شوققه‌یه‌ك بۆ فرۆشتن له‌گه‌ڕه‌كی كوردسیتی یه‌ك
www.awene.com
شوققه‌یه‌كی ()110مه‌تری هه‌یه بۆ فرۆشتن كه قیس���تی مانگانه‌ی ته‌نها ( )149هه‌زار دیناره ،شوققه‌كه ده‌كه‌وێته نهۆمی دووهه‌م‌و سه‌قفی جبس���ن بۆرده‌و كه‌وانته‌رو سپلیتی تێدایه. ب���ۆ زانیاری زیاتر په‌یوه‌ندی بكه به‌م ژماره مۆبایله‌وه: 07704679999
قوربانیانی ئه‌نفال
ژماره ()373 سێشەممە 2013/4/16
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامه‌یه‌ك کۆمپانیای ئاوێنه ده‌ریده‌کات
ریکالم
%54ره‌گه‌زی نێرو %47ره‌گه‌زی مێینه بون
»» 17
کوردو هه‌ڵبژاردنی پارێزگاکان
كورد له‌پارێزگای سه‌اڵحه‌دین‌و دیاله له‌دۆخێکی خراپدایه
12 »» 17 »» 9
ریکالم
كاندیدكردنه‌وه‌ی سه‌رۆكی ههرێم
خۆهه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی كه‌شێكی لهباره بۆ خۆ سه‌پاندنێكی زۆره‌ملێ
17 512 »»»»
قاسمی سلێمانی رێگه له‌هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه ی رێككه‌وتننامه‌ی ستراتیژی یه‌كێتی‌‌و پارتی ده‌گرێت ی قودس له‌س���ه‌ردانه‌كه‌یدا ب���ۆ هه‌ولێر، ی رێنمای���ی ده‌دات بارزان���ی هه‌ڵبژێرن���هوه به‌س���ه‌رۆك قاس���می س���لێمان ی ی پارتیو یه‌كێت ی هه‌رێمیش له‌گه ڵ گهوره به‌رپرسان ی حكومه‌ت ی كه یه‌كڕیزی خۆیان هه‌رێ���م ،نوێنه‌ر به‌پارتی‌‌و یه‌كێت ی كردون ك ه له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی داهاتوی كوردستاندا له‌تاران ده‌ڵێت "هه‌س���ت بهوه ده‌كه‌ین كۆبۆت���هوهو رێنمایی ئهوه ی ی خۆی���ان له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان ی ئێ���ران له‌قۆناغ ه "یه‌كڕی���ز ی كۆم���اری ئیس�ل�ام بپارێ���زن‌و رێگه له‌هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه ی داهاتوی كوردستاندا بپارێزن". رێككه‌وتننامه‌ی ستراتیژی نێوانیشیان جیاجیاكاندا كه پێویست بوبێت هه‌وڵ ی ی رێنماییه‌كان��� پارت���یو یه‌كێت��� ده‌گرێت ،ب���ه‌دوای ئه‌م رێنماییه‌ش���دا چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانی داوه ". ی قاسمی سوله‌یمانیان به‌هه‌ند وهرگرتوهو تایبه‌ت به‌ئاوێنه :به‌پێی زانیارییه‌كان ی ه���ه‌ردوال ده‌گه‌ن ه مه‌كته‌بی سیاس��� ی كردوه، ی رابردو كاریان بۆ جێبه‌جێكردنیش��� ی ئاوێن���ه ،ناوه‌ڕاس���تی مانگ��� ی كه رێككه‌وتنه ستراتیژییه‌كه ئهوه ی ی له‌م چوارچێوه‌یه‌ش���دا هه‌ردو مه‌كته‌ب نێوانی���ان بخه‌ن���هوه كارو جارێكیت���ر "قاسمی سلێمانی" فهرماندهی سوپا
ی چه‌ندین ی دوا ی پارتیو یه‌كێت سیاس كۆبونه‌وه‌ی هاوبه‌شی ئاشكراو نهێنی، ی ك ه س���ه‌ره‌نجام گه‌یش���تونه‌ت ه ئهوه رێككه‌وتن ه س���تراتیجییه‌ك هی نێوانیان ی بخه‌ن���هوه كارو جارێكیت���ر بارزان��� هه‌ڵبژێرنه‌وه به‌سه‌رۆكی ههرێم ،پارتیو ی له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش پێكهاتون ك ه یه‌كێت ی ههرێم ی هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی داهاتو دوا هه‌ردوكیان حكومه‌ت پێكبهێنن‌و وه‌ك
راب���ردو درێژه به‌حوكمی كوردس���تان بده‌ن. ی كوردستان ی ههرێم ی حكومه‌ت نوێنه‌ر له‌ئێ���ران "ن���ازم ده‌ب���اغ" س���ه‌باره‌ت ی به‌رێكخس���تنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كان��� ی یه‌كێت���یو پارت���ی له‌الیه‌ن قاس���م ی راگه‌یاند سلێمانی‌‌و ئێرانهوه ،به‌ئاوێن ه ی كوردستان وا ی ههرێم كه "به‌رژه‌وه‌ند ی له‌گه ڵ ده‌خوازێت په‌یوه‌ندییه‌كی باش
ی هه‌بێت‌و پارێزگاریش ی ئیسالم كۆمار له‌م په‌یوه‌ندی‌‌و دۆس���تایه‌تییه بكات. ئه‌م دۆس���تایه‌تییه‌ش له‌كاتێكدا ره‌نگ ده‌داته‌وه ك ه هاوكارت بێت بۆ چاره‌سه‌ر كردنی كێش���ه‌كان ،ئه‌مڕۆ هه‌ست بهوه ی له‌قۆناغ ه ی ئیس�ل�ام ده‌كه‌ی���ن كۆمار جیاجیاكاندا ك ه پێویس���ت بوبێت ئه‌و هه‌وڵ هی داوه".
»»
3
ئۆپۆزیسیۆن كاندیدی ده‌بێت بۆ سه‌رۆكایه‌تی ههرێم به‌رپرس����ێكی گ����ۆڕان ئام����اژه بهوه ده‌كات كه الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزیس����یۆن خه‌ریك����ی گفتوگۆ كردنن س����ه‌باره‌ت به‌وه‌ی كاندیدێكی هاوبه‌شیان هه‌بێت بۆ پۆستی سه‌رۆكایه‌تی ههرێم. ئاوێن����ه ،س����لێمانی :رێكخ����هری ژوری په‌یوه‌ندییه دیپلۆماس����ییه‌كانی بزوتن����هوهی گ����ۆڕان "محه‌م����ه‌د تۆفی����ق ره‌حیم"له‌چاوپێكه‌وتنێك����ی تایب����ه‌ت به‌ئاوێن����ه‌دا رایگه‌یان����د كه به‌مه‌به‌س����تی "بزوتنه‌وه‌كه‌ی����ان دیاریكردنی كه‌س����ێك وه‌ك كاندیدی هاوبه‌شی سێ الیه‌نه‌كه‌ی ئۆپۆزیسیۆن "گۆڕان‌و كۆم����ه‌ڵ‌‌و یه‌كگرتو" ،له‌گه‌ڵ دوالیه‌نه ئیسالمییه‌كه‌ی ئۆپۆزیسیۆندا خه‌ریكی گفتوگۆن. س����ه‌باره‌ت به‌كاندیده‌كه‌شیان وتی "دوات����ر بڕی����اری له‌س����ه‌ر ده‌درێت‌و له‌داهات����ودا له‌و باره‌یه‌وه قس����ه‌مان ده‌بێت". محه‌مه‌د تۆفی����ق ره‌حیم ئاماژهی ب����ه‌وه‌ش ك����رد ك����ه ئێس����تا له‌ناو بزوتنه‌وه‌ی گۆڕاندا قسه له‌سه‌ر ئهوه ده‌كرێ����ت چی بكه‌ین‌و چی نه‌كه‌ین بۆ ئ����هوهی گۆڕان كاندیدی خۆی هه‌بێت
بۆ پۆستی سه‌رۆكایه‌تی ههرێم. ئ����هو وت����ی "ئه‌گ����ه‌ر هه‌ڵب����ژاردن ئازادبێت‌و ده‌س����ه‌اڵت په‌نا نه‌باته به‌ر ته‌زویرو توندوتیژی ڕه‌نگه ئێمه وه‌ك بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌دهۆك باشتر بین تا سلێمانی ،چونكه هه‌مو ناوچه‌كانی كوردس����تان بێ جیاوازی پێویستیان به‌گۆڕانكاری هه‌یه ،پێویستیان بهوه هه‌ی����ه گه‌نده‌ڵی نه‌مێنێت بۆیه ڕه‌نگه ئه‌مجاره توندوتیژییش دادی ده‌سه‌اڵت نه‌دات". ئه‌مه له‌کاتێکدایه که هه‌فته‌ی رابردو هه‌ر س����ێ الیه‌نه‌که‌ی ئۆپۆزس����یۆن س����ه‌ره‌ڕای ئ����هوهی پێش����نیاری درێژکردنه‌وه‌ی ماوهی س����ه‌رۆکایه‌تی بارزانییان بۆ دو ساڵی تر ره‌تکرده‌وه، داواشیان کرد که جارێکی تر بارزانی خۆی بۆ پۆستی سه‌رۆکایه‌تی کاندید نه‌کاته‌وه لهبهرئهوهی ماوهی هه‌شت ساڵه سه‌رۆکی هه‌رێمه ،له‌به‌رامبه‌ریشدا پارتیو یه‌کێتی بارزانییان کردووه به ته‌نها کاندیدی خۆیان بۆ هه‌ڵبژاردنی داهاتوی سه‌رۆکایه‌تی ههرێم.
»»
4
کۆبونه‌وه‌یه‌کی سێ سه‌رکرده‌که‌ی ئۆپۆزسیۆن
له‌ئینته‌رنێته‌وه
وه‌زیری دارایی ههرێم هه‌فته‌یه‌ک له‌ماڵه‌و‌ه داده‌نیشێت پارتی به‌نیازه ده‌ستور »» بخاته راپرسییه‌وه" 2
نێچیرڤان بارزانی خوشكێكی فوئاد حسێن به "به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی" خانه‌نشین ده‌كات س���ه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێ���م نێچیرڤان بارزان���ی فه‌رمانب���ه‌ر ( س ،ح) ك���ه نێچیرڤ���ان بارزانی له‌س���ه‌ره له‌به‌رواری بارزانی خوش���كێكی س���ه‌رۆكی دیوانی سه‌رۆكی ئه‌ندازیاری پێشكه‌وتوه له‌سه‌ر 2013/2/5دا ده‌رچوه. س���ه‌رچاوه‌یه‌كی ئ���اگادار به‌ئاوێنه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م فوئاد حس���ێن میالك���ی وه‌زاره‌ت���ی ئاوه‌دانكردن���هوه به‌به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی خانه‌نشین ده‌كات .له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی ئاوه‌دانكردن���هوهو راگه‌یاند كه پرس��� ی خانه‌نش���ینكردنی هه‌ولێ���ر ،ئاوێنه :به‌پێی نوس���راوێك نیش���ته‌جێكردنی هه‌ولێر ،به‌ناونیشانی خ���زم‌و كه‌س���وكارو كادیران���ی حی���زب به‌پل���هی راوێژكار‌و به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی ك���ه ده‌س���ت ئاوێنه كه‌وتوه س���ه‌رۆكی به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی خانه‌نشین ده‌كات. ئ���هو نوس���راوه فه‌رمییه ك���ه واژۆی له‌ناو په‌رله‌مان‌و حكومه‌تی هه‌رێمدا بوه حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان نێچیرڤان
به‌دیارده ،ماوه‌یه‌كیش له‌مه‌وبه‌ر سه‌رۆكی په‌رله‌مانی كوردس���تان پل���هی هه‌ندێك له‌كه‌س���انی نزیكی خۆی به‌رزكرده‌وه بۆ راوێژكار‌و به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی ،ئه‌مه جگه له‌وه‌ی س���ه‌رۆكی حكومه‌تیش ناوبه‌ناو به‌رده‌وام���ه له‌س���ه‌ر خانه‌نش���ینكردنی دۆست‌و كادیرانی حیزبه‌كه‌ی.
س����ه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگادار به‌ئاوێنه ی راگه‌یان����د ك����ه ئێس����تا له‌ن����او سه‌ركردایه‌تی پارتیدا گفتوگۆیه‌كی گه‌رم له‌سه‌ر دو مژار له‌ئارادایه. تایبه‌ت به‌ئاوێنه :س����ه‌رچاوه‌كه‌ی ئاوێن����ه ئاماژهی بۆ ئ����هو ه كرد كه یه‌كێك ل����هو مژاران����ه ئه‌نجامدانی ریفراندۆمه له‌سه‌ر پرۆژه‌ی ده‌ستوری هه‌رێ����م‌و بارزانی س����ه‌رۆكی پارتی الیه‌نگری ئه‌م بۆچونه‌یه. به‌پێی زانیارییه‌كانی ئاوێنه مژاری دوه‌م گهڕانهوهی یاسای سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمه ب����ۆ ده‌س����تكاریكردن له‌و روانگه‌یه‌وه كه سه‌رله‌نوێ ده‌رفه‌تی یاسایی بڕه‌خسێت بۆ بارزانی كه بۆ خولێكی تر خۆی كاندید بكاتهوه بۆ
سه‌رۆكی ههرێم. س����ه‌رچاوه‌كه‌ی ئاوێن����ه ئاماژه ی بۆ ئ����هوه ك����رد كه م����ژاری دوه‌م واقیعیتر‌و عه‌مه‌لیتره‌‌و سه‌رئێش����هی بۆ پارتی كه‌مت����ره ،چونكه ئه‌گه‌ر ئۆپۆزیسیۆنیش له‌په‌رله‌ماندا ده‌نگ ن����ه‌دا به‌هه‌مواركردنه‌وه‌ی یاس����ای س����ه‌رۆكایه‌تی ههرێم ،ئ����ه‌وا ئه‌وان به‌زۆرینه‌ی ده‌نگ تێیده‌په‌ڕێنن. س����ه‌باره‌ت به‌هه‌ڵوێستی یه‌كێتی، س����ه‌رچاوه‌كه‌ی ئاوێنه ئاماژهی بۆ ئهوه كرد كه هه‌ڵوێس����تی یه‌كێتی ناگات����ه ئه‌و حاڵه‌ت����هی دژی پارتی بوه‌س����تنهوه به‌تایبه‌تی له‌بابه‌تێكدا ك����ه په‌یوه‌ن����دی به‌بارزانیی����هوه هه‌بێت.
تیراژ4500 : ناونیشان :سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش 101شه‌قامی 2سالم خانووی 56ته‌له‌فۆن 2136622 3210501 3210502 :هه‌ولێر ،فولکه‌ی کوران -به‌رامبه‌ر نه‌خۆشخانه‌ی ژینی تایبه‌ت (مۆبایل) 07504531388 :ئاریافۆن 2560031 :کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار
2
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
وه‌زیر ی دارای ی ههرێم له‌به‌ر ملمالنێ له‌گه‌ڵ بریكاره‌كه ی بۆ هه‌فته‌یه‌ك له‌ماڵه‌و‌ه داده‌نیشێت ئا :ئاوێنه ی ی حكومه‌تی ههرێم وه‌زیری دارای ی كوردستان بایز تاڵه‌بانی له‌م ماوهی ه رابردودا بۆ ماوهی هه‌فته‌یه‌ك له‌به‌ر كێش هی له‌گه‌ڵ بریكاره‌كه‌یدا له‌ماڵه‌و‌ه ی داده‌نیشێت ،دواتر له‌سه‌ر داوا ی ههرێم بارزانی دهگهڕێتهوه سه‌رۆك ی بۆ سه‌ر كاره‌كه‌ی ،وته‌بێژی وه‌زاره‌ت داراییش ئه‌و هه‌وااڵن ه ره‌تده‌كاته‌وه. ی ی ئاگادار له‌ئه‌نجومه‌ن سه‌رچاوه‌یه‌ك ی راگه‌یاند ی ئاوێنه وه‌زیرانه‌و‌ه به‌رۆژنامه كه وه‌زیری دارای���ی حكومه‌تی ههرێم ی شوباتدا ی له‌كۆتایی مانگ بایز تاڵه‌بان ی ی له‌گ���هڵ جێگره‌كه ی ملمالنێ به‌هۆ ره‌ش���ید تاهیر( پارتی)هوه ده‌چێته‌و‌ه ماڵه‌وه‌‌و بۆ زیات���ر له‌هه‌فته‌یه‌ك ده‌وام
بایز تاڵه‌بانی
"به‌هۆ ی توندبونه‌وه ی زمان ی ره‌خنه‌وه ،پارازێت خرایه سه‌ر كه‌ناڵی "KNN
ی ی بارزان ناكات دوات���ر له‌س���ه‌ر داوا س���ه‌رۆكی ههرێم دهگهڕێتهوه بۆ سه‌ر كاره‌ك هی. ی ئاوێن���ه ئاماژهی بۆ س���ه‌رچاوه‌ك ه ئ���هوه كرد ك��� ه چونه ماڵ���هوهی بایز ی دهگهڕێتهوه ب���ۆ ئهوهی ك ه تاڵه‌بان��� بریكاره‌ك هی ره‌ش���ید تاهیر ك ه س���ه‌ر به‌پارت���ی دیموكرات���ی كوردس���تانه، پێگه‌و ش���وێنی ئه‌م وه‌زیر‌ه له‌به‌رچاو ی ی ناكۆك ناگرێت ،ئه‌م���ه‌ش بۆته مای ه له‌نێوانی���ان‌و دواتر بایز تاڵه‌بانی چۆت ه ماڵ���هوه دانیش���توه ،له‌په‌یوه‌ندییه‌كدا ی دارایی دلێر تاریق وته‌بێ���ژی وه‌زاره‌ت ی" ئه‌و هه‌واڵه‌ی به‌درۆخس���ته‌وه‌‌و وت ئه‌و زانیارییانه دورن له‌راستییه‌وه". ی داراییو ئ���ه‌م ملمالنێی هی وه‌زی���ر ی ی له‌كاتێكدای���ه بانكه‌كان بریكاره‌ك��� ه ی ههرێم���ی كوردس���تان به‌تایبه‌ت���
ی به‌ده‌ست ی سلێمان بانكه‌كانی ده‌ڤه‌ر كه‌می س���یوله‌ی داراییه‌و‌ه ده‌ناڵێنن، ی دو‌هم‌و شوبات‌و ئازاردا له‌مانگی كانون ی فه‌رمانبه‌ران‌و حكومه‌ت نه‌یتوانی موچ ه خانه‌نش���ینانی ده‌وڵه‌ت له‌كاتی خۆیدا ی ی سلفه بدات ،ئه‌م ه جگ ه له‌دواكه‌وتن ئه‌و كۆمپانیایانه‌ی وه‌به‌رهێنان ده‌كه‌ن‌و گرێبه‌ستیان له‌گه‌ڵ حكومه‌تدا هه‌یه. ی ش���ێخ بایز تاڵه‌بانی ك��� ه ده‌رچو ی 2002دا ئ���هو ناوه‌ندیی���ه له‌س���اڵ ده‌مه‌ی ك ه ههرێم دابه‌ش���كرابو به‌سه‌ر ی دو ئیداره( ئیداره‌ی س���ه‌وز‌و ئیداره ی زه‌رد) له‌ئیداره‌ی س���ه‌وز كرای ه وه‌زیر داراییو له‌و ده‌مه‌و‌ه وه‌زیری داراییه تا ی ی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مان ئه‌مڕۆ .له‌دوا ی 2005هوهو دواتر كوردستان له‌س���اڵ یه‌كگرتن���هوهی حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م‌و ی پێنج���ه‌م بایز پێكهێنان���ی كابین���ه
هه‌واڵ
ی ی یه‌كێت��� ی وه‌ك نوێن���ه‌ر تاڵه‌بان��� كرای��� ه وه‌زی���ری دارای���ی ،دواتریش ی له‌س���ه‌رده‌می پێكهێنان���ی كابین���ه ی ی حكومه‌تی هه‌رێمدا پارت شه‌ش���ه‌م ی ی ده‌كرد‌و گوش���ار ی داوا پێش یه‌كێت ی تا بایز ده‌خس���ت ه سه‌ر هاوپه‌یمانه‌كه ی دارایی، ی دابنرێته‌وه به‌وه‌زیر تاڵه‌بان ی ی حه‌وته‌میشدا بایز تاڵه‌بان له‌كابینه نه‌گۆڕدرا. ی ی ك ه یانزه ساڵه وه‌زیر بایز تاڵه‌بان ی دارایی ه تائێستا وه‌زاره‌ته‌ك هی كێشه ی "به‌رچاوی" هه‌یه ،تائێستا له‌بودجه ی هه‌رێمدا داهاتی نه‌وت نییهو حكومه‌ت ی له‌كاتی گفتوگۆكردن له‌س���ه‌ر بودج ه س���اڵی( 2012و )2013ئ���هو وه‌زیر‌ه له‌ب���ه‌رده‌م په‌رله‌مانتاراندا به‌ئاش���كرا ی ی له‌داهات رایگه‌یان���د ك ه ئه‌و " ئ���اگا نه‌وت نییه".
ئیسالمییه‌كان پێكهێنانی لیستێك ی هاوبه‌ش به"ئه‌ركێكی شه‌رعی" ده‌زانن ئا :ریاز كاك ه مه‌حمود ئیسالمییه‌كانی كوردستان بۆ هه‌ڵبژاردنی داهاتوی كوردستان خه‌ون به‌لیستێكی هاوبه‌شه‌وه ده‌بینن ،به‌اڵم به‌رپرسێكی حیزبه ئیسالمییه‌كان ی ده‌ڵێت "پێكهێنانی لیستی ئیسالمی ی زۆری بۆ دراوه، ئه‌گه‌رچی هه‌وڵ به‌اڵم ناگاته ئه‌نجام".
به‌ڕێوه‌به‌ری كه‌ناڵی KNNئاماژه بهوه ده‌كات كه ئ���هو پارازێته‌ی له‌ئێواره‌ی دوێنێ���وه خرایه س���ه‌ر كه‌ناڵه‌كه‌یان، به‌توندبوون���هوهی په‌یوه‌ن���دی زمان���ی ره‌خنه‌وه‌یه له‌س���ه‌ر پارتیو مه‌كته‌بی سیاس���ی یه‌كێت���یو ده‌ڵێت "له‌ش���ه‌وی راب���ردوه‌وه ناچ���ار بووین په‌خش���ی كه‌ناڵه‌كه‌م���ان بخه‌ین���ه س���ه‌ر كه‌ناڵێكی ت���ر له‌هه‌مان مانگی ده‌ستكردی نیلسات كه ناوی Suroyo TVیه". ئاوێنه ،سلێمانی :به‌ڕێوه‌به‌ری كه‌ناڵی " KNNهوش���یار عه‌بدواڵ" به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان���د كه دوێن���ێ له‌پێش كاتژمێر هه‌ش���تی ئێواره‌وه له‌س���ه‌رچاوه‌یكی نادی���ارهوه پارازێ���ت خرای���ه س���ه‌ر كه‌ناڵه‌كه‌یان‌و به‌و هۆیه‌شه‌وه په‌خشی
ریکالم
چه‌ند كه‌ناڵێكی تری ئاسمانی له‌سه‌ر هه‌مان فریكانسی به‌ڕێوه‌به‌ری كه‌ناڵی KNNده‌وه‌ستێت. هۆش���یار عه‌بدوڵال ،ه���ۆكاری ئه‌و پارازێته‌ی گه‌ڕانده‌وه بۆ توندبوونه‌وه‌ی زمان���ی ره‌خنه‌ی كه‌ناڵ���هو وتی "ئه‌و پارازێته په‌یوه‌ن���دی به‌توندبوونه‌وه‌ی زمانی ره‌خن���هی كه‌ناڵه‌ك���هوه هه‌یه له‌س���ه‌ر پارتی دیموكراتی كوردستان‌و مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی نیشیتمانی كوردستان". وتیش���ی " له ئێستادا به‌شێوه‌یه‌كی كاتی په‌خش���ی KNNیان خس���تۆته س���ه‌ر كه‌ناڵێكی ت���ر له‌هه‌مان مانگی ده‌ستكردی نیلسات كه ناوی (Suroyo )TVیه‌و له‌مڕۆوه ئه‌م ناوه‌ش ده‌گۆڕێت بۆ .KNN
ی ی سیاس���ی كۆمه‌ڵ ی مه‌كته‌ب ئه‌ندام ئیسالمیی عه‌بدولستار مه‌جید پێیوای ه لیس���تی ئیس�ل�امیی مانای برایهتیو ی ته‌بای���یو هاوهه‌ڵوێس���تییه ،ئه‌و وت "هه‌ر هه‌نگاوێك ببێت ه مای هی برایهتیو ی ی یه‌كڕیز هاوهه‌ڵوێس���تیو پاراس���تن ده‌بێت بیگرین ه به‌رو خۆش���مان له‌هه‌ر هه‌ڵوێست‌و باسێك بپارێزین ك ه كه‌لێن‌و ی ی دروس���ت ده‌كات ،بۆی ه بون نیگه‌ران لیستی ئیس�ل�امیی له‌م هه‌لومه‌رجه‌دا ی ی شه‌رعی ،داواكارییه‌ك وێڕای ئه‌ركێك جه‌ماوه‌رییشه"! س���ه‌باره‌ت به‌ئاماده‌كاریی���ه‌كان بۆ ی "ئێمهو لیس���تی ئیس�ل�امیی ،ئه‌و وت ێ هه‌نگاومان برایان���ی یه‌كگرتو هه‌ن���د ن���اوه ب���ۆ هاوهه‌ڵوێس���تی له‌پ���رس‌و ی ئیسالمیی یان پێشهاته‌كان ،لیس���ت ی هه‌ردوالمان یه‌كێك له‌و ی هاوبه‌ش لیست بابه‌تانه بوه كه قسه‌مان له‌سه‌ركردوه، ی لیژنه‌ی هاوبه‌شمان هه‌ی ه ك ه دیراسه ی ئه‌و پرس ه زیاتر ده‌كه‌ن ،ئێم ه راپرس به‌ئه‌ندامانیش���مان ده‌كه‌ی���ن‌و هه‌م���و ئه‌گه‌ره‌كان تاوتوێ ده‌كه‌ین"!
ی له‌الیه‌ك���ی دیك���هوه ،ئه‌ندام��� ی ی ئیسالمی س���ه‌ركردایه‌تی بزوتنهوه "عیرف���ان ئه‌حم���ه‌د كاك��� ه مه‌حمود" ی ی لیستی ئیسالمی ی پێویستی دهرباره له‌م كاته‌دا وتی "ئه‌گه‌ر سه‌یری واڵتانی ده‌وروبه‌ری خۆم���ان بكه‌ین ،به‌تایبه‌ت واڵتێكی وه‌ك میسر ،ده‌بینین كه كاری ئیسالمیی هاوبه‌ش له‌كایه‌ی سیاسیدا چه‌ند‌ه به‌ئامان���ج‌و به‌رهه‌مداره !.بۆی ه یه‌كگرتنی ئیسالمییه‌كانی كوردستان‌و هاوكاربونی���ان‌و ته‌بابونیان‌و تا ده‌گات ه دروس���تكردنی لیستی ئیس�ل�امیی بۆ ئه‌م���ڕۆی موس���وڵمانان به‌واجیبێكی شه‌رعی ده‌زانم‌و هه‌رالیه‌نێك له‌و الیه‌ن ه ئیسالمییانه كه‌مته‌رخه‌می تێدا بكات‌و كار بۆ س���ه‌ركه‌وتنی نه‌كات ،بێگومان الی خوای گهوره تاوانبارە"! ی "ئێم���هی ئیس�ل�امیی وتیش���
له‌كوردستان ماوه‌یه‌كی زۆره به‌تایبه‌ت له‌دوای ئه‌و كێشه‌و گرفتانه‌ی كه هاتن ه به‌رده‌م بزوتنه‌وه‌ی یه‌كبون ،له‌و ساته‌و‌ه تائێستا له‌قه‌یرانی الوازیی‌و به‌ره‌و دواو‌ه چون خۆمان ده‌بینینه‌وه‌و ئهوهی پێش یه‌كبون بومان له‌ده‌س���تمانداو ئێس���تا ێ الیه‌نی ئیس�ل�امییه‌وه زۆر به‌هه‌رس��� زه‌رور‌ه كه هه‌نگاوی جیددی بنێین بۆ ئهوهی رابونی ئیسالمیی له‌روی كایه‌ی سیاسییه‌وه به‌ره‌وپێش به‌رین". عیرف���ان ئه‌حم���ه‌د كاك��� ه مه‌حمود ی ئاماده‌بون���ی بزوتن���هوه ده‌رب���اره ی لیس���ته ئیس�ل�امییه‌كه‌دا له‌پێكهێنان ی ی ئیسالمی بۆچونی وای ه كه "بزوتنهوه ئاماده‌ی���ه هه‌مو باجێك ب���دات ته‌نها له‌به‌رخاتری دروس���تكردنی ئه‌و لیست ه ئیسالمییه" ی بزوتنه‌وه‌ش سه‌باره‌ت به‌به‌شداربون
ی له‌لیس���تێكی له‌وج���ۆره‌دا ،ئه‌ندام��� ی ی كۆمه‌ڵ ی سیاس���یو وته‌بێژ مه‌كته‌ب ی ی "محه‌م���ه‌د حه‌كی���م :وت ئیس�ل�ام ی سێیه‌م ی الیه‌ن "س���ه‌باره‌ت به‌به‌شدار ی ئیس�ل�امیی ه ئێم ه وه‌كو كه بزوتنهوه ی رامانگه‌یاندو‌ه ك ه كۆمه‌ڵی ئیس�ل�امی كێش���هو گرفتمان نیی ه له‌و روه‌و بگره ی حه‌زیش ده‌كه‌ین له‌و لیس���ته‌دا برایان ی وه‌كو كه‌س���ایه‌تی‌‌و ت���ری ئیس�ل�امی بێالیه‌نیش به‌شداربن". ی ی س���ه‌ركردایه‌ت هه‌روه‌ه���ا ئه‌ندام ی "د.موسه‌نا ئه‌مین" ی ئیسالمی یه‌كگرتو ی ئیسالمی ی لیست سه‌باره‌ت به‌پێكهێنان وتی "وات ه لیس���تی یه‌كگرتنی په‌یام‌و ستراتیجییه‌ت ،وات ه یه‌كگرتنی خه‌ڵك ه ئیسالمییه‌كه ،پێویست ه ئیسالمییه‌كان‌و خه‌ڵك ه باش���ه‌كان هه‌میش���ه یه‌كبن، له‌یه‌ك سه‌نگه‌ردا بن".
سه‌رۆك ی ده‌سته‌ی نه‌زاهه ی كوردستان: ئه‌م ده‌سته‌یه‌ش بێ سه‌رئێش ه نابێت ئا :ئاراس عوسمان بۆ یه‌كه‌مین جاره دروستكردنی ده‌سته‌ی نه‌زاهه له‌كوردستان، كه یاسایه‌كی هه‌بوه له‌پارله‌مانی كوردستان به‌بێ ده‌سته‌كه ،ئێستا سه‌رۆكی نوێی ئه‌و ده‌سته‌یه "حاكم ئه‌حمه‌د" ده‌ڵێت "چاوه‌ڕوانی ئهوه ده‌كه‌ین رێگریمان لێبكرێت، هه‌ركاتێكیش زانیمان ناتوانین خزمه‌تێك بكه‌ین له‌و ده‌سته‌یه ده‌كشێینه‌وه". ئاوێنه :له‌دوای پێكهێنانی ده‌سته‌ی نه‌زاه����ه له‌هه‌رێم����ی كوردس����تان، به‌رنامه‌تان چییه؟ حاكم ئه‌حمه‌د :به‌پێی ئه‌و یاسایه‌ی له‌پارله‌مانی كوردستان جێبه‌جێكراوه‌و ئ����هو رێكه‌وتنه‌ی كه عێ����راق له‌واڵته یه‌كگرت����وه‌كان بۆته ئه‌ن����دام تێیدا، ئه‌وان����ه روه گش����تییه‌كه‌ی كارنامه‌و
به‌رنامه‌ی ئه‌م ده‌سته‌یه ده‌بێت ،دواتر به‌باشی ده‌زانم ئه‌م ده‌سته‌یه بخرێت ه به‌رده‌م سه‌رۆكایه‌تی‌‌و فراكسیۆنه‌كانی پارله‌م����ان ،بۆ ئهوهی له‌س����ێ هێڵی گش����تی كار بكه‌ی����ن ك����ه ئه‌وانیش ی گه‌نده‌ڵی ،خۆپاراستن (قه‌اڵچۆكردن له‌گه‌نده‌ڵی ،هۆشیاركردنه‌وه‌ی كه‌س‌و الیه‌نه‌كان) له‌گ����هڵ داموده‌زگاكان بۆ ئاگاداركردنه‌وه‌یه‌كی گشتی له‌گه‌نده‌ڵی كه ئه‌مه هێڵه‌كانی كاركرنمان ده‌بێت، ئه‌گه‌ر پێویس����تیش بكات كۆنفرانس ده‌به‌س����تین له‌گه‌ڵ كه‌سانی شاره‌زاو مامۆس����تایان كارنامه‌ك����ه له‌س����ه‌ر ئه‌ساس����ی یاساكه ده‌بێت ،بۆ ئهوهی بكرێته كارێكی نشتمانی‌‌و وه‌ستانه‌وه به‌رامبه‌ر گه‌نده‌ڵی ته‌نها به‌م ده‌زگایه ناكرێت ،به‌ڵكو كارێكی گشتییه له‌وانه چاودێری داراییو دادگاكان‌و ..هتد. ئاوێن����ه :زۆر باس����ی گه‌نده‌ڵ����یو دیارنه‌مان����ی بودج����هی ناوخۆی����یو به‌تایبه‌ت مه‌س����ه‌له‌ی نه‌وت ده‌كرێت
له‌كوردس����تان ،به‌رنامه‌تان ده‌بێت بۆ لێپرسینه‌وه له‌و حاڵه‌ته؟ حاك����م ئه‌حم����ه‌د :ل����ه‌دوای دامه‌زراندن����ی ده‌س����ته‌كه‌مان كارمان رونه ،به‌دڵنییای����هوه دژی گه‌نده‌ڵی دهوهستینهوه ،به‌پێی ئه‌و به‌ڵگانه‌ی ده‌س����تمان ده‌كه‌وێت به‌دواداچون بۆ هه‌مو ئه‌و مه‌سه‌النه ده‌كه‌ین. ئاوێنه :ئه‌ندامانی ئه‌م ده‌س����ته‌یه له‌ك����ێ پێكدێت ،كادی����ری یه‌كێتی‌‌و پارتی تێدا ده‌بێت؟ حاك����م ئه‌حم����ه‌د :سیس����ته‌می دامه‌زراندن له‌رێگه‌ی فۆرمه‌وه ده‌بێت‌و راوێژ له‌گه‌ڵ س����ه‌رۆكایه‌تی پارله‌مان ده‌كه‌ین ،ده‌بێ����ت میكانیزمێكی رون هه‌بێ����ت بۆ ئه‌وانه‌ی ك����ه ده‌یانه‌وێت له‌و ده‌س����ته‌یه‌دا كار بك����ه‌ن ،به‌پێی كه‌سانی شاره‌زاو پسپۆڕ ئه‌و خه‌ڵكانه وه‌رده‌گیرێ����ن‌و و ورده‌كارییه‌كان����ی ده‌بێت له‌گه‌ڵ پارله‌مان موناقه‌ش����ه بكه‌ین.
ئاوێنه :ئایا مه‌ترسیتان نییه له‌وه‌ی ئه‌م ده‌سته‌یه‌ش وه‌ك ئه‌وانی بۆ نمون ه مافی م����رۆڤ كاریان به‌ش����ێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان دیارو رون نه‌بێت ،یاخود ده‌سته‌ی نه‌زاهه پێوه‌ره‌كانی بكه‌وێته ژێر ركێفی كه‌س‌و هێزه سیاسییه‌كانی ده‌سه‌اڵته‌وه له‌بری ئێوه؟ حاكم ئه‌حمه‌د :ئێمه له‌كوردستانین‌و واقیع����ه سیاس����ییه‌كه هه‌مومان لێی ئاگادارین‌و ئێمه ده‌مانه‌وێت هه‌وڵێك بده‌ی����ن‌و تموحی گه‌وره‌م����ان هه‌یه، س����ه‌ره‌تا دامه‌زراندنی ده‌س����ته‌كه‌یه‌و دواتر ئه‌م ده‌س����ته‌یه‌ش له‌كاركردنیدا بێ سه‌رئێشه نابێت ،چاوه‌ڕێ ده‌كه‌ین خه‌ڵكانێ����ك پش����تیوانیمان لێبكه‌ن‌و هه‌روه‌ها چاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌ش ده‌كه‌ین ك����ه خه‌ڵكانێ����ك هه‌بێ����ت رێگریمان لێبكه‌ن ،به‌دڵنیاییه‌وه ئه‌گه‌ر رۆژێك نه‌مانتوان����ی خزمه‌تێ����ك بكه‌ین ،كه هی����وارم ئه‌م����ه رون����ه‌دات ،ئه‌وكات ده‌كشێینه‌وه.
هه‌نوکه
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
3
قاسم ی سلێمانی ،په‌یوه‌ندییه‌كانی پارتیو یه‌كێت ی رێكده‌خاته‌و‌ه
ی قاسم
سه‌رکرده‌کانی کوردستان‌و عێراق له‌کۆبونه‌وه‌یه‌کی رابردویاندا ێ له‌م ه بگرێ. ی ر هه‌وڵدان بۆ ئهوه ئا :ئاوێنه ی ئاوێنه ،سه‌ردار ی زانیارییه‌كان به‌پێ ی ی س���لێمانی فهرماندهی سوپا قاسم ی ی ساڵێك ه سه‌ركردایه‌ت نزیكه قودس چه‌ند جارێك به‌نهێنی‌‌و ئاشكرا یه‌كێتی له‌مشتومڕی ئه‌وه‌دان ك ه س���ه‌ردانی به‌غداو كوردستانی كردوه، هه‌ڵوێستێكی ته‌واو سه‌ربه‌خۆیان ی ك ه دوا س���ه‌ردانی له‌ناوه‌ڕاستی مارس له‌پارتی هه‌بێت ،به‌اڵم له‌سه‌ر رابردودا بۆ هه‌ولێر بو ،له‌و سه‌ردانه‌یدا ی خواستی فهرماندهی سوپای قودس ی پارتیو له‌گ���ه ڵ گ���هوره به‌رپرس���ان ی ئێران سه‌ره‌نجام گه‌یشتنه ئهوه ی ی كۆبۆوه‌و چه‌ن���د رێنماییه‌ك یه‌كێت��� رێككه‌وتنه ستراتیجییه‌ك هی نێوانیان دانێ: ی بخه‌نه‌و‌ه كارو جارێكیتر بارزان ی ی پارت���یو یه‌كێت یه‌ك���ه‌م /یه‌كڕیز ی هه‌ڵبژێرنه‌وه به‌سه‌رۆكی هه‌رێم‌و دوا له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی كوردستاندا بپارێزن. هه‌ڵبژاردنه‌كانیش پێكه‌و‌ه درێژه ی دوه‌م /پشتیوانی له‌خۆپیشاندانه‌كان به‌حوكمی كوردستان بده‌ن. پارێزگا سوننه‌نشینه‌كان نه‌كه‌ن. سێهه‌م /پشتیوانی له‌شۆڕشی سوریا ی هه‌بونی نه‌وتی زۆرو هه‌رزان له‌هه‌رێم ی زۆری توركیا بۆ نه‌كه‌ن. كوردستان‌و پێویست ی چواره‌م /كێشه‌كانیان له‌گه‌ڵ مالیك ی نه‌وت س���ه‌ره‌نجام ئ���ه‌م دو دوژمنه ی خاوبكه‌نه‌وه. رابردوی گه‌یاند‌ه ئهوهی ببن ه شه‌ریك ی ئاوێن���ه، به‌پێ���ی زانیارییه‌كان��� ی س���تراتیجی ،س���ه‌ره‌ڕای به‌هێزكردن ی ی رێنماییه‌كان��� ی له‌كه‌رت��� ه ب���ۆ جێبه‌جێكردن��� ی بازرگان��� په‌یوه‌ن���د جیاوازه‌كانی ئابوریدا ،له‌بواری نه‌وتدا سوله‌یمانی: ی چه‌ن���د جارێ���ك نێچیرڤ���ان بارزان چه‌ند "یاداش���تی له‌یه‌ك تێگه‌یش���تن" ی سه‌ردانی ئێرانی كردوه. ی پارتیش خۆ ئیم���زا بكه‌ن .بۆ ئهوه دوجار نوێنه‌ران���ی حكومه‌تی به‌غدا ێ ل���ه‌م كاره‌دا ،هاوبه‌ش‌و به‌ته‌نیا نه‌ب ی ی بارزانی���ان ك���ردوه :جار ی س���ه‌ردان ی په‌یدا بكا ،سه‌ردان شایه‌تێك بۆ خۆ نوێنه‌رانی یه‌كێتی بۆ توركیا سازكرد .یه‌كه‌م ،ئه‌بو مه‌هدی موهه‌ندیس‌و تاریق ی پارت���ی له‌توركی���او نه‌ج���م بون‌و ج���اری دوه‌میش ،خالید نزیكبون���هوه ی عامیری‌‌و تاریق نه‌جم. ی عه‌تییه‌‌و هاد له‌ئه‌نجام���ی ئه‌مه‌ش���دا نزیكبونه‌وه ی هه‌ر ل���ه‌م چوارچێوه‌یه‌ش���دا پارت ی ههرێم له‌توركیا، یه‌كێتی‌‌و حكومه‌ت��� ی سوله‌یمانی به‌هه‌ند ی قاسم ی رێنماییه‌كان به‌تایبه‌تی له‌سه‌رده‌مێكدا كه تاڵه‌بان ی وه‌رگرت‌و كه‌وته جێبه‌جێكردنی: ی یه‌كێتی‌‌و ههرێم ی سیاس ئیتر له‌شانۆ ی به‌یه‌كڕیزی پارتیو ئهوهی په‌یوه‌ند ی عێراقدا نهماوه، كوردستان‌و ده‌وڵه‌ت ی ی كێش ه بوه یه‌كێتیی���هوه هه‌ب���و له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان ی توش��� ی مالیك حكومه‌ت ی له‌گه ڵ س���وننه‌ی عێراق‌و له‌گه ڵ كوردو داهات���ودا ،هه‌ردو مه‌كته‌بی سیاس��� ی ئاشكراو ی هاوبه‌ش ی چه‌ندین كۆبونه‌وه شۆڕشی س���وریاش به‌رده‌وامه ،نفوز ی نهێن���ی ،ك���راوهو داخ���راو ،ف���راوان‌و ئێرانی له‌كوردستان به‌ره‌و كزی‌‌و نفوز ی برد ،ئێران كه‌وت ه بچوكیان ئه‌نجامدا .سه‌ره‌نجام گه‌یشتن ه توركی به‌ره‌و به‌هێز
فۆتۆ :یه‌حیا ئه‌حمه‌د
ی ی پش���تیوان دوه‌م���هوه هه‌بو دهرباره ی خۆپیش���اندانه‌كانی پارێزگا نه‌كردن��� سوننه‌نش���ینه‌كان ،سه‌ره‌تا خه‌ریك بو س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م‌و پارتی خۆیان بكه‌ن به‌پشتیوانیان ،به‌اڵم سه‌ره‌نجام ی فه‌رامۆشكردنیان گرته‌به‌ر‌و سیاس���ه‌ت ته‌نانه‌ت ئێستا له‌راگه‌یاندنه‌كانیشیانه‌و‌ه بایه‌خ به‌و روداوه ناده‌ن. ی ئهوهی په‌یوه‌ن���دی به‌جێبه‌جێكردن ی رێنمایی س���ێیه‌مه‌وه هه‌ب���و دهرباره ی سوریا، پش���تیوانی نه‌كردنی شۆڕش ی پێبكرێت باش���ترین نمون���ه ئام���اژه ی ی وه‌زیر ئهوهی ه كه هوش���یار زێب���ار ی ی ئهوه دهرهوهی عێ���راق ،س���ه‌ره‌ڕا ی به‌غدا وه‌زیر‌و پارله‌مانتار‌ه كورده‌كان ی ی ئه‌نجومه‌ن ی كۆبونه‌وه‌كان��� بایكۆت��� وه‌زی���ران‌و ئه‌نجومه‌ن���ی نوێنه‌رانی���ان ی زێباری له‌و ئانوساتانه‌دا كردبو ،كه‌چ ێ ی رازی نه‌ب گه‌یش���ت ه ده‌وحه بۆ ئهوه ی ی حكومه‌ته‌كه ی نوێنه‌ر ی كورس بهوه ی ی شۆڕش به‌شار ئه‌سه‌د بدرێ به‌نوێنه‌ر سوریا. ی ئه‌وه‌ش ك��� ه په‌یوه‌ن���دی به‌رێنمای ی چواره‌مه‌وه هه‌بو ده‌ربار‌هی خاوكردنه‌و‌هی ی ك ه رێككه‌وتنه ستراتیجییه‌كه ئهوه ی ی گرژیی���ه‌كان له‌گه‌ڵ مالیك���ی ،بارزان نێوانیان بخه‌نه‌و‌ه كار ،جارێكیتر بارزان ێ ی وه‌زی���رو پارله‌مانتاران���ی چه‌ند جار ی هه‌رێم‌و دوا هه‌ڵبژێرنه‌وه به‌س���ه‌رۆك ی هه‌ڵبژاردنه‌كانی���ش هه‌ردوكیان پێكه‌و‌ه بانگكردوه بۆ كۆبونهوهو ناكۆكییه‌كان ی حكومه‌ت پێكبهێنن‌و وه‌ك رابردو درێژه هه‌رێم‌و به‌غدای چڕكردوه‌ته‌و‌ه له‌ناكۆك ی دارایی���دا ل��� ه 4ملی���ار دۆالری پاره به‌حوكمی كوردستان بده‌ن. ی كۆمپانیاكان���ی نه‌وت له‌كوردس���تاندا. هه‌ر له‌م چوارچێوه‌یه‌شدا ،هۆكارێك ی ی پارتی���دا ئهوه گرنگی نزیكنه‌بونه‌وه‌ی یه‌كێتی له‌گۆڕان ،ئێس���تا له‌راگه‌یاندن ی ی پش���تگوێخراوه قس���ه‌كردن ه دهرباره س���ه‌ره‌ڕای هه‌مو ئه‌و قس���هو باسانه ی سیاس���یو ئه‌رزی‌‌و سه‌ربازی‌‌و له‌م���اوه‌ی رابردودا له‌مب���ارهوه هاتن ه ناكۆك ی ته‌ڕدا نهماوه ی له‌كوله‌كه ئ���اراوه ،تێهه‌ڵكێش���بونی په‌یوه‌ندیی ه ئهوهی ناو ی دیجله"یه، سیاس���یو ئابورییه‌كان���ی یه‌كێتی بو "فهرماندهی���ی عه‌مه‌لیات��� ی ی سوپا وه‌ك ئهوهی له‌شكركێشییه‌كان له‌گه‌ڵ پارتی تا گۆڕان. ی عێراق هه‌ر روی نه‌دابێت. ی په‌یوه‌ن���دی به‌رێنمای��� ئ���هوه
رێنماییه‌كانی قاسمی: * یه‌كڕیزی پارتیو یه‌كێتی له‌هه‌ڵبژاردندا بپارێزن * پشتیوان ی له‌خۆپیشاندان ی سوننه‌كان مه‌كه‌ن * پشتیوانی له‌شۆڕش ی سوریا مه‌كه‌ن * كێشه‌كان له‌گه‌ڵ مالیك ی خاوبكه‌نه‌وه
تارماییه‌‌کی ترسناک ی سه‌ردار قاسمی سلێمانی پیاوێك پ���ڕ له‌ره‌مزو رازو نهێنییه ،تائێس���تا ی له‌س���ه‌ر نوسراوه‌و هه‌زاران الپه‌ڕ‌ه ی چه‌ندین چیرۆكی راس���ت یان درۆ ی ی راپۆرتێك بۆ هه‌ڵبه‌س���تراوه ،به‌پێ ی گاردی���ان ئ���هو وه‌ك رۆژنام���ه تارماییه‌كی ترس���ناك وایه ،له‌هه‌مو ش���وێنێكه‌و له‌هیچ شوێنێكیش نییه. ئه‌مه‌ریكییه‌كانی���ش پێیانوای��� ه هیچ ی ئ���ه‌م تارمایی ه كه‌س���ێك به‌ئه‌نداز‌ه ی ی ئه‌مه‌ری���كا به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان��� ی ناوه‌ڕاستدا نه‌خستوه‌ت ه له‌رۆژهه‌اڵت مه‌ترسییه‌وه. ی وال س���تریت جۆرن���اڵ ل���ه‌زار ی ئه‌م موه‌فه‌ق روبه‌یعییه‌وه ،دهرباره پیاو‌ه سه‌ر ماش‌و برنجییه ته‌مه‌ن 56 ی سیاسه‌تی ئێران ه ساڵ ه ك ه رێكخه‌ر به‌رامب���ه‌ر عێراق‌و س���وریاو لوبنان‌و فه‌له‌س���تین‌و ئه‌فغانستان ،ده‌نوسێت ی به‌هێزترین پیاو‌ه له‌عێراقداو "قاسم ێ ره‌زامه‌ندی ئه‌و هیچ بڕیارێك به‌ب��� ی نادرێت" .ئ���هوهی ئێس���تاش رۆڵ گرن���گ له‌به‌هێزیی حیزبواڵی لوبنان‌و ی ی حه‌ماس��� ی بزوتن���هوه یه‌كڕی���ز ی رژێمی ئه‌سه‌د فه‌له‌س���تین‌و مانهوه ی سلێمانی‌‌و له‌سوریادا ده‌بینێت قاسم سوپای قودسه. ی ویكلیك���س ،ع���ادل به‌پێ��� ی بۆ عه‌بدولمه‌ه���دی جارێكیان ئهوه ی ئه‌مه‌ریكا ی باڵوێ���ز رای���ان كرۆكه‌ر له‌عێ���راق گێڕاوه‌ته‌وه ك��� ه "كاتێك ی به‌غدا موشه‌ك باران ناوچ هی سه‌وز ی ده‌ك���را ،من له‌تاران له‌گه ڵ قاس���م ی ی له‌كۆبونه‌وه‌دا بوم ،لێمپرس سلێمان ی له‌و هێرشانه‌دا هه‌یه؟ ئایا ده‌س���ت ی به‌گاڵته‌و‌ه پێیوتم :ئه‌گه‌ر س���لێمان موش���ه‌كه‌كان به‌وردی ئامانجه‌كانیان ی منه". بپێكن ،به‌ڵێ ئه‌وه‌یان كار
ئێران‌و نه‌وتی ههرێم ی یه‌كێك ه له‌و فاكتهره نه‌وت‌و دۆسیه‌ك ه ی په‌یوه‌ندیی ه ی بۆ دروستكردن گرنگانه ی ی ده‌سه‌اڵتدارانی ههرێم سیاسییه‌كان ی دهرهوه كوردس���تان له‌گه ڵ دنی���ا ی هه‌رێم‌و به‌كارهێن���راوه ،له‌په‌یوه‌ند ی ئێرانیشدا دیس���ان نه‌وت فاكته‌رێك ی كوردس���تان ی ههرێم گرنگه .نه‌وت ئ���هوهی به‌قانون���یو به‌ناقانونی ك ه ی دهرهوه ئه‌كرێ به‌تانكه‌ر هه‌ن���ارده ی ئێرانهوه ره‌وان ه %85ی له‌ده‌روازه‌كان ی ئیبراهیم ی له‌ده‌رواز‌ه ده‌كرێ‌‌و %15 خه‌لیله‌وه بۆ توركیا ده‌ڕوات. ته‌نان���ه‌ت باس ل���هوه ده‌كرێت ك ه ی ههرێم ی بارزانی سه‌رۆك گرێبه‌س���ت ی روس���ی بۆ گه‌ڕان‌و له‌گه‌ڵ غازبرۆم ی نه‌وت له‌ناوچه‌ی هه‌ڵه‌بجه، ده‌رهێنان ی ی به‌رپرسان به‌ده‌ر نهبوه له‌راوێژكردن ی ی ئیس�ل�ام هه‌رێ���م له‌گ���هڵ كۆمار ی ئێران ئێران ،به‌س���ه‌رنجدان ل���هوه ی ی توندوتۆڵ په‌یوه‌ندییه‌كی دۆستان ه له‌گه ڵ روس���ه‌كان ههیهو به‌رێنمایی‌‌و ی ئه‌وی���ش بوه كه غازبرۆم ره‌زامه‌ند ی غازدا له‌س���ه‌ر س���نوره‌كانی به‌دوا بگه‌ڕێت. ی چه‌ند ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر ،سه‌ڕه‌را ی داوه‌تكردنیشی بۆ روسیا ،له‌به‌رئه‌وه ی سه‌ردانه‌كه‌یدا ئاماده "بوتین" له‌كات ی بكات وه‌ك ی له‌بارزان نه‌بو پێش���واز له‌راگه‌یاندنه‌كان���هوه باڵوكرای���هوه، ی ئه‌می���ش ئاماده‌نه‌بو گه‌ر له‌ئاس���ت ی س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌و واڵته‌دا پێشواز لێنه‌كرێت س���ه‌ردانی مۆسكۆ بكات، ی نه‌وت‌و گاز به‌اڵم كاتێك مه‌س���ه‌ل ه هاته پێش���هوه ،هه‌م بوتین ئاماده‌بو پێشوازی له‌بارزانی بكاو هه‌م بارزانیش ئاماده‌بو "به‌خۆشحاڵییه‌وه".
رۆڵ ی ئێران‌و قاسم ی سلێمانی له‌روداوه‌كانی ئه‌مدواییه‌ی ههرێم ی كوردستاندا ی حكومه‌تی ههرێم له‌تاران ڵ نوێنه‌ر گفتوگۆیه‌ك له‌گه ئا :ئاوێنه
ی ی حكومه‌تی ههرێم له‌كۆمار نوێنه‌ر ئیسالمی ئێران "نازم ده‌باغ" له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "هه‌م ێ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی ئێران واده‌خواز ی له‌گه‌ڵ ههرێم باش بێت‌و ك ه په‌یوه‌ند هه‌م به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی هه‌رێمیش ی ئهوه ده‌خوازێت كه په‌یوه‌ندییه‌ك باشی له‌گ ه ڵ كۆماری ئیسالمی ئێران هه‌بێت". ئاوێن���ه :ئێس���تا خه‌ریك���ه گرژی‌‌و ی هه‌رێم‌و ئاڵۆزییه‌كانی نێوان حكومه‌ت ی عێراق ده‌ڕه‌وێنه‌وه، ی ناوه‌ند حكومه‌ت تا چه‌ند له‌مه‌دا كاریگه‌ریی هه‌بوه؟ ی ئاگاداریم ك ه من نازم ده‌باغ :به‌پێ ی هه‌رێمی كوردستانم ی حكومه‌ت نوێنه‌ر ی له‌ئێ���ران ،له‌س���ه‌ره‌تای دروس���تبون ی عێراقه‌وه تائێس���تا، حكومه‌تی تازه ی ی ئێ���ران ،رۆڵ��� ی ئیس�ل�ام كۆم���ار پۆزه‌تیڤی بینیوه بۆ ئهوهی هه‌وڵبدات ی نێ���وان هه‌رێ���م‌و به‌غ���دا كێش���ه‌كان چاره‌س���ه‌ر بكرێت ،له‌و چوارچێوه‌یه‌دا ی من وا هه‌س���تده‌كه‌م كۆماری ئیسالم له‌هه‌وڵه‌كانی به‌رده‌وام بوه. ی ئاوێن ه ی زانیارییه‌كان ئاوێنه :به‌پێ قاسم س���لێمانی له‌دوا س���ه‌ردانیدا بۆ هه‌ولێ���ر ،الیه‌ن ه ناكۆكه‌كان���ی كوردو ی كۆكردوه‌ت���هوهو زیات���ر ئه‌م ش���یعه ی گۆڕانكارییه له‌ژێر كاریگه‌ریی سه‌ردان ئه‌ودا بوه؟ ی ن���ازم ده‌ب���اغ :وت���م كۆم���ار
ی ی له‌پێناو ئیس�ل�امی هه‌مو هه‌وڵێك��� ی نێوان ی كێش���ه‌كه‌كان چاره‌سه‌ركردن هه‌رێمی كوردستان‌و به‌غدا بوه. ی ی رابردودا حكومه‌ت ئاوێنه :لهماوه ی ههرێم به‌گش���تیو پارت���ی به‌تایبه‌ت پشتیوانییان له‌شۆڕشی سوریا ده‌كرد ی ئه‌و س���ه‌ردانه‌ی قاس���م به‌اڵم به‌دوا سلێمانیدا بۆ هه‌ولێر هه‌ڵوێستی ئه‌وان گۆڕاوه ،ئایا ئه‌م ه خواستی ئێران بوه ی كه حكومه‌تی هه‌رێم‌و پارتی له‌پشتیوان ی سوریا دوربكه‌ونه‌وه؟ شۆڕش ی نازم ده‌ب���اغ :پێموای ه هه‌ڵوێس���ت ی ههرێم به‌رامبه‌ر به‌س���وریا حكومه‌ت��� ه���ه‌ر له‌س���هرهتاوه تائێس���تا ی���ه‌ك هه‌ڵوێس���ت بوهو دو هه‌ڵوێست نهبوه ی ی به‌س���ه‌ردا بێ���ت ،ههرێم ت���ا گۆڕان كوردس���تان لهچوارچێوهی یارمه‌تیی ه ی كورد مرۆڤایه‌تییه‌كان‌و ئامۆژگاریكردن ب���وه له‌وێ تا بتوان���ن خۆیان بپارێزن ی كورد له‌هه‌ندێك مه‌سه‌له ك ه بۆ ئاینده خراپ بێت ،لهوه زیاتر تێنه‌په‌ڕیوه. ی ئاوێن���ه :ب���ه‌اڵم س���ه‌ركرده‌كان ی س���وری‌‌و ئه‌وانه‌ی له‌م ئۆپۆزیس���یۆن ناوچه‌دا دژ به‌رژێمی س���وریان پێشتر هه‌مویان ده‌هاتنه هه‌ولێر؟ ی نازم ده‌باغ :هاتنی ئه‌وان لهچوارچێوه ی په‌یوه‌ندییه دیپلۆماسییه‌كانی ههرێم ی كوردس���تان بوه ،چ له‌گ���ه ڵ كۆمار ی ئیس�ل�امی‌‌و چ له‌گه ڵ ئۆپۆزیس���یۆن س���وری‌‌و ته‌نانه‌ت حكومه‌تی سوریشدا ی هه‌بوه، هه‌میش��� ه جۆرێك له‌په‌یوه‌ند ب���ه‌اڵم حكومه‌ت���ی ههرێم هه‌میش��� ه ی خۆی پیشانداوه. بێالیه‌نی
ئاوێن���ه :وه‌ك ئاش���كرایه له‌گ��� ه ڵ ی ناوچ ه ی خۆپیش���اندان ده‌س���تپێكردن ی هه‌رێ���م س���وننییه‌كان س���ه‌رۆكایه‌ت ی لێكردن، له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا پش���تیوان ی به‌اڵم ئێستا پشتی تێكردون‌و حكومه‌ت ی ههرێم هه‌ڵوێس���تی گۆڕیوه ،ئهوهنده ی ی حكومه‌ت تۆ ئاگاداریت وه‌ك نوێنه‌ر ههرێم له‌تاران ئه‌مه له‌س���ه‌ر خواست‌و كاریگه‌ریی ئێران نهبوه؟ نازم ده‌ب���اغ :س���ه‌رۆكایه‌تی ههرێم پشتیوانی له‌داوا ره‌واكانی خۆپیشانده‌ران ی ناوچ ه كرد ن���ه‌ك له‌خۆپیش���انده‌ران ی جیاوازن، سوننییه‌كان ،ئه‌مه دو شت ی داوای ره‌وا جی���اواز‌ه له‌گ���ه ڵ ئامانج خۆپیش���انده‌ران ،ل���ه‌م مه‌س���ه‌النه‌دا ی سیاس���ه‌ت دهكاو ئێ���ران ب���ۆ خ���ۆ ی ی كوردس���تانیش ب���ۆ خ���ۆ ههرێم��� ی سیاس���ه‌ت ده‌كات ،عێراقیش بۆ خۆ سیاس���ه‌ت ده‌كات ،ب���ه‌اڵم هه‌موم���ان یه‌ك ش���تی ئه‌ساس���یو هاوبه‌ش���مان ی هه‌ی���ه ،ئه‌وی���ش ئهوهی ه ك��� ه عێراق تازه ،عێراقێكی دیموك���رات‌و فره‌یی‌‌و ی بێت ،له‌به‌رئه‌وه هیچ الیه‌ك ته‌وافوق��� نابێت به‌پێچه‌وانه‌ی ده‌س���توری عێراق كاربكات ،پێچه‌وان هی ئه‌و پرۆتۆكۆالن ه ی كارب���كات كه ده‌بن ه مای���هی تێكدان ئ���هو بنه‌مایانه .له‌هه‌م���و حاڵه‌ته‌كاندا حكومه‌تی ههرێم ئهوه قبو ڵ ناكات ك ه ی ده‌س���ت له‌كاروباری وه‌ربدات خه‌ڵك ی بنه‌ما ئه‌ساسی‌‌و ئه‌گه‌ر لهچوارچێوه نیشتمانییه‌كاندا بێت. ئاوێنه :به‌اڵم هه‌م حكومه‌تی هه‌رێم‌و ی هه‌م پارت���یو یه‌كێتیش په‌یوه‌ندییه‌ك
ی هه‌م به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان ێ ئێران واده‌خواز كه په‌یوه‌ندی له‌گه ڵ ههرێم باش بێت‌و ی هه‌م به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان هه‌رێمیش ئهوه ده‌خوازێت ی كه په‌یوه‌ندییه‌ك ی باشی له‌گه ڵ كۆمار ئیسالمی ئێران هه‌بێت ی به‌هێزییان له‌گه ڵ ئێران هه‌یه ،لهماوه رابردوشدا كه جۆرێك له‌ناته‌بایی كه‌وت ه نێوان پارتیو یه‌كێتییه‌وه‌‌و كار گه‌یشت ی ب���هوهی ب���اس له‌هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه ی س���تراتیجی كرا ،ئایا رێككه‌وتننامه ئهوه فش���اری ئێران نه‌بو كه جارێكیتر پێكیهێنانه‌وه؟ ی ی بی���روڕا ن���ازم :یه‌كێت���یو پارت
جیاوازی���ان ههبوهو ده‌ش���بێت ،به‌اڵم ی له‌كار‌ه ستراتیجییه‌كاندا ك ه په‌یوه‌ند ی نیش���تمانییه‌و‌ه هه‌یه سه‌یر به‌ره‌هه‌ند ده‌كه‌ی���ت جۆرێك له‌ته‌بای���ی به‌رامبه‌ر به‌هه‌مو مه‌س���ه‌له‌كان هه‌ی���ه ،ئه‌مه‌ش ی په‌یوه‌س���ت نیی ه به‌وه‌ی ئێ���ران رۆڵ ی هه‌ی ه هه‌ی ه یان نییه ،به‌ڵكو په‌یوه‌ند ی ی ك���ه خۆم���ان چ به‌رنامه‌یه‌ك بهوه ی عێراق‌و سیاس���یمان هه‌یه ،بۆ ئاینده هه‌رێم‌و كوردس���تان ،من جه‌غت لهوه ی هۆیه‌ك ده‌كه‌م���هوه كه یه‌كێتی‌‌و پارت ی ی په‌یوه‌ندییه‌ك بون ب���ۆ دامه‌زراندن��� ی هه‌رێم‌و ب���اش له‌نێ���وان حكومه‌ت��� ی ی ئێران ،ئه‌م ه شتێك ی ئیسالم كۆمار شاراو‌ه نییه ،ئه‌مه به‌ڵگه‌نه‌ویسته‌و ئه‌م سیاسه‌ت ه له‌هه‌ردوالوه به‌رده‌وامه ،هه‌م ێ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی ئێ���ران واده‌خواز ی له‌گ هڵ ههرێم باش بێت‌و ك ه په‌یوه‌ند هه‌م به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی هه‌رێمیش ئهوه ی ی باش��� ده‌خوازێ���ت ك ه په‌یوه‌ندییه‌ك ی ئیسالمی ئێران هه‌بێت‌و له‌گه‌ڵ كۆمار ی له‌م په‌یوه‌ندی‌‌و دۆستایه‌تیی ه پارێزگار بكات .ئه‌م دۆس���تایه‌تییه‌ش له‌كاتێكدا ره‌نگده‌دات���هوه ك ه خه‌ڵك هاوكارت بن بۆ چاره‌س���ه‌ركردنی كێشه‌كان ،ئه‌مڕۆ ی هه‌س���ت ب���هوه ده‌كه‌ین ك��� ه كۆمار ی له‌قۆناغ���ه جیاجیاكاندا ك ه ئیس�ل�ام ی داوه. پێویست بوبێت ئه‌و هه‌وڵه ئاوێنه :زۆرج���ار باس لهوه ده‌كرێت ی ی عه‌رابی پێكهاتن ی سلێمان ك ه قاسم یه‌كێت���یو پارتیی���هو ده‌س���تیكراوه‌ی ه ی له‌كۆی عێراقیشدا ،به‌بڕوای تۆ هۆكار ئه‌م رۆڵبینینه گه‌وره‌ی ه چییه؟
ی م���ن ن���ازم ده‌ب���اغ :ئه‌وه‌ن���ده له‌نزیك���هوه ده‌زان���م ،ئ���هو یه‌كێك��� ه ی ی كۆمار له‌س���هركرده بااڵده‌س���ته‌كان ی ئیس�ل�امی ئێران‌و به‌رپرسه له‌دۆسیه خۆرهه‌اڵت���ی ناوه‌ڕاس���ت ،ئ���هو پیاو‌ه ی دیوه، ی خۆ ی ده‌سه‌اڵته‌كانی رۆڵ به‌پێ كوردی���ش به‌پێی پێداویس���تییه‌كانی‌‌و ی خۆیو وه‌ك كه‌ناڵێك كاركردنی مێژوی دۆستایه‌تی‌‌و په‌یوه‌ندیی له‌گه‌ڵ كردوهو پێكه‌و‌ه سه‌باره‌ت به‌ئاینده‌ی ناوچه‌كه‌و هه‌رێمی كوردس���تان‌و عێراق راوێژیان كردوه. ی ئاوێنه :ئایا گرێبه‌س���تی ئه‌مدواییه ی ی روس ی ههرێم له‌گه ڵ غاز برۆم سه‌رۆك ی هه‌ڵه‌بجه‌و ی غاز له‌ناوچه بۆ ده‌رهێنان ی ئه‌م سه‌ر سنوری ئێران ،لهچوارچێوه ی راوێژكردنه‌دای ه له‌نێوان كاربه‌ده‌ستان هه‌رێم‌و ئێران؟ ن���ازم ده‌ب���اغ :م���ن ئ���اگام له‌هیچ گرێبه‌س���تێكی تایبه‌ت به‌كاری نه‌وت‌و ترانزێتی گازو ئه‌و شتانه‌و‌ه نییه ،به‌اڵم ی لهچوارچێوهی ئه‌و هاوكاریی ه ئابوریی ه ك���ه له‌نێ���وان هه‌رێمی كوردس���تان‌و ی هه‌یه ،جگ ه له‌چه‌ك‌و كۆماری ئیسالم م���ادد‌ه هۆش���به‌ره‌كان هه‌مو ش���تێك ی له‌م���ه‌رزه‌كان تێپه‌ڕان���دن‌و ترانزێت��� ئازاده ،له‌و چوارچێوه‌یه‌ش���دا نه‌وتیش ی دێ���تو ده‌ڕوات ،مه‌رزه‌كانیش پێوه دیاره‌و ش���تێك نییه بش���اردرێته‌وه،، به‌اڵم چه‌ن���د ده‌ڕوات‌و س���ه‌دی چه‌ند ده‌ڕواو له‌گه‌ڵ چ كۆمپانیایه‌ك ده‌ڕوات ی به‌من���هوه نیییه‌‌و ئهوهی���ان په‌یوه‌ند ئاگام لێنییه.
