوه به‌جه‌ژ‌نی دانانێت‪‌‌.‬‬

‫مام رۆستەم‪:‬‬ ‫یەکێتی‌و پارتی‬ ‫قه‌ت تێر ناخۆن‬ ‫پێش����مەرگەی دێرین‌و هەڵس����وڕاوی‬ ‫دی����اری بزوتن����ەوەی گ����ۆڕان‪ ،‬م����ام‬ ‫ڕۆستەم دەڵێت "یه‌کێتی‌و پارتی قەت‬ ‫تێرناخۆن‪ ،‬بەئاواتەوەم خودا ئەوەی‬ ‫بکردای����ە‪ ،‬رۆژێک لەب����ەردەم دادگادا‬ ‫حیسابیان لەگەڵ بکرایە"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ ،‬س����لێمانی‪ :‬مام رۆس����تەم‬ ‫لەچاوپێکەوتنێکی تایبه‌ت به‌ ئاوێنەدا‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ راپەرین دەڵێت "راپەرین‬ ‫خەڵک����ی کوردس����تان ک����ردی نەک‬ ‫یەکێتی‌و پارتی‪ ،‬خه‌ڵ����ک ئومێدێکی‬ ‫زۆریان به‌ راپه‌ڕین بوو‪ ،‬به‌اڵم ئەوەی‬ ‫ئ����ەو ئامان����ج‌و ئومێدەی‌ کوش����ت‪،‬‬ ‫یەکێتی‌و پارتی بون"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژەش بەوەدەدات پارتی‌و‬ ‫یەکێتی‪ ،‬نەوت‌و ب����ازاڕو میدیا‌و یادی‬ ‫راپەرینیشیان قۆرخکردوە بۆ خۆیان‪.‬‬ ‫‪..‬ل‪4‬‬

‫ ‬ ‫ئاریافۆن‪ 2560031 :‬کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫تیراژ ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫هه‌واڵ‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫جێگه‌ به‌برادۆستییه‌كان لێژ ده‌كرێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫برادۆستییه‌كان ئاماژه‌ بۆ ده‌كه‌ن‬ ‫كه‌ به‌هۆی‌ كۆنه‌قین‌و دوژمنایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫دێرینیانه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‌ بنه‌ماڵه‌ی‌ بارزانی‌‪،‬‬ ‫به‌رده‌وام له‌گونده‌كانی‌ ده‌ڤه‌ری‌‬ ‫سیده‌كانی‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ خۆیاندا‬ ‫كه‌ هاوسنووری‌ ده‌ڤه‌ری‌ بارزانه‌‬ ‫فشاریان بۆ ده‌هێنرێ‌‌و ته‌نگیان‬ ‫پێهه‌ڵده‌چێنرێت‪.‬‬ ‫ئێواره‌یه‌ك���ی‌ دره‌نگ وه‌ختی‌ ‪،2/28‬‬ ‫گه‌نجێكی‌ سه‌ر به‌عه‌شیره‌تی‌ برادۆست‬ ‫به‌ن���اوی‌ "ش���ێرزاد ح���ارس" له‌الیه‌ن‬ ‫مه‌فره‌زه‌یه‌كی‌ سه‌ر به‌سوپای‌ بارزانه‌وه‌‬ ‫ته‌قه‌ی‌ لێكرا‌و كوژرا‪.‬‬ ‫برادۆستییه‌كان كوشتنی‌ ئه‌و گه‌نجه‌‬ ‫وه‌ك "مش���تێك له‌خه‌روارێك" ئازاردانی‌‬ ‫خۆیان باس ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌پێی‌ گێڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌س���ێكی‌ ئاگادار كه‌ وه‌ك خۆی‌ وتی‌‬ ‫"له‌ترس���ا نام���ه‌وێ‌ ناوه‌كه‌م ئاش���كرا‬ ‫بكرێت"‪ ،‬ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌ شێرزادی‌‬ ‫(ته‌مه‌ن ‪ 26‬ساڵ‌) ئه‌و ئێواره‌یه‌ دوای‌‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ ئاژه‌ڵه‌كانیان سه‌یری‌ كردووه‌‬ ‫چێڵێكیان دیار نییه‌ له‌گ ‌هڵ‌ هاوڕێیه‌كیدا‬ ‫به‌یاڵه‌كه‌ی‌ پشت ماڵه‌وه‌یان هه‌ڵگه‌ڕاوه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ چێڵه‌ بزربووه‌كه‌یان بدۆزنه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌و كاته‌دا مه‌فره‌زه‌یه‌كی‌ ژینگه‌ی‌‬ ‫س���ه‌ر به‌س���وپای‌ بارزان كه‌ الیته‌كانی‌‬

‫ئه‌وانی‌ بینیوه‌ به‌و یاڵه‌ چۆڵه‌وه‌‪ ،‬بانگی‌‬ ‫ك���ردون‪ ،‬ش���ێرزادیش به‌براده‌ره‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫وتووه‌‪ :‬ئا بچ���ۆ بزانه‌ كێن؟ كاتێك كه‌‬ ‫هاوڕێك���ه‌ی‌ چووه‌ ب���ۆ الی‌ مه‌فره‌زه‌كه‌‬ ‫گرتویان���ه‌ به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ ب���ۆ راو كردن‬ ‫چووبن ی���ان تاپڕ‌و تفه‌نگیان پێبوبێت‪،‬‬ ‫ئه‌می���ش له‌ت���اوا ویس���توێتی‌ رابكات‌و‬ ‫نه‌گیرێ���ت‪ ،‬به‌اڵم مه‌فره‌زه‌ك���ه‌ له‌دواوه‌‬ ‫به‌نیشانش���كێن "قه‌ن���اس" پێكاویانه‌‪،‬‬ ‫فیش���ه‌كێكیان ناوه‌ به‌پشتی‌ سه‌رییه‌وه‌‬ ‫ك���ه‌ له‌ناوچه‌وانیی���ه‌وه‌ ده‌رچ���ووه‌‌و‬ ‫ده‌ستبه‌جێ‌ گیانی‌ له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌كه‌ باس له‌وه‌ش ده‌كات كه‌‬ ‫سه‌ڕه‌رای‌ ئه‌وه‌ش دواتر هاتون به‌به‌ردو‬ ‫چه‌قۆ ده‌موژاویان شێواندووه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بڵێن له‌ش���اخ‌و یاڵه‌كه‌وه‌ به‌ربووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫دوای‌ ئ���ه‌وه‌ش ویس���تویانه‌ رێگرییان‬ ‫لێبك���ه‌ن‌و نه‌یه‌ڵ���ن بیبه‌نه‌ پزیش���كی‌‬ ‫داوه‌ری‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌سوكاره‌كه‌ی‌ پێداگرییان‬ ‫كردووه‌و وتویانه‌ هه‌مووش���یمان بكوژن‬ ‫هه‌ر ده‌یبه‌ین‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌م سه‌رچاوه‌كه‌ ئه‌م كوشتنه‌‬ ‫به‌ئه‌نقه‌س���ت ب���ووه‌‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانده‌ی‌ ئه‌و مه‌فره‌زه‌یه‌ی‌ ته‌قه‌كه‌ی‌‬ ‫له‌ش���ێرزاد كردووه‌‪ ،‬ساڵی‌ پاریش ئه‌م‬ ‫وه‌ختانه‌ی‌ ده‌مه‌و به‌هار هاتووه‌ته‌ سه‌ر‬ ‫شێرزاد‌و هه‌ڕه‌شه‌ی‌ لێكردوو‌ه كه‌ نابێت‬ ‫بچێت كنگر‌و رێواس بكات‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ جه‌غتی‌ ل���ه‌وه‌ كردووه‌‬

‫كه‌ ئه‌م���ه‌ یه‌كه‌مجار برادۆس���تییه‌كان‬ ‫به‌وجۆره‌ مامه‌ڵه‌ی���ان له‌گ ‌هڵ‌ ده‌كرێت‪،‬‬ ‫به‌ڵكو چه‌ندین كه‌سیان به‌ڕێگه‌ی‌ جیواز‬ ‫له‌ناوب���راوه‌و به‌رده‌وامی���ش ته‌نگی���ان‬ ‫پێهه‌ڵده‌چنرێت بۆ ئه‌وه‌ی‌ جێگه‌یان له‌و‬ ‫ده‌ڤه‌ری‌ س���یده‌كان پێلێژ بكرێت‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌ڕووی پانتایی جوگرافیه‌وه‌ گه‌وره‌ترین‬ ‫ش���ارۆچكه‌ی هه‌رێم���ی‌ كوردس���تانه‌‌و‬ ‫ژماره‌ی گونده‌كانی زیاتر له‌(‪ )250‬گوند‬ ‫ده‌بێ���ت‪ ،‬له‌رۆژهه‌اڵته‌وه‌ س���نووره‌كه‌ی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ده‌ڤ���ه‌ری باڵه‌كایه‌تی���ه‌و‬ ‫له‌رۆژئاواش���یه‌وه‌ سنووره‌كه‌ی ده‌ڤه‌ری‬ ‫بارزانه‌‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ به‌رده‌وام مه‌ڵبه‌ندی‌‬ ‫ش���ه‌ڕ‌و نائارامی‌ بووه‌ كه‌مترین رێژه‌ی‌‬ ‫دانیش���توان له‌خۆده‌گرێت‪ ،‬به‌مه‌رجێك‬ ‫له‌ڕووی‌ ئاوهه‌واوه‌ به‌سازگاترین ناوچه‌ی‌‬ ‫كوردستان داده‌نرێت‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌‬ ‫برادۆس���تییه‌كان خراپه‌ی���ان بۆ كه‌س‬ ‫نه‌ب���ووه‌‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت له‌كات���ی‌ ئه‌نفال‬ ‫كردن���ی‌ پیاوان���ی‌ بارزانییه‌كانیش���دا‪،‬‬ ‫ئه‌م���ان كۆم���ه‌ك‌و هاوكارییه‌كی‌ زۆری‌‬ ‫ژن‌و منداڵ���ی‌ ئه‌وانیان ك���ردووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌حوكم���ی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ زی���اد له‌س���ه‌د‌و‬ ‫په‌نجا س���اڵه‌ بارزانیه‌كان له‌كێش���ه‌دان‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ عه‌ش���یره‌ته‌كانی‌ چوارده‌وریان‪،‬‬ ‫برادۆستییه‌كانیش مامه‌ڵه‌یه‌كی‌ توندیان‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫هۆزی برادۆس���ت هۆزێك���ی‌ گه‌وره‌ی‌‬

‫ئاوێنه‌ی روداوه‌کان‬

‫كورده‌و له‌رۆژهه‌اڵت‌و باكور‌و باش���ور ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تان هه‌ن‪ ،‬ئه‌م ه���ۆزه‌ له‌دیوی‬ ‫سیده‌كان بریتیه‌ له‌چوار به‌ش‪ :‬به‌گزاده‌‌و‬ ‫پیره‌س���نی‌و ره‌وه‌ن���دۆك‌و خواكوڕكی‪.‬‬ ‫برادۆس���تییه‌كان به‌درێژای���ی‌ س���ااڵنی‌‬ ‫راب���ردوو په‌یوه‌ندییه‌ك���ی‌ توندوتۆڵیان‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌ كوردستان‌و‬ ‫تاڵه‌بانیدا هه‌ب���ووه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ كه‌ریم‬ ‫خانی‌ برادۆس���ت‌و كوڕه‌كانی‌ س���ه‌الم‌و‬ ‫فه‌یس���ه‌ڵ‌و فه‌خ���ری ك���ه‌ به‌س���ه‌رۆك‬ ‫عه‌شر‌هت‌و میری‌ برادۆست داده‌نرێن‪.‬‬ ‫ئه‌م س���ه‌رچاوه‌یه‌ ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌ش‬ ‫كرد ك���ه‌ له‌به‌رامب���ه‌ر ناكۆكیش���یاندا‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ بارزانیی���ه‌كان‪ ،‬په‌یوه‌ندیی���ان‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ عه‌ش���یره‌ته‌كانی‌ هه‌رك���ی‌‌و‬ ‫زێب���اری‌‌و س���ورچی‌ تۆكم���ه‌و قایمه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ ئه‌وانیش به‌هه‌مانش���ێوه‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ بارزانییه‌وه‌‬ ‫به‌رده‌وام دوژمنایه‌تی‌ كراون‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"ئێستا زۆربه‌ی‌ ئه‌و برادۆستییانه‌ی‌ كه‌‬ ‫خ���اوه‌ن كارو كۆمپانی���ان له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ناوچه‌كان���ی‌ ژێر ده‌س���ه‌اڵتی‌ پارتی‌‬ ‫ده‌رفه‌ت���ی‌ كاركردنی���ان پێنادرێ���ت‪،‬‬ ‫سلێمانیان كردووه‌ته‌ شوێنی‌ كاركردنی‌‬ ‫خۆیان"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "گرفته‌ك���ه‌ ئه‌وه‌ی���ه‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ بارزانی‌ به‌رده‌وام وه‌ك‬ ‫خزمه‌تكار س���ه‌یری‌ چوارده‌وری خۆیان‬ ‫ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫شێرزاد حارس‬

‫ئەو کچە چینییەی "ڕفێنرابو"‬ ‫دەڵێت ئەو کوڕەم خۆشدەوێت‌و كه‌ناڵ ‌ی روداو‬ ‫پاره‌یه‌ك ‌ی زۆر‌ بۆ رۆژنامه‌نوسان ‌ی‬ ‫خۆم لەگەڵی رۆیشتوم‬ ‫س���ەرچاوەیەکی تایب���ەت بەئاوێن���ەی‬ ‫راگەیاند لەکات���ی لێکۆڵینەوە لەو کچە‬ ‫بەرەگەز چینییەی کە ئاس���ایش لەگەڵ‬ ‫کوڕێک���دا لەگەڕەک���ی ش���ێخ محێدین‬ ‫دەس���تگیریکرد‪ ،‬کچەکە وتویەتی ئەو‬ ‫کوڕەی خۆشدەوێت‌و بەالیەوە ئاساییە‬ ‫لەگەڵیدا بروات‪ ،‬لەرونکردنەوەیەکیشدا‬ ‫لەکات���ی روداوەکەدا ئاس���ایش دەڵێت‬ ‫گەنجەکە کچە چینییەکەی رفاندوە‪.‬‬ ‫تایب���ەت بەئاوێن���ە‪ :‬بەگوێ���رەی‬ ‫س���ەرچاوەکەی ئاوێنە کچەکە وتویەتی‬ ‫ک���ە ئەو پێش���تر ویس���تویەتی لەگەڵ‬ ‫ئ���ەو ک���ورەدا بچێت���ە دەرەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەڕێوبەرەکەی رێگ���ەی پێنەداوە بۆیە‬ ‫کوڕەکە بەزەبری چەک بردویەتی‪.‬‬ ‫لەمانگی رابردودا ئاس���ایش گەمارۆی‬ ‫ماڵێ���ک دەدات بەتۆمەت���ی ئ���ەوەی‬ ‫گەنجێ���ک‪ ،‬کچێکی چین���ی لەیەکێک‬ ‫لەهۆتێلەکانی شاری سلێمانی رفاندوە‪،‬‬

‫ریکالم‬

‫لەکاتێکیش���دا ئاس���ایش دەیەوێ���ت‬ ‫دەس���تگیری بکات‪ ،‬تەقە لەهێزەکانی‬ ‫ئاسایش دەکات‪.‬‬ ‫وتەبێژی پەیوەندییەکانی ئاسایش���ی‬ ‫س���لێمانی‪ ،‬ڕزگار حەم���ە رەحی���م‬ ‫لەلێدوانێکی���دا بەئاوێنەی وت لەتۆمارە‬ ‫ڤیدیۆییەکاندا دەرکەوتوە کە ئەوکوڕە‬ ‫ب���ەزۆر کچەک���ەی ب���ردوە‌و بەه���ۆی‬ ‫ئەوەشەوە چەند کەسێک کە لەهۆتێلەکە‬ ‫بون دەبورێنەوە‌و بەبریاری دادوەر ئێمە‬ ‫دەستگیرمان کردوە‌‪.‬‬ ‫بەگوێرەی رونکردنەوەکەی ئاسایش‬ ‫له‌ش���ه‌وی (‪ )2013/2/20-19‬له‌الیه‌ن‬ ‫تۆمه‌تبارێك���ه‌و‌ه كچێك���ی چین���ی‬ ‫له‌یه‌كێك له‌ئوتێله‌كانی شاری سلێمانی‬ ‫به‌زۆری چه‌ك رفێندرا‪ ،‬دواتر له‌یه‌كێك‬ ‫له‌ماڵه‌كان���ی گه‌ڕه‌كی ش���ێخ محێدینی‬ ‫شاری سلێمانی ده‌ست به‌سه‌ری ده‌كات‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ی‌ كوشتنی لێده‌كات‪.‬‬

‫میدیا ‌ی ئه‌هلی‌‌و ئۆپۆزیسیۆن هه‌ڵده‌ڕێژێت‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاراس عوسمان‬

‫هه‌ر له‌سه‌ره‌تای‌ دامه‌زراندنی‌ كه‌ناڵی‌‬ ‫روداوه‌وه‌ زۆرێك له‌رۆژنامه‌نوسانی‌‬ ‫میدیای‌ ئه‌هلی‌‌و كه‌ناڵه‌كانی‌‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنی‌ په‌لكێشكردوه‌ بۆ‬ ‫كاركردن له‌و كه‌ناڵه‌دا كه‌ به‌هی‌‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‌ داده‌نرێت‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫له‌هۆكاره‌كانیش هه‌ڵڕشتنی‌ پاره‌یه‌كی‌‬ ‫زۆره‌ بۆ ئه‌وان‪.‬‬ ‫به‌رێوه‌ب���ه‌ری‌ گش���تی‌ كه‌ناڵی‌ نالیا‬ ‫توان���ا عوس���مان له‌س���ه‌ر رۆیش���تن ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆژنامه‌نوس���انی‌ نێ���و كه‌ناڵه‌كه‌ی‌ كه‌‬ ‫ژماره‌ی���ان ده‌گات���ه‌ ش���ه‌ش ك���ه‌س‌و‬ ‫ئێس���تا له‌كۆمپانیای‌ روداو كارده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د ك���ه‌ "‪NRT‬‬ ‫سه‌ردانی‌ كه‌ناڵه‌كانی‌ گه‌لی‌ كوردستان‌و‬ ‫‪‌KNN‬و هه‌ندێ���ك كه‌ناڵی‌ پارتی كرد‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ ده‌زگاكان‬ ‫جێده‌هێڵ���ن جۆرێ���ك له‌هه‌ڵوێس���تی‌‬ ‫ئیحراجی‌ ب���ۆ یه‌كت���ر جێده‌هێڵن‪ ،‬بۆ‬ ‫رێگرت���ن ل���ه‌و دیارده‌یه‌ كه‌ كه‌س���ێك‬ ‫هیچ كێش���ه‌ی‌ دارایی‌‌و م���ادی‌ نه‌بوه‌و‬ ‫ده‌س���تبه‌رداری‌ كه‌ناڵه‌كه‌ ب���وه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫حاڵه‌ته‌ گیانی‌ ده‌زگایی‌ دروس���تده‌كرد‬ ‫وای‌ ده‌كرد كۆتایی‌ به‌و كلتوره‌ ده‌هێنا‬ ‫كه‌ كلتوری‌ یاریك���ردن‌و ئیحراجكردنی‌‬ ‫یه‌كت���ره‌ ك���ه‌ له‌ژیانی‌ سیاس���ییه‌وه‌‬ ‫بۆمانماوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫توانا عوس���مان راش���كاوانه‌ وتیشی‌‬ ‫"روداو ئه‌م جۆره‌ مامه‌ڵه‌و هه‌ماهه‌نگی‌و‬ ‫سه‌ردانه‌ی‌ بۆ كه‌ناڵه‌كان نه‌كردو پابه‌ند‬ ‫نه‌بو به‌مكاره‌وه‌‪ ،‬سه‌ره‌تایه‌كی‌ خراپی‌‬ ‫نوان���د له‌و روه‌وه‌و ئه‌م ج���ۆره‌ كارانه‌‬ ‫وایكرد ئه‌و كلت���وره‌ قوڵتر بكرێته‌وه‌و‬ ‫گیانی‌ هه‌ماهه‌نگی‌ له‌ناو رۆژنامه‌نوساندا‬ ‫دروستنه‌كرد‪ ،‬ناكرێت خه‌ڵك له‌كه‌ناڵێك‬ ‫كار ب���كات‌و كه‌ناڵێكی‌ ت���ر له‌ژێره‌وه‌‬ ‫گرێبه‌ستی‌ له‌گه‌ڵ بكات‪ ،‬به‌ڵكو پێویسته‌‬ ‫وه‌سیقه‌ی‌ ده‌ستبه‌رداربونه‌كه‌ی‌ بهێنێت‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ جۆرێك له‌په‌یوه‌ندی‌ دۆستانه‌‬ ‫دروستبێت‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ له‌ژیانی‌ حزبی‌‌و‬ ‫سیاسی‌ دروست نه‌بوه‌و له‌ژیانی‌ كاری‌‬ ‫رۆژنامه‌وانی‌ بتوانین دروستی‌ بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ ك���ه‌ زۆرێ���ك‬ ‫پێیانوایه‌ ئه‌م كه‌ناڵه‌ هه‌ر له‌سه‌ره‌تای‌‬ ‫دامه‌زراندنیی���ه‌وه‌ له‌ڕێگ���ه‌ی‌ ئه‌و پاره‌‬ ‫زۆره‌ی‌ هه‌ڵیڕشتوه‌ كه‌وتوه‌ته‌ راكێشانی‌‬ ‫ئه‌و رۆژنامه‌نوسانه‌ی‌ سلێمانی‌ له‌كه‌ناڵه‌‬ ‫ئه‌هل���ی‌‌و ئۆپۆزیس���یۆنه‌كان‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌و كه‌ناڵه‌ش���دا كارده‌كه‌ن كه‌ س���ه‌ر‬ ‫به‌یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستانن‪.‬‬

‫ب���ه‌اڵم هێم���ن لهۆن���ی‌ كه‌ پێش���تر‬ ‫سه‌رنوس���ه‌ری‌ س���ایتی‌ خه‌ندان بوه‌و‬ ‫ماوه‌یه‌ك���ه‌ له‌ت���ۆڕی‌ روداو كارده‌كات‪،‬‬ ‫پێیوایه‌ مه‌سه‌له‌كه‌ هه‌ر پاره‌ نه‌بوه‌ كه‌‬ ‫چوه‌ت���ه‌ تۆڕی‌ روداو‪ ،‬ئ���ه‌و به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند ك���ه‌ "رۆژنامه‌ن���وس تموحی‌‬ ‫خ���ۆی‌ هه‌یه‌و ح���ه‌ز ده‌كات له‌هه‌ندێك‬ ‫جێ���گا كاربكات تاك���و خه‌ونه‌كانی‌ بۆ‬ ‫ده‌س���ته‌به‌ر بكرێت‪ ،‬له‌سایتی‌ خه‌ندان‬ ‫بوم هه‌ندێ���ك له‌خه‌ونه‌كانم هاتنه‌دی‌‌و‬ ‫سایتێكی‌ پرۆفش���یناڵمان دروستكرد‪،‬‬ ‫به‌اڵم خه‌ونه‌كانم زیاترب���ون‪ ،‬بڕیارمدا‬ ‫واز له‌میدیا بهێن���م‪ ،‬به‌اڵم تۆڕی‌ روداو‬ ‫كه‌ دامه‌زرا ئۆڤه‌رێكیان بۆناردم‌و وتیان‬ ‫ده‌توانن هه‌ندێك له‌و خه‌ونانه‌ی‌ ماوتانه‌‬ ‫ده‌سته‌به‌ر بكه‌ن‪ ،‬بۆیه‌ په‌یوه‌ندیم له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌س���تن‌و له‌س���ه‌ر بڕیاری‌ هه‌ردوالمان‬ ‫رێككه‌وتین"‪.‬‬ ‫ئه‌و رۆژنامه‌نوس���ه‌ی‌ ئێستای‌ تۆڕی‌‬ ‫روداو وت���ی‌ "ئامانجه‌ك���ه‌ ئه‌وه‌ن���ده‌ی‌‬ ‫خه‌ونه‌كه‌یه‌ ئه‌وه‌نده‌ موچه‌كه‌ نییه‌و ئه‌و‬ ‫موچه‌یه‌ هه‌قی‌ خۆش���مه‌‪ ،‬به‌اڵم ناتوانم‬ ‫ئاش���كرای‌ بكه‌م كه‌ چه‌ند وه‌رده‌گرم‌و‬ ‫ئه‌وه‌ش به‌مافی‌ خۆم ده‌زانم"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ قس���ه‌و باسی‌‬ ‫ئه‌وه‌ له‌ئارادایه‌ ئه‌و رۆژنامه‌نوس���انه‌ی‌‬ ‫له‌هه‌ولێر ت���ۆڕی‌ روداو وه‌ریانده‌گرێت‪،‬‬ ‫مه‌رجی‌ زۆر زیاتریان هه‌یه‌ تا ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫سلێمانی‌‪.‬‬ ‫وته‌بیژی‌ تۆڕیی‌ میدیایی‌ روداو فازڵ‬ ‫نه‌جیب له‌باره‌ی‌ هاتنی‌ رۆژنامه‌نوسان‬ ‫ب���ۆ ده‌زگاكان���ی‌ روداو به‌ئاوێن���ه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند كه‌ " له‌روداو هه‌مو كه‌س���ێك‬ ‫له‌س���ه‌ر بنه‌م���ای‌ تواناكان���ی‌ خ���ۆی‌‬ ‫وه‌رده‌گیرێت‪ ،‬له‌مانگی‌ هه‌ش���تی‌ ساڵی‌‬ ‫رابردوه‌وه‌ من سه‌رپه‌رشتی‌ به‌شی‌ توانا‬ ‫مرۆییه‌كان ده‌كه‌م‌و وه‌رگرتنی‌ س���تاف‬ ‫رێكده‌خ���ه‌م‪ ،‬هه‌مو ئه‌وان���ه‌ی‌ له‌روداو‬ ‫وه‌رگیراون‪ ،‬خۆیان س���یڤییان بۆ ئێمه‌‬ ‫ناردوه‌و ئێمه‌ش چاوپێكه‌وتنمان له‌گه‌ڵ‬ ‫كردون"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ چه‌ندین رۆژنامه‌نووسیش‬ ‫هه‌بون كه‌ به‌رله‌وه‌ی‌ به‌یه‌كجاری‌ وازیان‬ ‫له‌و ده‌زگاو رۆژنامه‌و كه‌نااڵنه‌ هێنابێت‬

‫ك���ه‌ كاری‌ تێدا ده‌كه‌ن ئه‌وان له‌ژێره‌وه‌‬ ‫گرێبه‌ستیان له‌گ ‌هڵ‌ كردون‌و هه‌بووه‌ له‌و‬ ‫ده‌زگاو رۆژنامانه‌دا مووچه‌ی مانگانه‌ی‬ ‫ته‌نه���ا ‪ 500‬ه���ه‌زار دینار ب���ووه‌ به‌اڵم‬ ‫که‌چووه‌ت���ه‌ که‌ناڵ���ی روداو بڕی ‪2500‬‬ ‫دۆالر موچه‌یان بۆ ته‌رخانکردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وته‌بی���ژی‌ تۆڕیی‌ میدیای���ی‌ روداو وتی‌‬ ‫"ئێمه‌ په‌یوه‌ندیمان به‌هیچ كه‌سێكه‌وه‌‬ ‫نه‌كردوه‌ كه‌ له‌گه‌ڵ ده‌زگایه‌ك له‌كاردا‬ ‫بوبێت‌و هه‌ركه‌س���ێكیش گرێبه‌س���تی‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ده‌زگایه‌كی‌ دیك���ه‌ هه‌بوبێت‪،‬‬ ‫ئێمه‌ وه‌رماننه‌گرتوه‌"!‬ ‫وتیشی‌ "ئێمه‌ له‌ده‌زگایه‌كی‌ میدیایی‌‬ ‫كارده‌كه‌ین‌و هه‌ركه‌س���ێك مه‌رجه‌كانی‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ێكی‌ باش���ی‌ تێدا بوبێت‪،‬‬ ‫له‌هه‌ولێ���ر بوبێ���ت ی���ان س���لێمانی‌‬ ‫وه‌رمانگرتوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ كه‌ به‌ب���ڕوای‌‬ ‫زۆرێك له‌چاودێران ده‌سه‌اڵت له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫دابینكردنی‌ بودجه‌یه‌كی‌ زه‌به‌الحه‌وه‌ بۆ‬ ‫تۆڕی‌ روداو كه‌ كه‌ناڵێكی‌ ته‌له‌فیزیۆن‌و‬ ‫رادی���ۆو س���ایت‌و رۆژنامه‌یه‌كی���ش‬ ‫له‌خۆده‌گرێت‪ ،‬كێبڕكێی‌ نێوان كه‌ناڵ‌‌و‬ ‫رۆژنام���ه‌و س���ایته‌كان له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫روداو ده‌شكێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫مامۆستای‌ به‌شی‌ راگه‌یاندن له‌زانكۆی‌‬ ‫سلێمانی‌ "هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌كر‪ :‬له‌مباره‌وه‌‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ "پێویسته‌ میدیا‬ ‫به‌ب���ازاڕه‌وه‌ ببه‌س���ترێته‌وه‌و ده‌رفه‌ت‬ ‫ب���ه‌رودا‌وو هه‌مو كه‌ناڵه‌ ئه‌هلییه‌كانیش‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ یه‌كس���ان بدرێت‪ ،‬ره‌وا‬ ‫نییه‌ له‌بودجه‌ی‌ گش���تی‌ پ���اره‌ بدرێت‬ ‫چ ب���ه‌روداوو چ به‌حزبییه‌كانیش‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كێبڕكێی‌ بازاڕو ژماره‌ی‌ وه‌رگرو‬ ‫بینه‌ره‌كان له‌ڕێگه‌ی‌ پیشه‌ییبونیانه‌وه‌‬ ‫بێت"‪.‬‬ ‫جێ���ی‌ ئاماژه‌یه‌‪ ،‬ئاش���تی‌ هه‌ورامی‌‬ ‫وه‌زی���ری‌ س���امانه‌ سروش���تییه‌كانی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان پێشتر‬ ‫ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌كردبو ك���ه‌ ‪ 35‬ملیۆن‬ ‫دۆالریان ته‌رخانك���ردوه‌ بۆ كۆمپانیای‌‬ ‫رووداو‪ ،‬ك���ه‌ كۆمپانی���ای‌ نێچیرڤ���ان‬ ‫بارزانی‌ س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان‌و جێگری‌ سه‌رۆكی‌ پارتییه‌‪.‬‬

‫لەبارەی پاشکۆبونی‬ ‫یەکێتییەوە!‬ ‫سلێمان عەبدوڵاڵ یونس‬ ‫لەماوەکان���ی ڕاب���ردوودا‪ ،‬زیات���ر‬ ‫لەحەدەس���ێکی سیاسی س���ەلماندی‪ ،‬کە‬ ‫هێش���تاش یەکێتی هێزێکە بەپێچەوانەی‬ ‫بۆچوون���ی هەندێ���ک لەڕۆش���نبیران‌و‬ ‫میدیاکاران���ی لیبڕاڵەوە‪ ،‬ن���ەک هێزێکی‬ ‫پاشکۆ نیە‪ ،‬بەڵکو ئەوەتا لەدنیای واقیعی‬ ‫سیاس���ەتدا‌و لەزۆرێک لەکایە گرنگەکانی‬ ‫پەیوەندی���دار بەکوردایەتی���ەوە‪ ،‬ڕۆڵ���ی‬ ‫سەرکردایەتیکردن دەگێڕێت‪.‬‬ ‫لێ���رەدا باش���تر وایە جی���اوازی بکرێت‬ ‫لەنێوان (مرونەتی سیاس���ی)‌و (سازشی‬ ‫حزبی)دا‪.‬چونک���ە بەداخ���ەوە زۆرێ���ک‬ ‫لەنوخبە بێگومان(بەبەش���ێک لەنوخبەی‬ ‫ناو یەکێتی خۆش���یەوە) بەش���ێوەیەکی‬ ‫ناواقعی‌و لەژێ���ر پڕوپاگەندەیەکی ڕەش‌و‬ ‫س���پیدا‌و لەزەمی ڕێکەوتنی ستراتیژیەوە‬ ‫بۆ ئێس���تا‪ ،‬لەهەوڵ���ی بەفاکتبوونی ئەم‬ ‫هەڵوێس���تە عاتفیانەی���ادان‪ ،‬بەبێ ئەوەی‬ ‫بتوانن لەشیکارێکی ئەقاڵنیدا ئەم بۆچوونە‬ ‫درشتە بەسەر واقیعی سیاسی یەکێتیدا‪،‬‬ ‫ورد بکەنەوە‪.‬‬ ‫ڕاس���تە لەمێ���ژووی ڕێکەوتن���ی‬ ‫س���یتراتیژیەوە‪ ،‬یەکێت���ی ی���ەک بەدوای‬ ‫ی���ەک‪ ،‬مرونەتی سیاس���ی لەگ���ەڵ هێزە‬ ‫هاوپەیمانەکەی خ���ۆی دەنوێنێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بینیمان کاتێکیش کەیەکێتی دەزانێت ئەم‬ ‫مرونەتە لەش���وێنێکدا دەچێتەوە سازشی‬ ‫حزب���ی ناتەندروس���ت‌و بەو هۆیەش���ەوە‬ ‫هەرێمەکە توشی قەیرانی سیاسی گەورە‬ ‫دەبێت‪ ،‬دەبینین ئالەوێدا یەکێتی نوقتەی‬ ‫هەڵوێست‌و نوقتەی جیاوازیەکی پۆزەتیڤ‬ ‫دادەنێت‪ .‬بەبڕوای م���ن لەماوەکانی دوای‬ ‫جیابوونەوەی گۆڕانەوە بۆ ئێس���تا‪ ،‬وێڕای‬ ‫الوزبوونی جەس���تەی حزبی‌و جەماوەری‬ ‫یەکێتی���ش لەبەرامب���ەر قەڵەوبوون���ی‬ ‫هاوپەیمانەکەیدا کەپارتیە‪ ،‬بەاڵم وێڕاش‪،‬‬ ‫بەش���ێوەیەکی ڕێژەیی شایستە‪ ،‬یەکێتی‬ ‫توانیویەتی جیاوازیە موقەدەسەکانی خۆی‬ ‫لەگەڵ پارتی���دا وێنا بکات‪ .‬بەتایبەت لەو‬ ‫شوێنانەدا‪ ،‬کەسیاسەتی کوردی پەیوەندی‬ ‫بەجوگرافیایەک���ی گەورەتر لەجوگرافیای‬ ‫ج���ووت حزبی���ەوە هەب���ووە‌و پرس���ەکە‬ ‫لەکایەکانی پەیوەن���دی نێوان دوو حزبی‬ ‫هاوپەیمانەوە بۆ ن���او جومگە گرنگەکانی‬ ‫پەیوەندیدار بەهەموو بزاوتی کوردایەتیەوە‬ ‫جواڵوە‪ .‬بۆ س���ەلماندنی ئەم بۆچوونەی‬ ‫سەرەوە دیس���ان زیاتر لەنمونەگەلیکمان‬ ‫لەماوەکان���ی زۆر نزیکدا لەبەردەس���تدایە‬ ‫کەگرنگە ب���ەدەر لەیەکێتیەکان‪ ،‬نوخبەی‬ ‫لیب���ڕاڵ‌و نوخب���ەی قودرەتمەن���دی ناو‬ ‫کایەکانی دنی���ای مەعریفیش���مان وردتر‬ ‫لەج���اران دیقەت���ی ب���دەن‌و هەوڵنەدەن‬ ‫لەژێ���ر کاریگەری���ە نێگەتیڤەکانی ڕوئیا‌و‬ ‫دیسکۆڕس���ی ئۆپۆزس���یۆندا بیر لەفتوای‬ ‫نامەعریفیانە‌و بیر لەگشتاندنی ناعەقاڵنیانە‬ ‫بکەن���ەوە‪ .‬چونکە لەم نێوەندەدا باش���تر‬ ‫وای���ە نوخب���ە هەوڵبدات بەس���ەرنجێکی‬ ‫پڕۆفیشنااڵنە‌و لەمەسافەیەکی بێالیەنانەوە‬ ‫ڕوئیا‌و سەرنجەکانی خۆی بنیات بنێت‪.‬‬ ‫ئاخ���ر ل���ەم نێوەن���دەدا هەڵوێس���تی‬ ‫یەکێتیمان بینی لەپرس���ی لێستاندنەوەی‬ ‫متمان���ە لەمالیک���ی‪ .‬هەروەک���وو چ���ۆن‬ ‫بینیشمان لەپرسی باشوری کوردستاندا‪،‬‬ ‫یەکێتی نەک هەر بەئاڕاس���تیەکی جیاواز‌و‬ ‫ئەقاڵنیت���ر‌و نەتەوایەتیانەتر لەئەوانی تر‬ ‫هەنگاوی هاویش���ت بەڵکو بەشێوەیەکی‬ ‫ئارامیش هەوڵی���دا ڕوئی���ای هاوپەیمانە‬ ‫ستراتیژیەکەشی(لەڕوئیای دەستوەردان‌و‬ ‫سەرکردایەتیکردنێکی سلبیەوە) بۆ روئیای‬ ‫(هەماهەنگی‌و ڕێنوێنیکردنێکی پۆزەتیڤ)‬ ‫بگۆرێت‪ .‬ڕوئیایەک‪ ،‬کەبەهۆیەوە ڕۆژئاوای‬ ‫کوردستان دەتوانێت نەک هەرخۆی لەهەر‬ ‫بەریەکەوتنێکی کوردی کوردی نەخوازراو‬ ‫دووربخاتەوە‪ ،‬بەڵکو دەش���توانێت باسکی‬ ‫بەرگریەکی کوردی پتەو لە(سەری کانی)‬ ‫دا بنیات بنێت‪.‬پەیوەندیداریش بەهەرێمی‬ ‫کوردستانەوە‪ ،‬ڕەنگە ئیعالنکردنی مەبدەئی‬ ‫هاوس���ەنگی لەحکومەت‌و چاوخشاندنەوە‬ ‫بەڕێکەوتننامەی س���تراتیژی‌و هاوڕابوون‬ ‫لەگەڵ گۆڕاندا سەبارەت بەتەوافقیزەکردنی‬ ‫ئەو یاس���ایانەی ڕەهەندی نیش���تیمانیان‬ ‫هەی���ە‪ ،‬بەتەنیش���ت س���ەردانی هەردوو‬ ‫وەفدەک���ەی یەکێتی بۆ ئی���ران‌و تورکیا‌و‬ ‫لەوێ���ش بەی���ان کردن���ی هەڵوێس���ت‌و‬ ‫ڕوئیای ب���ێ تەمومژی یەکێتی لەپرس���ە‬ ‫ناوچەی���ی‌و کوردس���تانیەکاندا‪،‬بەتایبەت‬ ‫ئ���ەوەی پەیوەندی )بەدیاربەکر‌و ئیمڕالی‌و‬ ‫قەندیل(ەوە هەیە لەناو بااڵترین جومگەکانی‬ ‫دەوڵ���ەت ل���ەو واڵتانەدا‪،‬نموونەگەلێکی‬ ‫دیک���ەی بەرجەس���تەبن‪ ،‬نمونەگەلێ���ک‬ ‫کەپێم���ان دەڵێ���ن‪ ،‬وێ���ڕای ئاس���تەنگە‬ ‫زەوەندەکانیش‪،‬بەاڵم هێشتاش لەناوەندی‬ ‫بڕیاری سیاس���یدا‪ ،‬یەکێتی هەر بکەرێکی‬ ‫سیاسی کارا‌و هەر هێزێکی خودان ئیرادە‌و‬ ‫خاوەن بڕیاری سەربەخۆی خۆیەتی‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫ئه‌سه‌سه‌رد‪ :‬هاوپه‌یمانی‌ یه‌کێتی‌و پارتی‬ ‫نابێت رێگربێت له‌وه‌ ‌ی كێبڕكێی‌ یه‌كتر بکه‌‌ن‬

‫‪3‬‬

‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ فه‌رید‬ ‫ئه‌سه‌سه‌رد جه‌غت له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌‬ ‫كه‌ یه‌كێتی‌ بۆ هه‌ڵبژاردنی‌ داهاتوی‌‬ ‫په‌رله‌مان به‌جیا به‌شداری‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫ده‌كات‌و ئه‌وه‌ش رونده‌كاته‌وه‌ كه‌‬ ‫پارتی‌‌و ئه‌وانیش‪ ،‬ئه‌و خاڵه‌ی‌‬ ‫رێكه‌وتننامه‌ی‌ ستراتیژیان وه‌ال ناوه‌‬ ‫كه‌ ده‌ڵێت "پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ بۆ هه‌مو‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان پێكه‌وه‌ ده‌بن"‪.‬‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‪ ،‬له‌ئاس���تی‌ ناوخۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆیان‌و له‌ئاستی‌ كۆبونه‌وه‌ی‌ دوقۆڵی‌‌و‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‌ نێوانیش���یاندا گفتوگۆی‌‬ ‫ئه‌وه‌یانه‌ كه‌ ئایا ئاینده‌ی‌ سیاس���ییان‬ ‫به‌یه‌ك���ه‌وه‌ بێ���ت‌و به‌ی���ه‌ك لیس���ت‬ ‫به‌ش���داری‌ هه‌ڵبژاردن بك���ه‌ن‪ ،‬یاخود‬ ‫ده‌یان���ه‌وێ‌ ئاینده‌ی‌ سیاس���ی‌ خۆیان‬ ‫له‌و تێهه‌ڵكێش���ییه‌ی‌ چه‌ندین س���اڵه‌‬ ‫تێیكه‌وتون جیابكه‌نه‌وه‌؟‬ ‫وه‌ك ئاش���كرایه‌ له‌ماوه‌ی‌ رابردودا‪،‬‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و پارتی‌ له‌چه‌ن���د بڕگه‌یه‌كی‌‬ ‫گرنگی‌ روداوه‌كاندا‪ ،‬نه‌ك كۆك‌و ته‌با‌و‬ ‫هاوهه‌ڵوێست نه‌بون‪ ،‬به‌ڵكو سیاسه‌تی‌‬ ‫پێچه‌وانه‌شیان په‌یڕه‌و كردوه‌ له‌ئاستی‌‬ ‫عێراق‌و ناوچه‌كه‌شدا‪ ،‬ماوه‌یه‌كه‌ تا دێ‌‬ ‫ئ���ه‌و ده‌نگه‌ له‌ناو یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌‬ ‫كوردس���تاندا به‌ڕاش���كاویی‌‌و به‌رزت���ر‬ ‫ده‌بیس���ترێت ك���ه‌ پێویس���ته‌ یه‌كێتی‌‬ ‫به‌لیستی‌ جیاواز له‌هه‌ڵبژاردنی‌ داهاتوی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردستاندا به‌شداری‌ بكات‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ئ���ه‌و ده‌نگانه‌ش ب���ه‌ر گوێ‌‬ ‫ده‌كه‌ون كه‌ پێویسته‌ رێككه‌وتننامه‌ی‌‬ ‫س���تراتیجی‌ نێوان یه‌كێت���ی‌‌و پارتیش‬ ‫ده‌ستكاری‌ بكرێت له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌ئاستی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‌و بنكردایه‌تیشدا‬ ‫هه‌س���ت به‌ناهه‌وس���ه‌نگییه‌كی‌ گه‌وره‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن له‌به‌ڕێوه‌بردن���ی‌ كاروب���اری‌‬ ‫حكومه‌تدا‪.‬‬ ‫به‌رزبونه‌وه‌ی‌ ئه‌م ده‌نگانه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬ ‫له‌دوای‌ نه‌خۆش���كه‌وتنی‌ تاڵه‌بانییه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵوه‌س���ته‌یه‌كی‌ به‌پارت���ی‌ ك���ردوه‌‪،‬‬ ‫كه‌ چاوی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی���ه‌ له‌قۆناغی‌‬

‫ ‬ ‫کۆبونه‌وه‌یه‌کی هاوبه‌شی مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتی‌و پارتی‬ ‫داهاتوش���دا پۆس���ته‌كانی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم له‌ده‌ستی‌ خۆیدا‬ ‫قایمتر بكات‪ ،‬به‌اڵم به‌بێ‌ هاوپه‌یمانێكی‌‬ ‫وه‌ك یه‌كێتی‌ ئه‌م كاره‌ی‌ بۆ مه‌یس���ه‌ر‬ ‫نابێت‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ رێككه‌وتننامه‌ی‌ س���تراتیژی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و پارتی‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌ناوخ���ۆی‌ هه‌رێم���ه‌وه‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬ده‌بو‬ ‫له‌هه‌م���و هه‌ڵبژاردنه‌كان���دا ئ���ه‌و دو‬ ‫حیزبه‌ پێكه‌وه‌ به‌یه‌ك لیست به‌شداری‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك ئه‌ندامی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد‬ ‫ئاماژه‌ی‌ پێده‌كات نزیكه‌ی‌ دو س���اڵه‌‬ ‫هه‌ردوالیان ئه‌و خاڵه‌ی‌ رێككه‌وتننامه‌‬ ‫س���تراتیژییه‌كه‌یان وه‌الناوه‌‪ ،‬هۆكاری‌‬ ‫ئه‌مه‌ش وه‌ك ئه‌سه‌س���ه‌رد به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند "هه‌لومه‌رجێكی‌ نوێ‌ له‌هه‌رێمدا‬ ‫هاتۆته‌ ئاراوه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌ش بۆته‌ هۆی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌‪ ،‬چ یه‌كێتی‌‌و چ پارتیش بڕیاری‌‬ ‫ئه‌وه‌ بده‌ن‪ ،‬كه‌ بۆ هه‌ڵبژاردنی‌ داهاتو‬ ‫په‌رله‌مان به‌دو لیستی‌ جیاواز به‌شداری‌‬ ‫بكه‌ن"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ به‌ده‌س���تهێنانی‌ ده‌ن���گ‌و‬ ‫متمانه‌بونیش به‌خۆیان‪ ،‬ئه‌سه‌س���ه‌رد‬ ‫پشتئه‌ستور به‌وته‌ی‌ مه‌ڵبه‌نده‌كانیان‌و‬

‫مه‌كته‌ب���ی‌ رێكخس���تنیان‪ ،‬جه‌خ���ت‬ ‫ل���ه‌وه‌ ده‌كات���ه‌وه‌ كه‌ ده‌نگ���ی‌ باش‬ ‫به‌ده‌ستده‌هێنن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت‬ ‫"هه‌مو حیزبێك ده‌نگی‌ زۆر به‌ده‌ستبێنێ‌‬ ‫یان كه‌م ده‌بێت به‌ش���داری‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫بكات‌و توان���ای‌ خ���ۆی‌ تاقیبكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌دڵنیاییه‌وه‌ به‌متمانه‌یه‌كی‌ باشیشه‌وه‌‬ ‫به‌جیا به‌شداری‌ هه‌ڵبژاردن ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫تێهه‌ڵكێش���بونی‌‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانیشیان له‌گه‌ڵ پارتی‌‌و‬ ‫ئه‌گه‌ری‌ له‌ناوچونی‌ ئه‌و به‌رژه‌وه‌ندییانه‌‬ ‫له‌كات���ی‌ به‌جی���ا به‌ش���داریكردنیان‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان���دا‪ ،‬ئ���ه‌و ئه‌ندامه‌ی‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ باس���ی‌ له‌وه‌‬ ‫ك���رد كه‌ هه‌م���و گ���روپ‌و حیزبه‌كانی‌‬ ‫كوردس���تان به‌رێ���ژه‌ی‌ جیاجی���ا‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ هاوبه‌ش���یان پێك���ه‌وه‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪" ،‬یه‌كێتی‌‌و پارتیش كه‌ پێكه‌وه‌‬ ‫حكومه‌تیان دروستكردوه‌ به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌ك���ی‌ زۆر له‌نێوانیان���دا‬ ‫دروس���تبوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم نابێ���ت ئه‌وه‌ش‬ ‫رێگربێت له‌وه‌ی‌ ركه‌به‌ری‌‌و منافس���ه‌ی‌‬ ‫ی���ه‌ك بکه‌ن‪ ،‬به‌رای‌ م���ن ئه‌گه‌ر كاتی‌‬ ‫خۆی‌ ئه‌و رێككه‌وتننامه‌ نه‌كرایه‌‪ ،‬دور‬ ‫نه‌بو هه‌رێم توشی‌ قه‌یران بێت"‪.‬‬

‫به‌رپرس���انی‌ یه‌كێت���ی‌ پێ���ش‬ ‫كۆبونه‌وه‌كانی‌ چه‌ن���د رۆژی‌ رابردوی‌‬ ‫نێ���وان ه���ه‌ردو مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���ی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‪ ،‬چه‌ند جارێك ئه‌وه‌یان‬ ‫دوپاتكرده‌وه‌ كه‌ به‌نیازن له‌هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫داهات���ودا‪ ،‬ئاینده‌ی‌ سیاس���ی‌ خۆیان‬ ‫له‌پارت���ی‌ جیابكه‌نه‌وه‌و به‌لیس���تێكی‌‬ ‫جیاواز به‌ش���داری‌ هه‌ڵب���ژاردن بكه‌ن‪،‬‬ ‫وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی‌ بیان���ه‌وێ‌ له‌ڕێگه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫لێدوانان���ه‌وه‌ په‌یامێ���ك ئاراس���ته‌ی‌‬ ‫هاوپه‌یمانه‌كه‌ی���ان بكه‌ن‪ .‬ئایا یه‌كێتی‌‬ ‫په‌ش���یمان ده‌بێته‌وه‌ له‌و بڕیاره‌؟ گه‌ر‬ ‫ن���ا‪ ،‬ده‌بێ‌ خه‌س���ڵ ‌هت‌و تایبه‌تمه‌ندییه‌‬ ‫جیاوازه‌كان���ی‌ خۆی‌ ده‌ربخ���ات‪ ،‬ئایا‬ ‫ل���ه‌م چوارچێوه‌یه‌دا بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫داوای‌ جێبه‌جێكردنی‌ رێككه‌وتننامه‌ی‌‬ ‫ده‌باشان له‌یه‌كێتی‌ ناكات؟‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌رێككه‌وت���ن ی���ان‬ ‫نزیكبونه‌وه‌ی���ان له‌گه‌ڵ گ���ۆڕان پێش‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌كان‪ ،‬ئه‌سه‌س���ه‌رد ئه‌وه‌‬ ‫به‌ئه‌گه‌رێك���ی‌ دور ده‌زان���ێ‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"پێ���ش ئه‌نجامدانی‌ هه‌ڵب���ژاردن‪ ،‬هیچ‬ ‫ئه‌گه‌رێك���ی‌ ئ���اوا له‌ئ���ارادا نییه‌ كه‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و گ���ۆڕان‪ ،‬یاخ���ود پارتی‌‌و‬ ‫گ���ۆڕان‪ ،‬رێككه‌وتننام���ه‌ بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬

‫دوای‌ ئه‌نجام���ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان ئه‌وه‌‬ ‫ئه‌گه‌رێكی‌ كراوه‌یه‌‪ ،‬له‌رێككه‌وتننامه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���تراتیژی‌ یه‌كێت���ی‌‌و پارتی‌ باس���ی‌‬ ‫رێكه‌وتن���ی‌ پێش هه‌ڵب���ژاردن ده‌كات‬ ‫كه‌ نابێت بكرێت‪ ،‬به‌اڵم باس���ی‌ دوای‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن نه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئ���ه‌و لێدوانه‌ دژبه‌یه‌كانه‌ی‌‬ ‫هه‌ندێجار له‌نێ���وان ئه‌ندامانی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫روده‌دا وه‌ك له‌مه‌س���ه‌ی‌ ناڕونی���ی‬ ‫له‌گرێبه‌س���ته‌ نه‌وتییه‌كان‌و كاریگه‌ری‌‬ ‫نه‌رێنی‌ ئه‌و لێدوانه‌ دژبه‌یه‌كانه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌نجامی‌ هه‌ڵبژادن���ه‌كان بۆ یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫فه‌رید ئه‌سه‌س���ه‌رد وت���ی‌ "مه‌رج نییه‌‬ ‫هه‌مو به‌رپرس���ێكی‌ یه‌كێتی‌ ئاگاداری‌‬ ‫هه‌م���و ورده‌كاریی���ه‌كان بێ���ت‪ ،‬م���ن‬ ‫له‌كاتێك���دا ئه‌ندامی‌ س���ه‌ركردایه‌تیم‪،‬‬ ‫به‌اڵم چونكه‌ له‌حكومه‌تدا نیم ئاگاداری‌‬ ‫گرێبه‌سته‌ نه‌وتییه‌كان نیم"‪.‬‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ ئ���ه‌و پرس���یاره‌ش كه‌‬ ‫ئایا یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌ كوردس���تان‪،‬‬ ‫ب���ۆ پۆس���تی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنی‌ داهاتودا كاندیدی‌ خۆی‌‬ ‫ده‌بێت گه‌ر به‌لیستی‌ جیاواز دابه‌زین؟‬ ‫فه‌رید ئه‌سه‌س���ه‌رد ئاماده‌نه‌بو وه‌اڵم‬ ‫بداته‌وه‌‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬

‫ی بۆ‬ ‫ئایا یه‌كێت ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم‪،‬‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫داهاتودا كاندیدی‌‬ ‫خۆی‌ ده‌بێت؟‬ ‫فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد‬ ‫ئاماده‌نه‌بو وه‌اڵم‬ ‫بداته‌وه‌‬

‫هێشتا واده‌ی‌ هه‌ڵبژاردن دیارینه‌كراوه‌‬

‫ی هه‌ولێر‌و دهۆك‬ ‫ی نیگه‌رانه‌ له‌رێژه‌ی‌ ده‌نگ ‌ه زیاده‌كان ‌‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ئا‪ :‬نزار گزالی‬ ‫هه‌ندێك ناوه‌ندی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌‬ ‫كوردستان نیگه‌رانن له‌و زیادبونه‌‬ ‫له‌راده‌به‌ده‌ره‌ی‌ ژماره‌ی‌ ده‌نگده‌رانی‌‬ ‫هه‌ولێر‌و دهۆك‌و به‌كارێكی‌ سروشتی‌‬ ‫نازانن‌و پێیانوایه‌ كاریگه‌ری‌ خراپ‬ ‫له‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنی‌ پارێزگاكان‌و‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫دروست ده‌كات‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ هه‌ندێك زانی����اری‌ نافه‌رمی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان نیگه‌ران ‌ه‬ ‫ل����ه‌و ژم����اره‌ زۆره‌ ده‌نگ����ده‌ره‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌هه‌ردو پارێزگای‌ هه‌ولێر‌و دهۆك زیاد‬ ‫ده‌كرێن بۆ س����ه‌ر ژماره‌ی‌ ده‌نگده‌ران‌و‬ ‫"به‌كارێك����ی‌ ناسروش����تی‌ ده‌زان����ن"‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا كه‌ به‌پێی‌ ستانداری‌ عێراق‬ ‫ده‌بێ����ت رێژه‌ی‌ ده‌نگده‌ر س����ااڵنه‌ ‪%3‬‬ ‫كه‌س زیاد بكات‪.‬‬ ‫ژم����اره‌ی‌ دانیش����توانی‌ هه‌رێم����ی‌‬ ‫كوردستان به‌پێی‌ ئاماری‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ی ‪ 2010‬كه‌ به‌پێی‌ كۆبونی‌ خۆراك‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫هه‌ژمارك����راوه‌‪ ،‬نزیك����ی‌ ‪ 4‬ملی����ۆن‌و‬ ‫چوارسه‌د‌و چل‌و حه‌وت هه‌زار بوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێستا هه‌ندێك ناوه‌ندی‌ فه‌رمی‌ له‌وانه‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پالندان����ان كه‌(وه‌زیره‌كه‌ی‌‬ ‫س����ه‌ر به‌پارتییه‌) ده‌ڵێن دانیشتوانی‌‬ ‫هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان گه‌یش����تۆته‌ ‪5‬‬ ‫ملیۆن‌و سێ‌ سه‌د هه‌زار كه‌س‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌ژم����اره‌ی‌ ده‌نگده‌رانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان سه‌رۆكی ده‌سته‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی هه‌رێمی كوردس����تان‬ ‫عه‌لی قادر به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "ژماره‌ی‬

‫به‌هه‌رسێ‬ ‫پارێزگاكه‌ نزیكه‌ی‬ ‫(‪ )300‬هه‌زارێك‬ ‫ده‌نگده‌ر زیادی‌‬ ‫كردوه‌‌‬ ‫ ‬ ‫دیمه‌نێک له‌هه‌ڵبژاردنه‌کانی کوردستان‬ ‫ده‌نگده‌ران له‌هه‌رێمی كورستان نزیكه‌ی به‌هه‌رس����ێ پارێزگاكه‌ نزیكه‌ی (‪)300‬‬ ‫هه‌زارێ����ك ده‌نگده‌ر زیادی‌ كردوه‌‌و ئه‌و‬ ‫‪ 3‬ملیۆن ده‌نگده‌ره‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و جه‌خت له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ رێژه‌یه‌شی‌ "پێ‌ ئاساییه‌"‪.‬‬ ‫مه‌س����ه‌له‌ی‌ زیادبون����ی‌ ژم����اره‌ی‌‬ ‫به‌پێ����ی س����تانداری عێراق����ی رێژه‌ی‬ ‫ده‌نگ����ده‌ران‌و زیادبون����ی دانیش����توان ده‌نگده‌ران����ی‌ هه‌ولێر‌و ده����ۆك‪ ،‬وه‌ك‬ ‫له‌عێراق����دا "‪‌%3‬و له‌هه‌رێم����ی س����ه‌رچاوه‌یه‌ك له‌یه‌كێتی‌ نیش����تمانی‌‬ ‫كوردس����تانیش به‌هۆی س����ه‌قامگیری كوردستانه‌وه‌ ئاماژه‌ی‌ بۆ كرد كه‌ ئه‌وه‌‬ ‫سیاس����ی‌‌و ئابوری‌‌و ئه‌منییه‌وه‌ رێژه‌كه‌ كارێكی‌ ئاسایی‌ نییه‌ پارێزگای هه‌ولێر‌و‬ ‫ده‌گاته‌ له‌ ‪ ،%4‬به‌به‌راورد به‌عێراقیش دهۆك كه‌ ئه‌گه‌ر به‌راوردبكرێت له‌روی‌‬ ‫له‌كوردس����تان رێژه‌ی مردن كه‌متره‌‌و دانیش����توانه‌وه‌ به‌پارێزگای‌ سلێمانی‌‌و‬ ‫ئیداره‌ی‌ گه‌رمی����ان‪ ،‬ئه‌و دو پارێزگایه‌‬ ‫هیجره‌ش نییه‌"‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ ده‌س����ته‌ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ كه‌مترن‪ ،‬به‌اڵم رێژه‌ی‌ زیادبونی‌ ژماره‌ی‌‬ ‫هه‌رێ����م ئام����اژه‌ بۆ ئ����ه‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه ده‌نگده‌ری‌ هه‌ریه‌كێكیان له‌س����لێمانی‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬یه‌حیا ئه‌حمه‌د‬

‫له‌سه‌ر وه‌ربگرێت‪.‬‬ ‫زیاتره‌‪.‬‬ ‫عه‌ل����ی‌ قادر له‌س����ه‌ر هه‌مان بابه‌ت‬ ‫مه‌س����ه‌له‌ی‌ زیادبونی‌ رێژه‌ی‌ ژماره‌ی‌‬ ‫ده‌نگ����ده‌ری‌ هه‌ولێ����ر‌و ده����ۆك زیاد درێ����ژه‌ به‌قس����ه‌كانی‌ ده‌دات‌و ده‌ڵێت‬ ‫له‌رێژه‌ی‌ سلێمانی‌‌و ئیداره‌ی‌ گه‌رمیان "ده‌مه‌وێت له‌رێگه‌ی ئاوێنه‌وه‌ بۆ خه‌ڵكی‬ ‫ده‌بێت به‌به‌شێك له‌باسی‌ كۆبونه‌وه‌ی‌ رونبكه‌مه‌وه‌ كه‌ ئێمه‌ وه‌ك كۆمیسیۆن‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ ناوه‌ندی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ لیس����تی ده‌نگده‌رانی تایبه‌ت به‌خۆمان‬ ‫كوردس����تان ك����ه‌ دامه‌زراوه‌یه‌ك����ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬له‌س����اڵی ‪ 2007‬ل����ه‌ كۆمپانیای‬ ‫چاودێریی‌ یه‌كێتییه‌‌و وه‌ك په‌رله‌مانی‌ خ����ۆراك وه‌رمانگرت����وه‌‪ ،‬وات����ه‌ (داتا‬ ‫ئه‌و حیزبه‌ ناسراوه‌‪ ،‬سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌و به‌یس����ی) هه‌مو عێراقمان وه‌رگرتوه‌‪،‬‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی ئه‌و دامه‌زراوه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ له‌ساڵی ‪ 2008‬نوێمانكرده‌وه‌‪ ،‬له‌ساڵی‬ ‫راگه‌یان����د كه‌ ل����ه‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا داوا ‪ 2009‬ب����ۆ هه‌ڵبژاردن����ی په‌رله‌مان����ی‬ ‫له‌مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌ یه‌كێت����ی‌ كراو‌ه كوردستان جارێكی دیكه‌ ئه‌پده‌یتمان‬ ‫له‌م مه‌سه‌له‌یه‌ بكۆڵێته‌وه‌‌و هه‌ڵوێستی‌ كرده‌وه‌‪ ،‬له‌ ‪ 2010‬ش به‌هه‌مانش����ێوه‌"‪،‬‬

‫ئه‌و جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌‬ ‫ئه‌وان وه‌كو كۆمیسیۆن باشترین ئامارو‬ ‫راستگۆترین ژماره‌یان الیه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی‌و‬ ‫به‌رپرسی مه‌كته‌بی هه‌ڵبژاردی پارتی‬ ‫دیموكرات����ی كوردس����تان خه‌س����ره‌و‬ ‫گۆران س����ه‌باره‌ت به‌زیادبونی‌ ژماره‌ی‬ ‫ده‌نگده‌ران����ی‌ هه‌ولێر به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ‬ ‫دواهه‌ڵبژاردنی س����اڵی ‪ 2010‬كه‌ به‌چل‬ ‫ه����ه‌زار ده‌خه‌مڵێنرێت‌و ده����ۆك كه‌به‌‬ ‫‪ 25‬هه‌زار ده‌خه‌مڵێنرێت‪ ،‬وتی "جارێ‬ ‫له‌ئێستا هه‌ڵبژاردن له‌هه‌ولێر ناكرێت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ مه‌س����ه‌له‌ی هه‌ولێر له‌ئارادا نییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم س����ه‌باره‌ت به‌بڕگ����ه‌ی یه‌كه‌می‬ ‫پرسیاره‌كه‌ت‪ ،‬س����تانداردێكی جیهانی‬ ‫هه‌یه‌ بۆ زیادبونی رێژه‌ی دانیش����توان‬ ‫ئه‌ویش س����ااڵنه‌ ‪ %3‬ب����ۆ هه‌ر واڵتێك‪،‬‬ ‫پێویس����ته‌ له‌هه‌م����و پارێزگایه‌ك به‌م‬ ‫ش����ێوه‌یه‌ بێت‪ ،‬ناكرێت له‌پارێزگایه‌ك‬ ‫س����ه‌دا ‪ 20‬زیاد بكات‌و له‌پارێزگایه‌كی‬ ‫دیك���� ‌ه ‪ ،%1‬یان س����فر له‌س����ه‌دا‪ ،‬هه‌ر‬ ‫هۆكاریك هه‌بێت ئه‌وه‌ لۆژیكی نییه‌"‪.‬‬ ‫خه‌س����ره‌و گۆران باس له‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ ته‌نان����ه‌ت ئه‌گه‌ر هیجره‌ش هه‌بێت‪،‬‬ ‫بۆ نمونه‌ ئێستا له‌پارێزگای هه‌ولێر ‪100‬‬ ‫هه‌زار كه‌س هه‌ی����ه‌ خه‌ڵكی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫هه‌رێمی كوردس����تانن‪ ،‬له‌پارێزگاكانی‬ ‫دیكه‌ی عێراق����ه‌وه‌ هاتون‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌‬ ‫ژم����اره‌ی ده‌نگده‌ران����ی هه‌ولێ����ر زیاد‬ ‫ناكات‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و (‪ )100‬هه‌زار كه‌سه‌‬ ‫ده‌بێت ده‌ن����گ بۆ ئه‌و پارێزگایه‌ بده‌ن‬ ‫كه‌ لێی����ه‌وه‌ هاتون‪ .‬ئه‌گ����ه‌ر خه‌ڵكی‬ ‫موسڵه‌ بۆ موسڵ‌و ئه‌گه‌ر هی به‌غدایه‌‬ ‫بۆ به‌غداو به‌و شێوه‌یه‌‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫ئێران‌و سوریا هه‌وڵده‌ده‌ن‬ ‫هه‌ولێر بكه‌ن به‌گژ سوننه‌دا‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫په‌ره‌سه‌ندنه‌ هه‌رێمایه‌تییه‌كان‬ ‫ی‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ توندبونه‌و‌هی‌ ناكۆكییه‌كان ‌‬ ‫ی رژێمی‌ به‌شار‬ ‫سوریا‌و زیاتر الوازبون ‌‬ ‫ئه‌سه‌د‪ ،‬ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كۆماری‌ ئیسالم ‌‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫فشار ‌‬ ‫ئێران له‌سه‌ر هه‌رێمی‌ كوردستان زیاتر‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ به‌ته‌واوی‌ عێراق‬ ‫به‌هه‌رێمیشه‌و‌ه بكات به‌به‌رده‌بازێك بۆ‬ ‫رزگاركردنی‌ ئه‌و رژێمه‌‪.‬‬

‫►‬

‫ی ئ���اگادار له‌به‌غداو‌ه‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی خۆی‌ ئاش���كرا‬ ‫كه‌ نه‌یویس���ت ن���او ‌‬ ‫بكات به‌ئاوێن��� ‌هی‌ راگه‌یاند ك ‌ه یه‌كێك‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی كۆتای ‌‬ ‫له‌ئامانجی‌ س���ه‌ردانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی س���وریا‬ ‫ی وه‌زیری‌ ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫هه‌فته‌ی���ه‌ ‌‬ ‫بۆ ئێران( وه‌لید موعه‌لیم)‪ ،‬راكێشان ‌‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬ ‫ی پایه‌گای کۆماری ئیسالمی ئێران له‌چه‌می چۆمان ک ‌ه چه‌ند کیلۆمه‌ترێک هاتۆته‌ پێشه‌و‌ه ‬ ‫ی‬ ‫ته‌واوی‌ به‌غداو هه‌ولێره‌ بۆ نێو بۆته‌قه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و س���ه‌رچاوه‌یه‌ نه‌یش���ارده‌و‌ه كوردستانیش به‌سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێت ‌‬ ‫ی جه‌مسه‌ری‌ شیعه‌و سوننه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫شه‌ڕ ‌‬ ‫ی عێراق‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ی ‌ه جه‌خت���ی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌و‌ه ك ‌ه هه‌رچه‌ن���د‌ه له‌گه‌ڵ په‌ره‌س���ه‌ندن ‌ه راگه‌یاندو‌ه ك ‌ه پش���كی‌ سه‌رۆك ‌‬ ‫ی یه‌كێتیی���ه‌‪ ،‬هه‌ركه‌س���ێكیش‬ ‫ی س���وریا پش���ك ‌‬ ‫ی دراماتیكییه‌كانی‌ روداوه‌كان ‌‬ ‫ك���رده‌و‌ه ك���ه‌ مه‌به‌س���ت له‌ناوهێنان ‌‬ ‫ی ئه‌و پۆس���ت ‌ه‬ ‫ی بیه‌وێ���ت له‌ن���او یه‌كێت ‌‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫ی كۆمار ‌‬ ‫ی ئاینده‌ ‌‬ ‫ی سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ی وه‌زیری‌ ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫به‌غدا له‌كۆبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���وریا‌و گ���ه‌ور‌ه به‌رپرس���انی‌ ئێران ئێرانی���ش له‌مه‌ڕ هه‌رێمی‌ كوردس���تان وه‌ربگرێت ده‌بێت " ره‌زامه‌ندی‌ خێزان ‌‬ ‫زیاتر له‌راكێش���انی‌( هه‌ولێره‌) بۆ نێو گۆڕان���كاری‌ به‌س���ه‌ردادێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم تاڵه‌بانی‌‪ ،‬ره‌زامه‌ندی‌ كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌و‬ ‫ی‬ ‫ی پێبێت ئه‌وجا ئێران په‌سه‌ند ‌‬ ‫ی ئه‌و واڵت ‌ه له‌مه‌ڕ یه‌كێت ‌‬ ‫ی ئێس���تا ‌‬ ‫ی سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ی خۆیان "چونكه‌ به‌غدا خۆ ‌‬ ‫ریزبه‌ن���د ‌‬ ‫ی كۆن���ه‌"‪ ،‬ده‌كات"‪.‬‬ ‫ی كوردس���تان "سیاس���ه‌تێك ‌‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌الیه‌ن ‌ه به‌هێزه‌كانی‌ ریزبه‌ند ‌‬ ‫ئه‌و س���ه‌رچاوه‌یه‌ ئه‌و‌هی‌ نه‌شارده‌و‌ه‬ ‫ی باش��� ‌ه‬ ‫شیع ‌ه له‌ناوچه‌كه‌دا ك ‌ه له‌الیه‌ن ئێرانه‌و‌ه له‌وان���ه‌ش ئ���ه‌و واڵت���ه‌ پێ ‌‬ ‫ی سه‌رۆك‬ ‫ی مانه‌وه‌ی‌ پۆست ‌‬ ‫ی كه‌ مه‌سه‌له‌ ‌‬ ‫هاوس���ه‌نگی سیاس���ی‌‌و جه‌ماوه‌ری��� ‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫ی ( سلێمانی‌‌و هه‌ولێر) كۆماری‌ عێراق له‌ده‌ست یه‌كێتیدا ئێران‬ ‫ئه‌و س���ه‌رچاوه‌یه‌ نه‌یش���ارده‌وه‌ ك ‌ه نێوان ناوچه‌كان ‌‬ ‫ی یه‌كالیك���ه‌ره‌و‌هی‌ تێدا ده‌بینێت‪،‬‬ ‫ی رۆڵ ‌‬ ‫ی بمێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬وردكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌ئاینده‌یه‌ك���ی‌ نزیك���دا بۆ گه‌یش���تن وه‌ك خۆ ‌‬ ‫ی ئێران ئ���ه‌وه‌ش ئێ���ران پێ���ی‌ قب���وڵ نیی ‌ه ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وان ده‌ستپێش���خه‌رنابن‌و‬ ‫به‌و ئامانج ‌ه كۆماری‌ ئیس�ل�ام ‌‬ ‫ی تاڵه‌بانیدا له‌چاوه‌ڕوان���ی‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ تاڵه‌بانیدان‪،‬‬ ‫گوشاری‌ سیاسی‌‌و ره‌نگه‌ " سه‌ربازی‌"ش له‌الیه‌ن پارتیی���ه‌و‌ه له‌غیاب ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی هاوكات هه‌ركاتێك یه‌كێتی‌ ویست ‌‬ ‫ی نیشتمان ‌‬ ‫ی كوردستان‌و بگات ‌ه ده‌س���ت له‌كاروباری‌ یه‌كێت ‌‬ ‫بخات ‌ه سه‌ر هه‌رێم ‌‬ ‫ی كوردستان وه‌ربدرێت‪ ،‬هه‌ر بۆ ئه‌وه‌ش شوێن ‌ه پڕبكاته‌وه‌‌و پاڵێوراوێك په‌سه‌ند‬ ‫ی ك ‌ه "هێز له‌س���ه‌ر س���نوره‌كان ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێس���تا ‌‬ ‫ی دیار ‌‬ ‫ی نێوان بكات‪ ،‬ئێران پاڵپش���تی‌ الیه‌نه‌ ش���یع ‌ه كرد ك ‌ه سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ی باشه‌ رێككه‌وتنی‌ ستراتیژ ‌‬ ‫ی پێ ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان كۆبكاته‌وه‌‪ ،‬به‌ناو ‌‬ ‫ی ئێران س���ه‌باره‌ت‬ ‫ی ئیس�ل�ام ‌‬ ‫كۆمار ‌‬ ‫ی پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ وه‌ك خۆی‌ بمێنێته‌وه‌‪ .‬عێراقییه‌كانی‌ بۆ كۆده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫جیاجیاوه‌‪ ،‬وه‌ك مان���ۆڕ‪ ،‬یان به‌رگر ‌‬ ‫ی كه‌س���ێك له‌ناو به‌هه‌رێ���م ب���ه‌م ش���ێوه‌یه‌یه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌دانان ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌په‌یوه‌ن���دی‌ تایبه‌ت��� ‌‬ ‫له‌سنوركه‌كانی‌ ئێران"‪.‬‬ ‫ی خۆش���ی‌ نه‌شارده‌وه‌ كه‌ ئه‌م‬ ‫ی ئێران له‌گه‌ڵ یه‌كێتی‌‪ ،‬یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌ كوردس���تان یان پێشبین ‌‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫ی رژێمی‌ به‌شار كۆمار ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌روخان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شه‌ڕ ‌‬ ‫ی ئاوێن ‌ه باس له‌وه‌ ده‌كات له‌الی���ه‌ن پارتییه‌وه‌ بۆ ئه‌و پۆس���ته‌‪ ،‬سیاس���ه‌ته‌ له‌گه‌ڵ توندبونه‌و‌ه ‌‬ ‫ئه‌س���ه‌د له‌ئاینده‌یه‌ك���ی‌ نزیكدا وه‌ك سه‌رچاوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی له‌سه‌ر‬ ‫ی بۆ نێوان شیعه‌و سوننه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی ئاوێن��� ‌ه ئام���اژه‌ ‌‬ ‫ی ئێرانه‌ سه‌باره‌ت س���ه‌رچاوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی كه‌ هه‌رچی‌ سیاسه‌ت ‌‬ ‫ی سوننه‌ له‌ناوچه‌كه‌دا هێما ‌‬ ‫میدیاكان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���وریا گۆڕان ‌‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫ی عێراق وات ‌ه ئه‌و‌ه كرد ك ‌ه س���ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق جوگرافیا ‌‬ ‫ی ئاوێن ‌ه باس به‌پۆستی‌ سه‌رۆك كۆمار ‌‬ ‫بۆ ده‌كه‌ن‪ ،‬سه‌رچاوه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیس�ل�ام ‌‬ ‫ی به‌س���ه‌ردا دێت‌و‪ ،‬كۆمار ‌‬ ‫ی له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران ‌‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫ی تاڵه‌بانی‌‪ ،‬كۆمار ‌‬ ‫ی به‌شار شوێنه‌كه‌ ‌‬ ‫ی رژێم ‌‬ ‫له‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه روخان ‌‬ ‫ی رژێمی‌ به‌ش���ار ئه‌سه‌د‬ ‫ی ئێران مانه‌و‌ه ‌‬ ‫ی نه‌خۆش���كه‌وتنی‌ تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی حساب ئێران به‌الیه‌نه‌ عێراقییه‌ ش���یعه‌كانیان عێراق دوا ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر په‌ره‌س���ه‌ندنی‌ سه‌رباز ‌‬ ‫بۆنه‌كراو نه‌بێت" پێناچێت ئه‌مساڵیش راگه‌یان���دوه‌ له‌پێ���ش هه‌موش���یانه‌و‌ه به‌راشكاویی‌ وتویه‌تی‌ " من پێم باشه‌‪ ،‬به‌به‌شێك له‌س���تراتیژی‌ خۆی‌ ده‌زانێت‬ ‫ی نیش���تمانی‌ ش���یعه‌‪ ،‬ك ‌ه عه‌دنان موفتی‌‪ ،‬دكتۆر رۆژ‪ ،‬هۆش���یار له‌ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬هه‌ربۆی���ه‌" له‌پێناو ئه‌م‬ ‫ی ‪ 2013‬بڕوخێت"‪ .‬ئه‌و پێیوای ‌ه به‌هاوپه‌یمان ‌‬ ‫وات ‌ه ساڵ ‌‬ ‫ی عێراق‌و‪ ،‬س���تراتیژه‌دا ئێران كار له‌س���ه‌ر هه‌رێم‬ ‫ی زێباری‌‪ ،‬بپاڵێورێت بۆ سه‌رۆك ‌‬ ‫ی ئێران تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫ی كۆمار ‌‬ ‫ی زیاتر له‌ال ‌‬ ‫تا هێزه‌كانی‌ ئۆپۆزیسیۆن فشار ‌‬ ‫ی ئه‌سه‌د" ئه‌ویش زیاتر " به‌گه‌ش���ت چۆته‌ ده‌ره‌وه‌‌و هه‌ركاتێك د‪ .‬به‌رهه‌م س���اڵح ب���ه‌الی مالیكییه‌و‌ه ده‌كات‌و نایه‌وێ���ت هه‌رێ���م بكرێت��� ‌ه‬ ‫بخه‌نه‌ سه‌ر رژێم ‌‬ ‫ی سوننی‌‌و‬ ‫ی توركیا ‌‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫ی ئاوێن ‌ه جوگرافیا ‌‬ ‫ی په‌سه‌ند نییه‌"‪ ،‬س���ه‌رچاوه‌كه‌ ‌‬ ‫هانا بۆ كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێران ده‌بات بێته‌وه‌‪ ،‬ی���ان دوابكه‌وێت‪ ،‬كه‌س بۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێبكرێ���ت له‌ئامراز ‌‬ ‫ی نه‌رۆیشت‌و ب���ۆ ئه‌مه‌ش چ ‌‬ ‫ك ‌ه به‌غ���دا‌و هه‌ولێر زیاتر رابكێش���ێت ‌ه نیی ‌ه قس ‌ه له‌سه‌ر شوێنگرتنه‌وه‌ی‌ بكات له‌س���ه‌ر ئه‌م رایه‌ی‌ مالیك ‌‬ ‫ی ده‌یخات ‌ه‬ ‫ی سیاسی‌‌و فشاری‌ س���ه‌رباز ‌‬ ‫هیچ راڤه‌یه‌كی‌ بۆ ئه‌و‌ه نه‌كرد كه‌ بۆچ ‌‬ ‫ی به‌تایبه‌تی‌ هێزه‌ عێراقییه‌كانی‌ تر"‪.‬‬ ‫نێو ملمالنێكه‌و‌ه تا بیانكات به‌پردێك ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ر هه‌رێم‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ سه‌ر ناوچه‌كان ‌‬ ‫ی ئیسالمی‌ ئێران له‌دانیشتن ‌ه مالیكی‌ به‌رهه‌م ساڵحی‌ قبوڵ نییه‌؟‬ ‫كۆمار ‌‬ ‫ی ئاس���مانی‌‌و زه‌مینی‌ بۆ‬ ‫راس���ته‌وخۆ ‌‬ ‫ی له‌و‌ه پارتی‌"‪.‬‬ ‫ی ئاوێنه‌ باسیش ‌‬ ‫سه‌رچاوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌گه‌ڵ یه‌كێتی‌ نیشتمان ‌‬ ‫دوقوڵییه‌كان ‌‬ ‫ی رژێمی‌ به‌شار"‪.‬‬ ‫كۆمه‌ككردن ‌‬

‫مالیكی‌ بۆ جێگه‌كه‌ی‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌‪ ،‬عه‌دنان‬ ‫موفتی‌‪ ،‬د‪.‬رۆژ‪،‬‬ ‫هۆشیار زێباری‌ پێ‬ ‫قبوڵه‌‌و به‌رهه‌م ساڵح‬ ‫ره‌تده‌كاته‌وه‌‬

