ژماره‌ 384

‫‪www.awene.com‬‬

‫ كێشه‌ی باڵه‌كانی‬ ‫ نـاو یه‌كێتی‬ ‫ له‌ئه‌وروپا‬

‫ژمار‌ه (‪)384‬‬ ‫سێشەممە ‪2013/7/2‬‬

‫»» ‪5‬‬

‫ ‬

‫رۆژێك ژیان له‌به‌غدا‪..‬‬

‫‪17‬‬ ‫‪612‬‬ ‫»»»»‬

‫بێكاری‪ ،‬بێكاره‌بایی‌‪ ،‬ته‌قینه‌وه‌‪،‬‬ ‫كێشه‌ی‌ بێبڕانه‌وه‌ی‌ سوننه‌و شیعه‌‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫ئه‌و گه‌نجه‌ی له‌هه‌ولێر خۆی‬

‫هه‌ژاری‌‌و نایه‌كسانی‌‪..‬‬ ‫سه‌نگه‌ری‌ كرد به‌سوتماك‬

‫‪12‬‬ ‫سوتان »»‬ ‫»»‪17‬‬ ‫‪17‬‬

‫ریکالم‬

‫وه‌سێته‌كه‌ی شێركۆ بێكه‌س جێبه‌جێده‌كرێت؟‬

‫»» ‪10‬‬

‫سه‌رۆكی شاره‌وانی سلێمانی‪ :‬چاوه‌ڕوانی‬ ‫بڕیاری ئه‌نجومه‌نی شاره‌وانین‬

‫لێپرسراوی‌ راگه‌یاندنی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتی‌‪:‬‬ ‫بارزانی‌ هه‌ڕه‌شه‌ی‌ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ دو ئیداره‌یی‌ له‌یه‌كێتی‌ كرد‬ ‫ی‬ ‫ی راگه‌یاندن���ی‌ مه‌كته‌ب��� ‌‬ ‫لێپرس���راو ‌‬ ‫ی ئاماژه‌ به‌و‌ه ده‌كات‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫سیاس��� ‌‬ ‫ی گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ دو‬ ‫ك ‌ه بارزانی‌ هه‌ڕه‌ش��� ‌ه ‌‬ ‫ی ك���ردو‌ه گه‌ر بچن ‌ه‬ ‫ئیداره‌یی‌ له‌یه‌كێت ‌‬ ‫پاڵ‌ ئۆپۆزیسیۆن‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "رۆژێك‬ ‫ی‬ ‫ی حوزه‌یران ‌‬ ‫ی ‪‌ 30‬‬ ‫پێش كۆبونه‌وه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی به‌په‌رله‌مانتاره‌كانی‌ كردو‬ ‫كۆبون���ه‌و‌ه ‌‬ ‫پێیوت���ن ده‌بێ���ت ده‌ن���گ به‌بڕیاره‌ك ‌ه‬ ‫بده‌ن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬لێپرس���راو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫راگه‌یاندنی‌ مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی كوردس���تان "عه‌بدولره‌زاق‬ ‫نیشتیمان ‌‬ ‫ش���ه‌ریف" له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ تایبه‌ت‬ ‫ی‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌دا رایگه‌یان���د ك���ه‌ له‌ده‌ق ‌‬ ‫ی نێوان پارتی‌‌و یه‌كێتیدا‬ ‫رێكه‌وتنه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ماو‌ه ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌درێژكردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ بارزانی‌ بۆ دو سا ‌ڵ ئاماژ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌ته‌له‌فونكردن بۆ تاڵه‌بانی‌‌و ره‌زامه‌ند ‌‬ ‫وه‌رگرتنی‌ كراوه‌‪.‬‬ ‫ی ب���ه‌و‌ه ك���رد ك ‌ه‬ ‫ناوب���راو ئام���اژه‌ ‌‬ ‫رێكه‌وتنه‌كه‌ به‌ده‌س���تخه‌ت نوس���راوه‌و‬ ‫ئیمزای‌ كۆسره‌ت ره‌س���وڵ‌و نێچیرڤان‬ ‫ی "له‌ڕاستیدا‬ ‫ی له‌س���ه‌ره‌‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫بارزان ‌‬ ‫پارتی‌‌و بارزان���ی‌‪ ،‬یه‌كێتیان له‌به‌رده‌م‬

‫ی قورس���دا راگ���رت‪ :‬یان‬ ‫س���ێ‌ بژارد‌ه ‌‬ ‫خس���تنه‌ راپرس���ی‌ ده‌س���تور‪ ،‬ی���ان‬ ‫ی‬ ‫ی رێكه‌وتننام��� ‌ه ‌‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ماو‌ه ‌‬ ‫ی یان درێژكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫س���تراتیژ ‌‬ ‫ی ئێس���تای‌ هه‌رێم‪ ،‬پارتی‌‌و‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌م ملمالنێی���ه‌دا تا ئه‌وپه‌ڕ ‌‬ ‫بارزان ‌‬ ‫ی گه‌ڕانه‌و‌ه‬ ‫هه‌ڵكشان‌و ته‌نانه‌ت هه‌ڕه‌شه‌ ‌‬ ‫بۆ دو ئیداره‌ییش���یان كردو وتیان گه‌ر‬ ‫بچن ‌ه پا ‌ڵ ئۆپۆزیسیۆن ده‌گه‌ڕێینه‌و‌ه بۆ‬ ‫ی سه‌وزو‬ ‫سیس���ته‌می‌ دو ئیداره‌یی‌ زۆن ‌‬ ‫زه‌رد"‪.‬‬ ‫ی رابردو‪،‬‬ ‫ی "رۆژی‌ ش���ه‌ممه‌ ‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫وات��� ‌ه رۆژێ���ك ب���ه‌ر له‌كۆبونه‌وه‌ك ‌ه ‌‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬هێرۆخ���ان‌و عومه‌ر فه‌تاح‌و‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مانتاران ‌‬ ‫كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌ بانگ ‌‬ ‫ی سیاس���ی‌‌و‬ ‫یه‌كێتیان كرد بۆ مه‌كته‌ب ‌‬ ‫رێكه‌وتننامه‌كه‌ی���ان ب���ۆ باس���كردن‌و‬ ‫پێیانوت���ن ك ‌ه به‌یانی‌ ده‌نگده‌ده‌ن‪ ،‬هه‌ر‬ ‫هه‌مویان ره‌زامه‌ندییان له‌سه‌ربو‪ ،‬كه‌س‬ ‫ی هه‌بێت‪ ،‬چونك ‌ه كه‌س‬ ‫نه‌بو ئیعت���راز ‌‬ ‫ی‬ ‫نیی ‌ه ئیعترازی‌ له‌سه‌ر بڕیاری‌ مه‌كته‌ب ‌‬ ‫سیاسی‌ هه‌بێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ له‌مالوال وا قس ‌ه‬ ‫ی سیاسی‌ وا‬ ‫ده‌كات له‌به‌رده‌می‌ مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ ‬ ‫بارزانی‌و چه‌ند به‌رپرسێکی یه‌کێتی‌و پارتی له‌ڕێوڕه‌سمێکدا‬ ‫قس ‌ه ناكات"‪.‬‬

‫»»‬

‫‪3‬‬

‫رۆشنبیری کالسیک‬

‫»»‬

‫‪18‬‬

‫»»‬

‫‪12‬‬

‫ده‌سته‌ سه‌رسوڕھێنه‌ره‌كانی ھیتله‌ر‬

‫محه‌مه‌د حاجی‌ مه‌حمود‪ :‬فۆڕمم وه‌رگرتبو‪،‬‬ ‫به‌اڵم پڕم نه‌كردبۆوه‌‌و ده‌مزانی‌ دواده‌كه‌وێت‬ ‫محه‌م����ه‌د حاج����ی‌ مه‌حم����ود ده‌ڵێت‬ ‫"هه‌رچه‌نده‌ فۆڕم����م وه‌رگرتبو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پڕم نه‌كردبۆوه‌‌و ده‌مزانی‌ دواده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫بۆ ئیحتیات فۆڕمه‌كه‌م وه‌رگرتبو"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ ،‬س����لێمانی‌‪ :‬محه‌م����ه‌دی‌‬ ‫حاج����ی‌ مه‌حمود س����كرتێری‌ حیزبی‌‬ ‫سۆش����یال دیموكراتی‌ كوردس����تان‪،‬‬

‫له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫رایگه‌یاند كه‌ یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫رێكه‌وتنیان له‌نێوان����دا هه‌یه‌‪ ،‬له‌وانه‌‬ ‫له‌س����ه‌ر وه‌رگرتنی‌ پۆستی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫حكوم����ه‌ت كه‌ هه‌ر دو س����اڵ جارێك‬ ‫ب����ۆ الیه‌كیان ده‌بێت‪ ،‬بۆ مه‌س����ه‌له‌ی‌‬ ‫هه‌ردو پۆس����تی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‌و‬

‫ئه‌رسه‌الن بایز ده‌بێت ‌ه‬ ‫سه‌رۆكی‌ لیستی‌ یه‌كێتی‌‬

‫ئارێز عه‌بدواڵ‪ :‬له‌جیهه‌تێكه‌وه‌‬

‫هه‌ڕه‌شه‌م لێكراو‌ه‬

‫س����ه‌ربه‌خۆی‌ هه‌بێ����ت‌و ده‌نگی����ش‬ ‫به‌كاندیده‌كه‌ی‌ پارتی‌ بدات بۆ پۆستی‌‬ ‫س����ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێ����م‪ ،‬له‌به‌رئ����ه‌وه‌‬ ‫پێداگ����ری‌ له‌س����ه‌ر درێژكردنه‌وه‌ك����ه‌‬ ‫كرد"‪.‬‬

‫»»‬

‫‪3‬‬

‫ئارێز عه‌بدواڵ‪ ،‬ئه‌ندامی‌ س���ه‌ركردایه‌ت ‌ی‬ ‫یه‌كێت���ی‌ دوای‌ درێژكردن���ه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ بارزانی‌ بۆ دو س���اڵی‌ تر‬ ‫یه‌كێك���ه‌ له‌وان���ه‌ی‌ به‌تون���دی‌ ناڕه‌زایی‌‬ ‫ده‌رب���ڕی‌‪ ،‬ئ���ه‌و ده‌ڵێ���ت "له‌س���ه‌ر ئه‌و‬ ‫هه‌ڵوێست ده‌ربڕینه‌م‌ له‌الیه‌ن جیهه‌تێكه‌وه‌‬ ‫به‌ته‌له‌فون هه‌ڕه‌شه‌م لێكراوه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬ئارێ���ز عه‌بدواڵ‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د كه‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌كه‌‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ ته‌له‌فون���ه‌وه‌ بوه‌و جارێ‌ ناوی‌‬

‫ئاش���كرا ناكات‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "به‌اڵم به‌هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ك قابیلی‌ لێخۆشبون نیه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌هۆكاری‌ ئاشكرانه‌كردنی‌‬ ‫ئ���ه‌و ك��� ‌هس‌و الیه‌ن���ه‌ی‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌كه‌ی‌‬ ‫لێك���ردوه‌‪ ،‬وتی‌ "ج���ارێ‌ وه‌ختی‌ ماوه‌و‬ ‫ب���ۆ الیه‌ن���ی‌ په‌یوه‌ندیدار قس���ه‌ده‌ك ‌هم‌و‬ ‫دواتر ئاش���كرای‌ ده‌ك���ه‌م‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ئێستادا بێده‌نگیم له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ خۆم‌و‬ ‫دۆسیه‌كه‌یه‌"‪.‬‬

‫»»‬

‫‪2‬‬

‫"له‌ناو سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی بۆچونی‌ جیاواز هه‌یه‌"‬

‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ تائێستا حه‌وت‬ ‫ی خۆكاندیدكردنیان‬ ‫هه‌زار ك���ه‌س فۆرم ‌‬ ‫ی كوردستان پڕكردوه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫بۆ په‌رله‌مان ‌‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ ش���ۆرت لیس���ت كراون‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن��� ‌‬ ‫ئێس���تا لیژنه‌ ‌‬ ‫ك��� ‌ه له‌الی���ه‌ن مه‌كته‌بی‌ سیاس���یه‌و‌ه‬ ‫ی ریزبه‌ندكردن‌و‬ ‫پێكهێن���راو‌ه خه‌ریك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ن���اوه‌كان‌و ئاماده‌كردن ‌‬ ‫چه‌س���پاندن ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه له‌ئارادابو لیستی‌ كۆتایین‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���د‌ه ده‌نگۆ ‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ك ‌ه ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش���كرد‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫ك ‌ه تاڵه‌بانی‌ س���ه‌رۆكی‌ لیست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێمدا‪ ،‬كه‌ هه‌رچه‌نده‌ پێش���تر ناوی‌ تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی داهاتو ‌‬ ‫ده‌بێت له‌هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاگادار ده‌ڵێت هاته‌ئاراو‌ه بۆ ئه‌وه‌ی‌ ببێت ‌ه س���ه‌رۆك ‌‬ ‫به‌اڵم س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاڕاسته‌كان‬ ‫ی لیس���ته‌كه‌‪ ،‬به‌اڵم زۆربه‌ ‌‬ ‫"ئه‌رس���ه‌الن بای���ز ده‌بێت ‌ه س���ه‌رۆك ‌‬ ‫به‌ره‌و یه‌كالییكردنه‌وه‌ی‌ "د‪.‬ئه‌رس���ه‌الن‬ ‫لیسته‌كه‌"‪.‬‬ ‫ی ئاگادار بایز" ده‌چن كه‌ ببێت ‌ه سه‌رۆك‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬سه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫س����ه‌رۆكایه‌تی‌ كۆماری‌ عێراق ئه‌وه‌ش‬ ‫دو ش����تن پێكه‌وه‌ ك����ه‌ رێكه‌وتنیان‬ ‫له‌س����ه‌ركردوه‌‪ ،‬ئ����ه‌وان به‌ئ����اره‌زوی‌‬ ‫خۆیان ئه‌و پۆس����تانه‌ درێژده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫یاخود كورتی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و وتی‌ "بۆ یه‌كێتی‌ نیش����تمانی‌‬ ‫كوردس����تان قورس بو خۆی‌ لیستی‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬یه‌حیا ئه‌حمه‌د‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫ئه‌م���ڕۆ مه‌كته‌بی سیاس���ی‌و كۆمیته‌ی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێت���ی‌ نیش���تیمانی‌‬ ‫كوردس���تان ك ۆده‌بنه‌وه‌‪ ،‬وا بڕیاره‌ له‌و‬ ‫دو كۆبونه‌وه‌یه‌دا گفتوگۆ له‌سه‌ر نامه‌ی‌‬ ‫ناڕه‌زایی‌ چوار ئه‌ندامی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ بكرێ���ت ك���ه‌ س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌درێژكردنه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫بارزان���ی‌ بۆ دو س���اڵی‌ تر ئاڕاس���ته‌ی‌‬ ‫حیزبه‌كه‌ی���ان ك���ردوه‌‪ ،‬ئه‌ندامێك���ی‌‬

‫س���ه‌ركردایه‌تیش س���ه‌باره‌ت به‌و پرس ‌ه‬ ‫ده‌ڵێ���ت "له‌ناو س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‬ ‫بۆچونی‌ جیاواز هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬چ���وار ئه‌ندامی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی "ئااڵ تاڵه‌بانی‌‪،‬‬ ‫فه‌ری���د ئه‌سه‌س���ه‌رد‪ ،‬ئارێ���ز عه‌بدواڵ‪،‬‬ ‫حه‌م���ه‌ی‌ حه‌مه‌س���ه‌عید" نامه‌یه‌ك���ی‬ ‫ناڕه‌زایه‌ت���ی دژی درێژكردنه‌وه‌ی ماوه‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی بارزانی‌ ئاراسته‌ی‌ مه‌كته‌بی‬

‫سیاس���ی یه‌كێتی ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌ندامێكی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی ئه‌و حیزبه‌ش كه‌ نه‌یویست‬ ‫ناوی ئاش���كرا بكرێت ئه‌وه‌ی بۆ ئاوێنه‌‬ ‫پشتڕاس���تكرده‌وه‌‌و وت���ی "چاوه‌ڕوانی‌‬ ‫وه‌اڵمی مه‌كته‌بی سیاسین له‌وباره‌یه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "له‌ناو س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‬ ‫بۆچونی‌ جیاواز هه‌یه"‌‌‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ وا بڕی���اره‌‬ ‫س���ه‌رله‌به‌یانی‌ ئه‌مڕۆ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬

‫یه‌كێت���ی‌‌و ئێواره‌كه‌ش���ی‌ كۆمیت���ه‌ی‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ كۆببن���ه‌وه‌‪ ،‬یه‌كێ���ك‬ ‫له‌ته‌وه‌ره‌ سه‌ره‌كیه‌كانی‌ كۆبونه‌وه‌كانیان‬ ‫گفتوگۆكردن ده‌بێ���ت ده‌رباره‌ی‌ بڕیاری‌‬ ‫درێژكردن���ه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫بارزان���ی‌ ب���ۆ دو س���اڵی‌ ت���ر‪ ،‬ل���ه‌و‬ ‫چوارچێوه‌یه‌ش���دا گفتوگۆ له‌سه‌ر نامه‌ی‌‬ ‫ناڕه‌زایی‌ چوار ئه‌ندامه‌كه‌ی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ ده‌كرێت‪.‬‬

‫تاریق جه‌وهه‌ر‪ :‬كه‌س نازانێت به‌چه‌ند ده‌نگ ماو‌هی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ درێژكرایه‌وه‌‬ ‫راوێ���ژكاری‌ راگه‌یاندن���ی‌ پارله‌مان��� ‌ی‬ ‫كوردس���تان ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫رۆژی‌ ‪30‬ی‌ حوزه‌یران به‌هۆی‌ هه‌رای‌ ناو‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌ نه‌زانراوه‌ چه‌ند په‌رله‌مانتار‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ درێژكردنه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫ ‬

‫بارزانی‌ بوه‌و چه‌ندیش له‌دژین‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"ك���ه‌س نازانێت به‌چه‌ن���د ده‌نگ ماوه‌ی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ بارزانی‌ درێژكرایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬تاری���ق جه‌وهه‌ر‬ ‫راوێ���ژكاری‌ راگه‌یاندن���ی‌ پارله‌مان���ی‌‬

‫كوردستان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ به‌هۆی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ زۆرێ���ك له‌ئه‌ندامان���ی‌ پارله‌مان‬ ‫له‌ئۆپۆزیس���یۆن به‌مێزه‌كانیان ده‌كێشا‪،‬‬ ‫له‌كاتی‌ خس���تنه‌ ده‌نگدانه‌وه‌ هه‌رچه‌نده‌‬ ‫له‌س���ه‌ره‌وه‌ ته‌ماش���امانده‌كرد دیارنه‌بو‬

‫ ‬ ‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫چه‌ن���د كه‌س ده‌نگی‌ به‌و پ���رۆژه‌ بڕیاره‌‬ ‫داوه‌‪ ،‬یاخود چه‌ند كه‌س له‌دژیه‌تی‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "به‌اڵم به‌زۆرین���ه‌ی‌ ده‌نگ بڕیاره‌كه‌‬ ‫جێبه‌جێكرا"‪.‬‬

‫ ‬

‫»»‬

‫‪2‬‬

‫تیراژ ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫هه‌واڵ‬

‫)‪ )384‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/2‬‬

‫"که‌س نازانێت به‌چه‌ند ده‌نگ ماوه‌ی سه‌رۆکایه‌تی درێژکرایه‌وه‌"‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫زۆربه‌ی‌ په‌رله‌مانتارانی‌ كوردستان‬ ‫بێئاگایی‌ خۆیان به‌رامبه‌ر به‌ژماره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و ده‌نگانه‌ ده‌رده‌بڕن كه‌ له‌گه‌ڵ‌ یان‬ ‫له‌دژی‌ بڕیاری‌ درێژكردنه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ بارزانی‌ درا له‌په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫راوێژكاری‌ راگه‌یاندنی‌ پارله‌مانی‌‬ ‫كوردستان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫رۆژی‌ ‪30‬ی‌ حوزه‌یران به‌هۆی‌ هه‌رای‌‬ ‫ناو په‌رله‌مانه‌وه‌ كه‌س نه‌یزانی‌ چه‌ند‬ ‫په‌رله‌مانتار له‌گه‌ڵ‌ درێژكردنه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌‬

‫سه‌رۆكایه‌تی‌ بارزانی‌ بوه‌و چه‌ندیش‬ ‫دژیبون‪.‬‬ ‫رۆژی‌ ‪ 2013/6/30‬هه‌ردو پرۆژه‌ یاسا ‌‬ ‫ی‬ ‫درێژكردن���ه‌وه‌ی‌ م���اوه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم‌و په‌رله‌مان تێپه‌ڕێنرا‪ ،‬پرسیارێكی‌‬ ‫بێ���وه‌اڵم ك���ه‌ زۆرب���ه‌ی‌ ناوه‌نده‌كان���ی‌‬ ‫به‌خۆی���ه‌وه‌ س���ه‌رقاڵكردوه‌ ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئایا‬ ‫ئه‌و پ���ڕۆژه‌ یاس���ایه‌ به‌چه‌ن���د ده‌نگی‌‬ ‫په‌رله‌مانتاران تێپه‌ڕێنرا؟ سه‌باره‌ت به‌م‬ ‫پرسه‌‪ ،‬سه‌رۆكی‌ فراكسیۆنی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌ له‌په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان‪،‬‬

‫د‪.‬ئه‌حم���ه‌د وه‌رتێ‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫كه‌ "له‌راستیدا نازانین پرۆژه‌كان به‌چه‌ند‬ ‫ده‌نگی‌ به‌ڵێ‌ به‌رامبه‌ر چه‌ند ده‌نگی‌ نه‌خێر‬ ‫په‌سه‌ندكران‪ ،‬به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ پشێوییه‌كی‌‬ ‫زۆر به‌رباڵو له‌كاتی‌ ده‌نگدانه‌كه‌دا هه‌بو‪،‬‬ ‫من بۆ خۆم ده‌نگدم ن���ه‌داوه‌ به‌و پرۆژه‌‬ ‫بڕیاره‌و وه‌ك لیژنه‌ی‌ یاساییش قسه‌مان‬ ‫له‌سه‌ری‌ هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫وه‌رتێ‌ وت���ی‌ "بزوتنه‌وه‌ی‌ ئیس�ل�امی‬ ‫بۆچونێكی‌ كۆنكرێتی‌ نه‌بوه‌ له‌س���ه‌ر ئه‌و‬ ‫مه‌س���ه‌له‌یه‌و پرۆژه‌كه‌ شتێكی‌ كتوپڕبو‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا باس���ی‌ ده‌س���تور ده‌كرا‪ ،‬ئه‌م‬

‫بڕیاره‌ هێنرایه‌ پارله‌مان"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها "عه‌ب���دواڵی‌ حاجی‌ مه‌حمود"‬ ‫سه‌رۆكی‌ فراكسیۆنی‌ حزبی‌ سۆسیالیست‬ ‫له‌پارله‌مانی‌ كوردستان سه‌باره‌ت به‌پڕۆژه‌‬ ‫یاساكه‌و ده‌نگدانیان‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫"ئێمه‌ وه‌ك فراكس���یۆنی‌ سۆسیالیس���ت‬ ‫ده‌نگم���ان به‌بڕیاره‌ك���ه‌دا‪ ،‬ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫فه‌راغێكی‌ یاسایی‌ دروست نه‌بێت‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫به‌وش���ێوه‌یه‌ فه‌راغێك هه‌بوایه‌ پرۆسه‌ی‌‬ ‫سیاسی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان تێكبچوایه‌"‪.‬‬ ‫تاریق جه‌وه���ه‌ر راوێژكاری‌ راگه‌یاندنی‌‬ ‫پارله‌مانی‌ كوردستان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬

‫ك���ه‌ به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ زۆرێ���ك له‌ئه‌ندامانی‌‬ ‫پارله‌مان له‌ئۆپۆزیس���یۆن به‌مێزه‌كانیان‬ ‫ده‌كێش���ا‪ ،‬له‌كاتی‌ خس���تنه‌ ده‌نگدانه‌وه‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ له‌س���ه‌ره‌وه‌ ته‌ماشامانده‌كرد‬ ‫دیارنه‌ب���و چه‌ن���د ك���ه‌س ده‌نگ���ی‌ به‌و‬ ‫پرۆژه‌ بڕی���اره‌ داوه‌‪ ،‬یاخود چه‌ند كه‌س‬ ‫له‌دژیه‌تی‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ب���ه‌اڵم به‌زۆرینه‌ی‌‬ ‫ده‌نگ بڕیاره‌كه‌ جێبه‌جێكرا"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و پرۆژه‌ یاسایه‌ په‌رله‌مان ماوه‌ی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ بارزانی تا ‪2015/8/19‬و‬ ‫م���اوه‌ی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستانیش���ی‌ تا‬ ‫‪ 2013/11/1‬درێژكرده‌وه‌‪.‬‬

‫"سه‌رۆكی هه‌رێم هه‌رگیز ده‌ستبه‌رداری ده‌سه‌اڵت نابێت"‬

‫ریکالم‬

‫به‌رنگابونه‌وه‌ی ئه‌و بارودۆخه‌"‪.‬‬ ‫ئ����ارام ش����ێخ محه‌م����ه‌د‪ ،‬له‌باره‌ی‬ ‫ئه‌گ����ه‌ری خۆپیشاندانیش����ه‌وه‌ وت����ی‌‬ ‫"وه‌ك ئۆپۆزیس����یۆن له‌ئێس����تادا باسی‬ ‫خۆپیش����اندانمان نه‌كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم باسی‬ ‫ئه‌وه‌مان كردوه‌ هه‌مو رێگا مه‌ده‌نیه‌كان‬ ‫ده‌گرینه‌ب����ه‌ر بۆ ئه‌وه‌ی ده‌س����ه‌اڵت له‌و‬ ‫بڕیاره‌ پاش����گه‌زبێته‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و‬ ‫بڕیارو یاسا ناشه‌رعیانه‌ كه‌ ده‌ریكردوه‌‬ ‫ئه‌گه‌ره‌كان كراوه‌ن"‪.‬‬ ‫الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزیسیۆن جه‌خت له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌‪ ،‬مه‌حاڵه‌ س����ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬مه‌سعودی بارزانی‪،‬‬ ‫له‌دوای ته‌واوبونی ئه‌و دو س����اڵه‌ی كه‌‬ ‫بۆی زیادكراوه‌ واز له‌كورسی ده‌سه‌اڵت‬ ‫بهێنێت‪.‬‬ ‫به‌رپرس����ی ژوری هه‌ڵبژاردن����ی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‪ ،‬باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫ره‌فتارو هه‌ڵس����وكه‌وتی پارتی‌و یه‌كێتی‬ ‫به‌ره‌و ئ����ه‌وه‌ ده‌چێت ك����ه‌ بارزانی واز‬ ‫كورسی ده‌س����ه‌اڵت نه‌هێنێت‌و ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫ب����ه‌ش به‌حاڵی خۆم به‌م موماره‌س����ه‌و‬ ‫ره‌فتاران����ه‌ی یه‌كێت����ی‌و پارتی����دا له‌و‬ ‫بڕوایه‌دانیم قه‌د وازبهێنێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها د‪.‬محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د‪ ،‬ئه‌ندامی‬ ‫مه‌كته‌بی سیاس����ی یه‌كگرتو پێیوایه‌ كه‌‬ ‫هه‌م����و ئه‌گه‌رێك چ����اوه‌ڕوان ده‌كرێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ الیه‌نه‌كانی ده‌سه‌اڵت بڕیاریانداوه‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت به‌و جۆره‌ ئاراسته‌ بكه‌ن كه‌‬ ‫خۆیان ده‌یانه‌وێت‪ ،‬ئه‌و وتی "قه‌ناعه‌تم‬ ‫نیه‌ س����ه‌رۆكی هه‌رێم ل����ه‌دوای ئه‌و دو‬ ‫ساڵه‌ ده‌س����تبه‌رداری پۆسته‌كه‌ی بێت‪.‬‬

‫ئارێز عه‌بدواڵ‪:‬‬

‫له‌جیهه‌تێكه‌وه‌ به‌ته‌له‌فون هه‌ڕه‌شه‌م لێكراوه‌‬ ‫ ئا‪ :‬ئاراس عوسمان‬

‫ئارێز عه‌بدواڵ‪ ،‬ئه‌ندامی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ دوای‌ بڕیاری‌ درێژكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ مه‌سعود بارزانی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم له‌لێدوانێكیدا به‌توند ‌ی‬ ‫ره‌خنه‌ی‌ له‌و بڕیاره‌ گرت‌و رایگه‌یاند‬ ‫كه‌ "هه‌میشه‌ وا باوه‌ عه‌سكه‌ر كوده‌تا‬ ‫به‌سه‌ر په‌رله‌مان‌و ده‌سه‌اڵتی مه‌ده‌نیدا‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم سه‌یر ئه‌وه‌یه‌ په‌رله‌مانی‬ ‫خۆمان كوده‌تا به‌سه‌ر خۆیدا ده‌كات"‪،‬‬ ‫ئه‌و له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫"له‌سه‌ر ئه‌م هه‌ڵوێست ده‌ربڕینه‌م‬ ‫له‌جیهه‌تێكه‌وه‌ به‌ته‌له‌فون هه‌ڕه‌شه‌م‬ ‫لێكراوه‌‌و جارێ‌ كاتی‌ ئه‌وه‌ نه‌هاتوه‌ بڵێم‬ ‫ئه‌و جیهه‌ته كێ‌ بوه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ل����ه‌دوای‌ درێژكردن����ه‌وه‌‬ ‫م����اوه‌ی‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌ بارزان����ی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌‪ ،‬هه‌ڵوێستێكی‌ توندت نواند‪،‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیارێكانی‌ ئێمه‌ له‌س����ه‌ر نواندی‌‬ ‫ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ت هه‌ڕه‌شه‌ت لێكراوه‌‪ ،‬ئایا‬

‫كورسیه‌كه‌ی‬ ‫بارزانی‌و كێشه‌ ‌ی‬ ‫ناوخۆی یه‌كێتی!‬ ‫ شوان حه‌مه‌‬

‫تائێستا ڕێژه‌ی ده‌نگی په‌رله‌مانتاران‬ ‫ب���ه‌ (به‌ڵێ) ی���ان (نه‌خێ���ر) بۆ‬ ‫درێژكردنه‌وه‌ی ماوه‌ی دو ساڵیتری‬ ‫مه‌س���عود بارزانی وه‌ك س���ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم ئاش���كرا نه‌بوه‌! تائێستاش‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م واژۆی له‌س���ه‌ر‬ ‫بڕیاره‌ك���ه‌ی په‌رله‌م���ان نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫هه‌مانكات مش���تومڕی شه‌رعیبون‌و‬ ‫ناش���ه‌رعیبونی هه‌ڵبژاردن���ه‌وه‌ی‬ ‫بارزانی به‌رده‌وامه‌!‬ ‫له‌ئێس���تاوه‌ تا كات���ی واژۆكردنی‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێم له‌سه‌ر بڕیاره‌كه‌‪،‬‬ ‫كات به‌ده‌س���ت ئۆپۆزیس���یۆنه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ ب���ۆ دروس���تكردنی فش���ار‬ ‫له‌س���ه‌ر خودی مه‌س���عود بارزانی‬ ‫به‌ئاڕاس���ته‌ی گێڕانه‌وه‌ی بڕیاره‌كه‌‬ ‫بۆ په‌رله‌م���ان‪ ،‬ی���ان گۆڕینه‌وه‌ی‬ ‫دو س���اڵی س���ه‌رۆكایه‌تی بارزانی‬ ‫له‌به‌رانب���ه‌ر هه‌مواركردن���ه‌وه‌ی‬ ‫ده‌س���تور‪ ،‬له‌س���ه‌ر حس���ابی‬ ‫كه‌مكردن���ه‌وه‌ی ده‌س���ه‌اڵته‌كانی‬ ‫س���ه‌رۆك‌و به‌هێزكردنی سیسته‌می‬ ‫په‌رله‌مان���ی‪ ،‬وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی هێزه‌‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆنه‌كان بانگه‌ش���ه‌ی بۆ‬ ‫چونكه‌ دورنیه‌ ش����ێوازێك بێت ده‌ستور نیه‌ تا فه‌راغی ده‌س����تورییش دروس����ت ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫بڕی���اره‌ ته‌مومژاوییه‌كی په‌رله‌مانی‬ ‫به‌جۆرێك تێپه‌ڕێنرێت كه‌ هه‌شت ساڵی بكات"‪.‬‬ ‫ه����اوكات له‌گه‌ڵ‌ ئه‌م پێش����هاتانه‌دا‪ ،‬كوردس���تان به‌درێژكردن���ه‌وه‌ی‬ ‫تری بۆ زیادبكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئام����اژه‌ش ب����ه‌وه‌ ده‌كات پارتی یه‌كێت����ی نیش����تیمانی كوردس����تان كه‌ ده‌سه‌اڵتی مه‌س���عود بارزانی وه‌ك‬ ‫هه‌م����و فش����ارێكی ب����ۆ درێژكردنه‌وه‌ی دوێنێ به‌یاننامه‌یه‌ك����ی باڵوكردۆته‌وه‌و س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م‪ ،‬ده‌رفه‌تێك���ی‬ ‫ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم به‌كارهێناوه‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ به‌و هه‌نگاوه‌یان باش ب���ۆ هێزه‌ ئۆپۆزیس���یۆنه‌كان‬ ‫وتیشی "له‌قۆناغی داهاتوشدا رێگای تر له‌به‌رامب����ه‌ر درێژكردن����ه‌وه‌ی م����اوه‌ی ده‌خوڵقێنێ���ت ب���ۆ كۆكردنه‌وه‌ی‬ ‫بۆ درێژكردنه‌وه‌ی ماوه‌ی س����ه‌رۆكایه‌تی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ده‌یانه‌وێت سازانی زۆرترین ده‌ن���گ له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‬ ‫نیش����تیمانی له‌س����ه‌ر ده‌س����تور بكه‌ن‪ ،‬ئه‌مس���اڵدا‪ ،‬ب���ه‌اڵم مه‌ترس���ی‬ ‫هه‌رێم به‌كارده‌هێنن"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاس����ی الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزیسیۆن به‌توندی ره‌خنه‌ ساخته‌كاری‌و مه‌ترسی دواخستنی‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیسالمیش جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ له‌و به‌یاننامه‌یه‌ ده‌گ����رن‌و ئه‌و هه‌وڵه‌ی هه‌ڵبژاردن���ه‌كان ب���ۆ كاتێك���ی‬ ‫نادی���ار‪ ،‬دۆخه‌كه‌ به‌هه‌ڵواس���راوی‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ ك����ه‌ س����ه‌رۆكی هه‌رێم زیاتر یه‌كێتی به‌ناڕاست ده‌زانن‪.‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ ئارام ش����ێخ محه‌مه‌د‪ ،‬ده‌هێڵێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌س����ه‌ر كورسی ده‌سه‌اڵت ده‌مێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و وت����ی‌ "پێموایه‌ دو س����اڵ نابێت‪ ،‬ئ����ه‌و هه‌ن����گاوه‌ی یه‌كێتی‌ به‌ناڕاس����ت له‌ناو ئه‌م هه‌را سیاسیه‌دا یه‌كێتی‬ ‫به‌الیه‌نی كه‌م چوار ساڵ ده‌بێت چونكه‌ ده‌زانێت‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئه‌مه‌ راس����ت نیه‌‪ ،‬نیش���تمانی وه‌ك گه‌مه‌س���ازی‬ ‫له‌ماوه‌ی ئه‌و دو س����اڵه‌ی ده‌س����ه‌اڵتی چونك����ه‌ ئ����ه‌وان ئ����ه‌وه‌ی ده‌ریانكردوه‌ س���ه‌ره‌كی له‌ب���ه‌رده‌م ڕس���كێكی‬ ‫درێژكراوه‌ته‌وه‌ په‌رله‌مانی كوردس����تان یاسایه‌كی ناش����ه‌رعیه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ هه‌موی گه‌وره‌دایه‌‪ .‬ئاشكرایه‌ به‌بێ ده‌نگی‬ ‫هه‌ڵبژاردنی له‌پێ����ش نیه‌‪ .‬تا هه‌ڵبژادن بیان����و هێنانه‌وه‌ی����ه‌ خۆش����یان ده‌زانن په‌رله‌مانتاره‌كان���ی یه‌كێتی‪ ،‬پارتی‬ ‫بكاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وكاتیش ده‌ڵێن هه‌ڵبژاردنی ش����ه‌رمه‌زاریه‌كی‌ گه‌وره‌ی����ان ك����ردوه‌و كه‌مینه‌ ده‌مێنێته‌وه‌و هیچ بڕیارێكی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم له‌گه‌ڵ هه‌ڵبژاردنی ده‌یانه‌وێ����ت ب����ه‌م پاس����اوانه‌ پین����ه‌ی په‌رله‌مانی ب���ۆ تێناپه‌ڕێنرێت‪ .‬هه‌ر‬ ‫بكه‌ن‪ .‬ئه‌ندامه‌كه‌ی مه‌كته‌بی سیاس����ی پش���تیوانییه‌كی مه‌كته‌بی سیاسی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان بكرێت"‪.‬‬ ‫به‌رپرس����ی ژوری هه‌ڵبژاردن����ی یه‌كگرتوش جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌و ده‌كاته‌وه‌ یه‌كێتیش بۆ پارت���ی‪ ،‬بێ باجدان‬ ‫بزوتن����ه‌وه‌ی گ����ۆڕان پێیوای����ه‌ پارتی‌و كه‌ یه‌كێتی مه‌به‌س����تی نه‌بوه‌ س����ازانی تێناپه‌ڕێ���ت‌و له‌س���ه‌ر حس���ابی‬ ‫الوازتركردنی بنك���ه‌ی جه‌ماوه‌ریی‬ ‫یه‌كێتی شكس����تیانهێنا له‌وه‌ی ده‌ستور نیشتیمانی له‌سه‌ر ده‌ستور بكرێت"‪.‬‬ ‫ه����ه‌ر له‌وباره‌یه‌وه‌ د‪.‬محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د یه‌كێتی ده‌بێت‪.‬‬ ‫بخرێت����ه‌ ریفراندۆمه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئه‌وان‬ ‫شكس����تیانهێنا له‌وه‌ی كه‌ ته‌فس����یری‌ وتی "یه‌كێتی مه‌به‌س����تی نه‌بوه‌ سازانی په‌نابردن���ه‌ به‌ر پۆلیس له‌ناو هۆڵی‬ ‫نایاسایی بكه‌ن بۆ یاسای سه‌رۆكایه‌تی‌ نیش����تیمانی له‌س����ه‌ر ده‌س����تور بكرێت په‌رله‌م���ان‌و په‌له‌پڕوزێی بڕیاردان‌‌و‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬به‌قازانج����ی خۆكاندیكردنه‌وه‌ی ئه‌وه‌نده‌ی مه‌به‌ستی بوه‌ كه‌ هه‌ڵبژاردنی دورخستنه‌وه‌ی میدیاكان له‌هۆڵه‌كه‌‪،‬‬ ‫مه‌سعود بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێم‪ ،‬بۆیه‌ س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ����م له‌كات����ی خۆیدا ئاماژه‌گه‌لێك���ن ب���ۆ بێبه‌هاكردنی‬ ‫په‌نایانبرده‌ به‌ر ئه‌مه‌‪ ،‬پێش����تریش ئه‌و نه‌كرێت‪ ،‬چونكه‌ به‌هه‌مو توانایه‌كیانه‌وه‌ پره‌نس���یپه‌كانی دیموكرات���ی‌و‬ ‫فێڵه‌یان به‌ن����اوی فه‌راغی ده‌س����توری له‌گه‌ڵ پارتی ئه‌و ده‌ستوره‌یان داناوه‌و به‌ڕواڵه‌تكردنی پرسه‌كان له‌فۆرمی‬ ‫زۆرین���ه‌و كه‌مین���ه‌دا‪ .‬دۆخێك كه‌‬ ‫ك����ردوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ هه‌رێم ده‌س����توری بڕواشناكه‌م گۆڕانكاری تێدا بكرێت"‪.‬‬ ‫ت���ا ئاس���تێكی زۆر یه‌كێت���ی لێی‬ ‫به‌رپرسیاره‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی بارزانی له‌به‌شێكیدا‬ ‫ڕه‌نگدانه‌وه‌ی كێشه‌ ناوخۆییه‌كانی‬ ‫یه‌كێتیی���ه‌‪ .‬له‌م نێ���وه‌دا دو باڵی‬ ‫مه‌كته‌ب���ی سیاس���ی (هێرۆخان‌و‬ ‫كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ)‪ ،‬به‌بڕیاردان له‌سه‌ر‬ ‫درێژكردنه‌وه‌ی ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫بارزانی بۆ دو س���اڵیتر‪ ،‬له‌س���ه‌ر‬ ‫بنه‌م���ای (گ���ه‌وره‌كان بچوكه‌كان‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ خۆم‌و دۆسیه‌كه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ راسته‌؟‬ ‫ده‌خۆن) په‌یامی خۆیان ئاڕاسته‌ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ناو یه‌كێتیه‌وه‌ بوه‌؟‬ ‫ئارێ����ز عه‌بدواڵ‪ :‬به‌ڵ����ێ‌ له‌جیهه‌تێكه‌و‌ه‬ ‫باڵه‌كانی تری ناو یه‌كێتی كرد‪ ،‬كه‌‬ ‫ئارێ����ز عه‌ب����دواڵ‪ :‬ن����ا‪ ،‬م����ن ئه‌ندام ‌ی‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌م لێكراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و دو باڵه‌ خاوه‌نی دوابڕیارو دوا‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌ڕه‌ش����ه‌كه‌ چ����ۆن‌و له‌رێگ ‌هی‌ س����ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتیم چۆن ش����تی‌ وا‬ ‫كردارن‌و زۆرینه‌ی په‌رله‌مانتاره‌كانی‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫چیه‌وه‌ بوه‌؟‬ ‫یه‌كێتی گوێڕایه‌ڵی ئه‌وانن‌و ئاینده‌ی‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬كه‌واته‌ هه‌ڕه‌ش����ه‌كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ئارێ����ز عه‌بدواڵ‪ :‬له‌ڕێگ����ه‌ی‌ ته‌له‌فونه‌وه‌‬ ‫سیاس���ی‌ یه‌كێتیش هه‌ر له‌ده‌ستی‬ ‫پارتیه‌وه‌ بوه‌؟‬ ‫بوه‌و له‌گه‌ڵ خۆم قسه‌یكردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌واندایه‌‪.‬‬ ‫ئارێ����ز عه‌بدواڵ‪ :‬ج����ارێ‌ كات����ی‌ ئه‌وه‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و كه‌سه‌ ده‌ناسی‌‪ ،‬سه‌ر به‌كام‬ ‫به‌ڕونی دیاره‌ كه‌ یه‌كێتی نیشتمانی‬ ‫نه‌هاتوه‌ بڵێم كێ‌ بوه‌‪.‬‬ ‫حزبه‌؟‬ ‫دوچاری قه‌یرانێكی گه‌وره‌ بوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬یه‌كێت����ی‌ ئ����اگادار ‌ی ئ����ه‌م‬ ‫ئارێ����ز عه‌بدواڵ‪ :‬جارێ‌ گومانم هه‌یه‌‪ ،‬با‬ ‫تا ئه‌و ئاسته‌ی سه‌ركردایه‌تیه‌كه‌ی‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌كردنه‌یه‌؟‬ ‫رونبێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ناچاربو له‌بیس���تو‌چوار كاتژمێردا‬ ‫ئارێز عه‌بدواڵ‪ :‬جارێ‌ نا‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئه‌و كه‌س����ه‌ له‌چ ئاس����تێكی‌‬ ‫شانسی دو ساڵیتری سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬باش����ه‌ له‌به‌رامب����ه‌ر وته‌كان ‌ی‬ ‫سیاسیدایه‌؟‬ ‫بۆ بارزانی گه‌ره‌نتی بكات‪ ،‬بێئه‌وه‌ی‬ ‫ئارێز عه‌بدواڵ‪ :‬نازانم‌و جارێ‌ قسه‌ناكه‌م‪ ،‬ئێوه‌ كه‌ ئه‌مه‌ به‌كوده‌تا ناوده‌به‌ن‪ ،‬له‌ناو‬ ‫پاشهاته‌كانی ئه‌و بڕیاره‌ی به‌باشی‬ ‫به‌اڵم به‌هیچ شێوه‌یه‌ك قابیلی‌ لێخۆشبون یه‌كێتی‌ پاڵپش����تی‌ ل����ه‌م بۆچون ‌هی‌ ئێوه‌‬ ‫له‌به‌رچاوبگرێت‪.‬‬ ‫كراوه‌؟‬ ‫نیه‌‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا ئێمه‌ بارزانی ده‌بینین تا‬ ‫ئارێز عه‌بدواڵ‪ :‬به‌ده‌یان نامه‌و س����ه‌دان‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هۆكاری‌ قسه‌نه‌كردنت له‌ئێستادا‬ ‫دو ساڵیتر له‌سه‌ركورسی سه‌رۆكی‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ ته‌له‌فۆنی‌ ده‌ستخۆشیم لێكراو‌ه‬ ‫بۆ چی‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌؟‬ ‫هه‌رێم دانیش���توه‌‪ ،‬چاودێر ده‌بین‬ ‫ئارێ����ز عه‌ب����دواڵ‪ :‬ج����ارێ‌ وه‌خته‌كه‌ی‌ له‌به‌رامبه‌ر ده‌ربڕینی‌ ئه‌و هه‌ڵوێس����ته‌م‪،‬‬ ‫تا بزانی���ن‪ ،‬ئاین���ده‌ی حیزبه‌كه‌ی‬ ‫ماویه‌ت����ی‌‌و ب����ۆ الیه‌ن����ی‌ په‌یوه‌ندی����دار له‌الیه‌ن خه‌ڵك‌و كادیرانی‌ یه‌كێتیه‌وه‌و دواتر‬ ‫تاڵه‌بانی‪ ،‬له‌غیابی تاڵه‌بانیدا به‌ره‌و‬ ‫قس����ه‌ده‌كه‌م‌و دواتر ئاش����كرای‌ ده‌كه‌م‪ ،‬ب����ۆم ده‌ركه‌وت كه‌ پش����تیوانیه‌كی‌ ئێجار‬ ‫كوێ ده‌چێت؟‬ ‫له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ له‌ئێس����تادا بێده‌نگی����م گه‌وره‌ی‌ هه‌یه‌ ئه‌و جۆره‌ بۆچونانه‌‪.‬‬

‫ئۆپۆزیسیۆن‪ :‬تا ئێستا باسی خۆپیشاندانمان نه‌كردوه‌‬ ‫ئه‌ندامێكی مه‌كته‌بی سیاسی كۆمه‌ڵیش‬ ‫ئا‪ :‬ڕامان عومه‌ر‬ ‫جه‌خت له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كات����ه‌وه‌ هیچ‬ ‫ده‌رفه‌تێ����ك جگ����ه‌ له‌ناڕه‌زایی‌ ده‌ربڕین‬ ‫دژی بڕیاری درێژكردنه‌وه‌ی ماوه‌ی‬ ‫له‌به‌رده‌م خه‌ڵك نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان بۆ‬ ‫ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاس����ی كۆمه‌ڵی‬ ‫دو ساڵی تر‪ ،‬هه‌رسێ الیه‌نه‌كه‌ی‬ ‫ئیس��ل�امی‪ ،‬عه‌بدولس����تار مه‌جید‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫ده‌خات����ه‌ڕو درێژكردن����ه‌وه‌ی م����اوه‌ی‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ هه‌مو ئه‌گه‌ره‌كان‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم دژی دیموكراسیه‌ته‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رده‌میاندا كراوه‌ ده‌بێت‌و‬ ‫ئ����ه‌و به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یاند ك����ه‌ "هیچ‬ ‫بۆچونیشیان وایه‌ "سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫بایه‌خێك ب����ۆ رای خه‌ڵ����ك‌و جه‌ماوه‌ر‬ ‫هه‌رگیز ده‌ستبه‌رداری ده‌سه‌اڵت‬ ‫نه‌م����اوه‌و به‌ئه‌ن����دازه‌ی گه‌ردیله‌یه‌كیش‬ ‫نابێت"‪.‬‬ ‫قورسایی بۆ دیموكراسیه‌ت دانه‌نراوه‌"‪.‬‬ ‫ناوب����راو وت����ی "هه‌مو ئه‌گ����ه‌ره‌كان‌و‬ ‫به‌رپرسی ژوری هه‌ڵبژاردنی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕان "ئارام ش����ێخ محه‌م����ه‌د"‪ ،‬ئاماژه‌ رێگا مه‌ده‌نیه‌كان‌و ناڕه‌زایه‌تی ده‌ربڕین‬ ‫ب����ه‌وه‌ ده‌كات درێژكردن����ه‌وه‌ی ماوه‌ی ك����راوه‌ ده‌بن‪ ،‬ب����ۆ ئه‌وه‌ی ده‌س����ه‌اڵت‬ ‫س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم بۆ دو س����اڵی تر ئاگاداربكه‌ین����ه‌وه‌و ه����ه‌ر رێگایه‌كی����ش‬ ‫هیچ بنه‌مایه‌كی یاس����ایی تێدا نیه‌‪ ،‬ئه‌و به‌گونجاوی بزانی����ن‌و كاریگه‌ری هه‌بێت‬ ‫وتی‌ "پارتی‌و یه‌كێت����ی به‌و ره‌فتاره‌یان ده‌یگرینه‌به‌ر"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاس����ی‬ ‫سه‌لماندیان نه‌حس����اب بۆ یاسا ده‌كه‌ن‬ ‫نه‌حساب بۆ په‌رله‌مان‌و په‌یڕه‌وی ناوخۆی یه‌كگرتو‪ ،‬د‪.‬محه‌م����ه‌د ئه‌حمه‌د‪ ،‬ئاماژه‌‬ ‫په‌رله‌مان‌و یاساكانی خۆشیان ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌وه‌ ده‌دات كه‌ ئه‌گه‌ری خۆپیش����اندان‬ ‫چونكه‌ به‌پێی یاس����ای س����ه‌رۆكایه‌تی‌ له‌ئارادای����ه‌‪ ،‬ئه‌و به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫هه‌رێم په‌رله‌مان ماف����ی درێژكردنه‌وه‌ی "خۆپیش����اندان مافی خه‌ڵكه‌‪ ،‬ئاساییه‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی نیه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی سه‌رۆكی ك����ه‌ هه‌مو رێگایه‌كی سیاس����ی مه‌ده‌نی‬ ‫یاسایی دژی ئه‌و بڕیاره‌ بگرینه‌به‌ر"‪.‬‬ ‫هه‌رێم له‌په‌رله‌مان هه‌ڵنه‌بژێردراوه‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌گه‌ری كش����انه‌وه‌ی ئه‌ندام‬ ‫وتیش����ی‌ "ئه‌وانه‌ی كه‌ باس له‌فه‌راغی‬ ‫ده‌س����توری ده‌ك����ه‌ن فێڵێك����ه‌ ك����ه‌س په‌رله‌مانه‌كانی ئۆپۆزیسیۆنیش‪ ،‬ناوبراو‬ ‫به‌فلس����ێكی قه‌ڵ����ب نایكڕێ����ت‪ ،‬ئه‌مه‌ وت����ی‌ "ئه‌گ����ه‌ر زانرا دۆخه‌ك����ه‌ به‌ره‌و‬ ‫ده‌مێكه‌ پالنیان بۆ دان����اوه‌"‪ .‬له‌باره‌ی ئاقاری درێژكردن����ه‌وه‌ ده‌برێت‪ ،‬ئه‌وكات‬ ‫بڕیاره‌كه‌ش����ه‌وه‌ ناوبراو پێیوایه‌ نه‌ده‌بو ئه‌و رێگای����ه‌ش ده‌گرینه‌ب����ه‌ر‪ ،‬چونكه‌‬ ‫به‌و ش����ێوه‌یه‌ ده‌ربكرێ����ت‌و وتی "ته‌نها خه‌ڵ����ك گومان‌و ترس����ی ل����ه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫ش����ۆكێك بۆ ئێمه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی����ه‌ باوه‌ڕمان هه‌ڵبژاردنه‌كان����ی تری����ش دوابخرێ����ت‪.‬‬ ‫نه‌ده‌كرد ئ����ه‌م هه‌نگاوه‌ به‌م جورئه‌ته‌ی هه‌روه‌ه����ا به‌رپرس����ی ژوری بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫ئێستا بنرێت‪ ،‬له‌راستیدا ئه‌مه‌ زه‌نگێكی گۆڕانی����ش ئه‌گ����ه‌ری كش����انه‌وه‌ی‬ ‫مه‌ترس����یه‌ دوای ئه‌و مێژوه‌و دوای ‪ 17‬په‌رله‌مانتاره‌كانیان به‌دورنازانێت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها به‌رپرسی ژوری هه‌ڵبژاردنی‬ ‫شوبات كه‌ ئه‌م ده‌س����ه‌اڵته‌ بێ چاوڕوه‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان "ئارام شێخ محه‌مه‌د"‬ ‫ئه‌م هه‌نگاوه‌ بنێت"‪.‬‬ ‫سه‌رانی ئۆپۆزیسیۆن جه‌خت له‌سه‌ر جه‌غتی‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ هه‌رسێ‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬ك����ه‌ هه‌مو ئه‌گه‌ره‌كان الیه‌نه‌ك����ه‌ی ئۆپۆزس����یۆن ده‌یانه‌وێ����ت‬ ‫له‌به‌رده‌میاندا دژی بڕیاری درێژكردنه‌وه‌ی ی����ه‌ك هه‌ڵوێس����تی هاوبه‌ش����یان دژی‬ ‫م����اوه‌ی س����ه‌رۆكی هه‌رێم "مه‌س����عود درێژكردنه‌وه‌ی ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫بارزانی" بۆ دو ساڵی تر كراوه‌ ده‌بێت‌و هه‌بێت‪ ،‬ئه‌و وتی "وه‌ك ئۆپۆزیس����یۆن‬ ‫ئه‌گ����ه‌ری خۆپیش����اندان‌و كش����انه‌وه‌ی هه‌مو ئه‌گ����ه‌ره‌كان‌و رێگاكانی مه‌ده‌نی‌و‬ ‫ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌كانیشان به‌دورنازانن‌و یاسایی له‌به‌رده‌مماندا كراوه‌ ده‌بێت بۆ‬

‫ئاوێنه‌ی روداوه‌کان‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )384‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/7/2‬‬

‫ی مه‌كته‌ب سیاسی‌ یه‌كێتی‌‪:‬‬ ‫لێپرسراوی‌ راگه‌یاندن ‌‬

‫‪3‬‬

‫مه‌رج ‌ه ویالیه‌ت ‌ی بارزانی‌ له‌دو سا ‌ڵ زیاتر تێنه‌په‌ڕێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫"عه‌بدولره‌زاق شه‌ریف" لێپرسراوی‌‬ ‫راگه‌یاندنی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت‬ ‫"ئێمه‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێممان له‌و قه‌باره‌‬ ‫گه‌وره‌یه‌وه‌ كه‌ به‌ره‌و دیكتاتۆریه‌ت‌و‬ ‫تاك سه‌ركرده‌یی‌ ده‌چو‪ ،‬هێنایه‌‬ ‫خواره‌وه‌و چاره‌نوسی‌ ئه‌ومان‬ ‫به‌ده‌ستی‌ چه‌ند په‌رله‌مانتارێك‬ ‫سپارد"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬درێژكردن���ه‌وه‌ی‌ م���اوه‌ی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ بارزانی‌ بۆ دو ساڵ‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ئاش���كرایه‌ پێشنیاری‌ ئێوه‌ یه‌كێتی‌ بو‪،‬‬ ‫بۆچی‌ ئه‌و بڕیاره‌تان دا؟‬ ‫عه‌بدولره‌زاق ش���ه‌ریف‪ :‬ئه‌مه‌ بڕیاری‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێت���ی‌ بوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫دو مان���گ له‌مه‌وب���ه‌ر‪ ،‬ب���ۆ ده‌رچ���ون‬ ‫له‌قه‌یران���ه‌كان بڕی���اری‌ درێژكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ماوه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‌و به‌لیستی‌‬ ‫جی���ا دابه‌زین���ی‌ یه‌كێت���ی‌ داوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫بڕیاری‌ كۆبونه‌وه‌ی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسیه‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی‌ كۆمیته‌ی‌ س���ه‌ركردایه‌تیش‬ ‫به‌دوایدا ئه‌م بڕیاره‌ی‌ په‌س���ه‌ند كردوه‌‪،‬‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ فراوانی‌ كادێره‌كانیش���دا‬ ‫ئه‌مه‌ به‌وان وت���راوه‌‪ ،‬من له‌كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫فراوان���ی‌ كادێره‌كان���دا ب���وم‪ ،‬ته‌نه���ا‬ ‫كادێرێكی���ش ره‌خن���ه‌ی‌ ل���ه‌م بڕیاره‌‬ ‫نه‌گرتوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ی‌ ئێستا ئه‌و ده‌نگه‌ ناڕازیانه‌‬

‫چیین كه‌ له‌ریزه‌كانی‌ سه‌ركردایه‌تییه‌وه‌‬ ‫ده‌یبیستین به‌رامبه‌ر به‌م بڕیاره‌؟‬ ‫عه‌بدول���ره‌زاق ش���ه‌ریف‪ :‬ئه‌وان���ه‌‬ ‫ی یه‌كێتی‌ تێناگه‌ن یاخود‬ ‫له‌سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫گوتاری‌ ئۆپۆزیسیۆن كاری‌ تێكردون‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باش���ه‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌م بڕیاره‌دا چییه‌؟‬ ‫عه‌بدولره‌زاق ش���ه‌ریف‪ :‬یه‌كێتی‌ وه‌ك‬ ‫هێزێكی‌ سیاسی‌ ملمالنێی‌ بۆ كۆمه‌ڵێك‬ ‫پره‌نس���یپ ك���ردوه‌ ك���ه‌ یه‌كێكی���ان‬ ‫گه‌ڕاندنه‌وه‌ی‌ ده‌ستور بوه‌ بۆ په‌رله‌مان‌و‬ ‫هه‌روه‌ها بۆ چه‌س���پاندنی‌ سیس���ته‌می‌‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌ بوه‌‪ ،‬به‌م بڕی���اره‌ش ئه‌وه‌‬ ‫به‌دیهاتوه‌‪ ،‬ئێمه‌ له‌س���ه‌ر مه‌س���ه‌له‌ی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‌و حوكمداریی‌‌و سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمیش ده‌سكه‌وتمان به‌ده‌ستهێناوه‌‪،‬‬ ‫هه‌مو رای‌ گشتی‌ ئاگاداره‌ كه‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم‌و س���ه‌ركرده‌كانی‌ پارتی‌ له‌ماوه‌ی‌‬ ‫رابردودا به‌رده‌وام وتویانه‌ كه‌ ده‌ستور‬ ‫هه‌م���و رێگه‌ یاس���اییه‌كانی‌ وه‌رگرتوه‌و‬ ‫ده‌بێ���ت بخرێت���ه‌ راپرس���ییه‌وه‌‪ ،‬پێش‬ ‫راپرس���ی‌ ده‌رفه‌ت���ی‌ هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌ماوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئێمه‌ ئ���ه‌و هێزه‌ بوین‬ ‫له‌م ملمالنێیانه‌دا ئه‌م ده‌سكه‌وتانه‌مان‬ ‫ب���ۆ میلله‌ته‌كه‌م���ان به‌ده‌س���تهێنا كه‌‬ ‫ده‌ستورمان به‌پێی‌ یاسا گه‌ڕانده‌وه‌ بۆ‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان‌و كرا به‌بڕیاری‌‬ ‫په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬باش���ه‌ ئێ���وه‌ ب���ۆ زیات���ر‬ ‫ش���ه‌رعیه‌تدان به‌و بڕیاره‌ ب���اس له‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن ك���ه‌ ته‌له‌فونتان ب���ۆ تاڵه‌بانی‌‬

‫ك���ردوه‌و ئه‌ویش رای‌ له‌گه‌ڵی‌ بوه‌‪ ،‬ئایا‬ ‫ئه‌مه‌ وایه‌؟‬ ‫عه‌بدول���ره‌زاق ش���ه‌ریف‪ :‬خۆم ده‌قی‌‬ ‫ئه‌و رێكه‌وتنه‌م بینیوه‌ كه‌ به‌ده‌ستخه‌ت‬ ‫نوس���راوه‌و ئیمزای‌ كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌و‬ ‫نێچیرڤان���ی‌ بارزانی‌ له‌س���ه‌ره‌و تیایدا‬ ‫ئام���اژه‌ به‌ته‌له‌فونكردن ب���ۆ تاڵه‌بانی‌‌و‬ ‫ره‌زامه‌ندی‌ وه‌رگرتنی‌ كراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئای���ا هی���چ ره‌زامه‌ن���دی‌‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆن بۆ ئ���ه‌م درێژكردنه‌وه‌یه‌‬ ‫وه‌رگیراوه‌؟‬ ‫عه‌بدول���ره‌زاق ش���ه‌ریف‪ :‬پێش���تر‬ ‫چه‌ن���د جارێ���ك له‌مباره‌ی���ه‌وه‌ قس���ه‌‬ ‫له‌گ ‌هڵ‌ ئۆپۆزیس���یۆن ك���راوه‌و رۆژانی‌‬ ‫پێش���وش ئه‌رسه‌الن بایز سه‌ردانی‌ سێ‌‬ ‫سه‌ركرده‌كه‌ی‌ ئۆپۆزیسیۆنی‌ كردوه‌ بۆ‬ ‫ئه‌و مه‌به‌سته‌‪ ،‬راو بۆچونی‌ ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫وه‌رگی���راوه‌و من خۆم بیس���تومه‌ كاك‬ ‫نه‌وشیروان رای‌ وابوه‌ ئه‌گه‌ر سیسته‌مه‌كه‌‬ ‫بكرێ���ت به‌په‌رله‌مان���ی‌‌و ده‌س���توره‌كه‌‬ ‫هه‌مواربكرێته‌وه‌‪ ،‬سه‌رۆكایه‌تی‌ بارزانی‌‬ ‫دو ساڵیش درێژبكرێته‌وه‌ ئێمه‌ رازین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا سه‌رۆكایه‌تی‌ بارزانی‌ بوه‌‬ ‫به‌مه‌رج دو س���اڵ‌ بێ���ت‪ ،‬چونكه‌ فازڵ‬ ‫میرانی‌ س���كرتێری‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‬ ‫پارت���ی‌ رایگه‌یان���دوه‌ كه‌ م���ه‌رج نییه‌‬ ‫ویالیه‌ت���ی‌ بارزانی‌ تا دو س���اڵی‌ دیكه‌‬ ‫بخایه‌نێ‌؟‬ ‫عه‌بدولره‌زاق شه‌ریف‪ :‬به‌ڵێ‌‪ ،‬به‌پێی‌‬ ‫ئه‌و رێكه‌وتننامه‌ی���ه‌ی‌ ئاماژه‌م پێكرد‌و‬ ‫ئیم���زای‌ كاك كۆس���ره‌ت‌و نێچیرڤانی‌‬

‫له‌سه‌ره‌‪ ،‬ماوه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫قابیلی‌ درێژكردن���ه‌وه‌ نیه‌و نابێت له‌دو‬ ‫ساڵ‌ زیاتر تێپه‌ڕێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ی‌ ئه‌گه‌ر ده‌س���تور رێگه‌ی‌‬ ‫پێدا؟‬ ‫عه‌بدولره‌زاق شه‌ریف‪ :‬نه‌خێر ده‌ستور‬ ‫رێگه‌ی‌ پێنادات له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ رێكه‌وتنی‌‬ ‫ئێم���ه‌ وایه‌‌و الیه‌ن���ه‌كان له‌و س���ازانه‌‬ ‫نیش���تمانییه‌ به‌ش���دار ده‌بن‌و ئه‌وكاته‌‬ ‫ئه‌وان بڕیاری‌ له‌سه‌ر ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باش���ه‌ ده‌نگۆی‌ ئ���ه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫كه‌ پارتی‌‌و بارزانی‌ فش���اری‌ له‌سه‌رتان‬ ‫هه‌بوه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ بڕیارێكی‌ به‌وجۆره‌‬ ‫بده‌ن؟‬ ‫عه‌بدولره‌زاق ش���ه‌ریف‪ :‬له‌ڕاس���تیدا‬ ‫پارت���ی‌‪ ،‬یه‌كێت���ی‌ له‌ب���ه‌رده‌م س���ێ‌‬ ‫بژارده‌دا راگرت‪ ،‬بژارده‌یه‌كیان ده‌ستور‬ ‫ده‌خه‌ینه‌ راپرس���یه‌وه‌‪ ،‬بژارده‌ی‌ دوه‌م‬ ‫رێكه‌وتننامه‌ی‌ ستراتیجی‌ وه‌الده‌نرێت‌و‬ ‫ده‌گه‌ڕێینه‌وه‌ بۆ سیسته‌می‌ دو ئیداره‌یی‌‬ ‫زۆنی‌ سه‌وزو زه‌رد‪ ،‬بژارده‌ی‌ سێهه‌میش‬ ‫ئه‌مه‌یه‌ ك���ه‌ هه‌ڵمانب���ژاردوه‌‪ ،‬پارتی‌‌و‬ ‫بارزان���ی‌ له‌م ملمالنێی���ه‌دا تا ئه‌وپه‌ڕی‌‬ ‫هه‌ڵكش���اون‌و ته‌نانه‌ت هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‌ دو‬ ‫ئیداره‌ییشیان كردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬كه‌وات���ه‌ ئه‌مه‌ س���ه‌ره‌نجام‬ ‫ده‌سكه‌وت نه‌بوه‌ بۆ ئه‌وان؟‬ ‫عه‌بدول���ره‌زاق ش���ه‌ریف‪ :‬نه‌خێ���ر‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ توانیمان س���ه‌ره‌نجام‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم له‌و قه‌باره‌ گه‌وره‌یه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ ب���ه‌ره‌و دیكتاتۆری��� ‌هت‌و ت���اك‬

‫كه‌س نیی ‌ه‬ ‫له‌په‌رله‌مانتاران‬ ‫ئیعترازی‌ هه‌بێت‬ ‫له‌سه‌ر بڕیاری‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‪،‬‬ ‫ئه‌و‌هی‌ له‌مالوال‬ ‫وا قسه‌ ده‌كات‬ ‫له‌به‌رده‌می‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ وا قسه‌ ناكات‬

‫عه‌بدولره‌زاق شه‌ریف‬

‫سه‌ركرده‌یی‌ ده‌چو‪ ،‬بهێنینه‌ خواره‌وه‌و په‌رله‌مانتاران���ی‌ یه‌كێتی���ان ك���رد بۆ‬ ‫چاره‌نوسی‌ ئه‌ومان خسته‌ ده‌ستی‌ چه‌ند مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‌و رێكه‌وتننامه‌كه‌یان‬ ‫بۆ باس���كردن‌و پێیانوت���ون كه‌ به‌یانی‌‬ ‫په‌رله‌مانتارێكه‌وه‌ له‌هۆڵی‌ په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا له‌ئاستی‌ په‌رله‌مانتارانی‌ ده‌نگده‌ده‌ن‪ ،‬هه‌ر هه‌مویان ره‌زامه‌ندییان‬ ‫ئێ���وه‌دا ك���ه‌س نه‌بوه‌ دژ ب���ه‌م بڕیاره‌ له‌س���ه‌ربوه‌‪ ،‬ك���ه‌س نه‌ب���وه‌ ئیعترازی‌‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬چونكه‌ ك���ه‌س نییه‌ ئیعترازی‌‬ ‫بوبێت؟‬ ‫عه‌بدولره‌زاق شه‌ریف‪ :‬رۆژی‌ شه‌ممه‌ی‌ هه‌بێ���ت له‌س���ه‌ر بڕی���اری‌ مه‌كته‌ب���ی‌‬ ‫رابردو‪ ،‬واته‌ رۆژێك به‌ر له‌كۆبونه‌وه‌كه‌ی‌ سیاسی‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ له‌مالوال وا قسه‌ ده‌كات‬ ‫په‌رله‌م���ان‪ ،‬هێرۆخ���ان‌و كاك عوم���ه‌ر له‌به‌رده‌می‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ وا قسه‌‬ ‫فه‌تاح‌و كاك كۆس���ره‌ت ره‌سوڵ‌ بانگی‌ ناكات‪.‬‬

‫"درێژكردنه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ بارگرژی‌ له‌هه‌رێمدا دروستناكات"‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫محه‌مه‌د حاجی‌ مه‌حمود‪ ،‬سكرتێری‌‬ ‫حیزبی‌ سۆشیال دیموكراتی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫فۆڕمی‌ خۆكاندیكردنی‌ وه‌رگرتبو بۆ‬ ‫پۆستی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زۆریش له‌وه‌ دڵنیابو كه‌ هه‌ڵبژادنی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم دوا ده‌خرێ‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬س����ه‌رنجت چییه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫درێژكردن����ه‌وه‌ی‌ م����اوه‌ی‌ پۆس����تی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم؟‬ ‫محه‌م����ه‌د حاج����ی‌ مه‌حم����ود‪ :‬ئه‌وه‌‬ ‫شتێكه‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌رێكه‌وتنی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارتیه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و دو حیزبه‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫رێكه‌وتنی����ان له‌نێواندا هه‌یه‌‪ ،‬له‌س����ه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵێك شت‪ ،‬له‌وانه‌ له‌سه‌ر وه‌رگرتنی‌‬ ‫پۆس����تی‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت كه‌ هه‌ر دو‬ ‫س����اڵ جارێك بۆ الیه‌كی����ان ده‌بێت‪ ،‬بۆ‬ ‫مه‌س����ه‌له‌ی‌ هه‌ردو پۆستی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم‌و س����ه‌رۆكایه‌تی‌ كۆم����اری‌ عێراق‬ ‫ئه‌وه‌ش دو شتن پێكه‌وه‌ كه‌ رێكه‌وتنیان‬ ‫له‌سه‌ركردوه‌‪ ،‬جا بۆ ئه‌و پۆستانه‌ درێژه‌‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌ یاخود كورتی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫به‌نده‌ به‌‌و رێكه‌وتنانه‌وه‌ كه‌ له‌نێوان ئه‌و‬ ‫دو حیزبه‌دا ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كه‌واته‌ درێژكردنه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم چاوه‌ڕوانكراوبو؟‬ ‫محه‌م����ه‌د حاج����ی‌ مه‌حم����ود‪ :‬به‌ڵێ‌‬ ‫چاوه‌ڕوانكراوبو‪ ،‬چه‌ند مانگێك له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫من باسی‌ ئه‌وه‌م كرد‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ هه‌ندێ‌‬ ‫له‌براده‌رانی‌ هه‌ردو حیزبه‌كه‌ هاتنه‌ سه‌ر‬ ‫خه‌ت‌و وه‌اڵمی‌ منیان دایه‌وه‌ وتیان شتی‌‬ ‫وه‌ها نییه‌‪ ،‬به‌اڵم سه‌ره‌نجام بۆ هه‌موان‬ ‫رونبۆوه‌‌و درێژیشكرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا ئه‌م ‌ه ده‌ستا‌وده‌ستكردنی‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت له‌هه‌رێم����دا ناخات����ه‌ ژێ����ر‬ ‫پرسیاره‌وه‌؟‬ ‫محه‌م����ه‌د حاج����ی‌ مه‌حم����ود‪ :‬م����ن‬ ‫وه‌ك خ����ۆم له‌گ����ه‌ڵ دواكه‌وتن����ی‌ هیچ‬ ‫هه‌ڵبژاردنێكدا نیم‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك باسمكرد‬ ‫ئه‌وه‌ رێكه‌وتنی‌ نێ����وان دو حیزبه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫دو حیزبه‌ خۆیان خاوه‌نبڕیارن ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌ناو په‌رله‌مانیش‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬كاریگه‌ری����ه‌ خراپه‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫حاڵه‌ته‌ له‌س����ه‌ر ره‌وشی‌ سیاسی‌ هه‌رێم‬ ‫چییه‌؟‬ ‫محه‌مه‌د حاجی‌ مه‌حمود‪ :‬خۆی‌ ئه‌وه‌‬ ‫زیات����ر په‌یوه‌ندی‌ به‌‌و كێش����انه‌وه‌ هه‌بو‬ ‫كه‌ له‌س����ه‌ر ده‌س����توره‌كه‌ دروستبو‪ ،‬بۆ‬ ‫یه‌كێتی‌ نیش����تمانی‌ كوردستان قورسبو‬ ‫خ����ۆی‌ لیس����تی‌ س����ه‌ربه‌خۆی‌ هه‌بێت‌و‬ ‫ده‌نگیش به‌كاندیده‌كه‌ی‌ پارتی‌ بدات بۆ‬ ‫پۆستی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬وات����ه‌ تۆ پێتوای����ه‌ یه‌كێتی‌‬

‫نیش����تیمانی‌ داوای‌ له‌پارت����ی‌ كردوه‌ بۆ‬ ‫درێژكردن����ه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم؟‬ ‫محه‌مه‌د حاجی‌ مه‌حم����ود‪ :‬به‌ڵێ‌ من‬ ‫خ����ۆم قه‌ناعه‌تم وای����ه‌‪ ،‬چونكه‌ یه‌كێتی‌‬ ‫ئیحراج ده‌بو‪ ،‬كه‌ ده‌چێته‌ هه‌ڵبژاردنه‌وه‌‬ ‫به‌لیس����تی‌ جیا ب����ۆ په‌رله‌م����ان‪ ،‬ده‌بو‬ ‫ده‌نگیش به‌كاندیده‌كه‌ی‌ پارتی‌ بدات بۆ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬ئه‌وكاته‌ نه‌یاره‌كانی‌‬ ‫ره‌خنه‌ی‌ ئه‌وه‌ی����ان لێده‌گرت‌و ده‌یانوت‬ ‫یه‌كێتی‌ خ����ۆی‌ به‌س����ه‌ربه‌خۆ ده‌زانێ‌‌و‬ ‫ده‌نگیش به‌كاندیدی‌ پارتی‌ ده‌دات‪ ،‬دیاره‌‬ ‫یه‌كێتی‌ پێش����نیارێكی‌ وه‌های‌ كردوه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌‌و دۆخه‌ رزگاری‌ بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬درێژكردن����ه‌وه‌ی‌ م����اوه‌ی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬تا چه‌ند په‌یوه‌ندی‌‬ ‫ب����ه‌وه‌وه‌ هه‌بو ك����ه‌ ئۆپۆزیس����یۆنیش‬ ‫له‌س����ه‌ر دیاریكردنی‌ كاندیدێكی‌ به‌هێز‬ ‫یه‌كالیینه‌بونه‌وه‌؟‬ ‫محه‌مه‌د حاجی‌ مه‌حمود‪ :‬س����ێ‌ مانگ‬ ‫له‌مه‌وبه‌ر من بۆچونم وابو كه‌ ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ناگه‌ن����ه‌ ئه‌نج����ام ب����ۆ یه‌كالییبونه‌وه‌ی‌‬ ‫كاندیدێ����ك بۆ پۆس����تی‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێ����م‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ به‌پێی‌ زانیاریه‌كانی‌‬ ‫من هه‌ندێ‌ له‌واڵتان����ی‌ ده‌روبه‌ر هه‌وڵی‌‬ ‫زۆریاندا كه‌ ئۆپۆزیس����یۆن كاندیدێكیان‬ ‫هه‌بێت بۆ ئه‌و پۆسته‌‪ ،‬به‌اڵم ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫هه‌ر نه‌گه‌یشتنه‌ ئه‌نجامێك كه‌ كاندیدێك‬ ‫بۆخۆیان دیاریبكه‌ن‪ ،‬ره‌نگه‌ ئه‌وه‌ یه‌كێك‬ ‫بێت له‌ه����ۆكاره‌كان‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئه‌وه‌نده‌ی‌‬ ‫من بزانم ئێس����تا پرۆژه‌ی����ه‌ك هه‌یه‌ كه‌‬ ‫دوای‌ ئه‌م درێژكردنه‌وه‌یه‌ ئۆپۆزیس����یۆن‬ ‫له‌حكومه‌تی‌ داهاتوی‌ هه‌رێم به‌ش����داری‌‬ ‫بكات‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی‌ ئاگادریشم له‌ئێستادا‬ ‫الیه‌نه‌كان����ی‌ ئۆپۆزیس����یۆن وردبین����ی‌‬ ‫ل����ه‌و پرۆژه‌ی����ه‌دا ده‌ك����ه‌ن‌و بۆچون����ی‌‬ ‫جه‌ماوه‌ره‌كه‌یان وه‌رده‌گرن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌ش����داریبكه‌ن قازانجی‌ چییه‌؟‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر نه‌ش����یكه‌ن چ زیانێك ده‌كه‌ن؟‬ ‫ئه‌و پرۆژه‌یه‌ له‌گ����ه‌ڵ یه‌كێتی‌‌و پارتیش‬ ‫باس����كراوه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ ئه‌م درێژكردنه‌وه‌یه‌‬ ‫په‌یوه‌ن����دی‌ به‌وه‌ش����ه‌وه‌ هه‌بێ����ت‪ ،‬كه‌‬ ‫س����ه‌ره‌نجام ره‌نگه‌ ئۆپۆزیسیۆن له‌م دو‬ ‫ساڵه‌دا به‌شداری‌ حكومه‌ت بكات‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬به‌ڕای‌ تۆ یه‌كێت����ی‌‌و پارتی‌‬ ‫بۆچ����ی‌ به‌ته‌نها هه‌ڵبژاردنی‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێمیان دواخست‪ ،‬بۆچی‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫په‌رله‌مانیان دوانه‌خست؟‬ ‫محه‌م����ه‌د حاج����ی‌ مه‌حم����ود‪ :‬ره‌نگه‌‬ ‫ئاس����ان نه‌بێت هه‌م����و هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫به‌یه‌كه‌وه‌ دوابكه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر الیه‌ن‌و‬ ‫مه‌به‌س����تێكی‌ هه‌یه‌ ل����ه‌م هه‌ڵبژاردنانه‌‪،‬‬ ‫ره‌نگ����ه‌ یه‌كێتی‌ نیش����تیمانی‌ حه‌زبكات‬ ‫هه‌ڵبژاردن����ی‌ په‌رله‌مان پێش����بخات‪ ،‬بۆ‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ ل����ه‌و هه‌ڵبژاردن����ه‌دا له‌گۆڕانی‌‬ ‫به‌رێت����ه‌وه‌‪ ،‬گۆڕانی����ش هه‌وڵ����ده‌دات‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ پارێزگاكان پێش����بخات تا‬

‫سێ‌ مانگ له‌مه‌وبه‌ر من بۆچونم وابو ك ‌ه‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن ناگه‌نه‌ ئه‌نجام بۆ یه‌كالییبونه‌وه‌ی‌‬ ‫كاندیدێك بۆ پۆستی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ فۆڕمم وه‌رگرتبو‬ ‫به‌اڵم پڕمنه‌كردبۆوه‌‌و ده‌مزانی‌ دواده‌كه‌وێت‬

‫ی مه‌حمود‬ ‫محه‌مه‌د حاج ‌‬ ‫له‌س����لێمانی‌ بیبات����ه‌وه‌‌و حكومه‌تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫محه‌ل����ی‌ دروس����ت ب����كات‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌و‬ ‫كێش����ه‌یه‌كی‌ هه‌یه‌‪ ،‬وه‌ك وت����م یه‌كێتی‌‬ ‫پێیخۆش����ه‌ هه‌ڵبژاردنی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫دواده‌كه‌وێت‪ ،‬چونكه‌ له‌كاتێكدا به‌ته‌نها‬ ‫به‌شداری‌ هه‌ڵبژاردنی‌ په‌رله‌مان ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌پێ����ی‌ رێكه‌وتنه‌كه‌ی����ان له‌گه‌ڵ‬ ‫پارت����ی‌ ده‌ب����و ده‌ن����گ به‌كاندیده‌كه‌ی‌‬ ‫پارتی‌ ب����دات‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ش ئیحراجیی‌ بۆ‬ ‫دروس����ت ده‌ك����ردن‪ ،‬ره‌نگ����ه‌ الیه‌نیش‬ ‫هه‌بێت حه‌زب����كات هه‌مو هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫دوابكه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم به‌بڕوای‌ من وه‌ك وتم‬ ‫سه‌ره‌نجام له‌م دو ساڵه‌دا ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫به‌ش����داری‌ حكومه‌تی‌ داهات����و ده‌كات‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌رسێ‌ الیه‌نه‌كه‌شیان به‌شداری‌‬ ‫نه‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وا وایبۆده‌چم دو الیه‌نیان هه‌ر‬ ‫به‌شداری‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و دو الیه‌نه‌ كێن؟‬ ‫محه‌مه‌د حاجی‌ مه‌حمود‪ :‬به‌قه‌ناعه‌تی‌‬ ‫خ����ۆم هه‌رس����ێ‌ الیه‌نه‌ك����ه‌ به‌ش����داری‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئه‌وه‌نده‌ی‌ ت����ۆ ئاگاداربیت‪،‬‬ ‫درێژكردن����ه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬ره‌زامه‌ندی‌ هه‌ری����ه‌ك له‌ئێران‌و‬

‫توركیای‌ بۆ وه‌رگیرابو؟‬ ‫محه‌مه‌د حاجی‌ مه‌حمود‪ :‬باوه‌ڕناكه‌م‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ ره‌نگ����ه‌ ئ����ه‌و دۆخ����ه‌ زیات����ر‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌ناوخۆی‌ هه‌رێمه‌وه‌ هه‌بێت‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وان����ه‌وه‌ ره‌نگه‌ ئێران‌و توركیاش‬ ‫حه‌زیانكردبێ����ت‪ ،‬جگ����ه‌ له‌بارزان����ی‌‬ ‫كاندیدیتریش هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باشه‌ با پرسیاره‌كه‌ به‌جۆرێكی‌‬ ‫ت����ر بكه‌ین‪ ،‬ئێران ب����ه‌م درێژكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم رازییه‌؟‬ ‫محه‌مه‌د حاجی‌ مه‌حمود‪ :‬به‌ڕاس����تی‌‬ ‫ئ����اگاداری‌ ئه‌وه‌ نیم‪ ،‬چونكه‌ تائێس����تا‬ ‫ئێرانیه‌كانم نه‌دیوه‌ داخۆ به‌و دۆخه‌ رازین‬ ‫یان نا‪ ،‬ره‌نگه‌ ئه‌و دو حیزبه‌ خۆیان كه‌‬ ‫نوێنه‌ریان هه‌ی����ه‌ له‌و واڵته‌ له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫راوێژیانكردبێت له‌گه‌ڵ ئێران‪.‬‬ ‫ئاوینه‌‪ :‬به‌بڕوای‌ ت����ۆ درێژكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ماوه‌ی‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬بارگرژی‌‬ ‫له‌هه‌رێمدا دروست ده‌كات؟‬ ‫محه‌م����ه‌د حاجی‌ مه‌حم����ود‪ :‬نه‌خێر‪،‬‬ ‫هه‌رچیه‌كبێت هه‌ر هێن����ده‌ی‌ ئه‌و رۆژه‌‬ ‫ده‌بێت ك����ه‌ له‌په‌رله‌مان روی����دا‪ ،‬رۆژی‌‬ ‫یه‌كش����ه‌ممه‌ له‌په‌رله‌مان چ كێش����ه‌یه‌ك‬ ‫رویدا‪ ،‬ره‌نگه‌ له‌س����ه‌ر ش����ه‌قامیش هه‌ر‬

‫ئه‌وه‌نده‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬له‌كاتێك����دا ت����ۆ فۆڕم���� ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆكاندیدكردنت وه‌رگرتبو بۆ پۆس����تی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬كه‌چی‌ له‌په‌رله‌مان‬ ‫نوێنه‌رانتان ده‌نگی����ان به‌درێژكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ماوه‌ی‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم داوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫دو شتی‌ پێچه‌وانه‌ی‌ دژبه‌یه‌ك نییه‌؟‬ ‫محه‌مه‌د حاجی‌ مه‌حم����ود‪ :‬من خۆم‬ ‫بڕوام واب����و كه‌ هه‌ڵبژاردنی‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم دواده‌كه‌وێ����ت‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ فۆڕمم‬ ‫وه‌رگرتب����و‪ ،‬ب����ه‌اڵم پڕمنه‌كردب����ۆوه‌‌و‬ ‫ده‌مزانی‌ دواده‌كه‌وێت‪ ،‬هه‌ر بۆ ئیحتیات‬ ‫فۆڕمه‌كه‌م وه‌رگرتبو‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ بۆچی‌ له‌په‌رله‌مان له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌بون كه‌ ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫درێژبكرێته‌وه‌؟‬ ‫محه‌مه‌د حاجی‌ مه‌حمود‪ :‬هه‌ر بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫چاره‌سه‌ری‌ به‌شێك له‌كێشه‌كان بكات‪،‬‬ ‫ئه‌گینا ئێمه‌ هه‌رگیز له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا نین‬ ‫هی����چ هه‌ڵبژاردنێ����ك دوابكه‌وێت‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ده‌بینی‌ هه‌رێم به‌ره‌و ئه‌وه‌ ده‌چو توشی‌‬ ‫ته‌نگ����ه‌ژه‌ بێت‪ ،‬ئۆپۆزیس����یۆن باس����ی‌‬ ‫سازانی‌ نیشتمانییان ده‌كرد‪ ،‬كه‌ به‌ڕای‌‬ ‫من سازانی‌ حیزبی‌ بو‪ ،‬چونكه‌ هه‌رشتێك‬ ‫بكرێت له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ په‌رله‌مان‪ ،‬حیزبه‌كان‬ ‫ده‌یانكرد ئه‌وه‌ش س����ازانی‌ حیزبی‌ ده‌بو‬ ‫نه‌ك نیشتمانی‌‪ ،‬هێش����تا ئه‌وه‌ی‌ رۆژی‌‬ ‫یه‌كشه‌ممه‌ كرا له‌په‌رله‌مان‪ ،‬شه‌رعیتره‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ حیزب����ه‌كان كۆببنه‌وه‌‌و بڕیارێك‬ ‫ده‌ربكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬قس����ه‌ی‌ ئ����ه‌وه‌ هه‌ی����ه‌ كه‌‬ ‫خۆكاندیدكردنی‌ تۆ‌و چه‌ند كه‌سێكی‌ تر‬ ‫بۆ پۆستی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫خواس����تی‌ پارتی‌ بوه‌‪ ،‬چونك����ه‌ ده‌بوه‌‬ ‫هۆی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ده‌نگی‌ كاندیده‌كه‌ی‌‬ ‫ئۆپۆزیس����یۆن‪ ،‬قس����ه‌ت له‌وباره‌ی����ه‌وه‌‬ ‫چییه‌؟‬ ‫محه‌م����ه‌د حاجی‌ مه‌حم����ود‪ :‬وانییه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ هه‌رك���� ‌هس‌و ده‌نگی‌ خۆی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ پڕۆسه‌یه‌كی‌ سیاسیه‌ هه‌مو كه‌سێك‬ ‫ئازاده‌ خۆی‌ هه‌ڵده‌بژێرێ‌‪ ،‬مه‌رجیش نییه‌‪،‬‬