4
هەنوکە
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم:
له‌هه‌ڵبژاردنی ئه‌مجاره‌دا توندوتیژیش دادی ده‌سه‌اڵت نادات ئا :بڕوا ساالر له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا رێكخه‌ری ژوری په‌یوه‌ندییه دیپلۆماسییه‌كانی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان "محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم" باس له‌به‌ستنی كۆنگره‌ی بزوتنه‌وه‌كه‌یان دهكاو ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر هاتو هه‌ڵبژاردنه‌كانی ههرێم به‌شێوه‌یه‌كی دروست‌و بێ بونی ته‌زویر به‌ڕێوه‌بچێت بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ده‌بێته هێزی یه‌كه‌م له‌هه‌رێمی كوردستان". ئاوێن���ه :بزوتن���هوهی گ���ۆڕان چۆن ده‌ڕوانێت���ه هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی داهاتوی ههرێم؟ محه‌م���ه‌د تۆفیق :ئێمه پێمانباش���ه هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌واده‌ی خۆیدا بكرێت‌و هه‌ڵبژاردنێك���ی پ���اك‌و بێگه‌ردبێ���ت حزبه‌كانی ده‌س���ه‌اڵت په‌نا نه‌به‌نه به‌ر ش���ێوه‌ی نادیموكراتیانه له‌پرۆس���هی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا. ئاوێنه :هه‌رێمی كوردستان له‌به‌رده‌م چه‌ند هه‌ڵبژاردنێكدایه ،ئایا بارودۆخی ههرێم چۆن ده‌بێ���ت له‌كاتی هه‌ڵمه‌تی به‌ش���ێوه‌یه‌كی هه‌ڵنژاردنه‌كان���دا، ته‌ندروس���ت ده‌ڕوات یاخ���ود گ���رژی لێده‌كه‌وێته‌وه؟ محه‌م���ه‌د تۆفیق :ئێمه پێمانباش���ه
پرۆس���ه‌كه به‌هێمنانه‌و دیموكراسیانه‌و له‌س���ه‌رخۆو پاك‌و خاوێ���ن بێت ،ئهوه له‌به‌رژه‌وه‌ندی ئێمه‌دایه وه‌كو بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان. ئاوێن���ه :وه‌ك���و هه‌رس���ێ الیه‌ن���ی ئۆپۆزیس���یۆن كاندیتت���ان ده‌بێ���ت بۆ سه‌رۆكی ههرێم؟ محه‌م���ه‌د تۆفی���ق :ئ���هوه بابه‌تێكه خه‌ریك���ی گفتوگۆكردنی���ن له‌گ���هڵ الیه‌نه‌كانی تری ئۆپۆزیس���یۆن ،دواتر بڕیاری له‌س���ه‌رده‌درێت ،به‌اڵم هێش���تا قسه‌مان نه‌كردوه له‌داهاتودا له‌وباره‌یه‌وه قسه‌مان ده‌بێت. ئاوێنه :بزوتن���هوهی گۆڕان كاندیدی خۆی ده‌بێت بۆ سه‌رۆكی ههرێم ؟ محه‌مه‌د تۆفیق :ئ���ه‌وه‌ش بابه‌تێكه باسده‌كرێت له‌ناو خۆماندا چی بكه‌ین‌و چی نه‌كه‌ین. ئاوێنه :ئاماده‌كارییه‌كانتان بۆ كۆنگره گه‌یشت به‌كوێ؟ محه‌م���ه‌د تۆفیق :ئێس���تا خه‌ریكی بازن���ه‌كان‌و هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی باژێروانه‌كانی���ن ،كه ئه‌وان���ه ته‌واوبون هه‌نگاوی دواتر كۆنگره ده‌به‌ستین. ئاوێنه :له‌وكاته‌ی دیاریكراوه كۆنگره ده‌به‌ستن؟ محه‌م���ه‌د تۆفی���ق :به‌ڵ���ێ ،ره‌نگه هه‌فته‌یه‌ك دوابكه‌وێ���ت یاخود كه‌متر،
ب���ه‌اڵم ئ���هوه كێش���ه نابێت ،ئێس���تا چاوه‌ڕێی���ن هه‌ڵبژاردن���ه ناوخۆییه‌كان ته‌واوبێت. ئاوێن���ه :ده‌نگ���ۆی ئ���هوه هه‌یه كه هاوش���ێوه‌ی یه‌كێت���یو پارت���ی ئێران نوێنه‌رایه‌تییه‌كی بۆ ئێ���وه كردبێته‌وه له‌تاران؟ محه‌م���ه‌د تۆفیق :نه‌خێ���ر بڕیارمان ن���ه‌داوه نوێنه‌رایه‌تی له‌هیچ ش���وێنێك بكه‌ین���هوه ،ب���ه‌اڵم هه‌ندێج���ار هه‌ندێ ئیش دێته پێش���هوه براده‌رێك ته‌كلیف ده‌كرێ���ت ده‌چێت بۆ ئێ���ران یان هه‌ر واڵتێكی تر بۆ ئیشی تایبه‌ت بمێنێته‌وه ی���ان نه‌مێنێته‌وه ،به‌اڵم له‌و ش���ێوه‌ی یه‌كێت���یو پارتی به‌هیچ جۆرێ كاری وا ناكه‌ین. ئاوێنه :بزوتن���هوهی گۆڕان تا چه‌ند ده‌توانێت قورس���ایی خۆی له‌س���نوری پارێزگای سلێمانی به‌رێته دهرهوه؟ محه‌مه‌د تۆفیق :ئه‌گ���ه‌ر هه‌ڵبژاردن ئازادبێت‌و ده‌س���ه‌اڵت په‌نا نه‌باته به‌ر ته‌زوی���رو تون���دو تیژی ڕه‌ن���گ هه‌یه له‌دهۆك له‌س���لێمانی باشتربین چونكه ئاوێنه :پێشتر راتگه‌یاندبو كه ئه‌گه‌ر هه‌م���و ناوچه‌كان���ی كوردس���تان ب���ێ جی���اوازی پێویس���تیان به‌گۆڕان���كاری هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌ش���ێوه‌یه‌كی دروست هه‌یه ،پێویستیان بهوه هه‌یه گه‌نده‌ڵی به‌ڕێوه‌بچێت بزوتن���هوهی گۆڕان هێزی نه‌مێنێ���ت ،بۆی���ه ڕه‌نگ���ه ئه‌مج���اره یه‌كه‌م ده‌بێت؟ محه‌م���ه‌د تۆفیق :ئێس���تاش هێزی توندوتیژییش دادی ده‌سه‌اڵت نه‌دات.
بڕیارمان نهداوه نوێنه‌رایه‌تی له‌ئێران‌و‌هیچ شوێنێكی تر بكه‌ینه‌وه
محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم یه‌كه‌می���ن له‌هه‌رێم���ی كوردس���تاندا ساخته‌و ته‌زویرێكی زۆر كراوه ،سه‌یری سه‌ره‌ڕای ئه‌و ساخته‌كاری‌و ده‌سه‌اڵت‌و پێكهات���هی په‌رله‌مان���ی كوردس���تان پ���اره به‌خش���ینه‌وه‌ش ك���ه به‌قه‌راری بك���ه گۆڕان ئ���هو هێزه‌یه كه ئێس���تا هه‌مو ئ���هو رێكخراوانه‌ی كه چاودێریی له‌په‌رله‌ماندا زۆر به‌باشی ده‌وری خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی���ان ده‌كرد ده‌ركه‌وت كه ده‌بینێت.
شااڵوی سه‌ر سه‌اڵحه‌دین به‌هائه‌دین به‌رده‌وام ه ئاسۆس هه‌ردی :ئه‌و الیه‌نه‌ی لۆجیكی پێنه‌بێت جنێو ده‌دات ئا :سان ئه‌مینداری پێشوی یه‌كگرتوی ئیسالمی ،سه‌اڵحه‌دین به‌هائه‌دین، هه‌ر هێنده‌ی له‌چاوپێكه‌وتنێكی رۆژنامه‌وانیدا وتی" ئه‌و ماوه‌یه‌ی مه‌سعود بارزانی سه‌رۆكی ههرێم بو خراپرترین ماوهی ژیانی سیاسی بو" قیامه‌ت هه‌ستاو ههرچی ده‌زگای راگه‌یاندن‌و به‌رپرسانی پارتییه ،له‌پێش هه‌موشیانه‌وه ئه‌دهه‌م بارزانی كه ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی پارتیو برازای سه‌رۆكی هه‌رێمه كه‌وته ته‌خوینكردنی ناوبراو‌و تۆمه‌تی "جاسوسی" خسته پاڵ. بههائهدی����ن س����ه‌اڵحه‌دین له‌چاوپێكه‌وتنێكدا لـه‌دوا ژماره‌ی گۆڤاری لڤی����ن ده‌ڵێت "م����اوه‌ی س����ه‌رۆكایه‌تی ههرێم خراپترین سااڵنی مێژوی سیاسی مه‌س����عود بارزانیی����ه" ،به‌رامب����ه‌ر ئه‌م لێدوانه ئه‌دهه‌م بارزانی برازای سه‌رۆك له‌په‌یجی خۆی له‌فه‌یسبوك وتی"یه‌كێك له‌و كاره خراپانه‌ی سه‌رۆك كردویه‌تی، له‌ب����ه‌ر یه‌كڕیزی خه‌ڵكی كوردس����تان، ئاراسته نه‌كردنی فایلی جاسوسیی تۆیه به‌دادگا". دوای ئه‌م لێدوانه‌ی ئه‌م به‌رپرس����هی پارتی ،ش����ااڵوی هێرش����كردنه س����ه‌ر ئه‌مینداری پێشوی یه‌كگرتوی ئیسالمی كوردس����تان س����ه‌اڵحه‌دین بههائهدی����ن له‌میدیاكانی پارتییه‌وه ده‌س����تیپێكرد، هاوكات له‌هه‌وادارانی پارتیشه‌وه له‌رێگای تۆڕه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی (فه‌یس����بوك‌و تویته‌ر) هێرشكردن به‌رده‌وامه. ئه‌ندام مه‌كته‌بی سیاس����ی یه‌كگرتوی ئیسالمی سه‌میر س����ه‌لیم سه‌باره‌ت به‌و هێرشانه‌ی كه ده‌كرێنه سه‌ر ئه‌مینداری پێش����وی حیزبه‌كه‌یان ده‌ڵێ����ت "ئهوه به‌شێكه له‌و به‌رته‌س����كییه‌ی له‌ئازادی بی����روڕا له‌هه‌رێمی كوردس����تاندا هه‌یه، ده‌نا مامۆس����تا س����ه‌اڵحه‌دینیش وه‌ك هه‌م����و هاواڵتییه‌كی كوردس����تان بۆی هه‌یه تێڕوانین‌و تێبینی‌‌و هه‌ڵسه‌نگاندنی خۆی بكات ،به‌اڵم جێ����ی داخه كاتێك كه هه‌ڵس����ه‌نگاندنه‌كان روبه‌روی كه‌سه قیادیی����ه‌كان ده‌كرێنه‌وه به‌و ش����ێوه‌یه مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌كرێت". وته‌بێژی ئه‌نجومه‌نی س����ه‌ركردایه‌تی پارتی له‌س����لێمانی عه‌بدولوه‌هاب عه‌لی له‌س����ه‌ر قس����ه‌كانی ئه‌مینداری پێشوی یه‌كگرتو ده‌ڵێت "ئه‌و قسانه نه‌ره‌خنه‌یه‌‌و
یه‌کگرتووی ئیسالمی: مامۆستا سه‌الحه‌دین به‌هائه‌دین هیچ به‌رنامه‌یه‌كی نییه بۆ خۆ پااڵوتن بۆ سه‌رۆكی هه‌رێمی کوردستان
وته‌بێژی پارتی: ئه‌و قسانه‌ی سه‌الحه‌دین نه‌ره‌خنه‌یه‌‌و نه هه‌ڵسه‌نگاندنه‌‌و هێرشێكی مه‌دروسه‌و مه‌رامی سیاسی لهپشتهوهیه ئه‌دهه‌م بارزانی نه هه‌ڵسه‌نگاندنه‌‌و هێرشێكی مه‌دروسه‌و مه‌رامی سیاسی له‌پشته‌‌و موغاڵه‌ته‌یه‌ك ی سیاسییه". مامۆس����تا س����ه‌اڵحه‌دین ل����هو چاوپێكه‌وتن����ه‌دا ه����ه‌ر ته‌نها رای خۆی له‌س����ه‌ر ئه‌دای بارزان����ی ده‌رنه‌بڕیوه، به‌ڵكو راش����كاوانه ڕای خۆش����ی له‌سه‌ر سیس����ته‌می سیاس����ی له‌كوردس����تاندا ده‌ربڕی����وهو پێیوای����ه "ده‌س����ه‌اڵت له‌كوردس����تاندا سروش����تی دیكتاتۆریی ناوچه‌كه‌ی وهرگرتوهو بێمنه‌تن به‌رامبه‌ر داواكارییه‌كانی خه‌ڵ����ك‌و ئه‌گه‌ر فریای خۆی����ان نه‌ك����ه‌ون هه‌مان چاره‌نوس����ی ئه‌و رژێم����ه دیكاتۆرییان����هی ناوچه‌كه چاوه‌ڕوانیان����ه" ،به‌اڵم ك����ه‌س له‌پارتی وه‌اڵمی ئ����ه‌م بۆچونه‌ی نه‌دایه‌وه‌و ته‌نها داكۆكیكردنیان‌و هێرشكردنیان بۆ سه‌ر سه‌اڵحه‌دین به‌هادین له‌سنوری بارزانیدا مایه‌وه ،وته‌بێژی س����ه‌ركردایه‌تی پارتی له‌س����لێمانی له‌س����ه‌ر ئ����هو بۆچونه‌ش قس����هی ههیهو ئاماژه ب����ۆ ئهوه ده‌كات كه سه‌اڵحه‌دین به‌هائه‌دین یه‌كێكه بوه له‌وانه‌ی به‌ش����داری له‌دامه‌زراندنی ئه‌م سیس����ته‌مه‌دا ك����ردوهو وتی "له‌س����اڵی 1994هوه كه بون به‌حیزب له‌په‌رله‌مان‌و له‌كابین����ه ی����ه‌ك ل����ه‌دوای یه‌كه‌كان����ی
سه‌الحه‌دین به‌هائه‌دین
حكوم����ه‌ت به‌ش����دارییانكردوه‌‌و خاوه‌ن ئیحتیمال����ی باس ده‌كرێ����ت ،ئه‌گه‌رچی بڕی����ار ب����ون‌و وه‌زی����رو په‌رله‌مانتاریان ئه‌وه‌نده‌ی من ئاگادارم نه مامۆستا خۆیو هه‌بوه ،به‌ش����ێك بون له‌و ده‌سه‌اڵته‌ی نه حیزبه‌كانی ئۆپۆزیسیۆنیش تا ئێستا س����ه‌رۆك بارزانی سه‌ركردایه‌تی كردوه ،هیچ قس����ه‌یه‌كیان له‌وباره‌یه‌وه كردوه". ئهوه خێره له‌م چه‌ند مانگه‌ی دوایدا ئه‌و ئه‌و له‌كۆتایی قس����ه‌كانیدا له‌س����ه‌ر ئه‌و شااڵوی هێرشه ده‌گاته ئه‌و ئه‌نجامه‌ی " شااڵوه‌ی ده‌ستیپێكردوه؟". هه‌روه‌ه����ا ئ����هو ده‌ڵێ����ت" ل����ه‌دوای ئه‌و كه‌س‌و الیه‌نه‌ی لۆجیكی پێنه‌بێت، وازهێنان����ی له‌ئه‌میندارێت����ی كۆمه‌ڵێك جنێو ده‌دات‌و تۆمه‌ت ده‌به‌شێته‌وه". له‌هه‌ڵبژاردن����ی س����ه‌رۆكی هه‌رێ����م‌و چاوپێكه‌وتنی له‌گه‌ڵ میدیاكاندا كردوه ده‌بینین قس����ه‌كانی له‌جیات����ی ره‌خنه په‌رله‌مانی كوردستان كه له‌ساڵی 2009 بۆنی هێرشی لێدێت ،ره‌خنه‌ی روخێنه‌ر دا ئه‌نجام����دراو ئه‌و ده‌م����ه یه‌كگرتوی ئیس��ل�امی‌‌و كۆمه‌ڵی ئیسالمی‌‌و حیزبی له‌جیاتی بنیاتنه‌ر". رۆژنامه‌نوس ئاسۆس هه‌ردی پێیوایه سۆسیالیس����ت دیموكراتی كوردستان‌و ئه‌و هێرشه‌ی ده‌كرێته سه‌ر سه‌اڵحه‌دین حیزبی زه‌حمه‌تكێش����ان یه‌ك لیس����تی بههائهدی����ن به‌ش����ێكی په‌یوه‌ندی به‌و هاوبه‌ش����یان هه‌ب����و به‌ن����اوی لیس����تی عه‌قڵییه‌ته‌وه هه‌یه كه ده‌یه‌وێ جۆرێك خزمه‌تگ����وزاری‌‌و چاكس����ازییه‌وه ،له‌و له "پیرۆزی" ببه‌خش����ێته سه‌رۆكه‌كه‌ی‌و هه‌ڵبژاردن����ه‌دا س����كرتێری حیزب����ی ئ����هوه به‌س����ه‌ر كۆمه‌ڵگ����هی كوردیدا سۆسیالیس����ت دیموكراتی كوردس����تان بس����ه‌پێنێ كه كه‌س بۆی نه‌بێ ره‌خنه محه‌م����ه‌دی حاجی مه‌حم����ود به‌نیازبو خۆی بۆ سه‌رۆكی ههرێم هه‌ڵبژێرێت تا له‌سه‌رۆكی ههرێم بگرێ. هه‌ردی به‌ش����ێكی تری ئه‌و كێشه‌یه كێبه‌ركێ له‌گه‌ڵ مه‌سعود بارزانیدا بكات، ده‌گه‌ڕێنێت����هوه بۆ هه‌ڵمه‌تی راگه‌یاندنی له‌نێو لیستی ناوبراودا مشتومڕێكی زۆر هه‌ڵب����ژاردن‌و ده‌ڵێ����ت " خه‌ڵكێكی زۆر هاته ئ����اراوه ،س����ه‌اڵحه‌دین به‌هائه‌دین چاوه‌ڕێ����ی ئهوه ده‌كه‌ن ئۆپۆزیس����یۆن یه‌كێك له‌و كه‌سانه بو كه زۆر به‌توندی كاندی����دی هه‌بێ����تو ن����اوی مامۆس����تا دژی ئه‌م پێشنیاره وه‌س����تایه‌وه ،هه‌ر س����ه‌اڵحه‌دینیش وه‌ك كاندیدێك����ی بۆیه به‌پێی بۆچونی چاودێران پێناچێت
ناوبراو هیچ به‌رنامه‌یه‌كی هه‌بێت‌و خۆی بۆ سه‌رۆكی ههرێم كاندید بكات. س����ه‌میر س����ه‌لیم ئام����اژه ب����ۆ ئهوه ده‌كات كه مامۆس����تا س����ه‌اڵحه‌دین له‌و چاوپێكه‌وتنه‌ی گۆڤاری لڤین باسی لهوه ك����ردوه كه "ئه‌و هیچ به‌رنامه‌یه‌كی نییه بۆ خ����ۆ پااڵوتن بۆ س����ه‌رۆكی ههرێم"، سه‌باره‌ت به‌یه‌كگرتوی ئیسالمییش ئه‌و ده‌ڵێت "تا ئێس����تا هیچ بابه‌تێكی وامان باس نه‌ك����ردوهو هی����چ بڕیارێكمان له‌و باره‌یه‌وه نییه". وته‌بێ����ژی س����ه‌ركردایه‌تی پارت����ی له‌س����لێمانی عه‌بدولوه‌ه����اب عه‌ل����ی له‌س����ه‌ر ئه‌و تۆمه‌تانه‌ی خراونه‌ته پاڵ سه‌اڵحه‌یدن به‌هائه‌دین ،وتی" به‌داخه‌وه ئه‌و ده‌ستپێشخه‌ری ش����ااڵوه‌كه‌یه ،ئه‌و هێرش����ی كردۆته سه‌ر سه‌رۆك بارزانی، ئێمه هه‌میش����ه له‌نزیك����هوه به‌ڕێزه‌وه ناوی كاك س����ه‌اڵحه‌دین به‌هائه‌دینمان هێناوه". عه‌بدوله‌وه‌ه����اب ده‌ڵێ����ت "ئه‌م����ان كه‌وتونه‌ت����ه ژێ����ر كاریگ����هری ئهوهی پێیده‌وترێ����ت به‌هاری ئیس��ل�امی ،یان به‌هاری عه‌ره‌بی ،پێیانوایه كوردستانیش هه‌مان ره‌وش����ی بابه‌تی‌‌و خودی هه‌یه، له‌كاتێكدا كه كوردس����تان زۆر جیاوازه،
كوردس����تان نه میسر‌و تونس ولیبیایه‌و بگره له‌وێش ئه‌و بزوتنه‌وانه شكستیان هێناوه". س����ه‌باره‌ت به‌وه‌ی كه بۆ مامۆس����تا س����ه‌اڵحه‌دین به‌هائه‌دین نییه وه‌ك هه‌ر هاواڵتیه‌كی تر كاره‌كانی س����ه‌رۆكه‌كه‌ی هه‌ڵبسه‌نگێنێ ،وته‌بێژی سه‌ركردایه‌تی پارت����ی ده‌ڵێ����ت" ش����ێوه‌ی ده‌ربڕینی ره‌خن����ه جیاوازه ،ئ����هو ره‌خنه‌یه بۆنی ش����تی تری لێدێت‌و مه‌رامی سیاس����یو شتی تری لهپشتهوهیه ،بۆنی شااڵوێكی راگه‌یاندنی لێدێت ،ئه‌مه یه‌كه‌مجار نییه ئه‌و له‌چه‌ند شوێنێكی تریش ره‌خنه‌كانی به‌رده‌وامه بۆ سه‌ر سیسته‌می ده‌سه‌اڵت له‌م هه‌رێمه‌دا". ناوبراو جه‌خت له‌سه‌ر ئهوه ده‌كاته‌وه كه ئه‌وان ده‌زانن مه‌به‌ست له‌و ره‌خنانه چیی����هو كێ����ی له‌پش����ته‌وه‌یه‌‌و ده‌ڵێت "به‌پێویس����تی نازانین ئه‌م مه‌س����ه‌له‌یه توند بكه‌ینه‌وه ،به‌ڵكو پێویسته هێوری بكه‌ینه‌وه‌‌و خۆزگه مامۆستا سه‌اڵحه‌دین خ����ۆی نه‌ده‌گه‌یانده ئه‌و ئاس����ته‌ی كه ره‌خنه له‌پارتی‌‌و سه‌رۆك بارزانی بگرێت. چونكه س����ه‌رۆك یه‌كێكه له‌و كه‌سانه‌ی زۆر رێ����زی له‌و پی����اوه‌‌و له‌بۆچونه‌كانی گرتوه".
کوردستانی
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
كاندیدكردنه‌وه‌ی سه‌رۆكی ههرێم له‌دیدی كوردانی تاراوگه‌وه ئا :ئاری ئه‌بوبه‌كر ،دانیمارك خ����ۆی كاندیدبكات����هوه خۆزگ����ه ب����ۆ متمان����ه لێس����ه‌ندنه‌وه‌ی مالیكییش ئه‌و له‌ئێستادا گه‌رموگوڕترین باس‌و هه‌ڵوێسته‌یان هه‌بوایه". خواسی سیاسی ،كه بوه‌ته جێگه‌ی ئه‌نوه‌ر مه‌ال وه‌لی ناس����راو به‌ئه‌نوه‌ری مشتومڕی گشت الیه‌نه سیاسییه‌كان مس����ه‌وه‌ر ،كوردێكی دانیش����توی واڵتی به‌ئۆپۆزسیۆن‌و ده‌سه‌اڵته‌وه ،كاندیدی س����وید ،وه‌ك هاواڵتییه‌ك����ی ك����ورد سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمه ،به‌تایبه‌تی پێیوایه ،ده‌ب����و بارزان����ی له‌ته‌واوبونی له‌په‌یوه‌ند به‌چۆنێتی كاندیدكردنه‌وه‌ی والیه‌ت����ی س����ه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی خ����ۆی بارزانی سه‌رۆكی ئێستای هه‌رێمی ماڵئاوای����ی بكردای����ه ئه‌گ����ه‌ر دڵنی����ان كوردستان ،به‌شێوه‌یه‌ك ئۆپۆزسیۆن له‌دیموكراتییه‌ت ،به‌اڵم ئه‌نوه‌ر پێیوایه پێیوایه له‌روی یاساییه‌وه بارزانی س����ه‌رۆك نایه‌وێت ده‌س����تبه‌رداری ئه‌و ناتوانێت خۆی هه‌ڵبژێرێته‌وه ،چونكه پۆس����ته ببێت ،ئه‌نوه‌ر وتی "به‌بۆچونی به‌پێی یاسای سه‌رۆكایه‌تی ههرێم م����ن بارزان����ی ده‌یه‌وێ����ت درێژه‌ب����دات به‌س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردس����تان، ماوهی سه‌رۆكایه‌تی بۆ دو خوله‌و له‌دوای خۆش����ی مه‌سرور بارزانی بخاته مه‌سعود بارزانیش هه‌ردو خوله‌كه‌ی خۆی ته‌واوكرده‌وه‌و ده‌بێت خواحافیزی جێگه‌ی خۆی ،بۆیه له‌ئێستادا خه‌ریكی دۆزینه‌وه‌ی حیله‌ش����ه‌رعین بۆ س����ێباره له‌و پۆسته بكات ،له‌الیه‌كی تره‌وه پارتیو له‌په‌ناشه‌وه یه‌كێتی ،له‌هه‌وڵی خۆكاندیدكردن����هوهی كاك مه‌س����عود، له‌م رێگه‌یه‌ش����هوه ده‌سه‌اڵتی بنه‌ماڵه‌ی ئه‌وه‌دان كه پرس‌و راوێژ به‌یاساناسان بارزانی بۆ چه‌ندین ساڵ درێژه پێبده‌ن، بكه‌ن بۆئه‌وه‌ی كه بارزانی بتوانێت هیوادارم له‌مه‌دا هه‌ڵه‌بم‌و كاك مه‌سعود خۆی هه‌ڵبژێرێته‌وه. به‌سوپاس����هوه كورسی س����ه‌رۆكایه‌تی له‌ڕوانگ����هی ئ����هو تێڕوانین����هوه ،كه ههرێم ته‌س����لیمی ئه‌و كه‌س����ه بكات كه كوردان����ی تاراوگ����ه ،به‌ش����یكی گرنگن دوای ئه‌و هه‌ڵده‌بژێری����ت له‌هه‌ڵبژاردنی له‌كۆمه‌ڵ����گای ك����وردیو پێویس����ته داهاتودا". نه‌وزاد مارف ،ئه‌ندازیارو چاالكه‌وانی به‌شداربن له‌ڕای گشتی‌و بیروبۆچونیان به‌هه‌ند وه‌ربگیرێت ،له‌م راپۆرته‌دا چه‌ند مه‌ده‌ن����ی به‌گش����تی پێیوای����ه ئێس����تا كه‌س����ایه‌تییه‌كی كوردی تاراوگه‌نش����ین كوردستان له‌دوڕیانێكیدایه ،یان ئه‌وه‌تا ده‌دوێن ،بۆ ئهوهی راش����كاوانه بیروڕای رو له‌په‌یڕه‌وكردنی سیسته‌می كه‌نداویی خۆیان له‌س����ه‌ر ئه‌م پرس����ه سیاسییه ( ئیم����ارات)ی ده‌كات ،ی����ان ئه‌وه‌ت����ا رو له‌سیس����ته‌مێكی لیبڕاڵ����ی ده‌كات، ده‌رببڕن. تریف����ه عه‌زی����ز ،چاالك����ی ب����واری هه‌ڵبژاردنی سیسته‌می لیبراڵی‌و رێزگرتن سیاس����یو ژن����ان ،یه‌كێك����ه له‌كوردانی له‌یاسا له‌به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌كه‌ماندایه. ئازاد جاف چاالكوانێكی سیاس����ییه دانیش����توی ئه‌ڵمانی����ا ،ئ����هو پێیوایه ئه‌مه بێباكی سیاس����ی ده‌س����ه‌اڵتداران له‌واڵت����ی دانیم����ارك ،پێیوای����ه ئه‌گه‌ر ده‌رده‌خ����ات ،ك����ه له‌ئێس����تاداو چه‌ند س����ه‌رۆكی ئێس����تای هه‌رێ����م توان����ی مانگێكی كه‌می ماوه ،باسی دیاریكردنی خ����ۆی هه‌ڵبژێرێته‌وه ،مان����ای روكردنه كاتی هه‌ڵبژاردن����ه‌كان ده‌كه‌ن ،چونكه سیس����ته‌مێكی دیكتاتۆریی����ه ،جا هه‌ر ده‌بوایه پێش����وه‌خت به‌ماوه‌یه‌كی باش بیانوو حیله‌ش����ه‌رعییه‌كی بۆ بدۆزنه‌وه‌و رۆژی هه‌ڵبژاردنه‌كانی����ان دیاریبكردایه ،له‌درێژه‌ی وته‌كانیدا وتی "هه‌مو كاتێك تریف����ه ده‌ڵێت "ب����ه‌ڕای م����ن ده‌بوایه سیسته‌مێكی ئه‌نتی دیموكراتی كه حوكم زۆر پێش����وه‌خت كات����ی هه‌ڵبژاردنه‌كان بكات له‌هه‌ر ش����وێنێك بێت به‌هه‌وه‌سی دیاریبكرای����ه ،به‌اڵم دیاره دواخس����تنی خوی یاسا دائه‌نێت‌و به‌ئاره‌زوی خۆیان هه‌ڵبژاردن����ه‌كان‌و ئه‌نجامنه‌دانی له‌كاتی یاس����ا الئه‌به‌ن له‌به‌رئه‌وه ئه‌و حیله‌یه‌ی خۆی����دا هه‌م كه‌مته‌رخه‌می سیاس����ییه‌و (كه پێیده‌وترێ ش����ه‌رعی) به‌ئاس����انی هه‌م ده‌س����ه‌اڵتدارانی ئێستای ههرێم بۆ ده‌یدۆزنه‌وه‌و رۆشنبیره حیزبییه‌كانیش مه‌رامی سیاس����ی خۆی����ان حه‌زده‌كه‌ن ده‌هۆڵی����ان بو لێئ����ه‌داو له‌ڕاگه‌یاندنكان جوانكاری بۆ ده‌كرێت .تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی دوابكه‌وێت". له‌ئه‌گه‌ری سێباره خۆ كاندیدكردنه‌وه‌ی زۆرمان له‌به‌رده‌ستدایه دور نه‌ڕۆین هه‌ر س����ه‌رۆكی ئێس����تای ههرێم ب����ۆ هه‌مان له‌عێراقی پێش 2003ئهوه به‌ئاس����انی پۆس����ت تریفه وتی "خۆهه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی په‌یڕه‌و ده‌كرا .سه‌دام حوسێن به‌هه‌وه‌سی س����ه‌رۆكی ههرێم ب����ۆ خولی س����ێهه‌م خوی ده‌ستوری ئه‌وساو قه‌راراتی به‌ناو خوڵقاندن����ی كه‌ش����ێكی له‌ب����اره ب����ۆ مه‌جلیس����ی قیاده‌ی س����ه‌وره‌ی داده‌ناو سه‌پاندن‌و چه‌سپاندنی دیكتاتۆرییه‌تێكی ره‌تینه‌ده‌كرده‌وه‌و ئێستایش به‌بۆچونی زۆره‌ملێ له‌هه‌رێمدا ،كه سه‌رنه‌ویكردن‌و من هیچ جیاوازییه‌ك له‌نێوانی ناوه‌ڕۆكی كار پێنه‌كردن����ی یاس����ایه له‌ب����ه‌رده‌م هه‌ردو سیس����ته‌مه‌كه نیی����ه ،له‌به‌رئه‌وه خواس����ته‌كانی ئه‌و تاك����ه حیزبه‌دا ،كه له‌سیس����ته‌می نادیموكراتی یاسا ته‌نها به‌گوێ����ره‌ی مادده‌ی 64له‌ره‌شنوس����ی مه‌ره‌كه‌بێكی وشكبوی سه‌ر كاغه‌زه". به‌ختیار ره‌ئوف ،وه‌ك كه‌س����ێك كه ده‌ستوری ههرێم ،سه‌رۆكی ههرێم له‌دوای په‌سندكردنی ده‌ستوره‌كه بۆی هه‌یه دو سه‌رقاڵی كاری سیاسییه ،به‌پێچه‌وانه‌وه، خول خۆی بۆ سه‌رۆكایه‌تی هه‌ڵبژێرێت پێیوای����ه ئه‌وان����هی ك����ه ده‌ڵێ����ن خۆ به‌مانای ئهوهی یاسا وه‌ك مه‌ره‌كه‌بێكی كاندیدكردنه‌وه‌ی بارزانی دیكتاتۆرییه‌ت وشك بۆوه‌ی س����ه‌ر كاغه‌زه ههرچهنده دروس����تده‌كات ،له‌دیموكراس����ییه‌ت لهماوهی سه‌رۆكایه‌تیدا مه‌یلی تاكڕه‌وی باش نه‌گه‌یش����تون ،چونك����ه ناوهێنانی به‌زه‌ق����ی دیاربو هه‌ڵویس����تو قه‌باره‌ی كاندی����دو هه‌ڵب����ژاردن به‌ئۆتۆماتیك����ی الیه‌نه‌كانی تری����ان به‌هه‌ند وه‌رنه‌گرتوه‌و دژه‌دیكتاتۆرییه‌ت ده‌گه‌یه‌نێت ،به‌ختیار وتی"خه‌ڵك وش����یاره‌و ده‌زانێت ده‌نگی خوێندنه‌وه‌یان بۆیان نهبوه". به‌پێچه‌وانه‌ی تریف����ه ،به‌هزاد عومه‌ر خۆی به چ كاندیدێ����ك ده‌دات ،با كاك ره‌ش����ید ،ك����ه كوردێك����ی دانیش����توی مه‌س����عود خ����ۆی هه‌ڵبژێرێ����ت ،بزانین دانیماركه‌و چاالكی سیاس����ییه پێیوایه خه‌ڵ����ك ده‌نگی ده‌داتێ ی����ان نا ،به‌اڵم مادام له‌ئێستادا راوێژی یاسایی ده‌كرێت ئه‌وانه‌ی كه دژی كاندیدكردنه‌وه‌ی كاك بۆ ئهوهی كه بزانرێت بارزانی ده‌توانێت مه‌س����عودن ،خه‌مه‌كه‌یان یاس����ا نییه، خ����ۆی كاندیدبكاته‌وه یان ن����ا ،كه‌واته به‌ڵكو لهوه دڵنیان كه كاك مه‌س����عود ترسێك له‌ئارادا نییه بۆ دیكتاتۆرییه‌ت ،متمانه‌ی الی خه‌ڵكی كوردستان ههیهو ئه‌و وتی "نوسراوی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی ده‌نگی پێده‌ده‌نه‌وه" به‌ختی����ار ئ����ه‌وه‌ش ناش����ارێته‌وه كه كوردستان له ٢٠١٣/٤/٨ئاشكراو رونه كه هه‌ڵبژاردن له‌واده‌ی خۆیدا ده‌كرێت‌و له‌غیاب����ی بارزانی����دا ،وه‌ك س����ه‌رۆكی نابێت دوابكه‌وێت ،باس له‌یاسا ده‌كرێت ههرێم بۆش����ایی سیاسی دروستده‌بێت، كه به‌پێی یاسا سه‌رۆكی ههرێم ناتوانێت به‌تایبه‌ت كه هه‌مو چوارده‌وری هه‌رێمی خ����ۆی كاندیدبكات����هوه ،رۆژانه گوێمان كوردستان ته‌ندراوه به‌دوژمنان. به‌ه����زاد عوم����ه‌ر ،هاوڕای����ه له‌گ����هڵ له‌ئۆپۆزس����یۆنه كه ده‌ڵێن یاساو دادگا س����ه‌روه‌ر نییهو نابێت ده‌ستور بخرێته به‌ختی����ارداو پێیوای����ه میلله‌ت����ی كورد ب����واری جێبه‌جێكردنه‌وه ،كه ده‌س����تور ده‌بێ����ت هۆش����یارانه‌و نه‌ته‌وه‌ییانه بیر نه‌بێت ئێس����تا بۆ باس له‌یاسا ده‌كرێت ،له‌چاره‌نوس����ی خۆی بكات����هوهو ده‌ڵێت س����ه‌رۆكی ههرێم ل����ه ٢٠٠٥له‌په‌رله‌مان "هی����چ ئه‌ڵته‌رناتیڤێ����ك نیی����ه بۆ كاك ده‌نگ����ی بۆ درا هه‌ر دوای ئهوه له ٢٠٠٩مه‌سعود وه‌ك خۆت ده‌ڵێیت ئۆپۆزسیۆن خه‌ڵكی كوردستان ده‌نگی پێدا ،كه‌واته كاندیدی نییه ،ئه‌ی باش����ه كه‌واته ئه‌م مه‌سه‌له‌ی خۆكاندیدكردنه‌وه‌ی سه‌رۆكی ش����ه‌قام وروژاندنه بۆچ����یو له‌پێناوی ئێس����تای ههرێم ده‌بێت یاساناس����ه‌كان چیدا؟ سه‌رۆكی حیزبه ئۆپۆزسیۆنه‌كان پێداچون����هوهی بۆ بك����ه‌ن ئایا ده‌كرێت بۆچی خۆیان كاندید ناكه‌ن؟". به‌ه����زاد له‌درێژه‌ی قس����ه‌كانیدا وتی خۆی كاندید بكاتهوه یان نا؟". به‌ه����زاد له‌درێ����ژه‌ی لێدوانه‌كه‌ی����دا "به‌نه‌مانی كاك مسعود له‌پۆستی سه‌رۆكی وتی "ئ����هو به‌ڕێزانه‌ی ك����ه داوا ده‌كه‌ن ههرێم����دا قه‌یرانێكی سیاس����ی گهورهو جه‌ناب����ی س����ه‌رۆكی هه‌رێ����م نابێ����ت ئاڵ����ۆز دێته‌كایه‌وه كێش����ه‌یه‌كی زۆری
5
به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت
جوانییەکانی ناڕێکی شەڕ لەسەر ئەنتیگۆنا هیگڵ ،الکان ،جودیس باتلەر «»9
تریفه عه‌زیز
به‌ختیار ره‌ئوف
خۆهه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی سه‌رۆكی ههرێم بۆ خولی سێهه‌م خوڵقاندنی كه‌شێكی لهباره بۆ سه‌پاندن‌و چه‌سپاندنی دیكتاتۆرییه‌تێكی زۆره‌ملێ
ئه‌وانه‌ی دژی كاندیدكردنه‌وه‌ی كاك مه‌سعودن، خه‌مه‌كه‌یان یاسا نییه ،به‌ڵكو لهوه دڵنیان كه متمانه‌ی الی خه‌ڵكی كوردستان ههیهو ده‌نگی پێده‌ده‌نه‌وه
بێچاره‌س����ه‌ر له‌كوردستان ده‌مێنێته‌وه‌و كوردس����تان ده‌بێته گۆڕه‌پانی دوژمنان ب����ۆ یه‌كالییكردنه‌وه‌ی كێش����ه‌كانیان‌و له‌ناوب����ردن‌و فه‌وتاندنی ئ����ه‌م ئه‌زمون‌و ده‌س����تكه‌وته‌ی كه به‌خوێن����ی هه‌زاران رۆڵ����هی ئه‌م گه‌ل����ه به‌ده‌س����تمانهاتوه چونك����ه كاك مه‌س����عود ئ����هو فاكتهره سه‌ره‌كی‌و بنه‌ڕه‌تییه‌یه كه سه‌قامگیری سیاسی‌و ئابوریو په‌ره‌پێدانی ئاشتی‌و كۆمه‌اڵیه‌ت����یو هێم����ای پێكه‌وه‌ژیان����ی ده‌سته‌به‌ركردوه‌و وه‌ك خۆی ده‌فه‌رموێ س����ه‌رۆكایه‌تیم بۆیه قبوڵكرد بۆ ئهوهی هیچ ئاسه‌وارێكی شه‌ڕی ناوخۆ نه‌هێڵم‌و نه‌هێڵ����م جارێك����ی تر خوێن����ی كورد به‌ده‌س����تی كورد بڕژێ����ت ،هه‌ر بۆیه‌ش كاك مه‌س����عود پێگ����هی خ����ۆی هه‌یه له‌هه‌م����و ناوچه‌كه ،ناوخ����ۆو ناوچه‌كه‌و نێوده‌وڵه‌ت����ی ،بۆیه كه‌س نییه بتوانێت ئه‌و پۆس����ته بگرێته ده‌س����ت له‌و زیاتر من ئێس����تا كوردستان وه‌ك كه‌شتییه‌ك داده‌نێم كه له‌ناو ده‌ریایه‌كی پڕ ته‌وژم‌و ش����ه‌پۆالوی بێ����تو كاك مه‌س����عودیش كاپتنی ئه‌و كه‌ش����تییه بێت ئه‌گه‌ر ئه‌م كاپتنه نه‌ما كێ هه‌یه ئه‌و كه‌شتییه ببات به‌ره‌و كه‌نار ،بۆیه جه‌نابیان توانیویانه خۆی����ان‌و كوردس����تانیش له‌ناوچه‌ك����ه بس����ه‌لمێنن‌و بگونجێنن له‌ناو ئه‌م هه‌مو دوژمن‌و كێش����هو پیالنه‌ی له‌سه‌ر خودی خۆیو هه‌رێمیش هه‌یه". تریفه به‌پێچه‌وان����هوه ،پێیوایه ئهوه خۆكاندیدكردن����ده‌وه‌ی بارزان����ی نیی����ه كه بۆش����ایی دروس����ت ده‌كات ،به‌ڵكو نه‌بون����ی كاندید له‌الیه‌ن ئۆپۆزس����یۆن‌و به‌تایبه‌تیش گۆڕان بۆ پۆستی سه‌رۆكی ههرێم بۆش����ایی سیاسی دروستده‌كات، تریف����ه وت����ی "ئه‌گه‌ر گ����ۆڕان كاندیدی نه‌بێ����ت ی����ان نه‌یه‌وێ����ت كاندیدێ����ك ده‌ستنیشان بكات ،ئه‌مه خۆی له‌خۆیدا، دروس����تكردنی بۆشاییه‌كه كه به‌بارزانی ده‌ڵێت كه‌س له‌تۆ شیاوتر نییه بۆ ئه‌م پۆسته ،من پرس����یار ئه‌كه‌م بۆ گۆران كاندی����دی نه‌بێت؟ كاری گۆڕان‌و هه‌وڵی گۆڕان بۆ چرنه‌كرێته‌وه له‌پۆس����ته‌كاندا ك����ه داوای چاكس����ازی‌و نه‌هێش����تنی گه‌نده‌ڵ����ی ده‌كرێ����ت ،ك����ه به‌م����اوه‌ی ده‌سه‌اڵتی ده‌سه‌اڵتدارانی ئێستای ههرێم س����ه‌لماندویانه نه‌چاكس����ازی ده‌كه‌ن‌و نه‌گه‌نده‌ڵیش راده‌گرن". ئه‌نوه‌ری مس����ه‌وه‌ر به‌سه‌رسوڕمانه‌وه ده‌پرس����ێت ،بۆچی بۆش����ایی سیاسی دروس����ت ده‌بێت ئه‌گه‌ر كاك مه‌س����عود نه‌بێت����هوه به‌س����ه‌رۆكی هه‌رێ����م؟ ئه‌و وتی "بۆچی بۆش����ایی سیاسی دروست ده‌بێ����ت؟ باش����ه خۆ كوردس����تان هه‌ر كاك مه‌س����عودی تێدا نییه! دیاره ئێمه خاوه‌نی سیس����ته‌م نین ،ئه‌گه‌ر خاوه‌نی سیس����ته‌مێكی سیاسی بین ،ئه‌وا نابێت به‌ڕۆش����تن‌و مانه‌وه‌ی كه‌سێك بۆشایی
سیاسی دروستبێت". ئازاد جاف تێڕوانینێكی تری ههیهو وتی "ئه‌گ����ه‌ر باوه‌ڕم����ان به‌بنه‌ماكانی دیموكراتی����ت هه‌بێ����تو س����ه‌رۆكێك ك����ه م����اوه‌ی خ����وی ت����ه‌واو كردبێت‌و له‌هه‌ڵبژاردن ده‌نگبدرێت به‌سه‌رۆكێكیتر، بۆچی بۆش����ایی سیاسی دروستده‌بێت؟ به‌اڵم وه‌زعی سیس����ته‌می كوردس����تان كه به‌مش����ێوه‌یه‌ی ئێس����تا ئه‌ڕوات كه زۆر دوره له‌سیس����تمێكی دیموكرات����ی مه‌س����ه‌له‌ی بۆش����ایی به‌ش����ێوه‌یه‌كی ده‌س����تكردو به‌زوره‌ملێ دروستده‌كرێت، جونكه ده‌س����ه‌اڵت ب����اوه‌ری به‌ته‌داولی ده‌سه‌اڵت نییه له‌به‌رئه‌وه هه‌مو رێگایه‌ك ده‌گرنه‌ب����ه‌ر ب����ۆ ئهوهی ئه‌و بۆش����اییه دروس����ت بكه‌ن‌و جۆره‌ه����ا گرفت بێنه پێشه‌وه وه‌ك پیشه‌ی هه‌میشه‌ییان ". نه‌وزاد مارف ،نزیكه له‌و بۆچونه‌ی كه پێیوایه بۆشایی سیاسی دروستنابێت، چونكه ك����ورد خاوه‌نی چه‌نده‌ها كادێرو سه‌ركرده‌ی باشه ،بۆئه‌وه‌ی ههموو چوار ساڵیك توشی هه‌مان قه‌یران نه‌بینه‌وه، نه‌وزاد پێشنیار ده‌كات كه سه‌رۆكایه‌تی به‌ش����ورا بێت‌و له ٤كه‌س زیاتر بێت‌و كاك مه‌سعودیش یه‌كیك بێت له‌وانه. ئازاد جاف ،پێیوایه كاندیدكردنه‌وه‌ی سه‌رۆكی ئێستای ههرێم بۆ خولی داهاتو پێش����ێلكارییه ،هه‌ر له‌م روانگه‌یه‌شه‌وه وه‌ك چاالكێكی مه‌ده‌نی ئاماده‌ی ئه‌وه‌یه كه ئه‌گه‌ر سه‌رۆكی ههرێم سێباره خۆی هه‌ڵبژێرێت����هوه ،ئه‌وا له‌ڕێگه‌ی كه‌مپین‌و چاالكیی����ه مه‌ده‌نییه‌كانیان����هوه ئ����ه‌م دۆسیه‌یه ده‌گه‌یه‌ننه واڵتانی ئه‌وروپی، بۆ ئهوهی رێگری لێبكه‌ن. نه‌وزاد م����ارف ،وه‌ك ئ����ازاد پێیوایه ك����ه ده‌كرێ����ت ده‌وڵه‌تان����ی ئه‌وروپ����ی ئاگاداربكرێن����هوه ،به‌اڵم له‌كاتی رودانی پێش����ێلكاریدا ،به‌تایبه‌تی ك����ه ئه‌مان ده‌ستیان هه‌بوه له‌گه‌یاندنی كه‌یسی نزار خه‌زره‌جی‌و به‌ده‌نگه‌وه‌هاتنی ئه‌نفالدا. ه����ه‌ر له‌وباره‌یه‌وه تریف����ه عه‌زیز وتی "ب����ۆ س����ێباره خ����ۆ كاندیدكردنه‌وه‌ی س����ه‌رۆكی ههرێم ره‌نگه كاردانه‌وه‌یه‌كی ناوه‌ك����ی گ����ه‌وره‌ی ل����ێ بكه‌وێت����هوه، ب����ه‌الم ب����ۆ دهرهوه له‌به‌رئ����هوهی لێره كۆمه‌لگای كوردی په‌رتوبالوه ناگه‌نه‌وه به‌یه‌ك خال هه‌لوێسته‌كان تاكه‌كه‌سین‌و هی����چ كاریگه‌ریه‌ك����ی گ����ه‌وره‌ی نابێت له‌سه‌ری ئه‌م خۆهه‌لبژاردنه‌وه‌یه كه من ناوی ده‌نێم خۆسه‌پاندنه‌وه به‌راستی". به‌پێچه‌وانه‌وه به‌ختیار پێیوایه ،مادام یاساناس����ان خه‌ریكی لێكۆڵینه‌وه‌ن ،بۆ ئ����هوهی بزانن كه س����ه‌رۆكی ئێس����تای ههرێم ده‌توانێت خۆی هه‌ڵبژێرێته‌وه یان نا ،كه‌واته ئه‌گه‌ر خ����ۆ هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی س����ه‌رۆكی ئێس����تای ههرێم یاسایی بو، ئ����ه‌وكات هی����چ پێویس����ت به‌كاردانه‌وه ناكات ،چونكه كاره‌كه یاسایی ده‌بێت.
وەک لەبەشێکی پێش���تردا گووتم الی «س���ۆفۆکلیس» بایەخێک���ی گرن���گ بەڕیتوال‌و یاس���اکان دەبینینەوە ،وەک ئەوەیە سۆفۆکلیس بیەوێت لەبینەراندا قودس���یەتی یاسا س���ەوزبکات‌و یاسا ڕەه���او گەورەکانیان پیش���انبداتەوە. لەئۆدیبۆس���دا س���ەروکارمان لەگ���ەڵ یاس���ایەکدایە کە دژە یاس���ای نییە، زیناکردن لەگ���ەڵ مەحرەمدا تاوانێکە بەهیچ جۆرە یاسایەکی تر شەرعییەت‌و ڕەوایی پێنابەخش���رێت ،یاس���ایەکی ڕەهاو بێ ناوازەیە .یاسای حەرامکردنی زینا لەگ���ەڵ مەحرەمدا یونفێرس���الە، دەرەکات���ەو بۆ هەموو دۆخێکیش���ە. لێرەوە لەئۆدیبۆس���دا ملمالنێ لەنێوان یاس���او یاساش���کێنیدایە ،ئۆدیب���ۆس بەناوی یاس���ایەکی ت���رەوە «بە ناوی سیس���تمێکی ترو ج���ۆرە تێڕوانینێکی دیی���ەوە لە ڕێک���یو ناڕێکی» یاس���ا ش���کێنی ناکات ،بەڵکو بێهۆش���ەو لە بێئاگایی���ەوە زین���ای خەوت���ن لەگەڵ دایک���دا ئەنجامدەدات .س���ۆفۆکلیس وەک یەکێک لەس���ەرەتاییترین عەقڵە گەورەکان���ی مرۆڤایەت���ی ،ئ���اگاداری ئەوەیە کە هەموو یاس���ایەک هەڵگری ئەم سروش���تە گەردونییە نییە ،بەڵکو زۆربەی یاس���اکان دەش���ێت بە هۆی بەهانەی تایبەت‌و بەه���ۆی تایبەتەوە بشکێنرێن .وەختە بڵێم ئەو چەمکەی لە فەلس���ەفەی مۆدێرندا بە «یاس���ا کانتیی���ە دژەبەیەکەکان ــ کانتیش���ە ئەنتینۆمی» دەناس���رێت ،سەرەتاکەی ل���ە ئەنتیگۆنادای���ە .هەمیش���ە دوو بۆچوون هەیە هەردووکیان بە بەڵگە‌و س���ەلماندنی پت���ەو ،بەهێز‌و پش���ت ئەستوورن‌و هیچیان لەگەڵ ئەوی دیکەدا کۆنابنەوە‌و ڕێکەوت���ن‌و ناوکۆییەک لە نێوانیان���دا بەرقەرارناکرێت .ملمالنێی ناو شانۆنامەی ئەنتیگۆنا ،ملمالنێیە لە نێ���وان دوو ماف یان دوو پرەنس���یپدا کە ه���ەر یەکەیان یاس���ایەک هەیە لە پش���تەوە دەیانپارێزێ���ت .بەس���ەرێک مافی ئەنتیگۆن���ا کە دەیەوێت براکەی بنێژێت‌و لەس���ەری پرسە بگرێت ،کە یاس���ای خێزان‌و پەیوەن���دی خوێنە. بەس���ەرێکیش ماف���ی کری���ۆن ،ک���ە نوێنەری مافی دەوڵەتە بۆ س���زادانی ئەوانەی دژی دەس���ەاڵت ڕادەوەستن. لە ڕاستیدا ئەم تەفس���یرە جەوهەری تێگەیش���تنی هیگڵیشە بۆ تراژیدیاکە. الی هی���گڵ لە فۆرمی ش���ار ـ دەوڵت «پۆل���س»دا ئەخالق یان نەرێتپارێزی دوو فۆرمی هەیە ،یەکەمیان ئەخالقی خێزان���یو دووەم ئەخالق���ی دەوڵەت، واتە بەس���ەرێک وەفاداری بۆ خێزان‌و بەسەرێکیش وەفاداری بۆ دەوڵەت .لەم تراژیدیایەدا ئەنتیگۆنا نوێنەری بەها‌و ئەخالقی خزمایەتی‌و خوشک‌و براییە کە بەرامبەر یاسایەکی گەورەتر‌و گشتیتر دەوەس���تێتەوە کە یاساکانی دەوڵەتە. ئایا ماف الی کێیە؟ الی ئەنتیگۆنا کە بە یاس���او نەرێتی خێ���زان کاردەکات، یان الی کریۆن کە نوێنەری دەسەاڵتی گش���تیو مافی دەوڵەتە؟ .هیگڵ هەر لەس���ەرەتای قس���ەیەوە ل���ە ڕێگای گفتوگۆوە دەربارەی چەمکی عەدالەت دێتە ناو بابەتەک���ەوە ،عەدالەتیش بە تەنیا یاس���ایەک نوێنەرایەتی ناکرێت. هیگڵ فەیلەسوفی بینینی ناکۆکییەکان‌و ئاش���تکردنەوەیانە ،بەب���ڕوای هی���گڵ تراژیدیاکە لەدەوری چەمکی عەدالەتی ئەخالقی دەسوڕێتەوە .الی هیگڵ لەو پەرەگراف���ەدا کە لە کتێبی «وانەکانی فەلس���ەفەی دین»دایە ،قس���ە لەسەر ناس���ینی ئەو عەدالەتە ڕاستەقینەیەیە وەک پێویس���تی «چ���روره» .لێرەدا دوو فۆرم���ی ئەخ�ل�اق پێک���دادەدەن «خۆشەویس���تی خێ���زان»و «مافی دەوڵ���ەت» .هی���گڵ ب���ە پێچەوانەی زۆرب���ەی تەفس���یرەکانەوە دەڵێ���ت «کری���ۆن س���تەمکار نیی���ە ،بەڵک���و دەس���ەاڵتێکی ئەخالقییە‌و ناهەقییەک ناکات ،ئەو دەڵێت یاس���ای دەوڵەت‌و دەسەاڵتدارێتی حکومەت دەبێت ڕێزیان لێبگیرێت‌و بریندارکردنی ئەو یاسایانە سزای لێدەکەوێتەوە»« .بڕوانە :ڕاڤە‌و دۆکۆمێنت .ئەنتیگۆنای س���ۆفۆکلیس.
ئەنتیگۆنا زۆر لەشۆڕشگێڕەکانی دونیای ئەمڕۆی ئێمە دەچێت ،کە زۆرجار خواستی ڕێکخستنی زۆرتر‌و زۆرتر بەرەو شۆڕش دەیانجوڵێنێت، نەوەک خواستی شکاندنی سیستمێک کە بوونی خۆی لەسەر ئەو مەحاڵە دامەزراندوە کە لەدەرەوەی خۆی ئەلتەرناتیڤی نییە بنکەی چاپی ری���کالم .چاپی .2000 ش���توتگارت .2000 .ل .»66.هی���گڵ پێیوایە ئەم دوو ماف���ە هەر دووکیان هەقن ،ب���ەاڵم هەر یەکەی���ان بەتەنیا ناتوانێت عەدال���ەت بێت ،چونکە هەر یەکێکی���ان تەنی���ا الیەنێک���ی ه���ەق بەرجەس���تە دەکەن ،تەنی���ا دیوێکی دەنوێنن .عەدالەت تەنیا بە سەلماندنی مافی شەخسی‌و خانەوادەیی سەقامگیر نابێت ،بە س���ەلماندنی ت���اک الیەنەی مافی دەوڵەتیش ناچەسپێت ،بەڵکو لە کۆبوونەوە‌و یەکێتییەکی بااڵتردا «واتە لە س���نتێزێکدا» بەرقەرار دەبێت کە هەردووکیان کۆبکات���ەوە .بەبۆچوونی هی���گڵ کێش���ەکە لە نێ���وان ڕۆحێکی یاخ���یو دەس���ەاڵتدارێکدا نیی���ە کە ئیشی س���تەم‌و زۆردارییە ،بەپێی ئەم تەفس���یرە ئەنتیگۆنا نوێنەری دیوێکی دیک���ەی سیس���تمە ،پێیوای���ە مافی دەوڵەت نابێت دوا ماف‌و بااڵترین ماف بێت ،ماف���ی دەوڵەت دەبێت لە خۆیدا مافەکانی تر بگرێت���ە خۆیو ڕەچاوی قودسییەتی یاساکانی تر بکات ،بەپێی هی���گڵ پێداگرتنی ئەنتیگۆنا لەس���ەر جێبەجێکردنی خواستی خۆی بێئەوەی گوێبدات���ە م���ردن ،ناگەڕێت���ەوە ب���ۆ سەرسەختی‌و یاخیبوونێکی بێ بنەما، یان ئارەزوویەک���ی کۆنترۆڵ نەکراو بۆ م���ەرگ ،یان ب���ۆ ش���کاندنی ئیرادەی حاک���م تەنیا ل���ە پێناوی ش���کاندندا‌و هیچی تر ،بەڵک���و ئەنتیگۆنا نوێنەری ڕێکییەک���ی جیاوازترە ل���ەوەی کریۆن عەوداڵێتی ،واتە ش���ەڕ لە ئەنتیگۆنادا لە نێوان ڕۆحێکی ناڕێکخواز‌و هێزێکی دەس���ەاڵتداری نەزم پەرس���تدا نییە، بەڵکو ش���ەڕە لە نێوان دوو بۆچوونی جی���اوازدا ب���ۆ وێناکردن���ی ڕێک���یو ڕێکخس���تن .لە ڕاس���تیدا تەفسیرێکی ڕادیکالتر لەم���ەی هیگڵیش هەیە ،لە کتێبەک���ەی «گیزێال گرێف���ە» دا کە کۆمەڵێ���ک وتاری کۆکراوەیە لەس���ەر ئەنتیگۆن���ا ،لە وتارێک���ی «هارتموت بوێهمە» تێزێک دەبینم کە ئەنتیگۆنا پتر ب���ە خاتوونی بەرجەس���تەکەر بۆ مۆراڵ‌و کولتووری تەقلیدی دەناسێنێت تا وەک یاخییەک���ی بێئامانج کە جگە لەخ���ودی یاخیب���وون نیازێک���ی تری نەبێت ،گەر هیگڵ پێیوابێت ئەنتیگۆنا نوێنەرایەتی خێزان‌و عەش���رەتە ،ئەوا بوێهمە بە نوێنەری تەواوی کولتووری بااڵدەستی دەزانێت .
»» 19
6
تایبه‌ت
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
كوردستان ،هەرێمێك لەژێر هەڕەشەی مین‌و تەقەمەنیدا "تا ئێستا 14هەزار هاواڵتی بونەتە قوربانی مین" ئا :ئاكۆ حه‌مه‌د رابی " ئه‌وه‌نده‌م زانی كه ده‌نگێكی زۆر گهوره به‌رزبوه‌وه‌و ئیدی ئاگام له‌خۆم نه‌ما ،تا دواتر به‌ئاگا هاتمه‌وه‌و سه‌یر ده‌كه‌م له‌نه‌خۆشخانه كه‌وتوم‌و دو قاچم له‌ده‌ستداوه" .ئه‌مه قسه‌ی هاواڵتی وریا حه‌مه‌ده‌مینه ،كه به‌هۆی مینه‌وه كه‌مئه‌ندام بوه. باش����وری كوردس����تان ،یه‌كێكه له‌و هه‌رێمان����هی ك����ه‌وا ژماره‌یه‌كی یه‌كجار زۆر كێڵگه‌ی می����ن‌و ته‌قه‌مه‌نی تیادایه، ئه‌مه‌ش بۆته س����ه‌رچاوه‌یه‌كی هه‌ڕه‌شه بۆ س����ه‌ر ژیانی هاواڵتیانی كوردستان، به‌تایب����ه‌ت ئ����هو ش����وێنانه‌ی كه نزیك ئاوه‌دانین‌و جێگه‌ی كش����توكاڵكردنن بۆ خه‌ڵك. به‌پێی گوته‌ی به‌رپرس����ی راگه‌یاندنی ده‌زگای گشتی كاروباری مین له‌هه‌رێمی كوردس����تاندا ،پرۆس����هی چاندنی مین‌و ته‌قه‌مه‌نی له‌س����ااڵنی شه‌س����ته‌كانه‌وه ده‌س����تیپێكرد له‌ناوچه س����نورییه‌كانی ههرێم����ی كوردس����تاندا .زۆرترین مین‌و ته‌قه‌مه‌نی����ش له‌س����ه‌روه‌ختی ش����ه‌ڕی هه‌ش����ت س����اڵه‌ی نێوان عێراق‌و ئێران له‌الی����ه‌ن ه����ه‌ردو واڵت����هوه چێنراون. چیرۆك����ی كه‌مئه‌ن����دام بون����ی وری����ا حه‌مه‌ده‌مین به‌ته‌نها چیرۆكێك نییه كه به‌هۆی مین����هوه كه‌مئه‌ندام بوه ،به‌ڵكو پاش 22ساڵ له‌ئازادی هێشتا له‌کوردستان مین هه‌ڕه‌شه‌ی یه‌که‌مه له‌هه‌رێمی كوردستاندا سه‌دان چیرۆكی له‌و ش����ێوه‌یه‌و برینداربون‌و كه‌مئه‌ندامی هێنانی گیای به‌هاره رومانكرده ناوچه‌ی چ ناوچه‌ی����ه‌ك به‌می����ن‌و ته‌قه‌مه‌ن����ی جیاوازتریش هه‌ن ،ئه‌م����ه وێڕای گیان باڵه‌كایه‌ت����ی ،به‌حس����اب زۆربه‌م����ان ده‌وره‌دراوه ،بۆیه جێگه‌ی خۆیه‌تی كه له‌ده‌ستدانی هه‌زاران هاواڵتی كوردستان ش����اره‌زای ناوچه‌ك ه بوی����ن ،كه‌چی من ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌كان هه‌مو توانایه‌كی به‌ه����ۆی می����ن‌و ته‌قه‌مه‌نیی����هوه .وه‌ك ب����ه‌ر مین كه‌وتم‌و توش����ی كه‌مئه‌ندامی خۆی����ان بخه‌ن����ه گ����ه‌ڕ تا ئ����هو ترس‌و به‌رپرس����ی راگه‌یاندنی ده‌زگای گشتی ب����وم‌و خۆزگه به‌ژیانی پێش ئه‌و روداوه دودڵییه‌مان له‌كۆڵبێته‌وه". له‌هه‌رێم����ی كوردس����تاندا چه‌ندی����ن كاروباری مین له‌كوردستان ،ئاكۆ عه‌زیز ده‌خوازم". وه‌ك چه‌ن����د هاواڵتیی����ه‌ك له‌ناوچه‌ی ناوچه‌ی گرنگی گه‌ش����تیاری‌و س����نوری رونیكرده‌وه "تائێستا 14هه‌زار هاواڵتی بونه‌ت����ه قوربانی می����ن‌و ته‌قه‌مه‌نی كه س����یده‌كان‌و باڵه‌كایه‌تی ب����ۆ ئاوێنه‌یان به‌مین‌و ته‌قه‌مه‌نی ده‌وره‌دراوه .ئه‌مه‌ش له‌نێویان����دا 8هه‌زاری����ان كه‌مئه‌ن����دام‌و رونكرده‌وه كه ئه‌وان هه‌میشه به‌ترسه‌وه كارێك����ی وه‌های كردوه ك����ه هاواڵتیان برینداربون‌و 6هه‌زار هاواڵتیش گیانیان سه‌ردانی ناوچه شاخاوییه‌كان ده‌كه‌ن .هه‌میش����ه به‌ترسه‌وه بچنه ئه‌و شوێنانه له‌ده‌س����تداوه" .وریا ئ����هو رۆژه‌ی باش "چونكه ئێمه هه‌میشه ترسمان هه‌یه كه نه‌وه‌ك توشی كاره‌س����ات ببن .چونكه به‌بیره كه توشی ئه‌و روداوه هات "ئێمه مینمان پێدا بته‌قێت����هوه ،لهبهرئهوهی س����ااڵنه چه‌ندین هاواڵتی له‌كوردستاندا كۆمه‌ڵێ����ك خه‌ڵك بوین به‌مه‌به‌س����تی وه‌ك پێویس����ت رون نیی����ه ك����ه ئاخۆ به‌و هۆیه‌وه ده‌بنه قوربانی.
له‌سه‌رجه‌م عێراقدا به‌هه‌رێمی كوردستانیشه‌وه 3149ناوچه‌ی مه‌ترسیداری مینرێژكراو هه‌یه به‌ڕێوه‌ب����هری راگه‌یاندن����ی ده‌زگای گش����تی كاروباری مین له‌هه‌رێم ،ئاكۆ عه‌زیز ،به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه س����ااڵنه به‌تایبه‌ت����ی له‌وه‌رزی به‌ه����اردا 80 -60 هاواڵتی ب����ه‌ر مین‌و ته‌قه‌مه‌نی ده‌كه‌ون. هه‌روه‌ك رونیش����یكرده‌وه كه ههرچهنده عێ����راق ئه‌ندام����ه له‌په‌یماننامه‌ی ئۆتاوا كه تایبه‌ته به‌قه‌ده‌غه‌كردن‌و له‌ناوبردنی مین له‌و واڵتانه‌ی ك����ه به‌هۆی جه‌نگ‌و كاولكارییه‌وه توشی ئه‌و گرفته بونه‌ته‌وه، بۆیه به‌گوێره‌ی ئه‌و په‌یمانه پێویس����ته هه‌مو عێراق تا س����اڵی 2018به‌ته‌واوی له‌می����ن‌و ته‌قه‌مه‌نی پاكبكرێته‌وه ،به‌اڵم
18ملیۆن‌و 459هه‌زار دۆالری بۆ ته‌رخانكراوه
به‌بۆچونی ئاكۆ عه‌زی����ز بۆ له‌ناوبردنی می����ن‌و ته‌قه‌مه‌ن����ی دیاریكردن����ی ماوه كارێكی ئه‌سته‌مه" .پێموایه ناتوانرێت تا ئه‌و ماوه‌یه عێراق‌و هه‌رێمی كوردستان به‌ته‌واوی پ����اك بكرێنه‌وه" .ناوبراو له‌م باره‌یه‌وه زیات����ر رونیكرده‌وه كه ره‌نگه هۆكاری دارایی یه‌كێك له‌خاڵه‌كان بێت، كه نه‌توانرێ����ت كارێكی له‌و ش����ێوه‌یه بكرێت‌و الوازی ئه‌و ئیمكانییه‌ته مادی‌و مرۆییه‌ی كه له‌به‌رده‌ستدایه ،ئه‌م كاره په‌كده‌خ����ات‌و زۆرجاری����ش بارودۆخی كه‌ش‌و هه‌واو سروشتی ناوچه‌كه كاركردن ئه‌سته‌م ده‌كات .ئاكۆ ئاماژهی به‌وه‌شدا كه به‌گوێ����ره‌ی روپێوێك كه له‌س����اڵی 2006هوه ئه‌نجام����دراوه ،له‌س����ه‌رجه‌م عێراق����دا به‌هه‌رێمی كوردستانیش����هوه 3149ناوچه‌ی مه‌ترسیداری مینرێژكراو هه‌یه .ناوبراو جه‌ختیش����ی له‌سه‌ر ئهوه كرده‌وه ،كه ئه‌وان له‌هه‌رێمدا تا س����اڵی 2018زۆربه‌ی ئه‌و ناوچانه پاكده‌كه‌نه‌وه كه زۆر نزیكن له‌ئاوه‌دانی. ئ����هو به‌رپرس����هی ده‌زگای گش����تی كاروباری مین دانی به‌وه‌شدانا كه تاكو ئێستا له‌هه‌رێمی كوردستاندا شوێنگه‌لی زۆر ه����ه‌ن ك����ه له‌می����ن‌و ته‌قه‌مه‌ن����ی پاكنه‌كراونه‌ته‌وه‌و هاواڵتیانیش به‌هۆی ئه‌و گرفته‌وه هه‌ندێكیان وازیان له‌گوندو جێگه‌كانی����ان هێناوه‌و هه‌ندێكیش����یان به‌ترس‌و دودڵییه‌وه ناوه ناوه سه‌ردانی ش����وێنه‌كانیان ده‌ك����ه‌ن‌و نه‌یانتوانیوه گونده‌كانی����ان ئاوه‌دانبكه‌ن����هوه .ئ����هو ده‌ڵێت "زۆربه‌ی ناوچه س����نورییه‌كانی وه‌ك س����یده‌كان‌و باڵه‌كایه‌تی‌و ئامێدی‌و پێنجوێن‌و پش����ده‌ر می����ن‌و ته‌قه‌مه‌نیان زۆر لێیه ،بۆیه ئێمه‌ش هه‌وڵمانداوه كه تیمه‌كانمان زیاتر له‌و شوێنه سنورییانه باڵوبكه‌ینه‌وه". به‌رپرسی راگه‌یاندنی ده‌زگای گشتی كاروب����اری می����ن رونیش����یكرده‌وه كه ل����هو 778كیلۆمه‌تری چوار گۆش����ه‌یه له‌هه‌رێمی كوردستاندا به‌مین‌و ته‌قه‌مه‌نی ده‌وره‌دراوه له‌و روبه‌ره تائێستا نزیكه‌ی 200كیلۆمه‌ت����ر له‌هه‌رێمی كوردس����تان پاككراوه‌ته‌وه.
