ژماره‌ 380

‫‪ 13‬الپه‌ره‌ی تایبه‌ت‪..‬‬

‫س ‌ه‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫رۆک ‪6‬‬ ‫ی‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫‪2‬‬

‫ه رۆ‬ ‫‌هرێ ژ ‌ه‬ ‫مه‌‬

‫ژمار‌ه (‪)380‬‬ ‫سێشەممە ‪2013/6/4‬‬

‫وه‌زیری‌ رۆشنبیری‌‌و الوان‪:‬‬

‫‪17‬‬ ‫‪212‬‬ ‫»»»»‬

‫ئه‌مساڵیش بڕی‌ ‪ 3‬ملیار دینار‬ ‫ته‌رخانكراوه‌ بۆ سندوقی کۆمه‌کی کلتوری‬

‫وه‌زاره‌تی‌ ئه‌وقاف‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫‪17‬‬ ‫‪312‬‬ ‫»»»»‬

‫‪ 14825‬فه‌رمانبه‌ری‌ هه‌یه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ‪4880‬‬ ‫مزگه‌وت‌و ‪ 2501‬مامۆستای پێشنوێژ‌و ئیمام‬

‫ریکالم‬

‫بێ قه‌زابێ قه‌زا‪!..‬‬

‫له‌ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی كوردستان‬ ‫چ ده‌گوزه‌رێت؟‬

‫»» ‪18‬‬

‫عه‌دنان موفتی‌‪ :‬ئه‌گه‌ر ده‌ستور‬ ‫بخرێته‌ راپرسیه‌وه‌ قه‌یرانه‌كه‌ قوڵتر ده‌بێته‌وه‌‬ ‫عه‌دن���ان موفت���ی‌ ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ پرس���ی‌ ده‌س���تور یه‌كێكه‌ له‌و پرسه‌‬ ‫گرنگانه‌ی‌ به‌دورودرێژی‌ له‌سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫یه‌كێتیدا باس���كراوه‌‌و ده‌ڵێت "هه‌مومان‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كۆكین كه‌ ده‌ستور پێویستی‌‬ ‫به‌س���ازانی‌ نیش���تمانیه‌"‪ ،‬ئ���ه‌و جه‌غت‬ ‫له‌وه‌ش ده‌كاته‌وه‌ "ئه‌گه‌ر ده‌ستور بخرێته‌‬ ‫راپرسیه‌وه‌ قه‌یرانه‌كه‌ قوڵترده‌بێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬هه‌ولێ���ر‪ :‬عه‌دن���ان موفتی‌‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێتی‌‬

‫له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی‌ تایب���ه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫رایگه‌یاند "كه‌ی‌ نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‬ ‫خۆی‌ كاندیدكرد بۆ پۆستی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬ئه‌وكاته‌ ئێمه‌ له‌مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬ ‫بڕیاری‌ ئه‌وه‌ ده‌ده‌ین پش���تیوانی‌ بكه‌ین‬ ‫یان نا‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا ئێمه‌ پابه‌ندین به‌و‬ ‫رێكه‌وتنه‌ی‌ له‌گه‌ڵ پارتی‌ هه‌مانه‌‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ سه‌رۆك كۆمار بۆ ئێمه‌و سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم بۆ ئه‌وان بێت"‪.‬‬ ‫عه‌دنان موفتی‌ كه‌ ئه‌و كاته‌ی‌ ده‌ستور‬

‫موفتی‌ وتی‌ "من پێموایه‌ هه‌مو ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫ل���ه‌‪ 6/1‬له‌ی���ادی‌ یه‌كێتی‌ قس���ه‌یانكرد‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی‌ ئه‌و تێگه‌یشتنه‌ سیاسیه‌‬ ‫بو ك���ه‌ له‌كۆبون���ه‌وه‌ی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫كرا‪ ،‬به‌اڵم ئوس���لوبی‌ قس���ه‌كردنی‌ ئه‌و‬ ‫ب���راده‌ر له‌گه‌ڵ ئه‌و ب���راده‌ر جیاواز بو‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ته‌ماش���ابكه‌ین ده‌بینین هه‌ندێك‬ ‫به‌حه‌ماسیتر له‌وه‌ی‌ تر قسه‌ی‌ كرد"‪.‬‬

‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان په‌س���ه‌ندكرا‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان ب���وه‌‪ ،‬ئاماژه‌ به‌و‌ه‬ ‫ده‌كات كه‌ راس���تیه‌ك هه‌ی���ه‌ زۆر كه‌س‬ ‫نایزان���ن‪ ،‬ئه‌ویش ئه‌وه‌ی���ه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌م ده‌س���توره‌ په‌رله‌م���ان داینه‌ناوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وان له‌په‌رله‌مانیشدا موناقه‌شه‌ی‌ مادده‌‬ ‫به‌مادده‌یان نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌و وتاران���ه‌ش ك���ه‌‬ ‫له‌ی���ادی‌ دامه‌زراندن���ی‌ یه‌كێتیدا له‌الیه‌ن‬ ‫سه‌ركرده‌كانی‌ یه‌كێتییه‌وه‌ خوێندرانه‌وه‌‪،‬‬

‫»»‬

‫‪3‬‬

‫تاریق هاشمی‌‪ :‬بارزانی‌‌و تاڵه‌بان ‌ی دو كه‌سایه‌تی‌ ته‌واو جیاوازن‬

‫»»‬

‫‪7‬‬

‫داواكاری‌ گشتی‌ داوای چاره‌نوسی‌ دیارنه‌مان ‌ی‬ ‫‪ 297‬ملیار دینار له‌حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌ ده‌كات‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ داواكاری‌ گش���ت ‌ی‬ ‫به‌پشتبه‌س���تن به‌یاداش���تی‌ هه‌رس���ێ‌‬ ‫فراكسیۆنه‌ ئۆپۆزس���یۆنه‌كه‌ی‌ په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫له‌نوسراوێكدا كه‌ ئاراس���ته‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫دارای���ی‌‌و ئاب���وری‌ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬داوای‌ چاره‌ن���وس‌و دیارنه‌مانی‌‬ ‫‪ 297‬ملیار له‌حكومه‌تی‌ هه‌رێم وه‌زاره‌تی‌‬ ‫دارایی‌ ده‌كات‪.‬‬

‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬هه‌ولێ���ر‪ :‬نوس���راوه‌كه‌ ك���ه‌‬ ‫له‌رێكه‌وتی‌ ‪ 2013/5/16‬ك���راوه‌و واژۆ ‌ی‬ ‫( س���ازگار عه‌لی‌ ناجه‌ عه‌تار) سه‌رۆكی‌‬ ‫داواكاری‌ گشتی‌ له‌سه‌ره‌ وێنه‌یه‌كی‌ ده‌ستی‌‬ ‫رۆژنام���ه‌ی‌ ئاوێنه‌ كه‌وتوه‌و ئاراس���ته‌ی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ دارایی‌‌و ئاب���وری‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێ���م ك���راوه‌‪ ،‬تێی���دا هات���وه‌ ئاماژه‌‬ ‫به‌یاداشتی‌ پێشكه‌شكراو بۆ سه‌رۆكایه‌تی‌‬

‫داواكاری‌ گش���تی‌ له‌‪2013/4/30‬تایب���ه‌ت‬ ‫به‌بونی‌ چه‌ندین گه‌نده‌ڵی‌‌و پێش���ێلكاری‌‬ ‫له‌جێبه‌جێكردنی‌ یاسای‌ ژماره‌ ‪6‬ی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫‪2011‬ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‪.‬‬ ‫بۆیه‌ داواكارین به‌ئاگاداركردنه‌وه‌مان له‌م‬ ‫خااڵنه‌ی‌ خواره‌وه‌‪.‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ /‬پاڵپش���ت به‌ئه‌حكامی‌ مادده‌ی‌‬ ‫‪32‬ی‌ له‌یاس���ای‌ بودجه‌ی‌ ژم���اره‌ ‪ 6‬ئایا‬

‫وه‌زاره‌تتان هه‌ڵس���اوه‌ به‌گواس���تنه‌وه‌ی‌‬ ‫بودج���ه‌ی‌ وه‌به‌رهێنان بۆس���ه‌ر بودجه‌ ‌ی‬ ‫وه‌گه‌ڕخستن؟‬ ‫دوه‌م‪ /‬به‌پێ���ی‌ مادده‌ی‌ یاس���ایی‌ ‪33‬‬ ‫له‌هه‌مان یاسا ده‌بێت حكومه‌ت هه‌ڵسێت‬ ‫به‌كردنه‌وه‌ی‌ حیسابێك بۆ دانانی‌ ئه‌و بڕه‌‬ ‫پاره‌ی���ه‌ی‌ كه‌ ب���ۆ جێبه‌جێكردنی‌ پرۆژه‌‬ ‫به‌رده‌وامه‌كان‌و ئ���ه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ی‌ كه‌ بۆ‬

‫وه‌به‌رهێنان ته‌رخانكراوه‌‪ ،‬خه‌رج نه‌كراو‌ه‬ ‫بخرێته‌ ناو ئه‌م حیسابه‌‪ .‬ئایا ئه‌م حیسابه‌‬ ‫كراوه‌ته‌وه‌؟‬ ‫س���ێیه‌م ‪ /‬له‌كۆنوس���ی‌ لیژنه‌ی‌ دارایی‌‬ ‫په‌رله‌مان ژم���اره‌ ‪99‬له‌‪ 201/10/12‬هاتوه‌‬ ‫ب���ڕی‌ (‪ )305‬ملیار داهات���ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان داشكێنراوه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ ناوه‌ن���د (وه‌زاره‌ت���ی‌ دارایی‌‬

‫حكومه‌ت���ی‌ ناوه‌ند) له‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ ته‌نها‬ ‫بڕی‌ (‪ )8‬ملی���ار وه‌رگیراوه‌ته‌وه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێ���م‪ .‬بڕی‌ م���اوه‌ ده‌كاته‌‬ ‫(‪ )297‬ملیار كه‌ چاره‌نوس���ی‌ دیار نیییه‌‬ ‫ئایا ئه‌م بڕه‌ پاره‌یه‌ به‌چی‌ گه‌یشتوه‌؟‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانیاریه‌كانی‌ ئاوێنه‌ تائێس���تا‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌ وه‌اڵمی‌ ئه‌و نوس���راوه‌ی‌‬ ‫داواكاری‌ گشتی‌ نه‌داوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫لیژنه‌یه‌ك له‌سه‌ر مه‌ال مه‌سعود پێكده‌هێنرێت سه‌ركرده‌یه‌كی‌ ده‌وڵه‌تی‌ یاسا‪:‬‬

‫پارتی‌ رێگره‌ له‌وه‌ی‌ داواكاری‌ گشتی‌ ئێران پردی‌ ئاشتی‌ نێوان بارزانی‌‌و مالیكیه‌‬

‫سكااڵی له‌سه‌ر تۆماربكات‬

‫له‌ئێستادا وه‌زاره‌تی‌ ئه‌وقاف لیژنه‌یه‌كی‌ رابردوی‌ مه‌ال مه‌سعود بگیرێت‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫له‌س����ه‌ر پێكهێن����اوه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم پارتی‌‌و مه‌ال مه‌سعود له‌وتاره‌كه‌ی‌ ناوی‌ كه‌سی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی‌ ئه‌وق����اف رێگربون له‌وه‌ی‌ نه‌هێن����اوه‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش����دا له‌وتاری‌‬ ‫داواكاری‌ گش����تی‌ س����كااڵ له‌سه‌ر مه‌ال ئ����ه‌م هه‌فته‌یه‌ی‌ راب����ردوی‌ رایگه‌یاندوه‌‬ ‫كه‌ ئه‌و په‌شیمان نییه‌و ناوی‌ كه‌سیشی‌‬ ‫مه‌سعود كانی‌ كورده‌یی‌ تۆماربكات‪.‬‬ ‫هێم����ن مامه‌ند‪ ،‬هه‌ولێ����ر‪ :‬به‌پێی‌ ئه‌و نه‌هێناوه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئێستا ئه‌و لیژنه‌یه‌ گوێ‌‬ ‫زانیارییان����ه‌ی‌ ده‌س����ت ئاوێنه‌ كه‌وتون له‌هه‌ردو وتاره‌كه‌ی‌ ده‌گرێت"‪.‬‬ ‫نه‌قش����به‌ندی‌ وتیش����ی‌" دوای‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫داواكاری‌ گش����تی‌ ویس����تویه‌تی‌ سكااڵ‬ ‫له‌سه‌ر مه‌ال مه‌سعود تۆماربكات له‌سه‌ر لیژنه‌كه‌ گوێ‌ له‌وتاره‌كانی‌ مه‌ال مه‌سعود‬ ‫ئه‌و هێرش����ه‌ی‌ كه‌ كردیه‌ س����ه‌ر په‌رواز ده‌گرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر هاتنه‌ ئه‌و بڕوایه‌ی‌ كه‌‬ ‫حسێن به‌ش����داربوی‌ به‌رنامه‌ی‌ عه‌ره‌ب مه‌ال مه‌سعود پێش����ێلكاری‌‌و ته‌شهیری‌‬ ‫ئای����دل‪ ،‬ب����ه‌اڵم له‌الیه‌ن به‌رپرس����ێكی‌ به‌په‌رواز كردوه‌و س����كااڵیان تۆماركرد‪،‬‬ ‫پارتی‌‌و به‌رپرسێكی‌ وه‌زاره‌تی‌ ئه‌وقاف دواتریش دادگا بڕیاری‌ خۆیدا ئه‌وه‌ ئێمه‌‬ ‫په‌یوه‌ن����دی‌ به‌داواكاری‌ گش����تی‌ كراوه‌و یه‌كه‌م كه‌س ده‌بین ك����ه‌ پابه‌ند ده‌بین‬ ‫داوایانكردوه‌ به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك سكااڵ به‌بڕیاره‌كه‌ی‌ دادگا"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌و وتانه‌ش كه‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫له‌سه‌ر مه‌ال مه‌سعود تۆمارنه‌كرێت‪.‬‬ ‫ه����اوكات مه‌ری����وان نه‌قش����به‌ندی‌ ئه‌وق����اف رێگرب����وه‌ ل����ه‌وه‌ی‌ داواكاری‌‬ ‫وته‌بێ����ژی‌ وه‌زاره‌تی‌ ئه‌وقاف‌و كاروباری‌ گشتی‌ س����كااڵ تۆماربكات له‌سه‌ر مه‌ال‬ ‫ی مه‌سعود وته‌بێژه‌كه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ ئه‌وقاف‬ ‫ئاینی‌ له‌لێدوانێكیدا بۆ ئاوێنه‌ ئاماژه‌ ‌‬ ‫مه‌ال مه‌سعود‬ ‫به‌وه‌كرد" كه‌ له‌سه‌ر داوای‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وتی‌"ئه‌م زانیاریانه‌ دورن له‌راس����تیه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی خانمان له‌رۆژی‌ یه‌كشه‌ممه‌ی‌ رابردوه‌وه‌ ئێم����ه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ین داواكاری‌ گش����تی‌‬ ‫دوای‌ ئه‌و هێرشه‌ی‌ كه‌ له‌میانه‌ی‌ وتار ‌‬ ‫هه‌ینی‌ كردیه‌ س����ه‌ر په‌رواس حس����ێنی‌ لیژنه‌یه‌ك له‌وه‌زاره‌تی‌ ئه‌وقاف پێكهاتوه‌‪ ،‬هه‌ڵس����ێت به‌رێكاره‌ یاساییه‌كانی‌ خۆی‌‬ ‫به‌شداربوی‌ به‌رنامه‌ی‌ ( عاره‌ب ئایدل) ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌ گوێ‌ له‌وتاری‌ هه‌ردو هه‌ینی‌ له‌هه‌ر بابه‌تێكی‌ له‌م شێوه‌یه‌"‪.‬‬

‫ی‬ ‫عه‌دنان س���ه‌راج كه‌ س���ه‌ركرده‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ یاسایه‌ ده‌ڵێت "ئێران رۆڵێك ‌‬ ‫ی هه‌بو‌ه له‌نێوان كوردو شیعه‌داو‬ ‫باش��� ‌‬ ‫ی نێوان مالیكی‌‌و‬ ‫ی ئێستا ‌‬ ‫ی ئاش���ت ‌‬ ‫پرد ‌‬ ‫بارزانیه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬به‌غ���دا‪ :‬عه‌دنان س���ه‌راج‬ ‫ی تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك��� ‌‬ ‫ی رابردودا‬ ‫رایگه‌یان���د ك��� ‌ه له‌دو س���اڵ ‌‬ ‫ی سیاس���ه‌ت‌و هه‌ڵوێست ‌ه‬ ‫ی به‌هۆ ‌‬ ‫بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫تونده‌كانیه‌و‌ه به‌رامب���ه‌ر به‌حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاسا زیان ‌‬ ‫ناوه‌ندو مالیكی‌‌و ده‌وڵه‌ت ‌‬

‫ی ده‌مێنێته‌وه‌‌و‬ ‫ی نێوان كوردو دیرۆكیی���ان وه‌ك خ���ۆ ‌‬ ‫به‌په‌یوه‌ندیی ‌ه دێرینه‌كان ‌‬ ‫ی سیاس���ی ناتوان���ن ئ���ه‌و‬ ‫ی كه‌س���ان ‌‬ ‫ی "س���ه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫ش���یعه‌ گه‌یاند‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫ی روش���یاندا‪ ،‬ئه‌س���ته‌م ‌ه په‌یوه‌ندیانه‌ تێكبده‌ن"‪.‬‬ ‫هه‌مو ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌باره‌ت به‌سه‌ردانی‌ چاوه‌ڕوانكراو ‌‬ ‫ی كوردو ش���یعه‌ لێكبترازێت‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مالیكی���ش ب���ۆ هه‌ولێر‪ ،‬س���ه‌راج وت ‌‬ ‫ی پێك���ه‌وه‌ به‌قۆناغێك��� ‌‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌مزوان ‌ه س���ه‌ردان ‌‬ ‫س���ه‌ختدا تێپه‌ڕی���ون‪ ،‬هاوده‌ردییه‌ك "نازان���م مالیك��� ‌‬ ‫ی هه‌ولێ���ر ده‌كات یان ن���ا‪ ،‬به‌اڵم دڵنیام‬ ‫پێكه‌و‌ه كۆیانده‌كاته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ش���یعه‌یان چه‌وس���انده‌وه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌وان ‌ه ك ‌ه سه‌ره‌نجام‌و له‌كۆتاییدا هه‌ر ده‌بێت‬ ‫ی هه‌ولێر‌و كوردستان‬ ‫بون كه‌ كوردیش���یان چه‌وس���انده‌وه‌‪ ،‬مالیكی‌ س���ه‌ردان ‌‬ ‫ی سیاسیش���یان رو بكات"‪.‬‬ ‫گ���ه‌ر په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫»» ‪6‬‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫ی بكات‪ ،‬په‌یوه‌ند ‌‬ ‫له‌گرژ ‌‬

‫یه‌كێتی‌ شه‌ریك نییه‌ له‌پرۆسه‌ی‌ نه‌وتدا‪ ،‬به‌ڵكو به‌ش ‌ی ده‌درێت‬

‫»»‬

‫‪9‬‬

‫له‌ماوه‌ی چوار ساڵدا‪ ،‬سه‌رۆکی هه‌رێم دوای‬ ‫سوێند خواردنی ته‌نها جارێک چوه‌ت ‌ه په‌رله‌مان‬ ‫له‌ماوه‌ی چوار ساڵی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬بارزانی ته‌نیا دوجار‬ ‫هاتۆت ‌ه په‌رله‌مان‌‪ ،‬ئه‌ویش جارێك‬ ‫بۆ سوێندخواردن‌و جارێكی تریش‬

‫له‌مه‌راسیمێكدا‪ ،‬په‌رله‌مانتاران ئاماژ‌ه‬ ‫به‌وه‌ ده‌كه‌ن ك ‌ه سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‬ ‫له‌په‌یوه‌ندیه‌ دیپلۆماسییه‌كانداو‬ ‫له‌كێش ‌ه چاره‌نوسسازه‌كاندا په‌رله‌مانی‬

‫پشتگوێخستوه‌و ئاگاداری هیچ شتێك‬ ‫نین‪.‬‬

‫»»‬

‫‪11‬‬

‫‪2‬‬

‫هه‌واڵ‬

‫)‪ )380‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/6/4‬‬

‫وه‌زیری‌ رۆشنبیری‌‌و الوان‪:‬‬

‫ئه‌مساڵیش بڕی‌ ‪ 3‬ملیار دینار‬ ‫ته‌رخانكراوه‌ بۆ سندوقی کۆمه‌کی فه‌رهه‌نگی کلتوری‬ ‫ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‬ ‫د‪ .‬كاوه‌ مه‌حمود‪ ،‬وه‌زیری‌ رۆشنبیری‌‌و‬ ‫الوانی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌مساڵیش بڕی‌ ‪3‬‬ ‫ملیار دینار ته‌رخانكراوه‌ بۆ سندوقی‌‬ ‫كۆمه‌كی‌ فه‌رهه‌نگی‌ كه‌لتوری‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ساڵی‌ پار پێیده‌وترا سندوقی‌ كۆمه‌كی‌‬ ‫داهێنه‌ران‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "ده‌بێت‬ ‫چاره‌سه‌رێك بدۆزینه‌وه‌ له‌چوارچێوه‌ی‌‬ ‫سازانی‌ نیشتیمانی‌ بۆ مه‌سه‌له‌ی‌‬ ‫ده‌ستور"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬دوای‌ زیات����ر له‌دوس����اڵ‬ ‫له‌وه‌رگرتنی‌ پۆستی‌ وه‌زاره‌تی‌ رۆشنبیری‌‪،‬‬ ‫چ گۆڕان����كاری‌‌و به‌ره‌‌وپێش����ه‌وه‌چونێك‬ ‫له‌كایه‌ی‌ رۆش����نبیری‌ س����ه‌رده‌می‌ ئێوه‌‬ ‫رویداوه‌؟‬ ‫كاوه‌ مه‌حم����ود‪ :‬هه‌ڵس����ه‌نگاندنی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت‌و چ����ی‌ رویداوه‌‌و چ����ی‌ كراوه‌‬ ‫ئه‌رك����ی‌ خودی‌ وه‌زیر نی����ه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵێك‬ ‫الیه‌ن����ی‌ دیكه‌ هه‌ی ‌ه كه‌ هه‌ڵس����ه‌نگاندن‬ ‫بكات ب����ۆ ئه‌دای‌ وه‌زیر‪ ،‬ك����ه‌ له‌الیه‌نی‌‬ ‫فه‌رم����ی‌ ئه‌نجومه‌ن����ی‌ وه‌زیران����ه‌ جگه‌‬ ‫له‌م����ه‌ش كۆمه‌ڵێ����ك ده‌زگای‌ دیكه‌مان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ب����ۆ وێنه‌ ئ����ه‌و ده‌زگایانه‌ی‌ كه‌‬ ‫په‌یوه‌ندییان به‌كه‌لتوره‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ����ه‌و الیه‌نانه‌ی‌ كه‌ په‌یوه‌ندییان به‌الوان‬ ‫یان به‌وه‌رزش����ه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندنانه‌ش هه‌ڵس����ه‌نگاندنێكی‌‬ ‫بابه‌ت����ی‌ بێت ئ����ه‌وا دو الی����ه‌ن هه‌یه‌‪،‬‬ ‫یه‌كه‌م ئ����ه‌و توانای����ه‌ یان ئ����ه‌و توانا‬ ‫مادیه‌ چی����ه‌ بۆ ئه‌نجامدانی‌ ئه‌و كارانه‌‪،‬‬ ‫ئایا له‌چوارچێ����وه‌ی‌ ئه‌و توانا مادیانه‌‌و‬ ‫ئ����ه‌و بودجه‌یه‌ی‌ كه‌ بۆ ئ����ه‌م وه‌زاره‌ته‌‬ ‫ته‌رخانكراوه‌ ئایا كه‌مته‌رخه‌مه‌ یان نا؟‬ ‫دوه‌میش كاری‌ هه‌ر وه‌زاره‌تێك كارێكی‌‬ ‫به‌كۆمه‌ڵ����ه‌‌و كاره‌كه‌ ته‌نی����ا په‌یوه‌ندی‌‬

‫به‌وه‌زیره‌وه‌ نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو وه‌زیر به‌شداره‌‬ ‫له‌چوارچێ����وه‌ی‌ سیاس����ه‌تی‌ حكوم ‌هت‌و‬ ‫دانان����ی‌ هه‌ندێك هێڵی‌ گش����تی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌مێنێت����ه‌وه‌ ك����ه‌ كاری‌ به‌كۆم����ه‌ڵ‬ ‫بكرێت بۆ كۆمه‌ڵێ����ك بابه‌ت‪ ،‬بۆیه‌ من‬ ‫دڵخۆش����م به‌كۆمه‌ڵێك كار ك����ه‌ كراوه‌‬ ‫یه‌كێكیش له‌و كارانه‌ی‌ كه‌ كراوه‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ ئێمه‌ ماوه‌ی‌ س����ێ‌ س����اڵه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫یه‌كتری‌ ڤیس����تیڤاڵی‌ كورت����ه‌ فلیم بۆ‬ ‫روبه‌روبون����ه‌وه‌ی‌ توند‌وتیژی‌ دژ به‌ژنان‬ ‫ل����ه‌‪ 11/25‬ئه‌نجامده‌درێت رێكده‌خه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ش واده‌كات كه‌ كاره‌ هونه‌ریه‌كان‬ ‫په‌یوه‌ندییان به‌مه‌سه‌له‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ ئه‌مه‌ش به‌ش����ێكه‌ له‌سیاسه‌تی‌‬ ‫حكوم����ه‌ت‪ ،‬هه‌روه‌ها دڵخۆش����م به‌وه‌ی‌‬ ‫ك����ه‌ ئێم����ه‌ س����ااڵنه‌ كه‌لت����وری‌ گه‌الن‬ ‫ئه‌نجامده‌درێ����ت ك����ه‌ له‌ش����وێنێك‬ ‫ئه‌نجامده‌درێ����ت كه‌ ئه‌وی����ش كه‌الره‌‪،‬‬ ‫یه‌كێكی‌ تر له‌شانازیه‌كانی‌ من ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫چاالكیه‌كانمان له‌یه‌كش����وێن‌و مه‌ركه‌زی‌‬ ‫ش����اره‌كان قه‌تیس نه‌ماوه‌‪ ،‬له‌مساڵه‌ی‌‬ ‫كۆتایش����دا جه‌خ����ت له‌س����ه‌ر دوالیه‌نی‌‬ ‫گرینگ ده‌كه‌ین‪ ،‬ئه‌وانیش سه‌رخستنی‌‬ ‫پڕۆژه‌ی‌ پایته‌ختی‌ رۆشنبیری‌ سلێمانی‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها به‌رده‌وام بونی‌ چاالكی‌ كه‌لتوری‌‬ ‫له‌هه‌مو شوێنه‌كان‌و چۆن گرینگی‌ زیاتر‬ ‫بده‌ین به‌بابه‌تی‌ به‌الوان‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬زۆرجار باس له‌ته‌خش����ان‌و‬ ‫په‌خش����انكردنی‌ پاره‌یه‌ك����ی‌ زۆری‌ ئه‌م‬ ‫وه‌زاره‌ت����ه‌ ده‌كرێت‪ ،‬به‌ن����اوی‌ یارمه‌تی‌‬ ‫رێكخ����را‌وو س����ه‌نته‌رو س����ازكردنی‌‬ ‫كۆنفرانس‌و كۆمه‌ڵێك شتی‌ تر‪ ،‬ئایا كێ‌‬ ‫له‌مه‌ به‌رپرسه‌؟‬ ‫كاوه‌ مه‌حمود‪ :‬س����ه‌نته‌ره‌كان به‌پێی‌‬ ‫یاسای‌ ژماره‌ ‪ 18‬دروستبون كه‌ له‌هه‌مو‬ ‫شاره‌كاندا بونیان هه‌یه‌‌و حكومه‌ت بڕێك‬ ‫پاره‌ به‌و سه‌نته‌رانه‌ ده‌دات‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌مه‌ش����دا ده‌بێت س����ه‌نته‌ره‌كان كار‌و‬ ‫چاالكی‌ بكه‌ن‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ كار‌و چاالكی‌‬

‫ئه‌م سه‌نته‌رانه‌ش هه‌موی‌ له‌یه‌كئاستدا‬ ‫نی����ه‌‪ ،‬به‌اڵم ب����ۆ وێنه‌ تاوه‌كو ئێس����تا‬ ‫پش����تگیری‌ تیپ����ه‌كان‌و س����ه‌نته‌ره‌كان‬ ‫ل����ه‌م ماوه‌ی����ه‌ی‌ كۆتایدا بڕی����اردرا كه‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران پشتگیری‌ تیپه‌كان‌و‬ ‫س����ه‌نته‌ره‌كان بكات ك����ه‌ ماوه‌یه‌ك بو‬ ‫ئ����ه‌و یارمه‌تیه‌ی‌ ئ����ه‌وان راگیرابو‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پاره‌یه‌ش����ی‌ كه‌ ته‌رخانك����راوه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫بواره‌ ئه‌و پاره‌یه‌ نیه‌ كه‌ بچێته‌ خانه‌ی‌‬ ‫ته‌خشان‌و په‌خشانه‌وه‌ چونكه‌ پاره‌یه‌كی‌‬ ‫یه‌كجار سنورداره‌‌و چاودێریی‌ له‌سه‌ره‌‪،‬‬ ‫هه‌ر تێبینیه‌كیش له‌سه‌ر هه‌ر سه‌نته‌ر‌و‬ ‫رێكخراوێك هه‌بێت ئه‌وا حه‌زده‌كه‌ین كه‌‬ ‫به‌نوسراو ده‌س����تمانبكه‌وێت بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌دواداچونی‌ بۆ بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تۆ كه‌ نوێنه‌ری‌ حیزبی‌ شیوعی‌‬ ‫له‌حكومه‌ت����دا‪ ،‬ئایا ئه‌وان له‌ئه‌دای‌ ئێوه‌‬ ‫رازی����ن‪ ،‬یاخود وه‌كو ب����اس ده‌كرێت‬ ‫ئه‌وان تێبینی‌‌و ته‌نانه‌ت ره‌خنه‌ش����یان‬ ‫هه‌ب����وه‌ له‌چۆنیه‌ت����ی‌ به‌ڕێوه‌بردنی‌ ئه‌م‬ ‫وه‌زاره‌ته‌‪ ،‬ئایا ئ����ه‌و گله‌یی‌و تێبینیانه‌‬ ‫هیچجار روبه‌ڕوی‌ ئێوه‌ بونه‌ته‌وه‌؟‬ ‫كاوه‌ مه‌حمود‪ :‬ئه‌توانی‌ ئه‌و پرسیاره‌‬ ‫له‌سه‌ركردایه‌تی‌ حیزبی‌ شیوعی‌ بكه‌ی‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم كاری‌ س����ه‌ره‌كی‌ من كاری‌ حیزبی‌‬ ‫نی����ه‌ ل����ه‌وه‌زاره‌ت‪ ،‬به‌ڵك����و كاری‌ ئێمه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ هه‌ركه‌سێك بێت بۆ المان له‌هه‌ر‬ ‫الیه‌نێك بێت ده‌بێت به‌یه‌كچاو س����ه‌یر‬ ‫بكرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ كاری‌ منه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬وه‌ك وه‌زیری‌ رۆش����نبیری‌‬ ‫پێتانوای����ه‌ كوردس����تان واڵتێكه‌ بیروڕا‬ ‫تێیدا ئازاده‌؟‬ ‫كاوه‌ مه‌حمود‪ :‬كوردس����تان واڵتێكه‌‬ ‫به‌قۆناغێكی‌ گواستنه‌وه‌دا تێپه‌ڕده‌بێت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ هه‌لومه‌رجی‌ سیاسی‌ له‌نێو تێكڕای‬ ‫كۆمه‌ڵگاو حیزبه‌ سیاس����یه‌كان‌و له‌ناو‬ ‫خودی‌ ده‌س����ه‌اڵتیش الیه‌ن����ی‌ ئه‌رێنی‌‌و‬ ‫الیه‌ن����ی‌ نه‌رێنی‌ هه‌یه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫بڵێی����ن ئ����ازادی‌ راده‌ربڕی����ن نیه‌ وه‌كو‬

‫بنه‌ما ئه‌وا له‌كوردس����تاندا هه‌یه‌‌و یاسا‬ ‫ده‌یپارێزێت‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌مانكاتدا ئه‌گه‌ر‬ ‫بڵێین پێش����ێلكردنی‌ ئه‌م ئازادیه‌ نیه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵێ‌ پێشێلكردنی‌ ئازادی‌ راده‌بڕینیش‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ ئه‌و پێش����ێلكردنه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌زگایه‌كی‌ فه‌رم����ی‌ بێت یان الیه‌نێكی‌‬ ‫نافه‌رمی‌ بێت‪ ،‬به‌بۆنه‌ی‌ ئه‌و په‌یوه‌ندیه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی����ه‌ ته‌قلیدیان����ه‌ی‌ له‌ن����او‬ ‫كۆمه‌ڵگادا هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ تاوه‌كو ئێس����تا‬ ‫په‌یوه‌ندی���� ‌ه مه‌ده‌نی����ه‌كان س����ه‌قامگیر‬ ‫نه‌ب����ون‪ ،‬بۆی����ه‌ ده‌بینی����ن حاڵه‌ت����ی‌‬ ‫پێشێلكردنی‌ ئازادی‌ هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ گرینگه‌‬ ‫ئێمه‌ له‌حكومه‌تدا چ����ۆن به‌به‌رده‌وامی‌‬ ‫ئازادی‌ ت����اك‌و ئازادی‌ داهێنان بپارێزین‬ ‫كه‌ به‌هیچ شێوازێك چاودێری‌‌و كۆنتڕۆڵ‬ ‫به‌كارنه‌هێنی����ن له‌ب����واری‌ ئازادیه‌كان‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئازادیه‌كان رێكخستنی‌ ده‌وێت كه‌‬ ‫توێژی‌ مه‌به‌س����ت خۆی‌ به‌شدار ده‌بێت‬ ‫له‌رێكخستنی‌ ئازادیه‌كان به‌پێی‌ یاسا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌دو ساڵی‌ رابردودا چه‌ندین‬ ‫كتێ����ب مافی‌ له‌چاپدان����ی‌ پێنه‌درا یان‬ ‫له‌چاپ����دران‌و رێگ����ه‌ی‌ باڵوكردنه‌وه‌یان‬ ‫پێنه‌درا‪ ،‬بۆ وێن����ه‌ دیوانه‌كه‌ی‌ قوبادی‌‬ ‫جه‌لی����زاده‌‪ ،‬ه����ۆكاری‌ ئه‌م����ه‌ بۆچ����ی‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌؟‬ ‫كاوه‌ مه‌حم����ود‪ :‬دیوانه‌كه‌ی‌ قوبادی‌‬ ‫جه‌لیزاده‌ نه‌هاتوه‌ بۆ وه‌زاره‌تی‌ ئێمه‌ كه‌‬ ‫ئێمه‌ رێگه‌ی‌ پێنه‌ده‌ین‪ ،‬خۆی پێش����تر‬ ‫جۆرێك له‌رێكه‌وتن هه‌بوه‌ پێش����ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ من ببم به‌وه‌زیر هه‌ندێك كار هه‌بوه‌‬ ‫به‌رله‌وه‌ی‌ بكرێت ده‌بوایه‌ بنێردرێت بۆ‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ئه‌وقاف كه‌ من ئه‌م حاڵه‌ته‌م‬ ‫زانی‌ رامگرت‌و ئێمه‌ په‌یوه‌ندیمان به‌هیچ‬ ‫وه‌زاره‌تێك����ی‌ تره‌وه‌ نی����ه‌‪ ،‬ئێمه‌ مافی‌‬ ‫باڵوكردن����ه‌وه‌ی‌ پێده‌ده‌ین‪ ،‬چونكه‌ من‬ ‫وه‌كو وه‌زی����ر رێگری‌ له‌هی����چ كتێبێك‬ ‫ناكه‌م‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كۆمه‌كی‌ سندوقی‌ داهێنه‌ران‬ ‫س����اڵی‌ رابردو كۆمه‌ڵێك گله‌یی به‌دوای‌‬

‫خۆیدا هێنا كه‌ له‌كوردس����تان ئه‌و هه‌مو‬ ‫داهێن����ه‌ره‌ بونی‌ نیه‌‌و جی����اوازی‌ كراو‌ه‬ ‫له‌ده‌ستنیش����انكردنی‌ كه‌س����ه‌كان‪ ،‬ئایا‬ ‫ئه‌م كۆمه‌كه‌ ئه‌مساڵیش به‌رده‌وامده‌بێت‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌ی‌ ساڵی‌ پێشو؟‬ ‫كاوه‌ مه‌حم����ود‪ :‬ئ����ه‌و س����ندوقه‌‬ ‫لیژنه‌یه‌كی‌ هه‌بو كه‌ ته‌نیا یه‌ك نوێنه‌ری‌‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی‌ تێدابو‪ ،‬ئه‌وانیت����ر نوێنه‌ری‌‬ ‫هونه‌رمه‌ندان‌و رۆژنامه‌نوس����ان‌و یه‌كێتی‌‬ ‫نوس����ه‌ران له‌گه‌ڵ سێ‌ كه‌س����ایه‌تی‌ كه‌‬ ‫هه‌ریه‌ك����ه‌ی‌ له‌ش����ارێكه‌وه‌ هاتبون كه‌‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ رۆش����نبیری‌ بون‬ ‫ك����ه‌ كاره‌كانی‌ خۆی����ان ئه‌نجامدا‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌و وه‌كو وه‌زیر به‌هیچ شێوه‌یه‌ك داوای‬ ‫نه‌ك����ردوه‌ كه‌ كێ‌ دابنێن‌و كێ‌ دامه‌نێن‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم جۆره‌ ناتێگه‌یش����تنێكیش هه‌بو‬ ‫له‌سه‌ر چه‌مكی‌ داهێنان كه‌ هه‌ڵمه‌تێكی‌‬ ‫سیاسیش����ی‌ له‌دواوه‌بو به‌رامبه‌ر به‌ئه‌و‪،‬‬ ‫له‌كاتێك����دا ئ����ه‌و به‌هی����چ ش����ێوه‌یه‌ك‬ ‫ده‌ستكاری‌ نه‌كرد‪ ،‬به‌ڵكو میكانیزمێك‬ ‫هه‌بو كه‌رێكی‌ خس����تبو له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫هه‌ندێ����ك تێبینی‌ باشیش����ی‌ تێدابو بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ پڕۆس����ه‌كه‌ به‌باشی‌ بڕوات‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئێمه‌ له‌س����ه‌ر بنه‌مای‌ ئ����ه‌و تێبینیانه‌‬ ‫گۆڕانكاریمان كرد له‌تێكرای پڕۆسه‌كه‌‌و‬ ‫باڵومانكردۆته‌وه‌‌و ناوی‌ سندوقه‌كه‌شمان‬ ‫گۆڕیوه‌ بۆ سندوقی‌ كۆمه‌كی‌ فه‌رهه‌نگی‌‬ ‫كه‌لتوری‌‪ ،‬ئه‌مس����اڵیش ئ����ه‌و هاوكاریه‌‬ ‫ده‌درێ����ت‌و ب����ڕی‌ ‪ 3‬ملیار دین����اری‌ بۆ‬ ‫ته‌رخانكراوه‌‌و له‌ئێستاشدا رێنمایه‌كانمان‬ ‫باڵوكردۆت����ه‌وه‌‌و چاوه‌ڕوان����ی‌ تێبین����ی‌‬ ‫خه‌ڵكه‌كه‌ین س����ه‌باره‌ت به‌و رێنماییانه‌‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر بنه‌مای‌ ئه‌و تێبینیانه‌‬ ‫دوا رێنمایی من ئیمزای‌ بكه‌م‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬رای ئێوه‌ چییه‌ س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌پرسی‌ ده‌س����تور‪ ،‬ئایا وه‌ك وه‌زیری‌‬ ‫رۆش����نبیری‌ له‌گه‌ڵ‌ خس����تنه‌ راپڕسی‬ ‫ده‌ستورن؟‬ ‫كاوه‌ مه‌حم����ود‪ :‬م����ن پێموای���� ‌ه كه‌‬

‫كاوه‌ مه‌حمود‬ ‫به‌به‌رده‌وام����ی‌ بوار هه‌یه‌ بۆ س����ازان ‌‬ ‫ی‬ ‫نیش����تیمانی‌ له‌سه‌ر پرس����ی‌ ده‌ستور‪،‬‬ ‫له‌به‌رئ����ه‌وه‌ ده‌بێت كاربكه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫چاره‌سه‌رێك بدۆزینه‌وه‌ له‌چوارچێوه‌ی‌‬ ‫س����ازانی‌ نیش����تیمانی‌ بۆ مه‌س����ه‌له‌ی‌‬ ‫ده‌ستور‪.‬‬

‫سكااڵی‌ گشت ‌ی‬ ‫ژوری‌ بازرگانی‌‌و پیشه‌سازی‌ سلێمانی‌‬ ‫داوای‌ فراوانكردنی‌ سه‌نته‌ری‌ شار ده‌كات له‌سه‌ر مه‌ال مه‌سعود كۆده‌كرێته‌وه‬ ‫ژوری‌ بازرگان���ی‌‌و پیشه‌س���ازی‌ چه‌ند‬ ‫پێش���نیارێك پێشكه‌ش به‌س���ه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌ت ده‌كات له‌كاتی‌ سه‌ردانه‌كه‌یدا‬ ‫ب���ۆ س���لێمانی‌‌و داوای‌ ته‌رخانكردنی‌‬ ‫بودجه‌یه‌ك بۆ فراوانكردنی‌ س���ه‌نته‌ری‌‬ ‫ش���ار ده‌كات ب���ه‌و پێیه‌ی‌ "س���یمای‌‬ ‫شارستانی‌ پێوه‌ دیارنییه‌"‪.‬‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬س���ه‌رۆكی‌ ژوری‌‬ ‫بازرگان���ی‌‌و پیشه‌س���ازی‌ س���لێمانی‌‬ ‫"س���یروان محه‌م���ه‌د" به‌ئاوێن���ه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند ك���ه‌ له‌كاتی س���ه‌ردانه‌كه‌یدا‬ ‫بۆ شاری س���لێمانی له‌نامه‌یه‌كدا چه‌ند‬ ‫پێشنیارێكیان پێش���كه‌ش به‌سه‌رۆكی‌‬

‫حكومه‌ت كردوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی "داوای دانان ‌‬ ‫ی‬ ‫بودجه‌یه‌كی‌ تایبه‌ت ب���ۆ فراوانكردن‌و‬ ‫جوانكردنی‌ س���ه‌نته‌ری‌ شارمان كردوه‌‬ ‫چونك���ه‌ س���یمای‌ شارس���تانی‌ پێوه‌‬ ‫دیارنیی���ه‌و داوای قه‌ره‌بوكردن���ه‌وه‌ی‬ ‫خاوه‌نی ئ���ه‌و موڵكانه‌ش���مان كردوه‌‬ ‫كه‌ به‌ر ئ���ه‌و فراوانكردن���ه‌ ده‌كه‌وێت‬ ‫له‌ئاینده‌دا"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "له‌نامه‌كه‌ش���دا سه‌رۆكی‬ ‫حكومه‌تم���ان له‌خراپی ژینگه‌ی هه‌رێم‬ ‫ئاگاداركردۆته‌وه‌و ئاماژه‌مان به‌وه‌ داوه‌‬ ‫كه‌ ژینگه‌ی‌ كوردستان له‌مه‌ترسیدایه‌و‬ ‫پێویس���تی‌ ب���ه‌دو پڕۆژه‌ی���ه‌‪ ،‬یه‌كه‌م‬

‫چاره‌س���ه‌ركردنی‌ ئاوی‌ ئ���اوه‌ڕۆكان‌و ‌‬ ‫دوهه‌میش خۆڵ‌و خاش���اك‪ ،‬هه‌روه‌ها ئا‪ :‬ئاراس عوسمان‬ ‫ئاماژه‌مان به‌پیس���بونی ئ���اوی هه‌ردو‬ ‫ی‬ ‫ده‌ریاچ���ه‌ی دوكان‌و ده‌ره‌به‌ندیخ���ان دوای‌ ئه‌و‌هی‌ مامۆستایه‌كی‌ ئایین ‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬به‌هۆی‌ تێڕژانی‌ ئاوه‌ڕۆی‌ شارو له‌شاری‌ هه‌ولێر له‌وتاری‌ هه‌ینیدا‬ ‫هێرشی‌ كرد‌ه سه‌ر په‌رواز حسێن كچ ‌ه‬ ‫شارۆچكه‌كان"‪.‬‬ ‫سیروان محه‌مه‌د وتی‌ "له‌به‌رامبه‌ریشدا كوردی‌ به‌شداری‌ به‌رنام ‌هی‌ عه‌ره‌ب‬ ‫ی وه‌زاره‌تی‌ ئه‌وقاف‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ حكوم���ه‌ت به‌ڵێن���ی ئایدل‪ ،‬وته‌بێژ ‌‬ ‫ی‬ ‫جێبه‌جێكردنی ئه‌و پێشنیارانه‌ی داوه‌و ده‌ڵێت "ئه‌و مامۆستایه‌ ته‌شهیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫بڕیاریش���ه‌ بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ لیژنه‌یه‌ك نه‌كردوه‌"‪ ،‬چاالكوانێك ‌‬ ‫ی‬ ‫دروستبكرێت‪ ،‬تا به‌هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ‌ ژنان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه رێگا ‌‬ ‫پارێزگاری س���لێمانی پێشنیاره‌كانمان یاسایی‌ ده‌گرینه‌به‌رو ده‌چینه‌ به‌رده‌م‬ ‫پارله‌مانی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫جێبه‌جێ بكرێت"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫چلوره‌ هه‌ردی ئه‌ندام له‌گروپی ژیان‌و‬ ‫گروپی مۆر رایگه‌یان���د "له‌و رۆژه‌وه‌ی‬ ‫مه‌ال مه‌س���عود وت ‌ه نه‌شیاوه‌كانی خۆی‬ ‫ئاراس���ته‌ی په‌رواز حسێن وه‌كو ژنێكی‬ ‫كوردو هه‌مو ئه‌وانه‌ی ك ‌ه ده‌نگیش���یان‬ ‫پێداوه‌ ك���رد‪ ،‬ناڕه‌زاییه‌كی زۆری له‌ناو‬ ‫خه‌ڵك���دا لێكه‌وتۆت���ه‌وه‌و ئێم���ه‌ وه‌كو‬ ‫گروپه‌كان���ی ژنان ئیدان���ه‌ی ئه‌و جۆر‌ه‬ ‫وتانه‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬ده‌مانه‌وێت به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫زۆر دورودرێ���ژ كار له‌س���ه‌ر ئه‌م جۆر‌ه‬ ‫وتانه‌ بكه‌ین ت���ا له‌كۆتایدا په‌رله‌مان‌و‬ ‫ی‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی ئه‌وقاف ئ���ه‌م مامه‌ڵه‌یه‌ ‌‬ ‫هه‌ندێ���ك ل���ه‌و مه‌الیان ‌ه به‌بنه‌به‌س���ت‬ ‫بگه‌ێنن‌و چیت���ر بڵندگۆی مزگه‌وته‌كان‬ ‫به‌كارنه‌هێنرێ���ت بۆ س���وكایه‌تیكردن‬ ‫به‌ژنانی كوردستان"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا‪ ،‬وته‌بێژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وق���اف مه‌ری���وان نه‌قش���به‌ند ‌‬ ‫ی به‌وه‌ش���كرد " مه‌ال مه‌س���عود‬ ‫ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی نه‌كردو‌ه‬ ‫له‌وتاره‌كه‌ی‌ باس���ی‌ په‌رواز ‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ ناراسته‌وخۆ قسه‌یكردوه‌و‬ ‫رونكردنه‌وه‌ش���ی داوه‌‪ ،‬كه‌ ده‌ڵێت من‬ ‫ی‬ ‫مه‌به‌س���تم كه‌س نه‌بوه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ناتوان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌گه‌ڵ بكه‌یت‌و سیفه‌ت ‌‬ ‫لێپرسینه‌و‌ه ‌‬ ‫ته‌شهیری‌ به‌كارنه‌هێناوه‌"‪.‬‬

‫په‌رواز حسێن‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ه���اوكات ئه‌ندام��� ‌‬ ‫ی زانكۆ‬ ‫ی ئیسالمی‌‌و مامۆستا ‌‬ ‫یه‌كگرتو ‌‬ ‫"موس���ه‌ننا ئه‌مین" ئاماژه‌ی‌ به‌و‌ه كرد‬ ‫ی‬ ‫كه‌ "ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر ئه‌و مینبه‌ره‌و‌ه ناو ‌‬ ‫هه‌ركه‌سێك بهێنرێت یان بزڕێنرێت ئه‌وا‬ ‫ی ئه‌خالقی‌‌و یاس���اییش‪،‬‬ ‫تاوانه‌ به‌مانا ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ گرنگه‌و پێویست ‌ه مامۆستایان ‌‬ ‫ئاینی‌ كه‌ له‌جێگه‌ی‌ پێغه‌مبه‌ر وه‌ستاون‬ ‫ئه‌و ش���وێنه‌ بپارێزن‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ئه‌رك ‌ه بۆ‬ ‫ی به‌رگریكردنه‌ له‌هه‌مو‬ ‫مامۆستایانی‌ ئاین ‌‬ ‫ی ئه‌م كۆمه‌ڵگای���ه‌و رێنمایی ‌ه‬ ‫به‌هاكان��� ‌‬ ‫ی ده‌توانن‬ ‫ی ئاین ‌‬ ‫گه‌وره‌كان‪ ،‬مامۆستایان ‌‬ ‫له‌دی���ارد‌ه ئه‌خالق���ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‌و‬ ‫سیاس���ی‌و په‌روه‌رده‌ی���ی‌‌و ده‌ردو‬ ‫گرفت��� ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان قس���ه‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫له‌روانگه‌یه‌كی‌ ئایینیه‌و‌ه باس���ی‌ لێو‌ه‬ ‫ی سروشتی‌ مامۆستایانه‌‪،‬‬ ‫بكه‌ن مافێك ‌‬ ‫به‌اڵم به‌بێ‌ به‌زاندنی‌ سنوره‌كانی‌ یاساو‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و ئه‌رك‌و به‌رپرس���یارێتیه‌ پیرۆزه‌ ‌‬

‫له‌ئه‌ستۆیانه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌م��� ‌ه له‌كاتێكدای ‌ه ك���ه‌ دواتر مه‌ال‬ ‫ی‬ ‫ی مزگه‌وت��� ‌‬ ‫ی وتاربێ���ژ ‌‬ ‫مه‌س���عود ‌‬ ‫ی هه‌ولێر‪،‬‬ ‫(محه‌م���ه‌د فه‌وز)یه‌ له‌ش���ار ‌‬ ‫ی به‌وه‌كردو‌ه‬ ‫له‌رونكردنه‌وه‌یه‌كیدا ئاماژه‌ ‌‬ ‫"به‌داخ���ه‌وه‌ هه‌ندێ���ك له‌كه‌ناڵه‌كانی‬ ‫راگه‌یاندن به‌ش���ێوه‌یه‌كی نادروس���ت‌و‬ ‫شێوێنراو وتارێكی منیان به‌كارهێنا ك ‌ه‬ ‫رۆژی ‪ 2013/5/17‬پێشكه‌ش���م كردبو‬ ‫له‌وتاری هه‌ینیدا‪ ،‬وا پیشاندرابو گوای ‌ه‬ ‫من س���وكایه‌تیم به‌گۆرانیبێژێكی كورد‬ ‫كردبێت‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌مه‌وێت بۆ رای گشتی‬ ‫رونبكه‌م���ه‌و‌ه ك���ه‌ م���ن له‌وتاره‌كه‌مدا‬ ‫به‌هیچ جۆرێك ناوی كه‌س���م نه‌هێناوه‌و‬ ‫مه‌به‌ستم كه‌س���ێكی دیاریكراو نه‌بوه‌و‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی گشتی قس���ه‌م كردوه‌‪،‬‬ ‫جا هه‌ركه‌س���ێك به‌ڵگه‌ی هه‌یه‌ كه‌ من‬ ‫ناوزڕاندنم پێكردبێت سوپاسی ده‌كه‌م‬ ‫با رێگای یاسایی بگرێته‌به‌ر"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی بۆچون ‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا چلوره‌ هه‌رد ‌‬ ‫وای ‌ه ك���ه‌ " ئه‌م بڵندگۆیان���ه‌ بۆ ئه‌و‌ه‬ ‫كراوه‌ خۆشه‌ویس���تی‌و ئارامی‌و په‌یامی‬ ‫پیرۆزی ئیس�ل�امی تێدا باڵوبكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫خه‌ڵك فێ���ری ئه‌و‌ه ب���كات یه‌كتریان‬ ‫خۆش بوێت‌و رێز له‌یه‌كتر بگرن‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ئێم���ه‌ یه‌كێك له‌و كارانه‌ی ك ‌ه ئێس���تا‬ ‫ده‌یكه‌ین بریتی ‌ه له‌سكااڵی یاسایی دژی‬ ‫مه‌ال مه‌سعود‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و له‌وته‌كانیدا‬ ‫ئاماژ‌ه بۆ ئ���ه‌و‌ه ده‌كات جگ ‌ه له‌په‌رواز‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی ك ‌ه ده‌نگیشیان به‌په‌رواز‬ ‫داوه‌ "بێ ئه‌خالقن" بۆی ‌ه هه‌مو تاكێكی‬ ‫كۆمه‌ڵ ئه‌گ���ه‌ر ده‌نگی دابێت به‌په‌رواز‬ ‫ده‌توانێت بێت س���كااڵی یاسایی خۆی‬ ‫تۆماربكات دژی ئه‌و مه‌الیه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئێم ‌ه‬ ‫سكااڵیه‌كی گشتی كۆده‌كه‌ینه‌وه‌و دواتر‬ ‫له‌به‌رده‌م���ی په‌رله‌ماندا گردبونه‌وه‌یه‌ك‬ ‫ئه‌نجامده‌ده‌ین دژی وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف‬ ‫بۆچی تائێستا ئه‌و مه‌الیه‌ له‌كاری خۆی‬ ‫دورنه‌خراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )380‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/6/4‬‬

‫‪3‬‬

‫عه‌دنان موفتی‌‪ :‬له‌هیچ واڵتێك‌ ‪ %100‬خه‌ڵك له‌سه‌ر ده‌ستور رازی‌نین‬

‫ی له‌‪6/1‬دا قسه‌یانكرد جیاوازبو‬ ‫ی ئه‌و براده‌رانه‌ ‌‬ ‫ی قسه‌كردن ‌‬ ‫شێواز ‌‬ ‫ئا‪ :‬هێمن مامه‌ند‬ ‫عه‌دنان موفت ‌ی سه‌رۆك ‌ی خولی‌ دوه‌م ‌ی‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردستان‌و ئه‌ندام ‌ی مه‌كته‌ب ‌ی‬ ‫سیاسی یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستان‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت‬ ‫"له‌خول ‌ی دوه‌می‌ په‌رله‌ماندا‪ ،‬به‌حكوم ‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ ‌ی ئۆپۆزسیۆن كه‌متر بو‪ ،‬زیاتر‬ ‫ده‌رفه‌ت هه‌بو بۆ ده‌ركردن ‌ی یاسا"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌حكوم���ی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫كاته‌ی‌ ده‌س���تور له‌په‌رله‌مان ‌ی كوردستان‬ ‫په‌س���ه‌ندكرا ت���ۆ س���ه‌رۆك ‌ی په‌رله‌مان‬ ‫بویت‪ ،‬ئایا ده‌ستور رێكار‌ه یاساییه‌كان ‌ی‬ ‫ته‌واوكردو‌ه بۆ ئه‌وه‌ی‌ بخرێته‌ ریفراندۆمه‌و‌ه‬ ‫یان له‌ڕوی‌ یاساییه‌و‌ه ده‌كرێت بگه‌ڕێـته‌و‌ه‬ ‫په‌رله‌مان؟‬ ‫عه‌دن���ان موفت���ی‌‪ :‬راس���تیه‌ك هه‌ی ‌ه‬ ‫ك���ه‌ زۆركه‌س ره‌نگ���ه‌ ئه‌م���ه‌ نه‌زانێت‪،‬‬ ‫ئه‌ویش ئه‌وه‌ی ‌ه ئه‌م ده‌س���تور‌ه په‌رله‌مان‬ ‫داینه‌ن���اوه‌‪ ،‬په‌رله‌م���ان ته‌نی���ا ده‌نگ ‌ی‬ ‫داوه‌ت��� ‌ه ئه‌و ده‌س���توره‌ی‌ ك���ه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫لیژنه‌ی‌ ده‌س���توره‌وه‌ ئاماده‌كراوه‌‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫له‌په‌رله‌مان موناقه‌شه‌ی‌ مادد‌ه به‌مادده‌ ‌ی‬ ‫ئه‌و ده‌س���توره‌مان نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬ئه‌مڕۆ ك ‌ه‬ ‫باس��� ‌ی ده‌س���تور ده‌كرێ���ت رای‌ جیاواز‬ ‫هه‌ی���ه‌و له‌چوارچێ���وه‌ ‌ی ئه‌و ئ���ازادی‌‌و‬ ‫دیموكراس���یه‌ی‌ ك��� ‌ه هه‌ش���ه‌و باوه‌ڕمان‬ ‫پێیه‌ت ‌ی پێویسته‌‪ ،‬كاتێك به‌رامبه‌ره‌كه‌ت‬ ‫رایه‌ك���ی‌ جی���اواز ‌ی له‌وه‌ ‌ی ت���ۆ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌شێوازێكی‌ شارس���تانی‌و دیموكراسیان ‌ه‬ ‫وه‌اڵمی‌ رایه‌كه‌ی‌ ئه‌و بده‌یته‌وه‌‪ ،‬مه‌سه‌له‌ ‌ی‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ ‌ی ده‌س���تور یان ئه‌وه‌ ‌ی بخرێت ‌ه‬ ‫ریفراندۆم���ه‌وه‌‪ ،‬من بۆ خۆم یاس���اناس‬ ‫نیم‪ ،‬به‌اڵم به‌حوكمی‌ چوارساڵ كاركردنم‬ ‫له‌په‌رله‌مانداو ئ���ه‌و ئه‌زمونه‌ی‌ كه‌ هه‌م ‌ه‬ ‫ده‌ڵێ���م یاساناس���ه‌كان واده‌ڵێ���ن ئه‌وان‬ ‫ده‌ڵێن رێگاكانی‌ گه‌ڕانه‌وه‌ ‌ی چۆنه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫ك ‌ه باس له‌س���ازان ‌ی نیشتیمانی‌ ده‌كرێت‪،‬‬ ‫ده‌كرێ���ت رێگایه‌ك���ی‌ ب���ۆ بدۆزرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێم��� ‌ه كاتی‌ خ���ۆی‌ نه‌ په‌رله‌م���ان هه‌بو‬ ‫نه‌ هیچ ش���ت ‌ی تر‪ ،‬به‌اڵم به‌ئه‌مر ‌ی واقیع‬ ‫به‌ره‌ی‌ كوردستانی‌ ده‌سه‌اڵت ‌ی ته‌نفیزی‌‌و‬ ‫ته‌ش���ریع ‌ی بو‪ ،‬چونك ‌ه یاسای‌ ژمار‌ه ‪1‬و‬ ‫‪2‬ی‌ ده‌رهێنا له‌به‌ر رۆشنایی‌ ئه‌م یاسایان ‌ه‬ ‫هاتین یه‌ك���ه‌م هه‌ڵبژاردن��� ‌ی په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫كوردس���تانمان كرد‪ ،‬به‌ره‌ ‌ی كوردستان ‌ی‬ ‫ئه‌وكات ه���ات رێژه‌یه‌ك ‌ی داناو وت ‌ی "ئه‌و‬ ‫حزبانه‌ی‌ كه‌ به‌شدار ‌ی هه‌ڵبژاردن ده‌كه‌ن‬ ‫نابێت له‌‪‌ 7%‬ی ده‌نگه‌كان كه‌متربهێنن بۆ‬ ‫چون ‌ه په‌رله‌مان‪ ،‬ئێمه‌ ئه‌وكاته‌ سۆسیالست‬ ‫بوین‪ ،‬ئه‌و رێژه‌یه‌مان نه‌هێنا به‌هه‌مانشێو‌ه‬ ‫پارت ‌ی گه‌ل‌و بزوتنه‌وه‌ ‌ی ئیسالمی‌‌و حزب ‌ی‬ ‫ش���یوعیش ئه‌و رێژه‌یه‌یان نه‌هێنا‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫یه‌كتریشمان تۆمه‌تبار ده‌كرد به‌وه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫كه‌موكوڕیی‌‌و ساخته‌كاری‌ هه‌بوه‌‪ ،‬بیرم ‌ه‬ ‫كه‌ له‌مه‌سیف كۆبونه‌وه‌مانكرد‪ ،‬بڕیاردرا‬ ‫هه‌ڵبژاردنێك ‌ی تر ئه‌نجامبدرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ه���ه‌ر ره‌خنه‌و تێبینی‌ هه‌ب���و‪ ،‬بۆی ‌ه مام‬ ‫جه‌الل ده‌ستپێشخه‌رییه‌ك ‌ی كردو وت ‌ی "با‬ ‫‪21‬كورس ‌ی په‌رله‌مان بدرێت به‌و حزبانه‌ ‌ی‬ ‫ك ‌ه ده‌رنه‌چون ‌ه هه‌تا ته‌نازولێكیش ‌ی كردو‬ ‫وت ‌ی "با له‌و كورس���یانه‌ كه‌ ئێمه‌و پارت ‌ی‬ ‫هێناومان ‌ه ‪ 40‬كورس���ی‌ ب���ۆ پارت ‌ی بێت‌و‬

‫ی‬ ‫من نازانم بۆچ ‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫سوره‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و‌هی‌ ك ‌ه‬ ‫ده‌ستور بخرێت ‌ه‬ ‫ریفراندۆمه‌وه‌‬ ‫عه‌دنان موفتی ‬

‫‪ 39‬بۆ یه‌كێت���ی‌ بێت‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫الیه‌ن���ه‌كان راز ‌ی نه‌بون ئه‌و پێش���نیاز‌ه‬ ‫س���ه‌رینه‌گرت‪ ،‬به‌هه‌رحاڵ م���ن ئه‌و كات ‌ه‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌كه‌ هاتم ‌ه ده‌ره‌وه‌و دو دۆست ‌ی‬ ‫ك���وردم بینی‌ ك���ه‌ ئێس���تا هه‌ردوكیان‬ ‫م���اون یه‌كێكی���ان (ده‌یڤید هێرس���ت)و‬ ‫ئه‌ویتریشیان (جۆناس���ان رانده‌ر)ه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫هاتبونه‌ كوردس���تان ب���ۆ چاودێریكردنی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌كان‪ ،‬له‌منی���ان پرس���ی‌‪ :‬ها‬ ‫رات���ان چی‌ بو؟ منیش وت���م "ئێمه‌ راز ‌ی‬ ‫نه‌بوی���ن به‌وه‌ ‌ی هه‌ڵب���ژاردن بكرێته‌وه‌"‪،‬‬ ‫ئه‌وانی���ش وتیان كارێكی‌ باش���تان كرد‪،‬‬ ‫چونكه‌ زه‌حم���ه‌ت ب���و جارێكیتر كه‌س‬ ‫بهاتبوای���ه‌ چاودێری‌ ئێ���وه‌ی‌ كردبایه‌"‪،‬‬ ‫منی���ش پێموتن‪ :‬كه‌ پێش���نیازێك هه‌بو‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ ‌ی ‪21‬كورس ‌ی به‌سه‌ر ئه‌و حزبان ‌ه‬ ‫داب���ه‌ش بكرێت ك ‌ه ده‌نگی���ان نه‌هێناوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و پێشنیازه‌ سه‌ر ‌ی نه‌گرت‪ .‬ئه‌وان‬ ‫وتیان‪ :‬زۆرباش بو كه‌ ئه‌مه‌ سه‌رینه‌گرت‬ ‫"له‌به‌رئه‌وه‌ ‌ی ئه‌گه‌ر قه‌بوڵتان بكردبوای ‌ه‬ ‫ده‌بون��� ‌ه جێگه‌ی‌ پرس���یارو هه‌مو دونیا‬ ‫باس��� ‌ی ده‌ك���ردو ده‌یانوت ك���ورد قانون‬ ‫داده‌نێت‌و دواتریش ئه‌گه‌ر به‌دڵی‌ نه‌بێـت‬ ‫هه‌ڵیده‌وه‌شێنێته‌وه‌‪ ،‬ئێستاش په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫كوردس���تان ده‌نگی‌ بۆ پرۆژه‌ی‌ ده‌ستور‬ ‫داوه‌‪ ،‬كه‌ له‌الیه‌ن لیژنه‌یه‌كه‌و‌ه نوسراوه‌و‬ ‫ئێستاش ئه‌و لیژنه‌یه‌ نه‌ماوه‌‪ ،‬چۆته‌ ال ‌ی‬ ‫س���ه‌رۆك ‌ی هه‌رێم‌و س���ه‌رۆك ‌ی هه‌رێمیش‬ ‫ناردویه‌ت ‌ی بۆ خه‌ڵك‪ ،‬چی بكه‌ین؟ چوار‬ ‫س���اڵ ‌ی به‌سه‌رداچو‌ه خۆی‌ له‌خۆیدا چوار‬ ‫س���اڵه‌كه‌ به‌ته‌ئكید كۆمه‌ڵێك گۆڕانكار ‌ی‬ ‫بوه‌‪ ،‬من ئێس���تا ده‌توانم ده‌یان به‌ڵگه‌و‬ ‫ه���ۆكارت بۆ بهێن���م كه‌ پێویس���ت ‌ه ئه‌و‬ ‫ده‌س���تور‌ه بگۆڕێت به‌رل���ه‌وه‌ ‌ی بخرێت ‌ه‬ ‫ریفراندۆمه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم چۆن بیگۆڕین؟ ئه‌گه‌ر‬ ‫سازان ‌ی نیشتیمانی‌ هه‌بێت واته‌ سه‌رجه‌م‬ ‫حزب‌و الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كان به‌یه‌كێتـی‌‌و‬ ‫پارتی‌‌و ئۆپۆزس���یۆن‌و س���ه‌رجه‌م حزب‌و‬ ‫الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كان رێكه‌وتنێك یاخود‬ ‫س���ازانی‌ نیش���تیمان ‌ی له‌س���ه‌ر بكرێت‪،‬‬ ‫ده‌كرێ���ت رێگه‌چ���اره‌ی‌ ب���ۆ بدۆزینه‌وه‌‪،‬‬ ‫من له‌یاساناس���انم پرسیوه‌ ئه‌وان ده‌ڵێن‬ ‫به‌ئه‌مری‌ واقیع ده‌كرێت ئاس���ایی ‌ه شتێك‬ ‫بكرێت ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ ‌ی په‌رله‌مان‪ ،‬چ به‌وه‌ ‌ی‬ ‫سازان بكرێت له‌س���ه‌رئه‌وه‌ ‌ی بگه‌ڕێته‌و‌ه‬

‫فۆتۆ‪ :‬هێمن‬

‫په‌رله‌م���ان یاخ���ود س���ازان بكرێ���ت‬ ‫له‌س���ه‌رئه‌وه‌ی‌ بخرێت���ه‌ ریفراندۆم���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌هه‌ردو حاڵه‌ته‌ك ‌ه پرسیارو گومان‬ ‫ده‌كرێ���ت به‌تایبه‌تی‌ له‌ئاین���ده‌دا ده‌ڵێن‬ ‫بۆ واتانكردو‌ه له‌م ده‌س���توره‌‪ ،‬بۆیه‌ زۆر‬ ‫پێویس���ته‌ سازانی‌ نیش���تیمانی‌ هه‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر س���ازانی‌ نیش���تیمانی‌ نه‌بێت ئه‌ ‌ی‬ ‫چ��� ‌ی بكه‌ین‪ ،‬هه‌روا دانیش���ین‌و چاوه‌ڕێ‬ ‫بكه‌ین ؟‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬چ خوێندنه‌وه‌یه‌كت هه‌یه‌ بۆ‪،‬‬ ‫س���وربونی‌ پارتی‌‌و پێداگری‌ س���ه‌رۆك ‌ی‬ ‫هه‌رێم له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ‌ی ده‌س���تور بخرێت ‌ه‬ ‫ریفراندۆمه‌وه‌؟‬ ‫عه‌دنان موفتی‌‪ :‬ئ���ه‌و نه‌یوتوه‌ ده‌بێت‬ ‫بخرێته‌ ریفراندۆم���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌ڵێت بۆ‬ ‫یه‌كالكردن���ه‌وه‌ ‌ی ده‌س���توره‌ك ‌ه ده‌بێ���ت‬ ‫بزانین میلله‌ت چ ‌ی ده‌ڵێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌اڵم ئ���ه‌و س���وربونه‌ ئه‌و‌ه‬ ‫ناگه‌یه‌نێت كه‌ ده‌بێت ده‌س���تور بخرێـت ‌ه‬ ‫ریفراندۆمه‌وه‌؟‬ ‫عه‌دن���ان موفت���ی‌‪ :‬من نازان���م بۆچ ‌ی‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم سوره‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫ده‌س���تور بخرێته‌ ریفراندۆمه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫ئه‌وه‌ له‌خۆی‌ بپرس���یت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌ویش‬ ‫وه‌كو من یاساناس نییه‌‪ ،‬ئه‌و كۆبونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ك���ردو‌ه له‌گه‌ڵ لیژن���ه‌ی‌ نوس���ینه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ده‌ستور زۆربه‌ی‌ زۆری‌ ئه‌ندامانی‌ لیژنه‌ك ‌ه‬ ‫پێیانوت‪ :‬ب���ۆ ده‌بێت میلله‌ت بڕیاربدات‪،‬‬ ‫ته‌نیا دو ئه‌ندام وتبویان‪ :‬ده‌بێت سازان ‌ی‬ ‫نیشتیمانی‌ له‌س���ه‌ربكرێت‪ .‬بۆی ‌ه ئه‌ویش‬ ‫س���ور‌ه له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ‌ی ك ‌ه میلله‌ت بڕیار‬ ‫له‌سه‌ر ده‌ستوره‌ك ‌ه بدات‪ ،‬له‌ڕاستیدا ئێم ‌ه‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردن نزیكبوینه‌ته‌و‌ه چ ‌ی بكه‌ین‪،‬‬ ‫بۆیه‌ باش���ترین رێگه‌چار‌ه بۆ ده‌ربازبون‬ ‫له‌م قه‌یران ‌ه رێگای‌ سازانی‌ نیشتیمانیه‌‪.‬‬ ‫شتێك ‌ی تر هه‌یه‌ له‌ناو یه‌كێت ‌ی ئه‌و پرس ‌ه‬ ‫له‌سه‌ركردایه‌ت ‌ی به‌دورودرێژ ‌ی باسكراوه‌و‬ ‫ئه‌و سیغه‌یه‌ ‌ی كه‌ له‌سه‌ركردایه‌تیدا هه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌موم���ان پابه‌ندین پێیه‌وه‌‪ ،‬ئوس���لوب ‌ی‬ ‫پێش���نیاره‌كان جیاوازه‌‪ ،‬مه‌سه‌له‌ن كاك‬ ‫به‌رهه‌م به‌ش���ێوازێك پێش���نیار ده‌كات‪،‬‬ ‫ئه‌ویتری���ان به‌ش���ێوازێكی‌ ت���ر‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫ده‌قه‌كه‌ ‌ی كۆبونه‌وه‌ی‌ س���ه‌ركردایه‌ت ‌ی ك ‌ه‬ ‫چه‌ند رۆژێك له‌مه‌وبه‌ر كرا ئه‌و بابه‌ته‌ زۆر‬ ‫به‌تێر‌وته‌سه‌لی‌ باس���ی‌ لێوه‌كراو گوێمان‬

‫له‌خه‌ڵكی‌ خۆمان‌و ئه‌ندامانی‌ په‌رله‌مان‌و‬ ‫سه‌ركردایه‌ت ‌ی گرت‌و پێشوتریش له‌الیه‌ن‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس ‌ی به‌تێر‌وته‌سه‌لی‌ دیراس ‌ه‬ ‫كراب���و‪ ،‬ئێم���ه‌ پێمانوایه‌ ده‌س���توره‌ك ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵێ���ك كه‌موك���وڕی‌ تێدای���ه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خۆناش���كرێت ئێمه‌ راوه‌س���تین‪ ،‬هه‌رگیز‬ ‫موممكین نییه‌ ده‌س���تورێك‪ %100‬خه‌ڵك‬ ‫پێیراز ‌ی بێت‌و ‪ %100‬رێككه‌وتنی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫بكرێت‪ ،‬له‌هیچ واڵتێك نیی ‌ه ‪ %100‬خه‌ڵك‬ ‫له‌سه‌ر ده‌ستور رازی‌ بێت‪ ،‬بۆیه‌ پێمانوای ‌ه‬ ‫ده‌بێ���ت له‌و قه‌یرانه‌ ده‌ربچین‌و س���ازان ‌ی‬ ‫نیشتیمانی‌ له‌سه‌ر ده‌ستور بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬رۆژی‌ ش���ه‌ممه‌ی‌ رابردو یاد ‌ی‬ ‫یه‌كێتی‌ بو‪ ،‬وه‌ك ئاش���كرای ‌ه له‌و یاده‌دا‬ ‫ئێوه‌ له‌زۆر گوتار‌و هه‌ڵوێس���تدا روبه‌رو ‌ی‬ ‫هه‌ڵوێسته‌كان ‌ی پارتی‌ وه‌ستان‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌ی‬ ‫له‌مه‌سه‌له‌ ‌ی ده‌س���توردا ئایا ئه‌مه‌ ئه‌و‌ه‬ ‫ناگه‌یه‌نێ���ت كه‌ ئێوه‌ خه‌ریك��� ‌ه له‌پارت ‌ی‬ ‫دورو له‌بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان نزیكده‌بنه‌وه‌؟‬ ‫عه‌دنان موفتی‌‪ :‬ئێم��� ‌ه رێكه‌وتننامه‌ ‌ی‬ ‫س���تراتیجیمان له‌گ���ه‌ڵ پارتی‌ له‌س���اڵ ‌ی‬ ‫‪ 2005‬ئیمزاكردوه‌و له‌ژێر رۆش���نایی‌ ئه‌و‬ ‫رێكه‌وتننامه‌یه‌ش له‌ساڵ ‌ی ‪2006‬حكومه‌ت ‌ی‬ ‫هاوبه‌شمان پێكهێناوه‌‪ ،‬ئه‌و رێكه‌وتننامه‌ی ‌ه‬ ‫هۆكارێكی‌ سه‌ره‌ك ‌ی بۆ ئه‌وه‌بو ك ‌ه یه‌كڕیز ‌ی‬ ‫گه‌لی‌ كورد بپارێزرێت‌و ئاسه‌واری‌ شه‌ڕ ‌ی‬ ‫ناوخۆ نه‌یه‌ڵێت‪ ،‬زۆر هه‌نگاویش���ی‌ ناوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم زۆر شتیش ماوه‌ ك ‌ه به‌داخه‌وه‌ تاكو‬ ‫ئێستا نه‌مانتوانیوه‌ ئه‌و فه‌رهه‌نگ ‌ه بگۆڕین‬ ‫كه‌ ئه‌نجام ‌ی شه‌ڕی‌ ناوخۆ بوه‌‪ ،‬تائێستاش‬ ‫ئه‌و فه‌رهه‌نگه‌ زاڵ ‌ه به‌س���ه‌ر كارو بڕیار ‌ی‬ ‫سیاسیش���مانه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م��� ‌ه به‌مانا ‌ی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ نایه‌ت كه‌ ئێمه‌ به‌دوای‌ رۆژگارێك ‌ی‬ ‫باش���تر نه‌گه‌ڕێین‪ ،‬كاتێ���ك بزوتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫گۆڕان له‌ئێمه‌ جیابوه‌و‌ه ده‌نگێكی‌ زۆری‌‬ ‫ئێمه‌ش���ی‌ برد له‌هه‌مو ش���اره‌كان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ���ه‌وان ئێس���تا بزوتنه‌وه‌یه‌كی‌ جیاوازن‪،‬‬ ‫بیروب���اوه‌ڕی‌ جیاوازی���ان هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ئێس���تا جڤ���ات‌و په‌رله‌مانتاری���ان هه‌یه‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان‪ ،‬ناكرێت ئێم ‌ه‬ ‫هه‌روه‌كو پێش���وتر به‌باڵێكی‌ جیابوه‌و‌ه‬ ‫له‌یه‌كێت���ی‌ حیس���ابیان ب���ۆ بكه‌ی���ن‪،‬‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ین په‌یوه‌ندیه‌كانمان له‌گه‌ڵیان‬ ‫ب���اش بكه‌ین‪ ،‬ب���ه‌اڵم نه‌وه‌كو له‌س���ه‌ر‬ ‫حیس���اب ‌ی پارتی‌ بێت‪ ،‬به‌هه‌مانشێوه‌ش‬

‫پارت���ی‌ ده‌یه‌وێ���ت په‌یوه‌ندیه‌كان���ی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ بزوتنه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان باش بكات‌و‬ ‫سه‌ردانیان ده‌كه‌ن‌و كۆبونه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌نجام���ده‌ده‌ن‪ ،‬هه‌موش���مان بی���ر له‌و‌ه‬ ‫ده‌كه‌ینه‌وه‌ دوا ‌ی هه‌ڵبژاردن به‌رژه‌وه‌ند ‌ی‬ ‫له‌وه‌دای��� ‌ه حكومه‌تێك ‌ی ئیتالفی‌ هاوبه‌ش‬ ‫پێكبهێنی���ن‪ ،‬چونكه‌ چ���اوه‌ڕێ ده‌كرێت‬ ‫له‌ئاین���ده‌دا كوردس���تان‌و ناوچه‌ك��� ‌ه‬ ‫به‌ره‌و گرژی‌ زیاتر ب���ڕوات‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫كێشه‌كانی‌ س���وریاو كێشه‌كان ‌ی سوننه‌و‬ ‫ش���یع ‌ه له‌عێراق زۆر ئه‌گه‌ر هه‌ڵده‌گرێت‪،‬‬ ‫له‌پێناو ئ���ه‌وه‌داو له‌پێن���او به‌رژه‌وه‌ند ‌ی‬ ‫میلل���ه‌ت ده‌بێت زمان��� ‌ی دیالۆگ په‌یڕه‌و‬ ‫بكه‌ین‌و زمانی‌ رق‌و كینه‌و تۆمه‌ت بۆ یه‌ك‬ ‫دروستكردن واز لێبهینین‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ له‌‪6/1‬‬ ‫له‌یاد ‌ی یه‌كێتی‌ رویدا‪ ،‬من پێموای ‌ه هه‌مو‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ قس���ه‌یانكرد له‌چوارچێوه‌ ‌ی ئه‌و‬ ‫تێگه‌یشتنه‌ سیاسیه‌ بو ك ‌ه له‌كۆبونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ ك���را‪ ،‬به‌اڵم ئوس���لوب ‌ی‬ ‫قسه‌كردن ‌ی ئه‌و براده‌ر له‌گه‌ڵ ئه‌و براده‌ر‬ ‫جیاوازبو‪ ،‬ئه‌گه‌ر ته‌ماش���ابكه‌ین به‌گشت ‌ی‬ ‫ده‌بینین هه‌ندێك به‌حه‌ماسیتر له‌وه‌ ‌ی تر‬ ‫قسه‌ی‌ كرد‪ ،‬به‌اڵم پێموانییه‌ ناكۆكییه‌ك‬ ‫هه‌بێت له‌ناو سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێـتی‌ هه‌تا‬ ‫له‌دواین كۆبونه‌وه‌شمان له‌گه‌ڵ مه‌كته‌ب ‌ی‬ ‫سیاسی‌ پارتی‌ زۆر راشكاوان ‌ه ئه‌و بابه‌تان ‌ه‬ ‫قسه‌و باس ‌ی له‌س���ه‌ركرا‪ ،‬له‌كۆبونه‌وه‌ك ‌ه‬ ‫به‌راش���كاوی‌ باسمان له‌وه‌كرد كه‌ ده‌بێت‬ ‫بۆ ده‌ستور س���ازان ‌ی نیشتیمان ‌ی بكرێت‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێمیش ئێس���تا نامه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫بۆ الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كان نوس���یوه‌ داوا ‌ی‬ ‫تێبینیه‌كان���ی‌ كردوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش ده‌رگایه‌ك‬ ‫ده‌كات���ه‌وه‌ ب���ا بزانی���ن ئ���ه‌و تێبینیان ‌ه‬ ‫چین‪ ،‬با ئه‌و ته‌ماش���ابكات له‌كۆبونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫هه‌ردوالمان ته‌ماش���ای‌ ئ���ه‌و تێبینیان ‌ه‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬با ئامانجمان چاكس���ازی‌ بێت‪،‬‬ ‫ئامانجمان سه‌ركه‌وتنی‌ گه‌ل بێت‪ ،‬شه‌ڕ‬ ‫ئاسانه‌ ده‌كرێت له‌یه‌ك ده‌قیقه‌دا دوكه‌س‬ ‫یه‌كتر بكوژن‪ ،‬به‌اڵم ئاشت ‌ی قورسه‌‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫‪10‬ساڵ كۆبونه‌وه‌مان كرد هه‌زاران كه‌س‬ ‫هاته‌ نێوانمان تا گه‌یشتینه‌ رێكه‌وتنێك‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتوایه‌ ئه‌گه‌ر ده‌ستور بخرێت ‌ه‬ ‫ریفراندۆمه‌وه‌ كوردستان به‌ره‌و چ ئاقارێك‬ ‫ده‌چێت؟‬ ‫عه‌دنان موفت���ی‌‪ :‬ئه‌گه‌رێكی‌ زۆر هه‌ی ‌ه‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ده‌س���تور بخرێته‌ راپرس���یه‌و‌ه‬ ‫قه‌یرانه‌ك���ه‌ قوڵتربێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم با جار ‌ێ‬ ‫بزانین ده‌گه‌ینه‌ س���ازان ‌ی نیشتیمانی‌ یان‬ ‫نا‪ ،‬با دواتر میلله‌ت بڕیاری‌ خۆ ‌ی بدات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پێتوایه‌ دواج���ار پارتی‌ رازی‌‬ ‫بێت به‌سازانی‌ نیشتیمانی‌؟‬ ‫عه‌دن���ان موفتی‌‪ :‬به‌ڵ���ێ‌ ئه‌گه‌ر ئامانج‬ ‫چاكس���ازی‌ بێ���ت‌و ئه‌گه‌ر ئامان���ج ئه‌و‌ه‬ ‫بێت به‌ڕێگای‌ دیموكراس���ی‌ كێش���ه‌كان‬ ‫چاره‌سه‌ربكرێن‪ ،‬وه‌كو مام جه‌الل وته‌ن ‌ی‬ ‫به‌زمان���ی‌ گ���وڵ دیالۆگ بكه‌ی���ن هه‌مو‬ ‫ش���تێك واریده‌‪ ،‬زۆرجار ته‌ماش���ده‌كه‌ین‬ ‫گرێی‌ زۆر گه‌وره‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌ روبه‌رو‬ ‫داده‌نیشیت گرێكان ده‌كرێنه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌ ‌ی كه‌ له‌ماڵ ‌ی عه‌ممار حه‌كیم‬ ‫له‌نێوان سه‌ركرده‌ سیاس���یه‌كانی‌ عێراق‬ ‫رویدا‪ ،‬نور ‌ی مالیكی‌‌و ئوس���ام ‌ه نوجێف ‌ی‬ ‫به‌شه‌ربه‌ت خواردنه‌وه‌یه‌ك ئاشتبونه‌وه‌‪،‬‬ ‫با ئێم���ه‌ش وا بیربكه‌ین���ه‌وه‌‪ ،‬به‌دیالۆگ‬

‫كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌پێی‌ زانیاریه‌كان بزوتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫گۆڕان به‌به‌رپرسانی‌ ئێوه‌یان راگه‌یاندو‌ه‬ ‫گ���ه‌ر بێتو یه‌كێتی‌ كاندی���دی‌ هه‌بێت بۆ‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬ئ���ه‌وا بزوتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫گۆڕان پشتگیری ده‌كه‌ن‌و ده‌نگ ‌ی ده‌ده‌نێ‌‪،‬‬ ‫ئایا ئه‌وه‌ یه‌كالیی‌ كراوه‌ته‌وه‌؟‬ ‫عه‌دن���ان موفت���ی‌‪ :‬نه‌خێر تائێس���تا‬ ‫ئ���ه‌و‌ه یه‌كالنه‌كراوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ ئێم ‌ه‬ ‫رێكه‌وتنێكم���ان له‌گ���ه‌ڵ پارت��� ‌ی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ پۆس���تی‌ سه‌رۆك ‌ی هه‌رێم‬ ‫بۆ پارت ‌ی بێت‌و پۆس���تی‌ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌ی‬ ‫كۆم���ار بۆ یه‌كێت ‌ی بێت‪ ،‬به‌اڵم تائێس���تا‬ ‫به‌ره‌س���می‌ ئه‌وه‌ باس نه‌ك���راوه‌ ك ‌ه ئایا‬ ‫ئه‌و رێكه‌وتنه‌ وه‌ك خۆی‌ ده‌مێنێت یان‬ ‫گۆڕانكاری‌ به‌سه‌ردا دێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬باس له‌وه‌ش���ده‌كرێت ره‌نگ ‌ه‬ ‫نه‌وش���یروان مس���ته‌فا خۆ ‌ی بۆ پۆست ‌ی‬ ‫س���ه‌رۆك ‌ی هه‌رێم كاندید ب���كات‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌و خ���ۆی‌ كاندیدكرد ئێوه‌ وه‌ك یه‌كێت ‌ی‬ ‫ده‌نگی‌ ده‌ده‌نێ‌؟‬ ‫عه‌دن���ان موفت���ی‌‪ :‬كه‌ی‌ ئ���ه‌و خۆ ‌ی‬ ‫كاندیدك���رد ئێم ‌ه له‌مه‌كته‌ب ‌ی سیاس��� ‌ی‬ ‫بڕیار ‌ی لێوه‌ده‌ده‌ین‪ ،‬به‌اڵم وه‌كو باسمكرد‬ ‫ئێمه‌ پابه‌ندین به‌و رێكه‌وتنه‌ی‌ كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫پارت ‌ی هه‌مانه‌‪ ،‬ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ س���ه‌رۆك‬ ‫كۆمار بۆ ئێمه‌و سه‌رۆك ‌ی هه‌رێم بۆ ئه‌وان‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتوای���ه‌ جارێكی‌ تر تاڵه‌بان ‌ی‬ ‫بتوانێت بگه‌ڕێته‌و‌ه سه‌ر كاره‌كه‌ی‌؟‬ ‫عه‌دن���ان موفت���ی‌‪ :‬ئومێ���د ده‌ك���ه‌م‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم من دكتۆر نیم تاوه‌كو‬ ‫ئ���ه‌م بڕیاره‌ بده‌م‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئومێد ده‌كه‌م‬ ‫دوعا ده‌كه‌م به‌سه‌المه‌ت ‌ی بگه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌حوكم ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی چوار س���اڵ‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌م���ان ب���وی‪ ،‬كاره‌كان ‌ی‬ ‫دكت���ۆر كه‌مال‌و دكتۆر ئه‌رس���ه‌الن چۆن‬ ‫هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت؟‬ ‫عه‌دنان موفتی‌‪ :‬له‌راس���تیدا كاره‌كان ‌ی‬ ‫ئه‌وان قورس���تر بو‪ ،‬چونكه‌ ئۆپۆزسیۆن‬ ‫هه‌بو‪ ،‬هه‌روه‌ها كێش���ه‌و كۆسپی‌ زۆریان‬ ‫ب���ۆ هاته‌پێ���ش‪ ،‬له‌س���ه‌رده‌می‌ ئێمه‌ش‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن هه‌بو‪ ،‬به‌اڵم به‌و شێوه‌یه‌ ‌ی‬ ‫ئێس���تا نه‌بو‪ ،‬له‌خول���ی‌ دوه‌م به‌حوكم ‌ی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ئۆپۆزس���یۆن كه‌مترب���و زیاتر‬ ‫ده‌رف���ه‌ت هه‌بو ب���ۆ ده‌ركردنی‌ یاس���ا‪،‬‬ ‫یاس���ایه‌ك ‌ی زۆر ده‌رچو له‌خولی‌ رابردو‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ده‌رفه‌تمان زیاتربو‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ بڕیارتانداو‌ه به‌لیست ‌ی جیا‬ ‫به‌شدار ‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌ی داهاتو بكه‌ن‪،‬‬ ‫پێتوای���ه‌ له‌‪ 29‬كورس���یه‌كه‌ی‌ ئێس���تا ‌ی‬ ‫په‌رله‌مان زیاتر بێنن؟‬ ‫عه‌دنان موفتی‌‪ :‬ئێمه‌ به‌لیس���ت ‌ی جیا‬ ‫به‌ش���داری‌ هه‌ڵبژاردن ده‌كه‌ین‌و به‌ویست ‌ی‬ ‫مام جه‌اللیش ئه‌و بڕیاره‌مانداوه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫كاتی‌ خۆ ‌ی یه‌ك ‌ه به‌یه‌كه‌ پرس ‌ی پێكردین‬ ‫ك ‌ه چۆن به‌ش���داری‌ هه‌ڵب���ژاردن بكه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌بو بڕیارماندا به‌لیست ‌ی جیا به‌شدار ‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌كان بكه‌ی���ن‪ ،‬به‌دڵنیاییه‌و‌ه‬ ‫پێتده‌ڵێ���م ئه‌مجاره‌یان ده‌نگی‌ زۆر زیاتر‬ ‫ده‌هێنی���ن‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌وان���ه‌ی‌ له‌یه‌كێت ‌ی‬ ‫تۆراب���ون ئه‌مجاره‌ی���ان ده‌گه‌ڕێنه‌و‌ه بۆ‬ ‫یه‌كێتی‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ناتوان���م پێتبڵێم چه‌ند‬ ‫كورس ‌ی ده‌هێنین‪.‬‬

‫س بریندار بكات‬ ‫وه‌زیر ‌ی ئه‌وقاف‪ :‬نابێت مامۆستا ‌ی ئاینی‌ هه‌ست ‌ی كه‌ ‌‬ ‫ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‬ ‫وه‌زیر ‌ی ئه‌وقاف‌و كاروبار ‌ی ئاین ‌ی حكومه‌ت ‌ی‬ ‫هه‌رێم "كامیل حاج ‌ی عه‌لی‌" له‌م گفتوگۆیه‌ ‌ی‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "مامۆس���تای‌ ئاین ‌ی ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌س���ه‌ر مینبه‌ر نه‌بێت‪ ،‬ئ���ازاد‌ه له‌ده‌ره‌و‌ه‬ ‫چی‌ ده‌ڵێت‌و چۆن بیرده‌كاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وب���ه‌ر ژماره‌یه‌ك‬ ‫مامۆستای‌ ئاین ‌ی له‌شار ‌ی هه‌ولێر ئیمزایان‬ ‫له‌س���ه‌ر گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‌ ده‌س���تور ك���رد بۆ‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪ ،‬به‌اڵم دواتر هه‌ندێك‬ ‫له‌و مامۆستایانه‌ باڵویانكرده‌و‌ه ك ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌وقافی‌ هه‌ولێر بانگكراون‌و لێپرسینه‌وه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵ كراوه‌‪ ،‬هه‌ڵوێستی‌ ئێوه‌ له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫چی‌ بوه‌؟‬ ‫كامی���ل حاج��� ‌ی عه‌ل���ی‌‪ :‬دوا ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌كانه‌وه‌ باڵ‌وكرایه‌و‌ه كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌وقاف��� ‌ی هه‌ولێ���ر لێپرس���ینه‌و‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و مامۆس���تایانه‌دا ك���راوه‌‪ ،‬ئێم ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌ی ئه‌م ئه‌وقاف ‌ه قسه‌مانكرد‪،‬‬ ‫ئه‌وانی���ش رایانگه‌یان���د كه‌ هی���چ كارێكی‌‬ ‫له‌وش���ێوه‌یان نه‌كردوه‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌س���ه‌ر ئه‌م‬ ‫باسه‌ش رونكردنه‌وه‌یه‌كیان له‌راگه‌یاندنه‌كان‬ ‫باڵوك���رده‌وه‌‪ ،‬به‌وته‌ی‌ خۆش���یان هه‌ندێك‬ ‫مامۆستای ئاینی‌ له‌ال ‌ی ئه‌وان دانیشتبون‌و‬

‫رایانگه‌یاندب���و ك ‌ه ئه‌وان ئ���ه‌و واژۆیه‌یان‬ ‫نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬ل���ه‌الی‌ ئێم���ه‌ش مامۆس���تا ‌ی‬ ‫ئاین ‌ی ئه‌گه‌ر له‌س���ه‌ر مینبه‌ر نه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ئازاده‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ كه‌چ��� ‌ی ده‌ڵێت‌و چۆن‬ ‫بیرده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬جۆرێ���ك له‌په‌رته‌وازه‌ی���ی‌‌و‬ ‫هه‌ندێكجاری���ش توندڕه‌وی���ی‌ له‌وتاره‌كان ‌ی‬ ‫هه‌ینی���دا ده‌بینرێ���ت‪ ،‬ئایا ئێ���و‌ه بیرتان‬ ‫له‌و‌ه نه‌كردۆته‌وه‌ جۆره‌ رێكخس���تنێك بۆ‬ ‫وتاره‌كان ‌ی هه‌ینی‌ دابنێن؟‬ ‫كامی���ل حاج��� ‌ی عه‌ل���ی‌‪ :‬ئێم��� ‌ه‬ ‫ده‌ستنیش���انكردنمان بۆ كردون‪ ،‬بۆ وێن ‌ه‬ ‫داوا ده‌كه‌ین ك ‌ه له‌م هه‌فته‌یه‌دا باس ‌ی ماف ‌ی‬ ‫ئافره‌تان بك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌وانیش هه‌مو ئه‌مه‌یان‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ناتوانین بڵێی���ن ده‌بێت‬ ‫هه‌م���و وتاربێژێك وه‌كو یه‌كتری‌ وتار بدات‬ ‫بۆیه‌ جیاوازیه‌ك���ه‌ لێره‌وه‌یه‌‪ ،‬وه‌كو ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫له‌سه‌رده‌می‌ به‌عس هه‌بو شتێك ده‌نوسراو‬ ‫ده‌بوای��� ‌ه هه‌م���و مامۆس���تایه‌كی‌ ئاین���ی‌‬ ‫ئه‌مه‌یانوتبایه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ مامۆس���تایان ‌ی‬ ‫ئاینی‌ زۆرب���اش ده‌زانن كه‌چی‌ باش���ه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ باس���ی‌ بك���ه‌ن‪ ،‬چونكه‌ ئیس�ل�ام‬ ‫به‌رنامه‌ ‌ی ژیانه‌ خودا ‌ی گه‌وره‌ش ك ‌ه ئه‌مه‌ ‌ی‬ ‫بۆ به‌نده‌كانی‌ خۆی نوسیوه‌ ده‌زانێت چ ‌ی‬ ‫باش���ه‌‪ ،‬ته‌نیا له‌الی ئێم ‌ه س���ێ‌ شت هێڵ ‌ی‬ ‫سورن له‌سه‌ر مینبه‌ره‌كان‪ ،‬ئه‌وانیش نابێت‬

‫له‌سه‌ر مینبه‌ر فتوا بدرێت‪ ،‬هه‌روه‌ها كارێك‬ ‫نه‌كه‌ن ك ‌ه ببێته‌ هۆی‌ تێكدانی‌ ئاسایش��� ‌ی‬ ‫نیشتیمان ‌ی كه‌ شیرازه‌ ‌ی كۆمه‌ڵگا تێكبدات‪،‬‬ ‫خاڵی‌ سێیه‌میش نابێت هیچ مامۆستایه‌ك ‌ی‬ ‫ئاینی‌ هه‌ستی‌ هیچ كه‌س‌و الیه‌نێك بریندار‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬تا چه‌ند مامۆس���تایانی‌ ئاین ‌ی‬ ‫پابه‌ندبون به‌و رێنماییانه‌ی‌ ئێوه‌وه‌؟‬ ‫كامی���ل حاج ‌ی عه‌لی‌‪ :‬زۆرین���ه‌ی‌ زۆر ‌ی‬ ‫مامۆس���تایانی‌ ئاینی‌ پابه‌ن���د‌و هاوكاربون‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئێم���ه‌‌و ئه‌گ���ه‌ر مامۆس���تایه‌ك ‌ی‬ ‫ئاینیش ش���تێكی‌ باش��� ‌ی نه‌گوتبێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫لێپرسینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ كراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم زۆرجار باس له‌وه‌ ده‌كرێت‬ ‫ك ‌ه هه‌ندێك مامۆس���تای‌ ئاینی‌ پشتیوانیان‬ ‫هه‌یه‌‌و هێرش‌و قس ‌ه ده‌كه‌ن بۆ به‌رژه‌وه‌ند ‌ی‬ ‫الیه‌نێكی‌ دیاریكرا‌و كه‌سیش لێپرسینه‌وه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵ ناكات؟‬ ‫كامی���ل حاج��� ‌ی عه‌ل���ی‌‪ :‬پش���تیوان ‌ی‬ ‫مامۆستایان ‌ی ئاین ‌ی ئێمه‌ین وه‌كو وه‌زاره‌ت ‌ی‬ ‫ئه‌وق���اف‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر مامۆس���تایه‌كی‌ ئاین ‌ی‬ ‫كارێكی‌ خ���راپ نه‌كات‪ ،‬ئ���ه‌وا هه‌رده‌بێت‬ ‫ئێمه‌ پشتیوانیان بین‌و بچین به‌ده‌میانه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆی��� ‌ه ئێمه‌ وه‌كو وه‌زاره‌ت���ی‌ ئه‌وقاف هه‌ر‬ ‫وتارێك ‌ی مامۆستایه‌كی‌ ئاین ‌ی نه‌گونجابێت‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌رنام���ه‌‌و ئاینی‌ ئیس�ل�امدا‪ ،‬ئه‌وا‬

‫بانگمانكردوه‌‌و گوتاره‌كه‌مان گوێلێگرتوه‌‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر راس���تبێت كه‌ هه‌ڵه‌ی‌ كردوه‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫لێپرسینه‌وه‌ی‌ خۆمان له‌گه‌ڵی‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬سزاكانی‌ ئێو‌ه چی بوه‌؟‬ ‫كامیل حاج���ی‌ عه‌لی‌‪ :‬س���زاكانی‌ ئێم ‌ه‬ ‫بریتی���ن له‌بانگك���ردن‪ ،‬ئاگاداركردن���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫دورخس���تنه‌و‌ه بۆماوه‌ی‌ چه‌ند مانگێك‪...‬‬ ‫هتد‪ .‬زیاتریش له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌بوه‌ كه‌ ره‌نگ ‌ه‬ ‫وتارێكی‌ دابێت كه‌ هه‌س���تی‌ ئینسانه‌كان ‌ی‬ ‫وروژاندبێ‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌م���اوه‌ ‌ی رابردو كه‌س���ێك ‌ی‬ ‫سه‌له‌فی‌ رایگه‌یاند ك ‌ه شتێكی‌ شه‌رعی‌ نی ‌ه‬ ‫باس له‌گۆڕینی‌ مه‌س���عود بارزان ‌ی بكرێت‪،‬‬ ‫ئایا ل���ه‌رو ‌ی ئایینه‌وه‌ ئ���ه‌و ماف ‌ه به‌كه‌س‬ ‫دراوه‌ داوایه‌كی‌ له‌و شێوه‌ی ‌ه بكات؟‬ ‫كامیل حاجی‌ عه‌لی‌‪ :‬نازانم مامۆس���تا ‌ی‬ ‫ئاین��� ‌ی ئێوه‌ ن���او ‌ی ئه‌نێن س���ه‌له‌فی‌ یان‬ ‫ناسه‌له‌فی‌‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ركه‌س���ێك پابه‌ندبێت‬ ‫به‌قورئان‌و س���ونه‌ته‌وه‌ ئ���ه‌وه‌ ئێمه‌ ناو ‌ی‬ ‫ده‌نێین سه‌له‌فی‪ ،‬ئه‌گه‌ر كه‌سێكیش خۆی‬ ‫جیاده‌كاته‌وه‌ ئ���ه‌وه‌ په‌یوه‌ند ‌ی به‌خۆیه‌و‌ه‬ ‫هه‌ی���ه‌‌و هه‌مو كه‌س���ێكیش بۆچونی‌ خۆ ‌ی‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ره‌نگ���ه‌ ئ���ه‌م كه‌س���ه‌ش به‌ناو ‌ی‬ ‫خۆی���ه‌وه‌ ئه‌م قس���ه‌یه‌ی‌ كردبێ���ت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئیس�ل�ام قورئان‌و س���ونه‌ته‌ له‌گه‌ڵ گشت ‌ی‬ ‫مامۆس���تایان‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر قس���ه‌كانی‌ ئه‌م‬

‫كه‌س���ه‌ ره‌زامه‌ندبێت به‌قورئان‌و س���ونه‌ت‬ ‫ئه‌وا دروس���ته‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر وانه‌بێت ئه‌وا‬ ‫دروست نیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬زۆر ب���اس ل���ه‌وه‌ ده‌كرێت ك ‌ه‬ ‫وه‌زاره‌ت��� ‌ی ئه‌وق���اف زۆرتری���ن كارمه‌ند ‌ی‬ ‫بندی���وار ‌ی هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئێوه‌ چیتانك���ردو‌ه بۆ‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌؟‬ ‫كامیل حاج���ی‌ عه‌لی‌‪ :‬ئێم��� ‌ه لیژنه‌مان‬ ‫پێكهێن���اوه‌‌و ناردومان ‌ه بۆ ئه‌وقافه‌كان‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ده‌بێت ه���ه‌ر مزگه‌وتێ���ك كارمه‌ندێك ‌ی بۆ‬ ‫دابنرێت‪ ،‬به‌اڵم له‌كاتی‌ دو ئیداره‌یی‌ هه‌ندێك كامیل حاجی‌ عه‌لی‬ ‫كه‌س���یان دامه‌زراندوه‌ بۆ ته‌كیه‌كان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌مانه‌ په‌یوه‌ندی به‌وانه‌وه‌ نه‌بوه‌‌و زوبوه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ تاوه‌كو ئێستاش هه‌ندێك مزگه‌وت‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ هیچ كارمه‌ندێك ‌ی بۆ دانه‌مه‌زراوه‌‌و‬ ‫هه‌ندێ���ك مزگه‌وتی���ش هه‌یه‌ پێویس���ت ‌ی‬ ‫به‌زیاتر له‌یه‌ك كه‌س هه‌یه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا ئه‌و‬ ‫هه‌مو مزگه‌وته‌ دروستده‌كرێت كه‌چ ‌ی هیچ‬ ‫كه‌سێكیان بۆ دانه‌مه‌زراندون‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ژم���اره‌ ‌ی فه‌رمانبه‌ره‌كان��� ‌ی‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ئه‌وقاف‌و ژم���اره‌ ‌ی مزگه‌وته‌كان‬ ‫له‌كوردستان چه‌ندن؟‬ ‫كامی���ل حاج ‌ی عه‌لی‌‪ :‬وه‌زاره‌ت ‌ی ئه‌وقاف‬ ‫‪ 14825‬فه‌رمانب���ه‌ر ‌ی هه‌یه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ‪4880‬‬ ‫مزگ���ه‌وت‌و ‪ 2501‬مامۆس���تای پێش���نوێژ‌و‬ ‫وتارخوێن‌و ئیمام‪.‬‬

‫وه‌زاره‌تی‌ ئه‌وقاف‬ ‫‪ 14825‬فه‌رمانبه‌ری‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫‪ 4880‬مزگه‌وت‌و‬ ‫‪ 2501‬مامۆستای‬ ‫پێشنوێژ‌و ئیمام‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫‪2679‬‬