‫ئه‌له‌كه‌و وێله‌كه‌‌و‬ ‫موڵكه‌که‌ی‌ جه‌مال ئاغا‬ ‫دوكان‌و بازاڕو پرۆژه‌ی‌ پیشه‌س���ازی‌‌و‬ ‫عه‌بدولره‌زاق شه‌ریف‬ ‫كش���توكاڵی‌‌و ش���اره‌وانی‌‌و ئه‌وانیتر‪،‬‬ ‫یه‌كێ���ك له‌به‌ن���ده‌ س���ه‌ره‌كییه‌كانی‌ چه‌ن���د كارگه‌یه‌كی‌ گ���ه‌وره‌و بچوك‪،‬‬ ‫ده‌س���توری‌ واڵتانی‌ دنیا‪ ،‬پاراس���تنی‌ له‌كه‌رتی‌ گش���تی‌‌و كه‌رتی‌ تێكه‌اڵو‪ ،‬كه‌‬ ‫موڵك‌و ماڵ���ی‌ تاك‌و ك���ۆی‌ خه‌ڵكه‌‪ ،‬هه‌مویان به‌ش���ێوه‌ی‌ كرێ���ی‌ مانگانه‌و‬ ‫حكومه‌تیش جێبه‌جێكردنی‌ ئه‌م ئه‌ركه‌ س���ااڵنه‌ به‌پیش���ه‌وه‌ران دراب���ون‌و‬ ‫داهاتێكی‌ باش���ی‌ بۆ به‌رێوه‌به‌رایه‌تییه‌‬ ‫پیرۆزه‌ی‌ له‌ئه‌ستۆدایه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌ك���ی‌ ب���اوه‌‪ ،‬ك���ه‌ ده‌وترێت خزمه‌تگوزارییه‌كانی‌ ئه‌م شاره‌ هه‌بو‪،‬‬ ‫(حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان)‪ ،‬س���ودی‌ زۆری‌ لێده‌بینرا‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‪،‬‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ خۆماڵیی���ه‌و به‌خوێن���ی‌ داتاو ژمێره‌ی‌ ئه‌و موڵكه‌ گش���تییانه‌‬ ‫شه‌هیدان‌و قوربانیدانی‌ میلله‌ته‌كه‌مان مه‌به‌س���تی‌ ئه‌و س���تونه‌ نیی���ه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫دروس���تبوه‌‪ ،‬هه‌رگیز ئه‌م حكومه‌ته‌‪ ،‬دڵنیام زۆریان له‌به‌رێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانی‌‬ ‫به‌رهه‌می‌ تێكۆشان‌و قوربانی‌ شۆڕش‌و خۆیانداو له‌كوله‌ك���ه‌ی‌ ته‌ڕی‌ تۆماری‌‬ ‫پێش���مه‌رگایه‌تی‌ نیی���ه‌‪ ،‬چونكه‌ گه‌ر خانوبه‌ره‌ی‌ شاریشدا‪ ،‬ناویان نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وی‌ مه‌به‌س���ته‌ به‌راوردێك���ه‌‬ ‫وابوایه‌‪ ،‬هه‌رگیز ئه‌و مێژوه‌‪ ،‬به‌گش���ت‬ ‫قوربان���ی‌‌و س���ه‌روه‌رییه‌كانییه‌وه‌ ئه‌م له‌نێ���وان ئ���ه‌وه‌ی‌ حكومه‌ته‌ك���ه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت���ه‌ی‌ به‌مش���ێوه‌یه‌ دروس���ت به‌عس جێیهێش���ت‌و ئه‌وه‌ی‌ حكومه‌ته‌‬ ‫خۆماڵییه‌كه‌ به‌خش���ی‌‪ ،‬ئه‌و ته‌خشان‌و‬ ‫نه‌ده‌كرد‪.‬‬ ‫راس���تییه‌كه‌ی‌ ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬حكومه‌تێك‪ ،‬په‌خش���انه‌ی‌ كه‌ خۆمان وه‌ك ئه‌وه‌ی‌‬ ‫یان ئیداره‌یه‌ك هاته‌ شوێنی‌ ئیداره‌ی‌ پیاوه‌تی‌ به‌سه‌ر ئاوی‌ حه‌مامه‌وه‌ بكه‌ین‪،‬‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌ی‌ به‌عس‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌ك ده‌یبه‌خش���ین‌و ده‌یفرۆش���ین‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئ���ه‌وان چۆڵیانكردو س���ه‌ره‌تا به‌ره‌ی‌ ئامارێكی‌ گشتی‌‌و ژمێره‌یه‌كی‌ دروستی‌‬ ‫كوردس���تانی‌‌و دواتر پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ ئه‌و موڵكانه‌ی‌ خه‌ڵكی‌ شاری‌ سلێمانی‌‬ ‫شوێنی‌ ئه‌وانیان گرته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ وا بیست بكرێ���ت‪ ،‬به‌نرخی‌ ئه‌مڕۆ بخه‌مڵێنرێت‪،‬‬ ‫ساڵه‌ له‌هه‌وڵی‌ راستكردنه‌وه‌ی‌ خوارو ئه‌وج���ا به‌راوردێ���ك به‌بودجه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫خێچی‌‌و خوارو خێچكردنی‌ رێكییه‌كانی‌ چه‌ند س���اڵه‌ی‌ شاری‌ سلێمانی‌‌و هه‌مو‬ ‫ئه‌واندای���ن‪ ،‬كه‌ كارێكی‌ خراپ ده‌كه‌ین ئه‌و پاران���ه‌ی‌ له‌خزمه‌تگوزارییه‌كاندا‪،‬‬ ‫ده‌ڵێین له‌بێ‌ سیسته‌میدایه‌‪ ،‬پڕۆژه‌یه‌ك خه‌رجكراوه‌‪ ،‬بكرێت‪ ،‬ده‌بینین ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كارێكی‌ س���ه‌رده‌می‌ ئه‌وانیش خراپتر ك���راوه‌‪ ،‬هه‌رگیز هێنده‌ی‌ ئ���ه‌وه‌ نییه‌‬ ‫ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬ده‌ڵێی���ن سیس���ته‌مه‌كه‌ی‌ كه‌ براوه‌‪ ،‬گ���ه‌ر ئه‌و به‌راورده‌ بكرێت‪،‬‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫به‌عسه‌و بۆمان به‌جێماوه‌‪.‬‬ ‫ب���ۆ رونكردن���ه‌وه‌ی‌ زیات���ر ته‌نیا كوردس���تان‪ ،‬چی‌ بۆ سلێمانی‌ كردوه‌و‬ ‫نمونه‌ی���ه‌ك ب���اس بكه‌ی���ن‪ ،‬بیس���ت وه‌ك (حاته‌م���ی‌ ته‌ی‌)‪ ،‬چه‌ندیش���ی‌‬ ‫ساڵه‌و نه‌مانتوانیوه‌ نه‌خۆشخانه‌یه‌كی‌ له‌موڵكی‌ خه‌ڵكی‌ شار به‌خشیوه‌‪.‬‬ ‫گه‌ر به‌راورده‌كه‌ له‌موڵكه‌ تایبه‌ته‌كاندا‬ ‫شایسته‌ به‌و چڕی‌ دانیشتوان‌و گه‌شه‌‬ ‫مرۆییه‌ی‌ شاری‌ سلێمانی‌ دروستبكه‌ین‪ ،‬بكه‌ین‪ ،‬كه‌ به‌عس به‌به‌هانه‌ی‌ پاراستنی‌‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌ گه‌وره‌كه‌ی‌ شاریش���مان ئاس���ایش‌و به‌رنام���ه‌ی‌ دژایه‌تیكردنی‌‬ ‫وێرانك���رد‪ ،‬ب���ه‌وه‌ی‌ گش���ت باخچه‌و كوردو شۆڕش���ی‌ نوێوه‌‪ ،‬زۆرێكی‌ برد‪،‬‬ ‫س���ه‌وزاییه‌كانمان به‌بین���او كۆنكرێت حكومه‌ت���ه‌ خۆماڵییه‌ك���ه‌ش‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫ك���رد‪ .‬ئه‌م���ه‌ لۆژیك���ی‌ كاری‌ رێكی‌‌و جیاجی���ا‪ ،‬زۆرێكیت���ر‪ .‬ره‌نگ���ه‌ ل���ه‌م‬ ‫ناڕێكی‌‌و سیسته‌م‌و ناسیسته‌می‌ كۆن‌و به‌راورده‌دا هاوته‌ریب بن‌و وه‌ك دو دیوی‌‬ ‫یه‌ك دراو بوه‌س���تنه‌وه‌‪ .‬تازه‌ترینیان‌و‬ ‫نوێیه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و پڕۆسه‌یه‌ به‌رده‌وامه‌و به‌هه‌زاران ئه‌وه‌ی‌ من بیستم‪ ،‬زه‌وییه‌كه‌ی‌ جه‌مال‬ ‫ره‌خن���ه‌و گازن���ده‌و دژو دوژمن ده‌وره‌ ئاغایه‌‪ ،‬ك���ه‌ س���ه‌ركرده‌یه‌كی‌ دیاری‌‬ ‫دراوه‌‪ ،‬هه‌ر ش���اری‌ سلێمانی‌‪ ،‬به‌نمونه‌ شۆڕشی‌ نوێ‌ بو‪ ،‬زه‌وییه‌كی‌ به‌ر تااڵن‌و‬ ‫وه‌ربگرین���ه‌وه‌‪ ،‬به‌عس‌و حكومه‌ته‌كه‌ی‌ بڕۆی‌ ح���ه‌ره‌س قه‌ومییه‌كانی‌ به‌عس‬ ‫ئ���ه‌م ش���اره‌یان به‌س���ه‌ڵت‌و روت���ی‌ نه‌كه‌وت‌و ب���ه‌ر هه‌ڵمه‌ت���ی‌ (ئه‌له‌كه‌و‬ ‫جێهێش���ت‪ ،‬وه‌ك مردوی‌ قه‌برس���ان وێله‌كه‌)ی‌‪ ،‬كوچه‌و كۆاڵنه‌كانی‌ شاری‌‬ ‫سلێمانی‌ كه‌وت‪ ،‬وه‌ك به‌خۆیان وتبو‪..‬‬ ‫هیچیان له‌گه‌ڵ خۆیاندا‪ ،‬نه‌برد‪.‬‬ ‫موڵ���ك‌و ماڵ���ی‌ گش���تی‌‪ ،‬تائ���ه‌و (جه‌مال ئاغا موڵكی‌ تۆی‌ سه‌ركرده‌و‬ ‫س���ه‌روه‌خته‌ی‌ س���اڵی‌ ‪1991‬و ش���ار هاوڕێ‌و هاوس���ه‌نگه‌ر‪ ،‬ئ���اوا به‌رۆژی‌‬ ‫به‌ده‌ركردنیان‪ ،‬هه‌موی‌ پارێزراو بون‪ ،‬روناك‌و به‌به‌رچاوی‌ خۆته‌وه‌ بدزرێت‪،‬‬ ‫وه‌ك زه‌وییه‌كان���ی‌ وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌‪ ،‬خوا ره‌حم به‌پێش���مه‌رگه‌كانت بكات)‪.‬‬ ‫شاره‌وانی‌‪ ،‬ئه‌وقاف‌و زۆریتر‪ ،‬خانوه‌كانی‌ ره‌حمێكی‌ تریش به‌خه‌ڵك‌و خوای‌ شار‬ ‫تۆماری‌ به‌رێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانی‌ ش���ار‪ ،‬بكات‪.‬‬

‫گه‌نده‌ڵی‌‪ ،‬یادی‌ راپه‌ڕینی‌ له‌بیر خه‌ڵك برده‌وه‌‬ ‫مام رۆسته‌م‪ :‬پارتی‌‌و یه‌كێتی‌‪ ،‬نه‌وت‌و بازاڕو میدیا‌و یادی‌ راپه‌ڕینیشیان قۆرخكردوه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاراس عوسمان‬ ‫دوای‌ تێپه‌ڕینی‌ ‪ 22‬ساڵ‌‪ ،‬یاد ‌‬ ‫ی‬ ‫راپه‌ڕینه‌ مه‌زنه‌كه‌ی‌ كوردستان‬ ‫له‌یاده‌وه‌ری‌ زۆربه‌ی‌ خه‌ڵكیدا‬ ‫كاڵبۆته‌وه‌‪" ،‬مام رۆسته‌م"ی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ی‌ دێرین ده‌ڵێت "راپه‌ڕین‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردستان كردیان‪ ،‬نه‌ك‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پارتی‌"‪.‬‬ ‫له‌ی����ادی‌ راپه‌ڕیندا‪ ،‬مام رۆس����ته‌م‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ "راپه‌ڕین بۆ‬ ‫ئامانجێك ئه‌نجامدرا كه‌ تائێس����تا بۆ‬ ‫خه‌ڵك����ی‌ كوردس����تان نه‌هاتوه‌ته‌ دی‌‬ ‫"‪ .‬ئ����ه‌و فه‌رمانده‌یه‌ی‌ ئه‌وكاتی‌ هێزی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ی‌ یه‌كێتی‌‌و هه‌ڵس����وڕای‌‬ ‫ئێستای‌ گۆڕان بۆچونی‌ وایه‌ "ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئ����ه‌و ئامان����ج‌و ئومێده‌ی‌ كوش����ت‪،‬‬ ‫یه‌كێت����ی‌‌و پارت����ی‌ بون"‪ ،‬ئ����ه‌و وتی‌‬ ‫"وه‌ك چۆن نه‌وت‌و ب����ازاڕو میدیایان‬ ‫قۆڕخكردوه‌‪ ،‬به‌هه‌مانشێوه‌ راپه‌ڕین‌و‬ ‫ی����ادی‌ راپه‌ڕینیش����یان قۆرخكردوه‌‪،‬‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پارت����ی‌ الیانوایه‌ كه‌ ئه‌وان‬ ‫راپه‌ڕینی����ان ك����ردوه‌و خه‌ڵكی‌ كاری‌‬ ‫نه‌كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌بنه‌ڕه‌تدا پێشمه‌رگه‌‬ ‫ته‌نها رۆحێكی‌ مه‌عنه‌وی‌ بوه‌و راپه‌ڕین‬

‫خه‌ڵكی‌ كوردستان كردیان‪ ،‬بۆ نمونه‌‬ ‫ئه‌وكاته‌ من فه‌رمانده‌ بوم له‌ئێرانه‌و‌ه‬ ‫تاك����و هاتینه‌ س����لێمانی‌ ته‌نها ئه‌منه‌‬ ‫س����وره‌كه‌ ش����ه‌ڕی‌ تێدا مابو‪ ،‬دواتر‬ ‫تا بانیمه‌قان توش����ی‌ ش����ه‌ڕ نه‌بوین‌و‬ ‫هه‌موی‌ خه‌ڵك كردبوی‌"‪..‬‬ ‫مام رۆسته‌م جه‌ختی‌ له‌وه‌ كرده‌وه‌‬ ‫ك����ه‌ "ئه‌م دو حزبه‌ ق����ه‌د تێرناخۆن‌و‬ ‫مردنیان له‌بیر نه‌م����اوه‌‪ ،‬به‌ئاواته‌وه‌م‬ ‫خوا ئ����ه‌وه‌ی‌ بكردایه‌ رۆژێك بهاتایه‌و‬ ‫له‌دادگا حسابیان له‌گه‌ڵ بكرایه‌"‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌و كه‌س����انه‌ی‌ له‌‪5‬ی‌ ئازار‬ ‫له‌ق����ه‌زای‌ رانی����ه‌ی‌ ده‌روازه‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫كۆكردۆت����ه‌وه‌و بانگه‌وازی����ان كردوه‌‬ ‫له‌مزگه‌وت����ی‌ گه‌وره‌ی‌ رانی����ه‌‪ ،‬نیازی‌‬ ‫حه‌مه‌ عه‌زیزه‌‪ ،‬ئه‌و له‌باره‌ی‌ راپه‌ڕین‌و‬ ‫كاڵبون����ه‌وه‌ی‌ له‌بی����ری‌ خه‌ڵك����ی‌ بۆ‬ ‫ئاوێن����ه‌ وت����ی‌‪ :‬پێموایه‌ ش����وێنه‌وارو‬ ‫ده‌س����تكه‌وته‌كانی‌ راپه‌ڕی����ن له‌بیری‌‬ ‫خه‌ڵك����ی‌ ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ل����ه‌دوای‌ نه‌مانی‌‬ ‫ژێرده‌س����ته‌یی‌ خه‌ڵكی‌ كوردس����تان‪،‬‬ ‫ك����ورد ده‌س����تكه‌وتی‌ گ����ه‌وره‌ی‌‬ ‫هه‌ب����و له‌دروس����تكردنی‌ پارله‌م����ان‌و‬ ‫حكومه‌تێك����ی‌ خۆماڵی‌‌و‪ ..‬هتد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا ئه‌م دۆخه‌ی‌ ئێستا پڕ‬ ‫كه‌موكورتییه‌‪.‬‬

‫ئ����ه‌و به‌ش����داره‌ی‌ رۆژی‌ راپه‌ڕین ‌‬ ‫ی‬ ‫رانی����ه‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌كرد كه‌ "راپه‌ڕین‬ ‫نه‌گه‌یش����توه‌ته‌ دوامه‌ن����زڵ‌و خاڵ����ی‌‬ ‫كۆتایی‌‌و ئامانجه‌كانی‌"‪.‬‬ ‫ژی����ان‌و كاری‌ رێكخراوه‌ی‌‌و حزبی‌‌و‬ ‫جه‌ماوه‌ری����ی‌ ته‌نه����ا له‌پیاوه‌كان����دا‬ ‫كۆنه‌ده‌بونه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو ژنانیش رۆڵیان‬ ‫هه‌ب����وه‌ له‌راپه‌ڕیندا‪ ،‬ل����ه‌و نێوه‌نده‌دا‬ ‫یه‌كێك له‌و ژنانه‌ی‌ رێكخس����تنه‌كانی‌‬ ‫ناوش����ارو به‌ش����داری‌ راپه‌ڕینه‌ك����ه‌ی‌‬ ‫ش����اری‌ سلێمانی‌ كوێس����تان محه‌مه‌د‬ ‫عه‌بدواڵی����ه‌‪ ،‬له‌ب����اره‌ی‌ كاڵبون����ه‌وه‌و‬ ‫نه‌مانی‌ ئه‌و مێژوه‌ له‌الی‌ تاكی‌ كوردی‌‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ی‌ خس����ته‌روو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌‬ ‫كرد كه‌ "ئێس����تا زۆرترین گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌كوردس����تان‌و ئه‌مه‌ وایكردوه‌‬ ‫كه‌ راپه‌ڕین له‌بیری‌ خه‌ڵكی‌ نه‌مێنێت‪،‬‬ ‫ته‌نها چه‌ند ساڵێك له‌دوای‌ راپه‌ڕینه‌وه‌‬ ‫ت����ام‌و چێژێكی‌ به‌خه‌ڵكی‌ به‌خش����یو‬ ‫مانایه‌كی‌ گ����ه‌وره‌ی‌ هه‌بو‪ ،‬دواتر كه‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتی‌ كوردییان بینی‌ ش����ه‌ڕی‌‬ ‫ناوخۆی‌ ئه‌نجامداو به‌كۆمه‌ڵێك رێگای‌‬ ‫خراپ هه‌نگاوینا‪ ،‬ئێستا ئه‌وه‌ی‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌و رۆژه‌دا حزبه‌كان باسی‌ ئه‌و مێژوه‌‬ ‫ ‬ ‫ده‌كه‌ن‌و دواتر ه����ه‌ر ئه‌و رۆژه‌ له‌الی‌ خه‌ڵکی راپه‌ڕیوی کوردستان ‪1991‬‬ ‫خه‌ڵكی‌ ده‌مێنێته‌وه‌"‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫‪ NABUCCO‬و ‪PKK‬‬

‫چه‌كدانان ‌ی په‌كه‌كه‌و‌ گواستنه‌وه‌ ‌ی وزه‌‌‬

‫به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت‬

‫جوانییەکانی ناڕێکی‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رخستنی‌ پرۆژه‌ی‌ نابۆكۆو‬ ‫دابینكردنی‌ وزه‌ی‌ پێویست بۆ توركیا‬ ‫له‌الیه‌ن هه‌رێمی‌ كوردستانه‌وه‌‪ ،‬یه‌كێكه‌‬ ‫له‌و فاكته‌رانه‌ی‌ كه‌ ده‌ستی‌ توركیای‌ بۆ‬ ‫گفتوگۆكردن روه‌و ئۆجه‌الن‌و په‌كه‌كه‌و‬ ‫ده‌ستی‌ توركیای‌ بۆ به‌رقه‌راركردنی‌‬ ‫ئاشتی‌ له‌گه‌ڵ‌ ده‌سه‌اڵتدارانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان درێژكردوه‌‪.‬‬ ‫"ن���ه‌وت" ئه‌و كان���زا سروش���تییه‌ی‌‬ ‫كه‌ به‌ش���اڕه‌گی‌ جیهانی‌ س���ه‌رمایه‌دار ‌‬ ‫ی‬ ‫داده‌نرێت‪ ،‬زیاتر له‌سه‌د ساڵه‌ شوێنێكی‌‬ ‫گرنگی‌ له‌پ���رۆژه‌ی‌ زلهێزه‌كانی‌ جیهاندا‬ ‫داگیركردوه‌‪ ،‬به‌درێژایی‌ س���ه‌ده‌ی‌ رابردو‬ ‫هی���چ ی���ه‌ك له‌گ���ه‌الن‌و واڵتان���ی‌ ئه‌م‬ ‫ناوچه‌ی���ه‌ی‌ لێوانلێوه‌ له‌ن���ه‌وت‌و غازی‌‬ ‫سروش���تی‌ له‌كاریگه‌ریی‌‌و ئاسه‌واری‌ ئه‌م‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌ به‌ده‌رنه‌بون‪.‬‬ ‫ناوچه‌ی‌ ده‌وروبه‌ری‌ ده‌ریای‌ "خه‌زه‌ر"‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای‌ ده‌یه‌ی‌ ‪1990‬ه‌وه‌‪ ،‬به‌دوای‌‬ ‫هه‌ره‌س���هێنانی‌ یه‌كێت���ی‌ س���ۆڤیه‌تدا‬ ‫به‌یه‌كێ���ك له‌ناوچ���ه‌ س���تراتیجییه‌‬ ‫گرنگه‌كانی‌ جیهان داده‌نرێت‌و له‌بیس���ت‬ ‫س���اڵی‌ رابردوش���دا گۆڕه‌پانی‌ ملمالنێی‌‬ ‫س���ه‌ختی‌ چه‌ندی���ن هێ���زی‌ ناوچه‌یی‌‌و‬ ‫جیهانی‌ ب���وه‌‪ ،‬چونكه‌ نه‌وت‌و غازی‌ ئه‌و‬ ‫ناوچه‌ی���ه‌ به‌یه‌ده‌كێك���ی‌ گرنگی‌ نه‌وت‌و‬ ‫غازی‌ جیهان مه‌زه‌ن���ده‌ ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫س���ودوه‌رگرتن‌و فرۆش���تنی‌ ئه‌و نه‌وت‌و‬ ‫غازه‌ ته‌نها كاتێك مه‌یس���ه‌ر ده‌بێت كه‌‬ ‫بۆ بازاڕه‌كان���ی‌ جیه���ان بگوازرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫واڵتان���ی‌ ده‌وروب���ه‌ری‌ ده‌ری���ای‌ خه‌زر‬ ‫(جگه‌ له‌ئێران‌و فیدراس���یۆنی‌ روس���یا)‬ ‫هه‌موی���ان له‌هه‌رچوار الوه‌ به‌وش���كانی‌‬ ‫ده‌وره‌ دراون‪ ،‬بۆ چه‌ند ساڵێك ده‌چێت‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌گواس���تنه‌وه‌ی‌ ئه‌و نه‌وت‌و‬ ‫غازه‌ كێشمه‌كێشی‌ دژوار له‌نێوان ئێران‌و‬ ‫توركیا‌و روس���یادا له‌ئارادایه‌‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌و‬ ‫گه‌ره‌كیانه‌ له‌و داهاته‌ زۆره‌ بێبه‌ش نه‌بن‬ ‫كه‌ له‌ئاكامی‌ گواستنه‌وه‌ی‌ نه‌وت‌و غازدا‬ ‫به‌خاكی‌ ئه‌واندا ده‌ستیانده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ رۆڵێك���ی‌ كارا ل���ه‌م‬ ‫كێشمه‌كێش���ه‌دا ده‌بینێ���ت‪ ،‬كۆمپانی���ا‬ ‫گه‌وره‌كانی‌ نه‌وتی‌ ئه‌مه‌ریكا‌و رۆژئاوایه‌‪،‬‬ ‫كه‌ واڵته‌كانی���ان به‌هێزترین هاوپه‌یمانی‌‬ ‫توركیای���ه‌‪ .‬له‌دی���دی‌ واڵتان���ی‌ به‌هێزی‌‬ ‫رۆژئاواوه‌‪ ،‬گواس���تنه‌وه‌ی‌ نه‌وت‌و گازی‌‬ ‫ئازه‌ربایجان‌و به‌ئه‌نجامگه‌یاندنی‌ پرۆژه‌ی‌‬ ‫نابۆك���ۆ له‌رێگه‌ی‌ توركی���اوه‌‪ ،‬به‌مانای‌‬

‫(‪)4‬‬

‫به‌دیهێنانی پرۆژه‌ی نابۆکۆ پێویستی به‌ ده‌ستهه‌ڵگرتنی په‌که‌که‌یه‌ له‌خه‌باتی چه‌کداریی‬

‫ئه‌وه‌ی ده‌ستی‬ ‫تورکیای بۆ‬ ‫گفتوگۆکردن‬ ‫روه‌و ئۆجه‌الن‌و‬ ‫په‌که‌که‌ درێژکردوه‌‪،‬‬ ‫سه‌رخستنی پرۆژه‌‬ ‫ئابوریه‌کانیه‌تی‬ ‫گۆش���ه‌گیركردنی‌ ئێ���ران‌و روس���یایه‌‬ ‫له‌هاوكێشه‌ ئابوریی‌‌و ستراتیجییه‌كاندا‪،‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ چه‌ندین س���اڵه‌ ئێران‌و روسیا‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی‌ دژایه‌تیكردن‌و په‌كخستنی‌‬ ‫ئ���ه‌و پرۆژه‌ی���ه‌ به‌نهێن���ی‌‌و به‌ئاش���كرا‬ ‫پش���تیوانییان له‌په‌كه‌كه‌ كردوه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫گرنگتری���ن فاكت���ه‌ر له‌به‌ڕێوه‌ب���ردن‌و‬ ‫جێبه‌جێكردن���ی‌ ئه‌و پرۆژه‌یه‌دا پرس���ی‌‬ ‫ئاس���ایش‌و ئارامی‌ ئ���ه‌و ناوچه‌یه‌یه‌ كه‌‬ ‫ئه‌و بۆری‌ غازو بۆریی���ه‌ نه‌وتانه‌ی‌ پێدا‬ ‫تێده‌په‌ڕێت‪.‬‬ ‫شه‌ڕ‌و پێكدادانی‌ نێوان په‌كه‌كه‌و توركیا‬ ‫تائێستا كۆس���پێكی‌ گه‌وره‌یه‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫به‌ئه‌نجامگه‌یاندن���ی‌ ئ���ه‌و پرۆژه‌ی���ه‌دا‪،‬‬ ‫ل���ه‌م روانگه‌ی���ه‌وه‌ په‌نابردن���ه‌ به‌ر هه‌ر‬ ‫جۆره‌ سه‌رمایه‌گوزارییه‌كی‌ درێژخایه‌نی‌‬ ‫كۆمپانیا ئه‌مه‌ریكی‌‌و رۆژئاواییه‌كان له‌و‬

‫پرۆژه‌یه‌دا‪ ،‬به‌بێ‌ دامركاندنه‌وه‌ی‌ بڵێسه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاگری‌ نێوان په‌كه‌كه‌و ده‌وڵه‌تی‌ توركیا‪،‬‬ ‫جۆره‌ ریسككردنێكه‌ كه‌ كه‌س جورئه‌ت‬ ‫ناكات خۆی‌ له‌قه‌ره‌ی‌ بدات‪.‬‬ ‫تێپه‌ڕین���ی‌ ئه‌م بۆرییانه‌‪ ،‬پێویس���تی‌‬ ‫به‌سه‌قامگیركردنی‌ ئاشتییه‌كی پایه‌داره‌‪،‬‬ ‫ل���ه‌و پێناوه‌ش���دا ئه‌مه‌ری���كا م���اوه‌ی‌‬ ‫س���ااڵنێكی‌ زۆره‌ هه‌مو هه‌وڵ‌‌و كۆششی‌‬ ‫خۆی‌ خس���توه‌ته‌گه‌ڕ‪ ،‬هه‌ر له‌فش���اری‌‬ ‫له‌راده‌ب���ه‌رده‌ری‌ ئه‌و واڵته‌وه‌ بۆ س���ه‌ر‬ ‫سوریا بگره‌ به‌مه‌به‌س���تی‌ ده‌رپه‌ڕاندنی‌‬ ‫ئۆجه‌الن‌و به‌كارهێنانی‌ هه‌مو قورس���ایی‌‬ ‫خۆی‌ ب���ۆ جێنه‌كردن���ه‌وه‌ی‌ له‌ئیتاڵیا‌و‬ ‫روس���یا‌و ده‌س���تگیركردنی‌ له‌واڵتێك���ی‌‬ ‫دورده‌س���تی‌ ئه‌فه‌ریق���ا‪ ،‬ت���ا ده‌گات‬ ‫به‌كۆمه‌ككردن���ی‌ ته‌كنیكی‌‌و هه‌واڵگری‌‌و‬ ‫س���ه‌ربازیی‌ به‌توركی���ا دژی‌ په‌كه‌ك���ه‌‌و‬ ‫پاشان له‌زه‌مینه‌س���ازی‌و ئاماده‌كاریشدا‬ ‫بۆ گفتوگۆی‌ نێ���وان ئۆجه‌الن‌و توركیا‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ریكا به‌دورو بێئاگا نییه‌‪.‬‬ ‫هه‌م���و ئ���ه‌م هه‌واڵنه‌ش ك���ه‌م تا زۆر‬ ‫په‌یوه‌ندیی���ان به‌پ���رۆژه‌ی نابۆك���ۆو‬ ‫بۆرییه‌كان���ی‌ گواس���تنه‌وه‌ی‌ ن���ه‌وت‌و‬ ‫غازه‌وه‌ی���ه‌ له‌رێگ���ه‌ی‌ توركی���اوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫دو ده‌یه‌ی���ه‌ توركیا ش���ێلگیرانه‌ هه‌مو‬ ‫سیاس���ه‌ت ‌ی ناوچه‌ی���ی‌‌و جیهانی‌ خۆی‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ بنیاتناوه‌ ببێته‌ به‌هێزترین‬ ‫واڵتی ستراتیژی ناوچه‌كه‌ له‌رێگه‌ی‌ بونی‌‬ ‫به‌ده‌روازه‌ی تێپه‌ڕینی‌ بۆرییه‌كانی‌ وزه‌ی‬ ‫ئاس���یای ناوه‌ند‌و رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‬ ‫به‌ره‌و یه‌كێتی‌ ئه‌وروپا‪.‬‬ ‫بۆ یه‌كێتی ئه‌وروپا‪ ،‬به‌ئه‌نجامگه‌یاندنی‌‬ ‫پڕۆژه‌ی‌ نابۆكۆ‪ ،‬پرۆژه‌یه‌كی‌ ستراتیجی‌‬ ‫گرنگه‌ بۆ فره‌كردنی سه‌رچاوه‌كانی وزه‌و‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬

‫پشتنه‌به‌ستن ته‌نها به‌غازی روسیا‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ئێس���تا زۆربه‌ی‌ پێویستییه‌كانی‌ واڵتانی‌‬ ‫رۆژئاوای‌ ئه‌وروپا بۆ غاز دابین ده‌كات‪.‬‬ ‫چه‌ندینج���ار س���ه‌رۆكی‌ كۆمپانی���ای‌‬ ‫"بوت���اش"ی‌ تورك���ی‌ ب���ۆ راكێش���انی‌‬ ‫بۆری‌ نه‌وت ك���ه‌ خاوه‌نه‌كه‌ی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫توركیای���ه‌‪ ،‬ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ كردوه‌ كه‌‬ ‫غازی‌ سروش���تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫رۆڵێكی‌ گه‌وره‌ له‌به‌جێگه‌یاندنی‌ پرۆژه‌ی‌‬ ‫نابۆك���ۆدا ده‌بینێت‪ ،‬چونكه‌ به‌بێ غازی‬ ‫كوردستان ئه‌س���ته‌مه‌ هێنده‌ غاز بگاته‌‬ ‫ئه‌وروپا به‌تایبه‌ت ئه‌م بۆریه‌ به‌چه‌ندین‬ ‫واڵتی تینوو به‌وزه‌دا تێئه‌په‌رێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ پێویسته‌ س���ه‌رنجی‌ بده‌ینێ‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵكه‌وت���ه‌ی‌ جوگراف���ی‌‌و كان���زا‬ ‫سروشتییه‌كانی‌ كوردس���تان بایه‌خێكی‌‬ ‫گرنگی‌ هه‌ی���ه‌ له‌به‌ئه‌نجامگه‌یاندنی‌ ئه‌و‬ ‫پرۆژان���ه‌دا‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی‌ له‌دابینكردنی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ به‌"ئاسایش���ی‌ وزه‌" ناوده‌برێت‪.‬‬ ‫ئێس���تا كردنی‌ ئه‌و پرۆژانه‌ به‌واقیعێكی‌‬ ‫به‌رده‌س���ت پێویس���تی‌ به‌زامنكردن���ی‌‬ ‫ئارامی‌‌و ئاسایشه‌‪ ،‬ئارامی‌‌و ئاسایشی‌ ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌ی‌ كه‌ غازی‌ نابۆكۆو بۆرییه‌كانی‌‬ ‫نه‌وتی‌ پێدا تێده‌په‌ڕێت‪ ،‬ئه‌مه‌ پێویستی‌‬ ‫به‌ده‌س���تهه‌ڵگرتنی‌ په‌كه‌كه‌یه‌ له‌خه‌باتی‌‬ ‫چه‌كداریی‌‪ ،‬ئه‌مه‌ یه‌كێكه‌ له‌و فاكته‌رانه‌ی‌‬ ‫كه‌ ده‌س���تی‌ توركیای‌ بۆ گفتوگۆكردن‬ ‫روه‌و ئۆج���ه‌الن‌و په‌كه‌ك���ه‌و ده‌س���تی‌‬ ‫توركی���ای‌ ب���ۆ به‌رقه‌راركردنی‌ ئاش���تی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ده‌سه‌اڵتدارانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫درێژكردوه‌‪ ،‬چونكه‌ سه‌ره‌تایه‌كی‌ گرنگ‌و‬ ‫مه‌رجی‌ پێویس���تن بۆ سه‌رخستنی‌ ئه‌و‬ ‫پرۆژه‌ ئابورییانه‌ی‌ ك���ه‌ له‌مێژه‌ توركیا‬ ‫خه‌ونیان پێوه‌ ده‌بینێت‪.‬‬

‫"روسیا به‌ده‌سه‌اڵتدارانی‌ هه‌رێمی وتوه‬ ‫چه‌ك نه‌نێرن بۆ سوریا"‬ ‫ئا‪ :‬ئارام كه‌ریم‬ ‫دكتۆر مه‌حمود عوسمان په‌رله‌مانتارو‬ ‫كه‌سایه‌تی‌ ناودار له‌م گفتوگۆیه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "پێگه‌و قورسایی‬ ‫لیستی‌ كوردستانی‌ له‌به‌غدا الوازبوه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬غیاب���ی تاڵه‌بان���ی چ‬ ‫كاریگه‌رییه‌ك���ی‌ هه‌بوه‌ بۆ س���ه‌ر كورد‬ ‫له‌به‌غدا؟‬ ‫مه‌حمود عوسمان‪ :‬بێگومان كاریگه‌ریی‌‬ ‫هه‌یه‌ بۆ ك���ورد‪ ،‬هه‌م بۆ یه‌كێتی‌و هه‌م‬ ‫بۆ لیس���ته‌ كوردییه‌كانی���ش‪ ،‬گه‌ر ئه‌و‬ ‫له‌به‌غ���دا بوایه‌ باش���تربو له‌وه‌ی‌ وه‌ك‬ ‫ئێس���تا جێگره‌كه‌ی‌ "خوزه‌یر خوزاعی"‬ ‫ك���ه‌ له‌كوتل���ه‌ی مالیكییه‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫ئه‌و به‌كاربهێنێت‪ ،‬درێژه‌كێش���انی‌ ئه‌م‬ ‫دۆخ���ه‌ به‌الوازیی‌ كورد ت���ه‌واو ده‌بێت‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ په‌یوه‌ندی ستراتیژی پارتی‌و‬ ‫یه‌كێت���ی تا ئه‌ندازه‌ی���ه‌ك پاوه‌رێكه‌ بۆ‬ ‫كورد له‌به‌غدا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پێتوای���ه‌ عه‌ره‌بی‌ ش���یعه‌و‬ ‫سوننه‌ پۆستی سه‌رۆكایه‌تی ده‌ده‌نه‌وه‌‬ ‫به‌كورد؟‬ ‫مه‌حمود عوس���مان‪ :‬هیچ باسی‌ ئه‌وه‌‬ ‫نه‌ك���راوه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێ‌ بیده‌نه‌وه‌ چونكه‌‬ ‫ئه‌و پۆس���ته‌ هی ك���ورده‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫نه‌ده‌نه‌وه‌ مانای وای���ه‌ مالیكیش ده‌بێ‌‬ ‫له‌وێ‌ نه‌مێنێ‌‪ ،‬نوجه‌یفیش ده‌بێ‌ له‌وێ‌‬ ‫نه‌مێنێ‌ چونك���ه‌ رێككه‌وتن كراوه‌ ئه‌وه‌‬ ‫بۆ هاوپه‌یمانی كوردستانی‌ بێت‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫بۆ عێراقییه‌ بێ���ت‪ ،‬ئه‌وه‌ بۆ ته‌حالوفی‬ ‫وه‌ته‌نی بێت‪ .‬ئه‌گ���ه‌ر تێكبچێت ده‌بێ‌‬

‫هه‌رسێكی به‌یه‌كه‌وه‌ تێكبچێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌وه‌نده‌ی‌ ت���ۆ ئاگاداریت‬ ‫مالیك���ی ده‌یه‌وێت س���ه‌ردانی هه‌ولێر‬ ‫بكات؟‬ ‫مه‌حمود عوس���مان‪ :‬ئه‌وه‌ كه‌وتوه‌ته‌‬ ‫سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ تا چه‌ند پێوسته‌ مالیكی‌و‬ ‫مه‌سعود بارزانی یه‌كتر ببینن؟ به‌مدواییه‌‬ ‫ئێم���ه‌ له‌كۆبونه‌وه‌كانی س���ه‌ره‌وه‌ بوین‬ ‫پێش���نیارێكی واهه‌بو ك���ه‌ كاك نێچیر‬ ‫بێته‌ به‌غدا وه‌ك س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫دانیش���تن بكات له‌گه‌ڵ مالیكی‪ ،‬پاشان‬ ‫مالیك���ی بێت���ه‌ هه‌ولێر‪ ،‬دی���اره‌ ئه‌مه‌‬ ‫دواكه‌وت‪ ،‬ب���ه‌اڵم مومكینه‌ پاش چه‌ند‬ ‫رۆژێكی ت���ر له‌هه‌ولێر كۆبونه‌وه‌ی‌ هێزه‌‬ ‫عێراقییه‌كان بكرێت‪ ،‬ره‌نگه‌ له‌مباره‌یه‌وه‌‬ ‫هه‌نگاوی عه‌مه‌لی بنرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتوایه‌ سه‌ردانه‌كه‌ی‌ بارزانی‌‬ ‫بۆ روس���یا ده‌بێته‌ هۆی‌ كرانه‌وه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫دۆخه‌ ئاڵۆزه‌؟‬ ‫مه‌حم���ود عوس���مان‪ :‬هه‌ڵوێس���تی‌‬ ‫روس���یا‌و ئێرانی���ش ئه‌وه‌ی���ه‌ ك���ه‌‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان نه‌كه‌وێته‌ به‌ره‌ی‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن له‌سوریا‪ ،‬كه‌ نه‌شكه‌وتوه‌‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ ئۆپۆزیس���یۆنی‌ س���وریا‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ك���ی به‌هێ���زی‌ نییه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬دیاره‌ كوردیش له‌سوریا روانینی‌‬ ‫بۆ ئۆپۆزیسیۆنی‌ ئه‌و واڵته‌ باش نییه‌و‬ ‫ب���ه‌ به‌كرێگی���راوی توركی���ای‌ ده‌زانن‪،‬‬ ‫توركیا هاوكارییان ده‌كات‌و شه‌ڕیشیان‬ ‫له‌گه‌ڵ كوردی سوریا پێده‌كات‪ .‬قسه‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌ روسیا به‌ده‌سه‌اڵتدارانی‌‬ ‫هه‌رێمیان وتوه‌ چه‌ك نه‌نێرن بۆ سوریا‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم چه‌ك نه‌چ���وه‌‪ ،‬ته‌نه���ا ئه‌وه‌یه‌‬

‫كورده‌كان ناوچه‌كانی خۆیان ئه‌پارێزن‌و‬ ‫هه‌ندێكیان له‌كوردستان بون‌و مه‌شقیان‬ ‫پێكراوه‌‌و چه‌كی سوك به‌كارده‌هێنن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬رۆڵی‌ لیس���تی كوردس���تانی‬ ‫له‌به‌غدا چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنێت؟‬ ‫مه‌حم���ود عوس���مان‪ :‬لیس���ته‌كه‌‬ ‫كاریگه‌ری هه‌بوه‌‪ ،‬به‌اڵم پێگه‌و قورسایی‬ ‫الواز ب���وه‌‪ ،‬یه‌كگرتونی���ن‪ ،‬په‌یوه‌ندی‌‬ ‫نێوان په‌رله‌مانت���ارو وه‌زیره‌كان كه‌مه‌‪،‬‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیكردنی‌ كاربه‌ده‌س���تانی‌‬ ‫كورد له‌به‌غ���داو هه‌ولێر الوازبوه‌‌و وه‌ك‬ ‫پێویس���ت نه‌ب���ون‪ ،‬زۆر ئاگایان له‌یه‌ك‬ ‫نه‌بوه‌‪ ،‬جاریوایه‌ هه‌رێم ش���تێكی كردوه‌‬ ‫ئێمه‌ نازانین‪ ،‬یان ئێمه‌ شتێكمان كردوه‌‬ ‫ئه‌وان نازانن‪ .‬واته‌ په‌یوه‌ندیمان الوازبوه‌‪،‬‬ ‫پێویستی به‌هه‌ماهه‌نگی زیاتربوه‌ له‌نێوان‬ ‫به‌غداو هه‌رێم‪ ،‬ئه‌وه‌شمان له‌بیرنه‌چێت‬ ‫كه‌ كێش���ه‌ له‌نێوان هه‌رێم‌و به‌غدا بێت‬ ‫ئێ���ره‌ ناتوان���ێ رۆڵ���ی‌ زۆر ببینێ���ت‪،‬‬ ‫له‌هه‌مانكاتدا هه‌وڵده‌ده‌ین له‌گ ‌هڵ‌ الیه‌نه‌‬ ‫كوردس���تانییه‌كان هه‌ماهه‌نگیمان ببێت‬ ‫له‌گه‌ڵ دو حزبه‌ ئیس�ل�امییه‌كه‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫گۆڕانی���ش بۆ ئ���ه‌وه‌ی له‌به‌غ���دا یه‌ك‬ ‫هه‌ڵوێس���تبین‪ ،‬به‌اڵم جاروبار كێش���ه‌‌و‬ ‫ناكۆكییه‌كانی هه‌رێم كاریگه‌ریی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئێره‌ش ده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬دوا پرس���یار س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌گفتوگۆی‌ نێ���وان په‌كه‌كه‌و ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫توركیا‪ ،‬به‌حوكمی‌ ئه‌وه‌ی‌ تۆ له‌نزیكه‌وه‌‬ ‫ئاگات له‌و دۆس���یه‌یه‌‪ ،‬ئایا ئاسۆیه‌كی‌‬ ‫رون بۆ ئه‌م گفتوگۆیه‌ به‌دیده‌كه‌یت؟‬ ‫مه‌حمود عوس���مان‪ :‬ئه‌و روداوانه‌ كه‌‬ ‫ناویان ناوه‌ ئاش���تی من به‌دانوس���تانی‌‬

‫مه‌حمود عوسمان‬ ‫نازانم‪ ،‬توركیا راس���ت ن���اكات چونكه‌‬ ‫له‌نێوان حكومه‌تێك‌و كه‌سێك كه‌ زیندانی‬ ‫كراوه‌ هیچ دانوس���تانێكی‌ راس���ته‌قینه‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر توركیا راست بكات ده‌بێ‌‬ ‫یه‌كه‌م ش���ت ئۆج���ه‌الن ئ���ازاد بكات‪.‬‬ ‫ئامانجی‌ ئه‌ردۆغان‌و حكومه‌ته‌كه‌ی جگه‌‬ ‫له‌هێوركردن���ه‌وه‌ی‌ دۆخه‌كه‌ ده‌یانه‌وێت‬ ‫به‌ه���ۆی ئۆجه‌الن���ه‌وه‌ په‌كه‌ك���ه‌ چه‌ك‬ ‫بكه‌ن‌و له‌ناو توركی���ا نه‌مێنن‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ره‌وا نیی���ه‌‪ .‬ئێمه‌ س���ه‌دام چه‌ند خراپ‬ ‫بو‪ ،‬نه‌یده‌گوت چ���ه‌ك دابنێن‪ .‬ئه‌مه‌ چ‬ ‫دانوستانێكه‌؟! من خۆم زۆر به‌شداربوم‬ ‫له‌دانوس���تاندا به‌اڵم حكومه‌تی توركیا‬ ‫به‌جدی نابینم‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫ئەگ���ەر س���ەردەمانی دێری���ن لەنێوان‬ ‫ڕێک���ی گ���ەردون‌و بوون���ی خ���ودادا‬ ‫پەیوەندییەکی نەپس���اویان بینیبێت‪،‬‬ ‫بوونی خودا بەڵگ���ەی ڕێکی گەردون‌و‬ ‫ڕێکی گەردون نیش���انەی بوونی خودا‬ ‫بووبێت‪ .‬لەس���ەردەمە تازەکاندا ڕێکی‬ ‫کەم تا زۆر لەخوداو ڕیش���ە دینییەکان‬ ‫دووردەکەوێتەوەو کەرەستەیەکی دیکە‬ ‫دەدۆزێت���ەوە کە عەقڵ���ە‪ .‬جەوهەری‬ ‫ڕۆش���نگەری گەڕانەوە بوو بۆ عەقڵی‬ ‫مرۆڤ وەک پێوەری هەموو ش���تەکان‪،‬‬ ‫وەک کەرەستەی سیس���تماتیزەکردن‌و‬ ‫پۆڵینکردن‌و ڕێکخس���تن‪ .‬لەسەردەمی‬ ‫پێش���مۆدێرنەدا‪ ،‬ئیمان���دارو بێئیمان‪،‬‬ ‫دوو النەی هەرە گ���ەورەو دوو بەرەی‬ ‫دابەش���بوونە قووڵەکانی دونیا بوون‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم لەس���ەردەمی مۆدێرن���ەدا دوو‬ ‫چەمک���ی «عەقاڵن���ی‌و ناعەقاڵن���ی»‬ ‫دەبن���ە ئ���ەو دوو گوزارەی���ەی بەرەی‬ ‫ڕێک���ی‌و ناڕێکی دابەش���دەکەن‌و هێڵی‬ ‫جیاکاری لەنێوان شتەکان‌و مرۆڤەکان‌و‬ ‫ش���وێنەکاندا دەکێش���ن‪ .‬تادەگات���ە‬ ‫ئ���ەوەی چەمکی عەقاڵنیی���ەت دەبێتە‬ ‫چەمکێک���ی ش���ێتانە ک���ە دەیەوێ���ت‬ ‫هەموو ش���تێک بگرێتە خۆی‪ .‬هەندێک‬ ‫لەمێژوونوسانی فیکر ئەو سەرهەڵدانە‬ ‫گەورەی���ەی عەقاڵنیی���ەت بەتەنی���ا‬ ‫ناگێڕنەوە بۆ سەرەتاکانی سەرهەڵدانی‬ ‫بی���ری زانس���تی‌و هون���ەری ن���وێ‪،‬‬ ‫بەڵکو دەیگێڕنەوە‪ ،‬ب���ۆ ئەو ناڕێکییە‬ ‫گەورەیەی دونیای مەس���یحی تێکەوت‬ ‫دوای کەرتبوونی کڵێس���ەو گەرمبوونی‬ ‫ش���ەڕە مەزهەبییەکان‌و س���ەرهەڵدانی‬ ‫شەڕە ناوخۆییە گەورەکان کە تەواوی‬ ‫خۆرئ���اوای نوقمی پەش���ێوی‌و ناڕێکی‬ ‫کردب���وو‪ .‬ت���رس لەناڕێکی هەمیش���ە‬ ‫یەکێک بووە لەمۆتیڤ���ە گەورەکان تا‬ ‫مرۆڤەکان بەدوای یاس���اگەلی ڕۆشن‌و‬ ‫ورددا بگەڕێن دونیایان بۆ تەفسیربکات‌و‬ ‫دیمەنەکانیان بۆ ڕێکبخاتەوە‪« .‬ستیفن‬ ‫تۆلمی���ن» لەکتێبەکەی���دا س���ەبارەت‬ ‫بەوەزیف���ە نەناس���راوەکانی مۆدێرن���ە‬ ‫ڕایوایە دەرکەوتنی دیکارت وەک باوکی‬ ‫مۆدێرنە‪ ،‬بەرەنجامێکی سروش���تی ئەو‬ ‫فەزا ناڕێکەی ژیانی سیاس���ی‌و ڕۆحی‬ ‫ئەوروپ���ا بووەو دەنوس���ێت «دەمێک‬ ‫نادڵنیای���ی‪ ،‬فرەمانای���ی‪ ،‬پلورالی���زم‬ ‫لەپراکتیکدا تەنیا بەتوندکردنی جەنگە‬ ‫ئاینییەکاندا تەواودەبوو‪ ،‬ئیتر کاتی ئەوە‬ ‫هاتبوو میتۆدێکی عەقاڵنی بدۆزرێتەوە‪،‬‬ ‫بتوانێت لەڕێگایەوە ڕاس���تی‌و ناڕاستی‬ ‫تێزە فەلسەفی‌و زانستی‌و تیۆلۆگییەکان‬ ‫بس���ەلمێنرێت‪ ،‬چونک���ە ئی���دی ئەوە‬ ‫نرخی م���ان‌و نەمانی هەبوو»« بڕوانە‬ ‫تۆلمین‪ .‬کۆزمۆپۆلی���س‪ .‬فرانکفۆرت‪،‬‬ ‫س���ورکامپ‪ .»1994 .‬بۆی���ە نابێ���ت‬ ‫ئ���ەوە بەکەمبگرین کە خودی مۆدێرنە‬ ‫لەڕەهەندێکی زۆر زاڵیدا دژ بەناڕێکی‌و‬ ‫وەک گەڕان بۆ خولقاندنی سیس���تمێک‬ ‫کە پشێوی کۆبکاتەوە هاتۆتە بەرهەم‪.‬‬ ‫لەگ���ەڵ دیکارتدا بنەماکان���ی روونی‌و‬ ‫ڕێک���ی‌و وردی‌و س���ەلماندنی حەتمی‬ ‫دەب���ن بەئامان���ج‌و خواس���تی هەموو‬ ‫بیرکردنەوەیەکی فەلس���ەفی‌و زانستی‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ئ���ەوەی کە عەقڵ���ی گۆڕی بۆ‬ ‫کەرەس���تەیەکی تێکش���کێن‌و ترسناک‬ ‫تەنی���ا ئ���ەو رەهەن���دە ڕێکپەرس���تە‬ ‫پێرفێکتسیونیس���تە نەخۆش���انەیە‬ ‫نەب���وو کە تا ئەمڕۆ بەس���ەر زۆرینەی‬ ‫عەقڵەکاندا ساالرو سوڵتانە‪ ،‬بەڵکو ئەو‬ ‫خواستە ترس���ناکە بوو بۆ سڕینەوەی‬ ‫هەر شتێک کە عەقڵ ناتوانێت بیخاتە‬ ‫ژێر سیس���تمەکەیەوە‪ ،‬ئەو خواس���تە‬ ‫تۆتالیتارو فرەگیرەی عەقڵ بەڕوونی الی‬ ‫هیگڵ دەبێتە میتۆدی سەرەکی‪ .‬ڕستە‬ ‫بەناوبانگەکەی هیگڵ کە لەپێش���ەکی‬ ‫«بنەماکان���ی فەلس���ەفەی ه���ەق»دا‬ ‫دەڵێ���ت «ئەوەی هەی���ە عەقالنییە»‬ ‫یەکێکە لەو ترس���ناکترین ڕس���تانەی‬ ‫مێژووی فەلسەفە کە دواتر بەرەنجامی‬ ‫کوشندەی دەبێت‪ .‬ئەوە بەو مانایە دێت‬ ‫کە هەرچییەک لەمێژووی مرۆڤدا بووەو‬ ‫دەبێت بەرەنجام���ی عەقڵەو مانایەکی‬ ‫عەقاڵنی هەیە‪ .‬لێرەش���دا دیس���انەوە‬ ‫وەک الی دینیی���ەکان بینیمان بوون‌و‬ ‫جوڵ���ەی دونیا دەبێت���ەوە بەملکەچی‬ ‫سیس���تمێکی عەقاڵنی‪ .‬کاتێک دەڵێین‬ ‫هەموو واقعێک عەقاڵنییە‪ ،‬واتە بوارێک‬ ‫نییە بۆ ناعەقاڵنییەت‌و ناڕێکی‪ .‬لەسەر‬ ‫ڕۆشنایی ئەم تێڕوانینەدا جیاوازییەکی‬ ‫قووڵ لەنێ���وان «عەقاڵن���ی بوون»‌و‬

‫«ئینس���انی بوون»دا دروس���تدەبێت‪.‬‬ ‫ئەوەی لەمێژوودا روودەدات عەقالنییە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم م���ەرج نیی���ە مرۆڤدۆس���تانەو‬ ‫ژیاندۆستانەو پڕ بەزەیی بێت‪ .‬لێرەوە‬ ‫دەرەنجامگیرییە ترس���ناکەکەی ئەنگلز‬ ‫بۆ هی���گڵ لە«ئەنت���ی دۆهرینگ» دا‬ ‫دەبینین «ئازادی بریتییە لەتێگەیشتن‬ ‫لەناچاری» کە لەلینینزم‌و ستالینیزم‌و‬ ‫دڕندەیی سیس���تمە کۆمۆنیستییەکاندا‬ ‫تەواودەبێ���ت‪ .‬ب���ەم تێزەی���ە مارکس‬ ‫س���ەرمایەداری وەک سیس���تمێک‬ ‫دەبینێت کە دەرکەوتەی گەش���ەیەکی‬ ‫حەتم���ی‌و عەقاڵن���ی مێ���ژووە‪ ،‬ئەوە‬ ‫یاس���ا مەتریالیس���تییەکانی گەشەی‬ ‫ئابورییە کە تەواوی سیستمی جوڵەی‬ ‫مێژووی���ی رێکدەخەن‌و س���ەرمایەداری‬ ‫بەرهەمدەهێنن‪ ،‬ئەوەی ئەم سیس���تمە‬ ‫کارێک���ی دڕن���دەو نائینس���انییە هیچ‬ ‫ل���ەوە ناگۆرێ���ت ک���ە لەهەمانکات���دا‬ ‫کارێکی عەقاڵنیشە‪ ...‬مێژوو ناتوانێت‬ ‫بەپرەنس���یپی ئینس���انی کارب���کات‪،‬‬ ‫بەڵک���و تەنی���ا بەیاس���ا ناوخۆی���ی‌و‬ ‫سیس���تمە عەقاڵنیی���ە ناوەکییەکەی‬ ‫خۆی دەجوڵێت‪ .‬دڕندەیی سیس���تمە‬ ‫کۆمۆنیس���تییەکانیش ه���ەر لەوێ���وە‬ ‫سەرهەڵدەدات‪ ،‬ڕۆیشتن لەسەر ڕێنمایی‬ ‫ڕیتمە مێژوویی���ەکان‪ ،‬دواکەوتنی ئەو‬ ‫یاس���ا عەقاڵنیانەی مرۆڤایەتی بەرەو‬ ‫کۆمۆنیزم دەبەن‪ ،‬لێرەوە کە س���تالین‬ ‫هەزارەه���ا مرۆڤی دەکوش���ت بەدیدی‬ ‫خۆی کارێکی عەقاڵنی دەکات کە لەگەڵ‬ ‫ڕۆحی گەشەو جوڵەی مێژوودا تەبایە‪،‬‬ ‫رای وابوو ب���ەو کاران���ەی ڕەورەوەی‬ ‫مێژوو ب���ەرەو پێش دەب���ات‌و خێراتر‬ ‫دەیجوڵێنێت‪ ،‬لێرەش���دا پرسی ئەوەی‬ ‫ئاخ���ۆ ئ���ەم کارە مرۆڤدۆس���تانە یان‬ ‫نامرۆڤدۆستانەیە نرخێکی نامێنێت‪.‬‬

‫ڕستە‬ ‫بەناوبانگەکەی‬ ‫هیگڵ کە دەڵێت‬ ‫"ئەوەی هەیە‬ ‫عەقالنییە"‬ ‫یەکێکە لەو‬ ‫ترسناکترین‬ ‫ڕستانەی مێژووی‬ ‫فەلسەفە کە‬ ‫دواتر بەرەنجامی‬ ‫کوشندەی هه‌بو‬ ‫س���ەرەتاکانی مۆدێرنە هاوش���ان بوو‬ ‫بەدان���ان‌و دۆزینەوەی یاس���ای زۆرتر‪،‬‬ ‫خولیای ڕێکخس���تنی زیاتر‪ ،‬پەرستنی‬ ‫وردبین���ی‌و ئی���دارەدان‌و هارمۆنییەت‪.‬‬ ‫ئیدی لەئەتەکێتەکانی ژیانی ڕۆژانەوە‬ ‫تادەگات���ە ئ���ەو یاس���ایانەی جوڵەی‬ ‫ئەستێرەکان ڕێکدەخەن هەموو شتێک‬ ‫یاس���او ئسوڵ‌و سیستمی خۆی هەبوو‪.‬‬ ‫لەس���ەختگیری ئیمانەوە لەسەردەمی‬ ‫زاڵبوونی کەنیسەدا مرۆڤ دەگوازێتەوە‬ ‫بۆ چەندەها جۆر لەسەختگیری دیکە‪،‬‬ ‫وەک سەرسەختی لەڕێزگرتنی یاساکانی‬ ‫کارو یاس���اکانی ڕێکخس���تنی ژیان���ی‬ ‫کۆمەاڵیەتیدا تا دەگاتە س���ەرهەڵدانی‬ ‫ڕەوش���ێکی سیستمپەرس���ت لەالبۆرو‬ ‫زانکۆکاندا‪... ،‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪6‬‬ ‫حكومه‌تی به‌غدا ‪ 840‬دۆنم زه‌وی له‌سه‌ر وه‌قفی شیع ‌ه له‌دوزخورماتو تاپۆ ده‌كات‌‬ ‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫"ره‌نگه‌ خه‌ڵك هه‌ڵكوتێته‌ سه‌ر وه‌قفی شیعه"‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬

‫له‌نوسراوێكدا ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی تاپۆی‬ ‫عێراق ‪ 840‬دۆنم زه‌وی له‌رۆژهه‌اڵتی‬ ‫دوزخورماتو له‌سه‌ر وه‌قفی شیع ‌ه‬ ‫تاپۆده‌كات‪ ،‬به‌بیانوی دروستكردنی‬ ‫مه‌زارگه‌ له‌كاتێكدا ئه‌و شوێن ‌ه‬ ‫به‌شێكه‌ له‌سیلسله‌ شاخاوییه‌كان‌و‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌ لێی نیشته‌جێیه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا ئه‌نجومه‌نی پارێزگا ‌‬ ‫سه‌اڵحه‌دین‌و قه‌زای‌ داقوق‌و الیه‌ن ‌ه‬ ‫ئیدارییه‌كان ئه‌و بڕیار‌ه ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌و‌ه ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫ی دوزخورماتو كه‌مال گلی بۆ ئاوێن ‌ه‬ ‫قه‌زا ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاش���كرای كرد پێش ‪ 45‬رۆژ له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ره‌زامه‌ندی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانی‌ عێراق‌و‬ ‫ی‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی‌ موڵكایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌غدا ‪ 840‬دۆنم زه‌وی كراوه‌ته‌ موڵك ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌قفی شیع ‌ه له‌دوزخورماتو‪ ،‬به‌بیانو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گردی عه‌ل ‌‬ ‫ی مه‌زارگه‌یه‌ك به‌ناو ‌‬ ‫بون ‌‬ ‫ی دو مه‌تر چوارگۆشه‌یه‌‪.‬‬ ‫ك ‌ه روبه‌ره‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و ئه‌ندامه‌ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی قه‌زا ‌‬ ‫دوزخورمات���و ده‌ڵێت ئ���ه‌و ‪ 840‬دۆنم‬ ‫ی ‪ 653‬له‌مقاته‌عه‌ ‌‬ ‫زه‌وییه‌ ژماره‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫ی دوزخورماتو ده‌ڤه‌رێکی پڕ له‌کێشه‬ ‫ی‬ ‫‪5‬ی دوزخورمات���و له‌چیاكه‌ی‌ پش���ت ‌‬ ‫ی شیعه‌كانیش به‌شدارییان نه‌كرد‪.‬‬ ‫ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگا ‌‬ ‫قه‌زاكه‌و ده‌وروبه‌ری‌ ك ‌ه پێی ده‌وترێت‬ ‫ی‬ ‫رۆژنامه‌نوس‌و سه‌رنوسه‌ری‌ گۆڤار ‌‬ ‫س���ه‌اڵحه‌دین ره‌ش���ید خورش���ید بۆ‬ ‫ته‌لی هه‌نجیره‌‪.‬‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كانی ئاوێن ‌ه به‌شێكی ئاوێن��� ‌ه وتی "ئێم ‌ه وه‌ك���و ئه‌نجومه‌نی چرا هیش���ام عه‌بدولكه‌ریم له‌لێدوانێكدا‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و زه‌ویی ‌ه له‌ئێستادا پێشمه‌رگ ‌ه پارێزگا ئه‌و بابه‌ته‌مان ره‌تكردوه‌ته‌وه‌و بۆ ئاوێن ‌ه وتی "ئه‌و بابه‌ت ‌ه كاردانه‌وه‌ ‌‬ ‫زۆر ‌‬ ‫تێیدا نیشته‌جێیه‌و ده‌كه‌وێت ‌ه رۆژهه‌اڵتی به‌نوس���راوێك داوام���ان له‌ئه‌نجومه‌نی خراپ���ی لێده‌كه‌وێت���ه‌وه‌و ره‌نگ��� ‌ه‬ ‫قه‌زاكه‌وه‌و له‌مانگ���ی ‪5‬ی ‪2012‬و‌ه كار وه‌زیرانی عێ���راق مه‌كته‌بی س���ه‌رۆك خۆپیش���اندان ئه‌نجامبدرێ���ت‌و رێگای‬ ‫كردو‌ه ك ‌ه به‌ئه‌ركی خۆی هه‌س���تێت‌و كه‌رك���وك به‌غ���دا دابخه‌ی���ن‪ ،‬ئه‌وه‌تا‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌ كراوه‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌و بڕیاره‌ هه‌ڵوه‌ش���ێنێته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه قایمقام‌و ئه‌نجومه‌نی قه‌زا رایانگه‌یاندو‌ه‬ ‫به‌اڵم ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا ‌‬ ‫س���ه‌اڵحه‌دین رایده‌گه‌یه‌نێ���ت كه‌ ئه‌و ئه‌و كاره‌ س���ه‌رجه‌م پرۆسه‌ی سیاسی ك ‌ه ئه‌گه‌ر ئه‌و بڕیار‌ه هه‌ڵنه‌وه‌شێنرێته‌و‌ه‬ ‫ره‌نگدانه‌وه‌ی‌ خراپی ده‌بێت"‪.‬‬ ‫كاره‌ دزییه‌كی نهێنییه‌‪" ،‬من ئه‌و كار‌ه عێراق ده‌خات ‌ه ژێر پرسیاره‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و رۆژنامه‌نوس���ه‌ وتیش���ی "ئێم ‌ه‬ ‫ئاوێنه‌ زۆر هه‌وڵیدا محه‌مه‌د مه‌هدی‬ ‫به‌دزی ئه‌ژمار ده‌ك���ه‌م‪ ،‬واتا دزیكردن‬ ‫له‌وه‌زاره‌تی دارایی‌و خه‌ڵكی ش���اره‌كه‌‪ ،‬به‌یاتی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران‌و چاوه‌ڕێ���ی وه‌اڵمی به‌غدای���ن‌و ئه‌گه‌رنا‬ ‫ی جێگ���ری رێكخ���راوی به‌دری ش���یع ‌ه هه‌ڵوێس���تمان ده‌بێ���ت‌و ناڕه‌زای���ی‬ ‫چونكه‌ به‌خۆدزینه‌و‌ه ل���ه‌زۆر رێچكه‌ ‌‬ ‫یاسایی ئه‌نجامدراوه‌ ك ‌ه ئاماژ‌ه كراوه‌ت ‌ه وه‌ربگرێت به‌اڵم وه‌اڵمی په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌رده‌بڕین"‪.‬‬ ‫ه���اوكات ئه‌ندامه‌ك���ه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‬ ‫س���ه‌ر داواكارییه‌ك���ی وه‌قفی ش���یع ‌ه نه‌دایه‌وه‌‪ ،‬رۆژنامه‌نوس���ێكی دانیشتوی‬ ‫له‌دوزخورمات���و ك��� ‌ه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دوزخورمات���و ده‌ڵێ���ت الیه‌نی ش���یع ‌ه ق���ه‌زای دوزخورماتو باس���ی له‌وه‌كرد‬ ‫تاپۆی گش���تی عێراق له‌س���ه‌ری رازی به‌هی���چ ش���ێوه‌یه‌ك قس���ه‌و لێ���دوان كه‌ به‌زۆرین���ه‌ی‌ ده‌نگی ئه‌نجومه‌ن ئه‌و‬ ‫ب���وه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئ���ه‌و كار‌ه دور‌ه له‌رێكار‌ه له‌س���ه‌ر ئه‌و بابه‌ت ‌ه ن���اده‌ن‪ ،‬ته‌نانه‌ت بڕیاره‌یان ره‌تكردوه‌ته‌وه‌‪ " ،‬ئێمه‌ وه‌كو‬ ‫ی قه‌زا رۆژی یه‌كشه‌مم ‌ه ‪2/24‬‬ ‫یاساییه‌كان‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌م ‌ه ته‌نها كارێكی له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كی الیه‌نه‌ ئیدارییه‌كانیش ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نائاساییدا كه‌ كوتله‌ ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌و بابه‌ت��� ‌ه توركم���ان‌و له‌كۆبونه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫سیاسی تایه‌فه‌گه‌رییانه‌یه‌"‪.‬‬

‫‌‬

‫الیه‌نی شیع ‌ه به‌هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ك قسه‌و‬ ‫لێدوان له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫بابه‌ت ‌ه ناده‌ن‬

‫‌ فۆتۆ‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫توركمانی ح���ه‌وت ئه‌ندامن‌و هه‌مویان ئ���ه‌و بابه‌ته‌وه‌ی���ه‌و به‌ئاس���انیش‬ ‫ش���یع ‌ه مه‌زهه‌بن به‌ش���دارییان نه‌كرد‪ ،‬تێناپه‌ڕێ���ت‌و هه‌مو رێگا یاس���اییه‌كان‬ ‫ی ده‌نگ له‌گه‌ڵ برایانی ده‌گرینه‌ب���ه‌ر‪ ،‬بۆی��� ‌ه پێموای���ه‌ ره‌نگ ‌ه‬ ‫به‌اڵم به‌زۆرینه‌ ‌‬ ‫عه‌ره‌بدا ك ‌ه ‪ 14‬ده‌نگ بو بڕیارماندا ئه‌و كاردانه‌وه‌ی‌ جه‌ماوه‌ریشی به‌دوادابێت‪،‬‬ ‫بڕیاره‌ ره‌تبكه‌ین���ه‌وه‌و به‌هیچ جۆرێك بۆی��� ‌ه پێویستیش��� ‌ه نوێنه‌رانی كوردو‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ وه‌قفی ش���یعه‌دا نه‌كه‌ین وه‌زی���ره‌كان له‌به‌غ���دا وه‌ك���و ئه‌ركی‬ ‫تاوه‌كو ئه‌و بڕیار‌ه هه‌ڵده‌وه‌شێنرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌خالق���ی خۆیان كاری له‌س���ه‌ر بكه‌ن‬ ‫داوام���ان له‌حكومه‌تی عیراقیش كردو‌ه ن���ه‌ك به‌چاوێكی ئاس���ایی ته‌ماش���ای‬ ‫بكه‌ن‌و پشتگوێی بخه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و بڕیاره‌ هه‌ڵبوه‌شێننه‌وه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌كاردان���ه‌و‌هی‌ خه‌ڵكی‬ ‫ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگای‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌اڵحه‌دین ره‌شید خورشید ئاماژه‌ی شاره‌كه‌ ئه‌ندامه‌كه‌ی ئه‌نجومه‌نی قه‌زا ‌‬ ‫به‌وه‌دا كه‌ نوس���راویان بۆ هه‌مو الیه‌ن ‌ه دوزخورمات���و گل���ی ده‌ڵێ���ت "وه‌زعی‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كان كردوه‌ سه‌باره‌ت به‌و ش���اره‌ك ‌ه زۆر نائارامه‌و ئه‌گ���ه‌ر زۆر‌ه‬ ‫بابه‌ته‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌گه‌ر مه‌قامێك له‌سه‌ر به‌وهۆیه‌وه‌ خۆپیشاندان ئه‌نجامبدرێت‌و‬ ‫گ���ردی ئیمام عه‌لی هه‌ی���ه‌ با دو دۆنم خه‌ڵ���ك هه‌ڵكوتێت���ه‌ س���ه‌ر وه‌قف���ی‬ ‫زه‌وی ب���ۆ بكرێت���ه‌ مه‌زارگ ‌ه نه‌ك ‪ 840‬ش���یعه‌‪ ،‬چونك ‌ه به‌و ‪ 840‬دۆنم ‌ه نیوه‌ی‬ ‫ی ‪ 10‬رۆژدا داواكاری‌و دوزخورماتو ده‌بێت ‌ه موڵكی ئه‌وان"‪.‬‬ ‫دۆن���م له‌م���اوه‌ ‌‬ ‫ئاوێنه‌ په‌یوه‌ندی ك���رد به‌قایمقامی‬ ‫بڕیاره‌كه‌شی ته‌واوبكرێ‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندام���ه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی پارێزگا ق���ه‌زای‌ دوزخورماتو ش���ه‌الل عه‌بدول‬ ‫وتیشی "مه‌به‌س���تێكی گه‌ور‌ه له‌پشت به‌اڵم په‌یوه‌ندییه‌كه‌ به‌رده‌ست نه‌بو‪.‬‬

‫بارزانییه‌ك ‪ 24‬ساڵ ‌ه سه‌رۆك ‌ی شاره‌وانی‌ ره‌مه‌تگانی ته‌لئه‌بیبه‬ ‫‌ئا‪ :‬دینۆ دانیال‬ ‫چڤی‌ "بارزانی‌" جوله‌كه‌یه‌كی‌ به‌بنه‌چه‌‬ ‫كورده‌‌و ماوه‌ی‌ ‪ 24‬ساڵه‌ شاره‌وانی‬ ‫ره‌مه‌تگان له‌شاری‌ ته‌لئه‌بیبی‌‬ ‫ئیسرائیل به‌ڕێوه‌ده‌بات‪ ،‬سه‌ره‌ڕای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌ زیاتر له‌سه‌ده‌یه‌كیشه‌‬ ‫باوكی‌ له‌كوردستانه‌وه‌ كۆچی‌ كردوه‌‬ ‫بۆ ئیسرائیل‪ ،‬به‌اڵم هێشتا ئه‌و خۆی‌‬ ‫به‌كورد ده‌زانێت‌و ده‌ڵێت "به‌ئاواته‌وه‌م‬ ‫بگه‌ڕێمه‌وه‌ بۆ كوردستان"‪.‬‬ ‫چڤ���ی‌ كاتێك كه‌ س���ه‌باره‌ت به‌ره‌گ‌و‬ ‫ریش���ه‌ی‌ خۆی‌ ده‌دوێت‪ ،‬ئام���اژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ ئه‌و كوڕی یه‌عقوب‪ ،‬كوڕی یودا‬ ‫بارزانییه‌و باپی���ره‌ گه‌وره‌ی‌ كاتی خۆی‬ ‫له‌ساڵی ‪1880‬دا كوردستانی‌ جێهێشتوه‌و‬ ‫له‌ناوچه‌ی‌ "ب���ارزان"ه‌وه‌ روی كردوه‌ته‌‬ ‫ئیسرائیل‌و له‌شاری (ته‌به‌رییه‌) له‌باكوری‬ ‫ئیسرائیل نیش���ته‌جێبوه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌رباره‌ی‌‬ ‫هۆكاری‌ ئه‌م كۆچكردنه‌ زو وه‌خته‌ی‌ بۆ‬ ‫ئیسرائیل‪ ،‬ده‌ڵێت "ئه‌وكات له‌كوردستان‬ ‫پیاوێك ئافره‌تێك���ی بنه‌ماڵه‌كه‌ی ئێمه‌‬ ‫ده‌ڕفێنن‪ ،‬باپیریش���م له‌تۆڵ���ه‌ی ئه‌وه‌دا‬ ‫پیاوه‌ك���ه‌ ده‌كوژێ‌‌و به‌دوای ئه‌وه‌ش���دا‬ ‫به‌ره‌و ئیس���رائیل هه‌ڵدێت‪ ،‬كه‌ ئه‌وكات‬ ‫ئیس���رائیل دانه‌مه‌زرابو ب���ه‌م واڵته‌یان‬ ‫ده‌وت فه‌له‌س���تین‌و له‌ژێر ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫توركه‌ عوسمانییه‌كان بو"‪.‬‬ ‫چڤی‌ باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌و ساڵی‌‬ ‫‪ 1935‬له‌گوندی‌ (یۆنا) له‌نزیك ش���اری‬ ‫ته‌لئه‌بی���ب له‌دایكده‌بێ‌‌و س���اڵی ‪1954‬‬ ‫ده‌چێته‌ خزمه‌تی‌ س���ه‌ربازی له‌به‌ش���ی‬ ‫(په‌ره‌ش���وته‌وانی) به‌پله‌ی ئه‌فسه‌ریی‌‬ ‫كارده‌كات ت���ا ده‌گات به‌پله‌ی‌ "جێگری‬ ‫جه‌نه‌راڵ" له‌سوپای به‌رگری ئیسرائیل‪.‬‬ ‫ماوه‌ی زیاتر له‌‪ 24‬ساڵیش���ه‌ س���ه‌رۆكی‬ ‫شاره‌وانی ره‌مه‌تگانه‌ له‌ته‌لئه‌بیب‪.‬‬

‫هه‌مو كات خۆم‬ ‫به‌كورد زانیوه‌و‬ ‫هه‌ر به‌كوردیش‬ ‫ده‌مێنمه‌وه‌و‬ ‫حه‌زیشده‌كه‌م‬ ‫هه‌رگیز گه‌لی‌ كورد‬ ‫به‌زه‌لیلی نه‌بینم‬ ‫چڤی بار‬ ‫ئێس���تا ئه‌و له‌ناو ئیسرائیلدا به‌"چڤی‌‬ ‫بار" ناس���راوه‌‪ ،‬له‌وه‌اڵمی‌ ئه‌و پرسیاره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ بۆچی‌ ناوه‌ك���ه‌ی‌ له‌چڤی‌ بارزانییه‌وه‌‬ ‫گۆڕاوه‌ به‌چڤی‌ بار؟ ده‌ڵێت "من له‌سوپادا‬ ‫وه‌ك ئه‌فس���ه‌ر له‌فه‌رمانده‌یی گش���تی‬ ‫كارم ده‌ك���رد‪ ،‬رۆژی���ك هه‌ندێ‌ ئاڵۆزی‌و‬ ‫ناكۆكی له‌ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی‌ نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌كگرتوه‌كان دروس���تبو‪ ،‬س���ه‌ركرده‌ی‌‬ ‫ئه‌وكات���ی یه‌كێتی س���ۆڤیه‌ت (نیكیتا‬ ‫خرۆش���ۆف) ب���و‪ ،‬بوب���وه‌ ده‌مه‌قاڵه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ریكاداو هه‌ڵسابوه‌ سه‌رپێ‌‌و‬ ‫پێاڵوه‌كانی له‌س���ه‌ر مێز بۆ ئه‌وان دانابو‬ ‫به‌رامب���ه‌ر ئه‌مه‌ریكیی���ه‌كان‪ ،‬س���ه‌رۆك‬ ‫وه‌زیرانی ئیس���رائیل ئه‌وكات (داڤید بن‬

‫گوری���ۆن) بو‪ ،‬وه‌ك فه‌رماندی س���وپای‬ ‫ئه‌وكات بانگی كردم‌و وتی‪ :‬كێ ئیس���تا‬ ‫فه‌رمانده‌ی���ه‌ بێت بۆ الم دونیا تێكچوه‌‪،‬‬ ‫منی���ش وه‌ك ئه‌فس���ه‌رێك‌و فه‌رمانده‌ی‬ ‫ئه‌و شوێنه‌ چوم بۆ الی‌و وتم‪ :‬گه‌وره‌م‬ ‫فه‌رمو‪ .‬وتی‪ :‬ناوت چییه‌؟ وتم‪ :‬گه‌وره‌م‬ ‫ناوم چڤی بارزانییه‌‪ .‬وتی‪ :‬بارزانی یانی‬ ‫چی؟ وتم‪ :‬ئێمه‌ كوردین له‌كوردس���تانی‬ ‫عێ���راق له‌ده‌ڤه‌ری بارزان���ه‌وه‌ هاتوین‌و‬ ‫بنه‌ماڵه‌كه‌م���ان ناوی بارزانییه‌‪ .‬پێیوتم‪:‬‬ ‫تۆ له‌مڕۆوه‌ ناوت (چڤی بار)ه‌ له‌جیاتی‬ ‫چڤ���ی بارزانی‪ ،‬ئه‌وه‌ بوه‌ هۆی گۆڕینی‬ ‫ناوه‌كه‌م له‌چڤی‌ بارزانییه‌وه‌ بۆ چڤی بار‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێس���تا مناڵه‌كانم بڕیاریانداوه‌ كه‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬ ‫پاش���ناوی بنه‌ماڵه‌كه‌مان بگۆڕنه‌وه‌ بۆ‬ ‫بارزانی كه‌ پاشناوی راسته‌قینه‌ی هه‌مو‬ ‫بنه‌ماڵه‌كه‌مانه‌"‪.‬‬ ‫چڤی‌ وتیش���ی‌ "من هه‌م���و كات خۆم‬ ‫به‌ك���ورد زانی���وه‌و ه���ه‌ر به‌كوردی���ش‬ ‫ده‌مێنمه‌وه‌و حه‌زیشده‌كه‌م كورد هه‌مو‬ ‫كات سه‌ركه‌وتوبێت‌و هه‌رگیز گه‌لی‌ كورد‬ ‫به‌زه‌لیلی نه‌بینم"‪.‬‬ ‫چڤ���ی‌ سه‌رس���وڕمانی‌ خ���ۆی‌‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌وه‌ ده‌ربڕی‌ ك���ه‌ به‌رده‌وام‬ ‫راگه‌یاندنه‌كانی عه‌ره‌بی جه‌غت له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن ك��� ‌ه دامه‌زراندنی‌ ده‌وڵه‌تی‬ ‫كوردی به‌مانای‌ دامه‌زراندنی‌ ئیسرائیلی‬ ‫دوهه‌م���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌ "ئه‌م���ه‌ بیانوه‌ بۆ‬

‫ئ���ه‌وه‌ی‌ نه‌یه‌ڵن كورد ببێ���ت به‌خاوه‌ن ‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ خ���ۆی‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ من ده‌زانم‬ ‫ك���ورد دوژمن���ی ئیس���رائیل نییه‌‪ ،‬من‬ ‫هی���وادارم س���ه‌ركردایه‌تی كورد هه‌نگاو‬ ‫به‌ره‌و به‌ده‌وڵه‌تبون بهاوێژن"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئێم���ه‌ی ك���ورد هه‌رچه‌نده‌‬ ‫لێره‌ له‌ئیس���رائیل ده‌ژی���ن‪ ،‬به‌اڵم هه‌مو‬ ‫كات دڵ‌و گیانمان له‌گه‌ڵ كوردس���تانه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ خاكی باب‌و باپیرانمانه‌‌و هیوای‌‬ ‫سه‌ربه‌رزی بۆ ده‌خوازین‪ ،‬نامانه‌وێ‌ وه‌ك‬ ‫جاران توش���ی ده‌رب���ه‌ده‌ری‌و ماڵوێرانی‬ ‫بێ���ت‪ ،‬به‌ئاواته‌وه‌م ب���ۆ جارێكیش بێت‬ ‫سه‌ردانی‌ كوردستان بكه‌م‪ ،‬ئه‌مه‌ ئاواتی‬ ‫منه‌ له‌مناڵیمه‌وه‌ تاكو ئێستا"‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫‪43‬‬