ماوهی 8ساڵه پرۆژه‌یه‌كی ئاو له‌رانیه ته‌واونه‌كراوه ئا :ناسیح مسته‌فا
پرۆژه‌ی ئاوی ده‌ربه‌ند-رانیه یه‌كێكه له‌پرۆژه ستراتیژییه‌كانی سنوری ئیداره‌ی راپه‌رین ،كه ماوهی 8ساڵه چۆته قۆناغی جێبه‌جێكردنه‌وه‌و تائێستا ته‌واونه‌كراوه ،به‌مه‌رجێك 18ملیۆن‌و 459هه‌زار دۆالری بۆ تهرخانكراوهو وابڕیاربو لهماوهی 300رۆژدا ته‌واوبكرێت ،ئه‌مه‌ش گازنده‌ی دانیشتوانی سنوره‌كه‌ی لێكه‌وتۆته‌وه‌و پێیانوایه هۆكاره‌كه‌ی گه‌نده‌ڵی‌‌و خراپی ئه‌دای به‌رپرسانی ئیداری‌‌و پشتگوێخستنی سنوره‌كه‌یان دهگهڕێتهوه. له‌وباره‌یه‌وه هاواڵتی ش���ه‌ماڵ حه‌مه‌د حه‌س���ه‌ن ته‌م���ه‌ن 27س���اڵ پێیوایه گه‌نده‌ڵی هۆكاری س���ه‌ره‌كی دواكه‌وتنی پرۆژه‌كه‌یه‌و ده‌ڵێت"هۆكاری دواكه‌وتنی ئ���ه‌م پرۆژه‌یه‌و ت���ه‌واوی پرۆژه‌كانی تر گه‌نده‌ڵیی���ه ،ئه‌گینا ئه‌و ب���ڕه پاره‌یه‌ی بۆ ئه‌و پرۆژه‌یه ته‌رخانكراوه خه‌یاڵییه، ئاخر ب���ه‌س بزانم ئه‌و هه‌مو پاره‌یه چی لێه���ات ،پرۆژه‌كه‌ش به‌س���ه‌قه‌تی له‌وێ كه‌وتوه ،ئه‌گ���ه‌ر گه‌نده‌ڵ���ی نه‌بێت بۆ ده‌ب���ێ پیربین‌و بمری���ن دو پرۆژه‌ی له‌و شێوه‌یه له‌شاره‌كه ته‌واونه‌كرێت" شه‌ماڵ پێش���ی وای���ه به‌ش���ێكی هۆكاره‌كه‌ش ب���ۆ كه‌مته‌رخه‌می به‌رپرس���انی ئیداری رانیه دهگهڕێتهوه"بێگومان به‌رپرس���انی رانی���ه‌ش الوازن له‌كارك���ردن‌و وه‌ك پێویس���ت خه‌مخ���ۆری ش���اره‌كه نین، باش���ه ئێمه بۆچ���ی ویس���تمان رانیه بكه‌ین به‌ئیداره‌ی س���ه‌ربه‌خۆ ،مه‌گه‌ر بۆ خزمه‌تكردنی زیاتری شه‌ره‌كه‌مان نه‌بو، كه‌چی له‌وه‌ته‌ی بۆته ئیداره‌ی سه‌ربه‌خۆ تاكه شتێكی جیاوازم به‌دی نه‌كردوه" هه‌روه‌ها هاواڵت���ی رێباز حه‌مه‌ده‌مین ق���ادر ته‌م���ه‌ن 25س���اڵ ،پێیوای���ه
خراپترین ش���ار له‌جێبه‌جێكردنی پڕۆژ‌ه خزمه‌تگوزارییه‌كان���دا رانیه‌یه"ئه‌وه‌نده‌ی من تێبینیم كردبێت هیچ شارێك هێنده‌ی رانیه خ���راپ نییه ب���ۆ جێبه‌جێكردنی پ���رۆژه ،رۆژ ل���ه‌دوای رۆژی���ش خراپتر ده‌بێت‌و به‌ڵگه‌ش���م بۆ قسه‌كانم ئه‌وه‌یه تائێستا نه‌یانتوانیوه پڕۆژه‌ی دو سایدی باو ب���ازاڕی رانیه جێبه‌ج���ێ بكه‌ن كه ماوهی چه‌ندین س���اڵه باس���ی ده‌كه‌ن، چونكه ده‌ترس���ن وه‌كو پ���رۆژه‌ی ئاوی ده‌ربه‌ندی رانی ه سه‌ركه‌وتو نه‌بن"له‌باره‌ی هۆكاره‌كان���ی دواكه‌وتن���ی پرۆژه‌كانه‌وه رێباز وتی"من نامه‌وێ ناوی هیچ ك هس‌و الیه‌نێ���ك بێنم به‌اڵم دڵنیام هۆكاره‌كه‌ی حكومه‌ت‌و ئه‌و كۆمپانیایانه‌ن كه حیزب پش���تیوانییان لێده‌كات .له‌م ش���اره‌دا كۆمپانی���ا هه‌ی���ه ناوی چۆته لیس���تی ره‌شه‌وه كه‌چی خاوه‌نه‌كه‌ی كۆمپانیاكه‌ی به‌ناوی كه‌سێكی نزیكی خۆیه‌وه كردوه ئێس���تا له‌كاركردن به‌رده‌وامه‌و چه‌ندین پرۆژه‌ی تری بۆ ده‌رچوه .ئه‌ی گه‌نده‌ڵی مانای چیی���ه ،ئه‌م���ه گه‌نده‌ڵی نه‌بێت چی گه‌نده‌ڵییه؟" جێگه‌ی ئاماژه‌پێدانه ساڵێك له‌مه‌وبه‌رو له‌ژماره 882ی گۆڤای گ���واڵن ،وه‌زیری ش���اره‌وانی حكومه‌تی ههرێم رایگه‌یاندبو كێشه‌ی پرۆژه‌ی ئاوی ده‌ربه‌ن���دی رانیه‌مان چاره‌س���ه‌ركردوه له‌كاتێكدا تائێس���تا پرۆژه‌كه هه‌ر وه‌كو خۆیه‌تی. له‌ب���ارهی گرفته‌كان���ی پرۆژه‌ك���ه، سه‌رپه‌رش���تیاری ئی���داره‌ی راپه‌ری���ن عبدولحه‌می���د عه‌بدوڵ�ڵ�ا ،پێیوایه هه‌ر له‌بنه‌ڕه‌ت���دا ئ���هو پرۆژه‌ی���ه به‌هه‌ڵ���ه دروستكراوه "ئه‌و پرۆژه‌یه كێشه‌ی زۆری له‌به‌رده‌مدایه‌و ه���ه‌ر له‌بنه‌ڕه‌تدا به‌هه‌ڵه دروستكراوه ،ئێستا كێشه‌ی سه‌ره‌كیمان به‌ستنه‌وه‌ی ئاوی پرۆژه‌كه‌یه به‌هه‌ریه‌كه له‌حه‌وزه‌كان���ی ناحی���هی چوارقوڕن���هو حاجی���اوا ،هه‌روه‌ها كێش���ه‌یه‌كی تر كه به‌الی منه‌وه گرفتێكی گه‌وره‌یه به‌ش���ی
پڕۆژه‌ی ده‌ربه‌ندی ڕانیه هه‌ڵهێنجان���ی ئ���اوه له‌ن���او ده‌ربه‌ند ی رانی���ه "سه‌رپه‌رش���تیاری ئی���داره‌ی راپه‌رین نیگه‌رانیی خۆش���ی نیش���اندا له‌دروستكردنی به‌نداوێك له‌شارۆچكه‌ی سه‌رده‌ش���تی رۆژهه‌اڵتی كوردستان ،كه ده‌بێت���ه هۆی دابه‌زاندنی ئاس���تی ئاوی ده‌ربه‌ندی رانی���ه" به‌داخه‌وه ئه‌گه‌ر ئه‌و به‌نداوه له‌سه‌رده‌ش���ت دروس���تبكرێت، ئێم���ه ناتوانین له‌وه‌رزی هاویندا س���ود له‌و پرۆژه‌یه وه‌ربگرین چونكه ده‌ربه‌ندی رانی���ه تاراده‌یه‌كی زۆر پش���ت به‌و ئاوه ده‌به‌ستێت كه له‌كوردستانی رۆژهه‌اڵته‌وه
فۆتۆ :ناسیح مسته‌فا پێیده‌گات ،له‌راستیدا رانیه سه‌رچاوه ی ئ���اوی قوله‌ی هه‌یه بۆیه گرفتی ئه‌وتۆی نیی���ه ،هه‌روه‌ها ده‌مانتوان���ی له‌رێگه‌ی سه‌رچاوه‌ی ئاوی شارۆچكه‌ی سه‌روچاوه، ئاو بۆ ناحییه‌كانی حاجیاواو چوارقوڕنه دابین بكه‌ین ،بۆیه پێموایه ئه‌و پرۆژه‌یه له‌بنه‌ڕه‌تدا به‌هه‌ڵه جێبه‌جێ كراوه" جێگه‌ی باسه پرۆژه‌ی ئاوی ده‌ربه‌ند- رانی���ه ،پرۆژه‌یه‌كی هاوبه‌ش���ه له‌نێوان ش���اری رانیه‌و ناحییه‌كان���ی چواقوڕنه‌و حاجیاوا .ئ���هو پرۆژه‌یه له‌ناوه‌ڕاس���تی مانگ���ی (7ی )2005هوه ده‌س���تكراوه
به‌جێبه‌جێكردن���ی ،به‌ته‌واوبون���ی ب���ۆ ماوهی 25س���اڵ دانیشتوانی سنوره‌ك ه س���ودمه‌ند ده‌بن له‌ئاوه‌كه‌ی .ههرچهنده پرۆژه‌كه بڕی هه‌ژده ملیۆن‌و چوارسه‌دو په‌نجاو نۆهه‌زارو دوسه‌دو یانزه دۆالری بۆ تهرخانكراوهو وابڕیاربو لهماوهی سێ س���ه‌د رۆژدا ته‌واوبكرێت ،به‌اڵم تائێستا ته‌واونه‌ك���راوه ،ئه‌م���ه‌ش بۆت���ه جێی گله‌ییه‌كی زۆری هاواڵتیانی س���نوره‌كه، له‌ئێستاش���دا ب���ۆ چاره‌س���ه‌ركردنی گرفته‌كانی پێویس���ته پ���ارهی تری بۆ ته‌رخانبكرێت.
46
سه‌رۆك‌و نمه‌كحه‌رامه‌كان
ژه‌ن���راڵ دیگ���ۆل ك���ه فه‌ره‌نس���ای له‌ده‌س���ت هێزه‌كانی نازیزم رزگاركرد، س���اڵی ( )1969له‌ریفراندۆمێك���دا خه‌ڵك���ی واڵته‌كه‌ی ده‌نگیان به‌پرۆژه‌ی چاكسازییه‌كانی نه‌دا ،بۆیه به‌ڕسته‌یه‌ك ده‌ستله‌كاركێش���انه‌وه‌كه‌ی راگه‌یان���دو وتی":له‌م���ڕۆوه ده‌س���ت ل���ه‌كاری س���ه‌رۆكایه‌تیی كۆم���ار هه‌ڵده‌گرم".. له‌ب���ارهی ئهوهی���ش ك���ه خه‌ڵ���ك شه‌رمه‌زاریانكرد ،وه‌اڵمه‌كه‌ی ئهوه بوو كه":نمه‌كحه‌رامی���ی ،خه‌س���ڵه‌تی گه‌له مه‌زنه‌كانه"..لۆال داس���یلڤای سه‌رۆكی پێش���ووی به‌رازیل ،كه نزیكه‌ی ()30 ملیۆن كه‌س���ی له‌هه‌ژاری���ی رزگاركرد‌و واڵته‌ك���هی كرده هه‌ش���ته‌مین زلهێزیی ئابووری���ی جیه���ان ،دوای هه‌ش���ت س���اڵی س���ه‌رۆكایه‌تیی ،س���ه‌ره‌ڕای داوای زۆرین���هی خه‌ڵك���ی به‌رازیل بۆ هه‌مواركردنی ده‌س���توور‌و مانه‌وه‌ی بۆ ویالیه‌تێك���ی دیكه ،به‌اڵم ئ���هو رازی نه‌بوو‌و وازی له‌كورسیی سه‌رۆكایه‌تیی هێنا .ئه‌مانه نموونه‌ی مرۆڤه مه‌زنه‌كانی مێژووی ت���ازه‌ی مرۆڤایه‌تیین ،كه هیچ س���ه‌ركرده‌یه‌كی ك���ورد‌و خۆرهه‌اڵتی، ناتوانن ش���ان له‌ش���انیان بده‌ن ،بۆیه زۆرجار هێنانه‌وه‌ی ئه‌و نموونانه بۆ ئهوه گونجاو ده‌بێ كه چاوی به‌راوردكارییمان تیژكات���هوه ،ئه‌ویش ب���ۆ لێكچوون نا، به‌ڵكوده‌رخس���تنی ئ���هو جیاوازیی���ه گه‌وره‌یه‌ی له‌نێوان سه‌ركرده‌كانی ئێمهو ئه‌و نموونه جوانانه‌دا هه‌یه. ئێس���تا مانش���ێتیی سیاس���یی هه‌رێمه‌كه‌ی ئێمه ،بریتییه له(كێشه‌ی هه‌ڵبژاردن���ی س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م)، ك���ه له‌راس���تیدا هی���چ كێش���ه‌یه‌ك له‌هه‌ڵبژاردنه‌ك���ه‌دا نییه ،به‌ڵكو ئهوهی هه‌یه؛ كێش���هی سیس���تم‌و عه‌قڵیه‌تیی حزبی‌و حوكمڕانییه .س���ه‌رۆكی ههرێم هه‌شت س���اڵه له‌و پۆس���ته‌دایه‌‌و دوو ویالیه‌تیی خۆی ته‌واو كردووه ،كه‌چی دۆخی سیاس���یی بهوه گه‌رمده‌كرێ كه چۆن ده‌ریچه‌یه‌كی یاسایی بۆ مانه‌وه‌ی له‌و پۆس���ته‌دا بدۆزرێت���هوه !..چه‌ند رۆژێك له‌مه‌وبه‌ر له‌وتارێكدا؛ پێشنیازی ئه‌وه‌مكرد كه ئۆپۆزس���یۆن واقیعیانه له‌و پرسه بڕوانێ‌و به‌مه‌رجی رازیبوونی پارتی به‌هه‌مواركردنه‌وه‌ی ده‌س���توور‌و به‌په‌رله‌مانیكردنی سیس���تمی سیاسیی ههرێم ،به‌درێژكردنه‌وه‌یه‌كی سنوورداری ئه‌م ویالیه‌ته‌ی س���ه‌رۆكی ههرێم رازی بێت ،به‌اڵم ئۆپۆزس���یۆن ناڕازیبوونی خۆیان به‌پێشنیازه‌كه‌ی پارتیو یه‌كێتی راگه‌یان���د .هه‌نگاون���ان بۆ گه‌یش���تن به‌س���ازان له‌الی���ه‌ن یه‌كێت���یو پارتی كارێكی باش���بوو ،به‌اڵم ئێس���تا بۆنی ئهوه ده‌كرێ كه ره‌نگه بێ ره‌چاوكردنی پره‌نس���یپی س���ازان ،ئه‌و مه‌س���ه‌له‌یه تێپه‌ڕێنرێ ،ئه‌مه‌ش هه‌ڵه‌یه‌كی گهوره ده‌بێ ،چونكه هه‌م قه‌یرانی سیاس���یی هه‌رێ���م قووڵتر ده‌كات���هوه ،هه‌م ئه‌و س���ه‌ره‌نجامه به‌ده‌س���ته‌وه ده‌دات كه س���ه‌رۆكی ماوه درێژكراوه ،ته‌نیا ببێته س���ه‌رۆكی پارت���یو یه‌كێتی(..ئ���هوه ئه‌گه‌ر یه‌كێتی-ش بچێته ژێر ئه‌و باره قورسه‌وه). ئێس���تا زانیم���ان ئۆپۆزس���یۆن پێش���نیازه‌كه‌ی قب���وڵ نیی���ه، پێده‌چ���ێ له‌الیه‌ن زۆر له‌نووس���ه‌ران‌و رۆش���نبیرانیش مه‌س���ه‌له‌كه ه���ه‌رس نه‌كرێ ،خه‌ڵكیش هه‌قی خۆیه‌تی بهوه رازی نه‌ب���ێ كه هه‌مان ئه‌و سیس���تم‌و مێنالێتییه‌ی چه‌ندین س���اڵه پارتی پێ به‌ڕێوه‌ده‌برێ ،به‌سه‌ر ته‌واوی سیستمی سیاسییماندا بس���ه‌پێنرێ .ئه‌ی باشه بۆ ده‌ب���ێ له‌به‌رامبه‌ر ئهوه كاردانه‌وه‌ی نادیموكراتیانه بنوێنرێ‌و ئۆپۆزس���یۆن به‌كه‌مینه‌‌و ئه‌وانه‌یش كه قسه‌ی له‌سه‌ر ده‌ك���ه‌ن ،به‌ناحاڵی���ی له‌قه‌ڵه‌م بدرێن، خۆ س���ه‌رۆكی ههرێم له‌هه‌ش���ت ساڵی راب���ردوودا نه به‌ش���ه داگیركراوه‌كه‌ی كوردستانی رزگاركردووه‌‌و نه هه‌ژاریی‌و گه‌نده‌ڵی���ی بنبڕك���ردووه‌‌و نه ژێرخانی ئابووری���ی واڵتیش���ی بووژاندۆت���هوه، خۆزگ���ه وابووای���ه ،ئه‌وس���ا ده‌مانوت قه‌ینا (ئه‌گه‌رچی دیگۆل نمه‌كحه‌رامیی به خه‌س���ڵه‌تی گه‌له مه‌زن���ه‌كان دانا). ب���ا ئه‌م هه‌م���وو خه‌ڵك���ه ناڕازییه‌ش، وه‌ك نمه‌كحه‌رام س���ه‌یربكرانایه ،به‌اڵم گرفته‌كه ئه‌وه‌یه كه ژه‌نراڵه‌كانی ئێمه نمه‌كێكی ئه‌وتۆی���ان نییه ،كه خه‌ڵكی پێی نه‌زانن‌و پشتی تێبكه‌ن. kawamuhamad@yahoo.com
عێراق
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
له‌به‌ر هۆكاری سیاسی هه‌ڵبژاردنه‌كانی موسڵ دواده‌خرێت ئا :سۆران كامه‌ران به‌رپرسێكی یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان له‌شاری موسڵ رایده‌گه‌یه‌نێت ،له‌به‌ر هۆكاری سیاسی نه‌وه‌كو ئه‌منی هه‌ڵبژاردنه‌كانی موسڵ دواخراوه .كاندیدێك ی لیستی عێراقیه‌ی ئه‌یاد عه‌الویش ئاماژه به‌وه‌ده‌كات ئه‌و الیه‌نانه‌ی له دۆڕان ترساون، هه‌ڵبژاردنه‌كانیان دواخستوه. بڕی���ار ب���وو رۆژی (،)2013/4/20 هه‌ڵبژاردنی س���ێیه‌م خولی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی عێراق ئه‌نجام بدرێت ،به‌اڵم له ( )3/19به‌بڕیاری حكومه‌تی عێراق، هه‌ڵبژاردن له‌پارێزگاكانی نه‌ینه‌واو ئه‌نبار بۆ ماوهی ش���ه‌ش مانگ دواخرا .بۆ ئه‌م هه‌ڵبژاردنه ( )39كورسی بۆ ئه‌نجومه‌نی پارێزگای نه‌ینه‌وا ته‌رخانكرابوو ،ژماره‌ی دانیشتوانیش���ی ب���ه ()3,353,875 كه‌س خه‌مڵێنراوه. جێگری لێپرسراوی مه‌ڵبه‌ندی موسڵی یه‌كێتی نیش���تیمانی كوردستان حوسێن ده‌رم���ان ،پش���تیوانی حیزبه‌ك���هی بۆ ئه‌نجامدان���ی هه‌ڵبژاردن���ه‌كان له‌واده‌ی دیاریكراوی خۆیدا راده‌گه‌یه‌نێت‌و ده‌ڵێت "ئێمه له‌گ���هڵ ئهوهی���ن هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌كاتی خۆی���دا ئه‌نجامبدرێت" .له‌باره‌ی دواخس���تنی هه‌ڵبژاردنه‌كانی���ش ،وتی "ئهوه مه‌سه‌له‌یه‌كی سیاسیه‌و په‌یوه‌ندی به‌الیه‌نی ئه‌منیه‌وه نییه". هه‌رچه‌ن���ده هه‌ڵبژاردن���ی گش���تی نه‌ین���ه‌وا دواخرا ،به‌اڵم رۆژی ش���ه‌ممه ( ،)2013/4/13هه‌ڵبژاردن���ی تایب���ه‌ت ب���ه‌ده‌زگا ئه‌من���یو س���ه‌ربازییه‌كان به‌ڕێوه‌چ���وو ،ك���ه به‌وت���هی ده‌رم���ان هه‌ڵبژاردنه‌ك���ه ل���ه( )183وێس���تگه به‌ڕێوه‌چو رێژه‌ی ده‌نگ���دان له ()%35 بووه‌و "هیچ گرفتێكی ئه‌منی روینه‌دا".
ئه‌گه‌ر دۆخی ئه‌منی موسڵ به‌ڕاستی خراپه ،بۆچی رێگه‌درا هه‌ڵبژاردنی تایبه‌ت‌و سوپا به‌ڕێوه‌بچێت؟ دیارترین ئ���هو لیس���تانه‌ی له‌نه‌ینه‌وا كێبڕكێ���ی یه‌كت���ر ده‌ك���ه‌ن ،لیس���ت ی (موته‌حی���دون)ه كه له‌الیه‌ن ئوس���امه نوجه‌یفی س���ه‌رۆكی پارله‌مانی عێراقه‌وه س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌كرێ���ت .بنه‌ماڵ���هی نوجێف���ی یه‌كێك���ن له‌بنه‌ماڵ���ه ناودارو ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان���ی ش���اری موس���ڵ. هه‌روه‌ه���ا لیس���تی عێراقیی���هی ئه‌یاد ع���ه‌الوی ،كه نۆزده قه‌واره‌ی سیاس���ی له‌خۆگرت���وه ،هاوپه‌یمان���ی نه‌ین���ه‌وای نیش���تیمانی به‌س���ه‌رۆكایه‌تی عه‌م���ار حه‌كیم ،كه چوارده قه‌واره‌ی سیاس���ی ش���یعه له‌خۆده‌گرێت ،به حزبی ده‌عوه‌و ئه‌نجومه‌نی بااڵو سه‌درییه‌كانه‌وه .الیه‌نی كوردیش به‌لیستی برایهتیو پێكه‌وه‌ژیان به‌ش���دارن ،ك���ه له‌پارته ده‌س���ه‌اڵتدار‌و ئۆپۆزسیۆنه‌كانی كوردستان پێكهاتووه. به‌رپرسه‌كه‌ی یه‌كێتی ،ئاشكرای ده‌كات
له‌دوای ده‌س���ت پێكردن���ی هه‌ڵمه‌تی كۆمیس���یۆن هه‌م���وو ئاماده‌كارییه‌كانی بۆ ئه‌نجامدان���ی هه‌ڵبژاردن ته‌واوكردوه ،بانگه‌ش���هی هه‌ڵبژاردن���هوه تائێس���تا، ب���ه‌اڵم له‌س���ه‌ر داوای فه‌رمان���ده‌ی نزیكه‌ی ده پاڵێوراوی لیس���تی عێراقیه ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی موسڵ‌و لیژنه‌ی ئه‌منی له‌ناوچ���ه جیاوازه‌كان ك���وژراون .عه‌لی جار كه كاندیدێكی ئه‌و لیسته‌یه ،نمونه هه‌ڵبژاردنه‌كان دواخراون. هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی به‌دوو هه‌ڵبژاردنی پێش���وو ده‌هێنێته‌وه‌و دواخس���تنی نه‌ینه‌وا ،كاردانه‌وه‌یه‌ك���ی توندی الیه‌نه ده‌ڵێ���ت "ئای���ا دۆخ���ی ئه‌منی ئێس���تا سیاس���یه‌كانی ب���ه‌دوای خۆی���دا هێنا ،له‌ساڵه‌كانی (2005و )2010باشترنییه، بۆیه كۆمیس���یۆنی بااڵی س���ه‌ربه‌خۆی كه هه‌ڵبژاردنی تێدا به‌ڕێوه‌چوو؟". ناوب���راو ،بێگومان���ه ل���هوهی ك���ه هه‌ڵبژاردن���ه‌كان ،پێش���نیاری ك���رد له ( )5/18هه‌ڵبژاردنه‌كان ئه‌نجام بدرێن" .ئامانجی سیاس���ی" له‌پشت دواخستنی پاڵێوراوی لیس���تی عێراقیه له‌نه‌ینه‌وا هه‌ڵبژاردنه‌كان���هوه هه‌ی���ه .له‌مباره‌یه‌وه عه‌لی جار ،دوای خستنه‌ڕوی هه‌ڵوێستی رونكردن���هوهی زیات���ر ده‌دات‌و ده‌ڵێ���ت ناڕه‌زایی خۆیو ئیدانه‌كردنی دواخستنی "وه‌ك ده‌زانین چه‌ند قه‌واره‌یه‌كی سیاسی هه‌ڵبژاردنه‌كان ،ده‌یپرسی "ئه‌گه‌ر دۆخی ك���ه ئینتیمایان بۆ ده‌وڵه‌ت هه‌یه ،بۆیان ئه‌منی موسڵ به‌ڕاس���تی خراپه ،بۆچی ده‌ركه‌وت ناتوانن ده‌نگ بهێنن له‌موسڵ‌و رێگ���ه‌درا هه‌ڵبژاردنی تایبه‌ت‌و س���وپا ئه‌نبار ،بۆی���ه هه‌ڵبژاردنه‌كانیان بۆ كات كوشتن دواخست". به‌ڕێوه‌بچێت؟".
ئهوهی له‌ئێس���تادا ب���ه‌الی چاودێرانی سیاس���یو شه‌قامی موس���ڵه‌وه جێگه ی پرس���یاره ،ئهوهی���ه چ گه‌رانتیه‌ك هه‌یه دوای دوو مانگ���ی تر دۆخی ئه‌منی له‌بار بێت بۆ ئه‌نجامدان���ی هه‌ڵبژاردن .ئه‌گه‌ر هۆی دواخس���تنی هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌به‌ر ب���اری ئه‌منی���ه ،بۆچ���ی له‌پارێزگاكانی دیاله‌و س���ه‌اڵحه‌دین هه‌ڵبژاردن له‌واده‌ی خۆیدا ده‌كرێت .كاندیده‌كه‌ی عێراقیه‌ش هاوڕایه له‌گه‌ڵ ئ���ه‌م بۆچونه‌داو ده‌ڵێت "پێویس���ته حكوم���ه‌ت وه‌اڵم���ی ئ���ه‌م پرسیارانه بداته‌وه". م���اوه‌ی نزیك��� هی چ���وار مانگ���ه خۆپیش���اندان‌و ناڕه‌زای���ی هاواڵتیان���ی عه‌ره‌بی س���وننه مه‌زه‌ب���ی نه‌ینه‌وا دژی سیاس���ه‌ته‌كانی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق نوری مالیكی به‌رده‌وامه ،ئه‌و خۆپیشاندانه له‌پارێزگاكان���ی دیال���هو س���ه‌اڵحه‌دین‌و ئه‌نبارو كه‌ركوكیش به‌رده‌وامه .به‌شێك له‌چاودێران وای بۆ ده‌چن دواخس���تنی هه‌ڵبژاردنه‌كان په‌یوه‌ندی به‌و ناڕه‌زاییه جه‌ماوه‌رییانه‌وه هه‌یه. ئه‌مینداری گش���تی هۆزه‌كانی موسڵ شێخ عه‌بدواڵ فارس عه‌بدواڵ ،بۆ ئاوێنه‌ی رونكرده‌وه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا هه‌ڵبژاردنه‌كانی موس���ڵ له‌كات���ی خۆی���دا به‌ڕێوه‌بچێت، به‌ئامانج���ی "گۆڕانكاری له‌و كه‌س���انه‌ی كه‌ئێستا موس���ڵ به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن ،تاوه‌كو روخس���اری نوێ‌‌و كه‌س���انی نیشتیمانی بێنه پێشه‌وه". به‌بۆچونی ش���ێخ عه‌بدواڵ ،ره‌وش���ی ئه‌منی له‌ش���اری موسڵ سه‌قامگیر نییه، ئه‌و دۆخه‌ش به‌هاوش���ێوه‌ی ش���اره‌كانی دیكه‌ی عێ���راق ده‌زانێ���تو "بارودۆخی ئه‌منی زۆربه‌ی ش���اره‌كانی عێراق وه‌كو موس���ڵ وای���ه" .داواكاریش���ه حكومه‌ت به‌فه‌رمی وه‌اڵمی ئه‌و پرس���یاره بداته‌وه "بۆچ���ی هه‌ڵبژاردن���ه‌كان له‌نه‌ین���ه‌وا دواخرا؟".
ی عێراق ره‌حیم عگێلی: ی نه‌زاهه ی ده‌سته ی پێشو سه‌رۆك
ده‌سته ی نه‌زاهه‌و دادگاكان له‌ژێر كۆنترۆڵ ی مالیكی‌‌و حكومه‌ته‌كه‌یدان ئا :بارام سوبحی له‌دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ ئاوێنه ،سه‌رۆكی پێشوی ده‌سته‌ی نه‌زاهه‌ی عێراق دادوه‌ر ره‌حیم عگێلی ،رایده‌گه‌یه‌نێت له‌ئێستادا گه‌نده‌ڵیه‌كی به‌رفروان له‌عێراقدا ههیهو ده‌سته‌ی نه‌زاهه به‌فه‌رمانی مالیكی هه‌ڵده‌سورێت. هۆكاری كارنه‌كردنی ده‌سته‌كه‌شیان له‌كوردستان ده‌گێڕێته‌وه بۆ نه‌بونی قانون‌و رێكنه‌خستنی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان هه‌رێم‌و ناوه‌ند. له‌دوای روخانی رژێمی به‌عس له‌ساڵی ( ،)2003هێزه‌كانی ئه‌مریكا ده‌س���ته ی نه‌زاهه‌یان دروس���تكرد .عگێلی له‌ساڵی ( )2005بوه‌ت���ه جێگ���ری س���ه‌رۆكی ده‌س���ته‌كه‌و له ( )2008بوه‌ته سه‌رۆك‌و له ( )2011ده‌س���تی له‌كاركێشاوه‌ته‌وه، كه‌به‌وت���هی خ���ۆی له‌ژێر فش���اردا ئه‌و كاره‌ی كردوه. نه‌وت بۆ گه‌نده‌ڵه‌كان ه ناوب���راو ،قه‌ب���ارهی گه‌نده‌ڵی���ه‌كان له‌ئێس���تای عێراق���دا ب���ه "زۆر گهورهو مه‌ترسیدار" ناوده‌بات‌و ده‌ڵێت "سامانی گه‌ل���ی عێراقی ه���ه‌ژار له‌ژێر س���ایه‌ی حكومه‌تی ته‌وافوقی‌‌و هاوبه‌شیدا به‌فیڕۆ ده‌درێ���ت" .بۆ به‌ڵگاندنی وته‌كانیش���ی باس ل���ه‌وه‌ده‌كات لهماوهی ده س���اڵی راب���ردودا زیاتر له ( )600ملیار دۆالر بۆ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی عێ���راق ته‌رخانكراوه، كه‌چی به‌ه���ۆی "گه‌نده‌ڵیه‌وه ش���تێكی ئه‌وتۆ له‌س���ه‌ر ئه‌رزی واقیع دیار نییه". ئه‌م���ه له‌كاتێكدای���ه داهاتی س���ه‌ره‌كی عێ���راق له‌ونه‌وته‌وه دێت ،ك���ه به‌وته‌ی عگێلی "داهاتی نه‌وت ده‌چێته گیرفانی گه‌نده‌ڵكارانه‌وه". به‌بۆچونی ئه‌و دادوه‌ره ،له‌ئێس���تادا گه‌نده‌ڵی له‌عێراق گه‌یش���تۆته راده‌یه‌ك "خه‌ڵكی ره‌حمه‌ت بۆ رژێمه‌كه‌ی سه‌دام ده‌نێرن" .له‌باره‌ی ئهوهی ئایا گه‌نده‌ڵی ته‌نها له‌دامه‌زراوه‌كانی حكومه‌تدا هه‌یه، ناوبراو ده‌ڵێ���ت "نه‌خێر ،كه‌رتی تایبه‌ت بووه‌ت���ه هاوبه‌ش���ێكی راس���ته‌قینه‌ی حكومه‌ت له‌گه‌نده‌ڵیدا ،گه‌نده‌ڵی بوه‌ته كلتورو به‌هه‌موو جومگه‌كانی كۆمه‌ڵگادا رۆچوه".
سامانی به‌رپرسان: شاردنه‌وه‌و ئاشكراكردن ده‌س���ته‌ی نه‌زاهه س���ااڵنه له‌ڕێگه‌ی فۆرمێك���هوه داوا له‌به‌رپرس���ان ده‌كات س���ه‌روه‌ت‌و س���امانی خۆیان ئاش���كرا بكه‌ن ،پاش���ان ن���اوی ئه‌و كه‌س���انه‌ی سامانه‌كانیان ئاشكرا كردوهو ئه‌وانه‌شی ده‌یشارنه‌وه له‌س���ایتی ده‌سته‌ی نه‌زاهه باڵوده‌كرێته‌وه .س���ه‌باره‌ت به‌به‌رپرسه كورده‌كان‌و ئاشكراكردنی سامانه‌كانیان، عگێلی ده‌ڵێت "له‌ئێستادا هیچ ئامارێكم له‌به‌رده‌ست نیه ،به‌اڵم ئێمه ئاماره‌كانمان له‌س���ه‌ر بنه‌مای پۆسته‌كان وه‌رده‌گرین، نه‌ك به‌پێی نه‌ته‌وه‌و مه‌زهه‌ب". عگێلی ،بڕوای وایه ئه‌و به‌رپرس���انه‌ی س���امانه‌كانیان ده‌ش���ارنه‌وه ،به‌ه���ۆی "الوازی قانون���ه ،هه‌ندێكیش���یان رێزی قانون ناگرن‌و خۆیان له‌س���هرو قانونه‌وه ده‌بینن" .ئه‌مه سه‌رباری ئهوهی هه‌ندێك به‌رپ���رس رایده‌گه‌یه‌ن���ن س���ه‌روه‌ت‌و س���امان بابه‌تێكی كه‌سیه‌و "هیچ كه‌س‌و ده‌زگایه‌ك مافی ئهوهی نیه به‌سه‌روه‌ت‌و سامانمان بزانێت".
ره‌حیم حه‌سه‌ن عگێلی
ی ( )1966له‌دایكبووه ساڵ ی ی زانكۆ ل ه ( )1991كۆلێژی قانون به‌غدای ته‌واوكردوه ی ی ( )1995كاری پارێزه‌ر تا ساڵ كردووه ی ل ه ( )1997بوه‌ته دادوه‌ر له‌دادگا كه‌ڕاده /به‌غداد ی ی له‌بوار ی چاپكراو پێنج كتێب قانوندا هه‌یه خێزانداره‌و چوار كوڕی هه‌یه ل ه ( )2004/10/27كراوه‌ت ه سه‌رۆكی ده‌سته‌ی نه‌زاهه ی ی ( )2011ده‌ست له ئه‌یلول له‌كاركێشایه‌وه
ی نه‌زاهه‌ی عێراق ده‌سته ی ی دووه‌م ی ژماره ( )55له‌كانون ی هاوپه‌یمانان به‌فه‌رمان ی كات له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵت ی گه‌نده‌ڵی، ( )2004دام���ه‌زرا ،ئه‌ركه‌كانیش���ی بریتیبوون ل ه به‌ره‌نگاربون���هوه ی ی گه‌نده‌ڵی‌‌و راده‌س���تكردنی ب���ۆ دادگای ناوه‌ند لێكۆڵین���هوه له دۆس���یه‌كان تاوانكاری تادوا بڕیاری له‌سه‌ربدات. هه‌م���وو دۆس���ێكانی گه‌نده‌ڵی ،دوا ی ئاش���كراكردنیان له‌الیه‌ن ده‌سته‌كانه‌وه ره‌وان���هی دادگاكان ده‌كرێ���تو ده‌بێت ل���ه‌وێ بڕی���اری كۆتایی���ان له‌س���ه‌ر بدرێت .به‌اڵم عگێلی ئاش���كرای ده‌كات له‌ئێس���تادا دادگاكان "له‌ژێر فش���ارێكی زۆر گ���ه‌وره‌دان‌و له‌دۆخێكدان ئیره‌ییان پێنابرێت" .بۆ به‌ڵگاندنی ئه‌م وته‌یه‌شی ئاماژه به‌راپۆرته‌كانی رێكخراوی نه‌ته‌وه یه‌كگرت���وه‌كان‌و هیوم���ان رایتس ۆچ‌و لێبوردن���ی نێوده‌وڵه‌ت���ی ده‌كات ،ك���ه هێمای���ان بۆ ئ���هوه كردوه "سیس���تمی قه‌زایی عێ���راق داڕوخاوه‌و كه‌وتۆته ژێر ده‌سه‌اڵتی حكومه‌ته‌وه". ئ���هو دادوه‌ره ،س���ه‌ربه‌خۆ نه‌ب���ون‌و بێالیه‌ن نه‌بونی دادگاكان ،به‌مه‌ترسیه‌كی راسته‌وخۆ بۆ سه‌ر پرۆسه‌ی دیموكراسی عێ���راق ده‌زانێت ،له‌وباره‌ی���هوه ده‌ڵێت "به‌ه���ۆی ملك���هچ بون���ی دادگاكان ب���ۆ فش���اره‌كانی حكوم���ه‌ت ،ئێس���تا ئه‌زمونی دیموكراس���ی عێراق له‌كه‌ناری داڕوخاندایه".
به‌شێوه‌یه‌كی پیشه‌یی‌‌و دروست ،كار بۆ نه‌زاهه له‌كوردستان ی به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی بكات". ههرچهنده ماوهی ده س���اڵه ده‌سته نه‌زاهه له‌عێراق هه‌یه ،به‌اڵم هیچ كارێكی حكومه‌ت دادگای كۆنترۆڵ كردوه له‌كوردس���تاندا ئه‌نجام نهداوه .سه‌رۆكی له‌عێراقدا ده‌س���ته‌ی نه‌زاهه‌و لیژنه‌ی ی نه‌زاهه ،ه���ۆكاری پێش���وی ده‌س���ته كارنه‌كردنی ده‌س���ته‌كه‌یان له‌كوردستان نه‌زاهه‌ی پارله‌مان‌و ده‌سته‌ی چاودێری‌‌و ده‌گێڕێت���هوه ب���ۆ رێكنه‌خس���تنی پش���كنینی وه‌زاره‌ته‌كان ،كار له‌س���ه‌ر په‌یوه‌ندییه‌كانی نێ���وان هه‌رێم‌و ناوه‌ند دۆسێكانی گه‌نده‌ڵی ده‌كه‌ن .به‌اڵم وه‌كو به‌ش���ێوه‌یه‌كی قانونی ،ئه‌م���ه جگه‌له عگێلی ئاماژهی پێ���ده‌كات هه‌ماهه‌نگی دیارینه‌كردنی ده‌سه‌اڵتی دامه‌زراوه‌كانی نێوان ئه‌و ده‌زگایانه "دیاریكراو سنوردار ب���وو ،به‌پێی قانونی���ش رێكنه‌خرابوو". حكومه‌تی ناوه‌ندی به‌سه‌ر هه‌رێمدا. دوو س���اڵ له‌مه‌وب���ه‌ر پارله‌مان���ی دواتر ره‌خنه ل���هو ده‌زگایانه ده‌گرێت‌و كوردستان قانونی ده‌س���ته‌ی نه‌زاهه‌ی ده‌ڵێ���ت " هه‌ندێك الیه‌ن به‌ش���ێوازێكی كوردستانی په‌سه‌ند كرد ،به‌اڵم تائێستا سیاس���ی كاریده‌ك���رد ب���ۆ په‌الماردانی ئ���هو ده‌س���ته‌یه ده‌س���تبه‌كار نه‌بوون ،نه‌ی���اره سیاس���یه‌كانی ،الیه‌نی دیكه‌ش پارله‌مانی كوردس���تانیش ل���ه‌م خوله‌ی هه‌ب���و ،به‌جۆرێك كاریده‌ك���رد خۆی له ئێستایدا له‌هه‌وڵی دیاریكردنی كه‌سێكدایه روبه‌ڕوبون���هوه له‌گ���هڵ الیه‌نه‌كانی تر بۆ سه‌رۆكی ده‌سته‌كه .به‌بڕوای عگێلی ،دوربخاته‌وه .الیه‌نیش هه‌بو ده‌یویس���ت گرفت���ی قانون���ی ده‌س���ته‌كه‌ی ههرێم پیشه‌ییانه كاربكات". له‌ب���ارهی كاری ده‌زگاكان���ی دژه ئه‌وه‌یه ده‌س���ه‌اڵتی ده‌س���ته‌ی نه‌زاهه‌ی عێراق���ی له‌كوردس���تان دیارینه‌كردوه ،گه‌نده‌ڵی���هوه ،عگێل���ی راش���كاوانه ئه‌وه‌ش به‌گرفتێكی "قانونی‌‌و سیاس���ی" رایده‌گه‌یه‌نێ���ت حكوم���ه‌ت به‌فه‌رم���ی دژایه‌تیكردون‌و پشتگیری له گه‌نده‌ڵكاران ناوده‌بات. ئه‌مریكاو مالیكی‌‌و نه‌زاهه به‌وته‌ی ناوبراو ،دروستكردنی ده‌سته‌ی كردوه ،س���ه‌ره‌ڕای ئ���هوهی حكومه‌ت ههرچهنده ره‌حی���م عگێلی له‌كاتێكدا نه‌زاهه له‌كوردس���تان كارێكی "گرنگه" ،كاریك���ردوه ئه‌و ده‌زگایان���ه بخاته ژێر س���ه‌رۆكی ده‌س���ته‌ی نه‌زاهه ب���وو ،كه به‌تایبه‌ت���ی ئه‌گ���ه‌ر هاتو "ده‌س���ته‌كه ركێفی خۆیه‌وه‌و كردوشیه‌تی.
ئه‌مریكی���ه‌كان له‌عێ���راق ب���وون ،به‌اڵم ب���اس ل���ه‌وه‌ده‌كات ل���ه لێكۆڵین���هوهو روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی دۆس���ێكانی گه‌نده‌ڵیدا، ئه‌مریكی���ه‌كان "به‌ش���ێوه‌یه‌كی كرداری" هاوكاری���ان نه‌ك���ردون ،به‌ڵك���و ته‌نها له‌دروس���تكردنی ده‌س���ته‌كه‌و راهێنانی كارمه‌نده‌كان���ی ،ه���اوكاری ده‌س���ته‌ی نه‌زاهه‌یان كردوه. ناوب���راو ،ره‌خن���هی توند ئاراس���ته‌ی مالیك���ی س���ه‌رۆك وه‌زی���ران ده‌كات‌و تۆمه‌تب���اری ده‌كات ب���هوهی كاری ب���ۆ په‌كخس���تنی ده‌س���ته‌ی نه‌زاهه كردوه، به‌پاساوی ئهوهی كاری ده‌سته‌كه "رێگره له‌ب���ه‌رده‌م كاره‌كان���ی حكومه‌تدا" .له‌و پێناوه‌ش���دا مالیكی كه‌وتۆته "لێدان"ی نوس���ینگه‌كانی پش���كنین‌و جومگه‌كانی ده‌س���ته‌ی نه‌زاهه ،تاوه‌كو ده‌س���ته‌كه‌ی "خسته ژێر ركێفی خۆیه‌وه". به‌پێ���ی وته‌كان���ی عگێل���ی ،له‌كاتی بڕیاردان له‌سه‌ر تۆمه‌تبارانی دۆسیه‌كانی گه‌نده‌ڵی ،ئه‌گه‌ر كه‌س���ه‌كه سه‌ر به‌پارته فه‌رمان���ڕه‌واكان نه‌بوبێت ،س���زای خۆی وه‌رگرت���وه .ب���ه‌اڵم به‌پێچه‌وانه‌وه ئه‌گه‌ر س���ه‌ر به‌الیه‌نێكی سیاس���ی فه‌رمانڕه‌وا بوبێت ،هیچ���ی له‌دژ نه‌ك���راوه ،چونكه "الیه‌نه سیاس���یه‌كه ده‌توانێ���ت ههموو دۆس���ێكان بوه‌س���تێنێت" .وتیش���ی "له‌ئێس���تادا چینێك���ی سیاس���ی هه‌ن، له‌س���ه‌روی دادگاو قانونن‌و هیچ كه‌سێك ناتوانێت لێپرس���ینه‌وه‌و لێپێچینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا بكات" .س���ه‌باره‌ت به‌كاره‌كانی ئێستای ده‌سته‌ی نه‌زاهه ،عگێلی ده‌ڵێت "له‌ئێستادا ده‌س���ته‌ی نه‌زاهه ته‌نها كار له‌س���ه‌ر ئه‌و راپۆتانه ده‌كات ،كه مالیكی بڕیاری لێده‌دات". ده‌ست له‌كاركێشانه‌وه دوو س���اڵ له‌مه‌وب���ه‌ر ،ده‌س���ت ی له‌پۆس���ته‌كه‌ی كێش���ایه‌وه ،ك���ه به‌وت���هی خۆی به"فش���اری سیاس���یو ب���ۆ كۆنترۆڵكردنی ده‌س���ته‌ی نه‌زاهه‌و دۆسێكانی بووه" .له‌م بواره‌شدا مالیكی به‌به‌رپرسیاری یه‌كه‌م ده‌زانێت .ئه‌وه‌ش وه‌بیر ده‌هێنێته‌وه كه ههرچهنده ماوهی ساڵێك زیاتره كاره‌كانی ده‌سته‌ی نه‌زاهه توش���ی جۆرێ���ك له په‌ككه‌وت���ن هاتوه "كه‌چی پرۆسه‌ی بیناو ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی پارێزگاكان پێش���نه‌كه‌وتوه" .وتیش���ی "به‌ه���ۆی گه‌نده‌ڵی���هوه ،ئێس���تا به‌غدا له‌ئاستی گوندێكی بچوكدایه".
پرۆفایل
7
پارێزه‌رێك ی سه‌رگه‌ردان رۆژگارێك به‌خ���ۆی‌‌و عه‌بای پارێزه‌رییه‌و‌ه كاری ده‌كرد ،ئێس���تا شه‌قامه‌كانی به‌غدا بۆته ش���وێنی مانه‌وه‌ی‌‌و چاوی له‌ده‌ستی ئ���هو رێبوارانه‌یه كه ه���اوكاری ده‌كه‌ن، ئه‌م���ه چیرۆكی خاتو مه‌ریه‌می پارێزه‌ره، ك���ه به‌ه���ۆی ئه‌ش���كه‌نجه‌دانی له‌الیه‌ن عوده‌ی كوڕی سه‌دام حسێنی دیكتاتۆری پێشوی عێراقه‌وه ،ش���تێبوه‌و كه‌وتوه‌ته سه‌ر ش���ه‌قامه‌كانی به‌غدادو رۆژگاره‌كانی ته‌مه‌نی به‌ڕێده‌كات. پارێزه‌ر لهێب كش���مش نه‌عمان ناسراو ب���ه مه‌ری���ه‌م ،هی���چ كه‌س���ێك ته‌مه‌نی راس���ته‌قینه‌ی نازانێ���تو هه‌ندێك ده‌ڵێن له‌س���اڵی ( )1952له‌دایكب���ووه ،كاتێك ده‌ستگیركراوه ته‌مه‌نی ( )38ساڵ بووه. هۆكاری ده‌س���تگیركردنی ئ���ه‌م خاتونه پارێزه‌ره دهگهڕێتهوه بۆ ئهوهی بڕیاریداوه خۆبه‌خشانه داكۆكی له‌دۆسیه‌ی كوشتنی كامی���ل حه‌نا جه‌جو ب���كات ،كه یه‌كێك بووه له پاس���هوانه تایبه‌ته‌كانی س���ه‌دام حسێن‌و تامی ئه‌و خواردنانه‌ی كردوه كه بۆ سه‌دام لێنراون .به‌اڵم له‌الیه‌ن عوده‌ی كوڕی سه‌دامه‌وه كوژراوه. دوای ئهوهی مه‌ری���ه‌م ده‌چێته دادگاو سكااڵ له‌سه‌ر عوده‌ی تۆمارده‌كات ،عوده‌ی ده‌نێرێت به‌شوێنیداو ده‌سبه‌جێ زیندانی ده‌كات‌و ده‌كه‌ونه ئه‌شكه‌نجه‌دانی ،به‌هۆی ئ���هوهی ده‌رزییه‌ك له‌مێش���كی ده‌درێت، ش���ێت ده‌بێت‌و ره‌وانه‌ی نه‌خۆش���خانه‌ی ده‌رون���ی ده‌كرێت .پاش ئهوهی ماوه‌یه‌ك له‌و نه‌خۆشخانه‌یه ده‌مێنێته‌وه ،هه‌ڵدێت‌و خۆی ده‌گه‌یه‌نێته سه‌ر شه‌قامه‌كان ،ئه‌و هه‌اڵتنه له‌ساڵی ()1988دا بووه. له‌ئێستادا ش���ه‌قامه‌كانی خه‌یام‌و باب ش���ه‌رجی بونه‌ته په‌ناگه‌و شوێنی ژیانی ئه‌و پارێزه‌ره ،ك���ه بۆ ئهوهی خه‌مه‌كانی به با بدات ،به‌رده‌وام جگه‌ره ده‌كێشێت. خ���ۆراك‌و بژێ���وی مه‌ریه‌م له‌س���ه‌ر ئه‌و رێبوارانه‌ی���ه ك���ه ه���اوكاری ده‌ك���ه‌ن، هه‌ركاتێكی���ش خواردنه‌كان���ی ده‌خوات، ئهوهی لێ���ی ده‌مێنێت���هوه ده‌یكاته ناو كیس���ه گه‌وره‌كه‌ی‌‌و ده‌ی���دات به‌كۆڵیداو ب���ۆ ژه‌مێك���ی دیك���ه هه‌ڵیده‌گرێت .هه‌ر كه ش���ه‌ویش دادێت ده‌چێته ژێر په‌یژه‌ی ته‌الرێك‌و ده‌خه‌وێت. به‌وت���هی ئ���هو كه‌س���انه‌ی ئ���ه‌م ژنه له‌نزیكه‌وه ده‌ناسن ،دوای ئهوهی كه‌وتۆته س���ه‌ر ج���اده ،س���ه‌ره‌تا چه‌ن���د جارێك خێزانه‌ك���هی هاتون‌و بردویانه‌ته‌وه ،به‌اڵم ئه‌و له‌ده‌ستیان هه‌اڵتوه‌و هاتۆته‌وه سه‌ر شه‌قامه‌كان .له‌ئێستاشدا نازانرێت ئه‌م ژنه ئه‌سمه‌ره ،كه زه‌مانه روخساری گۆڕیوه، نازانرێت ئایا خۆبه‌خش���انه یاخود له‌به‌ر په‌یوه‌ن���دی خزمایه‌تی بڕیاریداوه داكۆكی له‌دۆسیه‌ی كوشتنی جه‌جۆ بكات. ئه‌م خاتونه كه ئێس���تا حكومه‌ت لێی ناپرسێته‌وه ،یه‌كێكه له‌و دۆسێیه گرنگانه‌ی كه حكومه‌تی ئێس���تای عێراق ده‌توانێت وه‌كو به‌ڵگه‌یه‌ك ،له‌سه‌ر سته‌مكارییه‌كانی رژێمی به‌عس به‌كاریبهێنێت. وه‌كو باسده‌كرێت ،ئه‌م خانمه مه‌سیحیه له‌سه‌رده‌می خۆیدا زۆر جوان بوهو جێگه‌ی سه‌رنجی ده‌وروبه‌ره‌كه‌ی بوه ،لهبهرئهوهی هاوسه‌رگیریش���ی نه‌ك���ردوهو تائێس���تا داوێنی خۆی پاراس���توه ،كه‌نیس���ه‌یه‌ك نازناوی "مه‌ریه‌م عه‌زرا"ی پێبه‌خش���یوه. خێزانه‌كه‌ش���ی به‌هۆی چه‌وساندنه‌وه‌یان له‌الی���ه‌ن رژێم���ی به‌عس���هوه ،عێراقیان به‌جێهێش���توه‌و نازانرێت له‌دوای روخانی رژێم گه‌ڕاونه‌ته‌وه یان نا. لهێ���ب ،جار ناجارێك پڕ به‌ده‌می هاوار ده‌كات ،به‌وته‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی له‌نزیكه‌وه ده‌یناس���ن ،ره‌نگه ئه‌و ه���اواره‌ی به‌هۆی بیركه‌وتنه‌وه‌ی ئه‌شكه‌نجه‌كانی زیندانه‌وه بێت .له‌س���ه‌روه‌ختی ش���ه‌ڕی عێراقیشدا له‌ساڵی ( ،)2003خاوه‌نی كۆمه‌ڵگایه‌كی بازرگانی له‌ناوچه‌ی باب ش���ه‌رجی ،ئه‌م ژنه‌ی الی خۆی گلداوه‌ت���هوهو خواردن‌و خواردن���هوهی پێ���داوه‌و پاراس���تویه‌تی، دواتری���ش خه‌ڵكی خ���واردن‌و چایان بۆ هێناوه كه زۆر حه‌زی لێیه‌تی. چیرۆكی ژیانی ئه‌م خاتونه سه‌رگه‌ردانه، دوای روخان���ی رژێمی به‌عس له‌س���اڵی ( ،)2003له‌الیه‌ن ده‌رهێنه‌رێكی عێراقیه‌وه كراوه‌ته فیلمێك به‌ناونیش���انی "هه‌رگیز ته‌سلیم نابین" .له‌فیلمه‌كه‌دا ئاماژه بهوه ده‌درێت كه یه‌كه‌م ژنه له‌مێژوی عێراقدا، كاری لێكۆڵه‌ری دادی كردبێت.
8
ئابووری
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ه ب ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه
خواردنه شاهانه‌كه ،به‌رهه‌مهێنانی له‌هه‌رێمدا فه‌رامۆشكراوه ی سلێمانی دابین بكه‌ین" ی ناوشار "ئه‌گه‌ر نه‌هێڵن له‌ئێرانه‌وه قارچك بێت ،ده‌توانین به‌ش ئا :ئاسۆ سه‌راوی "قارچكی سروشتی‌‌و ئه‌و قارچكه سپییه‌ی كه له‌ناوخۆدا به‌رهه‌مده‌هێنرێ ،هیچ جیاوازییه‌كیان نییه ،ئهوهی ده‌ڵێت جیاوازییان هه‌یه خه‌ڵكی هه‌ڵده‌خه‌ڵه‌تێنێ" .خاوه‌ن كۆمپانیایه‌كی به‌رهه‌مهێنانی قارچك وه‌ها ده‌ڵێت. قارچ���ك ،ك���ه هه‌ندێ���ك به‌خواردنی ش���اهانه ناوی ده‌به‌ن ،جگه له‌و جۆره سروش���تییه‌ی ،كه ل���ه‌وه‌رزی به‌هاراندا له‌ش���اخ‌و ده‌ش���ته‌كان په‌ی���دا ده‌بێت‌و به‌نرخێكی گران ده‌فرۆشرێ ،له‌ئێستادا چه‌ندی���ن كێڵگه‌ش هه‌یه ك���ه قارچك به‌رهه‌مده‌هێن���ن‌و به‌نرخێك���ی هه‌رزان ده‌یفرۆشن ،خاوه‌نی یه‌كێك له‌و كێڵگانه، جه‌خت له‌ب���اش‌و زۆری به‌رهه‌مه‌كانیان ده‌كات‌و ده‌ڵێ���ت "ئه‌گ���ه‌ر نه‌هێڵ���ن له‌ئێران���هوه قارچك بێت ،ئه‌وا ده‌توانین به‌شی ناوشاری سلێمانی قارچك دابین بكه‌ین". خاوه‌نی كۆمپانیای قارچكی پێنجوێن یوس���ف نامیق ،له‌كاتێكدا به‌سه‌ردانێك ده‌چێت���ه واڵتی ئێران چه‌ند كێڵگه‌یه‌كی به‌رهه‌مێنان���ی قارچكی س���پی ده‌بینێ، بیرۆكه‌ی دروس���تبونی كێڵگه‌یه‌كی له‌ال دروست ده‌بێت ،هه‌ربۆیه له‌گه‌ڵ گهڕانهوهی به‌سود وه‌رگرتن ،له‌قه‌رزی كشتوكاڵی ،پیشاندانی به‌رهه‌می قارچکی سپی له‌پێشانگایه‌کدا فۆتۆ :ئاسۆ سه‌راوی له‌ش���ارۆچكه‌ی پێنجوێ���ن كۆمپانیایه‌ك ی 30ملیۆن دینار له‌وپاره‌یه به‌رهه‌می قارچك���ی ئێران ،ئه‌وا به‌ته‌نها دروس���تكردنه‌كه‌ی ،ئه‌و رۆژه بو كه من بۆ ئ���هو مه‌به‌س���ته دادمه‌زرێن���ێ‌‌و له ئه‌م ساڵدا بڕ /3/5ئه‌م ساڵیشه‌وه به‌رهه‌می قارچك بگه‌ڕێنمه‌وه ،راس���ته قه‌رزی درێژخایه‌ن كۆمپانیاك���هی ئ���ه‌وان ده‌توانێ قارچك له‌بازاڕدا دیومه ،دیاره ئه‌وه‌ش فێڵكردنه ده‌خاته ب���ازاڕه‌وه ،هه‌رچه‌ن���ده الیه‌نی هه‌نگاوێكی باشه بۆ پاڵپشتی به‌رهه‌می به‌شی شاری سلێمانی دابین بكات ،ئه‌و له‌خه‌ڵكی". خاوه‌نی ئه‌و كۆمپانیایه نایشارێته‌وه، په‌یوه‌ندیدار له‌حكومه‌تی ههرێم سه‌ره‌تا ناوخۆ ،به‌اڵم به‌م جۆره نا" .ههرچهنده وتیش���ی "كیلۆیه‌ك قارچك له‌الی ئێمه ره‌زامه‌ندی ده‌ده‌ن كه ب���ڕی 400ملیۆن له‌س���ه‌ره‌تادا خاوه‌نی ئ���هو كۆمپانیایه به 3هه‌زار دین���اره ،به‌اڵم به‌هۆی نزمی كه به‌شێك له‌خه‌ڵكی وه‌ها تێگه‌یشتون دیناری به‌ق���ه‌رزی درێژخایه‌ن پێبده‌ن ،په‌یمانی ئ���هوه به‌حكومه‌ت ده‌دات ،كه به‌ه���ا دراوی ئێران���ی ،قارچكی ئه‌وان كه قارچكی سپی ،له‌روی ته‌ندروستییه‌وه ب���ه‌اڵم له‌پ���اش چاوه‌ڕوانییه‌ك���ی زۆر به‌رهه‌می س���ااڵنه‌یان 180ته‌ن قارچك له‌وه‌ی ئێمه هه‌رزانتر ده‌كه‌وێت ،ئه‌وه‌ش كێشه‌ی هه‌بێت "خه‌ڵكم بینیوه وتویه‌تی له‌س���ه‌ره‌تای مانگی 7ی ساڵی رابردودا بێت ،به‌اڵم له‌ئێستادا وه‌ك خۆی ده‌ڵێت كاریگه‌ری هه‌بوه له‌سه‌ر كه‌مكردنه‌وه‌ی ح���ه‌زم له‌قارچكه ،به‌اڵم ئ���هو جۆره‌ی له‌كێڵگه‌كان���دا به‌رهه‌مدێ���ت پیس���ه، ته‌نها بڕی 150ملیۆن دیناری پێده‌ده‌ن ،توانای���ان هه‌ی���ه له‌س���اڵێكدا 400ته‌ن بازاڕی ئێمه". ئه‌و هێم���ا ب���ه‌وه‌ش ده‌كات ،كه ئه‌و له‌كاتێكدا ئێمه به‌به‌رده‌وام پش���كنینی یوس���ف ده‌ڵێت "سه‌ره‌تا وتیان به‌چه‌ند به‌رهه‌مبهێنن ،چونكه به‌رهه‌می رۆژانه‌یان قۆناغێك 400ملیۆنه‌ك���ه‌ت ده‌ده‌یه‌نێ ،له‌ئێس���تادا 1200كیلۆیه ،خاوه‌نی ئه‌و قارچكه‌ی له‌ئێرانه‌وه دێت ،به‌ش���ێكیان ته‌ندروستی بۆ ده‌كه‌ین ،ئه‌گه‌ر خراپ بێت به‌اڵم تائێس���تا هه‌ر150ملیۆن دیناریان پرۆژه‌ی���ه جه‌خ���ت ده‌كات���هوه له‌وه‌ی مێژوی به‌س���ه‌رچونیان به‌هه‌ڵه لێده‌ده‌ن به‌دڵنیاییه‌وه ناهێڵن بیخه‌ینه بازاڕه‌وه". داومێ ،له‌كاتێك���دا ده‌بێت له‌مانگی7ی ئه‌گه‌ر ههرێم رێگربێت له‌هاتنه ناوه‌وه‌ی "قارچك���ی ئێرانی���م بینی���وه ،مێژوی یوسف ش���انازی به‌وه‌شه‌وه ده‌كات ،كه
یه‌ك ته‌ن كا نزیكه‌ی 700كلیۆ په‌ینی ده‌واجنی تێده‌كرێت‌و پاش هێنانی كۆمه‌ڵێك گۆڕانكاری به‌سه‌ریدا ،نزیكه‌ی %35ده‌بێته قارچك
هه‌ر به‌هۆی ئه‌و پڕۆژه‌یه‌وه هه‌لی كاری بۆ چه‌ندی���ن كه‌س ره‌خس���اندوه25" . كه‌س له‌پرۆژه‌كه‌مدا كار ده‌كه‌ن". جگه له‌و كۆمپانیایه ،چه‌ند پرۆژه‌یه‌كی ت���ری به‌رهه‌مهێنان���ی قارچك���ی هه‌بو، به‌اڵم به‌هۆی نه‌بونی كه‌س���ی ش���اره‌زا له‌به‌رهه‌مهێنانیدا له‌ئێس���تادا پرۆژه‌كان روبه‌روی وه‌س���تاندن بونه‌ته‌وه ،یه‌كێك له‌وان���ه پرۆژه‌ی قارچك���ی (ئاوكورتێ) یه ،جه‌مال ئه‌حمه‌د س���اڵح خاوه‌نی ئه‌و پرۆژه‌ی���ه ،باس ل���هوه ده‌كات ،به‌هۆی نه‌بون���ی وه‌س���تاو كرێ���كاری ش���اره‌زا پرۆژه‌كه‌ی���ان وه‌س���تاندوه "به‌رهه‌ممان هه‌بو ،ب���ه‌اڵم چه‌ند جارێك نه‌خۆش���ی
لێیدا‌و زه‌ره‌ری زۆریش���مان كرد ،كه‌سی شاره‌زاشمان نه‌بو تا چاره‌سه‌ری بكه‌ین، ناچار له‌ئێس���تادا رامانگرت���وهو بیرمان ل���هوه كردۆت���هوه ش���وێنه‌كه‌ی بكه‌ینه ده‌واجنی مریش���ك" .به‌هه‌مان ش���ێوه خاوه‌نی پرۆژه‌ی قارچكی بازیان ،كامیل محه‌مه‌د ئهوه ده‌خات���هرو ،له‌به‌رنه‌بونی وه‌ستای ش���اره‌زا به‌ناچاری به‌رهه‌ممان وه‌ستاندوه. به‌رهه‌مهێنان���ی قارچ���ك به‌ب���ڕوای ش���اره‌زایانی ئه‌و بواره ش���اره‌زاییه‌كی باش���ی ده‌وێت‌و بچوكترین هه‌ڵه له‌كاتی كاركرن���دا ده‌بێته ه���ۆی زیانگه‌یاندن‌و خراپبون���ی به‌رهه‌مه‌كه ،محه‌مه‌د ئه‌مین حه‌مه كه‌ریم ،شاره‌زا له‌بواری كشتوكاڵ‌و قارچكدا ،ئهوه ده‌خاته‌رو به‌رهه‌مهێنانی قارچك ،وه‌ك ئیشكردن وایه له‌تاقیگه‌دا زۆر ورده ،بچوكتری���ن هه‌ڵه به‌رهه‌مه‌كه له‌ن���او ده‌بات .ئ���هو ش���اره‌زایه ئاماژه به‌وه‌ش ده‌كات ،ك���ه قارچك دو جۆری س���ه‌ره‌كی س���پی‌‌و سروش���تی هه‌ی���ه، سروش���تییه‌كه‌ی له‌ده‌شت‌وده‌ر له‌وه‌رزی به‌هاراندا ده‌رده‌كه‌وێت ،سپییه‌كه‌ش���ی ئه‌وه‌یه كه له‌كێڵگه‌دا به‌رهه‌مده‌هێنرێ، ه���ه‌ردو ماده‌ی (كا ،په‌ین���ی ده‌واجن) له‌گه‌ڵ ت���ۆوی قارچ���ك تێكه‌ڵده‌كرێت سه‌ره‌نجام قارچكی لێده‌رده‌چێ" .یه‌ك ت���ه‌ن كا ،نزیك���هی 700كلی���ۆ په‌ینی ده‌واجن���ی تێده‌كرێ���تو پ���اش هێنانی كۆمه‌ڵێك گۆڕانكاری به‌سه‌ریدا ،نزیكه‌ی %35ده‌بێته قارچك". ئه‌و جه‌خت ده‌كات���هوه له‌وه‌ی ،دوای به‌رهه‌مهێنانی قارچك ،ده‌بێت لهماوهی ی���ه‌ك هه‌فت���ه بخ���ورێ ،به‌پێچه‌وانه‌وه مانه‌وه‌ی بۆ ماوه‌یه‌كی زۆر تێكده‌چێت‌و كه‌ڵك���ی خواردنی نامێنێ .س���ه‌باره‌ت به‌جیاوازی قارچكی سروشتی‌‌و ئه‌و جۆره س���پییه‌ی كه له‌كێڵگه‌كاندا به‌رهه‌مدێت ئه‌و شاره‌زایه ده‌ڵێت "قارچكی سروشتی م���ه‌رج نییه هه‌مو جارێك ته‌ندروس���ت بێت ،چونكه ئاش���كرای ه قارچك جۆری ژه‌هراوی‌‌و مه‌ترسیداریش���ی هه‌یه ،به‌اڵم ئهوهی كێڵگه‌كان ته‌ندروس���ته ،چونكه هه‌میشه پشكنینی بۆ ده‌كرێت".
رۆژانه نزیكه ی 16هه‌زار ته‌ن به‌رهه‌می چیمه‌نتۆی هه‌رێمه ی نرخی چیمه‌نتۆ ل ه 3ساڵی رابردودا %50
ئا :عه‌باس ره‌سوڵ وه‌زاره‌تی سامانه سروشتییه‌كان نرخی به‌شه‌سوته‌مه‌نی كارگه‌كان ی چیمه‌نتۆ به‌نزیكی %100به‌رزده‌كاته‌وه‌‌و كارگه‌كانیش سه‌ره‌ڕای نیگه‌رانییان له‌و بڕیاره جه‌غت لهوه ده‌كه‌نه‌وه كه به‌و نرخه تازه‌یه‌ی سوته‌مه‌نی تێچونی به‌رهه‌مهێنانیان 11دۆالر بۆ به‌رهه‌مهێنانی هه‌ر ته‌نێك زیاد ده‌كات‌و توێژه‌رێكی ئابوریش ده‌ڵێت "قازانجی كارگه‌كانی چیمه‌نتۆ به‌رزترین قازانجه‌‌و ئه‌گه‌ر 10كارگ هی تریش دابمه‌زرێ‌‌و هیچ نرخیش به‌رزنه‌كه‌نه‌وه هێشتا هه‌ر قازانج ده‌كه‌ن" به‌رهه‌می رۆژانه له‌س���نوری پارێ���زگای س���لێمانی‌‌و له‌ش���اخه‌كانی ناوچه‌ی بازیان هه‌رس���ێ كارگ���هی بازی���ان‌و یه‌كگرت���وو كارگه‌ی م���اس س���ه‌رچاو‌هی به‌رهه‌مهێنان���ی چیمه‌نت���ۆو دابینكردن���ی چیمه‌نتۆن بۆ بازاڕه‌كانی هه‌رێم‌و تائێس���تا بۆ باشوری عێراقیش نێ���ردراوه‌‌و كارگه‌یه‌كی تریش ه���ه‌ر له‌ناوچ���هی بازیان له‌س���ه‌ره‌تای دامه‌زراندنیدای���هو توان���ای به‌رهه‌م���ی هه‌رس���ێكیان نزیكه‌ی���ی 16هه‌زارت���ه‌ن چیمه‌نتۆیه له‌شه‌وورۆژێكدا. تێچوی به‌رهه‌مهێنان به‌پێ���ی س���ه‌رچاوه‌یه‌كی روماڵ��� ی جیۆلۆج���ی ی���ه‌ك مه‌تر س���ێجا به‌ردی الیمس���تۆن له‌ش���اخه‌كانی بازی���ان به 700دیناری عێراق���ی له‌حكومه‌تی ههرێم
ده‌كرڕێ‌‌و كێش���ی ئه‌و مه‌تره 2,3ته‌ن‌و هه‌ر ته‌نێكیش به‌رهه‌م 1.6ته‌ن به‌رد ی پێویسته به مواسه‌فاتی عێراقی‌و نرخی كۆتایی ته‌نێك چیمه‌نتۆش له‌بازاڕدا 89 دۆالره ،به‌اڵم ئاراس عه‌بدوڵاڵ به‌ڕێوه‌به‌ری كارگێڕی���ی له‌كارگه‌ی ماس ب���ۆ ئاوێنه وتی"خه‌ڵك���ی بێ ئاگان له‌وه‌ی چیمه‌نتۆ ل���ه 5ماده پێكدێت‌و به‌ردی الیمس���تۆن یه‌كێكه له‌وانه" ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌ره باس���ی ئه‌وه‌شی كرد كه تێچوی ته‌نێك چیمه‌نتۆ ده‌گات���ه 55دۆالر به‌ك���ۆی تێچونه‌كانی ماده‌خ���اوه‌كان‌و نرخ���ی گواس���تنه‌وه‌‌و سوته‌مه‌نی‌‌و ده‌ستی كار. سوته‌مه‌نی گران ده‌بێت ماوهی 2هه‌فته‌یه وه‌زاره‌تی س���امان ه سروش���تییه‌كان نرخی یه‌ك ته‌ن نه‌وتی خاوی ل���ه 137دۆالره‌وه به‌رزكردۆته‌وه بۆ (261دۆالر/ناوه‌نده نرخ) كه نزیكه‌ی 100%نرخه‌ك���هی پێش���وهو ئه‌م���ه‌ش الیه‌نه‌كان���ی به‌رهه‌مێن���هری چیمه‌نتۆی نیگه‌ران كردوهو هه‌روه‌ها سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگادار له‌به‌رهه‌مداری كارگه‌ی ماس له‌م باره‌ی���هوه وتی "ئێم���ه نیگه‌رانین ،به‌م نرخه تازه‌یه تێچوی به‌رهه‌مهێنانی هه‌ر ته‌نێك 11دۆالری زیاتری ده‌چێته‌س���ه‌ر" ده‌رب���ارهی گرانبونی نرخ���ی كۆتاییش وتی "نازانرێ چه‌ند گران ده‌بێ ،ئه‌وه‌ش خواس���تی بازاڕ ده‌زانێ ،به‌اڵم ئاشكرایه كه ئه‌و گرانكردنه له‌خزمه‌تی چیمه‌نتۆی ئێران���یو توركیدایه" باس���ی ئه‌وه‌ش���ی كرد كه ئه‌م كارگ���ه تازانه‌ی ههرێم به‌و گرانبون���ه ده‌كه‌ون���ه پ���اش كارگه‌كانی عێراق���هوه كه ئ���ه‌وان به‌نرخی هه‌رزانتر
دابه‌زیوه
له‌سه‌ر چیمه‌نتۆ زۆرده‌بێت"
قازانج ی كۆمپانیاكانی چیمه‌نتۆ %100ه چارتی به‌رهه‌می سێ کارگه‌ی چیمه‌نتۆ له‌سلێمانی له‌پێشوی سوته‌مه‌نیان پێده‌درێت. بایی ملیارێك دینار به‌رد ده‌كڕن به‌پێی ئ���هو زانیارییان���هی له‌كارگه ی ماس���هوه ده‌س���ت ئاوێنه كه‌وتون پێنج ماده‌ی خ���او به‌كاردێت ئه‌وانیش به‌ردی الیمستۆنی شاخی بازیان‌و گڵی سور كه له‌ناوچه‌ی چه‌مچه‌ماڵ ده‌هێنرێت‌و خاوی ئاس���ن‌و ئه‌له‌منیۆم له‌ئێران ده‌هێنرێت‌و س���لێكای پوختیش له‌رومادی‌‌و ئێرانهوه ده‌هێنرێت ،س���ه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگاداریش له‌كارگه‌ی ماس باس���ی ئهوهی كرد كه ته‌نه���ا رس���وماتی كڕینی به‌رد س���ااڵنه بای���ی 1ملی���ار دین���اره ك���ه له‌ڕێگای به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی مه‌س���حی جیۆلۆجییه‌وه ده‌درێت���ه حكومه‌ت ،هه‌مان س���ه‌رچاوه باسی ئه‌وه‌ش���ی كرد كه ته‌نها كارگه‌ی
م���اس رۆژان���ه 850ت���ه‌ن نه‌وتی ڕه‌ش به‌كارده‌هێنێ‌‌و پێویستی به 60میگاوات كاره‌ب���اش هه‌ی���هو به‌رهه‌مهێنان���ی هه‌ر ته‌نێك چیمه‌نتۆ پێویستی به 80كیلۆگرام نه‌وتی خ���او ههیهو هه‌روه‌ها به‌ش���ێكی پاراستنه‌كه‌ش���ی له‌الیه‌ن كۆمپانیایه‌كی كه‌رتی تایبه‌ته‌وه ده‌پارێزرێ. ئایا چیمه‌نتۆ گران ده‌بێت؟ س���ه‌ره‌ڕای ئ���هوهی ك���ه به‌زیادبون ی نرخ���ی س���وته‌مه‌تی نرخ���ی تێچون���ی به‌رهه‌مهێن���ان 11دۆالر ب���ۆ هه‌ر ته‌نێك زی���اد ده‌كات ،ئابوریناس دكتۆر عیزه‌ت س���ابر س���ه‌رۆكی به‌ش���ی ئابوری بازاڕ له‌كۆلیژی بازرگانی زانكۆی س���لێمانی‌‌و ش���اره‌زا له‌كه‌رتی چیمه‌نت���ۆی هه‌رێمی كوردس���تان به‌ئاوێن���هی وت"خ���اوه‌ن
كارگ���ه‌كان ده‌توانن هه‌مان 11دۆالر یان كه‌متر به‌پێی ب���ڕی قازانج‌و به‌ركه‌وته‌ی خواس���تی بازاڕ له‌نرخ���ی چیمه‌نتۆ زیاد بكه‌ن" وتیشی "من دڵنیاتان ده‌كه‌مه‌وه ك���ه ئه‌گه‌ر هیچیش نرخ زیاد نه‌كه‌ن هه‌ر قازانج ده‌كه‌ن چونكه قازانجی كارگه‌كانی چیمه‌نت���ۆ ئابورییانه نزیك���هی %100هو له‌وانه‌ی���ه گرانك���ردن له‌قازانجی ئه‌وان نه‌بێت" به‌وته‌ی نوسینگه‌كانی بازرگانی چیمه‌نت���ۆ له 3مانگی ڕاب���ردودا نرخی چیمه‌نت���ۆ ل���ه 72دۆالره‌وه به‌رزبۆته‌وه ب���ۆ 89دۆالر ده‌رب���ارهی ئ���ه‌م گۆڕانه به‌ڕێوه‌ب���هری كارگێڕی كارگه‌ی ماس بۆ ئاوێن���ه وتی"له‌كارگه نرخ���ی چیمه‌نتۆ وه‌ك خۆیه‌ت���یو ئهوه ته‌نه���ا كاریگه‌ری بازاڕه كه له‌زستاندا پرۆژه‌كان سستیان تێده‌كه‌وێت‌و س���ه‌ره‌تای به‌هار خواست
ئه‌م هه‌مو كارگه‌یه بۆچی؟ دكتۆر عیزه‌ت سابر له‌شیكردنه‌وه‌یه‌كیدا بۆ ئاوێن���ه وتی"ئه‌گه‌ر كارگه‌ی چواره‌م‌و چوارده‌هه‌می���ش دابم���ه‌زرێ هێش���تا پێداویس���تی عێراق پڕناكات���هوهو چه‌ند كارگه‌ش هه‌بێ هه‌ر قازانج ده‌كه‌ن چونكه ده‌س���تی كارو ماده‌خ���اوه‌كان ب���ه‌راورد به‌واڵتانی ده‌وروبه‌ر زۆرهه‌رزانه ،بۆیه تا كارگه‌ی زیاتر دابم���ه‌زرێ له‌به‌رژه‌وه‌ندی ئابوری كوردس���تاندایه به‌وه‌ی ده‌رفه‌تی كار بۆخه‌ڵكی دابین ده‌كات‌و كه‌ره‌سه‌ی خ���اوی واڵته‌كه‌م���ان ده‌خاته‌گ���ه‌ڕو تا كارگه‌ش زیاتربێت ب���ازاڕ به‌ره‌و بازاڕی ئازاد ده‌چێت‌و نرخی چیمه‌نتۆش هه‌رزان ده‌بێت" ده‌رب���ارهی كێبڕكی چیمه‌نتۆی بیانیش وت���ی "ئه‌ركی وه‌زاره‌تی داراییو الیه‌ن���ه په‌یوه‌ندیداره‌كان���ه سیاس���ه‌تی پارێزگاری كردنی ئه‌م به‌رهه‌مه‌ی هه‌بێت" ئاشكراشه تا سێ ساڵ له‌مه‌وپێش كارگه‌ی چیمه‌نتۆی تاسڵوجه‌‌و سه‌رچنار كارگه‌ی به‌رهه‌مهێنان���ی چیمه‌نتۆ بون له‌هه‌رێمی كوردستان ،به‌وته‌ی شاره‌زایانی ئابوریش ئه‌و كارگانه له‌ژێر هه‌لومه‌رجی موڵكداری حكومه‌ت‌و داخراویی ئابوری كوردستاندا توانای به‌رهه‌مدارییان زۆر كه‌مبوه‌‌و دواتر كارگه‌ی سه‌رچنار له‌به‌ر كه‌وتنه ناوشاری س���لێمانی تێكدراو كارگه‌ی تاسڵوجه‌ش درای���ه كه‌رتی تایبه‌ت‌و ناون���را كارگه‌ی "یه‌كگرتوو"و تا سه‌ره‌تای 2011و ده‌ست به‌كاربونی كارگه‌ی "م���اس" له‌ناوچه‌ی بازیان نرخی 170-150دۆالر بو ،ئێستاش نیو‌هی ئه‌و نرخه‌یه.