‫)‪ )380‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/6/4‬‬

‫رۆژ ‌ه‬ ‫سه‌رۆکی هه‌رێمه‌‬

‫هێمن هه‌ورامی‌‪ :‬سه‌رۆك بارزانی‌ توانی كه‌رامه‌تی خه‌ڵكی كوردستان بپارێزێت‬ ‫ئا‪ :‬نزار گزالی‬ ‫ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‌و‬ ‫به‌رپرسی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان "هێمن‬ ‫هه‌ورامی‌" له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫ده‌ڵێت "سه‌رۆك بارزانی بو رێگه‌ی نه‌دا‬ ‫كه‌ په‌كه‌كه‌ به‌تیرۆریست بناسێنرێت"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌م���ڕۆ ‪ 2679‬رۆژه‌ بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێمه‌‪ ،‬به‌بڕوای‌ تۆ بارزانی‌‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تیدا توان���ی‌ چ‬ ‫ده‌س���كه‌وتێك بۆ خه‌ڵكی‌ كوردس���تان‬ ‫به‌دیبهێنێت؟‬ ‫هێمن هه‌ورامی‪ :‬دور له‌عاتیفه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵێك پێوه‌ری زانستیمان هه‌بێت بۆ‬ ‫به‌راوردكردنی ئێستای هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ل���ه‌و رۆژه‌ی كه‌ جه‌نابی س���ه‌رۆك بۆته‌‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم‪ ،‬ئه‌وه‌ له‌سه‌ر كۆمه‌ڵێك‬ ‫ئاس���ت چه‌ندی���ن ده‌س���كه‌وتی گه‌وره‌‬ ‫بۆ هه‌رێمی كوردس���تان به‌ده‌ستهاتون‬ ‫له‌س���ه‌ر ئاس���تی پرس���ی نه‌ته‌وه‌یی‪،‬‬ ‫ده‌س���كه‌وتی دیپلۆماس���ی بۆ هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬گه‌شه‌س���ه‌ندنی ئاب���وری‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردس���تان‌و چه‌س���پاندنی‬ ‫بنه‌ماكان���ی فیدراڵ���ی له‌كوردس���تان‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر ئاس���تی پرس���ه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كان‬ ‫جه‌نابی س���ه‌رۆك توانی زه‌مینه‌س���ازی‬ ‫ب���ۆ س���ه‌ربه‌خۆیی كوردس���تان بكات‪،‬‬ ‫باس���كردنی س���ه‌ربه‌خۆیی‪ ،‬باسكردنی‬ ‫راگه‌یاندن���ی ماف���ی چاره‌یخۆنوس���ینی‬ ‫خه‌ڵكی كوردس���تان له‌حه‌رامه‌وه‌ بكاته‌‬ ‫ئه‌مری واق���ع‪ ،‬كه‌ ئێس���تا له‌زهنیه‌تی‬ ‫خه‌ڵكی كوردس���تان‌و ئه‌و خه‌ڵكه‌ی كه‌‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی كوردستانیشن‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫پرسی س���ه‌ربه‌خۆیی كوردستاندا كه‌متر‬ ‫حه‌ساس���یه‌تیان هه‌بێت وه‌كو مافێكی‬ ‫سروشتی خه‌ڵكی كوردستان گوزارشتی‬ ‫لێبكرێ���ت‪ ،‬ه���ه‌ر به‌نمونه‌ ل���ه‌و رۆژانه‌‬ ‫له‌گۆڤاری تایم���ی نێوده‌وڵه‌تی وتارێك‬ ‫نوس���راوه‌ كه‌ ئیتر كاتی ئ���ه‌وه‌ هاتوه‌‬ ‫كوردستان سه‌ربه‌خۆبێت‪ .‬ئه‌مه‌ یه‌كێكه‌‬ ‫له‌و نمونانه‌ی‌ كه‌ من باسی ده‌كه‌م له‌پرسه‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌كان‪ .‬دو‪ ،‬دروستكردنی ئیراده‌و‬ ‫باوه‌ڕبه‌خۆبون الی تاكی كوردس���تانی‬ ‫به‌وه‌ی كه‌ ئه‌می���ش وه‌كو تاكێك له‌ناو‬ ‫كۆمه‌ڵگای رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا خاوه‌ن‬ ‫پرسێكی نه‌ته‌وه‌ییه‌‪ ،‬خاوه‌ن روانگه‌یه‌كه‌‬ ‫بۆ ئێستاو بۆ ئاینده‌ی خۆی‪ ،‬ئه‌وه‌ی كه‌‬ ‫جاران كورد وه‌ك���و پله‌دو له‌رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاستدا هه‌ژمارده‌كراو یاری به‌كورد‬ ‫ده‌ك���را‪ ،‬بارزان���ی توان���ی له‌م���اوه‌ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی خۆیدا ئه‌و هاوكێش���ه‌یه‌‬ ‫بگۆڕێ���ت له‌وه‌ی كه‌ كورد ببێته‌ یاریكار‬ ‫نه‌ك ئه‌وه‌ی كه‌ یاری پێبكرێت‪ .‬بارزانی‬ ‫توانی ئااڵی به‌ع���س ئه‌وه‌ی كه‌ له‌دوای‬ ‫(‪)2003‬وه‌ به‌س���ێ ئه‌س���تێره‌كه‌یه‌وه‌‬ ‫له‌هه‌ندێك شاری كوردستان هه‌ڵده‌دراو‬ ‫له‌هه‌ندێك ش���وێنی دیكه‌ هه‌ڵنه‌ده‌درا‪.‬‬ ‫به‌ی���ه‌ك بڕیار ئه‌م���ه‌ یه‌كخاته‌وه‌و ئااڵی‬ ‫پیرۆزی كوردستان له‌زاخۆ بۆ خانه‌قین‬ ‫له‌س���ه‌ر هه‌مو فه‌رمانگ���ه‌ حكومیه‌كان‌و‬ ‫باره‌گاكان���ی دیك���ه‌ دابنرێ���ت‪ .‬ئه‌مانه‌‬ ‫هه‌موی ئه‌و زه‌مینس���ازیه‌ نه‌ته‌وه‌ییانه‌‬ ‫ب���ون ك���ه‌ بارزان���ی توان���ی له‌ماوه‌ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی خۆی���دا به‌دییانبهێنێت‪.‬‬ ‫رێگه‌ن���ه‌دان به‌هاتنی س���وپای توركیا‪،‬‬ ‫وه‌س���تانه‌وه‌ روبه‌روی حكومه‌تی توركیا‬ ‫به‌وه‌ی كه‌ نابێت پرسی په‌كه‌كه‌ له‌رێی‬ ‫عه‌سكه‌ریه‌وه‌ چاره‌سه‌ربكرێت‪ ،‬گوڕێنی‬ ‫ئه‌و هاوكێشه‌یه‌ی كه‌ هه‌رێمی كوردستان‬ ‫وه‌كو مه‌سه‌له‌یه‌كی ئه‌منی سه‌یر ده‌كرا‬ ‫له‌الی���ه‌ن توركیاو واڵتانی ده‌وروبه‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێستا هه‌رێمی كوردس���تان نه‌ك وه‌كو‬ ‫مه‌س���ه‌له‌یه‌كی ئه‌منی س���ه‌یر نه‌كرێت‪،‬‬ ‫به‌ڵكو وه‌ك���و ئه‌كته‌رێكی س���تراتیژی‬ ‫ئابوری سیاس���ی ب���ۆ گۆڕانكاری كردن‬ ‫له‌سه‌ر هاوكێشه‌كانی ناوچه‌كه‌ مامه‌ڵه‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌كرێت‪ .‬هه‌ر له‌كاره‌ گرنگه‌كانی‬ ‫حه‌رامكردنی شه‌ڕی كوردو كورد‪ ،‬بیرمان‬ ‫نه‌چێت یه‌كێك له‌و دروشمانه‌ی سه‌رۆك‬ ‫بارزانی له‌كاتی بونی به‌سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫ئه‌وه‌بو كه‌ وتی من هه‌وڵده‌ده‌م له‌كاتی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی خۆمدا مه‌سه‌له‌ی شه‌ڕی‬ ‫ك���وردو كورد ح���ه‌رام بكرێت‪ ،‬جارێكی‬ ‫دیك���ه‌ خوێنی كورد به‌ده‌س���تی رۆڵه‌ی‬ ‫كورد نه‌ڕژێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ كۆتایی به‌شه‌ڕی‬ ‫ناوخ���ۆ له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان هێنا‪،‬‬ ‫جه‌نابی س���ه‌رۆك رێگه‌ی به‌وه‌نه‌دا هیچ‬ ‫كاتێك له‌ژێر گوشاری ئه‌مه‌ریكاو عێراق‌و‬ ‫توركیاو واڵتانی دیكه‌ش لوله‌ی تفه‌نگی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ ئاراسته‌ی سنگی گه‌ریالكانی‬ ‫په‌كه‌كه‌ بكرێت‪ .‬له‌ژێر گوش���ارێكی زۆر‬ ‫گه‌وره‌دا بوین كه‌ هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫داخڵی شه‌ڕێكی نه‌خوازراو ببێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌س���ایه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی بارزانی ئه‌م‬ ‫رێگیریه‌ كرا‪ .‬سه‌رۆك بارزانی بو رێگه‌ی‬ ‫نه‌دا كه‌ په‌كه‌كه‌ به‌تیرۆریست بناسێنرێت‪.‬‬ ‫چونك���ه‌ ده‌یانجار رایگه‌یان���دوه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫حكومه‌تی توركیا پرۆس���ه‌یه‌كی ئاشتی‬

‫ده‌س���تپێبكات‌و دان به‌مافه‌كانی كورد‬ ‫له‌توركیادا بنێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر په‌كه‌كه‌ ره‌فزی‬ ‫كرد ئ���ه‌وكات پێیده‌ڵێین تیرۆریس���ت‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئیس���تا ئه‌وه‌ی پێناڵێین‪ ،‬كاتێك‬ ‫س���ه‌رۆك بارزانی ئه‌و هه‌ڵوێس���تانه‌ی‬ ‫هه‌ب���و خه‌ڵكانێكی دیكه‌ به‌ش���ێوازیكی‬ ‫دیك���ه‌ مامه‌ڵه‌ی���ان له‌گه‌ڵ���دا ده‌كرد‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی یه‌كخستنه‌وه‌ی ئیداره‌‬ ‫له‌كوردس���تان ره‌نگ���ه‌ نه‌مانتوانیبێ���ت‬ ‫(‪ )%100‬پرۆس���ه‌ی یه‌كخس���تنه‌وه‌ی‬ ‫ئی���دارات هه‌بێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم بارزانی توانی‬ ‫ل���ه‌دو ئیداره‌ی���ی حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م‬ ‫بكاته‌ ی���ه‌ك حكوم���ه‌ت‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ش‬ ‫چه‌س���پاندنی فیدراڵیه‌ت ب���ۆ هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر مه‌س���عود‬ ‫بارزانی نه‌بوایه‌ فیدراڵیه‌تی پاریزگاكان‬ ‫له‌الیه‌ن بریمه‌ره‌وه‌ به‌سه‌ر زۆرێك له‌سه‌ر‬ ‫سیاس���یه‌كانی عێراقدا چه‌س���پێنرابو‪،‬‬ ‫عێ���راق ده‌كرای���ه‌ (‪ )18‬پارێ���زگای‬ ‫فیدراڵ���ی‪ ،‬ئ���ه‌وكات هی���چ به‌هایه‌كی‬ ‫سیاسی‌و یاسایی‌و جوگرافی‌و بۆ شتێك‬ ‫نه‌ده‌مایه‌وه‌ كه‌ ناوی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫بێت‪ ،‬له‌سه‌ر پاراستنی ناوی پێشمه‌رگه‌‪،‬‬ ‫بریم���ه‌ر له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كدا پێیگوت ئه‌وه‌‬ ‫خه‌تی س���وره‌ پێش���مه‌رگه‌ میلیشیان‪.‬‬ ‫جه‌نابی س���ه‌رۆك پێیگ���وت ئه‌گه‌ر بۆ‬ ‫تۆ خه‌تی س���وربێت بۆ ئێمه‌ (‪ )10‬جار‬ ‫خه‌تی سوره‌‪ .‬له‌سه‌ر پاراستنی پێگه‌ی‬ ‫سه‌رۆك كۆمار بۆ كورد‪ ،‬كتێبێك هه‌یه‌‬ ‫به‌ن���اوی (‪ )The End Game‬كۆتایی‬ ‫ی���اری‪ ،‬مایكڵ گوردن نوس���یویه‌تی كه‌‬ ‫په‌یامنێرێك���ی نیوی���ۆرك تایمزه‌‪ ،‬باس‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می ئیداره‌كردن���ی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫له‌عێراق ده‌كات له‌(‪ )2005‬تا ئه‌وكاته‌ی‬ ‫كه‌ كشانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و له‌و كتێبه‌ باسی‌ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كات‌و خۆشم له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌ بوم كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكیه‌كان داوایان له‌كاك مه‌س���عود‬ ‫ك���رد له‌كات���ی ده‌ستپێش���خه‌ریه‌كه‌ی‬ ‫هه‌ولێردا پۆس���تی سه‌رۆك نه‌درێته‌ مام‬ ‫ج���ه‌الل بدرێته‌ یه‌كێ���ك له‌عه‌ره‌به‌كان‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی بااڵنس���ه‌كه‌ رابگ���رن‌و كورد‬ ‫پۆستی سه‌رۆكی په‌رله‌مان وه‌ربگرێت‪.‬‬ ‫كاك مه‌س���عود به‌س���ه‌راحه‌ت پێیگوتن‬ ‫ئه‌مه‌ ئیستحقاقێكی نه‌ته‌وه‌ییه‌‪ ،‬ئێمه‌ش‬ ‫رێككه‌وتوین بدرێته‌ جه‌نابی مام جه‌الل‬ ‫چونكه‌ س���ه‌ركرده‌یه‌كی دیاری خه‌ڵكی‬ ‫كوردستانه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ڤیتۆتان له‌سه‌ر مام‬ ‫جه‌الل هه‌ی���ه‌ پێمانبڵێن ئێمه‌ كوردێكی‬ ‫دیكه‌ كاندید ده‌كه‌ین‪ ،‬من قه‌ناعه‌ت به‌مام‬ ‫جه‌الل ده‌كه‌م نه‌یكات‪ .‬ئه‌گه‌ر ڤیتۆشتان‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌یه‌ كوردێك ببێته‌ سه‌رۆك‬ ‫كۆم���ار ئه‌مه‌ الی ئێمه‌ قابلی قبوڵ نیه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ كورد هیچی له‌خه‌ڵكی دی كه‌متر‬ ‫نیه‌‪ ،‬ئه‌مانه‌ ئه‌و پرسه‌ نه‌ته‌وه‌ییانه‌ بون‬ ‫كه‌ س���ه‌رۆك بارزانی توان���ی له‌ماوه‌ی‬ ‫(‪ )8‬س���ه‌رۆكایه‌تی خۆیدا له‌مه‌سه‌له‌ی‬ ‫مه‌له‌فی نه‌ته‌وه‌ی���ی بیهێنێته‌دی‪ ،‬ئیتر‬ ‫مه‌له‌فی ئابوری چه‌ند پێشكه‌وتن هه‌یه‌‬ ‫ئه‌وه‌ داتاكان قس���ه‌ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬داهاتی‬ ‫تاكه‌كه‌س ئه‌و رۆژه‌ی مه‌س���عود بارزانی‬

‫بارزانی توانی ئااڵی‬ ‫به‌عس که‌ له‌هه‌ندێك‬ ‫شاری كوردستان‬ ‫هه‌ڵده‌درا‪ .‬ب ‌ه بڕیارێک‬ ‫البه‌رێ‌و‌ ئااڵی پیرۆزی‬ ‫كوردستان له‌زاخۆ‬ ‫بۆ خانه‌قین له‌سه‌ر‬ ‫هه‌مو فه‌رمانگ ‌ه‬ ‫حكومیه‌كان‌و‬ ‫باره‌گاكانی دیك ‌ه‬ ‫دابنرێت‬ ‫بۆته‌ سه‌رۆكی هه‌رێم (‪ )450‬دۆالر بوه‌‪،‬‬ ‫به‌پێ���ی س���ندوقی دراوی نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫ئێس���تا داهاتی تاك به‌پێی ئه‌و سندوقه‌‬ ‫(‪ )5500‬دۆالره‌‪ .‬ئه‌وكات���ه‌ی كه‌ بارزانی‬ ‫بوه‌ سه‌رۆكی هه‌رێم‪ ،‬كوردستان خاوه‌نی‬ ‫(‪ )2‬كاتژمێر كاره‌با نه‌بوه‌‪ ،‬له‌س���ایه‌ی‬ ‫كاره‌كانی كابینه‌كانی (‪5‬و‪6‬و‪ )7‬ئێستا‬ ‫كه‌ ب���ه‌ره‌و هاوی���ن ده‌چی���ن خه‌ریكه‌‬ ‫هه‌بونی كاره‌بای به‌رده‌وام ده‌گاته‌ (‪)24‬‬ ‫كاتژمێر‪ ،‬له‌روی دیپلۆماسیه‌وه‌ سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم���ی كوردس���تان له‌(‪ )8‬س���اڵی‬ ‫راب���ردودا (‪ )7‬جار له‌گه‌ڵ س���ه‌رۆكی‬

‫سه‌رۆكی هه‌رێم له‌(‪)8‬‬ ‫ساڵی رابردودا (‪)7‬‬ ‫جار له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا‌و له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫(‪ )3‬پاپای ڤاتیكان‌و‬ ‫جارێك له‌گه‌ڵ‌ پوتین‬ ‫كۆبۆته‌وه‌‪ ،‬له‌ناو هه‌ر ‪5‬‬ ‫ئه‌ندامه‌ هه‌میشییه‌كه‌ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی ئاسایش‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬روسیا‪،‬‬ ‫به‌ریتانیا‪ ،‬فه‌ره‌نسا‬ ‫كونسڵی كاملیان‬ ‫له‌هه‌ولێر هه‌یه‌‬ ‫هێمن هه‌ورامی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا كۆبۆت���ه‌وه‌‪ )5( ،‬جار له‌گه‌ڵ‬ ‫جۆرج بوش‪ )2( ،‬ج���ار له‌گه‌ڵ ئۆباما‪،‬‬ ‫له‌كۆی ئه‌و كۆبونه‌وانه‌ (‪ )4‬جاری له‌ناو‬ ‫كۆشكی سپی بوه‌‪ .‬ئه‌و رۆژانه‌ی بارزانی‬ ‫بوه‌ س���ه‌رۆكی هه‌رێم یه‌ك نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫دیپلۆماسی له‌هه‌رێمی كوردستان نه‌بو‪،‬‬ ‫تا پێش چه‌ند رۆژێك (‪ )25‬نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫بون‪ ،‬به‌اڵم واڵتی چیكیش نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ ژماره‌كه‌ بۆته‌ (‪ ،)26‬له‌ناو هه‌ر‬ ‫پێنج ئه‌ندامه‌ هه‌میشییه‌كه‌ی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫ئاسایش‪ ،‬ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬روسیا‪ ،‬به‌ریتانیا‪،‬‬ ‫فه‌ره‌نس���ا كونس���ڵی كاملیان له‌هه‌ولێر‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬ته‌نانه‌ت هه‌ندێك له‌و كونساڵنه‌ی‬ ‫ك���ه‌ لێره‌ هه‌ن پله‌ی س���ه‌فیریان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها پرس���ه‌ نه‌ته‌وه‌ی���ه‌كان له‌روی‬ ‫یه‌كخستنه‌وه‌ی ریزه‌كانی كوردی سوریا‬ ‫له‌و ئالۆگۆڕانه‌ی كه‌ هات‪ ،‬دروستكردنی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی نیش���تمانی كوردی س���وریا‬ ‫له‌هه‌ولێر‪ ،‬كۆبونه‌وه‌ی نیشتمانی كوردی‬ ‫س���وریا له‌هه‌ولێ���ر‪ ،‬كۆبون���ه‌وه‌ له‌گه‌ل‬ ‫هه‌مو پارته‌ كوردیه‌كان‪ ،‬گفتوگۆ له‌گه‌ڵ‬ ‫‪PYD‬دا‪ ،‬هێنانیان‌و قه‌ناعه‌تپێكردنیان‪،‬‬ ‫دروس���تكردنی ده‌س���ته‌ی بااڵی كوردی‬ ‫له‌سوریا‪ .‬دروس���تكردنی رێكه‌وتننامه‌ی‬ ‫هه‌ولێر‪ ،‬راسته‌ ره‌نگه‌ ‪ PYD‬تاراده‌یه‌كی‬ ‫زۆر پێوه‌یپابه‌ند نه‌بوبێت‪ ،‬به‌اڵم بارزانی‬ ‫توانی به‌م هه‌واڵنه‌ی رێگه‌نه‌دات له‌وه‌ی‬ ‫كوردو ك���ورد له‌ناو س���وریا به‌گژیه‌كدا‬ ‫بچن یان په‌لكێش���ی شه‌ڕی نه‌ته‌وه‌یی‌و‬ ‫مه‌زهه‌بی بكرێن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وانه‌ش���دا‪،‬‬ ‫ره‌خن���ه‌ی‌ ئه‌وه‌ له‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫ده‌گیرێ���ت كه‌ له‌‪17‬ی‌ ش���وباتدا خه‌ڵك‬ ‫ك���وژرا‪ ،‬له‌بادینان‌و هه‌ولێ���ر باره‌گانی‌‬ ‫یه‌كگرتوو گۆڕان سوتێنران‌و گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫ناش���ه‌فافیه‌ت‌و مه‌حسوبیه‌ت له‌ئارادان‌و‬ ‫هێ���زی‌ پێش���مه‌رگه‌و ئاس���ایش‌و دو‬ ‫ئیداره‌یی‌ به‌ت���ه‌واوی‌ یه‌كینه‌گرتوه‌ته‌وه‌و‬ ‫نه‌ریتی‌ ده‌ستاوده‌س���تكردنی‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫له‌كوردس���تاندا نه‌چه‌س���پاوه‌‌و كای���ه‌ی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌و ته‌ندروس���تی‌ پڕ له‌كێش���ه‌و‬ ‫كاره‌س���اتن‪ ،‬ئایا ئێوه‌ نكۆڵ���ی‌ له‌مانه‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‌و به‌ش���ێكی‌ به‌رپرس���یارێتی‌‬ ‫ئه‌وانه‌ش ناكه‌وێته‌ س���ه‌ر سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم؟‬ ‫هێم���ن هه‌ورامی‪ :‬جارێ‌ ئه‌م مه‌له‌فانه‌‬ ‫تێكه‌ڵكراون‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌یان جیاوازه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی دیكه‌‪ .‬جارێ‌ ئێم���ه‌ پێمانوایه‌‬ ‫له‌كوردس���تان ئۆپۆزس���یۆن به‌گشتی‌و‬ ‫برایان���ی بزوتنه‌وه‌ی گ���ۆڕان به‌تایبه‌تی‬ ‫هێش���تا له‌مان���ای ئۆپۆزس���یۆنبونی‬ ‫سیاس���ی خۆیان تێناگ���ه‌ن‪ ،‬ده‌یانه‌وێت‬ ‫له‌ناو سیسته‌مدا ئۆپۆزسیۆن بن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كرداره‌كانی���ان بۆ سیس���ته‌مه‌كه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌هه‌رێم���ی كوردس���تاندا هه‌یه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ له‌(‪ )17‬ش���وبات رویداوه‌ نه‌ پارتی‌و‬ ‫نه‌ س���ه‌رۆكی هه‌رێم لێی به‌رپرس���بون‪،‬‬ ‫چونكه‌ روداوێك بوه‌ له‌سلێمانی رویداوه‌‪،‬‬ ‫ئیدارییه‌ن له‌سلێمانی رونه‌ كێ پارێزگار‬ ‫بوه‌و كێ ئیداره‌ی سلێمانی به‌ده‌سته‌وه‌‬ ‫ب���وه‌‪ .‬ئه‌و خه‌ڵكه‌ی كه‌ خۆپیش���اندانی‬ ‫كردوه‌ ئه‌گ���ه‌ر ئامانجێكی سیاس���یان‬ ‫هه‌بوه‌ بۆ په‌الماردانی باره‌گای لقی چوار‬ ‫نه‌بوه‌‪ ،‬لقی چوار به‌رپرس���ی چ شتێكه‌‬ ‫له‌س���لێمانی؟ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا سه‌رۆك‬ ‫بارزانی هه‌ڵوێستێكی جوامێرانه‌ی نواند‬ ‫ب���ه‌وه‌ی كه‌ رێگه‌ بگرێت ل���ه‌وه‌ی ئه‌مه‌‬ ‫زیاتر ته‌شه‌نه‌ بسێنێت‪ ،‬هاوكاری برایانی‬ ‫پارێزگای س���لێمانی ب���كات‪ ،‬هه‌روه‌ها‬

‫بڕیارێكی گرنگیش ده‌ربكات به‌وه‌ی كه‌‬ ‫ئه‌وانه‌ی هانی ئه‌و روداوه‌یاندا‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‬ ‫كه‌ كه‌مته‌رخه‌مییان كردوه‌ له‌پاراستنی‬ ‫خۆپیشانده‌ران‌و باره‌گاكانیش‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی ك���ه‌ ته‌قه‌یان ك���ردوه‌ به‌بێ‬ ‫جیاوازی لێپێچینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ بكرێت‪،‬‬ ‫ئیوه‌ باسی كاردانه‌وه‌كان ده‌كه‌ن باسی‬ ‫كاره‌كان ناك���ه‌ن‪ ،‬روداوه‌كان���ی پ���اش‬ ‫(‪)17‬ی ش���وباتیش خ���ۆ ته‌نه���ا یه‌ك‬ ‫ش���ه‌هیدمان نه‌بو‪ )8( ،‬ش���ه‌هیدیمان‬ ‫هه‌ب���و‪ ،‬باش���ه‌ (‪ )2‬پۆلیس���ه‌كه‌ ك���ێ‬ ‫شه‌هیدی كردن‪ ،‬مام حوسێنێك له‌كه‌الر‬ ‫ش���ه‌هید بو باوك���ی پێش���مه‌رگه‌یه‌كی‬ ‫ئه‌یلول���ی ئێم���ه‌ كێ ش���ه‌هیدی كرد؟‬ ‫ئه‌مانه‌ پرس���یاری گه‌وره‌ن كه‌ به‌شێك‬ ‫بوه‌ له‌و ده‌رهاویش���تانه‌ی له‌كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫كوردی له‌باش به‌ڕێوه‌نه‌چونی ملمالنێی‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن‌و ده‌سه‌اڵته‌وه‌ كه‌وتۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئیدی به‌داخه‌وه‌ ئ���ه‌و بابه‌ته‌ به‌تایبه‌تی‬ ‫له‌ناو شاری سلێمانی به‌سیاسی كراوه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌سیاس���ی كردنه‌كه‌ش���دا ره‌وته‌ك���ه‌‬ ‫ئاراس���ته‌ی س���نگی پارتی كراوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئ���ه‌و مه‌س���ه‌له‌یه‌ ده‌بێ���ت له‌مه‌س���ه‌له‌‬ ‫سیاسیه‌كه‌ دابڕێنی وه‌كو مه‌سه‌له‌یه‌كی‬ ‫یاسایی س���ه‌یری بكه‌ی‪ .‬له‌مه‌سه‌له‌كانی‬ ‫دیكه‌ش ئێمه‌ له‌قۆناغی گواس���تنه‌وه‌ین‬ ‫ب���ه‌ره‌و دیموكراس���یه‌ت‌و له‌قۆناغ���ی‬ ‫دروستكردنی دامه‌زراوه‌ ده‌ستوریه‌كانی‬ ‫خۆمانداین‪ ،‬بیرماننه‌چێت ئێمه‌ پێش���تر‬ ‫هیچ موئه‌سه‌س���اتێكی ده‌س���توریمان‬ ‫نه‌بوه‌‪ ،‬تا ئه‌و قۆناغه‌ش من‌و تۆ قس���ه‌‬ ‫ده‌كه‌ین كوردس���تان ده‌س���توری نیه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ یه‌كێكه‌ له‌و ده‌رهاویش���تانه‌ی كه‌‬ ‫تۆ له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌كدا ده‌س���تورت نه‌بێت‪،‬‬ ‫موئه‌سه‌ساتی ده‌ستوری به‌پێی ده‌ستور‬ ‫دانه‌مه‌زرێت‌و جیاكاریه‌كی ته‌واو له‌نێوان‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كاندا نه‌كرێت‪ ،‬میدیا ناتوانێت‬ ‫ببێته‌ ئ���ه‌و ده‌س���ه‌اڵتی چواره‌مه‌ی كه‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك���ی مه‌ده‌ن���ی وا‬ ‫به‌هێزت نه‌بێت كه‌ چاودێربێت به‌س���ه‌ر‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن‌و ده‌س���ه‌اڵت‪ ،‬بته‌وێ���ت‌و‬ ‫نه‌ته‌وێ���ت كۆمه‌ڵێك گرف���ت دێنه‌ ئارا‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌س���تراتیژیه‌تی بارزانی كه‌‬ ‫(‪ )2011/3/11‬له‌وت���اره‌ مێژویه‌ك���ه‌ی‬ ‫باسی ئه‌وه‌ی كرد له‌روی چاكسازیشه‌وه‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك هه‌ن���گاوی گرنگ ده‌هاوێژن‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆك توانی واب���كات‪ .‬بۆنمونه‌ كه‌‬ ‫تۆ باس���ی په‌روه‌رده‌ ده‌ك���ه‌ی یه‌كێك‬ ‫له‌گرفته‌كان���ی پ���ه‌روه‌رده‌ له‌هه‌رێم���ی‬ ‫كوردستان مه‌سه‌له‌ی نه‌بونی باڵه‌خانه‌ی‬ ‫قوتابخانه‌كانه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌س���ه‌ر ئاس���تی‬ ‫الیه‌نه‌كانی دیكه‌ باشتر كراون‪ ،‬به‌نمونه‌‬ ‫ئێستا له‌هه‌ولێر (‪ )3‬ده‌وامی نه‌ماوه‌ كه‌‬ ‫پێش���تر هه‌بو‪ ،‬كاری زۆر ك���راوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫واباشه‌ مه‌سه‌له‌كان تێكه‌ڵ نه‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬باش���ه‌ بارزان���ی‌ ل���ه‌دوای‌‬ ‫س���وێندخواردنییه‌وه‌ بۆ م���اوه‌ی‌ چوار‬ ‫ساڵه‌ ته‌نها یه‌كجار چوه‌ته‌ په‌رله‌مانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئای���ا ئه‌م���ه‌ به‌مانای‌ ئ���ه‌وه‌ نایه‌ت كه‌‬ ‫خۆی‌ به‌ده‌س���تێكی‌ بااڵت���ر له‌په‌رله‌مان‬ ‫ده‌زانێت؟‬ ‫هێمن هه‌ورامی‪ :‬نه‌خێر مه‌سه‌له‌كه‌ ئه‌وه‌‬ ‫نیه‌ كه‌ خۆی به‌بااڵتر ده‌زانێت‪ ،‬سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێ���م هه‌ڵبژێ���ردراوی راس���ته‌وخۆی‬ ‫خه‌ڵكی كوردستان بوه‌‪ ،‬كه‌ی پێویستی‬ ‫كردبێت چۆته‌ په‌رله‌مان‪ ،‬هه‌ركاتێكیش‬ ‫پێویستی به‌راوێژ‌و بڕیاروه‌رگرتن كردبێت‬ ‫س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان‌و جێگری سه‌رۆك‌و‬ ‫س���ه‌رۆكی كوتله‌كان ئاماده‌ب���ون‪ ،‬ئایا‬

‫ئێوه‌ ئه‌و كۆبونه‌وان���ه‌ هه‌ژمار ناكه‌ن؟‬ ‫ئی�ل�ا ده‌بێ���ت فیزیكی���ه‌ن بچێت���ه‌ ناو‬ ‫ب���اره‌گای په‌رله‌مان؟ ئ���ه‌ی ئه‌م هه‌مو‬ ‫راوێژه‌ی له‌گه‌ڵ په‌رله‌مان‌و سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫په‌رله‌مان؟‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تۆ پێش���تر ئاماژه‌ت به‌رۆڵی‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێم كرد له‌روی سیاسه‌تی‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ده‌پرس���م ئایا س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫ی رونی‌‬ ‫هه‌رێم سیاسه‌ت‌و س���تراتیژییه‌ك ‌‬ ‫هه‌بوه‌ بۆ پارێزگاریكردن له‌سه‌روه‌رێتی‌‬ ‫خاكی‌ كوردستان؟‬ ‫هێمن هه‌ورام���ی‪ :‬س���ه‌رۆك بارزانی‬ ‫له‌ماوه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی خۆی���دا‪ ،‬وه‌كو‬ ‫باس���مكرد توان���ی كه‌رامه‌ت���ی خه‌ڵكی‬ ‫كوردس���تان‌و ئی���راده‌ی تاك���ی كوردی‬ ‫بپارێزێت به‌وه‌ی كه‌ هه‌رێمی كوردستان‬ ‫سیاسه‌تێكی ده‌ره‌وه‌ی سه‌ربه‌خۆی خۆی‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬نه‌بێته‌ پاش���كۆی سیاس���ه‌تی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی عێراق‪ .‬ئه‌م سیاسه‌ته‌ له‌سه‌ر‬ ‫بنچینه‌ی (‪ )4-3‬بنه‌ما داڕێژراوه‌‪ :‬یه‌ك‪،‬‬ ‫هاوس���ه‌نگی كه‌ ده‌ڵێین هاوسه‌نگی واتا‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان به‌رانبه‌ر به‌ئێران‌و‬ ‫هه‌رێ���م به‌رانب���ه‌ر توركی���ا‪ ،‬ئه‌مه‌ریكا‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا س���وریا‪ ،‬س���ه‌رۆك بارزانی‬ ‫له‌م���اوه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی خۆیدا رێگه‌ی‬ ‫نه‌دا له‌س���ه‌ر بنچینه‌ی (تابع‌و متبوع)‬ ‫بێ���ت‪ ،‬یان له‌س���ه‌ر بنچین���ه‌ی به‌هێزو‬ ‫الوازبێت‪ ،‬له‌س���ه‌ر بنچینه‌ی هاوسه‌نگی‬ ‫بوه‌‪ ،‬تۆ ئه‌گه‌ر سه‌یری زۆرێك له‌بڕیاره‌‬ ‫سیاسیه‌كانی هه‌رێمی كوردستان بكه‌ین‬ ‫به‌دڵی زۆرێك له‌واڵتانی ئیقلیمی نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫به‌دڵی به‌شێكی زۆری ئه‌مه‌ریكا نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫زۆر پێچه‌وان���ه‌ی سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫عێراق بوه‌‪ ،‬به‌نمونه‌ له‌فایلی سوریا ئێمه‌‬ ‫پێچه‌وانه‌ی عێراق سیاسه‌تی ده‌ره‌كیمان‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬ئه‌مانه‌ ئه‌و هاوسه‌نگیه‌ بون كه‌‬ ‫س���ه‌رۆك بارزانی له‌سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌دا‬ ‫چه‌سپاندی‪ .‬بنه‌مایه‌كی دیكه‌ كه‌ سه‌رۆك‬ ‫بارزانی توانی له‌سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫هه‌رێم���ی كوردس���تان بیچه‌س���پێنێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ هه‌م���و هێلكه‌كانی خۆمان‬ ‫نه‌خه‌ینه‌ یه‌ك س���ه‌به‌ته‌وه‌‪ .‬به‌زمانێكی‬ ‫س���اده‌ قس���ه‌ بكه‌ین واتا ئێم���ه‌ هه‌مو‬ ‫سیاس���ه‌تی خۆمان له‌س���ه‌ر پشتگیری‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا بنی���اد نه‌ن���اوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا‬ ‫له‌سه‌ر پشتگیری توركیاو به‌هه‌مانشێوه‌‬ ‫ئێرانیش بنیاتنه‌ناوه‌‪.‬به‌ڵكو سیاسه‌تێكی‬ ‫فره‌ره‌هه‌ندو فره‌ئاراسته‌مان گرتۆته‌به‌ر‪،‬‬ ‫به‌وه‌ی كه‌ پێگ���ه‌ی كارتێكه‌رو كاریگه‌ر‬ ‫ب���ۆ هه‌رێم���ی كوردس���تان بنیاتبنێت‪.‬‬ ‫به‌ڵگ���ه‌ش ب���ۆ ئه‌مه‌ س���ه‌رۆك بارزانی‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ (‪ )8‬ساڵدا (‪ )7‬جار سه‌رۆكی‬ ‫ئه‌مه‌ریكاو (‪ )3‬پاپای ڤاتیكان‌و جارێك‬ ‫پوتی���ن ده‌بینێت‪ ،‬چین له‌س���ه‌ر خه‌ته‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ هه‌رێم���ی كوردس���تان‌و بڕیاره‌‬ ‫كونس���ڵخانه‌ بكات���ه‌وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ یه‌كێتی‬ ‫ئه‌وروپ���ا كۆبونه‌وه‌ی هه‌ب���وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫واڵتانی عه‌ره‌ب���ی قواڵییه‌كی په‌یوه‌ندی‬ ‫دیپلۆماس���ی دروس���تكراوه‌‪ ،‬له‌س���ه‌ر‬ ‫ئاستی په‌یوه‌ندی ئیقلیمی ده‌بینی به‌چ‬

‫له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی پرس ‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌كان‬ ‫جه‌نابی سه‌رۆك‬ ‫توانی زه‌مینه‌سازی‬ ‫بۆ سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫كوردستان بكات‬

‫ش���ێوازێك چۆته‌پێش؟ له‌گ���ه‌ڵ ئێران‬ ‫په‌یوه‌ندی سیاسی‌و بازرگانیه‌كانی ئێم ‌ه‬ ‫چۆن چۆته‌پێش؟ چ كاریگه‌ریه‌كی هه‌رێم‬ ‫له‌مه‌له‌فی سوریا هه‌یه‌؟ هاتنی ئه‌و هه‌مو‬ ‫كونس���ڵخانانه‌ له‌واڵته‌ جیاوازه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌مو ئه‌مانه‌ كه‌ سیاس���یه‌تی ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫بارزان���ی ب���ون س���ه‌روه‌ریی خاك���ی‬ ‫كوردس���تانی پاراس���توه‌‪ ،‬به‌ڵگ���ه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌(‪ )2008‬كه‌ توركیا هه‌ڕه‌شه‌ی‬ ‫په‌الماردانی كوردستانی ده‌كرد‪ ،‬بارزانی‬ ‫گوتی ئه‌گه‌ر توركیا ته‌داخولی كه‌ركوك‬ ‫ب���كات‪ ،‬ئێمه‌ش ته‌داخ���ول له‌دیاربه‌كر‬ ‫ده‌كه‌ین‪ .‬هه‌ر ئه‌و به‌رێزانه‌ی كه‌ ئێس���تا‬ ‫ره‌خنه‌ له‌بارزانی ده‌گرن له‌ئۆپۆزسیۆن‌و‬ ‫الیه‌نه‌كانی دیكه‌شه‌وه‌ ده‌یانگوت بارزانی‬

‫دیاره‌ چه‌كی ئه‌تۆمی هه‌ی ‌ه به‌و شێوه‌یه‌‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ له‌توركیا ده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم له‌ماوه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫بارزانی���دا چه‌ندی���ن جار س���ه‌روه‌رێتی‌‬ ‫خاك���ی‌ هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان له‌الیه‌ن‬ ‫توركیا‌و ئێرانه‌وه‌ پێشێلكراوه‌و به‌سه‌دان‬ ‫هاواڵتیش بونه‌ته‌ قوربانی‌‪ ،‬سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێ���م چی‌ ك���ردوه‌ ب���ۆ به‌رگریكردن‬ ‫له‌خه‌ڵكی‌ كوردستان؟‬ ‫هێم���ن هه‌ورامی‪ :‬ج���ارێ‌ پێش هه‌مو‬ ‫شتێك بیرماننه‌چێت ئێمه‌ وه‌كو هه‌رێمی‬ ‫كوردستان ده‌وڵه‌تێكی سه‌ربه‌خۆ نین تا‬ ‫ئه‌ندام بین له‌نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان‌و سكااڵ‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬تا له‌كۆمس���یۆنی مافی مرۆڤی‬ ‫یه‌كێتی ئه‌وروپ���او نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتوه‌كان‬ ‫س���كااڵ تۆمار بكه‌ی���ن به‌رامب���ه‌ر به‌م‬ ‫واڵتانه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ یه‌كێكه‌ له‌كێش���ه‌كانی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ نه‌بون‪ ،‬چونكه‌ ئێمه‌ هه‌رێمێكی‬ ‫فیدراڵین له‌ناو ده‌وڵه‌تێكدا كه‌ پێیده‌ڵێن‬ ‫عێراق‌و به‌پێی ده‌س���تور سه‌روه‌ریه‌تی‬ ‫عێ���راق به‌رپرس���یاریه‌تی حكومه‌ت���ی‬ ‫ئێس���تای عێراق���ه‌‪ .‬یه‌كێ���ك له‌گرفته‌‬ ‫گه‌وره‌كانی ئێم���ه‌ش له‌گه‌ل به‌غدا ئه‌وه‌‬ ‫بوه‌ كه‌ له‌به‌رامبه‌ر په‌الماردانی هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان ده‌وڵه‌تی عێراق هه‌ندێكجار‬ ‫خۆی به‌ش���دار ب���وه‌و هه‌ندێج���ار رێگه‌‬ ‫خۆش���كه‌ر بوه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا بیرمان‬ ‫نه‌چێت س���ه‌یری سایتی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان بكه‌ن له‌ئیدانه‌كردن‬ ‫به‌توندرین ش���ێوه‌ له‌هه‌وڵی دیپلۆماسی‬ ‫بۆ راگرتنی ئه‌م حاڵه‌تانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا توركیا‌و ئێران رۆڵیان نه‌بوه‌‬ ‫له‌ئاراسته‌كردنی‌ سیاسه‌تی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمدا له‌ئاس���تی‌ ناوخۆو ده‌ره‌وه‌شدا‪،‬‬ ‫وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ ده‌وترێت له‌الیه‌ك قاس���می‌‬ ‫سلێمانی‌‌و له‌الیه‌كی‌ دیكه‌وه‌ ئه‌ردۆغان‌و‬ ‫داودئۆغلو زۆر هاوكێشه‌ی‌ كوردستانیان‬ ‫له‌ئاستی‌ ناوخۆو ده‌ره‌وه‌شدا راگرتوه‌؟‬ ‫هێم���ن هه‌ورام���ی‪ :‬نه‌خێ���ر‪ ،‬چونكه‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م‌و ئیم���ه‌ش وه‌ك‬ ‫پارت���ی له‌ژێر گوش���اری هی���چ الیه‌كدا‬ ‫سیاسه‌ت ناكه‌ین‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ‌ ئه‌وه‌شدا‬ ‫ئێمه‌ دۆستایه‌تی هه‌مو الیه‌ك ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫وه‌كو باسیش���م كرد ئێم���ه‌ ده‌مانه‌وێت‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كان���ی ده‌ره‌وه‌م���ان له‌س���ه‌ر‬ ‫بنچین���ه‌ی هاوس���ه‌نگی‌و به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫هاوبه‌ش بێت‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌سه‌ر بنچینه‌ی‬ ‫(تابع مه‌تبوع نه‌بێت) ئێران‌و توركیا دو‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئیقلیمی گرنگن كه‌ كاریگه‌ری‬ ‫جیۆپۆلۆتیكی له‌س���ه‌ر هاوكێش���ه‌كانی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست داده‌نێن‪ ،‬بۆیه‌ بۆ‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان كارێكی نالۆژیكیه‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر له‌په‌یوه‌ندیه‌كان���ی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫خۆی���دا حیس���اب ب���ۆ ئ���ه‌و دو واڵته‌‬ ‫ن���ه‌كات‪ .‬نمون���ه‌ هه‌یه‌ له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ هه‌ندێكجار ئێم���ه‌ دژی به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫ئه‌و واڵتانه‌ بڕیارمانداوه‌‪ ،‬له‌مه‌س���ه‌له‌ی‬ ‫متمانه‌سه‌ندنه‌وه‌ له‌مالیكی له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫ئێران نه‌بو‪ ،‬ئیدی كه‌ له‌الیه‌ن تاڵه‌بانیه‌وه‌‬ ‫پێشنیاركرا ئێمه‌ش پشتیوانیمان لێكرد‪،‬‬ ‫له‌مه‌سه‌له‌ی سوریاو سازدانی كۆنگره‌ی‬ ‫نیشتمانی بۆ كوردی سوریا توركیا دژی‬ ‫ئه‌وه‌بو‪ ،‬له‌‪ 2012 /8/2‬داودئۆغلۆ هاته‌‬ ‫كوردس���تان بۆ ئه‌وه‌ی ناڕه‌زایی توركیا‬ ‫بگه‌یه‌نێ���ت‪ ،‬به‌اڵم بارزان���ی وتی ئه‌وه‌‬ ‫ستراتیژیه‌تی نه‌ته‌وه‌یی‌ ئێمه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌و قس���ه‌یه‌ی تۆ وابوایه‌ ئێمه‌ نه‌ده‌بوا‬ ‫وابكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا‬ ‫قس���ه‌و باس���ی‌ ئ���ه‌وه‌ له‌ئارادای���ه‌ كه‌‬ ‫له‌كێش���ه‌و مه‌س���ه‌له‌ ناوخۆییه‌كان���ی‌‬ ‫كوردانی‌ رۆژه���ه‌الت‌و رۆژئاواش خۆتان‬ ‫هه‌ڵده‌قورتێن���ن‌و ده‌تانه‌وێ���ت بیانكه‌نه‌‬ ‫ئامڕازی‌ ده‌ستی‌ پارتی‌؟‬ ‫هێم���ن هه‌ورامی‪ :‬نا ئێم���ه‌ پێمانوایه‌‬ ‫ئه‌مه‌ قسه‌ی ئۆپۆزس���یۆنه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫ئه‌و ئۆپۆزس���یۆنانه‌ی چاویان به‌پێگه‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ی س���ه‌رۆك بارزان���ی‌و پارتی‬ ‫هه‌ڵنای���ه‌ت‪ .‬په‌یوه‌ندی هه‌رێ���م له‌گه‌ڵ‌‬ ‫رۆژهه‌اڵت‌و رۆژئاوا بۆ پێش دروستبونی‬ ‫پارت���ی دیموكرات���ی كوردس���تانیش‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ .‬باش���ه‌ ئه‌وكاته‌ی بارزانی‬ ‫به‌خ���ۆی‌و (‪ )2‬ه���ه‌زار پێش���مه‌رگه‌ی‬ ‫بارزان���ی ده‌چێت���ه‌ یارمه‌ت���ی كۆماری‬ ‫مه‌هاب���اد ئه‌مه‌ش ده‌س���تێوه‌ردان بوه‌‪،‬‬ ‫كاتێ���ك بارزانیه‌كان ده‌چ���ن یارمه‌تی‬ ‫شێخ س���ه‌عیدی پیران له‌باكور ده‌ده‌ن‬ ‫ئه‌مه‌ ده‌س���تێوه‌ردان بوه‌؟ یان كاتێك‬ ‫كورده‌كان���ی رۆژئ���اوا یارمه‌ت���ی ئێمه‌و‬ ‫یه‌كێتیش���یان داوه‌‪ ،‬له‌شۆڕشی گواڵن‌و‬ ‫شۆڕش���ی نوێی یه‌كێتیش���دا‪ ،‬ئایا ئه‌وه‌‬ ‫ده‌س���تێوه‌ردان بوه‌؟ ئیمه‌ یه‌ك پرسی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییمان هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئێمه‌ له‌پرۆگرامی‬ ‫خۆم���ان له‌پارت���ی نه‌مانش���اردۆته‌وه‌و‬ ‫ده‌ڵێی���ن پش���تگیری ل���ه‌دۆزی ره‌وای‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی كورد له‌هه‌ر ش���وێنێكی دونیا‬ ‫بێت ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م پش���تگیریه‌‬ ‫به‌ستراوه‌ته‌وه‌ به‌وه‌ی كه‌ ده‌بێت له‌سه‌ر‬ ‫بنچینه‌ی ئاشتی‌و سه‌قامگیری ناوچه‌كه‌‬ ‫بێت‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫س‪679‬‬ ‫‌‬ ‫هرۆ‬

‫‪2‬‬

‫کی ه رۆژ ‌ه‬ ‫‌‬ ‫هر‬ ‫ێمه‌‬

‫ی هه‌رێمه‌‪..‬‬ ‫‪ 2679‬رۆژ ‌ه سه‌رۆك ‌‬

‫"بارزانی‌‪ ..‬ئاغاكه‌ ‌ی كوردستان"‬ ‫"‪"Barzani seigneur du Kurdistan‬‬ ‫ی‬ ‫ی گۆڤار ‌‬ ‫ئه‌مه‌ مانشێتی‌ راپۆرتێك ‌‬ ‫ی "‪"lepoint‬ه‌‪،‬‬ ‫به‌ناوبانگی‌ فه‌ره‌نس ‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌"مه‌سعود بارزانی‌" ك ‌ه‬ ‫ی دوورودرێژه‌ یه‌كێكه‌ له‌پیاو‌ه‬ ‫سااڵنێك ‌‬ ‫ده‌ستڕۆشتوه‌كانی‌ كوردستان‌و‬ ‫ئه‌زمونی‌ مسته‌فا بارزانی‌ باوكی‌‌و‬ ‫ی ژیان ماكی‌ ئه‌وه‌ی‌ تیا‬ ‫راك ‌ه راك ‌‬ ‫ی سیاسه‌تدا‬ ‫رسكاندووه‌ كه‌ له‌دنیا ‌‬ ‫ته‌نها ئه‌وانه‌ ده‌مێننه‌و‌ه ك ‌ه "به‌هێزن"‪.‬‬ ‫"‪ "lepoint‬ئ���ه‌و‌ه روونده‌كات���ه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫دوو حیزب���ه‌ س���ه‌ره‌كییه‌ك ‌هی‌ ك���ورد‪:‬‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان‌و یه‌كێت ‌‬ ‫پارتی‌ دیموكرات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان‪ ،‬سه‌رتاسه‌ر ‌‬ ‫نیشتمان ‌‬ ‫ی كوردس���تانیان خس���تووه‌ت ‌ه‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی خۆیانه‌وه‌و هیچ كه‌سێك به‌ب ‌‬ ‫بنده‌ست ‌‬ ‫ی ئه‌م حیزبه‌و سه‌ركرده‌كانیان‬ ‫هاوكار ‌‬ ‫ئیش‌و كاری‌ له‌به‌ر ناڕوات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫په‌یامنێ���ری‌ گۆڤاره‌ك���ه‌ له‌درێ���ژ‌ه ‌‬ ‫راپۆرته‌كه‌ی���دا ده‌نوس���ێت "هه‌ولێ���ر‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ده‌س���ت حیزبه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ئ���ه‌و ش���اره‌ ‌‬ ‫بارزانییه‌وه‌ی���ه‌ له‌ڕێگ��� ‌هی‌ چه‌ندی���ن‬ ‫ی ئ���اوه‌دان كردنه‌وه‌و‬ ‫ماس���ته‌ر پالن��� ‌‬ ‫بیناس���ازییه‌و‌ه خه‌ریك��� ‌ه ده‌بێت��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌رستۆكراتنشینی‌ نوێ ‌‬ ‫پایته‌ختێك ‌‬ ‫كورد‪ .‬له‌و فڕۆكه‌خانه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق ‌‬ ‫ی ‪ 2004‬ده‌روازه‌كان ‌‬ ‫كه‌ س���اڵ ‌‬ ‫ی دونیادا‬ ‫له‌ڕێگ ‌هی‌ كوردستانه‌و‌ه به‌ڕوو ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���رده‌وه‌‪ ،‬س���ه‌رمایه‌گوزاری‌ ده‌ره‌ك ‌‬ ‫ی بوج ‌هی‌ عێراق‬ ‫ی تێده‌كات‪‌ %13 .‬‬ ‫روو ‌‬

‫ی كوردستان‌و‬ ‫ته‌رخان كراو‌ه بۆ هه‌رێم ‌‬ ‫به‌رده‌وام گفتوگۆش ده‌كرێت سه‌باره‌ت‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌رهێنان ‌‬ ‫به‌مۆركردن���ی‌ گرێبه‌س���ت ‌‬ ‫ن���ه‌وت‌و گاز له‌و هه‌رێم���ه‌دا‪ ،‬به‌مجۆر‌ه‬ ‫ی پاره‌و س���ه‌رمایه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌هۆی‌ هه‌ڵڕژان ‌‬ ‫ی ب���ۆ‬ ‫ی شارس���از ‌‬ ‫ی گ���ه‌وره‌ ‌‬ ‫پ���ڕۆژه‌ ‌‬ ‫ی ئ���ارام‌و پڕ‬ ‫ی هه‌رێمێك ‌‬ ‫دروس���تكردن ‌‬ ‫له‌ره‌ونه‌ق له‌عێراقێكی‌ پڕ له‌ئاش���وبدا‪،‬‬ ‫خه‌ریك ‌ه ده‌بێت ‌ه واقیعێكی‌ به‌رده‌ست‌و‬ ‫به‌رجه‌سته‌كراو"‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئ���ه‌م پ���ڕۆژه‌ گه‌وران��� ‌ه ك��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫په‌یامنێره‌كه‌ی‌ "‪ "lepoint‬به‌"موعجیزه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كورد" ناویانده‌بات‪ ،‬به‌رهه‌ڵستكارێك ‌‬ ‫زۆریان هه‌یه‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا‪.‬‬ ‫چونكه‌ س���ه‌رجه‌م چاالكیی ‌ه بازرگانی‌‌و‬ ‫ی ئاوه‌دانكردنه‌و‌ه پێویس���ت ‌ه‬ ‫پڕۆژه‌كان ‌‬ ‫ی ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ هه‌رێمه‌كه‌دا‬ ‫به‌كه‌ناڵ ‌‬ ‫تێپ���ه‌ڕن‌و گه‌نده‌ڵ���ی‌‌و به‌رتیلخواردن‌و‬ ‫ی‬ ‫ی قه‌وم‌و قیله‌و كه‌س���وكار ‌‬ ‫به‌كارهێنان ‌‬ ‫به‌رپرس���ان له‌باش���ترین پۆس���ت‌و‬ ‫ی‬ ‫به‌سوودترین ئیش‌وكاره‌كاندا‪ ،‬سه‌راپا ‌‬ ‫سیسته‌می‌ ئیداریی‌ گرتووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی "‪"lepoint‬دا‬ ‫ی ل���ه‌م راپۆرت��� ‌ه ‌‬ ‫ئه‌مه‌ ‌‬ ‫هات���وو‌ه ت���ا ئه‌ندازه‌ی���ه‌ك زۆرێ���ك‬ ‫ی‪8‬‬ ‫له‌مه‌سه‌له‌ سیاس���ی‌‌و ئیدارییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆكایه‌تی‌ مه‌سعود بارزان ‌‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫ی كوردستاندا كورت ده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌هه‌رێم ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ئ���ه‌و پی���او‌ه ته‌مه‌ن ‪ 67‬س���اڵه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێك��� ‌ه له‌ئه‌كت���ه‌ره‌ س���ه‌ره‌كیه‌كان ‌‬ ‫ی كوردستان‌و به‌میرات‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫شانۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر‌و سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ده‌س���توپێوه‌ندێك ‌‬

‫‪2679‬‬ ‫رۆژه‬ ‫‌‬

‫ی‬ ‫یه‌كێ���ك له‌پارته‌ گ���ه‌وره‌و دێرینه‌كان ‌‬ ‫كوردستانی‌ له‌باوكیه‌وه‌ بۆ به‌جێماوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌مه‌ن ‌‬ ‫بارزانی‌ ك ‌ه هێشتا بیست ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌زگا ‌‬ ‫تێنه‌په‌ڕاند بوو كرا به‌ به‌رپرس ‌‬ ‫ی ‪ 24‬ساڵیشدا بوو‌ه‬ ‫پاراستن‌و له‌ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ گه‌وره‌ترین‌و‬ ‫ئه‌ندام ‌‬ ‫ی ئه‌وكاتی‌ كوردستان‌و‬ ‫به‌هێزترین حیزب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 34‬ساڵیشیدا بووه‌ سه‌رۆك ‌‬ ‫له‌ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیمكانتێك ‌‬ ‫پارتی‌‪ ،‬ئێس���تا خاوه‌ن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆروزه‌به‌ند‌و رایه‌ڵێك په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ماد ‌‬ ‫ی ناوخ���ۆو ده‌ره‌كیی���ه‌‪ ،‬ئه‌‌و‬ ‫چڕ‌وپ���ڕ ‌‬ ‫ی خس���تن ‌ه‬ ‫ی راب���ردوو له‌ڕێگ ‌ه ‌‬ ‫هه‌فت ‌ه ‌‬ ‫ی ده‌ستوره‌و‌ه س���ه‌لماندی‌ ك ‌ه‬ ‫راپرس��� ‌‬ ‫به‌وپه‌ڕی‌ سه‌رسه‌ختییه‌وه‌ بۆ مه‌به‌ست‌و‬ ‫ی تێده‌كۆش���ێت‪ ،‬له‌و‬ ‫ئامانجه‌كانی‌ خۆ ‌‬ ‫پێناوه‌ش���دا س��� ‌ڵ له‌هیچ جۆر‌ه ریسك‬ ‫كردنێك ناكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م���ڕۆ مه‌س���عود بارزان���ی‌ ‪2679‬‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم���ه‌‪ ،‬ئیتر كات ‌‬ ‫رۆژه‌ س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌یه‌ بپرسین‬ ‫حساب‌و كتابه‌؟ كات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ده‌سكه‌وته‌كانی‌ س���ااڵن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ڕووی‌ ئازادییه‌كان ‌‬ ‫مه‌سعود بارزان ‌‬ ‫ی ئابوری‌‌و‬ ‫تاك‌و گشتی‌‌و سیاسی‌‌و گه‌شه‌ ‌‬ ‫خۆشگوزه‌رانی‌‌و ته‌ندروستی‌‌و خوێندن‌و‬ ‫ی‬ ‫هه‌ن���گاون ان ب���ه‌ره‌و چه‌س���پاندن ‌‬ ‫ی مافی‌ مرۆڤو دیموكراس���ی‌‌و‬ ‫بنه‌ماكان ‌‬ ‫ی‬ ‫بنیاتنانه‌و‌هی‌ واڵت‪ ..‬هتد‪ ،‬بۆ خه‌ڵك ‌‬ ‫كوردستان چی‌ بوون؟‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌ زۆربه‌ی‌ بابه‌ته‌كانی‌ ئه‌م ژماره‌یه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫تایب���ه‌ت ده‌كات بۆ هه‌ڵس���ه‌نگاندن ‌‬ ‫ی بارزانی‌‪.‬‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫‪ 2679‬رۆژ ‌‬

‫سه‌رۆکی هه‌رێمه‌‬

‫ی‬ ‫بارزانی‌ ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫‪ 2772‬رۆژ‌ه سه‌رۆك ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستانه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و بۆ یه‌كه‌مجار‬ ‫ی‬ ‫له‌‪31‬ی‌ كانون ‌‬ ‫ی ‪2005‬دا‬ ‫دووه‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك یه‌كه‌م سه‌رۆك ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫له‌الیه‌ن په‌رله‌مانه‌و‌ه‬ ‫هه‌ڵبژێردرا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫دووه‌مجاریش له‌‪‌ 25‬‬ ‫ی ‪2009‬‬ ‫ته‌موز ‌‬ ‫راسته‌وخۆ له‌الیه‌ن‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردستانه‌و‌ه‬ ‫هه‌ڵبژێردرا‬

‫هه‌ڵبژاردنی ‪2009‬‬

‫ئه‌و ناوچانه‌ی بارزانی براوه‌ بو‬ ‫ئه‌و ناوچانه‌ی بارزانی لێی دۆرا‬

‫له‌دایكبون‬ ‫مه‌س���عود مس���ته‌فا بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫ل���ه‌‪ 1946/8/16‬له‌ش���اری‌‬ ‫مه‌هاباد‌و له‌سه‌رده‌می‌ كۆماری‌‬ ‫كوردستان‌و له‌و ڕۆژه‌ی‌ پارتی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردس���تانی‌ تیا‬ ‫دامه‌زرا له‌دایكبووه‌‬

‫سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌ن‬ ‫له‌پاش روخانی‌ رژێمی‌ س���ه‌دام‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫دامه‌زراندن���ی‌‬ ‫حوكمڕانی‌ له‌‪31‬ی‌ ته‌موزی‌ ‪،2003‬‬ ‫بارزانی‌ بووه‌ ئه‌ن���دام‌و دواتریش‬ ‫بووه‌ سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نه‌كه‌‬

‫شۆڕش‌و سیاسه‌ت‬ ‫له‌سه‌ره‌تا ‌ی شۆڕشی‌ ئه‌یلوله‌و‌ه‬ ‫تێكه‌ڵ‌ به‌كاری‌ سیاسی‌ بووه‌و‬ ‫ل���ه‌‪1970‬دا به‌ش���داری‌ تیم���ی‌‬ ‫كوردی‌ ب���ووه‌ ك���ه‌ گفتوگۆی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ حكومه‌تی‌ عێراق كردووه‌‬ ‫له‌سه‌ر رێككه‌وتنی‌ ئۆتۆنۆمی‌‬

‫شه‌ڕی‌ ناوخۆ‬ ‫سه‌رۆك ‌ی ‌الیه‌نه‌كان ‌ی شه‌ڕ ‌ی ناوخۆ‬ ‫بوو‪ ،‬ئ����ه‌و له‌‪‌ 31‬ی ئاب ‌ی ‪1996‬دا بۆ‬ ‫ده‌رپه‌ڕاندنی‌ یه‌كێتی‌ له‌هه‌ولێر په‌نا ‌ی‬ ‫برده‌ ب����ه‌ر حكومه‌تی‌ عێراق‪ ،‬دواتر‬ ‫ش����ه‌ری‌ ناوخ����ۆ به‌ڕێككه‌وتننامه‌ ‌ی‬ ‫واشنتۆن كۆتایی‌ هات‬

‫كۆچی‌ باوكی‌‬ ‫س���اڵی‌ ‪ 1976‬تا ‪ 1979‬بارزان ‌ی‬ ‫زۆرب���ه‌ی‌ كاته‌كان���ی‌ له‌واڵتانی‌‬ ‫رۆژئ���اوا به‌س���ه‌ربرد‪ ،‬ت���ا رۆژی‌‬ ‫‪ 1979/3/1‬كه‌ مسته‌فای‌ باوكی‌‬ ‫كۆچ���ی‌ دوایی‌ ك���رد‪ ،‬گه‌ڕایه‌وه‌‬ ‫ئێران‬

‫ی راپه‌ڕین‬ ‫دوا ‌‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪1991‬دا گه‌ڕایه‌وه‌ كوردستان‌و‬ ‫له‌نیسانی‌ ‪1991‬دا كه‌ گفتوگۆ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫به‌غدا ده‌ستیپێكرد له‌چه‌ند خولێكی‌‬ ‫گفتوگۆكاندا سه‌رۆكی‌ شاندی‌ كوردی‌‬ ‫ده‌كرد ك���ه‌ له‌حیزبه‌كان���ی‌ به‌ره‌ی‌‬ ‫كوردستانی‌ پێكهاتبوو‬

‫سه‌رۆكی‌ پارتی‌‬ ‫له‌كۆنگره‌ی‌ ‪9‬ی‌ پارتی دیموكرات ‌ی‬ ‫كوردستان له‌تش���رینی‌ دووه‌می‌‬ ‫‪1979‬دا به‌س���ه‌رۆكی‌ پارت���ی‌‬ ‫هه‌ڵبژێردراو تا ئێستاش سه‌رۆكی‌‬ ‫پارتییه‌‬

‫‪5‬‬ ‫دیكتاتۆر بوونه‌وه‌رێكه‌ كه‌م قسه‌ده‌كات‬ ‫)‪ )380‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/6/4‬‬

‫سه‌رۆك ‌ه كه‌مدووه‌كانمان‬

‫ڕه‌ها ك ‌ه پێویس���تی به‌هیچ قس���ه‌یه‌ك‬ ‫نه‌ماوه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ی خه‌ڵك دوای خۆی‬ ‫بخات؟ ئایا سیاسه‌ت به‌گشتی نه‌بۆت ‌ه‬ ‫كایه‌یه‌ك له‌ده‌ره‌وه‌ی قس���ه‌‪ ،‬شوێنێك‬ ‫قس���ه‌ تێی���دا كاریگه‌رییه‌كان���ی خۆی‬ ‫ونده‌كات‌و له‌ماناكانی خۆی ده‌كه‌وێت؟‬ ‫به‌ختیار عه‌لی ئای���ا هه‌موو ئه‌و قس���انه‌ی كه‌ به‌ناوی‬ ‫سیاس���ه‌ته‌وه‌ ده‌كرێن ش���اردنه‌وه‌نین‬ ‫سه‌رۆكی كوردی به‌گشتی مه‌خلوقێكی بۆ ئ���ه‌و بێده‌نگییه‌ ق���ووڵ‌و دووباره‌و‬ ‫كه‌م���دووه‌‪ .‬وش���ه‌ی كه‌م���دوو به‌ته‌نیا ڕیش���ه‌ییه‌ی ك��� ‌ه له‌سیاس���ه‌ت خۆیدا‬ ‫به‌و مانای���ه‌ نایه‌ت كه‌ س���ه‌رۆك كه‌م چه‌قی���وه‌‪ ،‬ده‌مامك نیی ‌ه ب���ۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫قس���ه‌ده‌كات‪ ،‬به‌ڵكو ب���ه‌و مانایه‌ دێت له‌ڕاس���تیدا كای���ه‌ی سیاس���ی كوردی‬ ‫ك��� ‌ه ئ���ه‌و ڕوبه‌رانه‌ی قسه‌كردنیش���ی له‌خۆدووباره‌كردنه‌وه‌یه‌كی هه‌میشه‌ییدا‬ ‫ده‌یگرنه‌وه‌ «بابه‌ته‌كان‌و ته‌وه‌ره‌كانی» ده‌ژی‌و تلیاكفرۆش���ه‌كانی «گۆڕانكاری‬ ‫بچوك‌و س���نووردارن‪ .‬وات ‌ه ده‌ش���ێت بچ���وك» جگ���ه‌ له‌وه‌ه���م هیچ���ی تر‬ ‫سه‌رۆك زۆر زۆریش بڵێت به‌اڵم دواجار ده‌رخواردی مرۆڤی كورد ناده‌ن؟‬ ‫هیچ نه‌ڵێت جگ���ه‌ له‌دووباره‌كردنه‌وه‌ی‬ ‫یه‌ك دوو گووتاری كلێش���ه‌یی‌و سواو‪.‬‬ ‫به‌بڕوای من س���ه‌رۆك‌و سیاسییه‌كانی‬ ‫ئێمه‌ پتر ده‌می���ان ده‌جوڵێنن نه‌وه‌ك‬ ‫قسه‌بكه‌ن‪ ...‬قسه‌كردن به‌مانای وه‌اڵمی‬ ‫پرس���یار‌ه گه‌وره‌كان بده‌نه‌وه‌و له‌سه‌ر‬ ‫كێش���ه‌ ڕاس���ته‌قینه‌كان بدوێ���ن‪ .‬ئه‌م‬ ‫بێتوانایی ‌ه له‌س���ه‌ر قسه‌كردن له‌هه‌موو‬ ‫س���ه‌رۆكه‌كانی ك���ورددا هه‌یه‌‪ ،‬جێگای‬ ‫سه‌رس���امییه‌‪ ،‬من له‌س���ه‌ده‌ی بیستدا‬ ‫هیچ سه‌رۆكێكی قس���ه‌كه‌ر نادۆزمه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م بێده‌نگیی��� ‌ه پێمانده‌ڵێت؛ نه‌وه‌ك‬ ‫ته‌نیا عه‌قڵی سیاسی كوردی عه‌قڵێكی‬ ‫الوازه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئینش���ای سیاسیشمان‬ ‫له‌نزمتری���ن ئاس���تدایه‌‪ .‬ئه‌م���ڕۆ ئێم ‌ه‬ ‫له‌س���ه‌رده‌مێكدا ده‌ژین ك ‌ه سه‌رده‌می‬ ‫هه‌ژاریی��� ‌ه له‌به‌الغه‌تی سیاس���یماندا‪،‬‬ ‫س���ه‌رده‌مێك درێژك���راوه‌ی ڕابوردووه‌‪،‬‬ ‫هه‌موو بێده‌نگی مێژووی هه‌زار ساڵه‌ی‬ ‫ئێم��� ‌ه به‌جۆرێكی ترس���ناك له‌س���ه‌رو‬ ‫له‌گ���ه‌رووی س���ه‌رۆكه‌كانی ئێم���ه‌دا‬ ‫ده‌نگده‌داته‌وه‌‪ ،‬كه‌ به‌گش���تی بوونه‌ت ‌ه‬ ‫قوب���ه‌ی موقه‌ده‌س‌و ب���ۆش‪ .‬ڕه‌نگ ‌ه بۆ‬ ‫زۆربه‌ی ڕۆشنبیرانی تر هه‌ڵسه‌نگاندنی‬ ‫ئه‌و د‌ه ساڵه‌ی دوایی له‌مێژووی سیاسی‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیم���ان كۆمه‌ڵێ���ك پێوه‌ری‬ ‫گرنگت���ری هه‌بێ���ت‪ ،‬له‌وانه‌ گه‌ش���ه‌ی‬ ‫ئازادیی��� ‌ه سیاس���ییه‌كان‪ ،‬به‌رقه‌راری‬ ‫عه‌داله‌ت���ی كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬چه‌س���پاندنی‬ ‫دیموكراس���ی‌وچه‌ندان‬ ‫كولت���ووری‬ ‫پێ���وه‌ری تر ك��� ‌ه هه‌ڵب���ه‌ت پێوه‌ری‬ ‫گرنگن‪ ،‬ب���ه‌اڵم جگه‌ له‌مان ‌ه ش���تێكی‬ ‫دیك���ه‌ش گرنگ���ه‌‪ ،‬ئه‌ویش ش���وێنی‬ ‫ده‌ن���گ‌و بێده‌نگیی��� ‌ه له‌میكانیزمه‌كانی‬ ‫دروستكردنی س���ته‌مكاریدا له‌مێژووی‬ ‫ئێس���تاو ڕابوردوومان���دا‪ .‬هه‌ڵب���ه‌ت‬ ‫بێده‌نگی سه‌رۆك وه‌ك بێده‌نگی كۆیل ‌ه‬ ‫نییه‌‪ .‬بێده‌نگی ئه‌وانه‌ی س���ه‌ره‌و‌ه هیچ‬ ‫كات وه‌ك بێده‌نگی كه‌س���انێك نین ك ‌ه‬ ‫له‌خ���واره‌وه‌دان‪ .‬به‌جۆرێ���ك ده‌توانین‬ ‫بڵێین بۆئه‌وه‌ی له‌كۆمه‌ڵگایه‌ك تێبگه‌ین‬ ‫ده‌بێت له‌جۆرو چۆنێتی بێده‌نگییه‌كانی‬ ‫ناوی تێبگه‌ین‪ ،‬ئه‌وه‌ی چه‌ند كه‌سێكی‬ ‫جی���اواز له‌ی���ه‌ك ژووردان‌و هیچ ناڵێن ئ���ه‌وه‌ی س���ه‌ره‌نجبدات ده‌بینێ���ت‬ ‫مانای ئ���ه‌و‌ه نییه‌ ك ‌ه بێده‌نگییه‌كانیان دونی���ای ئێم ‌ه له‌نێ���وان دوو دیارده‌ی‬ ‫هه‌مان ش���ته‌‪ .‬سیاس���ه‌ت دواجار هیچ س���ه‌ره‌كیدا گه‌مارۆدراوه‌‪ ،‬به‌س���ه‌رێك‬ ‫نیی��� ‌ه جگ ‌ه له‌كایه‌یه‌كی س���یمۆتیكی‪ ،‬ده‌نگه‌ده‌نگێكی زۆر له‌س���ه‌ر سیاسه‌ت‬ ‫له‌شوێنێك بۆ ناردنی ئاماژه‌و وه‌رگرتن‪ ،‬ك��� ‌ه هه‌مووم���ان تی���ا به‌ش���دارین‌و‬ ‫له‌به‌گه‌ڕخستنی چاالكانه‌ی كه‌ناڵه‌كانی س���ه‌رتاپای عه‌قڵ‌و دیالۆگه‌كانی ژیانی‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‪ ،‬بۆی��� ‌ه خ���ودی بێده‌نگی ڕۆژان���ه‌ی داگیركردوین‪ ،‬به‌س���ه‌رێكی‬ ‫ی���ان كه‌مدوویی نیش���انه‌یه‌كی گرنگه‌و تری���ش بێده‌نگییه‌ك���ی ترس���ناك‬ ‫ده‌بێ���ت بخوێنرێت���ه‌وه‌‪ .‬كه‌مدووی���ی وه‌ك بێده‌نگ���ی «اب���و اله���ول» الی‬ ‫س���ه‌رۆكه‌كانی ئێم��� ‌ه س���یفه‌تێكی سیاسییه‌كان‌و سه‌رۆكه‌كان‌و ڕاوێژكارو‬ ‫شه‌خس���ی ڕووت نییه‌‪ ،‬ب���ێ تواناییان قسه‌كه‌ره‌كانیان‪ ...‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی له‌و‬ ‫ل���ه‌وه‌ی بدوێن په‌یوه‌ن���دی به‌پێكهات‌و د‌ه ساڵه‌ی دواییدا س���ه‌دان پرسیاری‬ ‫س���تراكتوری كۆی كایه‌ی سیاسییه‌و‌ه گرن���گ كه‌ڵه‌كه‌ ب���ووه‌‪ ،‬له‌پرس���یاری‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬پرس���یاره‌ك ‌ه ئه‌وه‌ی��� ‌ه ئایا گه‌ر فه‌لس���ه‌فی‌و فیك���ری‌و ئه‌خالقیی���ه‌و‌ه‬ ‫له‌لوتكه‌ی ئه‌م هه‌ره‌مه‌ سیاس���ییانه‌ی بیگ���ر‌ه ت���ا پرس���یاری ئاب���ووری‌و‬ ‫ئێمه‌دا هه‌میش��� ‌ه دیكتاتۆرێكی كه‌مدوو كۆمه‌اڵیه‌تی‌و یاسایی‪ ،‬كایه‌ی سیاسی‌و‬ ‫دانیشتبێت‪ ،‬كه‌سێك ك ‌ه ته‌نیا هه‌ندێك س���ه‌رۆكه‌كانیش به‌تایبه‌ت���ی له‌هه‌موو‬ ‫قس���ه‌ی دیاریكراوی هه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌ندێك ئه‌م پرس���ه‌ گه‌ورانه‌دا بێده‌نگن‪ ...‬ئه‌م‬ ‫وش���ه‌ی كه‌می هه‌یه‌‪ ،‬ب���ۆ بازنه‌یه‌كی نه‌خۆش���ی بێده‌نگیی ‌ه نه‌خۆش���ی كۆی‬ ‫بچوك ده‌دوێ���ت‪ ،‬ڕیتۆریكێكی خراپی كایه‌ی سیاس���ییه‌‪ .‬بێده‌نگی سه‌رۆكی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬قس���ه‌كانی ی���ان په‌یمانی درۆن هه‌رێم‪ ،‬بێده‌نگی بێكاریگه‌ریی سه‌رۆك‬ ‫یان هه‌ڕه‌شه‌ن‪ ...‬چۆن ئه‌م بوونه‌وه‌ر‌ه كۆمار‪ ،‬بێده‌نگی ته‌لیس���ماوی سه‌رانی‬ ‫ده‌توانێت ئه‌م دونیا پڕ ده‌نگه‌ده‌نگه‌ی ئۆپۆزس���یۆن س���ه‌مبول‌و ئاماژه‌ن بۆ‬ ‫ئه‌مڕۆ كۆنترۆڵبكات؟ ئه‌م ‌ه پرسیارێكی بێده‌نگی هه‌موو كایه‌ی سیاسی خۆی‪.‬‬ ‫گرنگ���ه‌‪ :‬بێده‌نگ���ی‌و كه‌مدووی���ی له‌م سروش���تی ریتۆریك���ی س���ه‌رۆكه‌كان‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌دا چ وه‌زیفه‌یه‌ك���ی هه‌یه‌؟ ئاوێنه‌ی سروش���تی ڕیتۆریكی مێژووی‬ ‫سه‌رۆكی كورد له‌رێگای چ جۆر‌ه زمان‌و سیاسی كوردییه‌‪ .‬لێره‌دا ده‌بێت ئاماژ‌ه‬ ‫وێن���ه‌و ئاماژه‌یه‌كه‌و‌ه حوكممانده‌كه‌ن؟ بۆ خاڵێكی گرنگی ناكۆكی بكه‌م له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌م بوونه‌وه‌ران ‌ه ك ‌ه ناتوانن قسه‌بكه‌ن زۆربه‌ی برایانی رۆش���نبیردا‪ ،‬كێشه‌ك ‌ه‬ ‫كه‌ره‌س���ته‌ی حوكم له‌ك���وێ ده‌هێنن؟ له‌وه‌دای ‌ه ڕۆشنبیر هه‌موو ئه‌م پرسیارو‬ ‫ئاخۆ ئه‌و ڕس���ت ‌ه ك���ورت‌و كه‌مان ‌ه ك ‌ه گرفت ‌ه گه‌وران��� ‌ه هه‌ڵبگرێت‌و بیبات بۆ‬ ‫هه‌میشه‌ له‌چوارچێو‌ه س���یناریۆیه‌كی كایه‌ی سیاس���ی‌و له‌وێ���دا به‌ته‌نیا بۆ‬ ‫پێش���وه‌خت داڕێ���ژراودا دێن���ه‌ده‌رێ وه‌اڵمه‌كانیان بگه‌ڕێت‪ .‬له‌س���ه‌د ساڵی‬ ‫به‌س���ن بۆ حوكمكردن؟ بۆ سیاس���ی ڕاب���وردووداو به‌تایبه‌ت له‌ئێستاش���دا‬ ‫كورد به‌گش���تی ناتوانێت قس ‌ه له‌سه‌ر ڕۆش���نبیری ك���ورد ئه‌م���ه‌ ده‌رد‌ه‬ ‫سیاس���ه‌تی خ���ۆی ب���كات؟ ئاخ���ۆ س���ه‌ره‌كییه‌كه‌ی بووه‌ ك��� ‌ه هه‌موو ئه‌م‬ ‫سیاسه‌ت «نه‌وه‌ك ده‌سه‌اڵت به‌ته‌نیا» پرس���یارانه‌ی هه‌ڵگرتووه‌و بردونی بۆ‬ ‫نه‌بۆت ‌ه كرده‌یه‌كی ده‌ستبه‌س���ه‌راگرتنی ناو كایه‌یه‌كی كه‌ڕوالڵی وه‌ك سیاسه‌ت‬

‫بێده‌نگی سه‌رۆكه‌كان‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫قسه‌كانیان نرخی‬ ‫بمێنێت‪ .‬قسه‌ی‬ ‫سه‌رۆك هه‌میش ‌ه‬ ‫ده‌بێت شتێكی‬ ‫مێژوویی بێت‪،‬‬ ‫ده‌بێت سه‌ره‌تای‬ ‫سه‌رهه‌ڵدان یان‬ ‫كۆتایی كێشه‌یه‌ك‬ ‫بێت‪ ،‬سه‌رۆك كه‌م‬ ‫قسه‌ده‌كات تا‬ ‫له‌نمایشی ده‌سه‌اڵتدا‬ ‫واده‌ربكه‌وێت‬ ‫له‌ناو هه‌موو ئه‌و‬ ‫ده‌نگانه‌دا ك ‌ه زۆر‬ ‫ده‌دوێن‪ ،‬ده‌نگی ئه‌و‬ ‫یه‌كالكه‌ره‌وه‌یه‌‬

‫تا وه‌اڵمی ده‌س���تبكه‌وێت‌و هه‌میشه‌ش‬ ‫نائومێ���دو ده‌س���تبه‌تاڵ گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫كایه‌ی سیاسی ئێمه‌ له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵتی‬ ‫بێده‌نگ���ی ن���ه‌وه‌ك له‌س���ه‌ر زم���ان‌و‬ ‫بیركردنه‌وه‌و باوه‌ڕس���ازیی ئیشده‌كات‪.‬‬ ‫لێره‌و‌ه په‌یوه‌ندی له‌نێوان «فیكری»و‬ ‫«سیاسی»دا بۆته‌ كاری نه‌كرده‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫چۆن ئیش���كردنی پێكه‌وه‌یی ڕۆشنبیرو‬ ‫سیاس���ی بۆت ‌ه ئه‌س���ته‌م‪ .‬ڕۆشنبیریی‬ ‫له‌ناو جیهانێكی زمانه‌وانی‌و گوزارشتدا‬ ‫كارده‌كات‪ ،‬سیاسیش له‌جیهانێكی تری‬ ‫زمانه‌وانی‌و گوزارش���تدا قه‌تیس بووه‌‪،‬‬ ‫پێكگه‌یش���تنه‌وه‌ی ئ���ه‌م دوو دنیای��� ‌ه‬ ‫له‌ئێس���تادا‪ ،‬ن���ه‌وه‌ك كاری نه‌كرده‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌سنووری خه‌یاڵیش به‌ده‌ره‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌ده‌ر له‌م ڕیش��� ‌ه س���ه‌ره‌كییه‌ی‬ ‫بێده‌نگی الی س���ه‌رۆكه‌كان‌و هه‌ژاریی‬ ‫زمانی گوزارش���تی سیاسیمان‪ .‬خودی‬ ‫ئ���ه‌م بێده‌نگیی��� ‌ه چه‌كێك���ی گرنگ‌و‬ ‫پراكتیكی ده‌س���ه‌اڵتی بااڵده‌ستیش���ه‌‪،‬‬ ‫ده‌سه‌اڵتی سیاسی به‌بێ ناواخنكردنی‬ ‫ئ���ه‌و بێده‌نگیی ‌ه بۆ ن���او وێنه‌ی خۆی‪،‬‬ ‫ناتوانێ���ت بوونی هه‌بێ���ت‪ ...‬بێزمانی‬ ‫س���ه‌رۆكه‌كانمان‪ ،‬بێزمانییه‌ك���ی پاك‌و‬ ‫بێگوناهـ‌و مندااڵن ‌ه نییه‌‪ ،‬بێده‌نگییه‌كی‬ ‫مه‌عسومان ‌ه نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو بێده‌نگییه‌ك ‌ه‬ ‫هه‌موو دیوه‌ خورافییه‌كه‌ی ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫دیوه‌ خورافییه‌كه‌ی كایه‌ی سیاسه‌تیش‬ ‫خۆی له‌خۆیدا به‌رجه‌س���ته‌ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫لێ���ره‌دا به‌خێراییه‌ك���ی زۆر ك���ورت‬ ‫هه‌ن���دێ له‌ماناكان���ی ئ���ه‌و بێده‌نگیی ‌ه‬ ‫ده‌ستنیش���انده‌كه‌م‪ ،‬باوه‌ڕیش���م وای ‌ه‬ ‫تێڕوانینی ته‌واو له‌و بێده‌نگییه‌‪ ،‬تێڕامان‌و‬ ‫رووبه‌ری زۆر زیاتری پێویسته‌‪.‬‬ ‫‪ .1‬بێده‌نگ���ی س���ه‌رۆكه‌كه‌كان‪،‬‬ ‫نیشانه‌یه‌كی سه‌ره‌كی دیكتاتۆرییه‌ته‌‪.‬‬ ‫دیكتات���ۆر خ���ۆی بوونه‌وه‌رێك���ه‌ كه‌م‬ ‫قس���ه‌ده‌كات‪ ،‬هه‌تا گ���ه‌ر وه‌ك هیتله‌ر‬ ‫زۆر بڵێ‌و چه‌نه‌بازیش بێت‪ ،‬قس���ه‌كانی‬ ‫هێشتا ده‌مامكی بێده‌نگییه‌كی قووڵترن‪.‬‬ ‫قس���ه‌كردن زاده‌ی بیركردنه‌وه‌ی���ه‌‪.‬‬ ‫دیكتاتۆر له‌رێ���گای لۆژیك‌و ئیقناعه‌و‌ه‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ناباته‌رێوه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌ڕێگای‬ ‫هێ���زو پ���اره‌و میدیاوه‌‪ .‬لێره‌وه‌ قس��� ‌ه‬ ‫شتێكی گرنگ نییه‌‪ ،‬سه‌رۆك ده‌توانێت‬ ‫ده‌س���تبه‌رداری بێت‪ ،‬یان هه‌ر كاتێك‬ ‫ئاره‌زووی لێب���وو به‌كاریبهێنێت‌و دواتر‬ ‫بیخات���ه‌ الوه‌و بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ بێده‌نگی‪.‬‬ ‫قس���ه‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتی كوردیدا‪ ،‬دیكۆر‌ه‬ ‫نه‌وه‌ك كه‌ره‌سته‌یه‌كی بنه‌ڕه‌تی حوكم‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫‪ .2‬بێده‌نگی س���ه‌رۆكه‌كان ڕیشه‌یه‌كی‬ ‫ئه‌فسانه‌یی هه‌یه‌‪ .‬تا سه‌رۆك بێده‌نگتر‬ ‫بێت خۆی دوورتر نیش���انده‌دات‪ ،‬خۆی‬ ‫به‌شه‌به‌نگێكی پیرۆز گه‌مارۆده‌دات‪ .‬پتر‬ ‫خۆی له‌وێنه‌ی خ���ودا نزیكده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫خودا خۆی ئه‌و بكه‌ر‌ه نادیاره‌‪ ،‬دووره‌‪،‬‬ ‫كاریگه‌ره‌‪ ،‬بێده‌نگه‌ی ‌ه كه‌ ئێم ‌ه نایبینین‌و‬ ‫نایبیس���تین‪ .‬لێره‌و‌ه كه‌م ده‌ركه‌وتن‌و‬ ‫كه‌م قسه‌كردن الی سه‌رۆك نمایشێكی‬ ‫دینیی���ه‌‪ ،‬ج���ۆره‌ خۆش���وبهاندنێكی‬ ‫ناڕاسته‌وخۆیه‌ به‌خودا‪.‬‬ ‫‪ .3‬بێده‌نگ���ی س���ه‌رۆكه‌كان بۆ ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫قس���ه‌كانیان نرخی بمێنێت‪ .‬قس���ه‌ی‬ ‫س���ه‌رۆك هه‌میش���ه‌ ده‌بێت ش���تێكی‬ ‫مێژووی���ی بێ���ت‪ ،‬ده‌بێت س���ه‌ره‌تای‬ ‫س���ه‌رهه‌ڵدان یان كۆتایی كێش���ه‌یه‌ك‬ ‫بێ���ت‪ .‬س���ه‌رۆك كه‌م قس���ه‌ده‌كات تا‬ ‫له‌نمایشی ده‌سه‌اڵتدا واده‌ربكه‌وێت له‌ناو‬ ‫هه‌موو ئه‌و ده‌نگانه‌دا كه‌ زۆر ده‌دوێن‪،‬‬ ‫ده‌نگ���ی ئ���ه‌و یه‌كالكه‌ره‌وه‌یه‌‪ .‬ده‌نگی‬ ‫س���ه‌رۆك لێره‌دا وه‌ك ده‌نگی مرۆڤێك‬ ‫ده‌رناكه‌وێت‪ ،‬به‌ڵكو وه‌ك ده‌نگی بااڵی‬ ‫یاس���اكان خۆی نیشانده‌داته‌وه‌‪ .‬من یا‬ ‫قسه‌ناكه‌م یان كه‌ كردم دونیا به‌الیه‌كدا‬ ‫ده‌خ���ه‌م "ئ���ه‌و‌ه زمانحاڵ���ی بێده‌نگی‬ ‫سه‌رۆكه‌"‪ .‬لێره‌دا سه‌رۆك مه‌خلوقێكی‬ ‫قسه‌كه‌ر نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو بڕیارده‌ره‌‪ ...‬ئه‌و‬ ‫قسه‌ناكات‪ ،‬به‌ڵكو یاسا داده‌نێت‪.‬‬ ‫‪ .4‬كاتێك س���ه‌رۆك كه‌م قسه‌ده‌كات‪،‬‬ ‫له‌نێوان خۆی‌و كۆمه‌ڵ���گادا كۆمه‌ڵێك‬ ‫ده‌زگای ت���ر دروس���تده‌كات كه‌ له‌بری‬ ‫ئه‌و قس���ه‌ده‌كه‌ن‪ .‬قسه‌كردنی سه‌رۆك‬ ‫له‌كرده‌یه‌ك���ی زمانه‌وانی‌و عه‌قاڵنییه‌و‌ه‬ ‫ده‌بێت ‌ه كرده‌یه‌كی سه‌مبولی‪ ...‬له‌بری‬ ‫سه‌رۆك ش���ته‌كانی تر قس���ه‌ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫سوپا قس���ه‌ده‌كات‪ ،‬ئاسایش‪ ،‬پۆلیس‪،‬‬ ‫بازرگانه‌كان‪ ،‬باڵه‌خانه‌كان‪ ،‬بانكه‌كان‪،‬‬ ‫پ���ار‌ه زۆره‌كان‪ .‬س���ه‌رۆك بێده‌ن���گ‬ ‫ده‌بێت بۆئه‌وه‌ی سه‌مبوله‌كانی بدوێن‪،‬‬ ‫درێژكراو‌ه مه‌جازییه‌كانی‪ .‬ئه‌م بێده‌نگیی ‌ه‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی ‌ه هێماكانی تر بكه‌ونه‌ قسه‌‪...‬‬ ‫ب���ۆ ئه‌وه‌ی زه‌برو پڕته‌ویی كه‌ره‌س���ت ‌ه‬ ‫كاریگه‌رو راسته‌قینه‌كانی تری ده‌سه‌اڵت‬ ‫ده‌ربكه‌وێت‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )380‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/6/4‬‬

‫سه‌ركرده‌یه‌كی ده‌وڵه‌تی‌ یاسا‪:‬‬

‫بارزانی‌ زیانی‌ به‌په‌یوه‌ندی دێرینی‌ كورد‌و شیعه‌ گه‌یاند‬ ‫ئا‪ :‬شێركۆ عه‌بدواڵ‬ ‫عه‌دنان سه‌راج كه‌ سه‌ركرده‌یه‌كی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ یاسایه‌‪ ،‬له‌م گفتوگۆیه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "مه‌سه‌له‌ی‌ نه‌وت‌و غاز‬ ‫هۆكارێكی‌ گرژی‌‌و كێشه‌ نانه‌وه‌ بو‬ ‫له‌نێوان بارزانی‌‌و حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌‬ ‫عێراقدا"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ وه‌ك ده‌وڵه‌تی‌ یاسا ئه‌م‬ ‫چه‌ند س����اڵه‌ی‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌ مه‌سعود‬ ‫بارزانی‌‌و سیاس����ه‌تی‌ هه‌رێ����م به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌حكومه‌ت����ی‌ ناوه‌ن����دی‌ به‌غ����دا چۆن‬ ‫هه‌ڵده‌سه‌نگێنن؟‬ ‫عه‌دن����ان س����ه‌راج‪ :‬دیاره‌ مه‌س����عود‬ ‫بارزانی‌ یه‌كێكه‌ له‌س����ه‌ركرده‌ دیاره‌كانی‌‬ ‫كوردس����تان‌و رۆڵێك����ی‌ گ����ه‌وره‌ی‌‬ ‫له‌دروس����تكردنی‌ بڕی����اری‌ سیاس����ی‌‬ ‫له‌ئاس����تی‌ كوردس����تان‌و عێراقیش����دا‬ ‫ده‌بینێ����ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌م چه‌ند س����اڵه‌ی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ ئه‌و بڕوانین چه‌ندین قۆناغی‌‬ ‫جیاجیا به‌دیده‌كه‌ین‪ ،‬یه‌كه‌میان ئه‌وه‌بو‬ ‫ك����ه‌ رۆڵێك����ی‌ كارای‌ له‌كۆكردن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫هێزه‌ ناكۆكه‌كانی‌ عێ����راق‌و ئیمزاكردنی‌‬ ‫رێككه‌وتننام����ه‌ی‌ هه‌ولێ����ردا بینی‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ش بۆ كاتی‌ خۆی‌ ده‌س����تكه‌وتێكی‌‬ ‫گرن����گ بو‪ ،‬ب����ه‌اڵم له‌قۆناغێك����ی‌ تردا‬ ‫مه‌س����عود بارزان����ی‌ سیاس����ه‌تێكی‌‬ ‫پێچه‌وان����ه‌ی‌ به‌رامب����ه‌ر به‌حكومه‌ت����ی‌‬ ‫ناوه‌ندو هێزه‌ شیعه‌كان گرته‌به‌ر‪ ،‬كاتێك‬ ‫كه‌ پێش����وازی‌ له‌سه‌ركرده‌ هه‌اڵتوه‌كانی‌‬

‫ناكۆكی‌ له‌سه‌ر‬ ‫نه‌وت‌و غاز وایكرد‬ ‫مه‌سعود بارزانی‌‬ ‫ئه‌و هه‌ڵوێسته‌‬ ‫تونده‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ناوه‌ند‌و مالیكی‌‬ ‫بنوێنێت‬ ‫مالیکی‌و بارزانی له‌دیدارێکی رابردویاندا‬ ‫به‌غدا كرد ك����ه‌ تاوانباركرابون به‌تیرۆر‌و‬ ‫كاری‌ تیرۆریس����تی‌ وه‌ك تاریق هاشمی‌‪،‬‬ ‫بارزانی‌ هه‌ر به‌مه‌شه‌وه‌ نه‌وه‌ستا به‌ڵكو‬ ‫كه‌وت����ه‌ هه‌وڵدان بۆ متمانه‌س����ه‌ندنه‌وه‌‬ ‫له‌مالیك����ی‌ س����ه‌رۆك وه‌زی����ران‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫رێگریی‌ جوامێرانه‌ی‌ س����ه‌رۆك تاڵه‌بانی‌‬ ‫ئه‌و هه‌واڵنه‌ی‌ په‌كخست‪ .‬ئه‌م سیاسه‌ت‌و‬ ‫هه‌نگاوه‌ی‌ بارزان����ی‌ زیانی‌ به‌په‌یوه‌ندی‌‬ ‫تۆكمه‌و دێرینی‌ ش����یعه‌و كورد گه‌یاند‪.‬‬ ‫وه‌ك ئاشكرایه‌ چه‌ند هۆكارێك له‌پشت‬ ‫ئه‌م كێش����ه‌و گرفتانه‌وه‌ بون كه‌ كه‌وته‌‬ ‫نێ����وان هه‌ولێ����ر‌و حكومه‌ت����ی‌ ناوه‌ند‪،‬‬

‫له‌پێشیانه‌وه‌ مه‌سه‌له‌ی‌ ئابوری‌‌و نه‌وت‌و‬ ‫غ����از بو‪ ،‬ك����ه‌ ناكۆكی‌ له‌س����ه‌ر نه‌وت‌و‬ ‫غ����از وایك����رد مه‌س����عود بارزان����ی‌ ئه‌و‬ ‫هه‌ڵوێس����ته‌ تونده‌ به‌رامبه‌ر به‌ناوه‌ند‌و‬ ‫مالیكی‌ بنوێنێت‪ .‬دیاره‌ له‌به‌رامبه‌ریشدا‬ ‫حكومه‌تی‌ به‌غدادیش روانینی‌ ته‌سعیدی‌‬ ‫بوه‌ س����ه‌باره‌ت به‌كێشه‌ی‌ نه‌وت‪ ،‬دیاره‌‬ ‫قانونی‌ نه‌وت‌و غازیش كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ نێوان هه‌رێ����م‌و ناوه‌ند زیاتر‬ ‫هه‌بو‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌و قانونه‌ نه‌بوایه‌ له‌وانه‌یه‌‬ ‫كێش����ه‌كانی‌ نێوانیان نه‌گه‌شتایه‌ته‌ ئه‌و‬ ‫ئاس����ته‌‪ .‬هه‌روه‌ه����ا جی����اوازی‌ روانینی‌‬

‫نێ����وان بارزانی‌‌و حكومه‌ت����ی‌ ناوه‌ند تا‬ ‫ئاس����تێكی‌ مه‌ترس����یدار چوه‌پێش‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫بارزانی‌ زیاتر مه‌س����ه‌له‌ی‌ ماده‌ی‌ ‪140‬و‬ ‫ناوچه‌ جێناكۆكه‌كانی‌ وروژاندو خه‌ڵكی‌‬ ‫كوردستانی‌ به‌پێكهێنانی‌ ئۆپه‌راسیۆنی‌‬ ‫دیجله‌ ترساند‌و ئه‌مه‌ش بوه‌ مایه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌عسیه‌كانیش زیاتر خۆیان له‌و كێشانه‌‬ ‫هه‌ڵبقورتێنن‪ ،‬به‌بڕوای‌ من بارزانی‌ له‌مه‌دا‬ ‫توانی‌ كوردی‌ پێبترسێنێت‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ ناوه‌ند دژ به‌ئامانج‌و خواسته‌‬ ‫سیاسییه‌كانی‌ گه‌لی‌ كورده‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬ ‫له‌و ناوچانه‌ی‌ ناكۆكییان له‌سه‌ره‌‪.‬‬

‫ی ئێ����وه‌ ملمالنێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬به‌ب����ڕوا ‌‬ ‫بارزانی‌ له‌گه‌ڵ‌ مالیكی‌ شه‌خسی‌ بو یان‬ ‫سیاسی‌؟‬ ‫عه‌دنان س����ه‌راج‪ :‬ته‌نها سیاسی‌ بو‪،‬‬ ‫پێموانیی����ه‌ نه‌ بارزانی‌‌و ن����ه‌ مالیكیش‬ ‫رك‌و كینیان له‌یه‌ك بێت‪ ،‬له‌ڕوی‌ مێژوی‌‬ ‫رابردوش����ه‌وه‌ په‌یوه‌ندیی����ان باش بوه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ یه‌كتر‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا له‌دیدی‌ ئێوه‌وه‌ دوای‌ ئه‌م‬ ‫كێشانه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندی‌ نێوان شیعه‌و كورد‬ ‫به‌و تۆكمه‌ییه‌ی‌ جارانی‌ ده‌مێنێته‌وه‌؟‬ ‫عه‌دن����ان س����ه‌راج‪ :‬س����ه‌ره‌ڕای‌ هه‌مو‬

‫س‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‌هرۆکی ‪2‬‬ ‫رۆژه‌‬ ‫ه‌‬ ‫هرێم‬

‫ه‌‬

‫ئه‌وانه‌ی‌ روشیاندا‪ ،‬ئه‌سته‌مه‌ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردو ش����یعه‌ لێكبترازێت‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫پێكه‌وه‌ به‌قۆناغێكی‌ سه‌ختدا تێپه‌ڕیون‪،‬‬ ‫له‌س����ه‌رده‌می‌ ئه‌و جه‌ورو سته‌مه‌دا كه‌‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌كورد كرا هه‌ڵوێس����تی‌ شیعه‌‬ ‫جوامێرانه‌ بو‪ ،‬كوردیش به‌هه‌مانشێوه‌‪،‬‬ ‫هاوده‌ردیی����ه‌ك پێكه‌وه‌ كۆیانده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وان����ه‌ی‌ ش����یعه‌یان چه‌وس����انده‌وه‌‪،‬‬ ‫ه����ه‌ر ئه‌وان����ه‌ بون ك����ه‌ كوردیش����یان‬ ‫چه‌وس����انده‌وه‌‪ ،‬پێكه‌وه‌ به‌هه‌مان ئازارو‬ ‫ئه‌شكه‌نجه‌دا تێپه‌ڕیون‪ ،‬گه‌ر په‌یوه‌ندی‌‬ ‫سیاسیش����یان رو له‌گ����رژی‌ ب����كات‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و دیرۆكییان وه‌ك‬ ‫خۆی‌ ده‌مێنێته‌وه‌‌و كه‌س����انی‌ سیاس����ی‬ ‫ناتوانن ئه‌و په‌یوه‌ندیانه‌ تێكبده‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئایا ئێ����ران رۆڵ����ی‌ هه‌بوه‌‬ ‫له‌كۆتایهێنان به‌گرژی‌ نێ����وان هه‌ولێر‌و‬ ‫به‌غداو كۆكردنه‌وه‌ی‌ الیه‌نه‌كانی‌ كورد‌و‬ ‫شیعه‌دا؟‬ ‫عه‌دنان س����ه‌راج‪ :‬له‌سه‌دا سه‌د ئێران‬ ‫رۆڵێكی‌ باش����ی‌ هه‌ب����وه‌ له‌نێوان هه‌مو‬ ‫الیه‌نه‌كان����ی‌ عێراق����دا‌و به‌رژه‌وه‌ن����دی‌‬ ‫ش����یعه‌و كوردیش����ی‌ ره‌چاوكردوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫جێی‌ سوپاس‌و پێزانینه‌‪ .‬ئێران پردێكی‬ ‫ئاش����تی ب����و له‌نێوان ده‌وڵه‌تی یاس����او‬ ‫مه‌سعود بارزانیدا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا مالیكی‌ به‌مزوانه‌ سه‌ردانی‌‬ ‫هه‌ولێر ده‌كات وه‌ك باسده‌كرێت؟‬ ‫عه‌دنان سه‌راج‪ :‬به‌مزوانه‌ باوه‌ڕناكه‌م‪،‬‬ ‫به‌اڵم سه‌ره‌نجام له‌كۆتاییدا هه‌ر ده‌بێت‬ ‫سه‌ردانی‌ كوردستان بكات‪.‬‬

‫گه‌رمیان له‌"سه‌رۆكی‌ هه‌رێم" توڕه‌یه‌‬ ‫‪ 8‬ساڵه‌ ته‌نها جارێک سه‌ردانی‌ گه‌رمیانی‌كردوه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫له‌دوای‌ راپه‌ڕین‌و له‌ماوه‌ی‌ هه‌شتساڵ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌یدا‪ ،‬مه‌سعود بارزانی‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان بۆ‬ ‫ته‌نها جارێک سه‌ردانی گه‌رمیانی‬ ‫ی‌كردوه‌‪،‬‬ ‫ی شه‌هیدو ئه‌نفالكراوان ‌‬ ‫النكه‌ ‌‬ ‫ی شه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوان‬ ‫كه‌سوكار ‌‬ ‫ده‌ڵێن "دیار‌ه سه‌رۆكی هه‌رێم گه‌رمیان‬ ‫به‌خاكی كوردستان نازانێت"‪.‬‬ ‫سه‌اڵح نازم برای دو شه‌هید له‌كفری‬ ‫نیگه‌ران���ی خۆی ده‌ربڕی له‌س���ه‌رۆكی‬ ‫ی‬ ‫ی هێند‌ه ‌‬ ‫هه‌رێم مه‌سعود بارزانی به‌وه‌ ‌‬ ‫چه‌ند ساڵه‌ گوزارشتی له‌سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ی كردوه‌‪ ،‬گوزارشتی له‌سه‌رۆكی‬ ‫حزبه‌ك ‌ه ‌‬ ‫هه‌م���و هاواڵتی���ان نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫تائێستا به‌فه‌رمی كۆشكی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫بونی نیی���ه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ب���ۆ جارێكیش‬ ‫گه‌رمیانی به‌به‌شێك له‌خاكی كوردستان‬ ‫نه‌زانیوه‌ بۆی ‌ه سه‌ردانی نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و برایه‌ی دو ش���ه‌هیده‌ك ‌ه وتیشی‬ ‫ی بارزانی ‪22‬‬ ‫"هۆكاری‌ س���ه‌ره‌كی‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی گه‌رمیانی نه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫س���اڵ ‌ه س���ه‌ردان ‌‬ ‫چونك ‌ه ئه‌و ناوچه‌ی ‌ه زۆرترین ئه‌نفالكراوو‬ ‫كه‌سوكاری‌ ئه‌نفالكراوی تێدایه‌‪ ،‬زۆرترین‬ ‫ئه‌نفالچ���ی‌و موسته‌ش���اره‌كانیش الی‬ ‫پارتی خۆیان حه‌شارداوه‌و داڵده‌دراون‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه س���ه‌رۆكی هه‌رێم كاتێك سه‌ردانی‬ ‫گه‌رمیان بكات هیچ قس���ه‌و وه‌اڵمێكی‬ ‫دو ژنی گه‌رمیانی له‌ ڕێوره‌سمی به‌خاکسپاردنی روفاتی ئه‌نفالدا‬ ‫پێ نییه‌ س���ه‌باره‌ت به‌و تۆمه‌تبارانه‌ی‬ ‫ی‬ ‫ی قوربانیان‪ ،‬ئید ‌‬ ‫ئه‌نفال بۆ كه‌سوكار ‌‬ ‫ی هه‌رێ���م‌و حكومه‌ت‌و‬ ‫له‌و كاته‌دا توشی ئیحراجبون ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم وانه‌بوه‌و ته‌نها وه‌كو س���ه‌رۆكی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی نییه‌و بۆ بۆنه‌ی وه‌كو س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی مامه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫كه‌وات��� ‌ه دڵنی���ام هه‌رگیز س���ه‌ردانی حزبه‌كه‌ ‌‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌شی په‌رله‌مان خۆشحاڵی خۆمان ده‌ربڕیوه‌‪،‬‬ ‫ی كردوه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئێم ‌ه حزبه‌كه‌ی‌‌و كار ‌‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێممان نیی ‌ه ناوی بارزانی ته‌نها جلێك له‌ب���ه‌ر ده‌كات‌و هیچ كات به‌اڵم ئه‌گه‌ر سه‌ردانیش���یان نه‌كردوین‬ ‫گه‌رمیان ناكات"‪.‬‬ ‫سه‌اڵح وتیشی "له‌بیرم ‌ه ساڵی ‪ 1992‬بێت"‪.‬‬ ‫فه‌رقی پێناكرێت سه‌رۆكی هه‌رێم ‌ه یان نیگه‌ران‌و دڵگرانبوین‌و ده‌بین‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫هه‌م���و به‌رپرس���ێكی حكومیمان وه‌كو‬ ‫دایكی ئه‌و شه‌هیدو خێزانه‌ ئه‌نفالكراو‌ه سه‌رۆكی پارتی‪.‬‬ ‫بارزانی بۆ هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردن سه‌ردانی‬ ‫گه‌رمیان���ی كرد ته‌حس���ین شاوێس���ی ك��� ‌ه نه‌یویس���ت ن���اوی باڵوبكرێته‌و‌ه‬ ‫سامان بۆ ئاوێنه‌ وتیشی "سه‌ره‌ڕای به‌شێك له‌جه‌ست ‌هی‌ خۆمان حسابكردوه‌‪،‬‬ ‫موسته‌ش���ارو بك���وژی پێش���مه‌رگه‌ی غه‌مب���اری‌ خۆی ده‌ربڕی ك���ه‌ بارزان ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ ده‌بوای ‌ه هه‌ر هیچ نه‌بێت بۆ چه‌ند ب���ه‌اڵم هه‌ندێك جار هه‌س���ت ده‌كه‌ین‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆی���دا هێنابو ته‌نانه‌ت خه‌ڵك هه‌میش��� ‌ه باسی شۆڕش���ی حزبه‌كه‌ ‌‬ ‫ی جه‌س���ته‌مان خراپبوه‌و‬ ‫ی جارێك سه‌ردانی گه‌رمیانی بكردای ‌ه یان ئه‌و ئه‌ندامه‌ ‌‬ ‫ی بكه‌ینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫نه‌یهێشت ته‌حسین له‌گه‌ڵ خۆیدا ببات ده‌كات‌و وه‌كو حزبییه‌ك قسه‌و شانازی س���ه‌ردانی هه‌مو ناوچه‌یه‌ك���ی بكردای ‌ه حه‌زمانكردوه‌ له‌خۆمان ‌‬ ‫ی ئه‌نف���ال راش���یگه‌یاند‬ ‫تاقانه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ده‌كات‪" ،‬مه‌عقوله‌ ته‌نها باسی شۆڕش‌و به‌ب���ێ جی���اوازی‪ ،‬كه‌چی ب���ۆ ته‌نها‬ ‫بۆ رزگاری‌‌و گه‌ڕایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫دایك���ی‌ ش���ه‌هیدو چ���وار من���داڵ‌و كاره‌كان ‌‬ ‫ی خۆیان‌و حزبه‌كه‌ی‌ ده‌كات بۆ جارێكیش به‌فه‌رمی‌و وه‌كو س���ه‌رۆكی پێمانخۆش ‌ه له‌هه‌مو بۆنه‌كانی سه‌ریساڵ‌و‬ ‫مێ���ردی ئه‌نفالكراوێ���ك له‌ناحی���ه‌ی جارێك له‌بۆنه‌یه‌كدا باس���ی كه‌سوكار ‌‬ ‫ی هه‌رێم گه‌رمیانی به‌به‌ش���ێك له‌هه‌رێمی یادكردن���ه‌وه‌ی‌ ئه‌نف���ال‌و ن���ه‌ورۆزدا‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێم س���ه‌ردانی‌ گه‌رمیان‬ ‫رزگاری‌ له‌پرس���یاری س���ه‌رۆكی هه‌رێم ئێمه‌و ش���ه‌هیدان ناكات ته‌نها شانازی كوردستان نه‌زانیوه‌"‪.‬‬ ‫بۆچ���ی س���ه‌ردانی ناوچه‌كه‌تان���ی به‌شۆڕشی پارتییه‌وه‌ ده‌كات"‪.‬‬ ‫ه���اوكات حه‌س���ه‌ن عه‌ل���ی تاقانه‌و ب���كات‪ ،‬بۆیه‌ ئێم ‌ه وه‌كو كه‌س���وكاری‬ ‫ی یه‌ك خێزان���ی ئه‌نفالكراو ئه‌نفالك���راوان‌و چاالكوانان���ی مه‌ده‌نی‬ ‫س���امان فه‌رهاد گه‌نجێك���ی ته‌مه‌ن به‌جێم���او ‌‬ ‫نه‌ك���ردو‌ه به‌نیگه‌رانیی���ه‌وه‌ وتی "ئێم ‌ه‬ ‫خۆش���حاڵده‌بوین س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێ���م ‪ 25‬س���اڵ ك ‌ه ماوه‌ ‌‬ ‫ی دو ساڵه‌ زانكۆی له‌قه‌زای‌ كفری له‌و باره‌یه‌و‌ه وتی "ئێم ‌ه س���ه‌رۆكی هه‌رێم به‌س���ه‌رۆكی خۆمان‬ ‫ی ئه‌نفالكراوان له‌كاتی ده‌زانین‌و پێمانخۆش��� ‌ه ئه‌گه‌ر سه‌رۆك‬ ‫ی هاواڵتی���ان بێت‌و ته‌واوكردوه‌و دانه‌مه‌زراوه‌ باسی له‌وه‌كرد وه‌كو كه‌سوكار ‌‬ ‫ی ت���ه‌واو ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫وه‌ك���و باوكێك س���ه‌ردانی بكردینایه‌‪ ،‬ك ‌ه س���ه‌رۆكی هه‌رێم تائێستا باره‌گا ‌‬ ‫ی س���ه‌ردانیكردنی‌ الیه‌نی‌ په‌یوه‌ندیداردا ئێمه‌ به‌هاواڵتی‌و كه‌سی پله‌یه‌كی خۆی‬