‫كه‌ یه‌كه‌مجار به‌شداریتكرد ده‌ربچی‌ ئه‌وه‌‬ ‫له‌ئێران ‪ 450‬كه‌س ناوی‌ خۆیان نوسیبو‬ ‫بۆ وه‌رگرتنی‌ پۆستی‌ سه‌رۆك كۆمار خۆ‬ ‫هه‌ر یه‌ككه‌س����یش ده‌رچو‪ ،‬نزیكه‌ی‌ ‪10‬‬ ‫ه����ه‌زار كه‌س ناوی‌ خۆیان نوس����یبو بۆ‬ ‫هه‌ڵبژاردن����ی‌ پارێزگاكانی‌ عێراق‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ر دوسه‌د تا سێسه‌د كه‌س پۆستیان‬ ‫به‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬ئێستا ‪ 9‬هه‌زار كه‌س ناوی‌‬ ‫خۆی‌ نوسیوه‌ بۆ په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫خۆ هه‌ر ‪ 100‬ك����ه‌س ده‌رده‌چێت‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫پرۆسه‌یه‌كی‌ سیاسیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ده‌وترێ‌ ئێس����تا ئێوه‌ وه‌ك‬ ‫حی����زب له‌پارتی����ه‌وه‌ نزیكت����رن‪ ،‬زو زو‬ ‫چونیش����ت ب����ۆ الی‌ بارزان����ی‌ به‌ڵگه‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌؟‬ ‫محه‌مه‌د حاجی‌ مه‌حمود‪ :‬جارێ‌ كاك‬ ‫مه‌س����عود س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێمه‌‪ ،‬ئاساییه‌‬ ‫ئێم����ه‌ په‌یوه‌ن����دی‌ به‌رده‌واممان له‌گه‌ڵ‬ ‫سه‌رۆكی‌ ئه‌م هه‌رێم هه‌بێت‪ ،‬وه‌ك چۆن‬ ‫به‌ین����م له‌گه‌ڵ س����ه‌رۆك كۆماری‌ عێراق‬ ‫باش ب����وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌هه‌مانش����ێوه‌یه‌‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ ئه‌و كێش����ه‌ سیاسیانه‌ی‌ له‌م‬ ‫واڵته‌ هه‌یه‌ پێویس����ته‌ رۆژان����ه‌ راوێژی‌‬ ‫له‌سه‌ربكه‌ین‪ ،‬به‌وجۆره‌ش����مان كردوه‌‪،‬‬ ‫په‌یوندیش����مان له‌گه‌ڵ هه‌مو حیزبه‌كان‬ ‫باشه‌ نه‌ك به‌ته‌نها الیه‌نێك‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ب����ه‌اڵم ده‌وت����رێ‌ له‌غیابی‌‬ ‫تاڵه‌بانی����دا په‌یوه‌ندیتان له‌گه‌ڵ یه‌كێتی‌‬ ‫وه‌ك جاران نه‌ماوه‌؟‬ ‫محه‌مه‌د حاجی‌ مه‌حمود‪ :‬له‌راس����تیدا‬ ‫له‌گه‌ڵ مام جه‌الل ‪ 37‬ساڵه‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌رده‌وام����م هه‌ی����ه‌‪ ،‬هه‌ت����ا له‌ش����ه‌ڕه‌‬ ‫ناوخۆییه‌كانیش����دا ئه‌و په‌یوه‌ندییه‌مان‬ ‫نه‌پچڕاوه‌‪ ،‬ئاشكرایه‌ ئه‌و بۆشاییه‌ی‌ مام‬ ‫جه‌الل پڕی‌ كردبۆوه‌ هیچ كه‌سێك له‌ناو‬ ‫یه‌كێتیدا ناتوان����ێ‌ پڕیبكاته‌وه‌‪ ،‬جاران‬ ‫هه‌فتانه‌ له‌گه‌ڵ مام جه‌الل قسه‌‌و باسمان‬ ‫هه‌بو‪ ،‬به‌ب����ه‌رده‌وام باس����ی‌ بارودۆخی‌‬ ‫سیاسی‌ هه‌رێم‌و ناوچه‌كه‌ی‌ بۆ ده‌كردم‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌داخ����ه‌وه‌ ره‌نگه‌ براده‌رانی‌ تری‌‬ ‫یه‌كێتی‌ ئه‌وه‌یان پێنه‌كرێت‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )384‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/7/2‬‬

‫سه‌باره‌ت به‌"عه‌بدولجه‌بار كوبه‌یسی‌" كه‌ له‌الیه‌ن نێچیرڤان بارزانییه‌وه‌ به‌بڕی‌ ‪ 2‬ملیۆن دینار خانه‌نشینكراوه‌‬

‫عه‌دنان موفتی‌‪ :‬دۆست ‌ی كوردو پیاوێكی‌ جوامێربو‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫له‌ژماره‌ی‌ رابردودا‪ ،‬ئاوێنه‌ راپۆرتێكی‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌سه‌ركرده‌یه‌كی‌ به‌عسی‌‬ ‫دژ به‌رژێمی‌ سه‌دام باڵوكرده‌وه‌ كه‌‬ ‫دوای‌ كۆچكردنی‌ له‌فه‌ره‌نسا‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ته‌وه‌‬ ‫به‌بڕی‌ ‪ 2‬ملیۆن دینار خانه‌نشینكراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم عه‌دنان موفتی‌ ستایشی‌ رۆڵی‌‬ ‫ئه‌و ده‌كات‌و ده‌ڵێت "ئه‌و له‌رۆژه‌‬ ‫سه‌خته‌كاندا كه‌ كورد پێویستی‌‬ ‫به‌یارمه‌تی‌ بو‪ ،‬ده‌ستی‌ هاوكاری‌ بۆ‬ ‫درێژكردین‌و پیاوێكی‌ جوامێربو"‪.‬‬ ‫عه‌دن���ان موفتی‌ ئه‌ندام���ی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاس���ی‌ یه‌كێت���ی‌ نیش���تمان ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان‪ ،‬له‌په‌یوه‌ندییه‌كدا سه‌باره‌ت‬ ‫به‌خانه‌نش���ینكردنی‌ "عه‌بدولجه‌ب���ار‬ ‫كوبه‌یس���ی‌" به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫ئه‌و ه���ه‌واڵ‌‌و راپۆرته‌ ورده‌كاری‌ زۆره‌و‬ ‫ده‌بو پێش باڵوكردنه‌وه‌ی‌ به‌دواداچونی‌‬

‫زیات���ری‌ بۆ بكرایه‌‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌ "یه‌كه‌م‬ ‫پێشنیاری‌ خانه‌نشینكردنه‌كه‌ی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫هاوس���ه‌ر‌و دو كوڕه‌ك���ه‌ی عه‌بدولجه‌بار‬ ‫كوبه‌یسیه‌وه‌ بوه‌‪ ،‬دوه‌میش له‌سه‌ر داوای‌‬ ‫مام جه‌الل‌و زۆربه‌ی‌ براده‌رانی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫بوه‌ كه‌ سااڵنێكی‌ زۆره‌ ئه‌و براده‌ره‌یان‬ ‫ناسیوه‌‪ ،‬هه‌ر له‌س���ه‌ر خواستی‌ ئه‌وان‬ ‫ی حكومه‌تی‌ هه‌رێم كرد‬ ‫داوام له‌سه‌رۆك ‌‬ ‫كه‌ خانه‌نشینی‌ بۆ ناوبراو بكات"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌هۆكاری‌ خانه‌نشینكردنی‌‬ ‫ناوبارو كه‌ كه‌سایه‌تییه‌كی‌ عه‌ره‌به‌ له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "كوبه‌یسی‌ وه‌ختی‌ خۆی‌ ئه‌ندازیار‬ ‫بوه‌و دواتر كه‌ به‌حه‌فتاكانی‌ س���ه‌ده‌ی‌‬ ‫رابردودا بوه‌ به‌به‌رهه‌ڵس���تكاری‌ رژێمی‌‬ ‫سه‌دام‪ ،‬رویكردوه‌ته‌ سوریا‌و به‌عسیه‌كی‌‬ ‫چه‌پ بوه‌‪ ،‬له‌س���اڵی‌ ‪1980‬دا دو برای‌‬ ‫له‌الیه‌ن س���ه‌دامه‌وه‌ ئیعدامكراوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كاته‌ی‌ له‌س���وریا ده‌س���تی‌ رۆیشتوه‌‪،‬‬ ‫هاوكاری‌ هه‌م���و هێ���زه‌ كوردییه‌كانی‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ یه‌كێتی‌"‪.‬‬

‫وتیش���ی‌ "م���ام ج���ه‌الل‌و مه‌حمود به‌وجۆره‌ بكه‌ین‌و ئێس���تا پاداش���تیان‬ ‫عوس���مان‌و عادل مورادو كه‌مال فوئاد بده‌ینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "هه‌مو ئه‌وانه‌ی‌ له‌نزیكه‌وه‌‬ ‫زۆر له‌براده‌ران���ی‌ ئۆپۆزیس���یۆن باش‬ ‫ده‌زان���ن كه‌ ئه‌و له‌و رۆژه‌ س���ه‌ختانه‌دا ئه‌ویان ناسیوه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫چ هاوكارییه‌ك���ی‌ ئێمه‌ومانانی‌ كردوه‌‪ ،‬دۆستی‌ كوردو پیاوێكی‌ جوامێر بوه‌"‪.‬‬ ‫موفت���ی‌ ئه‌وه‌ش���ی‌ رونك���رده‌وه‌ كه‌‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ ئاسانكاریكردن بۆ راییكردنی‌‬ ‫دابینكردن���ی‌ هه‌رچه‌نده‌ جیاوازی‌ بیروبۆچونیش���یان‬ ‫ئیش���وكاره‌كانمان‌و‬ ‫پاس���پۆرت‌و ته‌نانه‌ت دوجاریش پاره‌ی‌ هه‌بوه‌و ئه‌و وه‌كو عه‌ره‌بێكی‌ سوننه‌‬ ‫پیاوێكی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ بوه‌‪ ،‬به‌اڵم رێزیان‬ ‫گواس���توه‌ته‌وه‌ بۆ خ���ڕی ناوزه‌نگ كه‌‬ ‫بۆ یه‌ك هه‌بوه‌‪ ،‬ئه‌وكاته‌ش كه‌ بۆچونی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ لێبوه‌"‪.‬‬ ‫موفتی‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شكرد كه‌ ته‌نانه‌ت له‌گه‌ڵ‌ س���ورییه‌كان گۆڕا‌وه‌‌و په‌نابه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌و كاته‌ی‌ ویس���تویه‌تی‌ له‌ش���امه‌وه‌ بردوه‌ت���ه‌ به‌ر فه‌ره‌نس���ا‪ ،‬په‌یوه‌ندییان‬ ‫بگه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ كوردس���تان له‌‪1979‬دا ه���ه‌ر نه‌پچ���ڕاوه‌و ناوبه‌ناو س���ه‌ردانی‌‬ ‫كاتێ���ك له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تی‌ س���وریاوه‌‪ ،‬ك���ردوه‌‪ ،‬كاتێكیش ك���ه‌ دوای‌ روخانی‌‬ ‫ده‌س���تگیركراوه‌‪ ،‬له‌س���ه‌ر خواس���تی‌ رژێم���ی‌ س���ه‌دام گه‌ڕاوه‌ت���ه‌وه‌ عێراق‌و‬ ‫كوبه‌یسی‌ ئازادكراوه‌‌و ئاسانكاری‌ ئه‌وه‌ی‌ به‌هۆی‌ بیر‌وبۆچونیه‌وه‌ كه‌ دژ به‌هاتنی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكییه‌كان بوه‌‪ ،‬ده‌س���تگیركراوه‌‬ ‫بۆ كردوه‌ كه‌ بگه‌ڕێته‌وه‌ كوردستان‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "له‌به‌رئه‌وه‌ پێویس���ته‌ وه‌ك ئه‌مه‌ش مایه‌ی‌ نیگه‌ران���ی‌ ئه‌وان بوه‌‪،‬‬ ‫ی ئه‌و وتی‌ "هه‌ڵوێسته‌كانی‌ رون‌و دیاربون‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌كداریی���ه‌ك به‌رامب���ه‌ر به‌وان���ه‌ ‌‬ ‫له‌ته‌نگان���ه‌دا فریامانكه‌وتن‌و ده‌س���تی‌ هه‌رگی���ز ناتوانی���ن بڵێین ئ���ه‌و پیاوی‌‬ ‫یارمه‌تیی���ان بۆ درێژكردی���ن‪ ،‬كارێكی‌ به‌عس بوه‌‌و وه‌ك به‌عسی‌ عێراقی‌ بوه‌و‬

‫پێویسته‌ وه‌ك ئه‌مه‌كدارییه‌ك‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌وانه‌ ‌ی له‌ته‌نگانه‌دا‬ ‫فریامانكه‌وتن‌و ده‌ست ‌ی‬ ‫یارمه‌تییان بۆ درێژكردین‪،‬‬ ‫ئێستا پاداشتیان بده‌ینه‌وه‌‬

‫عه‌بدولجه‌بار كوبه‌یسی‬

‫وه‌ك ئه‌وان بیریكردۆته‌وه‌‪ ،‬پێش���موایه‌ به‌هه‌ژاری‌ م���ردو پیاوێك���ی‌ جوامێربو‬ ‫هه‌مو ئه‌وانه‌ی‌ ده‌یناس���ن به‌شایسته‌ی‌ به‌رامبه‌ر به‌كورد"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئێمه‌ وه‌ك ئه‌مه‌كدارییه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ده‌زانن كه‌ خانه‌نشینیی له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم���ه‌وه‌ ب���ۆ بكرێ���ت‪ ،‬به‌رامب���ه‌ر به‌و خه‌ڵكه‌ی‌ رۆژێك له‌ڕۆژان‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ كه‌ ناوب���راو دوای‌ خه‌بات‌و هاوكاریی���ان كردوین‪ ،‬ئه‌م���ه‌ به‌ئه‌ركی‌‬ ‫ماندوبونێكی‌ زۆر له‌پێناوی‌ رزگاركردنی‌ خۆمان ده‌زانین‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ئه‌و هه‌واڵه‌‬ ‫عێ���راق له‌دیكتاتۆریه‌ت���ی‌ س���ه‌دام‪ ،‬پێویسته‌ راست‌و رونبكرێته‌وه‌"‪.‬‬

‫ی سامانه‌ سروشتیه‌كان‪:‬‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫بریكار ‌‬

‫جگه‌ له‌س ‌ێ پااڵوگ ‌ه كه‌ حكومین‪ ،‬پااڵوگه‌كان ‌ی تر‬ ‫مه‌نجه‌ڵ ‌ی كواڵن‌و ژینگه‌كوژن‌و نازانم كێ موڵه‌تی‌ پێداون‬ ‫ئا‪ :‬هێمن مامه‌ند‬ ‫بریكاری‌ وه‌زاره‌تی‌ سامانه‌‬ ‫سروشتیه‌كان "جه‌زا حه‌مه‌ ساڵح"‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت‬ ‫"ئاشتی‌ هه‌ورامی‌ كه‌ ماوه‌ی (‪)30‬‬ ‫ساڵ له‌زمانی‌ كوردی دابڕاوه‌ جیاوازی‬ ‫نێوان ده‌سه‌اڵت‌و (صالحیات)و ئه‌رك‬ ‫(واجبات)ی نه‌ده‌كرد"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ه���ۆكاری‌ چی‌ بو ئاش���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ورامی‌ ئاماده‌نه‌بو وه‌ك خۆت ده‌ڵێیت‬ ‫ده‌سه‌اڵتت بداتێ‌؟‬ ‫ج���ه‌زا حه‌م���ه‌ س���اڵح‪ :‬باش���تروایه‌‬ ‫له‌جه‌نابیان بپرس���ن‪ ،‬من هه‌ستمكردوه‌‬ ‫هه‌ندێك به‌ربه‌ست له‌به‌رده‌میدا هه‌بون‪،‬‬ ‫جه‌نابیش���یان به‌حوكمی‌ ئه‌وه‌ی ماوه‌ی‬ ‫(‪ )30‬س���اڵ له‌زمانی‌ ك���وردی دابڕاوه‌‬ ‫جیاوازی نێوان ده‌سه‌اڵت‌و (صالحیات)‬ ‫و ئ���ه‌رك (واجب���ات)ی نه‌ده‌ك���رد تا‬ ‫له‌مانگ���ی‌ نیس���انی‌ ‪2013‬دا هه‌ندێ���ك‬ ‫ئه‌ركی‌ (واجباتی‌) پێسپاردین كه‌ بۆیان‬ ‫ئاماده‌كردبوو وایانتێگه‌یاندبو كه‌ ئه‌مانه‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتن هه‌رچه‌ن���ده‌ زۆرم هه‌وڵدا‪،‬‬ ‫به‌اڵم نه‌یس���ه‌لماند ك���ه‌ ئه‌مانه‌ ئه‌ركن‬ ‫نه‌ك ده‌س���ه‌اڵت‪ ،‬بفه‌رم���ون ئێوه‌ وه‌ك‬ ‫میدیا (ده‌سه‌اڵتی‌ چواره‌م)ن‌و بابه‌ته‌كه‌‬ ‫نهێنی‌ نیه‌ بچن بیبینن‌و ئێوه‌ دادوه‌ربن‪.‬‬ ‫بێگوم���ان به‌ش���ێك له‌ه���ۆكاره‌كان‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان‬ ‫ك���ه‌ یاس���ای نیوه‌ناچ���ڵ ده‌رده‌كات‌و‬ ‫به‌دواداچونی‌ جدییان بۆ ناكات چونكه‌‬ ‫لیژنه‌ پسپۆره‌كانی‌ په‌رله‌مان له‌په‌لوپۆ‬ ‫خراون‌و ده‌زگا جێبه‌جێكاره‌كان هێنده‌‬ ‫بایه‌خیان پێناده‌ن‪ ،‬بۆ نمون ‌ه ده‌رباره‌ی‬ ‫ئه‌ركه‌كــــــــ���ان‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌كان‌و‬ ‫(الصالحی������ات‌و الواجبات)و پێناس���ه‌ی‬ ‫پۆس���ته‌كان (وصف الوضیفة‌) ده‌بێت‬ ‫له‌یاس���ای هه‌ر وه‌زاره‌تێكدا به‌گش���تی‌‬ ‫له‌پاشكۆیه‌كدا دیاریبكرێن بۆ پۆسته‌كان‬ ‫یان له‌یاس���اكه‌دا بڕگه‌ی���ه‌ك هه‌بێت كه‌‬ ‫وه‌زی���رو وه‌زاره‌ته‌ك���ه‌ پابه‌ندب���كات تا‬ ‫له‌ماوه‌ی (‪ )3‬س���ێ مانگدا له‌ده‌رچونی‌‬ ‫هه‌ریاس���ایه‌ك پێناس���ه‌و ئ���ه‌رك‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌كان دیاریب���كات‌و لیژن���ه‌ی‬ ‫تایبه‌تمه‌ن���دی په‌رله‌م���ان له‌نزیك���ه‌وه‌‬ ‫به‌دواداچونی‌ بۆ بكات‌و زۆر هۆكاریتریش‬ ‫هه‌ن كه‌ جێگه‌ی باس نین لێره‌دا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا له‌و ماوه‌یه‌ی‌ له‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫س���امانه‌ سروش���تیه‌كان كارتك���رد‬ ‫هه‌ستتكرد زۆربه‌ی‌ داهات‌و گرێبه‌ست‌و‬ ‫شیرینیه‌كان ش���اراوه‌ن‌و ته‌نانه‌ت له‌ناو‬ ‫وه‌زاره‌ته‌كه‌شدا جگه‌ له‌وه‌زیر كه‌سی‌ تر‬ ‫راستییه‌كان نازانن؟‬ ‫ج���ه‌زا حه‌مه‌ س���اڵح‪ :‬من ت���ا ئه‌مڕۆ‬ ‫‪ 2013/6/30‬ك���ه‌ به‌فه‌رم���ی‌ بریكارم‬ ‫(فه‌رمانی‌ ده‌ستله‌كاركێش���انه‌وه‌م یان‬ ‫الدانم به‌ده‌ستنه‌گه‌یشتوه‌) له‌ماوه‌ی ئه‌م‬ ‫(‪ )9‬مانگه‌دا ته‌نان���ه‌ت بۆ یه‌كجاریش‬

‫له‌جه‌ناب���ی‌ وه‌زی���رو كه‌سیتریش���م‬ ‫نه‌پرس���یوه‌و هیچ راپ���ۆرت‌و داتایه‌كم‬ ‫ده‌رباره‌ی داه���ات بۆ نه‌هاتوه‌‪ ،‬من ئه‌و‬ ‫بابه‌ته‌م به‌ره‌هه‌ندێكی‌ هه‌ستیار زانیوه‌و‬ ‫به‌ئه‌ركی‌ ئاس���ته‌ بااڵكان���م داناوه‌ وه‌ك‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ بااڵی‌ ن���ه‌وت‌و ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫ئابوری‌و وه‌زاره‌تی‌ دارایی‪ ،‬به‌اڵم داوای‬ ‫گرێبه‌سته‌كانم كرد وه‌زیر فه‌رموی ئه‌وه‌‬ ‫ئیشی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ بااڵیه‌‪ ،‬دواتر ویستم‬ ‫داونلۆدیان بكه‌م له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌ر خاویی‌ هێڵه‌كان بۆم نه‌كرا‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫داوای هێڵێك���ی‌ خێرای ئینته‌رنێتم كرد‬ ‫بۆ ئه‌مه‌ش جه‌ناب���ی‌ وه‌زیر ره‌زامه‌ندی‬ ‫نه‌فه‌رمو هه‌رچه‌نده‌ راسته‌وخۆ به‌نوسین‬ ‫داواكه‌م دایه‌ ده‌ستی‌ به‌ڕێزیان‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌بڕوای‌ ت���ۆ داهاتی‌ نه‌وت‬ ‫چ���ی‌ لێدێت ئای���ا ده‌چێت���ه‌ خه‌زێنه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ته‌وه‌؟‬ ‫جه‌زا حه‌مه‌ ساڵح‪ :‬وه‌اڵمی‌ ئه‌مه‌ الی‬ ‫ئاس���ته‌ بااڵكان���ه‌‪ ،‬له‌واڵتانی‌ وه‌ك الی‬ ‫ئێمه‌ له‌بری���كاری وه‌زاره‌ت بۆ خواره‌وه‌‬ ‫پت���ر كاری جێبه‌جێك���ردن‌و بابه‌ت���ه‌‬ ‫هونه‌ریه‌كانن‪ ،‬بۆ فرۆش���تن‌و داهات بۆ‬ ‫نمونه‌ له‌عێراقدا (‪ )SOMO‬هه‌یه‌‪ ،‬له‌الی‬ ‫ئێمه‌ش ده‌بێت (‪ )KOMO‬كه‌ له‌یاسای‬ ‫نه‌وتدا ژماره‌ (‪)22‬ی ساڵی‌ (‪)2007‬دا‬ ‫هاتوه‌ دابمه‌زرێت‌و ده‌س���تبه‌كاربێت تا‬ ‫رێچكه‌ی فرۆشتن‌و داهات به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫فه‌رمی‌‌و رون (شفاف) به‌بێ گرێ‌و گۆڵ‌و‬ ‫گومان ئاش���كرابێت هه‌ر هیچ نه‌بێت بۆ‬ ‫په‌رله‌م���ان‌و ده‌زگای چاودێریی دارایی‌و‬ ‫ده‌زگا په‌یوه‌ندی���داره‌كان له‌س���نوری‬ ‫رێنمایی‌و یاسا كارپێكراوه‌كاندا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باشه‌ بۆچی‌ له‌سه‌ر ئه‌و جۆره‌‬ ‫مامه‌ڵه‌كردنه‌ی‌ وه‌زیرو س���كااڵكردنت‪،‬‬ ‫یه‌كێتی‌‌و عیماد ئه‌حمه‌د وه‌ك پێویست‬ ‫نه‌هاتنه‌ ده‌نگ؟‬ ‫جه‌زا حه‌مه‌ س���اڵح‪ :‬نه‌خێر هاتونه‌ته‌‬ ‫ده‌ن���گ‪ ،‬جه‌ناب���ی‌ كاك عیماد ئه‌حمه‌د‬ ‫رۆژی ‪ 2012/10/11‬سه‌ردانی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ك���ردو له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌ فراواندا بێجگه‌‬ ‫ل���ه‌زۆر ئام���ۆژگاری باش‌و پێویس���ت‬ ‫رێنمای���ی فه‌رمو كه‌ ده‌بێ���ت جه‌نابی‌‬ ‫وه‌زیر ده‌سه‌اڵته‌كانی‌ بریكاری وه‌زاره‌ت‬ ‫ك���ه‌ ل���ه‌‪ 2012/10/1‬ده‌س���تبه‌كاربوه‌‬ ‫دیاری ب���كات‪ ،‬به‌اڵم دوات���ر له‌قۆناغی‌‬ ‫یه‌كه‌مدا وه‌زیر ئه‌و ره‌شنوس���انه‌ی منی‌‬ ‫ره‌تكرده‌وه‌و بۆ ماوه‌ی چوار مانگ واته‌‬ ‫تا ‪ 2013/1/29‬هه‌ر له‌كۆشش���دابوم كه‌‬ ‫قه‌ناعه‌تی‌ پێبهێنم‌و نه‌مگه‌یانده‌ ئاسته‌‬ ‫بااڵكان‌و فشارم خستبوه‌ سه‌ر خۆم كه‌‬ ‫ئارام‌و بێده‌نگبم تا نه‌بمه‌ هۆكاری گرژی‬ ‫دروستكردن‪ ،‬به‌اڵم جه‌نابی‌ وه‌زیر هه‌ر‬ ‫قایلنه‌ب���و ده‌س���ه‌اڵته‌كانم پێبدات بۆیه‌‬ ‫له‌م ب���ه‌رواره‌دا واته‌ ‪ 2013/1/29‬چاوم‬ ‫كه‌وت به‌جه‌ناب���ی‌ كاك عیماد ئه‌حمه‌د‬ ‫جێگری س���ه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‬ ‫له‌نوس���ینگه‌كه‌ی خۆی‌و داواملێكرد كه‌‬ ‫جارێكیتر رێنمایبدات به‌جه‌نابی‌ وه‌زیری‬

‫سامانه‌ سروشتیه‌كان‪ ،‬بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌‌و‬ ‫خۆش���م چه‌ندینجار قسه‌م له‌گه‌ڵ به‌ڕێز‬ ‫وه‌زی���ر كردو دیس���انه‌وه‌ ره‌شنوس���ی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌كان‌و په‌یكه‌ری رێكخستنی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���م له‌قۆناغێكی‌ نوێدا له‌س���اڵی‌‬ ‫‪2013‬دا ده‌ستپێكرده‌وه‌و وێنه‌ی نوسراوو‬ ‫یاداش���ته‌كانم ده‌نارد بۆ نوس���ینگه‌ی‬ ‫جه‌ناب���ی‌ كاك عیم���اد ئه‌حم���ه‌د وه‌ك‬ ‫جێگری سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‪،‬‬

‫ئاشتی‌ هه‌ورامی‌ كه‌‬ ‫ماوه‌ی (‪ )30‬ساڵ‬ ‫له‌زمانی‌ كوردی‬ ‫دابڕاوه‌ جیاوازی‬ ‫نێوان ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫(صالحیات)و‬ ‫ئه‌رك (واجبات)ی‬ ‫نه‌ده‌كرد"‬

‫به‌داخه‌وه‌م كه‌ ئه‌م قۆناغه‌ درێژه‌یكێشا‬ ‫تا مانگی‌ نیس���انی‌ ‪ 2013‬واته‌ نزیكه‌ی‬ ‫شه‌ش مانگ‌و نیو له‌ده‌ستبه‌كاربونمه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ تا ئه‌م به‌رواره‌ش چه‌ندینجار‬ ‫به‌زاره‌كی‌ له‌بۆن���ه‌ گونجاوه‌كاندا داوام‬ ‫له‌جه‌نابی‌ د‪0‬ئاش���تی‌ ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر‬ ‫ئه‌مڕۆ به‌سبه‌ی كاتمان به‌ڕێده‌كرد بۆیه‌‬ ‫ناچاربوم یاداشتێكی‌ رون‌و پڕ له‌ڕاستی‌‌و‬ ‫هه‌ڵقواڵوی ئاستی‌ به‌رپرسیاریه‌تیم وه‌ك‬ ‫بریكاری وه‌زاره‌تی‌ سامانه‌ سروشتیه‌كان‬ ‫كه‌ له‌س���ه‌ر لیس���تی‌ یه‌كێت���ی‌ بۆ ئه‌م‬ ‫وه‌زاره‌ته‌ دامه‌زرێنراوم له‌‪2013/4/14‬دا‬ ‫ئه‌م یاداش���ته‌م ئاڕاسته‌ی جه‌نابی‌ كاك‬ ‫عیماد ئه‌حمه‌د كردو دوای هه‌فته‌یه‌كیش‬ ‫له‌چاوه‌ڕوانی‌ بێئه‌نجامدا هه‌مان یاداشتم‬ ‫ن���ارد بۆ هه‌ندێك له‌ئه‌ندامانی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستان‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی‌ ئ���ه‌وه‌ی له‌كۆبون���ه‌وه‌‬ ‫هاوبه‌ش���ه‌كانی‌ لیس���تی‌ زه‌ردو سه‌وز‬ ‫پشتگیری له‌كاك عیماد بكرێ‌و باسبكرێ‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌ركێش���ه‌یه‌ك ل���ه‌م باره‌یه‌وه‌‬

‫هه‌بێ���ت تا رێنمایی بدرێ���ت به‌وه‌زیری‬ ‫سامانه‌ سروش���تیه‌كان بۆ پێدانی‌ ئه‌و‬ ‫ی باسه‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتانه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی ش���ایه‌ن ‌‬ ‫كۆپی ئه‌م یاداشته‌م نه‌نارد بۆ به‌رپرسی‌‬ ‫راگه‌یانی‌ یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستان‬ ‫به‌ڕێز كاك ئ���ازاد جوندیان���ی‌ نه‌وه‌ك‬ ‫به‌هه‌ڵه‌ له‌ڕاگه‌یاندندا باڵوبكرێته‌وه‌ دواتر‬ ‫بۆ پشتگیری‌و لێدوان له‌و یاداشته‌ی من‌و‬ ‫یاداشته‌كانی هه‌ندێك له‌وه‌زیرو بریكاری‬ ‫وه‌زاره‌ت���ه‌كان‪ ،‬كارگێ���ڕی مه‌كته‌ب���ی‌‬ ‫سیاس���ی‌‌و به‌ئاماده‌بون���ی‌ هه‌ندێ���ك‬ ‫له‌ئه‌ندامانی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‌و ئاماده‌بونی‌‬ ‫جه‌ناب���ی‌ كاك عیماد ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌‌و جێگری سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫وه‌زیران كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌ تایبه‌ت سازدرا‬ ‫له‌‪2013/5/25‬و هه‌ریه‌كه‌ له‌ئاماده‌بوان‬ ‫قسه‌ی خۆی كردو رونكردنه‌وه‌و رێنمایی‬ ‫باشی‌ لێدرا‪ ،‬له‌په‌راوێزی كۆبونه‌وه‌كه‌دا‬ ‫جه‌ناب���ی‌ كاك عیماد ئه‌حم���ه‌د به‌منی‌‬ ‫فه‌رمو ك���ه‌ له‌ڕۆژانی‌ داهاتودا زه‌مینه‌ی‬ ‫پێدانی‌ ده‌سه‌اڵته‌كانم بۆ خۆشده‌كات‌و‬ ‫زۆر گه‌شبینبوم‌و چاوه‌ڕێبوم‌و چاوه‌ڕێشم‬ ‫چونك���ه‌ له‌بنچین���ه‌دا كه‌ له‌یاداش���تی‌‬ ‫‪2013/4/14‬م داو دوات���ر له‌یاداش���تی‌‬ ‫‪ 2013/5/23‬من داوای ده‌س���ه‌اڵته‌كان‌و‬ ‫به‌سیسته‌مكردنی‌ ئه‌و وه‌زاره‌ته‌م كردوه‌‬ ‫به‌پێی یاساكانی‌ (‪‌21‬و ‪)22‬ی ته‌مموزی‬ ‫ساڵی‌ ‪2007‬و رونمكردۆته‌وه‌ كه‌ من بۆ‬ ‫ئه‌و خزمه‌ته‌ گه‌ڕاومه‌ته‌وه‌و نوس���یومه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر واش���ناكرێت تكایه‌ له‌م پۆسته‌م‬ ‫بمبه‌خش���ن چونكه‌ نامه‌وێت بریكارێكی‌‬ ‫كارتۆنیی‌ بێكاربم‪ .‬به‌داخه‌وه‌ كه‌ دیاره‌‬ ‫براده‌ران له‌ژێر هه‌ر فشارو مشارێكدا بێت‬ ‫به‌نیازبن وه‌ك بیستومه‌ له‌بریتی‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كانمان كه‌ شیاون بۆ بریكاری‬ ‫وه‌زاره‌تێك���ی‌ وا گرنگی‌ س���ــــه‌روه‌ری‬ ‫(سیادی) پێبس���پێرن به‌هه‌مانشێوه‌ی‬ ‫ئه‌و ده‌سه‌اڵتانه‌ی كه‌ دراون به‌بریكاری‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ دارای���ی‌و هتد‪ ..‬نه‌خێر دیاره‌‬ ‫ئه‌س���ته‌مه‌ كارێ ی���ان جوڵه‌یه‌ك به‌م‬ ‫ئاڕاس���ته‌یه‌ بكرێت بۆیه‌ وه‌ك بیستومه‌‬ ‫نیه‌تیان هانیوه‌ له‌پۆسته‌كه‌م بمبه‌خشن‬ ‫كه‌ ئه‌مه‌ش یه‌كس���انه‌ به‌په‌كخس���تنی‌‬ ‫تواناكان���ی‌ ئه‌ندازیارێك���ی‌ نه‌وت���ی‌‬ ‫پڕۆفیشناڵی‌ به‌ئه‌زمون‌و دڵسۆزی كوردو‬ ‫كوردستان‪ ،‬دیاره‌ میلله‌ت‌و مێژوش له‌م‬ ‫بابه‌ته‌ به‌ئاگــــان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ك���ێ‌ له‌پش���ت پااڵوگه‌كانی‌‬ ‫نه‌وته‌وه‌ی���ه‌؟ ده‌وترێ���ت زۆربه‌ی���ان‬ ‫بێمۆڵه‌ت���ن‌و به‌رپرس���ی‌ بااڵی���ان‬ ‫له‌پشته‌وه‌یه‌؟‬ ‫ج���ه‌زا حه‌مه‌ س���اڵح‪ :‬ئه‌وه‌نده‌ی من‬ ‫بزانم س���ێ پااڵوگه‌ی���ان فه‌رمین‪ ،‬واته‌‬ ‫حكومین‪:‬‬ ‫‪1‬ـ پااڵوگ���ه‌ی س���لێمانی‌ له‌كارگه‌ی‬ ‫شه‌كر كه‌ به‌هۆی دابیننه‌كردنی‌ بودجه‌‬ ‫بۆی له‌سااڵنی‌ رابردودا كه‌ پێویست بو‬ ‫چاكسازی (صیانه‌)ی‌ به‌رده‌وامی‌ هه‌بێت‬ ‫تا كارپێكردن‌و به‌رهه‌می‌ به‌رده‌وامبێت‬

‫ه���ه‌ر له‌به‌ر به‌رده‌وامی‌ ئ���ه‌م داوایه‌ بو‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌ی ئه‌ندازیارێكی‌ پسپۆڕی‬ ‫پااڵوگه‌ نه‌وتیه‌كان بوو له‌بواری پااڵوگه‌‬ ‫نه‌وتیه‌كان���دا كاری كردب���وو پتر له‌ ده‌‬ ‫س���اڵ به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌م پااڵوگه‌یه‌ بوه‌‪،‬‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ سامانه‌ سروشتیه‌كان له‌بریتی‌‬ ‫به‌ده‌نگه‌وه‌هاتن���ی‌ ئ���ه‌م به‌ڕێوه‌ب���ه‌ره‌‬ ‫دڵسۆزه‌ پاداشتیان دایه‌وه‌و گواستیانه‌وه‌‬ ‫بۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌كی‌ سه‌ر به‌وه‌زاره‌ت‬ ‫كه‌ په‌یوه‌ندی به‌پسپۆڕیی ئه‌م به‌ڕێزه‌وه‌‬ ‫نی���ه‌ كه‌ پێویس���ته‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان‌و ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران رێگه‌‬ ‫نه‌دات هه‌ركه‌سێك ورته‌ی لێوه‌بێت كه‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی گشتیش بێت تۆمه‌تبارانی‌‬ ‫بك ‌هن‌و له‌كاره‌ك���ه‌ی الیبه‌ن‪ .‬دوای ئه‌م‬ ‫پێش���ه‌كییه‌و له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی پااڵوگه‌كه‌‬ ‫مه‌ترس���ی‌ نه‌بێت بۆ ژینگه‌ بڕیاردراوه‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زیرانه‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌یه‌كجاره‌ك���ی‌ بوه‌س���تێنرێت‌و بكرێت‬ ‫به‌مۆزه‌خانه‌ی نه‌وتی‌ كوردس���تان بۆیه‌‬ ‫منیش وه‌ك بریكاری وزاره‌ت كه‌ خاوه‌ن‬ ‫بیرۆكه‌و سه‌رپه‌رش���تكاری دامه‌زراندنی‌‬ ‫ئ���ه‌م پااڵوگه‌یه‌ بوم هه‌قوابو رای به‌نده‌‬ ‫وه‌ربگرن پێش بڕیاری خانه‌نشینكردنی‬ ‫پااڵوگه‌كه‌ كه‌ به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ‌ پااڵوگه‌ی‬ ‫بازی���ان ك���ه‌ دوێنی كه‌وتۆت���ه‌ گه‌ڕ دو‬ ‫ج���ار فڕنه‌كان���ی س���وتاون‪ ،‬پااڵوگه‌ی‬ ‫سلێمانییش كه‌ پانزه‌ ساڵ كاریكردوه‌و‬ ‫به‌رهه‌می هه‌بوه‌ روداوی سوتانی فڕنی‬ ‫نه‌ب���وه‌‪ ،‬من پێمباش���نه‌بو له‌م قه‌یرانی‬ ‫س���وته‌مه‌نیه‌دا له‌كارنه‌خرێ���ت‪ ،‬دواتر‬ ‫له‌كۆشش���دابوم‌و تاڕاده‌یه‌ك قه‌ناعه‌تم‬ ‫به‌به‌ڕێ���ز جه‌نابی‌ وه‌زیر هێنا بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫به‌شی‌ وه‌رش���ه‌كانی‌ ئه‌م پااڵوگه‌یه‌ كه‌‬ ‫ئه‌ندازیارو ته‌كنیككاری ناوخۆی به‌تواناو‬ ‫كارمه‌ندانی‌ كارگێڕی‌و ژمێریاری ته‌واوی‬ ‫هه‌یه‌ هه‌ر ئه‌وانیش به‌ش���ه‌ونخونی‌ ئه‌م‬ ‫پااڵوگه‌یه‌یان دروستكردوه‌و به‌رهه‌میان‬ ‫به‌رده‌وامبوه‌ تا نه‌ورۆزی س���اڵی‌ ‪2011‬‬ ‫كه‌ ژماره‌یان نزیك���ه‌ی (‪ )200‬لێهاتوی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ی ونب���وی‌ رێزلێنه‌گیراون‬ ‫له‌بریتی‌ پاداشت‌و رێزلێگرتن به‌نه‌شاره‌زا‬ ‫ناوزڕێنراون كه‌ به‌شێكی‌ زۆریان له‌زانكۆ‬ ‫ئه‌ندازیاریه‌ پێش���كه‌وتوه‌كان‌و په‌یمانگا‬ ‫دیاره‌كان ده‌رچون‪ ،‬وه‌ك وتوشیانــــــه‌‬ ‫بریكاری وه‌زاره‌ت (حه‌مه‌ جه‌زا ساڵح)‬ ‫ی���ش یه‌كێكه‌ له‌و نه‌ش���اره‌زایانه‌ی ئه‌و‬ ‫پااڵوگه‌یه‌ی دیزاینك���ردوه‌ كه‌ له‌هه‌مان‬ ‫كۆلێج���ی‌ ئه‌ندازیاری ن���ه‌وت له‌زانكۆی‬ ‫به‌غدا به‌ر له‌جه‌نابی وه‌زیر د‪0‬ئاش���تی‌‬ ‫هه‌ورامی‌ به‌ساڵێك له‌حوزه‌یرانی‌ ‪1970‬دا‬ ‫بڕوانام���ه‌ی به‌كالۆریۆس���ی‌ ئه‌ندازیاری‬ ‫ن���ه‌وت‌و كانزاكان���ی‌ به‌ده‌س���تهێناوه‌و‬ ‫‪ 43‬س���اڵ ل���ه‌و ب���واره‌دا كاریك���ردوه‌‬ ‫له‌عێ���راق‌و ئه‌وروپ���او كوردس���تان‌و‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ رێكخ���راوی ئه‌ندازیاران���ی‌‬ ‫نه‌وتی‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌ (‪ )SPE‬له‌س���اڵی‌‬ ‫‪ 1983‬به‌ژم���اره‌ (‪)17805‬و ئه‌ندام���ی‌‬ ‫رێكخ���راوی ئه‌ندازی���اران‌و زانایان���ی‌‬

‫ژێرزه‌وی ئه‌وروپایه‌ (‪ )EAGE‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ س���ه‌ندیكای ئه‌ندازیاران���ی‌‬ ‫كوردستانه‌ له‌ساڵی‌ ‪1991‬و سه‌ندیكای‬ ‫ئه‌ندازیارانی‌ عێراقی‌ له‌ته‌مموزی ‪1970‬و‬ ‫به‌ژمــــــــ���اره‌ (‪)7213‬و خوێندكاری‬ ‫دكتۆرای په‌ره‌پێدان���ی‌ به‌رهه‌می‌ كانی‬ ‫ن���ه‌وت ب���وه‌ له‌زانك���ۆی‌ ((بۆڵتن –‬ ‫نیۆرك)) به‌اڵم له‌به‌ر راسپاردنی‌ بۆ ئه‌م‬ ‫پۆسته‌و پێش���تریش كێشه‌ی نه‌خۆشی‌‬ ‫كۆچكردوی دایكی‌ خوێندنی‌ دكتۆراكه‌ی‬ ‫دواخستوه‌‪.‬‬ ‫‪2‬ـ پااڵوگ���ه‌ی بازی���ان – فه‌رمییه‌و‬ ‫به‌گرێبه‌س���ت دراوه‌ به‌كۆمپانی���ای‬ ‫ناوخۆیی بێژن پیت‪.‬‬ ‫‪3‬ـ پااڵوگ���ه‌ی خه‌ب���ات فه‌رمیی���ه‌و‬ ‫به‌گرێبه‌س���ت دراوه‌ به‌كۆمپانی���ای‬ ‫ناوخۆیی كارگروپ‪.‬‬ ‫ئیت���ر ماباق���ی‌ پااڵوگه‌كان���ی‌ تر كه‌‬ ‫مه‌نجه‌ڵ���ی‌ كواڵنن نازانم ك���ێ موڵه‌تی‌‬ ‫پێداون ئه‌وانه‌ ژینگه‌ كوژن‪ ،‬زانیاریشم‬ ‫ال نیه‌ به‌رپرسی‌ بااڵیان له‌پشته‌وه‌یه‌ یان‬ ‫نا‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی من د‪0‬ئاش���تیم ناسیبێت‬ ‫باوه‌ڕناكه‌م یه‌ك دانه‌ مۆڵه‌ت هه‌بێت كه‌‬ ‫واژوی د‪ 0‬ئاشتی‌ هه‌ورامی‌ له‌سه‌ربێت‪.‬‬ ‫له‌م بۆنه‌یه‌دا پێویس���ته‌ كۆششێكی‌‬ ‫زۆر ج���دی‌‌و هه‌مه‌الیه‌ن���ه‌ بكرێ���ت بۆ‬ ‫پالندان���ان بۆ دامه‌زراندنی‌ پااڵوگه‌یه‌كی‌‬ ‫مۆدیرن���ی گش���تگیری (‪)Complex‬‬ ‫سه‌ره‌كی‌ كوردس���تان به‌توانای ‪250000‬‬ ‫دوسه‌دو په‌نجا هه‌زار به‌رمیل له‌ڕۆژێكدا‬ ‫ك���ه‌ نزیكه‌ی (‪ 4‬بۆ ‪ )5‬س���اڵی‌ ده‌وێت‬ ‫بۆ دروس���تكردنی‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش بودجه‌ی‬ ‫وه‌به‌رهێنانی‌ نزیكه‌ی (‪ )2،5‬دو ملیارو‬ ‫نیو دۆالری ده‌وێت واته‌ بۆ پێنج س���اڵ‬ ‫به‌دواییه‌ك���دا ئه‌گه‌ر حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان خۆی بیكات ده‌بێت سااڵنه‌‬ ‫(‪ )500‬پێنجس���ه‌د مل���ۆن دۆالری ب���ۆ‬ ‫دابنێت‌و چه‌ن���د وه‌به‌رهێنه‌رانی‌ ناوخۆو‬ ‫ده‌ره‌كی‌ بێنه‌ پێشه‌وه‌ رێژه‌ی بودجه‌ی‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم كه‌ پێویس���ته‌ دابینی‌‬ ‫بكات دێته‌ خوارێ‪.‬‬ ‫به‌دامه‌زراندن���ی‌ پااڵوگه‌ی س���ه‌ره‌كی‌‬ ‫نه‌وت���ی‌ كوردس���تانی‌ پێش���نیاركراوی‬ ‫سه‌ره‌وه‌م گشت كاره‌ساته‌ فره‌ ره‌هه‌ندو‬ ‫ژینگه‌یی‌و ئاسایش���ی‌ س���وته‌مه‌نیمان‬ ‫له‌كۆڵ ئه‌كاته‌وه‌و‪ ،‬خه‌ڵكی‌ كوردس���تان‬ ‫ب���ه‌و (‪ )55‬بلۆكه‌ نه‌وت���ی‌‌و غازیه‌ به‌م‬ ‫پااڵوگ���ه‌ قه‌ش���ه‌نگه‌ رزگاری ده‌بێ���ت‬ ‫له‌ده‌ست پانكردنه‌وه‌ له‌پااڵوگه‌ی بێجی‌‌و‬ ‫به‌ڕێ���ز د‪0‬شه‌هرس���تانی‌‌و له‌هه‌ڕه‌ش���ه‌‬ ‫به‌رده‌وامه‌كان���ی‌ رزگاری ده‌بێ���ت‌و‬ ‫هه‌روه‌ه���ا نه‌ت���ه‌وه‌ كۆڵنه‌ده‌ره‌كه‌مان‬ ‫ده‌بێت���ه‌ خ���اوه‌ن ته‌كنۆلۆجی���ای‬ ‫پیترۆكیمیاوی���ات‌و زنجیره‌ی به‌ها واته‌‬ ‫‪Value Chain‬و هه‌مو ئاس���انكاریه‌كی‌‬ ‫ئاوه‌دانكردنه‌وه‌و گه‌ش���ه‌پێدان له‌پێش‬ ‫هه‌مویانه‌وه‌ قه‌ره‌بوكردن���ه‌وه‌ی گونده‌‬ ‫ئه‌نفالكراوه‌كان‌و كه‌س���وكاری شه‌هیدان‬ ‫دابین ده‌بێت‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )384‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/2‬‬

‫كێشه‌ی باڵه‌كانی ناو یه‌كێتی له‌ئه‌وروپا به‌رده‌وامه‌‬

‫‪5‬‬

‫ ئاوێنه‌ تایبه‌ت‪ .‬ئه‌وروپا‬ ‫به‌گوێره‌ی چه‌ند به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی‬ ‫مه‌كته‌بی ڕێكخستنی یه‌كێتی نیشتمانی‬ ‫چه‌ندین به‌رپرس‌و ئه‌ندامی كۆمیته‌كانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی یه‌كێتی خانه‌نشینكراون‪.‬‬ ‫ده‌نگدانه‌وه‌ی خانه‌نشینكردنی ئه‌و‬ ‫ئه‌ندامانه‌ی یه‌كێتی ناڕه‌زایه‌تی‬ ‫لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ناڕازییه‌كان���ی یه‌كێتی ده‌ڵێن له‌الیه‌ن‬ ‫باڵێكی دیاریكراوی مه‌كته‌بی سیاس���ی‬ ‫یه‌كێتیی���ه‌وه‌ كۆمیته‌كان���ی یه‌كێت���ی‬ ‫له‌ئه‌وروپ���ا ئینقالبی به‌س���ه‌ردا كراوه‌‪.‬‬ ‫س���اڵی پ���ار كادیرێكی ناس���راوی ئه‌و‬ ‫حیزبه‌ ڕاس���پێردراوه‌ به‌ڕێكخستنه‌وه‌ی‬ ‫كۆمیته‌كانی یه‌كێتی له‌واڵتانی ئه‌وروپا‪.‬‬ ‫به‌گوێ���ره‌ی وته‌ی كادی���ره‌ ناڕازییه‌كان‬ ‫ئ���ه‌و هه‌ڵبژاردنان���ه‌ دور له‌پره‌نس���یپه‌‬ ‫حیزبیه‌كانی یه‌كێتی به‌ڕێوه‌چوه‌‪ .‬ئه‌وان‬ ‫ده‌ڵێ���ن به‌ش���ێوه‌ی جۆراوج���ۆر ڕێگه‌‬ ‫له‌به‌شداریكردنیان گیراوه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و كادی���ره‌ ناڕازییان���ه‌‪ ،‬باڵێكی‬ ‫دیاریك���راوی ن���او مه‌كته‌بی سیاس���ی‬ ‫حیزبه‌ك���ه‌ی خۆی���ان تۆمه‌تبارده‌كه‌ن چه‌ند به‌ڵگه‌نامه‌یه‌کی په‌یوه‌ست به‌ بابه‌ته‌که‌‬ ‫به‌په‌رتكردن���ی زیات���ری یه‌كێت���ی‌و‬ ‫پێشێلكردنی پره‌نسیپه‌ دیموكراتیه‌كان‪ .‬له‌نێ���وان ئه‌ندام���ان‌و كادیرانی یه‌كێتی به‌ڵگه‌نام���ه‌ی مه‌كته‌ب���ی ڕێكخس���تنی‬ ‫یه‌كێتیان به‌ده‌ستگه‌یش���توه‌‪.‬له‌یه‌كێك‬ ‫ئه‌وان ب���اس له‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ ئه‌ندامانی ڕویداوه‌و چه‌ندین كه‌س برینداربون‬ ‫تا ئێس���تا كاردانه‌وه‌ی ئ���ه‌و كادیره‌ له‌به‌ڵگه‌نامه‌كاندا به‌بڕی���اری مه‌كته‌بی‬ ‫كۆمیت���ه‌ نوێكان له‌ئه‌وروپا ژن‌و منداڵی‬ ‫خۆیان بردوه‌ته‌ هۆڵی هه‌ڵبژاردنه‌كانه‌وه‌ ناڕازیان���ه‌ به‌رده‌وام���ه‌ به‌تایب���ه‌ت ڕێكخس���تن ن���اوی هه‌ش���ت كادی���ری‬ ‫تا ڕێژه‌ی ده‌نگدان���ه‌كان به‌به‌رژه‌وه‌ندی له‌واڵته‌كانی نه‌مسا‌و به‌لجیكاو هۆڵه‌ندا‌و پێش���كه‌وتوی یه‌كێتی هاتوه‌ كه‌ ئه‌ركی ‬ ‫خۆی���ان به‌رزبكه‌ن���ه‌وه‌‪ .‬به‌گوێ���ره‌ی سویس���راو به‌ریتانیاو نه‌رویج‌و س���ویدو ڕێكخس���تنی مه‌ڵبه‌ن���دی ده‌ره‌وه‌ی���ان‬ ‫پێسپێردراوه‌‪ ،‬به‌اڵم كادیره‌ ناڕازیه‌كان‬ ‫زانیاریه‌كانی ئاوێنه‌ له‌كاتی به‌ڕێوه‌چونی فینله‌ندا‪.‬‬ ‫ل���ه‌و باره‌ی���ه‌وه‌ ئاوێن���ه‌ چه‌ندی���ن ده‌ڵێ���ن باڵێك���ی مه‌كته‌بی سیاس���ی‬ ‫پرۆس���ه‌ی هه‌ڵبژاردن���ه‌كان پێك���دادان‬

‫ئینقیالبی���ان به‌س���ه‌ر ئ���ه‌و بڕی���اره‌ی‬ ‫مه‌كته‌بی ڕێكخس���تندا كردوه‌و نزیكه‌ی‬ ‫دو س���اڵه‌ ڕێكخس���تنه‌كان په‌رته‌وازه‌‬ ‫ب���ون‌‌ته‌نها له‌الیه‌ن دو كه‌س���ی س���ه‌ر‬ ‫به‌باڵی هێرۆخان���ه‌وه‌ به‌ڕێوه‌ ده‌برێت‪.‬‬ ‫له‌به‌ش���ێكیتری به‌ڵگه‌نامه‌كاندا هاتوه‌‬ ‫ك���ه‌ مه‌كته‌ب���ی ڕێكخس���تنی یه‌كێتی‬ ‫به‌دواداچ���ون ب���ۆ ڕه‌خن���ه‌ی كادی���ره‌‬

‫ناڕازی���ه‌كان ده‌كات‪ ،‬ب���ه‌اڵم ناڕازیه‌كان‬ ‫ده‌ڵێ���ن له‌ناو س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیدا‬ ‫بێس���ه‌روبه‌ریه‌كی زۆر هه‌ی���ه‌و ك���ه‌س‬ ‫نازان���ێ س���كااڵكان ده‌كه‌وێته‌ چ كون‌و‬ ‫قوژبنێكه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌ زانی���اری له‌س���ه‌ر كادی���ره‌‬ ‫ناڕازیه‌كانی یه‌كێتی هه‌یه‌ كه‌ له‌ئێستادا‬ ‫به‌سه‌ر س���ێ گروپدا دابه‌شبون‪ .‬گروپی‬

‫یه‌كه‌م چاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌ن كه‌ بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گ���ۆڕان په‌یوه‌ندیی���ان پێ���وه‌ بكات تا‬ ‫بچنه‌ ن���او بزوتنه‌وه‌كه‌وه‌‪ ،‬گروپی دوه‌م‬ ‫كارده‌كه‌ن بۆ چاكس���ازی ناو یه‌كێتی‌و‬ ‫له‌نه‌بون���ی وه‌اڵمدا هه‌ن���گاو به‌هه‌نگاو‬ ‫هه‌وڵویس���ته‌كانیان توندتر ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫گروپی س���یێیه‌م له‌بێده‌نگی‌و سێبه‌ردا‬ ‫ماونه‌ته‌وه‌‬

‫هه‌ندرێن محه‌مه‌د‪ 39 :‬الیه‌نی‌ سیاسی‌ ناویان تۆماركردوه‌ بۆ هه‌ڵبژاردنی‌ په‌رله‌مان‬

‫بۆ ئه‌م هه‌ڵبژاردن ‌ه ‪ 37‬ملیار‌و ‪ 500‬ملیۆن دینار بودجه‌ ‌ی كۆمسیۆن ‌ه‬

‫ ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫گشتی‌ كۆمسیۆنی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‬ ‫هه‌ولێر "هه‌ندرێن محه‌مه‌دده‌ڵێت "‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ رابردو رێكخراوه‌كانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی‌ مه‌ده‌نی‌ رۆڵێكی‌ كه‌میان‬ ‫هه‌بوه‌‌و به‌شێكی‌ زۆریان هه‌ر نه‌هاتن"‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئاماده‌كاریه‌كان���ی‌ ئێوه‌ بۆ‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ ‪ 9/21‬له‌ئێستادا به‌كو ‌‬ ‫ێ‬ ‫گه‌یشتوه‌؟‬ ‫هه‌ندرێن محه‌م���ه‌د‪ :‬ئێمه‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫چاالكیم���ان هه‌ی���ه‌ ك���ه‌ به‌ب���ه‌رده‌وام‬ ‫رۆژان���ه‌ ده‌ڕوات‌و كاری‌ ب���ۆ ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫گرینگترینی���ان ئێس���تا نوێكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫تۆماری‌ ده‌نگده‌رانه‌ كه‌ ئه‌و لیستانه‌ی‌ له‌‬ ‫‪ 9/21‬بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌كارده‌هێنرێن‌و‬ ‫له‌بنكه‌كان���دا داده‌نرێ���ن‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش بۆ‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ئه‌و لیستانه‌ رێكبخرێن‌و هه‌ڵه‌ی‌‬ ‫تێدانه‌بێت‪ ،‬بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش له‌ ‪6/15‬‬ ‫ده‌نگده‌ران ده‌توانن سه‌ردانی‌ بنكه‌كان‬ ‫بكه‌ن بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ دڵنیابن له‌ناوه‌كانیان‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ ئه‌وان���ه‌ی‌ كێش���ه‌یانه‌ یان‬ ‫ده‌یانه‌وێت شوێنی‌ ده‌نگدانیان بگۆڕن‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌ئێس���تاوه‌ چاره‌نوس���ی‌ ئه‌و‬ ‫ده‌نگده‌ره‌ دیاری‌ ده‌كرێت كه‌ ده‌توانێت‬ ‫ده‌نگبدات یاخود نا‪ ،‬چونكه‌ هه‌ركه‌سێك‬ ‫ناوی‌ له‌لیسته‌كاندا نه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا ناتوانن‬ ‫ده‌نگب���ده‌ن‪ ،‬هه‌روه‌ها ئ���ه‌و ماوه‌یه‌ بۆ‬ ‫حیزب���ه‌كان زۆرباش���ه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ بۆ‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی‌ گوم���ان‌و تان���ه‌ی‌ له‌ژماره‌ی‌‬ ‫ده‌نگده‌ران هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ لیسته‌كان ده‌توانن‬ ‫س���ه‌ردانی‌ هه‌مو بنكه‌كان���ی‌ ده‌نگدان‬ ‫بكه‌ن‌و ناوه‌كان له‌وێدا پیشاندراون‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ بتوانی���ن له‌داتاكانیش متمانه‌ی‌‬ ‫هه‌مو حیزبه‌كان به‌ده‌ستبهێنین‪ ،‬چونكه‌ ‬ ‫هه‌ڵبژاردن به‌ته‌نیا شه‌رعیه‌تی‌ یاسایی‌‬ ‫به‌س نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێت ش���ه‌رعیه‌تی‌‬ ‫سیاسیش���ی‌ هه‌بێ���ت كه‌ س���ه‌رچاوه‌‬ ‫ده‌گرێ���ت له‌ره‌زامه‌ن���دی‌ حیزب���ه‌كان‪،‬‬ ‫هاواڵتیانی���ش بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ دڵنیابن كه‌‬ ‫ناوه‌كانی���ان كێش���ه‌ی‌ نی���ه‌‌و له‌كوێ‌‬ ‫ده‌نگده‌ده‌ن‪ ،‬بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ ده‌توانن‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ ئه‌و ژمارانه‌ی‌ كه‌ كۆمس���یۆن‬ ‫دایناون به‌خۆڕای���ی‌ په‌یوه‌ندیان پێوه‌‬ ‫بك���ه‌ن‪ ،‬هه‌م���و خزمه‌تگوزاریه‌كان���ی‌‬ ‫كۆمسیۆنیش بۆ هاواڵتیان به‌خۆڕاییه‌‌و‬ ‫ده‌توان���ن له‌رێگه‌ی‌ ژماره‌كان‌و ماڵپه‌ڕی‌‬ ‫كۆمسیۆن‌و سه‌ردانیكردنی‌ ناوه‌نده‌كانی‌‬ ‫تۆم���اری‌ ده‌نگده‌ران له‌هه‌م���و ناوه‌ند‌و‬

‫قه‌زا‌و ناحیه‌كان كه‌ ل���ه‌‪8‬ی‌ به‌یانی‌ تا‬ ‫‪4‬ی‌ ئێواره‌یه‌‌و هه‌فت���ه‌ی‌ ‪ 7‬رۆژ ده‌وام‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌هه‌ولێر ‪ 69‬ناوه‌ند كراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫هاواڵتیانیش دڵنی���ا ده‌كه‌ینه‌وه‌ كه‌ بۆ‬ ‫رۆژی‌ ده‌نگدانی���ش ئه‌وه‌ن���ده‌ ناوه‌ندی‌‬ ‫ده‌نگدانم���ان كردۆت���ه‌وه‌ ل���ه‌ هه‌م���و‬ ‫شوێنه‌كان به‌ناوچه‌ ش���اخاویه‌كانیش‪،‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك هاواڵت���ی‌ زیات���ر له‌یه‌ك‬ ‫كیلۆمه‌تر زیاتر نه‌ڕوات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئ���ه‌و الیه‌نان���ه‌ی‌ تاوه‌كو‬ ‫ئێس���تا ناوه‌كانی���ان تۆماركردوه‌‌و هیچ‬ ‫كێش���ه‌یه‌كیان نیه‌ ب���ۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫چه‌ندن؟‬ ‫هه‌ندرێ���ن محه‌م���ه‌د‪ :‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫كوردس���تان یه‌ك بازن���ه‌ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌‬ ‫تائێستا له‌هه‌مو كوردستان ‪ 39‬الیه‌نی‌‬ ‫سیاس���ی‌ ناوه‌كانی���ان تۆماركردوه‌ بۆ‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان‪ ،‬له‌و ژماره‌یه‌ش ‪ 6‬حیزبی‬ ‫توركمانی‌و ‪ 6‬الیه‌نی‌ مه‌س���یحی له‌گه‌ڵ‬ ‫‪ 5‬كه‌س���ایه‌تی‌ ئه‌رمه‌نی‌ كه‌ ئه‌وان حزب‬ ‫نین‌و تاكن چونكه‌ یه‌ك كورس���یه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌شێوه‌ی كۆتا ‪ 11‬كورسیان بۆ دانراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وانه‌ش���ی‌ به‌ش���داری‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫ده‌كه‌ن هه‌مویان حیزبن چونكه‌ ئه‌مانه‌‬ ‫ده‌بێ���ت په‌یڕه‌وی‌ ناوخۆی���ان هه‌بێت‪،‬‬ ‫ل���ه‌و ژماره‌یه‌ش حیزب���ی‌ نوێش هه‌یه‌‪،‬‬ ‫تاوه‌كو ئێستاش هیچ الیه‌نێك له‌الیه‌ن‬ ‫كۆمس���یۆنه‌وه‌ ره‌تنه‌كراونه‌ت���ه‌وه‌ كه‌‬ ‫ویستبێتی‌ به‌شداری‌ هه‌ڵبژاردن بكات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ وه‌كو كۆمسیۆن هه‌مو‬ ‫ئاماده‌كاریه‌كتان كردوه‌ له‌روی‌ دارایی‌‌و‬ ‫كارگێڕیه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫له‌كاتی‌ خۆیدا به‌ڕێوه‌بچێت؟‬ ‫هه‌ندرێن محه‌م���ه‌د‪ :‬هه‌مو كاره‌كانی‌‬ ‫ئێمه‌ به‌و ئاراسته‌یه‌ كه‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫له‌واده‌ی‌ خۆی���دا به‌ڕێوه‌بچێت‪ ،‬بۆ ئه‌و‬ ‫مه‌به‌سته‌ش بودجه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌ دراوه‌ته‌‬ ‫كۆمس���یۆن‪ ،‬كه‌ من نازانم كۆمس���یۆن‬ ‫چۆن داوای‌ ئه‌و هه‌مو پاره‌یه‌ی‌ كردوه‌‌و‬ ‫چۆن پێیدراوه‌ الم سه‌یره‌‪ ،‬به‌دڵنیایه‌وه‌‬ ‫كۆمس���یۆن هه‌مو ئه‌و پاره‌یه‌ س���ه‌رف‬ ‫ن���اكات كه‌ ‪ 37‬ملی���ار‌و نی���وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێویس���ته‌ كۆمس���یۆن هه‌ندێكج���ار‬ ‫بودجه‌كه‌ی‌ كه‌مبكات���ه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ل‌وپه‌ل���ی‌ كۆنت���ر به‌كارده‌هێنێ���ت‌و‬ ‫به‌پاره‌یه‌كی‌ كه‌م ئاماده‌ ده‌كرێن‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئێمه‌ وه‌كو كۆمس���یۆن باوه‌ڕناكه‌م هیچ‬ ‫كێشه‌یه‌كمان هه‌بێت‌و ده‌توانین له‌كاتی‌‬ ‫خ���ۆی‌ هه‌ڵبژاردن���ه‌كان ئه‌نجامبده‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردنی���ش دواكه‌وت كه‌س‬ ‫به‌سه‌ر كۆمسیۆنیدا نه‌هێنێت‪ .‬‬

‫بودجه‌یه‌كی‌ گه‌ور‌ه‬ ‫دراوه‌ته‌ كۆمسیۆن‪،‬‬ ‫كه‌ من نازانم‬ ‫كۆمسیۆن چۆن‬ ‫داوای‌ ئه‌و هه‌مو‬ ‫پاره‌یه‌ی‌ كردوه‌‌و‬ ‫چۆن پێیدراوه‌ الم‬ ‫سه‌یره!‬ ‫هه‌ندرێن محه‌مه‌د‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬زۆرجار باس له‌بێالیه‌ننه‌بون ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمس���یۆن ده‌كرێ���ت له‌كات���ی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان���دا‪ ،‬ئایا گره‌نتی‌ چیه‌ كه‌‬ ‫جارێك���ی‌ تریش ل���ه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ ئه‌م‬ ‫بێالیه‌ننه‌بونه‌ دوباره‌نه‌بێته‌وه‌؟‬ ‫هه‌ندرێ���ن محه‌م���ه‌د‪ :‬گره‌نت���ی‌‬ ‫چاودێریكردنێكی‌ باش���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫بوێربی���ن‌و بڵێین ئ���ه‌وا هیچ گره‌نتیه‌ك‬ ‫نیه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئێمه‌ وه‌ك���و هه‌ولێر له‌رۆژی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌كان وه‌ك���و ‪ 2009‬هه‌م���و‬ ‫حیزبه‌كان له‌الی خۆمان كۆده‌كه‌ینه‌وه‌‬ ‫له‌كاتژمێ���ر ‪7‬ی‌ به‌یان���ی‌ ت���ا كۆتایی‌‬ ‫پڕۆس���ه‌كه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ پێیانبڵێین كه‌‬ ‫ئێمه‌ چ���ی‌ ده‌كه‌ین‌و چ���ی‌ ناكه‌ین له‌و‬ ‫رۆژه‌دا‪ ،‬هه‌روه‌ها تا ئه‌وانیش ئاگاداربن‬ ‫له‌قسه‌كردن‌و جوڵه‌‌و هه‌ستان‌و دانیشتنی‌‬ ‫ئێمه‌‌و رێنماییه‌كانمان چین‪ ،‬كاتێكیش‬ ‫كه‌ له‌ش���وێنێكی‌ دور ی���ان له‌بنكه‌یه‌ك‬ ‫كێش���ه‌یه‌ك ده‌بێت ئه‌وا ئێمه‌ نین‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كارمه‌ندانه‌ی‌ ئ���ه‌و كاره‌ش ده‌كه‌ن ئه‌وا‬ ‫كۆمس���یۆن نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو كارمه‌ندێكه‌ كه‌‬ ‫دو رۆژ دێت‌و دواتر ده‌ڕوات‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌وێس���تگه‌یه‌كی‌ ده‌نگ���دان خروقات‌و‬

‫ته‌زویركرا‪ ،‬ئه‌وا كیانه‌كانی‌ سیاسی‌ لێی‌‬ ‫به‌رپرس���یارن نه‌ك ئێمه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وان‬ ‫ده‌بێ���ت چاودێ���ری به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی‌‬ ‫خۆیانبن‌و رێگری‌ له‌و كارانه‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و كارمه‌ندانه‌ی‌ كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ئێ���وه‌وه‌ داده‌مه‌زرێن بۆ كۆمس���یۆن‌و‬ ‫س���ندوقه‌كانی‌ ده‌نگ���دان له‌س���ه‌ر چ‬ ‫بنه‌مای���ه‌ك داده‌مه‌زرێن‪ ،‬زۆرجار گله‌یی‌‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كرێت كه‌ ئه‌مانه‌ به‌پاڵپش���تی‌‬ ‫حیزبه‌ ده‌س���ه‌اڵتداره‌كان داده‌مه‌زرێن‌و‬ ‫زیاتر كه‌سانی‌ ئه‌وانن؟‬ ‫هه‌ندرێن محه‌مه‌د‪ :‬ده‌رباره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ حیزبیه‌‌و ئه‌وه‌ سه‌ربه‌خۆیه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫له‌كۆمس���یۆن هه‌مومان ده‌نگ ده‌ده‌ین‬ ‫كاتێكیش كه‌ ده‌نگده‌ده‌ین به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫ده‌ن���گ به‌الیه‌نێكی‌ سیاس���ی‌ ده‌ده‌ین‪،‬‬ ‫به‌اڵم كاركردنه‌كانمان جیاوازه‌‌و به‌یاسا‬ ‫ده‌ڕوات‌و رێكخراوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌سه‌ر ئێمه‌‬ ‫پێویس���ته‌ چی‌ بكه‌ین ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫كارمه‌ندانه‌ پابه‌ندب���ن به‌رێنماییه‌كانی‌‬ ‫كۆمس���یۆن‪ ،‬له‌هه‌م���و ش���وێنه‌كان‬ ‫به‌بنكه‌كان���ی‌ ده‌نگدانیش���ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئێمه‌ ناتوانین كه‌ ئه‌وه‌ چاره‌سه‌ربكه‌ین‪،‬‬

‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ ئێم���ه‌ ‪ 17‬ه���ه‌زار كه‌س‬ ‫له‌هه‌ولێر داده‌مه‌زرێنین‪ ،‬بۆیه‌ ناتوانین‬ ‫چاوپێكه‌وتن له‌گ���ه‌ڵ هه‌مویان بكه‌ین‌و‬ ‫زه‌مان���ی‌ هه‌ر ‪ 17‬ه���ه‌زار كه‌س بكه‌ین‬ ‫ك���ه‌ بێالیه‌نن‪ ،‬ب���ۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ش‬ ‫ئێمه‌ له‌گ���ه‌ڵ حیزبه‌كان دانیش���توین‌و‬ ‫پێمانڕاگه‌یان���دون ك���ه‌ چاره‌س���ه‌رمان‬ ‫پێبده‌ن‪ ،‬كه‌ هه‌ریه‌كه‌ ‪ 100‬كه‌سمان بۆ‬ ‫بێنن كه‌ زه‌مانبده‌ن كه‌ بێالیه‌نن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وان وتیان پێمانناكرێت‪ .‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ماوه‌یه‌كه‌ باس له‌وه‌ده‌كرێت‬ ‫كه‌ رێژه‌ی‌ ده‌نگده‌ر له‌سنوری‌ هه‌ولێر‌و‬ ‫دهۆك به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ زۆر زیادیكردوه‌‪،‬‬ ‫ئای���ا به‌ڕاس���تی‌ له‌هه‌ولێر ئ���ه‌و رێژه‌‬ ‫زۆره‌ی‌ ده‌نگده‌ر زیادیكردوه‌ كه‌ باس���ی‌‬ ‫لێوه‌ده‌كرێت؟‬ ‫هه‌ندرێ���ن محه‌م���ه‌د‪ :‬مه‌س���ه‌له‌ی‌‬ ‫دانیش���توان په‌یوه‌ندی‌ به‌كۆمسیۆنه‌وه‌‬ ‫نی���ه‌‪ ،‬چونك���ه‌ ئێم���ه‌ ته‌نیا لیس���تی‌‬ ‫ناوه‌كانم���ان له‌الی���ه‌ كه‌ س���اڵی‌ ‪2007‬‬ ‫كۆمس���یۆن كڕیویه‌ت���ی‌ له‌كۆمپانی���ای‌‬ ‫خۆراك‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ر ئه‌و لیس���تانه‌ن كه‌‬ ‫نوێكراوه‌ی‌ له‌سه‌ركراوه‌‌و هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‬ ‫پێ‌ ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئێس���تاش هه‌ر‬ ‫ئه‌و لیس���تانه‌ن كه‌ دانراون له‌بنكه‌كان‌و‬ ‫نوێكردنه‌وه‌ی‌ بۆ كراوه‌‌و ناوه‌كان دیارن‪،‬‬ ‫هه‌ركه‌س���ێكیش گله‌ییه‌كی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ده‌توانێت س���ه‌ردانی‌ ئه‌و بنكانه‌ بكات‌و‬ ‫هه‌ركه‌س���ێكی‌ نه‌ش���یاوی‌ تێدابو‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ده‌توانێت به‌دیكۆمێنته‌وه‌ ناوه‌كانمان بۆ‬ ‫بنێرن‌و كۆمسیۆنیش ئاگاداربكه‌نه‌وه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ره‌شیبكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬بێگومان ژماره‌ی‌‬ ‫ده‌نگده‌رانیش زیادی‌ كردوه‌ چونكه‌ له‌م‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌ له‌دایكبوانی‌ س���اڵه‌كانی‌‬ ‫‪ 1993‬تا ‪1995‬یش داخڵكراون‌و ده‌توانن‬ ‫ده‌نگب���ده‌ن‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و زیادبونه‌ له‌هه‌مو‬ ‫پارێزگاكان رویداوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ژماره‌ی‌ ده‌نگده‌ران له‌سنوری‌‬ ‫هه‌ولێر به‌گشتی‌ چه‌نده‌؟‬ ‫هه‌ندرێن محه‌مه‌د‪ :‬له‌سنوری‌ هه‌ولێر‬ ‫‪ 991,960‬ده‌نگ���ده‌ر هه‌یه‌ ب���ه‌رواری‌‬ ‫له‌دایكبوانی‌ ‪ 1995‬شه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬تا ئێس���تا هی���چ حیزبێك‬ ‫ناوی‌ پاڵێوراوه‌كان���ی‌ خۆی ناردوه‌ بۆ‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان؟‬ ‫هه‌ندرێ���ن محه‌م���ه‌د‪ :‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ گۆڕانكاری‌ به‌سه‌رداهات‬ ‫له‌داخ���را‌و بۆ نیمچه‌كراوه‌ گۆڕدرا‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ماوه‌كه‌مان بۆ درێژكردنه‌وه‌ تا ‪ 7/10‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ حیزبه‌كان ناوی‌ كاندیده‌كانیان‬ ‫بده‌ن‪ ،‬به‌اڵم تاوه‌كو ئێستا هیچ حزبێك‬

‫ناوه‌كانی‌ نه‌ناردوه‌ بۆ كۆمسیۆن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫فێرن تا رۆژی‌ كۆتایی‌ ناوه‌كان ناده‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ی‌ ك���ه‌‬ ‫ره‌گه‌زنامه‌ی‌ عێراقییان نیه‌ ئایا ده‌توانن‬ ‫ده‌نگبده‌ن؟‬ ‫هه‌ندرێن محه‌مه‌د‪ :‬ش���تێكی‌ سه‌یره‌‬ ‫پێویس���ته‌ په‌رله‌مان به‌رله‌وه‌ی‌ یاس���ا‬ ‫ده‌ربكات ب���ۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ ده‌بوایه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ كۆمس���یۆن دابنیشێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئێمه‌ ‪ 10‬س���اڵ ئه‌زمونم���ان هه‌یه‌ له‌و‬ ‫مه‌سه‌النه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئێمه‌ پشت به‌داتاكانی‌‬ ‫خۆمان ده‌به‌ستین كه‌ له‌لیسته‌كانمانه‌‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌ ك���ه‌ ناویان له‌و‬ ‫تۆمارانه‌دا نه‌بێت ئه‌وا به‌هیچ شێوه‌یه‌ك‬ ‫ناتوانن ده‌نگبده‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ت���ا چه‌ن���د رێكخراوه‌كانی‌‬ ‫ی رۆڵیانده‌بێت‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‌ مه‌ده‌ن��� ‌‬ ‫س���ه‌ردانی‌ ئێوه‌یانكردوه‌‪ ،‬ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌نزیك���ه‌وه‌ چاودێ���ری‌ به‌ڕێوه‌چون���ی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان بكه‌ن؟‬ ‫هه‌ندرێن محه‌مه‌د‪ :‬تاوه‌كو ئێستا هیچ‬ ‫رێكخراوێكی‌ كۆمه‌ڵگای‌ مه‌ده‌نی‌ سه‌ردانی‌‬ ‫ئێمه‌ی‌ نه‌كردوه‌و ناشزانین هۆكاره‌كه‌ی‌‬ ‫چیه‌ ره‌نگه‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌كێشه‌ی‌ دارایی‬ ‫خۆیانبێ���ت‪ ،‬دوای ئه‌وه‌ ئێمه‌ له‌گه‌ڵیان‬ ‫دانیش���تین‌و پێمانڕاگه‌یاندن كه‌ بۆچی‌‬ ‫ئاماده‌نین بێن چاودێری‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬ئێمه‌ بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ سه‌ردانی‌‬ ‫هه‌م���و ناوه‌نده‌كانمان ك���رد چاودێری‌‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی‌ مه‌ده‌نی‌ بونی‌ نیه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی‌ زۆر گه‌وره‌‌و مه‌ترسیداره‌‌و‬ ‫نیش���انه‌ی‌ ئه‌وه‌ش���ه‌ كه‌ رێكخراوه‌كانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی‌ مه‌ده‌نیمان الوازن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئای���ا نه‌بون���ی‌ چاودێری‌‬ ‫رێكخراوه‌كان���ی‌ كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‌ مه‌ده‌نی‌‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردن���ه‌كان هه‌نگاوێك نابێت بۆ‬ ‫رودانی‌ خروقات له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان؟‬ ‫هه‌ندرێن محه‌مه‌د‪ :‬له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‬ ‫رابردو رێكخراوه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌ مه‌ده‌نی‌‬ ‫رۆڵێكی‌ كه‌میان هه‌بوه‌‌و به‌شێكی‌ زۆریان‬ ‫هه‌ر نه‌هاتن ته‌نی���ا باجیان وه‌رگرتوه‌‌و‬ ‫پاره‌ی���ان له‌رێكخراوێك���ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫وه‌رگرتوه‌ بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌‪ ،‬بۆیه‌ پێموایه‌‬ ‫نه‌بونی‌ چاودێ���ری‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌ مه‌ده‌نی‌‬ ‫واده‌كات خروقات‌و پێشێلكاری‌ هه‌بێت‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردن���ه‌كان‪ ،‬ده‌بێ���ت چاودێری‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانیش شاره‌زاییه‌كی‌ باشیان‬ ‫هه‌بێت‌و ئاماده‌ش���ین س���ه‌ردانی‌ هه‌مو‬ ‫حیزبه‌كان بكه‌ین‌و وانه‌ چاودێرییه‌كانیان‬ ‫ی ئاش���نابكرێن‬ ‫بڵێین���ه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌رێنماییه‌كان‌و كاره‌كانمان‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )384‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/7/2‬‬

‫رۆژێك ژیان له‌به‌غدا‪..‬‬

‫بێكاری‪ ،‬بێكاره‌بایی‌‪ ،‬ته‌قینه‌وه‌‪ ،‬كێشه‌ی‌ بێبڕانه‌وه‌ی‌ سوننه‌و شیعه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬

‫به‌غدا كه‌ سه‌رده‌مانێك پایته‌ختی‌‬ ‫عه‌باسییه‌كان‌و له‌ترۆپكی‌ گه‌شه‌كردن‌و‬ ‫به‌ئارامی‌‌و شه‌وانی‌ كه‌یف‌و سه‌فا‬ ‫به‌ناوبانگ بو‪ ،‬ئێستا بوه‌ به‌وێرانه‌‪،‬‬ ‫له‌م پایته‌خته‌دا شه‌ڕ‌و ناكۆكی‌‬ ‫شیعه‌و سوننه‌كان بێ‌ بڕانه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ مۆته‌كه‌ی‌ بێكاری‌‪،‬‬ ‫بێكاره‌بایی‌و گه‌رماو قه‌ره‌باڵه‌غی‬ ‫ئۆتۆمبێل‌و ته‌قینه‌وه‌و نه‌بونی‬ ‫خزمه‌تگوزاری‌ چنگاڵی‌ له‌گیانی‌‬ ‫توندكردوه‌‪.‬‬ ‫به‌غدا‪ ..‬شارێك‌و‬ ‫چوار كاره‌با‬ ‫گه‌نجێك كه‌ كاری‌ سه‌رتاشی ده‌كات‬ ‫له‌ناوچه‌ی‌ فه‌زڵ له‌ناوه‌ڕاس���تی‌ به‌غدا‬ ‫ئام���اژه‌ به‌وه‌ده‌كات ك���ه‌ به‌غدا بوه‌ته‌‬ ‫گوندێكی‌ گه‌وره‌‪( ،‬پیس���بونی هه‌مو‬ ‫شوێنێك‌و ته‌قینه‌وه‌و شه‌ڕو ملمالنێی‬ ‫شیعه‌و سوننه‌و بێكاری‌‌و بێكاره‌بایی‌و‬ ‫گه‌رما)‪ ،‬مه‌عقوله‌ چ���وار جۆر كاره‌با‬ ‫بون���ی هه‌ی���ه‌ (كاره‌ب���ای حكومی‌‪،‬‬ ‫موه‌لیده‌ی‌ گه‌ڕه‌ك‪ ،‬موه‌لیده‌ی‌ حكومی‌‪،‬‬ ‫موه‌لیده‌ی‌ ماڵ)‪.‬‬ ‫ئه‌و گه‌نجه‌ ده‌الك���ه‌ ده‌ڵێت بڕوابكه‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر بارك���ردن‌و چوڵكردنی‌ به‌غدا‬ ‫چاره‌س���ه‌ر بوایه‌ هه‌م���و خه‌ڵك باری‌‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم هه‌ش���ت ملیۆن به‌غدایی‌‬ ‫بو كوێ بڕۆین‪ ،‬ئه‌وه‌تا عه‌مامه‌ به‌سه‌رو‬ ‫م���ه‌الكان له‌الی���ه‌ك‌و به‌رپرس���ه‌كان‬ ‫له‌الیه‌كی ت���ر به‌نزین ده‌كه‌ن به‌ئاگری‬ ‫نێوان شیعه‌و سوننه‌دا‪ ،‬ئه‌گینا خه‌ڵك‬ ‫بۆچ���ی‌ پێش���وترو له‌كاتی‌ س���ه‌دامدا‬ ‫كێشه‌ی شیعه‌و سوننه‌ بونی نه‌بو‪.‬‬ ‫به‌غدا‪ ..‬نه‌هامه‌تی ژیان‬ ‫پیاوێك���ی ته‌مه‌ن ‪ 34‬س���اڵی ره‌نگ‬ ‫ئه‌س���مه‌ر له‌گ���ه‌ڵ خزمێكی���دا كاری‌‬ ‫ته‌ن���ده‌ری ده‌كات له‌باره‌ی‌ پرۆژه‌كانی‬ ‫نێو به‌غدا وتی به‌ده‌یان فلته‌ری‌ دزیدا‬

‫گۆڕه‌پانی ره‌سافی له‌به‌غدا‬ ‫تێده‌په‌ڕێ���ت‌و دوات���ر دوای‌ دو س���اڵ‬ ‫به‌س���ه‌قه‌تی‌ ت���ه‌واو ده‌كرێ���ت‌و پاش‬ ‫ماوه‌یه‌كی كه‌م وێران ده‌بێت‪.‬‬ ‫كاتێك به‌شه‌قامه‌كانی به‌غدا گوزه‌ر‬ ‫ده‌كه‌یت به‌تێڕوانینێ���ك له‌ژیانی ئه‌و‬ ‫شارییانه‌ تێده‌گه‌یت‪ ،‬ده‌بینیت دیواری‌‬ ‫م���ااڵن‌و باڵه‌خان���ه‌كان به‌فیش���ه‌ك‌و‬ ‫پارچ���ه‌ی‌ ته‌قین���ه‌وه‌ ته‌ن���راوه‌‪،‬‬ ‫هاواڵتیی���ه‌كان بێتاق��� ‌هت‌و مان���دوو‬ ‫نیگ���ه‌ران‌و ره‌ش���هه‌ڵگه‌ڕاون‪ ،‬ژیان پڕ‬ ‫له‌نه‌هامه‌تی‌و بێكاریه‌‪.‬‬ ‫ش���ه‌وی‌ راب���وردو ته‌قینه‌وه‌ی���ه‌ك‬ ‫ناوجه‌رگ���ه‌ی‌ ب���ازاڕی‌ ناوچه‌ی‌ فه‌زڵی‬ ‫ئارامترین شوێنی سێ ساڵی رابوردوی‬ ‫به‌غدای كرده‌ ئامانج‪ ،‬گه‌نجان‌و پیاوانی‬ ‫چایخانه‌و قاوه‌خانه‌كانی ئه‌و ناوچه‌یه‌‬ ‫س���ه‌رقاڵی یاریكردنی‌ دۆمینه‌و تاوڵه‌‬ ‫بون‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ پێكه‌نین���ی یاریكردندا‬ ‫گرم���ه‌ی‌ ته‌قینه‌وه‌ی���ه‌ك هه‌مویان���ی‬ ‫بێده‌نگ كردو ‪ 18‬قوربانی لێكه‌وته‌وه‌‪،‬‬ ‫دوای‌ روداوه‌ك���ه‌ش گه‌نج���ان‌و ژن‌و‬ ‫پیاوانی گه‌ڕه‌ك له‌یه‌كتریان ده‌پرس���ی‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئیحسان‬ ‫كێ مردوه‌و كێ زیندوه‌؟‬ ‫خاوه‌ن یه‌كێك له‌و چایخانانه‌ له‌كاتی‬ ‫رودانی ته‌قینه‌وه‌كه‌دا بێ ئه‌وه‌ی هیچ‬ ‫پارچه‌یه‌كی ته‌قین���ه‌وه‌ی‌ به‌ربكه‌وێت‪،‬‬ ‫به‌بیس���تنی ئ���ه‌وه‌ی كوڕه‌كان���ی له‌و‬ ‫ناوچه‌ی���ه‌ ده‌ب���ن یه‌كس���ه‌ر جه‌ڵت���ه‌‬ ‫لێیده‌دات‌و ده‌مرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ ناخۆشترین‬ ‫چیرۆك بو كه‌ بوبوه‌ وێردی‌ سه‌رزاری‌‬ ‫خه‌ڵكانی ئه‌و ناوچه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌غدا‪ ..‬پڕه‌ له‌سه‌دامه‌كانی‬ ‫دوای‌ ‪2003‬‬ ‫كه‌ریم گه‌نجێكی‌ بااڵبه‌رزی ئه‌سمه‌ره‌‬ ‫له‌ناوچه‌ی‌ كیفاح باس���ی له‌وه‌كرد كه‌‬ ‫ئێستاو له‌دوای‌ ‪2003‬وه‌ هه‌مو پیاوێكی‬ ‫بااڵده‌س���ت‌و س���ه‌ربازی‌و پۆلیس���ی‬ ‫حكومه‌ت هێنده‌ی‌ س���ه‌دام ره‌فتاریان‬ ‫دیكتاتۆرانه‌ی���ه‌‪ ،‬جاران یه‌ك س���ه‌دام‬ ‫بونی هه‌بو ئێس���تا س���ه‌دان س���ه‌دام‬ ‫حوكمی عێراق ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و گه‌نجه‌ ئه‌س���مه‌ره‌ به‌نیگه‌رانی‌و‬ ‫خه‌مباریی���ه‌وه‌ ده‌ی���وت رۆژ نیی���ه‌‬

‫خه‌ڵكی به‌غ���دا به‌ته‌قینه‌وه‌ خه‌به‌ریان‬ ‫نه‌بێته‌وه‌‪ ،‬ناوچه‌ی شیمال (مه‌به‌ستی‬ ‫كوردس���تانه‌) له‌چاو به‌غدا به‌هه‌شته‌‪،‬‬ ‫به‌س نییه‌ ته‌قینه‌وه‌ نییه‌‪.‬‬ ‫كێش���ه‌ی نێوان ش���یعه‌و س���وننه‌‬ ‫گه‌یش���توه‌ته‌ نێو فه‌رمانگه‌و ش���وێنه‌‬ ‫حكومییه‌كانی���ش‪ ،‬فه‌رمانبه‌رێك���ی‬ ‫ته‌م���ه‌ن ‪ 28‬س���اڵ له‌فه‌رمانگ���ه‌ی‌‬ ‫خانه‌نش���ینی به‌غدا ده‌ڵێ���ت زۆربه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانبه‌ره‌كانم���ان وات���ا ل���ه‌‪%80‬ی‬ ‫ش���یعه‌ مه‌زهه‌بن‌و س���وننه‌كان ناوێرن‬ ‫زمانهه‌ڵبهێن���ن‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت ب���ۆ كاتی‬ ‫مۆڵه‌ت وه‌رگرتنیش جیاوازی ده‌كرێت‬ ‫له‌نێوان شیعه‌و سوننه‌دا‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و فه‌رمانب���ه‌ره‌ گه‌نج���ه‌‬ ‫رونیش���یده‌كاته‌وه‌ كه‌ له‌دوای‌ ‪2003‬وه‌‬ ‫كێشه‌ی ش���یعه‌و س���وننه‌ كاریگه‌ری‌‬ ‫زۆر خراپی كردوه‌ته‌ س���ه‌ر پرۆس���ه‌ی‌‬ ‫هاوسه‌رگیری‪ ،‬ئه‌و كێشه‌و ملمالنێیه‌ش‬ ‫ته‌نها سیاس���ییه‌كان ئه‌نجامیده‌ده‌ن‌و‬ ‫كاتێك ئه‌وان له‌نێو خۆیاندا رێكده‌كه‌ون‬ ‫بۆ ماوه‌یه‌ك هێورده‌بێته‌وه‌‪.‬‬