لۆکاڵ
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
9
بۆچ ی باس له‌هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگاكانی ههرێم ناكرێت؟ "ده‌سه‌اڵت ترسی له‌ئۆپۆزیسیۆن‌و له‌ده‌ستدانی پۆستی پارێزگاره‌كان هه‌یه" ئا :ئاسۆ سه‌راوی پاش زیاتر له 8ساڵ تێپه‌ڕین به‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی ههرێم ،هێشتا ئومێدێك نییه بۆ دوباره‌كردنه‌وه‌ی ئه‌و هه‌ڵبژاردنه ،له‌كاتێكدا وه‌ك به‌ڕێوه‌به‌ری په‌یمانگای كوردی بۆ هه‌ڵبژاردن ،ئاماژهی پێده‌كات ،گرنگی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی ههرێم ،له‌هه‌ڵبژادنه‌كانی په‌رله‌مان‌و سه‌رۆكایه‌تی ههرێم كه‌متر نییه. ده‌س����ه‌اڵت ،یاخ����ود باش����تر بڵێین هه‌ردو حیزب����ه فه‌رمانڕه‌واكه‌ی ههرێم، ه����ۆی چییه كاتێك دی����اری ناكه‌ن بۆ هه‌ڵبژاردنه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان؟ ئای����ا بارودۆخ����ی سیاس����ی هه‌رێ����م له‌ب����ار نییه؟ ی����ان ده‌س����ه‌اڵت بڕوای به‌سیس����ته‌می المه‌ركه‌زییه‌ت نییه بۆ به‌ڕێوه‌بردنی واڵت ،یاخود وه‌ك له‌الیه‌ن ئۆپۆزیس����یۆنه‌كان ئاماژهی پێده‌كه‌ن، "ترس����ێك هه‌یه له‌وه‌ی ئۆپۆزیسیۆن، به‌شێكی زۆر له‌كورسییه‌كانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی ههرێم به‌ده‌ستبێنێ ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردن بكرێتهوه". س����ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن����ی پارێ����زگای س����لێمانی كاوه عه‌بدواڵ ،جه‌خت لهوه ده‌كاته‌وه ،كه "ده‌سه‌اڵت بۆیه رۆژێك بۆ هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان دی����اری ن����اكات ،چونك����ه ترس����ێكی
گ����ه‌وره‌ی ل����هوه هه‌یه به‌ش����ێكی زۆر له‌كورسییه‌كانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان له‌ده‌ست بدات" .هه‌ر له‌وباره‌یه‌وه وتی "له‌ئێستادا ئۆپۆزیسیۆنێك دروستبوه، ده‌توان����ێ كێبڕكێ له‌گه‌ڵ ده‌س����ه‌اڵتدا بكات ،بۆ بردنه‌وه‌ی پۆستی پارێزگارو جێگركه‌ی‌‌و به‌ش����ێك له‌كورسییه‌كانی ئه‌نجومه‌ن����ی پارێ����زگاكان ،هه‌ربۆی����ه ده‌سه‌اڵت ترسی لهوه ههیهو به‌ئاسانی بڕی����ار له‌هه‌ڵبژاردن����هوهی ئه‌نجومه‌نی پارێ����زگاكان ن����ادات" .كاوه ب����اس ل����ه‌وه‌ش ده‌كات ،كه بڕی����ار نه‌دان بۆ هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان، به‌ڵگ����هی ئه‌وه‌یه كه ده‌س����ه‌اڵتدارانی هه‌رێ����م بڕوای����ان به‌سیس����تمی المه‌ركه‌زیی����ه‌ت نیی����ه ،ك����ه به‌بڕوای ئ����هو سیس����ته‌مێكی پێش����كه‌وتوه بۆ به‌شداریكردنی راسته‌وخۆی هاواڵتیان له‌ده‌سه‌اڵتدا ،ئه‌و له‌و بڕوایه‌شدایه كه هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان له‌كاتی خۆیدا چاره‌س����هری به‌ش����ێكی زۆر له‌و گرفتانه ده‌كات ،كه له‌ئێستادا ده‌س����ه‌اڵتدارانی ههرێم به‌ده‌ستییه‌وه ده‌ناڵێنن ،وه‌ك گه‌نده‌ڵی‌‌و قۆرغكاری‌‌و زۆری رۆتینی����ات‌و چه‌ندین����ی تریش. كاوه عه‌ب����دواڵ ئ����ه‌وه‌ش رونده‌كاته‌وه كه چه‌ندین جار به‌نوس����راوی جیاجیا وه‌اڵمێكی رونیان پێنه‌دراوه. س����ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن����ی پارێ����زگای دوایان له‌س����ه‌رۆكایه‌تییه‌كانی هه‌رێم‌و په‌رله‌م����ان‌و حكوم����ه‌ت ك����ردوه ،كه س����لێمانی ،ل����هو بڕوایه‌ش����دایه، كاتێك دیاری بكه‌ن بۆ هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی ئۆپۆزیسیۆن نه‌ك به‌ته‌نها له‌پارێزگای ێ له‌هه‌ڵبژاردن����ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان ،به‌اڵم تائێستا س����لێمانی ده‌توان����
ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان‌و قهزاو ناحییه‌كان بكرێت ،ئه‌وا نه‌ك هێزه سیاسییه دیاره‌كان ،به‌ڵكو هێزه بچوكه‌كانیش نوێنه‌ریان ده‌بێت له‌ده‌سه‌اڵتدا
ئه‌نجومه‌ن����ی پارێزگاكان����دا كێبڕك����ێ له‌گه‌ڵ ده‌س����ه‌اڵت بكات ،به‌ڵكو وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت "له‌هه‌ولێریش ئه‌و كێبڕكێیه ده‌بێت ،وته‌بێژی پارتی خۆی باس����ی لهوه كردبو كه له‌هه‌ولێر ركه‌به‌ریان زۆر ده‌بێت". ئه‌ندامان����ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان، له‌هه‌رس����ێ پارێزگاك����هی ههرێم جگه له‌پارێ����زگار‌و جێگره‌كه‌ی ژماره‌یان 39 كه‌س����ه ،به‌اڵم ئهوهی تێبینی ده‌كرێت جگه له‌پارێ����زگاره‌كان‌و جێگره‌كانیان، ئه‌ندامه‌كانیان كه‌مترین ده‌س����ه‌اڵتیان هه‌ی����ه ،وه‌ك یه‌كێ����ك له‌ئه‌ندامه‌كانی ده‌ڵێت "به‌پێی بڕیارێك����ی په‌رله‌مانی كوردس����تان كاره‌كانم����ان راگیراوه". ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای هه‌ولێر قاس����م عه‌زیز له‌وباره‌ی����هوه باس لهوه ده‌كات ،ك����ه ئ����ه‌وان به‌پێ����ی بڕیاری په‌رله‌مان����ی كوردس����تان كاره‌كانیان راگیراوه ،ئه‌و ده‌ڵێت "ئێمه چه‌ندینجار داوامانكردوه ،یان ماده‌ی 41ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان هه‌مواربكرێته‌وه تا به‌فیعلی بتوانین كاربه‌كین ،یاخ����ود با كاتێك دی����اری بكرێ����ت ب����ۆ هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان ،به‌اڵم هیچیان ناكرێت". ئه‌و ئه‌ندامه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای هه‌ولێر كه پێشتر له‌سه‌ر لیستی یه‌كێتی بو ،به‌اڵم له‌ئێس����تادا وه‌ك كه‌س����ێكی سه‌ربه‌خۆ كارده‌كات ،ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌رو كه .له‌ئێستادا هیچ ئومێدێك نییه بۆ
دوب����اره هه‌ڵبژاردن����هوهی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان. ه����ه‌ر له‌وباره‌ی����هوه به‌ڕێوه‌ب����هری په‌یمانگای كوردی بۆ هه‌ڵبژاردن ئارام جه‌مال ،ئاماژه بهوه ده‌كات ،كه گرنگیی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌ن����ی پارێزگاكان، ئه‌گ����ه‌ر له‌هه‌ڵبژادنه‌كان����ی په‌رله‌مان‌و س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ����م زیات����ر نه‌بێت كه‌مت����ر نییه ،چونكه وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت "سیس����ته‌می المه‌ركه‌زیی����ه‌ت له‌رێگای هه‌ڵبژاردنه‌كان����ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا‌و ق����ه‌زا‌و ناحییه‌كانه‌وه قوڵتر ده‌بێته‌وه، له‌و رێگای����هوه هاواڵتیان راس����ته‌وخۆ نوێن����هری ناوچه‌كانی����ان هه‌ڵده‌بژێرن، بۆیه پێویس����ته ده‌سه‌اڵتدارانی ههرێم، دیاریكردنی كاتێك بۆ هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا‌و قهزاو ناحییه‌كان بخاته ئه‌وله‌ویاتی كاره‌كانیانه‌وه". به‌ڕێوه‌ب����هری په‌یمان����گای كوردی، ئ����ه‌وه‌ش ده‌خاته‌رو ،ك����ه هه‌ڵبژاردنی نوێن����هری ق����ه‌زا‌و ناحییه‌كانی����ش گرنگیی خ����ۆی ههیهو ده‌ڵێت "ناكرێت كه‌سانێك ده‌نگبده‌ن به‌نوێنه‌ره‌كانیان له‌پارێ����زگاكان ،یاخ����ود له‌په‌رله‌مان، ب����ه‌اڵم رێگ����ه نه‌درێ����ت ده‌نگب����ده‌ن به‌نوێنه‌ره‌كانی����ان له‌قه‌زا‌و ناحییه‌كاندا كه راس����ته‌وخۆ ئیش‌وكاریان ده‌كه‌وێته الی ئه‌وان له‌پێشدا". سه‌باره‌ت به‌وه‌ش كه بۆچی حكومه‌ت یاخود س����ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران كاتێك دیاری ناكات ،بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كانی
ئه‌نجومه‌ن����ی پارێزگاكان ،ئارام جه‌مال له‌و بڕوایه‌دایه ،ده‌س����ه‌اڵتدارانی ههرێم ترس����یان له‌دابه‌شكردنی ده‌سه‌اڵته‌كان هه‌ی����ه "یه‌كێ����ك له‌گرنگییه‌كان����ی دابه‌ش����كردنی دیموكراس����ییه‌ت، ده‌س����ه‌اڵته‌كانه ،ب����ه‌اڵم له‌هه‌رێم����دا ئ����هوه ناكرێ����ت هه‌مو ده‌س����ه‌اڵته‌كان له‌پایته‌خت����دا كۆده‌كرێت����هوه ،ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌ن����ی پارێزگاكان‌و ق����ه‌زا‌و ناحییه‌كان بكرێ����ت ،ئه‌وا نه‌ك هێ����زه سیاس����ییه دی����اره‌كان ،به‌ڵكو هێزه بچوكه‌كانی����ش نوێنه‌ریان ده‌بێت له‌ده‌س����ه‌اڵتدا ،به‌اڵم ده‌س����ه‌اڵتدارانی ههرێم ئهوهی����ان قبوڵ نیی����ه ،ئه‌وان مه‌به‌س����تیانه ده‌س����ه‌اڵت له‌ده‌س����ت وه‌زیره‌كان����دا كورتبكه‌ن����هوه ،ئه‌م����ه جگ����ه له‌وه‌ی مه‌كتب سیاس����ی حیزبه ده‌سه‌اڵتداره‌كان به‌فیعلی ده‌سه‌اڵتیان هه‌یه" .ئ����ارام جه‌م����ال هێما به‌وه‌ش ده‌كات ك����ه دیاریكردن����ی رۆژێ����ك بۆ هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌ن����ی پارێزگاكان، ئه‌ركی س����ه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێمه، هه‌روه‌ه����ا باس����ی له‌وه‌ش ك����رد ،كه دیاریكردن����ی رۆژێك ب����ۆ هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مان����ی كوردس����تان ك����ه ئه‌ركی س����ه‌رۆكی ههرێم����ه ،تاوه‌كو ئێس����تا به‌نوسراوێكی فه‌رمی باڵونه‌كراوه‌ته‌وه‌و وه‌ك ئه‌و وتی "ئهوهی هه‌یه ته‌نها وه‌ك هه‌واڵێك باڵوكراوته‌وه كه گوایه تا9/8 هه‌ڵبژاردن بكرێت ،ئه‌وه‌ش به‌ته‌واوه‌تی متمانه‌ی ناكرێته سه‌ر".
"له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا "كورد له‌پارێزگا ی سه‌اڵحه‌دین ته‌نها یه‌ك كورسی به‌ده‌ستده‌هێنێت" ده‌نگ ی كورد له‌دیال ه كه‌مده‌كات" ئا :ئیحسان مه‌ال فوئاد به‌پێی وته‌ی چه‌ند به‌رپرس‌و چاودێرێك كورد له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا وه‌زعی زۆر خراپ ده‌بێت‌و دوای هه‌ڵبژاردنیش مه‌ترسییه‌كان زیاتر ده‌بن ،ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی قه‌زای دوزخورماتوش رایده‌گه‌یه‌نێت كورد وه‌زعی باش نییهو ئهوهی له‌پێشوتر به‌ده‌ستیهێناوه كه جێگری پارێزگارو ئه‌ندامێك بوه، ئه‌مجاره به‌ده‌ستی ناهێنێته‌وه ،چونكه عه‌ره‌به‌كان خۆیان چه‌ند لیستێكن‌و بڕواناكه‌م ئه‌و پۆسته بده‌نه‌وه به‌كورد. رۆژنامه‌نوسێك له‌قه‌زای دوزخورماتو له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایده‌گه‌یه‌نێت كورد له‌دوزخورماتو وه‌زعی باش���هو ره‌نگه دو كورسییه‌كه‌ی پێشو به‌ده‌ستبهێنێته‌وه، چونكه كورد له‌پارێزگای س���ه‌اڵحه‌دین رێ���ژه‌ی كه‌م���هو ته‌نه���ا له‌دوزخورماتو رێژه‌كه‌ی زۆره ك���ه له 51%كوردو 49% عه‌ره‌ب‌و توركمان. رۆژنامه‌نوس له‌دوزخورماتو هیش���ام عه‌بدولكه‌ری���م له‌باره‌ی رێ���ژه‌ی كوردو نیگه‌رانییه‌كان���هوه س���ه‌باره‌ت به‌كه‌می خزمه‌تگوزارییه‌كان‌و كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر ده‌نگ���دان باس���ی له‌وه‌كرد ك��� ه له‌كۆی حهوت قهزاو 13ناحیه ته‌نها له‌ناوخۆی دوزخورماتودا كورد به‌زۆری بونی هه‌یه، هه‌رچه‌ن���ده خه‌ڵك هه‌ی���ه له‌به‌ر كه‌می خزمه‌تگوزاری نیگه‌رانه ،به‌اڵم خه‌ڵكێكی زۆریش به‌هۆی خراپی دۆخی ئه‌منییه‌وه شاره‌كه‌ی جێهێش���توه به‌ره‌و كه‌ركوك‌و كوردس���تان ،ئه‌م���ه‌ش كاریگه‌ری زۆری هه‌یه. ئه‌و رۆژنامه‌نوس���ه وتیش���ی "ده‌بێت الیه‌نه‌كان خه‌ڵك وشیاربكه‌نه‌وه كه ئه‌مڕۆ شه‌ڕ شه‌ڕی سندوقه ،بۆیه ماوه‌یه‌كه كار له‌سه‌ر وشیاركردنه‌وه ده‌كه‌ین‌و خه‌ڵكیش گه‌رموگوڕیی پێوه‌دیاره‌و پێش���مه‌رگانه كاری ك���ردوه ،چونك���ه ده‌زانێت نه‌ك مه‌ترسی له‌سه‌ر ژیانی ئه‌وان هه‌یه به‌ڵكو ئه‌وه‌تا نوێنه‌ره‌كانیشیان ده‌كوژرێن". ره‌نگه ئه‌مجاره به‌هۆی هه‌مواركردنه‌وه‌ی یاسای هه‌ڵبژاردنه‌كانه‌وه كورد ئه‌مجاره ته‌نها دو كورس���ییه‌كه‌ی كه‌مبكاته‌وه بۆ یه‌ك كورس���ی ،له‌وباره‌یه‌وه به‌رپرس���ی به‌ش���ی هه‌ڵبژاردن���ی حزبی ش���یوعی كوردس���تان له‌دوزخورماتو هێمن نوری ئام���اژه‌ی به‌وه‌كرد كه كورد له‌پێش���ودا له‌س���ه‌اڵحه‌دین به‌هۆی ده‌نگ���ی كۆتاوه دو كورسی به‌ده‌ستهێنا ،به‌اڵم ئه‌مجاره یاساكه گۆڕاوه‌و پێشبینی ده‌كرێت كورد ته‌نها یه‌ك كورسی به‌ده‌ستبهێنێت".
ههرچهنده لیسته‌كه لیستی هه‌مو كورده، كه‌چی كه‌ناڵه‌كانی هه‌مو حزبه‌كان‌و سه‌ربه‌خۆكانیش گرنگی پێناده‌ن
هێمن نوری راش���یگه‌یاند كه له‌هه‌مو پارێ���زگای س���ه‌اڵحه‌دیندا 778هه‌زار ده‌نگده‌ر بونی ههیهو له‌ئێستادا له‌كۆی 28ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا ته‌نها دو ئه‌ندامی كورده كه یه‌كێكیان جێگری پارێزگاره. ئه‌و رۆژنامه‌نوس���ه له‌لێدوانه‌كه‌یدا بۆ ئاوێنه وتیشی "له‌ناوخۆی دوزخورماتودا 63ه���ه‌زار ده‌نگ���ده‌ر هه‌ی���ه ،ئه‌و 63 هه‌زار ده‌نگده‌ره‌ش دابه‌ش ده‌بێته سه‌ر كوردو عه‌ره‌ب‌و توركمان ،كورده‌كانیش رێژه‌یه‌كی زۆری���ان به‌هۆی خراپی باری ئه‌منییه‌وه شاره‌كه‌یان جێهێشتوه به‌ره‌و كوردس���تان ،ئه‌گه‌ریش هه‌ی���ه ئه‌مجاره خه‌ڵك به‌جۆش‌و خرۆش���هوه به‌شداری هه‌ڵبژاردن بكات ،چونكه هه‌مو الیه‌نه‌كان له‌یه‌ك لیستدا كۆبونه‌ته‌وه ،به‌اڵم گرفتێك هه‌یه الیه‌نه‌كان ئه‌وه‌نده‌ی بۆ كاندیده‌كان خه‌ڵكیان وشیاركردوه‌ته‌وه ،نیوئه‌وه‌نده بۆ لیسته‌كه نه‌یانكردوه كه ئه‌م ناوچه‌یه خه‌ڵكێكی زۆر نه‌خوێنده‌واری تێدایه". له‌به‌رامب���ه‌ردا مخه‌وه‌لی قس���ه‌كردن له‌لیستی هاوپه‌یمانی برایهتیو پێكه‌وه‌ژیان له‌پارێزگای سه‌اڵحه‌دین مامۆستا سامی بۆ ئاوێن���ه وت���ی "له‌هه‌ڵبژاردنی 2009 دو كورس���یمان به‌ده‌ستهێنا ،له‌وكاته‌وه خه‌ڵكێكی زۆر ناوچه‌كه‌یان جێهێش���توه كه ره‌نگه نزیكه‌ی 2000خێزان بێت ،ئایا ئه‌و خێزانانه تا چه‌ند ئاماده‌ییان تێدایه
ل���هو رۆژه‌دا بێنه‌وه ده‌ن���گ بده‌ن ،بۆیه پێموایه كورده‌كانی ئه‌و ناوچه‌یه به‌هۆی وه‌زعی ئه‌منی‌و دروستبونی ئۆپه‌راسیۆنی دیجله‌و ملمالنێی سیاسییه‌وه تاڕاده‌یه‌ك هه‌ستی كوردایه‌تیان به‌رزبوه‌ته‌وه". مامۆستا سامی پێیوایه پڕوپاگه‌نده‌ی هه‌ڵب���ژاردن ئه‌مج���اره به‌هێزت���ره له‌هه‌ڵبژاردنی پێش���وتر ،چونكه له‌روی راگه‌یاندن‌و پۆسته‌راته‌وه زۆر به‌رفراوانه‌و هه‌ر الیه‌نێكیش به‌گوڕتر بۆ كاندیده‌كه‌ی خۆی هه‌وڵده‌دات ،بۆیه پێموایه كورد دو بۆ سێ كورسی به‌ده‌ستده‌هێنێت. به‌اڵم ئه‌ندامێك���ی ئه‌نجومه‌نی قه‌زای دوزخورمات���و ره‌تیده‌كات���هوه ك���ورد له‌باش���یدابێت‌و پێیوایه ك���ورد ئه‌مجاره وه‌زع���ی باش نییهو ئهوهی له‌پێش���وتر به‌ده‌س���تیهێناوه كه جێگری پارێزگارو ئه‌ندامێ���ك ب���و ،ئه‌مجاره به‌ده‌س���تی ناهێنێت���هوه ،چونكه عه‌ره‌به‌كان خۆیان چه‌ند لیس���تێكن‌و ئه‌و پۆسته ناده‌نه‌وه به‌كورد. ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌ن���ی ق���ه‌زای دوزخورماتو كه‌مال گلی له‌باره‌ی جۆری پڕوپاگه‌نده‌كردنه‌وه وتی "پڕوپاگه‌نده‌كان زۆر الوازن ،به‌تایبه‌ت له‌راگه‌یاندنه‌كان‌و پاڵپش���تیكردنی ماددی كاندیده‌كان ،كه ههرچهنده لیسته‌كه لیستی هه‌مو كورده، كه‌چ���ی كه‌ناڵه‌كانی هه‌م���و حزبه‌كان‌و س���ه‌ربه‌خۆكانیش گرنگ���ی پێن���اده‌ن، بڕوا بك���ه‌ن هه‌ندێك له‌كاندیده‌كان جگه له‌وانه‌ی پارتیو یه‌كێتی ،زۆربه‌ی خه‌ڵك نایانناس���ن ،له‌كاتێكدا ده‌بێت هه‌ر هیچ نه‌بێت له‌به‌ر خاتری لیس���ته‌كه به‌خه‌ڵك بناسێنرێت‌و پڕوپاگه‌نده‌یان بۆ بكرێت". ئ���هو ئه‌ندامه‌ی ق���ه‌زای دوزخورماتو به‌نیگه‌رانیی���هوه وتی "كاندید ده‌ناس���م به‌ق���ه‌رز له‌چاپخانه‌ی���ه‌ك به‌ب���ڕی 225 هه‌زار دینار خۆی پۆس���ته‌ری بۆ خۆی چاپكردوه". گلی باس���ی له‌وه‌ش���كرد كه وه‌زعی دوزخورمات���و زۆر خراپه‌و بوه‌ته چه‌قی ملمالنێ���كان‌و نزیك���هی 12گروپ���ی تیرۆریس���تی كاری تێدا ده‌كات‌و خه‌ڵك ده‌ك���وژن ،كه‌چ���ی الیه‌ن���ی ك���وردی ناتوانێت هه‌ر هیچ نه‌بێ���ت پڕوپاگه‌نده بۆ كاندیده ك���ورده‌كان بكات به‌تایبه‌ت له‌كه‌ناڵه‌كانیانه‌وه. به‌پێ���ی زانیارییه‌كان���ی ئاوێنه ته‌نها له‌دوزخورمات���وو ده‌وروبه‌ری 96هه‌زار ده‌نگ���ده‌ر بونی هه‌یه ك���ه 63هه‌زاری له‌ناوخ���ۆی دوزخورماتودای���ه ،ئه‌و 63 هه‌زار ده‌نگده‌ره‌ش دابه‌ش ده‌بێته سه‌ر كوردو عه‌ره‌ب‌و توركمان ،كه نزیكه‌ی 30 هه‌زاریان به‌ر كورد ده‌كه‌وێت.
ئا :ئیحسان ههرچهنده له‌م هه‌ڵبژاردنه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی عێراق كورد له‌ناوچه كێشه‌له‌سه‌ره‌كان به‌یه‌ك لیست به‌شداری كردوه ،به‌اڵم سه‌رچاوه‌یه‌كی به‌رپرس رایده‌گه‌یه‌نێت حكومه‌تی ههرێم هێنده‌ی شه‌ڕی له‌سه‌ر نه‌وت كردوه له‌سه‌ر كوردانی ناوچه‌كه نه‌یكردوه‌و خه‌ڵك نیگه‌رانه ،كاندیدێكیش ده‌ڵێت كاركردن بۆ لیسته‌كه هه‌ر بونی نییهو كاریگه‌ری خراپی ده‌بێت.
چه‌ند کوردێک له‌ناحیه‌ی جه‌باره
س���ه‌رچاوه‌یه‌كی به‌رپ���رس له‌یه‌كێك له‌حزب���ه كوردیی���ه‌كان له‌ناوچ���ه كێشه‌له‌س���ه‌ره‌كان نه‌یویس���ت ن���اوی باڵوبكرێته‌وه بۆ ئاوێنه وتی دڵنیام كورد ئه‌مجاره‌و بۆ له‌مه‌ودوا وه‌زعی زۆر خراپتر ده‌بێت‌و ئه‌گه‌ر هه‌یه زۆربه‌ی ئه‌و ناوچانه له‌ده‌س���تبدات ،چونك���ه له‌چه‌ند س���اڵی پێشودا سه‌دان خێزانی كورد ده‌ركراوه‌و كه‌سوكاریان كوژراوه ،حكومه‌تی هه‌رێم‌و الیه‌نی كوردی نه‌یتوانی���وه بیانپارێزێت، بۆی���ه ره‌نگه ئاماده‌نه‌ب���ن ده‌نگ به‌كورد بده‌ن". هاوكات له‌ئێس���تادا ساردوس���ڕییه‌ك هه‌ی���ه الی خه‌ڵكی‌و الوازی له‌ئه‌نجامدانی پڕوپاگه‌نده‌كان ،له‌وباره‌یه‌وه كاندیدێكی لیس���تی برایهتیو پێكه‌وه‌ژیان‌و ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای دیاله زیاد ئه‌حمه‌د مه‌ترس���ی وه‌زعی كوردی دوپاتكرده‌وه‌و وتی " له‌م هه‌ڵبژاردن���ه‌دا كورد له‌ناوچه كێشه‌له‌س���ه‌ره‌كان جگ���ه له‌خانه‌قی���ن بارودۆخی باش نییهو مه‌ترسی لهسهره، چونكه هه‌ڵمه‌ت‌و پڕوپاگه‌نده‌ی هه‌ڵبژاردن الوازه ،به‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر كاندیده‌كان بتوانن كاری ب���اش بك���ه‌ن ئ���ه‌وكات خه‌ڵ���ك ده‌توانێ���ت متمانه‌یان پێبكات���هوه ،كه پێشتر نه‌یانتوانیوه ئه‌و كاره بكه‌ن". له‌به‌رامب���ه‌ردا به‌رپرس���ی مه‌حه‌ل���ی خانه‌قینی حزبی ش���یوعی كوردس���تان جه‌وهه‌ر خدر به‌پێچه‌وانه‌ی كاندیده‌كه‌وه رایگه‌یاند ههرچهنده حزبه‌كان به‌جیاجیا كار بۆ كاندیده‌كانی خۆیان ده‌كه‌ن ،به‌اڵم كاریگه‌ری خراپ ناكاته س���ه‌ر لیسته‌كه، چونكه ده‌بێت ده‌نگده‌ر له‌پێش���دا ده‌نگ بدات به‌لیسته‌كه ئینجا كاندیده‌كه. س���ه‌باره‌ت الوازیو س���اردیی پڕوپاگه‌نده‌كردن���ی الیه‌ن���ی ك���وردی له‌پارێزگای دیاله ،به‌رپرس���ه‌كه‌ی حزبی شیوعی وتی "پێش���تر ساردییه‌كی پێوه دی���ار بو ،به‌اڵم م���اوه‌ی هه‌فته‌یه‌كه زۆر به‌گه‌رمی پڕوپاگه‌نده‌كان بۆ كاندیده‌كان ئه‌نجامده‌درێ���ت ،چونك���ه چوار لیس���ت
به‌تون���دی ملمالن���ێ ده‌ك���ه‌ن ،له‌وان��� ه عیراقییه‌و ده‌وڵه‌تی یاس���او هاوپه‌یمانی كوردستان‌و لیستی سه‌درییه‌كان". هاوكات هه‌ڵس���وڕاوو ئه‌ندامی لیژنه‌ی سه‌رپه‌رش���تیاری هه‌ڵبژاردنه‌كانی دیاله له‌بزوتن���هوهی گۆڕان رۆڤان س���ه‌روه‌ت له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه ئاماژهی به‌وه‌كرد كه وه‌كو بزوتنه‌وه‌ی گ���ۆڕان به‌مه‌یدانی س���ه‌ردانی چه‌ن���د ناحیه‌یه‌ك���ی ناوچه‌ی دیاله‌ی كردوه خه‌ڵك زۆر بێزارو توڕه‌یه‌و به‌رپرس���ه‌كانیش نیگه‌ران���ی خۆی���ان ده‌ربڕی���وه له‌پشتگوێخس���تنیان له‌چوار ساڵی پێشودا. س���ه‌باره‌ت به‌مه‌ترس���ی له‌سه‌ر ده‌نگی كورد له‌و ناوچانه هه‌ڵسوڕاوه‌كه‌ی گۆڕان رونیك���رده‌وه‌و وت���ی "س���ه‌ردانی هه‌ردو ناحیه‌ی قه‌ره‌ته‌پ���هو جه‌باره‌مان كردوه، به‌پێی وته‌ی به‌رپرس���انی ئه‌و ناوچانه‌و به‌بۆچونی ئێمه له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا ده‌نگی ك���ورد زۆر كه‌مده‌كات ،چونك���ه رێژه‌ی كورد به‌تایبه‌ت له‌قه‌ره‌ته‌په زۆر دابه‌زیوه‌و زۆرب���هی ك���ورده‌كان ئ���هو ناوچه‌یه‌یان جێهێش���توه‌و ئێس���تا له‌كوردس���تان نیش���ته‌جێن ،چونكه ئه‌گ���ه‌ر قه‌ره‌ته‌په به‌نمون���ه وه‌ربگرین له2003وه تائێس���تا حكومه‌تی ههرێم ته‌نها یه‌ك پرۆژه‌ش���ی ئه‌نجامنه‌داوه". ئ���هو هه‌ڵس���وڕاوه‌ی گۆڕان وتیش���ی "پڕوپاگه‌ن���ده‌كان به‌هی���چ ش���ێوه‌یه‌ك له‌ئاس���تی پێویس���تدا نیی���هو به‌وت���هی ئه‌نجومه‌نه‌كانی قهزاو ناحیه‌كان‌و خه‌ڵكی ناوچه‌كه كورد كه پێشتر شه‌ش كورسی هه‌بوه ،له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا كورس���یه‌كانی كه‌مده‌كات". باس له‌وه‌ده‌كرێت ههرچهنده لیسته‌كه لیستی هه‌مو كورده‌كانه ،به‌اڵم حكومه‌تی ههرێم به‌هیچ شێوه‌یه‌ك پاڵپشتی ماددی نه‌كردون ،به‌رپرس���ی مه‌حه‌لی خانه‌قینی حزبی ش���یوعی له‌وباره‌یه‌وه وتی "ئێمه ی���ه‌ك دینارم���ان له‌حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م وه‌رنه‌گرت���وهو رێككه‌وتنه‌كه وابو كه هه‌ر
كورد له‌دۆخێكی خراپدایه‌و پرۆپاگه‌نده‌ی لیستی كوردیش بونی نییه الیه‌نێك تێچونی پڕوپاگه‌نده له‌سه‌ر خۆی بێت". ب���ه‌اڵم كاندیده‌كه‌ی لیس���تی برایهتیو پێكه‌وژی���ان‌و ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌ن���ی پارێزگای دیاله زی���اد رایده‌گه‌یه‌نێت كه "پێشتر ش���ه‌ش ئه‌ندامی كوردو سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا له‌پارێزگای دیاله بونی هه‌بو ،كارێكی ئه‌وتۆی���ان ئه‌نجامنه‌داوه له‌ئاستی پێویس���تی خه‌ڵكدا بێت ،بۆیه خه‌ڵك نیگه‌رانه ،كاركردن بۆ لیسته‌كه‌ش هه‌ر بونی نییهو كاریگه‌ری خراپی ده‌بێت، ب���ه‌اڵم هه‌ر حزبێك بۆ كاندیده‌كه‌ی خۆی كارده‌كات". هه‌ر به‌وت���هی ئه‌ندامه‌كه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێ���زگای دیال���ه ئه‌گه‌ر هه‌ی���هو وه‌ك باس���ده‌كرێت ل���ه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ش���دا 17 هه‌زار كوردی ئه‌و ناوچه‌یه بێبه‌شده‌كرێن له‌ده‌نگدان". له‌ئێس���تادا هه‌مو حزب���ه كوردییه‌كان به‌یه‌ك لیست به‌شداری هه‌ڵبژاردنه‌كه‌یان كردوه به‌ناوی لیستی هاوپه‌یمانی برایهتیو پێكه‌وه‌ژیان ،كه له‌هه‌ڵبژاردنی پێش���ودا الیه‌نی كوردی به‌هه‌مو حزبه‌كانه‌وه له‌كۆی 24كورسی ته‌نها شه‌ش كورسی ههبوهو بڕیاروایه له4/20دا هه‌ڵبژاردن ته‌نها له12 پارێزگای عێراق ئه‌نجامبدرێت.
10
F
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
ashion
ره‌نگاڵه
ره‌نگاڵه
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
ئافه‌رین په‌رواز
حه‌سنا مه‌ته‌ر :گۆرانیی ه كوردی -لوبنانییه‌كه‌م ئاماده‌یه
گۆشه‌یه‌كی تایبه‌ته به‌جل‌و به‌رگ ی " fashionسه‌فین عارفی" ئاماده‌ی ده‌كات دیزاین هرو راوێژكار
چۆن خۆت ئاماده ده‌كه‌یت بۆ چاوپێكه‌وتنی ئیش (مقابله)؟
ئا :ئاوێنه كچه گۆرانیبێژی لوبنانی حه‌سنا مه‌ته‌ر ده‌ڵێت ئه‌و به‌ڵێنه‌ی له‌ڕێگه‌ی گۆڤاری ئاوێنه‌كان به‌خوێنه‌ران‌و خه‌ڵكی كوردستانم دابو ،هێنامه‌دی‌و به‌كوردی گۆرانیم چڕی".
بۆ خانمان
خۆگۆڕی���ن‌و خ���ۆ رێ���ك ئاماده‌كردن له‌ڕۆژی یه‌كه‌می چاوپێكه‌وتنتدا یه‌كێكه له‌خاڵه گرنگه‌كان كه ده‌بێت له‌لیستی پێداویس���تییه‌كانتدا بێت ،چونكه هه‌ر پارچه‌یه‌ك ك���ه له‌به‌رده‌كه‌یت به‌پێی ره‌نگ‌و دیزاین‌و شێوه‌كه‌ی كاردانه‌وه‌ی ده‌بێ���ت له‌كات���ی چاوپێكه‌وتنه‌كه‌تدا به‌چاك/خراپ. لێ���ره‌وه پێمانخۆش���ه ك���ه چۆنێتی خۆئاماده‌كردنتان پ���ێ بڵێین له‌كاتی چاوپێكه‌وتن له‌گه‌ڵ كۆمپانیاو شوێنه فه‌رمییه‌كان ،ئهوهی پێویسته بیزانیت كه روخسارت ده‌بێته ناوو ناساندنی ئه‌و كۆمپانیا له‌ه���ه‌ر بوارێكدا له‌داهاتودا، بۆیه ده‌بێت واده‌ركه‌ویت كه تۆ بۆ ئه‌و شوێنه خۆت ئاماده‌كردوه. چی پێویسته له‌به‌ربكه‌یت‌و چی نا ! به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ته‌نوره‌ی • ك���ورت ی���ان ش���ۆرت له‌به‌رنه‌كه‌یت چونكه دڵنیابه دواجار ده‌بێت له‌به‌ری بكه‌یت بۆ ئ���هو كۆمپانیایه ،له‌جیاتی ئهوه ده‌توانیت پانتۆلێكی قوماش���ی ره‌ش یاخود ته‌نوره‌یه‌كی ره‌شی خوار ئه‌ژنۆ ك���ورت ،هه‌رچه‌ن���ده ته‌نوره‌ی
كورت نه‌رێیه به‌گشتی به‌هه‌مان شێوه ته‌نوره‌ی درێژیش دوربخه‌ره‌وه. ئێكسس���وارات به‌زنجی���ری • زۆرو بازنه‌و موس���تیله‌و گواره‌ی درێژو ره‌نگاوره‌نگ ..هتد دوربخه‌ره‌وه چونكه ئه‌وان���ه بۆ حه‌فله‌ن ب���ۆ مقابه‌له نین، ئه‌گه‌ر هاوس���ه‌رت هه‌یه با ئه‌ڵقه‌كه‌ت له‌په‌نج���ه‌دا بێت كه ئ���ه‌وه‌ش مانای رێكخه‌ری���ت ده‌رده‌خ���ات وه‌كو دایك، وه ئه‌گ���ه‌ر ن���ا له‌بیری بك���ه ،له‌گه‌ڵ سه‌عاتێكی قایش���ی ره‌شی بچوك كه ئه‌م���ه‌ش ده‌ریده‌خات تۆ كه‌س���ێكی هه‌میشه ئاگات له‌كاته. چاكه‌تی ره‌ش‌و قه‌میسێكی • ره‌ساسی یان سپی باشترین هه‌ڵبژاردنت بێ���ت ،وه هه‌وڵب���ده ب���ا پانتۆله‌كه‌ت نه‌ته‌سك بێت نه‌گه‌وره ،كه واتلێده‌كات وه‌كو ه���ی خۆت نه‌ب���ن ده‌ربكه‌ویت، پێالوێكی مدیمه‌م به‌رز له‌گه‌ڵ چاكه‌ته ره‌شه‌كه‌ت بۆ ده‌رخس���تنی جله‌كانت باشترینه. چیت���ر خ���ۆت بێبه‌ش مه‌ك���ه له‌گه‌ڵ نوێتری���ن ره‌نگ���ه ته‌نها پێویس���تیت به‌كه‌مێك هاوكاری‌و یارمه‌تی هه‌بێت. safeen.arif@yahoo.com Twitter @SafeenArif
خاڵه به‌كر رۆژ ی 200كیلۆ پاقل ه ده‌فرۆشێت
ژماره‌ی هێڵه‌کانی مۆبایل بۆ ده‌نگدان به په‌رواز که ژماره ()6ه كچه هونه‌رمه‌ندی كورد "په‌رواز حسێن" ل���ه‌دوا قۆناغی پێش���بڕكێی به‌رنامه‌ی ئ���ه‌ره‌ب ئایدلی كه‌ناڵ���ی MBCدایه، به‌ش���ێك له‌ئه‌نجامی كۆتای���ی رێژه‌ی ده‌نگدان���ی بین���ه‌ران به‌ركه‌ب���ه‌ره‌كان دیاری���ده‌كات له‌ڕێگه‌ی مۆبایله‌وه ،دوا كات بۆ به‌شداربون له‌ده‌نگداندا رۆژی
هه‌ینی داهاتوه. له‌چه‌ن���د رۆژی راب���ردودا رێژه‌یه‌ك ی به‌رچاوی كوردو دانیش���توانی هه‌رێمی كوردس���تان له‌ڕێگ���هی هێڵه‌كان���ی مۆبایله‌وه‌و به‌و ژمارانه‌ی له‌سه‌ر وێنه‌كه نوسراون ،ده‌نگیان به"په‌رواز" دا. پ���ه‌وزا ك���ه هونه‌رمه‌ن���دی لوبنانی
مام ئه‌نوه‌ر پاڵه‌وان ی گۆڕه‌پان‌و مه‌یدان ی عێراق بو
"راغیب عه‌المه" له‌به‌رنامه‌كه‌ی ش���ه‌وی هه‌ینی رابردودا ئافه‌رینی كردو نانس��� ی عه‌جره‌میش پێیوت ده‌بێت فێری گۆرانی كوردی���م بكه‌یت ،دانیش���توی ش���اری هه‌ولێ���رهو ته‌مه‌نی 24س���اڵه‌و خێزانی گۆران ساڵحی هونه‌رمه‌نده‌و خوێندكاری په‌یمانگای هونه‌ره جوانه‌كانه.
گه‌نجێك رۆژ ی 50كیلۆ شیرین ی له‌بانه‌وه به‌كۆ ڵ ده‌هێنێت بۆ گونده‌كانی ههرێم
ئا :مه‌زهه‌ر ی چل ساڵ ه له‌به‌رده‌م خاڵ ه به‌كر ماوه ی سلێمانیدا ی شار سینه‌ما سیروان ی كردنه ،ئه‌و ده‌ڵێت ی كاسپ خه‌ریك ی 200كیلۆ پاقل ه ده‌فرۆشم". "رۆژ ی ی ناس���راوه به‌ال خاله به‌كر پیاوێك ئه‌وان���هوه ك ه ده‌مه‌و ئێ���واران ده‌چن ه ی سینه‌ما ی ده‌وروبه‌ر ناو بازاڕ‌و گوزه‌ر ی دێت س���یروان كه ب���ه‌رده‌وام جم��� ه له‌خه‌ڵك ،ئه‌م پیاو‌ه شه‌روا ڵ له‌پێیه ك ه ی ته‌مه‌نیدایه ،زۆربه‌ی كات‌و له‌ناوه‌ڕاست ی قه‌ره‌باڵغ ه چوار وه‌رزه‌ی س���ا ڵ ده‌ور ب���هو پاقل��� ه خۆران هی ك��� ه به‌چێژه‌و‌ه ی ده‌كه‌ن به‌ده‌نك ه ته‌رخ���ون‌و لیمۆندۆز ی پاقل���هی نێ���و كاغ���ه‌زه پێچراوه‌كان ده‌ستیان‌و ده‌یخۆن. ی رێژه‌ن یه‌كێك��� ه له‌و كوڕه گه‌نجانه به‌تام‌و چێ���ژه‌و‌ه له‌ب���ه‌رده‌م مه‌نجه‌ڵ ه ی خاڵ ه به‌كردا راوه‌س���تاو‌ه گه‌وره‌ك���ه ی بێت، ی پاقل ه كڕین ی س���ه‌ره بۆ ئهوه ئ���هو ده‌ڵێت "زه‌حمه‌ت ه بێره‌دا تێپه‌ڕم‌و نه‌وه‌س���تم‌و له‌م پاقله‌ی ه نه‌خۆم ،باوه‌ڕ ناكه‌م كه‌س هه‌بێت له‌م دنیایه‌دا وه‌ك خاڵ ه به‌كر پاقل ه خۆش لێبنێت". ی ی پاقله ی "ئێس���تا ك ه كات وتیش��� س���ه‌وزه ،زۆرجار له‌ماڵ���هوه ك ه دایكم فۆتۆ :مه‌زهه‌ر ی ده‌كه‌م ك ه خاڵ ه به‌كر به‌دیار مه‌نجه‌ڵه پاقله‌که‌یه‌وه پاقل ه لێده‌نێت بهوه توڕه ی به‌ر پێیده‌ڵێ���م هه‌ر ئه‌مه‌و هه‌ر پاقله ی 150تا ن���ا ،پاقله‌م حازرك���ردو هاتم بۆ پاقل ه ی ته‌ڕ پێده‌گات رۆژ ب���وه ،ده‌مێكیش���ه خه‌ریك���ی پاقل ه ك ه پاقله سینه‌ماكه". فرۆش���تن ،ئه‌وه‌ب���و ته‌ش���ت ه پاقله‌م 200كیلۆ ده‌فرۆشم". ی فرۆشتنم". خاڵ ه به‌كر كه ب���ه‌الی پاقله‌خۆران ی لێقڵپب���وه‌وه‌‌و ته‌ش���ته پاقل��� ه له‌گه ڵ ی له‌وه‌ش كرد ك ه له‌ئیش ئه‌و باس��� ی "لێ���ره ته‌نه���ا پاقله‌ك��� ه وتیش��� ی ی س���لێمانییه‌وه پیاوێك��� ش���ار ی س���ه‌یر زه‌وی���دا تێكه‌ڵبو ئه‌و رۆژه‌م زۆر به‌الو‌ه ناس���راوه ،ئاماژه بهوه ده‌كات ك ه ئه‌و ده‌فرۆش���م ،چونك ه پێش���تر له‌ماڵه‌و‌ه پاقل���ه فرۆش���یدا زۆر ش���ت ی "جه‌ژنێكیان به‌زۆر یان خۆش بو ،هه‌رزو مه‌نجه‌ڵه‌كه‌م برده‌وه‌و ی ده‌ك��� همو ئینج���ا ده‌یهێنم ،رویانداوه‌‌و وت ی ئام���اده ی حه‌فتاكانه‌و‌ه به‌به‌رده‌وام له‌سه‌ره‌تا ی پاقله‌ش به‌پێی وه‌رزه‌كان بابڵێین زۆر ئاماده نه‌بوم بۆ كاره‌كه‌م ،گه‌ڕامه‌و‌ه بۆ ماڵه‌وه ،ئهوه یه‌كێك ه له‌و ی فرۆش���تن ی س���ینه‌ماكان كارده‌كات ،ئه‌و وت ال ی له‌بیرم ناچێته‌وه". ی ئه‌و رۆژه رۆژه خۆشانه ی ب���ۆ به‌یان ی زستاندا بازاڕ كه‌م دودڵبوم لهوه ی پاكه‌ت ه ده‌گۆڕێت ،له‌وه‌رز "سه‌ره‌تای كاركردنم فرۆشتن ی به‌هار یه‌ك���ه‌م رۆژی جه‌ژن���ی ره‌مه‌زان ه یان جگ���ه‌ره‌و دواتر گوڵه‌به‌رۆژه فرۆش���تن ده‌كات ،به‌اڵم له‌هاوینداو وه‌رز
کاوڕ له‌دایكبوان����ی ئ����ه‌م بورج����ه ئه‌م ماوهی����ه به‌خت یاوه‌رت����ان ده‌بێ‌و هه‌مو كاره‌كان به‌دڵی ئێوه ده‌بێت، باش����ترین كات����ه ب����ۆ راپه‌ڕاندنی كاره‌كانتان.
گا چاالك����یو هه‌ن����گاوه باش����ه‌كانتان قۆناغێك����ی باش����ه له‌كاره‌كانت����ان، هه‌روه‌ه����ا ب����اوه‌ڕت به‌خ����ۆت زیاتر دروست بوه ،ئه‌مه‌ش بۆته هۆی زیاتر سه‌ركه‌وتنت.
دوانه ی بێزاربون���ت پێوه‌دی���اره له‌ش���وێن كاره‌ك���ه‌ت ،بیر ل���هوه ده‌كه‌یته‌و‌ه ك ه هه‌فته‌ی���ه‌ك ش���وێنه‌كه‌ت جێبهێڵی. هه‌س���ت به‌ناته‌ندروس���تێتی خ���ۆت ده‌كه‌یت ئه‌م ماوه‌یه.
قرژاڵ ی تر په‌یوه‌ندی پێویست ه له‌گه‌ڵ كه‌سان ی دروس���ت بكه‌ی���ت ،به‌ته‌نه���ا ناتوان روبه‌روی ئیش���ه‌كانت ببیته‌وه ،باشتر وای��� ه زیاتر حه‌ماس���ت ب���ۆ كاره‌كانت هه‌بێت..
مام ئه‌نوه‌ر ئه‌و خه‌اڵته‌ی به‌ده‌سته‌وه‌ی ه ک ه له‌یۆنان وه‌ری گرتوو‌ه فۆتۆ :سۆران ئا :سۆران جه‌لیل پاڵه‌وانی نێوده‌وڵه‌تی گۆڕه‌پان‌و مه‌یدان، ئه‌ن���وه‌ر غه‌ف���ور هه‌مه‌وه‌ندی ناس���راو به(مام ئه‌ن���وه‌ر) ك ه له‌ده‌یه‌ی 1960دا یه‌كێك ب���وه له‌یاریزان���ه ناوداره‌كانی گۆڕه‌پان‌و مه‌یدان���ی عێراق‌و له‌چه‌ندین پێش���بڕكێی نێوده‌وڵه‌تیدا به‌ش���داری كردوهو ئێستا له‌سلێمانی ده‌ژی ،ده‌ڵێت "موچه‌یه‌كی وه‌رزشكاریی دێرینم هه‌بو ئه‌وه‌شیان بڕی". مام ئه‌نوه‌ری ته‌مه‌ن 74ساڵ ،ئاماژه بهوه ده‌كات ك���ه كاتی خۆی له‌ده‌یه‌ی 1960دا یاریزانی راكردنی درێژی ()1500 مه‌تری ب���وه ،ئه‌و وتی "له‌س���ه‌ره‌تای ژیانمه‌وه دوای ئهوهی هاتینه گه‌ڕه‌كی ئیمام قاس���م له‌كه‌رك���وك ،توانایه‌كی باش���م هه‌بو له‌ڕاكردندا ،هیچ كه‌سێك له‌براده‌رانم نه‌یانده‌توانی لێمبه‌رنه‌وه". وتیش���ی "ل���ه 18س���اڵیدا ب���وم به‌س���ه‌رباز‌و بۆ یه‌كه‌مین جار به‌شداریم كرد له‌پاڵه‌وانێتی راكردنی ماراس���ۆنی 10كیلۆمه‌تر له‌ره‌واندزه‌وه بۆ جوندیان‌و توانیم پل���هی یه‌كه‌م به‌ده‌س���تبهێنم،
شێر ی زۆر ئه‌ده‌یت كه ئ���ه‌م ماوهی ه هه‌وڵ��� ی ئه‌و ش���تان ه بكه‌یت ك ه دێن ه ته‌حه‌دا ی رێت ،ئه‌م ته‌حه‌دای ه له‌هه‌مو بواره‌كان ی ژیانت ده‌بێت ،چ ئابوری یان سۆزدار یان خوێندن.
دوای ئ���هوه له‌س���اڵی 1964دا له‌الیه‌ن تیپ���ی هه‌ڵب���ژارده‌ی عێراق‌و س���وپا ی عێراق���هوه داواكرام‌و ب���وم به‌یاریزانی ئه‌وان‌و به‌ش���داری چه‌ندین پاڵه‌وانێتی نێوده‌وڵه‌تیم كرد". وتیشی "یاریزانه‌كانی ئه‌وكاته‌ی به‌غدا پێیانناخۆشبو كه من كوردم‌و به‌شداری ئه‌و پاڵه‌وانێتییانه ده‌كه‌م". ناوب���راو ئام���اژه‌ی ب���هوه ك���رد كه س���اڵی 1966به‌ش���داری پاڵه‌وانیه‌تی سوپای عێراقی كردوهو پله‌ی یه‌كه‌می له‌راك���ردن به‌ده‌س���تهێناوه ،س���اڵی 1967له‌كه‌رنه‌ڤاڵ���ی وه‌رزش���ی عێراق له‌راكردن پله‌ی یه‌كه‌می به‌ده‌ستهێناوه، س���اڵی -1968له‌پاڵه‌وانێتی گۆڕه‌پان‌و مه‌یدانی عێراق یه‌ك���ه‌م بوه له‌راكردنی 1500مه‌تری. ئ���هو وت���ی "گرنگتری���ن ئه‌نجامیش پاڵه‌وانێت���ی نێوده‌وڵه‌تی جیهان بو كه له‌یۆنان ك���راو توانیم پل���هی پێنجه‌م به‌ده‌ستبهێنم". وتیش���ی "ئێس���تا قاچم ژان ده‌كات، موچه‌یه‌كی وه‌رزش���كاریی دێرینم هه‌بو ك���ه 300هه‌زار بو ئه‌وه‌ش���یان پێڕه‌وا نه‌بینم‌و بڕییان".
فه‌‌ریک ئه‌م هه‌فته‌ی ه هه‌مو ئ���هو ده‌رگایانه‌ت ی لێده‌كرێته‌وه ك��� ه ماوه‌یه‌كه له‌زۆرینه روه‌كانه‌و‌ه لێت داخرابون ،په‌یوه‌ندیی ه سۆزدارێكانیشت به‌ره‌و باشتر ده‌ڕوات‌و بۆی ه سود له‌مماوه‌یه لێوه‌ربگره.
11
به‌ڵێنه‌كه‌ی خۆی هێنایه‌دی
كچ���ه گۆرانیبێژی لوبنانی حه‌س���نا مه‌ت���ه‌ر ك���ه كۆتای���ی س���اڵی رابردو هاته هه‌رێمی كوردس���تان‌و وه‌ك خۆی باسی لێوه‌ده‌كات س���ه‌ره‌تا بڕیاربو بۆ م���اوه‌ی ( )3رۆژ له‌هه‌ولێر بمێنێته‌وه، "به‌اڵم هه‌ڵس���وكه‌وتی خه‌ڵكی هه‌ولێرو پێش���كه‌وتنی ئ���هو ش���اره وایكرد بۆ ماوه‌یه‌كی زیاتر بمێنمه‌وه‌و له‌كوردستان درێژه به‌كاری هونه‌ریم بده‌م". ئ���هو كچ���ه گۆرانیبێ���ژه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه "سه‌ره‌تا هاتمه كوردستان له‌یه‌ك���ه‌م دیمان���هی رۆژنامه‌وانی���دا به‌گۆڤ���اری ئاوێنه‌كان���م وت :به‌نی���ازم به‌كوردی گۆرانی بڵێم ،ئهوه به‌ڵێنه‌كه‌م هێنانه‌یه‌دی‌و به‌كوردی گۆرانیم چڕی". س���ه‌باره‌ت به‌گۆرانییه‌كه‌ش���ی وتی "بۆیه‌كه‌مج���اره ورده‌كارییه‌كان���ی ئه‌و گۆرانیی���ه باڵوده‌كه‌م���هوه ،گۆرانییه‌كه به‌س���تایلێكی ت���ازه‌و به‌كوالێتییه‌ك���ی به‌رز تۆماركراوه ،تێكه‌ڵه‌یه‌كه له‌وشه‌ی ك���وردیو عه‌ره‌ب���ی لوبنان���ی ،ئاوازی هه‌ڵكه‌وت زاهیره ،هۆنراوه عه‌ره‌بییه‌كه‌ی هی دكتۆر میشیل جیحه‌یه ،كه ئاشكرایه میش���یل جیحه یه‌كێكه له‌شاعیره هه‌ره به‌ناوبانگه‌كانی لوبنان ،به‌هه‌مان شێوه هۆنراوه كوردییه‌كه‌ش���ی هی هه‌ڵكه‌وت زاهیره ،كه به‌راستی هونه‌مه‌ند هه‌ڵكه‌وت زاهیر زۆر له‌گه‌ڵم ماندوبو". هه‌ر له‌درێژه‌ی قس���ه‌كانیدا ئه‌وه‌شی ئاش���كراكرد كه ن���اوی گۆرانییه‌كه (ال تخلین���ی جن���ن) وام لێمه‌كه ش���ێتبم، له‌واڵتی توركیا ماسته‌رینگی بۆ كراوه، هونه‌رمه‌ند یه‌حی���ا ئه‌لمه‌وجی له‌واڵتی میس���ر دابه‌ش���كردنی میوزیك���ی ب���ۆ كردوه ،ئه‌و به‌ئاوێنه‌ی وت "له‌ئێس���تادا گۆرانییه‌كه ئاماده‌یه به‌اڵم كار له‌س���ه‌ر ئهوه ده‌كه‌ین سپۆنس���هری ب���ۆ په‌یدا بكه‌ین تا به‌ستایلێكی جوان كلیپیبكه‌ین‌و بۆ ئه‌م مه‌به‌س���ته‌ش قس���ه‌مان له‌گه‌ڵ ده‌رهێن���هری به‌ناوبانگ ف���ادی حه‌داد ك���ردوه ،به‌اڵم مه‌س���ه‌له‌ی په‌یداكردنی سپۆنس���ه‌ر له‌كوردستان كارێكی ئاسان نیی���ه ،له‌گ���هڵ ئه‌وه‌ش كاری له‌س���ه‌ر ده‌كه‌ی���ن‌و هه‌ركاتێ���ك كلیپم���ان كرد ،حه‌سنا مه‌ته‌ر گۆرانییه‌كه باڵوده‌كه‌مه‌وه".
له‌فه‌یسبوکه‌و ه
جه‌مال ئه‌حمه‌د خه‌ریکی فرۆشتنی شیرینییه
فۆتۆ :ئاسۆ
"له‌س���نوری چه‌ند گون���دو ناحیه‌یه‌كدا ی 50 ی رۆژانه نزیكه گه‌نجێكی بانه‌ی ده‌یفرۆشێته‌وه". كیلۆ شیرینی به‌كۆڵ له‌شاره‌كه‌یه‌و‌ه جه‌مال باس لهوه ده‌كات ك ه هه‌ندێكجار ی ده‌هێنێت بۆ گونده‌كانی ههرێم ی رێگاكه به‌ئۆتۆمبیل دێت‌و له‌و كوردستان ،وه‌ك خۆی ده‌ڵێت "ئه‌م ه تا نیوه ی شوێنانه‌ش ك ه رێگاك ه سه‌خته ،به‌كۆڵ كاریه‌تی بۆ ئهوهی بژێوی خێزانه‌كه ش���یرینیه‌كه ده‌گوازێت���هوه ،ئ���هو ك ه دابین بكات". ی دو منداڵ ه ده‌ڵێت "ههرچهنده جه‌مال ئه‌حمه‌دی ته‌مه‌ن 37س���اڵ خاوه‌ن ی ی ژیان ی كاره‌كه‌م قورسه ،به‌اڵم بۆ بژێو ی رۆژهه‌اڵت ی بان��� ه كه خه‌ڵكی ش���ار ی 50تا 55خ���ۆم‌و خێزانه‌كه‌م ناچ���ارم ئه‌م كاره كوردس���تانه ،رۆژان ه نزیكه كیلۆ شیرینی ئێرانی به‌كۆڵ ده‌هێنێت ه بكه‌م ،به‌تایبه‌ت ك ه له‌ئێستادا بێكاریو ی زۆر ئێرانی گرتوه‌ته‌وه". ی كوردس���تان‌و گرانییه‌ك ن���او س���نوری ههرێم
ته‌‌رازوو به‌دڵنیایی����هوه ئ����هو دڵ ته‌نگیی����هی ماوهی����ه‌ك به‌ر له‌ئێس����تا توش����تبوبو به‌ره‌و كۆتایی ده‌ڕوات ،ته‌ندروس����تیت له‌باش����بوندایه .رۆژی به‌خت����ت شه‌ممه‌یه.
دوپشک ماوه‌یه‌ك����ه كه‌س����ێكی ش����ه‌رانگێزت لێده‌رچ����وه ،مه‌زاج����ت به‌ته‌واوه‌ت ی تێكچوه هه‌ست به‌ماندۆێتی ده‌كه‌یت‌و ته‌ندروس����تیت له‌الوازیدایه .پێویست ده‌کات که‌مێک پشوو بده‌یت.
که‌‌وان ی نزیكتان ده‌كه‌ن‌و س���ه‌ردانی كه‌س���ان ی زۆر له‌گه‌ڵیان به‌سه‌رده‌به‌ن، ماوه‌یه‌ك ده‌س���كه‌وتێكی دارای���یو س���ود له‌بڕ‌ه پاره‌ی���ه‌ك وه‌رده‌گریت ك ه ده‌س���تتان ده‌كه‌وێت.
گیسک به‌خت یاوه‌رته‌و له‌روی س���ۆزدارییه‌و‌ه ی سه‌رنجی كه‌س���انی ده‌وروبه‌رت به‌ال ی خۆتدا رائه‌كێش���یت ،ره‌نگه په‌یوه‌ند ی سۆزداریش دروست بێت بۆ له‌دایكبوان ئه‌م بورجه.
سه‌‌تڵ باشتروای ه ل ه 17و 18ئه‌م مانگ ه هیچ بڕیارێك نه‌ده‌ی���ت ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر زۆر ێ گرفتی كۆنت پێویس���تیش بو ،هه‌ند ب���ۆ دهگهڕێتهوه كه هه‌ندێك بێتاقه‌تت ده‌كات.
نه‌‌هه‌‌نگ زۆر ملمالنێ له‌گ���هڵ ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت ی بێزارت كردون، ده‌كه‌یت‌و به‌ته‌واوه‌ت هه‌ندێك به‌خۆتدا بچ���ۆره‌و‌ه له‌وانه‌ی ه كێش��� ه بۆ خ���ۆت‌و ده‌وروبه‌ریش���ت دروست بكه‌یت.
CMYK
10
F
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
ashion
ره‌نگاڵه
ره‌نگاڵه
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
ئافه‌رین په‌رواز
حه‌سنا مه‌ته‌ر :گۆرانیی ه كوردی -لوبنانییه‌كه‌م ئاماده‌یه
گۆشه‌یه‌كی تایبه‌ته به‌جل‌و به‌رگ ی " fashionسه‌فین عارفی" ئاماده‌ی ده‌كات دیزاین هرو راوێژكار
چۆن خۆت ئاماده ده‌كه‌یت بۆ چاوپێكه‌وتنی ئیش (مقابله)؟
ئا :ئاوێنه كچه گۆرانیبێژی لوبنانی حه‌سنا مه‌ته‌ر ده‌ڵێت ئه‌و به‌ڵێنه‌ی له‌ڕێگه‌ی گۆڤاری ئاوێنه‌كان به‌خوێنه‌ران‌و خه‌ڵكی كوردستانم دابو ،هێنامه‌دی‌و به‌كوردی گۆرانیم چڕی".
بۆ خانمان
خۆگۆڕی���ن‌و خ���ۆ رێ���ك ئاماده‌كردن له‌ڕۆژی یه‌كه‌می چاوپێكه‌وتنتدا یه‌كێكه له‌خاڵه گرنگه‌كان كه ده‌بێت له‌لیستی پێداویس���تییه‌كانتدا بێت ،چونكه هه‌ر پارچه‌یه‌ك ك���ه له‌به‌رده‌كه‌یت به‌پێی ره‌نگ‌و دیزاین‌و شێوه‌كه‌ی كاردانه‌وه‌ی ده‌بێ���ت له‌كات���ی چاوپێكه‌وتنه‌كه‌تدا به‌چاك/خراپ. لێ���ره‌وه پێمانخۆش���ه ك���ه چۆنێتی خۆئاماده‌كردنتان پ���ێ بڵێین له‌كاتی چاوپێكه‌وتن له‌گه‌ڵ كۆمپانیاو شوێنه فه‌رمییه‌كان ،ئهوهی پێویسته بیزانیت كه روخسارت ده‌بێته ناوو ناساندنی ئه‌و كۆمپانیا له‌ه���ه‌ر بوارێكدا له‌داهاتودا، بۆیه ده‌بێت واده‌ركه‌ویت كه تۆ بۆ ئه‌و شوێنه خۆت ئاماده‌كردوه. چی پێویسته له‌به‌ربكه‌یت‌و چی نا ! به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ته‌نوره‌ی • ك���ورت ی���ان ش���ۆرت له‌به‌رنه‌كه‌یت چونكه دڵنیابه دواجار ده‌بێت له‌به‌ری بكه‌یت بۆ ئ���هو كۆمپانیایه ،له‌جیاتی ئهوه ده‌توانیت پانتۆلێكی قوماش���ی ره‌ش یاخود ته‌نوره‌یه‌كی ره‌شی خوار ئه‌ژنۆ ك���ورت ،هه‌رچه‌ن���ده ته‌نوره‌ی
كورت نه‌رێیه به‌گشتی به‌هه‌مان شێوه ته‌نوره‌ی درێژیش دوربخه‌ره‌وه. ئێكسس���وارات به‌زنجی���ری • زۆرو بازنه‌و موس���تیله‌و گواره‌ی درێژو ره‌نگاوره‌نگ ..هتد دوربخه‌ره‌وه چونكه ئه‌وان���ه بۆ حه‌فله‌ن ب���ۆ مقابه‌له نین، ئه‌گه‌ر هاوس���ه‌رت هه‌یه با ئه‌ڵقه‌كه‌ت له‌په‌نج���ه‌دا بێت كه ئ���ه‌وه‌ش مانای رێكخه‌ری���ت ده‌رده‌خ���ات وه‌كو دایك، وه ئه‌گ���ه‌ر ن���ا له‌بیری بك���ه ،له‌گه‌ڵ سه‌عاتێكی قایش���ی ره‌شی بچوك كه ئه‌م���ه‌ش ده‌ریده‌خات تۆ كه‌س���ێكی هه‌میشه ئاگات له‌كاته. چاكه‌تی ره‌ش‌و قه‌میسێكی • ره‌ساسی یان سپی باشترین هه‌ڵبژاردنت بێ���ت ،وه هه‌وڵب���ده ب���ا پانتۆله‌كه‌ت نه‌ته‌سك بێت نه‌گه‌وره ،كه واتلێده‌كات وه‌كو ه���ی خۆت نه‌ب���ن ده‌ربكه‌ویت، پێالوێكی مدیمه‌م به‌رز له‌گه‌ڵ چاكه‌ته ره‌شه‌كه‌ت بۆ ده‌رخس���تنی جله‌كانت باشترینه. چیت���ر خ���ۆت بێبه‌ش مه‌ك���ه له‌گه‌ڵ نوێتری���ن ره‌نگ���ه ته‌نها پێویس���تیت به‌كه‌مێك هاوكاری‌و یارمه‌تی هه‌بێت. safeen.arif@yahoo.com Twitter @SafeenArif
خاڵه به‌كر رۆژ ی 200كیلۆ پاقل ه ده‌فرۆشێت
ژماره‌ی هێڵه‌کانی مۆبایل بۆ ده‌نگدان به په‌رواز که ژماره ()6ه كچه هونه‌رمه‌ندی كورد "په‌رواز حسێن" ل���ه‌دوا قۆناغی پێش���بڕكێی به‌رنامه‌ی ئ���ه‌ره‌ب ئایدلی كه‌ناڵ���ی MBCدایه، به‌ش���ێك له‌ئه‌نجامی كۆتای���ی رێژه‌ی ده‌نگدان���ی بین���ه‌ران به‌ركه‌ب���ه‌ره‌كان دیاری���ده‌كات له‌ڕێگه‌ی مۆبایله‌وه ،دوا كات بۆ به‌شداربون له‌ده‌نگداندا رۆژی
هه‌ینی داهاتوه. له‌چه‌ن���د رۆژی راب���ردودا رێژه‌یه‌ك ی به‌رچاوی كوردو دانیش���توانی هه‌رێمی كوردس���تان له‌ڕێگ���هی هێڵه‌كان���ی مۆبایله‌وه‌و به‌و ژمارانه‌ی له‌سه‌ر وێنه‌كه نوسراون ،ده‌نگیان به"په‌رواز" دا. پ���ه‌وزا ك���ه هونه‌رمه‌ن���دی لوبنانی
مام ئه‌نوه‌ر پاڵه‌وان ی گۆڕه‌پان‌و مه‌یدان ی عێراق بو
"راغیب عه‌المه" له‌به‌رنامه‌كه‌ی ش���ه‌وی هه‌ینی رابردودا ئافه‌رینی كردو نانس��� ی عه‌جره‌میش پێیوت ده‌بێت فێری گۆرانی كوردی���م بكه‌یت ،دانیش���توی ش���اری هه‌ولێ���رهو ته‌مه‌نی 24س���اڵه‌و خێزانی گۆران ساڵحی هونه‌رمه‌نده‌و خوێندكاری په‌یمانگای هونه‌ره جوانه‌كانه.