‫دایكی شه‌هیدێك‪:‬‬ ‫ئێمه‌ سه‌رۆكمان‬ ‫نییه‌ ناوی‬ ‫بارزانی بێت‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬ ‫مامۆس���تایه‌كیش ده‌ڵێ���ت بارزان���ی‬ ‫ده‌زانێت با سه‌ردانی‌ ناوچه‌كه‌مان بكات‪،‬‬ ‫چونكه‌ گه‌رمیان له‌هه‌م���و ناوچه‌كانی وه‌كو س���ه‌رۆكی هه‌رێم خۆی پێناس��� ‌ه‬ ‫ی كوردس���تان نه‌هامه‌تی زۆرتره‌و نه‌كردوه‌‪ ،‬به‌ڵكو وه‌كو سه‌رۆكی حزبێك‬ ‫دیكه‌ ‌‬ ‫برین له‌جه‌سته‌و ناخماندایه‌و دڵخۆشین مامه‌ڵه‌ی كردوه‌و ده‌كات‪ ،‬له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫ی خۆی‌و‬ ‫دڵگرانی���ن وتی "تائێستا بارزانی ماڵه‌كه‌ ‌‬ ‫به‌س���ه‌ردانیكردنمان‌و‬ ‫ی‬ ‫شوێنی حه‌وانه‌وه‌كه‌ی‌ كردوه‌ته‌ باره‌گا ‌‬ ‫به‌نه‌هاتنیان‪.‬‬ ‫حه‌سه‌ن باس���ی له‌وه‌شكرد ئه‌مساڵ سه‌رۆكایه‌تی‌و ش���وێنێكی فه‌رمی نیی ‌ه‬ ‫سه‌ردانی س���ه‌رۆكی هه‌رێمیان كردوه‌و گوزارشت له‌سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی هه‌مو‬ ‫ی "ئه‌مس���اڵ له‌مانگ���ی چوار چه‌ند كوردستان بكات"‪.‬‬ ‫وت ‌‬ ‫سامان ره‌ش���ید مامۆستا له‌گوندێكی‬ ‫رێكخراوو كه‌سوكارێك ئه‌نفال سه‌ردانی‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێممان كرد‪ ،‬من پێموت كاك ناوچه‌ی گه‌رمیان ئاماژه‌ی به‌وه‌ش���كرد‬ ‫مه‌سعود بۆ له‌كاتی بۆنه‌كاندا سه‌ردانی ك ‌ه له‌م���او‌هی‌ چه‌ند س���اڵی رابوردودا‬ ‫گه‌رمیان ناكه‌یت‪ ،‬له‌كاتێكدا قوتابییه‌ك له‌مباره‌یه‌و‌ه س���ه‌دان ناڕه‌زایی‌و وتارو‬ ‫له‌ئه‌مه‌ری���كا چه‌ند قوتابییه‌كی هاوڕێی نوس���ین باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬كه‌چی بارزانی‬ ‫كوشت ئۆباما هاوخه‌می خۆی ده‌بڕی‌و بێباكب���وه‌و گوێی نه‌گرتوه‌‪ ،‬ئیتر نازانم‬ ‫ی س���ه‌ری به‌رزده‌كاته‌و‌ه‬ ‫گریا بۆ قوربانییه‌كان‪ ،‬كه‌چی به‌ڕێزتان ئه‌م بێباكییه‌ ‌‬ ‫له‌یادكردن���ه‌وه‌ی‌ ئه‌نفالدا بۆ جارێكیش یان س���ه‌ری ده‌خ���وات‌و ب���ۆ تاهه‌تای ‌ه‬ ‫له‌كورسی دوریده‌خاته‌وه‌‪.‬‬ ‫نایه‌یت ‌ه گه‌رمیان"‪.‬‬

‫عێراق‬

‫‪2679‬‬

‫)‪ )380‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/6/4‬‬

‫رۆژ ‌ه‬ ‫سه‌رۆکی هه‌رێمه‌‬

‫‪7‬‬

‫تاریق هاشمی‌‪ :‬بارزانی‌‌و تاڵه‌بان ‌ی دو كه‌سایه‌تی‌ ته‌واو جیاوازن‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫سه‌ركرده‌ی‌ دیاری‌ سوننه‌كانی‌ عێراق‌و‬ ‫جێگری‌ تاڵه‌بانی‌ سه‌رۆك كۆمار‬ ‫كه‌ ماوه‌ی‌ زیاتر له‌ساڵێكه‌ به‌هۆی‌‬ ‫ناكۆكییه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‌ نوری‌ مالیكی‌‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق له‌به‌غدا‬ ‫هه‌اڵتوه‌و ئێستا له‌توركیا نیشته‌جێیه‌‪،‬‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت‬ ‫"من عه‌ره‌بێكی‌ سوننه‌ بوم‪ ،‬بارزانی‌‬ ‫پشتیوانی‌‌و به‌رگری‌ لێكردم"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ماوه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردستان له‌الیه‌ن مه‌سعود بارزانیه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ له‌ب���اره‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌غ���دا چۆن هه‌ڵده‌س���ه‌نگێنن‪،‬‬ ‫به‌بڕوای‌ تۆ بارزانی‌ له‌م بواره‌دا تاچه‌ند‬ ‫سه‌ركه‌وتو بوه‌؟‬ ‫هاشمی‌‪ :‬به‌ڕێز بارزانی‌ كه‌سایه‌تیه‌كی‌‬ ‫سیاس���ی‌ گرنگ‌و كاریگه‌ره‌‪ ،‬نه‌خشێكی‌‬ ‫ئاش���كرای‌ هه‌یه‌ نه‌ته‌نها له‌سه‌ر ئاستی‌‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬به‌ڵكو له‌سه‌ر پرۆسه‌ی‌ سیاسی‌‬ ‫نیش���تیمانیش‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ هه‌رێم له‌سااڵنی‌‬ ‫رابردودا به‌ده‌ستیهێناوه‌و به‌ڕێز بارزانی‌‬ ‫له‌س���ه‌رۆكایه‌تیدا بوه‌‪ ،‬به‌ڵگه‌یه‌كی‌ رونه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر س���ه‌ركردایه‌تیه‌كی‌ سه‌ركه‌وتو‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌سه‌ر ئاستی‌ نیشتیمانی‌ هۆكاری‌‬ ‫شكسته‌كه‌ی‌ بونی‌ كه‌سێكی‌ نه‌گونجاوه‌‬ ‫له‌پۆستی‌ سه‌رۆك وه‌زیران له‌حكومه‌تی‌‬ ‫فیدراڵیدا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌م���اوه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫بارزانی���دا‪ ،‬چه‌ن���د جارێ���ك هێزه‌كانی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌و س���وپای‌ عێراق گه‌یشتنه‌‬ ‫ئاس���تی‌ روبه‌ڕوبون���ه‌وه‌ی‌ چه‌ك���داری‌‪،‬‬ ‫به‌نمون���ه‌ له‌ناوچه‌كان���ی‌ خانه‌قی���ن‌و‬ ‫قه‌ره‌ته‌په‌و س���نوری‌ س���وریاو عێراق‌و‬ ‫دواجاریش له‌كه‌رك���وك‪ ،‬به‌بڕوای‌ ئێوه‌‬ ‫ه���ۆكاری‌ ئ���ه‌م دۆخه‌ سیاس���ه‌ته‌كانی‌‬ ‫س���ه‌رۆك وه‌زیرانه‌ یان سیاس���ه‌ته‌كانی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم بوه‌؟‬

‫كه‌سایه‌تی‌ به‌ڕێز‬ ‫ی‬ ‫بارزانی‌ به‌هاكان ‌‬ ‫لوتبه‌رزی‌‌و كبریاو‬ ‫ی تێدا‬ ‫بڕوا به‌خۆبون ‌‬ ‫كۆبوه‌ته‌وه‌‬

‫ ‬ ‫بارزانی‌و تاڵه‌بانی‌و هاشمی‬ ‫هاشمی‌‪ :‬هۆكاره‌كه‌ی‌ ته‌نها سیاسه‌ت ‌ه‬ ‫هه‌ڵه‌ش���ه‌كانی‌ مالیك���ی‌ ب���وه‌‪ ،‬من بۆ‬ ‫خ���ۆم زی���اد له‌بۆنه‌یه‌كدا ل���ه‌م بواره‌دا‬ ‫شایه‌دحاڵم‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ئێس���تادا دۆس���یه‌ی‌ نه‌وت‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌گرنگتری���ن خاڵه‌ ناكۆكه‌كانی‌‬ ‫نێوان به‌غداو هه‌ولێر‪ ،‬بارزانی‌ به‌رده‌وام‬ ‫به‌رگری‌ له‌سیاس���ه‌تی‌ نه‌وتی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم ده‌كات‪ ،‬رای‌ به‌ڕێزتان چیه‌ له‌سه‌ر‬ ‫پێداگرییه‌كانی‌ بارزانی‌ له‌سه‌ر یاسایبونی‌‬ ‫گرێبه‌سته‌ واژوكراوه‌كان له‌گه‌ڵ كۆمپانیا‬ ‫بیانیه‌كان‌و سوربونی‌ به‌غدا له‌به‌رانبه‌ردا‬ ‫له‌سه‌ر ناقانونیبونی‌ ئه‌و گرێبه‌ستانه‌؟‬

‫هاشمی‌‪ :‬ئه‌و ناكۆكیه‌ی‌ هه‌یه‌ له‌غیاب ‌ی‬ ‫قانونی‌ ن���ه‌وت‌و غازدایه‌‪ ،‬تا ئه‌و كاته‌ی‌‬ ‫قانونه‌ك���ه‌ ده‌رده‌چێ���ت ش���یكردنه‌وه‌‬ ‫جیاوازه‌كانی‌ ده‌س���تور له‌نێوان به‌غداو‬ ‫هه‌ولێر س���ه‌ر تۆپ���ی‌ هه‌ڵوێس���ته‌كان‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬س���ه‌رۆك بارزانی‌ چه‌ندینجار‬ ‫بێالیه‌ن���ی‌ خۆی‌ له‌و ملمالن���ێ تایه‌فی‌‌و‬ ‫مه‌زهه‌بی���ه‌دا راگه‌یاندوه‌ ك���ه‌ له‌عێراقدا‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئایا له‌م بواره‌دا سه‌ركه‌وتو بوه‌؟‬ ‫په‌یوه‌ندی‌‌و مامه‌ڵه‌كانی‌ له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانی‌‬ ‫سه‌ر به‌هه‌ردو پێكهاته‌ی‌ "سوننه‌و شیعه‌"‬ ‫له‌عێراقدا چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنی‌؟‬

‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬

‫هاش���می‌‪ :‬به‌ڵێ‌ كورد به‌گش���تی‌ له‌و‬ ‫ملمالنێیه‌دا بێالیه‌ن ب���ون‪ ،‬به‌اڵم له‌الی‌‬ ‫عه‌ره‌بی‌ س���وننه‌ گازنده‌ له‌هه‌ڵوێستیان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌كاتی‌ ئه‌و فیتنه‌ تایه‌فیه‌ی‌‬ ‫له‌نێوان سااڵنی‌ (‪‌2005‬و ‪)2007‬دا رویدا‪،‬‬ ‫ده‌بو هه‌ڵوێس���تیان بێالیه‌نێكی‌ ئه‌رێنی‌‬ ‫بوای���ه‌ نه‌وه‌كو بێالیه‌نێكی‌ نه‌رێنی‌ وه‌كو‬ ‫رویدا‪ .‬به‌هیواین له‌داهاتودا ئه‌و حاڵه‌ته‌‬ ‫دوباره‌ نه‌بێته‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ ئه‌گه‌ر هاتو‬ ‫بارودۆخه‌كه‌ به‌ره‌و داڕوخان رۆیشت‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌داخه‌وه‌ له‌ئێستادا ئه‌وه‌ چاوه‌ڕوانكراوه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و رێچكه‌یه‌ رێگه‌ی‌ له‌به‌ڕێز بارزانی‌‬ ‫نه‌گرت جه‌س���ورانه‌ پاڵپشتی‌‌و الیه‌نگری‌‬

‫سته‌ملێكراوان بكات‪ ،‬ته‌نانه‌ت بۆ نمونه‌‬ ‫كه‌ من عه‌ره‌بێكی‌ سوننه‌ بوم پشتیوانی‌‌و‬ ‫به‌رگری‌ لێكردم‪ ،‬ئه‌و هه‌ڵوێسته‌شی‌ بوه‌‬ ‫مایه‌ی‌ بێزاری‌ الیه‌نه‌كه‌ی‌ تر‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬هه‌ڵوێس���ته‌كانی‌ بارزان���ی‌‬ ‫له‌هه‌مبه‌ر ناوچ���ه‌ جێناكۆكه‌كانی‌ نێوان‬ ‫هه‌رێم‌و ناوه‌ند چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنی‌؟‬ ‫هاش���می‌‪ :‬ده‌بو ئه‌م دۆسێیه‌ به‌زویی‌‬ ‫دابخرایه‌‪ ،‬هه‌مو الیه‌كیش پش���كی‌ خۆی‌‬ ‫له‌و كه‌مته‌رخه‌میه‌ به‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬زۆرج���ار ده‌وترێ���ت ك���ه‌‬ ‫سیاسه‌تمه‌دارانی‌ عێراق ئه‌جێندای‌ واڵتانی‌‬ ‫بیان���ی‌ جێبه‌جێ‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬ئای���ا بارزانی‌‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ نێو ئه‌و پۆلێنكردنه‌وه‌؟‬ ‫هاش���می‌‪ :‬گومان ناكه‌م‪ ،‬كه‌س���ایه‌تی‌‬ ‫بارزان���ی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ لێچاوه‌ڕوانناكرێ���ت‬ ‫ببێته‌ ئامرازێك به‌ده‌س���تی‌ ئه‌وانیتر یان‬ ‫ملكه‌چ���ی‌ ئه‌جێندایه‌ك���ی‌ بیانی‌ بێت‪.‬‬ ‫كه‌س���ایه‌تی‌ به‌ڕێ���ز بارزان���ی‌ به‌هاكانی‌‬ ‫لوتبه‌رزی‌‌و كبری���او بڕوا به‌خۆبونی‌ تێدا‬ ‫كۆبوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌م س���یفه‌تانه‌ش عاده‌ته‌ن‬ ‫بۆ كه‌سانی‌ تر قورس ده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بۆچ���ی‌ هه‌ندێ���ك الی���ه‌ن‬ ‫وتاره‌كانی‌ بارزانی‌ له‌باره‌ی‌ سه‌ربه‌خۆیی‌‬

‫كوردستانه‌وه‌ به‌ئیس���تفزازی‌ داده‌نێن‪،‬‬ ‫بۆچی‌ س���ورن له‌س���ه‌ر مانه‌وه‌ی‌ عێراق‬ ‫به‌یه‌كگرتویی‌ به‌ب���ێ‌ بونی‌ زه‌مینه‌یه‌كی‌‬ ‫هاوبه‌ش���ی‌ پێكه‌وه‌ژی���ان‌و دیال���ۆگ‌و‬ ‫لێكگه‌یشتن؟‬ ‫هاش���می‌‪ :‬له‌واقیعدا مان���ه‌وه‌ی‌ كورد‬ ‫له‌عێراقی‌ یه‌كگرتودا بۆ خێرو خۆش���ی‌‬ ‫خۆی���ان‌و عێراقیش���ه‌‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ باوه‌ڕی‌‬ ‫ته‌واوم به‌وه‌ی‌ ك���ه‌ یه‌كێتی‌ دڵ له‌پێش‬ ‫یه‌كێت���ی‌ جوگرافیاوه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌ب���ێ‌ ئه‌م‬ ‫دۆخه‌ش باس���كردن له‌یه‌كگرتویی‌ ته‌نها‬ ‫به‌فیڕۆدانه‌و هیچ به‌هایه‌كی‌ نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌س���ه‌روبه‌ندی‌ پێكهێنانی‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ عێراقدا له‌س���اڵی‌ (‪)2010‬‬ ‫بارزانی‌ وه‌كو ناوبژیوان خۆی‌ پیش���اندا‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم دوای‌ ئ���ه‌و ناكۆك���ی‌‌و ش���ه‌ڕه‌‬ ‫قس���ه‌یه‌ی‌ دوات���ر روی���دا وایده‌بینن كه‌‬ ‫رۆڵ���ی‌ بارزانی‌ بگونجێت سه‌رپه‌رش���تی‌‬ ‫ده‌ستپێشخه‌رییه‌كی‌ ته‌وافوقی‌ تر بكات‪،‬‬ ‫ئای���ا به‌ب���ڕوای‌ تۆ ده‌توانێ���ت جارێكی‌‬ ‫ت���ر رۆڵ���ی‌ بێالی���ه‌ن له‌ناكۆكیه‌كان���دا‬ ‫ببینێته‌وه‌؟‬ ‫هاشمی‌‪ :‬چاره‌س���ه‌ری‌ كێشه‌ی‌ عێراق‬ ‫به‌ته‌واف���وق ده‌بێت له‌ڕێگ���ه‌ی‌ كاركردن‬ ‫به‌رۆحی‌ یه‌ك تیم‪ ،‬هیچ كه‌س���ایه‌تیه‌كی‌‬ ‫سیاسی‌ له‌وانه‌ش به‌ڕێز بارزانی‌ به‌ته‌نها‬ ‫عه‌سای‌ سیحری‌ پێ‌ نییه‌ بۆ چاره‌سه‌ر‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌مو الیه‌ك ده‌زانن كێی‌ له‌پش���ت‬ ‫شكستی‌ رێككه‌وتننامه‌ی‌ هه‌ولێره‌وه‌ بو‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌غیاب���ی‌ تاڵه‌بانی���دا‪ ،‬ئایا‬ ‫به‌ڕێزتان بارزانی‌ به‌به‌دیلی‌ ئه‌و ده‌زانن‪،‬‬ ‫ئێوه‌ له‌نزیك���ه‌وه‌ ئه‌و دو كه‌س���ایه‌تیه‌‬ ‫ده‌ناس���ن‪ ،‬جی���اوازی‌‌و لێكچونیه‌كانیان‬ ‫له‌موماره‌سه‌كردنی‌ سیاسه‌تدا چین؟‬ ‫هاش���می‌‪ :‬كه‌مێك لێكچ���ون‌و زۆرێك‬ ‫له‌جی���اوازی له‌نێوانیان���دا هه‌ی���ه‌‪ ،‬دو‬ ‫كه‌س���ایه‌تی‌ ته‌واو جی���اوازن‪ .‬هیوادارم‬ ‫به‌زویی‌ س���ه‌رۆك تاڵه‌بان���ی‌ بگه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ س���ه‌ر كاره‌كه‌ی‌ خۆی‌ وه‌كو سه‌رۆك‬ ‫كۆمار‪.‬‬

‫عه‌الوی‌‪ :‬من‌و مه‌سعود بارزان ‌ی برام ئه‌جێندا ‌ی ئێرانی‌‌و توركی‌ جێبه‌ج ‌ێ ناكه‌ین‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫ئه‌یاد عه‌الوی‌ سه‌رۆك وه‌زیرانی‌‬ ‫پێشوتری‌ عێراق‌و سه‌رۆكی‌‬ ‫لیستی‌ عێراقیه‌‪ ،‬له‌م گفتوگۆیه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "بارزانی‌ له‌ماوه‌ی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌یدا روبه‌ڕوی‌ چه‌ندین‬ ‫ته‌حه‌دی‌ مه‌ترسیدارو گه‌وره‌و ئاڵۆز‬ ‫بۆته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان له‌الیه‌ن مه‌سعود بارزانیه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت����ی‌ له‌ب����اره‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ به‌غدا چۆن هه‌ڵده‌س����ه‌نگێنن‪،‬‬ ‫به‌بڕوای‌ تۆ بارزانی‌ له‌م بواره‌دا تاچه‌ند‬ ‫سه‌ركه‌وتو بوه‌؟‬ ‫عه‌الوی‌‪ :‬ماوه‌ی‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌ برامان‬ ‫مه‌س����عود بارزانی‌ به‌چه‌ند مه‌س����ه‌له‌و‬ ‫تایبه‌تمه‌ندییه‌كی‌ گرنگ جیاده‌كرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و له‌م����اوه‌ی‌ س����ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌یدا‬ ‫روبه‌ڕوی‌ چه‌ندین ته‌حه‌دی‌ مه‌ترسیدارو‬ ‫گه‌وره‌و ئاڵۆز بۆته‌وه‌‪ ،‬ئه‌م ته‌حه‌دیانه‌ش‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌چه‌ند مه‌سه‌له‌یه‌كی‌ ئاڵۆزو‬ ‫فراوانه‌وه‌ هه‌یه‌‪ .‬له‌پێش����ی‌ هه‌مویانه‌وه‌‬ ‫ئ����ه‌و كێش����ه‌و ته‌ح����ه‌دی‌‌و گرفتان����ه‌ی‌‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ حكومه‌تی‌ ناوه‌ن����دی‌ له‌به‌غدا‪،‬‬ ‫هاتونه‌ت����ه‌ پێ����ش‪ .‬له‌ئاس����تی‌ ناوخۆی‌‬ ‫ی دیارن‪،‬‬ ‫هه‌رێمیش����دا ده‌س����كه‌وته‌كان ‌‬ ‫له‌پێش����ی‌ هه‌مویان����ه‌وه‌ س����ه‌قامگیری‌‬ ‫سیاس����ی‌‌و گه‌ش����ه‌پێدانی‌ واڵت����ه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫بوه‌ت����ه‌ هانده‌ر ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ هێزگه‌لی‌‬ ‫ئاب����وری‌ گه‌وره‌و ده‌وڵه‌ت����ان‌و كۆمپانیا‬ ‫گرنگه‌كان بۆ كاركردن رو له‌كوردستان‬ ‫بكه‌ن‪ .‬ئێستا هه‌ولێرو سلێمانی‌‌و دهۆك‬ ‫بونه‌ته‌ روگ����ه‌ بۆ هه‌مو ئه‌و عێراقیانه‌ی‌‬ ‫ك����ه‌ هه‌وڵی‌ رزگاربون له‌ك����ۆت‌و زه‌بری‌‬ ‫دیكتاتۆریی����ه‌ت له‌به‌غ����داد ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫له‌ئێستادا كوردستان به‌شێوه‌یه‌كی‌ رون‬ ‫ده‌ستیكردوه‌ به‌له‌خۆگرتنی‌ عێراقیه‌كان‌و‬ ‫ناعێراقیه‌كانیش‪ ،‬ئه‌مه‌ش ره‌نگدانه‌وه‌ی‌‬ ‫باش����ێتی‌ كارگێ����ڕی‌‌و تایبه‌تمه‌ن����دی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانه‌‪ ،‬له‌ژێر‬ ‫ی برامان مه‌سعود بارزانی‌‬ ‫س����ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬له‌م����اوه‌ی‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫بارزانی����دا‪ ،‬چه‌ن����د جارێ����ك هێزه‌كانی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌و س����وپای‌ عێراق گه‌یشتنه‌‬ ‫ئاس����تی‌ روبه‌ڕوبون����ه‌وه‌ی‌ چه‌ك����داری‌‪،‬‬ ‫به‌نمون����ه‌ له‌ناوچه‌كان����ی‌ خانه‌قی����ن‌و‬ ‫قه‌ره‌ته‌په‌و س����نوری‌ س����وریاو عێراق‌و‬ ‫دواجاریش له‌كه‌رك����وك‪ ،‬به‌بڕوای‌ ئێوه‌‬ ‫ه����ۆكاری‌ ئ����ه‌م دۆخه‌ سیاس����ه‌ته‌كانی‌‬

‫ ‬ ‫بارزانی‌و عه‌الوی‬ ‫س����ه‌رۆك وه‌زیرانه‌ یان سیاس����ه‌ته‌كانی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم بوه‌؟‬ ‫عه‌الوی‌‪ :‬به‌دڵنیاییه‌وه‌ ئه‌و گرژییانه‌ی‌‬ ‫له‌رابردوا رویداوه‌و ئێس����تاش روده‌دات‌و‬ ‫له‌داهاتوشدا له‌نێوان حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌‌و‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان روده‌دات‪ ،‬ده‌ره‌نجامی‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك خه‌س����ڵه‌ت‌و ه����ۆكاری‌ زۆره‌‪.‬‬ ‫له‌وان����ه‌ تاكڕه‌وی‌ حكومه‌ت����ی‌ ناوه‌ندی‌‬ ‫له‌بڕی����اردان‪ ،‬كه‌ڵه‌كه‌بون����ی‌ هه‌ندێ����ك‬ ‫ش����تی‌ كۆنی‌ نه‌رێنی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها هه‌ندێك‬ ‫له‌و گرژییانه‌ هه‌ندێ����ك كه‌س له‌هه‌ردو‬ ‫الوه‌ ه����ه‌وڵ ب����ۆ وروژاندن����ی‌ ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫به‌ب����ێ‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ رێككاری‌‌و س����ه‌ماماتی‌‬ ‫ئه‌مان هه‌بێت‪ .‬ته‌نانه‌ت ئه‌و (س����ه‌مام‬ ‫ئه‌مانانه‌ش����ی‌) له‌ده‌س����توردا هات����ون‪،‬‬ ‫پێشێلكراون‌و هه‌ڵوه‌شێنراونه‌ته‌وه‌و یان‬ ‫هه‌ڵپه‌س����ێراون‪ .‬ئه‌وه‌ش بوه‌ته‌ هانده‌ر‬ ‫بۆ بۆچونی‌ ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌ ده‌یانه‌وێت‬ ‫په‌یوه‌ندیی����ه‌كان ب����ه‌ره‌و رێگه‌یه‌ك����ی‌‬ ‫بنبه‌س����ت ب����ه‌رن‪ ،‬ئه‌م����ه‌ش كارێك����ی‌‬ ‫هێجگار مه‌ترس����یداره‌‪ .‬به‌بڕوای‌ من له‌و‬ ‫گرژییانه‌ی‌ له‌چه‌ند خاڵێكی‌ دیاریكراوی‌‬ ‫عێراق له‌گه‌ڵ كوردس����تان به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫گش����تی‌ روده‌دات‪ ،‬حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌‬ ‫به‌شی‌ گه‌وره‌ی‌ به‌رپرسیارێتی‌ ده‌كه‌وێته‌‬ ‫ئه‌ستۆ‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ئێس����تادا دۆس����یه‌ی‌ نه‌وت‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌گرنگتری����ن خاڵه‌ ناكۆكه‌كانی‌‬ ‫نێوان به‌غداو هه‌ولێر‪ ،‬بارزانی‌ به‌رده‌وام‬ ‫به‌رگری‌ له‌سیاس����ه‌تی‌ نه‌وتی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم ده‌كات‪ ،‬رای‌ به‌ڕێزتان چیه‌ له‌سه‌ر‬ ‫پێداگرییه‌كانی‌ بارزانی‌ له‌سه‌ر یاسایبونی‌‬ ‫گرێبه‌سته‌ واژوكراوه‌كان له‌گه‌ڵ كۆمپانیا‬ ‫بیانی����ه‌كان‌و مكوڕبونی به‌غدا له‌س����ه‌ر‬ ‫ناقانونیبونی‌ ئه‌و گرێبه‌ستانه‌؟‬

‫عه‌الوی‌‪ :‬له‌م بۆنه‌یه‌دا حه‌زده‌كه‌م باس‬ ‫له‌دو بابه‌ت بكه‌م‪ ،‬له‌ڕاستیدا جارێكیان‬ ‫من‌و س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم مه‌سعود له‌باره‌ی‌‬ ‫دو بابه‌تی‌ گرنگه‌وه‌ گفتوگۆمان كرد‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌وانیش قانونی‌ دابه‌ش����كردنی‌ داهاتی‌‬ ‫سامانه‌ سروش����تیه‌كان‌و قانونی‌ نه‌وت‌و‬ ‫غ����از بون‪ ،‬ك����ه‌ تائێس����تا له‌پارله‌مانی‌‬ ‫عێراق ده‌رنه‌چوه‌‪ .‬وه‌اڵمی‌ به‌ڕێز بارزانی‌‬ ‫له‌م باره‌یه‌وه‌ رون بو‪ ،‬كه‌ ده‌یوت ئه‌گه‌ر‬ ‫هاتو ئ����ه‌و دو قانونه‌ ده‌رچ����ون‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫گرێ‌ كوێره‌كانی‌ ئه‌م دۆس����ێیه‌ له‌نێوان‬ ‫حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌‌و هه‌رێمی‌ كوردستاندا‬ ‫ده‌پس����ێن‪ .‬ئێم����ه‌ له‌لیس����تی‌ عێراقیه‌و‬ ‫به‌دیاریكراوی‌ خ����ودی‌ خۆم‪ ،‬هه‌وڵماندا‬ ‫بۆ ده‌رچواندنی‌ ئه‌و قانونه‌ گرنگه‌ به‌اڵم‬ ‫چه‌ندین رێگری‌ هاته‌ پێشمان‪ ،‬له‌سه‌روی‌‬ ‫هه‌مویان����ه‌وه‌ له‌مپه‌ره‌كان����ی‌ حكومه‌ت‪.‬‬ ‫چونكه‌ دوای‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫پڕۆژه‌مان پێشكه‌ش����كرد‌و گفتوگۆش����ی‌‬ ‫له‌س����ه‌ر كرا‪ ،‬به‌اڵم حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌‬ ‫رازی‌ نه‌ب����و تاوتوێی‌ ب����كات‌و وتی‌ ئێمه‌‬ ‫وه‌ك����و حكومه‌ت پڕۆژه‌ی‌ خۆمان هه‌یه‌و‬ ‫پێشكه‌ش����ی‌ پارله‌مانی‌ ده‌كه‌ین‌و دواتر‬ ‫گفتوگ����ۆی‌ پڕۆژه‌كه‌ی‌ ئێ����وه‌ ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش عورفێكی‌ پارله‌مانیه‌ كه‌ ده‌بێت‬ ‫یه‌كه‌مجار حكومه‌ت پڕۆژه‌ پێش����كه‌ش‬ ‫بكات‌و پاش����ان له‌پارله‌م����ان گفتوگۆی‌‬ ‫له‌باره‌وه‌ بكرێت‪ .‬به‌اڵم تائێستا حكومه‌ت‬ ‫پڕۆژه‌كه‌ی‌ پێشكه‌ش نه‌كردوه‌و رێگه‌ش‬ ‫به‌الیه‌نه‌كان����ی‌ تری‌ ناو پارله‌مان نادات‪،‬‬ ‫ب����ه‌و هۆیه‌وه‌ ئه‌و بابه‌ته‌ی‌ په‌كخس����ت‌و‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ رون بوه‌ هۆی‌ دروستبونی‌‬ ‫گرفت‌و ئاڵۆزییه‌كان‪ .‬ته‌نانه‌ت ده‌ستوری‌‬ ‫عێراق ك����ه‌ ده‌بێت نه‌خش����ه‌رێگا بێت‪،‬‬ ‫به‌ڕونی‌ ئاماژه‌ی‌ به‌پێویستی‌ ده‌رچوندانی‌‬

‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬

‫ئه‌و دو قانونه‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بارزانی‌ چه‌ندینجار بێالیه‌نبون ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆی‌ له‌و ملمالنێ تایه‌فی‌‌و مه‌زهه‌بیه‌دا‬ ‫راگه‌یاندوه‌ كه‌ له‌عێراقدا هه‌یه‌‪ ،‬ئایا له‌م‬ ‫بواره‌دا س����ه‌ركه‌وتو ب����وه‌؟ په‌یوه‌ندی‌‌و‬ ‫مامه‌ڵه‌كان����ی‌ له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانی‌ س����ه‌ر‬ ‫به‌هه‌ردو پێكهاته‌ی‌ "س����وننه‌و ش����یعه‌"‬ ‫له‌عێراقدا چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنن؟‬ ‫ع����ه‌الوی‌‪ :‬ل����ه‌و ملمالن����ێ تایه‌فیه‌ی‌‬ ‫له‌عێراق����دا هه‌ب����وه‌‪ ،‬س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫بێالیه‌ن بوه‌‪ .‬له‌راستیدا ئێمه‌ش دژی‌ ئه‌و‬ ‫ملمالنێی����ه‌ن‪ ،‬دژی‌ ملمالنێی‌ مه‌زهه‌بی‌‌و‬ ‫ه����ه‌ر ملمالنێیه‌ك����ی‌ ترین ج����ا ئه‌گه‌ر‬ ‫ئاینی‌ بێت یان په‌یوه‌س����ت به‌ئیتنیك‌و‬ ‫ئ����ه‌و نه‌ته‌وان����ه‌وه‌ بێت ك����ه‌ عێراقیان‬ ‫پێكهێناوه‌‪ .‬به‌بڕوای‌ من سه‌رۆك بارزانی‌‬ ‫له‌په‌یوه‌ندییه‌ سیاس����یه‌كانیدا راستگۆ‬ ‫بوه‌‪ .‬به‌اڵم پێویس����ت بو الیه‌نگری‌ ئه‌و‬ ‫عێراقیانه‌ بێت كه‌ سته‌میان لێده‌كرێت‪،‬‬ ‫ئی����دی‌ س����وننی‌ بێت یان ش����یعی‌ یان‬ ‫مه‌س����یحی‌ یان س����ابیئی‌ ی����ان ئێزیدی‌‬ ‫ی����ان كورد یان ع����ه‌ره‌ب بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌ڕاس����تی‌ باس����ێكی‌ گرنگه‌ له‌عێراقدا‪.‬‬ ‫ئێمه‌ ئێستا ده‌بو ده‌ستورێكمان هه‌بوایه‌‬ ‫كه‌ پاڵپش����تی‌ دادپه‌روه‌ری‌‌و هاوسه‌نگی‌‬ ‫له‌نێوان رۆڵه‌كانی‌ گه‌لی‌ عێراقدا بكردایه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر الیه‌ك كه‌ له‌ده‌س����تور ده‌رده‌چێت‪،‬‬ ‫ب����ۆ نمون����ه‌ حكومه‌ت����ی‌ ناوه‌ن����دی‌ كه‌‬ ‫ب����ه‌رده‌وام له‌ده‌س����تور ده‌رده‌چێ����ت‪،‬‬ ‫پێویس����ت بو س����ه‌رۆك بارزان����ی‌ دژی‌‬ ‫بوای����ه‌‪ .‬هه‌روه‌ها پێویس����ت ب����و هه‌مو‬ ‫ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌ دژی‌ رژێمی‌ دیكتاتۆری‌‬ ‫جه‌نگاون‌و به‌شداربون له‌البردنی‌ رژێمی‌‬ ‫س����ه‌دامدا‪ ،‬دژی‌ ده‌رچون له‌ده‌س����تور‬ ‫بونای����ه‌‪ ،‬پێویس����ت بو به‌ش����داربونایه‌‬

‫ئێستا كوردستان‬ ‫ده‌ستیكردو‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌له‌خۆگرتن ‌‬ ‫عێراقیه‌كان‌و‬ ‫ناعێراقیه‌كانیش‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش‬ ‫ی‬ ‫ره‌نگدانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی كارگێڕی‌‌و‬ ‫باشێت ‌‬ ‫ی‬ ‫تایبه‌تمه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستانه‌‬ ‫له‌مه‌سه‌له‌ی‌ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ الدانه‌كان‌و‬ ‫هه‌ڵویس����ته‌كانی‌ حكومه‌ت����ی‌ ناوه‌ندی‌‪،‬‬ ‫له‌چه‌وس����اندنه‌وه‌ی‌ توێ����ژه‌ گرنگه‌كانی‌‬ ‫گه‌ل����ی‌ عێراق����ی‌‪ .‬له‌ڕاس����تیدا نه‌ده‌بو‬ ‫عێراقی‌ دوای‌ (‪ )2003‬ببێته‌ گۆڕه‌پانێك‬ ‫ب����ۆ ملمالنێی‌ تایه‌ف����ی‌‌و ئیتنی‌ له‌نێوان‬ ‫توێژه‌كان����ی‌ كۆمه‌ڵگای‌ عێراقیدا‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ده‌بو له‌گه‌ڵ نه‌مانی‌ رژێمی‌ س����ه‌دام ئه‌و‬ ‫باسه‌ش وه‌البنرایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬هه‌ڵوێس����ته‌كانی‌ بارزان����ی‌‬ ‫به‌رانبه‌ر ناوچ����ه‌ جێناكۆكه‌كانی‌ نێوان‬ ‫هه‌رێم‌و ناوه‌ند چۆن ده‌بینی‌؟‬ ‫عه‌الوی‌‪ :‬له‌ڕاستیدا ئه‌م بابه‌ته‌ گرنگ‌و‬ ‫ئاڵۆزه‌‪ ،‬من به‌ناوچه‌ جێناكۆكه‌كان ناوی‌‬ ‫ناب����ه‌م‪ ،‬به‌ڵكو ب����ه‌و ناوچانه‌ی‌ جێگه‌ی‌‬ ‫جیاوازیی����ن ناوی‌ ده‌به‌م‪ .‬به‌بۆچونی‌ من‬ ‫ئه‌م بابه‌ته‌ ده‌كرێت به‌شێوه‌یه‌كی‌ سیاسی‌‬ ‫چاره‌س����ه‌ر بكرێ����ت‪ ،‬ئه‌وی����ش به‌چه‌ند‬ ‫هه‌نگاوێك‪ .‬چاره‌س����ه‌ری‌ یه‌كه‌م ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ده‌بێت دان به‌م كێش����ه‌یه‌دا بنێین‪ ،‬جا‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌ده‌ستوردا هاتبێ‌ یان نه‌هاتبێ‌‪.‬‬ ‫دوه‌م ئه‌م كێش����ه‌یه‌ له‌ڕێگه‌ی‌ دیالۆگ‌و‬ ‫خۆشه‌ویس����تی‌‌و لۆژی����ك‌و پاراس����تنی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ عێراق چاره‌سه‌ر بكه‌ین‪ .‬سێیه‌م‪:‬‬ ‫دان به‌عێراقیبونی‌ ئه‌و ناوچانه‌دا بنێین‪.‬‬

‫چواره‌م وا به‌گونجاوی‌ ده‌زانم لیژنه‌یه‌كی‌‬ ‫بااڵی‌ سیاس����ی‌ ب����ۆ دابنرێت‌و له‌س����ه‌ر‬ ‫خاڵێك����ی‌ مێژویی‌ رێكبك����ه‌ون‪ ،‬تاوه‌كو‬ ‫بزانن له‌و خاڵه‌ی‌ مێ����ژودا چ گۆڕانێكی‌‬ ‫جوگرافی‌‌و دیمۆگرافی‌ رویداوه‌‪ .‬ده‌بێت‬ ‫ئه‌و لیژنه‌یه‌ سیاسی‌ بێت نه‌ك حكومی‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها بێالیه‌ن‌و سه‌ربه‌خۆبێت‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫كه‌سێكی‌ بێالیه‌نیشه‌وه‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫بكرێ����ت‌و هه‌م����و الیه‌نه‌كانی����ش قبوڵی‌‬ ‫بك����ه‌ن‪ .‬له‌هه‌مانكات����دا دیالۆگێكی‌ دی‌‬ ‫له‌ئاس����تی‌ ئه‌و ناوچانه‌دا بكرێت تاوه‌كو‬ ‫به‌ئه‌نجامێك بگه‌ین‪ .‬دواجار ده‌بێت ئه‌و‬ ‫لیژنه‌ بااڵ سیاس����یه‌ راپۆرتی‌ كۆتایی‌ بۆ‬ ‫پارله‌مان بنرێت‌و له‌وێ‌ بۆ جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫بڕیاری‌ له‌سه‌ربدرێت‪ ،‬به‌مه‌ش كێشه‌یه‌كی‌‬ ‫گ����ه‌وره‌و ئاڵ����ۆز چاره‌س����ه‌ر ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ بڕوام وایه‌ هه‌ڵویس����تی‌ برای‌‬ ‫خۆشه‌ویس����تمان س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم له‌م‬ ‫بواره‌دا هه‌ڵوێس����تێكی‌ دروس����ته‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫كاته‌ی‌ م����ن س����ه‌رۆك وه‌زیرانبوم‪ ،‬ئه‌و‬ ‫بابه‌ته‌مان باسكرد‌و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش‬ ‫لیژنه‌یه‌كمان پێكهێن����او هاوڕێ‌ حه‌مید‬ ‫مه‌جید موسا بوه‌ سه‌رۆكی‌‌و هه‌مو الیه‌نه‌‬ ‫سیاس����یه‌ عێراقیه‌كانیش له‌سه‌ری‌ رازی‌‬ ‫ب����ون‪ ،‬بودجه‌یه‌كی‌ گ����ه‌وره‌ی‌ بۆ دانرا‪،‬‬ ‫تاوه‌كو به‌پێی‌ به‌رنامه‌و قانونی‌ خه‌رجی‌‬ ‫حكومه‌ت خه‌رجبكرێت‪ ،‬لیژنه‌كه‌ش به‌م‬ ‫دیده‌وه‌ كاریده‌كرد‪ .‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫حكومه‌ته‌ی‌ ك����ه‌ دوای‌ ئێمه‌ هات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫لیژنه‌یه‌ی‌ هه‌ڵوه‌ش����انده‌وه‌و لیژنه‌یه‌كی‌‬ ‫وه‌زاری����ی‌‌و ئی����داری‌ له‌فه‌رمانبه‌ران����ی‌‬ ‫حكوم����ه‌ت پێكهێن����ا‪ ،‬له‌كاتێك����دا ئه‌م‬ ‫كێش����ه‌یه‌ به‌پله‌ یه‌ك بابه‌تێكی‌ سیاسیه‌‬ ‫نه‌ك بابه‌تی‌ فه‌رمانبه‌ران‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬زۆرج����ار ده‌وترێ����ت‬ ‫سیاس����ه‌تمه‌دارانی‌ عێ����راق ئه‌جێندای‌‬ ‫واڵتان����ی‌ بیان����ی‌ په‌یڕه‌وده‌ك����ه‌ن‪ ،‬ئایا‬ ‫بارزانی‌ ده‌كه‌وێته‌ ئه‌م چوارچێوه‌یه‌وه‌؟‬ ‫عه‌الوی‌‪ :‬من‌و مه‌س����عود بارزانی‌ برام‌و‬ ‫ئه‌وانیتریش ئه‌جێندای‌ ده‌ره‌كی‌ جێبه‌جێ‌‬ ‫ناكه‌ین‪ ،‬به‌اڵم كه‌سانێك هه‌ن ئه‌جێندای‌‬ ‫ده‌ره‌كی‌ جێبه‌ج����ێ‌ ده‌كه‌ن‪ .‬رێگه‌م بده‌‬ ‫لێره‌دا ئام����اژه‌ به‌خاڵێكی‌ گرنگ بكه‌م‪،‬‬ ‫كه‌ ده‌ڵێین ئه‌جێندای‌ ده‌ره‌كی‌ جێبه‌جێ‌‬ ‫ناكه‌ی����ن‪ ،‬مانای‌ ئ����ه‌وه‌ نیی����ه‌ ده‌ره‌وه‌‬ ‫به‌ڕوی‌ خۆماندا داده‌خه‌ین‌و به‌ته‌واوه‌تی‌‬ ‫په‌راوێزی‌ ده‌خه‌ی����ن‪ .‬ته‌نها به‌نمونه‌ كه‌‬ ‫ده‌ڵێین ئێمه‌ ئه‌جێندای‌ ئێرانی‌‌و توركی‌‬ ‫جێبه‌ج����ێ‌ ناكه‌ین‪ ،‬مانای‌ ئ����ه‌وه‌ نییه‌‬ ‫كێش����ه‌مان له‌گه‌ڵ ئه‌و دو واڵته‌دا نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو گرفت‌و كێش����ه‌ هه‌ن‌و پێویس����ته‌‬ ‫به‌هه‌ند وه‌ریبگرین‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابووری‬

‫)‪ )380‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/6/4‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫رێژه‌ی‌ بێكاری به‌رزه‌‬

‫س‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‌هرۆکی ‪2‬‬ ‫رۆژه‌‬

‫"شه‌ڕ له‌سه‌ر بێكاری‌و ئه‌وانه‌ی په‌راوێزخراون‬ ‫له‌شكاندنی وه‌همی "سه‌رۆك سیمبولی حه‌كیمیه‌"و‌ه ده‌ستپێده‌كات"‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬

‫ئایا رێژه‌ی‌ بێكاری‌ له‌هه‌رێمدا له‌چ‬ ‫ئاستێكدایه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌ماوه‌ی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێمدا‪،‬‬ ‫ده‌وترێ‌ به‌به‌راورد به‌رابردو رێژه‌ی‌‬ ‫بێكاری‌ له‌‪ %14‬بۆ ‪ %7‬دابه‌زیوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫شاره‌زای‌ بواری‌ ئابوری‌‌و مامۆستای‌‬ ‫زانكۆ د‪ .‬نیاز نه‌جمه‌دین ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر‬ ‫رێژه‌ی‌ بێكاری به‌فه‌رمی (‪ )%7‬بێت‬ ‫هێشتا به‌رزه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬رێژه‌ی‌ بێكاری‌ له‌هه‌رێمدا له‌چ‬ ‫ئاستێكدایه‌؟‬ ‫د‪.‬نی���از‪ :‬س���ه‌ره‌تا ب���ا بڕوانینه‌ ئه‌و‬ ‫داتایان���ه‌ی س���ه‌باره‌ت به‌بێ���كاری‬ ‫باڵوده‌كرێن���ه‌وه‌‪ .‬له‌زۆرب���ه‌ی واڵتان���ی‬ ‫جیه���ان داتاكان���ی بێ���كاری راس���تی‌و‬ ‫دروس���تی واقیع ناخه‌ن���ه‌ڕو‪ ،‬له‌به‌ر زۆر‬ ‫گرفتی تایب���ه‌ت به‌پێوانه‌كردنی رێژه‌ی‬ ‫بێ���كاری‪ .‬له‌هه‌رێمی كوردس���تاندا ئه‌م‬ ‫داتایانه‌ هه‌ژارتریش���ن‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی به‌چاو‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌رێژه‌ی بێ���كاری ده‌یبینین‬ ‫زۆر جیاوازتره‌ وه‌ك له‌راگه‌یاندنی فه‌رمی‬ ‫دامه‌زراوه‌كان‪ .‬ب���ۆ نمونه‌‪ ،‬له‌راپۆرتێكی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیران���دا ك���ه‌ كۆتای���ی‬ ‫(‪‌)2012‬و سه‌ره‌تای (‪ )2013‬باڵوبویه‌وه‌‬ ‫هاتوه‌ كه‌ بێكاری له‌(‪)%14‬ه‌وه‌ دابه‌زیوه‌‬ ‫ب���ۆ (‪ .)%7‬ئه‌مه‌ هه‌نگاوێكی باش���ه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم داننانێكی رونه‌ به‌وه‌ی كه‌ بێكاری‬ ‫له‌رێژه‌یه‌كی به‌رزدابوه‌‪ ،‬كه‌چی ئه‌و كاته‌ی‬ ‫ده‌وترا بێ���كاری له‌(‪)%14‬دایه‌‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫نكوڵییان ده‌كرد‪ .‬ئێستا ئه‌گه‌ر به‌فه‌رمی‬ ‫(‪ )%7‬بێ���ت هێش���تا ب���ه‌رزه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫به‌ژماره‌ی ره‌ها ده‌یانهه‌زار كه‌س ده‌كات‪.‬‬ ‫س���ه‌رباری ئه‌مه‌ش‪ ،‬بێ���كاری له‌وه‌رزی‬ ‫هاویندا جیاوازه‌ وه‌ك له‌وه‌رزی زس���تان‬ ‫(له‌هاوین���دا پرۆژه‌كانی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌‬ ‫كه‌مێ���ك رێژه‌ك���ه‌ داده‌به‌زێن���ن)‪ .‬له‌م‬ ‫هه‌رێمه‌دا زۆر زه‌حمه‌تیشه‌ ئه‌وه‌ بزانرێت‬ ‫ك���ه‌ چه‌ند كه‌س نیوه‌ ده‌وام ده‌كه‌ن به‌و‬ ‫هۆی���ه‌وه‌ كاری ته‌واوی���ان (‪)full time‬‬ ‫ده‌س���ت ناكه‌وێ���ت‪ .‬هه‌لومه‌رجی چینی‬ ‫كرێكار‪ ،‬به‌وانه‌ش���ه‌وه‌ كه‌ ئیشیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫هێنده‌ باش نییه‌ تا وه‌ك س���ه‌ركه‌وتنی‬ ‫گه‌وره‌ قس���ه‌ی له‌سه‌ربكرێت‪ .‬قسه‌كردن‬ ‫له‌سه‌ر ژیانی ئه‌وانه‌ی له‌كاردان به‌شێك‬

‫به‌رده‌وامی ئه‌م‬ ‫دۆخه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫سه‌یرنابێت‬ ‫رودانی ئاژاوه‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌و‬ ‫ئه‌وه‌ی سه‌یر ده‌بێت‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ هه‌ندێك‌‬ ‫پێمانبڵێن‪:‬‬ ‫با ئارام بین‬ ‫دوژمنمان هه‌یه‌‪ ،‬با‬ ‫ده‌ستكه‌وته‌كانمان‬ ‫له‌ده‌ستنه‌ده‌ین!‬

‫له‌نهێنی بێكاریمان بۆ رونده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا ده‌سه‌اڵت به‌رپرسی‌ یه‌كه‌‬ ‫له‌م دۆخه‌؟‬ ‫د‪.‬نیاز‪ :‬ده‌سه‌اڵت تاكه‌ به‌رپرس نییه‌‬ ‫ل���ه‌م دۆخه‌‪ .‬له‌س���ه‌ر ئاس���تی جیهانی‬ ‫ده‌رفه‌ت���ی كار به‌خێراییه‌كی زیاتر له‌ناو‬ ‫ده‌چێت وه‌ك له‌دروس���تبونی‪ .‬س���ااڵنه‌‬

‫ه‌‬ ‫هر‬

‫به‌هۆی گه‌ش���ه‌ی ته‌كنۆلۆجی‌و گۆڕانی‬ ‫ئابوری له‌ئاب���وری مانیفاكت���ۆره‌وه‌ بۆ‬ ‫خزمه‌تگوزاری بێش���ومار ده‌رفه‌تی كار‬ ‫له‌ناوده‌چن‪ .‬ئ���ه‌م هه‌لومه‌رج���ه‌ نوێیه‌‬ ‫پێویس���تی به‌هاریكاری نێوده‌وڵه‌تییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌مه‌ مانای ده‌سته‌وس���انی هێزه‌‬ ‫لۆكاڵی���ه‌كان نیی���ه‌‪ .‬ئابوریی���ه‌ك ك���ه‌‬ ‫هه‌میشه‌ ده‌یه‌وێت له‌سه‌ر داهاتی نه‌وت‬ ‫بژی توان���ای ئه‌وه‌ی نابێ���ت به‌خێرایی‬ ‫ده‌رفه‌ت���ی كار دروس���ت بكاته‌وه‌ مادام‬ ‫نه‌وت پێویستی به‌سه‌رمایه‌یه‌ نه‌ك كار‪.‬‬ ‫هه‌رچۆنێك بێت سه‌ره‌تای روبه‌روبونه‌وه‌‬ ‫له‌ناوخۆوه‌ ده‌ستپێده‌كات نه‌ك له‌لۆمه‌ی‬ ‫جیه���ان‪ .‬بڕی���ار به‌ده‌س���تانی هه‌رێم‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ئاوڕێكی س���ه‌رپێیان له‌گرفتی‬ ‫كارو بێ���كاری دابێته‌وه‌ ئ���ه‌وا زۆربه‌ی‬ ‫كات ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ ب���وه‌ به‌دامه‌زراندنیان‬ ‫له‌كه‌رتی گشتیدا كێشه‌كه‌ كپبكه‌ن‪ ،‬یان‬ ‫بیشارنه‌وه‌ (ئه‌وه‌ی پێیده‌وترێت بێكاری‬ ‫شاراوه‌)‪ .‬كێشه‌كه‌ش نه‌بونی پاره‌ نییه‌‬ ‫هێن���ده‌ی پ���اره‌ زۆری‌و په‌یداكردنیه‌تی‬ ‫به‌ئاس���انی‪ .‬به‌كه‌مێ���ك موباله‌غ���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫پڕاوپری بۆریه‌كانی نه‌وت‪ ،‬چه‌ند جاره‌ی‬ ‫ژماره‌ی به‌رمیله‌كانی نه‌وت كه‌ هه‌نارده‌‬ ‫ده‌كرێن داهات ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ واڵت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌خێرای���ی‌و به‌ه���ۆی الوازی جیه���ازی‬ ‫به‌رهه‌مهێنان���ه‌وه‌ ده‌چێت���ه‌وه‌ ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫واڵت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌رپرس���یارێتیه‌كان له‌م روه‌‬ ‫چۆن دابه‌ش ده‌بن؟‬ ‫د‪.‬نیاز‪ :‬نه‌وه‌ له‌دوای نه‌وه‌‪ ،‬له‌خێزانه‌وه‌‬ ‫تا به‌قوتابخان���ه‌كان‌و زانكۆكانی كه‌رتی‬ ‫گش���تی ده‌گات ده‌س���تیان هه‌ب���وه‌‬ ‫له‌دروس���تكردنی ئه‌و مرۆڤه‌ی كه‌ توانای‬ ‫كۆمه‌ككردن���ی جیهانی نه‌م���اوه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫هه‌میشه‌ پێویستی به‌كۆمه‌كه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫بژی‪ ،‬له‌حكوم���ه‌ت ده‌پاڕێته‌وه‌ بیژێنێت‬ ‫یان كاری پێببه‌خشێت‪ .‬كۆی سیستمی‬ ‫په‌روه‌رده‌یی‌و فێركاری ل���ه‌م هه‌رێمه‌دا‬ ‫چمكێكی به‌رپرس���یارێتی به‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ئه‌م سیس���تمه‌ ئ���ه‌و توانای���ه‌ی نه‌داوه‌‬ ‫به‌تاكه‌كانی روبه‌روی جیهانی هاوچه‌رخ‬ ‫ببن���ه‌وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵیدا هه‌ڵبكه‌ن‌و جێگایه‌ك‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی حكوم���ه‌ت بۆ خۆیان دابین‬ ‫بك���ه‌ن‪ .‬به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌‪ ،‬سیس���تمه‌كه‌‬ ‫ته‌مب���ه‌ڵ‌و كۆیله‌ی���ان ده‌كات ئیدی هه‌ر‬ ‫له‌یاریزانی تۆپیپ���ێ كه‌ ته‌نیا له‌ناو ئه‌م‬

‫چه‌ند شاره‌دا به‌دوای یانه‌یه‌كدا ده‌گه‌ڕێ‬ ‫موچه‌یه‌ك���ی ب���ۆ دابین ب���كات‌و یاری‬ ‫تێ���دا بكات یان هونه‌رمه‌ند كه‌ دیس���ان‬ ‫پش���تی به‌بازاڕی ناوخۆ به‌ستوه‌‪ ،‬هه‌تا‬ ‫به‌مامۆس���تای زانكۆو مامۆستای ئاینی‬ ‫ده‌گات كه‌ ئه‌گه‌ر نانی گه‌رمی نانه‌وای‬ ‫حكوم���ه‌ت نه‌بێت توانایه‌ك���ی ئه‌وتۆیان‬ ‫نییه‌ له‌هیچ نانه‌وایه‌كی دیكه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫بیانی‪ ،‬الیه‌نی كه‌م سه‌ره‌بگرن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬چاره‌س���ه‌ر چیی���ه‌‌و له‌كوێوه‌‬ ‫ده‌ستپێبكرێت باشه‌؟‬ ‫د‪.‬نیاز‪ :‬پرۆسه‌ی پێگه‌یاندنی كارمه‌ندو‬ ‫دروس���تكردنی ده‌رفه‌تی كاری شایسته‌‬ ‫به‌مرۆڤ له‌كۆمه‌ڵگه‌ی كوردیدا ئاس���ان‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬چونكه‌ كۆی سیس���تمه‌كه‌ وه‌ك‬ ‫پاش���ماوه‌ی سیس���تمێكی دیكتات���ۆری‬ ‫ئیشتیراكی س���ۆڤێتی‌و وه‌ك ئابوریه‌ك‬ ‫كه‌ ن���ه‌وت هه‌یمه‌نه‌ی به‌س���ه‌رداكردوه‌‬ ‫س���ه‌رۆكه‌كان ده‌خات���ه‌ ن���او چه‌ق���ی‬ ‫سیس���تمه‌كه‌ نه‌ك ئه‌وانه‌ی به‌دوای نانی‬ ‫رۆژانه‌دا ده‌گه‌ڕێن‪ .‬له‌وێنه‌ گشتیه‌كه‌یدا‪،‬‬ ‫خه‌می ناونیشانی پۆستی سه‌رۆكه‌كان‌و‬ ‫ش���وێنی كاری���ان به‌ڵگه‌یه‌ك���ه‌‪ .‬له‌دیوه‌‬ ‫تایبه‌ته‌كه‌ش���یدا پێده‌چێ���ت نه‌بون���ی‬ ‫یاس���ای كاری هاوچ���ه‌رخ‌و كارك���ردن‬ ‫به‌یاس���ا كۆنه‌كانی بازاڕی كار به‌ڵگه‌ی‬ ‫ئه‌م راس���تیه‌ بن‪ .‬هه‌ر ئه‌مه‌شه‌ واده‌كات‬ ‫بڕیاربه‌ده‌س���تان فه‌خ���ر به‌ژم���اره‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان���ه‌وه‌ بك���ه‌ن‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ئێمه‌ له‌ئابوریناس���ی سكۆتله‌ندی ئاده‌م‬ ‫سمسه‌وه‌ فێربوین ئاستی خۆشگوزه‌رانی‬ ‫به‌ژم���اره‌ی هه‌ژاران���ه‌وه‌ به‌ن���ده‌ ن���ه‌ك‬ ‫بازرگانان‪ .‬من نامه‌وێ وه‌ك ئابوریناسی‬ ‫ته‌قلی���دی ببمه‌ راوێ���ژكاری حكومه‌ت‌و‬ ‫په‌رله‌م���ان‌و س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م‌و‬ ‫ئامۆژگاری حكومه‌ت بكه‌م‪ .‬پرسیاره‌كه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ خه‌ڵك ده‌بێت چی بكات؟ ئه‌ی‬ ‫ئ���ه‌م ملمالنێیه‌ به‌ره‌و ك���وێ ده‌ڕوات؟‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ ده‌بێت له‌خه‌م���ی دۆزینه‌وه‌ی‬ ‫كار بۆ بێ���كاره‌ فه‌رامۆش���كراوه‌كانی‌و‬ ‫باش���كردنی ژینگه‌ی ئیش���ی كارمه‌نده‌‬ ‫بێده‌سه‌اڵته‌كانیدا بێت‪ ،‬ئه‌وانه‌ی توانای‬ ‫دابینكردنی كرێی خانوه‌كانیان‌و پاره‌ی‬ ‫خوێندنی منداڵه‌كانیان‌و بژێوی رۆژانه‌یان‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬ن���ه‌ك له‌خه‌م���ی كاروپیش���ه‌ی‬ ‫س���ه‌رۆكه‌كانیدا بێ���ت‪ .‬ش���ه‌ڕ له‌س���ه‌ر‬ ‫بێكاری‪ ،‬له‌سه‌ر ئه‌وانه‌ی په‌راوێزخراون‪،‬‬

‫ێم ‌‬ ‫ه‬

‫ئه‌وه‌ی به‌چاو‬ ‫سه‌باره‌ت به‌رێژه‌ی‬ ‫بێكاری ده‌یبینین‬ ‫زۆر جیاوازتره‌ وه‌ك‬ ‫له‌راگه‌یاندنی فه‌رمی‬ ‫دامه‌زراوه‌كان‬

‫ئاستی خۆشگوزه‌رانی به‌ژماره‌ی هه‌ژارانه‌وه‌ به‌نده‌ نه‌ك بازرگانان فۆتۆ‪ :‬حه‌یده‌ر عومه‌ر‬

‫له‌شكاندنی وه‌همی " سه‌رۆك سیمبولی‬ ‫حه‌كیمیه‌"‌و پاراس���تنی پۆسته‌كه‌ش���ی‬ ‫"به‌گه‌ڕخستنی حه‌كیمیه‌كانی‌و پاراستنی‬ ‫ش���ه‌ره‌فی نه‌ته‌وه‌ییه‌" ده‌س���تپێده‌كات‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌پرسی دوه‌م (كۆمه‌ڵگه‌ ده‌بێ‬ ‫چی بكات؟)‪ ،‬به‌گریمان���ه‌ی به‌رده‌وامی‬

‫ئه‌م دۆخه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی س���ه‌یرنابێت رودانی‬ ‫ئ���اژاوه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تیه‌و ئه‌وه‌ی س���ه‌یر‬ ‫ده‌بێ���ت ئه‌وه‌یه‌ كه‌ هه‌ندێ���ك له‌وانه‌ی‬ ‫ده‌س���تیان له‌گه‌یش���تن به‌و رۆژه‌ هه‌یه‌‬ ‫پێمانبڵێن‪ :‬با ئارام بین دوژمنمان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫با ده‌ستكه‌وته‌كانمان له‌ده‌ست نه‌ده‌ین!‬

‫حاڵ ‌ی وه‌به‌رهێنان له‌ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێمدا‬ ‫وه‌به‌رهێنان شكستێكی گه‌وره‌ی خواردوه‌‬ ‫محه‌مه‌د كه‌ریم محه‌مه‌د*‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی تاك هه‌میشه‌ خواست‌و‬ ‫پێداویس���تی (به‌گش���تی) زیاتره‌ له‌بڕی‬ ‫داهاتی تاكه‌كه‌س‪ ،‬له‌س���ه‌ر ئاستی تاكه‌‬ ‫واڵتیش ئاس���تی پێداویس���تی كۆمه‌ڵگه‌‬ ‫هه‌میش���ه‌ گه‌وره‌ت���ر‌ه له‌ب���ڕی بودجه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ه���ه‌م پالن‌و هه‌م بودج���ه‌ هاتۆته‌‬ ‫كایه‌وه‌‪ ،‬هه‌ر له‌به‌ر ئه‌م ناهاوسه‌نگه‌یه‌یه‌‬ ‫كه‌ زانس���تی ئابوری له‌الی���ه‌ن بیرمه‌نده‌‬ ‫گه‌وره‌كان���ی جیهان���ه‌وه‌ هاتۆته‌كایه‌ كه‌‬ ‫بااڵنس���ێكی نێوان ئه‌و س���امانه‌ی هه‌یه‌‬ ‫له‌سروشتدا له‌گه‌ڵ خواست‌و پێداویستی‬ ‫خه‌ڵكیدا بكات‪ .‬بۆیه‌ له‌س���ه‌ر ئاس���تی‬ ‫جیهانی���ش بۆ ئه‌م خۆراس���تكردنه‌وه‌یه‌‬ ‫كێبڕكێیه‌ك���ی گ���ه‌وره‌ هه‌ی���ه‌ له‌نێوان‬ ‫واڵته‌كان���دا بۆ ڕاكێش���انی س���ه‌رمایه‌ی‬ ‫بێگانه‌ بۆ بیناكردنه‌وه‌ی واڵت به‌تایبه‌تی‬ ‫پاش هه‌ره‌س���ی سیس���تمی كۆڵۆنیاڵی‬ ‫دوای شه‌س���ته‌كانه‌وه‌‌و هاتنه‌كای���ه‌ی‬ ‫واڵتان���ی جیهان���ی س���ێ به‌مه‌فهوم���ی‬ ‫كالس���یكی‪ ،‬بۆ ئه‌مه‌ش زۆربه‌ی واڵتانی‬ ‫دنیا دام���ه‌زراوه‌ی تایبه‌تی وه‌به‌رهێنانی‬ ‫خۆیانیان هه‌یه‌ ب���ۆ ئیداره‌ی ئه‌م ته‌رزه‌‬ ‫ئابوریه‌‪ .‬چونكه‌ هه‌مو هاتنێكی سه‌رمایه‌‬

‫له‌هه‌ولێر‌و دهۆك ڕێژه‌ی ‪%80‬ی كۆی زه‌وی سه‌رمایه‌ی وه‌به‌رهێنان‪ %60،5 :‬بۆ هه‌ولێر‬ ‫ته‌رخانكراوه‌و ‪ %13،7‬بۆ دهۆك كه‌‬ ‫ته‌رخانكراو بۆ پڕۆژه‌كانی وه‌به‌رهێنان‬ ‫به‌هه‌ردوكیان ده‌كاته‌ ‪%74،2‬‬ ‫دیاریكراوه‌‪%20 ،‬ی زه‌وی بۆ پڕۆژه‌كانی‬ ‫ته‌نها ‪ %25،6‬بۆ سلێمانی ته‌رخانكراوه‌‬ ‫سلێمانی ته‌رخانكراوه‌‬ ‫بۆ واڵت زیاده‌یه‌كه‌ بۆ بودجه‌ی سااڵنه‌ی‬ ‫ئه‌و واڵته‌‪ .‬بۆیه‌ ڕۆژ به‌ڕۆژ گرنگی پالن‌و‬ ‫بودج���ه‌‌و پالنی س���تراتیژی واڵت زیاتر‬ ‫ده‌بێ���ت بۆ ئه‌وه‌ی به‌باش���ترین ش���ێوه‌‬ ‫بتوانرێت بااڵنس���ی نێوان (خواس���ت‌و‬ ‫بودجه‌) بكرێت به‌ئاڕاس���ته‌ی خوڵقاندنی‬ ‫خۆش���گوزه‌رانتر‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك���ی‬ ‫س���ه‌قامگیرتر‌و دیموكراتیت���ر‪ .‬ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫له‌م ڕوانگه‌ی���ه‌وه‌ هه‌ڵس���ه‌نگاندنێك بۆ‬ ‫وه‌به‌رهێنانی كوردستان بكه‌ین له‌ماوه‌ی‬ ‫‪ 8‬س���اڵی ته‌مه‌نیدا ده‌بینین وه‌ك كۆی‬ ‫دامه‌زراوه‌كانی تری حكومه‌ت نه‌یتوانیوه‌‬

‫به‌ئه‌ركه‌ ستراتیژیه‌كه‌ی خۆی هه‌ڵبسێت‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی ك���ه‌ بڕی س���ه‌رمایه‌ی‬ ‫به‌كارهات���و ل���ه‌م ڕێگه‌ی���ه‌وه‌ به‌پێ���ی‬ ‫ئاماره‌كانی دامه‌زراوه‌كه‌ ‪ 24‬ملیار دۆالری‬ ‫تێپه‌ڕان���دوه‌و به‌م نزیكان���ه‌ له‌ ‪ 30‬ملیار‬ ‫نزی���ك ده‌بێته‌وه‌ پ���اش هه‌ندێ پڕۆژه‌ی‬ ‫تازه‌ كه‌ له‌به‌رده‌ستدان‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ش���یكردنه‌وه‌یه‌كی خێ���را بۆ‬ ‫داتاكانی ئه‌م دامه‌زراوه‌ بكه‌ین‪ ،‬ده‌بینین‬ ‫بڕیار دروستكه‌ری وه‌به‌رهێنان شكستێكی‬ ‫گه‌وره‌ی خ���واردوه‌ له‌ڕاس���تكردنه‌وه‌ی‬ ‫بااڵنس���ی تێكچوی كه‌رت���ه‌ ئابوریه‌كانی‬

‫كوردس���تان ك���ه‌ به‌ته‌نه���ا به‌بودج��� ‌ه‬ ‫ئه‌نجامنادرێ���ت له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی وه‌ك‬ ‫ئاماژه‌ی پێكرا سه‌رمایه‌یه‌كی زۆر گه‌وره‌‬ ‫هاتۆته‌ ئه‌م دامه‌زراوه‌یه‌وه‌‪ .‬ئه‌م شكسته‌‬ ‫له‌دو بواری گه‌وره‌دا ده‌خوێنینه‌وه‌‪:‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م‪ :‬شكس���ت له‌س���ه‌ر ئاس���تی‬ ‫كوردس���تان‪ :‬دابه‌ش���بونی س���ه‌رمایه‌ی‬ ‫وه‌به‌رهێن���ان دابه‌ش���بونێكی نالۆژیكی‬ ‫هه‌یه‌ له‌سه‌ر ئاستی كوردستان به‌جۆرێك‬ ‫‪ %60،5‬ب���ۆ هه‌ولێر ته‌رخانكراوه‌و ڕێژه‌ی‬ ‫‪ %13،7‬ب���ۆ ده���ۆك ك���ه‌ به‌هه‌ردوكیان‬ ‫ده‌كات���ه‌ ‪ %74،2‬ی ك���ۆی س���ه‌رمایه‌ی‬

‫وه‌به‌رهێنان‌و ته‌نها ‪ %25،6‬بۆ سلێمانی‬ ‫ته‌رخانك���راوه‌‪ .‬له‌ڕوانگه‌ی ته‌رخانكردنی‬ ‫زه‌ویه‌وه‌ ناوچه‌ی هه‌ولێر‌و دهۆك ڕێژه‌ی‬ ‫نزیك���ه‌ی ‪%80‬ی كۆی زه‌وی ته‌رخانكراو‬ ‫بۆ پڕۆژه‌كان���ی وه‌به‌رهێنان دیاریكراوه‌‪.‬‬ ‫نزیك���ه‌ی ‪%20‬ی زه‌وی ب���ۆ پڕۆژه‌كانی‬ ‫س���لێمانی ته‌رخانكراوه‌ ئه‌م���ه‌ش ئه‌وه‌‬ ‫نیش���انده‌دات كه‌ پڕۆژه‌كانی س���لێمانی‬ ‫له‌جۆری پڕۆژه‌ی بچوك���ن به‌راورد به‌دو‬ ‫پارێزگه‌كه‌ی تر سه‌ره‌ڕای كه‌می سه‌رمایه‌‌و‬ ‫زه‌وی ته‌رخانك���راو‪ .‬ئ���ه‌م واقیع���ه‌ش‬ ‫ڕه‌نگدان���ه‌وه‌ی فراوان���ی هه‌یه‌ له‌س���ه‌ر‬

‫ناوچ���ه‌ی ته‌رخانك���راو وه‌ك هه‌لی كار‪،‬‬ ‫بزاوتی بانكه‌كان‪ ،‬بزاوتی گواس���تنه‌وه‌‌و‬ ‫گه‌یاندن‪ ،‬خوێندن‌و زانكۆ‌و هتد‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬شكستی كه‌رته‌كان‪ :‬دابه‌شبونی‬ ‫نالۆژیكی هه‌یه‌ له‌دابه‌شبونی سه‌رمایه‌ی‬ ‫وه‌به‌رهێنان به‌س���ه‌ر كه‌رته‌ ئابوریه‌كانی‬ ‫كوردستان‪ .‬بۆ نمونه‌‪ ،‬كه‌رتی نیشته‌جێ‬ ‫ڕێژه‌ی ‪%55،4‬ی كۆی سه‌رمایه‌كه‌ی بردوه‌‬ ‫كه‌ به‌ژم���اره‌ی ڕه‌ها ده‌كاته‌ ‪ 13،5‬ملیار‬ ‫دۆالر‪ .‬به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ كه‌رتی پیشه‌سازی‬ ‫ڕێ���ژه‌ی ‪%15،6‬ی كۆی س���ه‌رمایه‌ی بۆ‬ ‫ته‌رخانك���راوه‌و كش���توكاڵیش ڕێ���ژه‌ی‬ ‫‪ .%1،1‬له‌ڕوی زه‌وی ته‌رخانكراو‪ ،‬كه‌رتی‬ ‫نیش���ته‌جێ ڕێژه‌ی ‪%56،5‬ی كۆی زه‌وی‬ ‫كوردس���تانی بردوه‌و پیشه‌سازی رێژه‌ی‬ ‫‪ %11،8‬و كشتوكاڵیش ‪. %7،2‬‬ ‫ده‌رئه‌نج���ام‪ :‬وه‌به‌رهێن���ان بااڵنس���ی‬ ‫كه‌رته‌كان���ی ئابوری زیات���ر تێكده‌دات‪،‬‬ ‫چ له‌س���ه‌ر ئاس���تی هه‌رێم‌و چ له‌س���ه‌ر‬ ‫ئاس���تی كه‌رته‌كانی تری ئابوری به‌مه‌ش‬ ‫داهاته‌كان���ی وه‌به‌رهێن���ان له‌ئێس���تاو‬ ‫داهاتودا به‌نابااڵنسی به‌سه‌ر ناوچه‌كان‌و‬ ‫كه‌رته‌كانی كوردستاندا دابه‌شده‌بێت‪.‬‬ ‫*مونته‌دای ئابوری كوردستان‬

‫لۆکاڵ‬

‫)‪ )380‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/6/4‬‬

‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و به‌رپرسیارێت ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌س نازانێت پاره‌و دارایی‌ نه‌وت چی‌ لێدێت؟‬

‫‪9‬‬

‫س‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‌هرۆکی ‪2‬‬ ‫رۆژه‌‬ ‫ه‬

‫‌‬ ‫هر‬ ‫ێمه‌‬

‫عه‌لی‌ حه‌مه‌ ساڵح‬ ‫دارایی‌ ن����ه‌وت‪ ،‬یان ئ����ه‌و پارانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌رابردودا به‌هۆی‌ پرۆس����ه‌ی‌ نه‌وته‌وه‌‬ ‫وه‌ده‌ستهاتون‪ ،‬بڕه‌ پاره‌یه‌كی‌ ئێجگار‬ ‫زۆره‌‪ ،‬له‌م نوسینانه‌دا چه‌ندین الیه‌نی‌‬ ‫تاریكی‌‌و نادیاری‌ پرسی‌ دارایی‌ نه‌وت‌و‬ ‫ئه‌م دۆس����ییه‌ رونده‌كه‌مه‌وه‌‪ ،‬ئه‌كرێت‬ ‫ئه‌مه‌ وه‌ك پێوه‌رێ����ك وه‌ربگیرێت بۆ‬ ‫هه‌ڵس����ه‌نگاندنی‌ حوكمڕانی‌ مه‌سعود‬ ‫بارزانی‌ له‌ماوه‌ی‌ سااڵنی‌ رابردودا‪.‬‬ ‫به‌پشتبه‌س����تن به‌چه‌ندین زانیاری‌‌و‬ ‫به‌ڵگه‌نام����ه‌ی‌ ورد ئه‌و ب����اوه‌ڕه‌م له‌ال‬ ‫ی نه‌وت پرسێكی‌‬ ‫دروس����تبو‪ ،‬كه‌ پرس ‌‬ ‫ته‌واو حیزبییه‌ له‌كوردس����تاندا‪ ،‬چه‌ند‬ ‫كه‌س����ێكی‌ كه‌م له‌لوتكه‌ی‌ ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫هه‌ردو پارتی‌ ده‌سه‌اڵتدار لێیئاگاداره‌‬ ‫به‌تایب����ه‌ت پارت����ی‌‌و به‌تایبه‌تیتریش‬ ‫بنه‌ماڵ����ه‌ی‌ بارزان����ی‌ (كه‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم‌و سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و به‌رپرسی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن����ی‌ ئاسایش����ن)‪ ،‬یه‌كێت����ی‌‬ ‫شه‌ریك نییه‌ له‌پرۆسه‌ی‌ نه‌وتدا‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫به‌ش����ی‌ ده‌درێت‪ ،‬مه‌كته‌بی‌ سیاسیش‬ ‫ئاگاداری‌ ئه‌م به‌ش����ه‌ نیی����ه‌و ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌رابردودا ئاگاداری‌ بوه‌‪ ،‬خانه‌واده‌ی‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌ بوه‌و ئێستاش رون نییه‌ ئه‌و‬ ‫به‌شه‌ كێ لێیئاگادار ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌و پارانه‌ی‌ وه‌ده‌ستدێن له‌پرۆسه‌ی‌‬ ‫نه‌وت‌و دیارنییه‌‬ ‫یه‌ك����ه‌م‪ :‬ئ����ه‌و پاران����ه‌ی‌ به‌ه����ۆی‌‬ ‫گرێبه‌سته‌ نه‌وتییه‌كانه‌وه‌ به‌ده‌ستدێن‬ ‫‪ -1‬له‌هه‌مو گرێبه‌س����تێكی‌ نه‌وتدا‪،‬‬ ‫‪ %10‬كۆی‌ گشتی‌ پاره‌ی‌ وه‌ده‌ستهاتو‪،‬‬ ‫وه‌ك (رۆیالیت����ی‌) وه‌رده‌گیرێت‪ ،‬ئه‌م‬ ‫بڕه‌ پاره‌یه‌ به‌ئه‌ندازه‌ی‌ قازانجی‌ هه‌مو‬ ‫كۆمپانیا نه‌وتیی����ه‌كان زیاتر نه‌بێت‪،‬‬ ‫كه‌متر نیی����ه‌‪ ،‬به‌اڵم تاوه‌كو ئێس����تا‬ ‫نادیاره‌‪.‬‬ ‫‪ -2‬پاش ده‌رهێنانی‌ مافی‌ خه‌رجی‌ بارزانی‌و تاڵه‌بانی له‌کاتی ره‌وانه‌کردنی‬ ‫كۆمپانی����ا نه‌وتیی����ه‌كان‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬به‌سه‌ر دو به‌شدا دابه‌ش‬ ‫‪ –1-3‬ش����یرینی‌ گرێبه‌س����ته‌‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر كۆی‌ گشتی‌ گرێبه‌سته‌ نه‌وتییه‌كان‪.‬‬ ‫نه‌وتیی����ه‌كان وه‌ربگرین نزیكه‌ی‌ ‪%85‬‬ ‫ی ساڵی‌ ‪2009‬دا وه‌زیری‌‬ ‫له‌مانگی‌ ‪‌ 10‬‬ ‫ب����ۆ خه‌زێنه‌ی‌ ده‌وڵه‌ته‌و نزیكه‌ی‌ ‪ %15‬س����امانه‌ سروش����تییه‌كان رایگه‌یاند‪:‬‬ ‫بۆ كۆمپانیاكانی‌ ب����واری‌ نه‌وته‌‪ ،‬ئه‌و له‌چوارچێ����وه‌ی‌ ئه‌و گرێبه‌س����تانه‌ی‌‬ ‫رێژه‌ی‌ ‪ %15‬دابه‌ش����ده‌بێت به‌س����ه‌ر ك����ه‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان‬ ‫كۆمپانی����ا بیانییه‌كانی‌ نه‌وت‪ ،‬له‌گه‌ڵ واژویكردوه‌ ‪ 5‬ملیار دۆالر به‌ده‌ستهاتوه‌و‬ ‫كۆمپانیای‌ كوردس����تان بۆ دۆزینه‌وه‌و دێ����ت‪ ،‬نێچیرڤان بارزانی‌ س����ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رهه‌مهێنان����ی‌ نه‌وت‪ ،‬ك����ه‌ نزیكه‌ی‌ حكوم����ه‌ت‪ ،‬له‌مانگ����ی‌ ‪10‬ی‌ س����اڵی‌‬ ‫‪ %75‬ب����ۆ ‪ %80‬ئه‌و ب����ڕه‌ بۆ كۆمپانیا ‪2009‬دا رایگه‌یان����د یه‌ك ملیار دۆالری‌‬ ‫نه‌وتییه‌كانه‌و نزیكه‌ی‌ ‪ %20‬بۆ ‪ %25‬بۆ ئ����ه‌و ‪ 5‬ملیار دۆالره‌یان خه‌رجكردوه‌و‬ ‫كۆمپانیای‌ كوردس����تانه‌ بۆ دۆزینه‌وه‌و ‪ 4‬ملی����ار دۆالر ماوه‌ته‌وه‌ بۆ كابینه‌ی‌‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی‌ ن����ه‌وت( ‪)KEPCO‬كه‌ شه‌ش����ه‌م‪ ،‬به‌اڵم تاوه‌كو كاره‌كانیشی‌‬ ‫موڵكی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانه‌‪ ،‬ته‌واوبو سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت له‌كابینه‌ی‌‬ ‫وات����ه‌(‪ %20‬هه‌مو قازانج����ی‌ كۆمپانیا شه‌ش����ه‌م رایگه‌یاند ئ����اگاداری‌ ئه‌و ‪4‬‬ ‫نه‌وتیی����ه‌كان بۆ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێمه‌ ملیار دۆالره‌ نییه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و پاره‌یه‌ی‌ كه‌ تاوه‌ك����و مانگی‌‬ ‫به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم هیچ‬ ‫ب����ڕه‌ پاره‌یه‌ك خه‌رج ب����كات) ‪ ،‬به‌اڵم ‪10‬ی‌ س����اڵی‌ ‪ 2009‬وه‌رگیراوه‌ بۆ ‪32‬‬ ‫گرێبه‌س����ت وه‌رگیراوه‌و وه‌رده‌گیرێت‬ ‫ئه‌م بڕه‌ پاره‌یه‌ش نادیاره‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬له‌و ب����ڕه‌ قازانجه‌ی‌ كه‌ كۆمپانیا بۆ پ����رۆژه‌و به‌پ����اره‌ی‌ نه‌ق����دی‌ بڕی‌‬ ‫نه‌وتییه‌كان ده‌یكه‌ن‪ ،‬كۆمه‌ڵێك پاره‌و ‪4‬ملی����ار و‪ 963‬ملی����ۆن دۆالره‌ بوه‌‪،‬‬ ‫خزمه‌تگوزاری‌ پێش����كه‌ش به‌هه‌رێمی‌ به‌اڵم پاش ‪ 2009‬ئ����ه‌م بڕه‌ پاره‌یه‌ی‌‬ ‫زۆر زیادیكرد‪ ،‬به‌پێی‌ ئه‌وه‌ی‌ قه‌باره‌ی‌‬ ‫كوردستان ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌وانه‌‪:‬‬

‫نه‌وتی هه‌رێم بۆ ده‌ره‌وه‌‬ ‫گرێبه‌سته‌ نه‌وتییه‌كان گه‌وره‌تر بوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر بۆنمونه‌و به‌پێی‌ ئه‌و زانیاریانه‌ی‌‬ ‫له‌به‌رده‌س����تی‌ ئێمه‌دایه‌‪ ،‬بۆ سه‌رجه‌م‬ ‫گرێبه‌س����ته‌ نه‌وتییه‌كانی‌ كۆمپانیای‌‬ ‫ئێكسۆن مۆبیل بڕی‌ ‪ 620‬ملیۆن دۆالر‬ ‫وه‌ك شیرینی‌ وه‌رگیراوه‌‪.‬‬ ‫شیرنی‌ گرێبه‌سته‌ نه‌وتییه‌كان چین‌و‬ ‫چۆن وه‌رده‌گرین؟‬ ‫ئه‌و پاره‌ی����ه‌ی‌ كه‌ وه‌ك ش����یرینی‌‬ ‫كۆمپانیا نه‌وتییه‌كان ده‌یده‌ن‪ ،‬له‌سێ‌‬ ‫كانی‌ جیاوازدایه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌و ‪4‬ملیارو‬ ‫‪ 963‬ملی����ۆن دۆالره‌ وه‌ربگری����ن‪ ،‬كه‌‬ ‫تاوه‌كو مانگی‌ ‪10‬ی‌ ساڵی‌ ‪ 2009‬بوه‌‪،‬‬ ‫به‌سێ‌ قۆناغ‌و سێ‌ شێوازه‌‪:‬‬ ‫ش����ێوازی‌ یه‌ك����ه‌م‪ :‬له‌كات����ی‌‬ ‫واژوكردنی‌ گرێبه‌س����ته‌ نه‌وتییه‌كاندا‪،‬‬ ‫راس����ته‌وخۆ بڕه‌ پاره‌یه‌ك ده‌درێت كه‌‬ ‫‪132.5‬ملی����ۆن دۆالر وه‌ك به‌خش����ین‬ ‫له‌الیه‌ن كۆمپانیاكانه‌وه‌ دراوه‌‪.‬‬ ‫ش����ێوازی‌ دوه‌م‪ 610 :‬ملیۆن دۆالر‬ ‫وه‌ك به‌خش����ین بۆ پش����تیوانیكردنی‌‬ ‫پرۆژه‌كان����ی‌ ژێرخان له‌الیه‌ن كۆمپانیا‬ ‫نه‌وتییه‌كانه‌و‌ه ته‌رخانكراوه‌‪.‬‬

‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬ ‫ش����ێوازی‌ س����ێیه‌م‪ :‬وه‌ك به‌خشین‬ ‫كۆمپانی����اكان ‪4‬ملی����ار و ‪ 220‬ملیۆن‬ ‫دۆالر دابی����ن ده‌ك����ه‌ن‪ ،‬به‌ن����اوی‌‬ ‫گوژم����ه‌ی ژێرخانی‌ كه‌ ب����ۆ پرۆژه‌یه‌و‬ ‫ئه‌م ب����ڕه‌ پاره‌یه‌ش ئ����ه‌و كاته‌یه‌ كه‌‬ ‫كۆمپانیا نه‌وتییه‌كان ده‌چنه‌ قۆناغی‌‬ ‫به‌رهه‌مهێنانه‌وه‌‪.‬‬ ‫دیارنیی����ه‌ ك����ۆی‌ ئ����ه‌و پاران����ه‌ی‌‬ ‫وه‌ده‌س����تهاتون له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا‬ ‫چۆن مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ كراوه‌‪.‬‬ ‫‪ -4‬كۆمپانیا نه‌وتییه‌كان‪ ،‬به‌پێی‌‬ ‫ئه‌و گرێبه‌ستانه‌ی‌ له‌گه‌ڵیان واژوكراوه‌و‬ ‫به‌پێی‌ یاسای‌ نه‌وت‌و غازیش كۆمه‌ڵێك‬ ‫باج ده‌كه‌وێته‌ ئه‌ستۆیان‪.‬‬ ‫‪ -1-4‬له‌مادده‌ی‌ ‪ 37‬بڕگه‌ی‌ پێنجه‌م‪،‬‬ ‫كه‌ تایبه‌ته‌ به‌رێژه‌ی‌ موڵكانه‌‪ ،‬له‌بڕگه‌ی‌‬ ‫‪10‬ی‌ هه‌مان ماده‌شدا باسی‌ وه‌رگرتنی‌‬ ‫ئه‌و ب����ڕه‌ پاران����ه‌ ده‌كات كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫كۆمپانیاكانه‌وه‌ ده‌درێن بۆ پاڵپش����تی‌‬ ‫ژینگه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌ پاره‌ی‌ پاڵپش����تی‌ ژینگه‌ دیاره‌و نه‌‬ ‫رێژه‌ی‌ موڵكانه‌‪.‬‬ ‫‪ 2-4‬مادده‌ی‌ ‪ ،40‬بڕگه‌ی‌ یه‌كی‌ یاسای‌‬

‫نه‌وت‌و غازی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان تایبه‌ت ‌ه‬ ‫به‌دانان����ی‌ باج له‌س����ه‌ر كۆمپانیاكانی‌‬ ‫بواری‌ ن����ه‌وت‪ ،‬ده‌ڵێ����ت" به‌ڵێنده‌رو‬ ‫كه‌س����ی‌ رێگاپێدارو هه‌ركه‌س����ێك كه‌‬ ‫په‌یوه‌ن����دی‌ به‌پرۆس����ه‌كانی‌ نه‌وته‌وه‌‬ ‫هه‌بێت پێویسته‌ دانی‌ باجی‌ داسه‌پاو‬ ‫له‌الیه‌ن حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێمه‌وه‌ بخه‌نه‌‬ ‫ئه‌س����تۆیان له‌وانه‌ باجی‌ روی‌ زه‌وی‌‪،‬‬ ‫باجی‌ ده‌رام����ه‌ت‪ ،‬باج����ی‌ ده‌رامه‌تی‌‬ ‫كۆمپانیاكان‌و ره‌س����می‌ گومرگ‌و هه‌ر‬ ‫باجێكی‌ دیك����ه‌ی‌ هاوش����ێوه‌‪ ،‬باجی‌‬ ‫قازانجه‌كانی‌ له‌ناكاو یان باجی‌ زیاده‌‬ ‫قازانج����ه‌كان‪ ،‬ه����ه‌ر باجێك����ی‌ دیكه‌‬ ‫وه‌رده‌گیرێ����ت‪ ،‬ی����ان ده‌درێ����ت وه‌ك‬ ‫ره‌سمه‌كان به‌پێی‌ گرێبه‌ستی‌ نه‌وت"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م باجانه‌ش تاوه‌كو ئێس����تا دیار‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫وات����ه‌‪ :‬ن����ه‌ ‪ %10‬ك����ۆی‌ گش����تی‌‬ ‫داهاتی‌ نه‌وت‪ ،‬دی����اره‌ كه‌ له‌رۆیالیتی‌‬ ‫وه‌ده‌ستدێت‪.‬‬ ‫ن����ه‌ قازانجه‌كان����ی‌ كۆمپانی����ای‌‬‫كوردس����تان دیاره‌ ك����ه‌ نزیكه‌ی‌ ‪%25‬‬ ‫قازانجی‌ هه‌مو كۆمپانیا نه‌وتییه‌كانه‌‪.‬‬

‫پرسی‌ نه‌وت‬ ‫پرسێكی‌‬ ‫ته‌واو حیزبییه‌‬ ‫له‌كوردستاندا‪،‬‬ ‫چه‌ند كه‌سێكی‌‬ ‫كه‌م له‌لوتكه‌ی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ هه‌ردو‬ ‫پارتی‌ ده‌سه‌اڵتدار‬ ‫لێیئاگاداره‌‬ ‫به‌تایبه‌ت پارتی‌‌و‬ ‫به‌تایبه‌تیتریش‬ ‫بنه‌ماڵه‌ی‌ بارزانی‌‪،‬‬ ‫ی شه‌ریك‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫نییه‌ له‌پرۆسه‌ی‌‬ ‫نه‌وتدا‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫به‌شی‌ ده‌درێت‪،‬‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسیش‬ ‫ئاگاداری‌ ئه‌م‬ ‫به‌شه‌ نییه‌و ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌رابردودا ئاگاداری‌‬ ‫بوه‌ خانه‌واده‌ی‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌ بوه‌‬

‫ن����ه‌ پاره‌ی‌ ش����یرینی‌ گرێبه‌س����ته‌‬‫نه‌وتییه‌كان به‌ڕونی‌ دیاره‌‪ ،‬كه‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هاتوه‌و دێت ئێس����تا زۆر زیاتره‌ له‌ ‪7‬‬ ‫ملیار دۆالر‪.‬‬ ‫نه‌ ئه‌و پارانه‌ش دیاره‌ كه‌ كۆمپانیا‬‫نه‌وتییه‌كان وه‌ك باجه‌ جۆراوجۆره‌كان‬ ‫داویانه‌‪.‬‬

‫هه‌رێمی كوردستان‌و زیادكردنی ئاستی به‌رهه‌مهێنانی نه‌وت‬ ‫فه‌یسه‌ڵ عه‌لی‬ ‫حكومه‌ت����ی هه‌رێم����ی كوردس����تان‪،‬‬ ‫به‌رده‌وامه‌ له‌راكێش����انی كۆمپانیاكانی‬ ‫نه‌وت‪ ،‬له‌گه‌ڵ هاتنی ئه‌و كۆمپانیایانه‌دا‪،‬‬ ‫ئاس����تی به‌رهه‌مهێنان����ی نه‌وتی هه‌رێم‬ ‫به‌رزده‌بێت����ه‌وه‌‪ ،‬ه����اوكات له‌گه‌ڵ ئه‌م‬ ‫به‌رزبونه‌وه‌یه‌دا‪ ،‬به‌رپرسانی حكومه‌ت‪،‬‬ ‫باس له‌به‌رزكردنی ئاستی به‌رهه‌مهێنانی‬ ‫ن����ه‌وت ده‌ك����ه‌ن بۆ یه‌ك ملیۆن‪ ،‬س����ێ‬ ‫ملیۆن به‌رمیل له‌رۆژێكدا‪ ،‬به‌وه‌ی هه‌رێم‬ ‫كه‌وتۆته‌ س����ه‌ر نه‌خشه‌ی جیهان‪ ،‬دیاره‌‬ ‫ئه‌م زیادكردنی به‌رهه‌مهێنانی نه‌وته‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌و كه‌وتنه‌ سه‌ر نه‌خشه‌یه‌ی‬ ‫جیهان مسۆگه‌رتر بكه‌ن‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی لێ����ره‌دا جێی تێڕامان‌و‬ ‫پرس����یاره‌‪ ،‬ئه‌مه‌ی����ه‌‪ ،‬ئای����ا هه‌رێم����ی‬ ‫كوردستان پێویستی به‌وه‌ هه‌یه‌ ئاستی‬ ‫به‌رهه‌مهێنان����ی نه‌وته‌ك����ه‌ی به‌و رێژه‌یه‌‬ ‫به‌رزبكات����ه‌وه‌؟ ئایا ئاب����وری هه‌رێمی‬

‫كوردستان‪ ،‬توانای گرتنه‌خۆی ئه‌و هه‌مو‬ ‫داهاتی نه‌وته‌ی هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر هاتو خرای ‌ه‬ ‫نێو بودجه‌ی هه‌رێمی كوردس����تانه‌وه‌؟‬ ‫له‌كاتێكدا حكومه‌ت نه‌یتوانیوه‌ ته‌نانه‌ت‬ ‫(‪ ٣‬بۆ ‪ )٤‬ترلیۆن دیناری ته‌رخانكراوی‬ ‫س����ااڵنه‌ی بودجه‌كه‌ی ب����ۆ پرۆژه‌كانی‬ ‫وه‌به‌رهێنان خه‌رج ب����كات‪ ،‬بۆ خه‌رجی‬ ‫به‌كاربردن ده‌یگوێزێته‌وه‌‪.‬‬ ‫عه‌ره‌بس����تانی سعودی‪ ،‬یه‌ك له‌گه‌وره‌‬ ‫به‌رهه‌مهێن����ه‌ره‌ نه‌وتییه‌كان����ی جیهانه‌‪،‬‬ ‫رۆژانه‌ نزیك����ه‌ی (‪ )٩‬ملی����ۆن به‌رمیل‬ ‫ن����ه‌وت ره‌وان����ه‌ی بازاڕه‌كان����ی جیهان‬ ‫ده‌كات‪ ،‬لێ����وه‌ی داهاتێك����ی ئێج����گار‬ ‫گه‌وره‌ی چنگ ده‌كه‌وێ����ت‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌ر‬ ‫الوازی توان����ای ئابوری����ی واڵته‌ك����ه‌ی‬ ‫له‌به‌گه‌ڕخستنی ئه‌و داهاته‌ زه‌به‌الحه‌دا‪،‬‬ ‫به‌ناچ����اری له‌بانكه‌كان����ی ده‌وڵه‌تان����ی‬ ‫خۆرئاوا سپارده‌ی ده‌كات‪ ،‬به‌و حسابه‌ی‬ ‫س����ه‌رمایه‌گوزاریی پێوه‌ ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌ڵكش����ان‌و داكشانی نرخه‌كانی‬

‫با ئه‌زمونی عه‌ربستانی سعودییه‌‬ ‫دوباره‌ نه‌كه‌ینه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو بیر‬ ‫له‌ئه‌زمونی ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ی‬ ‫تری نه‌وت بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬كه‌ زامنی‬ ‫نه‌وه‌كانی ئاینده‌شی ده‌كات‬ ‫س����ودو رودانی قه‌یرانێكی داراییدا‪ ،‬ئه‌و‬ ‫سه‌رمایه‌ی له‌و بانكانه‌ دایناوه‌‪ ،‬روبه‌ڕوی‬ ‫زیانێكی زۆر گه‌وره‌ ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬به‌مه‌ش‬ ‫له‌بری قازان����ج زه‌ره‌ر به‌س����ه‌رمایه‌كه‌و‬

‫س����امانه‌ سروش����تییه‌كه‌ی ده‌گه‌یه‌نێت‪،‬‬ ‫كه‌ له‌كاتێكی نه‌گونجاو بۆ ئابورییه‌كه‌ی‬ ‫فرۆشتویه‌تی‪ ،‬مه‌به‌س����ت له‌نه‌گونجاو‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ئابوری س����عوده‌یه‌ پێویس����تی‬

‫به‌فرۆش����تنی ئ����ه‌و ب����ڕه‌ زۆره‌ی نه‌وت‬ ‫نیه‌‪ ،‬چونك����ه‌ ئابوری ئه‌و واڵته‌ ناتوانێ‬ ‫ئ����ه‌و داهاته‌ له‌خزمه‌ت����ی ئابورییه‌كه‌یدا‬ ‫وه‌به‌ربهێنێت‪.‬‬ ‫بۆ هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬جگه‌ له‌توانای‬ ‫ئابوری كوردستان بۆ خستنه‌گه‌ڕی ئه‌و‬ ‫داهاته‌ی له‌فرۆش����تنی ئه‌و ب����ڕه‌ نه‌وته‌‬ ‫ده‌س����تیده‌كه‌وێت‪ ،‬الیه‌نێكی سیاسیشی‬ ‫هه‌ی����ه‌‪ ،‬ئای����ا هه‌رێم����ی كوردس����تان‬ ‫بڕیاری����داوه‌ له‌عێ����راق جیابێته‌وه‌‪ ،‬یان‬ ‫نه‌خێ����ر‪ ،‬ئه‌م����ه‌ش دیوێك����ی گرنگ����ی‬ ‫ئه‌و هاوكێش����ه‌یه‌‪ ،‬كه‌ ده‌ب����ێ له‌بڕیاری‬ ‫زیادكردنی ئاستی به‌رهه‌مهێنانی نه‌وتدا‬ ‫به‌وردی له‌به‌رچاوبگیرێت‪ ،‬به‌اڵم لێره‌دا‬ ‫ته‌نیا قسه‌ له‌س����ه‌ر الیه‌نه‌ ئابورییه‌كه‌ی‬ ‫ده‌كه‌م‪ ،‬ئه‌و الیه‌ش����ی بۆ خه‌ڵكی خۆی‬ ‫به‌جێده‌هێڵم‪.‬‬ ‫له‌م س����ااڵنه‌ی دوایی����دا‪ ،‬حكومه‌ت‪،‬‬ ‫توانیویه‌ت����ی ب����ه‌و ئاس����انكارییه‌‬ ‫زۆره‌ی ك����ه‌ به‌كۆمپانی����ا بیانییه‌كان����ی‬

‫داوه‌ به‌ب����ه‌راورد به‌به‌غ����دا‪ ،‬زۆرێك����ی‬ ‫كۆمپانیاكان بێنه‌ هه‌رێمی كوردس����تان‬ ‫بۆ س����ه‌رمایه‌گوزاریكردن له‌نه‌وت‌و گاز‪،‬‬ ‫كه‌ تا ئێستا هیچ كام له‌و كۆمپانیانه‌ی‬ ‫هاتون‪ ،‬شكس����تیان نه‌هێناوه‌ هه‌مویان‬ ‫نه‌وتی����ان دۆزیوه‌ته‌وه‌‪ .‬وات����ه‌ هه‌رێمی‬ ‫كوردس����تان زه‌مینه‌یه‌كی مسۆگه‌ره‌ بۆ‬ ‫س����ه‌رمایه‌گوزاریكردن له‌ب����واری نه‌وت‌و‬ ‫گازی سروشتیدا‪ ،‬به‌اڵم پرسی سه‌ره‌كی‬ ‫لێره‌دا ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬تاچه‌ند ئابوری هه‌رێمی‬ ‫كوردس����تان ده‌توان����ێ ئ����ه‌و داهاته‌ی‬ ‫ده‌ستیده‌كه‌وێت له‌م س����ه‌رچاوه‌ گرنگه‌‬ ‫بخاته‌ خزمه‌ت به‌ره‌وپێش����برنی ئابوری‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬ئه‌زمونی عه‌ره‌بستانی‬ ‫س����عودییه‌ دوباره‌ نه‌كه‌ین����ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫بی����ر له‌ئه‌زمونی ئ����ه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ی تری‬ ‫نه‌وت بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬ك����ه‌ زامنی نه‌وه‌كانی‬ ‫ئاینده‌شی ده‌كات‪ ،‬هه‌مو سه‌رچاوه‌كه‌ی‬ ‫ناخاته‌ به‌رده‌س����ت كۆمپانیا بیانییه‌كان‬ ‫بۆ سه‌رمایه‌گوزاری‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪2679‬‬