‫ئه‌گه‌ر باركردن‌و‬ ‫چوڵكردنی‌ به‌غدا‬ ‫چاره‌سه‌ر بوایه‌‬ ‫هه‌مو خه‌ڵك باری‌‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم هه‌شت‬ ‫ملیۆن به‌غدایی‌ بو‬ ‫كوێ بڕۆین؟‬ ‫به‌غدا‪ ..‬شارێكی‌ جێی‌ مه‌ترسی‌‬ ‫بۆ كورد‬ ‫"له‌دوای‌ ‪2003‬وه‌ زۆربه‌ی‌ كورده‌كان‬ ‫له‌به‌غدا به‌ره‌و كوردستان كۆچیانكردوه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت بۆ ناوچه‌ی‌ گه‌رمیان‌و پارێزگای‬ ‫هه‌ولێر‪ ،‬ئه‌و باركردنه‌ش به‌هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌دوای‌ ‪ 2007‬شه‌ڕی ش���یعه‌و سوننه‌‬ ‫سه‌ریهه‌ڵداو ده‌س���تیپێكرد‪ ،‬كورده‌كان‬ ‫ده‌یان���وت دوای‌ كۆتاییهاتنی ش���ه‌ڕی‬ ‫شیعه‌و سوننه‌ ش���ه‌ڕ دژی كورده‌كان‬ ‫ده‌ستپێده‌كات‪ ،‬چونكه‌ "چه‌ندین ساڵه‌‬ ‫كورد به‌چاوێكی تر ته‌ماش���اده‌كرێت"‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ وته‌ی‌ دوكاندارێكی كورده‌ له‌نێو‬ ‫بازاڕی‌ شۆرجه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌ به‌درێژایی‌‬ ‫س���ااڵنی‌ رابردو‪ ،‬ژماره‌یه‌كی‌ زۆر كورد‬ ‫كاتێ���ك به‌مه‌به‌س���تی‌ بازرگان���ی‌ یان‬ ‫ب���ۆ كاری‌ تایبه‌تی‌ خۆی���ان هاتونه‌ته‌‬ ‫به‌غدا‪ ،‬روبه‌روی‌ رفاندن یان كوش���تن‌و‬ ‫گێچه‌ڵپێك���ردن بونه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"به‌غ���دا ش���ارێكی‌ پڕ مه‌ترس���ییه‌ بۆ‬ ‫كورد"‪.‬‬

‫سه‌رۆكی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ دیموكراتی‌ توركمان‪:‬‬

‫له‌گه‌ڵ درێژکردنه‌وه‌ی ماوه‌ی سه‌رۆکایه‌ت ‌ی بارزانین‬ ‫ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ دیموكراتی‌ توركمان‬ ‫له‌كوردستان له‌كۆی‌ ‪ 5‬كورسی‌ كۆتایی‌‬ ‫توركمانه‌كان‪ ،‬خاوه‌نی‌ سێ‌ كورسیه‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪ ،‬سه‌رۆكه‌كه‌ی‌‬ ‫"كه‌رخی‌ نه‌جمه‌دین ئاڵتی‌ به‌رماخ"‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ده‌ڵێت "ئێمه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌بوین که‌ماوه‌ی سه‌رۆکایه‌تی‬ ‫بارزانی بۆ دو ساڵیتر درێژبکرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ره‌وشی‌ توركومانه‌كان ئێستا‬ ‫له‌ هه‌رێمی‌ كوردستان چۆنه‌؟‬ ‫كه‌رخ����ی‌ ئاڵتی‌ به‌رم����اخ‪ :‬ده‌توانین‬ ‫بڵێی����ن له‌ك����ۆی‌ عێ����راق توركم����ان‬ ‫له‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تاندا له‌باش����ترین‬ ‫دۆخدا ژیان به‌س����ه‌رده‌به‌ن‪ ،‬به‌ئارامی‌‬ ‫ژیان به‌سه‌رده‌به‌ن‌و ده‌توانین به‌ئازادانه‌‬ ‫بیروڕای‌ خۆمان ده‌رببڕین‌و به‌شداربین‬ ‫له‌په‌رله‌م����ان‌و كابینه‌كانی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫كاری‌ سیاسی‌و حزبایه‌تیش بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئه‌و حیزبه‌ توركمانانه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌كوردستاندا هه‌ن ژماره‌یان چه‌نده‌؟‬ ‫كه‌رخ����ی‌ ئاڵتی‌ به‌رم����اخ‪ 5 :‬حیزبی‌‬ ‫سیاس����ی‌ توركم����ان له‌كوردس����تان‬ ‫ه����ه‌ن‪ ،‬ب����ه‌اڵم ناوه‌ندی‌ رۆش����نبیری‌‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیش هه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ژم����اره‌ی‌ توركمان����ه‌كان‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستان چه‌نده‌؟‬ ‫كه‌رخی‌ ئاڵتی‌ به‌رم����اخ‪ :‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫نازانم به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ دروست ژماره‌ی‌‬ ‫توركمان چه‌نده‌‪ ،‬به‌اڵم نزیكه‌ی‌ ‪ 250‬بۆ‬ ‫‪ 300‬هه‌زار كه‌س ده‌بین له‌كوردس����تان‬ ‫جگه‌ له‌كه‌ركوك ك����ه‌ زۆرترین ژماره‌ی‌‬ ‫توركمانی‌ تێدایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬زۆرج����ار باس له‌وه‌ ده‌كرێت‬ ‫ك����ه‌ ئێ����وه‌ دروس����تكراوی‌ حیزب����ه‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتداره‌كانن بۆی����ه‌ هه‌میش����ه‌‬ ‫پشتگیری‌ پڕۆژه‌كانی‌ ئه‌وان ده‌كه‌ن تا‬ ‫له‌په‌رله‌مان؟‬ ‫كه‌رخ����ی‌ ئاڵتی‌ به‌رماخ‪ :‬ئه‌مه‌ وانیه‌‌و‬ ‫قسه‌ی‌ ئه‌و كه‌س����انه‌یه‌ كه‌ له‌به‌رامبه‌ر‬

‫ده‌توانین بڵێین‬ ‫له‌كۆی‌ عێراق‬ ‫توركمان له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستاندا‬ ‫له‌باشترین دۆخدا‬ ‫ژیان به‌سه‌رده‌به‌ن‬ ‫ئاڵتی‌ به‌رماخ‬ ‫حیزبه‌ك����ه‌ی‌ ئێم����ه‌ خۆی����ان به‌بچوك ماده‌یه‌ك����ی‌ گۆڕان����كاری‌ تێدابكرێت‪،‬‬ ‫ده‌زانن‪ ،‬چونكه‌ ئێمه‌ له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا ب����ه‌اڵم ئه‌گه‌ر ئێس����تا بگه‌ڕێت����ه‌وه‌ بۆ‬ ‫سه‌ركه‌وتنی‌ باش����مان به‌ده‌ستهێناوه‌‪ ،‬په‌رله‌م����ان ئه‌وا ئ����ه‌و لیژنه‌یه‌ی‌ كاتی‌‬ ‫بۆیه‌ هه‌میش����ه‌ ئ����ه‌و حیزبان����ه‌ی‌ كه‌ خۆی‌ پێداچونه‌وه‌ی‌ بۆ ده‌س����تور كرد‬ ‫له‌گۆڕه‌پانی‌ سیاسی‌ خۆیان ده‌سه‌لمێنن هه‌ڵوه‌شاوه‌ته‌وه‌‌و ئه‌ندامی‌ په‌رله‌مانیش‬ ‫نه‌م����اون‪ ،‬بۆی����ه‌ زۆر زه‌حمه‌ت����ه‌ له‌و‬ ‫تۆمه‌تی‌ ئاوایان بۆ دروستده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬رای‌ ئێوه‌ چیه‌ له‌سه‌ر پرسی‌ هه‌لومه‌رج����ه‌دا بتوانرێ����ت لیژنه‌ی����ه‌ك‬ ‫دروستبكرێت بۆ ئه‌وه‌ی‌ پێداچونه‌وه‌ی‌‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ ده‌ستور بۆ په‌رله‌مان؟‬ ‫كه‌رخی‌ ئاڵت����ی‌ به‌رماخ‪ :‬من یه‌كێك ب����ۆ ب����كات‪ ،‬چونكه‌ ئیش����كردن له‌ناو‬ ‫بوم له‌ئه‌ندامانی‌ لیژنه‌ی‌ پێداچونه‌وه‌ی‌ ده‌س����توردا كاتی‌ زۆر پێویس����ته‌‌و وا‬ ‫ده‌س����تور له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان كه‌ ئاس����ان نیه‌ كه‌ گۆڕانكاری‌ ستراتیژی‌‬ ‫خۆی‌ له‌ ‪ 17‬ك����ه‌س ده‌بینیه‌وه‌ كه‌ ‪ 14‬زۆر گرین����گ دروس����تبكه‌ی‌ له‌كاتێكی‌‬ ‫كه‌سیان ئه‌ندامی‌ په‌رله‌مانبون‌و ‪ 3‬كه‌سی‌ كه‌مدا‪ ،‬ئه‌گه‌ر بڵێی����ن گۆڕانكاری‌ تێدا‬ ‫تریش وه‌كو شاره‌زای‌ یاسایی‌ تێدابون‪ ،‬بكرێ����ت ئه‌وا ئێمه‌ش وه‌ك����و توركمان‬ ‫بۆی����ه‌ پێمانوای����ه‌ كه‌ ده‌س����تور هه‌مو له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌داین‌و تێبینیمان له‌س����ه‌ری‌‬ ‫الیه‌نه‌ یاساییه‌كانی‌ بڕیوه‌‌و ئه‌وكاته‌ش هه‌ی����ه‌‌و ده‌مانه‌وێت هه‌ندێ����ك ماده‌ی‌‬ ‫كۆده‌نگیه‌كی‌ زۆری‌ له‌س����ه‌ربوه‌‪ ،‬بۆیه‌ بگۆڕدرێت‌و زیادبكرێت‪ ،‬به‌اڵم با بچێته‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئێس����تا باسده‌كرێت كه‌ سازانی‌ ریفراندۆم‌و خه‌ڵك ده‌نگی‌ له‌سه‌ربدات‪،‬‬ ‫نیشتیمانی‌ له‌سه‌ربكرێت‪ ،‬من پێموایه‌ ئه‌وكات����ه‌ ده‌س����توره‌كه‌ میكانیزم����ی‌‬ ‫ك����ه‌ ئه‌وكات ئه‌و س����ازانه‌ هه‌بو‪ ،‬به‌اڵم هه‌مواركردن����ه‌وه‌ی‌ بۆخ����ۆی دان����اوه‌‪،‬‬ ‫هیچ كێش����ه‌یه‌كی‌ تێدانی����ه‌ كه‌ چه‌ند كه‌وایه‌ له‌گ����ه‌ڵ ئه‌وه‌داین ك����ه‌ بچێته‌‬

‫ریفراندۆم‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬له‌م����اوه‌ی‌ راب����ردو یه‌كێك‬ ‫له‌ئه‌ندامان����ی‌ توركم����ان له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس����تان ئیمزای‌ له‌سه‌ر گه‌ڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌ستور كرد بۆ په‌رله‌مان‪ ،‬به‌اڵم دواتر‬ ‫پاش����گه‌زبویه‌وه‌‪ ،‬ئایا هۆكاره‌كه‌ی‌ چی‌‬ ‫بو هیچ فشارێكی‌ له‌سه‌ربو؟‬ ‫كه‌رخی‌ ئاڵتی‌ به‌رماخ‪ :‬ئه‌و پرسیاره‌‬ ‫ده‌بێت له‌خۆی‌ بكه‌ی‌‪ ،‬رای‌ ئێمه‌ وه‌كو‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ دیموكراتی‌ توركمان ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ك����ه‌ ئێمه‌ به‌ڕه‌س����می‌ له‌گ����ه‌ڵ ئه‌ندام‬ ‫په‌رله‌مانه‌كانیش����مان راگه‌یان����دوه‌ كه‌‬ ‫ده‌ستور بچێته‌ ریفراندۆم‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا ده‌نگتان به‌ده‌رێژکردنه‌وه‌ی‬ ‫ماوه‌ی سه‌رۆکایه‌تی بارزانیدا‌؟‬ ‫كه‌رخی‌ ئاڵتی‌ به‌رماخ‪ :‬به‌ڵێ‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئێس����تا به‌راس����تی‌ س����ه‌یری‌ ره‌وشی‌‬ ‫كوردس����تان بكه‌ی����ن له‌گ����ه‌ڵ رێزم بۆ‬ ‫الیه‌نه‌كان‌و به‌رپرسه‌كانی‌ تر كه‌ شیاوی‌‬ ‫زۆرش����تن‪ ،‬بۆیه‌ كاك مه‌سعود بارزانی‬ ‫پشتئه‌س����توره‌ به‌خه‌باتی‌ ده‌یانساڵه‌‌و‬

‫ه‬ ‫كۆتای‌ پێكهات ‌‬ ‫ی كوردستان‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌كان ‌‬ ‫دوای‌ ئه‌نجامدانی‌ یه‌كه‌م هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫كوردس���تان له‌س���اڵی‌ ‪،1992‬‬ ‫به‌بڕیارێكی س���ه‌ركردایه‌تی سیاسی‬ ‫به‌ره‌ی كوردس���تانی (‪ )5‬كورسی بۆ‬ ‫مه‌سیحیه‌كانی كوردستان ته‌رخانكرا‪،‬‬ ‫ب���ه‌م بڕی���اره‌ ژم���اره‌ی‌ ئه‌ندامان���ی‌‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان بوه‌ (‪)105‬‬ ‫ئه‌ندام‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم دوای‌ هه‌ڵبژاردن���ی‌ ‪،2005‬‬ ‫ژم���اره‌ی ئه‌ندامان���ی په‌رله‌م���ان له‌‬ ‫‪ 105‬ئه‌ندام���ه‌وه‌ ب���ۆ ‪ 111‬ئه‌ن���دام‬ ‫به‌رزكرای���ه‌وه‌‪ ،‬ك���ه‌ ‪ 11‬كورس���یه‌كه‌‬ ‫به‌كۆت���ای‌ پێكهات���ه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی‌‬ ‫كوردستان ناوده‌برێت‪.‬‬ ‫ل���ه‌م ‪ 11‬كورس���یه‌‪ 5 ،‬كورس���ی‌ بۆ‬ ‫توركمانه‌كانه‌‪ 5 ،‬كورسیشی‌ بۆ كلدان‌و‬ ‫سریان‌و ئاش���وریه‌‌و ‪ 1‬كورسیشی‌ بۆ‬ ‫ئه‌رمه‌نه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ جێی‌ س���ه‌رنجه‌‪ ،‬ئه‌مانه‌ كه‌‬ ‫خاوه‌نی‌ چه‌ند فراكسیۆنێكی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌خۆیان���ن له‌په‌رله‌مان���دا زۆرب���ه‌ی‌‬ ‫كات له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ حیزبه‌كان���ی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت به‌گشتی‌‌و پارتی‌ به‌تایبه‌تی‌‬ ‫ده‌نگده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ئێستاش سه‌رۆكی‌ حیزبێكی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫كوردستانه‌‌و له‌هه‌ڵبژاردنی‌ رابردوش ل ‌ه‬ ‫‪%70‬ی‌ ده‌نگی‌ خه‌ڵكی‌ به‌ده‌ستهێناوه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئێمه‌ پێمانوایه‌ كه‌ پێویس����تمان‬ ‫به‌س����ه‌ركرده‌یه‌كه‌ ب����ۆ قۆناغی‌ دادێت‬ ‫چونكه‌ زۆر گرینگه‌ بۆ هه‌مو الیه‌كمان‪،‬‬ ‫له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ خه‌ڵكی‌ چه‌ندین س����اڵه‌‬ ‫خه‌ب����ات ده‌كات‌و قوربان����ی‌ ده‌دات‌و‬ ‫چاوه‌ڕوانه‌ بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ ئه‌مانه‌ هه‌موی‌‬ ‫به‌جارێك البچێت‌و كوردس����تان به‌ره‌‌و‬ ‫به‌ده‌وڵه‌تب����ون ب����ڕوات‪ ،‬له‌ب����ه‌ر ئ����ه‌و‬ ‫هۆیانه‌ی‌ باس����مكرد پێمانباشه‌ بۆ دو‬ ‫س����اڵیتر‌ ماوه‌ی سه‌رۆکایه‌تی مه‌سعود‬ ‫بارزانی‌ درێژبکرێته‌وه‌‪.‬‬

‫سه‌نگه‌ر‬ ‫له‌كوردستان‌و‬ ‫بوعه‌زیزی‌ له‌تونس‬ ‫كاكه‌ سه‌نگه‌ر له‌گه‌ڕه‌كی راستی شاری‬‫هه‌ولێر كه‌ چه‌ن���د مه‌ترێك له‌ماڵه‌كه‌ی‬ ‫منه‌وه‌ دوره‌ به‌ه���ۆی هه‌ژارییه‌وه‌ خۆی‬ ‫سوتاند‪ ,‬ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ واڵته‌كه‌مان‬ ‫خاوه‌ن���دی ‪ 30‬ملیاردێ���رو ده‌یانه���ه‌زار‬ ‫ملیۆنێ���رو ‪45‬ملی���ار به‌رمی���ل نه‌وتی‬ ‫ی���ه‌ده‌ك‌و س���ه‌دان ملیارمه‌ت���ر گازی‬ ‫یه‌ده‌كه‌‪ ,‬سسته‌می ئابوری نیولیبراڵی‬ ‫كه‌ ده‌س���ه‌اڵتدارانی كوردستان پیاده‌ی‬ ‫ده‌ك���ه‌ن ته‌نها هه‌ژاران هه‌ژارتر ده‌كات‌و‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندت���ر‪,‬‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندانی���ش‬ ‫س���ه‌نگه‌ره‌كان ب���ۆ ژێ���ر نایل���ۆن‌و‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانیش ب���ۆ ئاپارتمانه‌كانی‬ ‫دراوس���ێی مان���گ ده‌نێرێ���ت‪ ,‬ئ���ه‌وا‬ ‫سه‌نگه‌ره‌كانیش له‌سایه‌ی سسته‌مێكی‬ ‫سیاس���ی ئابوری نادادپ���ه‌روه‌ری وادا‬ ‫به‌شیان ته‌نها خۆس���وتاندنه‌‪ ,‬محه‌مه‌د‬ ‫بوعه‌زی���ز ته‌نها خۆی س���وتاند ئه‌وه‌ی‬ ‫راپ���ه‌ڕی گه‌ل���ی تونس���ی ب���و‪ ,‬ئه‌ی‬ ‫خه‌ڵكی كوردس���تان تاكه‌ی چاوه‌ڕوانی‬ ‫ئ���ه‌م نادادپه‌روه‌ریی���ه‌ ده‌ك���ه‌ن‌و كه‌ی‬ ‫وه‌فادارده‌ب���ن به‌جه‌س���ته‌ی س���وتاوی‬ ‫س���ه‌نگه‌ره‌كان‪ ,‬ئ���ه‌و س���ه‌نگه‌رانه‌ی‬ ‫هه‌مویان هه‌ڵلوشی‪.‬‬ ‫پارله‌مانی كوردستان هه‌زاران پرۆژه‌ی‬‫دزراوی گوگڵی���ان پێشكه‌ش���كرد‪,‬‬ ‫تاك���ه‌ كارێك نه‌یانتوان���ی له‌به‌رخاتری‬ ‫سه‌ركرده‌كانیان ئه‌نجامیبده‌ن‪ ,‬یاسایه‌ك‬ ‫بو گه‌نده‌ڵی وه‌ك كوشتن به‌تاوان بداته‌‬ ‫قه‌ڵه‌م‪ ,‬تا هه‌مو سیاس���ی‌و گه‌نده‌اڵنی‬ ‫ئه‌م واڵته‌ی پێ دادگایی بكرێت‪.‬‬ ‫خه‌س���ره‌و گۆران به‌رپرس���ی ده‌زگای‬‫هه‌ڵبژاردنی پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫رایگه‌یان���د "ك���ه‌ پارت���ی دیموكرات���ی‬ ‫كوردس���تان ئه‌وه‌ن���ده‌ ده‌نگ���ی زۆره‌‬ ‫پێویستی به‌ته‌زویرات نییه‌"‪ ,‬نه‌ك ده‌نگی‬ ‫هاواڵتیانی كوردس���تان بگ���ره‌ به‌پارتی‬ ‫بێت ده‌نگ���ی ‪7‬ملیار مرۆڤه‌كه‌ی جیهان‬ ‫به‌یه‌كجار هه‌ڵلوش���ێت‪ ,‬دی���اره‌ ته‌زویر‬ ‫نه‌مێنێت ده‌سه‌اڵت له‌ده‌ستده‌چێت‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌ك له‌یه‌كگرتوی ئیسالمی‬‫ب���ۆ (ب���اس نی���وز) وتی‪"(:‬دوێن���ێ‬ ‫ئێ���واره‌ مه‌كته‌بی سیاس���ی یه‌كگرتوی‬ ‫ئیس�ل�امی كۆبونه‌وه‌یه‌ك���ی نائاس���ایی‬ ‫له‌هه‌ولێر ئه‌نجام���داوه‌‪ ،...‬هۆكاری ئه‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌ش بۆ مه‌به‌ستی هه‌ڵوێستی‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیس�ل�امی بوه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫ده‌نگ به‌سه‌اڵحه‌دین به‌هادین ئه‌مینداری‬ ‫پێشوی یه‌كگرتو ناده‌ن)‪ ,‬باشه‌ ئه‌وان‬ ‫ده‌نگ به‌یه‌كتر نه‌ده‌ن ئه‌دی كو لیستی‬ ‫ئیسالمی پێكده‌هێنن‪ ,‬ئیسالمی ئێرانی‌و‬ ‫ئه‌ردۆگان���ی یه‌كگرتنی���ان موعجیزه‌ی‬ ‫سه‌رده‌مه‌‪.‬‬ ‫(مه‌كۆی كه‌الری گۆڕان كاندیده‌كانیان‬‫به‌رێكه‌وت���ن له‌نێوان ج���اف‌و زه‌نگه‌ندا‬ ‫دابه‌ش���كراون)‪ ,‬بزانی���ن ئه‌مج���اره‌‬ ‫الیه‌نگران���ی ئیس���ماعیالغاو فه‌تاحئاغا‬ ‫كامیان سه‌رده‌كه‌ون‌و باشتر ده‌یگۆڕن‪.‬‬ ‫(پارتی‌‌و یه‌كگرتو له‌س���ه‌ر داخستنی‌‬‫مه‌له‌فی‌ سه‌اڵحه‌دین به‌هائه‌دین‌و ئه‌دهه‌م‬ ‫بارزانی‌ رێكده‌كه‌ون)‪ ,‬ئه‌مه‌ حكومه‌تی‬ ‫موئه‌سه‌س���ات‌و س���ه‌روه‌ری یاس���ایه‌‪,‬‬ ‫هیوادارم ئه‌میش وه‌ك باره‌گا سوتاوه‌كان‬ ‫به‌قوتی خه‌ڵك چاره‌سه‌رنه‌كه‌ن‪ ,‬سندانم‬ ‫له‌كه‌شفكردنی فایله‌كاندا‪.‬‬ ‫ به‌رپرسێكی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ ئیسالمی‌‪20(:‬‬‫گه‌نجی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ی‌ شه‌هید بۆ جیهادكردن‬ ‫چونه‌ت���ه‌ س���وریا)‪ ,‬ق���ه‌رزاوی موفتی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا چوار كچی به‌ناوه‌كانی ئیلهام‌و‬ ‫س���وهام‌و عه‌ال‌و ئه‌س���ما له‌زانكۆكانی‬ ‫به‌ریتانیا ده‌خوێنن‪ ,‬محه‌مه‌دو ئوسامه‌ش‬ ‫له‌ئه‌مه‌ریكاو عه‌بدولڕه‌حمانیش له‌قه‌ته‌ر‪,‬‬ ‫كه‌چی هانی كوڕی خه‌ڵكیش ده‌دات بۆ‬ ‫جیهاد له‌س���وریا‪ ,‬ئه‌وانی خۆشمان یان‬ ‫كوڕه‌كانی���ان له‌مه‌كته‌به‌كانیانه‌‪ ,‬یاخود‬ ‫زاوای سه‌ره‌ك وه‌زیرانه‌ یان له‌باشترین‬ ‫زانكۆكان���ی جیه���ان له‌س���ه‌ر بودجه‌ی‬ ‫ئێمه‌ی هه‌ژاران له‌خوێندنی هانده‌رانه‌‪,‬‬ ‫كوڕی خه‌ڵكیش بۆ خۆته‌قاندنه‌وه‌ به‌ره‌و‬ ‫سوریا ده‌نێرن‪.‬‬ ‫دكت���ۆر موس���ه‌نا بۆ باب���ان ئه‌نوه‌ری‬‫رۆژنامه‌ن���وس ((ل���ه‌دوای ته‌واوبونی‬ ‫س���یمیناره‌كه‌ پێیوت���م ئه‌توان���م‬ ‫به‌ته‌له‌فونێك ڕاپۆرته‌كه‌ت له‌ (ئێن ئار‬ ‫ت���ی) ڕابگرم‌و نه‌هێڵ���م باڵوبێته‌وه‌))‪,‬‬ ‫كه‌واته‌ ئه‌م براده‌رانه‌ به‌ته‌نسیق له‌گه‌ڵ‬ ‫كه‌ناڵه‌ سه‌ربه‌خۆكان كارده‌كه‌ن‪ ,‬ئه‌وه‌ی‬ ‫به‌قازانجیان نه‌بێت ئیلغای ده‌كه‌ن‪ ,‬له‌م‬ ‫جیهانه‌ ته‌زویره‌ی ئێمه‌ هه‌میشه‌ ئه‌وانه‌‬ ‫ده‌بن به‌قاره‌مانی شاشه‌‪.‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )384‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/7/2‬‬

‫پرۆفایل‬

‫ی عێراق خالید شوانی‌‪:‬‬ ‫پارله‌مانتار ‌‬

‫‪7‬‬

‫رێككه‌وتننامه‌كه‌ی‌ هه‌ولێرو به‌غدا قابیلی‌ جێبه‌جێكردن نییه‌‬ ‫ئا‪ :‬سۆران كامه‌ران‬

‫له‌دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ ئاوێنه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫پارله‌مانتارو سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ قانون ‌‬ ‫له‌پارله‌مانی‌ عێراق خالید شوانی‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ره‌تیده‌كاته‌وه‌ حیزبه‌كه‌ی‌ پڕۆژه‌ ‌‬ ‫به‌هه‌رێمكردنی‌ كه‌ركوكی‌ هه‌بێت‪.‬‬ ‫ی حه‌وت‬ ‫راشیده‌گه‌یه‌نێت رێكه‌وتن ‌‬ ‫ی‬ ‫خاڵی‌ نێوان هه‌ولێرو به‌غدا به‌فشار ‌‬ ‫ی ساڵێكدا‬ ‫ده‌وڵه‌تێك بوه‌و له‌ماو‌ه ‌‬ ‫"قابیلی‌ جێبه‌جێ كردن نییه‌"‪.‬‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و كورد‬ ‫ی‬ ‫ماوه‌ی‌ شه‌ش مانگ زیاتره‌ تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌رۆك كۆمار بۆ چاره‌س���ه‌ركردن ‌‬ ‫له‌ئه‌ڵمانیای���ه‌‪،‬‬ ‫نه‌خۆش���یه‌ك ‌هی‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك���ه‌ ئه‌ندامی‌ س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ش���وان ‌‬ ‫ی كوردس���تانه‌‪،‬‬ ‫یه‌كێت���ی‌ نیش���تیمان ‌‬ ‫ی‬ ‫باس له‌وه‌ده‌كات تائێس���تا س���ه‌ردان ‌‬ ‫ێ‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌ نه‌ك���ردوه‌و ناش���زانێت ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاریگه‌ر ‌‬ ‫ی كردوه‌‪ .‬له‌باره‌ ‌‬ ‫س���ه‌ردان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌پرۆس���ه‌ ‌‬ ‫دوركه‌وتنه‌و‌هی‌ تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی ده‌ڵێ���ت‬ ‫سیاس���ی‌ عێ���راق‪ ،‬ش���وان ‌‬ ‫ی‬ ‫"دوركه‌وتنه‌وه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ بۆش���ایه‌ك ‌‬ ‫گه‌ور‌هی‌ دروستكردوه‌‪ ،‬وایكردوه‌ كورد‬ ‫ێ‬ ‫ی جاران"‪ ،‬وه‌ل ‌‬ ‫كاراكته‌ره‌ سه‌ره‌كیه‌كه‌ ‌‬ ‫دواتر ده‌ڵێت "به‌اڵم كورد وه‌ك نه‌ته‌و‌ه‬ ‫ی خۆی‌ هه‌ر ده‌مێنێ"‪.‬‬ ‫پێگ ‌ه ‌‬ ‫ی نزیك‬ ‫ی ك ‌ه به‌كه‌سێك ‌‬ ‫خالید ش���وان ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌د‪.‬به‌رهه‌م ساڵح داده‌نرێ‪ ،‬ده‌رباره‌ ‌‬ ‫ی ب���اس له‌وه‌ده‌كه‌ن د‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و هه‌وااڵنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تاڵه‌بان ‌‬ ‫به‌ره���ه‌م به‌نی���از‌ه ش���وێن ‌‬ ‫بگرێته‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵێت "مام جه‌الل تائێستا‬ ‫ی عێراق���ه‌‪ ،‬ئاگادارنیم‬ ‫س���ه‌رۆك كۆمار ‌‬ ‫ی دابێت‬ ‫ی ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫هیچ كه‌س���ێك بڕیار ‌‬ ‫بچێت ‌ه جێگه‌كه‌ی‌"‪.‬‬ ‫ێ‬ ‫ی پێگه‌ی‌ كورد له‌ناو ملمالن ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫سیاسیه‌كانی‌ ئێستای‌ عێراقدا‪ ،‬شوان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارله‌مان ‌‬ ‫ی دو خول ‌ه ئه‌ندام ‌‬ ‫ك ‌ه ماوه‌ ‌‬ ‫عێراق���ه‌‪ ،‬به‌ئام���اژه‌دان به‌قه‌یران��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫سیاسیه‌كانی‌ عێراق‌و گۆڕانكارییه‌كان ‌‬ ‫ی باش��� ‌ه‬ ‫ناوچه‌ك���ه‌‪ ،‬ده‌ڵێت "كورد پێ ‌‬ ‫ئیداره‌ی‌ ئه‌م قه‌یرانه‌ سیاس���یه‌ بدات‪،‬‬ ‫نه‌وه‌ك���و ببێت���ه‌ الیه‌نێ���ك له‌ملمالنێ‬ ‫سیاسیه‌كاندا"‪.‬‬

‫ك���ه‌ له‌هه‌ندێ���ك حاڵه‌ت���دا گه‌یش���ت ‌ه‬ ‫ی هێز له‌نێوان هه‌ردوالدا‪،‬‬ ‫روبه‌ڕبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌مساڵدا‬ ‫ی نیسان ‌‬ ‫به‌اڵم له‌كۆتایی‌ مانگ ‌‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‌ چوه‌ به‌غداو رایگه‌یاند‬ ‫ی حه‌وت خاڵی���ان له‌گه‌ڵ‬ ‫رێكه‌وتنێك��� ‌‬ ‫مالیكی‌ س���ه‌رۆك وه‌زیران واژوكردوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی راب���ردودا مالیك ‌‬ ‫دواتری���ش له‌مانگ ‌‬ ‫ی كردو بڕیاریش��� ‌ه‬ ‫س���ه‌ردانی‌ هه‌ولێر ‌‬ ‫ی به‌غدا‬ ‫ی هه‌رێم سه‌ردان ‌‬ ‫بارزانی‌ سه‌رۆك ‌‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫به‌ش���ێك له‌پارله‌مانتارانی‌ لیس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مالیك��� ‌‬ ‫ی ن���ور ‌‬ ‫ی قانون��� ‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت��� ‌‬ ‫ب���اس له‌وه‌ده‌كه‌ن‪ ،‬هی���چ رێكه‌وتنێك‬ ‫له‌نێوان سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ كوردستان‌و‬ ‫ی‬ ‫به‌غدا واژونه‌كراوه‌‪ ،‬له‌وه‌اڵمدا ش���وان ‌‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌و‌ه راس���ت نی���ه‌ بڵێن هیچ‬ ‫ی‬ ‫رێككه‌وتنێك نه‌كراوه‌‪ ،‬له‌دوا سه‌ردان ‌‬ ‫ی له‌ڕێكه‌وتن ‌ه‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیران كۆپیه‌ك ‌‬ ‫حه‌وت خاڵیه‌ك ‌ه هێنابوو‪ ،‬ك ‌ه هه‌ردووال‬ ‫ئیمزایان كردبوو"‪.‬‬ ‫ی نێ���وان هه‌ولێرو‬ ‫ی رێكه‌وتن ‌‬ ‫ل���ه‌دوا ‌‬ ‫به‌غدا كه‌ ب ‌ه رێكه‌وتنه‌ حه‌وت خاڵیه‌ك ‌ه‬ ‫ناس���راوه‌‪ ،‬میدی���اكان باڵویانك���رده‌و‌ه‬ ‫ی ئێ���ران بووه‌‪.‬‬ ‫رێكه‌وتنه‌ك ‌ه به‌فش���ار ‌‬ ‫ی جه‌خت له‌وه‌ده‌كاته‌وه‌ یه‌كێك‬ ‫ش���وان ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌واڵت ‌ه دراوسێكان "كاریگه‌ری‌‌و فشار ‌‬ ‫ی ئه‌و ڕێكه‌وتن ‌ه‬ ‫ی هه‌بوو‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئیجاب ‌‬ ‫واژو بكرێت"‪ .‬پاشان راشكاوان ‌ه ده‌ڵێت‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫"كه‌س ناتوانێ نكۆڵی‌ له‌كاریگه‌ر ‌‬ ‫ی سیاسی‌ عێراق‬ ‫واڵتان ‌ه له‌سه‌ر گۆڕه‌پان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "بارودۆخ ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫بكات"‪ .‬به‌ه���ۆكار ‌‬ ‫سیاس���ی‌ عێراق جێگر نییه‌‪ ،‬به‌رده‌وام‬ ‫ی عێراق‬ ‫هه‌ندێ له‌م كوتل ‌ه سیاس���یان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ندێ ل ‌ه ئه‌جیندای‌ واڵتان ‌‬ ‫وابه‌ست ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫دیك���ه‌ن‌و زۆرجار س���ود له‌هێز ‌‬ ‫واڵتانه‌ وه‌رده‌گرن"‪.‬‬

‫رێككه‌وتننامه‌كانی‌ كورد‬ ‫ی دو مانگ زیاتر‌ه‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ م���اوه‌ ‌‬ ‫رێكه‌وتن ‌ه ح���ه‌وت خاڵیه‌كه‌ واژوكراوه‌‪،‬‬ ‫ێ‬ ‫به‌اڵم تائێس���تا هیچ خاڵێكی‌ جێبه‌ج ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌ك���راوه‌‪ ،‬ل���ه‌م باره‌ی���ه‌وه‌ ش���وان ‌‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ���ت ئه‌گه‌ر ك���ورد پێیوابێ‬ ‫ی یه‌كسه‌ر‬ ‫ئه‌و رێككه‌وتنانه‌ی‌ كردویه‌ت ‌‬ ‫ی جێبه‌ج���ێ كردنه‌و‌ه‬ ‫ده‌چێت���ه‌ ب���وار ‌‬ ‫ی‬ ‫"ئ���ه‌وا هه‌ڵه‌ ده‌كات"‪ .‬هۆكاره‌كه‌ش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاسه‌تكردن ‌‬ ‫ده‌گێڕێته‌و‌ه بۆ سروشت ‌‬ ‫شه‌ڕو ئاشتی‌‬ ‫ی رابردو‪ ،‬ساڵێكی‌ پڕ له‌گرژی‌‌و مالیك���ی‌‪ ،‬چونك��� ‌ه "ئاماده‌ی���ه‌ هه‌موو‬ ‫س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بو له‌نێ���وان هه‌رێم‌و ناوه‌نددا‪ ،‬رێككه‌وتنێك ئیمزابكات‪ ،‬به‌اڵم له‌كات ‌‬ ‫ناكۆك ‌‬

‫خالید شوانی‌‬

‫به‌ندی‌ حه‌وت‬

‫* خالید سه‌الم سه‌عید‬ ‫ی (‪ )1975‬له‌دایكبوه‌‬ ‫* ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زانكۆ ‌‬ ‫ی قانون ‌‬ ‫ی (‪ )1999‬كۆلێژ ‌‬ ‫* س���اڵ ‌‬ ‫به‌غدای‌ ته‌واوكردوه‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌س���ه‌ر یه‌كه‌ ئه‌ندام ‌‬ ‫* ماوه‌ی‌ دو خول ‌‬ ‫پارله‌مانی‌ عێراقه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی پارله‌مان ‌‬ ‫ی قانون��� ‌‬ ‫* س���ه‌رۆكی‌ لیژن���ه‌ ‌‬ ‫عێراقه‌‪.‬‬ ‫ی (‪)2010‬‬ ‫* له‌دوایین كۆنگره‌ی‌ یه‌كێتی‌ له‌ساڵ ‌‬ ‫ی سه‌ركردایه‌تی‌ هه‌ڵبژێردراوه‌‬ ‫به‌ئه‌ندام ‌‬

‫بارودۆخی‌ سیاس ‌ی‬ ‫عێراق جێگر نییه‌‪،‬‬ ‫به‌رده‌وام هه‌ندێ له‌م‬ ‫كوتله‌ سیاسیانه‌ ‌ی‬ ‫عێراق وابه‌سته‌ ‌ی‬ ‫هه‌ندێ له‌ ئه‌جیندا ‌ی‬ ‫واڵتانی‌ دیكه‌ن‌و زۆرجار‬ ‫سود له‌هێزی‌ ئه‌و‬ ‫واڵتانه‌ وه‌رده‌گرن‬ ‫به‌جێگه‌یاندنی‌ ده‌یان گرفت ده‌بینێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی كوردیش له‌م‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ سیاس��� ‌‬ ‫راستیه‌ بێئاگا نییه‌"‪.‬‬ ‫ی ئه‌و‌ه‬ ‫ئ���ه‌و پارله‌مانتار‌ه گریمان���ه‌ ‌‬ ‫ی له‌ماو‌هی‌ ئه‌مس���اڵدا ك ‌ه‬ ‫ده‌كات مالیك ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی فه‌رمانڕه‌وایه‌ت���ی‌‪ ،‬بتوان ‌‬ ‫دوا س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌نها دوو خاڵ له‌ك���ۆی‌ حه‌وت خاڵ ‌‬ ‫رێكه‌وتنه‌ك ‌ه جێبه‌ج���ێ‌ بكات‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی ك��� ‌ه ماوه‌‪،‬‬ ‫ی ئه‌م س���اڵه‌ ‌‬ ‫"له‌م���اوه‌ ‌‬ ‫ی یاسا‌و هاوپه‌یمانی‌ ده‌زانن ئه‌و‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ح���ه‌وت خاڵ ‌ه قابیل���ی‌ جێبه‌جێ كردن‬

‫نیه‌"‪.‬‬ ‫هه‌ندێك له‌چاودێران باس له‌وه‌ده‌كه‌ن‬ ‫ی سونن ‌ه نزیك‬ ‫كورد پێویسته‌ له‌ عه‌ره‌ب ‌‬ ‫ی تائێستا شیع ‌ه‬ ‫بێته‌وه‌‪ ،‬به‌حوكمی‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئامانجه‌كان���ی‌ ك���وردی‌ به‌دینه‌هێناوه‌‪،‬‬ ‫ی له‌ناوچ ‌ه دابڕاوه‌كاندا‬ ‫ئه‌م ‌ه جگه‌له‌وه‌ ‌‬ ‫كوردو سونن ‌ه هاو سنورن‪ ،‬له‌وه‌اڵمی‌ ئه‌و‬ ‫بۆچونانه‌دا خالید شوانی‌ رونیده‌كاته‌و‌ه‬ ‫له‌ڕووی‌ ده‌س���توری‌‌و قانونیه‌وه‌ ده‌بێت‬ ‫كێش���ه‌كان له‌نێوان حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫ناوه‌ندی‌ چاره‌س���ه‌ر بكرێن‌و دواتریش‬ ‫ده‌ڵێ���ت "ئه‌م���ه‌ش مانای‌ ئ���ه‌و‌ه نیی ‌ه‬ ‫ی خۆمان له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌موو هێڵ ‌ه سیاسێكان ‌‬ ‫سوننه‌دا بپچڕێنین"‪.‬‬ ‫یه‌كێتی‌‌و كه‌ركوك‬ ‫ی‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ راب���ردودا پارله‌مانتارێك ‌‬ ‫ی عێراق رایگه‌یاند‬ ‫ی له‌پارله‌مان��� ‌‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ی (‪ )140‬له‌گۆڕنراوه‌و به‌و ماده‌ی ‌ه‬ ‫ماد‌ه ‌‬ ‫كه‌ركوك ناگه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر كوردستان‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ش���وانی‌ ره‌تیده‌كات���ه‌و‌ه ئ���ه‌و‬ ‫ی‬ ‫ماده‌یه‌ له‌گۆڕنرابێت‪ ،‬به‌به‌ڵگه‌ی‌ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫"تائێستا ئاواره‌كان‌و هاورده‌كان قه‌ره‌بو‬ ‫ی‬ ‫ده‌كرێنه‌وه‌‪ ،‬كه‌ به‌شێكن له‌جێبه‌جێكردن ‌‬ ‫ی (‪)140‬‬ ‫ی (‪ .")140‬هه‌روه‌ها ماده‌ ‌‬ ‫ماده‌ ‌‬ ‫ی ك���ورد ناوده‌ب���ات‌و‬ ‫به‌ده‌س���كه‌وتێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مانت���اران‌و وه‌زیره‌كان ‌‬ ‫به‌ئه‌رك ‌‬ ‫ده‌زانێت كار بۆ جێبه‌جێكردنی‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫له‌بری‌ ئه‌وه‌ی‌ بڵێن له‌گۆڕنراوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌و ده‌نگۆیان��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌میدیاكان���دا باڵوده‌كرێن���ه‌و‌ه به‌و‌ه ‌‬

‫ی كه‌ركوك‬ ‫ی كار ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫بكات ‌ه هه‌رێمێكی‌ س���ه‌ربه‌خۆ‪ ،‬ش���وان ‌‬ ‫ده‌ڵێ���ت "نه‌له‌ڕاب���ردوو نه‌ له‌ئێس���تاو‬ ‫ی‬ ‫نه‌له‌داهاتوودا‪ ،‬یه‌كێت���ی‌ بیرۆكه‌یه‌ك ‌‬ ‫له‌و ش���ێوه‌ی‌ ب���ۆ كه‌رك���وك نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫به‌هیچ شێوه‌یه‌ك له‌ئه‌جیندا ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌ب���وه‌و نی ‌ه كه‌ركوك بكات ‌ه هه‌رێمێك ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆ"‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "یه‌كێت ‌‬ ‫له‌هیچ هێزێكی‌ سیاس���ی‌ قبوڵ ناكات‪،‬‬ ‫ی كه‌ركوك‬ ‫ده‌ستبه‌رداری‌ كوردستانیبون ‌‬ ‫بێت"‪.‬‬ ‫خۆپیشاندان‌و هه‌رێمی‌ سوننه‌كان‬ ‫ی‬ ‫ماوه‌ی‌ ش���ه‌ش مانگ ‌ه خۆپیشاندان ‌‬ ‫عه‌ره‌به‌ سوننه‌كان به‌رده‌وامه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ی ره‌خنه‌ی‌ ئه‌وه‌یان لێده‌گرێت ك ‌ه‬ ‫شوان ‌‬ ‫خۆسازدان‌و س���ه‌ركردایه‌تی‌‌و به‌رنامه‌و‬ ‫س���تراتیژیه‌تێكی‌ یه‌كگرتوی���ان نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫ی خۆیان به‌به‌غدا‬ ‫به‌اڵم توانیویانه‌ په‌یام ‌‬ ‫بگه‌یه‌نن "ئه‌گه‌ر سونن ‌ه نه‌توانێ گه‌مه‌ك ‌ه‬ ‫تێكب���دات‪ ،‬ده‌توان���ێ ماندویان بكات‌و‬ ‫ی سیاسی دروست بكات"‪.‬‬ ‫كێشه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارێزگاكان ‌‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق���دا‪ ،‬ئ���ه‌و لیس���ت ‌ه س���ونیان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دروس���تكردنی‌ هه‌رێمێك ‌‬ ‫كه‌هه‌وادار ‌‬ ‫فیدراڵین تاڕاده‌یه‌ك س���ه‌ركه‌وتو بون‪،‬‬ ‫به‌بڕوای‌ شوانی‌ ئه‌گه‌ر حكومه‌ت به‌ده‌م‬ ‫داواكاری‌ خۆپیش���اندانه‌وه‌ نه‌چێ���ت‌و‬ ‫ی سوننه‌كان‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫رێگری‌ له‌دروستبون ‌‬ ‫بكات‪ ،‬ئه‌وا یه‌كێك له‌ئه‌گه‌ره‌كان ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ی بڕوات"‪.‬‬ ‫"دۆخه‌كه‌ به‌ره‌و توندوتیژ ‌‬

‫(‪ )3000‬چه‌كداری‌ شیعه‌ ‌ی عێراق پشتیوانی‌ له‌ئه‌سه‌د ده‌كه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫پسپۆڕێكی‌ ئه‌مه‌ریكی‌ رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫نزیكه‌ی‌ (‪ )3000‬چه‌كداری‌ شیعه‌ی‌‬ ‫عێراق له‌ژێر فه‌رمانده‌یی‌ سوپای‌‬ ‫قودسی‌ ئێراندا‪ ،‬له‌سوریا بۆ پاڵپشتی‌‬ ‫له‌رژێمی‌ به‌شار ئه‌سه‌د ده‌جه‌نگن‪.‬‬ ‫ئه‌و چه‌كدارانه‌ش له‌سه‌ر چاندنی‌‬ ‫بۆمب له‌سه‌ر رێگاكان‌و هێرشی‌‬ ‫موشه‌كی‌‌و تیرۆركردن‌و شه‌ڕی‌ شه‌قام‬ ‫راهێنراون‪.‬‬ ‫لێكۆڵه‌ری‌ سیاسی‌ ئه‌مه‌ریكی‌ فیلیپ‬ ‫سمیس‪ ،‬له‌راپۆرتێكدا ئاشكرای‌ ده‌كات‬ ‫سه‌رجه‌م ئه‌و چه‌كداره‌ شیعانه‌ی‌ عێراق‬ ‫كه‌ بۆ شه‌ڕكردن چونه‌ته‌ سوریا له‌ژێر‬ ‫ناوی‌ "لیوای‌ ئه‌بو ف���ه‌زڵ ئه‌لعه‌باس"‬ ‫ده‌جه‌نگن‌و ژماره‌یان نزیكه‌ی‌ (‪)3000‬‬ ‫چه‌كدار ده‌بێت‪ ،‬به‌س���ه‌ر سێ‌ گروپدا‬ ‫دابه‌شبون‪ ،‬كه‌ بریتین له‌‪ :‬عه‌سائیبی‌‬ ‫ئه‌هلی‌ حه‌ق ك���ه‌ ژماره‌یان (‪ 2‬بۆ ‪)3‬‬ ‫هه‌زار چه‌ك���دار ده‌بێت‪ ،‬ئ���ه‌م گروپه‌‬ ‫س���اڵی‌ (‪ )2006‬له‌موقت���ه‌دا س���ه‌در‬ ‫جیابونه‌ت���ه‌وه‌و له‌الی���ه‌ن حیزب���واڵی‌‬ ‫لوبنانی‌‌و س���وپای‌ ئێرانه‌وه‌ پاڵپشتی‌‬ ‫ده‌كرێ���ن‪ .‬گروپ���ی‌ دوه‌م كه‌تیبه‌كانی‌‬ ‫حیزب���واڵن‌و ژماره‌ی���ان نزیك���ه‌ی‌‬ ‫(‪ )400‬چه‌ك���داری‌ راهێن���راو ده‌بێت‌و‬ ‫راپۆرته‌كانی���ان راس���ته‌وخۆ ده‌ده‌نه‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ هێزی‌ قودسی‌ ئێرانی‌‪.‬‬ ‫هه‌رچی‌ گروپی‌ س���ێیه‌مه‌ كه‌تیبه‌كانی‌‬ ‫سه‌ید ش���وهه‌دان كه‌ نزیكه‌ی‌ (‪)200‬‬ ‫چه‌كدار ده‌بن‌و ئه‌بو مس���ته‌فا شیبانی‌‬ ‫ناسراو به‌حه‌مید شیبانی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫ده‌كات‌و له‌ژێر فه‌رمانڕه‌وایی‌ س���وپای‌‬ ‫قودسدایه‌‪ .‬ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ هه‌ندێك‬ ‫راپۆرت ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ چه‌ند‬ ‫چه‌كدارێكی‌ س���ه‌ر به‌رێكخراوی‌ به‌درو‬ ‫لیوای‌ "یوم الموعود"ی‌ سه‌ر به‌موقته‌دا‬ ‫سه‌دریش له‌سوریا ده‌جه‌نگن‪.‬‬

‫ ‬ ‫چه‌کدارێک له‌ناو شارێکی وێرانی سوریادا‬ ‫به‌وته‌ی‌ س���میس‪ ،‬شیعه‌كانی‌ عێراق‬ ‫له‌به‌ه���اری‌ (‪)2012‬ه‌وه‌ له‌رێ���گای‌‬ ‫وشكانی‌‌و ئاس���مانیه‌وه‌ ده‌ستیانكردوه‌‬ ‫به‌رۆیشتن به‌ره‌و س���وریا‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫هه‌ندێكیان له‌ڕێگه‌ی‌ فڕۆكه‌ی‌ ئێرانیه‌وه‌‬ ‫خۆی���ان گه‌یاندوه‌ت���ه‌ فڕۆكه‌خان���ه‌ی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت���ی‌ دیمه‌ش���ق‪ ،‬ئه‌وانیتریش‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ وش���كانیه‌وه‌‪ ،‬به‌به‌كارهێنانی‌‬ ‫پاس یان ئه‌و ئۆتۆمبێله‌ بارهه‌ڵگرانه‌ی‌‬ ‫كه‌لوپه‌ل���ی‌ بازرگان���ی‌ ده‌گوازن���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫گه‌یشتونه‌ته‌ سوریا‪.‬‬ ‫ئه‌و پسپۆڕه‌ ئه‌مه‌ریكیه‌‪ ،‬باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كات به‌ن���اوی‌ پاراس���تن‌و به‌رگری‌‬ ‫له‌مه‌زاری‌ س���ه‌یده‌ زه‌ینه‌ب له‌باشوری‌‬ ‫دیمه‌ش���ق ئه‌و گه‌نجانه‌ كۆده‌كرێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫پاش���ان له‌لوبن���ان یاخ���ود ئێ���ران‬ ‫راهێنانیان پێده‌كرێت‌و دواتر ره‌وانه‌ی‌‬ ‫س���وریا ده‌كرێ���ن‪ .‬له‌ناو سوریاش���دا‬

‫ئه‌ركی‌ س���ه‌ره‌كیان بریتیه‌ له‌به‌رگر ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌فڕۆكه‌خانه‌ی‌ دیمه‌ش���ق‌و پاراستنی‌‬ ‫ئه‌و گه‌ڕه‌كانه‌ی‌ له‌الیه‌ن ده‌سته‌بژێری‌‬ ‫سوپای‌ ئه‌سه‌ده‌وه‌ به‌كارده‌هێنرێت‪.‬‬ ‫س���میس رونیده‌كات���ه‌وه‌ چه‌كداره‌‬ ‫شیعه‌ عێراقیه‌كان زۆرینه‌یان ته‌مه‌نیان‬ ‫نزیك���ه‌ی‌ س���ی‌ س���اڵ یاخ���ود زیاتر‬ ‫ده‌بێت‌و چه‌ك���ی‌ زۆر مۆدێرنیان پێیه‌‪،‬‬ ‫شاره‌زاییه‌كی‌ باشیان له‌چاندنی‌ بۆمب‬ ‫له‌س���ه‌ر رێگاكان‌و هێرشی‌ موشه‌كی‌‌و‬ ‫تیرۆركردن‌و شه‌ڕی‌ ش���ه‌قامدا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ش���انازی‌ به‌و ش���ه‌ڕانه‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫له‌س���ااڵنی‌ رابردودا له‌دژی‌ س���وپای‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا له‌عێراق ئه‌نجامیانداوه‌‪ .‬به‌پێی‌‬ ‫هه‌ندێك سه‌رچاوه‌ی‌ هه‌واڵیش مانگانه‌‬ ‫(‪ )24 - 12‬كه‌س���یان لێده‌كوژرێ���ت‌و‬ ‫زۆر به‌زویی‌ له‌الیه‌ن ئێرانه‌وه‌ ره‌وانه‌ی‌‬ ‫عێراق ده‌كرێنه‌وه‌‪.‬‬

‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬

‫توێ���ژه‌ری‌ سیاس���ی‌ له‌په‌یمان���گای‌‬ ‫واش���نتۆن مای���كڵ نایت���س‪ ،‬جه‌خت‬ ‫له‌وه‌ده‌كات���ه‌وه‌ ش���یعه‌كانی‌ عێ���راق‬ ‫به‌پاڵپش���تی‌‌و رێنمایی‌ ئێران له‌سوریا‬ ‫ده‌جه‌نگن‪ ،‬راشیده‌گه‌یه‌نێت هه‌رچه‌نده‌‬ ‫ژماره‌ی���ان كه‌م���ه‌ "ب���ه‌اڵم ده‌توان���ن‬ ‫كاریگه‌رییان له‌س���ه‌ر رێڕه‌وی‌ ش���ه‌ڕ‬ ‫هه‌بێ���ت‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی‌ ئه‌گ���ه‌ر بێت���و‬ ‫ژماره‌یان زیادبكات‪ ،‬ئه‌وا ده‌بنه‌ مایه‌ی‌‬ ‫گۆڕانێكی‌ مه‌ترسیدار له‌ناوچه‌كه‌دا"‪.‬‬ ‫ئه‌و توێژه‌ره‌ ره‌خنه‌ له‌كاربه‌ده‌ستانی‌‬ ‫ئێستای‌ عێراق ده‌گرێت‌و رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫راگه‌یه‌نراوه‌كان���ی‌ حكومه‌ت���ی‌ عێراق‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ پته‌وكردنی‌ رێوش���وێنه‌كانی‌‬ ‫چاودێریكردنی‌ س���نور به‌مه‌به‌س���تی‌‬ ‫رێگرت���ن له‌دزه‌كردنی‌ چه‌ك���داران بۆ‬ ‫ن���او خاكی‌ س���وریا‌و پش���كنینی‌ ئه‌و‬ ‫فڕۆكانه‌ی‌ له‌عێراقه‌وه‌ ده‌چنه‌ سوریا‪،‬‬

‫زۆرینه‌یان ته‌مه‌نیان‬ ‫نزیكه‌ ‌ی س ‌ی ساڵ‬ ‫یاخود زیاتر ده‌بێت‌و‬ ‫چه‌كی‌ زۆر مۆدێرنیان‬ ‫پێیه‌‪ ،‬شاره‌زاییه‌ك ‌ی‬ ‫باشیان له‌چاندن ‌ی‬ ‫بۆمب له‌سه‌ر رێگاكان‌و‬ ‫هێرش ‌ی موشه‌كی‌‌و‬ ‫تیرۆركردن‌و شه‌ڕ ‌ی‬ ‫شه‌قامدا هه‌یه‬ ‫"ته‌نها لێدوانێكی‌ میدیایی‌ بوه‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو‪ ،‬داوا له‌حكومه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ده‌كات فش���اری‌ زیات���ر بخاته‌ س���ه‌ر‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ عێراق‪ ،‬بۆ پشكنینی‌‬ ‫فڕۆك���ه‌ ئێرانیه‌كان كه‌ به‌ره‌و س���وریا‬ ‫گه‌شت ده‌كه‌ن‪ .‬له‌هه‌مانكاتدا پێیوایه‌‬ ‫باشترین رێگه‌چاره‌ بریتیه‌ له‌داخستنی‌‬ ‫فڕۆكه‌خانه‌ی‌ دیمه‌ش���ق یاخود هێڵی‌‬ ‫ئاس���مانی‌ س���وریا‪ .‬س���ه‌رباری‌ ئه‌و‬ ‫رێوش���وێنانه‌‪ ،‬داواده‌كات ئه‌مه‌ری���كا‬ ‫هه‌ر به‌ڵگه‌یه‌كی‌ ده‌س���كه‌وت له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌نجامدان���ی‌ كوش���تاری‌ به‌كۆمه‌ڵ���ی‌‬ ‫هاواڵتیانی‌ س���وریا له‌الیه‌ن چه‌كداره‌‬ ‫ش���یعه‌كانی‌ عێراق���ه‌وه‌ یه‌كس���ه‌ر‬ ‫باڵویبكات���ه‌وه‌‪ ،‬له‌ئاس���تی‌ ناوخ���ۆی‌‬ ‫عێراقیشدا داوا له‌مه‌رجه‌عه‌كانی‌ شیعه‌‬ ‫بكات تاوه‌كو رێگه‌ له‌گه‌نجان بگرن بۆ‬ ‫شه‌ڕكردن بچنه‌ سوریا‪.‬‬

‫دوای‌ (‪ )22‬س���اڵ‌و پێدان���ی‌ (‪ )25‬ملیار‬ ‫دۆالر وه‌ك���و قه‌ره‌ب���و به‌كوه‌ی���ت‌و پاش‬ ‫ده‌یه‌یه‌ك له‌روخانی‌ رژێمی‌ سه‌دام حسێن‪،‬‬ ‫رێكخراوی‌ نه‌ت���ه‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان عێراقی‌‬ ‫له‌ژێر به‌ندو باری‌ به‌ندی‌ حه‌وت ده‌ركرد‪.‬‬ ‫ل���ه‌ (‪ ،)1990/8/2‬حكومه‌تی‌ ئه‌وكاتی‌‬ ‫عێراق له‌پێش���هاتێكی‌ چاوه‌ڕواننه‌كراودا‬ ‫په‌الم���اری‌ كوه‌یت���ی‌ داو داگیریك���رد‪،‬‬ ‫ئ���ه‌م روداوه‌ش ئه‌مه‌ری���كاو واڵتان���ی‌‬ ‫رۆژئ���اوای‌ ناچاركرد به‌هێزی‌ س���ه‌ربازی‌‬ ‫عێ���راق له‌كوه‌یت ده‌رپه‌ڕێن���ن‪ ،‬دواتریش‬ ‫عێراقیان خس���ته‌ ژێر ك���ۆت‌و به‌نده‌كانی‌‬ ‫به‌ن���دی‌ حه‌وته‌م���ی‌ رێكخ���راوی‌ نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌كگرتوه‌كانه‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌م به‌نده‌ش تایبه‌ته‌‬ ‫به‌سه‌پاندنی‌ گه‌مارۆی‌ ئابوری‌‌و سیاسی‌‌و‬ ‫سه‌ربازی‌‌و بازرگانی‌‪ ،‬به‌سه‌ر ئه‌و واڵتانه‌ی‌‬ ‫ده‌بنه‌ هه‌ڕه‌شه‌ له‌س���ه‌ر ئاشتی‌ جیهانی‌‌و‬ ‫دوژمنایه‌تی‌ ده‌خوڵقێنن‪.‬‬ ‫ئه‌نجومه‌نی ئاسایش���ی نێوده‌وڵه‌تیی‪،‬‬ ‫له‌كۆبون���ه‌وه‌ی رۆژی (‪)1991/4/3‬‬ ‫بڕی���اری (‪)678‬ی به‌س���ه‌ر عێراق���دا‬ ‫س���ه‌پاند كه‌ (‪ )34‬ماده‌ی له‌خۆگرتبوو‪،‬‬ ‫له‌وان���ه‌ش (‪ )13‬ماده‌ی به‌ندی حه‌وته‌می‬ ‫په‌یماننامه‌ی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان‪ .‬ئه‌و‬ ‫په‌یماننامه‌یه‌ش له‌ڕۆژی (‪)1945/6/26‬‬ ‫له‌ ئه‌مریكا ئیمزا كراوه‌‪.‬‬ ‫په‌یماننام ‌هی‌ (‪ )UN‬له‌ (‪ )19‬ده‌روازه‌و‬ ‫(‪ )111‬به‌ند پێكدێ���ت‪ ،‬به‌ندی‌ حه‌وته‌می‌‬ ‫ل���ه‌ (‪ )13‬ماده‌ پێكدێت‌و به‌ماده‌ی‌ (‪)39‬‬ ‫ده‌ست پێده‌كات‌و به‌ماده‌ی‌ (‪ )51‬كۆتایی‌‬ ‫دێت‪ .‬به‌پێی ئ���ه‌و مادانه‌ش هه‌ر واڵتێك‬ ‫بووه‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌ بۆ س���ه‌ر س���ه‌المه‌تی‌و‬ ‫س���ه‌قامگیریی نێوده‌وڵه‌ت���ی‪ ،‬ئ���ه‌وكات‬ ‫ئه‌نجومه‌نی ئاسایش مافی ده‌ستێوه‌ردان‌و‬ ‫به‌كارهێنان���ی هێزی س���ه‌ربازی دژی ئه‌و‬ ‫واڵت���ه‌ ده‌بێت‪ .‬س���ه‌پاندنی ئه‌و به‌نده‌ش‬ ‫دوای ئ���ه‌وه‌ ه���ات كه‌ (‪ )UN‬گه‌یش���ته‌‬ ‫ئه‌و بڕوایه‌ی رژێمی س���ه‌دام حس���ێن به‌‬ ‫داگیركردنی كوه‌یت بووه‌ته‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌ بۆ‬ ‫سه‌ر ئاشتی ناوچه‌یی‌و نێوده‌وڵه‌تیی‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ له‌س���اڵی‌ (‪ )2003‬رژێمی‌‬ ‫به‌عس له‌الیه‌ن ئه‌مریكاو هاوپه‌یمانه‌كانیه‌وه‌‬ ‫روخێنرا‪ ،‬به‌اڵم عێ���راق هه‌ر له‌ژێر به‌ندی‌‬ ‫حه‌وت مایه‌وه‌‪ ،‬به‌پاساوی‌ ئه‌وه‌ی‌ ده‌بێت‬ ‫بڕیارێك���ی‌ ت���ر ده‌ربچێ���ت‌و حوكمه‌كانی‌‬ ‫به‌ندی‌ ح���ه‌وت پوچ���ه‌ڵ بكات���ه‌وه‌‪ .‬بۆ‬ ‫ده‌ركردن���ی‌ بڕیارێكی‌ له‌و ش���ێوه‌یه‌ش‪،‬‬ ‫ده‌بێت نۆ ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ ئاس���ایش‬ ‫كه‌ پێنج ئه‌ندامه‌ هه‌میشه‌ییه‌كه‌ی‌ تیابێت‪،‬‬ ‫ده‌نگی‌ له‌س���ه‌ر بده‌ن‪ .‬ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌‬ ‫باس له‌وه‌ش ده‌كرێ���ت كوه‌یت له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫پ���اره‌دان به‌ روس���یاو فه‌ره‌نس���ا كه‌ دو‬ ‫ئه‌ندامی‌ هه‌میشه‌یی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ ئاسایشن‪،‬‬ ‫هه‌م���و هه‌وڵه‌كانی‌ عێراقی‌ بۆ كۆتایهێنان‬ ‫به‌حوكمه‌كانی‌ ئه‌و به‌نده‌ له‌باربردوه‌‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ (‪ )1991‬به‌دواوه‌ رێكخراوی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان پاڵپش���ت به‌به‌ندی‌‬ ‫حه‌وت‪ ،‬زیاتر له‌ شه‌س���ت بڕیاری‌ له‌دژی‌‬ ‫عێ���راق ده‌رك���ردوه‌‪ .‬س���ه‌رباری‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ دوو ده‌یه‌ی‌ راب���ردودا‪ ،‬عێراق‬ ‫(‪ )25‬ملی���ار دۆالری‌ وه‌ك���و قه‌ره‌ب���وی‌‬ ‫داگیركردن‌و بژاردنی‌ زیانه‌كانی‌ شه‌ڕه‌كه‌ی‌‪،‬‬ ‫داوه‌ته‌ كوه‌یت‪.‬‬ ‫دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ س���كرتێری‌ گش���تی‌‬ ‫رێكخراوی‌ نه‌ت���ه‌وه‌ یه‌كگرت���وه‌كان بان‬ ‫كی‌ م���ۆن راپۆرتێكی دای���ه‌ ئه‌نجومه‌نی‬ ‫ئاس���ایش س���ه‌باره‌ت ب���ه‌ پابه‌ندبوونی‬ ‫عێ���راق به‌ بڕی���اره‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌نجومه‌نه‌ك���ه‌ ل���ه‌رۆژی‌ (‪)2013/6/27‬‬ ‫بڕیاریدا به‌ده‌ركردنی‌ عێراق له‌ژێر به‌ندی‌‬ ‫حه‌وت‪ .‬كۆبونه‌وه‌كه‌ش به‌به‌ش���داری‌ هه‌ر‬ ‫پێنج ده‌وڵه‌ته‌ هه‌میش���ه‌ییه‌كه‌‪ :‬روس���یا‪،‬‬ ‫چی���ن‪ ،‬فه‌ره‌نس���ا‪ ،‬به‌ریتانی���ا‪ ،‬ئه‌مریكا‬ ‫ب���وو‪ ،‬له‌گه‌ڵ ده‌ واڵت���ی ئه‌ندامیی كاتیی‬ ‫كه‌ ئه‌وانی���ش‪ :‬ئه‌رجه‌نتین‪ ،‬پاكس���تان‪،‬‬ ‫ئوسترالیا‪ ،‬گواتیماال‪ ،‬ئازه‌ربایجان‪ ،‬تۆگۆ‪،‬‬ ‫كۆریا‪ ،‬رواندا‪ ،‬لۆكس���ه‌مبۆرگ‪ ،‬مه‌غریبی‬ ‫عه‌ره‌بی بون‪.‬‬ ‫به‌ هه‌ڵگرتنی به‌ندی حه‌وته‌م‪ ،‬سه‌رجه‌م‬ ‫پ���اره‌ بلۆككراوه‌كان���ی عێراق ل���ه‌ بانكه‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیه‌كاندا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ كه‌ به‌ده‌یان‬ ‫ملیار دۆالر ده‌خه‌مڵێنرێت‪ ،‬عێراقیش وه‌ك‬ ‫ئه‌ندامێكی كاریگه‌ر‌و بڕیارده‌ر ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫ب���ۆ گۆڕه‌پانی نێوده‌وڵه‌ت���ی‌و ئه‌ندامێتی‬ ‫ڕێكخ���راوی نه‌ت���ه‌وه‌ یه‌كگرت���ووه‌كان‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها عێراق وه‌ك ده‌وڵه‌تێكی خاوه‌ن‬ ‫س���ه‌روه‌ریی ت���ه‌واو ماف���ی ئاڵوگ���ۆری‬ ‫بازرگانی���ی‌و گواس���تنه‌وه‌‌و به‌كارهێنانیی‬ ‫ده‌بێ���ت له‌ڕێگه‌ی ده‌ریایی‌و ئاس���مانیی‪،‬‬ ‫س���ه‌رباری‌ رێگه‌پێدانی‌ به‌كڕینی‌ چه‌ك بۆ‬ ‫پڕچه‌ككردنی‌ سوپاكه‌ی‌‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابووری‬

‫)‪ )384‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/7/2‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫ی هه‌رێم ستراتیژین؟‬ ‫چه‌ند له‌پرۆژه‌كان ‌‬ ‫"نه‌بونی‌ هێڵ ‌ی شه‌مه‌نده‌فه‌ر‌و پرۆژه‌ی‌ ستراتیژی‌ كشتوكاڵی‌‪،‬‬ ‫له‌گرفته‌كان ‌ی ئابوری‌ هه‌رێمن"‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫له‌هه‌رێمدا گه‌لێك پرۆژه‌ ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پرسیاری‌ به‌شێك له‌شاره‌زایانی‌ ئابوری‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ "چه‌ند له‌و پرۆژانه‌ ستراتیژین‌و‬ ‫بۆته‌ هۆی‌ بوژانه‌وه‌ی‌ ژێرخانی‌ ئابوری‌‬ ‫هه‌رێم؟"‪.‬‬ ‫ش���اره‌زای‌ ئابوری‌‌و مامۆستای‌ زانكۆ‬ ‫د‪ .‬عیزه‌ت سابیر بۆچونی‌ وایه‌‪ ،‬نه‌بونی‌‬ ‫پرۆژه‌یه‌ك���ی‌ س���تراتیژی‌ كش���توكاڵی‌‪،‬‬ ‫یه‌كێك���ه‌ له‌گرفته‌كانی‌ ئاب���وری‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫ئابورین���اس محه‌م���ه‌د كه‌ریمی���ش‬ ‫رایده‌گه‌یه‌ن���ێ‌ س���تراتیژیبونی‌ پ���رۆژه‌‬ ‫په‌یوه‌س���ته‌ به‌كات‌و پێداویس���تیه‌كانی‌‬ ‫هه‌ر واڵتێ���ك‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‌ وه‌به‌رهێنانی‌‬ ‫س���لێمانیش جه‌خت له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌شێك له‌پرۆژه‌كانیان ستراتیژییه‌‪.‬‬ ‫پڕۆژه‌ی‌ ستراتیژی‌ چییه‌؟ كام پرۆژه‌یه‌‬ ‫له‌هه‌رێمدا ستراتیژییه‌‬ ‫ده‌بێت تایبه‌تمه‌ندیه‌كانی‌ پرۆژه‌یه‌كی‌‬ ‫س���تراتیژی‌ چی���ی‌ بێت؟ یاخ���ود كام‬ ‫پ���ڕۆژه‌ ده‌كرێت ن���اوی‌ س���تراتیژبونی‌‬ ‫به‌بااڵدا ببڕێت‪ ،‬مامۆس���تا ئابوریه‌كه‌ی‌‬ ‫زانكۆی‌ سلێمانی‌ د‪ .‬عیزه‌ت له‌پێناسه‌ی‌‬ ‫پرۆژه‌ی‌ ستراتیژیدا ده‌ڵێت "پرۆژه‌یه‌كی‌‬ ‫گ���ه‌وره‌ی‌ درێژخایه‌نه‌‪ ،‬دانیش���توانێكی‌‬ ‫زۆر س���ود له‌به‌رهه‌مه‌ك���ه‌ی‌ ده‌بینن بۆ‬ ‫ماوه‌یه‌كی‌ درێژخایه‌ن‪ ،‬ده‌ستیكاری‌ زۆر‬ ‫تێدا ده‌خرێته‌كار‪ ،‬س���ه‌رمایه‌یه‌كی‌ زۆری‌‬ ‫ده‌وێت"‪ .‬مامۆس���تاكه‌ی‌ زانكۆ ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌خاته‌رو كه‌‪ ،‬پرۆژه‌ی���ه‌ك ده‌كرێت بۆ‬ ‫واڵتێك ستراتیژی‌ بێت‪ ،‬به‌اڵم بۆ واڵتێكی‌‬ ‫تر هه‌مان پرۆژه‌ ستراتیژی‌ نه‌بێت‪.‬‬ ‫به‌ب���ڕوای‌ ئه‌و ش���اره‌زایه‌‪ ،‬ئه‌و پرۆژه‌‬ ‫س���تراتیژیانه‌ له‌چه‌ند س���اڵی‌ رابردودا‬ ‫له‌هه‌رێم���دا ك���راون‪ ،‬له‌چه‌ن���د بوارێكدا‬ ‫خۆی���ان ده‌بیننه‌وه‌‪ ،‬بون���ی‌ كۆمپانیای‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ مۆبایل‪ ،‬كه‌ ئێس���تادا سه‌رجه‌م‬ ‫عێراقی‌ گرتۆته‌وه‌ هه‌زاره‌ها ده‌ستیكاری‌‬ ‫تێدا خراوه‌ته‌كار سه‌رمایه‌یه‌كی‌ زۆریشی‌‬ ‫تێ���دا خراوه‌ته‌گ���ه‌ڕ‌و س���ودێكی‌ زۆری‌‬ ‫به‌هاواڵتی���ان گه‌یان���دوه‌ "بۆیه‌ ده‌كرێت‬ ‫به‌كۆمپانیاكان���ی‌ مۆبایل بڵێین پرۆژه‌ی‌‬ ‫ستراتیژی‌"‪.‬‬ ‫ه���اوكات بون���ی‌ چه‌ن���د كارگه‌یه‌كی‌‬ ‫چیمه‌نت���ۆ له‌ناوخۆدا‪ ،‬ك���ه‌ بۆته‌ هۆی‌‬

‫ی دروستكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫تائێستا سیاسه‌ت ‌‬ ‫وێستگه‌یه‌كی‌‬ ‫وه‌به‌رهێنان‬ ‫كاره‌با بۆ ئه‌مڕۆی‌‬ ‫له‌كوردستان‪،‬‬ ‫كوردستان‬ ‫به‌جۆرێكه‌‬ ‫پرۆژه‌یه‌كی‌‬ ‫چاوه‌ڕێی‌‬ ‫ده‌ستی‌ وه‌به‌رهێن ستراتیژییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم بۆ واڵتێكی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬تا بێت‬ ‫وه‌ك ئه‌مه‌ریكا‬ ‫پرۆژه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫پێشكه‌ش بكات‌و ستراتیژی‌‬ ‫نییه‌‬ ‫بیكات‬ ‫داش���كاندنی‌ نرخ���ی‌ چیمه‌نتۆ "ده‌كرێت‬ ‫ئ���ه‌و پرۆژان���ه‌ش ن���اوی‌ س���تراتیژیان‬ ‫لێبن���رێ‌"‪ ،‬ئه‌مه‌ به‌ده‌ر ل���ه‌وه‌ بونی‌ دو‬ ‫فرۆكه‌خانه‌ی‌ گه‌وره‌ كه‌ وه‌ك ئه‌و باسی‌‬ ‫ده‌كات "هه‌ردو فرۆكه‌خانه‌كه‌ی‌ هه‌ولێر‌و‬ ‫سلێمانی‌ پڕۆژه‌ی‌ ستراتیژین"‪.‬‬ ‫ئه‌و پرۆژه‌ ستراتیژیانه‌ی‌ بۆ هه‌رێم‬ ‫پێویستن‬ ‫به‌بۆچونی‌ د‪.‬عیزه‌ت سابیر‪ ،‬له‌ئێستادا‬ ‫هه‌رێم كه‌موكوڕی���ی‌ له‌چه‌ند پرۆژه‌یه‌كی‌‬ ‫گ���ه‌وره‌ی‌ س���تراتیژیدا هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌وانه‌‬ ‫بون���ی‌ پرۆژه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌ س���تراتیژی‌‬ ‫له‌بواری‌ كش���توكاڵدا "له‌ئێستادا له‌‪%90‬‬ ‫به‌رهه‌مه‌كان���ی‌ كش���توكاڵی‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم دێ���ت‪ ،‬بۆیه‌ بون���ی‌ پرۆژه‌یه‌كی‌‬ ‫س���تراتیژی‌ له‌ب���واری‌ كش���توكاڵدا زۆر‬ ‫پێویس���ته‌"‪ .‬ناوبراو ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌رو‪،‬‬ ‫ك���ه‌ چه‌ن���د بوارێك���ی‌ تری���ش ه���ه‌ن‬ ‫پێویستیان به‌پرۆژه‌ی‌ ستراتیژی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك پرۆژه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌ باش���ی‌ هێڵی‌‬

‫ئینته‌رنێت‪ ،‬كه‌ س���ه‌رجه‌م كوردس���تان‬ ‫بگرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "چه‌ند پرۆژه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫بواری‌ هێڵ���ی‌ ئینته‌رنێتمان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫الوازن له‌ئاس���تی‌ داواكاری‌ دانیشتواندا‬ ‫نین"‪ .‬هاوكات دروستكردنی‌ سایلۆیه‌كی‌‬ ‫گه‌وره‌ بۆ هه‌ڵگرتنی‌ به‌رهه‌می‌ دانه‌وێڵه‌ی‌‬ ‫جوتی���اران‌و عه‌مبارێك���ی‌ گ���ه‌وره‌ی‌‬ ‫هه‌ڵگرتن���ی‌ به‌رهه‌مه‌كانی‌ س���وته‌مه‌نی‌‪،‬‬ ‫وه‌ك د‪ .‬عی���زه‌ت جه‌خت���ی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ بۆ ئه‌مڕۆی‌ هه‌رێم زۆر پێویستن‬ ‫"بونی‌ س���ایلۆیه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌ دانه‌وێڵه‌‌و‬ ‫عه‌مبارێك���ی‌ هه‌ڵگرتن���ی‌ به‌رهه‌مه‌كانی‌‬ ‫س���وته‌مه‌نی‌ دو پرۆژه‌ی‌ ستراتیژین بۆ‬ ‫ئه‌مڕۆی‌ كوردس���تان زۆر پێویس���تن"‪.‬‬ ‫له‌هه‌مو ئه‌و پرۆژانه‌ ستراتیژیتر به‌بڕوای‌‬ ‫مامۆستا ئابوریه‌كه‌ی‌ زانكۆی‌ سلێمانی‌‪،‬‬ ‫دروس���تكردنی‌ هێڵێكی‌ ش���ه‌مه‌نده‌فه‌ره‌‬ ‫كه‌ هه‌مو ش���اره‌كانی‌ هه‌رێ���م به‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫ببه‌ستێته‌وه‌ "ئه‌گه‌ر هێڵێكی‌ شه‌مه‌نده‌فه‌ر‬ ‫هه‌بێ���ت‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گش���تی‌ كرێی‌‬ ‫گواس���تنه‌وه‌ش هه‌رزانت���ر ده‌بێت‪ ،‬ئه‌و‬

‫بونی‌ سایلۆیه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌وره‌ی‌ دانه‌وێڵه‌‌و‬ ‫عه‌مبارێكی‌‬ ‫هه‌ڵگرتنی‌‬ ‫به‌رهه‌مه‌كانی‌‬ ‫سوته‌مه‌نی‌ دو‬ ‫پرۆژه‌ی‌ ستراتیژین‬ ‫بۆ ئه‌مڕۆی‌‬ ‫كوردستان زۆر‬ ‫پێویستن‬

‫بداته‌ كه‌رتی‌ تایبه‌ت‪ ،‬به‌هه‌مانشێوه‌ كه‌رتی‌‬ ‫تایبه‌ت فرۆكه‌خانه‌ دروست ناكات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌كرێت سه‌رپه‌رشتیكردن‌و به‌ڕێوه‌بردنی‌‬ ‫به‌كه‌رتی‌ تایبه‌ت بسپێردرێ‌"‪..‬‬

‫پرۆژه‌ی‌ ستراتیژی‌ به‌پێی‌ كات‌و واڵت‬ ‫ده‌گۆڕێت‬ ‫هه‌ر له‌باره‌ی‌ پرۆژه‌ی‌ س���تراتیژییه‌وه‌‬ ‫ئابورین���اس‌و ئه‌ندامی‌ مونته‌دای‌ ئابوری‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬محه‌م���ه‌د كه‌ری���م ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات كه‌ س���تراتیژیبونی‌ پرۆژه‌‬ ‫به‌پێی‌ كات‌و ناوچ���ه‌‌و واڵت ده‌گۆڕێت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و نمون���ه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌هێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫دروس���تكردنی‌ وێس���تگه‌یه‌كی‌ كاره‌ب���ا‬ ‫ب���ۆ ئه‌م���ڕۆی‌ كوردس���تان پرۆژه‌یه‌كی‌‬ ‫س���تراتیژییه‌‪ ،‬به‌اڵم ب���ۆ واڵتێكی‌ وه‌ك‬ ‫ئه‌مه‌ریكا س���تراتیژی‌ نییه‌‪ ،‬به‌ده‌ر له‌وه‌‬ ‫"دروس���تكردنی‌ بانكێكی‌ ئه‌هلی‌ گه‌وره‌‬ ‫یان دروس���تكردنی‌ بازاڕی‌ دراو بۆ ئێمه‌‬ ‫له‌ئێس���تادا پرۆژه‌یه‌كی‌ س���تراتیژییه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ره‌نگه‌ بۆ واڵتێك���ی‌ تر به‌وجۆره‌‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬دروستكردنی‌ كارگه‌ی‌ چیمه‌نتۆ‬ ‫له‌ئێستادا‌و بۆ ئه‌مڕۆی‌ كوردستان هێنده‌‬ ‫ستراتیژی‌ نییه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ واڵتێكی‌ وه‌كو‬ ‫ئه‌فغانستان س���تراتیژییه‌‪ ،‬دروستكردنی‌‬ ‫كارگه‌ی���ه‌ك له‌ئێس���تادا ب���ۆ هه‌رێ���م‬ ‫س���تراتیژیه‌‪ ،‬به‌اڵم ره‌نگه‌ بۆ واڵتێكی‌ تر‬ ‫كات نرخی‌ كااڵ‌و شمه‌كه‌كانیش هه‌رزانتر ئه‌و گرنگیه‌ی‌ نه‌بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و باس له‌هه‌ردو به‌ن���داوی‌ دوكان‌و‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ قوربانیانی‌‬ ‫ده‌ربه‌ندیخانی���ش ده‌كات ك���ه‌ دوای‌‬ ‫هاتوچۆش كه‌مده‌بێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫چه‌نده‌ها ساڵ له‌دروستكردنی‌ تائێستاش‬ ‫وه‌ك دو پ���رۆژه‌ی‌ س���تراتیژی‌ گرنگیی‌‬ ‫حكومه‌ت یان كه‌رتی‌ تایبه‌ت‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ ئه‌وه‌ش كه‌ دروس���تكردنی‌ خۆیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندامه‌ك���ه‌ی‌ مونت���ه‌دای‌ ئاب���وری‌‬ ‫پرۆژه‌ی‌ ستراتیژی‌ ئه‌ركی‌ حكومه‌ته‌ یان‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬س���ه‌رمایه‌یه‌كی‌ زۆری���ش‬ ‫كه‌رتی‌ تایبه‌ت؟‬ ‫به‌ب���ڕوای‌ د‪ .‬عیزه‌ت دروس���تكردنی‌ ناكات���ه‌ ته‌نها پێوه‌ر بۆ س���تراتیژبونی‌‬ ‫پرۆژی‌ س���تراتیژی‌ به‌رپرس���یارێتیه‌كه‌ پرۆژه‌یه‌ك "دروستكردنی‌ فرۆكه‌خانه‌یه‌ك‬ ‫له‌نێوان حكوم���ه‌ت‌و كه‌رت��� ‌ی تایبه‌تدا له‌روی‌ س���ه‌رمایه‌وه‌ كه‌متری‌ تێده‌چێت‪،‬‬ ‫داب���ه‌ش ده‌بێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌و به‌نمونه‌ باس به‌ به‌راورد به‌دروس���تكردنی‌ كارگه‌یه‌كی‌‬ ‫له‌دروس���تكردنی‌ هێڵێك ‌ی شه‌مه‌نده‌فه‌ر چیمه‌نت���ۆ‪ ،‬ب���ه‌اڵم فرۆكه‌خانه‌ك���ه‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ك���ه‌ كه‌مج���ار كه‌رت���ی‌ تایبه‌ت ستراتیژیتره‌ له‌كارگه‌ی‌ چیمه‌نتۆكه‌"‪.‬‬ ‫محه‌م���ه‌د كه‌ریم ئ���ه‌وه‌ش ده‌خاته‌رو‬ ‫ئاماده‌یی‌ تێدایه‌ دروستی‌ بكات‪ ،‬چونكه‌‬ ‫جگه‌ له‌و‌هی‌ سه‌رمایه‌یه‌كی‌ زۆری‌ ده‌وێت‪ ،‬ك���ه‌ (كات) ده‌ورێك���ی‌ كاریگ���ه‌ر‬ ‫ده‌س���تكه‌وتنه‌وه‌ی‌ ئه‌و س���ه‌رمایه‌یه‌ش ده‌بینێ���ت له‌س���تراتیژیبونی‌ پرۆژه‌یه‌ك‬ ‫ماوه‌یه‌كی‌ زۆری‌ ده‌وێت‪ ،‬بۆیه‌ وه‌ك ئه‌و "دروستكردنی‌ یه‌كه‌ی‌ نیشته‌جێبون‪ ،‬بۆ‬ ‫ده‌ڵێت "ده‌بێت حكوم���ه‌ت پرۆژه‌یه‌كی‌ خه‌ڵكانی‌ كه‌مده‌رامه‌ت له‌ناوچه‌یه‌ك كه‌‬ ‫س���تراتیژی‌ وه‌ك هێڵی‌ ش���ه‌مه‌نده‌فه‌ر گرفتی‌ نیشته‌جێبون هه‌بێت‪ ،‬پرۆژه‌یه‌كی‌‬ ‫دروس���ت بكات‪ ،‬به‌اڵم به‌ڕێوه‌بردنه‌كه‌ی‌ س���تراتیژییه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌شوێنێك كه‌ ئه‌و‬

‫گرفته‌ نه‌بێت ستراتیژی‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫بۆچونی‌ وه‌به‌رهێنانی‌ له‌سلێمانی‌‬ ‫هه‌ر له‌باره‌ی‌ پرۆژه‌ی‌ س���تراتیژییه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌ وه‌به‌رهێنان سلێمان‬ ‫فه‌رم���ان غه‌ریب باس ل���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫به‌ش���ێك له‌پرۆژه‌كانیان ده‌كرێت ناوی‌‬ ‫س���تراتیژییان به‌س���ه‌ردا ببڕێت‪ ،‬له‌وانه‌‬ ‫وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێ���ت "كارگه‌كانی‌ چیمه‌نتۆ‬ ‫پ���رۆژه‌ی‌ س���تراتیژین" ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ش‬ ‫نمون���ه‌ی‌ ئه‌وه‌ ده‌هێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ پێش‬ ‫دروستكردنی‌ كارگه‌كانی‌ چیمه‌نتۆ ته‌نێك‬ ‫چیمه‌نت���ۆ‪ ،‬به‌نزیكه‌ی‌ ‪ $360‬بوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ئێس���تا نزیكه‌ی‌ به‌ ‪ ،$65‬ئه‌مه‌ جگه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ چه‌ندها ده‌س���تی‌ كاری‌ ناوخۆی‌‬ ‫له‌كارگه‌كان���ی‌ چیمه‌نتۆدا خراوه‌ته‌كار‌و‬ ‫س���ه‌رمایه‌یه‌كی‌ زۆری‌ تێدا وه‌گه‌ڕخراوه‌‪،‬‬ ‫"ه���ه‌ر كارگه‌یه‌ك���ی‌ چیمه‌نت���ۆ نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 300‬ب���ۆ ‪400‬ملی���ۆن دۆالری‌ تێچ���وه‌"‪.‬‬ ‫پرۆژه‌یه‌كی‌ تری‌ ستراتیژی‌ بونی‌ كارگه‌ی‌‬ ‫ئاسن‌و پۆاڵیه‌ له‌بازیان‪ ،‬كه‌ به‌وته‌ی‌ ئه‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌ له‌سه‌ر ئاس���تی‌ رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاس���ت‪ ،‬دوه‌م كارگه‌ی���ه‌ "ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ پ���رۆژه‌ی‌ س���تراتیژی‌ نه‌بێت ئه‌ی‌‬ ‫ده‌بێت پرۆژه‌ی‌ س���تراتیژی‌ چی بێت"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌ وه‌به‌رهێنانی‌ سلێمانی‌‬ ‫باس له‌پ���رۆژه‌ی‌ چاڤی‌ گه‌ش���تیارییش‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌نمونه‌یه‌ك���ی‌ ت���ری‌ پرۆژه‌ی‌‬ ‫ستراتیژی‌ ناوی‌ ده‌بات "له‌كاتێكدا ئێمه‌‬ ‫ئه‌و هه‌مو پڕۆژه‌ س���تراتیژیه‌مان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ بێویژدانیه‌ كه‌ بڵێی���ن حكومه‌ت‬ ‫پرۆژه‌ی‌ ستراتیژی‌ نییه‌"‪ .‬فه‌رمان غه‌ریب‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌رو كه‌ خۆش���یان هه‌مو‬ ‫پرۆژه‌كانیان به‌ستراتیژی‌ نازانن‌و ده‌ڵێت‬ ‫"كه‌سێك باڵه‌خانه‌یه‌كی‌ بازرگانی‌ دروست‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئێمه‌ش به‌پرۆژه‌یه‌كی‌ ستراتیژی‌‬ ‫هه‌ژمارمان نه‌كردوه‌"‪ .‬ئه‌و نایش���ارێته‌وه‌‬ ‫له‌هه‌مو ئه‌و پرۆژه‌ ستراتیژیانه‌ی‌ باسی‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬گرنگتر دروس���تكردنی‌ پڕۆژه‌ی‌‬ ‫س���تراتیژی‌ هێڵ���ی‌ ش���ه‌مه‌نده‌فه‌ره‌ كه‌‬ ‫هه‌م���و هه‌رێم به‌یه‌كه‌وه‌ ببه‌س���تێته‌وه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌بارت ب���ه‌وه‌ش ب���ۆ تائێس���تا بیر‬ ‫له‌دروس���تكردنی‌ پڕۆژه‌یه‌كی‌ هاوشێوه‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ نه‌كراوه‌ته‌وه‌؟ ئه‌و ده‌ڵێت "تائێستا‬ ‫سیاس���ه‌تی‌ وه‌به‌رهێنان له‌كوردس���تان‪،‬‬ ‫به‌جۆرێكه‌ چاوه‌ڕێی‌ ده‌س���تی‌ وه‌به‌رهێن‬ ‫ده‌كات‪ ،‬تا بێت پرۆژه‌یه‌كی‌ پێش���كه‌ش‬ ‫بكات‌و بیكات"‪.‬‬