گه‌نجێك رۆژ ی 50كیلۆ شیرین ی له‌بانه‌وه به‌كۆ ڵ ده‌هێنێت بۆ گونده‌كانی ههرێم
ئا :مه‌زهه‌ر ی چل ساڵ ه له‌به‌رده‌م خاڵ ه به‌كر ماوه ی سلێمانیدا ی شار سینه‌ما سیروان ی كردنه ،ئه‌و ده‌ڵێت ی كاسپ خه‌ریك ی 200كیلۆ پاقل ه ده‌فرۆشم". "رۆژ ی ی ناس���راوه به‌ال خاله به‌كر پیاوێك ئه‌وان���هوه ك ه ده‌مه‌و ئێ���واران ده‌چن ه ی سینه‌ما ی ده‌وروبه‌ر ناو بازاڕ‌و گوزه‌ر ی دێت س���یروان كه ب���ه‌رده‌وام جم��� ه له‌خه‌ڵك ،ئه‌م پیاو‌ه شه‌روا ڵ له‌پێیه ك ه ی ته‌مه‌نیدایه ،زۆربه‌ی كات‌و له‌ناوه‌ڕاست ی قه‌ره‌باڵغ ه چوار وه‌رزه‌ی س���ا ڵ ده‌ور ب���هو پاقل��� ه خۆران هی ك��� ه به‌چێژه‌و‌ه ی ده‌كه‌ن به‌ده‌نك ه ته‌رخ���ون‌و لیمۆندۆز ی پاقل���هی نێ���و كاغ���ه‌زه پێچراوه‌كان ده‌ستیان‌و ده‌یخۆن. ی رێژه‌ن یه‌كێك��� ه له‌و كوڕه گه‌نجانه به‌تام‌و چێ���ژه‌و‌ه له‌ب���ه‌رده‌م مه‌نجه‌ڵ ه ی خاڵ ه به‌كردا راوه‌س���تاو‌ه گه‌وره‌ك���ه ی بێت، ی پاقل ه كڕین ی س���ه‌ره بۆ ئهوه ئ���هو ده‌ڵێت "زه‌حمه‌ت ه بێره‌دا تێپه‌ڕم‌و نه‌وه‌س���تم‌و له‌م پاقله‌ی ه نه‌خۆم ،باوه‌ڕ ناكه‌م كه‌س هه‌بێت له‌م دنیایه‌دا وه‌ك خاڵ ه به‌كر پاقل ه خۆش لێبنێت". ی ی پاقله ی "ئێس���تا ك ه كات وتیش��� س���ه‌وزه ،زۆرجار له‌ماڵ���هوه ك ه دایكم فۆتۆ :مه‌زهه‌ر ی ده‌كه‌م ك ه خاڵ ه به‌كر به‌دیار مه‌نجه‌ڵه پاقله‌که‌یه‌وه پاقل ه لێده‌نێت بهوه توڕه ی به‌ر پێیده‌ڵێ���م هه‌ر ئه‌مه‌و هه‌ر پاقله ی 150تا ن���ا ،پاقله‌م حازرك���ردو هاتم بۆ پاقل ه ی ته‌ڕ پێده‌گات رۆژ ب���وه ،ده‌مێكیش���ه خه‌ریك���ی پاقل ه ك ه پاقله سینه‌ماكه". فرۆش���تن ،ئه‌وه‌ب���و ته‌ش���ت ه پاقله‌م 200كیلۆ ده‌فرۆشم". ی فرۆشتنم". خاڵ ه به‌كر كه ب���ه‌الی پاقله‌خۆران ی لێقڵپب���وه‌وه‌‌و ته‌ش���ته پاقل��� ه له‌گه ڵ ی له‌وه‌ش كرد ك ه له‌ئیش ئه‌و باس��� ی "لێ���ره ته‌نه���ا پاقله‌ك��� ه وتیش��� ی ی س���لێمانییه‌وه پیاوێك��� ش���ار ی س���ه‌یر زه‌وی���دا تێكه‌ڵبو ئه‌و رۆژه‌م زۆر به‌الو‌ه ناس���راوه ،ئاماژه بهوه ده‌كات ك ه ئه‌و ده‌فرۆش���م ،چونك ه پێش���تر له‌ماڵه‌و‌ه پاقل���ه فرۆش���یدا زۆر ش���ت ی "جه‌ژنێكیان به‌زۆر یان خۆش بو ،هه‌رزو مه‌نجه‌ڵه‌كه‌م برده‌وه‌و ی ده‌ك��� همو ئینج���ا ده‌یهێنم ،رویانداوه‌‌و وت ی ئام���اده ی حه‌فتاكانه‌و‌ه به‌به‌رده‌وام له‌سه‌ره‌تا ی پاقله‌ش به‌پێی وه‌رزه‌كان بابڵێین زۆر ئاماده نه‌بوم بۆ كاره‌كه‌م ،گه‌ڕامه‌و‌ه بۆ ماڵه‌وه ،ئهوه یه‌كێك ه له‌و ی فرۆش���تن ی س���ینه‌ماكان كارده‌كات ،ئه‌و وت ال ی له‌بیرم ناچێته‌وه". ی ئه‌و رۆژه رۆژه خۆشانه ی ب���ۆ به‌یان ی زستاندا بازاڕ كه‌م دودڵبوم لهوه ی پاكه‌ت ه ده‌گۆڕێت ،له‌وه‌رز "سه‌ره‌تای كاركردنم فرۆشتن ی به‌هار یه‌ك���ه‌م رۆژی جه‌ژن���ی ره‌مه‌زان ه یان جگ���ه‌ره‌و دواتر گوڵه‌به‌رۆژه فرۆش���تن ده‌كات ،به‌اڵم له‌هاوینداو وه‌رز
کاوڕ له‌دایكبوان����ی ئ����ه‌م بورج����ه ئه‌م ماوهی����ه به‌خت یاوه‌رت����ان ده‌بێ‌و هه‌مو كاره‌كان به‌دڵی ئێوه ده‌بێت، باش����ترین كات����ه ب����ۆ راپه‌ڕاندنی كاره‌كانتان.
گا چاالك����یو هه‌ن����گاوه باش����ه‌كانتان قۆناغێك����ی باش����ه له‌كاره‌كانت����ان، هه‌روه‌ه����ا ب����اوه‌ڕت به‌خ����ۆت زیاتر دروست بوه ،ئه‌مه‌ش بۆته هۆی زیاتر سه‌ركه‌وتنت.
دوانه ی بێزاربون���ت پێوه‌دی���اره له‌ش���وێن كاره‌ك���ه‌ت ،بیر ل���هوه ده‌كه‌یته‌و‌ه ك ه هه‌فته‌ی���ه‌ك ش���وێنه‌كه‌ت جێبهێڵی. هه‌س���ت به‌ناته‌ندروس���تێتی خ���ۆت ده‌كه‌یت ئه‌م ماوه‌یه.
قرژاڵ ی تر په‌یوه‌ندی پێویست ه له‌گه‌ڵ كه‌سان ی دروس���ت بكه‌ی���ت ،به‌ته‌نه���ا ناتوان روبه‌روی ئیش���ه‌كانت ببیته‌وه ،باشتر وای��� ه زیاتر حه‌ماس���ت ب���ۆ كاره‌كانت هه‌بێت..
مام ئه‌نوه‌ر ئه‌و خه‌اڵته‌ی به‌ده‌سته‌وه‌ی ه ک ه له‌یۆنان وه‌ری گرتوو‌ه فۆتۆ :سۆران ئا :سۆران جه‌لیل پاڵه‌وانی نێوده‌وڵه‌تی گۆڕه‌پان‌و مه‌یدان، ئه‌ن���وه‌ر غه‌ف���ور هه‌مه‌وه‌ندی ناس���راو به(مام ئه‌ن���وه‌ر) ك ه له‌ده‌یه‌ی 1960دا یه‌كێك ب���وه له‌یاریزان���ه ناوداره‌كانی گۆڕه‌پان‌و مه‌یدان���ی عێراق‌و له‌چه‌ندین پێش���بڕكێی نێوده‌وڵه‌تیدا به‌ش���داری كردوهو ئێستا له‌سلێمانی ده‌ژی ،ده‌ڵێت "موچه‌یه‌كی وه‌رزشكاریی دێرینم هه‌بو ئه‌وه‌شیان بڕی". مام ئه‌نوه‌ری ته‌مه‌ن 74ساڵ ،ئاماژه بهوه ده‌كات ك���ه كاتی خۆی له‌ده‌یه‌ی 1960دا یاریزانی راكردنی درێژی ()1500 مه‌تری ب���وه ،ئه‌و وتی "له‌س���ه‌ره‌تای ژیانمه‌وه دوای ئهوهی هاتینه گه‌ڕه‌كی ئیمام قاس���م له‌كه‌رك���وك ،توانایه‌كی باش���م هه‌بو له‌ڕاكردندا ،هیچ كه‌سێك له‌براده‌رانم نه‌یانده‌توانی لێمبه‌رنه‌وه". وتیش���ی "ل���ه 18س���اڵیدا ب���وم به‌س���ه‌رباز‌و بۆ یه‌كه‌مین جار به‌شداریم كرد له‌پاڵه‌وانێتی راكردنی ماراس���ۆنی 10كیلۆمه‌تر له‌ره‌واندزه‌وه بۆ جوندیان‌و توانیم پل���هی یه‌كه‌م به‌ده‌س���تبهێنم،
شێر ی زۆر ئه‌ده‌یت كه ئ���ه‌م ماوهی ه هه‌وڵ��� ی ئه‌و ش���تان ه بكه‌یت ك ه دێن ه ته‌حه‌دا ی رێت ،ئه‌م ته‌حه‌دای ه له‌هه‌مو بواره‌كان ی ژیانت ده‌بێت ،چ ئابوری یان سۆزدار یان خوێندن.
دوای ئ���هوه له‌س���اڵی 1964دا له‌الیه‌ن تیپ���ی هه‌ڵب���ژارده‌ی عێراق‌و س���وپا ی عێراق���هوه داواكرام‌و ب���وم به‌یاریزانی ئه‌وان‌و به‌ش���داری چه‌ندین پاڵه‌وانێتی نێوده‌وڵه‌تیم كرد". وتیشی "یاریزانه‌كانی ئه‌وكاته‌ی به‌غدا پێیانناخۆشبو كه من كوردم‌و به‌شداری ئه‌و پاڵه‌وانێتییانه ده‌كه‌م". ناوب���راو ئام���اژه‌ی ب���هوه ك���رد كه س���اڵی 1966به‌ش���داری پاڵه‌وانیه‌تی سوپای عێراقی كردوهو پله‌ی یه‌كه‌می له‌راك���ردن به‌ده‌س���تهێناوه ،س���اڵی 1967له‌كه‌رنه‌ڤاڵ���ی وه‌رزش���ی عێراق له‌راكردن پله‌ی یه‌كه‌می به‌ده‌ستهێناوه، س���اڵی -1968له‌پاڵه‌وانێتی گۆڕه‌پان‌و مه‌یدانی عێراق یه‌ك���ه‌م بوه له‌راكردنی 1500مه‌تری. ئ���هو وت���ی "گرنگتری���ن ئه‌نجامیش پاڵه‌وانێت���ی نێوده‌وڵه‌تی جیهان بو كه له‌یۆنان ك���راو توانیم پل���هی پێنجه‌م به‌ده‌ستبهێنم". وتیش���ی "ئێس���تا قاچم ژان ده‌كات، موچه‌یه‌كی وه‌رزش���كاریی دێرینم هه‌بو ك���ه 300هه‌زار بو ئه‌وه‌ش���یان پێڕه‌وا نه‌بینم‌و بڕییان".
فه‌‌ریک ئه‌م هه‌فته‌ی ه هه‌مو ئ���هو ده‌رگایانه‌ت ی لێده‌كرێته‌وه ك��� ه ماوه‌یه‌كه له‌زۆرینه روه‌كانه‌و‌ه لێت داخرابون ،په‌یوه‌ندیی ه سۆزدارێكانیشت به‌ره‌و باشتر ده‌ڕوات‌و بۆی ه سود له‌مماوه‌یه لێوه‌ربگره.
11
به‌ڵێنه‌كه‌ی خۆی هێنایه‌دی
كچ���ه گۆرانیبێژی لوبنانی حه‌س���نا مه‌ت���ه‌ر ك���ه كۆتای���ی س���اڵی رابردو هاته هه‌رێمی كوردس���تان‌و وه‌ك خۆی باسی لێوه‌ده‌كات س���ه‌ره‌تا بڕیاربو بۆ م���اوه‌ی ( )3رۆژ له‌هه‌ولێر بمێنێته‌وه، "به‌اڵم هه‌ڵس���وكه‌وتی خه‌ڵكی هه‌ولێرو پێش���كه‌وتنی ئ���هو ش���اره وایكرد بۆ ماوه‌یه‌كی زیاتر بمێنمه‌وه‌و له‌كوردستان درێژه به‌كاری هونه‌ریم بده‌م". ئ���هو كچ���ه گۆرانیبێ���ژه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه "سه‌ره‌تا هاتمه كوردستان له‌یه‌ك���ه‌م دیمان���هی رۆژنامه‌وانی���دا به‌گۆڤ���اری ئاوێنه‌كان���م وت :به‌نی���ازم به‌كوردی گۆرانی بڵێم ،ئهوه به‌ڵێنه‌كه‌م هێنانه‌یه‌دی‌و به‌كوردی گۆرانیم چڕی". س���ه‌باره‌ت به‌گۆرانییه‌كه‌ش���ی وتی "بۆیه‌كه‌مج���اره ورده‌كارییه‌كان���ی ئه‌و گۆرانیی���ه باڵوده‌كه‌م���هوه ،گۆرانییه‌كه به‌س���تایلێكی ت���ازه‌و به‌كوالێتییه‌ك���ی به‌رز تۆماركراوه ،تێكه‌ڵه‌یه‌كه له‌وشه‌ی ك���وردیو عه‌ره‌ب���ی لوبنان���ی ،ئاوازی هه‌ڵكه‌وت زاهیره ،هۆنراوه عه‌ره‌بییه‌كه‌ی هی دكتۆر میشیل جیحه‌یه ،كه ئاشكرایه میش���یل جیحه یه‌كێكه له‌شاعیره هه‌ره به‌ناوبانگه‌كانی لوبنان ،به‌هه‌مان شێوه هۆنراوه كوردییه‌كه‌ش���ی هی هه‌ڵكه‌وت زاهیره ،كه به‌راستی هونه‌مه‌ند هه‌ڵكه‌وت زاهیر زۆر له‌گه‌ڵم ماندوبو". هه‌ر له‌درێژه‌ی قس���ه‌كانیدا ئه‌وه‌شی ئاش���كراكرد كه ن���اوی گۆرانییه‌كه (ال تخلین���ی جن���ن) وام لێمه‌كه ش���ێتبم، له‌واڵتی توركیا ماسته‌رینگی بۆ كراوه، هونه‌رمه‌ند یه‌حی���ا ئه‌لمه‌وجی له‌واڵتی میس���ر دابه‌ش���كردنی میوزیك���ی ب���ۆ كردوه ،ئه‌و به‌ئاوێنه‌ی وت "له‌ئێس���تادا گۆرانییه‌كه ئاماده‌یه به‌اڵم كار له‌س���ه‌ر ئهوه ده‌كه‌ین سپۆنس���هری ب���ۆ په‌یدا بكه‌ین تا به‌ستایلێكی جوان كلیپیبكه‌ین‌و بۆ ئه‌م مه‌به‌س���ته‌ش قس���ه‌مان له‌گه‌ڵ ده‌رهێن���هری به‌ناوبانگ ف���ادی حه‌داد ك���ردوه ،به‌اڵم مه‌س���ه‌له‌ی په‌یداكردنی سپۆنس���ه‌ر له‌كوردستان كارێكی ئاسان نیی���ه ،له‌گ���هڵ ئه‌وه‌ش كاری له‌س���ه‌ر ده‌كه‌ی���ن‌و هه‌ركاتێ���ك كلیپم���ان كرد ،حه‌سنا مه‌ته‌ر گۆرانییه‌كه باڵوده‌كه‌مه‌وه".
له‌فه‌یسبوکه‌و ه
جه‌مال ئه‌حمه‌د خه‌ریکی فرۆشتنی شیرینییه
فۆتۆ :ئاسۆ
"له‌س���نوری چه‌ند گون���دو ناحیه‌یه‌كدا ی 50 ی رۆژانه نزیكه گه‌نجێكی بانه‌ی ده‌یفرۆشێته‌وه". كیلۆ شیرینی به‌كۆڵ له‌شاره‌كه‌یه‌و‌ه جه‌مال باس لهوه ده‌كات ك ه هه‌ندێكجار ی ده‌هێنێت بۆ گونده‌كانی ههرێم ی رێگاكه به‌ئۆتۆمبیل دێت‌و له‌و كوردستان ،وه‌ك خۆی ده‌ڵێت "ئه‌م ه تا نیوه ی شوێنانه‌ش ك ه رێگاك ه سه‌خته ،به‌كۆڵ كاریه‌تی بۆ ئهوهی بژێوی خێزانه‌كه ش���یرینیه‌كه ده‌گوازێت���هوه ،ئ���هو ك ه دابین بكات". ی دو منداڵ ه ده‌ڵێت "ههرچهنده جه‌مال ئه‌حمه‌دی ته‌مه‌ن 37س���اڵ خاوه‌ن ی ی ژیان ی كاره‌كه‌م قورسه ،به‌اڵم بۆ بژێو ی رۆژهه‌اڵت ی بان��� ه كه خه‌ڵكی ش���ار ی 50تا 55خ���ۆم‌و خێزانه‌كه‌م ناچ���ارم ئه‌م كاره كوردس���تانه ،رۆژان ه نزیكه كیلۆ شیرینی ئێرانی به‌كۆڵ ده‌هێنێت ه بكه‌م ،به‌تایبه‌ت ك ه له‌ئێستادا بێكاریو ی زۆر ئێرانی گرتوه‌ته‌وه". ی كوردس���تان‌و گرانییه‌ك ن���او س���نوری ههرێم
ته‌‌رازوو به‌دڵنیایی����هوه ئ����هو دڵ ته‌نگیی����هی ماوهی����ه‌ك به‌ر له‌ئێس����تا توش����تبوبو به‌ره‌و كۆتایی ده‌ڕوات ،ته‌ندروس����تیت له‌باش����بوندایه .رۆژی به‌خت����ت شه‌ممه‌یه.
دوپشک ماوه‌یه‌ك����ه كه‌س����ێكی ش����ه‌رانگێزت لێده‌رچ����وه ،مه‌زاج����ت به‌ته‌واوه‌ت ی تێكچوه هه‌ست به‌ماندۆێتی ده‌كه‌یت‌و ته‌ندروس����تیت له‌الوازیدایه .پێویست ده‌کات که‌مێک پشوو بده‌یت.
که‌‌وان ی نزیكتان ده‌كه‌ن‌و س���ه‌ردانی كه‌س���ان ی زۆر له‌گه‌ڵیان به‌سه‌رده‌به‌ن، ماوه‌یه‌ك ده‌س���كه‌وتێكی دارای���یو س���ود له‌بڕ‌ه پاره‌ی���ه‌ك وه‌رده‌گریت ك ه ده‌س���تتان ده‌كه‌وێت.
گیسک به‌خت یاوه‌رته‌و له‌روی س���ۆزدارییه‌و‌ه ی سه‌رنجی كه‌س���انی ده‌وروبه‌رت به‌ال ی خۆتدا رائه‌كێش���یت ،ره‌نگه په‌یوه‌ند ی سۆزداریش دروست بێت بۆ له‌دایكبوان ئه‌م بورجه.
سه‌‌تڵ باشتروای ه ل ه 17و 18ئه‌م مانگ ه هیچ بڕیارێك نه‌ده‌ی���ت ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر زۆر ێ گرفتی كۆنت پێویس���تیش بو ،هه‌ند ب���ۆ دهگهڕێتهوه كه هه‌ندێك بێتاقه‌تت ده‌كات.
نه‌‌هه‌‌نگ زۆر ملمالنێ له‌گ���هڵ ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت ی بێزارت كردون، ده‌كه‌یت‌و به‌ته‌واوه‌ت هه‌ندێك به‌خۆتدا بچ���ۆره‌و‌ه له‌وانه‌ی ه كێش��� ه بۆ خ���ۆت‌و ده‌وروبه‌ریش���ت دروست بكه‌یت.
CMYK
12
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
birura.awene@gmail.com
ئه‌فسانه‌ی سه‌رۆك عه‌زیز ڕه‌ئووف
سیاس���یو کۆمەاڵیەت���یو فەرھەنگی لە کوردس���تاندا نەماوەت���ەوە کە بەقووڵی دابەش���نەکرابێت‌و ئەو دابەشکردنانەش ل���ە فۆرم���ی دەزگای بەھێ���زو گەورەدا بەرجەس���تەنەکرابن .ئەم دابەشبوونانە ئەم���ڕۆ بەڕادەیەکن ن���ەک ناکرێت باس لە ناس���یۆنالیزم بکەین ب���ە مانا ھەرە سادە‌و ھەرە سەرەتاییەکەی ،واتە وەک بزوتنەوەیەکی نەتەوەیی بە ستراتیژی‌و عەق���ڵ‌و خواس���تو ڕەم���زو وێناکردنی نەتەوەیی‌و نیشتمانییەوە ،بەڵکو دۆخی سیاسی کوردستان دۆخی ”فیوداڵیزمێکی سیاسی“ سونەتییە .ئەم دۆخە وایکردوە لەھەموو کوردس���تاندا یەک دەزگای بان حیزب���ی نیش���تیمانی نەتەوەیی بوونی نەبێت .لەو س���یمینارەدا لە ستۆکهۆڵم یەکێک لە بەش���داربووەکان ،بۆ نموونە، باسی لە گەش���ەکردنی گەورەی میدیای ک���وردی ک���ردو نموونەی ئ���ەو ههموو تەلەفیزۆنە س���اتاالیتانەی ھێنایەوە کە ئەمڕۆکە ”کورد“ خاوەنیانە .باس لەوەکرا لە نەوەدەکان���دا تەنها یەک تەلەفیزۆنی س���اتاالیت ھەبوو ب���ەاڵم ئەمڕۆ چەندان تەلەفی���زۆن بوونیان ھەیە .ئاش���کرایە میدیای کوردی ئەمڕۆکە لەئاستی ژمارەدا گەش���ەیەکی بەرچاوی کردوە ،ڕاس���تە ژمارەی تەلەفیزۆنە ساتاالیتەکانی ئەمڕۆ لە ژمارەیان لە س���ااڵنی نەوەدا زیاترە، بەاڵم کێش���ەکە لەوەدایە سەرجەمی ئەو تەلەفیزۆنانە ،یان زۆربەی ھەرەزۆریان، تەلەفیزۆنی حیزبین‌و لەناو حیزبیش���دا هی ئەم خێ���زان‌و بنەماڵە ،یان ئەم یان ئەو باڵی تایبەتی ناو حیزبن .ئەو ڕۆڵەی ئەم تەلەفیزۆنانە ئەمڕۆ لە دابەشکردنی کۆمەڵگاو پارچەپارچەکردنی سیاسەتی کوردیدا دەیگێ���ڕن بێوێنەیە ،بەلۆژیکی فیوداڵ���ە کۆن���ەکان کێی���ان نەوێت بە خائینی دەکەن‌و کێی���ان بوێت دەیکەن بە پاڵەوان .ئەو ئیمپراتۆریەتە میدیایەی ئەمڕۆ ل���ە کوردس���تاندا ئامادەیە نەک تەنھا میدیایەکی نیشتیمانی‌و نەتەوەیی نییە ،بەڵک���و میدیایەکی دابەش���کەر‌و پارچەپارچەکەری شەڕانییە‌و خەونێکی فیوداڵیان���ەی ترس���ناک ئاراس���تەی کارکردنەکانی دەکات. گ���ەورە کۆمەڵناس���ی فەرەنس���ی، ئیمیل���ی دۆرکھایم ،کاتێک باس لە دین لە کۆمەڵ���گا ھاوچەرخەکان���دا دەکات، باس لە پەرس���تنی کۆمەڵ���گا بۆخۆی دەکات .دۆرکھای���م ڕای وای���ە کۆمەڵگا لە دنیدا خودا ناپەرس���تێت ،بەڵکو وێنە گشتییەکانی خۆیو شێوازی پێکەوەبوونی دەس���تەجەمعی خ���ۆی دەپەرس���تێت. بەبۆچوونی من ئەم دی���دەی دۆرکھایم بۆ ناس���یۆنالیزمیش ڕاستە .کۆمەڵگا لە ناس���یۆنالیزمدا نەک ت���ەنھا وێنەیەکی گشتی‌و یەکگرتووی خۆی دروستدەکات، بەڵکو دەش���بێتە ئەو شوێنەی کۆمەڵگا تیایدا خۆی وەک بوونەوەرێکی موقەدەس دروس���تدەکات‌و دەپەرس���تێت .ئەوەی ئەمڕۆ لەپ���اڵ ناس���یۆنالیزمی کوردیدا ل���ە کوردس���تاندا ڕوودەدات ڕووانین���ی کۆمەڵ���گا نیی���ە لە وێنە گش���تییەکەی خۆی ،پەرستنی کۆمەڵگا نییە بۆ خۆی لە ناو وێنەیه‌کی گەوره‌ی نیش���تیماندا، بەڵک���و بەکارھێنان���ی ئامرازیانەی ئەو ناس���یۆنالیزمەیە بۆ پەرستنی ھەندێک خێزان‌و بنەماڵە‌و عەش���یرەت ،پەرستنی ھەندێک ناوو س���ەرکردە‌و ھێزی سیاسی فیوداڵی .ناس���یۆنالیزمی کوردی ئەمڕۆ ئاوێنەیەک نییە کۆمەڵگای کوردی وێنە گشتییەکەی خۆیو خەونە گشتییەکانی خ���ۆی تێداببینێتەوە ،بەڵکو ئاوێنەیەکە کۆمەڵێک ھێ���زو خێزان‌و س���ەرکردەی فیوداڵ���ی ب���ەو کۆمەڵگای���ەو بەدونیا نیشانئەدات .ئەم بەکارھێنانە ئامرازییەیە وادەکات ئ���ەم ناس���یۆنالیزمە ت���ەواو ڕووتکرابێتەوە ل���ە ڕەھەندە نەتەوەیی‌و نیشش���تیمانییەکانی .ب���ەم مانایە ئەو تارمای���ی ناس���یۆنالیزمەی ئەم���ڕۆ لە کوردستاندا ئامادەیە ،تارماییەکی نوێیە، تارماییەکە بۆئەوەی بتوانێت لەش���ێوە بااڵدەس���تەکەی ئەم���ڕۆدا ئامادەبێت، ھەم���وو پێویس���تی بەوەب���ووە زۆربەی دەرکەوتە نەتەوەیی‌و نیش���تیمانییەکانی ناس���یۆنالیزمی ک���وردی بکوژێت .ئەم تارماییە لەمڕۆدا تارماییەکی ترس���ناکە، مۆتەکەیەکە‌و ھەڕەش���ەی ب���ەردەوام لە کۆمەڵگاو ئینسانی کورد دەکات.
ی ی ئێست ه كه‌م چركه‌سات هه‌ی ه بارته‌قه ی ی قس ه له‌سه‌ر مانهوه كۆمه‌ڵگه‌ی كورد ی ی پۆسته‌كه سه‌رۆك یان جێهێش���تن ی بكرێت ،كه‌م س���ات هه‌ی��� ه بارته‌قا ئه‌م س���اته‌ی ئێس���ته‌مان كۆمه‌ڵگه پڕ ی بێ���ت ل ه باس���كردن ل ه باش���ییه‌كان ی س���ه‌رۆك له‌الیه‌ك‌و كه‌م‌و كوڕییه‌كان ی له‌الیه‌كی تره‌وه ،ئه‌مه‌ش س���ه‌لمێنه‌ر ئه‌و ڕاستییه‌یه ك ه سیاسه‌ت له‌م واڵت ه له‌سه‌ر س���كه‌ی خۆی نیهو ئیشكالێك هه‌یه ،ئه‌گینا ئهوه هه‌ڵبژاردن ه سه‌رۆك دیاری ده‌كات‌و هه‌ر هه‌ڵبژاردنیش ه ئه‌م پۆسته وه‌رده‌گرێته‌وه. ی هه‌رێمی كوردستان هه‌شت سه‌رۆك س���اڵه ئه‌م پۆس���ته ئه‌زموون ده‌كات‌و ناش���اردرێته‌وه لهماوهی ئه‌م هه‌ش���ت ی ی خزمه‌تگ���وزار س���اڵه‌دا مه‌س���ه‌له لێده‌رچێت( ئه‌ویش وه‌كو پێویست نا)، سه‌رجه‌م كێش���ه‌كانی تر وه‌ك خۆیان ماونه‌ته‌وه .له بوونی دوو ئیداره‌ییه‌و‌ه ی ی مافی مرۆڤو نه‌بوون بۆ پێشێلكردن ی حزب به‌سه‌ر یاساو ده‌س���تور‌و فه‌زڵ ی ی له‌ش���كرێك هاواڵتی���داو نه‌بوون��� ی یه‌كگرت���ووی ك���وردیو ئازادنه‌بوون ی له‌و ده‌ركه‌وت ه ناشرینانه بوون ئابوور ی لهماوهی ئه‌م هه‌شت ساڵه‌دا سه‌رۆك ههرێم نه‌ك هه‌ر نه‌یتوانی چاره‌سه‌ریان ی خۆیان ب���كات ،به‌ڵك���و هه‌ر خ���ود به‌شێك بوون له كێشه‌كان. ل ه ئێس���تادا هه‌وڵێك ل ه ئارادای ه بۆ
ی ههرێم دووبار‌ه هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی سه‌رۆك ی ب���ۆ چوار س���اڵی ترو گ���ه‌ڕان به‌دوا به‌نده یاس���اییه‌كاندا تاكو ش���ه‌رعیه‌ت ی بدات بۆ چوار بۆ خۆهه‌ڵبژاردن���هوه ی تر .ئه‌مه‌ش بێ هیچ ش���تێك س���اڵ ی ی پرۆس���ه ی ده‌م‌و چاو ناش���رینكردن ی سه‌ركرده ئه‌و دیموكراسییه .گه‌وره‌ی ی كات ه ده‌ستپێده‌كات ك ه بزانێت زۆرینه ی پێ ده‌دات‌و به‌اڵم بۆ خه‌ڵكیش ده‌نگ ی ی ڕوخس���اری دیموكراس��� جوانكردن ئام���اده نی���ن خۆی���ان هه‌ڵبژێرنه‌وه. سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردس���تان ئاماده ی نی���ه وه‌ك س���ه‌ركرده‌یه‌ك ب��� ه مه‌زن بچێت��� ه ن���او مێ���ژوو ،به‌ڵك���و زی���اد له‌هه‌وڵێك ده‌خات ه گه‌ڕ كه جارێكی تر ی س���ه‌رۆك بێت له‌كاتێكدا بێئاگا لهوه مرۆڤی مه‌زن كورسییه‌كان سومعه‌ی بۆ ی دروست ناكه‌ن ،به‌ڵكو ئهوه جێهێشتن ی كورس���ییه به‌ش���ێوه‌یه‌كی دیموكراس مرۆڤ���ه‌كان مه‌زنت���ر ده‌كات ،نێڵس���ن ی باش���ور باشترین ماندێال ل ه ئه‌فریقا نمونه‌یه. ی پێ���ی وای��� ه له ئێس���تادا ئ���هوه ی ههرێم ه ل ه پێویس���تمان به س���ه‌رۆك پۆس���ته‌كه‌ی بمێنێت���هوه ،به‌ئاش���كرا ی پێمان ده‌ڵێت ئه‌م واڵت ه ل ه سیسته‌م ی به‌ڕێوه‌بردن���دا زۆر الوازه ،ئ���هوه ی وای ه له ئێس���تادا پێویس���تمان پێ��� ب��� ه بارزانییه ب���ۆ س���ه‌رۆكی ههرێم، ی ئ���هوه پێمان ده‌ڵێت كه ه���ه‌ر خود
ی ی هه‌رێمه كه نهیتوانیوه الن س���ه‌رۆك كه‌م له‌م هه‌شت س���اڵه‌دا نه‌وه‌یه‌ك بۆ ی سه‌رۆكایه‌تی ته‌نانه‌ت له‌ناو حزبه‌كه خۆش���یدا ئاماده بكات .مێژووی نوێ ی كه پێیان پڕ‌ه له‌م جۆره س���ه‌رۆكان ه واب���ووه ئه‌گه‌ر خۆی���ان حوكم نه‌كه‌ن ی به‌ڕێو‌ه ئه‌وا كۆمه‌ڵگ���ه ناتوانێت خۆ ی ببات .سه‌ركرده‌‌و شۆڕشه‌كانی واڵتان ی ك ه ی پڕ بوون له‌و س���ه‌رۆكانه عه‌ره‌ب هه‌ر خۆی���ان به هه‌ڵگ���ری حه‌قیقه‌ت ده‌زان���ی ،دواجاریش خۆی���ان بوون ب ه به‌اڵیه‌كی گهوره له‌به‌رده‌م كۆمه‌ڵگه‌دا. ئهوهی پێی وابێت كه ئه‌گه‌ر سه‌رۆك نه‌بێ���ت كۆمه‌ڵگ���ه گ���ورگ ده‌یخوات، ئه‌وه‌ش���مان بۆ ده‌س���ه‌لمێنێت له‌مێژ‌ه ی ی پیرۆزكردن ی ههرێم هه‌وڵ س���ه‌رۆك ی خ���ۆی ده‌دات‌و زی���اد له‌نه‌وه‌یه‌ك��� ئاماده كردووه بۆ ستایشكردنی‌‌و زیاد ل���ه هه‌وڵێكیش ده‌دات ك ه س���ه‌رجه‌م ده‌رگاكان دابخ���ات‌و ب��� ه خه‌ڵكی���ش ی بس���ه‌لمێنێت ئ���هوه ته‌نه���ا خۆیه‌ت ده‌توانێت ده‌رگاكان بكاتهوه. ی هه‌ش���ت س���اڵی ڕابردووی سه‌رۆك ههرێم هێند‌ه ج���وان نه‌بوو تا بیه‌وێت ی تر حوكم بكات .له‌م هه‌شت ماوه‌یه‌ك ی سه‌رۆكدا دنیایه‌ك ساڵه‌دا له‌بن ده‌ست ملیاردێ���رو ملیۆنێر دروس���ت بوون ك ه وه‌ك دێوێكی گهوره ده‌س���تیان به‌سه‌ر ی ئه‌مانه‌ش ب���ازاڕدا گرتووه‌‌و زۆرین���ه ی سیاسه‌تدا ئه‌و كه‌سانه‌ن كه به‌تونێڵ ی ی كورد ی كۆمه‌ڵگه تێپه‌ڕیون .كردن ی ی به‌رخ���ۆرو خوڵقاندن ب��� ه كۆمه‌ڵگ ه ی له‌و ی كۆمه‌اڵیه‌ت دۆخێكی نایه‌كس���ان ی ده‌ركه‌وتانه‌بوون كه س���ه‌رۆك به‌چاو خۆی ده‌یبینێت‌و هه‌ر خۆی به‌شێكه ل ه خوڵقاندنی ئه‌و دۆخه.
ی سه‌رۆكی ههرێم كوردستان ئاماده نیه وه‌ك سه‌ركرده‌یه‌ك ب ه مه‌زنی بچێت ه ناو مێژوو ،به‌ڵكو زیاد له‌هه‌وڵێك ده‌خات ه گه‌ڕ ك ه جارێكی تر سه‌رۆك بێت ئێس���تا زیاد ل ه هه‌وڵێك ده‌بینین ك ه ی ی ههرێم ده‌یه‌وێت ماوه‌یه‌ك س���ه‌رۆك تری���ش حوكم ب���كات .به‌اڵم ئێس���تا ی ت���ردا كۆمه‌ڵگ���ه ل��� ه س���ه‌رده‌مێك ی كاندید ده‌ژێت‌و سه‌رۆك ئه‌گه‌ر خۆش ی هه‌یه .به‌اڵم ی دۆڕاندن بكاتهوه ئه‌گه‌ر ی ی دیموكراس��� ی س���یماكان جوانكردن ی ده‌وێت‌و ده‌بێت سه‌ركرده‌كان قوربان ی خۆیان بن. ی ته‌ماحه‌كان ده‌سبه‌ردار
نهێنییەکانی پەیامەکەی ئۆجاالن بەکردەیی دەبینین شاسوار مامە
پەیامە مێژوییەک���ەی عەبدواڵ ئۆجاالن لەنەورۆزی ئامەد گەلێک ش���یکردنەوەو لێکدانەوەی ب���ۆ کرا ،تەنانەت هەندێک ک���ەس‌و الی���ەن وەک ئاش���بەتاڵ‌و هەن���دێ ک���ەس‌و الیەنی دیک���ە وەک ئاش���تیخوازانەترین پەیامی ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاس���ت ناودێریانک���رد ،ئۆج���االن لەم���اوەی ڕاب���ردوی کاری سیاس���ی بەش���ێوەیەکی قوڵ‌و بنەڕەتییانە هێڵی سیاس���ەت‌و فکرو فەلس���ەفەی خۆیو بزوتنەوەی کوردی داڕشتوە ،تێگەیشتن لەڕام���ان‌و بی���رو خەت���ی ئایدیۆلۆژی ئاپۆیی پێویس���تی بەلێکۆڵینەوەی ورد هەیە .لەبەش���ێکی ئەو خوێندنەوانەی ب���ۆ پەیامەکەی نەورۆز ک���را بریتی بو لەسازش���کردنی ئۆجاالن‌و کەوتنە ژێر باری سیاسەت‌و پیالنەکانی حکومەتی تورکیاو هەڵسەنگاندنی لەو شێوەیەی بۆ دەکرا( :ئۆجاالن لەبەرامبەر هیچدا لەڕێگ���ەی پەکەکەوە دیل���ەکان ئازاد دەکات‌و ئاگربەس���ت ڕادەگەیەنێ���تو گەریالکانی���ش لەباکوری کوردس���تان‌و تورکیا دەکێشێتەوە!) ،ئەو لێکدانەوە س���ادەو نالۆژیکیان���ە ڕەنگ���ە بەهۆی ئەزمونی باشوری کوردستانەوە بێت کە الیەنە کوردییەکانی ئەم بەش���ەی واڵت زۆرجار سازش���یان کردوەو کەوتونەتە ن���او پیالنەکان���ی دەوڵەتانی داگیرکەر هەتا گەیشتن بەئاشبەتاڵ ،ڕاستینەی پڕۆسەی ئاشتی لەتورکیاو گفتوگۆکانی نێوان ئەنق���ەرەو ئیمڕاڵ���ی لەقۆناغی ئێستادا زۆر لەوە بەرفراوانترو پڕترە کە مێدیاکانی تورکیاو کوردستان تەنانەت هەن���دێ کەس‌و الیەن باس���ی دەکەن، ئۆجاالن لەدی���داری ش���اندی بەدەپە لەئیمڕاڵی وتویەتی( :بەبێ هێنانەدی مافە دیموکراتی‌و نەتەوەییەکانی کورد، دەوڵ���ەت ئازادیش���م ب���کات لەزیندان نایەم���ە دەرەوە) لەهەم���ان کات���دا دەڵێت( :ئێس���تا لەهەم���و کات زیاتر دەرفەتی ئاش���تی هەیە) ،ئەو گوتانە زیاتر لەقسەیەکەن ،بەڵکو ئاماژەیەکن ک���ە دەریدەخات گفتوگ���ۆکان جدین، لەهەمان کاتدا پێویس���تی بەهۆشیاری هەیە .گومان لەوە نییە لەچوارچێوەی ئەو گفتوگ���ۆ دورودرێژان���ەی لەنێوان ئۆجاالن‌و حکومەت���ی تورکیا لەئارادان ڕێکەوتن لەس���ەر زۆر بابەتی هەستیار کراوە کە زۆرێک لەو بابەتانە ئەوەندە هەستیارن ،لەپێش���ودا هەزاران کەس
►
تارمایی ناسیۆنالیزم تارماییەک���ی گ���ەورەی ناس���یۆنالیزم بەئاسمانی کوردستانەوە دێت‌و دەچێت، تارمایی���ەک ب���ڕی ھەرە زۆری ھێ���زە سیاس���ییەکان‌و ژمارەیەک���ی گ���ەورەی ڕۆشنبیران‌و زۆرایەتی کۆچبەرانی کوردی ل���ە دەرەوەی کوردس���تاندا ،بەخۆیەوە س���ەرقاڵکردوە .تەمەنی ئ���ەم تارماییە لە سەدەیەک نزیکدەبێتەوە ،ھەندێکجار ئاش���کرا‌و ھەندێکجار لێڵ ،ھەندێکجار بە زەخم‌و قورساییەکی گەورە‌و ھەندێکجار ناڕاس���تەوخۆ‌و نائام���ادە دەردەکەوێت. وەک ھەموو تارماییەکی���ش ھەندێکجار بزردەبێت ،بەاڵم زۆرنابات دەگەڕێتەوە. ئەوەی لێرەدا دەمەوێت لێیبدوێم پەیوەندی ئەو ھێزانەی سەرەوەیە بەم تارماییەوە. بەبۆچوون���ی من ئاکاری س���ەرەکی ئەم پەیوەندییە بریتیی���ە لەوەی زیاد لەھەر کات ”پەیوەندییەک���ی وەرزی“و زی���اد ل���ەھەر کات ”پەیوەندییەکی ئامرازییە“. ”وەرزییە“ بەو مانای���ەی ئەوەی ئەمڕۆ پێی لەس���ەردادەگیرێت‌و بەمەس���ەلەی س���ەرەکی دادەنرێت ،سبەینێ بەئاسانی لەیاددەکرێ���ت ،ئ���ەوەی ل���ە ئێس���تادا تەپڵ���ی جەنگی بۆلێئەدرێت س���بەینێ ش���ایەری ئاش���تی بۆ دروس���تدەکرێت، ئەوەی ئێس���تا وەک بنەمای شوناسێکی یەکگرت���وو نمایش���دەکرێت ،س���بەینێ لەب���ەردەم شوناس���ی بنەماڵ���ەو خێڵ‌و حیزب‌و ناوچ���ەو دیالێکتیک���ی زماندا، پاشەکشەی پێدەکرێت .ئەم پەیوەندییە ”ئامرازی“ش���ە بەو مانای���ەی کە خۆی ئامانج���ی خۆی نییە ،بەڵک���و کراوە بە ئامرازێ���ک بۆ گەیش���تن ب���ە ئامانجێک ل���ە دەرەوەی ئامانج���ە نەتەوەی���یو نیشتیمانییەکاندا .ئەمڕۆ ناسیۆنالیزمی کوردی لە کوردس���تانی باشوردا پردێکە بۆ پەڕینەوە بەرەو ش���وێنێک ناکۆک بە مانا گشتی‌و پرنسیپە س���ەرەکییەکانی نەتەوە‌و نیشتیمان‌و ناسیۆنالیزم خۆی. ئەم ناس���یۆنالیزمە بووە ب���ە ڕێگایەک گەمەکەرە سەرەکییەکان ،بەھۆی پارەی زۆرو زەبەالح���ی نەوت���ەوە ،ب���ە ھەموو جێگەی���ەک دەگەیەنێت ،ب���ەو جێگەیە نەبێ���ت کە نیش���تیمانی ڕاس���تەقینەی ناسیۆنالیزمە ،مەبەس���تم نیشتیمانێکی نەتەوەیی���ە بتوانێ���ت ڕێ���زی م���اف‌و بەرپرسیارێتییەکانی ئینسان بگرێت. ھەر ناسیۆنالیزمێک بیەوێت مانایەکی مەدەنی ھەبێت ،النیکەم پێویس���تی بە وەگەڕخستنی دوو پرنسیپی سەرەکییە. یەکەمی���ان پرنس���یپی دروس���تکردنی چوارچێوەیەکی نەتەوەیی‌و نیشتیمانییە ک���ە بتوانێت وەک چەترێکی سیاس���یو فەرھەنگ���یو ڕەم���زی ھاوبەش بەس���ەر کۆمەڵگاوە ئامادەبێت .چەترێک لە ژێریدا ش���وێنی ھەمووان ببێت���ەوە‌و ھەمووان بەھەمان ڕادە ل���ە بەفر‌و باران‌و تۆفان‌و تەڕبوون بپارێزێت .دووھەمیان ئامادەگی ڕۆحێکی یەکسانخوازە کە مرۆڤەکانی ناو ئ���ەو چوارچێوە گش���تییە وەک یەکجۆر مرۆڤ ببینێ���تو وەک خاوەن یەکجۆرە م���اف‌و بەرپرس���یارێتی مامەڵەب���کات. واتە ئەو چوارچێوە گش���تیییە بەھەمان ڕادە موڵک���ی ھەر یەکێک لەوانەبێت کە لەناوی���دا ئەژین .ئەو چەترەی کە ھەیە‌و دروس���تدەکرێت پێویس���تە چەتری ھیچ کەس‌و گ���روپ‌و خێزان‌و بنەماڵە‌و پارت‌و ڕێکخراوێ���ک نەبێ���ت بەت���ەنھا ،بەڵکو ش���وێنێکبێت ھەمووان ب���ەھی خۆیانی بزانن‌و ژیان‌و شوناس���ی خۆیان لەناویدا ڕێکبخەن. چەند ساڵێک لەمەوبەر لە سیمینارێکدا لە ش���اری ستۆکھۆڵم باس���ێکم لەسەر دۆخی ئەمڕۆکەی ناسیۆنالیزمی کوردی پێشکەش���کرد ،بەپێچەوان���ەی زۆربەی بەشداربووانی سیمینارەکەوە ،کە ڕایان واب���وو ناس���یۆنالیزمی ک���وردی ڕۆژانی زێڕین‌و تەاڵیی خ���ۆی دەژی‌و کوردبوون ئەمڕۆ لەھەموو کاتێک بەھێزتر‌و فراوانتر‌و ئامادەترە ،من ڕام وابوو ناس���یۆنالیزمی کوردی ھەالرھەالرترین‌و پارچەپارچەترین س���اتەوەختەکانی تەمەنی خۆی دەژی. پێمواب���وو بەدرێژایی مێژووی خۆی ئەم ناسیۆنالیزمە نەک تەنھا بەم شێوەیەی ئەم���ڕۆ دابەش‌و پارچەپارچ���ە نەبووە، بەڵک���و بەدرێژای���ی ئەو مێ���ژووە ئەو پارچەپارچەبوون‌و دابەش���بوونانە وەک ئەمڕۆک���ە بەدەزگایی نەک���راون .ئەمڕۆ ھیچ دەرکەوتێک لە دەرکەوتەکانی ژیانی
بیروڕا
ئەو بیرکردنەوە بەسەرچوە کە بەدیهێنانی ئازادی‌و مافه نەتەوەییەکانی کورد ببەستینەوە بەهێنانە خوارەوەی ئااڵی تورکیا لەباکوری کوردستان بەهۆیەوە لەباک���وری وەاڵت کوژراون‌و زیندان���ی کراون ،من پێموایە ڕۆژ دوای کچه گه‌ریالیه‌کی PKK ڕۆژ نهێن���ی ئ���ەو دی���دارو گفتوگۆیانە لەبواری کردەیی���دا دەبینین ،لەچاوی پالن‌و هەڵوێست‌و سیاس���ەتی بوێرانە کەجەک���ەو کوردان���ی باکووریش ئەو هەی���ە ،خەبات���ی ک���ورد لەباک���وری راس���تییە هەس���تی پێدەکرێ���ت ک���ە کوردس���تان هەتا ئێس���تا هەمەالیەن پڕۆسەکە بۆ کورد بایەخدارە ،هەر لەبەر بەڕێوەچوەو لەپاڵ خەباتە چەکدارییە ئەم هۆکارەش هی���چ الیەنێکی کوردی ٣٠س���ااڵنییەکەی ،خەباتە سیاس���یو ل���ەدژی پەیامەکەی ئاپ���ۆو قۆناغەکە مەدەنییەکەی زۆر پێشکەوتوو ئەنجامگیر نەوەس���تایەوە ،خۆ ئۆج���االن ڕاوێژی بوە ،بەئاستێک زۆری نەماوە ئۆتۆنۆمی چەند جارەی لەگەڵ بەدەپەو پەکەکەو فەرهەنگی بەت���ەواوی لەباکور جێگیر کەجەکە کرد ،بەاڵم هیچ یەک لەو الیەنانە بکرێت ،هەر لەبەر ئەوەش���ە زۆرینەی دژایەتی ڕێگا چارەس���ەری ئۆجاالنیان تاکی کوردی لەباکور کەس���ایەتییەکی نەک���ردو تەنها دی���دو تێڕامانی خۆیان ئ���ازادی هەیەو گەل بۆ هەمو ئەگەرێک ب���ۆ تێرکردنی پڕۆس���ەکە پێڕاگەیاند .ئامادەیە .ئەوەی لەئێستادا زۆر گرنگە لەدی���دی من ئ���ەو پێڤاژۆی���ە ئەوەندە ب���ۆ ک���ورد ،دەوڵەتی ت���ورک هاتۆتە هەس���تیارە دەبێ خۆم���ان لەگوتاری ژێر باری چارەس���ەری پرس���ی کورد، الوەکی بەدوربگری���ن ،ئەو بیرکردنەوە ب���ۆ ئ���ەوەش گفتوگۆ لەگ���ەڵ ڕێبەرو بەس���ەرچوە کە بەدیهێنان���ی ئازادی‌و هێزێکی کوردی دەکات کە گەلی کورد مافە دیموکراتیی‌و نەتەوەییەکانی کورد وەک نوێنەری خۆی س���ەیری دەکات‌و ببەستینەوە بەهێنانە خوارەوەی ئااڵی پێی باوەڕمەندە ،ئ���ەو ڕێبەرو هێزەی تورکیا لەباکوری کوردستان‌و دەرکردنی بەتیرۆرس���تو تیرۆر ناودەبران ،ئەوە هەم���و دامەزراوەکانی دەوڵەت لەخاکی خۆی لەخۆیدا گۆڕانکاری بەرچاون کە کورداندا ،چونکە ئەوەمان لەباش���وری لەتورکیا ڕودەدەن‌و ئاماژەن بۆ ئەوەی کوردس���تان‌و ئێراق بینی س���ەرکەوتو کە حکومەتی تورک بەناچاری هاتۆتە نەبو ،یان پرس���ی کورد ببەس���تینەوە ژێرب���اری ئ���ەم پڕۆس���ەیە ،گومانیش بەپێکهێنان���ی دەوڵەتۆچکەی کوردی لەوەدا نییە ئەوە بەرهەمی س���وربون‌و لەباکوردا ،چونکە س���ەردەمی دەوڵەت خۆڕاگری‌و تێکۆشانی بەردەوامی گەلی نەتەوەش باوی نەماوە .ئەم پڕۆسەیە کوردو ژیریی تەڤگەرەکەیەتی لەبواری درێژخایەنەو پێویس���تی بەس���تراتیژو خەباتی چەکداری ،ئایدیۆلۆژی ،سیاسی،
فۆتۆ :ئاوێنه ،ئه‌رشیف
دیموکراتییان���ە .لەڕۆژان���ی ڕاب���ردودا بەشێکی دیوە شاراوەکەی گفتوگۆکانی ئیمرال���ی بەپراکتیزەیی بینران ،ڕەنگە زۆرالیەن ئەوانە وەک دەستپێش���خەری ئاکەپە لێکبداتەوە ،بەاڵم ڕاستییەکەی ئەوەیە پێکهێنانی کۆمسیۆنی دانایان‌و کۆمس���یۆنی چارەس���ەری پڕۆس���ەی ئاش���تی لەن���او پارلەمان���ی تورکیاو هەموارکردنەوەی یاسای تیرۆر بەشێکی م���ەرج‌و پێش���نیارەکانی ئۆجاالنن لەم پڕۆسەیەدا بۆ دەستپێکردنی هەنگاوی دیک���ەی دوالیەن���ە ،بەیاس���اییکردنی گفتوگۆ لەگەڵ ئۆجاالن‌و پەکەکە خۆی لەخۆی���دا دەس���تکەوتێکی گرنگی ئەم قۆناغەی���ە .ئەگەرچ���ی گومانی ئێمە وەک کورد بەردەوامە ،بەاڵم هیواشمان هەیە کە ئەم پڕۆسەیە لەسەر دەستی کورد پێش���وەچونی گەورە بەخۆیەوە دەبینێ���تو ناگەڕێتەوە دۆخی جارانی، تەنان���ەت ئەگ���ەر کۆمەڵێ���ک الیەنی تورکی ل���ەدژی قۆناغەکەش بن کورد بەش���ێوەکەی بوێرانە هەنگاوو پەیامی خۆی لەبەرچاوی ڕای گش���تی جیهان ئاش���کراکردوەو ه���ەر دژایەتیکردنێکی ئەم قۆناغە وەک مەرگە بۆ دژایەتیکەر تەنان���ەت ئەگەر ئاکەپ���ەو حکومەتی تورکیش بن.
بیروڕا
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
birura.awene@gmail.com
سەرۆکایەتی هەرێم‌و پێشنیارێک ئیسماعیل حەمەئەمین
هەڵبژاردنی ئەمجارەی کوردستان گەر لەوادەی خۆیدا ئەنجامبدرێت ،بەڕای من کارێک����ی گرنگە بۆ مومارەس����ەی مافی دەنگ����دان ،بۆ ئاوێنەبوون����ی قەبارەی پارتە سیاس����ەکان لەب����ەردەم ئاوێنەی س����ندوقەکاندا ،بۆ تێگەیش����تن لەوەی ئەم چەند س����اڵە خەڵکی کوردس����تان تاچەندە ل����ەم باردۆخە ڕازیە ،تاچەندە لەئۆپۆزس����یۆن ڕازی����ە ،تاچەن����دە لەئیس��ل�امیەکان ڕازیە ،تاچەندە گوێ دەگرێ بۆ ویژدان����ی خۆی وتاچەندەش ئەم مرۆڤ����ە (هاواڵتیە) لەناخی خۆیدا، یان تەنها دەنگدەرێکی کزۆڵەی الوازی س����ۆزداری بانگەش����ەی هەڵبژاردن����ە. پرۆس����ەی س����ەرۆکایەتی لەکوردستان ودووبارە چوونە بەردەم س����ندوقەکانی هەڵب����ژاردن بۆ هەڵبژاردنی س����ەرۆک، کارێک����ە دەبێ����ت ئەمج����ارە بەجیدی قس����ەی لەس����ەربکەین ،دیارە لەڕووی ئ����ەم هەموو قەیرانە گەورانەی ناوچەکە س����ەیری بکەین ،کاریزما سیاس����یەکان دەتوانن ڕۆڵی مێ����ژووی خۆیان ببینن، بەتایبەت لەهیچ کاتێکدا وەک ئێس����تا ک����ورد نێزی����ک نەبۆت����ەوە لەخەون����ی کوردس����تانی ئازاد ،وەک ئەوەی ئێستا س����ەرەتاکانی دەرکەوت����وون .بۆ ئەم ڕەهەن����دە نەتەوەییە دەبێ����ت کاریزما سیاسیەکان ڕۆڵە سمبۆلیەکانی خۆیان ببین����ن ،کاریگەری����ان هەبێ����ت بۆ ئەم پرۆسەیە ،ئەمە بردنەوەی میژووە ،نەک ڕەدووکوتن����ی ڕووداوە مێژوووی����ەکان. بەاڵم بەڕێزانم پرۆسەی نەتەویی چاالک نابێت تاوەکو پرۆس����ەی دیموکراس����ی لەنێو خودی کۆمەڵگ����ە خۆیدا نەچێتە س����ەر ڕێگ����ە ڕاس����تەقینەکەی خۆی. ئەمەش وەهام لێدەکات ،وەک نوسەرێک چەن����د ڕایەک‌و پێش����نیارێک دەربارەی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی هەرێم بخەمە بەردەم خوێنەرانی ئازیزم. دی����ارە بۆ بەندە دێژکردنەوەی ماوەی سەرۆکی هەرێم نەبووە گرفتێکی گەورە، بەق����ەد ئەوەندەی هەمیش����ە میکانزمی دەرکردن����ی بڕی����اڕەکان گرف����ت بووە. بەمانای ئەوەی الی من جێگەی پرسیارە میکانزم����ی بڕیارەکانی س����ەرۆکایەتی هەرێمە ،جاگەر هاتوو ئەم سەرۆکایەتیە
ئێس����تا بێ����ت ،ی����ان درێژک����راوە یان سەرۆکایەتی هەڵبژێردراوی داهاتوو بێت. من وەک نوسەرێک لەئەزمونەوە گرفتم لەگەڵ میکانزمی بڕیاردانی سەرۆکایەتی هەرێ����م هەب����ووە ،ب����ەوەی لەدواجاردا بڕیاڕەکان تەنها لەهەیئەی س����ەرۆکەوە دەردەچ����ن‌و ڕاوێژکارانیش����ی ئەوانەن کەس����ەرۆک خۆی دەستینشانیکردوون، ن����ەک نوێنەری کۆمەڵگ����ەی کوردی بن بەهەم����وو جیاوازیەکانیانەوە .ئەمەش بەڕای من ،ئەو پەتە ونبوویە کەپرۆسەی بڕی����اڕەکان دیموکراس����یزەبوونی دەبەستێتەوە بەپڕۆسەی بڕیاڕدەرکردن خۆیەوە ،بێگومان دوای ئەوەی لەالیەن پەڕلەمانەوە دەنێردرێت بۆ سەرۆکایەتی هەرێم .ئەمە زۆر ج����ار وەهای کردووە کەهەندێ����ک لەبڕی����اڕەکان چەندەه����ا ج����ار بگەڕێتەوە ب����ۆ پەڕلەمان وگلەیی وڕەخن����ەکان لەس����ەرۆکایەتی هەرێ����م کەڵەکەبن ،ئەمەش گرفتی س����ەرەکیە لەپڕۆس����ەی بڕیاردان لەس����ەرۆکایەتی هەرێمدا .دیارە وەک گووتم مەبەس����تی ئ����ەم گوت����ارە تەنه����ا دۆزین����ەوەی نێوەندەکانی دیالۆگی ئەقاڵنیە لەنێوان کۆی پێکهات����ە جیاوازەکانی کۆمەڵگەی ک����وردی ،نکوڵ����ی ل����ەوەش ناکرێ����ت، کەس����ەرۆکایەتی هەرێم وەک چەترێکی سیاسی وکاریزمایی ڕۆڵی گرنگ دەبینێت لەئاڕاس����تەکردنی پرسە گرنگەکانی نێو کۆمەڵگە بەئاڕاس����تەکانی ڕێگە چارەی ناوەڕاس����ت ولەنێوان الی����ەن‌و بۆچوونە جیاوازەکان����دا .وەک ئام����اژەم پێ����دا الی من درێژکردنەوەی وادەی س����ەرۆک یان دووبارە هەڵبژاردنەی س����ەرۆک بۆ هەرێم چەندە گرنگە ئەقاڵنیانە قس����ەی لەس����ەربکەین ،س����ەد ئەوەندە گرنگە ئەم����ڕۆ بیر ل����ەو میکانزمانە بکەینەوە، کەزیاتر بوارەکانی بەشداریکردنی چین وتوێژە جیاوازیەکانی کۆمەڵگە لەبڕیاری سەرۆکایەتی داهاتوودا زامندەکات .من پێموایە دەکرێت لەگەڵ س����ەرۆکایەتیدا (ئەنجومەنێک����ی ڕاوێ����ژ) پێکبهێنرێت، ئەم ئەنجومەنە پەیوەندی بەکەسایەتی هەلبژێردراو نەبێت‌و ،دەکرێت بەز‌وترین کات کاری بۆبکرێ����ت .ئەم ئەنجومەنی ڕاوێ����ژە ،ئەنجومەنێک����ە لەڕەم����ز
ئەنجومەنێکی ئاوەهای ڕاوێژکار لەگەڵ سەرۆکدا، گەرەنتی بەشداریکردنی زیاتری مرۆڤی کورد دەکات، لەبینای کۆمەڵگەی خۆیدا وکەسایەتیە سیاس����ی وڕۆشنبیرەکانی کۆمەڵگ����ەی ک����وردی( ،ئەنجومەنێکی ڕاوێ����ژ) نوێن����ەری ک����ۆی کۆمەڵگ����ەی مەدەن����ی بێت بەبێ جیاوازی سیاس����ی وئاینی وئیتن����ی ،ئەنجومەنێ����ک ڕاوێژ بکات ولەکۆمەڵگەوە هەڵقواڵبێت ،نەک لەبەشگەرایی سیاسی .ئەم ئەنجومەنە ڕاوێژ دەکات بەڕێزانم ،نەک بڕیاربدات، دەکرێت لەدوایشدا ئەم ڕایانە بەشەفافی بۆ خەڵک باسبکرێن ،بۆ ئەوەی لەپرسە گرنگەکاندا خەڵکی کوردستان ئاگاداربن. ئەمە شەرعیەتدان نییە بەسەرۆکایەتی لەسەر لیستی پەڕلەمان ،بەڵکو هەوڵێکە لە بەدیموکراس����یزەکردنی نێوەندەکانی بڕیاڕ کەلەپڕۆسەکەدا بەشدارن. بەڕای من دورستبوونی ئەنجومەنێکی ڕاویژی ئاوەه����ا ،یان کابینیەکی پیران، گەرەنت����ی ئەوە دەکات ،کاتێک پرس����ە گرنگەکانی س����ەبارەت بەئازادی بیروڕاو پرسە گرنگەکانی ئاین ودەوڵەت ،مافە مەدەنیەکان ،پرس����ی چین وتویژەکانی کۆمەڵگ����ەی ک����وردی ،ژن����ان ومندااڵن وپی����ران لەپەڕلەمان����دا دەبێتە گرفت، ئەم ئەنجومەنە بەپێی ئەوەی لەکەسە دیار وشارەزاکانی کۆمەڵگەوە هاتوون، دەتوان����ن لەگ����ەڵ هەموواندا دانیش����ن ولەدوایش����دا بیروڕاکان بۆ سەرۆکایەتی بکەن����ە ڕاوێ����ژ .لەکاتی بڕیاردانیش����دا
ئەنجومەن����ی ڕاوێژ لێپس����راوە بەرامبەر بەڕاوێژی خ����ۆی ،کەبێگومان ئەوانیش دەگەڕێن����ەوە بۆئ����ەو الیەن����ە وک����ەس وش����ارەزایانەی بوارە جیاجیاکان .ئەم ئەنجومەنە دەکرێت لەالیەن پەڕلەمانەوە یاسایەکی بۆ دەربکرێت وقسەی لەسەر بکرێت .بەڕای نەش����ارەزایەکی وەک من لەسیاسەتی ڕۆژانە ،ئەم جۆرە ئەنجومەنە وەه����ا دەکات فۆرم����ی س����ەرۆکایەتی لەوێن����ەی دیس����پۆتە ڕۆژهەاڵتیەک����ەی بگوازرێت����ەوە ب����ۆ مۆدێلیک����ی دیکەی دیموکراس����ی لەناوچەک����ەدا .بەدیوێکی دیکەدا ،ئ����ەم ئەنجومەنە وەها دەکات ک����ەڕادەی تۆمەتبارکردن لەم هەرێمەدا کەمتر بێت����ەوە ،کولتورێک����ی دیالۆگی سوس����تماتیکراوی ئەقاڵن����ی جێگەی بگرێت����ەوە .دی����ارە لەکات����ی بوون����ی ئەنجومەنێک����ی ڕاوێ����ژی ئاوەها ،تەنها س����ەرۆک وهێزە سیاس����یەکانی بەشدار تۆمەتبار ناکرێ����ن بەبڕیاڕی یەکالیەنە، هەروەه����ا گەرەنت����ی ئ����ەوە دەکات کەدیموکراس����ی لەس����ەر قاچ����ی خۆی بوەستێت. دیارە ئێم����ە کەس����ایەتی ئاوەهامان زۆرە پ����ەروەردەکاری ن����اودارن، سیاسەتمەداری ش����ارەزا‌و زانای ئاینی میانڕەو وکریس����تیانی باش ونوسەری جیدی وخانم����ی بەتوانا وڕۆش����نبیری جیدی����ن .بەگش����تی ئ����ەو کەس����انەی لەالی����ەن کۆی کۆمەڵگ����ەوە ئیجماعیان لەس����ەرە ،میکانیزم����ی دۆزین����ەوەی ئەوکەس����ە بەئەزمونان����ە ،بەجی����اوازی ئینتمای سیاسی ومەزهەبیانە ،کارێکی گران نابێت .بەگشتی من ڕام وەهایە، کەئەنجومەنێکی ئاوەهای ڕاوێژکار لەگەڵ س����ەرۆکدا ،گەرەنتی بەش����داریکردنی زیاتری مرۆڤی ک����ورد دەکات ،لەبینای کۆمەڵگەی خۆیدا .مادامەکی ئەنجومەنە ڕاوێژەکەی س����ەرۆکی هەرێ����م ،هەموو ئینیتما سیاس����ی ودەنگە جیاوازەکانی لەخ����ۆ گرت����ووە ،ئ����ەوا گفتوگ����ۆکان‌و توڕەبوون����ەکان زیات����ر لەڕێگ����ەی ئەم نێوەن����دەوە باش����تر بەڕێ����وە دەچێت. ئەم پڕۆس����ەیە بەڕای من هەنگاوێکە بۆ کردنی دەنگدەرە بەهاواڵتی ڕاستەقینە، بۆ کردنەوەی ڕەهەندە نەتەوەیەکانیش بەس����ەر یەکت����ردا ،لەب����اری ئ����ەوەی هەڵبژاردنی س����ەرۆکایەتی داهاتووش، ئەوا ئەم ئەنجومەن����ی ڕاوێژە گرەنتی دەبێت بۆ بەرەو پێش����چوونی پرۆسەی دیموکراس����ی لەچوارچێوەیەکی ڕاوێژی ئەقاڵنیدا ...