‫)‪ )380‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/6/4‬‬

‫پۆرتره‌یت‬

‫رۆژ ‌ه‬ ‫سه‌رۆکی هه‌رێمه‌‬

‫سێكوچكه‌ی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬

‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم به‌ئاپۆرایه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌ راوێژكار‌و پاسه‌وان‌و خزمه‌تكار ده‌وره‌دراوه‌‪ ،‬زۆرن ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ ئه‌و له‌راییكردن ‌ی‬ ‫ئیشوكارو گه‌یشتن به‌ئاما‌نجه‌كانیدا پشتیانپێده‌به‌ستێت‪ ،‬هه‌ر له‌كوڕه‌كانیه‌وه‌ بگره‌ كه‌ دوو پۆستی‌ گرنگی‌ ئه‌منی‌‌و سه‌ربازییان‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌یه‌ تا ده‌گات به‌براو خاڵ‌‌و به‌شێك له‌ئامۆزا‌و ئه‌و كادێره‌ حیزبیانه‌ی‌ سااڵنێكی‌ زۆره‌ له‌گه‌ڵ‌ پارتین‪ ،‬به‌اڵم سێ‌ كه‌س‬ ‫له‌راپه‌ڕاندنی‌ ئیشوكاری‌ بارزانی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێمدا به‌رده‌وام سازو ئاماده‌ن‪ :‬مه‌سرور‪ ،‬نێچیرڤان‌و فوئاد حسێن‪.‬‬

‫پۆرتره‌یت‬

‫مه‌سرور‬ ‫مه‌سرور یه‌كێكه‌ له‌كۆڵه‌كانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێستا سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‪ ،‬له‌ڕووی‌‬ ‫ئه‌منی‌‌و سیاسییه‌وه‌ پشت به‌و‌‬ ‫ده‌به‌ستێت‪.‬‬

‫فوئاد حسێن‬ ‫دكتۆر فوئاد حسێن یه‌كێكه‌ له‌و‬ ‫پیاوانه‌ی‌ به‌رده‌وام له‌كوردستان‌و‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ كوردستانیش به‌دوای‌‬ ‫بارزانییه‌وه‌ ده‌بینرێت‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ خۆی‌ به‌یه‌كێك‬ ‫له‌دامه‌زرێنه‌ران‌و رێكخه‌رانی‌ شانه‌‬ ‫سه‌ره‌تاییه‌كانی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌‬ ‫كوردستان له‌ئه‌وروپا ناوده‌بات‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێستا له‌پۆستێكدایه‌ كه‌‬ ‫نزیكه‌ له‌سه‌رۆكی‌ پارتی‌‌و هه‌رێم‪.‬‬ ‫دكتۆر فوئاد حسێن كه‌ خانه‌قینییه‌و‬ ‫ته‌مه‌نی‌ ‪ 64‬س����اڵه‌‪ ،‬دوای‌ ته‌واوكردنی‌‬ ‫زانك����ۆی‌ به‌غدا‌و ماوه‌یه‌ك مامۆس����تایی‌‬ ‫كردن‪ ،‬ل����ه‌‪1974‬دا په‌یوه‌ن����دی‌ ده‌كات‬ ‫به‌شۆڕشی‌ ئه‌یلوله‌وه‌و ده‌بێته‌ پێشمه‌رگه‌‪.‬‬ ‫دوای‌ نسكۆی‌ ‪ 1975‬ده‌چێته‌ ئێران‌و هه‌ر‬ ‫له‌هه‌مانساڵیش����دا په‌ناده‌باته‌ به‌ر واڵتی‌‬ ‫هۆڵه‌ندا‌و ل����ه‌وێ‌ بڕوانامه‌ی‌ ماس����ته‌رو‬ ‫ی ناجێگیر‬ ‫جێگرێك ‌‬ ‫ئه‌گه‌رچی به‌پێی یاس����ای سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێ����م‪ ،‬س����ه‌رۆكی هه‌رێ����م جێگرێكی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ له‌ئێس����تادا دراوه‌ته‌ كۆسره‌ت‬ ‫ره‌س����وڵ‪ ،‬به‌اڵم بۆ ماوه‌یه‌كی‌ زۆر دوای‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن����ی‌ س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم له‌الیه‌ن‬ ‫خه‌ڵكه‌وه‌ به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ راس����ته‌وخۆ‪،‬‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم به‌ره‌س����می‌ جێگرێكی‌‬ ‫نه‌ب����وو‪ ،‬ته‌نانه‌ت ئێس����تاش له‌الپه‌ڕه‌ی‬ ‫یه‌كه‌می ماڵپه‌ڕی فه‌رمی س����ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێمدا‪ ،‬جگ����ه‌ له‌دانان����ی پڕۆفایلێك‬ ‫بۆ كۆسره‌ت ره‌س����وڵ‌‪ ،‬كه‌ كلێشه‌یه‌كی‬ ‫نه‌گ����ۆڕه‌‪ ،‬هیچ چاالكی‌و دیدارێكی ئه‌وی‌‬ ‫تێدا نی����ه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ س����ه‌رتاپای‬ ‫ماڵپه‌ڕه‌كه‌ به‌هه‌واڵ‌و وێنه‌كانی مه‌سعود‬ ‫بارزانی ته‌نراوه‌‪.‬‬ ‫كۆسره‌ت ره‌س����وڵ‌ كه‌ ئێستا جێگری‌‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم����ه‌‪ ،‬نه‌باره‌گایه‌ك����ی‌‬ ‫دیاریك����راوی‌ هه‌ی����ه‌ ب����ۆ به‌ڕێوه‌بردنی‌‬ ‫كاره‌كان����ی‌‌و نه‌ئ����ه‌رك‌و مافه‌كانیش����ی‌‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ رون‌ دیاریك����راوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫جێگرێگی‌ ناجێگیره‌و كاره‌كانی له‌الیه‌ن‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێمه‌وه‌ دیاریده‌كرێت‪.‬‬

‫مه‌س����رور بارزانی‌ ته‌مه‌ن ‪ 44‬س����اڵ‌‪،‬‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪1999‬ه‌وه‌ س����ه‌رۆكی‌ ئاژانسی‌‬ ‫پاراس����تنی‌ كوردس����تانه‌‪ ،‬ئ����ه‌و پاش‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ س����اڵی‌ ‪ 1992‬بۆ ماوه‌ی‌ ساڵێك‬ ‫له‌ له‌نده‌ن كۆرس����ی‌ زمان����ی‌ ئینگلیزی‌‬ ‫خوێند‪ ،‬رویكرده‌ ئه‌مه‌ریكاو له‌زانكۆیه‌كی‌‬ ‫واش����نتۆنی‌ پایته‌خت����ی‌ ئ����ه‌و واڵته‌دا‬

‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ ئه‌و حیزبه‌و له‌وكاته‌وه‌‬ ‫تا ئێس����تا رۆژ به‌رۆژ رۆڵ‌‌و نفوزی‌ ئه‌م‬ ‫كوڕه‌ گه‌وره‌یه‌ی‌ مه‌سعود بارزانی‌ له‌ناو‬ ‫پارتیدا له‌هه‌ڵكشان‌و گه‌وره‌ بوندایه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كه‌ ئێستا هه‌ستیارترین پۆستی‌ ئه‌منی‌‬ ‫كوردس����تانی‌ به‌ده‌س����ته‌وه‌یه‌‪ ،‬یه‌كێكه‌‬ ‫له‌راوێژكاره‌ هه‌ره‌ نزیكه‌كانی‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم‪ .‬ئێس����تا باس له‌وه‌ ده‌كرێت كه‌‬ ‫مه‌سرور به‌هێزترین جێنشینی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫پارتیی����ه‌‪ ،‬ئه‌و له‌كۆنگره‌ی‌ ‪13‬ی‌ پارتیدا‬ ‫له‌نێ����و ئه‌و هه‌موو كادێ����ره‌ حیزبیانه‌ی‌‬ ‫س����ااڵنێكی‌ زۆره‌ دوای‌ پارتی‌ كه‌وتون‪،‬‬ ‫خوێندنی‌ زانستی‌ سیاسی‌‌و په‌یوه‌ندیی ‌ه زۆرتری����ن رێ����ژه‌ی‌ ده‌نگه‌كانی‌ بۆ بوون‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی‌ ته‌واو كرد‪ .‬مه‌سرور به‌ئه‌ندام����ی‌ س����ه‌ركردایه‌تی‌ ئه‌و حیزبه‌‬ ‫له‌كۆنگره‌‌ی‌ ‪12‬ی‌ پارتیدا بووه‌ ئه‌ندامی‌ به‌ده‌ستهێنا‪.‬‬

‫نێچیرڤان‬

‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و به‌دوای‌ ئه‌وه‌شدا زۆر‬ ‫نه‌خایاندووه‌ له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 33‬ساڵیدا بووه‌‬ ‫به‌سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت ‪0‬ئیداره‌ی‌ هه‌ولێر"‌و‬ ‫س����اڵی‌ ‪2006‬ی����ش ب����ووه‌ به‌س����ه‌رۆك‬ ‫وه‌زیرانی‌ حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫(كابینه‌ی یه‌كگرتنه‌وه‌)‪.‬‬ ‫ئێس����تا نێچیرڤان بارزانی‌ یه‌كێكه‌ له‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ كه‌ س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم بۆ كاره‌‬ ‫دیبلۆماس����ییه‌كان پشتی‌ پێده‌به‌ستێت‪،‬‬ ‫ئه‌و له‌ماوه‌ی‌ س����ااڵنی‌ رابردوودا‌ له‌كاتی‌‬ ‫گ����رژی‌‌و ئاڵۆزییه‌كاندا ب����ه‌رده‌وام وه‌ك‬ ‫س����یمایه‌كی‌ كراوه‌ی‌ پارتی‌ ده‌رکه‌وتوه‌‬ ‫ب����ه‌رووی‌ ركه‌به‌ره‌كانی‌ پارتی����دا‌‪ ،‬له‌م‬ ‫رێگه‌یه‌ش����ه‌وه‌ خزمه‌تێك����ی‌ زۆری‌‬ ‫به‌سه‌رۆكی‌ هه‌رێم كردووه‌‪.‬‬

‫دوو سه‌رۆك وه‌زیرو‬ ‫چوار وه‌زیری‌ هه‌میشه‌یی‌‬ ‫بایز تاڵه‌بانی‬

‫رۆژ ‌ه‬ ‫سه‌رۆکی هه‌رێمه‌‬

‫"سه‌رۆك" په‌رله‌مانی پشتگوێخستوه‌‬

‫له‌ماوه‌ی چوار ساڵدا‪ ،‬ته‌نها دوجار هاتۆته‌ په‌رله‌مان‬ ‫ئا‪ :‬كامه‌ران محه‌مه‌د‬

‫دكتۆرا له‌زانستی‌ سیاسی‌‌و په‌یوه‌ندیی ‌ه‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیی����ه‌كان ده‌خوێنێ����ت‪ ،‬دوای‌‬ ‫روخانی‌ رژێمی‌ س����ه‌دام‪ ،‬له‌‪2003‬ه‌وه‌ تا‬ ‫‪ 2005‬ده‌بێته‌ سه‌رپه‌رشتیاریی‌ وه‌زا‌ره‌تی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ی‌ عێراق‌و ژورێكی‌ كۆش����كی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ س����ه‌دام حسێنی ده‌درێتێ‌‬ ‫‌‪2005‬دا‬ ‫بۆ به‌ڕێوه‌بردنی‌ كاره‌كانی‌‪ .‬كه‌‬ ‫پێكدهله‌هێنرێت‪ ،‬پۆرتره‌یت‬ ‫س����ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێ����م‬ ‫له‌س����ه‌ر داوای‌ بارزانی‌ ده‌بێته‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫دیوانی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ یاسای‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫ئه‌رك‌و ده‌س����ه‌اڵتێكی‌ زۆر به‌س����ه‌رۆكی‌‬ ‫���ێن)‬ ‫دی����وان (دكت����ۆر فوئ����اد حس�‬ ‫ێچیرڤان كوڕی ئیدریس بارزانی‌و‬ ‫‌رشتیكردنی‬ ‫سپێردراوه‌‪ ،‬له‌وانه‌‪ :‬سه‌رپه‬ ‫نه‌وه‌ی مه‌ال مسته‌فا بارزانی‌و زاوای‌‬ ‫رێكخستنی‬ ‫دیوان‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانی‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێمه‌‪ ،‬ئه‌و كه‌ ته‌مه‌نی‌‬ ‫‌و‬ ‫م‬ ‫‌رێ‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌تی‬ ‫ه‬ ‫‌رۆكای‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫په‌یوه‌ندیی له‌نێوان‬ ‫‪ 47‬ساڵه‌‪ ،‬له‌به‌شێكی‌ زۆری‌ ماوه‌ی‌‬ ‫‬‫كوردستان‬ ‫پەرلەمانی‬ ‫س����ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫سااڵنی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ بارزانیدا‪،‬‬ ‫‌زیرانی‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫‌نی‬ ‫ه‬ ‫‌نجوم‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫‌تی‬ ‫ه‬ ‫‌رۆكای‬ ‫عێراق‌و سه‬ ‫كوردستان – عیراق‪ ،‬رێكخستنی سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫هه‌رێمی‬ ‫په‌یوه‌ندی����ی له‌نێ����وان س����ه‌رۆكایه‌تی كوردستان بووه‌‪.‬‬ ‫هه‌رێم‌و ده‌سه‌اڵته‌كانی عێراقی فیدراڵ‪.‬‬ ‫نێچیرڤان كه‌ له‌دایك����ه‌وه‌ ده‌چێته‌وه‌ له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 23‬س����اڵیدا بووه‌ته‌ ئه‌ندامی‌‬ ‫رێكخس����تنی چاالكی‌و په‌یوه‌ندییه‌كانی‬ ‫س����ه‌رۆكی هه‌رێم له‌ن����اوه‌وه‌و ده‌ره‌وه‌ی س����ه‌ر یه‌كێك له‌بنه‌ماڵه‌ به‌ناوبانگه‌كانی‌ مه‌كت����ه‌ب سیاس����ی‌‌و له‌ته‌مه‌ن����ی‌ ‪30‬‬ ‫س����لێمانی‌‪ ،‬ب����ه‌دوای‌ مردن����ی‌ باوكیدا ساڵیش����دا بووه‌ته‌ جێگری‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‪.‬‬

‫شێخ جه‌عفه‌ر‬

‫کۆسره‌ت ره‌سوڵ‬

‫‪2679‬‬

‫ئاشتی هه‌ورامی‬

‫که‌ریم سنجاری‬

‫هه‌ر دوو س����اڵ‌ جارێك ب����ه‌ر الیه‌كیان هه‌رێمه‌‪ ،‬هه‌ری����ه‌ك له‌وه‌زیری‌ كاروباری‌ كه‌ چه‌ند ساڵێكه‌ له‌مێشكی‌ ئه‌م وه‌زیرانه‌دا‬ ‫سه‌ڕه‌رای‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌ماوه‌ی‌ هه‌شت‬ ‫ی كابینه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌ "ش����ێخ جه‌عفه‌ر مسته‌فا"‌و كۆكراونه‌ته‌وه‌و هه‌ندێكیشیان په‌یوه‌ندی‌‬ ‫ساڵی‌ رابردووی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ مه‌سعود ده‌كه‌وێ����ت‪ ،‬به‌اڵم له‌پێكهێنان ‌‬ ‫پێنجه‌م����ه‌وه‌ تا ئێس����تا ئ����ه‌وه‌ی‌ جێی‌ وه‌زیری‌ سامانه‌ سروشتییه‌كان "ئاشتی‌ به‌ناوه‌ندی‌ زۆر هه‌ستیارو ده‌ستڕۆشتووی‌‬ ‫بارزانیدا‪ ،‬كابینه‌كانی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫سه‌رنجه‌ پۆس����ته‌ گرنگه‌كانی‌ وه‌زه‌راتی‌ هه‌ورامی"ی����ش ه����ه‌ر به‌هه‌مانش����ێوه‌ دوو حیزب����ه‌ ده‌س����ه‌اڵتداره‌كه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وه‌زیره‌كانی‌ چه‌ندین گۆڕانكارییان‬ ‫ناوخۆ‪ ،‬پێش����مه‌رگه‌‪ ،‬دارایی‌‪ ،‬س����امانه‌ له‌وكاته‌وه‌ تا ئه‌مڕۆ له‌هه‌موو كابینه‌كاندا دۆس����یانه‌ی‌ په‌یوه‌ندی����دارن به‌داهاتی‌‬ ‫به‌سه‌ردا هاتوه‌‪ ،‬به‌اڵم چوار كابینه‌ی‌‬ ‫گوم����رك‌و به‌گرێبه‌س����ته‌ نه‌وتییه‌كان‌و‬ ‫سروشتییه‌كان له‌حكومه‌تدا به‌شێوه‌یه‌كی‌ وه‌زیرن‪.‬‬ ‫حكومه‌ت به‌نۆره‌ له‌الیه‌ن دو كه‌سه‌وه‌‬ ‫ره‌نگه‌ هۆكارێكی‌ سه‌ره‌كی‌ نه‌گۆڕینی‌ به‌كاروباری‌ پێشمه‌رگه‌و ئاسایش‌و هێزه‌‬ ‫كۆنكرێتی‌‌و پالنڕێژكراو له‌نێوان پارتی‌‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌براون (نێچیرڤان ‪ -‬به‌رهه‌م)‌و‬ ‫یه‌كێتیدا دابه‌شكراون‪ ،‬وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌ ئه‌م وه‌زیرو س����یمایان ‌ه ئ����ه‌وه‌ بێت كه‌ چه‌كداره‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌ند وه‌زیرێكیش هه‌ن به‌رده‌وام هه‌ر‬ ‫وه‌ك ئاش����كرایه‌ له‌م چه‌ند س����ااڵنه‌ی‌‬ ‫الی‌ یه‌كێتیه‌و له‌به‌رامبه‌ریشدا وه‌زاره‌تی‌ وه‌زاره‌ته‌كانیان به‌جومگه‌ سه‌ره‌كیه‌كانی‌‬ ‫له‌شوێن‌و پۆستی‌ خۆیاندا ماون‪ ،‬كه‌‬ ‫س����امانه‌ سروش����تییه‌كان الی‌ پارتیه‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌بردنی‌ حكوم ‌هت‌و بازنه‌ی‌ یه‌كه‌می‌ دوایش����دا یه‌كێ����ك له‌داخوازیی����ه‌‬ ‫گرنگترین جومگه‌كانی‌ ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی‌ پێش����مه‌رگه‌ الی‌ یه‌كێتیه‌و بڕیاردان‌و ده‌س����ه‌اڵتی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم س����ه‌ره‌كیه‌كانی‌ هێزه‌كانی‌ ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمیان‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش����دا وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆ الی‌ داده‌نرێن‪ ،‬ئه‌م وه‌زاره‌تانه‌ كه‌ حوكمه‌تێكی‌ رزگار كردنی‌ ئه‌م دۆس����یانه‌و داموده‌زگا‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌یه‌و وه‌ك حكومه‌تێكی‌‬ ‫پارتی����ه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ زیاتریش جێی‌ تێبینیه‌ "بچوك"ی‌ ن����او حكومه‌ته‌ "گه‌وره‌"كه‌ی‌ حكومییه‌كانی‌ وه‌ك ناوخۆو پێشمه‌رگه‌و‬ ‫"بچوك" وان له‌ناو حكومه‌ته‌‬ ‫ئ����ه‌م وه‌زاره‌تان����ه‌ چه‌ند س����اڵێكه‌ به‌ دكتۆر به‌رهه‌م یان نێچیرڤانن‌و زۆرترین ئاس����ایش ب����ووه‌ له‌هه‌ژمون����ی‌ حیزبی‌‌و‬ ‫"گه‌وره‌"كه‌ی‌ هه‌رێمدا‪.‬‬ ‫به‌رده‌وامی‌ به‌ده‌س����ت چه‌ند كه‌س����ێكی‌ قسه‌یان له‌سه‌ر ده‌كرێ‌‌و جێی‌ مشتومڕن‪ ،‬شه‌خس����ی‌ راس����ته‌وخۆی‌ دوو پارت����ه‌‬ ‫وه‌ك ئاش����كرایه‌ به‌پێ����ی‌ ئ����ه‌و دیاریكراوه‌وه‌ن ك����ه‌ له‌لوتكه‌ی‌ هه‌ڕه‌می‌ دوو بنه‌ما س����ه‌ره‌كیه‌كه‌ی‌ ده‌سه‌اڵتیان ده‌س����ه‌اڵتداره‌كه‌‪ ،‬به‌اڵم پێده‌چێت ئه‌م‬ ‫حی����زب‌و وه‌زیرانه‌ به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك به‌تان‌و‬ ‫رێككه‌وتننام����ه‌ س����تراتیجیه‌ی‌ نێ����وان ده‌س����ه‌اڵتی‌ یه‌كێتی‌‌و پارتییه‌وه‌ نزیكن‪ ،‬له‌سه‌ر وه‌ستاوه‌ كه‌ "هێزو پاره‌"ن‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ هۆكارێكی‌ دوورنه‌خس����تنه‌وه‌ی‌ پۆی‌ حكومه‌ت����ه‌وه‌ تێهه‌ڵكێش بووبن‪،‬‬ ‫پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردس����تان‌و یه‌كێتی‌ كه‌ریم س����نجاری‌‪ ،‬به‌درێژایی‌ س����ااڵنی‌‬ ‫نیش����تمانی‌ كوردس����تان پۆس����ته‌كانی‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌ مه‌س����عود بارزانی‌‪ ،‬بایز ئه‌م وه‌زیرانه‌ش له‌كابینه‌كان‪ ،‬په‌یوه‌ندی‌ كه‌ به‌بێ‌ ئه‌نجامدانی‌ "نه‌ش����ته‌رگه‌ری‌"‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ حكوم����ه‌ت‌و جێگره‌ك����ه‌ی‌ تاڵه‌بانیش وه‌زی����ری‌ دارایی‌ حكومه‌تی‌ به‌قه‌باره‌ی‌ ئه‌و دۆسیه‌و نهێنیانه‌وه‌ بێت جیاكردنه‌وه‌یان مه‌یسه‌ر نه‌بێت‪.‬‬

‫)‪ )380‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/6/4‬‬

‫‪11‬‬

‫له‌ماوه‌ی چوارساڵی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬بارزانی ته‌نیا دوجار‬ ‫هاتۆته‌ په‌رله‌مان‌‪ ،‬ئه‌ویش جارێك‬ ‫بۆ سوێندخواردن‌و جارێكی تریش‬ ‫له‌مه‌راسیمێكدا‪ ،‬په‌رله‌مانتاران ئاماژ‌ه‬ ‫به‌و‌ه ده‌كه‌ن ك ‌ه سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‬ ‫له‌په‌یوه‌ندیه‌ دیپلۆماسییه‌كانداو‬ ‫له‌كێش ‌ه چاره‌نوسسازه‌كاندا په‌رله‌مانی‬ ‫پشتگوێخستوه‌و ئاگاداری هیچ شتێك‬ ‫نین‪.‬‬ ‫به‌پێی یاس���ی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‬ ‫له‌ماده‌ی ده‌یه‌مدا كه‌ تایبه‌ت ‌ه به‌ئه‌رك‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌كانی س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م‪،‬‬ ‫له‌چه‌ند ش���وێنێك باس���ی په‌یوه‌ندی‬ ‫نێوان په‌رله‌مان‌و س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی له‌جواڵندن���ی هێز‬ ‫ب���ۆ ناوچه‌كان���ی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم���دا‬ ‫پێویس���تی به‌ڕه‌زامه‌ن���دی په‌رله‌مانی‬ ‫كوردستان هه‌یه‌‪ ،‬تاوه‌كو ئه‌و فه‌رمان ‌ه‬ ‫ده‌رب���كات‪ .‬له‌بڕگه‌ی یان���زه‌ی هه‌مان‬ ‫م���ادده‌دا ده‌ڵێ���ت " س���ه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫ب���ۆی هه‌ی ‌ه به‌ڕه‌زامه‌ن���دی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫نیش���تمانی كوردس���تان‪ -‬عێ���راق‪،‬‬ ‫هێزه‌كانی پێش���مه‌رگ ‌ه ب���ۆ ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫هه‌رێم بنێرێ���ت"‪ ،‬كه‌چی له‌كێش���ه‌ی‬ ‫ئه‌م دواییه‌ی نێوان هه‌رێم‌و حكومه‌تی‬ ‫ناوه‌ن���د‪ ،‬س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م به‌بێ‬ ‫ئاگاداری‌و ڕه‌زامه‌ن���دی په‌رله‌مانتاران‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستانی ڕه‌وانه‌ی‬ ‫ناوچه‌كانی حه‌مرین كرد‪.‬‬ ‫كاردۆ محه‌مه‌د سه‌رۆكی فراكسیۆنی‬ ‫گۆڕان‪ ،‬ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم به‌پێی یاس���اكه‌ی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێ���م ده‌س���ه‌اڵتێكی فراوانی هه‌یه‌ "‬ ‫له‌ژێر چاودێری په‌رله‌ماندا نیه‌"‪ ،‬وتیشی‬ ‫" له‌ده‌س���توری عێراق سه‌رۆك كۆمار‬ ‫له‌كاتی پێویس���ت له‌الیه‌ن په‌رله‌مانه‌و‌ه‬ ‫بانگێهێش���ت ده‌كرێت‪ ،‬كه‌چی له‌یاسای‬ ‫په‌رله‌مانی كوردس���تان س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێم نه‌ له‌ژێ���ر چاودێری‌و ن ‌ه توانای‬ ‫لێپرس���ینه‌وه‌ له‌گه‌ڵیدا هه‌یه‌"‪ ،‬الوازی‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كه‌شی به‌الوازی موئه‌سه‌ساتی‬ ‫له‌كوردستان وه‌سفكرد‪.‬‬ ‫به‌پێی یاس���ا‪ ،‬په‌رله‌مان مه‌رجه‌عی‬ ‫بااڵی پرس ‌ه چاره‌نوسسازه‌كانه‌‪ ،‬كه‌چی‬ ‫وه‌ك س���ه‌رۆكی فراكس���یۆنی گ���ۆڕان‬

‫ده‌ڵێ���ت "په‌راوێزخس���تنی په‌رله‌مان‬ ‫له‌پرس���ه‌كان‌و كۆكردنه‌وه‌ی سه‌رجه‌م‬ ‫شته‌كان الی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم خۆی‬ ‫له‌خۆیدا پێشێلكارییه‌"‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاری یه‌كگرتو حه‌مه‌ سه‌عید‬ ‫ئام���اژ‌ه به‌بۆش���ایی یاس���ایی ده‌كات‬ ‫له‌ڕێكخس���تنی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و په‌رله‌مان‌و ده‌ڵێت‬ ‫" ده‌بوای���ه‌ ئ���ه‌و په‌یوه‌ندی ‌ه به‌یاس���ا‬ ‫ڕێكبخرایه‌و س���ه‌رۆكی هه‌رێم به‌رپرس‬ ‫بكرای���ه‌‪ ،‬به‌وه‌ی ك ‌ه له‌هه‌ندێك حاڵه‌تدا‬ ‫بخرێته‌ ژێر باری لێپرس���ینه‌وه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌"‪ ،‬له‌باره‌ی سه‌ردانیكردنی‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م ب���ۆ په‌رله‌م���ان‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌ له‌گه‌ڵیاندا‪ ،‬حه‌م ‌ه س���ه‌عید‬ ‫وت���ی " ته‌نیا دوجار هاتوه‌‪ ،‬جارێك بۆ‬ ‫س���وێندخواردنی خۆی وه‌كو سه‌رۆكی‬ ‫په‌رله‌م���ان‌و‪ ،‬جارێكیش له‌مه‌راس���یمی‬ ‫س���وێندخواردنی كابین���ه‌ی حكومه‌ت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ په‌یوه‌ندیه‌كه‌ ته‌ندروست نیه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی په‌یوه‌ندیه‌كانی س���ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم له‌گه‌ڵ ده‌ره‌وه‌و سه‌ردانه‌كانیدا‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌ك���ه‌ی یه‌كگرت���و ده‌ڵێت‬ ‫"ئێمه‌ ب���ه‌رده‌وام داوامان ك���ردوه‌ ك ‌ه‬ ‫ئامانجی سه‌فه‌ره‌كان‌و په‌یوه‌ندیه‌كانی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم به‌دونیای ده‌ره‌و‌ه‬ ‫ب���ۆ په‌رله‌م���ان ڕونبكرێت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫گوێییان به‌و داوه‌یه‌ی ئێمه‌ نه‌داوه‌"‪.‬‬ ‫به‌اڵم س���ۆزان ش���یهاب س���ه‌رۆكی‬ ‫فراكسیۆنی كوردستانی ڕه‌تیده‌كاته‌و‌ه‬ ‫كه‌ سه‌رۆكی هه‌رێم گوێی له‌په‌رله‌مانتاران‬ ‫نه‌گرتبێت‌و كۆبونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ نه‌كردبن‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و ده‌ڵێت " بارزان���ی له‌ماوه‌ی ئه‌م‬ ‫چوارس���اڵه‌دا چه‌ندینج���ار كۆبونه‌وه‌ی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ س���ه‌رۆكی فراكس���یۆنه‌كان‬ ‫كردوه‌و هه‌میش���ه‌ داوای ئه‌وه‌ی كردو‌ه‬ ‫ك ‌ه یاس���اكان له‌په‌رله‌مان به‌ڕێكه‌وتنی‬ ‫نێ���وان فراكس���یۆنه‌كان ده‌ربچێ���ت‌و‬ ‫لێكتێیگه‌یش���تن له‌نێوانیاندا هه‌بێت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ك وتیش���ی " دوا كۆبونه‌وه‌مان‬ ‫له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی هه‌رێم له‌سه‌ر ئه‌وه‌ بو‬ ‫كه‌ ئۆپۆزس���یۆن داوای كردبو له‌دانانی‬ ‫كه‌س���ێك بۆ ده‌س���ته‌ی ماف���ی مرۆڤ‬ ‫ك��� ‌ه په‌رله‌مان دیاریكردب���و‪ ،‬واژوی بۆ‬ ‫نه‌كات‪ ،‬بارزانی له‌كۆبونه‌وه‌ك ‌ه ئاماژه‌ی‬ ‫به‌وه‌ك���رد ك ‌ه ناتوانێ���ت واژۆی نه‌كات‬ ‫چونك���ه‌ له‌نه‌ته‌وه‌ی مه‌س���یحییه‌كانه‌و‬ ‫ده‌بێت له‌به‌رچاو بگیرێت"‪.‬‬ ‫كاردۆ سه‌رباری جه‌ختكردنه‌و‌ه له‌سه‌ر‬

‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێم‌و‬ ‫په‌رله‌مان‬ ‫ب ‌ه یاسا‬ ‫ڕێكنه‌خراوه‌‬

‫كۆبونه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ س���ه‌رۆكی هه‌رێم‪،‬‬ ‫به‌اڵم په‌یوه‌ندییه‌ك���ه‌ به‌نه‌بو له‌قه‌ڵه‌م‬ ‫ده‌دات‌و ده‌ڵێت "سه‌رجه‌م كۆبونه‌وه‌كان‬ ‫ته‌نیا قس��� ‌ه بون‌و هی���چ ئه‌نجامێكیان‬ ‫نه‌بوه‌‪ ،‬له‌هی���چ كۆبونه‌وه‌یه‌ك بڕیارێك‬ ‫ده‌رنه‌چوه‌"‪.‬‬ ‫به‌اڵم سه‌رۆكی فراكسیۆنی كوردستانی‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێ���ت "ئه‌گ���ه‌ر ئۆپۆزس���یۆن نیه‌تی‬ ‫ده‌ركردنی بڕیاربوبێت له‌الیه‌ن سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا س���ه‌رۆكی هه‌رێم ئه‌و‬ ‫نیه‌ته‌ی نه‌بوه‌و هه‌میش���ه‌ داوای كردوه‌‬ ‫سه‌رۆکی هه‌رێم له‌ڕێوڕه‌سمی سوێندخواردندا له‌په‌رله‌مان ‬ ‫خۆمان له‌گه‌ڵ یه‌ك بگه‌ینه‌ ئه‌نجام)‪.‬‬

‫"هه‌م سیاســه‌ت‌و هه‌م سیاحه‌ت"‬

‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫"خۆسیه‌ مۆخیكا" ده‌ناسێت؟‬

‫بارزانی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫له‌زۆربه‌ی‌ سه‌ردانه‌كانیدا بۆ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت كه‌ سااڵنه‌ چه‌ندین گه‌شت ده‌كاو‬ ‫ملیۆنه‌ها دۆالر له‌سه‌ر خه‌زێنه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت ده‌كه‌وێت‪ ،‬یه‌ك دووانێك‬ ‫له‌كوڕه‌كانی‌ له‌گه‌ڵ‌ خۆی ده‌بات بۆ الی‌‬ ‫كاربه‌ده‌ستانی‌ ئه‌و واڵتانه‌ی‌ له‌گه‌ڵیان‬ ‫كۆده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ بووه‌ته‌ نه‌ریتێكی‌ س���ه‌ردانه‌كان ‌ی‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم له‌ماوه‌ی‌ هه‌شت ساڵی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تیدا‪ ،‬چه‌ند ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫كه‌ سه‌ردانی‌ "بوش"ی‌ سه‌رۆكی‌ پێشووی‌‬ ‫ویالیه‌ت���ه‌ یه‌كگرتووه‌كان���ی‌ ئه‌مه‌ریكای‌‬ ‫ك���رد‪ ،‬وێ���ڕای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ كه‌ "مه‌س���عود‬ ‫بارزان���ی‌‪ ،‬نێچیرڤان بارزانی‌‪ ،‬مه‌س���رور‬ ‫بارزانی‌" س���ێ‌ كه‌س���ی‌ یه‌كه‌م بوون كه‌‬ ‫چوونه‌ نوسینگه‌ی‌ سه‌رۆكی‌ ئه‌مه‌ریكاوه‌‬ ‫له‌كۆشكی‌ س���پی‌‪" ،‬مه‌نس���ور"ی‌ كوڕی‌‬ ‫دووه‌می‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێمیش یه‌كێك بوو‬ ‫له‌وانه‌ی‌ كه‌ چوونه‌ كۆش���كی‌ سپییه‌وه‌و‬ ‫پێكه‌وه‌ وێنه‌یان له‌گه‌ڵ‌ "بوش" گرت‪.‬‬ ‫به‌ده‌گمه‌ن له‌ئه‌لبومی‌ س���ه‌ردانه‌كانی‌‬ ‫ئه‌م چه‌ند س���اڵه‌ی‌ رابردووی‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێمدا بۆ واڵتان���ی‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬وێنه‌یه‌ك‬ ‫ده‌بینی‌ كه‌ یه‌كێ���ك له‌كوڕه‌كانی‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫خۆیدا نه‌بردبێ���ت‌و له‌گرنگترین وتوێژه‌‬ ‫فه‌رمیه‌كانیش���یدا له‌گه‌ڵ‌ كاربه‌ده‌ستانی‌‬ ‫ئه‌و واڵتانه‌دا به‌شدارو ئاماده‌ نه‌بووبێت‪،‬‬ ‫له‌سه‌ردانی‌ فه‌ره‌نس���ادا‪ ،‬مه‌سرور له‌پاڵ‌‬ ‫"ساركوزی‌"یه‌وه‌ وه‌ستاوه‌و له‌هه‌نگاریا‌و‬

‫فۆتۆ‪ :‬یه‌حیا ئه‌حمه‌د‬

‫رۆژنامه‌ی‌ نیۆرك تایمز راپۆرتێكی‌‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ ژیانی‌ سه‌رۆكی‌ ئۆرگوای‬ ‫"خۆسیه‌ مۆخیكا" ئاماده‌ كردووه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ره‌نگه‌ خوێندنه‌وه‌ی‌ بۆ سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم به‌سوود بێت‪ ،‬به‌و پێیه‌ی‌‬ ‫له‌ڕووی‌ ژماره‌ی‌ دانیشتوان‌و پانتایی‌‬ ‫جوگرافیاوه‌ لێكچونێك له‌نێوان‬ ‫ئۆرگوای‌و هه‌رێمی‌ كوردستاندا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم جیاوازییه‌ گه‌وره‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ ئۆرگوای‌ "ته‌نها خاوه‌نی‌‬ ‫ئۆتۆمبیلێکی ڤۆڵكسواگنه‌"‪.‬‬

‫ ‬ ‫چوار بارزانی‌و جۆرج بوش‬ ‫توركیا‌و روس���یا‌و كوێ‌‌و كوێی‌ تریش���دا‬ ‫هه‌مان شت دووباره‌ ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬له‌میانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ردانی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێمیش���دا بۆ‬ ‫شانش���ینی‌ ئه‌رده‌ن "مه‌نس���ور"ی‌ كوڕی‌‬ ‫دووه‌می‌ به‌ش���دار ده‌بێ‌‌و چاوی‌ به‌"ش���ا‬ ‫عه‌بدواڵ" ده‌كه‌وێت‪ ،‬له‌چوونه‌ ئیماراتیشدا‬ ‫به‌هه‌مان شێوه‌‪.‬‬ ‫جا سه‌یر ئه‌وانه‌ ئه‌م كوڕه‌ گه‌نجانه‌ی‌‬

‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬

‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم زۆرجار به‌شانازییه‌وه‌ كۆبوونه‌وان���ه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‌ كاربه‌ده‌س���تان ‌ی‬ ‫له‌په‌یج���ی‌ تایبه‌ت���ی‌ خۆیان���دا له‌تۆڕی‌ واڵتانی‌ ده‌ره‌وه‌دا بۆ بڕه‌خس���ێنێت‪ .‬ئایا‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ فه‌یسبووك چه‌ند وێنه‌یه‌كی‌ ئ���ه‌وان وه‌ك به‌رپرس���ێكی‌ حكوم��� ‌هت‌و‬ ‫خۆیان له‌گ��� ‌هڵ‌ گه‌وره‌ كاربه‌ده‌س���تانی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێ���م س���ه‌ردانی‌ ئه‌و‬ ‫ئ���ه‌و واڵتان���ه‌دا داده‌نێ���ن‪ .‬به‌مه‌رجێك واڵتانه‌ ده‌كه‌ن یان وه‌ك كوڕی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫كه‌سێكی‌ وه‌كو "مه‌نس���ور" ئه‌و پۆسته‌ هه‌رێم؟ ئه‌ی‌ ئایا خه‌رجی‌ ئه‌م گه‌شته‌یان‬ ‫دیاریكراوه‌ی‌ له‌حكومه‌ت‌و س���ه‌رۆكایه‌ت ‌ی ده‌كه‌وێته‌ ئه‌س���تۆی‌ كێ‌‌و له‌كیسه‌ی‌ كێ‌‬ ‫هه‌رێمدا نییه‌ كه‌ به‌شدار بوون له‌و وه‌فدو ده‌رده‌چێت؟‬

‫نی���ۆرك تایم���ز ده‌ڵێ���ت "خۆس���یه‌‬ ‫مۆخی���كا له‌ماڵێكی‌ ك���ۆن‌و په‌ڕپوت ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌ڕه‌كی‌ گمۆنتیڤی���و ده‌ژی‌‌و ته‌نها دوو‬ ‫پاسه‌وانیش���ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ به‌جلوبه‌رگی‌ سه‌رۆكی‌ ئۆرگوای "خۆسیه‌ مۆخیكا"‬ ‫مه‌ده‌نیی���ه‌وه‌ن‪ ،‬ه���ه‌ر له‌س���ه‌ره‌تاوه‌‬ ‫مۆخی���كا نه‌چووه‌ كۆش���ك‌و ت���ه‌الری‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تییه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌و پێی���ه‌ی‌ وا ته‌نه���ا هه‌زار‌و ‪ 800‬دۆالره‌‪ ،‬ئه‌و به‌خۆی‌ به‌ه���ۆی‌ كاری‌ سیاس���یه‌وه‌ خراوه‌ت���ه‌‬ ‫ئاس���وده‌تر‌و سه‌رس���وكتره‌و هه‌یبه‌ت‌و ئوتومبێله‌ ڤۆڵكس���واگنه‌كه‌ی‌ ده‌هاوژێ‌ زیندان���ه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی‌ جێی‌ س���ه‌رنجه‌‬ ‫یان زۆرجار هه‌ر لێیناخوڕێ‌‌و له‌گه‌راجی‌ مۆخیكا ‪%9‬ی‌ موچه‌كه‌ی‌ ده‌به‌خش���ێت‬ ‫شكۆی‌ ده‌سه‌اڵت نایفریوێنێ‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ راپۆرته‌كه‌ بۆ گه‌یشتن به‌ ماڵی‌ ماڵ���ه‌وه‌دا رایده‌گرێ���ت‪ ،‬كاتێكیش كه‌ له‌پێن���او پ���ڕۆژه‌ی‌ بنیاتنانی‌ خانوو بۆ‬ ‫ساده‌و س���اكاری‌ مۆخیكا‪ ،‬وا پێویست ده‌ڕواته‌ ده‌ره‌وه‌ كه‌ژاوه‌یه‌ك ئوتومبێلی‌ ه���ه‌ژاران‪ .‬ره‌نگه‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێمیش‬ ‫ده‌كات می���وان رێگه‌ی���ه‌ك ببڕێ���ت كه‌ پاس���ه‌وان‌و خزمه‌تكار‌و ئه‌و ش���تانه‌ی‌ به‌مۆخیكا سه‌رسام بێت‪ ،‬به‌اڵم بێئه‌وه‌ی‌‬ ‫س���ه‌رده‌مێكی‌ زۆره‌ باخی‌ لیمۆیه‌‪ ،‬كۆی‌ ب���ه‌دواوه‌ نیی���ه‌‪ ،‬له‌ژیانی���دا بۆینب���اخ هیچ لێكچونێكیش له‌نێ���وان مۆخیكا‌و‬ ‫سه‌رو‌هت‌و سامانی‌ خاوه‌ن ئه‌و ماڵه‌ش نابه‌ستێ‌‪ ،‬به‌رله‌وه‌ی‌ بشبێت به‌سه‌رۆك بارزانیدا هه‌بێت‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪10‬‬

‫‪2679‬‬

‫)‪ )380‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/6/4‬‬

‫پۆرتره‌یت‬

‫رۆژ ‌ه‬ ‫سه‌رۆکی هه‌رێمه‌‬

‫سێكوچكه‌ی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬

‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم به‌ئاپۆرایه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌ راوێژكار‌و پاسه‌وان‌و خزمه‌تكار ده‌وره‌دراوه‌‪ ،‬زۆرن ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ ئه‌و له‌راییكردن ‌ی‬ ‫ئیشوكارو گه‌یشتن به‌ئاما‌نجه‌كانیدا پشتیانپێده‌به‌ستێت‪ ،‬هه‌ر له‌كوڕه‌كانیه‌وه‌ بگره‌ كه‌ دوو پۆستی‌ گرنگی‌ ئه‌منی‌‌و سه‌ربازییان‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌یه‌ تا ده‌گات به‌براو خاڵ‌‌و به‌شێك له‌ئامۆزا‌و ئه‌و كادێره‌ حیزبیانه‌ی‌ سااڵنێكی‌ زۆره‌ له‌گه‌ڵ‌ پارتین‪ ،‬به‌اڵم سێ‌ كه‌س‬ ‫له‌راپه‌ڕاندنی‌ ئیشوكاری‌ بارزانی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێمدا به‌رده‌وام سازو ئاماده‌ن‪ :‬مه‌سرور‪ ،‬نێچیرڤان‌و فوئاد حسێن‪.‬‬

‫پۆرتره‌یت‬

‫مه‌سرور‬ ‫مه‌سرور یه‌كێكه‌ له‌كۆڵه‌كانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێستا سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‪ ،‬له‌ڕووی‌‬ ‫ئه‌منی‌‌و سیاسییه‌وه‌ پشت به‌و‌‬ ‫ده‌به‌ستێت‪.‬‬

‫فوئاد حسێن‬ ‫دكتۆر فوئاد حسێن یه‌كێكه‌ له‌و‬ ‫پیاوانه‌ی‌ به‌رده‌وام له‌كوردستان‌و‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ كوردستانیش به‌دوای‌‬ ‫بارزانییه‌وه‌ ده‌بینرێت‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ خۆی‌ به‌یه‌كێك‬ ‫له‌دامه‌زرێنه‌ران‌و رێكخه‌رانی‌ شانه‌‬ ‫سه‌ره‌تاییه‌كانی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌‬ ‫كوردستان له‌ئه‌وروپا ناوده‌بات‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێستا له‌پۆستێكدایه‌ كه‌‬ ‫نزیكه‌ له‌سه‌رۆكی‌ پارتی‌‌و هه‌رێم‪.‬‬ ‫دكتۆر فوئاد حسێن كه‌ خانه‌قینییه‌و‬ ‫ته‌مه‌نی‌ ‪ 64‬س����اڵه‌‪ ،‬دوای‌ ته‌واوكردنی‌‬ ‫زانك����ۆی‌ به‌غدا‌و ماوه‌یه‌ك مامۆس����تایی‌‬ ‫كردن‪ ،‬ل����ه‌‪1974‬دا په‌یوه‌ن����دی‌ ده‌كات‬ ‫به‌شۆڕشی‌ ئه‌یلوله‌وه‌و ده‌بێته‌ پێشمه‌رگه‌‪.‬‬ ‫دوای‌ نسكۆی‌ ‪ 1975‬ده‌چێته‌ ئێران‌و هه‌ر‬ ‫له‌هه‌مانساڵیش����دا په‌ناده‌باته‌ به‌ر واڵتی‌‬ ‫هۆڵه‌ندا‌و ل����ه‌وێ‌ بڕوانامه‌ی‌ ماس����ته‌رو‬ ‫ی ناجێگیر‬ ‫جێگرێك ‌‬ ‫ئه‌گه‌رچی به‌پێی یاس����ای سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێ����م‪ ،‬س����ه‌رۆكی هه‌رێ����م جێگرێكی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ له‌ئێس����تادا دراوه‌ته‌ كۆسره‌ت‬ ‫ره‌س����وڵ‪ ،‬به‌اڵم بۆ ماوه‌یه‌كی‌ زۆر دوای‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن����ی‌ س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم له‌الیه‌ن‬ ‫خه‌ڵكه‌وه‌ به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ راس����ته‌وخۆ‪،‬‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم به‌ره‌س����می‌ جێگرێكی‌‬ ‫نه‌ب����وو‪ ،‬ته‌نانه‌ت ئێس����تاش له‌الپه‌ڕه‌ی‬ ‫یه‌كه‌می ماڵپه‌ڕی فه‌رمی س����ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێمدا‪ ،‬جگ����ه‌ له‌دانان����ی پڕۆفایلێك‬ ‫بۆ كۆسره‌ت ره‌س����وڵ‌‪ ،‬كه‌ كلێشه‌یه‌كی‬ ‫نه‌گ����ۆڕه‌‪ ،‬هیچ چاالكی‌و دیدارێكی ئه‌وی‌‬ ‫تێدا نی����ه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ س����ه‌رتاپای‬ ‫ماڵپه‌ڕه‌كه‌ به‌هه‌واڵ‌و وێنه‌كانی مه‌سعود‬ ‫بارزانی ته‌نراوه‌‪.‬‬ ‫كۆسره‌ت ره‌س����وڵ‌ كه‌ ئێستا جێگری‌‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم����ه‌‪ ،‬نه‌باره‌گایه‌ك����ی‌‬ ‫دیاریك����راوی‌ هه‌ی����ه‌ ب����ۆ به‌ڕێوه‌بردنی‌‬ ‫كاره‌كان����ی‌‌و نه‌ئ����ه‌رك‌و مافه‌كانیش����ی‌‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ رون‌ دیاریك����راوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫جێگرێگی‌ ناجێگیره‌و كاره‌كانی له‌الیه‌ن‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێمه‌وه‌ دیاریده‌كرێت‪.‬‬

‫مه‌س����رور بارزانی‌ ته‌مه‌ن ‪ 44‬س����اڵ‌‪،‬‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪1999‬ه‌وه‌ س����ه‌رۆكی‌ ئاژانسی‌‬ ‫پاراس����تنی‌ كوردس����تانه‌‪ ،‬ئ����ه‌و پاش‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ س����اڵی‌ ‪ 1992‬بۆ ماوه‌ی‌ ساڵێك‬ ‫له‌ له‌نده‌ن كۆرس����ی‌ زمان����ی‌ ئینگلیزی‌‬ ‫خوێند‪ ،‬رویكرده‌ ئه‌مه‌ریكاو له‌زانكۆیه‌كی‌‬ ‫واش����نتۆنی‌ پایته‌خت����ی‌ ئ����ه‌و واڵته‌دا‬

‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ ئه‌و حیزبه‌و له‌وكاته‌وه‌‬ ‫تا ئێس����تا رۆژ به‌رۆژ رۆڵ‌‌و نفوزی‌ ئه‌م‬ ‫كوڕه‌ گه‌وره‌یه‌ی‌ مه‌سعود بارزانی‌ له‌ناو‬ ‫پارتیدا له‌هه‌ڵكشان‌و گه‌وره‌ بوندایه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كه‌ ئێستا هه‌ستیارترین پۆستی‌ ئه‌منی‌‬ ‫كوردس����تانی‌ به‌ده‌س����ته‌وه‌یه‌‪ ،‬یه‌كێكه‌‬ ‫له‌راوێژكاره‌ هه‌ره‌ نزیكه‌كانی‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم‪ .‬ئێس����تا باس له‌وه‌ ده‌كرێت كه‌‬ ‫مه‌سرور به‌هێزترین جێنشینی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫پارتیی����ه‌‪ ،‬ئه‌و له‌كۆنگره‌ی‌ ‪13‬ی‌ پارتیدا‬ ‫له‌نێ����و ئه‌و هه‌موو كادێ����ره‌ حیزبیانه‌ی‌‬ ‫س����ااڵنێكی‌ زۆره‌ دوای‌ پارتی‌ كه‌وتون‪،‬‬ ‫خوێندنی‌ زانستی‌ سیاسی‌‌و په‌یوه‌ندیی ‌ه زۆرتری����ن رێ����ژه‌ی‌ ده‌نگه‌كانی‌ بۆ بوون‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی‌ ته‌واو كرد‪ .‬مه‌سرور به‌ئه‌ندام����ی‌ س����ه‌ركردایه‌تی‌ ئه‌و حیزبه‌‬ ‫له‌كۆنگره‌‌ی‌ ‪12‬ی‌ پارتیدا بووه‌ ئه‌ندامی‌ به‌ده‌ستهێنا‪.‬‬

‫نێچیرڤان‬

‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و به‌دوای‌ ئه‌وه‌شدا زۆر‬ ‫نه‌خایاندووه‌ له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 33‬ساڵیدا بووه‌‬ ‫به‌سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت ‪0‬ئیداره‌ی‌ هه‌ولێر"‌و‬ ‫س����اڵی‌ ‪2006‬ی����ش ب����ووه‌ به‌س����ه‌رۆك‬ ‫وه‌زیرانی‌ حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫(كابینه‌ی یه‌كگرتنه‌وه‌)‪.‬‬ ‫ئێس����تا نێچیرڤان بارزانی‌ یه‌كێكه‌ له‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ كه‌ س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم بۆ كاره‌‬ ‫دیبلۆماس����ییه‌كان پشتی‌ پێده‌به‌ستێت‪،‬‬ ‫ئه‌و له‌ماوه‌ی‌ س����ااڵنی‌ رابردوودا‌ له‌كاتی‌‬ ‫گ����رژی‌‌و ئاڵۆزییه‌كاندا ب����ه‌رده‌وام وه‌ك‬ ‫س����یمایه‌كی‌ كراوه‌ی‌ پارتی‌ ده‌رکه‌وتوه‌‬ ‫ب����ه‌رووی‌ ركه‌به‌ره‌كانی‌ پارتی����دا‌‪ ،‬له‌م‬ ‫رێگه‌یه‌ش����ه‌وه‌ خزمه‌تێك����ی‌ زۆری‌‬ ‫به‌سه‌رۆكی‌ هه‌رێم كردووه‌‪.‬‬

‫دوو سه‌رۆك وه‌زیرو‬ ‫چوار وه‌زیری‌ هه‌میشه‌یی‌‬ ‫بایز تاڵه‌بانی‬

‫رۆژ ‌ه‬ ‫سه‌رۆکی هه‌رێمه‌‬

‫"سه‌رۆك" په‌رله‌مانی پشتگوێخستوه‌‬

‫له‌ماوه‌ی چوار ساڵدا‪ ،‬ته‌نها دوجار هاتۆته‌ په‌رله‌مان‬ ‫ئا‪ :‬كامه‌ران محه‌مه‌د‬

‫دكتۆرا له‌زانستی‌ سیاسی‌‌و په‌یوه‌ندیی ‌ه‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیی����ه‌كان ده‌خوێنێ����ت‪ ،‬دوای‌‬ ‫روخانی‌ رژێمی‌ س����ه‌دام‪ ،‬له‌‪2003‬ه‌وه‌ تا‬ ‫‪ 2005‬ده‌بێته‌ سه‌رپه‌رشتیاریی‌ وه‌زا‌ره‌تی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ی‌ عێراق‌و ژورێكی‌ كۆش����كی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ س����ه‌دام حسێنی ده‌درێتێ‌‬ ‫‌‪2005‬دا‬ ‫بۆ به‌ڕێوه‌بردنی‌ كاره‌كانی‌‪ .‬كه‌‬ ‫پێكدهله‌هێنرێت‪ ،‬پۆرتره‌یت‬ ‫س����ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێ����م‬ ‫له‌س����ه‌ر داوای‌ بارزانی‌ ده‌بێته‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫دیوانی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ یاسای‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫ئه‌رك‌و ده‌س����ه‌اڵتێكی‌ زۆر به‌س����ه‌رۆكی‌‬ ‫���ێن)‬ ‫دی����وان (دكت����ۆر فوئ����اد حس�‬ ‫ێچیرڤان كوڕی ئیدریس بارزانی‌و‬ ‫‌رشتیكردنی‬ ‫سپێردراوه‌‪ ،‬له‌وانه‌‪ :‬سه‌رپه‬ ‫نه‌وه‌ی مه‌ال مسته‌فا بارزانی‌و زاوای‌‬ ‫رێكخستنی‬ ‫دیوان‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانی‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێمه‌‪ ،‬ئه‌و كه‌ ته‌مه‌نی‌‬ ‫‌و‬ ‫م‬ ‫‌رێ‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌تی‬ ‫ه‬ ‫‌رۆكای‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫په‌یوه‌ندیی له‌نێوان‬ ‫‪ 47‬ساڵه‌‪ ،‬له‌به‌شێكی‌ زۆری‌ ماوه‌ی‌‬ ‫‬‫كوردستان‬ ‫پەرلەمانی‬ ‫س����ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫سااڵنی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ بارزانیدا‪،‬‬ ‫‌زیرانی‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫‌نی‬ ‫ه‬ ‫‌نجوم‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫‌تی‬ ‫ه‬ ‫‌رۆكای‬ ‫عێراق‌و سه‬ ‫كوردستان – عیراق‪ ،‬رێكخستنی سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫هه‌رێمی‬ ‫په‌یوه‌ندی����ی له‌نێ����وان س����ه‌رۆكایه‌تی كوردستان بووه‌‪.‬‬ ‫هه‌رێم‌و ده‌سه‌اڵته‌كانی عێراقی فیدراڵ‪.‬‬ ‫نێچیرڤان كه‌ له‌دایك����ه‌وه‌ ده‌چێته‌وه‌ له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 23‬س����اڵیدا بووه‌ته‌ ئه‌ندامی‌‬ ‫رێكخس����تنی چاالكی‌و په‌یوه‌ندییه‌كانی‬ ‫س����ه‌رۆكی هه‌رێم له‌ن����اوه‌وه‌و ده‌ره‌وه‌ی س����ه‌ر یه‌كێك له‌بنه‌ماڵه‌ به‌ناوبانگه‌كانی‌ مه‌كت����ه‌ب سیاس����ی‌‌و له‌ته‌مه‌ن����ی‌ ‪30‬‬ ‫س����لێمانی‌‪ ،‬ب����ه‌دوای‌ مردن����ی‌ باوكیدا ساڵیش����دا بووه‌ته‌ جێگری‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‪.‬‬

‫شێخ جه‌عفه‌ر‬

‫کۆسره‌ت ره‌سوڵ‬

‫‪2679‬‬

‫ئاشتی هه‌ورامی‬

‫که‌ریم سنجاری‬

‫هه‌ر دوو س����اڵ‌ جارێك ب����ه‌ر الیه‌كیان هه‌رێمه‌‪ ،‬هه‌ری����ه‌ك له‌وه‌زیری‌ كاروباری‌ كه‌ چه‌ند ساڵێكه‌ له‌مێشكی‌ ئه‌م وه‌زیرانه‌دا‬ ‫سه‌ڕه‌رای‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌ماوه‌ی‌ هه‌شت‬ ‫ی كابینه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌ "ش����ێخ جه‌عفه‌ر مسته‌فا"‌و كۆكراونه‌ته‌وه‌و هه‌ندێكیشیان په‌یوه‌ندی‌‬ ‫ساڵی‌ رابردووی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ مه‌سعود ده‌كه‌وێ����ت‪ ،‬به‌اڵم له‌پێكهێنان ‌‬ ‫پێنجه‌م����ه‌وه‌ تا ئێس����تا ئ����ه‌وه‌ی‌ جێی‌ وه‌زیری‌ سامانه‌ سروشتییه‌كان "ئاشتی‌ به‌ناوه‌ندی‌ زۆر هه‌ستیارو ده‌ستڕۆشتووی‌‬ ‫بارزانیدا‪ ،‬كابینه‌كانی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫سه‌رنجه‌ پۆس����ته‌ گرنگه‌كانی‌ وه‌زه‌راتی‌ هه‌ورامی"ی����ش ه����ه‌ر به‌هه‌مانش����ێوه‌ دوو حیزب����ه‌ ده‌س����ه‌اڵتداره‌كه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وه‌زیره‌كانی‌ چه‌ندین گۆڕانكارییان‬ ‫ناوخۆ‪ ،‬پێش����مه‌رگه‌‪ ،‬دارایی‌‪ ،‬س����امانه‌ له‌وكاته‌وه‌ تا ئه‌مڕۆ له‌هه‌موو كابینه‌كاندا دۆس����یانه‌ی‌ په‌یوه‌ندی����دارن به‌داهاتی‌‬ ‫به‌سه‌ردا هاتوه‌‪ ،‬به‌اڵم چوار كابینه‌ی‌‬ ‫گوم����رك‌و به‌گرێبه‌س����ته‌ نه‌وتییه‌كان‌و‬ ‫سروشتییه‌كان له‌حكومه‌تدا به‌شێوه‌یه‌كی‌ وه‌زیرن‪.‬‬ ‫حكومه‌ت به‌نۆره‌ له‌الیه‌ن دو كه‌سه‌وه‌‬ ‫ره‌نگه‌ هۆكارێكی‌ سه‌ره‌كی‌ نه‌گۆڕینی‌ به‌كاروباری‌ پێشمه‌رگه‌و ئاسایش‌و هێزه‌‬ ‫كۆنكرێتی‌‌و پالنڕێژكراو له‌نێوان پارتی‌‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌براون (نێچیرڤان ‪ -‬به‌رهه‌م)‌و‬ ‫یه‌كێتیدا دابه‌شكراون‪ ،‬وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌ ئه‌م وه‌زیرو س����یمایان ‌ه ئ����ه‌وه‌ بێت كه‌ چه‌كداره‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌ند وه‌زیرێكیش هه‌ن به‌رده‌وام هه‌ر‬ ‫وه‌ك ئاش����كرایه‌ له‌م چه‌ند س����ااڵنه‌ی‌‬ ‫الی‌ یه‌كێتیه‌و له‌به‌رامبه‌ریشدا وه‌زاره‌تی‌ وه‌زاره‌ته‌كانیان به‌جومگه‌ سه‌ره‌كیه‌كانی‌‬ ‫له‌شوێن‌و پۆستی‌ خۆیاندا ماون‪ ،‬كه‌‬ ‫س����امانه‌ سروش����تییه‌كان الی‌ پارتیه‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌بردنی‌ حكوم ‌هت‌و بازنه‌ی‌ یه‌كه‌می‌ دوایش����دا یه‌كێ����ك له‌داخوازیی����ه‌‬ ‫گرنگترین جومگه‌كانی‌ ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی‌ پێش����مه‌رگه‌ الی‌ یه‌كێتیه‌و بڕیاردان‌و ده‌س����ه‌اڵتی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم س����ه‌ره‌كیه‌كانی‌ هێزه‌كانی‌ ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمیان‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش����دا وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆ الی‌ داده‌نرێن‪ ،‬ئه‌م وه‌زاره‌تانه‌ كه‌ حوكمه‌تێكی‌ رزگار كردنی‌ ئه‌م دۆس����یانه‌و داموده‌زگا‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌یه‌و وه‌ك حكومه‌تێكی‌‬ ‫پارتی����ه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ زیاتریش جێی‌ تێبینیه‌ "بچوك"ی‌ ن����او حكومه‌ته‌ "گه‌وره‌"كه‌ی‌ حكومییه‌كانی‌ وه‌ك ناوخۆو پێشمه‌رگه‌و‬ ‫"بچوك" وان له‌ناو حكومه‌ته‌‬ ‫ئ����ه‌م وه‌زاره‌تان����ه‌ چه‌ند س����اڵێكه‌ به‌ دكتۆر به‌رهه‌م یان نێچیرڤانن‌و زۆرترین ئاس����ایش ب����ووه‌ له‌هه‌ژمون����ی‌ حیزبی‌‌و‬ ‫"گه‌وره‌"كه‌ی‌ هه‌رێمدا‪.‬‬ ‫به‌رده‌وامی‌ به‌ده‌س����ت چه‌ند كه‌س����ێكی‌ قسه‌یان له‌سه‌ر ده‌كرێ‌‌و جێی‌ مشتومڕن‪ ،‬شه‌خس����ی‌ راس����ته‌وخۆی‌ دوو پارت����ه‌‬ ‫وه‌ك ئاش����كرایه‌ به‌پێ����ی‌ ئ����ه‌و دیاریكراوه‌وه‌ن ك����ه‌ له‌لوتكه‌ی‌ هه‌ڕه‌می‌ دوو بنه‌ما س����ه‌ره‌كیه‌كه‌ی‌ ده‌سه‌اڵتیان ده‌س����ه‌اڵتداره‌كه‌‪ ،‬به‌اڵم پێده‌چێت ئه‌م‬ ‫حی����زب‌و وه‌زیرانه‌ به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك به‌تان‌و‬ ‫رێككه‌وتننام����ه‌ س����تراتیجیه‌ی‌ نێ����وان ده‌س����ه‌اڵتی‌ یه‌كێتی‌‌و پارتییه‌وه‌ نزیكن‪ ،‬له‌سه‌ر وه‌ستاوه‌ كه‌ "هێزو پاره‌"ن‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ هۆكارێكی‌ دوورنه‌خس����تنه‌وه‌ی‌ پۆی‌ حكومه‌ت����ه‌وه‌ تێهه‌ڵكێش بووبن‪،‬‬ ‫پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردس����تان‌و یه‌كێتی‌ كه‌ریم س����نجاری‌‪ ،‬به‌درێژایی‌ س����ااڵنی‌‬ ‫نیش����تمانی‌ كوردس����تان پۆس����ته‌كانی‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌ مه‌س����عود بارزانی‌‪ ،‬بایز ئه‌م وه‌زیرانه‌ش له‌كابینه‌كان‪ ،‬په‌یوه‌ندی‌ كه‌ به‌بێ‌ ئه‌نجامدانی‌ "نه‌ش����ته‌رگه‌ری‌"‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ حكوم����ه‌ت‌و جێگره‌ك����ه‌ی‌ تاڵه‌بانیش وه‌زی����ری‌ دارایی‌ حكومه‌تی‌ به‌قه‌باره‌ی‌ ئه‌و دۆسیه‌و نهێنیانه‌وه‌ بێت جیاكردنه‌وه‌یان مه‌یسه‌ر نه‌بێت‪.‬‬

‫)‪ )380‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/6/4‬‬

‫‪11‬‬

‫له‌ماوه‌ی چوارساڵی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬بارزانی ته‌نیا دوجار‬ ‫هاتۆته‌ په‌رله‌مان‌‪ ،‬ئه‌ویش جارێك‬ ‫بۆ سوێندخواردن‌و جارێكی تریش‬ ‫له‌مه‌راسیمێكدا‪ ،‬په‌رله‌مانتاران ئاماژ‌ه‬ ‫به‌و‌ه ده‌كه‌ن ك ‌ه سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‬ ‫له‌په‌یوه‌ندیه‌ دیپلۆماسییه‌كانداو‬ ‫له‌كێش ‌ه چاره‌نوسسازه‌كاندا په‌رله‌مانی‬ ‫پشتگوێخستوه‌و ئاگاداری هیچ شتێك‬ ‫نین‪.‬‬ ‫به‌پێی یاس���ی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‬ ‫له‌ماده‌ی ده‌یه‌مدا كه‌ تایبه‌ت ‌ه به‌ئه‌رك‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌كانی س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م‪،‬‬ ‫له‌چه‌ند ش���وێنێك باس���ی په‌یوه‌ندی‬ ‫نێوان په‌رله‌مان‌و س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی له‌جواڵندن���ی هێز‬ ‫ب���ۆ ناوچه‌كان���ی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم���دا‬ ‫پێویس���تی به‌ڕه‌زامه‌ن���دی په‌رله‌مانی‬ ‫كوردستان هه‌یه‌‪ ،‬تاوه‌كو ئه‌و فه‌رمان ‌ه‬ ‫ده‌رب���كات‪ .‬له‌بڕگه‌ی یان���زه‌ی هه‌مان‬ ‫م���ادده‌دا ده‌ڵێ���ت " س���ه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫ب���ۆی هه‌ی ‌ه به‌ڕه‌زامه‌ن���دی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫نیش���تمانی كوردس���تان‪ -‬عێ���راق‪،‬‬ ‫هێزه‌كانی پێش���مه‌رگ ‌ه ب���ۆ ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫هه‌رێم بنێرێ���ت"‪ ،‬كه‌چی له‌كێش���ه‌ی‬ ‫ئه‌م دواییه‌ی نێوان هه‌رێم‌و حكومه‌تی‬ ‫ناوه‌ن���د‪ ،‬س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م به‌بێ‬ ‫ئاگاداری‌و ڕه‌زامه‌ن���دی په‌رله‌مانتاران‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستانی ڕه‌وانه‌ی‬ ‫ناوچه‌كانی حه‌مرین كرد‪.‬‬ ‫كاردۆ محه‌مه‌د سه‌رۆكی فراكسیۆنی‬ ‫گۆڕان‪ ،‬ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم به‌پێی یاس���اكه‌ی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێ���م ده‌س���ه‌اڵتێكی فراوانی هه‌یه‌ "‬ ‫له‌ژێر چاودێری په‌رله‌ماندا نیه‌"‪ ،‬وتیشی‬ ‫" له‌ده‌س���توری عێراق سه‌رۆك كۆمار‬ ‫له‌كاتی پێویس���ت له‌الیه‌ن په‌رله‌مانه‌و‌ه‬ ‫بانگێهێش���ت ده‌كرێت‪ ،‬كه‌چی له‌یاسای‬ ‫په‌رله‌مانی كوردس���تان س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێم نه‌ له‌ژێ���ر چاودێری‌و ن ‌ه توانای‬ ‫لێپرس���ینه‌وه‌ له‌گه‌ڵیدا هه‌یه‌"‪ ،‬الوازی‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كه‌شی به‌الوازی موئه‌سه‌ساتی‬ ‫له‌كوردستان وه‌سفكرد‪.‬‬ ‫به‌پێی یاس���ا‪ ،‬په‌رله‌مان مه‌رجه‌عی‬ ‫بااڵی پرس ‌ه چاره‌نوسسازه‌كانه‌‪ ،‬كه‌چی‬ ‫وه‌ك س���ه‌رۆكی فراكس���یۆنی گ���ۆڕان‬

‫ده‌ڵێ���ت "په‌راوێزخس���تنی په‌رله‌مان‬ ‫له‌پرس���ه‌كان‌و كۆكردنه‌وه‌ی سه‌رجه‌م‬ ‫شته‌كان الی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم خۆی‬ ‫له‌خۆیدا پێشێلكارییه‌"‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاری یه‌كگرتو حه‌مه‌ سه‌عید‬ ‫ئام���اژ‌ه به‌بۆش���ایی یاس���ایی ده‌كات‬ ‫له‌ڕێكخس���تنی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و په‌رله‌مان‌و ده‌ڵێت‬ ‫" ده‌بوای���ه‌ ئ���ه‌و په‌یوه‌ندی ‌ه به‌یاس���ا‬ ‫ڕێكبخرایه‌و س���ه‌رۆكی هه‌رێم به‌رپرس‬ ‫بكرای���ه‌‪ ،‬به‌وه‌ی ك ‌ه له‌هه‌ندێك حاڵه‌تدا‬ ‫بخرێته‌ ژێر باری لێپرس���ینه‌وه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌"‪ ،‬له‌باره‌ی سه‌ردانیكردنی‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م ب���ۆ په‌رله‌م���ان‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌ له‌گه‌ڵیاندا‪ ،‬حه‌م ‌ه س���ه‌عید‬ ‫وت���ی " ته‌نیا دوجار هاتوه‌‪ ،‬جارێك بۆ‬ ‫س���وێندخواردنی خۆی وه‌كو سه‌رۆكی‬ ‫په‌رله‌م���ان‌و‪ ،‬جارێكیش له‌مه‌راس���یمی‬ ‫س���وێندخواردنی كابین���ه‌ی حكومه‌ت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ په‌یوه‌ندیه‌كه‌ ته‌ندروست نیه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی په‌یوه‌ندیه‌كانی س���ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم له‌گه‌ڵ ده‌ره‌وه‌و سه‌ردانه‌كانیدا‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌ك���ه‌ی یه‌كگرت���و ده‌ڵێت‬ ‫"ئێمه‌ ب���ه‌رده‌وام داوامان ك���ردوه‌ ك ‌ه‬ ‫ئامانجی سه‌فه‌ره‌كان‌و په‌یوه‌ندیه‌كانی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم به‌دونیای ده‌ره‌و‌ه‬ ‫ب���ۆ په‌رله‌م���ان ڕونبكرێت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫گوێییان به‌و داوه‌یه‌ی ئێمه‌ نه‌داوه‌"‪.‬‬ ‫به‌اڵم س���ۆزان ش���یهاب س���ه‌رۆكی‬ ‫فراكسیۆنی كوردستانی ڕه‌تیده‌كاته‌و‌ه‬ ‫كه‌ سه‌رۆكی هه‌رێم گوێی له‌په‌رله‌مانتاران‬ ‫نه‌گرتبێت‌و كۆبونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ نه‌كردبن‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و ده‌ڵێت " بارزان���ی له‌ماوه‌ی ئه‌م‬ ‫چوارس���اڵه‌دا چه‌ندینج���ار كۆبونه‌وه‌ی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ س���ه‌رۆكی فراكس���یۆنه‌كان‬ ‫كردوه‌و هه‌میش���ه‌ داوای ئه‌وه‌ی كردو‌ه‬ ‫ك ‌ه یاس���اكان له‌په‌رله‌مان به‌ڕێكه‌وتنی‬ ‫نێ���وان فراكس���یۆنه‌كان ده‌ربچێ���ت‌و‬ ‫لێكتێیگه‌یش���تن له‌نێوانیاندا هه‌بێت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ك وتیش���ی " دوا كۆبونه‌وه‌مان‬ ‫له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی هه‌رێم له‌سه‌ر ئه‌وه‌ بو‬ ‫كه‌ ئۆپۆزس���یۆن داوای كردبو له‌دانانی‬ ‫كه‌س���ێك بۆ ده‌س���ته‌ی ماف���ی مرۆڤ‬ ‫ك��� ‌ه په‌رله‌مان دیاریكردب���و‪ ،‬واژوی بۆ‬ ‫نه‌كات‪ ،‬بارزانی له‌كۆبونه‌وه‌ك ‌ه ئاماژه‌ی‬ ‫به‌وه‌ك���رد ك ‌ه ناتوانێ���ت واژۆی نه‌كات‬ ‫چونك���ه‌ له‌نه‌ته‌وه‌ی مه‌س���یحییه‌كانه‌و‬ ‫ده‌بێت له‌به‌رچاو بگیرێت"‪.‬‬ ‫كاردۆ سه‌رباری جه‌ختكردنه‌و‌ه له‌سه‌ر‬

‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێم‌و‬ ‫په‌رله‌مان‬ ‫ب ‌ه یاسا‬ ‫ڕێكنه‌خراوه‌‬

‫كۆبونه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ س���ه‌رۆكی هه‌رێم‪،‬‬ ‫به‌اڵم په‌یوه‌ندییه‌ك���ه‌ به‌نه‌بو له‌قه‌ڵه‌م‬ ‫ده‌دات‌و ده‌ڵێت "سه‌رجه‌م كۆبونه‌وه‌كان‬ ‫ته‌نیا قس��� ‌ه بون‌و هی���چ ئه‌نجامێكیان‬ ‫نه‌بوه‌‪ ،‬له‌هی���چ كۆبونه‌وه‌یه‌ك بڕیارێك‬ ‫ده‌رنه‌چوه‌"‪.‬‬ ‫به‌اڵم سه‌رۆكی فراكسیۆنی كوردستانی‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێ���ت "ئه‌گ���ه‌ر ئۆپۆزس���یۆن نیه‌تی‬ ‫ده‌ركردنی بڕیاربوبێت له‌الیه‌ن سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا س���ه‌رۆكی هه‌رێم ئه‌و‬ ‫نیه‌ته‌ی نه‌بوه‌و هه‌میش���ه‌ داوای كردوه‌‬ ‫سه‌رۆکی هه‌رێم له‌ڕێوڕه‌سمی سوێندخواردندا له‌په‌رله‌مان ‬ ‫خۆمان له‌گه‌ڵ یه‌ك بگه‌ینه‌ ئه‌نجام)‪.‬‬

‫"هه‌م سیاســه‌ت‌و هه‌م سیاحه‌ت"‬

‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫"خۆسیه‌ مۆخیكا" ده‌ناسێت؟‬

‫بارزانی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫له‌زۆربه‌ی‌ سه‌ردانه‌كانیدا بۆ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت كه‌ سااڵنه‌ چه‌ندین گه‌شت ده‌كاو‬ ‫ملیۆنه‌ها دۆالر له‌سه‌ر خه‌زێنه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت ده‌كه‌وێت‪ ،‬یه‌ك دووانێك‬ ‫له‌كوڕه‌كانی‌ له‌گه‌ڵ‌ خۆی ده‌بات بۆ الی‌‬ ‫كاربه‌ده‌ستانی‌ ئه‌و واڵتانه‌ی‌ له‌گه‌ڵیان‬ ‫كۆده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ بووه‌ته‌ نه‌ریتێكی‌ س���ه‌ردانه‌كان ‌ی‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم له‌ماوه‌ی‌ هه‌شت ساڵی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تیدا‪ ،‬چه‌ند ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫كه‌ سه‌ردانی‌ "بوش"ی‌ سه‌رۆكی‌ پێشووی‌‬ ‫ویالیه‌ت���ه‌ یه‌كگرتووه‌كان���ی‌ ئه‌مه‌ریكای‌‬ ‫ك���رد‪ ،‬وێ���ڕای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ كه‌ "مه‌س���عود‬ ‫بارزان���ی‌‪ ،‬نێچیرڤان بارزانی‌‪ ،‬مه‌س���رور‬ ‫بارزانی‌" س���ێ‌ كه‌س���ی‌ یه‌كه‌م بوون كه‌‬ ‫چوونه‌ نوسینگه‌ی‌ سه‌رۆكی‌ ئه‌مه‌ریكاوه‌‬ ‫له‌كۆشكی‌ س���پی‌‪" ،‬مه‌نس���ور"ی‌ كوڕی‌‬ ‫دووه‌می‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێمیش یه‌كێك بوو‬ ‫له‌وانه‌ی‌ كه‌ چوونه‌ كۆش���كی‌ سپییه‌وه‌و‬ ‫پێكه‌وه‌ وێنه‌یان له‌گه‌ڵ‌ "بوش" گرت‪.‬‬ ‫به‌ده‌گمه‌ن له‌ئه‌لبومی‌ س���ه‌ردانه‌كانی‌‬ ‫ئه‌م چه‌ند س���اڵه‌ی‌ رابردووی‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێمدا بۆ واڵتان���ی‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬وێنه‌یه‌ك‬ ‫ده‌بینی‌ كه‌ یه‌كێ���ك له‌كوڕه‌كانی‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫خۆیدا نه‌بردبێ���ت‌و له‌گرنگترین وتوێژه‌‬ ‫فه‌رمیه‌كانیش���یدا له‌گه‌ڵ‌ كاربه‌ده‌ستانی‌‬ ‫ئه‌و واڵتانه‌دا به‌شدارو ئاماده‌ نه‌بووبێت‪،‬‬ ‫له‌سه‌ردانی‌ فه‌ره‌نس���ادا‪ ،‬مه‌سرور له‌پاڵ‌‬ ‫"ساركوزی‌"یه‌وه‌ وه‌ستاوه‌و له‌هه‌نگاریا‌و‬

‫فۆتۆ‪ :‬یه‌حیا ئه‌حمه‌د‬

‫رۆژنامه‌ی‌ نیۆرك تایمز راپۆرتێكی‌‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ ژیانی‌ سه‌رۆكی‌ ئۆرگوای‬ ‫"خۆسیه‌ مۆخیكا" ئاماده‌ كردووه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ره‌نگه‌ خوێندنه‌وه‌ی‌ بۆ سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم به‌سوود بێت‪ ،‬به‌و پێیه‌ی‌‬ ‫له‌ڕووی‌ ژماره‌ی‌ دانیشتوان‌و پانتایی‌‬ ‫جوگرافیاوه‌ لێكچونێك له‌نێوان‬ ‫ئۆرگوای‌و هه‌رێمی‌ كوردستاندا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم جیاوازییه‌ گه‌وره‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ ئۆرگوای‌ "ته‌نها خاوه‌نی‌‬ ‫ئۆتۆمبیلێکی ڤۆڵكسواگنه‌"‪.‬‬

‫ ‬ ‫چوار بارزانی‌و جۆرج بوش‬ ‫توركیا‌و روس���یا‌و كوێ‌‌و كوێی‌ تریش���دا‬ ‫هه‌مان شت دووباره‌ ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬له‌میانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ردانی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێمیش���دا بۆ‬ ‫شانش���ینی‌ ئه‌رده‌ن "مه‌نس���ور"ی‌ كوڕی‌‬ ‫دووه‌می‌ به‌ش���دار ده‌بێ‌‌و چاوی‌ به‌"ش���ا‬ ‫عه‌بدواڵ" ده‌كه‌وێت‪ ،‬له‌چوونه‌ ئیماراتیشدا‬ ‫به‌هه‌مان شێوه‌‪.‬‬ ‫جا سه‌یر ئه‌وانه‌ ئه‌م كوڕه‌ گه‌نجانه‌ی‌‬

‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬

‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم زۆرجار به‌شانازییه‌وه‌ كۆبوونه‌وان���ه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‌ كاربه‌ده‌س���تان ‌ی‬ ‫له‌په‌یج���ی‌ تایبه‌ت���ی‌ خۆیان���دا له‌تۆڕی‌ واڵتانی‌ ده‌ره‌وه‌دا بۆ بڕه‌خس���ێنێت‪ .‬ئایا‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ فه‌یسبووك چه‌ند وێنه‌یه‌كی‌ ئ���ه‌وان وه‌ك به‌رپرس���ێكی‌ حكوم��� ‌هت‌و‬ ‫خۆیان له‌گ��� ‌هڵ‌ گه‌وره‌ كاربه‌ده‌س���تانی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێ���م س���ه‌ردانی‌ ئه‌و‬ ‫ئ���ه‌و واڵتان���ه‌دا داده‌نێ���ن‪ .‬به‌مه‌رجێك واڵتانه‌ ده‌كه‌ن یان وه‌ك كوڕی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫كه‌سێكی‌ وه‌كو "مه‌نس���ور" ئه‌و پۆسته‌ هه‌رێم؟ ئه‌ی‌ ئایا خه‌رجی‌ ئه‌م گه‌شته‌یان‬ ‫دیاریكراوه‌ی‌ له‌حكومه‌ت‌و س���ه‌رۆكایه‌ت ‌ی ده‌كه‌وێته‌ ئه‌س���تۆی‌ كێ‌‌و له‌كیسه‌ی‌ كێ‌‬ ‫هه‌رێمدا نییه‌ كه‌ به‌شدار بوون له‌و وه‌فدو ده‌رده‌چێت؟‬

‫نی���ۆرك تایم���ز ده‌ڵێ���ت "خۆس���یه‌‬ ‫مۆخی���كا له‌ماڵێكی‌ ك���ۆن‌و په‌ڕپوت ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌ڕه‌كی‌ گمۆنتیڤی���و ده‌ژی‌‌و ته‌نها دوو‬ ‫پاسه‌وانیش���ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ به‌جلوبه‌رگی‌ سه‌رۆكی‌ ئۆرگوای "خۆسیه‌ مۆخیكا"‬ ‫مه‌ده‌نیی���ه‌وه‌ن‪ ،‬ه���ه‌ر له‌س���ه‌ره‌تاوه‌‬ ‫مۆخی���كا نه‌چووه‌ كۆش���ك‌و ت���ه‌الری‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تییه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌و پێی���ه‌ی‌ وا ته‌نه���ا هه‌زار‌و ‪ 800‬دۆالره‌‪ ،‬ئه‌و به‌خۆی‌ به‌ه���ۆی‌ كاری‌ سیاس���یه‌وه‌ خراوه‌ت���ه‌‬ ‫ئاس���وده‌تر‌و سه‌رس���وكتره‌و هه‌یبه‌ت‌و ئوتومبێله‌ ڤۆڵكس���واگنه‌كه‌ی‌ ده‌هاوژێ‌ زیندان���ه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی‌ جێی‌ س���ه‌رنجه‌‬ ‫یان زۆرجار هه‌ر لێیناخوڕێ‌‌و له‌گه‌راجی‌ مۆخیكا ‪%9‬ی‌ موچه‌كه‌ی‌ ده‌به‌خش���ێت‬ ‫شكۆی‌ ده‌سه‌اڵت نایفریوێنێ‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ راپۆرته‌كه‌ بۆ گه‌یشتن به‌ ماڵی‌ ماڵ���ه‌وه‌دا رایده‌گرێ���ت‪ ،‬كاتێكیش كه‌ له‌پێن���او پ���ڕۆژه‌ی‌ بنیاتنانی‌ خانوو بۆ‬ ‫ساده‌و س���اكاری‌ مۆخیكا‪ ،‬وا پێویست ده‌ڕواته‌ ده‌ره‌وه‌ كه‌ژاوه‌یه‌ك ئوتومبێلی‌ ه���ه‌ژاران‪ .‬ره‌نگه‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێمیش‬ ‫ده‌كات می���وان رێگه‌ی���ه‌ك ببڕێ���ت كه‌ پاس���ه‌وان‌و خزمه‌تكار‌و ئه‌و ش���تانه‌ی‌ به‌مۆخیكا سه‌رسام بێت‪ ،‬به‌اڵم بێئه‌وه‌ی‌‬ ‫س���ه‌رده‌مێكی‌ زۆره‌ باخی‌ لیمۆیه‌‪ ،‬كۆی‌ ب���ه‌دواوه‌ نیی���ه‌‪ ،‬له‌ژیانی���دا بۆینب���اخ هیچ لێكچونێكیش له‌نێ���وان مۆخیكا‌و‬ ‫سه‌رو‌هت‌و سامانی‌ خاوه‌ن ئه‌و ماڵه‌ش نابه‌ستێ‌‪ ،‬به‌رله‌وه‌ی‌ بشبێت به‌سه‌رۆك بارزانیدا هه‌بێت‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )380‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/6/4‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )380‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/6/4‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بــــــــــــــــــارزانــــــــــــــــــــــی دوای هه‌شت ساڵ‬

‫س‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‌هرۆکی ‪2‬‬ ‫رۆژ ‌ه‬

‫ چه‌ند ڕامانێك لـــــــــــــــــــــــــــه‌چه‌مكی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ئاراس فه‌تاح‬ ‫مه‌ریوان وریا قانیع‬ ‫سه‌ره‌تا‬

‫چوار ده‌س���ه‌اڵتی س���ه‌ره‌كی له‌ده‌ستی‬ ‫تاكه‌كه‌سێكدا گۆڕانكارییه‌كی جه‌وهه‌ری‬ ‫له‌هونه‌ری سیاس���ه‌تدا دروستكرد‪ ،‬ئه‌م‬ ‫گۆڕانكاریی���ه‌ به‌هاتنه‌كایه‌ی “ده‌وڵه‌تی‬ ‫سه‌رۆك”‪ ،‬یان به‌هاتنه‌كایه‌ی“پرنسیپی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی” ناس���راوه‌‪ .‬ئه‌م پرنسیپه‌‬ ‫ماش���ێنێكی گ���ه‌وره‌ی به‌رهه‌مهێنان���ی‬ ‫“ئه‌فس���انه‌ی س���ه‌رۆك”ی ”ده‌گمه‌ن“‌و‬ ‫”نمونه‌ی���ی“‌و ”مێژوی���ی“ له‌گه‌ڵ خۆیدا‬ ‫دروستكرد‪ ،‬س���ه‌رۆكێك بتوانێت له‌باتی‬ ‫هه‌م���وان‌و ب���ۆ هه‌م���وان بیربكاته‌وه‌‌و‬ ‫بڕیاربدات‌و ده‌وڵه‌ت‌و حكوم ‌هت‌و حیزب‌و‬ ‫له‌ش���كریش بكات به‌كه‌ره‌س���ته‌یه‌ك بۆ‬ ‫جێبه‌جێكردن���ی خواس���ت‌و ئیراده‌كانی‬ ‫خ���ۆی‪ .‬هاوكات س���ه‌رۆك ماش���ێنێكی‬ ‫زه‌به‌الحی میدیای جۆربه‌جۆر‌و ئۆرگانی‬ ‫گه‌وره‌ی پڕوپاگه‌نده‌ی له‌به‌رده‌ستدابێت‬ ‫كه‌ بتوانن خواس���ت‌و ح���ه‌ز‌و ئیراده‌ی‬ ‫تایبه‌تی ئه‌و س���ه‌رۆكه‌ وه‌ك خواس���ت‌و‬ ‫ئیراده‌ی كۆمه‌ڵگا نیشانبده‌ن‪ .‬سه‌رۆك‌و‬ ‫سه‌ركرده‌ له‌م بۆچونه‌ سیاسییه‌دا وه‌ك‬ ‫فریادڕه‌سێكی مێژویی‌و به‌رجه‌سته‌كه‌ری‬ ‫رۆحی گه‌ل‪ ،‬وه‌ك هه‌ڵگ���ری په‌یامێكی‬ ‫نه‌مر‌و پارێ���زه‌ری نیش���تیمان‌و نه‌ته‌وه‌‬ ‫نیشانئه‌درێت‪ .‬ئه‌م ئاكارانه‌ش واده‌كه‌ن‬ ‫كه‌س���ایه‌تی سه‌رۆك له‌س���ه‌روی هه‌مو‬ ‫لێپرس���ینه‌وه‌‌و به‌رپرس���یارێتییه‌كه‌وه‌‬ ‫دابنرێت‌و ئه‌گه‌ر س���ه‌رۆك هه‌ڵه‌یه‌كیش‬ ‫ب���كات ئ���ه‌وا ئ���ه‌و هه‌ڵه‌ی���ه‌ هه‌ڵ���ه‌ی‬ ‫میلل���ه‌ت‌و مێ���ژو‌و كولت���ور‌و كۆمه‌ڵگا‬ ‫بێ���ت‪ ،‬نه‌ك هه‌ڵه‌ی پیاوێ���ك كه‌ ڕه‌نگه‌‬ ‫النی هه‌ره‌كه‌می تواناكانی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫تیانه‌بێ���ت‪ .‬ئه‌زمون���ی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫به‌لش���ه‌فیكه‌ كۆمۆنیس���ته‌كانی ڕوسیا‌و‬ ‫كه‌له‌پوری لینینیزم‌و س���تالینیزیمیش‪،‬‬ ‫چوارچێوه‌ گشتییه‌كانی ئه‌م ڕوانینه‌یان‬ ‫بۆ س���ه‌ركرده‌ به‌هێزتركرد‌و ئه‌م ڕوانینه‌‬ ‫ب���ۆ ڕۆڵ���ی س���ه‌رۆك‌و س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ب���و به‌به‌ش���ێك له‌كولتوری سیاس���ی‬ ‫دژه‌دیموكراسی سه‌ده‌ی بیسته‌م‌و خزایه‌‬ ‫ناو زۆربه‌ی هه‌ره‌ زۆری ئه‌زمونه‌ سیاسییه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتگه‌ره‌كانی سه‌ده‌كه‌وه‌‪.‬‬

‫له‌م نوس���ینه‌دا هه‌وڵئه‌ده‌ین دیارده‌ی‬ ‫”س���ه‌رۆكایه‌تی“ ڕاڤه‌بكه‌ی���ن‌و هه‌ندێك‬ ‫له‌ڕه‌هه‌ن���ده‌ س���ه‌ره‌كی‌و گرنگه‌كان���ی‬ ‫له‌دونیای ئێمه‌دا نیش���انبده‌ین‪ .‬وتاره‌كه‌‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌كی ڕه‌خنه‌ییه‌ بۆ هه‌شتساڵ‬ ‫ته‌مه‌نی س���ه‌رۆكایه‌تی بارزانی‌و بۆ ئه‌و‬ ‫شێوازی س���ه‌رۆكایه‌تییه‌ی له‌و ماوه‌یه‌دا‬ ‫پیاده‌یكردوه‌‪ .‬كاتێك باس له‌س���ه‌رۆك‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬مه‌به‌س���تمان‬ ‫ته‌نها مان���ا سیاس���ییه‌كان‌و ده‌ركه‌وته‌‬ ‫سیاسییه‌كانی دیارده‌ی سه‌رۆكایه‌تییه‌‪،‬‬ ‫نه‌ك ش���ێوازه‌كان‌و جۆره‌كانی تری ئه‌م‬ ‫دیارده‌یه‌‪ .‬س���ه‌رۆكایه‌تیش وه‌ك چاالكی‬ ‫ڕێكخستن‌و به‌ڕێوه‌بردن‌و ئاراسته‌كردنی‬ ‫ژیانی سیاس���ی پێناس���ه‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬پێ‬ ‫له‌سه‌ر نیشاندانی ئه‌و ئه‌گه‌ره‌ سیاسیی‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و ئابوری���ی‌و فه‌رهه‌نگییانه‌‬ ‫داده‌گرین كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی سیاس���ی‬ ‫پێویس���ته‌ له‌كۆمه‌ڵ���گادا بیانبینێ���ت‌و‬ ‫په‌ره‌یانپێبدات‌و له‌پێن���اوی خوڵقاندنی‬ ‫دۆخێك���ی ئارام‌و پڕمتمانه‌ی سیاس���یدا‬ ‫بیانخات���ه‌كاره‌وه‌‪ .‬س���ه‌رۆكایه‌تی ل���ه‌م‬ ‫ڕوانین���ه‌دا چاالكی ده‌ستنیش���انكردنی‬ ‫ئامانج���ه‌ سیاس���ییه‌ گش���تییه‌كان‌و‬ ‫ڕه‌نگڕێژكردنی چاوه‌ڕوانییه‌ گشتییه‌كانه‌‪،‬‬ ‫به‌جۆرێك به‌ش���ی ه���ه‌ره‌زۆری كۆمه‌ڵگا‬ ‫خۆی له‌ناو ئه‌و ئامانج‌و چاوه‌ڕوانییانه‌دا‬ ‫ببینێته‌وه‌‪ .‬كه‌ باس له‌كه‌س���ی سه‌رۆك‌و‬ ‫س���ه‌ركرده‌ش ده‌كه‌ین ب���اس له‌توانای‬ ‫بیركردنه‌وه‌‌و پالندان‌و بڕیاردان ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫باس له‌بونی ئیراده‌یه‌كی به‌هێز ده‌كه‌ین‬ ‫ك���ه‌ ه���ه‌م له‌ده‌ركردن���ی بڕی���ار‌و هه‌م‬ ‫ل���ه‌كار‌و ك���رده‌وه‌‌و هه‌ڵس���وكه‌وته‌كانی‬ ‫ئ���ه‌و س���ه‌رۆكه‌دا ڕه‌نگبدات���ه‌وه‌‪ .‬هه‌مو‬ ‫ئه‌مانه‌ش له‌خزمه‌تی ئه‌و مه‌س���ه‌له‌یه‌دا‬ ‫كه‌ كۆمه‌ڵگا به‌مه‌سه‌له‌ی سه‌ره‌كی خۆی‬ ‫ده‌زانێت‪ .‬به‌اڵم به‌رله‌وه‌ی به‌وردی بچینه‌‬ ‫سه‌ر باس���كردنی ماناكان‌و شێوازه‌كانی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی به‌گشتی‌و س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫بارزان���ی له‌كوردس���تاندا به‌تایبه‌ت���ی‪،‬‬ ‫ده‌مانه‌وێ���ت س���ه‌ره‌تا هه‌ندێك بۆچونی‬ ‫به‌عسیزم‌و سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫گش���تی له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و ره‌وت‌و ئه‌زمونه‌‬ ‫نزیكت���ر له‌خۆمان مێژوی به‌عس���یزم‬ ‫مێژویی���ه‌ هاوچه‌رخان���ه‌ ده‌رببڕی���ن كه‌‬ ‫تیایدا مه‌سه‌له‌ی سه‌رۆك‌و سه‌رۆكایه‌تی له‌عێراقدا نمونه‌یه‌ك���ی تری هه‌مان ئه‌و‬ ‫گرنگییه‌كی گه‌وره‌ وه‌رده‌گرێت‌و ده‌بێت شێوازه‌مان له‌سه‌رۆكایه‌تی نیشانئه‌دات‪،‬‬ ‫به‌خاڵی بنه‌ڕه‌تی كرده‌‌و ژیانی سیاسی‪ .‬به‌اڵم له‌دۆخ‌و ره‌وتێكی مێژویی جیاوازدا‪.‬‬ ‫به‌عسیزم له‌ئاسته‌ تیۆرییه‌كه‌یدا ده‌كرێت‬ ‫‌وه‌ك ده‌سه‌اڵتدارێتییه‌كی پۆستكۆلۆنیالی‬ ‫دیارده‌ی سه‌رۆكایه‌تی له‌مێژوی‬ ‫ده‌سه‌اڵتگه‌رانه‌ی عه‌ره‌بی‌و جیهانی سێ‬ ‫هاوچه‌رخدا‬ ‫له‌س���ه‌ده‌ی بیس���ته‌مدا دو ئه‌زمونی وێنای بكه‌ین كه‌ له‌ره‌وتی جه‌نگی سارد‌و‬ ‫حوكمڕان���ی ه���ه‌ن ك���ه‌ مه‌س���ه‌له‌ی خه‌ونی ”پێش���كه‌وتن“‌و ”تازه‌بونه‌وه‌“‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی تیایاندا مه‌سه‌له‌ی هه‌ره‌ ”یه‌كخس���تنی جیهان���ی ع���ه‌ره‌ب“‌و‬ ‫ئیمپریالی���زم“دا‬ ‫س���ه‌ره‌كی ژیان���ی سیاس���ییه‌‪ ،‬ئه‌و دو ”به‌گژاچون���ه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌زمونه‌ش ئه‌زمونی نازییه‌كانی ئه‌ڵمانیا‌و دروستبو‪ .‬ئه‌م مۆدێله‌ ده‌سه‌اڵتدارێتییه‌ی‬ ‫ئه‌زمونی به‌لش���ه‌فیكه‌ كۆمۆنیسته‌كانی به‌عسیزم هه‌وڵدانێك بو بۆ ته‌واوكردنی‬ ‫ڕوس���یان‪ .‬ئێم���ه‌ له‌ب���ه‌ر نه‌بونی كات‌و پ���رۆژه‌ی دروس���تكردنی‌و ده‌وڵ���ه‌ت‌و‬ ‫ش���وێن هه‌وڵئه‌ده‌ین زۆر به‌كورتی ته‌نها نه‌ته‌وه‌ له‌عێراقی مۆدێرندا‌و ئه‌زمونێكی‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌زمونی نازییه‌كان له‌ئه‌ڵمانیا خوێناوی بو بۆ دروس���تكردنی ش���تێك‬ ‫بوه‌س���تین‪ .‬مانگی هه‌شتی ساڵی ‪ ١٩٣٤‬به‌ناوی ”نه‌ته‌وه‌ی عێراق“‌و ”كۆمه‌ڵگای‬ ‫خاڵی وه‌رچه‌رخانێكی سیاسیی‌و ئیداریی عێراقی“ی���ه‌وه‌‪ .‬كه‌س���ایه‌تی س���ه‌رۆكی‬ ‫گ���ه‌وره‌ بو له‌مێ���ژوی ده‌س���ه‌اڵتدارێتی حیزبی به‌عس‌و سه‌رۆكی عێراق سێنته‌ری‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئه‌ڵمانیادا‪ ،‬وه‌رچه‌رخانێك كه‌ ئه‌و سیستمه‌ سیاس���ییه‌ بو كه‌ به‌عس‬ ‫كاریگه‌رییه‌كی گه‌وره‌ی له‌س���ه‌ر مێژوی سه‌روه‌ری كرد‪ ،‬به‌تایبه‌تی له‌ساڵه‌ درێژ‌و‬ ‫س���ه‌ده‌ی بیس���ته‌م به‌جێهێش���ت‪ .‬له‌م خوێناوییه‌كانی فه‌رمانڕه‌وایه‌تی س���ه‌دام‬ ‫س���اڵه‌دا كۆمه‌ڵگای ئه‌ڵمانی نمونه‌یه‌كی حوس���ه‌یندا‪ .‬به‌عس سه‌دامی نه‌ك ته‌نها‬ ‫زۆر تایبه‌تی له‌مۆدێلی س���ه‌رۆكایه‌تی‌و كردب���وه‌ س���ه‌ركرده‌یه‌كی موقه‌ده‌س‪،‬‬ ‫ته‌كنیك���ی حوكمڕانی به‌رهه‌مهێنا كه‌ بو به‌ڵك���و حوكم���ی یاساش���ی به‌قس���ه‌‌و‬ ‫به‌هۆكاری دروستبونی یه‌كێك له‌ئه‌زمونه‌ گوفتاره‌كانی به‌خش���یبو‪ ،‬س���ه‌دام نه‌ك‬ ‫هه‌ره‌ ترس���ناكه‌كانی ده‌س���ه‌اڵتدارێتی ته‌نها سه‌ركرده‌یه‌كی مێژویی بو‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌مێژودا‪ .‬له‌م ساڵه‌دا هیتله‌ر ده‌سه‌اڵتی ژیان‌و مانه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگای عێراقیش���ی‬ ‫گرته‌ده‌س���ت‌و نازن���اوی “س���ه‌ركرده‌”‌و به‌ژیان‌و مانه‌وه‌ی س���ه‌دامه‌وه‌ گرێدابو‪.‬‬ ‫“س���ه‌رۆك”ی ئه‌ڵمانیای پێبه‌خش���را‪ .‬ده‌رئه‌نجامه‌كان���ی ئ���ه‌م پرۆژه‌یه‌ش چ‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌و س���ه‌ركردایه‌تی هیتله‌ر ب���ۆ گه‌النی ناو ده‌وڵه‌ت���ی عێراق‌و چ بۆ‬ ‫هه‌مه‌الی���ه‌ن‌و گش���تگیربو‪ ،‬ئ���ه‌م پیاوه‌ گه‌الن���ی ده‌وروبه‌ر هێجگار كوش���نده‌‌و‬ ‫هه‌م س���ه‌رۆكی ده‌وڵه‌ت‌و هه‌م سه‌رۆكی كاره‌س���اتئامێز ب���و‪ ،‬له‌دۆخ���ی كورددا‬ ‫حكوم ‌هت‌و ه���ه‌م فه‌رمانده‌ی له‌ش���كر‌و به‌جینۆساید كۆتاییهات‪ .‬تێكهه‌ڵكێشانی‬ ‫هه‌م س���ه‌رۆكی حیزب ب���و‪ .‬ئه‌م مۆدێله‌ ده‌وڵه‌ت به‌حیزب‌و حیزب به‌خێڵ‌و خێڵ‬ ‫ل���ه‌ ”فه‌رمانڕه‌وایه‌ت���ی تۆتالیتارییانه‌“‪ ،‬به‌خێزان‌و به‌رجه‌سته‌كردنی هه‌موشیان‬ ‫‌واته‌ ده‌سه‌اڵتی ش���مولی‪ ،‬بو به‌هۆكاری له‌جه‌س���ته‌ی س���ه‌رۆكدا‪ ،‬جیهانێك���ی‬ ‫دروس���تبونی ئه‌زمونێك���ی ترس���ناك تۆتالیتاری دروستكرد كه‌ تا ئه‌مڕۆ گه‌النی‬ ‫له‌سیاس���ه‌تكردن‌و ده‌وڵه‌تمه‌داری���ی كه‌ عێ���راق باج���ی له‌یه‌كجیانه‌كردنه‌وه‌یان‬ ‫دوات���ر هاوش���ێوه‌كانی له‌زۆر ش���وێنی ده‌ده‌ن‪ .‬به‌ع���س به‌دیدێك���ی عه‌لمانی‌و‬ ‫ت���ری دونیادا دروس���تبوو زۆر ئه‌زمونی نیمچه‌ سۆسیالیستییه‌وه‌ ده‌ستیپێكرد‪،‬‬ ‫سیاس���ی تر كه‌وتنه‌ الس���اییكردنه‌وه‌ی له‌كۆتاییه‌كان���ی س���اڵی هه‌شتاش���دا‬ ‫ئه‌و ئه‌زمونه‌ ئه‌ڵمانیی���ه‌‪ .‬كۆكردنه‌وه‌ی ده‌ستیكرد به‌باسكردنی دیموكراسیه‌ت‪،‬‬

‫ب���ه‌اڵم له‌‌واقیع���دا به‌دروس���تكردنی‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی خێزان‌و ده‌س���ه‌اڵتی ڕه‌های‬ ‫بنه‌ماڵه‌ی س���ه‌دام حوسه‌ین كۆتاییهات‪.‬‬ ‫خاڵێك گرنگ���ه‌ هێمای پێبكه‌ین ئه‌وه‌یه‌‬ ‫به‌ع���س ته‌نها ده‌وڵه‌ت���ی خێڵ‌و خێزان‌و‬ ‫بنه‌ماڵه‌یه‌ك���ی ته‌قلیدی نه‌ب���و‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫به‌رهه‌می دروس���تكردن‌و گه‌ش���ه‌دانیش‬ ‫بو به‌هه‌مو ئامراز‌و ده‌زگا كوش���نده‌كانی‬ ‫كۆنت���رۆڵ‌و ئه‌تككردن���ی كۆمه‌اڵیه‌تی‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها شانیش���ی دادابوه‌ سه‌ر ئابوری‬ ‫نه‌وت‌و پاره‌ی زۆری نه‌وت له‌قاس���ه‌كانی‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی عێراقدا‪ .‬به‌ع���س له‌وكاته‌دا‬ ‫به‌كولت���وری خێ���ڵ‌و بنه‌ماڵ���ه‌‌و ڕۆحی‬ ‫سه‌كرده‌ په‌رستییه‌وه‌ كاریده‌كرد‪ ،‬هاوكات‬ ‫هه‌م���و ده‌زگا مۆدێرنه‌كانی به‌كارهێنانی‬ ‫توندوتیژی‌و كۆنترۆڵكردن‌و فشاردانان‌و‬ ‫ش���ۆرینی عه‌ق���ڵ‌و ده‌س���تكاریكردنی‬ ‫ده‌رونی���ی مرۆڤ���ه‌كان‌و به‌رهه‌مهێنانی‬ ‫ترسی له‌به‌رده‌س���تدابو‪ .‬ئیتر له‌له‌شكر‌و‬ ‫ده‌زگای ئه‌منی‌و هه‌واڵگری زه‌به‌الحه‌وه‌‬ ‫بیگ���ره‌ ب���ۆ مۆنۆپۆڵكردن���ی به‌رچاوی‬ ‫جیه���ازی بیرۆكرات���ی‌و مۆنۆپۆڵكردنی‬ ‫میدیا‌و كۆنترۆڵكردنی ته‌واوی كۆمه‌ڵگای‬ ‫مه‌ده‌نی تا به‌تیپی دوگۆڵی كۆاڵنه‌كانیش‬ ‫ده‌گات‪ .‬به‌خشینی ئه‌م گشته‌ كۆنترۆڵ‌و‬ ‫ئاراس���ته‌كراوه‌ به‌س���ه‌رۆكێكی نیمچ���ه‌‬ ‫خوێنده‌وار‌و ڕقاوی وه‌ك سه‌دام حوسه‌ین‪،‬‬ ‫كه‌ فۆبیای پاراستنی سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی‪،‬‬ ‫هه‌م���و كه‌س���ێكی لێكردب���و به‌دوژمن‪،‬‬ ‫یان به‌ئه‌گ���ه‌ری دوژمن‪ ،‬ئ���ه‌و مێژوه‌ی‬ ‫دروس���تكرد كه‌ هی���چ میلله‌تێكی دونیا‬ ‫ته‌مه‌ننای دوباره‌كردنه‌وه‌ی ناكات‪.‬‬