‫پیشه‌سازیی‬ ‫شاردنه‌و‌ه !‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی چه‌ند س����اڵێك ‌ه له‌باره‌ی‬ ‫سامانی نه‌وت‌و داهاته‌ زه‌به‌الحه‌كه‌ی‬ ‫– ه‌وه‌ ده‌وت����رێ‌و ت����ه‌واوی كایه‌ی‬ ‫سیاس����ی به‌خۆیه‌و‌ه سه‌رقاڵكردووه‌‪،‬‬ ‫ته‌نیا كێش����ه‌یه‌ك نییه‌ وابه‌س����ته‌ی‬ ‫ملمالنێكان����ی نێ����وان ده‌س����ه‌اڵت‌و‬ ‫ئۆپۆزس����یۆن بێ����ت‪ ،‬به‌ڵك����و ئه‌و‌ه‬ ‫پرسێك ‌ه بۆته‌ گه‌وره‌ترین ئه‌شكه‌وتی‬ ‫سیاس����ی‌و ئابووری����ی پ����ڕ له‌لوغزی‬ ‫چه‌ندك���� ‌هس‌و‬ ‫هه‌رێمه‌كه‌م����ان‌و‬ ‫نێوه‌ندێكی كه‌می ده‌س����ه‌اڵتداری لێ‬ ‫بترازێ‪ ،‬ك����ه‌س ك����ۆدی كردنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌رگاكه‌ی نازانێ‪ .‬داخراوی‌و تاریكیی‬ ‫ئه‌و پرسه‌‪ ،‬له‌چه‌ند ئاستێكدا گومان‌و‬ ‫پرس����یاری گه‌وره‌ی دروستكردووه‌؛‬ ‫له‌ئاس����تی ناوخ����ۆدا جوگرافی����ای‬ ‫گومان����ه‌كان یه‌كج����ار فراوان���� ‌ه ك ‌ه‬ ‫ئاستی خه‌ڵك‌و كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی‌و‬ ‫هێزه‌كانی ئۆپۆزسیۆن تێده‌په‌ڕێنێ‌و‬ ‫زۆربه‌ی س����ه‌ركردایه‌تی‌و ئه‌ندامانی‬ ‫خ����ودی یه‌كێتی ‪ -‬ش ده‌گرێته‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫پێكهێنه‌رێكی س����ه‌ره‌كی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمه‌‪ .‬له‌ئاس����تی ده‌ره‌كیشدا بۆت ‌ه‬ ‫ئاڵۆزترین كێش����ه‌ له‌نێ����وان هه‌ولێرو‬ ‫به‌غ����داو ب����ه‌رده‌وام نوێبوون����ه‌وه‌ی‬ ‫قه‌یران����ه‌كان‌و ده‌س����تپێكردنه‌وه‌ی‬ ‫گفتوگۆكان به‌الی ئ����ه‌ودا ره‌تده‌بن‪.‬‬ ‫له‌و نێوانه‌ش����دا پرس����ی شه‌فافیه‌ت‬ ‫دیسانه‌و‌ه بۆت ‌ه خاڵێكی الواز بۆ الیه‌نی‬ ‫ك����وردی‌و حكومه‌ت����ی ناوه‌ندی وه‌ك‬ ‫پاساوێكی ده‌ستووری‪ ،‬خستوویه‌تیی ‌ه‬ ‫خزمه‌ت مه‌رامه‌ سیاسییه‌كانی خۆی‌و‬ ‫گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ به‌هێزكردنه‌وه‌ی ناوه‌ند‬ ‫له‌سه‌ر حسابی هه‌رێم‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش هه‌روا ئاسان ناچێت ‌ه سه‌ر‬ ‫كه‌ كۆدی ئه‌شكه‌وته‌كه‌ هه‌ر به‌نهێنیی‬ ‫الی ئ����ه‌و چه‌ن����د بڕیاربه‌ده‌س����ت ‌ه‬ ‫بمێنێته‌وه‌و ئه‌و هه‌موو چاوه‌ناوخۆیی‌و‬ ‫ده‌ره‌كییه‌ی لێدووربخرێته‌وه‌‪ ،‬مه‌گه‌ر‬ ‫به‌بوونی پیشه‌س����ازییه‌كی گه‌وره‌ی‬ ‫ش����اردنه‌و‌ه نه‌بێ كه‌ بتوانێ ده‌ستی‬ ‫ده‌س����تی به‌و هه‌موو گومانان ‌ه بكات‌و‬ ‫پرسیاره‌كان بهاڕێ‪ ..‬ئه‌گه‌رنا‪ ،‬ئه‌و‌ه‬ ‫چ گاڵته‌جارییه‌ك����ه‌ ك ‌ه چه‌ندین ملیار‬ ‫دۆالر له‌نێوان لێدوانی دوو س����ه‌رۆك‬ ‫حكومه‌تدا ببێته‌ هه‌ڵم‌و نه‌ش����بێته‌و‌ه‬ ‫به‌ب����اران‪ ..‬هه‌ن����دێ په‌رله‌مانت����اری‬ ‫یه‌كێتی‪ ،‬نه‌ك ئۆپۆزس����یۆن‪ ،‬داوای‬ ‫ش����ه‌فافیه‌تی داهات����ه‌كان ده‌ك����ه‌ن‪،‬‬ ‫كه‌می����ان پێ����ده‌درێ‌و زۆری����ان لێ‬ ‫ده‌شاردرێته‌وه‌‪ ..‬سه‌رۆكی په‌رله‌مان‬ ‫ده‌ڵ����ێ؛ جا من خ����ۆ وه‌زیری دارایی‬ ‫نی����م بزان����م ئ����ه‌و داهاتان���� ‌ه چه‌ندو‬ ‫چۆن����ن ! كه‌چ����ی وه‌زی����ری دارایی‬ ‫ ش ب����ێ ئاگایی خ����ۆی له‌داهاتی‬‫ن����ه‌وت راده‌گه‌یه‌ن����ێ‌و ده‌ڵ����ێ الی‬ ‫وه‌زیری س����امانه‌ سروش����تییه‌كانه‌‪..‬‬ ‫له‌هه‌موویش����ی مه‌ترس����یدارتر له‌نێو‬ ‫ئه‌و پیشه‌س����ازییه‌دا‪ ،‬ئه‌و ده‌نگانه‌ن‬ ‫ك���� ‌ه ده‌یان����ه‌وێ گومانه‌كانمان به‌نج‬ ‫بكه‌ن‌و ته‌واوی پرۆسه‌ی شاردنه‌وه‌ك ‌ه‬ ‫بش����ارنه‌وه‌‪ .‬وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌مدواییان ‌ه‬ ‫جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت رایگه‌یاند‬ ‫كه‌ گوای ‌ه ئه‌و له‌سه‌دا سه‌د له‌هه‌موو‬ ‫گرێبه‌س����ت‌و داهاته‌كان ش����ه‌ریك‌و‬ ‫ئ����اگاداره‌‪ .‬خ����ۆ ئه‌گ����ه‌ر واش بێت‪،‬‬ ‫ئاگاداریی‌و ش����ه‌ریكایه‌تییه‌كه‌ی ئه‌و‪،‬‬ ‫یه‌كسان نیی ‌ه به‌هه‌ڵهێنانی ئه‌و مه‌ته‌ڵ ‌ه‬ ‫گه‌وره‌یه‌ی ته‌نانه‌ت زۆر له‌هاوڕێكانی‬ ‫خ����ۆی له‌ن����او مه‌كته‌بی سیاس����ی‌و‬ ‫سه‌ركردایه‌تیی حزبه‌كه‌یشی سه‌ریان‬ ‫لێ ده‌رناچێ‪ ،‬چ جای خه‌ڵك‌و میدیاو‬ ‫ئۆپۆزس����یۆن‪ .‬ئاخر ئه‌گ����ه‌ر ئه‌وانی‬ ‫دیك ‌ه ده‌رگای ئه‌شكه‌وته‌ تاریكه‌كه‌یان‬ ‫لێ داخس����تبین‪ ،‬ئه‌وا ئه‌وه‌ی جێگری‬ ‫س����ه‌رۆكی حكوم����ه‌ت رێ����ك وه‌ك‬ ‫ئ����ه‌وه‌ وایه‌ ك����ه‌ رێگای گه‌یش����تن ‌ه‬ ‫ئه‌شكه‌وتیش����مان لێ دابخات‪ .‬ده‌ی‬ ‫باشه‌ ئه‌گه‌ر مه‌سه‌له‌كه‌ شه‌فافیه‌ته‌‪،‬‬ ‫با وه‌ك ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی حزبه‌كه‌ی‬ ‫خۆی نووس����یبووی؛" مادام به‌ڕێزت‬ ‫له‌سه‌داس����ه‌د ئاگاداری����ت‪ ،‬هه‌ق���� ‌ه‬ ‫چۆنیه‌ت����ی ئ����ه‌و گرێبه‌س����تانه‌ ب����ۆ‬ ‫كۆمه‌اڵن����ی خه‌ڵكیش ب����اس بكه‌یت‪،‬‬ ‫هیچن����ا بۆكادی����ران‌و ئه‌ندامان����ی‬ ‫حزبه‌كه‌ی خۆمان‪ ."..‬ئه‌گه‌رنا‪ ،‬ئه‌و‌ه‬ ‫ئه‌ندامان����ی حزبه‌ك����ه‌ی خۆت‪ ،‬پێش‬ ‫خه‌ڵك‪ ،‬هه‌قیان ‌ه شتی دیك ‌ه له‌پشتی‬ ‫ئ����ه‌م لێدوان����ه‌و ئه‌وانی دواتریش����ت‬ ‫بخوێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪kawamuhamad@yahoo.com‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫ی بۆ ئاوێنه‌‪:‬‬ ‫ی عێراقیی ‌ه مه‌یسون ده‌مه‌لۆج ‌‬ ‫ی لیست ‌‬ ‫وته‌بێژی‌ فه‌رم ‌‬

‫پرۆفایل‬

‫‪7‬‬

‫ ئا‪ :‬سۆران كامه‌ران‬ ‫له‌دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ ئاوێنه‌‪،‬‬ ‫وته‌بێژی‌ فه‌رمی‌ لیستی‌ عێراقیی ‌ه‬ ‫مه‌یسون ده‌مه‌لۆجی‌‪ ،‬دژایه‌تی‌ خۆی‌‬ ‫بۆ پێكهێنانی‌ هه‌رێمێكی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌سوننه‌كانی‌ عێراق راده‌گه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵمی‌ ئه‌و لێدوانانه‌شدا كه‌ ده‌ڵێن‬ ‫توركیاو قه‌ته‌ر له‌پشت خۆپیشاندانی‌‬ ‫سوننه‌كانن‪ ،‬پێیوایه‌ ئه‌وه‌ عه‌قڵییه‌تی‌‬ ‫"به‌عسه‌"‪ ،‬كه‌ خه‌ڵكانی‌ ناڕازی‌‬ ‫تۆمه‌تبار ده‌كات به‌وه‌ی‌ ده‌ستی‌‬ ‫ده‌ره‌كییان له‌پشته‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬دوای‌ تێپه‌ڕبونی‌ زیاتر له‌دو‬ ‫مانگ به‌س���ه‌ر خۆپیش���اندانی‌ ش���اره‌‬ ‫سوننه‌ نش���ینه‌كانی‌ عێراقدا‪ ،‬ئه‌نجامی‌‬ ‫ئه‌م خۆپیش���اندانانه‌ چی بوه‌و تاكه‌ی‌‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێت؟‬ ‫ده‌مه‌لۆجی‌‪ :‬پێم باشه‌ ئه‌م پرسیاره‌‬ ‫ئاراس���ته‌ی‌ خۆپیش���انده‌ران خۆی���ان‬ ‫بكرێت‪ .‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا پێموایه‌‬ ‫ئه‌م خۆپیش���اندانانه‌ی‌ كه‌ له‌ش���اره‌‬ ‫س���وننه‌ نش���ینه‌كانی‌ عێراق ده‌ستی‌‬ ‫پێك���ردوه‌و به‌رده‌وام���ی‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬ت���ا‬ ‫به‌جێگه‌یاندنی‌ داوای‌ خۆپیش���انده‌ران‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێت‪ .‬خۆپیش���انده‌رانیش‬ ‫داوایه‌ك���ی‌ زۆری���ان هه‌ی���ه‌و ماف���ی‌‬ ‫ره‌وای‌ خۆیانه‌‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی‌ كه‌ وایكردوه‌‬ ‫خه‌ڵك���ی‌ خۆپیش���اندان ئه‌نجامبدات‪،‬‬ ‫به‌جێنه‌گه‌یاندن���ی‌ ئ���ه‌و داوایانه‌ی���ه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر داوای‌ خۆپیشانده‌رانیش به‌جێ‬ ‫نه‌گه‌یه‌نرێت‪ ،‬بڕواناكه‌م خۆپیشانده‌ران‬ ‫له‌داوای‌ خۆیان پاشگه‌زبنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬لیس���ته‌كه‌تان "لیس���تی‌‬ ‫عێراقییه‌" له‌كوێی‌ خۆپیشاندانه‌كاندایه‌و‬ ‫قه‌باره‌و قورسایی‌ چه‌نده‌؟‬ ‫ده‌مه‌لۆج���ی‌‪ :‬ئێم���ه‌ له‌یه‌ك���ه‌م‬ ‫رۆژه‌وه‌ وتومانه‌ ئه‌م خۆپیش���اندانانه‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ كتوپڕ رویدا‪ ،‬چاوه‌ڕێی‬ ‫عێراقیی���ه‌ نه‌بون تا ده‌ربچ���ن‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئێمه‌ هه‌ر له‌یه‌كه‌م رۆژی‌ ده‌ستپێكردنی‌‬ ‫خۆپیش���اندانه‌كانه‌وه‌ له‌گ���ه‌ڵ داوای‌‬

‫►‬

‫ئه‌وه‌ی‌ ده‌ڵێت خۆپیشاندانه‌كان بۆ گێڕانه‌وه‌ی‌ به‌عسییه‌كانه‌‪ ،‬شێته‌‬ ‫مه‌یسون فاروق سالم ده‌مه‌لۆجی‌‬

‫ده‌وڵه‌تی یاسا‬ ‫ئه‌و كه‌لتوره‌ی‌‬ ‫سه‌دام حسێن‬ ‫دوباره‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌شێوازێكی‌‬ ‫دیكه‬ ‫خۆپیشانده‌ران بوین‪ .‬تائێستاش هه‌ر‬ ‫له‌گه‌ڵ داوای‌ خۆپیشانده‌رانداین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬رۆژی‌ هه‌ین���ی‌ راب���ردو‬ ‫وه‌زیری‌ دارایی‌ د‪.‬رافیع عیس���اوی‌ كه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر لیس���ته‌كه‌ی‌ ئێوه‌ بو ده‌ستی‌‬ ‫له‌كاركێش���ایه‌وه‌‪ ،‬پاش���ان داوایك���رد‬ ‫س���ه‌رجه‌م وه‌زیره‌كانی‌ دیكه‌ی‌ لیستی‌‬ ‫عێراقییه‌ش ده‌س���ت له‌كاربكێشنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئای���ا ئێوه‌ وه‌ك���و عێراقیی���ه‌ به‌نیازن‬ ‫وه‌زیره‌كانتان له‌حكومه‌ته‌كه‌ی‌ مالیكی‌‬ ‫بكێشنه‌وه‌؟‬ ‫ده‌مه‌لۆج���ی‌‪ :‬به‌ڵێ‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ یه‌كێكه‌‬ ‫له‌ڕێگه‌چاره‌كان كه‌ وه‌زیره‌كانمان له‌م‬ ‫حكومه‌ته‌ی‌ ئێس���تا بكێشینه‌وه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ده‌بێ���ت ئه‌م رێگاچاره‌ی���ه‌ به‌ڕێكه‌وتن‬ ‫بێ���ت له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌و كوتالن���ه‌ی‌ كه‌‬ ‫هاوپه‌یمانمانن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پێ���ش چه‌ن���د رۆژێ���ك‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‌ عێراق رایگه‌یاند هه‌ندێ‬ ‫له‌داواكاری‌ خۆپیش���انده‌ران هه‌وڵه‌ بۆ‬ ‫گه‌ڕاندنه‌وه‌ی‌ كۆنه‌ به‌عسییه‌كان؟ رای‌‬ ‫ئێوه‌ له‌م باره‌یه‌وه‌ چییه‌؟‬

‫ده‌مه‌لۆج���ی‌‪ :‬ئ���ه‌وه‌ راس���ت نییه‌‌و‬ ‫ش���تی‌ له‌و جۆره‌ش نییه‌‪ .‬چونكه‌ ئێمه‌‬ ‫گوێبس���تی‌ داواكاری‌ خۆپیش���انده‌ران‬ ‫بوین‪ .‬له‌ڕاس���تیدا ئه‌و پڕوپاگه‌ندانه‌ش‬ ‫زیات���ر ئه‌ندامان���ی‌ لیس���تی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫یاس���ا باس���ی‌ لێوه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫كردویانه‌ به‌پاساو بۆ به‌جێنه‌گه‌یاندنی‌‬ ‫داواكارییه‌ ره‌واكانی‌ خۆپیش���انده‌ران‪.‬‬ ‫له‌ڕاس���تیدا هیچ كه‌س‌و الیه‌نێك له‌ناو‬ ‫خۆپیش���انده‌ران داوای‌ گێڕان���ه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌عسییه‌كانی نه‌كردوه‌‪ ،‬له‌ڕاستیدا ئه‌وه‌‬ ‫شێتییه‌و قسه‌ی‌ به‌تاڵه‌‪ .‬به‌عسییه‌كان‬ ‫ته‌واوب���ون‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ بابه‌تێك���ی‌ رونه‌‌و‬ ‫پێویست به‌رونكردنه‌وه‌ ناكات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ماوه‌یه‌ك���ه‌ ب���اس ل���ه‌وه‌‬ ‫ده‌كرێ���ت خۆپیش���انده‌رانی‌ س���وننه‌‬ ‫هه‌وڵ ب���ۆ دروس���تكردنی‌ هه‌رێمێكی‌‬ ‫تایب���ه‌ت به‌خۆی���ان ده‌ده‌ن به‌ن���اوی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ رۆژئاوا‪ ،‬بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ش‬ ‫ئااڵی‌ تایبه‌ت به‌خۆیان دروس���تكردوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ لیس���ته‌كه‌تان له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫چییه‌؟‬

‫ ل ‌ه (‪ )1962/2/15‬له‌به‌غدا‬‫له‌دایكبوه‌‬ ‫ی (‪ )1981‬عێراقی‌ به‌ره‌و‬ ‫ ساڵ ‌‬‫ی‬ ‫به‌ریتانیا جێهێشتو‌ه تا روخان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )2003‬له‌ریز ‌‬ ‫رژێم له‌ساڵ ‌‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنی‌ عێراقی‌ كاریكردوه‌‬ ‫ی‬ ‫ به‌كالۆریۆس‌و ماسته‌رو دكتۆرا ‌‬‫ی‬ ‫ی بیناسازی‌ له‌زانكۆ ‌‬ ‫له‌ئه‌ندازیار ‌‬ ‫له‌نده‌ن هێناوه‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )1991‬كۆمپانیایه‌ك ‌‬ ‫ له‌ساڵ ‌‬‫ی‬ ‫تایبه‌ت به‌نه‌خشه‌سازی‌‌و بیناساز ‌‬ ‫له‌به‌ریتانیا دامه‌زراندوه‌‬ ‫ ل ‌ه (‪ )2006 - 2004‬بوه‌ت ‌ه‬‫ی رۆشنبیری‌‌و پاشان بوه‌ت ‌ه‬ ‫وه‌زیر ‌‬ ‫پارله‌مانتار‬

‫ده‌مه‌لۆج���ی‌‪ :‬ئێم���ه‌ ل���ه‌دژی‌ هه‌ر‬ ‫هه‌نگاونانێك ده‌وه‌س���تینه‌وه‌ كه‌ ببێته‌‬ ‫هۆی‌ دابه‌ش���كردنی‌ عێ���راق‪ .‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫جێگه‌ی‌ س���ه‌رنجه‌ دروستكردنی‌ هه‌رێم‬ ‫مافێك���ی‌ ده‌س���تورییه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم نابێت‬ ‫له‌س���ه‌ر بنه‌مای‌ تایفه‌گه‌ری‌‌و مه‌زهه‌بی‌‬ ‫بێ���ت‪ ،‬بۆیه‌ ئێمه‌ به‌هه‌مو ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫ره‌تیده‌كه‌ینه‌وه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئێمه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ داوای‌ سه‌رجه‌م گه‌لی‌ عێراقین‪،‬‬ ‫له‌باش���وری‌ عێراق بێت ی���ان له‌باكور‬ ‫یان كوردس���تانی‌ عێراق‪ ،‬س���ه‌رجه‌م‬ ‫عێراقییه‌كان بۆ ئێمه‌ وه‌كو یه‌ك وان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ئێستادا میدیاكان به‌تایبه‌ت‬ ‫میدیاكان���ی‌ نزی���ك له‌حكومه‌ته‌ك���ه‌ی‌‬ ‫مالیكی‪ ،‬باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ واڵتانی‌‬ ‫قه‌ت���ه‌رو توركی���ا رۆڵ���ی‌ به‌رچاویان‬ ‫هه‌یه‌ له‌خۆپیش���اندانی‌ ش���اره‌ سوننه‌‬ ‫نش���ینه‌كانی‌ عێ���راق‪ ،‬وه‌اڵم���ی‌ ئێوه‌‬ ‫چییه‌؟‬ ‫ده‌مه‌لۆج���ی‌‪ :‬به‌دڵنیایی���ه‌وه‌ ئه‌وان‬ ‫ده‌ڵێن قه‌ته‌رو توركیا رۆڵی‌ به‌رچاویان‬ ‫له‌خۆپیش���اندانه‌كان هه‌یه‌‌و به‌رده‌وام‬

‫دوب���اره‌ی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌وان هه‌ڵگری‌‬ ‫هه‌مان عه‌قڵییه‌تی‌ به‌عسییه‌كانن‪ ،‬هه‌ر‬ ‫كه‌س���ێك ره‌خنه‌ بگرێت‌و هه‌ر كه‌سێك‬ ‫بڕژێته‌ سه‌ر ش���ه‌قامه‌كان‌و داوای‌ مافه‌‬ ‫زه‌وتكراوه‌كان���ی‌ بكات‪ ،‬ئ���ه‌وان ده‌ڵێن‬ ‫ئه‌وانه‌ ده‌س���تی‌ ده‌ره‌كییان له‌پش���ته‌‪.‬‬ ‫ئه‌وان كورده‌كان تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن به‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ عه‌میلی‌ توركیان‪ ،‬ئه‌و پارێزگایانه‌ی‌‬ ‫كه‌ خۆپیش���اندان تێی���دا رویداوه‌ به‌وه‌‬ ‫تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن كه‌ ده‌س���تی‌ توركیاو‬ ‫قه‌ته‌ریان له‌پشته‌‪ .‬به‌ڕاستی‌ ئه‌م وتانه‌‬ ‫هه‌م���وی‌ ئێس���تا ره‌تك���راوه‌ن‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ئه‌و كه‌لتوره‌ی‌ س���ه‌دام حسێن دوباره‌‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌شێوازێكی‌ دیكه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌رچه‌نده‌ وه‌زیره‌كانی‌ ئێوه‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك���ه‌ بایكۆت���ی‌ كۆبونه‌وه‌كان���ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانی���ان كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌فت���ه‌ی راب���ردو‪ ،‬وه‌زی���ری‌ كاره‌ب���ا‬ ‫عه‌بدولكه‌ری���م عه‌فتان ئ���ه‌و بایكۆته‌ی‌‬ ‫ش���كاندو گه‌ڕایه‌وه‌ ب���ۆ كۆبونه‌وه‌كانی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زی���ران‪ ،‬رای‌ ئێوه‌ له‌م‬ ‫باره‌یه‌وه‌ چییه‌؟‬ ‫ده‌مه‌لۆج���ی‌‪ :‬ئێمه‌ ئ���ه‌و وه‌زیره‌مان‬ ‫له‌لیستی‌ عێراقییه‌ ده‌ركرد‪ .‬له‌ئێستادا‬ ‫عه‌بدولكه‌ریم عه‌فتان هیچ په‌یوه‌ندییه‌كی‌‬ ‫به‌لیس���ته‌كه‌مانه‌وه‌ نیی���ه‌و له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫عێراقییه‌یه‌‪ ،‬ئێمه‌ به‌رپرس���یارێتی‌ ئه‌و‬ ‫وه‌زیره‌ ناگرینه‌ ئه‌ستۆ‪ .‬ئاماده‌بونی‌ ئه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌خۆیه‌وه‌ هه‌یه‌‌و گوزارشته‌‬ ‫له‌ڕای‌ خۆی‌‪ .‬له‌ئێستادا لیستی‌ عێراقییه‌‬ ‫تاوتوێ���ی‌ ئه‌و بابه‌ت���ه‌ ده‌كات‪ ،‬تاوه‌كو‬ ‫بڕیاری‌ خ���ۆی‌ له‌وباره‌یه‌وه‌ وه‌ربگرێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ عه‌فتان كردی‌ ش���كاندنی‌‬ ‫بڕیاری‌ لیستی‌ عێراقییه‌ بو‪ ،‬چونكه‌ ئێمه‌‬ ‫بڕیارمان دابو به‌ش���داری‌ كۆبونه‌وه‌كان‬ ‫نه‌كه‌ین‪ .‬بۆیه‌ وه‌كو لیس���تی‌ عێراقییه‌‬ ‫داوای���ه‌ك پێشكه‌ش���ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫نوێن���ه‌ران ده‌كه‌ین‪ ،‬ب���ۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌‬ ‫متمان���ه‌ له‌و وه‌زیره‌‪ .‬له‌راس���تیدا ئێمه‌‬ ‫په‌شیمان نین له‌ده‌ركردنی‌ ئه‌و وه‌زیره‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌م���اوه‌ی‌ كاركردنیدا نه‌یتوانی‌‬ ‫كارو پرۆژه‌یه‌ك���ی‌ ئه‌وت���ۆ پێش���كه‌ش‬ ‫به‌گه‌لی‌ عێراق بكات‪.‬‬

‫عێراق له‌به‌رده‌م هه‌ڵبژاردنێكی‌ نوێدا‬

‫كورد یه‌ك ده‌نگه‌‪ ،‬شیعه‌و سونن ‌ه په‌رته‌وازه‌ن‪ ،‬خۆپیشاندان به‌رده‌وامه‌‬ ‫گه‌وره‌كان بچێ���ت بۆ كوتل ‌ه بچوكه‌كان‬ ‫ئه‌ژمار ده‌كرێت‪.‬‬

‫ ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارێزگاكان ‌‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫بۆ هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی كوردی‌ به‌یه‌ك لیست‬ ‫عێراق‪ ،‬الیه‌ن ‌‬ ‫به‌شداری‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌كات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌رچی‌ شیعه‌كانه‌ به‌سه‌ر ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌درو ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫قانون‌و ره‌وت ‌‬ ‫بااڵدا دابه‌شبون‪ ،‬سوننه‌كانیش‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ له‌خۆپیشاندان به‌رده‌وامن‪،‬‬ ‫به‌اڵم عه‌الوی‌‌و نوجه‌یفی‌‌و موتڵه‌گ‬ ‫ی جیا به‌شداری‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫به‌لیست ‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی پڕوپاگه‌ند‌ه ‌‬ ‫ی (‪ )3/1‬هه‌ڵمه‌ت ‌‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارێزگاكان ‌‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن��� ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫عێراق "جگ��� ‌ه له‌كه‌رك���وك‌و هه‌رێم"‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی پێك���رد‪ ،‬بڕی���ار‌ه ت���ا رۆژ ‌‬ ‫ده‌س���ت ‌‬ ‫(‪ )4/18‬ب���ه‌رده‌وام بێت‌و پاش���ان ل ‌ه‬ ‫(‪ )4/20‬هه‌ڵبژاردنه‌ك ‌ه ئه‌نجام بدرێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا (‪ )265‬پارت ‌‬ ‫ك ‌ه خۆیان له‌ناو په‌نجا هاوپه‌یمانێتیدا‬ ‫ی یه‌كت���ر‬ ‫رێكخس���توه‌‪ ،‬كێبڕكێ��� ‌‬ ‫ی ئ���ه‌م هه‌ڵبژاردن ‌ه‬ ‫ده‌كه‌ن‪ .‬ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی ملمالن ‌‬ ‫له‌كاتێكدای ‌ه تائێس���تا به‌هۆ ‌‬ ‫ی عێراق‬ ‫سیاس���ییه‌كانه‌وه‌‪ ،‬پارله‌مان��� ‌‬ ‫ی په‌س���ه‌ندكردوه‌و‬ ‫ی ئه‌مس���اڵ ‌‬ ‫بودج ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫سوننه‌كانیش له‌خۆپیشاندان‌و ناڕه‌زای ‌‬ ‫ی شاره‌كانیش‬ ‫ی ئه‌من ‌‬ ‫به‌رده‌وامن‌و ره‌وش ‌‬ ‫جێگیر نییه‌‪.‬‬ ‫ی سیاس���ی‌‪ ،‬له‌م‬ ‫ی چاودێران ‌‬ ‫به‌ب���ڕوا ‌‬ ‫ی الیه‌ن ‌ه‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌دا تاڕاده‌یه‌ك نه‌خش ‌ه ‌‬ ‫ی ماوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫سیاس���ییه‌كان وه‌كو خۆ ‌‬ ‫ی لیست ‌ه گه‌وره‌كانیش‬ ‫ی سه‌ره‌ك ‌‬ ‫گوتار ‌‬ ‫ی جه‌ماوه‌ر ته‌نها بریتیی ‌ه‬ ‫بۆ راكێش���ان ‌‬ ‫له‌هه‌ست‌و سۆزی‌ ئیتنی‌‌و تایه‌فی‌‪.‬‬

‫ فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬ ‫دیمه‌نێک له‌شاری به‌غداد‬ ‫ی موقته‌دا‬ ‫ی سه‌در ‌‬ ‫ی ك ‌ه له‌ره‌وت ‌‬ ‫پارتان ‌ه ‌‬ ‫ی چاودێران‬ ‫سه‌در جیابونه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌بڕوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رون ‌ه بۆ ناكۆك ‌‬ ‫ئه‌وه‌ش ئاماژه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫قوڵی‌ نێوان مالیكی‌‌و سه‌در‪.‬‬ ‫ی لێدوان‬ ‫ی سه‌دره‌‪ ،‬به‌هۆ ‌‬ ‫ی ره‌وت ‌‬ ‫هه‌رچ ‌‬ ‫ی سه‌رۆكه‌كه‌یه‌و‌ه‬ ‫دژبه‌یه‌ك‌و ناكۆكه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆپیشاندان ‌‬ ‫"موقته‌دا سه‌در" له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫سوننه‌كانه‌وه‌‪ ،‬هیچ الیه‌نێك هاوپه‌یمان ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌گه‌ڵ نه‌به‌س���توه‌و به‌ته‌نها به‌شدار ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌كان ده‌كات‪ ،‬الیه‌نگران��� ‌‬ ‫ئه‌م ره‌وته‌ش بڕوایان وای ‌ه پێویس���تیان‬ ‫به‌كه‌س نییه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئیس�ل�ام ‌‬ ‫ی بااڵ ‌‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫هه‌رچ ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق ‌ه ك ‌ه عه‌ممار حه‌كیم سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌هاوپه‌یمان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیكه‌دا به‌ش���دار ‌‬ ‫چه‌ن���د پارتێك��� ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌كات‪.‬‬

‫شیعه‌‪ :‬مالیكی‌‌و سه‌در ناكۆكن‬ ‫سوننه‌‪ :‬خۆپیشاندان‌و دابه‌شبون‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵمه‌ت��� ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ده‌س���تپێكردن ‌‬ ‫ی زیاتر له‌دو مانگ ‌ه‬ ‫هه‌رچه‌ن���د‌ه ماو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫بانگه‌ش���ه‌دا‪ ،‬به‌ب���ه‌راورد به‌ناوچه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫دیك���ه‌‪ ،‬ناوچ ‌ه ش���یعه‌كان زۆر گه‌رمن‪ .‬خۆپیشاندان له‌شار‌ه سونن ‌ه نشینه‌كان ‌‬ ‫ی عێراق "ئه‌نبار‪ ،‬نه‌ینه‌وا‪ ،‬س���ه‌اڵحه‌دین‪،‬‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ب���ۆ ئه‌م هه‌ڵبژاردن ‌ه لیس���ت ‌‬ ‫ی سه‌رۆك وه‌زیران‪ ،‬دیاله‌‪ ،‬كه‌ركوك" به‌رده‌وامه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫ی مالیك ‌‬ ‫ی نور ‌‬ ‫قانون ‌‬ ‫ی سه‌ركرد‌ه‬ ‫ی شه‌پۆل ‌ه ناڕه‌زاییه‌ش نه‌یتوان ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ چه‌ن���د پارتێك ‌‬ ‫هاوپه‌یمان��� ‌‬ ‫ی ئه‌و س���وننه‌كان یه‌كبخات‪ ،‬بۆی ‌ه هه‌ریه‌ك ‌ه‬ ‫ی ش���یع ‌ه كردوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫بچوك ‌‬

‫ی‬ ‫له‌عه‌الوی‌‌و نوجه‌یفی‌‌و موتڵه‌گ به‌لیست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ك���ه‌ن‪ .‬به‌بۆچون ‌‬ ‫جی���ا به‌ش���دار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس���ی‌‪ ،‬ره‌نگ ‌ه گۆڕه‌پان ‌‬ ‫چاودێران ‌‬ ‫خۆپیش���اندانه‌كانیش ببێت ‌ه باش���ترین‬ ‫مه‌یدانی‌ پڕوپاگه‌ند‌هی‌ هه‌ڵبژاردن‪.‬‬ ‫ی عێراق ئوسام ‌ه‬ ‫ی پارله‌مان ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جیا به‌شدار ‌‬ ‫نوجه‌یفی‌‪ ،‬به‌لیس���تێك ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌كان ده‌كات‌و نه‌بوه‌ت��� ‌ه‬ ‫ی عێراقیی ‌ه‬ ‫ی لیست ‌‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫هاوپه‌یمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ساڵح موتڵه‌گ ‌‬ ‫ئه‌یاد عه‌الوی‌‪ .‬هه‌رچ ‌‬ ‫ی دیالۆگ��� ‌ه له‌هه‌ندێك‬ ‫ی به‌ر‌ه ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫پارێزگا به‌ته‌نه���او له‌هه‌ندێك پارێزگا ‌‬ ‫ی نوجه‌یفی‌‪.‬‬ ‫تریش بوه‌ت ‌ه هاوپه‌یمان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌پێ ‌‬ ‫له‌ئه‌نباریش هێز‌ه ته‌قلیدییه‌كان ‌‬ ‫ی نێوان ه���ۆزه‌كان‬ ‫ی هێ���ز ‌‬ ‫هاوس���ه‌نگ ‌‬ ‫دابه‌شبون‪.‬‬ ‫لیبراڵه‌كان په‌رت‌و باڵون‬ ‫ی‬ ‫ی هاوپه‌یمان ‌‬ ‫ی عێراق ‌‬ ‫ی ش���یوع ‌‬ ‫حیزب ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ هێز‌ه ته‌قلیدییه‌كان كردوه‌‪ ،‬وه‌كو‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه نه‌سیر چادرچ ‌‬ ‫ی نیشتیمان ‌‬ ‫پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كات‪ .‬هاوپه‌یمان��� ‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی پێش���ودا‬ ‫ش���یوعییه‌كان له‌هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی بو‪،‬‬ ‫ی عه‌ره‌ب ‌‬ ‫ی سۆسیالیست ‌‬ ‫بزوتنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ك ‌ه عه‌بدولئیاله نه‌سراو ‌‬

‫ی‬ ‫ده‌كرد‪ .‬ب���ه‌اڵم ئه‌مجار‌ه ل���ه‌ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ش���دار ‌‬ ‫ی دیموكرات ‌‬ ‫ی ره‌وت ‌‬ ‫لیس���ت ‌‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫كورد یه‌ك لیست‌و یه‌كده‌نگ‬ ‫ی الیه‌ن��� ‌ه كوردییه‌كان��� ‌ه‬ ‫هه‌رچ��� ‌‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزیسیۆنه‌وه‌‪ :‬یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫ی گ���ۆڕان‪ ،‬كۆمه‌ڵ‌و‬ ‫پارت���ی‌‪ ،‬بزوتنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیس�ل�امی‌‌و چه‌ند پارتێك ‌‬ ‫یه‌كگرتو ‌‬ ‫ی (برایه‌تی‌‌و پێكه‌و‌ه ژیان)‬ ‫تر‪ ،‬به‌لیست ‌‬ ‫ی دیاله‌‪ ،‬نه‌ینه‌واو‬ ‫له‌هه‌ریه‌ك له‌پرێزگاكان ‌‬ ‫ی له‌هه‌ڵبژاردنه‌ك ‌ه‬ ‫سه‌اڵحه‌دین به‌شدار ‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫جیاوازی‌ ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌‬ ‫ی ئه‌م هه‌ڵبژاردن ‌ه له‌وه‌دایه‌‪،‬‬ ‫ته‌نها جیاواز ‌‬ ‫ی پێشوتر‪،‬‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌‬ ‫ی قانون ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی ده‌نگه‌كانیان‬ ‫ی ژمار‌ه ‌‬ ‫ئه‌و لیس���تان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ده‌ستهێنان ‌‬ ‫نه‌ده‌گه‌یش���ت ‌ه ئاس���ت ‌‬ ‫كورس���ییه‌ك‪ ،‬ئ���ه‌وا ده‌نگه‌كانیان بۆ‬ ‫ی ب���راو‌ه ده‌چو‪ .‬ب���ه‌اڵم له‌ژێر‬ ‫لیس���ت ‌‬ ‫ی عێراق‬ ‫ی جه‌ماوه‌ردا‪ ،‬پارله‌مان ‌‬ ‫فش���ار ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ل ‌ه (‪ )2012/12/13‬بڕیاریدا رێژ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌مێنێته‌وه‌و ناگات ‌ه ئاست ‌‬ ‫ده‌نگان ‌ه ‌‬ ‫ی بۆ كوتل ‌ه‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫كورس���ییه‌ك‪ ،‬له‌بر ‌‬

‫دواخستنی‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫ی‬ ‫له‌ئێستادا هه‌ندێك له‌چاودێران گومان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ی���ان هه‌ی ‌ه ره‌نگ ‌ه په‌ره‌س���ه‌ندن ‌‬ ‫ی شار‌ه سونن ‌ه نشینه‌كان‪،‬‬ ‫خۆپیشاندان ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن‌و‬ ‫ی دواخس���تن ‌‬ ‫ببێت ‌ه ه���ۆ ‌‬ ‫ی خۆی���دا ئه‌نجام‬ ‫ی دیاریكراو ‌‬ ‫ل���ه‌واد‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لیژن ‌ه ‌‬ ‫نه‌درێ���ت‪ .‬ب���ه‌اڵم س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی عێراق‌و‬ ‫هه‌رێم‌و پارێزگاكان له‌پارله‌مان ‌‬ ‫ی قانون مه‌نسور‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫پارله‌مانتار ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌میمی‌‪ ،‬ده‌ڵێت "هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌كات ‌‬ ‫خۆیدا ده‌كرێت‪ ،‬چونك ‌ه كۆمیس���یۆن‌و‬ ‫قانونم���ان هه‌ی���ه‌و هی���چ ش���تێكمان‬ ‫كه‌م نیی���ه‌‪ ،‬تا ببێت ‌ه رێگ���ر له‌به‌رده‌م‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵب���ژاردن"‪ .‬وتیش��� ‌‬ ‫ئه‌نجامدان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫"خۆپیشاندانه‌كان هیچ كاریگه‌رییه‌ك ‌‬ ‫له‌سه‌ر كاتی‌ هه‌ڵبژاردنه‌ك ‌ه نابێت"‪.‬‬ ‫ی چی‌ ده‌كات؟‬ ‫مالیك ‌‬ ‫ی چاودێ���ران‬ ‫له‌ئێس���تادا پرس���یار ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه ئایا خۆپیشاندانه‌كان به‌رده‌وام‬ ‫ی ئاش���تییان ‌ه‬ ‫ده‌بێت یان به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی دێت؟‬ ‫ی هێ���ز كۆتای��� ‌‬ ‫ی���ان به‌زه‌بر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیار ‌‬ ‫ی بااڵ ‌‬ ‫له‌وباره‌یه‌و‌ه به‌رپرس���ێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مالیك ‌‬ ‫ی نور ‌‬ ‫ی قانون ‌‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫لیست ‌‬ ‫ی ئاشكرا بكرێت‪،‬‬ ‫ك ‌ه نه‌یویس���تو‌ه ناو ‌‬ ‫ده‌ڵێت "چیرۆكه‌ك ‌ه به‌ئاش���كرا دیاره‌‪،‬‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن���ه‌و هی���چ‬ ‫ئێس���تا وه‌زر ‌‬ ‫ته‌نازوالتێك بۆ ئه‌و هێزان ‌ه پێش���كه‌ش‬ ‫ی له‌یه‌كتر گه‌یش���تن‬ ‫ناكه‌ی���ن‪ ،‬له‌پێناو ‌‬ ‫ی هه‌ست به‌سته‌م‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌و پێكهاته‌ی ‌ه ‌‬ ‫ی زۆرمان نواندوه‌"‪.‬‬ ‫ده‌كات‪ ،‬مرونه‌ت ‌‬ ‫ی ده‌كات‪،‬‬ ‫ئه‌و س���ه‌رچاوه‌یه‌‪ ،‬ئاشكرا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ش���وباتدا مالیك ‌‬ ‫ی مانگ ‌‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كدا له‌گ���ه‌ڵ هاوپه‌یمان ‌‬ ‫ی "پێویست ناكات‬ ‫نیشتیمانیدا‪ ،‬وتویه‌ت ‌‬ ‫خۆمان به‌گفتوگۆ له‌گه‌ڵ خۆپیشانده‌ران‬ ‫مان���دو بكه‌ی���ن‪ ،‬ئ���ه‌و كار‌ه ب���ۆ من‬ ‫ی‬ ‫جێبهێڵن"‪ .‬پاش���ان خۆپیش���انده‌ران ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ه‌و‌ه تۆمه‌تبارك���ردو‌ه ك ‌ه ده‌س���ت ‌‬ ‫ده‌ره‌كیی���ان له‌پش���ته‌و ده‌یانه‌وێ���ت‬ ‫حكومه‌ت بڕوخێنن‪.‬‬

‫هه‌ڵبژاردنی‌ پارێزگاكان‬ ‫له‌گه‌رمه‌ ‌ی ملمالن ‌ێ سیاسییه‌كان ‌ی عێراقدا‪،‬‬ ‫هه‌ڵمه‌ت ‌ی بانگه‌شه‌ ‌ی هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫چوارد‌ه پارێزگا ‌ی عێراق ده‌ستیپێكرد‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫تیایدا زیاتر له‌هه‌شت هه‌زار كاندید كێبڕك ‌ێ‬ ‫له‌س���ه‌ر نزیكه‌ ‌ی (‪ )450‬كورس��� ‌ی ده‌كه‌ن‌و‬ ‫الیه‌ن��� ‌ه كوردییه‌كانی���ش به‌یه‌ك لیس���ت‬ ‫به‌شدار ‌ی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫رۆژ ‌ی (‪ ،)2013/3/1‬هه‌ڵمه‌ت ‌ی بانگه‌شه‌ ‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن ‌ی ئه‌نجومه‌ن ‌ی پارێزگاكان ‌ی عێراق‬ ‫"جگ��� ‌ه له‌كه‌رك���وك‌و س��� ‌ێ پارێزگاك���ه‌ ‌ی‬ ‫كوردستان" ده‌س���تیپێكرد‪ ،‬ئه‌م هه‌ڵمه‌ت ‌ه‬ ‫ت���ا رۆژ ‌ی (‪ )4/18‬ب���ه‌رده‌وام ده‌بێت‌و دو‬ ‫رۆژ ‌ی دوا ‌ی ئ���ه‌وه‌ش هه‌ڵبژاردنه‌ك ‌ه به‌ڕێو‌ه‬ ‫ده‌چێ���ت‪ .‬ل���ه‌م هه‌ڵبژاردن���ه‌دا (‪)8100‬‬ ‫كاندی���د له‌چوارچێ���وه‌ ‌ی (‪ )139‬قه‌واره‌و‬ ‫هاوپه‌یمانی���دا‪ ،‬كێبڕك��� ‌ێ له‌س���ه‌ر (‪)447‬‬ ‫كورس ‌ی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌م هه‌ڵبژاردن ‌ه ژماره‌ ‌ی دانیش���توان ‌ی‬ ‫عێراق ب���ه‌(‪ )34.207.248‬ملیۆن كه‌س‬ ‫خه‌مڵێن���راوه‌‪ .‬ش���ار ‌ی به‌غ���دا زۆرتری���ن‬ ‫كورس��� ‌ی به‌ركه‌وتو‌ه ك ‌ه (‪ )58‬كورسییه‌‌و‬ ‫كه‌مترینیش به‌ر موسه‌ننا كه‌وتو‌ه ك ‌ه (‪)26‬‬ ‫كورس���ییه‌‪ .‬هاوكات حه‌وت الیه‌ن ‌ی سیاس ‌ی‬ ‫كورد ‌ی به‌لیست ‌ی (برایه‌تی‌‌و پێكه‌و‌ه ژیان)‬ ‫له‌هه‌ریه‌ك له‌پرێزگاكان��� ‌ی دیاله‌‪ ،‬نه‌ینه‌واو‬ ‫س���ه‌اڵحه‌دین به‌ی���ه‌ك لیس���ت ‌ی هاوبه‌ش‬ ‫به‌شدار ‌ی له‌هه‌ڵبژاردنه‌ك ‌ه ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌م هه‌ڵبژاردن ‌ه له‌به‌ر رۆش���نای ‌ی قانون ‌ی‬ ‫ژم���ار‌ه (‪‌ )26‬ی س���اڵ ‌ی (‪‌ )2008‬ی قانون ‌ی‬ ‫هه‌موارك���راو ‌ی هه‌ڵبژاردن��� ‌ی ئه‌نجومه‌ن��� ‌ی‬ ‫پارێ���زگاكان‌و ق���ه‌زاو ناحیی���ه‌كان به‌ڕێو‌ه‬ ‫ده‌چێت‪ .‬له‌الیه‌ن كۆمیسیۆنه‌و‌ه یانز‌ه پێڕه‌و‬ ‫بۆ رێكخس���تن ‌ی ئ���ه‌رك‌و مافه‌كان ‌ی هه‌مو‬ ‫بكه‌ره‌كان��� ‌ی نێو پرۆس���ه‌ ‌ی هه‌ڵبژاردنه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌رچوه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌م هه‌ڵبژاردن���ه‌دا ه���ه‌ر پارێزگایه‌ك‬ ‫بازنه‌یه‌ك��� ‌ی هه‌ڵبژاردنه‌‪ ،‬خۆپااڵوتن به‌پێ ‌ی‬ ‫لیس���ت ‌ی نیمچ��� ‌ه كراوه‌یه‌‌و كورس���ییه‌كان‬ ‫به‌پێ ‌ی ش���ێواز ‌ی (س���انت لیگۆ) به‌س���ه‌ر‬ ‫قه‌وار‌ه سیاس���ییه‌كاندا داب���ه‌ش ده‌كرێت‪.‬‬ ‫له‌پارێزگاكان ‌ی به‌غداو نه‌ینه‌وا یه‌ك كورس ‌ی‬ ‫كۆتا ب���ۆ هه‌ریه‌ك له‌مه‌س���یحی‌‌و یه‌زیدی‌‌و‬ ‫ش���ه‌به‌ك‌و س���ابیئه‌و توركم���ان‌و كورد ‌ی‬ ‫فه‌یل��� ‌ی دانراوه‌‪ .‬له‌پارێزگا ‌ی واس���یت یه‌ك‬ ‫كورس ‌ی بۆ كورد‌ه فه‌یلییه‌كان‌و له‌پارێزگا ‌ی‬ ‫به‌س���ره‌ش یه‌ك كورس ‌ی بۆ مه‌سیحییه‌كان‬ ‫دیاریكراوه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستپێكردن ‌ی بانگه‌شه‌ ‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫له‌كاتێكدایه‌‪ ،‬پارێزگا س���ونن ‌ه نشینه‌كان ‌ی‬ ‫عێ���راق له‌هه‌ڵچونێك ‌ی جه‌ماوه‌ریدان‌و زیاتر‬ ‫له‌دو مانگ��� ‌ه به‌رده‌وامن له‌خۆپیش���اندان‌و‬ ‫مانگرت���ن‪ .‬هه‌رچ��� ‌ی په‌یوه‌ن���د ‌ی نێ���وان‬ ‫هه‌ولێرو به‌غداشه‌‪ ،‬تائێستا هیچ ئاسۆیه‌ك‬ ‫ب���ۆ چاره‌س���ه‌ر ‌ی كێش��� ‌ه كه‌ڵه‌كه‌بوه‌كان ‌ی‬ ‫نێوانیان دیارنییه‌‪ .‬ده‌س���ته‌ ‌ی لێپرسینه‌وه‌و‬ ‫دادپه‌روه‌ر ‌ی ك ‌ه به‌دۆس���یه‌ ‌ی كاندیده‌كاندا‬ ‫ده‌چێت���ه‌وه‌‪ ،‬س���ه‌ره‌تا (‪ )446‬پاڵێوراو ‌ی‬ ‫به‌تۆمه‌ت ‌ی به‌عس���یبون دورخسته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پ���اش تانه‌ ‌ی ئ���ه‌و كه‌س���ان ‌ه له‌بڕیاره‌كه‌و‬ ‫پێداچون���ه‌و‌ه به‌دۆس���ێكانیاندا‪ ،‬س���كااڵ ‌ی‬ ‫(‪ )316‬كه‌س���یان په‌س���ه‌ندكراوه‌و (‪)130‬‬ ‫پاڵێوراویان له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان دورخرانه‌وه‌‪.‬‬ ‫دوایی���ن هه‌ڵبژاردن���ی‌ ئه‌نجومه‌ن��� ‌ی‬ ‫پارێزگاكان��� ‌ی عێ���راق له‌س���اڵ ‌ی (‪)2009‬‬ ‫ئه‌نجامدرا‪ .‬بڕیاربو ئه‌م خوله‌ ‌ی هه‌ڵبژاردن‬ ‫ل��� ‌ه (‪ )2013/1/31‬به‌ڕێوه‌بچێ���ت‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫یه‌كه‌مجار بۆ (‪‌)2/17‬و پاشان بۆ (‪)4/20‬‬ ‫دواخرا‪ .‬كۆمیس���یۆن ‌ی بااڵ ‌ی س���ه‌ربه‌خۆ ‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌كان‪ ،‬ده‌س���ته‌یه‌ك ‌ی حكوم��� ‌ی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆو بێالیه‌ن���ه‌و له‌ژێ���ر چاودێر ‌ی‬ ‫پارله‌ماندایه‌‪ .‬به‌فه‌رمان ‌ی ده‌س���ه‌اڵت ‌ی كات ‌ی‬ ‫هاوپه‌یمانان ژماره‌ (‪ )92‬ل ‌ه (‪)2004/5/31‬‬ ‫دام���ه‌زراوه‌‪ .‬به‌رپرس��� ‌ه له‌جێبه‌جێكردن‌و‬ ‫ئه‌نجامدان��� ‌ی رێوش���وێنه‌كان ‌ی هه‌ڵبژاردن‌و‬ ‫راپرس��� ‌ی له‌عێراق‪ .‬نوسینگه‌ ‌ی له‌سه‌رجه‌م‬ ‫پارێزگاكان��� ‌ی عێراق هه‌یه‌‪ .‬سه‌رپه‌رش���ت ‌ی‬ ‫یه‌ك���ه‌م هه‌ڵبژاردن��� ‌ی پارله‌مان��� ‌ی له‌دوا ‌ی‬ ‫روخان ‌ی رژێ���م له‌س���اڵ ‌ی (‪ )2005‬كردوه‌‪.‬‬ ‫له‌ش���انز‌ه ده‌وڵه‌تیش ك��� ‌ه ژماره‌یه‌ك ‌ی زۆر‬ ‫هاواڵت��� ‌ی عێراق ‌ی لێی ‌ه نوس���ینگه‌ ‌ی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ش واڵتان ‌ی هاوسێ‌‌و واڵتان ‌ی ئه‌وروپا ‌ی‬ ‫رۆژئ���اواو ئه‌مه‌ری���كاو ئوس���ترالیا‪ .‬به‌پێ ‌ی‬ ‫رێكاره‌كان ‌ی كۆمیسیۆن‪ ،‬بۆ ئه‌نجامدان ‌ی هه‌ر‬ ‫هه‌ڵبژاردنێك پێویستیان به‌(‪ )180‬رۆژه‌‪.‬‬ ‫ده‌رب���اره‌ ‌ی هۆكاره‌كان��� ‌ی ئه‌نجامنه‌دان ‌ی‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن له‌كوردس���تان‪ ،‬جێگ���ر ‌ی‬ ‫سه‌رۆك ‌ی كۆمیس���یۆن ‌ی بااڵ ‌ی سه‌ربه‌خۆ ‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان گاتع زوبه‌یع ‌ی له‌دیمانه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫پێش���تریدا له‌گ���ه‌ڵ ئاوێن��� ‌ه رایگه‌یاندب���و‬ ‫"هۆكاره‌كه‌ ‌ی ته‌نه���ا ناكۆك ‌ی نێوان هه‌ردو‬ ‫پارت ‌ه ده‌سه‌اڵتداره‌كه‌ ‌ی كوردستان ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫بزوتنه‌وه‌ ‌ی گ���ۆڕان‪ ،‬هه‌ركاتێك الیه‌نه‌كان‬ ‫توانیان له‌نێوان خۆیان���دا رێكبكه‌ون‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كات ‌ه كۆمیس���یۆن كێش���ه‌ ‌ی نییه‌و ده‌ست‬ ‫به‌ئاماده‌كارییه‌كان��� ‌ی ب���ۆ ئه‌نجامدان��� ‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌كات"‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابووری‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫له‌‪ %58‬خۆڵ‌و خاشاك ‌ی سلێمانی‌‪ ،‬خوارده‌مه‌نی‌ به‌كارنه‌هاتوه‌‬

‫خه‌رجی‌ سااڵنه‌ی‌ پاككردنه‌وه‌ی‌ خۆڵ‌و خاشاكی‌ سلێمانی‌ ‪20‬ملیارد دیناره‌‬ ‫كااڵی‌ به‌نرخ���ی‌ تر كه‌ ئێس���تا هه‌مویم‬ ‫له‌یاد نییه‌"‪.‬‬

‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫"ئه‌گه‌ر ماڵێك‪ ،‬رۆژی‌ ته‌نها قاپێ‌‬ ‫برنجی‌ به‌رماوه‌ بكاته‌ ته‌نه‌كه‌ی‌‬ ‫خۆڵه‌كه‌یه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێت ته‌نها بیری‌‬ ‫له‌الی‌ زیانی‌ برنجه‌كه‌ نه‌بێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫بیر له‌زیانی‌ ئاو‌و رۆن‌و خوێ‌‌و ئاگر‌و‬ ‫ئه‌و كرێكاره‌ش بكاته‌وه‌ كه‌ به‌پاره‌‬ ‫خۆڵه‌كه‌ی‌ فڕێده‌دات" ئابوریناس د‪.‬‬ ‫عزه‌ت سابیر وه‌ها ده‌ڵێت‬ ‫ل���ه‌‪ %58‬خۆڵ‌و خاش���اكی‌ ش���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬مه‌وادی‌ عه‌زوی‌ (خواردمه‌نی‌‬ ‫به‌كارنه‌هات���وه‌) به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ به‌ش���ی‌‬ ‫خزمه‌تگوزاری‌ له‌ش���اره‌وانی‌ س���لێمانی‌‬ ‫رزگار ئه‌حم���ه‌د ئه‌و زانیارییه‌ ئاش���كرا‬ ‫ده‌كات‌و مامۆس���تای‌ زانكۆی‌ سلێمانی‌‬ ‫د‪.‬ع���زه‌ت س���ابیریش رایده‌گه‌یه‌ن���ێ‌‬ ‫له‌واڵتان���ی‌ پێش���كه‌وتو كه‌متر له‌ ‪%10‬‬ ‫خۆڵ‌و خاشاكیان مه‌وادی‌ عه‌زویه‌ "ئه‌و‬ ‫خۆڵ‌و خاش���اكه‌ی‌ ب���ه‌دو رۆژ له‌واڵتی‌‬ ‫ئێم���ه‌دا كۆده‌كرێت���ه‌وه‌‪ ،‬له‌زۆرب���ه‌ی‌‬ ‫واڵت���ه‌ پێش���كه‌وتوه‌كاندا ب���ه‌ ‪ 10‬رۆژ‬ ‫كۆده‌كرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌ندێک جار پاره‌و کااڵی گرانبه‌ها له‌ناو خۆڵ‌و خاشاکدا ده‌دۆزرێته‌وه‌ فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬ ‫ ‬ ‫خه‌رجی‌ سااڵنه‌ ‪20‬ملیارد دینار‌ه‬ ‫به‌پێی‌ وته‌كانی‌ لێپرس���راوی‌ به‌ش���ی‌‬ ‫خزمه‌تگ���وزاری‌ ش���اره‌وانی‌ س���لێمانی‌‬ ‫رزگار ئه‌حمه‌د بێت‪ ،‬به‌ش���ه‌كه‌یان ‪500‬‬ ‫كارمه‌ندی‌ هه‌یه‌‌و خه‌رجی‌ سااڵنه‌شیان‬ ‫به‌موچه‌و پێداویستییه‌كانیانه‌وه‌ ده‌گاته‌‬ ‫‪4‬ملی���ارد دین���ار‪ ،‬ئه‌مه‌ جگ���ه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ناو ش���اری‌ سلێمانیدا سێ‌ كۆمپانیای‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ پاك���ه‌ره‌وه‌ هه‌ن ك���ه‌ بریتین‬ ‫له‌كۆمپانیاكانی‌ هه‌رێم‌و شكار‌و گاڵس‪،‬‬ ‫ئه‌و پاره‌یه‌ش كه‌ س���ااڵنه‌ ده‌درێته‌ هه‌ر‬ ‫س���ێ‌ كۆمپانیاكه‌ بریتییه‌ له‌ ‪ 17‬ملیارد‬ ‫دین���ار‪ ،‬رزگار ئ���ه‌وه‌ رونده‌كاته‌وه‌ كه‌‬ ‫س���ه‌رجه‌می‌ خه‌رجی‌ س���ااڵنه‌یان به‌و‬ ‫پاره‌ی���ه‌ش كه‌ ده‌یده‌ن���ه‌ كۆمپانیاكانی‌‬ ‫پاك���ه‌ره‌وه‌ ده‌گاته‌‪ 20‬ملی���ارد دینارو‬ ‫وه‌ك ئ���ه‌و ده‌ڵێت "خه‌رجی‌ س���ااڵنه‌ی‌‬

‫پاككردنه‌وه‌ی‌ خۆڵ‌و خاشاكی‌ سلێمانی‌‬ ‫‪20‬ملیارد دیناره‌"‪.‬‬ ‫شه‌و‌و رۆژی‌ هه‌زار ته‌ن خۆڵ‌و خاشاك‬ ‫ئه‌و خۆڵ‌و خاش���اكه‌ی‌ له‌ناو ش���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫س���لێمانیدا كۆده‌كرێت���ه‌وه‌ له‌م���اوه‌ی‌‬ ‫‪24‬كاتژمێردا ده‌گاته‌ زیاتر له‌هه‌زار ته‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ وه‌ك رزگار ئه‌حمه‌د باسی‌ ده‌كات‬ ‫له‌رۆژانی‌ ئاساییدا به‌و جۆره‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫جه‌ژن یان بۆنه‌یه‌كی‌ نیشتمانی‌ یاخود‬ ‫ئاین���ی‌ هه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا ب���ڕی‌ ئه‌و خۆڵ‌و‬ ‫خاش���اكه‌ زیاد ده‌كات ب���ۆ هه‌زار‌و ‪250‬‬ ‫ت���ه‌ن‪ .‬له‌باره‌ی‌ پێكهات���ه‌ی‌ ئه‌و خۆڵ‌و‬ ‫خاشاكه‌ی‌ كۆیده‌كه‌نه‌وه‌ ئه‌و به‌خه‌مێكی‌‬ ‫قوڵ���ه‌وه‌ ئه‌وه‌ی‌ ئاش���كراكرد كه‌ ‪%58‬‬ ‫مه‌وادی‌ عه‌زویه‌‪ %4 ،‬شوشه‌‌و پالستیك‌و‬ ‫ته‌خته‌ی���ه‌‪ %4 ،‬كانزا‌و قوماش���ه‌‪%17،‬‬ ‫پالس���تیك‌و نایلۆنه‌‪ .‬ئه‌و وتی‌ "س���اڵی‌‬

‫له‌هه‌ندێک واڵتی‬ ‫پێشكه‌وتو كه‌متر‬ ‫له‌‪ %10‬خۆڵ‌و‬ ‫خاشاكیان‪،‬‬ ‫(مه‌وادی‌ عه‌زوی‌)ه‌‬

‫ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ش له‌ئێس���تادا له‌گه‌ڵ ‪4‬‬ ‫كۆمپانی���ای‌ تایبه‌تمه‌ندی‌ ئ���ه‌و بوار‌ه‬ ‫له‌وتووێ���ژدان‪ ،‬ئ���ه‌و وت���ی‌ "له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫كۆمپانیایه‌ك���ی‌ فه‌ره‌نس���ی‌ ب���واری‌‬ ‫ریس���ایكلین خه‌ریك���ه‌ ده‌گه‌ین���ه‌‬ ‫رێكه‌وتنێك‪ ،‬به‌نیازیش���ین گرێبه‌س���تی‌‬ ‫‪20‬ساڵیان له‌گه‌ڵدا بكه‌ین"‪.‬‬ ‫رابردو ‪420‬هه‌زار ته‌ن خۆڵ‌و خاش���اك چاڵیان به‌و پێوانه‌یه‌ هه‌ڵكه‌ندوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و باس���ی‌ له‌وه‌ش ك���رد كه‌ یه‌كێك‬ ‫له‌س���لێمانیدا كۆكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ ئه‌و دان به‌وه‌ش���دا ده‌نێ‌‪ ،‬ئه‌و سیته‌می‌ له‌بڕگه‌كان���ی‌ رێكه‌وتنه‌كه‌ی���ان‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫له‌كۆكردنه‌وه‌‌و داپۆشینی‌ زیاتر له‌‪300‬ته‌ن له‌ئێس���تادا په‌ی���ڕه‌وی‌ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ب���ۆ ئه‌و كۆمپانیایه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌بێت هه‌مو ئه‌و‬ ‫خۆراك‌و مه‌وادی‌ به‌سه‌رچو كه‌ له‌الیه‌ن له‌گۆڕنانی‌ خۆڵ‌و خاشاك "نه‌زانستی‌‌و خوڵ‌و خاش���اكه‌ی‌ له‌ ‪ 2005‬وه‌ له‌گۆڕی‌‬ ‫ده‌نێن دوباره‌ هه‌ڵیبده‌نه‌وه‌ ریسایكلین‬ ‫لیژن���ه‌ جیاجیاكان���ی‌ قایمقامییه‌ته‌وه‌ نه‌ته‌ندروستی‌‌و نه‌هه‌نده‌سیشه‌"‪.‬‬ ‫بكرێته‌وه‌‪ .‬ناوبراو ئه‌وه‌شی‌ ئاشكراكرد‬ ‫ده‌ستیان به‌سه‌ردا گیراوه‌"‪.‬‬ ‫په‌یمانێك كه‌ چه‌ندینجار دراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و ب���ڕه‌ پ���اره‌ی‌ داوایان ك���ردوه‌ بۆ‬ ‫رێكه‌وتن له‌گه‌ڵ كۆمپانیاكه‌‪ ،‬وه‌زاره‌تی‌‬ ‫جێبه‌جێ‌ نه‌كراوه‌‬ ‫"له‌گۆڕنانی‌ خۆڵ‪ ،‬نه‌ته‌ندروسته‌‬ ‫ی خ���ۆڵ‌و خاش���اكی‌ شاره‌وانی‌ ره‌زامه‌ندی‌ له‌سه‌ر ده‌ربڕیوه‌‪.‬‬ ‫به‌ریس���ایلكردن ‌‬ ‫نه‌زانستییه‌"‬ ‫له‌به‌شێكی‌ تری‌ وته‌كانیدا لێپرسراوی‌‬ ‫هه‌ر به‌پێ���ی‌ وته‌كانی‌ رزگار ئه‌حمه‌د س���لێمانی‌‪ ،‬ماوه‌یه‌كی‌ زۆره‌ باسی‌ لێوه‌‬ ‫هه‌مو ئه‌و خۆڵ‌و خاشاكه‌ی‌ له‌ناو شاردا ده‌كرێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم جێبه‌جێنه‌كردنی‌ ئه‌و به‌شی‌ خزمه‌تگوزاری‌ ئه‌وه‌شی‌ خسته‌رو‪،‬‬ ‫كۆده‌كرێت���ه‌وه‌ له‌ناوچ���ه‌ی‌ تانجه‌رۆی‌ په‌یمانان��� ‌هی‌ له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ به‌خه‌ڵكی‌ كه‌ تائێس���تا چه‌ندینجار پاره‌‌و ئاڵتون‌و‬ ‫شاری‌ سلێمانی‌ له‌گۆڕده‌نرێ‌‪ ،‬له‌كاتێكدا دراون‪ ،‬تاراده‌ی���ه‌ك نائومێدی‌ كردون‪ ،‬كااڵی‌ گرانبه‌هی���ان له‌خۆڵ‌و خاش���اكی‌‬ ‫پێش���وتر ده‌س���وتێنرا‪ ،‬هه‌ر وه‌ك ئه‌و به‌اڵم لێپرسراوی‌ به‌شی‌ خزمه‌تگوزاری‌ سلێمانیدا دۆزیوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌ئه‌مانه‌تیشه‌وه‌‬ ‫هێم���ای‌ پێ���ده‌دات له‌س���اڵی‌ ‪2005‬وه‌ ش���اره‌وانی‌ س���لێمانی‌‪ ،‬به‌ئومێدێك���ی‌ گه‌ڕاندویانه‌ته‌وه‌ بۆ خاوه‌نه‌كه‌ی‌ "جارێك‬ ‫ده‌ستیانكرده‌وه‌ به‌هه‌ڵكه‌ندنی‌ چه‌ندین زۆره‌وه‌ دوباره‌ په‌یمان���ی‌ ئه‌وه‌ ده‌دات نزیكه‌ی‌‪23‬كلی���ۆ ئاڵتوم���ان بۆ ماڵێك‬ ‫چاڵی‌ گه‌وره‌ به‌پێوانه‌ی‌ ‪ 100‬مه‌تر به‌‪ 100‬ك���ه‌ له‌ئاینده‌یه‌كی‌ نزیكدا گرێبه‌س���ت گه‌ڕانده‌وه‌‪ ،‬جارێكی‌ تر جانتایه‌ك دۆالر‪،‬‬ ‫مه‌تر‌و به‌قوڵی‌ ‪ 10‬مه‌تر‪ ،‬تائێس���تاش ‪ 8‬له‌گ���ه‌ڵ كۆمپانیایه‌ك���دا ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬بۆ ئه‌مه‌ جگ���ه‌ له‌گه‌ڕاندن���ه‌وه‌ی‌ چه‌ندین‬

‫كه‌متر له‌‪ %10‬وه‌ بۆ ‪%58‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌مباره‌ی���ه‌وه‌ ئابورین���اس‌و‬ ‫مامۆس���تای‌ زانك���ۆی‌ س���لێمانی‌ د‪.‬‬ ‫عزه‌ت س���ابیر باس ل���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫زیاده‌ڕه‌وه‌یك���ردن له‌ئاماده‌كردن���ی‌‬ ‫خوارده‌مه‌نییه‌كان���دا له‌كۆمه‌ڵ���گای‌‬ ‫كوردیدا نه‌ریتێكی‌ ت���ه‌واو خراپه‌و ئه‌و‬ ‫وتی‌ "زۆرێك له‌تاكه‌كانی‌ ئه‌م كۆمه‌ڵگایه‌‬ ‫رۆژان���ه‌ چه‌ن���د عه‌الگه‌ی���ه‌ك خواردن‌و‬ ‫میوه‌هات���ی‌ جۆراوج���ۆر ده‌به‌ن���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌بێ‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ بیر ل���ه‌وه‌ بكه‌نه‌وه‌ كه‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌یك���ڕن چه‌ن���دی‌ ده‌خۆن‌و‬ ‫چه‌ندیش���ی‌ بۆ ته‌نه‌ك���ه‌ی‌ خۆڵه‌كه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌م ئابوریناس���ه‌ ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌رو كه‌‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگا پێشكه‌وتوه‌كاندا هه‌ر شتێك‬ ‫بكڕدرێ���ت فڕێنادرێت "ئه‌گه‌ر ده‌به‌ئاوی‌‬ ‫به‌تاڵی���ش بێ���ت‪ ،‬دوای‌ به‌كارهێنان���ی‌‬ ‫دوباره‌ ده‌برێته‌وه‌ بۆ كارگه‌كان سودی‌‬ ‫لێده‌بینرێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و جه‌خ���ت ده‌كات���ه‌وه‌ ل���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و خ���ۆڵ‌و خاش���اكه‌ی‌ له‌واڵتی‌ ئێمه‌‬ ‫ب���ه‌دو رۆژ كۆده‌بێت���ه‌وه‌ له‌زۆرب���ه‌ی‌‬ ‫واڵت���ه‌ پێش���كه‌وتوه‌كاندا ب���ه‌ ‪ 10‬رۆژ‬ ‫كۆده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وتیشی‌ "ئه‌گه‌ر ماڵێك‬ ‫ی به‌رماوه‌ بكاته‌‬ ‫رۆژی‌ ته‌نها قاپێ‌ برنج ‌‬ ‫ته‌نه‌كه‌ی‌ خۆڵه‌كه‌ی���ه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێت ته‌نها‬ ‫بیری‌ ل���ه‌الی‌ زیانی‌ برنجه‌ك���ه‌ نه‌بێت‪،‬‬ ‫به‌ڵكو بیر له‌زیانی‌ ئ���او‌و رۆن‌و خوێ‌‌و‬ ‫ئاگ���ر‌و ئه‌و كرێ���كاره‌ش بكات���ه‌وه‌ كه‌‬ ‫ێ ده‌دات‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌پاره‌ خۆڵه‌ك���ه‌ی‌ فڕ ‌‬ ‫ه���ه‌ر ماڵێك به‌و ج���ۆره‌ بیری‌ كرده‌وه‌‬ ‫دڵنیام رێژه‌ی‌ مه‌وادی‌ عه‌زوی‌ له‌خۆڵ‌و‬ ‫خاشاكدا زۆر له‌وه‌ كه‌متر ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ئێستا هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌رێژه‌ی‌ مه‌وادی‌ عه‌زوی‌‬ ‫له‌خ���ۆڵ‌و خاش���اكی‌ زۆرێ���ك له‌واڵته‌‬ ‫پیش���كه‌وتوه‌كان ئ���ه‌و وت���ی‌ "رێژه‌كه‌‬ ‫له‌زۆرێ���ك له‌واڵت���ه‌ پێش���كه‌وتوه‌كاندا‬ ‫كه‌مت���ره‌ ل���ه‌‪ ،%10‬ب���ه‌اڵم به‌داخ���ه‌وه‌‬ ‫له‌هه‌رێمدا له‌‪%58‬ه‌"‪.‬‬

‫‪ 2426‬زیاده‌ڕه‌وی‌ كراوه‌ته‌ سه‌ر موڵكه‌ كشتوكاڵییه‌كان‬ ‫به‌و چه‌ند دره‌خته غه‌ریب‌و‌ دانسقانه‌ی‌ ناو ته‌لبه‌ندی‌ ده‌وڵه‌مه‌ند‌و به‌رپرسه‌كان كشتوكاڵ پێش ناكه‌وێت‬ ‫‪ 1926‬زیاده‌ڕه‌وی‌ كراوه‌ته‌ سه‌ر زه‌وییه‌‬ ‫كشتوكاڵییه‌كان‌و له‌سه‌رو ئه‌و ژماره‌یه‌ش‬ ‫‪ 500‬ت����ا ‪ 1000‬حاڵه‌ت����ی‌ زی����اده‌ڕه‌وی‌‬ ‫له‌س����نوری‌ ق����ه‌زای‌ دوكان بونی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫كه‌ له‌سنوری‌ سلێمانی‌ زۆربه‌یان كارگه‌و‬ ‫له‌سنوری‌ دوكان زۆربه‌یان ڤێال‌و كابینه‌و‬ ‫ته‌لبه‌ندن‪.‬‬

‫ ئا‪ :‬عه‌باس ره‌سوڵ‬ ‫ماو‌هی‌ ‪ 10‬ساڵه‌ زیاده‌ڕه‌وی‌‌و داگیركاری‌‬ ‫بۆ سه‌ر زه‌وی‌‌و زاری‌ كشتوكاڵی‌‬ ‫بۆته‌ دیارده‌و روبه‌ره‌ كشتوكاڵییه‌كان‬ ‫كه‌مده‌بنه‌وه‌‌و به‌وته‌ی‌ به‌ڕێوه‌به‌رانی‌‬ ‫كشتوكاڵییش "تائێستا حكومه‌ت‬ ‫به‌رنامه‌ی‌ رێگرتنی‌ ئه‌م دیارده‌یه‌ی‌‬ ‫نییه‌"‌و باخیش ده‌كرێ‌ به‌بیانوی‌‬ ‫داگیركردنی‌ زه‌وی‌‌و زاری‌ سه‌خه‌ری‌‌و‬ ‫له‌وه‌ڕگا‪.‬‬ ‫دروستكردنی‌ باخ‬ ‫به‌وت����ه‌ی‌ هه‌ری����ه‌ك له‌به‌ڕێوه‌ب����ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫زه‌وی‌‌وزار تارا به‌ك����ر له‌به‌رێوه‌به‌رایه‌تی‌‬ ‫گشتی‌ كشتوكاڵی‌ سلێمانی‌‌و به‌رێوه‌به‌ری‌‬ ‫فه‌رمانگه‌ی‌ كش����توكاڵی‌ قه‌زای‌ دوكان‬ ‫مس����ته‌فا حه‌مه‌ساڵح "دروستكردنی‌ باخ‬ ‫بۆته‌ حیله‌ ش����ه‌رعییه‌ك بۆ داگیركردن‌و‬ ‫زی����اده‌ڕه‌وی‌ كردن����ه‌ س����ه‌ر زه‌ویی����ه‌‬ ‫كش����توكاڵییه‌كان"‪ .‬له‌م باره‌یه‌وه‌ هه‌رێم‬ ‫سلێمان‪ ،‬پس����پۆری خاوه‌ن بڕوانامه‌ی‌‬ ‫ماسته‌ری‌ ئوس����ترالی له‌كشتوكاڵدا وتی‌‬ ‫"ئه‌م ته‌لبه‌ن����د‌و حیازه‌ته‌ بچوكانه‌ دژی‌‬ ‫جوڵه‌ی‌ زه‌راعیین‌و ئه‌م جۆره‌ كشتوكاڵه‌‬ ‫واڵتی‌ پێ‌ به‌ڕێوه‌ ناچێ‌" هه‌رێم ئه‌وه‌شی‌‬ ‫به‌نمون����ه‌ هێنای����ه‌وه‌ كه‌ له‌ئوس����ترالیا‬ ‫جوتی����اری ئاس����ایی ‪ 4000-1000‬هێكتار‬ ‫زه‌وییان به‌ده‌س����ته‌وه‌یه‌و ئه‌وانه‌ بنه‌مای‌‬ ‫دابینكردنی‌ خۆراكن بۆ واڵته‌كه‌یان‪.‬‬

‫ئه‌گه‌ر وابڕوات‬ ‫شتێك نامێنێته‌وه‌‬ ‫پێی‌ بڵێن زه‌وی‌‬ ‫كشتوكاڵی‌‬ ‫دو جوتیار له‌کاتی کێاڵنی زه‌ویدا فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬ ‫پێویس����ت به‌ئه‌نج����ام نه‌گه‌یش����توه‌‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ كش����وكاڵی‌ ق����ه‌زای‌ دوكان‬ ‫موس����ته‌فا حه‌مه‌ساڵح له‌وباره‌یه‌وه‌ وتی‌‬ ‫"ئه‌وه‌ كارێكی‌ قورسه‌‌و ئاسان جێبه‌جێ‌‬ ‫ناك����رێ‌‌و كه‌ ئێمه‌ ده‌چین����ه‌ گونده‌كان‬ ‫خ����اوه‌ن زه‌وییه‌كانم����ان به‌رده‌س����ت‬ ‫ناكه‌وێت تا زانیاری‌ له‌س����ه‌ر زه‌وییه‌كان‬ ‫وه‌ربگرین"‬

‫فۆرم بۆ زه‌وییه‌كان پڕده‌كرێته‌وه‌‬ ‫كه‌رتی‌ كشتوكاڵ كه‌مترین كایگه‌ری‌‬ ‫زیات����ر له‌س����اڵێكه‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌‬ ‫هه‌یه‌‬ ‫گش����تییه‌كانی‌ كش����توكاڵ هه‌س����تاون‬ ‫هه‌رێ����م س����لێمان ش����اره‌زا له‌بواری‌‬ ‫به‌دابه‌شكردنی‌ فۆرم به‌سه‌ر ئه‌و زه‌وی‌‌و‬ ‫زاران����ه‌ی‌ زیاده‌ڕه‌وییان كراوه‌ته‌س����ه‌ر‪ ،‬كشتوكاڵ‪ ،‬ده‌رباره‌ی‌ كاریگه‌ری‌ كه‌رتی‌‬ ‫ب����ه‌اڵم تائێس����تا ئه‌و پرۆس����ه‌یه‌ وه‌كو كشتوكاڵ‌و په‌ره‌پێدانی‌ وتی‌ "تا روبه‌ره‌‬

‫كش����توكاڵییه‌كان به‌رته‌س����ك بن����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫بڕی‌ خۆراك����ی‌ به‌رهه‌مهاتو كه‌مده‌كات‌و‬ ‫واڵته‌كه‌ الواز ده‌بێ����ت به‌رامبه‌ر قه‌یرانه‌‬ ‫ئابورییه‌كان‌و س����ااڵنه‌ نرخ����ی‌ خۆراك‬ ‫به‌رزده‌بێت����ه‌وه‌و دیس����ان ده‌بین����ه‌وه‌‬ ‫به‌هاورده‌كه‌ر"‪ .‬هه‌رێم باس����ی‌ ئه‌وه‌شی‌‬ ‫ك����رد كه‌ ده‌ب����ێ‌ ڕێگی����ری‌ به‌په‌له‌ له‌و‬ ‫دیارده‌یه‌ بكرێ‌‪ ،‬چونكه‌ "ئه‌وه‌ ش����تێكه‌‬ ‫له‌ده‌س����ت مرۆڤدایه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم كاریگه‌ری‌‬ ‫ت����ری‌ وه‌ك گۆڕان����ی‌ ك����ه‌ش‌و ه����ه‌وا‌و‬ ‫وشكه‌س����اڵی‌ له‌ده‌س����ت مرۆڤ����دا نین‌و‬ ‫له‌واڵتان ئه‌م ناڕێكی����ی‌و زیاده‌ڕه‌وییانه‌‬ ‫به‌دیناكرێن"‪ .‬هه‌روه‌ها باس����ی‌ ئه‌وه‌شی‌‬ ‫كرد‪ ،‬كه‌ له‌بودجه‌ی‌ حكومه‌تدا بڕی‌ ‪%2‬‬

‫بۆ كه‌رتی‌ كش����توكاڵ دانراوه‌‪" ،‬ئه‌مه‌ش به‌رێوه‌به‌ری‌ كش����توكاڵی‌ دوكان ده‌ڵێت ‬ ‫"تائێس����تا حكوم����ه‌ت لێپێچین����ه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌سااڵنی‌ رابردو باشتری‌ پێ‌ ناكرێ‌"‪.‬‬ ‫جدی‌ نه‌كردوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر وابڕوات ش����تێك‬ ‫نامێنێته‌وه‌ پێی‌ بڵێن زه‌وی‌ كشتوكاڵی‌"‬ ‫"لێپێچینه‌وه‌ نه‌كراوه‌"‬ ‫هه‌ر له‌وباره‌یه‌وه‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ زه‌وی‌‌وزار هه‌روه‌ه����ا ه����ه‌ردوال دانی����ان به‌وه‌دانا‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گش����تی‌ كش����توكاڵ كه‌ كش����توكاڵی‌ كوردس����تان خۆی‌ بێ‌‬ ‫ت����ارا به‌كر جه‌خت ل����ه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ به‌رهه‌مه‌‌و دات����ا‌و ئامارێك نییه‌ كه‌ بڕی‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتی‌ لێپێچینه‌وه‌یان نییه‌ "ته‌نها كاریگ����ه‌ری‌ ئه‌و زیاده‌ڕه‌وییانه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌س����ه‌ر ئێمه‌ی����ه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ بڕی‌ به‌رهه‌م ده‌ربخات‪.‬‬ ‫مامه‌ڵه‌ی‌ ئه‌و زه‌وییانه‌ رابگرین‌و نه‌هێڵین‬ ‫نزیك ‌هی‌‪ 2500‬زیاده‌ڕه‌وی‌ هه‌یه‌‬ ‫جنسی‌ بگۆڕێت‌و ته‌حویلی‌ موڵكیه‌تی‌ بۆ‬ ‫به‌پێ����ی‌ ئام����اری‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت����ی‌‬ ‫نه‌كه‌ین‌و وه‌زاره‌تیش له‌جۆرو ش����وێنی‌‬ ‫زیاده‌ڕه‌ویی����ه‌كان ئاگاداربكه‌ین����ه‌وه‌"‪ .‬زه‌وی‌‌وزاری‌ كش����توكاڵ له‌سنوری‌ شاری‌‬ ‫هه‌روه‌ها ئ����ه‌م به‌رێوه‌به‌ره‌ هاوڕا له‌گه‌ڵ س����لێمانی‌‌و ناحییه‌كان����ی‌ ده‌وروب����ه‌ری‌‬

‫ته‌لبه‌نده‌كان‌و فه‌راغی‌ یاسایی‬ ‫به‌وته‌ی‌ ش����اره‌زایانی‌ كش����توكاڵی‌‪،‬‬ ‫تائێستا نه‌پێوه‌ری‌ به‌رهه‌مداری‌ له‌سه‌ر‬ ‫به‌روب����وم هه‌ی����ه‌‌و نه‌پێوه‌ری‌ پیش����ه‌‌و‬ ‫پیش����ه‌گه‌ری‌ كشتوكاڵی‌ دانراون‌و چین‌و‬ ‫توێژه‌كانی‌ پیش����ه‌وه‌ری‌ له‌هه‌لومه‌رجی‌‬ ‫س����ااڵنی‌ راب����ردودا تێكچ����ون‌و خاوه‌ن‬ ‫زه‌ویی����ه‌ الدێیه‌كان رویانكردۆته‌ ش����ار‌و‬ ‫موچ����ه‌ی‌ حكوم����ی‌‌و بونه‌ چه‌ك����داری‌‬ ‫حكومیی‌وشارنش����ین‌و چین����ی‌ دكتۆر‌و‬ ‫بازرگانه‌كان‌و به‌رپرس‌و چینه‌ بااڵكانیش‬ ‫كه‌وتون����ه‌ زه‌وی‌ كڕی����ن‌و خه‌ریكی‌ باخ‌و‬ ‫ته‌لبه‌ندن‪ .‬مه‌به‌ستی‌ كڕین‌و فرۆشتنه‌كه‌‬ ‫حیازه‌ت����ی‌ مه‌ش����روعی زه‌راع����ی‌ نییه‌‪،‬‬ ‫له‌وباره‌ی����ه‌وه‌ موس����ته‌فا حه‌مه‌س����اڵح‬ ‫ده‌ڵێ����ت "باخ بۆته‌ حیله‌ ش����ه‌رعی‌ بۆ‬ ‫ته‌لبه‌ندكردن‌و داگیركردن" به‌رێوه‌به‌ری‌‬ ‫زه‌وی‌‌وزاریش ده‌ڵێت "هه‌مو ته‌لبه‌نده‌كان‬ ‫نایاسایین"‪ .‬پس����پۆرێكی‌ كشتوكاڵییش‬ ‫ده‌ڵێ����ت "به‌و چه‌ند دره‌خت����ه‌ غه‌ریب‌و‬ ‫دانس����قانه‌ی‌ ناو ته‌لبه‌ندی‌ ده‌وڵه‌مه‌ند‌و‬ ‫به‌رپرس����ه‌كان كشتوكاڵ پێش ناكه‌وێ‌‌و‬ ‫ئه‌منیه‌ت����ی‌ خۆراك����ی‌ دابی����ن ناكرێ‌"‬ ‫هه‌روه‌ه����ا به‌رێوه‌ب����ه‌ری‌ زه‌وی‌‌وزار‬ ‫له‌به‌رێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ كشتوكاڵ تارا‬ ‫به‌كر ده‌ڵێت "باخ����ی‌ كۆنی‌ ته‌مه‌ن ‪15‬‬ ‫ساڵ له‌روی‌ یاساییه‌وه‌ ده‌بێ‌ بپارێزرێ‌‌و‬ ‫باخ����ی‌ نه‌مامی‌ تازه‌ش به‌ب����اخ هه‌ژمار‬ ‫ناكرێ‌ له‌زه‌وییه‌ كێشه‌ له‌سه‌ره‌كاندا"‬

‫لۆکاڵ‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫كێ‌ شه‌ڕ ‌ی (عیاده‌) ‌ی پزیشكه‌كانی‌ پ ‌ێ ده‌كرێت؟‬