هه‌شت ساڵه‌ك هی بارزانی!. پشكۆ حه‌مه‌فه‌رج
Pshko_2000@yahoo.com
ل���ه‌م رۆژانه‌دا پرس���ی كۆتایی هاتنی م���اوه‌ی ده‌س���ه‌اڵتداریتی بارزان���یو خه‌م���ی پارتی ب���ۆ له‌ده‌س���ت نه‌دانی كورس���ی س���ه‌رۆكه‌كه‌یان له‌گۆڕه‌پانی سیاسی هه‌رێمی كوردس���تاندا جۆرێك له‌گه‌رموگوڕی‌‌و ژماره‌ی���ه‌ك كۆبونهوهو لێدوان‌و هه‌ڵوێس���تی الیه‌نه‌كانی به‌دوای خۆیدا هێن���ا ،به‌بێ ئهوهی ئێمه خۆمان له‌قه‌ره‌ی ئ���هو هه‌ڵوێس���تو لێدوانانه‌و ئاس���تی واقیعی���ان‌و ئه‌گه‌ره‌كان���ی جێبه‌جێكردنی داواكه‌ی یه‌كێتی‌‌و پارتی بۆ درێژكردنه‌وه‌ی ویالیه‌ته‌كه‌ی بارزانی بده‌ی���ن ،هه‌وڵده‌ده‌ی���ن به‌كورت���ی له‌م نوس���ینه‌دا تیشكێك بخه‌ینه سه‌رهه‌شت س���اڵ له‌حوكمران���ی بارزان���ی ل���ه‌م هه‌رێمه‌دا ئه‌وكات پێویس���تیو پێویست نه‌بون���ی درێژكردنه‌وه‌ك���ه ب���ۆ خوێنه‌ر به‌جێده‌هێڵی���ن ،چوارس���اڵی یه‌كه‌م���ی ده‌س���ه‌اڵتدارێتی بارزان���ی له‌س���ایه‌ی رێكه‌وتنامه‌ی س���تراتیژی‌‌و دابه‌شكردنی خێروبێری كوردس���تان‌و به‌ش به‌شێنه‌ی پۆس���تو كورس���ی به‌غداو هه‌رێمدابو، بونی بارزانی به‌سه‌رۆك له‌خولی یه‌كه‌می س���ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌یدا خاڵی بو له‌هه‌رچی ملمالنێ‌و كێبه‌ركێی به‌رامبه‌رانه‌بو ،ئه‌و رێوش���وێنه‌ی بارزان���ی تێدابو به‌خاوه‌ن كورسی سه‌رۆكایه‌تی هیچی كه‌مترنه‌بوو له‌چۆنیه‌ت���ی ده‌ستخس���تنی كورس���ی حوكمه شمولیه‌كانی ناوچه‌كه ،له‌ماوه‌یی یه‌كه‌می س���ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌یدا به‌ڕواڵه‌ت جێگرێك���ی هه‌بوو لێ پ���اش ته‌واوبونی چوارساڵی یه‌كه‌می بارزانی یه‌ك هاواڵتی له‌هه‌رێمی كوردستاندا نه‌یبنی ونه‌یزانی ونه‌یخوێن���ده‌وه كه‌جێگ���ری س���ه‌رۆكی
ههرێم جگ���ه له‌وه‌رگرتن���ی موچه‌یه‌كی قه‌ب���ه چیت���ری بۆهاواڵتیان���ی ههرێم ی كوردس���تان كردوه ،چوارساڵی یه‌كه‌می بارزانی س���ه‌ره‌تای هاتن���ی كۆمپانیاو ئه‌نجامدان���ی گرێبه‌س���ته گه‌روه‌كان���ی نه‌وت‌و تااڵنكردن وبه‌هه‌ده‌ردانی سامانی گش���تی وپه‌یدابونی مافیایه‌كی زه‌به‌الح بوو به‌ناوی وه‌به‌رهێنانه‌وه ،ڕۆژ له‌دوای ڕۆژ له‌تێپه‌ڕین���ی م���اوه‌ی حوكمه‌كه‌ی بارزانی هاواڵتیه هه‌ژاره‌كان هه‌ژارتربون وس���ه‌رمایه‌داره تازه‌هه‌ڵتۆقیوه‌كان���ی سهردهمی ده‌س���ه‌اڵتی كوردی ژماره‌ی سه‌رمایه‌كانیان به‌شێوه‌كی سه‌رسوڕهێنه‌ر چوه سهرهوه ،سه‌رۆك له‌خولی یه‌كه‌مدا بوه عه‌رابی تێپه‌راندنی كۆمه‌ڵێك یاسای خه‌ته‌رناك له‌سه‌رئاینده‌ی ئه‌م هه‌رێمه، به‌واژۆكردنی بارزانی له‌س���ه‌ر یاس���ای خۆپیشاندان سه‌ره‌رایی ههموو ناره‌زایی وخۆپیش���اندانه‌كان به‌ردێك���ی گه‌وره‌ی له‌كۆش���كی ڕێ���گا به‌ره‌ودیكتات���ۆری ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی خۆی پیش���انی خه‌ڵكی كوردستانداو ئاستی بێئومیدی خه‌ڵكی ب���رده ڕاده‌ی���ه‌ك بۆهیچ ده‌س���ه‌اڵتیكی نیش���تیمانی وخه‌مخ���ۆری هاوالتیه‌كانی مایه‌یی شانازی پێوه‌كردن نه‌بون ونین. له‌كۆتای���ی م���اوه‌ی به‌س���ه‌رچوی ده‌س���ه‌اڵته‌كه‌ی خ���ۆی وبه‌ه���اوكاری په‌رله‌مانه بێڕۆڵه‌كه دواكاریان له‌كارنامه پڕله كه‌موكورت���ی وكه‌مته‌رخه‌میه‌كه‌یان واژۆك���ردن بوو له‌س���ه‌ر ده‌س���تورێك كه‌به‌ش���ێكی زۆر له‌خه‌ڵكی كوردستان له‌س���هری ك���ۆك نه‌بون وتائێس���تاش ئه‌و واژۆیه به‌ش���ێكی گرنگ وبنه‌ڕه‌تیه
بارزانی له‌هه‌شت ساڵه‌كه‌یدا نه‌یتوانی میوانخانه‌ی تایبه‌تی خۆیو پارته‌كه‌ی‌‌و سه‌رۆكایه‌تی له‌یه‌ك جیابكاته‌وه له‌ناس���ه‌قامگیری ئێس���تاو ئاین���ده‌ی هه‌رێمی كوردس���تان گه‌ر به‌وشێوه‌یه‌ی بارزانی ئیمزای له‌س���ه‌ركردوه تێبپه‌ڕێت ببێته ده‌س���تورێكی پیاده‌كراو هه‌رچه‌ند له‌سه‌رتای نوس���ینه‌وه‌ی ڕه‌شنوسه‌كه‌و چۆنیه‌تی ده‌نگ له‌سه‌ردانی له‌په‌رله‌مان وواژۆكردنه‌كه‌ش���ی له‌الی���ه‌ن با‌رزانیه‌وه س���ه‌رجه‌می پرۆس���ه‌كه نات���ه‌واو‌و ناته‌دروس���تهو شه‌رعیه‌ته‌كه‌ش���ی الی زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری خه‌ڵك له‌ق وجێگه‌ی گومان���ه .چه‌وت���ی وكه‌موكورتیه زۆرو زه‌وه‌نده‌كان���ی ده‌س���ه‌اڵته‌كه‌ی بارزانی وهاوپه‌یمانیه‌ت���ه حیزبیه‌كه‌یان لهماوهی ده‌سه‌اڵتدارێتی خۆماڵی كوردیدا گه‌شته ترۆپ���ك له‌هه‌لبژاردنه‌كان���ی ته‌م���وزی 2009دا سه‌ره‌ڕایی ههموو فشارو ڕێگری ترس وتۆقاندن وده‌س���ت بردن بۆقوتی خه‌ڵ���ك ،نزیك���ی ملوێنێ���ك له‌هاواڵتی هه‌رێ���م به‌پێچه‌وانه‌ی خه‌ون وویس���تی
بارزان���ی وتاڵه‌بان���ی هاوپه‌یمانی���هوه ده‌نگیان���دا به‌ئۆپۆزس���یۆن وبۆده‌نگدان به‌سه‌رۆكی هه‌رێمیش نوسه‌رێكی ئاسایی دوره واڵت به‌بێ هیچ هه‌ل وده‌رفه‌تێكی ڕه‌خس���او له‌به‌رده‌می���دا به‌بێ بونی تیم وهه‌لمه‌تی هه‌ڵبژاردن وكه‌ناڵی ڕاگه‌یاندن ڕكاب���هری بارزان���ی ك���رد له‌گه‌وره‌ترین وكاریگه‌رتری���ن پارێزگا ل���ه‌ڕوی ده‌نگ وجوگرافیاوه له‌بارزانی برده‌وه‌و ژماره‌ی ئه‌وهاواڵتیانه‌ی متمانه‌یان به‌ڕكابه‌ره‌كه‌ی به‌رزانی���دا بۆزۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری خه‌ڵكی كوردستان پێشبینی نه‌كراو بوو له‌به‌ریه‌ك هۆی ساده ئه‌ویش ئه‌وه‌بو بارزانی ته‌نها له‌هه‌ناس���ه‌داندا له‌ڕكابه‌ره‌كه‌ی ده‌چوو، ئیتر له‌ئه‌رزی كوردس���تانه‌وه تائاسمان م���ۆری بارزانی لێدرابوو .بۆخولی دومی ویالیه‌ته‌ك���هی له‌ب���ری به‌خۆداچونه‌وه‌و داننان به‌هه‌ڵه‌كانی خولی پێشودا بارزانی ڕێگای نكوڵیكردن ودرێژه‌دان به‌ڕۆشتن له‌س���ه‌ر ڕێگ���هی هه‌ڵ���هی هه‌ڵب���ژاردو نه‌ده‌نگی هاواڵتیانی ناڕازی خوێنده‌وه‌و نه‌حسابی بۆسه‌رده‌مه نوێكه‌و په‌یدابونی ئۆپۆزسیۆنی كاریگه‌ركرد چ له‌ناو هۆڵی په‌رله‌مان چ له‌ناوش���ه‌قامدا نه‌توانیشی له‌ئاس���تی هۆش���یاری پیش���كه‌وتنه كۆمه‌اڵیه‌تی���ه‌كان ڕوداوه خێراكان���ی س���ه‌رگۆڕه‌پانی كوردس���تان وعێ���راق وناوچه‌كه‌و جیهاندابێ���ت ،ناڕه‌زاییه‌كان به‌گوله‌و هێ���ز وه‌اڵمدران���هوهو له‌پێناو شوش���هی چه‌ند په‌نجه‌ره‌كی ش���كاوی پارته‌كه‌یدا چه‌كداره‌كانی پارته‌كه‌ی ده‌یان الوی كوردی بێكارو بێ ژیان وگوزه‌رانی ناڕازی���ان له‌نه‌بون���ی دادی كۆمه‌اڵیه‌تی خه‌ڵتانی خوێن كردو بارزانی ته‌نها وه‌ك س���ه‌ركرده‌یه‌ك مایه‌وه كه‌سه‌ركردایه‌تی حیزبی ده‌كرد له‌سه‌رده‌می شه‌ڕی ناوخۆ نه‌ك وه‌ك سه‌رۆكی ههرێم وده‌سه‌اڵتێك كه‌س���ه‌رجه‌م هاواڵتیه‌كان���ی به‌هاواڵتی خۆی وخاوه‌ن ماف بزانێت، »» 19 ...
13
زۆرینەو کەمینە رێبین هەردی "جەوهەری دیموکراسی وەک زوربەی بیریاران بە دروستی جەختیان لێکردووە ،توانای هاواڵتیانە لە البردنی حکومەتێک‌و گوڕینی بەحکومەتێکی ترو لێرەوە پاراستنی خۆیان لەو مەترسیەی بریاربەدەستان نەبن بەهێزێک کە ناگۆڕێن" دیڤید هلد
لەس����ەردەمی قەیران����ی هەم����وو ئ����ەو حوکمرانیانەدا ئەژین کە رێگە بەئاڵوگۆڕی دەسەاڵت نادەن .لەسەردەمێکدا ئەژین کە نە بردن����ەوە بەتەزویرو نەحوکمرانی بەزۆرین����ەی هەمیش����ەیی ناتوانێ����ت ت����ا س����ەر ب����ەردەوام بێ����ت .زۆرینەی هەمیش����ەیی‌و کەمین����ەی هەمیش����ەیی نیە ،بەتایبەت����ی لەکۆمەڵگایەکی وەک ئێستادا کە بەردەوام لەزیاد لەکەناڵیک‌و رێگەیەک����ەوە کاریگ����ەری لەس����ەر ئەکرێ����تو ئەس����تەمە بەهەم����ان دیدو بۆچونەوە بمینێتەوە .لەم س����ەردەمەدا کە س����ەردەمی شۆرش����ی پەیوەندی‌و پەیدابونی زیاد لەسەرچاوەیەکی هەواڵ‌و دەیان کەناڵ����ی تەلەفیزێۆنی‌و رادێۆیی‌و رۆژنامەگەریە ،کە سەردەمی ئاشنابونە بەس����ەدان کۆمەڵگاو کلت����وری جیاواز، لەهەموو کاتێ����ک زیاتر دینامیکیەت لە گوڕینی نەخش����ەی زۆرین����ەو کەمینەدا هەیە کە ئەس����تەمە رێگەی لێبگیرێت. بنەمای س����ەرەکی دیموکراسیش تەنها بریتی����ە لەتواناو ئەگ����ەری رودانی ئەم ئاڵوگۆڕکێیە .ئەم سەردەمە سەردەمی کەوتنی ئەو درۆ گەورەیەیە کە زۆرینەی هەمیش����ەیی بەناوی ئەوەوە کە خەڵک ئەیانەوێ����تو دەنگ����ی بۆ ئ����ەدەن ،بۆ هەمیش����ە حوکمرانی ئ����ەکات .لەکوێ زۆرینەی هەمیشەیی هەبوو ،هەر لەوێ درۆو تەزوی����رو فێڵک����ردن لەس����نوقی
دیموکراس����ی بەبێ گۆرانی حوکمرانی‌و گەمەک����ەرە سیاس����یەکان مان����ای نی����ە .جەوه����ەری دیموکراس����ی دەستاودەس����تکردنی دەسەاڵتە‌و هەموو ئەو رێس����ایانەش کە ئەم سیس����تەمە پەی����رەوی لیئ����ەکات ،ب����ۆ ریگەگرتنە ل����ەوەی دەس����ەالت نەک بۆ هەمیش����ە بەڵک����و ب����ۆ ماوەیەکی زۆر لەدەس����تی کەس����دا نەمینێتەوە .ب����ە مانایەکی تر جەوهەری دیموکراس����ی ریگەنەدانە بە مانەوەی دەس����ەاڵت ب����ۆ ماوەیکی زۆر لەدەس����تی کەس����ێک ی����ان گروپیکدا. میکانیزم����ی هەڵبژاردنیش تەنها تا ئەو کاتە مانای هەیەو بە نرخە کە بتوانێت ئەم گۆرانکاریە دروس����ت بکات .راستر ئامانجی س����ەرەکی هەڵبژاردن هەر بۆ ئەوەیە کەس یان هیچ هێزێک تاس����ەر لەس����ەر حوکم نەمێنێتەوە .یەکیک لە بیریارانی سیاس����ی ئەڵێت :دیموکراسی بامان����ای ئ����ەوە نی����ە (و ناش����توانێت ئەوە بێ����ت) ک����ە خەڵک����ی حکومەت ئەکەن..بەڵک����و دیموکراس����ی تەنها بە مان����ای ئەوەی����ە کە خەڵک����ی ئەتوانن ئەو کەسانەی بەس����ەریاندا حوکمرانی ئەک����ەن قەبوڵ ی����ان رەد بکەنەوە" .بە بێ ئەگەری رەدکردنەوە هیچ مانایەکی راس����تەقینە ب����ۆ هەڵب����ژاردن نیە .کە جەوهەری دیموکراسیش ریگەنەدان بێت بە ماناوەی دەسەالت لەدەست کەسێک یان گروپیکدا ،ئەوا یەکیک لە هەرە ئەو مەرج����ە گرنگانەی ک����ە ئەبێت لەناویدا ئامادەبێت ئەوەیە ئەبێت هەلی یەکسان النیکەم لەنێ����وان دوو هێزدا هەبێت بۆ ئەوەی جێگۆرکی لەسەر پەتی زۆرینەو کەمینە بکەن .دیموکراسی لەگەڵ لۆژیکی کەمینەی هەمیشەیدا ناگونجێت .لەهەر کوێیەکیش کەمینەیەکی هەمیش����ەیی‌و زۆرینەیەکی هەمیشەیی هەبوو ،هەموو ش����تێک هەبێ����ت دیموکراس����ی نی����ە. دیموکراس����ی گەمەیەک����ی بەردەوام����ی جێگۆڕکێی زۆرینەو کەمینەیە. یەکێ����ک لەه����ۆکارە س����ەرەکییەکانی شۆڕشەکانی دنیای عەرەبی لەدەستدانی ئەم سیفەتە سەرەکییەی دیموکراسییە. واڵت����ە عەرەبیی����ەکان کە تەنه����ا بەناو دەوڵەت����ی کۆماری ب����ون ،لەناوەڕۆکدا بوو ب����وون بەسیس����تەمی پاش����ایەتی کە س����ەرکۆمار بۆ هەمیش����ە لەس����ەر حوک����م ئەمێنێت����ەوە ،ن����ەک بەکودتاو دەنگدان هەی����ە .لەکوێش تەزویرکردن‌و ش����ەڕ ،بەڵکو بە "هەڵب����ژاردن" .بەاڵم فێلکردن هەب����وو ،نارەزاییەک هەیە کە هەڵبژاردنێ����ک کە هی����چ هەڵبژاردنێکی گ����ەورە ئەبێت‌و توند ئەبێ����تو رۆژێک راس����تەقینەی تێدا نیە‌و پێیەکی لەناو لەرۆژانیش دان پەیدا ئەکات .لەتەزویردا تەزویرێکی سەرتاس����ەریدایە‌و پێیەکی رەنگە بتوانرێت بۆ ماوەیەک فێڵ لەمێژوو لەن����او س����ەرکوتکردن‌و هەڕەش����ەدا .بکرێ����ت ،ب����ەس مەحاڵە بۆ هەمیش����ە حوسنی موبارەک پاش ماوەیەکی کەم فێڵبکرێت .مەرجی سەرەکی دیموکراسی ل����ە بردنەوەی����ە بە ریژەیەک����ی یەکجار هەڵبژاردنیکی بێ تەزویرە ،چونکە تەنها گ����ەورە لەهەڵبژاردنێکی پ����ڕ تەزویردا ،لەدۆخی بێ تەزوی����ردا ئەگەری گۆڕانی روبەڕوی شۆڕشێکی سەرتاسەری بووە نەخشەی زۆرینەو کەمینە هەیە .تەزویر کە چارەنوس����ی بەدادگایکردنی خۆیو جەوه����ەری دیموکراس����ی ئەروخێنیت‌و هەم����وو هاوکاران����ی گەیان����د .زۆرێک لەبری ئەوەی پێکەوە ژیانی ئاش����تیانە لەچاودێران یەكێک لەهۆکارە دیارەکانی دروس����تبکات ،دڕدۆنگ����یو درز‌و ب����ێ روخانی حوس����نی موبارەک ئەگەڕێنەوە متمانیەک دروست ئەکات کە زەمینە بۆ بۆ ئەو تەزویرە گەورەیەی هاوکارەکانی رق‌و کەرتب����ون‌و تەنانەت توندوتیژی دژ لەدوا هەڵبژاردندا کردیان .لەزۆرێک لەم بەیەک ئەکاتەوە. دەس����ەاڵتانەدا هێزگەلی دی هەبون کە ل����ەم رۆژان����ەدا کە پرس����ی هەڵبژاردن وەک رکەباری هێز یان حیزبی حوکمڕان لەهەرێمی کوردس����تاندا هاتۆتە پیشێ، بەش����داریان لەهەڵبژاردندا ئەکرد ،بەاڵم زۆر گرنگە جارێکی دی مەترس����یەکانی بەب����ێ ئەوەی بتوان����ن تەنانەت پێگەی تەزویرک����ردن‌و فێڵک����ردن لەس����نوقی سەرۆک یان حیزبی فەرمانرەوا بلەقێنن .هەڵبژاردن بیر بخەینەوە‌و ئەو راس����تیە لەس����ەردەمی حوس����نی موبارەک����دا بزانین کە نەخشەکێشان بۆ دروستکردنی (لەحیزبی وەفدەوە بۆ ئیخوان موسلمین) زۆرینەی هەمیشەیی‌و کەمینەی ئەزەلی، بەش����داریان لەهەڵبژاردندا ئەکرد ،بەاڵم نەک دیموکراسی ،بەڵکو خودی ئەزمونی لەچەند کورس����یەک زیاتریان نەئەهێنا .کوردستان‌و ئاشتی‌و پێکەوەژیانی ئەخاتە بەاڵم هەر کە رژێمی حوسنی موبارەک مەترسیەوە .ترسیش لەدۆخی ئاشتی‌و روخاو لەیەکەم هەڵبژاردنی پاکدا (یان سەقامگیری هەرێمی کوردستان ،ئەبێت نیمچە پاکدا) ئیخوان موسلمین زۆرینەی خەمی سەرەکی هەموومان بێت‌و لەپیش کورس����یەکانی پەرلەمانی بەدەستهێنا هەموانیشەوە دەس����ەاڵت‌و حوکمرانانی کە هەرچەند س����اڵیک پێ����ش لەچەند کوردستان .کۆمەڵگایەکی تەباو پێکەوە ژیانی ئاشتیانە ،تەنها ئەوکاتە دروست کورسیەکی کەم زیاتری نەبوو. ئێمە لەس����ەردەمی روخ����ان‌و داڕمانی ئەکرێت ک����ە لەالیەک هەموان ئامادەیی هەم����وو ئەجۆرە رژێمانەدا ئەژین کە بە ئەوەی����ان تیابێ����ت لەزۆرین����ەوە ببنە هەر جۆر‌و بیانویەک بووە ،دەس����تیان کەمینەو لەالیەکی دیش شانسی ئەوەیان بە دەس����ەالتەوە گرتووە‌و بەری نادەن .هەبیت لەکەمینەوە ببن بەزۆرینە.
نەخشەکێشان بۆ دروستکردنی زۆرینەی هەمیشەیی‌و کەمینەی ئەزەلی ،نەک دیموکراسی ،بەڵکو خودی ئەزمونی کوردستان‌و ئاشتی‌و پێکەوەژیانی ئەخاتە مەترسیەوە
14
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
كێ هێزی یه‌كه‌مه؟! ده‌ینوسێت
شلبوونه‌وه‌ی سیسته‌می سیاسی ههرێم ئه‌م س����تونه ب����ه ئ����اوازی کارل مارکس نوس����راوه .مارک����س ب����روای وه‌هابوو که به گواس����تنه‌وه‌ی سیس����ته‌می سیاس����ی ل����ه ده‌ره‌به‌گایه‌تیه‌وه بۆ س����ه‌رمایه‌داری له ئه‌وروپ����ا ،له ئه‌نجام����دا ههرچی رهق هه‌ڵبه‌س����توو هه‌بوو ش����ل بوهو یان بوو ب����ه هه‌ڵم .ئ����ه‌م ش����لبوونه‌وه‌یه الی زۆر لێکۆڵه‌ره‌ی تر به‌کارهاتووه ،ئێمه‌ش لێره وه‌ک وێنای هكو چه‌مکێک بۆ خوێندنه‌وه‌ی ئێس����تای هه‌رێ����م به‌كار ده‌به‌ی����ن .ههرێم ئێس����تا وه‌ک ئه‌وروپ����ای پ����اش س����ه‌ده ناوه‌نده‌کان له سهردهمی گواستنه‌وه‌دایه، ل����ه سیس����ته‌مێکی ده‌ره‌به‌گایه‌تیه‌وه بۆ سیس����ته‌مێکی تر که هێش����تا به ته‌واوی س����یماکانی دیارنیه .کێش����هی گ‌‌وره له‌م گواستنه‌وه‌یه‌دا ئه‌وه‌یه که هێشتا ئاگایی به‌رامبه‌ر به خۆی به‌ره����ه‌م ناهێنێت ،به گش����تی هێزه ده‌ره‌كی����ه‌كان جوڵه‌رینی، مه‌ب‌‌ستم دهرهوهی ئاگای تاک خۆی. دیوزه‌مه‌ی����ه‌ک ره‌دووی سیس����ته‌می سیاسی ههرێم ده‌نێت؛ دیوزه‌مه‌ی خه‌ڵكه له گه‌ڵ ئ����هو الیه‌نانه‌ی که نوێنه‌رایه‌تیان ده‌که‌ن .که ده‌ڵێین دێوزه‌مه مه‌به‌ستمان له‌ئه‌وه نیه که خه‌ڵك دێوزه‌مه‌ن به‌ڵکو له الیه‌ن ره‌دوو نراوانه‌وه وه‌ها ده‌بینرێن .له ئه‌نجامی ئه‌مه‌دا دوو به‌ره له پێکهاتندان. به‌ره‌ی����ه‌ك رهق هه‌اڵتوو ،نه‌گۆڕ ،پارێزه‌ر، که مرۆڤه‌کان تیایدا سنوریان دیاریکراوه، خراونه‌ت����هوه ن����او قه‌فه‌زێک����هوه ،گ����ه‌ر نه‌جوێڵینرێ����ن خۆیان توان����ای جوڵه‌یان لێب����ڕاوه .بۆیه هه‌ـیش����ه ل����ه چاوه‌روانی جوڵه‌ره‌کانیان����دان ،بۆئ����ه‌وه‌ێ بجوڵێن. ئه‌م مرۆڤانه ل����ه رێگای ئابوری کرێخۆری نه‌وته‌وه هه‌تا بێت ده‌ورووبه‌ریان به ش����ت که‌ڵه‌که ده‌كرێت .ش����تومه‌ک‌و کااڵ ئهمرۆ گرنگترین بواری دونیای مرۆڤی کورده له سیسته‌مێکی سیاسی رهق هه‌اڵتودا .ئه‌م سیسته‌مه به ئه‌ندامانی ده‌ڵێت ،ئه‌ی چێژ ببینن له شته‌كان ،بگه‌رێنه‌وه بۆ سهردهمی بت په‌رستی ،له ئۆتۆمبیل‌و قات‌و قه‌نه‌فه‌‌و خان����وه داخراوه‌کانتا ل����ه‌زه‌ت له خۆتی بێده‌س����ه‌اڵت ببینه ،خه‌یاڵی ئه‌وه‌بکه که ده‌توانی ههموو ش����تێک بکه‌یت ،ئهوه نیه ده‌توانی����ت برۆیت بۆ س����وپه‌ر مارکێت. بکریت ،به‌کاربه‌ریت ،فرێبده‌ی ،بگۆریت، خۆت نمایش بکه‌ی����ت ،له گه‌ڵ ئه‌وانیتردا ئاماژه‌کان بگۆریته‌وه .دیاره زۆربه‌ی شت ک����ه ده‌كردرێت به مه‌به‌س����تی ئه‌وه‌یه که ئاماژه‌یه‌ك بۆ که‌سه‌كانی ده‌وروبه‌ر بنێرێت که به‌کاربه‌ری ئه‌م شتانه موچه‌ی هێنده‌یه که ده‌توان����ی ئه‌مه بکرێ����ت ،زه‌وقی له‌م جۆره‌یه ،خۆی له پێگه‌یه‌كی کۆمه‌اڵیه‌تی تایبه‌تدا ده‌بینێته‌وه. ئ����ه‌م سیس����ته‌مه رهق هه‌اڵت����وه وه‌ك ئه‌خته‌بوت ژماره‌ی پ����هلو پۆکانی زۆره، له ههموو ش����وێنێكدا بونی����ان هه‌یه ،به جیاواز ده‌رده‌که‌ون .ئه‌م ده‌س����ه‌اڵته جگه ته‌خشان‌و په‌خشانکردنی شتومه‌ك‌و پاره بێ توانایه له گۆکردنی هه‌رش����تێکی تر. ئه‌م سیس����ته‌مه رهق هه‌اڵت����وه ده‌یه‌وێت نه‌گۆڕان����ی خۆی ل����ه گۆڕانی ش����ته‌کاندا قه‌ره‌بوو بکاته‌وه .که ش����ته‌كان به‌رده‌وام ده‌کڕدرێن ئه‌وا تراویلکه‌ی ئهوه دروس����ت ده‌که‌ن که گ����ۆڕان له ئارادایه .مرۆڤ که ده‌توانێت ش����ته‌كان بگۆرێت ئه‌وا توانای گۆڕانی هه‌یه. به‌اڵم ئێمه له س����اته س����ه‌ره‌تاییه‌كانی ده‌رکه‌‌وتن����ی س����ه‌رده‌‌‌مێکی تردای����ن. سه‌رده‌مێک که چیدی هیچ ناتوانێت خۆی تیادابگرێت .ههموو شتیک به‌سه‌ر ده‌چێت پێش ئ����هوهی بگاته دۆخی چه‌س����پیوی ره‌قبوون .ئه‌گه‌ر له سیس����ته‌می جاراندا، چینی بااڵی خۆ ب����ه نه‌گۆڕزانیو ،مه‌رجی س����ه‌ره‌كی هه‌بوونی سیسته‌مه سیاسیه‌كه ب����وون :ئه‌وا نه‌چه‌س����پیوی یان ش����لێتی سروشتی دۆخی داهاتووه. ئه‌م����رۆ به‌ه����ا بێبنه‌‌م����او پ����ڕ ل����ه سوکایه‌تیه‌كان به مرۆڤو ئیراده‌ی،هه‌‌رزوو له ه����ه‌وادا په‌رش‌و ب��ڵ�او ده‌بن .ههرچی پیرۆزی دروس����تکراوه ده‌كرێته ئاسایی، چیدی به‌رپرس‌و س����ه‌رۆک وسه‌رکرده‌کان خ����اوه‌ن کاریزم����او تیش����کی نورانی نین که چاوو عه‌قڵی کهس����ه‌كان کوێر بکه‌ن‌و ب����ه ئاره‌زه‌وی خۆیان بی����ان به‌ن بۆ کوێ ده‌خوازن. له‌م س����هردهمه نوێیه‌دا ،که سیخناخه به ته‌کنه‌لۆژیا؛ چیدی چپه‌یه‌ك له کونجی ماڵکێدا هه‌ر زوو ده‌توانرێت ببێته باس����ی ش����ارو بگره واڵتیش .ل����ه ئه‌نجامی ئه‌م گۆرانانه‌دا به‌ربه‌س����ته‌کان ،فشۆڵ ده‌بن، شته‌كان س����وک ده‌بن ،گواستنه‌وه ئاسان ده‌بێت .به جۆرێک بیره‌كان ،وش����ه‌کان،
خواس����ته‌كان ،کااڵکان ،وێنه‌کان ،ههموو له جوڵه‌یه‌‌کی نه‌وه‌س����تاوی به‌رده‌وامدان. س����یمای ئه‌م س����هردهمه نوێیه ئه‌وه‌یهکه بێ به‌زه‌ییه ،خێرایه .به ئاس����تێک خێرایه که بواری تێگه‌یشتن‌و په‌یوه‌ندی نهماوه. مرۆڤ����ه‌کان زوو تاقه‌تی����ان ده‌چێت .کات چڕ‌و کوش����نده‌یه ،گه‌ر له ساتێکدا خۆت نه‌گۆری����ت ئ����ه‌وا قورس ده‌بی����ت :قورس بون مان����ای نه‌بوونی توانای����ه بۆ مانهوه ل����ه هه‌وادا ،ل����ه رۆژگارێک����دا که ههرچی ش����ت هه‌یه له هه‌وادایه .که ل����ه هه‌وادا نه‌م����ای هه‌ر زوو مایه‌ی له بیرچوونه‌وه‌ی. بیرچوونه‌وه مه‌رگێکی ئاماده‌یه بۆ ههموو که‌سێک پێش ئهوهی به کرده‌یی بمرێت. ل����ه به‌رامبه‌ر ئه‌م ش����لبوونه‌وه‌و چوونه هه‌وای����ه ده‌س����ه‌اڵتی حکومه‌ت����ی ههرێم ده‌خوازێت بۆ هه‌میش����ه ی����ه‌ك روومه‌تی هه‌بێت ،یه‌ك رواڵه‌تی هه‌بێت ،یه‌ك شێوازی ده‌نگو گوفت����اری هه‌بێت .به‌اڵم زه‌مانێکه که ئه‌م سیسته‌مه بوه‌ته مایه‌ی بارگرانی‌و له‌بڕی ئهوهی ئیسک سوک بێت‌و بتوانێت بفرێت ،ناچاره ،توڕه‌بێت ،هه‌ڵه‌ش����ه‌بێت، زۆرجاریش فیشه‌ک بته‌قێنێت.
شتومه‌ک‌و کااڵ ئهمرۆ گرنگترین بواری دونیای مرۆڤی کورده له‌سیسته‌مێکی سیاسی رهق هه‌اڵتودا له سهردهمی نوێدا فیشه‌که‌كان خۆیان گرنگ نین :به‌ڵک����و ده‌نگه‌كانیان گرنگن. بۆیه هه‌وڵ ئه‌درێ����ت که تاوانه‌کان به بێ ده‌نگ����ی ئه‌نجام بدرێن .ب����ه‌اڵم ده‌نگێکی کپکراو له‌م س����هردهمه نوێیه‌دا ده‌نگێکی بیس����تراوه ،ل����ه راس����تیدا هاوارێکی که‌ڕ که‌ره .تێپ����هری رۆیی ئ����هو رۆژانه‌ی که کورس����یه‌كان ببنه مایه‌ی س����ڵه‌مینه‌وه. ده‌بێ دانیش����توانی س����ه‌ر کورس����ی لهوه دڵنیاب����ن که زۆرێک س����ره‌یان گرتوه پاڵ ئه‌نێن ،ه����ات‌و هاواریانه بۆ ئهوهی بگه‌نه سه‌ر کورس����ی .سهردهمی مانهوه له سه‌ر کورس����ی رۆژگارێک����ی خێرای گ����وزه‌ره. چیدی کورسیه‌كان عه‌رش ئاسا له حهوت ته‌به‌قه‌ی ئاسمان نین ،که‌سه دانیشتوه‌كانی سه‌ریان ناتوانن بۆ هه‌میشه مۆڕه بکه‌ن. که ههموو ش����تێک ش����له ههموو شتیک ده‌رواته ههموو ش����وێنێک .شله سروشتی جوڵه‌ی����ه ،س����ه‌ره‌رۆییه ،ب����ه پێچه‌وانه‌ی رهق قه‌ب����ارهی نیه ،له کوێدا پیویس����ت بوو باریک بێ����ت باریک ده‌بێت ،له کوێدا پێویس����ت بوو فراوان بێت فراوان ده‌بێت. له سهردهمی شلبوونه‌وه‌ی ههموو شتێکدا یاس����اکان ته‌نها ده‌توان����ن چوارچێوه‌یه‌ك بن ،که تیایاندا مافی جوڵه‌ی هه‌میشه‌یی ببه‌خشنه خاوه‌نه‌کانیان. ئه‌سته‌مه جارێکی تر شل ببێته‌وه به ر‌‌ق. مێژووی ش����لبوونه‌وه دریژه ،ده‌گه‌رێته‌وه ب����ۆ رۆژگارێک����ی دوور ،ب����ه‌اڵم ته‌نها له‌م دوایان����ه‌دا بوو به ئه‌مری واقیع .ش����ل له ش����ێوه‌ی ئاپۆره‌یه ،له ش����ێوه‌ی خه‌ڵک، له ش����ێوه‌ی جه‌ماوه‌ر .گه‌ر زه‌مانێکه ئه‌م ش����ێوه‌یه به ناشایسته بینراوه بۆ ئهوهی ده‌س����ه‌اڵتی هه‌بێت ،ئه‌وا ده‌سه‌اڵت ئهمرۆ بۆ ناشایس����ته‌كانه .ده‌سه‌اڵت سروشتێکی هه‌یه که پێی گه‌ش����تی شایسته‌یتی ،که ده‌ستت به پیاده‌كردنی کرد به‌سه‌رچوویت. باشترین حکومداری ئه‌و حکومداریه‌یه که له داهاتوودا دێت .هه‌میش����ه له داهاتوودا ده‌مێنێته‌وه .بۆیه حکومداری هه‌میش����ه هه‌‌وڵێكه بۆ باش����ه .به‌اڵم ههموو هه‌وڵێک دی����دی کهس����ه‌كان ده‌گۆرێت ب����ۆ حوکم ئیتر حکومداری پیاده‌ك����راو ،بنه‌مایه بۆ حکومداری ئه‌ڵته‌رناتیڤ .حکوم هه‌تا بێت وورد ده‌بێته‌وه ،روونتر ده‌بێته‌وه ،ش����لتر ده‌بێته‌وه .حوک����م چیدی له خوێندا نیه. زانس����ت پێمان ده‌ڵێت خوێنه‌كان ههموو وه‌ك یه‌كن .گه‌رچی رامبۆ قه‌س����یده‌یه‌كی جوانی به‌و ناونیشانه نوسیوه به‌اڵم کهس خوێنی پیس نیه.
د .ده‌رباز محه‌مه‌د
ی باس���ی هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی له‌وه‌ت���ه داهاتووی هه‌رێمی كوردستان ده‌كرێت، پارته‌كانی ده‌سه‌اڵت وبه‌تایبه‌تی پارتی دیموكراتی كوردس���تان ،ئه‌و ئاماژهی ه باڵو ده‌كه‌نه‌وه ،كه ئه‌وان هێزی یه‌كه‌م ده‌بن ل ه هه‌ڵبژاردنی داهاتوو .ل ه رووی زانس���تییه‌وه ،ل ه والتێكی دیموكراتدا، ی هه‌ڵبژاردن ،به‌نده به دوو هێزی براوه هۆكاری سه‌ره‌كییه‌وه: ی یه‌كه‌می���ان ئه‌دائ���ی ئ���هو پارت ه له‌ده‌سه‌اڵتدا بووه ،تا چه‌ند كێشه‌كانی كۆمه‌ڵگه ،ئه‌وان هی ك��� ه به‌ڵێنی دابوو چاره‌سه‌ریان بكات ،به‌باشی چاره‌سه‌ری ك���ردووه و ،توانیویه‌ت���ی قه‌ناعه‌ت ب ه هاوالتیان ب���كات ئه‌گه‌ر به‌رده‌وام بێت له‌ده‌س���ه‌اڵت ،ده‌توانێ���ت بارودۆخ���ی هاواڵتیان به‌ره‌و باشتر به‌رێت. دووه‌میان :تا چه‌ند هێزی س���ه‌ره‌كی ركاب���ه‌ر( ،ئۆپۆزس���یۆن) توانیویه‌تی ی بونیاتنه‌ر ل���ه كاره هه‌ڵه‌‌و ره‌خن��� ه خراپه‌كان���ی ده‌س���ه‌اڵت بگرێ���ت، چاره‌سه‌ری باشتر‌و گونجاوی خستووت ه ڕوو ،ب���ۆ كێش��� ه ی���ان قه‌یران���ه‌كان، له‌به‌رامبه‌ردا رای هاواڵتیان بۆ پرۆژه‌‌و ئه‌جێندای خۆی كێش ده‌كات. ئه‌گه‌ر ئه‌م پێوه‌ره له كوردس���تاندا به‌هه‌ند وه‌ربگرین ،ده‌س���ه‌اڵتی لیستی كوردستانی ،ك ه پێكهاتبوو ل ه (پارتیو یه‌كێتی) سه‌ركه‌وتوو بوون له بره‌و دان ب��� ه گه‌نده‌ڵیی ه دارای���یو ئیدارییه‌كان، ن���ه‌ك هی���چ قه‌یرانێكیان چاره‌س���ه‌ر
هه‌ر الیه‌نێك پێشوه‌خت خۆی به‌هێزی یه‌كه‌م بزانێت ،ن ه بڕوای به‌هه‌ڵبژاردن هه‌ی ه نه به‌ڕای هاواڵتیان
نه‌ك���ردووه ،به‌ڵكو چه‌ندی���ن قه‌یرانی دیكه‌یان خوڵقاندووه. ئه‌م ده‌سه‌اڵته به‌كه‌یفی خۆی نه‌وت ده‌فرۆش���ێت وداهاته‌ك��� هی دیار نییه، به‌ملی���اران دۆالری له‌به‌غدا وه‌رگرتوو‌ه وه‌رده‌گرێ���ت ،به‌ن���اوی هاواڵتیان���ی ی كوردس���تانه‌وه ،به‌اڵم ته‌نانه‌ت پاره خ���ودی هاواڵتیانیش له‌بانكه‌كاندا دیار نه‌م���اوه نه‌ك پ���ارهی حكومه‌ت‌و ئه‌و سوته‌مه‌نیه‌ش���ی له‌ناوخۆ به‌رهه‌مدێت وله‌به‌غ���دا وه‌ریده‌گرێ���ت ،ته‌نان���ه‌ت نهیتوانیوه عادیالنه دابه‌شی بكات. ئه‌م ده‌س���ه‌اڵته ،به‌ده‌س���تی خۆی، به‌هه‌ر پاس���او وبیانویه‌ك بێت ،خوێنی گه‌ش���ی گه‌نجانی ئه‌م نیشتیمان ه كرده قوربان���ی ئاره‌زووه‌كانی ،كه‌سیش���ی خس���تووه ،خۆی وه‌كو هێزی یه‌كه‌می دادگایی نه‌كرد ،له‌به‌رامبه‌ردا ،چه‌ندین داهاتوو وێن���ا ده‌كات ،له‌كاتێكدا ئه‌م رۆژنامه‌نوس‌و چاالكوانی دادگایی كرد ،حزبه ،به‌هه‌موو س���اخته‌كارییه‌كانه‌وه، ته‌نها له‌به‌ر ئهوهی به‌ش���ێكی زۆر كه‌م ته‌نها سێیه‌كی ده‌نگه‌كانی هه‌ڵبژاردنی له گه‌نده‌ڵییه‌كان ی ده‌س���ه‌اڵتیان باس ساڵی 2010ی به‌ده‌ستهێناوه. كردبوو. له‌كاتێك���دا بزوتن���هوهی گ���ۆڕان ئه‌م ده‌س���ه‌اڵته ،قه‌یران���ی بێكاریو چواریه‌كی ده‌نگه‌كانی به‌ده‌ستهێناوه، نیش���ته‌جێبوون وگرانی ب���ازاڕی نه‌ك ك ه هێزێكی ئۆپۆزسیۆن ه وچوار ساڵه، چاره‌س���ه‌ر نه‌كرد ،به‌ڵكو قه‌یراناویتری كار له‌سه‌ر ده‌رخستنی گه‌نده‌ڵییه‌كانی ك���رد ،لیس���تی دانه‌م���ه‌زراوان درێژتر ده‌س���ه‌اڵت ده‌كات و ،به‌ش���ێوه‌ی جیا ی ب���ووه‌وه ،نرخ���ی خانوب���ه‌ره به‌رزتر جیا پ���رۆژه‌ی چاكس���ازی هه‌الیه‌نه بووه‌وه ،قۆرخكاری بازاڕ زیاتر بووه .خستووه‌ت ه ڕوو. كه‌وات ه ب��� ه چ پێودانگێك ،حزبێكی ی لێره‌دا پێویس���ته پای��� ه گرنگه‌ك ه وه‌كو پارتی ،ك ه ده‌سه‌اڵتی راسته‌قینه‌ی هه‌ڵب���ژاردن بخوێنین���هوه ،ك ه ئه‌ویش به‌ده‌س���تهو له‌گه‌ڵ یه‌كێتی هاوبه‌شه ،هاواڵتیانه ،ئایا هاواڵتیانی كوردستان ی سیاسی وفه‌شه‌لی یان راستتر بڵێن یه‌كێتیشی دوای خۆی به‌كاریگه‌ری به‌رنام ه
حزبه‌كانی ده‌سه‌اڵت له‌رابردوودا ده‌نگ ده‌ده‌ن ،یان پێشوه‌خت ده‌نگی خۆیان یه‌كالیی كردووه‌ته‌وه؟ راست ه له كوردستان ئینتیمای حزبی، ب��� ه حوكم���ی س���ه‌رده‌می چه‌كداری‌و ش���ۆرش ،تا راده‌ی���ه‌ك به‌هێزه ،به‌اڵم له‌پاش زیاتر ل ه 21س���اڵی ده‌سه‌اڵتی س���ه‌ربه‌خۆ له كوردس���تان ،توێژێكی به‌رفراوان���ی هاواڵتی���ان ،ك���ه زیاتره ی ده‌نگ���ده‌ران ،ئینتیمای ل��� ه نی���وه راسته‌وخۆی بۆ هیچ حزب‌و قه‌واره‌یه‌كی سیاس���ی نیی���ه(( .له‌راپرس���ییه‌كی باوه‌رپێك���راوی وه‌زاره‌ت���ی پالندان���ی ی عێراق���دا ،له‌س���اڵی ،2007رێ���ژه ی ل���ه حزبدا كارده‌ك���ه‌ن ته‌نها ئه‌وانه %4.5بووه)) وات���ا به‌پێی هه‌لومه‌رج وبه‌رنامه‌ی سیاس���ی ده‌نگ به‌الیه‌نێكی دیاریكراو ده‌ده‌ن. ی خۆیان ی ئ���هو الیه‌نان���ه لێدوان��� به‌هێ���زی یه‌كه‌م وێنا ده‌كه‌ن ،دوو راڤ ه هه‌ڵده‌گرێ���ت ،یان ئه‌وه‌تا بانگه‌ش���هی پێشوه‌ختی هه‌ڵبژاردنه ،كه به به‌هێزیی خۆیان پیش���ان بده‌ن ،ك ه له‌راس���تیدا ترس دایگرتوون ل ه دۆڕان. ی ی���ان ئه‌و هێزان ه بڕاوایان ب ه ئیراده هاواڵتی���ان نیی���ه ،وا ده‌زانن ،ك ه هه‌ر كه‌س���ێك له راب���ردوودا ده‌نگی به‌وان دابێت ،ئیتر ئه‌و كه‌س��� ه پاوانی ئه‌وان ه و ،نابێت ده‌نگ به‌الیه‌نی تر بدات. ئه‌گ���ه‌ر بڕیار بێت ،ده‌نگی هاواڵتیان هێزی یه‌كه‌م وبراوه دیاری بكات ،ئه‌وا له پێ���ش هه‌ڵبژاردن���دا ،هیچ الیه‌نێك ی هێ���زی یه‌ك���ه‌م نییه ،تا ئ���هو كاته ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردن راده‌گه‌یه‌نرێت .هه‌ر الیه‌نێكیش پێش���وه‌خت خۆی به‌هێزی یه‌ك���ه‌م بزانێت ،نه بڕوای به‌هه‌ڵبژاردن هه‌ی ه نه به‌ڕای هاواڵتیان.
خاك ی كوردستان له‌به‌رده‌م هه‌ڕه‌شه ی رێكه‌وتنه‌كاندا!
ی (58و )140وه‌ك نمونه ی له‌نده‌ن ( ،)2002ماده رێكه‌وتننامه عه‌لی فه‌تاح مه‌جید
رێكه‌وتننام���هی هه‌ولێ���ر مالیك���یو ش���یعه‌كانه به‌رامب���ه‌ر س���وننه‌كان تا ی له‌دژ ده‌ربكات ،ههموو ی به‌یاننامه‌یه‌ك��� ی ك���رده حكومڕان ی یاس���ا ده‌وڵه‌ت��� ێ ی ئێس���تا به‌ڵگه‌ی ب ی ئه‌م ده‌ركه‌وتان ه عێراق ،ئه‌م ه ئه‌گه‌ڕێت���هوه بۆ كۆتای ی ی روانگه‌یه‌كی سیاس��� ی پالنی‌‌و نه‌بوون س���اڵی ()2010و پاش هه‌ڵبژاردنه‌كان ی كورده ی س���ه‌ركردایه‌تی سیاس ی نوێنه‌رانی عێراق ،بێگومان روون ئه‌نجومه‌ن ی ی به‌رامب���ه‌ر ب ه عیراق‌و ج���ۆرو قه‌باره ی هه‌ولێ���ر به‌دیوه‌ك ه رێكه‌وتننام���ه ی هاوپه‌یمانێتییه‌كان���ی ،زۆر په‌رته‌واز‌ه تریدا سوننه‌كان‌و لیستی ئه‌لعێراقیی ه ی ئه‌كات ی تارق هاشم ی رۆژێك میواندار ه���اڕی‌‌و دوریخس���تنهوه له‌پێكهێنان ی تیرۆره‌وه گالوه‌و رۆژێك ی ك ه له‌دۆسیه حكومه‌ت ،له‌كاتێكدا كه دو كورس��� ی خۆپیش���اندانه‌كانی عیراق ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانیان له‌ش���یعه‌كان‌و پش���تیوان ی ی توندوتیژیه‌كان ده‌كات ،رۆژێ���ك دژ لیستی ده‌وڵه‌تی یاسا زیاتر بو. ی عی���راق خۆی نمای���ش ده‌كات‌و رۆژێك ی كورد ش���یعه‌كان به‌كورتییه‌ك���ه ی (رافع ی ده‌س���تگیركردن ی شێواز ی دژ ی خسته دهرهوه هه‌ڵبژاردو سوننه‌كان ی دۆستایه‌تی‌‌و په‌یوه‌ندییه‌كانی ،عیس���اوی) به‌یاننام��� ه ده‌رده‌كات، بازنه ی به‌رده‌وام كێش���ه به‌كێش ه دائه‌پۆشێ‌‌و ئه‌م��� ه له‌كاتێك���دا كه كورد كێش��� ه ی ی بنه‌ما ده‌ستورییه‌كان دیكۆمێنت ی دژ ی له‌گه‌ڵ عه‌ره‌ب زه‌وییه داگیركراوه‌كان ی س���وننه‌دای ه ن���ه‌ك ش���یعه‌و له‌گ���هڵ واژۆ كراو ده‌دات به‌ده‌سته‌وه "گۆڕین ی س���وننه‌كانی عیراق هاوس���نوره نه‌ك ناوی ناوچ ه كێشه له‌سه‌ره‌كان ب ه ناو ی ناوچ��� ه كوردس���تانییه‌كانی دهرهوه شیعه‌كان. ی ()2005هوه تا ئێستا ئهوه ههرێم" وه‌ك نمونه. له‌س���اڵ ی كورد له‌رێكه‌وتننام ه نوێكاندا، خاك دوو خولی حكومڕانییه كورد مالیكی‌‌و ش���یعه‌كان هه‌ڵده‌بژێرێ‌‌و ئه‌وانیشن ك ه ل ه ()2002هوه تا ئێستا!. له‌س���اڵی ()2002هوه ت���ا ئه‌م���ڕۆ ی 140و كێش���هی پێش���مه‌رگه‌و مادده ی س���ه‌ره‌كی چ���وار ()%17ی بودج���هو گرێبه‌س���ت ه به‌ش���ێوه‌یه‌ك ی واژۆكراو ی ناكه‌نه‌و‌ه په‌یماننامه‌و رێكه‌وتننام���ه نه‌وتییه‌كانی نه‌ك بۆ یه‌كالی ی كوردو ی له‌سه‌ر بكه‌ن ،له‌نێوان س���ه‌ركردایه‌تی سیاس به‌ڵكو ئاماده‌نین كاریش ێ منه‌تی مالیكی‌‌و لیسته‌كه‌ی گه‌یشت ه شیعه‌و س���وننه‌كانی عیراقدا هه‌یه ،ك ه ب ی بودجه‌شدا كه‌س ناتوانێت له‌ئێستادا بڕوای هه‌بێت ئه‌و راده‌یه‌ی ك ه له‌پرس��� ی ئاماده نه‌بێت بۆ ته‌نها ساتێك له‌سه‌ر كه ئه‌و رێكه‌وتننامانه جگه‌له مره‌كه‌ب ی رابوه‌س���تێت ،سه‌ر كاغه‌ز شتێكیتربن!. كوردو پێش���نیاره‌كان ئه‌وانیش: پاش ئهوهی نوێنه‌رانی كورد به‌تایبه‌ت ی ی له‌نده‌ن��� -1رێكه‌وتننام���ه فراكسیۆنی لیس���ت ه كوردستانییه‌كان‌و ی (.)2002 ی ساڵ (ین���ك‌و پ���دك) له‌س���اڵی ()2010دا ئۆپۆزسیۆنی عیراق -2م���اده‌ی ژم���اره ()58ی یاس���ا ی ئهوهی له‌ده‌س���تیان ه���ات له‌پێناو ی به‌ڕێوه‌بردن���ی ده‌وڵه‌ت���ی عی���راق بۆ مالیك���یو ش���یعه‌كان دژی لیس���ت ئه‌لعیراقییه‌و س���وننه‌كان ئه‌نجامیاندا قۆناغی گواستنه‌وه. ی ی ده‌س���تور ی ( )140 -3م���اده هی���چ ده‌رفه‌تێكی���ان بۆ س���وننه‌كان‌و لیس���تی ئه‌لعیراقییه نه‌هێش���ته‌وه تا هه‌میشه‌یی عیراق. -4رێكه‌وتننام هی هه‌ولێر. ئێستا بتوانن ده‌روازه‌یه‌ك بۆ كاركردن ی یه‌ك���ه‌م :رێكه‌وتننام��� هی له‌نده‌ن��� له‌گه‌ڵ س���وننه‌كان بكه‌نه‌وه ،ئێس���تا ی ی ئۆپۆزس���یۆنی عیراق���ی له‌ب���ه‌روار به‌هێزترین كارته‌كانی كورد پشتیوان ی كردنه له‌و به‌رپرس��� ه س���وننان هی ك ه (14و 15ی كانون���ی یه‌كه‌می س���اڵ ی ی گرتن‌و له‌سێداره‌دانیان له‌الیه‌ن )2002ل ه له‌نده‌ن گرێدراو كۆتاییه‌كه فه‌رمان مالیكییه‌و‌ه بۆ ده‌رچووه ،ئێستا كورد به‌یاننامه‌یه‌ك���ی ()22خاڵ���ی بوو ،ك ه ی ی عیراق ی ( )65گهوره سیاس��� ی واژۆ ی سیاس��� به‌ب���ێ هی���چ پرۆتۆكۆڵێك ی ی لهسهره ك ه ئێستا زۆربه‌یان له‌لوتك ه ی پێش���ێلكارییه‌ك واژۆ كراو چاو له‌ڕێ
ی عیراقدان، ی به‌ڕێوه‌بردن ده‌سه‌اڵته‌كان ی ئ���ه‌م رێكه‌وتننامه‌یه‌دا له‌خاڵی ( )9 ی ئه‌رزی‌‌و به‌م ج���ۆر‌ه باس له‌كێش���ه ی ی دیمۆگرافیا راگواستن‌و گۆڕینی بار كوردس���تان كراوه ،ك���ه تیایدا زۆر ب ه ی ی���ه‌ك به‌یه‌كی ئه‌و ناوچه ی ناو روون ی راگواستن‌و كوردیان ه ده‌هێنێت ك ه توش ی باری دیمۆگرافیا بوون. گۆڕین ی رێكه‌وتن��� ه ()22 خاڵ���ی ( )9 ی ()2002دا: خاڵیه‌كه‌ی له‌نده‌ن ی نه‌ژادی‌‌و (راگواس���تن‌و پاكتاوكردن ی باری دیمۆگرافی: گۆڕین ی ی راگواستن كۆنگره ئیدانه‌و سه‌ركۆنه ی ره‌گ���ه‌زی‌‌و زۆره‌مل���ێ‌‌و پاكتاوكردن��� ی ی كیمیاوی‌‌و گۆڕین ی چه‌ك به‌كارهێنان ی نه‌ته‌وایه‌تی ده‌كات جگه‌ل ه ناس���نام ه ی ی له‌ناوچه‌كان ی باری دیموگراف گۆڕین كه‌ركوك‌و مه‌خمورو خانه‌قین‌و سنجارو ی ش���ێخان‌و زم���ارو مه‌نده‌ل���یو ئه‌وان دیكه. ه هر‌وه‌ه���ا كۆنگ���ره داوا ده‌كات ك ه ش���وێنه‌واری ئ���ه‌م كاران���ه نه‌مێنێت. ی ئ���ه‌م ئه‌م���ه‌ش به‌جێبه‌جێكردن��� ی خواره‌وه: ی ال هه‌نگاوانه أ /گه‌ڕان���هوهی راگوێ���زراوه‌كان بۆ ناوچه‌كانی خۆی���ان‌و گهڕانهوهی ماڵ‌و ی ئه‌و موڵكه‌كانیان‌و قه‌ره‌بوو كردنهوه زیانان هی كه لێیان كه‌وتووه. ی ی كه له‌شوێن ی ئه‌وانه ب /گه‌ڕانه‌وه ی ت���ره‌وه هێن���راون بۆ ئ���هو ناوچانه له‌س���ه‌ره‌وه ئاماژه‌م���ان پێ���دان ب���ۆ شوێنه‌كانی پێشوتری خۆیان. ت /گه‌ڕان���هوهی كورده فه‌یلییه‌كان‌و ی له‌قه‌ڵه‌م ئه‌و عیراقیانه‌ی كه ب ه ئیران ی واڵت دراون‌و راگوێ���زراون بۆ دهرهوه ی ی بنه‌چه‌یان‌و ئه‌وانه به‌بێ ره‌چاوكردن ێ هی���چ هۆیه‌ك ده‌س���ه‌اڵت ك��� ه به‌ب��� مافی هاونیش���تمان بوون���ی عیراقیان لێس���ه‌ندونه‌ته‌وه .گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ ناو ی ی عیراق عیراق‌و گهڕانهوهی ناس���نامه بۆی���ان‌و ههموو م���اڵ‌و موڵكه‌كانیان‌و ی ی ئ���هو زیانانه قه‌ره‌ب���و كردن���هوه ی كه لێی���ان كه‌وتووه‌و ئاش���كرا كردن چاره‌نوسی ئه‌و گیراو‌ه فه‌یلییان هی ك ه ی ساڵی ()1980وه ده‌ست گیر له‌نیسان كراون. ی هه‌م���وو ئه‌و پ /هه‌ڵوه‌ش���انه‌و‌ه ی پێشوو ی ك ه رژێم فه‌رمان ه كارگێڕیانه ی ()1968هوه ب ه ده‌ریكردوون ،له‌ساڵ ی مه‌به‌س���تی گۆڕینی ب���اری دیموگراف له‌كوردستانی عیراقدا. ی ی یاس���ا ی ( )58 دووه‌م :م���اده
ی ئێستا مادده ی ()140ی ده‌ستور هه‌میشه‌یی عیراق بۆ به‌سره‌و بۆ كه‌ركوك وه‌ك یه‌كه‌و هه‌مان مانای هه‌یه
ی به‌ڕێوه‌بردن���ی واڵت ب���ۆ قۆناغ��� ی گواس���تنهوه ،له‌م ماده‌یه‌دا به‌ش���ێك به‌رف���راوان له‌تایبه‌تمه‌ن���دی كێش��� ه ی پێوه ی كورد پاشه‌كش��� ه ئه‌رزییه‌كان دیاره‌و زیاتر ماده‌ك ه گشتێنراوه به‌سه‌ر ی له‌عیراقداو هاوكات ی كێشه‌ی ئه‌رز كۆ له‌كات���ی جێبه‌جێنه‌كردن���ی ماده‌كه‌دا ی ته‌ده‌خولی نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان داوا ده‌كات ،به‌م شێوه‌یه‌یه: ی ی ئینتیقال���ی عێراق (أ /حكومه‌ت��� ێ ی ده‌س���ته‌ی بااڵ هه‌ڵده‌ست به‌تایبه‌ت ی ی كێش���ه‌كان ب��� ه چاره‌س���ه‌ر كردن��� ی خانوو ب���ه‌ره‌و چه‌ندین خاوه‌ندارێت��� ی ت���ر چونك���ه په‌یوه‌ندیان به‌و الیه‌ن مه‌س���ه‌له‌یه‌و‌ه هه‌یه ،ب��� ه زوترین كات ی ئه‌م كاره هه‌ڵده‌ستن به‌جێبه‌جێ كردن ی ك ه ی ئه‌و زوڵم‌و سته‌مه له‌پێناو البردن رژێمی پێشوو پێی هه‌ستاوه ك ه ئه‌ویش ی ی دانیش���توان ی باری دیموگراف گۆڕین ی ك���راوه ب ه ی دیار چه‌ن���د ناوچه‌یه‌ك كه‌ركوكیشه‌وه...،
»» 19
تەندروستی
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
رێكردن به‌پێ %20ی شێرپه‌نجه‌ی مه‌مك‌و %31شێرپه‌نجه‌ی كۆڵۆن له‌ژنان كه‌مده‌كاته‌وه رێك���ردن به‌پێ به‌یه‌كێ���ك له‌هه‌نگاو‌ه باش���ه‌كان داده‌نرێت بۆ ته‌ندروس���تی مرۆڤو پزیش���كان پێیده‌ڵێن( دیاری) بۆ كه‌سه‌كان ،چونكه له‌كاتی رێكردن به‌پ���ێ ئه‌ندامه‌كان���ی له‌ش به‌باش���ی كارده‌كه‌ن‌و چاالكتر ده‌بن .پزیش���كان رایده‌گه‌یه‌ن���ن ك���ه پێویس���ته رۆژانه نیوكاتژمێ���ر به‌پ���ێ رێبكرێ���ت .هه‌ر له‌مباره‌یه‌وه ئاماژه‌یان به‌حه‌وت سودی رێكردن كردوه. ئه‌و ئافره‌تان���هی رۆژانه بۆ ماوهی نیوكاتژمێر به‌پێ رێده‌ك���ه‌ن ئه‌گه‌ری توش���بونیان به‌ش���ێرپه‌نجه‌ی مه‌مك به‌رێژه‌ی %20كه‌متره. ئه‌و ئافره‌تانه‌ی بۆ ماوهی نیوكاتژمێر به‌پێ رێده‌كه‌ن ئه‌گه‌ری توش���بونیان به‌ش���ێرپه‌نجه‌ی مه‌مك به‌رێژه‌ی %31 كه‌متره. ئ���هو پیاوان���هی رۆژان���ه ب���ۆ م���اوه‌ی نیوكاتژمێر به‌پ���ێ رێده‌كه‌ن ئه‌گه‌ری توش���بونیان به‌ش���ێرپه‌نجه‌ی پرۆس���تات به‌رێژه‌ی یه‌ك له‌سه‌ر سێ كه‌مده‌كاته‌وه. ئ���هو پیاوان���هی نیوكاتژمێر به‌پێ رێده‌ك���ه‌ن ئه‌گ���هری توش���بونیان به‌ش���ێرپه‌نجه‌ی كۆڵ���ۆن به‌رێژه‌یه‌كی باش كه‌مده‌بێته‌وه. ئه‌و ژنانه‌ی توش���ی ش���ێرپه‌نجه‌ی مه‌م���ك بون ،به‌اڵم رۆژان���ه بۆ ماوهی نیوكاتژمێر به‌پێ رێده‌ك���ه‌ن ئه‌گه‌ری
مردنیان به‌نه‌خۆشێكه پاش چاكبونیان به‌رێژه‌ی %50كه‌متره. ئه‌و كه‌س���انه‌ی ماوهی نیوكاتژمێر رۆژان���ه رێده‌كه‌ن ئ���هو %46ه زیاتر توانای به‌رگ���ری نه‌خۆش���ییان هه‌یه به‌تایبه‌تی په‌تا وه‌رزێكان. ئه‌و پیاوانه‌ی توش���ی شێرپه‌نجه‌ی پرۆس���تات ب���ون ب���ه‌اڵم رۆژان���ه بۆ م���اوه‌ی نیوكاتژمێر به‌پ���ێ رێده‌كه‌ن ئهوه له%46ی ئه‌گ���هری مردنیان به‌و نه‌خۆشییه كه‌متره. له‌الیه‌كی تریش���هوه پزیش���كه‌كان باسیان له‌سودی رێكردن به‌پێ كردوهو ئاماژه‌یان بهوه كردوه كه پیاسه‌كردن‌و رێك���ردن ئه‌بێت���ه ه���ۆی به‌هێزبونی ماس���ولكه‌كان ،هه‌روه‌ها چاالككردنی مێش���ك‌و ئه‌ركه‌كانی مێشك ،زۆرینه‌ی لێكۆڵین���ه‌وه‌كان ئ���هوه ده‌رده‌خ���ه‌ن ئه‌و كه‌س���انه‌ی رۆژانه به‌پێ رێده‌كه‌ن ئه‌گه‌ری توشبونیان به‌خه‌مۆكی كه‌متر به‌به‌راورد به‌و كه‌س���انه‌ی ئه‌و هه‌نگاوه نانێ���ن .ئه‌م���ه جگه ل���هوهی رێكردن به‌پێ ئه‌گه‌ری توش���بون به‌نه‌خۆشییه درێژخایه‌نه‌كانی وه‌ك شه‌كره ،په‌ستانی خوێن‌و نه‌خۆش���ی دڵ كه‌مده‌كاته‌وه. پزیش���كه‌كان باس���یان له‌وه‌ش كردوه مه‌رج نییه نیوكاتژمێر به‌س���ه‌ریه‌كه‌وه به‌پ���ێ رێبكرێ���ت به‌ڵك���و ده‌توانرێت به‌یانی���ان 15خول���هكو ئێ���واران 15 خوله‌كی تر له‌رۆژێكدا به‌پێ رێبكرێت.
له‌جیهاندا 350ملیۆن كه‌سی توشبو به‌هه‌وكردنی جگه‌ری ڤایرۆسی bهه‌یه هێلك ه په‌ستانی خوێن دائه‌گرێت به‌پێ���ی توێژین���هوه پزیش���كێكان هۆی دابه‌زاندنی پاڵه‌په‌س���تۆی خوێن. ده‌ركه‌وتوه هێلكه جۆره پێكهاته‌یه‌كی ئ���ه‌م توێژینه‌وه‌یه له‌س���ه‌ر كۆمه‌ڵێك سروشتی تێدایه كه یارمه‌تی دابه‌زینی مش���ك ئه‌نجام���دراوه كه په‌س���تانی خوێنیان هه‌بوه ،پ���اش پێدانی هێلكه رێژه‌ی په‌ستانی خوێن ده‌دات. توێژینه‌وه پراكتیكێكان كه له‌س���ه‌ر پێیان ب���ۆ ماوهی س���ێ هه‌فته ،پاش سپێنه‌ی هێلكه ئه‌نجامدراوه ده‌ركه‌وتوه ماوه‌یه‌ك ده‌ركه‌وتوه كه ئه‌و مشكانه‌ی مادده‌یه‌كی سروش���تی هه‌یه له‌هێلكه‌دا ئ���هو ماوهی���ه هێلكه‌كه‌یان خ���واردوه ناس���راوه به(بابتی���د) رۆڵێكی گرنگی په‌ستانی خوێنیان به‌شێوه‌یه‌كی به‌رچاو هه‌ی��� ه له‌بنیادنانی پرۆتی���ن ،هه‌روه‌ها كه‌می كردوه به‌به‌راورد به‌و مش���كانه‌ی رۆڵی ئه‌و حه‌بان���ه ده‌بینێت كه ده‌بنه هێلكه‌یان نه‌خواردوه.
شێالن به‌رێژه‌ی %40ئازار كه‌مده‌كاته‌وه
توێژینه‌وه نوێیه پزیش���كێكان كه به‌م هه‌ندێ شوێن له‌ده‌ست‌و قاچه‌كان هه‌ی ه دواییه له‌واڵت���ی به‌ریتانیا ئه‌نجامدراوه كه په‌یوه‌س���ته به‌ئه‌ن���دام‌و غوده‌كانی رایانگه‌یاندوه ش���ێالن‌و مه‌ساج هه‌مان له‌ش كه له‌كاتی ش���ێالنی ئه‌بێته هۆی كاریگه‌ری حه‌بی ئازار ش���كێنیان هه‌یه كه‌مكردنه‌وه‌ی ئازاره‌كه به‌ش���ێوه‌یه‌كی بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی ئازارو نه‌هێش���تنی ،سروش���تی .ئه‌و نه‌خۆشانه‌ی شێالنیان به‌تایبه‌ت���ی ئازاری پش���تو بڕبڕه‌كان‌و وه‌ك چاره‌سه‌ر بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی ئازار هه‌وكردن���ی جومگ���ه‌كان .هه‌روه‌ه���ا به‌كارهێن���اوه رایانگه‌یان���دوه به‌ه���ۆی ده‌ركه‌وتوه كاریگه‌ری باش���ی هه‌یه بۆ شێالنه‌وه به‌رێژه‌ی %40ی ئازاره‌كه‌یان هه‌ن���دێ حاڵه‌تی نه‌خۆش���ی باوو باڵو كه‌مبۆت���هوه ،هه‌روه‌ها توانای زیاتریان بۆ دروس���تبوه بۆ روبه‌روبونه‌وه‌ی هه‌ر وه‌ك پوكانه‌و‌هی ئێسك. زان���اكان له‌زانكۆی(بۆرت���وس)ی ئازارێك كه توش���یان ده‌بێت به‌رێژه‌ی به‌ریتانی ده‌ڵێن ،بیرۆكه‌ی چاره‌س���ه‌ر %45ه كه كاتێك شێالن به‌كارئه‌هێنن ی بۆ ئازار. به‌شێالن‌و مه‌ساج دهگهڕێتهوه بۆ ئهوه
15 ئاژار
هه‌وكردنی جگه‌ری ڤایرۆس���ی جۆری كه‌س به‌ه���ۆی جۆره‌كانی نه‌خۆش���ی bیه‌كێكی تره له‌نه‌خۆشییه‌كانی جگه‌ر جگه‌ره‌وه گیان له‌ده‌ستده‌ده‌ن ،هه‌روه‌ها ك���ه له‌رێگه‌ی ڤایرۆس���ی جۆری ( )bیه‌ك له‌سه‌ر سێی خه‌ڵك له‌سه‌رانسه‌ری توش���ی جگه‌ر ده‌بێت ،ئه‌م نه‌خۆشییه جیهان توشی ئه‌م ڤایرۆسه ده‌بن ،واتا زیاترینیان له‌رێگه‌ی ش���له‌كانی له‌ش‌و نزیكه‌ی 350ملیۆن توش���بو به‌جۆری خوێنی كه‌سی توشبو توشی كه‌سه‌كان ڤایرۆسی بی له‌جیهاندا هه‌ن .پسپۆڕانی ده‌بێ���ت ،وات���ا له‌رێگ���هی س���ێكس‌و بواری پزیشكییش ده‌ڵێن ئه‌م ڤایرۆسه ماچكردن‌و گواستنه‌وه‌ی خوێن‌و سرنجی یه‌كێك���ه له‌هۆكاره‌كان���ی له‌ناوچون���ی پیس له‌رێگه‌ی تاتۆ یان ئه‌و كه‌سانه‌ی جگه‌رو توشبونی به‌شێرپه‌نجه‌و له‌پاش مادده هۆشبه‌ره‌كان له‌رێگه‌ی سرنجه‌وه شێرپه‌نجه‌ی سییه‌كان دێ بۆ له‌ناوچونی به‌كارده‌هێن���ن ،هه‌روه‌ه���ا له‌دایكێكی كه‌س���ه‌كان .ئه‌م جۆره ڤایرۆس���ه 100 توش���بو ب���ۆ منداڵه‌كه‌ی ،ی���ان له‌رێی ئهوهنده ڤایرۆسی ئایدز به‌هێزتره‌و زوتر خواردن‌و خواردن���هوه له‌ناو ئه‌ندامانی له‌له‌شدا باڵوده‌بێته‌وه. نیشانه‌كانی نه‌خۆشییه‌كه: ی بونی كه‌س���ێكی خێ���زان له‌ئه‌نجام��� دو جۆر هه‌وكردنی ڤایرۆس���ی جگه‌ر توش���بوی خێزانه‌ك���ه ،هه‌ندێ جاریش هۆكاره‌كه‌ی نادیاره .ئه‌م نه‌خۆش���ییه له‌جۆری bهه‌ی���ه ،توندو درێژخایه‌ن، زیاتر توشی ته‌مه‌نه‌كانی نێوان 15بۆ 24به‌اڵم %50ی توشبوه‌كان نیشانه‌كانی س���اڵی ده‌بێت .ئه‌و كه‌س���انه‌ی توشی ده‌رناكه‌وێت .نیش���انه‌كانی به‌گشتی( نه‌خۆش���ییه‌كه ده‌بن ل���ه %20هه‌ڵگری زه‌ردوی���یو زه‌ردبونی س���پێنه‌ی چاوو درێژخایه‌ن���ی نه‌خۆش���ییه‌كه ده‌ب���ن‌و پێست‌و ،الوازیی جه‌س���ته‌یی ،گۆڕانی چاكنابنه‌وه ،س���ااڵنه نزیكه‌ی 2ملیۆن ره‌نگی پیسایی‌‌و میزی كه‌سه‌كه).
خۆپاراستن له‌نه‌خۆشییه‌كه. به‌كارهێنان���ی كۆن���دۆم له‌كات��� ی سێكس���كردن له‌گه‌ڵ كه‌س���ی توشبو به‌ڤایرۆسه‌كه. كاتێك كه‌س���ی توش���بو مه‌له‌ی كرد له‌ئاوێكداو برینێك له‌جه‌س���ته‌یدا هه‌بو ئه‌وا پێویس���ته كه‌س���ی تر له‌و ئاوه‌دا مه‌له نه‌كات. خۆ كوتان به‌دژی ڤایرۆسه‌كه ئه‌گه‌ر كه‌سێكی توشبو له‌خێزانه‌كه هه‌بو. به‌كارنه‌هێنانی كه‌ره‌س���ته‌ی كه‌س���ی توش���بو ،وه‌ك جلی ژێ���ره‌وه‌و فڵچه‌ی ده‌م‌و ددان یان كه‌ره‌سته‌ی ده‌الكی. نه‌خواردن���ی خ���واردن‌و خواردنه‌وه له‌یه‌ك قاپ له‌گه‌ڵ كه‌سی توشبو. له‌كاتی سه‌ردانیكردنی پزیشكی ددان دڵنیابه له‌وه‌ی كه ئایا ئه‌و شوێنه پاكه ی���ان نا واتا دڵنیابه له‌كه‌ره‌س���ته‌كانی پزیش���كه‌كه چونك���ه رێگه‌یه‌كی تری گواس���تنه‌وه‌ی نه‌خۆش���ییه‌كه له‌رێ���ی پزیشكی ددانه‌وه‌یه.