‫كولتور‌و ئاكارێكی‬ ‫سوڵتانگه‌رایی‬ ‫سیاسیی‬ ‫له‌دروستبوندایه‌ كه‌‬ ‫نه‌ك ته‌نها خه‌ونی‬ ‫به‌سعودیكردن‌و‬ ‫به‌خه‌لیجیكردنی‬ ‫ئه‌زمونه‌‬ ‫سیاسییه‌كه‌ی‬ ‫كوردستان‬ ‫ده‌بینێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫به‌‌وردیش كاری‬ ‫بۆده‌كات‬ ‫بێگوم���ان لێكچ���ون‌و جیاوازییه‌ك���ی‬ ‫زۆر له‌نێ���وان مۆدێل���ه‌ جیاوازه‌كان���ی‬ ‫تۆتالیتاریزمی كۆمۆنیس���تی‌و فاشیزمه‌‬ ‫ئه‌وروپییه‌ك���ه‌دا له‌گ���ه‌ڵ رژێم���ه‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتگه‌ر‌و تۆتالیتاره‌كانی جیهانی‬ ‫س���ێدا هه‌یه‌‪ .‬له‌به‌ر بچوكی���ی روبه‌ری‬ ‫نوس���ینه‌كه‌مان بواری رۆچونمان بۆ ناو‬ ‫ورده‌كاریی خه‌س���ڵه‌ته‌كانی ئه‌م جۆره‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتگه‌رێتییه‌ له‌ناوچه‌ی ئێمه‌دا نییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی بۆ ئێمه‌ جێگای س���ه‌رنجه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ك���ه‌ رژێمه‌ ده‌س���ه‌اڵتگه‌ره‌كانی‬ ‫دونی���ای ئێم���ه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌زمونی‬ ‫فاش���یزم‌و نازیزیمی خۆرئ���اواوه‌‪ ،‬به‌بێ‬ ‫بونی ”كرۆكێك���ی كۆمه‌اڵیه‌تی“ ناتوانن‬ ‫بب���ن به‌دیكتاتۆر‪ ،‬ئه‌و كرۆكه‌ش بریتییه‌‬ ‫له‌عه‌ش���یر‌هت‌و خێ���زان‌و هه‌ندێجاریش‬ ‫مه‌زهه‌ب كه‌ كرۆكی ئه‌و ده‌سه‌اڵتدارێتییه‌‬ ‫دروس���تده‌كه‌ن‌و ده‌زگا گرن���گ‌و‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی حوكمڕان���ی‌و هه‌ڵق���ه‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی ئابوری ده‌گرنه‌ده‌ست‪.‬‬ ‫بێگومان له‌پاڵ ئاماده‌گی چه‌ندان وێنه‌ی‬ ‫ناسیۆنالیس���تییانه‌‌و له‌پ���اڵ داهێنان‌و‬ ‫دروستكردنی چه‌ندان هه‌ڕه‌شه‌‌و گوڕه‌شه‌‌و‬ ‫داتاش���ینی وێنه‌ی دوژمن���ی ده‌ره‌كی‌و‬ ‫ناوه‌كی���دا‪ .‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌دروس���تكردنی‬

‫كۆمه‌ڵێ���ك ده‌زگای س���ه‌ربازی‌و ئه‌منی‬ ‫تایبه‌ت كه‌ ئاكاری میلیش���یای تایبه‌ت‬ ‫وه‌رده‌گرن‌و كاری سه‌ره‌كی‌و بنه‌ڕه‌تییان‬ ‫پاراس���تنی س���ه‌رۆك‌و پاراس���تنی ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌یه‌ كه‌ سه‌رۆك ده‌یه‌وێت بپارێزرێن‪.‬‬ ‫به‌كورتی له‌ئه‌زمونی ده‌سه‌اڵتگه‌رێتی ئه‌م‬ ‫ناوچه‌ی���ه‌ی الی ئێمه‌دا ئه‌وه‌ ئایدیۆلۆژیا‬ ‫یان حیزب نییه‌ كه‌ سه‌رۆك ده‌پارێزێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی بونی حی���زب‌و بونی بڕێك‬ ‫له‌زمان‌و ڕه‌مز‌و وێنه‌ی ئایدیۆلۆژی گرنگی‬ ‫تایبه‌ت���ی خۆی���ان هه‌یه‌‪ ،‬به‌ڵك���و ئه‌وه‌‬ ‫وه‌الئه‌ت���ه‌ جیاوازه‌ خێزان���ی‌و خێڵه‌كی‌و‬ ‫ناوچه‌ی���ی‌و ئایینزاییه‌كانه‌ كه‌ س���ه‌رۆك‬ ‫ده‌ك���ه‌ن به‌س���ه‌ركرده‌ی هه‌میش���ه‌یی‌و‬ ‫هه‌م���و ده‌س���ه‌اڵته‌كانی له‌ده‌س���تدا‬ ‫كۆده‌كه‌ن���ه‌وه‌‌و ل���ه‌دوا وێستگه‌ش���دا‬ ‫ده‌یكه‌ن به‌دیكتات���ۆر‪ .‬به‌بۆچونی ئێمه‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ له‌كوردس���تاندا خه‌ریكی‬ ‫دروس���تبون‌و س���ه‌قامگیربونه‌ ئ���ه‌م‬ ‫مۆدێله‌یه‌ له‌س���ه‌رۆكایه‌تی‪ ،‬سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫به‌هه‌م���و مان���ا نێگه‌تیڤه‌كان���ی بون���ی‬ ‫”كرۆكێك���ی كۆمه‌اڵیه‌تی“ی���ه‌وه‌ ك���ه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت له‌ده‌س���تی خێزان‌و گروپێكی‬ ‫هێج���گار بچ���وك له‌خزم‌و كه‌س���وكار‌و‬ ‫ناسیاوی یه‌كتردا كۆده‌كاته‌وه‌‪ .‬مۆدێلێك‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌دا ئاماده‌یه‌‌و كارده‌كات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خۆش���حااڵنه‌ له‌چه‌ن���د س���اڵی ڕابردودا‬ ‫بینیمان كۆمه‌ڵگاكانی ناوچه‌كه‌ ناچاربون‬ ‫په‌الم���اری سیس���تمه‌ سیاس���ییه‌كه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی په‌الماری سه‌رۆك‌و منداڵه‌كان‌و‬ ‫كه‌سانی ده‌وروبه‌ری سه‌رۆكه‌كان بده‌ن‌و‬ ‫ناچار به‌سه‌رهه‌ڵگرتن‌و هه‌اڵتنیان بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و دۆخه‌ی له‌ئێس���تادا له‌كوردس���تاندا‬ ‫واده‌كات چه‌مكی سه‌رۆكایه‌تی له‌دونیای‬ ‫ئێم���ه‌دا‪ ،‬وه‌ك زۆربه‌ی ش���ته‌كانی تر‪،‬‬ ‫له‌قه‌یرانێكی هه‌مه‌الیه‌ندا بێت‌و به‌شێكی‬ ‫س���ه‌ره‌كی بێت له‌و قه‌یرانه‌ سیاس���ییه‌‬ ‫گه‌وره‌ی���ه‌ی ڕوبه‌ڕوی كۆمه‌ڵ���گای ئێمه‌‬ ‫بۆت���ه‌وه‌‪ .‬ب���ه‌اڵم به‌رله‌وه‌ی له‌م باس���ه‌‬ ‫بدوێین‌و هێڵه‌ گشتییه‌كانی ڕونبكه‌ینه‌وه‌‬ ‫با س���ه‌رنجێكی خێ���را له‌هه‌ندێك له‌مانا‬ ‫سۆسیۆلۆژییه‌كانی چه‌مكی سه‌رۆكایه‌تی‌و‬ ‫ج���ۆر‌و ئاكاره‌كانی بده‌ین‪ .‬چونكه‌ ته‌نها‬ ‫له‌پاڵ بون���ی وێنه‌یه‌كی ڕوندا ده‌رباره‌ی‬ ‫دیارده‌ی سه‌رۆكایه‌تی وه‌ك دیارده‌یه‌كی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‪ ،‬ده‌توانی���ن قواڵی���ی ئه‌و‬ ‫لێڵ���ی‌و تاریكییه‌ ببینین ك���ه‌ به‌ده‌وری‬ ‫دیارده‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی له‌كوردس���تاندا‬ ‫دروستكراوه‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی چییه‌؟‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی دی���ارده‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫دیارده‌یه‌كی ئاڵ���ۆز‌و فره‌ڕه‌هه‌نده‌ به‌اڵم‬ ‫له‌ ”كۆمه‌ڵناسی سه‌رۆكایه‌تی“دا گرنگی‬ ‫به‌دو ڕه‌هه‌ندی س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌درێت‪.‬‬ ‫یه‌كه‌می���ان ئه‌و ئ���اكاره‌ كه‌س���ییانه‌یه‌‬ ‫كه‌ كه‌س���ی س���ه‌ركرده‌كه‌ هه‌ڵگریه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌مان���ه‌ش له‌تواناكان���ی س���ه‌رۆك‬ ‫له‌بیركردن���ه‌وه‌‌و زیره‌كی‌و تێگه‌یش���تن‌و‬ ‫توانای ته‌عبیرك���ردن‌و قه‌ناعه‌تپێهێنان‌و‬ ‫بڕیاردان‌و هێزی ئیراده‌‌و شتی تری له‌م‬ ‫بابه‌ت���ه‌دا جێگیره‌‪ .‬ئه‌ویتری���ان ئاكار‌و‬ ‫پێكهاتی ئه‌و گروپ‌و ژینگه‌یه‌یه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫س���ه‌رۆكه‌ له‌ناویدا كارده‌كات‪ .‬یه‌كه‌میان‬ ‫هێما بۆ چییه‌تی كه‌س���ایه‌تی س���ه‌رۆك‬ ‫ده‌كات ‌وه‌ك تاكه‌كه‌س���ێك‪ ،‬دوهه‌میان‬ ‫ده‌یه‌وێت بزانێ���ت ئایا ئه‌و ژینگه‌یه‌ كام‬ ‫جۆر س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌وێ���ت‌و له‌گه‌ڵ چ‬ ‫فۆرمێ���ك له‌فۆرمه‌كان���ی س���ه‌رۆكبوندا‬ ‫ده‌گونجێ���ت‪ .‬ب���ه‌م مانای���ه‌ چه‌ن���ده‌‬ ‫كه‌س���ایه‌تی‌و س���یفه‌ته‌كانی سه‌رۆكه‌كه‌‬ ‫گرنگ���ه‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ش كاردان���ه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫ژینگه‌‌و ناوه‌نده‌ گرنگه‌ كه‌ ئه‌و س���ه‌رۆكه‌‬ ‫تیایدا ده‌ستبه‌كاره‌‪ .‬سه‌رۆكایه‌تی چه‌ند‬ ‫پابه‌ستی ئاكاری سه‌رۆكه‌كانه‌ ئه‌وه‌نده‌ش‬ ‫پابه‌س���تی كاردان���ه‌وه‌ی ئه‌وانه‌ی���ه‌ كه‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی ده‌كرێن‪ ،‬چه‌نده‌ په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌كه‌س���ایه‌تی س���ه‌رۆكه‌وه‌ هه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ن���ده‌ش په‌یوه‌ن���دی به‌كاردانه‌وه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگاوه‌ هه‌یه‌ به‌رامبه‌ر به‌و سه‌رۆكه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی ڕێگایه‌ك���ی یه‌كس���ه‌ره‌‬ ‫نییه‌؛ ئه‌وه‌ نییه‌ كه‌س���ێك به‌ره‌س���می‌و‬ ‫له‌میان���ه‌ی ڕێكه‌وتنێك���ی سیاس���ی‌و‬ ‫تایبه‌ت���ی دابه‌ش���كردنی ده‌س���ه‌اڵته‌وه‌‬ ‫كرابێت به‌سه‌رۆك‪ ،‬واته‌ ته‌نها په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌ڕێكه‌وتنه‌كانی ناو كایه‌ی سیاسییه‌وه‌‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬به‌ڵك���و ڕێگایه‌كی دوس���ه‌ره‌یه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ری دوهه‌م���ی ئ���ه‌و ڕێگای���ه‌ له‌ناو‬ ‫كۆمه‌ڵگاوه‌ دێت‌و په‌یوه‌ندی به‌‌ویس���ت‌و‬ ‫ح���ه‌ز‌و چاوه‌ڕوانییه‌كان���ی كۆمه‌ڵگاوه‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر له‌س���ه‌رێكه‌وه‌ س���ه‌رۆك‬ ‫كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر ئه‌وانه‌ به‌جێبهێڵێت‬ ‫كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تیان ده‌كات‪ ،‬له‌سه‌رێكی‬

‫كێشه‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫دوای هه‌شت ساڵ‬ ‫له‌فه‌رمانڕه‌وایه‌تی‬ ‫بارزانی‪ ،‬له‌زۆر‬ ‫روه‌وه‌ دۆخێكی‬ ‫زۆر ئاڵۆزی‬ ‫له‌كوردستاندا‬ ‫دروستكردوه‌‪،‬‬ ‫دۆخێك پڕ‬ ‫له‌ئه‌گه‌ری‬ ‫دروستبونی‬ ‫پشێوی‌و‬ ‫دوژمنایه‌تی‌و‬ ‫زۆره‌ملێی سیاسی‌و‬ ‫دابه‌شبونی‬ ‫چینایه‌تی گه‌وره‌‌و‬ ‫نائومێدبونێكی‬ ‫قوڵی ئینسانی‬ ‫ئێمه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌سیاس ‌هت‌و‬ ‫سه‌رۆك‌و سیستمه‌‬ ‫سیاسییه‌كه‌ی‬ ‫پارتی‌و یه‌كێتی‬ ‫دیك���ه‌وه‌ ئه‌وان���ه‌ی كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ده‌كرێن كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر سه‌رۆكه‌كان‬ ‫به‌جێده‌هێڵ���ن‪ .‬ئه‌م دۆخه‌ی���ه‌ واده‌كات‬ ‫كۆمه‌ڵگای جیاواز پێویس���تی به‌شێوازی‬ ‫جیاوازی سه‌رۆكایه‌تی هه‌بێت‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫ی���ه‌ك كۆمه‌ڵ���گا خۆش���ی له‌قۆناغ���ی‬ ‫جی���اوازدا پێویس���تی به‌س���ه‌ركرده‌ی‬ ‫جی���اواز هه‌بێت‪ .‬ئه‌مه‌ یه‌كێكه‌ له‌یاس���ا‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی دیارده‌ی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫له‌ناو سۆسیۆلۆژیای ده‌سه‌اڵتدا‪.‬‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی وه‌ك كارێكی پێكه‌وه‌یی‬ ‫خاڵێك���ی ت���ر ك���ه‌ له‌كۆمه‌ڵناس���ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تیكردندا گرنگه‌ بینینی ئه‌و‬ ‫ڕاس���تییه‌یه‌ كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رگیز‬ ‫كارێك���ی تاكه‌كه‌س���ی نیی���ه‌‪ ،‬به‌ڵك���و‬ ‫دیارده‌یه‌كی ده‌سته‌جه‌معییه‌‪ .‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫”كۆ“یه‌ كامه‌یه‌ كه‌ به‌ش���داره‌ له‌چاالكی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیكردندا‪ .‬له‌ئه‌زمونه‌ سیاسییه‌‬ ‫ته‌ندروس���ت‌و كراوه‌كاندا ئ���ه‌و ”كۆ“یه‌‪،‬‬ ‫هاوڕێ‌و دۆس���ت‌و ئه‌ندامانی خێزانه‌كه‌ی‬ ‫س���ه‌رۆك نین‪ ،‬به‌ڵكو ”ك���ۆ“ی ناو ئه‌و‬ ‫گش���ته‌ن كه‌ ن���اوی ”كۆ“مه‌ڵگایه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫كۆی���ه‌ له‌پله‌ی یه‌كه‌مدا ئ���ه‌و ”كۆ“یه‌یه‌‬ ‫كه‌ له‌ناو كایه‌ی سیاسیدا دروستده‌بێت‪،‬‬ ‫دوای ئ���ه‌وه‌ ئ���ه‌و ”ك���ۆ“ كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫فه‌رهه‌نگییان���ه‌ن كه‌ زۆرجار قس���ه‌كه‌ر‌و‬ ‫نوێنه‌ری هێزه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌و فه‌رهه‌نگییه‌‬ ‫جیاوازه‌كانن‪ .‬س���ه‌رۆكایه‌تی به‌م مانایه‌‬ ‫هونه‌ری كۆكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵته‌كان نییه‌‬ ‫له‌ده‌س���تی تاكه‌كه‌س���ێك یان گروپێكی‬ ‫بچوك���دا‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ نییه‌ هه‌م���و هه‌وڵێك‬ ‫ته‌رخانبكرێ���ت ب���ۆ به‌خش���ینی ده‌زگا‬ ‫گرنگه‌كان‌و ت���ه‌وه‌ره‌ س���ه‌ره‌كییه‌كانی‬

‫ده‌س���ه‌اڵت به‌خزم‌و كه‌س‌و دۆس���تانی‬ ‫س���ه‌رۆك‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت به‌ئه‌ندام���ان‌و‬ ‫هه‌وادارنی حیزبه‌كه‌ی سه‌رۆك به‌ته‌نها‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی هون���ه‌ری دابه‌ش���كردنی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌ به‌س���ه‌ر هێ���ز‌و ت���ه‌وه‌ره‌‬ ‫جیاوازه‌كانی ناو كۆمه‌ڵ���گادا‪ ،‬هونه‌ری‬ ‫ڕێگرتنه‌ له‌خه‌س���تبونه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫س���امان له‌ده‌س���تی گروپێكی بچوكدا‪.‬‬ ‫به‌مانایه‌كی تر س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫په‌یوه‌ن���دی به‌هونه‌ری دابه‌ش���كردنه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ ئه‌وه‌ن���ده‌ په‌یوه‌ن���دی به‌هونه‌ری‬ ‫كۆكردنه‌وه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬ئیتر له‌دابه‌شكردنی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‌و س���امانه‌وه‌ بیگ���ره‌ ب���ۆ‬ ‫دابه‌ش���كردنی ده‌زگاكان‌و پله‌‌وپای���ه‌‬ ‫سیاس���ی‌و گش���تییه‌كانی ناو كۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاكارانه‌ی س���ه‌ره‌وه‌ی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫واده‌كه‌ن هه‌میشه‌ بڕێكی گرنگ‌و زۆرجار‬ ‫ده‌ستنیشانكه‌ر له‌مه‌سه‌له‌ی قبوڵكردنی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تیكردندا‬ ‫خۆبه‌خۆی���ی‬ ‫ئاماده‌بێت‪ .‬واته‌ سه‌رۆكایه‌تی ئه‌وه‌ نییه‌‬ ‫خه‌ڵك ناچاربكرێت كه‌س���ێك به‌سه‌رۆك‬ ‫بزانن‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وه‌ی���ه‌ خه‌ڵك خۆبه‌خۆ‬ ‫كه‌سێك به‌س���ه‌رۆك یان س���ه‌ركرده‌ی‬ ‫خۆیان بزانن‪ .‬سه‌رۆكایه‌تی شتێك نه‌بێت‬ ‫به‌زۆر بسه‌پێنرێت‪ ،‬به‌ڵكو هه‌ڵبژاردنێكی‬ ‫ئازادانه‌ بێت كه‌ ئیجماعێكی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫سیاسی ڕاسته‌قینه‌ی له‌سه‌ربێت‪.‬‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌و ڕق‬ ‫ئاكارێك���ی ت���ری ”كۆمه‌ڵناس���ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی“ په‌یوه‌س���ته‌ به‌مه‌سه‌له‌ی‬ ‫ڕقی سیاسی‌و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌‪ .‬یه‌كێك له‌و‬ ‫شتانه‌ی پێویسته‌ هه‌مو سه‌ركرده‌یه‌كی‬ ‫ڕاس���ته‌قینه‌ خ���ۆی ب���ۆ ئاماده‌ب���كات‬ ‫مه‌سه‌له‌ی ڕقبونه‌وه‌ی خه‌ڵكه‌ له‌سه‌رۆك‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‪ .‬زۆرب���ه‌ی ئه‌وانه‌ی ده‌بن‬ ‫به‌سه‌رۆك كه‌س���انێكن وه‌كچۆن هه‌ستی‬ ‫خۆشه‌ویستی الی به‌ش���ێك له‌كۆمه‌ڵگا‬ ‫ده‌بزوێنن ئاواش هه‌ستی ڕقلێبونه‌وه‌ الی‬ ‫به‌شێكی تر دروس���تده‌كه‌ن‪ .‬به‌تایبه‌تی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تییه‌ك مه‌رج���ی خۆبه‌خ���ۆ‬ ‫قبوڵكردن���ی تێدانه‌بێت‌و فش���ار‌و فێڵ‌و‬ ‫ته‌ڵه‌كه‌بازی سیاسی سه‌پاندبێتی‪ .‬ئه‌ركی‬ ‫س���ه‌رۆكی ڕاس���ته‌قینه‌ ئه‌وه‌ نییه‌ ڕق‌و‬ ‫ناحه‌زی به‌رامبه‌ر ب���ه‌و كه‌س‌و گروپانه‌‬ ‫گه‌ش���ه‌پێبدات كه‌ ئه‌ویان خۆشناوێت‪،‬‬ ‫كاری ئه‌وه‌ نیی���ه‌ هه‌وڵبدات ئه‌و كه‌س‌و‬ ‫گروپان���ه‌ زه‌لیل‌و بێپه‌نا بكات‪‌،‬وه‌زیفه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ نییه‌ ڕاس���ته‌وخۆ‌و ناڕاس���ته‌وخۆ‬ ‫بكه‌وێته‌ ئیهانه‌كردنی نه‌یارانی یان هه‌ر‬ ‫گروپێكی سیاسی ‪ -‬كۆمه‌اڵیه‌تی ناڕازی‬ ‫تر‪ .‬ئه‌ركی سه‌رۆكی ڕاسته‌قینه‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫هه‌وڵی كه‌مكردنه‌وه‌ی ڕق‌و كه‌مكردنه‌وه‌ی‬ ‫ناحه‌زی‌و بچوككردنه‌وه‌ی ناكۆكییه‌كان‌و‬ ‫كه‌ناڵی���زه‌ی ملمالنێكان ب���دات‪ .‬كاری‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ ڕێكخه‌ربێ���ت له‌نێ���وان گروپه‌‬ ‫ناكۆكه‌كان���ی كۆمه‌ڵ���گادا‪ ،‬ته‌حه‌مولی‬ ‫گله‌یی‌و ڕه‌خنه‌بكات‪ ،‬وێنه‌ی خۆی وه‌ك‬ ‫بونه‌وه‌رێك���ی موق���ه‌ده‌س به‌‌وێنه‌یه‌كی‬ ‫خراپ‌و هه‌ڵه‌ بزانێت‪ .‬ته‌نها به‌قسه‌كردن‬ ‫له‌سه‌ر ته‌له‌فیزیۆن‌و له‌ناو ڕاگه‌یاندنه‌كاندا‬ ‫تواناكانی له‌ڕاگرتنی كێشه‌ ملمالنێكاندا‬ ‫نیش���اننه‌دات‪ ،‬به‌ڵكو به‌ك���رده‌وه‌‌و بڕیار‬ ‫نیش���انیبدات‌و ئ���ه‌م هاوس���ه‌نگییه‌ش‬ ‫له‌ش���ێوازی كاركردن���ی له‌گ���ه‌ڵ هێزه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و سیاس���ییه‌ جیاوازه‌كانی‬ ‫ناو كۆمه‌ڵگادا به‌رجه‌س���ته‌بكات‪ .‬جگه‌‬ ‫له‌مه‌ یه‌كێك له‌ئاكاره‌ س���ه‌ره‌كییه‌كانی‬ ‫“س���ه‌رۆكی ب���اش” ئاماده‌بونیه‌ت���ی‬ ‫ب���ۆ دۆڕان‪ ،‬ب���ۆ نه‌مان‌و له‌ده‌س���تدانی‬ ‫بڕوای جه‌م���اوه‌ر پێی‪ ،‬ب���ۆ وازهێنان‌و‬ ‫ماڵئاواییك���ردن‌و درێژه‌دان به‌ژیان وه‌ك‬ ‫كه‌س���ێكی ئاس���ایی ناو كۆمه‌ڵگا‪ .‬واته‌‬ ‫به‌ب���ێ ئاماده‌گی ب���ۆ دۆڕان‌و وازهێنان‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵت ش���تێكی جه‌وهه‌ری‌و قوڵ‬ ‫له‌سه‌رۆكایه‌تیدا نوقسانه‌‪.‬‬ ‫بارزانی‌و سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫به‌و مانایانه‌ی له‌س���ه‌ره‌وه‌ به‌دیارده‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیمان به‌خشی‪ ،‬ئێمه‌ پێمانوایه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی بارزانی له‌هه‌شت ساڵی ڕابردودا‬ ‫بۆی نه‌ك���راوه‌ ئه‌نجامیب���دات‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ببێت به‌سه‌رۆكێكی ڕاس���ته‌قینه‌؛ ببێت‬ ‫به‌س���ه‌ركرده‌یه‌ك له‌ده‌ره‌وه‌ی پارته‌كه‌ی‬ ‫خۆی���دا‪ ،‬كه‌س���ێك كۆمه‌ڵ���گای ئێم���ه‌‬ ‫بیه‌وێ���ت قبوڵیبكات‌و هێزه‌ سیاس���ی‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌كان ل���ه‌ده‌وری خ���ۆی‬ ‫كۆبكاته‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر سه‌رۆكبون له‌ئاستی‬ ‫یه‌كه‌میدا په‌یوه‌ندی به‌كه‌سایه‌تی‌و سیفه‌ته‌‬ ‫شه‌خسییه‌كانی سه‌رۆكه‌وه‌ هه‌بێت‪ ،‬واته‌‬ ‫پێویس���ته‌ س���ه‌رۆك تاكه‌كه‌سێك بێت‬ ‫خاوه‌ن���ی ئیراده‌یه‌كی به‌هێ���ز‪ ،‬خاوه‌نی‬ ‫زیره‌ك���ی‌و داناییه‌كی گ���ه‌وره‌‪ ،‬خاوه‌نی‬

‫ڕوانینێك���ی ئاڵۆز ب���ۆ دونیا‌و كۆمه‌ڵگا‌و‬ ‫ئاینده‌‪ ،‬كه‌س���ێك بێ���ت بتوانێت هیوا‌و‬ ‫ئومێ���د‌و چاوه‌ڕوانی ت���ازه‌ له‌كۆمه‌ڵگادا‬ ‫دروس���تبكات‪ ،‬ب���ڕو ڕاده‌ی س���ازان‌و‬ ‫متمانه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی گه‌وره‌بكات‪ ،‬ئه‌ركه‌‬ ‫سیاسییه‌كانی له‌پله‌و مه‌قامی خۆی وه‌ك‬ ‫سه‌رۆك نیشانبدات‪ ،‬ئه‌وا ئێمه‌ پێمانوایه‌‬ ‫بارزانی له‌هه‌شت ساڵی ڕابردودا له‌هه‌مو‬ ‫ئه‌م ئاس���تانه‌دا هێمایه‌ك���ی بچوكی بۆ‬ ‫كۆمه‌ڵگای ئێمه‌ نه‌ناردوه‌ ئه‌وه‌ ده‌ربخات‬ ‫هه‌ڵگری ئ���ه‌و ئاكاره‌ شه‌خس���ییانه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌هیچ ئاستێكدا نیشانینه‌داوه‌ كه‌سێكه‌‬ ‫ده‌توانێت سه‌رۆكایه‌تی میلله‌تێك بكات‬ ‫كه‌ س���ه‌ده‌یه‌ك بۆ ئ���ازادی جه‌نگاوه‌‪،‬‬ ‫ڕوب���ه‌ڕوی كێش���ه‌‌و قه‌یرانی گ���ه‌وره‌‌و‬ ‫ئاڵۆز بۆته‌وه‌ كه‌ پێوس���یتی به‌لێزانی‌و‬ ‫حیكمه‌ت‌و عه‌قڵییه‌تێكی سیاسی كراوه‌‌و‬ ‫به‌ئاگا هه‌یه‌ بۆ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌یان‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌رێكی دیكه‌وه‌ بارزانی سه‌رۆكه‌‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی ده‌س���ه‌اڵتێكی زۆری‬ ‫له‌ده‌س���تدایه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی س���ه‌رۆكی‬ ‫حیزبێك���ه‌‌و هاوپه‌یمانێك���ی بێ���رۆح‌و‬ ‫بێئیراده‌ش���ی هه‌یه‌‪ ،‬ه���ه‌م حیزبه‌كه‌ی‬ ‫خ���ۆی‌و ه���ه‌م هاوپه‌یمانه‌ك���ه‌ی ب���ێ‬ ‫لێپرسینه‌وه‌ هه‌مو توانایه‌كی بڕیاردانیان‬ ‫پێبه‌خشیوه‌‪ .‬واته‌ ئه‌وه‌ی بارزانی كردوه‌‬ ‫به‌سه‌رۆك بونی ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ زۆرانه‌یه‌‬ ‫ك���ه‌ له‌ئه‌نجامی دۆخێكی سیاس���ی زۆر‬ ‫تایب���ه‌ت‌و هاوكێش���ه‌یه‌كی زۆر تایبه‌تی‬ ‫دابه‌ش���كردنی ده‌س���ه‌اڵتدا پێی���دراوه‌‪،‬‬ ‫ن���ه‌ك ئ���ه‌وه‌ی ئ���ه‌و وه‌ك س���ه‌ركرده‌‬ ‫توانای ئه‌وه‌ی هه‌بوبێت ئاراس���ته‌یه‌كی‬ ‫پۆزه‌تیڤ به‌هه‌ست‌و نه‌ستی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫ببه‌خشێت‌و چاوه‌ڕوانییه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك ئاراسته‌بكات كه‌ ڕازیبونی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌و متمانه‌‌و بڕوابون به‌خه‌ونه‌‬ ‫ده‌سته‌جمعییه‌كانی لێبكه‌ێته‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌تا‬ ‫ده‌بینین له‌و س���اته‌دا ك���ه‌ هاوپه‌یمانه‌‬ ‫سه‌ره‌كییه‌كه‌ی هه‌ندێك هێمای جیاواز‪،‬‬ ‫له‌هێم���ای گوێڕایه‌ڵیكردنی به‌رده‌وام بۆ‬ ‫پارتی‪ ،‬بۆ هێزه‌ سیاس���ییه‌كانی تر‌و بۆ‬ ‫كۆمه‌ڵ���گای ئێمه‌ ده‌نێرێت‪ ،‬مه‌س���ه‌له‌ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی بارزان���ی ده‌كه‌وێت���ه‌‬ ‫به‌رده‌م���ی گومانێكی گ���ه‌وره‌‌و ئه‌گه‌ری‬ ‫له‌ده‌ستدانی پێگه‌ سیاسییه‌كه‌ی بارزانی‬ ‫وه‌ك س���ه‌رۆك‪ ،‬به‌ڕاده‌یه‌ك���ی به‌رچ���او‬ ‫گه‌وره‌ده‌بێت‪ .‬ئه‌مه‌ش یه‌ك ڕاس���تیمان‬ ‫پێده‌ڵێت‪ :‬بارزانی نه‌یتوانیوه‌ مه‌سه‌له‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی خۆی له‌په‌یمان‌و ڕێكه‌وتنه‌‬ ‫سیاس���ییه‌كان ڕزگارب���كات‌و بی���كات‬ ‫به‌مه‌س���ه‌له‌ی قبوڵكردنێك���ی خۆبه‌خۆ‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا‪.‬‬ ‫خاڵێكی تر كه‌ پێویس���ته‌ باسبكرێت‬ ‫ئ���ه‌و ڕاس���تییه‌یه‌ ئه‌گه‌رچ���ی بارزانی‬ ‫ده‌سه‌اڵتێكی هێجگار زۆری پێبه‌خشراوه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم كاریگه‌ری ئه‌م سیاس���ه‌تمه‌داره‌‬ ‫له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردستان‪ ،‬به‌به‌راورد‬ ‫به‌و هه‌م���و ده‌س���ه‌اڵته‌ ك���ه‌ هه‌یه‌تی‪،‬‬ ‫كاریگه‌رییه‌ك���ی الوازه‌‪ .‬ئه‌م س���ه‌رۆكه‌‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی ناوچه‌كانی ژێر ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫پارتی خۆی���دا‪ ،‬توانای به‌جێهێش���تنی‬ ‫كاریگه‌رییه‌كی پۆزه‌تیڤی له‌سه‌ر هه‌ست‌و‬ ‫نه‌ست‌و ویس���ت‌و حه‌زی به‌شێكی زۆری‬ ‫كۆمه‌ڵگای كوردی نه‌بوه‌‌و نییه‌‪ .‬له‌هه‌شت‬ ‫س���اڵی ڕابردوش���دا ئ���ه‌م كاریگه‌رییه‌‬ ‫كه‌میكردوه‌ زیادینه‌كردوه‌‪” .‬كۆمه‌ڵناسی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی“ له‌مێژه‌ ئه‌و ڕاستییه‌ی‬ ‫ئاش���كراكردوه‌ ك���ه‌ بون���ی ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫مانای بونی كاریگه‌ریی نییه‌‪ ،‬كه‌س���ێك‬ ‫ده‌ش���ێت ده‌س���ه‌اڵتێكی هێجگار زۆری‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم كاریگه‌ری له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگا‬ ‫كه‌م‌و الوازبێت‪ ،‬كه‌س���ێكیش ده‌ش���ێت‬ ‫له‌په‌راوێزدابێت‪ ،‬به‌اڵم كاریگه‌ری له‌سه‌ر‬ ‫دۆخی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی گه‌وره‌بێت‪ .‬بارزانی‬ ‫له‌جۆری ئ���ه‌و س���ه‌رۆكانه‌یه‌ به‌و هه‌مو‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌وه‌ كه‌ هه‌یه‌تی خاوه‌نی كه‌مترین‬ ‫كاریگه‌رییه‌ له‌سه‌ر چۆنیه‌تی كاركردن‌و‬ ‫بیركردن���ه‌وه‌‌و ح���ه‌ز‌و چاوه‌ڕوانییه‌كانی‬ ‫به‌شێكی گه‌وره‌ی كۆمه‌ڵگای ئێمه‌‪ .‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی بارزانی خاوه‌نیه‌تی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫نییه‌ به‌مانا زانس���تییه‌كانی چه‌مكه‌كه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو بونی پۆس���تێكی سیاسی بااڵیه‌‬ ‫له‌ن���او هه‌ره‌م���ی ده‌س���ه‌اڵتدا‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫بارزانی هه‌یه‌تی ده‌سه‌اڵتێكی ره‌سمییه‌‪،‬‬ ‫نه‌ك ده‌س���ه‌اڵتێكی مه‌عنه‌وی‪ ،‬بارزانی‬ ‫س���ه‌رمایه‌ی مادی هه‌ی���ه‌‪ ،‬پاره‌ی زۆری‬ ‫نه‌وتی له‌به‌رده‌س���تدایه‌‪ ،‬به‌اڵم سه‌رمایه‌‬ ‫ڕه‌مزییه‌كه‌ی هێجگار الوازه‌‌و ده‌س���ه‌اڵته‌‬ ‫ڕه‌مزییه‌كه‌ش���ی الوازت���ر‪ ،‬النیكه‌م الی‬ ‫به‌شێكی گرنگی كۆمه‌ڵگای كوردستان‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌ش���ێكی گرنگی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫پابه‌س���تی چاالكی���ی قه‌ناعه‌تهێنانبێت‬ ‫به‌كۆمه‌ڵ���گا‪ ،‬به‌هێ���زه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌‬

‫جی���اوازه‌كان ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی هاری���كاری حكومه‌تی هه‌رێمدا‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆك ب���ن ب���ۆ وه‌دیهێنان���ی ئ���ه‌و‬ ‫كێشه‌ی سه‌رۆكایه‌تی له‌كوردستاندا‬ ‫ئامانجان���ه‌ی پێیانده‌گوترێت “ئامانجی‬ ‫ئێمه‌ له‌سه‌ره‌تاوه‌ باسمان له‌كه‌له‌پوری‬ ‫گش���تی“‪ ،‬ئه‌وا هه‌شت س���اڵی ڕابردوی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی بارزانی هه‌ش���ت س���اڵی تۆتالیتارییانه‌ی سه‌رۆكایه‌تی له‌سه‌ده‌ی‬ ‫دوركه‌وتن���ه‌وه‌ی به‌رده‌وامه‌ له‌م كرده‌ی بیس���ته‌مدا ك���رد‪ ،‬له‌ئه‌زمون���ی نازیزم‌و‬ ‫قه‌ناعه‌تپێهێنان���ه‌‌و ل���ه‌م وه‌دیهێنانه‌ی به‌لش���ه‌فیزم‌و به‌عس���یزم دواین‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫ئامانجه‌ گش���تییه‌كان‪ .‬له‌زۆر ساتیش���دا لێره‌دا ده‌مانه‌وێت به‌كورتی باسیبكه‌ین‬ ‫سه‌پاندنی سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی‌و سه‌پاندنی ئه‌و ڕاس���تییه‌یه‌ كه‌ هه‌لومه‌رج‌و توانای‬ ‫سه‌رجه‌می سیستمه‌ ده‌سه‌اڵتدارێتییه‌كه‌ دوباره‌كردنه‌وه‌ی ئه‌زمونی به‌عس���ییانه‌‬ ‫له‌ڕێگای فش���اری س���ه‌ربازی‌و ئه‌منی‌و له‌كوردستاندا زه‌حمه‌ته‌‪ .‬ئێمه‌ پێمانوایه‌‬ ‫په‌نابردن بۆ به‌كارهێنان���ی توندوتیژی له‌كوردس���تاندا هێش���تا تۆتالیتاریزم‪،‬‬ ‫ده‌سه‌اڵتگه‌رێتی ڕه‌ها‪ ،‬زه‌مینه‌ی ئه‌وه‌ی‬ ‫بوه‌‪.‬‬ ‫نییه‌ ببێت به‌سیسته‌می ده‌سه‌اڵتدارێتی‬ ‫بااڵده‌ست‪ .‬له‌مه‌ش���دا خۆشحااڵنه‌ ڕۆڵی‬ ‫پارتی‌و مۆدێلی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ب���ه‌اڵم كێش���ه‌كه‌ له‌وه‌دای���ه‌ بارزانی بارزان���ی ڕۆڵێك���ی به‌رچ���اوه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫س���ه‌رۆكی حیزبێكی گوێگر‌و گوێڕایه‌ڵه‌‪ ،‬بارزان���ی نه‌یتوانی���وه‌ خۆی ب���كات به‌‬ ‫س���ه‌رۆكی هێزێكی سیاسییه‌ به‌ده‌گمه‌ن ”سه‌رۆكێكی بێوێنه‌“‌و هه‌مو كۆمه‌ڵگای‬ ‫نه‌بێ���ت ڕه‌خن���ه‌ی تێدانیی���ه‌‪ ،‬دیالۆگی كوردی له‌ده‌وری خۆی‌و بیروبۆچونه‌كانی‬ ‫ناوه‌كی ل���ه‌و حیزبه‌دا كه‌م���ه‌ یان هه‌ر كۆبكات���ه‌وه‌‪ .‬بارزان���ی هه‌رچییه‌كبێت‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬بونی ڕای جی���اواز یان نییه‌ یان س���ه‌رۆكێك نیی���ه‌ هه‌ڵگ���ری الن���ی‬ ‫زۆر كه‌مه‌‪ ،‬هه‌ش���بێت نابێت به‌به‌شێك هه‌ره‌كه‌می كاریزمایه‌كی سیاس���ی بێت‪،‬‬ ‫له‌بڕیاری سیاس���ی‪ .‬بارزانی س���ه‌رۆكی نه‌گوتاربێژێكی باش���ه‌‪ ،‬ن���ه‌ زمانزانێكی‬ ‫حیزبێك���ه‌ ك���ه‌ ئه‌ن���دام‌و هه‌واداره‌كانی باش���ه‌‪ ،‬نه‌ قس���ه‌كه‌رێكی كاریگه‌ره‌‪ ،‬نه‌‬ ‫وا په‌روه‌رده‌ك���راون خ���ودی بارزان���ی‌و كه‌سێكه‌ توانای موناقه‌شه‌كردنی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بنه‌ماڵه‌ك���ه‌ی وه‌ك كه‌س‌و بنه‌ماڵه‌یه‌كی نه‌ خاوه‌نی خه‌یاڵێكی سیاسییه‌ بتوانێت‬ ‫موقه‌ده‌س ته‌ماشابكه‌ن‪ .‬سااڵنێكی درێژه‌ ئیعجابێكی تایبه‌ت به‌كه‌س���ایه‌تی خۆی‬ ‫پارت���ی ئه‌م مۆدێله‌ی بۆ س���ه‌رۆكایه‌تی دروستبكات‪ .‬جگه‌ له‌مه‌ش‪ ،‬له‌كوردستاندا‬ ‫دروستكردوه‌‌و بارزانی ئه‌مڕۆكه‌ هه‌ڵگری نه‌ یه‌ك ئایدیۆلۆژیای بااڵده‌س���ت بونی‬ ‫ئه‌م دید‌و ئه‌م مۆدێله‌یه‌ بۆ سه‌رۆكایه‌تی‪ .‬هه‌یه‌‪ ،‬نه‌ هێزێكی سیاسی تێدایه‌ بتوانێت‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌م دی���د‌و مۆدێله‌ كێش���ه‌یه‌كی سه‌رجه‌می هێزه‌كانی تر بێده‌نگبكات‪ ،‬نه‌‬ ‫هێجگار گه‌وره‌‌و قوڵی هه‌یه‌‪ :‬كێش���ه‌ی یه‌كجۆر حیكایه‌ت‌و لێكدانه‌وه‌‌و ڕوانینیش‬ ‫ئه‌وه‌ی گه‌ر له‌ن���او پارتیدا بارزانی وه‌ك به‌رامب���ه‌ر به‌كۆمه‌ڵ���گای كوردس���تان‌و‬ ‫سه‌رۆكێكی موقه‌ده‌س قبوڵبكرێت‪ ،‬ئه‌وا كاركردن���ی ده‌س���ه‌اڵت‌و مانابه‌خش���ین‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی پارتیدا قبوڵناكرێت‪ .‬پارتی ب���ه‌ڕوداوه‌كان له‌ئارادایه‌‪ .‬كوردس���تان‬ ‫چه‌نده‌ له‌ناوخۆش���یدا گه‌ش���ه‌ی زیاتر پ���ڕه‌ له‌په‌راوێزی دیموكراس���ییانه‌‪ ،‬پڕه‌‬ ‫به‌كرده‌ی به‌موقه‌ده‌س���كردنی بارزانی‌و له‌خاڵی به‌رگری بچوك‌و گه‌وره‌‪ ،‬چه‌ندان‬ ‫خێزانه‌ك���ه‌ی بدات‪ ،‬ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی پارتی هێزی تێدای���ه‌ ده‌توانن بڵێن نا‪ ،‬خه‌ون‌و‬ ‫خۆیدا‌و له‌ن���او زۆر به‌ش���ی كۆمه‌ڵگای ویستی سیاس���ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی جیاوازی‬ ‫كوردستانیدا بۆشایی گه‌وره‌تر‌و فروانتر تێدای���ه‌ ك���ه‌ هه‌موی���ان تا ئه‌م س���اته‌‬ ‫له‌نێ���وان پارت���ی‌و خێزان���ی بارزان���ی ڕێیان له‌وه‌گرتوه‌ سیس���تمه‌كه‌ بگۆڕێت‬ ‫له‌الیه‌كه‌وه‌‌و كۆمه‌ڵ���گای ئێمه‌ له‌الیه‌كی به‌سیس���تمێكی تاكحیزبی تۆتالیتاری‌و‬ ‫تره‌وه‌‪ ،‬دروس���تده‌بێت‪ .‬به‌مانایه‌كی تر تاكسه‌ركرده‌یی‪ .‬به‌اڵم هاوكات كولتور‌و‬ ‫ئ���ه‌و هه‌لومه‌رج��� ‌ه ناوه‌كیی���ه‌ی پارتی ئاكارێك���ی س���وڵتانگه‌رایی سیاس���یی‬ ‫ب���ۆ س���ه‌ركردایه‌تیكردنی بارزانی وه‌ك له‌دروس���تبوندایه‌ كه‌ نه‌ك ته‌نها خه‌ونی‬ ‫س���ه‌رۆكێكی موقه‌ده‌س دروستیكردوه‌‌و به‌سعودیكردن‌و به‌خه‌لیجیكردنی ئه‌زمونه‌‬ ‫دروس���تیده‌كات‪ ،‬ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی پارتیدا سیاس���ییه‌كه‌ی كوردس���تان ده‌بینێت‪،‬‬ ‫نه‌ك ته‌نه���ا گوێی لێناگیرێ���ت‪ ،‬به‌ڵكو به‌ڵكو به‌‌وردی���ش كاری بۆده‌كات‪ .‬ئه‌م‬ ‫به‌ش���ێكی گرنگی كۆمه‌ڵ���گای ئێمه‌ دژ كولت���ور‌و ئاكاره‌ هه‌وڵی دروس���تكردنی‬ ‫به‌و مۆدێله‌ له‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌و له‌و جۆره‌ سیس���ته‌مێكی ده‌س���ه‌اڵتگه‌رایی ده‌دات‬ ‫له‌س���ه‌ركرده‌بونه‌یه‌‪ .‬چاره‌س���ه‌ركردنی تیایدا كه‌س���ایه‌تی س���ه‌رۆك سێنته‌ری‬ ‫ئه‌م كێش���ه‌یه‌ش به‌وه‌ نابێت كۆمه‌ڵگای سیستمه‌كه‌ بێت‪ ،‬بۆئه‌مه‌ش هه‌مو ئامراز‌و‬ ‫ئێمه‌ به‌پارتی بكرێ���ت‪ ،‬هه‌وڵێك پارتی وێنه‌‌و میكانیزمه‌كانی سه‌ركرده‌په‌رستی‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫له‌ئێس���تادا نائومێدان���ه‌ هه‌م���و توانا‌و به‌موقه‌ده‌س���كردنی‬ ‫وزه‌ی خ���ۆی بۆ ته‌رخانك���ردوه‌‌و هه‌مو ده‌خاته‌گ���ه‌ڕ‪ .‬ئه‌و هێزه‌ش كه‌ له‌هه‌موان‬ ‫كارێكیشی كردوه‌ بۆ سه‌پاندنی‪ ،‬به‌ڵكو زیات���ر س���ه‌رقاڵی جێبه‌جێكردنی ئه‌م‬ ‫چاره‌س���ه‌ر له‌وه‌دایه‌ پارتی خۆی له‌گه‌ڵ پرۆژه‌یه‌ی���ه‌ له‌كوردس���تاندا پارت���ی‬ ‫ئه‌و كۆمه‌ڵگایه‌دا بگونجێنێت‪ .‬به‌بۆچونی دیموكرات���ی كوردس���تانه‌‪ .‬ه���ه‌ر ئ���ه‌م‬ ‫ئێمه‌ پارتی ده‌بێت له‌و ڕاستییه‌ ساده‌یه‌ واقیعه‌ش���ه‌ وامانلێ���ده‌كات ش���ه‌ڕی‬ ‫تێبگات ئه‌و پێگه‌‌و ڕۆڵه‌ی بارزانی له‌ناو س���ه‌رۆكایه‌تی له‌هه‌رێم���دا‪ ،‬ش���ه‌ڕی‬ ‫پارتیدا وه‌ك س���ه‌رۆكی موقه‌ده‌س بۆی گۆڕینی سیس���تمه‌ سیاسییه‌كه‌ی هه‌رێم‬ ‫دروس���تكراوه‌‪ ،‬له‌ناو كۆمه‌ڵگای كوردیدا له‌سیس���تمێكی په‌رله‌مانیی���ه‌وه‌ ب���ۆ‬ ‫ب���ۆی دروس���تنابێت‪ .‬به‌ش���ێكی زۆری سیس���تمی س���ه‌رۆكایه‌تی‪ ،‬به‌به‌شێكی‬ ‫تاك‌و گروپه‌كانی كۆمه‌ڵگای كوردستان دانه‌بڕاو له‌شه‌ڕی وه‌زیفه‌‌و وێنا نوێكانی‬ ‫ئاماده‌گ���ی قبوڵكردن���ی ئه‌و ش���ێواز‌و س���ه‌ركرده‌ له‌كولتوری سیاسیی تازه‌ی‬ ‫مۆدێل���ه‌ له‌س���ه‌رۆكایه‌تیكردن نییه‌‪ ،‬كه‌ كوردس���تاندا له‌قه‌ڵه‌مبده‌ی���ن‪ .‬ش���ه‌ڕی‬ ‫شێواز‌و مۆدێلی بااڵده‌سته‌ له‌ناو پارتیدا‪ .‬ده‌س���تور له‌كوردستاندا شه‌ڕی ئه‌م یان‬ ‫هه‌ر ئه‌م ناكۆكییه‌ گه‌وره‌یه‌یه‌ له‌هه‌ش���ت ئ���ه‌و په‌ره‌گراف‌و ئه‌م ی���ان ئه‌و بڕگه‌ی‬ ‫س���اڵی ڕابردودا به‌ش���ێكی گ���ه‌وره‌ی ده‌ستور نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو ش���ه‌ڕی ڕێگرتنه‌‬ ‫كۆمه‌ڵگای ئێمه‌ی توشی ناڕه‌زایه‌تییه‌كی له‌دروس���تبونی سیس���تمێكی سیاس���ی‬ ‫سیاسی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌و ئه‌خالقی گه‌وره‌ تیایدا س���ه‌رۆك هه‌مو ده‌س���ه‌اڵته‌كانی‬ ‫كردوه‌‪ .‬به‌ڕاده‌یه‌ك ته‌نانه‌ت هاوپه‌یمانه‌ له‌ده‌س���تدابێت‌و ده‌زگای���ه‌ك ی���ان زیاد‬ ‫سه‌ره‌كییه‌كه‌شی توانای ته‌حه‌مولكردنی له‌ده‌زگایه‌ك هه‌بێت بۆ موحاسه‌به‌كردن‌و‬ ‫ئ���ه‌و مۆدێل���ه‌ی له‌س���ه‌رۆكایه‌تی نه‌ما‌و لێپرسینه‌وه‌ی سه‌رۆك‪ .‬به‌كورتی شه‌ڕی‬ ‫به‌ڕێگای جیاواز له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دایه‌ خۆی ده‌ستور به‌ڕای ئێمه‌‪ ،‬ش���ه‌ڕی ڕێگرتنه‌‬ ‫له‌بااڵده‌س���تبونی كولت���ور‌و ویس���ت‌و‬ ‫له‌و مۆدێله‌ ڕزگاربكات‪.‬‬ ‫وه‌ك وتم���ان ده‌رچ���ون ل���ه‌م دۆخه‌ ئیراده‌ی سه‌ركرده‌په‌رستی له‌كۆمه‌ڵگای‬ ‫به‌وه‌نابێت پرۆس���ه‌ی به‌موقه‌ده‌سكردنی ئێمه‌دا‪.‬‬ ‫سه‌ركرده‌په‌رستی دیارده‌یه‌كی ئاڵۆزه‌‌و‬ ‫بارزان���ی‌و خێزانه‌ك���ه‌ی له‌ن���او پارتیدا‬ ‫به‌س���ه‌ر هه‌م���و كۆمه‌ڵ���گای كوردی���دا ڕه‌گوڕیش���ه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و فه‌رهه‌نگی‌و‬ ‫بسه‌پێنرێت‪ ،‬به‌ڵكو به‌وه‌ده‌بێت مۆدێلی دینی تایبه‌ت���ی له‌دونیای ئێمه‌دا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تیكردن له‌ناو پارتی خۆیدا ئێم���ه‌ لێ���ره‌دا ب���واری ئه‌وه‌م���ان نییه‌‬ ‫بگۆڕێت‌و به‌شێوه‌یه‌كی نوێ دابڕێژرێته‌وه‌‪ .‬له‌س���ه‌ر ده‌ركه‌وت‌و هۆكاره‌ ئاڵۆزه‌كانی‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی پارتیشدا به‌وه‌ده‌بێت هه‌مو دیارده‌ی سه‌ركرده‌په‌رستی ڕابوه‌ستین‪،‬‬ ‫سیس���تمه‌ سیاس���ییه‌كه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌ك ئ���ه‌وه‌ی ده‌مانه‌وێت ئه‌وه‌ی���ه‌ هێمایه‌كی‬ ‫دابڕێژرێته‌وه‌ ش���وێنێك بۆ دروستبونی خێ���را ب���ۆ دۆخ���ی ش���ۆڕش‌و خه‌باتی‬ ‫سه‌رۆكی موقه‌ده‌س‌و خێزانی موقه‌ده‌س چه‌كداری له‌كوردس���تاندا بكه‌ین‌و ڕۆڵی‬ ‫نه‌هێڵێته‌وه‌‪ ،‬مه‌به‌ستمان له‌مه‌ش گۆڕینی ئ���ه‌م خه‌بات���ه‌ له‌به‌هێزبون���ی دیارده‌ی‬ ‫سیستمه‌ سیاس���ییه‌كه‌ی كوردستانه‌وه‌ سه‌ركرده‌په‌رس���تیدا نیش���انبده‌ین‪.‬‬ ‫له‌ ”سیس���تمی س���ه‌رۆكایه‌تی“یه‌وه‌ بۆ گومان���ی تێ���دا نییه‌ دۆخی شۆڕش���ی‬ ‫”سیستمی په‌رله‌مانی“‌و نه‌هێشتنی هیچ چه‌كدار‌و شه‌ڕی پارتیزانی له‌كوردستاندا‬ ‫ته‌وه‌ره‌یه‌كی تری ده‌س���ه‌اڵتی سیاسییه‌ ن���ه‌ك ته‌نها هی���چ گرفتێكی یاس���ایی‌و‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌م���ان‌و ده‌زگاكان���ی ئه‌خالقی ب���ۆ مانه‌وه‌ی س���ه‌ركرده‌كان‬

‫پاش تێپه‌ڕبونی‬ ‫زیاتر له‌بیست ساڵ‬ ‫به‌سه‌ر ئه‌زمونی‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایه‌تی‬ ‫كوردیدا‪ ،‬ئه‌و‬ ‫سه‌ركردانه‌ی كه‌‬ ‫پێشڕه‌وایه‌تی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫چه‌كداریی‬ ‫كوردستانیان‬ ‫كردوه‌‪ ،‬هه‌مان ئه‌و‬ ‫كه‌سایه‌تییانه‌ن‬ ‫كه‌ سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫حیزب‌و حكومه‌ت‬ ‫ده‌كه‌ن‌و ئاماده‌ن‬ ‫هه‌مو رێكارێكی‬ ‫سیاسی‪ ،‬میدیایی‌و‬ ‫یاسایی‪ ،‬هه‌مو‬ ‫ئابوری نه‌وت‌و‬ ‫ئابوری قاچاخ‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانیان‬ ‫به‌دونیای ده‌ره‌وه‌‌و‬ ‫به‌ده‌وڵه‌ته‌كانی‬ ‫ناوچه‌كه‌وه‌‬ ‫بخه‌نه‌گه‌ڕ‬ ‫تاوه‌كو ئه‌م‬ ‫پۆسته‌ سیاسییه‌‬ ‫بۆماوه‌یه‌یان‬ ‫له‌ده‌ستنه‌چێت‬ ‫دروس���تنه‌ده‌كرد‪ ،‬به‌ڵكو به‌پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫ئه‌وان گه‌رانتی مان���ه‌وه‌‌و به‌رده‌وامبونی‬ ‫بزوتنه‌وه‌كه‌ بون‪ .‬به‌ش���ێوه‌یه‌كی گشتی‬ ‫ده‌توانی���ن دو ف���ۆرم له‌س���ه‌ركردایه‌تی‬ ‫له‌دونیای ئێمه‌دا له‌یه‌كتر جیابكه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫یه‌كه‌میان ”سه‌ركردایه‌تیه‌كی نوێ“ یه‌ كه‌‬ ‫له‌الیه‌ن گروپه‌ پیش���ه‌یی‌و لێزانه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫‪ ،Professionals‬ئه‌نجامئ���ه‌درا‪ ،‬ك���ه‌‬ ‫پتر ئه‌و گروپانه‌ی ش���ار ده‌گرێته‌وه‌ كه‌‬ ‫خاوه‌نی بڕوانامه‌‌و زانستی سه‌رده‌مه‌كه‌ی‬ ‫خۆیان ب���ون‪ ،‬زمانی بێگانه‌یان ده‌زانی‪،‬‬ ‫ش���اره‌زابون له‌كاری رێكخستن‌و دونیای‬ ‫میدیا‌و تۆرێك له‌په‌یوه‌ندی سیاس���ییان‬ ‫له‌گه‌ڵ كه‌سان‌و گروپ‌و واڵتانی ده‌ره‌وه‌دا‬ ‫هه‌بو‪ .‬فۆرمه‌كه‌ی تر له‌س���ه‌ركردایه‌تی‬ ‫بریتییه‌ له‌”س���ه‌ركردایه‌تی سونه‌تی“ كه‌‬ ‫كه‌سی سه‌ركرده‌ نه‌ك به‌هۆی پله‌وپایه‌ی‬ ‫زانین‌و ش���اره‌زایی‌و زیره‌كی‌و كاریزمای‬ ‫كه‌سایه‌تییه‌كه‌یه‌وه‌ نابێت به‌سه‌ركرده‌‌و‬ ‫خ���ودان‪ ،‬به‌ڵكو له‌رێ���گای “قه‌ده‌رێكی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی”ی���ه‌وه‌ ئ���ه‌و ش���وێنگه‌یه‌‬ ‫به‌ده‌س���تده‌هێنێت‪ ،‬جا ئه‌م شوێنگه‌یه‌‬ ‫ده‌ش���ێت رابه‌رایه‌تییه‌كی ئایینی بێت‪،‬‬

‫‪13‬‬

‫ه‌‬ ‫هر‬ ‫ێ‬ ‫م‬ ‫ه‌‬

‫ی���ان س���ه‌ركردایه‌تییه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫سیاس���یی‪ .‬چونكه‌ ئه‌و كه‌سه‌ به‌رێگای‬‫رێكه‌وت منداڵی خێزانێكی ناوداره‌‪ ،‬سه‌ر‬ ‫به‌خێزانی س���ه‌رۆكی خێڵه‌‪ ،‬یان س���ه‌ر‬ ‫به‌خێزانی رابه‌رانی ته‌ریقه‌تێكی ئایینییه‌‪،‬‬ ‫یاخ���ود هه‌ردوكی���ان پێك���ه‌وه‌ن‪‌،‬وه‌ك‬ ‫له‌حاڵه‌تی “شێخانی بارزان ‪ -‬ته‌ریقه‌تی‬ ‫نه‌قش���به‌ندی”‌و “ش���ێخانی به‌رزنج���ه‌‪-‬‬ ‫ته‌ریقه‌تی قادری” بینیمان‪.‬‬ ‫بابه‌تی س���ه‌ركردایه‌تی له‌كوردستاندا‬ ‫تاوه‌ك���و دروس���تبونی رێكخ���راوی‬ ‫مۆدێ���رن له‌وێنه‌ی حیزبی سیاس���یدا‪،‬‬ ‫ته‌نه���ا موڵكی ئ���ه‌و خێزانان���ه‌ بو كه‌‬ ‫به‌رێگای س���ونه‌تییه‌وه‌ سه‌ركردایه‌تییان‬ ‫بۆده‌مایه‌وه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ سه‌رهه‌ڵدانی حیزب‌و‬ ‫بیرۆكراس���ییه‌ت‌و ئایدیۆلۆژیا تازه‌كاندا‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ دروس���تبونی گروپی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫نوێ‌و باڵوبونه‌وه‌ی ش���ێوه‌ مۆدێرنه‌كانی‬ ‫خوێنده‌واریدا‪ ،‬ئ���ه‌م مۆدێله‌ گۆڕانكاری‬ ‫قوڵی به‌س���ه‌ردا دێت‪ .‬له‌م چركه‌ساته‌وه‌‬ ‫چیتر به‌ته‌نها ”ق���ه‌ده‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی”‌و‬ ‫”خزمایه‌ت���ی“‌و ”په‌یوه‌ندییه‌كای خوێن“‬ ‫پله‌داریی���ان له‌ناو ده‌زگاكان���ی حیزبدا‬ ‫دروس���تنه‌ده‌كرد‪ ،‬به‌ڵكو وه‌الئه‌تی نوێ‌و‬ ‫توانا‌و لێهاتویی‌و چۆنایه‌تی كه‌س���ه‌كان‬ ‫خۆشیان بون به‌پێوه‌ر بۆ به‌خشین یان‬ ‫وه‌رگرتنی ئه‌و رۆڵه‌‪ .‬بێگومان ئه‌م بابه‌ته‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ ئاڵۆزتره‌ كه‌ ئێم���ه‌ لێره‌دا بچینه‌‬ ‫ورده‌كارییه‌كانییه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێگای‬ ‫سه‌رنجه‌ ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ حیزبه‌ كوردییه‌كان‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می خه‌بات���ی سیاس���یی‌و‬ ‫چه‌كدارییان���دا هه‌میش���ه‌ پێویس���تیان‬ ‫به‌كاریزمایه‌كی سیاسیی هه‌بوه‌ تاوه‌كو‬ ‫پێشڕه‌وایه‌تییان بكات‪ .‬پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردس���تان گروپی شار دروستیده‌كات‪،‬‬ ‫كه‌چ���ی س���ه‌ركردایه‌تییه‌كه‌ی ده‌دات���ه‌‬ ‫ده‌س���ت كاریزمایه‌ك���ی س���ونه‌تی‪ ،‬كه‌‬ ‫خێ���ڵ‌و ته‌ریقه‌ت هێزی س���ه‌ره‌كیی بو‬ ‫تیایدا‪ .‬یه‌كێتی نیش���تیمانی كوردستان‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می دروس���تبونییه‌وه‌ تاوه‌كو‬ ‫ئه‌مڕۆ ده‌درێ���ت به‌تاڵه‌بان���ی‪ ،‬چونكی‬ ‫كه‌سایه‌تییه‌كی كاریزمای ناو بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫نوێی خه‌بات���ی چه‌كداریی س���ه‌رده‌می‬ ‫دوای شكس���تی س���ه‌ركردایه‌تی بارزانی‬ ‫بو‪ .‬حیزبی پاس���ۆك كه‌س���ایه‌تییه‌كی‬ ‫باش���تریان له‌ئه‌حمه‌د هه‌ردی ش���اعیر‬ ‫ده‌ستناكه‌وێت بۆئه‌وه‌ی نوێنه‌رایه‌تییان‬ ‫ب���كات‪ ،‬له‌كاتێكدا ئه‌وه‌ی هه‌ردی هه‌یبو‬ ‫كاریزما ئه‌ده‌بی‌و مه‌عنه‌وییه‌كه‌ی بو نه‌ك‬ ‫كاریزما سیاسییه‌كه‌ی‪.‬‬ ‫له‌مڕۆش���دا‌و پاش تێپه‌ڕبون���ی زیاتر‬ ‫له‌بیس���ت س���اڵ به‌س���ه‌ر ئه‌زمون���ی‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایه‌ت���ی كوردی���دا‪ ،‬ئ���ه‌و‬ ‫سه‌ركردانه‌ی كه‌ پێشڕه‌وایه‌تی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫چه‌كداریی كوردستانیان كردوه‌‪ ،‬هه‌مان‬ ‫ئه‌و كه‌س���ایه‌تییانه‌ن كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫حیزب‌و حكوم���ه‌ت ده‌ك���ه‌ن‌و ئاماده‌ن‬ ‫هه‌م���و رێكارێكی سیاس���ی‪ ،‬میدیایی‌و‬ ‫یاس���ایی‪ ،‬هه‌مو ئابوری نه‌وت‌و ئابوری‬ ‫قاچ���اخ‌و په‌یوه‌ندییه‌كانی���ان به‌دونیای‬ ‫ده‌ره‌وه‌‌و به‌ده‌وڵه‌ته‌كان���ی ناوچه‌ك���ه‌وه‌‬ ‫بخه‌نه‌گه‌ڕ تاوه‌كو ئه‌م پۆسته‌ سیاسییه‌‬ ‫بۆماوه‌یه‌ی���ان له‌ده‌س���تنه‌چێت‪ .‬بۆچی‬ ‫ئه‌م كه‌س���انه‌ گۆڕانیان به‌سه‌ردا نایه‌ت‌و‬ ‫كه‌سایه‌تی‌و ده‌موچاوی تر له‌ناو روبه‌ری‬ ‫سیاس���ه‌تدا دروس���تنابێت‪ ،‬پرس���ێكی‬ ‫سۆس���یۆلۆژی‌و سیاسی ئاڵۆزه‌‌و ناتواین‬ ‫لێره‌دا به‌شێوه‌یه‌كی زانستی بچینه‌ بنج‌و‬ ‫بناوانییه‌وه‌‪ .‬به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی ده‌مانه‌وێت‬ ‫به‌رگریلێبكی���ه‌ن كه‌ گۆڕینی سیس���تمه‌‬ ‫سیاسییه‌كه‌ له‌كوردستاندا بۆ ”سیستمی‬ ‫په‌رله‌مان���ی“‌و ڕێگرتن له‌دروس���تبونی‬ ‫”سیستمی س���ه‌رۆكایه‌تی“‪ ،‬هه‌نگاوێكی‬ ‫گرنگ���ی كۆتاییهێنان���ه‌ ب���ه‌و دۆخ���ی‬ ‫سه‌ركرده‌په‌رستییه‌ی باسمانكرد‪.‬‬ ‫له‌بری ده‌رئه‌نجام‬ ‫ئه‌وه‌ی بۆ ئێمه‌ له‌م نوسینه‌دا جێگای‬ ‫گفتوگۆ ب���و چه‌مكی س���ه‌رۆكایه‌تییه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی چه‌مك���ی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫له‌ئه‌زمون���ی سیاس���ی ئه‌مڕۆك���ه‌ی‬ ‫كوردس���تاندا‪ ،‬ك���ه‌ له‌‌واقیع���دا مان���ای‬ ‫ئه‌زمونی سه‌رۆكایه‌تی خێزانی بارزانی‪.‬‬ ‫الن���ی كه‌م زیات���ر له‌نیو س���ه‌ده‌یه‌ ئه‌م‬ ‫خێزانه‌ سه‌ركردایه‌تی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردس���تان ده‌كات‌و م���اوه‌ی هه‌ش���ت‬ ‫ساڵیش���ه‌ مه‌س���عود بارزانی به‌فه‌رمی‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم كوردستانه‌‪.‬‬ ‫له‌ش���یكردنه‌وه‌كه‌ماندا هێمام���ان‬ ‫بۆئه‌وه‌كرد كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی ڕاسته‌قینه‌‬ ‫هه‌میش���ه‌ ڕه‌هه‌ندێك���ی خۆبه‌خ���ۆ‌و‬ ‫قبوڵكردنێكی خۆویس���تانه‌ی ده‌سه‌اڵتی‬ ‫سه‌رۆكه‌كه‌‌و سیستمه‌ سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی‬

‫تێدای���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم كۆنترۆڵكردنی جومگه‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی ئابوری‌و ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫س���ه‌ربازیكردنی‬ ‫به‌حیزبیك���ردن‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگای كوردس���تان‌و س���ه‌رفكردنی‬ ‫ئه‌و ملیۆنه‌ه���ا دۆالره‌ له‌میدیای حیزبی‬ ‫ئاراس���ته‌كراو له‌هه‌شتس���اڵی ڕابردودا‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها به‌ئه‌منیكردنی ته‌واوی كرده‌ی‬ ‫سیاسه‌ت‌و دروس���تبونی قه‌یران له‌دوای‬ ‫قه‌یران له‌په‌یوه‌ندییه‌ سیاس���ییه‌كاندا‌و‬ ‫له‌په‌یوه‌ندی ده‌س���ه‌اڵت به‌كۆمه‌ڵگاوه‌‪،‬‬ ‫هێم���ا بۆئ���ه‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن كه‌ ش���تێك‬ ‫له‌خۆویس���تی‌و قبوڵكردنێكی خۆبه‌خۆ‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌و مۆدێل���ه‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتدارێتی‬ ‫له‌كۆمه‌ڵ���گای ئێم���ه‌دا له‌ئ���ارادا نییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی بارزانی له‌هه‌شتس���اڵی ڕابردودا‬ ‫نیش���انیداوه‌ كه‌لێن‌و نوقس���انی هێجگار‬ ‫گه‌وره‌یه‌ له‌هه‌مو ئاس���ته‌كاندا‪ ،‬بارزانی‬ ‫نه‌ خ���ۆی توانای ئ���ه‌وه‌ی هه‌بوه‌ وه‌ك‬ ‫سه‌رۆك كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر كۆمه‌ڵگای‬ ‫كوردس���تانی به‌جێبهێڵێت‪ ،‬نه‌ گوێشی‬ ‫ل���ه‌و كۆمه‌ڵگایه‌ گرتوه‌ ت���ا بزانێت چی‬ ‫ده‌ڵێ���ت‌و چی ده‌وێت‪ ،‬نه‌ هێش���تویه‌تی‬ ‫كۆمه‌ڵگا كاریگه‌ری له‌سه‌ر بیركردنه‌وه‌‌و‬ ‫بڕی���ار‌و هه‌ڵس���وكه‌وته‌ سیاس���ییه‌كانی‬ ‫به‌جێبهێلێت‪.‬‬ ‫جێگای هێمابۆكردنه‌وه‌ كه‌ بارزانی ته‌نها‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێم نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو سه‌رۆكی‬ ‫حیزبه‌ك���ه‌ی خۆش���یه‌تی‪ ،‬فه‌رمان���ده‌ی‬ ‫هێزه‌كانی پێش���مه‌رگه‌یه‌‌و برازاكه‌یش���ی‬ ‫سه‌رۆكی حكومه‌ته‌‌و كوڕه‌كه‌شی سه‌رۆكی‬ ‫ده‌زگایه‌كی مه‌ترس���یداره‌‌و تاكه‌كه‌سێك‬ ‫به‌رپرس���بێت به‌رامب���ه‌ری‪ ،‬باوكێت���ی‪،‬‬ ‫چونكه‌ ه���ه‌م خۆی‌و ه���ه‌م ده‌زگاكه‌ی‬ ‫له‌س���ه‌روی هه‌م���و لێپرس���ینه‌وه‌یه‌كی‬ ‫حكوم���ی‌و په‌رله‌مانتارییه‌وه‌ن‪ .‬ژماره‌ی‬ ‫كۆی ئه‌و خزم‌و كه‌س���وكارانه‌ی سه‌رۆك‬ ‫ك���ه‌ له‌س���لكی ده‌س���ه‌اڵت‌و ئی���داره‌‌و‬ ‫دیبلۆماس���یدا كارده‌ك���ه‌ن‪ ،‬نادی���اره‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌مو ئام���اژه‌كان پێمانده‌ڵێت كه‌‬ ‫گه‌وره‌یه‌‪ .‬ئه‌م سیس���ته‌می خزمایه‌تییه‌‬ ‫تۆڕێكی گه‌وره‌‌و ئاڵۆس���كاوی به‌ده‌وری‬ ‫خۆی���دا دروس���تكردوه‌ كه‌ پتر له‌س���ه‌ر‬ ‫مۆدێلی “سیسته‌می ئه‌میگۆ” چنراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م س���ه‌رۆكه‌ له‌ئێس���تادا روبه‌ڕوی‬ ‫ئ���ه‌و واقیع���ه‌ یاس���اییه‌ بوه‌ت���ه‌وه‌ كه‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی خودانب���ون نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫وه‌زیفه‌یه‌ك���ه‌ بۆ كاتێكی دیاریكراو؛ گه‌ر‬ ‫به‌پێوه‌ره‌ دیموكراس���ی‌و یاساییه‌كانیش‬ ‫هه‌ڵس���وكه‌وتی له‌گه‌ڵدا بكرێ���ت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫پێ���ش مردن كۆتایی پێدێت‪ .‬به‌اڵم وه‌ك‬ ‫ئاش���كرایه‌ ماوه‌ی هه‌ش���ت س���اڵه‌ ئه‌م‬ ‫خێزانه‌‌و حیزبه‌كه‌ی ده‌س���تیان به‌س���ه‌ر‬ ‫هه‌س���تیارترین‌و گرنگترین جومگه‌كانی‬ ‫ناو ئابوری‌و میدیا‌و ده‌س���ه‌اڵتدا گرتوه‌‌و‬ ‫هه‌ژمونێك���ی هێن���ده‌ گه‌وره‌ی���ان له‌ناو‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌سه‌اڵتدا دروستكردوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر ئ���ه‌م واقیعه‌ش���ه‌‌واده‌كات بارزانی‌و‬ ‫پارتی به‌ئاسانی ته‌سلیمی ئه‌و رێسایانه‌‬ ‫نه‌بن كه‌ یاسا بۆیانی ده‌ستنیشانكردوه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ له‌ئێس���تادا پاشئه‌وه‌ی یه‌كێتی بێ‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی پرسی س���ازان له‌سه‌ر‬ ‫ده‌ستور‪ ،‬مه‌ترسییه‌كانی پاڵپشتیكردنی‬ ‫بێچه‌ندوچۆن���ی بارزان���ی له‌هه‌ڵبژاردندا‬ ‫بۆده‌ركه‌وت‪ ،‬پارتی‌و سه‌رۆكه‌كه‌ی به‌ڕوتی‬ ‫ماونه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌رئه‌مه‌ش���ه‌ وامانلێده‌كات‬ ‫مه‌ترس���یی س���ه‌رهه‌ڵدان‌و دروستبونی‬ ‫فه‌راغێكی سیاسیی‌و یاسایی ببینین‪ ،‬كه‌‬ ‫دۆخی كوردستان له‌م قۆناغه‌دا ناتوانێت‬ ‫به‌ئاس���انی له‌گه‌ڵی���دا هه‌ڵس���وكه‌وت‬ ‫ب���كات‪ ،‬چونك���ه‌ ده‌رئه‌نجامه‌كان���ی بۆ‬ ‫پاش���ه‌ڕۆژی سیاس���یی‌و كۆمه‌اڵیه‌تیمان‬ ‫نادی���ار‌و مه‌ترس���یدارن‪ .‬به‌م ش���ێوه‌یه‌‬ ‫كێشه‌ی سه‌رۆكایه‌تی دوای هه‌شت ساڵ‬ ‫له‌فه‌رمانڕه‌وایه‌تی بارزانی‪ ،‬له‌زۆر روه‌وه‌‬ ‫دۆخێك���ی زۆر ئاڵۆزی له‌كوردس���تاندا‬ ‫دروس���تكردوه‌‪ ،‬دۆخێك پ���ڕ له‌ئه‌گه‌ری‬ ‫دروس���تبونی پش���ێوی‌و دوژمنایه‌ت���ی‌و‬ ‫زۆره‌ملێ���ی سیاس���ی‌و دابه‌ش���بونی‬ ‫چینایه‌تی گه‌وره‌‌و نائومێدبونێكی قوڵی‬ ‫ئینس���انی ئێمه‌ به‌رامبه‌ر به‌سیاس���ه‌ت‌و‬ ‫س���ه‌رۆك‌و سیس���تمه‌ سیاس���ییه‌كه‌ی‬ ‫پارت���ی‌و یه‌كێتی‪ .‬ئه‌وه‌ی ب���ه‌ڕای ئێمه‌‬ ‫له‌پرسی سه‌رۆكایه‌تی‌و ده‌ستوردا گرنگه‌‬ ‫ئه‌وه‌ نییه‌ ئایا ره‌شنوسه‌كه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫په‌رله‌م���ان ی���ان یان ن���ا‪ ،‬به‌ڵكو گرنگ‬ ‫ده‌ستكاریكردنێكی رادیكاڵییانه‌ی چه‌مكی‬ ‫س���ه‌رۆكه‌ له‌ده‌س���توره‌كه‌دا‪‌.‬واته‌ به‌بێ‬ ‫گۆڕینی وه‌زیفه‌ی سه‌رۆك بۆ سه‌رۆكێكی‬ ‫ته‌ش���ریفاتی‪ ،‬مه‌ترس���ی دروس���تبون‌و‬ ‫پایه‌داركردن���ی دیكتاتۆریی���ه‌ت له‌‌واڵتی‬ ‫ئێمه‌دا‪ ،‬كه‌ ئێس���تا ل���ه‌زۆر روه‌وه‌ وه‌كو‬ ‫واقیعێكی سیاس���ی ئاماده‌یه‌‪ ،‬ده‌گۆڕێت‬ ‫بۆ شه‌رعییه‌تێكی ده‌ستوریش‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )380‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/6/4‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )380‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/6/4‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بــــــــــــــــــارزانــــــــــــــــــــــی دوای هه‌شت ساڵ‬

‫س‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‌هرۆکی ‪2‬‬ ‫رۆژ ‌ه‬

‫ چه‌ند ڕامانێك لـــــــــــــــــــــــــــه‌چه‌مكی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ئاراس فه‌تاح‬ ‫مه‌ریوان وریا قانیع‬ ‫سه‌ره‌تا‬

‫چوار ده‌س���ه‌اڵتی س���ه‌ره‌كی له‌ده‌ستی‬ ‫تاكه‌كه‌سێكدا گۆڕانكارییه‌كی جه‌وهه‌ری‬ ‫له‌هونه‌ری سیاس���ه‌تدا دروستكرد‪ ،‬ئه‌م‬ ‫گۆڕانكاریی���ه‌ به‌هاتنه‌كایه‌ی “ده‌وڵه‌تی‬ ‫سه‌رۆك”‪ ،‬یان به‌هاتنه‌كایه‌ی“پرنسیپی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی” ناس���راوه‌‪ .‬ئه‌م پرنسیپه‌‬ ‫ماش���ێنێكی گ���ه‌وره‌ی به‌رهه‌مهێنان���ی‬ ‫“ئه‌فس���انه‌ی س���ه‌رۆك”ی ”ده‌گمه‌ن“‌و‬ ‫”نمونه‌ی���ی“‌و ”مێژوی���ی“ له‌گه‌ڵ خۆیدا‬ ‫دروستكرد‪ ،‬س���ه‌رۆكێك بتوانێت له‌باتی‬ ‫هه‌م���وان‌و ب���ۆ هه‌م���وان بیربكاته‌وه‌‌و‬ ‫بڕیاربدات‌و ده‌وڵه‌ت‌و حكوم ‌هت‌و حیزب‌و‬ ‫له‌ش���كریش بكات به‌كه‌ره‌س���ته‌یه‌ك بۆ‬ ‫جێبه‌جێكردن���ی خواس���ت‌و ئیراده‌كانی‬ ‫خ���ۆی‪ .‬هاوكات س���ه‌رۆك ماش���ێنێكی‬ ‫زه‌به‌الحی میدیای جۆربه‌جۆر‌و ئۆرگانی‬ ‫گه‌وره‌ی پڕوپاگه‌نده‌ی له‌به‌رده‌ستدابێت‬ ‫كه‌ بتوانن خواس���ت‌و ح���ه‌ز‌و ئیراده‌ی‬ ‫تایبه‌تی ئه‌و س���ه‌رۆكه‌ وه‌ك خواس���ت‌و‬ ‫ئیراده‌ی كۆمه‌ڵگا نیشانبده‌ن‪ .‬سه‌رۆك‌و‬ ‫سه‌ركرده‌ له‌م بۆچونه‌ سیاسییه‌دا وه‌ك‬ ‫فریادڕه‌سێكی مێژویی‌و به‌رجه‌سته‌كه‌ری‬ ‫رۆحی گه‌ل‪ ،‬وه‌ك هه‌ڵگ���ری په‌یامێكی‬ ‫نه‌مر‌و پارێ���زه‌ری نیش���تیمان‌و نه‌ته‌وه‌‬ ‫نیشانئه‌درێت‪ .‬ئه‌م ئاكارانه‌ش واده‌كه‌ن‬ ‫كه‌س���ایه‌تی سه‌رۆك له‌س���ه‌روی هه‌مو‬ ‫لێپرس���ینه‌وه‌‌و به‌رپرس���یارێتییه‌كه‌وه‌‬ ‫دابنرێت‌و ئه‌گه‌ر س���ه‌رۆك هه‌ڵه‌یه‌كیش‬ ‫ب���كات ئ���ه‌وا ئ���ه‌و هه‌ڵه‌ی���ه‌ هه‌ڵ���ه‌ی‬ ‫میلل���ه‌ت‌و مێ���ژو‌و كولت���ور‌و كۆمه‌ڵگا‬ ‫بێ���ت‪ ،‬نه‌ك هه‌ڵه‌ی پیاوێ���ك كه‌ ڕه‌نگه‌‬ ‫النی هه‌ره‌كه‌می تواناكانی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫تیانه‌بێ���ت‪ .‬ئه‌زمون���ی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫به‌لش���ه‌فیكه‌ كۆمۆنیس���ته‌كانی ڕوسیا‌و‬ ‫كه‌له‌پوری لینینیزم‌و س���تالینیزیمیش‪،‬‬ ‫چوارچێوه‌ گشتییه‌كانی ئه‌م ڕوانینه‌یان‬ ‫بۆ س���ه‌ركرده‌ به‌هێزتركرد‌و ئه‌م ڕوانینه‌‬ ‫ب���ۆ ڕۆڵ���ی س���ه‌رۆك‌و س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ب���و به‌به‌ش���ێك له‌كولتوری سیاس���ی‬ ‫دژه‌دیموكراسی سه‌ده‌ی بیسته‌م‌و خزایه‌‬ ‫ناو زۆربه‌ی هه‌ره‌ زۆری ئه‌زمونه‌ سیاسییه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتگه‌ره‌كانی سه‌ده‌كه‌وه‌‪.‬‬

‫له‌م نوس���ینه‌دا هه‌وڵئه‌ده‌ین دیارده‌ی‬ ‫”س���ه‌رۆكایه‌تی“ ڕاڤه‌بكه‌ی���ن‌و هه‌ندێك‬ ‫له‌ڕه‌هه‌ن���ده‌ س���ه‌ره‌كی‌و گرنگه‌كان���ی‬ ‫له‌دونیای ئێمه‌دا نیش���انبده‌ین‪ .‬وتاره‌كه‌‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌كی ڕه‌خنه‌ییه‌ بۆ هه‌شتساڵ‬ ‫ته‌مه‌نی س���ه‌رۆكایه‌تی بارزانی‌و بۆ ئه‌و‬ ‫شێوازی س���ه‌رۆكایه‌تییه‌ی له‌و ماوه‌یه‌دا‬ ‫پیاده‌یكردوه‌‪ .‬كاتێك باس له‌س���ه‌رۆك‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬مه‌به‌س���تمان‬ ‫ته‌نها مان���ا سیاس���ییه‌كان‌و ده‌ركه‌وته‌‬ ‫سیاسییه‌كانی دیارده‌ی سه‌رۆكایه‌تییه‌‪،‬‬ ‫نه‌ك ش���ێوازه‌كان‌و جۆره‌كانی تری ئه‌م‬ ‫دیارده‌یه‌‪ .‬س���ه‌رۆكایه‌تیش وه‌ك چاالكی‬ ‫ڕێكخستن‌و به‌ڕێوه‌بردن‌و ئاراسته‌كردنی‬ ‫ژیانی سیاس���ی پێناس���ه‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬پێ‬ ‫له‌سه‌ر نیشاندانی ئه‌و ئه‌گه‌ره‌ سیاسیی‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و ئابوری���ی‌و فه‌رهه‌نگییانه‌‬ ‫داده‌گرین كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی سیاس���ی‬ ‫پێویس���ته‌ له‌كۆمه‌ڵ���گادا بیانبینێ���ت‌و‬ ‫په‌ره‌یانپێبدات‌و له‌پێن���اوی خوڵقاندنی‬ ‫دۆخێك���ی ئارام‌و پڕمتمانه‌ی سیاس���یدا‬ ‫بیانخات���ه‌كاره‌وه‌‪ .‬س���ه‌رۆكایه‌تی ل���ه‌م‬ ‫ڕوانین���ه‌دا چاالكی ده‌ستنیش���انكردنی‬ ‫ئامانج���ه‌ سیاس���ییه‌ گش���تییه‌كان‌و‬ ‫ڕه‌نگڕێژكردنی چاوه‌ڕوانییه‌ گشتییه‌كانه‌‪،‬‬ ‫به‌جۆرێك به‌ش���ی ه���ه‌ره‌زۆری كۆمه‌ڵگا‬ ‫خۆی له‌ناو ئه‌و ئامانج‌و چاوه‌ڕوانییانه‌دا‬ ‫ببینێته‌وه‌‪ .‬كه‌ باس له‌كه‌س���ی سه‌رۆك‌و‬ ‫س���ه‌ركرده‌ش ده‌كه‌ین ب���اس له‌توانای‬ ‫بیركردنه‌وه‌‌و پالندان‌و بڕیاردان ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫باس له‌بونی ئیراده‌یه‌كی به‌هێز ده‌كه‌ین‬ ‫ك���ه‌ ه���ه‌م له‌ده‌ركردن���ی بڕی���ار‌و هه‌م‬ ‫ل���ه‌كار‌و ك���رده‌وه‌‌و هه‌ڵس���وكه‌وته‌كانی‬ ‫ئ���ه‌و س���ه‌رۆكه‌دا ڕه‌نگبدات���ه‌وه‌‪ .‬هه‌مو‬ ‫ئه‌مانه‌ش له‌خزمه‌تی ئه‌و مه‌س���ه‌له‌یه‌دا‬ ‫كه‌ كۆمه‌ڵگا به‌مه‌سه‌له‌ی سه‌ره‌كی خۆی‬ ‫ده‌زانێت‪ .‬به‌اڵم به‌رله‌وه‌ی به‌وردی بچینه‌‬ ‫سه‌ر باس���كردنی ماناكان‌و شێوازه‌كانی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی به‌گشتی‌و س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫بارزان���ی له‌كوردس���تاندا به‌تایبه‌ت���ی‪،‬‬ ‫ده‌مانه‌وێ���ت س���ه‌ره‌تا هه‌ندێك بۆچونی‬ ‫به‌عسیزم‌و سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫گش���تی له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و ره‌وت‌و ئه‌زمونه‌‬ ‫نزیكت���ر له‌خۆمان مێژوی به‌عس���یزم‬ ‫مێژویی���ه‌ هاوچه‌رخان���ه‌ ده‌رببڕی���ن كه‌‬ ‫تیایدا مه‌سه‌له‌ی سه‌رۆك‌و سه‌رۆكایه‌تی له‌عێراقدا نمونه‌یه‌ك���ی تری هه‌مان ئه‌و‬ ‫گرنگییه‌كی گه‌وره‌ وه‌رده‌گرێت‌و ده‌بێت شێوازه‌مان له‌سه‌رۆكایه‌تی نیشانئه‌دات‪،‬‬ ‫به‌خاڵی بنه‌ڕه‌تی كرده‌‌و ژیانی سیاسی‪ .‬به‌اڵم له‌دۆخ‌و ره‌وتێكی مێژویی جیاوازدا‪.‬‬ ‫به‌عسیزم له‌ئاسته‌ تیۆرییه‌كه‌یدا ده‌كرێت‬ ‫‌وه‌ك ده‌سه‌اڵتدارێتییه‌كی پۆستكۆلۆنیالی‬ ‫دیارده‌ی سه‌رۆكایه‌تی له‌مێژوی‬ ‫ده‌سه‌اڵتگه‌رانه‌ی عه‌ره‌بی‌و جیهانی سێ‬ ‫هاوچه‌رخدا‬ ‫له‌س���ه‌ده‌ی بیس���ته‌مدا دو ئه‌زمونی وێنای بكه‌ین كه‌ له‌ره‌وتی جه‌نگی سارد‌و‬ ‫حوكمڕان���ی ه���ه‌ن ك���ه‌ مه‌س���ه‌له‌ی خه‌ونی ”پێش���كه‌وتن“‌و ”تازه‌بونه‌وه‌“‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی تیایاندا مه‌سه‌له‌ی هه‌ره‌ ”یه‌كخس���تنی جیهان���ی ع���ه‌ره‌ب“‌و‬ ‫ئیمپریالی���زم“دا‬ ‫س���ه‌ره‌كی ژیان���ی سیاس���ییه‌‪ ،‬ئه‌و دو ”به‌گژاچون���ه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌زمونه‌ش ئه‌زمونی نازییه‌كانی ئه‌ڵمانیا‌و دروستبو‪ .‬ئه‌م مۆدێله‌ ده‌سه‌اڵتدارێتییه‌ی‬ ‫ئه‌زمونی به‌لش���ه‌فیكه‌ كۆمۆنیسته‌كانی به‌عسیزم هه‌وڵدانێك بو بۆ ته‌واوكردنی‬ ‫ڕوس���یان‪ .‬ئێم���ه‌ له‌ب���ه‌ر نه‌بونی كات‌و پ���رۆژه‌ی دروس���تكردنی‌و ده‌وڵ���ه‌ت‌و‬ ‫ش���وێن هه‌وڵئه‌ده‌ین زۆر به‌كورتی ته‌نها نه‌ته‌وه‌ له‌عێراقی مۆدێرندا‌و ئه‌زمونێكی‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌زمونی نازییه‌كان له‌ئه‌ڵمانیا خوێناوی بو بۆ دروس���تكردنی ش���تێك‬ ‫بوه‌س���تین‪ .‬مانگی هه‌شتی ساڵی ‪ ١٩٣٤‬به‌ناوی ”نه‌ته‌وه‌ی عێراق“‌و ”كۆمه‌ڵگای‬ ‫خاڵی وه‌رچه‌رخانێكی سیاسیی‌و ئیداریی عێراقی“ی���ه‌وه‌‪ .‬كه‌س���ایه‌تی س���ه‌رۆكی‬ ‫گ���ه‌وره‌ بو له‌مێ���ژوی ده‌س���ه‌اڵتدارێتی حیزبی به‌عس‌و سه‌رۆكی عێراق سێنته‌ری‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئه‌ڵمانیادا‪ ،‬وه‌رچه‌رخانێك كه‌ ئه‌و سیستمه‌ سیاس���ییه‌ بو كه‌ به‌عس‬ ‫كاریگه‌رییه‌كی گه‌وره‌ی له‌س���ه‌ر مێژوی سه‌روه‌ری كرد‪ ،‬به‌تایبه‌تی له‌ساڵه‌ درێژ‌و‬ ‫س���ه‌ده‌ی بیس���ته‌م به‌جێهێش���ت‪ .‬له‌م خوێناوییه‌كانی فه‌رمانڕه‌وایه‌تی س���ه‌دام‬ ‫س���اڵه‌دا كۆمه‌ڵگای ئه‌ڵمانی نمونه‌یه‌كی حوس���ه‌یندا‪ .‬به‌عس سه‌دامی نه‌ك ته‌نها‬ ‫زۆر تایبه‌تی له‌مۆدێلی س���ه‌رۆكایه‌تی‌و كردب���وه‌ س���ه‌ركرده‌یه‌كی موقه‌ده‌س‪،‬‬ ‫ته‌كنیك���ی حوكمڕانی به‌رهه‌مهێنا كه‌ بو به‌ڵك���و حوكم���ی یاساش���ی به‌قس���ه‌‌و‬ ‫به‌هۆكاری دروستبونی یه‌كێك له‌ئه‌زمونه‌ گوفتاره‌كانی به‌خش���یبو‪ ،‬س���ه‌دام نه‌ك‬ ‫هه‌ره‌ ترس���ناكه‌كانی ده‌س���ه‌اڵتدارێتی ته‌نها سه‌ركرده‌یه‌كی مێژویی بو‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌مێژودا‪ .‬له‌م ساڵه‌دا هیتله‌ر ده‌سه‌اڵتی ژیان‌و مانه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگای عێراقیش���ی‬ ‫گرته‌ده‌س���ت‌و نازن���اوی “س���ه‌ركرده‌”‌و به‌ژیان‌و مانه‌وه‌ی س���ه‌دامه‌وه‌ گرێدابو‪.‬‬ ‫“س���ه‌رۆك”ی ئه‌ڵمانیای پێبه‌خش���را‪ .‬ده‌رئه‌نجامه‌كان���ی ئ���ه‌م پرۆژه‌یه‌ش چ‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌و س���ه‌ركردایه‌تی هیتله‌ر ب���ۆ گه‌النی ناو ده‌وڵه‌ت���ی عێراق‌و چ بۆ‬ ‫هه‌مه‌الی���ه‌ن‌و گش���تگیربو‪ ،‬ئ���ه‌م پیاوه‌ گه‌الن���ی ده‌وروبه‌ر هێجگار كوش���نده‌‌و‬ ‫هه‌م س���ه‌رۆكی ده‌وڵه‌ت‌و هه‌م سه‌رۆكی كاره‌س���اتئامێز ب���و‪ ،‬له‌دۆخ���ی كورددا‬ ‫حكوم ‌هت‌و ه���ه‌م فه‌رمانده‌ی له‌ش���كر‌و به‌جینۆساید كۆتاییهات‪ .‬تێكهه‌ڵكێشانی‬ ‫هه‌م س���ه‌رۆكی حیزب ب���و‪ .‬ئه‌م مۆدێله‌ ده‌وڵه‌ت به‌حیزب‌و حیزب به‌خێڵ‌و خێڵ‬ ‫ل���ه‌ ”فه‌رمانڕه‌وایه‌ت���ی تۆتالیتارییانه‌“‪ ،‬به‌خێزان‌و به‌رجه‌سته‌كردنی هه‌موشیان‬ ‫‌واته‌ ده‌سه‌اڵتی ش���مولی‪ ،‬بو به‌هۆكاری له‌جه‌س���ته‌ی س���ه‌رۆكدا‪ ،‬جیهانێك���ی‬ ‫دروس���تبونی ئه‌زمونێك���ی ترس���ناك تۆتالیتاری دروستكرد كه‌ تا ئه‌مڕۆ گه‌النی‬ ‫له‌سیاس���ه‌تكردن‌و ده‌وڵه‌تمه‌داری���ی كه‌ عێ���راق باج���ی له‌یه‌كجیانه‌كردنه‌وه‌یان‬ ‫دوات���ر هاوش���ێوه‌كانی له‌زۆر ش���وێنی ده‌ده‌ن‪ .‬به‌ع���س به‌دیدێك���ی عه‌لمانی‌و‬ ‫ت���ری دونیادا دروس���تبوو زۆر ئه‌زمونی نیمچه‌ سۆسیالیستییه‌وه‌ ده‌ستیپێكرد‪،‬‬ ‫سیاس���ی تر كه‌وتنه‌ الس���اییكردنه‌وه‌ی له‌كۆتاییه‌كان���ی س���اڵی هه‌شتاش���دا‬ ‫ئه‌و ئه‌زمونه‌ ئه‌ڵمانیی���ه‌‪ .‬كۆكردنه‌وه‌ی ده‌ستیكرد به‌باسكردنی دیموكراسیه‌ت‪،‬‬

‫ب���ه‌اڵم له‌‌واقیع���دا به‌دروس���تكردنی‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی خێزان‌و ده‌س���ه‌اڵتی ڕه‌های‬ ‫بنه‌ماڵه‌ی س���ه‌دام حوسه‌ین كۆتاییهات‪.‬‬ ‫خاڵێك گرنگ���ه‌ هێمای پێبكه‌ین ئه‌وه‌یه‌‬ ‫به‌ع���س ته‌نها ده‌وڵه‌ت���ی خێڵ‌و خێزان‌و‬ ‫بنه‌ماڵه‌یه‌ك���ی ته‌قلیدی نه‌ب���و‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫به‌رهه‌می دروس���تكردن‌و گه‌ش���ه‌دانیش‬ ‫بو به‌هه‌مو ئامراز‌و ده‌زگا كوش���نده‌كانی‬ ‫كۆنت���رۆڵ‌و ئه‌تككردن���ی كۆمه‌اڵیه‌تی‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها شانیش���ی دادابوه‌ سه‌ر ئابوری‬ ‫نه‌وت‌و پاره‌ی زۆری نه‌وت له‌قاس���ه‌كانی‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی عێراقدا‪ .‬به‌ع���س له‌وكاته‌دا‬ ‫به‌كولت���وری خێ���ڵ‌و بنه‌ماڵ���ه‌‌و ڕۆحی‬ ‫سه‌كرده‌ په‌رستییه‌وه‌ كاریده‌كرد‪ ،‬هاوكات‬ ‫هه‌م���و ده‌زگا مۆدێرنه‌كانی به‌كارهێنانی‬ ‫توندوتیژی‌و كۆنترۆڵكردن‌و فشاردانان‌و‬ ‫ش���ۆرینی عه‌ق���ڵ‌و ده‌س���تكاریكردنی‬ ‫ده‌رونی���ی مرۆڤ���ه‌كان‌و به‌رهه‌مهێنانی‬ ‫ترسی له‌به‌رده‌س���تدابو‪ .‬ئیتر له‌له‌شكر‌و‬ ‫ده‌زگای ئه‌منی‌و هه‌واڵگری زه‌به‌الحه‌وه‌‬ ‫بیگ���ره‌ ب���ۆ مۆنۆپۆڵكردن���ی به‌رچاوی‬ ‫جیه���ازی بیرۆكرات���ی‌و مۆنۆپۆڵكردنی‬ ‫میدیا‌و كۆنترۆڵكردنی ته‌واوی كۆمه‌ڵگای‬ ‫مه‌ده‌نی تا به‌تیپی دوگۆڵی كۆاڵنه‌كانیش‬ ‫ده‌گات‪ .‬به‌خشینی ئه‌م گشته‌ كۆنترۆڵ‌و‬ ‫ئاراس���ته‌كراوه‌ به‌س���ه‌رۆكێكی نیمچ���ه‌‬ ‫خوێنده‌وار‌و ڕقاوی وه‌ك سه‌دام حوسه‌ین‪،‬‬ ‫كه‌ فۆبیای پاراستنی سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی‪،‬‬ ‫هه‌م���و كه‌س���ێكی لێكردب���و به‌دوژمن‪،‬‬ ‫یان به‌ئه‌گ���ه‌ری دوژمن‪ ،‬ئ���ه‌و مێژوه‌ی‬ ‫دروس���تكرد كه‌ هی���چ میلله‌تێكی دونیا‬ ‫ته‌مه‌ننای دوباره‌كردنه‌وه‌ی ناكات‪.‬‬

‫كولتور‌و ئاكارێكی‬ ‫سوڵتانگه‌رایی‬ ‫سیاسیی‬ ‫له‌دروستبوندایه‌ كه‌‬ ‫نه‌ك ته‌نها خه‌ونی‬ ‫به‌سعودیكردن‌و‬ ‫به‌خه‌لیجیكردنی‬ ‫ئه‌زمونه‌‬ ‫سیاسییه‌كه‌ی‬ ‫كوردستان‬ ‫ده‌بینێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫به‌‌وردیش كاری‬ ‫بۆده‌كات‬ ‫بێگوم���ان لێكچ���ون‌و جیاوازییه‌ك���ی‬ ‫زۆر له‌نێ���وان مۆدێل���ه‌ جیاوازه‌كان���ی‬ ‫تۆتالیتاریزمی كۆمۆنیس���تی‌و فاشیزمه‌‬ ‫ئه‌وروپییه‌ك���ه‌دا له‌گ���ه‌ڵ رژێم���ه‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتگه‌ر‌و تۆتالیتاره‌كانی جیهانی‬ ‫س���ێدا هه‌یه‌‪ .‬له‌به‌ر بچوكی���ی روبه‌ری‬ ‫نوس���ینه‌كه‌مان بواری رۆچونمان بۆ ناو‬ ‫ورده‌كاریی خه‌س���ڵه‌ته‌كانی ئه‌م جۆره‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتگه‌رێتییه‌ له‌ناوچه‌ی ئێمه‌دا نییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی بۆ ئێمه‌ جێگای س���ه‌رنجه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ك���ه‌ رژێمه‌ ده‌س���ه‌اڵتگه‌ره‌كانی‬ ‫دونی���ای ئێم���ه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌زمونی‬ ‫فاش���یزم‌و نازیزیمی خۆرئ���اواوه‌‪ ،‬به‌بێ‬ ‫بونی ”كرۆكێك���ی كۆمه‌اڵیه‌تی“ ناتوانن‬ ‫بب���ن به‌دیكتاتۆر‪ ،‬ئه‌و كرۆكه‌ش بریتییه‌‬ ‫له‌عه‌ش���یر‌هت‌و خێ���زان‌و هه‌ندێجاریش‬ ‫مه‌زهه‌ب كه‌ كرۆكی ئه‌و ده‌سه‌اڵتدارێتییه‌‬ ‫دروس���تده‌كه‌ن‌و ده‌زگا گرن���گ‌و‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی حوكمڕان���ی‌و هه‌ڵق���ه‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی ئابوری ده‌گرنه‌ده‌ست‪.‬‬ ‫بێگومان له‌پاڵ ئاماده‌گی چه‌ندان وێنه‌ی‬ ‫ناسیۆنالیس���تییانه‌‌و له‌پ���اڵ داهێنان‌و‬ ‫دروستكردنی چه‌ندان هه‌ڕه‌شه‌‌و گوڕه‌شه‌‌و‬ ‫داتاش���ینی وێنه‌ی دوژمن���ی ده‌ره‌كی‌و‬ ‫ناوه‌كی���دا‪ .‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌دروس���تكردنی‬