‫‪9‬‬

‫ی ته‌ندروستی‌ سلێمانی‌‪ :‬هه‌مو شه‌ڕه‌كان به‌یه‌كه‌و ‌ه ناكرێت‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫كه‌موكوڕیی‌‌و نه‌گونجانی‌ شوێنی‌‬ ‫به‌شێك له‌(عیاده‌)ی‌ پزیشكه‌كان‪،‬‬ ‫هه‌میشه‌ به‌شێك بوه‌ له‌گله‌یی‌‬ ‫هاواڵتیان‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ لیژنه‌یه‌ك‬ ‫له‌سه‌ندیكای‌ پزیشكان‪ ،‬به‌دواداچون‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم به‌وته‌ی‌‬ ‫به‌شێك له‌هاواڵتیان "كارێكی‌ وه‌ها‬ ‫نه‌كراوه‌"‪ .‬قایمقامی‌ سلێمانیش‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ‌ كه‌ له‌باره‌ی‌ عیاده‌كانه‌وه‌ ‬ ‫گله‌یی‌ هاواڵتیانی‌ به‌ده‌ست گه‌یشتوه‌‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ته‌ندروستی‌ سلێمانیش‬ ‫ده‌ڵێت "هه‌ڵمه‌تێكمان به‌ده‌سته‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌مو شه‌ڕه‌كانیش به‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫ناكرێن"‪.‬‬ ‫"عیاده‌ی‌ پزیشكه‌ گه‌نجه‌كان باشتره‌" ‬ ‫"له‌وانه‌ی���ه‌ لێپرس���ینه‌وه‌ له‌گ���ه‌ڵ ئه‌م‬ ‫چینه‌دا‪ ،‬كارێكی‌ زه‌حمه‌ت بێت‪ ،‬ئه‌گینا‬ ‫ئێره‌ ش���وێنی‌ مرۆڤی‌ نه‌خ���ۆش نییه‌‪،‬‬ ‫ن���ه‌ك نه‌خۆش‪ ،‬مرۆڤی‌ س���اخیش لێره‌‬ ‫نه‌خۆش ده‌كه‌وێت"‪ .‬سامان نه‌سره‌دین‬ ‫له‌عیاده‌ی‌ پزیش���ێكی‌ ناسراو به‌و جۆره‌‬ ‫له‌گه‌ڵ هاوس���ه‌ره‌كه‌ ده‌دوا‪ .‬ئه‌و كه‌ بۆ‬ ‫چاره‌س���ه‌ری‌ نه‌خۆش���ی‌ هاوسه‌ره‌كه‌ی‌‬ ‫هاتبوه‌ الی‌ پزیش���ك‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ بۆ ئاوێنه‌‬ ‫باس ك���رد‪ ،‬كه‌ پێش���تر له‌عیاده‌یه‌كی‌‬ ‫ت���ر بو‪ ،‬به‌اڵم ش���وێنه‌كه‌ی‌ زۆر گونجا‌و‬ ‫ب���اش بوه‌ ئه‌و ده‌ڵێت "ل���ه‌وه‌ ناچێت‪،‬‬ ‫الیه‌نێك هه‌بێت لێپرسینه‌وه‌ له‌عیاده‌ی‌‬ ‫پزیش���كه‌كان ب���كات‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر هه‌بوایه‌‬ ‫حاڵی‌ هه‌ندێكیان به‌و ج���ۆره‌ نه‌ده‌بو‪،‬‬ ‫ئه‌و عیادانه‌ی‌ كه‌ گونجاوو خاوێنیش���ن‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‌ به‌ئاس���تی‌ تێگه‌یش���تنی‌‬ ‫پزیش���كه‌كه‌وه‌ هه‌ی���ه‌ ب���ۆ نه‌خ���ۆش‪،‬‬ ‫هه‌س���تده‌كه‌م پزیش���كه‌ گه‌نج���ه‌كان‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ سه‌لیقه‌یان باشتره‌"‪.‬‬

‫قایمقامی‌ سلێمانی‌‪:‬‬ ‫ی‬ ‫تائێستا لیژن ‌ه ‌‬ ‫عیاده‌كانمان نییه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ش هۆكار ‌‬ ‫خۆی‌ هه‌یه‌‪.‬‬

‫نه‌خۆش‌و هاوه‌ڵه‌کانیان له شوێنی نه‌گونجاودا‌چاوه‌ڕێی پزیشک ده‌که‌ن فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬

‫بونیان هه‌ی���ه‌" ئه‌و جه‌خت���ی‌ له‌وه‌ش نه‌خۆش���خانه‌ ئه‌هلییه‌كانی���ش ده‌كه‌ن‌و‬ ‫كرده‌وه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌و لیژنه‌ی‌ دروستیانكردوه‌ وت���ی‌ "به‌دواداچ���ون ب���ۆ كه‌موكوڕی ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌واو بێالیه‌نان���ه‌ كار ده‌كات‌و نوێنه‌ری‌ نه‌خۆش���خانه‌ ئه‌هلیی���ه‌كان‪ ،‬هه‌ر وه‌ك‬ ‫هه‌ری���ه‌ك له‌پزیش���كانی‌ ده‌رمانس���از‌و له‌ئێستاشدا هه‌یه‌‪ ،‬له‌‌و هه‌ڵمه‌ته‌دا زیاتر‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ ته‌ندروستی‌ سلێمانی‌‌و چڕ ده‌بێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌ر به‌پێی‌ وته‌ی‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌‬ ‫خودی‌ س���ه‌ندیكای‌ كارمه‌ندانیشی‌ تێدا‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ س���لێمانی‌‪ ،‬به‌دواداچون‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫ب���ۆ كه‌موكوڕی���ی‌ ده‌رمانخانه‌كانیش‪،‬‬ ‫وێس���تگه‌یه‌كی‌ ت���ری‌ هه‌ڵمه‌ته‌كه‌ی���ان‬ ‫الیه‌نه‌كانی‌ تری‌ هه‌ڵمه‌ته‌كه‌‬ ‫به‌ش���ێكی‌ تری‌ هه‌ڵمه‌ته‌كه‌یان وه‌ك ده‌بێ���ت "به‌دواداچون بۆ س���ه‌رپێچی‌‬ ‫هه‌ڵمه‌تێگی‌ گه‌وره‌ به‌ڕێوه‌یه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ته‌ندروستی‌ سلێمانی‌ د‪ .‬د‪.‬میران ده‌یخات���ه‌رو‪ ،‬به‌دواداچونه‌ بۆ ده‌رمانخان���ه‌كان‪ ،‬كارێ���ك نیی���ه‌ تازه‌‬ ‫میران محه‌مه‌د‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ كلین���ك‌و تاقیگ ‌هی‌ پزیش���كانی‌ ددان‪ ،‬ده‌س���تی‌ پێبكه‌ین‪ ،‬به‌ڵكو له‌رابردوشدا‬ ‫هه‌ڵمه‌تێكی‌ گه‌وره‌یان به‌ده‌سته‌وه‌یه‌‪ ،‬بۆ ئه‌و باس���ی‌ له‌وه‌ كرد‪ ،‬ك���ه‌ له‌تاقیگه‌ی‌ كاری‌ زۆر باش���مان له‌وباره‌ی���ه‌وه‌‬ ‫به‌دواداچونی‌ هه‌مو ئه‌و كه‌موكوڕییانه‌ی‌ دروس���تكردنی‌ دداندا نابێت كورس���ی‌ كردوه‌‪ ،‬به‌نمونه‌ ه���ه‌ر هه‌فته‌ی‌ رابردو‬ ‫له‌بواره‌ جیاجیاكان���ی‌ كه‌رتی‌ تایبه‌تی‌ نه‌خ���ۆش هه‌بێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم وه‌ك ئه‌و به‌هۆی‌ س���ه‌رپێچی‌ جۆراوج���ۆره‌وه‌ ‪3‬‬ ‫ته‌ندروس���تیدا هه‌یه‌‪ ،‬ناوب���راو ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت له‌به‌شێك له‌تاقیگه‌كاندا كورسی‌ ده‌رمانخانه‌مان داخستوه‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌متر‬ ‫ی نه‌خ���ۆش ده‌بینرێ‌ "له‌كاتێك���دا كاری‌ له‌راگه‌یاندنه‌كانه‌وه‌ ئه‌وانه‌مان باسكردوه‌‪ ،‬‬ ‫رونده‌كات���ه‌وه‌ ك���ه‌ ده‌س���تپێك ‌‬ ‫هه‌ڵمه‌ته‌كه‌یان له‌شوێنكاری‌ كارمه‌ندانی‌ ئ���ه‌وان دروس���تكردنی‌ ددان‌و تاقم���ی‌ له‌مه‌وب���ه‌دوا به‌نیازین راگه‌یاندنه‌كانیش‬ ‫ده‌كه‌ی���ن‬ ‫هه‌ڵمه‌تان���ه‌ی‌‬ ‫ده‌س���تپێده‌كه‌ن ددانه‌‪ ،‬بۆیه‌ نابێت كورس���ی‌ نه‌خۆشیان ل���ه‌و‬ ‫ته‌ندروس���تییه‌وه‌‬ ‫ئاگاداربكه‌ینه‌وه‌"‪ .‬له‌باره‌ی‌ كه‌موكوڕیی‌‬ ‫"لیژنه‌یه‌ك دروستكراوه‌بۆ به‌دواداچونی‌ هه‌بێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و هێم���ای‌ به‌وه‌ش���دا ك���ه‌ هه‌ر عیاده‌ی‌ پزیشكه‌كانیش‪ ،‬كه‌ سكااڵیه‌كی‌‬ ‫هه‌مو ئه‌و كه‌موكوڕیی‌‌و سه‌رپێچییانه‌ی‌‬ ‫له‌ش���وێنكاری‌ كارمه‌ندانی‌ ته‌ندروستیدا ل���ه‌و هه‌ڵمه‌ته‌یان���دا به‌دواداچ���ون بۆ زۆری‌ هاواڵتی���ان له‌ب���اره‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و‬

‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا كه‌ هه‌مو ئه‌و ش���ه‌ڕان ‌ه‬ ‫به‌یه‌ك���ه‌وه‌ ناكرێ���ن‪" ،‬هه‌ڵمه‌ته‌كه‌مان‬ ‫چڕ‌وپڕه‌و به‌جدیش ده‌س���تمانپێكردوه‌‪،‬‬ ‫عیاده‌ی‌ پزیش���ه‌كانیش له‌یاد ناكه‌ین‪،‬‬ ‫به‌اڵم بۆ به‌دواچون���ی‌ كه‌موكوڕییه‌كانی‌‬ ‫ئ���ه‌وان‪ ،‬ده‌بێت نوێنه‌رانی‌ س���ه‌ندیكای‌‬ ‫پزیش���كی‌‌و قایمقامییه‌تیش���مان له‌گه‌ڵ‬ ‫بێت‪ ،‬ئه‌وه‌شمان له‌بیرنه‌چێت ئه‌و هه‌مو‬ ‫شه‌ڕانه‌ به‌یه‌كه‌وه‌ ناكرێن"‪.‬‬ ‫قایمقام قسه‌ی‌ خۆی‌ هه‌یه‌‬ ‫قایمقامییه‌تی‌ سلێمانی‌‪ ،‬كه‌ له‌ئێستادا‬ ‫بۆ زۆرێك له‌الیه‌نه‌كانی‌ ژیانی‌ هاواڵتیان‪،‬‬ ‫لیژنه‌ی‌ تایبه‌تیان دروس���تكردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تائێس���تا بۆ عی���اده‌ی‌ پزیش���كه‌كان‌و‬ ‫كه‌موكوڕییه‌كان���ی‌ ئه‌و ب���واره‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش وه‌ك قایمقامی‌ سلێمانی‌‬ ‫به‌وه‌كال���ه‌ت ئ���اوات محه‌م���ه‌د ده‌ڵێت‬ ‫"هۆكاری‌ خۆی‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ناش���ارێته‌وه‌ ك���ه‌ تائێس���تا‬ ‫چه‌ن���د جارێ���ك گله‌ی���ی‌ هاواڵتی���ان‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ كه‌موكوڕی���ی‌ عیاده‌كان���ه‌وه‌‬

‫ویستوش���یانه‌‬ ‫به‌ده‌ستگه‌یش���توه‌‪،‬‬ ‫لیژنه‌یه‌ك���ی‌ ب���ۆ دروس���تبكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی‌ پێیانگه‌یش���توه‌ سه‌ندیكای‌‬ ‫پزیش���كان له‌وباره‌یه‌وه‌ لیژنه‌ی‌ خۆیان‬ ‫هه‌ی���ه‌ "ئێم���ه‌ ‪ 17‬لیژنه‌م���ان هه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫تاك���ه‌ لیژنه‌ی���ه‌ك كه‌نیمانه‌‌و به‌ش���ێك‬ ‫له‌هاواڵتی���ان به‌پێویس���تی‌ ده‌زان���ن‬ ‫هه‌مانبێت‪ ،‬لیژنه‌یه‌كه‌ ب���ۆ به‌دواچونی‌‬ ‫كه‌موكوڕیی‌ عیاده‌كان‪ ،‬ئێمه‌ قس���ه‌مان‬ ‫له‌گه‌ڵ ته‌ندروس���تی‌ س���لێمانی‌ كردوه‌‌و‬ ‫بڕیاره‌ خۆیان له‌وباره‌یه‌وه‌ ئیشی‌ زیاتر‬ ‫بكه‌ن"‪ .‬ئ���ه‌و جه‌ختی‌ له‌وه‌ش كرده‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ بۆ هه‌ر بوارێك پێویست بكات ئه‌وان‬ ‫ئاماده‌ن لیژنه‌ دروست بكه‌ن‪.‬‬ ‫بۆچونی‌ سه‌ندیكای‌ پزیشكان‬ ‫نه‌قیبی‌ س���ه‌ندیكای‌ پزیش���كان لق ‌‬ ‫ی‬ ‫سلێمانی‌ د‪ .‬ته‌ها مه‌حوی‌ به‌پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌و بۆچونانه‌ی‌ ك���ه‌ باس ل���ه‌زۆری‌‬ ‫كه‌موكوڕیی‌ عیاده‌ی‌ به‌شێك له‌پزیشكان‬ ‫ده‌ك���ه‌ن ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌ئێس���تادا عیاده‌ی‌ زۆرێك له‌پزیشكان‬

‫كه‌موكوڕییان كه‌مه‌‌و شوێنیان گونجاوه‌‪،‬‬ ‫"زۆرینه‌ی���ان چونه‌ت���ه‌ ت���ه‌الر‌و بینا ‌‬ ‫ی‬ ‫نوێوه‌"‪ .‬ئه‌و دان به‌وه‌ش���دا ده‌نێ‌‪ ،‬كه‌‬ ‫هه‌ندێ‌ له‌پزیش���كه‌كان‪ ،‬ش���وێنه‌كه‌یان‬ ‫نه‌گونجاوه‌ "داواش���مان لێك���ردون‪ ،‬كه‌‬ ‫چاره‌س���ه‌ری‌ ئ���ه‌و گرفته‌ی���ان بكه‌ن‪،‬‬ ‫بچنه‌ ش���وێنێكه‌وه‌ كه‌ له‌گه‌ڵ خواستی‌‬ ‫نه‌خۆشه‌كانیان گونجاو بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ مایه‌ س���ه‌رنجه‌ د‪ .‬ته‌ها باس‬ ‫له‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬كه‌ لیژنه‌یه‌ك له‌سه‌ندیكای‌‬ ‫پزیش���كان به‌دواداچون بۆ كه‌موكوڕیی‌‬ ‫عیاده‌كان ده‌كات!‪ ،‬به‌اڵم پرسیار ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ئایا ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌و ئه‌ركه‌ به‌س���ه‌ندیكای‌‬ ‫پزیش���كان بس���پێردرێ‌؟ له‌كاتێك���دا‬ ‫ئه‌ركی‌ س���ه‌ره‌كی‌ هه‌مو س���ه‌ندیكاكان‬ ‫به‌رگریكردنه‌‪ ،‬له‌چین‌و توێژه‌كه‌ی‌ خۆیان‪،‬‬ ‫نه‌ك لێپرسینه‌وه‌ له‌ كه‌موكوڕییه‌كانیان!‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ د‪ .‬ته‌ها مه‌حوی‌ هێما بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬كه‌ نه‌ك به‌ته‌نها خۆیان‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌ماوه‌ی‌ راب���ردودا به‌هاوكاریی‌‬ ‫نوێنه‌ران���ی‌ قایمقامیی���ه‌ت‌و پارێزگای‌‬ ‫سلێمانی‌ لێپرسینه‌وه‌یان له‌كه‌موكوڕیی‌‬ ‫عی���اده‌كان ك���ردوه‌‪ .‬له‌وه‌اڵم���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫پرس���یاره‌ش‪ ،‬كه‌ ئه‌گه‌ر لیژنه‌یه‌كی‌ تر‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ س���ه‌ندیكا دروستبكرێت بۆ‬ ‫به‌دواداچونی‌ كه‌موكوڕی���ی‌ عیاده‌كان‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وان ئام���اده‌ن پێش���وازی‌ لێبكه‌ن‬ ‫د‪ .‬ته‌ه���ا وت���ی‌ "به‌خۆش���حاڵییه‌وه‌‬ ‫پێشوازی‌ له‌هه‌ر لیژنه‌یه‌ك ده‌كه‌ین‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌دواداچون بۆ كه‌موكوڕییه‌كان بكات‪،‬‬ ‫به‌اڵم پێویستیش���ه‌ ئه‌و لیژنه‌ی‌ دروست‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬له‌كه‌سانی‌ شاره‌زای‌ ئه‌و بوار‬ ‫پێكبێت"‪.‬‬

‫"دوای‌ بڕیاره‌كه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌‪ ،‬ریكالمكردنی‌ ته‌ندروستی‌ زیادی‌ كردوه‌"‬ ‫ ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‬ ‫له‌دوای‌ بڕیاری‌ راگرتنی‌ ریكالمی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌‪ ،‬له‌جیاتی‌ كه‌مبونی‌‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌ زیادیكردوه‌‪ ،‬به‌پرسێكی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌ ئه‌وه‌ پشتڕاست‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫هۆكاره‌كه‌ش���ی‌ به‌ب���ڕوای‌ خ���اوه‌ن‬ ‫كۆمپانیایه‌كی‌ ریكالم‪ ،‬بۆ نه‌بونی‌ لێژنه‌‌و‬ ‫رێكنه‌خستنی‌ شوێنه‌ ته‌ندروستییه‌كان‬ ‫به‌یاس���ایه‌ك ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬به‌رپرسێكی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ رۆش���نبیریش ده‌ڵێ���ت‬ ‫"ه���ه‌ر كه‌ناڵێكی‌ راگه‌یاندن مه‌ترس���ی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌منی‌ ته‌ندروس���تی‌ هه‌بێت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وا مۆڵه‌ته‌ك���ه‌ی‌ راده‌گری���ن‪ ،‬یان‬ ‫هه‌ڵیده‌وه‌شێنینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروس���تی‌‬ ‫ل ‌ه ‪ 2012/11/4‬به‌پشتبه‌ستن به‌یاسای‬ ‫ته‌ندروستی‌ گشتی‌‌و یاسای‌ سه‌ندیكای‬ ‫پزیش���كان به‌ه���اوكاری‌ وه‌زاره‌ت���ی‌‬ ‫رۆش���نبیری‌‪ ،‬بڕیاری‌ راگرتنی‌ ریكالمی‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ دا له‌هه‌م���و كه‌ناڵه‌كانی‌‬ ‫راگه‌یان���دن به‌(بین���راو‪ ،‬بیس���ترا‌و‪،‬‬ ‫خوێن���راوه‌)‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌گه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫بڕیاره‌كه‌ چه‌ن���د مانگێك���ه‌ ده‌رچوه‌‪،‬‬ ‫كه‌چ���ی‌ "ریكالمی‌ ته‌ندروس���تی‌ له‌بری‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ رو له‌كه‌می‌ بكات‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫زیادی‌ كردوه‌" به‌رپرس���انی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ته‌ندروس���تیش ئه‌م���ه‌ پشتڕاس���ت‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری‌ كۆمپانیایی‌ سكای‌ ئارت‪،‬‬ ‫ب���ۆ به‌رهه‌مهێنانی‌ هونه‌ری‌‪ ،‬س���ه‌ردار‬ ‫حه‌س���ه‌ن كه‌ كۆمپانیاكه‌ی‌ سپۆنسه‌ری‌‬ ‫كه‌ناڵی‌ س���پێده‌یه‌ بۆ ری���كالم‪ ،‬ئاماژه‌‬ ‫ب���ه‌وه‌ ده‌كات ئ���ه‌وان وه‌ك خۆیان له‌و‬

‫كاته‌وه‌ی‌ بڕیاره‌كه‌ی‌ وه‌زاره‌ت ده‌رچوه‌‬ ‫تاراده‌یه‌كی‌ ب���اش پابه‌ندن پێیه‌وه‌ی‌‌و‬ ‫ئه‌و ریكالمان���ه‌ش باڵوناكه‌نه‌وه‌ كه‌ له‌و‬ ‫رێنماییانه‌ ده‌ربچێت‪ ،‬ئه‌و باس له‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات داوایان له‌وه‌زیری‌ ته‌ندروس���تی‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬لێژنه‌یه‌ك پێكبهێنن‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ی‌ كه‌ ری���كالم ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫له‌الیه‌ن لێژنه‌كه‌وه‌ به‌ر له‌باڵوكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ریكالمه‌كان ببین‪ ،‬دوای‌ ئه‌وه‌ بڕیاربده‌ن‬ ‫ك���ه‌ ریكالمه‌ك���ه‌ ب���ه‌ چ ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫باڵوبكرێت���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم وه‌ك ئه‌و وتی‌ ‬ ‫"تاوه‌كو ئێستا هه‌نگاوێكی‌ له‌و شێوه‌یه‌‬ ‫بونی‌ نییه‌‪ ،‬پێویس���تیش بو هه‌مو ئه‌و‬ ‫شوێنه‌ ته‌ندروس���تیانه‌ی‌ كه‌ هاتونه‌ته‌‬ ‫كوردس���تان‌و ده‌یانه‌وێت ریكالم بكه‌ن‬ ‫به‌یاسایه‌ك كاره‌كانیان رێكبخرایه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌ردار هێما بۆ ئ���ه‌وه‌ش ده‌كات‬ ‫كه‌ وه‌ك خۆی���ان زۆرێك ریكالمیان بۆ‬ ‫دێ���ت‪ ،‬به‌اڵم كه‌ له‌گ���ه‌ڵ رێنماییه‌كانی‌‬ ‫ته‌ندروستیدا نه‌گونجێت ره‌تیده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا د‪ .‬خال���س قادر‪،‬‬ ‫وته‌بێژی‌ وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم جه‌خت له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌‬ ‫كه‌ ئ���ه‌وان لێژنه‌یه‌كی���ان له‌راگه‌یاندنی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت پێكهێناوه‌ بۆ ئه‌وی‌ به‌به‌رده‌وام‬ ‫چاودێری���ی‌ ئ���ه‌و كه‌نااڵنه‌ ب���كات‪ ،‬كه‌‬ ‫پابه‌ند نابن به‌رێنماییه‌كان‌و سه‌رپێچی‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬هه‌ر ب���ۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ش‬ ‫له‌ئێس���تادا لیس���تێكیان ئاماده‌كردوه‌‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌و كه‌نااڵنه‌ی‌ ك���ه‌ به‌رده‌وامن له‌و‬ ‫س���ه‌رپێچییه‌‪ ،‬له‌لیسته‌كه‌ش���دا ن���اوی‌‬ ‫‪10‬كه‌ناڵ���ی‌ راگه‌یاندنی���ان تۆماركردوه‌‬ ‫روب���ه‌روی‌ دادگایان ده‌كه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫باس���ی‌ له‌وه‌ش كرد كه‌ ن���اوی‌ ئه‌و ‪10‬‬ ‫كه‌ناڵه‌ ده‌نێرن بۆ وه‌زاره‌تی‌ رۆشنبیری‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌وانیش لێپرس���ینه‌وه‌یه‌كی‌‬

‫ی‬ ‫ریكالم ‌‬ ‫ته‌ندروستی‌‪،‬‬ ‫سزاك ‌هی‌ تا‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵوه‌شاندنه‌و‌ه ‌‬ ‫مۆڵه‌تی‌ ده‌زگا‬ ‫راگه‌یاندنه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌ڕوات"‬ ‫ریکالم له‌شه‌قامه‌کاندا رێگه‌پێدراوه‌ به‌اڵم له‌راگه‌یاندنه‌کان قه‌ده‌غه‌یه‌ فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬

‫توندیان له‌گه‌ڵ بك���ه‌ن‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وان‬ ‫وه‌ك���و وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروس���تی‌ ناتوانن‬ ‫راس���ته‌وخۆ لێپرس���ینه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫كه‌نااڵن���ه‌ بك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌و وتیش���ی‌ "ئه‌و‬ ‫ریكالمه‌ ته‌ندروس���تیانه‌ی‌ كه‌ ده‌كرێن‪،‬‬ ‫به‌ش���ێكی‌ زۆری‌ بارزگانییه‌‌و به‌شێكی‌‬ ‫تریش���ی‌ ده‌چێته‌ خان���ه‌ی‌ فێڵكردن‌و‬ ‫هه‌ڵخه‌ڵه‌تانی‌ هاواڵتیان‌و زیانیشی‌ هه‌یه‌‬ ‫بۆ ته‌ندروستی‌ گشتی‌"‪.‬‬

‫ئه‌و هێمای‌ به‌وه‌ش���دا ئه‌و ش���وێنه‌‬ ‫ته‌ندروس���تیانه‌ی‌ كه‌ ده‌یانه‌وێت ریكالم‬ ‫بك���ه‌ن له‌كه‌ناڵ���ه‌ ئاس���مانییه‌كاندا‪،‬‬ ‫ده‌توانن سه‌ردانی‌ راگه‌یاندنی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ بك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌وانه‌ش���ی‌ كه‌‬ ‫ده‌یانه‌وێ���ت له‌كه‌ناڵ���ه‌ ناوخۆییه‌كان‬ ‫ریكالم بكه‌ن‪ ،‬ئ���ه‌وا ده‌توانن داواكاری‌‬ ‫پێشكه‌شی‌ راگه‌یاندنی‌ به‌رێوه‌به‌رایه‌تییه‌‬ ‫ته‌ندروستییه‌كان بكه‌ن له‌پارێزگاكاندا‪،‬‬

‫ئه‌م���ه‌ش ب���ۆ بانگه‌وازك���ردن ن���ه‌ك‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ریكالمكردن‪ ،‬وته‌بێژه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ تیشكده‌خاته‌ سه‌ر ئه‌وه‌ش‬ ‫كه‌ له‌و چه‌ند مانگه‌ی‌ رابردو ریكالمكردنی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ روی‌ له‌زیادبون كردوه‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ گش���تی‌ راگه‌یان���دن‌و‬ ‫ی رۆشنبیری‌‬ ‫چاپ‌وباڵوكردنه‌وه‌ له‌وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫هه‌رێ���م هه‌ڵگ���ورد جوندیان���ی‌ ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات ئه‌گ���ه‌ر له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ته‌ندروستییه‌وه‌ داوایان لێبكرێت‌و ناویان‬ ‫بۆ بچێت‪ ،‬كه‌ كه‌ناڵێك مه‌ترسی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌منی‌ ته‌ندروستی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫ئه‌وا ئه‌وان راستوخۆ مۆڵه‌تی‌ كه‌ناڵه‌كه‌‬ ‫راده‌گ���رن یاخود هه‌ڵیده‌وه‌ش���ێننه‌وه‌‪،‬‬

‫چونك���ه‌ وه‌ك خ���ۆی‌ ده‌ڵێ���ت "ئێمه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتێكی‌ ته‌نفیزین‌و له‌په‌رله‌مانه‌و‌ه‬ ‫ئ���ه‌و ده‌س���ه‌اڵته‌یان وه‌رگرت���وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ركه‌ناڵێكی‌ راگه‌یاندن پابه‌ند نه‌بێت‬ ‫به‌و رێنماییانه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌‪،‬‬ ‫به‌ب���ێ‌ جی���اوازی‌ لێپرس���ینه‌وه‌یه‌كی‌‬ ‫توندیان له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫له‌رێنماییه‌كانی‌ وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌‬ ‫هاتوه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬نابێت ری���كالم بكرێت بۆ ده‌رمان‬ ‫ته‌نه���ا له‌گۆڤ���اری‌ پزیش���كی‌ ی���ان‬ ‫ده‌رمانسازی‌ نه‌بێت‌و پێویسته‌ له‌كاتی‌‬ ‫ریكالمكردن كاریگه‌رییه‌ الوه‌كییه‌كانی‌‬ ‫ده‌رمان بخرێته‌ڕو‪.‬‬ ‫‪ .2‬نابێت ریكالم بكرێت بۆ ئاماده‌كاری‌‬ ‫تایبه‌ت (مستحزرات خاصه‌) كه‌ ببێته‌‬ ‫هۆی چه‌واشه‌كردنی‌ هاواڵتیان‌و نه‌ریته‌‬ ‫گشتییه‌كانیش له‌كه‌دار بكات‪.‬‬ ‫‪ .3‬نابێ���ت ریكالم بكرێ���ت بۆ هیچ‬ ‫پزیشكێك یان نه‌خۆشخانه‌‌و سه‌نته‌ری‌‬ ‫پزیشكی‌ ته‌نها ده‌كرێت ئاگاداركردنه‌وه‌‬ ‫باڵوبكرێته‌وه‌ ده‌رباره‌ی‌‪.:‬‬ ‫أ‌) كردن���ه‌وه‌ی‌ كلینكی‌ پزیش���كی‌‌و‬ ‫نه‌خۆشخانه‌‪.‬‬ ‫ب‌) هاتنی‌ پزیشك‌و تیمی‌ پزیشكی‌‪.‬‬ ‫ج) گواس���تنه‌وه‌ی‌ ش���وێنی‌ كلینكی‌‬ ‫پزیش���كی‌‌و نه‌خۆشخانه‌‌و س���ه‌نته‌ری‌‬ ‫پزیشكی‌‪.‬‬ ‫‪ .4‬له‌كاتی‌ ئاگاداركردنه‌وه‌كه‌دا ته‌نها‬ ‫ئاماژه‌ ده‌درێت به‌‪.:‬‬ ‫أ) ناو (نازناو)‬ ‫ب) بڕوانامه‌‌و پسپۆڕی‌ پزیشكی‌‪.‬‬ ‫ج) شوێنی‌ كاركردن‪.‬‬ ‫د) كاتی‌ ده‌وامكردن‌و ماوه‌ی‌ مانه‌وه‌ی‌‬ ‫پزیشك‪ .‬‬

‫‪10‬‬

‫‪F‬‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫‪11‬‬

‫‪ashion‬‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌جل‌و به‌رگ‬ ‫ی ‪" fashion‬سه‌فین عارفی‌" ئاماده‌ی‌ ده‌كات‬ ‫دیزاین ‌هر‌و راوێژكار ‌‬

‫به‌هاری ‪..2013‬‬ ‫له‌نێوان ره‌نگ‌و شۆرتدا‬ ‫ئێم���ه‌ی ك���ورد په‌ندێكم���ان هه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫ده‌ڵێت (س���اڵ به‌ساڵ خۆزگه‌م به‌پار)‬ ‫به‌اڵم هه‌میش��� ‌ه له‌خۆگۆڕین‌و فاشیۆندا‬ ‫ده‌ڵێی���ن‪" :‬س���اڵ به‌س���اڵ خۆزگه‌مان‬ ‫به‌س���اڵی داهات���و"‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش ته‌نها‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی ك��� ‌ه هه‌میش��� ‌ه الیه‌نیك‬ ‫هه‌بێت ك ‌ه دڵمان خۆشبكات له‌داهاتودا‬ ‫بیركردنه‌وه‌ی ‌ه له‌وه‌ی ك ‌ه ساڵی داهاتو‬ ‫ده‌بێت چۆن بێت؟‬ ‫به‌ه���اری ‪ 2013‬دوای ئه‌و هه‌موو باران‬ ‫بارین���ه‌ زۆره‌ی هه‌رێم���ی كوردس���تان‬ ‫ره‌نگێكی تر له‌خۆی ده‌گرێت ك ‌ه هه‌مو‬ ‫خۆگۆڕین‌و ستایلێكیش به‌ند‌ه به‌ره‌نگی‬ ‫سروش���ته‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌ه پێتانده‌ڵێم زۆرترین‬ ‫ره‌ن���گ به‌كاربێنه‌‌و هه‌وڵب���د‌ه ده‌ربچۆ‬ ‫له‌ره‌نگ���ه‌ تاری���ك‌و مات���ه‌كان به‌ته‌نها‬ ‫چونكه‌ له‌به‌ركردنیان به‌بێ تێكه‌ڵكردنی‬ ‫له‌گه‌ڵ ره‌نگێكی كراوه‌دا مات‌و شاراو‌ه‬ ‫ده‌بینرێی���ت‪ ،‬هه‌وڵب���د‌ه (پرته‌قاڵی‪،‬‬ ‫تركواز‪ ،‬په‌مه‌یی‌و به‌دڵنیاییه‌و‌ه ئاڵتونی‌و‬ ‫زه‌رد)ت بیرنه‌چێت‪ ،‬ك ‌ه ئه‌مان ‌ه هه‌مویان‬

‫ره‌نگترین ره‌نگی ‪.2013‬‬ ‫دیزاینه‌ری ئه‌مه‌ریكی میكائیل باستیان‬ ‫(‪ )Michael Bastian‬له‌كۆلیكش���نی‬ ‫به‌هاری ‪ 2013‬به‌كۆلیكش���نێكی تێره‌و‌ه‬ ‫ده‌رك���ه‌وت (‪New York Spring‬‬ ‫‪ )2013‬ك��� ‌ه تێیدا ش���ۆرتی به‌نوێترین‬ ‫بڕین دیزاینك���ردو‌ه هه‌ربۆی ‌ه بۆ ‪2013‬‬ ‫یه‌كێ���ك له‌پارچ ‌ه گرنگه‌كان ش���ۆرتی‬ ‫(قوم���اش‌و كاوبۆ) ی ‌ه ك ‌ه ئه‌مس���اڵ‬ ‫به‌دڵنیاییه‌و‌ه زۆرترین ساڵ ده‌بێت ك ‌ه‬ ‫شۆرت ده‌بینرێت له‌هه‌رێمی كوردستان‬ ‫به‌گش���تی له‌چاو س���ااڵنی راب���ردو بۆ‬ ‫(كچ‪ ،‬كوڕ)‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه ئاگاداربه‌و خۆت‬ ‫به‌دوربگ���ر‌ه له‌ش���ۆرتی كاوبۆی ره‌نگ‬ ‫شین چونك ‌ه باوی نه‌ماوه‌‪ ،‬و‌ه دڵنیاب ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه زۆرترین ره‌نگی تر تێكه‌اڵو بكه‌یت‬ ‫له‌گه‌ڵیدا تا جوانی هه‌رپارچه‌و به‌جیاو‬ ‫پێك���ه‌و‌ه ده‌ربكه‌وێت‪ ،‬ت���ۆش جوانی‌و‬ ‫قۆزییه‌كه‌ت مه‌ش���اره‌و‌ه ره‌نگ ‌ه كه‌مێك‬ ‫پێویس���تیت به‌ه���اوكاری‌و راوێژكاری‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫ ‪safeen.arif@yahoo.com‬‬ ‫‪Twitter @SafeenArif‬‬

‫م���اوەی دو رۆژه پێش���اندانی فیلمی‬ ‫س���ینەمایی “بێکەس” لەسینەماکانی‬ ‫ش���اری س���لێمانی‌و هەولێر بەردەوامی‬ ‫هەی���ەو لەماوەی تەنیا ئ���ەو دو رۆژەدا‬ ‫لەسلێمانی زیاتر لە‪ 1400‬بلیت فرۆشراوە‪،‬‬ ‫بریارە ئەو فیلمە لەش���اری سلێمانی بۆ‬ ‫ماوەی مانگێک نمایشبکرێت‪.‬‬ ‫فیلمی س���ینەمایی بێکەس لەشەش‬

‫له‌فه‌یسبووکه‌وه‌‬

‫کۆگاکان���ی جلوبەرگ لەمس���اڵدا‬ ‫بەش���ێکی زۆری جلوبەرگەکان���ی‬ ‫کردوە بەرەنگی زەق‌و رەنگاورەنگ‌و‬ ‫کچێکی کڕیاریش دەڵێت " منیش‬ ‫حەزدەک���ەم وەک هاورێکان���م بم‌و‬ ‫پانتۆڵی رەنگاو رەنگ لەپێبکەم"‪.‬‬ ‫رێ���کان محەمەد کە فرۆش���یاری‬ ‫جلوبەرگ���ی ئافرەتانە لەش���اری‬ ‫سلێمانی وتی "سەرجەم جلوبەرگی‬ ‫کۆگاک���ەم ک���ردوە بەرەنگی زەق‬ ‫چونک���ە ئەمس���اڵ مۆدەیەت���ی‌و‬ ‫کچانیش بەلێشاو رویانتێکردوە"‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەی خەریکی فرۆش���تنی‬ ‫پانتۆڵێک���ی ش���ینبو بەکچێک���ی‬ ‫خوێن���دکاری زانک���ۆ بەردەوامبو‬ ‫لەقسەکردن‌و وتی "خەڵک حەزی‬ ‫لەچاولێکەرییەو کە کچێکی هاورێی‬ ‫ئەو رەنگەی لەبەرکرد حەزدەکات‬ ‫ئەویش بیکڕێت"‪.‬‬ ‫کچە خوێندکارێک بەناوی ش���یالن‬ ‫عەلی کە تەمەنی ‪ 20‬ساڵە دەڵێت‬ ‫رەنگ���ی زەق زیات���ر دەتوانێ���ت‬ ‫س���ەرنجراکێش دەریبخات‌و زیاتر‬ ‫رەنگی پەمەیی‌و ش���ین‌و س���ەوز‬ ‫بۆ پانت���ۆڵ لەب���ەردەکات لەگەڵ‬ ‫چاکەتێکی تەنکی رەش‪.‬‬

‫کاوڕ‬ ‫پێویس���ته‌ بڕی���اری‌ یه‌كالك���ه‌ره‌وه‌‬ ‫بده‌ی‌ له‌س���ه‌ر كاره‌كانت‪ ،‬دواخستن ‌‬ ‫ی‬ ‫بڕیاره‌كان���ت زیان���ت پێده‌گه‌یه‌نێت‌و‬ ‫به‌س���ه‌رتا‬ ‫كاره‌كان‬ ‫ئی���ش‌و‬ ‫كۆده‌بێته‌وه‌‪.‬‬

‫گا‬ ‫ی خێزانه‌كه‌ت���ان‬ ‫باش���تروایه‌ ه���اوكار ‌‬ ‫بكه‌ن له‌تێپه‌ڕانی‌ ئه‌ركه‌كانیان چونك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫پێویس���تیان به‌ئێوه‌یه‌‪ .‬له‌وانه‌ی ‌ه بار ‌‬ ‫ی به‌وه‌بێت‬ ‫ته‌ندروس���تیتان پێویس���ت ‌‬ ‫ی پزیشك بكه‌یت‬ ‫سه‌ردان ‌‬

‫دوانه‌‬ ‫خاوه‌ن چه‌ندین بیرۆك���ه‌و داهێنانی‌‪.‬‬ ‫پێویس���ته‌ ئ���ه‌و به‌هره‌مه‌ندیی���ه‌ت‬ ‫ی‬ ‫س���ودبه‌خش بێ���ت ب���ۆ كه‌س���ان ‌‬ ‫ده‌وروب���ه‌رت‪ .‬خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت‬ ‫ی بڕیاری‌ تۆیه‌‪.‬‬ ‫چاوه‌ڕێ ‌‬

‫قرژاڵ‬ ‫ی كه‌سانیترت بریندار‬ ‫به‌قسه‌كانت هه‌ست ‌‬ ‫ده‌كه‌یت په‌یوه‌ندیی��� ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تێكانت‬ ‫به‌ره‌و ش���لۆقبون ده‌ڕوات پێویس���ت ‌ه‬ ‫به‌ئاگابی���ت له‌ه���ه‌ر قس���ه‌یه‌ك ك��� ‌ه‬ ‫ده‌یكه‌یت‪.‬‬

‫شێر‬ ‫ی كاره‌كانت بپارێزیت‪.‬‬ ‫هه‌وڵبده‌ نهێن��� ‌‬ ‫باش���تروایه‌ ئ���ه‌م ماوه‌ی��� ‌ه ب���ۆ چه‌ند‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌رون ‌‬ ‫چركه‌یه‌كیش بێ���ت كۆنترۆڵ ‌‬ ‫خ���ۆت بكه‌ی���ت‌و به‌كاره‌كانته‌و‌ه خۆت‬ ‫سه‌رقاڵ بكه‌یت‪.‬‬

‫کات���ی جیاوازدا لەس���یتی س���ینەمای‬ ‫شاری سلێمانی نەمایش���دەکرێت‪ ،‬ئەو‬ ‫فیلمە لەئێس���تادا لەسینەماکانی شاری‬ ‫هەولێریش نمایش���دەکرێت‪ ،‬پێشتریش‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ی كاره‌كه‌ت‬ ‫ێ كێش��� ‌ه له‌ش���وێن ‌‬ ‫هه‌ن���د ‌‬ ‫بێ���زارت ده‌كات‪ ،‬هه‌وڵبد‌ه هه‌رش���تێك‬ ‫ی لێبه‌دور‬ ‫ی به‌تۆو‌ه نه‌بو خۆت ‌‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی تێدا‬ ‫بگریت‪ .‬چونك ‌ه هیچ قازانجی‌ تۆ ‌‬ ‫نییه‌‪.‬‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫ی زۆر ده‌خه‌یت��� ‌ه‬ ‫كاری‌ الوه‌ك��� ‌‬ ‫ی رۆژان���ه‌ت‪ .‬دوور نیی ‌ه‬ ‫ئیش‌وكاره‌كان��� ‌‬ ‫ئه‌مه‌ش زه‌ره‌رت پێبگه‌یه‌نێت‪ .‬پێویست ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ماوه‌ی���ه‌ك خ���ۆت به‌ئیش���وكاره‌كان ‌‬ ‫خۆته‌و‌ه سه‌رقاڵ بكه‌یت‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫هه‌ندێ���ك كه‌س هه‌ی ‌ه ده‌یانه‌وێت وره‌ت‬ ‫بڕوخێنن له‌هه‌ر ئیشێك كه‌ ده‌یكه‌یت‪،‬‬ ‫به‌اڵم گ���ه‌ر بێت‌و ژیران���ه‌ بڕیار بده‌ن‬ ‫ره‌نگ���ه‌ هیچ ش���تێك كارت تێنه‌كات‌و‬ ‫سه‌ركه‌وتوبیت‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫ی خ���ۆت‬ ‫هه‌وڵب���د‌ه ته‌نه���ا كاره‌كان��� ‌‬ ‫ی كه‌سانیتر‬ ‫بكه‌یت‪ ،‬زۆر خۆت له‌ئیش��� ‌‬ ‫ێ پ���اره‌ت‬ ‫هه‌ڵئه‌قورتێنی���ت‪ ،‬هه‌ن���د ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ست ده‌كه‌وێت به‌اڵم هه‌رزو خه‌رج ‌‬ ‫ده‌كه‌یت‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫ی‬ ‫ی ئارام ده‌ژیت هه‌رچ ‌‬ ‫ئێستا له‌كه‌شێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیش���ت هه‌ی ‌ه بیكه‌یت باش���ه‌ هه‌لێك ‌‬ ‫ی‬ ‫باشه‌ بۆ راپه‌ڕاندنی‌ كاره‌كانت‪ .‬له‌رو ‌‬ ‫سۆزدارییه‌وه‌ خۆشه‌ویسته‌كه‌ت له‌هه‌مو‬ ‫كات زیاتر پێویستی‌ پێته‌‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫كارێكی‌ نوێ‌ دێته‌ پێش���ت هه‌وڵبد‌ه‬ ‫به‌په‌له‌ هه‌مو ش���تێك بكه‌یت‌و پشت‬ ‫به‌خۆت ببه‌سته‌‪ .‬باری‌ ته‌ندروستیت‬ ‫جێگی���ره‌و كێش���ه‌ت بۆ دروس���ت‬ ‫ناكات‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی خێزانه‌كه‌تان بكه‌ن‬ ‫باشتروایه‌ هاوكار ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌تێپه‌ران ئه‌ركه‌كانیان‌‪ .‬له‌وانه‌ی ‌ه بار ‌‬ ‫ی به‌وه‌بێت‬ ‫ته‌ندروس���تیتان پێویس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پزیش���ك بكه‌یت‪ ،‬سه‌ردان ‌‬ ‫سه‌ردان ‌‬ ‫ی ئازیزت ده‌كه‌یت‪.‬‬ ‫كه‌سێك ‌‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪10‬‬

‫‪F‬‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫ئەحۆل پڕفرۆشترینە‬

‫‪ashion‬‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌جل‌و به‌رگ‬ ‫ی ‪" fashion‬سه‌فین عارفی‌" ئاماده‌ی‌ ده‌كات‬ ‫دیزاین ‌هر‌و راوێژكار ‌‬

‫ئێم���ه‌ی ك���ورد په‌ندێكم���ان هه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫ده‌ڵێت (س���اڵ به‌ساڵ خۆزگه‌م به‌پار)‬ ‫به‌اڵم هه‌میش��� ‌ه له‌خۆگۆڕین‌و فاشیۆندا‬ ‫ده‌ڵێی���ن‪" :‬س���اڵ به‌س���اڵ خۆزگه‌مان‬ ‫به‌س���اڵی داهات���و"‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش ته‌نها‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی ك��� ‌ه هه‌میش��� ‌ه الیه‌نیك‬ ‫هه‌بێت ك ‌ه دڵمان خۆشبكات له‌داهاتودا‬ ‫بیركردنه‌وه‌ی ‌ه له‌وه‌ی ك ‌ه ساڵی داهاتو‬ ‫ده‌بێت چۆن بێت؟‬ ‫به‌ه���اری ‪ 2013‬دوای ئه‌و هه‌موو باران‬ ‫بارین���ه‌ زۆره‌ی هه‌رێم���ی كوردس���تان‬ ‫ره‌نگێكی تر له‌خۆی ده‌گرێت ك ‌ه هه‌مو‬ ‫خۆگۆڕین‌و ستایلێكیش به‌ند‌ه به‌ره‌نگی‬ ‫سروش���ته‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌ه پێتانده‌ڵێم زۆرترین‬ ‫ره‌ن���گ به‌كاربێنه‌‌و هه‌وڵب���د‌ه ده‌ربچۆ‬ ‫له‌ره‌نگ���ه‌ تاری���ك‌و مات���ه‌كان به‌ته‌نها‬ ‫چونكه‌ له‌به‌ركردنیان به‌بێ تێكه‌ڵكردنی‬ ‫له‌گه‌ڵ ره‌نگێكی كراوه‌دا مات‌و شاراو‌ه‬ ‫ده‌بینرێی���ت‪ ،‬هه‌وڵب���د‌ه (پرته‌قاڵی‪،‬‬ ‫تركواز‪ ،‬په‌مه‌یی‌و به‌دڵنیاییه‌و‌ه ئاڵتونی‌و‬ ‫زه‌رد)ت بیرنه‌چێت‪ ،‬ك ‌ه ئه‌مان ‌ه هه‌مویان‬

‫ ‪safeen.arif@yahoo.com‬‬ ‫‪Twitter @SafeenArif‬‬

‫سۆران ئۆتۆمبێلی "بەرازیلی" تێدا نەماوە‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حەمەد رابی‬

‫رۆژان���ە ئەو نوکتانەی لەفەیس���بوک‬ ‫بەن���اوی ئەحۆل���ەوە باڵودەکرێنەوە رو‬ ‫لەزیادبون���ن و زیاتری���ن خوێنەری���ان‬ ‫هەیە‌و لەئێستاش���دا چەند زنجیرەیەکی‬ ‫ئەنیمەیش���ن بەناوی ژیانی ئەحۆلەوە‬ ‫بەرهەمهاتون‪.‬‬ ‫لەشاری سلێمانیش ئەو نوکتانە لەچوار‬ ‫بەرگ���دا کراون بەکتێ���ب‌و رۆژانە زیاتر‬ ‫لە‪100‬دانەی لێدەفرۆشرێت‪ ،‬فرۆشیارانی‬ ‫کتێبیش لەبەردەرکی س���ەرای ش���اری‬ ‫س���لێمانی دەڵێ���ن هەریەکەمان رۆژانە‬ ‫‪ 30‬بۆ ‪ 50‬دانە دەفرۆش���ین‪ ،‬کتێبەکان‬ ‫پێکهاتون لەس���ەرجەم ئ���ەو نوکتانەی‬ ‫بەن���اوی ئەحۆلەوە تائێس���تا لەتۆری‬ ‫کۆمەاڵیەتی فەیسبوک باڵوکراونەتەوە‪.‬‬

‫ئا‪ :‬رەوا بورهان‪ ،‬ئاوێنە‬ ‫"ساڵی رابردو کوڕێک ‪21‬ساڵ هات‬ ‫بۆالم‪ ،‬شاڵێکی پوشی کڕی نزیکەی‬ ‫‪600‬هەزاری تێچو‪ ،‬بەاڵم دوای نەورۆز‬ ‫دەیویست بە سەد هەزار بیفرۆشێت‪،‬‬ ‫چونکە ئەو گەنجە پێیوتم ویستبوی‬ ‫رۆژی نەورۆز خۆشەویستەکەی‬ ‫ئەو جالنەی لەبەردا ببینێت"‪،‬‬ ‫حاجی سابیر ئەحمەد‪ ،‬کە خەریکی‬ ‫ئامادەکردنی کاڵشێکی مندااڵن بو بۆ‬ ‫فرۆشتن‪ ،‬دەڵێت لەئێستادا بەشێک‬ ‫لەو کەسانەی جلی کوردی دەکڕن‪،‬‬ ‫ئەگەرچی پارەیەکی زۆری تێدەچێت‪،‬‬ ‫بەاڵم بەشێکیان دەچنە مەزادخانەکەو‬ ‫دەیفرۆشنەوە‪.‬‬

‫چەند ساڵێك پێش ئێستا نەك تەنها‬ ‫لەسۆران بەڵكو لەهەمو كوردستان‬ ‫ئۆتۆمبێلی جۆری بەرازیلی شتێكی‬ ‫باو بوە‪ ،‬بەاڵم ئەوە بۆ ماوەی ساڵێك‬ ‫دەبێت كە ئەو جۆرە ئۆتۆمبێلە‬ ‫لەسۆران باوی نەماوە‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر بتەوێ���ت لەنێ���و ب���ازاری‬ ‫س���ۆران ئۆتۆمبێلێكی جۆری بەرازیلت‬ ‫بەرچاوبكەوێت‪ ،‬ئەوە دەبێت هەفتەیەك‬ ‫هاموشۆی بازار بكەیت تا ئۆتۆمبێلێكی‬ ‫ج���ۆری بەرازیلی دەبینی���ت‪ ،‬ئەویش‬ ‫رەنگە ه���ی دانیش���توانی دەوروبەری‬ ‫س���ۆران بێت‪ ،‬ئەگینا تاكوتەرا نەبێت‬ ‫ئەو ئۆتۆمبێلە لەسۆران نەماون و وەك‬ ‫هاواڵتی���ان ئاماژەی���ان پێكرد زەمەنی‬ ‫بەرازیلی تەنها لەس���ۆران بەسەرچوە‪،‬‬ ‫ئەگینا تائێس���تاش لەشارەكانی دیكە‬ ‫ماوە‪.‬‬ ‫هاواڵتییەك���ی تەم���ەن ‪52‬س���اڵەی‬ ‫وەك س���یروان عوس���مانی دانیشتوی‬ ‫قەزای س���ۆران‪ ،‬كە بۆ ماوەی ‪17‬ساڵ‬ ‫ئۆتۆمبێل���ی ج���ۆری بەرازیلی هەبوە‪،‬‬ ‫لەبارەی نەمانی ئەم جۆرە ئۆتۆمبێلە‬ ‫لەسۆران ئاماژە بەوە دەكات كە ئێستا‬ ‫ئەگەر لەسۆران شوفێرێك ئۆتۆمبێلی‬ ‫بەرازیل���ی پێبێت‪ ،‬ئ���ەوە خەڵك وەك‬ ‫شتێكی عەنتیكە لێی دەڕوانن و رەنگە‬ ‫ه���ەر بۆ یادگاریش و بەیادی جارانەوە‬ ‫خەڵكێ���ك هەبن كە وێن���ەی لەگەڵدا‬ ‫بگرن‪ .‬ئەو هاواڵتییە ئەوەش���ی وت كە‬ ‫پێش���تر ئۆتۆمبێلی بەرازیلی باشترین‬ ‫ئۆتۆمبێل بوەو كەس���انی دەوڵەمەند‬ ‫تەنها ئەو ئۆتۆمبێلیان هەبوەو ئێستاش‬ ‫لەو سۆرانە بەرازیلیت دەست ناكەوێت‪.‬‬ ‫پێشتر لەسۆران و لەهەمو عێراقیش ئەم‬ ‫ج���ۆرە ئۆتۆمبێلە باو بوەو خەڵك زۆر‬ ‫ئارەزوی كڕینی دەكرد‪ .‬وتیش���ی "پێم‬ ‫ناخۆشە كە ئێستا ئەم جۆرە ئۆتۆمبێلە‬

‫کۆگاکان���ی جلوبەرگ لەمس���اڵدا‬ ‫بەش���ێکی زۆری جلوبەرگەکان���ی‬ ‫کردوە بەرەنگی زەق‌و رەنگاورەنگ‌و‬ ‫کچێکی کڕیاریش دەڵێت " منیش‬ ‫حەزدەک���ەم وەک هاورێکان���م بم‌و‬ ‫پانتۆڵی رەنگاو رەنگ لەپێبکەم"‪.‬‬ ‫رێ���کان محەمەد کە فرۆش���یاری‬ ‫جلوبەرگ���ی ئافرەتانە لەش���اری‬ ‫سلێمانی وتی "سەرجەم جلوبەرگی‬ ‫کۆگاک���ەم ک���ردوە بەرەنگی زەق‬ ‫چونک���ە ئەمس���اڵ مۆدەیەت���ی‌و‬ ‫کچانیش بەلێشاو رویانتێکردوە"‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەی خەریکی فرۆش���تنی‬ ‫پانتۆڵێک���ی ش���ینبو بەکچێک���ی‬ ‫خوێن���دکاری زانک���ۆ بەردەوامبو‬ ‫لەقسەکردن‌و وتی "خەڵک حەزی‬ ‫لەچاولێکەرییەو کە کچێکی هاورێی‬ ‫ئەو رەنگەی لەبەرکرد حەزدەکات‬ ‫ئەویش بیکڕێت"‪.‬‬ ‫کچە خوێندکارێک بەناوی ش���یالن‬ ‫عەلی کە تەمەنی ‪ 20‬ساڵە دەڵێت‬ ‫رەنگ���ی زەق زیات���ر دەتوانێ���ت‬ ‫س���ەرنجراکێش دەریبخات‌و زیاتر‬ ‫رەنگی پەمەیی‌و ش���ین‌و س���ەوز‬ ‫بۆ پانت���ۆڵ لەب���ەردەکات لەگەڵ‬ ‫چاکەتێکی تەنکی رەش‪.‬‬

‫کاوڕ‬ ‫پێویس���ته‌ بڕی���اری‌ یه‌كالك���ه‌ره‌وه‌‬ ‫بده‌ی‌ له‌س���ه‌ر كاره‌كانت‪ ،‬دواخستن ‌‬ ‫ی‬ ‫بڕیاره‌كان���ت زیان���ت پێده‌گه‌یه‌نێت‌و‬ ‫به‌س���ه‌رتا‬ ‫كاره‌كان‬ ‫ئی���ش‌و‬ ‫كۆده‌بێته‌وه‌‪.‬‬

‫ ‬ ‫جارێکی تر که‌س سواری ته‌کسی به‌رازیلی نابێت‬ ‫لەس���ۆران باوی نەم���اوە‪ ،‬چونكە من‬ ‫بەبینیی هەس���ت بەخۆش���ی دەكەم و‬ ‫پێمخۆش���ە كاتێك كە بەشەقامەكاندا‬ ‫گوزەردەك���ەم هەمیش���ە بەرچ���اوم‬ ‫بكەون‪ .‬بۆی���ە ئەگەر ڕێ���ك بكەوێت‬ ‫ئ���ەوە بەنیازم هەر بۆ خۆش���ی خۆم‬ ‫بیكڕم"‪ .‬مامۆس���تا ئارام عەبدولعەزیز‪،‬‬ ‫ك���ە پیش���ەی مامۆس���تای ئامادەییە‬ ‫لەس���ۆران‪ ،‬باس لەوە دەكات كە ئەو‬ ‫دەمێكە بەدوای ئ���ەوەدا دەگەڕێت كە‬ ‫ئۆتۆمبێلێكی بەرازیلی خاوێن بكڕێت‪،‬‬ ‫بەاڵم بەگوتەی خۆی زۆر بۆی گەڕاوە‬ ‫لەس���ۆران‪ ،‬بەاڵم دەس���تی نەكەوتوە‪.‬‬ ‫ئەو وتی " دانەیەكیان لەس���ۆران هەیە‬ ‫زۆر خاوێنە‪ ،‬بەاڵم خاوەنەكەی دەڵێت‬ ‫نایفرۆش���م‪ .‬لەس���لێمانیش برادەرێكم‬ ‫پێیوتم كە دانەیەكی زۆر خاوێن هەیەو‬ ‫هی كەس���ێكە كە بیس���ت و دو ساڵە‬ ‫هەیەتی‪ ،‬ب���ەاڵم خاوەنەك���ەی داوای‬

‫گا‬ ‫ی خێزانه‌كه‌ت���ان‬ ‫باش���تروایه‌ ه���اوكار ‌‬ ‫بكه‌ن له‌تێپه‌ڕانی‌ ئه‌ركه‌كانیان چونك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫پێویس���تیان به‌ئێوه‌یه‌‪ .‬له‌وانه‌ی ‌ه بار ‌‬ ‫ی به‌وه‌بێت‬ ‫ته‌ندروس���تیتان پێویس���ت ‌‬ ‫ی پزیشك بكه‌یت‬ ‫سه‌ردان ‌‬

‫‪8‬هەزار دۆالر دەكات"‪ .‬ئەو مامۆستایە‬ ‫وتیش���ی ئەو بۆ ئەوە نایكڕێت كە بەو‬ ‫ئۆتۆمبێل���ە هاموش���ۆ ب���كات‪ ،‬بەڵكو‬ ‫دەیەوێ���ت وەك ش���تێكی مێژویی لێی‬ ‫بڕوانێت و دەیەوێت لەماڵەوە رایگرێت و‬ ‫جارجاریش بەیادی جاران پیاسەیەكی‬ ‫پێبكات‪ .‬لەالیەن خۆش���یەوە هاواڵتی‬ ‫س���ەردار س���لێمان كە كاری كڕین و‬ ‫فرۆشتنی ئۆتۆمبێل دەكات‪ ،‬باس لەوە‬ ‫دەكات كە دوای ساڵی ‪2003‬وردە وردە‬ ‫ئەم جۆرە ئۆتۆمبێلە لەس���ۆران باوی‬ ‫نەما‪ .‬بەاڵم لەگەڵ ئەوەش���دا ئێس���تا‬ ‫بەرازیلی خاوێن نرخ���ی ئۆتۆمبێلێكی‬ ‫مۆدێ���ل ن���وێ دەكات‪ ،‬ب���ە تایب���ەت‬ ‫رەنگی س���پییەكەی‪ .‬وتیشی لەهەمو‬ ‫پێشانگایەكانی سۆران بگەڕێیت مەگەر‬ ‫بەڕێكەوت و چانس ئەگینا ئەم جۆرە‬ ‫ئۆتۆمبێلەت دەست ناكەوێت‪ .‬گەرچی‬ ‫بەئاسانی ئۆتۆمبێلە مۆدێل كۆنەكانی‬

‫دوانه‌‬ ‫خاوه‌ن چه‌ندین بیرۆك���ه‌و داهێنانی‌‪.‬‬ ‫پێویس���ته‌ ئ���ه‌و به‌هره‌مه‌ندیی���ه‌ت‬ ‫ی‬ ‫س���ودبه‌خش بێ���ت ب���ۆ كه‌س���ان ‌‬ ‫ده‌وروب���ه‌رت‪ .‬خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت‬ ‫ی بڕیاری‌ تۆیه‌‪.‬‬ ‫چاوه‌ڕێ ‌‬

‫وەك مازداو ئۆپڵت دەس���تدەكەوێت‪.‬‬ ‫وتیشی " چوار ساڵێك پێش ئێستا ئەو‬ ‫جۆرە ئۆتۆمبێلەت لەسۆران بەئاسانی‬ ‫دەس���ت دەكەوت و خەڵكێكی زۆریش‬ ‫هەیانبو‪ ،‬بەاڵم ئێستا خەڵك نەیماوە"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئاماژەی بەوەش���دا كە ڕەنگە‬ ‫لەسناعەش كەلوپەلیان لەسۆران كەم‬ ‫ببێت‪ ،‬چونكە فیتەرەكانیش كەلوپەلی‬ ‫ئۆتۆمبێلێك ناهێنن كە كڕیاری نەبێت‪.‬‬ ‫وتیش���ی راس���تە ئێس���تا ئەم جۆرە‬ ‫ئۆتۆمبێلە لەس���ۆران ب���اوی نەماوەو‬ ‫دەست ناكەوێت‪ ،‬بەاڵم ئەوەش شتێكی‬ ‫رون���ە ك���ە بڕواناكەم ق���ەت وایلێبێت‬ ‫ك���ە ئەم ج���ۆرە ئۆتۆمبێلە لەعێراق و‬ ‫بەشێكی ش���ارەكانی باوی نەمێنێت‪،‬‬ ‫چونك���ە ئێس���تاش خەڵكێ���ك هەن‬ ‫ئارەزوی لێخوڕینی دەكەن و ش���تێكە‬ ‫ك���ە قەت لەعێراق بەت���ەواوی مۆدێلی‬ ‫بەسەرناچێت‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫ی كه‌سانیترت بریندار‬ ‫به‌قسه‌كانت هه‌ست ‌‬ ‫ده‌كه‌یت په‌یوه‌ندیی��� ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تێكانت‬ ‫به‌ره‌و ش���لۆقبون ده‌ڕوات پێویس���ت ‌ه‬ ‫به‌ئاگابی���ت له‌ه���ه‌ر قس���ه‌یه‌ك ك��� ‌ه‬ ‫ده‌یكه‌یت‪.‬‬

‫لەدو رۆژدا ‪ 1400‬بلیت دەفرۆشرێت‬

‫به‌زمه‌کانی ئه‌حۆل زۆرترین خوێنه‌ری هه‌یه‌ ‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬

‫گەنجان جلی کوردی پێش نەورۆز دەکڕن‌و دواتر دەیفرۆشنەوە‬

‫حاجی س���ابیر ئەحم���ەد‪ ،‬خاوەنی‬ ‫دوکانێک���ە لەس���ابونکەرانی ش���اری‬ ‫سلێمانی‪ ،‬وتیشی لەگەڵ نزیکبونەوەی‬ ‫ن���ەورۆزدا‪ ،‬بازاڕی ئێم���ە دەبوژێتەوە‪،‬‬ ‫لەئێس���تادا رۆژان���ە ‪ 10‬ب���ۆ ‪15‬جوت‬ ‫دەفرۆش���ین‪ ،‬بەاڵم لەرۆژەکانی کۆتایی‬

‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬

‫‪BEKAS‬‬

‫نوکتەکانی کەسایەتی دیاری فەیسبوک‪،‬‬ ‫ئەحۆل دەکرێت بەکتێب‌و رۆژانە زیاتر‬ ‫لەسەد دانەی لێدەفرۆشرێت‪.‬‬

‫به‌هاری ‪..2013‬‬ ‫له‌نێوان ره‌نگ‌و شۆرتدا‬

‫ره‌نگترین ره‌نگی ‪.2013‬‬ ‫دیزاینه‌ری ئه‌مه‌ریكی میكائیل باستیان‬ ‫(‪ )Michael Bastian‬له‌كۆلیكش���نی‬ ‫به‌هاری ‪ 2013‬به‌كۆلیكش���نێكی تێره‌و‌ه‬ ‫ده‌رك���ه‌وت (‪New York Spring‬‬ ‫‪ )2013‬ك��� ‌ه تێیدا ش���ۆرتی به‌نوێترین‬ ‫بڕین دیزاینك���ردو‌ه هه‌ربۆی ‌ه بۆ ‪2013‬‬ ‫یه‌كێ���ك له‌پارچ ‌ه گرنگه‌كان ش���ۆرتی‬ ‫(قوم���اش‌و كاوبۆ) ی ‌ه ك ‌ه ئه‌مس���اڵ‬ ‫به‌دڵنیاییه‌و‌ه زۆرترین ساڵ ده‌بێت ك ‌ه‬ ‫شۆرت ده‌بینرێت له‌هه‌رێمی كوردستان‬ ‫به‌گش���تی له‌چاو س���ااڵنی راب���ردو بۆ‬ ‫(كچ‪ ،‬كوڕ)‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه ئاگاداربه‌و خۆت‬ ‫به‌دوربگ���ر‌ه له‌ش���ۆرتی كاوبۆی ره‌نگ‬ ‫شین چونك ‌ه باوی نه‌ماوه‌‪ ،‬و‌ه دڵنیاب ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه زۆرترین ره‌نگی تر تێكه‌اڵو بكه‌یت‬ ‫له‌گه‌ڵیدا تا جوانی هه‌رپارچه‌و به‌جیاو‬ ‫پێك���ه‌و‌ه ده‌ربكه‌وێت‪ ،‬ت���ۆش جوانی‌و‬ ‫قۆزییه‌كه‌ت مه‌ش���اره‌و‌ه ره‌نگ ‌ه كه‌مێك‬ ‫پێویس���تیت به‌ه���اوكاری‌و راوێژكاری‬ ‫بێت‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫‪11‬‬

‫بەرلەهاتن���ی س���اڵی نوێ���ی کوردیدا‬ ‫(ن���ەورۆز) ‪30‬ب���ۆ ‪ 40‬ج���وت کاڵش‬ ‫دەفرۆشین‪.‬‬ ‫ئەو رەنگانەی کە ئێس���تا هاواڵتیان‬ ‫بۆیان سەرنجراکێشەو بۆ جلی کوردی‬ ‫دەیکڕن‪ ،‬ئەو فرۆشیارە وتی لەرابردودا‬ ‫رەنگی خورمایی دەفرۆش���را‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫خەڵک رەنگی شینکی‌و پوشی دەکڕن‪.‬‬ ‫س���ەبارەت بەنرخی ش���اڵ بۆ جلی‬ ‫کوردی‪ ،‬حاجی س���ابیر وتی "ش���اڵی‬ ‫هەورام���ان هەرزانەو ب���ە ‪ 350‬هەزارە‌و‬ ‫شاڵی رانیەش ‪600‬هەزارە‪ ،‬بەاڵم نرخی‬ ‫ش���اڵی زاخۆ لەملیۆن‌و نیوێک زیاتره‪،‬‬ ‫ئەوەش بەهۆی ئەوەی شەپۆلی وردی‬ ‫تێدایە"‪.‬‬ ‫وتیش���ی بەهۆی دیاریکردنی رۆژی‬ ‫جلی کوردی لەم دوس���اڵەدا لەئێستادا‬ ‫خەڵ���ک زیاتر جلی ک���وردی دەکڕێت‬ ‫بەتایبەت بۆ منداڵەکانیان‪.‬‬ ‫رۆژی ‪ 3/10‬وەک رۆژی لەبەرکردن���ی‬ ‫جل���ی ک���وردی لەالی���ەن پەرلەمانی‬ ‫کوردستانەوە دیاریکراوە‌و ئەمەش وای‬ ‫لەخەڵک کردوە روبکەنە جلی کوردی‪.‬‬

‫ ‬ ‫کاڵش‌و رانگوجۆغه‌ جلوبه‌رگی په‌سه‌ندکراوی نه‌ورۆزو به‌هار‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬

‫م���اوەی دو رۆژه پێش���اندانی فیلمی‬ ‫س���ینەمایی “بێکەس” لەسینەماکانی‬ ‫ش���اری س���لێمانی‌و هەولێر بەردەوامی‬ ‫هەی���ەو لەماوەی تەنیا ئ���ەو دو رۆژەدا‬ ‫لەسلێمانی زیاتر لە‪ 1400‬بلیت فرۆشراوە‪،‬‬ ‫بریارە ئەو فیلمە لەش���اری سلێمانی بۆ‬ ‫ماوەی مانگێک نمایشبکرێت‪.‬‬ ‫فیلمی س���ینەمایی بێکەس لەشەش‬

‫کات���ی جیاوازدا لەس���یتی س���ینەمای‬ ‫شاری سلێمانی نەمایش���دەکرێت‪ ،‬ئەو‬ ‫فیلمە لەئێس���تادا لەسینەماکانی شاری‬ ‫هەولێریش نمایش���دەکرێت‪ ،‬پێشتریش‬ ‫ئەو فیلمە لەواڵتی س���وید نمایشكراو‪،‬‬ ‫لەچەندی���ن ڤیس���تیڤاڵی جیهانیش���دا‬ ‫بەشداری کردوە‪.‬‬ ‫ئەو فیلمە لەدەرهێنانی “کارزان قادر”‬

‫ـەو باس ل���ەدو منداڵی بێدایک و باوک‬ ‫دەکات کە لەس���ەردەمی رژێمی بەعس‬ ‫بەرێکەوت فیلمی “سوپەرمان” دەبینن‪،‬‬ ‫دەیانەوێ���ت بچن بۆ ئەمەری���کا تا ئەو‬ ‫پاڵەوانەی س���ینەما ببینن‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫بێت خەڵک لەدەس���تی ئەو سیستەمە‬ ‫رزگار بکات‌و دایک و باوکی کە بەدەستی‬ ‫ئەوان کوژراون بۆ بگەڕێتەوە‪.‬‬

‫له‌فه‌یسبووکه‌وه‌‬

‫ئه‌مساڵ مۆدەی رەنگی زەقە لەسلێمانی‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ره‌وا بوهان‬

‫شێر‬ ‫ی كاره‌كانت بپارێزیت‪.‬‬ ‫هه‌وڵبده‌ نهێن��� ‌‬ ‫باش���تروایه‌ ئ���ه‌م ماوه‌ی��� ‌ه ب���ۆ چه‌ند‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌رون ‌‬ ‫چركه‌یه‌كیش بێ���ت كۆنترۆڵ ‌‬ ‫خ���ۆت بكه‌ی���ت‌و به‌كاره‌كانته‌و‌ه خۆت‬ ‫سه‌رقاڵ بكه‌یت‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ی كاره‌كه‌ت‬ ‫ێ كێش��� ‌ه له‌ش���وێن ‌‬ ‫هه‌ن���د ‌‬ ‫بێ���زارت ده‌كات‪ ،‬هه‌وڵبد‌ه هه‌رش���تێك‬ ‫ی لێبه‌دور‬ ‫ی به‌تۆو‌ه نه‌بو خۆت ‌‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی تێدا‬ ‫بگریت‪ .‬چونك ‌ه هیچ قازانجی‌ تۆ ‌‬ ‫نییه‌‪.‬‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫ی زۆر ده‌خه‌یت��� ‌ه‬ ‫كاری‌ الوه‌ك��� ‌‬ ‫ی رۆژان���ه‌ت‪ .‬دوور نیی ‌ه‬ ‫ئیش‌وكاره‌كان��� ‌‬ ‫ئه‌مه‌ش زه‌ره‌رت پێبگه‌یه‌نێت‪ .‬پێویست ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ماوه‌ی���ه‌ك خ���ۆت به‌ئیش���وكاره‌كان ‌‬ ‫خۆته‌و‌ه سه‌رقاڵ بكه‌یت‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫هه‌ندێ���ك كه‌س هه‌ی ‌ه ده‌یانه‌وێت وره‌ت‬ ‫بڕوخێنن له‌هه‌ر ئیشێك كه‌ ده‌یكه‌یت‪،‬‬ ‫به‌اڵم گ���ه‌ر بێت‌و ژیران���ه‌ بڕیار بده‌ن‬ ‫ره‌نگ���ه‌ هیچ ش���تێك كارت تێنه‌كات‌و‬ ‫سه‌ركه‌وتوبیت‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫ی خ���ۆت‬ ‫هه‌وڵب���د‌ه ته‌نه���ا كاره‌كان��� ‌‬ ‫ی كه‌سانیتر‬ ‫بكه‌یت‪ ،‬زۆر خۆت له‌ئیش��� ‌‬ ‫ێ پ���اره‌ت‬ ‫هه‌ڵئه‌قورتێنی���ت‪ ،‬هه‌ن���د ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ست ده‌كه‌وێت به‌اڵم هه‌رزو خه‌رج ‌‬ ‫ده‌كه‌یت‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫ی‬ ‫ی ئارام ده‌ژیت هه‌رچ ‌‬ ‫ئێستا له‌كه‌شێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیش���ت هه‌ی ‌ه بیكه‌یت باش���ه‌ هه‌لێك ‌‬ ‫ی‬ ‫باشه‌ بۆ راپه‌ڕاندنی‌ كاره‌كانت‪ .‬له‌رو ‌‬ ‫سۆزدارییه‌وه‌ خۆشه‌ویسته‌كه‌ت له‌هه‌مو‬ ‫كات زیاتر پێویستی‌ پێته‌‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫كارێكی‌ نوێ‌ دێته‌ پێش���ت هه‌وڵبد‌ه‬ ‫به‌په‌له‌ هه‌مو ش���تێك بكه‌یت‌و پشت‬ ‫به‌خۆت ببه‌سته‌‪ .‬باری‌ ته‌ندروستیت‬ ‫جێگی���ره‌و كێش���ه‌ت بۆ دروس���ت‬ ‫ناكات‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی خێزانه‌كه‌تان بكه‌ن‬ ‫باشتروایه‌ هاوكار ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌تێپه‌ران ئه‌ركه‌كانیان‌‪ .‬له‌وانه‌ی ‌ه بار ‌‬ ‫ی به‌وه‌بێت‬ ‫ته‌ندروس���تیتان پێویس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پزیش���ك بكه‌یت‪ ،‬سه‌ردان ‌‬ ‫سه‌ردان ‌‬ ‫ی ئازیزت ده‌كه‌یت‪.‬‬ ‫كه‌سێك ‌‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫عیماد ئه‌حمه‌د راست ده‌كات‬ ‫له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج‬

‫دیموکراسیەت‌و ئیرادەی سیاسی‬ ‫لەسی ساڵی ڕابردوودا ئەدەبیاتێکی زۆر‬ ‫لەس���ەر ڕژێمە سیاس���ییەکانی ناوچەی‬ ‫ڕۆژھەاڵتی ناوەڕاس���ت نووس���راون‪ .‬ئەو‬ ‫ئەدەبیاتە ئەم شێوازە دەسەاڵتدارێتییەکان‬ ‫بە ”دەس���ەاڵتگەر“ ناوب���ردوە‪ ،‬ئەوەی‬ ‫بەئینگلیزی پێیدەگوترێن ئەۆتۆریتاری‪.‬‬ ‫ئەم ڕژێمانە زۆرجار ڕژێمی تاک حیزبی‪،‬‬ ‫ی���ان ڕژێم���ی ”حیزبی قائی���د“‪ ،‬ڕژێمی‬ ‫شۆڕشگێڕو ئایدۆلۆژی‪ ،‬خاوەن ”سەرۆکی‬ ‫پیرۆز“‌و ”نیمچەپیرۆزی“ خاوەن ”پەیامی‬ ‫مێژوویین“‪ .‬ئەم جۆرە دەس���ەاڵتدارێتییە‬ ‫خاوەنی گوتارێک���ی نەتەوەیی پەڕگیرە‪،‬‬ ‫میدیایەک���ی کۆنترۆڵکراو ئ���ەم گوتارەو‬ ‫پڕۆپاگەن���دەی تر بەپێ���ی ھەلومەرجە‬ ‫جیاوازەکان باڵودەکاتەوە‪ .‬ئەم ڕژێمانە سڵ‬ ‫لەوە ناکەنەوە توندوتیژ بن‪ ،‬زۆرجاریش‬ ‫خاوەنی لەشکرێک ئاس���ایش‌و پۆلیسی‬ ‫نھێنی‌و پۆلیس���ی ئاش���کران‪ ،‬میلیشیاو‬ ‫ھێ���زی تایبەتیان ھەی���ە‪ ،‬کۆمەڵگایەکی‬ ‫مەدەن���ی کۆنت���رۆڵ‌و ئاراس���تەکراو‬ ‫دروس���تدەکەن‌و گەش���ە بەگوتارێکیش‬ ‫ئەدەن واینیش���انئەدات دەسەاڵتی ئەوان‬ ‫”ئەبەدی“‌و ”ھەتاھەتا“ییە‪ ،‬تا بتوانن لەم‬ ‫ڕێگایەوە ھەم ڕۆحی بەرگری‌و ھەم ئومێد‬ ‫بەگۆڕان���کاری‌و تازەبوونەوە وێرانبکەن‪،‬‬ ‫ھتد‪ ....‬ئەو بنەما ئابورییەی ئەم جۆرە‬ ‫ڕژێمە بۆ مانەوەی خۆی دروس���تیدەکات‬ ‫ئاکارێک���ی نیمچەمافیای���ی‌و ن���اڕوون‌و‬ ‫داخراوی ھەیە‪ ،‬جارێک ناوی ئابورییەکی‬ ‫سۆسیالیستی‌و جارێک بەشێکە لەئابوری‬ ‫نیولیبرال���ی بەجیھانیب���وو‪ .‬ئەوان���ەی‬ ‫دەس���ەاڵتی سیاس���یان ھەیەو ئەوانەی‬ ‫دەس���ەاڵتی ئابوریان ھەیە زۆرجار یەک‬ ‫گروپ���ن‪ ،‬یان چەن���د گروپێکی بچووک‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم زۆر لەی���ەک نزیکن‪ .‬پرس���یاری‬ ‫سەرەکی ئەو ئەدەبیاتە تیورییە ئەوەبووە‬ ‫چۆن دەکرێت ئەم ڕژێمە دەسەاڵتگەرانە‬ ‫بکرێ���ن بەڕژێم���ی دیموکراس���ی؟ چۆن‬ ‫لەدەسەاڵتگەرییەوە بەرەو دیموکراسیەت‬ ‫بپەڕنەوە؟‬ ‫ئ���ەم تیوران���ە نیش���انیئەدەن ئەم‬ ‫سیستمە دەس���ەاڵتگەرانە دینامیکییەتی‬ ‫سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتی تایبەت بەخۆیان‬ ‫ھەی���ەو دەتوان���ن بەپێ���ی ھەلومەرجی‬ ‫جی���اواز خۆیان بگ���ۆڕن‌و تازەبکەنەوە‪.‬‬ ‫لەباتی بوون بەدیموکراس���ی ڕاستەقینە‪،‬‬ ‫دەتوانن‪ ،‬بب���ن بەدیموکراس���ی درۆزن‪.‬‬ ‫دەزگاو میکانیزمە رەسمی‌و شکڵیەکانی‬ ‫دیموکراسیەت بھێنن‌و بخەنەگەڕ‪ ،‬لەوانە‬ ‫ئەنجامدان���ی ھەڵبژاردن‪ ،‬ب���ەاڵم ھەموو‬ ‫گزی‌و فزی‌و ھەموو فشارێکی سەربازی‌و‬ ‫ناسەربازی‪ ،‬ترس‌و تۆقاندن‌و خڵەتاندان‬ ‫بگرنەبەر‪ ،‬بۆ ئ���ەوەی ڕێ لەجێگۆڕکێی‬ ‫ڕاستەقینەی دەسەاڵت بگرن‪.‬‬ ‫بۆ دیاریکردنی چارەنووسی گواستنەوە‬ ‫بۆ دیموکراس���یەت تیورە سیاسییەکان‬ ‫پێ لەسەر بوونی پێنج ھۆکار دادەگرن‪.‬‬ ‫یەکەمی���ان بریتیی���ە ل���ەو ھۆکارانە کە‬ ‫لە”ئاس���تە بونیادیی���ە گ���ەورەکان“دا‬ ‫ئامادەن‪ ،‬لێرەدا دەگوترێت بۆگەیش���تن‬ ‫بەدیموکراسیەت پێویس���تە کۆمەڵگا بە‬ ‫”ئاستێکی تایبەتی گەشەکردنی ئابوری“‬ ‫گەیش���تبێت‪”،‬کولتوری نەتەوەی���ی“‬ ‫پاڵن���ەرو ھاری���کار بۆ گواس���تنەوە بۆ‬ ‫دیموکراس���یەت دروس���تبووبێت‪” ،‬ھێزی‬ ‫نێودەوڵەت���ی“ ئامادەبێ���ت بەرگ���ری‬ ‫لەدیموکراس���یەت بکات‪ .‬دووھەمیان ئەو‬ ‫ھۆکاران���ەن کە پەیوەندییان بە ”بونیادە‬ ‫ناوەکییەکان“ەوە ھەیە‪ ،‬لەوانەش ”بوونی‬ ‫گروپی کۆمەاڵیەتی“ جیاواز کە ”شوێن‌و‬ ‫جێ“یەک���ی ئابووری���ی پتەویان ھەبێت‌و‬ ‫توانایان بەس���ەر ”گۆڕینی ھاوکێشەکانی‬ ‫دەسەاڵت“دا بش���کێت‪ .‬سێھەم بریتییە‬ ‫لە ”ئاس���تی دەزگایی“‪ ،‬لەوانەش بوونی‬ ‫”ھێزی سیاس���ی“ جیاواز‪ ،‬ش���ێوازێکی‬ ‫گونجاوی ”ڕێکخس���تنی ھێزە چەکدار“‌و‬ ‫”ھێزە ئەمنییەکان“‪ ،‬شێوازی ڕێکخستن‌و‬ ‫بەڕێوەبردنی ”جیھازی ئیداری“ دەوڵەت‪.‬‬ ‫چوارەمی���ان بریتیی���ە ل���ە ”پێکھات���ە‬ ‫جیاوازەکانی“ ڕژێمە بااڵدەستەکە خۆی‪،‬‬ ‫بۆ نموونە بوونی باڵی توندڕەو ناتوندڕەو‬ ‫لەناو ئ���ەو نوخبەیەدا کە بااڵدەس���تە‪،‬‬ ‫بوونی کەس���انێک لەناو ئەو نوخبەیەدا‬ ‫باوەڕی بەگۆڕانکاری‌و گۆڕینی سیستمە‬ ‫دەس���ەاڵتگەرییەکە ھەبێت‪ ،‬لەمەش���دا‬ ‫دابەش���بوونی ئایدیۆلۆژی���ی ڕژێمەک���ە‪،‬‬ ‫ھەڵوێستی لەشکر‪ ،‬بوونی ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫ی���ان نەبوون���ی‪ ،‬فاکت���ەری گرنگ���ن‪.‬‬ ‫پێنجەم ھۆکاری���ش بریتییە لەبوون یان‬