‫له‌ساڵێكدا زیاتر ل ‌ه ‪ 1200‬ته‌ن ماسی له‌ئێرانه‌و‌ه هاورده‌ی سلێمانی كراوه‌‬ ‫"بازاڕی ماسی ناوخۆی كزكردوه‌"‬ ‫ئا‪ :‬رامان عومه‌ر‬ ‫خاوه‌نی پڕۆژه‌كانی به‌رهه‌مهێنانی‬ ‫ماسی له‌پارێزگای سلێمانی ئاماژ‌ه‬ ‫به‌وه‌ ده‌ده‌ن به‌هۆی هێنانی ماسی‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم زیانی زۆریان‬ ‫پێگه‌یشتوه‌و لێپرسراوی هۆبه‌ی‬ ‫سامانی ماسیش له‌پارێزگاكه‌ ده‌ڵێت‬ ‫"ساڵی رابردو ‪ 1200‬تا ‪ 1300‬ته‌ن‬ ‫ماسی له‌ئێرانه‌وه‌ هاورده‌ی پارێزگای‌‬ ‫سلێمانی‌ كراوه‌"‪.‬‬ ‫لێپرسراوی هۆبه‌ی س���امانی ماسی‬ ‫له‌س���لێمانی‪ ،‬توانا ئیسماعیل‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫خس���ته‌ڕو ك ‌ه چه‌ندین جار نوسراویان‬ ‫بۆ بازگه‌كان‌و قایمقامیه‌تی چه‌مچه‌ماڵ‬ ‫كردوه‌‪ ،‬كه‌ رێگه‌ له‌هاتنی ماسی بگرن‪،‬‬ ‫تا زیان به‌به‌رهه‌می ناوخۆ نه‌گه‌یه‌نێت‌و‬ ‫وتیشی "كۆتایی ساڵی رابردو نزیكه‌ی‬ ‫‪ 1200‬تا ‪ 1300‬ته‌ن ماس���ی له‌ئێرانه‌و‌ه‬ ‫هاورده‌ك���راوه‌‪ ،‬بێجگه‌ له‌و ماس���یانه‌ی‬ ‫له‌باشورو خواروی عێراقه‌و‌ه هه‌ندێكیان‬ ‫به‌قاچاخ هاورده‌ی هه‌رێم ده‌كرێت‪.‬‬

‫خاوه‌ن���ی یه‌كێ���ك له‌پڕۆژه‌كان���ی‬ ‫به‌خێوكردنی ماس���ی‪ ،‬سه‌ردار حسێن‪،‬‬ ‫ئه‌و‌ه ده‌خات���ه‌ڕو به‌هۆی هاورده‌كردنی‬ ‫ماس���ی له‌ئێران‌و باش���وری عێراقه‌و‌ه‬ ‫زیان���ی زۆر به‌ر پڕۆژه‌ك���ه‌ی كه‌وتوه‌و‬ ‫وتیش���ی "ب���ه‌و هۆیه‌و‌ه ش���ه‌ش مانگ‬ ‫ده‌بێت ماسیه‌كانم نه‌فرۆشتوه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫به‌هۆی هێنانی ماسی له‌ده‌ره‌و‌ه زیانی‬ ‫زۆر ب���ه‌ر نرخه‌كانی ماس���ی له‌ناوخۆ‬ ‫گه‌یشتوه‌"‪ .‬سه‌ردار ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕو‬ ‫ك ‌ه زیاتر ل ‌ه ‪ 10‬ح���ه‌وزی به‌خێوكردنی‬ ‫ماس���ی له‌بازیان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم تائێستا‬ ‫هیچی���ان ئاماده‌نی���ن به‌رهه‌مه‌كانیان‬ ‫بخه‌ن ‌ه بازاڕه‌و‌ه "چونكه‌ نرخی ئێستای‬ ‫ته‌نها زیانمان بۆ ده‌هێڵێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ژماره‌ی پڕۆژه‌كانی ماس���ی‬ ‫له‌پارێزگای سلێمانی لێپرسراوی هۆبه‌ی‬ ‫ماسی ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا ك ‌ه ‪ 70‬پڕۆژه‌ی‬ ‫به‌رهه‌مێنانی ماس���ی‌و پێن���ج پڕۆژه‌ی‬ ‫قه‌فه‌سیش له‌ده‌ریاچه‌ی دوكاندا هه‌یه‌و‬ ‫وتیش���ی "ئه‌و پڕۆژان���ه‌ ته‌نها ل ‌ه ‪%30‬‬ ‫پێداویس���تی س���لێمانی پڕده‌كاته‌وه‌و‬ ‫به‌رنامه‌ش���مان هه‌ی��� ‌ه له‌پێنج س���اڵی‬

‫داهات���ودا ل��� ‌ه ‪ %60‬به‌رهه‌م���ی ناوخۆ‬ ‫پڕبكه‌ینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌و هاواڵتیانه‌ی ماسی برژاو‬ ‫ده‌فرۆش���ێت‪ ،‬بایز عه‌زی���ز‪ ،‬كه‌ ماوه‌ی‬ ‫پێن���ج س���اڵ ‌ه ئ���ه‌و كاره‌ ده‌كات باس‬ ‫ل���ه‌وه‌ ده‌كات به‌هۆی هه‌رزانیه‌وه‌ زیاتر‬ ‫ماس���ی ئێرانی به‌كارده‌هێنن‌و وتیشی‬ ‫"ماس���ی ئێرانی خێری بۆ ئێم ‌ه زیاتره‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���د‌ه ئه‌و تام‌و چێژه‌ی ماس���ی‬ ‫خۆمان���ی نیه‌"‪ .‬خاوه‌ن���ی یه‌كێكی تر‬ ‫له‌پڕۆژه‌كان���ی به‌خێوكردنی ماس���ی‪،‬‬ ‫ئیسماعیل س���اڵح‪ ،‬داد‌و بێدادی خۆی‬ ‫ی‬ ‫به‌ده‌س���ت هاورده‌كردنی ماسی بیان ‌‬ ‫ده‌رده‌بڕێت‌و ده‌ڵێت "زیاتر ل ‌ه ‪ 20‬ملیۆن‬ ‫دینارم له‌پڕۆژه‌كه‌دا خه‌رجكردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌مس���اڵ بڕواناك���ه‌م هی���چ قازانجێك‬ ‫بكه‌ی���ن‪ ،‬چونكه‌ به‌به‌رده‌وامی له‌ئێران‌و‬ ‫باشوره‌و‌ه ماسی هاورده‌ ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫لێپرس���راوی هۆبه‌ی سامانی ماسی‬ ‫ی‬ ‫له‌سلێمانی‪ ،‬توانا ئیسماعیل‪ ،‬جه‌خت ‌‬ ‫له‌وه‌ش���كرده‌و‌ه ك��� ‌ه هاورده‌كردن���ی‬ ‫ماس���ی زیان���ی به‌به‌رهه‌م���ی ناوخ���ۆ‬ ‫گه‌یاندوه‌و وتیش���ی "ئێم ‌ه ده‌س���ه‌اڵتی‬

‫فرۆشیارێکی ماسی‪:‬‬ ‫ماسی ئێرانی خێری‬ ‫بۆ ئێمه‌ زیاتره‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ئه‌و‬ ‫تام‌و چێژه‌ی ماسی‬ ‫خۆمانی نیه‌‬ ‫ی‬ ‫جێبه‌جێكردننی���ن تا رێگ���ه‌ له‌هاتن ‌‬ ‫ماس���ی‌ بگرین‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا پڕۆژه‌كانی‬ ‫خۆش���مان ناتوان���ن به‌رهه‌م���ی ناوخۆ‬ ‫پڕبكه‌نه‌وه‌و هه‌ندێك پ���ڕۆژه‌ش له‌ژێر‬ ‫هاورده‌کردنی ماسی بیانی زیانی به‌ راوکه‌رانی ماسی ناوخۆیی گه‌یاندوه‌‬ ‫ده‌ستی ئێمه‌دا نیه‌"‪.‬‬

‫لۆکاڵ‬

‫)‪ )384‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/7/2‬‬

‫ئایا ‪ 500‬هه‌زار كه‌س ماف ‌ی ده‌نگدان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن؟‬

‫‪9‬‬

‫ی هه‌رێم دوابخات‬ ‫ی ره‌گه‌زنامه‌‪ ،‬هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌‬ ‫ره‌نگ ‌ه مه‌رج ‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫به‌وته‌ی‌ په‌رله‌مانتارێكی‌ پارتی‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ته‌نها مه‌رجی‌ به‌شداری‌ ده‌نگده‌ر‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ هه‌رێمدا ره‌گه‌زنامه‌ی‌‬ ‫عێراقی‌ بێت‪ ،‬ئه‌وا نزیكه‌ی‌ ‪500‬‬ ‫هه‌زار كه‌س مافی‌ ده‌نگدان له‌ده‌ست‬ ‫ده‌ده‌ن‪ ،‬په‌رله‌مانتارێكی‌ گۆڕانیش‬ ‫گومانی‌ له‌راستی‌ ئه‌و ژماره‌یه‌ هه‌یه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "هیچ الیه‌ك راستی‌ ئه‌و‬ ‫ژماره‌یه‌ی‌ نه‌سه‌لماندوه‌‪ ،‬چاره‌سه‌ری‌‬ ‫ئه‌و گرفته‌ش هێنده‌ قورس نییه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ ره‌گه‌زنامه‌كان‪،‬‬ ‫ده‌توانن رۆژانه‌ زیاد له‌ ‪ 500‬ره‌گه‌زنامه‌‬ ‫بۆ هاواڵتیان ده‌ربهێنن"‪.‬‬

‫ێ‬ ‫الیه‌نێك بتوان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بار ‌‬ ‫ناسنام ‌ه ‌‬ ‫شارستانی‌ ته‌زویر‬ ‫ێ‬ ‫بكات‪ ،‬ده‌توان ‌‬ ‫ره‌گه‌زنامه‌ش‬ ‫ته‌زویر بكات‬

‫به‌پێ���ی‌ زانیاریه‌كان���ی‌ په‌رله‌مانتاری‌‬ ‫پارتی‌ عه‌بدوسه‌الم به‌رواری‌‪ ،‬له‌سنور ‌‬ ‫ی‬ ‫پارێزگای‌ سلێمانیدا نزیكه‌ی‌ ‪ 300‬هه‌زار‬ ‫كه‌س له‌وانه‌ی‌ مافی‌ ده‌نگدانیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ره‌گه‌زنامه‌ی‌ عێراقیان نییه‌‪ ،‬له‌س���نوری‌‬ ‫پارێزگای‌ هه‌ولێری���ش زیاد له‌‪100‬هه‌زار‬ ‫كه‌س‌و له‌پارێزگای‌ دهۆكیش هه‌مانرێژه‌‬ ‫خه‌ڵك هه‌یه‌‪ ،‬ك���ه‌ ره‌گه‌زنامه‌ی‌ عێراقی‌‬ ‫نییه‌ وه‌ك ئ���ه‌و ده‌ڵێت "به‌وپێیه‌ش كه‌‬ ‫بون���ی‌ ره‌گه‌زنامه‌ كراوه‌ت���ه‌ مه‌رجێكی‌‬ ‫به‌ش���داری‌ ده‌نگه‌ده‌ر له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ بده‌نه‌وه‌ ك���ه‌ به‌و هۆیه‌وه‌ بێبه‌ش ده‌بن‬ ‫ی ده‌نگدان"‪.‬‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬زیاد له‌ ‪500‬هه‌زار هاواڵتی‌ مافی‌ له‌ماف ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مانتاره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی بۆچون ‌‬ ‫به‌پێچه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ده‌نگه‌دان له‌ده‌ست ده‌دات"‪.‬‬ ‫ئه‌و باس ل���ه‌وه‌ش ده‌كات له‌كاتێكدا پارت���ی‌‪ ،‬نه‌ریمان عه‌بدواڵ په‌رله‌مانتاری‌‬ ‫مه‌رج���ی‌ بونی‌ ره‌گه‌زنام���ه‌‪ ،‬بۆ رێگریه‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪ ،‬له‌پێناو كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌رونه‌دانی‌ س���اخته‌كاری‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك ساخته‌كاری‌ له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ هه‌رێمدا‬ ‫خۆی‌ ده‌ڵێت "الیه‌نێك بتوانێ‌ ناسنامه‌ی‌ بونی‌ ره‌گه‌زنامه‌ به‌پێویس���ت ده‌زانێ‌‪،‬‬ ‫باری‌ شارستانی‌ ته‌زویر بكات‪ ،‬ده‌توانێ‌ ئه‌و گومانیشی‌ له‌راس���تی‌ ئه‌و ئامارانه‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ له‌باره‌ی‌ نه‌بونی‌ ره‌گه‌زنامه‌و‌ه‬ ‫ره‌گه‌زنامه‌ش ته‌زویر بكات"‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌ك���ه‌ی‌ پارت���ی‌‪ ،‬هێمای‌ ده‌وترێ‌‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات هه‌ركه‌سێك‬ ‫به‌وه‌شدا ئه‌وكاته‌ی‌ له‌په‌رله‌مان گفتوگۆ ته‌مه‌ن���ی‌ گه‌یش���تبێته‌ ‪18‬س���اڵ له‌زۆر‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ یاس���ای‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان���ه‌وه‌ ش���وێن پێویس���تی‌ به‌ره‌گه‌زنامه‌ هه‌بو‬ ‫كراوه‌‪ ،‬جگه‌ له‌خۆی‌‪4 ،‬كه‌س���ی‌ تریش "هه‌ن���دێ‌ براده‌ری‌ پارت���ی‌ كه‌ ده‌ڵێن‪،‬‬ ‫دژی‌ ئه‌وه‌ بون‪ ،‬بونی‌ ره‌گه‌زنامه‌ بكرێته‌ ئه‌وانه‌ی‌ ره‌گه‌زنامه‌یان نییه‌ زۆرترینیان‬ ‫له‌س���لێمانین‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌یه‌ ك���ه‌ یه‌كێتی‌‬ ‫مه‌رجێكی‌ به‌شداری‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫ئ���ه‌و وت���ی‌ "ئێم���ه‌ ك���ه‌ ده‌ڵێین با په‌ش���یمانبكه‌نه‌وه‌ له‌و هه‌ڵوێسته‌ی‌ كه‌‬ ‫ره‌گه‌زنام ‌ه نه‌كرێته‌ مه‌رج‪ ،‬له‌بری‌ ئه‌وه‌ی‌ پشتگیری‌ بونی‌ ره‌گه‌زنامه‌ ده‌كات"‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی‌ گ���ۆڕان‪ ،‬نه‌بونی‌‬ ‫ده‌ستخۆش���یمان لێبكرێ���ت‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫والێكدان���ه‌وه‌ی‌ بۆ ده‌كه‌ن كه‌ ده‌مانه‌وێ‌ ره‌گه‌زنامه‌ش به‌گرفتێكی‌ هه‌نده‌ گه‌وره‌‬ ‫ساخته‌كاری‌ بكرێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌رگیز وانیه‌‪ ،‬نابینێ‌ كه‌ چاره‌س���ه‌ری‌ نه‌بێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌وانه‌ش كه‌ له‌په‌رله‌مان به‌رگریان له‌‌و وه‌ك ئ���ه‌و ده‌ڵێ���ت "به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی‌‬ ‫ماده‌یه‌ كرد ده‌بێت وه‌اڵمی‌ ئه‌و خه‌ڵكانه‌ ره‌گه‌زنام���ه‌كان‪ ،‬ده‌توان���ن رۆژان���ه‌‬

‫ئه‌رشیف‬

‫هاواڵتییه‌ک له‌کاتی ده‌نگداندا‬ ‫زیاد ل���ه‌‪ 500‬ره‌گه‌زنامه‌ ب���ۆ هاواڵتیان ك���ه‌س‪ ،‬ك���ه‌ گوایه‌ ناویان بۆ لیس���تی‌‬ ‫ده‌نگ���ده‌ران زیادكراوه‌‌و ناس���نامه‌یان‬ ‫ده‌ربهێنن"‪.‬‬ ‫ی ب���ۆ دروس���تكراوه‌‪ ،‬ئ���ه‌و په‌رله‌مانتاره‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌‬ ‫ی یاسا ‌‬ ‫ی هه‌موار ‌‬ ‫له‌كات ‌‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬له‌چه‌ند هه‌فته‌ی‌ رابردودا بونی‌ ده‌ڵێت "پێموانییه‌ كۆمس���یۆن شتێكی‌‬ ‫ره‌گه‌زنامه‌ كرایه‌ مه‌رجێكی‌ س���ه‌ره‌كی‌ وه‌های‌ بۆ یه‌كالی���ی‌ بكرێته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ی چونی‌ ئ���ه‌وان خۆش���یان له‌ژێر پرس���یاردان‌و‬ ‫كه‌ پێویس���ته‌ ده‌نگده‌ر له‌كات ‌‬ ‫بۆ بنكه‌كان���ی‌ ده‌نگ���دان ره‌گه‌زنامه‌ی‌ كاتێك دروس���تبون ئۆپۆزس���یۆنێكی‌‬ ‫پێبێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش له‌وه‌ سه‌رچاوه‌ی‌ گرت جدی‌ بون���ی‌ نه‌بوه‌‌و ته‌نها هه‌ردو پارته‌‬ ‫كه‌ چه‌ندین په‌رله‌مانتار‪ ،‬گومانیان له‌وه‌ ده‌سه‌اڵتداره‌كه‌ بونیان هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ك���ی‌ ت���ره‌وه‌ په‌رله‌مانت���اری‌‬ ‫كرد زیاد له‌‪190‬هه‌زار كه‌س به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ی ناسنامه‌ی باری‌ شارستانیان بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕان عه‌دنان عوس���مان‬ ‫نایاسای ‌‬ ‫بۆ ده‌رهاتبێت‪ .‬په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی‌ گۆڕان بۆچونی‌ وایه‌ "هێنانه‌پێش���ه‌وه‌ی‌ باسی‌‬ ‫گومان���ی‌ ل���ه‌وه‌ش نییه‌‪ ،‬ك���ه‌ ئه‌وانه‌ی‌ ره‌گه‌زنام���ه‌‪ ،‬پالنێك���ی‌ حه‌كیمان���ه‌ی‌‬ ‫به‌ساخته‌ ناس���نامه‌ی‌ باری‌ شارستانی‌ ده‌سه‌اڵته‌ بۆ دواخستنی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‬ ‫دروست ده‌كه‌ن‪ ،‬ده‌توانن ره‌گه‌زنامه‌ش هه‌رێم"‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر گۆڕانكاری���ه‌ك له‌یاس���ای‌‬ ‫ته‌زویر بك���ه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم وه‌ك ئه‌و وتی‌‬ ‫"ته‌زویركردن���ی‌ ره‌گه‌زنام���ه‌‪ ،‬كارێكی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان���دا بكرێ���ت به‌بۆچون���ی‌‬ ‫قورس���تره‌‪ ،‬به‌به‌روارد به‌ته‌زویركردنی‌ ش���اره‌زایانی‌ ئه‌و بواره‌‪ ،‬ده‌بێت شه‌ش‬ ‫مانگێك به‌ر ل���ه‌واده‌ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫ناسنامه‌ی‌ باری‌ شارستانی‌"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ ده‌وری‌ كۆمس���یۆنی‌ بكرێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌م���واری‌ یاس���ای‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان‌و رێگرییان له‌ته‌زویركردن‌و هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی‌ هه‌رێ���م ماوه‌ی���ه‌ك‬ ‫یه‌كالیكردن���ه‌وه‌ی‌ كه‌یس���ی‌ ‪190‬هه‌زار له‌مه‌وبه‌ر كرا له‌كاتێكدا چه‌ند مانگێكی‌‬

‫ك���ه‌م ماوه‌ ب���ۆ واده‌ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم كه‌ بڕیاره‌ له‌ ‪21‬ئه‌یلولی‌ ئه‌مساڵ‬ ‫ئه‌نجامبدرێت‪ ،‬دارا ره‌شید خوێندكاری‌‬ ‫ماس���ته‌ر كه‌ ماس���ته‌رنامه‌كه‌ی‌ له‌سه‌ر‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌‪ ،‬چاوه‌ڕێ���ی‌ هه‌ڵبژاردنێكی‌‬ ‫بێگرفت ناكات له‌هه‌رێمدا‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك‬ ‫ئه‌و باس���ی‌ ده‌كات چه‌ن���د هه‌فته‌یه‌ك‬ ‫له‌مه‌وب���ه‌ر یاس���ای‌ هه‌ڵبژاردن���ه‌كان‬ ‫هه‌مواركراوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێك���دا كه‌متر‬ ‫له‌سێ‌ مانگی‌ ماوه‌ بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان‪.‬‬ ‫یه‌كێ���ك ل���ه‌و گرفتان���ه‌ی‌ ئێس���تا‬ ‫دروستبوه‌ بونی‌ ره‌گه‌زنامه‌یه‌ به‌ده‌نگده‌ر‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن به‌ش���ێك له‌ده‌سه‌اڵتیش‬ ‫بۆ پاكێت���ی‌ ده‌نگدانه‌ك���ه‌ كردویانه‌ته‌‬ ‫م���ه‌رج‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌الیه‌كی‌ ت���ره‌وه‌ وه‌ك‬ ‫به‌شێك له‌ده‌س���ه‌اڵتدا ده‌ڵێن كۆمه‌ڵێك‬ ‫كه‌س به‌ه���ۆی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ ره‌گه‌زنامه‌یان‬ ‫ده‌رنه‌هێن���اوه‌ ناتوان���ن ده‌نگب���ده‌ن‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ دارا ره‌ش���ید ده‌ڵێت "ده‌بو‬ ‫ش���ه‌ش مانگ به‌ر له‌هه‌ڵب���ژاردن هه‌مو‬ ‫ئه‌و شتانه‌ یه‌كالیی‌ بكرایه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫به‌هه‌ر بارێكدا بكه‌وێت گرفت دروس���ت‬

‫ده‌بێ���ت‌و پێوه‌رێ���ك له‌پێوه‌ره‌كان���ی‌‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن له‌ده‌س���ت ده‌درێ���ت‪،‬‬ ‫ره‌گه‌زنام���ه‌ ده‌كرێته‌ مه‌رج خه‌ڵكانێكی‌‬ ‫زۆر مافی‌ ده‌نگدان له‌ده‌س���ت ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫ناكرێته‌ مه‌رج وه‌ك ئۆپۆزسیۆن ده‌ڵێت‬ ‫مه‌ترسی‌ ساخته‌كاری‌ زۆر ده‌بێت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ده‌بو س���اڵێك له‌مه‌به‌ر ئ���ه‌وه‌ یه‌كالیی‌‬ ‫بكرایه‌ته‌وه‌ نه‌ك ئێستا"‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا هه‌م���واری‌ یاس���ای‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی‌ هه‌رێ���م‪ ،‬ل���ه‌الی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێمه‌‌و خاڵی‌ ناكۆكی‌‬ ‫ئ���ه‌و یاس���ایه‌ش له‌نێ���وان به‌ش���ێك‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵت‌و ئۆپۆزسیۆن ئه‌و ماده‌یه‌‪،‬‬ ‫كه‌ باس ل���ه‌وه‌ ده‌كات ده‌بێت ده‌نگده‌ر‬ ‫له‌كاتی‌ چونی‌ بۆ ده‌نگدان ره‌گه‌زنامه‌ی‌‬ ‫عێراق���ی‌ پێبێت به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌ مافی‌‬ ‫ده‌نگدان���ی‌ نابێ���ت‪ .‬لێره‌دا پرس���یار‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ئایا س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم یاس���اكه‌‬ ‫واژۆ ده‌كات یاخ���ود به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌‬ ‫ده‌یگه‌ڕێنێت���ه‌وه‌ ب���ۆ په‌رله‌م���ان‌و‬ ‫دواجاری���ش ده‌بێته‌ هۆی‌ دواخس���تنی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان؟!‬

‫ئاواره‌كانی‌ كه‌مپی‌ كاوه‌ ‪9‬مانگه‌ چاوه‌ڕێی‌ هاوكارییه‌كی‌ مانگانه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬كاوه‌ گه‌رمیانی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ كه‌مپی كاوه‌ی‌ ناحیه‌ی‌‬ ‫قوشتپه‌ رایده‌گه‌ێنێت‪ ،‬ماوه‌ی‌‬ ‫زیاتر له‌نۆ مانگه‌ لیژنه‌ی‌ مافی‌‬ ‫مرۆڤ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫ناوی‌ ته‌واوی‌ كه‌مپه‌كه‌ی‌ بردوه‌ بۆ‬ ‫دابینكردنی‌ هاوكارییه‌كی‌ مانگانه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم تا ئێستا وه‌اڵمیاننه‌دراونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كیش ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌دات‬ ‫له‌ئێستادا ناوی‌ ژماره‌یه‌ك له‌كه‌سانی‌‬ ‫دیاریكراوی‌ الیه‌نێك هاتۆته‌وه‌ بۆ‬ ‫دابینكردنی‌ موچه‌یه‌كی‌ مانگانه‌‬ ‫"پێده‌چێت ئه‌مه‌ش بۆ بانگه‌شه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن بێت"‬ ‫ئاهو موس���ته‌فا ئه‌نجومه‌نی‌ كه‌مپی‬ ‫ی کۆمه‌ڵێک له‌منداڵه‌ ئاواره‌کانی که‌مپی کاوه‌‬ ‫كاوه‌ی‌ ناحی���ه‌ی‌ قوش���تپه‌ به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫راگه‌یاند له‌رۆژی‌ ‪ 2012/9/18‬سه‌رۆكی‌‬ ‫ئه‌و ئ���اواره‌ كوردانه‌ ك���ه‌ ژماره‌یان‬ ‫لیژن���ه‌ی‌ ماف���ی م���رۆڤ له‌په‌رله‌مانی‌ بۆ بانگه‌ش���ه‌ی‌ هه‌ڵبژاردنبێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫كوردستان س���االر مه‌حمود سه‌ردانی‌ دراوه‌ به‌ژماره‌یه‌ك كه‌س���ی‌ دیاریكراو نزیكه‌ی‌(‪ )500‬خێزانه‌ له‌و خێزانانه‌ن‪،‬‬ ‫كه‌مپه‌كه‌ی‌ ك���ردون بۆ ئه‌وه‌ی‌ مانگانه‌ له‌كه‌مپه‌كه‌دا‪ ،‬ئه‌و سه‌رچاوه‌یه‌ وتیشی كه‌ گونده‌كانیان له‌ سه‌ر سنوری‌ عێراق‬ ‫موچه‌یه‌كیان بۆ دابین بكات‪ .‬ئه‌و وتی‌ "ماوه‌ی‌ نۆ مانگه‌ ناویان نوسیوین‪ ،‬بۆ – ئێران بو‪ ،‬له‌كاتی‌ جه‌نگی‌ هه‌ش���ت‬ ‫"ساالر مه‌حمود داوای‌ لیستی‌ سه‌رجه‌م بڕینه‌وه‌ی‌ هاوكارییه‌ك‪ ،‬به‌اڵم تائێستا س���اڵه‌ی‌ نێوان ئه‌و دو واڵته‌‪ ،‬كه‌وتنه‌‬ ‫به‌ر شااڵوی‌ راگواس���تن‌و گواسترانه‌وه‌‬ ‫په‌نابه‌رانی‌ رۆژهه‌اڵت���ی‌ كرد له‌كه‌مپی هه‌ر ده‌ستی‌ ده‌ستیمان پێده‌كرێت"‪.‬‬ ‫ئاه���و موس���ته‌فا بۆچون���ی‌ وای���ه‌ بۆ شاره‌كانی‌ خۆرئاواو خواروی‌ عێراق‪،‬‬ ‫كاوه‌‪ ،‬ئێمه‌ش لیس���تی‌ ن���اوی‌ ته‌واوی‌‬ ‫س���ه‌رجه‌م په‌نابه‌رانمان پێدا‪ ،‬به‌اڵم تا خه‌رجكردنی‌ ئه‌و پاره‌یه‌ بۆ بانگه‌شه‌ی‌ به‌تایبه‌تی‌ كه‌مپی ئه‌لتاش له‌رومادی‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵبژاردنبێت‪ ،‬ئه‌و وت���ی‌ "به‌داخه‌وه‌ له‌دوای‌ روخانی‌ رژێمی‌ به‌عسیش‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ئێستا له‌وه‌اڵمدا ده‌ژین"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیارییه‌كان���ی‌ ئاوێنه‌ چه‌ند كه‌س���ێك خ���ۆی كردوه‌ت���ه‌ نوێنه‌ری‌ خۆیان باس���ی‌ ده‌ك���ه‌ن ژیانیان زیاتر‬ ‫رۆژێك له‌مه‌وب���ه‌ر ناوی‌ ژماره‌یه‌ك له‌و ئ���ه‌و ئاوارانه‌ كه‌ گومانده‌كرێت س���ه‌ر له‌جاران كه‌وته‌ مه‌ترسییه‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬ ‫ئاوارانه‌ هاتۆته‌وه‌ ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ مانگانه‌ به‌الیه‌نێك���ی‌ دیاریكراوبێت‌و چوه‌ ناوی‌ به‌هۆی كوردبونه‌وه‌ كه‌وتنه‌ به‌ر هێرشی‬ ‫موچه‌یه‌ك وه‌ربگرن‪ ،‬بۆ هه‌رتاكێكیش ژماره‌یه‌ك له‌و كه‌سانه‌ی‌ هێناوه‌ته‌وه‌ بۆ چه‌ند گروپێكی‌ تون���دڕه‌وو ژماره‌یه‌ك‬ ‫مانگانه‌ بڕی ‪ 150‬هه‌زار دینار دیاركراوه‌ دابینكردنی‌ موچه‌یه‌كی‌ مانگانه‌ بۆیان‪ ،‬هاواڵتییان كوژران‌و ژماره‌یه‌كیش���یان‬ ‫‪.‬سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌و كه‌مپه‌ كه‌ نه‌یویست ئه‌و كه‌سه‌‪ ،‬له‌خێزانێكدا ناوی‌ ‪6‬كه‌سی له‌به‌رانبه‌ر بڕێك پاره‌ ئازادكران‪.‬‬ ‫عه‌ل���ی پااڵن���ی‌ هاواڵتییه‌ك���ی‌ ئه‌و‬ ‫ناوی‌ ئاشكرابكرێت‪ ،‬جه‌ختی‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ هێناوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ كه‌ی‌ دادپه‌روه‌رییه‌‪،‬‬ ‫كه‌مپه‌یه‌ باس���ی‌ له‌وه‌كرد له‌سه‌رده‌می‌‬ ‫كرده‌وه‌ كه‌ گومانیان هه‌یه‌ ئه‌و پاره‌یه‌ له‌كاتێكدا به‌ناوی‌ ئێمه‌وه‌ چوه‌"‪.‬‬

‫بۆ به‌شێكیان‬ ‫پاره‌ دابینكراوه‌‪،‬‬ ‫ێ بۆ‬ ‫ده‌وتر ‌‬ ‫ی‬ ‫بانگه‌شه‌ ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌‬ ‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬ ‫رژێمی‌ به‌عس���دا مانگان���ه‌ موچه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫دیاریكراویان پێدراوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێستادا‬ ‫ئ���ه‌و پاره‌یه‌ی���ان پێنادرێ���ت‌و ئ���ه‌و‬ ‫وت���ی‌ "م���اوه‌ی‌ چه‌ن���د مانگێكه‌ هه‌ر‬ ‫به‌ڵێنده‌درێت كه‌ مانگانه‌ موچه‌یه‌كمان‬ ‫ب���ۆ ببڕدرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم تائێس���تا هه‌ر‬ ‫به‌ڵێن���ه‌‌و جێبه‌ج���ێ‌ ناكرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ئێم���ه‌ی‌ به‌ته‌واوه‌ت���ی‌ نیگه‌رانكردوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ر چاوه‌ڕوانیشین"‪.‬‬ ‫دانیش���توانی‌ ئ���ه‌و ئۆردوگایه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫خۆیان ئام���اژه‌ی‌ پێده‌كه‌ن كه‌وتونه‌ته‌‬ ‫ب���ه‌ر به‌رداش���ی حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫رێكخ���راوی‌ (‪ ،)UNHCR‬چونك���ه‌‬ ‫هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ ئه‌و رێكخراوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫خێزانانه‌یان له‌رومادییه‌وه‌ گواستوه‌ته‌وه‌‬ ‫بۆ قوش���ته‌په‌‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ نازانن بۆ‬ ‫یه‌كالییكردن���ه‌وه‌ی‌ كێش���ه‌كانیان رو‬

‫ئه‌و ده‌ڵێت "نابێت ئه‌و ده‌س���تكه‌وت ‌ه‬ ‫له‌كوێ بكه‌ن‪.‬‬ ‫هه‌ر ده‌رب���اره‌ی‌ ژیانی‌ ئه‌و ئاوارانه‌‌و به‌ناعه‌داله‌تی‌ پێشكه‌ش بكرێت‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫بڕینه‌وه‌ی‌ هاوكارییه‌كی‌ مانگانه‌ بۆیان پێداچونه‌وه‌ی‌ بۆ بكرێت"‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ده‌ش���گوترێت‬ ‫س���االر مه‌حم���ود‪ ،‬س���ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫مافی مرۆڤ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪ ،‬بڕین���ه‌وه‌ی‌ موچه‌ ب���ۆ ژماره‌یه‌ك له‌و‬ ‫ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬دابینكردن���ی‌ ئاوه‌رانه‌ گومانده‌كرێت بۆ بانگه‌ش���ه‌ی‌‬ ‫هاوكارییه‌ك���ی‌ مانگانه‌ بۆ ئه‌و ئاوارانه‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان بێت‪ ،‬س���االر مه‌حمود‬ ‫له‌الی���ه‌ن وه‌زاره‌ت���ی‌ كارو كاروب���اری‌ باس���ی‌ ل���ه‌وه‌ ك���رد ك���ه‌ له‌كات���ی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه‌ ده‌ستكه‌وتێكی‌ گرنگه‌‪ ،‬س���ه‌ردانه‌كه‌یاندا بۆ الی‌ ئه‌و ئاوه‌رانه‌‬ ‫هه‌روه‌ها جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ زیاد له‌چوار الیه‌ن ئه‌ندامی‌ لیژنه‌كه‌یان‬ ‫كه‌ ده‌بێ���ت حكومه‌ت پێداچونه‌وه‌ به‌و له‌گه‌ڵب���ون‌و ئه‌و وت���ی‌ "كاركردن بۆ‬ ‫ناوانه‌ ب���كات‪ ،‬چونك���ه‌ ژماره‌یه‌كیان ئه‌و ئاوارانه‌ ئه‌ركێكی‌ مرۆییه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫بێبه‌شبون له‌وه‌رگرتنی‌ ئه‌و هاوكارییه‌‪ ،‬هه‌رتاكێكمان پێویسته‌ هه‌رچییه‌كمان‬ ‫ناوبراو هێمای‌ به‌وه‌ش���دا ك���ه‌ ئه‌وان بۆ بكرێت بیكه‌ین‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ حكومه‌تیش‬ ‫به‌هی���چ جۆرێ���ك له‌گه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ نین‪ ،‬كردویه‌ت���ی‌ ئه‌رك���ی‌ سه‌رش���انێتی‌‌و‬ ‫به‌ش���ێك له‌ئاواره‌كان هاوكارییه‌كیان به‌پشتبه‌ستن به‌راپۆرتی‌ لیژنه‌ی‌ مافی‬ ‫پێبدرێت‌و به‌شێكی‌ تریش لێیبێبه‌شبن‪ ،‬مرۆڤیش كراوه‌"‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )384‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/7/2‬‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌جل‌و به‌رگ‬ ‫ی ‪fashion‬‬ ‫دیزاین ‌هر‌و راوێژكار ‌‬ ‫"سه‌فین عارفی‌" ئاماده‌ی‌ ده‌كات‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫وه‌سێته‌كه‌ی شێركۆ بێكه‌س جێبه‌جێده‌كرێت؟‬ ‫شێركۆ بێكه‌سی شاعیر‪،‬‬ ‫له‌وه‌سێتنامه‌یه‌كدا داوا له‌شاره‌وانی‬ ‫سلێمانی ده‌كات له‌پاركی ئازادی‬ ‫بینێژن‌و سه‌رۆكی شاره‌وانی‬ ‫شاره‌كه‌ش ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دات‬ ‫له‌و باره‌یه‌و‌ه چاوه‌ڕوانی بڕیاری‬ ‫ئه‌نجومه‌نی شاره‌وانین‪.‬‬

‫هێزی گوڵ‪ ...‬ناسكی‌و خانمی‌و‬ ‫گه‌نجانه‌یی ئه‌م مانگه‌یه‌‬ ‫هه‌مو كات ده‌ركه‌وتوه‌ كه‌ جلوبه‌رگ وه‌ك‬ ‫هه‌ر بوارێكی ت���ری ئه‌مڕۆ له‌گۆڕاندایه‌‪،‬‬ ‫ڕه‌نگ���ی مات وات لێده‌كات كه‌ تۆ ته‌نها‬ ‫به‌دوای ش���یكی‌و س���اده‌یی‌و نه‌گۆڕینی‬ ‫س���تایلتدا بگه‌ڕێیت كه‌ ئه‌مه‌ ڕاسته‌وخۆ‬ ‫پێچه‌وانه‌ی ڕه‌نگ���ی زۆرو جوان جه‌وی‬ ‫خۆش‌و دڵخۆشی خاوه‌نه‌كه‌ی ده‌رده‌خات‬ ‫كه‌ هه‌مو ئه‌مه‌ به‌پارچه‌یه‌ك قوماش���ی‬ ‫ڕه‌نگداپۆشراو به‌گوڵ ده‌بینرێت‪.‬‬ ‫لێ���ره‌وه‌ پێمانخۆش���ه‌ پێت���ان بلێی���ن‬ ‫هه‌میش���ه‌ قوماشی خه‌فیف كه‌ به‌گوڵی‬ ‫ڕه‌نگاوڕه‌نگ داپۆش���راوه‌ كه‌س���ایه‌تی‬ ‫خاوه‌نه‌ك���ه‌ی به‌دڵخۆش���ی‌و گه‌ش���بین‬ ‫ده‌رده‌خات‪ ،‬ك���ه‌ واتلێ���ده‌كات بچیته‌‬ ‫هه‌رش���وێنێك به‌دیاری جله‌ ناسكه‌كه‌ت‬ ‫جیابیته‌وه‌ به‌تایبه‌تی له‌م وه‌رزه‌دا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی پێویس���ته‌ بزانیت كه‌ ئه‌م جۆره‌‬ ‫قوماش���ه‌ به‌شێوه‌یه‌كی گش���تی نه‌رێیه‌‬ ‫بۆ بۆنه‌و ئاهه‌نگه‌ تایبه‌تییه‌ گرنگه‌كان‬ ‫یاخود بۆ كاتی ده‌وامكردنت له‌شوێنێكی‬ ‫فه‌رمی���دا وه‌كو عه‌زی یاخ���ود ته‌نوره‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم وه‌كو قه‌میس (‪ )Top‬زۆر ناسك‌و‬

‫ ‬

‫‪m‬‬ ‫‪co‬‬ ‫‪o.‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪if‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪ya nAr‬‬ ‫‪ir f@ fee‬‬ ‫‪a Sa‬‬ ‫‪n.‬‬ ‫@ ‪ee r‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪sa itte‬‬ ‫‪Tw‬‬

‫جوان ده‌بێت‪ ،‬له‌به‌ركردنی به‌مكیاجێكی‬ ‫ناس���ك(كه‌م) هه‌رچه‌ند ڕه‌نگ‌و پێستت‬ ‫هیالك بێت به‌اڵم واتلێده‌كات زۆر ڕێك‌و‬ ‫گونجاوو سروشتی ده‌ربكه‌ویت ‪.‬‬ ‫ده‌توانیت خۆت هه‌ستیت به‌هه‌ڵبژاردنی‬ ‫قوماش���ێكی ناس���ك به‌گوڵێكی جوان‬ ‫ك���ه‌ ڕه‌نگی به‌ه���اری پێ���وه‌ دیاربێت‌و‬ ‫ئاماده‌كردنی به‌ده‌س���تی خۆت چونكه‌‬ ‫ئ���ه‌م جۆره‌ دیزاینانه‌ ته‌نها پێویس���تی‬ ‫به‌س���اده‌یی‌و فراوانی جله‌كه‌ هه‌یه‌و بۆ‬ ‫هه‌مو جۆره‌ كه‌س���ێكه‌ گ���ه‌ر قه‌ڵه‌وبێت‬ ‫یان نا‪ ،‬هیچ قورسییه‌كی پێوه‌ دیار نیه‌‬ ‫به‌اڵم له‌به‌ركردنی له‌كاتی دوانێوه‌ڕوان‌و‬ ‫بۆنه‌یه‌ك���ی تایب���ه‌ت به‌خانه‌واده‌كه‌ت‬ ‫ناسكییه‌كی بێوێنه‌ ده‌دات به‌خاوه‌نه‌كه‌ی‪،‬‬ ‫زۆر گونجاویش���ه‌ چونك���ه‌ دیزاینی���ان‬ ‫به‌شێوه‌ی قورس (معقد) دروستناكرێن‬ ‫ئاسانی‌و خۆش له‌به‌ركردنیان خانومانی‬ ‫ده‌داته‌ خاوه‌نه‌كه‌ی‪.‬‬ ‫تۆش خۆت بێبه‌ش مه‌كه‌ چونكه‌ ره‌نگه‌‬ ‫ته‌نه���ا كه‌مێك ڕاوێ���ژكاری‌و یارمه‌تیت‬ ‫پێویستبێت‪.‬‬

‫ی‬ ‫ش���ێركۆ بێك���ه‌س له‌میان���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫چاوپێكه‌وتنێكی���دا له‌گه‌ڵ‌ پاش���كۆ ‌‬ ‫ی چاودێر‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌ب‌و هون���ه‌ری‌ رۆژنامه‌ ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌م���ردن‌و مردنی‌ خۆی‌‪،‬‬ ‫ی "من ئه‌مه‌وێ ئه‌گه‌ر س���ه‌رۆكی‬ ‫وتبو ‌‬ ‫ش���اره‌وانی‌و ئه‌نجومه‌نی ش���اره‌وانی‬ ‫شاره‌كه‌م ڕێگه‌م پێبداو ئه‌وه‌م پێ ڕه‌وا‬ ‫ببینن له‌پاركی ئازادیداو به‌ته‌نیش���ت‬ ‫مۆنۆمێنته‌كه‌ی ش���ه‌هیدانی ‪١٩٦٣‬ی‬ ‫سلێمانیه‌وه‌ بمنێژن‪ ،‬ئه‌وێ خۆشتره‌و‬ ‫ته‌نگه‌نه‌ف���ه‌س نابم‪ ،‬م���ن حه‌زئه‌كه‌م‬ ‫به‌مردویی���ش نزیكی ئه‌و خه‌ڵكه‌و ژن‌و‬ ‫پیاو‌ی ش���اره‌كه‌م‌و ده‌نگی مۆس���یقاو‬

‫هاواڵتیه‌ك���ی ش���ارۆچكه‌ی‌ ته‌قته‌ق��� ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ر به‌قه‌زای‌ كۆیه‌‪ ،‬ماوه‌ی‌ ‪ 22‬ساڵه‌‬ ‫نه‌خه‌وتوه‌‪.‬‬

‫بۆیاخچی ده‌وڵه‌مه‌ند‌و خاوه‌ن ئوتومبێلی‌ به‌رزیش هه‌ن‬

‫س���ه‌اڵح ئه‌مین م���ه‌ردان‪ ،‬دانیش���توی‌‬ ‫ش���ارۆچه‌كه‌ی‌ ته‌قته‌ق���ه‌و ته‌مه‌نی‌ ‪55‬‬ ‫ی ده‌كات‬ ‫س���اڵه‌‪ ،‬كاری‌ قۆماشفرۆش��� ‌‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ خ���ۆی‌ م���اوه‌ی‌ ‪ 22‬س���اڵه‌‬ ‫نه‌خه‌وتوه‌و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش سه‌ردانی‌‬ ‫چه‌ندی���ن دكتۆری‌ ك���ردوه‌‪ ،‬به‌اڵم هیچ‬ ‫چاره‌سه‌رێكی‌ پێویستی‌ بۆ نه‌كراوه‌‪.‬‬

‫ل ‌ه ‪ %66‬ئوتێله‌كانی‬ ‫كوردستان‬ ‫خواردن پێشكه‌شی‬ ‫میوانه‌كانیان ناكه‌ن‬

‫دوو منداڵ به‌دیار سندوقێکی بۆیاخه‌وه‌ ‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ بۆپاخچێتی‌ پێاڵو له‌زۆربه‌ی‌‬ ‫كاره‌ هونه‌ری‌‌و ئه‌ده‌بیه‌كانی‌ جیهاندا‬ ‫هێمای‌ ناعه‌داله‌تی‌‌و نایه‌كسانییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌شێك له‌بۆیاخچییه‌كانی‌ سلێمانی‌‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ ئاسوده‌ن‬ ‫به‌كاره‌كه‌یان‌و خاوه‌نی‌ ئوتومبێلی‌ مۆدێل‬ ‫به‌رزن‪ ،‬به‌شێكیشیان ده‌ڵێن له‌هه‌ژاریدا‬ ‫هه‌مو ده‌مه‌و وه‌رزی‌ هاوینێك‌و كاتی‌‬ ‫پشوی‌ قوتابخانه‌ خه‌ریكی‌ بۆیاخچێتین‪.‬‬ ‫ماجد س���لێمان‪ ،‬ك���ه‌ له‌منداڵیه‌وه‌ كاری‬ ‫بۆیاخچێت���ی ده‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌خاته‌ڕو كه‌‬

‫کاوڕ‬ ‫ی‬ ‫هه‌س���ت نه‌كردن���ت به‌لێپرس���راوێت ‌‬ ‫ی خێزانیت ده‌كات‪،‬‬ ‫توش���ی‌ كێش��� ‌ه ‌‬ ‫ێ كاتیان ب���ه‌رێ‌‌و دوركه‌وه‌ره‌و‌ه‬ ‫هه‌ند ‌‬ ‫له‌توره‌بوون بائه‌وه‌نده‌ی‌ تركێش���ه‌كان‬ ‫قوڵ نه‌بنه‌وه‌‪.‬‬

‫گا‬ ‫پێویس���تیت به‌كه‌س���انێك هه‌یه‌ كه‌‬ ‫س���یقه‌ی‌ ته‌واوی���ان پێ���ت هه‌بێت‪،‬‬ ‫به‌خ���ۆدا بچ���ۆره‌وه‌ راس���ت گۆب���ه‌‬ ‫له‌نییه‌ته‌كانت‪،‬خۆت له‌حه‌قیقه‌ته‌كان‬ ‫دورمه‌گره‌‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‬

‫"كاروخ" كوڕێك���ی‌ ته‌م���ه‌ن ‪ 14‬س���اڵه‌و هاوكات ئێستا به‌هۆی‌ هاتنی‌ خه‌ڵكێكی‌‬ ‫له‌یه‌كێ���ك له‌ش���ه‌قامه‌ گش���تیه‌كانی‌ زۆری‌ ع���ه‌ره‌ب‌و ئێرانی���ه‌وه‌ بۆ ش���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���اری‌ س���لێمانی‌ بۆیاخچێتی‌ ده‌كات‪ ،‬س���لێمانی‌‪ ،‬به‌ش���ێك له‌وانه‌ی‌ ئه‌م كاره‌‬ ‫ئ���ه‌و ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌ باوكی‌ ده‌كه‌ن له‌ناو ش���اردا ئ���اواره‌و خه‌ڵكی‌‬ ‫خه‌ریكی‌ كرێكارییه‌و دایكیشی‌ نه‌خۆشه‌‪ ،‬شوێنه‌كانی‌ ترن‪.‬‬ ‫ماڵه‌وه‌یان حه‌وت س���ه‌ر خێزانن‌و ته‌نها "مه‌حمود‌و محه‌مه‌د" دو بران‌و له‌موسڵه‌وه‌‬ ‫به‌ئیش���ی‌ باوكیان ده‌ره‌قه‌ت نایه‌ن‪ ،‬بۆیه‌ رویان له‌سلێمانی كردوه‌‪ ،‬ئه‌وان ته‌مه‌نیان‬ ‫ئه‌م له‌كاتی‌ پش���ودا بۆیاخچێتی‌ ده‌كات‪ ،‬هێشتا منداڵه‌‪ ،‬به‌اڵم نه‌بونی‌‌و ده‌ستكورتی‌‬ ‫ئه‌و وتی‌ "رۆژی‌ وای���ه‌ ‪ 10‬تا ‪ 15‬هه‌زارم به‌ره‌و ئه‌و كاره‌ی‌ راپێچكردون‪ ،‬محه‌مه‌د‬ ‫كه‌ پانتۆڵ‌‌و تیشێرتێكی‌ شڕی‌ له‌به‌ردابو‪،‬‬ ‫ده‌ستده‌كه‌وێت"‪.‬‬ ‫كاروخ نمونه‌یه‌كه‌ له‌منداڵی‌ كوردس���تان وتی‌ "به‌ه���ۆی بچوكیی ته‌مه‌نمانه‌وه‌ زۆر‬ ‫ك���ه‌ كاری‌ بۆیاخچێتییان به‌الوه‌ كارێك ‌ی ك���ه‌س نایه‌وێت الی ئێم���ه‌ پێاڵوه‌كانی‬ ‫باش‌و په‌سه‌ندكراو نیه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ بژێوی بۆیاخب���كات‪ ،‬هه‌ندێكی���ش به‌زه‌یی���ان‬ ‫پێماندادێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫خۆیان‌و خێزانه‌كانیان ده‌یكه‌ن‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫ی خۆشه‌ویس���تی‌ له‌پر‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫دروس���ت ده‌كه‌ی���ت‪ ،‬ره‌نگه‌ توش��� ‌‬ ‫كێش���ه‌یه‌ك بی���ت له‌گ���ه‌ڵ یه‌كێ���ك‬ ‫ی خێزانه‌ك���ه‌ت‪ ،‬هه‌وڵبد‌ه‬ ‫له‌ئه‌ندامان��� ‌‬ ‫ی خه‌ڵك بیت‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ عام ‌‬

‫قرژاڵ‬ ‫هه‌وڵبده‌ زیات���ر یچیت ‌ه ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫ی كێشه‌یه‌ك بیت له‌گه‌ڵ كه‌سێك‬ ‫توش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاره‌كه‌ت ئه‌وی���ش به‌هۆ ‌‬ ‫له‌ش���وێن ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌هه‌ریه‌كێكت���ان بۆچونێكتان‬ ‫هه‌ی ‌ه له‌ته‌واوكردنی‌ ئیشه‌كانتان‪.‬‬

‫گۆران���ی‌و هه‌ڵپه‌ڕك���ێ‌و یان ‌ه‬ ‫جوانه‌كانی ئه‌و پارك ‌ه بم"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫شێركۆ پێش���نیازی ئه‌وه‌ش ‌‬ ‫كردب���و ك��� ‌ه كافتری���او‬ ‫باخچه‌یه‌ك���ی بچكۆالن��� ‌ه‬ ‫له‌ته‌نیشت گۆڕه‌كه‌یه‌و‌ه بێت‌و‬ ‫وتبوی‌ "بۆ ئه‌وه‌ی شاعیران‌و‬ ‫نو‌س���ه‌ران‌و كچ‌و كوڕی دڵدار‬ ‫ببن���ه‌ میوانم‪ ,‬م���ن ئه‌مه‌وێ‬ ‫له‌ئێس���تاو‌ه به‌چاوی خه‌یاڵ‬ ‫ته‌ماش���ای ئه‌و پارك ‌ه بكه‌م‌و‬ ‫دوای مردن���ی خ���ۆم ببینم‪,‬‬ ‫ئه‌م���ه‌وێ ب���ه‌ده‌م چریك���ه‌ی دیالن‌و‬ ‫ئه‌ڵاڵوه‌یس���یه‌كه‌ی مه‌ردان‌و س���رودی‬ ‫(خوای ‌ه وه‌ت���ه‌ن ئاواكه‌ی)ـه‌وه‌ ئااڵی‬ ‫كوردستانم تێوه‌پێچرابێ‌و بنێژرێم"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی وه‌سێتنامه‌كه‌شه‌و‌ه سه‌رۆكی‬ ‫شاره‌وانی س���لێمانی "یوسف یاسین"‬ ‫ی راگه‌یاند ك��� ‌ه چاوه‌ڕوانی‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫بڕی���اری ئه‌ندامان���ی ئه‌نجومه‌ن���ی‬ ‫ش���اره‌وانین تا ئه‌ویش بڕیار له‌س���ه‌ر‬

‫شوێن‬

‫شاجوانی‌ كوردستان‬ ‫ی‬ ‫پێشوازی‌ له‌هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫شاجوانی‌ نوێ‌ ده‌كات‬

‫یو‬ ‫ه‌سێت‬

‫ه‌‬ ‫ک ‌هی‬

‫ی‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ گه‌ش���توگوزاری‌ هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان رایگه‌یاند ك ‌ه له‌هه‌فته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫داهات���ودا ف���ۆرم بۆ پێش���بڕكێ ‌‬ ‫ی كوردستان دابه‌شده‌كرێت‪،‬‬ ‫شاجوان ‌‬ ‫ی كوردستانیش‬ ‫شاجوانی‌ ئێس���تا ‌‬ ‫ێ عه‌زی���ز" پێش���وازی‌ له‌و‬ ‫"ش���ێن ‌‬ ‫هه‌نگاو‌ه ده‌كات‪.‬‬

‫جێبه‌جێكردنی وه‌س���ێتنامه‌كه‌ بدات‪،‬‬ ‫ی "بڕی���ار‌ه ئه‌م پێش���نیار‌ه‬ ‫ئه‌و وت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی داهات���و ‌‬ ‫له‌كۆبون���ه‌و‌ه ‌‬ ‫شاره‌وانیدا باس بكرێت"‪.‬‬ ‫شێركۆ بێكه‌س‪ ،‬یه‌كێك ‌ه له‌گه‌وره‌ترین‬ ‫ی كوردس���تان‪ ،‬ئه‌و كوڕی‬ ‫شاعیره‌كان ‌‬ ‫ی چه‌ندین‬ ‫بێكه‌سی ش���اعیره‌و خاوه‌ن ‌‬ ‫دیوان ‌ه شیعری‌ جوان‌و سه‌رنجڕاكێشه‌‪،‬‬ ‫ماوه‌یه‌ك ‌ه توشی نه‌خۆشی بوه‌و ئێستا‬ ‫له‌سوید له‌ژێر چاودێریی‌ پزیشكدایه‌‪.‬‬

‫باڵوبونه‌وه‌ی‌ ئه‌م هه‌واڵ ‌ه له‌كاتێكدای ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه زیات���ر له‌س���اڵێك به‌س���ه‌ر‬ ‫هه‌ڵبژاردنی ش���اجوانی كوردستاندا‬ ‫تێپه‌ڕ ده‌بێت‌و تا ئێس���تا كاتێك‬ ‫بۆ هه‌ڵبژاردنی شاجوانی نوێ‬ ‫دیارینه‌كراوه‌‪ ،‬ش���اجوانی‬ ‫كوردس���تان‬ ‫‪2012‬ی‌‬ ‫"شێنێ عه‌زیز" ك ‌ه ساڵی‬ ‫راب���ردو وه‌ك یه‌كه‌می���ن‬ ‫ش���اجوان له‌مێ���ژوی‬ ‫كوردستاندا ده‌ستنیشانكرا‬ ‫ی‬ ‫له‌په‌یوه‌ندییه‌كدا به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ئه‌نجامدان ‌‬ ‫راگه‌یاند كه‌ "پێشواز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ش���اجوانی‌‌و هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫پێشبڕكێ ‌‬ ‫ێ ده‌كات"‪.‬‬ ‫ی نو ‌‬ ‫شاجوان ‌‬ ‫ی "هیوادارم نه‌ریتی‌ هه‌ڵبژاردنی‬ ‫ئه‌و وت ‌‬ ‫شاجوان له‌كوردستان بچه‌سپێنرێ‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی سااڵنه‌ ‌‬ ‫ی چه‌س���پاو ‌‬ ‫كات‌و رۆژێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌واده‌ ‌‬ ‫بۆ دیاریبكرێت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫خۆی‌ تێنه‌په‌ڕێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدایه‌ ك���ه‌ وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫گه‌ش���توگوزار به‌نی���ازه‌ هه‌فت���ه‌ی‬ ‫داهات���و ئاگاداریه‌ك بۆ هه‌ڵبژاردنی‬ ‫ش���اجوانی ‪ ،20013‬باڵوبكات���ه‌وه‌و‬ ‫له‌سه‌ر به‌رێوه‌بردنی مه‌راسیمه‌كه‌ش‬ ‫چه‌ند كۆمپانیایه‌ك كێبڕكێیانه‌‪.‬‬

‫پیاوێك له‌ته‌قته‌ق‬ ‫‪ 22‬ساڵه‌ نه‌خه‌وتو ‌ه‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬

‫پشو هات‪ ..‬كات ‌ی بۆیاخچێتییه‌‬

‫به‌كاره‌ك���ه‌ی زۆر ئاس���وده‌یه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‬ ‫"بێگوم���ان ئه‌گه‌ر ده‌س���هاتی كاره‌كه‌م‬ ‫كه‌مبوایه‌ وازم لێده‌هێنا‪ ،‬بۆیه‌ س���وپاس‬ ‫ب���ۆ خوا كه‌ ده‌توان���م به‌كاره‌كه‌م بژێوی‬ ‫ژیانم په‌یدابكه‌م"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئ���ه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕو كه‌ گوزه‌رانی‬ ‫به‌هۆی پیش���ه‌كه‌وه‌ زۆر باش���ه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"به‌هۆی ئه‌م ئیشه‌وه‌ هه‌ندێكمان بوینه‌ته‌‬ ‫خاوه‌نی ئوتومبێلی گرانبه‌ها"‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ریش���دا‪ ،‬به‌شێك له‌وانه‌ی‌‬ ‫كه‌ روده‌كه‌نه‌ ئ���ه‌م كاره‌‪ ،‬ئه‌و مندااڵنه‌ن‬ ‫ك���ه‌ له‌تاو ه���ه‌ژاری‌‪ ،‬ده‌م���ه‌و هاوینان‌و‬ ‫كاتی‌ ده‌ستپێكردنی‌ پش���وی‌ خوێندن‪،‬‬ ‫بۆیاخچێتی‌ ده‌بێته‌ پیشه‌یان‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )384‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/7/2‬‬

‫به‌پێ���ی روپێوییه‌كی ده‌س���ته‌ی ئاماری‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان ئه‌وه‌ خراوه‌ته‌رو ك ‌ه‬ ‫ل ‌ه ‪ %66‬ئوتێله‌كانی كوردستان خواردن‬ ‫پێشكه‌ش���ی ئ���ه‌و میوانانه‌ ناك���ه‌ن ك ‌ه‬ ‫سه‌ردانیان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی ئ���ه‌و روپێوییه‌ ك���ه‌ وێنه‌یه‌كی‬ ‫ده‌س���ت ئاوێن��� ‌ه كه‌وت���وه‌‪ ،‬له‌كۆی ‪214‬‬ ‫ئوتێل له‌هه‌رێمی كوردس���تان ته‌نها ‪72‬‬ ‫ی���ان خزمه‌تگوزاری خواردن پێش���كه‌ش‬ ‫میوانه‌كانیان ده‌ك���ه‌ن كه‌ ده‌كاته‌ رێژه‌ی‬ ‫ل��� ‌ه ‪%34‬و رێ���ژه‌ی له‌‪ %66‬هی���چ جۆره‌‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌كی خواردن پێشكه‌ش���ی‬ ‫هاواڵتیان ناكه‌ن‪.‬‬

‫شێر‬ ‫ێ‬ ‫پش���ودانه‌كانت به‌فیرۆمه‌ده‌‪ ،‬هه‌ند ‌‬ ‫سه‌فه‌ربكه‌ بائه‌وه‌ند‌ه سه‌رقاڵی‌ كارت‬ ‫ی‬ ‫نه‌بی���ت دان به‌خۆتدا بگ���ر‌ه له‌كات ‌‬ ‫توره‌ بوونت با كێش���ه‌ت بۆدروس���ت‬ ‫نه‌كات‪.‬‬

‫س���ه‌اڵح ئه‌وه‌ی‌ بۆ ئاوێن���ه‌ رونكرده‌وه‌‬ ‫پێش���تر وه‌كو هه‌ر مرۆڤێكی‌ ئاس���ای ‌‬ ‫ی‬ ‫كێش���ه‌ی‌ نه‌بوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم دوای‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ی خانویه‌ك‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 1992‬له‌س���ه‌ربان ‌‬ ‫به‌رده‌بێت���ه‌وه‌ ئازار به‌س���ه‌ری‌ ده‌گات‌و‬ ‫له‌وكاته‌وه‌ تائێس���تا هیچ كاتێك خه‌وی‌‬ ‫لێنه‌كه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی خ���ۆی چه‌ندینجار س���ه‌ردانی‬ ‫پزیش���كی كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم تائێس���تا هیچ‬ ‫پزیش���كێك تیم���اری ده‌ردی ئ���ه‌وی‬ ‫نه‌كردوه‌‪ ،‬ناوب���راو له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ وتی‌‬ ‫"دوای‌ به‌ربونه‌وه‌م س���ه‌ردانی‌ چه‌ندین‬ ‫دكتۆرم كردوه‌‪ ،‬تا ئێستاشی له‌گه‌ڵ بێت‬

‫سه‌ردانیانده‌كه‌م‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ هیچ‬ ‫چاره‌سه‌رێكی‌ پێویستیان بۆ نه‌كردوم‌و‬ ‫ئه‌و كێشه‌یه‌ش هه‌ر به‌رده‌وامه‌"‪.‬‬ ‫نه‌خه‌وتنی‌ ئ���ه‌و هاواڵتی���ه‌ كاریگه‌ری‌‬ ‫ده‌رونی‌ له‌سه‌ر دروستكردوه‌و بیرۆكه‌ی‌‬ ‫خراپی‌ به‌مێش���كی‌ داهاتوه‌ وه‌كو خۆی‌‬ ‫ده‌ڵێت "زۆرج���ار بیرم له‌خۆكوش���تن‬ ‫كردوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ ل���ه‌و ره‌زاله‌ته‌‬ ‫رزگارم بێت‪ ،‬سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی بۆ ماوه‌ی‬ ‫‪ 22‬ساڵه‌ نه‌خه‌وتوه‌‪ ،‬به‌اڵم بێئومێد نیه‌و‬ ‫به‌رده‌وامه‌ له‌س���ه‌ر كاركردن‌و وتیشی‪:‬‬ ‫دڵم به‌ئیشه‌كه‌م خۆشه‌و ئه‌وه‌ش كه‌مێك‬ ‫ئاسوده‌ی كردوم"‪.‬‬

‫له‌فه‌یسبوکه‌وه‌‬

‫حه‌یف‪ ..‬بورهان خۆشناو‬ ‫ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ئه‌وه‌ت له‌بیر نه‌چێت كه‌پێویس���تیت‬ ‫به‌حه‌وان���ه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬ئ���اگاداری‌ ئه‌و‬ ‫پارانه‌ به‌كه‌ماوه‌یه‌كه‌ كۆت كردۆته‌وه‌‬ ‫چونك���ه‌ زۆر ده‌مێك���ه‌ لێیان خه‌رج‬ ‫ده‌كه‌یت‪.‬‬

‫نا‪..‬‬

‫ده‌نگ به‌من‬ ‫ده‌ده‌ن‬

‫هونه‌مه‌ند بورهان خۆشناو له‌ نوێترین‬ ‫ی جه‌خار"‬ ‫ی خۆیدا به‌ناوی "الوك ‌‬ ‫كار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 25‬ساڵه‌ ‌‬ ‫ی بۆیاد ‌‬ ‫ده‌كات ‌ه دیار ‌‬ ‫ی‬ ‫كیمیابارانكردن‌و جینۆسایدی‌ گه‌ل ‌‬ ‫كوردو ئاماژه‌ش به‌و‌ه ده‌دات ناوی‬ ‫به‌رهه‌مه‌كه‌ی به‌واتای حه‌یف دێت‪.‬‬ ‫ی هه‌مو‬ ‫هه‌روه‌ها ل ‌ه تێكسته‌كه‌دا ناو ‌‬ ‫ناوچه‌كانی‌ كوردستانی‌ عێراق‌و‬ ‫ی‬ ‫ی تر‌و كه‌سایه‌تی ‌ه گه‌وره‌كان ‌‬ ‫پارچه‌كان ‌‬ ‫كورد ده‌هێنێت‪.‬‬ ‫ل���ه‌ لێدوانێكیدا ب���ۆ ئاوێنه‌" هونه‌مه‌ند‬ ‫بورهان خۆشناو‪ ،‬ئاماژ‌ه بۆ ئه‌وه‌ده‌كات‬ ‫ی جه‌خار دوس���اڵ‬ ‫ك���ه‌ بیرۆكه‌ی‌ الوك ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رله‌ئێس���تابوه‌‪ ،‬ك��� ‌ه به‌ش���ێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نوسویه‌تی‌‌و به‌شێك ‌‬ ‫تێكسته‌كه‌ی‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خالید جوتیار نوسویه‌تی‌‪ ،‬كار ‌‬ ‫تریش ‌‬ ‫ئاماده‌كردن‌و دابه‌ش���كردنی‌ میوزكیش‬ ‫هونه‌رمه‌ند چه‌تۆ ن���ه‌ورۆز كردویه‌تی‌‌و‬ ‫دیزان���ی به‌رگی���ش له‌الی���ه‌ن مه‌حمود‬ ‫ی‬ ‫خۆش���ناو بوه‌‪ ،‬ك ‌ه به‌رهه‌مه‌ك ‌ه نزیكه‌ ‌‬ ‫ی كلی���پ‬ ‫‪ 17‬خول���ه‌ك ده‌بێ���ت‌و كار ‌‬ ‫كردنیش���ی بۆ كراوه‌‪ .‬له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی‬ ‫بۆچی به‌ناوی جه‌خاره‌و‌ه به‌رهه‌مه‌كه‌ی‬ ‫ی‬ ‫ناو ناو‌ه ناوب���راو وتی‪ :‬بیرۆكه‌ی‌ ناو ‌‬

‫جه‌خاری���ش له‌هه‌مبان��� ‌ه بۆرینه‌ی‌ مام‬ ‫ی حه‌یف‬ ‫ه���ه‌ژار وه‌رمگرتوه‌ ك ‌ه به‌مانای ‌‬ ‫دێت‪ ،‬چونك ‌ه ده‌مه‌وێت حه‌یف بۆ هه‌مو‬

‫ته‌‌رازوو‬

‫‪11‬‬

‫ده‌نگ به‌خۆم‬ ‫ده‌ده‌ن!!!‬

‫ی ك ‌ه نه‌ك���راوه‌‌و رویداو‌ه‬ ‫ئه‌و ش���تانه‌ ‌‬ ‫بخۆم ل ‌ه ژیانی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و هونه‌ری‌‌و‬ ‫ی كوردستان‪..‬‬ ‫سیاس ‌‬

‫دوپشک‬

‫که‌‌وان‬

‫ی‬ ‫ی په‌یوه‌ندی��� ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تی��� ‌ه ره‌نگه‌ توشی‌ هه‌ندێ‌ گرفت ببیت تاوه‌كو ئه‌وشتانه‌ی‌ پێت ده‌سپێردرێت به‌باش ‌‬ ‫به‌ه���ۆ ‌‬ ‫نوێیه‌كان���ت خه‌ڵكی‌ باش ده‌ناس���یت‪ ،‬بگه‌یت به‌كه‌سه‌نزیكه‌كانت كه‌ماوه‌یه‌ك ‌ه بیك��� ‌ه بانه‌بێت ‌ه كێش���ه‌ له‌نێ���وان تۆو‬ ‫ی دوركه‌وتویت���ه‌و‌ه لێیان‪ ،‬به‌رێوه‌به‌ره‌كانت���ان‪ ،‬ل���ه‌ڕوی‌ دارایه‌و‌ه‬ ‫هه‌وڵ بد‌ه ئه‌و كارانه‌ی‌ ده‌یكه‌ن پێكه‌و‌ه به‌ته‌واوه‌ت��� ‌‬ ‫ئ���ه‌م ماوه‌ی��� ‌ه زیاترت خ���ه‌رج كردو‌ه‬ ‫ی زیاتره‌‪.‬‬ ‫پێوستیت به‌كات ‌‬ ‫ی خێرخوازیبێت‪.‬‬ ‫به‌شێكیان بۆكار ‌‬ ‫له‌پرۆژه‌كانت‪.‬‬

‫گیسک‬

‫سه‌‌تڵ‬

‫ێ نهێن���ی‌ پارێز ب���ه‌ بائه‌وه‌ند‌ه‬ ‫ێ هه‌ن���د ‌‬ ‫ی پشت گۆ ‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك ‌ه خۆت به‌ته‌وامه‌ت ‌‬ ‫ی ته‌ندروستیت كێشه‌ت بۆدروست نه‌بێت‪ ،‬پێویستیت‬ ‫خس���توه‌‪ ،‬هه‌ندێ‌ گرفت ‌‬ ‫ێ به‌پاڵپش���تی‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌م��� ‌ه‬ ‫بۆدروس���ت ده‌بێت باش���تروایه‌ هه‌ند ‌‬ ‫ئه‌وه‌ناگه‌یه‌نێت ك ‌ه هه‌موو ش���تێكیان‬ ‫پشو وه‌ربگریت‪.‬‬ ‫بۆباس بكه‌یت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ره‌نگه‌ ئه‌و گۆرانكاریانه‌ی‌ كه‌ له‌ژیانتدا‬ ‫روده‌دات له‌پ���ر توش���ی‌ بێتاقه‌تیت‬ ‫بكات‪ ،‬دور نیه‌ گرفتی‌ ته‌ندروس���تیت‬ ‫بۆدروس���ت ببێ���ت‪ ،‬ش���ه‌مه‌ رۆژی‌‬ ‫به‌خته‌‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )384‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/7/2‬‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌جل‌و به‌رگ‬ ‫ی ‪fashion‬‬ ‫دیزاین ‌هر‌و راوێژكار ‌‬ ‫"سه‌فین عارفی‌" ئاماده‌ی‌ ده‌كات‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫وه‌سێته‌كه‌ی شێركۆ بێكه‌س جێبه‌جێده‌كرێت؟‬ ‫شێركۆ بێكه‌سی شاعیر‪،‬‬ ‫له‌وه‌سێتنامه‌یه‌كدا داوا له‌شاره‌وانی‬ ‫سلێمانی ده‌كات له‌پاركی ئازادی‬ ‫بینێژن‌و سه‌رۆكی شاره‌وانی‬ ‫شاره‌كه‌ش ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دات‬ ‫له‌و باره‌یه‌و‌ه چاوه‌ڕوانی بڕیاری‬ ‫ئه‌نجومه‌نی شاره‌وانین‪.‬‬

‫هێزی گوڵ‪ ...‬ناسكی‌و خانمی‌و‬ ‫گه‌نجانه‌یی ئه‌م مانگه‌یه‌‬ ‫هه‌مو كات ده‌ركه‌وتوه‌ كه‌ جلوبه‌رگ وه‌ك‬ ‫هه‌ر بوارێكی ت���ری ئه‌مڕۆ له‌گۆڕاندایه‌‪،‬‬ ‫ڕه‌نگ���ی مات وات لێده‌كات كه‌ تۆ ته‌نها‬ ‫به‌دوای ش���یكی‌و س���اده‌یی‌و نه‌گۆڕینی‬ ‫س���تایلتدا بگه‌ڕێیت كه‌ ئه‌مه‌ ڕاسته‌وخۆ‬ ‫پێچه‌وانه‌ی ڕه‌نگ���ی زۆرو جوان جه‌وی‬ ‫خۆش‌و دڵخۆشی خاوه‌نه‌كه‌ی ده‌رده‌خات‬ ‫كه‌ هه‌مو ئه‌مه‌ به‌پارچه‌یه‌ك قوماش���ی‬ ‫ڕه‌نگداپۆشراو به‌گوڵ ده‌بینرێت‪.‬‬ ‫لێ���ره‌وه‌ پێمانخۆش���ه‌ پێت���ان بلێی���ن‬ ‫هه‌میش���ه‌ قوماشی خه‌فیف كه‌ به‌گوڵی‬ ‫ڕه‌نگاوڕه‌نگ داپۆش���راوه‌ كه‌س���ایه‌تی‬ ‫خاوه‌نه‌ك���ه‌ی به‌دڵخۆش���ی‌و گه‌ش���بین‬ ‫ده‌رده‌خات‪ ،‬ك���ه‌ واتلێ���ده‌كات بچیته‌‬ ‫هه‌رش���وێنێك به‌دیاری جله‌ ناسكه‌كه‌ت‬ ‫جیابیته‌وه‌ به‌تایبه‌تی له‌م وه‌رزه‌دا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی پێویس���ته‌ بزانیت كه‌ ئه‌م جۆره‌‬ ‫قوماش���ه‌ به‌شێوه‌یه‌كی گش���تی نه‌رێیه‌‬ ‫بۆ بۆنه‌و ئاهه‌نگه‌ تایبه‌تییه‌ گرنگه‌كان‬ ‫یاخود بۆ كاتی ده‌وامكردنت له‌شوێنێكی‬ ‫فه‌رمی���دا وه‌كو عه‌زی یاخ���ود ته‌نوره‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم وه‌كو قه‌میس (‪ )Top‬زۆر ناسك‌و‬

‫ ‬

‫‪m‬‬ ‫‪co‬‬ ‫‪o.‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪if‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪ya nAr‬‬ ‫‪ir f@ fee‬‬ ‫‪a Sa‬‬ ‫‪n.‬‬ ‫@ ‪ee r‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪sa itte‬‬ ‫‪Tw‬‬

‫جوان ده‌بێت‪ ،‬له‌به‌ركردنی به‌مكیاجێكی‬ ‫ناس���ك(كه‌م) هه‌رچه‌ند ڕه‌نگ‌و پێستت‬ ‫هیالك بێت به‌اڵم واتلێده‌كات زۆر ڕێك‌و‬ ‫گونجاوو سروشتی ده‌ربكه‌ویت ‪.‬‬ ‫ده‌توانیت خۆت هه‌ستیت به‌هه‌ڵبژاردنی‬ ‫قوماش���ێكی ناس���ك به‌گوڵێكی جوان‬ ‫ك���ه‌ ڕه‌نگی به‌ه���اری پێ���وه‌ دیاربێت‌و‬ ‫ئاماده‌كردنی به‌ده‌س���تی خۆت چونكه‌‬ ‫ئ���ه‌م جۆره‌ دیزاینانه‌ ته‌نها پێویس���تی‬ ‫به‌س���اده‌یی‌و فراوانی جله‌كه‌ هه‌یه‌و بۆ‬ ‫هه‌مو جۆره‌ كه‌س���ێكه‌ گ���ه‌ر قه‌ڵه‌وبێت‬ ‫یان نا‪ ،‬هیچ قورسییه‌كی پێوه‌ دیار نیه‌‬ ‫به‌اڵم له‌به‌ركردنی له‌كاتی دوانێوه‌ڕوان‌و‬ ‫بۆنه‌یه‌ك���ی تایب���ه‌ت به‌خانه‌واده‌كه‌ت‬ ‫ناسكییه‌كی بێوێنه‌ ده‌دات به‌خاوه‌نه‌كه‌ی‪،‬‬ ‫زۆر گونجاویش���ه‌ چونك���ه‌ دیزاینی���ان‬ ‫به‌شێوه‌ی قورس (معقد) دروستناكرێن‬ ‫ئاسانی‌و خۆش له‌به‌ركردنیان خانومانی‬ ‫ده‌داته‌ خاوه‌نه‌كه‌ی‪.‬‬ ‫تۆش خۆت بێبه‌ش مه‌كه‌ چونكه‌ ره‌نگه‌‬ ‫ته‌نه���ا كه‌مێك ڕاوێ���ژكاری‌و یارمه‌تیت‬ ‫پێویستبێت‪.‬‬

‫ی‬ ‫ش���ێركۆ بێك���ه‌س له‌میان���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫چاوپێكه‌وتنێكی���دا له‌گه‌ڵ‌ پاش���كۆ ‌‬ ‫ی چاودێر‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌ب‌و هون���ه‌ری‌ رۆژنامه‌ ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌م���ردن‌و مردنی‌ خۆی‌‪،‬‬ ‫ی "من ئه‌مه‌وێ ئه‌گه‌ر س���ه‌رۆكی‬ ‫وتبو ‌‬ ‫ش���اره‌وانی‌و ئه‌نجومه‌نی ش���اره‌وانی‬ ‫شاره‌كه‌م ڕێگه‌م پێبداو ئه‌وه‌م پێ ڕه‌وا‬ ‫ببینن له‌پاركی ئازادیداو به‌ته‌نیش���ت‬ ‫مۆنۆمێنته‌كه‌ی ش���ه‌هیدانی ‪١٩٦٣‬ی‬ ‫سلێمانیه‌وه‌ بمنێژن‪ ،‬ئه‌وێ خۆشتره‌و‬ ‫ته‌نگه‌نه‌ف���ه‌س نابم‪ ،‬م���ن حه‌زئه‌كه‌م‬ ‫به‌مردویی���ش نزیكی ئه‌و خه‌ڵكه‌و ژن‌و‬ ‫پیاو‌ی ش���اره‌كه‌م‌و ده‌نگی مۆس���یقاو‬

‫هاواڵتیه‌ك���ی ش���ارۆچكه‌ی‌ ته‌قته‌ق��� ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ر به‌قه‌زای‌ كۆیه‌‪ ،‬ماوه‌ی‌ ‪ 22‬ساڵه‌‬ ‫نه‌خه‌وتوه‌‪.‬‬

‫بۆیاخچی ده‌وڵه‌مه‌ند‌و خاوه‌ن ئوتومبێلی‌ به‌رزیش هه‌ن‬

‫س���ه‌اڵح ئه‌مین م���ه‌ردان‪ ،‬دانیش���توی‌‬ ‫ش���ارۆچه‌كه‌ی‌ ته‌قته‌ق���ه‌و ته‌مه‌نی‌ ‪55‬‬ ‫ی ده‌كات‬ ‫س���اڵه‌‪ ،‬كاری‌ قۆماشفرۆش��� ‌‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ خ���ۆی‌ م���اوه‌ی‌ ‪ 22‬س���اڵه‌‬ ‫نه‌خه‌وتوه‌و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش سه‌ردانی‌‬ ‫چه‌ندی���ن دكتۆری‌ ك���ردوه‌‪ ،‬به‌اڵم هیچ‬ ‫چاره‌سه‌رێكی‌ پێویستی‌ بۆ نه‌كراوه‌‪.‬‬

‫ل ‌ه ‪ %66‬ئوتێله‌كانی‬ ‫كوردستان‬ ‫خواردن پێشكه‌شی‬ ‫میوانه‌كانیان ناكه‌ن‬

‫دوو منداڵ به‌دیار سندوقێکی بۆیاخه‌وه‌ ‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ بۆپاخچێتی‌ پێاڵو له‌زۆربه‌ی‌‬ ‫كاره‌ هونه‌ری‌‌و ئه‌ده‌بیه‌كانی‌ جیهاندا‬ ‫هێمای‌ ناعه‌داله‌تی‌‌و نایه‌كسانییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌شێك له‌بۆیاخچییه‌كانی‌ سلێمانی‌‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ ئاسوده‌ن‬ ‫به‌كاره‌كه‌یان‌و خاوه‌نی‌ ئوتومبێلی‌ مۆدێل‬ ‫به‌رزن‪ ،‬به‌شێكیشیان ده‌ڵێن له‌هه‌ژاریدا‬ ‫هه‌مو ده‌مه‌و وه‌رزی‌ هاوینێك‌و كاتی‌‬ ‫پشوی‌ قوتابخانه‌ خه‌ریكی‌ بۆیاخچێتین‪.‬‬ ‫ماجد س���لێمان‪ ،‬ك���ه‌ له‌منداڵیه‌وه‌ كاری‬ ‫بۆیاخچێت���ی ده‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌خاته‌ڕو كه‌‬

‫کاوڕ‬ ‫ی‬ ‫هه‌س���ت نه‌كردن���ت به‌لێپرس���راوێت ‌‬ ‫ی خێزانیت ده‌كات‪،‬‬ ‫توش���ی‌ كێش��� ‌ه ‌‬ ‫ێ كاتیان ب���ه‌رێ‌‌و دوركه‌وه‌ره‌و‌ه‬ ‫هه‌ند ‌‬ ‫له‌توره‌بوون بائه‌وه‌نده‌ی‌ تركێش���ه‌كان‬ ‫قوڵ نه‌بنه‌وه‌‪.‬‬

‫گا‬ ‫پێویس���تیت به‌كه‌س���انێك هه‌یه‌ كه‌‬ ‫س���یقه‌ی‌ ته‌واوی���ان پێ���ت هه‌بێت‪،‬‬ ‫به‌خ���ۆدا بچ���ۆره‌وه‌ راس���ت گۆب���ه‌‬ ‫له‌نییه‌ته‌كانت‪،‬خۆت له‌حه‌قیقه‌ته‌كان‬ ‫دورمه‌گره‌‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‬

‫"كاروخ" كوڕێك���ی‌ ته‌م���ه‌ن ‪ 14‬س���اڵه‌و هاوكات ئێستا به‌هۆی‌ هاتنی‌ خه‌ڵكێكی‌‬ ‫له‌یه‌كێ���ك له‌ش���ه‌قامه‌ گش���تیه‌كانی‌ زۆری‌ ع���ه‌ره‌ب‌و ئێرانی���ه‌وه‌ بۆ ش���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���اری‌ س���لێمانی‌ بۆیاخچێتی‌ ده‌كات‪ ،‬س���لێمانی‌‪ ،‬به‌ش���ێك له‌وانه‌ی‌ ئه‌م كاره‌‬ ‫ئ���ه‌و ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌ باوكی‌ ده‌كه‌ن له‌ناو ش���اردا ئ���اواره‌و خه‌ڵكی‌‬ ‫خه‌ریكی‌ كرێكارییه‌و دایكیشی‌ نه‌خۆشه‌‪ ،‬شوێنه‌كانی‌ ترن‪.‬‬ ‫ماڵه‌وه‌یان حه‌وت س���ه‌ر خێزانن‌و ته‌نها "مه‌حمود‌و محه‌مه‌د" دو بران‌و له‌موسڵه‌وه‌‬ ‫به‌ئیش���ی‌ باوكیان ده‌ره‌قه‌ت نایه‌ن‪ ،‬بۆیه‌ رویان له‌سلێمانی كردوه‌‪ ،‬ئه‌وان ته‌مه‌نیان‬ ‫ئه‌م له‌كاتی‌ پش���ودا بۆیاخچێتی‌ ده‌كات‪ ،‬هێشتا منداڵه‌‪ ،‬به‌اڵم نه‌بونی‌‌و ده‌ستكورتی‌‬ ‫ئه‌و وتی‌ "رۆژی‌ وای���ه‌ ‪ 10‬تا ‪ 15‬هه‌زارم به‌ره‌و ئه‌و كاره‌ی‌ راپێچكردون‪ ،‬محه‌مه‌د‬ ‫كه‌ پانتۆڵ‌‌و تیشێرتێكی‌ شڕی‌ له‌به‌ردابو‪،‬‬ ‫ده‌ستده‌كه‌وێت"‪.‬‬ ‫كاروخ نمونه‌یه‌كه‌ له‌منداڵی‌ كوردس���تان وتی‌ "به‌ه���ۆی بچوكیی ته‌مه‌نمانه‌وه‌ زۆر‬ ‫ك���ه‌ كاری‌ بۆیاخچێتییان به‌الوه‌ كارێك ‌ی ك���ه‌س نایه‌وێت الی ئێم���ه‌ پێاڵوه‌كانی‬ ‫باش‌و په‌سه‌ندكراو نیه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ بژێوی بۆیاخب���كات‪ ،‬هه‌ندێكی���ش به‌زه‌یی���ان‬ ‫پێماندادێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫خۆیان‌و خێزانه‌كانیان ده‌یكه‌ن‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫ی خۆشه‌ویس���تی‌ له‌پر‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫دروس���ت ده‌كه‌ی���ت‪ ،‬ره‌نگه‌ توش��� ‌‬ ‫كێش���ه‌یه‌ك بی���ت له‌گ���ه‌ڵ یه‌كێ���ك‬ ‫ی خێزانه‌ك���ه‌ت‪ ،‬هه‌وڵبد‌ه‬ ‫له‌ئه‌ندامان��� ‌‬ ‫ی خه‌ڵك بیت‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ عام ‌‬

‫قرژاڵ‬ ‫هه‌وڵبده‌ زیات���ر یچیت ‌ه ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫ی كێشه‌یه‌ك بیت له‌گه‌ڵ كه‌سێك‬ ‫توش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاره‌كه‌ت ئه‌وی���ش به‌هۆ ‌‬ ‫له‌ش���وێن ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌هه‌ریه‌كێكت���ان بۆچونێكتان‬ ‫هه‌ی ‌ه له‌ته‌واوكردنی‌ ئیشه‌كانتان‪.‬‬

‫گۆران���ی‌و هه‌ڵپه‌ڕك���ێ‌و یان ‌ه‬ ‫جوانه‌كانی ئه‌و پارك ‌ه بم"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫شێركۆ پێش���نیازی ئه‌وه‌ش ‌‬ ‫كردب���و ك��� ‌ه كافتری���او‬ ‫باخچه‌یه‌ك���ی بچكۆالن��� ‌ه‬ ‫له‌ته‌نیشت گۆڕه‌كه‌یه‌و‌ه بێت‌و‬ ‫وتبوی‌ "بۆ ئه‌وه‌ی شاعیران‌و‬ ‫نو‌س���ه‌ران‌و كچ‌و كوڕی دڵدار‬ ‫ببن���ه‌ میوانم‪ ,‬م���ن ئه‌مه‌وێ‬ ‫له‌ئێس���تاو‌ه به‌چاوی خه‌یاڵ‬ ‫ته‌ماش���ای ئه‌و پارك ‌ه بكه‌م‌و‬ ‫دوای مردن���ی خ���ۆم ببینم‪,‬‬ ‫ئه‌م���ه‌وێ ب���ه‌ده‌م چریك���ه‌ی دیالن‌و‬ ‫ئه‌ڵاڵوه‌یس���یه‌كه‌ی مه‌ردان‌و س���رودی‬ ‫(خوای ‌ه وه‌ت���ه‌ن ئاواكه‌ی)ـه‌وه‌ ئااڵی‬ ‫كوردستانم تێوه‌پێچرابێ‌و بنێژرێم"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی وه‌سێتنامه‌كه‌شه‌و‌ه سه‌رۆكی‬ ‫شاره‌وانی س���لێمانی "یوسف یاسین"‬ ‫ی راگه‌یاند ك��� ‌ه چاوه‌ڕوانی‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫بڕی���اری ئه‌ندامان���ی ئه‌نجومه‌ن���ی‬ ‫ش���اره‌وانین تا ئه‌ویش بڕیار له‌س���ه‌ر‬