‫كۆمه‌ڵێ���ك ده‌زگای س���ه‌ربازی‌و ئه‌منی‬ ‫تایبه‌ت كه‌ ئاكاری میلیش���یای تایبه‌ت‬ ‫وه‌رده‌گرن‌و كاری سه‌ره‌كی‌و بنه‌ڕه‌تییان‬ ‫پاراس���تنی س���ه‌رۆك‌و پاراس���تنی ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌یه‌ كه‌ سه‌رۆك ده‌یه‌وێت بپارێزرێن‪.‬‬ ‫به‌كورتی له‌ئه‌زمونی ده‌سه‌اڵتگه‌رێتی ئه‌م‬ ‫ناوچه‌ی���ه‌ی الی ئێمه‌دا ئه‌وه‌ ئایدیۆلۆژیا‬ ‫یان حیزب نییه‌ كه‌ سه‌رۆك ده‌پارێزێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی بونی حی���زب‌و بونی بڕێك‬ ‫له‌زمان‌و ڕه‌مز‌و وێنه‌ی ئایدیۆلۆژی گرنگی‬ ‫تایبه‌ت���ی خۆی���ان هه‌یه‌‪ ،‬به‌ڵك���و ئه‌وه‌‬ ‫وه‌الئه‌ت���ه‌ جیاوازه‌ خێزان���ی‌و خێڵه‌كی‌و‬ ‫ناوچه‌ی���ی‌و ئایینزاییه‌كانه‌ كه‌ س���ه‌رۆك‬ ‫ده‌ك���ه‌ن به‌س���ه‌ركرده‌ی هه‌میش���ه‌یی‌و‬ ‫هه‌م���و ده‌س���ه‌اڵته‌كانی له‌ده‌س���تدا‬ ‫كۆده‌كه‌ن���ه‌وه‌‌و ل���ه‌دوا وێستگه‌ش���دا‬ ‫ده‌یكه‌ن به‌دیكتات���ۆر‪ .‬به‌بۆچونی ئێمه‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ له‌كوردس���تاندا خه‌ریكی‬ ‫دروس���تبون‌و س���ه‌قامگیربونه‌ ئ���ه‌م‬ ‫مۆدێله‌یه‌ له‌س���ه‌رۆكایه‌تی‪ ،‬سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫به‌هه‌م���و مان���ا نێگه‌تیڤه‌كان���ی بون���ی‬ ‫”كرۆكێك���ی كۆمه‌اڵیه‌تی“ی���ه‌وه‌ ك���ه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت له‌ده‌س���تی خێزان‌و گروپێكی‬ ‫هێج���گار بچ���وك له‌خزم‌و كه‌س���وكار‌و‬ ‫ناسیاوی یه‌كتردا كۆده‌كاته‌وه‌‪ .‬مۆدێلێك‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌دا ئاماده‌یه‌‌و كارده‌كات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خۆش���حااڵنه‌ له‌چه‌ن���د س���اڵی ڕابردودا‬ ‫بینیمان كۆمه‌ڵگاكانی ناوچه‌كه‌ ناچاربون‬ ‫په‌الم���اری سیس���تمه‌ سیاس���ییه‌كه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی په‌الماری سه‌رۆك‌و منداڵه‌كان‌و‬ ‫كه‌سانی ده‌وروبه‌ری سه‌رۆكه‌كان بده‌ن‌و‬ ‫ناچار به‌سه‌رهه‌ڵگرتن‌و هه‌اڵتنیان بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و دۆخه‌ی له‌ئێس���تادا له‌كوردس���تاندا‬ ‫واده‌كات چه‌مكی سه‌رۆكایه‌تی له‌دونیای‬ ‫ئێم���ه‌دا‪ ،‬وه‌ك زۆربه‌ی ش���ته‌كانی تر‪،‬‬ ‫له‌قه‌یرانێكی هه‌مه‌الیه‌ندا بێت‌و به‌شێكی‬ ‫س���ه‌ره‌كی بێت له‌و قه‌یرانه‌ سیاس���ییه‌‬ ‫گه‌وره‌ی���ه‌ی ڕوبه‌ڕوی كۆمه‌ڵ���گای ئێمه‌‬ ‫بۆت���ه‌وه‌‪ .‬ب���ه‌اڵم به‌رله‌وه‌ی له‌م باس���ه‌‬ ‫بدوێین‌و هێڵه‌ گشتییه‌كانی ڕونبكه‌ینه‌وه‌‬ ‫با س���ه‌رنجێكی خێ���را له‌هه‌ندێك له‌مانا‬ ‫سۆسیۆلۆژییه‌كانی چه‌مكی سه‌رۆكایه‌تی‌و‬ ‫ج���ۆر‌و ئاكاره‌كانی بده‌ین‪ .‬چونكه‌ ته‌نها‬ ‫له‌پاڵ بون���ی وێنه‌یه‌كی ڕوندا ده‌رباره‌ی‬ ‫دیارده‌ی سه‌رۆكایه‌تی وه‌ك دیارده‌یه‌كی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‪ ،‬ده‌توانی���ن قواڵی���ی ئه‌و‬ ‫لێڵ���ی‌و تاریكییه‌ ببینین ك���ه‌ به‌ده‌وری‬ ‫دیارده‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی له‌كوردس���تاندا‬ ‫دروستكراوه‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی چییه‌؟‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی دی���ارده‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫دیارده‌یه‌كی ئاڵ���ۆز‌و فره‌ڕه‌هه‌نده‌ به‌اڵم‬ ‫له‌ ”كۆمه‌ڵناسی سه‌رۆكایه‌تی“دا گرنگی‬ ‫به‌دو ڕه‌هه‌ندی س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌درێت‪.‬‬ ‫یه‌كه‌می���ان ئه‌و ئ���اكاره‌ كه‌س���ییانه‌یه‌‬ ‫كه‌ كه‌س���ی س���ه‌ركرده‌كه‌ هه‌ڵگریه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌مان���ه‌ش له‌تواناكان���ی س���ه‌رۆك‬ ‫له‌بیركردن���ه‌وه‌‌و زیره‌كی‌و تێگه‌یش���تن‌و‬ ‫توانای ته‌عبیرك���ردن‌و قه‌ناعه‌تپێهێنان‌و‬ ‫بڕیاردان‌و هێزی ئیراده‌‌و شتی تری له‌م‬ ‫بابه‌ت���ه‌دا جێگیره‌‪ .‬ئه‌ویتری���ان ئاكار‌و‬ ‫پێكهاتی ئه‌و گروپ‌و ژینگه‌یه‌یه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫س���ه‌رۆكه‌ له‌ناویدا كارده‌كات‪ .‬یه‌كه‌میان‬ ‫هێما بۆ چییه‌تی كه‌س���ایه‌تی س���ه‌رۆك‬ ‫ده‌كات ‌وه‌ك تاكه‌كه‌س���ێك‪ ،‬دوهه‌میان‬ ‫ده‌یه‌وێت بزانێ���ت ئایا ئه‌و ژینگه‌یه‌ كام‬ ‫جۆر س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌وێ���ت‌و له‌گه‌ڵ چ‬ ‫فۆرمێ���ك له‌فۆرمه‌كان���ی س���ه‌رۆكبوندا‬ ‫ده‌گونجێ���ت‪ .‬ب���ه‌م مانای���ه‌ چه‌ن���ده‌‬ ‫كه‌س���ایه‌تی‌و س���یفه‌ته‌كانی سه‌رۆكه‌كه‌‬ ‫گرنگ���ه‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ش كاردان���ه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫ژینگه‌‌و ناوه‌نده‌ گرنگه‌ كه‌ ئه‌و س���ه‌رۆكه‌‬ ‫تیایدا ده‌ستبه‌كاره‌‪ .‬سه‌رۆكایه‌تی چه‌ند‬ ‫پابه‌ستی ئاكاری سه‌رۆكه‌كانه‌ ئه‌وه‌نده‌ش‬ ‫پابه‌س���تی كاردان���ه‌وه‌ی ئه‌وانه‌ی���ه‌ كه‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی ده‌كرێن‪ ،‬چه‌نده‌ په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌كه‌س���ایه‌تی س���ه‌رۆكه‌وه‌ هه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ن���ده‌ش په‌یوه‌ن���دی به‌كاردانه‌وه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگاوه‌ هه‌یه‌ به‌رامبه‌ر به‌و سه‌رۆكه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی ڕێگایه‌ك���ی یه‌كس���ه‌ره‌‬ ‫نییه‌؛ ئه‌وه‌ نییه‌ كه‌س���ێك به‌ره‌س���می‌و‬ ‫له‌میان���ه‌ی ڕێكه‌وتنێك���ی سیاس���ی‌و‬ ‫تایبه‌ت���ی دابه‌ش���كردنی ده‌س���ه‌اڵته‌وه‌‬ ‫كرابێت به‌سه‌رۆك‪ ،‬واته‌ ته‌نها په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌ڕێكه‌وتنه‌كانی ناو كایه‌ی سیاسییه‌وه‌‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬به‌ڵك���و ڕێگایه‌كی دوس���ه‌ره‌یه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ری دوهه‌م���ی ئ���ه‌و ڕێگای���ه‌ له‌ناو‬ ‫كۆمه‌ڵگاوه‌ دێت‌و په‌یوه‌ندی به‌‌ویس���ت‌و‬ ‫ح���ه‌ز‌و چاوه‌ڕوانییه‌كان���ی كۆمه‌ڵگاوه‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر له‌س���ه‌رێكه‌وه‌ س���ه‌رۆك‬ ‫كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر ئه‌وانه‌ به‌جێبهێڵێت‬ ‫كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تیان ده‌كات‪ ،‬له‌سه‌رێكی‬

‫كێشه‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫دوای هه‌شت ساڵ‬ ‫له‌فه‌رمانڕه‌وایه‌تی‬ ‫بارزانی‪ ،‬له‌زۆر‬ ‫روه‌وه‌ دۆخێكی‬ ‫زۆر ئاڵۆزی‬ ‫له‌كوردستاندا‬ ‫دروستكردوه‌‪،‬‬ ‫دۆخێك پڕ‬ ‫له‌ئه‌گه‌ری‬ ‫دروستبونی‬ ‫پشێوی‌و‬ ‫دوژمنایه‌تی‌و‬ ‫زۆره‌ملێی سیاسی‌و‬ ‫دابه‌شبونی‬ ‫چینایه‌تی گه‌وره‌‌و‬ ‫نائومێدبونێكی‬ ‫قوڵی ئینسانی‬ ‫ئێمه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌سیاس ‌هت‌و‬ ‫سه‌رۆك‌و سیستمه‌‬ ‫سیاسییه‌كه‌ی‬ ‫پارتی‌و یه‌كێتی‬ ‫دیك���ه‌وه‌ ئه‌وان���ه‌ی كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ده‌كرێن كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر سه‌رۆكه‌كان‬ ‫به‌جێده‌هێڵ���ن‪ .‬ئه‌م دۆخه‌ی���ه‌ واده‌كات‬ ‫كۆمه‌ڵگای جیاواز پێویس���تی به‌شێوازی‬ ‫جیاوازی سه‌رۆكایه‌تی هه‌بێت‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫ی���ه‌ك كۆمه‌ڵ���گا خۆش���ی له‌قۆناغ���ی‬ ‫جی���اوازدا پێویس���تی به‌س���ه‌ركرده‌ی‬ ‫جی���اواز هه‌بێت‪ .‬ئه‌مه‌ یه‌كێكه‌ له‌یاس���ا‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی دیارده‌ی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫له‌ناو سۆسیۆلۆژیای ده‌سه‌اڵتدا‪.‬‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی وه‌ك كارێكی پێكه‌وه‌یی‬ ‫خاڵێك���ی ت���ر ك���ه‌ له‌كۆمه‌ڵناس���ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تیكردندا گرنگه‌ بینینی ئه‌و‬ ‫ڕاس���تییه‌یه‌ كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رگیز‬ ‫كارێك���ی تاكه‌كه‌س���ی نیی���ه‌‪ ،‬به‌ڵك���و‬ ‫دیارده‌یه‌كی ده‌سته‌جه‌معییه‌‪ .‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫”كۆ“یه‌ كامه‌یه‌ كه‌ به‌ش���داره‌ له‌چاالكی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیكردندا‪ .‬له‌ئه‌زمونه‌ سیاسییه‌‬ ‫ته‌ندروس���ت‌و كراوه‌كاندا ئ���ه‌و ”كۆ“یه‌‪،‬‬ ‫هاوڕێ‌و دۆس���ت‌و ئه‌ندامانی خێزانه‌كه‌ی‬ ‫س���ه‌رۆك نین‪ ،‬به‌ڵكو ”ك���ۆ“ی ناو ئه‌و‬ ‫گش���ته‌ن كه‌ ن���اوی ”كۆ“مه‌ڵگایه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫كۆی���ه‌ له‌پله‌ی یه‌كه‌مدا ئ���ه‌و ”كۆ“یه‌یه‌‬ ‫كه‌ له‌ناو كایه‌ی سیاسیدا دروستده‌بێت‪،‬‬ ‫دوای ئ���ه‌وه‌ ئ���ه‌و ”ك���ۆ“ كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫فه‌رهه‌نگییان���ه‌ن كه‌ زۆرجار قس���ه‌كه‌ر‌و‬ ‫نوێنه‌ری هێزه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌و فه‌رهه‌نگییه‌‬ ‫جیاوازه‌كانن‪ .‬س���ه‌رۆكایه‌تی به‌م مانایه‌‬ ‫هونه‌ری كۆكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵته‌كان نییه‌‬ ‫له‌ده‌س���تی تاكه‌كه‌س���ێك یان گروپێكی‬ ‫بچوك���دا‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ نییه‌ هه‌م���و هه‌وڵێك‬ ‫ته‌رخانبكرێ���ت ب���ۆ به‌خش���ینی ده‌زگا‬ ‫گرنگه‌كان‌و ت���ه‌وه‌ره‌ س���ه‌ره‌كییه‌كانی‬

‫ده‌س���ه‌اڵت به‌خزم‌و كه‌س‌و دۆس���تانی‬ ‫س���ه‌رۆك‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت به‌ئه‌ندام���ان‌و‬ ‫هه‌وادارنی حیزبه‌كه‌ی سه‌رۆك به‌ته‌نها‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی هون���ه‌ری دابه‌ش���كردنی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌ به‌س���ه‌ر هێ���ز‌و ت���ه‌وه‌ره‌‬ ‫جیاوازه‌كانی ناو كۆمه‌ڵ���گادا‪ ،‬هونه‌ری‬ ‫ڕێگرتنه‌ له‌خه‌س���تبونه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫س���امان له‌ده‌س���تی گروپێكی بچوكدا‪.‬‬ ‫به‌مانایه‌كی تر س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫په‌یوه‌ن���دی به‌هونه‌ری دابه‌ش���كردنه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ ئه‌وه‌ن���ده‌ په‌یوه‌ن���دی به‌هونه‌ری‬ ‫كۆكردنه‌وه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬ئیتر له‌دابه‌شكردنی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‌و س���امانه‌وه‌ بیگ���ره‌ ب���ۆ‬ ‫دابه‌ش���كردنی ده‌زگاكان‌و پله‌‌وپای���ه‌‬ ‫سیاس���ی‌و گش���تییه‌كانی ناو كۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاكارانه‌ی س���ه‌ره‌وه‌ی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫واده‌كه‌ن هه‌میشه‌ بڕێكی گرنگ‌و زۆرجار‬ ‫ده‌ستنیشانكه‌ر له‌مه‌سه‌له‌ی قبوڵكردنی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تیكردندا‬ ‫خۆبه‌خۆی���ی‬ ‫ئاماده‌بێت‪ .‬واته‌ سه‌رۆكایه‌تی ئه‌وه‌ نییه‌‬ ‫خه‌ڵك ناچاربكرێت كه‌س���ێك به‌سه‌رۆك‬ ‫بزانن‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وه‌ی���ه‌ خه‌ڵك خۆبه‌خۆ‬ ‫كه‌سێك به‌س���ه‌رۆك یان س���ه‌ركرده‌ی‬ ‫خۆیان بزانن‪ .‬سه‌رۆكایه‌تی شتێك نه‌بێت‬ ‫به‌زۆر بسه‌پێنرێت‪ ،‬به‌ڵكو هه‌ڵبژاردنێكی‬ ‫ئازادانه‌ بێت كه‌ ئیجماعێكی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫سیاسی ڕاسته‌قینه‌ی له‌سه‌ربێت‪.‬‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌و ڕق‬ ‫ئاكارێك���ی ت���ری ”كۆمه‌ڵناس���ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی“ په‌یوه‌س���ته‌ به‌مه‌سه‌له‌ی‬ ‫ڕقی سیاسی‌و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌‪ .‬یه‌كێك له‌و‬ ‫شتانه‌ی پێویسته‌ هه‌مو سه‌ركرده‌یه‌كی‬ ‫ڕاس���ته‌قینه‌ خ���ۆی ب���ۆ ئاماده‌ب���كات‬ ‫مه‌سه‌له‌ی ڕقبونه‌وه‌ی خه‌ڵكه‌ له‌سه‌رۆك‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‪ .‬زۆرب���ه‌ی ئه‌وانه‌ی ده‌بن‬ ‫به‌سه‌رۆك كه‌س���انێكن وه‌كچۆن هه‌ستی‬ ‫خۆشه‌ویستی الی به‌ش���ێك له‌كۆمه‌ڵگا‬ ‫ده‌بزوێنن ئاواش هه‌ستی ڕقلێبونه‌وه‌ الی‬ ‫به‌شێكی تر دروس���تده‌كه‌ن‪ .‬به‌تایبه‌تی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تییه‌ك مه‌رج���ی خۆبه‌خ���ۆ‬ ‫قبوڵكردن���ی تێدانه‌بێت‌و فش���ار‌و فێڵ‌و‬ ‫ته‌ڵه‌كه‌بازی سیاسی سه‌پاندبێتی‪ .‬ئه‌ركی‬ ‫س���ه‌رۆكی ڕاس���ته‌قینه‌ ئه‌وه‌ نییه‌ ڕق‌و‬ ‫ناحه‌زی به‌رامبه‌ر ب���ه‌و كه‌س‌و گروپانه‌‬ ‫گه‌ش���ه‌پێبدات كه‌ ئه‌ویان خۆشناوێت‪،‬‬ ‫كاری ئه‌وه‌ نیی���ه‌ هه‌وڵبدات ئه‌و كه‌س‌و‬ ‫گروپان���ه‌ زه‌لیل‌و بێپه‌نا بكات‪‌،‬وه‌زیفه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ نییه‌ ڕاس���ته‌وخۆ‌و ناڕاس���ته‌وخۆ‬ ‫بكه‌وێته‌ ئیهانه‌كردنی نه‌یارانی یان هه‌ر‬ ‫گروپێكی سیاسی ‪ -‬كۆمه‌اڵیه‌تی ناڕازی‬ ‫تر‪ .‬ئه‌ركی سه‌رۆكی ڕاسته‌قینه‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫هه‌وڵی كه‌مكردنه‌وه‌ی ڕق‌و كه‌مكردنه‌وه‌ی‬ ‫ناحه‌زی‌و بچوككردنه‌وه‌ی ناكۆكییه‌كان‌و‬ ‫كه‌ناڵی���زه‌ی ملمالنێكان ب���دات‪ .‬كاری‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ ڕێكخه‌ربێ���ت له‌نێ���وان گروپه‌‬ ‫ناكۆكه‌كان���ی كۆمه‌ڵ���گادا‪ ،‬ته‌حه‌مولی‬ ‫گله‌یی‌و ڕه‌خنه‌بكات‪ ،‬وێنه‌ی خۆی وه‌ك‬ ‫بونه‌وه‌رێك���ی موق���ه‌ده‌س به‌‌وێنه‌یه‌كی‬ ‫خراپ‌و هه‌ڵه‌ بزانێت‪ .‬ته‌نها به‌قسه‌كردن‬ ‫له‌سه‌ر ته‌له‌فیزیۆن‌و له‌ناو ڕاگه‌یاندنه‌كاندا‬ ‫تواناكانی له‌ڕاگرتنی كێشه‌ ملمالنێكاندا‬ ‫نیش���اننه‌دات‪ ،‬به‌ڵكو به‌ك���رده‌وه‌‌و بڕیار‬ ‫نیش���انیبدات‌و ئ���ه‌م هاوس���ه‌نگییه‌ش‬ ‫له‌ش���ێوازی كاركردن���ی له‌گ���ه‌ڵ هێزه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و سیاس���ییه‌ جیاوازه‌كانی‬ ‫ناو كۆمه‌ڵگادا به‌رجه‌س���ته‌بكات‪ .‬جگه‌‬ ‫له‌مه‌ یه‌كێك له‌ئاكاره‌ س���ه‌ره‌كییه‌كانی‬ ‫“س���ه‌رۆكی ب���اش” ئاماده‌بونیه‌ت���ی‬ ‫ب���ۆ دۆڕان‪ ،‬ب���ۆ نه‌مان‌و له‌ده‌س���تدانی‬ ‫بڕوای جه‌م���اوه‌ر پێی‪ ،‬ب���ۆ وازهێنان‌و‬ ‫ماڵئاواییك���ردن‌و درێژه‌دان به‌ژیان وه‌ك‬ ‫كه‌س���ێكی ئاس���ایی ناو كۆمه‌ڵگا‪ .‬واته‌‬ ‫به‌ب���ێ ئاماده‌گی ب���ۆ دۆڕان‌و وازهێنان‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵت ش���تێكی جه‌وهه‌ری‌و قوڵ‬ ‫له‌سه‌رۆكایه‌تیدا نوقسانه‌‪.‬‬ ‫بارزانی‌و سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫به‌و مانایانه‌ی له‌س���ه‌ره‌وه‌ به‌دیارده‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیمان به‌خشی‪ ،‬ئێمه‌ پێمانوایه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی بارزانی له‌هه‌شت ساڵی ڕابردودا‬ ‫بۆی نه‌ك���راوه‌ ئه‌نجامیب���دات‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ببێت به‌سه‌رۆكێكی ڕاس���ته‌قینه‌؛ ببێت‬ ‫به‌س���ه‌ركرده‌یه‌ك له‌ده‌ره‌وه‌ی پارته‌كه‌ی‬ ‫خۆی���دا‪ ،‬كه‌س���ێك كۆمه‌ڵ���گای ئێم���ه‌‬ ‫بیه‌وێ���ت قبوڵیبكات‌و هێزه‌ سیاس���ی‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌كان ل���ه‌ده‌وری خ���ۆی‬ ‫كۆبكاته‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر سه‌رۆكبون له‌ئاستی‬ ‫یه‌كه‌میدا په‌یوه‌ندی به‌كه‌سایه‌تی‌و سیفه‌ته‌‬ ‫شه‌خسییه‌كانی سه‌رۆكه‌وه‌ هه‌بێت‪ ،‬واته‌‬ ‫پێویس���ته‌ س���ه‌رۆك تاكه‌كه‌سێك بێت‬ ‫خاوه‌ن���ی ئیراده‌یه‌كی به‌هێ���ز‪ ،‬خاوه‌نی‬ ‫زیره‌ك���ی‌و داناییه‌كی گ���ه‌وره‌‪ ،‬خاوه‌نی‬

‫ڕوانینێك���ی ئاڵۆز ب���ۆ دونیا‌و كۆمه‌ڵگا‌و‬ ‫ئاینده‌‪ ،‬كه‌س���ێك بێ���ت بتوانێت هیوا‌و‬ ‫ئومێ���د‌و چاوه‌ڕوانی ت���ازه‌ له‌كۆمه‌ڵگادا‬ ‫دروس���تبكات‪ ،‬ب���ڕو ڕاده‌ی س���ازان‌و‬ ‫متمانه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی گه‌وره‌بكات‪ ،‬ئه‌ركه‌‬ ‫سیاسییه‌كانی له‌پله‌و مه‌قامی خۆی وه‌ك‬ ‫سه‌رۆك نیشانبدات‪ ،‬ئه‌وا ئێمه‌ پێمانوایه‌‬ ‫بارزانی له‌هه‌شت ساڵی ڕابردودا له‌هه‌مو‬ ‫ئه‌م ئاس���تانه‌دا هێمایه‌ك���ی بچوكی بۆ‬ ‫كۆمه‌ڵگای ئێمه‌ نه‌ناردوه‌ ئه‌وه‌ ده‌ربخات‬ ‫هه‌ڵگری ئ���ه‌و ئاكاره‌ شه‌خس���ییانه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌هیچ ئاستێكدا نیشانینه‌داوه‌ كه‌سێكه‌‬ ‫ده‌توانێت سه‌رۆكایه‌تی میلله‌تێك بكات‬ ‫كه‌ س���ه‌ده‌یه‌ك بۆ ئ���ازادی جه‌نگاوه‌‪،‬‬ ‫ڕوب���ه‌ڕوی كێش���ه‌‌و قه‌یرانی گ���ه‌وره‌‌و‬ ‫ئاڵۆز بۆته‌وه‌ كه‌ پێوس���یتی به‌لێزانی‌و‬ ‫حیكمه‌ت‌و عه‌قڵییه‌تێكی سیاسی كراوه‌‌و‬ ‫به‌ئاگا هه‌یه‌ بۆ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌یان‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌رێكی دیكه‌وه‌ بارزانی سه‌رۆكه‌‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی ده‌س���ه‌اڵتێكی زۆری‬ ‫له‌ده‌س���تدایه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی س���ه‌رۆكی‬ ‫حیزبێك���ه‌‌و هاوپه‌یمانێك���ی بێ���رۆح‌و‬ ‫بێئیراده‌ش���ی هه‌یه‌‪ ،‬ه���ه‌م حیزبه‌كه‌ی‬ ‫خ���ۆی‌و ه���ه‌م هاوپه‌یمانه‌ك���ه‌ی ب���ێ‬ ‫لێپرسینه‌وه‌ هه‌مو توانایه‌كی بڕیاردانیان‬ ‫پێبه‌خشیوه‌‪ .‬واته‌ ئه‌وه‌ی بارزانی كردوه‌‬ ‫به‌سه‌رۆك بونی ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ زۆرانه‌یه‌‬ ‫ك���ه‌ له‌ئه‌نجامی دۆخێكی سیاس���ی زۆر‬ ‫تایب���ه‌ت‌و هاوكێش���ه‌یه‌كی زۆر تایبه‌تی‬ ‫دابه‌ش���كردنی ده‌س���ه‌اڵتدا پێی���دراوه‌‪،‬‬ ‫ن���ه‌ك ئ���ه‌وه‌ی ئ���ه‌و وه‌ك س���ه‌ركرده‌‬ ‫توانای ئه‌وه‌ی هه‌بوبێت ئاراس���ته‌یه‌كی‬ ‫پۆزه‌تیڤ به‌هه‌ست‌و نه‌ستی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫ببه‌خشێت‌و چاوه‌ڕوانییه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك ئاراسته‌بكات كه‌ ڕازیبونی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌و متمانه‌‌و بڕوابون به‌خه‌ونه‌‬ ‫ده‌سته‌جمعییه‌كانی لێبكه‌ێته‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌تا‬ ‫ده‌بینین له‌و س���اته‌دا ك���ه‌ هاوپه‌یمانه‌‬ ‫سه‌ره‌كییه‌كه‌ی هه‌ندێك هێمای جیاواز‪،‬‬ ‫له‌هێم���ای گوێڕایه‌ڵیكردنی به‌رده‌وام بۆ‬ ‫پارتی‪ ،‬بۆ هێزه‌ سیاس���ییه‌كانی تر‌و بۆ‬ ‫كۆمه‌ڵ���گای ئێمه‌ ده‌نێرێت‪ ،‬مه‌س���ه‌له‌ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی بارزان���ی ده‌كه‌وێت���ه‌‬ ‫به‌رده‌م���ی گومانێكی گ���ه‌وره‌‌و ئه‌گه‌ری‬ ‫له‌ده‌ستدانی پێگه‌ سیاسییه‌كه‌ی بارزانی‬ ‫وه‌ك س���ه‌رۆك‪ ،‬به‌ڕاده‌یه‌ك���ی به‌رچ���او‬ ‫گه‌وره‌ده‌بێت‪ .‬ئه‌مه‌ش یه‌ك ڕاس���تیمان‬ ‫پێده‌ڵێت‪ :‬بارزانی نه‌یتوانیوه‌ مه‌سه‌له‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی خۆی له‌په‌یمان‌و ڕێكه‌وتنه‌‬ ‫سیاس���ییه‌كان ڕزگارب���كات‌و بی���كات‬ ‫به‌مه‌س���ه‌له‌ی قبوڵكردنێك���ی خۆبه‌خۆ‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا‪.‬‬ ‫خاڵێكی تر كه‌ پێویس���ته‌ باسبكرێت‬ ‫ئ���ه‌و ڕاس���تییه‌یه‌ ئه‌گه‌رچ���ی بارزانی‬ ‫ده‌سه‌اڵتێكی هێجگار زۆری پێبه‌خشراوه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم كاریگه‌ری ئه‌م سیاس���ه‌تمه‌داره‌‬ ‫له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردستان‪ ،‬به‌به‌راورد‬ ‫به‌و هه‌م���و ده‌س���ه‌اڵته‌ ك���ه‌ هه‌یه‌تی‪،‬‬ ‫كاریگه‌رییه‌ك���ی الوازه‌‪ .‬ئه‌م س���ه‌رۆكه‌‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی ناوچه‌كانی ژێر ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫پارتی خۆی���دا‪ ،‬توانای به‌جێهێش���تنی‬ ‫كاریگه‌رییه‌كی پۆزه‌تیڤی له‌سه‌ر هه‌ست‌و‬ ‫نه‌ست‌و ویس���ت‌و حه‌زی به‌شێكی زۆری‬ ‫كۆمه‌ڵگای كوردی نه‌بوه‌‌و نییه‌‪ .‬له‌هه‌شت‬ ‫س���اڵی ڕابردوش���دا ئ���ه‌م كاریگه‌رییه‌‬ ‫كه‌میكردوه‌ زیادینه‌كردوه‌‪” .‬كۆمه‌ڵناسی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی“ له‌مێژه‌ ئه‌و ڕاستییه‌ی‬ ‫ئاش���كراكردوه‌ ك���ه‌ بون���ی ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫مانای بونی كاریگه‌ریی نییه‌‪ ،‬كه‌س���ێك‬ ‫ده‌ش���ێت ده‌س���ه‌اڵتێكی هێجگار زۆری‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم كاریگه‌ری له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگا‬ ‫كه‌م‌و الوازبێت‪ ،‬كه‌س���ێكیش ده‌ش���ێت‬ ‫له‌په‌راوێزدابێت‪ ،‬به‌اڵم كاریگه‌ری له‌سه‌ر‬ ‫دۆخی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی گه‌وره‌بێت‪ .‬بارزانی‬ ‫له‌جۆری ئ���ه‌و س���ه‌رۆكانه‌یه‌ به‌و هه‌مو‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌وه‌ كه‌ هه‌یه‌تی خاوه‌نی كه‌مترین‬ ‫كاریگه‌رییه‌ له‌سه‌ر چۆنیه‌تی كاركردن‌و‬ ‫بیركردن���ه‌وه‌‌و ح���ه‌ز‌و چاوه‌ڕوانییه‌كانی‬ ‫به‌شێكی گه‌وره‌ی كۆمه‌ڵگای ئێمه‌‪ .‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی بارزانی خاوه‌نیه‌تی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫نییه‌ به‌مانا زانس���تییه‌كانی چه‌مكه‌كه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو بونی پۆس���تێكی سیاسی بااڵیه‌‬ ‫له‌ن���او هه‌ره‌م���ی ده‌س���ه‌اڵتدا‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫بارزانی هه‌یه‌تی ده‌سه‌اڵتێكی ره‌سمییه‌‪،‬‬ ‫نه‌ك ده‌س���ه‌اڵتێكی مه‌عنه‌وی‪ ،‬بارزانی‬ ‫س���ه‌رمایه‌ی مادی هه‌ی���ه‌‪ ،‬پاره‌ی زۆری‬ ‫نه‌وتی له‌به‌رده‌س���تدایه‌‪ ،‬به‌اڵم سه‌رمایه‌‬ ‫ڕه‌مزییه‌كه‌ی هێجگار الوازه‌‌و ده‌س���ه‌اڵته‌‬ ‫ڕه‌مزییه‌كه‌ش���ی الوازت���ر‪ ،‬النیكه‌م الی‬ ‫به‌شێكی گرنگی كۆمه‌ڵگای كوردستان‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌ش���ێكی گرنگی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫پابه‌س���تی چاالكی���ی قه‌ناعه‌تهێنانبێت‬ ‫به‌كۆمه‌ڵ���گا‪ ،‬به‌هێ���زه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌‬

‫جی���اوازه‌كان ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی هاری���كاری حكومه‌تی هه‌رێمدا‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆك ب���ن ب���ۆ وه‌دیهێنان���ی ئ���ه‌و‬ ‫كێشه‌ی سه‌رۆكایه‌تی له‌كوردستاندا‬ ‫ئامانجان���ه‌ی پێیانده‌گوترێت “ئامانجی‬ ‫ئێمه‌ له‌سه‌ره‌تاوه‌ باسمان له‌كه‌له‌پوری‬ ‫گش���تی“‪ ،‬ئه‌وا هه‌شت س���اڵی ڕابردوی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی بارزانی هه‌ش���ت س���اڵی تۆتالیتارییانه‌ی سه‌رۆكایه‌تی له‌سه‌ده‌ی‬ ‫دوركه‌وتن���ه‌وه‌ی به‌رده‌وامه‌ له‌م كرده‌ی بیس���ته‌مدا ك���رد‪ ،‬له‌ئه‌زمون���ی نازیزم‌و‬ ‫قه‌ناعه‌تپێهێنان���ه‌‌و ل���ه‌م وه‌دیهێنانه‌ی به‌لش���ه‌فیزم‌و به‌عس���یزم دواین‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫ئامانجه‌ گش���تییه‌كان‪ .‬له‌زۆر ساتیش���دا لێره‌دا ده‌مانه‌وێت به‌كورتی باسیبكه‌ین‬ ‫سه‌پاندنی سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی‌و سه‌پاندنی ئه‌و ڕاس���تییه‌یه‌ كه‌ هه‌لومه‌رج‌و توانای‬ ‫سه‌رجه‌می سیستمه‌ ده‌سه‌اڵتدارێتییه‌كه‌ دوباره‌كردنه‌وه‌ی ئه‌زمونی به‌عس���ییانه‌‬ ‫له‌ڕێگای فش���اری س���ه‌ربازی‌و ئه‌منی‌و له‌كوردستاندا زه‌حمه‌ته‌‪ .‬ئێمه‌ پێمانوایه‌‬ ‫په‌نابردن بۆ به‌كارهێنان���ی توندوتیژی له‌كوردس���تاندا هێش���تا تۆتالیتاریزم‪،‬‬ ‫ده‌سه‌اڵتگه‌رێتی ڕه‌ها‪ ،‬زه‌مینه‌ی ئه‌وه‌ی‬ ‫بوه‌‪.‬‬ ‫نییه‌ ببێت به‌سیسته‌می ده‌سه‌اڵتدارێتی‬ ‫بااڵده‌ست‪ .‬له‌مه‌ش���دا خۆشحااڵنه‌ ڕۆڵی‬ ‫پارتی‌و مۆدێلی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ب���ه‌اڵم كێش���ه‌كه‌ له‌وه‌دای���ه‌ بارزانی بارزان���ی ڕۆڵێك���ی به‌رچ���اوه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫س���ه‌رۆكی حیزبێكی گوێگر‌و گوێڕایه‌ڵه‌‪ ،‬بارزان���ی نه‌یتوانی���وه‌ خۆی ب���كات به‌‬ ‫س���ه‌رۆكی هێزێكی سیاسییه‌ به‌ده‌گمه‌ن ”سه‌رۆكێكی بێوێنه‌“‌و هه‌مو كۆمه‌ڵگای‬ ‫نه‌بێ���ت ڕه‌خن���ه‌ی تێدانیی���ه‌‪ ،‬دیالۆگی كوردی له‌ده‌وری خۆی‌و بیروبۆچونه‌كانی‬ ‫ناوه‌كی ل���ه‌و حیزبه‌دا كه‌م���ه‌ یان هه‌ر كۆبكات���ه‌وه‌‪ .‬بارزان���ی هه‌رچییه‌كبێت‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬بونی ڕای جی���اواز یان نییه‌ یان س���ه‌رۆكێك نیی���ه‌ هه‌ڵگ���ری الن���ی‬ ‫زۆر كه‌مه‌‪ ،‬هه‌ش���بێت نابێت به‌به‌شێك هه‌ره‌كه‌می كاریزمایه‌كی سیاس���ی بێت‪،‬‬ ‫له‌بڕیاری سیاس���ی‪ .‬بارزانی س���ه‌رۆكی نه‌گوتاربێژێكی باش���ه‌‪ ،‬ن���ه‌ زمانزانێكی‬ ‫حیزبێك���ه‌ ك���ه‌ ئه‌ن���دام‌و هه‌واداره‌كانی باش���ه‌‪ ،‬نه‌ قس���ه‌كه‌رێكی كاریگه‌ره‌‪ ،‬نه‌‬ ‫وا په‌روه‌رده‌ك���راون خ���ودی بارزان���ی‌و كه‌سێكه‌ توانای موناقه‌شه‌كردنی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بنه‌ماڵه‌ك���ه‌ی وه‌ك كه‌س‌و بنه‌ماڵه‌یه‌كی نه‌ خاوه‌نی خه‌یاڵێكی سیاسییه‌ بتوانێت‬ ‫موقه‌ده‌س ته‌ماشابكه‌ن‪ .‬سااڵنێكی درێژه‌ ئیعجابێكی تایبه‌ت به‌كه‌س���ایه‌تی خۆی‬ ‫پارت���ی ئه‌م مۆدێله‌ی بۆ س���ه‌رۆكایه‌تی دروستبكات‪ .‬جگه‌ له‌مه‌ش‪ ،‬له‌كوردستاندا‬ ‫دروستكردوه‌‌و بارزانی ئه‌مڕۆكه‌ هه‌ڵگری نه‌ یه‌ك ئایدیۆلۆژیای بااڵده‌س���ت بونی‬ ‫ئه‌م دید‌و ئه‌م مۆدێله‌یه‌ بۆ سه‌رۆكایه‌تی‪ .‬هه‌یه‌‪ ،‬نه‌ هێزێكی سیاسی تێدایه‌ بتوانێت‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌م دی���د‌و مۆدێله‌ كێش���ه‌یه‌كی سه‌رجه‌می هێزه‌كانی تر بێده‌نگبكات‪ ،‬نه‌‬ ‫هێجگار گه‌وره‌‌و قوڵی هه‌یه‌‪ :‬كێش���ه‌ی یه‌كجۆر حیكایه‌ت‌و لێكدانه‌وه‌‌و ڕوانینیش‬ ‫ئه‌وه‌ی گه‌ر له‌ن���او پارتیدا بارزانی وه‌ك به‌رامب���ه‌ر به‌كۆمه‌ڵ���گای كوردس���تان‌و‬ ‫سه‌رۆكێكی موقه‌ده‌س قبوڵبكرێت‪ ،‬ئه‌وا كاركردن���ی ده‌س���ه‌اڵت‌و مانابه‌خش���ین‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی پارتیدا قبوڵناكرێت‪ .‬پارتی ب���ه‌ڕوداوه‌كان له‌ئارادایه‌‪ .‬كوردس���تان‬ ‫چه‌نده‌ له‌ناوخۆش���یدا گه‌ش���ه‌ی زیاتر پ���ڕه‌ له‌په‌راوێزی دیموكراس���ییانه‌‪ ،‬پڕه‌‬ ‫به‌كرده‌ی به‌موقه‌ده‌س���كردنی بارزانی‌و له‌خاڵی به‌رگری بچوك‌و گه‌وره‌‪ ،‬چه‌ندان‬ ‫خێزانه‌ك���ه‌ی بدات‪ ،‬ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی پارتی هێزی تێدای���ه‌ ده‌توانن بڵێن نا‪ ،‬خه‌ون‌و‬ ‫خۆیدا‌و له‌ن���او زۆر به‌ش���ی كۆمه‌ڵگای ویستی سیاس���ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی جیاوازی‬ ‫كوردستانیدا بۆشایی گه‌وره‌تر‌و فروانتر تێدای���ه‌ ك���ه‌ هه‌موی���ان تا ئه‌م س���اته‌‬ ‫له‌نێ���وان پارت���ی‌و خێزان���ی بارزان���ی ڕێیان له‌وه‌گرتوه‌ سیس���تمه‌كه‌ بگۆڕێت‬ ‫له‌الیه‌كه‌وه‌‌و كۆمه‌ڵ���گای ئێمه‌ له‌الیه‌كی به‌سیس���تمێكی تاكحیزبی تۆتالیتاری‌و‬ ‫تره‌وه‌‪ ،‬دروس���تده‌بێت‪ .‬به‌مانایه‌كی تر تاكسه‌ركرده‌یی‪ .‬به‌اڵم هاوكات كولتور‌و‬ ‫ئ���ه‌و هه‌لومه‌رج��� ‌ه ناوه‌كیی���ه‌ی پارتی ئاكارێك���ی س���وڵتانگه‌رایی سیاس���یی‬ ‫ب���ۆ س���ه‌ركردایه‌تیكردنی بارزانی وه‌ك له‌دروس���تبوندایه‌ كه‌ نه‌ك ته‌نها خه‌ونی‬ ‫س���ه‌رۆكێكی موقه‌ده‌س دروستیكردوه‌‌و به‌سعودیكردن‌و به‌خه‌لیجیكردنی ئه‌زمونه‌‬ ‫دروس���تیده‌كات‪ ،‬ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی پارتیدا سیاس���ییه‌كه‌ی كوردس���تان ده‌بینێت‪،‬‬ ‫نه‌ك ته‌نه���ا گوێی لێناگیرێ���ت‪ ،‬به‌ڵكو به‌ڵكو به‌‌وردی���ش كاری بۆده‌كات‪ .‬ئه‌م‬ ‫به‌ش���ێكی گرنگی كۆمه‌ڵ���گای ئێمه‌ دژ كولت���ور‌و ئاكاره‌ هه‌وڵی دروس���تكردنی‬ ‫به‌و مۆدێله‌ له‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌و له‌و جۆره‌ سیس���ته‌مێكی ده‌س���ه‌اڵتگه‌رایی ده‌دات‬ ‫له‌س���ه‌ركرده‌بونه‌یه‌‪ .‬چاره‌س���ه‌ركردنی تیایدا كه‌س���ایه‌تی س���ه‌رۆك سێنته‌ری‬ ‫ئه‌م كێش���ه‌یه‌ش به‌وه‌ نابێت كۆمه‌ڵگای سیستمه‌كه‌ بێت‪ ،‬بۆئه‌مه‌ش هه‌مو ئامراز‌و‬ ‫ئێمه‌ به‌پارتی بكرێ���ت‪ ،‬هه‌وڵێك پارتی وێنه‌‌و میكانیزمه‌كانی سه‌ركرده‌په‌رستی‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫له‌ئێس���تادا نائومێدان���ه‌ هه‌م���و توانا‌و به‌موقه‌ده‌س���كردنی‬ ‫وزه‌ی خ���ۆی بۆ ته‌رخانك���ردوه‌‌و هه‌مو ده‌خاته‌گ���ه‌ڕ‪ .‬ئه‌و هێزه‌ش كه‌ له‌هه‌موان‬ ‫كارێكیشی كردوه‌ بۆ سه‌پاندنی‪ ،‬به‌ڵكو زیات���ر س���ه‌رقاڵی جێبه‌جێكردنی ئه‌م‬ ‫چاره‌س���ه‌ر له‌وه‌دایه‌ پارتی خۆی له‌گه‌ڵ پرۆژه‌یه‌ی���ه‌ له‌كوردس���تاندا پارت���ی‬ ‫ئه‌و كۆمه‌ڵگایه‌دا بگونجێنێت‪ .‬به‌بۆچونی دیموكرات���ی كوردس���تانه‌‪ .‬ه���ه‌ر ئ���ه‌م‬ ‫ئێمه‌ پارتی ده‌بێت له‌و ڕاستییه‌ ساده‌یه‌ واقیعه‌ش���ه‌ وامانلێ���ده‌كات ش���ه‌ڕی‬ ‫تێبگات ئه‌و پێگه‌‌و ڕۆڵه‌ی بارزانی له‌ناو س���ه‌رۆكایه‌تی له‌هه‌رێم���دا‪ ،‬ش���ه‌ڕی‬ ‫پارتیدا وه‌ك س���ه‌رۆكی موقه‌ده‌س بۆی گۆڕینی سیس���تمه‌ سیاسییه‌كه‌ی هه‌رێم‬ ‫دروس���تكراوه‌‪ ،‬له‌ناو كۆمه‌ڵگای كوردیدا له‌سیس���تمێكی په‌رله‌مانیی���ه‌وه‌ ب���ۆ‬ ‫ب���ۆی دروس���تنابێت‪ .‬به‌ش���ێكی زۆری سیس���تمی س���ه‌رۆكایه‌تی‪ ،‬به‌به‌شێكی‬ ‫تاك‌و گروپه‌كانی كۆمه‌ڵگای كوردستان دانه‌بڕاو له‌شه‌ڕی وه‌زیفه‌‌و وێنا نوێكانی‬ ‫ئاماده‌گ���ی قبوڵكردن���ی ئه‌و ش���ێواز‌و س���ه‌ركرده‌ له‌كولتوری سیاسیی تازه‌ی‬ ‫مۆدێل���ه‌ له‌س���ه‌رۆكایه‌تیكردن نییه‌‪ ،‬كه‌ كوردس���تاندا له‌قه‌ڵه‌مبده‌ی���ن‪ .‬ش���ه‌ڕی‬ ‫شێواز‌و مۆدێلی بااڵده‌سته‌ له‌ناو پارتیدا‪ .‬ده‌س���تور له‌كوردستاندا شه‌ڕی ئه‌م یان‬ ‫هه‌ر ئه‌م ناكۆكییه‌ گه‌وره‌یه‌یه‌ له‌هه‌ش���ت ئ���ه‌و په‌ره‌گراف‌و ئه‌م ی���ان ئه‌و بڕگه‌ی‬ ‫س���اڵی ڕابردودا به‌ش���ێكی گ���ه‌وره‌ی ده‌ستور نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو ش���ه‌ڕی ڕێگرتنه‌‬ ‫كۆمه‌ڵگای ئێمه‌ی توشی ناڕه‌زایه‌تییه‌كی له‌دروس���تبونی سیس���تمێكی سیاس���ی‬ ‫سیاسی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌و ئه‌خالقی گه‌وره‌ تیایدا س���ه‌رۆك هه‌مو ده‌س���ه‌اڵته‌كانی‬ ‫كردوه‌‪ .‬به‌ڕاده‌یه‌ك ته‌نانه‌ت هاوپه‌یمانه‌ له‌ده‌س���تدابێت‌و ده‌زگای���ه‌ك ی���ان زیاد‬ ‫سه‌ره‌كییه‌كه‌شی توانای ته‌حه‌مولكردنی له‌ده‌زگایه‌ك هه‌بێت بۆ موحاسه‌به‌كردن‌و‬ ‫ئ���ه‌و مۆدێل���ه‌ی له‌س���ه‌رۆكایه‌تی نه‌ما‌و لێپرسینه‌وه‌ی سه‌رۆك‪ .‬به‌كورتی شه‌ڕی‬ ‫به‌ڕێگای جیاواز له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دایه‌ خۆی ده‌ستور به‌ڕای ئێمه‌‪ ،‬ش���ه‌ڕی ڕێگرتنه‌‬ ‫له‌بااڵده‌س���تبونی كولت���ور‌و ویس���ت‌و‬ ‫له‌و مۆدێله‌ ڕزگاربكات‪.‬‬ ‫وه‌ك وتم���ان ده‌رچ���ون ل���ه‌م دۆخه‌ ئیراده‌ی سه‌ركرده‌په‌رستی له‌كۆمه‌ڵگای‬ ‫به‌وه‌نابێت پرۆس���ه‌ی به‌موقه‌ده‌سكردنی ئێمه‌دا‪.‬‬ ‫سه‌ركرده‌په‌رستی دیارده‌یه‌كی ئاڵۆزه‌‌و‬ ‫بارزان���ی‌و خێزانه‌ك���ه‌ی له‌ن���او پارتیدا‬ ‫به‌س���ه‌ر هه‌م���و كۆمه‌ڵ���گای كوردی���دا ڕه‌گوڕیش���ه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و فه‌رهه‌نگی‌و‬ ‫بسه‌پێنرێت‪ ،‬به‌ڵكو به‌وه‌ده‌بێت مۆدێلی دینی تایبه‌ت���ی له‌دونیای ئێمه‌دا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تیكردن له‌ناو پارتی خۆیدا ئێم���ه‌ لێ���ره‌دا ب���واری ئه‌وه‌م���ان نییه‌‬ ‫بگۆڕێت‌و به‌شێوه‌یه‌كی نوێ دابڕێژرێته‌وه‌‪ .‬له‌س���ه‌ر ده‌ركه‌وت‌و هۆكاره‌ ئاڵۆزه‌كانی‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی پارتیشدا به‌وه‌ده‌بێت هه‌مو دیارده‌ی سه‌ركرده‌په‌رستی ڕابوه‌ستین‪،‬‬ ‫سیس���تمه‌ سیاس���ییه‌كه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌ك ئ���ه‌وه‌ی ده‌مانه‌وێت ئه‌وه‌ی���ه‌ هێمایه‌كی‬ ‫دابڕێژرێته‌وه‌ ش���وێنێك بۆ دروستبونی خێ���را ب���ۆ دۆخ���ی ش���ۆڕش‌و خه‌باتی‬ ‫سه‌رۆكی موقه‌ده‌س‌و خێزانی موقه‌ده‌س چه‌كداری له‌كوردس���تاندا بكه‌ین‌و ڕۆڵی‬ ‫نه‌هێڵێته‌وه‌‪ ،‬مه‌به‌ستمان له‌مه‌ش گۆڕینی ئ���ه‌م خه‌بات���ه‌ له‌به‌هێزبون���ی دیارده‌ی‬ ‫سیستمه‌ سیاس���ییه‌كه‌ی كوردستانه‌وه‌ سه‌ركرده‌په‌رس���تیدا نیش���انبده‌ین‪.‬‬ ‫له‌ ”سیس���تمی س���ه‌رۆكایه‌تی“یه‌وه‌ بۆ گومان���ی تێ���دا نییه‌ دۆخی شۆڕش���ی‬ ‫”سیستمی په‌رله‌مانی“‌و نه‌هێشتنی هیچ چه‌كدار‌و شه‌ڕی پارتیزانی له‌كوردستاندا‬ ‫ته‌وه‌ره‌یه‌كی تری ده‌س���ه‌اڵتی سیاسییه‌ ن���ه‌ك ته‌نها هی���چ گرفتێكی یاس���ایی‌و‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌م���ان‌و ده‌زگاكان���ی ئه‌خالقی ب���ۆ مانه‌وه‌ی س���ه‌ركرده‌كان‬

‫پاش تێپه‌ڕبونی‬ ‫زیاتر له‌بیست ساڵ‬ ‫به‌سه‌ر ئه‌زمونی‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایه‌تی‬ ‫كوردیدا‪ ،‬ئه‌و‬ ‫سه‌ركردانه‌ی كه‌‬ ‫پێشڕه‌وایه‌تی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫چه‌كداریی‬ ‫كوردستانیان‬ ‫كردوه‌‪ ،‬هه‌مان ئه‌و‬ ‫كه‌سایه‌تییانه‌ن‬ ‫كه‌ سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫حیزب‌و حكومه‌ت‬ ‫ده‌كه‌ن‌و ئاماده‌ن‬ ‫هه‌مو رێكارێكی‬ ‫سیاسی‪ ،‬میدیایی‌و‬ ‫یاسایی‪ ،‬هه‌مو‬ ‫ئابوری نه‌وت‌و‬ ‫ئابوری قاچاخ‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانیان‬ ‫به‌دونیای ده‌ره‌وه‌‌و‬ ‫به‌ده‌وڵه‌ته‌كانی‬ ‫ناوچه‌كه‌وه‌‬ ‫بخه‌نه‌گه‌ڕ‬ ‫تاوه‌كو ئه‌م‬ ‫پۆسته‌ سیاسییه‌‬ ‫بۆماوه‌یه‌یان‬ ‫له‌ده‌ستنه‌چێت‬ ‫دروس���تنه‌ده‌كرد‪ ،‬به‌ڵكو به‌پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫ئه‌وان گه‌رانتی مان���ه‌وه‌‌و به‌رده‌وامبونی‬ ‫بزوتنه‌وه‌كه‌ بون‪ .‬به‌ش���ێوه‌یه‌كی گشتی‬ ‫ده‌توانی���ن دو ف���ۆرم له‌س���ه‌ركردایه‌تی‬ ‫له‌دونیای ئێمه‌دا له‌یه‌كتر جیابكه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫یه‌كه‌میان ”سه‌ركردایه‌تیه‌كی نوێ“ یه‌ كه‌‬ ‫له‌الیه‌ن گروپه‌ پیش���ه‌یی‌و لێزانه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫‪ ،Professionals‬ئه‌نجامئ���ه‌درا‪ ،‬ك���ه‌‬ ‫پتر ئه‌و گروپانه‌ی ش���ار ده‌گرێته‌وه‌ كه‌‬ ‫خاوه‌نی بڕوانامه‌‌و زانستی سه‌رده‌مه‌كه‌ی‬ ‫خۆیان ب���ون‪ ،‬زمانی بێگانه‌یان ده‌زانی‪،‬‬ ‫ش���اره‌زابون له‌كاری رێكخستن‌و دونیای‬ ‫میدیا‌و تۆرێك له‌په‌یوه‌ندی سیاس���ییان‬ ‫له‌گه‌ڵ كه‌سان‌و گروپ‌و واڵتانی ده‌ره‌وه‌دا‬ ‫هه‌بو‪ .‬فۆرمه‌كه‌ی تر له‌س���ه‌ركردایه‌تی‬ ‫بریتییه‌ له‌”س���ه‌ركردایه‌تی سونه‌تی“ كه‌‬ ‫كه‌سی سه‌ركرده‌ نه‌ك به‌هۆی پله‌وپایه‌ی‬ ‫زانین‌و ش���اره‌زایی‌و زیره‌كی‌و كاریزمای‬ ‫كه‌سایه‌تییه‌كه‌یه‌وه‌ نابێت به‌سه‌ركرده‌‌و‬ ‫خ���ودان‪ ،‬به‌ڵكو له‌رێ���گای “قه‌ده‌رێكی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی”ی���ه‌وه‌ ئ���ه‌و ش���وێنگه‌یه‌‬ ‫به‌ده‌س���تده‌هێنێت‪ ،‬جا ئه‌م شوێنگه‌یه‌‬ ‫ده‌ش���ێت رابه‌رایه‌تییه‌كی ئایینی بێت‪،‬‬

‫‪13‬‬

‫ه‌‬ ‫هر‬ ‫ێ‬ ‫م‬ ‫ه‌‬

‫ی���ان س���ه‌ركردایه‌تییه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫سیاس���یی‪ .‬چونكه‌ ئه‌و كه‌سه‌ به‌رێگای‬‫رێكه‌وت منداڵی خێزانێكی ناوداره‌‪ ،‬سه‌ر‬ ‫به‌خێزانی س���ه‌رۆكی خێڵه‌‪ ،‬یان س���ه‌ر‬ ‫به‌خێزانی رابه‌رانی ته‌ریقه‌تێكی ئایینییه‌‪،‬‬ ‫یاخ���ود هه‌ردوكی���ان پێك���ه‌وه‌ن‪‌،‬وه‌ك‬ ‫له‌حاڵه‌تی “شێخانی بارزان ‪ -‬ته‌ریقه‌تی‬ ‫نه‌قش���به‌ندی”‌و “ش���ێخانی به‌رزنج���ه‌‪-‬‬ ‫ته‌ریقه‌تی قادری” بینیمان‪.‬‬ ‫بابه‌تی س���ه‌ركردایه‌تی له‌كوردستاندا‬ ‫تاوه‌ك���و دروس���تبونی رێكخ���راوی‬ ‫مۆدێ���رن له‌وێنه‌ی حیزبی سیاس���یدا‪،‬‬ ‫ته‌نه���ا موڵكی ئ���ه‌و خێزانان���ه‌ بو كه‌‬ ‫به‌رێگای س���ونه‌تییه‌وه‌ سه‌ركردایه‌تییان‬ ‫بۆده‌مایه‌وه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ سه‌رهه‌ڵدانی حیزب‌و‬ ‫بیرۆكراس���ییه‌ت‌و ئایدیۆلۆژیا تازه‌كاندا‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ دروس���تبونی گروپی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫نوێ‌و باڵوبونه‌وه‌ی ش���ێوه‌ مۆدێرنه‌كانی‬ ‫خوێنده‌واریدا‪ ،‬ئ���ه‌م مۆدێله‌ گۆڕانكاری‬ ‫قوڵی به‌س���ه‌ردا دێت‪ .‬له‌م چركه‌ساته‌وه‌‬ ‫چیتر به‌ته‌نها ”ق���ه‌ده‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی”‌و‬ ‫”خزمایه‌ت���ی“‌و ”په‌یوه‌ندییه‌كای خوێن“‬ ‫پله‌داریی���ان له‌ناو ده‌زگاكان���ی حیزبدا‬ ‫دروس���تنه‌ده‌كرد‪ ،‬به‌ڵكو وه‌الئه‌تی نوێ‌و‬ ‫توانا‌و لێهاتویی‌و چۆنایه‌تی كه‌س���ه‌كان‬ ‫خۆشیان بون به‌پێوه‌ر بۆ به‌خشین یان‬ ‫وه‌رگرتنی ئه‌و رۆڵه‌‪ .‬بێگومان ئه‌م بابه‌ته‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ ئاڵۆزتره‌ كه‌ ئێم���ه‌ لێره‌دا بچینه‌‬ ‫ورده‌كارییه‌كانییه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێگای‬ ‫سه‌رنجه‌ ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ حیزبه‌ كوردییه‌كان‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می خه‌بات���ی سیاس���یی‌و‬ ‫چه‌كدارییان���دا هه‌میش���ه‌ پێویس���تیان‬ ‫به‌كاریزمایه‌كی سیاسیی هه‌بوه‌ تاوه‌كو‬ ‫پێشڕه‌وایه‌تییان بكات‪ .‬پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردس���تان گروپی شار دروستیده‌كات‪،‬‬ ‫كه‌چ���ی س���ه‌ركردایه‌تییه‌كه‌ی ده‌دات���ه‌‬ ‫ده‌س���ت كاریزمایه‌ك���ی س���ونه‌تی‪ ،‬كه‌‬ ‫خێ���ڵ‌و ته‌ریقه‌ت هێزی س���ه‌ره‌كیی بو‬ ‫تیایدا‪ .‬یه‌كێتی نیش���تیمانی كوردستان‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می دروس���تبونییه‌وه‌ تاوه‌كو‬ ‫ئه‌مڕۆ ده‌درێ���ت به‌تاڵه‌بان���ی‪ ،‬چونكی‬ ‫كه‌سایه‌تییه‌كی كاریزمای ناو بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫نوێی خه‌بات���ی چه‌كداریی س���ه‌رده‌می‬ ‫دوای شكس���تی س���ه‌ركردایه‌تی بارزانی‬ ‫بو‪ .‬حیزبی پاس���ۆك كه‌س���ایه‌تییه‌كی‬ ‫باش���تریان له‌ئه‌حمه‌د هه‌ردی ش���اعیر‬ ‫ده‌ستناكه‌وێت بۆئه‌وه‌ی نوێنه‌رایه‌تییان‬ ‫ب���كات‪ ،‬له‌كاتێكدا ئه‌وه‌ی هه‌ردی هه‌یبو‬ ‫كاریزما ئه‌ده‌بی‌و مه‌عنه‌وییه‌كه‌ی بو نه‌ك‬ ‫كاریزما سیاسییه‌كه‌ی‪.‬‬ ‫له‌مڕۆش���دا‌و پاش تێپه‌ڕبون���ی زیاتر‬ ‫له‌بیس���ت س���اڵ به‌س���ه‌ر ئه‌زمون���ی‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایه‌ت���ی كوردی���دا‪ ،‬ئ���ه‌و‬ ‫سه‌ركردانه‌ی كه‌ پێشڕه‌وایه‌تی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫چه‌كداریی كوردستانیان كردوه‌‪ ،‬هه‌مان‬ ‫ئه‌و كه‌س���ایه‌تییانه‌ن كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫حیزب‌و حكوم���ه‌ت ده‌ك���ه‌ن‌و ئاماده‌ن‬ ‫هه‌م���و رێكارێكی سیاس���ی‪ ،‬میدیایی‌و‬ ‫یاس���ایی‪ ،‬هه‌مو ئابوری نه‌وت‌و ئابوری‬ ‫قاچ���اخ‌و په‌یوه‌ندییه‌كانی���ان به‌دونیای‬ ‫ده‌ره‌وه‌‌و به‌ده‌وڵه‌ته‌كان���ی ناوچه‌ك���ه‌وه‌‬ ‫بخه‌نه‌گه‌ڕ تاوه‌كو ئه‌م پۆسته‌ سیاسییه‌‬ ‫بۆماوه‌یه‌ی���ان له‌ده‌س���تنه‌چێت‪ .‬بۆچی‬ ‫ئه‌م كه‌س���انه‌ گۆڕانیان به‌سه‌ردا نایه‌ت‌و‬ ‫كه‌سایه‌تی‌و ده‌موچاوی تر له‌ناو روبه‌ری‬ ‫سیاس���ه‌تدا دروس���تنابێت‪ ،‬پرس���ێكی‬ ‫سۆس���یۆلۆژی‌و سیاسی ئاڵۆزه‌‌و ناتواین‬ ‫لێره‌دا به‌شێوه‌یه‌كی زانستی بچینه‌ بنج‌و‬ ‫بناوانییه‌وه‌‪ .‬به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی ده‌مانه‌وێت‬ ‫به‌رگریلێبكی���ه‌ن كه‌ گۆڕینی سیس���تمه‌‬ ‫سیاسییه‌كه‌ له‌كوردستاندا بۆ ”سیستمی‬ ‫په‌رله‌مان���ی“‌و ڕێگرتن له‌دروس���تبونی‬ ‫”سیستمی س���ه‌رۆكایه‌تی“‪ ،‬هه‌نگاوێكی‬ ‫گرنگ���ی كۆتاییهێنان���ه‌ ب���ه‌و دۆخ���ی‬ ‫سه‌ركرده‌په‌رستییه‌ی باسمانكرد‪.‬‬ ‫له‌بری ده‌رئه‌نجام‬ ‫ئه‌وه‌ی بۆ ئێمه‌ له‌م نوسینه‌دا جێگای‬ ‫گفتوگۆ ب���و چه‌مكی س���ه‌رۆكایه‌تییه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی چه‌مك���ی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫له‌ئه‌زمون���ی سیاس���ی ئه‌مڕۆك���ه‌ی‬ ‫كوردس���تاندا‪ ،‬ك���ه‌ له‌‌واقیع���دا مان���ای‬ ‫ئه‌زمونی سه‌رۆكایه‌تی خێزانی بارزانی‪.‬‬ ‫الن���ی كه‌م زیات���ر له‌نیو س���ه‌ده‌یه‌ ئه‌م‬ ‫خێزانه‌ سه‌ركردایه‌تی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردس���تان ده‌كات‌و م���اوه‌ی هه‌ش���ت‬ ‫ساڵیش���ه‌ مه‌س���عود بارزانی به‌فه‌رمی‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم كوردستانه‌‪.‬‬ ‫له‌ش���یكردنه‌وه‌كه‌ماندا هێمام���ان‬ ‫بۆئه‌وه‌كرد كه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی ڕاسته‌قینه‌‬ ‫هه‌میش���ه‌ ڕه‌هه‌ندێك���ی خۆبه‌خ���ۆ‌و‬ ‫قبوڵكردنێكی خۆویس���تانه‌ی ده‌سه‌اڵتی‬ ‫سه‌رۆكه‌كه‌‌و سیستمه‌ سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی‬

‫تێدای���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم كۆنترۆڵكردنی جومگه‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی ئابوری‌و ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫س���ه‌ربازیكردنی‬ ‫به‌حیزبیك���ردن‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگای كوردس���تان‌و س���ه‌رفكردنی‬ ‫ئه‌و ملیۆنه‌ه���ا دۆالره‌ له‌میدیای حیزبی‬ ‫ئاراس���ته‌كراو له‌هه‌شتس���اڵی ڕابردودا‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها به‌ئه‌منیكردنی ته‌واوی كرده‌ی‬ ‫سیاسه‌ت‌و دروس���تبونی قه‌یران له‌دوای‬ ‫قه‌یران له‌په‌یوه‌ندییه‌ سیاس���ییه‌كاندا‌و‬ ‫له‌په‌یوه‌ندی ده‌س���ه‌اڵت به‌كۆمه‌ڵگاوه‌‪،‬‬ ‫هێم���ا بۆئ���ه‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن كه‌ ش���تێك‬ ‫له‌خۆویس���تی‌و قبوڵكردنێكی خۆبه‌خۆ‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌و مۆدێل���ه‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتدارێتی‬ ‫له‌كۆمه‌ڵ���گای ئێم���ه‌دا له‌ئ���ارادا نییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی بارزانی له‌هه‌شتس���اڵی ڕابردودا‬ ‫نیش���انیداوه‌ كه‌لێن‌و نوقس���انی هێجگار‬ ‫گه‌وره‌یه‌ له‌هه‌مو ئاس���ته‌كاندا‪ ،‬بارزانی‬ ‫نه‌ خ���ۆی توانای ئ���ه‌وه‌ی هه‌بوه‌ وه‌ك‬ ‫سه‌رۆك كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر كۆمه‌ڵگای‬ ‫كوردس���تانی به‌جێبهێڵێت‪ ،‬نه‌ گوێشی‬ ‫ل���ه‌و كۆمه‌ڵگایه‌ گرتوه‌ ت���ا بزانێت چی‬ ‫ده‌ڵێ���ت‌و چی ده‌وێت‪ ،‬نه‌ هێش���تویه‌تی‬ ‫كۆمه‌ڵگا كاریگه‌ری له‌سه‌ر بیركردنه‌وه‌‌و‬ ‫بڕی���ار‌و هه‌ڵس���وكه‌وته‌ سیاس���ییه‌كانی‬ ‫به‌جێبهێلێت‪.‬‬ ‫جێگای هێمابۆكردنه‌وه‌ كه‌ بارزانی ته‌نها‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێم نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو سه‌رۆكی‬ ‫حیزبه‌ك���ه‌ی خۆش���یه‌تی‪ ،‬فه‌رمان���ده‌ی‬ ‫هێزه‌كانی پێش���مه‌رگه‌یه‌‌و برازاكه‌یش���ی‬ ‫سه‌رۆكی حكومه‌ته‌‌و كوڕه‌كه‌شی سه‌رۆكی‬ ‫ده‌زگایه‌كی مه‌ترس���یداره‌‌و تاكه‌كه‌سێك‬ ‫به‌رپرس���بێت به‌رامب���ه‌ری‪ ،‬باوكێت���ی‪،‬‬ ‫چونكه‌ ه���ه‌م خۆی‌و ه���ه‌م ده‌زگاكه‌ی‬ ‫له‌س���ه‌روی هه‌م���و لێپرس���ینه‌وه‌یه‌كی‬ ‫حكوم���ی‌و په‌رله‌مانتارییه‌وه‌ن‪ .‬ژماره‌ی‬ ‫كۆی ئه‌و خزم‌و كه‌س���وكارانه‌ی سه‌رۆك‬ ‫ك���ه‌ له‌س���لكی ده‌س���ه‌اڵت‌و ئی���داره‌‌و‬ ‫دیبلۆماس���یدا كارده‌ك���ه‌ن‪ ،‬نادی���اره‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌مو ئام���اژه‌كان پێمانده‌ڵێت كه‌‬ ‫گه‌وره‌یه‌‪ .‬ئه‌م سیس���ته‌می خزمایه‌تییه‌‬ ‫تۆڕێكی گه‌وره‌‌و ئاڵۆس���كاوی به‌ده‌وری‬ ‫خۆی���دا دروس���تكردوه‌ كه‌ پتر له‌س���ه‌ر‬ ‫مۆدێلی “سیسته‌می ئه‌میگۆ” چنراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م س���ه‌رۆكه‌ له‌ئێس���تادا روبه‌ڕوی‬ ‫ئ���ه‌و واقیع���ه‌ یاس���اییه‌ بوه‌ت���ه‌وه‌ كه‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی خودانب���ون نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫وه‌زیفه‌یه‌ك���ه‌ بۆ كاتێكی دیاریكراو؛ گه‌ر‬ ‫به‌پێوه‌ره‌ دیموكراس���ی‌و یاساییه‌كانیش‬ ‫هه‌ڵس���وكه‌وتی له‌گه‌ڵدا بكرێ���ت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫پێ���ش مردن كۆتایی پێدێت‪ .‬به‌اڵم وه‌ك‬ ‫ئاش���كرایه‌ ماوه‌ی هه‌ش���ت س���اڵه‌ ئه‌م‬ ‫خێزانه‌‌و حیزبه‌كه‌ی ده‌س���تیان به‌س���ه‌ر‬ ‫هه‌س���تیارترین‌و گرنگترین جومگه‌كانی‬ ‫ناو ئابوری‌و میدیا‌و ده‌س���ه‌اڵتدا گرتوه‌‌و‬ ‫هه‌ژمونێك���ی هێن���ده‌ گه‌وره‌ی���ان له‌ناو‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌سه‌اڵتدا دروستكردوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر ئ���ه‌م واقیعه‌ش���ه‌‌واده‌كات بارزانی‌و‬ ‫پارتی به‌ئاسانی ته‌سلیمی ئه‌و رێسایانه‌‬ ‫نه‌بن كه‌ یاسا بۆیانی ده‌ستنیشانكردوه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ له‌ئێس���تادا پاشئه‌وه‌ی یه‌كێتی بێ‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی پرسی س���ازان له‌سه‌ر‬ ‫ده‌ستور‪ ،‬مه‌ترسییه‌كانی پاڵپشتیكردنی‬ ‫بێچه‌ندوچۆن���ی بارزان���ی له‌هه‌ڵبژاردندا‬ ‫بۆده‌ركه‌وت‪ ،‬پارتی‌و سه‌رۆكه‌كه‌ی به‌ڕوتی‬ ‫ماونه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌رئه‌مه‌ش���ه‌ وامانلێده‌كات‬ ‫مه‌ترس���یی س���ه‌رهه‌ڵدان‌و دروستبونی‬ ‫فه‌راغێكی سیاسیی‌و یاسایی ببینین‪ ،‬كه‌‬ ‫دۆخی كوردستان له‌م قۆناغه‌دا ناتوانێت‬ ‫به‌ئاس���انی له‌گه‌ڵی���دا هه‌ڵس���وكه‌وت‬ ‫ب���كات‪ ،‬چونك���ه‌ ده‌رئه‌نجامه‌كان���ی بۆ‬ ‫پاش���ه‌ڕۆژی سیاس���یی‌و كۆمه‌اڵیه‌تیمان‬ ‫نادی���ار‌و مه‌ترس���یدارن‪ .‬به‌م ش���ێوه‌یه‌‬ ‫كێشه‌ی سه‌رۆكایه‌تی دوای هه‌شت ساڵ‬ ‫له‌فه‌رمانڕه‌وایه‌تی بارزانی‪ ،‬له‌زۆر روه‌وه‌‬ ‫دۆخێك���ی زۆر ئاڵۆزی له‌كوردس���تاندا‬ ‫دروس���تكردوه‌‪ ،‬دۆخێك پ���ڕ له‌ئه‌گه‌ری‬ ‫دروس���تبونی پش���ێوی‌و دوژمنایه‌ت���ی‌و‬ ‫زۆره‌ملێ���ی سیاس���ی‌و دابه‌ش���بونی‬ ‫چینایه‌تی گه‌وره‌‌و نائومێدبونێكی قوڵی‬ ‫ئینس���انی ئێمه‌ به‌رامبه‌ر به‌سیاس���ه‌ت‌و‬ ‫س���ه‌رۆك‌و سیس���تمه‌ سیاس���ییه‌كه‌ی‬ ‫پارت���ی‌و یه‌كێتی‪ .‬ئه‌وه‌ی ب���ه‌ڕای ئێمه‌‬ ‫له‌پرسی سه‌رۆكایه‌تی‌و ده‌ستوردا گرنگه‌‬ ‫ئه‌وه‌ نییه‌ ئایا ره‌شنوسه‌كه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫په‌رله‌م���ان ی���ان یان ن���ا‪ ،‬به‌ڵكو گرنگ‬ ‫ده‌ستكاریكردنێكی رادیكاڵییانه‌ی چه‌مكی‬ ‫س���ه‌رۆكه‌ له‌ده‌س���توره‌كه‌دا‪‌.‬واته‌ به‌بێ‬ ‫گۆڕینی وه‌زیفه‌ی سه‌رۆك بۆ سه‌رۆكێكی‬ ‫ته‌ش���ریفاتی‪ ،‬مه‌ترس���ی دروس���تبون‌و‬ ‫پایه‌داركردن���ی دیكتاتۆریی���ه‌ت له‌‌واڵتی‬ ‫ئێمه‌دا‪ ،‬كه‌ ئێس���تا ل���ه‌زۆر روه‌وه‌ وه‌كو‬ ‫واقیعێكی سیاس���ی ئاماده‌یه‌‪ ،‬ده‌گۆڕێت‬ ‫بۆ شه‌رعییه‌تێكی ده‌ستوریش‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )380‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/6/4‬‬

‫مه‌سعود بارزانی‬

‫‪2679‬‬

‫رۆژ ‌ه‬ ‫سه‌رۆکی هه‌رێمه‌‬

‫هه‌ڵكشان بۆ سه‌روتر له‌فیدراڵی‬

‫كاره‌كانی سه‌رۆكی هه‌رێم له‌به‌رده‌م چه‌ند سه‌رنجێك‬ ‫عه‌تا قه‌ره‌داخی‬

‫ ئازا حه‌سیب قه‌ره‌داخی‬ ‫گه‌الن���ی بنده‌س���ت ك��� ‌ه له‌قۆناغ���ی‬ ‫رزگاری نیش���تمانی‌و له‌س���ه‌روه‌ختی‬ ‫بڕیاری چاره‌نوسس���ازدا ب���ون‪ ،‬به‌بێ‬ ‫رابه‌ران���ی میللی مێژوكرد نه‌یانتوانیو‌ه‬ ‫له‌وه‌رچه‌رخانه‌كان���دا رێ���ی دروس���ت‬ ‫بدۆزنه‌وه‌و ئه‌و قۆناغه‌ تێپه‌ڕێنن‪.‬‬ ‫ئه‌زمون‌و مێژوی كۆن‌و نوێی میلله‌تان‬ ‫ئ���ه‌م راس���تیی ‌ه زۆر س���اده‌یه‌مان بۆ‬ ‫ده‌سه‌لمێنن‪ .‬جیاواز له‌وه‌یش ئه‌زمون‌و‬ ‫مێژوییه‌ك���ی دیكه‌م���ان چنگ ناكه‌وێ‪.‬‬ ‫ته‌نان���ه‌ت نه‌مانزانیو‌ه هی���چ میلله‌تێك‬ ‫له‌قۆناغ���ی له‌مج���ۆره‌دا موجازه‌ف���ه‌ی‬ ‫وه‌ه���ای كردبێ ك��� ‌ه به‌ب���ێ رابه‌رێكی‬ ‫به‌رچاورۆش���ن‌و بڕیارده‌رو جه‌س���ور‪،‬‬ ‫خۆی له‌قه‌ره‌ی تێپه‌ڕاندنی وه‌رچه‌رخان ‌ه‬ ‫مێژوییه‌كان دابێ‪.‬‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی رزگاری���ی كوردس���تان‬ ‫قۆناغه‌كانی ده‌ستكه‌وتنی ماف ‌ه ئیداری‌و‬ ‫رۆشنبیرییه‌كان‪ ،‬پاشان المه‌ركه‌زییه‌ت‌و‪،‬‬ ‫ئینجا ئۆتۆنۆمی‌و ئۆتۆنۆمی راسته‌قینه‌ی‬ ‫به‌رابه‌رایه‌تی (مسته‌فا بارزانی) بڕیوه‌و‬ ‫قۆناغی فیدرالییه‌تیش���ی به‌رابه‌رایه‌تی‬ ‫(مه‌سعود بارزانی)و (جه‌الل تاڵه‌بانی)‬ ‫دامه‌زراندوه‌‪ .‬ئێستا قۆناغی هه‌ڵكشان ‌ه‬ ‫بۆ س���ه‌روتر له‌فیدرالی‪ ،‬ئه‌وه‌یش له‌دو‬ ‫بژارده‌دا‪:‬‬ ‫كۆنفیدراڵی‬ ‫‪ -1‬‬ ‫جیابون���ه‌و‌ه له‌ده‌وڵه‌ت���ی‬ ‫‪ -2‬‬ ‫عێراق‪ ،‬وات ‌ه سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫(مه‌س���عود بارزانی) وه‌كو رابه‌رێك‌و‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان پێداگیریی‬ ‫له‌س���ه‌ر ره‌وایی پرسی س���ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫كردوه‌و رایگه‌یان���دو‌ه كه‌ ئیتر فیدراڵی‬ ‫بژارده‌ی���ه‌ك نیی��� ‌ه گه‌ن���ج‌و رۆڵ���ه‌ی‬ ‫كوردس���تانی بۆ فیداو قوربانی بكرێ‪.‬‬ ‫ك ‌ه قۆناغ بگات ‌ه وه‌رچه‌رخان ئه‌وسا بۆ‬ ‫سه‌روتر له‌فیدرالی قوربانی ده‌ده‌ین‪.‬‬ ‫ده‌ستورو دانانی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫له‌سه‌ر نه‌خش���ه‌ی وزه‌و نه‌وتی جیهان‌و‬ ‫جوڵ���ه‌ی س���ه‌رمایه‌گوزاری‪ ،‬بنه‌م���ا‬ ‫پته‌وه‌كانی خۆس���ازدان ‌ه بۆ ئه‌و سات ‌ه‬ ‫مێژویی��� ‌ه ك ‌ه بڕی���اری هه‌ڵكش���ان بۆ‬ ‫سه‌روتر له‌فیدراڵی تێدا ده‌درێ‪ .‬بریتین‬ ‫له‌زه‌وینه‌سازی بۆ توانای به‌رگه‌گرتنی‬ ‫میلله‌ت له‌به‌رامبه‌ر ئه‌گه‌ره‌كانی كێشه‌و‬ ‫ناڕه‌حه‌ت���ی كاتی���ی ت���ا ئ���ه‌و كاته‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵ���گای نێوده‌وڵه‌تی‌و ئیقلیمی دان‬ ‫به‌قه‌واره‌ی نوێی هه‌رێمی كوردس���تان‌و‬ ‫هه‌ڵكه‌وت ‌ه یاسایی‌و سیاسیی ‌ه نوێیه‌كه‌یدا‬ ‫ده‌نێن‪.‬‬ ‫له‌م ئه‌رك ‌ه میژوییه‌دا هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ‬ ‫رابه‌رایه‌تی (مه‌سعود بارزانی) ده‌كرێ‪.‬‬ ‫له‌مه‌یشدا هه‌گبه‌كه‌ی پڕو پڕ شانازییه‌‪.‬‬ ‫له‌مێ���ژوی زۆر نزیكماندا ده‌كرێ ئاماژ‌ه‬ ‫ب���ۆ نمونه‌ی زیندو بكه‌ی���ن له‌هه‌گبه‌ی‬ ‫هه‌ڵوێسته‌كانی (بارزانی)ـدا‪،‬ك ‌ه هه‌نگاو‬ ‫به‌هه‌ن���گاو بریتی���ن له‌نزیككردنه‌وه‌ی‬ ‫گه‌لی كوردس���تان له‌ماف���ی بڕیاردانی‬ ‫چاره‌ن���وس‪ .‬گرنگترینی���ان ئه‌مانه‌ن‪:‬‬ ‫پێكهێنانی به‌ره‌ی كوردس���تانی وه‌كو‬ ‫هێ���زی به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی ئه‌نف���ال‌و‬ ‫جینۆس���ایدی كوردان‌و‪ ،‬پاش���ان وه‌كو‬ ‫داینه‌م���ۆی راپه‌ڕینی ئ���اداری ‪1991‬و‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن���ی ده‌وران���ی دیفاكت���ۆی‬ ‫ئی���داری‌و یاس���ایی هه‌رێمێك���ی دابڕاو‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵتی حوكمڕانی عێراق‪.‬‬ ‫راده‌س���تكردنی ده‌س���ه‌اڵت له‌به‌ره‌ی‬ ‫كوردستانییه‌و‌ه بۆ په‌رله‌مان‌و حكومه‌تی‬ ‫هه‌ڵبژێردراوی خه‌ڵكی كوردستان‪.‬‬ ‫راگه‌یاندن���ی فیدراڵ���ی وه‌كو جۆری‬ ‫نوێ���ی په‌یوه‌ندی هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫به‌ده‌وڵه‌تی عێراقه‌وه‌‪.‬‬ ‫رێككه‌وتن���ی س���تراتیژی له‌نێوان���ی‬ ‫یه‌كێتی‌و پارتی‪.‬‬ ‫چه‌س���پاندنی مافه‌كان���ی ك���ورد‬ ‫له‌ده‌س���توری عێ���راق‌و ش���ه‌راكه‌ت‬ ‫له‌حوكمڕانی‌و س���ازانی نیشتمانی وه‌كو‬ ‫بنه‌ماگه‌لێ���ك بۆ مان���ه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تی‬ ‫عێراق‪.‬‬ ‫به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی پیالنی شۆفێنییه‌تی‬ ‫نوێی عێراق ك ‌ه هه‌وڵده‌دات سس���تمی‬ ‫سیاس���ی بگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ سه‌نترالیزمی‬ ‫توندوتۆڵ‪.‬‬ ‫به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی هه‌م���و ج���ۆر‌ه‬ ‫ده‌س���تێوه‌ردانێكی بیان���ی‌و ئیقلیم���ی‬ ‫له‌كاروب���اری هه‌رێم���ی كوردس���تان‌و‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫ئه‌وه‌ مێژوه‌ ك ‌ه‬ ‫رابه‌رانی له‌مجۆره‌‬ ‫دروست ده‌كات‌و‬ ‫ئه‌وه‌ ئه‌زمون‌و‬ ‫ئیراده‌ی میلله‌ته‌‬ ‫كه‌ له‌پشته‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و مێژوه‌ن بۆ‬ ‫دروستكردن‌و‬ ‫ئیدامه‌دان به‌م‬ ‫رابه‌رانه‬ ‫پوچه‌ڵكردن���ه‌وه‌ی ئ���ه‌و هه‌واڵن���ه‌ی‬ ‫له‌م���اوه‌ی ‪ 1994‬ت���ا ‪1998‬ب���ه‌م‬ ‫ئاراسته‌یه‌دا ده‌دران‪ .‬هه‌روه‌ها پێداگیری‬ ‫له‌رێگه‌ن���ه‌دان به‌له‌شكركێش���ی توركیا‬ ‫له‌ژێر ناوی به‌ش���داری له‌رزگاریكردنی‬ ‫عێراق���دا له‌س���اڵی ‪2003‬و به‌ن���او‌ه‬ ‫جیاجیاكان���ی دیكه‌ی دوای ئه‌وه‌وه‌‪ ،‬تا‬ ‫چاككردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كان له‌گه‌ڵ‌و‬ ‫توركیا هه‌ڵكشانی بۆ ئاستی زۆر باشی‬ ‫سیاس���ی‌و ئابوری ك ‌ه رێگه‌ی له‌به‌رده‌م‬ ‫پش���كداریكردن له‌پرۆس���ه‌ی ئاشتی‌و‬ ‫چاره‌س���ه‌ركردنی دۆزی كورد له‌باكور‬ ‫كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌ندی���ن نمون���ه‌ی دیكه‌ی���ش ئه‌و‬ ‫راستیی ‌ه ده‌سه‌لمێنن ك ‌ه رابه‌رانی وه‌كو‬ ‫(مه‌سعود بارزانی)و (جه‌الل تاڵه‌بانی)‬ ‫ده‌توان���ن قۆن���اغ‌و ئه‌ركه‌كان���ی ل���ه‌م‬ ‫ئاسته‌دا به‌حیكمه‌ت‌و جه‌سوری به‌ڕێو‌ه‬ ‫ببه‌ن‪ .‬ئه‌و‌ه مێژو‌ه ك ‌ه رابه‌رانی له‌مجۆر‌ه‬ ‫دروست ده‌كات‌و ئه‌و‌ه ئه‌زمون‌و ئیراده‌ی‬ ‫میلله‌ت ‌ه ك ‌ه له‌پشته‌وه‌ی ئه‌و مێژوه‌ن بۆ‬ ‫دروس���تكردن‌و ئیدامه‌دان به‌م رابه‌ران ‌ه‬ ‫تا ته‌واوكردن���ی ئه‌ركه‌كانی قۆناغه‌كه‌و‬ ‫دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌ت‪.‬‬ ‫ش���ۆفێنییه‌تی عه‌ره‌ب‌و ناوچه‌ك ‌ه ئه‌م‬ ‫حه‌قیقه‌ت ‌ه له‌باره‌ی ستراتیژی سیاسی‬ ‫(مه‌س���عود بارزانی)ـیه‌و‌ه ده‌زانن بۆی ‌ه‬ ‫دژایه‌تی ده‌كه‌ن‌و به‌رده‌وام ئیش له‌سه‌ر‬ ‫ناشرینكردنی كاریزمایی ئه‌و ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن له‌كوردس���تاندا هه‌مان‬ ‫راس���تی ده‌زانن‪ .‬بۆی ‌ه له‌م قۆناغه‌دا ك ‌ه‬ ‫قۆناغی هه‌ڵكشان ‌ه بۆ سه‌روتر له‌فیدراڵی‪،‬‬ ‫دژایه‌تیكردن���ی ئه‌وان ب���ۆ (بارزانی)و‬ ‫چڕكردنه‌وه‌ی هه‌م���و چاالكی‌و گوتاری‬ ‫سیاسی‌و میدیاییان له‌هێرشكردن ‌ه سه‌ر‬ ‫(بارزانی)ـداو‪ ،‬گرێدانی گشت پێدراو‌ه‬ ‫سیاس���ی‌و یاس���اییه‌كان به‌پرۆس���ه‌ی‬ ‫ده‌نگدانیشه‌و‌ه له‌سه‌ر ده‌ستوری هه‌رێم‬ ‫به‌یه‌ك مه‌به‌سته‌و‌ه ك ‌ه دورخستنه‌وه‌ی‬ ‫(س���ه‌رۆك بارزان���ی) ب���ێ له‌ناوه‌ندی‬ ‫بڕی���ار‪ ،‬نه‌ك پرس���یار به‌ڵكو گومانێك‬ ‫به‌فۆنتی زۆر گه‌وره‌و تۆخ ده‌خات ‌ه سه‌ر‬ ‫ستراتیژی ئه‌وان‪.‬‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫له‌م ژماره‌یه‌دا س���تونی ئێره‌و ئه‌وێی سه‌ردار عه‌زیز باڵونابێته‌و‌ه به‌داوای‬ ‫لێبوردنه‌وه‌‬

‫بیروڕا‬

‫ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تی س���ه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫ی له‌رێ���گای‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی دوای ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ده‌نگدانی خه‌ڵكه‌و‌ه هه‌ڵبژێردرا خه‌ریك ‌ه‬ ‫ده‌بێت ‌ه چوار ساڵ‪ .‬ئێستا ده‌پرسین ئایا‬ ‫ی ئه‌و چوار س���اڵه‌دا سه‌رۆكی‬ ‫له‌ماو‌ه ‌‬ ‫هه‌رێم توانیوێتی وه‌كو سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫ده‌ورببینێت؟ ئایا له‌نێوان س���ه‌رۆكی‬ ‫پارتی‌و سه‌رۆكی هه‌رێمدا كامیان دیارتر‬ ‫بو‌ه له‌هه‌ڵسوكه‌وت‌و شێوازی كاركردنی‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێمدا؟ ئایا توانیوێتی ئه‌و‬ ‫تێڕوانین��� ‌ه له‌الی جه‌م���اوه‌ری خه‌ڵكی‬ ‫كوردس���تان دروس���ت ب���كات ك ‌ه ئه‌و‬ ‫سه‌رۆكی هه‌موان ‌ه به‌بێ جیاوازی؟ ئایا‬ ‫ی خه‌ڵك له‌و‬ ‫هه‌ست‌و تێڕوانینی زۆرین ‌ه ‌‬ ‫ی پارتی نیی ‌ه بۆ‬ ‫ناوچانه‌دا ك ‌ه جێنفوز ‌‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێم‌و ته‌نانه‌ت س���ه‌رۆكی‬ ‫حكومه‌تیش چۆنه‌؟‬ ‫ئه‌و‌ه ئاش���كرای ‌ه ك ‌ه یه‌كێك له‌پێگ ‌ه‬ ‫الوازه‌كان���ی حكومه‌ت‌و س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێمی���ش ئه‌وه‌ی��� ‌ه ك ‌ه تاكو ئێس���تا‬ ‫ئ���ه‌م دامه‌زراوان ‌ه نه‌بونه‌ت ‌ه دامه‌زراوه‌ی‬ ‫نیش���تیمانی خ���اوه‌ن ش���وناس ل���ه‌و‬ ‫روانگه‌یه‌و‌ه ك ‌ه هاواڵتی هه‌س���ت بكات‬ ‫ی هه‌موانن‪ .‬هۆكاری سه‌ره‌كی‬ ‫دامه‌زراو‌ه ‌‬ ‫ئه‌مه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ الوازی عه‌قڵی‬ ‫دامه‌زراوه‌یی‌و ش���ێوازی به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫له‌كوردس���تاندا‪.‬‬ ‫دامه‌زراوه‌ی���ی‬ ‫دی���ار‌ه به‌ش���ێك ل���ه‌وه‌ش په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌ئاستی په‌ره‌س���ه‌ندنی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫هوش���یاری خه‌ڵكه‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم هیچ‬ ‫پاس���اوێك بۆ ئه‌و‌ه نیی ‌ه ك ‌ه تۆ پاشی‬ ‫بیس���ت‌و دو س���اڵی ده‌س���ه‌اڵتدارێتی‬ ‫نه‌تتوانیبێ���ت س���ه‌ره‌تایه‌كی باش بۆ‬ ‫به‌دامه‌زراوه‌ییكردن���ی داموده‌زگاكانی‬ ‫واڵته‌كه‌ت دابنێیت به‌تایبه‌تی له‌واڵتێكی‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندی وه‌كو كوردستاندا ك ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫فه‌رمانڕه‌واییه‌كی باش‌و سیس���تێمێكی‬ ‫سیاس���ی‌و ئیداری باشی هه‌بێت له‌هیچ‬ ‫رویه‌كی په‌یوه‌س���ت به‌ژیانی خه‌ڵكه‌و‌ه‬ ‫كه‌موكورتی نابێت‪.‬‬ ‫ئێم ‌ه ده‌مانه‌وێت له‌س���ه‌ر دو ئاست‬ ‫سه‌یری ماوه‌ی چوار س���اڵی رابردوی‬ ‫كاره‌كانی س���ه‌رۆكی هه‌رێم بكه‌ین ك ‌ه‬ ‫ئه‌وانی���ش ئاس���تی ده‌ره‌وه‌و ئاس���تی‬ ‫ناوخۆی���ه‌‪ .‬ئه‌گه‌رچ���ی له‌راس���تیدا‬ ‫له‌به‌ر نه‌بونی ده‌س���تور تاكو ئێس���تا‬ ‫س���نوری ده‌س���ه‌اڵته‌كانی س���ه‌رۆكی‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێ���م دیارینه‌ك���راوه‌و كۆبون���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م‌و‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی حكوم���ه‌ت‌و زۆرین��� ‌ه ‌‬ ‫پۆست ‌ه هه‌ستیاره‌كانی تریش له‌ده‌ستی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستاندا وایكردو‌ه‬ ‫ك ‌ه س���ه‌رۆكی هه‌رێم چ���ۆن ده‌ڕوانێت ‌ه‬ ‫پایه‌ی حیزبی خۆی له‌ناو پارتیدا وه‌كو‬ ‫كه‌س���ی یه‌كه‌م‪ ،‬به‌هه‌مانشێو‌ه بڕوانێت ‌ه‬ ‫پایه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م چونك ‌ه‬ ‫وه‌كو گوتمان پۆس���ت ‌ه حه‌ساسه‌كانی‬ ‫حكومه‌تی���ش هه‌ر له‌ده‌س���تی هه‌مان‬ ‫ی پارتیدای ‌ه ك ‌ه له‌حیزبدا‬ ‫ئ���ه‌و كادیران ‌ه ‌‬ ‫دیارن‪ ،‬بۆی ‌ه ئاس���ایی سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫هه‌ر به‌پێوان���ه‌و تێڕوانینی حیزبی له‌و‬ ‫رووه‌و‌ه مامه‌ڵه‌ی���ان له‌گه‌ڵ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش له‌نێ���و ش���ێوازی كاركردنی‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێم���دا ره‌نگیداوه‌ته‌وه‌و‬ ‫هه‌س���ت ده‌كرێ���ت جی���اوازی نیی��� ‌ه‬ ‫ی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫له‌نێ���وان دام���ه‌زراو‌ه ‌‬ ‫هه‌رێم‌و سه‌رۆكایه‌تی پارتیدا‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫له‌س���ه‌ر ئاس���تی ده‌ره‌و‌ه وایكردو‌ه ك ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‌و چاكییه‌كانی س���ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم زیاتر وه‌كو چاالكی‌و س���ه‌ردان‌و‬ ‫په‌یوه‌ندی س���ه‌رۆكی پارتی ده‌ربكه‌ون‬ ‫ی س���ه‌فه‌ره‌كانی‬ ‫به‌تایبه‌تیش له‌زۆرین ‌ه ‌‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێم���دا ده‌س���ته‌یه‌ك‬ ‫له‌كادیرانی دیاری پارتی هاوسه‌فه‌رین‬ ‫ك��� ‌ه ته‌نیا چه‌ند جارێك���ی كه‌م نه‌بێت‬ ‫ل���ه‌م دوایی���ه‌دا جێگ���ری س���ه‌رۆكی‬ ‫ی‬ ‫حكومه‌ت‌و وه‌زی���ری ئاوه‌دانكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆی بردو‌ه ك��� ‌ه ئه‌م دوانه‌یان‬ ‫یه‌كێتین‪ .‬هه‌روه‌ك له‌الیه‌كی تریش���ه‌و‌ه‬ ‫كاریگ���ه‌ری‌و به‌رهه‌می ئه‌و س���ه‌ردان‌و‬ ‫ی ب���ۆ پارتی‬ ‫په‌یوه‌ندییان��� ‌ه ئه‌وه‌ند‌ه ‌‬ ‫وه‌ك���و حیزب باس ده‌كرێن ئه‌وه‌ند‌ه بۆ‬ ‫هه‌رێم باس ناكرێن‌و كاریگه‌رییه‌كانیشی‬ ‫دیارنین‪ .‬كه‌وات ‌ه له‌م روه‌و‌ه به‌ئاش���كرا‬ ‫دیار‌ه س���ه‌رۆكی هه‌رێم له‌سه‌ر ئاستی‬ ‫ده‌ره‌وه‌و په‌یوه‌ندییه‌كان���ی ده‌ره‌وه‌یدا‬ ‫سه‌نگی كاركردنی زیاتر حیزبیان ‌ه بو‌ه‬ ‫نه‌ك هه‌رێمیانه‌‪.‬‬ ‫ی عێراق وه‌كو‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی ناوه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ك ‌ه ئێس���تا‬ ‫ده‌زانی���ن ئه‌و حكومه‌ت ‌ه ‌‬ ‫مالیكی س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌كات له‌س���ه‌ر‬ ‫خوان���ی س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م پێكهات‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌كورتترین م���اوه‌دا په‌یوه‌ندی‬ ‫نێوان ئه‌و حكومه‌ته‌و هه‌رێم گه‌یش���ت ‌ه‬

‫یه‌كێك له‌پێگ ‌ه‬ ‫الوازه‌كانی حكومه‌ت‌و‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمیش‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه تاكو ئێستا‬ ‫ئه‌م دامه‌زراوان ‌ه نه‌بونه‌ت ‌ه‬ ‫دامه‌زراوه‌ی نیشتیمانی‬ ‫خاوه‌ن شوناس له‌و‬ ‫روانگه‌یه‌و‌ه كه‌ هاواڵتی‬ ‫هه‌ست بكات دامه‌زراوه‌ ‌ی‬ ‫هه‌موانن‪ .‬هۆكاری‬ ‫سه‌ره‌كی ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ الوازی‬ ‫عه‌قڵی دامه‌زراوه‌یی‌و‬ ‫شێوازی به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫دامه‌زراوه‌یی‬ ‫له‌كوردستاندا‬ ‫خراپترین ئاس���تی ك ‌ه ئه‌م���ه‌ش ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێ���ت ك���ورد به‌گش���تی ل���ه‌و‬ ‫روه‌و‌ه الوازبوه‌و به‌تایبه‌تی س���ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێمیش بۆ پێكهێنانی ئه‌و حكومه‌ت ‌ه‬ ‫مه‌رج���ی نه‌بو‌ه ك ‌ه به‌الیه‌ن���ی كه‌مه‌و‌ه‬ ‫مالیكی مولزه‌م بكات بۆ جێبه‌جێكردنی‬ ‫به‌ن���دو خاڵه‌كانی ئه‌وه‌ی ك��� ‌ه ناویان‬ ‫ی هه‌ولێ���ر ئه‌گه‌ر‬ ‫ن���او‌ه رێكه‌وتننام ‌ه ‌‬ ‫له‌راس���تیدا به‌ندو خاڵگه‌لێك هه‌بوبێت‬ ‫له‌سه‌ری رێككه‌وتبن‪ .‬به‌دوای ئه‌وه‌شدا‬ ‫ك��� ‌ه بارودۆحی هه‌رێم‌و به‌غ���دا به‌ره‌و‬ ‫خراپتر چو‪ ،‬سه‌رۆكی هه‌رێم نه‌یتوانی‬ ‫ی بارودۆخه‌ك ‌ه‬ ‫هه‌وڵی ئاس���اییكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫بدات به‌ڵك���و به‌پێچه‌وان���ه‌و‌ه گوتار‌ه‬ ‫تونده‌كان���ی زیاتر الیه‌ن���ی به‌رامبه‌ری‬ ‫توڕه‌كرد به‌تایبه‌تی جۆری ئه‌و هه‌ڕه‌ش ‌ه‬ ‫ی ك ‌ه ئه‌گه‌ر مه‌به‌س���تی كورد‬ ‫كردنان ‌ه ‌‬ ‫ی عێراقدا‬ ‫مان���ه‌و‌ه بێت له‌چوارچێ���و‌ه ‌‬ ‫له‌بری هه‌ره‌ش��� ‌ه ده‌بوا سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫به‌هێمنانه‌ترو به‌زمانی لۆجیك‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫به‌ئاماده‌بون���ی ناوبه‌ن���اوی له‌به‌غ���داو‬ ‫دانیشتن‌و كۆبونه‌و‌ه له‌گه‌ڵ سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫حكومه‌ت���ی به‌غ���داو دامه‌زراوه‌كانیدا‬ ‫هه‌ڵیبدای��� ‌ه په‌یوه‌ندیی���ه‌كان پته‌وترو‬ ‫هێمنانه‌تر بێت‌و كێش���ه‌كان به‌گفتوگۆو‬ ‫لێكتێگه‌یش���تن چاره‌س���ه‌ر بكرانایه‌‪.‬‬ ‫خۆ ئه‌گه‌ر به‌ڕاس���تیش هه‌رێم به‌نیازی‬ ‫جیابونه‌ی ‌ه له‌عێراق دیس���ان پێویستبو‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێم به‌هێمن���ی‌و له‌رێگای‬ ‫دایه‌ل���ۆگ‌و دانوس���ان له‌گ���ه‌ڵ ك���ۆی‬ ‫الیه‌نه‌كانی عێراقدا هه‌وڵیبدای ‌ه ده‌نگ‌و‬ ‫الیه‌نگ���ری‌و ته‌نان���ه‌ت یارمه‌تی���ش بۆ‬ ‫پرۆسه‌یه‌كی له‌و جۆر‌ه ده‌سته‌به‌ر بكات‬ ‫وات ‌ه ئامانجێكی له‌وجۆر‌ه یان ته‌نانه‌ت‬ ‫مان���ه‌و‌ه له‌عێراقدا پێویس���تی به‌كاری‬ ‫هێمن‌و لێدوانی هێمن‌و دور له‌هه‌ڵچون‌و‬ ‫كاریگه‌ری سۆزو عاتیف ‌ه هه‌یه‌‪ .‬شێوازی‬ ‫تون���دی وتاردان���ی س���ه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌مالیكی ب���و‌ه هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫ك ‌ه وه‌ها لێكبدرێته‌و‌ه ئه‌م دو كه‌س��� ‌ه‬ ‫كێشه‌و ناكۆكی شه‌خسییان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر ئاس���تی ناوخۆی كوردستان‬ ‫ش���ێوازی كاركردنی س���ه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫زیاتر ش���ێوازی كاركردنی حیزبی بوه‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌س���ه‌ره‌تای س���وێندخواردنی‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێمه‌و‌ه ك ‌ه باس���ی ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌ك���را جیگرێ���ك بۆ خ���ۆی دابنێت‬ ‫ی كۆتای���ی هاتنی‬ ‫ب���ه‌اڵم ت���ا نزیك��� ‌ه ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی یه‌كێتی له‌سه‌رۆكایه‌تیكردنی‬ ‫حكومه‌ت���دا س���ه‌رۆكی هه‌رێم جێگری‬ ‫بۆ خ���ۆی دانه‌نا‪ ،‬ئه‌گه‌رچی پۆس���تی‬ ‫جێگری س���ه‌رۆكیش بێجگ ‌ه له‌كۆمه‌ڵی‬ ‫مه‌كس���ه‌بی مادی له‌ه���ه‌ردو خوله‌كه‌دا‬ ‫ده‌ورو كاریگه‌رییه‌ك���ی ئه‌وتۆی نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئایا بۆچی س���ه‌رۆكی هه‌رێم ئه‌و‬ ‫م���او‌ه دورودرێ���ژ‌ه جێگ���ری بۆ خۆی‬ ‫دانه‌ن���ا؟ ئای���ا ئه‌مه‌ش هه‌ر ب���ۆ ئه‌و‌ه‬ ‫نه‌ب���و‌ه ك ‌ه خۆی تاك الیه‌نان ‌ه كاره‌كان‬ ‫ئه‌نجامبدات؟ ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ش به‌و جۆر‌ه‬ ‫لێكبدرێته‌و‌ه ئایا دیس���ان ئه‌و‌ه نابێت ‌ه‬

‫ئاماژه‌یه‌ك بۆ ویس���تی كۆنترۆڵكردنی‬ ‫هه‌مو ده‌سه‌اڵته‌كان؟‬ ‫له‌سه‌ر ئاس���تی پێشمه‌رگ ‌ه سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم س���ه‌رۆكی هێ���ز‌ه چه‌كداره‌كانی‬ ‫كوردس���تان ‌ه كه‌وات ‌ه به‌رپرسیار ده‌بێت‬ ‫له‌دروستكردنی سوپایه‌كی نیشتیمانی‬ ‫ك ‌ه ئینتیمای ئه‌و سوپای ‌ه بۆ نیشتیمان‌و‬ ‫نه‌ته‌و‌ه بێت‪ .‬ب���ه‌اڵم وه‌كو دیار‌ه تاكو‬ ‫ئێستا نه‌ك ئه‌و سوپای ‌ه دروستنه‌كراو‌ه‬ ‫به‌ڵكو هێزه‌كانی یه‌كێتی‌و پارتی له‌نێو‬ ‫وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌شدا نه‌بون به‌یه‌ك‬ ‫هێز‪ ،‬به‌ڵكو به‌ئاشكرا دیار‌ه ك ‌ه دو هێزی‬ ‫جیاواز له‌نێو وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه‌دا‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬ه���ه‌روه‌ك له‌كوردس���تاندا تاكو‬ ‫ئێس���تا دو كۆلێژی سه‌ربازی هه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫یه‌كێك هی پارتیه‌و ئه‌ویتریان یه‌كێتی‬ ‫ك ‌ه ئه‌ركی س���ه‌رۆكی هه‌رێم بو ئه‌و دو‬ ‫ی‬ ‫دامه‌زراو‌ه گرنگ��� ‌ه بكات به‌دامه‌زراو‌ه ‌‬ ‫نیش���تیمانی‪ .‬به‌اڵم هه‌رچۆن س���وپای‬ ‫یه‌كگرتوی كوردستانی دروستنه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫كۆلێژی س���ه‌ربازی یه‌كێتی‌و پارتیشی‬ ‫وه‌كو خۆی هێش���توه‌ته‌وه‌‪ .‬سه‌رباری‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌كۆی چاالكی ‌ه پێشمه‌رگه‌یی‌و‬ ‫س���ه‌ربازییه‌كانی س���نوری پارتی���دا‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم به‌رده‌وام به‌رپرسان یان‬ ‫ئه‌فس���ه‌رانی پارتی كردوه‌ت ‌ه نوێنه‌ری‬ ‫خۆی‌و بۆ تاك ‌ه جارێكیش نه‌مانبینیو‌ه‬ ‫له‌موناس���ه‌به‌یه‌كی كۆلێژی سه‌ربازی‌و‬ ‫ی چاالكیی ‌ه پێش���مه‌رگه‌ییه‌كانی‬ ‫خول��� ‌‬ ‫سنوری پارتیدا وه‌زیری پێشمه‌رگ ‌ه نه‌ك‬ ‫نوێنه‌ری سه‌رۆكی هێز‌ه چه‌كداره‌كانی‬ ‫هه‌رێم بێ���ت‪ ،‬به‌ڵكو ئام���اده‌ش بێت‪.‬‬ ‫ئایا ئه‌مه‌ش ئ���ه‌و‌ه ناگه‌یه‌نێت ك ‌ه له‌و‬ ‫روبه‌ره‌ش���دا س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م وه‌كو‬ ‫سه‌رۆكی پارتی كاریكردوه‌؟‬ ‫له‌روی ئیداریی���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌وردی‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫س���ه‌یر بكه‌ین له‌و روبه‌ر‌ه فراوان ‌ه ‌‬ ‫جێگانفوزی پارتی نییه‌‪ ،‬نه‌سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێم‌و نه‌س���ه‌رۆكی حكومه‌تیش هیچ‬ ‫ئاماده‌بونێكی���ان هه‌ی���ه‌‪ .‬ب���ۆ نمون ‌ه‬ ‫له‌رووبه‌رێك���ی فراوانی وه‌كو گه‌رمیاندا‬ ‫ك ‌ه گه‌وره‌ترین قوربانیدراو‌ه له‌ئه‌نفال‌و‬ ‫شه‌هیدبون‪ .‬تاكو ئێستا سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫ن���ه‌ك به‌فیعلی نه‌چوه‌ت ‌ه ئه‌و ناوچه‌یه‌و‬ ‫وه‌ك���و پێویس���ت له‌نزیك���ه‌و‌ه گوێی‬ ‫له‌ئازاره‌كان���ی كه‌س���وكاری قوربانیان‬ ‫نه‌گرت���و‌ه به‌ڵك���و نه‌یتوانی���و‌ه ئ���ه‌و‬ ‫ی‬ ‫ئینتیباع��� ‌ه له‌الی ئه‌و روبه‌ر‌ه فراوان ‌ه ‌‬ ‫هاواڵتیان درووس���تبكات ك��� ‌ه ئه‌مان‬ ‫هاواڵتی واڵتێكن س���ه‌رۆكێكیان هه‌ی ‌ه‬ ‫ئ���اگای له‌ئازاره‌كانیانه‌‪ .‬نه‌ك هه‌رئه‌و‌ه‬ ‫به‌ڵك���و بۆ ش���ارێكی وه‌كو س���لێمانی‬ ‫ك ‌ه له‌س���ه‌رده‌می داگیرك���ه‌ردا قه‌اڵی‬ ‫ی‬ ‫خۆڕاگری‌و به‌رخ���وردان بوه‌‪ ،‬له‌ماو‌ه ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی س���ه‌رۆكی هه‌رێمدا ته‌نیا‬ ‫چه‌ن���د جارێ���ك بۆ كۆبون���ه‌و‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی هاتوه‌ت ‌ه ئه‌م‬ ‫شار‌ه ك ‌ه ئه‌و هاتنانه‌ش وه‌كو سه‌رۆكی‬ ‫پارتی هات���وه‌و تاك ‌ه جارێكیش له‌گه‌ڵ‬

‫تاكو ئێستا نه‌ك‬ ‫سوپای نیشتمانی‌‬ ‫دروستنه‌كراوه‌ به‌ڵكو‬ ‫هێزه‌كانی یه‌كێتی‌و‬ ‫پارتی له‌نێو وه‌زاره‌تی‬ ‫پێشمه‌رگه‌شدا نه‌بون‬ ‫به‌یه‌ك هێز‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫به‌ئاشكرا دیاره‌ كه‌ دو‬ ‫هێزی جیاواز له‌نێو‬ ‫وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌دا‬ ‫هه‌یه‌‬ ‫خه‌ڵكی ش���ار كۆنه‌بوه‌ت���ه‌و‌ه تا وه‌كو‬ ‫س���ه‌رۆك گوێی له‌راوبۆچون‌و ره‌خنه‌و‬ ‫پێش���نیاری جه‌ماوه‌ری ئه‌م شار‌ه بێت‬ ‫وه‌ك���و به‌ش���ێكی هه‌ر‌ه زین���دوی ئه‌و‬ ‫هه‌رێمه‌ی كه‌ به‌ڕێزیان سه‌رۆكین‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌روی هه‌وڵدان بۆ دورخس���تنه‌و‌ه ‌‬ ‫ده‌ستی حیزب‌و هه‌ژمونی حیزب به‌سه‌ر‬ ‫حكومه‌ته‌وه‌‪ ،‬سه‌رۆكی هه‌رێم نه‌یتوانیو‌ه‬ ‫ده‌ورێك���ی ئه‌وت���ۆ ببینێ���ت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌و‌ه هه‌رچ���ۆن له‌عه‌قڵیه‌تی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی حیزب��� ‌ه كوردییه‌كاندا‬ ‫ی كۆمه‌ڵگ ‌ه ئاماده‌بونی‬ ‫ته‌نیا ئه‌و به‌ش ‌ه ‌‬ ‫هه‌ی��� ‌ه ك��� ‌ه حیزبی���ن به‌هه‌مانش���ێو‌ه‬