‫بیروڕا‬

‫نەبوونی ”س���ەرکردەی بەدیل“ بۆئەوەی‬ ‫کە لەئێس���تادا س���ەرۆکە‪ .‬لەم شێوازە‬ ‫ئەدەبیاتەدا بونیادنانی دیموکراس���یەت‬ ‫پابەس���تە بەئامادەگی ئەو پێنج ھۆکارە‬ ‫سەرەکییەوە‪.‬‬ ‫لەوەاڵمی ئەو پرس���یارەدا بۆ ھەندێک‬ ‫واڵت دەتوان���ن ببن بەدیموکراس���یەت‌و‬ ‫ھەندێ���ک واڵتی ت���ر ناتوان���ن‪ ،‬ھەندێک‬ ‫نووس���ەر تەنھا باس لەگرنگی فاکتەرە‬ ‫بونیادیی���ە گەورەکان دەکەن‪ ،‬بۆ نموونە‬ ‫تەماش���ای ئ���ەوە دەکەن ئایا ئاس���تی‬ ‫گەش���ەکردنی ئابوری بەرزە یان نا؟ ئایا‬ ‫ئەو واڵتە کولتوری دیموکراسی ھەیە یان‬ ‫ن���ا؟ ئایا ھێ���زی نێودەوڵەتی‌و ناوچەیی‬ ‫بەھێز لەئارادایە پێ لەس���ەر مەسەلەی‬ ‫بەدیموکراسیبوون دابگرێت؟ ئەگەر ئەمانە‬ ‫بوونیان نەبوو ئەوا ناکرێت دیموکراسیەت‬ ‫بونیادبنرێت‪ .‬ئەم شێوازە بیرکردنەوەیە‬ ‫ھەر زوو کەوت���ە ب���ەر ڕەخنەیەک���ی‬ ‫ھەمەالیەنەوە‪ .‬ئەم ڕەخنانە پێ لەس���ەر‬ ‫ئەوە دادەگرن ئەوانەی دیموکراس���ییەت‬ ‫یان دیکتاتۆریەت دروستدەکات بونیادە‬ ‫گ���ەورەو نەبین���راوەکان نی���ن‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ئەو ھێ���زو کەس‌و الیەنان���ەن کە لە ناو‬ ‫ڕەوتێکی مێژوویی‌و سیاسی دیاریکراودا‬ ‫دەژین‪ .‬چەن���دان نموون���ەی ئەزموونی‬ ‫سیاسی ھەیە نیشانیئەدات کۆمەڵگایەک‬ ‫دەتوانێ���ت دەوڵەمەندبێ���ت‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫سیستمە سیاسییەکەی دیکتاتۆری بێت‌و‬ ‫کۆمەڵگایەکی تری���ش ھەژاربێت کەچی‬ ‫سیستمە سیاس���ییەکەی دیموکراسبێت‪.‬‬ ‫یەکەمیان وەک سعودیەو دووھەمیشیان‬ ‫وەک ھیند‪ .‬لەم���ەش بترازێت بوون یان‬ ‫نەبوونی ھێزی جیھان���ی‌و ناوچەیی کە‬ ‫ھاریکاری دروس���تکردنی دیموکراسیەت‬ ‫بکات ئەو کاریگەریی���ە گەورەیەی نییە‬ ‫کە بڕێک لەتیوریستەکان پێیدەبەخشن‪.‬‬ ‫مەس���ەلەی بوون‌و نەبوون���ی ”کولتوری‬ ‫دیموکراسی“ش مەس���ەلەیەکی الوەکی‌و‬ ‫الوازە‪ ،‬چونک���ە بوونی دیموکراس���ییەت‬ ‫پابەس���تی ئەوە نییە ھەر لەس���ەرەتاوە‬ ‫خەڵ���ک‌و کۆمەڵ���گا دیموکراس���بن‌و‬ ‫بەھاکانیان بەھای دیموکراسیانەبن‪ ،‬واتە‬ ‫بوون���ی کولتوری دیموکراس���ی مەرجی‬ ‫دروستبوونی سیستمی دیموکراسی نییە‪.‬‬ ‫بەڵکو پێچەوانەی ئەم گریمانەیە ڕاستە‪،‬‬ ‫واتە سەرەتا سیس���تمە دیموکراسیەکە‬ ‫دروس���تدەبێت‌و دوات���ر ئەو سیس���تمە‬ ‫لەگەش���ەی خۆیدا بەھاو نرخ‌و کولتوری‬ ‫دیموکراس���ی دروس���تدەکات‪ .‬ئەم���ەش‬ ‫پرۆس���ەیەکی درێژخایەن���ەو ئەزموونی‬ ‫دیموکراس���ەت لەخۆرئ���اوا خۆی���دا ئەم‬ ‫ڕاستییەمان نیشانئەدات‪.‬‬ ‫دیدێکی تیوری تر ھەیە لەمەس���ەلەی‬ ‫بونیادنانی دیموکراس���یەتدا پێ لەسەر‬ ‫ئامادەگی پێش���وەختی ھیچ یەکێک لەو‬ ‫ھۆکارانەی س���ەرەوە داناگرێت‪ .‬الی ئەم‬ ‫نووس���ەرانە ئەوەی گرنگە بۆ بونیادنانی‬ ‫دیموکراس���یەت ئامادەگ���ی ”بک���ەری‬ ‫دیموکراس“ە‪ .‬ئەمانە پێ لەس���ەر بوون‌و‬ ‫ئامادەگی ھێ���زو خەڵکانێ���ک دادەگرن‬ ‫بەڕاس���تی بیانەوێت ببن بەدیموکراس‪.‬‬ ‫واتە لەبات���ی پێداگرتن لەس���ەر بوونی‬ ‫”زەمین���ەی بونیادی“ بۆ دروس���تبوونی‬ ‫دیموکراس���یەت‪ ،‬ب���اس لەگرنگی بوونی‬ ‫”بک���ەری دیموکراتخ���واز“ دەکەن‪ .‬بۆیە‬ ‫ل���ەم خوێندنەوەیەدا کەمتر تەماش���ای‬ ‫گەش���ەکردنی ئاب���وری‌و کامڵبوون���ی‬ ‫کولتوری���ی دەکرێ���ت‌و زیات���ر ب���اس‬ ‫لەپێکھاتی نوخبەو گەمەکەرە سیاسی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکان دەکرێت‪ .‬باس لەبوونی‬ ‫”ئیرادەی ھەڵبژاردن“ لەنێوان سیاسەتی‬ ‫دیموکراسانەو نادیموکراسانەدا دەکرێت‪.‬‬ ‫ئ���ەم دیدە گەیش���تن بەدیموکراس���یەت‬ ‫بەکردەی سیاس���ییەوە دەبەس���تێتەوە‪،‬‬ ‫لەشێوازی ئەو ڕێکەوتنانە دەڕواندرێت کە‬ ‫ھێزەکان لەگەڵیەکتردا دروس���تیدەکەن‪،‬‬ ‫ئیرادەی سیاس���ی دیموکراسانە بەگرنگ‬ ‫دەزانێ���ت‪ .‬ئەگەر ئ���ەم فاکتەرانە ھەبن‬ ‫ئەوا گواس���تنەوە بۆ دیموکراس���ییەت‪،‬‬ ‫تەنانەت لەغیابی ھۆکارە بونیادییەکاندا‪،‬‬ ‫مەس���ەلەیەکە دەش���ێت ڕووبدات‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەگەر بکەرە سیاسی‌و کۆمەاڵیەتییەکان‬ ‫دژ بەدروستبوونی دیموکراسیەت بن‌و کار‬ ‫بۆ ڕێگەگرتن لەدیموکراسیەت بکەن‪ ،‬ئەوا‬ ‫بوون‌و نەبوونی فاکت���ەرە بونیادییەکان‬ ‫یارمەتی���دەر نابن‪ .‬ئەمەش ب���ەزۆر مانا‬ ‫بەس���تنەوەی دیموکراس���یەتە بە بوونی‬ ‫ئیرادەیەکی سیاسی دیموکراسەوە‪.‬‬

‫ی‬ ‫ێ بڵێین ئاشت ‌‬ ‫به‌ر له‌هه‌رش���تێك ده‌ب ‌‬ ‫ی كه‌ ئێس���تا وه‌زیری‌ س���امان ‌ه‬ ‫هه‌ورام ‌‬ ‫سروشتییه‌كانه‌‪ ،‬له‌سه‌ر ده‌ستی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫ی دكتۆر به‌رهه‌م‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌سه‌ر ده‌ست ‌‬ ‫س���اڵح هێنرای���ه‌وه‌‪ ،‬نازانم ئ���ه‌و كات ‌ه‬ ‫ێ‬ ‫ی بوو یان ئێس���تا پارتییه‌‪ ،‬ل ‌‬ ‫یه‌كێت��� ‌‬ ‫ده‌زانم ئه‌و وه‌زیر‌ه تائێس���تا رون نیی ‌ه‬ ‫كه‌شتییه‌ك ‌ه به‌ره‌و كوێ‌ ده‌بات‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫ی‬ ‫ده‌زانم ك ‌ه ئه‌گه‌ر ئه‌وس���ا وه‌ك یه‌كێت ‌‬ ‫هاتبێته‌وه‌ كه‌وات ‌ه ئه‌وه‌ یه‌كه‌مین وه‌زیر‌ه‬ ‫له‌نێوان دو هاوپه‌یمانه‌ ستراتیژییه‌كه‌دا‬ ‫ی‬ ‫ی كردوه‌و سه‌نگه‌ر گۆڕكێ ‌‬ ‫په‌یمانشكێن ‌‬ ‫كردوه‌‪.‬‬ ‫عیم���اد ئه‌حمه‌د ل���ه‌وه‌دا كه‌ ده‌ڵێت‬ ‫ی گرێبه‌س���ت‌و‬ ‫ئاگاداری‌ وردو درش���ت ‌‬ ‫ی نه‌وتین‪ ،‬راست‬ ‫ده‌رهێنان‌و فرۆش���تن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ س���ه‌ره‌را ‌‬ ‫ێ هه‌ر ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مانتاره‌كان��� ‌‬ ‫ده‌نگ���ی‌ ن���اڕاز ‌‬ ‫ی تا‬ ‫یه‌كێتی���ش له‌و وه‌زی���ره‌و كاره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌گات ‌ه زۆرێك له‌سه‌ركردایه‌تی‌ كه‌چ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌س���ه‌ر ئاس���تی‌ مه‌كت���ه‌ب سیاس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتی‌‌و ه���ه‌ردو جێگری‌ س���كرتێر ‌‬ ‫ی‬ ‫گشتی‌ ئه‌و حزب ‌ه تائێس���تا نه‌مانبین ‌‬ ‫به‌ڕون‌و راش���كاوی‌ به‌هاوپه‌یمانه‌كه‌یان‬ ‫ی نادات ‌ه ئێم ‌ه‬ ‫بڵێن ئه‌و وه‌زی���ره‌ زانیار ‌‬ ‫ی كاك عیم���اد ئه‌حمه‌د‬ ‫كه‌وات���ه‌ ئه‌و‌ه ‌‬

‫ده‌یڵێت له‌و روانگه‌یه‌و‌ه راسته‌‪.‬‬ ‫ێ كار بۆ‬ ‫هه‌موت���ان بیرتان���ه‌ كات��� ‌‬ ‫ده‌ركردنی‌ نه‌وت له‌شیواش���ۆك ده‌كرا‬ ‫له‌ناو مه‌كته‌ب سیاس���ی‌ پارتیدا هه‌بون‬ ‫نوكته‌یان له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ ده‌رده‌كردو‬ ‫گاڵته‌ی���ان پێده‌ه���ات كه‌چ���ی‌ ئه‌مڕۆ‬ ‫ی‬ ‫پرسی‌ نه‌وت سه‌رله‌به‌ری‌ له‌ژێر ده‌ست ‌‬ ‫پارتیدایه‌‪ ،‬سه‌ره‌رای‌ ئه‌و‌هی‌ ك ‌ه پارتیش‬ ‫ی‬ ‫ی قوڵدایه‌و به‌رده‌وام خۆ ‌‬ ‫له‌قه‌یرانێك��� ‌‬ ‫ی ‪1996‬و‌ه‬ ‫لێده‌بوێ���رێ‌ ‪،‬به‌اڵم له‌س���اڵ ‌‬ ‫پارت���ی‌‌و حزبه‌كانی‌ تریش چیان كردو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و حزبه‌ ته‌واو بو‌ه به‌پرس ‌‬ ‫به‌قازانج ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 2003‬و‌ه پارت ‌‬ ‫نه‌وتیشه‌وه‌ ك ‌ه له‌دوا ‌‬ ‫كاری‌ له‌سه‌ر ده‌كات‪.‬‬ ‫ی ن���ه‌وت‌و‬ ‫ب���ۆ ك���ورد ده‌رهێنان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌نارده‌كردن���ی‌ زۆر پێویس���ته‌ الن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ه‌م ب���ۆ خۆخاوه‌نی‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی هه‌رێمدا‬ ‫له‌گرێبه‌س���ته‌ نه‌وتییه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ڕێو‌ه ده‌چێت هه‌ڵشه‌یی‌‌و په‌له‌پڕوزێ ‌‬ ‫زۆری‌ پێ���وه‌ دی���اره‌‪ ،‬ئاخ���ر راس���ت ‌ه‬ ‫هێنانی‌ ئیكس���ۆن مۆبیل بۆ كوردستان‬ ‫ی هه‌یه‌‪،‬به‌اڵم به‌ته‌نیش���ت‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫بایه‌خ ‌‬ ‫ئه‌وه‌وه‌ ئ���ه‌و هه‌م���و كۆمپانیایه‌ی‌ تر‬ ‫ی‬ ‫ی خاك ‌‬ ‫چی���ن‪ ،‬كه‌به‌ربونه‌ت��� ‌ه وێ���زه‌ ‌‬ ‫كوردس���تان؟ نه‌ده‌كرا ئه‌وان ‌ه هه‌مویان‬ ‫ی‬ ‫به‌لۆكاڵ���ی‌‌و ده‌ره‌كییه‌كانه‌و‌ه له‌رێگ ‌ه ‌‬

‫بیرتانه‌ كاتێ‌ كار‬ ‫بۆ ده‌ركردنی‌ نه‌وت‬ ‫له‌شیواشۆك ده‌كرا‬ ‫له‌ناو مه‌كته‌ب سیاس ‌ی‬ ‫پارتیدا هه‌بون‬ ‫نوكته‌یان له‌سه‌ر ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌رده‌كردو گاڵته‌یان‬ ‫پێده‌هات كه‌چ ‌ی‬ ‫ئه‌مڕۆ پرسی‌ نه‌وت‬ ‫سه‌رله‌به‌ری‌ له‌ژێر‬ ‫ده‌ستی‌ پارتیدایه‌‬ ‫ئیكسۆن مۆبیله‌وه‌ گرێبه‌ستیان له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان كردب���ا‪ ،‬به‌وه‌ش‬ ‫ئ���ه‌و كۆمپانیای��� ‌ه ده‌كه‌وت���ه‌ به‌رده‌م‬ ‫ی زۆرترو رونكاریش زیاتر‬ ‫به‌رپرسیاره‌ت ‌‬

‫ده‌ب���و‪ ،‬من دانی پیاده‌نێ���م له‌و بابه‌ت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫نازان���م‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌و بازن��� ‌ه فراوانه‌ ‌‬ ‫گرێبه‌ست به‌قازانج ناشكێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌وه‌شدا عیماد ئه‌حمه‌د راست ده‌كات‬ ‫ی‬ ‫ی حكوم���ه‌ت هاوكارێك ‌‬ ‫كه‌ س���ه‌رۆك ‌‬ ‫باش���ی‌ ئه‌وه‌‪ ،‬ئێ‌ خۆ خه‌تای‌ ئه‌و نیی ‌ه‬ ‫ی زۆر‬ ‫ی له‌دۆخێك ‌‬ ‫كه‌ له‌حكومه‌تدا یه‌كێت ‌‬ ‫باش���دا نییه‌و نیوه‌ ش���ه‌ریكیش نییه‌‪،‬‬ ‫ی دكتۆر به‌رهه‌میش هه‌ر وابو‪،‬‬ ‫ئه‌م ‌ه كات ‌‬ ‫ی حكومه‌ت بو‪،‬‬ ‫ێ ئه‌و س���ه‌رۆك ‌‬ ‫به‌مه‌رج ‌‬ ‫ی ناوه‌ند‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫خۆ زانیارییه‌كان ال ‌‬ ‫به‌سه‌رجه‌م داتاكانه‌و‌ه هه‌ن ئه‌و‌ه جگ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی خۆی‌ به‌شێك ‌‬ ‫ی وااڵ پرێس كات ‌‬ ‫له‌وه‌ ‌‬ ‫باڵو ك���رده‌وه‌‪ ،‬ئێس���تا ك���ه‌ مه‌كته‌ب‬ ‫ی قسه‌ ناكه‌ن ئه‌و‬ ‫سیاسی‌‌و سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫به‌ته‌نیا گوناهی‌ چییه‌؟‬ ‫ی‬ ‫ی منه‌وه‌ س���ه‌یرو مایه‌ ‌‬ ‫ئه‌و‌هی‌ به‌ال ‌‬ ‫هه‌ڵوه‌س���ته‌ له‌س���ه‌ركردن ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه ل ‌ه‬ ‫ی مه‌كته‌ب‬ ‫نێو یه‌كێتی���دا ده‌ڵێی‌ زۆرب ‌ه ‌‬ ‫سیاس���ییه‌كان بۆ یه‌كتر له‌سه‌نگه‌ردان‬ ‫ده‌نا خێر‌ه هه‌ركه‌س���ێك قسه‌ی ‌ه بكات‬ ‫ی‬ ‫هه‌زارو یه‌ك لێكدانه‌و‌هی‌ بێسه‌رو به‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ ده‌كرێت‌و ئیتر ئه‌و حزبه‌ش له‌نه‌بون ‌‬ ‫ی‬ ‫س���كرتێری‌ گشتیدا به‌جارێ‌ وه‌ك ماڵ ‌‬ ‫فره‌ كوێخای‌ لێهاتوه‌‪.‬‬ ‫ێ ئه‌گ���ه‌ر له‌یه‌كێتی���دا كه‌س‬ ‫ئ���ه‌ر ‌‬ ‫ی سیاسه‌تی‌ نه‌وتی‌ نیی ‌ه ئه‌و‌ه بۆ‬ ‫ئاگادار ‌‬ ‫ی نیشان‬ ‫له‌و پرسه‌دا وه‌ك شه‌ریك خۆ ‌‬ ‫ده‌دات‌و ئیمنكی���ش ده‌ڵێ‌ ش���ه‌ریكه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ێ قسه‌یه‌ك ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ئاگاداریش��� ‌ه بۆ ده‌ب ‌‬ ‫عیم���اد ئه‌حمه‌د خه‌ڵكانێ���ك ته‌نگه‌تاو‬ ‫بكات ئه‌ویش ده‌ڵێت ئاگادارین ‪.‬‬

‫تیرۆری كۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫روداوه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‌و تێكچونی شیرازه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی‬ ‫محه‌مه‌د ره‌ئوف‬ ‫توێژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫ئه‌و كات���ه‌ی ره‌هه‌ندێك له‌ره‌هه‌نده‌كانی‬ ‫ژی���ان له‌كۆمه‌ڵگه‌دا روبه‌روی كێش���ه‌و‬ ‫گرف���ت‌و قه‌یران ده‌بێته‌وه‌ راس���ته‌وخۆ‬ ‫كاریگه‌ری له‌سه‌ر ره‌هه‌نده‌كانی دیكه‌ی‬ ‫ژیان دروست ده‌كات‪ ،‬له‌ئێستادا ژیانی‬ ‫سیاسی‌و ژینگه‌ی سیاسی له‌كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫كوردیدا به‌دۆخێكی ناته‌ندروستدا تێپه‌ڕ‬ ‫ده‌بێت به‌جۆرێك ن ‌ه هێز‌ه سیاسییه‌كان‬ ‫موماره‌س���ه‌یه‌كی ته‌ندروس���ت ده‌كه‌ن‬ ‫ن���ه‌ سیاس���ییه‌كانی ئ���ه‌م واڵت���ه‌ش‬ ‫سیاس���ه‌تێك ده‌كه‌ن كه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫گش���تی كۆمه‌ڵگ���ه‌دا بێ���ت به‌جۆرێك‬ ‫هه‌مو هه‌ن���گاوو ته‌كنیكێكیان له‌پێناو‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن���دی شه‌خس���ی‌و حیزبیدایه‌‪،‬‬ ‫دۆخی بازاڕو ئابوری له‌كوردس���تانیش‬ ‫به‌دۆخێكی ته‌واو شێواوو ناته‌ندروستدا‬ ‫ده‌ڕوات به‌جۆرێك بازاڕو دۆخی ئابوری‬ ‫له‌الیه‌ن به‌رپرس���ان‌و سیاس���ییه‌كانی‬ ‫واڵت���ه‌وه‌ قۆرخكراون‌و سیاس���ییه‌كان‬ ‫له‌پشت هه‌ر جوڵه‌یه‌كی بازاڕه‌وه‌ن‪.‬‬ ‫هه‌م���و ئ���ه‌و دۆخه‌ ناته‌ندروس���ته‌ی‬ ‫له‌بواری سیاسی‌و ئابوری واڵتدا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫كاریگه‌ری راسته‌وخۆو ته‌واوه‌تی له‌سه‌ر‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫ژیانی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و ژینگه‌ ‌‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌ی كوردی دروس���ت ده‌كات‪،‬‬ ‫هه‌مو ئه‌و دیارد‌ه نه‌خوازراوو كاره‌سات ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیانه‌ی ك ‌ه رۆژان ‌ه له‌كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫كوردی���دا روده‌ن‪ ،‬ئاماژه‌گه‌لێكی رونن‬ ‫ب���ۆ ش���پرزه‌یی‌و ش���ێواندنی بونیادی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی كۆمه‌ڵگ���ه‌ی ك���وردی‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تیش له‌مرۆدا روداوی كوش���تن‌و‬ ‫تیرۆری كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سه‌ربڕین‌و دزین‌و‬ ‫هه‌مو ئ���ه‌و روداوه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیانه‌ی ك ‌ه‬ ‫ی كۆمه‌ڵگه‌و‬ ‫به‌رده‌وام‌و له‌گه‌ڵ گه‌شه‌كردن ‌‬ ‫پێشكه‌وتنی ته‌كنه‌لۆژیادا رو له‌زیادبونن‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر به‌ش���ێك له‌هۆكاره‌كان���ی ئه‌و‬ ‫روداوان ‌ه په‌یوه‌ندی به‌هه‌یمه‌نه‌ی خێراو‬ ‫له‌ناكاوی ته‌كنه‌لۆژیاوه‌ بێت كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫گه‌ش���ه‌كردنی كۆمه‌اڵیه‌تیدا هاوته‌ریب‬ ‫ناڕوات‪ ،‬ئه‌وا هۆكار‌ه س���ه‌ره‌كییه‌كه‌ی‬ ‫به‌رهه‌م���ی ئ���ه‌و ژینگ���ه‌ سیاس���یی ‌ه‬ ‫ناته‌ندروس���ته‌ی ‌ه ك��� ‌ه سیاس���ییه‌كان‬ ‫له‌مێ���ژوی ‪ 20‬س���اڵه‌ی حوكمڕانیان���دا‬ ‫به‌رهه‌میانهێن���اوه‌‪ ،‬كه‌ وه‌ك ش���اعیر‌ه‬ ‫ئێرانییه‌كه‌ ده‌ڵێت‪( :‬پێویست ‌ه له‌ته‌نیشت‬ ‫هه‌ر سیاسییه‌كه‌وه‌ دره‌ختێك بڕوێنرێت‬ ‫تا ژینگ���ه‌ی ئه‌و ناوچه‌ی��� ‌ه پاكبێته‌و‌ه‬ ‫) به‌رهه‌م���ی ئ���ه‌و ناعه‌داله‌تیه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگ���ه‌ی كوردیدایه‌و ب���ه‌رده‌وام‬

‫ی‬ ‫رق‌و توڕه‌ی���ی الی هاونیش���تیمانیان ‌‬ ‫دروس���تكردو‌ه هاونیش���تیمانییه‌ك ك ‌ه‬ ‫به‌رده‌وام له‌به‌رامبه‌ر رقه‌كه‌یدا په‌نا بۆ‬ ‫تۆڵه‌كردنه‌وه‌و خاڵیكردنه‌وه‌ی رقه‌كه‌ی‬ ‫ده‌ب���ات‌و كاتێك ده‌س���تی ناگات ‌ه ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی ك ‌ه رقه‌كه‌یان دروستكردوه‌‪،‬‬ ‫له‌كه‌س���انی ترو ش���وێن‌و جێگه‌ی تردا‬ ‫رقه‌كه‌ی خاڵی ده‌كاته‌وه‌‪..‬‬

‫پێویسته‌ له‌ته‌نیشت‬ ‫هه‌ر سیاسییه‌كه‌و‌ه‬ ‫دره‌ختێك بڕوێنرێت‬ ‫تا ژینگه‌ی ئه‌و‬ ‫ناوچه‌ی ‌ه پاكبێته‌وه‌‬ ‫هه‌مو ئه‌و روداوان ‌ه به‌رهه‌می ده‌سه‌اڵتێك ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه به‌ن���اوی سۆس���یالدیموكرات‌و‬ ‫ب���ه‌ره‌ی دیموكرات���ه‌وه‌ كۆاڵنه‌كان���ی‬ ‫پڕكردو‌ه له‌مه‌كته‌ب���ی كۆمه‌اڵیه‌تی ك ‌ه‬ ‫نه‌ك توانای چاره‌س���ه‌ركردنی كێش��� ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی���ان نیی��� ‌ه به‌ڵك���و‬ ‫كێش���ه‌كان قوڵترو كاره‌س���اتباراویتر‬ ‫ده‌ك���ه‌ن ‪ ،‬به‌رهه‌م���ی عه‌قلییه‌ت���ی‬ ‫ده‌سه‌اڵتێكه‌ ك ‌ه ده‌یان فرسه‌خ له‌نییه‌ت‌و‬ ‫موعانات���ی هاونیش���تیمانییه‌وه‌ دوره‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتێك كه‌ له‌به‌رامب���ه‌ر هاواری‬ ‫خۆپیش���انده‌راندا هه‌میش��� ‌ه ده‌ستیان‬ ‫له‌سه‌ر په‌الپیتكه‌ی بیكه‌یسییه‌كانیانه‌و‬ ‫له‌بری راده‌ستكردنی تاوانباران له‌سه‌ر‬ ‫بودج���ه‌ی خه‌لك���ی پاداش���تده‌كرێن‌و‬

‫داڵده‌ده‌رێن‪ ،‬به‌رهه‌می ئه‌و عه‌قلییه‌ته‌ی ‌ه‬ ‫كه‌ له‌بری ئایپادو كۆمپیوته‌رو هاندانی‬ ‫گیانی لێبورده‌یی‌و دیموكراسی ده‌مانچ ‌ه‬ ‫به‌سه‌ر الیه‌نگرانیدا ده‌به‌خشێته‌وه‌و هه‌مو‬ ‫ماڵێك له‌كوردس���تاندا زیاد له‌چه‌كێكی‬ ‫تێدای���ه‌و له‌هه‌مو له‌حزه‌یه‌كدا ئاماده‌یی‬ ‫هه‌ی ‌ه بۆ كوشتن‪ ،‬چونك ‌ه له‌مرۆدا چه‌ك‬ ‫جگ ‌ه له‌كوشتنی ئینسانه‌كان هیچ رۆڵ‌و‬ ‫وه‌زیفه‌یه‌كی تری نییه‌‪ ،‬ره‌نگ ‌ه هیچ كات‬ ‫به‌قه‌د ئه‌مڕۆ بونیادی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی‬ ‫له‌مه‌ترسیدا نه‌بوبێت‪ ،‬ئه‌مرۆ كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫ك���وردی ت���ه‌واو ش���ێواوو ش���پرزه‌ی ‌ه‬ ‫به‌جۆرێك ته‌واوی نه‌ریت‌و ترادس���یۆن ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان له‌ب���ه‌رده‌م هه‌ژمونی‬ ‫ته‌كنه‌لۆجی���ادا گ���ۆڕاوه‌و گۆڕانه‌كه‌ش‬ ‫هێنده‌ی به‌ئاراس���ته‌ی كوشتنی روحی‬ ‫لێبورده‌یی‌و ئاش���تی‌و خۆشه‌ویس���تی‌و‬ ‫گیان���ی ته‌بای���ی‌و پێك���ه‌و‌ه ژیان ‌ه نێو‬ ‫هێن���ده‌ به‌ئاراس���ته‌ی تۆخكردنه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و چه‌مكانه‌ نییه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی واده‌كات‬ ‫هاواڵتیانی له‌بری چه‌كی یاس���ا چه‌كی‬ ‫تۆڵ���ه‌و فیش���ه‌ك به‌كاربێن���ن‪ ،‬خراپی‬ ‫ئ���ه‌و په‌روه‌رده‌یه‌یه‌ ك���ه‌ له‌بری مرۆڤی‬ ‫لێبورده‌و هۆش���یار ب���ه‌رده‌وام مرۆڤی‬ ‫تێك���ده‌رو بێئینتیماو چه‌قۆ وه‌ش���ێن‌و‬ ‫نێرگه‌له‌كێش دروست ده‌كات‪ ،‬هێنده‌ی‬ ‫ش���انازی به‌ده‌مانچه‌ی قه‌دی‌و چه‌قۆی‬ ‫به‌رباخه‌ڵیه‌وه‌ ده‌كات نێو هێند‌ه شانازی‬ ‫به‌قه‌ڵه‌م‌و كتێب‌و ئامێره‌كانی خوێندنه‌و‌ه‬ ‫ناكات‪ ،‬په‌روه‌رده‌یه‌ك ك ‌ه به‌رده‌وام رق‌و‬ ‫قینه‌و روحی تۆڵ��� ‌ه له‌گیانی گه‌نجاندا‬ ‫ده‌چێنێت‪ ،‬هه‌رگیز روحی پێكه‌وه‌ژیان‌و‬ ‫لێبورده‌یی ناچێنێت‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه به‌رده‌وام‬ ‫به‌گژ دیواره‌كانی خوێندنگه‌و شكاندنی‬ ‫ده‌رگاو په‌نجه‌ره‌كان���ی ده‌چێت���ه‌وه‌و‬ ‫ده‌یانش���كێنێت‪ ،‬ئه‌و روداوان ‌ه به‌رهه‌می‬ ‫هه‌مومان ‌ه به‌رهه‌می س���ه‌رۆكێك ‌ه كه‌ وا‬ ‫ده‌زانێت به‌نه‌وت‌و پاره‌و غرور كۆمه‌ڵگ ‌ه‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌و‌ه ده‌پارێزێت‌و ده‌وڵه‌ت بونیاد‬ ‫ده‌نێ���ت‪ ،‬به‌بێ ئ���ه‌وه‌ی بزانێ���ت ك ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵگ ‌ه له‌ناوخۆدا هه‌ره‌سی هێناوه‌و‬ ‫لێكترازانێك���ی مه‌ترس���یداری ناخۆیی‬ ‫هه‌ی ‌ه ك ‌ه زۆر له‌مه‌ترسیه‌ ده‌ره‌كییه‌كان‬ ‫كاریگه‌رتره‌‪.‬‬ ‫ئه‌و روداوان ‌ه به‌رهه‌می ئه‌و سیاسیانه‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه به‌رده‌وام چاویان بڕیوه‌ته‌ ده‌سه‌اڵتی‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬به‌و پێودانگه‌ی ك ‌ه گۆڕینی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی سیاسی سه‌ره‌تای ‌ه بۆ گۆڕینی‬ ‫كۆمه‌ڵگ ‌ه به‌گشتی به‌بێ ئه‌وه‌ی كه‌مێك‬ ‫سه‌ریان ش���ۆڕبكه‌نه‌وه‌و بۆ خواره‌وه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌و بزانن چاكسازی‌و گۆرانكاری‬ ‫له‌تاكه‌و‌ه ده‌س���تپێده‌كات‌و تا تاكه‌كان‬ ‫نه‌گۆڕین ئه‌سته‌مه‌ بتوانرێت ده‌سه‌اڵت‬ ‫بگۆڕدرێ���ت بش���گۆڕدرێت به‌رهه‌م���ی‬ ‫ئ���ه‌و گۆڕانكاریی��� ‌ه خۆی پێویس���تی‬

‫به‌بێ ئه‌وه‌ی‬ ‫به‌خۆمان بزانین‬ ‫هه‌مومان بوین‬ ‫به‌مرۆڤی توندوتیژو‬ ‫مرۆڤی جوێنده‌رو‬ ‫سته‌مكار‬ ‫به‌گۆڕانكاری ده‌بێت‪ ،‬هه‌روه‌ك محه‌مه‌د‬ ‫غه‌زال���ی ده‌ڵێت‪ :‬ئه‌ركی گه‌ور‌ه بریتیی ‌ه‬ ‫له‌گۆڕینی گه‌له‌كان به‌ر له‌حكومه‌ته‌كان‬ ‫چونك ‌ه گۆڕینی حكومه‌ت زۆر ئاسانه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و كاته‌ی گه‌ل گۆڕا حكومه‌ت بۆ خۆی‬ ‫ده‌گۆڕێت‪.‬‬ ‫به‌ب���ێ ئ���ه‌وه‌ی به‌خۆم���ان بزانی���ن‬ ‫هه‌موم���ان بوین به‌مرۆڤ���ی توندوتیژو‬ ‫مرۆڤی جوێنده‌رو سته‌مكار مرۆگه‌لێك‬ ‫ی مان���دو‬ ‫ك���ه‌ ب���ه‌رده‌وام به‌روحێك��� ‌‬ ‫جه‌س���ته‌یه‌كی ش���ه‌ت ‌هك‌و ویژدانێك���ی‬ ‫برینداره‌وه‌ رۆژ به‌رێده‌كات‪ ،‬كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫كوردی ئه‌مڕۆ هێنده‌ی مرۆڤی دڵره‌ق‌و‬ ‫مرۆڤی ماستاوچی‌و بێویژدان دوژمنكار‬ ‫دروس���ت ده‌كات هێن���ده‌ ژینگه‌ی���ه‌ك‬ ‫دروس���تناكات ب���ۆ په‌روه‌رده‌كردن���ی‬ ‫مرۆڤی ته‌ندروس���ت‪ ،‬ئه‌مرۆ روداوه‌كان‪،‬‬ ‫هه‌ڵویس���ته‌كان هه‌موی���ان ئ���اوه‌ژو‬ ‫ده‌بن���ه‌وه‌‪ ،‬مرۆڤه‌ گه‌نده‌ڵه‌كان زۆرترین‬ ‫قس���ه‌ له‌س���ه‌ر گه‌نده‌ڵ���ی ده‌ك���ه‌ن‪،‬‬ ‫ماس���تاوچییه‌كان هه‌میشه‌ بانگه‌شه‌ی‬ ‫دژایه‌ت���ی مرۆڤ��� ‌ه ماس���تاوچییه‌كان‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬به‌رگریكارانی دیموكراس���ی‬ ‫له‌هه‌م���و ك���ه‌س زیاتر موماره‌س���ه‌ی‬ ‫دیكتات���ۆری ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬به‌رگریكاران���ی‬ ‫مافه‌كان���ی ژنان ژنه‌كانی خۆیان كردو‌ه‬ ‫به‌كۆیله‌‪ ،‬حیزب���ه‌ دیموكراته‌كان‪ ،‬جگ ‌ه‬ ‫له‌زمانی چه‌ك هه‌رگی���ز بیر له‌گفتوگۆ‬ ‫ناكه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌كدا ك ‌ه‬ ‫چه‌مكه‌كان هه‌مویان ئاوه‌ژو بوبێتنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌س���ته‌م ‌ه بتوانرێت مرۆڤێكی ئاسایی‌و‬ ‫ته‌ندروست به‌رهه‌مبهێنرێت‪ ،‬ئه‌و ژینگ ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌ش هه‌میش��� ‌ه چاوه‌ڕوانی‬ ‫روداوی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی ترس���ناك‌و‬ ‫كاره‌ساتباراوی لێده‌كرێت‪..‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫‪13‬‬

‫لێدوانه‌كه‌ ‌ی وته‌بێژی‌ حكومه‌ت ‌ی هه‌رێم!‬ ‫►‬

‫ی‬ ‫ی فه‌رمی ‌‬ ‫ی وته‌بێ���ژ ‌‬ ‫س���ه‌فین دزه‌ی��� ‌‬ ‫ی كوردس���تان‪،‬‬ ‫ی هه‌رێم��� ‌‬ ‫حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌تازه‌تری���ن لێدوانی���دا ب���ۆ س���ایت ‌‬ ‫ی ‪2013/2/26‬‬ ‫"خه‌ن���دان" (ك��� ‌ه رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫باڵوكراوه‌ت���ه‌وه‌)‪ ،‬رایگه‌یاندو‌ه "ئازادی ‌‬ ‫ی كوردس���تان‬ ‫راده‌ربڕی���ن له‌هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێم ‌ه له‌زۆر ‌‬ ‫سنوردار نییه‌‪ ،‬گرفته‌كان ‌‬ ‫ئازادییه‌كه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫پاشان ده‌ڵێت‪" :‬پێویس���ت ‌ه ئازادی ‌‬ ‫ئ���ه‌رك‌و مافه‌كان به‌یاس���ا رێكبخرێت‪،‬‬ ‫ی ئێر‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه ئه‌و ئه‌رك‌و‬ ‫گرفته‌كان ‌‬ ‫مافان ‌ه به‌یاس���ا رێكنه‌خ���راوه‌‪ ،‬زۆركات‬ ‫ی خه‌ڵك‬ ‫تانه‌‌و ته‌ش���هیر به‌كه‌س���ایه‌تی ‌‬ ‫ێ دادگا دێت��� ‌ه گۆ‪ ،‬بۆ‬ ‫ده‌كرێ���ت‪ ،‬كات ‌‬ ‫ی نه‌ی���ده‌ن ب���ه‌دادگا‪ ،‬ده‌یكه‌ن‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌هه‌اڵ"‪.‬‬ ‫ئیستێ‌ له‌سه‌ر لێدوانه‌كه‌‬ ‫ی‬ ‫ی فه‌رمی ‌‬ ‫ی وته‌بێ���ژ ‌‬ ‫ئ���ه‌م قس���ان ‌ه ‌‬ ‫ی كوردس���تان‪،‬‬ ‫ی هه‌رێم��� ‌‬ ‫حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی له‌به‌رده‌مدا‬ ‫ی به‌وه‌ی ‌ه ئیستێك ‌‬ ‫پێویست ‌‬ ‫بكه‌ین‪:‬‬ ‫بڕگ ‌هی‌ یه‌كه‌می‌ لێدوانه‌كه‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی یه‌كه‌م ‌‬ ‫ی بڕگ ‌ه ‌‬ ‫سه‌ره‌تا‪ ،‬له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫لێدوانه‌یه‌و‌ه ئیستێك ده‌كه‌م‪ ،‬ك ‌ه به‌ڕێز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راده‌ربڕین له‌هه‌رێم ‌‬ ‫ده‌ڵێت‪" :‬ئازادی ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان س���نوردار نییه‌‪ ،‬گرفته‌كان ‌‬ ‫ئێمه‌ له‌زۆری‌ ئازادییه‌كه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ی بێئ���اگا‬ ‫ێ هاواڵتییه‌ك��� ‌‬ ‫كات��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ب���ه‌رده‌م ئازادی��� ‌‬ ‫له‌هه‌ڕه‌ش���ه‌كان ‌‬ ‫ی كوردس���تان‌و‬ ‫راده‌ربڕی���ن له‌هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی نێو‬ ‫بێئاگا له‌سانس���ۆرو ئاسته‌نگه‌كان ‌‬ ‫ی ژم���ار‌ه (‪)35‬‬ ‫ی رۆژنامه‌گه‌ری ‌‬ ‫یاس���ا ‌‬ ‫ی ‪2007‬و بێئاگا له‌ئاس���ته‌نگ ‌ه‬ ‫ی س���اڵ ‌‬ ‫‌‬ ‫ئه‌منی���ی‌‌و سیاس���ییه‌كان‌و ئابوری���ی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ب���ه‌رده‌م ئازادی ‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌كوردستان‪ ،‬گوێبیست ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوسی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وته‌بێژ ‌‬ ‫ی لێدوانه‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫ئ���ه‌و بڕگ��� ‌ه ‌‬ ‫ێ س���ێ‌‌و دو‬ ‫ی هه‌رێم ده‌بێت‪ ،‬ب ‌‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫بڕوای‌ پێده‌كات‪ ..‬له‌كاتێكدا‪:‬‬ ‫ی كوردس���تانه‌دا‬ ‫ی له‌م هه‌رێم ‌‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راده‌ربڕی���ن‌و ئازادی ‌‬ ‫ی ئازادی ‌‬ ‫ل���ه‌رو ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ییه‌و‌ه هه‌ی���ه‌‪ ،‬جگ���ه‌‪،‬‬ ‫ی دیك��� ‌ه نییه‌‪ .‬با‬ ‫له‌په‌راوێزێك ش���تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ی بۆ به‌رێز وته‌بێژ ‌‬ ‫به‌كورت ‌‬ ‫ی رونبكه‌مه‌وه‌‪:‬‬ ‫هه‌رێم‌و خوێنه‌ران ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تیۆریس���ه‌نه‌كان ‌‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫به‌ش���ێك ‌‬ ‫سیاس���ه‌ت‌و دیموكراس���یی‌‌و هه‌روه‌ها‬ ‫ی‬ ‫ی میدیا‪ ،‬هاوڕان له‌س���ه‌ر ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ب���وار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راده‌ربڕی���ن‌و ئازادی ‌‬ ‫ی ئازادی ‌‬ ‫بنه‌م���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌هه‌ر واڵت‌و سیستمێك ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوسی ‌‬ ‫حوكمڕانیدا‪ ،‬له‌وێو‌ه سه‌رچاو‌ه ناگرێت‬ ‫ك ‌ه تا چه‌ند‌ه رۆژنامه‌نوسان‌و نوسه‌ران‬ ‫ی میدی���او‌ه‬ ‫ده‌توان���ن له‌ناوه‌نده‌كان��� ‌‬ ‫ره‌خن��� ‌ه بگرن‌و قس��� ‌ه بك���ه‌ن‌و وتارو‬ ‫ی باڵوبكه‌ن���ه‌و‌ه (هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫زانیاری��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م ره‌خنه‌گرتن‌و قس���ه‌كردن‌و ئازادی ‌‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی ‌ه له‌كوردستان‪ ،‬سنورداره‌و‬ ‫ێ جاری���ش ده‌س���توه‌ردان بۆ‬ ‫هه‌ن���د ‌‬ ‫ی هه‌بوه‌و‬ ‫ی قورس��� ‌‬ ‫تابۆكراوه‌كان‪ ،‬باج ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بنه‌ڕه‌تی ‌‬ ‫هه‌ی���ه‌)‪ ،‬به‌ڵك���و بنه‌م���ا ‌‬ ‫ی باڵوكردن���ه‌وه‌و راده‌ربڕی���ن‪،‬‬ ‫ئازادی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌وێو‌ه سه‌رچاو‌ه ده‌گرێت ك ‌ه به‌یاسا ‌‬ ‫ی ده‌ستڕاگه‌یشتن‬ ‫"مافیزانین"‪ ،‬یان "ماف ‌‬ ‫ی زانیاری���ی‌" فه‌راهه‌م‬ ‫به‌س���ه‌رچاوه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ بون ‌‬ ‫كرابێ���ت‪ ،‬وات��� ‌ه بێمانای��� ‌ه ب��� ‌‬ ‫ی مافیزانین‌و ده‌ستڕاگه‌یش���تن‬ ‫یاس���ا ‌‬ ‫ی زانیاری���ی‌‪ ،‬قس��� ‌ه‬ ‫به‌س���ه‌رچاوه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باڵوكردنه‌وه‌و ئازادی ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئازادی ‌‬ ‫راده‌ربڕین بكرێـ���ت‪ ،‬له‌كاتێكدا ده‌یان‬ ‫ی جیهانیدا‪ ،‬ئه‌و‬ ‫س���اڵ ‌ه له‌ده‌یان واڵت��� ‌‬ ‫ماف��� ‌ه به‌یاس���ا زامنك���راوه‌‌و ئه‌وه‌یش‬ ‫ی‬ ‫وایكردو‌ه میدیا بتوانێت‪ ،‬له‌به‌ش���ێك ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و واڵتانه‌دا (له‌س���ه‌رویانه‌و‌ه‬ ‫زۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی واڵتان ‌‬ ‫ئه‌مری���كاو بریتانیاو زۆرب��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌پته‌وكردن��� ‌‬ ‫ئه‌وروپ���ا) به‌ش���دار ‌‬ ‫ی دیموكراس���یدا بكات‌و ئه‌م‬ ‫سیس���تم ‌‬ ‫ی ل���ه‌و‬ ‫به‌ش���داریكردنه‌یش‪ ،‬به‌تایبه‌ت��� ‌‬ ‫واڵتانه‌دای ‌ه ك ‌ه ده‌قاوده‌ق ئه‌و یاسایان ‌ه‬ ‫جێبه‌جێده‌كرێ���ن‌و له‌ناوه‌ڕۆكیش���دا‬ ‫ی باڵوكردنه‌وه‌یان كردو‌ه‬ ‫ی ئازادی��� ‌‬ ‫زامن ‌‬ ‫ی كۆتوبه‌ندگه‌لێ‌‪،‬‬ ‫ێ دروس���تكردن ‌‬ ‫(ب��� ‌‬ ‫ی "روناكیی‌‪-‬‬ ‫وه‌ك له‌پ���ڕۆژ‌ه یاس���اك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی رابردو ‌‬ ‫ی ماو‌ه ‌‬ ‫مافیزانین" ‌‬ ‫كوردستاندا بینیمان)‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئازادی ‌‬ ‫ی زامنكه‌ر ‌‬ ‫ی دیك��� ‌ه ‌‬ ‫خاڵێك ‌‬ ‫راده‌ربڕین‪ ،‬له‌و یاس���ایانه‌و‌ه سه‌رچاو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌گرێ���ت‪ ،‬ك ‌ه تایبه‌تن به‌رێكخس���تن ‌‬ ‫كاری‌ میدیایی‌‌و رۆژنامه‌نوسیی‌‪..‬‬ ‫ی ‪ 21‬ساڵ‬ ‫ی له‌كوردستان‌و دوا ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی نییه‌‪،‬‬ ‫ی ك���ورد بون ‌‬ ‫له‌حوكمڕانیكردن��� ‌‬

‫ی تایبه‌ت به‌راگه‌یاندن ‌ه (وات ‌ه‬ ‫یاس���ایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوه‌نده‌كان ‌‬ ‫ی كۆ ‌‬ ‫ی رێكخس���تن ‌‬ ‫یاسا ‌‬ ‫میدی���ا به‌ته‌له‌فزیۆن‌و ئێزگه‌یش���ه‌وه‌)‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی میدیا ‌‬ ‫ێ ناوه‌ندێك ‌‬ ‫هه‌روه‌كچۆن كات��� ‌‬ ‫بینراو‪ ،‬یان بیس���تراو ل���ه‌م هه‌رێمه‌دا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫زانیارییه‌ك باڵوبكات���ه‌وه‌‪ ،‬یان رایه‌ك ‌‬ ‫تێ���دا بخرێـت ‌ه رو‪ ،‬ئه‌وكات س���كااڵكه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی سزادان ‌‬ ‫ده‌توانێت‪ ،‬پاڵپشت به‌یاسا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 433‬و ‪‌ 434‬‬ ‫عیراقی���ی‌‌و به‌نده‌كان��� ‌‬ ‫یاس���اكه‌‪ ،‬ك ‌ه تایبه‌تن ب ‌ه "ناوزڕاندن"‌و ‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫"سوكایه‌تیپێكردن"‪ ،‬سكااڵ له‌دژ ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس‪ ،‬یان ئه‌و نوسه‌ر‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫كه‌ناڵه‌كه‌ی���ش تۆمارب���كات‪ ،‬ك��� ‌ه ئه‌و‬ ‫ه���ه‌واڵ‌و بیروڕایانه‌یان باڵوكردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و دو به‌ند‌ه ‌‬ ‫له‌كاتێك���دا‪ ،‬به‌گوێر‌ه ‌‬ ‫ی عیراقی���ی‌‪ ،‬دادوه‌ر‬ ‫ی س���زادان ‌‬ ‫یاس���ا ‌‬ ‫ی بكه‌ره‌ك ‌ه‬ ‫ی ئاوه‌اڵی ‌ه بۆ سزادان ‌‬ ‫ده‌س���ت ‌‬ ‫(چ رۆژنامه‌ن���وس‪ ،‬ی���ان نوس���ه‌ره‌ك ‌ه‬ ‫ی پێنج‬ ‫ی بۆ ماو‌ه ‌‬ ‫بێ���ت) به‌زیندانیكردن ‌‬ ‫ی ك ‌ه زانیاریی‌‌و‬ ‫ی ئه‌وه‌یش ‌‬ ‫ساڵ‌و‪ ،‬به‌هۆ ‌‬ ‫ی میدیاییه‌و‌ه‬ ‫ره‌خن���ه‌كان له‌ناوه‌ندێك��� ‌‬ ‫ی هه‌مان‬ ‫باڵوكراونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وكات به‌پێ ‌‬ ‫ئه‌و دو به‌ند‌ه یاساییه‌‪ ،‬ده‌بێت ‌ه (چرف‬ ‫ی ئاوه‌اڵ ده‌بێت؛‬ ‫مشدد)و دادوه‌ر ده‌ست ‌‬ ‫ی د‌ه س���اڵ زیندانیكردن‬ ‫تاك���و م���او‌ه ‌‬ ‫به‌سه‌ر بكه‌ره‌كه‌دا بسه‌پێنێ‌!‬ ‫ی‬ ‫بۆی���ه‌‪ ،‬ده‌پرس���م‪ :‬ئای���ا وته‌بێ���ژ ‌‬ ‫ی كوردس���تان‪ ،‬له‌و‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رده‌م ئازادی ‌‬ ‫هه‌ڕه‌ش��� ‌ه یاس���ایی ‌ه ‌‬ ‫ی باڵوكردنه‌و‌ه‬ ‫رۆژنامه‌نوس���یی‌‌و ئازادی ‌‬ ‫له‌كوردستان تێگه‌یش���توه‌‪ ،‬واده‌ڵێت‪:‬‬ ‫ی كوردستان‬ ‫ی راده‌ربڕین له‌هه‌رێم ‌‬ ‫"ئازادی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێم ‌ه له‌زۆر ‌‬ ‫سنوردار نییه‌‪ ،‬گرفته‌كان ‌‬ ‫ئازادییه‌كه‌یه‌"؟!‬ ‫ی به‌رده‌م‬ ‫ی ئاس���ته‌نگ ‌‬ ‫ی دیك ‌ه ‌‬ ‫خاڵێك ‌‬ ‫ی باڵوكردن���ه‌وه‌و راده‌ربری���ن‬ ‫ئازادی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌كوردس���تان‪ ،‬خه‌وش‌و ئاسته‌نگه‌كان ‌‬ ‫ی ژمار‌ه‬ ‫ی رۆژنامه‌گه‌ری��� ‌‬ ‫نێ���و یاس���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارله‌مان��� ‌‬ ‫ی ‪‌ 2007‬‬ ‫ی س���اڵ ‌‬ ‫(‪‌ )35‬‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تان ‌ه (ك ‌ه له‌راس���تیدا س���اڵ ‌‬ ‫ی كوردستانه‌و‌ه‬ ‫‪ 2008‬له‌الیه‌ن په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی بڕیاربو‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ده‌رچو‪ ،‬ئه‌مه‌یش دوا ‌‬ ‫ێ خه‌وشه‌و‌ه‬ ‫له‌س���اڵی‌‪2007‬دا‪ ،‬به‌كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ربكرێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم دواتر به‌فش���ار ‌‬ ‫ێ له‌رۆژنامه‌نوس���ان‪ ،‬ئه‌وكات ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵ��� ‌‬ ‫ی بۆ په‌رله‌مان‬ ‫ی هه‌رێم یاساك ‌ه ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌ڕان���ده‌وه‌و دوات���ر دانیش���تنه‌كان ‌‬ ‫ی ده‌ستیانپێكرده‌وه‌و‬ ‫په‌رله‌مان له‌سه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیكه‌‪ ،‬یاس���اك ‌ه ره‌وان ‌ه ‌‬ ‫ب���ۆ جارێك ‌‬ ‫ی هه‌رێم كرایه‌وه‌و ئه‌مانه‌یش‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌س���اڵ ‌‬ ‫وایانكرد یاس���اك ‌ه به‌كرده‌ی ‌‬ ‫‪2008‬دا ده‌ربچێت‪.)..‬‬ ‫ی چه‌ندین جار به‌ند‌ه‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫سه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫ی ئه‌م یاسای ‌ه پێشێلكراون‌و‬ ‫جیاجیاكان ‌‬ ‫ی كوردس���تانیش‪،‬‬ ‫ته‌نان���ه‌ت په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی ئ���ه‌م یاس���ایه‌یه‌‪ ،‬چه‌ند‬ ‫ك��� ‌ه خاوه‌ن ‌‬ ‫ی ئ���ه‌م‬ ‫ی جیاجی���ا ‌‬ ‫جارێ���ك به‌ن���د ‌‬ ‫ی پێش���یلكردوه‌‪ ،‬ك ‌ه له‌یه‌كێك‬ ‫یاسای ‌ه ‌‬ ‫له‌به‌نده‌كانیدا‪ ،‬جه‌خت كراوه‌ته‌و‌ه له‌سه‌ر‬ ‫ی رۆژنامه‌نوسان‬ ‫ی ئاماده‌بون ‌‬ ‫"پێویستی ‌‬ ‫ی په‌یوه‌ندیی���ان‬ ‫ل���ه‌و چاالكییان��� ‌ه ‌‬ ‫به‌پیش���ه‌كانیانه‌و‌ه هه‌یه‌"‪ ،‬به‌اڵم چه‌ند‬ ‫ی كوردس���تان‌و‬ ‫جارێك‪ ،‬ئه‌م په‌رله‌مان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی دیك��� ‌ه ‌‬ ‫دامه‌زراوه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێ���م‪ ،‬ك ‌ه به‌رێ���ز س���ه‌فین دزه‌ی ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی حكومه‌ته‌كه‌یه‌‪ ،‬پێش���یل ‌‬ ‫وته‌بێژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاس���ا ‌‬ ‫ی دیك ‌ه ‌‬ ‫به‌نده‌و چه‌ندین به‌ند ‌‬ ‫ناوبراویان كردوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژنامه‌گه‌ری ‌‬ ‫ێ له‌وه‌‪ ،‬هه‌ر له‌م یاسا ‌‬ ‫ب‌‬ ‫ژمار‌ه (‪)35‬ه‌دا‪ ،‬لێش���اوێك كۆتوبه‌ند‬ ‫ی رۆژنامه‌نوسیی‌‌و‬ ‫خراونه‌ت ‌ه سه‌ر ئازادی ‌‬ ‫ی الستیكیی وه‌ك‬ ‫چه‌ندین ده‌س���ته‌واژ‌ه ‌‬ ‫ی گش���تی‌‪ ،‬داب‌و نه‌رێت‪..‬‬ ‫(ئاسایش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ته‌واو ‌‬ ‫ێ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی تێدایه‌‪ ،‬ب ‌‬ ‫هتد) ‌‬ ‫رونكرابنه‌و‌ه مه‌به‌س���ت له‌و ده‌سته‌واژ‌ه‬ ‫الس���تیكییان ‌ه چیی���ه‌و دواج���ار ئ���ه‌و‬ ‫ده‌س���ته‌واژانه‌یش‪ ،‬بونه‌ت ‌ه ئاس���ته‌نگ‬ ‫ی‬ ‫ی باڵوكردنه‌وه‌و ئازادی ‌‬ ‫له‌به‌رده‌م ئازادی ‌‬ ‫راده‌ربڕیندا له‌كوردستان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رده‌م ئازادی ‌‬ ‫ی دیك ‌ه ‌‬ ‫ئاس���ته‌نگ ‌‬ ‫ی له‌كوردس���تان‪ ،‬ل���ه‌و‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ی ‌‬ ‫هه‌ڕه‌ش���انه‌دای ‌ه ك ‌ه جاروب���ار ده‌كرێن ‌ه‬ ‫ێ له‌دامه‌زراو‌ه‬ ‫سه‌ر رۆژنامه‌نوسان‌و هه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫میدیاییه‌كان له‌كوردس���تان‪ ،‬ب ‌‬ ‫ی ته‌واوه‌تییان بۆ بكرێت‌و‬ ‫به‌دواداچون��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڕه‌ش���ه‌كان‪ ،‬راده‌ست ‌‬ ‫ئه‌نجامده‌ران ‌‬ ‫دادگا بكرێن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رده‌م ئازادی ‌‬ ‫ی دیك ‌ه ‌‬ ‫ئاسته‌نگێك ‌‬ ‫ی له‌كوردستان‪ ،‬له‌وه‌دایه‌‪:‬‬ ‫رۆژنامه‌نوسی ‌‬ ‫ێ دادوه‌ره‌و‌ه‬ ‫جاروب���ار له‌الیه‌ن هه‌ن���د ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌كوردس���تان‪ ،‬مامه‌ڵ ‌ه له‌گه‌ڵ یاس���ا ‌‬ ‫ی ژمار‌ه (‪)35‬دا ناكرێت‪،‬‬ ‫رۆژنامه‌گه‌ری��� ‌‬

‫ی‬ ‫ی عیراقی ‌‬ ‫ی سزادان ‌‬ ‫ی یاسا ‌‬ ‫به‌ڵكو به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ ،1969‬به‌شێك ‌‬ ‫ی س���اڵ ‌‬ ‫ژمار‌ه ‪‌ 111‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و س���كااڵیان ‌ه ده‌بینرێ���ن‪ ،‬ك ‌ه له‌دژ ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوسان‌و نوس���ه‌ران‌و دامه‌زراو‌ه‬ ‫میدیاییه‌كان تۆماركراون!‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌یش���دا‪ ،‬ك���ه‌م نین ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی له‌سه‌ر ئازادی ‌‬ ‫نوسه‌رو رۆژنامه‌نوسان ‌ه ‌‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌و راده‌ربڕین‪ ،‬كوژراون‪ ،‬یان‬ ‫زیندانیك���راون (ك ‌ه خ���ۆم یه‌كێكم له‌و‬ ‫قوربانییانه‌و له‌سه‌ر هه‌واڵێك‪ 34 ،‬رۆژ‬ ‫زیندانیك���راوم)‪ ،‬یان لێیاندراوه‌‪ ،‬یاخود‬ ‫س���وكایه‌تییان پێك���راوه‌‪ ،‬هه‌روه‌كچۆن‬ ‫ی‬ ‫راپۆرت��� ‌ه نێوده‌وڵه‌تیی‌‌و ناوخۆییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫تایب���ه‌ت به‌مافه‌كان به‌گش���تی‌‌و ماف ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ان به‌تایبه‌تی‌‪ ،‬جه‌ختیان‬ ‫له‌س���ه‌ر كردوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ك��� ‌ه دواینیان‬ ‫ی "هیومان رایتس‬ ‫ی رێكخراو ‌‬ ‫راپۆرته‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ی فه‌رمی ‌‬ ‫وۆچ"ه‌‪ ،‬ك ‌ه وته‌بێژ ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و‬ ‫ی دیك��� ‌ه ‌‬ ‫هه‌رێ���م‪ ،‬له‌به‌ش���ێك ‌‬ ‫ی‬ ‫لێدوان ‌ه رۆژنامه‌نوس���ییه‌یدا‪ ،‬ره‌خن ‌ه ‌‬ ‫لێده‌گرێ���ت! له‌كاتێكدا ئ���ه‌و راپۆرته‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی پیشه‌یی‌‌و بێالیه‌ن ‌‬ ‫له‌الیه‌ن رێكخراوێك ‌‬ ‫ئه‌مریكیی���ه‌و‌ه تۆمارك���راوه‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫ی ئه‌و رێكخراوه‌دا‪،‬‬ ‫ی دیك ‌ه ‌‬ ‫له‌راپۆرته‌كان ‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكای���ش‬ ‫ی‬ ‫پێش���ێلكارییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژنامه‌نوس���ی ‌‬ ‫به‌رانب���ه‌ر به‌ئازادی ‌‬ ‫باڵوكراونه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا زیاد له‌‪100‬‬ ‫س���اڵه‌‪ ،‬میدی���ا له‌ئه‌مه‌ری���كادا بوه‌ت ‌ه‬ ‫ی چواره‌م"‪.‬‬ ‫"ده‌سه‌اڵت ‌‬

‫►‬

‫مه‌م بورهان قانع‬

‫ی‬ ‫میدیای‌ كوردیی‌؛ له‌به‌رده‌م هه‌ڕه‌ش ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خێڵه‌كیی‌‌و داخرانی‌ به‌شێك ‌‬ ‫بونیاد ‌‬ ‫زۆری‌ كاره‌كته‌ره‌كانی‌ كۆمه‌ڵگ ‌هی‌ ئێمه‌دایه‌‬

‫ی‬ ‫ئه‌و‌هی‌ له‌م هه‌رێم ‌‬ ‫كوردستانه‌دا‬ ‫ی‬ ‫له‌بواری‌ ئازادی ‌‬ ‫راده‌ربڕین‌و‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌دا‬ ‫ده‌گوزه‌رێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ئازادیی ‌ه زۆره‌‪،‬‬ ‫یان ئه‌و ئازادیی ‌ه‬ ‫ره‌هایه‌ نییه‌؛‬ ‫ی‬ ‫كه‌ وته‌بێژه‌ك ‌ه ‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫جه‌ختی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‬ ‫به‌كورتی‌‪:‬‬ ‫ی كوردس���تانه‌دا‬ ‫ی له‌م هه‌رێم ‌‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی راده‌ربڕی���ن‌و‬ ‫ی ئازادی��� ‌‬ ‫له‌ب���وار ‌‬ ‫باڵوكردن���ه‌وه‌دا ده‌گوزه‌رێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌و‬ ‫ئازادیی ‌ه زۆره‌‪ ،‬یان ئه‌و ئازادیی ‌ه ره‌های ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫نیی���ه‌؛ ك��� ‌ه وته‌بێژه‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫ی له‌س���ه‌ر ده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌رێ���م جه‌خت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئازادی ‌‬ ‫به‌ڵك���و ته‌نه���ا په‌راوێزێك��� ‌‬ ‫راده‌ربڕین‌و رۆژنامه‌نوس���ییمان هه‌یه‌و‬ ‫ی ئه‌و په‌راوێزه‌و‬ ‫له‌به‌رانبه‌ریشداو به‌هۆ ‌‬ ‫ی زانیارییه‌ك‪،‬‬ ‫ی باڵوكردن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌ه���ۆ ‌‬ ‫ی ره‌خنه‌گرانه‌وه‌‪ ،‬كه‌م نین‬ ‫یان رایه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باج ‌‬ ‫ئه‌و نوس���ه‌رو رۆژنامه‌نوس���ان ‌ه ‌‬ ‫قورس���یان داوه‌و دواج���ار نه‌توانراو‌ه‬ ‫ی باجه‌كانیان بكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫قه‌ره‌بو ‌‬ ‫بڕگ ‌هی‌ دوه‌می‌ لێدوانه‌ك ‌ه‬ ‫ی لێدوانه‌كه‌ی���دا‪،‬‬ ‫ی دوات���ر ‌‬ ‫له‌بڕگ��� ‌ه ‌‬ ‫ی هه‌رێم‪،‬‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ی فه‌رمی��� ‌‬ ‫وته‌بێ���ژ ‌‬ ‫ی ئه‌رك‌و‬ ‫ده‌ڵێت‪" :‬پێویس���ت ‌ه ئازادی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫مافه‌كان به‌یاسا رێكبخرێت‪ ،‬گرفته‌كان ‌‬ ‫ئێ���ر‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه ئه‌و ئ���ه‌رك‌و مافان ‌ه‬ ‫به‌یاس���ا رێكنه‌خ���راوه‌‪ ،‬زۆر كات تانه‌‌و‬ ‫ی خه‌ڵك ده‌كرێت‪،‬‬ ‫ته‌شهیر به‌كه‌سایه‌تی ‌‬ ‫ی نه‌یده‌ن‬ ‫ێ دادگا دێت ‌ه گۆ‪ ،‬بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫كات ‌‬ ‫به‌دادگا‪ ،‬ده‌یكه‌ن به‌هه‌اڵ"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ێ وته‌بێ���ژ ‌‬ ‫پێده‌چ��� ‌‬

‫ی ل���ه‌و‌ه نه‌بێت ك ‌ه له‌نێو‬ ‫هه‌رێ���م‪ ،‬ئاگا ‌‬ ‫ی ژمار‌ه (‪)35‬دا‪،‬‬ ‫ی رۆژنامه‌گه‌ری ‌‬ ‫یاس���ا ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌نوس���ان‬ ‫ێ ئه‌رك‌و ماف ‌‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫دیاریك���راون‪ ،‬ب���ه‌اڵم نه‌دام���ه‌زراو‌ه‬ ‫میدیایی���ه‌كان‌و نه‌حكومه‌تیش پێیانه‌و‌ه‬ ‫پابه‌ن���د ده‌ب���ن‪ ،‬به‌ڵكو زۆرج���ار ئه‌و‬ ‫ی رۆژنامه‌نوسان به‌هێند‬ ‫ماف‌و ئه‌ركان ‌ه ‌‬ ‫وه‌رناگیرێن‌و بگر‌ه پێشێلیش ده‌كرێن‌و‬ ‫ی كوردس���تان‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌بر ‌‬ ‫به‌دواداچونی���ان ب���ۆ ب���كات‪ ،‬جاروبار‬ ‫ی ماف‌و‬ ‫ئ���ه‌م په‌رله‌مانه‌یش‪ ،‬پێش���ێل ‌‬ ‫ی كردوه‌و‬ ‫ی رۆژنامه‌نوس���ان ‌‬ ‫ئه‌ركه‌كان��� ‌‬ ‫ده‌یكات‪.‬‬ ‫ی گۆش���ت‬ ‫ده‌مێك ‌ه زانراو‌ه "بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی تێده‌كرێت"‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌گه‌نێ���ت‪ ،‬خوێ��� ‌‬ ‫ی له‌مباره‌یه‌وه‌و‬ ‫به‌نیگه‌رانیی���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی كوردس���تان‌و س���ه‌باره‌ت‬ ‫له‌هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌نوس���ان‬ ‫به‌ئ���ه‌رك‌و مافه‌كان ‌‬ ‫ی بێت‪،‬‬ ‫ێ خوێیه‌ك ‌ه گه‌نی ‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬پێده‌چ ‌‬ ‫هه‌ربۆی ‌ه گۆش���ته‌كه‌یش ب���ه‌ره‌و گه‌نین‬ ‫ده‌چێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مڕۆ ‌‬ ‫ی ره‌وش��� ‌‬ ‫ی له‌ب���ار‌ه ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی له‌كوردس���تان‌و ئ���ه‌و‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ی ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌نوس���ییه‌و‌ه‬ ‫ئازادیی ‌ه "ره‌ها"ی ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌كوردس���تان هه‌ی ‌ه (ك ‌ه وته‌بێژه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی له‌س���ه‌ر‬ ‫ی هه‌رێ���م جه‌خت ‌‬ ‫حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ده‌كات)‪ ،‬ئه‌وه‌ی���ه‌‪ :‬ئ���ه‌و دام���ه‌زراوه‌و‬ ‫ی یاس���ادانان‌و راپه‌ڕاندن‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه په‌یوه‌ندی ‌‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌و یاسایانه‌یش ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌گه‌ریی‌‌و‬ ‫راسته‌وخۆیان به‌یاسا ‌‬ ‫ی‬ ‫داكۆكیكردن له‌میدیا (وه‌ك ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫چواره‌م) هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌وانیش نه‌یانتوانیو‌ه‬ ‫وه‌ك پێویست ئه‌رك‌و به‌رپرسیارێتییان‬ ‫ێ‬ ‫له‌مباره‌یه‌و‌ه راپه‌ڕێنن‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه هه‌ند ‌‬ ‫جار ئه‌و نیگه‌رانیی ‌ه دروس���تده‌بێت؛ ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كوردیی‌‪ ،‬له‌به‌رده‌م هه‌ڕه‌ش��� ‌ه ‌‬ ‫میدیا ‌‬ ‫ی باڵوكردن���ه‌وه‌و هه‌روه‌ه���ا‬ ‫ئازادی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌نیندای���ه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه ‌‬ ‫هه‌ڕه‌ش��� ‌ه ‌‬ ‫ێ ئه‌و خوێیه‌مان نه‌بێت؛ ك ‌ه به‌ر‬ ‫پێده‌چ ‌‬ ‫ی بگرێت‪.‬‬ ‫له‌گه‌نین ‌‬ ‫سه‌ره‌نجام‬ ‫ده‌گه‌ینه‌ ئه‌و بڕوای ‌هی‌‪:‬‬ ‫ی له‌كوردستان‪،‬‬ ‫ی رۆژنامه‌نوسی ‌‬ ‫ ره‌وش ‌‬‫ی یاس���ایی‌‌و‬ ‫له‌ب���ه‌رده‌م هه‌ڕه‌ش��� ‌ه ‌‬ ‫ێ ده‌سته‌واژه‌دایه‌‪،‬‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫الستیكییه‌ت ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌گه‌رییدا‬ ‫ك��� ‌ه له‌نێ���و یاس���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫جێگیرك���راون‌و به‌وه‌ی���ش مانایه‌ك��� ‌‬ ‫ی باڵوكردنه‌وه‌و‬ ‫راس���ته‌قین ‌ه بۆ ئازادی ‌‬ ‫راده‌ربڕین نه‌ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی كوردی���ی‌‌و‬ ‫ی میدی���ا ‌‬ ‫ به‌ش���ێك ‌‬‫ی ئه‌هلیی‌‌و‬ ‫ی نێ���و میدی���ا ‌‬ ‫میدیاكاران��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئۆپۆزیس���ۆن‪ ،‬له‌به‌رده‌م هه‌ڕه‌ش��� ‌ه ‌‬ ‫ئه‌منی���دان‪ ،‬وه‌كچ���ۆن راپۆرت��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی رێكخ���راوه‌كان جه‌خت ‌‬ ‫جیاجیاكان��� ‌‬ ‫له‌سه‌ر ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی كوردی���ی‌؛ له‌ب���ه‌رده‌م‬ ‫ میدی���ا ‌‬‫ی خێڵه‌كی���ی‌‌و‬ ‫ی بونی���اد ‌‬ ‫هه‌ڕه‌ش��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاره‌كته‌ره‌كان ‌‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫ی به‌شێك ‌‬ ‫داخران ‌‬ ‫ی ئێمه‌دایه‌‪ ،‬ك ‌ه یاس���ایش‬ ‫كۆمه‌ڵگ��� ‌ه ‌‬ ‫نه‌یتوانی���و‌ه به‌ر ل���ه‌و داخران ‌ه بگرێت‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ئازادی ‌‬ ‫س���ه‌ره‌نجام به‌زیان بۆ ره‌وش ‌‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌و راده‌ربڕین شكاوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كوردیی‌؛ له‌به‌رده‌م هه‌ڕه‌ش ‌ه ‌‬ ‫ میدیا ‌‬‫ی رۆژنامه‌نوسیدایه‌‪.‬‬ ‫ی ئێتیك ‌‬ ‫ته‌اڵقدان ‌‬ ‫ی كوردی���ی‌؛ له‌ب���ه‌رده‌م‬ ‫ میدی���ا ‌‬‫ی به‌سیاسیبوندایه‌‪ ،‬ك ‌ه ئه‌وه‌یش‬ ‫هه‌ڕه‌ش ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫وایكردو‌ه میدیا له‌ئه‌رك ‌ه پیشه‌ییه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی ببێت ‌ه‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی بكرێت���ه‌وه‌و له‌بر ‌‬ ‫خاڵ ‌‬ ‫ی چواره‌م‪،"Fourth Power -‬‬ ‫"ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی ئه‌و میدیایانه‌‪ ،‬بونه‌ت ‌ه‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫به‌ش���ێك ‌‬ ‫ی حزبیی‌‪ ،‬یان‬ ‫ناوه‌ندێك بۆ پڕوپاگه‌ند ‌‬ ‫ی حسابات"؛ له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫"ته‌سفییه‌كردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جی���اواز له‌خاوه‌ن ‌‬ ‫ك���ه‌س‌و الیه‌نان ‌ه ‌‬ ‫كه‌ناڵه‌ میدیاییه‌كان‪ ،‬بیرده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌و خه‌وشانه‌یش‬ ‫ی به‌شێك ‌‬ ‫بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ریش���ه‌كێش بكرێ���ن‪ ،‬پێویس���تمان‬ ‫ی سیاسیی‌‌و حوكمڕانه‌‪،‬‬ ‫به‌كاره‌كته‌رگه‌لێك ‌‬ ‫ی چواره‌م" و‬ ‫ی "ده‌س���ه‌اڵت ‌‬ ‫ك��� ‌ه له‌به‌ها ‌‬ ‫ی ئه‌و ده‌س���ه‌اڵت ‌ه‬ ‫كاریگه‌ری���ی‌‌و پێگ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بنه‌ماكان ‌‬ ‫له‌چه‌س���پاندن‌و بڕه‌وپێدان ‌‬ ‫ی تێبگه‌ن‪ ،‬ك ‌ه تا‬ ‫راده‌ربڕین‌و دیموكراسی ‌‬ ‫ی ئه‌و كاره‌كته‌ر‌ه‬ ‫ئه‌م ساته‌وه‌خته‌‪ ،‬ژمار‌ه ‌‬ ‫ی له‌م هه‌رێمه‌دا‬ ‫سیاسیی‌‌و حوكمڕانان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ل���ه‌و به‌هایان��� ‌ه تێده‌گ���ه‌ن‪ ،‬له‌ژمار‌ه ‌‬ ‫ی ده‌س���تێك تێپ���ه‌ڕ نابن‪،‬‬ ‫په‌نجه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ی فه‌رمی ‌‬ ‫له‌كاتێكدا وته‌بێژ ‌‬ ‫ی ب���ڕوا به‌خۆبون‌و‬ ‫هه‌رێ���م‪ ،‬به‌وپ���ه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێمه‌وه‌‪ ،‬پێمان ‌‬ ‫ی حكومه‌ت��� ‌‬ ‫به‌ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راده‌ربڕین له‌هه‌رێم ‌‬ ‫ده‌ڵیت‪ :‬ئازادی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستاندا سنوردار نییه‌و‪ ،‬گرفته‌كان ‌‬ ‫ئێمه‌ له‌زۆری‌ ئازادییه‌كه‌دایه‌!‬

‫نائومێدی‌و ئازادی‬ ‫ رێبین هه‌ردی‬ ‫"ته‌نه���ا فه‌لس���ه‌فه‌یه‌ک ک���ه‌ ئه‌توان���ێ‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫نائومێدیدا کارابێت‪ ،‬ئه‌و فه‌لسه‌فه‌یه‌یه‌ که‌‬ ‫هه‌وڵده‌دات‬ ‫هه‌موو ش���تێک له‌دیدی ئازادیه‌وه‌ باس‬ ‫بکات"‬ ‫تیۆدرۆ ئادرنۆ‬ ‫ره‌نگه‌ نائومێدی یه‌کێک له‌سیما دیاره‌کانی‬ ‫جیهانی مۆدێرن به‌گشتی‌و جیهانی ئه‌مڕۆی‬ ‫خۆمان بێت به‌تایبه‌تی‪ .‬له‌هه‌موو الیه‌که‌وه‌‬ ‫به‌نائومێدی ده‌وره‌ دراوین‪ .‬له‌جیهانێکدا که‌‬ ‫رۆژ به‌رۆژ ئامرازه‌کانی کۆنترۆڵ‌و ژماره‌ی‬ ‫سوپاکان‌و ته‌کنه‌لۆجیای چاودێریکردن‌و‬ ‫ده‌زگا هه‌والگریه‌کانی گه‌وره‌ترو به‌هێزترو‬ ‫کارات���ر ئه‌بن‪ ،‬له‌فه‌زایه‌ک���ی ئابوریدا که‌‬ ‫رۆژ به‌رۆژ شانس���ی دۆزینه‌وه‌ی کارێکی‬ ‫شایس���ته‌و ئاسوده‌ ئه‌به‌س���ترێته‌وه‌ به‌و‬ ‫هێزه‌ گه‌ورانه‌وه‌ که‌ ئه‌س���ته‌مه‌ به‌ش���ێک‬ ‫بێ���ت له‌ئه‌ڵقه‌که‌ی���ان‪ ،‬له‌هه‌لومه‌رجێکی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیدا که‌ ش���تێکی تێدا نیه‌ ناوی‬ ‫ئازادی ف���ه‌ردی‌و ژیان���ی تایبه‌تی بێت‌و‬ ‫هێمانوم���او به‌هاکانی گش���ت به‌ته‌واوی‬ ‫روبه‌ری ژیانی فه‌ردی ته‌س���ک ئه‌کاته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌دۆخێک���ی سیاس���ی چه‌قبه‌س���تودا‬ ‫ک���ه‌ بکه‌رانی ب���ه ته‌ونێکی پ���ر نهێنی‬ ‫پارێزراون‌و دور له‌یاریکه‌رانی کۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫بڕیار ئه‌ده‌ن‌و جێبه‌جێی ئه‌که‌ن‌و قازانجی‬ ‫بری���اردان‌و جێبه‌جێکردنه‌که‌ش ئه‌که‌نه‌وه‌‬ ‫به‌سه‌رمایه‌ بۆ به‌رده‌وامیدان به‌ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫مان���ه‌وه‌ی خۆی���ان‪ ،‬له‌ن���او فه‌زایه‌ک���ی‬ ‫له‌مش���ێوه‌دا نائۆمیدی له‌ژیانی ئێس���تاو‬ ‫داهات���وو ئه‌بێت���ه‌ یه‌کێک له‌ه���ه‌ره ئه‌و‬ ‫دیاردانه‌ی که‌ له‌زیاد له‌گروپێکی ته‌مه‌نیدا‬ ‫باڵوئه‌بێت���ه‌وه‌‪ .‬گه‌نجانێکی زۆر ئه‌بینرێن‬ ‫له‌هه‌م���وو ش���تێکی واڵت نائومێدب���ون‌و‬ ‫نه‌ک چاوه‌ڕوانی س���به‌ینێیه‌کی باش���تر‬ ‫ناک���ه‌ن‪ ،‬به‌ڵکو ته‌نانه‌ت گ���ه‌ر خه‌ونیش‬ ‫ببینن‪ ،‬خه‌ونێک ئه‌بێت دور له‌ئێره‌و ژیان‬ ‫له‌ناویدا(خه‌ونی س���ه‌فه‌رو به‌جیهێشتن)‪.‬‬ ‫پیرانێک���ی زۆر ک���ه‌ زۆری���ک له‌ئ���ازارو‬ ‫مه‌ینه‌تیه‌کانی رابردوو ئێس���تایان دیوه‪،‬‬ ‫به‌وه‌ وازیان هێناوه‌ له‌گۆشه‌گیری خۆیان ‬ ‫یان له‌گ���ه‌ڵ هاوته‌مه‌نه‌کان���ی خۆیاندا‪،‬‬ ‫باق���ی ژیانی���ان به‌ئارام���ی‌و دور له‌هیچ‬ ‫چاوه‌روانیه‌ک به‌رنه‌س���ه‌ر‪ .‬برێکی زۆریان‬ ‫هه‌س���تئه‌که‌ن ویس���ت‌و تواناکانی ئه‌وان‬ ‫یه‌کج���ار بچوکتره‌ ل���ه‌وه‌ی بتوانن به‌گژ‬ ‫دۆخێکی به‌هێزدا بچنه‌وه‌ که‌ له‌به‌رده‌میدا‬ ‫له‌تاکه‌که‌س���ێکی ته‌نی���ا هیچی دی نین‪،‬‬ ‫نائومێدی به‌رهه‌می هه‌س���تکردنه‌ به‌ته‌نیا‬ ‫بون‪ .‬ب���ه‌وه‌ی ناتوانیت به‌ته‌نیا جیهانێک‬ ‫بگوڕیت که‌ زیاد ل���ه‌ چنگ‌و مه‌چه‌کێکی‬ ‫به‌هێ���زی هه‌ی���ه‌ به‌رگ���ری له‌نه‌گۆرانی‬ ‫ئه‌کات‪ .‬هه‌ست ئه‌کات هه‌ر خۆ گێلکردن‌و‬ ‫به‌گژاچونه‌وه‌یه‌ک���ی له‌مش���ێوه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ل���ه‌کاری کردنیش بێت‪ ،‬ئه‌وا له‌ش���ێوه‌ی‬ ‫دونکیش���ۆت‌و ش���ه‌ره‌ وه‌همیه‌کانی زیاتر‬ ‫نابێ���ت‪" .‬به‌ته‌نیا هیچ ناکرێ���ت"‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫به‌هێزترین قسه‌ی لۆژیکی نائومێده‌کانه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم (وه‌ ئه‌مه‌ش خۆی سه‌یرو جێگه‌ی‬ ‫تێرامانه‌) ته‌نی���اکان هه‌رگیز ته‌نیا نین‪.‬‬ ‫به‌ڵکو هه‌میش���ه‌ ژماره‌یان زۆره‌و پێکه‌وه‌‬ ‫ئه‌گه‌ڕێن‌و پێکه‌وه‌ ئه‌ژین‌و پێکیشه‌وه‌ ئه‌م‬ ‫قس���انه‌ ئه‌که‌ن‪ .‬ته‌نی���اکان زۆرن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫(ئه‌مه‌ش خۆی گرفتی راسته‌قینه‌یه‌) که‌‬ ‫له‌وپه‌ڕی نادڵنیایدا‌ ئه‌ژی���ن‪ .‬نادڵنیابون‬ ‫ل���ه‌وه‌ی ئه‌وان���ه‌ی وه‌ک خۆی���ان قس���ه‌‬ ‫ئه‌که‌ن‌و وه‌ک خۆیان هه‌س���ت به‌ته‌نیایی‬ ‫ئه‌که‌ن‌و وه‌ک خۆیان هه‌س���ت به‌بێزاری‌و‬ ‫ئاس���ته‌نگه‌کانی ژیان ئه‌که‌ن‪ ،‬وه‌ک ئه‌وان‬ ‫خه‌ون به‌جیهانێکی تره‌وه‌ ئه‌بینن‪ ،‬له‌ساته‌‬ ‫هه‌س���تیاره‌کاندا له‌پاڵیاندا نه‌وه‌س���تن‌و‬ ‫دیسان ته‌نیا به‌جێیانبێڵن‪ .‬هه‌میشه‌ له‌ناو‬ ‫ته‌نیا زۆره‌کاندا‪ ،‬بێ برواییه‌کی کوش���نده‌‬ ‫هه‌ی���ه‌ که‌ ناتوانێت له‌هه‌س���تی ته‌نیابون‬ ‫رزگاریان بکات‪.‬‬ ‫بێ بروایی‪ .‬ئافه‌تی س���ه‌ره‌کی ئه‌و ته‌نیا‬ ‫زۆرانه‌ی���ه‌ که‌ حه‌زی���ان به‌گۆڕینه‌‪ ،‬به‌الم‬ ‫له‌تواناکان���ی خۆیان بۆ گوڕین به‌گومانن‪.‬‬ ‫له‌کوێش گومان هه‌بوو‪ ،‬دڵه‌راوکێ‌و رارایی‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬بڕیار نیه‌‪ .‬ک���ه‌ بڕیاڕیش نه‌بوو‪،‬‬ ‫یان هه‌وڵێکی ج���دی بۆ بریاردان نه‌بوو‪،‬‬ ‫واته‌ ئازادی نی���ه‌‪ .‬ئازادی چیه‌ جگه‌ له‌و‬ ‫فه‌زای���ه‌ی ئه‌توانێ���ت به‌وش���ێوه‌یه‌ی که‌‬ ‫ئه‌ته‌وێت بڕی���ار بده‌یت‪ .‬ئازادی فه‌زایه‌که‌‬ ‫که‌ مرۆڤ���ه‌کان تیای���دا ئه‌توانن بێ هیچ‬ ‫دودڵی‌و دله‌راوکێیه‌ک بڕیاربده‌ن‪..‬دودلی‌و‬ ‫دله‌راوکێ نه‌ک له‌پێشهاته‌کانی بڕیاره‌که‌‪،‬‬ ‫به‌ڵک���و له‌وه‌ی ک���ه‌ بڕی���اردان روبه‌ڕوی‬ ‫هی���چ گرفتێکی ده‌ره‌کی‌و ئاس���ته‌نگێکی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی ی���ان سیاس���یت ناکاته‌وه‌‪،‬‬ ‫بڕیاره‌کان هه‌میش���ه‌ له‌ب���ه‌رده‌م ئه‌گه‌ری‬ ‫ئه‌وه‌دان هه‌له‌ بن‌و ئه‌و ئه‌نجامانه‌ی نه‌بێت‬