‫شوێن‬

‫شاجوانی‌ كوردستان‬ ‫ی‬ ‫پێشوازی‌ له‌هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫شاجوانی‌ نوێ‌ ده‌كات‬

‫یو‬ ‫ه‌سێت‬

‫ه‌‬ ‫ک ‌هی‬

‫ی‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ گه‌ش���توگوزاری‌ هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان رایگه‌یاند ك ‌ه له‌هه‌فته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫داهات���ودا ف���ۆرم بۆ پێش���بڕكێ ‌‬ ‫ی كوردستان دابه‌شده‌كرێت‪،‬‬ ‫شاجوان ‌‬ ‫ی كوردستانیش‬ ‫شاجوانی‌ ئێس���تا ‌‬ ‫ێ عه‌زی���ز" پێش���وازی‌ له‌و‬ ‫"ش���ێن ‌‬ ‫هه‌نگاو‌ه ده‌كات‪.‬‬

‫جێبه‌جێكردنی وه‌س���ێتنامه‌كه‌ بدات‪،‬‬ ‫ی "بڕی���ار‌ه ئه‌م پێش���نیار‌ه‬ ‫ئه‌و وت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی داهات���و ‌‬ ‫له‌كۆبون���ه‌و‌ه ‌‬ ‫شاره‌وانیدا باس بكرێت"‪.‬‬ ‫شێركۆ بێكه‌س‪ ،‬یه‌كێك ‌ه له‌گه‌وره‌ترین‬ ‫ی كوردس���تان‪ ،‬ئه‌و كوڕی‬ ‫شاعیره‌كان ‌‬ ‫ی چه‌ندین‬ ‫بێكه‌سی ش���اعیره‌و خاوه‌ن ‌‬ ‫دیوان ‌ه شیعری‌ جوان‌و سه‌رنجڕاكێشه‌‪،‬‬ ‫ماوه‌یه‌ك ‌ه توشی نه‌خۆشی بوه‌و ئێستا‬ ‫له‌سوید له‌ژێر چاودێریی‌ پزیشكدایه‌‪.‬‬

‫باڵوبونه‌وه‌ی‌ ئه‌م هه‌واڵ ‌ه له‌كاتێكدای ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه زیات���ر له‌س���اڵێك به‌س���ه‌ر‬ ‫هه‌ڵبژاردنی ش���اجوانی كوردستاندا‬ ‫تێپه‌ڕ ده‌بێت‌و تا ئێس���تا كاتێك‬ ‫بۆ هه‌ڵبژاردنی شاجوانی نوێ‬ ‫دیارینه‌كراوه‌‪ ،‬ش���اجوانی‬ ‫كوردس���تان‬ ‫‪2012‬ی‌‬ ‫"شێنێ عه‌زیز" ك ‌ه ساڵی‬ ‫راب���ردو وه‌ك یه‌كه‌می���ن‬ ‫ش���اجوان له‌مێ���ژوی‬ ‫كوردستاندا ده‌ستنیشانكرا‬ ‫ی‬ ‫له‌په‌یوه‌ندییه‌كدا به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ئه‌نجامدان ‌‬ ‫راگه‌یاند كه‌ "پێشواز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ش���اجوانی‌‌و هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫پێشبڕكێ ‌‬ ‫ێ ده‌كات"‪.‬‬ ‫ی نو ‌‬ ‫شاجوان ‌‬ ‫ی "هیوادارم نه‌ریتی‌ هه‌ڵبژاردنی‬ ‫ئه‌و وت ‌‬ ‫شاجوان له‌كوردستان بچه‌سپێنرێ‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی سااڵنه‌ ‌‬ ‫ی چه‌س���پاو ‌‬ ‫كات‌و رۆژێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌واده‌ ‌‬ ‫بۆ دیاریبكرێت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫خۆی‌ تێنه‌په‌ڕێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدایه‌ ك���ه‌ وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫گه‌ش���توگوزار به‌نی���ازه‌ هه‌فت���ه‌ی‬ ‫داهات���و ئاگاداریه‌ك بۆ هه‌ڵبژاردنی‬ ‫ش���اجوانی ‪ ،20013‬باڵوبكات���ه‌وه‌و‬ ‫له‌سه‌ر به‌رێوه‌بردنی مه‌راسیمه‌كه‌ش‬ ‫چه‌ند كۆمپانیایه‌ك كێبڕكێیانه‌‪.‬‬

‫پیاوێك له‌ته‌قته‌ق‬ ‫‪ 22‬ساڵه‌ نه‌خه‌وتو ‌ه‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬

‫پشو هات‪ ..‬كات ‌ی بۆیاخچێتییه‌‬

‫به‌كاره‌ك���ه‌ی زۆر ئاس���وده‌یه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‬ ‫"بێگوم���ان ئه‌گه‌ر ده‌س���هاتی كاره‌كه‌م‬ ‫كه‌مبوایه‌ وازم لێده‌هێنا‪ ،‬بۆیه‌ س���وپاس‬ ‫ب���ۆ خوا كه‌ ده‌توان���م به‌كاره‌كه‌م بژێوی‬ ‫ژیانم په‌یدابكه‌م"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئ���ه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕو كه‌ گوزه‌رانی‬ ‫به‌هۆی پیش���ه‌كه‌وه‌ زۆر باش���ه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"به‌هۆی ئه‌م ئیشه‌وه‌ هه‌ندێكمان بوینه‌ته‌‬ ‫خاوه‌نی ئوتومبێلی گرانبه‌ها"‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ریش���دا‪ ،‬به‌شێك له‌وانه‌ی‌‬ ‫كه‌ روده‌كه‌نه‌ ئ���ه‌م كاره‌‪ ،‬ئه‌و مندااڵنه‌ن‬ ‫ك���ه‌ له‌تاو ه���ه‌ژاری‌‪ ،‬ده‌م���ه‌و هاوینان‌و‬ ‫كاتی‌ ده‌ستپێكردنی‌ پش���وی‌ خوێندن‪،‬‬ ‫بۆیاخچێتی‌ ده‌بێته‌ پیشه‌یان‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )384‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/7/2‬‬

‫به‌پێ���ی روپێوییه‌كی ده‌س���ته‌ی ئاماری‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان ئه‌وه‌ خراوه‌ته‌رو ك ‌ه‬ ‫ل ‌ه ‪ %66‬ئوتێله‌كانی كوردستان خواردن‬ ‫پێشكه‌ش���ی ئ���ه‌و میوانانه‌ ناك���ه‌ن ك ‌ه‬ ‫سه‌ردانیان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی ئ���ه‌و روپێوییه‌ ك���ه‌ وێنه‌یه‌كی‬ ‫ده‌س���ت ئاوێن��� ‌ه كه‌وت���وه‌‪ ،‬له‌كۆی ‪214‬‬ ‫ئوتێل له‌هه‌رێمی كوردس���تان ته‌نها ‪72‬‬ ‫ی���ان خزمه‌تگوزاری خواردن پێش���كه‌ش‬ ‫میوانه‌كانیان ده‌ك���ه‌ن كه‌ ده‌كاته‌ رێژه‌ی‬ ‫ل��� ‌ه ‪%34‬و رێ���ژه‌ی له‌‪ %66‬هی���چ جۆره‌‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌كی خواردن پێشكه‌ش���ی‬ ‫هاواڵتیان ناكه‌ن‪.‬‬

‫شێر‬ ‫ێ‬ ‫پش���ودانه‌كانت به‌فیرۆمه‌ده‌‪ ،‬هه‌ند ‌‬ ‫سه‌فه‌ربكه‌ بائه‌وه‌ند‌ه سه‌رقاڵی‌ كارت‬ ‫ی‬ ‫نه‌بی���ت دان به‌خۆتدا بگ���ر‌ه له‌كات ‌‬ ‫توره‌ بوونت با كێش���ه‌ت بۆدروس���ت‬ ‫نه‌كات‪.‬‬

‫س���ه‌اڵح ئه‌وه‌ی‌ بۆ ئاوێن���ه‌ رونكرده‌وه‌‬ ‫پێش���تر وه‌كو هه‌ر مرۆڤێكی‌ ئاس���ای ‌‬ ‫ی‬ ‫كێش���ه‌ی‌ نه‌بوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم دوای‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ی خانویه‌ك‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 1992‬له‌س���ه‌ربان ‌‬ ‫به‌رده‌بێت���ه‌وه‌ ئازار به‌س���ه‌ری‌ ده‌گات‌و‬ ‫له‌وكاته‌وه‌ تائێس���تا هیچ كاتێك خه‌وی‌‬ ‫لێنه‌كه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی خ���ۆی چه‌ندینجار س���ه‌ردانی‬ ‫پزیش���كی كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم تائێس���تا هیچ‬ ‫پزیش���كێك تیم���اری ده‌ردی ئ���ه‌وی‬ ‫نه‌كردوه‌‪ ،‬ناوب���راو له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ وتی‌‬ ‫"دوای‌ به‌ربونه‌وه‌م س���ه‌ردانی‌ چه‌ندین‬ ‫دكتۆرم كردوه‌‪ ،‬تا ئێستاشی له‌گه‌ڵ بێت‬

‫سه‌ردانیانده‌كه‌م‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ هیچ‬ ‫چاره‌سه‌رێكی‌ پێویستیان بۆ نه‌كردوم‌و‬ ‫ئه‌و كێشه‌یه‌ش هه‌ر به‌رده‌وامه‌"‪.‬‬ ‫نه‌خه‌وتنی‌ ئ���ه‌و هاواڵتی���ه‌ كاریگه‌ری‌‬ ‫ده‌رونی‌ له‌سه‌ر دروستكردوه‌و بیرۆكه‌ی‌‬ ‫خراپی‌ به‌مێش���كی‌ داهاتوه‌ وه‌كو خۆی‌‬ ‫ده‌ڵێت "زۆرج���ار بیرم له‌خۆكوش���تن‬ ‫كردوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ ل���ه‌و ره‌زاله‌ته‌‬ ‫رزگارم بێت‪ ،‬سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی بۆ ماوه‌ی‬ ‫‪ 22‬ساڵه‌ نه‌خه‌وتوه‌‪ ،‬به‌اڵم بێئومێد نیه‌و‬ ‫به‌رده‌وامه‌ له‌س���ه‌ر كاركردن‌و وتیشی‪:‬‬ ‫دڵم به‌ئیشه‌كه‌م خۆشه‌و ئه‌وه‌ش كه‌مێك‬ ‫ئاسوده‌ی كردوم"‪.‬‬

‫له‌فه‌یسبوکه‌وه‌‬

‫حه‌یف‪ ..‬بورهان خۆشناو‬ ‫ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ئه‌وه‌ت له‌بیر نه‌چێت كه‌پێویس���تیت‬ ‫به‌حه‌وان���ه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬ئ���اگاداری‌ ئه‌و‬ ‫پارانه‌ به‌كه‌ماوه‌یه‌كه‌ كۆت كردۆته‌وه‌‬ ‫چونك���ه‌ زۆر ده‌مێك���ه‌ لێیان خه‌رج‬ ‫ده‌كه‌یت‪.‬‬

‫نا‪..‬‬

‫ده‌نگ به‌من‬ ‫ده‌ده‌ن‬

‫هونه‌مه‌ند بورهان خۆشناو له‌ نوێترین‬ ‫ی جه‌خار"‬ ‫ی خۆیدا به‌ناوی "الوك ‌‬ ‫كار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 25‬ساڵه‌ ‌‬ ‫ی بۆیاد ‌‬ ‫ده‌كات ‌ه دیار ‌‬ ‫ی‬ ‫كیمیابارانكردن‌و جینۆسایدی‌ گه‌ل ‌‬ ‫كوردو ئاماژه‌ش به‌و‌ه ده‌دات ناوی‬ ‫به‌رهه‌مه‌كه‌ی به‌واتای حه‌یف دێت‪.‬‬ ‫ی هه‌مو‬ ‫هه‌روه‌ها ل ‌ه تێكسته‌كه‌دا ناو ‌‬ ‫ناوچه‌كانی‌ كوردستانی‌ عێراق‌و‬ ‫ی‬ ‫ی تر‌و كه‌سایه‌تی ‌ه گه‌وره‌كان ‌‬ ‫پارچه‌كان ‌‬ ‫كورد ده‌هێنێت‪.‬‬ ‫ل���ه‌ لێدوانێكیدا ب���ۆ ئاوێنه‌" هونه‌مه‌ند‬ ‫بورهان خۆشناو‪ ،‬ئاماژ‌ه بۆ ئه‌وه‌ده‌كات‬ ‫ی جه‌خار دوس���اڵ‬ ‫ك���ه‌ بیرۆكه‌ی‌ الوك ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رله‌ئێس���تابوه‌‪ ،‬ك��� ‌ه به‌ش���ێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نوسویه‌تی‌‌و به‌شێك ‌‬ ‫تێكسته‌كه‌ی‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خالید جوتیار نوسویه‌تی‌‪ ،‬كار ‌‬ ‫تریش ‌‬ ‫ئاماده‌كردن‌و دابه‌ش���كردنی‌ میوزكیش‬ ‫هونه‌رمه‌ند چه‌تۆ ن���ه‌ورۆز كردویه‌تی‌‌و‬ ‫دیزان���ی به‌رگی���ش له‌الی���ه‌ن مه‌حمود‬ ‫ی‬ ‫خۆش���ناو بوه‌‪ ،‬ك ‌ه به‌رهه‌مه‌ك ‌ه نزیكه‌ ‌‬ ‫ی كلی���پ‬ ‫‪ 17‬خول���ه‌ك ده‌بێ���ت‌و كار ‌‬ ‫كردنیش���ی بۆ كراوه‌‪ .‬له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی‬ ‫بۆچی به‌ناوی جه‌خاره‌و‌ه به‌رهه‌مه‌كه‌ی‬ ‫ی‬ ‫ناو ناو‌ه ناوب���راو وتی‪ :‬بیرۆكه‌ی‌ ناو ‌‬

‫جه‌خاری���ش له‌هه‌مبان��� ‌ه بۆرینه‌ی‌ مام‬ ‫ی حه‌یف‬ ‫ه���ه‌ژار وه‌رمگرتوه‌ ك ‌ه به‌مانای ‌‬ ‫دێت‪ ،‬چونك ‌ه ده‌مه‌وێت حه‌یف بۆ هه‌مو‬

‫ته‌‌رازوو‬

‫‪11‬‬

‫ده‌نگ به‌خۆم‬ ‫ده‌ده‌ن!!!‬

‫ی ك ‌ه نه‌ك���راوه‌‌و رویداو‌ه‬ ‫ئه‌و ش���تانه‌ ‌‬ ‫بخۆم ل ‌ه ژیانی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و هونه‌ری‌‌و‬ ‫ی كوردستان‪..‬‬ ‫سیاس ‌‬

‫دوپشک‬

‫که‌‌وان‬

‫ی‬ ‫ی په‌یوه‌ندی��� ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تی��� ‌ه ره‌نگه‌ توشی‌ هه‌ندێ‌ گرفت ببیت تاوه‌كو ئه‌وشتانه‌ی‌ پێت ده‌سپێردرێت به‌باش ‌‬ ‫به‌ه���ۆ ‌‬ ‫نوێیه‌كان���ت خه‌ڵكی‌ باش ده‌ناس���یت‪ ،‬بگه‌یت به‌كه‌سه‌نزیكه‌كانت كه‌ماوه‌یه‌ك ‌ه بیك��� ‌ه بانه‌بێت ‌ه كێش���ه‌ له‌نێ���وان تۆو‬ ‫ی دوركه‌وتویت���ه‌و‌ه لێیان‪ ،‬به‌رێوه‌به‌ره‌كانت���ان‪ ،‬ل���ه‌ڕوی‌ دارایه‌و‌ه‬ ‫هه‌وڵ بد‌ه ئه‌و كارانه‌ی‌ ده‌یكه‌ن پێكه‌و‌ه به‌ته‌واوه‌ت��� ‌‬ ‫ئ���ه‌م ماوه‌ی��� ‌ه زیاترت خ���ه‌رج كردو‌ه‬ ‫ی زیاتره‌‪.‬‬ ‫پێوستیت به‌كات ‌‬ ‫ی خێرخوازیبێت‪.‬‬ ‫به‌شێكیان بۆكار ‌‬ ‫له‌پرۆژه‌كانت‪.‬‬

‫گیسک‬

‫سه‌‌تڵ‬

‫ێ نهێن���ی‌ پارێز ب���ه‌ بائه‌وه‌ند‌ه‬ ‫ێ هه‌ن���د ‌‬ ‫ی پشت گۆ ‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك ‌ه خۆت به‌ته‌وامه‌ت ‌‬ ‫ی ته‌ندروستیت كێشه‌ت بۆدروست نه‌بێت‪ ،‬پێویستیت‬ ‫خس���توه‌‪ ،‬هه‌ندێ‌ گرفت ‌‬ ‫ێ به‌پاڵپش���تی‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌م��� ‌ه‬ ‫بۆدروس���ت ده‌بێت باش���تروایه‌ هه‌ند ‌‬ ‫ئه‌وه‌ناگه‌یه‌نێت ك ‌ه هه‌موو ش���تێكیان‬ ‫پشو وه‌ربگریت‪.‬‬ ‫بۆباس بكه‌یت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ره‌نگه‌ ئه‌و گۆرانكاریانه‌ی‌ كه‌ له‌ژیانتدا‬ ‫روده‌دات له‌پ���ر توش���ی‌ بێتاقه‌تیت‬ ‫بكات‪ ،‬دور نیه‌ گرفتی‌ ته‌ندروس���تیت‬ ‫بۆدروس���ت ببێ���ت‪ ،‬ش���ه‌مه‌ رۆژی‌‬ ‫به‌خته‌‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )384‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/7/2‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫جیهانگیری‌و گه‌شه‌كردنی ئابوری له‌كوردستان‬ ‫د‪.‬له‌تیف که‌ریم واحید‬

‫ده‌سته‌ سه‌رسوڕھێنه‌ره‌كانی ھیتله‌ر‬ ‫هانا ئارێنت كه‌ باس له‌هایدگه‌ری فه‌یله‌سوف‬ ‫ده‌كات باس له‌كۆبوونه‌وه‌ی دوو نه‌خۆشی‬ ‫ترس���ناك الی ئه‌م فه‌یله‌س���وفه‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫یه‌كه‌می���ان نه‌خۆش���ییه‌كه‌ له‌كه‌س���ایه‌تی‬ ‫هایدگ���ه‌ردا‪ ،‬دووهه‌‌می���ان نه‌خۆش���ییه‌كه‌‬ ‫له‌فیكری ئه‌م پی���اوه‌دا‪ .‬له‌یه‌كه‌میاندا هانا‬ ‫ئارێن���ت ب���اس له‌هه‌‌س���تێكی فوتێكراوو‬ ‫ئاوس���اوی خۆبه‌گه‌وره‌زانین الی هایده‌گه‌ر‬ ‫ده‌كات‪ .‬واته‌ باس له‌جۆرێك له‌نه‌رجسیه‌تی‬ ‫كوشنده‌و وێناكردنێكی ناته‌ندروستی خود‬ ‫ده‌كات‪ ،‬وه‌ك بوونه‌وه‌رێكی مه‌زن‌و بێوێنه‌‪.‬‬ ‫دووهه‌‌میان بوونی ڕه‌شبینی‌و بێئومێدیه‌كی‬ ‫گه‌وره‌یه‌ له‌فیكری هایدگ���ه‌ردا به‌ڕاده‌یه‌ك‬ ‫هایدگ���ه‌ر پێیوابوو كۆمه‌ڵ���گا مۆدێرنه‌كان‬ ‫به‌جۆرێك نه‌خۆش‌و قه‌یراناوی‌و پڕكێشه‌ن‪،‬‬ ‫مه‌گه‌ر ته‌نها خودایه‌ك بتوانێت به‌هانای ئه‌م‬ ‫كۆمه‌ڵگایانه‌وه‌ بێ���ت‪ ،‬ده‌نا له‌ھێزو توانای‬ ‫مرۆڤدا نه‌ماوه‌ ئه‌م دونیایه‌ ده‌سكاریبكات‌و‬ ‫سه‌رله‌نوێ دایبڕێژێته‌وه‌‪.‬‬ ‫تێكه‌ڵبوون���ی ئ���ه‌م دوو نه‌خۆش���ییه‌‬ ‫به‌یه‌كتری ئ���ه‌و هه‌‌ڵوێس���ته‌ی لێكه‌وته‌وه‌‬ ‫كه‌ وایك���رد هایدگه‌ر ببێ���ت به‌ئه‌ندامێكی‬ ‫پارتی نازیی���ه‌كان‌و به‌رگری له‌ھیتله‌ر وه‌ك‬ ‫س���ه‌ركرده‌و‪ ،‬له‌حوكمڕانییه‌ك���ه‌ی وه‌ك‬ ‫سیستمێكی سیاسی‪ ،‬بكات‪ .‬نه‌ك هه‌‌ر ئه‌مه‌‬ ‫به‌ڵكو له‌پێناوی نازیه‌تدا پشتبكاته‌ هاوڕێ‌و‬ ‫دۆسته‌ نزیكه‌كانی‌و بۆ پڕوپاگه‌نده‌كردنیش‬ ‫ب���ۆ نازییه‌ت له‌زی���اد له‌ش���وێنێكدا كۆڕو‬ ‫كۆبوون���ه‌وه‌ ڕێكبخ���ات‪ .‬په‌یوه‌ندی نێوان‬ ‫هایدگه‌رو نازی���ه‌ت په‌یوه‌ندییه‌كی ئاڵۆزه‌و‬ ‫تائێستا هه‌‌زاران الپه‌ڕه‌ی له‌سه‌ر نووسراوه‌و‬ ‫به‌رده‌وامی���ش له‌س���ه‌ری ده‌نووس���رێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ب���ۆ من لێره‌دا جێ���ی بایه‌خه‌ ئه‌و‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌ی هان���ا ئارێنته‌ بۆ هایدگه‌ر‪،‬‬ ‫ھێماكردن���ه‌ ب���ۆ ئه‌و دوو نه‌خۆش���ییه‌ كه‌‬ ‫له‌كه‌سایه‌تی‌و فیكری هایدگه‌ردا ئاماده‌یه‌‪:‬‬ ‫تێكه‌ڵبوون���ی بێئومێدییه‌ك���ی گ���ه‌وره‌‬ ‫به‌ئه‌نانیه‌تێك���ی گه‌وره‌ ی���ان تێكه‌ڵبوونی‬ ‫ڕه‌ش���بینییه‌كی قووڵ به‌رامب���ه‌ر به‌دونیا‪،‬‬ ‫به‌ نه‌رجس���یه‌تێكی قووڵ ك���ه‌ خود وه‌ك‬ ‫بلیمه‌تێكی ده‌گمه‌ن‌و بێوێنه‌ مامه‌ڵه‌ده‌كات‪.‬‬ ‫به‌بۆچوون���ی من ئ���ه‌م دوو نه‌خۆش���ییه‌‬ ‫دابڕاونین له‌یه‌كترو به‌شێوه‌یه‌كی به‌رده‌وام‬ ‫ئه‌میان ئه‌ویتریان به‌ھێ���زده‌كات‪ .‬زۆرجار‬ ‫نه‌رجس���یه‌ت‌و خۆبه‌زلزانینێكی ده‌رونی‪ ،‬وا‬ ‫له‌مرۆڤ ده‌كه‌ن باوه‌ڕی به‌دونیای ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫خۆی نه‌مێنێ���ت‌و هه‌‌م���وو مرۆڤه‌كانی تر‬ ‫وه‌ك بوون���ه‌وه‌ری بچ���ووك‌و كه‌من���رخ‪،‬‬ ‫النیكه‌م له‌خ���ۆی بچووكت���رو كه‌منرختر‪،‬‬ ‫وێنابكات‪ .‬ئه‌مه‌ش دۆخی ڕه‌ش���بینی ئه‌و‬ ‫كه‌س���ه‌ به‌رامبه‌ر توانای مرۆڤه‌كانی تر بۆ‬ ‫گۆڕینی دونیا به‌ھێزت���رو فراوانتر ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌و كات���ه‌دا كه‌ مرۆڤ خ���ۆی وه‌ك خودا‬ ‫ی���ان فریش���ته‌یه‌كی بێوێنه‌ وێن���اده‌كات‪،‬‬ ‫ھیچی ئه‌وتۆی له‌به‌رده‌مدا نامێنێته‌وه‌ جگه‌‬ ‫له‌وێناكردنی مرۆڤه‌كانی تر وه‌ك بوونه‌وه‌ری‬ ‫فانی‌و الوازو تاونبارو نه‌زان‌و گه‌مژه‌و هه‌‌ڵه‌و‬ ‫بێده‌س���ه‌اڵت‌و نه‌خ���ۆش‌و ناتوان���ا ھتد‪...‬‬ ‫دیوێك له‌دیوه‌ هه‌‌ره‌ تاریكه‌كانی ئه‌نانیه‌ت‌و‬ ‫نه‌رجس���یه‌ت بریتیی���ه‌ له‌نائومێدبوونێكی‬ ‫قووڵ‌و به‌رده‌وام له‌دونیاو له‌مرۆڤه‌كانی تر‪،‬‬ ‫بوونه‌وه‌ری نه‌رجسی ناتوانێت به‌به‌رده‌وامی‬ ‫ده‌ركه‌وته‌كان���ی ئ���ه‌و نه‌رجس���یه‌ته‌ له‌ناو‬ ‫دونیادا بدۆزێته‌وه‌‪ ،‬ڕاسته‌ هه‌‌میشه‌ هه‌‌وڵی‬ ‫ئه‌وه‌ئ���ه‌دات كه‌س���انێك ل���ه‌ده‌وری خۆی‬ ‫كۆبكاته‌وه‌ كه‌ ب���ه‌رده‌وام مه‌زنبوونی ئه‌و‬ ‫بسه‌لمێنن‌و ببن به‌موریدو موعجیبی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫سنووری ئه‌م موریدانه‌ ناتوانێت بپه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ هه‌‌موو كۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫له‌زۆر ئاستدا ئه‌م دۆخه‌ واده‌كات مرۆڤ‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌دونیاو به‌رامبه‌ر به‌و كۆمه‌ڵگایه‌ی‬ ‫تیای���دا ده‌ژی بێب���اك‌و بێده‌ربه‌س���تبێت‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌رێكه‌وه‌ باوه‌ڕی به‌ھی���چ كرده‌یه‌كی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و به‌ھی���چ ه���ه‌‌وڵ‌و توانایه‌ك‬ ‫ب���ۆ گۆڕانی دونی���ا نه‌مێنێت‪ ،‬ش���ته‌كان‌و‬ ‫دیارده‌كان له‌ناو دۆخ���ی خه‌ولێكه‌وتنێكی‬ ‫قووڵ‌و ئیفلیجكه‌ردا وێنابكات‪ ،‬له‌سه‌رێكی‬ ‫دیكه‌وه‌ گاڵت���ه‌ی به‌هه‌‌موو ئه‌و هه‌‌واڵنه‌ش‬ ‫بێت كه‌ به‌دوور له‌گه‌مه‌ ده‌رونییه‌كانی ئه‌وو‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی خودی ئ���ه‌ودا بۆ گۆڕانی ئه‌و‬ ‫دونیایه‌ دروس���تده‌بن‪ .‬لێره‌دا جێگیربوون‌و‬ ‫وازنه‌ھێنان‌و كڕكه‌وتنی ئه‌و خوده‌ به‌س���ه‌ر‬ ‫نه‌رجس���یه‌تی فوتێكراوی خۆیدا‪ ،‬ده‌بێته‌‬ ‫ئ���اكاری نه‌گۆڕی ئ���ه‌و دونیایه‌ش كه‌ ئه‌و‬ ‫خوده‌ لێیڕاده‌مێنێ���ت‌و هه‌‌وڵی ڕاڤه‌كردنی‬ ‫ئ���ه‌دات‪ .‬وه‌كچۆن خ���ۆی به‌س���ه‌ر گه‌مه‌‬ ‫ده‌رونییه‌ نه‌گۆڕه‌كان���ی خۆیدا كڕكه‌وته‌وه‌‬ ‫واشده‌زانێت كۆمه‌ڵگا به‌سه‌ر هه‌‌موو كێشه‌و‬ ‫قه‌ی���ران‌و گرفته‌كانی خۆی���دا كڕكه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی خودێك���ی له‌م بابه‌ته‌ له‌ناو دونیادا‬ ‫ده‌یبینێت ده‌ركه‌وته‌كانی دونیا نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫سێبه‌ری گه‌مه‌ ده‌رونی‌و سایكۆلۆژییه‌كانی‬

‫بیروڕا‬

‫خۆیه‌تی له‌ن���او ش���ته‌كان‌و دیارده‌كاندا‪.‬‬ ‫له‌ڕه‌وتێك���ی ل���ه‌م بابه‌ته‌دا فه‌یله‌س���وفی‬ ‫ئه‌ڵمانی به‌ڕه‌گه‌ز جوله‌كه‌‪ ،‬كارل یاسپه‌رز‪،‬‬ ‫ك���ه‌ ماوه‌یه‌ك���ی درێژ هاوڕێیه‌ك���ی نزیكی‬ ‫هایدگ���ه‌ر بوو‪ ،‬ڕووداوێكی س���ه‌رنجڕاكێش‬ ‫ده‌رباره‌ی هایدگه‌ر ده‌گێڕێته‌وه‌‪ .‬یاس���په‌رز‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ هایدگ���ه‌ردا ب���اس له‌دی���ارده‌ی‬ ‫كۆبوون���ه‌وه‌ی كۆمه‌ڵ���گای ئه‌ڵمان���ی‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌دی���دی یاس���په‌رزدا كۆمه‌ڵگایه‌ك���ی پڕ‬ ‫خوێن���ده‌وارو نووس���ه‌رو فه‌یله‌س���وف‌و‬ ‫ھونه‌رمه‌ندو مۆسیقاری گه‌وره‌یه‌‪ ،‬له‌ده‌وری‬ ‫ھیتل���ه‌ر ده‌كات‪ .،‬له‌درێژه‌ی قس���ه‌كانیدا‬ ‫كارل یاس���په‌رز به‌هایدگه‌ر ده‌ڵێت ”چۆن‬ ‫ده‌كرێ���ت پیاوێكی نه‌خوێن���ده‌واری وه‌ك‬ ‫ھیتل���ه‌ر حوكمی ئه‌ڵمانیا ب���كات“‪ .‬كه‌چی‬ ‫هایدگه‌ر له‌وه‌اڵم���دا ده‌ڵێت ”خوێنده‌واری‌و‬ ‫كولت���ور گرنگ نین‪ ،‬ته‌ماش���ای ده‌س���ته‌‬ ‫سه‌رس���وڕھێنه‌ره‌كانی ھیتله‌ر بكه‌“‪ .‬دوای‬ ‫ئه‌م ڕسته‌یه‌ ئیتر هایدگه‌ر كارل یاسپه‌رزی‬ ‫هاوڕێی به‌جێده‌ھێڵێ���ت‌و تا مردن یه‌كتری‬ ‫نابیننه‌وه‌‪ .‬چوار ساڵ دوای ئه‌و گفتوگۆیه‌‬ ‫كارل یاسپه‌رز له‌سه‌ر جوله‌كه‌بوون له‌الیه‌ن‬ ‫نازییه‌كانه‌وه‌ له‌زانكۆ ده‌رده‌كرێت‌و ژیانێكی‬ ‫پڕ ترس‌و تۆقاندن له‌ژێر ده‌ستی ڕژێمه‌كه‌ی‬ ‫ھیتل���ه‌ردا ده‌باته‌س���ه‌ر‪ .‬ئه‌وه‌ی ش���ایانی‬ ‫گێڕانه‌وه‌ی���ه‌ ئه‌وه‌یه‌ هه‌‌م كارل یاس���په‌رز‬ ‫خۆی‌و هه‌‌م ژنه‌كه‌ش���ی هه‌‌میش���ه‌ حه‌بی‬ ‫ژه‌ھراویان پێبووه‌‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی گه‌ر نازییه‌كان‬ ‫هاتن بیانگ���رن‪ ،‬بتوانن خۆی���ان بكوژن‌و‬ ‫خۆیان له‌ئه‌زموونی پڕ ئیهانه‌كردن‌و ئازاری‬ ‫ناو كه‌مپه‌كانی ڕژێمه‌كه‌ی ھیتله‌ر بپارێزن‪.‬‬

‫ئارێنت وه‌ك‬ ‫هایدگه‌ری‬ ‫نه‌كرد‪ ،‬له‌باتی‬ ‫سه‌یركردنی ”ده‌ست ‌ه‬ ‫سه‌رسوڕھێنه‌ره‌كانی‬ ‫ھیتله‌ر“‪ ،‬به‌وردی‬ ‫سه‌یری ده‌ست ‌ه‬ ‫وێرانكه‌ره‌كانی‬ ‫ھیتله‌ری كرد‬ ‫به‌بۆچوون���ی م���ن كێش���ه‌كه‌ ته‌نه���ا‬ ‫ئه‌ندامبوونی هایدگ���ه‌ر نیی ‌ه له‌حیزبه‌كه‌ی‬ ‫ھیتل���ه‌ردا‪ ،‬كه‌ به‌پێی هه‌‌ندێك س���ه‌رچاوه‌‬ ‫ته‌نه���ا ده‌ مان���گ ده‌خایه‌نێ���ت‪ ،‬به‌ڵك���و‬ ‫بێباكی هایدگه‌ره‌ به‌رامبه‌ر به‌دروستبوون‌و‬ ‫گه‌وره‌بوون���ی نازیه‌ت وه‌ك سیس���تمێكی‬ ‫سیاس���ی له‌واڵته‌كه‌ی���دا‪ .‬له‌كاتێكدا كارل‬ ‫یاسپه‌رز باس له‌كێش���ه‌یه‌كی گرنگی وه‌ك‬ ‫هاتن���ی ھیتله‌رو كۆبوون���ه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگای‬ ‫ئه‌ڵمانی ل���ه‌ده‌وری ھیتل���ه‌ر ده‌كات‪ ،‬واته‌‬ ‫باس له‌دۆخی ترس���ناكی ناو كۆمه‌ڵگاكه‌ی‬ ‫خ���ۆی ده‌كات‪ ،‬كاردانه‌وه‌ك���ه‌ی هایدگه‌ر‬ ‫بێنرخكردنێكی ته‌واوی ئه‌م مه‌ترسییانه‌یه‌‬ ‫ك���ه‌ یاس���په‌رز باس���یانده‌كات‪ .‬ئ���ه‌م‬ ‫كاردانه‌وه‌یه‌ی هایدگه‌ر زۆرش���تمان له‌سه‌ر‬ ‫ڕۆڵ���ی ژماره‌یه‌ك له‌ڕۆش���نبیران له‌ناو ئه‌و‬ ‫سیس���تمه‌ سیاس���ییانه‌دا پێده‌ڵێ���ت كه‌‬ ‫له‌س���پێده‌ی دروس���تكردن‌و گه‌وره‌كردنی‬ ‫پایه‌كان���ی دیكتاتۆریه‌تدان‪ .‬س���ه‌یركردنی‬ ‫”ده‌س���ته‌ سه‌رس���وڕھێنه‌ره‌كانی ھیتله‌ر“‬ ‫ده‌ربڕینێكی تره‌ بۆ ته‌عبیركردن له‌دیارده‌ی‬ ‫دووركه‌وتن���ه‌وه‌ی ڕۆش���نبیر‪ ،‬له‌ژێ���ر هه‌‌ر‬ ‫ناوێكدابێ���ت‪ ،‬له‌گرنگی���دان به‌كێش���ه‌و‬ ‫قه‌یران‌و ته‌حه‌دا س���ه‌ره‌كییه‌كانی ناو ئه‌و‬ ‫دونیای���ه‌ی تیای���دا ده‌ژی‪ .‬بێنرخكردن���ی‬ ‫قس���ه‌كردن‌و باس���كردنی ئه‌و كێش���انه‌یه‌‬ ‫له‌ژێ���ر ن���اوی گرنگینه‌دان���ی ڕۆش���نبیر‬ ‫به‌كێشه‌ سیاس���ییه‌كان‌و خۆته‌رخانكردنی‬ ‫بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌ی ”پرس���یاره‌ قووڵه‌كان“‌و‬ ‫سه‌رقاڵبوون به‌”مه‌س���ه‌له‌ بنه‌ڕه‌تییه‌كانی‬ ‫فیكر“ه‌وه‌‪ .‬به‌مانای���ه‌ك له‌ماناكان هه‌‌موو‬ ‫فیك���ری هان���ا ئارێنت ش���ه‌ڕه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫ڕسته‌ ترسناكه‌ی هایدگه‌ردا‪ .‬ئارێنت وه‌ك‬ ‫هایدگه‌ری نه‌ك���رد‪ ،‬له‌باتی س���ه‌یركردنی‬ ‫”ده‌س���ته‌ سه‌رس���وڕھێنه‌ره‌كانی ھیتله‌ر“‪،‬‬ ‫به‌وردی س���ه‌یری ده‌س���ته‌ وێرانكه‌ره‌كانی‬ ‫ھیتل���ه‌ری ك���رد‪ .‬ده‌س���ته‌ وێرانكه‌ره‌كانی‬ ‫ھیتله‌ری���ش‪ ،‬ب���ه‌ر له‌هه‌‌موو ش���تێك‪ ،‬دوو‬ ‫ده‌ستی سیاسی بوون‪.‬‬

‫جیهانگی���ری پرۆس���ه‌ی نزیكبونه‌وه‌‌و‬ ‫ئاوێته‌بون���ی (‪ )Integration‬واڵت��� ‌ه‬ ‫جۆراوجۆره‌كانی جیهانه‌ له‌بواری دارایی‌و‬ ‫بازرگانی‌و وه‌به‌رهێنان���ه‌وه‌‪ .‬بێگومان‬ ‫ئه‌م پرۆسه‌یه‌ له‌زوه‌وه‌ ده‌ستیپێكردو‌ه‬ ‫به‌اڵم پێشكه‌وتنی ته‌كنه‌لۆجیا به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌ب���واری گواس���تنه‌وه‌و په‌یوه‌ندی���دا‬ ‫له‌كۆتاییه‌كان���ی س���ه‌ده‌ی نۆزده‌هه‌مدا‬ ‫ئ���ه‌م پرۆس���ه‌یه‌ی خێراترك���ردوه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌مانكاتیش���دا پێویس���ت ‌ه بگوترێت‬ ‫كه‌ واڵتانی جیه���ان به‌هه‌مان خێرایی‌و‬ ‫ئاس���ت له‌م پرۆس���ه‌یه‌دا به‌ش���داریان‬ ‫نه‌كردوه‌‪ .‬ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر به‌شداریشیان‬ ‫كردبێت‪ ،‬ناهاوسه‌نگیه‌كی زۆر ده‌بینرێت‬ ‫له‌شێواز‌و ئاستی به‌شداریكردنه‌كه‌یان‪.‬‬ ‫بۆ نمونه‌‪ ،‬زۆر واڵت له‌ڕوی بازرگانیه‌و‌ه‬ ‫به‌توندی به‌ستراون به‌بازاڕی جیهانه‌و‌ه‬ ‫به‌اڵم ل���ه‌ڕوی وه‌به‌رهێنانه‌و‌ه یا له‌ڕوی‬ ‫دارایی���ه‌وه‌ په‌یوه‌ندیه‌كانیان الوازتره‌‪.‬‬ ‫له‌ڕوی جیهانیه‌وه‌‪ ،‬پرۆسه‌ی جیهانگیری‬ ‫له‌و بوارانه‌ی سه‌ره‌وه‌دا به‌هه‌مانئاست‬ ‫نه‌چوه‌ت���ه‌ پێش���ه‌وه‌‪ .‬ب���ۆ نمون���ه‌‪،‬‬ ‫ئاماره‌كانی جیهان ئه‌و‌ه پیش���انده‌ده‌ن‬ ‫كه‌ له‌س���اڵی ‪1913‬دا ڕێژه‌ی هه‌نارده‌ی‬ ‫هه‌مو جیهان بۆ ك���ۆی به‌رهه‌مهێنانی‬ ‫گشتی ‪ %7.9‬بوه‌‪ .‬ئه‌م ڕێژه‌ی ‌ه له‌ساڵی‬ ‫‪1998‬دا زیادیك���ردو‌ه ب���ۆ ‪.%17.2‬‬ ‫له‌كاتێكدا ڕێ���ژه‌ی وه‌به‌رهێنانی دارایی‬ ‫(‪ )Financial Assets‬له‌ساڵی ‪1913‬‬ ‫دا ‪ %17.5‬بوه‌‪ .‬ئه‌م ڕێژه‌یه‌ له‌س���اڵی‬ ‫‪ 1995‬دا به‌رزبوه‌ت���ه‌وه‌ ب���ۆ ‪.%56.8‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێت كه‌ جیهانگیری‬ ‫له‌ڕوی داراییه‌وه‌ زۆر به‌‌هێزتر‌و خێراتر‌ه‬ ‫له‌بواره‌كان‌و الیه‌نه‌كانی تردا‪.‬‬ ‫به‌هه‌مانشێو‌ه ئابوریناسان‌و چاودێران‬ ‫كۆكن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ك ‌ه هه‌مو واڵتانی‬ ‫جیهان به‌هه‌مانپێوه‌ر س���ود‌و به‌هره‌یان‬ ‫له‌م پرۆس���ه‌ی جیهانگیری نه‌بینیوه‌و‪.‬‬ ‫بۆ نمونه‌‪ ،‬له‌سی س���اڵی ڕابوردودا ك ‌ه‬ ‫پرۆس���ه‌ی جیهانگیری زۆر به‌هێز بوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێ واڵت یا ناوچه‌ی جیهان سودیان‬ ‫له‌جیهانگی���ری زیادتر بینیو‌ه له‌هه‌ندێ‬ ‫جێگ���ه‌ی ت���ر‪ .‬بۆی���ه‌ زۆر ئابوریناس‬ ‫له‌و باوه‌ڕه‌دان ك ‌ه به‌هۆی بااڵده‌س���تی‬ ‫واڵتان���ی گه‌ش���ه‌كردوه‌وه‌‪ ،‬جیهانگیری‬ ‫له‌خزمه‌ت���ی هه‌ن���دێ واڵت‌و ناوچ���ه‌دا‬ ‫زیاتر ب���و‌ه له‌جێگه‌ی ت���ر‪ .‬بۆ نمونه‌‪،‬‬ ‫واڵتانی باش���وری ڕۆژهه‌اڵتی ئاس���یا‬ ‫(كۆریای باش���ور‪ ،‬تایله‌ن���د‪ ،‬تایوان‪،‬‬ ‫س���ینگافوره‌‪ ،‬هۆنگ كۆن���گ) له‌هه‌مو‬ ‫واڵتانی گه‌ش���ه‌كه‌ری دیك���ه‌ی جیهان‬ ‫زیات���ر به‌هره‌یان له‌جیهانگیری بینیوه‌‪.‬‬ ‫لێ���ره‌دا پێویس���ته‌ بڵێین كه‌ راس���ت ‌ه‬ ‫هۆكار‌ه ناوخۆیه‌كان ڕۆڵی كاریگه‌ریان‬ ‫هه‌ب���و‌ه ل���ه‌و گه‌ش���ه‌كردنه‌دا ب���ه‌اڵم‬ ‫ه���ۆكاره‌ ده‌ره‌كیه‌كانی���ش زۆر له‌بار‌و‬ ‫كاریگه‌رب���ون‪ .‬هه‌مو ئ���ه‌م الیه‌نانه‌ی‬ ‫جیهانگیری شایس���ته‌ی لێكۆڵینه‌وه‌ی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆ‌و تێروته‌سه‌لی خۆیانن‪ .‬له‌م‬ ‫وتاره‌دا هه‌وڵده‌ده‌ین به‌كورتی تیش���ك‬ ‫بخه‌ین ‌ه سه‌ر كاریگه‌ریی‌‌و ئه‌نجامه‌كانی‬ ‫جیهانگی���ری به‌تایب���ه‌ت په‌یوه‌ن���دی‬ ‫جیهانگی���ری به‌پرۆس���ه‌ی په‌ره‌پێدان‌و‬ ‫گه‌شه‌كردنی ئابوریه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ك زۆر كێش���ه‌كانی تری ئابوری‪،‬‬ ‫ئابوریناس���ان ڕاوبۆچون���ی جیاوازیان‬ ‫هه‌یه‌ له‌مه‌ڕ كاریگه‌ریه‌كانی جیهانگیری‬ ‫له‌سه‌ر پرۆسه‌ی گه‌شه‌سه‌ندنی ئابوری‪.‬‬ ‫بێگوم���ان پێش چون ‌ه ناو باس���ه‌كه‌و‌ه‬ ‫پێویس���ته‌ ئه‌و‌ه ڕونبكه‌ینه‌وه‌ ك ‌ه ئای ‌ه‬ ‫گه‌ش���ه‌كردنی ئابوری چی ده‌گه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫ئای��� ‌ه وه‌ك خه‌ڵكی س���اده‌ واتێده‌گه‌ن‬ ‫ك ‌ه پێشكه‌وتن‌و گه‌ش���ه‌كردنی ئابوری‬ ‫ته‌نه���ا هه‌بون���ی نوێتری���ن جۆره‌كانی‬ ‫كااڵیه‌ له‌بازاڕدا یا گه‌شه‌كردنی ئابوری‬ ‫پێوه‌ری زانستیانه‌ی خۆی هه‌یه‌؟ له‌ڕوی‬ ‫تیۆریه‌وه‌‪ ،‬ئابوریناس���ه‌ سه‌ره‌تاییه‌كان‬ ‫جه‌ختیان له‌س���ه‌ر گه‌وره‌بونی ئابوری‌و‬ ‫كه‌ڵه‌كه‌كردنی س���ه‌رمای ‌ه كردو‌ه وه‌ك‬ ‫پێوه‌ر بۆ گه‌ش���ه‌كردنی ئابوری به‌اڵم‬ ‫ئابوریناسانی سه‌رده‌م زۆر بایه‌خده‌ده‌ن‬ ‫به‌گه‌ش���ه‌كردنی به‌رهه‌مهێنان‌وكارای���ی‬ ‫ئاب���وری (‪.)Economic efficiency‬‬ ‫له‌هه‌ردو حاڵه‌تدا‪ ،‬مه‌به‌ستی سه‌ره‌كی‬ ‫گۆڕانی ب���اری ئاب���وری‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫زۆرب���ه‌ی خه‌ڵكی واڵته‌‪ .‬ب���ۆ نمون ‌ه تا‬ ‫چ ڕاده‌ی���ه‌ك داهاتی تاكه‌كه‌س گۆڕاو‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ پرۆس���ه‌ی جیهانگیری���دا‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫گه‌شه‌كردنی ئابوری به‌واتای به‌رده‌وام‬ ‫زیادبون���ی داهاتی تاكه‌كه‌س��� ‌ه (‪per‬‬ ‫‪ .)capita income‬به‌رده‌وامی���ش له‌م‬ ‫ب���واره‌دا ئه‌و‌ه ناگه‌یه‌نێ���ت كه‌ داهاتی‬ ‫تاكه‌ك���ه‌س به‌هه‌مانڕێ���ژ‌ه ب���ه‌رده‌وام‬ ‫له‌زیادبوندا بێت‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ك ‌ه گ���ه‌ر بڕوانیت ‌ه داهات���ی تاكه‌كه‌س‬ ‫له‌ماوه‌ی د‌ه یا بیس���ت ساڵدا‪ ،‬ڕه‌وتی‬ ‫گۆڕان پێویسته‌ به‌ره‌و زیادبون بوبێت‪.‬‬

‫داهات���ی تاكه‌ك��� ‌هس‌و پێش���كه‌وتنی‬ ‫ته‌كنه‌لۆجی���ادا‪ .‬ئ���ه‌م پرۆس���ه‌ی ‌ه له‌م‬ ‫قوتابخانه‌یه‌دا به‌پرۆسه‌ی پێداگه‌یشتن‬

‫لێ���ره‌دا‪ ،‬گه‌ش���ه‌كردنی به‌رهه‌مهێنان‬ ‫به‌گش���تی‌و پێش���ه‌وه‌چونی كه‌رت���ی‬ ‫پیشه‌س���ازی له‌واڵتدا گرنگی تایبه‌تیان‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬بۆ نمون��� ‌ه ئه‌توانرێت بگوترێت (‪)The Catching up Process‬‬ ‫ك ‌ه واڵت���ی قه‌ت���ه‌ر ده‌وڵه‌مه‌نده‌ به‌اڵم ناوزه‌د ده‌كرێت‪.‬‬ ‫له‌ڕوی ئابوریناسیه‌و‌ه هه‌ڵه‌‌و نادروست ‌ه قوتابخان���ه‌ی دوه‌م له‌م���ه‌ڕ ئه‌م بابه‌ت ‌ه‬ ‫قوتابخان���ه‌ی ده‌زگایی ‌ه (‪Institutional‬‬ ‫‪ .)school‬ئ���ه‌م قوتابخانه‌ی��� ‌ه ل���ه‌و‬ ‫بڕوایه‌دایه‌‪ ،‬هه‌ركه‌ داموده‌زگای ناله‌بار‌و‬ ‫نه‌شیاو له‌جێگه‌دا ده‌سته‌بااڵبو به‌سه‌ر‬ ‫ئاب���وری واڵتێكدا زۆر ئاس���ته‌مه‌ ڕێگ ‌ه‬ ‫بدات به‌گه‌ش���ه‌كردنێكی هاوس���ه‌نگی‬ ‫ئابوری‪ .‬هۆی بنه‌ڕه‌تی ئه‌م بۆچونه‌ش‬ ‫ئه‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ ب���ۆ ئه‌و ڕاس���تیه‌ی ك ‌ه‬ ‫له‌كاتی ئێستادا له‌س���ه‌رتاپای واڵتانی‬ ‫گه‌شه‌نه‌كردودا حكومه‌تگه‌لی گه‌نده‌ڵ‌و‬ ‫نه‌كارا كاربه‌ده‌س���تن‪ .‬ئه‌و حكومه‌تان ‌ه‬ ‫مش���ه‌خۆرن‌و تواناكان���ی ئابوری واڵت‬ ‫ب���ۆ به‌رژه‌وه‌ن���دی ده‌س���ه‌اڵتدارانی‬ ‫خۆی���ان به‌كارده‌هێن���ن‌و زۆرب���ه‌ی‬ ‫خه‌ڵك���ی واڵته‌كانی���ان بێبه‌ش ده‌كه‌ن‬ ‫له‌ف��� ‌هڕ‌و س���وده‌كانی پێش���كه‌وتنی‬ ‫زانس���ت‌و ته‌كنه‌لۆجی���ا‪ .‬هه‌ربۆیه‌ ئه‌و‬ ‫حكومه‌تان���ه‌ جێگه‌یه‌ك���ی تایبه‌تی���ان‬ ‫هه‌ی��� ‌ه له‌س���ه‌رمایه‌داری مۆنۆپۆل���ی‬ ‫جیهان���دا‌و ڕێگرن له‌ڕێی پێش���كه‌وتنی‬ ‫واڵتان���ی گه‌ش���ه‌نه‌كردودا‪ .‬الیه‌نگرانی‬ ‫ئ���ه‌م قوتابخانه‌یه‌ ل���ه‌و بڕوایه‌دان ك ‌ه‬ ‫به‌و ش���ێوه‌یه‌ی قوتابخانه‌ی كالسیكی‬ ‫نوێ ب���ۆی ده‌چێت ئاس���ته‌مه‌ واڵتانی‬ ‫گه‌ش���ه‌نه‌كردو به‌‌واڵتانی پێشكه‌وتودا‬ ‫بگ���ه‌ن‪ .‬بۆیه‌ بۆ ئه‌وه‌ی واڵتانی جیهان‬ ‫به‌یه‌كسانی سود له‌پرۆسه‌ی جیهانگیری‬ ‫ببین���ن پێویس���ت ‌ه حكومه‌ته‌كانی ئه‌و‬ ‫واڵتانه‌ له‌سه‌ركار الببرێن‌و داموده‌زگای‬ ‫ن���وێ دابمه‌زرێنرێ���ت به‌ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫كه‌ گه‌ش���ه‌كردنی ئاب���وری‌و عه‌داله‌تی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی بكرێته‌ ئامانجی س���ه‌ره‌كی‬ ‫حكومه‌ت‪ .‬له‌م الیه‌نه‌و‌ه ئه‌م قوتابخانه‌ی ‌ه‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ قوتابخان���ه‌ی وابه‌س���ته‌ییدا‬ ‫(‪ )Dependency School‬هاوڕای��� ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه له‌و بڕوایه‌دای���ه‌ واڵتانی دواكه‌وتو‬ ‫بگوترێت قه‌ته‌ر واڵتێكی پێش���كه‌وتو‌ه وابه‌سته‌ی واڵتانی پێشكه‌وتون‌و واڵتانی‬ ‫ل���ه‌ڕوی ئابوری���ه‌وه‌‪ .‬ل���ه‌م باره‌یه‌و‌ه ئیمپریالی ڕێگ��� ‌ه ناده‌ن به‌‌واڵتانی تری‬ ‫زۆر ئابوریناس���ی س���ه‌رده‌م پرۆسه‌ی جێهان ك ‌ه پێشبكه‌ون‪.‬‬ ‫گه‌ش���ه‌كردنی ئابوری له‌گه‌ش���ه‌كردنی قوتابخان���ه‌ی س���ێیه‌م ل���ه‌م ب���واره‌دا‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاس���ی جیاناكه‌نه‌وه‌‪ .‬قوتابخان���ه‌ی ده‌وڵه‌ت���ی گه‌ش���ه‌كه‌ر‌ه‬ ‫‪The‬‬ ‫‪developmental‬‬ ‫پێش���كه‌وتنی ئابوری لێ���ره‌دا به‌هاوتا (‪State‬‬ ‫ده‌زان���ن به‌عه‌داله‌ت���ی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و ‪ .)School‬به‌كورت���ی ئه‌م قوتابخانه‌ی ‌ه‬ ‫لێكنزیكبونه‌وه‌ی دابه‌ش���كردنی داهاتی ل���ه‌و باوه‌ڕه‌دای ‌ه ك ‌ه بۆ گه‌ش���ه‌كردنی‬ ‫چینه‌كانی كۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫ئاب���وری‌و به‌هره‌وه‌رگرتن له‌پرۆس���ه‌ی‬ ‫جیهانگیری پێویست ‌ه ده‌وڵه‌ت له‌‌واڵتانی‬ ‫قوتابخانه‌كانی ئابوریناسی‌و سوده‌كانی گه‌ش���ه‌نه‌كردودا نه‌خش���ی كاریگه‌ریان‬ ‫هه‌بێ���ت به‌ش���ێوه‌یه‌ك ك���ه‌ تواناكانی‬ ‫پرۆسه‌ی جیهانگیری‬ ‫جیهانگی���ری وه‌ك ه���ه‌ر دیارده‌یه‌كی بازاڕی ئ���ازاد‌و پرۆس���ه‌ی جیهانگیری‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی تر الیه‌نگ���ر‌و دژی خۆی نه‌ك ته‌نها بۆ س���ودی واڵتانی خۆیان‬ ‫هه‌ی ‌ه هه‌ربۆیه‌ قوتابخانه‌كانی ئابوریش به‌كاربهێنن به‌ڵكو گه‌ر پێویستیشی كرد‬ ‫به‌م دو به‌ره‌یه‌دا دابه‌شبون‪ .‬قوتابخانه‌ی س���نورداریان بكه‌ن‪ .‬ئه‌م قوتابخانه‌ی ‌ه‬ ‫كالس���یكی ن���وێ (‪ New Classical‬له‌و بڕوایه‌دا ك ‌ه پێداگه‌یشتن له‌ژینگه‌ی‬ ‫‪ )School‬له‌و باوه‌ڕه‌دای ‌ه ك ‌ه له‌سایه‌ی ئابوری جیهانی ئێس���تادا پرۆسه‌یه‌كی‬ ‫سه‌رمایه‌داری هاوچه‌رخدا ك ‌ه خوازیاری ئۆتۆماتی���ك نی���ه‌و واڵتان���ی له‌یه‌ك‬ ‫ب���ازاڕی ئ���ازاد‌و البردن���ی ڕێگره‌كانی جیاوازی جیهان به‌هه‌مانشێوه‌و ئاست‬ ‫باڵوه‌كردنی س���ه‌رمایه‌و ته‌كنه‌لۆجیایه‌‪ ،‬به‌هره‌مه‌ندنین له‌پرۆسه‌ی جیهانگیری‪.‬‬ ‫هیچ هۆیه‌ك���ی بنه‌ڕه‌تی‌و بیانویه‌ك نی ‌ه نمونه‌ش بۆ ئه‌م ڕاس���تیه‌ گه‌شه‌كردنی‬ ‫بۆ گه‌ش���ه‌نه‌كردنی واڵتانی دواكه‌وتو‪ .‬ئه‌و واڵتانه‌یه‌ ك ‌ه له‌ماوه‌ی س���ی ساڵی‬ ‫له‌ژینگه‌یه‌كی ئابوری ئازاددا ك ‌ه هه‌مو پێش���ودا له‌ژێ���ر س���ایه‌ی ده‌وڵه‌ت���ی‬ ‫واڵتان به‌هه‌مانش���ێو‌ه ده‌رگای به‌هر‌ه گه‌شه‌كه‌ردا پێشكه‌وتنی پیشه‌سازیان‬ ‫وه‌رگرتنی���ان له‌ته‌كنۆلۆجی���ای نوێ‌و به‌ده‌ستهێناوه‌‪.‬‬ ‫سه‌رمایه‌ی ئازاد بۆ كراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬بواری‬ ‫شێوه‌كانی گه‌شه‌كردنی ئابوری‬ ‫گه‌ش���ه‌كردن‌و پێش���كه‌وتنی ئابوری‌و‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی گشتی‪ ،‬چوار شێوه‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی بۆ هه‌م���و واڵتانی جیهان‬ ‫وه‌ك یه‌ك ڕه‌خس���اوه‌‪ .‬واڵتانی جیهان گه‌ش���ه‌كردنی ئاب���وری له‌‌واڵتان���ی‬ ‫پێویس���ته‌ هه‌وڵب���ده‌ن زۆرترین كه‌ڵك گه‌شه‌كه‌ردا ده‌بینرێت‪:‬‬ ‫ل���ه‌م ده‌رفه‌تان ‌ه وه‌ربگ���رن ك ‌ه بازاڕی یه‌ك���ه‌م گه‌ش���ه‌كردنی ناوخۆی���ی‬ ‫جیهان بۆیانده‌كاته‌وه‌‪ .‬ئه‌م قوتابخانه‌ی ‌ه (‪ :)Endogenous Growth‬وات��� ‌ه‬ ‫له‌و بڕوایه‌دای ‌ه گ���ه‌ر هه‌ندی واڵت له‌م ئ���ه‌و گه‌ش���ه‌كردنه‌ی‌ كه‌ زیاتر پش���ت‬ ‫پرۆسه‌یه‌دا سستن‌و كه‌ڵكی پێویستیان ده‌به‌س���تێت به‌ه���ۆكاره‌ ناوخۆییه‌كان‬ ‫وه‌رنه‌گرتوو‌ه له‌پرۆس���ه‌ی جیهانگیری نه‌ك هۆكاره‌ ده‌ره‌كیه‌كان‪ .‬له‌م ش���ێو‌ه‬ ‫ئ���ه‌وا هۆكاره‌ك���ه‌ی ده‌گه‌ڕێت���ه‌و‌ه بۆ گه‌ش���ه‌كردنه‌دا‪ ،‬زیات���ر بایه‌خ ده‌درێت‬ ‫خراپ���ی‌و ڕێگ���ری ده‌وڵ���ه‌ت له‌به‌هر‌ه به‌داهێنان نه‌ك كه‌ڵه‌كه‌كردنی سه‌رمایه‌‪.‬‬ ‫وه‌رگرتن له‌م پرۆس���ه‌یه‌‌و ئاوێته‌نه‌بونی وات���ه‌ واڵت هه‌وڵ���ده‌دات س���ه‌رمایه‌ی‬ ‫واڵته‌كه‌یان له‌گه‌ڵ بازاڕی جیهاندا‪ .‬ئه‌م مرۆییه‌كه‌ی هێند‌ه پێ���ش بكه‌وێت ك ‌ه‬ ‫قوتابخانه‌یه‌ش الیه‌نگری سه‌رس���ه‌ختی خ���ۆی بتوانێ���ت ته‌كنه‌لۆجی���ای نوێ‬ ‫سیاس���ه‌ته‌كانی ڕێكخ���راوی دراوی به‌رهه‌مبهێنێت‌و كه‌ڵكیان لێوه‌ربگرێت‪.‬‬ ‫جیهان���ی (‪ The Internal Monetary‬هه‌رك ‌ه واڵت ئه‌م توانایه‌ی به‌ده‌ستهێنا‪،‬‬ ‫‪‌)Fund‬و ڕێكخراوی بازرگانی جیهانین كه‌ڵكوه‌رگرت���ن له‌جیهانگیری له‌بواری‬ ‫(‪ )The World Trade Organization‬تایب���ه‌ت‌و به‌‌ویس���تی‌واڵته‌ك��� ‌ه خۆی‬ ‫كه‌ خوازی���اری كرانه‌وه‌ی هه‌مو واڵتانن ده‌بێت‪ .‬ئه‌و‌واڵتانه‌ی ك ‌ه ئه‌م ڕیزبه‌ندی ‌ه‬ ‫ب���ه‌ڕوی بازرگانی‌و دارای���ی جیهانیدا‪ .‬ده‌یانگرێته‌و‌ه‌واڵتانی كۆریای باش���ور‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئه‌م قوتابخانه‌ی��� ‌ه له‌و بڕوایه‌دای ‌ه تایله‌ند‪ ،‬تایوان‪ ،‬س���ینگافوره‌‪ ،‬هۆنگ‬ ‫ك��� ‌ه پێویس���ت ‌ه نه‌خش���ی ده‌وڵ���ه‌ت كۆنگ‪ ،‬ئیسرائیل‌و یابانه‌‪.‬‬ ‫دوه‌م گه‌ش���ه‌كردنی پێداگه‌یش���تن‪:‬‬ ‫له‌ئابوری���دا كه‌مبكرێته‌وه‌‌و بوار بدرێت ‌ه‬ ‫هێزه‌كان���ی ب���ازاڕی ئازاد ك���ه‌ خۆیان ئ���ه‌م قوتابخه‌نه‌یه‌ ل���ه‌و بڕوایه‌دای ‌ه ك ‌ه‬ ‫خ���ۆ به‌خۆ كاربكه‌نه‌ ئاب���وری جیهان‌و هه‌ن���دێ‌واڵت له‌ب���ری گه‌ش���ه‌پێدانی‬ ‫ڕه‌وتی گه‌ش���ه‌كردنی ئاب���وری دیاری ته‌كنه‌لۆجی���ای خۆی���ان هه‌وڵیانداو‌ه‬ ‫بك���ه‌ن‪ .‬الیه‌نگرانی ئ���ه‌م قوتابخانه‌ی ‌ه پش���ت به‌ته‌كنه‌لۆجیای بیانی ببه‌ستن‬ ‫له‌و بڕوایه‌دان ك ‌ه له‌ژینگه‌یه‌كی ئابوری ب���ۆ پێش���كه‌وتنی ئاب���وری خۆی���ان‪.‬‬ ‫جیهان���ی وادا ب���وار ده‌ڕه‌خس���ێت بۆ مه‌به‌س���ت لێره‌دا به‌خێرایی گه‌یشتن ‌ه‬ ‫واڵتان���ی دواكه‌وتوو گه‌ش���ه‌نه‌كردو ك ‌ه به‌‌واڵتانی دراوس���ێدا ل���ه‌ڕوی داهاتی‬ ‫بگه‌ن به‌‌واڵتانی پێش���كه‌وتودا له‌ڕوی تاكه‌ك���ه‌س‌و نه‌هێاڵنی ڕێژه‌ی هه‌ژاری‪.‬‬

‫پێگه‌ی كوردستان‬ ‫له‌جیهانگیری‬ ‫ئه‌مڕۆدا له‌ڕێگه‌ی‬ ‫سامانێكی‬ ‫سروشتی‬ ‫به‌رته‌سكی‬ ‫نه‌وته‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ئه‌م پێگه‌یه‌ش‬ ‫به‌سروشتی خۆی‬ ‫پێگه‌یه‌كی الواز‌و‬ ‫ناسه‌قامگیره‬

‫لێكدانه‌و‌ه لۆجیكێك ‌ه لێره‌دا ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫په‌ره‌پێدان‌و داهێنان���ی ته‌كنه‌لۆجیای‬ ‫خۆبه‌خۆی���ی كات‌و س���ه‌رمایه‌ی زۆری‬ ‫ده‌وێ���ت ك��� ‌ه ڕه‌نگ ‌ه‌واڵت ئ���ه‌و توانا‌و‬ ‫كات��� ‌ه زۆره‌ی له‌به‌رده‌س���تدا نه‌بێ���ت‪.‬‬ ‫لێره‌دا ئاس���انی‌و گران���ی باڵوبونه‌وه‌ی‬ ‫ته‌كنه‌لۆجیا له‌نێوان ‌واڵتاندا كاریگه‌ری‬ ‫زۆری���ان هه‌ی��� ‌ه له‌س���ه‌ر خێرایی ئه‌م‬ ‫پرۆس���ه‌یه‌‪ .‬بۆ نمونه‌‪ ،‬زۆربه‌ی‌واڵتانی‬ ‫داهێنه‌ر به‌الیانه‌وه‌ ئاس���ایی ‌ه ك ‌ه‌واڵتی‬ ‫‌وه‌ك چی���ن ته‌كنه‌لۆجی���ا س���اده‌كان‬ ‫له‌به‌ربگرن���ه‌وه‌و به‌كاریانبهێنێن���ن بۆ‬ ‫گه‌ش���ه‌كردنی پیشه‌سازی خۆیان به‌اڵم‬ ‫له‌به‌رگرتنه‌وه‌ی ته‌كنه‌لۆجیای هه‌ستیار‬ ‫قه‌ده‌غه‌ی���ه‌‪ .‬هه‌رچه‌ن���ده‌ هه‌وڵده‌درێت‬ ‫ك��� ‌ه‌واڵتان���ی جیهان په‌یڕه‌وی یاس���ا‬ ‫ی له‌م���ه‌ڕ له‌به‌رگرتنه‌وه‌ی‬ ‫جیهانیه‌كان��� ‌‬ ‫ته‌كنه‌لۆجی���ا ڕه‌چاوبك���ه‌ن‪ ،‬به‌اڵم زۆر‬ ‫‌واڵت گ���ه‌ر مه‌به‌س���تیانبێت ڕێگ���ه‌ی‬ ‫له‌به‌رگرتن���ه‌و‌ه له‌س���ایه‌ی شۆڕش���ی‬ ‫ته‌كنه‌لۆجی���ای زانس���تی س���ه‌رده‌مدا‬ ‫به‌س���انایی ده‌دۆزن���ه‌وه‌‪‌ .‬واڵتی چین‌و‬ ‫ڤێتنام نمونه‌ی ئه‌م ڕیزبه‌ندیه‌ن‪.‬‬ ‫س���ێیه‌م گه‌ش���ه‌كردنێك ك���ه‌ پش���ت‬ ‫به‌سه‌رچاوه‌ی سروش���تی ده‌به‌ستێت‪:‬‬ ‫پشتبه‌س���تن به‌س���ه‌رچاوه‌ی سروشتی‬ ‫‌وه‌ك بناغه‌یه‌ك بۆ پێشكه‌وتنی ئابوری‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ده‌س���تپێكی شۆڕشی‬ ‫پیشه‌س���ازی له‌س���ه‌ره‌تاكانی سه‌ده‌ی‬ ‫نۆزده‌هه‌م���دا‪ .‬كه‌ڵه‌كه‌بونی س���ه‌رمای ‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تادا زۆر پش���تی ده‌به‌س���ت‬ ‫به‌ده‌ستگه‌یشتن به‌سه‌رچاوه‌ی كه‌ره‌س ‌ه‬ ‫خاوه‌كان���ی‌وه‌ك خه‌ڵ���وزی به‌ردی���ن‪،‬‬ ‫نه‌وت‪ ،‬مس‪ ،‬ئاس���ن‪ ،‬زێ���ڕ‌و زیوو هتد‪.‬‬ ‫له‌هه‌مانكاتدا‪ ،‬به‌رهه‌مه‌ كشتوكاڵیه‌كانی‬ ‫‌وه‌ك چ���ای‪ ،‬ق���اوه‌‪ ،‬ش���ه‌كر‪ ،‬لۆكه‌‪،‬‬ ‫كاكاو‌و هتد بون به‌كااڵی پێویس���ت بۆ‬ ‫زۆر پێسه‌س���ازی‌و پێداویستی گرنگی‬ ‫به‌كاربه‌ران له‌‌واڵت ‌ه پیشه‌س���ازیه‌كاندا‪.‬‬ ‫مێژوی گه‌ش���ه‌كردنی س���ه‌رمایه‌داری‬ ‫ئه‌وه‌مان پیش���انده‌دا ك��� ‌ه هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ئه‌و كه‌ره‌س��� ‌ه خاوان��� ‌ه گرنگی خۆیان‬ ‫هه‌رماو‌ه بۆ سه‌رمایه‌داری جیهانی به‌اڵم‬ ‫‌واڵتانی پێش���كه‌وتو ورد‌ه ‌ورده‌ به‌ره‌و‬ ‫سه‌رمایه‌داریه‌ك چون ك ‌ه پشتده‌به‌ستێت‬ ‫به‌زانس���ت‪‌ .‬واته‌‌واڵت ‌ه پێشكه‌وتوه‌كان‬

‫هه‌بونی سامانێكی‬ ‫زۆر له‌به‌ر ده‌ستی‬ ‫حكومه‌تدا‌و‬ ‫له‌سایه‌ی نه‌بون یا‬ ‫الوازی ده‌سه‌اڵتی‬ ‫دادگادا ده‌بێته‌‬ ‫هۆی گه‌نده‌ڵی‪.‬‬ ‫گه‌نده‌ڵیش‬ ‫سامانه‌كانی‌واڵت‬ ‫به‌فیڕۆ ده‌دات‌و‬ ‫په‌ره‌پێدانی ئابوریش‬ ‫له‌بار ده‌بات‬ ‫بون به‌‌واڵتانی پشتبه‌س���تو به‌زانس���ت‬ ‫(‪.)Knowledge-based countries‬‬ ‫لێره‌دا جۆری په‌یوه‌ندیه‌كان‌و پێگه‌ی ئه‌و‬ ‫‌واڵتانه‌ی پش���ت ده‌به‌ستن به‌سه‌رچاو‌ه‬ ‫سروش���تیه‌كان له‌ژینگه‌ی جیهانگیری‬ ‫سه‌رده‌مدا سروش���تی به‌رهه‌مه‌كانیان‬ ‫دیارییان ده‌كات‪ .‬گه‌ر‌واڵتانی پێشكه‌وتو‬ ‫گه‌شه‌ی ئابوریان باشبێت‪ ،‬خواست بۆ‬ ‫كااڵ سه‌ره‌تاییه‌كان به‌رزده‌بێته‌وه‌‌و ئه‌م‬ ‫‌واڵتان��� ‌ه ده‌بوژێن���ه‌وه‌‪ .‬به‌هه‌مانپێوه‌ر‪،‬‬ ‫گ���ه‌ر‌واڵته‌ پێش���كه‌وتوه‌كان توش���ی‬ ‫قه‌یرانی ئابوری ببن‪ ،‬خواس���ت بۆ كااڵ‬ ‫س���ه‌ره‌تاییه‌كان كه‌مده‌بێت���ه‌وه‌‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫داهات���ی ئه‌و‌واڵتانه‌ی پشتده‌به‌س���تن‬ ‫به‌كااڵ س���ه‌ره‌تاییه‌كان كه‌مده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ئه‌و‌واڵتان���ه‌ له‌بازنه‌یه‌كی جه‌ژن‌و‬ ‫برسێتیدا ده‌خولێنه‌وه‌‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )384‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/7/2‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫‪13‬‬

‫پارله‌مانتار وه‌ك مه‌خلوقێكی‌ تراژیدی‬ ‫عه‌زیز ره‌ئووف‬

‫‪Azizrauf75@yahoo.com‬‬

‫ی‬ ‫ی ئه‌زمونی‌ سیاس ‌‬ ‫له‌بیست س���اڵه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك���ورد ‌‬ ‫حوكم���ی‌ خۆبه‌ڕێوه‌بردن��� ‌‬ ‫له‌سه‌رجه‌م موئه‌سه‌سه‌كانی‌ حكومه‌ت‪،‬‬ ‫پارله‌مان له‌هه‌مویان ده‌سته‌وه‌ستانترو‬ ‫فه‌قیرتربوه‌ له‌ئاست كێشه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫سیاس���ی‌‌و ئاب���وری‌‌و كه‌لتورییه‌كان��� ‌‬ ‫ی به‌به‌ڵگ ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی‌ كوردی‌‪ .‬پێویست ‌‬ ‫ی‬ ‫نی ‌ه ك���ه‌ پارله‌م���ان نه‌بۆت ‌ه كێش���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫خه‌ڵك‪ ،‬نه‌بۆته‌ بابه‌تێك بۆ مشتومڕ ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵگه‌‪،‬‬ ‫عه‌قالن���ی‌ ب���ۆ كێش���ه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌بۆته‌ ئۆفیس���ێك كه‌ بتوانێت گۆڕان ‌‬ ‫گه‌وره‌ به‌دوای خۆیدا بێنێت‪.‬‬ ‫هه‌مو ئ���ه‌م ڕاس���تیه‌ ده‌زانی���ن ك ‌ه‬ ‫پارله‌م���ان ناتوانێت بڕیارێك ده‌ربكات‪،‬‬ ‫یاس���ایه‌ك به‌ره���ه‌م بێنێت ك���ه‌م تا‬ ‫ی تاكه‌كه‌س���ی‌‌و‬ ‫زۆر دژ به‌به‌رژه‌وه‌ن���د ‌‬ ‫ی ئ���ه‌م هه‌رێمه‌ بێت‪،‬‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫نوخب ‌ه ‌‬ ‫هه‌م���و ده‌زانی���ن پارله‌مان له‌بیس���ت‬ ‫ی ڕابردودا نه‌یتوانیو‌ه ئه‌مه‌ بكات‪،‬‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ش ده‌زانی���ن وه‌ك ئه‌وه‌ ‌‬ ‫بمانه‌وێت بڵێین‪(:‬به‌ڵكو شتێك بكرێت)‬ ‫ی‬ ‫به‌ده‌ستی‌ خۆمان كۆمه‌ڵێك مه‌خلوق ‌‬ ‫تر ده‌نێرینه‌و‌ه پارله‌مان‌و ده‌وڵه‌مه‌ندیان‬ ‫ی خه‌ڵكه‌و‌ه‬ ‫ده‌كه‌ین‌و له‌ناو شه‌قامه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌یانگوازین���ه‌و‌ه ب���ۆ ن���او كۆش���ك ‌‬ ‫پارله‌مان‌و به‌ده‌ستی‌ خۆمان ده‌یانكه‌ین‬ ‫به‌مه‌خلوقێك���ی‌ زه‌ب���ه‌الح‌و دواتر هه‌ر‬ ‫خۆم���ان ڕه‌خنه‌ی���ان لێده‌گرین‌و باس‬ ‫ی پارله‌مان ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫له‌ناكارای ‌‬

‫ی‬ ‫ی گرنگ���ه‌ له‌پرۆس���ه‌ ‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن���دا ئه‌وه‌ی ‌ه ك��� ‌ه كۆمه‌ڵگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌گه‌یش���تۆت ‌ه ئ���ه‌و قۆناغه‌ ‌‬ ‫كورد ‌‬ ‫بپرس���ێت (‪Where is my vote‬؟ كوا‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌ڵگ ‌ه ‌‬ ‫ده‌نگه‌كه‌م؟) ت���ا تاكه‌كان ‌‬ ‫ی نه‌گه‌ن ‌ه ئه‌و قۆناغه‌ی‌ بپرس���ێت‬ ‫كورد ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌نگه‌ك��� ‌هی‌ من بۆ ك���وێ چو‪ ،‬ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كات بۆ خۆی‌و چ ‌‬ ‫هه‌ڵمبژارد چ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات ب���ۆ خه‌ڵك‪ ،‬ده‌بێ���ت چاوه‌ڕێ ‌‬ ‫خراپت���ر له‌پارله‌م���ان بكه‌ی���ن‌و له‌و‌ه‬ ‫بێده‌نگتر ده‌بێت كه‌ ده‌یبینین‪.‬‬

‫فه‌رمو ئیمتیازی‌‬ ‫پارله‌مانتاریی‌‬ ‫كه‌مبكه‌نه‌وه‌ بزانین‬ ‫كێن ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫ئاره‌زوی‌ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن بچن به‌رگری‌‬ ‫له‌خه‌ڵك بكه‌ن‬ ‫ی هه‌وڵێك ‌ه‬ ‫ده‌نگدانی‌ كۆمه‌ڵگ ‌هی‌ كورد ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ خاڵیبون���ه‌وه‌‪ ،‬خاڵیبونه‌وه‌ی‌ خود ‌‬ ‫ی كوش���نده‌‪.‬‬ ‫خ���ۆت‌و دواتر بێده‌نگیه‌ك ‌‬ ‫هه‌ر چونی‌ خه‌ڵك به‌ئاهه‌نگ‌و زه‌ماوه‌ند‬ ‫ی ده‌نگدان ئه‌و‌ه‬ ‫بۆ سه‌ر س���ندوقه‌كان ‌‬ ‫ده‌س���ه‌لمێنێت ك��� ‌ه هه‌ڵب���ژاردن وه‌ك‬ ‫كه‌رنه‌ڤاڵێك ده‌بینێت‪ ،‬به‌اڵم به‌نیسبه‌ت‬ ‫ی گه‌وره‌ی ‌ه‬ ‫منه‌و‌ه هه‌ڵبژاردن تراژیدیایه‌ك ‌‬

‫ب���ۆ خ���ود‪ ،‬تراژیدیاك��� ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه خود‬ ‫ی كه‌سێك به‌رزده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫به‌ده‌ست ‌‬ ‫به‌ده‌ستی‌ خۆی‌ مرۆڤێك جیاواز ده‌كات‌و‬ ‫ی مرۆڤێك‬ ‫ی خ���ۆ ‌‬ ‫به‌ده‌س���تی‌ مۆركراو ‌‬ ‫ی ئابورییه‌وه‌ ده‌وڵه‌مه‌ندتر‬ ‫له‌ڕوی‌ ئاست ‌‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫به‌رگریك���ردن له‌خه‌ڵ���ك ئ���اره‌زوه‌‪.‬‬ ‫ی چیی ‌ه جگ ‌ه له‌هونه‌ر‪.‬‬ ‫سیاس���ه‌ت خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌خوله‌كانی‌ پێش���و ‌‬ ‫زۆرێك له‌وانه‌ ‌‬ ‫پارله‌مان���دا ئه‌ندامبون النیكه‌م هیچیان‬ ‫ی خه‌ڵ���ك‬ ‫له‌سیاس���ه‌تی‌ به‌رگریكردن��� ‌‬ ‫نه‌ده‌زانی‌‪ ،‬النیكه‌م نه‌یانده‌ویست وه‌ك‬ ‫خه‌ڵك بژین‪ ،‬كۆبون���ه‌و‌هی‌ داخراویان‬ ‫ی‬ ‫كردو‌ه بۆ به‌رژه‌وه‌ندیه‌ شه‌خسییه‌كان ‌‬ ‫خۆیان‪.‬‬ ‫ی زۆرێك له‌خه‌ڵك بۆ‬ ‫خۆكاندیدكردن ‌‬ ‫پارله‌مان ئه‌وه‌ی ‌ه ك��� ‌ه نایانه‌وێت وه‌ك‬ ‫ی له‌كوردستان‬ ‫خه‌ڵك بژین‪ ،‬پارله‌مانتار ‌‬ ‫به‌دیوه‌ك��� ‌هی‌ تردا وات��� ‌ه نه‌ژیان وه‌ك‬ ‫خه‌ڵك‪ .‬هه‌مو ئه‌و جومله‌ بێتام‌و قس��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی پارله‌مانتار بۆ حه‌اڵڵكردن ‌‬ ‫س���ادانه‌ ‌‬ ‫ی خۆیان ده‌یكه‌ن‪ ،‬یه‌ك هه‌نگاو‬ ‫موچه‌كان ‌‬ ‫له‌دۆخی‌ ئێستای‌ هه‌رێم ناگۆڕێت‪.‬‬ ‫ی ئێمه‌ ئه‌وی‌ تر‬ ‫هه‌مو ده‌زانین ده‌نگ ‌‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندتر ده‌كات‌و كه‌چی‌ ده‌شیكه‌ین‪.‬‬ ‫هه‌مو ده‌شزانین زۆرێك له‌وانه‌ی‌ خۆیان‬ ‫ی‬ ‫كاندیدده‌ك���ه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی��� ‌ه ئیمتیاز ‌‬ ‫زیاتری���ان هه‌بێت كه‌چ���ی‌ خۆمان گێل‬ ‫ده‌كه‌ین‌و باوه‌ڕ به‌قسه‌كانیان ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ی دوڕوه‌‪،‬‬ ‫پارله‌مانت���ار مه‌خلوقێك��� ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردندا‬ ‫ی بانگه‌ش���ه‌ ‌‬ ‫له‌چركه‌سات ‌‬ ‫ده‌چێته‌ كۆاڵنه‌كان‪ ،‬سه‌ر ده‌كات به‌ماڵ ‌ه‬ ‫هه‌ژاره‌كانداو ده‌ستی‌ به‌ته‌مه‌نه‌كان ماچ‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ب���ه‌اڵم كه‌ ده‌چێت��� ‌ه پارله‌مان‬ ‫ی گه‌وره‌ ب���ۆ خوی‌و ئ���اره‌زو‌ه‬ ‫ش���ه‌ڕ ‌‬ ‫ی خۆی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫شه‌خسیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫م���ن ده‌پرس���م فه‌رم���و ئیمتی���از ‌‬ ‫ی كه‌مبكه‌ن���ه‌و‌ه بزانین‬ ‫پارله‌مانتاری��� ‌‬ ‫ی ئ���اره‌زوی‌ ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫كێ���ن ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ی له‌خه‌ڵ���ك بكه‌ن‪ .‬فه‌رمو‬ ‫بچن به‌رگر ‌‬

‫شه‌فافییه‌ت‌و گرفته‌كانی‬ ‫هه‌مو ئه‌و جومله‌‬ ‫بێتام‌و قسه‌‬ ‫سادان ‌هی‌ پارله‌مانتار‬ ‫بۆ حه‌اڵڵكردنی‌‬ ‫موچه‌كانی‌ خۆیان‬ ‫ده‌یكه‌ن‪ ،‬یه‌ك‬ ‫هه‌نگاو له‌دۆخی‌‬ ‫ئێستای‌ هه‌رێم‬ ‫ناگۆڕێت‬ ‫ی‬ ‫ی ببێت���ه‌ وه‌زیفه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫پارله‌مانتاری��� ‌‬ ‫خۆبه‌خش‪ ،‬ی���ان هه‌رك���ه‌س ده‌چێت ‌ه‬ ‫پارله‌م���ان موچ ‌هی‌ ئه‌و ش���وێنه‌ی‌ بۆ‬ ‫ی ئاره‌زو‬ ‫سه‌رفبكرێت بزانین كێن ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫ی له‌خه‌ڵك بكه‌ن‪ .‬ئاخر‬ ‫ده‌كه‌ن به‌رگر ‌‬ ‫ی‬ ‫پارله‌مانتاری���ی‌‌و سیاس���ه‌تكردن خۆ ‌‬ ‫ی كوردس���تان‬ ‫هونه‌ره‌‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫تاك��� ‌ه هونه‌رێ���ك ك��� ‌ه پارله‌مانتار ‌‬ ‫ده‌یزانێ���ت ئ���ه‌و گه‌مه‌یه‌ی��� ‌ه ده‌یكات‪،‬‬ ‫ئه‌و ماس���كه‌ی ‌ه ك ‌ه پۆش���یویه‌تی‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی خۆی‌ دنیا‬ ‫ده‌نگه‌ده‌نگه‌یه‌ كه‌ به‌عه‌قڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌گۆڕێت‌و له‌ڕاستیش���دا جگ ‌ه له‌ژیان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هیچ گۆڕانێك به‌دوا ‌‬ ‫خۆی‌و منداڵه‌كان ‌‬ ‫خۆیدا ناهێنێت‪ .‬زۆرێك له‌پارله‌مانتاران‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌مبه‌ڵ ده‌چن ك ‌ه كاسب ‌‬ ‫له‌ته‌له‌به‌یه‌ك ‌‬ ‫تر نازانن‪.‬‬

‫منداڵێتی‌ مێژو‬

‫جه‌عفه‌ر عه‌لی‬ ‫هی���گڵ له‌كتێبی‌ (عه‌ق���ڵ له‌مێژو)دا‬ ‫ده‌ڵێ���ت‪ :‬ژیانی‌ سیاس���ی‌ له‌رۆژهه‌اڵتدا‬ ‫هێش���تا نه‌گه‌یش���تۆته‌ پله‌ی‌ (ئازادی‌‬ ‫به‌خود)‪ ،‬ئه‌مه‌ش���ی‌ ناوناوه‌ (منداڵێتی‌‬ ‫مێژو)‪.‬‬ ‫هیگڵ ب���ڕوای‌ واب���و له‌رۆژهه‌اڵتدا‬ ‫هه‌موان ل���ه‌ده‌وری‌ یه‌ك كه‌س���ایه‌تیدا‬ ‫ده‌خولێنه‌وه‌‪ ،‬كه‌ بریتییه‌ له‌فه‌رمانڕه‌وا‪،‬‬ ‫یان سه‌رۆك (حاكم)‪ ،‬ئه‌و كه‌سایه‌تیه‌ش‬ ‫وه‌ك باوكی‌ كۆمه‌ڵ ده‌بینن‪ ،‬نه‌ك وه‌ك‬ ‫كه‌سێكی‌ دیس���پۆتیك‪ .‬دیدگای‌ مرۆڤی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ بۆ تاكه‌كه‌سێك به‌و مانایه‌ی‌‬ ‫كه‌ خاوه‌نی‌ بونێكی‌ س���ێنتراڵه‌و كۆی‌‬ ‫ش���ته‌كان له‌ئه‌ودا به‌رجه‌سته‌ ده‌بنه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌مانا هیچ تاكێك���ی‌ دی‌ له‌كۆمه‌ڵگه‌دا‬ ‫هه‌ڵگری‌ شوناس���ی‌ تایب���ه‌ت به‌خۆی‌‌و‬ ‫خاوه‌نی‌ بونێكی‌ جی���اواز له‌بونی‌ تاكی‌‬ ‫فه‌رمان���ڕه‌وا نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو بونێكه‌ له‌ڕێی‌‬ ‫بون���ی‌ ئه‌وه‌وه‌ ده‌توانێ���ت ببێت‌و بونی‌‬ ‫خۆی‌ نمای���ش بكات‪ .‬واته‌ ئازادی‌ كۆی‌‬ ‫تاكه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ بازنه‌ی‌‬ ‫بون���ی‌ كه‌س���ی‌ س���ه‌رۆك‪ ،‬ئازادیه‌كه‌‬ ‫هێش���تا نه‌كه‌وتۆته‌ س���ه‌رپێ‌‪ ،‬نه‌خۆی‌‬ ‫ده‌ناس���ێ‌‌و نه‌ئه‌وانی���دی‌‪ ،‬ن���ه‌ له‌مانای‌‬ ‫ئازادی‌‌و ئیندیڤیدوالی���زم تێده‌گات‌و نه‌‬ ‫له‌مانای‌ بون‌و ئه‌ركی‌ سه‌رۆك‪ ،‬جۆرێكه‌‬ ‫له‌ئازادی‌ كه‌ ئه‌گه‌ر س���ه‌رۆك نه‌بێ‌ ئه‌و‬ ‫نه‌شوناس���ێكی‌ هه‌یه‌‌و‪ ،‬نه‌تایبه‌تمه‌ندی‌‌و‬ ‫ن���ه‌ له‌ئازادی���ش تێ���ده‌گات‪ .‬لێ���ره‌وه‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی���ه‌كان هێنده‌ی‌ ئازادی‌‌و بونی‌‬ ‫خۆی���ان له‌بڵندی‌‌و بونی‌ ب���ااڵی‌ ئه‌وی‌‬ ‫سه‌رۆكدا ده‌بینن‪ ،‬به‌هیچ جۆرێك نه‌ته‌نها‬ ‫له‌بونی‌ تایبه‌تی‌ خۆیاندا نایبینن‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئاماده‌گی‌ سیاسی‌‌و مه‌عریفی‌ گه‌ڕان بۆ‬ ‫ئه‌و ئازادیه‌شیان نییه‌‪ ،‬چونكه‌ هه‌میشه‌‬ ‫خ���ه‌ون به‌گه‌وره‌ی���ی‌‌و كاریزمابون���ی‌‬ ‫س���ه‌رۆكه‌وه‌ ده‌بین���ن‌و له‌بون���ی‌ ئه‌ودا‬ ‫وێنه‌یه‌كی‌ حه‌قیقی‌ بون‌و بڵندی‌‌و جوانی‌و‬ ‫مرۆڤی‌ فریشته‌یی‌ ده‌بینن‪ ،‬له‌ئاماده‌بونی‌‬