دو هه‌فته جارێك ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت
"وه‌زاره‌تی قوربانی" نه‌ك "وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی" س���ه‌یره نیش���تمانێك له‌به‌رده‌م قه‌یرانی گه‌وره‌ی ته‌ندروس���تیدا بێت ،هاواڵتیان ی توش���ی كاره‌ساتی ته‌ندروس���تی گهوره هاتبن ،به‌هۆی خراپ���ی ئه‌و ده‌رمانانه‌ی كه له‌نه‌خۆش���خانه‌كاندا به‌كاردێت ،به‌اڵم وه‌زیری ته‌ندروس���تی ههرێم زۆر بێباكانه له‌سه‌ر شاشه‌ی میدیاكان ،كه خۆی له‌سه‌ر كورسییه‌كه‌ی ده‌له‌قانده‌وه ،ده‌یوت" ئه‌و ده‌رزییه ،ده‌رزی Avastinبۆ نه‌خۆش���ی ش���ێرپه‌نجه به‌كاردێت ،به‌اڵم به‌هه‌ڵه بۆ نه‌خۆشی چاو به‌كارهاتوه!" هه‌ر جه‌نابی وه‌زیری ته‌ندروس���تی بو لهماوهی پێشودا له‌شاشه‌ی میدیاكانه‌وه ده‌رك���ه‌ت‌و به‌خ���ۆی‌‌و كۆڵ���ێ فایل���هوه له‌س���ه‌ر كورس���یو مێزێك دانیش���تبو، ئیم���زای گرێبه‌س���تی هاتن���ی ده‌رم���ان له‌گه‌ڵ كۆمپانیایه‌ك���ی بریتانیدا ده‌كرد، له‌لێدوانێكدا ب���ۆ كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندن، وتی" له‌مه‌ودوا كۆنترۆڵی هاتنی ده‌رمان ده‌كه‌ی���ن بۆ هه‌رێمی كوردس���تان ،ته‌نها له‌رێگای یه‌ك كۆمپانیاوه ده‌رمان هاورده ده‌كه‌ین" ئه‌ی جه‌نابی وه‌زی���ر ئێوه كاتێك ئه‌م قس���ه‌یه‌تان كرد ،چ خێر بو ئه‌م ده‌رزییه هاته ههرێم؟ كێ هێناویه‌تی؟ سه‌یره به‌و زویی���ه په‌نجه‌ی تۆمه‌تتان بۆ بازرگانێكی توركی راكێشا؟ ئاخر خه‌ڵكینه له‌دونیای زانس���تی ده‌رمان���دا بازرگانیك���ردن‌و ده‌رمانیان وتوه!؟ باشه هێش���تا دۆس���یه‌ی سه‌رده‌شت یه‌كالنه‌بوه‌ت���هوه ،له‌زاكی���ره‌ی خه‌ڵكدا ماوه‌ته‌وه ،دۆس���یه بۆ كۆمه‌ڵێك خه‌ڵكی ب���ێ تاوانی تریش مه‌كه‌ن���هوه ،ئه‌ی ئه‌و به‌رپرس���ه سیاس���ییانه‌ی كه له‌پش���ت هێنانی ئه‌و ده‌رمانان���ه‌وه‌ن بۆ نایانده‌نه دادگا ،هاواڵتیانی كوردستان به‌فێڵكردن له‌زاكیره چه‌واشه ناكرێن. وه‌زیری ته‌ندروس���تی له‌لێدوانێكدا بۆ كه‌ناڵه‌كان���ی راگه‌یان���دن ده‌ڵێت :به‌ڵگه هه‌بێ���ت ئێم���ه لێكۆلێن���هوه له‌گه‌ڵ ئه‌و كه‌س���انه‌دا ده‌كه‌ی���ن ئه‌گه‌ر له‌ئاس���تی مه‌كته‌ب سیاسیش���دا بن ،من پێتده‌ڵێم ی گه‌وره‌وه جه‌نابی وه‌زی���ر خۆت به‌وه‌عد نیگ���ه‌ران مه‌ك���ه ،چونكه ك���ورد وته‌نی ده‌ڵێ���ت" ب���ه‌ردی گ���هوره نیش���انه‌ی نه‌هاویشتنیه‌تی" ده‌رمانێك كه توان���ای ئهوهی هه‌بێت به‌ب���ێ وه‌ره‌قه‌ی ئه‌و كوالیتی كۆنترۆڵه‌ی كه ئێوه باسی ده‌كه‌ن (چه‌ندین زانیارم له‌به‌رده‌ستتدایه له‌سه‌ر خراپی كاركردنی ئه‌م ده‌زگایه بۆ كاتێكی تر قسه‌ی له‌سه‌ر ده‌كه‌م) تێپه‌رێت ،دابه‌ش بكرێت به‌سه‌ر نه‌خۆش���خانه‌كاندا ،له‌س���ه‌ر هاواڵتی���ان تاقیبكرێت���هوه وه‌ك مش���كی تاقیگه ،چ خێره ئێس���تا تۆ ده‌ڵێیت "لێپرس���ینه‌وه له‌مه‌كت���ه‌ب سیاس���ی ده‌كه‌ی���ن ئه‌گه‌ر دۆكۆمێن���ت هه‌بێت" ئ���هی هه‌مو ئه‌مانه دۆكۆمێنت نین .ئه‌م���ه له‌كاتێكدایه هه‌ر ئ���هو ده‌رمان��� ه له‌س���لێمانی به‌كارهاتوه كێشه‌ی نهبوه. وه‌زاره‌تێ���ك وه‌زیره‌ك���هی به‌ق���ه‌ده‌ر به‌پرس���ێكی سیاس���ی هه‌ولێر ده‌س���تی ن���ه‌ڕوات ،وه‌زاره‌تێك ك���ه په‌یوه‌ندیداره به‌ژیان���ی زیاتر له‌پێنج ملی���ۆن هاواڵتی ئه‌م هه‌رێمه ،وه‌زاره‌تێك پارساڵ به‌هۆی هه‌ر لێدانی ده‌رزییه‌وه 17كه‌س گیانیان له‌ده‌س���تدا ،ئێس���تاش 30كه‌س بونه‌ته قوربانی ره‌حمه‌ت���ی ده‌رمانی كۆمپانیای به‌رپرسه‌كان ،به‌اڵم نه‌وه‌زیری ته‌ندروستی ده‌ستی له‌كاركێش���ایه‌وه ،نه‌به‌رپرسێكی حكومی‌‌و حزبی داوای لێبوردنی كرد. جه‌نابی وه‌زیری ته‌ندروستی‌‌و سه‌رۆكی حكومه‌ت ،ئه‌گه‌ر خوانه‌خواس���ته خزم‌و كه‌س���وكاره‌كه‌ی ئێوه له‌به‌رده‌م ده‌رگای نه‌خۆشخانه‌كاندا بونایه بهمجۆره چاره‌سه‌ر بكرانایه تو ویژدانتان ،چ هه‌ڵوێستێكتان ده‌بو؟ ئه‌ی ئه‌گه‌ر سه‌رۆكی ههرێم ده‌ڵێت" یاسا له‌سه‌روی هه‌مو شتێكه‌وه‌یه" ،ده‌ی فه‌رمون سه‌روه‌ریی ئه‌و یاساییه بپارێزن كه ئێوه پارێزگاری لێده‌كه‌ن. جه‌نابی وه‌زیر ،ئه‌گه‌ر ئێوه ده‌تانه‌وێت راستی كێش���ه‌كه بۆ رای گشتی ئاشكرا بك���ه‌ن ،متمان���ه بگێڕیت���هوه بۆ خۆت‌و وه‌زاره‌ته‌ك���ه‌ت ،ده‌بێت لێكۆلینه‌وه‌ی ئه‌و كه‌سه بده‌یته ده‌ست لیژنه‌یه‌كی قانونی‌‌و پزیشكی بێالیه‌ن. ئ���هوهی له‌س���كێته‌ری ته‌ندروس���تیدا ده‌گوزه‌رێت ،وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی كردوه به‌وه‌زاره‌ت���ی قوربان���ی ،وه‌زاره‌ته‌كه‌ی توش���ی ئیفلیجبون كردوه ،بۆیه جه‌نابی وه‌زیر بۆ ئهوهی بتوانیت متمانه بۆ خۆت‌و هاواڵتیانی ئه‌م هه‌رێمه بگێڕیته‌وه ،ببیته مینبه‌رێكی راس���تگۆو خه‌مخ���ۆر ،تكایه ده‌ست له‌كاربكش���ێنه‌وه ئه‌گه‌ر كورسی‌‌و پۆسته‌كه‌ت ال گرنگ نییه!؟ ئه‌گه‌رنا... *میدیاكاری ته‌ندروستی
16
xwenden.awene@gmail.com
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
له‌قۆناغی ئاماده‌یی بابه‌ته‌كانی فه‌لسه‌فه، دیموكراسی ،مافی مرۆڤو كۆمه‌ڵناسی فه‌رامۆش ده‌كرێن ئا :ئاكۆ حه‌مه‌د رابی به‌گوته‌ی چه‌ند مامۆستایه‌كی ئاماده‌یی بابه‌ته‌كانی فه‌لسه‌فه ،دیموكراسی، مافی مرۆڤو كۆمه‌ڵناسی ،له‌و بابه‌تانه‌ن كه وه‌ك پێویست نه‌ك هه‌ر گرنگییان پێنادرێت ،به‌ڵكو فه‌رامۆشیش كراون‌و به‌شێوه‌یه‌ك به‌م حاڵه بون‌و نه‌بونی ئه‌م بابه‌تانه وه‌ك یه‌ك وایه ،جه‌ختیش له‌سه‌ر ئهوه ده‌كه‌نه‌وه كه ئه‌و مامۆستایانه‌ی ئه‌و بابه‌تانه ده‌ڵێنه‌وه هیچیان ده‌رچوی ئه‌و به‌شانه نین .به‌ڕێوه‌به‌ری پڕۆگرامیش له‌وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده دان به‌وه‌دا ده‌نێت كه ئه‌مه گرفتێكه‌و بونی هه‌یه. بۆیه هه‌وڵده‌ده‌م چه‌ند پێشنیارێك له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته بگه‌یه‌نمه ده‌ست جه‌نابی وه‌زیری په‌روه‌رده.
پێویسته ده‌رچوانی ئه‌و به‌شانه ئه‌و بابه‌تانه بڵێنه‌وه، ئه‌گه‌رنا ئه‌سته‌مه هه‌قی خۆیان وه‌ك پێویست بدرێتێ
له‌پڕۆگرامدا ناخوێنرێن له‌زۆربه‌ی قوتابخانه‌كان رێژه‌ی ده‌رچون سه‌دا س���ه‌ده .ئه‌مه كه‌ی لۆژیكه .باش ه بۆچی له‌جوگرافیاو مێژو قوتابی راسب ده‌بێت كه‌چی له‌فه‌لسه‌فه‌و كۆمه‌ڵناسی راس���ب نابن .له‌كاتێكدا ئ���هو دو بابه‌ته به‌تایبه‌تی فه‌لس���ه‌فه بابه‌تی وش���كن‌و تێگه‌یشتن‌و هه‌زمكردنی شتێكی ئهوهنده ئاس���ان نییه .م���ن بۆ خۆم تائێس���تا نه‌مبینیوه كه‌س له‌م بابه‌تانه مابێته‌وه. هه‌روه‌ها مامۆستا رێبوار عه‌بدواڵ ،كه ماوهی پێنج ساڵه مامۆستای ئاماده‌ییه‌و خۆی ده‌رچوی به‌شی كۆمه‌اڵیه‌تییه(مێژو- جوگرافیا) باس لهوه ده‌كات كه بابه‌تی كۆمه‌ڵناس���ی به‌نیس���به‌ت فێرخوازانی پۆلی ده‌یه‌م زۆر وش���كه ،بێگومان وه‌ك ده‌زانی���ن كه ئه‌و وانه‌یه ته‌نها له‌قۆناغی ده‌ی���ه‌م ده‌خوێنرێت ،ئه‌و بابه‌ته تابڵێی بابه‌تێكی وش���ك‌و گرانه ،مامۆستا وه‌ك پێویس���ت لێیتێناگات چ ج���ای ئهوهی قوتابی ،به‌تایبه‌تی چونكه هیچ یه‌كێك له‌و مامۆس���تایانه‌ی ئاماده‌ییش كه ئه‌و وانه‌یه ده‌ڵێنه‌وه ده‌رچوی به‌شه‌كه نین، ب���ه‌اڵم له‌ناچارییه‌وه‌و ب���ۆ پڕكردنه‌وه‌ی به‌شه‌وانه‌كانی خۆیان ،پێویسته بابه‌ته‌كه بڵێنه‌وه كه دواج���ار پێموایه نه‌خۆیان‌و نه‌قوتابیه‌كانیش سود له‌بابه‌ته‌كه ده‌بینن به‌م حاڵه .ئه‌و مامۆستایه خوێندنی ئه‌و بابه‌تان���هی له‌قۆناغ���ی ئاماده‌ییه‌وه پێ ش���تێكی باش‌و پێویس���ته ،به‌اڵم وه‌ك خۆی ئام���اژه‌ی پێكرد ،كه پێویس���ته ئ���هو بابه‌تانه زیاتر گرنگییان پێبدرێت‌و به‌ش���ێوه‌یه‌ك كه وه‌زاره‌ت بتوانێت ئه‌و بابه‌تانه سه‌رله‌نوێ دابرێژێته‌وه ،چونكه
فۆتۆ :ئاراس عوسمان ئێستا چه‌ندین چه‌مك‌و زاراوه‌ی نوێ بۆ ئه‌م زانس���تانه زیادكراون‌و قوتابی ئێم ه لێی بێبه‌ش���ه .بۆیه به‌راستی هه‌ق نییه كه به‌و شێوه‌یه له‌م بابه‌تانه بڕوانرێت‌و فه‌رامۆش بكرێن .وتیش���ی " كه‌س���انی بیانیو ش���اره‌زایانی ب���واری په‌روه‌رده ئه‌گ���ه‌ر بزانن كه به‌م ش���ێوه‌یه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئ���هو بابه‌تانه ده‌كرێ���ت ،ره‌نگه ئه‌گه‌ر زو حاڵی نه‌كرێن كه ئه‌و بابه‌تانه له‌الی ئێمه فه‌رامۆش كراون ،پێده‌چێت بیریان بۆ ئهوه بچێت كه له‌كوردس���تان بابه‌تی زۆر پێشكه‌وتوتر له‌مافی مرۆڤو فه‌لس���ه‌فه ده‌خوێنرێ���ن ،بۆی���ه وا ئه‌و بابه‌تانه فه‌رامۆشكراون. له‌باره‌ی ئهوهی ئایا وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده به‌رنام���هی ئهوهی هه‌یه كه له‌س���ااڵنی داهاتودا مامۆس���تای تایبه‌تمه‌ندی ئه‌و بابه‌تانه‌ی وه‌ك فه‌لس���ه‌فه‌و كۆمه‌ڵناسی بڵێنه‌وه ،له‌مباره‌یه‌وه به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی پڕۆگ���رام له‌وه‌زاره‌ت���ی پ���ه‌روه‌رده ،م. ئاراس نه‌جمه‌دی���ن ،له‌لێدوانێكدا ئهوهی بۆ ئاوێنه خسته‌رو كه " كاری ئه‌و ته‌نیا ئاماده‌كردن���ی پڕۆگرامه ب���ۆ خوێندن، ب���ه‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا وروژاندنی ئه‌م پرس���ه ش���تێكی گرنگه ،بۆیه من كار له‌س���ه‌ر ئه‌مه‌ش ده‌كه‌م‌و وه‌ك رێنمایی‌و پێش���نیار ئاراس���ته‌ی جه‌نابی وه‌زیری ده‌ك���ه‌م " .به‌اڵم وه‌ك ویس���ت ،حه‌زی منی���ش ئه‌وه‌یه كه ئه‌م بابه‌تانه له‌الیه‌ن مامۆس���تایانی تایبه‌تمه‌ند بگوترێنه‌وه. به‌اڵم به‌داخ���هوه ده‌یڵێم كه ئه‌مه له‌الی ئێمه بۆته كلتورێك‌و ئهوه سی ساڵه له‌و واڵته ده‌رچوانی بابه‌ته كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان
ئه‌م وانانه ده‌ڵێنه‌وه" .هه‌روه‌ك له‌باره‌ی ئه‌وه‌ش ئایا هچ پالنێك هه‌یه بۆ ئهوهی كه له‌داهات���ودا ئه‌م بابه‌تان���ه به‌ته‌نها له‌یه‌ك قۆن���اغ نه‌خوێنرێن ،به‌ڵكو وه‌ك بابه‌ته‌كانی جوگرافیاو مێژو له‌هه‌رس���ێ قۆناغ���ی ئاماده‌یی بخوێنرێن ،ناوبراو بۆ ئه‌م���ه وتی " ئه‌وه‌یان تۆزێك زه‌حمه‌ته، چونكه له‌قۆناغی 12ی ئاماده‌یی حهوت وانه بۆته س���تانده‌ر .بۆی���ه ئه‌گه‌ر ئه‌و بابه‌تان���ه زی���اد بكه‌ین ره‌نگ���ه خودی قوتابیان خۆیان ته‌حه‌مولی ئه‌م زیادكردنه نه‌كه‌ن‌و ببێته بارگرانی بۆیان .به‌اڵم بۆ پۆل���ی ده‌و یازده ،بواری ئهوه هه‌یه كه ئ���ه‌م بابه‌تانه زیاد بكرێن" .به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی پرۆگ���رام رونیش���یكرده‌وه كه پێویسته كه‌سان‌و ده‌رچوانی ئه‌و به‌شانه ئه‌و بابه‌تانه بڵێن���هوه .ناوبراو هاوڕاش بو له‌س���ه‌ر ئهوهی كه ئ���هو بابه‌تانه‌ی كه له‌الیه‌ن مامۆس���تایانی ناتایبه‌تمه‌ند ده‌گوترێنه‌وه ،ئه‌س���ته‌مه هه‌قی خۆیان وه‌ك پێویست بدرێتێ. فه‌لس���ه‌فه ،وانه‌یه‌كه ته‌نه���ا له‌پۆلی یازده‌ی ئاماده‌یی ده‌خوێنرێت. كۆمه‌ڵناس���ی ،ته‌نها له‌پۆلی ده‌یه‌می ئاماده‌یی ده‌خوێنرێت. مافی م���رۆڤ ،ته‌نه���ا له‌یه‌ك كۆرس له‌پۆلی ده‌یه‌می ئاماده‌یی ده‌خوێنرێت. دیموكراس���ی ،ته‌نها له‌ی���ه‌ك كۆرس له‌پۆلی ده‌یه‌می ئاماده‌یی ده‌خوێنرێت. هه‌ریه‌كێ���ك له‌م وانان���ه جگه له‌وه‌ی كه له‌الیه‌ن مامۆس���تای تایبه‌تمه‌نده‌وه ناوترێن���هوه ،ه���اوكات هه‌ریه‌كێك له‌م بابه‌تانه ،هه‌فته‌ی دوجار ده‌خوێنرێن.
په‌یوه‌ندییه‌كانی قوتابخانه‌و خێزان له‌نێوان الوازیو رۆتیندا كۆبونه‌وه‌ی دایكان‌و باوكان له‌گه‌ڵ مامۆستایان یه‌كێكه له‌ئه‌ركه‌كانی قوتابخانه‌كان كه سااڵنه چه‌ند جارێك ئه‌نجام ده‌درێت ،به‌اڵم زۆركات جێگه‌ی بایه‌خدان‌و پێویستی نییه ئه‌م بواره به‌تایبه‌ت له‌الی كه‌س‌و كاری خوێنكاران ،توێژه‌رێكی كۆمه‌اڵیه‌تی نه‌بونی هۆشیاری خێزانه‌كان‌و زۆری ژماره‌ی فێرخوازه‌كان‌و گه‌شه‌نه‌كردنی ئاستی زانستی‌و په‌روه‌رده‌یی ستافی قوتابخانه به‌هۆكار داده‌نێت‌و كه‌سوكاری فێرخوازێكیش قوتابخانه به‌كه‌مته‌رخه‌م ده‌زانێت. توێژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی ،توانا خه‌سره‌و بۆچونی وایه " بونی په‌یوه‌ندی له‌نێوان خێ����زان‌و قوتابخانه كارێكی پێویس����ته ئاگاداربون����ی خێزان له‌ئاس����تو دۆخی په‌روه‌رده‌یی‌و زانس����تی منداڵه‌كانیانه، سروش����تی هۆش����یاری كه‌س����وكارو ژماره‌ی فێرخ����واز له‌قوتابخانه‌و راده‌ی گه‌ش����ه‌كردویی ئاس����تی زانس����تیو په‌روه‌رده‌ی����ی س����تافی قوتابخان����ه
ته‌خته سپی
هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت
پرۆسه ی په‌روه‌رده‌ی تایبه‌ت پرۆسه‌یه‌كی ته‌واونه‌كراو حه‌سه‌ن نازدار
مامۆستا ئه‌سعه‌د س���اڵح ،كه ماوهی حه‌ڤده ساڵه مامۆستای ئاماده‌ییه ،باس ل���هوه ده‌كات كه ئ���هو بابه‌تان ه له‌الیه‌ن مامۆستاوخوێندكارانه‌وه فه‌رامۆشكراون، وه‌ك وانه‌یه‌ك���ی الوه‌كی هه‌ژمارده‌كرێن‌و ته‌نان���ه‌ت زۆرجاری���ش ره‌نگ���ه بخرێنه وانه‌ی پێنج همو شه‌شه‌م ،قوتابیش ئهوه ده‌زانێت كه له‌یه‌ك قۆناغ‌و یه‌ك كۆرس ده‌خوێنرێت ،بۆیه خ���ۆی له‌گه‌ڵ ماندو سااڵنه زۆر‌کتێب چاپده‌کرێت‌و هه‌ندێکیان ناكات‌و بایه‌خی پێن���ادات .كه دیوێكی ئه‌م فه‌رامۆش���كردنه‌ش دهگهڕێتهوه بۆ ئ���هوهی كه ئه‌و بابه‌تان���ه ته‌نها له‌یه‌ك قۆناغ‌و هه‌ش���یانه ته‌نه���ا له‌یه‌ك كۆرس ده‌خوێنرێ���ن ،ئه‌وی���ش زۆر به‌ك���رچ‌و كاڵی .وتیشی "بۆیه هه‌قه ئه‌و بابه‌تانه زۆر پێویس���ته كه له‌هه‌رس���ێ قۆناغی ئاماده‌ییه‌وه بخوێنرێن. رونیش���یكرده‌وه " ب���ۆ چاره‌س���هری ئه‌م گرفته به‌هاو گرنگ���ی ئه‌و بابه‌تانه بگه‌ڕێنینه‌وه ،پێویس���ته ئ���ه‌م بابه‌تانه له‌الیه‌ن كه‌س���انی پس���پۆرو تایبه‌تمه‌ند بگوترێن���هوه ،ئه‌گه‌ر هه‌ر به‌م ش���ێوه بمێنێت���هوه پێویس���ته ئ���ه‌م بابه‌تانه هه‌ڵبگیرێن ،چونك���ه به‌م حاڵه‌و به‌پێی ئه‌و ئه‌زمون���هی كه له‌مامۆس���تایه‌تیدا هه‌مه ،ئ���هوه بون‌و نه‌بونی ئه‌م بابه‌تانه وه‌كو یه‌ك وایه" .ئه‌و مامۆستایه وتی ئه‌م بابه‌تانه‌ی كه له‌وانه‌ی فه‌لسه‌فه‌ی پۆلی یازده ده‌خوێنرێن ،هه‌مان ئه‌و بابه‌تانه‌ن كه له‌قۆناغی زانك���ۆ ده‌خوێنرێن ،ئنجا تۆ بێنه پێش���چاوی خۆت ،مامۆستایه‌ك تایبه‌تمه‌ن���دی له‌بابه‌ته‌ك���ه‌دا نه‌بێ���تو ده‌رچوی به‌ش���ه‌كه‌ش نه‌بێ���تو بچێت وانه‌ك���ه‌ش بڵێت���هوه ،ت���و خ���وا ئه‌مه له‌كوێی دونی���ادا بوه .دواج���ار ئه‌گه‌ر ئه‌م���ه فه‌رامۆش���كردن‌و بێبه‌هاك���ردن‌و به‌كه‌م س���ه‌یركردنی ئه‌و بابه‌ته نه‌بێت ،نه‌خوێندۆته‌وه .ب���ه‌اڵم بابه‌ته‌كه‌ش هه‌ر بێزه‌حم���ه‌ت ئه‌دی چیی���ه؟" .هه‌روه‌ك وه‌رده‌گرێت به‌ناچاری .ئه‌و مامۆس���تایه جه‌ختیشیكرده‌وه كه دڵنیام له‌وتنه‌وه‌ی كه پسپۆری وانه‌ی مێژوه رونیشیكرده‌وه وانه‌كه‌دا س���ه‌ركه‌وتو نابن ،چونكه جگه " زۆر ج���ار خودی مامۆس���تاش ده‌ڵێت له‌وه‌ی كه پس���پۆری خۆی نییه ،ئهوه جا خۆ فه‌لس���ه‌فه بابه‌تێكی الوه‌كییه، هیچ باكگراوندێكیش���ی له‌سه‌ر بابه‌ته‌كه من بۆچی قوتابی راسب بكه‌م .بڕوا بكه نیی���هو ته‌نانه‌ت كتێبێكیش���ی له‌س���ه‌ر له‌و س���نوره‌ی من وانه‌ی تێدا ده‌ڵێمه‌وه
ئا :سروه جه‌مال
خوێندن
،كاریگه‌رییه‌ك����ی زۆری هه‌یه له‌س����ه‌ر مانادان به‌گرنگیی ئه‌و كۆبونه‌وانه‌ی كه له‌قوتابخانه‌كاندا ئه‌نجامده‌درێت. ئ����هو توێ����ژه‌ره وتیشی"ئێس����تا كۆبون����ه‌وه‌كان رۆتینی����ن‌و جۆرێ����ك له‌الموباالتی له‌و په‌یوه‌ندییه‌دا ده‌بینرێت‌و هه‌رالیه‌نێكییان به‌پێی عه‌قڵ‌و سه‌لیقه‌ی خودی خۆیان چاره‌سه‌ری كێشه‌كانیان ده‌كه‌ن‌و ناگه‌ڕێنه‌وه بۆ وته‌و لێدوانه‌كانی یه‌كتر" مامۆستا یوس����ف ده‌ستوری ئاماژهی بۆ ئهوه ك����رد كه " كۆبون����ه‌وه‌كان تا ماوهی����ه‌ك كاریگه‌رییان هه‌یه له‌س����ه‌ر فێرخ����وازو گۆڕانكارییان تێدا دروس����ت ده‌كات ،به‌اڵم گرنگه په‌یوه‌ندی به‌رده‌وام هه‌بێ����ت له‌نێ����وان مامۆس����تاو خێزانی فێرخ����وازدا ت����ا مامۆس����تا له‌نزیكه‌وه، ئاگاداری كێشه جه‌س����تهییو دهرونیو كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی فێرخواز بێت‌و به‌پێی جۆری كێشه‌كه‌و سروشتی فێرخوازه‌كه ره‌فتاری له‌گه‌ڵ بكات ،خێزانه‌كه‌ش����ی له‌ئاستی گه‌شه‌كردن‌و گۆڕانكارییه‌كانی ئاگادار بێت. ه����ه‌وار محه‌م����ه‌د ،كه دایكی س����ێ فێرخ����وازه‌و زۆر په‌ش����یمانه ل����هوهی
له‌یه‌كێ����ك له‌كۆبونه‌وه‌كان����دا قس����هی نه‌ك����ردوه ،بۆچون����ی وایه ك����ه" هه‌مو فش����اره‌كه له‌س����ه‌ر فێرخ����واز نه‌بێت‌و كه‌سایه‌تی نه‌ش����كێنرێت چونكه ته‌نها فێرخواز كێشه‌كان دروست ناكات به‌ڵكو هه‌ندێ كات مامۆستایانیش هۆكارن. توێ����ژه‌ره كۆمه‌اڵیه‌تییه‌ك����ه ب����اس ل����هوه ده‌كات" مه‌ترس����یدارترین خاڵی ئ����هو كۆبونه‌وانه هه‌ندێجار كه‌س����ایه‌تی فێرخواز ده‌شكێنرێت‌و هه‌میشه سیفه‌ته خراپه‌كان����ی نیش����انده‌درێت‌و زۆرینه‌ی گرفته‌كانی ده‌خرێته پاڵ. یوسف ده‌ستوری ئهوه ره‌تده‌كاته‌وه كه " به‌هی����چ ش����ێوه‌یه‌ك له‌كۆبونه‌وه گش����تییه‌كاندا ب����اس له‌كه‌موكورت����یو كێش����هی فێرخوازێك����ی تایبه‌ت بكرێت به‌ڵكو به‌گشتی كێشه‌كان باس ده‌كه‌ن، له‌دی����داری گه‌ش����ه‌دا كه‌س����وكاری ئه‌و فێرخوازان����ه بانگهێش����ت ده‌ك����ه‌ن ،تا ه����ۆكاری الوازیو كێش����ه‌كه‌یان بزانن‌و چاره‌ی بكه‌ن ،هه‌روه‌ها باسی له‌وه‌كرد كه خێزانی فێرخوازه الوازه‌كان هه‌ست به‌ئیحراجی ده‌كه‌ن كاتێك بانگهێش����تی قوتابخانه ده‌كرێ����ن ،چونكه ده‌زانن كه فێرخوازه‌كه‌یان چۆن����هو به‌پێچه‌وانه‌ی
خێزانی فێرخوازه زیره‌كه‌كانه‌وه‌یه. هه‌وار محه‌مه‌د هێما بۆ ئهوه ده‌كات" ئه‌گ����ه‌ر په‌یوه‌ندییه‌ك����ی به‌هێز هه‌بێت له‌نێوان ئێمهو قوتابخانه ئهوه زۆر باشه به‌اڵم ئ����هوه نابینم" بۆی����ه داوا ده‌كات ك����ه قوتابخانه‌كان ده‌ستپێش����خه‌ربن‌و له‌كۆبونه‌وه‌كانیشدا رێنمایش هه‌بێت نه‌ك ته‌نها باسكردنی كێشه‌و كه‌موكوڕی. توێژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی نابراو ئاماژهی ب����ۆ ئه‌وه‌ك����رد " ك����ه قوتابخان����ه‌كان ناتوان����ن به‌ته‌نه����ا گۆڕان����كاری بكه‌ن چونك����ه پ����ه‌روه‌رده بابه‌تێك����ی ف����ره ڕه‌هه‌ن����دو هه‌مه‌الیه‌ن����ه ،چه‌ندین هۆكار ه����ه‌ر له‌دابونه‌ریت‌و سیس����تمی حوكم‌و پ����ه‌روه‌رده‌ی خێ����زان‌و راگه‌یاندنه‌كان جگ����ه له‌هۆی ده‌ره‌كی����ش كاریگه‌رییان هه‌ی����ه ،بۆی����ه به‌پێویس����تی ده‌زانێت له‌سیس����ته‌می په‌روه‌رده‌دا ئه‌و راستییه بس����ه‌لمێندرێت كه خێ����زان ره‌گه‌زێكی بنه‌ڕه‌ت����ی س����ه‌ركه‌وتن‌و كاریگه‌ربونی سیس����ته‌مه‌كه‌یه ،كۆبون����ه‌كان بكرێته پ����ردی په‌یوه‌ن����دی‌و لێكتێگه‌یش����تنی هه‌رسێ الیه‌نه‌كه بۆ ده‌ستنیشانكردنی كێشه بنه‌ڕه‌تییه‌كان‌و دۆزینه‌وه‌ی رێگه چاره‌ی گونجاو.
مه‌ترسیدارترین خاڵی ئه‌و كۆبونه‌وانه هه‌ندێجار كه‌سایه‌تی فێرخواز ده‌شكێنرێت‌و هه‌میشه سیفه‌ته خراپه‌كانی نیشانده‌درێت‌و زۆرینه‌ی گرفته‌كانی ده‌خرێته پاڵ
پرۆس���هی په‌روه‌رده یه‌كێكه له‌و پرۆس ه چاره‌نوسس���ازانه‌ی ك���ه په‌یوه‌ن���دی راس���ته‌وخۆی هه‌ی���ه به‌هه‌م���و تاكێكی كۆمه‌ڵگه‌وه ،له‌نێو پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌شدا به‌شێك هه‌یه به‌ناوی (په‌روه‌رده‌ی تایبه‌ت ) كه به‌شێكی زۆر گرنگ‌و هه‌ستیاره‌و كاری س���ه‌ره‌كی ئه‌م بواره‌ش گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ئه‌و منداڵه خاوه‌ن پێداویس���تییه تایبه‌تانه‌یه له‌كونجی ماڵه‌كانه‌وه ب���ۆ نێو كۆمه‌ڵگه‌و ئاش���تكردنه‌وه‌یانه له‌گه‌ڵ ژیانی رۆژانه‌ی خه‌ڵك���داو ده‌رخس���تنی هه‌ن���دێ تواناو لێهاتوی���ی ش���اراوه‌یانه ك���ه‌وا خوداوه‌ند له‌بری الوازیی ئه‌ندامێكی جه‌سته‌یان پێی به‌خش���یون ،ژماره‌یه‌كی زۆر له‌نوسه‌ران‌و هونه‌رمه‌ندان‌و وه‌رزش���كارانی به‌ناوبانگی دونی���ا له‌كه‌س���انی خاوه‌ن پێداویس���تی تایبه‌ت پێكهاتون‌و رۆڵی سه‌ره‌كیان هه‌یه له‌و مه‌یدانانه‌ی كاری تێدا ده‌كه‌ن. حكومه‌ت���ی هه‌رێمی كوردس���تان ئاوڕی له‌م بابه‌ت���ه داوه‌ته‌وه كه پێیان ده‌وترێت (مامۆس���تایانی تایبه‌ت) یه‌كه‌مین به‌ردی بناغ���هی پ���ه‌روه‌رده‌ی تایب���ه‌ت دان���را له‌هه‌رێمی كوردستاندا. ب���ه‌اڵم ئ���ه‌م پرۆس���ه‌یه پێویس���تی به‌چاكسازی‌‌و پێداچونه‌وه‌و به‌رنامه‌ی تازه ههیهو لێره‌دا منیش وه‌ك مامۆس���تایه‌ك چه‌ند پێشنیارێك ده‌خه‌مه‌رو به‌مه‌به‌ستی باشتربونی پرۆسه‌كه: 1ـ تێكه‌ڵكردن���ی ئ���ه‌م قوتابیانه له‌گه‌ڵ منااڵن���ی ت���ردا له‌نێ���و گۆڕپ���ان‌و هۆڵ‌و چاالكیی���ه وه‌رزش���یو هونه‌رییه‌كان���دا كارێكی زۆر باش���ه ،به‌اڵم له‌پۆلدا گرفت بۆ هه‌ندێ له‌قوتابیانی تر دروست ده‌كات به‌تایب���ه‌ت ئه‌وانه‌ی ك���ه گرفتی زه‌ینی‌‌و بیس���تن‌و بینینیان ههیهو ئه‌و شێوازه‌ش كه مامۆستا بۆ قوتابیانی تر به‌كاریده‌هێنێت زۆر خێرایه‌و له‌ئاستی تێگه‌ش���تنی مندااڵنی خاوه‌ن پێداویستی تایبه‌تدا نییهو باشتر وایه كه له‌قوتابخانه‌دا پۆلی تایبه‌تیان هه‌بێت‌و شێۆازی تایبه‌ت به‌خۆی���ان له‌فێركردندا ب���ۆ به‌كارببرێت ك���ه‌وا گونجاوبێت له‌گه‌ڵ تواناو ئاس���تو تێگه‌ش���تنی مندااڵنی خاوه‌ن پێداویستی تایبه‌تدا. 2ـ وه‌ك ده‌زانی���ن مندااڵن���ی خ���اوه‌ن پێداویس���تی تایب���ه‌ت ل���ه‌روی ج���ۆری نه‌خۆش���ییه‌كه‌یانه‌وه چه‌ند به‌شێكن وه‌ك (نابیناو نابیس���تهو ش���ه‌ل هلو بیركۆڵ‌و ئۆتیزم‌و مه‌نگۆل‌و )...هتد .دیاره شێوازی فێرك���ردن‌و هۆكاره‌كانی فێركردنی ئه‌مانه جیاوازن‌و تێكه‌ڵكردنیشیان ره‌نگه كارێكی دروست نه‌بێت‌و باشتر وایه كه‌وا مندااڵنی خاوه‌ن پێداویستی تایبه‌ت به‌پێی جۆری نه‌خۆشییه‌كه‌یان جیابكرێنه‌وه‌و مامۆستای تایبه‌تیان هه‌بێت ،به‌مجۆره‌ش ش���ێوازی فێركردنه‌كه سه‌ركه‌وتوتر ده‌بێت. 3ـ گرفت���ی گ���ه‌وره‌ی مندااڵن���ی خاوه‌ن پێداویس���تی تایبه‌ت نه‌بونی مامۆس���تای پس���پۆری به‌ش���ه‌كه‌یه ،ك���ه‌وا ده‌بێ���ت مامۆستایانی ئه‌م به‌شه له‌بواری دهرونیو كۆمه‌اڵیه‌تیدا ش���اره‌زابن به‌چه‌ند شێوازی جیاوازو جۆراوجۆر راهێنرابن .باشترین چاره‌سه‌ریش ب���ۆ ئه‌م���ه كردن���هوهی به‌ش���ی خاوه‌ن پێداویستی تایبه‌ته له‌كۆلیژی په‌روه‌ده‌ی بنه‌ڕه‌تی‌‌و مامۆستای تایبه‌تیان بۆ به‌رهه‌م بهێنرێت ،یاخود ده‌رچوانی كۆمه‌ڵناسی‌و ده‌رونناسی بكرێنه مامۆستای ئه‌م بواره‌و ئه‌مه‌ش سه‌ركه‌وتنی پرۆسه‌كه مسۆگه‌رتر ده‌كات. 4ـ نه‌بون���ی پرۆگرام���ی خوێندنی تایبه‌ت به‌مندااڵنی خاوه‌ن پێداویس���تی تایبه‌ت، هه‌مومان ده‌زانین كه تواناو وزه‌ی هه‌ندێ له‌مندااڵن���ی خاوه‌ن پێداویس���تی تایبه‌ت س���نورداره‌و ناتوان���ن له‌گ���هڵ پرۆگرامی مندااڵنی ئاساییدا گه‌ش���ه به‌تواناكانیان بده‌ن‌و دواده‌كه‌ون‌و هه‌ندێجاریش هه‌س���ت به‌كه‌م���ی ده‌كه‌ن‌و گرفت���ی ده‌رونییان بۆ دروس���ت ده‌كات ،بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌مه‌ش پێویستمان به‌پرۆگرامی تایبه‌ت به‌خۆیان هه‌ی���هو ئه‌م���ه‌ش كاری فێركردنه‌كه‌یان ئاس���انتر ده‌كات ،چ ب���ۆ خۆی���ان‌و چ بۆ مامۆستاكانیان. 5ـ هۆكاره‌كانی فێركردن ،وه‌ك له‌پێشه‌وه گوتمان له‌به‌ر باری ته‌ندروس���تی تایبه‌تی مندااڵن���ی خ���اوه‌ن پێداویس���تی تایبه‌ت پێویستی به‌هه‌ندێ هۆكاری فێركردن هه‌یه تا گرفته تایبه‌ته‌كانیان بۆ پڕبكاته‌وه كه ناتوانن وه‌ك مندااڵنی ئاس���ایی به‌شداری چاالكیی���ه فێركارییه‌كانی ناو پۆل بكه‌ن، ئه‌م���ه‌ش كاره‌كه‌یان بۆ ئاس���ان ده‌كات‌و په‌ره به‌تواناكانیان ده‌دات‌و به‌هره‌كانیان گه‌ش ه ده‌كات.
کۆمەاڵیەتی
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
17
قوربانیانی ئه‌نفال %54ره‌گه‌زی نێرو %47ره‌گه‌زی مێینه بون ئا :سه‌باح عه‌لی جاف پاش تێپه‌ڕبونی چاره‌كه سه‌ده‌یه‌ك به‌سه‌ر تاوانی ئه‌نفالداو كاركردنی زۆرێك له‌ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌كان‌و كه‌سایه‌تییه‌كان ،له‌م دیداره‌دا چاالكوانی پرسی ئه‌نفال عه‌داله‌ت عومه‌ر ناسراو به(عه‌داله‌ت ئه‌نفال) چه‌ندین ره‌هه‌ندی ئه‌نفال پاش 25 ساڵ شرۆڤه ده‌كات‌و ده‌ڵێت "ماوهی 14ساڵه له‌و بواره‌دا كار ده‌كه‌م هه‌ر رۆژێك شتێكی نوێم تێدا دۆزیوه‌ته‌وه له‌جینۆسایدكردنی نه‌ته‌وه‌یه‌ك به‌هه‌مو جۆره‌كانییه‌وه". *پ���اش چاره‌كه س���ه‌ده‌یه‌ك ،وه‌ك چاالكوانێكی دۆسیه‌ی ئه‌نفال ،بۆچون ی تۆ بۆ پاش ئه‌م روداوه دڵهه‌ژێنه چۆنه‌و ت���ا چه‌ند ت���ۆ وه‌ك ژنێ���ك ده‌توانیت ئازاره‌كانی ژنانی ئه‌نف���ال به‌ده‌ره‌وه‌ی خودی ژنی بناسێنی؟ كاتێك كارم له‌س���ه‌ر ئه‌م دۆسیهیهدهس���تپێكرد بینیم ژن قۆچی قوربانی ئه‌و تاوانه بوهو یه‌كێك له‌مه‌به‌سته‌كانی تاوانی ئه‌نف���ال‌و ئه‌نفالكردنی ئافره‌تی كورد ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌ن: .1تێك���دان‌و هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی كومه‌ڵگه‌ی خێزان. هه‌ڵته‌كاندن���ی ش���یرازه‌و .2 په‌رته‌وازه‌كردنی خێزان. دروستكردنی گرێی ده‌رونی .3 به‌جیاكردنه‌وه‌ی ژن‌و پی���او له‌یه‌كتری به‌تایبه‌تی گه‌نجه‌كان. .4س���وكایه‌تیكردن به‌ڕه‌وش���تو كه‌رامه‌تی ئافره‌ته‌كان. .5شكاندنی كه‌سایه‌تییان‌و پێشلكاری مافه‌كانی مرۆڤ. له‌لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك ك���ه ئه‌نجاممداوه ده‌ركه‌وت���وه ك���ه كه‌س���وكاری ئه‌نفالك���راوه‌كان ل���ه ()%89.57 ئ���هو ئافره‌تان���ه‌ن ك���ه پیاوه‌كانی���ان ئه‌نفالك���راوه .هه‌ربۆی���ه‌ش زۆرتری���ن ده‌رهاوێش���تهو ده‌رئه‌نجام���ی نه‌رێنیی له‌س���ه‌ر باری خێزان���ی ئه‌نفالكراوه‌كان له‌روی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و دهرونیو ئابوریو فه‌رهه‌نگی لێكه‌وته‌وه .من وه‌ك ژنێك ئ���هوهی پێمكرابێ���ت له‌چوارچێ���وه‌ی لێكۆڵینهوهی زانستی كێشه‌و گرفته‌كانم خس���توه‌ته‌رو له‌روی ئابوریو دهرونیو كۆمه‌اڵیه‌ت���یو ل���ه‌زۆر له‌كۆنفران���س‌و كۆنگره نێوده‌وڵه‌تییه‌كان پێشكه‌ش���م كردوهو هه‌وڵی ته‌واوم داوه نیش���انی جیهان���ی بده‌م ئافره‌تی ك���ورد چییان به‌س���ه‌ر هاتوه ،له‌وانه‌ش س���یمناری ژنان���ی ئه‌نفال له‌په‌رله‌مانی س���وید له . 2012\6\7 * له‌پرۆسه‌ی ئه‌نفالدا ژنان به‌شێكی گهوره بون له‌قوربانییه‌كان‌و به‌عس بێ هیچ پره‌نسیب‌و یاساو ئه‌خالقێك ژنانی به‌خراپتری���ن ده‌رد برد له‌پرۆس���ه‌كانی ئه‌نفالدا ،به‌بڕوای تۆ وتراوو نوسه‌ره‌كانی بواری ئه‌نفال توانیویانه پاش چاره‌كه
ژنێک بۆکه‌سوکاره ئه‌نفالکراوه‌که‌ی ده‌الوێته‌وه س���ه‌ده‌یه‌ك به‌ته‌واوه‌تی باسی قوربانی ژن بكه‌ن له‌ئه‌نفالدا؟ هه‌روه‌ك له‌س���ه‌ره‌وه‌دا باس���مكردئافرهت قۆچی قوربان���ی ئه‌م تاوانه‌یه چونك���ه رژێم���ی تاوان���كاری به‌ع���س ب���ه‌رده‌وام له‌به‌رامب���ه‌ر ئ���ه‌م توێ���ژه به‌وپ���ه‌ڕی توندوتی���ژی جواڵونه‌ته‌وه، لێ���ره‌دا ه���ه‌ر به‌نیگایه‌ك���ی خێ���را ده‌سبه‌س���ه‌رداگرتن‌و له‌چۆنیه‌ت���ی راپێچكردنی ئافره‌تی ئه‌نفالكراوی كورد ده‌توانی���ن بزانین په‌الم���اری دڕندانه‌ی به‌ع���س جۆره‌ه���ا مامه‌ڵه‌و س���ه‌ودای پێكردن ،هه‌ر له‌ئازارو ئه‌ش���كه‌نجه‌دانی جه‌س���تهییو ده‌رون���ی بگ���ره تاك���و كوشتن‌و فرۆش���تن‌و زینده‌به‌چاڵكردن، ك���ه ه���ه‌ركام له‌س���ه‌ربورده‌كان خۆی نوسینه‌وه‌ی كتێبێكی گه‌ره‌كه ،ئافره‌تی ئه‌نفالك���راوی ك���ورد زۆر بێبه‌زه‌ییانه كه‌وته به‌ر ئه‌و شااڵوه ته‌نانه‌ت له‌پاش لێبوردنه گشتییه‌كه ره‌وانه‌ی كۆمه‌ڵگا زۆره‌ملێیه‌كان كران ئه‌ویش بۆ مردنێكی بێده‌نگ‌و له‌سه‌رخۆ بو كه له‌گێڕانه‌وه‌ی به‌س���ه‌رهاته‌كانیان ده‌یبینی���ن ،به‌اڵم به‌داخه‌وه نوس���ه‌رانی ئه‌م بواره كه‌متر تیشكیان خس���توه‌ته سه‌ر ئه‌م توێژه‌و له‌ئاستی قوربانیدانیان نهبوه. * له‌هه‌ڵدنه‌وه‌ی په‌ڕه‌كانی ئه‌نفال‌و كاركردن بۆ دۆسیه‌ی ئه‌نفال ژنان كه‌متر له‌م بواره‌دا ده‌بینین ،ئه‌مه بۆ ،تا چه‌ند ئ���ه‌م بابه‌ت كاریگه‌ری كردوه‌ته س���ه‌ر باس���كردنی ژن له‌ئه‌نفالدا به‌شێوه‌یه‌ك كه زیات���ر ئه‌نفال به‌گش���تگیرتر باس ده‌كرێـت‌و تا چه‌ند توانراوه له‌م روه‌وه حه‌ق به‌قوربانیانی ژن له‌و پرۆس���ه‌یه‌دا بدرێت؟ -كارك���ردن له‌بواری جینۆس���ایدی
نه‌ته‌وه‌ی���ه‌ك كه ئه‌نف���ال یه‌كێكه له‌و جینۆس���ایدانه زۆر قورس���هو كارێ���ك نییه تایبه‌ت بێت به‌ماوه‌یه‌كی زه‌مه‌نی دیاریك���راو ،یان باش���تر بڵێم "كاتی" به‌ڵكو به‌هه‌ڵدان���هوهی الپه‌ڕه‌ی یه‌كه‌م هه‌زلران الپ���ه‌ڕه له‌به‌رده‌م ده‌كرێته‌وه‌و به‌ده‌ی���ان ده‌رگای چاالكی‌‌و كاركردنت له‌به‌رامب���ه‌ر ده‌كرێت���هوه ،له‌هه‌مانكات به‌رپرس���یاریه‌تی گه‌وره‌ت بۆ دروس���ت ده‌كات ئه‌گ���ه‌ر رۆژان���ه كار له‌س���ه‌ر الیه‌نێكی نه‌كه‌ی كاره‌كه دواده‌كه‌وێت، له‌هه‌مانكات كاریگه‌ری زۆر قورس له‌سه‌ر باری ده‌رونی مرۆڤ جێده‌هێلێت ،بۆیه پێموای���ه نه‌ته‌نها ژنان به‌ڵكو پیاوانیش نه‌یانتوانی���وه زۆر خۆی���ان له‌ق���ه‌ره‌ی ئه‌م دۆس���یه‌یه بده‌ن ،م���ن ماوهی 14 س���اڵه له‌و بواره‌دا كارده‌ك���همو هه‌ر رۆژێك ش���تێكی نوێم تێدا دۆزیوه‌ته‌وه له‌جینۆسایدكردنی نه‌ته‌وه‌یه‌ك به‌هه‌مو جۆره‌كانییه‌وه. س���ه‌باره‌ت به‌به‌ش���ی دوه‌م���ی پرس���یاره‌كه‌تان زۆر راس���ته به‌ته‌واوی حه‌قی ژن���ی ئه‌نفالك���راوی قوربانیده‌ر نه‌دراوه به‌ڵكو به‌ش���ێوه‌یه‌كی گشتگیر باس له‌ئه‌نفال ده‌كرێت ،ئه‌مه له‌كاتێكدا كه ده‌كرێت ده‌یان لێكۆڵینه‌وه له‌س���ه‌ر الیه‌نه‌كانی جینۆساید‌و كاریگه‌رییه‌كانی به‌س���ه‌ر بواره جیاجیاكان له‌كۆمه‌ڵگای كوردس���تان‌و گه‌ل���ی كوردس���تان ئه‌نجامبدرێ���تو ی���ا ئه‌نجامدرابا .به‌اڵم له‌هه‌مانكاتیش خودی ژنانی به‌جێماوه‌ی ئه‌نفالی���ش كه‌مته‌رخ���ه‌م بوین‌و ئاماده نه‌بون به‌سه‌رهاتی راسته‌قینه‌ی خۆیان ب���اس بكه‌ن ،زیاتر حاڵه‌تی خۆدزینه‌وه تیایان���دا به‌دیده‌كرێت .ب���ۆ نمونه بۆ دادگای بااڵی تاوانه‌كان له‌عێراق له‌سه‌ر
فۆتۆ :ئارام که‌ریم
به‌داخه‌وه له‌سه‌ر دۆسیه‌ی ئه‌نفال جگه له‌ئافره‌تێك كه‌س ئاماده‌نه‌بو بچێته به‌رده‌م دادگا باس له‌پێشلكارییه‌كان‌و سوكایه‌تیكردن‌و ئه‌و تاوانانه‌ی ده‌رحه‌قیان كراوه باس بكات دۆسیه‌ی ئه‌نفال جگه له‌ئافره‌تێك كه‌س ئاماده‌نه‌بو بچێته ب���ه‌رده‌م دادگا باس له‌پێش���لكارییه‌كان‌و س���وكایه‌تیكردن‌و ئ���هو تاوانان���هی ده‌رحه‌قی���ان كراوه باس ب���كات ،له‌كاتێكدا ك���ه زۆر بون ئه‌وانه‌ی به‌ش���ێوه‌یه‌كی گش���تی باسی كوش���تن‌و بڕینیان ده‌كرد ،له‌هه‌مانكات م���ن به‌س���ه‌رهاتی چه‌ندین كه‌س���یانم هه‌ی���ه ك���ه س���وكایه‌تیان به‌رامب���ه‌ر
كراوه‌و ده‌س���تدرێژیان به‌رامبه‌ر كراوه. ئه‌م���ه كارك���ردن تۆزێ���ك قورس���تر ده‌كات به‌تایبه‌تی ب���ۆ پیاوان چونكه كۆمه‌ڵگای ئێمه كومه‌ڵگایه‌كی شه‌رمنه‌و ئ���هو كرانه‌وه‌ی���ه تێی���دا به‌دیناكرێت، له‌هه‌مان���كات كۆمه‌ڵگایه‌كی توندوتیژه ژنان ناوێرن ته‌نانه‌ت باسی ئهوه بكه‌ن كه دوژمنه‌كه‌یان چی به‌سه‌ردا هێناون‌و ترس���یان له‌ئابڕوچون هه‌یه ،ترس���یان له‌شكاندنی دوباره‌ی كه‌سایه‌تیان هه‌یه، ترس���یان له‌پیاوانی كۆمه‌ڵ���گا هه‌یه، ترسیان له‌خزم‌و كه‌س���وكاریان هه‌یه، ترس���یان له‌دابونه‌رێتێك���ی عه‌ره‌ب���یو ئیس�ل�امی هه‌یه ك���ه باڵی به‌س���ه‌ردا كێش���اون كه ئافره‌ت ب���ه‌س به‌چاوی جنس‌و سێكس سه‌یرده‌كه‌ن .هه‌ر له‌به‌ر ئه‌م هۆكاران���ه‌ش یه‌كێك له‌گه‌وره‌ترین ده‌س���تكه‌وته‌كانمان ل���ه‌دادگای بااڵی تاوانه‌كان له‌ده‌ستدا ،ته‌نانه‌ت باسكردنی له‌ناو رۆمانێك یان س���یناریۆی فیلمێك هه‌موان دێنێته ده‌نگ چونكه ئه‌م الیه‌نه كاریگه‌ری زۆر گه‌وره‌ی ده‌رونی له‌سه‌ر ژنانی ئهنفالكراو دروستكرد. *له‌پرۆس���هی ئه‌نفال���دا زۆر روداوی كاریگه‌ر ب���اس كراوه‌و وت���راوه ،پاش چاره‌كه سه‌ده‌یه‌ك كام روداوی ئه‌نفال به‌تایبه‌ت له‌س���ه‌ر دۆخی ژنان‌و مندااڵن تۆی راگرتوه‌و تائێستایش له‌یاده‌وه‌ریتدا م���اوه ،ت���ا چه‌ن���د توان���راوه روداوه كاریگه‌ره‌كان له‌م روه‌وه زیندوبكرێنه‌وه‌و به‌رگی نوێیان به‌به‌ردا بكرێ؟ ه���ه‌روه‌ك ئاماژه‌ت پێك���ردوه زۆرتاوانی كاریگه‌رو گهوره له‌به‌سه‌رهاته‌كان باس���كراوه ،م���ن ناتوانم بڵێ���م ته‌نها یه‌كێكی���ان كاریگه‌ری له‌س���ه‌رم زۆربو به‌ڵك���و هه‌م���وی پێك���هوه كاریگه‌ری
گه‌وره‌ی له‌سه‌ر من هه‌بوه به‌شێوه‌یه‌ك ك���ه لهماوهی ئه‌و س���ااڵنه ك���ه كارم كردوه خه‌وم نهماوه ،زۆرجار تا به‌یانی به‌خه‌ب���ه‌ر م���اوم‌و كارو خوێندن���ه‌وه‌م له‌سه‌ر دۆس���یه‌كان‌و به‌ڵگه‌كان كردوه، به‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر چه‌ن���د نمونه‌یه‌كتان بۆ باسبكه‌م چیرۆكی ئه‌و كچه‌ی نه‌یتوانی له‌گ���هڵ ته‌یم���ور (ده‌ربازب���وی گۆڕی به‌كۆم���هڵ) ده‌ربازی بێت ،ئه‌و ئافره‌ته دوگیانه‌ی كه منداڵێكیشی له‌باوه‌شدابو ی ناوچه‌ی حه‌زه‌ری له‌گۆڕی به‌كۆمه‌ل��� موس���ل دۆزرایه‌وه ،یان ئ���هو دایكه‌ی منداڵه‌ك���هی له‌باوه‌ش���ی تاك���و گیانی س���پارد داوای خه‌ی���اری لێكردو دایكی تاكو ئێستا خه‌یار ناخوات‌و ئه‌و كچه‌ی بۆ ئهوهی س���وكایه‌تی‌‌و ده‌س���تدرێژی نه‌كرێت���ه س���ه‌ر خ���ۆی له‌ئ���اوی زێ هاویش���تو خنكا ،ئه‌و ژن���هی ماوهی 48كاتژمێر هاوس���ه‌ره‌كه‌ی به‌مردویی له‌باوه‌شیدا مایه‌وه ،ده‌رپێی ژنی كورد كه بوه ئااڵ به‌سه‌ر ئیڤاكانی راگواستنی به‌كۆمه‌ڵی ئه‌نفالك���راوان‌و ،ئه‌و كچه‌ی له‌ناو ئیڤا له‌دایكبو ناوی لێنرا ئیڤا و.. سه‌باره‌ت به‌زیندوراگرتنی ئه‌و تاوانانه‌ی ئه‌نجامدراون ئه‌م كاره‌ی ئێوه ئێس���تا ده‌یكه‌ن خ���ۆی جۆرێك له‌زیندوراگرتنه به‌اڵم له‌هه‌مانكاتدا پێموایه گه‌وره‌ترین زیندوراگرتن دادگای ب���ااڵی تاوانه‌كان ئه‌نجامیداو كه‌یسێكی یاسایی‌‌و مێژویی تۆمارك���رد تاهه‌تایه ده‌مێنێته‌وه‌و بوه ه���ۆكاری ئ���هوهی له‌ئاس���تی جیهان لهچوارچێوهی یاسایی سه‌یری بكرێت‌و خوێندنه‌وه‌ی ب���ۆ ئه‌نجامبدرێت‌و گه‌الن له‌به‌س���ه‌رهاته‌كانی جینۆس���ایدكردنی نه‌ته‌وه‌یه‌ك ئاگاداربكرێنه‌وه ،به‌اڵم وه‌ك ره‌خنه‌یه‌ك ده‌بێ بڵێم له‌ئاستی ناوخۆیی زۆربه‌ی كاره‌كان بۆ زیندوراگرتن نهبوه به‌ڵكو بۆ س���ڕینه‌وه‌ی ب���وه ،بۆ نمونه ئه‌و كچه‌ی له‌ش���ااڵوی ئه‌نف���ال خۆی له‌زێ خنكان���د لهماوهی رابردو برایه‌وه بۆ زێدی خ���ۆی‌‌و ئاس���ه‌واره‌كه‌ی له‌و جێگایه‌دا سڕایه‌وه له‌كاتێكدا ده‌كرا هه‌ر له‌و جێگایه نیش���انێك یان په‌یكه‌رێكی ب���ۆ دروس���تبكرێت تاك���و خه‌ڵك یان نوس���هرو لێكۆڵ���هرو ش���اندی بیانیو ن���هوهی نوێ س���ه‌ردانی ئه‌و ش���وێنه بك���ه‌ن‌و ل���ه‌م به‌س���ه‌رهاته ئاگاداربن‌و ئاگاداربمینێته‌وه .یان ئه‌و گۆڕستانه‌ی له‌شارۆچكه‌ی دوبز بوو ته‌رمی 104ژن‌و مندااڵنی ئه‌نفالكراوی تێدابو كه 2یان ژن بون‌و 102یان منداڵ ،گواسترانه‌وه ب���ۆ زێ���دی خۆی���ان له‌كاتێك���دا دوبز به‌خۆی كوردس���تانه ئه‌و ئاسه‌واره‌یان له‌وێ س���ڕییه‌وه ،ئه‌مه له‌جیاتی دانانی مۆنۆمێنتێ���ك له‌م ش���وێنه تاكو بزانن كورد چ���ی به‌س���ه‌رداهاتوه ،ته‌نانه‌ت ك���ورد نه‌یتوان���ی ئه‌و س���ه‌ربازگه‌یه‌ی كه به‌فێرگه‌ی ش���ه‌ڕ ناس���راوبوو ژن‌و منداڵی كوردی تێ���دا ئهنفالكراو ئازارو ئه‌ش���كه‌نجه‌درا وه‌ك مۆزه‌خانه‌ی���ه‌ك بپارێزێت‌و له‌ئێستادا هیچ ئاسه‌وارێكی ئه‌نفالكردنی كوردی تێدا نهماوه.
گوندێك به‌ب ێ ئاماده‌بونی هیچ به‌رپرسێك یادی ئه‌نفالیان كرده‌وه
وه‌زیری كاروباری شه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوه‌كان :رێزمان هه‌یه بۆ هه‌ركه‌سێك كه خۆی یاده‌كه ده‌كاته‌وه ئا :بارام سوبحی
له‌بیست‌و پێنجهه‌مین ساڵیادی تاوانی ئه‌نفالدا ،دانیشتوانی گوندی وێڵه كه ( )42گه‌نجیان ئه‌نفالكراوه، به‌بێ ئاماده‌بونی هیچ به‌رپرسێكی حكومی‌‌و حیزبی یادی ئه‌نفالیان كرده‌وه .سه‌رپه‌رشتیاری یاده‌كه ده‌ڵێت "خوازیارین حكومه‌تی ههرێم هیواكانمان بۆ جێبه‌جێ بكات". وه‌زیری شه‌هیدان‌و ئه‌نفالیش رایده‌گه‌یه‌نێت ناتوانن فریای به‌شداریكردن له‌هه‌مو یادێك بكه‌ون. گون���دی وێڵ���ه ك���ه ده كیلۆمه‌تر له‌ناحیه‌ی قادركه‌ره‌می س���ه‌ر به‌قه‌زا ی چه‌مچه‌ماڵ���هوه دوره ،ل���ه‌رۆژی ()1988/4/12و لهچوارچێوهی قۆناغی سێیه‌می شااڵوه‌كانی ئه‌نفالدا ،له‌الیه‌ن هێزه‌كانی س���وپای عێراق‌و جاش���هوه له‌هه‌رس���ێ قۆڵی چه‌مچه‌ماڵ‌و ته‌كیه‌ی جه‌ب���اری‌‌و قادركه‌ره‌م���هوه ،په‌الم���ار ده‌درێت‌و ( )42گه‌نجی���ان لێ ئه‌نفال ده‌كرێت .له‌س���اڵرۆژی ئه‌و تاوانه‌شدا دانیش���توانی گونده‌كه خۆی���ان یادی
ئه‌نفالكردنی گونده‌كه‌یان كرده‌وه. سه‌رپه‌رش���تیاری مه‌راس���یمی یاد ی ( )25ساڵه‌ی تاوانی ئه‌نفال له‌گوندی وێڵ���ه ره‌حمان محه‌مه‌د س���اڵح ()43 س���اڵ ،ب���ۆ ئاوێن���هی رونك���رده‌وه دوای ئ���هوهی بۆی���ان ده‌ركه‌وت���وه حیزبه‌كانی كوردس���تان "به‌ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزیسیۆنه‌وه ده‌یانه‌وێت ئه‌نفال بۆ مه‌رامی خۆیان بقۆزنه‌وه" ،بڕیاریانداوه "له‌س���ه‌ر بودج���هی خۆم���ان یاده‌كه بكه‌ینه‌وه". ناوب���راو كه له‌س���ه‌روه‌ختی ئه‌نفالدا ته‌مه‌ن���ی ه���ه‌ژده س���اڵ ب���وه ،باس ل���ه‌وه‌ده‌كات له‌وكات���ه‌دا گونده‌كه‌یان ( )42ماڵی تێدابوه ،له‌س���ێ قۆڵه‌وه گونده‌كه‌ی���ان گه‌م���ارۆ دراوه‌و ()42 گه‌نجی���ان ده‌س���تگیركراوه‌و براونه‌ته ناحی���هی قادرك���ه‌ره‌م "ئیت���ر نازانین له‌وێ���وه بۆ ك���وێ براون" .وتیش���ی "جاش���ه‌كان ههرچی مه‌ڕو مااڵت هه‌بو بردیان". به‌وته‌ی ره‌حم���ان محه‌مه‌د ،له‌دوای ڕاپه‌ڕین ته‌نها س���ێ ماڵ گه‌ڕاونه‌ته‌وه بۆ گونده‌كه‌و س���ه‌رقاڵی كش���توكاڵ‌و ئاژه‌ڵ به‌خێوكردن بون ،به‌اڵم به‌هۆی
سااڵنه ملیاره‌ها دینار بۆ چه‌ند دروشمێك‌و بۆ ماوهی چه‌ند كاتژمێرێك خه‌رج ده‌كرێت‌و هیچ سودێكیشی نییه بێباران���یو كه‌م���ی خزمه‌تگ���وزاری‌‌و "نه‌بونی ئاوی خواردنه‌وه‌و رێگاوبانه‌وه، له‌ئێستادا گونده‌كه چۆڵه‌و كه‌سی تێدا ناژی". له‌و یاده‌دا ،ژماره‌یه‌ك له‌دانیشتوانی گونده‌كانی دیكه‌ی نزیك گوندی وێڵه‌ش ئاماده‌ب���ون ،چه‌ند وتارو په‌خش���ان‌و پارچ���ه ش���یعرێك خوێندران���هوهو ش���انۆگه‌رییه‌كیش نمایش���كرا ،به‌اڵم هیچ به‌رپرس���ێكی حكومی ناوچه‌كه‌و
وه‌زاره‌تی ش���ه‌هیدان‌و ئه‌نفال به‌شدار نه‌بون .سه‌رپه‌رشتیاری یاده‌كه ره‌خنه ل���هوه ده‌گرێت كه س���ااڵنه "ملیاره‌ها دینار بۆ چه‌ند دروش���مێك‌و بۆ ماوهی چه‌ند كاتژمێرێك خه‌رج ده‌كرێت‌و هیچ سودێكیشی نییه". یه‌كێك له‌به‌شداربونی مه‌راسیمه‌كه، م .عیس���ا ئه‌حمه‌د حسێن ( )63ساڵ ب���و ،كه خه‌ڵك���ی گوندی قه‌ش���قه‌ی هاوس���نوری وێڵه‌یه كه خاوه‌نی نه‌وه‌د
كه‌س���ی ئه‌نفالك���راون .دوای ئهوهی به‌پارچه شیعرێك گوزارشتی له‌هه‌ست ی خ���ۆی بۆ تاوانی ئه‌نفال كرد .باس���ی له‌وه‌كرد به‌رله‌وه‌ی گونده‌كه‌یان بكه‌وێته به‌ر په‌الماری ئه‌نفال ،له‌الیه‌ن سه‌رۆك جاش���ه‌كانی ناوچه‌كه‌وه هه‌واڵیان بۆ ناردون كه گه‌نجه‌كان ته‌س���لیم بكه‌ن‌و حكومه‌تی���ش ده‌یانبات���ه چه‌مچه‌ماڵ ی���ان كه‌ركوك‌و لێیان خ���ۆش ده‌بێت "ئێمه‌ش وامانزانی راس���تده‌كه‌ن ،بۆیه ئه‌و گه‌نجانه‌مان رۆیش���تن‌و جارێكیتر نه‌هاتنه‌وه". ناوب���راو ،كه ژماره‌ی���ه‌ك له‌ئامۆزاو خزمه‌كان���ی ئه‌نفالك���راون ،به‌باش���ی ده‌زانێت سااڵنه یادی ئه‌نفال بكرێتهوه، له‌پێناوی "له‌بیرنه‌چونه‌وه‌و وننه‌كردنی تاوانی ئه‌نفالدا" .ره‌خنه‌ی له‌وه‌شگرت ك���ه حكومه‌تی ههرێم ئاوو كاره‌بای بۆ گونده‌كان���ی ناوچه‌كه دابین نه‌كردوه‌و به‌و هۆی���هوه گون���ده‌كان چۆڵكراون، بۆی���ه ده‌ی���وت "ئه‌گ���ه‌ر حكوم���ه‌ت یارمه‌تیمان بدات ،ئ���ه‌وا ده‌گه‌ڕێینه‌وه بۆ گونده‌كانمان". سه‌رپه‌رشتیاری مه‌راسیمه‌كه ره‌حمان محه‌مه‌د ،رایده‌گه‌یه‌نێ���ت له‌م یاده‌داو
له‌ڕێگ���هی میدیاكان���هوه "هیواكانمان خستۆته به‌رده‌ستی حكومه‌تی ههرێم بۆ جێبه‌جێكردنی .چونكه ( )25ساڵه چ���اوه‌ڕوان بوی���ن‌و هی���چ ئه‌نجامێكی نهبوه". وه‌زی���ری كاروب���اری ش���ه‌هیدان‌و ئه‌نفالك���راوه‌كان ئ���ارام ئه‌حم���ه‌د، له‌لێدوانێك���دا بۆ ئاوێن���ه ،یادكردنه‌وه به"ش���تێكی گرنگ" ناوده‌بات‌و ده‌ڵێت "هه‌مو كه‌سێك مافی خۆیه‌تی ئه‌و یاده بكاتهوه .رێزمان هه‌یه بۆ هه‌ركه‌سێك كه خۆی یاده‌كه ده‌كاته‌وه". به‌وت���هی وه‌زی���ری ش���ه‌هیدان، پێویس���ته یادكردن���هوهی ئه‌نف���ال به‌جۆرێك بێ���ت "كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر كوردستان‌و ناوچه‌كه‌و جیهان هه‌بێت، نه‌وه‌كو یادێكی ناوچه‌ی���ی" .له‌باره‌ی ئاماده‌نه‌بونیش���ی له‌مه‌راس���یمه‌كه‌ی گوندی وێڵه‌دا وتی "له‌وانه‌یه نه‌توانین فریای هه‌م���و ش���وێنه‌كان بكه‌وین". س���ه‌باره‌ت به‌ئامانج���ی وه‌زاره‌ته‌كه‌ی له‌یادكردن���هوهی ئه‌نفال���دا ،وت���ی "ئامانجمان ئه‌وه‌یه ی���اده‌كان بكه‌ینه پرسێكی نیش���تیمانی‌‌و هیچ مۆركێكی تری پێوه نه‌بێت".
18 چه‌ند هه‌ست به‌شه‌رمه‌زاری ده‌كه‌ین له‌ئاست كرده‌وه‌كانتان روناك فه‌ره‌ج هه‌رس����اڵ كه یادی كاره‌س����اته یه‌ك به‌دوای یه‌كه‌كانی كۆمه‌ڵگاكه‌م ده‌كرێته‌وه بیر ده‌كه‌مه‌وه تۆبڵێی رۆژێك بێت‌و خه‌ڵكی كوردستانه‌كه‌م ئه‌و رۆژانه‌ی����ان له‌بیر بچێت����هوه؟ بیرده‌كه‌مه‌وه ت����ۆ بڵێی له‌بیرمان بچێت����هوه كه چۆن رۆژانێك له‌ئۆردوگاو ش����اره‌كاندا گیرۆده‌ی غه‌ریبی بوین؟ تۆبڵێی ئه‌و هه‌مو مه‌ینه‌تییه‌مان بیربچێت؟ به‌ڵێ ئه‌مڕۆ ده‌ڵێم به‌ڵ����ێ بیرمانچۆوه كاتێك كچان‌و ژنانی كوردی رۆژهه‌اڵت‌و رۆژئاوا یان ئه‌و ك����چ‌و ژنانه‌ی بۆ كرێكاری‌و كاری ناوماڵی رومانتێده‌كه‌ن‌و په‌نامان بۆ دێنن روبه‌روی چ غه‌درێك ده‌بنه‌وه ،من زۆر شه‌رمده‌كه‌م له‌خۆم كه له‌كۆمه‌ڵگایه‌كدا ده‌ژیم كاره‌ساته‌كان له‌بیر ده‌كه‌ین‌و كه‌سانێك مه‌ستی پاره‌و پولێك بون كه هێش����تا خۆشیان باوه‌ڕیان نییه به‌به‌ده‌ستهێنانی ئه‌و پاره‌و پوله‌و پێیانوایه هێش����تا له‌خه‌ودا ده‌ژین ،پێم س����ه‌یره كه به‌ش����ێك له‌پیاوانی ئه‌م كۆمه‌ڵگایه كه بۆ ره‌قه‌می ته‌له‌فۆنێك له‌سه‌ر مۆبایلی خوش����ك‌و ژن‌و دایكی����ان چه‌ك هه‌ڵده‌گ����رن‌و ده‌كوژن ،چۆن به‌خۆی����ان رێگ����ه ده‌ده‌ن كه كچانێك بۆكار روی����ان تێده‌كه‌ن به‌چاوی سێكس����هوه سه‌یریان بكه‌ن ،ئه‌م كچانه خۆیان ده‌ڵێن" رومانكرده الی به‌ش����ێك له‌خاوه‌نكاره‌كان بڕوانامه‌ی خوێندن‌و س����یڤی كارمان خسته به‌رده‌می����ان بۆیان گرنگ نه‌بو ،ئهوهی بۆی����ان گرنگ بو ره‌زامه‌ندیمان بو بۆ ئهوهی مه‌عش����وقه‌یان بین" .ئه‌وان له‌م ره‌فت����ارهی خاوه‌نكاره كورده‌كان به‌جۆرێك توشی شۆك بون وه‌ك خۆیان ده‌ڵێن "پێش ئهوهی بێین بۆ كوردس����تان جۆرێك بیرمانده‌كرده‌وه به‌اڵم ئه‌مڕۆ جۆرێكیتر، ده‌پرسین بۆ ده‌بێت ته‌نها ئێمه‌یان وه‌ك پشویه‌كی سێكس له‌مه‌حه‌لی كاره‌كه‌یان����دا بوێت؟" .ئه‌م ره‌فتاره ش����ه‌رم ئ����اوه‌ره‌ی ئه‌م پیاوانه‌ی كۆمه‌ڵگاكه‌م ئهوهنده س����ه‌خته بۆیان كه زۆربه‌یانی ناچار به‌گه‌ڕانه‌وه كردوه .له‌هه‌موی سه‌ختتر ئه‌وه‌یه ئه‌وان ناتوانن قسه‌بكه‌ن لهبهرئهوهی ئه‌وانی ژن‌و غه‌ریب‌و بێپشت گه‌ر سكااڵیانكرد ئه‌وا كرێكه‌یان ده‌خۆن‌و تاوانباریان ده‌كه‌ن به‌دزین����ی خه‌زنه‌كانیان‌و پڕوپاگه‌نده‌ی ئه‌وه‌یان بۆ ده‌ك����ه‌ن ك����ه ئه‌م ژنانه خۆی����ان خراپن ،جا كه رۆژی خۆش����ی دێت، كه ئه‌ویش چه‌ند رۆژێكه له‌س����اڵدا ،جلی ك����وردی له‌به‌رده‌كه‌ن‌و ئااڵی كوردس����تان هه‌ڵده‌كه‌ن‌و ده‌بن به‌پی����اوه واڵتپارێزه‌كانی چوار پارچه‌ی كوردستان.. بێگومان مه‌به‌س����تمان له‌م نوس����ینه ئاگاییدانه ب����هو خاوه‌نكارانه‌و به‌ڵگه‌ش����مان كۆكردۆته‌وه به‌دواداچون ده‌كه‌ین ،داوا له‌هه‌مو ئه‌و ژن‌و كچانه‌ش ده‌كه‌ین كه بۆ كار رو له‌م واڵته ده‌كه‌ن‌و روبه‌روی كێش����هی له‌م جۆره ده‌بنه‌وه‌‌و ده‌ڵێین ده‌رگای س����ه‌نته‌ری راگه‌یاندن‌و روناكبیری ژنان كراوه‌یه به‌رویانداو ئێمه پشتیوانیانین.