‫س���ه‌رۆكی هه‌رێمیش له‌كوردس���تاندا‬ ‫ته‌نی���ا حیزبی���ه‌كان ده‌بینێ���ت‌و له‌ناو‬ ‫حیزبیه‌كانیش���دا ته‌نی���ا پارتییه‌كان‌و‬ ‫به‌هۆی رێكه‌وتنی ستراتیژیه‌و‌ه به‌شێك‬ ‫ی ك ‌ه به‌الیه‌و‌ه مه‌قبولن‪.‬‬ ‫له‌و یه‌كێتیان ‌ه ‌‬ ‫ل���ه‌و روه‌ش���ه‌و‌ه ده‌توانی���ن س���ه‌یری‬ ‫داموده‌زگاكانی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و‬ ‫ی دادوه‌ری‌و‬ ‫حكوم���ه‌ت‌و دام���ه‌زراو‌ه ‌‬ ‫وه‌زاره‌ته‌كان‌و داموده‌زگا رۆش���نبیری‌و‬ ‫رۆژنامه‌نوسی‌و فه‌رهه‌نگییه‌كان‌و ئه‌وانی‬ ‫تریش بكه‌ین‪ .‬بزانین چۆن سیاس���ه‌تی‬ ‫دابه‌ش���كردنی مه‌نس��� ‌هب‌و مه‌كس���ه‌ب‬ ‫له‌نێوان پارت���ی‌و یه‌كێتیدا دابه‌ش���ی‬ ‫كردون‌و روبه‌رێكی فراوانی كۆمه‌ڵگه‌ش‬ ‫ك��� ‌ه ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی ئ���ه‌و دو حیزبه‌ی ‌ه‬ ‫ی به‌رپرس���یارێتی‪.‬‬ ‫فڕێدراوه‌ت ‌ه ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ب���ۆ نمون��� ‌ه له‌وه‌زاره‌تێك���ی وه‌ك���و‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌دا ك ‌ه گۆڕان���كاری بنه‌ڕه‌تی‬ ‫له‌هه‌ر كۆمه‌ڵگه‌یه‌كدا له‌و دامه‌زراوه‌و‌ه‬ ‫ده‌س���تپێده‌كات‪ .‬له‌هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ی هه‌ره‌مه‌كه‌و‌ه‬ ‫ئه‌م دامه‌زراوه‌ی ‌ه له‌لوتك ‌ه ‌‬ ‫تا ئاس���تی یاری���ده‌ده‌ری به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫ی س���اوایانیش له‌س���ه‌ر بنه‌مای‬ ‫باخچ ‌ه ‌‬ ‫حیزب���ی داده‌نرێن‌و هه‌مو ئه‌و كارانه‌ش‬ ‫له‌لق‌و مه‌ڵبه‌نده‌كان���دا ئه‌نجامده‌درێن‌و‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێم نه‌ك هه‌ر چاره‌سه‌ری‬ ‫ئه‌و كێشه‌یه‌ی نه‌كردو‌ه ك ‌ه به‌و هۆیه‌و‌ه‬ ‫سه‌دان كه‌س���ی بێتوانا به‌رپرسیارێتی‬ ‫دامه‌زراوه‌كان���ی په‌روه‌رده‌یان گرتۆت ‌ه‬ ‫ده‌س���ت‪ ،‬ك ‌ه ئه‌وه‌ش رۆڵی نێگه‌تیڤی‬ ‫ی په‌روه‌رده‌دا‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫هه‌ی ‌ه له‌پرۆس��� ‌ه ‌‬ ‫من هه‌س���ت ده‌كه‌م س���ه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫ئه‌سڵه‌ن ئاگای له‌دامه‌زراوه‌یه‌كی وه‌ها‬ ‫گرنگ نییه‌‪.‬‬ ‫ئایا له‌روی چاره‌سه‌ركردنی گه‌نده‌ڵی‌و‬ ‫بیرۆكراتیه‌تی بێماناوه‌‪ ،‬سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫توانیوێتی چ���ی بكات؟ ئێم ‌ه به‌رده‌وام‬ ‫گوێمان له‌و‌ه بو‌ه ك ‌ه س���ه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫باس���ی ئه‌وه‌ی كردو‌ه ك��� ‌ه گه‌نده‌ڵی‌و‬ ‫بیرۆكراتیه‌ت هه‌ی��� ‌ه له‌داموده‌زگاكانی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی خۆماڵی كوردی���دا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی هێناوه‌ته‌و‌ه‬ ‫به‌رده‌وامیش ئه‌و پاساو‌ه ‌‬ ‫ك ‌ه گه‌نده‌ڵ���ی دیارده‌یه‌كی جیهانییه‌و‬ ‫كوردستانیش���ی گرتۆت���ه‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌م‬ ‫ی دواییان مانای سه‌یركردنی‬ ‫ده‌ربڕین ‌ه ‌‬ ‫ئه‌و دیارد‌ه ترسناكانه‌ی ‌ه به‌ئاسایی‪ .‬له‌م‬ ‫ی‬ ‫روه‌ش���ه‌و‌ه ده‌بینین نه‌ك هه‌ر له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدارێتی س���ه‌رۆكی هه‌رێم���دا‬ ‫به‌ڵكو له‌دروستبونی ده‌سه‌اڵتی هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تانه‌و‌ه نه‌به‌رپرس���ێكی دی���ار‬ ‫ی له‌گه‌ڵ‬ ‫له‌س���ه‌ر گه‌نده‌ڵی لێپرسینه‌و‌ه ‌‬ ‫كراو‌ه نه‌دراوه‌ت ‌ه دادگا‪ .‬له‌م روه‌ش���ه‌و‌ه‬ ‫هیچ جێ په‌نجه‌یه‌كی س���ه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫له‌چاره‌سه‌ركردنی دیارده‌ی گه‌نده‌ڵی‌و‬ ‫بیرۆكراتیه‌تی بێمانادا نابینرێت‪.‬‬ ‫ی ك ‌ه مایه‌ی‬ ‫یه‌كێكی تر ل���ه‌و خااڵن ‌ه ‌‬ ‫نیگه‌ران���ی روبه‌رێكی فراوان ‌ه له‌خه‌ڵكی‬ ‫ی هه‌ستكردنیان ‌ه‬ ‫كوردستان مه‌س���ه‌ل ‌ه ‌‬ ‫به‌نه‌بونی ش���ه‌فافیه‌ت له‌بواری دارایی‌و‬ ‫پیشه‌س���ازی ن���ه‌وت‌و په‌یوه‌ندییه‌كانی‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان له‌گه‌ڵ ده‌ره‌وه‌دا‌و‬ ‫ته‌نان���ه‌ت به‌فیڕۆچون���ی بڕێك���ی زۆر‬ ‫له‌داهاتی كوردستان له‌خانه‌نشینكردنی‬ ‫ی‬ ‫روبه‌رێك���ی به‌رفراوان له‌خه‌ڵك به‌پل ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ه‌رزی ئه‌وتۆ ك ‌ه ئه‌س���ڵه‌ن زۆرین ‌ه ‌‬ ‫ئ���ه‌و كه‌س���ان ‌ه له‌ژیان���ی وه‌زیفی یان‬ ‫سه‌ربازی یان پێشمه‌رگایه‌تیدا هه‌رگیز‬ ‫ی ئه‌و كارانه‌یان نه‌كردو‌ه‬ ‫موماره‌س��� ‌ه ‌‬ ‫ك ‌ه پێی خانه‌نش���ین بون‪ .‬ئه‌م ‌ه بێجگ ‌ه‬ ‫ی به‌رپرس���ان‬ ‫ی زۆرین ‌ه ‌‬ ‫له‌ناڕونی موچ ‌ه ‌‬ ‫له‌به‌ڕێز سه‌رۆكی هه‌رێمه‌و‌ه بۆ پله‌كانی‬ ‫خوارت���ر له‌كاتێكدا ئه‌گ���ه‌ر هه‌ركه‌س‬ ‫ی‬ ‫بیه‌وێت به‌كلیكێ���ك ده‌زانێت موچ ‌ه ‌‬ ‫سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكاو سه‌رۆك وه‌زیرانی‬ ‫ئینگلت���ه‌راو ژاپ���ۆن چه‌ن���ده‌‪ .‬دیار‌ه‬ ‫هۆی ئه‌م ش���اردنه‌وه‌ش بوه‌ت ‌ه زه‌مین ‌ه‬ ‫خۆش���كردن بۆ گومانكردنی جه‌ماوه‌ر‬ ‫له‌هه‌مو ش���تێك‌و ئه‌وه‌ش بوه‌ت ‌ه هۆی‬ ‫الوازكردنی ئینتیمای تاكی كوردی له‌م‬ ‫هه‌رێمه‌دا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێ���ك له‌و دی���ارد‌ه له‌به‌رچاوان ‌ه ‌‬ ‫ك ‌ه له‌كوردس���تاندا ده‌بینرێت‪ ،‬گۆڕینی‬ ‫ی كوردیی��� ‌ه له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی‬ ‫كۆمه‌ڵگ ‌ه ‌‬ ‫به‌رهه‌مهێن���ه‌و‌ه ب���ۆ كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك���ی‬ ‫به‌كارهێن���ه‌ر ك��� ‌ه ئه‌م���ه‌ش ل���ه‌روی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌و‌ه یه‌كێك��� ‌ه له‌هۆكار‌ه‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانی الوازكردنی كه‌سێتی‬ ‫تاك له‌كۆمه‌ڵگه‌دا‌و زه‌مینه‌خۆشكردن ‌ه‬ ‫بۆ تێكشكش���كاندنی چونك ‌ه به‌شداری‬ ‫تاكه‌ك���ه‌س له‌به‌رهه‌مهێناندا ئاس���تی‬ ‫ئاماده‌بونی كۆمه‌اڵیه‌تی ئه‌و تاكه‌كه‌س ‌ه‬ ‫دیاریده‌كات‪ .‬هۆكاری ئه‌م دیارده‌یه‌ش‬ ‫ی‬ ‫له‌هه‌رێمدا ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ مونافه‌س ‌ه ‌‬ ‫ی بیست‬ ‫نێوان یه‌كێتی‌و پارتی له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ساڵی رابردودا بۆ كڕینی وه‌الئی خه‌ڵك‬ ‫ی زه‌مین ‌ه‬ ‫بۆ حیزبه‌كانیان له‌بری ئه‌و‌ه ‌‬ ‫خۆش���بكه‌ن بۆ به‌هێزكردن���ی وه‌الئی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌و نیش���تیمانی ل���ه‌الی تاكی‬ ‫كوردی‪...‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫تەندروستی‬

‫ی ده‌رونیه‌وه‌ وێرانه‌‪..‬‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان له‌ڕو ‌‬

‫س‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‌هرۆ ‪2‬‬

‫کی ه رۆژ ‌ه‬ ‫‌‬ ‫هر‬ ‫ێمه‌‬

‫‪ 5‬ملیۆن هاواڵتی‌‪ 36 ،‬پزیشك ‌ی ده‌رونییان هه‌یه‌‬ ‫ئا‪ :‬کورده‌ عه‌بدولکه‌ریم‬ ‫به‌پێ���ی‌ توێژینه‌وه‌ی���ه‌ك ك��� ‌ه گروپی‌‬ ‫ئه‌فرام‌و هاوڕێكان���ی‌ ئه‌نجامیانداوه‌ ك ‌ه‬ ‫گروپێك���ه‌ تایبه‌ت���ه‌ به‌باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫هۆش���یاری‌ ته‌ندروس���تی‌ ده‌رون���ی‌‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ كارو چاالكیه‌كانیان له‌چه‌ند‬ ‫وه‌زاره‌تێك���دا (وه‌زاره‌تی‌ پ���ه‌روه‌رده‌و‬ ‫خوێندنی‌ ب���ااڵو وه‌زاره‌ت���ی‌ كاروباری‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ته‌ندروس���تی‌) ئاماژه‌یان‬ ‫به‌وه‌داوه‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان ته‌نها‬ ‫‪ 36‬پزیش���كی‌ پس���پۆری‌ ده‌رونی‌ هه‌یه‌‬ ‫كه‌ دابه‌ش���بون به‌سه‌ر س���ێ‌ پارێزگای‌‬ ‫هه‌ولێر‌و س���لێمانی‌‌و دهۆك‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ به‌رێوه‌به‌ری‌ به‌ش���ی‌ ئاماری‌‬ ‫سلیمانی‌ مه‌حمود عوسمان دانیشتوانی‌‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان ‪ 5‬ملی���ۆن‌و ‪92‬‬ ‫هه‌زارو ‪ 585‬كه‌سه‌‪ ،‬واته‌ بۆ ‪ 141‬هه‌زار‬ ‫هاواڵتی‌‪ ،‬ته‌نها یه‌ك پزیشكی‌ ده‌رونییان‬ ‫به‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬

‫هه‌ربه‌پێی‌ توێژینه‌وه‌كه‌ش هیچ شارو‬ ‫شارۆچكه‌یه‌كی‌ سه‌ربه‌و سێ‌ پارێزگای ‌ه‬ ‫پزیشكی‌ پس���ۆری‌ ده‌رونییان تێدانیه‌و‬ ‫ئ���ه‌و ‪ 36‬پزیش���كه‌ ته‌نها دابه‌ش���بون‬ ‫به‌سه‌ر ناوه‌ندی‌ هه‌رسێ‌ شاره‌كه‌دا واته‌‬ ‫(هه‌ولێر‪ ،‬س���لێمانی‌‪ ،‬دهۆك) به‌مه‌ش‬ ‫ته‌نها له‌پارێزگای‌ سلێمانی‌ یه‌ك ملیۆن‌و‬ ‫‪ 290‬هه‌زار ك���ه‌س‌و له‌پارێزگای‌ هه‌ولێر‬ ‫‪ 970‬هه‌زار كه‌س‌و له‌دهۆك یه‌ك ملیۆن‬ ‫كه‌س له‌خزمه‌تگوزاری‌ ده‌رونی‌ بێبه‌شن‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها هه‌ربه‌پێ���ی‌ توێژینه‌وه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫گروپه‌ ته‌نها ‪ 14‬ده‌رونناس‌و كۆمه‌ڵناس‬ ‫له‌نه‌خۆش���خانه‌كان كارده‌ك���ه‌ن ك���ه‌‬ ‫دوانزه‌یان له‌ناوه‌ندی‌ شاری‌ سلێمانین‌و‬ ‫‪ 2‬كه‌س له‌هه‌ولێرو پارێزگای‌ دهۆكیش‬ ‫هیچ كه‌س���ێكیان نیی���ه‌‪ .‬به‌مه‌ش هه‌ر‬ ‫توێژه‌رێكی‌ ده‌رونی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌ زیاتر‬ ‫ل���ه‌(‪ )363756‬كه‌س���ی‌ به‌رده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫جگ���ه‌ له‌مانه‌ش ته‌نها چوار پزیش���كی‌‬ ‫به‌شی‌ ده‌رونی‌ مندااڵن هه‌یه‌ له‌هه‌رێمی‌‬

‫كوردس���تان كه‌ ئه‌وانی���ش له‌هه‌ولێرو‬ ‫دهۆكن‪ .‬ه���ه‌ر به‌پێ���ی‌ توێژینه‌وه‌كه‌ی‌‬ ‫ئه‌ف���رام‌و هاوڕێكانی‌‪ ،‬تاوه‌كو ئێس���تا‬ ‫له‌م هه‌رێمه‌دا نه‌خۆش���خانه‌یه‌ك نیه‌ بۆ‬ ‫بیركۆڵه‌كان (ته‌نانه‌ت پشكنینی‌ ئاستی‌‬ ‫ژیری نیه‌ ئه‌و هه‌ڵسه‌نگاندنانه‌ی‌ ده‌كرێت‬ ‫بۆ مندااڵنی‌ خاوه‌ن كه‌می‌ ئاستی‌ ژیری‬ ‫– بیركۆڵ له‌س���ه‌ر بنه‌مایه‌كی‌ زانستی‌‬ ‫ت���ه‌واو ناكرێ���ت‌و ناتوانرێت ب���ه‌وردی‌‬ ‫ئاسته‌كه‌و پێداویستی‌ منداڵه‌كه‌ دیاری‬ ‫بكرێت)و هیچ س���ه‌نته‌رێك نیه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫كه‌س���انه‌ی‌ توش���ی‌ خه‌ڵه‌ف���ان ده‌بن‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا تاوه‌ك���و ئێس���تا ته‌نها یه‌ك‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌ی‌ درێژخایه‌ن���ی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌ژن���ان هه‌ی���ه‌ له‌ب���واری‌ ده‌رونی‌ كه‌‬ ‫پێكهاتوه‌ له‌ته‌نها ‪ 65‬قه‌ره‌وێڵه‌و له‌شاری‌‬ ‫س���لێمانیه‌و ته‌نها دو نه‌خۆش���خانه‌ی‌‬ ‫درێژخایه‌نی‌ پیاوان هه‌یه‌ له‌س���لێمانی‌‌و‬ ‫هه‌ولێر كه‌ ئه‌وانیش به‌پێی‌ پس���پۆرانی‌‬ ‫بواره‌كه‌ له‌ئاستی‌ پێویستدا نین‪ ،‬به‌اڵم‬

‫له‌هه‌رس���ێ پارێزگاكه‌دا به‌شی ده‌رونی‌‬ ‫هه‌یه‌ بۆ ئه‌و حاڵه‌تانه‌ی‌ ماوه‌یه‌كی‌ كه‌م‬ ‫ده‌مێننه‌وه‌ له‌نه‌خۆشخانه‌‪.‬‬ ‫نه‌بون���ی‌ ش���وێنێك ب���ۆ خه‌ڵه‌فان‌و‬ ‫بیركۆڵ���ه‌كان‌و س���ه‌نته‌رێكی‌ ب���اش بۆ‬ ‫به‌ش���ی‌ ئۆتی���زم به‌بڕوای‌ پس���پۆڕانی‌‬ ‫بواری‌ ته‌ندروس���تی‌ كه‌لێنێكه‌ له‌بواری‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌پێش س���اڵی‌‬ ‫‪ 2010‬نه‌خۆش���خانه‌ی‌ درێژخایه‌ن هه‌بو‬ ‫له‌هه‌ولێر (به‌ش���ی ژنان) به‌اڵم ئێس���تا‬ ‫نه‌م���اوه‌‌و ده‌بێ���ت نه‌خ���ۆش بنێرن بۆ‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ به‌ش���ی‌‬ ‫پیاوانیش به‌پێی‌ پێویس���ت نیه‌‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫له‌كاتێك���دا به‌پێی‌ لێدوانی‌ پس���پۆڕی‌‬ ‫ده‌رونی‌ "دكتۆر سامان" بۆ ئاوێنه‌ "ماوه‌ی‌‬ ‫سێ‌ ساڵه‌ یاسای‌ ته‌ندروستی‌ ده‌رونییان‬ ‫ره‌وانه‌ی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان كردوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم تاوه‌كو ئێس���تا وه‌اڵم���ی‌ نیه‌ كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ كه‌موكوڕییه‌كی‌ گه‌وره‌یه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ته‌ندروستی‌ ده‌رونی‌"‪.‬‬

‫ته‌نها ‪ 14‬ده‌رونناس‌و‬ ‫كۆمه‌ڵناس‬ ‫له‌نه‌خۆشخانه‌كان‬ ‫كارده‌كه‌ن كه‌‬ ‫دوانزه‌یان له‌ناوه‌ندی‌‬ ‫شاری‌ سلێمانین‌و‬ ‫‪ 2‬كه‌س له‌هه‌ولێرو‬ ‫پارێزگای‌ دهۆكیش‬ ‫هیچ كه‌سێكیان نییه‬

‫تارماییه‌كان ‌ی خراپیی‌ ته‌ندروست ‌ی حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫ئا‪ :‬ئیسماعیل عوسمان‬ ‫ی‬ ‫سیسته‌می‌ ته‌ندروستی‌ له‌هه‌رێم ‌‬ ‫نه‌وتدا‪ ،‬له‌ژێر ترسی‌ هاواڵتیان‌و‬ ‫گومانی میدیاكاراندا‪ ،‬چونك ‌ه رۆژان ‌ه‬ ‫هاواڵتیان ئه‌م هه‌رێمه‌ ده‌بن ‌ه قوربانی‌‪،‬‬ ‫داتاكانیش ئه‌وه‌ ئاشكرا ده‌كه‌ن به‌م‬ ‫ی‬ ‫وه‌زعه‌ی‌ سیسته‌می‌ ته‌ندروست ‌‬ ‫هه‌یه‌تی‌‪ ،‬هاواڵتیان ناتوانن بگه‌یه‌نێت ‌ه‬ ‫ی سه‌المه‌تی‌‪.‬‬ ‫كه‌نار ‌‬

‫ی‬ ‫‪ 65‬كۆمپانیا ‌‬ ‫ی‬ ‫هاورده‌كردن ‌‬ ‫ده‌رمان هه‌یه‌‪25 ،‬‬ ‫یان چاالكیه‌كانیان‬ ‫ئاشكراو دیارن‪،‬‬ ‫ی تر نازانن‬ ‫ئه‌وان ‌‬ ‫ی‬ ‫كێن‌و چی‌ هاورده‌ ‌‬ ‫هه‌رێم ده‌كه‌ن!"‬

‫ی توندوت���ۆڵ هه‌یه‌ له‌نێوان‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و په‌ره‌س���ه‌ندن ‌‬ ‫ره‌وش��� ‌‬ ‫نه‌خۆشیه‌كان له‌هه‌ر كۆمه‌ڵگایه‌ك‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی تایبه‌ت به‌خۆ ‌‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌ك نه‌خۆش ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵ���گای‌ كوردیش گیرۆده‌ ‌‬ ‫چه‌ندین نه‌خۆشی‌ كوشنده‌یه‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆشی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫مه‌ترسیداره‌كان له‌هه‌رێم ‌‬ ‫كوردستان‬ ‫ی پس���پۆران‪ ،‬نه‌خۆشی ‌ه‬ ‫ی وته‌ ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌ترسیدار‌ه درێژخایه‌نه‌كان له‌هه‌رێم ‌‬ ‫كوردستاندا بریتین له‌(فشاری‌ خوێن‪،‬‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ ش���ه‌كره‌‪ ،‬نه‌خۆش���ی‌ دڵ‪،‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌وكردنی‌ سیه‌كان) كێشه‌ی‌ سه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م نه‌خۆش���یان ‌ه تێكچون ‌‬ ‫توشبون ‌‬ ‫كاری‌ ده‌ماریی��� ‌ه (جه���از العصب������ی‌)‬ ‫ی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش په‌یوه‌نداره‌ به‌ژینگ ‌ه ‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و سیاسیه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی له‌كوردستاندا له‌ساڵ ‌‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ ‌‬ ‫ی فش���اری‌ خوێن‬ ‫‪ 2010‬توش���ی‌ ب���ه‌رز ‌‬ ‫بون ‪ 130495‬كه‌س ب���وه‌‪ ،‬زرۆترینیان‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ولێر بوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌س���اڵ ‌‬ ‫له‌ش���ار ‌‬ ‫‪ 2011‬ئه‌و رێژه‌ی ‌ه ‪ 124260‬كه‌س بوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ها نه‌خۆشی‌ شه‌كر‌ه له‌ساڵ ‌‬ ‫ی ‪113386‬‬ ‫ی توش���بون ‌‬ ‫‪2010‬دا رێ���ژه‌ ‌‬ ‫ی ‪ 2011‬دا‬ ‫كه‌س بوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌س���اڵ ‌‬ ‫‪ 11514‬كه‌س بوه‌‪.‬‬ ‫ی دڵ‪ ،‬ك���ه‌ چه‌ندی���ن‬ ‫نه‌خۆش���یه‌كان ‌‬ ‫ی ده‌گرێت‪،‬‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ جیاواز له‌خ���ۆ ‌‬ ‫ی ‪ 2010‬دا ‪ 20100‬ب���و‌ه ب���ه‌اڵم‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی ‪ 2011‬بوه‌ ب ‌ه ‪ 54488‬كه‌س‪،‬‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی درێژخایه‌ن��� ‌‬ ‫هه‌روه‌ه���ا هه‌وكردن��� ‌‬ ‫ی ‪ 2010‬دا ‪ 17308‬كه‌س‬ ‫سیه‌كان له‌ساڵ ‌‬ ‫ی ‪ 2011‬بوه‌ت ‌ه ‪52050‬‬ ‫بوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ساڵ ‌‬ ‫كه‌س‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌خۆشیه‌كانی‌ دڵ ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر سه‌نته‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫س���لێمانی‌ به‌نمونه‌ وه‌ربگرین‪ ،‬له‌ساڵ ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫‪ 2008‬ژم���اره‌ ‌‬ ‫ی دڵ ب���ون ‪ 508‬كه‌س‬ ‫توش���ی‌ جه‌ڵته‌ ‌‬ ‫بوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ساڵی ‪ 2009‬به‌رزبوه‌ته‌و‌ه‬ ‫بۆ ‪ 694‬ك���ه‌س‪ ،‬له‌س���اڵی ‪ 2010‬ئه‌م‬ ‫ی‬ ‫رێژه‌ی ‌ه به‌رزبوه‌ت ‌ه ‪655‬كه‌س‪ ،‬له‌ساڵ ‌‬ ‫‪ 2011‬دا بوه‌ت��� ‌ه ‪ 815‬ك���ه‌س‪ ،‬ئه‌م��� ‌ه‬ ‫ی كه‌ به‌شێكی‌ زۆری‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ نه‌هاتونه‌ته‌ نه‌خۆشخان ‌ه‬ ‫گیانیان له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا ته‌نها‬ ‫ی سیه‌كان)‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ (دڵ‌و هه‌وكردن ‌‬ ‫ی یه‌ك ساڵدا‬ ‫سه‌یر بكه‌ین‪ ،‬ئه‌وا له‌ماو‌ه ‌‬ ‫‪ 69190‬كه‌س توش���ی‌ ئه‌و نه‌خۆش���ی ‌ه‬ ‫بون‌و پێویستیان به‌چاره‌سه‌ر هه‌بوه‌‪.‬‬

‫ ‬ ‫قوربانیانی ده‌رزی ئه‌ڤاستین‬

‫له‌ماو‌هی‌ یه‌ك‬ ‫ساڵدا ‪69190‬‬ ‫ی‬ ‫كه‌س توش ‌‬ ‫نه‌خۆشی د ‌ڵ‌و‬ ‫هه‌وکردنی‬ ‫سییه‌کان بون‬

‫كۆمه‌ڵكوژی‌ ده‌رمان‬ ‫ی‬ ‫ده‌رمانی‌ س���اخت ‌ه له‌سه‌رانس���ه‌ر ‌‬ ‫ی كوردس���تاندا باڵوبوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌رێم��� ‌‬ ‫رۆژان���ه‌ش له‌گش���ت ده‌روازه‌كان���ه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ه���اورد‌هی‌ هه‌رێ���م ده‌كرێ���ت‪ ،‬به‌پێ ‌‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم ‪ %90‬ئه‌و‬ ‫راپۆرتێك ‌‬

‫ی بۆ‬ ‫ده‌رمان ‌هی‌ ك ‌ه دێته‌ هه‌رێم پشكنین ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫نه‌كراوه‌‪ ،‬وه‌زیری‌ ته‌ندروست ‌‬ ‫هه‌رێمی���ش د‪.‬رێكه‌وت حه‌مه‌ره‌ش���ید‬ ‫ئاماژ‌ه ب���ه‌و‌ه ده‌كات ئ���ه‌وان ناتوانن‬ ‫كۆنترۆڵی‌ هاتنی‌ ده‌رمان بكه‌ن‪.‬‬ ‫ی ده‌رمان‌و‬ ‫ی ‪ 2012‬به‌هۆی‌ خراپ ‌‬ ‫له‌ساڵ ‌‬ ‫ی له‌الیه‌ن هاواڵتیانه‌وه‌‪17 ،‬‬ ‫به‌كارهێنان ‌‬ ‫هاواڵتی‌ به‌ه���ۆی‌ ده‌رزی‌‪theftrakzon‬‬ ‫ی‬ ‫گیانیان له‌ده‌ستدا‪ .‬ئه‌مساڵیش له‌شار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 2013/4 /3‬له‌روداوێك ‌‬ ‫هه‌ولێر له‌رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫چاوه‌ڕواننه‌ك���راودا ‪ 30‬هاواڵتی‌ به‌هۆ ‌‬ ‫لێدان���ی‌ ده‌رزی‌ (‪ )Avastin‬بینایی���ان‬ ‫ی‬ ‫له‌ده‌س���تدا‪ ،‬تائێس���تاش چاره‌نوس ‌‬ ‫ی ئه‌و هاواڵتیان ‌ه نادیاره‌‪.‬‬ ‫ته‌ندروست ‌‬ ‫ی ده‌رم���ان‬ ‫ی پزیش���كی ‌‬ ‫پس���پۆرێك ‌‬ ‫له‌لێدوانێكدا بۆ یه‌كێك له‌میدیا نوسراو‌ه‬ ‫لۆكاڵیه‌كانی‌ كوردستاندا‪ ،‬ده‌ڵێت" ‪65‬‬ ‫ی ده‌رمان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ی هاورده‌كردن ‌‬ ‫كۆمپانیا ‌‬ ‫‪ 25‬چاالكیه‌كانی���ان ئاش���كراو دیارن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی هاورده‌ ‌‬ ‫ئه‌وانی‌ تر نازان���ن كێن‌و چ ‌‬ ‫هه‌رێم ده‌كه‌ن!"‬ ‫ی ‪50‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدای ‌ه به‌پێی‌ ماده‌ ‌‬ ‫ی كوردستان‪":‬‬ ‫ی ده‌رمانس���ازان ‌‬ ‫له‌یاسا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌سه‌ر ژیان ‌‬ ‫ی مه‌ترس��� ‌‬ ‫دروستكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫مرۆڤێك به‌هۆی‌ كه‌مته‌رخه‌می‌ له‌بوار ‌‬ ‫ده‌رماندا س���زاكه‌ی‌ ده‌گاته‌ س���ێ‌ ساڵ‬ ‫زیندانی"‪.‬‬ ‫شێرپه‌نجه‌‪:‬‬ ‫مه‌رگی‌ له‌سه‌رخۆی‌ كۆمه‌ڵگا‬ ‫پسپۆرانی‌ بواری‌ ته‌ندروستی‌ ئاماژ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌خۆش ‌‬ ‫ی گه‌ش���ه‌ی‌ خێرا ‌‬ ‫به‌هۆكار ‌‬ ‫ش���ێرپه‌نجه‌ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ك��� ‌ه بریتی���ن‬ ‫له‌خۆراك‌و ژینگه‌و هۆكاری‌ بۆماوه‌یی‪،‬‬ ‫ئه‌م ‌ه له‌كاتێكدای ‌ه راوێژكاری ئاسایشی‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌تی‌ هه‌رێم ئاش���كرا ‌‬ ‫خۆراك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و خۆراكان���ه‌ ‌‬ ‫ده‌كات ك��� ‌ه ‪‌ %90‬‬ ‫ك ‌ه هاواڵتیان���ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫ی‬ ‫له‌ده‌ره‌و‌ه هاورده‌ ده‌كرێت ك ‌ه ئاس���ت ‌‬

‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬

‫كوالێتییان نزمه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی رێكخراو ‌‬ ‫ی لێكۆلینه‌وه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )WHO‬له‌ساڵ ‌‬ ‫ی جیهان ‌‬ ‫ته‌ندروست ‌‬ ‫ی‬ ‫‪ 2012-2005‬یه‌ك ملیۆن كه‌س توش��� ‌‬ ‫ی ‪2008‬‬ ‫ئه‌م نه‌خۆش���یه‌ بون‪ ،‬له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌خۆش���یه‌ك ‌ه س���ه‌ره‌كیترین هۆكار ‌‬ ‫ی‬ ‫م���ردن ب���و‌ه له‌جیهاندا‪ ،‬ك��� ‌ه زۆرب ‌ه ‌‬ ‫له‌واڵت ‌ه هه‌ژارنشینه‌كاندا بوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫تاڵ���ب تۆفی���ق‪ ،‬به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هیوا به‌(تۆڕی‌ میدیا ‌‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق���ی‌) راگه‌یاندوه‌‪ :‬نه‌خۆش���خان ‌ه ‌‬ ‫ی ‪ 2007‬دام���ه‌زراوه‌‪،‬‬ ‫(هی���وا) له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌خۆش��� ‌‬ ‫ده‌ ه���ه‌زار توش���بو ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���ێرپه‌نجه‌ هه‌بوه‌‪ ،‬ك ‌ه شه‌ش هه‌زار ‌‬ ‫ی كوردستاندایه‌‪،‬‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫له‌پارێزگاكان ‌‬ ‫ی ترن‪،‬‬ ‫ئه‌وان���ی‌ دیك���ه‌ له‌پارێزگاكان��� ‌‬ ‫ی مه‌مكه‌‪ .‬ئه‌م ‌ه‬ ‫زۆرترینی‌ ش���ێرپه‌نجه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌رمان ‌‬ ‫ی كڕین ‌‬ ‫ی تێچون ‌‬ ‫له‌كاتێكدا بڕ ‌‬ ‫ئه‌م نه‌خۆشی ‌ه چه‌ندین هه‌زار دۆالره‌‪.‬‬

‫توشی‌ ئایدز بوه‌!"‬

‫كولێرا‪ ،‬نه‌خۆشی‌ واڵت ‌ه‬ ‫هه‌ژارنشینه‌كان‬ ‫ی‬ ‫ی كولێرا‪ ،‬ك ‌ه به‌نه‌خۆش��� ‌‬ ‫نه‌خۆش��� ‌‬ ‫واڵته‌ هه‌ژارنشینه‌كان هه‌ژمار ده‌كرێت‪،‬‬ ‫ی ‪ 2013-2007‬دوجار‬ ‫ی س���ااڵن ‌‬ ‫له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی پای���زدا‬ ‫له‌كوردس���تاندا ل���ه‌وه‌رز ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ریهه‌ڵداوه‌‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت له‌ش���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬چونك ‌ه ئاووهه‌وای‌ ش���ار ‌‬ ‫ی مامناوه‌ند‌ه‬ ‫ی ئاووهه‌وایه‌ك��� ‌‬ ‫س���لێمان ‌‬ ‫ی س���ه‌دیدای ‌ه‬ ‫له‌نێ���وان ‪ 24_39‬پله‌ ‌‬ ‫ی خۆرئاوابون���دا‪ ،‬هاواڵتیانیش‬ ‫له‌كات��� ‌‬ ‫بونه‌ت ‌ه قوربانی‌‪.‬‬ ‫ی ‪ 2007‬ئ���ه‌م نه‌خۆش���ی ‌ه‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌كوردس���تاندا س���ه‌ریهه‌ڵداوه‌‪ ،‬به‌پێ ‌‬ ‫ی له‌و‬ ‫ی ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ئاماره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫س���اڵدا‪ 12000 ،‬ه���ه‌زار كه‌س توش��� ‌‬ ‫ئ���ه‌و حاڵه‌ت ‌ه ب���ون‪ 12 ،‬كه‌س گیانیان‬ ‫له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئ���ه‌م نه‌خۆش���ی ‌ه‬ ‫ئایدز‪ ،‬بۆمبێكی‌ ته‌وقیتكراو‬ ‫ی‬ ‫ی له‌‪ 2012/9/23‬دوباره‌ یه‌كه‌م له‌ش���ار ‌‬ ‫ی تاوه‌كو ئێس���تا له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ئه‌گه‌رچ��� ‌‬ ‫ی ‪48‬‬ ‫چوار س���اڵی‌ رابردودا هی���چ داتایه‌ك سلێماندا س���ه‌ریهه‌ڵدایه‌وه‌‪ ،‬رۆژ ‌‬ ‫ی كولێرا‬ ‫ی حاڵه‌تی‌ توش���بون به‌نه‌خۆش ‌‬ ‫ی ته‌ندروست ‌‬ ‫به‌فه‌رمی‌ له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی تۆمارك���راوه‌‪ ،‬به‌پێی‌ دواین ئامار زیاتر‬ ‫ی پاراس���تن ‌‬ ‫رانه‌گه‌ین���راوه‌‪ ،‬به‌بیانو ‌‬ ‫ئاسایشی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‪ ،‬ته‌نها ئه‌وه‌ نه‌بێت له‌‪ 500‬حاڵه‌تی‌ س���كچون‌و رش���انه‌و‌ه‬ ‫ی ‪ 63‬له‌س���لێمانی‌ تۆماركراوه‌‪ ،‬زیاتر ل ‌ه ‪70‬‬ ‫ی ‪ 2006‬ده‌نگۆی‌ تۆماركردن ‌‬ ‫له‌ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫حاڵه‌تی‌ ئایدز له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا حاڵ���ه‌ت بونیان هه‌بو‪ ،‬ی���ه‌ك هاواڵت ‌‬ ‫باڵوبوی���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم حكومه‌تی‌ هه‌رێم به‌ته‌مه‌ن بو‌ه قوربانی‌‪.‬‬ ‫ی پزیشكی‌‪،‬‬ ‫ی وته‌ی‌ پس���پۆران ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی نه‌كرده‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ئه‌و زانیاریی ‌ه ‌‬ ‫پشتراست ‌‬ ‫ی فۆبی���ای‌ كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‌و مه‌ترس���ی‌ ئ���ه‌م نه‌خۆش���ی ‌ه س���ااڵن ‌ه‬ ‫به‌بیان���و ‌‬ ‫ی‬ ‫بون���ی‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬چونك ‌ه س���ه‌رچاوه‌ ‌‬ ‫ئاسایشی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‪.‬‬ ‫ی ئاوی‌ ش���اره‌كان پاك نی��� ‌ه به‌تایبه‌ت‬ ‫ی یه‌كێك له‌و كارمه‌ندان ‌ه ‌‬ ‫به‌پێی‌ وته‌ ‌‬ ‫كه‌ پشكنین بۆ خوێن ده‌كات‪ ،‬له‌یه‌كێك له‌سلێمانی‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ سااڵنه‌ چه‌ندین‬ ‫ی ك ‌ه ملیۆن دۆالر بۆ س���ه‌رچاو‌ه ئاوییه‌كان‌و‬ ‫له‌نه‌خۆشخان ‌ه حكومیه‌كانی‌ سلێمان ‌‬ ‫ی ئه‌م نه‌خۆشیه‌ سه‌رف‬ ‫نه‌یویست ناوی‌ باڵوبكرێته‌وه‌‪ ،‬وتی‌" ئه‌و چاره‌سه‌ركردن ‌‬ ‫حاڵه‌ت ‌ه له‌كوردس���تاندا هه‌یه‌‪ ،‬پارساڵ ده‌كرێت‪ ،‬پس���پۆرێكی‌ پزیشكیی‌ وتی‌"‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌مس���اڵیش مه‌ترس ‌‬ ‫ی خوێنم ب���ۆ هاواڵتیه‌ك ‌‬ ‫من پش���كین ‌‬ ‫ی كوردستان بوه‌‪ ،‬هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫كردوه‌ كه‌ دانیش���تو ‌‬

‫)‪ )380‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/6/4‬‬

‫‪15‬‬

‫نه‌شته‌ر‬ ‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫سیستمی تەندروستی لەلێواری‬ ‫خەرەندێکی قوڵدایە‬ ‫سیستمی تەندروستی کوردستان لەلێواری‬ ‫خەرەندێک���ی قوڵدایەو وەخت���ە بخزێتە‬ ‫خوارەوەو هەالرهەالر ببێت‪ .‬هەن دەڵێن‪،‬‬ ‫سیستمەکە دەمێکە کەوتوەتە خوارەوەو‬ ‫پێینازانین‪ .‬ب���ەاڵم خزیوە یا نا‪ ،‬کەوتوە‬ ‫یا هێش���تا ماویەتی‪ ،‬لەگرنگی وردبونەوە‬ ‫لەهۆکارەکانی ئەو خزین‌و کەوتنەخوارەوە‬ ‫کەمناکەنەوە‪.‬‬ ‫دو دەس���تی گەورەو بەهێز لەپشتەوە‬ ‫ب���ەرەو خ���وارەوەی خەرەندەک���ە پاڵ‬ ‫بەسیس���تمەکەوەدەنێن‌و دەس���تێکی‬ ‫ئەس���تورتریش بەتەواوی هێ���زو توانای‬ ‫خۆیەوە بەرەو خوارەوە ڕایدەکێش���ێت‪.‬‬ ‫یەکەمی دو دەس���تەکەی پش���تەوەو ئەو‬ ‫نەخۆش���ی‌و دەردانەیەکە لەس���ەدەکانی‬ ‫ناوەڕاس���تەوە ماونەت���ەوەو توش���ی‬ ‫نەخۆشیگەلێکی وەکو کۆلێراو ئەنفلەونزاو‬ ‫س���ەحایاو س���کچون‌و نەخۆش���ییە‬ ‫عەنتیەکەکان���ی پێس���تی کردوین‪ .‬ئەم‬ ‫نەخۆش���ییانەو ئ���ەو بون���ەوەرو کەڕوو‬ ‫بەکتیریاو ڤایرۆسانەی دروستیان دەکەن‬ ‫س���ەر بەزەمەنێکن کە دەمێکە لەشوێنی‬ ‫تری دنیا یا لەناوبراون‌و مرۆڤ بەتەواوەتی‬ ‫س���ەرکەتوە بەس���ەریاندا‪ ،‬ی���ا ئەوەندە‬ ‫کۆنترۆڵ‌و س���نوردارکراون کە لەکۆتایی‬ ‫نزیکبونەتەوەو چیتر مەترسیەکی ئەوتۆ‬ ‫دروستناکەن‪ .‬الی خۆشمان‪ ،‬ئەمانە هێشتا‬ ‫نەک ئامادەییان هەی���ە‪ ،‬بەڵکو هێزێکی‬ ‫گەورەی نەخۆشخستنی هاونیشتیمانیانن‌و‬ ‫کوردس���تانیان لەکۆمەڵگایەکی سەر بەم‬ ‫زەمەن‌و کات���ەوە گۆڕیەوە بۆ یەکێک کە‬ ‫س���ەر بەس���ەدەکانی ناوەڕاس���ت‌و پێش‬ ‫پێش���کەوتنە تەکنەلۆژیی‌و زانستیەکانی‬ ‫سەدەی هەڤدەو هەژدەو نۆزدەیە‪.‬‬ ‫دەس���تی دوەم کە لەپش���تەوە بەکۆی‬ ‫هێزو توانای خۆیەوە پاڵمانپێوە دەنێت‪،‬‬ ‫نەخۆش���ی‌و دەردو نەگبەتییەکان���ی ئەم‬ ‫زەمانەو ئەم جیهانەن‪ .‬نەخۆش���یەکانی‬ ‫دڵ‌و ش���ێرپەنجەو قەڵەویی‌و ش���ەکرەو‬ ‫فش���اری خوێ���ن‪ ،‬نەخۆش���یگەلێکن کە‬ ‫لەگەڵ مودێرنەدا س���ەرهەڵدەدەن‌و سەر‬ ‫بەکۆمەڵگایەکی پ���ڕ جوڵەو بزاوت نین‪.‬‬ ‫ئەوانە لەش���وێنێکدا س���ەرهەڵدەدەن کە‬ ‫عەشقی ئۆتۆمبیل‌و جگەرەو حەوانەوەی‬ ‫لەڕادەبەدەرو تەلەفی���زۆن‌و کۆمپیوتەرو‬ ‫فەیس���بوکن‪ .‬ئ���ەو دەردو نەخۆش���یانە‬ ‫بەکتیریاو ڤایرۆس‌و کەڕو دروستیان ناکەن‌و‬ ‫خەتای پیس���وپۆخڵی‌و دەستنەشوشتن‬ ‫نین‪ .‬ئەوانە نەخۆش���ی‌و دەردگەلێکن کە‬ ‫لەگەڵ مۆدێرنەدا سەرهەڵدەدەن‌و دەبنە‬ ‫گەورەترین ئەو مەترسیانەی کە ڕوبەڕوی‬ ‫مرۆڤایەتی دەبنەوە‪.‬‬ ‫س���ەرکەوتن بەس���ەر نەخۆش���یەکانی‬ ‫مۆدێرن���ە زۆر قورس نی���ە‪ ،‬ئەگەر ئەوە‬ ‫بهێنینەوە یادی خۆم���ان کە مرۆڤایەتی‬ ‫توانی بەس���ەر نەخۆشیەکانی سەدەکانی‬ ‫ناوەڕاستدا سەربکەوێت‪ .‬ئەوەی قورسە‪،‬‬ ‫سەرکەوتنە بەسەر ئەو دەستە بەهێزەی‬ ‫کە سیس���تمی تەندروستی لەگەڵ خۆیدا‬ ‫بەرەو قواڵیی خەرەندەکە ڕادەکێش���ێت‪.‬‬ ‫دەستێک کە ماسولکەکانی لەگەندەڵیی‌و‬ ‫خوێنب���ەرو خوێنهەرەکان���ی لەجەه���ل‌و‬ ‫نەزانین‌و ئێسکەکانیش���ی لەسیاس���ەت‌و‬ ‫حیزبایەتی پێکهاتوە‪.‬‬ ‫کوێرکردنی سی هاواڵتیەکەی هەولێر‪،‬‬ ‫نموونەیەکی زەقە لەس���ەر ئەوەی کە چ‬ ‫کارەساتێک بەڕێوەیە ئەگەر هاتو ئەم سێ‬ ‫دەستە یەکبگرن‪ .‬لەنمونەکەی هەولێردا‪،‬‬ ‫دەس���تی یەکەم ئەو ڤایرۆس‌و بەکتیریاو‬ ‫ک���ەڕوو پیس���وپۆخڵیانەی س���ەدەکانی‬ ‫ناوەڕاس���تە کە لەگ���ەڵ دەرزیلێدانەکەدا‬ ‫دەچنە چاوی هاونیش���تیمانیانی ئێمەوە‪.‬‬ ‫دەس���تی دوەم ئەو ش���ەکرەو قەڵەویی‌و‬ ‫فش���اری خوێنەی���ە کە نەخۆش���ییەکی‬ ‫چاوی لەبنەڕەتدا دروستکردو وایکرد کە‬ ‫نەخۆشەکان پێویستیان بەچارەسەرێکی‬ ‫قورس���ی وەکو ئاڤاستین ببێت‪ .‬لەهەردو‬ ‫دەستەکە بەهێزترو ترس���ناکتر دەستی‬ ‫س���ێهەمە‪ ،‬کە ئ���ەو سیاس���یە گەندەڵ‌و‬ ‫نابەرپرسانەن کە لەپێناو قوڵکردنەوەی‬ ‫گیرفانەکان���ی خۆیان���دا‪ ،‬کێش���ە نابێت‬ ‫بەالیەن���ەوە ک���ە چاوەکان���ی هاواڵتیان‬ ‫کوێربن‪ .‬لەڕاس���تیدا‪ ،‬ئ���ەم کوێربونەی‬ ‫چاوی هاواڵتیان تەنها بەرجەس���تەبونی‬ ‫کوێربونێک���ی ڕەم���زی فراوانت���رە ک���ە‬ ‫سیاسیەکانی ئێمە خەونیان پێوە بینیوەو‬ ‫تاڕادەیەکی���ش س���ەرکەوتوبون تێادا بۆ‬ ‫کوێرکردنی هاونیش���تیمانیان لەئاس���ت‬ ‫گەندەڵیەکانیان‪.‬‬ ‫ئەم دەستەی س���ێیهەمیان شوێنێکی‬ ‫گونجاوە بۆ ئەوەی کاری لەسەر بکەین‌و‬ ‫هەڵبژاردنەکانی کوردستانیش بۆنەیەکی‬ ‫زێڕینە بۆ کورتکردنەوەی ئەو دەستە‪ .‬کە‬ ‫دەستی س���ێهەمان کورتکردەوە‪ ،‬چارەی‬ ‫دەستەکانی تریش ئاسانە‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )380‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/6/4‬‬

‫كێش ‌ه سواوه‌که‌ی‌ خوێندن‌‪..‬‬

‫س‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‌هرۆکی ‪2‬‬ ‫رۆژه‌‬ ‫ه‌‬ ‫هر‬ ‫ێمه‌‬

‫قوتابی‌ زۆرو قوتابخانه‌ كه‌م‬ ‫ئا‪ :‬ئاراس عوسمان‬

‫ساڵ‌ به‌ساڵ‌ رێژه‌ی‌ قوتابی‌‌و‬ ‫خوێندكار له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا رو‬ ‫له‌هه‌ڵكشان‌و زیادبونه‌‪ ،‬پێ‌ به‌پێی‌‬ ‫ئه‌و زیادبونه‌ رێژه‌ی‌ قوتابخانه‌ زیاد‬ ‫ناكات‪ ،‬ئه‌مه‌ش پرۆسه‌ی‌ په‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫په‌كخستوه‌‪.‬‬ ‫له‌پارێ���زگای‌ س���لێمانی‌ له‌م���اوه‌ی‌‬ ‫چوارساڵی‌ رابردودا‪ ،‬ته‌نها ‪ 531‬بینا ‌‬ ‫ی‬ ‫خوێن���دن بنیاتنراوه‌‪ ،‬كه‌ له‌ئێس���تادا‬ ‫ده‌كات���ه‌ ‪ 1897‬بین���ای‌ قوتابخان���ه‌‬ ‫له‌پارێ���زگای‌ س���لێمانی‌‌و ده‌وروبه‌ری‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا ئه‌م پارێزگایه‌ ئێس���تا‬ ‫خاوه‌نی‌ ‪ 485‬ه���ه‌زارو ‪ 857‬قوتابی‌‌و‬ ‫خوێندكاره‌ له‌سه‌رجه‌م قۆناغه‌كان‪.‬‬ ‫له‌پارێزگای‌ هه‌ولێری���ش زیادبون‌و‬ ‫ئاماره‌كان���ی‌ خوێن���دكارو بین���ای‌‬ ‫خوێندنگاكانی‌ به‌مشێوه‌یه‌ بوه‌‪ :‬ساڵی‌‬ ‫‪2011 )48237( 2010 )47603( 2009‬‬ ‫(‪ )49580(2012 )46330‬قوتاب���ی‌‬ ‫زیادی‌ كردوه‌ به‌پێی‌ س���اڵه‌كان‪ ،‬واته‌‬ ‫له‌كۆی‌ ئه‌و چوار س���اڵه‌دا (‪)191750‬‬ ‫خوێن���دكارو قوتابی‌ زی���ادی‌ كردوه‌‪،‬‬ ‫له‌ئێستادا له‌سنوری‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌‬ ‫زیاتر له‌نیو ملیۆن خوێندكارو قوتابی‌‬ ‫له‌نێو پرۆس���ه‌ی‌ خوێندا به‌ش���دارن‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌هه‌مب���ه‌ر دروس���تكردن‌و‬ ‫زیادبون���ی‌ بینای‌ قوتابخان���ه‌كان له‌و‬ ‫پارێزگایه‌ له‌س���اڵی‌ ‪2010 )16( 2009‬‬ ‫(‪ )88( 2012 )84( 2011 )55‬ب���ۆ‬ ‫س���اڵی‌ ‪ )117( 2013‬بینای‌ قوتابخانه‌‬ ‫له‌كاركردندای���ه‌و ته‌نه���ا رێژه‌ی‌ (‪)29‬‬

‫بین���ای‌ ته‌واوك���راوه‌‪ ،‬له‌ئێس���تادا‬ ‫له‌پارێ���زگای‌ هه‌ولێ���رو ده‌وروب���ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رێوه‌به‌رایه‌ت���ی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ خاوه‌نی‌‬ ‫(‪ )400‬بینای‌ قوتابخانه‌یه‌‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیاری‌ په‌روه‌رده‌ "گۆران‬ ‫عه‌بدولق���ادر" به‌ئاوێنه‌ی‌ رایگه‌یاند كه‌‬ ‫"وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ له‌س���اڵی‌ ‪2007‬‬ ‫گۆڕانكاریه‌ك���ی‌ دروس���تكرد له‌بواری‌‬ ‫پرۆگرام���ی‌ خوێن���دن‌و گۆڕان���كاری‌‬ ‫په‌روه‌رده‌یدا‪ ،‬كه‌ بتوانرێت خوێندكارو‬ ‫قوتاب���ی‌ بكرێت���ه‌ ئامانج‌و كه‌س���ێكی‌‬ ‫كارامه‌و لێهاتو بێته‌ به‌رهه‌م له‌داهاتودا‪،‬‬ ‫به‌اڵم دیاره‌ س���ه‌رنه‌كه‌وتنی‌ ئه‌م كاره‌و‬ ‫ئه‌و گۆڕانكاریانه‌ی‌ به‌س���ه‌ر وه‌زاره‌تی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌دا دێت‌و ك ‌هس‌و وه‌زیری‌ جیاواز‬ ‫ده‌س���تبه‌كارده‌بێت‪ ،‬ده‌بینی‌ وه‌زیرێك‬ ‫دو ساڵ كار ده‌كات‌و وه‌زیرێكی‌ تر دێت‬ ‫گۆڕانكاری‌ له‌كاره‌كانی‌ ئه‌وه‌ی‌ پێش���و‬ ‫ی ده‌بێت‪،‬‬ ‫ده‌كات‌و خه‌ریكی‌ كاری‌ خۆ ‌‬ ‫به‌اڵم گرفته‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ دیراس���ه‌یه‌كی‌‬ ‫باش‌و قوڵ له‌پشت ئه‌و كارانه‌وه‌ نیه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌پارێ���زگای‌ دهۆكیش‬ ‫رێژه‌ی‌ بین���ای‌ قوتابخانه‌و خوێندكارو‬ ‫قوتابی‌ به‌مش���ێوه‌یه‌ بوه‌‪ :‬بۆ س���اڵی‌‬ ‫‪ ،)390490( 2009‬س���اڵی‌ ‪2010‬‬ ‫(‪ ،)408817‬ساڵی‌ ‪،)422744( 2011‬‬ ‫س���اڵی‌ ‪ )499999( 2012‬خوێن���دكار‬ ‫زیادیك���ردوه‌‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ریش���دا بینای‌ قوتابخانه‌یه‌ک له‌گوندێکی کوردستان‬ ‫قوتابخانه‌و خوێندنگاكان به‌مش���ێوه‌یه‌‬ ‫ب���وه‌ ‪ ،)1016( 2010 ،)947( 2009‬پ���ه‌روه‌رده‌و فێرك���ردن له‌هه‌رێم���ی‌‬ ‫كوردستان‌و قه‌یران‌و گرفته‌كان هێمای‌‬ ‫‪.)1112( 2012 ،)1062( 2011‬‬ ‫كاروان حه‌مه‌د كه‌ ماوه‌ی‌ ‪ 8‬س���اڵ به‌وه‌كرد كه‌ "زۆركه‌س حه‌زیان به‌وه‌یه‌‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری‌ قوتابخانه‌ بوه‌و ماوه‌ی‌ ‪ 14‬گۆڕان���كاری‌ بكرێ���ت‌و بایه‌خی‌ گرنگ‬ ‫س���اڵه‌ مامۆس���تایه‌ له‌باره‌ی‌ پرۆسه‌ی‌ بدرێته‌ سیستمی‌ په‌روه‌رده‌ له‌هه‌رێمی‌‬

‫هه‌ر واڵتێك‬ ‫نه‌یتوانی‌ خزمه‌تی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌كه‌ی‌ بكات‪،‬‬ ‫ده‌بێت چاوه‌ڕێی‌‬ ‫ئاینده‌یه‌كی‌ خراپ‌و‬ ‫نه‌خوێنده‌واریه‌كی‌‬ ‫زیاتر بكات‬

‫فۆتۆ‪ :‬تایبه‌ت‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی‌ كه‌س���انی‌ ئه‌م���ه‌ قب���وڵ ده‌كه‌ن‌و تاك���ه‌ی‌‪ ،‬هه‌ر په‌روه‌رده‌یه‌م قبوڵ نیه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ه���ه‌ر واڵتێ���ك نه‌یتوان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رپرس له‌نێو پرۆسه‌كه‌دا‪ ،‬به‌اڵم كێ‌ ده‌بێت بڵێین ئه‌مس���اڵ بدرێته‌ ده‌ست‬ ‫رێگ���ر بوه‌ كه‌ په‌روه‌رده‌ له‌م قه‌یرانه‌دا ساڵی‌ داهاتو‪ ،‬باشه‌ ئه‌وه‌ چه‌ند ساڵه‌ خزمه‌ت���ی‌ په‌روه‌رده‌ك���ه‌ی‌ ب���كات‪،‬‬ ‫بمێنێت���ه‌وه‌و تێپ���ه‌ڕ ن���ه‌كات؟ بۆچی‌ بۆچی‌ به‌رێوه‌به‌رێ���ك یاخود وه‌زیرێك ده‌بێت چاوه‌ڕێ���ی‌ ئاینده‌یه‌كی‌ خراپ‌و‬ ‫مامۆس���تاو به‌رێوه‌ب���ه‌ره‌ گش���تیه‌كان نه‌مانبین���ی‌ بڵێت تكایه‌ ئ���ه‌م جۆره‌ نه‌خوێنده‌واریه‌كی‌ زیاتر بكات"‪.‬‬

‫لۆجیكی هێزی پارتی له‌پرسی ده‌ستوردا ‪..‬‬ ‫ئیسماعیل حه‌مه‌ئه‌مین‬ ‫ده‌س���تور یارمه‌تی���ده‌ری بیناكردنی‬ ‫هۆش���مه‌ندیه‌كی دیموكراس���یانه‌یه‌‪،‬‬ ‫ڕێگه‌یه‌كی گشتیه‌ كه‌ هه‌موان به‌سه‌ریدا‬ ‫تێپه‌ڕده‌بین بۆ یه‌كسانی‌و دیموكراسی‌و‪،‬‬ ‫له‌شێوه‌ بااڵیه‌كه‌یدا بۆ ئازادی‪ .‬له‌هه‌مان‬ ‫كاتیش���دا ده‌س���تور خ���ۆی له‌خۆی���دا‬ ‫هاوكۆیه‌ك���ی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی پێكدێنێت‬ ‫به‌رامبه‌ر ش���ێوازی ده‌سه‌اڵت‪ ،‬به‌مانای‬ ‫ده‌س���تور (بونی گش���تی) به‌رجه‌سته‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌بیناكردن���ی ج���ۆرو كوالێتی‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانی مرۆڤه‌كان پێكه‌وه‌و هێزو‬ ‫جڤاته‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان له‌گه‌ڵ یه‌كتریدا‪،‬‬ ‫ده‌س���تور وه‌اڵمه‌ چاوه‌ڕوانك���راوه‌كان‌و‬ ‫پرسیارو خه‌مه‌ گش���تیه‌كان‪ ،‬شێوازی‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن‌و ئۆرگانیزه‌كردنی كۆمه‌ڵگه‌‬ ‫به‌رجه‌س���ته‌ ده‌كات‪ .‬به‌مانای ده‌ستور‬ ‫تێگه‌یشتنی كۆی كۆمه‌ڵگه‌یه‌ له‌دونیای‬ ‫خۆی���ان‌و دونی���ای ئای���ن‌و كۆم��� ‌هڵ‌و‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانی نێوان ده‌س���ه‌اڵته‌كان‌و‬ ‫تاكی نێ���و كۆمه‌ڵگه‌‪ .‬له‌به‌ر ئه‌م هۆیه‌‪،‬‬ ‫من گوتاره‌كه‌ی به‌ڕێز (سه‌رۆك بارزانی)‬ ‫به‌داخس���تنی ئه‌و ده‌رگای���ه‌ تێده‌گه‌م‬ ‫به‌رامبه‌ر هه‌مو به‌هاكانی دیموكراس���ی‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌دا!‬ ‫هه‌میش���ه‌ (دیالۆگی ئه‌قاڵنی) نێوان‬ ‫هه‌م���و هێ���زو پێكهات���ه‌ جیاوازه‌كانی‬ ‫نێ���و كۆمه‌ڵگ���ه‌ تاك���ه‌ چاره‌س���ه‌ری‬ ‫هه‌م���و كێش���ه‌كان ب���وه‌‪ ،‬داخس���تنی‬ ‫ده‌رگای دیالۆگ له‌مه‌ڕ ده‌س���تور خۆی‬ ‫له‌خۆی���دا‪ ،‬ڕه‌تكردن���ه‌وه‌ی ئی���راده‌ی‬ ‫به‌ش���ێكی زۆرینه‌ی پارت‌و الیه‌نه‌كانی‬ ‫كوردس���تانه‌‪ ،‬ك���ه‌ نوێنه‌رایه‌تی چین‌و‬ ‫توێژو به‌رژه‌وه‌ندی‌و جڤاته‌ جیاوازه‌كان‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ .‬ده‌رئه‌نجامی���ش لێدانی كۆی‬ ‫هه‌ڵسوڕانی میكانزمی دیموكراسیه‌ له‌م‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌دا‪ ،‬كه‌ هه‌موان ئه‌وه‌ ده‌زانین‬ ‫به‌خوێن‌و فرمێس���ك‌و سكهه‌ڵگوش���ین‬ ‫به‌رهه‌مهاتوه‌‪ .‬به‌مان���ای ئه‌مڕۆ موڵكی‬ ‫تاكه‌ ده‌سته‌یه‌ك‌و تاكه‌ ئۆپۆزیسیۆنێك‌و‬ ‫تاكه‌ س���ه‌ركرده‌یه‌ك‌و تاكه‌ بیرمه‌ندێك‬ ‫نییه‌! ئه‌مڕۆی كوردس���تان به‌خۆشی‌و‬ ‫ناخۆشی‌و به‌شكستی‌و پرسیاره‌كانیه‌وه‌‬ ‫موڵك���ی هه‌موانه‌‪ ،‬ده‌بێ���ت هه‌موانیش‬ ‫قس���ه‌ی له‌س���ه‌ر بكه‌ین‪ ،‬ده‌ستوریش‬ ‫ه���ی هه‌موانه‌و ده‌بێ���ت هه‌موان پێش‬ ‫ده‌نگدان له‌س���ه‌ری‪ ،‬دیالۆگی له‌س���ه‌ر‬ ‫بكه‌ی���ن‪ .‬داخس���تنی ده‌رگا له‌به‌رده‌م‬ ‫دیالۆگ‌و سازانی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاسی‪،‬‬

‫داخستنی‬ ‫ده‌رگای دیالۆگ‬ ‫له‌مه‌ڕ ده‌ستور‬ ‫ڕه‌تكردنه‌وه‌ی ئیراده‌ی‬ ‫به‌شێكی زۆرینه‌ی‬ ‫پارت‌و الیه‌نه‌كانی‬ ‫كوردستانه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫چین‌و توێژو‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌و جڤاته‌‬ ‫جیاوازه‌كان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ده‌رئه‌نجامیش لێدانی‬ ‫كۆی هه‌ڵسوڕانی‬ ‫میكانزمی دیموكراسیه‌‬ ‫له‌م كۆمه‌ڵگه‌یه‌دا‬ ‫ك���ه‌ به‌ش���ێكی خ���ۆی له‌نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫په‌ڕله‌مانی���دا ده‌بینێت���ه‌وه‌‪ ،‬كردنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌رگاكانی توندوتیژی سیاسی‌و ئاژاوه‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی���ه‌‪ ،‬ك���ه‌ ده‌بێ���ت هه‌موان‬ ‫ڕێگربین له‌ب���ه‌رده‌م وااڵكردنی ئه‌گه‌ری‬ ‫ئه‌و توندوتیژیه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی من نیگه‌ران ده‌كات له‌پرس���ی‬ ‫ده‌س���تور ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬كه‌ پرس���ی ده‌ستور‬ ‫ئێمه‌ به‌ره‌و چه‌ند ئاقارێكی ترس���ناك‬ ‫به‌رێ���ت‪ ،‬یه‌كه‌می���ان ڕه‌تكردن���ه‌وه‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی په‌ڕله‌مانی���ه‌و الوازكردنی‬ ‫فۆرمی ژیان���ی په‌رله‌مانیه‌‪ ،‬دوهه‌میان‬ ‫كردنه‌وه‌ی (كێڵگه‌كان���ی توندوتیژی)‬ ‫به‌سه‌ر میدیاو سیاسیه‌ت‌و له‌دواجاریشدا‬ ‫به‌سه‌ر كۆمه‌ڵدا‪ ،‬به‌وپێیه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫كوردی به‌شێكی زۆری به‌سه‌ر نه‌خشه‌ی‬ ‫سیاس���ی پارت‌و الیه‌نه‌كاندا دابه‌شبوه‌و‬ ‫هوش���یاری ت���اك هێش���تا ئه‌وه‌ن���ده‌‬ ‫ئیندیڤیدوال نییه‌‪ ،‬بتوانێت له‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫كڵێشه‌ سیاس���یه‌كان‪ ،‬سیاسه‌ت بكات‌و‬

‫ده‌نگدان بكاته‌ كارتی س���زادانی ڕه‌وای‬ ‫دیموكراس���ی‪ .‬س���ێهه‌مین مه‌ترسی‪،‬‬ ‫دابه‌ش���بونه‌وه‌ی ناوچه‌كان���ه‌ به‌س���ه‌ر‬ ‫نه‌خشه‌ی سیاسی پارته‌كاندا‪ ،‬ئه‌مجاره‌‬ ‫فۆرمی ناوچه‌ی پارتی‌و ده‌ره‌وه‌ی پارتی‬ ‫له‌دایكبێ���ت‪ ،‬كه‌ بێگوم���ان لێكه‌وته‌ی‬ ‫ئاب���وری‌و كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و ئی���داری‌و‬ ‫كولتوریه‌كانی زۆر مه‌ترسیدار ده‌بن‪.‬‬ ‫دیاره‌ پرس���ی ده‌س���تور ئه‌وه‌نده‌‬ ‫به‌ئاسانی ڕه‌تناكرێته‌وه‌‪ ،‬وه‌ك سه‌رۆك‬ ‫بارزان���ی به‌توڕه‌یی���ه‌وه‌ ڕه‌تیكرده‌وه‌‪،‬‬ ‫ئاوه‌ه���اش به‌ئاس���انی ئی���راده‌ی یه‌ك‬ ‫پارت ناكرێت به‌سه‌ر پارت‌و الیه‌نه‌كانی‬ ‫دیكه‌دا داسه‌پێنرێت‪ ،‬لێكه‌وته‌ سیاسی‌و‬ ‫فه‌رهه‌نگیه‌كانی ئ���ه‌م (ڕه‌تكردنه‌وه‌ی‬ ‫ئیراده‌ی���ه‌) زۆر له‌وه‌ ترس���ناكتره‌ كه‌‬ ‫مه‌زنده‌ی ده‌كه‌ین‪ ،‬به‌وه‌ی‪ ،‬ئیدی ده‌بێت‬ ‫ئێمه‌ گوێ له‌(لۆجیك���ی هێز) بگرین‪،‬‬ ‫ن���ه‌ك لۆجیگ���ی دیال���ۆگ‌و گفتوگۆی‬ ‫دیموكراس���یانه‌‪ .‬ئ���ه‌وه‌ لۆجیكی هێزه‌‬ ‫پێمانده‌ڵێ���ت‪ :‬كێه���ا له‌ئێم���ه‌ خاوه‌ن‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی س���ه‌ربازی‌و ئیداری‌و پاره‌‬ ‫بو‪ ،‬ده‌توانێت ئه‌ویت���ر بخوات‪ ،‬ئه‌ویتر‬ ‫ڕه‌تبكاته‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌دیوێكی دیكه‌دا‬ ‫ڕێگه‌ب���دات ئه‌ویتر به‌ئ���اره‌ز‌وی خۆی‬ ‫قسه‌بكات‌و بنوسێت‪ ،‬ته‌نانه‌ت جنێویش‬ ‫بدات‪ ،‬به‌اڵم له‌دوایدا قسه‌ی یه‌كالكاره‌وه‌‬ ‫بۆ به‌هێز ده‌بێ���ت‪ ،‬ئه‌مه‌ دیموكراتیه‌ته‌‬ ‫به‌ماس���كه‌وه‌‪ .‬ب���ه‌اڵم له‌جه‌وه���ه‌ردا‬ ‫جورێكه‌ له‌(داروینزم���ی كۆمه‌اڵیه‌تی)‬ ‫كه‌ فۆرمه‌كانی له‌ژیان���ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫كولتوری ئێمه‌دا گه‌مه‌ی خۆی ده‌كات‪.‬‬ ‫(داروینزمی كۆمه‌اڵیه‌تی) كه‌ به‌ساناتر‬ ‫باسی بكه‌ین مانه‌وه‌یه‌ بۆ به‌هێز‪ ،‬الواز‬ ‫ده‌بێت تێكبشكێنرێت‌و فه‌رامۆشبكرێت‪،‬‬ ‫دیاره‌ سێبه‌ره‌ سایكۆلۆژیه‌كانی فۆرمی‬ ‫داروینزم���ی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‪ ،‬تاوه‌ك���و‬ ‫ئێس���تا له‌هه‌مو حیزب‌و ده‌سه‌اڵته‌كاندا‬ ‫خ���ۆی درێژده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬له‌ئه‌وپ���ه‌ڕی‬ ‫چه‌پ���ی كوردیه‌وه‌ بیگ���ره‌‪ ،‬تائه‌وپه‌ڕی‬ ‫ڕاس���تی كۆنزه‌رڤاتیڤ‪ .‬دیموكراسیه‌ت‬ ‫ل���ه‌م مۆدیل���ه‌دا ب���ه‌ڕای م���ن ده‌بێته‌‬ ‫(دیموكراتیه‌تی چه‌نه‌بازه‌كان) به‌رامبه‌ر‬ ‫لۆجیكی هێ���ز‪ ،‬یاخود دیموكراتیه‌ت بۆ‬ ‫چه‌نه‌بازی���ه‌ به‌رامب���ه‌ر لۆجیكی هێزی‬ ‫بڕیارده‌ر‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌ به‌هێزه‌ له‌دواجاردا‬ ‫بڕیارده‌دات‪ ،‬ئه‌وه‌ به‌ڕێوه‌به‌ڕایه‌تی هێزه‌‬ ‫له‌دواجار بڕیارده‌رده‌كات‪ ،‬گوێ له‌كه‌سی‬ ‫دیكه‌ ناگرێت‪ ،‬له‌دواجاردا بڕیاری خۆی‬ ‫ده‌دات‪ ،‬له‌م چوارچێوه‌ی���ه‌دا‪ ،‬به‌داوای‬

‫لێبوردنه‌وه‌‪ ،‬من گوتاره‌كه‌ی س���ه‌رۆك‬ ‫بارزانی ده‌خوێنمه‌وه‌و شرۆڤه‌ی ده‌كه‌م‪.‬‬ ‫مه‌ترس���ی لۆجیكی هێ���ز ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫(ئ���اژاوه‌ی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی) ده‌نێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌مان���ای تاوه‌ك���و خه‌ڵك���ی نه‌چێته‌‬ ‫س���ه‌رجاده‌و هه‌ڕه‌ش���ه‌ی هێز نه‌كه‌ن‪،‬‬ ‫لۆجیك���ی هێز به‌جی���دی گوێ له‌كه‌س‬ ‫ناگرێ���ت‪ ،‬به‌م���ه‌ش هاوكێش���ه‌ی هێز‬ ‫به‌رامب���ه‌ر هێ���ز هه‌م���و (نۆرمه‌كانی‬ ‫فه‌رامۆش���ده‌كات‪،‬‬ ‫دیموكراس���ی)‬ ‫به‌جۆرێك‪ ،‬ك���ه‌ دیموكراس���ی ده‌بێته‌‬ ‫چه‌نه‌ب���ازی‌و زۆربڵێی���ی‌و ده‌رده‌ دڵ‪،‬‬ ‫نه‌ك بین���ای ڕاس���ته‌قینه‌ی كۆمه‌ڵگه‌‪.‬‬ ‫ئی���دی تاوه‌كو جنێو جێگ���ه‌ به‌دیالۆگ‬ ‫نه‌گرێته‌وه‌و نه‌بێته‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌‪ ،‬لۆجیكی‬ ‫هێز گوێی ڕاسته‌قینه‌ی خۆیت ناداتێ‪،‬‬ ‫نه‌ك گوێچكه‌ی كه‌ڕ‪ .‬ئه‌م فۆرمی (هێز‬ ‫نمایش���كردنه‌) له‌كۆمه‌ڵگه‌ی ڕۆژهه‌اڵتی‬ ‫هیرارك���ی نێرس���االریدا‪ ،‬هه‌بویه‌ك���ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سایكۆلۆژیه‌‪ ،‬تاوه‌كو ئه‌م‬ ‫لۆجیكه‌ نه‌كه‌وێته‌ به‌رپرس���یارو به‌ره‌و‬ ‫میكانزمی دیالۆگ���ی نه‌به‌ین‪ ،‬ناتوانین‬ ‫باس له‌هیچ دیموكراس���یه‌تێك بكه‌ین‪.‬‬ ‫لێره‌وه‌ من پێموایه‌ گه‌ر پرسی ده‌ستور‬ ‫بگه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ په‌ڕله‌م���ان‌و گفتوگۆی‬ ‫له‌س���ه‌ربكرێت‪ ،‬ده‌توانی���ن بڵێی���ن كه‌‬ ‫ئێمه‌ له‌ژیانی سیاسیماندا هه‌نگاوێكمان‬ ‫به‌س���ه‌ر لۆجیك���ی هێ���زو داروینزمی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیدا هه‌ڵهێناوه‌‪.‬‬ ‫دی���اره‌ نكوڵی ل���ه‌وه‌ ناكرێ���ت‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌م���ڕۆ فۆرمێك هه‌یه‌ له‌دیموكراس���ی ب���دات له‌ژێ���ر س���ایه‌ی ده‌س���تورێكی‬ ‫له‌كوردستاندا به‌ره‌و پێگه‌یشتن ده‌ڕوات‪ ،‬هه‌مواركراوی نێ���و په‌ڕله‌مان‪ .‬بێگومان‬ ‫ن���ه‌ك دیموكراس���ی به‌مان���ا پڕه‌كه‌ی‪ .‬هی���وادارم له‌م ڕایه‌م���دا هه‌ڵه‌بم‌و وه‌ها‬ ‫لێره‌وه‌ م���ن ته‌ئكیدم پارتی دیموكراتی نه‌بێ���ت!‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ س���ه‌یر نییه‌ الی‬ ‫كوردستانی به‌ڕێز له‌نێو ئه‌م پرۆسه‌یه‌دا م���ن‌و هاواڵتیانی ئه‌م هه‌رێمه‌‪ ،‬پرس���ی‬ ‫كارده‌كه‌ن‌و ده‌یانه‌وێت ده‌ستپێشخه‌ربن ده‌س���تورو پرس���یخۆكاندیدكردنه‌وه‌ی‬ ‫له‌م پرس���ه‌دا‪ ،‬وه‌له‌م خه‌مه‌وه‌ ڕه‌خنه‌ی س���ه‌رۆك بازران���ی دو وه‌ره‌قه‌بن‪ ،‬زۆر‬ ‫من سه‌رچاوه‌ی هه‌ڵگرتوه‌‪ ،‬به‌اڵم دیدێكی زو جێگۆڕك���ێ بك���ه‌ن‌و تێكه‌ڵبن‪ ،‬ئه‌م‬ ‫جیاوازیان هه‌یه‌ بۆ مه‌سه‌له‌كان‪ ،‬بیروڕاو دو مه‌س���ه‌له‌یه‌ ته‌م‌و مژاوی���ه‌‪ ،‬به‌وه‌ی‬ ‫جیهانبینی سیاس���یان دوریانده‌خاته‌وه‌ سه‌رۆكی هه‌رێم تائێستا خۆی له‌پرسی‬ ‫له‌پرسه‌ س���ه‌ره‌كیه‌كه‌ كه‌ فراونكردنی خ���ۆ كاندیدكردنه‌وه‌ی خ���ۆی نادات‌و‬ ‫س���نوره‌كانی دیموكراس���یه‌ بۆ ئازادی باسی ناكات به‌شه‌فافی به‌نیازی چیه‌!‪،‬‬ ‫گش���تی‪ .‬پارتی له‌دونیابین���ی خۆیه‌وه‌ ئه‌م���ه‌ش ئ���ه‌و (په‌ته‌ ونبوه‌ی���ه‌) له‌م‬ ‫جه‌ختده‌كات له‌تێپه‌ڕاندنی ده‌ستورێك‪ ،‬پرۆسه‌یه‌دا‪.‬‬ ‫په‌ت���ه‌ ونبوه‌ك���ه‌( گ���ه‌ر بتوانم ئه‌م‬ ‫ك���ه‌ له‌بارێكی نائاس���ایدا له‌دایكبوه‌و‪،‬‬ ‫دوهه‌میشیان ڕێخۆش���كردنه‌ بۆ دوباره‌ ده‌س���ته‌واژیه‌ له‌فه‌یله‌س���وفی ئه‌ڵمانی‬ ‫كاندیدكردنه‌وه‌ی س���ه‌رۆك بارزانی كه‌ (یورگن هابرم���از) قه‌رزبكه‌م‪ .‬له‌چه‌ند‬ ‫پارتی كاری بۆده‌كات‪ ،‬چونكه‌ ئه‌سته‌مه‌ پرس���یارێكدا خۆی به‌رجه‌سته‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆك خ���ۆی هه‌ڵبژێرێت���ه‌وه‌ یان ب���ه‌وه‌ی‪ ،‬چۆن س���ه‌رۆكی هه‌رێم كات‌و‬ ‫هه‌وڵی درێژكردنه‌وه‌ی خۆ كاندیدكردن شوێنی قس���ه‌كردن له‌س���ه‌ر ده‌ستور‪،‬‬

‫سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫تائێستا خۆی‬ ‫له‌پرسی خۆ‬ ‫كاندیدكردنه‌وه‌ی خۆی‬ ‫نادات‌و باسی ناكات‬ ‫به‌شه‌فافی به‌نیازی‬ ‫چیه‌!‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئه‌و‬ ‫(په‌ته‌ ونبوه‌یه‌) له‌م‬ ‫پرۆسه‌یه‌دا‪.‬‬

‫ده‌خاته‌ بۆنه‌ی ئه‌و ڕۆژه‌ی كه‌ پارته‌كه‌ی‬ ‫تێدا له‌دایكب���وه‌؟‪ ،‬چۆن ده‌بێت وه‌ك‬ ‫سه‌رۆكی هه‌موان‪ ،‬كه‌ سه‌رۆكی هه‌رێمێكی‬ ‫فیدراڵه‌‪ ،‬نوێنه‌رایه‌تی بیروڕای پارتێكی‬ ‫سیاس���ی بكات؟ م���ن چاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌‬ ‫له‌س���ه‌رۆكی هه‌رێمێكی فیدراڵ ده‌كه‌م‪،‬‬ ‫كۆی دیبات���ه‌كان به‌ڕێوه‌بات‌و له‌كۆاڵنی‬ ‫داخراو ڕزگاری بكات‪ ،‬نه‌ك سه‌رۆك خۆی‬ ‫ته‌ره‌ف بێت له‌دیباته‌كه‌دا‪ ،‬به‌اڵم چۆن‬ ‫ده‌كرێت س���ه‌رۆكی هه‌رێمێكی فیدراڵ‬ ‫یان ده‌وڵه‌تی فیدراڵ خۆی ته‌ره‌ف بێت‬ ‫له‌كێشه‌ی الی ‌هن‌و جڤاته‌كاندا؟‬ ‫بی���رم دێ���ت (مارتین ڤالس���ه‌ر)ی‬ ‫ڕۆماننوسی ئه‌ڵمانی له‌(كڵێسای پاوڵ)‬ ‫له‌فرانكف���ۆرت‪ ،‬له‌ئۆكتۆب���ه‌ری ‪1998‬‬ ‫گوتارێك���ی خوێن���ده‌وه‌‪ .‬باس���ی له‌وه‌‬ ‫كرد‪ ،‬ده‌بێ���ت كۆتاییبهێنین به‌چیرۆكی‬ ‫ناس���یونال سۆس���یالزم‌و هۆلۆكۆست!‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ بوه‌ هۆی توڕه‌یی جڤاتی جوله‌كه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ب���و (ئیگن���ز بوبێس) س���ه‌رۆكی‬ ‫جڤاتی جوله‌كه‌‪ ،‬مارتین ڤالسه‌ری به‌وه‌‬ ‫تاوانباركرد‪ ،‬گوتاره‌كه‌ی سنوری ئه‌ده‌ب‌و‬ ‫فیكری بڕیوه‌‪ ،‬گوتاره‌كه‌ ڕێخۆش���كاره‌‬ ‫ب���ۆ فه‌رامۆش���كردنی هۆلۆكۆس���ت‪،‬‬ ‫ڕێخۆش���كاره‌ بۆ كۆتایهێنان به‌ (خود‬ ‫تاوانباركردن���ی) ئه‌ڵم���ان له‌قۆناغێكی‬ ‫مێژوی���دا به‌رامبه‌ر هۆلۆكۆس���ت‪ .‬ئه‌م‬ ‫گفتوگۆیه‌ هه‌موان به‌شداریان تێداكرد‪،‬‬ ‫له‌میدیاوه‌ بیگره‌ تا پارته‌ سیاسیه‌كان‌و‬ ‫نوس���ه‌رو ڕۆژنامه‌نوس���ان‌و ته‌نان���ه‌ت‬ ‫كۆمیدیانته‌كان‪ .‬به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی لێره‌دا‬ ‫گرنگه‌ ئاماژه‌ی پێبده‌م‪ ،‬ڕۆڵی سه‌رۆكی‬ ‫ئه‌ڵمان���ی فیدراڵ���ی ئه‌وس���ا (ڕۆمان‬ ‫هێرتس���وگ) بو‪ ،‬كه‌ خ���ۆی ئه‌ندام بو‬ ‫له‌پارتی كریس���ته‌كان‪ ،‬وه‌ك سه‌رۆكێك‬ ‫هه‌ردوكیان���ی له‌ودی���و ژوری داخ���راو‬ ‫كۆك���رده‌وه‌‪ ،‬به‌رده‌وامی���دا به‌گفتوگۆ‪،‬‬ ‫به‌بێئه‌وه‌ی ڕای كه‌سی خۆی ده‌رباره‌ی‬ ‫ئه‌م بابه‌ته‌ ده‌ربڕێت‪ ،‬ته‌نها ئه‌وه‌ نه‌بێت‬ ‫گوت���ی (گرنگترین گفتوگ���ۆی كراوه‌ی‬ ‫هاروژێنه‌ر بو‪ ،‬كه‌ زۆری لێوه‌ فێربوین)‪.‬‬ ‫ل���ه‌م نمون���ه‌ س���اده‌یه‌وه‌ ده‌مه‌وێ���ت‬ ‫بڵێ���م‪ ،‬چاوه‌ڕوان���ی ئێمه‌ له‌س���ه‌رۆك‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‪ ،‬یه‌ك���ه‌م بێالیه‌نی���ه‌‬ ‫له‌ته‌رحكردن���ی بیروڕاكانداو دوهه‌میش‬ ‫زیات���ر دیموكراس���یزه‌كردنی ده‌زگای‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تیه‌و میكانزم���ی بڕیاره‌كانه‌‬ ‫ته‌نان���ه‌ت دوای هه‌مواركردن���ه‌وه‌و‬ ‫ڕیفراندۆمی���ش‪ ،‬ده‌ن���ا په‌ته‌ك���ه‌ هه‌ر‬ ‫به‌ونبویی ده‌مێنێته‌وه‌‪...‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )380‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/6/4‬‬

‫"سه‌رۆك" جیاوازی له‌نێوان میدیاكاندا ده‌كات‬

‫‪17‬‬

‫س‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‌هرۆکی ‪2‬‬ ‫رۆژه‌‬

‫له‌ماوه‌ی چوارساڵدا ‪ 1000‬پێشێلكاری‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌رۆژنامه‌نوسان كراوه‌و هه‌ڵوێستێكی نه‌بوه‌‬ ‫ه‌‬ ‫هر‬

‫ێم ‌‬ ‫ه‬

‫ئا‪ :‬كامه‌ران‬ ‫ڕۆژنامه‌نوسان گله‌یی له‌سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێم ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌وه‌ی له‌ماوه‌ی چوار‬ ‫ساڵی ته‌مه‌نیدا‪ ،‬جیاوازی له‌نێوان‬ ‫ده‌زگا میدیاكاندا كردوه‌‪ ،‬زیاتر هاوكاری‬ ‫میدیا حزبییه‌كانی كردوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌‬ ‫له‌وه‌ی له‌سه‌ردانه‌كانیدا ئه‌گه‌ر شاندی‬ ‫میدیایی بردبێت شانده‌كه‌ بریتی بوه‌‬ ‫له‌ڕاگه‌یاندكاره‌ حزبیه‌كان‪.‬‬ ‫ه���ه‌ژار ئه‌ن���وه‌ر یه‌كێك���ه‌ ل���ه‌و‬ ‫ڕۆژنامه‌نوسانه‌ی له‌چه‌ند ساڵی ڕابردودا‬ ‫به‌هۆی كاركردنی له‌ده‌زگاكانی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵت‌و له‌كاتی ڕوماڵكردنی ڕوداوه‌كان‬ ‫چه‌ندینجار مافی‌ پێشێلكراوه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫" ڕاگه‌یاندنی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم پێشی‬ ‫ئه‌م چوارساڵه‌ش په‌یوه‌ندییه‌كی خراپی‬ ‫هه‌بوه‌ له‌گه‌ڵ ڕۆژنامه‌نوسان‪ ،‬سه‌رباری‬ ‫ئ���ه‌م په‌یوه‌ندی���ه‌ش‪ ،‬له‌كات���ی كۆنگره‌‬ ‫ڕۆژنامه‌وانیه‌كان ڕۆژنامه‌نوسان زۆر ماندو‬ ‫ده‌كه‌ن‌و چه‌ندین سه‌عات پێشی كۆنگره‌كه‌‬ ‫له‌ش���وێنێك رایانده‌گ���رن‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا‬ ‫به‌س���ه‌گ‌و ئامێری تایبه‌ت ده‌یانپشكنن‪،‬‬ ‫وتیشی " ئه‌گه‌ر له‌كۆنگره‌كه‌دا سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم ئاماده‌بێت‪ ،‬ستافی به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫كۆنگره‌ك���ه‌ به‌ئ���اره‌زوی خۆی���ان چوار‬ ‫كه‌ناڵی تایبه‌ت به‌خۆیان دیاری ده‌كه‌ن‌و‬ ‫بۆ پرس���یاركردن‌و ڕێگری له‌پرس���یاری‬ ‫ڕۆژنامه‌نوسانی تر ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی ئامارێكی س���ه‌نته‌ری میترۆ‬ ‫بۆ داكۆكیكردن ته‌نیا له‌س���ااڵنی ‪‌2011‬و‬ ‫‪ 2012‬دا ‪ 549‬پێش���ێلكاری ئه‌نجامدراو‬ ‫تۆماركراوه‌‪ ،‬به‌رپرس���ی سه‌نته‌ره‌كه‌ش‬

‫له‌هه‌ولێ���ر ده‌ڵێ���ت " له‌م���اوه‌ی ئ���ه‌م‬ ‫چوارس���اڵه‌دا پێشێلكاریه‌كان گه‌یشتۆت ‌ه‬ ‫نزیكه‌ی ‪ ١٠٠٠‬پێشێلكاری‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌س���اڵی ‪ 2010‬رۆژنامه‌نوس سه‌رده‌شت‬ ‫عوس���مان تیرۆركراو دو رۆژنامه‌نوس���ی‬ ‫تریش تاوه‌كو ئێس���تا بێسه‌رو شوێنن‪،‬‬ ‫ئه‌وانی���ش مه‌ول���ود ئاڤه‌ن���دو محه‌مه‌د‬ ‫سیاس���ین‪ .‬له‌گ���ه‌ڵ ئه‌نجامدان���ی كۆی‬ ‫ئه‌و پێشێلكاریانه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‬ ‫تاوه‌كو ئێستا هه‌ڵوێستی رونی خۆی بۆ‬ ‫وه‌ستاندنی پێشێلكارییه‌ ئه‌نجامدراوه‌كانی‬ ‫به‌رامبه‌ر رۆژنامه‌نوسان نه‌خستۆته‌رو"‪.‬‬ ‫نیاز عه‌بدواڵ به‌رپرسی سه‌نته‌ری میترۆ‬ ‫له‌هه‌ولێر‪ ،‬پێیوایه‌ مامه‌ڵه‌ی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێم له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌نوس���ان له‌ئاستی‬ ‫به‌رپرسیارێتی پێویستدا نه‌بوه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫نه‌یتوانی���وه‌ بێالیه‌نی خ���ۆی بپارێزێت‬ ‫له‌مامه‌ڵه‌ك���ردن له‌گ���ه‌ڵ میدی���اكاران‌و‬ ‫كه‌ناڵه‌ راگه‌یاندنه‌كاندا‪ .‬ئه‌و به‌پێویستی‬ ‫ده‌زانێ���ت ك���ه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م‬ ‫به‌مامه‌ڵه‌ی خۆی له‌په‌یوه‌ندی به‌میدیادا‬ ‫بچێته‌وه‌و په‌یوه‌ندیه‌كه‌شی بۆ دو ئاست‬ ‫دابه‌ش���كردو وتی"یه‌ك���ه‌م‪ ،‬پێویس���ته‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌پێدان���ی زانیاریی���ه‌كان‌و‬ ‫مامه‌ڵه‌ك���ردن له‌گ���ه‌ڵ رۆژنامه‌نوس���ان‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستان به‌بێالیه‌نی مامه‌ڵه‌‬ ‫بكات‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك ئه‌وه‌ی پێش���تریش‬ ‫به‌دواداچونم���ان بۆك���ردوه‌ وتاره‌كانی‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان له‌رێگای‬ ‫كه‌ناڵی ئاس���مانی كوردستانه‌وه‌ به‌سه‌ر‬ ‫ده‌زگا راگه‌یاندن���ه‌كان باڵوده‌كرێت���ه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وتاره‌كانی س���ه‌رۆكی هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان ب���ه‌ر له‌هه‌م���و كه‌ناڵه‌كان‬ ‫له‌كه‌ناڵ���ه‌ حیزبییه‌كان���ی پارت���ی‬

‫دیموكراته‌وه‌ باڵوكراونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگ ‌ه‬ ‫له‌وه‌ی س���ه‌رۆكی هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫زۆرترین پش���كی دیمانه‌كانی به‌ر كه‌ناڵه‌‬ ‫راگه‌یاندن���ه‌ بیانیی���ه‌كان كه‌وتوه‌ نه‌ك‬ ‫كوردییه‌كان‪ ،‬ئاستی دوه‌میش له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫پێشێلكارییه‌كان بێته‌ ده‌نگ "‪.‬‬ ‫نه‌دان���ی لێ���دوان‌و وه‌اڵمنه‌دان���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ته‌له‌فۆن���ی ڕۆژنامه‌نوس���ان‪ ،‬له‌الی���ه‌ن‬ ‫وته‌بێژو س���ه‌رۆكی دیوانی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێ���م جێگ���ه‌ی گله‌ی���ی زۆرب���ه‌ی‬ ‫ڕۆژنامه‌نوس���ه‌كانه‌‪ .‬مانگێ���ك له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫له‌یه‌كێك له‌ڕاپۆرته‌كان���ی ئاوێنه‌ نیوز‪،‬‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ كرابو كه‌ بۆ هه‌واڵێك ئاوێنه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌س���ێ س���ه‌رچاوه‌ی فه‌رمی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ك���ردوه‌‪ ،‬هیچیان‬ ‫وه‌اڵمیان نه‌داوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ش���وان داودی جێگ���ری نه‌قیب���ی‬ ‫سه‌ندیكای ڕۆژنامه‌نوس���ان له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێت " سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ده‌بێت‌هی‬ ‫هه‌مو خه‌ڵك بێت‪ ،‬كه‌چ���ی باره‌گاكه‌ی‬ ‫له‌ش���وێنی ب���اره‌گای س���ه‌رۆكی پارتی‬ ‫دیموكرات���ی كوردس���تانه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا‬ ‫له‌ڕاگه‌یاندنه‌كانیش‪ ،‬هه‌ندێك ڕاگه‌یاندن‬ ‫ده‌بینی���ن كه‌ ه���ی پارت���ی دیموكراتی‬ ‫كوردس���تانه‌‪ ،‬ك���ه‌ی س���ه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫ده‌ریده‌بڕێ‪ ،‬پێچه‌وانه‌كه‌ش���ی راس���ته‌‪،‬‬ ‫به‌گشتی تێكه‌ڵ‌و پێكه‌ڵی هه‌یه‌ له‌نێوان‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و پارتی"‪.‬‬ ‫داودی جه‌خت له‌س���ه‌ر بونی جیاوازی‬ ‫ده‌كات���ه‌وه‌ له‌په‌یوه‌ندیه‌كانی س���ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم له‌گه‌ڵ ڕۆژنامه‌نوس���انه‌وه‌و وتی "‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ئه‌وه‌نده‌ی ته‌عامول‬ ‫له‌گه‌ڵ ڕۆژنامه‌نوسه‌كانی پارتی ده‌كات‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وانیدا ناكات"‪.‬‬

‫ساڵی ‪2010‬‬ ‫رۆژنامه‌نوس‬ ‫سه‌رده‌شت عوسمان‬ ‫تیرۆركراو دو‬ ‫رۆژنامه‌نوسی تریش‬ ‫تاوه‌كو ئێستا‬ ‫بێسه‌رو شوێنن‬ ‫سه‌رده‌شت عوسمان‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردس���تان نزیكه‌ی ‪ ٧٠٠٠‬ته‌نیا دوجار س���ه‌رۆكی هه‌رێمم بینیوه‌‪،‬‬ ‫رۆژنامه‌نوس ناوی له‌سه‌ندیكا تۆماركراوه‌‪ ،‬جارێ���ك وه‌كو ڕۆژنامه‌نوس���ان‌و جارێك‬ ‫هه‌روه‌ها نزیكه‌ی ‪ ٢٠٠‬گۆڤار‌و ڕۆژنامه‌‪ ٢٥٠،‬وه‌كو س���ه‌ندیكا‪ ،‬به‌س���ه‌رۆكی هه‌رێمم‬ ‫كه‌ناڵی ته‌له‌فزیۆنی‌و ڕادیۆو ته‌له‌فزیۆنی وتوه‌ كه‌ سه‌ندیكا گوزارشت له‌ڕای هه‌مو‬ ‫ڕۆژنامه‌نوسان ناكات‪ ،‬چونكه‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫لۆكاڵی‌و ‪ ٢٥‬كه‌ناڵی ئاسمانی هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی دانیشتنی س���ه‌ندیكا له‌گه‌ڵ خه‌ڵكم���ان هه‌یه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی س���ه‌ندیكا‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم‪ ،‬جێگری نه‌قیبی سه‌ندیكا كاری ڕۆژنامه‌نوس���ی ده‌كات‪ ،‬میدی���ای‬ ‫ده‌ڵێ���ت " له‌ماوه‌ی ئه‌م چوار س���اڵه‌دا كوردی هی پێش ‪ ١٥‬س���اڵ له‌مه‌وپێش‬

‫نیه‌‪ ،‬بۆیه‌ نابێ���ت به‌و ئالیه‌ته‌ كۆنه‌ كار‬ ‫له‌گه‌ڵ میدیا بك���ه‌ن‌و ده‌بێت بیگۆڕن"‪.‬‬ ‫وتیش���ی " به‌س���ه‌رۆكی هه‌رێم���م وتوه‌‬ ‫كه‌ ئه‌گه‌ر وا ب���ڕوات‪ ،‬به‌ڕه‌كه‌ له‌ژێر پێ‬ ‫ده‌رده‌چێ���ت‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت ئه‌و ته‌عاموله‌‬ ‫حزبی‌و سیاس���یه‌ له‌گه‌ل میدیادا كۆتایی‬ ‫پێ بێت‌و میدیا بخه‌ینه‌وه‌ ده‌ست الیه‌نه‌‬ ‫پیشه‌ییه‌كه‌ی خۆی"‪.‬‬

‫هه‌اڵوسانی نرخه‌کان له‌هه‌رێمی کوردستان‬ ‫د‪ .‬نه‌رمین مه‌عروف غه‌فور‬ ‫هه‌اڵوس���انی نرخه‌کان وه‌ک گرفتێکی‬ ‫ئابوری بریتیه‌ له‌دیارده‌ی به‌رزبونه‌وه‌ی‬ ‫به‌رده‌وامی ئاس���تی گش���تی نرخه‌کان ‪.‬‬ ‫که‌ به‌شێوه‌یه‌کی گش���تی له‌ده‌ره‌نجامی‬ ‫ناهاوس���ه‌نگی نێوان هێزی خواس���ت‌و‬ ‫خس���تنه‌ڕو له‌ب���ازاڕدا به‌ئاراس���ته‌ی‬ ‫زۆریخواستی گش���تی که‌ زۆری خواست‬ ‫فش���ارده‌خاته‌ س���ه‌ر ئاس���تی گش���تی‬ ‫نرخ���ه‌کان به‌ره‌و به‌رزبون���ه‌وه‌‪ .‬وه‌ به‌م‬ ‫هۆیه‌شه‌وه‌ نرخی سه‌رجه‌م که‌لوپه‌له‌کان‌و‬ ‫هۆکاره‌کانی به‌رهه‌مهێنان گرانده‌بێت‌و هه‌ر‬ ‫ئه‌م گرانبونه‌شه‌ دواتر ده‌بێته‌ هۆکارێکی‬ ‫تر بۆ زیادبونی تێکچونی به‌رهه‌مهێنان‌و‬ ‫س���ه‌ره‌نجام زیاتر به‌رزبونه‌وه‌ی ئاستی‬ ‫گشتی نرخه‌کان‪ .‬ئاش���کرایه‌ په‌یوه‌ندی‬ ‫نێوان ئاستی گش���تی نرخه‌کان‌و هێزی‬ ‫کڕینی پ���اره‌ په‌یوه‌ندیه‌کی پێچه‌وانه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر لێره‌شه‌وه‌ سه‌ره‌کیترین ده‌ره‌نجامی‬ ‫گرفتی هه‌اڵوس���انی نرخ���ه‌کان بریتیه‌‬ ‫له‌که‌مبون���ه‌وه‌ی هێ���زی کڕینی پاره‌ که‌‬ ‫پێوان���ه‌ ده‌کرێ به‌بڕی ئ���ه‌و که‌لوپه‌ل‌و‬ ‫خزمه‌تگوزاریان���ه‌ی یه‌که‌یه‌ک���ی دراو‬ ‫ده‌توانێ بیکڕێ له‌کاتێکی دیاریکراودا‪ .‬وه‌‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی یه‌کێ له‌ئه‌رکه‌ سه‌ره‌کیه‌کانی‬ ‫دراو ئه‌وه‌ی���ه‌ که‌ ناوه‌نده‌ یان ئامرازه‌ بۆ‬ ‫ئاڵوگۆڕکردن بۆ ئه‌وه‌نزمبونه‌وه‌ی به‌های‬ ‫دراو کاریگه‌ری نێگه‌تیڤ دروس���تده‌کات‬ ‫له‌س���ه‌ر ئابوری گشتی وه‌ له‌سه‌ر چین‌و‬ ‫تویژه‌کان���ی کۆمه‌ڵگا که‌ ه���ه‌ژاران یان‬ ‫داهاتێکی دیاریکراوو سنورداریان هه‌یه‌و‬ ‫وه‌ موچه‌خۆران‌و خانه‌نشینه‌کان‪.‬‬ ‫دی���اره‌ گرفتی هه‌اڵ‌وس���ان وه‌ک هه‌ر‬ ‫گرفتێکی تری ئابوری کۆمه‌ڵێ فاکته‌ری‬ ‫جۆراوج���ۆر ده‌بن���ه‌ دروس���تبونی یان‬ ‫به‌رده‌وامبون‌و به‌هێزبونی ‪ .‬که‌ هه‌ندێک‬ ‫له‌و فاکته‌رانه‌‬ ‫په‌یوه‌س���ته‌ به‌خه‌س���ڵه‌ت‌و سیفاتی‬ ‫ئاب���وری ده‌وڵ���ه‌ت‌و هه‌ندێک���ی ت���ری‬ ‫په‌یوسته‌ به‌سیاس���ه‌ت‌و پالنه‌ ئابورییه‌‬ ‫له‌قۆناغێک���ی‬ ‫په‌یڕه‌وک���راوه‌کان‬ ‫دیاریکراودا‪.‬‬ ‫گرفتی هه‌اڵ‌وسانی نرخه‌کان له‌هه‌رێمی‬

‫کوردستان وه‌ک به‌شێک له‌واڵتی عیراق‬ ‫سااڵنێکی زۆره‌ بۆته‌ به‌شێک له‌ سیمای‬ ‫ئاب���وری کوردس���تان‌و کاریگه‌ریجۆراو‬ ‫جۆرسه‌ربازاڕو‬ ‫فاکته‌ره‌ ئابوریه‌کان‌و توژه‌ جیاوازه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگادا هیناوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی هه‌رێمی کوردس���تان وه‌ک‬ ‫به‌شێک له‌واڵتی عێراق که‌ یه‌کێکه‌ له‌واڵته‌‬ ‫نامیه‌کان که‌ناس���راوه‌ به‌الوازی توانای‬ ‫به‌ر‌هه‌مهێنان���ی خۆماڵ���ی‌و ئابوریه‌کی‬ ‫یه‌کالیه‌نه‌ی پشتبه‌ستو به‌داهاتی که‌رتی‬ ‫ن���ه‌وت‌و کااڵو ش���مه‌کی هاورده‌ک���راوی‬ ‫بیانی بۆ دابینکردنی پێداویستی ناوخۆ‪،‬‬ ‫که‌ له‌س���ایه‌ی ده‌س���ه‌اڵتی فه‌رمانڕه‌وای‬ ‫ڕژێمی پێشوی عێراق وێڕای کاریگه‌ری‬ ‫نیگه‌تیڤی جه‌نگه‌کانی که‌نداوو گه‌مارۆی‬ ‫ئابوری نێوده‌وڵه‌تی س���ه‌ر عێراق ‪.‬ئه‌م‬ ‫هه‌رێم���ه‌ دوچاری چه‌ندین کاره‌س���اتی‬ ‫به‌کۆمه‌ڵکوش���تن‌و ماڵوێرانکردن بۆته‌وه‌‬ ‫که‌ بۆته‌ مایه‌ی شێواندن‌و هه‌ره‌سهێنانی‬ ‫ژێرخانی ئابوری هه‌رێمه‌که‌و له‌ناوبردنی‬ ‫تواناکان���ی به‌رهه‌مهێنان���ی خۆماڵ���ی‬ ‫ناوچه‌که‌ به‌تایبه‌ت���ی له‌بواری به‌رهه‌می‬ ‫کشتوکاڵی‌و پیشه‌سازیدا به‌اڵم ده‌ره‌نجام‌و‬ ‫کاردان���ه‌وه‌ی کاروچاالک���ی‌و بڕی���ارو‬ ‫ڕێوش���وێنی حکومه‌تی هه‌رێم له‌ماوه‌ی‬ ‫س���ااڵنی دوای ڕاپه‌ڕین���ه‌وه‌ ه���ۆکاری‬ ‫ئیزافی ب���ون بۆ س���ه‌رهه‌ڵدانی هه‌ندێ‬ ‫له‌گرفت���ه‌ ئابوریه‌کان‌و ته‌ش���ه‌نه‌کردنی‬ ‫هه‌ندێکی تریان له‌ده‌ره‌نجامی هه‌وڵدانی‬ ‫حکوم���ه‌ت بۆ چاره‌س���ه‌رکردنی گرفتی‬ ‫دیکه‌ یان په‌یبردن‌و پێشبینی نه‌کردنی‬ ‫پێشوه‌خت بۆ ده‌ره‌نجامه‌کان‌و گرنگیدان‬ ‫به‌چاره‌س���ه‌ری کاتی بۆ گرفت‌و کێش���ه‌‬ ‫ئابوریه‌کان‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌م روانگه‌یه‌ش���ه‌وه‌و په‌یوه‌ست‬ ‫به‌گرفت���ی‌ هه‌اڵوس���ان ك���ه‌ هه‌رچه‌نده‌‬ ‫گرفتێك���ی‌ گش���تییه‌ له‌س���ه‌ر ئاس���تی‌‬ ‫عێراق به‌كوردستانیش���ه‌وه‌ به‌اڵم نرخی‌‬ ‫زۆرێ���ك ل���ه‌و كه‌لوپه‌النه‌ی‌ س���ه‌به‌ته‌ی‌‬ ‫به‌كاربه‌ر پێكدێنن له‌كوردستاندا به‌راورد‬ ‫به‌ش���ارو ناوچه‌كان���ی‌ دیك���ه‌ی‌ عێراق‌و‬ ‫به‌پێ���ی‌ پێوه‌رو زانیاریی���ه‌ ئامارییه‌كان‬ ‫به‌رزترن‪ .‬ئه‌م���ه‌ش وای‌ كردوه‌ تێچونی‌‬