‫س���ه‌رۆكدا ناش���یرینیه‌كان ده‌گۆڕێ���ن‬ ‫به‌جوانی‌‪ ،‬خیان���ه‌ت به‌پاكی‌‌و به‌رائه‌ت‌و‬ ‫دۆزه‌خیش به‌به‌هه‌شت‪ ،‬چونكه‌ سه‌رۆك‬ ‫خاوه‌ن���ی‌ بونێكی‌ له‌ش���كان نه‌هاتوی‌‬ ‫ره‌های���ه‌و هه‌رگیز هه‌ڵه‌و ناش���یرینی‌‌و‬ ‫ناپاك���ی‌ س���ه‌رناكات به‌و ماڵ���ه‌ی‌ كه‌‬ ‫مرۆڤه‌كان���ی‌ ئێمه‌‪ ،‬به‌به‌ش���ێكی‌ گه‌وره‌‬ ‫له‌رۆشنبیرانیش���یه‌وه‌‪ ،‬دیوی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫ماڵه‌كه‌ وه‌ك چراخان‌و ناوه‌وه‌شی‌ وه‌ك‬ ‫النه‌ی‌ فریش���ته‌كان ده‌بینن‪ ،‬بێئاگا له‌و‬ ‫روبه‌ره‌ تاریكه‌ فراوانه‌ی‌ كه‌ روناكیه‌كان‬ ‫به‌تاریكی‌ خۆی‌ داده‌پۆشێت‪ ،‬هه‌روه‌ك‬ ‫چ���ۆن هه‌رگیز ئاماده‌ی‌ نه‌ته‌نها بینینی‌‬ ‫شه‌یتانه‌كانی‌ ماڵی‌ فریشته‌كانیش نین‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ئه‌گه‌ر هه‌ست به‌بون‌و بینینیشیان‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬ئه‌وا شه‌یتان هه‌ر وه‌ك فریشته‌و‬ ‫ماڵ���ی‌ دۆزه‌خیش هه‌ر وه‌ك به‌هه‌ش���ت‬ ‫ده‌بینن‪ ،‬له‌هه‌مو ئه‌وانه‌ش ناش���یرینتر‬ ‫وه‌ك بینین���ی‌ چ���اوی‌ تاریكی‌ خۆیان‬ ‫ده‌یانه‌وێ‌ شه‌یتان به‌فریشته‌و دۆزه‌خیش‬ ‫به‌به‌هه‌شت به‌كۆی‌ كۆمه‌ڵگه‌ بناسێنن‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر مرۆڤ له‌ڕێی‌ (خودئاگایی‌)‬ ‫به‌مان���ا هیگڵیه‌كه‌ی‌ له‌بون���ی‌ ئاژه‌ڵی‌‬ ‫جیابكرێته‌وه‌‪ ،‬واته‌ ئه‌و هۆشیاریه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌ناوه‌وه‌ی‌ مرۆڤدا ره‌نگده‌داته‌وه‌و توانای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ پێده‌به‌خش���ێت ك���ه‌ بڵێ‌ ئه‌وه‌‬ ‫"منم"‪ ،‬ئه‌وا هه‌مانكات داوا له‌ئه‌وانیدیش‬ ‫ده‌كات دان ب���ه‌و "من���ه‌"دا بنێن‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌ویدیش به‌هه‌مانشێوه‌ خاوه‌نی‌ ئاگایی‌‬ ‫تایب���ه‌ت به‌خۆیه‌تی‌‌و ئه‌وی���ش هه‌مان‬ ‫خواس���ت‌و ئاره‌زوی‌ دانپێدانانی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫لێره‌وه‌ (خواستی‌ منی‌ تاك له‌خواستی‌‬ ‫ئه‌ویدی���دا) ده‌بینرێت‪ .‬واته‌ خواس���تی‌‬ ‫(من) ب���ۆ دانپێدانانی‌ ئ���ه‌و به‌ "من"‪،‬‬ ‫هه‌مانكات خواستی‌ ئه‌وی‌ به‌رامبه‌ریشه‌‬ ‫بۆ دانپێدانانی‌ "من" به‌"ئه‌و"‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌م‬ ‫دوانه‌ یه‌كدی‌ ته‌واوده‌كه‌ن‌و خواس���تی‌‬ ‫داننان به‌بون‌و ناس���نامه‌ی‌ یه‌كتری‌ تێر‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫له‌رۆژگاری‌ رێنیسانسه‌وه‌ قسه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ناس���ین‌و به‌ه���ای‌ تاكه‌كه‌س ك���راوه‌‪،‬‬ ‫دانتی‌‌و دواتریش په‌ترارك بڕوایان وابو‬ ‫كه‌ پێویس���ته‌ تاك به‌خ���ودی‌ خۆیه‌وه‌‬ ‫ببه‌سترێته‌وه‌و بناس���رێت‪ ،‬نه‌ك له‌ڕێی‌‬ ‫بنه‌ماڵ���ه‌و ره‌چه‌ڵه‌ك���ه‌وه‌ پله‌به‌ن���دی‌‬ ‫ب���ۆ بكرێ���ت‪( .‬كانت)یش له‌س���ه‌ده‌ی‌‬ ‫هه‌ژده‌دا پێیوابو ك ‌ه رۆش���نگه‌ری‌ جگه‌‬ ‫له‌كامڵبونی‌ فیكری‌ مرۆڤ به‌جۆرێك كه‌‬ ‫توانای‌ ئه‌وه‌ی‌ پێببه‌خش���ێت به‌دیدێكی‌‬ ‫ره‌خنه‌گرانه‌وه‌ خودی‌ خۆی‌‌و كۆی‌ ئه‌م‬ ‫دونیایه‌ش ببینێت كه‌ تیایدا ده‌ژی‌‪ ،‬واته‌‬

‫مرۆڤی‌ ئێم ‌ه‬ ‫نه‌پرسیاری‌‬ ‫مه‌عریفی‌ له‌بونی‌‬ ‫خۆی‌‌و ئازادیه‌كانی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬نه‌ توانای‌‬ ‫ژیانكردن به‌بێ‌ ئه‌و‬ ‫سه‌رۆكه‌ی‌ هه‌یه‌ كه‌‬ ‫ئاسان ده‌توانێت‬ ‫ئازادیه‌ خودیه‌كانی‌‬ ‫له‌بازنه‌ی‌ گه‌وره‌یی‌‌و‬ ‫پیرۆزی‌ خۆیدا وردو‬ ‫خاش بكات‬ ‫دور له‌دیس���پلین‌و كۆنتڕۆڵی‌ ئه‌وانیدی‌‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیانه‌ هێ���زی‌ به‌كارهێنان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ژیری‌ خ���ۆی‌‌و عه‌قڵی‌ خ���ۆی‌ هه‌بێت‪.‬‬ ‫له‌شه‌س���ته‌كانی‌ س���ه‌ده‌ی‌ رابردوشه‌وه‌‬ ‫شۆڕش���ێكی‌ فیكری‌ به‌س���ه‌ر ئه‌مجۆره‌‬ ‫له‌عه‌قڵ ‌ه سكوالستیكیه‌دا هات كه‌ بڕوای‌‬ ‫به‌هیچ نه‌بو جگه‌ له‌روداوه‌ جێگیره‌كان‌و‬ ‫كۆكردن���ه‌وه‌و كه‌ڵه‌ككردنیان‪ .‬ئه‌مجۆره‌‬ ‫له‌عه‌قڵیه‌ته‌ هه‌رگیز خاوه‌نی‌ پرسیاری‌‬ ‫ئیپس���تمۆلۆژی‌ قوڵ نییه‌ له‌باره‌ی‌ ئه‌و‬ ‫زانیاریه‌ كۆكراوه‌و كه‌ڵه‌ككراوانه‌و هه‌وڵی‌‬ ‫هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ كه‌لتوری‌ كه‌ڵه‌كبوی‌‬ ‫سااڵنی‌ رابردو نادات‪.‬‬ ‫ئێمه‌ی‌ كورد وه‌ك چۆن له‌رابردودا‪،‬‬ ‫بێگومان به‌جیاوازیه‌كی‌ كه‌مه‌وه‌‪ ،‬بون‌و‬ ‫ناس���نامه‌ی‌ تاكێت���ی‌ خۆم���ان له‌ڕێی‌‬ ‫سه‌رۆكه‌وه‌ پێناسه‌كردوه‌‪ ،‬له‌ئێستایشدا‬ ‫بونێكی‌ نامۆین به‌شوناس‌و تایبه‌تمه‌ندی‌‬ ‫خۆم���ان‪ .‬له‌هه‌ركه‌س���ێك زیات���ر باس‬

‫له‌ئازادی‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬به‌اڵم هه‌رگیز ئازاد ‌‬ ‫ی‬ ‫خودی‌ خۆم���ان وه‌ك تاك ناناس���ین‪،‬‬ ‫مرۆڤ���ی‌ ئێم���ه‌ نه‌پرس���یاری‌ مه‌عریفی‌‬ ‫له‌بون���ی‌ خۆی‌‌و ئازادیه‌كانی‌ ده‌كات‪ ،‬نه‌‬ ‫توانای‌ ژیانكردن به‌بێ‌ ئه‌و س���ه‌رۆكه‌ی‌‬ ‫هه‌ی���ه‌ كه‌ ئاس���ان ده‌توانێ���ت ئازادیه‌‬ ‫خودیه‌كانی‌ له‌بازنه‌ی‌ گه‌وره‌یی‌‌و پیرۆزی‌‬ ‫خۆی���دا وردو خاش بكات‪ .‬ئێمه‌ تا ئه‌و‬ ‫شوێنه‌ ئازادین كه‌ سه‌رۆك قسه‌ ناكات‪،‬‬ ‫كه‌ وێنه‌كانی‌ س���ه‌رۆك له‌نێو الپه‌ڕه‌ی‌‬ ‫رۆژنام���ه‌كان‌و شاش���ه‌ی‌ تیڤی���ه‌كان‌و‬ ‫شه‌قام‌و كۆاڵن‌و سه‌ر دیواری‌ قوتابخانه‌و‬ ‫زانك���ۆو ژوری‌ فه‌رمانگه‌كانمانه‌وه‌ دیار‬ ‫نییه‌‪ ،‬كه‌ س���ه‌رۆك له‌نێو حه‌ش���اماته‌‬ ‫مێگه‌لیه‌كانمان���دا هێش���تا حه‌م���اس‬ ‫نه‌یگرتوه‌و رسته‌ تێكشاوو سواوه‌كانی‌‬ ‫خۆی‌ دوباره‌نه‌كردۆته‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ ئه‌وكاته‌‬ ‫هه‌س���ت به‌بون���ی‌ خۆم���ان ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم هه‌ركاتێك س���ه‌رۆك ده‌ركه‌وت‬ ‫ئێمه‌ ل���ه‌ودا ونین‪ ،‬ئێمه‌ له‌نێو وش���ه‌و‬ ‫رس���ته‌كانیدا ده‌بینه‌ ش���تێكی‌ بچوكتر‬ ‫له‌بچوكیمان‌و بچوكتر له‌خاڵ‌و فاریزه‌ی‌‬ ‫پش���تی‌ وش���ه‌كانیه‌وه‌‪ ،‬ئێم���ه‌ ئه‌وكات‬ ‫نازانین سه‌رۆكه‌كانمان چیده‌ڵێن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌راوه‌ش���اندنی‌ پارچه‌ په‌ڕۆیه‌كه‌وه‌ كه‌‬ ‫نیشانه‌ی‌ ئاس���وده‌یی‌ ده‌رونی‌ سه‌رۆكه‌‬ ‫هه‌ڵده‌په‌ڕین‪ ،‬ئێمه‌ ته‌نها وش���ه‌یه‌كیش‬ ‫له‌س���ه‌رۆك تێناگه‌ی���ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم گرنگه‌‬ ‫به‌هوت���اف‌و ده‌نگه‌ ده‌نگی‌ ب���ه‌رز‪ ،‬كه‌‬ ‫نیش���انه‌ی‌ دوپاتكردن���ه‌وه‌ی‌ ملكه‌چی‌‬ ‫ئێم���ه‌و چێژبه‌خش���ین به‌س���ه‌رۆك‪ ،‬تا‬ ‫هێزم���ان تێدایه‌ هاواربكه‌ین‪ ،‬دڵنیام كه‌‬ ‫به‌شی‌ هه‌ره‌ گه‌وره‌مان نازانین سه‌رۆك‬ ‫بۆ حه‌ماس ده‌یگرێ‌‌و بۆچی‌ هه‌ڵده‌چێ‌‌و‬ ‫بۆ هه‌ڕه‌ش���ه‌ ده‌كات‪ ،‬بۆچ���ی‌ به‌یانیان‬ ‫له‌تاكڕه‌وی‌‌و دیكتاتۆریه‌ت یاخیه‌و ئێواران‬ ‫باوه‌شی‌ پیاده‌كات‌و الرومه‌ته‌كانی‌ ماچ‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا به‌هه‌مو‬ ‫هێزی‌ مه‌چه‌ك‌و په‌نجه‌كانمان ده‌س���ت‬ ‫به‌رزده‌كه‌ینه‌وه‌و ناو له‌پی‌ ده‌سته‌كانمان‬ ‫ده‌ده‌ی���ن به‌یه‌كداو چه‌پڵ���ه‌ لێده‌ده‌ین‪.‬‬ ‫له‌نێو هه‌مو هه‌ڵپه‌ڕین‌و هوتافكێش���ان‌و‬ ‫ده‌ن���گ به‌رزكردنه‌وه‌یه‌كم���ان‪ ،‬له‌نێ���و‬ ‫هه‌مو هێزی‌ چه‌پڵه‌و هاوار هاوارێكماندا‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ونه‌ ئێمه‌ین‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی‌ ئاماده‌یه‌‬ ‫س���ه‌رۆك‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ئازادنیی���ه‌ ئێمه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌یش كه‌ كۆنتڕۆڵ���ی‌ ئازادی‌‌و بونی‌‬ ‫كردوین سه‌رۆك‪ ،‬بۆیه‌ من هێشتا بڕوام‬ ‫به‌و قۆناغه‌ی‌ مێژو له‌ق نه‌بوه‌ كه‌ هیگڵ‬ ‫ناویناوه‌ قۆناغی‌ "منداڵێتی‌ مێژو"‪ .‬به‌ڵێ‌‬ ‫ئێمه‌ هێشتا له‌م قۆناغه‌دا ده‌ژین‪.‬‬

‫ئاراس فه‌تاح‬ ‫ھه‌ندێك له‌لێكۆڵ���ه‌ران وایده‌بینن ك ‌ه‬ ‫بابه‌تی شه‌فافییه‌ت له‌م سااڵنه‌ی دواییدا‬ ‫ره‌ھه‌ندێكی مه‌ترس���یداری وه‌رگرتووه‌‪،‬‬ ‫چونكی گوتاری ش���ه‌فافییه‌ت خه‌ریكه‌‬ ‫ببێت به‌ ئایدیۆلۆژی���ا‌و میكانیزمێك بۆ‬ ‫كۆنترۆڵكردنی ته‌واوی كۆمه‌ڵگا‪ .‬له‌ دیدی‬ ‫ئه‌م كه‌سانه‌دا دروستكردنی "كۆمه‌ڵگای‬ ‫شوش���ه‌یی"‌و "جه‌سته‌ی ئه‌ش���یعه‌یی"‬ ‫مانای ئ���ه‌وه‌ نییه‌ ك���ه‌ ئازادییه‌كانمان‬ ‫زیاتر پارێزراون‪ ،‬به‌ڵك���و به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫ده‌ش���ێت ره‌ھه‌ن���دی خنكان���دن‌و‬ ‫ئازادیی���ه‌كان‬ ‫به‌رته‌س���ككردنه‌وه‌ی‬ ‫بگه‌یه‌نێ���ت‪ .‬فه‌یله‌س���وفی ئه‌ڵمانی‌و به‌‬ ‫ره‌گه‌ز كۆریای باشووریی‪" ،‬بیونگ چول‬ ‫ھان"‪ ،‬یه‌كێكه‌ له‌ ره‌خنه‌گره‌ گه‌وره‌كانی‬ ‫چه‌مك���ی ش���ه‌فافییه‌ت‪ .‬ب���ه‌ بۆچوونی‬ ‫"ھان" ھه‌م���وو گه‌وره‌بوونێكی ره‌ھه‌ندی‬ ‫به‌ئایدیۆلۆژیبوونی شه‌فافییه‌ت ھه‌ڵگری‬ ‫ستراتیژی س���ڕینه‌وه‌ی نهێنییه‌كانمانه‌‌و‬ ‫تێكشكاندنی متمانه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانمان‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێ���ت‪ .‬به‌ش���ێوه‌یه‌كی گش���تی‬ ‫ده‌توانی���ن دوو ره‌ھه‌ن���دی گرن���گ له‌م‬ ‫تێڕوانین���ه‌ ره‌خنه‌ئامێ���زه‌ی "ھان"دا‬ ‫ده‌ستنیش���انبكه‌ین‪ :‬یه‌كه‌م‪ ،‬پاراستنی‬ ‫ش���ته‌ تایبه‌تیی���ه‌كان حاڵه‌تێكه‌ ھه‌موو‬ ‫كۆمه‌ڵگای���ه‌ك وه‌ك���و س���ه‌رمایه‌یه‌كی‬ ‫رۆحی پێویس���تی پێیه‌تی‪ ،‬بۆیه‌ ھه‌موو‬ ‫به‌ئایدیۆلۆژیكردنی ش���ه‌فافییه‌ت مانای‬ ‫نه‌ھێش���تنی نهێنییه‌ شه‌خس���ییه‌كانه‌‪.‬‬ ‫دووه‌میان‪ ،‬متمانه‌ دۆخێكی كۆمه‌اڵیه‌تیی‌و‬ ‫چۆنایه‌تییه‌كی تایبه‌ت���ه‌ له‌ په‌یوه‌ندیی‬ ‫كه‌ پێویستی به‌ س���ه‌لماندن نییه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫چه‌مكی ش���ه‌فافییه‌ت ده‌ش���ێت مانای‬ ‫كوش���تنی متمانه‌ بێت‪ ،‬چونكه‌ كۆنترۆڵ‬ ‫جێگای ده‌گرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی جێگای س���ه‌رنجه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫زۆرێك له‌سیاس���ه‌تمه‌داران‌و حیزبه‌كان‌و‬ ‫ده‌زگا كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی ئه‌وروپا زاراوه‌ی‬ ‫شه‌فافییه‌ت وه‌كو ھاوته‌ریبێك بۆ متمانه‌‬ ‫به‌كارده‌ھێنن‪ .‬ئ���ه‌م ھاوته‌ریبییه‌ش پتر‬ ‫ره‌ھه‌ندێك���ی ھاومانای���ی وه‌رگرت���ووه‌‌و‬ ‫له‌ژێر س���ه‌ردێڕی "ش���ه‌فافییه‌ت متمانه‌‬ ‫دروس���تده‌كات"دا به‌كارده‌برێ���ت‪ .‬ئه‌و‬ ‫پرس���یاره‌ی لێره‌دا زۆر گرنگه‌ ئه‌وه‌یه‌‪:‬‬ ‫ئایا شه‌فافییه‌ت متمانه‌ دروستده‌كات؟‬ ‫ئای���ا متمانه‌ به‌بێ ش���ه‌فافییه‌ت بوونی‬ ‫نییه‌؟ بۆچی ده‌بێت شه‌فافییه‌ت ھه‌بێت‪،‬‬ ‫تاوه‌ك���و متمانه‌ له‌نێوان ئینس���انه‌كان‌و‬ ‫پنته‌كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان���دا ئاماده‌بێ���ت؟‬ ‫كه‌م نین ئه‌و نووسه‌رانه‌ی كه‌ كێشه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌م چه‌شنه‌ گرێبه‌ستییه‌ی نێوان‬ ‫شه‌فافییه‌ت‌و متمانه‌دا ھه‌یه‌‪ .‬یه‌كێك له‌‬ ‫ره‌ھه‌ن���ده‌ گرنگه‌كانی ئ���ه‌م ره‌خنه‌یه‌ش‬ ‫الی یه‌كێك���ی وه‌ك���و "ھان" بریتییه‌ له‌و‬ ‫ناكۆكیی���ه‌ ناوه‌كیی���ه‌ی كه‌ ئ���ه‌م دوو‬ ‫زاراوه‌یه‌ له‌خۆیان گرتووه‌‪.‬‬ ‫گوتاری شه‌فافییه‌ت الی "ھان" بووه‌ به‌‬ ‫كه‌ره‌سه‌یه‌ك بۆ كوشتنی جیاوازییه‌كان‌و‬ ‫"ھاوتاك���ردن"ی ك���ه‌س‌و ده‌زگاكان له‌‬ ‫ناو پرۆژه‌یه‌كی سیاس���یی‌و ئایدیۆلۆژی‬ ‫دیاریكراودا‪ .‬دیاره‌ كاتێك "ھان" زاراوه‌ی‬ ‫"‪"Gleichschaltung‬‬ ‫ھاوتاك���ردن‬ ‫به‌كارده‌ھێنێت‪ ،‬مه‌به‌س���تی ل���ه‌و پرۆژه‌‬ ‫تۆتالیتارییه‌یه‌ كه‌ نازییه‌كان له‌ سااڵنی‬ ‫سییه‌كانی س���ه‌ده‌ی بیسته‌مدا له‌ڕێگای‬ ‫دانانی یاس���ا‌و به‌كارھێنان���ی تیرۆره‌وه‌‪،‬‬ ‫پیاده‌یانكرد‪ .‬ستراتیژی ھاوتاكردن بریتی‬ ‫بوو ل���ه‌ ھاوده‌نگك���ردن‌و ھاوڕه‌نگكردنی‬ ‫جیاوازییه‌كان���ی كۆمه‌ڵ���گا‌و رێگه‌نه‌دان‬ ‫ب���ه‌ ھیچ ده‌نگ‌و ره‌نگێك���ی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫تر ك���ه‌ ل���ه‌ ده‌ره‌وه‌ی ده‌ن���گ‌و ره‌نگی‬ ‫نازییه‌كاندا بوونیان ھه‌ب���وو‪ .‬بۆنموونه‌‬ ‫ھه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی رێكخراوه‌ سه‌ربه‌خۆ‬ ‫مه‌ده‌نیی���ه‌كان‌و تواندنه‌وه‌ی���ان له‌ن���او‬ ‫ده‌زگاگه‌لی سه‌ر به‌ حیزبدا‌و قه‌ده‌غه‌كردنی‬ ‫دروس���تبوونی رێكخراوی ن���وێ‪ ،‬له‌پاڵ‬ ‫ئه‌مانه‌ش���دا ھاوتاكردن���ی ده‌زگاكان���ی‬ ‫میدیا‌و كۆنت���رۆڵ‌و كۆماندۆكردنیان‪ ،‬له‌‬ ‫كۆتاییش���دا بێده‌سه‌اڵتكردنی په‌رله‌مانی‬ ‫ھه‌رێمه‌كان‌و له‌ده‌ستدانی سه‌ربه‌خۆییان‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌ نێوه‌ند‪ .‬بێگومان به‌رھه‌می‬ ‫ئه‌م پرۆس���ه‌ دورودرێژه‌ش بریتی بوو له‌‬ ‫ھاوتاكردن���ی حیزب‌و ده‌وڵ���ه‌ت‌و كردنی‬ ‫ھیتل���ه‌ر‌و پارته‌كه‌ی به‌ خوێ���ن‌و رۆح‌و‬ ‫عه‌قڵ���ی ده‌وڵه‌ت‌و نه‌ت���ه‌وه‌‪" .‬ھان" رای‬ ‫وایه‌ كه‌ له‌ كۆمه‌ڵگای ش���ه‌فافدا ئه‌ویتر‬ ‫ده‌بێ���ت ب���ه‌ كه‌س���ێكی الده‌ر‌و ناوێزه‌‪،‬‬ ‫كه‌س���ێك كه‌ له‌گه‌ڵ رێسا گشتییه‌كاندا‬ ‫ناگونجێت‪ ،‬چونكی گڵۆپی شه‌فافییه‌تی‬ ‫به‌سه‌ره‌وه‌ نییه‌‪ ،‬تاوه‌كو كه‌شفی بكه‌ین‌و‬ ‫بزانین نھێنییه‌كانی چییه‌‪.‬‬ ‫به‌رای "ھان" ته‌نها مردووه‌كان شه‌فافن‌و‬

‫ئایا شه‌فافییه‌ت‬ ‫متمانه‌ دروستده‌كات؟‬ ‫ئایا متمانه‌ به‌بێ‬ ‫شه‌فافییه‌ت بوونی‬ ‫نییه‌؟ بۆچی ده‌بێت‬ ‫شه‌فافییه‌ت ھه‌بێت‪،‬‬ ‫تاوه‌كو متمانه‌‬ ‫له‌نێوان ئینسانه‌كان‌و‬ ‫پنته‌كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كاندا‬ ‫ئاماده‌بێت؟‬ ‫ش���ه‌فافییه‌تی ره‌ھاش بێڕه‌نگه‌‪ .‬مردوو‬ ‫به‌رجه‌س���ته‌ی دۆخی بێڕه‌نگیی ده‌كات‪،‬‬ ‫مردوو ن���ه‌ توانای ش���اردنه‌وه‌ی ھه‌یه‌و‬ ‫نه‌ ده‌ش���توانێت زانیارییه‌ كه‌سییه‌كانی‬ ‫به‌ په‌نھانیی بهێڵێته‌وه‌‪ .‬ته‌نھا ش���تێك‬ ‫ك���ه‌ ده‌بێت بش���اردرێته‌وه‌ جه‌س���ته‌ی‬ ‫مردووه‌كه‌ خۆیه‌تی‪ ،‬ن���ه‌ك یاده‌وه‌ریی‌و‬ ‫زانیاریی���ه‌كان له‌س���ه‌ری‪ .‬كۆمه‌ڵ���گا‬ ‫بۆخودی خ���ۆی ئۆرگانێك���ی زیندووه‌‪،‬‬ ‫یه‌كێك ل���ه‌ ھۆكاره‌كانی زیندوێتییه‌كه‌ی‬ ‫بریتییه‌ ل���ه‌ ئاڵۆزه‌یییه‌كانی ئینس���ان‪.‬‬ ‫ره‌ھه‌ندێكی گرنگی ئ���ه‌م زیندوێتییه‌ش‬ ‫بوونی نھێنییه‌‪ .‬گه‌ر ئینسانه‌كان ھه‌موو‬ ‫نھێنییه‌كان���ی خۆیان به‌یانبكه‌ن‪ ،‬مانای‬ ‫دروس���تكردنی متمانه‌ی ره‌ھا نییه‌ له‌ناو‬ ‫كۆمه‌ڵگادا‪ ،‬به‌ڵكو مانای كۆنترۆڵكردنی‬ ‫ره‌ھایه‌‪" .‬ھان" بڕێك زیاتر ده‌ڕوات‌و باس‬ ‫له‌ كولتووری "پۆرنۆگرافی" ده‌كات‪ .‬ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت كۆمه‌ڵگای شه‌فاف‪ ،‬كۆمه‌ڵگایه‌كی‬ ‫پۆرنۆگرافیی���ه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵگایه‌ك���ی رووت‌و‬ ‫داماڵ���راوه‌‪ .‬ھان رای وای���ه‌ كه‌ ئیرۆتیك‬ ‫پێویس���تی به‌ نھێنیی ھه‌یه‌‪ ،‬ھه‌ركاتێك‬ ‫نھێنیی���ش نه‌مێنێت‪ ،‬ئه‌وا پۆرنۆگرافیی‬ ‫جێگای ده‌گرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵ���گای ش���ه‌فاف كۆمه‌ڵگایه‌كه‌‬ ‫ك���ه‌ مه‌س���ته‌ ب���ه‌ چه‌مك���ی ئه‌رێت���ی‬ ‫"‪ ."Positivität‬وات���ه‌ كۆمه‌ڵگایه‌كه‌ كه‌‬ ‫چۆكیداداوه‌ بۆ بینینی شته‌باش���ه‌كان‌و‬ ‫به‌یانكردن‌و نماییش���كردنی "من"ه‌كان‪.‬‬ ‫گه‌ر تێڕوانینه‌كانی "ھان" له‌سه‌ر ئه‌رێتی‬ ‫ش���ه‌فافییه‌ت له‌ نموونه‌ی فه‌یسبووكدا‬ ‫ته‌ماش���ابكه‌ین‪ ،‬بۆمان ده‌رده‌كه‌وێت كه‌‬ ‫ئه‌و چه‌نده‌ كێش���ه‌ی له‌گ���ه‌ڵ دوگمه‌ی‬ ‫اڵیك���دا ھه‌یه‌‪ .‬اڵی���ك له‌ فه‌یس���بووكدا‬ ‫نموونه‌ی ئ���ه‌و كولت���ووری ئه‌رێتییه‌یه‌‬ ‫كه‌ كۆمه‌ڵگای ش���ه‌فاف دروستده‌كات‪،‬‬ ‫چونكی ت���ه‌نھا الیه‌ن���ه‌ پۆزه‌تیڤه‌كانی‬ ‫خۆیمان پیش���انده‌دات‪ .‬به‌ مانایه‌كی تر‬ ‫ده‌توانین بڵێین فه‌یس���بووك مۆدێلێك‬ ‫له‌ "توتالیتاریزمی ئه‌رێتی" داده‌ھێنێت‌و‬ ‫دونیایه‌ك���ی نوێ���ی ش���ه‌فافییه‌تمان بۆ‬ ‫به‌رجه‌س���ته‌ده‌كات ك���ه‌ نه‌رێتی جێگای‬ ‫تی���ادا نابێت���ه‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌م تۆتالیتاریزمه‌‬ ‫پۆزه‌تیڤه‌ واده‌كات كه‌ فه‌یس���بووك رێگا‬ ‫به‌ خۆی نادات دوگمه‌یه‌ك دروستبكات كه‌‬ ‫دیوه‌كه‌ی تری اڵیكمان پیشانبدات‪ ،‬واته‌‬ ‫ھه‌اڵوێ���ردی "به‌دڵمه‌" ته‌نھا بژارده‌یه‌كه‌‬ ‫كه‌ له‌به‌رده‌ستماندایه‌‪ ،‬به‌رامبه‌ر به‌وه‌ش‬ ‫ھه‌اڵوێردی "به‌دڵم نیی���ه‌" بوونی نییه‌‪.‬‬ ‫بێگوم���ان یه‌كێك له‌ ھۆكاره‌كان بریتییه‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ی ك���ه‌ نه‌رێتی���ی "‪"Negativität‬‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانمان تێكده‌دات‌و تووش���ی‬ ‫ش���ه‌له‌لی ده‌كات‌و به‌رامب���ه‌ر ب���ه‌وه‌ش‬ ‫ئه‌رێتیی "‪ "Positivität‬په‌یوه‌ندییه‌كانمان‬ ‫راده‌گرێت‌و به‌رده‌وامیپێده‌دات‪.‬‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی گرنگی تر ك���ه‌ گوتاری‬ ‫ش���ه‌فافییه‌ت به‌رھه‌میده‌ھێنێت‪ ،‬بریتییه‌‬ ‫ل���ه‌ داب���ڕان‌و ته‌نهایی‪ .‬بۆ تێگه‌ش���تنی‬ ‫باش���تر ده‌توانین ھاوته‌ریبییه‌ك له‌نێوان‬ ‫ته‌نھای���ی‌و دابڕاندا له‌ نموونه‌ی زینداندا‬ ‫نماییش���بكه‌ین‪ .‬زین���دان میتۆدێكه‌ بۆ‬ ‫دابڕانی ئینس���انه‌كان له‌ كۆمه‌ڵگا‪ .‬ئه‌م‬ ‫دابڕانه‌ له‌ جه‌وھه‌ردا مانای به‌رھه‌مھێنانی‬ ‫ته‌نھاییه‌ك���ی س���ه‌پێنراوه‌‪ .‬ته‌نھاییه‌ك‬ ‫كه‌ دابڕان دروس���تیبكات‪ ،‬جی���اوازه‌ له‌‬ ‫دابڕانێك كه‌ ته‌نهایی دروستبكات‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )384‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/7/2‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫ئایا یه‌كێتی بڕیارده‌دات؟‬ ‫ده‌ینوسێت‬

‫سیاسه‌ت شه‌رف نیه‬ ‫شه‌‌ره‌ف یه‌كێکه له چه‌مکه کۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫ئاینی‌و تاکه‌که‌س���یه‌كان ل���ه کۆمه‌ڵگای‬ ‫رۆژهه‌اڵت���ی‌و کوردی���دا‪ ( .‬له راس���تیدا‬ ‫هێن���ده‌ی په‌یوه‌س���ته ب���ه پێکهات���ه‌ی‬ ‫ئابوری‌و کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬هێنده په‌یوه‌س���ت‬ ‫نیه به ئاین���ه‌وه‪ .‬به‌تایبه‌ت به پێکهاته‌ی‬ ‫ده‌ره‌به‌گی‪ ،‬چونک���ه کاتێک له که‌لتوری‬ ‫ده‌ره‌به‌گ���ی گه‌الن���ی ت���ر‪ ،‬ب���ۆ نموونه‬ ‫رۆژئاوا ده‌روانێت به زۆری هاوش���ێوه‌یی‬ ‫ده‌بین���ی)‪ .‬ئه‌م چه‌مکه ئێمه لێره‌دا ته‌نها‬ ‫به مه‌به‌‌س���تی روونکردن���ه‌وه ده‌یهێنینه‬ ‫ئ���اراوه‪ ،‬به‌مانایه‌ك���ی ت���ر کاری ئ���ه‌م‬ ‫نوس���ینه نیه قسه له الیه‌نه جیاوازه‌کانی‬ ‫ش���ه‌ره‌ف ب���کات‪ .‬ش���ه‌ره‌ف کۆمه‌ڵێک‬ ‫به‌هایه که وابه‌س���ته‌یه ب���ه تاکه‌وه‪ ،‬تاک‬ ‫له نێو کۆمه‌ڵگادا ده‌خوازێت پارێزگاریان‬ ‫لێبکات‪ .‬به گشتی شه‌ره‌ف‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‬ ‫کۆمه‌ڵ���گای ته‌قلیدیدا بوارێکه که مایه‌ی‬ ‫قسه له سه‌ر کردن‌و سازان‌و گفتوگۆ نیه‪.‬‬ ‫شه‌ره‌ف روونه‪ ،‬ده‌بێ بپارێزرێت‪ ،‬نابێ به‬ ‫هیچ ش���ێوه‌یه‌ك له‌که‌داربێت‪ .‬ده‌كرێت بۆ‬ ‫ئاسانی وه‌های وێنابکه‌ین شه‌ره‌ف بریتیه‬ ‫له بوون���ی خه‌یاڵکراوی مرۆڤ (تاک) له‬ ‫ناو کۆمه‌ڵ���گادا‪ .‬هه‌ر کارێ���ک به‌رامبه‌ر‬ ‫ش���ه‌ره‌ف بریتیه له کارێ���ک دژ به‌بوونی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی که‌سه‌كه‪ .‬دیاره ئه‌م شێوازی‬ ‫بوونه ته‌نها له سه‌ر فه‌نتازیا بونیادنراوه‪.‬‬ ‫فه‌نتازیای که‌س���ێک به بوونی خۆی وه‌ك‬ ‫راس���تیه‌كه بۆخۆی‪ .‬ش���ه‌ره‌ف کۆمه‌ڵێک‬ ‫خه‌س���ڵه‌تی هه‌ی���ه بااڵترینی���ان پاکیه‪،‬‬ ‫پاشان س���ه‌ربه‌رزی‪ ،‬ئینجا بااڵیی پێگه‌ی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی‪ .‬ئه‌مانه له یه‌که‌م تێروانیندا‬ ‫ئه‌رێی ده‌رده‌ک���ه‌ون‪ ،‬به‌اڵم کاتێک ده‌بنه‬ ‫نۆرم‌و هه‌وڵێ پاراس���تنیان ده‌درێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ده‌بنه سه‌رچاوه‌ی توندوتیژی‪ .‬که زۆربه‌ی‬ ‫کات جیاوازیه‌كی گ���ه‌وره هه‌یه له نێوان‬ ‫ئه‌و ش���ێوه‌یه‌ی که که‌سێک بۆ شه‌ره‌ف‬ ‫وێن���ای ده‌كات له گ���ه‌ڵ واقیع‌و ئینجا له‬ ‫گه‌ڵ ئاس���تی کۆمه‌اڵیه‌تی‪ .‬ئه‌م جیاوازی‌و‬ ‫فه‌نتازیاییه که سه‌رچاوه‌ی توندوتیژیه‌کی‬ ‫زۆره هه‌رکاتێک که ش���ه‌ره‌ف ده‌که‌وێته‬ ‫مه‌ترس���یه‌وه‪ .‬هه‌موو ش���ه‌ره‌ف پارێزێک‬ ‫ئاگاداره که ش���ه‌ره‌ف هه‌میش���ه له ژێر‬ ‫ئه‌گه‌ری هێرش���دایه‪ ،‬چونکه شه‌ره‌ف که‬ ‫ره‌گه‌ک���ه‌ی ده‌گه‌رێته‌وه بۆ س���ه‌رده‌می‬ ‫سوارچاکی‌و ش���ه‌ڕه شمشێر‌و زۆرانبازی‌و‬ ‫ئاغ���ا‌و کوێخا‪ ،‬هه‌میش���ه ده‌بێت دووپات‬ ‫بکرێت���ه‌وه بس���ه‌پێنرێت‪ .‬دی���اره له‌به‌ر‬ ‫گۆڕانی رۆژگار شه‌ره‌ف زۆر خه‌سڵه‌تی له‬ ‫ده‌س���تداوه‪ ،‬ئه‌‌مرۆ به‌گشتی له جه‌سته‌ی‬ ‫ئافره‌تدا کورتبوه‌ته‌وه‪ ،‬ئێمه مه‌به‌‌ستمان‬ ‫ئ���ه‌م ره‌هه‌نده‌ی ش���ه‌ره‌ف نی���ه‪ .‬به‌ڵکو‬ ‫زیاتر مه‌به‌س���تمان ش���ه‌ره‌فی سه‌رده‌می‬ ‫سه‌ده ناوه‌ندیه‌کانه که له سه‌ر ئه‌خالقی‬ ‫س���وارچاکیو زۆرانبازی دروس���تبووبوو‪.‬‬ ‫ره‌نگه چیرۆکی رۆس���ته‌می زاڵ له ئاگایی‬ ‫گش���تی ئێمه‌دا باش���ترین نموونه‌ی ئه‌م‬ ‫جۆره ش���ه‌ره‌فه بێت‪ .‬رۆسته‌م ئاماده‌یه‬ ‫که کوره‌ک���ه‌ی خۆی بکوژێ���ت له پێناو‬ ‫له ده‌ست نه‌دانی ش���ه‌ره‌فی پاڵه‌وانێتی‪.‬‬ ‫به‌م پێیه که‌س���ی خاوه‌ن توانا‪ ،‬که‌س���ی‬ ‫خ���اوه‌ن هێ���ز‪ ،‬که‌س���ی خ���اوه‌ن پێگه‬ ‫ئاماده‌ی���ه هه‌م���وو ش���تێک ئه‌نجامبدات‬ ‫ته‌نها بۆئه‌وه‌ی حورمه‌تی ئه‌فسانه‌یی یان‬ ‫فه‌نتازی نه‌روش���ێت‪ .‬ئه‌مه قه‌یرانێکه که‬ ‫ئه‌مرۆ سیاس���ه‌تی کوردی به ده‌ستیه‌وه‬ ‫ده‌ناڵێنێت‪.‬‬ ‫لێره‌و شه‌ره‌ف هه‌میشه دوو خه‌سڵه‌ت‬ ‫ل���ه خ���ۆی ده‌گرێ���ت‪ :‬یه‌كه‌م‪ ،‬ت���ا دوا‬ ‫هه‌‌ناسه به‌بێ هیچ گۆڕانکاریه‌ك داکۆکی‬ ‫لێده‌كرێت‪ .‬دووه‌م‪ ،‬هه‌میش���ه پێچراوه له‬ ‫توندتیژی‪ .‬ش���ه‌ره‌ف ئااڵوه له تۆڵه‪ ،‬له‬ ‫کینه‪ ،‬له هێرش‪ .‬خه‌ڵکانێک که کێشه‌ی‬ ‫ش���ه‌ره‌ف له نێوانیادایه ئه‌وا هه‌میشه له‬ ‫بۆس���ه‌دان بۆ یه‌كتر‪ ،‬هه‌رگیز ناتوانن له‬ ‫دۆخێکی ئاش���تیدا بژین‪ .‬س���اته‌وه‌ختی‬ ‫یه‌كس���ان بوونی توانا‌و هێزیان هه‌میشه‬ ‫س���اته‌وه‌ختێکی کاتی���ه‪ .‬خه‌ڵکی خاوه‌ن‬ ‫قه‌یرانی شه‌ره‌ف هه‌میشه به‌رامبه‌ر یه‌ك‬ ‫هه‌ڵده‌چن‪ ،‬س���ۆزیان ده‌جوڵێت‪ ،‬ناتوانن‬ ‫بدوێن‪ ،‬الیه‌نی تری قه‌یرانه‌كانیان ببینن‪.‬‬ ‫ش���ه‌ره‌ف هه‌‌تا مه‌رگ داکۆکی لێده‌كرێت‬ ‫چونکه ژیان به‌بێ شه‌ره‌ف مانای نیه‪.‬‬ ‫کاتێک ئه‌مه خه‌سڵه‌ته‌كانی شه‌ره‌فه‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وا کاراکته‌ره‌كانی قه‌یرانی ش���ه‌ره‌ف‬ ‫ته‌نها تایبه‌ت نیه به دونیا شه‌ره‌ف به‌ڵکو‬ ‫په‌لی کوتاوه ب���ۆ دونیای تر‪ .‬یه‌كێک له‬ ‫هه‌ره قه‌یران���اوی ترین دونی���ا؛ دونیای‬ ‫سیاسه‌ته‪ .‬سیاس���ه‌تی کوردی‪ ،‬سیاسی‬ ‫ک���وردی‪ ،‬پێگه‌ی سیاس���ی خۆیان وه‌ك‬ ‫کێش���ه‌ی شه‌ره‌ف س���ه‌یرده‌كه‌ن‪ .‬گروپ‌و‬ ‫الیه‌ن���ه سیاس���ه‌کان وه‌ها ل���ه ملمالنێی‬ ‫یه‌كت���ردان که وه‌ك ئه‌وه‌ی���ه له ملمالنێ‬ ‫شه‌ره‌فدا بن‪ .‬کاتێک پێگه‌ی سیاسی وه‌ها‬

‫سه‌یرده‌كرێت که به‌شێک بێت له شه‌ره‌فی‬ ‫که‌‌س���ێک یان به‌رپرس���ێک‪ ،‬ئه‌وا که‌سی‬ ‫به‌رپرس هه‌میش���ه له هه‌وڵ���ی ئه‌وه‌دایه‬ ‫که چ���ۆن پارێزگاری لێبکات‪ ،‬وه‌ك خۆی‬ ‫بیهێڵێته‌وه‪ ،‬له‌که‌دارنه‌بێت‪.‬‬ ‫کاتێ���ک سیاس���ه‌ت وه‌ک ش���ه‌ره‌ف‬ ‫ده‌بینرێ���ت ئه‌وا سیاس���ه‌ت داده‌بڕێت له‬ ‫کۆمه‌ڵگا‪ ،‬له چاکه‌ی گش���تی‪ ،‬له بواری‬ ‫ڕای جی���اواز‪ ،‬ل���ه چۆنێت���ی س���ازان له‬ ‫گ���ه‌ڵ هێزه‌جیاوازه‌کان���دا‪ .‬مامه‌ڵه‌كردنی‬ ‫سیاسه‌ت وه‌ك شه‌ره‌ف سیاسه‌ت ده‌كات‬ ‫فه‌نتازیاکانی تاکه‌كه‌س‪ ،‬ئه‌م فه‌نتازیایانه‬ ‫هه‌میش���ه کوش���نده‌ن چونکه بازنه‌یه‌ک‬ ‫(هاله) له ئه‌فس���انه به‌ره���ه‌م ده‌هێنێت‬ ‫له ده‌وری که‌س���ی خاوه‌ن ش���ه‌ره‌ف که‬ ‫ده‌بێت هه‌میش���ه بپارێزرێ���ت‪ .‬هه‌ر ئه‌م‬ ‫دۆخه وه‌ها ده‌کات که په‌یوه‌ندی شه‌ره‌ف‬ ‫بێته کایه‌وه‪ ،‬په‌یوه‌ندی ش���ه‌ره‌ف بریتیه‬ ‫له په‌یوه‌ن���دی پیاهه‌ڵ���دان‌و فوتێکردن‌و‬ ‫رازاندنه‌وه‌و ده‌بێت ئه‌م دیده بۆ سیاسه‌ت‬ ‫ته‌واو بێت‪ .‬ئه‌مه دیدێکی ناسیاس���یانه‌یه‬ ‫بۆ سیاس���ه‌ت‪ .‬له چه‌ند ساڵی رابوردوودا‬ ‫ده‌بینی چۆن هێزه‌ کوردیه‌كانی باش���ور‬ ‫ب���ه تایب���ه‌ت یه‌كیتی‌و پارت���ی چۆن له‬ ‫پێناو پێگه‌ی تاکه‌که‌س���ی‌و هه‌س���تی به‬ ‫شه‌ره‌فکردنی سیاس���ه‌ت دڕندانه له گه‌ڵ‬ ‫یه‌كتردا جه‌ن���گاون به‌ب���ێ گوێدانه هیچ‬

‫سیاسه‌ت بریتیه‬ ‫له‌بوونی توانا‬ ‫له‌پێکه‌وه‌گرێدانی‬ ‫جیاوزازه‌کان له‬ ‫پێناو دروستکردنی‬ ‫هێزێک‬ ‫به‌ئاراسته‌یه‌كدا‬ ‫که ئامانجێکی‬ ‫دیاریکراو بپێکێت‬ ‫پیوه‌ر‌و به‌هایه‌ك‪ .‬له سیاسه‌تی شه‌ره‌فدا‬ ‫نه ستراتیژیه‌ت هه‌یه‪ ،‬نه ئامانجی گه‌‌وره‬ ‫هه‌یه‪ ،‬نه پالن‪ .‬له سیاسه‌تی شه‌ره‌فدا هیچ‬ ‫نرخی نیه جگه له شه‌ره‌فی خه‌یاڵکراوی‬ ‫س���ه‌رکرده‪ .‬سیاسه‌تی شه‌ره‌ف گیرۆده‌ی‬ ‫س���ه‌رکه‌‌وتنه بچکۆله‌كان���ه‪ ،‬که هیچ نین‬ ‫جگه له تانه‌و‌و زه‌ربه‌لێدانێک بۆ ئه‌ویتر‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م جۆره سیاس���ه‌ته‌یه که هه‌میش���ه‬ ‫خۆی به س���ه‌رکه‌توو ده‌زانێ���ت‪ ،‬دۆڕان‌و‬ ‫پاشه‌کشه‌ش‪ ،‬گه‌ر له واقیعشدا رووبده‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌وان هه‌رگی���ز دان���ی پیادانانێن‪ ،‬بگره‬ ‫هه‌میش���ه به پێچه‌وانه‌وه به سه‌رکه‌وتن‬ ‫ل���ه قه‌ڵه‌می ئه‌ده‌ن‪ .‬ش���ه‌‌ره‌ف مرۆڤ پڕ‬ ‫ده‌كات ل���ه وه‌هم‌و فه‌نتازی���ای به خۆدا‬ ‫نازین‪ ،‬له نارسیسیمی نه‌خۆشه‪ ،‬به بااڵیی‬ ‫سه‌قه‌ت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی جێگای س���ه‌رنجه ئه‌وه‌یه که‬ ‫واڵتان���ی دونیا‌و واڵتان���ی ده‌روبه‌ریش به‬ ‫باش���ی ئه‌مه ده‌زانن‪ ،‬بۆیه هه‌میش���ه له‬ ‫هه‌وڵی ئ���ه‌وه‌دان که چۆن هاوس���ه‌نگی‬ ‫له نێوان هێزه‌کان���ی ناوچه‌كه‌دا رابگرن‪.‬‬ ‫چونک���ه هه‌تا ئه‌و هێزانه هاوس���ه‌نگ بن‬ ‫ئه‌وا ئه‌گه‌ری ئاش���تی له نێوانیاندا که‌متر‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬هه‌میش���ه ده‌توانرێت به ئاسانی‬ ‫به‌گژ یه‌كتردا بدرێنه‌وه‪ .‬ئه‌مه سه‌رچاوه‌ی‬ ‫تراژیدیایه‌كی گه‌وره‌یه‪ ،‬چونکه هه‌میش���ه‬ ‫شه‌ری ناوخۆ به ش���ێوه‌یه‌كی پوتێنشال‬ ‫(ئه‌گه‌ر) ل���ه ئارادایه‪ ،‬زۆر به ئاس���انی‬ ‫ده‌توانرێت بهێنرێته ئاراوه‪.‬‬ ‫چاره‌سه‌ری ئه‌م دۆخه ته‌نها به هێنانه‬ ‫ئارای دونیابینیه‌ك ده‌كرێت که سیاسه‌ت‬ ‫جودابکاته‌وه له شه‌ره‌ف‪ .‬هه‌ڵسان به کاری‬ ‫سیاس���ی بریتی نیه ل���ه نواندنی کارێکی‬ ‫تاکه‌كه‌س���ی یان ئه‌وه‌ی پێ���ی ده‌وترێت‬ ‫ئیگۆ‪ .‬سیاس���ه‌ت بریتیه له بوونی توانا‬ ‫له پێکه‌وه‌گرێدانی جیاوزازه‌کان له پێناو‬ ‫دروستکردنی هێزێک به ئاراسته‌یه‌كدا که‬ ‫ئامانجێکی دیاریک���راو بپێکێت له بواری‬ ‫گشتیدا بۆ خزمه‌تی گشتی‪.‬‬

‫له‌ئێس���تادا پرس���ی دواخس���تنی خۆشحاڵبون به‌وه‌ی كه‌ بونی دو هێزی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان‌و پش���تیوانیكردنی ی ن گه‌وره‌ یان زیاتر باش���تر‌ه له‌بونی تاك ‌ه‬ ‫ئاالن ره‌ئوف‬ ‫ك له‌م ویس���ت ‌ه به‌ر له‌هه‌ر هێزێكی تر هێزێك‪.‬‬ ‫ئێس���تا یه‌كێتی له‌دۆخێكی مورغی‌و‬ ‫گه‌وره‌ترین زیان به‌رێبازی رون‌و ئامانجی‬ ‫ره‌وای یه‌كێت���ی‌و چاوه‌روانیه‌كان���ی كارتێكه‌ردایه‌ به‌و گرفت ‌ه قواڵنه‌ش���ه‌و‌ه‬ ‫كه‌ هه‌یه‌تی‌و به‌رۆكی به‌رنادات‪ ،‬بڕیاری‬ ‫بون���ی س���ه‌ركرده‌ی كاریزمای���ی ب���ۆ جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی ده‌گه‌یه‌نێت ‪.‬‬ ‫چونك ‌ه ل���ه‌دوای بڕی���اری یه‌كێتی یه‌كێتی ده‌توانێ هاوسه‌نگی هێز‌و دۆخی‬ ‫رابه‌رایه‌تیكردنی شۆڕش���ی میلله‌تێك‬ ‫ت���ا به‌كه‌ناری ئارامی ده‌گات راس���ت‌و به‌به‌ش���داریكردنی به‌لیستی سه‌ربه‌خۆ سیاسی كوردستان بگۆڕێت‌و جێپه‌نجه‌ی‬ ‫به‌جێی���ه‌‪ ،‬بون���ی مۆدێلێك���ی جوانی له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی مانگ���ی ئه‌یلول���ی خ���ۆی له‌س���ه‌ر نه‌خش���ه‌ی سیاس���ی‬ ‫حكومران���ی له‌ده‌ستاوده‌س���كردنی داهات���و رێگرتن له‌خس���تن ‌ه راپرس���ی نوێ بنه‌خش���ێنێت‪ ،‬پش���تیوانیكردنی‬ ‫ده‌سه‌اڵت‌و ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌ستور بێسازانی نیشتمانی‪ ،‬هه‌روه‌ها یه‌كێتی له‌پرۆژه‌ی سیاسی‌و نیشتمانی‬ ‫له‌كات‌وساتی خۆیدا بۆ میلله‌تێك ك ‌ه ‪ 20‬ئاس���ایكردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كان���ی هه‌رالیه‌ك بۆ ئاینده‌یه‌كی ته‌ندروستتری‬ ‫ساڵ ئه‌زمونی خۆ به‌رێوه‌بردنی هه‌بێت له‌گه‌ڵ ئۆپۆزسیۆن‌و به‌تایبه‌ت گۆڕان‌و ئه‌زمونی ئه‌م واڵت ‌ه مانای سه‌ركه‌وتنی‬ ‫راستر‌و به‌جێتر‌ه بۆ نزیكبونه‌وه‌ی ئه‌و هاوڕابونیان له‌هه‌ندێ پرسی نیشتیمانی پ���رۆژه‌ی ئه‌و الیه‌نه‌‌و شكس���تی ئه‌وی‬ ‫له‌گه‌ڵ بونی هه‌ندێ فاكته‌ری ناوخۆیی‌و دیكه‌یان ‌ه ئه‌وه‌ش��� ‌ه یه‌كێتی خس���تۆت ‌ه‬ ‫میلله‌ته‌ له‌خه‌ونه‌ گه‌وره‌كه‌ی‪.‬‬ ‫پرۆژه‌ی���ه‌ك ده‌ره‌كی دۆخێكی وای هێنایه‌ ئاراوه‌ ك ‌ه به‌رده‌م به‌رپرسیارێتی گه‌وره‌‌و مێژویی‌‪،‬‬ ‫پێشكه‌ش���كردنی‬ ‫به‌په‌رله‌مانی كوردستان بۆ دواخستنی ئه‌و یه‌كێتیه‌ی ك ‌ه به‌ده‌س���ت هه‌ندێك له‌م قۆناغه‌شدا ن ‌ه پارتی به‌بێ یه‌كێتی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌هه‌ر به‌هانه‌‌و بیانویه‌ك كێش���ه‌‌و گرفتی ناوخۆی���ی‌و نیگه‌رانی ده‌توانێ بچێته‌ ده‌سه‌اڵته‌وه‌‌و حكومه‌ت‬ ‫مای���ه‌ی نیگه‌رانی‌و پاشه‌كش���ه‌ی رون ‌ه جه‌ماوه‌ره‌ك���ه‌ی ده‌ینااڵن���د تاده‌گات ‌ه پێكبهێنێت‌و ده‌سكه‌وتی زیاتر بچنێته‌و‌ه‬ ‫له‌شێواز‌و مۆدێلی سیسته‌می حكومرانی هاڕینی له‌نێو به‌رداشی هاوپه‌یمانه‌ك ‌هی‌و نه‌ گۆڕان‌و ئۆپۆزسیۆنیش به‌بێ یه‌كێتی‬ ‫ئه‌م هه‌رێم ‌ه له‌به‌رچاوی دنیای ده‌ره‌وه‌‌و ئۆپۆزسیۆندا‪ ،‬ئێستا هێزێك ‌ه بێ دودڵی ده‌توانن دۆخه‌ك ‌ه بگۆڕن ‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه ئ���ه‌م قۆناغ ‌ه ئ���ه‌و‌ه له‌یه‌كێتی‬ ‫دۆس���تانی ه���ه‌روه‌ك چاندن���ی تۆوی گه‌ر بڕیار‪ -‬بدات ده‌توانێ پارس���ه‌نگی‬ ‫بێمتمانه‌یی خه‌ڵك���ه‌ جارێكیتر به‌هێز‌ه هێز‌و هاوكێش���ه‌ی سیاسی كوردستان ده‌خوازێت كه‌ ب���ۆ نه‌زڕاندنی ناوبانگی‬ ‫ئه‌زمونه‌كه‌‌و نه‌ش���كاندنی س���ومعه‌ی‬ ‫سیاسیه‌كانی به‌سیسته‌م ‌ه سیاسیه‌كه‌ی بگۆڕێت‪.‬‬ ‫ئاهه‌نگه‌كان���ی ی���ادی یه‌كێت���ی مۆدێل���ی حكومران���ی كوردس���تان‌و‬ ‫به‌بون���ی دیموكراس���ی‪ ،‬ل���ه‌وه‌ش‬ ‫مه‌ترس���یدارتر ویس���تی دواخس���تنی به‌ته‌نها الی یه‌كێتی‌و س���ه‌ركرده‌كانی جێگیربون���ی پایه‌كانی دیموكراس���ی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان داخوازی‌و ویستی هێز‌ه نه‌ش���ئه‌ی دروس���تنه‌كرد به‌ڵكو هێز‌ه به‌س���ود وه‌رگرتن له‌ئه‌گه‌ر‌و پێش���هات ‌ه‬ ‫سیاس���یه‌كانی ت���ری كوردستانیش���ی چاوه‌روانك���راوه‌كان‌و قۆس���تنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵتدار‌و گه‌وره‌كان بێت‪.‬‬ ‫س���یحر‌و ئه‌فسانه‌ی به‌ش���داری هه‌ر توشی سه‌رس���وڕمانكرد به‌جۆرێك ك ‌ه ده‌رفه‌ته‌ك���ه‌‪ ..‬یه‌كێتی له‌واده‌ی خۆیدا‬ ‫هه‌ڵبژاردنێك الی هه‌ر هێزێكی سیاسی هه‌ندێكی���ان نیگ���ه‌ران‌و بێئومێدب���ون بچێت ‌ه هه‌ڵبژاردن���ه‌وه‌‪ ،‬جا دواتر له‌ناو‬ ‫بردن���ه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌ه به‌قازانجی له‌وه‌ی كه‌ چیتر ئ���ه‌وان به‌ته‌نها تاك ‌ه فارگۆنی هاوپه‌یمانی س���تراتیژیدا بێت‬ ‫خۆی له‌وه‌بترازێت ه���ه‌ر خه‌ونێكی تر هێزبن له‌كوردستان هه‌ندێكی تریشیان یا هاوه‌ڵی پاكێجه‌كانی ئۆپۆزس���یۆن‬ ‫هه‌بێت ره‌نگ ‌ه ئاوه‌كه‌ی بچێته‌ ئاش���ی س���ه‌رباری قه‌ڵس���بونیان به‌ره‌نگ���ی بێ���ت له‌ه���ه‌ر ده‌رگایه‌ك���ه‌وه‌ بیه‌وێت‬ ‫ئاهه‌نگ���ه‌كان ب���ه‌اڵم له‌س���تراتیژدا ده‌توانێ بچێته‌ ناو ته‌الری ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫خه‌ڵكی تره‌وه‌‪.‬‬

‫ویستی یه‌كێتی‬ ‫له‌م ساته‌وه‌خته‌دا‬ ‫بۆ دواخستنی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫ره‌نگه‌ ئه‌م هه‌له‌ی‬ ‫له‌بارببات‌و جارێكی‬ ‫تر ده‌رفه‌تی وای‬ ‫بۆ رێكنه‌كه‌وێته‌وه‬ ‫راس���ته‌قینه‌‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ویستی یه‌كێتی‬ ‫ل���ه‌م س���اته‌وه‌خته‌دا بۆ دواخس���تنی‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌كان ره‌نگ��� ‌ه ئ���ه‌م هه‌له‌ی‬ ‫له‌باربب���ات‌و جارێكی تر ده‌رفه‌تی وای‬ ‫بۆ رێكنه‌كه‌وێت���ه‌وه‌‌و هیچ گه‌ره‌نتیه‌ك‬ ‫نیی���ه‌ س���یناریۆكانی داهاتوی دیمه‌نی‬ ‫سیاس���ی كوردس���تان له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫یه‌كێتی بنوسرێنه‌وه‌‪.‬‬

‫بۆ کەس لەخێوەکە ناترسێ؟‬ ‫دالوه‌ر سۆفی‬ ‫لەبی����رم دێ لێرەو لەوێ باس ئەکرا کە‬ ‫گوایە فالنە گۆڕس����تان خێوی هەیە‪ ،‬یا‬ ‫فاڵن����ە حەمام‪ ،‬هەندێ ج����ار باس لەوە‬ ‫ئەکرا کە یا ژێرخانێ یا سەرتەنوری ماڵێ‬ ‫ئەڵێن هەیەتی ئیتر ناویشیان نەئەهێنا‪،‬‬ ‫ڕەنگ����ە منی����ش لەتەمەنێ����کا بێبەش‬ ‫نەبوبم لەو ترسە‪ ،‬ئێستا هەست ئەکەم‬ ‫ئەوترس����ە‪ ،‬لەالیەنە سایکۆلۆژیەکەیەوە‬ ‫تەنها ترسێکی بێمانابو کەسانێ لەناخی‬ ‫منااڵندا یا ئەوانەی خاوەن کەسایەتیەکی‬ ‫پاکب����ون ی����ا الی ئافرەت����ان بێبنەماو‬ ‫بێلێکدان����ەوە ئەیانچاند ‪ .‬ئەمڕۆ تەواوی‬ ‫ئەو خێوانە ناویانچوە بەکۆڵەکەی ئاشا‪،‬‬ ‫لەناوا نەماون‪ ،‬ئ����ەو ڕۆژگارە خێوەکان‬ ‫تەنها چەند ژێرخان‌و س����ەرتەنورێکیان‬ ‫لێگرتبوین ئەوانەش کە لێیانئەترس����ان‬ ‫ژمارەی����ان ه����ەر زۆرک����ەم بو‪.‬هەرگیز‬ ‫نەکەس����یان خواردبو‪ ،‬نەکەسیش����یان‬ ‫خنکاندب����و بەاڵم ئەمڕۆ خێوێ پەیدابوە‬ ‫زۆر لەوان����ەی پێش����و زەبەالحترە‪ ،‬زۆر‬ ‫ترسناکترو تۆقێنەرترە‪ ،‬بەبەرچاوێشمانا‬ ‫دێودەچێ بگرە مۆڕەش����مان لێئەکات‪،‬‬ ‫کەسیش مێش میوانی نیە‪.‬‬ ‫بەردەوامی����ش دروێن����ەی گیانم����ان‬ ‫ئ����ەکات‪ ،‬س����ەیرەکە لەوەدایە کە نەک‬ ‫ه����ەر لێماننزیکە بەڵک����و لەناوماندایە‪،‬‬ ‫بوە بەهاوڕێیەکی نزیکمان‪ ،‬بگرە دەست‬ ‫لەمالنیش����مانە‪ ،‬لەگەڵیش����ماندا دێت����ە‬ ‫جێگاوە دەست لەبەرۆکمان بەرنادا‪ ،‬وە‬ ‫ئەمیان ڕاستییش����ە‪ ،‬لەگەڵمان کەوتۆتە‬ ‫زۆرانبازی دەستی ناوەتە بیناقاقەمان‪،‬‬ ‫کەسیشی لێناپارێزی‪ ،‬دو فەوج حیمایەت‬ ‫بێ‪ ،‬یا ئەسپێ لەباخەڵتا سەوزەڵەگیانم‬ ‫بڵێ ب����ۆ ئەو فەرق ن����اکات‪ .‬کەی بۆی‬ ‫ڕێکەوت خنکانوتی‪ ،‬پرسیارەکە ئەوەیە‪،‬‬ ‫کێیە؟ چیە؟ کوا؟! بەهەرحاڵ بابۆتان‬ ‫بێژم‪.‬‬ ‫خەڵکینە مەبس����تم ژینگەکەمانە کە‬ ‫واوێران ئەبێ! باسی ئەو پیس‌و پۆخڵیە‬ ‫ئەک����ەم کە تیا غ����ەرق بوین‌و بەخۆمان‬ ‫نازانین‪ ،‬مەبەس����ت ئ����ەو دوکەڵەیە کە‬ ‫بەدەس����تی خۆمان ئەیکەی����ن بەقوڕگی‬ ‫خۆماندا‪ ،‬ئەوەی من ئاگادارم ماوەیەکی‬ ‫زۆرە کەس����انێکی دڵسۆز لەشارەزایان‪،‬‬ ‫مامۆستایانی زانکۆ‪ ،‬لەوانەی کە کەمێ‬ ‫زوتر هەس����ت بەخەت����ەرەکان ئەکەن‪،‬‬ ‫بەندەش‪ ،‬ب����ەردەوام ئەو بانگە ئەدەین‬ ‫بەگوێ����ی خەڵکو دەس����ەاڵتا‪ ،‬بەاڵم تا‬ ‫ئەم����رۆ پێئەچ����ێ گوێزم����ان بەگومەزا‬ ‫هەڵداب����ێ‪ ،‬نەکەس گوێ����ی لێگرتوین‪،‬‬ ‫نەکەسیش بۆمانئەسەنێتەوە‪.‬‬ ‫ئەمجارەیان حوکم����ەت دڵی‌ لەخۆی‬

‫دەوڵەمەن����ە هەموان س����ەیارەیان هەیە‬ ‫پاس‌و ئۆتۆبوس یانی چی؟ قوربان ئێمە‬ ‫پێتانئەڵێین هەڵەیە ئێوە گواس����تنەوە‬ ‫دابێنن ئەوس����ا باسێکی تر دێتە گۆڕێ‪،‬‬ ‫ئەوەی لەهەموی گرنگترە چارەسەرە بۆ‬ ‫ئەم پرسانە‪.‬‬

‫دانەمێنێ بەتەنه����ا نیە میللەت لەگەڵیا‬ ‫شەریکە‪ ،‬ناکرێ بەردێ لەعاسمان کەوتە‬ ‫خوارەوە بڵێین خەتای حوکمەتە‪ ،‬نازانم‬ ‫بۆ ئەب����ێ لەمەملەکەتێکی وەک ئەمەی‬ ‫ئێمەدا ب����ەو جۆرەی ئێم����ە ئۆتۆمبێل‬ ‫بەکاربهێنین؟ بۆ نابێ خۆڵ‌و خاش����اکی‬ ‫خۆم����ان جیانەکەین����ەوە؟ ب����ۆ کاتێ‬ ‫‪-١‬چارەسەرو ڕیسایکلینی خۆڵوخاشاک‬ ‫خانوی����ەک بۆ خۆمان دروس����تئەکەین؟‬ ‫جێگ����ەی ئینجانەی����ەک ناهێڵینەوە بۆ بەشێوەی زانستی‪.‬‬ ‫‪-٢‬چارەس����ەری ئ����اوی ئ����اوەڕۆ‬ ‫سەوزایی‪ ،‬بۆ؟ کاتێ بۆ سەیران ئەچین‬ ‫ئەو جێیەی لێیدائەنیش����ین‪ ،‬نەک هەر دوبارەکردنەوەی بەکارهێنانی ‪.‬‬ ‫‪-٣‬فریاکەوتنی هەردو بەنداوی دوکان‌و‬ ‫پ����اش خۆمان پاک����ی ناکەینەوە بەڵکو‬ ‫وێرانیش����ی ئەکەین‪ ،‬بۆ ڕێز لەش����وێنە دەربەندیخ����ان ڕێگرت����ن لەتێکەڵبونی‬ ‫گشتیەکان ناگرین؟ وەک ماڵی خۆمان‪ .‬ئاوەڕۆ تێیان ‪.‬‬ ‫‪-٤‬دابینکردن����ی کارەب����ا بەت����ەواوی‬ ‫خەڵکینە ئەوەی پوش����ێ لەچاوی خۆیا‬ ‫نەبینێ ئەوا چیلکەیەک لەچاوی خەڵکا البردنی موەلیدەی دیزڵ‪.‬‬ ‫‪-٥‬دانانی سیس����تمێ بۆ فلتەرکردنی‬ ‫نابینێ‪ ،‬دەس����ا دەست لەدەس‌و هیمەت‬ ‫لەخۆمان با ژینگە بکەینە پرس����ی ڕۆژو دوکەڵ����ی ئۆتۆمبیل����ەکان دانان����ی ڕێو‬ ‫خۆمان‪ ،‬خۆمان ڕابهێنین پرۆڤە بکەین شوێنی بۆ لەناوبردنی ئۆتۆمبێلی کۆن‌و‬ ‫لەسەر پاراستنی‪ ،‬بەوەی کەمێ کەمتر خراپ‪.‬‬ ‫ئە مە من ئەیڵێم کە تەنها لەخێوەکە‬ ‫ئۆتۆمبی����ل بەکاربێنی����ن‪ ،‬خۆمان فێری‬ ‫پی����ادەڕەوی بکەین بۆ سیحەتیش����مان ترس����اوم ئەبێ پسپۆران‌و ش����ارەزایان‬ ‫باش����ە! گرنگیدانمان بەهەمو الیەنێکی چەند زۆرتر بزانن؟‬ ‫بەحوکمی ئەو ترس����ەی لێمنیش����توە‬ ‫پاراس����تنی ژینگ����ە‪ ،‬ڕواندن����ی تەنه����ا‬ ‫درەخت����ێ بۆ ه����ەر تاکێک����ی کۆمەڵ‪ ،‬لەخێوەکەی ژینگە‪ ،‬کورد واتەنی زیڕەی‬ ‫چاونەپۆش����ینمان لەهەمو زیانگەیاندنێ مەرگم کردوە هەندێجار لەڕێگەی ژوری‬ ‫بەژینگە‪ ،‬ئەبێتە هۆکارێک کە خێوەکە بازرگانی����ەوە بەدەنگێک����ی کەمێ بەرز‬ ‫لەخۆمان دورخەین����ەوە پێماننەوێرێ‪ .‬بانگێکمداوە‪ ،‬ئیتر نازانم ئەگەر لەگوێی‬ ‫ئەوس����ا قس����ەی حوکمەتێش ناهێنینە هەندێ کەس‌و الیەنیشا بانگێکی ناساز‬ ‫بوبێ‪.‬‬ ‫سەرخۆمان‪.‬‬ ‫ئەوەی تائیس����تا لەدەس����تم هاتبێ‪.‬‬ ‫جەنابی حوکمەت سەرەی تۆیە!‬ ‫ئ����ەرێ پێمانناڵین کوا گواس����تنەوی چەندجارێ پرسەکەم خستۆتە بەردەم‬ ‫گش����تی؟ کوان پ����اس‌و ئامان����ە؟ کوا خوێنەران هەروەه����ا پرۆژەی دوتابلۆی‬ ‫میترۆو قیتار؟ ناش����ێ بفەرمون میللەت چاوترسێنیش����م خس����تە بەردەم ژوری‬

‫خەڵکینە ئەوەی‬ ‫پوشێ لەچاوی‬ ‫خۆیا نەبینێ ئەوا‬ ‫چیلکەیەک لەچاوی‬ ‫خەڵکا نابینێ‬ ‫بازرگانی کە ئەنجومەن بڕیاری لەس����ەر‬ ‫دانانی داوە‪ ،‬دەستیانخۆش‌و سوپاسیان‬ ‫ئەکەم‪ ،‬لەدو گۆڕەپانی شارا بەاڵم تائێستا‬ ‫لەلێکۆڵین����ەوەو ڕاڤەدای����ە‪ ،‬بەئومێدی‬ ‫ئ����ەوەی بەم نزێکانە دو جێگەی ش����ار‬ ‫ڕۆشنبکەنەوە‪ ،‬بەشداریشم کردوە لەوەی‬ ‫چەند کۆمپانیایەکی سویدی کەمەنکێش‬ ‫بکرێ����ن کە پس����پۆری ئەو ب����وارەن بۆ‬ ‫دیراس����ەکردن‌و لێکۆڵینەوە‪ ...‬دە کاک‬ ‫حوکمەت ئەوا تۆپەکەم����ان هەڵداوەتە‬ ‫بەر پێت چاوەڕێی ش����وتی ڕەحمەتین!‬ ‫با س����ود لەئەزمونی میللەتانی خاوەن‬ ‫ئەزمون وەربگرین‪.‬‬ ‫چونکە خێوەکە ڕۆژ بەڕۆژ قەڵەوو زل‬ ‫ئە بێت خەتەرتر ئەبێت‌و نەهامەتیەکەش‬ ‫لەوەدایە کەس لێی ناترسێ‪.‬‬

‫تەندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )384‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/7/2‬‬

‫ئاوڕێك له‌نه‌خۆش ‌ی پاركینسن بده‌نه‌وه‌‬ ‫سه‌رخێڵ ئاراز‬ ‫پسپۆڕی‌ خۆپاراستنی‌ ته‌ندروستی‌‬ ‫دوای‌ ئه‌و پێشكه‌وتنه‌ خێرایانه‌ی‌ جیهان‬ ‫له‌سه‌رجه‌م بواره‌كاندا به‌گشتی‌‌و بواری‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ به‌تایبه‌تی‌ لێ���ره‌و له‌وێ‌‬ ‫باس له‌پێش���كه‌وتنی‌ ته‌ندروس���تی‌ ئه‌م‬ ‫هه‌رێمه‌ی‌ خۆش���مان دێت���ه‌ ناوانه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ له‌پاڵ ئه‌وانه‌شدا هێنده‌یه‌ك‬ ‫زیات���ر گله‌ی���ی‌ له‌نه‌بونی‌ چاره‌س���ه‌رو‬ ‫خزمه‌تگوزاری‌ ته‌ندروستی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌چاوێكی‌ عادالنه‌ سه‌یرێكی‌ ته‌ندروستی‌‬ ‫هه‌رێم‌و ئه‌م ده‌ڤ���ه‌ره‌ی‌ خۆمان بكه‌ین‬ ‫ئه‌بێ‌ دان ب���ه‌و ڕاس���تیه‌دا بێین به‌ڵێ‌‬ ‫كار بۆ پێشكه‌وتنی‌ ته‌ندروستی‌ كراوه‌و‬ ‫هه‌نگاوی‌ جوانیش ن���راوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌‬ ‫ناكات���ه‌ ئه‌وه‌ی‌ ببێت به‌منه‌ت به‌س���ه‌ر‬ ‫هاواڵتی‌ ئه‌م هه‌رێمه‌وه‌ چونكه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫لێره‌ كراوه‌ هێشتا مشتێكه‌ له‌خه‌رواری‌‬ ‫پێشكه‌وتنه‌ ته‌ندروستیه‌كان‪ ،‬هاواڵتیانی‌‬ ‫ئه‌م هه‌رێمه‌ش شایه‌نی‌ زۆر له‌وه‌باشترن‬ ‫چونك���ه‌ هه‌م���وان له‌ده‌وڵه‌مه‌ندی‌ ئه‌م‬ ‫هه‌رێم���ه‌ به‌ئاگاین‪ ،‬ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدایه‌‬ ‫چه‌ندی���ن نه‌خ���ۆش به‌ه���ۆی‌ هه‌ڵه‌ی‌‬ ‫ی نه‌خۆش���خانه‌و ده‌رمان���ه‌وه‌‬ ‫س���تاف ‌‬ ‫توش���ی‌ زیانبون‪ ،‬وه‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ جێگه‌ی‌‬ ‫نیگه‌رانی���ه‌ تائێس���تا كه‌مته‌رخه‌مێ���ك‬ ‫س���زای‌ یاس���ایی‌ بۆ ده‌رنه‌كراوه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫كرابێت بۆ به‌هاواڵتیان نه‌ناس���ێنراوه‌؟‪،‬‬ ‫ئه‌مان���ه‌ هه‌موی‌ له‌الی���ه‌ك هێنده‌ی‌ من‬ ‫ئه‌مه‌وێ‌ له‌س���ه‌ر نه‌بونی‌ س���ه‌نته‌رێكی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ پێشكه‌وتوی‌ مێشك‌و ده‌مار‬ ‫بدوێ���م هێنده‌ نامه‌وێت برینه‌كانی‌ كه‌م‌و‬ ‫كورتیه‌كانی‌ ته‌ندروس���تی‌ بكولێنمه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ جێگه‌ی‌ ئه‌س���ته‌مه‌ له‌م هه‌رێمه‌‬ ‫كه‌ چه‌ندین هاواڵتی‌ ده‌ناڵێنن به‌ده‌ست‬ ‫نه‌خۆشیه‌كانی‌ مێشك‌و ده‌ماره‌وه‌ كه‌چی‌‬ ‫سه‌نته‌رێكی‌ پێش���كه‌وتوی‌ تایبه‌ت به‌و‬

‫نه‌خۆشیانه‌ نیه‌‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت به‌تایبه‌ت من‬ ‫مه‌به‌ستم س���ه‌نته‌رێكه‌ تایبه‌ت به‌هه‌مو‬ ‫نه‌خۆش���یه‌ هه‌ناویه‌كانی‌ مێش���ك نه‌ك‬ ‫ته‌نها نه‌شته‌رگه‌ری‌ بێت‪ ،‬ئه‌وه‌تا چه‌ندین‬

‫حه‌بی‌ خه‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر ‌ی توشبونیان‬ ‫به‌شێرپه‌نج ‌ه زیاترده‌كات‬

‫نه‌خۆش له‌م هه‌رێمه‌ به‌ده‌ست نه‌خۆشی‌‬ ‫(پاركینسن) ده‌ناڵێنن‪ ،‬نه‌ك سه‌نته‌رێك‬ ‫به‌ڵكو پزیشكێكی‌ پسپۆڕی‌ ئه‌و بواره‌ش‬ ‫نیه‌‪ .‬نازانم كاربه‌ده‌س���تانی‌ ته‌ندروستی‌‬

‫حەب���ی خەو یه‌كێكه‌ ل���ه‌و حه‌بانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ ڕاس���تەوخۆ دەبێتە هۆی نوس���تن‬ ‫جی���اواز ل���ەو دەرمانانەی ك���ە هانی‬ ‫نوستن دەدەن بەڕێگای خاوكردنەوەی‬ ‫جەس���تەو دەمارەكان‪ .‬ئەو كەسانەی‬ ‫كە حەبی خ���ەو لەخۆیانەوە یان هەتا‬ ‫بەپێی ڕه‌چه‌تەی دكتۆر بەكاردێنن‪ ،‬جا‬ ‫بەبەردەوامی ی���ان ناوە ناوە‪ ،‬ئەگەری‬ ‫مردنی���ان زیات���رە لەو كەس���انەی كە‬ ‫دەنك���ی خەو بەكارناهێن���ن‪ ،‬هەروەها‬ ‫ئەگ���ەری توش���بونیان بەش���ێرپەنجە‬ ‫بەڕێژەێژه‌یه‌ك لەكەس���انی تر زیاتره‌‪.‬‬ ‫ئەو كەس���انەی كە ب���ەردەوام حەبی‬ ‫خەو بەكاردێنن‪ ،‬لەڕاس���تیدا كەسانی‬ ‫نەخۆشن‪ .‬هەندێك س���ەرچاوە ئاماژە‬ ‫بەوە دەكەن كە مەترسی تەندروستی‬ ‫ئ���ەو كاتە زیاترە ك���ە حەبی خەو بۆ‬ ‫ماوەیەك���ی زۆر بەكاربێ���ت ن���ەك بۆ‬ ‫ماوەیەك���ی ك���ورت‪ .‬حەبەكانی خەو‬ ‫كاریگەرییەك���ی نێگەتی���ڤ دەكەن���ە‬

‫ئه‌بێ‌ ناوی‌ ئه‌م نه‌خۆشیه‌ نه‌زانن یاخود‬ ‫له‌خودا به‌زیادبێ‌ كه‌س ناناس���ن توشی‌‬ ‫ئه‌و نه‌خۆشیه‌ بوبێ‌‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت خودا به‌و‬ ‫ڕۆژه‌ نه‌كا دوژمنه‌كانیش���ان توشبێت‪،‬‬

‫چونكه‌ نه‌خۆشیه‌كی‌ هێنده‌ ئاسان نیه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ی‌ به‌ڕێزان‌و به‌رپرس���انی‌ ته‌ندروست ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م هه‌رێمه‌ له‌كاتێكدا له‌م نیش���تیمانه‌‬ ‫سه‌نته‌رێك یاخود پزیشێك یان النه‌یه‌ك‬ ‫نیه‌ بۆ چاره‌سه‌ری‌ ئه‌و نه‌خۆشیه‌‪ ،‬ئه‌ی‌‬ ‫ئایا هیچ ڕێگه‌چاره‌یه‌كی‌ تر شكنابه‌ن؟‬ ‫یان ناتانه‌وێ‌ كاری‌ ب���ۆ بكه‌ن؟ ئه‌گه‌ر‬ ‫وایه‌ بۆ نه‌تانكردوه‌؟ تاكه‌ی‌ نه‌خۆشانی‌‬ ‫پاركینسنس به‌و نه‌خۆشیه‌وه‌ بناڵێنن؟‬ ‫بۆچی‌ س���ه‌نته‌رێكی‌ بیانی‌ ناهێننه‌ ئه‌م‬ ‫هه‌رێم���ه‌؟ نه‌ك بیخه‌نه‌ ماس���ته‌رپالن‪،‬‬ ‫نه‌خێر بیخه‌نه‌ ئه‌وله‌ویه‌تی‌ كاره‌كانتان‪،‬‬ ‫ی���ان ئه‌گ���ه‌ر ئه‌وتان پێناك���رێ‌ چه‌ند‬ ‫پزێشكێك بانگێش���تی‌ هه‌رێم بكه‌ن با‬ ‫نه‌خۆش���ه‌كان له‌س���ه‌ر گیرفانی‌ خۆیان‬ ‫چاره‌س���ه‌ر وه‌ربگرن‪ !.‬یاخ���ود ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش���تان پێ‌ گرانه‌‪ ،‬بۆ هاوكاری‌ ئه‌و‬ ‫نه‌خۆشانه‌ ناكه‌ن بۆ ناردنه‌ ده‌ره‌وه‌یان؟‬ ‫كه‌ دڵنیام ئه‌مه‌یان الی‌ ئێوه‌ ئه‌سته‌مه‌‪.‬‬ ‫باش���ه‌ ئه‌ی‌ به‌ڕێزانی‌ ته‌ندروستی‌ ئێوه‌‬ ‫له‌وكاته‌ی‌ سوێندی‌ یاسایتان خوارد بۆ‬ ‫پارێزگاری‌‌و چاره‌س���ه‌ری‌ ته‌ندروس���تی‌‬ ‫هاواڵتیانی‌ ئه‌م هه‌رێمه‌ له‌ئێستادا به‌چی‌‬ ‫شێوه‌یه‌ك هاوكارو پارێزگاریان ده‌بن؟‬ ‫به‌وه‌ی‌ هێنده‌ بێباكن له‌م جۆره‌ نه‌خۆشیه‌‬ ‫پزێشكێكی‌ پس���پۆری‌ ئه‌و بواره‌تان بۆ‬ ‫دابینناك���رێ‌؟ له‌كاتێك���دا هاواڵتی له‌م‬ ‫هه‌رێمه‌ بیمه‌ی‌ ته‌ندروستی‌ نه‌بێت ئه‌بێ‌‬ ‫ئه‌ركی‌ حكوم ‌هت‌و ده‌سه‌اڵت‌و ته‌ندروستی‌‬ ‫له‌چیدابێت به‌رامبه‌ر ئه‌و نه‌خۆشیانه‌ی‌‬ ‫كه‌ به‌ئومێدی‌ چاره‌سه‌ره‌وه‌ ڕۆژانه‌ به‌و‬ ‫جۆره‌ نه‌خۆش���یانه‌وه‌ ده‌ناڵێنن؟ ئه‌بێ‌‬ ‫چ ویژدانێك ئاس���وده‌یی‌ ببه‌خشێت كه‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ ئه‌م واڵت���ه‌و به‌تایبه‌ت‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ ته‌ندروس���تی‌ له‌ژێ���ر‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی‌ ئ���ه‌ودا چه‌ندی���ن هاواڵتی‌‬ ‫ناڵه‌ناڵی‌ نه‌خۆشیه‌كانیان ناگاته‌ گوێی‌‬ ‫به‌رپرسه‌كان‪.‬‬

‫‪%2‬ی‌ خه‌ڵك توشی‌ واسواسی‌ ده‌بێت‬

‫ئا‪ :‬رۆزا شێخانی‌‬

‫س���ەر كوالیتی نوس���تن‪ ،‬ئەو كەسەی‬ ‫ك���ە ب���ەم حەبانە دەخەوێت پاش���ان‬ ‫ك���ە بێداردەبێتەوە هەرگیز هەس���ت‬ ‫بەنوێبون���ەوەی جەس���تەیی‌و دەرونی‬ ‫ناكات كە لەپاش نوستنێكی ئاساییدا‬ ‫هەستی پێدەكات‪ .‬گەلێك لەحەبەكانی‬ ‫خەو دەبنە ئەگەری ڕاهاتن ‪،Addiction‬‬ ‫هەروەه���ا زۆرب���ەی حەبەكان���ی خەو‬ ‫كاریگ���ەری ئەلكهول لەلەش���دا زیاتر‬ ‫دەكەن ك���ه‌ ئه‌لكه���ول به‌كارده‌هێنن‪.‬‬ ‫هەوڵبدە ك���ە خەوزڕانەكەت بەڕێگای‬ ‫تر دور لەبەكارهێنانی حەبی خەوێنەر‬ ‫چارەسەربكەیت‪ ،‬بۆ نمونە ڕێكخستنی‬ ‫كاتەكان���ی خەوت���ن‌و بێداربون���ەوە‪،‬‬ ‫نوس���تنی یەك پارچ���ە‪ ،‬دوركەوتنەوە‬ ‫لەمەش���قی بەدەن���ی زۆر توند لەكاتی‬ ‫ئێوارەدا‪ ،‬تەرخانكردنی تەختی نوستن‬ ‫تەنیا بۆ نوس���تن‪ .‬پێویس���تە هەرگیز‬ ‫ئ���ەوەش لەبیر نەكرێت كە حەبی خەو‬ ‫هەرگیز چارەسەر نییە بۆ خەوزڕان‪.‬‬