‫ترس له‌نه‌بونی‬ ‫ئازادی یان‬ ‫راستر رێگه‌نه‌دان‬ ‫به‌ئازادی‪،‬‬ ‫جه‌وهه‌ری‬ ‫راسته‌قینه‌ی‬ ‫ئه‌و نائومێدی ‌ه‬ ‫کوشنده‌یه‌یه‌ ک ‌ه‬ ‫مرۆڤ له‌بکه‌رێکی‬ ‫چاالک‌و کاریگه‌ره‌و‌ه‬ ‫ئه‌کات به‌بکه‌رێکی‬ ‫پاسیڤ‬ ‫که‌ بریارده‌ر له‌کاتی دانی بریاره‌که‌دا بیری‬ ‫لێکردۆته‌وه‌‪ ،‬به‌الم ئه‌مه‌ به‌رپرسیارێتیه‌ک ‌ه‬ ‫که‌ بری���ارده‌ر ئاماده‌ی��� ‌ه قه‌بوڵی بکات‌و‬ ‫لێی ران���ه‌کات‪ .‬به‌اڵم کاتێ���ک بریارده‌ر‬ ‫له‌ئه‌نجام���ی بریاردا به‌ر جیهانی ده‌ره‌وه‌و‬ ‫ئاس���ته‌نگه‌کانی ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬یان راس���تتر‬ ‫توش���ی ئه‌و به‌ربه‌سته‌ دیارانه‌ ئه‌بێت که‌‬ ‫ئه‌شێت له‌سه‌ر بڕیاره‌که‌ی لێی بپرسنه‌وه‌و‬ ‫بگره‌ س���زای بده‌ن‪ ،‬ئه‌وا له‌دۆخێکی وادا‬ ‫بڕیاردان ئه‌بێت به‌ریس���کێکی راسته‌قینه‌‬ ‫ن���ه‌ک له‌رۆژژمێری ژیانی تایبه‌تی خۆتدا‪،‬‬ ‫به‌ڵکو له‌رۆژژمێری ژیانی گشتیدا‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫ئاماده‌یه‌ باجی هه‌ڵه‌کانی خۆی بدات گه‌ر‬ ‫هه‌ڵه‌ی ک���رد‪ ،‬به‌اڵم ئه‌س���ته‌مه‌ بتوانێت‬ ‫قه‌بوڵی بکات به‌رله‌وه‌ی هه‌له‌ی خۆی بۆ‬ ‫ده‌ربکه‌وێت‪ ،‬به‌ر له‌وه‌ی هه‌ستبکات فاڵن‬ ‫بریاری راس���ت نه‌بووه‌‪ ،‬له‌الیه‌ن جیهانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ سه‌رکوت بکرێت‌و توشی سزادان‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫له‌کوێ ترس له‌جیهان���ی ده‌ره‌وه‌ هه‌بوو‪،‬‬ ‫له‌کوێ سزدان له‌سه‌ر هه‌ڵه‌یه‌ک هه‌بوو که‌‬ ‫هێشتا بۆ خۆت ده‌رنه‌کوتووه‌ که‌ هه‌ڵه‌یه‌‪،‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌وێش ئازادی نیه‌‪ .‬ترس له‌نه‌بونی‬ ‫ئازادی یان راس���تر رێگه‌نه‌دان به‌ئازادی‪،‬‬ ‫جه‌وهه‌ری راس���ته‌قینه‌ی ئه‌و نائومێدیه‌‬ ‫کوش���نده‌یه‌یه‌ ک���ه‌ م���رۆڤ له‌بکه‌رێکی‬ ‫چاالک‌و کاریگه‌ره‌وه‌ ئ���ه‌کات به‌بکه‌رێکی‬ ‫پاس���یڤ‌و ناک���رده‌‪ .‬ئالێ���ره‌دا به‌وردی‬ ‫ئه‌توانین له‌و رسته‌یه‌ی ئادۆرنۆ تێبگه‌ین‬ ‫که‌ کردمان به‌س���ه‌ردێری ئه‌م نوس���ینه‌‪:‬‬ ‫تاکه‌ رێگه‌ی زاڵبون به‌س���ه‌ر نائومێدیدا‪،‬‬ ‫ئه‌و فه‌لسه‌فه‌یه‌یه‌ که‌ ش���ته‌کان له‌دیدی‬ ‫ئازادیه‌وه‌ باس ئه‌کات‪ ،‬روانینی سه‌ره کی‬ ‫ئێمه‌ی مرۆڤ هه‌میش��� ‌ه ئه‌بێت هاوکاتی‬ ‫پرس���یاری ئ���ازادی بێت‪ ،‬به‌ب���ێ بونی‬ ‫ئازادی‪ ،‬ئه‌س���ته‌مه‌ هیچ جیهانێکی باش‬ ‫هه‌بێ���ت‪ ،‬ته‌نانه‌ت گه‌ر به‌چه‌ندان ش���تی‬ ‫مادی رازێنرابێت���ه‌وه‌‪ .‬جیهان ئه‌وکاته‌ی‬ ‫ئه‌که‌وێت���ه‌ ب���ه‌ر دیدم���ان‪ ،‬ئه‌وکات���ه‌ی‬ ‫هه‌ڵس���ه‌نگاندنی ب���ۆ ئه‌که‌ین‌و له‌باش���ی‬ ‫ی���ان خراپ���ی ئه‌کۆڵینه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌ر له‌هه‌ر‬ ‫شتێک ئه‌بێت روبه‌ڕوی پرسیاری ئازادی‬ ‫بکه‌ینه‌وه‌‪ .‬واته‌ به‌ره‌و روی ئه‌و پرسیاره‌ی‬ ‫بکه‌ینه‌وه‌ ئه‌م ش���تانه‌ی ه���ه‌ن‌و ئه‌کرێن‌و‬ ‫ئاماده‌ن‪ ،‬تاچه‌ند ئازادی مرۆڤ گه‌وره‌ یان‬ ‫بچوک ئه‌که‌نه‌وه‌‪ .‬ب���ه‌ مانایه‌کی‌ دی گه‌ر‬ ‫هه‌موو ش���ته‌کانی دنیاش ئاماده‌بن‪ ،‬گه‌ر‬ ‫دنیا به‌ده‌یان ش���تی جوان رازێنرابێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ه���ه‌زاران کۆش���ک‌و ته‌الری ب���ێ وێنه‌‬ ‫دروست کرابێت‪ ،‬له‌نه‌بونی ئازادیدا جگه‌‬ ‫له‌جه‌هه‌نه‌مێک���ی جوانتر‪ ،‬به‌الم پرئازارتر‬ ‫هیچی تر ناب���ن‪ .‬به‌پێجه‌وانه‌وه‌ گه‌ر دنیا‬ ‫پربێت له‌که‌موکوڕی‪ ،‬پربێت له‌کۆش���ک‌و‬ ‫ته‌الری دزێو‌و ناشرین‪ ،‬پر بێت له‌نه‌بونی‪،‬‬ ‫ئه‌وا به‌بونی ئ���ازادی ته‌حه‌مول ئه‌کرێن‌و‬ ‫له‌به‌هه‌ش���تێکی ناش���رین ئه‌چن‪ .‬دواجار‬ ‫چونکه‌ له‌غیابی ئازادیدا هیچ ئه‌گه‌رێک بۆ‬ ‫گه‌وره‌کردنی ژیان نیه‌ له‌و چوارچێوه‌یه‌دا‬ ‫نه‌بێت که‌ که‌سانی تر بڕیاری راده‌ی که‌م‌و‬ ‫زیاده‌ک���ه‌ی ئه‌ده‌ن‪ .‬ب���ه‌اڵم له‌جێگه‌یه‌ک‬ ‫که‌ ئازادی هه‌بێت‪ ،‬هه‌موو شانس���ه‌کانی‬ ‫له‌ناوبردنی که‌موکوڕی‌و ناشرینی‌و نه‌بون‬ ‫له‌ئارادا ئه‌بن‪ .‬به‌بێ پرسی ئازادی‪ ،‬ژیانی‬ ‫مرۆڤ جگه‌ له‌ژیان له‌ن���او نائومێدیه‌کی‬ ‫گه‌وره‌دا هیچی تر نیه‌‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫سێهەم ساڵم لەزانکۆی ئەمەریکی‬ ‫بەهمەن حەسەن‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫خوێندنه‌وه‌ی سه‌فه‌ره‌که‌ی بارزانی بۆ مۆسکۆ‬ ‫تورکیا له‌الی���ه‌ن روس���یاوه نه‌‌خوزراوه‬ ‫چونکه روسیا ده‌خوازێت که سه‌رچاوه‌ی‬ ‫یه‌که‌م بێت بۆ ئه‌وروپا بۆ غازو هه‌روه‌ها‬ ‫نه‌‌وتی���ش‪ .‬کاتێک روس���یا ناتوانێت هێز‬ ‫به‌‌کاربهێنێت راس���ته‌وخۆ وه‌ک له‌ئاسیای‬ ‫ناوه‌ند ئه‌‌نجامیدا‪( ،‬خوێندنه‌وه‌ی هاتنی‬ ‫ئازه‌رباینجان ب���ۆ بازاری وزه له‌مبواره‌دا‬ ‫سودبه‌خشه) ئه‌وا به دوای شێوازی تردا‬ ‫ده‌گه‌‌ڕێت‪ .‬هاتنی ب���ۆ هه‌رێم‌و عێراق بۆ‬ ‫هه‌بوونی ده‌سته له‌سه‌رچاوه‌یه‌كی تر بۆ‬ ‫دابینکردن���ی وزه بۆ تورکی���او ئه‌وروپا‪.‬‬ ‫ب���ه‌م پێیه روس���یا ده‌خوازێ���ت ئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌وروپا ده‌خوازێت له‌ب���واری بازاردا که‬ ‫پێی ده‌ڵێ���ن فره‌کردنی س���ه‌رچاوه‌کان‬ ‫(دایڤێرسیفیکه‌یشن) به‌وشێوه‌یه نه‌بێت که‬ ‫ئه‌وروپا ده‌خوازێت‪ .‬مامه‌ڵه‌كردنی روسیا‬ ‫له‌گه‌ڵ کۆمپانیا گه‌وره‌کانی وزه‌دا نیشانی‬ ‫ئه‌دا که روسیا هه‌میشه له‌په‌یوه‌ندیه‌کی‬

‫هی���وادارم تاکۆتای���ی ئ���ەم نامەی���ە‬ ‫لەگەڵمدابن‌و لەباری سەرنجتان ئاگادارم‬ ‫بکەنەوە‪.‬‬ ‫لەراس���تیدا نازان���م بۆئ���ەم چەن���د‬ ‫وشەیە دەنوس���م‪ ،‬بەاڵم پێموایە ئەمە‬ ‫ئەو کارەیە ک���ە دەبێت بیکەم‌و لێرەدا‬ ‫چەند ش���تێک بڵێـم‪ .‬ماوەی سێ ساڵە‬ ‫لەزانکۆی ئەمەریکی لەعێراق سلێمانی‬ ‫خوێندکارم‪ ،‬لەم ماوەیەدا زۆرترین شتی‬ ‫خراپم تێبینیکردوە‪ .‬زۆرترین قس���ەم‬ ‫پێوت���راوە‪ ،‬بوغزێندراوم‌و زۆرترین کات‬ ‫نەزانانە ئازادیم لێسەندراوەتەوە‪ .‬لێرە‬ ‫لەژێر ناوی ئازادی‌و زانستگاریدا‪ ،‬رۆژانە‬ ‫چەندین کەس بێڕێزییان پێدەکرێت‪.‬‬ ‫لێ���رەدا دەبێ���ت ئ���ەوەش بڵێم کە‬ ‫ئ���ەم هەمو کات���ە ئەگەر قس���ەیەکم‬ ‫کردبێت‪ ،‬مەبەس���تێکی باش���م هەبوە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ب���ەردەوام باش���ی‌و خراپ���ی‬ ‫قسەکانم بەخراپ وەرگیراون‪ .‬تائێستا‬ ‫لەسەرلەبەری قس���ەکانمدا ئەوەندەی‬ ‫نەزان���ی کارمەن���دان‌و خوێندکاران���ی‬ ‫ئەم زانکۆیە مەبەس���ت ب���ون‪ ،‬بەهیچ قەبەوە پەردە بەسەر نەزانی ئەندامانی‬ ‫ش���ێوەیەک دەس���تەکانی پش���تی ئ���ەم زانکۆی���ەدا دراوە‪ .‬لێرەش���دا بۆ‬ ‫زانکۆکە مەبەس���ت نەب���ون‪ .‬هەربۆیە بەرچاورون���ی هەموان‪ ،‬نەزانی هەموانم‬ ‫ب���ەردەوام پێموابوە کە دەرخس���تنی مەبەستە(لەناویانیش���دا خ���ۆم)‪ ،‬واتە‬ ‫کەموکورتییەکان‪ -‬بێگوێدانە تۆنەکەی‪ -‬خوێن���دکاران‪ ،‬کارمەندان���ی زانک���ۆو‬ ‫کارێک���ی باش بوە‪ .‬ئەمە بەپێچەوانەی وانەبێ���ژەکان‪ .‬وردبونەوەیەکی س���ادە‬ ‫تێڕوانینی ئەوانەی کوێرانە دەس���تیان دەکرێ���ت گەواهیدەری ئەو راس���تییە‬ ‫داوەتە پێداهەڵدانی سیستمی زانکۆی بێ���ت کە چۆن نەزان���ی وەک خۆرەکە‬ ‫ئەمەریکی کە هێشتاش بۆ بەزانکۆبون بەربۆتە گیانی یەک بەیەکی ئەندامانی‬ ‫ئەم زانکۆی���ە‪ .‬لەهەمو ئاس���تەکاندا‪،‬‬ ‫زۆری لەبەرە‪.‬‬ ‫گەر کەسێک هەڵسانگادن بۆ ئەم دو نەزانییەک���ی شکۆبەخش���انە کراوەتە‬ ‫جۆرە تێڕوانین���ە لەزانکۆی ئەمەریکی س���یمای هەموان‪ .‬بۆم���ن‌و زۆرێک گەر‬ ‫ب���کات‪ ،‬بێگوم���ان سوپاس���گوزاری ئارەزوی وردبونەوە بکەین‪ ،‬زۆر سەیرە‬ ‫رەخنەکان دەبێت‪ ،‬بۆیە من جنێوەکان‪ ،‬ئەو هەم���و گۆڕانە بێبنەمایانە ببینین‪.‬‬ ‫لەکەدارکردن���ەکان ئ���ەوەش س���ەیرە لەم م���اوە کەمەی‬ ‫س���زادانەکان‌و‬ ‫بەسوپاس���ێكی بێپای���ەن وەردەگرم‪ .‬دەس���تەبەکاربونی ئ���ەم زانکۆی���ەدا‪،‬‬ ‫تائێستا‪ ،‬جیاواز لەهەمو ئەو شوێنانەی کۆمەڵێ���ک ت���اک بەرهەمهێن���راون‬ ‫بینیوم���ن‪ ،‬تێبینیم کردوە ئەم زانکۆیە کەمێش���کیان لەهەم���و کات بچوکترە‪.‬‬ ‫بەدەس���ت دو ش���تەوە نااڵندویەت���ی‪ ،‬ئەگەر ئارامی‌و پێکەوەژیان مەبەس���تی‬ ‫یەکەم نەزانی‪ ،‬دوەم خراپی سیستمی ئەم زانکۆیە بوبێت‪ ،‬ئەوە لەئێس���تاوە‬ ‫مەرگ���ی ئ���ەو خەون���ە دەبینرێ���ت‪.‬‬ ‫بەڕێوەبردن‪.‬‬ ‫ئەگەر سەرەتا لەسەر پێدراوی یەکەم خوێندکاران بونەتە دو بەرە‪ -‬هەندێک‬ ‫کەمێک رونکردن���ەوە بدەین‪ ،‬دەبینین کات زیاتری���ش‪ -‬ب���ێ هەبون���ی هیچ‬ ‫لەڕێگ���ەی کۆمەڵێ���ک چەمک���ی زۆر ج���ۆرە تێگەیش���تن‌و بیرکردنەوەیەکی‬

‫سه‌فه‌ری بارزانی بۆ مۆسکۆ خوێندنه‌وه‌و‬ ‫لێکدان���ه‌وه‌ی زۆر هه‌ڵده‌گرێ���ت‪ :‬له‌رووی‬ ‫دیپلۆماسی‪ ،‬جیوپۆله‌تیک وه سیاسه‌تی‬ ‫وزه‪ .‬مۆسکۆ ئه‌مرۆ له‌به‌ره‌یه‌كی تره‪ ،‬له‌و‬ ‫دوو به‌ره‌یه‌ی که له‌ناوچه‌که‌دا له‌ئارادایه‪،‬‬ ‫به‌ره‌یه‌ک که بارزان���ی ئه‌ندامه‌کانی تری‬ ‫وه‌ک نه‌یارێ���ک ده‌بینێ���ت‪ ،‬که هه‌ریه‌ک‬ ‫له‌تاران‪ ،‬به‌‌غدا‪ ،‬دیمه‌شق له‌خۆی ده‌گرێت‪.‬‬ ‫چیرۆکی چونی بارزانی وه‌ها پێش���اندرا‬ ‫بۆ ته‌واوکردنی س���ه‌فه‌‌ره‌که‌ی باوکیه‌تی‪،‬‬ ‫ته‌واوکردنی خه‌ونی که‌‌سێک که خواستی‬ ‫ئه‌وه بوو وه‌ك سه‌رۆکی کورد بناسرێت‪،‬‬ ‫ئه‌و خه‌ونه ئه‌م���رۆ فه‌راهه‌مبووه‪ .‬دیاره‬ ‫ئه‌مه دیارده‌یه‌كه که ئێمه له‌م نوس���ینه‬ ‫کورته‌دا نایوروژێنین چونکه بوارمان بۆ‬ ‫شیکردنه‌وه‌ی سه‌رجه‌‌م په‌‌نهانکراوه‌كانی‬ ‫نیه‪.‬‬ ‫ئێم���ه ده‌پرس���ین ئای���ا س���ه‌فه‌ری‬ ‫بارزانی‪:‬هه‌‌وڵ���ه بۆ په‌یوه‌ندیکردن له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌ره‌ک���ه‌ی ت���ردا؟ ئای���ا بارزان���ی له‌چ‬ ‫پاشخان‌و گه‌مه‌یه‌كی دیپلۆماسیه‌وه ئه‌م‬ ‫کاره ده‌کات؟ یان ئایا هه‌وڵی بارزانی بۆ‬ ‫په‌یوه‌ندیکردن به مۆسکۆوه بۆ ئه‌وه‌بوو‬ ‫ک���ه مۆس���کۆ وه‌ك به‌هێزتری���ن واڵتی‬ ‫به‌ره‌که‌ی ت���ر‪ ،‬وه‌ک نه‌یارێ���ک نه‌بێت‪،‬‬ ‫وه هێنان���ی کۆمپانی���ای نه‌وتی گازپرۆم‬ ‫بۆ هه‌ڵه‌بج���ه‌و جێگاکانی تر بۆ گرێدانی‬ ‫روس���یایه به کوردس���تانه‌وه‪ ،‬له‌پێناوی‬ ‫ئ���ه‌وه‌دا وه‌ها له‌کوردس���تان ببینێت که‬ ‫یه‌که‌یه‌كی سیاسیه که ده‌بێت بمێنێته‌وه؟‬ ‫ئایا ئه‌م هه‌وڵ���ه‌ی بارزانی چۆن له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌ندامان���ی به‌ره‌که‌ی تر ده‌كه‌وێته‌وه‪ ،‬به‬ ‫تایبه‌تی تورکیا وه له‌سه‌روی هه‌موویه‌وه‬ ‫کۆمپانیا زه‌به‌الحه‌کانی وه‌ك ئێکس���ۆن‌و‬ ‫ئه‌وان���ی تر؟ هه‌ڵکۆڵی���ن بۆ وه‌اڵمی ئه‌م‬ ‫پرسیارانه پێویس���تی به بینینی دۆخی‬ ‫ناوچه‌که‌یه به فراوانتر‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌تا چه‌ن���د دراوێ���ک‪ ،‬یه‌ک���ه‌م‬ ‫مێ���ژووی چوون���ی بارزانی بۆ روس���یا‬ ‫ده‌گه‌‌رێته‌وه بۆ س���ه‌رده‌می هه‌وڵی به‌غدا‬ ‫بۆ چه‌ککری���ن له‌مۆس���کۆ‪ .‬هه‌رێم وه‌ك‬ ‫نارازیه‌ک له‌سه‌فقه‌که هه‌وڵی ئه‌وه‌یدا که شکس���تخواردوی قه‌یراناوی���دا ب���ووه‬ ‫خۆی له‌مۆس���کۆ نزیکبکاته‌وه‪ .‬مالیکی له‌گه‌ڵ ئ���ه‌م کۆمپانیایانه‌دا‪ ،‬که بۆخۆی‬ ‫له‌یاریه‌ک���ه ئامانجی خ���ۆی هه‌بوو‪ ،‬که ئاماده‌بوونی���ان له‌هه‌رێ���م مایه‌ی بێزاری‬ ‫بریتی بوو له‌فشار خستنه سه‌ر ئه‌‌مریکا‪ ،‬ئه‌و کۆمپانیایانه‌یه‪ .‬س���ه‌رباری ئه‌مه وه‬ ‫وه نزیککردن���ه‌وه‌ی ئه‌‌مریکا له‌خۆی‪ ،‬وه زیاتر گرنگتر تورکیای���ه‪ .‬وه‌ك هه‌‌ندێک‬ ‫له‌هه‌مانکاتدا بۆ بوونی‌ په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ سه‌رچاوه‌ی دیپلۆماتی ئاماژه‌یان پێدا که‬ ‫به‌ره‌ی دژه ئه‌‌مریکا‪ .‬سه‌ره‌‌‌تا باس له‌پالنی ئامانجی روسیا له‌دیداری بارزانی ئه‌وه‌بوو‬ ‫چه‌ککرین کرا له‌الیه‌ن بارزانیه‌وه له‌روسیا‪ ،‬که ئاس���تی نزیکایه‌تی له‌گه‌ڵ تورکیادا‬ ‫شه‌ماڵ که‌ریم‬ ‫به‌اڵم ئه‌و پالن���ه ته‌نها به پالن مایه‌وه‪ .‬که‌مبکاته‌وه‪ .‬بۆیه خێرا له‌س���ه‌روبه‌ندی‬ ‫وه‌ك زۆر پالنی تری هه‌رێم هه‌ر به پالنی س���ه‌فه‌‌ره‌که‌ی بارزانی تورکیا په‌یوه‌ندی‬ ‫س���ه‌رده‌نێته‌وه‪ .‬س���ه‌فه‌ره‌كه دواکه‌وت‪ ،‬به به‌‌غداوه کرد وه کێش���ه‌ی یاس���ایی‌و هه‌م���و گه‌لێك هون���ه‌رو كلتورو مێژوی‬ ‫هه‌‌تا له‌چه‌ند رۆژی پێش���ودا ئه‌نجامدرا‪ .‬نایاس���ایی وزه‌ی هه‌رێم���ی جارێکی تر دێرینی‌ ئه‌بێته‌ پێناسه‌ بۆی‪ ،‬كوردیش‬ ‫ی‬ ‫پێش س���ه‌فه‌ری بارزانی بۆ مۆسکۆ‪ ،‬به به‌الی به‌غدا ش���کانه‌وه‪ .‬به مانایه‌كی تر وه‌ك نه‌ته‌وه‌یه‌ك هه‌رچه‌نده‌ مێژوه‌كه‌ ‌‬ ‫دوو هه‌‌فته‪ ،‬ڤالدیمێر پوتین به ته‌له‌فون تورکیا پاڵپشتی هه‌رێم بوو له‌راکێشانی مێژویه‌ك���ی رون���اك نیی���ه‌و زۆرێ���ك‬ ‫قسه‌ی له‌گه‌ڵ مالکیدا کرد‪ ،‬دیاره بێگومان بۆری نه‌وت‪ ،‬س���ه‌رباری به‌غ���دا‪ ،‬به‌اڵم په‌رته‌وازه‌ی���ی‌و كه‌موكوڕیی پێوه‌دیار‌ه‬ ‫ی گه‌النی‌ خواپێداودا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫قس���ه له‌س���ه‌ر چونی بارزانی له‌کرۆکی له‌س���ه‌ردانی بارزانی بۆ مۆسکۆ ئه‌نکه‌ره له‌چاو مێژو ‌‬ ‫ی گه‌وره‌و نایابیش���ی‌ تێدا‬ ‫باس���ه‌که‌یاندا ب���ووه‪ .‬که‌واته مۆس���کۆ به‌به‌غ���دای راگه‌یاند که به‌بێ ره‌زامه‌ندی تواناو به‌هره‌ ‌‬ ‫بارزان���ی به‌بێ ئاگایی به‌غدا نابینێت‪ ،‬وه ئه‌وان هه‌نگاوی وه‌ها نانێت‪ .‬ئه‌م په‌یامه هه‌ڵكه‌وت���و‌ه له‌زۆر بواردا شانبه‌ش���ان‬ ‫گۆرینه‌وه‌ی راوبۆچون له‌نێوان هه‌‌ردووالدا بۆئه‌وه‌بوو که بارزانی ئاگاداربکاته‌وه که له‌گ���ه‌ڵ گه‌النی تردا رێی ك���ردوه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫هه‌ب���ووه ده‌رباره‌ی چۆنێتی مامه‌ڵه‌كردن نزیکبوون���ه‌وه‌ی له‌به‌ره‌ک���ه‌ی تر یاریه‌ک بۆیبونه‌ته‌ ژێرخانێكی‌ كلتوری باش ك ‌ه‬ ‫ی مه‌جلیس���ی‌ هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌گ���ه‌‌ڵ بارزانی���دا‪ .‬هه‌روه‌ها وه‌ک فه‌الح نی���ه که ئ���ه‌و ب���ه ئاس���انی ده‌توانێت رو ‌‬ ‫مس���ته‌فا بۆ ده‌نگی روسیا لێداونیدا که بیکات‪ ،‬به‌ڵک���و تورکیا ده‌توانێت هه‌موو بزانی���ن له‌چاو گه‌النی ت���ردا زۆر كه‌م‬ ‫سوریا له‌کرۆکی سه‌فه‌ره‌که‌دایه‪ ،‬وه وه‌ک رێس���ه‌که‌ی لێب���کات به خ���وری‪ .‬له‌‌وه‌ بوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ لێش���یان گه‌ش���توه‌ت ‌ه‬ ‫هه‌موان لێ���ی ئاگادارن که نه‌وت‌و هاتنی ئه‌چێت بارزانی هه‌‌س���تی به پش���کۆی چڵه‌پۆپه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی لێ���ره‌دا وایلێكردم ئه‌م چه‌ند‬ ‫کۆمپانی���ای گازپرۆم‪ -‬نه‌فتا به‌ش���ێکی ژێری پێی کردبێت بۆیه ئێستا له‌هه‌‌وڵی‬ ‫تری س���ه‌ره‌كی پالنه‌که بوو‪ .‬سه‌فه‌ره‌كه بینین���ی رۆڵه‌که‌ی ج���ه‌الل تاڵه‌بانیدایه‪ ،‬دێ���ڕه‌ بخه‌مه‌س���ه‌ر كاغ���ه‌ز ش���انۆیی‬ ‫له‌الی���ه‌ن حکومه‌تی هه‌رێمه‌وه به فه‌رمی ک���ه یان���ی عێراقی ب���وون‪ ،‬وه هه‌وڵدان (خۆنه‌یانكڕیوین)ی‌ تیپی پێش���ڕه‌وی‬ ‫له‌قه‌ڵه‌م���درا به‌اڵم له‌الیه‌ن روس���یاوه به بۆ س���ه‌قامگیری عێراق‪ .‬نزیکبوونه‌وه‌ی شانۆی كوردی بو‪ ،‬پاش ئه‌و نمایشه‌ی‬ ‫س���ه‌ردانی کار ناوب���را‪ ،‬ده‌كرێت بوترێت تورکی���ا له‌به‌غ���دا چاوه‌رواننه‌کراو نه‌بوو له‌سه‌ر شانۆی هۆڵی ته‌وار بینیم كورد‬ ‫زیات���ر بوو له‌کار وه که‌متربوو له‌فه‌‌رمی‪ .‬چونکه ئه‌وه خواس���تی ئه‌مریکاش بوو‪ .‬واته‌نی به‌چاوی مشته‌ریش سه‌یرمكرد‪،‬‬ ‫دیاره ئه‌وه گرنگ نیه که له‌راستیدا چۆن له‌هه‌مانکات���دا ئاش���تی تورکی���ا له‌گه‌ڵ مێژویه‌كی چل ساڵه‌ی به‌یاد هێنامه‌وه‌‪،‬‬ ‫بوو‪ ،‬ب���ه‌اڵم ناونانی س���ه‌فه‌ره‌که به‌جیا په‌که‌ک���ه‌دا رۆڵی بارزان���ی الواز کردوه‪ ،‬به‌پێویس���تمزانی بینینه‌ك���ه‌م بك���ه‌م‬ ‫نیش���انه‌ی ئه‌وه‌یه ک���ه هه‌رالیه‌ك دیدی چونکه ه���ه‌‌ر زوو ده‌بینین ک���ه تورکیا به‌دوج���ار هه‌م ب���ۆ چیژوه‌رگرتن هه‌م‬ ‫جیاوازی هه‌یه له‌سروش���تی سه‌فه‌ره‌که‪ ،‬له‌ئیمرالی���ه‌وه له‌گه‌ڵ په‌‌ی���ه‌ده‌دا مامه‌ڵه بۆ دۆزین���ه‌وه‌ی كه‌موكورت���ی هه‌م بۆ‬ ‫روس���ه‌كان له‌گرنگ���ی که‌مده‌که‌نه‌وه وه ده‌کات ن���ه‌ک له‌هه‌ولێ���ره‌وه‪ ،‬به تایبه‌ت ستایش���ی ئه‌و تیپه‌ بێنازه‌‪ ،‬كه‌ ره‌نگ ‌ه‬ ‫هه‌وڵی هه‌ولێر بۆ فه‌راهه‌مکردنی خواستی عیزه‌تی نه‌فس ه���ۆكاری بێنازییه‌كه‌ی‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم له‌گرنگی زیادده‌کات‪.‬‬ ‫دیاره له‌ده‌رئه‌نجامه‌کانی س���ه‌فه‌ره‌که تورکی���ا ب���ێ به‌رهه‌م بوو‪ .‬ئاش���به‌تاڵی بێ���ت تا ئه‌وه‌ی دیوم���ه‌‪ ،‬حه‌ق‪ ،‬ناهه‌ق‬ ‫ئیمزاکردنی گرێبه‌ستی نوێ بوو له‌بواری ‪1975‬ده‌رئه‌نجامی خیانه‌ت نه‌بوو‪ ،‬که به بڵێم‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر یاده‌وه‌رییه‌كی چل س���اڵه‌ی‬ ‫نه‌وت���دا‪ .‬کاتێ���ک له‌روس���یا ده‌روانی���ن خیانه‌ت ناوده‌برێت ته‌نها بۆ شاردنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌بینی���ن ش���ێوازی مامه‌ڵ���ه‌ی له‌گه‌ڵ‌ راستی مه‌‌س���ه‌له‌که‌یه‪ .‬ئه‌وه‌ی شۆرشی به‌رهه‌مه‌كان���ی نه‌هێنین���ه‌وه‌ یادمان‪،‬‬ ‫سامانی سروش���تیدا زیاتر سیاسیه نه‌‌ک ک���وردی توان���ه‌وه الوازی تێگه‌‌ش���تنی ئه‌وا ئه‌كه‌وین ‌ه هه‌ڵه‌وه‌ هه‌ر كۆمێنتێك‬ ‫ئاب���وری‪ .‬ئه‌مه چ له‌ناوخۆی روس���یا وه دیپلۆماس���ی جیوپۆله‌‌تیک ب���وو‪ .‬ئه‌‌مرۆ بده‌ین‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م تیپ���ه‌ زیات���ر له‌چ���ل به‌هار‌ه‬ ‫چ له‌ده‌ره‌وه‌ی‪ .‬شاره‌زای گه‌‌وره‌ی بواری که‌س ناوێرێ���ت ئه‌‌زموون ل���ه‌و مێژووه‬ ‫وزه دانی���ال یه‌رگن له‌چه‌ندین نوس���یندا وه‌ربگرێت‪ .‬ئه‌وه‌ی بارزانی گرنگه فێربێت له‌هه‌ن���اوی ش���ارێكه‌وه‌ هاتۆته‌ده‌ر ك ‌ه‬ ‫به تایبه‌ت له‌کتێبی ژه کوێس���ت به‌باشی ئه‌م وانه‌یه‌یه‪ :‬جیوپۆله‌تیکی کوردستان ره‌نگ ‌ه دامه‌زرێنه‌رانی هه‌روا له‌ره‌شه‌ڕاو‬ ‫ئه‌مه‌مان بۆ روون ده‌کاته‌وه‪ .‬بۆیه ده‌بێت له‌هه‌ن���اوی رۆژهه‌اڵت���ی ناوه‌راس���تدایه‪ ،‬ناوی���ان نه‌نابێ پێش���ڕه‌و‪ ،‬س���لێمانی‬ ‫سه‌ره‌تا قسه له‌س���ه‌ر ئامانجی سیاسی ب���ه الیه‌نگری‌و دژایه‌تی ئ���ه‌م الو ئه‌و ال هه‌میش���ه‌ پێش���ڕه‌و تیپیش پێشڕه‌و‪،‬‬ ‫بکه‌ی���ن‪ .‬دیاره سیاس���ه‌ت لێ���ره‌ زیاتر کورد هه‌میشه ده‌دۆرێت‪ .‬جیوپۆله‌تیکی كۆمه‌ڵ���ێ گه‌نج���ی ئه‌و س���ه‌رده‌م ‌ه ك ‌ه‬ ‫سیاس���ه‌تی وزه‌و جیوپۆله‌تیک���ه ئینجا کوردس���تان له‌سویسرا ده‌چێت‪ ،‬داخراو‌و به‌ب���ڕوای من چه‌پ م���ه‌زه‌ب بون زۆر‬ ‫سیاس���ه‌تی جیهانی‪ .‬تورکیا خواس���تی چ���وارد‌ه‌ور دراو به هێ���زی گه‌وره جگه به‌جوانی بۆ ژیان روانیویانه‌‪ ،‬هونه‌ریان‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی هه‌یه ک���ه ببێت���ه ناوه‌ند یان له‌بێالیه‌نی هیچ رێگایه‌كی تری نیه‪ .‬دیاره هه‌ڵبژاردوه‌ بۆ خه‌بات دژی چه‌وسانه‌و‌ه‬ ‫هه‌‌ب‪-‬ی وزه له‌ناوچه‌که‌دا‪ .‬ئه‌م خه‌ونه‌ی بێالنی به مانا کوردیه سه‌قه‌ته‌که‌ی نا‪ .‬به‌هه‌م���و جۆره‌كانیی���ه‌وه‌‪ ،‬الی ئه‌وان‬

‫له‌‌وه‌ ئه‌چێت‬ ‫بارزانی هه‌‌ستی‬ ‫به پشکۆی ژێری‬ ‫پێی کردبێت بۆیه‬ ‫ئێستا له‌هه‌‌وڵی‬ ‫بینینی رۆڵه‌که‌ی‬ ‫جه‌الل تاڵه‌بانیدایه‬

‫ئەم زانکۆیە‬ ‫بەدەست دو شتەوە‬ ‫نااڵندویەتی‪ ،‬یەکەم‬ ‫نەزانی‪ ،‬دوەم‬ ‫خراپی سیستمی‬ ‫بەڕێوەبردن‬

‫واقیعییانە‪ .‬ه���ۆکاری ئەمەش دەکرێت‬ ‫نەزان���ی بێ���ت‪ ،‬هەربۆیە هەرکەس���ەو‬ ‫لەپێناو سەپاندنی نەزانی خۆیدا ئەودی‬ ‫رەتدەکاتەوە‪.‬‬ ‫دەکرێ���ت ئەم نامەیە گش���تاندنێکی‬ ‫گەورەی پێوە دیاربێت‪ ،‬بەاڵم لەڕاستیدا‬ ‫ئەمە وێنەی گش���تی ئ���ەم زانکۆیەیە‪،‬‬ ‫بەدڵمان بێت یاخودنا‪.‬‬ ‫کاتێک کە دەڵێم نەزانی‪ ،‬مەبەس���تم‬ ‫دەرگا داخس���تنە لەب���ەردەم فێربون‪،‬‬ ‫ئەمەش بەهۆی هەستکردن بەگەیشتنە‬ ‫لوتکەی���ە لەالی���ەن پێکهاتەکانی ئەم‬ ‫زانکۆی���ەوە‪ .‬لێرەدا هەم���وان بونەتە‬ ‫خاوەن���ی بۆچونی خۆی���ان ‪ -‬دەکرێت‬ ‫ئەم���ە ش���تێکی ب���اش بێ���ت‪ -‬بەاڵم‬ ‫بۆچونەکان لێ���رەدا رەگیان لەنەزانیی‬ ‫ورەتکردنەوەدا داکوتیوە‪.‬‬ ‫لێرە‪ ،‬س���ەرلەبەری کلت���ورو ژیاری‬ ‫دونیا خراوەتە ژێر پرسیارو سەرلەبەری‬ ‫رەتدەکرێت���ەوە‪ .‬ئەوەش���ی قبوڵ���ە‬ ‫هەرئەوەی���ە کە بەکەوچ���ک دەکرێتە‬ ‫مێش���کی خوێن���دکاران‌و پێکهاتەکانی‬ ‫دیکەی زانکۆکەوە‪.‬‬ ‫هەربۆی���ە ئەنجامی ئ���ەم کارە وەک‬ ‫دەرکەوت���وە رەتکردنەوەیەکی فروانی‬ ‫بەدوای خۆیدا هێناوە‪ .‬ئێستا دۆخەکە‬ ‫گەیش���تۆتە ئاس���تێک گ���ەر رەخن���ە‬ ‫لەهاوپۆلەک���ەت‪ ،‬مامۆس���تاکەت‪ ،‬یان‬ ‫کارمەندێک���ی بەش���ی دارای���ی بگریت‬ ‫ئەوە زۆر ئازادانە بێرێزیت پێدەکرێت‌و‬ ‫دەکرێت بەنەزان‌و دواکەوتوش بدرێیتە‬ ‫قەڵەم‪ .‬ئەم دۆخە مەترسیدارە‪ ،‬چونکە‬ ‫تاکەکانی ئەم زانکۆیە لەدەرەوە بۆ ژیان‬ ‫گونج���او نەماون‌و بونەت���ە بونەوەرێک‬ ‫لەخۆی���ان‌و ژینگ���ەی دەوروبەری���ش‬ ‫دابڕاون‪ .‬ئەمە زەنگێکی مەترس���یدارە‬ ‫پێویس���تی بەبەدواداچون‌و وردبونەوە‬ ‫هەیە‪ .‬هەربۆیە‪ ،‬ئەم بەش���ە لەنامەکەم‬ ‫بەپرس���ین لەهۆکارەکانی ئەم جۆرە‬ ‫لەکلتوری نەزانییە کۆتایی پێدەهێنم‪.‬‬ ‫من دەپرسم‪ -‬هیوادارم ئەمە پرسیاری‬ ‫ئێوەش بێ���ت‪ -‬ئایا هۆکاری ئەم خراپ‬ ‫گۆڕانە چییە؟ ئایا دەکرێت نمونەیەکی‬ ‫باشتر پێشکەش بکەین؟‬ ‫ئەگەر کەمێک لەبارەی خاڵی الوازی‬ ‫دوەم���ی زانکۆی ئەمەریک���ی لەعێراق‬ ‫سلێمانی چەند قسەیەک بکەم‪ ،‬دەبێت‬

‫بڵیم ئەم زانکۆی���ە لەکاربەڕێوەبردنی‬ ‫خۆیدا بێئاگایەو نەزانییەکی زۆر بەدی‬ ‫دەکرێ���ت‪ .‬بێگومان ئەم���ە تێڕوانینی‬ ‫خوێندکارێکە‪ ،‬ئەگەر کاربەڕێوەبەرێک‬ ‫لەسیستمی کاری ئەم زانکۆیە وردبێتەوە‬ ‫دەکرێت زۆر زیاتر قوڵ ببێتەوە‪ .‬ئەوەی‬ ‫ئەمڕۆ ئ���ەم زانکۆیەی هێش���تۆتەوە‪،‬‬ ‫تازەیی هەندێک لەو شتانەیە (مەبەست‬ ‫دروس���تکراوە تەکنەلۆژییەکان���ە ک���ە‬ ‫رێگەی داوە زۆر ش���ت بەشاردراوەیی‬ ‫بهێڵدرێتەوە) کە لێرە بەکاردەهێنرێن‪.‬‬ ‫بەدەر لەم���ە لێکپچرانێكی زۆر لەنێوان‬ ‫دوێنێ‌و ئەمڕۆی ئ���ەم زانکۆیەدا هەیە‬ ‫کە بوەتە ه���ۆی تەماویکردنی ئایندەو‬ ‫لەزۆرکاتیشدا خوێندکار بەهیچ جۆرێک‬ ‫ئاین���دە نابینێ���ت‪ .‬بەب���ڕوای من بەو‬ ‫توانایەی لێرەدا سەرف دەکرێت‪ ،‬دەکرا‬ ‫موعجیزە بخوڵقێندرایە‪ ،‬واتا دەکرا شتی‬ ‫خەیاڵنەکردە پێشكەش بکرایە‪ .‬ئەوەی‬ ‫جێگەی س���ەرنجە‪ ،‬هی���چ جیاوازییەک‬ ‫لەنێوان کاربەڕێوەب���ردن نییە لەنێوان‬ ‫کارمەندانی ک���وردو بێگانەکاندا‪ .‬وەک‬ ‫زۆرکات کارمەندە کوردەکان لەڕۆتیندا‬ ‫گیریانکردوەو بێپەروا بێڕێزی بەماف‌و‬ ‫ش���کۆی بەرامبەرەکانی���ان دەک���ەن‪.‬‬ ‫بۆیە لێرە زۆر ئاس���اییە‪ ،‬کارمەندێکی‬ ‫کوردی ئەم زانکۆیە ببینی بڕواتە سەر‬ ‫بەشە ناوخۆییەکان‌و قرتالەیەک جنێو‬ ‫بەخوێندکاران بدات کاتێک داوایەکیان‬ ‫هەی���ە‪ .‬لەبەرامب���ەر ئەمانیش���دا‪،‬‬ ‫کارمەندانی بیانی لەبیئاگاییەکی زۆردا‬ ‫دەژین‪ .‬بەش���ێک لەم���ە دەگەڕێتەوە‬ ‫ب���ۆ ئەو راس���تییەی ک���ە ئەمانە هیچ‬ ‫لەکلت���وری ئەم ناوچەیە ش���ارەزانین‪،‬‬ ‫بۆیە ب���ەردەوام هەڵەی گەورە دەکەن‪.‬‬ ‫بەشێكی دیکەی هۆکارەکەش دەکرێت‬ ‫ئەوەبێت کە ئەمان���ە تەنیا نەزانەکانن‬ ‫هات���ون لێ���رە کاردەک���ەن‌و خەونیان‬ ‫هەرزانی‌و پارە پەیداکردنە‪ .‬رەنگیشە‪،‬‬ ‫ک���ە لەزۆر کات���دا گومان���ی تێدانییە‪،‬‬ ‫هۆکاری ئ���ەم ماڵکاولیی���ەی هەردوال‬ ‫لەزانکۆی ئەمەریکی لەعێراق سلێمانی‬ ‫بێبەرنامەیی‌و نەبونی خەونێکە لەالیەن‬ ‫ئەم زانکۆیەوە‪.‬‬ ‫ئەمە دەکەم���ە کۆتای���ی‪ .‬هیوادارم‬ ‫چەند پرس���یارێکم لەالتان وروژاندبێت‬ ‫لەپێناو بەرچاوڕونی هەمواندا‪.‬‬

‫تیپ ‌ه بێنازه‌ك ‌ه ‌ی پێشڕه‌وی شانۆ ‌ی كوردی‬ ‫نام���ه‌ی هون���ه‌ر له‌تفه‌ن���گ پیرۆزترو‬ ‫نوك���ی قه‌ڵه‌م له‌گولل ‌ه كاریگه‌رتربو الی‬ ‫ئه‌وان ش���انۆ ئه‌كادیمیایه‌كی گه‌وره‌بو‬ ‫كه‌ جێی هه‌م���و كۆمه‌ڵی تێدا ئه‌بوه‌و‌ه‬ ‫نه‌ك قوتابخانه‌یه‌كی بچوك‪ ،‬الی ئه‌وان‬ ‫دایه‌لۆكێ���ك‪ ،‬كه‌ ئامانجی ئه‌پێكا له‌زۆر‬ ‫به‌یاننامه‌ی روزه‌رد به‌هێزتربو‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫دێته‌وه‌ ی���ادم ئه‌و دو ش���اكاره‌ بو ك ‌ه‬ ‫له‌سه‌ره‌تای دروس���تبونیداو سه‌ره‌تای‬ ‫س���ااڵنی حه‌فتاكان پێشكه‌ش���یانكرد‪،‬‬ ‫خس���تیانه‌ خانه‌ی هون���ه‌ری نه‌مره‌و‌ه‬ ‫(النه‌وازان‪ ،‬چه‌خماخه‌) بو‪ ،‬ك ‌ه تائێستا‬ ‫له‌یاده‌وه‌ری خه‌ڵك���دا كاڵنه‌بونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ئ���ه‌و نامه‌یه‌یه‌ كه‌ ئ���ه‌و تیپ ‌ه‬ ‫به‌ئه‌مانه‌ت���ه‌و‌ه گه‌یاندویه‌ت���ی‪ ،‬بۆی��� ‌ه‬ ‫تائێستا دایه‌لۆكه‌كانی به‌رده‌وام به‌ده‌م‬ ‫هه‌مو چین‌و تۆێژه‌كانی كۆمه‌ڵه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و تیپ ‌ه هه‌میش���ه‌ ب���ه‌رده‌وام بو‌ه‬ ‫له‌به‌خش���ش به‌هونه‌رێك���ی ره‌س���ه‌ن‬ ‫به‌ش���انۆی ك���وردی‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ش دوای‬ ‫ساڵی (‪ )1975‬ده‌سته‌وسان دانه‌نیشت‪،‬‬ ‫مۆدێلێكی نوێی داهێنا كه‌ له‌ش���انۆیی‬ ‫(ره‌جه‌ب‌و پیاوخۆرانه‌)وه‌ ده‌ستیپێكرد‬ ‫ی‬ ‫كه‌ بوه‌ هه‌س���انێك ب���ۆ تیژكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫وره‌ی خه‌ڵ���ك كه‌ توش���ی داڕمانێكی‬ ‫گش���تگیرو كوشنده‌ هاتبو‪ ،‬كه‌ به‌بڕوای‬ ‫من بروس���كه‌یه‌ك بو بۆ خۆسازدانه‌و‌ه‬ ‫بۆ مقاوه‌مه‌ت به‌ڕوی ش���ۆڤێنییه‌كانی‬ ‫ی تایبه‌تی‬ ‫عۆجه‌دا‪ ،‬هه‌روه‌ها س���تایلێك ‌‬ ‫ب���ۆ خ���ۆی هه‌ڵب���ژارد ك���ه‌ زۆرج���ار‬ ‫به‌رهه‌مه‌كانی بناس���رێنه‌وه‌‪ ،‬هه‌ر هیچ‬ ‫نه‌بێت به‌زمانه‌ س���اده‌كه‌‪ ،‬ئه‌ڵێن ئه‌م ‌ه‬ ‫جه‌ماعه‌ته‌كه‌ی عه‌باس‌و هادی‌و وه‌ستا‬ ‫عه‌لی‌‌و جه‌الله‌فه‌نین‪.‬‬ ‫پاش���ان ئاماده‌كردنی چه‌ندین كاری‬ ‫هون���ه‌ری تر وه‌ك مرۆڤ‌و ش���اره‌كه‌ی‬ ‫زه‌لكاو ئه‌حه‌ی كڕنو ئاوایی بێكه‌س���ه‌و‬ ‫چه‌ندان���ی ت���ر‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ زۆرج���ار‬ ‫بێده‌نگبون به‌اڵم هه‌مو بێده‌نگییه‌كیان‬ ‫شاكارێكی به‌دوای خۆیدا هێناوه‌ شانۆی‬ ‫كوردییان رۆشن‌و ئاوه‌دانكردۆته‌وه‌ ‪.‬‬ ‫الی ئ���ه‌م تیپ���ه‌ هونه‌ر ب���ۆ هونه‌ر‬ ‫بوه‌ ن���ه‌ك پله‌وپایه‌‪ ،‬وه‌ك بیس���توم ‌ه‬ ‫تائێستا كرێچین‌و زۆر به‌زه‌حمه‌ت كرێی‬

‫ئه‌م تیپه‌ زیاتر‬ ‫له‌چل به‌هار‌ه‬ ‫له‌هه‌ناوی‬ ‫شارێكه‌و‌ه‬ ‫هاتۆته‌ده‌ر‬ ‫ك ‌ه ره‌نگ ‌ه‬ ‫دامه‌زرێنه‌رانی‬ ‫هه‌روا له‌ره‌شه‌ڕاو‬ ‫ناویان نه‌نابێ‬ ‫پێشڕه‌و‪ ،‬سلێمانی‬ ‫هه‌میشه‌ پێشڕه‌و‬ ‫تیپیش پێشڕه‌و‬ ‫باره‌گاكه‌ی���ان بۆ دابی���ن ئه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی الم سه‌یربو ئه‌وه‌بو له‌رۆژنامه‌ی‬ ‫ئاوێن���ه‌ی ژم���اره‌ (‪)365‬ی (‪)19‬‬ ‫ئ���ه‌م مانگه‌دا به‌رچاومك���ه‌وت لێدوانی‬ ‫یه‌كێك له‌ئه‌ندامه‌كان���ی بو‪ ،‬ك ‌ه گله‌یی‬ ‫له‌كه‌ناڵه‌كان���ی ته‌له‌فزیۆنه‌كان ئه‌كات‬ ‫ئه‌ڵێت رێكالممان بۆ ناكه‌ن بۆ ئه‌م ئیش ‌ه‬ ‫نوێیه‌مان‪ .‬بڵێی رۆژگار وایكردبێت ئه‌و‬ ‫تیپه‌ی دامه‌زرێنه‌ری یه‌كه‌م ته‌له‌فزێۆن‬ ‫بو ل���ه‌دوای س���اڵی (‪ )1991‬له‌یادیان‬ ‫چوبێت یان پار‌ه جێگه‌ی به‌هونه‌ر له‌ق‬ ‫كردبێت‪ ،‬یان شاره‌زای ره‌وتی هونه‌ری‬

‫مه‌مله‌كه‌ت نه‌بن‪ ،‬ب���ا ئه‌مانه‌و گه‌لێكی‬ ‫تری���ش به‌جێبهێلین ب���ۆ خوێنه‌ر خۆی‬ ‫حوكم بدات‪.‬‬ ‫(خ���ۆ نه‌یانكڕیوی���ن)! هه‌ڵبژاردنی‬ ‫ناونیش���ان س���ه‌لیقه‌و وه‌س���تایی‬ ‫ئه‌وێت‪ .‬لێ���ره‌دا ئه‌ڵێ���م له‌هه‌ڵبژاردنی‬ ‫ناونیش���انه‌كه‌دا پێكاویه‌تی‪ .‬نوسه‌ری‬ ‫شانۆییه‌كه‌ یه‌كێك ‌ه له‌كه‌ڵه‌ نوسه‌ره‌كانی‬ ‫ش���انۆی میس���ری‪ ،‬بۆیه‌ لێره‌دا هه‌قی‬ ‫خۆیه‌ت���ی بڵی���م كورداندنه‌كه‌ی دكتۆر‬ ‫شێركۆ عه‌بدواڵ‪ ،‬له‌نوسینه‌كه‌ی ( لینین‬ ‫ئه‌لڕه‌مل���ی) كه‌متر نییه‌و وه‌س���تایی‌‌و‬ ‫ده‌س���تره‌نگینی له‌وه‌دای���ه‌ ت���ه‌واو‬ ‫عه‌گاله‌كه‌ی له‌سه‌ر البردوه‌و مشكییه‌كی‬ ‫كوردی له‌سه‌رناوه‌‪.‬‬ ‫جگ ‌ه له‌و زمانه‌ س���اده‌یه‌ی ك ‌ه به‌هیچ‬ ‫ج���ۆرێ گرفت���ی تێ���دا نیی���ه‌و راده‌ی‬ ‫تێگه‌یش���تن‌و حاڵیبون بۆ هه‌مو چین‌و‬ ‫توێژه‌كان تیایدا ره‌چاوكراوه‌‪.‬‬ ‫ده‌رهێن���ان‪ ،‬ره‌نگ���ه‌ من ل���ه‌م بوار‌ه‬ ‫نه‌زانم‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌نده‌ی‌ من ئیشه‌كانی‬ ‫ئه‌و تیپه‌م دیبێ زۆریش ش���انۆیی ترم‬ ‫به‌س���ه‌ركردبێته‌وه‌ ئازادی حه‌مه‌بچكۆل‬ ‫ئه‌ستێره‌یه‌كی گه‌ش ‌ه به‌سه‌لیقه‌یی ئه‌م‬ ‫ده‌رهێنه‌ر‌ه له‌وه‌دایه‌ زۆر ته‌ڕده‌ستانه‌و‬ ‫به‌كارامه‌ی���ی ئارایش���ی ده‌قه‌ك���ه‌ی‬ ‫كردوه‌و كه‌م‌و كوڕییه‌كانی س���واغداوه‌و‬ ‫جوانكارییه‌ك���ی تێداكردو‌ه كه‌ له‌قوڕی‬ ‫ده‌ق توانیویه‌تی په‌یكه‌رێ به‌رجه‌س���ت ‌ه‬ ‫بكات رۆحی له‌به‌ردابێت ‪.‬‬ ‫ئه‌كت���ه‌ره‌كان‪ :‬ره‌نگ���ه‌ زیاده‌بێ من‬ ‫باس له‌ئه‌كته‌ره‌كان‌و رۆڵه‌كانیان بكه‌م‪،‬‬ ‫وه‌ستا عه‌لی‌و جه‌الله‌ فه‌نی؟ النه‌وازانم‬ ‫ئه‌هێنێت���ه‌و‌ه یاد‪ ،‬ئه‌وه‌ی پێویس���تی‬ ‫به‌باكردن���ه‌ رۆڵ���ی كه‌ریم س���اڵحه‌ ك ‌ه‬ ‫دوارۆژ بۆ ئ���ه‌وه‌! ئه‌و دو خانمه‌ش ك ‌ه‬ ‫من یه‌كه‌مجار‌ه له‌س���ه‌ر شانۆ ئه‌یانبینم‬ ‫س���ونبولی بوێرین ئومێ���دی ئه‌وه‌یان‬ ‫لێئه‌كرێت ببن ‌ه ئه‌ستێره‌یه‌كی جیهانی‌و‬ ‫به‌لۆكاڵ���ی نه‌مێننه‌وه‌‪ .‬رۆڵ���ی ئه‌وانی‬ ‫تریش هه‌مویان نایابن كه‌ دیاره‌ ئه‌وه‌ش‬ ‫بۆ ئه‌زمونی تیپه‌كه‌ ئه‌گه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫تەندروستی‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫به‌سكی‌ به‌تاڵ وه‌رزش بك ‌ه‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌ به‌سكی‌ به‌تاڵ وه‌رزش‬ ‫ده‌كه‌ن له‌‪ %20‬چه‌وری‌ زیاتر ده‌سوتێنن‬ ‫به‌ب���ه‌راورد ب���ه‌و كه‌س���انه‌ی‌ به‌تێری‌‬ ‫وه‌رزش ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫به‌پ���ێ‌ توێژینه‌وه‌یه‌ك���ی‌ نوێ���ی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكی‌ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ رۆژانه‌ پێش‬ ‫نانخواردنی‌ به‌یانی‌‪ ،‬راهێنان‌و وه‌رزش‬ ‫ده‌كه‌ن له‌‪ %20‬زیاتر چه‌وری‌ له‌ش���یان‬ ‫ده‌س���وتێت به‌به‌راورد به‌و كه‌س���انه‌ی‌‬ ‫كاته‌كان���ی‌ ت���ر وه‌رزش ده‌كه‌ن‪ .‬ئه‌م‬ ‫توێژینه‌وه‌ی���ه‌ زیاتر له‌كۆمه‌ڵه‌ پیاوێك‬ ‫ئه‌نجامیان���داوه‌ ك���ه‌ كراب���ون ب���ه‌دو‬ ‫گروپه‌وه‌‪ ،‬یه‌كێكیان ئه‌و كه‌سانه‌ بون‬

‫به‌پێ رێیانده‌كرد یان ئامێری‌ راكردنیان‬ ‫به‌كارده‌هێنا به‌یانیان له‌كاتژمێر ‪ 9‬بۆ‬ ‫‪ 10‬وه‌رزشیان ده‌كرد به‌بێ‌ نانخواردنی‌‬ ‫به‌یان���ی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها گروپ���ی‌ دوه‌م ئه‌و‬ ‫كه‌س���انه‌ بون كه‌ وه‌رزش‌و راهێنانیان‬ ‫ده‌ك���رد به‌یانیان له‌پ���اش نانخواردن‬ ‫پاشان ‪90‬خوله‌ك وه‌رزشكردن‪ ،‬دواتر‬ ‫ئ���ه‌م دو گروپه‌ی���ان هێن���او له‌ژه‌می‌‬ ‫نیوه‌ڕۆدا چه‌ند جۆرێك���ی‌ خواردنیان‬ ‫بۆ دانان له‌بابه‌تی‌ ش���یره‌مه‌نییه‌كان‌و‬ ‫مه‌عكه‌رۆنی‌‌و هه‌ن���دێ‌ خواردنی‌ تر بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ هه‌ست به‌تێری‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫توێژه‌ره‌وه‌كان بۆیان ده‌ركه‌وت ئه‌و‬

‫كه‌سانه‌ی‌ پێش نانخواردن وه‌رزشیان‬ ‫ده‌ك���رد كه‌متر له‌نی���وه‌رۆدا ئاره‌زوی‌‬ ‫نانخواردنی���ان هه‌ب���و هه‌روه‌ها كه‌متر‬ ‫كالۆری���ان وه‌رده‌گ���رت ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫قه‌ره‌ب���وی‌ برس���ێتییه‌كه‌یان بكه‌نه‌وه‌‬ ‫به‌به‌راورد به‌و كه‌سانه‌ی‌ به‌پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫ئه‌وانه‌وه‌ نانیان ده‌خوارد‌و وه‌رزشیان‬ ‫ده‌كرد‪.‬‬ ‫توێژینه‌وه‌كان باسیان له‌وه‌شكردوه‌‬ ‫كه‌ گرنگی‌ ئ���ه‌م لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ باش���ه‌ كه‌ كێشیان زۆره‌و بیر‬ ‫له‌ڕێگه‌چاره‌یه‌ك ده‌كه‌نه‌وه‌ بۆ رزگاربون‬ ‫له‌چه‌وری‌ زیاده‌ی‌ له‌ش‪.‬‬

‫زۆر دامه‌نیشه‌‪ ،‬چونكه‌ توشی شه‌كر‌ه ده‌بیت‬ ‫به‌پێی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی نوێی پزیشكی كه‌متر به‌كاردێت ك��� ‌ه ئه‌مه‌ش ده‌بێت ‌ه‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی بۆ ماوه‌ی چوار كاتژمێر هۆی قه‌ڵه‌وی‌و دروستكردنی نه‌خۆشی‬ ‫له‌سه‌ر كورسی داده‌نیشن به‌شێوه‌یه‌كی درێژخای���ه‌ن له‌كه‌س���ه‌كه‌دا‌و رێ���ژه‌ی‬ ‫گه‌وره‌ ئه‌گه‌ری توشبونیان به‌نه‌خۆشیی ‌ه كۆلس���تڕۆڵی زیانبه‌خ���ش له‌خوێن���دا‬ ‫درێژخایه‌نه‌كان���ی وه‌ك ش���ه‌كره‌‌و به‌رزده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی به‌وه‌ش���داو‌ه‬ ‫تویژینه‌وه‌ك��� ‌ه ئاماژه‌ ‌‬ ‫شێرپه‌نجه‌ زیاد ده‌كات‪.‬‬ ‫ئه‌لعه‌ره‌بیه‌‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و لێكۆڵینه‌وه‌ی ‌ه كه‌ زۆر دانیش���تن له‌ژنان زیاتر كێشه‌ی‬ ‫له‌زانكۆی كنساس‪-‬س���یتی ئه‌مه‌ریكی هه‌یه‌ وه‌ك له‌پی���اوان‪ ،‬چونك ‌ه له‌كاتی‬ ‫له‌س���ه‌ر ‪ 64‬هه‌زار كه‌س ئه‌نجامدراوه‌‌و زۆر دانیش���تندا گ���ه‌ر پی���اوان له‌‪%90‬‬ ‫ده‌ركه‌وتو‌ه ئه‌و كه‌س���انه‌ی كه‌ رۆژان ‌ه توشی نه‌خۆشیی ‌ه درێژخایه‌نه‌كان ببن‬ ‫له‌چ���وار كاتژمێ���ر زیاتر داده‌نیش���ن ئه‌و‌ه ژنان ده‌گاته‌ ‪.%200‬‬ ‫ئ���ه‌و توێژینه‌وه‌ی��� ‌ه جه‌خت له‌وه‌ش‬ ‫ئه‌گ���ه‌ری توش���بونیان به‌نه‌خۆش���یی ‌ه‬ ‫درێژخایه‌ن���ه‌كان به‌رێژه‌یه‌ك���ی به‌رچاو ده‌كات���ه‌و‌ه كه‌ له‌و كات���ه‌ی ماوه‌یه‌كی‬ ‫زۆر به‌ه���ۆی كاركردنه‌و‌ه داده‌نیش���یت‬ ‫به‌رز ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و توێژینه‌وه‌یه‌ هۆكاری ئه‌وه‌شی بۆ پێویس���ته‌ هه‌ندێك وه‌رزش���ی ئاسان‬ ‫ئه‌و‌ه گه‌ڕاندۆته‌و‌ه كه‌ له‌كاتی دانیشتندا‪ ،‬ئه‌نجام بده‌ی���ت به‌تایبه‌تی قاچه‌كان‌و‬ ‫خوێن به‌ئاس���ایی هاتوچۆ ناكات‌و وز‌ه مل‌و شان‪.‬‬

‫له‌به‌هاردا ماسك ‌ی‬ ‫میوه‌و پیاز بۆ‬ ‫پێستت به‌كاربهێنه‬

‫می���وه‌ یه‌كێك���ه‌ ل���ه‌و خواردنانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌نه���ا له‌كات���ی‌ خواردندا س���ودی‌‬ ‫لێوه‌رناگیرێ���ت‪ ،‬به‌ڵك���و ده‌توانرێت‬ ‫س���ودی‌ لێوه‌ربگیرێت بۆ جوانكردن‌و‬ ‫پاراستنی‌ پێس���ت له‌تیشكی‌ هه‌تاو‪،‬‬ ‫چونكه‌ چه‌ندی���ن ڤیتامیناتی‌ تێدایه‌‬ ‫ب���ۆ رزگاربونی‌ پێس���ت له‌میكرۆب‌و‬ ‫به‌كتری���ای‌ زیانبه‌خ���ش‪ ،‬یه‌كێك له‌و‬ ‫گیراوان���ه‌ش كه‌ له‌م وه‌رزه‌ س���ودی‌‬ ‫لێوه‌رده‌گری���ن گی���راوه‌ی‌ می���وه‌ی‌‬ ‫مزره‌مه‌نییه‌كانه‌‪.‬‬

‫‪15‬‬ ‫ئاژار‬

‫كه‌وچكێك���ی‌ گ���ه‌وره‌ هه‌نگوین‌و دو‬ ‫كه‌وچك ئاردی‌ گه‌نمه‌ش���امی‌ تێكه‌ڵ‌‬ ‫بكه‌‌و بۆ ماوه‌ی‌ ده‌ خوله‌ك له‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌م‌و چاوت دایبنێ‌‌و پاش���ان به‌ئاوی‌‬ ‫سارد بیشۆ‪.‬‬

‫ی‬ ‫كاتێك منداڵه‌كه‌ت وه‌رزش ‌‬ ‫ی به‌‬ ‫ی خواردنه‌كه‌ ‌‬ ‫كرد ئاگادار ‌‬ ‫وه‌رزش����كردن به‌گش����تی‌‌و تۆپ����ی‌ پ ‌‬ ‫ێ‬ ‫به‌تایبه‌ت یه‌كێكه‌ له‌ئاره‌زوه‌كانی‌ منداڵ‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ له‌قۆناغی‌ س����ه‌ره‌تای‌ رۆژانه‌‌و‬ ‫ره‌نگه‌ به‌چه‌ند كاتژمێرێك خه‌ریكی‌ ئه‌م‬ ‫جۆره‌ وه‌رزشه‌ بن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ لێره‌دا‬ ‫گرنگ����ه‌ دایك‌و باوكان بیزانن ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫منداڵ كاتێك وه‌رزش ده‌كات پێویستی‌‬ ‫به‌خواردن زیاتره‌ وه‌ك له‌كاتی‌ ئاس����ایی‌‬ ‫بۆیه‌ چه‌ند خۆراكێكی‌ س����ه‌ره‌كی‌ هه‌یه‌‬ ‫كه‌ پێویس����ته‌ بدرێت به‌من����داڵ له‌كاتی‌‬ ‫وه‌رزش����كردن‪ .‬ئه‌مان����ه‌ی‌ خ����واره‌وه‌ش‬ ‫نمونه‌ی‌ ئه‌و خۆراكانه‌ن بۆ منداڵ‪.‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬نیشاسته‌‪ :‬یه‌كێكه‌ له‌خۆراكه‌‬ ‫س����ه‌ره‌كییه‌كانی‌ من����داڵ‌و پێویس����ته‌‬ ‫ئه‌و خواردن����ه‌ی‌ ده‌یخ����وات به‌تایبه‌تی‌‬ ‫له‌نیوه‌ڕۆ نیوه‌ی‌ یان زیاتری‌ نیشاس����ته‌‬ ‫بێت‪ .‬هه‌روه‌ها به‌گش����تیش ده‌بێت ئه‌و‬ ‫خۆراكانه‌ی‌ ده‌یخوات ئه‌و نیشاسته‌یه‌ی‌‬ ‫تێ����دا بێت ك����ه‌ به‌خ����او هه‌ڵده‌مژرێت‪.‬‬ ‫خۆراكه‌كانی����ش بریتی����ن له‌برنج‌و نان‌و‬ ‫مه‌عكه‌رۆن����ی‌‌و په‌تاته‌‪ .‬ئ����ه‌م خواردنانه‌‬ ‫وزه‌یه‌ك����ی‌ ب����ه‌رده‌وام‌و خ����او ده‌ده‌ن‬ ‫به‌من����داڵ‌و یارمه‌ت����ی‌ ده‌ده‌ن بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بتوانێ����ت وه‌رزش ب����ه‌كات به‌وزه‌یه‌كی‌‬ ‫باشه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ -1‬پڕۆتی����ن‪ .‬یه‌كێك����ی‌ ت����ره‌ ل����ه‌و‬ ‫خواردنان����ه‌ی‌ ك����ه‌ پێویس����ته‌ ب����ۆ‬ ‫دروس����تكردنی‌ ماس����ولكه‌كانی‌ له‌ش����ی‌‬ ‫منداڵی‌ وه‌رزشكار‪ .‬بۆیه‌ پێویسته‌ له‌‪%10‬‬ ‫بۆ‪ %15‬خواردنه‌كانی‌ پرۆتینی‌ تێدا بێت‪.‬‬ ‫ئه‌و خواردنانه‌ی‌ پرۆتینی‌ تێدایه‌ بریتین‬ ‫له‌پاقله‌مه‌نییه‌كان وه‌ك نیس����ك‌و نۆك‌و‬ ‫فاسۆلیا‌و پاقله‌و گۆشتی‌ سورو مریشك‌و‬ ‫ماسی‌‪.‬‬ ‫‪ -2‬چه‌وریی����ه‌كان‪ .‬پێویس����ته‌ ئ����ه‌و‬ ‫خواردنه‌ی‌ ده‌خورێ����ت ‪ %25‬بۆ ‪ %30‬ی‌‬ ‫چه‌وریان تێ����دا بێت‪ ،‬چونك����ه‌ له‌كاتی‌‬ ‫وه‌رزشی‌ به‌رده‌وامی‌ منداڵ له‌ش چه‌وری‌‬ ‫زۆرت����ر ده‌س����وتێنێت به‌مه‌ش له‌ش����ی‌‬ ‫پێویس����تی‌ به‌چه‌وری‌ زیات����ره‌ له‌كاتی‌‬ ‫وه‌رزشی‌ به‌رده‌وام‪.‬‬

‫ماس���ك بۆ البردنی‌ خاڵه‌ ره‌شه‌كانی‌‬ ‫پێست‬ ‫یه‌كێك���ی‌ ت���ر ل���ه‌و ماس���كانه‌ی‌‬ ‫به‌كارده‌هێنرێ���ت ب���ۆ پاككردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌موچاو له‌و خاڵه‌ ره‌شانه‌ی‌ پێست‌و‬ ‫رزگاركردنی‌ له‌و س���وتاوییه‌ی‌ به‌هۆی‌‬ ‫تیشكی‌ خۆره‌و توشی‌ ده‌بێت بریتییه‌‬ ‫پێكهاته‌كه‌‬ ‫ه���ه‌ر میوه‌یه‌ك���ی‌ مزره‌مه‌نی‌ وه‌ك له‌ماسكی‌ پیازو سركه‌‪.‬‬ ‫پرته‌قاڵ‪ ،‬لیم���ۆ‪ ،‬نارنج‪ ،‬الله‌نگی‌ كه‌‬ ‫چه‌ند تێبینییه‌ك بۆ وه‌رزشه‌وانه‌كان‬ ‫ده‌خورێ���ت توێكڵه‌ك���ه‌ی‌ هه‌ڵبگره‌و پێكهاته‌كه‌‬ ‫به‌گشتی‌‌و بۆ منداڵ به‌تایبه‌تی‌‪.‬‬ ‫روبعه‌ كوپێك ئاوی‌ پیاز‪ 3 ،‬كه‌وچك‬ ‫پاش���ان وش���كی‌ بكه‌ره‌وه‌‌و بیهاڕه‌‪،‬‬ ‫• پێویس����ته‌ پ����اش س����ێ‌ كاتژمێر‬ ‫دوات���ر ی���ه‌ك كه‌وچكی گ���ه‌وره‌ له‌و س���ركه‌‪ ،‬هه‌ردو پێكهاته‌ك���ه‌ تێكه‌ڵ‬ ‫وش���كراوه‌یه‌ له‌گه‌ڵ نیو كوپ ماستی‌ به‌یه‌ك ده‌كرێ���ت‌و رۆژانه‌ به‌لۆكه‌یه‌ك له‌نانخواردن وه‌رزش بكرێت‪.‬‬ ‫•ئاو خواردنه‌وه‌ له‌كاتی‌ وه‌رزشكردن‪.‬‬ ‫شیرین‌و روبعه‌ كوپێك زه‌یتی‌ زه‌یتون‌و ده‌م‌و چاوه‌كه‌ی‌ پێ‌ پاك ده‌كه‌یته‌وه‌‪.‬‬

‫دو هه‌فته‌ جارێك‬ ‫ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت‬

‫له‌هه‌رێمی‌ نه‌وتدا‬ ‫ل ‌ه ‪ 41‬منداڵ‬ ‫منداڵێك ده‌مرێت‬ ‫له‌هه‌رێمێكدا ك����ه‌ بودجه‌ی‌ ته‌رخانكراوی‌‬ ‫ب����ۆ س����اڵی‌ ‪ 14 ،2013‬ترلی����ۆن‌و ‪406‬‬ ‫ملیار‌و ‪ 735‬ملی����ۆن دیناره‌ كه‌ ‪%10.4‬‬ ‫كۆی‌ بودجه‌ی‌ گش����تی‌ عێ����راق ده‌كات‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم رێ����ژه‌ی‌ مردنی‌ من����دااڵن له‌خوار‬ ‫ته‌مه‌نی‌ پێنج ساڵ رو له‌هه‌ڵكشانه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫له‌كاتێكدایه‌ كه‌ گه‌وره‌ترین رێژه‌ی‌ مردنی‌‬ ‫خوار ته‌م����ه‌ن پێنج س����اڵ ده‌كه‌وێته‌وه‌‬ ‫واڵتانی‌ ئه‌فریقاوه‌‪.‬‬ ‫مردنی‌ ژماره‌ی‌ زۆری‌ منداڵ نیشانده‌ره‌‬ ‫بۆ خراپی‌ دۆخی‌ ته‌ندروس����تی‌ له‌هه‌رێمی‌‬ ‫نه‌وتدا‪ ،‬ب����ه‌اڵم رێكخراوی‌ ته‌ندروس����تی‌‬ ‫جیهانی‌ كه‌مكردن����ه‌وه‌ی‌ رێژه‌ی‌ ته‌مه‌نی‌‬ ‫منداڵ ب����ۆ ‪ 5.5‬به‌ئامانج����ی‌ چواره‌می‌‬ ‫خۆی‌ داناوه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌رس����ێ‌ پارێ����زگاری‌ هه‌رێم����ی‌‬ ‫كوردستان هه‌ولێرو س����لێمانی‌‌و دهۆك‪،‬‬ ‫رێژه‌ی‌ له‌دایكبونی‌ منداڵ له‌س����اڵی‌ ‪2010‬‬ ‫‪ 1400028 ،‬منداڵ����ه‌‪ ،‬زۆرتری����ن رێ����ژه‌ی‌‬ ‫له‌دایكبونیش له‌شاری‌ سلێمانییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بۆ س����اڵی‌ ‪ ،2011‬ئه‌و رێژه‌ به‌رزبوه‌ته‌وه‌‬ ‫بۆ ‪ 155118‬منداڵ‪.‬‬ ‫ژماره‌ی‌ مردنی‌ منداڵ كه‌متر له‌مانگێك‬ ‫له‌س����اڵی‌ ‪ 2010‬بریتییه‌ له‌ ‪ 1092‬منداڵ‪،‬‬ ‫له‌س����اڵی‌ ‪ 2011‬ئه‌و رێژه‌یه‌ هه‌ڵكش����انی‌‬ ‫به‌خۆی����ه‌وه‌ بینی����وه‌ ب����ۆ ‪ 1297‬منداڵ‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌رێژه‌ی‌ سه‌دی‌ دیاری‌ بكه‌ین ئه‌وا‬ ‫‪ %18.77‬ده‌كات‪.‬‬ ‫رێژه‌ی‌ مردنی‌ منداڵ����ی‌ ته‌مه‌ن كه‌متر‬ ‫له‌ ‪ 5‬س����اڵ له‌ساڵی‌ ‪ 2010‬دا ‪ 602‬منداڵ‬ ‫بوه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ س����اڵی‌ ‪ 2011‬به‌رزبوه‌ته‌وه‌‬ ‫بۆ ‪ 837‬منداڵ‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌راوردی‌ ئه‌و دو‬ ‫ساڵه‌ بكه‌ین ئه‌وا ‪ %39.03‬منداڵ زیادی‌‬ ‫كردوه‌‪.‬‬ ‫به‌پ����ی‌ راپۆرت����ی‌ ه����ه‌ردو رێكخراوی‌‬ ‫ته‌ندروس����تی‌ جیهانی‌ ‪ WHO‬یۆنیسكۆ‬ ‫ك����ه‌ له‌ ‪ 15‬ئه‌یلولی‌ ‪ 2011‬باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئام����اژه‌ به‌وه‌ ده‌كات ك����ه‌ رێژه‌ی‌ مردنی‌‬ ‫منداڵ����ی‌ كه‌مت����ر له‌پێنج س����اڵ له‌واڵته‌‬ ‫پێش����كه‌توه‌كاندا یه‌ك منداڵ����ه‌ به‌رانبه‌ر‬ ‫‪ 143‬منداڵ����ی‌ زین����دو‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌واڵتی‌‬ ‫ئه‌فریقاشدا له‌كۆی‌ ‪ 8‬منداڵ یه‌ك منداڵ‬ ‫ده‌مرێت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ته‌نها ساڵی‌ ‪ 2011‬هه‌رێم ژماره‌ی‌‬ ‫له‌دایكب����وان ‪ 155118‬منداڵ����ه‌‪ ،‬مردنی‌‬ ‫منداڵی‌ كه‌متر له‌پێنج ساڵ ‪ 3745‬منداڵ‬ ‫ب����وه‌‪ ،‬واته‌ هه‌ر ‪ 41‬حاڵ����ه‌ت له‌دایكبون‬ ‫یه‌ك منداڵ مردوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش سێ‌ هێنده‌و‬ ‫نیوی‌ رێ����ژه‌ی‌ مردنی‌ مندااڵن����ه‌ له‌واڵته‌‬ ‫پێشكه‌وتوه‌كاندا‪.‬‬ ‫ژماره‌ی‌ مردنی‌ ئه‌و مندااڵنه‌ی‌ به‌مردویی‌‬ ‫له‌دایكب����ون له‌س����اڵی‌ ‪ 2010‬له‌هه‌رێم����ی‌‬ ‫كوردستاندا ‪ 1521‬حاڵه‌ت بوه‌‪ ،‬زۆرترینی‌‬ ‫ئه‌و رێژه‌یه‌ش له‌شاری‌ دهۆك بوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌س����اڵی‌ ‪ 2011‬به‌رزبوه‌ت����ه‌وه‌ بۆ ‪1386‬‬ ‫حاڵه‌ت به‌هه‌مان شێوه‌ زۆرترین له‌شاری‌‬ ‫دهۆك بوه‌‪.‬‬ ‫ل����ه‌وه‌ش مه‌ترس����یدارتر ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ بۆ‬ ‫ه����ه‌ر ‪ 1000‬منداڵێك ‪ 10‬منداڵ به‌مردویی‌‬ ‫له‌دایكبون‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ ژماره‌ی‌‬ ‫له‌دایكبوانی‌ ساڵی‌‪ 140028 ،2011‬منداڵ‬ ‫ب����وه‌‪ ،‬ل����ه‌و ژماره‌ی����ه‌ش ‪ 1421‬من����داڵ‬ ‫به‌مردویی‌ له‌دایكبون‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم له‌س����اڵی‌ ‪ 2011‬بۆ ه����ه‌ر ‪1000‬‬ ‫منداڵێك ‪ 9‬منداڵ به‌مردویی‌ له‌دایكبوه‌‪،‬‬ ‫واته‌ له‌كۆی‌ ‪ 155118‬منداڵ ‪ 1386‬منداڵ‬ ‫به‌مردویی‌ له‌دایكبون‪.‬‬ ‫كۆی‌ ئه‌و مندااڵنه‌ی‌ به‌مردویی‌ له‌دایكبون‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪ 2010‬بۆ ‪ 2011‬گه‌یشتوه‌ته‌ ‪2807‬‬ ‫منداڵ ك����ه‌ تێكڕا ده‌كات����ه‌ ‪ 1402‬منداڵ‬ ‫له‌سالێكداو ‪ 117‬منداڵ له‌مانگێكدا‪.‬‬ ‫كۆی‌ گش����تی‌ ژم����اره‌ی‌ مردنی‌ منداڵی‌‬ ‫كه‌متر له‌پێنج ساڵ له‌ ‪ 2010‬گه‌یشتوه‌ته‌‬ ‫‪ 3301‬من����داڵ‪ ،‬ب����ه‌اڵم له‌س����اڵی‌ ‪2011‬‬ ‫به‌رزبوه‌ته‌وه‌ بۆ ‪. 3745‬‬ ‫به‌اڵم رێژه‌ی‌ مردنی‌ دایكان دوای‌ دانانی‌‬ ‫كۆرپه‌له‌كانیان له‌ساڵی‌ ‪)11( 2010‬دایك‬ ‫ب����وه‌‪ ،‬له‌س����اڵی‌ ‪ )12( 2012‬دایك بوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش به‌به‌راورد به‌واڵتانی‌ پێشكه‌وتوه‌‬ ‫ئه‌وه‌ش مایه‌ دڵخۆشییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ����ی‌ رێكخ����راوی‌ ته‌ندروس����تی‌‬ ‫جیهان����ی‌ ‪ WHO‬ده‌توانێ����ت زۆرب����ه‌ی‌‬ ‫مندااڵن له‌م����ردن رزگارب����كات به‌رێگای‌‬ ‫س����اده‌و ئاس����ان ئه‌ویش چاودێریكردنی‌‬ ‫دایكان����ی‌ دوگیان����ه‌ ت����ا دوای‌ قۆناغ����ی‌‬ ‫له‌دایكب����ون‌و گه‌یش����تنی‌ كۆرپه‌له‌كانیان‬ ‫به‌ته‌مه‌نی‌ دوساڵی‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ ئاماژه‌مان پێكرد نیش����انه‌ی‌‬ ‫دۆخی‌ ناله‌ب����اری‌ ته‌ندروس����ت ‌ی دایكانی‌‬ ‫دوگی����ان‌و كۆرپه‌كانیانه‌ كه‌ به‌رپرس����ی‌‬ ‫س����ه‌ره‌كیش حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ته‌ندروستییه‌!‬

‫‪16‬‬

‫‪xwenden.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫ته‌خته سپی‬

‫وه‌رگرتنی‌ ‪ 18‬هه‌زار دینار له‌مامۆستایان‬ ‫نیگه‌رانی ‌ی لێده‌که‌وێته‌وه‌‬ ‫ ئا‪ :‬ئاراس عوسمان‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌نێو قوتابخانه‌و‬ ‫خوێندنگاكانی‌ كوردستان داوا له‌و‬ ‫مامۆستایانه‌ كراوه‌ كه‌ ئه‌ندامی‌ ئه‌و‬ ‫رێكخراوه‌ن یان ده‌بنه‌ ئه‌ندام بڕی‌‬ ‫‪ 18‬هه‌زار دیناریان لێ‌ وه‌ربگیرێت‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ ناره‌زایی‌ زۆرێك له‌مامۆستایانی‌‬ ‫به‌دوای‌ خۆی‌ هێناوه‌‪ ،‬مامۆستایه‌ك‬ ‫پێیوایه‌ كه‌ هیچ جیاوازییه‌ك نییه‌‬ ‫له‌نێوان ئه‌م رێكخراوه‌ی‌ ئێستاو‬ ‫پێشو له‌به‌رئه‌وه‌ مامۆستا هه‌یه‌‬ ‫ئه‌مساڵ بۆته‌ ئه‌ندام پاره‌ی‌ ساڵی‌‬ ‫پێشوی‌ لێ داوا ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌ندامێكی‌‬ ‫سكرتارییه‌تی‌ رێكخراوه‌كه‌ش ده‌ڵێت"‬ ‫بڕیاره‌ كۆبونه‌وه‌یه‌ك ئه‌نجام بده‌ین كه‌‬ ‫ئایا پێویسته‌ له‌سه‌رجه‌م مامۆستایانی‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ كۆن‌و تازه‌ ئه‌و ‪ 18‬هه‌زاره‌‬ ‫وه‌ربگیرێت‪.‬‬ ‫سه‌روه‌ر كه‌ریم كه‌ پیشه‌ی‌ مامۆستای‌‬ ‫زمانی‌ عه‌ره‌بییه‌و ماوه‌ی‌ هه‌ش���ت ساڵ ‌ه‬ ‫مامۆستایه‌و پێنج ساڵه‌ ئه‌ندامی‌ رێكخراوی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ مامۆس���تایانی‌ كوردس���تانه‌‬ ‫بۆچونی‌ وای���ه‌" ئه‌وه‌ی‌ له‌كوردس���تان‬ ‫هه‌یه‌ به‌ن���اوی‌ رێكخراوه‌كان���ه‌وه‌ جگه‌‬ ‫له‌به‌هه‌ده‌ردان‌و كات به‌سه‌ربردن به‌ناوی‌‬ ‫جیاوازه‌وه‌ سودێكی‌ مرۆیی‌‌و نیشتیمانی‌‬ ‫ئه‌وتۆیان نه‌بوه‌‪ ،‬ئه‌و رێكخراوه‌ی‌ بۆخۆم‬ ‫ماوه‌ی‌ پێنج ساڵه‌ ئه‌ندامم‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫سوكایه‌تی‌‌و دواكه‌وتنی‌ پێداویستییه‌كانی‌‬ ‫قوتابخانه‌و خوێندنگاكان‌و چه‌ندین كاری‌‬ ‫پێویست بۆ مامۆستا‪ ،‬ته‌نهاو هه‌ندێكجار‬ ‫به‌شه‌رمێكه‌وه‌ نوزه‌یه‌كی‌ لێوه‌ هاتوه‌و تا‬ ‫گه‌یشتوه‌ته‌ به‌یاننامه‌یه‌كی‌ ساردو سڕ‪.‬‬ ‫وه‌ك مامۆستا سه‌روه‌ر ده‌ڵێت" بونی‌‬ ‫رێكخراو واته‌ ملكه‌چب���ون بۆ هه‌ندێك‬ ‫بڕی���ارو فه‌رمانی‌ حزبی‌ نه‌ك پیش���ه‌و‬

‫زانستی‌ كه‌ س���ودێكی‌ گشتی‌‌و تایبه‌تی‌‬ ‫بێت بۆ مامۆس���تا‪ ،‬ئه‌گه‌ر حزبه‌كانیان‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزیسیۆنه‌وه‌ رازینه‌بن‬ ‫له‌س���ه‌ر هه‌ر كارێك ئ���ه‌وا هه‌نگاوێك‬ ‫ناچێته‌ پێشه‌وه‌‪ ،‬له‌ئێستادا داوای‌ بڕی‌‬ ‫‪ 18‬هه‌زار دینارمان لێده‌كه‌ن به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ مامۆس���تا هه‌ر پێویس���تییه‌كی‌‬ ‫هه‌بو له‌نه‌خۆش���ی‌‌و هه‌ندێك هاوكاریی‌‬ ‫تر‪ ،‬به‌اڵم براده‌رم���ان هه‌یه‌ هه‌فته‌یه‌ك‬ ‫نابێت بوه‌ته‌ ئه‌ن���دام جیاوازی‌ نه‌كراوه‌‬ ‫له‌نێ���وان ئه‌و مامۆس���تایه‌و ئێمه‌دا كه‌‬ ‫چه‌ندین س���اڵه‌ ئه‌ندامین‪ ،‬بۆیه‌ پێموایه‌‬ ‫ئه‌م رێكخراوه‌ پێشتر به‌ئۆپۆزیسیۆنه‌وه‌‬ ‫تاكو ده‌سه‌اڵت هه‌موی‌ ته‌نها قسه‌یه‌كی‌‬ ‫زۆربو ك���ه‌ چی‌ ده‌كه‌ن بۆ مامۆس���تا‪،‬‬ ‫ئێس���تاش ده‌بینی‌ ئ���ه‌وه‌ حاڵی‌ مادی‌‌و‬ ‫مرۆیی‌ مامۆستاكانمانه‌‪.‬‬ ‫ش���ادان عومه‌ر كه‌ ماوه‌ی‌ دو س���اڵه‌‬ ‫پیش���ه‌ی‌ مامۆس���تای‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌ ‪،‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ ئه‌ندامبون���ه‌وه‌ باس���ی‌ له‌وه‌‬ ‫ك���رد" به‌رێوه‌ب���ه‌ری‌ قوتابخانه‌كه‌مان‬ ‫پێیراگه‌یاندی���ن ك���ه‌ مامۆس���تایان‬ ‫هه‌ركه‌س���ێك ده‌بێته‌ ئه‌ندام‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫ب���ڕی‌ ‪ 18‬هه‌زار دین���اری‌ لێوه‌ربگرین‪،‬‬ ‫ئێمه‌ش هه‌ندێك مامۆستاین كه‌ تا كاتی‌‬ ‫ئه‌و بڕیاره‌ نه‌بوینه‌ته‌ ئه‌ندام‌و پێمانباش‬ ‫بوه‌ ئه‌ندام بین له‌م رێكخراوه‌ی‌ ئێس���تا‬ ‫كه‌ به‌شێكی‌ به‌حس���اب ئۆپۆزیسیۆنی‌‬ ‫تێدایه‌‪ ،‬به‌اڵم جێگه‌ی‌ پرس���یاره‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫وابێت ئێمه‌ پاره‌ی‌ س���اڵی‌ پێش���و به‌چ‬ ‫هۆیه‌كه‌وه‌ بده‌ی���ن‪ ،‬له‌كاتێكدا ئه‌ندامی‌‬ ‫ئه‌م رێكخراوه‌ نه‌بوین‪.‬‬ ‫ش���ادان عومه‌ر ئه‌وه‌ش ده‌پرس���ێت"‬ ‫ئه‌ندامانی‌ رێكخراوی‌ یه‌كێتی‌ مامۆستایان‬ ‫ئه‌و به‌رێزانه‌ له‌س���ه‌ره‌وه‌ بۆ تا ئێستا‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و جیاوازی‌ ئه‌ندامبونه‌ی‌ پێشوو‬ ‫ئێستای‌ زۆرێك له‌مامۆستایان هه‌ستیان‬ ‫به‌م تێبینی‌‌و س���ه‌رنجه‌ نه‌كردوه‌؟ یان‬

‫مامۆستایه‌ک‪:‬‬ ‫ی رێكخراو‬ ‫بون ‌‬ ‫وات ‌ه ملكه‌چبون‬ ‫بۆ هه‌ندێك بڕیارو‬ ‫ی حزبی‌ نه‌ك‬ ‫فه‌رمان ‌‬ ‫پیشه‌و زانستی‌ ك ‌ه‬ ‫سودێكی‌ گشتی‌‌و‬ ‫ی بێت بۆ‬ ‫تایبه‌ت ‌‬ ‫مامۆستا‬ ‫ئاگادارن‌و خۆیان بێده‌نگكردوه‌‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی‌ ت���ره‌وه‌ گۆنا ره‌حیم كه‌ ‪11‬‬ ‫ساڵه‌ مامۆس���تایه‌و ماوه‌ی‌ سێ‌ ساڵه‌‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری‌ قوتابخانه‌یه‌ هێما بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كات" ئ���ه‌و بڕیاره‌ی‌ بۆم���ان هاتوه‌‬ ‫به‌سه‌رجه‌م مامۆس���تایانمان راگه‌یاندوه‌‬ ‫كه‌ هیچ كه‌س���ێك به‌زۆر ئه‌و بڕه‌ پاره‌ی‌‬ ‫لێوه‌رناگیرێت‌و ئاره‌زومه‌ندانه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بۆخۆم منیش تێبینیم هه‌یه‌ له‌سه‌ر ئه‌م‬ ‫داوای���ه‌ی‌ كه‌ هه‌ر ئه‌ندامێك پێویس���ته‌‬ ‫بڕی‌ ‪ 18‬هه‌زار دینار بدات بۆ رێكخراوی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ مامۆستایان‪ ،‬جیاوازی‌ نه‌كراوه‌‬ ‫له‌نێوان ئه‌ندامی‌ پێش���وو ئێستای‌ ئه‌م‬ ‫رێكخ���راوه‌‪ ،‬بۆیه‌ مامۆس���تایان ده‌ڵێن‬

‫ئه‌وه‌ی‌ لێیان وه‌رده‌گیرێت له‌پای‌ چییه‌‬ ‫كه‌ ئه‌وان ئه‌ندامی‌ ساڵی‌ پێشو نه‌بون‌و‬ ‫ئێستا پاره‌ی‌ ئه‌وكات بده‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌رێوه‌به‌ره‌ جه‌ختی‌ له‌وه‌كرده‌وه‌"‬ ‫ئه‌گه‌ر رێكخراوی‌ یه‌كێتی‌ مامۆس���تایان‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ دامه‌زرابێ���ت كه‌ ته‌نها خۆیان‬ ‫له‌هه‌ندێك پۆست‌و زه‌وی‌‪ ..‬هتد سودمه‌ند‬ ‫بێت‪ ،‬به‌راستی‌ ئه‌مه‌ كاره‌ساته‌و ده‌بێت‬ ‫رێكخراو بۆ ئه‌وه‌ بێت كه‌ داكۆكیكارێكی‌‬ ‫راسته‌قینه‌ بێت له‌مامۆستایان‌و رێگربێت‬ ‫له‌و هه‌مو سوكایه‌تییانه‌ی‌ پێیانده‌كرێت‌و‬ ‫ته‌نها س���ه‌رقاڵ نه‌ب���ن به‌كۆكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫مانگان���ه‌ی‌ ئابون���ه‌ی‌ مامۆس���تایان‌و‬ ‫ئاگاداری‌ موعاناتی‌ مامۆستایان نه‌بن‪.‬‬ ‫به‌رهه‌م مسته‌فا ئه‌ندامی‌ سكرتاریه‌تی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ مامۆس���تایانی‌ كوردس���تان‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ بۆچی‌ ئ���ه‌و خانوو‬ ‫یه‌كه‌ی‌ نیشته‌جێبونانه‌ هه‌مو مامۆستایان‬ ‫ناگرێته‌وه‌ رایگه‌یاند"ئه‌و سودمه‌ندبونه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌حكومه‌ت���ه‌وه‌ نییه‌ به‌ڵكو‬ ‫دراوه‌ته‌ رێكخراوی‌ یه‌كێتی‌ مامۆستایان‬ ‫له‌هه‌رسێ‌ پارێزگای‌ هه‌ولێرو سلێمانی‌‌و‬ ‫ده���ۆك‌و له‌هه‌وڵدای���ن گه‌رمیانی���ش‬ ‫بگرێته‌وه‌‪ ،‬زه‌ویی���ه‌كان به‌ناوی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫مامۆستایانه‌وه‌یه‌و ئه‌و ئیمتیازاته‌ ته‌نها‬ ‫رێكخراوه‌كه‌ ده‌گرێت���ه‌وه‌و ئه‌ندامه‌كانی‌‬ ‫سودمه‌ند ده‌بن‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندامه‌ی‌ سكرتارییه‌تی‌ رێكخراوی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ مامۆس���تایان بۆ وه‌رگرتنی‌ ئه‌و‬ ‫‪ 18‬ه���ه‌زاره‌ی‌ ئێس���تا له‌قوتابخان���ه‌و‬ ‫له‌مامۆس���تایان‬ ‫خوێندن���گاكان‬ ‫وه‌رده‌گیرێ���ت ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌ك���رد"‬ ‫له‌ش���وێنه‌كاندا ئه‌م وه‌رگرتنه‌ جیاوازی‌‬ ‫هه‌یه‌و شوێن‌و قوتابخانه‌ هه‌یه‌ سه‌رجه‌م‬ ‫‪ 18‬هه‌زار دیناره‌كه‌ی‌ وه‌رگرتوه‌و هه‌یه‌‬ ‫به‌چه‌ند مانگێك وه‌رگیراوه‌‪ ،‬له‌كۆنگره‌ی‌‬ ‫‪ 12‬دا بڕیاردرا ئابونه‌ له‌‪ 750‬وه‌ بكرێته‌‬ ‫‪ 3000‬دین���ار ئه‌م���ه‌ به‌زۆرینه‌ی‌ ده‌نگی‌‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫ئه‌ندامانی‌ كۆنگره‌ بوه‌‪ ،‬له‌م زیادكردنه‌دا‬ ‫ده‌س���ته‌به‌ریمان هه‌یه‌ ك��� ‌ه له‌ ‪ 25‬خاڵ‬ ‫پێكهاتوه‌ بۆ نه‌خۆشی‌‌و نه‌شته‌رگه‌ری‌‌و‬ ‫پرۆس���ه‌ی‌ هاوس���ه‌رگیری‌‌و‪ ..‬هت���د‪،‬‬ ‫له‌ئێس���تادا ب���ڕی‌ ئه‌و پ���اره‌ی‌ خه‌رج‬ ‫ده‌كرێت بۆ نه‌خۆش‌و پێداویستییه‌كانی‌‬ ‫مامۆستا له‌ ‪ 300‬تاكو ملیۆن‌و ‪ 500‬هه‌زار‬ ‫دینارمان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر گله‌ی���ی‌‌و گازن���ده‌ی‌‬ ‫مامۆس���تایان له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ مامۆستا‬ ‫هه‌یه‌ تازه‌كی‌ ده‌بێته‌ ئه‌ندام‪ ،‬به‌اڵم ‪18‬‬ ‫هه‌زار دیناری‌ لێ‌ وه‌رده‌گیرێت كه‌ پاره‌ی‌‬ ‫ساڵی‌ پێشوتره‌ به‌رهه‌م مسته‌فا بۆ ئه‌م‬ ‫حاڵه‌ت���ه‌ هێمای‌ به‌وه‌كرد" ئه‌و ئابونه‌یه‌‬ ‫له‌هه‌م���و مامۆس���تایان وه‌رناگیرێ���ت‬ ‫به‌ڵكو له‌وانه‌ وه‌رده‌گیرێت كه‌ فۆرمیان‬ ‫پڕكردۆت���ه‌وه‌و ئ���اره‌زوی‌ ئه‌ندامبونی‌‬ ‫كردوه‌ له‌یه‌كێتی‌ مامۆستایان‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫بڕیارمانداوه‌ له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ ئه‌م مانگه‌دا‬ ‫ئه‌ندامانی‌ س���كرتارییه‌ت‌و ‪ 12‬لقه‌كه‌ی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ مامۆس���تایان‌و ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫جێبه‌ج���ێ‌ كردن (ته‌نفی���ز)ی‌ یه‌كێك‬ ‫له‌و بابه‌تانه‌ی‌ دامانناوه‌ بۆ قسه‌كردن‌و‬ ‫راگۆڕینه‌وه‌ مه‌س���ه‌له‌ی‌ وه‌رگرتنی‌ ئه‌و‬ ‫‪ 18‬هه‌زاره‌یه‌ له‌مامۆستایان‌و به‌تایبه‌ت‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی‌ ت���ازه‌ ده‌بنه‌ ئه‌ن���دام‪ ،‬دواتر‬ ‫بڕیارێك ئاماده‌ ده‌كه‌ین بۆ ئه‌و مه‌رجه‌ی‌‬ ‫هه‌ر مامۆستایه‌ك له‌مساڵدا ببێته‌ ئه‌ندام‬ ‫پاره‌ی‌ س���اڵی‌ پێشوی‌ كه‌ تێپه‌ڕیوه‌ لێ‌‬ ‫وه‌ربگیرێت یاخود ن���ا‪ ،‬له‌گه‌ڵ وه‌زیری‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ دو دانیشتنمان ئه‌نجامداوه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ مانگان���ه‌ ‪ 3000‬دینار له‌موچه‌ی‌‬ ‫مامۆس���تایان ببڕێت‌و له‌رێگه‌ی‌ حسابی‌‬ ‫پانكیی���ه‌وه‌‪ ،‬ن���ه‌ك به‌چه‌ن���د مانگێك‬ ‫كه‌ڵه‌كه‌ بێت له‌س���ه‌ر مامۆستاو دواتر‬ ‫ئ���ه‌و مه‌بله‌غه‌ی‌ لێ‌ وه‌ربگیرێت‪ ،‬بۆ ئه‌و‬ ‫به‌مه‌س���ته‌ش چاوه‌ڕێی‌ وه‌اڵمی‌ وه‌زیری‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ین‪ .‬‬

‫ساڵه له‌بینا ‌ی قایمقامییه‌تدایه‌‬ ‫په‌یمانگای ته‌كنیك ‌ی دوكان ‪‌‌ 9‬‬ ‫ ئا‪ :‬عه‌باس ره‌سوڵ‬ ‫نزیك ‌هی‌ ‪ 9‬ساڵه‌ په‌یمانگای‌ ته‌كنیكی‌‬ ‫شارۆچك ‌هی‌ دوكان دامه‌زراوه‌‌و تائێستا‬ ‫‪ 6‬قۆناغی‌ له‌ده‌رچوانی‌ خاوه‌ن‬ ‫بڕوانام ‌هی‌ دبلۆمی‌ به‌بێ‌ بونی‌ بینای‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆی‌ به‌ڕێ‌ كردوه‌‌و كۆی‌‬ ‫ده‌رچوان‌و خوێندكارانی‌ ئێستاشی‌‬ ‫له‌ژێر هه‌لومه‌رجی‌ نه‌بونی‌ بیناو هۆڵی‌‬ ‫تایبه‌تمه‌نددا وانه‌ ده‌خوێنن‪ ،‬له‌كۆی‌‬ ‫‪ 10‬په‌یمانگا‌و كۆلیج ته‌نها قه‌زای‌‬ ‫دوكان بێ‌ بینا ماوه‌و به‌رێوه‌به‌ری‌‬ ‫ئه‌نداز‌هی‌ بیناسازی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫زانكۆی‌ پۆلیته‌كنیكیش ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات" هێشتا پرۆژ‌هی‌ كه‌مپی‌ دوكان‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانه‌‌و چاوه‌ڕوانی‌‬ ‫ره‌زامه‌ندی‌ ئه‌وانین بۆ ده‌ستپێكردن"‬ ‫هۆڵه‌كان نه‌گونجاون‌و به‌ناچاری‌ بۆ‬ ‫خوێندنی‌ به‌كارده‌هێنین‬ ‫ب���ۆ س���اڵی‌ خوێندن���ی‌ ‪2013-2012‬‬ ‫به‌هه‌م���و به‌ش���ه‌كان‌و ه���ه‌ردو ده‌وامی‌‬ ‫به‌یانیان‌و ئێ���واران ‪ 2139‬خوێندنكاری‌‬ ‫وه‌رگرت���وه‌ ك���ه‌ ل���ه‌دوای‌ په‌یمان���گای‌‬ ‫ته‌كنیكی‌ س���لێمانی‌ به‌پله‌ی‌ یه‌كه‌م دێت‬ ‫له‌روی‌ ژمار‌هی‌ خوێندنكاره‌وه‌ كه‌ له‌هه‌ر‬ ‫ده‌وامێكدا ده‌كاته‌ ‪8‬ده‌س���ته‌ خوێندكار‌و‬ ‫هه‌ر ده‌سته‌یه‌ش چه‌ند گروپێكه‌‬ ‫ئێس���تا ‪ 2‬بینا بۆ خوێندن به‌كاردێت‬ ‫كه‌ یه‌كێكیان قایمقامییه‌تی‌ كۆنی‌ قه‌زای‌‬ ‫دوكانه‌و ئه‌ویتریش هۆڵه‌كانی‌ كتێبخان ‌هی‌‬ ‫گشتی‌ دوكانه‌ كه‌ به‌وت ‌هی‌ خوێندكاران"‬ ‫هۆڵه‌كان گونجاونین‌و هۆڵی‌ گه‌وره‌‌و خوارو‬ ‫نه‌ش���یاون بۆ بینینی‌ بۆرد‌و داتاشۆ زۆر‬ ‫خراپن" هه‌روه‌ها ئه‌و دو بینایه‌ش زیاتر‬ ‫له‌كیلۆمه‌ترێك له‌یه‌كتر دورن‪ ،‬مامۆستا‬ ‫له‌تیف���ی‌ جێگ���ری‌ راگ���ری‌ په‌یمانگای‌‬ ‫ته‌كنیكی‌ دوكانیش دانی‌ به‌و راستییه‌دا‬ ‫نا‌و وتی‌ "به‌ناچ���اری‌ به‌كاریانده‌هێنین"‬ ‫هه‌روه‌ها به‌كۆی‌ ئه‌و هه‌شت ده‌سته‌یه‌ ‪6‬‬ ‫هۆڵی‌ خوێندن‌و ‪ 6‬موخته‌به‌ری‌ هه‌یه‌ كه‌‬ ‫هیچیان ستانده‌رو گونجاونین بۆ خوێندن‌و‬ ‫ئه‌مه‌ش زه‌حم���ه‌ت‌و بارگرانییه‌كی‌ زۆری‌‬ ‫به‌سه‌ر خوێندكاران‌و ته‌نانه‌ت مامۆستاو‬ ‫كارمه‌نده‌كانیشه‌وه‌ دروستكردوه‌‪.‬‬ ‫شایانی‌ باسه‌ تائێستا ته‌نها په‌یمانگای‌‬ ‫دوكان به‌بێ‌ بینا ماوه‌ته‌وه‌‌و مامۆس���تا‬ ‫له‌تیف ئه‌وه‌ش���ی‌ به‌نمونه‌ هێنایه‌وه‌ كه‌‬ ‫په‌یمان���گای‌ ته‌كنینك���ی‌ ده‌ربه‌ندیخان‬

‫په‌یمانگای ته‌کنیکی دوکان فۆتۆ‪ :‬عه‌باس‬ ‫س���اڵێك دوای‌ په‌یمان���گای‌ دوكانی���ش ئه‌وه‌مان له‌گه‌ڵ خوێندكاره‌كانمان كردوه‌‬ ‫دام���ه‌زراوه‌ كه‌چ���ی‌ مامۆس���تا له‌تیف كه‌ له‌ئێس���تادا به‌ش���ه‌ناوخۆییه‌كانمان‬ ‫وتی‌"ئ���ه‌وان به‌حه‌قق���ه‌ت په‌یمان���گان‌و به‌و جۆره‌ن‌و هه‌مو ش���تێكیان بۆ دابین‬ ‫ده‌كه‌ین به‌اڵم س���ه‌الحیه‌تی‌ پاسه‌وانمان‬ ‫خاوه‌نی‌ بینای‌ خۆیانن"‬ ‫نیی���ه‌‌و له‌جیات���ی‌ ئ���ه‌وه‌ تیمێك���ی‌‬ ‫‌‬ ‫كارمه‌ندانمان سه‌رپه‌رش���تی‌‌و چاودێری‌‬ ‫به‌شه‌ناوخۆییه‌كانمان بۆ كۆنترۆڵ‬ ‫به‌ش���ه‌ناوخۆییه‌كان ده‌كه‌ن"هه‌روه‌ه���ا‬ ‫ناکرێت‬ ‫په‌یمانگاكه‌ ئه‌مساڵ ‪ 12‬به‌شه‌ناوخۆیی جێگ���ری‌ راگ���ر وتیش���ی‌ "تائێس���تا‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ هه‌مویان خانوی‌ مااڵنن‌و ‪10‬یان خوێندكارانم���ان هانداوه‌ كه‌ له‌به‌ش���ی‌‬ ‫بۆ كچانه‌‌و دوانیان كوڕانه‌ له‌ناو كۆاڵن‌و ناوخۆیی نه‌مێننه‌وه‌‌و هاتوچۆ بكه‌ن"‬ ‫گه‌ڕه‌كه‌كان���ی‌ هاواڵتیان���ن له‌بارودۆخی‌‬ ‫ئه‌و جێگای ‌هی‌ بۆ دروستكردنی‌‬ ‫خراپ���ی‌ هاتوچ���ۆی‌ ش���ارۆچكه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫بیناكه‌مان دانراوه‌‪ ،‬نه‌شیاوه‌‬ ‫نزیك ‌هی‌ نیوكاتژمێر رێ���گا له‌هۆڵه‌كانی‌‬ ‫به‌وت ‌هی‌ مامۆستا له‌تیف حامید جێگری‌‬ ‫خوێندن دورن‪ ،‬كچ���ه‌ خوێندكارێك كه‌‬ ‫ح���ه‌زی‌ له‌ناوهاتن���ی‌ نییه‌ وت���ی‌ " ئه‌م راگری‌ په‌یمان���گای‌ دوكان "دواكه‌وتنی‌‬ ‫دوكانه‌ پاص‌و ته‌كس���ی‌ تێدا نییه‌‌و به‌پێ‌ دابینكردنی‌ زه‌وی‌و دواتر به‌شیاو نه‌زانینی‌‬ ‫ده‌رۆی���ن بۆ ده‌وام‌و س���ه‌رماو گه‌رمامان ئه‌و جێگای ‌هی‌ ك���ه‌ بۆمان ته‌رخانكرا دو‬ ‫ده‌ب���ێ‌" م‪ .‬له‌تی���ف وتی‌ " ئی���دار‌هی‌ هۆكاری‌ س���ه‌ره‌كی‌ ب���ون له‌دواكه‌وتنی‌‬ ‫به‌شه‌ناوخۆییه‌كان بۆ ئێمه‌ زۆر قورسه‌‌و بینای‌ په‌یمانگاكه‌" س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ش‬ ‫بێ‌ بونی‌ بین���ای‌ تایبه‌ت ناتوانرێ‌ وه‌ك كه‌ جارێك پ���ار‌هی‌ پرۆژه‌كه‌ گه‌ڕابێته‌وه‌‬ ‫بۆ ده‌س���ته‌‌و بینای‌ په‌یمانگای‌ زانستی‌‬ ‫پێویست كۆنترۆڵ بكرێت"‬ ‫له‌مباره‌یه‌وه‌ كچ���ه‌ خوێندكاره‌كه‌ وتی‌ كۆمبپیوت���ه‌ری‌ پێ‌ جێبه‌جێ‌ كرابێت م‪.‬‬ ‫"بێ‌ كێشه‌و كه‌موكوڕی‌ نین‌و پاسه‌وان‌و فازیل ره‌ش���ید به‌رێوه‌به‌ری‌ ئه‌ندازیاری‌‬ ‫پۆلیس���مان نیی���ه‌‌و ئه‌مه‌ش له‌س���ااڵنی‌ له‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌ زانك���ۆی‌ پۆلیته‌كنیكی‌‬ ‫رابردودا كێش��� ‌هی‌ ناخۆش‌و ناش���یرینی‌ س���لێمانی‌ وتی‌ "پار‌هی‌ پرۆژ‌هی‌ كامپی‌‬ ‫بۆ كچان دروستكردوه‌" له‌مباره‌یه‌وه‌ م‪ .‬دوكان م���اوه‌‌و ئه‌وكاتی���ش ب���ۆ دوكان‬ ‫له‌تیف جێگری‌ راگر وتی‌ "ئێمه‌ مه‌رجی‌ یه‌كالنه‌ب���وه‌وه‌ وه‌زاره‌تیش به‌پێی‌ پالن‌و‬

‫زه‌وییه‌كه‌یان‬ ‫به‌دڵ نییه‌‬ ‫له‌ئێستادا ‪ 50‬دۆنم زه‌وی‌ به‌ژماره‌‪424/1‬‬ ‫له‌كه‌رت���ی‌ ‪31‬ی‌ كه‌لكه‌س���ماق بۆ بینای‌‬ ‫په‌یمان���گای‌ ته‌كنیك���ی‌ دیاریك���راوه‌‬ ‫ك���ه‌ له‌گ���رد‌و به‌رزاییه‌كان���ی‌ ده‌ره‌و‌هی‌‬ ‫شارۆچك ‌هی‌ دوكانه‌‌و له‌سه‌ر رێگای‌رانیه‌‪،‬‬ ‫خه‌ڵكی‌ ناوچه‌كه‌ش شاره‌وانی‌‌و ئیدار‌هی‌‬ ‫دوكان تۆمه‌تبارده‌ك���ه‌ن به‌خراپ���ی‌‬ ‫شوێنه‌كه‌‌و كه‌می‌ كاریگه‌رییه‌ جوانكاری‌‌و‬ ‫ئابوری‌‌و مه‌عریفییه‌كانی‌ له‌س���ه‌ر دوكان‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌و ش���وێنه‌ دور‌و خراپه‌دا بێت‌و‬ ‫هێش���تا هه‌ندێ‌ خه‌ڵك له‌وه‌ ده‌ترس���ن‬ ‫حكومه‌ت په‌یمانگاكه‌ دابخات‪.‬‬ ‫م‪ .‬له‌تی���ف حامی���د جێگ���ری‌ راگ���ر‬ ‫به‌ئاوێن��� ‌هی‌ وت "ئێم���ه‌ ده‌مانویس���ت‬ ‫موڵكو بینای‌ په‌یمانگاك���ه‌ له‌مه‌دخه‌لی‌‬ ‫ش���ارۆچك ‌هی‌ دوكان بێت���و دی���ار‌و‬ ‫به‌رچاوبێت له‌جوانكردنی‌ شارۆچكه‌كه‌دا‬ ‫چونكه‌ په‌یمان���گای‌ ته‌كنیكی‌ به‌رزترین‬ ‫ده‌زگای‌ مه‌عریفیی���ه‌ له‌قه‌زاكه‌دا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌و ش���وێن ‌هی‌ پێمان���دراوه‌ له‌كۆتاییه‌و‬ ‫ئه‌وله‌وییه‌ت پرۆژه‌كانی‌ خۆی‌ جێ‌ به‌ج ‌ێ شوێنی‌ ده‌رچونه‌ له‌دوكان"‬ ‫ده‌كات" هه‌روه‌ها م‪ .‬فازیل ئاماژه‌ش���ی‌‬ ‫په‌یمانگای‬ ‫به‌وه‌دا كه‌ له‌ئێستادا مامه‌ڵ ‌هی‌ پرۆژه‌كه‌‬ ‫‌ ته‌كنیكی‌ دوكان‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زیران���ه‌ چونك���ه‌ هه‌ر‬ ‫ل ‌ه ‪ 2004/5/24‬فه‌رمانی‌ ژماره‌(‪)3437‬‬ ‫پرۆژه‌ی���ه‌ك له‌ ‪5‬ملی���ار زیاتری‌ تێبچێت‬ ‫له‌ده‌ستی‌ سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌یاندا نامێنێت‪ .‬ی ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زیران له‌ ‪2004 /6/2‬‬ ‫كامپێكی‌ مۆدێرن وه‌ك قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ فه‌رمان���ی‌ وه‌زاره‌تی‌ خوێندن���ی‌ بااڵ بۆ‬ ‫كردن���ه‌و‌هی‌ ئه‌م په‌یمانگای���ه‌ ده‌رچوه‌‌و‬ ‫دانراوه‌‬ ‫دوای‌ ه���ه‌ردو ه���ۆكاری‌ نه‌بون���ی‌‌و له‌‪ 2007-2006‬خوێندن تیایدا ده‌س���تی‌‬ ‫به‌باش نه‌زانینی‌ زه‌وییه‌ ته‌رخانكراوه‌كه‌ پ���ێ‌ ك���ردوه‌‪ ،‬س���ه‌ره‌تا به‌مه‌به‌س���تی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ ده‌ست ‌هی‌ ئه‌وكات بڕیاریداوه‌ كردن���ه‌و‌هی‌ په‌یمانگایه‌ك���ی‌ تایب���ه‌ت‬ ‫به‌ "دروس���تكردنی‌ كامپێك���ی‌ گه‌وره‌و به‌س���ینه‌ما‌و گه‌ش���توگوزار بوه‌‌و به‌شی‌‬ ‫مۆدێرن" قه‌ره‌بوی‌ په‌یمانگای‌ ته‌كنینكی‌ گه‌ش���توگوزاری‌ په‌یمان���گای‌ ته‌كنیكی‌‬ ‫دوكان بكاته‌وه‌ ئه‌ویش كه‌مپێكی‌ مۆدێرنی‌ س���لێمانی‌ بۆ گوێزرایه‌وه‌‌و س���ینه‌ماش‬ ‫گه‌وره‌ی���ه‌و ‪ 130‬ملی���ۆن دین���ار دراوه‌ هه‌رگی���ز نه‌كرای���ه‌وه‌‪ ،‬دواجاری���ش ئه‌و‬ ‫به‌دیزاینی‌ نه‌خشه‌ك ‌هی‌‌و ‪ 33‬ملیاریش بۆ بیرۆكه‌ی���ه‌ وه‌رگ���ه‌ڕا بۆ دروس���تكردنی‌‬ ‫جێبه‌جێكردن ته‌رخانكراوه‌‌و ته‌نده‌ره‌ك ‌هی‌ په‌یمان���گای‌ ته‌كنیك���ی‌‌و له‌ئێس���تادا‬ ‫ب���ۆ كۆمپانیای‌ تابلێ���ی‌ ئێرانی‌ ده‌رچوه‌ به‌ش���ه‌كانی‌ كارگێ���ڕی‌كارو كارگێ���ڕی‌‬ ‫زۆنی‌ یه‌كه‌می‌ پرۆژه‌كه‌ ‪ 11‬ملیار‌و نیوی‌ بانك���ه‌كان‌و ژمێری���اری‌‌و ئه‌لكترۆنیكی‌‬ ‫تێده‌چێ‌‪ .‬ئه‌و كه‌مپه‌ش هێشتا له‌قۆناغی‌ تێدایه‌‌و جگه‌ له‌ئه‌لكترۆنیك به‌ش���ه‌كانی‌‬ ‫ت���ر هه‌ردو ده‌وامی‌ ئێ���واران‌و به‌یانیانی‌‬ ‫پێش جێبه‌جێكردندایه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و‌هی‌ جێ���گای‌ دواسه‌رنجیش���ه‌ هه‌یه‌‪ .‬س���ه‌باره‌ت به‌كردنه‌و‌هی‌ كۆلیجی‌‬ ‫له‌نه‌خش���ه‌و باڵوكراوه‌كان���ی‌ پالن���ی‌ ته‌كنیك���ی‌‌و زانك���ۆی‌ پۆلیته‌كنی���ك م‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ زانكۆ‌و وه‌زاره‌تدا كه‌مپه‌ له‌تیف وتی‌ " هێش���تا ئه‌و مه‌س���ه‌له‌یه‌‬ ‫تازه‌ك���ه‌ ‪ 2000‬خوێن���دكار له‌خۆده‌گرێت له‌توێژینه‌وه‌دایه‌و بڕی���اری‌ لێ‌ نه‌دراوه‌‌و‬ ‫كه‌چی‌ هه‌ر ئێستا ئه‌مساڵ زیاترله‌ ‪ 2600‬پالن���ی‌ وه‌زاره‌ت ده‌توانێ���ت ئ���ه‌وه‌‬ ‫یه‌كالبكاته‌وه‌"‬ ‫خوێندكاری‌ هه‌یه‌‪.‬‬

‫کچه‌ خوێندکارێک‪:‬‬ ‫به‌هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫پاسه‌وان‌و‬ ‫پۆلیسمان نییه‌‪،‬‬ ‫كێشه‌ی‌ ناخۆش‌و‬ ‫ناشیرینمان‬ ‫روبه‌روبۆته‌وه‬

‫خوێندن‬

‫پێشنیارێك بۆ‬ ‫دره‌نگ گه‌یشتن ‌ی‬ ‫په‌رتوك ‌ی‬ ‫قوتابخانه‌كان‬ ‫م‪ .‬سه‌میر هه‌مزه‌‬ ‫هه‌مو الیه‌ك ئاگاداری‌ ئه‌وه‌ن‬ ‫ك����ه‌ زۆرب����ه‌ی‌ په‌رتوكه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌واڵتان����ی‌ ده‌ره‌وه‌ چ����اپ‬ ‫ده‌كرێ����ن‪ ،‬س����ااڵنه‌ش ئ����ه‌م‬ ‫په‌رتوكانه‌ ل����ه‌واده‌ی‌ خۆیاندا‬ ‫ناگه‌نه‌ قوتابخانه‌كان‌و كێشه‌ی‌‬ ‫دێت����ه‌ڕێ‌‌و‬ ‫گواس����تنه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌مجۆره‌ش كێشه‌ بۆ كۆگاكان‌و‬ ‫قوتابخانه‌كان‌و مامۆس����تایان‌و‬ ‫قوتابیانیش دروس����ت ده‌بێت‌و‬ ‫مامۆس����تایان پالنی‌ سااڵنه‌یان‬ ‫تێكده‌چێ����ت‪ ،‬ك����ه‌ ئه‌م����ه‌ش‬ ‫كاریگه‌ری‌ راس����ته‌وخۆ ده‌كاته‌‬ ‫سه‌ر به‌رێوه‌چونی‌ سیسته‌می‌‬ ‫فێرك����ردن‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌و‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ دروس����ت‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌م گرفتان����ه‌ش به‌پێی‌‬ ‫چه‌ندین به‌ڵگ����ه‌و دۆكیۆمێنت‬ ‫له‌چوارچێ����وه‌ی‌ چاپكردن����ی‌‬ ‫په‌رتوكه‌كانی����ش‪ ،‬گه‌نده‌ڵ����ی‌‬ ‫دارایی‌ كراوه‌و نرخی‌ چاپكردنی‌‬ ‫په‌رتوكه‌كانی����ش له‌چاو بازاڕ‬ ‫زۆر گرانت����ره‌و ب����ه‌م پێیه‌ش‬ ‫‪،‬بودجه‌یه‌ك����ی‌ زۆری‌ هه‌رێ����م‬ ‫به‌تایب����ه‌ت بودجه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ له‌م پرۆسه‌یه‌ به‌هه‌ده‌ر‬ ‫ده‌چێت‪ ،‬جگه‌ له‌كرێیه‌كی‌ زۆر‬ ‫بۆ گواستنه‌وه‌ی‌ په‌رتوكه‌كان‬ ‫له‌واڵتانی‌ ده‌ره‌وه‌ بۆ ناوه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم ‪،‬بۆیه‌ به‌پێویستی‌ ده‌زانم‬ ‫ئه‌م پێشنیازه‌ بخه‌مه‌ به‌رده‌م‬ ‫وه‌زی����رو وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌و‬ ‫لیژنه‌ی‌ په‌روه‌رده‌ له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس����تان ( وا باش����ه‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫چه‌ن����د چاپخانه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌و‬ ‫مۆدێرن بكڕێ����ت‌و له‌پارێزگاو‬ ‫ئیداره‌ سه‌ربه‌خۆكانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان به‌كاریان بخات‪،‬‬ ‫به‌مجۆره‌ش چه‌ند س����ودێكمان‬ ‫پێده‌گات)‬ ‫یه‌كه‌م‪ /‬به‌هۆی‌ ئه‌م هه‌نگاوه‌‬ ‫س����ه‌دان هاواڵتی‌ هه‌رێم ده‌بنه‌‬ ‫خاوه‌نی‌ كارو ل����ه‌م چاپخانانه‌‬ ‫داده‌مه‌زرێن‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ /‬وه‌زاره‌ت����ی‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫له‌نزیكه‌وه‌ ده‌توانێت چاودێری‌‬ ‫چاپكردنی‌ په‌رتوكه‌كان بێت‪.‬‬ ‫س����ێیه‌م‪ /‬په‌رتوك����ه‌كان‬ ‫زوتر ده‌گه‌ن����ه‌ قوتابخانه‌كان‌و‬ ‫بیانوی‌ كێش����ه‌ی‌ كه‌شوهه‌واو‬ ‫س����نورو بارودۆخی‌ ئه‌منی‌ بۆ‬ ‫گواس����تنه‌وه‌ی‌ په‌رتوك����ه‌كان‬ ‫نامێنێت كه‌ له‌ئێستادا به‌هۆی‌‬ ‫هێنانه‌وه‌ی‌ په‌رتوك له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم دوچاری‌ هاتوین‪.‬‬ ‫چواره‌م‪ /‬ب����واری‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫بودج����ه‌ی‌‬ ‫به‌هه‌ده‌ردان����ی‌‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی‌‬ ‫كه‌مده‌بێت����ه‌وه‌ ‪.‬پێنج����ه‌م‪/‬‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ چیتر‬ ‫پێویس����تی‌ به‌وه‌ نابێت سااڵنه‌‬ ‫كه‌س����انێكی‌ زۆر ئیف����اد بكات‬ ‫ره‌وانه‌ی‌‌و اڵتان����ی‌ ده‌ره‌وه‌یان‬ ‫بكات ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌ س����ه‌رقاڵی‌‬ ‫په‌رتوكب����ن‌و‬ ‫چاپكردن����ی‌‬ ‫دواتریش پاداشتیان پێبدات‪.‬‬ ‫شه‌ش����ه‌م‪ /‬ئ����ه‌و گرفتان����ه‌ی‌‬ ‫له‌ناوه‌رۆك����ی‌ په‌رتوك����ه‌كان‬ ‫س����ااڵنه‌ ده‌دۆزرێن����ه‌وه‌ زوتر‬ ‫چاره‌س����ه‌ر ده‌كرێن‪ .‬حه‌وته‌م‪/‬‬ ‫تێچوی‌ چاپكردنی‌ په‌رتوكه‌كان‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ زۆر به‌رچ����او‬ ‫كه‌مده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌شته‌م‪ /‬كرێی‌ گواستنه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌رتوك����ه‌كان به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ب����ێ‌ وێن����ه‌ كه‌مده‌بێت����ه‌وه‌‪..‬‬ ‫بۆی����ه‌ داواكارم له‌الیه‌ن����ه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كان به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫خێراو جددی‌ كار له‌س����ه‌ر ئه‌م‬ ‫پێش����نیازه‌ بكه‌ن‌و كێشه‌یه‌كی‌‬ ‫جه‌وهه‌ری‌‌و به‌رده‌وامی‌ به‌رده‌م‬ ‫پرۆسه‌ی‌ په‌روه‌رده‌و فێركردن‬ ‫چاره‌سه‌ر بكه‌ین‪.‬‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫‪ 8‬ی مارس‬ ‫رێکخراوه‌کانی ژنان هه‌ریه‌که‌و له‌ئاوازێک ده‌خوێنن‬ ‫ئا‪ :‬سارا قادر‬

‫رۆژ به‌رۆژ‬ ‫ڕه‌وشی ژنان‬ ‫به‌ره‌و خراپتر‬ ‫ده‌ڕوات‌و‬ ‫ئه‌مساڵیش‬ ‫ده‌بێت بڵێین‬ ‫خۆزگه‌مان به‌پار‬

‫له‌کوردستان رۆژبه‌رۆژ توندوتیژی رو له‌زیادبونه‌‬ ‫بەاڵم لەهەرشوێن‌و دەستەو گروپێكدا‬ ‫كاری جدی بكرێ����ت كاریگەری ئەرێنی‬ ‫لەس����ەر بارودۆخ����ی ژن دەبێ����ت‪،‬‬ ‫گۆڕانكاری كۆمەاڵیەتیش پرۆس����ەیەكی‬ ‫بەردەوامە‌وهەم����و كات دەس����تەیەك‬ ‫قوربانی ئەو قۆناغە هەستیارانەی گۆڕانی‬ ‫كۆمەڵگا ب����وە"‪ .‬چاالکییه‌کانی گروپی‬ ‫ژیان که‌ زیاتر له‌ ‪ 57‬رێکخراوو که‌سانی‬ ‫بێالی ‌هن‌و چاالکوانی بواری مافی مرۆڤ‬ ‫تێیدا به‌ش����دارن بریتییه‌ له‌رێپێوانێک‌و‬ ‫چه‌ندی����ن چاالک����ی جۆراوج����ۆر‪ .‬به‌هار‬ ‫مونزی����ر له‌رێکخ����راوی ‪ pda‬ئه‌ندامێکی‬ ‫چاالکی گروپی ژیان به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند‬ ‫که‌ ئه‌و گروپه‌ هی هه‌مو خه‌ڵکه‌و ده‌کرێت‬ ‫هه‌م����و که‌س له‌ناویدا خ����ۆی ببینێته‌وه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی ده‌نگی ژن����ان به‌رزتربێته‌وه‌و‬ ‫کێشه‌کانی ژنان به‌ره‌و چاره‌سه‌ر بڕوات‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌وه‌ی بۆچی ڕێکخراوه‌کانی‬ ‫ژنانی زۆربه‌ی حیزبه‌کان به‌ش����دارییان‬ ‫نه‌ک����ردوه‌ وت����ی" هه‌ن����دێ رێکخ����راوی‬ ‫حیزبی به‌ش����دارن به‌اڵم هه‌ندێکی تریان‬

‫پێده‌چێت له‌سه‌ره‌وه‌ ئاگادارکرابن بۆیه‌‬ ‫بایکۆتی ئێمه‌یان کرد"‪ .‬به‌هار ئاماژه‌ی‬ ‫به‌وه‌دا ک����ه‌ کارو چاالکییه‌کانی گروپی‬ ‫ژی����ان به‌م جۆره‌و به‌دروش����می نا‪ ..‬بۆ‬ ‫سازشكردن له‌سه‌ر پرس‌و مافه‌كانی ژنان‬ ‫چاالکییه‌کانی به‌م جۆره‌ سازده‌کات‬ ‫گروپی ژیان كه‌ له‌چه‌ندین رێكخراوو‬ ‫كه‌س����ایه‌تی‌و ده‌زگای راگه‌یان����دن‬ ‫پێكدێت له‌هه‌وڵدایه‌ ب����ۆ به‌رزراگرتنی‬ ‫رۆژی ‪ 8‬م����ارس‌و ئه‌نجامدان����ی چه‌ند‬ ‫چاالكییه‌ك به‌پش����تیوانی‌و به‌ش����داری‬ ‫هاواڵتییان‌و چی����ن‌و توێژه‌ جیاوازه‌كان‪،‬‬ ‫ئێمه‌ ئه‌م بۆنه‌ی����ه‌ به‌ده‌رفه‌تێك ئه‌زانین‬ ‫بۆ تیشكخستنه‌ س����ه‌ر سروشتی ژیانی‬ ‫ژنان‌و كچانی هه‌رێمی كوردستان‌و پرس‌و‬ ‫مافه‌كانی����ان‪ ،‬هه‌م����ان كات داخوازیمان‬ ‫هه‌یه‌ ب����ۆ په‌ره‌پێدان����ی گوزه‌رانی ژن‌و‬ ‫جه‌ختكردن����ه‌وه‌ له‌مافه‌كانی����ان‌و ئ����ه‌م‬ ‫داخوازییانه‌ به‌چه‌ند شێوه‌یه‌ك ئاراسته‌‬ ‫ئه‌كرێن ‪.‬‬ ‫داواكارین له‌س����ه‌رجه‌م ژنان‌و كچان‌و‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬ ‫پیاوان����ی ئازادیخ����وازو كه‌ناڵه‌كان����ی‬ ‫راگه‌یان����دن‌و قوتابخان����ه‌و زانك����ۆو‬ ‫په‌یمان����گاكان‌و فه‌رمانگ����ه‌ حكوم����ی‌و‬ ‫ناحكومیی����ه‌كان‌و پارت����ه‌ سیاس����ییه‌‬ ‫پێش����كه‌وتوخوازه‌كان‌و رێكخراوه‌كان����ی‬ ‫كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی كه‌ پش����تیوانمانبن بۆ‬ ‫ئه‌نجامدانی ئه‌م چاالكییانه‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬ل����ه‌رۆژی ‪ 2013-3-8‬هه‌ینی‬ ‫كات ‪ 3‬پ����اش نیوه‌ڕۆ خۆپیش����اندانێك‬ ‫له‌شه‌قامی سه‌هۆڵه‌كه‌ به‌رامبه‌ر ته‌الری‬ ‫س����الم بۆ به‌رده‌م نوسینگه‌ی په‌رله‌مان‬ ‫ئه‌نجام ئه‌درێت‌و هه‌ر الیه‌ن‌و هاواڵتییه‌ك‬ ‫ئازاده‌ له‌نوسینی داواكارییه‌ك‌و الفیته‌و‬ ‫نوس����راوی تایبه‌ت به‌داخوازی مافه‌كانی‬ ‫ژنان ‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬ئاراس����ته‌كردنی یاداش����ت‌و‬ ‫داواكارییه‌كان����ی گروپ����ی ژی����ان ب����ۆ‬ ‫سه‌رجه‌م الیه‌نه‌كان داواكارین هاوكارمان‬ ‫ب����ن له‌باڵوكردن����ه‌وه‌و به‌دواداچون����ی‬ ‫جێبه‌جێكردنی����دا ه����ه‌ر له‌وێ����وه‌ ب����ه‌ڕ‬ ‫ێده‌كه‌وین بۆ قاوه‌خانه‌ی كلتوری‪.‬‬

‫س����ێیه‌م‪ :‬س����ازدانی مایكێكی كراوه‌و‬ ‫ش����ه‌ونوخونییه‌كی تایب����ه‌ت به‌پ����رس‌و‬ ‫مافه‌كان����ی ژنان له‌ئێ����واره‌ی ‪ 8‬مارس‪،‬‬ ‫قاوه‌خانه‌ی كه‌لتوری‪ ،‬هه‌ر له‌م ئێواره‌یه‌دا‬ ‫چه‌ند چاالكییه‌كی هونه‌ری پیش����كه‌ش‬ ‫ده‌كرێت‪ .‬به‌اڵم هانا شوان سه‌رنوسه‌ری‬ ‫هه‌فته‌نام����ه‌ی رێوان به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند‬ ‫ک����ه‌ ئه‌وان ئ����اگاداری ئ����ه‌و چاالکییانه‌‬ ‫نین بۆی����ه‌ خۆیان پرێس کۆنفرانس����ێ‬ ‫له‌هه‌ولێر سازده‌ک ‌هن‌و له‌وێدا یاداشتێک‬ ‫ئاراسته‌ی سه‌رۆکی حکومه‌ت ده‌که‌ن که‌‬ ‫تایبه‌ت����ه‌ به‌داواکارییه‌کانی ژنان له‌چه‌ند‬ ‫خاڵێک����دا دواتر چه‌ن����د چاالکییه‌کی تر‬ ‫سازده‌که‌ن به‌هه‌مانشێوه‌ یه‌کێتی ژنانی‬ ‫کوردس����تانیش چاالکی خۆی����ان به‌جیا‬ ‫ئه‌نجام����ده‌ده‌ن‪ .‬چاودێرانیش پێیانوایه‌‬ ‫ک����ه‌ پاش ‪ 21‬س����اڵ خه‌باتکه‌رانی ژنان‬ ‫هه‌ریه‌که‌ی����ان له‌ئ����اوازێ ده‌خوێنن بۆیه‌‬ ‫رۆژ به‌رۆژ ڕه‌وش����ی ژنان به‌ره‌و خراپتر‬ ‫ده‌ڕوات‌و ئه‌مس����اڵیش ده‌بێ����ت بڵێی����ن‬ ‫خۆزگه‌مان به‌پار‪.‬‬

‫د‪ .‬عالیە فەرەج‪ :‬ژنانی ناو حیزبەکان وەکو پیاوان بیردەکەنەوە‬ ‫ئا‪ :‬سارا‬ ‫[مامۆستای‌ زانکۆو چاالکوانی مافی‬ ‫مرۆڤ د‪.‬عالیە فەرەج سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ به‌ره‌ودواچونی ڕه‌وشی ژنان و‬ ‫زیادبونی توندوتیژییه‌کان به‌رامبه‌ریان‬ ‫و ئه‌و هۆکارانه‌ی که‌ وایکردوه‌‬ ‫ژنان و ڕێکخراوه‌کانی ژنان له‌قاڵبی‬ ‫چه‌قبه‌ستودا بمێننه‌وه‌و رۆژی ‪8‬ی‬ ‫مارس چی بۆ ژنان ده‌گۆرێت ئاوێنه‌‬ ‫چاوپێکه‌وتنێکی له‌گه‌ڵ د‪ .‬عالیه‌ فه‌ره‌ج‬ ‫مامۆستای زانکۆو چاالکوانی بواری‬ ‫مافی مرۆڤ سازکردو به‌م جۆره‌ بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ دوا‪:‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬بۆچی تائێس���تا ژنان وەک‬ ‫ژن بیرناکەنەوە‪ ،‬ه���ۆکاری ئەمە بۆچی‬ ‫دەگەڕێنیتەوە؟‬ ‫عالیە فەرەج‪ :‬دەتوانین بڵێین یەکێک‬ ‫لەخاڵ���ە الوازەکانی ڕێکخ���راوەکان کە‬ ‫بزوتنەوەی ژنانی کوردستان پێکدەهێنن‪،‬‬ ‫هەروەها ژنانی ناو حیزبە سیاسییەکانیش‬ ‫ئەوەیە هەتا ئێستا دیدگای ژنان یان ونە‬ ‫ی���ان زۆر زۆر الواز لەن���او ژناندا هەیە‪،‬‬ ‫تائێستا لەکوردس���تاندا‪ ،‬چۆن دەڵێیت‬ ‫ژێرخانی ئابوری‪ ،‬ژێرخانی ئەکادیمێکەی‪،‬‬ ‫واتا تیۆر‌و مەعریفەکەی خۆیان خاوەنی‬ ‫نی���ن‪ ،‬ژنمان نییە وتارێک���ی ژنانمان بۆ‬ ‫بنوسێت بەبیرکردنەوەیەکی ژنانە‪ ،‬هەتا‬ ‫لەواڵت���ە عەرەبییەکاندا ژنان���ی بیریار‌‬ ‫هەن‌و هەوڵیان���داوە لەناو خۆیاندا بچنە‬ ‫قۆناغی ئیشکردنی تۆڕەوە‪ ،‬چونکە بونی‬ ‫ڕێکخراوی کۆمەڵگەی مەدەنی‌و رێکخراوی‬ ‫جەماوەری ک���ە پش���تگیری‌و هەڵگری‬ ‫مەس���ەلەی ژنان بێت‪ ،‬ئەمە قۆناغێکە‌و‬ ‫ناکرێت ل���ەم قۆناغ���ە ڕێکخ���راوەکان‬ ‫بوەس���تن‪ ،‬هەنگاوی دوای ئەوە دەبوایە‬ ‫رێکخ���راوەکان بکرانایە بەت���ۆڕ‪ ،‬حەتا‬ ‫ئەگەر تۆرەکانیش���مان هەبێت‪ ،‬ژنانمان‬ ‫نەبێت خاوەن ئاستێکی بەرزی مەعریفی‬

‫‪8‬مارس رۆژێک‬ ‫بۆ ژنان یاخود‬ ‫رۆژێک بۆ ئینسان‬ ‫رەوا بورهان حه‌مکوڵ‬

‫سه‌باره‌ت به‌کارو چاالکییه‌کانی‬ ‫رێکخراوه‌کانی ژنان‌و چاالکوانه‌کان‪،‬‬ ‫له‌رۆژی (‪)8‬ی مارسدا له‌کوردستان‬ ‫به‌ده‌نگو ره‌نگی جیاواز ژنان ئه‌م‬ ‫یاده‌ ده‌که‌نه‌وه‪ .‬زۆرێک له‌رێکخراوه‌‬ ‫ژنانه‌کانی سه‌ر به‌حیزبه‌کان‬ ‫هه‌ریه‌که‌یان له‌شوێنێک‌و به‌گروپێک‬ ‫چاالکییه‌کانی خۆیان ڕاده‌گه‌یه‌نن‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫له‌کاتێکدایه‌ که‌ ڕێپێوانێکی جه‌ماوه‌ری‬ ‫له‌شه‌قامی سالمه‌وه‌ به‌ره‌و نوسینگه‌ی‬ ‫په‌رله‌مان له‌سلێمانی به‌ڕێوه‌ ده‌چێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ندێک له‌و ڕێکخراوانه‌ به‌بیانوی‬ ‫ئاگادارنه‌بونیان له‌و چاالکییانه‌‬ ‫چاالکی تر له‌هه‌ولێرو شاره‌کانی تر‬ ‫سازده‌که‌ن‪ ،‬به‌اڵم رێکخه‌رانی ئه‌و‬ ‫ڕێپێوانه‌ ئه‌وه‌ پشتڕاستده‌که‌نه‌وه‌ که‌‬ ‫زیاد له‌سه‌رچاوه‌یه‌کیان به‌کارهێناوه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی هه‌مو الیه‌ک به‌ژدار بن به‌اڵم‬ ‫پێده‌چێت ژنانی حیزب له‌سه‌ره‌وه‌‬ ‫ئاگادارکرابێتنه‌وه‌ چونکه‌ له‌ ‪25‬‬ ‫نۆڤه‌مبه‌ریشدا بایکۆتیان کردون‪.‬‬ ‫په‌روی����ن عه‌زی����ز چاالکوان����ی بواری‬ ‫مافی م����رۆڤ وه‌ک به‌ش����داربوویه‌ک له‌‬ ‫چاالکییه‌کانی گروپی ژیاندا که‌ بۆ ‪ 8‬ی‬ ‫مارس سازیانکردوه‌و به‌شداری نه‌کردنی‬ ‫رێکخراو‌ه حیزبییه‌کان وتی" گروپی ژیان‬ ‫گروپێكی تایب����ەت بەداكۆكی مافەكانی‬ ‫ژنان����ە بەتایبەتی پرس����ی (كوش����تنی‬ ‫ژن بەن����اوی ش����ەرەف)ەوە لەچەندین‬ ‫دەزگای ڕاگەیاندن‌و ڕێكخراو‌و كەسایەتی‬ ‫پێكهاتوە دەرگای ئاوەاڵیە بۆ هەركەس‌و‬ ‫الیەنێك كە ب����اوەڕی بەبنەماكانی مافی‬ ‫مرۆڤ‌وهەبێ����ت‌و ژن وەك ئینس����ان‬ ‫مامەڵ����ە ب����كات‪ .‬چەن����د رێكخراوێكی‬ ‫تێدایە س����ەر بەحیزبن ئێمە كێش����ەمان‬ ‫نیی����ە لەبەئەندامبونیان ب����ەاڵم ئەگەر‬ ‫خۆی����ان چاالكان����ە دەور نەبین����ن ئەوە‬ ‫خۆیان نایانەوێت ئەگینا ئێمە سەرجەم‬ ‫چاالكییەكان زۆر شەفافانە ڕادەگەیەنین‌و‬ ‫ڕای هەم����و ئەندام����ان وەردەگیرێ����ت‪.‬‬ ‫بەڵێ پێمانباش����ە كاری هاوبەش بكەین‬ ‫ئەگ����ەر ئەندامبن یا ئەندام نەبن چونكە‬ ‫هێزێكی زیاترمان دەبێت بۆ بەدیهێنانی‬ ‫داواكارییەكان‌و ئەركیش لەسەر ئەندامان‬ ‫كەمتردەبێت����ەوە بەاڵم وەك وتم كەس‌و‬ ‫الیەن هەن خۆیان نایانەوێت بەشداربن‪.‬‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫‪17‬‬

‫بن‪ ،‬بتوانن گوزارشت لەمەسەلەی ژنان‌و‬ ‫ماف���ی ژنان‌و ژن���ان خۆش���یان بکەن‌و‬ ‫بتوان���ن دارش���تنی وتارێ���ک یەکبخەن‬ ‫گوزارش���ت لەخودی ژن���ان بکات‪ ،‬ئەمە‬ ‫خۆی کەموکورتییەکی تەواو ئاشکرایە‪،‬‬ ‫لەمەوەی���ە دەتوانی���ن بڵێی���ن ماوەی‬ ‫‪20‬س���اڵە کە کوردستان بۆتە هەرێمێکی‬ ‫س���ەربەخۆ‪ ،‬هەر ڕێکخراوەیەک بۆخۆی‬ ‫کاردەکات‪ ،‬لەبەرئ���ەوەی ئەم کێش���انە‬ ‫هەیە هەتا ئێس���تا دیدگایەکی هاوبەش‬ ‫نییە لەروی شێوازی کار‌و ستراتیژییەتی‬ ‫کارەوە‪ ،‬ئەمە هەرهەموی دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫دیدگا فیکری‌و مەعریفییەکە‪.‬‬ ‫ئێم���ە تائێس���تا پێش���وازی دەکەین‬ ‫لەفیک���ری نەس���ەوی‪ ،‬نەمانتوانی���وە‬ ‫هەمو ئ���ەو چاالکییانەی ژن کردویەتی‪،‬‬ ‫نەتوانراوە بخرێت���ە چوارچێوەی دیدگا‬ ‫نەزەرییەک���ەوە‌و وەکو تیۆر دایبەزێنینە‬ ‫ناو واقیعەکەوە‪ ،‬ئیش���نەکردن لەس���ەر‬ ‫ئەوەی کە ئەو رێکخراوانەی لەچاالکوانە‬ ‫گەنج���ە کچ���ەکان پێکدێ���ن لەکچان‪،‬‬ ‫ئیشنەکردن لەسەر ئەوەی پێیانبڵێت ئەو‬ ‫نەوەیەی پێش���تر خەباتیکرد نەیتوانیوە‬ ‫بگات���ە ئ���ەوەی ئاس���تە مەعریفییەکە‪،‬‬ ‫الرێپیش���اندەری چاالک���ە مەدەنییەکە‪،‬‬ ‫ئیش���ێک لەس���ەر ئەمە نەکراوە لەروی‬ ‫پێگەیاندنێکی فیکری‌و مەعریفییەوە ئەم‬ ‫نەوە تازەیەی کە دێ���ت مەرجەعییەتی‬ ‫ژنانەی���ان هەبێت‪ ،‬ئ���ەم مەرجەعییەتە‬ ‫تێیانبگەیەنێت‌‌و قەزییەی هاوبەش���یان‬ ‫بۆ دروس���ت بکات‪ ،‬ئیتربەب���ێ ئەوەی‬ ‫گوێبدەیتە ئ���ەوەی ئایدۆلۆژیایان جیایە‬ ‫دینی���ان جیایە‪ ،‬ئ���ەو بابەتانەی بۆیان‬ ‫گرنگ���ە جیایە‪ ،‬گرنگە ل���ەروی فیکری‌و‬ ‫مەعریفییەوە چەن���د بابەتێکی هاوبەش‬ ‫هەبێ���ت‪ ،‬ئەگەر ئ���ەم کارەش نەکرێت‬ ‫تا پەنجا س���اڵی تر ژنانی کوردس���تان‬ ‫هەروا پەرتەوازە دەبێت‪ ،‬زۆربەی واڵتان‬ ‫لەجیهاندا ک���ە بزوتنەوەکانی ژنان هەن‬ ‫توانیویانە سودببینن لەدیگای فیکری‌و‬

‫مەعریفی دەرەوەی سنوری جوگرافیای‬ ‫خۆی���ان‪ .‬توانیویان���ە تێهەڵکێش���انێک‬ ‫بکەن لەنێ���وان ئەزمونی خۆیان‌و فیکر‌و‬ ‫مەعریفەی ئەواندا‌و لێی س���ودمەندبن‪،‬‬ ‫لەمان���ەوە بیکەن بەخاڵی دەس���تپێک‪،‬‬ ‫لەالیەن���ە تیۆرییەک���ەوە دارش���تن بۆ‬ ‫فیکری خۆیان بکەن بەبێ تایبەتمەندی‬ ‫کۆمەڵ���گا لۆکاڵییەکەی خۆی���ان‪ ،‬ئەم‬ ‫هەنگاوەش نەتوانراوە لەماوەی بیس���ت‬ ‫س���اڵدا بنرێ���ت‪ ،‬ئەگەر پ�ل�ان بۆ ئەم‬ ‫کارانە نەبێت تا پەنجا س���اڵ تا س���ەد‬ ‫س���اڵیتریش بارودۆخی کوردستان بەم‬ ‫شێوەیە دەبێت‪ ،‬دەبێت سود وەربگرێت‬ ‫لەواقیعەکەو بەرزبکرێتەوە بۆ ئاس���تی‬ ‫تی���ۆری‌و دیدگای خەبات���ی ژنان دیاری‬ ‫بکرێت‪ ،‬ژێرخانێکی ئەکادیم‌و مەعریفی‬ ‫ژنانمان هەبێت‪ ،‬ئەمە یەک‌و دو بتوانرێت‬ ‫ئ���ەم نەوە نوێیە بەش���ێوەیەکی جیاواز‬ ‫لەنەوەی پێشو پێبگەیەنرێت‪.‬‬ ‫لەدەرهاویش���تەکانی ئ���ەم حاڵەتەی‬ ‫ئێس���تا ژنی تێدایە‪ ،‬رۆش���نبیری تێدایە‬ ‫ژن���ی چاالکەوانی تێدای���ە‪ ،‬ژنی خاوەن‬ ‫فیک���ری تێدایە‪ ،‬دەبینی���ن کە دەچینە‬ ‫ن���او حیزبە سیاس���ییەکانەوە ژنانی ناو‬ ‫حیزبەکان وەکو پی���اوان بیردەکەنەوە‪،‬‬ ‫تێروانینەکانی���ان تێروانینێکی نێرانەیە‪،‬‬ ‫ئەمەش بۆیە وایلێهاتوە چونکە ژن خۆی‬ ‫حزوری کەمە ئ���ەوە برایە باوکە‪ ،‬کورە‬ ‫ئەمانە ئامادەیی���ان زیاترە لەخۆی‪ ،‬وە‬ ‫بەالیەوە گرنگ نییە ئیسپاتی ئامادەیی‬ ‫خۆی بکات وەک ئینسان‪.‬‬ ‫بچۆرە ن���او حیزبەکان���ەوە دەبینیت‬ ‫کاتی دابەشکردنی ئەرکەکان پێتدەڵێت‬ ‫تۆش ئەندام���ی وەکو من‪ ،‬بەاڵم لەکاتی‬ ‫دابەش���کردنی ئیمتیازەکاندا سەیرکردن‬ ‫س���ەیرکردنێکی مێیانەی���ە بۆ ژن‪ ،‬ئەی‬ ‫ماڵەکەی ئ���ەی منداڵەکانی‪ ،‬لەبەرئەوە‬ ‫لەکاتێکدا ئەرک دەدات بەس���ەرتدا ژن‬ ‫ئینس���انە‪ ،‬بەاڵم لەکاتی دابەش���کردنی‬ ‫ئیمتیازاتدا دەبێت رەچاوی ئەوە بکرێت‬

‫ئەم ژنە ژنە‪ ،‬ئەم واقیعە ناگۆرێت لەناو‬ ‫حیزبە سیاسییەکاندا‪ ،‬لەناو سیستەمی‬ ‫کلت���وری‌و کۆمەاڵیەتیش���دا ناگۆرێ���ت‪،‬‬ ‫لەناو کۆمەڵ���گای مەدەنیدا لەبەرئەوەی‬ ‫نەقڵکردن���ی عەش���ایەرییەتە ناگۆڕێت‪،‬‬ ‫ئەگەر قەناعەتەکانی ژن بۆخۆی نەگۆرێت‪،‬‬ ‫سەیری خۆی بکات وەک ئینسان‪ ،‬خۆی‬ ‫بس���ەلمێنێت وەک ئینسان‪ ،‬پاڵپشتێکی‬ ‫تیوری‌و مەعریفی هەبێت پاڵپشتی خۆی‬ ‫پێبکات‪ ،‬ب���ەاڵم بەرەچاوکردنی واقیعە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکەو بەسودمەندبون لەهەمو‬ ‫ئەو تیۆرانەی باس���ی دۆخی ژن دەکات‪،‬‬ ‫لەواڵتی عەرەبی ئەی هێنی لەئاس���یا‌و‬ ‫ئەوروپا دەیهێنیت‪ ،‬بەاڵم بەرهەمهێنانی‬ ‫خواڵسەکە دەبێت هی کوردستان بێت‪،‬‬ ‫ئەکرێت پرۆژەیەک���ی هاوبەش هەبێت‪،‬‬ ‫ژنانی قی���ادەی ناو حیزبەکان بێت‪ ،‬یان‬ ‫ه���ی رێخراوەکانی چاالکی مەدەنی‪ ،‬یان‬ ‫جەماوەری بێ���ت یاخود لەناو زانکۆکان‬ ‫بێت بەڵێ دەکرێت‪ ،‬دەکرێت س���ودمەند‬ ‫بین لەئەزمونی حیزبە سیاس���ییەکان‌و‬ ‫موئەسەس���ه نێودەوڵەتیی���ەکان بەڵێ‪،‬‬ ‫ئەگەر سیستەم هەبێت بۆ ئەوە دەکرێت د‪ .‬عالیه‌ فه‌ره‌چ‬ ‫لەدە بۆ بیس���ت س���اڵی ئایندەدا ‪60%‬‬ ‫ناحیزبییەکان تائێستا کەمترین کاریان‬ ‫وەزعی ژن بگۆرێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬بۆچ���ی رێکخراوەکانی ژنان لەب���واری خۆناس���اندنیان بەکۆمەڵ���گا‬ ‫لەسااڵنی نەوەدەکان‌و سەرەتای سااڵنی ک���ردوە‪ ،‬خۆی���ان لەالی���ەن ئیعالمەوە‬ ‫ناناس���ێنن‪ ،‬داناب���ەزن ب���ۆ بوارەکانی‬ ‫‪ 2000‬چاالکتر بون؟‬ ‫عالی���ە ف���ەرج‪ :‬چونک���ە ئ���ەو رۆڵی رێکخس���تنی کۆمەڵگا‪ ،‬دانابەزن چونکە‬ ‫دەیانبین���ی نوێب���و ب���ۆ کۆمەڵگاک���ە‪ ،‬ئ���ەو رۆڵ���ی دەیانبین���ی نوێب���و ب���ۆ‬ ‫نوێبونی ئەو رۆڵە بەبێ گەش���ەکردنی‪ ،‬کۆمەڵگاک���ە‪ ،‬بەرنامەکانی ڕێکخراوەکان‬ ‫بەبێ گۆڕانی بەرنامەو پڕۆژەکان‪ ،‬ئەگەر پربەپری خواست‌و هیواو داواکاری ژنان‬ ‫ئەمە نەبو دەبێتە ئیشێک‌و چاالکییەکی نین‪ ،‬دانابەزن بۆ بوارەکانی رێکخستنی‬ ‫ب���ێ مەرجەعییەت‪ ،‬ئەوەی کە ئێس���تا کۆمەڵگا‪ ،‬دانابەزێ���ت بۆ ناو چینەکانی‬ ‫خەڵک���ی بێتاقەتک���ردوە نەمەتی کاری کۆمەڵگا تا هەموی ئاشنا بکات بەخۆی‪،‬‬ ‫ژنان ناگۆڕێت‪ ،‬سەیری واقیعەکە ناکەن کۆمەڵگایەک���ی پاتریارکیی���ە‪ ،‬لەس���ەر‬ ‫تابزان���ن ژنی کورد پێویس���تی بەچییە‪ ،‬رێکخراوەکان���ی ب���واری ژنان���ە خۆیان‬ ‫بەرنامەکان���ی ڕێکخ���راوەکان پربەپری خستۆتە چوارچێوەیەکەوە کە خەریکە‬ ‫خواس���ت‌و هی���واو داواکاری ژنان نین‪ ،‬توش���ی ش���ەلەل دەبن‌و ناتوان���ن لەناو‬ ‫ئەمە جگ���ە لەوەی رێکخ���راوە حیزب‌و کۆمەڵگاکەدا بجوڵێن‪.‬‬

‫رەنگە هیچ کاتێک وەک ئێستا‬ ‫پێویس����ت نەبێ����ت بەجۆرێکی‬ ‫دیکە قسە لەس����ەر مەسەلەی‬ ‫ژن بکرێت����ەوە‪ ،‬بەتایب����ەت‬ ‫لەساتێکدا تەواوی بزوتنەوەی‬ ‫فیمنی����زم لەپاشەکش����ەیەکی‬ ‫گەورەدایه‪ ،‬بەش����ێکی گەورەی‬ ‫ئ����ەو شکس����تەش لەس����ەر‬ ‫خۆتازەنەکردن����ەوە دەژی‌و‬ ‫لەسەر مێژویەک کە لەئێستادا‬ ‫پێویستمان پێی نەماوە‪.‬‬ ‫ئ����ەم رۆحییەت����ە جیهانییە‪،‬‬ ‫دنیای ئێمەش����ی بەت����ەواوی‬ ‫هەرچ����ی‬ ‫گرتۆت����ەوە‪،‬‬ ‫رێکخراوەکان����ی ژنانە لەس����ەر‬ ‫کۆمەڵێ����ک چاالک����ی دوبارەو‬ ‫تەقلیدی‌و بیرنەکردنەوە‪ ،‬درێژە‬ ‫بەمان����ەوەی خۆی����ان دەدەن‪،‬‬ ‫هێن����دەی دۆزی ژنی����ان لەژن‬ ‫خۆیدا کورتکردۆت����ەوە هێندە‬ ‫نەیانکردۆت����ە کێش����ەی کۆی‬ ‫ئینس����ان‪ ،‬ئەوەی تائێس����تاش‬ ‫ژنێ����ک بەرامبەر ژنەکەی دیکە‬ ‫دەیڵێ����ت " ک����وڕت نەمرێت‪،‬‬ ‫بەدایکی کوڕبیت" تەواو تەعبیر‬ ‫لەوە دەکات مەس����ەلەی ژنان‬ ‫لەگەڵ ئەوەی ب����ەو "وردییە"‬ ‫کاری لەس����ەرکراوە ب����ەاڵم‬ ‫هێش����تاش ژن����ان نەکراونەتە‬ ‫کائینێکی ئینسانی‪ ،‬کۆمەڵگای‬ ‫ک����وردی بەبەردەوام لەس����ەر‬ ‫ئ����ەو دابەش����کردنە دەژی کە‬ ‫ئەمە کێش����ەی ژنانە‪ ،‬کێشەی‬ ‫گەنجان����ە‪ ،‬کێش����ەی‌ مندااڵنە‪،‬‬ ‫هەرگیز نەیتوانیوە ئەوە وەک‬ ‫کێشەی هەمو ئینسان ببینێت‬ ‫چونکە هەمیشە لەڕێگەی ئەو‬ ‫دابەش����کردنەوە نارەزایەت����ی‬ ‫ئینس����ان‌و مێینەی ئێمەی پێ‬ ‫بچوک کراوەتەوە‪.‬‬ ‫ئ����ەو رۆحییەت����ی ناونان����ی‬ ‫"کێش����ەی ژن" ئەگەرچ����ی‬ ‫بەسادەیی تێیبروانین هەڵگری‬ ‫هی����چ گرفتێ����ک نیی����ە بەاڵم‬ ‫لەناوخۆیدا‌و لەناو سیس����تەمە‬ ‫یونێڤێرس����اڵەکەدا بەدرێژایی‬ ‫مێ����ژو چۆت����ە خزمەت����ی ئەو‬ ‫رۆحە نێرساالر‌و پاتریارکییەی‬ ‫کە هەمیش����ە جیه����ان پێوەی‬ ‫دەناڵێنێت‪ ،‬هێش����تا لەجیهان‌و‬ ‫دنیای ئێمەشدا هێندەی پیاوان‬ ‫توان����ای بریاردانن هێندە ژنان‬ ‫نەیانتوانی����وە خاوەن����ی ئ����ەو‬ ‫مافەی خۆیان بن‪.‬‬ ‫ئەگەرچ����ی ئەم س����ااڵنەی‬ ‫کۆتایی میدیا رۆڵێکی گەورەی‬ ‫دیوە لەزەقکردنەوە‌و پیشاندانی‬ ‫ئەوەی پێیدەوترێت کێش����ەی‬ ‫ژنان‪ ،‬بەاڵم لەگەڵ ئەوەش����دا‬ ‫بەردەوام بوە لەس����ەر ئەوەی‬ ‫هەمیش����ە ژن وەک قوربان����ی‬ ‫پیش����انبدات کە ئەمەش بۆتە‬ ‫ه����ۆی ئ����ەوەی ژن����ان خۆیان‬ ‫وەک قوربانییەک����ی ئەب����ەدی‬ ‫ببینن‌و رێگرب����وە لەوەی وەک‬ ‫کائینێکی خاوەن ئیمکانییەت‬ ‫لەخۆیان بروانن‪ ،‬هێندەی میدیا‬ ‫توانیویەتی بیسەلمێنێت "ژنان‬ ‫زەعیفەن" هێن����دە نەیتوانیوە‬ ‫پیش����انی بدات ژن����ان خاوەنی‬ ‫توانان‪.‬‬ ‫ئ����ەوەی لەدنی����ای ئێم����ەدا‬ ‫نائامادەی����ه بیرکردنەوەیەکی‬ ‫نوێی����ە لەژن����ان لەس����ەرجەم‬ ‫کایەکانی ژناندا‪ ،‬هەمو ساڵێک‬ ‫هەش����تی م����ارس تێدەپەرێت‪،‬‬ ‫هیچ لەژیانی ئێم����ە ناگۆڕێت‪،‬‬ ‫دیدگامان ه����ەروەک خۆیەتی‌و‬ ‫خەونەکانیش����مان س����اڵ دوای‬ ‫س����اڵ شکس����تەتر دەبینی����ن‬ ‫وەک ئ����ەوەی تەعبیر لەخۆیان‬ ‫بکەن‪ ،‬دەبێت ئیدی هەش����تی‬ ‫مارسی هەمو س����اڵێک دنیای‬ ‫ئێمە دابەش����بێت بەس����ەر بەر‬ ‫لەهەشتی مارس‌و دوای هەشتی‬ ‫مارس‪ ،‬دەبێت بینینی ئافرەت‬ ‫بۆخۆی‌و دی����دگای پیاویش بۆ‬ ‫بەرامب����ەری بگۆڕێ����ت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەهەمان کاتدا پێویستە ئەرکی‬ ‫پیاویش جارێکی دیکە پێناسە‬ ‫بکرێتەوە‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫بۆ عیماد ئه‌حمه‌د‬

‫تكای ‌ه قسه‌ی‬ ‫ئه‌وان په‌كی‬ ‫كاره‌كانت نه‌خا‬

‫تایبه‌ت‬

‫سۆسیالیزم‌و خوێن‪ ..‬له‌لینینه‌وه‌ بۆ پۆتین‬ ‫نه‌جات نوری‬

‫ره‌وا‬ ‫من الیه‌نگری چه‌پم‪ ،‬ته‌نانه‌ت گه‌ر‬ ‫به‌ویستی هه‌ردوالشمان نه‌بێت‪.‬‬ ‫به‌هۆی هه‌ندێ لێ����دوان‪ ،‬له‌م ماوه‌یه‌ی _ ئه‌لبێر كامۆ _‬ ‫دواییدا كه‌وتیته‌ به‌رده‌م ش����ااڵوی قسه‌و‬ ‫نوسینی ناشایس����ته‌‪ ،‬ناشایسته‌ به‌پێی‬ ‫(گه‌اڵڵه‌ی راپه‌ڕینی چه‌كداری ده‌بێ‬ ‫ئیتیكی نوسین‌و لێكدانه‌وه‌ی سیاسیش‪ ،‬به‌بێ ئه‌مالو ئه‌وال هه‌ر ئه‌مڕۆ یان ئه‌مشه‌و‬ ‫به‌رامبه‌ره‌كان����ت له‌بری ئه‌وه‌ی گفتوگۆی به‌ڕێوه‌بچێ‪ .‬ئه‌گه‌ر ئێم ‌ه ئه‌مڕۆ ده‌ست‬ ‫بیروبۆچ����ون‌و لێدوانه‌كانت بكه‌ن‪ ،‬له‌بری به‌كاربین س���ه‌ركه‌وتنمان مس���ۆگه‌ره‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ره‌خنه‌ له‌كاری سیاس����ی‌و ئه‌دای به‌اڵم ئه‌گه‌ر بیخه‌ین ‌ه س���به‌ی له‌وانه‌ی ‌ه‬ ‫حكومی����ت بگرن‪ ،‬په‌الماری كه‌س����ایه‌تی هه‌مو شتێك بدۆڕێنین‌و‪ ،‬مێژوش قه‌ت‬ ‫تۆیانداو ته‌نانه‌ت ویستیان ده‌ستكورتی‌و له‌و هه‌ڵه‌‌و خه‌مساردییه‌مان خۆش نابێ‬ ‫هه‌ژاری����ی خۆی����ان له‌ژێر ئ����ه‌و هه‌ڵمه‌ته‌ ‪ ..‬نامه‌یه‌كی لینین)‬ ‫ناش����یرینه‌دا بش����ارنه‌وه‌و له‌ئه‌نجامیشدا‬ ‫(شۆڕش���ی سیاس���ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫‌رمانی‬ ‫ناچارت بكه‌ن تۆش ئه‌وان ئاسا خه‬ ‫له‌روسیا به‌ر له‌شۆڕشی كولتوری هات ‌ه‬ ‫‌و‬ ‫ل‬ ‫ز‬ ‫كارو كرده‌وه‌كان����ت به‌قس����ه‌ی‬ ‫ئاراوه‌‌و زۆربه‌ی ئه‌و كێشه‌و گرفتانه‌ی‪،‬‬ ‫داواكارم‬ ‫بێناوه‌رۆك بگۆڕیته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ من‬ ‫كه‌ ئێم ‌ه له‌بنه‌مای سۆسیالیزمدا له‌گه‌ڵیدا‬ ‫‌بیر‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫���ان‬ ‫پێش هه‌مو ش����تێك ئه‌و قس�‬ ‫روبه‌ڕوین له‌و راس���تییه‌وه‌ س���ه‌رچاو‌ه‬ ‫‌تدا‬ ‫ه‬ ‫‌حكوم‬ ‫ه‬ ‫بكه‌ی����ت‌و كاره‌كانی خ����ۆت ل‬ ‫ده‌گرن‪ ،‬گ���ۆڕان له‌بۆرژوازییه‌و‌ه به‌ره‌و‬ ‫‌یت‪،‬‬ ‫ه‬ ‫پێبد‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵ����ك درێژ‬ ‫سۆسیالیزم پێویس���تیی به‌ تێپه‌ڕینی‬ ‫‌ونی‬ ‫ه‬ ‫‌خ‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ك‬ ‫ئه‌وانه‌ش فه‌رامۆش بكه‌یت‬ ‫زه‌مه‌ن‌و گۆڕانی عه‌قلییه‌ت‌و ش���ێوه‌ی‬ ‫كردار‬ ‫‌كو‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫گوفتاریان‬ ‫س����اغكردنه‌وه‌ی‬ ‫روانین���ی خه‌ڵكه‌كه‌یه‌‌و ب���ۆ پێكهێنانی‬ ‫سه‌رده‌نێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫گۆڕانكاری���ی له‌و چه‌ش���ن ‌ه ده‌بێ بیر‬ ‫‌نی‬ ‫ه‬ ‫‌م‬ ‫ه‬ ‫ت‬ ‫‌كۆتایی‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫‪2009‬و‬ ‫‌ساڵی‬ ‫كاتێ له‬ ‫له‌شۆڕش���ێكی كولت���وری بكه‌ینه‌وه‌‪..‬‬ ‫جێگری‬ ‫���تی‬ ‫�‬ ‫پۆس‬ ‫���دا‬ ‫�‬ ‫‌م‬ ‫ه‬ ‫پێنج‬ ‫‌ی‬ ‫كابین����ه‬ ‫ال ‪ 136‬له‌دوایین نوس���ینه‌كانی لینین‬ ‫بڕوای‬ ‫‌س‬ ‫ه‬ ‫ك‬ ‫‌رگرت‪،‬‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫‌تت‬ ‫ه‬ ‫حكوم‬ ‫‌رۆكی‬ ‫سه‬ ‫ساڵی ‪)1922‬‬ ‫‌ت‬ ‫ه‬ ‫حكوم‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫وێن‬ ‫‌دا‬ ‫ه‬ ‫‌م‬ ‫ه‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ماو‬ ‫‌م‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫‌كرد‬ ‫ه‬ ‫‌د‬ ‫نه‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی هه‌ندێك كتێب زۆركات‬ ‫‌و‬ ‫ن‬ ‫هاواڵتیا‬ ‫���ی‬ ‫�‬ ‫‌قازانج‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫‌نداز‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫‌م‬ ‫ه‬ ‫���‬ ‫ب�‬ ‫ده‌تگه‌ڕێنێت���ه‌وه‌ ب���ۆ هه‌ڵدانه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫‌و‬ ‫ن‬ ‫چی‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫‌ركردن‬ ‫ه‬ ‫���‬ ‫�‬ ‫‌س‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫‌و‬ ‫ی‬ ‫‌یدان‬ ‫ه‬ ‫م‬ ‫كاری‬ ‫الپه‌ڕانه‌ی ك ‌ه خه‌ریكه‌ له‌یاده‌وه‌ریماندا‬ ‫توێ����ژه‌ جۆربه‌جۆره‌كان����ی كوردس����تان ك���ۆن ده‌ب���ن‌و زیندوبونه‌وه‌یه‌كی���ان‬ ‫بگۆڕی����ت‌و له‌نزیك����ه‌وه‌ گوێت ل����ه‌داواو پێده‌به‌خشێته‌وه‌‪ ،‬له‌یادم ‌ه له‌خانویه‌كی‬ ‫پێویس����تییه‌كانیان بێت‪ ،‬ئێس����تاش كه‌ گڵی بچوكی گه‌ڕه‌كی (چوارباخ)دا ك ‌ه‬ ‫جارێك����ی تر ئه‌و پۆس����ته‌ت وه‌رگرته‌وه‌‬ ‫‌رمتر ئێس���تاش ماوه‌‪ ،‬له‌ناوه‌ڕاس���تی ساڵی‬ ‫چاوه‌ڕوانی خه‌ڵ����ك له‌تۆ ئه‌وه‌یه‌ گه‬ ‫له‌ج����اران له‌ش����ارو ش����ارۆچكه‌كانی هه‌شتاكاندا ك ‌ه من هه‌ر ته‌مه‌نم چوارد‌ه‬ ‫كوردس����تان خاكی بچیته‌وه‌و له‌نزیكه‌وه‌ س���اڵ‌ ده‌بو هاوڕێیه‌كمان ك���ه‌ له‌ئێم ‌ه‬ ‫تێكه‌ڵ به‌داخوازییه‌كانیان ببیت‌و نه‌ریتی گه‌وره‌تربو‪ ،‬خولی���ای خوێندنه‌و‌ه بو‪،‬‬ ‫كاری حكومه‌ت له‌پشت مێزو كورسییه‌وه‌ كتێب���ی زۆری هه‌بو‪ ،‬به‌راس���تی تاكو‬ ‫به‌ریته‌ مه‌یدانی ئیشكردن‌و ئه‌و تۆمه‌ت‌و ئێس���تاش به‌كه‌س���ێكی خوێن���ده‌وارو‬ ‫ش����ااڵوه‌ ناش����یرینه‌ش فه‌رامۆش بكه‌یت تێكۆش���ه‌ری ده‌زانم له‌ده‌ره‌وه‌ی هه‌مو‬ ‫ك����ه‌ به‌بیانوی هه‌ندێ لێدوانه‌وه‌ ده‌كرێته‌ شت ‌ه ناش���یرینه‌كانی ئێستای ناو ئه‌م‬ ‫كۆمه‌ڵگای���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌و هاوڕێیه‌مان س���ه‌ر‬ ‫سه‌رت‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی ئێم����ه‌ له‌ت����ۆدا بینیومان����ه‌و به‌هی���چ رێكخ���راو پارتێك���ی چه‌پیش‬ ‫ده‌یبینین‪ ،‬له‌بری ئه‌وه‌ی له‌به‌رپرسیارێتی نه‌ب���و ت���ا به‌ئێس���تاش ده‌گات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫رابكه‌ی����ت‪ ،‬به‌دوای����دا ده‌چی����ت‪ ،‬له‌بری ب���ۆ ئه‌و كاتانه‌ له‌ژێ���ر ته‌وژمی چه‌پ‌و‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی خه‌ڵك بانگهێش����تی الی خۆت گه‌یش���تن به‌كۆمه‌ڵگایه‌كی دادپه‌روانه‌‌و‬ ‫بكه‌ی����ت‪ ،‬ده‌چیته‌ الیان‪ ،‬بۆیه‌ به‌المانه‌وه‌ سۆس���یالیزم‪ ،‬زۆركات گفتۆگۆكانی بۆ‬ ‫ئاساییه‌ س����ه‌باره‌ت به‌به‌رپرسیارێتیشت ئێمه‌ ده‌رباره‌ی ئه‌و دادپه‌روه‌رییه‌ بو ك ‌ه‬ ‫له‌حكومه‌ت به‌جورئه‌ته‌وه‌ قس����ه‌بكه‌یت‌و له‌سایه‌ی سۆسیالیزمدا بۆ ئینسانه‌كانی‬ ‫به‌ی����ه‌ك ئاس����ت خاوه‌ندارێت����ی چاك‌و س���ه‌ر زه‌وی به‌ب���ێ جی���اوازی ده‌بێ‬ ‫خراپی ئه‌وه‌ بكه‌ی����ت كه‌ له‌حكومه‌تێكدا بێته‌دی‪ .‬ده‌بێت ئێمه‌ی الوانیش له‌پێناو‬ ‫ده‌كرێت كه‌ تۆ تیایدا جێگریت به‌نه‌وت‌و گه‌یش���تن به‌سۆس���یالیزمدا تێكۆشانی‬ ‫ته‌واوی دۆس����یه‌كانی تریه‌وه‌ كه‌ ره‌نگه‌ خۆم���ان به‌كاربخه‌ین‌و كۆمه‌ڵگا بخه‌ین ‌ه‬ ‫هه‌ندێكی����ان مایه‌ی پرس����یارو ره‌خنه‌ش سه‌ر رێگای گه‌یش���تن به‌دادپه‌روه‌ری‌و‬ ‫بن‪ ،‬چونكه‌ دڵنیای����ن راكردن گرفته‌كان له‌كۆتوبه‌ندی مش���ه‌خۆره‌كان رزگاریان‬ ‫چاره‌س����ه‌ر ناكات‪ ،‬به‌ڵك����و ئاڵۆزتریان بكه‌ین‪ .‬ئ���ه‌و هاوڕێیه‌مان ئه‌و باوه‌ڕه‌ی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌تایبه‌تی ك����ه‌ تۆ له‌حكومه‌تدا له‌ال دروس���تكردین ك ‌ه دونی���ای ئێم ‌ه‬ ‫نوێنه‌رایه‌ت����ی یه‌كێتیی ده‌كه‌یت‪ ،‬هه‌رگیز پ���ڕه‌ له‌خراپ���ه‌كاری‌و نادادپه‌روه‌ری‌و‬ ‫جائیز نییه‌ له‌به‌رپرسیارێتی رابكه‌یت‌و بۆ تێكشكاندی ئینسانه‌كان‌و بردنی ره‌نجی‬ ‫قازانجی تاكه‌كه‌س����ی چاو له‌راستییه‌كی كرێكاران بۆ سه‌رمایه‌دار‌ه چڵێسه‌كان‪.‬‬ ‫گ����ه‌وره‌ بپۆش����یت ك����ه‌ به‌ش����داری ئه‌و هه‌ر ئ���ه‌و هاوڕێیه‌م���ان جارجار چه‌ند‬ ‫حزبه‌ی����ه‌ له‌حكومه‌ت����داو له‌كۆتاییش����دا په‌ڕه‌گرافێكی له‌نوس���ینه‌كانی ماركس‌و‬ ‫بێگوناهی خۆت به‌خه‌تاباركردنی یه‌كێتی لینینی بۆ وه‌رده‌گێڕاینه‌ س���ه‌ر زمانی‬ ‫په‌رده‌پۆش بكه‌یت‪ ،‬ه����ه‌روه‌ك له‌دیداره‌ ك���وردی‪ .‬ئاوا له‌و خانوه‌ گڵه‌ بچوكه‌و‌ه‬ ‫رۆژنامه‌نوسییه‌كانیشدا ئاماژه‌ت پێكردوه‌ به‌گوێگرت���ن ل���ه‌و هاوڕێیه‌م���ان ئێم ‌ه‬ ‫گه‌ر كه‌موكورتییه‌ك له‌كاره‌كاندا هه‌بێت خه‌ونم���ان به‌گۆڕین���ی ش���اره‌كه‌مان‌و‬ ‫ب����ۆ لێپرس����ینه‌وه‌ ملم له‌م����و باریكتره‌‪ ،‬جیهان���ه‌وه‌ ده‌بینی‪ .‬دونیای ئه‌و رۆژان ‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ش نیش����انه‌ی ت����ه‌وازوع‌و به‌هێزیته‌ ب���ۆ ئێمه‌ پڕب���و له‌ئومێ���دو هێنانه‌دی‬ ‫دادپ���ه‌روه‌ری ب���ۆ كۆمه‌اڵن���ی خه‌ڵك‬ ‫له‌یه‌ك كاتدا‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌نه‌وت ت����ۆ له‌دیداره‌كه‌دا له‌س���ایه‌ی گه‌یشتن به‌سۆس���یالیزمدا‪.‬‬ ‫به‌رونی قس����ه‌ت ك����ردوه‌و له‌س����ۆنگه‌ی ئه‌و رۆژان ‌ه ئاوا تێپه‌ڕی‪ ،‬لێره‌دا ده‌بێت‬ ‫هه‌س����تكردن به‌به‌رپرس����یارێتی‪ ،‬خۆت به‌و هاوڕێیه‌مان بڵێم نه‌ك نه‌گه‌یشتین‬ ‫به‌خاوه‌نی چاك‌و خراپ����ی زانیوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌سۆس���یالیزم دواجار شۆڕش���ه‌كانی‬ ‫هه‌ندێ كه‌س به‌جۆرێ����ك لێكیده‌ده‌نه‌وه‌ كورد هه‌مو خوێنی قوربانییه‌كانیشیان‬ ‫كه‌ ئاوه‌ك����ه‌ی ده‌چێته‌ روبارێكی یه‌كجار به‌هه‌ده‌ردا‌و كۆمه‌ڵگایان لێوان لێوكرد‬ ‫لێڵه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌وانه‌ ئه‌و لێدوانه‌ نابینن‌و له‌غ���ه‌درو ت���اوان‌و نادادپ���ه‌روه‌ری‪.‬‬ ‫نابیس����تن كه‌ ب����اس له‌ئاش����كراكردنی هه‌ر ئه‌و س���ااڵنه‌ ب���و كتێبێكم له‌الی‬ ‫داهاتی ن����ه‌وت‌و ره‌وانه‌كردنی بۆ به‌رده‌م ئ���ه‌و هاوڕێیه‌مان ده‌س���تكه‌وت له‌ژێر‬ ‫په‌رله‌مان����ی كوردس����تان ده‌كات‪ ،‬ك����ه‌ ن���اوی (لینی���ن‌و مه‌س���ه‌له‌كانی ژن)‬ ‫ئه‌مه‌ی����ان كارێكه‌ جگه‌ له‌ده‌ستخۆش����ی ئاخ���ر ئ���ه‌و س���ااڵنه‌ ئێمه‌ به‌ش���وێن‬ ‫شتێكی تر هه‌ڵناگرێت‪ ،‬بۆیه‌ من داواكارم كتێبدا هه‌ڵوه‌دامان ب���و‪ ،‬له‌یادمه‌ ئه‌و‬ ‫ت����ۆ گوێ به‌م قس����انه‌ نه‌ده‌یت‌و رێگه‌ش كتێبه‌م له‌كۆڕه‌وه‌كه‌ی س���اڵی ‪1991‬دا‬ ‫نه‌ده‌ی����ت گوفت����اری ئه‌وان����ی دی په‌كی له‌سه‌ر س���نور ل ‌ه (گۆخاڵن) به‌خشی‬ ‫به‌(هاوڕێیه‌كی چه‌پ) چونك ‌ه ئه‌و رۆژان ‌ه‬ ‫كرداره‌كانت بخات‪.‬‬ ‫ئێمه‌ ده‌زانین ئامانجی تۆ خزمه‌تكردنه‌و بڕوام وابو ئه‌و هاوڕێیه‌مان بۆ گه‌یشتن‬ ‫له‌م پێناوه‌ش����دا هه‌مو تواناكانی خۆت‌و به‌سۆس���یالیزم تاكۆتای���ی ته‌مه‌ن���ی‬ ‫هاوڕێكان����ت به‌گه‌ڕخس����توه‌‪ ،‬چاوه‌ڕێین ب���ه‌رده‌وام ده‌بێت‪ .‬ب���ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌داهاتوش����دا به‌هه‌م����ان توانس����تی چونكه‌ ده‌سه‌اڵت‌و ماد‌ه هه‌میشه‌ بیر‌ه‬ ‫ده‌وڵه‌تدارانه‌وه‌ به‌رده‌وام بیت‪ ،‬بێگومان جوانه‌كانی مرۆڤ وێرانده‌ك ‌هن‌و ده‌تخه‌ن ‌ه‬ ‫ده‌شزانین له‌به‌رامبه‌ریشدا خه‌ڵكانێك هه‌ن س���ه‌ر لێ���واری الدان له‌خزمه‌تك���ردن‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ن له‌رێگه‌ی چه‌ند گوزارشتێكی به‌مرۆڤایه‌ت���ی‪ ،‬دواجار ئه‌و هاوڕێیه‌مان‬ ‫عاتیفییه‌وه‌ بێس����ه‌وادی خۆیان له‌به‌رگی نه‌یتوان���ی خزمه‌ت به‌كۆمه‌اڵنی خه‌ڵك‌و‬ ‫پاڵه‌وان����ی به‌رگ����ری له‌یه‌كێت����ی نمایش سۆس���یالیزم ب���كات‪ .‬وێ���ڕای ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌ك����ه‌ن‌و الف‌و گه‌زاف(به‌ش����ه‌هاده‌ی ك��� ‌ه ره‌نگ��� ‌ه زۆرك���ه‌س له‌ژێ���ر ناوی‬ ‫قوالبیه‌وه‌)لێ����ده‌ده‌ن‪ ،‬ب����ه‌اڵم تۆ گوێیان سۆس���یالیزم‌و هێنانه‌دی دادپه‌روه‌ریدا‬ ‫پێم����ه‌ده‌و میلله‌ت ش����اهیدی ك����رداره‌ گه‌لێك مرۆڤیان به‌كوشتدابێت‌و گه‌لێكی‬ ‫س����پییه‌كانی ئێوه‌و گوفتاره‌ ره‌شه‌كانی تریشیان فریودابێت‌و دواجار بۆ خۆیان‬ ‫ئه‌وانی دیكه‌یه‌‪.‬‬ ‫گه‌یش���تن به‌ئامانجی مه‌زن���ی خۆیان‬

‫كۆمه‌اڵنی خه‌ڵك‬ ‫قه‌ت له‌و هه‌ڵه‌‌و‬ ‫خه‌مساردییانه‌ی‬ ‫ئه‌و كه‌سان ‌ه‬ ‫خۆشنابێت ك ‌ه‬ ‫له‌ژێر ناوی‬ ‫سۆسیالیزمدا‬ ‫خه‌ڵكیان فریوداو‬ ‫بۆخۆیان بون‬ ‫به‌سه‌رمایه‌داری‬ ‫گه‌وره‌ گه‌وره‌‌و تاكو‬ ‫ئێستاش بازرگانی‬ ‫به‌تواناو خوێنی‬ ‫هه‌زاران مرۆڤی ئه‌م‬ ‫واڵته‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫ك ‌ه خ���ۆی له‌په‌یداكردنی س���امانێكی‬ ‫زه‌به‌الح���ی خوێناوی���دا ده‌بینێت���ه‌و‌ه‬ ‫له‌سه‌ر قوربانیدان‌و ره‌نجی میلله‌تێكی‬ ‫چه‌وساوه‌‪ .‬چه‌ند الوازو شكستخواردوبون‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی له‌ژێر به‌رگی كۆمۆنیزم‌و‬ ‫خه‌بات له‌پێناو گه‌یشتن به‌سۆسیالیزمدا‬ ‫وازیان له‌میلله‌ت هێناو به‌شوێن ویست‌و‬ ‫ئامانج���ی خۆیاندا هه‌م���و بیروخه‌باتی‬ ‫خۆی���ان له‌بیربرده‌وه‌‪ .‬به‌اڵم من بۆخۆم‬ ‫تاكو ئێستاش له‌و بڕوایه‌دام مه‌سه‌له‌كانی‬ ‫سۆسیالیزم له‌سه‌رده‌می لینین‌و شۆڕشی‬ ‫روس���یاوه‌ دونیای گه‌یاند‌ه قۆناغێكی‬ ‫باش���تر له‌روی زانست‌و فیكرو نوسین‌و‬ ‫گه‌یش���تن به‌ئامانج ‌ه مرۆڤایه‌تییه‌كان‪،‬‬ ‫سۆس���یالیزم بو دونیای گۆڕی بۆ ئه‌و‬ ‫ملمالنێ‌ گه‌وره‌یه‌ی ك ‌ه تاكو ئێس���تاش‬ ‫س���ه‌رمایه‌داری س��� ‌ڵ له‌ن���اوو بون���ی‬ ‫ده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش هه‌ی���ه‌ هه‌رده‌بێت‬ ‫مرۆڤه‌كان دواجار به‌سۆسیالیزم بگه‌ن‌و‬ ‫مێ���ژو‌و‪ ،‬كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكیش قه‌ت له‌و‬ ‫هه‌ڵه‌‌و خه‌مس���اردییانه‌ی ئه‌و كه‌سان ‌ه‬ ‫خۆشنابێت ك ‌ه له‌ژێر ناوی سۆسیالیزمدا‬ ‫كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكی���ان فریوداو بۆخۆیان‬ ‫بون به‌س���ه‌رمایه‌داری گ���ه‌ور‌ه گه‌وره‌‌و‬ ‫تاكو ئێستاش بازرگانی به‌تواناو خوێنی‬ ‫هه‌زاران مرۆڤی ئه‌م واڵته‌وه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫***‬ ‫له‌لینینه‌وه‌ بۆ پۆتین‬ ‫(مه‌حم���وود تلووع���ی) له‌كتێب���ی‬ ‫(له‌لینینه‌وه‌ بۆ پۆتین) ده‌مانخاته‌ سه‌ر‬ ‫رێگای ناساندنی مێژوی شۆڕشێك ك ‌ه‬ ‫له‌روسیادا روده‌دات‪ ،‬مێژویه‌ك ك ‌ه خوێن‬ ‫دوا به‌الپه‌ڕه‌ی ده‌نوسێته‌وه‌‌و ملمالنێی‬ ‫نێوان س���ه‌ركرده‌كانی ناو ئه‌و شۆڕش ‌ه‬ ‫له‌پێناو مانه‌وه‌‌و گه‌یش���تن به‌كورس���ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدا ل���ه‌دوای (لینی���ن) دێن‌و‬ ‫هه‌م���و ئومێده‌كان���ی كۆمه‌اڵنی خه‌ڵك‬

‫وێ���ران ده‌كه‌ن‌و له‌ناو خۆیاندا ده‌كه‌ون ‌ه‬ ‫ملش���كاندن‌و خوێن رشتنی یه‌كتری تا‬ ‫هه‌مو ئامانجه‌كانی شۆڕشی روسیایان‬ ‫به‌الڕێداب���ردو گه‌یاندیان ‌ه رۆژی مردن‌و‬ ‫خه‌ونی هه‌زاران ئینسانیان به‌هه‌ده‌ردا‪.‬‬ ‫ئه‌و شۆڕشه‌ی كه‌ بنه‌ماكه‌ی ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫بۆ هێرشی ناپلیۆن له‌ساڵی ‪1812‬دا بۆ‬ ‫سه‌ر روس���یاو‪ ،‬دواتر شكستی ناپلیۆن‬ ‫له‌زستانی س���اڵی ‪1813‬دا‪ .‬ئه‌م كتێب ‌ه‬ ‫ره‌نگ��� ‌ه ناس���اندنێكی ك���ورت بێت بۆ‬ ‫ئه‌و س���ه‌رده‌م ‌ه به‌اڵم الپه‌ڕ‌ه به‌الپه‌ڕ‌ه‬ ‫خوێنه‌ر ده‌خات���ه‌ ژێر كاریگه‌ری جوان‬ ‫نوسین‌و چڕوپڕی خۆیه‌وه‌‪ ،‬هه‌ر چه‌ند‌ه‬ ‫من وه‌كو خوێنه‌ر ره‌نگه‌ له‌زۆر شوێندا‬ ‫ناته‌بابم له‌گه‌ڵ‌ بۆچونی ئه‌م نوسه‌ره‌دا‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م كتێبه‌ ل���ه‌دوروه‌وه‌ خوێنه‌ر به‌دو‬ ‫ئاراس���ته‌ی جی���ادا ده‌ب���ات ره‌نگ��� ‌ه‬ ‫هه‌ندێ���ك خوێنه‌ر پێیانخۆش���بێت ك ‌ه‬ ‫نوسه‌ری ئه‌م كتێب ‌ه ئاوا له‌سه‌ر لینین‌و‬ ‫شۆڕشی روس���یا كاریكردوه‌‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫خوێنه‌ریش ره‌نگ ‌ه نوسه‌ری ئه‌م كتێب ‌ه‬ ‫به‌كه‌سێكی دژ‌ه لینین‌و شۆڕشی روسیا‬ ‫ناوببه‌ن‪ .‬به‌اڵم له‌الی من به‌م جۆره‌یه‌‪،‬‬ ‫یه‌كه‌میان‪ :‬ره‌نگ ‌ه نوس���ه‌ره‌كه‌ی له‌ژێر‬ ‫هه‌چ گوشارێكدا بێت نه‌توانێت به‌باشی‬ ‫له‌هه‌وڵه‌كان���ی لینی���ن تێب���گات‌و دان‬ ‫به‌ئیراده‌ی مه‌زنی ئ���ه‌و پیاوه‌دا بنێت‬ ‫ك ‌ه هه‌مو جیهانی گۆڕی‪ .‬دوه‌میشیان‪:‬‬ ‫الپه‌ڕ‌ه به‌الپه‌ڕ‌ه نوس���ه‌ری ئه‌م كتێب ‌ه‬ ‫خوێنه‌ر ده‌خاته‌ س���ه‌ر ناس���اندنی ئه‌و‬ ‫ملمالنێی���ه‌ خوێناوییانه‌ ك��� ‌ه له‌نێوان‬ ‫سه‌ركرده‌كانی شۆڕشی روسیادا‪ ،‬روسیا‬ ‫خوێناوی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫كتێب���ی (له‌لینین���ه‌و‌ه ب���ۆ پۆتین)‬ ‫ره‌نگه‌ كتێبێك بێت كه‌ به‌سه‌لیقه‌یه‌كی‬ ‫ورده‌وه‌ (مه‌حم���وود تلووعی) له‌كۆی‬ ‫(‪ )510‬الپ���ه‌ڕه‌دا له‌هه‌وڵ���ی ئه‌وه‌دای ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه خوێن���ه‌ران ب���ه‌و روداوو مێژوان ‌ه‬ ‫ئاش���نابكات كه‌ س���ه‌ره‌تای شۆڕشی‬ ‫روسییان لێپه‌یداده‌بێت ‪ .‬ئه‌گه‌ر لینین‬ ‫جیابكه‌ینه‌و‌ه له‌و كه‌سانه‌ی ك ‌ه له‌دوای‬ ‫ئه‌و دێن‌و ده‌سه‌اڵت ده‌گرن ‌ه ده‌ست ئه‌وا‬ ‫ده‌بینین هه‌مویان كه‌سانێك بون نه‌ك‬ ‫رویان نه‌كردۆت ‌ه بنیاتنانی سۆسیالیزم‌و‬ ‫گه‌یشتن به‌ئامانجه‌كانی شۆڕش به‌ڵكو‬ ‫تێكڕا كه‌س���انێك بون به‌خوێن مێژوی‬ ‫روس���یایان نوس���یوه‌ته‌وه‌‌و میلله‌تێكی‬ ‫مه‌زن���ی وه‌ك���و روس���ه‌كانیان كردۆت ‌ه‬ ‫قوربانی دوا به‌رژه‌وه‌ندی ده‌س���تكه‌وت ‌ه‬ ‫تایبه‌تییه‌كانی خۆی���ان‌و ئامانجه‌كانی‬ ‫لینینیان به‌ره‌و هه‌ڵدێر برد‪ .‬نوسه‌ری ئه‌م‬ ‫كتێب ‌ه ره‌نگ ‌ه زۆركه‌م له‌ژیان‌و كاره‌كانی‬ ‫لینین دوابێت‌و له‌زۆر شوێنیشدا له‌كارو‬ ‫كرده‌وه‌كان���ی ده‌دات به‌هه‌چ بیانویه‌ك‬ ‫بێت‪ ،‬به‌اڵم هێشتا ناتوانێت له‌زیره‌كی‌و‬ ‫لێهاتویی لینین كه‌مبكاته‌وه‌‌و ده‌رباره‌ی‬ ‫لینی���ن ئ���اوا ده‌نوس���ێت ( ڤالدیمیر‬ ‫ئیلیچ ئۆلیانۆف) ك ‌ه له‌مێژوی روس���یا‌و‬ ‫جیهان���دا به‌(لینین) ن���اوی ده‌ركردو‌ه‬ ‫كاتێك له‌رۆژی شازده‌ی ئاپریلی ‪1917‬‬ ‫له‌فه‌نالنده‌و‌ه به‌شه‌مه‌نده‌فه‌ر گه‌ڕایه‌و‌ه‬ ‫پیترۆگراد‪ ،‬چل‌و حه‌وت س���اڵی ته‌مه‌ن‬ ‫بو‪ .‬ئه‌و نزیك به‌س���ی ساڵ له‌ته‌مه‌نی‬ ‫خ���ۆی له‌رێگ���ه‌ی خه‌باتی سیاس���یدا‬ ‫تێپه‌ڕكردب���وو له‌درێژه‌ی ئه‌و خه‌باته‌دا‬ ‫ی‬ ‫زیات���ر له‌ته‌مه‌ن���ی خ���ۆی ئه‌زمون��� ‌‬ ‫كۆكردبوه‌وه‌‪ .‬ئه‌و ه���ه‌ر به‌و ئه‌زمون‌و‬ ‫ش���ێوازه‌ تایبه‌تییه‌ی‪ ،‬ك���ه‌ له‌خه‌باتدا‬ ‫هه‌یب���و توانی���ی له‌ماوه‌یه‌ك���ی كه‌متر‬ ‫له‌حه‌وت مانگدا ره‌وگه‌ی شۆڕشی روسیا‬ ‫بگۆڕێ‌و به‌وه‌ڕخس���تنی شۆڕشی دوه‌م‬ ‫له‌روسیادا‪ ،‬ك ‌ه به‌شۆڕشی بۆلشه‌ڤیكی‬ ‫ناوی ده‌ركردو‌ه ره‌وگه‌ی مێژوی روسیا‬ ‫بگۆڕێ‪ .‬ال‪ )55‬ئاوا به‌ش به‌ش نوسه‌ری‬ ‫كتێبه‌ك ‌ه ده‌مانخات ‌ه س���ه‌ر ناس���اندنی‬ ‫لینین‌و مێژوی به‌ر له‌سه‌رده‌می لینین‪،‬‬ ‫ك ‌ه ب���ه‌ر له‌شۆڕش���ی ‪ 1917‬كۆمه‌ڵێك‬ ‫راپه‌ڕی���ن‌و جواڵندن���ه‌وه‌ی تر له‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌س���تی خوێن���دكاران‌و نوس���ه‌ران‌و‬ ‫كرێكارانی س���ه‌رده‌می ده‌سه‌اڵتدارانی‬ ‫روس���یادا رووده‌ده‌ن‪ .‬ناس���اندێك ك ‌ه‬ ‫دواج���ار روس���یای له‌ژێ���ر چه‌پۆك���ی‬ ‫ئه‌و ده‌س���ه‌اڵت ‌ه قێزه‌ون���ه‌ هێنایه‌ده‌ر‪..‬‬ ‫ئه‌وه‌تا له‌س���اڵی ‪1869‬دا دو كه‌س���ی‬ ‫شۆڕش���گێڕ به‌ناوه‌كان���ی (باكۆنی���ن‌و‬ ‫نیچانۆف) له‌یه‌كێ���ك له‌گوتاره‌كانیادا‬ ‫تایبه‌تمه‌ندییه‌كان���ی‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‬ ‫كه‌س���ێتی شۆڕش���گێڕیان نوس���یو‌ه‬ ‫(تاكی شۆڕش���گێڕ ده‌ب���ێ له‌ئامانج ‌ه‬ ‫ئایدیالییه‌كان���ی خۆیدا بتوێته‌وه‌‪ ..‬ئه‌و‬ ‫نابێ خاوه‌نی به‌رژه‌وه‌ندیی تاكه‌كه‌سی‌و‬ ‫هه‌ست‌و سۆزی كه‌سێتی‌و خۆشه‌ویستی‬ ‫بنه‌ماڵه‌یی‌و سه‌روه‌ت‌و سامان‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫ناوی تایبه‌تی خۆیش���ی بێ���ت‪ )..‬ئاوا‬ ‫به‌ر له‌لینین كه‌س���انێك هه‌بون تۆوی‬ ‫شۆڕشیان له‌ناو تاكی روسیادا ده‌چاند‬ ‫چونكه‌ خه‌ڵك به‌ر له‌شۆڕش���ی ساڵی‬ ‫‪ 1917‬له‌ژێر ده‌س���تی قه‌یس���ه‌ره‌كانی‬

‫روس���یادا هه‌م���و هه‌وڵه‌كانی���ان ب���ۆ‬ ‫ئ���ازادی‌و رزگاری به‌توندی س���ه‌ركوت‬ ‫ده‌كران‌و له‌ناوده‌ب���ران‪ ،‬گیراوه‌كانیان‬ ‫بۆ س���یبریا دورده‌خرانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌تا بۆ‬ ‫ئه‌و رۆژ‌ه تاریك‌و ناخۆش���انه‌‪ ،‬بۆ ئه‌و‬ ‫س���ه‌ركوتكارییانه‌ (پوشكین)ی شاعیر‬ ‫به‌مجۆره‌م ده‌نگ���ی خۆی ده‌خات ‌ه په‌نا‬ ‫ده‌نگی ئه‌و چه‌وس���اوانه‌ له‌ش���یعرێكدا‬ ‫ده‌نوسێت‪:‬‬ ‫( زوڵ���م له‌ئه‌س���تووریدا ده‌پس���ێ‬ ‫‪ /‬ش���ووره‌ی ب���ه‌رزی به‌ندیخان���ه‌كان‬ ‫ده‌ڕوخێن‬ ‫ئازادی‌و روناكی دێته‌ پێش���وازیتان‌و ‪/‬‬ ‫براكانتان شمشێره‌كانتان ده‌ده‌نه‌وه‌)‬ ‫له‌مێژوی س���ه‌رده‌می قه‌یسه‌ره‌كانی‬ ‫روسیادا ده‌یان جواڵنه‌وه‌و به‌رپاكردنی‬ ‫ش���ۆڕش س���ه‌ریان هه‌ڵداب���و له‌پێناو‬ ‫گه‌یش���تن به‌رزگاری گه‌النی روسیادا‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم هه‌مو ئه‌و هه‌واڵن��� ‌ه دواجار زۆر‬ ‫به‌توندی س���ه‌ركوت ده‌كرێن‌و به‌خوێن‬ ‫كۆتایی���ان دێ���ت‪ .‬ئ���ه‌م كتێب���ه‌ هه‌ر‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ به‌و مێژوان ‌ه ده‌س���ت پێ‬ ‫ده‌كات ك ‌ه ئه‌و جواڵندن‌و شۆڕشانه‌ی تێدا‬ ‫سه‌رهه‌ڵده‌دات تا ده‌گات ‌ه سه‌رهه‌ڵدانی‬ ‫شۆڕشی س���اڵی ‪ 1917‬ئه‌و شۆڕشه‌ی‬ ‫ك ‌ه دوات���ر ره‌نگ ‌ه له‌پێن���او ملمالنێی ‌ه‬ ‫خوێناوییه‌كان���ی ناو س���ه‌ركرده‌كانیدا‬ ‫نه‌یتوانیبێت بگات��� ‌ه دوائامانجی خۆی‬ ‫(حیزبی سۆسیال دیموكراتی روسیا‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫كۆنترین‌و ده‌ستڕۆیشتوترین رێكخراوی‬ ‫سیاس���یی دژی رژێمی ته‌زاری بو به‌ر‬ ‫له‌روداوه‌كانی س���اڵی ‪ 1905‬به‌سه‌ر دو‬ ‫گروپی (بۆلش���ه‌فیك)‌و (مه‌نشه‌فیك)‬

‫سۆسیالیزم ئه‌و‬ ‫ناوه‌ی سه‌رده‌مێك‬ ‫به‌شێكمانی له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫خۆیدا ده‌گه‌یاند‌ه‬ ‫سه‌ر رێگاكانی‬ ‫مردن‌و زۆركه‌سی‬ ‫دڵسۆزیش‬ ‫له‌و پێناوه‌دا‬ ‫ته‌مه‌نی خۆیان‬ ‫كرد‌ه قوربانی‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێستا‬ ‫كه‌سێك نیی ‌ه‬ ‫له‌و سه‌ركردانه‌ی‬ ‫جاران بوێرن‬ ‫له‌سۆسیالیزم‬ ‫بدوێن‬ ‫دابه‌ش بب���و‌و رێبه‌ره‌كانیان‪ ،‬ك ‌ه زیاتر‬ ‫له‌سویس���را ی���ان له‌واڵتان���ی دیكه‌ی‬ ‫ئه‌وروپ���ای خۆرئ���اوا ده‌ژی���ان ب���ۆ‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌گرتنی جڵه‌وی رێبه‌رایه‌تیی‬ ‫بزوتنه‌و‌ه شۆڕشگێڕییه‌كانی نێو روسیا‬ ‫كه‌وتبون��� ‌ه ركه‌به‌ریی یه‌كتری‪ ..‬ال ‪)21‬‬ ‫به‌م جۆر‌ه هه‌ر له‌سه‌ره‌تای سه‌رهه‌ڵدانی‬ ‫ئه‌و شۆڕشه‌وه‌ كه‌سایه‌تییه‌كانیان له‌ناو‬ ‫خۆیاندا كه‌وتبون ‌ه دژایه‌تیكردنی یه‌كترو‬ ‫له‌ناوبردن���ی یه‌كتری‪ .‬ك ‌ه دواجار وه‌كو‬ ‫ل���ه‌م كتێبه‌دا ده‌ستنیش���انكراو‌ه به‌ش‬ ‫به‌ش به‌وردی ئه‌و مێژوه‌ خوێناوییان ‌ه‬ ‫ده‌خوێنین���ه‌و‌ه ك��� ‌ه ئه‌و س���ه‌ركردان ‌ه‬ ‫چۆن چۆنی ره‌گو ریش���ه‌ی یه‌كترییان‬ ‫له‌بن ده‌رهێنا‌و سۆس���یالزمیان به‌خوێن‬ ‫س���پارد تا ئه‌وه‌ی ك ‌ه هیچ نرخێك بۆ‬ ‫خه‌بات‌و تێكۆش���انی یه‌كتری س���ودی‬ ‫نابێت‌و له‌پێناو خواستی گرتنه‌ده‌ستی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدا خوێن حوكم ده‌كات‪ .‬ئه‌م‬

‫نمونه‌ی ‌ه ره‌نگ ‌ه یه‌كێكبێت له‌و نمونانه‌ی‬ ‫ك��� ‌ه ده‌ریده‌خ���ات ئه‌و س���ه‌ركردانه‌ی‬ ‫ئ���ه‌و كاتانه‌ی روس���یا چ���ۆن چۆنی‬ ‫به‌خوێن���ی یه‌كتری تینوبون س���تالین‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌نزیكترین دۆس���تی خۆی‬ ‫(زینۆوێڤ) ك ‌ه هه‌ر ئه‌ویش گه‌یاندیی ‌ه‬ ‫كورسی ده‌س���ه‌اڵت كاتێك (زینۆوێڤ)‬ ‫الده‌برێت‌و دواتر س���تالین له‌سێداره‌ی‬ ‫ده‌دات (زینۆوێڤ) به‌س���تالین ده‌ڵێت‬ ‫(ئاخۆ هاوڕێ س���تالین له‌مانای وه‌فاو‬ ‫ئه‌مه‌گ���داری تێ���ده‌گات ؟) س���تالین‬ ‫به‌راوێژێك���ی ناخۆش وه‌اڵم���ی دایه‌و‌ه‬ ‫(به‌ڵێ ب���اش تێده‌گه‌م‪ ..‬ئه‌و‌ه جۆرێك‬ ‫نه‌خۆش���ییه‌‪ ،‬كه‌ زیاتر سه‌گه‌ل توشی‬ ‫ده‌ب���ن‪ ..‬ال ‪ )165‬ئه‌مه‌ ئه‌و وێرانكاریی ‌ه‬ ‫بو كه‌ له‌سه‌ر ده‌س���تی سه‌ركرده‌كانی‬ ‫ئه‌و شۆڕشه‌دا توش���ی گه‌النی روسیاو‬ ‫هاوبیره‌كانی ناو ئه‌و شۆڕش��� ‌ه ده‌هات‪.‬‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م روداوانه‌ له‌م كتێبه‌دا‬ ‫وات لێده‌كات كه‌ هه‌ست بكه‌یت هێشتا‬ ‫دوای ئه‌و هه‌مو ساڵ ‌ه زۆران ‌ه له‌روسیاو‌ه‬ ‫بۆ واڵتی خۆیش���مان ل���ه‌الی ئێمه‌ش‬ ‫به‌هه‌م���ان ئه‌و نمونان ‌ه س���ه‌ركرده‌كان‬ ‫له‌پێناو مانه‌وه‌و كورس���ی ده‌س���ه‌اڵتدا‬ ‫خوێنی هه‌زاران ئینس���انی بێگوناهیان‬ ‫رش���ت‌و یه‌كتری وێرانده‌ك ‌هن‌و ئامانج‌و‬ ‫سۆس���یالزمیان به‌خوێ���ن س���پارد بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی بگه‌ن به‌دوا خواس���تی خۆیان‪.‬‬ ‫سۆس���یالیزم ئه‌و ناوه‌ی س���ه‌رده‌مێك‬ ‫به‌ش���ێكمانی له‌گه‌ ‌ڵ خۆیدا ده‌گه‌یاند‌ه‬ ‫س���ه‌ر رێگاكان���ی مردن‌و زۆركه‌س���ی‬ ‫دڵس���ۆزیش ل���ه‌و پێن���اوه‌دا ته‌مه‌نی‬ ‫خۆی���ان كرده‌ قوربانی‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا‬ ‫كه‌س���ێك نیی ‌ه له‌و سه‌ركردانه‌ی جاران‬ ‫بوێرن له‌سۆس���یالیزم بدوێن‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫هه‌م���وی له‌پێن���او ویس���ت‌و مانه‌وه‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی خۆیاندای���ه‌‪ .‬ئاماژه‌كانی‬ ‫ناو ئ���ه‌م كتێبه‌ ئ���ه‌وه‌ ده‌رده‌خه‌ن ك ‌ه‬ ‫خودی لینین‌و شۆڕش���ی روسیا له‌زۆر‬ ‫الوه‌ هه‌م له‌ن���او خۆ‌و هه‌م له‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫س���ه‌دان پالن‌و نه‌خش��� ‌ه بۆ شكست‌و‬ ‫روخانی���ان له‌ئارادابو ت���ا ئامانجه‌كانی‬ ‫لینین‌و شۆڕش���ه‌ك ‌ه سه‌رنگوم بكه‌ن (‬ ‫له‌نێوه‌ڕاستی مانگی ژووئیه‌ی ‪ 1918‬دا‬ ‫حكومه‌تی بۆلشه‌ڤیكی جگ ‌ه له‌مۆسكۆ‌و‬ ‫پێترۆگراد‌و چه‌ند گه‌ور‌ه ش���اری دیك ‌ه‬ ‫به‌گوێره‌ی پێویست به‌سه‌ر روسیادا زا ‌ڵ‬ ‫نه‌بو‌و‪ ،‬هێزه‌ دژب���ه‌ره‌كان‪ ،‬ك ‌ه هه‌ركام‬ ‫سه‌ر به‌الی ‌هن‌و گروپێك بون له‌هه‌رچوار‬ ‫قوڕنه‌ی واڵته‌و‌ه دژی بۆلش���ه‌ڤیكه‌كان‬ ‫شه‌ڕیان ده‌كرد ) گه‌لێك له‌م هۆكاران ‌ه‬ ‫ئ���اوا دژ به‌خواس���ته‌كانی شۆڕش���ی‬ ‫روس���یا پێی���ان ناب���و‌ه س���ه‌ر رێگای‬ ‫له‌ناوبردنی‪ .‬ده‌بو له‌هه‌لومه‌جێكی ئاوادا‬ ‫س���ه‌ركرده‌كانی ش���ۆڕش چ رێگایه‌ك‬ ‫بۆ س���ه‌ركه‌وتنی ئه‌و شۆڕش��� ‌ه تازه‌ی ‌ه‬ ‫بگرن��� ‌ه به‌ر؟ س���ه‌دان هه‌ڵدێ���ری ئاوا‬ ‫هاتبوه‌ به‌رده‌م خواس���ته‌كانی شۆڕش‬ ‫( له‌به‌ه���اری س���اڵی ‪ 1918‬و‌ه دو‬ ‫گروپی سیاسی له‌روسیادا به‌مه‌به‌ستی‬ ‫روخاندنی حكومه‌ت���ی لینین هه‌وڵیاندا‬ ‫یارمه‌ت���ی له‌الیه‌ن���ه‌ ده‌ره‌كیی���ه‌كان‬ ‫وه‌ربگرن‪ ،‬یه‌كێك له‌و دوالیه‌ن ‌ه هه‌وڵیده‌دا‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی روخاندنی ئ���ه‌و رژێمه‌‌و‬ ‫دامه‌زراندن���ه‌وه‌ی رژێمی پادش���ایه‌تی‬ ‫یارمه‌ت���ی له‌ئه‌ڵمانیی���ه‌كان وه‌ربگرێ‌و‬ ‫ئه‌ویت���ر‪ ،‬ك ‌ه ب ‌ه " یه‌كێت���ی ژیانه‌وه‌ی‬ ‫روسیا" ناوی ده‌ركردبو هه‌وڵیده‌دا‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫بۆ خه‌بات دژی سه‌ره‌ڕۆیی بۆلشه‌ڤیكی‬ ‫یارمه‌ت���ی له‌به‌ریتانی���ا‌و فه‌ره‌نس���ا‌و‬ ‫ئه‌مه‌ریكا وه‌ربگرێ‌و به‌شێوه‌ی فه‌رمی‬ ‫داوای له‌هاوپه‌یمان���ه‌كان كردب���و ك��� ‌ه‬ ‫به‌ره‌یه‌ك���ی ن���وێ له‌روس���یا بكه‌نه‌و‌ه‬ ‫‪ ..‬ال ‪ )119‬ئه‌م��� ‌ه ئ���ه‌و رۆژ‌و روداو‌ه‬ ‫سه‌ختانه‌ن كه‌ هاتبون ‌ه به‌رده‌م لینین‌و‬ ‫شۆڕش���ه‌كه‌ی‪ .‬به‌اڵم له‌گه‌ ‌ڵ هه‌مو ئه‌و‬ ‫هه‌واڵنه‌ش���دا لینین توانی ئه‌و شۆڕش ‌ه‬ ‫بگه‌یه‌نێت��� ‌ه س���ه‌ركه‌وتن‪ .‬گه‌رچ���ی‬ ‫لینین به‌رواڵه‌ت زیاتر له‌ش���ه‌ش سا ‌ڵ‬ ‫رێبه‌رایه‌تی روسیای له‌ئه‌ستۆ بوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌كرده‌و‌ه له‌پێنج س���ا ‌ڵ زیاتر حوكمی‬ ‫نه‌كرد‪ ،‬چونكه‌ به‌هۆی نه‌خۆش���ییه‌و‌ه‬ ‫له‌س���اڵی ‪ 1922‬دا ئه‌و ساڵه‌ی كه‌ ئیتر‬ ‫ده‌ستی له‌كار هه‌ڵگرتبو ( لینین ته‌نیا‬ ‫له‌بی���ری س���ه‌قامگیركردنی حكومه‌تی‬ ‫بۆلشه‌ڤیكی له‌روس���یا‌و وه‌رگرتنه‌وه‌ی‬ ‫قه‌ڵه‌مڕه‌وی ئیمپراتۆری���ی ته‌زاره‌كاندا‬ ‫نه‌ب���و به‌ڵكو هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ بیری‬ ‫له‌شۆڕش���ێكی جیهان���ی‌و دامه‌زراندنی‬ ‫سیسته‌می كۆمۆنیستی له‌سه‌رانسه‌ری‬ ‫جیهاندا ده‌ك���رده‌وه‌‪ )..‬لینین ده‌یزانی‬ ‫ئینس���انه‌كانی واڵت ‌ه جۆر به‌جۆره‌كان‬ ‫به‌ده‌س���ت غ���ه‌درو چه‌وس���اندنه‌وه‌و‬ ‫نادادپه‌روه‌ریی���ه‌و‌ه ده‌ناڵێن���ن بۆی ‌ه بۆ‬ ‫ئ���ه‌و ئامانجه‌ تێده‌كۆش���ا ك ‌ه بتوانێـت‬ ‫ش���ۆڕش له‌ناو روسیاوه‌ بگوێزێته‌وه‌ بۆ‬ ‫واڵتانی تر‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )367‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/3/5‬‬

‫تیپ ‌ه بێنازه‌كه‌ی‌ پێشڕه‌وی‬ ‫شانۆ ‌ی كوردی‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫دێته‌ دنیاو‌ه ده‌نگ���ی گریانی مناڵه‌كه‌و‬ ‫ئاو تێكه‌ڵ ئه‌بن په‌یوه‌س���تبونی ژیان‌و‬ ‫ئاو چۆن به‌رجه‌سته‌ ئه‌بێت‪.‬‬

‫شیكردنه‌وه‌یه‌ك‪-:‬‬ ‫ل���ه‌ڕوی گش���تییه‌وه‌ پێمانئه‌ڵ���ێ ك ‌ه‬ ‫هێشتا هه‌ژاریی له‌م واڵته‌دا مۆته‌كه‌یه‌و‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌و پار‌ه ئه‌توانێت خۆی بخزێنێت ‌ه‬ ‫گش���ت جومگه‌كانی ژیانی كۆمه‌ڵه‌وه‌‪ ،‬چه‌ند ره‌خنه‌یه‌ك‪-:‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ك���ۆی ده‌قه‌ك��� ‌ه ئه‌وه‌م���ان‬ ‫‪-1‬كاتێك چرۆ ئه‌چێت‌و ته‌كس���ییه‌ك ‌ه‬ ‫پێئه‌ڵێ ئه‌و جیل���ه‌ كۆنه‌ی به‌گه‌نده‌ڵی ئه‌هێنێ چاره‌نوسی شوفێری ته‌كسییه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندب���ون الیانوایه‌ كڕینی دواڕۆژ ون ئه‌بێت‪.‬‬ ‫ئاس���ان ‌ه وه‌ك كڕین���ی ئۆتۆمبیلێ یان‬ ‫‪-2‬كاتێ عی���زه‌ت به‌گ ئه‌ڵ���ێ ئه‌م ‌ه‬ ‫پارچه‌ زه‌وییه‌ك‪ ،‬هێشتا نه‌گه‌شتونه‌ت ‌ه پێنجه‌م ژنمه‌‪ ،‬له‌هه‌موشیان مناڵم ئه‌بو‬ ‫ئه‌و بڕوای���ه‌ی دوارۆژ كڕین���ی مه‌حاڵ ‌ه به‌اڵم هێش���تا پێنجه‌م نه‌گوێزراوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ئه‌بێ ئه‌وه‌ بزانن پاره‌و ده‌سه‌اڵت چه‌ند‌ه ئه‌بوایه‌ بڵ���ێ له‌چواره‌ك���ه‌ی تر مناڵم‬ ‫زۆربێ���ت یان به‌هێزبێت‪ ،‬ئه‌و رۆژگاره‌ی ئه‌بو‪.‬‬ ‫دروس���تیكردون په‌راوێزیشیان ئه‌خات‪،‬‬ ‫‪-3‬ب���ه‌ڕای من دیك���ۆر بێنازیی پێو‌ه‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌وه‌م���ان پێئه‌ڵێ ئه‌وه‌ی له‌م دیارب���و‪ ،‬وه‌ك پرس���مكرد بێتوانای���ی‬ ‫واڵت‌و س���ه‌ر زه‌مینه‌ی پێ���ی ئه‌وترێ دارایی تیپه‌كه‌ هۆكاری س���ه‌ره‌كی ئه‌و‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئه‌گوزه‌رێ دوباره‌بونه‌وه‌یه‌و كه‌لێنه‌یه‌‪.‬‬ ‫فرۆش���تنه‌وه‌ی مێژوه‌ به‌نه‌وه‌ی داهاتو‪،‬‬ ‫‪ -4‬ده‌ن���گ‌و كاریگه‌رییه‌كان���ی ده‌نگ‬ ‫پێمانئه‌ڵێ���ت ئه‌وانه‌ی ئه‌یانه‌وێ تیۆری به‌شێوه‌یه‌كی به‌رچاو الواز بو‪.‬‬ ‫گێالن���دن پیاده‌بك���ه‌ن خۆی���ان گێلن‪،‬‬ ‫‪ -5‬روناكی زۆر س���اده‌ به‌هیچ جۆرێ‬ ‫پێمانئه‌ڵ���ی ئه‌و زمان���ه‌ی عیزه‌ت به‌گ كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر ش���انۆییه‌كه‌ نه‌بو‪،‬‬ ‫قس���ه‌ی پێئه‌كا ئه‌و‌ه زمانی سیاسه‌ت ‌ه له‌كۆتاییداو پاش ده‌ستخۆش���ی له‌تیپی‬ ‫كه‌ نایه‌وێت كه‌س تێیان بگات‌و لێاڵیی پێشڕه‌وی شانۆی كوردی ده‌ستی یه‌ك ‌ه‬ ‫له‌جێی ش���ه‌فافییه‌ت بێ���ت‪ ،‬زمانێكه‌ یه‌كه‌تان ئه‌گوشم‌و هیوادارم سه‌ركوتوتر‬ ‫ته‌نها سیاس��� ‌هت‌و ده‌اڵڵ‌و بازرگانه‌كانی ش���كۆدارتر بتانبینم‌و ئه‌ڵێم زویر مه‌بن‬ ‫سیاسه‌ت بۆ خۆیانیان قۆرغكردوه‌‪.‬‬ ‫له‌وه‌ی ته‌له‌فیزیۆن���ه‌كان رێكالمتان بۆ‬ ‫هه‌روه‌ه���ا گرنگ���ی ئه‌و س���امانه‌مان ناك���ه‌ن‪ ،‬خه‌تای ئێوه‌ی���ه‌ بیرتان چو‌ه‬ ‫پێئه‌ڵێ كه‌ ئ���اوه‌و له‌ئیس���تادا بوه‌ت ‌ه پێیانبڵێن خۆ تیپی پێش���ڕه‌و میشێل‬ ‫قه‌یرانێك���ی جیهانی هیش���تا كۆمه‌ڵگا عه‌فل���ه‌ق داینه‌مه‌زران���دوه‌ ئ���ه‌م هه‌مو‬ ‫هه‌س���تی پێناكا‪ ،‬وه‌ كاتێ���ك مناڵه‌ك ‌ه دۆستایه‌تییه‌ له‌پای چی؟‬

‫جوانییەکانی ناڕێکی‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫لەخەس���تەخانەو دادگاکان���دا‪،‬‬ ‫لەبوارەکانی نیگارکێش���ان‌و ش���انۆدا‪،‬‬ ‫لەدیکۆرکردن‌و جیاکردنەوەی ش���وێن‌و‬ ‫فەزاکان���دا‪ .‬ئی���دی ل���ەم س���ەردەمە‬ ‫تازەیەدا ئەندازە لەوە دەردەچێت تەنیا‬ ‫تایبەت بێ���ت بەخانوودروس���تکردن‪،‬‬ ‫بەڵکو هەموو ش���تێک ئەندازەی خۆی‬ ‫هەیە‪ ،‬س���ەما بەئەندازەیە‪ ،‬مۆس���یقا‬ ‫بەئەندازەیە‪ ،‬نیگارکێشان بەئەندازەیە‪،‬‬ ‫دابەشکردنی کات بەئەندازەیە‪ ،‬جوڵەی‬ ‫ئەکت���ەر لەس���ەر ش���انۆ بەئەندازەیە‪.‬‬ ‫هەموو جوڵەیەک دەبێت لەچوارچێوەی‬ ‫ڕێکخستنێکدا بێت‪ ،‬هەموو دەرکەوتن‌و‬ ‫ونبوونێک دەبێ���ت لەچوارچێوەی ئەو‬ ‫لۆژیکەدا بێت کە «ئاسایی نۆرماڵ ـ»‬ ‫لە«نائاسایی ئەنۆرمال » جیادەکاتەوە‬ ‫‪ .‬فەیلەسوف‌و سۆسیۆلۆگە گەورەکان‬ ‫هەریەکەی���ان بەپێ���ی ب���واری خۆی‬ ‫بەوردی قس���ەیان لەس���ەر ئەو پرۆسە‬ ‫دڕندەیە کردوە کە لەڕێگایەوە خۆرئاوا‬

‫ف���ەزاکان‌و کات���ەکان‌و مرۆڤەکان���ی‬ ‫جیاکردۆتەوە‪ ،‬لەمارکس���ەوە بۆ ماکس‬ ‫فێبەر تا فۆکۆ ئەو پرۆس���ەیە لەئاستە‬ ‫هەموو جیاوازییەکانیدا خوێندراوەتەوەو‬ ‫هەندێجار بەتوندی رەخنەکراوە‪.‬‬ ‫دیارە هەموو مێژووی شارس���تانییەت‌و‬ ‫فیکر تەنیا هەر سیس���تەم س���االریی‌و‬ ‫ڕێکپەرس���تی نەبووە‪ .‬ه���ەر لەهەناوی‬ ‫ئەو مێژووە ترس���ناکەی ڕێکخستنەوە‪،‬‬ ‫ک���ە عەقاڵنییەت���ی خس���تۆتە پێ���ش‬ ‫ئینس���انییەتەوە‪ ،‬پەرچ���ە ک���رداری‬ ‫فیکری‌و سیاسی زۆر گەورە هاتوونەتە‬ ‫دەر‪ .‬وات���ە چ���ۆن ڕێکپەرس���تەکان‌و‬ ‫پێرفێکتسیونیس���تەکان مێژوویەکیان‬ ‫هەیە‪ ،‬ناڕێکگەراو پش���ێوخوازەکانیش‬ ‫مێژوویەک���ی پێچەوانەی���ان هەیە‪ ،‬کە‬ ‫مێژوویەک���ی گ���ەورەو کاریگەرە «کە‬ ‫ل���ە بەش���ەکانی داهاتوودا قس���ەیان‬ ‫لەسەردەکەم»‪.‬‬

‫ونبوون‬ ‫ی بازرگانی‌ سلێمانی‌ ونبوه‌ به‌ناوی‌ (كمال محمود عبدلله)‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی س���لێمانی‌ ونبوه‌ به‌ناوی (اس���ماعیل حسین‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫عبدلله‌) هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی ونبوه‌ به‌ناوی (ابراهیم حسن حسین)‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی تۆفیق فره‌ج‬ ‫ی ونبو‌ه ب ‌ه ناوی‌ (ناج ‌‬ ‫ی بازرگانی‌ سلێمان ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كیی‌ ژور ‌‬ ‫) هه‌ر كه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی (ئاراس حسین حه‌م ‌ه‬ ‫ی ونبو‌ه ب ‌ه ناو ‌‬ ‫ی بازرگانی‌ سلێمان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫صالح ) هه‌ر كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌وه‌ بۆ پر‌سگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ ناوی‌ (خالد احمد رشید)‬ ‫ی بازرگانی‌ س���لێمان ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫هه‌ر كه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌وه‌ بۆ پر‌سگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ ناوی‌ (سه‌ركه‌وت عبدلل ‌ه‬ ‫ی بازرگانی‌ س���لێمان ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫حه‌م ‌ه جوان ) هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه بۆ پر‌سگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی (فائق عبد الكریم‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ ناو ‌‬ ‫ی بازرگانی‌ س���لێمان ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫عزیز) هه‌ر كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌وه‌ بۆ پر‌سگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی ه���اورده‌و ناردنكارانی‌ عێ���راق‪ /‬به‌ناوی‌ (علی‌ زیدان‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫مصبح) ونبوه‌ هه‌ر كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌وه‌ بۆ پر‌سگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ ‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ فه‌رمانگه‌كانی‌ داد‬ ‫ ‬ ‫فه‌رمانگه‌ی‌ دادنوسی‌ سلێمانی‌‪1/‬‬ ‫ی‬ ‫كارگێری‌‌و خۆیه‌ت ‌‬

‫ئاگاداری‌‬

‫ژماره‪:‬‬ ‫به‌روار‪2013/02/26 :‬‬

‫ی ك ‌ه له‌الیه‌ن داواكار پێشكه‌ش به‌م فه‌رمانگه‌یه‌ كراو‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ی ئه‌و داوایه‌ ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫(دلیم���ان ط ‌ه احمد) له‌ب���ه‌رواری‌ (‪ )2013/02/20‬خاوه‌نی‌ كارگه‌ی‌(دلیمان طه‬ ‫ی كردو‌ه ك ‌ه ل ‌ه‬ ‫ی ئه‌و ئامێران��� ‌ه ‌‬ ‫احم���د بۆ كاری پالس���تیكی‌) داوای‌ تۆماركردن ‌‬ ‫ی ئازادی) دانراون‌و ئامێره‌كانیان له‌خواره‌و‌ه دیاری‌ كراو‌ه‬ ‫(سلێمانی‌‪/‬ش���ه‌هیدان ‌‬ ‫ی (‪ )1952‬باڵوی‌ ده‌كه‌ینه‌و‌ه‬ ‫ی په‌یڕه‌وی‌ ئامێری‌ میكانیكی ژماره‌ (‪ )65‬ساڵ ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ركه‌س خۆی‌ ب ‌ه په‌یوه‌ندیدار یا خاوه‌نی‌ هه‌ریه‌ك له‌و ئامێرانه‌ داده‌نێ‌ له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م فه‌رمانگ���ه‌ ی ‌ه بكات‪ ،‬به‌پێجه‌وان���ه‌و‌ه به‌ناو ‌‬ ‫(‪ )15‬پان���ز‌ه ڕۆژ س���ه‌ردان ‌‬ ‫ی پێ ده‌درێت‪.‬‬ ‫داواكاره‌وه‌ تۆمار ده‌كرێت‌و بڕوانام ‌ه ‌‬ ‫له‌گه‌ل ڕێزدا‪...‬‬ ‫ ‬ ‫دادنوس‪ /‬دادنوسی‌ سلێمانی‌‪1/‬‬ ‫فاروق كالن شریف‬ ‫ئامێره‌كان‪-:‬‬

‫*تشریح كیلون ‪ 0812132 /‬توركی‌‪ 2012 /‬كاره‌بایی‪kw 2.5 /‬‬ ‫ی ‪ 2012/‬كاره‌بایی ‪kw 1.6 /‬‬ ‫*ئامێری‌ له‌حیم ‪ 0712140 /‬تورك ‌‬ ‫ی ‪ 2012 /‬كاره‌بایی ‪kw 1.5 /‬‬ ‫*ئامێری‌ بڕینی‌ عدل وزاویه‌‪ 0812140 /‬تورك ‌‬ ‫ی ‪kw 1.5 /‬‬ ‫ی ‪ 2012 /‬كاره‌بای ‌‬ ‫ی ماسیكه ‪ 0812131 /‬تورك ‌‬ ‫*برین ‌‬ ‫ی ‪kw 1.1 /‬‬ ‫ی ‪ 2012 /‬كاره‌بای ‌‬ ‫*تشریح دیله‌‪ 0812132 /‬تورك ‌‬ ‫*كۆمپونیسه‌ری‌ هه‌وا‪500 /‬لتر‪ 2322412 /‬توركی‌‪ 2012 /‬كاره‌بایی‪kw 4 /‬‬

‫سۆسیالیزم‌و خوێن‪..‬‬ ‫له‌لینینه‌و‌ه بۆ پۆتین‬ ‫به‌رده‌م لینین‌و هاوڕێكانی ده‌نوس���ێت‬ ‫(لینین‌و هاوبیره‌كان���ی‪ ،‬ك ‌ه له‌ته‌واوی‬ ‫ژیانیاندا ته‌نیا بیریان له‌شۆڕش‌و تێكدان‬ ‫ده‌كرده‌وه‌‪ ،‬ئه‌زمون���ی گیروگرفته‌كانی‬ ‫حكوم���ه‌ت‌و ئاوه‌دانیی���ان نه‌ب���وو‬ ‫نه‌ش���یانده‌زانی چییه‌‪ ..‬ال ‪ )117‬له‌پای‬ ‫ئه‌و هه‌مو هه‌وڵ���ه‌ به‌رده‌وامانه‌ی لینین‬ ‫بۆ س���ه‌ركه‌وتنی ش���ۆڕش‌و ئه‌و هه‌مو‬ ‫زیره‌كی‌و نووس���ینانه‌ی لینین كێ بڕوا‬ ‫ب���ه‌م جۆر‌ه قس���ان ‌ه ده‌كات كه‌ لینین‌و‬ ‫هاوڕێكان���ی ئه‌زمون���ی به‌رێوه‌بردن���ی‬ ‫واڵتی���ان نه‌بوبێت‪ .‬ئه‌وه‌ فه‌لس���ه‌فه‌و‬ ‫بنه‌ماكان���ی بی���ری لینین نه‌ب���ون ك ‌ه‬ ‫شۆڕشی سۆسیالیزمیان په‌كخست به‌ڵكو‬ ‫ئه‌و‌ه بیرو هه‌ڵه‌په‌ی ئه‌و كه‌س���انه‌ بون‬ ‫كه‌ دوای لینین هاتن‌و سۆس���یالیزمیان‬ ‫به‌خوێن س���پارد بۆ مان���ه‌وه‌ی خۆیان‬ ‫له‌سه‌ر كورسی ده‌سه‌اڵت (له‌ساڵه‌كانی‬ ‫‪ 1927‬هه‌ت���ا ‪ ،1930‬كه‌ به‌س���ه‌ره‌تای‬ ‫ده‌وره‌ی ده‌سه‌اڵتدارێتیی ستالین زانراو‌ه‬ ‫و هیچ كام له‌دۆستان‌و الیه‌نگرانی لینین‬ ‫له‌پۆست ‌ه بااڵكانی حیزبی كۆمۆنیست‌و‬ ‫ده‌وڵه‌تی یه‌كێتی سۆڤیه‌تیدا نه‌مابون‪..‬‬ ‫ال ‪)166‬‬ ‫هه‌رچۆنێ���ك بێ���ت ئ���ه‌م كتێب��� ‌ه‬ ‫یه‌كێك ‌ه له‌و كتێب��� ‌ه گرنگانه‌ی ك ‌ه زۆر‬ ‫به‌وردی رۆچۆت ‌ه قواڵییگه‌لێك له‌باس��� ‌ه‬ ‫مێژوییه‌كان���ی شۆڕش���ی روس���یاوه‌‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‌و ناكۆك���ی خوێن���اوی ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی له‌گه‌ ‌ڵ سه‌رهه‌ڵدانی شۆڕشی‬ ‫روس���یادا ده‌رده‌كه‌ون‪ .‬له‌ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫لینین���ه‌و‌ه تا س���تالین‌و خرۆش���ۆف‌و‬ ‫بێرژنیڤ‌و گۆرباچۆڤ‪ ..‬تا هه‌ره‌س���ی‬ ‫یه‌كێتی س���ۆڤیه‌ت‪ .‬كتێبێ���ك ره‌نگ ‌ه‬ ‫دواجار دوای خوێندن���ه‌وه‌ی له‌به‌رده‌م‬ ‫س���ه‌دان پرس���یاردا راتبگرێت‪ .‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫ئه‌و قسه‌یه‌ش به‌ته‌واوی جێگه‌ی خۆی‬ ‫بگرێ���ت ك ‌ه ده‌ڵێن (ئه‌وانه‌ی ش���ۆڕش‬ ‫ده‌كه‌ن مێژو به‌خوێن ده‌نوسنه‌وه‌)‪.‬‬ ‫لێره‌دا بۆ یادی گه‌لێك له‌هاوڕێكانم‬ ‫ده‌بێ���ت بڵێم‪( :‬یادتت���ان به‌خێر ئه‌ی‬ ‫ئ���ه‌و ئینس���انانه‌ی ك��� ‌ه ل���ه‌الی ئێم ‌ه‬ ‫له‌پێن���او گه‌یش���تن به‌سۆس���یالیزم‬ ‫رۆح‌و گیانی خۆتان به‌خش���ی‪ ،‬له‌پای‬ ‫خوێنی ئێو‌ه هێش���تا نیش���تیمان هه‌ر‬ ‫پ���ڕه‌ له‌نادادپ���ه‌روه‌ری‌و غه‌درك���ردن‬ ‫له‌ئینسانه‌كان‪.‬‬

‫لینین دواتر ده‌رباره‌ی شۆڕشی روسیا‬ ‫ئاوا ده‌نوس���ێت (شۆڕش���ی سیاسی‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی له‌روس���یادا به‌ر له‌شۆڕشی‬ ‫كولت���وری هاته‌ ئ���اراوه‌‌و زۆربه‌ی ئه‌و‬ ‫كێش���ه‌و گرفتانه‌ی‪ ،‬كه‌ ئێمه‌ له‌بنه‌مای‬ ‫سۆس���یالیزمدا له‌گه‌ڵیدا روبه‌ڕوین له‌و‬ ‫راستییه‌و‌ه س���ه‌رچاوه‌ ده‌گرن‪ ،‬گۆڕان‬ ‫له‌بۆرژوازیی���ه‌و‌ه به‌ره‌و سۆس���یالیزم‬ ‫پێویس���تیی به‌تێپه‌ڕین���ی زه‌م���ه‌ن‌و‬ ‫گۆڕانی عه‌قلیی ‌هت‌و ش���ێوه‌ی روانینی‬ ‫خه‌ڵكه‌كه‌یه‌‌و بۆ پێكهێنانی گۆڕانكاریی‬ ‫له‌و چه‌ش���نه‌ ده‌بێ بیر له‌شۆڕش���ێكی‬ ‫كولت���وری بكه‌ین���ه‌وه‌‪ ..‬له‌دوایی���ن‬ ‫نوسینه‌كانی لینین‪ ..‬ال ‪ )136‬به‌مه‌ش‬ ‫لینین ئ���ه‌و بۆچونان���ه‌ تێده‌په‌ڕێنێت‌و‬ ‫دان به‌و جۆر‌ه كاركردن ‌ه س���ه‌ختانه‌دا‬ ‫ده‌نێت ك���ه‌ ببون ‌ه له‌مپ���ه‌ر له‌به‌رده‌م‬ ‫خواسته‌كانی گه‌یشتن به‌سۆسیالیزمدا‪.‬‬ ‫له‌گ��� ‌هڵ‌ ئه‌و ده‌نگدانه‌و‌ه گ���ه‌وره‌ی ك ‌ه‬ ‫سه‌ركه‌وتنه‌كانی لینین‌و شۆڕشی روسیا‬ ‫به‌دونیایان به‌خش���ی‌و وه‌رچه‌رخانێكی‬ ‫مه‌زنیی���ان له‌جیهان���دا به‌رپاك���رد‪ .‬ل ‌ه‬ ‫گ���ه‌ ‌ڵ هه‌مو ئ���ه‌و ه���ۆكار‌ه ناوخۆی‌و‬ ‫ده‌ره‌كییانه‌ی رۆژ به‌رۆژ ده‌هاتن ‌ه به‌رده‌م‬ ‫سه‌ركه‌وتنه‌كانی شۆڕش‪ ،‬لینین توانی‬ ‫له‌ماوه‌ی ئه‌و پێنج‪ ،‬ش���ه‌ش س���اڵه‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتیدا له‌روسیادا ئه‌و ئاسته‌نگ‌و‬ ‫به‌ربه‌س���تانه‌ رابماڵێت ك ‌ه خه‌ریك بو‬ ‫شۆڕشی گه‌النی روس���یا له‌ناوبه‌رێت‪.‬‬ ‫له‌گ ‌هڵ‌ هه‌مو ئه‌و ده‌سه‌اڵتانه‌ی لینیندا‬ ‫ك��� ‌ه هه‌یبو هێش���تا زۆر به‌س���اده‌یی‌و‬ ‫وه‌كو ئینس���انێكی كه‌مده‌رامه‌ت ژیانی‬ ‫ده‌گوزه‌ران���د له‌كۆش���كه‌كانی كرملین‬ ‫دا‪ ،‬ه���ه‌ر ئه‌م س���اده‌ییه‌ش بو ك ‌ه وای‬ ‫ل ‌ه نوس���ه‌ری ئه‌م كتێب ‌ه ك���ردوه‌ ئه‌م‬ ‫ساده‌ییه‌ی لینین به‌الوازیی بداته‌ قه‌ڵه‌م‬ ‫(ئاغا تازه‌ك���ه‌ی كرملین (لینین)‪ ،‬له‌و‬ ‫بین���ا مه‌زن��� ‌ه مێژوییه‌دا ك ‌ه پادش���ا‌و‬ ‫فه‌رمانڕه‌واكانی رابردوی روسیا ژیانێكی‬ ‫ئه‌فس���انه‌ییان تێدا رابواردوه‌‪ ،‬ژیانێكی‬ ‫س���اده‌ی هه‌بو‪ ،‬لینین‌و كرۆپس���كایای‬ ‫ژنیی ماریای خوش���كی چه‌ند دیوێكی‬ ‫كۆش���كیان بۆ خۆی���ان ته‌رخانكردبو‪،‬‬ ‫به‌اڵم كۆش���ك ره‌نگ‌و بۆن���ی رابردوی‬ ‫نه‌مابوو‪ ،‬ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌‪ ،‬ك ‌ه له‌شوێنی‬ ‫ژیانی لینین چاویان پێیده‌كه‌وت له‌به‌ر‬ ‫بۆنی پش���یل ‌ه (ك ‌ه لینین زۆری كه‌یف‬ ‫به‌و ئاژه‌ڵه‌ ده‌ه���ات)‌و خواردنی كۆن‌و‬ ‫به‌رماو‪ ،‬بێزار ده‌بون) هه‌ر نوسه‌ری ئه‌م *‪ -‬له‌لینینه‌وه‌ بۆ پوتین‪ .‬نوسینی‬ ‫كتێب ‌ه ده‌كه‌وێته‌ هه‌ڵه‌یه‌كی تریشه‌وه‌‌و مه‌حموود تلووعی‪ 510 .‬الپه‌ڕه‌‪.‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی راكانی پێش���وتریه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ وه‌رگێڕانی‪ -‬ره‌سوول سوڵتانی‪.‬‬‫زۆركات ئاماژ‌ه به‌س���ه‌دان گیروگرفت‌و‬ ‫ له‌باڵوكراوه‌كانی موكریانی ساڵی‬‫هۆكاری ترس���ناك ده‌كات ك ‌ه هاتونه‌ت ‌ه ‪2012‬‬

‫چ‬ ‫ا‬ ‫پ‬ ‫خان‬

‫ە‬ ‫ی‬

‫بۆ چاپکردنی‪:‬‬

‫کتێب‪ ،‬گۆڤار‬ ‫رۆژنامه‌‪ ،‬نامیلکه‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫‪07701471518‬‬ ‫‪)053(3210501‬‬ ‫‪)053(3210502‬‬

‫‪19‬‬

‫ئ‬ ‫ا‬ ‫وێن‬

‫ە‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫كه‌ی پێشێلكاری كۆتایی دێت؟‬ ‫ ئاسۆس هه‌ردی‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫ریکالم‬

‫رۆژی چوارش���ه‌ممه‌ی رابردو (‪27‬ی ش���وبات) س���ه‌ندیكای رۆژنامه‌نوسان‬ ‫كۆنفرانسێكی رێكخست بۆ گفتوگۆ له‌نێوان رۆژنامه‌نوسان‌و هێز‌ه ئه‌منییه‌كاندا‪،‬‬ ‫وه‌ك هه‌وڵێك بۆ لێكتێگه‌یشتن‌و رێككه‌وتن له‌سه‌ر ئه‌و میكانیزمانه‌ی ده‌توانن‬ ‫پێش���ێلكاری به‌رامبه‌ر رۆژنامه‌نوسان س���نوردار بكه‌ن‪ .‬پێشه‌كی ده‌بێ بڵێم‬ ‫دانیشتنی روبه‌ڕو‪ ،‬گفتوگۆ‌و دیالۆگ هه‌میش ‌ه به‌سوده‌‪ ،‬چونك ‌ه كاتێك روبه‌ڕو‬ ‫له‌گه‌ڵ كه‌سێك داده‌نیشی‪ ،‬النیكه‌م ئه‌گه‌ری روخانی ئه‌و دیوار‌ه سایكۆلۆجیی ‌ه‬ ‫له‌ئارادایه‌ كه‌ له‌نێوانتاندا دروستبوه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئای���ا به‌م كۆنفرانس���ه‌‌و دانیش���تنی دیك���ه‌ی له‌و ج���ۆر‌ه كۆتایی‬ ‫به‌پێش���ێلكارییه‌كان دێت؟ بۆ ئه‌وه‌ی وه‌اڵمی ئه‌م پرسیار‌ه بده‌ینه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێ‬ ‫سه‌ره‌تا بزانین سه‌رچاوه‌ی كێشه‌كه‌ له‌كوێدایه‌‪.‬‬ ‫به‌بۆچونی من پێش���ێلكاری به‌گشتی‌و به‌رامبه‌ر رۆژنامه‌نوسان به‌تایبه‌تی‪،‬‬ ‫دو جۆره‌‪ :‬یه‌كه‌م‪ ،‬ئه‌و پێش���ێلكارییانه‌ی بڕیاری سیاسییان له‌پشته‌وه‌یه‌‪ .‬بۆ‬ ‫نمون ‌ه كاتێك بااڵترین ده‌سه‌اڵتی سیاس���ی بڕیارده‌دات رێگ ‌ه له‌خۆپیشاندان‬ ‫بگرێت‪ ،‬هێز‌ه ئه‌منییه‌كان فه‌رز‌ه له‌سه‌ریان ئه‌م بڕیار‌ه جێبه‌جی بكه‌ن‪ ،‬هیچ‬ ‫كه‌سێكیش له‌هه‌ر پله‌‌و پۆستێكدا بێت‪ ،‬ناتوانێ رێگری له‌م بڕیار‌ه بكات‪ ،‬بگر‌ه‬ ‫هه‌ندێكجار پێش���مه‌رگه‌‌و میلیشیا مه‌ده‌نی پۆش���ه‌كانیش دێن ‌ه مه‌یدانه‌كه‌وه‌‌و‬ ‫په‌المار ده‌ده‌ن‪ .‬له‌م دۆخه‌دا دیموكراسی‪ ،‬مافی مرۆڤ‌و یاسا له‌بیر ده‌كرێن‌و‬ ‫هیچ كه‌س‌و داموده‌زگایه‌كیش توانای به‌دواداچونی پێش���ێلكارییه‌كانی نییه‌‪.‬‬ ‫چونك��� ‌ه ئێم ‌ه له‌هه‌رێمێكدا ده‌ژی���ن‪ ،‬ك ‌ه هه‌رچه‌ند‌ه به‌ن���او‌و به‌رواڵه‌ت یه‌ك‬ ‫هه‌رێمه‌‌و خاوه‌نی یه‌ك ئیداره‌‌و حكومه‌ته‌‪ ،‬به‌اڵم له‌راس���تیدا له‌روی ئیداری‪،‬‬ ‫ئه‌منی‌و ته‌نانه‌ت ئابوریش���ه‌و‌ه دابه‌ش���بو‌ه به‌سه‌ر ده‌س���ه‌اڵتی دو حیزبدا‪.‬‬ ‫شتێك نیی ‌ه ناوی داموده‌زگای حكومه‌ت‌و موئه‌سه‌ساتی ئه‌منیی هه‌رێم بێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی هه‌یه‌‪ ،‬موڵكی حی���زب‌و له‌ژێر كۆنترۆڵی حیزبدای���ه‌‌و هه‌ر به‌بڕیاری‬ ‫ئه‌ویش ده‌جوڵێته‌وه‌‪ ،‬نه‌ك به‌پێی رێوش���وێنی یاسایی‪ .‬له‌م دۆخانه‌دا كامێرا‬ ‫به‌ده‌س���ته‌كان زیاتر له‌خۆپیش���انده‌ران ده‌كرێن ‌ه ئامانج‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی رێگه‌یان‬ ‫نه‌درێت پێشێلكارییه‌كان تۆماربكه‌ن‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم جاری وا هه‌ی ‌ه دو حیزبه‌ك ‌ه س���ه‌باره‌ت به‌كێش���ه‌یه‌ك بڕیاری وه‌ك‬ ‫یه‌كی���ان نابێت‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌ش���ێت له‌الیه‌ك په‌الماری خۆپیش���اندانێك بدرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌الیه‌كه‌ی تر پارێزگاریی لێبكرێت‪ .‬بۆ نمون ‌ه له‌هه‌ولێر كۆنس���وڵخانه‌ی‬ ‫ئێران به‌ردباران ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم له‌س���لێمانی رێگه‌نادرێت ناڕه‌زایی به‌رامبه‌ر‬ ‫له‌س���ێداره‌دانی چاالكوانانی ك���ورد له‌ئێران س���ازبكرێت (به‌رامبه‌ر توركیا‪،‬‬ ‫هه‌ڵوێسته‌كان پێچه‌وانه‌ ده‌بنه‌وه‌!)‪.‬‬ ‫ئه‌م حساب نه‌كردنه‌ی ده‌سه‌اڵتی سیاسی بۆ یاسا (هه‌ركاتێك به‌پێویستی‬ ‫زان���ی)‪ ،‬بۆخۆی فه‌زایه‌ك دروس���ت ده‌كات ك ‌ه تیای���دا هیچ مانا‌و نرخێك بۆ‬ ‫یاسا نامێنێته‌وه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌مه‌ش ‌ه هۆكاری جۆری دوه‌م له‌پێشێلكارییه‌كان‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ره‌نگ ‌ه بتوانین بڵێین ئه‌وانه‌ن ك ‌ه بڕیاری تاكه‌كه‌س���ییان له‌پشته‌‪ .‬له‌سایه‌ی‬ ‫ئه‌م سیستمه‌دا‪ ،‬نه‌ك هه‌ر ئه‌فس ‌هر‌و پله‌دار‌و سه‌ربازه‌كان ده‌توانن پێشێلكاری‬ ‫بك���ه‌ن (جا به‌ئیجتیهادی شه‌خس���ی بێت یان ب ‌ه هه‌ڵچ���ون یان له‌به‌ر هه‌ر‬ ‫هۆیه‌كی تر)‪ ،‬به‌ڵكو هه‌ر به‌رپرس���ێكی بااڵی حیزبیش به‌ش���ی خۆی پاره‌‌و‬ ‫چه‌ك‌و شه‌قوه‌شێنی له‌به‌رده‌ستدای ‌ه ك ‌ه ده‌توانێ به‌كاریان بێنێ‪ .‬له‌و روه‌شه‌و‌ه‬ ‫ك ‌ه ئه‌م به‌رپرسان ‌ه له‌سه‌رو یاساوه‌ن‪ ،‬كه‌س ناتوانێت لێپێچینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا‬ ‫بكات‌و سنورێك بۆ یاساشكێنییان دابنێت‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه ئه‌گه‌رچی من ده‌ستخۆشی له‌سه‌ندیكا ده‌كه‌م بۆ سازدانی كۆنفرانسه‌كه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌داخه‌و‌ه ده‌ڵێم‪ ،‬تا ئه‌و سیس���تمی حیزبایه‌تیی���ه‌‌و ئه‌و عه‌قلییه‌ته‌ی‬ ‫ئاراس���ته‌ی ده‌كات‪ ،‬گۆڕانكاری به‌سه‌ردا نه‌یه‌ت‪ ،‬ئه‌سته‌م ‌ه پێشێلیكارییه‌كان‬ ‫كۆتاییان بێت‪.‬‬ ‫ریکالم‬