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
رژێمی سوریا شه‌ڕ ده‌گوازێته‌وه ناوچه كوردییه‌كان ئا :شاسوار مامه ماوه‌یه‌كه هێرشه هه‌مه‌الیه‌نه‌كان بۆ سه‌ر رۆژئاوای كوردستان زیادیانكردوه‌و به‌هۆی ئهوهی هێزه كوردییه‌كان سه‌ربه‌خۆیانه له‌رۆژئاوای كوردستان مامه‌ڵه ده‌كه‌ن‌و نه‌كه‌وتونه‌ته هیچ به‌ره‌یه‌كی دیكه ،رۆژئاوای كوردستان بوه‌ته ئامانجی په‌المارو هێرشه‌كانی رژێمی به‌عس له‌الیه‌ك‌و ئه‌و هێزه چه‌كدارانه‌ی كه گرێدراوی ده‌وڵه‌تانی ده‌ره‌وه‌ن له‌الیه‌كی دیكه. له‌ئێس���تادا ش���ه‌ڕو پێكدادان���ه‌كان له‌گه‌ڕه‌كی شێخ مه‌قسود كه گه‌وره‌ترین گه‌ڕه‌ك���ی كوردنش���ینی حه‌له‌ب���ه چڕبونه‌ته‌وه‌و زیاتر ل���ه ١٥رۆژه رژێمی به‌عس بۆردومان���ی گه‌ڕه‌كه‌كه ده‌كات‌و تاكو ئێس���تا ده‌یان هاواڵت���ی مه‌ده‌نی بونه‌ته قوربانی ،ده‌نگۆی ئه‌وه‌ش هه‌یه كه رژێم هه‌ندێجار له‌و هێرشانه‌دا چه‌كی كیمیایی به‌كارهێنابێت. مه‌حم���ود به‌رخ���ودان ،فه‌رمان���داری یه‌په‌گه له‌حه‌ل���ه‌ب به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند؛ رژێم���ی به‌عس���ی س���وریا ده‌ی���ه‌وێ ش���ه‌ڕو پێكدادانه‌كان بێنێت���ه گه‌ڕه‌كه كوردنش���ینه‌كانی حه‌له‌ب ب���ۆ ئهوهی ناوچه‌كانی دیكه‌ی پارێزراوبن ،پێش���تر له‌گه‌ڕه‌كی ئه‌شره‌فییه چه‌ندین هێرشی له‌دژی ك���وردان ئه‌نجامدا ،ماوهی زیاتر له ١٥رۆژه له‌دژی گه‌ڕه‌كی شێخ مه‌قسود ب���ه‌رده‌وام بۆردوم���ان هه‌ی���هو چه‌كی قه‌ده‌غه‌كراوی كیمی���اوی به‌كارهێنراوه‌و ده‌یان هاواڵتی مه‌ده‌نی بونه‌ته قوربانی، هه‌روه‌ها له‌كات���ی به‌رگریكردن چه‌ندین ش���ه‌ڕڤانی یه‌په‌گ���ه ش���ه‌هیدبون ،ئه‌و فه‌رمانداره‌ی یه‌په‌گ���ه هێما بۆ ئه‌وه‌ش ده‌كات ئه‌و سیاس���ه‌ته‌ی رژێمی سوریا چه‌ند مانگێكه ده‌ستیپێكردوه ،ته‌نانه‌ت له‌قامیش���لۆو ناوچ���ه كوردییه‌كان���ی
دیكه‌ش ئه‌و هه‌وڵدانانه هه‌ن ،سه‌باره‌ت به‌رۆڵێ سوپای ئازادی سوریا ،مه‌حمود به‌رخودان وتی "له‌گه‌ڕه‌كه كوردییه‌كانی حه‌له‌ب س���وپای ئازاد بونی نییه ،له‌و گه‌ڕه‌كانه ته‌نها یه‌كینه‌كانی پاراس���تنی گ���ه‌ل ه���ه‌ن‌و پارێ���زگاری له‌ك���وردان ده‌كه‌ن ،س���وپای ئ���ازاد له‌ناوچه‌كانی دیك���هی حه‌له‌ب���ن .له‌ب���ارهی ئ���هو پێكدادانانه‌ی له‌نێ���وان یه‌په‌گه‌و گروپه چه‌كداره‌كان روده‌ده‌ن ،ئه‌و به‌رپرسه‌ی یه‌په‌گ���ه رایگه‌یاند؛ ئێم���ه له‌به‌رامبه‌ر بۆردومان‌و هێرش���ه‌كانی رژێمی به‌عسی س���وریاو له‌به‌رامب���ه‌ر دزی���یو تااڵنی‌و ده‌س���تدرێژییه‌كانی گروپه چه‌كداره‌كان كه گرێدراوی ده‌وڵه‌تانی دیكه‌ن‌و به‌ناوی س���وپای ئازاد هێرش ده‌كه‌نه سه‌رمان بێوه‌اڵم نین‌و هه‌میش���ه مافی پاراستنی ڕه‌وا به‌كاردێنین‌و له‌دژی هه‌ر هێرشێك دهوهستینهوه له‌هه‌رالیه‌كه‌وه بێت. هاوكات س���اڵح موسلیم ،هاوسه‌رۆكی پارت���ی یه‌كێتی دیموكرات���ی "په‌یه‌ده" به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د؛ ئه‌و ش���ه‌ڕه‌ی له‌سوریا هه‌یه ش���ه‌ڕی (لێده‌و بڕۆ)یه، الیه‌نێك لێ���ده‌دات‌و هه‌ڵدێت ،پاش���ان الیه‌نێكی دیكه لێده‌دات‌و هه‌ڵدێت ،رژێم تائێستاش چه‌كی زۆر ههیهو به‌بێ ناوبڕ له‌سوریاو روسیاو ش���وێنی دیكه چه‌ك بۆ رژێمی س���وریا ده‌نێردرێ���ت ،الیه‌نه ده‌ره‌كییه‌كان���ی دیك���هی وه‌ك توركیاو س���عودیه‌و قه‌ته‌ر چه‌ك ده‌ده‌نه گروپه چه‌ك���داره‌كان ،ئێم���ه وه‌ك كورد ته‌نها ده‌توانی���ن خۆمان بپارێزین .موس���لیم ئ���هوهی ده‌ستنیش���انكرد به‌هۆی ئه‌و هێرش���انه‌ی له‌گه‌ڕه‌كه كوردنشینه‌كان ل���ه‌دژی ك���وردان له‌ئ���ارادان ژماره‌ی ئاواره‌بوه‌كان بۆ رۆژئاوای كوردس���تان زیادیكردوه ،راس���ته هاوكاری ده‌كرێن، به‌اڵم وه‌ك پێویست نییه ،ره‌نگه له‌ئێستا به‌دواوه ره‌وشی ئاواره‌كان به‌ره‌و خراپی بچێ���ت ،هه‌ندێ���ك توانای ئێم���ه هه‌یه
هاوكاریی���ان بكه‌ین ،به‌اڵم س���نورداره، بازرگانه‌كان شمه‌ك دێنن به‌اڵم عه‌ره‌بن‌و به‌نرخێكی گران به‌كوردان ده‌یفرۆش���ن. سه‌باره‌ت به‌په‌یوه‌ندی‌و مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ س���وپای ئازاد هاوسه‌رۆكی په‌یه‌ده وتی "په‌یماننامه له‌نێوان ئێمهو سوپای ئازاد هه‌یه ،به‌اڵم له‌س���ه‌ر ئاستی ناوچه‌كانه‌و س���وپای ئازادیش له‌چه‌ندی���ن گروپ‌و ده‌س���ته‌ی جیاواز پێكدێ���تو هه‌مویان س���ه‌ر به‌ناوه‌ندێك نین ،ئێمه له‌به‌رئه‌وه په‌یمانمان له‌گه‌ڵ به‌س���تون بۆ ئهوهی پێكدادان له‌نێوانمان رونه‌ده‌ن ،چونكه ٣ ناوچه هه‌یه ،ناوچه‌ی كوردی ،ناوچه‌ی تێك���هڵ ،ناوچه‌ی ع���ه‌ره‌ب ،به‌پێی ئه‌و په‌یمانه نابێت هێزه‌كانمان به‌بێ ئاگاداری یه‌كتر سنوری یه‌كتر ببه‌زێنن ،بۆ ئهوهی كه‌س له‌یه‌كتر نه‌كوژین ،بێگومان رژێمی س���وریا به‌و جۆره په‌یمانانه نیگه‌رانه. ساڵح موسلیم بۆ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی ئه‌و هێرش���ه هه‌مه‌الیه‌نه‌ی له‌سه‌ر رۆژئاوای كوردس���تان هه‌یه به‌پێویستی ده‌زانێت یه‌كێت���ی نه‌ته‌وه‌یی ك���ورد له‌رۆژئاوای كوردستان به‌هێزتر ببێت. ش���ه‌الل گه‌دۆ ،ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌نی نیشتیمانی كوردی به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند؛ رژێم���ی به‌ع���س ه���ه‌ر له‌س���هرهتاوه به‌توندوتیژی‌و ش���ه‌ڕ وه‌اڵمی شۆڕش���ی گه‌النی س���وریای داوه‌ت���هوه ،ئێمه هه‌ر له‌س���هرهتاوه وه‌ك ك���ورد به‌ش���داری ش���ۆڕش بوین به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دابوین له‌ڕێگه‌ی ئاش���تیو گفتوگۆ مافه‌كانمان به‌دیبێنی���ن ،ئه‌و به‌رپرس���هی رۆژئاوای كوردس���تان هێما بۆ ئ���ه‌وه‌ش ده‌كات ته‌نانه‌ت زۆرالیه‌نی ئیسالمی كه خۆیان وه‌ك شۆڕشگێڕ ده‌ناس���ێنن وه‌ك رژێم مامه‌ڵ���ه له‌گه‌ڵ ك���ورد ده‌كه‌ن‌و هێرش ده‌كه‌نه س���ه‌ر رۆژئاوای كوردستان ،بۆ نمون��� ه چه‌كدارانی (جبه������ه النصره) كه گرێدراوی رێكخراوی ئه‌لقاعیده‌ی عێراقن له‌دژی كوردان شه‌ڕ ده‌كه‌ن.
تایبه‌ت
سه‌باره‌ت به‌هۆكاری هێرشه‌كانی رژێمی به‌عس بۆ س���ه‌ر گه‌لی كورد ،له‌كاتێكدا الیه‌نه كوردییه‌كان وه‌ك س���وپای ئازاد هێرش ناكه‌نه سه‌ر داموده‌زگاكانی رژێم، ش���ه‌الل گه‌دۆ وتی؛ به‌ڕای من هۆكاری ئه‌و هێرشانه س���وپای ئازادی سوریان، چونك���ه ئه‌گ���ه‌ر ئ���ه‌وان له‌رۆژئ���اوای كوردس���تان‌و ناوچه كوردنش���ینه‌كانی حه‌ل���ه‌ب نزی���ك نه‌بونای���ه ئ���ه‌وا رژێم هێرشی نه‌ده‌كرده سه‌ر كوردان ،چونكه گه‌لی كورد خۆی رۆژئاوای كوردس���تان به‌ڕێوه‌ده‌بات‌و ده‌یپارێزێت ،پێویستیمان به‌سوپای ئازاد نییه له‌ناو رۆژئاوادا .ئه‌و ئه‌ندامه‌ی ئه‌نجومه‌نی نیشتیمانی كوردی سوریا راش���یده‌گه‌یه‌نێت ئه‌و هێرشانه‌ی ده‌كرێنه سه‌ر كوردان به‌تایبه‌ت له‌حه‌له‌ب ده‌س���تی ده‌ره‌كی تێدایه‌و پیالنگێڕی ٣ قۆڵی (توركیا – قه‌ته‌ر – س���عودیه) یه ،چونكه ئه‌گه‌ر رژێمی به‌عسی سوریا كۆتایی پێبێت‌و سیناریۆی واڵتانی لیبیاو تونس‌و میس���ر له‌س���وریا دوباره‌بێته‌وه ئه‌وا ئه‌و شۆڕش���هی ده‌گوترێت به‌هاری عه‌ره‌ب���ی واڵتانی دیك���هی ناوچه‌كه‌ش ده‌گرێته‌وه ،بۆیه ئه‌و هێزه ده‌ره‌كییانه ده‌یانه‌وێ شۆڕشی گه‌النی سوریا بكه‌نه شه‌ڕێكی ناوخۆیی مه‌زهه‌بی‌و ئه‌تنی ،بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش له‌هه‌وڵدان به‌رده‌وامن. له‌باره‌ی رۆڵی یه‌كینه‌كانی پاراستنی گه‌ل (یه‌په‌گه) له‌و ئاڵۆزییانه ،ش���ه‌الل گ���ه‌دۆ ئاماژه بۆ ئ���هوه ده‌كات یه‌په‌گه له‌گه‌نج���ان‌و شۆڕش���گێڕانی رۆژئ���اوای كوردستان پێكدێت‌و به‌رگری له‌رۆژئاوای كوردس���تان ده‌كات‌و له‌ژێ���ر فه‌رمان���ی ده‌س���ته‌ی ب���ااڵی ك���ورد تێكۆش���ان ده‌كات ،ده‌ش���ڵێت هه‌موم���ان بینیمان له‌سه‌رێكانی ئه‌و ش���ه‌ڕڤانانه‌ی یه‌په‌گه چۆن به‌رگرییان ده‌ك���رد كاتێك گروپه چه‌ته‌یی���ه ده‌ره‌كیی���ه‌كان هێرش���یان ده‌كرده سه‌ر رۆژئاوای كوردستان .ئێمه هه‌مومان له‌گه‌ڵ یه‌په‌گه‌داین.
ئه‌ندامێكی لیژنه‌ی ته‌ندروستی په‌رله‌مان :ده‌بوایه به‌هۆی ده‌رزی ئه‌ڤاستینه‌وه سه‌رۆكی حكومه‌ت‌و وه‌زیری ته‌ندروستی ده‌ستیان له‌كاربكێشایه‌ته‌وه ئا :به‌ختیار حسێن" هه‌ولێر به‌هۆی هه‌ڵه‌كانی ته‌ندروستی جارێكی تر 30هاواڵتی له‌هه‌رێم گیانیان ده‌كه‌وێته مه‌ترسییه‌وه‌‌و ئه‌مه‌ش ترس الی هاواڵتیان دروست ده‌كات ،ئه‌ندامێكی لیژن هی ته‌ندروستییش له‌په‌رله‌مانی كوردستان ده‌ڵێت" ده‌بوایه سه‌رۆكی حكومه‌ت‌و وه‌زیری ته‌ندروستی ده‌ستیان له‌كاربكێشابایه‌وه ،كه‌س‌و كاری قوربانییه‌كی هه‌ڵ هی پزیشكیش دادگاكان به‌تاوانباری سه‌ره‌كی روداوه‌كان ده‌زانن، به‌رپڕسێكی نه‌خۆشخان هی رزگاریش هێما بۆ ئهوه ده‌كات 30كه‌سه‌كه نه‌خۆشی شه‌كره‌یان هه‌بوه.. دوای ئ���هوهی له‌به‌ش���ی چ���اوی نه‌خۆش���خان هی رزگاری ش���اری هه‌ولێر به‌هۆی لێدانی ده‌رزی ئه‌ڤاس���تینه‌وه30 ، هاواڵتی توشی كێش هی بینین بون‌و دواتر به‌وهۆی���هوه ره‌وان هی واڵتی توركیا كران، وه‌زاره‌تی ته‌ندروستیش لیژنه‌یه‌كی بۆ ئه‌و مه‌به‌سته پێكهێناوه ،به‌پێی زانیارییه‌كانی ئاوێن���ه تاوه‌ك���و ئێس���تا 7ك���ه‌س له‌و كه‌س���ان هی كه په‌یوه‌ندارن به‌روداوه‌كه‌وه ب���وه ده‌س���تگیركراون ،ك���ه له‌ناویان���دا قاچاغچییه‌ك‌و 2كه‌سی كۆمپانیای هۆز‌و 4كه‌سیش له‌وه‌زاره‌تی ته‌ندروستین. ده‌رزی ئه‌ڤاستین جۆره ده‌رزییه‌كه كه ده‌بێته ه���ۆی كه‌مبونه‌و‌هی هه‌وكردن ،بۆ ئه‌و نه‌خۆشانه به‌كارده‌هێنرێت كه توشی ش���ێرپه‌نجه یان توشی نه‌خۆشی شه‌كره ده‌ب���ن ،ئه‌مه‌ش واده‌كات ك���ه هه‌وكردن له‌چاوی كه‌س���ه‌كاندا دروست بێت‌و ببێته هۆی كه‌مبونه‌و‌هی بینی���ن ،بۆیه ده‌رزی ئه‌ڤاس���تین ب���ۆ ئ���هوه به‌كارده‌هێنرێت نه‌خۆشییه‌كه رابگرێت‌و بینایی نه‌خۆشه‌كه چاكبێته‌وه. له‌الیه‌ن خۆش���یه‌وه حس���ێن عه‌بدواڵی ته‌مه‌ن 39س���اڵ ،كه پیش��� هی كاسبه‌‌و نه‌خۆشی چاوی هه‌یه رایده‌گه‌یه‌نێت" كه به‌هۆی ئه‌و روداوه‌وه ناتوانێت س���ه‌ردانی نه‌خۆشخانه‌كانی حكومه‌تی ههرێم بكات، چونكه ئه‌م روداو‌هی كه رویداوه ترس���ی
خسته ناو دڵی هه‌مو نه‌خۆشێك‌و وایكرد ك���ه هاواڵتی���ان باوه‌ڕی���ان به‌وه‌زاره‌ت ی ته‌ندروس���تیو دكت���ۆره‌كان نه‌بێ���ت له‌كوردستان ،بۆیه ده‌بێت به‌هه‌رشێوه‌یه‌ك بێ���ت س���ه‌ردانی دهرهوهی ههرێم بكه‌ن به‌مه‌به‌ستی چاره‌سه‌ری چاوه‌كانیان. پسپۆڕی نه‌خۆشییه‌كانی چاوو سه‌رۆكی به‌شی چاویش له‌نه‌خۆش���خان هی رزگاری د.گۆران موحه‌مه‌د ،ئاماژه بۆ ئهوه ده‌كات كه ئه‌و نه‌خۆش���ان هی ئ���هو ده‌رزییه‌یان لێدراوه هه‌موی له‌نه‌خۆش���خان هی رزگاری ب���وهو له‌چه‌ند رۆژێك���ی جیاوازبوه‌‌و ئه‌و كات هی هه‌س���تیانكردوه ك���ه ده‌رزییه‌كه ده‌رزی ئه‌ڤاستین كێش��� هی هه‌یه بڕی���اری راگرتنیانداوه د. گۆران تیش���كده‌خاته س���ه‌ر ئه‌وه‌ش كه كه‌س���انه‌ش هاوڕێی ئ���هو دكتۆرانه‌ن كه ئه‌و نه‌خۆشان هی توشی ئه‌و كێشه‌یه بون روداوه‌ك��� ه له‌ده‌س���تیان روی���داوه ،بۆیه به‌هۆی ئه‌و ده‌رزییه‌وه ژماره‌یه‌كی باشیان ئه‌اون به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك به‌لیژنه‌كه رازی باش���تر بون ،ده‌ربار‌هی ئ���ه‌وه‌ش كه ئایا نه‌بون ،چونكه به‌ڕێوه‌به‌ری نه‌خۆشخان هی ئه‌و نه‌خۆش���انه له‌كوردس���تان چاره‌سه‌ر فریاكه‌وتنی رۆژهه‌اڵت كراوه‌ت ه س���ه‌رۆكی نه‌ده‌ك���ران بۆیه ره‌وان��� هی ده‌ره‌وه‌كران‌و لیژن هی لێكۆڵینه‌وه له‌روداوه‌كه ،ئه‌وانیش پێشبینی كوێربونیان ده‌كرێت؟ سه‌رۆكی هه‌مو فایله‌كانیان ش���ێواندوه ،له‌كوشتن به‌شی چاو له‌نه‌خۆشخان هی رزگاری هێما ب���ه‌ده‌رزی گۆڕیویانه ب���ۆ به‌كتریا یان بۆ ب���ۆ ئ���هوه ده‌كات كه له‌كوردس���تانیش گیانله‌ده‌ستدان به‌نه‌خۆشی بۆ شاردنه‌و‌ه ی چاره‌سه‌ر ده‌كران ،به‌اڵم ئه‌وان ده‌ره‌وه‌یان راستییه‌كان ،د .س���لێمان پێشیوایه كه پێباشتربو لهبهرئهوهی ره‌نگه شتی باشتر ئه‌گ���ه‌ر دادگاكانی ههرێم به‌ش���ێوه‌یه‌كی له‌وێدا هه‌بێت‌و لێره‌دا نه‌بێت. یه‌كس���انی چوبان���ه ن���او روداوه‌كان‌و ی ه ڵ ه ه ی هۆ یه‌كێك له‌و كه‌سان هی كه به به‌ش���ێوه‌یه‌كی بێالیانان���ه تاوانبارانیان پزیشكیی له‌هه‌رێم برایه‌كی بۆته قوربانی بدایه به‌دادگا ،ئه‌وا جارێكی تر وه‌زاره‌تی هێما بۆ ئهوه ده‌كات كه بۆ هه‌مو ئه‌وان هی ته‌ندروس���تی جورئه‌تی ئهوهی نه‌ده‌كرد توش���ی ئ���هو روداوه بونه‌ت���هوهو ده‌بنه یاری به‌گیان���ی هاواڵتیانی ئه‌م هه‌رێمه‌وه قوربانی ده‌س���تی هه‌ڵه‌كان���ی وه‌زاره‌تی بكات ،بۆی���ه ئه‌وان دادگاكان به‌تاوانباری ته‌ندروس���تی ،ك���ه دروس���تكردنی لیژنه سه‌ره‌كی روداوه‌كان ده‌بینن ،لهبهرئهوهی یانی ش���اردنه‌و‌هی روداوه‌كان‌و ونكردنی كاره‌كانی خۆیان نه‌ك���ردوه ،بۆیه ئه‌وان راس���تییه‌كان ،چونكه ئ���ه‌وان ماوهی 10وه‌ك���و قوربانی���ی ده‌س���تی هه‌ڵه‌كان���ی مانگه له‌دادگا داوای یاس���اییان له‌س���ه‌ر وه‌زاره‌ت���ی ته‌ندروس���تی بڕیاریان���داوه وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی تۆماركردوه ،به‌اڵم كێش���ه‌كه‌یان بگه‌یه‌ننه دادگای فیدراڵی تاوه‌كو ئێستا هیچ وه‌اڵمێكیان وه‌رنه‌گرتوه عێراق . كه ك���ێ به‌رپڕس���بوه له‌روداوه‌كه‌دا ،د. له‌به‌رامبه‌ریش���دا د.دارا ره‌ش���ید، سلێمان جه‌عفه‌ر ،مامۆستای زانكۆ‌و برای به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی كاروباری ته‌ندروستی سه‌ربه‌ست جه‌عفه‌ر كه به‌هۆی ده‌رزییه‌وه له‌وه‌زاره‌ت���ی ته‌ندروس���تیو س���ه‌رۆكی گیانی له‌ده‌س���تدا ئه‌م هی وت‌و تیش���ك لیژن��� هی لێكۆڵینه‌وه ل���ه‌روداوی ده‌رزی ده‌خاته س���ه‌ر ئه‌وه‌ش كه بۆ روداوه‌ك هی ئه‌ڤاستین به‌ئاوێن هی راگه‌یاند" كه لیژن هی ئه‌وانیش وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی لیژنه‌یه‌كی لێكۆڵین���هوه له‌روداوه‌كه به‌ش���ێوه‌یه‌كی پێكهێنا كه له‌س���ێ كه‌س پێكهاتون‌و ئه‌و بێالیانان���ه كاره‌كانی خ���ۆی ده‌كات‌و ئه‌و
ئه‌وان وه‌كو قوربانیی ده‌ستی هه‌ڵه‌كانی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی بڕیاریانداوه كێشه‌كه‌یان بگه‌یه‌ننه دادگای فیدراڵی عێراق كه‌س هی ده‌رمانه‌ك هی هێناوه به‌نایاسایی ك���ه به‌ره‌گ���ه‌ز خه‌ڵكی توركیای���هو ئه‌و كۆمپانیای��� هی كه ده‌رمانه‌ك��� هی كڕیوه‌‌و فڕۆش���تویه‌تییه‌وه به‌لیژن��� هی كڕی���ن‌و پێداویست ی پزیشك ی فه‌رمانگ ه ی ته‌ندروست ی هه‌ولێ���رو ئ���هو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌ش كه ده‌رمانه‌ك هی وه‌گرتوه‌‌و دابه‌ش���ی س���ه‌ر نه‌خۆشخانه‌كانی هه‌ولێری كردوه ،له‌رۆژی یه‌كه‌میشه‌وه تاوه‌كو ئێستا ئه‌و كه‌سان هی كه به‌رپرس بون له‌روداوه‌كه 7كه‌س���یان ده‌س���تگیركراون ،ك���ه قاچاغچییه‌ك���هو
2كه‌س���ی كۆمپانیاكه‌‌و 4كه‌سیش���یان س���تافی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستین ،چونك ه ده‌رزییه‌ك���ه پش���كنینی ب���ۆ نه‌ك���راوهو به‌شێوه‌یه‌كی قاچاغ له‌ئیبراهیم خه‌لیله‌وه هاتۆته ناو هه‌رێمی كوردس���تان‌و چوه بۆ نه‌خۆش���خانه‌كان ،له‌كاتێك���دا كه ئه‌وان وه‌كو وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی گرێبه‌ستیان له‌گه‌ڵ كۆمپانیایه‌ك���ی به‌ریتانی كردوه، بۆ ئهوهی شكنینی ده‌رمان بۆ وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی بكات كه له‌مانگی 2012 /10 ده‌ستبه‌كاربوه‌‌و هه‌مو ده‌رمانێكی وه‌زاره‌ت پش���كنینی بۆ ده‌كرێت ،ئه‌و 30كه‌سه‌ش كه توش���ی كێش���ه‌كه بون به‌مه‌به‌س���تی چاره‌سه‌ر وه‌رگرتن ره‌وان هی واڵتی توركیا كران ،له‌ئێستاش���دا نزیك��� هی 20كه‌س له‌و نه‌خۆش���انه ته‌ندروستیان باش بوهو گه‌ڕاونه‌ته‌وه بۆ كوردس���تان ،به‌اڵم چاوی هه‌ندێك له‌و كه‌سانه باشبونی به‌خۆیه‌وه نه‌دیوه‌‌و هۆكاره‌كانی چاره‌س���ه‌ركردنیش بۆ ئه‌مان���ه به‌رده‌وام���ه ،د .دارا جه‌خت ل���ه‌وه‌ش ده‌كاته‌وه ك���ه لیژنه‌ك هی ئه‌وان له‌به‌دواداچ���ون به‌رده‌وام���هو هه‌مو ئه‌و كه‌س���انه‌ش له‌ئه‌ندامی لیژن هی كاروباری ته‌ندروس���تیو ژینگ���ه‌ش له‌په‌رله‌مان���ی كوردستان جه‌خت له‌سه‌ر ئهوه ده‌كه‌نه‌وه كه ده‌بو له‌و حاڵه‌ت هی كه له‌هه‌ولێر به‌هۆی ئه‌و ده‌رزییه‌وه رویدا ،سه‌رۆكی حكومه‌ت‌و وه‌زیری ته‌ندروستی‌‌و الیه‌نه په‌یوه‌نداره‌كان ده‌س���تیان له‌كاربكێش���ابایه‌وه ،چونكه كاره‌ساته‌كه كاره‌س���اتێكی پچوك‌و كه‌م نیی���ه ،لهبهرئهوهی له‌ده‌س���تدانی ته‌نیا چاوی كه‌س���ێك بۆخۆی شتێكی گهورهو جێ���گای نیگه‌رانیی���ه ،ئ��� هی ئه‌گه‌ر 30 ك���ه‌س ه���ه‌ردو چاویان له‌ده‌س���ت بده‌ن ده‌بێ���ت چ كاره‌س���اتێك بێ���ت؟! به‌اڵم به‌ه���ۆی بنجداكوتان���ی ئ���هو كه‌لتور‌هی كه له‌كوردس���تاندا په‌یداب���وه ،وایكردوه له‌كاتی رودانی كاره‌ساتێكی له‌و شێوه‌یه كه خۆیان دروس���تیانكردوه‌‌و له‌س���ای هی ئه‌وان���دا بوه بێنه س���ه‌رخه‌ت‌و ده‌س���ت له‌كاربكێش���نه‌وه ،بۆی���ه ده‌بوایه له‌كاتی رودانی كاره‌ساته‌كه راسته‌وخۆ سه‌رۆكی حكومه‌ت هاتبایه س���ه‌ر خه‌ت‌و قس��� هی له‌بابه‌ته‌كه‌دا كردبایه‌‌و لێپرسینه‌و‌هی توند
بكرایه ،هاوڕاز خۆشناو ،ئه‌ندامی لیژن هی كاروباری ته‌ندروستی‌‌و ژینگه له‌په‌رله‌مان ی كوردس���تان واده‌ڵێت‌و هێم���ا بۆ ئه‌وه‌ش ده‌كات كه له‌په‌نای حكومه‌تێكدا كه هه‌مو شانازییه‌ك به‌خۆیه‌وه ده‌كات‌و پاره‌یه‌كی زۆری���ش س���ااڵنه له‌بودجه‌دا ب���ۆ بواری ته‌ندروس���تی ته‌رخانده‌كات‌و هه‌میش���ه به‌س���ه‌ر خه‌ڵكی���دا ده‌فڕۆش���ێته‌وه ،ئایا ئه‌م به‌نایاس���یو قاچاغ هێنان هی ده‌رمان له‌كوێ���وه ه���ات ،بۆیه ئ���هوهی جێگای هه‌ڵوه‌سته له‌سه‌ركردنه چۆن فه‌رمانگ هی ته‌ندروستی هه‌ولێر به‌بێ پشكنین ده‌رمان ده‌كڕێ���تو به‌كاریده‌هێنێ���ت ،بۆیه ئه‌وان وه‌كو لیژن هی ته‌ندروس���تی داوایانكردوه كه به‌هه‌مو گرێبه‌س���ته‌كانی فه‌رمانگ هی ته‌ندروس���تی هه‌ولێردا بچن���هوه ،چونكه به‌هۆی ئ���هو كاره‌س���اته‌وه گومانیان بۆ دروستبوه. ئه‌ندامه‌ك��� هی په‌رله‌م���ان هێم���ا ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ش ده‌كات كه له‌م���ه‌دا ئه‌وه‌مان بۆ ده‌رده‌كه‌وێت ك���ه حكومه‌تی ههرێم بۆته حكومه‌تێكی كه‌س���انێك ،چونكه ئه‌گه‌ر هه‌ندێك به‌رپڕس له‌پشت ئه‌و بارزگانه‌وه نه‌بن ،ئه‌و كه‌س���ه چۆن ده‌توانێت ژه‌هر بداته خه‌ڵك‌و بیناییان كوێربكات ،بۆچی ئه‌و كه‌س���ه تورك هی كه ئ���ه‌م ده‌رمان هی به‌نایاسایی هێناوه بۆ كوردستان ده‌توانێت له‌واڵتی خ���ۆی ئه‌م كاره ب���كات؟ به‌اڵم به‌دڵنیاییه‌وه ئه‌و كه‌سه‌ش باش ده‌زانێت كه زۆر به‌داخه‌وه له‌هه‌رێمی كوردس���تان یاسا پێشێلده‌كرێت‌و گیانی هاواڵتیانیش گرین���گ نیی���ه ،له‌به‌رئه‌وه ئ���ه‌وان وه‌كو لیژن هی ته‌ندروستی به‌دروستكردنی لیژنه واز له‌و كێش���ه‌یه ناهێن���ن ،تا هه‌مو ئه‌و كه‌س���ان هی ده‌س���تیان له‌و تاوانه‌دا هه‌یه س���زا ده‌درێن‌و ئاش���كرا ده‌كرێن ،چونكه دروستكردنی لیژنه له‌كوردستان تائێستا ئاسه‌وارێكی باشی نهبوه. ئاوێن���ه په‌یوه‌ن���دی به‌فه‌رمانگ��� هی ته‌ندروستی هه‌ولێره‌وه كرد به‌اڵم به‌بیانوی ئهوهی لیژن���ه بۆ روداوه‌ك���ه پێكهاتوه‌‌و لیژنه‌ك���ه لێكۆڵینهوهی خ���ۆی ده‌كات‌و هۆكاره‌كان رونده‌كات���هوه ،ئاماده‌نه‌بون له‌وباره‌یه‌وه لێدوان بده‌ن.
تایبه‌ت
) )373سێشه‌مم ه 2013/4/16
ونبوون
ی (كاروان صدیق ڕشید) ی بازرگانی سلێمانی ونبوه به‌ناو ی ژور * ناس���نامه‌یه‌ك ی ئاوێنه. هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه پرسگه ی سلێمانی ونبوه به‌ناوی (محمد عبد علی محمد ی بازرگان ی ژور * ناسنامه‌یه‌ك ی ئاوێنه. علی) هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه پرسگه ی محمد حسین) ی ونبوه به‌ناوی (عل ی بازرگانی س���لێمان * ناس���نامه‌یه‌كی ژور ی ئاوێنه. هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه پرسگه ی ونبوه به‌ناوی (ئاوات احمد فره‌ج) ی بازرگانی س���لێمان * ناس���نامه‌یه‌كی ژور ئاوێنه. ی هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه پرسگه ی (محمد عمر غفور) ی ونبوه به‌ن���او ی بازرگانی س���لێمان * ناس���نامه‌یه‌كی ژور ی ئاوێنه. هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه پرسگه ی بازرگانی سلێمانی ونبوه به‌ناوی (كامل جمال علی علی) * ناسنامه‌یه‌كی ژور ی ئاوێنه. هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه پرسگه ی ونبوه به‌ناوی (ههرێم نه‌جمه‌دین ی بازرگانی س���لێمان * ناس���نامه‌یه‌كی ژور ئاوێنه. ی حه‌مه فره‌ج) هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه پرسگه ی ونبوه به‌ناوی (سه‌ردار محمد احمد) ی بازرگانی سلێمان * ناس���نامه‌یه‌كی ژور ئاوێنه. ی هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه پرسگه ی (به‌رزان عبدالل ه رشید) ی ونبوه به‌ناو ی بازرگانی سلێمان * ناسنامه‌یه‌كی ژور ئاوێنه. ی هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه پرسگه ی س���لێمانی ونبوه به‌ناوی (لطیف حم ه صالح ی بازرگان ی ژور * ناس���نامه‌یه‌ك ی ئاوێنه. رسوڵ) هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه پرسگه ی ی ونبوه به‌ن���اوی (فره‌یدون عل ی بازرگان���ی س���لێمان * ناس���نامه‌یه‌كی ژور ی ئاوێنه. عبدالرحمن) هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه پرسگ ه ی س���لێمانی ونبوه به‌ناوی (صالح الدین محمد ی بازرگان ی ژور *ناس���نامه‌یه‌ك ی ئاوێنه. فره‌ج) هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه پرسگه ی (بلند دڵشاد حسین) ی ونبوه به‌ناو ی بازرگانی سلێمان * ناس���نامه‌یه‌كی ژور ی ئاوێنه. هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه پرسگه ی (برزۆ ئه‌س���عه‌د ره‌س���وڵ) ی به‌ڵێنده‌ران ونبوه به‌ناو ی یه‌كێت *ناس���نامه‌یه‌ك ی ئاوێنه. هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه پرسگه ی ونبوه به‌ناوی (صالح ی یه‌كێتی هاورده‌‌و ناردنكارانی س���لیمان *ناس���نامه‌یه‌ك ی ئاوێنه. الدین محمد فره‌ج)هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه پرسگه ی ئامارو كۆمپیته‌ر) ی – به‌ش��� ی – كۆلیجی بازرگان ی س���لێمان *باجێكی زانكو ی ونبوه به‌ناوی (په‌رژین كمال محمود) هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه پرسگه ئاوێنه. ی ژمێریاری) ی كارگێر یو ئابوری – به‌ش *باجیكی زانكۆی سلێمانی – كۆلێج ی ی (ڕامیار مجید محمد)هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه پرس���گه ونبوه به‌ناو ئاوێنه. ی سلیمانی 1 فه‌رمانگه‌ی دانوسان كارگێری خۆی ی
ئاگاداری
ژماره/ ڕێكه‌وت2013/4/7 /
ی ك ه له‌الیه‌ن داواكار پێش����كه‌ش به‌م فه‌رمانگه‌یه كراوه له‌الیه‌ن به‌پێ ی ئه‌و داوایه (پش����تیوان حامد ابراهی����م) له ( )2013/4/2خاوه‌نی كارگه‌ی (س����ــــــۆنیا) بۆ كاری دارتاش����ی داوای تۆماركردن ی ئه‌و ئامێرانه‌ی كردوه ك ه له‌سلیمانی/مه‌ڵكه‌ن ی ی ی ده‌كه‌ینه‌وه هه‌ر كه‌سێ خۆ ئامێری میكانیكی ژماره ( )65ساڵی ( )1952باڵو ب����ه په‌یوه‌ندیدار یا خاوه‌نی هه‌ریه‌ك له‌و ئامێران����ه داده‌نێ لهماوهی ( )15پانزه ڕۆژدا س����ه‌ردانی ئه‌م فه‌رمانكه‌یه بكات ،به پێچهوانهوه به ناوی داواكارهوه تۆمار ده‌كرێت‌و بڕوانامه‌ی پێده‌درێت له‌گه‌ڵ ڕێزدا...
دادنوس /دادنوس ی سلێمان ی فاروق كالن شریف
ئامێره‌كان: . 1ئامێری بڕین / 36125 /توركی / 2010/كاره‌بای ی / ی / p.v.c _ 034تركی / 2012 /كاره‌بایی ی له‌زگه ی لێدان . 2ئامێر ی سه‌رمێز /بێ ژمار ه /یابانی /كاره‌بایی w 2000 / . 3مشار . 4ئامێری كونی ئه‌نجام ه / p 0130041 6 /توركی /كاره‌بایی 0.55kw / . 5كۆمپرسێه‌ر 501لـــــــــتر / 0036 /ئه‌وروپـــــی w 800
ی سلیمانی 1 فه‌رمانگه‌ی دانوسان كارگێری خۆیی
ئاگاداری
ژماره/ رێكه‌وت2013/4/14 /
ی ك ه له‌الیه‌ن داواكار پێش����كه‌ش به‌م فه‌رمانگه‌یه كراوه له‌الیه‌ن به‌پێ ی ئه‌و داوایه ی (به‌هێز محمد قادر) له ( )2013/4/2خاوه‌نی كارگه‌ی (زانـــــــــــــا) بۆ ئاسنگه‌ر داوای تۆماركردن ی ئه‌و ئامێرانه‌ی كردوه ك ه له‌سلێمانی /هوانه /ئامێری میكانیك ی ی به په‌یوه‌ندیدار ژماره ( )65س����اڵی ( )1952باڵوی ده‌كه‌ینه‌وه هه‌ر كه‌سێ خۆ ی هه‌ریه‌ك له‌و ئامێرانه داده‌نێ لهماوهی ( )15پانزه ڕۆژدا سه‌ردان ی ئه‌م یا خاوه‌ن ی فه‌رمانگه‌ی���� ه بكات ،به پێچهوانهوه به ناوی داواكارهوه تۆمار ده‌كرێت‌و بڕوانامه پێده‌درێت له‌گه‌ڵ ڕێزدا..
دادنوس /دادنوس ی سلێمانی/ فاروق كالن ش����ریف
ئامێره‌كان . 1مشاری ئاسن بڕین /بێ ژماره /محلی /كاره‌بایی / ی b/f / 43016 d p /صین /كاره‌با . 2دڕیلی عمود ی له‌حیم 3 /عدد ا /بێ ژماره /عێراقی /كاره‌بایی / . 3ئامێر ب /بێ ژماره /بلغاری ی ج /بی ژماره /صین . 4مۆلیده‌ی كاره‌بای / 50701059 /سوق اوروپا / 2005/كاره‌بای ی . 5كۆمپرسێه‌ر هه‌وا 150 /لـــــــــتر /بی ژماره /صینی /كاره‌بایی
باڵوکراوه‌ی نوێ
19 خاك ی كوردستان له‌به‌رده‌م هه‌ڕه‌شه‌ی رێكه‌وتنه‌كاندا! ...پاشماوه ئه‌وی����ش ل����ه رێگ����هی راگواس����تن‌و دورخس����تنه‌وه‌ی ئه‌ندامه‌كان له‌شوێن ی نیش����ته‌جێ بوونی خۆیان ،ئه‌م ه جگه‌ل ه ی راگواستنی زۆره‌ملێ له‌ناوه‌وه‌و دهرهوه ناوچه‌كه‌و نیش����ته‌جێ كردنی كه‌س����ان ی ت����ر ك����ه بێگانه‌ن ب���� ه ناوچه‌ك����هو ب ێ ی له كاركردن، به‌شكردنی دانیشتوانه‌كه ی ئه‌م زوڵم‌و سته‌م ه بۆ چاره‌س����ه‌ر كردن ی ئینتیقال ی پێویسته له‌س����ه‌ر حكومه‌ت عیراقی ئه‌م چه‌ند هه‌نگاوه بگرێته‌به‌ر: /1س����ه‌باره‌ت به پرس���� ی نیشته‌جێ بووه راگوێ����زراوه‌كان‌و دوورخراوه‌كان‌و ی ك ه ئه‌وانه‌ی كۆچیان پێكراوه‌و ئه‌وانه ی له‌گه‌ڵ كۆچیان كردووه ،ب ه هه‌ماهه‌نگ یاسای ده‌سته‌ی بااڵ بۆ چاره‌سه‌ر كردن ی كێش����ه‌كانی موڵكداری خان����وو به‌ره‌و لێكۆڵینه‌وه یاس����اییه‌كانی تر ،پێویست ه له‌س����ه‌ر حكومه‌ت له‌ماوه‌یه‌كی گونجاودا ی نیشته‌ج ێ ده‌ست بكات ب ه گه‌ڕاندنه‌وه بووه‌كان بۆ ناو ماڵ‌و موڵكه‌كانیان ،وه ئه‌گه‌ر نه‌توانرا ئه‌مه بكرێت پێویس����ت ه له‌س����ه‌ر حكومه‌ت كه ب����ه قه‌ره‌بویه‌ك ی دادپه‌روه‌رانه قه‌ره‌بویان بكاتهوه. ی كه /2س����ه‌باره‌ت ب����هو كه‌س����انه ی گوازراونه‌ت����هوه ب����ۆ ناوچه‌یه‌كی دیار ی كراو ،پێویست ه حكومه‌ت به‌پێی مادده ی بااڵی چاره‌سه‌ر ی ده‌سته ( )10له‌یاسا ی كێشه‌كانی موڵكداری خانوبه‌ره، كردن چاو ب����ه بارودۆخیاندا بخش����ێنرێته‌وه، بۆ مس����ۆگه‌ركردنی توان����ای وه‌رگرتن ی قه‌ره‌ب����وو له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌ت����هوه ،یاخود توانای به‌خش����ینی زه‌وی ن����وێ پێیان له‌الی����ه‌ن ده‌وڵه‌ته‌و‌ه له‌نزیك ش����وێن ی ی نیش����ته‌جێ بونی����ان ل����هو پارێزگایه كه لێوه‌ی هات����وون ،یاخود قه‌ره‌بویان بكرێتهوه له‌بری خه‌رجی گواستنه‌وه‌یان بۆ ئه‌و ناوچانه. ی كه‌ل ه /3س����ه‌باره‌ت به‌و كه‌س����انه
ی ی تری بژێو دامه‌زراندن‌و هۆكاره‌كان���� ی به زۆره‌مل ێ بێب����ه‌ش كراون بۆ ئ����هوه شوێنی نیش����ته‌ج ێ بوونی خۆیان ج ێ بهێڵ����ن له‌هه‌رێم‌و خاكی خۆی����ان ،بۆی ه پێویس����ته له‌س����ه‌ر حكومه‌ت ك ه هان ی ده‌سته‌به‌ر كردنی هه‌لی كاری نوێ بدات بۆیان. /4ب����ه‌اڵم ل����ه رووی نه‌ته‌وه‌یی����هوه، پێویس����ته له‌س����ه‌ر حكوم����ه‌ت ههموو ی به‌ندن ره‌ت ی كه پێ����وه ئه‌و بڕیارانه بكات����هوه ،رێ بدات ب����ه خه‌ڵكه زیان ی لێكه‌وتوه‌ك����ه كه خۆی����ان مافی چاره ێ هیچ ی نه‌ته‌وه‌ی ی نه‌ژادی ب ناس����نامه زۆر لێكردنێك بده‌ن. ی ب ه ب /هه‌روه‌ها رژێمی پێش����وو یار س����نوره كارگێڕیه‌كان ك����ردووه له‌پێناو به‌دیهێنانی مه‌به‌س����ته سیاس����یه‌كان، بۆی����ه پێویس����ته له‌س����ه‌ر حكومه‌ت����ی ی ئینتیقال����ی عیراق����ی ك����ه كۆمه‌ڵ����ه نیش����تمانی رابس����پێرێت بۆ چاره‌سه‌ر كردن ی ئه‌و گۆڕانكاریه نادادپه‌روه‌رانه‌یه، ی له‌كاتێكدا ئه‌گه‌ر س����ه‌رۆكایه‌تی به كۆ ده‌ن����گ له‌س����ه‌ر كۆمه‌ڵێك راس����پارد‌ه رازی نه‌ب����وو ،ئه‌وا پێویس����ت ه له‌س����ه‌ر ئه‌نجومه‌ن����ی س����ه‌رۆكایه‌تی دادگایه‌ك ی ی ده‌نگ بێ الی����ه‌ن دابمه‌زرێنێت ،به كۆ ی لێكۆڵینهوهی له‌سه‌ر بكرێت‌و راسپارده له‌سه‌ر پێشكه‌ش بكرێت. ی زه‌وی ه ی كردنه‌وه‌ی كۆتای ج /یه‌كالی جێ ناكۆك����ه‌كان دواده‌خرێت له‌وانه‌ش ی كه‌رك����وك تا ئه‌و كاته‌ی ئ����هو كارانه ی سهرهوه جێبه‌جێ ده‌كرێن‌و سه‌رژمێر دانیش����توان ب����ه ش����ێوه‌یه‌كی روون‌و دادپه‌روه‌ران ه ئه‌نجام ده‌درێت ،هه‌تا ئه‌و كاته‌ی ده‌س����توری هه‌میشه‌یی په‌سه‌ند ده‌كرێ����ت ده‌بێت ئه‌مان ه به‌ش����ێوه‌یه‌ك یه‌كالی����ی بكرێنه‌وه ك ه بگونجێت له‌گه‌ڵ ی دادپه‌روه‌ری ب ه ره‌چاوكردن ی بنه‌ماكان
ی ئه‌و ناوچانه). ی دانیشتوان ئیراده ی س����ێییه‌م :ماده‌ی ()140ی ده‌ستور ی هه‌میش����ه‌یی عی����راق ،ك ه له‌ب����ه‌روار ی ساڵ ی )2005 (15ی تش����رینی یه‌كه‌م عیراقیی����ه‌كان ده‌نگیان له‌س����ه‌ر داوه، ئ����هوهی ل����ه م����اده‌ی ()140دا نوێیی ه ته‌نه����ا دیاریكردنی كاتی جێبه‌جێكردن ی ی ساڵ ی ی كۆتای ماده‌كه‌یه ،كه دوا واده ی ()2007هو تا ئه‌م سات ه وه‌خت ه نزیكه (پێنچ س����اڵ‌و نیو) به‌س����ه‌ر جێبه‌جێ كردنیدا تێپه‌ڕی����وهو جێبه‌جێ نه‌كراوه، ه����اوكات كۆی ماده‌ك���� ه دڵنیاكردنه‌وه‌و پێداگریی����ه له‌خ����ودی م����اده‌ی ()58 ی به‌ڕێوه‌بردن����ی واڵت ب����ۆ ی یاس����ا ی قۆناغی گواس����تنهوه ،ماده‌ی ( )140 ی هه‌میش����ه‌یی عیراق بهمجۆره ده‌ستور ی جێناكۆكه‌كان ی ناوچه باس له‌كێش����ه ده‌كات. ی ده‌ستوری هه‌میشه‌ی ی ی ( )140 (ماده عیراق: ێ كردن یه‌كه‌م /ده‌س����ه‌اڵتی جێبه‌ج هه‌نگاوی پێویست ده‌گرێت ه به‌ر بۆ ته‌واو كردن ی جێبه‌ج����ێ كردنی داواكاریه‌كان ی ی ( )58له‌یاس����ای كاتی ده‌وڵه‌ت ی ماده ی گواستنه‌وه به ههموو عیراق بۆ قۆناغ به‌نده‌كانیه‌وه. دووه‌م /ئ����هو به‌رپرس����یارێتیه‌ی كه ی ده‌سه‌اڵتی جێبه‌ج ێ خراوه‌ت ه ئه‌س����تۆ كردن درێژده‌بێت����هوهو به‌رده‌وام ده‌بێت ی جێبه‌جێ ك����ردن ك ه ب����ۆ ده‌س����ه‌اڵت هه‌ڵده‌بژێرێ����ت به‌پێ ی ئه‌م ده‌س����توره، ی ده‌بێ����ت جێبه‌ج ێ كه ب����ه ته‌واوه‌ت���� ی كردنهوه ،سه‌رژمێری، بكرێت (ئاسای كه ب����ه راپرس����ی له‌كه‌رك����وك‌و ناوچ ه جێناكۆكه‌كان����ی ت����ر كۆتای����ی دێ����ت) ی بۆ ده‌س����ت نیش����ان كردنی ئی����راده ی دانیش����توان ی ئه‌و ناوچانه ،له‌و ماوه‌یه ی كراوه ،كه كورت ترین ی ك���� ه بۆی دیار
ی )2007ه). ی كانونی یه‌كه‌م ( 31 ئه‌گ����ه‌ر ب����ه وردی بڕوانی����ن له‌گه‌ڵ تێپه‌ڕبوون ی كات‌و رێكه‌وتننام ه نوێكاندا مادده‌كان ده‌كشێن‌و مه‌وداكانیان فراوان ده‌بێ����ت ،رێكه‌وتننامه‌ی له‌ن����ده‌ن زۆر میحوه‌رییان���� ه باس له‌گرفت����ی گۆڕین ی ی ناوچه كوردس����تانییه‌كان دیمۆگرافیا ده‌كات ،ب����ه‌اڵم ماده‌كان���� ی (58و )140 ی زه‌وی‌و زار به‌سه‌ر ته‌واوی عیراقدا كێشه دابه‌ش ده‌كه‌ن به‌جۆرێك ئه‌و گرفته ل ه ی ئه‌سڕنه‌وه ،ئێستا روخسار‌ه كوردییه‌كه ی هه‌میشه‌ی ی مادده‌ی ()140ی ده‌ستور عیراق بۆ به‌س����رهو ب����ۆ كه‌ركوك وه‌ك ی هه‌ی����ه ،كاركردن یه‌ك����هو هه‌مان مانا له‌ناوچه كێش����ه له‌س����ه‌ره كوردیه‌كان یه‌كسانه به كاركردن له‌هه‌ر ناوچه‌یه‌ك ی تری عیراقدا ،ئه‌وكاته‌ی له‌ناوه‌ڕاس����تو باشوری عیراق كار به‌م ماده‌یه ناكرێت ئیتر ئاسایی له‌كه‌ركوك‌و ناوچه كوردیی ه كێش���� ه له‌س����ه‌ره‌كانی تری����ش هه‌مان ی ده‌بێت ،تا ئه‌م ساته‌وه‌خت ه چاره‌نوس ی له‌نده‌ن ی له‌هیچ دۆخێكدا رێكه‌وتننامه ی ()2002 ی عیراقی س����اڵ ئۆپۆزس����یۆن ی زۆرینه‌ی س����هركرده عه‌ره‌ب ه كه واژۆ شیعه‌و سوننه‌كان ی لهسهره نه‌بیستراوه‌و ی له‌باره‌و‌ه نه‌بینراوه ك ه ته‌نها یه‌ك وشه وترابێ����ت ،پێئه‌چێ����ت س����ه‌ركردایه‌ت ی ی كورد ئه‌م رێكه‌وتننام ه گرنگه‌یان سیاس فه‌رامۆش كردبێت ،تا ئه‌م ساته وه‌خت ه له چ كۆبون����هوهو چ پرێس كۆنفرانس‌و چ لێدوانێك���� ی به‌رپرس����اندا بین����راوهو بس����تراوه باس����ی ئ����ه‌م رێكه‌وتننامه‌ی ه كرابێت.؟؟ چ به‌ربه‌س����تێكه رێگه نادات ی ئه‌م رێكه‌وتننامه‌ی ه بخرێته س����ه‌ر مێز گفتوگ����ۆ.؟ ئه‌م ه ئه‌و پرس����یاره‌ی ه ك ه گرنگ ه له‌م كاته‌دا سه‌ركردایه‌تی سیاس ی كورد قس����ه‌یه‌كیان له‌باره‌یه‌و‌ه هه‌بێت‌و وه‌اڵمی بده‌نه‌وه.
هه‌شت ساڵه‌كه ی بارزانی ...!.پاشماوه تی���رۆری سه‌رده‌ش���ت عوس���مان ڕه‌ش���ترین خاڵێك���ه تائێس���تا بارزانی له‌به‌رده‌میدا لۆش داماوه‌و نه‌یتوانیوه‌و نایه‌وێ���ت وه‌اڵمێك���ی باوه‌ڕپێهێن���ه‌ر به‌كه‌سوكار وهاواڵتیانی ههرێم بداته‌وه، كه‌كێ سه‌رده‌شتی تیرۆكرد ،بۆتیرۆكرا! ئیت���ر ده‌س���تگیركردنه به‌به‌رنامه‌كانی ڕۆژنامه‌نوس���ان ،فڕان���دن وئیهانه‌كردن به‌كه‌مئه‌ندامان بۆئه‌وه‌ی خۆپیش���اندان نه‌ك���ه‌ن ،په‌الماردانی ب���اره‌گای حیزبه وس���وتاندنیان ئۆپۆزس���یۆنه‌كان له‌خاك���ی زه‌ردك���راوی س���ه‌رۆكدا، فش���اره به‌رده‌وامه‌كان بۆسه‌رمیدیایی ئه‌هل���ی وئۆپۆزس���یۆن ،ل���ه‌ڕوی به‌دامه‌زراوه‌ییكردن���هوه ئ���ه‌م خوله‌ی بارزانی یه‌ك هه‌نگاو نه‌چوه پیش���هوهو دووساڵی یه‌كه‌می حوكمه‌كه‌ی به‌ته‌نهاو به‌بێ جێگر به‌پێش���یلكردنی یاس���ای سه‌رۆكایه‌تی ههرێم به‌ڕێكردو وله‌دوساڵی كۆتایی ته‌مه‌نی ویالته‌كه‌ش���یدا له‌پێناو
به‌رژه‌وه‌ندی حیزبه‌كه‌ی‌‌و وه‌رگرتنه‌وه‌ی ئیمزاكراوه‌كان���ی نێ���وان ههرێم وبه‌غدا حكومه‌ت له‌هاوپه‌یمانه‌كه‌یان جێگرێكی وه‌ك خ���ۆی جێبه‌جێنه‌كراوه ،لهماوهی ته‌نه���ا وه‌ك ن���او بۆخ���ۆی دانایه‌وه‌و هه‌ش���ت س���اڵی به‌رزانیدا یه‌ك بس���ت خوله‌كه‌ی كۆتای هات وه‌ك خولی پێشو خاكی ناوچه دابڕێنراوه‌كان نه‌هێنرایه‌وه خه‌ڵك���ی كوردس���تان نه‌یانزانی ونه‌یان سه‌ركوردس���تان ،هێ���زی پێش���مه‌رگه بینی جێگری سه‌رۆكی ههرێم كام رۆڵه ن���ه‌ك ڕێكنه‌خ���راوه به‌ڵكوبه‌چه‌ك���ه ده‌گێڕێت ،هه‌شت ساڵ س���ه‌رۆكایه‌تی كۆنه جێماوه‌كان���ی ڕژێمی له‌ناوچوش بارزانی گوزه‌شت ئه‌م سه‌رۆكه نه‌یتوانی تائیش���تاش پڕچه‌ك نه‌ك���راون وجگه ونه‌یویست به‌رگی ته‌سكی حیزبی خۆی له‌ناوێكی گ���هوره له‌ناوڕۆك���دا كارێك فڕێبدات وبه‌رگێكی نیشتیمانی بپۆشێت نه‌كراوه ئه‌گه‌ر ههرێم توشی كێشه‌هات بۆئه‌وه‌ی له‌چاوی ههموو هاواڵتیه‌كه‌وه پێش���مه‌رگه بتوانن پارێزگاری له‌خه‌ڵك وه‌ك س���ه‌رۆك ببینرێ���تو وێنابكرێت ،وخاكی كوردس���تان بكه‌ن ،له‌س���ایه‌یی بارزانی له‌هه‌شت س���اڵه‌كه‌یدا نه‌یتوانی ده‌س���ه‌اڵتی به‌رزانی���دا بۆیه‌كه‌مج���ار میوانخانه‌ی تایبه‌تی خۆیو پارته‌كه‌ی‌‌و له‌مێ���ژووی هێزی س���ه‌ربازیدا بینیمان س���ه‌رۆكایه‌تی له‌ی���ه‌ك جیابكات���هوه .س���ه‌رباز بۆوه‌رگرتنی موچه به‌چه‌كه‌وه س���ه‌ره‌ڕای هه‌م���و خراپییه‌كانی ناوخۆ خۆپیش���اندانی هێمنانه بكه‌ن! دۆخی له‌س���ایه‌ی ئ���ه‌م س���ه‌رۆكه‌دا هه‌رێمی هه‌رێمی كوردستان كه‌ئێستا له‌كۆتایی ی هه‌شت س���اڵ حوكمڕانی بارزانی نزیك كوردستان توش���ی دنیایه‌ك ته‌نگژه دیبلۆماس���ی بوه‌ت���هوهو ته‌نه���ا یه‌ك ده‌بین���هوه بۆهی���چ دۆس���تێك مایه‌یی خاڵ چی���ه له‌داواكانی ك���ورد له‌وه‌رقه دڵخۆشی وش���انازی نیهو بۆنه‌یاره‌كانی
كوردی���ش ههرێم���ی كوردس���تان نه‌ك مه‌ترسی نیه به‌ڵكو جۆرێكه‌له پاشكۆ ی ده‌وروبه‌ر ته‌نها بۆی���ه‌ك مانگ ئابڵوقه بخرێته س���ه‌رهه‌رێم دۆخێك ده‌خوڵقێت كه‌م مرۆڤی هۆشمه‌ند ئاواته‌خوازیه‌تی، چه‌ند نه‌یاری بارزانی وحوكمه‌كه‌ش���ی بێت ،س���ه‌رۆكێك ئه‌مه مش���تێك بێت له‌خ���ه‌رواری كه‌موكورت���ی وكارنامه‌ی هه‌شت ساڵ ده‌سه‌اڵكه‌ی ئیتركامه مرۆڤ جورئه‌ت ده‌كات باس له‌هه‌ڵبژاردنه‌وه‌و درێژكردنه‌وه‌ی ماوهی ده‌س���ه‌اڵته‌كه‌ی بكات چ جای درێژكردنه‌وه‌یه‌ك نایاسایش بێت .ئه‌وخاڵه‌ی هه‌ش���ت ساڵه بارزانی نه‌یتوانی بۆخۆی تۆماری بكات ئێس���تا زۆر به‌ئاسانی به‌ده‌ست هه‌ڵگرتن له‌باسی خۆكاندیدك���ردن وم���اوه دریژكردنه‌وه ده‌توانێ���ت به‌هه‌نگاوێك���ی پۆزه‌تی���ڤ كۆتایی به‌بابه‌تی س���ه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی بهێنێت‌و ده‌رگای���ه‌ك له‌ماڵه داخراوه‌كه به‌ڕوی دیموكراسیدا بكاتهوه...
جوانییەکانی ناڕێکی ...پاشماوه بوێهمە پێیوایە ،ملمالنێکە لە نێوان دوو مافدا نییە ،بەڵکو لە نێوان یاسایەکی ئیالهیدایە کە حەاڵڵیکردوە مردوەکان هەر چیی���ەک بن‌و هەر کەس���ێک بن بەجوانی بنێژرێن ،لەگەڵ یاس���ایەکی دیکتاتۆریی‌و کریۆنیدا کە جگە لە یاسای خ���ۆی گوێ بە هیچ یاس���ایەکی دیکە نادات .بوێهمە دەگەڕێتەوە بۆ کێشەی «ناش���تنی مردو» الی سۆفۆکلیس، وەک یاس���ایەکی گەورە‌و خودایی کە نابێت بە هیچ بەند‌و یاس���ایەکی سەر زەمینی البدرێت‌و بشکێنرێت .ڕای وایە پاراستنی دابونەرێتی ناشتنی مردوو، الی س���ۆفۆکلیس نرخێک���ی گەورەی هەب���ووە‌و ل���ە یاس���ا زۆر گرنگەکانی بینیوە ک���ە نابێت ن���اوازە‌و ڕیزپەڕی تێبخرێت .س���ۆفۆکلیس پێش���تر هەر لە تێکس���تی ئایاکسدا ویستوێتی ئەم کێش���ەیە بخاتە ڕوو ،دەمێک ئایاکس «دوای پەتایەکی فێ‌و ش���ێتی» خۆی دەکوژێ���ت ،ئاگامامن���ون بڕیاردەدات نەنێژرێت‌و الشەکەی بدرێتە قەل‌و داڵ، بەهانەکەش���ی هەر بەهانەی کریۆنە. ئایاکس دژی دەوڵەت جەنگیوە‌و ئەوەی دژ ب���ە فەرمانڕەوای خۆی شمش���ێر بەرزبکات���ەوە بەرب���ەری‌و دڕندەی���ەو دەبێت وەک بەربەری‌و دڕندە مامەڵەی
لەگەڵدا بکرێت ،واتە دوژمنی ڕێکییە‌و دژی ئەو ڕێکخستنە شارستانیانەیە کە دەوڵەت نوێنەرایەتیان دەکات .لێرەدا «ئۆدیس���یۆس» ئاگامامنون ئاگادار دەکاتەوە‌و رێ���گای لێدەگرێت کاری وا بکات ،ئۆدیس���یۆس ئەگەرچی نەیاری ئایاکس���ە ،بەاڵم دەڵێ���ت ڕق چەندە گەورە بێت نابێت ببێتە مایەی ئەوەی م���رۆڤ «هەموو یاس���اکان بخاتە ژێر پێی خۆیەوە»و «یاس���ا خوداییەکان بریندارب���کات» .ل���ە ئەیاکس���دا هەر زوو ئاگامامن���ون هەس���ت بە هەڵەی خۆی دەکات‌و زوو پەش���یماندەبێتەوە لە فەرمانی ئەوەی ناش���تنی ئایاکس قەدەغەب���کات .بەاڵم ل���ە ئەنتیگۆنادا کەس ناتوانێت کریۆن پەشیمانبکاتەوە، لێرەوە تراژیدیاکە تا تاڵترین ترۆپکی خ���ۆی س���ەردەکەوێت ،ئەنتیگۆن���ا دەمرێت ،هایمۆن خۆکوژیدەکات «کە کوڕی کریۆنە‌و عاش���قی ئەنتیگۆنایە» دایکی هایمۆنیش ب���ەدوای کوڕەکەیدا کۆتایی بە ژیانی دەهێنێت ،کریۆنیش لە هیچی‌و نابووتیدا ڕۆدەچێت .بە ڕای بوێهم���ە ئەنتیگۆنا لێرەدا نوێنەرایەتی ئەو یاس���ا یەزدانییەیە کە مرۆڤەکان بۆیان نییە بیش���کێنن ،ئەوەی لێرەدا رۆڵی «بەربەریی» دەبینێت کریۆنە کە رێزێک بۆ یاس���ا خوداییەکان دانانێت.
بوێهمە وادەبینێت ئەوەی س���ەنتراڵە لە ئەنتیگۆنا دا کێش���ەی ناش���تن یان نەناش���تنە ،نەوەک ماف���ی دەوڵەت‌و مافی خێزان بێت « .بڕوانە :هارتموت بوێهمە .خ���وداکان ،گۆڕهەڵکەنەکان، مرۆڤەکان .لە ئەنتیگۆنای سۆفۆکلیس دا .لە کتێبی سۆفۆکلیس .ئەنتیگۆنا. لە کۆکردنەوە‌و ئامادەکردنی «گیزێال گرێفە .تویبنگن .ئەدیش���ن دیسکۆرد. .2002ل 93ب���ۆ .»124گ���ەر ب���ەم بۆچوون���ە بێت ،ئەنتیگۆن���ا نوێنەری یاس���ایەکی گەرودنیترە لە یاس���اکەی کری���ۆن ،نوێنەری ئەو ڕێ���زە نهێنییە قووڵەیە ک���ە دواج���ارو دوای هەموو ش���تێک دەبێت بۆ مرۆڤ بمێنێتەوە. لێ���رەدا ئەنتیگۆن���ا نوێن���ەری ڕێکی‌و نەزم‌و یاسایە نەوەک کریۆن ،ئەوەشی دەیبینین ملمالنێی مافی تایبەت نییە کە ت���ەواو دەکەوێت���ەوە دژایەتییەکی توندەوە لەگەڵ مافی گش���تیدا ،بەڵکو ملمالنێی مافی گش���تییە کە دیکتاتۆر بریندارەی���دەکات .بەپێ���ی ئ���ەم دوو تەفس���یرە ،چ ئ���ەوەی هی���گڵ ،چ ئەوەی هارتمۆت بوێهم���ە ،ئەنتیگۆنا بەجۆرێ���ک لەجۆرەکان دەچێتەوە پاڵ ئۆدیب���ۆس‌و دەبێتەوە ب���ە یەکێک لە یاس���اپارێزەکان ...هیگڵ لە بنەڕەتدا وەک دوو پرەنس���یپ سەیری کریۆن‌و
ئەنتیگۆن���ا دەکات .پێیوای���ە ناکۆکی نێوان ئ���ەم دوو پرەنس���یپە جیاوازە دەبێ���ت هەڵبگیرێت‌و چەمکی ماف لە چەمکێکی تاکرەهەندییەوە بگوازێتەوە ب���ۆ ئاس���تێکی ب���ااڵ ک���ە ه���ەردوو ڕەهەندەک���ە بگرێت���ە خ���ۆی .لێرەدا الی هیگڵ بەدیوێک���دا هەم ئەنتیگۆنا لەس���ەر هەقە‌و هەم لەس���ەر هەقیش نییە ،کریۆنیش لەس���ەر هەقە‌و لەسەر هەقیش نیی���ە ...وەک هەمیش���ەش هیگڵ بەدوای نەفیکردن‌و دروستکردنی ئاشتکردنەوە‌و سنتێزدایە .ئەنتیگۆنای هیگڵ ،ئەنتیگۆنای خۆیەتی ،تەواو لە ناو فەلس���ەفە‌و بیروبۆچوونی هیگڵدا چەقیوە ،واتە ئەنتیگۆنایەکە لە س���ەر پلەیەک وەس���تاوە ن���ە ئەوەیە تەواو تەس���لیمی ئ���ەو واقعە پێ���دراوە بێت کە کەوتۆتە ناوی وەک «ئیس���مینا» ی خوش���کی ،ن���ە ئەوەش���ە ت���ەواو رەتیبکات���ەوە .گ���ەر لەگ���ەڵ هیگڵدا بڕۆی���ن دەبینی���ن ئەنتیگۆن���ا زۆر لە شۆڕش���گێڕەکانی دونی���ای ئەم���ڕۆی ئێم���ە دەچێت ،کە زۆرجار خواس���تی ڕێکخستنی زۆرتر‌و زۆرتر بەرەو شۆڕش دەیانجوڵێنێ���ت ،ن���ەوەک خواس���تی ش���کاندنی سیستمێک کە بوونی خۆی لەسەر ئەو مەحاڵە دامەزراندوە کە لە دەرەوەی خۆی ئەلتەرناتیڤی نییە.
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د
ه له‌ئه‌وروپا نوێنه‌ری ئاوێن شوان حه‌مه ـ نه‌رویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
Awene
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
ریکالم
6:20 PM
4/14/13
1
J01193_FREE PLATE_Extension Awena_NP_20x30_Hor_ADs_OL.pdf
ریکالم