‫‪15‬‬ ‫ئاژار‬

‫ی‬ ‫وه‌سواسی‌ بریتیه‌ له‌سه‌رهه‌ڵدان ‌‬ ‫حاڵه‌تێكی ده‌رونی كه‌ هه‌مان بیر‪،‬‬ ‫بۆ چون‪ ،‬وێنه‌‪ ،‬چه‌ند باره‌ ده‌بێته‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌مێشكی‌ تاكداو دڵنیایه‌ له‌وه‌ ‌‬ ‫له‌ناخی‌ خۆیدا سه‌رهه‌ڵده‌دات نه‌ك‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ به‌سه‌ریدا بسه‌پێنرێ‌و‬ ‫هه‌وڵی‌ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی ده‌دات به‌اڵم‬ ‫زۆرجار بێهوده‌یه‌و ناچارده‌بێت شوێنی‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و بیرو بۆچونان ‌ه بكه‌وێت‌و كاتێك ‌‬ ‫زۆری خۆی به‌و بابه‌تانه‌وه‌ ده‌كوژێت‪.‬‬ ‫گه‌ر شوێن ئه‌و بیرانه‌ نه‌كه‌وێت هه‌ست‬ ‫به‌ناره‌حه‌تی‌ ده‌كات‌و وازی‌ لێناهێنن‬ ‫دوباره‌و چه‌ندباره‌ ده‌بێته‌وه‌و گه‌ر‬ ‫شوێن ئه‌و بیران ‌ه بكه‌وێت برێك بۆ‬ ‫ماوه‌یه‌كی‌ كاتی‌ هه‌ست به‌ئارامی‬ ‫ی زۆری لێده‌گرێت‌و‬ ‫ده‌كات به‌اڵم كاتێك ‌‬ ‫ی بێماناترو سه‌یرتر‬ ‫به‌رده‌وام بابه‌ت ‌‬ ‫به‌مێشكیدا دێت‬ ‫بۆ نمونه‌‪ ،‬تاك به‌رده‌وام به‌بیریدادێت‬ ‫ی ناش���یرین یان ڕه‌فتارێكی‬ ‫كه‌ قس��� ‌ه ‌‬ ‫نه‌ش���یاو یان كوفر ب���كات به‌بێ هیچ‬ ‫هۆیه‌ك���ی دیار‪ ،‬یان به‌بیریدا دێت زیان‬ ‫به‌ده‌وروبه‌ر بگه‌یه‌نێ یا دوباره‌كردنه‌وه‌ی‬ ‫ژماردن���ی ژم���اره‌كان به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬

‫دیاریكراو ‪ ،‬هه‌ندێجار ئه‌م بار‌ه له‌سنوری‬ ‫بیركردن���ه‌و‌ه تێپه‌رده‌بێ���ت‌و ده‌چێت ‌ه‬ ‫بواری كرداره‌و‌ه وه‌ك���و دوباره‌و چه‌ند‬ ‫باره‌ ده‌ستش���تن هه‌ندێجار تاك ماوه‌ی‬ ‫چه‌ند كاژێ���رێ ب���ه‌م كاره‌و‌ه خه‌ریك‬ ‫ی ئه‌وه‌ی ده‌زانێ ده‌ستی‬ ‫ده‌بێ‪ ،‬سه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫پاك ‌ه یان ئه‌م كاره‌ی زیاده‌رۆیی تێدایه‌‪.‬‬ ‫چه‌ن���د باره‌كردنه‌وه‌ی قامه‌تبه‌س���تن‬ ‫له‌نوێژدا‪ ،‬ش���ه‌وان چه‌ند جارێ ده‌ست‬ ‫ده‌دات له‌ده‌رگای ژوره‌كه‌ بۆ دڵنیابون‬ ‫له‌داخستنی س���ه‌ره‌ڕای‌ ئه‌وه‌ی ده‌زانێ‬ ‫ك��� ‌ه ده‌رگاكه‌ داخراوه‌‪ .‬رێك خس���تنی‬ ‫كه‌ل‌و په‌له‌كانی به‌شێوه‌یه‌كی زۆر وردو‬ ‫به‌دیقه‌ت كه‌ ته‌نها الی تاكی واس���واس‬ ‫مانای هه‌یه‌و الی كه‌س���انی ده‌وروبه‌ری‬ ‫به‌نائاسایی ناوده‌برێت‪.‬‬ ‫هه‌ندێج���ار په‌یوه‌ن���دی‌ نێ���وان ئه‌و‬ ‫بیرانه‌و ئه‌و ڕه‌فتاره‌ی‌ ده‌یكات به‌رونی‬ ‫دی���ار‌ه وه‌كو ئ���ه‌وه‌ی گومانی‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ی ‌ه ش���ته‌كان پیس���ن بۆی ‌ه به‌رده‌وام‬ ‫ده‌س���تی‌ ده‌ش���وات یان ده‌س���تنادات‬ ‫له‌ش���ته‌كانه‌وه‌ تاك���و پی���س نه‌بێت‪،‬‬ ‫ی له‌باوه‌ڕی خ���ۆی هه‌ی ‌ه‬ ‫ی���ان گومان��� ‌‬ ‫بۆی ‌ه چه‌نده‌ها جار ش���ایه‌تمان دوبار‌ه‬ ‫ده‌كاته‌وه‌و قورئان ده‌خوێنێ‌و به‌رده‌وام‬ ‫ی س���ه‌المه‌ت‬ ‫نوێ���ژ ده‌كات تاكو ئیمان ‌‬ ‫ی ت���ردا ئه‌م‬ ‫ب���ێ‪ ،‬له‌هه‌ن���دێ حاڵه‌ت��� ‌‬

‫په‌یوه‌ندیه‌ روننی���ه‌ وه‌كو ئه‌وه‌ی تاك‬ ‫ی‬ ‫ی پۆشاكه‌كان ‌‬ ‫هه‌ڵده‌ستێ به‌له‌به‌ركردن ‌‬ ‫ی دیاریكراوو ده‌بێ چه‌ند‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ڕه‌فتارێك ب���كات پێ���ش له‌به‌ركردن ‌‬ ‫پۆشاكه‌كه‌ی‌ كه‌ هیچ په‌یوه‌ندیه‌ك نی ‌ه‬ ‫له‌نێوان ئه‌و ڕه‌فتارانه‌و خۆگۆرین‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م حاڵه‌ته‌ نزیكه‌ی ل���ه‌‪- % 0.5‬‬ ‫ی‬ ‫‪ %2‬ی‌ خه‌ڵك���ی توش���ی ده‌بن‌و رێژ‌ه ‌‬ ‫توشبونی نێرو مێ تاراده‌یه‌ك یه‌كسان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫‪.‬ل ‌ه ‪%70‬ی‌ حاڵه‌ت���ه‌كان پێش ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫‪ 25‬ساڵی‌ روده‌ده‌ن‌و ل ‌ه ‪ %15‬یان دوا ‌‬ ‫ی ‪ 35‬ساڵی‌‪.‬‬ ‫ته‌مه‌ن ‌‬ ‫هۆكاری ئه‌م حاڵه‌ته‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬بۆم���اوه‌‪ :‬به‌اڵم نه‌ك ب���ه‌و مانایه‌ی‬ ‫گ���ه‌ر ب���اوان ئ���ه‌م حاڵه‌ته‌ی���ان هه‌بو‬ ‫منداڵه‌كانی���ان توش���ده‌بن به‌ڵكو له‌و‬ ‫تێروانینه‌وه‌ كه‌ ئه‌گه‌ری توشبون زیاد‬ ‫ده‌كات بۆ ‪.%7-%3‬‬ ‫دوان���ه‌ی‌ یه‌ك زه‌ردێن��� ‌ه ‪‌%80 - %50‬و‬ ‫ی دو زه‌ردێن ‌ه ل ‌ه ‪.%25‬‬ ‫دوانه‌ ‌‬ ‫‪ -2‬په‌روه‌رده‌كرن‪ :‬پ���ه‌روه ر‌ده‌كردنی‬ ‫من���داڵ له‌سه‌رش���ێوازێكی تایب���ه‌ت‬ ‫به‌تایبه‌تی له‌الیه‌ن دایكی واسواس���ه‌و‌ه‬ ‫واده‌كات ئه‌گه‌ری توشبون زیاتربێت‪.‬‬ ‫ی ئاس���تی س���یرۆتۆنین‬ ‫‪ -3‬دابه‌زین��� ‌‬ ‫له‌مێشكدا‪.‬‬

‫دو هه‌فته‌ جارێك‬ ‫ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت‬

‫سه‌المه‌ت ‌ی ته‌ندروست ‌ی‬ ‫له‌هه‌رێم ‌ی نه‌وتدا‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌ چه‌ندین س����اڵه‌ له‌هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌وتدا بوه‌ته‌ دی����ارده‌و به‌رچاوو گوێمان‬ ‫ده‌كه‌وێت له‌رێگای‌ میدیاكارانه‌وه‌‪ ،‬مردنی‌‬ ‫كرێكاران����ه‌ به‌ه����ۆی‌ چه‌ندی����ن حاڵه‌تی‌‬ ‫نه‌خوازراو‪ ،‬ئه‌ویش‪ :‬داته‌پینی‌ س����ه‌قف‪،‬‬ ‫روخانی‌ الدیوار‪ ،‬داڕمانی‌ پردو كه‌نه‌كان‪،‬‬ ‫كه‌وتنه‌خ����واره‌ی‌ كرێ����كاران له‌بین����ای‌‬ ‫باڵه‌خانه‌كان‌و چه‌ندی����ن حاڵه‌تی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫له‌و جۆره‌‪.‬‬ ‫بون����ی‌ دیارده‌گه‌لێك����ی‌ ل����ه‌و ج����ۆره‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی‌ راسته‌وخۆی‌ به‌سێكته‌ری‌‬ ‫ته‌ندروس����تی‌‌و وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروس����تی‌‌و‬ ‫په‌رله‌م����ان‌و حكومه‌ت����ه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌م دیاردانه‌ په‌یوه‌ندییه‌كی‌ راسته‌وخۆی‌‬ ‫هه‌یه‌ به‌زانس����تێكه‌وه‌ كه‌ به‌س����ه‌المه‌تی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ ش����وێنكار (سالمه‌ المهنیه‌)‬ ‫ناوده‌برێت‌و س����ااڵنه‌ش له‌س����ه‌ر ئاستی‌‬ ‫دونی����ادا به‌ره‌وپێش����چونی‌ نوێ����ی‌ تێدا‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌ویش به‌هۆی‌ ئه‌و لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫جۆراوجۆران����ه‌ ی‌ كه‌ له‌و ب����واردا ئه‌نجام‬ ‫ ‬ ‫ده‌درێت‪.‬‬ ‫س����ه‌المه‌تی‌ ته‌ندروس����تی‌ ش����وێنكار‪:‬‬ ‫زانس����تێكی‌ نوێیه‌و پارێ����زگاری‌ كرێكار‬ ‫ده‌كات بۆ روبه‌روبونه‌وه‌ی‌ هه‌ر دیارده‌یه‌كی‌‬ ‫مه‌ترسیدار واته‌ پارێزگاریكردنی‌ كرێكاره‌‬ ‫له‌هه‌مو ئ����ه‌و روداوانه‌ی‌ ك����ه‌ روبه‌رویان‬ ‫ده‌بێته‌وه‌ له‌شوێنی‌ كاره‌كه‌یان‪.‬‬ ‫ئامانج له‌س����ه‌المه‌تی‌ ته‌ندروستی‌ شوێنی‌‬ ‫كار‪ :‬پارێزگاریكردن����ی‌ كرێكاره‌كانه‌ له‌و‬ ‫مه‌ترس����یانه‌ی‌ ك����ه‌ له‌س����ه‌ر كاره‌كه‌یان‬ ‫روبه‌رویانده‌بێت����ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م����ه‌ش له‌پێناو‬ ‫كه‌مكردن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫پارێزگاریك����ردن‌و‬ ‫روداوه‌كانی‌ ش����وێنی‌ كار‪ ،‬هه‌روه‌ها هه‌مو‬ ‫ئه‌و نه‌خۆش����یانه‌ی‌ كه‌ به‌ه����ۆی‌ كاره‌وه‌‬ ‫توشیان ده‌بێت‪.‬‬ ‫بۆ نمونه‌‪ :‬مه‌ترس����یه‌كانی‌ شۆرتی‌ كاره‌با‬ ‫له‌كرێكارانی‌ به‌ش����ی‌ كاره‌بادا‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫بونی‌ كاڵوو ده‌ستكێش‌و جلی‌ تایبه‌ت بۆ‬ ‫ئه‌و كرێكارانه‌ی‌ كه‌ له‌باڵه‌خانه‌و ش����وێنه‌‬ ‫گشتیه‌كاندا كارده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫پارێزگاریكردنه‌ له‌ئامێ����ره‌كان به‌تایبه‌ت‬ ‫ئه‌و ئامێرانه‌ی‌ كه‌ له‌كاركه‌تون‌و ته‌له‌فبون‬ ‫پێویست ‌ه بگۆڕێن‪.‬‬ ‫دابینك����ردن‌و جێبه‌جێكردن����ی‌ هه‌مو ئه‌و‬ ‫مه‌رجانه‌ی‌ كه‌ په‌یوه‌ندیان به‌س����ه‌المه‌تی‌‬ ‫ته‌ندروس����تی‌ شوێنكاره‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫له‌پێن����او ژینگه‌یه‌ك����ی‌ ته‌ندروس����ت‪،‬‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ دڵه‌راوكێ‌ كرێكاران له‌كاتی‌‬ ‫كاركردنیاندا‪.‬‬ ‫هه‌س����تان به‌م كارانه‌ش له‌الیه‌ن چه‌ندین‬ ‫رێكخ����راوی‌ تایب����ه‌ت به‌پارێزگاریكردنی‌‬ ‫سه‌المه‌تی‌ ته‌ندروستی‌ شوێنكار ده‌بێت‪،‬‬ ‫كه‌ ده‌بنه‌ هێزی‌ فشار له‌سه‌ر په‌رله‌مان‌و‬ ‫حكومه‌ت تاوه‌كو بتوانێت یاسای‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌و بواره‌ ده‌ربكات‪ ،‬ئیجباری‌ كۆمپانیای‌‬ ‫بواری‌ كاركردن‌و كه‌رتی‌ گش����تی‌‌و تایبه‌ت‬ ‫بك����ه‌ن‪ ،‬تاوه‌ك����و بتوان����ن س����ه‌المه‌تی‌‬ ‫ته‌ندروس����تی‌ بۆ كرێكاره‌كانی����ان دابین‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌كوردس����تاندا له‌هه‌رێمی‌ نه‌وتدا‬ ‫به‌دیده‌كرێ����ت‪ ،‬ت����ا ئێس����تا رێكخ����راوو‬ ‫سه‌ندیكای‌ كرێكاری له‌و بواره‌دا بونی‌ نیه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ له‌ماوه‌ی‌ پێشودا رێكخراوێكی‌‬ ‫له‌و ج����ۆره‌ راگه‌یانرا‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬ ‫ئه‌وانیش وه‌ك گش����ت رێكخراوه‌كانی‌ تر‬ ‫سست‌و الوازن‪.‬‬ ‫له‌كاتێك����دا حكوم����ه‌ت‌و په‌رله‌مانی����ش‬ ‫له‌ده‌ركردن����ی‌ بڕی����ارو یاس����ایه‌كی‌ ل����ه‌و‬ ‫جۆره‌ ب����ۆ پارێزگاریكردن له‌مافی‌ كرێكار‬ ‫له‌ش����وێنی‌ كاره‌كه‌یان كه‌مته‌رخه‌مبون‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ ئ����ه‌وان هێنده‌ خه‌م����ی‌ داهاتی‌‬ ‫نه‌وت‌و بوجه‌ی‌ حزبه‌كانی‌ خۆیانن‪ ،‬هێنده‌‬ ‫به‌خه‌می‌ هاوالتیه‌كی‌ هه‌ژارنش����ینی‌ ئه‌م‬ ‫نیش����تمانه‌وه‌ نین‪ ،‬كه‌ ب����ۆ بژێوی‌ ژیان‬ ‫زۆرتری����ن موجازه‌فه‌ به‌ژیان����ی‌ خۆیه‌وه‌‬ ‫ده‌كات له‌پێناو ده‌ستكه‌وتنی‌ پاروێك كه‌‬ ‫بیگه‌یه‌نێته‌ سه‌ر سفره‌ی‌ ئێوارانی‌‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ بتوانن سه‌المه‌تی‌ ته‌ندروستی‌‬ ‫ب����ۆ هاونیش����تمانی‌ ئه‌م واڵته‌ له‌گش����ت‬ ‫چین‌و توێژه‌كاندا دابێن بكه‌ن پێویس����ته‌‬ ‫مه‌رجه‌كانی‌ س����ه‌المه‌تی‌ ته‌ندروستی‌ بۆ‬ ‫كرێكاران دابێن بكه‌ن‪ ،‬ئه‌ویش‪:‬‬ ‫جێبه‌جێكردن����ی‌ پالن����ی‌ گونج����او ب����ۆ‬ ‫پارێزگاریكردن له‌كرێ����كاران له‌باڵه‌خانه‌و‬ ‫بیناكان����دا له‌پێن����او پارێزگاریكردن����ی‌‬ ‫له‌مرۆڤ����ه‌كان‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌ركردنی‌ پرۆژه‌‬ ‫یاس����ایه‌كی‌ ل����ه‌و ج����ۆره‌ له‌په‌رله‌مان����ی‌‬ ‫كوردستان ئیجباركردنی‌ كۆمپانیاكان بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ستبن به‌و یاسایه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا دابێنكردن����ی‌ هه‌م����و ئ����ه‌و‬ ‫كه‌ره‌س����ته‌و كه‌لوپه‌الن����ه‌ی‌ له‌الی����ه‌ن‬ ‫كۆمپانیاكان����ی‌ كاركردن����ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ ده‌بێته‌‬ ‫ه����ۆی‌ پارێزگاریكردنی‌ له‌گیانی‌ كرێكاران‬ ‫له‌پێن����او دابینكردن����ی‌ س����ه‌المه‌تی‌‬ ‫ته‌ندروس����تی‌ ب����ۆ هاونیش����تمانیانی‌ ئه‌م‬ ‫واڵته‌و گێرانه‌وه‌ی‌ شكۆ بۆ پارێزگاریكردن‬ ‫له‌رۆحی‌ مرۆڤه‌كان‪.‬‬ ‫میدیاكاری‌ ته‌ندروستی‌‬

‫‪16‬‬

‫‪xwindnyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )384‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/2‬‬

‫"به‌میزاج كه‌سانێك هه‌ڵده‌بژێرن‬ ‫بۆ دانانی‌ پرسیار ‌ی تاقیكردنه‌وه‌كان‌"‬ ‫ ئا‪ :‬ئاراس عوسمان‬ ‫سه‌رپه‌رشتیارێك پێی وایه‌ كه‌‬ ‫له‌ده‌ستنیشانكردنی‌ ئه‌و مامۆستایاانه‌دا‬ ‫كه‌ بۆ دانانی‌ پرسیاره‌كان داده‌نرێن‬ ‫پێوه‌ری‌ میزاج ره‌چاو ده‌كرێت‪.‬‬ ‫جه‌م���ال ئه‌حم���ه‌د‪ ،‬ك���ه‌ پیش���ه‌ی‌‬ ‫مامۆستای‌ به‌ش���ی‌ عه‌ره‌بیه‌و له‌مساڵ ‌ی‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كان���دا كاری‌ چاودێریكردن‬ ‫بوه‌‪ ،‬له‌باره‌ی‌ پرسیارو ئه‌نجامه‌كانی‌ بۆ‬ ‫خوێندكارو قوتابیان ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌كرد"‬ ‫ئه‌وه‌ن���دی‌ س���ااڵنه‌ به‌ش���داری‌ ده‌كه‌م‬ ‫له‌چاودێریك���ردن له‌تاقیكردنه‌وه‌كان���دا‬ ‫هه‌ستده‌كه‌م به‌دیقه‌ته‌وه‌ ره‌چاوی‌ دانانی‌‬ ‫پرس���یاره‌كان نه‌ك���راوه‌‪ ،‬زۆر كاتی���ش‬ ‫بینیوم���ه‌ ته‌نان���ه‌ت مامۆس���تا هه‌بوه‌‬ ‫نه‌یتوانی���وه‌ رونكردن���ه‌وه‌ به‌خوێندكارو‬ ‫قوتابیه‌كانی‌ بدات له‌به‌رامبه‌ر گرانبونی‌‬ ‫پرس���یاره‌كان‪ ،‬نام���ه‌وێ بڵێ���م ب���ا‬ ‫پرس���یاره‌كان به‌ش���ێوازێك بێت ته‌نها‬ ‫ده‌رچون گرنگ بێ���ت هه‌موان ده‌ربچن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ده‌كرێت ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌چوارچێوه‌ی‌‬ ‫گش���تیدایه‌و ده‌كرێت خوێندكار سودی‌‬ ‫لێوه‌ربگرێ���ت‌و هی���چ نه‌بێت له‌ئاس���تی‌‬ ‫مامناوه‌ن���دی‌ خ���ۆی‌ ببینێت���ه‌وه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫دواتر كاریگه‌ری‌ خراپ جێبهێڵت له‌سه‌ر‬ ‫ده‌رونی‌ خوێندكارو قوتابیان"‪.‬‬ ‫كاروان ره‌مه‌زان‪ ،‬خوێندكاری‌ قۆناغی‌‬ ‫نۆیه‌م���ی‌ بنه‌ڕه‌تی���ه‌ باس���ی‌ له‌وه‌كرد"‬ ‫له‌كات���ی‌ تاقیكردنه‌وه‌كانی‌ ئه‌مس���اڵدا‬ ‫زۆركات پرسیارمان ئاراسته‌ی‌ مامۆستا‬ ‫كردوه‌ كه‌ رونكردنه‌وه‌ بدات‪ ،‬س���وێندی‌‬ ‫خواردوه‌ كه‌ نازانێت‌و زانیاری‌ نیه‌ تاكو‬ ‫رونكردنه‌وه‌ بدات‪ ،‬باش���ه‌ من ده‌پرس���م‬ ‫ئه‌گه‌ر مامۆستایه‌ك چاودێری‌ بكات‌و له‌و‬ ‫ئاسته‌دا نه‌بێت توانای‌ رونكردنه‌وه‌یه‌كی‌‬ ‫هه‌بێ���ت‪ ،‬ئه‌م���ه‌ به‌ته‌نه���ا كه‌متوانایی‌‬ ‫ئ���ه‌و مامۆس���تایه‌یه‌ یاخ���ود نه‌زانین‌و‬ ‫نه‌بونی‌ سیس���تمێكه‌ كه‌ بۆ پرسیاره‌كان‬ ‫دانانرێ���ت؟‪ ،‬به‌داخه‌وه‌ س���ااڵنه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌بێت���ه‌ قوربان���ی‌ ته‌نه���ا خوێندكارو‬ ‫قوتابی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌وه‌ی‌ جی���اواز له‌گرانی‌‌و‬ ‫نه‌بونی‌ پس���پۆڕیه‌ك له‌دانانی‌ پرسیاری‌‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كان���دا‪ ،‬هۆكارێكیش���ه‌ بۆ‬ ‫خۆسوتاندن‌و كوشتنی‌ هاوڕێكانمان كه‌‬ ‫ده‌بینی‌ یان نمره‌كان به‌هه‌ڵه‌ دێته‌وه‌ یان‬ ‫نه‌شاره‌زایی‌ مامۆس���تایان له‌بواره‌كاندا‬ ‫هۆكارێك���ه‌ بۆ به‌فیڕۆدان���ی‌ خوێندكارو‬ ‫قوتابیان‪.‬‬ ‫شه‌فیق حه‌مه‌ره‌شید‪ ،‬سه‌رپه‌رشتیاری‌‬ ‫كارگێ���ڕی‌ ب���ۆ ئاوێنه‌ له‌ب���اره‌ی‌ دانانی‌‬ ‫پرسیاری‌ سااڵنه‌و ئه‌نجامه‌كانی‌ بۆ ئاوێنه‌‬ ‫رایگه‌یاند" پێویس���ته‌ هه‌ڵس���ه‌نگاندنی‌‬ ‫پرس���یارو تاقیكردنه‌وه‌كان له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت بێت‌و له‌رێكخراوه‌ سه‌ربه‌خۆكانی‌‬

‫هاوشێوه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كاندا ده‌ره‌وه‌ كه‌‬ ‫تایبه‌ت‌و نزیكه‌ له‌س���لكی‌ په‌روه‌رده‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم تائێس���تا كه‌س نازانێت س���ااڵنه‌‬ ‫پرس���یاره‌كان كێ‌ دایده‌نێ���ت‌و ئه‌وه‌ی‌‬ ‫زانیاریمان هه‌بێت ئێمه‌‪ ،‬هه‌ندێك خه‌ڵك‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌ت���ی‌‌و ئاماده‌یی���ه‌كان‌و بابه‌ت���ه‌‬ ‫زمانه‌وانیه‌كان كه‌ به‌میزاجی‌ خۆیان ئه‌م‬ ‫كه‌س���انه‌ داده‌نێن‌و ئه‌وانیش به‌و شێوه‌‬ ‫پرسیاره‌كان ئاماده‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬بۆیه‌ دواتر‬ ‫موفاجه‌ئه‌ له‌شێوه‌ی‌ بۆمبێك ده‌ته‌قێته‌وه‌‬ ‫به‌خوێندكاراندا"‪.‬‬ ‫ئه‌و سه‌رپه‌رشتیاره‌ كارگێڕییه‌ هێمای‌‬ ‫به‌وه‌شكرد"جیاواز له‌وه‌ی‌ سااڵنه‌ هه‌ڵه‌ی‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ تێدا ده‌كرێت یان له‌پشكنینه‌كان‌و‬ ‫دانان���ی‌ نمره‌كانی���ش دیس���ان هه‌ڵ���ه‌‬ ‫ئه‌نجامده‌درێت‪ ،‬هه‌ر ئه‌مانه‌شه‌ واده‌كات‬ ‫كه‌ خوێندكار په‌نا بۆ كاری‌ خراپ ده‌بات‬ ‫له‌شه‌ڕكردن‌و خۆكوشتن‌و سوتاندن‪ ،‬كه‌‬ ‫زۆر كات نمره‌ هه‌بوه‌ دراوه‌ته‌ پرسیاری‌‬ ‫تر له‌كاتی‌ پش���كنیندا‪ ،‬له‌الیه‌كی‌ تره‌وه‌‬ ‫كاتێ���ك داده‌نرێت بۆ كۆتای���ی‌ هێنانی‌‬ ‫پش���كنینه‌كان‌و ئه‌م���ه‌ش واده‌كات‬ ‫له‌و كه‌س���انه‌ ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ زو كاره‌كان‬ ‫ته‌واوبكه‌ن‪ ،‬بۆ نمونه‌ خوله‌كێك دانراوه‌‬ ‫بۆ پش���كنینی‌ وه‌ره‌ق���ه‌ی‌ خوێندكارێك‬ ‫كه‌ ئه‌م���ه‌ چۆن ده‌كرێت‌و چ���ۆن هه‌ڵه‌‬ ‫ناكرێت‪ ،‬هه‌ڵه‌ی‌ گه‌وره‌ روده‌دات‌و دواتر‬ ‫خوێندكارو قوتاب���ی باجه‌كه‌ی‌ ده‌دات‪،‬‬ ‫بۆیه‌ هه‌مان مامۆستاو ده‌موچاو دوباره‌‬ ‫ده‌بێت���ه‌وه‌ له‌گه‌ڵ هه‌ڵه‌و بێبه‌ش���كردنی‌‬ ‫خوێندكارو قوتابیه‌كان"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ك���ی‌ ت���ره‌وه‌ د‪.‬س���ه‌روه‌ر‬ ‫عه‌بدولره‌حم���ان ئه‌ندامێك���ی‌ لیژن���ه‌ی‌‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌و خوێن���دن له‌پارله‌مان���ی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬بۆچون���ی‌ وایه‌ ك���ه‌ له‌م‬ ‫ق���وڕه‌ هه‌ر ئ���ه‌م تۆزه‌ هه‌ڵده‌س���تێت‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ت"‪ 6/26‬له‌كۆمه‌ڵگه‌ی ش���ه‌هید‬ ‫فاخیر مێرگه‌س���ۆری له‌ش���اری هه‌ولێر‬ ‫له‌ئاهه‌نگێك���دا ئه‌نجامه‌كان���ی دوه‌مین‬ ‫ئۆلۆمپیادی بیركاری بۆ قۆناغی هه‌شته‌می‬ ‫بنه‌ڕه‌تی له‌هه‌رێمی كوردستان راگه‌یه‌نراو‬ ‫خه‌اڵتیش به‌سه‌ر ده‌رچوه‌ سه‌ركه‌وتوه‌كان‬ ‫دابه‌شكرا‪ ،‬ئه‌م تاقیكردنه‌وه‌یه‌ له‌شه‌ست‬ ‫واڵت���ی جیهان���دا ئه‌نجامده‌درێ���ت‌و‬ ‫كوردستان پله‌ی شه‌سته‌می به‌ده‌ستهێنا‬ ‫له‌ریزبه‌ندییه‌كه‌یدا‪ ،‬به‌اڵم كاتێ‌ س���ه‌یری‬ ‫ئه‌نجامه‌كان���ی ئه‌كه‌ین ك���ه‌ هیچ مایه‌ی‬ ‫سه‌رس���وڕمان نی���ه‌‪ ،‬رێ���ژه‌ی ده‌رچون‬ ‫له‌هه‌ری���ه‌ك له‌پارێزگاكانی (س���لێمانی‬ ‫‪( ،)%25‬ده���ۆك ‪( ،)%21,5‬هه‌ولێ���ر‬ ‫‪ )%19‬و ئی���داره‌ی گه‌رمیانیش (‪)%18‬‬ ‫بو‪ ،‬كه‌ به‌شێوه‌ی گشتی له‌سه‌ر ئاستی‬ ‫هه‌رێم تێكڕا ئه‌یكرده‌ (‪ .)%21،5‬له‌سه‌ر‬ ‫ئاس���تی ره‌گه‌زی���ش كچ���ان (‪ )%23‬و‬ ‫كوڕانیش (‪ .)%19‬له‌سه‌ر ئاستی جۆری‬ ‫ده‌ستنیشانكردنه‌كانیش رێژه‌ی ده‌رچونی‬

‫ته‌خته سپی‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫سیسته‌م ‌ی‬ ‫نوێی خوێندن‌و‬ ‫گرفته‌كان ‌ی‬ ‫جێبه‌جێكردن‬ ‫ م‪.‬یونس سلێمان ئه‌حمه‌د‬

‫به‌داخه‌وه‌ سااڵنه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ده‌بێته‌‬ ‫قوربانی‌ ته‌نها‬ ‫خوێندكارو قوتابیه‬ ‫خوێن���دكاره‌ هه‌ڵب���ژارده‌كان (‪ )%44‬و‬ ‫هه‌ڕه‌مه‌كییه‌كانی���ش (‪ ،)%8‬كه‌ ئه‌مه‌ی‬ ‫دوه‌میان له‌راستیه‌وه‌ نزیكتره‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و پارله‌مانتاره‌ باس���ی‌ له‌وه‌كرد"‬ ‫تا ژینگ���ه‌ی پ���ه‌روه‌رده‌و خوێندن له‌م‬ ‫هه‌رێم���ه‌دا ئه‌و ژینگه‌ خ���راپ‌و ناله‌بارو‬ ‫نه‌گونج���اوه‌ بێ���ت‪ ،‬ت���ا خوێن���دكاران‬ ‫مه‌ترسی روخانی دیواری مه‌كته‌به‌كانیان‬ ‫هه‌بێ���ت‪ ،‬تا خوێندكاران به‌حه‌س���ره‌تی‌‬ ‫تاقیگ���ه‌و كتێبخانه‌و مه‌رس���ه‌م‌و یاریگه‌‬ ‫بن‪ ،‬تا پۆله‌كانی خوێندن وا شیش���كوت‬ ‫كرابن له‌منداڵ‌و له‌گه‌ڵ هیچ ستانداردێك‬ ‫نه‌گونجێن‪ ،‬تا خوێندكاران ئاوی پاكیان‬ ‫بۆ دابی���ن نه‌كرێت ب���ۆ خواردنه‌وه‌‪ ،‬تا‬ ‫ئه‌وكاته‌ی مندااڵن (‪ ) W.C‬پێویس���ت‌و‬ ‫پاكی���ان ب���ۆ دابیننه‌كرێ���ت ب���ۆ خ���ۆ‬ ‫به‌تاڵكردنه‌وه‌ی���ان‪ ،‬ن���ه‌ قوتابخانه‌ی���ان‬ ‫خۆشده‌وێت‌و نه‌ ئه‌نجامی له‌وه‌ باشتریش‬ ‫به‌ده‌س���تدێنن‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ ئه‌نجامه‌كه‌م ال‬ ‫س���ه‌یر نیه‌‪ ،‬تا ئه‌و رۆژه‌ی مامۆس���تای‬ ‫پێویست بۆ قوتابخانه‌كان دابینده‌كرێت‌و‬ ‫مندااڵن بێ مامۆستا نابن‪ ،‬تا ئه‌و رۆژه‌ی‬ ‫وه‌زی���ری پ���ه‌روه‌رده‌ جورئه‌ت���ی ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ به‌یه‌كسانی‌و به‌پێی پێویست‬ ‫مامۆس���تاكان به‌سه‌ر قوتابخانه‌و رێژه‌ی‬ ‫خوێن���دكاره‌كان دابه‌ش ب���كات‪ ،‬تا ئه‌و‬ ‫رۆژه‌ی جه‌ناب���ی وه‌زیر جورئه‌ت ده‌كات‬ ‫ده‌ستی حزب دوربخاته‌وه‌ له‌ناوه‌نده‌كانی‬

‫کۆمه‌ڵێک خوێندکار له‌کاتی تاقیکردنه‌وه‌دا‬ ‫خوێن���دن‌و له‌قوتابخانه‌كان���ی هه‌ولێرو‬ ‫دهۆك به‌ڕێوه‌به‌ری لێهاتوی غه‌یره‌ پارتی‬ ‫له‌شوێنی ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌ره‌ ناشایستانه‌ی‬ ‫پارتی دابنێت كه‌ ته‌نها به‌پێوه‌ری حزبی‬ ‫دان���راون‌و له‌س���لێمانیش به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‬ ‫غه‌یره‌ یه‌كێتی له‌شوێنی ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌ره‌‬ ‫ناشایس���تانه‌ی یه‌كێتی دابنێت كه‌ ته‌نها‬ ‫له‌ب���ه‌ر یه‌كێتیبونیان دان���راون‪ ،‬تا ئه‌و‬

‫رۆژه‌ی جه‌ناب���ی وه‌زیر ده‌یكات به‌بڕیارو‬ ‫هه‌م���و مامۆس���تایه‌ك خول���ی راهێنان‬ ‫ئه‌بینێت له‌سه‌ر شێوازی وانه‌وتنه‌وه‌و ئه‌و‬ ‫پرۆگرامه‌ تازانه‌ی ده‌خوێنرێن بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫پێش ئ���ه‌وه‌ی بیانڵێنه‌وه‌ ش���اره‌زایبن‪،‬‬ ‫به‌ڵ���ێ‌ تا ئه‌و رۆژه‌ نه‌ ره‌وش���ه‌كه‌ له‌مه‌‬ ‫باشتر ده‌بێت‌و نه‌ ئه‌نجامی له‌م جۆره‌شم‬ ‫ال سه‌یره‌‪.‬‬

‫‌تاقیكردنه‌وه‌ ‌ی نیشتمانی چۆن ئه‌نجام بده‌ین؟‌‬ ‫ ئا‪ :‬سرو‌ه جه‌مال‬ ‫ی‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كان به‌مه‌به‌ست ‌‬ ‫ی ئاستی‌ تێگه‌یشتن‌و‬ ‫دیاریكردن ‌‬ ‫توانای‌ فێرخوازان ئه‌نجامده‌درێن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێك له‌شێوازه‌كانی‌‪ ,‬نوسین ‌‬ ‫ی‬ ‫تاقیكردنه‌و‌هی‌ نیشتمانی‌ قۆناغ ‌‬ ‫نۆیه‌می‌ بنه‌ڕه‌تیه‌‪ ،‬ك ‌ه سااڵنێك ‌ه‬ ‫ی فێركاری‌ كوردستان‬ ‫له‌سیسته‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫جێبه‌جێ‌ ده‌كرێت‪ ،‬به‌بڕوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بواری‌ په‌روه‌رد‌ه ئاست ‌‬ ‫پسپۆرێك ‌‬ ‫ی فێرخواز دیاری ناكات‪،‬‬ ‫زانست ‌‬ ‫مامۆستایه‌كیش پێیوایه‌ ته‌نها كات‬ ‫كوشتنه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫به‌بڕوای هۆمه‌ر قه‌ره‌داغی‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫په‌روه‌رد‌ه له‌س���وید ده‌بێت ئامانج له‌م‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ی ‌ه له‌پۆله‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاست ‌‬ ‫ی بۆ دیاریكردن ‌‬ ‫ی بنه‌ڕه‌ت ‌‬ ‫قۆناغ ‌‬ ‫ی فێرخوازبێ���ت‪،‬‬ ‫تێگه‌یش���تن‌و توان���ا ‌‬ ‫ی قۆناغه‌كه‌شدا وه‌ك‬ ‫ی كۆتای ‌‬ ‫له‌پۆله‌كان ‌‬ ‫ی یه‌كێك ل���ه‌و تاقیكردنه‌وان ‌ه‬ ‫ئه‌نجام��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خوێندن ‌‬ ‫به‌كاربهێنرێت ك ‌ه له‌م���او‌ه ‌‬ ‫وانه‌كه‌ی���دا ده‌ینوس���ێت‪ ،‬له‌هه‌مانكاتدا‬ ‫ی‬ ‫مامۆس���تا ده‌توانێت بۆ هه‌ڵسه‌نگاندن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زانس���ت ‌‬ ‫ی زانی���اری‌‌و توانا ‌‬ ‫ئاس���ت ‌‬ ‫ی په‌روه‌رده‌و‬ ‫فێرخوازه‌ك��� ‌هی‌‪ ،‬وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانیش وه‌ك پێوه‌رێك‬ ‫ی‬ ‫ی ئاست ‌‬ ‫بۆ به‌راوردكردن‌و هه‌ڵسه‌نگاندن ‌‬ ‫ی لێوه‌ربگرن" به‌اڵم‬ ‫قوتابخانه‌كان سود ‌‬

‫ی هه‌ڵه‌تێگه‌یشتن‬ ‫له‌كوردس���تان به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نیشتمان ‌‬ ‫ی تاقیكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌ئامانجه‌كان ‌‬ ‫ی له‌هه‌مو قۆناغه‌كاندا‬ ‫ده‌رئه‌نجامه‌كان��� ‌‬ ‫ی فێرخواز ده‌رناخات‪،‬‬ ‫ی زانس���ت ‌‬ ‫ئاست ‌‬ ‫ه���اوكات كراوه‌ت��� ‌ه مۆته‌كه‌ی���ه‌ك ك ‌ه‬ ‫ی هه‌ناس ‌ه له‌فێرخواز‬ ‫ی ترسناك ‌‬ ‫سێبه‌ر ‌‬ ‫ده‌بڕێت "‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی وان ‌ه ‌‬ ‫ڕۆژ عه‌بدولقادر ك ‌ه مامۆستا ‌‬ ‫ی هیچ‬ ‫بیركاریی ‌ه پێیوایه‌" له‌گه‌ڵ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی نییه‌و ته‌نها كات كوشتنه‌و‬ ‫س���ودێك ‌‬ ‫ی فێرخوازیش دیاری‬ ‫ی زانس���ت ‌‬ ‫ئاس���ت ‌‬ ‫ی به‌رز‬ ‫ن���اكات‌و فێرخواز هه‌ی ‌ه نم���ر‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نوسین ‌‬ ‫ده‌هێنێت‪ ،‬ته‌نها به‌سه‌یركردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێوتنه‌و‌ه ‌‬ ‫هاوڕێكانی‌‌و یان به‌یارمه‌ت ‌‬ ‫مامۆس���تایان له‌كاتێك���دا فێرخ���واز‌ه‬ ‫زیره‌كه‌كان ئه‌و نمره‌ی��� ‌ه ناهێنن‪ ،‬داوا‬ ‫ی سا ‌ڵ‬ ‫ی كۆتای ‌‬ ‫ده‌كات یان تاقیكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ئه‌نجامبدرێت ی���ان ئه‌م تاقیكردنه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫نه‌ك هه‌ردوكیان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫په‌ی���ڕه‌و به‌ره���ه‌م‪ ،‬ك��� ‌ه فێرخواز ‌‬ ‫ی هه‌مان‬ ‫ی بنه‌ڕه‌تیی ‌ه له‌گه‌ ‌ڵ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫نۆیه‌م ‌‬ ‫ی هه‌ی��� ‌ه ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫ی مامۆس���تا ڕۆژ ‌‬ ‫داوا ‌‬ ‫ی س���ا ‌ڵ تاقیكردنه‌و‌ه‬ ‫ئێم��� ‌ه به‌درێژای ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نجامده‌ده‌ین جگ��� ‌ه له‌تاقیكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫‪20‬و ‪ 50‬نمره‌یی‌‪ ,‬مامۆس���تامان هه‌ی ‌ه‬ ‫ی ڕۆژان���ه‌ش هه‌مو ده‌كات‬ ‫‪ 15‬نمره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی "هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫به‌تاقیكردنه‌و‌ه "وتیش��� ‌‬ ‫تاقیكردنه‌و‌ه هه‌ر ناخۆش��� ‌ه به‌اڵم ئه‌م‬ ‫ی له‌وه‌شكرد‬ ‫شێوازه‌م پێخۆشتره‌‪ ،‬باس ‌‬ ‫ی ن���ه‌داو‌ه ك��� ‌ه وه‌اڵم‬ ‫هه‌وڵیئ���ه‌و‌ه ‌‬

‫خوێندن‬

‫له‌كوردستان به‌هۆی‌‬ ‫هه‌ڵه‌تێگه‌یشتن‬ ‫له‌ئامانجه‌كانی‌‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫نیشتمانی‌‬ ‫ده‌رئه‌نجامه‌كانی‌‬ ‫له‌هه‌مو قۆناغه‌كاندا‬ ‫ئاستی‌ زانستی‌‬ ‫فێرخواز ده‌رناخات‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌ربگرێت به‌اڵم هاوڕێكان ‌‬ ‫له‌هاوڕێكان ‌‬ ‫ی له‌م تاقیكردنه‌وه‌یه‌دا به‌یه‌كتر‬ ‫به‌ئاسان ‌‬ ‫ده‌ڵێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫زۆرج���ار مامۆس���تا به‌فێرخ���واز‬ ‫ده‌ڵێته‌و‌ه به‌تایبه‌ت له‌شار‌ه بچوكه‌كاندا‬ ‫ی وه‌اڵمه‌ك��� ‌ه وه‌رئه‌گرێت‬ ‫یان به‌ئاس���ان ‌‬ ‫یان به‌گۆت���ر‌ه وه‌اڵمده‌داته‌وه‌‪ ,‬ئه‌وه‌ش‬

‫ێ فێرخواز‌ه‬ ‫ی هه‌ند ‌‬ ‫ی به‌رز ‌‬ ‫ی نمر‌ه ‌‬ ‫هۆكار ‌‬ ‫ی سااڵن ‌ه ده‌رنه‌چو‌ه به‌اڵم‬ ‫ك ‌ه له‌كۆشش ‌‬ ‫ی هێناوه‌و‬ ‫له‌م تاقیكردنه‌وه‌ی���ه‌دا ‪‌ 100‬‬ ‫ی بڵند‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ش���ه‌وه‌" ئه‌م��� ‌ه وت ‌ه ‌‬ ‫ی مامۆس���تای ‌ه ك��� ‌ه پێیوای ‌ه ئه‌م‬ ‫ئازاد ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ڕۆتینیه‌و ئاست ‌‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ی ‌ه شتێك ‌‬ ‫ی فێرخواز دیاریناكات ‪.‬‬ ‫زانست ‌‬ ‫ی له‌وباره‌یه‌و‌ه ده‌ڵێت‬ ‫هۆمه‌ر قه‌ره‌داغ ‌‬ ‫ی هه‌ڵه‌ی ‌ه‬ ‫"بێگومان ئ���ه‌و‌ه دیارده‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیسته‌م ‌‬ ‫ی بۆ هه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫"هۆكاره‌كه‌ش��� ‌‬ ‫تاقیكردن���ه‌وه‌كان ده‌گه‌ڕێت���ه‌و‌ه ك��� ‌ه‬ ‫ی خوێندن ده‌رچونه‌" له‌كاتێكدا‬ ‫ئامانج ‌‬ ‫ی دیموكراسیدا ئامانجه‌ك ‌ه‬ ‫له‌سیس���ته‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫بریتی��� ‌ه له‌تێگه‌یش���تن له‌پێن���او ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بیركه‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ی مرۆڤێك ‌‬ ‫دروس���تكردن ‌‬ ‫ڕه‌خنه‌گر"‪.‬‬ ‫ی ده‌زانێت‬ ‫بڵن���د ئ���ازاد به‌پێویس���ت ‌‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كان له‌و ش���ێو‌ه ته‌قلیدیی ‌ه‬ ‫ی ‪3-2‬‬ ‫ده‌ربچن ك ‌ه مامۆس���تا بۆ ماو‌ه ‌‬ ‫ی فێرخ���واز ده‌كات‌و‬ ‫كاتژمێ���ر چاودێر ‌‬ ‫ده‌پرسێت ئایا ئه‌م ‌ه تاقیكردنه‌وه‌ی ‌ه یان‬ ‫ی مامۆستاو فێرخواز؟‬ ‫عه‌زیه‌تدان ‌‬ ‫ی هه‌ڵ��� ‌ه له‌نمره‌ی‬ ‫له‌ب���اره‌ی زۆری��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجام ‌‬ ‫فێرخوازان پ���اش ڕاگه‌یاندن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی نیش���تمان ‌‬ ‫تاقیكردن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی په‌روه‌رد‌ه‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫ڕابردو ئه‌و پسپۆر‌ه ‌‬ ‫ده‌ڵێ���ت‪ :‬كاتێك ك ‌ه له‌سیس���ته‌مه‌ك ‌ه‬ ‫تێنه‌گه‌ی���ن ی���ان به‌هه‌ڵ ‌ه له‌ن���اوه‌ڕۆك‬ ‫ی تاقیكردنه‌و‌ه بگه‌ین ئه‌و‌ه هه‌ڵ ‌ه‬ ‫ئامانج ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كه‌وێت ‌ه ناو پرۆسه‌كه‌و‌ه بۆی ‌ه دانان ‌‬

‫پرسیارو وه‌اڵمه‌كانیش هه‌ڵ ‌ه ده‌رده‌چن‪،‬‬ ‫ی پرسیاره‌كان له‌بنه‌ڕه‌ته‌و‌ه‬ ‫ی دانان ‌‬ ‫شێو‌ه ‌‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌و له‌س���ه‌ر فاكت‌و له‌به‌ركردنه‌‪،‬‬ ‫ده‌پرسێت ئایا تاقیكردنه‌و‌ه بۆ ده‌رچون ‌ه‬ ‫ی تێگه‌یشتن‌و‬ ‫ی ئاس���ت ‌‬ ‫یان ده‌رخس���تن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی فێرخواز؟ هه‌روه‌ه���ا كه‌م ‌‬ ‫زانس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌روه‌رد‌ه به‌هۆكار ‌‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫پسپۆران ‌‬ ‫ی داده‌نێت‬ ‫ی فێركار ‌‬ ‫ی سیسته‌م ‌‬ ‫شێواو ‌‬ ‫له‌كوردس���تان‌و پێش���نیار ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی نیشتمان ‌‬ ‫له‌سه‌ره‌تادا له‌تاقیكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫بگه‌ین ئینج���ا بڕیاربده‌ین چۆن‌و ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫تاقیكردن���ه‌و‌ه بكه‌ی���ن "جگ��� ‌ه له‌و‌ه ‌‬ ‫ی به‌گونج���او دانانێت "هه‌ربۆی ‌ه‬ ‫كاته‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داده‌نێت ك ‌ه پێداچونه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫به‌گرنگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دروستكردن ‌‬ ‫ی بكرێت له‌پێناو ‌‬ ‫بنه‌ڕه‌ت ‌‬ ‫ی مرۆڤدۆس���تان ‌ه بۆ‬ ‫ی فه‌لس���ه‌ف ‌‬ ‫دیدێك ‌‬ ‫ی فێركاری‌‪.‬‬ ‫سیسته‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تاقیكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی نوس���ین ‌‬ ‫ش���ێواز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه یه‌كێك ‌ه له‌ده‌رئه‌نجامه‌كان ‌‬ ‫نیشتمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ڕیف���ۆرم‌و نوێخ���واز ‌‬ ‫ده‌س���تپێكردن ‌‬ ‫ی كوردس���تان‪,‬‬ ‫ی فێركار ‌‬ ‫له‌سیس���ته‌م ‌‬ ‫له‌‪ 50‬هه‌ڵبژاردن پێكهاتوه‌‪ ,‬دابه‌شكراو‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌سه‌ر دو گروپدا هه‌رچه‌ند‌ه ناوه‌ڕۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫پرس���یاره‌كان وه‌ك یه‌ك ‌ه به‌اڵم دانان ‌‬ ‫ی پرس���یاره‌كان له‌گروپی( ‪)A‬‬ ‫ش���وێن ‌‬ ‫ب���ۆ گروپ���ی( ‪ ) B‬جیاوازه‌و ش���ه‌ش‬ ‫ی‬ ‫ی كۆتای��� ‌‬ ‫ڕۆژ پ���اش تاقیكردن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی دو ساڵ ‌ه‬ ‫س���ا ‌ڵ ئه‌نجامده‌درێت‌و ماو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زیره‌كه‌و‌ه پشكنین ‌‬ ‫ی سكانه‌ر ‌‬ ‫له‌ڕێگا ‌‬ ‫بۆ ده‌كرێت‪.‬‬

‫كه‌رت����ی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ له‌كوردس����تان‬ ‫به‌به‌رده‌وامی‌ كێشه‌و كه‌موكوڕییه‌كانی‌‬ ‫ساڵ دوای‌ س����اڵ ڕوله‌زیادبون ده‌كه‌ن‬ ‫به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ ك����ه‌ هه‌وڵی‌ دۆزینه‌وه‌ی‌‬ ‫چاره‌س����ه‌ری‌ بۆ بدرێ����ت‪ ،‬وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌ش كه‌ الیه‌نی‌ به‌ڕێوه‌بردنی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌یه‌ له‌كوردس����تان نه‌یتوانیوه‌‬ ‫وه‌كو پێویست له‌ئاست به‌ده‌مه‌وه‌چونی‌‬ ‫ئاریشه‌كانی‌ په‌روه‌رده‌ بێت‪.‬‬ ‫له‌دوای‌ كۆنگره‌ی‌ په‌روه‌رده‌ سه‌رله‌نوێ‌‬ ‫سیس����ته‌می‌ پ����ه‌روه‌رده‌ داڕێژرایه‌وه‌و‬ ‫قۆناغه‌كانی‌ خوێندن كران به‌دو قۆناغ‬ ‫ئه‌وانیش‪:‬‬ ‫یه‌ك����ه‌م‪ :‬قۆناغی‌ بنه‌ڕه‌ت����ی‌ كه‌ پۆلی‌‬ ‫یه‌ك تا نۆی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫قۆناغه‌ ته‌وزیمی‌ (پابه‌ندبون)ه‌‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬قۆناغ����ی‌ ئاماده‌ی����ی كه‌ پۆلی‌‬ ‫ده‌ی����ه‌م‌و یازده‌ی����ه‌م‌و دوازده‌ی����ه‌م‬ ‫ده‌گرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م گۆڕنكارییان����ه‌ كارێكی‌ گرنگبون‬ ‫بۆ به‌ره‌وپێشبردنی‌ كه‌رتی‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫له‌كوردس����تاندا هه‌رچه‌ند ده‌بوایه‌ ئه‌و‬ ‫گۆڕانكاریانه‌ چه‌ند س����اڵێك پێش����تر‬ ‫بكرانایه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ر له‌سه‌ره‌تای‌ جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫سیسته‌می‌ نوێ‌ خوێندن له‌ناوه‌نده‌كانی‌‬ ‫خوێندن����دا ڕوبه‌ڕوی‌ كێش����ه‌گه‌لێكی‌‬ ‫زۆر بوی����ه‌وه‌‪ ،‬چونك����ه‌ ژینگه‌ی‌ له‌بار‬ ‫ب����ۆ جێبه‌جێكردنی‌ ئه‌م سیس����ته‌مه‌‬ ‫نه‌ڕه‌خس����ابو جۆرێ����ك له‌په‌له‌كردنی‌‬ ‫پێوه‌دیاربو‪ ،‬ب����ۆ نمونه‌ نه‌بونی‌ بینای‌‬ ‫پێویس����ت كه‌ تائێس����تاش له‌زۆربه‌ی‌‬ ‫ناوچه‌كان����ی‌ كوردس����تان قوتابخانه‌و‬ ‫خوێندن����گاكان دو ده‌وام‌و س����ێ‌‬ ‫ده‌وام����ه‌ ئه‌مه‌ش یه‌كناگرێته‌وه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌نده‌كانی‌ سیسته‌می‌ نوێ‌ خوێندن‪.‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ به‌ش����ی‌ زۆری‌‬ ‫مامۆستایان‌و په‌روه‌رده‌كاران به‌ته‌واوی‌‬ ‫له‌به‌ن����دو خاڵه‌كانی‌ ئه‌م سیس����ته‌مه‌‬ ‫نه‌گه‌شتبون‪.‬‬ ‫الیه‌نێكی‌ تر كه‌ ئاسته‌نگبو له‌به‌رده‌م‬ ‫جێبه‌جێكردنی‌ ئه‌م سیسته‌مه‌ نه‌بونی‌‬ ‫زانیاری‌‌و هۆشیاری‌ له‌الی‌ خوێندكاران‌و‬ ‫قوتابیان به‌جۆرێك كه‌ وایانده‌زانی‌ ئه‌م‬ ‫سیسته‌مه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ ئه‌وان نییه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ له‌بڕگه‌ی‌ تاقیكردنه‌وه‌كان‪.‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ كه‌وتنه‌ دژایه‌تیكردنی‌ بڕگه‌و‬ ‫خاڵه‌كانی‌ ئه‌م سیسته‌مه‌و به‌به‌رده‌وامی‌‬ ‫خۆپیشاندان‌و ناڕه‌زاییان ده‌رده‌بڕی‌‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی‌ په‌روه‌رده‌ ه����ه‌رزو كه‌وته‌‬ ‫هه‌مواركردن����ه‌وه‌ی‌ بڕگ����ه‌و خاڵه‌كانی‌‬ ‫سیس����ته‌می‌ نوێ‌ خوێندن به‌تایبه‌تی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌تاقیكردنه‌وه‌كانه‌وه‌‬ ‫هه‌ب����و‪ ،‬ب����ۆ نمون����ه‌ سیس����ته‌می‌‬ ‫تاقیكردن����ه‌وه‌ی‌ ئاماده‌یی تائێس����تا‬ ‫چه‌ن����د جارێ����ك هه‌مواركراوه‌ت����ه‌وه‌‬ ‫دواترینیان بڕیاری‌ وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫بو به‌وه‌ی‌ كه‌ هه‌ردو وه‌رزی‌ خوێندنی‌‬ ‫پۆلی‌ ده‌یه‌م‌و یازده‌یه‌م كۆده‌كرێنه‌وه‌و‬ ‫له‌س����ه‌ر ئ����ه‌م بنه‌مایه‌ خوێن����دكاران‬ ‫ده‌رده‌چن یاخود ده‌كه‌ون‪ ،‬كه‌ پێشتر‬ ‫هه‌ر وه‌رزه‌ سه‌ربه‌خۆ بو‪.‬‬ ‫ئه‌م چه‌ن����د ج����ار هه‌مواركردنه‌وه‌یه‌‬ ‫بوه‌ت����ه‌ گرفتێكی‌ گ����ه‌وره‌ی‌ به‌رده‌م‬ ‫مامۆس����تایان‪ ،‬چونك����ه‌ مامۆس����تا‬ ‫ڕوبه‌ڕوی‌ كێشه‌وگرفتی‌ زۆر ده‌كاته‌وه‌‬ ‫به‌جۆرێك نازانێت له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ك‬ ‫هه‌ڵس����ه‌نگاندن بۆ خوێن����دكار بكات‪.‬‬ ‫به‌هۆی‌ گۆڕانكاری‌ به‌رده‌وام له‌بڕگه‌ی‌‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كان‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫نه‌مان����ی‌ متمانه‌ له‌نێوان خوێندكاران‌و‬ ‫مامۆستایان‪.‬‬ ‫یه‌كێكیت����ر له‌كێش����ه‌كانی‌ ب����ه‌رده‌م‬ ‫جێبه‌جێكردن����ی‌ سیس����ته‌می‌ ن����ۆی‌‬ ‫خوێندن بریتیی����ه‌ له‌گۆڕینی‌ وه‌زیری‌‬ ‫په‌روه‌رده‌‪ ،‬بۆ نمونه‌ له‌س����اڵی‌ ‪2007‬‬ ‫واته‌ی‌ دوای‌ كۆنگ����ره‌ی‌ په‌روه‌رده‌وه‌‬ ‫تائێستا سێ‌ وه‌زیری‌ گۆڕاوه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫كاریگه‌ری‌ هه‌یه‌ له‌سه‌ر جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫سیس����ته‌می‌ نوێی‌ خوێن����دن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫زۆرجار وه‌زیر بڕیارێكی‌ وه‌زیری‌ پێش‬ ‫خ����ۆی‌ هه‌ڵده‌وه‌ش����ێنێته‌وه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌رئه‌نجام����ی‌ خراپ له‌س����ه‌ر كایه‌ی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ جێده‌هێڵێت‪.‬‬ ‫به‌هیوای‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫پێش ده‌ركردنی‌ هه‌ر بڕیارو ڕێنماییه‌ك‬ ‫بیر له‌ده‌رئه‌نجامه‌كه‌شی‌ بكاته‌وه‌‪.‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی ‪komalayatyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )384‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/2‬‬

‫هه‌ژاری‌‌و نایه‌كسانی‌‪ ..‬سه‌نگه‌ر ‌ی كرد به‌سوتماك‬ ‫ ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‬ ‫رۆژی‌ ‪ 6/26‬له‌شاری‌ هه‌ولێر‬ ‫سه‌نگه‌ر كه‌ریمی‌ ته‌مه‌ن ‪ 26‬ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌تاو هه‌ژاری‌‌و ده‌ستكورتی‌ ئاگری‌‬ ‫له‌جه‌سته‌ی‌ خۆی‌ به‌رداو كۆتایی‌‬ ‫به‌ژیانی‌ پڕ له‌كوێره‌وه‌ری‌ خۆی‌‬ ‫هێنا‪ ،‬كه‌سوكاره‌كه‌ی‌ ده‌ڵێن "ئه‌ویش‬ ‫ده‌یویست وه‌ك مرۆڤێك ژیانێكی‌‬ ‫ئاسایی بژی‌‪ ،‬به‌اڵم ناعه‌داله‌تی‌‬ ‫ده‌ره‌تانی‌ ئه‌وه‌ی‌ پێنه‌دا"‪.‬‬

‫‌گوێم له‌هاوارو ناڵه‌ی‌‬ ‫كه‌سێك بو‪ ،‬كاتێك‬ ‫سه‌رم هه‌ڵبڕی‌‬ ‫كه‌سێك بو سه‌رتاپای‌‬ ‫وه‌س���تا موئه‌یه‌د یاسین كه‌ هاوسێی‌ ئاگرو گڕ بو به‌ده‌م‬ ‫ئ���ه‌و كۆگای‬ ‫س���وتاند‪ ،‬یه‌یهه‌ك‌‪،‬ه‌م كس���هه‌س‌نگه‌رب���وه‌خۆلی‌ه‌كاتتێدای‌ هاواره‌وه‌ به‌ره‌و روم‬ ‫روداوه‌كه‌دا به‌هانایه‌وه‌ چوه‌‪ ،‬وه‬ ‫‌س���تاه‌ ده‌هات‬ ‫موئه‌ی���ه‌د ئێس���تاش ئ���ه‌و دیمه‌ن���‬ ‫خه‌فه‌تهێ���ن‌و دڵته‌زێنه‌ی‌ له‌به‌رچاو ون‬ ‫نابێت‪ ،‬كه‌ سه‌نگه‌ر تۆپه‌ڵێگ گڕ بوه‌و‬ ‫له‌ناكاو به‌ره‌و روی‌ هاتوه‌‪ ،‬ناوبراو ئه‌و‬ ‫س���اته‌وه‌خته‌ی‌ بۆ ئاوێن���ه‌ گێڕایه‌وه‌و‬ ‫وت���ی‌ "به‌یانی‌ زو ب���و‪ ،‬خه‌ریكی‌ كاری‌‬ ‫له‌حیمكردن ب���وم‪ ،‬كاتێكم زانی‌ گوێم‬ ‫له‌ه���اوارو ناڵه‌ی‌ كه‌س���ێك بو‪ ،‬كاتێك‬ ‫س���ه‌رم هه‌ڵب���ڕی‌‌و روانیم كه‌س���ێك‬ ‫ب���و س���ه‌رتاپای‌ ئاگرو گڕ ب���و به‌ده‌م‬ ‫هاواره‌وه‌ به‌ره‌و روم ده‌هات‪ ،‬كه‌ ئه‌وه‌م‬ ‫بینی‌ تاسام‪ ،‬دیمه‌نه‌كه‌ زۆر كاریگه‌ربو‬ ‫به‌الم���ه‌وه‌‪ ،‬ویس���تم به‌خێ���را بگ���ه‌م‬ ‫به‌هانایه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‌ س���امناكی‌‌و‬ ‫كتوپڕی���ی‌ دیمه‌نه‌ك���ه‌وه‌ قاچه‌كان���م‬ ‫ده‌له‌رزین‌و هه‌س���تمده‌كرد وا خه‌ریكه‌‬ ‫له‌كارده‌كه‌ون"‪.‬‬ ‫وه‌ك خۆی‌ ده‌ڵێت به‌اڵم س���ه‌ره‌ڕای‌‬ ‫ئه‌وه‌ش وه‌ستا موئه‌یه‌د زۆری‌ له‌خۆی‌‬ ‫كردوه‌‌و هه‌وڵیداوه‌ كه‌ بیگاتێ‌و ئاگره‌كه‌‬ ‫بكوژێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬س���ه‌ره‌تاش له‌رێگه‌ی‌‬

‫خۆڵه‌وه‌ هه‌وڵی���داوه‌و دواتر له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌یداكردنی‌ قومه‌وه‌ هه‌وڵی‌ كوژانه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاگره‌كه‌ی‌ داوه‌‪ ،‬دواتریش كه‌س���ێكی‌‬ ‫تر ك���ه‌ به‌ئۆتۆمۆبێل به‌وێ���دا ده‌ڕوات‬ ‫ئه‌وی���ش له‌رێگ���ه‌ی‌ ئاگركوژێن���ه‌وه‌و‬ ‫ئ���اوه‌وه‌ ئاگره‌كه‌ی���ان كوژاندۆت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫وه‌س���تا موئه‌یه‌د وتی‌ "به‌اڵم زۆربه‌ی‌‬ ‫جه‌سته‌ی‌ س���وتابو به‌ش���ێوه‌یه‌ك كه‌‬ ‫ئ���ه‌و نه‌یناس���یبویه‌وه‌ له‌س���ه‌ره‌تادا‬ ‫وایزانیوه‌ كه‌ عه‌ره‌به‌‪ ،‬به‌اڵم دواتر بۆی‌‬ ‫ده‌ركه‌وتوه‌ كه‌ دراوس���ێكه‌ی‌ خۆیه‌تی‌‪،‬‬ ‫دواتر گه‌یاندویانه‌ته‌ نه‌خۆشخانه‌"‪ .‬‬ ‫خۆس���وتاندنی‌ ئ���ه‌م گه‌نجه‌‪ ،‬جگه‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ی‌ ویژدان���ی‌ خه‌ڵكێك���ی‌ زۆری‌‬ ‫راچڵه‌كاند‪ ،‬خه‌م‌و ئازارێكی‌ گه‌وره‌شی‌‬ ‫ل���ه‌دوای‌ خۆی���ه‌وه‌ بۆ دای���ك‌و باوك‌و‬ ‫خوشك‌و براكانی‌ جێهێشت‪.‬‬ ‫ره‌نج���ده‌ر كه‌ریم حه‌س���ه‌ن كه‌ برا‬ ‫گ���ه‌وره‌ی‌ س���ه‌نگه‌ر كه‌ریم���ه‌و خه‌م‌و‬

‫سه‌نگه‌ر که‌ریم ئه‌و گه‌نجه‌ی له‌ شاری هه‌ولێر خۆی سوتان‬ ‫په‌ژاره‌ له‌سیمای‌ ده‌بارێت‪ ،‬ماڵه‌ باوان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وان حه‌وت سه‌ر خێزانن‪ ،‬چوار كوڕ‌و‬ ‫یه‌ك كچن‌و ته‌نیا ئه‌و له‌ناویاندا ژیانی‌‬ ‫هاوس���ه‌رگیری‌ پێكهێناوه‌‪ ،‬ئێستا ئه‌و‬ ‫له‌ماڵ���ه‌ باوانی‌ به‌ده‌م ئێ���ش‌و ئازاری‌‬ ‫كۆچی‌ ناواده‌ی‌ براكه‌یه‌وه‌ كه‌ ده‌دوێت‬ ‫زۆر بۆ خۆی‌ دێنێ‌‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫"نزیكه‌ی‌ دو مانگ له‌مه‌وبه‌ر س���ه‌نگه‌ر‬ ‫به‌ه���ۆی‌ زۆر بیركردن���ه‌وه‌ له‌خراپ���ی‌‬ ‫ژی���ان‌و خوێندن���ه‌وه‌ كه‌مێك خه‌مۆكی‌‬ ‫پێ���وه‌ دیارب���و ب���ه‌اڵم ده‌رینه‌ده‌بڕی‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئه‌ویش چه‌ند جارێك پرس���یاری‌‬ ‫بێتاقه‌تی‌‌و خه‌م داگرتنه‌كه‌ی‌ لێكردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش هه‌میش���ه‌ پێی���ده‌وت‪ :‬تاكه‌ی‌‬ ‫ده‌بێت ژیانم له‌ناو دۆزه‌خدا بێت‪."..‬‬ ‫ئه‌و باس���ی‌ له‌هه‌لومه‌رج���ی‌ دارایی‌‌و‬ ‫بژێویی‌ ژیان���ی‌ ماڵی‌ باوكی كردو وتی‌‬ ‫"ب���اری‌ دارایی���ان زۆر خراپ���ه‌‌و له‌ناو‬ ‫خانویه‌كی‌ ته‌جاوزدا ژیان به‌سه‌رده‌به‌ن‪،‬‬

‫كه‌ له‌ساڵی‌ ‪1991‬وه‌ له‌ناو پیشه‌ساز ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێر دروس���تیانكردوه‌‪ ،‬باوكیشیان‬ ‫زیات���ر ل���ه‌‪ 22‬س���اڵه‌ هه‌وڵ���ده‌دات‌و‬ ‫چه‌ندینجاریش سه‌ردانی‌ پارێزگا‌و الیه‌نه‌‬ ‫به‌رپرسه‌كانی‌ كردوه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌ویش‬ ‫وه‌كو هه‌ر خه‌ڵكێكی‌ ئاس���ایی بستێك‬ ‫زه‌وی‌ پێب���ده‌ن‌و بژی‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم هیچیان‬ ‫بۆ نه‌كردوه‌‌و كاتێكیش ده‌گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ‬ ‫م���اڵ به‌خه‌مباریه‌كی‌ زۆره‌وه‌ ده‌یگوت‪:‬‬ ‫به‌دۆنم زه‌وی‌ به‌خه‌ڵك ده‌درێت كه‌چی‌‬ ‫به‌ڕه‌وای‌ نابینن یه‌ك بسته‌ زه‌وی‌ بده‌نه‌‬ ‫كوڕه‌ هه‌ژارێك كه‌ زیاتر له‌ ‪ 22‬س���اڵه‌‬ ‫هه‌وڵی‌ بۆ ده‌دات"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئه‌مه‌ش س���ه‌نگه‌ری‌ زۆر‬ ‫بێزارده‌كرد‌و خه‌می‌ پێ���وه‌ ده‌خوارد‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئه‌م���ه‌ وایلێكردبو كه‌ به‌به‌رده‌وام‬ ‫كارب���كات‪ ،‬به‌رۆژ كاری‌ ئاس���نگه‌ری‌‌و‬ ‫به‌ش���ه‌ویش ب���ه‌ ‪ 200‬ه���ه‌زار دین���ار‬ ‫پاسه‌وانی‌ له‌كۆگایه‌ك ده‌كرد"‪.‬‬

‫خۆسوتاندنی‌ جگه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ ویژدانی‌‬ ‫خه‌ڵكێكی‌ زۆری‌‬ ‫راچڵه‌كاند‪ ،‬خه‌م‌و‬ ‫ئازارێكی‌ گه‌وره‌شی‌ بۆ‬ ‫دایك‌و باوك‌و خوشك‌و‬ ‫براكانی‌ جێهێشت‬ ‫ب���را گه‌وره‌كه‌ی‌ س���ه‌نگه‌ر هێما بۆ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش ده‌كات كه‌ براكه‌ی‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ماڵه‌وه‌یان���دا زۆر باش���بوه‌‌و‬ ‫كورێك���ی‌ زۆر خۆشه‌ویس���ت‌و هێم���ن‬ ‫بوه‌‪ ،‬به‌اڵم كێش���ه‌ی‌ گه‌وره‌ی‌ سه‌نگه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ب���وه‌ ك���ه‌ هه‌میش���ه‌ ده‌یگ���وت‬ ‫"ده‌بێ���ت تا كه‌ی‌ من هه‌مو ژیانم له‌ناو‬ ‫(مه‌عمه‌ل) به‌سه‌ربه‌رم‌و نه‌توانم ژیانی‌‬ ‫هاوس���ه‌رگیری‌ پێكبهێن���م‌و وه‌كو هه‌ر‬ ‫گه‌نجێك بژی���م‪ ،‬له‌كاتێكدا به‌به‌رچاوی‌‬ ‫ئێم���ه‌ بۆ ك���وڕه‌ به‌رپرس���ه‌كان هه‌مو‬ ‫شتێك هه‌یه‌‌و كراوه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ كوڕه‌‬ ‫هه‌ژارێك هیچ نیه‌"‪.‬‬ ‫سه‌نگه‌ر كه‌ تا پۆلی‌ سێی‌ سه‌ره‌تایی‌‬ ‫خوێندب���و خوێن���ده‌واری‌ هه‌بو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌هۆی‌ كار‌و هه‌ژاریه‌وه‌ نه‌یتوانی‌ درێژه‌‬ ‫به‌خوێن���دن بدات‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌به‌رده‌وام‬ ‫ده‌یخوێنده‌وه‌‌و ده‌ینوس���ی‌‌و هه‌میش���ه‌‬ ‫ده‌یگوت "یه‌كس���انی‌ نی���ه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌م‬

‫‪17‬‬

‫خه‌م‌و سه‌ختیه‌ی‌ ژیانیش بو وایلێكرد‬ ‫كه‌ خۆی‌ له‌بیرب���كات‌و له‌رۆژی‌ ‪6/26‬‬ ‫به‌گاڵۆنێك سوته‌مه‌نی‌ ئاگر له‌جه‌سته‌ی‌‬ ‫خۆی‌ به‌ربدات‌و له‌كاتژمێر حه‌وت‌و نیوی‌‬ ‫به‌یانی‌ كۆتایی به‌ژیانی‌ خۆی‌ بهێنێت‪،‬‬ ‫ئه‌و له‌دوای‌ خۆس���وتانی‌ تا كاژێر ‪‌3‬و‬ ‫ده‌ خوله‌كی‌ ئێ���واره‌ ژیا‌و دواتر گیانی‌‬ ‫له‌ده‌س���تدا چونكه‌ رێژه‌ی‌ سوتانه‌كه‌ی‌‬ ‫له‌‪ %99‬بو"‪.‬‬ ‫ب���را گه‌وره‌كه‌ی‌ س���ه‌نگه‌ر كه‌ له‌دوا‬ ‫س���اته‌كانی‌ ژیانی���دا له‌گه‌ڵی���دا بوه‌‬ ‫له‌نه‌خۆش���خانه‌‪ ،‬وتی‌ "كاتێك سه‌نگه‌ر‬ ‫هۆش���ی‌ هات���ه‌وه‌‌و قس���ه‌یكرد‪ ،‬وتی‌‪:‬‬ ‫خۆم س���وتاند له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ له‌ژیانی‌‬ ‫خ���ۆم بێزارب���وم‪ ،‬له‌كۆتاییش���دا وتی‌‬ ‫گه‌ردن���ی‌ هه‌م���و الی���ه‌ك ئازادبێت‌و‬ ‫ئ���اگاداری‌ دیداری‌ برا بچوكم به‌ و زۆر‬ ‫یارمه‌تی‌‌و هاوكاریب���ن‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫له‌و زه‌حمه‌تیه‌ی‌ ژیان‌و هه‌ژاریه‌ رزگاری‌‬ ‫بێت‌و وه‌كو منی‌ لێبه‌سه‌رنه‌یه‌ت"‪.‬‬ ‫ئه‌و باس���ی‌ له‌وه‌ كرد كه‌ كاتێكش‬ ‫سه‌نگه‌ر مابو له‌الی‌ خۆی‌ كابینه‌یه‌كی‌‬ ‫ب���ۆ برا بچوكه‌كه‌ی‌ دانابو كه‌ بایی‌ ‪200‬‬ ‫هه‌زار دینار ش���ه‌كه‌راتی‌ تێ���دا دانابو‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ تێیدا بیفرۆش���ێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫شاره‌وانی‌ به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك رێگایان‬ ‫پێن���ه‌ده‌دا كه‌ ئ���ه‌و كابینه‌یه‌ دابنێت‌و‬ ‫شته‌كانی‌ بفرۆشێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش سه‌نگه‌ری‌‬ ‫هێنده‌ی‌ تر بێزاركردبو‪.‬‬ ‫برای سه‌نگه‌ری جوانه‌مه‌رگ داواكاره‌‬ ‫كه‌ هیچ گه‌نجێك بڕیارێكی‌ هه‌ڵه‌نه‌دات‌و‬ ‫په‌نا بۆ خۆس���وتان نه‌ب���ات‌و‪ ،‬كۆتایی‌‬ ‫به‌ژیان���ی‌ خ���ۆی نه‌هێنێ���ت‪ ،‬داواش‬ ‫له‌حكوم���ه‌ت ده‌كات ك���ه‌ به‌س���ه‌ با‬ ‫ئاگاداری‌ ژیانی‌ الوان بێت‌و چیتر الوان‬ ‫نه‌بنه‌ قوربانی‌ ده‌س���تی‌ نایه‌كس���انی‌‬ ‫له‌كوردستان‪.‬‬

‫ی چاره‌سه‌ر "نه‌جیب ‌ه عومه‌ر"‪:‬‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫هاوسه‌رۆك ‌‬

‫درێژكردنی ته‌مه‌نی ویالیه‌تی بارزانی‬ ‫په‌ڵه‌یه‌كی ره‌شی نادیموكراتیه‌ به‌ناوچه‌وانی په‌رله‌مانی كوردستانه‌وه‌‬ ‫ ئا‪ :‬هێمن مامه‌ند‬ ‫له‌م گفتوگۆی ‌هی‌ ئاوێنه‌دا‪ ،‬نه‌جیبه‌‬ ‫عومه‌ر هاوسه‌رۆكی‌ پارتی‌ چاره‌سه‌ری‌‬ ‫دیوكراتی‌ كوردستان‪ ،‬به‌شانازیه‌وه‌‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ له‌بواری‌‬ ‫فكریه‌وه‌ نزیكن له‌په‌كه‌كه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"بچینه‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستانیشه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر ئۆپۆزیسیۆن ده‌بین"‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬كاندیده‌كانت���ان له‌س���ه‌ر چ‬ ‫بنه‌مایه‌ك ده‌ستنیشانكردوه‌و كێن؟‬ ‫نه‌جیب���ه‌ عوم���ه‌ر‪ :‬ئێم���ه‌ وه‌ك‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنێكی جه‌ماوه‌ریی كه‌ باوه‌ڕی‬ ‫ته‌واوم���ان به‌هه‌م���و بنه‌ماو پرنس���یپه‌‬ ‫دیموكراتی���ه‌كان هه‌یه‌‪ .‬ئه‌و كه‌س���انه‌ی‬ ‫كه‌ دیاریمان كردون هه‌مویان چاالكوانی‬ ‫دیموكرات���ی‌و نه‌ته‌وه‌ی���ن‌و ب���ه‌رده‌وام‬ ‫له‌به‌ره‌ی گه‌ل‌و جه‌ماوه‌ردا بون‌و خاوه‌ن‬ ‫رابردویه‌كی پاكن كه‌سایه‌تی بیرۆكراتنین‌و‬ ‫له‌پێشه‌وه‌ی چاالكیه‌ جه‌ماوه‌ریه‌كاندابون‪.‬‬ ‫هه‌ندێكی���ان ئه‌ندام���ی پارتیمان���ن‌و‬ ‫ژماره‌یه‌ك���ی زۆریش���یان كه‌س���ایه‌تی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆن‪ .‬ت���ه‌وای كاندیده‌كانم���ان‬ ‫كه‌سانێكن كه‌ به‌به‌رده‌وامی له‌ناو چاالكی‬ ‫جه‌ماوه‌ریداب���ون‌و خاوه‌ن ره‌نجێكی زۆرو‬ ‫هه‌ڵوێس���تی رادیكااڵنه‌ بون له‌دژی هه‌مو‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌و ناعه‌داله‌تیه‌ك كه‌ گه‌له‌كه‌مان‬ ‫پێ���وه‌ی ده‌ناڵێنێت‪ .‬واتا لیس���ته‌كه‌مان‬ ‫پێكهات���وه‌ له‌كۆمه‌ڵی���ك كه‌س���ایه‌تی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌و دیموكراتخ���واز كه‌ خه‌ڵكی‬ ‫ت���ه‌واوی ش���ارو ش���ارۆچكه‌و قه‌زاكانی‬ ‫هه‌رێم���ی كوردس���تانی تێدای���ه‌‪ .‬له‌وانه‌‬ ‫ژماره‌یه‌ك���ی به‌رچاو له‌ژنان���ی ئاكتیڤ‌و‬ ‫بی���ۆری‌و كارای تێدای���ه‌ ك���ه‌ خاوه‌نی‬ ‫زۆرتری���ن چاالكین له‌دژی ژن كوش���تن‌و‬ ‫هه‌مو شێوازه‌كانی توندوتیژی دژ به‌ژنان‪،‬‬ ‫زۆرترین پرۆژه‌ یاس���ای گرنگیان داوه‌ته‌‬ ‫په‌رله‌م���ان‌و ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مانیش‬ ‫كاری���ان ب���ۆ ك���ردوه‌‪ .‬له‌هه‌مانكات���دا‬ ‫زۆرینه‌ی كاندیده‌كانمان له‌توێژی الوانن‪ .‬‬ ‫هه‌موش���یان خ���اوه‌ن زهنیه‌ت���ی نوێی‬ ‫گه‌نجان���ه‌ن‪ .‬له‌ماوه‌یه‌ك���ی كورتدا ناوی‬

‫نه‌جیبه‌ عومه‌ر‬ ‫كاندیده‌كانمان راده‌گه‌یه‌نین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌مج���اره‌ رێگه‌ت���ان پێدرا‬ ‫به‌ش���داری‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان بكه‌ن‪ ،‬له‌كاتێكدا له‌هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫راب���ردو به‌بیانوی‌ نزیكبونت���ان له‌پارتی‌‬ ‫كرێكاران رێگه‌تان پێنه‌درا‪ ،‬پرسیاره‌كه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ئایا ئه‌گه‌ر گه‌یش���تن به‌په‌رله‌مان‬ ‫وه‌ك ئۆپۆزیس���یۆن ده‌مێننه‌وه‌‪ ،‬یاخود‬ ‫به‌شداری‌ ده‌سه‌اڵت ده‌كه‌ن؟‬ ‫نه‌جیب���ه‌ عوم���ه‌ر‪ :‬ئێم���ه‌ پارتێكی‬ ‫جه‌ماوه‌ریی���ن‪.‬‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆنی‬ ‫له‌په‌رله‌مانبین یان له‌ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مان‬ ‫ه���ه‌ر ئۆپۆزیس���یۆن ده‌بین به‌ش���داری‬ ‫حكوم���ه‌ت ناكه‌ی���ن‪ .‬له‌په‌رله‌مان���دا‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆنی سه‌رش���ه‌قام له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆنی ناو په‌رله‌مان به‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫گرێده‌ده‌ین‪ .‬وات���ا كارده‌كه‌ین په‌رله‌مان‬ ‫ببێت���ه‌ جێگ���ه‌ی نوێنه‌رایه‌تیكردن���ی‬ ‫راس���ته‌وخۆی ئی���راده‌ی گ���ه‌ل‪ .‬یه‌كێك‬ ‫له‌مه‌رجه‌كانمان ب���ۆ په‌رله‌مانتاره‌كانمان‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ پێویس���ته‌ به‌رده‌وام له‌هه‌مو‬ ‫رێپێ���وان‌و چاالكییه‌ك���دا له‌پێش���ه‌وه‌ی‬ ‫خه‌ڵكب���ن‪ .‬له‌هه‌م���و دانیش���تنه‌كانی‬ ‫په‌رله‌مانیش خه‌ڵ���ك ئاگاداربكاته‌وه‌ تا‬ ‫خه‌ڵك‌و په‌رله‌مانتاره‌كان به‌یه‌كه‌وه‌ فشار‬

‫دروس���تبكه‌ن بۆ بڕیارگرتن له‌سه‌ر هه‌مو‬ ‫مه‌سه‌له‌ چاره‌نوسسازه‌كان‪ .‬واتا بۆشایی‬ ‫نێوان په‌رله‌مان‌و خه‌ڵك پڕده‌كه‌ینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬چ���ۆن له‌درێژكردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ویالیه‌ت���ی‌ بارزانی‌ ده‌ڕوان���ن‪ ،‬ئایا ئێوه‌‬ ‫به‌نیازبون كاندیدتان هه‌بێت بۆ پۆس���تی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم؟‬ ‫نه‌جیبه‌ عومه‌ر‪ :‬س���ه‌ره‌تا دواخستنی‬ ‫هه‌ڵبژادنی س���ه‌رۆكی هه‌رێم درێژكردنی‬ ‫ته‌مه‌ن���ی ویالیه‌ت���ی مه‌س���عود بارزانی‬ ‫زۆر به‌تون���دی ره‌خنه‌ ده‌كه‌ی���ن‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫بڕیارێكی ت���ره‌ له‌بڕیاره‌ نایاس���اییه‌كان‬ ‫كه‌ په‌رله‌مان ده‌ریك���ردوه‌‪ .‬وه‌ك زۆرێك‬ ‫له‌بڕیاره‌ سیاسی‌و به‌رژه‌وه‌ندیخوازه‌كانی‬ ‫هێزی ده‌س���ه‌اڵت كه‌ هیچ حیسابێك بۆ‬ ‫رای جه‌ماوه‌ر ناكات‪ .‬ئه‌مه‌ش په‌ڵه‌یه‌كی‬ ‫تری ره‌ش���ی نادیموكراتیه‌ به‌ناوچه‌وانی‬ ‫په‌رله‌مانی هه‌رێمی كوردس���تانه‌وه‌‪ .‬كه‌‬ ‫به‌هه‌مو شێوه‌یه‌ك یاری به‌ئیراده‌ی خه‌ڵك‬ ‫ده‌كه‌ن‪ .‬ئێمه‌ وه‌ك پارتی چاره‌س���ه‌ری‬ ‫ئ���ه‌م بڕی���اره‌ زۆر هه‌ڵ���ه‌ ده‌بینین‪ .‬كه‌‬ ‫په‌رله‌مان بڕیار له‌س���ه‌ر درێژكردنه‌وه‌ی‬ ‫ته‌مه‌ن���ی په‌رله‌م���ان‌و س���ه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫ب���دات‪ .‬له‌كاتێك���دا س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م‬ ‫له‌په‌رله‌مان���دا هه‌ڵنه‌بژێردراوه‌‪ .‬ئێمه‌ تا‬

‫ئێستا كاندیدمان نیه‌ بۆ سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫كاتێ���ك هه‌ڵبژاردن���ی س���ه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫دیاریك���را به‌پێی‌ ئه‌و كاته‌ یان كاندیدی‬ ‫خۆمان ده‌بێت‪ ،‬یان له‌ناو ئه‌و كاندیدانه‌ی‬ ‫كه‌ دیاری ده‌كرێت‪ .‬ئه‌گه‌ر كاندیدێك بێت‬ ‫بتوانێت ئه‌ركی به‌رپرسیاری گرنگی خه‌ڵك ‬ ‫بخاته‌ س���ه‌ر شانی خۆی‌و ئه‌و پرنسیپ‌و‬ ‫پێوانانه‌ی ئێمه‌ له‌بواری دیموكراس���ی‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌یدا باوه‌ڕمان پێی هه‌یه‌ تائاستێك‬ ‫له‌كه‌س���ایه‌تیدا به‌دیبكرێ���ت ئ���ه‌و كاته‌‬ ‫هه‌ڵویس���تی خۆم���ان دی���اری ده‌كه‌ین‌و‬ ‫خه‌ڵك���ی خۆم���ان ئاگادارده‌كه‌ینه‌وه‌ كه‌‬ ‫ده‌نگبده‌ن به‌كاندیدی دیاریكراو‪ .‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬وه‌ك ئاش���كرایه‌ په‌كه‌ك���ه‌‬ ‫له‌رۆژئ���اوای‌ كوردس���تان پش���تگیری‌‬ ‫‪ PYD‬ده‌كات‌و له‌رۆژهه‌اڵتی���ش پژاك���ی‌‬ ‫دروس���تكردوه‌‪ ،‬ئایا ده‌یه‌وێت له‌باشوری‌‬ ‫كوردس���تانیش به‌هه‌مانش���ێوه‌ ئێ���وه‌‬ ‫دروس���تبكات له‌به‌رامب���ه‌ر ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پارتی‌؟‬ ‫نه‌جیبه‌ عوم���ه‌ر‪ :‬ئێمه‌ له‌الیه‌ن پارتی‬ ‫كرێكارانی كوردستانه‌وه‌ دروستنه‌كراوین‪.‬‬ ‫ئێمه‌ وه‌ك خه‌ڵكی باش���وری كوردستان‬ ‫پارتی چاره‌س���ه‌ریمان دروس���تكردوه‌و‬ ‫وه‌ك پارتیه‌ك���ی نوێخ���واز س���ودمان‬

‫ئێمه‌ وه‌ك پارتی‬ ‫چاره‌سه‌ری ئه‌م بڕیاره‌‬ ‫زۆر هه‌ڵه‌ ده‌بینین‬ ‫كه‌ په‌رله‌مان بڕیار‬ ‫له‌سه‌ر درێژكردنه‌وه‌ی‬ ‫ته‌مه‌نی په‌رله‌مان‌و‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم بدات‬ ‫له‌كاتێكدا سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم له‌په‌رله‌ماندا‬ ‫هه‌ڵنه‌بژێردراوه‌‬ ‫له‌فه‌لسه‌فه‌و ئایدۆلۆژیای رێبه‌ر ئۆجه‌الن‬ ‫وه‌رگرتوه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش مافێكی سروش���تی‬ ‫خۆمان���ه‌ چ���ۆن هه‌م���و كۆمۆنیس���ت‌و‬ ‫ش���یوعیه‌كان له‌سه‌رتاس���ه‌ری جیهاندا‬ ‫سودیان له‌فه‌لسه‌فه‌ی ماركس وه‌رگرتوه‌و‬ ‫به‌و فه‌لس���ه‌فه‌یه‌ كارده‌ك���ه‌ن ئه‌مڕۆش‬ ‫له‌سه‌رتاسه‌ری كوردستاندا تا له‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫كوردستانیش كۆمه‌ڵیك پارتی‌و رێكخراو ‬ ‫ئایدی���ای فك���ری‌و فه‌لس���ه‌فی به‌ڕێ���ز‬ ‫ئۆج���ه‌الن بۆ خۆیان به‌بنه‌ما وه‌رده‌گرن‪.‬‬ ‫به‌تایبه‌تی‌و له‌بواری فه‌لس���ه‌فه‌ی ئازادی‬ ‫ژن‌و له‌بواری سیسته‌می دیموكراتیانه‌ی‬ ‫گه‌ل‌و فكری نه‌ته‌وه‌یی دیموكرات‪ ،‬ئه‌مڕۆ‬ ‫له‌سه‌ر ئاس���تی هه‌مو جیهان نمونه‌یه‌كی‬ ‫ه���ه‌ره‌ پێش���كه‌وتوه‌ هی���چ تێزێك���ی‬ ‫رۆژئاوای���ی ناتوانێت ئه‌و پێش���كه‌وتنانه‌‬ ‫تێپه‌ڕێنێت‪ .‬پارتی كرێكارانی كوردستان‬ ‫نه‌پێویس���تیان به‌دژایه‌تیكردنی یه‌كێتی‌و‬ ‫پارتی هه‌یه‌‌و نه‌پێویس���تیان به‌هێزێكی‬ ‫وه‌ك پارت���ی چاره‌س���ه‌ری هه‌یه‌‪ .‬ئه‌وان‬ ‫هێزی خۆی���ان هه‌یه‌ له‌بواره‌كانی فكری‌و‬