‫به‌تایبه‌ت گرفتێكی‌ وه‌ك هه‌اڵوس���ان كه‌‬ ‫چاره‌س���ه‌ركردنی‌ په‌یوه‌سته‌ به‌ئاراسته‌و‬ ‫جۆری‌ سیاسه‌ته‌ ئابورییه‌كانی‌ ده‌وڵه‌ت‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ هه‌ردو سیاس���ه‌تی‌ دارایی‌‌و‬ ‫نه‌ختی‌‪ ،‬به‌اڵم به‌شێك له‌به‌رنامه‌و پالن‌و‬ ‫بڕیاره‌كانی‌ حكومه‌ت هۆكاربون بۆ بونی‌‬ ‫جیاوازی‌ رێ���ژه‌ی‌ هه‌اڵوس���ان له‌هه‌رێم‬ ‫ب���ه‌راورد به‌ناوچه‌و ش���اره‌كانی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫عێراق كه‌ گرنگترینیان بریتیه‌ له‌‪:‬‬ ‫‪1‬ـ زۆری‌ خه‌رجی‌ به‌كاربردن له‌بودجه‌ی‌‬ ‫گش���تی‌ له‌س���ه‌ر حس���ابی‌ بودج���ه‌ی‌‬ ‫وه‌به‌رهێنان‪.‬‬ ‫‪2‬ـ دواكه‌وتنی‌ په‌س���ه‌ندكردنی‌ پرۆژه‌‬ ‫یاس���ای‌ بودج���ه‌ ك���ه‌ س���ااڵنه‌ ده‌بێته‌‬ ‫هۆی‌ دره‌ن���گ خه‌رجكردن���ی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫وه‌به‌رهێن���ان‌و كه‌مبون���ه‌وه‌ی‌ بڕه‌كه‌ی‌‬ ‫به‌هۆی‌ ته‌مویلكردنی‌ بودجه‌ی‌ به‌كاربردن‬ ‫له‌ئاكامی‌ كورتهێنانی‌ بودجه‌ی‌ گش���تی‌‬ ‫له‌كۆتایی‌ ساڵ‌‌و چاوه‌ڕوانی‌ په‌سه‌ندكردنی‌‬ ‫بودجه‌ی‌ نوێی‌ سااڵنه‌دا‪.‬‬ ‫‪3‬ـ به‌گه‌ڕخس���تنی‌ هێزی‌ كار له‌كه‌رتی‌‬ ‫گش���تی‌‌و هه‌اڵوس���انی‌ داموده‌زگاكان���ی‌‬ ‫حكومه‌ت له‌روی‌ ئیداریه‌وه‌و دروستبونی‌‬ ‫دی���ارده‌ی‌ بێ���كاری‌ ش���اراوه‌ له‌الیه‌ك‌و‬ ‫فشارخستنه‌ س���ه‌ر بودجه‌ی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫بازاڕو نرخ���ه‌كان به‌كاریگه‌ری‌ زیادبونی‌‬ ‫بڕی‌ موچه‌و كرێی‌ فه‌رمانبه‌رانی‌ ده‌وڵه‌ت‬ ‫له‌الیه‌ك ‌ی تره‌وه‌‪.‬‬ ‫‪4‬ـ نه‌بون���ی‌ سیاس���ه‌تێكی‌ بازرگانی‌‬ ‫گونجاو بۆ رێكخستنی‌ هاورده‌ی‌ بیانی‌‌و‬ ‫هه‌نارده‌كردن���ی‌ به‌رهه‌م���ی‌ خۆماڵ���ی‌‬ ‫به‌ئاراس���ته‌ی‌ پاراس���تنی‌ به‌روبوم���ی‌‬ ‫خۆماڵ���ی‌ له‌به‌رامبه‌ر كێبڕكێی‌ به‌رهه‌می‌‬ ‫بیانی‌‌و به‌هێزكردنی‌ ت���ه‌رازوی‌ بازرگانی‌‬ ‫ژیان (تكالیف المعیش���ه‌) له‌كوردستان ده‌ره‌ك���ی‌ ك���ه‌ له‌ئێس���تادا ته‌رازویه‌كی‌‬ ‫به‌رزتربێ���ت به‌تایب���ه‌ت له‌بڕگه‌كان���ی‌ الس���ه‌نگه‌و بازرگانیه‌كی‌ یه‌ك ئاراسته‌یه‌‬ ‫تایبه‌ت به‌س���وته‌مه‌نی‌‌و نیشته‌جێبون‌و له‌ده‌ره‌وه‌ بۆ ن���اوه‌وه‌‪ .‬كه‌ وێڕای‌ چونه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ س���امان‌و دراوی‌ قورسی‌ ئه‌م‬ ‫گواستنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ك چ���ۆن هۆكاره‌كان���ی‌ ئه‌م واڵته‌ بۆته‌ مایه‌ی‌ نوقومبونی‌ بازاڕه‌كان‬ ‫گرفت���ه‌ به‌ته‌نه���ا په‌یوه‌س���ت نی���ه‌ به‌چه‌ندی���ن كااڵی‌ بێكه‌ڵك‌و زیانبه‌خش‬ ‫به‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان‌و س���ه‌رده‌می‌ س���ه‌ره‌ڕای‌ كاریگه‌ری‌ له‌س���ه‌ر ئاس���تی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم به‌هه‌مان گش���تی‌ نرخه‌كان له‌رێگه‌ی‌ هه‌اڵوسانی‌‬ ‫ش���ێوه‌ چاره‌سه‌ره‌كانیش���ی‌ به‌ته‌نه���ا هاورده‌وه‌ (التچخم المستورد)‪.‬‬ ‫‪5‬ـ نه‌بون���ی‌ پالنێكی‌ پت���ه‌وی‌ گونجاو‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵتی‌ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێمدا نیه‌‪.‬‬

‫نرخی‌ زۆرێك‬ ‫له‌و كه‌لوپه‌النه‌ی‌‬ ‫سه‌به‌ته‌ی‌‬ ‫به‌كاربه‌ر پێكدێنن‬ ‫له‌كوردستاندا‬ ‫به‌راورد به‌شارو‬ ‫ناوچه‌كانی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫عێراق‌و به‌پێی‌‬ ‫پێوه‌رو زانیارییه‌‬ ‫ئامارییه‌كان‬ ‫به‌رزترن‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫وای‌ كردوه‌ تێچونی‌‬ ‫ژیان له‌كوردستان‬ ‫به‌رزتربێت‬

‫بۆ پێشخس���تنی‌ كه‌رتی‌ پیشه‌س���ازی‌‌و فه‌رمان���ڕه‌وای حکومه‌ت‌و به‌ش���ی هه‌ر‌ه‬ ‫به‌رده‌وام���ی‌ گرفته‌كان���ی‌ ئ���ه‌م كه‌رته‌ زۆری ب���ازاڕو که‌رته‌ ئابوریه‌کان به‌ش���ه‌‬ ‫له‌روی‌ پێداویس���تی‌ ئامێرو كه‌ره‌سته‌ی‌ بودجه‌ی هه‌رێمی کوردستان له‌بودجه‌ی‬ ‫به‌رهه‌مهێنان‪ ،‬قه‌رزی‌ بانكی‌‌و موڵكایه‌تی‌‌و حکومه‌تی ناوه‌ند که‌ ناڕێکی‌و ناجێگیری‬ ‫ته‌رخانكردن���ی‌ زه‌وی‌‌و به‌بازاڕك���ردن‌و واده‌ی وه‌رگرتنی ئه‌و به‌ش���ه‌ بودجه‌یه‌و‬ ‫یاس���ای‌ پاراس���تنی‌ مافی‌ موڵكایه‌تی‌‌و بارگاویبون���ی به‌قه‌یرانه‌ سیاس���یه‌کان‬ ‫ئاس���ته‌نگی گ���ه‌وره‌ دروس���ت ده‌کات‬ ‫به‌رهه‌می‌ خۆماڵی‌‪ ..‬هتد‪.‬‬ ‫‪6‬ـ نه‌بون���ی‌ پالنێك���ی‌ متكام���ل بۆ له‌ب���ه‌رده‌م بڕیاروچاالکی���ه‌ ئابوریه‌کانی‬ ‫گرنگی���دان به‌كه‌رت���ی‌ كش���توكاڵ‌‌و س���ه‌رجه‌م یه‌که‌ ئابوریه‌کان���دا له‌هه‌ردو‬ ‫ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی‌ گون���ده‌كان‌و هاندانی‌ که‌رتی گشتی‌و تایبه‌تدا‪.‬‬ ‫‪ -12‬ناڕون���ی فه‌لس���فه‌ی ئاب���وری‬ ‫هێزی‌ كاری‌ كش���توكاڵ‌ بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ‬ ‫دێهاته‌كان‌و جێگیركردنی‌ دانیش���توانی‌ ده‌سه‌اڵتی سیاسی له‌هه‌رێمی کوردستاندا‬ ‫الدێ���كان له‌زێ���دی‌ خۆی���ان له‌رێگ���ه‌ی‌ له‌نێوان سیستمی ئابوری ئازادو ئابوری‬ ‫ده‌س���ته‌به‌ركردنی‌ گش���ت پێداویستیه‌ حکوم���ه‌ت‌و ئاراس���ته‌ ک���راو که‌ خۆی‬ ‫خزمه‌تگوزاریه‌كان به‌ئامانجی‌ زیادكردنی‌ ده‌بینێته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ -13‬بون���ی گه‌وره‌یی قه‌باره‌ی که‌رتی‬ ‫به‌روبومی‌ كشتوكاڵی‌‌و ده‌سته‌به‌ركردنی‌‬ ‫گشتی‌و الوازی‌و سستی که‌رتی تایبه‌ت دا‬ ‫(ئاسایشی‌ خۆراك) له‌هه‌رێم‪.‬‬ ‫‪ -7‬به‌رده‌وام���ی گرفتی س���وته‌مه‌نی‌و چ خاوه‌ندارێتی بنه‌ماکانی به‌رهه‌مهێنان‬ ‫نه‌بون���ی پالنێک���ی درێژخای���ه‌ن ب���ۆ یان له‌به‌گه‌ڕخس���تنی‌و ده‌سته‌به‌رکردنی‬ ‫چاره‌س���ه‌رکردنی که‌م���ی س���وته‌مه‌نی داهات‌و ده‌رامه‌تیدا‪.‬‬ ‫‪ -14‬سس���تی‌و نزمی ئاستی کوالێتی‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی گازو به‌نزی���ن ک���ه‌ بۆت���ه‌‬ ‫ه���ۆی ب���ه‌رده‌وام به‌رزبون���ه‌وه‌ی کرێی پ���ڕۆژه‌ خزمه‌تگوزاریه‌ گش���تیه‌کان که‌‬ ‫گواس���تنه‌وه‌و تێچون���ی به‌رهه‌مهێن���ان زۆرج���ار ئاس���ته‌نگ دروس���ت ده‌که‌ن‬ ‫له‌سه‌رجه‌م چاالکی‌و که‌رته‌ ئابوریه‌کانی له‌ب���ه‌رده‌م پرۆس���ه‌ی به‌رهه‌مهێن���ان‌و‬ ‫به‌گه‌ڕخستنی ده‌رامه‌ته‌کاندا‪.‬‬ ‫تردا به‌شێوه‌ی ڕاسته‌وخۆ‪.‬‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌ بڵێین هه‌روه‌ک چۆن گرفتی‬ ‫‪ -8‬نه‌بونی چاودێری به‌سه‌ر بازاڕدا که‌‬ ‫بۆته‌ هۆی فراوانی چاالکی جیاوازیکردن هه‌اڵوسان په‌یوه‌سته‌ به‌کۆمه‌ڵێ فاکته‌ری‬ ‫(المضارب������ه‌) به‌تایب���ه‌ت ب���ازاڕی جۆراوج���ۆر له‌هه‌ردو الیه‌نی‌ خواس���ت‌و‬ ‫ئوتۆمبێ���ل‌و خستنه‌ ڕو‪ ،‬ئه‌وا چاره‌سه‌ری ئه‌م گرفته‌‬ ‫ئاڵوگۆڕیخانوب���ه‌ره‌و‬ ‫دراوگۆڕینه‌وه‌ که‌ به‌ش���ێوه‌ی ڕاسته‌وخۆ به‌هه‌مانش���ێوه‌ په‌یوه‌س���ته‌ ب���ه‌ڕاده‌ی‬ ‫بۆته‌ مایه‌ی به‌رده‌وامی گرفتی هه‌اڵوسانی مانه‌وه‌ی به‌رده‌وام���ی ئه‌و فاکته‌رانه‌ که‌‬ ‫ده‌بنه‌ ه���ۆی به‌رده‌وام نابه‌رابه‌ری نێوان‬ ‫نرخه‌کان‪.‬‬ ‫‪ -9‬ته‌ش���ه‌نه‌کردنی م���ه‌ودای بازاڕی هێزی خواس���ت‌و خس���تنه‌ڕو له‌بازاڕدا‬ ‫قۆرخ���کاری له‌ئاکام���ی نه‌چه‌س���پاوی که‌ بێگوم���ان چاره‌س���ه‌ری هه‌ندێکیان‬ ‫بنه‌ماکانی ب���ازاڕی کێبڕک���ێ‌و نه‌بونی له‌ئاین���ده‌ی نزی���ک‌و هه‌ندێک���ی تریان‬ ‫له‌ئاین���ده‌ی دوردا ده‌کرێ���ت به‌مه‌رجی‬ ‫یاسای ڕێگری قۆرخکاری‪.‬‬ ‫‪-10‬الوازی سیس���تمی به‌ڕێوه‌بردن���ی دانانی سیاس���ه‌تێکی ئاب���وری گونجاوو‬ ‫کاڕگێڕی داموده‌زگاکانی ده‌وڵه‌ت‌و بونی واقعی له‌چوارچێوه‌ی پالنێکی ستراتیجی‬ ‫دیارده‌ی گه‌نده‌ڵی‌و ڕۆتین‌و بیرۆکراتیه‌ت‌و متکامل‌و ڕون که ‌تیایدا دۆخی ئابوری‌و‬ ‫ئێستاو پێداویستی ئاینده‌و گشت ئه‌گه‌ر‬ ‫به ر‌هه‌مداری که‌رتی گشتی‪.‬‬ ‫‪-11‬چاره‌س���ه‌رکردنی گیروگرفت���ه‌ ئه‌رێنی‌و نه‌رێنی���ه‌کان له‌به‌رچاو بگرێت‬ ‫سیاس���یه‌کانی هه‌رێم له‌گه‌ڵ حکومه‌تی که‌ ئ���ه‌وه‌ش بێگومان ئه‌رکی حکومه‌تی‬ ‫ناوه‌ندو وابه‌سته‌بونی خه‌رجی‌و پالنه‌کانی ئێس���تاو کابین���ه‌ داهاتوه‌کانی دیکه‌ی‬ ‫حکومه‌ت���ی هه‌رێم‌و خه‌رج���ی‌و داهاتی حکومه‌ته‌ له‌ئاینده‌دا‪.‬‬

‫‪18‬‬ ‫ده‌ستور دۆخی سیاسی به‌ره‌و کوێ ده‌بات‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )380‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/6/4‬‬

‫یەکێتی‌و زەنگەکەی سەرۆک‬ ‫د‪.‬ئارامی‌ حه‌مه‌ی‌ مینا‬

‫د‪.‬هۆشمه‌ند عه‌لی مه‌حمود‪ ،‬ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ماوه‌یه‌كی زۆره‌ مش���تومڕی ده‌س���ه‌اڵت‌و ئۆپۆزسیۆن له‌س���ه‌ر پرۆژه‌ی ره‌شنوسی‬ ‫ده‌س���تور له‌ئارادایه‌‪ ،‬مشتومڕی ئه‌وه‌ی كه‌ الیه‌نی ده‌سه‌اڵت له‌رابردوه‌وه‌ تائێستاشی‬ ‫له‌گه‌ڵدابێت پێیوایه‌ كه‌ پرۆژه‌ی ده‌ستور قۆناغه‌ یاساییه‌كانی تێپه‌ڕاندوه‌و جارێكیتر‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ په‌رله‌مان‌و هه‌مواركرنه‌وه‌ی مه‌حاڵه‌! مشتومڕی ئۆپۆزسیۆنیش ئه‌وه‌بوه‌‬ ‫كه‌ ئه‌م پرۆژه‌یه‌ كه‌موكوڕیی تێدایه‌و چه‌ند مادده‌یه‌كی پێویسته‌ هه‌مواربكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫گه‌ر بڕوانینه‌ راوبۆچونی ده‌سه‌اڵت‌و به‌تایبه‌تیش پارتی دیموكراتی كوردستان‪ ،‬له‌وه‌دا‬ ‫راستن كه‌ به‌ڵێ ده‌ستور قۆناغه‌كانی تێپه‌ڕاندوه‌‪ ،‬به‌اڵم باس له‌وه‌ ناكه‌ن كه‌ چۆن ئه‌م‬ ‫قۆناغانه‌ی تێپه‌ڕاند؟! ئایا له‌سه‌ر بنه‌مای زۆرینه‌و كه‌مینه‌ی په‌رله‌مانیی نه‌بو؟! ئایا‬ ‫سازانی نیشتیمانی له‌س���ه‌ربو؟! یان پرۆژه‌یه‌كی نه‌خشه‌بۆكێشراوو له‌شێوه‌ی كراس‬ ‫پڕ به‌به‌ر خۆت���ان دورابو؟! به‌ڵێ هه‌روابو‪ ،‬چونكه‌ تائێستاش���ی له‌گه‌ڵدابێت دكتۆر‬ ‫كه‌مال كه‌ركوكی س���ه‌رۆكی پێشوی په‌رله‌مانی كوردس���تان وه‌ك ئه‌وه‌ی هه‌ر ته‌نها‬ ‫خۆی خاوه‌نی ئه‌و پرۆژه‌یه‌ بێت‌و ده‌ستور ته‌نها بۆ خۆیی‌و پارته‌كه‌یی‌و سه‌رۆكه‌كه‌ی‬ ‫نوس���رابێته‌وه‌‪ ،‬به‌رده‌وام له‌س���ه‌نگه‌ری به‌رگری تاكالیه‌نانه‌ی به‌رژه‌وه‌ند په‌رستانه‌ی‬ ‫مانه‌وه‌ی ده‌ستوره‌ وه‌ك ئێستاو ده‌ڵێت ده‌ستكاریكردنی مه‌حاڵه‌‪ .‬وه‌لێ ئه‌وه‌ بۆچونی‬ ‫ته‌واوی پارتی‌و ته‌نانه‌ت سه‌رۆكه‌كه‌ش���یه‌تی‪ ،‬به‌تایبه‌تی كه‌ سه‌رۆكی پارتی له‌وتاری‬ ‫‪25‬ی ئایاردا ئه‌وه‌ی نه‌شارده‌وه‌و به‌راشكاوانه‌ راوبۆچونی خۆی له‌مباره‌یه‌وه‌ خسته‌ڕو‪‌.‬‬ ‫راوبۆچونی ئۆپۆزس���یۆن‌و به‌تایبه‌تیش خودی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان هه‌ر ئه‌وه‌بو كه‌ ئه‌م‬ ‫پرۆژه‌یه‌ی ده‌س���تور كه‌موكوڕیی تێدایه‌و پێویسته‌ له‌س���ه‌ر بنه‌مای ته‌وافوقی الیه‌نه‌‬ ‫‌سیاس���یه‌كان‌و كوتله‌ جیاوازه‌كانی نێو په‌رله‌مانی كوردستان بڕیاری له‌سه‌ر بدرێت‌و‬ ‫هه‌مو الیه‌نه‌كان‌و جه‌ماوه‌ری كوردستانیش به‌گشتی له‌سه‌ری رازی بن‪ .‬هه‌ردو بۆچون‬ ‫تا روداوه‌كانی ‪17‬ی شوباتی ‪2011‬و روداوه‌كانی دواتریش هه‌ر له‌به‌ریه‌كدابون له‌سه‌ر‬ ‫پرسی ره‌شنوس���ی ده‌ستورو داواكاری ئۆپۆزسیۆن بۆ هه‌مواركردنه‌وه‌ی چه‌ند بڕگه‌و‬ ‫مادده‌یه‌كی هه‌ر به‌رده‌وام بو‪ .‬تا گه‌یش���ت به‌وه‌ی كه‌ ده‌س���ه‌اڵت‌و خودی س���ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێمیش له‌دانوس���تاندن‌و رێككه‌وتنه‌كانیان له‌گه‌ڵ‌ ئۆپۆزسیۆن به‌ڵێنی ئه‌وه‌یاندابو‬ ‫كه‌ رازین له‌س���ه‌ر گێڕانه‌وه‌ی ئه‌و یاسایانه‌ی ره‌هه‌ندی نیشتیمانییان هه‌یه‌و داواكاری‬ ‫هه‌مواركردنه‌وه‌و چاوپیاخشاندنه‌وه‌یان هه‌یه‌ بگه‌ڕێنرێنه‌وه‌ بۆ په‌رله‌مانی كوردستان‌و‬ ‫به‌ته‌وافوق���ی الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كان‌و كوتل���ه‌ جیاوازه‌كانی نێو په‌رله‌مان له‌س���ه‌ریان‬ ‫رێكبكه‌ون به‌له‌به‌رچاوگرتنی راو س���ه‌رنجی هه‌مو الیه‌ك له‌سه‌ر بنه‌مای به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫گش���تی‪ .‬به‌اڵم روداوه‌كان‌و داواكاری‌و به‌ڵێنه‌كانی رابردو هه‌مویان بون به‌مێژو‪ ،‬ته‌نها‬ ‫قسه‌و به‌ڕێكردنی كات‌و ئاساییكردنه‌وه‌ی دۆخی سیاسیی كوردستان بو له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫هه‌ردو حیزبی ده‌س���ه‌اڵتدار‪ .‬ب���ه‌اڵم ئایا ئه‌مڕۆكه‌و له‌كاتی ئێس���تادا دۆخه‌كه‌ هه‌روا‬ ‫تێده‌په‌ڕێت؟! نه‌خێر‪ ،‬چونكه‌ نه‌ك هه‌ر ئۆپۆزس���یۆن س���وره‌ له‌سه‌ر داواكارییه‌كانی‬ ‫رابردوی‪ ،‬به‌ڵكو الیه‌كی ده‌س���ه‌اڵتیش كه‌‌له‌رابردودا شه‌ریكه‌ به‌شی تێپه‌ڕاندنی ئه‌و‬ ‫پرۆژه‌ ده‌ستوره‌ش بوه‌‪ ،‬له‌ئێستادا راوبۆچونی جیاوازی له‌هاوپه‌یمانه‌ سه‌رسه‌خته‌كه‌ی‬ ‫رابردوی كه‌ پارتی دیموكراتی كوردس���تان –ه‌ لێبه‌دیده‌كرێت؟! كه‌وابو ئه‌نجامه‌كان‬ ‫به‌كوێ ده‌گه‌ن؟ ئه‌و مشتومڕو ملمالنێ‌ سیاسیه‌ له‌سه‌ر ره‌شنوسی ده‌ستورو سوربونی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‌و دوركه‌وتنه‌وه‌ی زیاتری یه‌كێتی له‌پارتی هاوپه‌یمانی‌و به‌تاق كه‌وتنه‌وه‌ی‬ ‫پارتی له‌به‌رامبه‌ر الیه‌نه‌ سیاس���یه‌ ئۆپۆزسیۆنه‌كانی كوردستان‌و خودی یه‌كێتییش‪،‬‬ ‫دۆخی سیاسیی كوردستان به‌ره‌و كوێ ده‌بات؟!‬ ‫ده‌بێت بڵێین هیوادارین پارتی دیموكراتی كوردس���تان به‌‌له‌به‌رچاوگرتنی دروشمه‌‬ ‫دیموكراتیه‌كه‌ی خۆی ك���ه‌ له‌خودی ناوه‌كه‌یه‌وه‌ زه‌قیكردۆته‌وه‌و بۆ به‌رپه‌رچدانه‌وه‌‌ی‬ ‫هه‌م���و ئ���ه‌و بۆچونانه‌ی ك���ه‌ پێمانوایه‌ پارت���ی كار بۆ دامه‌زراندنی ده‌س���ه‌اڵتێكی‬ ‫ده‌ستوری بنه‌ماڵه‌یی پادشایی ده‌كات‪ ،‬ره‌تبكاته‌وه‌و به‌هه‌مو ئێمه‌ومانان بڵێت نه‌خێر‬ ‫ئێ���وه‌ هه‌ڵه‌ن‌و پارتی كار ب���ۆ بنه‌ماڵه‌ی بارزانی ناكات بۆ مانه‌وه‌یان له‌ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫سیاسی كوردستاندا له‌چوارچێوه‌ی ش���ه‌رعیه‌تدانێكی یاسایی ده‌ستوری داتاشراو؟!‬ ‫ئه‌گین���ا به‌پێچه‌وانه‌وه‌ پارتی ده‌بێت باوه‌ڕ به‌وه‌ بێنێت ك���ه‌ ئه‌گه‌ری پایزی کوردی‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی داهاتوی هه‌رێمی كوردستان به‌ڕێوه‌یه‌‪.‬‬

‫دواجار سه‌رۆك زه‌نگه‌ چاوه‌ڕوانكراوه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫لێ���داو كۆتایی‌ به‌و مقۆمقۆی���ه‌ هێنا‪ ،‬كه‌‬ ‫ماوه‌یه‌كه‌ ناوه‌نده‌ ئیعالمی‌‌و سیاسیه‌كانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستانه‌وه‌ به‌خۆیه‌وه‌ سه‌رقاڵ‬ ‫ك���ردوه‌و گۆڕه‌پان���ی‌ سیاس���ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫توش���ی‌ جۆرێك له‌ته‌شه‌نوج كردبو به‌هۆی‌‬ ‫مشتومڕی‌ گه‌ڕاندنه‌وه‌ی‌ یان نه‌گه‌ڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌ستور بۆ په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫به‌درێژای���ی‌ ئ���ه‌و ماوه‌ی���ه‌‪ ،‬خه‌ڵك���ی‌‬ ‫كوردستان به‌گش���ت چین‌و توێژه‌كانیه‌وه‌‬ ‫به‌وردی‌ چاودێری‌ ڕه‌وشی‌ به‌ره‌و پێشچونی‌‬ ‫گفتوگۆكان���ی‌ س���ه‌باره‌ت به‌مه‌س���ه‌له‌ی‌‬ ‫ده‌ستوریان ده‌كرد‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م چاودێریكردن���ه‌ كه‌ میدی���ا ڕۆڵی‌‬ ‫گرنگ‌و كاریگه‌ری‌ تێ���دا ده‌بینی‌ له‌خودی‌‬ ‫خۆی���دا جۆرێك له‌فش���اری‌ به‌رهه‌مهێنابو‬ ‫ب���ۆ س���ه‌ر جه‌مس���ه‌رێكی‌ گرنگ���ی‌‬ ‫هاوكێش���ه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵت له‌كوردستاندا كه‌‬ ‫(پ‪.‬د‪.‬ك)ه‌‪ ،‬له‌و ماوه‌یه‌شدا كه‌ مشتومڕی‌‬ ‫پرس���ی‌ ده‌س���تور ڕوه‌و ئ���ه‌وه‌ ده‌چو كه‌‬ ‫ببێته‌ مای���ه‌ی‌ ته‌نگ���ه‌ژه‌و قه‌یرانی‌ قوڵ‌و‬ ‫هێزه‌ سیاس���ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان په‌رته‌وازه‌ بكات‌و پرۆس���ه‌ی‌‬ ‫سیاسی‌ ڕوه‌و بونبه‌ست ئاڕاسته‌ بكات‪،‬‬ ‫هه‌رزو(ی‌‪.‬ن‪.‬ك) ده‌ركی‌ به‌م مه‌ترس���یه‌‬ ‫كردو پڕۆژه‌ی‌ س���ازانی‌ نیشتیمانی‌ وه‌ك‬ ‫ئۆپشنێكی‌ سیاسی‌ خسته‌ گۆڕه‌پانه‌كه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێشنیاری‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ ده‌ستور به‌رمه‌بنای‌‬ ‫ته‌وافوقی‌ نیش���تمانی‌‌و بانگهێش���تكردنی‌‬ ‫س���ه‌رجه‌م الیه‌ن���ه‌كان ب���ۆ گفتوگ���ۆو‬ ‫دیالۆگێك���ی‌ مه‌س���ئوالنه‌و نیش���تمانیانه‌‬ ‫له‌هه‌مبه‌ر كۆی‌ ئه‌و پرس���انه‌ی‌ كه‌ بوه‌ته‌‬ ‫خاڵی‌ ناكۆكی‌ نێوان الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كان‌و‬ ‫ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌وه‌ زیاتر سپه‌یس���ی‌ نێوان‬ ‫هێزه‌ سیاس���یه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫له‌یه‌كتر نه‌ترازێت‌و كه‌ش���ی‌ سیاسی‌ هه‌رێم‬ ‫ل���ه‌وه‌ زیات���ر ئاڵۆزتر نه‌بێت هه‌ڵوێس���ت‬ ‫وه‌رگرتنێك���ی‌ مه‌س���ئوالنه‌یه‌‪ ،‬بێگوم���ان‬ ‫له‌ڕوی‌ مه‌بده‌ئیش���ه‌وه‌ یه‌كێتی‌ قه‌ناعه‌تی‌‬ ‫وایه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر پرس���ی‌ ده‌س���تورو خودی‌‬ ‫ده‌س���تور نه‌بێته‌ چه‌ترێك بۆ یه‌كخستنی‌‬ ‫وزه‌و تواناكانی‌ خه‌ڵكی‌ كوردس���تان ئه‌وا‬ ‫پێویس���ته‌ ڕێگربین له‌وه‌ی‌ پرسی‌ ده‌ستور‬ ‫ببێته‌ فاكت���ه‌ری‌ په‌رته‌وازه‌یی‌‌و دردۆنگی‌‬ ‫نێوان هێزو الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان‪.‬‬ ‫به‌خوێندنه‌وه‌ی‌ بارودۆخه‌ سیاسیه‌كه‌ی‌‬ ‫كوردس���تانیش له‌و ڕاس���تیه‌ ده‌گه‌ین كه‌‬

‫پێویست ‌ه‬ ‫ڕێگربین له‌و‌هی‌‬ ‫پرس ‌ی ده‌ستور‬ ‫ببێته‌ فاكته‌ری‌‬ ‫په‌رته‌وازه‌یی‌‌و‬ ‫دردۆنگی‌ نێوان‬ ‫هێزو الیه‌نه‌‬ ‫سیاسیه‌كان‬ ‫هه‌ڵویس���ته‌كه‌ی‌ یه‌كێت���ی‌‌و ته‌به‌نیكردنی‌‬ ‫پڕۆژه‌ی‌ سازانی‌ نیش���تمانی‌ له‌سه‌ر كۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و پرس���انه‌ی‌ كه‌ ماوه‌ی‌ ڕابردو ش���انۆی‌‬ ‫سیاسی‌‌و ئیعالمی‌ كوردستانیان به‌خۆیانه‌وه‌‬ ‫س���ه‌رقاڵكردوه‌ هه‌ڵوێس���ت وه‌رگرتنێكی‌‬ ‫مه‌سئوالنه‌وو به‌رپرس���یارانه‌یه‌ له‌هه‌مبه‌ر‬ ‫كۆی‌ ئه‌و كێشه‌و ئاریشانه‌دا‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ وتاره‌كه‌ی‌ به‌ڕێز س���ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێ���م ل���ه‌(‪ )2013/5/25‬وه‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫الیه‌نگران���ی‌ پارته‌كه‌ی���دا له‌هه‌ولێ���ری‌‬ ‫پایته‌خت‪ ،‬ئ���ه‌و گومانه‌ی‌ كرده‌ یه‌قین كه‌‬ ‫هه‌ندێك چاودێری‌ سیاسی‌ هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌‬ ‫كه‌(به‌نده‌ش یه‌كێك بو له‌وانه‌) پێمانوابو‬ ‫سه‌رئه‌نجام سه‌رۆك گوێ‌ له‌خواستی‌ هیچ‬ ‫هێزێك ناگرێت‌و به‌بڕیاری‌ ئاڕاسته‌كردنی‌‬ ‫پرس���ی‌ ده‌س���تور بۆ ڕیفراندۆم قوفڵ له‌و‬ ‫نیقاشه‌ ده‌دات‌و كردی‌!‬ ‫ئێستا كه‌ سه‌رۆك بڕیاریدا به‌هیچ جۆرێك‬ ‫پڕۆژه‌ی‌ ده‌س���تور نه‌گه‌ڕێته‌وه‌ په‌رله‌مان‌و‬ ‫ده‌خرێت���ه‌ ڕیفراندۆمه‌وه‌‪،‬جه‌وێك���ی‌ تازه‌ی‌‬ ‫ی سیاسی‌‬ ‫سیاسی‌ یان مه‌شهه‌دێكی‌ دیكه‌ ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ی���ه‌و پێویس���تی‌ به‌خوێندن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫تازه‌یه‌و هاوكات ئه‌م مه‌شهه‌ده‌ نوێیه‌ به‌ناو‬ ‫كاتیگۆری‌ ده‌یان پرسیاری‌ جیاجیادا خۆی‌‬ ‫نمایش ده‌كات له‌وانه‌‪:‬‬ ‫*داخ���ۆ هه‌ڵوێس���تی‌ هێ���زو الیه‌ن���ه‌‬

‫سیاس���یه‌كانی‌ كوردستان چی‌ ده‌بێت له‌م‬ ‫باره‌یه‌وه‌؟‬ ‫*ئاخۆ كاردانه‌وه‌ی‌ خه‌ڵكی‌ كوردستان‬ ‫به‌گشتی‌ چی‌ ده‌بێت له‌م باره‌یه‌وه‌؟‬ ‫*ئای���ا هه‌ڵوێس���تی‌ ئۆپۆزس���یۆن‬ ‫ی���ان‬ ‫ڕه‌تكردن���ه‌وه‌ی‌ ده‌س���توره‌‬ ‫بایكۆتكردنی‌؟‬ ‫*ڕۆڵ���ی‌ هێزێك���ی‌ وه‌ك(ی‌‪.‬ن‪.‬ك) كه‌‬ ‫وه‌ك خه‌تی‌ سێیه‌می‌ ناو ئه‌و هاوكێشه‌یه‌و‬ ‫وه‌ك ناوه‌ندی‌ نێوانگیری‌ نێوان جه‌مسه‌ره‌‬ ‫ناكۆكه‌كان یاریه‌كه‌ به‌ڕێ���وه‌ ده‌بات له‌مه‌‬ ‫به‌دوا چی‌ ده‌بێت؟‬ ‫ئایا یه‌كێتی‌ ده‌توانێت ئه‌و ئامانجه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌پرسی‌ سازانی‌ نیشتمانیدا له‌مه‌ڕ ده‌ستور‬ ‫هه‌یبو پێش تێپه‌ڕاندنی‌‪ ،‬ئاخۆ ده‌توانێت‬ ‫له‌پاش تێپه‌ڕاندنی‌ ده‌س���تورو به‌تایبه‌ت‬ ‫ل���ه‌دوای‌ بڕیاره‌كه‌ی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێمه‌وه‌‬ ‫درێژه‌ پێبدات‌و هیچی‌ لێ‌ شین ده‌بێت؟‬ ‫بێگوم���ان وتاره‌كه‌ی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای‌ س���ه‌رهه‌ڵدانی‌ ته‌نگه‌ژه‌كانی‌‬ ‫ئ���ه‌م دواییه‌ی‌ نێوان هێزه‌ سیاس���یه‌كانی‌‬ ‫كوردس���تان تا س���اته‌وه‌ختی‌ وتاره‌كه‌ی‌‬ ‫(‪ )5/25‬به‌گرنگتری���ن ڕوداو دێت���ه‌‬ ‫ئه‌ژمارك���ردن‌و به‌ب���ڕوای‌ چاودێران���ی‌‬ ‫وه‌زعه‌كه‌ش ئه‌و هه‌ڵوێس���ته‌ی‌ سه‌رۆكیش‬ ‫به‌خۆس���ازدان ب���ۆ گه‌م���ه‌ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌‬ ‫چاوه‌ڕوانكراوه‌كه‌ی‌ هه‌رێم دێت به‌قازانجی‌‬ ‫قورس���كردنی‌ بااڵنس���ی‌ خ���ودی‌ خۆی‌‌و‬ ‫پارته‌ك���ه‌ی‌‪ ،‬به‌اڵم بێگومان ئ���ه‌م ڕوداوه‌‬ ‫ده‌بێت���ه‌ س���ه‌ره‌تای‌ خوڵقاندنی‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫ڕوداوی‌ دیك���ه‌ كه‌ هه‌ریه‌كه‌ی���ان به‌نۆره‌ی‌‬ ‫خۆیان پش���كیان ده‌بێت له‌به‌رهه‌مهێنانی‌‬ ‫بارگرژی‌‌و ته‌ش���ه‌نوجی‌ سیاسی‌‌و ئیعالمی‌‬ ‫له‌هه‌رێمداو سه‌رئه‌نجام ئه‌گه‌ر ژیرانه‌ مامه‌ڵه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌م پێش���هاته‌ نوێیه‌دا نه‌كرێت دور‬ ‫نی���ه‌ درزی‌ قوڵ بخاته‌ نێو یه‌كڕیزی‌ الیه‌نه‌‬ ‫سیاسیه‌كانه‌وه‌و ماڵی‌ كوردی‌ كه‌ سااڵنێكه‌‬ ‫له‌خه‌م���ی‌ كۆكردنه‌وه‌و ڕێكخس���تنه‌وه‌داین‬ ‫لێكده‌ترازێنێت‌و شپرزه‌ی‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫جگه‌ له‌نه‌یاران���ی‌ گه‌له‌كه‌مان هیچ كه‌س‌و‬ ‫الیه‌نێك خۆشنودو دڵخۆش ناكات‪.‬‬ ‫به‌س���ه‌رنجدانێكی‌ خێ���را له‌مێژوی‌ دوای‌‬ ‫ڕاپه‌ڕین���ی‌ گه‌له‌كه‌م���ان ئه‌و ڕاس���تیه‌مان‬ ‫ب���ۆ ده‌رده‌كه‌وێت كه‌ له‌هه‌م���و ته‌نگژه‌و‬ ‫قه‌یرانه‌ سیاسیه‌كانی‌ كوردستاندا یه‌كێتی‌‬ ‫نیش���تمانی‌ كوردس���تان خاوه‌نی‌ دیدێكی‌‬ ‫واقیعبینانه‌و مه‌س���ئوالنه‌ ب���وه‌ له‌هه‌مبه‌ر‬ ‫كۆی‌ ئه‌و كێشه‌و ئاڵۆزیانه‌دا‪.‬‬ ‫ل���ه‌م پێناوه‌ش���دا یه‌كێت���ی‌ له‌پێن���او‬

‫پاراستنی‌ ئاش���تی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و سیاسی‌‬ ‫كوردس���تان‌و یه‌كڕیزی‌ ناوماڵ���ی‌ كورددا‬ ‫ده‌ستپێش���خه‌ریی‌ گه‌وره‌و گرنگی‌ نواندوه‌‬ ‫ئه‌مه‌ سه‌رباری‌ ئه‌و هه‌مو هه‌وڵه‌ لێبڕاوانه‌ی‌‬ ‫سه‌رۆك (مام جه‌الل) كه‌ هه‌میشه‌ له‌پێناو‬ ‫ته‌بای���ی‌‌و برایه‌تی‌‌و یه‌كڕیزی���دا نواندویانه‌‬ ‫ن���ه‌ك ه���ه‌ر ئه‌وه‌ن���ده‌ به‌ڵك���و له‌پێناو‬ ‫سه‌قامگیری‌ ئاش���تی‌‌و ته‌بایی‌‌و پاراستنی‌‬ ‫ئه‌زمون���ی‌ حوكمڕانی‌ خۆماڵیدا (ی‌‪.‬ن‪.‬ك)‬ ‫ته‌نازوالتی‌ زۆریشی‌ له‌زۆر ماف‌و داخوازی‌‌و‬ ‫ئیس���تحقاقی‌ حزبه‌ك���ه‌ی‌ خ���ۆی‌ كردوه‌و‬ ‫كردویه‌ت���ی‌ به‌قوربانی‌ ده‌س���تكه‌وته‌كانی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردس���تان‌و یه‌كڕی���زی‌ ناوماڵی‌‬ ‫كورد‪.‬‬ ‫له‌ئێستاش���دا جارێك���ی‌ ت���ر خه‌ڵك���ی‌‬ ‫كوردس���تان ئومێ���دی‌ گه‌وره‌یان له‌س���ه‌ر‬ ‫پڕۆژه‌ی‌ س���ازانی‌ نیش���تمانی‌ هه‌ڵچنیوه‌‬ ‫كه‌(ی‌‪.‬ن‪.‬ك) بۆ ده‌رباز كردنی‌ پڕۆس���ه‌ی‌‬ ‫سیاسی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان له‌م قۆناغه‌دا‬ ‫پێش���نیاریكردوه‌‪ ،‬بۆیه‌ به‌له‌به‌رچاوگرتنی‌‬ ‫هه‌لومه‌رجی‌ سیاس���ی‌ ناوچه‌كه‌ به‌گشتی‌‌و‬ ‫عێراق به‌تایبه‌تی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ل���ه‌(ی‌‪.‬ن‪.‬ك) ده‌خوازێت هه‌مو‬ ‫ه���ه‌وڵ‌و ته‌قه‌الكان���ی‌ بخاته‌گ���ه‌ڕ له‌پێناو‬ ‫ته‌حقیقكردنی‌ (س���ازانی‌ نیش���تمانی‌ )داو‬ ‫ئه‌م هه‌ڵوێست‌و وێستگه‌ چاوه‌ڕوانكراوه‌ی‌‬ ‫(پ‪.‬د‪.‬ك)‌و بڕیاره‌كه‌ی‌ س���ه‌رۆك ساردی‌‬ ‫نه‌كاته‌وه‌و به‌هه‌مان نه‌فه‌س���ی‌ پێشوتره‌وه‌‬ ‫هه‌وڵی‌ شێلگیرانه‌ بدات بۆ نزیككردنه‌وه‌ی‌‬ ‫هێزو الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌كانی‌ هه‌رێم‌و ڕێگربێت‬ ‫له‌وه‌ی‌ ده‌ستور ببێته‌ فاكته‌ری‌ خوڵقاندنی‌‬ ‫ئه‌زمه‌و قه‌یرانی‌ سیاسی‌ له‌هه‌رێمدا‪.‬‬ ‫به‌مه‌ش(ی‌‪.‬ن‪.‬ك) ده‌توانێت شانازییه‌كی‌‬ ‫دیكه‌ بخاته‌ سه‌ر خه‌رمانی‌ شانازییه‌ گه‌وره‌و‬ ‫زه‌وه‌نده‌كانی‌ خۆی‌‪ ،‬بێگومان مێژوش هه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ له‌هێزه‌ خاوه‌ن به‌رپرس���یاریه‌تیه‌كان‬ ‫چاوه‌ڕوان ده‌كات‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر گریمانه‌ی‌ ئ���ه‌وه‌ش بكه‌ین كه‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ ده‌س���تبه‌رداری‌ ئه‌م ماس���ته‌ر‬ ‫پالنه‌ سیاس���یه‌ میانڕه‌وانه‌ی‌ خۆی‌ بێت‌و‬ ‫پشت له‌پرسی‌ س���ازان بكات ئه‌وا یه‌كێتی‌‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی‌ شوناس���ی‌ مێ���ژوی‌ خۆیه‌وه‌‬ ‫هه‌نگاو ده‌نێت‌و له‌نه‌خش���ه‌ڕێگای‌ مێژویی‌‬ ‫فیگه‌ره‌ مێژوییه‌كه‌ی‌ خۆی‌ كه‌(مام جه‌الل)‬ ‫ه‌ دورده‌كه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫بێگوم���ان ئه‌م���ه‌ش ب���ۆ(ی‌‪.‬ن‪.‬ك)‌و‬ ‫یه‌كێتیه‌كان جۆرێكه‌ له‌كوفری‌ سیاسی‌ كه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ مێژوو شوناس‌و لۆژیكی‌ ئه‌م حزبه‌دا‬ ‫نایه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫بێ قه‌زابێ قه‌زا‪!..‬‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی كوردستان چ ده‌گوزه‌رێت؟‬ ‫سه‌رتیپ جه‌وهه‌ر‬ ‫براده‌رێ���ك بۆ پرس���یاری دادوه‌رێك‬ ‫په‌یوه‌ندی پێوه‌كردم‪ ،‬یه‌كه‌م پرسیاری‬ ‫لێیكردم وتی ئه‌و دادوه‌ره‌ چ الیه‌نێكه‌؟‬ ‫به‌راستی ئه‌م پرس���یاره‌ی ئه‌و براده‌ره‌‬ ‫جێی هه‌ڵوه‌سته‌كردنه‌‪ ،‬هه‌ڵوه‌سته‌یه‌ك‬ ‫له‌پاڵ ده‌سه‌اڵتێك كه‌ پێویسته‌ بێالیه‌ن‌و‬ ‫بێگه‌ردو بێخه‌وش بێت‪ ،‬ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ی‬ ‫ئه‌رك‌و وه‌زیفه‌ی یه‌كه‌می پاراستنی هه‌ردو‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی جێبه‌جێكردن (حكومه‌ت)‬ ‫و یاس���ادانان (په‌رله‌م���ان)‌ه له‌ه���ه‌ر‬ ‫پێشێلكردنێكی ده‌ستورو یاسا‪ ،‬هاوكات‬ ‫پێویسته‌ زه‌مانه‌تی پاراستنی مافی هه‌مو‬ ‫تاكێكی كۆمه‌ڵگاو پاراستنی سه‌روه‌ریی‬ ‫یاساو مافه‌ گشتیی‌و تایبه‌تییه‌كانی هه‌ر‬ ‫تاكێكی كۆمه‌ڵگا بێت‪ ،‬كه‌چی ده‌بینین‬ ‫قه‌زا خۆی بوه‌ به‌به‌شێك له‌پێشێلكارانی‬ ‫یاس���ا له‌م كۆمه‌ڵگای���ه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر وابێت؟‬ ‫خه‌ڵكی كه‌ سه‌ریان بێشێت یان شێتبن‬ ‫رو له‌ ئۆمه‌رمه‌ندان ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌ی ئه‌گه‌ر‬ ‫ئۆمه‌رمه‌ندان خۆی ش���ێت بو رو له‌كوێ‬ ‫بكات؟‬ ‫پێش���ێلكردنی یاسا له‌الیه‌ن ده‌زگای‬ ‫دادوه‌ریی له‌كوردستان‪ ،‬گه‌نده‌ڵیكردنی‬ ‫س���ه‌رۆكی چاودێریی دارایی (هه‌ولێر)‬ ‫م بیرده‌خات���ه‌وه‌‪ ،‬كاتێ���ك پاره‌وپولی‬ ‫ئ���ه‌م میلله‌ت���ه‌ی به‌نایاس���ایی بۆخۆی‬ ‫خه‌رجكردب���و‪ ،‬ده‌یانملی���ۆن دین���اری‬ ‫به‌نایاس���ای بردو دواتر وه‌ك به‌رزه‌كی‬ ‫بان���ان بۆی ده‌رچ���و‪ .‬چاودێریی دارایی‬ ‫ئه‌رك���ی پاراس���تنی موڵ���ك س���امانی‬ ‫گش���تییه‌و خ���ۆی ده‌گه‌ڕێت ب���ه‌دوای‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی گه‌نده‌ڵ���ی ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬كه‌چی‬ ‫سه‌رۆكی ده‌زگاكه‌ گه‌نده‌ڵ ده‌رچو‪.‬‬ ‫لێره‌وه‌ ده‌كرێت قسه‌ی جددی له‌سه‌ر‬ ‫ق���ه‌زا بكه‌ین‪ ،‬پرس���یارگه‌لێك له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌م ده‌زگایه‌ دروس���تبوه‌و بێده‌نگییه‌كی‬ ‫س���ه‌یریش هه‌یه‌‪ ،‬بێده‌نگبون له‌ئاس���ت‬

‫پێش���ێلكاریی ئ���ه‌م ده‌زگای���ه‌‪ ،‬هی���چ‬ ‫جیاوازییه‌ك���ی نیی���ه‌ له‌به‌ش���داربون‬ ‫له‌كاری نایاس���ایی ده‌زگاكه‌‪ ،‬جا نازانم‬ ‫ك���ێ ده‌رهه‌ق ئه‌م كێش���ه‌یه‌ دێت‌و كێ‬ ‫ده‌توانێ���ت به‌ر ل���ه‌م كاری نایاس���ایی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی بگرێت؟‬ ‫له‌دوای یه‌كگرتنه‌وه‌ی هه‌ردو ئیداره‌ی‬ ‫هه‌ولێ���رو س���لێمانی دادگای ته‌میزیش‬ ‫له‌چوارچێ���وه‌ی رێككه‌وتن���ی پارت���ی‌و‬ ‫یه‌كێت���ی یه‌كخرای���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش وه‌ك‬ ‫هه‌ن���گاوی یه‌كه‌م به‌ره‌و باش���تركردنی‬ ‫دادوه‌ریی كوردس���تان‪ ،‬دواتر له‌كۆتایی‬ ‫‪ 2007‬په‌رله‌مان���ی كوردس���تان پرۆژه‌‬ ‫یاس���ایه‌كی گه‌اڵڵه‌ك���ردو بڕی���اری لێدا‬ ‫به‌پێی ئه‌و یاس���ایه‌ ت���ه‌واوی دادوه‌ری‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵتی جێبه‌جێك���ردن به‌ن���اوی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی دادوه‌ری جیاكرای���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫پێویس���تبو له‌وكاته‌وه‌ ئه‌و ده‌س���ه‌اڵته‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆ پێكبهێنرێت‌و كاربكات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫مه‌خابن واده‌رنه‌چو‪ ،‬هێشتا ئه‌م ده‌زگایه‌‬ ‫له‌ژێر ره‌خنه‌و پرسیاری زۆردایه‌و له‌وه‌ش‬ ‫زیاتر رێكخراوه‌ نێوده‌وڵه‌تیی‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫لۆكاڵییه‌كانی���ش ره‌خن���ه‌ی زۆری���ان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ره‌خنه‌ له‌ئ���ه‌داو كاركردن‌و بگره‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی دادگاكانی كوردستان‪.‬‬ ‫له‌ئۆكتۆبه‌ری ‪ 2007‬یاسای ده‌سه‌اڵتی‬ ‫قه‌زایی له‌كوردستان له‌الیه‌ن په‌رله‌مانه‌وه‌‬ ‫ده‌رچ���و‪ ،‬به‌پێی یاس���اكه‌ ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫دادوه‌ریی بوه‌ ده‌سه‌اڵتێكی سه‌ربه‌خۆو‬ ‫هی���چ ده‌س���ه‌اڵت‌و الیه‌نێ���ك ناتوانێت‬ ‫ده‌س���ت له‌كاروب���اری ئه‌و ده‌س���ه‌اڵته‌‬ ‫وه‌رب���دات‪ ،‬ئه‌وكاته‌ مش���تومڕێكی زۆر‬ ‫له‌نێوان پارتی‌و یه‌كێتیدا بو س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌ته‌مه‌ن���ی خانه‌نش���ینبونی دادوه‌ر‬ ‫دروس���تبو‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی س���ه‌رۆكی‬ ‫ئه‌وكات���ه‌ی ئه‌نجومه‌ن���ی داده‌وری���ی‬ ‫(سه‌اڵح یه‌عقوبی) كه‌ پیاوێكی لێهاتوو‬ ‫خاوه‌ن ئه‌زمون بو‪ ،‬له‌هیچ حزبێك نزیك‬ ‫نه‌بو‪ ،‬ته‌مه‌نی گه‌یش���تبوه‌ س���ه‌رو ‪64‬‬

‫دادوه‌ران ئاماده‌نین‬ ‫كه‌مێك له‌و موچه‌و‬ ‫داهاته‌ زۆره‌ی‬ ‫هه‌یانه‌ بیده‌ن‬ ‫به‌خه‌ڵكانێك كه‌‬ ‫مه‌رگ به‌رۆكی‬ ‫گرتون‌و ره‌نگه‌ به‌م‬ ‫هاوكارییه‌ ژیانیان‬ ‫رزگاربێت‬ ‫س���اڵیی‪ ،‬له‌په‌رله‌مان‪ ،‬پارتی ده‌یویست‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری���ی دوریبخاته‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ له‌ناو په‌رله‌مان پێداگریی توندیكرد‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی ته‌مه‌نی خانه‌نش���ینی‬ ‫دادوه‌ر له‌یاس���ای ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی‬ ‫ل���ه‌ ‪ 65‬س���اڵیدابێت‪ ،‬چونك���ه‌ ل���ه‌وه‌‬ ‫تێگه‌یشتبون له‌و رێگه‌یه‌شه‌وه‌ ده‌توانن‬ ‫كه‌سێكی دیكه‌ بخه‌نه‌ شوێنه‌كه‌ی چونكه‌‬ ‫به‌پێی یاسا به‌ته‌مه‌نترین كه‌سی دادگای‬ ‫ته‌می���ز ده‌بێته‌ س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫دادوه‌ریی‪ ،‬ئه‌وكاته‌ش ئه‌حمه‌د عه‌بدولاڵ‬ ‫زوبێ���ر به‌ته‌مه‌نترینیان ب���و‪ ،‬ئه‌و پیاوه‌‬

‫به‌ه���ۆی روداوی برایه‌كی كه‌ په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌(یه‌كێتیی)وه‌ هه‌یه‌ بۆچون‌و تێڕوانینی‬ ‫زانراوه‌ له‌سه‌ر یه‌كێتی هه‌موان ده‌یزانن‪.‬‬ ‫هه‌رچۆنێك بێت یاس���ای ئه‌نجومه‌نی‬ ‫قه‌زای���ی ده‌رچ���و‪ ،‬ریزبه‌ندییه‌كی نوێ‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی قه‌زا دروس���تبو‪ ،‬چونكه‌‬ ‫به‌هۆی یاس���اكه‌وه‌ ژماره‌ی���ه‌ك دادوه‌ر‬ ‫خانه‌نش���ین بون‌و دواتر به‌ده‌ر له‌یاسای‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی دادوه‌ریی ك���ه‌ په‌رله‌مان‬ ‫بڕیاری لێدا سه‌رله‌نوێ ئه‌نجومه‌نی قه‌زا‬ ‫ته‌شكلیلكرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێستا دوای پێنج ساڵ جارێكی دیكه‌‬ ‫به‌ئیمزای سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی‬ ‫پێشێلكردنی ئاشكرای یاسا ده‌كرێت كه‌‬ ‫به‌ده‌ر له‌یاس���ای ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی‬ ‫كوردس���تان كه‌ یاس���ای خۆیتیان‌و بۆ‬ ‫ئ���ه‌وان ده‌رچوه‌ ته‌مه‌نی خانه‌نش���ینی‬ ‫دادوه‌رێ���ك له‌ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ به‌ناوی (ه‪.‬‬ ‫م‪ .‬ت‪ .‬ئه‌تروش���ی) ل���ه‌‪2012/12/26‬‬ ‫درێژده‌كاته‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا به‌پێی ماده‌ی‬ ‫‪ -47‬بڕگه‌ی یه‌كه‌م له‌یاسای ئه‌نجومه‌نی‬ ‫دادوه‌ری���ی كوردس���تان دادوه‌ر ده‌بێت‬ ‫له‌ته‌مه‌نی ‪ 65‬ساڵی خانه‌نشین بكرێت‪،‬‬ ‫هه‌ر ئه‌و خاڵه‌ش بوبوه‌ هۆی مشتومڕێكی‬ ‫زۆری په‌رله‌مان له‌ئۆكتۆبه‌ری ‪.2007‬‬ ‫به‌پێی زنجیره‌یه‌ك به‌ڵگه‌نامه‌‪ ،‬به‌رونی‬ ‫ئ���ه‌م پێش���ێلكاریی‌و یاساش���كێنییه‌ی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی دادوه‌ری���ی ده‌رده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫یه‌كێ���ك ل���ه‌و به‌ڵگان���ه‌ نوس���راوێكی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردس���تان به‌ناونیش���انی‬ ‫(یاس���ا ش���كێنی) كه‌ له‌الیه‌ن لیژنه‌ی‬ ‫یاس���اییه‌وه‌ (‪ )2013/5/5‬ره‌وان���ه‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانكراوه‌و ئه‌ندامانی‬ ‫لیژنه‌كه‌ ئیمزایان له‌س���ه‌ركردوه‌و ده‌ڵێن‬ ‫(ده‌س���ه‌اڵتی دادوه‌ری���ی له‌هه‌رێم���ی‬ ‫كوردس���تان هه‌س���تاوه‌ به‌پێشێلكردنی‬ ‫یاس���او‪ ،‬به‌زاندنی س���ه‌روه‌ریی یاسا كه‌‬ ‫هه‌موالیه‌كم���ان كاری له‌س���ه‌ر ده‌كه‌ین‬ ‫ك���ه‌ یاس���ا س���ه‌روه‌ربێت له‌هه‌رێم���ی‬

‫كوردستان)‪.‬‬ ‫بیان���وی س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن���ی‬ ‫دادوه‌ری���ی ب���ۆ ئ���ه‌م پێش���ێلكردنه‌‪،‬‬ ‫جێبه‌جێكردن���ی بڕگه‌یه‌ك���ی یاس���ایی‬ ‫یاس���ای ئیتحادییه‌‪ ،‬به‌اڵم دیسان ئه‌مه‌‬ ‫پێشێلكردنێكی دیكه‌ی یاسایه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫به‌پێی بڕیارێكی په‌رله‌مانی كوردس���تان‬ ‫ژماره‌ (‪ )11‬له‌‪ 1992/8/31‬هیچ بڕیارو‬ ‫یاسایه‌كی ده‌س���ه‌اڵته‌كانی ناوه‌ند واته‌‬ ‫به‌غدا جێبه‌جێناكرێت مه‌گه‌ر په‌رله‌مانی‬ ‫كوردستان بڕیاری جێبه‌جێكردنی بدات‪،‬‬ ‫كه‌چی ئ���ه‌و بڕیاره‌ی ك���ه‌ ئه‌نجومه‌نی‬ ‫دادوه‌ری���ی ته‌مه‌ن���ی دادوه‌ره‌كه‌ی پێ‬ ‫درێژكردۆت���ه‌وه‌ له‌الی���ه‌ن په‌رله‌مان���ی‬ ‫كوردس���تان بڕی���اری جێبه‌جێكردن���ی‬ ‫نه‌دراوه‌‪.‬‬ ‫له‌كاتێك���دا چ له‌وكات���ه‌ی دادوه‌ریی‬ ‫له‌كوردس���تان س���ه‌ر به‌وه‌زاره‌ت���ی داد‬ ‫بو چ دوای جیابونه‌وه‌ی له‌ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫جێبه‌جێك���ردن ته‌مه‌ن���ی خانه‌نش���ینی‬ ‫هی���چ دادوه‌رێ���ك درێژنه‌كراوه‌ت���ه‌وه‌‬ ‫چونكه‌ ئه‌و راس���تییه‌ زانراوه‌ كه‌ الدانه‌‬ ‫له‌یاسا‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی‬ ‫ك���ه‌ بااڵتری���ن ده‌س���ه‌اڵتی دادوه‌رییه‌‬ ‫له‌كوردستان‪.‬‬ ‫به‌پێی نوسراوێكی دیكه‌ كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن���ی دادوه‌ریی���ه‌وه‌‬ ‫ده‌رچ���وه‌‪ ،‬ناوب���راو دادوه‌ر (س���ه‌باح‬ ‫عوم���ه‌ر عه‌ل���ی) جێگ���ری دادگای‬ ‫پێداچونه‌وه‌ی هه‌رێم‪-‬ی كردۆته‌ جێگری‬ ‫خ���ۆی له‌ئه‌نجومه‌ن���ی دادوه‌ریی‌و هه‌مو‬ ‫ده‌سه‌اڵتێكی داوه‌تێ‪ ،‬به‌پێی نوسراوه‌كه‌‬ ‫س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن���ی دادوه‌ری���ی‬ ‫ماوه‌ی خانه‌نش���ینی نزیك ب���وه‌ بۆیه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كانی راده‌س���تی ئه‌و ده‌كات‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش گومانێك���ی زۆری لێده‌كرێت‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ ئه‌گه‌ر م���اوه‌ی خانه‌نش���ینی‬ ‫سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی نزیكبوه‌؟‬ ‫ئ���ه‌وا به‌پێی یاس���ا س���ه‌رۆكێكی نوێ‬

‫داده‌مه‌زرێنرێت پێویس���ت به‌هیچ ترس‌و‬ ‫كێش���ه‌یه‌ك ناكات‪ ،‬بۆیه‌ ترسێك هه‌ی ‌ه‬ ‫س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی ئێستا‬ ‫بیه‌وێت له‌ڕێگه‌ی ئه‌و دادوه‌ره‌وه‌ ته‌مه‌نی‬ ‫خانه‌نش���ینی خۆی درێژبكاته‌وه‌و درێژه‌‬ ‫به‌مانه‌وه‌ی خۆی بدات‪ ،‬وه‌كچۆن به‌ده‌ر‬ ‫له‌یاسا ته‌مه‌نی خانه‌نشینبونی دادوه‌رێك‬ ‫وه‌ك سابیقه‌یه‌ك درێژكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬لیژنه‌ی‬ ‫یاس���ایی په‌رله‌مانی���ش ئه‌م راس���تییه‌‬ ‫دوپاتده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی دیكه‌ به‌پێی یاسای بودجه‌ی‬ ‫س���اڵی ‪ 2012‬له‌ ‪ %10‬موچه‌ی هه‌مو پله‌‬ ‫ب���ااڵكان گلده‌درێته‌وه‌ بۆ به‌مه‌به‌س���تی‬ ‫دابینكردن���ی ده‌رم���ان‌و هۆكاره‌كان���ی‬ ‫چاره‌سه‌ركردن بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌ توشی‬ ‫نه‌خۆشی شێرپه‌نجه‌ بون‌و لێبڕینه‌كه‌ش‬ ‫ل���ه‌ ‪ 2012/7/1‬جێبه‌جێده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫یه‌كێتی دادوه‌رانی كوردس���تان (به‌پێی‬ ‫نوس���راوێك) گوش���ارێكی زۆری���ان بۆ‬ ‫په‌رله‌مان���ی كوردس���تان‌و حكوم���ه‌ت‬ ‫دروس���تكردو سه‌ره‌نجام به‌ده‌ر له‌یاسای‬ ‫بودج���ه‌ ت���ه‌واوی ئ���ه‌و پاره‌ی���ان بۆ‬ ‫گه‌ڕێنرایه‌وه‌‪ ،‬به‌بیانوی ئه‌وه‌ی بڕینی ئه‌و‬ ‫پاره‌یه‌ كاریگه‌ریی له‌س���ه‌ر سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫به‌هێزبونی ده‌سه‌اڵتی دادوه‌ریی ده‌كات‪.‬‬ ‫پرس���یارگه‌لێكی زۆر له‌مباره‌ی���ه‌وه‌‬ ‫دێته‌ئارا‪ ،‬یه‌كه‌میان دادوه‌ران ئاماده‌نین‬ ‫كه‌مێك له‌و موچه‌و داهاته‌ زۆره‌ی هه‌یانه‌‬ ‫بی���ده‌ن به‌خه‌ڵكانێك كه‌ مه‌رگ به‌رۆكی‬ ‫گرتون‌و ره‌نگه‌ ب���ه‌م هاوكارییه‌ ژیانیان‬ ‫رزگاربێت‪ ،‬دوه‌میش���یان ئه‌گ���ه‌ر ئه‌مه‌‬ ‫حاڵی دادوه‌ریی‌و ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی‬ ‫بێت له‌كوردس���تان بڕینی ئ���ه‌م پاره‌یه‌‬ ‫چ كاریگه‌رییه‌كی له‌س���ه‌ر سه‌ربه‌خۆیی‌و‬ ‫پاراستنی یاس���ا ده‌بێت له‌كوردستان‪،‬‬ ‫سێیه‌میش ئه‌مه‌ دیس���ان پێشێلكردنی‬ ‫یاسایه‌‪ ،‬چونكه‌ ناكرێت له‌یاسای بودجه‌‬ ‫بڕیارێك بدرێت حكومه‌ت پێچه‌وانه‌كه‌ی‬ ‫جێبه‌جێبكات‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )380‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/6/4‬‬

‫وه‌‬ ‫کرا‬ ‫اڵو‬ ‫ب‬

‫(من‌و کامێراکه‌م) کتێبێکی نوێی نووس���ه‌ر‬ ‫ئارام کاکه‌ی فه‌الحه‌‌و به‌م زوانه‌‬

‫وێ‬ ‫ین‬

‫یان���ه‌ی قه‌ڵه‌م چاپ‌و ب�ڵ�اوی ده‌کاته‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫شه‌ش چیرۆک‌و دیدارێک ل ‌ه خۆ ده‌گرێت‬

‫هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫ ‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ فه‌رمانگه‌كانی‌ داد‬ ‫ ‬ ‫فه‌رمانگه‌ی‌ دادنوسی‌ سلێمانی‌‪2 /‬‬ ‫كارگێری‌‌و خۆیه‌تی‬

‫ژماره‪878 :‬‬ ‫به‌روار‪2013/5/28 :‬‬

‫ئاگاداری‌‬

‫ی ك ‌ه له‌الیه‌ن داواكار پێشكه‌ش به‌م فه‌رمانگه‌یه‌ كراو‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ی ئه‌و داوایه‌ ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كارگه‌ی‌ (نادری‌ بۆ دروستكردن ‌‬ ‫(نادر سعید شریفی) له‌(‪ )2013/5/21‬خاوه‌ن ‌‬ ‫ی كردووه‌ ك ‌ه‬ ‫ی تۆماركردنی‌ ئه‌و ئامێرانه‌ ‌‬ ‫ی سالم) داوا ‌‬ ‫ی بچوك‪ /‬ته‌الر ‌‬ ‫نان‪/‬پرۆژه‌ ‌‬ ‫ێ‬ ‫له‌ئامێری‌ میكانیكی‌ ژماره‌ (‪ )65‬س���اڵی (‪ )1953‬باڵویده‌كه‌ینه‌و‌ه هه‌ر كه‌س��� ‌‬ ‫ت له‌ماوه‌ی‌ (‪)15‬‬ ‫ی هه‌ریه‌ك له‌و ئامێرانه‌ داده‌نێ ‌‬ ‫خۆی‌ ب ‌ه په‌یوه‌ندیدار یان خاوه‌ن ‌‬ ‫ی ئه‌م فه‌رمانگه‌ی ‌ه بكات ب ‌ه پێچه‌وانه‌و‌ه به‌ناوی‌ داواكاره‌و‌ه‬ ‫پانزه‌ رۆژدا س���ه‌ردان ‌‬ ‫تۆمارده‌كرێت‌و‌ بڕوانامه‌ی‌ پێده‌درێت‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ رێزدا‪...‬‬ ‫ئامێره‌كان‪:‬‬ ‫ێ ژماره‌‪.‬‬ ‫ی كاره‌بایی‌‌و گازی‌ ‪ 2‬برنر ب ‌‬ ‫‪ .1‬ئامێری‌ فڕنی‌ دوار ایران ‌‬ ‫ی ژمار‌ه ‪ 1091‬كاره‌بایی‌ مودیل‪2013/‬‬ ‫‪ .2‬ئامێری‌ پانكه‌ره‌و‌هی‌ گونك ایران ‌‬ ‫ێ ژمار‌ه ‪ 100‬كغم‬ ‫ی ب‌‬ ‫ی ‪ /‬أصفهان جهانكار ایران ‌‬ ‫‪ .3‬ئامێری‌ عجان ‌ه جۆر ‌‬ ‫ێ ژمار‌ه ‪ 100‬كغم‬ ‫ی ب‌‬ ‫ی ‪ /‬أصفهان ایران ‌‬ ‫‪ .4‬ئامێری‌ عجان ‌ه جۆر ‌‬ ‫دادنوسی‌ سلیمانی‪/‬دوو‬ ‫ ‬ ‫سۆران یادگار رشید‬ ‫ ‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫ ‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ فه‌رمانگه‌كانی‌ داد‬ ‫ ‬ ‫فه‌رمانگ ‌هی‌ دادنوسی‌ سلێمانی‌‪2 /‬‬ ‫كارگێری‌‌و خۆیه‌تی‬

‫ژماره‪928 :‬‬ ‫به‌روار‪2013/6/3 :‬‬

‫باڵوكردنه‌و‌ه‬

‫ی‬ ‫ی كۆمپانیا ‌‬ ‫ی هاواڵتی‌ (ئه‌ژین عثمان أحمد) كه‌ داواكاره‌ ب ‌ه گۆڕینی‌ ناو ‌‬ ‫له‌سه‌ر داوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كش���توكاڵی) بۆ سه‌ر ناو ‌‬ ‫(س���ه‌دیر) بۆ (دروس���تكردنی خانوی‌ پالستیك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كشتوكاڵی) ك ‌ه ئامێره‌كان ‌‬ ‫كارگه‌ی‌ (الوه) بۆ (دروستكردنی‌ خانوی‌ پالستیك ‌‬ ‫ی (‪ ،)2010/3/25‬تكای ‌ه‬ ‫تۆم���ار‌ه له‌المان ب ‌ه ژماره‌ (‪/30‬ئامێ���ر‪ )2010/‬له‌به‌روار ‌‬ ‫ی ده‌رچوونی‌ بۆ ماوه‌ی‌ (‪)15‬‬ ‫ی بكه‌نه‌و‌ه له‌دوا ‌‬ ‫له‌ڕۆژنامه‌كه‌تان���دا بۆ یه‌كجار باڵو ‌‬ ‫ی ئه‌م كۆمپانیای ‌ه ئاگادارمان‬ ‫ی ناو ‌‬ ‫رۆژ‪ ،‬هه‌رك���ه‌س‌و الیه‌نێك الری‌ هه‌یه‌ له‌گۆڕین ‌‬ ‫ی یاسایی‌ بۆ ئه‌نجام بده‌ین‪.‬‬ ‫بكاته‌وه‌ به‌ پێچه‌وانه‌و‌ه ناچار ده‌بین كار ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ رێزدا‪...‬‬ ‫دادنوسی‌ سلیمانی‪/‬دوو‬ ‫ ‬ ‫سۆران یادگار رشید‬ ‫ ‬ ‫‪2013/6/3‬‬ ‫ ‬

‫ونبوون‬ ‫ی (شه‌ن جه‌زا كریم)‬ ‫ی ژوری‌ بازرگانی‌ س���لێمانی‌ ونبوه‌ ب ‌ه ناو ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی سلێمانی‌ ونبوه‌ ب ‌ه ناوی‌ (محمد شكر عبدالله)‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی (ده‌وه‌ن جبار محمد‬ ‫ی بازرگانی‌ سلێمانی‌ ونبوه‌ ب ‌ه ناو ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫أمین) هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ ناوی‌ (ئارام طاهر حه‌م ‌ه‬ ‫ی بازرگانی‌ س���لێمان ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫فرج) هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی بازرگانی‌ س���لێمانی‌ ونبو‌ه ب ‌ه ناوی (ساالر محمد رضا‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫أحمد) هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫به‌رنامه‌كه‌ی كه‌ناڵی ‪ N.R.T‬و به‌دیموكراتیزه‌بونی هه‌رێم‬ ‫شاكر حسێن‬

‫‪ 2013/5‬له‌به‌رنامه‌ی‬ ‫له‌ش���ه‌وی‬ ‫(دوجار بیربكه‌ره‌وه‌)ی كه‌ناڵی ‪،N.R.T‬‬ ‫بابه‌تی پڕۆس���ه‌ی دیموكراتیزاس���یۆن‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستان خرایه‌ ڕاپرسی‪،‬‬ ‫كه‌ تێیدا له‌میانه‌ی پرسیاری (ئایا دوای‬ ‫‪22‬ساڵ له‌ڕاپه‌رین هه‌رێمی كوردستان‬ ‫بوه‌ت���ه‌ هه‌ریمێك���ی دیموكراس���ی؟)‪،‬‬ ‫به‌شداربوانی به‌رنامه‌كه‌ له‌ڕێگای (‪)3‬‬ ‫هه‌لب���ژارده‌ی به‌ڵێ‪ ،‬نه‌خێرو هێش���تا‬ ‫بڕیارم نه‌داوه‌‪ ،‬ڕای خۆیان له‌سه‌ر ئه‌م‬ ‫بابه‌ته‌ ده‌ربڕی‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی لێ���ره‌دا ده‌مه‌وێ له‌س���ه‌ری‬ ‫بدوێ���م‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌م پرس���یاره‌ وا‬ ‫داڕێ���ژراوه‌ كه‌ الیه‌ك وا نیش���انده‌دات‬ ‫كه‌ واده‌ی پڕۆس���ه‌ی گواس���تنه‌وه‌ بۆ‬ ‫دیموكراس���ی له‌هه‌رێم كۆتایی هاتوه‌و‬ ‫له‌الیه‌كی���دی پڕۆس���ه‌ی گواس���تنه‌وه‌‬ ‫وه‌كو پڕۆس���ه‌ نه‌بینراوه‌‪ ،‬به‌ڵكو وه‌كو‬ ‫كرده‌یه‌كی میكانیكی س���ه‌یر ده‌كرێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم قۆناخ���ی گواس���تنه‌وه‌ پریه‌تی‬ ‫له‌ئاڵۆزی‪ ،‬ئه‌گه‌ری جۆراوجۆرو روداوی‬ ‫پێشبینی نه‌كراو‪.‬‬ ‫مه‌به‌س���ت له‌قۆناخی گواس���تنه‌وه‌‬ ‫ئ���ه‌و قۆناخه‌یه‌ كه‌ تێیدا واڵتێك دوای‬ ‫روخانی سیسته‌مه‌ نادیموكراسه‌كه‌ی‪،‬‬ ‫به‌ره‌و سیس���ته‌می دیموكراسی جوڵه‌‬ ‫ده‌كات‪ .‬له‌م س���ه‌رده‌مه‌دا پرۆس���ه‌ی‬ ‫گواس���تنه‌وه‌ بۆ دیموكراسی گرنگترین‬ ‫پرۆس���ه‌ی سیاس���یه‌ له‌س���ه‌ر ئاستی‬ ‫جیهان‪ .‬زۆربونی ژماره‌ی سیس���ته‌مه‌‬ ‫دیموكراس���یه‌كان له‌چاره‌ك���ی دوایی‬ ‫سه‌ده‌ی بیسته‌م كه‌ وه‌كو شه‌پۆلی نوێی‬ ‫دیموكراس���ی ناونرا‪ ،‬بوه‌ هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ داڕش���تنی تیۆریی ل���ه‌م باره‌یه‌وه‌‬ ‫ئاراسته‌یه‌كی تایبه‌ت وه‌ربگرێت‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌هه‌لومه‌رج‌و زه‌مینه‌كانی‬ ‫گواس���تنه‌وه‌ بۆ دیموكراس���ی‪ ،‬ده‌شێ‬ ‫تیۆرییه‌كان بۆ سێ جۆر پۆلێنبكه‌ین‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م ئ���ه‌و تیۆرییانه‌ن كه‌ جه‌خت‬ ‫له‌س���ه‌ر هۆكارو زه‌مین���ه‌ی بونیادی‌و‬ ‫درێژخایه‌ن ده‌كه‌ن وه‌كو گه‌شه‌پێدانی‬ ‫ئابوری‪ ،‬گه‌شه‌ی شارنشینی‪ ،‬فراوانبون‌و‬ ‫گه‌شه‌ی سیسته‌می خوێندن‌و گه‌یاندن‪،‬‬ ‫گه‌ش���ه‌ی چینی ناوه‌ن���د‪ ،‬به‌هێزبونی‬ ‫دامه‌زراوه‌كان���ی كۆمه‌ڵ���گای مه‌ده‌نی‪،‬‬ ‫باڵوبونه‌وه‌ی كولتوری به‌شداریكردن‌و‬ ‫هاتنه‌كایه‌ی سیس���ته‌می ئابوری بازاڕ‪.‬‬ ‫دوه‌م ئ���ه‌و تیۆرییان���ه‌ن ك���ه‌ جه‌خت‬ ‫له‌س���ه‌ر ڕۆڵی گ���روپ‌و توێ���ژو چینه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‌و ملمالنێ‌و هاوپه‌یمانی‬ ‫نێوانیان ده‌كه‌نه‌وه‌‪ .‬سێیه‌م ئه‌و تیۆرییه‌‬ ‫نوێیان���ه‌ن كه‌ بایه‌خ به‌ڕۆل‌و كاریگه‌ری‬ ‫به‌ش���ه‌كانی ده‌س���ته‌بژێری سیاس���ی‬ ‫ده‌د‌هن‌و ته‌نان���ه‌ت (هانتینگت���ۆن)‬ ‫ڕێكه‌وتنی نێوان به‌شه‌كانی ده‌سته‌بژێر‬

‫به‌دڵی دیموكراسی ناوده‌بات‪.‬‬ ‫ل���ه‌م به‌رنامه‌یه‌دا‪ ،‬ماوه‌ی س���ااڵنی‬ ‫ش���ه‌ڕی ناوخ���ۆ (‪)1998- 1994‬و‬ ‫هه‌روه‌ها قۆناخی ئاس���ه‌واری ش���ه‌ڕی‬ ‫ناوخ���ۆ (‪ )2003 – 1998‬ك���ه‌ كۆی‬ ‫هه‌ردو قۆناخه‌كه‌ ده‌كاته‌ (‪ )10‬س���اڵ‪،‬‬ ‫وه‌كو سااڵنی ئاسایی ده‌بینرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌م ماوه‌یه‌دا پڕۆس���ه‌ی سیاس���ی زۆر‬ ‫هێواش‌و له‌س���ه‌ره‌خۆ ب���وو جیاوازی‬ ‫زۆری له‌گه‌ڵ قۆناخ���ی دوای ڕوخانی‬ ‫ڕژێم هه‌بو كه‌ تێیدا پرۆسه‌ی سیاسی‬ ‫گۆڕانێكی نه‌وعی به‌سه‌ردا هات‌و چوه‌‬ ‫ئاستێكی به‌رزتر‪.‬‬ ‫ئای���ا به‌رپرس���انی به‌رنامه‌ك���ه‌‬ ‫پرس���یاره‌كه‌یان‬ ‫به‌ئه‌نقه‌س���ت‪،‬‬ ‫واداڕش���تتوه‌؟ ی���ان له‌داڕش���تنی‬ ‫پرس���یاره‌كه‌دا ورد نه‌بونه‌ت���ه‌وه‌و‬ ‫به‌س���ه‌رپێیی له‌بابه‌ته‌كه‌یان ڕوانیوه‌؟‬ ‫وه‌اڵم���ی ئه‌م پرس���یاره‌ هه‌رچی بێت‪،‬‬ ‫س���ه‌یر له‌وه‌دایه‌ كه‌ هه‌م به‌ش���دارانی‬ ‫ڕاپرس���یه‌كه‌‪ ،‬كه‌ به‌ش���ێكیان قوتابی‬ ‫به‌شی سیاس���ه‌ت بون‌و هه‌م نوێنه‌ری‬ ‫ه���ه‌ردو ڕێكخراوی سیاس���ی له‌جۆرو‬ ‫داڕش���تنی پرس���یاره‌كه‌ بێده‌نگیی���ان‬ ‫هه‌ڵب���ژارد‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ داڕش���تنه‌كه‌‬ ‫به‌قازانجی نوێنه‌ری بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫شكایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌و توێژینه‌وان���ه‌ی ك���ه‌ تایبه‌تن‬ ‫به‌قۆناغی گواس���تنه‌وه‌ بۆ دیموكراسی‬ ‫له‌واڵتانی تازه‌پێگه‌یش���تو‪ ،‬بارودۆخی‬ ‫ئاڵۆزو تایبه‌تی ئه‌م كۆمه‌ڵگایانه‌ باسی‬ ‫لێوه‌ده‌كرێت‪ ،‬قۆناغه‌كانی گواستنه‌وه‌‬ ‫ده‌ستنیش���ان ده‌كرێن‌و تایبه‌تمه‌ندی‌و‬ ‫كۆسپه‌كانی هه‌ر قۆناغێكیش تاووتوێ‬ ‫ده‌كرێ���ن‪ .‬ده‌بوای���ه‌ ب���ۆ داڕش���تنی‬ ‫پرس���یارێكی وا گرن���گ‪ ،‬ئاوڕێك له‌م‬ ‫جۆره‌ توێژینه‌وانه‌ بدرابایه‌وه‌! له‌جیاتی‬ ‫ئه‌م پرسیاره‌ گش���تییه‌ پرسیاره‌كه‌ وا‬ ‫بوایه‌ كه‌ له‌ماوه‌ی (‪ )22‬ساڵی ڕابردو‬ ‫پڕۆس���ه‌ی دیمكراتیزاس���ێون چه‌نده‌‬ ‫به‌ره‌وپێش���چوه‌؟ یان هه‌ر داڕشتنێكی‬ ‫دیكه‌ ك���ه‌ پرس���یارێكی واقیعییانه‌ی‬ ‫لێده‌ربچێ ‪.‬‬ ‫تایبه‌تمه‌ندیه‌كانی قۆناغی گواستنه‌وه‌‬ ‫به‌گشتی ئه‌مانه‌ن‪:‬‬ ‫پ���ه‌رش‌و باڵوی���ی‌و پچڕپچڕی���ی‬ ‫پڕۆسه‌كه‌‪ .‬نادیاری ئاینده‌ی پڕۆسه‌كه‌‪.‬‬ ‫زۆری���ی تێچ���وی م���ادی‌و ده‌رونی���ی‬ ‫چاالكیه‌ سیاس���یه‌كان‪ .‬بونی ملمالنێ‌و‬ ‫توندوتی���ژی‌و پێك���دادان‪ .‬له‌رزۆكیی‬ ‫هاوپه‌یمانی نێوان گروپه‌ سیاسیه‌كان‪.‬‬ ‫بونی دو جه‌مسه‌ری سیاسی‌و ملمالنێی‌‬ ‫نێوان ئه‌م دو جه‌مسه‌ره‌‪.‬‬ ‫الم سه‌یره‌ كه‌ به‌رپرسانی به‌رنامه‌كه‌ی‬ ‫‪ N.R.T‬گرفت‌و كۆس���په‌كانی به‌رده‌م‬

‫قۆناخ���ی گواس���تنه‌وه‌ له‌كۆمه‌ڵ���گا‬ ‫تازه‌پێگه‌یش���توه‌كان‌و تایبه‌تمه‌ندی‌و‬ ‫دۆخ���ی ئاڵ���ۆزی ئ���ه‌م كۆمه‌ڵگایانه‌‬ ‫له‌به‌رچاوناگرن وه‌كو‪:‬‬ ‫پڕۆس���ه‌ی نوێبونه‌وه‌و گه‌شه‌پێدان‪،‬‬ ‫گواس���تنه‌وه‌ له‌نه‌ری���ت ب���ۆ مۆدێرنه‌‪،‬‬ ‫بونی���ادی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی نه‌ریت���ی‪،‬‬ ‫ده‌رنه‌كه‌وتنی چین���ی ناوه‌ند‪ ،‬الوازیی‬ ‫ئاس���تی به‌دامه‌زراوه‌ییبونی سیاسی‪،‬‬ ‫به‌رهه‌مدارنه‌بونی چاكسازیه‌ سیاسی‌و‬ ‫ئابوری���ه‌كان‪ ،‬الوازی���ی كۆمه‌ڵ���گای‬ ‫مه‌ده‌نی‪ ،‬شه‌ڕی ناوخۆو هتد‪..‬‬ ‫جگه‌ له‌م كۆسپ‌و ته‌گه‌ره‌ گشتیانه‌ی‬ ‫قۆناخ���ی گواس���تنه‌وه‌‪ ،‬كۆس���پێكی‬ ‫دیكه‌ش ده‌كه‌وێته‌ به‌رده‌م پڕۆس���ه‌ی‬ ‫گواس���تنه‌وه‌‪ ،‬كه‌ تایبه‌ته‌ به‌و واڵتانه‌ی‬ ‫كه‌ ئابوریه‌كه‌یان پش���ت به‌فرۆش���تنی‬ ‫ن���ه‌وت ده‌به‌س���تێت‪ .‬عێراقیش ‪ -‬كه‌‬ ‫هه‌رێمی كوردستان به‌شێكه‌ له‌م واڵته‌‬ ‫– كه‌رتی سه‌ره‌كی ئابوریه‌كه‌ی نه‌وته‌و‬ ‫بودجه‌ی خ���ۆی له‌ڕێگای فرۆش���تنی‬ ‫ن���ه‌وت دابین���ده‌كات‪ .‬ئ���ه‌م واڵتان���ه‌‬ ‫به‌پشتبه‌ستن به‌قازانجی زۆرو زه‌به‌ندی‬ ‫فرۆشتنی نه‌وت‪ ،‬هه‌م پێداویستیه‌كانی‬ ‫خه‌ڵ���ك (موچ���ه‌‪ ،‬خزمه‌تگ���وزاری‌و‬ ‫هتد‪)..‬و هه‌م خه‌رجیه‌كانی ده‌وڵه‌تیش‬ ‫دابی���ن ده‌ك���ه‌ن‪ .‬كه‌ ئه‌م���ه‌ش خۆی‬ ‫له‌خۆی���دا جۆرێك���ه‌ له‌س���ه‌ربه‌خۆیی‌و‬ ‫بێمنه‌تی���ی ده‌وڵ���ه‌ت له‌كۆمه‌ڵ���گا‪.‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی كه‌ ئه‌م جۆره‌ حكومه‌تانه‌‬ ‫ناچارنین (ب���اج) له‌خه‌ڵك وه‌ربگرن‪،‬‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌ ناچاریشنین له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ده‌نگ���ده‌ران‌و ئ���ه‌م ب���اج وه‌رنه‌گرتنه‌‬ ‫لێی���ان‪ ،‬وه‌اڵمده‌ره‌وه‌ب���ن‪ .‬به‌واتایه‌كی‬ ‫دیكه‌ ئه‌م حكومه‌تانه‌ به‌پێچه‌وانه‌وه‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌ به‌رهه‌مهێنه‌ره‌كان ناچارنین بۆ‬ ‫دوباره‌ دابه‌شكردنه‌وه‌ی سه‌رچاوه‌كان‪،‬‬ ‫پش���ت به‌ڕه‌زامه‌ندیی خه‌ڵك ببه‌ستن‌و‬ ‫له‌ڕێگای دامه‌زراوه‌ دیموكراس���یه‌كان‬ ‫ڕه‌وایی پێببه‌خشن‪.‬‬ ‫ئه‌م دۆخ���ه‌ ئاڵۆزه‌ واده‌كات كه‌ ئه‌م‬ ‫كۆمه‌ڵگایان���ه‌ی كه‌ گۆڕانی سیاس���ی‬ ‫خێ���را به‌خۆیانه‌وه‌ ده‌بین���ن‌و قۆناخی‬ ‫دیكتات���ۆری به‌جێدێڵ���ن‌و ده‌چنه‌ ناو‬ ‫پڕۆس���ه‌ی گواس���تنه‌وه‌ تا گه‌یش���تن‬ ‫به‌دیموكراس���ی‪ ،‬ب���ه‌م (‪ )3‬قۆناخه‌دا‬ ‫بڕۆن‪:‬‬ ‫‪Faced-(:‬‬

‫‪ )1‬دیموكراسی به‌رواڵه‌ت‬ ‫‪)Democracy‬‬ ‫له‌زۆرب���ه‌ی ئ���ه‌و كۆمه‌ڵگایانه‌ی كه‌‬ ‫له‌بونی���ادو په‌یوه‌ندیه‌كانی كۆمه‌ڵگای‬ ‫نه‌ریتی دوركه‌وتونه‌ته‌وه‌و چونه‌ته‌ ناو‬ ‫پڕۆس���ه‌ی گه‌ش���ه‌پێدان‌و نوێبونه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌سته‌بژێری ده‌سه‌اڵتدار به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫نات���ه‌واوو نیوه‌چڵ هه‌وڵده‌دات جۆرێك‬ ‫له‌سیسته‌می دیموكراسی بنیات بنێت‬ ‫كه‌ ته‌نها خاوه‌نی كۆمه‌ڵێك دامه‌زراوه‌ی‬ ‫دیموكراسی به‌ڕواڵه‌ت‌و بێناوه‌ڕۆكه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌دیموكراسی به‌ڕواڵه‌ت ناوده‌برێت‪.‬‬ ‫‪ )2‬نیمچه‌ دیموكراس���ی ‪Quasi –(:‬‬

‫‪)Democracy‬‬

‫كاتێك دامه‌زراوه‌ دیموكراس���ییه‌كان‬ ‫به‌هێز ده‌ب���ن‪ ،‬ناوه‌ڕۆكیان ده‌وڵه‌مه‌ند‬ ‫ده‌بێت‌و كاریگه‌رییان زیاتر ده‌بێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫دیموكراسی به‌ڕواڵه‌ت‪ ،‬به‌ره‌و گۆڕان بۆ‬ ‫(نیمچه‌ دیموكراس���ی) جوڵه‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫به‌واتایه‌كی دیكه‌ كاتێك ده‌سته‌بژێری‬ ‫ده‌سه‌اڵتدار له‌واڵتێكی تازه‌پێگه‌یشتو‪،‬‬ ‫هه‌وڵی جی���دی ده‌دات بۆ به‌هێزكردنی‬ ‫دامه‌زراوه‌ دیموكراسییه‌كانی سیسته‌می‬ ‫(دیموكراس���ی به‌ڕواڵ���ه‌ت)‪ ،‬ئ���ه‌وا‬ ‫پێیده‌گوترێت (نیمچه‌ دیموكراس���ی)‪.‬‬ ‫كه‌واته‌ (نیمچه‌ دیموكراسی) قۆناخێكی‬ ‫پێش���كه‌وتوترو به‌رزتره‌ له‌سیسته‌می‬ ‫(دیموكراسی به‌ڕواڵه‌ت)‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ دام���ه‌زراوه‌كان به‌هێزت���رو پته‌وتر‬ ‫ده‌بن‪.‬‬ ‫به‌اڵم سه‌ره‌ڕای ئه‌م وه‌چه‌رخانه‌ش‪،‬‬ ‫نیمچ���ه‌ دیموكراس���ی هێش���تا‬ ‫سیس���ته‌مێكی له‌رزۆك���ه‌و له‌نێ���وان‬ ‫ئوتوكراس���ی‪ ،‬ئۆلیگارشی‪ ،‬پۆپۆلیزم‌و‬ ‫دیموكراس���ی به‌ڕواڵه‌ت له‌هه‌ڵكشان‌و‬ ‫داكش���اندایه‌‪ .‬هه‌رله‌به‌رئه‌وه‌ش���ه‌ ك���ه‌‬ ‫نیمچه‌ دیموكراسییه‌كان هه‌میشه‌ نابن‬ ‫به‌دیموكراس���ی ته‌واو‪ ،‬هه‌روه‌كو چۆن‬ ‫له‌سه‌ده‌ی ڕابردو هه‌ندێكیان گۆڕان بۆ‬ ‫سیسته‌می دیموكراسی ته‌واوو هه‌ندێكی‬ ‫دیكه‌ش بون به‌حكومه‌تی سه‌ربازی‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵێ���ك ه���ۆكار كاریگه‌ریی���ان‬ ‫له‌س���ه‌ر جوڵه‌ی دیموكراسی به‌ڕواڵه‌ت‬ ‫به‌ره‌و نیمچه‌ دیموكراسی هه‌یه‌‪ ،‬وه‌كو‬ ‫گه‌شه‌ی چینی ناوه‌ندی نوێ‪ ،‬گه‌شه‌و‬ ‫پێش���كه‌وتنی سیس���ته‌می خوێندن‪،‬‬ ‫فراوانب���ون‌و باڵوبون���ه‌وه‌ی كولتوری‬ ‫شارنش���ینی‪ ،‬گوش���ارو ئه‌نجامه‌كانی‬ ‫پڕۆس���ه‌ی به‌جیهانیب���ون له‌ب���واری‬ ‫ئابوری‪ ،‬كولتوری‌و گه‌یاندن‪ .‬به‌هێزبونی‬ ‫دامه‌زراوه‌كان���ی كۆمه‌ڵ���گای مه‌ده‌نی‪،‬‬ ‫ده‌ركه‌وتنی ڕێكخراوی سیاس���ی نوێ‌و‬ ‫هتد‪...‬‬ ‫‪ )3‬دیموكراسی‬ ‫جۆرێكه‌ له‌حوكمڕانی كه‌ بێ ڕكابه‌ره‌و‬ ‫له‌گه‌ش���ه‌و پێش���كه‌وتنێكی خێرادایه‌و‬ ‫تێیدا ده‌سه‌اڵتی یاسادانان‪ ،‬دادوه‌ری‌و‬ ‫جێبه‌جێكردن له‌یه‌كتر جیاده‌كرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫فۆڕمێك���ی تایبه‌ت���ه‌ له‌حكومڕان���ی‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر فۆڕمه‌كانی دیكه‌ی وه‌كو‪:‬‬ ‫پاش���ایه‌تیی س���ته‌مكار‪ ،‬ئۆلیگارشی‌و‬ ‫ئه‌ریستۆكراس���ی‪ .‬له‌به‌رامب���ه‌ر خه‌ڵك‬ ‫به‌به‌رده‌وامی هه‌ست به‌به‌رپرسیارێتی‬ ‫ده‌كات‌و پابه‌ن���ده‌ به‌پلۆرالیزم���ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪ .‬ده‌سته‌بژێری هه‌ڵبژێردراو‬ ‫له‌ژێ���ر چاودێریه‌كی توندی خه‌ڵكدایه‌و‬ ‫میدیا له‌م پڕۆس���ه‌یه‌دا ڕۆلێكی گرنگی‬ ‫هه‌یه‌ به‌ش���داری كردنی سیاسی تێیدا‬ ‫زۆر كاریگ���ه‌ره‌‪ ..‬ده‌نگده‌ران هه‌رچه‌ند‬ ‫ساڵ جارێك جێگۆڕكێ به‌ده‌سته‌بژێری‬ ‫ده‌سه‌اڵتدار ده‌كه‌ن‪ .‬كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی‬ ‫زۆر چاالكه‌و گفتوگۆو بیروڕای جیاواز‬ ‫ده‌رب���اره‌ی كاروباری هاوب ‌هش‌و گرنگ‪،‬‬ ‫پانتایی گشتی به‌هێز ده‌كات‪.‬‬

‫پرسه‌نامه‌‬

‫پیرۆزبایی‬

‫پرس���ه‌و سه‌ره‌خۆش���ی خۆمان ئاراسته‌ی د‪ .‬ش���ێرکۆ عه‌بدوڵاڵ ده‌که‌ین به‌هۆی‬ ‫کۆچی دوایی خوش���ک‌و دایکی به‌رێزیانه‌وه‌‪ ،‬له‌یه‌زدانی مه‌زن داواکارین جێگه‌ی‬ ‫کۆچکردوان به‌هه‌شتی به‌رین بێت‪ ،‬سه‌بوری ئێوه‌و خانه‌واده‌که‌شتان بدات‪.‬‬

‫ی گه‌رم له‌هاورێمان (به‌هه‌مه‌ن غه‌ریب)‌و‬ ‫ی (لیو) پیرۆزباییه‌ك ‌‬ ‫ی له‌دایكبوون ‌‬ ‫به‌بۆنه‌ ‌‬ ‫هاوسه‌ره‌ك ‌هی‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬هیوادارین به‌نازی‌ دایه‌و باب ‌ه گه‌ور‌ه بێت‌‪.‬‬

‫ستافی ئاوێنه‌‬

‫ستافی‌ ئاوێنه‌‬

‫دیكتاتۆر بوونه‌وه‌رێك ‌ه كه‌م قسه‌ده‌كات‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫‪ .5‬بێده‌نگ����ی س����ه‌رۆك ئاماژه‌ی����ه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتی سه‌رۆك دیارده‌یه‌كی‬ ‫سروشتییه‌‪ ،‬س����ه‌رۆك پێویستی به‌خۆ‬ ‫ڕوونكردن����ه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬پێویس����تی به‌وه‌‬ ‫نییه‌ به‌هانه‌یه‌كم����ان بداتێ‪ .‬وه‌ك چۆن‬ ‫چیاكان به‌شێكن له‌سروشتی نیشتمان‪،‬‬ ‫جه‌ناب����ی س����ه‌رۆك‌و ده‌سه‌اڵته‌كه‌ش����ی‬ ‫به‌ش����ێكن له‌و سروش����ته‌‪ .‬سه‌رۆك گه‌ر‬ ‫قس����ه‌بكات بۆئ����ه‌وه‌ نییه‌ ش����تێك بۆ‬ ‫ئێمه‌ ڕوونبكاته‌وه‌ یاخ����ود قه‌ناعه‌تمان‬ ‫پێبهێنێ����ت كه‌ ئه‌و هه‌ر س����ه‌رۆك بێت‬ ‫باشه‌‪ ،‬به‌ڵكو س����ه‌رۆكی ئێمه‌ هه‌تا گه‌ر‬ ‫س����ه‌رۆكی ده‌س����ته‌یه‌كی زۆر بچوكیش‬ ‫بێ����ت هیچ كات ب����ۆ ئه‌ندامه‌كانی خۆی‬ ‫قس����ه‌ناكات‪ ،‬به‌ڵكو هه‌ركات دێته‌گۆ بۆ‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی خۆی ده‌دوێت‪ ،‬بۆ دوژمن‪ ،‬بۆ‬ ‫ناحه‌زان‪ ...‬بوونی خۆی له‌سه‌رۆكایه‌تیدا‬ ‫پێویس����تی به‌قس����ه‌ نییه‌‪ ،‬پێویس����تی‬ ‫به‌لۆژی����ك‌و س����ه‌لماندنه‌وه‌ نیی����ه‌‪ .‬كێ‬ ‫ده‌توانێت بیخاته‌ ژێر پرسیاره‌وه‌ تا ئه‌و‬ ‫هه‌وڵبدات ش����ه‌رعییه‌تی بۆ بگێڕێته‌وه‌؟‬

‫ئه‌وان����ه‌ی باوه‌ڕی����ان پێیه‌ت����ی وه‌ك لێره‌دا ده‌مامكه‌ تا له‌رێگایه‌وه‌ س����ه‌رۆك وادا‪ ،‬نوسینی سیاس����ی ئه‌و گه‌مه‌یه‌یه‌‬ ‫دیارده‌یه‌كی سروش����تی وه‌ریانگرتووه‌‪ ،‬بڵێ����ت ده‌نگی م����ن ده‌نگ����ی ئێوه‌یه‌‪ ،‬ك����ه‌ سیاس����ییه‌كان پێمانده‌ك����ه‌ن ت����ا‬ ‫لێره‌وه‌ هه‌تا باوه‌ڕ به‌مردنیش����ی ناكه‌ن‪ .‬جه‌سته‌ی من جه‌سته‌ی ئێوه‌یه‌‪ ،‬زمانی ل����ه‌و وه‌هم����ه‌دا بژین گوای����ه‌ خه‌ریكی‬ ‫بێده‌نگی لێ����ره‌دا ئاماژه‌یه‌ بۆ نه‌گۆڕان‪ ،‬من زمانی ئێوه‌ی����ه‌‪ ...‬كه‌ من ده‌جوڵێم گۆڕین����ی دونیاو سیاس����ه‌تین‪ .‬به‌بڕوای‬ ‫بۆ ئه‌به‌دییه‌ت‪ ،‬بۆ شتێكی چه‌سپاو كه‌ ئه‌وا من ته‌نیا ئاوێنه‌یه‌كم ئه‌و تیش����كه‌ من ت����ا ده‌نگه‌ده‌نگه‌كان ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫هیچ هێزێ����ك نییه‌ بیخاته‌وه‌ ژێر گومان ده‌ده‌مه‌وه‌ كه‌ له‌ئێ����وه‌وه‌ دێت‪ .‬ده‌مێك كایه‌و س����ه‌نته‌ره‌كانی ده‌س����ه‌اڵت زیاتر‬ ‫زاری م����ن هی����چ ناڵێت‪ ،‬وات����ه‌ هه‌موو به‌رزبێته‌وه‌‪ ،‬بێده‌نگی وه‌ك میكانیزمێكی‬ ‫«دوژمنان نه‌بێت»‪.‬‬ ‫‪ .6‬كاتێك س����ه‌رۆك بێده‌ن����گ ده‌بێت‪ ،‬شته‌كان له‌جێگای خۆیانن‪ ،‬واته‌ رۆحی س����ه‌ره‌كی حوك����م به‌هێزت����رو به‌هێزتر‬ ‫خۆی واده‌رده‌خات كه‌ «نێره‌ر ـ مرسل» ئێوه‌ ئاس����ووده‌و بێده‌نگ����ه‌‪ .‬بێده‌نگی ده‌بێت‪ .‬هه‌موو سه‌نته‌ره‌كانی ده‌سه‌اڵت‬ ‫نییه‌‪ .‬واته‌ ده‌چێته‌ به‌رگی ئه‌و كه‌سه‌وه‌ سه‌رۆك لێره‌دا وه‌ك گه‌رمی پێوێكه‌ كه‌ له‌دونیای ئێمه‌دا‪ ،‬س����ه‌نته‌ری بێده‌نگن‬ ‫كه‌ له‌هاوكێش����ه‌ی «ناردن ـ ارس����ال‪ /‬ئارامی شته‌كان ده‌رده‌خاته‌وه‌‪ .‬به‌وه‌دا كه‌ وه‌اڵمی پرسیاری ستراتیژی‌و گرنگ‬ ‫وه‌رگرتن ـ اس����تقبال»دا‪ ،‬ڕۆڵی وه‌رگر ڕۆحی ئ����ه‌و ئاوێنه‌ی ڕۆح����ی ئێمه‌یه‌‪ ،‬ناده‌نه‌وه‌‪ ،‬یان به‌ئینشایه‌كی الواز وه‌اڵمی‬ ‫ده‌بینێت‪ .‬سه‌رۆك قس����ه‌ناكات چونكه‌ كه‌وات����ه‌ هه‌م����وو بێده‌نگییه‌ك����ی ئه‌و‪ ،‬ده‌ده‌ن����ه‌وه‌‪ ...‬ت����ا ئ����ه‌م بێده‌نگییه‌ش‬ ‫ده‌یه‌وێت ئه‌و خه‌یاڵه‌مان ال سه‌وزبكات ڕه‌نگدانه‌وه‌ی ئارامی‌و هێمنی دونیایه‌‪ ...‬قووڵتربێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و خه‌ره‌نده‌ی له‌نێوان‬ ‫كه‌ ئاماژه‌كان له‌خودی خۆیه‌وه‌ نایه‌ن‪ .‬ده‌مێك ئه‌و قس����ه‌ناكات‪ ،‬واته‌ شته‌كان «فیكری»و «سیاسی»دا دروستبووه‌‬ ‫زمانی ئ����ه‌و زمانێكی شه‌خس����ی نییه‌‪ ،‬له‌ش����وێنی خۆیاندان‪ ،‬واق����ع له‌هێمنی‌و قووڵتر ده‌بێت����ه‌وه‌‪ .‬تا ئه‌م خه‌ره‌نده‌ش‬ ‫به‌ڵكو زمانی گروپه‌‪ ،‬زمانی ئه‌و بنكه‌یه‌یه‌ به‌رقه‌راری خۆی����دا ڕه‌وته‌ ئه‌به‌دییه‌كه‌ی قووڵتربێت����ه‌وه‌ پتر ئه‌و ڕۆش����نبیرانه‌ی‬ ‫تێده‌كه‌ون ك����ه‌ بێئه‌وه‌ی بزانن له‌كایه‌ی‬ ‫كه‌ رایگرت����ووه‌‪ ...‬بێده‌نگی ئاماژه‌یه‌ بۆ خۆی دووباره‌ ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ئه‌و ته‌نیا كاتێك قسه‌ده‌كات كه‌ له‌واقعێك����ی وه‌ه����ادا‪ ،‬ك����ه‌ بێده‌نگی‪ ،‬سیاسی له‌م ناوچه‌یه‌دا چی ده‌گوزه‌رێت‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌نگه‌ ده‌س����ته‌جه‌معیی ‌ه ده‌یه‌وێت قس����ه‌نه‌كردن‪ ،‬وه‌اڵمنه‌دانه‌وه‌ یاس����ای هه‌وڵ����ده‌ده‌ن فیك����ر كورتبكه‌ن����ه‌وه‌ بۆ‬ ‫بدوێت كه‌ نوێنه‌رایه‌تی ده‌كات‪ .‬بێده‌نگی س����ه‌ره‌كی كایه‌ی سیاسین‪ ...‬له‌شوێنی ڕه‌هه‌نده‌ سیاسییه‌كانی‪.‬‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫‪Awene‬‬ ‫ریکالم‬

‫‪ģÔë¹ ģņīô ŃÎ‬‬ ‫‪êËĥİæ‬‬

‫‪î ħĘ ĪĪæŃÎ‬‬

‫‪ĢËıĤËİ ħÎ ħııĐŃÎ‬‬ ‫‪ĢÊêÊīŇÈ ħııĐŃÎ‬‬ ‫‪ïŇĜê ħōÊĪ‬‬ ‫ریکالم‬