‫سیاسی‌و سه‌ربازیدا چیان بوێت ده‌توانن‬ ‫بیك���ه‌ن‪ .‬ده‌بێت له‌هه‌ندێك هه‌ڵوێس���تدا‬ ‫له‌پێناوی به‌رژه‌وه‌ندی گشتیدا پشگیری ‬ ‫له‌یه‌كتر بكه‌ین به‌اڵم ئه‌مه‌ به‌واتای ئه‌وه‌‬ ‫نایه‌ت كه‌ به‌یه‌ك���ه‌وه‌ گرێدراوبین‪ .‬ئێمه‌‬ ‫وه‌ك پارتی چاره‌س���ه‌ری دوژمنایه‌تیمان‬ ‫له‌گه‌ڵ هیچ هێزیكدا نیه‌و چاومان له‌هیچ‬ ‫پۆست‌و پله‌یه‌كی ده‌سه‌اڵته‌وه‌ نیه‌‪ .‬ئێمه‌‬ ‫وه‌ك هێزێك���ی دیموكراتی���ی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ئامانجمان گۆڕانكاریی‌ بنگه‌ییه‌ له‌باشوری‬ ‫كوردستان له‌بواری سیسته‌می سیاسی‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ردن‌و ئاب���وری‪ .‬بونیاتنان���ی‬ ‫سیس���ته‌مێكی دیموكرات���ی ك���ه‌ هه‌مو‬ ‫جه‌ماوه‌ر له‌س���ایه‌ی ئه‌و ده‌سكه‌وتانه‌ی‬ ‫كه‌ هه‌یه‌ به‌ئازادی ب���ژی‪ ،‬چونكه‌ هه‌مو‬ ‫خه‌ڵكی كوردس���تان له‌ناویاندا ئه‌ندامانی‬ ‫پارتی چاره‌س���ه‌ریش خ���اوه‌ن زۆرترین‬ ‫ره‌نج‌و خوێنن له‌پێناوی به‌ده‌س���تهێنانی‬ ‫ئه‌و ده‌س���كه‌وتانه‌ی ك���ه‌ هه‌یه‌‪ .‬باوه‌ڕی‬ ‫ته‌واومان هه‌یه‌ كه‌ هیچ ده‌س���كه‌وتێكی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ی به‌ب���ێ دیموكراتی���ه‌ت‬ ‫ناپارێزرێت‪..‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێستاش هه‌ر نزیكن له‌په‌كه‌كه‌و‬ ‫خۆت���ان به‌باڵی‌ ئ���ه‌وان ده‌زان���ن‪ ،‬یان‬ ‫پارتێكی‌ سه‌ربه‌خۆن؟‬ ‫نه‌جیبه‌ عومه‌ر‪ :‬ئێم���ه‌ نزیكی هه‌مو‬ ‫هێزیك���ی نه‌ته‌وه‌ی���ی‌و دیموكراتی���ن‌و‬ ‫به‌ش���انازییه‌وه‌ به‌به‌رده‌وامی گوتومانه‌و‬ ‫ده‌یڵێین له‌بواری فكری‌و فه‌لس���ه‌فیه‌وه‌‬ ‫نزیكین له‌پارتی كرێكارانی كوردس���تان‪.‬‬ ‫ئێمه‌ وه‌ك پارتی چاره‌سه‌ری دیموكراتی‬ ‫كوردس���تان پارتیه‌كی ئۆپۆزیس���یۆنی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆین له‌باش���وری كوردس���تان‬ ‫كارده‌كه‌ی���ن‌و‪ ،‬باڵی هیچ پارتیه‌كی تر‬ ‫نین‪ .‬ئیتر پێویسته‌ ئه‌و راستیه‌ بزانرێت كه‌‬ ‫رێبه‌ر ئۆجه‌الن ته‌نها رێبه‌ری تێكۆشانێك‬ ‫نیه‌‪ .‬به‌ڵكو بیرمه‌ندو فه‌یله‌سوفیشه‌‪ .‬كه‌‬ ‫خاوه‌نی زۆرتری���ن به‌رهه‌م‌و تێزی فكری‬ ‫نوێیه‌‪ .‬بۆ چاره‌س���ه‌ری هه‌مو كێشه‌كانی‬ ‫باشوری كوردس���تانیش به‌ڕێزی خاوه‌نی‬ ‫زۆرتری���ن پ���رۆژه‌ی فكریی���ه‌‪ .‬ئێمه‌ش‬ ‫س���ودمان له‌م فكران���ه‌ وه‌رگرتوه‌‪ .‬ئیتر‬ ‫به‌مه‌ نابین به‌به‌شێك له‌په‌كه‌كه‌‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫)‪ )384‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/7/2‬‬

‫ته‌وه‌ره‌یه‌ک بۆ گفتوگۆ‪ :‬قه‌یرانی رۆشنبیران‬

‫‪tawaryawene@gmail.com‬‬

‫ڕۆشنبیری کالسیک‬ ‫به‌ختیار عه‌لی‬

‫لەسەرەتای سەدەی بیستدا‌و لەسایەی‬ ‫ناس���یونالیزمی کوردیی���دا زاراوەیەکی‬ ‫هاوش���ان‌و تەریب س���ەرهەڵدەدات کە‬ ‫زاراوەی ڕۆش���نبیریی کوردیی���ە‪ .‬ئەم‬ ‫زاراوەیە هاوش���ان بە س���ێ سیفەتی‬ ‫س���ەرەکی‌و کوش���ندە لەدایکدەبێت‪،‬‬ ‫کە هەرس���ێکیان تا ئەمڕۆ ڕۆشنبیریی‬ ‫ئێمەیان لەبنەوە کلۆر کردوە‪ .‬یەکەم‪:‬‬ ‫زاراوەی ڕۆش���نبیریی کوردی���ی‪ ،‬ک���ە‬ ‫لەدایکدەبێ���ت‪ ،‬درێژک���راوەی خەیاڵ‌و‬ ‫فەنتازی���او هەوڵەکانی دروس���تکردنی‬ ‫شوناسە الی ناسیونالیستە کوردەکان‪.‬‬ ‫پێناس���ەکردنی ڕۆش���نبیر وەک‬ ‫بوونەوەرێک���ی سیاس���ی‪ ،‬بەوجۆرەی‬ ‫لەڕۆشنبیریی ئێستادا بااڵدەستە‪ ،‬واتە‬ ‫جیانەکردنەوەی شوناس���ی سیاس���ی‌و‬ ‫ڕۆش���نبیریی لەی���ەک‪ ،‬هەڵەیەک���ە‬ ‫دەگەڕێت���ەوە ب���ۆ ئ���ەو لەدایکبوونە‬ ‫س���ەقەت‌و قەیس���ەرییەی ڕۆشنبیری‬ ‫کوردی���ی لەهەن���اوی ناس���یونالیزمی‬ ‫کوردیی���ەوە‪ .‬ئ���ەم کێش���ەیە‪ ،‬ئ���ەو‬ ‫دەردە تاعوونییەی���ە ک���ە وادەکات‬ ‫جۆرێ���ک لەڕۆش���نبیر دروس���تببێت‬ ‫ک���ە تەنی���ا لەڕێ���گای سیاس���ەتەوە‬ ‫دەتوانێ���ت شوناس���ی ڕۆش���نبیریی‬ ‫خۆی بپارێزێت‌و سیاس���ەت بکاتە ئەو‬ ‫مەرجەعەی شوناس���ی ڕۆشنبیربوونی‬ ‫لێوەردەگرێ���ت‪ .‬س���یفەتی دووەم‪:‬‬ ‫زاراوەی ڕۆش���نبیریی کوردی���ی لەژێر‬ ‫هەلومەرجێکی ئاسان‌و سەتحیدا دێتە‬ ‫دونیاوە‪ ،‬لەدونیایەکدا نەخوێندەواریی‌و‬ ‫جەه���ل تێی���دا لەترۆپک���دان‪ .‬ئیدی‬ ‫زاراوەک���ە ئاماژەیە بۆ هەموو ش���ێوە‬ ‫سەرەتاییەکانی خوێندەواریی بەرامبەر‬ ‫بە نەزان���ی‌و نەخوێندەواریی‪ .‬بەهۆی‬ ‫ئەو زەمینەیەوە‪ ،‬شوناس���ی ڕۆشنبیر‬ ‫لەدونیای ئێمەدا بەجۆرێکی ترس���ناک‬ ‫لەگەڵ «خوێندەوار»دا تێکەڵدەبێت‪،‬‬ ‫واتە هەموو خوێندەوارێک ڕۆش���نبیرە‪،‬‬ ‫ئ���ەوەش کارێکدەکات‪ ،‬س���ەقفی ئەو‬ ‫پێداویستیانەی کەسێک بۆ ڕۆشنبیربوون‬ ‫پێویس���تی پێ���ی بێ���ت‪ ،‬بەجۆرێ���ک‬ ‫ن���زم بێ���ت‪ ،‬هەم���وو خوێندەوارێکی‬ ‫ئاساییش بگرێتەوە کە تەنیا دەتوانێت‬ ‫بنوس���ێت‌و بخوێنێت���ەوە‪ .‬س���یفەتی‬ ‫سێهەم‪ :‬ڕۆشنبیریی لەسەرەتاوە وەک‬ ‫زاراوەی���ەک بەکارهاتووە کە ئاماژە بۆ‬ ‫ئەو جۆرە تێگەیش���تن‌و تەفس���یرانەی‬ ‫دونی���ا دەکات کە لەدەرەوەی مزگەوت‬ ‫لەدایکدەب���ن‪ ،‬ئەمەش ش���ەرعییەتی‬ ‫ڕۆشنبیریی دەبەخشێتە هەر گووتارێک‬ ‫ک���ە م���ۆری مزگەوتی پێ���وە نەبێت‌و‬ ‫وادەکات وەک ڕۆشنبیریی بیناسێنین‌و‬ ‫قەبووڵیبکەین‪.‬‬ ‫ئ���ەم س���ێ دەردە لەس���ەرەتای‬ ‫ڕۆش���نبیریی کوردیی���ەوە ت���ا ئەمڕۆ‬ ‫بەجۆرێکی بێماناو بەرباڵوو ئازاربەخش‪،‬‬ ‫بەردەوامییان هەیە‪ .‬بەبڕوای من هەموو‬ ‫ئەوان���ەی لەمجۆرە ڕۆش���نبیرەن‌و لەو‬ ‫جۆرە فەزا سۆسیۆلۆژی‌و کولتوورییەدا‬ ‫دەس���وڕێنەوە‪ ،‬دەکرێت بەڕۆشنبیرە‬ ‫کالس���یکییەکان ناویان بەرین‪ ،‬چونکە‬ ‫گەرچی زەمینەی ئەوجۆرە ڕۆش���نبیرە‬ ‫زی���اد لەچ���ل س���اڵە بەس���ەرچووە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ئێس���تاش وەک ج���اران خۆی‬ ‫دروستدەکات‌و لەشێوەی تازەو بەرگی‬ ‫نوێدا لەدایکدەبێتەوە‪ .‬ئەمانە هێش���تا‬ ‫وەف���ادارن بۆ ئەو وێنە کالس���یکییەی‬ ‫ڕۆشنبیر‪ ،‬بەو فۆرمە کالسیکییەی کە‬ ‫ناس���یونالیزمی کورد دروس���تیکردوە‪،‬‬ ‫هەربۆیە ش���ایەنی هەڵگ���ری نازناوی‬ ‫کالسیکیش���ن‪ .‬بەکورتی ڕۆش���نبیری‬ ‫کالس���یک ‪« :‬ئ���ەو بوونەوەرەیە کە‬ ‫دەتوانێ���ت بخوێنێت���ەوە‌و بنوس���ێت‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ل���ە حوج���رە نەیخوێن���دووە‪،‬‬ ‫دەتوانێ���ت باس���ی سیاس���ەت بکات‌و‬ ‫هەمیشەش لەغەمی ئەوەدایە بەجۆرێک‬ ‫لەجۆرەکان بیس���ەلمێنێت کە لەهەموو‬ ‫ئەوانی تر سیاس���یترو کوردپەروەرترو‬ ‫بەهەڵوێستترە»‪.‬‬

‫ڕۆشنبیریی کالسیکی ئەو‬ ‫بوونەوەرە خوێندەوارەیە‪ ،‬کە‬ ‫ئەگەر لەبەرەی دەسەاڵتدا‬ ‫بێت‪ ،‬بەردەوام بەهانەی‬ ‫نەتەوەیی‌و غەمخۆریی‬ ‫نیشتیمانی بۆ هەڵوێستەکانی‬ ‫خۆی دەهێنێتەوە‬ ‫لەسیاسەت نەکردەوە‪ ،‬بەوە پارسەنگی‬ ‫دەدات���ەوە‪ ،‬وەک ناسیونالیس���تێکی‬ ‫تون���دڕەوە بیر لەزمان ی���ان ئابووریی‬ ‫نەتەوەییمان بکاتەوە‪ ،‬غەمی گەورەی‬ ‫ئەوەیە بەردەوام بیس���ەلمێنێت نزیکە‬ ‫لەکورد‪ ،‬دوورکەوتنەوە لەکورد‪ ،‬فۆبیای‬ ‫هەرە گەورەیەتی‪ .‬هەڵبەت ڕۆشنبیریی‬ ‫کالس���یکی کۆن زۆر وشەی «کورد»‬ ‫ی بەکاردەهێن���ا‪ ،‬بەاڵم ڕۆش���نبیری‬ ‫کالسیکی ئێس���تا زیاتر وشەی خەڵک‬ ‫ی���ان کۆمەڵ���گا بەکاردەهێنێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ه���ەر دوو بەکارهێنانە نوێکە هیچ نین‬ ‫جگە لەگۆڕانێک لەوش���ەدا‪ ،‬بێئەوەی‬ ‫ئاماژەب���ن بۆ گۆڕانێ���ک لەجەوهەردا‪.‬‬ ‫نزیک���ی جاران لەک���وردەوە‪ ،‬ناوەکەی‬ ‫گۆڕاوە بۆ نزیکی ڕۆش���نبیر لەخەڵک‌و‬ ‫کۆمەڵگاوە‪ .‬جەوهەری شوناس���ی ئەم‬ ‫بوون���ەوەرە کالس���یکییە نزیکبوونە‬ ‫لەخەڵک���ەوە‪ .‬ئەمە ڕۆش���نبیریی ناو‬ ‫کای���ە مەعریفیی���ەکان نیی���ە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ڕۆش���نبیرێکی س���ەمبولییە لەپێناوی‬ ‫بەرزڕاگرتنی خەڵک���دا لێرەیە وەزیفە‬ ‫بنەڕەتییەکەی فیک���ر یان مرۆڤ یان‬ ‫داهێن���ان نییە‪ ،‬بەڵک���و تەعبیرکردنە‬ ‫لەڕۆحی جەماوەر‪ ،‬یان رۆحی نەتەوە‪،‬‬ ‫وەک خۆی هەندێجار دەیڵێت‪.‬‬

‫شوناسی ڕۆشنبیر‬ ‫لەدونیای ئێمەدا‬ ‫بەجۆرێکی ترسناک‬ ‫لەگەڵ «خوێندەوار»دا‬ ‫تێکەڵدەبێت‪ ،‬واتە‬ ‫هەموو خوێندەوارێک‬ ‫ڕۆشنبیرە‪ ،‬ئەوەش‬ ‫کارێکدەکات‪ ،‬سەقفی‬ ‫ئەو پێداویستیانەی‬ ‫کەسێک بۆ‬ ‫ڕۆشنبیربوون‬ ‫پێویستی پێی بێت‪،‬‬ ‫بەجۆرێک نزم بێت‪،‬‬ ‫هەموو خوێندەوارێکی‬ ‫ئاساییش بگرێتەوە‬ ‫کە تەنیا دەتوانێت‬ ‫بنوسێت‌و بخوێنێتەوە‬

‫******‬ ‫ئەم پێناسەیە دەکرێت بەپێی شوێن‌و‬ ‫س���ەردەم‌و قۆناغ���ەکان‪ ،‬بەش���ێوەی‬ ‫جیاواز جیاواز دابڕێژرێتەوە‪ ،‬بۆ نمونە‬ ‫بەم ش���ێوەیەی خوارەوە دابڕێژرێت‌و‬ ‫ڕاڤەبکرێت‪:‬‬ ‫******‬ ‫« ڕۆشنبیری کالس���یکی دەکرێت‬ ‫لەزانکۆ یان ئەنستیتیوتە فەرهەنگییە‬ ‫ب���ەاڵم دەکرێ���ت هەم���ان بۆچوون‬ ‫بەرزەکاندا خوێندبێتی‪ ،‬بەاڵم هەمیشە‬ ‫لەغەم���ی ئەوەدای���ە بیس���ەلمێنێت بەمجۆرەش دابڕێژینەوە‪:‬‬ ‫ڕۆشنبیریی کالسیکی ئەو بوونەوەرەیە‬ ‫ل���ەڕووی سیاس���ییەوە بوونەوەرێکی‬ ‫ساغ‌و سەلیمە‪ ،‬گەر بوێری دایە خۆی‌و کە دەتوانێت بخوێنێتەوە‌و بنوس���ێت‪،‬‬ ‫بەچەش���نی ناسیونالیس���تەکان بیری ببێت���ە مامۆس���تا‪ ،‬بەڕۆژنامەن���وس‪،‬‬

‫بەسیاسەتمەدار‪ ،‬بەاڵم زۆری بۆ گرنگە‬ ‫تەنه���ا نەبێ���ت‪ ،‬وەک بوونەوەرێک���ی‬ ‫کۆمەاڵیەتی چاالک‌و دڵسۆز بناسرێت‪،‬‬ ‫دەبێ���ت هەمووان بیبین���ن‌و تێیبگەن‪،‬‬ ‫هەمیش���ە چاوەڕوان���ی ئەوان���ی ترە‬ ‫لوتفبک���ەن‌و شوناس���ی ڕۆش���نبیریی‬ ‫پێببەخشن‪ .‬بۆ ئەوەی خۆی بناسێت‪،‬‬ ‫س���ەیری ن���او عەقڵی خ���ۆی ناکات‪،‬‬ ‫بەڵکو س���ەیری ناو چ���اوی ئەوانی تر‬ ‫دەکات‪ ،‬دواج���ار ئەو منداڵ‌و بەرهەمی‬ ‫ئ���ەو تێزەیەی���ە کە دەڵێ���ت؛ مرۆڤ‬ ‫بوونەوەرێکی سیاسییە‪ ،‬لێرەوە ئەویش‬ ‫تەنیا کاتێک دەتوانێت ڕۆش���نبیربێت‪،‬‬ ‫ک���ە بیس���ەلمێنێت بوونەوەرێک���ی‬ ‫سیاس���ییە‪ .‬زانیارییەکان���ی دیکەی‌و‬ ‫کاری لەکایەکان���ی تردا‪ ،‬بۆ خۆی‌و بۆ‬ ‫خەڵکیش الوەکین‪ ،‬گرن���گ نییە گەر‬ ‫داهێنەرە یان نا‪ ،‬گرنگ نییە لەئەدەب‌و‬ ‫هونەرو زانست‌و فەلسەفەدا چی دەڵێت‪،‬‬ ‫ئەوانە موجەرەداتن‪ ،‬دەبێت بەجۆرێکی‬ ‫خێرا بگەڕێتەوە بۆ ش���تە بەرجەستەو‬ ‫عەینییەکان‪ ،‬دەبێت لەسەر بوونەوەرە‬ ‫زیندووەکان بنوسێت‪ ،‬لەسەر سەرۆک‬ ‫ی���ان دەوڵەت ی���ان گۆرانیبێژێک یان‬ ‫کێش���ەیەکی هەنووکەی���ی کە خەیاڵی‬ ‫هەمووان���ی س���ەرقاڵکردوە‪ .‬دەبێ���ت‬ ‫بیس���ەلمێنێت پردی لەگ���ەڵ ئەوانی‬ ‫ت���ردا هەی���ە‪ ،‬بەرزیانبکات���ەوە ی���ان‬ ‫بیانهاڕێ���ت‪ ،‬جارجار س���ەری دونیای‬ ‫تیورەو تێزە ئەبس���تراکتەکان دەدات‪،‬‬ ‫بۆئ���ەوەی بڵێت کە لەنێ���وان تیورەو‬ ‫واقع���دا لەهاتوچۆدایە‪ ،‬لەنێوان فیکرو‬ ‫پراکتیکدا خەریک���ی جۆالنێیە‪ .‬گرنگ‬ ‫ئەوەیە زووزوو بۆچوونە سیاسییەکانی‬ ‫خۆی دووبارەبکاتەوە‪ ...‬گەر وەرزێک‬ ‫تێپەڕێت‌و بۆچوونە سیاسییەکانی خۆی‬ ‫دووبارەنەکردبێتەوە‪ ،‬تووش���ی فۆبیا‬ ‫دەبێت‪ ،‬هەستدەکات ویژدانی سیاسی‬ ‫ئ���ازاری دەدات‪ ،‬ئ���ەو لەژێ���ر زەبری‬ ‫ئەو گوناه���ە مێژوویی���ەدا دەژی‪ ،‬کە‬ ‫منداڵیی سیاس���ەتە‪ ،‬دوورکەوتنەوەی‬ ‫لەسیاسەت تووش���ی خنکانی دەکات‪،‬‬ ‫وەک ماسییەکی لێدێت ئاوی لێبڕابێت‬ ‫‪ ...‬ئەو تەنیا بەسیاس���ەت دەتوانێت‬ ‫سەرنجی ئەوانی تر بۆ خۆی ڕابکێشێت‪،‬‬ ‫سەرنجی سەرۆکە نەخوێندەوارەکانمان‪،‬‬ ‫س���ەرنجی تەلەفزی���ۆن‌و ڕۆژنامەکان‌و‬ ‫ئەندامان���ی پەرلەم���ان‪ ،‬خەڵک تەنیا‬ ‫کاتێک دەیناس���ن کە باسی سیاسەت‬ ‫بکات‪ ،‬میدیاکان بەدوایەوەن بۆش���ایی‬ ‫نابەبینی بەرنامەکانیانی پێ پڕبکەنەوە‪،‬‬ ‫بۆ ئ���ەوەی ڕۆژانە بیبیس���تن کاتێک‬ ‫تێزە ئەبەدییەکانی دووبارەدەکاتەوە‪.‬‬ ‫مەرج نییە بخوێنێت���ەوە‪ ،‬گرنگ نییە‬ ‫بنوس���ێت‪ ،‬گرنگ نییە ڕابوردووییەکی‬ ‫فیکری هەبێت‪ ،‬یاخود هیچ ڕستەیەکی‬ ‫نوێ���ی پێ بێت‪ ،‬ئەو منداڵی دووبارەی‬ ‫مۆزەخانەکان���ی دونی���ای ئێمەی���ە‪،‬‬ ‫لەکاتێک���دا بەهەموو هێ���زی خەریکی‬ ‫دروس���تکردنەوەو دووبارەکردن���ەوەی‬ ‫دونیایە وەک خۆی‪ ،‬پێیوایە بەهەموو‬ ‫هێزی خەریک���ی گۆڕینی مێژووە‪ .‬ئەم‬ ‫بوون���ەوەرە تەواوی لوتکەی ش���کۆو‬ ‫گەورەیی ئەو کاتەیە کە هەستدەکات‪،‬‬ ‫قەرزە ئەخالق���ی‌و مێژووییەکەی خۆی‬ ‫داوەتەوە‪ .‬سیاسەت الی هەڵوێستێکی‬ ‫ئەخالق���ی نیی���ە ب���ۆ بەرگریک���ردن‬ ‫لەئازادی ئینسان‪ ،‬بەڵکو جۆرە دەردە‬ ‫دوودڵیی���ەک «عصابی وسواس������ی»‬ ‫دەیکرۆژێ���ت‪ ،‬ب���ەردەوام دەیەوێ���ت‬ ‫خۆی وەک ئەو کەس���ە پیشانبدات کە‬ ‫هاتۆتە دەنگ‪ ،‬ل���ەو ڕووەوە مرۆڤێکی‬

‫بەرزو بەهەڵوێس���تە‪ ،‬بەاڵم کە هێندە‬ ‫ڕۆڵەک���ەی دووبارەدەکات���ەوە‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫سەرسام دەبێت‌و نازانێت‪ ،‬ئەمە چەندی‬ ‫هەڵوێست‌و چەندی نمایشە‪ .‬بەاڵم ئەم‬ ‫بوون���ەوەرە گەرچی بەردەوام باس���ی‬ ‫سیاسەت دەکات‪ ،‬بەاڵم کەمجار بەمانا‬ ‫ڕاس���تەقینەکەی سیاس���ەت‪ ،‬دەبێتە‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬لەس���ەر پردێک وەستاوە‬ ‫نەدەوێرێ���ت ت���ەواو وەک ڕۆش���نبیر‬ ‫ب���ژی‪ ،‬نەدەش���وێرێت ت���ەواو ئەرکە‬ ‫سیاس���ییەکان بگرێتە ئەستۆ‪ .‬نەوەی‬

‫رۆشنبیری کالسیک‬ ‫گەر لەبەرەی‬ ‫ئۆپۆزسیۆندا بێت‪،‬‬ ‫ژیان‌و عەقڵ‌و‬ ‫ڕوانینی دەخاتە‬ ‫خزمەت بینینی‬ ‫دزێوییەکان‌و بیستنی‬ ‫بێشەرمییەکان‌و‬ ‫بۆنکردنی‬ ‫بۆگەنییەکانی‬ ‫دەسەاڵتی کوردی‪،‬‬ ‫وەزیفەی خۆی‬ ‫کورتدەکاتەوە بۆ‬ ‫قسەکردنی بەردەوام‬ ‫لەسەر ئەم بۆگەنییە‬ ‫یەکەم لەم ڕۆش���نبیرە کالسیکیانەی‬ ‫ئێم���ە‪ ،‬نەوەیەکی حیزب���ی بوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نەوەی دووەم کەم تا زۆر سیاس���ەت‬ ‫دەباتە دەرەوەی حی���زب ‪ ...‬گەرچی‬ ‫ئەم بردن���ە دەرەوەیەی سیاس���ەت‌و‬ ‫جیاکردنەوەی لەحیزب‪ ،‬دەستکەوتێکی‬ ‫گرنگی مێژووییە‪ ،‬گەرچی کارێکی زۆر‬ ‫پۆزەتیڤە‪ ،‬بەاڵم مەرجدارو ترسناکیشە‪.‬‬ ‫کێش���ەکەی لە دوو خاڵدای���ە‪ ،‬یەکەم‬ ‫‪ :‬ئ���ەم جیاکاریی���ەو بەمجۆرە‪ ،‬حیزب‬ ‫دەگۆڕێت بۆ جێگایەک کە ڕۆش���نبیر‬ ‫تیا ناژی‌و ڕیس���وادەکرێت‌و س���ەنگی‬ ‫لێدەس���ێنرێتەوە‪ ،‬واتە هەر لەبنەڕەتدا‬ ‫ڕۆشنبیر وا وێنادەکات گوایە بۆ ژیانی‬ ‫ناو حیزب دروس���ت نەکراوە‪ ،‬کە ئەمە‬ ‫دەرەنجامێکی نادروس���ت‌و کلێشەییە‪،‬‬ ‫دەرەنجامێک���ە لەهەم���وو س���ات‌و‬ ‫ش���وێنێکدا‌و بۆ هەموو ڕۆش���نبیرێک‬ ‫ڕاس���ت نییە‪ .‬بەم تێگەیشتنە لەژیانی‬ ‫حیزبی‪ ،‬ڕۆش���نبیری کالس���یکیمان‪،‬‬ ‫تەواوی دەسەاڵتی سیاسی دەبەخشێتە‬ ‫سیاس���ییە نەخوێندەوارو تەکتیکچی‌و‬ ‫پاشقولگرەکان‪ .‬ڕۆشنبیر کە لەحیزب‬ ‫دێتەدەرێ‪ ،‬دەبێت ئەو دوورکەوتنەوەیە‬ ‫بخاتە پاراس���تنی هەیبەتی مەعریفەو‬ ‫تیورەو سەربەخۆیی عەقڵەوە لەهەموو‬ ‫جێگاکاندا‪ ،‬نەوەک بیکات بەکەرەستەی‬

‫ڕۆشنبیریی‬ ‫کالسیکی ئەو‬ ‫بوونەوەرەیە‬ ‫کە دەتوانێت‬ ‫بخوێنێتەوە‌و‬ ‫بنوسێت‪ ،‬ببێتە‬ ‫مامۆستا‪،‬‬ ‫بەڕۆژنامەنوس‪،‬‬ ‫بەسیاسەتمەدار‪،‬‬ ‫بەاڵم زۆری بۆ‬ ‫گرنگە تەنها‬ ‫نەبێت‪ ،‬وەک‬ ‫بوونەوەرێکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‬ ‫چاالک‌و دڵسۆز‬ ‫بناسرێت‪ ،‬دەبێت‬ ‫هەمووان بیبینن‌و‬ ‫تێیبگەن‪ ،‬هەمیشە‬ ‫چاوەڕوانی ئەوانی‬ ‫ترە لوتفبکەن‌و‬ ‫شوناسی‬ ‫ڕۆشنبیریی‬ ‫پێببەخشن‬

‫نیش���اندانی الوازی���ی‌و ڕیس���واکردن‌و‬ ‫پش���تکردنە عەقڵ لەن���او حیزبدا‪ .‬من‬ ‫زۆرجار ئەو هەس���تەم هەیە‪ ،‬ئەمجۆرە‬ ‫ڕۆش���نبیرە کە ئەو هەموو پێداگرییە‬ ‫لەسیاس���ەت دەکات‪ ،‬بێئ���ەوەی خۆی‬ ‫سیاسەت بکات‪ ،‬بەشی هەرە زۆری ئەم‬ ‫بانگەشەیەی بۆ وەک کردنەوەی ڕێگاو‬ ‫ئاس���انکارییە بۆ هێزە نەخوێندەوارو‬ ‫کالس���یکییەکانی ناو حیزب‪ ،‬بەبڕوای‬ ‫من ڕۆشنبیری کالسیکی‪ ،‬ڕۆشنبیرێکی‬ ‫سیاس���ی ڕووت���ە‪ ،‬دوورکەوتن���ەوەی‬ ‫لەحیزب کارێکی س���ەتحی‌و نمایشییەو‬ ‫نەگەیش���تۆتە جێگا قووڵ���ەکان‌و مانا‬ ‫کاریگەرییەکان���ی خۆی‪ ،‬ئەمە کارێکی‬ ‫ک���ردوە ئەمج���ۆرە ڕۆش���نبیرانەی‬ ‫هەر وەزیف���ە ترس���ناک‌و خراپەکانی‬ ‫کادێ���ری ئیعالم���ی حی���زب بگێڕن‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ل���ەدەرەوەی حی���زب‪ .‬دووەم‪:‬‬ ‫ئەم ڕۆش���نبیرە بۆ ئەوەی پارسەنگی‬ ‫هاتن���ەدەرەوەی لەحی���زب رابگرێت‪،‬‬ ‫هەموو ژی���ان لەدەرەوە بەسیاس���ەت‬ ‫بارگاوی���دەکات‪ ،‬هەم���وو کایەکان���ی‬ ‫نوس���ین دەکات بەکایەی سیاس���ی‪،‬‬ ‫لەهەموو ئ���ەو جێگایەنەش کە دەبێت‬ ‫قس���ەی تر بکرێت‪ ،‬ئ���ەو بەعەقڵێکی‬ ‫بەلش���ەفیکی تێ���زە ئایدۆلۆژییەکانی‬ ‫خ���ۆی دادەبەزێنێ���ت‪ ...‬وات���ە ل���ەو‬ ‫جێگایەدا کە دەبێت سیاس���ەت بکات‪،‬‬ ‫مەعریف���ە بگوازێتەوە ناو سیاس���ەت‌و‬ ‫هەیبەت���ی فیک���ر بەرامبەر سیاس���ی‬ ‫بودەڵ���ەو ن���ەزان ڕابگرێ���ت‪ ،‬بێدەنگ ڕۆژێک بەم هێزانە نەڵێت هێزی چڵکن‌و‬ ‫دەبێ���ت‪ .‬لەو جێگایەش���دا کە دەبێت دزێو‪ ،‬ئی���دی پاکدەبنەوەو لەبەرچاوی‬ ‫سیاس���ەت بێدەنگ بکات‌و فیکر بێتە خەڵکی س���پی دەبنەوە‪ .‬ڕای وایە تا‬ ‫قسەو عەقڵ‌و ویژدان لەسەنگی گوناهە ئەو بەس���ەرۆک نەڵێت دیکتاتۆر کەس‬ ‫سیاس���ییەکان پاکبکاتەوە‪ ،‬خەریکی نازانێ���ت دیکتاتۆرە‪ .‬ئەم ڕۆش���نبیرە‬ ‫بەسیاس���یکردن‌و بەئایدۆلۆژیزەکردنە‪ .‬گەرچ���ی لەس���ەر هەڵوێس���ت دەژی‪،‬‬ ‫ڕۆش���نبیریی کالس���یکی لەدەرەوەی بەاڵم س���یفەتی سەرەکیش���ی ئەوەیە‬ ‫حیزبدا بێت یاخود ناوەوە‪ ،‬هەمیش���ە هەڵوێس���ت بێمان���ا دەکات‪ ،‬دەیکات‬ ‫هەر کادێرێکی حیزبە‪ ...‬بەپێچەوانەی بەشتێکی بچوک‌و دووبارەو ڕۆژانە ‪...‬‬ ‫ڕۆش���نبیری نوێ وە ک���ە بەبڕوای من هێندە بەماناو بێمانا قسەکانی لەسەر‬ ‫لەهەر جێگایەک���دا بێت‪ ،‬لەناو حیزبدا حوکم���دار دووبارەدەکاتەوە تا وێنەی‬ ‫بێت یان دەرەوە‪ ،‬بۆ ڕاگرتنی هەیبەتی ڕۆشنبیر لەبەرچاوی هەمووان دەگۆڕێت‬ ‫فیکرو تێرامان‌و بیرکردنەوە کاردەکات‪ ،‬بۆ وێنەی توتییەک کە بەردەوام وەک‬ ‫دژ بەجەهل���ی سیاس���ی‌و دیکاتۆرییە یەک کاس���ێتی قووتدابێ���ت‪ ،‬یەکجۆر‬ ‫قسە دەڵێتەوە‪ .‬ئەمجۆرە لەڕۆشنبیر‪،‬‬ ‫حیزبییەکان‪.‬‬ ‫هەڵوێس���ت لەهەم���وو قوواڵیی���ە‬ ‫******‬ ‫ئەخالقییە گەورەکانی ڕووتدەکاتەوە‪،‬‬ ‫یان دەکرێت بەمجۆرە بیبینین‪:‬‬ ‫ڕۆشنبیریی کالسیکی ئەو بوونەوەرە ب���ۆ ئ���ەوەی بی���کات بەڕیکالمێک بۆ‬ ‫خوێندەوارەی���ە‪ ،‬کە ئەگ���ەر لەبەرەی غەمخۆری���ی خ���ۆی‪ .‬بێئگای���ی خۆی‬ ‫دەس���ەاڵتدا بێت‪ ،‬ب���ەردەوام بەهانەی دەبێت���ە خزمەتکاری دەس���ەاڵتداران‪،‬‬ ‫نەتەوەیی‌و غەمخۆریی نیش���تیمانی بۆ چونکە ش���وێنێ ڕۆش���نبیرو وەزیفەی‬ ‫هەڵوێس���تەکانی خ���ۆی دەهێنێتەوە‪ ،‬وەها دەش���کێنێت‪ ،‬خەڵکی وادەزانن‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم زم���ان‌و هەڵوێس���تی هێن���دە ڕۆش���نبیر ئەو کەس���ەیە ک���ە تەنیا‬ ‫لەقاڵب���دراوو تەکتیکیی���ە‪ ،‬هەم���وو یەک ش���ت دەزانێ���ت‪ ،‬ئەویش ئەوەیە‬ ‫دەرکەوتنێک���ی مای���ەی پێکەنین���ەو بەجەنابی دیکتات���ۆر بڵێت دیکتاتۆر‪.‬‬ ‫هەم���وو قس���ەیەکی خەندەیەکی تاڵ‌و بەاڵم س���ەیر لەوەدایە وا هەستدەکات‬ ‫گاڵتەجاڕانەمان تێدا دەبزوێنێت‪ .‬بەاڵم هەم���وو کۆمەڵگا گوێی ش���لکردوە بۆ‬ ‫گەر لەبەرەی ئۆپۆزسیۆندا بێت‪ ،‬ژیان‌و ئەوەی لەدەمی ئەوەوە بیدۆزێتەوە کە‬ ‫عەقڵ‌و ڕوانینی دەخاتە خزمەت بینینی پارتی‌و یەکێتی دوو ناشیرنترین هێزی‬ ‫دزێوییەکان‌و بیستنی بێشەرمییەکان‌و سیاس���ی مێژووی ئێمەن‪ .‬بەس���ەرێک‬ ‫بۆنکردن���ی بۆگەنییەکانی دەس���ەاڵتی بەڕۆش���نبیرانی ت���ر دەڵێ���ت مەب���ن‬ ‫کوردی‪ ،‬وەزیفەی خۆی کورتدەکاتەوە بەپێغەمبەرو بایەخ بەش���تە سادەکان‬ ‫بۆ قس���ەکردنی بەردەوام لەسەر ئەم بدەن‪ ،‬بەاڵم هەر خۆی کاتێک تووشی‬ ‫بۆگەنییە‪ .‬تێناگات کە هەمووان پێش ئەو دەردە دەبێت‌و پێیوایە حەقیقەت‬ ‫ئ���ەو‪ ،‬زۆرجاریش باش���تر لەو بۆگەنی گەر ل���ەزاری ئەوەوە بگات���ە گوێمان‬ ‫دەسەاڵتیان بینیوە‪ ،‬هەمیشە وادەزانێت زیات���ر لەحەقیق���ەت دەچێت‪ ،‬بەوەش‬ ‫دیکتاتۆرییەت‌و بۆگەنی‌و چڵکنی پارتی‌و خۆی دەخاتە پلەی پەیامبەرە گەورەو‬ ‫یەکێتی ش���تێکە خۆی دۆزیوێتییەوە‪ ،‬ساحیرە ئەفسوناوییەکان‪.‬‬ ‫ڕۆشنبیریی کالسیکی گەرچی هەندێک‬ ‫وادەزانێ���ت بەتایبەت چۆتە البۆرەوەو‬ ‫خەڵوەتی گرتووەو ئیلهامی ئەوەی بۆ جار چەک���ی مۆدێرنیش بەکاربهێنێت‪،‬‬ ‫هاتووە کە پارتی‌و یەکێتی دوو هێزی بەاڵم لەڕاس���تیدا بەجۆرێکی ترسناک‬ ‫دژ بەکۆمەڵ���گان‪ .‬پێی وایە گەر ئەو هەمیشە لەڕابوردوودا نوقمبووە‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )384‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/7/2‬‬

‫ب‬

‫ئێستا له‌کتێبخانه‌کان‬ ‫ده‌ستده‌که‌وێت‬

‫اڵو‬ ‫کرا‬

‫و ‌ه‬

‫به‌كلتوركردنی كوشتن‬

‫ی‬ ‫نو‬

‫ێ‬

‫سه‌رهه‌د فه‌تاح محه‌مه‌د‬

‫ریکالم‬

‫باڵ‬ ‫و‬ ‫ک‬ ‫را‬ ‫وه‌ی‬

‫نوێ‬

‫هیچ دیارده‌یه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی" كلتوری"‬ ‫ئاینی" یاس���ایی "به‌ده‌ر نییه‌ له‌و فه‌زاو‬ ‫ژینگ���ه‌ مرۆیی���ه‌ی له‌ن���او كۆمه‌ڵگه‌دا‬ ‫روده‌دات "گه‌ش���ه‌ده‌كات "تاك���ه‌كان‬ ‫پرسیار له‌باره‌‌ی خۆیان‌و ئه‌وانی تره‌وه‌‬ ‫نه‌بێ���ت به‌بابه‌تێ���ك ب���ۆ له‌خۆروانین‬ ‫خ���ۆ به‌راوردك���ردن" ده‌رئه‌نجامی ئه‌م‬ ‫تێگه‌یش���تنه‌ رۆش���نبیرانه‌ رێژه‌یی���ه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ جۆرێ���ك له‌متمانه‌ به‌خۆبون‬ ‫له‌هه‌مو ئاسته‌كاندا دروست ده‌بێت "كه‬ ‫رێ‌و ره‌سم‌و هه‌ڵس���وكه‌وت‌و دونیابینی‬ ‫خۆی���ان له‌واقعدا نمایش���ده‌كه‌ن " هه‌ر‬ ‫لێره‌ش���ه‌وه‌ هه‌مو یاس���ایه‌كی نوسراوو‬ ‫نه‌نوس���راو (كۆمه‌اڵیه‌تی) نوێ ملكه‌چ‬ ‫ده‌بێت بۆ ئ���ه‌م تێروانینانه‌ كه‌ زۆربه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌ پێكده‌هێنێت‪ .‬دیاره‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫ئه‌گه‌ر خواس���ت‌و مه‌به‌س���ت‌و ئامانج‌و‬ ‫گروپێ���ك نه‌بێت له‌كۆمه‌ڵگ���ه‌دا "ئه‌وا‬ ‫هه‌رگیز رێگر نه‌بوه‌ له‌به‌رده‌م ئه‌م جۆره‌‬ ‫له‌عه‌قڵییه‌ته‌دا ك���ه‌ زۆرجار ره‌نگرێژی‬ ‫ته‌واوی نه‌ته‌وه‌ یان ژینگه‌یه‌كی جوگرافی‬ ‫دیاریكراو ده‌كات‪.‬‬ ‫دی���ارده‌ی كوش���تن‌و خۆكوش���تن‬ ‫وه‌ك گرفتێك���ی نه‌خ���وازراوی ده‌رونی‬ ‫وكۆمه‌الیه‌تی له‌ناو هه‌مو كۆمه‌ڵگاكاندا‬ ‫بونی هه‌یه‌ " ئه‌وه‌ی له‌مڕوه‌وه‌ په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌كوردو هه‌رێمی كوردس���تانه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫"ته‌واو نامۆو ناسروشتیه‌" چ وه‌ك رێژه‌و"‬ ‫چ وه‌ك شێوه‌ی كوشتن" له‌م ماوه‌یه‌ی‬ ‫راب���ردودا جێگای س���ه‌رنج‌و تێرامانه‌ "‬ ‫به‌جورێك ئه‌گه‌ر به‌مشێوه‌ به‌رده‌وامبێت‬ ‫ره‌نگ���ه‌ له‌ئاین���ده‌دا كۆمه‌ڵن���اس‌و‬ ‫ده‌رونناس‌و مرۆڤناسه‌كانمان چیتر وه‌ك‬ ‫روداوو دی���ارده‌ش نه‌یبینن"به‌ڵكو وه‌ك‬ ‫قه‌یرانێكی ئه‌خالقی سه‌پێنراوی كلتوری‬ ‫قبوڵكراوی كۆمه‌اڵیه‌تی لێیبروانن ‪..‬‬ ‫دیارده‌ی كوش���تن‌و خۆكوشتن ئه‌مرۆ‬ ‫به‌جۆرێك ره‌وایه‌ت���ی په‌یداكردوه‌ له‌ناو‬ ‫زهن���ی تاكی كوردیدا ئیت���ر نابێت ئه‌م‬ ‫گرفت���ه‌ ته‌نها بۆ بۆش���ایی یاس���ایی‌و‬ ‫ئابوری‌و دینی‌و په‌روه‌رده‌یی‌و بگێرینه‌وه‌‬ ‫(ناڵێم ئه‌مان گرنگ نین‌و بێكاریگه‌رن)‬ ‫به‌ڵكو كێش���ه‌ی كوش���تن‌و خۆكوشتن‬ ‫به‌گش���تی ئافره‌ت به‌تایب���ه‌ت ده‌كرێت‬ ‫بۆ ئ���ه‌و ره‌گه‌زه‌ دژه‌ مرۆی���ی‌و ئاكاره‌‬ ‫ئینسانییانه‌ی ئێمه‌ بگه‌رێته‌وه‌ كه‌ تاك‬ ‫به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك تیایدا بونی نییه‌ "‬ ‫تاك جێ���گای گرنگ���ی‌و تایبه‌تمه‌ندی‌و‬ ‫متمان���ه‌و بایه‌خ نییه‌" هه‌تا ئێس���تاش‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‌و ڕه‌فت���ارو گوت���ار له‌ن���او‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی ئێم���ه‌دا هی���چ زیاده‌ڕۆیی‬

‫نییه‌ ئه‌گه‌ر بڵێین ڕیش���ه‌یه‌كی خێڵه‌كی‬ ‫هه‌یه‌ " هه‌میش���ه‌ ت���اك ناچار ده‌كرێت‬ ‫به‌شێك له‌وشیاری‌و ئاگایی خۆی له‌ژێر‬ ‫ناوی ئ���ه‌م په‌یوه‌ندییه‌دا بش���ارێته‌وه‌‬ ‫" دواتر به‌چه‌ندین ش���ێوه‌ی نه‌خوازراو‬ ‫ئه‌م ئاه‌زوو ره‌فتاران���ه‌ ده‌رده‌كه‌ونه‌وه‌‬ ‫" ئه‌مه‌ش له‌ناو خودی ئه‌و سیس���تمی‬ ‫په‌یوه‌ندی كۆمه‌ڵ‌یه‌تی ئێمه‌ ده‌بینرێته‌وه‌‬ ‫به‌درێژای زه‌مه‌ن رێكمانخستوه‌ " لێره‌وه‌‬ ‫عه‌قڵییه‌تی سه‌روه‌رو سه‌رده‌ست فه‌رمان‬ ‫به‌چۆنییه‌ت���ی ره‌فتارو هه‌ڵس���وكه‌وت‌و‬ ‫ئازادییه‌كانی ئه‌وانی ژێرده‌سته‌وه‌ ده‌كات‬ ‫" ئه‌م���ه‌ش واده‌كات هێن���ده‌ی ژماره‌ی‬ ‫كوژراوه‌كان‌و خۆكوشتنه‌كان هۆ" هۆكار‬ ‫ن���وێ‌و‌ببینین" بۆ كوش���تن له‌ناو ئه‌و‬ ‫چه‌مكانه‌ی كه‌ ئێمه‌ پێی ئاش���ناین بۆ‬ ‫شه‌رعییه‌تدان به‌كوش���تنه‌كان یه‌كێك‬ ‫به‌ناوی شه‌ره‌ف" سامان "تۆله‌كردنه‌وه‌و‬ ‫عه‌قڵییه‌ت���ی سادیس���تخوازی خێ���زان‬ ‫‪...‬هتد بابه‌تێكی وه‌ك شه‌ره‌ف یان هه‌ر‬ ‫ناوێكی تر كه‌ ژنی پێ له‌قاڵبكوش���تن‬ ‫ده‌درێت " له‌ژێر س���ایه‌ی عه‌قڵییه‌تێكی‬ ‫به‌م ش���ێوه‌ كلتوره‌دا " چیتر شه‌ره‌ف‬ ‫ته‌نها مانای���ه‌ك له‌خۆناگرێت بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫پارێزه‌ری ته‌واوی ئه‌م وش���ه‌ بێت " كه‌‬ ‫له‌ناو كلتوری ئاس���ایی‌و دینیدا هه‌یه‌ ‪".‬‬ ‫به‌ڵكو ش���ه‌ره‌ف چه‌ندی���ن به‌رگی تری‬ ‫ب���ۆ دروس���ت ده‌كرێ���ت وه‌ك كااڵیه‌ك‬ ‫له‌به‌ری ده‌كرێ���ت‪ .‬چه‌ندین قه‌ڵغانی بۆ‬ ‫داده‌تاش���رێت كه‌ یه‌ك پارچه‌ ژن وه‌ك‬ ‫عه‌یبه‌" بێ عه‌قڵ " ب���ێ تواناو " الواز‬ ‫" وێن���ا ده‌كرێت دواتر له‌مرۆڤخس���تنی‬ ‫ژن���ی وه‌ك مرۆڤ ل���ه‌روی مه‌عنه‌ویی‌و‬ ‫كرداریی���ه‌وه‌ لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ جگه‌‬ ‫له‌وه‌ی كۆمه‌لگه‌ی به‌ده‌ست مه‌ده‌نیبونی‬ ‫الیه‌نی سیاس���ییه‌وه‌ ده‌ناڵێنێت " هیچ‬ ‫بواریك نییه‌ له‌ناوكۆمه‌لگه‌دا كه‌ ئاسۆی‬ ‫رۆش���نبیری كۆم ‌هاڵ‌یه‌ت���ی ئیمه‌ی تیا‬ ‫ببینرێ���ت "دونی���ای كۆم ‌هڵ‌یه‌تی ئێمه‌‬ ‫به‌جۆریك دابراوو داب���ه‌ش‌و لێكترازاوه‌‬ ‫به‌س���ه‌ر كۆمه‌ڵێك ئایدۆلۆژیای حیزبدا‬ ‫"ش���تێك به‌ناوی خه‌می كۆمه‌ڵ‌یه‌تیه‌وه‌‬ ‫نه‌م���اوه‌ رێكخراوه‌كان���ی كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‬ ‫مه‌ده‌ن���ی‌و روناكبی���ر بتوانێ���ت رۆڵی‬ ‫راسته‌قینه‌ی خۆی ببینێت ‪..‬‬ ‫كاری حی���زب‌و ده‌س���ه‌ڵ‌ت‬ ‫ده‌سنیشانكردنی‌ ئه‌و كه‌ناڵ‌و الیه‌نانه‌یه‌‬ ‫كه‌ بون به‌هۆو هۆكاری زیادبونی رێژه‌ی‬ ‫توندوتی���ژی به‌پێی یاس���ا رێكبخات"‬ ‫هه‌روه‌ها كارئاس���انی‌و رێخۆشكردنه‌ بۆ‬ ‫ت���ه‌واوی كۆمه‌ڵگه‌و ریكخ���راوه‌كان بۆ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی بتوانن رۆلی گرنگ���ی خۆیان‬ ‫هه‌بێت " نه‌ك خودی حیزب هه‌س���تێت‬

‫‪19‬‬

‫ونبون‬ ‫به‌دروس���تكردنی رێكخ���راو به‌ن���اوی‬ ‫ت���ه‌واوی كۆمه‌ڵگه‌و ده‌زگای س���وڵح‌و‬ ‫پاشان كارو چاالكییان بۆ دیاری بكات‬ ‫"دی���اره‌ ئه‌م���ه‌ش خزم���ه‌ت به‌ته‌واوی‬ ‫هاونیش���تمانییان ناكات " هه‌ر حیزبێك‬ ‫به‌پێی هێزو هه‌رێمی جوگرافیای كار بۆ‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی خۆی ده‌كات‪.‬‬ ‫وێرای ئه‌وه‌ی سیس���تمی سیاس���ی‌و‬ ‫كلتوری كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان زۆر داخراوه‌‬ ‫"هێ���زه‌كان زۆر به‌كه‌م���ی توان���ای‬ ‫خۆگۆڕانیان هه‌یه‌ " هه‌ست به‌مه‌ترسی‌و‬ ‫گرنگی ئه‌م دیارده‌یه‌ ناكه‌ن " له‌باشترین‬ ‫دۆخدا جگه‌ له‌هه‌ڵویستێكی شه‌رمنانه‌و‬ ‫دره‌نگوه‌خ���ت هیچ وه‌اڵمێك���ی واقعی‬ ‫داخوازییه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ ناده‌نه‌وه‌ "‬ ‫ئیتر كوش���تن له‌بری ئ���ه‌وه‌ی ببێت‬ ‫به‌پرس���یارو تێرامان له‌س���ه‌ر ئاكاری‬ ‫ئینس���انیمان " وه‌ك ره‌فتارێك���ی‬ ‫ئاس���ایی‌و كولت���وری زۆر به‌ئاس���انی‬ ‫گه‌ش���ه‌ ده‌كات"به‌بێ ئه‌وه‌ی سڵ له‌هیچ‬ ‫رێگرییه‌ك بكاته‌وه‌" ئه‌و رێژه‌ له‌كوشتن‌و‬ ‫خۆكوشتن له‌م هه‌رێمه‌ بچوكه‌ی ئێمه‌دا‬ ‫ش���اهیدی ئه‌وه‌ن " له‌الیه‌كی تریشه‌وه‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ئه‌م جۆره‌ له‌ره‌فتارو بیركردنه‌وه‌‬ ‫"خاڵێكی ره‌شه‌ به‌سه‌ر ئه‌و كلتوره‌مانه‌وه‌‬ ‫كه‌ تائیستاش جێگای شانازی زۆربه‌مانه‌‬ ‫"ئیتر ره‌وایه‌تیدان به‌كوشتن وه‌ك هه‌ر‬ ‫دیارده‌یه‌كی ت���ری كولتوری���ی هێنده‌‬ ‫پێویس���تی به‌پاساوو به‌ڵگه‌ هێنانه‌وه‌ی‬ ‫س���ه‌خت نییه‌ ب���ۆ ئه‌نجامدانی (ته‌نها‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی خوشكه‌كه‌ی بینیوه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫كوڕیك قس���ه‌یكردوه‌ " به‌سه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ژیانی به‌فیش���ه‌ك كۆتایی پێبهێنێت )‬ ‫لێ���ره‌وه‌ تێده‌گه‌ی���ن گرفته‌ك���ه‌ له‌ناو‬ ‫خودی ئه‌و گوتارو سیستمی په‌یوه‌ندی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیانه‌ی ئێمه‌ رێكده‌خات " رۆژانه‌‬ ‫س���ه‌روكارمان له‌گه‌ڵ هه‌یه‌ " به‌رده‌وام‬ ‫ده‌س���ت‌و په‌نجه‌ی له‌گه‌ل نه‌رم ده‌كه‌ین‬ ‫" ده‌بێ���ت ئه‌وه‌ له‌بی���ر نه‌كه‌ین چه‌نده‌‬ ‫پێویستمان به‌ده‌ستنیشانكردنی خاڵی‬ ‫الوازیی‌و نایه‌كسانی‌و یاسایی‌و سیاسی‌و‬ ‫دینی هه‌ی���ه‌ " كه‌ رێكخراوه‌كان هه‌وڵی‬ ‫بۆ ده‌ده‌ن " به‌هه‌مانشێوه‌ ئه‌ركی هه‌مو‬ ‫تاكێك‌و رێكخراوێك���ه‌ ئه‌و كلتوره‌ زاڵ‌و‬ ‫سه‌رده‌سته‌ی ئه‌مرۆ به‌هه‌مو شێوه‌یه‌ك‌و‬ ‫چه‌ند باره‌ بیخه‌نه‌وه‌ ژێر پرس���یاره‌وه‌‬ ‫" ك���ه‌ مرۆڤی ئێمه‌ی له‌س���ه‌ر ته‌ڵقین‌و‬ ‫راهێنراوه‌ " بۆ ئه‌وه‌ی بتوانێت ئاسۆی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی خۆی له‌گه‌ڵ ئه‌وانی تر‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مایه‌كی عه‌قالنی دابرێژێته‌وه‌‬ ‫" تێبگات ئازادی هه‌ركه‌س���ێك له‌وێدا‬ ‫كۆتای���ی دێت كه‌ ئ���ازادی یه‌كێكی تر‬ ‫ده‌ست پێده‌كات‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی ژوری‌ بازرگان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫‌ناوی (عمر‬ ‫ی ونبو‌ه به ‌‌‬ ‫س���لێمان ‌‬ ‫محمود علی‌) هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژوری‌ بازرگان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی (كۆسار‬ ‫سلێمانی‌ ونبوه‌ به‌ناو ‌‬ ‫محمد محمود) هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه‬ ‫ی ئاوێنه‪‌.‬‬ ‫بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژوری‌ بازرگان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی (انور‬ ‫س���لێمانی‌ ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫محم���د مس���ته‌فا) هه‌رك���ه‌س‬ ‫ی‬ ‫دۆزییه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ پرسگه‌ ‌‬ ‫ئاوێنه‪‌‌.‬‬ ‫ی‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی (شااڵو‬ ‫ی ونبوه‌ به‌ناو ‌‬ ‫سلێمان ‌‬ ‫حسن ساڵح)هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه‬ ‫بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‪‌.‬‬ ‫ی‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫سلێمانی‌ ونبو‌ه به‌ناوی‌ (محمد‬ ‫س���الح حمید مجی���د) هه‌ركه‌س‬ ‫ی‬ ‫دۆزییه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه پرسگه‌ ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫* ده‌فته‌رێك���ی‌ نه‌خۆش��� ‌‬ ‫ی (پیرۆز‌ه‬ ‫شه‌كر‌ه ونبوه‌ به‌ناو ‌‬ ‫كریم عل���ی‌) هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه‬ ‫بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‪‌.‬‬ ‫ی كارگ���ه‌ی‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫چیمه‌نتۆی بازیان ونبوه‌ به‌ناو ‌‬ ‫(عبدالحسن فواد علی‌) هه‌ركه‌س‬ ‫ی‬ ‫دۆزییه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه پرسگه‌ ‌‬ ‫ئاوێنه‪‌.‬‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت��� ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی كوردستان ونبو‌ه‬ ‫به‌ڵێنده‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی (جم���ال محمود محمد)‬ ‫به‌ناو ‌‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه‬ ‫پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‪‌.‬‬

‫جیهانگیری‌و گه‌شه‌كردنی ئابوری له‌كوردستان‪ ...‬پاشماوه‌ شه‌فافییه‌ت‌و‬ ‫گرفته‌كانی‪ ...‬پاشماوه‌‬

‫كاتێ���ك خواس���ت ب���ۆ كااڵكانی���ان‬ ‫به‌رزده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ده‌توانن زۆر بفرۆش���ن‌و‬ ‫داهاتی���ان زۆربێت‌و ده‌بێت به‌جه‌ژنیان‪،‬‬ ‫كاتێكیش خواس���ت بۆ به‌رهه‌مه‌كانیان‬ ‫كه‌مده‌بێته‌وه‌ برس���ی ده‌ب���ن‌و ده‌بێت‬ ‫پشتێنه‌كانیان گورج بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫چواره‌م گه‌ش���ه‌كردنی گۆش���ه‌گیری‪:‬‬ ‫هه‌ندێ‌واڵت له‌به‌ر هۆی سیاسی خۆیان‬ ‫گۆش���ه‌گیركردوه‌ له‌زۆرب���ه‌ی‌واڵتان���ی‬ ‫جیهان‌و كۆش���ش ئه‌كه‌ن خۆبه‌خۆیان‌و‬ ‫به‌ب���ێ په‌یوه‌ندی له‌گ���ه‌ڵ‌واڵتانی تری‬ ‫جیهاندا گه‌شه‌ی ئابوری بكه‌ن‪ .‬له‌ماوه‌ی‬ ‫نزیك���ه‌ی نیوه‌ س���ه‌ده‌یه‌كدا ده‌بێت كه‌‬ ‫كۆریای باكور‌و تاڕاده‌یه‌كی زۆریش كوبا‬ ‫خۆیان گۆشه‌گیركردوه‌‪ .‬به‌داخه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫تێڕوانینه‌ به‌رته‌سكه‌ی سیاسی‌و ئابوری‬ ‫بواری خۆشنه‌كردوه‌ بۆ گه‌شه‌كردنێكی‬ ‫به‌رچاو سه‌ره‌ڕای دروستكردنی كێشه‌ی‬ ‫سیاسی له‌ته‌ك‌واڵتانی تردا‪.‬‬

‫ئابوری كوردستان له‌كێشمه‌كێشی‬ ‫جیهانگیریدا‬ ‫له‌به‌ر ڕۆشنایی ئه‌و كورته‌ شیكردنه‌وه‌ی‬ ‫س���ه‌ره‌وه‌ ئێس���تا ده‌توانین باس���ێكی‬ ‫كورت���ی پێگ���ه‌ی ئابوری كوردس���تان‬ ‫بكه‌ین له‌پرۆسه‌ی جیهانگیری ئه‌مڕۆدا‪.‬‬ ‫كوردس���تانی باشور كه‌‌واڵتێكی نیمچه‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆیه‌ (‪ )A de facto state‬ئێستا‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی بنه‌ڕه‌تی پشتده‌به‌ستێت‬ ‫به‌فرۆش���تنی نه‌وت بۆ داهات‪ .‬جا چی‬ ‫ئه‌م نه‌وته‌ ڕاس���ته‌وخۆ بفرۆش���رێت یا‬ ‫داهاته‌كه‌ی له‌ڕێگه‌ی حكومه‌تی ناوه‌نده‌وه‌‬ ‫بێت هیچ گرنگ نیه‌ بۆ شیكردنه‌وه‌كه‌ی‬ ‫ئێمه‌‪ .‬لێره‌دا ده‌توانین به‌ڕاش���كاویه‌وه‌‬ ‫بڵێین كه‌ ئابوری كوردستان پێگه‌یه‌كی‬ ‫به‌رهه‌مهێنان���ی زۆر به‌رته‌س���كی هه‌یه‌‬ ‫له‌ب���ازاڕی جیهان���دا‪ .‬كه‌رت���ی ن���ه‌وت‬ ‫به‌سروشتی خۆی هێزێكی كاری كه‌می‬

‫تێدا كار ده‌كات (ج���ا ئه‌گه‌ر كرێكار‌و‬ ‫ئه‌ندازیاری خۆماڵی تێیدا كاربكه‌ن ئه‌وه‌‬ ‫زۆر باشه‌)‌و داهاتێكی زۆری هه‌یه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫داهاته‌ش ڕاس���ته‌وخۆ ده‌چێته‌ گیرفانی‬ ‫حكومه‌ت���ه‌وه‌‪ .‬لێره‌دا دو كێش���ه‌ هه‌ن‬ ‫جێگه‌ی خۆیه‌تی باس���یان لێوه‌ بكه‌ین‪.‬‬ ‫یه‌كه‌می���ان ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ ئه‌م س���امانه‌‬ ‫سروشتیه‌ له‌بنهاتوه‌‌و ڕۆژێك ده‌بێت یا‬ ‫ته‌واو ببێت یا سه‌رچاوه‌یه‌كی تری‌وزه‌‬ ‫به‌كاربهێنرێت كه‌ بۆ ژینگه‌ پاكتر بێت‌و‬ ‫له‌و حاڵه‌ش���دا ن���ه‌وت به‌كارنه‌هێنرێت‪.‬‬ ‫دوه‌م ئه‌وه‌ی���ه‌ ك���ه‌ هه‌ركاتێك زۆربه‌ی‬ ‫س���امانه‌كانی نه‌ته‌وه‌یه‌ك ی���ا ‌واڵتێك‬ ‫بچێته‌ گیرفان���ی حكومه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی ده‌ركه‌وتنی دو ده‌رئه‌نجامی‬ ‫نه‌خ���وازراو‪ :‬یه‌ك���ه‌م‪ :‬كه‌رتێك���ی زۆر‬ ‫به‌فه‌ڕ‌و داه���ات ڕه‌نگه‌ كه‌رته‌كانی تری‬ ‫ئاب���وری بپوكێنێته‌وه‌‪ .‬ئه‌م دیارده‌یه‌ش‬ ‫له‌ ئابوریناسیدا پێیده‌گوترێت نه‌خۆشی‬ ‫هۆڵه‌ندی (‪ .)Dutch>s Disease‬هۆی‬ ‫س���ه‌ره‌كی ئه‌م دیارده‌یه‌ش ئه‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫ب���ۆ ئه‌و ڕاس���تیه‌ ك���ه‌ ئه‌گ���ه‌ر مرۆڤ‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی ئاس���انی گ���وزه‌ران‌و‬ ‫بژێوی ب���ۆ په‌یداببێ���ت‪ ،‬مه‌گه‌ر زۆری‬ ‫لێبكرێت ئه‌گینا ئه‌رك ناخاته‌ سه‌رشانی‬ ‫خۆی‌و بڕوات فه‌رمانی س���ه‌ختی ‌وه‌ك‬ ‫پیشه‌س���ازی‌و كش���توكاڵی ئه‌نج���ام‬ ‫بدات‪ .‬به‌داخه‌وه‌ سه‌ره‌تاو نیشانه‌كانی‬ ‫ئ���ه‌م دی���ارده‌ ناح���ه‌زه‌ش به‌ئاش���كرا‬ ‫به‌ئابوری كوردس���تانه‌وه‌ دیاره‌‪ .‬دوه‌م‪:‬‬ ‫هه‌بونی س���امانێكی زۆر له‌به‌ر ده‌ستی‬ ‫حكومه‌تدا‌و له‌س���ایه‌ی نه‌بون یا الوازی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی دادگادا ده‌بێت���ه‌ ه���ۆی‬ ‫گه‌نده‌ڵی‪ .‬گه‌نده‌ڵیش سامانه‌كانی‌واڵت‬ ‫به‌فی���ڕۆ ده‌دات‌و په‌ره‌پێدانی ئابوریش‬ ‫له‌بار ده‌بات‪.‬‬ ‫لێره‌دا پێویس���ته‌ بڵێین كه‌ ڕاس���ته‌‬ ‫ئابوری كوردس���تان ئێس���تا به‌بازاڕی‬

‫جیهان���ه‌وه‌ به‌س���تراوه‌ ب���ه‌اڵم په‌ت���ی‬ ‫به‌ستنه‌كه‌ی زۆر الوازه‌ له‌ڕوی ئابوریه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش‌واده‌كات كه‌ پێگه‌ی له‌پرۆسه‌ی‬ ‫جیهانگیری���دا الواز‌و ناس���ه‌قامگیربێت‪.‬‬ ‫لێ���ره‌دا ڕه‌نگه‌ پرس���یاربكرێت كه‌ چی‬ ‫بكرێ���ت ب���ۆ كه‌مكردن���ه‌وه‌ی الیه‌ن���ه‌‬ ‫نه‌خوازراوه‌كان���ی ئه‌م پێگ���ه‌ ئابوریه‌؟‬ ‫‌وه‌اڵم���ی ئ���ه‌م پرس���یاره‌ زۆر گرانه‌و‬ ‫ل���ه‌ڕوی ك���رداره‌وه‌ چاره‌س���ه‌ری هه‌ر‬ ‫به‌ده‌م ئاس���انه‌‪ .‬زۆربه‌ی ئابوریناس���ان‬ ‫له‌ س���ه‌ر ئه‌وه‌ كۆكن كه‌ ئه‌گه‌ر‌واڵتانی‬ ‫پشتبه‌س���تو به‌س���امانه‌ سروشتیه‌كان‬ ‫بیانه‌وێت كارتێك���ه‌ره‌ نه‌خوازراوه‌كانی‬ ‫ئ���ه‌م پشتبه‌س���تنه‌ كه‌مبكه‌ن���ه‌وه‌‬ ‫ده‌بێ���ت‪ :‬یه‌ك���ه‌م‪ :‬هه‌وڵ���ده‌ن داهاتی‬ ‫سامانه‌ سروش���تیه‌كان بۆ قه‌به‌كردن‌و‬ ‫زه‌به‌الحكردنی داموده‌زگاكانی ده‌وڵه‌ت‬ ‫به‌كارنه‌هێن���ن‪ .‬دوه‌م‪ :‬هه‌وڵده‌ن بڕێكی‬ ‫زۆری داهات���ه‌كان ب���ۆ بره‌وپێ���دان‌و‬ ‫په‌ره‌سه‌ندنی كه‌رته‌كانی دیكه‌ی ئابوری‬ ‫به‌كاربهێن���ن به‌مه‌رجێك ئ���ه‌و كه‌رتانه‌‬ ‫نه‌كه‌نه‌ كه‌رتی نه‌كارا‌و مشه‌خۆر له‌سه‌ر‬ ‫داهاته‌كانی س���امانه‌ سروش���تیه‌كان‪.‬‬ ‫س���ێیه‌م‪ :‬بڕێك���ی داهاته‌كانی���ان‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی كارا به‌كاربهێن���ن ب���ۆ‬ ‫گه‌شه‌پێدانی سامانی مرۆیی‌واڵته‌كه‌یان‬ ‫به‌تایبه‌ت پێش���كه‌وتنی خوێندنی بااڵ‌و‬ ‫په‌ره‌پێدان���ی ته‌كنه‌لۆجی���ای ناوخۆ‪.‬‬ ‫چ���واره‌م‪ :‬پێویس���ته‌ بڕێك���ی ت���ری‬ ‫داهاته‌كانی���ان پاش���ه‌كه‌وت بكه‌ن بۆ‬ ‫ڕۆژی ڕه‌ش‪ .‬لێره‌دا پێویس���ته‌ شێوازی‬ ‫‌وه‌به‌ر‌هێنانی ده‌ره‌كی به‌تایبه‌ت له‌ئابوری‬ ‫‌واڵتان���ی س���ه‌قامگیر ڕه‌چاوبكرێ���ت‪.‬‬ ‫پێنجه‌م‪ :‬گه‌ر پێویست نه‌كات مه‌رج نیه‌‬ ‫‌واڵت به‌رده‌وام به‌ڕێژه‌یه‌كی به‌رز سامانه‌‬ ‫سروش���تیه‌كانی خۆی به‌رهه‌مبهێنێت‌و‬ ‫به‌خێرای���ی بنه‌بڕی���ان ب���كات‪ .‬له‌مه‌ڕ‬ ‫ئه‌م خاڵه‌ پێویس���ته‌ بگوترێت كه‌ زۆر‬

‫به‌رهه‌مهێنان���ی ه���ه‌ر كااڵیه‌ك ئه‌گه‌ری‬ ‫دابه‌زینی نرخه‌ك���ه‌ی له‌بازاڕی جیهاندا‬ ‫به‌رزده‌كاته‌وه‌‪ .‬لێره‌دا خوێنه‌ر ده‌توانێت‬ ‫ده‌ستنیش���انی ئ���ه‌وه‌ بكات ك���ه‌ ئایا‬ ‫حكومه‌تی كوردستان له‌و پێنج خاڵه‌ی‬ ‫س���ه‌ره‌وه‌ چه‌ندی���ان ده‌كات‌و هه‌نگاوی‬ ‫ب���ۆ چه‌ندیان ناوه‌و ی���ا چه‌ندیانی هه‌ر‬ ‫نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌نجامگیریه‌ك���ی كورت���ی ئ���ه‌م‬ ‫‌وت���اره‌ ئه‌وه‌یه‌ ك���ه‌ چۆنیه‌تی كه‌ڵك‌و‬ ‫به‌هره‌وه‌رگرتن له‌هێزه‌كانی جیهانگیری‬ ‫په‌یوه‌س���ته‌ به‌پێگه‌ی ئابوری ‌واڵته‌وه‌‬ ‫له‌بازاڕی جیهانیدا‪ .‬ئه‌م كه‌ڵكوه‌رگرتنه‌‬ ‫پرۆس���ه‌یه‌كی ئۆتۆماتی���ك‌و خۆبه‌خۆ‬ ‫نی���ه‌‪ .‬زۆر‌واڵت به‌ه���ه‌وڵ‌و كۆشش���ی‬ ‫خۆیان توانیویانه‌ ئابوری‌واڵتی خۆیان‬ ‫په‌ره‌پێبده‌ن به‌وه‌ی یا سودیان له‌بازاڕه‌‬ ‫گه‌وره‌ك���ه‌ی جیه���ان بینی���وه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫كااڵیانه‌ی دروستی ده‌كه‌ن‪ ،‬یا كه‌ڵكیان‬ ‫له‌ته‌كنۆلۆجی���ای‌ جیهان���ی بینیوه‌ بۆ‬ ‫ب���ره‌ودان به‌ئابوری ناوخ���ۆی خۆیان‪.‬‬ ‫هه‌ندێكی���ش ڕه‌نگ���ه‌ زه‌ره‌رمه‌ندبوبێتن‬ ‫له‌ژینگه‌یه‌كی ئابوری جیهانی ئێستادا‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی كوردس���تان ده‌گرێته‌وه‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ك���ه‌ پێگه‌ی كوردس���تان له‌جیهانگیری‬ ‫ئه‌مڕۆدا له‌ڕێگه‌ی س���امانێكی سروشتی‬ ‫به‌رته‌س���كی نه‌وته‌وه‌یه‌‪ .‬ئه‌م پێگه‌یه‌ش‬ ‫به‌سروش���تی خۆی پێگه‌یه‌ك���ی الواز‌و‬ ‫ناس���ه‌قامگیره‌‪ .‬سیاس���ه‌تمه‌داران‌و‬ ‫ڕۆش���نبیرانی كورد ده‌بێت زۆر كۆشش‬ ‫بكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی كارتێكه‌ره‌ نه‌رێیه‌كانی‬ ‫سروشتی ئه‌م پێگه‌یه‌ كه‌مبكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪Dr Latif Wahid‬‬ ‫‪Principal Lecturer in Economics‬‬ ‫‪University of Westminster‬‬ ‫‪wahidl@wmin.ac.uk‬‬

‫كۆمه‌ڵگای مۆدێ����رن به‌ پێچه‌وانه‌ی‬ ‫زیندان����ه‌وه‌ ل����ه‌ رێ����گای ته‌نهایییه‌و‌ه‬ ‫دابڕان دروس����تده‌كات‪ .‬ئ����ه‌وه‌ چیدی‬ ‫به‌ندیخانه‌ نیی����ه‌ كه‌ ته‌نهایی له‌رێگای‬ ‫دابڕانه‌وه‌ دروستده‌كات‪ ،‬به‌ڵكو زۆریی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ دیگاتاڵییه‌كانی ئینسانی‬ ‫مۆدێرنه‌ له‌ڕێگای ته‌نهابوونه‌وه‌ دابڕان‬ ‫به‌رهه‌‌مده‌ھێنێت‪ .‬ته‌نهابوون به‌رهه‌‌می‬ ‫كۆمه‌ڵگای مۆدێرنه‌‪ ،‬به‌دیگیتاڵبوونی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانیش مانای رزگاربوونیان‬ ‫نیی����ه‌ ل����ه‌و دابڕان����ه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك����و دروس����تبوونی دابڕانی زیاتر‌و‬ ‫لێكدووركه‌وتن����ه‌وه‌ی زیات����ر‌و زۆن����ی‬ ‫ته‌نهای����ی گه‌وره‌ت����ره‌‪ .‬كۆمه‌ڵ����گای‬ ‫دیگیتاڵ وه‌ھمێكمان بۆ دروستده‌كات‬ ‫كه‌ ئێمه‌ له‌ ژووره‌ ته‌نهاكه‌ی خۆمانه‌وه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌‌موو دونیا له‌په‌یوه‌ندییداین‌و‬ ‫زۆرترین ه����اورێ‌و دۆس����تمان هه‌‌یه‌‪.‬‬ ‫ه����ه‌‌ر كاتێك بمانه‌وێ����ت په‌یوه‌ندییان‬ ‫پێوه‌ده‌كه‌ین‌و هه‌‌ر كاتێكیش بمانه‌وێت‬ ‫په‌یوه‌ندیی����ه‌كان ده‌پچڕێنی����ن‪ .‬ئ����ه‌م‬ ‫داگیرساندن‌و كوژانه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫مانای ئازادیی نییه‌ له‌ هه‌‌اڵوێردكردندا‪،‬‬ ‫به‌ڵكو هه‌‌ڵبژاردن����ه‌ له‌نێوان ته‌نهایی‌و‬ ‫دابڕاندا‪.‬‬ ‫"ه����ان" بڕوای وایه‌ ك����ه‌ كۆمه‌ڵگای‬ ‫شه‌فاف‪ ،‬كۆمه‌ڵگایه‌كه‌ له‌بری متمانه‌ به‌‬ ‫ئه‌ویتر‌و متمانه‌ به‌ بێگانه‌‪ ،‬میكانیزمی‬ ‫كۆنترۆڵ‌و كه‌ش����فكردن زیاترده‌كات‪.‬‬ ‫چه‌مك����ی رووتكردن����ه‌وه‌ی تاریكی����ی‬ ‫الی ه����ان فۆرمێك����ه‌ ل����ه‌ فۆرمه‌كانی‬ ‫ئه‌شیعه‌گه‌رایی‪ .‬واته‌ جه‌سته‌ی كۆمه‌ڵگا‬ ‫له‌ رێگای رۆشنایی ش����ه‌فافییه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ بووه‌ به‌ ئایدیۆلۆژیای س����ه‌رده‌م‪،‬‬

‫مانای بینینی هه‌‌موو شتێكه‌‪ ،‬تیشك‬ ‫خستنه‌س����ه‌ر هه‌‌موو پنتێكی تاریكه‌‌و‬ ‫رووناككردنه‌وه‌ی هه‌‌موو كه‌له‌به‌ره‌كانی‬ ‫ژیانمانه‌‪ .‬رووناكی مه‌رج نییه‌ به‌رچاومان‬ ‫له‌ تاریكی بپارێزێت‪ ،‬به‌ڵكو رووناكیی‬ ‫زۆریش نابینایی دروس����تده‌كات‪ .‬هان‬ ‫رای وایه‌ كه‌ شه‌فافییه‌ت تیشك نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو دره‌وش����انه‌وه‌یه‌كی بێ تیشكه‌‪.‬‬ ‫هه‌‌ر ئه‌م دۆخه‌شه‌ واده‌كات كه‌ زۆریی‬ ‫زانیاریی مان����ای ھێنان����ی رووناكیی‬ ‫نه‌بێت ب����ۆ ناو تاریك����ی‪" .‬هان" رای‬ ‫وای����ه‌ كه‌ زۆری����ی زانیاریی كێش����ه‌ی‬ ‫ناشه‌فافییه‌ت چاره‌سه‌رناكات‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫قووڵتری ده‌كات����ه‌وه‌‪ ،‬چونكی ده‌بێته‌‬ ‫ھۆكاری ناڕوون����ی‌و سه‌رلێش����ێواندن‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و وایده‌بینێ����ت كه‌ ش����ه‌فافییه‌ت‬ ‫ب����ه‌م فۆرم����ه‌ ئایدیۆلۆژیی����ه‌ی كاری‬ ‫پێده‌كرێت‪ ،‬بۆشایی به‌رهه‌‌مده‌ھێنێت‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت گه‌ر شتێك هه‌‌بێت كه‌ زۆر‬ ‫ش����ه‌فاف بێت‪ ،‬بریتییه‌ له‌ بۆش����ایی‪.‬‬ ‫بۆئه‌وه‌ی ئه‌م بۆشاییه‌ش پڕبكه‌ینه‌وه‌‬ ‫ب����ه‌رده‌وام زانیاری تێده‌كه‌ین‪ ،‬تاوه‌كو‬ ‫دۆخێك دروستده‌بێت كه‌ له‌به‌ر زۆریی‬ ‫زانیاریی رۆشنایی زیاتر دروستنابێت‪،‬‬ ‫به‌ڵك����و ناڕوونیی زیات����ر‪ .‬دیاره‌ ئه‌م‬ ‫تێزه‌ ده‌ش����ێت یارمه‌تی زۆرمان بدات‬ ‫ل����ه‌ روونكردن����ه‌وه‌ی ئ����ه‌و گرفته‌دا‬ ‫ك����ه‌ بۆچی ئ����ه‌و ده‌ری����ا زانیارییه‌ی‬ ‫له‌س����ه‌ر گه‌نده‌ڵیی له‌ كوردس����تاندا‬ ‫هه‌‌ی����ه‌ ناتوانێ����ت ببێت ب����ه‌ ھۆكاری‬ ‫دروس����تكردنی ش����ۆكی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫سیاس����یی‪ .‬له‌داهاتوودا ده‌گه‌ڕێمه‌وه‌‬ ‫س����ه‌ر ئ����ه‌م خاڵه‌‌و هه‌‌وڵ����ده‌ده‌م ئه‌م‬ ‫ره‌هه‌‌نده‌ زیاتر روونبكه‌مه‌وه‌‪.‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫ ئاسۆس هه‌ردی‬

‫میس����ر ‪ :2005‬پێش ئه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردن ده‌س����تپێبكات‪ ،‬رژێمه‌كه‌ی حوس����نی‬ ‫موباره‌ك كه‌مێك په‌تی كۆنترۆڵی ئه‌منی شلكرده‌وه‌‌و په‌راوێزێكی به‌رته‌سكی‬ ‫بۆ ئ����ازادی بیروڕا ده‌ربڕین قبوڵكرد‌و رێگه‌یدا ب����ۆ یه‌كه‌مینجار خه‌ڵك مافی‬ ‫ئه‌وه‌ی هه‌بێت خۆی بۆ سه‌رۆكایه‌تی كاندید بكات‪ .‬چونكه‌ پێیوابو رژێمه‌كه‌ی‬ ‫زۆر له‌وه‌ به‌هێزتره‌ كه‌س بتوانێ ببێته‌ ركه‌به‌رێكی راس����ته‌قینه‌ی‪ .‬له‌ئه‌نجامدا‬ ‫ئۆپۆزیس����یۆنێك له‌په‌رله‌مان س����ه‌ریهه‌ڵدا كه‌ نزیكه‌ی ‪%27‬ی كورسییه‌كانی‬ ‫په‌رله‌مانی داگیركردبو‪.‬‬ ‫هه‌رێمی كوردس����تان ‪ :2009‬به‌ماوه‌یه‌كی زۆر كه‌م پێش هه‌ڵبژاردن‪ ،‬هێزێكی‬ ‫ئۆپۆزیس����یۆن له‌دایكب����و‪ ،‬دو حیزبه‌ ده‌س����ه‌اڵتداره‌كه‌ش س����ه‌رباری ترس‌و‬ ‫توڕه‌یی����ان‪ ،‬به‌ناچاری دانیان به‌خۆیاندا گرت‌و قبوڵیانكرد‪ ،‬چونكه‌ پێیانوابو‪،‬‬ ‫پێگ����ه‌ی جه‌ماوه‌ریی خۆیان ئه‌وه‌نده‌ به‌هێزه‌‪ ،‬مه‌حاڵه‌ ئۆپۆزیس����یۆن له‌ ‪7-5‬‬ ‫كورسی زیاتر به‌ده‌ستبێنێت‪ ،‬به‌اڵم به‌پێچه‌وانه‌ی چاوه‌ڕوانییه‌كانی ئه‌وانه‌وه‌‪،‬‬ ‫پاش ئه‌وه‌ی كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتوش به‌ره‌ی ئۆپۆزیس����یۆنیان هه‌ڵبژارد‪ ،‬توانییان‬ ‫پێكه‌وه‌ پتر له‌ ‪%30‬ی كورسییه‌كانی په‌رله‌مان به‌ده‌ستبێنن‪.‬‬ ‫میس����ر ‪ :2010‬ئه‌نجامه‌كان����ی هه‌ڵبژاردنی ‪ 2005‬رژێمی توڕه‌كرد‌و حوس����نی‬ ‫موباره‌ك به‌چاوساغیی كوڕه‌كه‌ی‪ ،‬بڕیاریدا به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ك بوه‌‪ ،‬رێگه‌نه‌دات‬ ‫ئۆپۆزیس����یۆن هیچ بوارێكی راس����ته‌قینه‌ی بۆ ملمالنێی سیاسی له‌به‌رده‌مدا‬ ‫بمێنێته‌وه‌‪ .‬بۆیه‌ به‌زۆر‌و به‌ش����ه‌ق‪ ،‬به‌ته‌زوی����ر‌و فڕوفێڵ‪ ...‬ئه‌مجاره‌یان رێژه‌ی‬ ‫‪%90‬ی كورس����ییه‌كانی بۆ حیزبه‌كه‌ی خۆی مس����ۆگه‌ركرد‌و خۆیش����ی بوه‌وه‌‬ ‫به‌سه‌رۆكی بێ ركه‌به‌ری واڵت‪.‬‬ ‫كوردس����تان ‪ :2013‬رۆژی یه‌كش����ه‌ممه‌ پارتی‌و یه‌كێتی به‌ده‌ر له‌یاسا‌و دور‬ ‫له‌هه‌مو پره‌نسیپ‌و ئێتیكێكی سیاسی‪ ،‬به‌زۆره‌ملێ‌و به‌شانۆگه‌رییه‌كی كۆمیدی‪-‬‬ ‫تراجیدی ته‌مه‌نی س����ه‌رۆكایه‌تیی مه‌س����عود بارزانییان دو ساڵ درێژكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌مو ئاماژه‌كانیش پێمانده‌ڵێن به‌نیازن له‌هه‌ڵبژاردنی مانگی ئه‌یلولدا (ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌میش دوانه‌خرێت!)‪ ،‬هه‌مان سیاس����ه‌تی حوسنی موباره‌ك‌و جه‌مالی كوڕی‬ ‫جێبه‌جێ بكه‌ن‪ ،‬هه‌ر له‌ده‌س����تكاریكردنی تۆم����اری ده‌نگده‌رانه‌وه‌ تا ده‌گاته‌‪:‬‬ ‫ته‌زویری ده‌نگه‌كان (وه‌ك له‌هه‌ڵبژاردنی پارێزگای موسڵ بینیمان‌و له‌ئه‌نجامدا‬ ‫كۆمیسیۆنی هه‌ڵبژاردن هه‌زاران ده‌نگی كوردی پوچه‌ڵكردوه‌وه‌)‪ ،‬به‌كارهێنانی‬ ‫پاره‌‌و داموده‌زگا گش����تییه‌كان چاوسوركردنه‌وه‌‌و زه‌بروزه‌نگ بۆ كڕینی ده‌نگ‬ ‫(وه‌ك پێشتریش له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی هه‌رێمدا شاهیدی بوین)‪ ...‬هتد‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م دو نمونه‌یه‌ چه‌ند له‌یه‌ك ئه‌چن! پێموابێت كار به‌م ش����ێوه‌یه‌ بڕوات‪،‬‬ ‫به‌ده‌س����تی خۆیان چاره‌نوس����ی حوس����نی موباره‌ك‌و رژێمه‌ك����ه‌ی بۆخۆیان‬ ‫هه‌ڵده‌بژێرن‪ .‬ئاخر تاكه‌ وانه‌یه‌ك كه‌ له‌ئه‌زمونی راپه‌ڕینی واڵتانی عه‌ره‌بییه‌وه‌‬ ‫ده‌بێ فێریبن‌و له‌وه‌ناچێت فێریبن‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌ زه‌بر‌وزه‌نگ‌و فرت‌و فێل ده‌شێت‬ ‫ب����ۆ ماوه‌یه‌كی كورت یان مامناوه‌ند ده‌س����ه‌اڵتتان بۆ مس����ۆگه‌ر بكات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫مه‌حاڵه‌ تا سه‌ر بتوانن به‌ری بێده‌نگیی خه‌ڵك بخۆن‪.‬‬ ‫دوا سه‌رنج‪ :‬به‌ڕێز فازیل میرانی له‌لێدوانێكدا ده‌ڵێت‪" :‬ئێمه‌ له‌میسر ناچین"!‬ ‫راس����ت ده‌كه‌یت به‌ڕێزم! جیاوازییه‌كی "زۆر بچوك!" له‌نێوان ئێمه‌‌و میس����ردا‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬له‌میسر س����وپا‌و هێزه‌ ئه‌منییه‌كان سه‌لماندیان وه‌الئیان بۆ نیشتمانه‌‬ ‫نه‌ك س����ه‌رۆك‌و حیزب‪ .‬بۆیه‌ كاتێك كه‌وتنه‌ سه‌ر دوڕیانی هه‌ڵبژاردن له‌نێوان‬ ‫خه‌ڵك‌و س����ه‌رۆكدا‪ ،‬النیك����ه‌م بێالیه‌نییان هه‌ڵبژارد‪ .‬ب����ه‌اڵم الی ئێمه‌ هێزی‬ ‫ئه‌منی‌و سه‌ربازی هه‌رهه‌موی ملكه‌چ‌و گوێ به‌فه‌رمانی حیزب‌و به‌دیاریكراویش‬ ‫سه‌رۆكی فه‌رمانده‌ن‌و هیچی تر‪.‬‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ئایا چاره‌نوسی‬ ‫حوسنی موباره‌ك هه‌ڵده‌بژێرن؟‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫ریکالم‬