ژماره‌ 386

‫وه‌سیه‌تی‌‬ ‫كردوه‬ ‫له‌کوێ به‌خاک‬ ‫بسپێردرێت؟‌‬ ‫»» ‪5‬‬

‫گه‌نجانی هه‌رێم له‌ئێران توشی ئایدز ده‌بن‬

‫ئێران سه‌رچاوه‌ی‌ سه‌ره‌ك ‌ی‬ ‫هێنانی‌ ماده‌ی‌ هۆشبه‌ره‌ بۆ كوردستان‬

‫‪17‬‬ ‫‪512‬‬ ‫»»»»‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژماره‌ (‪)386‬‬ ‫سێشەممە ‪2013/7/16‬‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫دزینی‌ پاره‌ به‌قاسه‌وه‌ خه‌ریك ‌ه ده‌بێت ‌ه دیارده‌‬

‫»» ‪9‬‬

‫خه‌ڵكی‌ بۆیه‌ پاره‌ ده‌خه‌نه‌ قاسه‌و‌ه‬ ‫تا پارێزراوبێت‪ ،‬به‌اڵم ئێستا قاسه‌كانیش ده‌دزن‬

‫ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌ت ‌ی بارزان ‌ی درێژبكرێته‌و‌ه‬

‫ریکالم‬

‫ژنێک له‌سه‌ر خاکی نه‌وت‬

‫بەزمانی بەڕۆژوەوە نانی مااڵن دەکەم‬ ‫تا قوتی رۆژێک پەیدا بکەم‬

‫‪12‬‬ ‫»»‬ ‫»»‪17‬‬ ‫‪17‬‬

‫فراكسیۆنه‌كانی‌ ئۆپۆزیسیۆن له‌په‌رله‌مان ده‌كشێنه‌وه‌‬ ‫ی‬ ‫ی درێژكردنه‌وه‌ی‌ ماوه‌ ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر بارزان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ب���ۆ دو س���اڵ ‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ ‌‬ ‫ێ واژۆكردن‬ ‫ت���ر به‌واژۆك���ردن یان ب��� ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌سه‌ند بكات‪ ،‬ئۆپۆزیسیۆن هه‌نگاو ‌‬ ‫ی ده‌گرنه‌به‌رو فراكسیۆنه‌كانیان‬ ‫كرده‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌په‌رله‌مان ده‌كش���ێننه‌وه‌‪ ،‬رێكخه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ژوری‌ په‌یوه‌ندی��� ‌ه سیاس���یه‌كان ‌‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕان ده‌ڵێت "ئێم ‌ه هه‌مو‬ ‫ی‬ ‫رێگا مه‌ده‌ن���ی‌‌و یاس���اییه‌كان له‌دژ ‌‬

‫ی ئه‌م ‪24‬‬ ‫ئه‌و درێژكردنه‌وه‌ی��� ‌ه ده‌گرینه‌به‌ر‪ ،‬هه‌ر له‌كاتێكدایه‌ كه‌ دوای‌ تێپه‌ڕین ‌‬ ‫ی‬ ‫ی درێژكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌خۆپیشاندانه‌وه‌ تا سكااڵ تۆماركردن كاتژمێره‌‪ ،‬پڕۆژ‌ه یاسا ‌‬ ‫ویالیه‌تی‌ بارزانی‌ به‌ب���ێ واژۆکردنیش‬ ‫ی فیدراڵی‌ عێراق"‪.‬‬ ‫له‌دادگا ‌‬ ‫ی ده‌چێت ‌ه بواری‌ جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ سلێمانی‌‪ :‬ته‌نها ‪ 24‬كاتژمێر ‌‬ ‫ی ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا الیه‌نه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی درێژكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ماوه‌ بۆ یه‌كالییكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ دو ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن گه‌ر م���اوه‌ ‌‬ ‫ی بارزان ‌‬ ‫ی س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫م���او‌ه ‌‬ ‫ی درێژبكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی س���ه‌رۆكایه‌تی‌ بارزان ‌‬ ‫ی چاوه‌ڕوانیه‌ك ‌‬ ‫س���اڵی‌ تر‪ ،‬س���ه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫ی له‌وباره‌یه‌وه‌ هیچ هه‌ڵوێستی‌ توندیان ده‌بێت‪.‬‬ ‫زۆر تائێس���تا بارزان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌ر به‌فراكس���یۆن ‌‬ ‫په‌رله‌مانتار ‌‬ ‫هه‌ڵوێس���تێكی‌ رانه‌گه‌یان���دوه‌‪ ،‬ئه‌م��� ‌ه‬

‫ی‬ ‫گۆڕان "عه‌بدواڵ مه‌ال نوری‌" به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مانتاران ‌‬ ‫راگه‌یاند ك���ه‌ "ك���ۆ ‌‬ ‫بڕیاریان���داوه‌‪،‬‬ ‫فراكس���یۆنه‌كه‌یان‬ ‫وه‌ك ناڕه‌زای���ی‌ ده‌ربڕی���ن به‌رامب���ه‌ر‬ ‫ی‬ ‫به‌درێژكردنه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫هه‌رێ���م‌و په‌رله‌م���ان‌و داننه‌ن���ان به‌و‬ ‫له‌په‌رله‌م���ان‬ ‫درێژكردنه‌وه‌ی���ه‌دا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫بكش���ێنه‌وه‌"‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "بۆ راگه‌یاندن ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و هه‌ڵوێسته‌شمان چاوه‌ڕوانی‌ بڕیار ‌‬

‫ی دیموكراس���ی‌‌و‬ ‫به‌‌رامبه‌ر ب ‌ه پرۆس��� ‌ه ‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانین"‪.‬‬ ‫ی هه‌ڵب���ژاردن ده‌كرێ���ت‌و كه‌مپین���ی‌ بۆ‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌ندام ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌زاران ناڕاز ‌‬ ‫ی كوردس���تان دروستده‌كه‌ین‌و واژۆ ‌‬ ‫ی ئیس�ل�ام ‌‬ ‫یه‌كگرت���و ‌‬ ‫ی راگه‌یاند بۆ كۆده‌كه‌ینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫"ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دنی‌" به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی "په‌نا ب���ۆ هه‌مو ب���ژارد‌ه‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ك ‌ه "ئۆپۆزسیۆن ئێستا له‌راوێژكردندایه‌و‬ ‫ی خۆی‌ راده‌گه‌یه‌نێت"‪ ،‬ئه‌و یاس���اییه‌كان ده‌به‌ی���ن‌و ته‌نه���ا‬ ‫هه‌ڵوێس���ت ‌‬ ‫ی ناڕه‌زایه‌تی به‌قس���ه‌دا‬ ‫ی له‌چوارچێ���وه‌ ‌‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫وتی‌ "ئێم��� ‌ه رێكخراوه‌كان��� ‌‬ ‫ئه‌وروپ���او نه‌ته‌وه‌یه‌كگرت���وه‌كان له‌و ناوه‌ستینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫»» ‪4‬‬ ‫پێش���ێلكارییه‌ ئ���اگادار ده‌كه‌ینه‌و‌ه ك ‌ه‬

‫عوسمان ئۆجه‌الن‪ :‬جه‌میل بایق كه‌سێكی‌ توندڕه‌وو پیاوێكی‌ ستالینییه‌‬

‫»»‬

‫‪6‬‬

‫شااڵو عه‌لی‌ عه‌سكه‌ری‌‪ :‬یه‌كێتی‌‌و ئۆپۆزسیۆن له‌سه‌ر سلێمانی‌ شه‌ڕیانه‌‬ ‫ش���ااڵوی‌ عه‌ل���ی‌ عه‌س���كه‌ری‌ ئام���اژه‌‬ ‫ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌و هه‌رایه‌ی‌ ئێس���تا‬ ‫له‌كوردستاندا به‌دیده‌كرێت پڕوپاگه‌نده‌ی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "ئێمه‌ی‌ یه‌كێتی‌‌و‬

‫هه‌ر سێ‌ الیه‌نه‌كه‌ی‌ ئۆپۆزسیۆنیش زیاتر‬ ‫س���لێمانیمان به‌ده‌س���ته‌وه‌یه‌و شه‌ڕه‌كه‌‬ ‫شه‌ڕی‌ سلێمانیه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬سلێمانی‌‪ :‬ئه‌ندامی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‬

‫یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌ كوردس���تان "شااڵو‬ ‫عه‌ل���ی‌ عه‌س���كه‌ری‌" له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ئاوێن���ه‌دا رایگه‌یان���د ك���ه‌‬ ‫"نه‌وش���یروان مس���ته‌فا ده‌ستپێشخه‌ری‌‬

‫شه‌ڕی‌ راگه‌یاندنی‌ نێوان یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‬ ‫بوه‌"‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئه‌و كه‌س���ه‌ی‌ یه‌كه‌مجار‬ ‫ناوی‌ مام جه‌الل���ی‌ هێناوه‌ ئه‌وه‌ هۆكارو‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ر بو"‪.‬‬

‫ش���ااڵو جه‌غتی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌وه‌‬ ‫كه‌ ئۆپۆزیس���یۆن ده‌یانه‌وێت به‌ڕه‌ی‌ ژێر‬ ‫پێی‌ یه‌كێتی‌ ده‌ربكه‌ن له‌سلێمانی‌‌و كۆی‌‬ ‫ملمالنێكه‌شیان بۆ گه‌یشتن به‌و ئامانجه‌یه‌‪،‬‬

‫ئه‌و وتی‌ "له‌گه‌ڵ ئه‌و بۆچونه‌شدا نیم كه‌‬ ‫ده‌گوترێ���ت جگه‌ له‌بارزانی‌ كوردس���تان‬ ‫پیاوی‌ تری‌ تێدا نیه‌"‪.‬‬ ‫»»‪3‬‬

‫ریکالم‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش‪ -‬به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫ تیراژ‪4500 :‬‬ ‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪2‬‬

‫هه‌واڵ‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫گه‌نجانی هه‌رێم له‌ئێران توشی ئایدز ده‌بن‬

‫ئێران سه‌رچاوه‌ی‌ سه‌ره‌كی‌ هێنانی‌ ماده‌ی‌ هۆشبه‌ره‌ بۆ كوردستان‬ ‫ئا‪ :‬دانا ره‌زگه‌یی‬

‫له‌هه‌رێمی كوردستان باڵوبونه‌وه‌ی‬ ‫ئایدز‌و رێژه‌ی‌ هاتنی‌ ماده‌ی‌ هۆشبه‌ر‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی به‌رچاو زیادی كردوه‌‪،‬‬ ‫رێژه‌ی توشبوان به‌ئایدز به‌پێی‌‬ ‫لێدوانی‌ الیه‌نه‌ به‌رپرسه‌كان گه‌یشتوه‌‬ ‫به‌ ‪ 17‬كه‌س ئه‌وانه‌ی كه‌ الی‬ ‫وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی تۆماركراون‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌پێی زانیاریه‌كان حاڵه‌تی‬ ‫زیاتر هه‌یه‌‌و تۆمار نه‌كراوه‌‪ ،‬هاوكات‬ ‫كه‌م هه‌فته‌ تێده‌په‌ڕێت له‌مه‌رزه‌كانی‌‬ ‫نێوان هه‌رێم‌و كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێران‪،‬‬ ‫ده‌ست به‌سه‌ر بڕێك ماده‌ی‌ هۆشبه‌ردا‬ ‫نه‌گیرێت‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی تایبه‌ت ب���ۆ ئاوێنه‌‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵت���ی كوردس���تان ئاش���كرای‬ ‫ك���رد دوای ئ���ه‌وه‌ی به‌ه���ای تمه‌ن���ی‬ ‫ئێرانی به‌رامبه‌ر ب���ه‌دۆالری ئه‌مه‌ریكی‬ ‫دابه‌زین���ی به‌رچاوی به‌خۆیه‌وه‌ بینیوه‌‪،‬‬ ‫به‌شێك له‌گه‌نجانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی به‌رچ���او رویان له‌واڵتی‬ ‫ئێران ك���ردوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی‌ گه‌نجێكی‬ ‫زۆر بۆ گه‌ش���ت‌و كات به‌س���ه‌ربردن رو‬ ‫له‌"شیمالی ئێران" ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات‬

‫ه���اوكات دكتۆر خالس قادر وته‌بێژی‬ ‫ك���ه‌ له‌م رۆژان���ه‌ی‌ دوایی���دا گه‌نجێكی‬ ‫ش���ارۆچكه‌ی حاجیاوا كه‌ ته‌مه‌نی ‪ 25‬وه‌زاره‌ت���ی ته‌ندروس���تی له‌لێدوانێكیدا‬ ‫س���اڵه‌ به‌پێی پشكنینێكی پزیشكی‌ كه‌ بۆ ئاوێنه‌ وتی "راس���ته‌ له‌ده‌روازه‌كانی‬ ‫له‌واڵتی ئێران ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬ده‌ركه‌وتوه‌ هه‌رێم له‌گه‌ڵ واڵتی ئێران هیچ بنكه‌یه‌كی‬ ‫پشكنینی نه‌خۆش���ی ئایدز نیه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫توشی ئایدز بوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و سه‌رچاوه‌یه‌ ئه‌وه‌شی ئاشكراكرد ئێمه‌ هی���چ زانیاریه‌كمان نیه‌ كه‌ كه‌س‬ ‫كه‌ گه‌نجێكی زۆری باشور كاتێك دێنه‌ توشی ئایدز بوبێت له‌واڵتی ئێران"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "له‌وانه‌یه‌ ئه‌و كه‌سه‌ پشكنینی‬ ‫ئێرانه‌وه‌‪ ،‬گوێ‌ به‌وه‌ ناده‌ن به‌ش���ێكی‬ ‫له‌و كچه‌ له‌شفرۆش���انه‌ی‌ توشیان ده‌بن یه‌كه‌م���ی ب���ۆ كرابێ���ت وا ده‌رچوبێت‬ ‫"موعتاد"ن و زۆرینه‌یان تریاك‌و حه‌شیشه‌ به‌اڵم دوای پش���كنینی ته‌واو له‌وانه‌یه‌‬ ‫خ���ۆرن‪ ،‬بۆی���ه‌ ئه‌گه‌ری توش���بونیان گۆڕانكاری به‌سه‌ردابێت"‪.‬‬ ‫دكت���ۆر خالس ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌‬ ‫به‌نه‌خۆش���ی‌ ئایدز زۆره‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ جێی‌‬ ‫نیگه‌رانی‌‌و مه‌ترسیش���ه‌ ئه‌وان له‌كاتی ئه‌وان ته‌نها پش���كنین بۆ ئه‌و كه‌سانه‌‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ كوردستان‪ ،‬پشكنینیان ده‌كه‌ن كه‌ نه‌وه‌د رۆژ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‬ ‫ده‌مێنن���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئ���ه‌وه‌ له‌هه‌مو‬ ‫بۆ ناكرێت‪.‬‬ ‫هه‌ر به‌پێی‌ س���ه‌رچاوه‌كه‌ دو هه‌فته‌ دونیاش ه���ه‌ر وایه‌‪ ،‬چونك���ه‌ ناكرێت‬ ‫له‌مه‌وبه‌ر ‪ 6‬گه‌نجی هه‌رێمی‌ كوردستان كه‌سێك چه‌ند رۆژێك بڕوات‌و پشكنینی‬ ‫له‌گه‌ڵ ‪ 3‬كچی ئێرانی ده‌ستگیركرابون‪ ،‬ب���ۆ بكرێ���ت‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت له‌رێكخ���راوه‌‬ ‫جیهانیه‌كانیش هه‌ر وایه‌"‪.‬‬ ‫كه‌ یه‌كێكیان كوڕی‌ كاربه‌ده‌ستێكه‌‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "باش���ترین رێگ���ه‌ ب���ۆ‬ ‫له‌مباره‌وه‌ نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫له‌تاران "نازم عومه‌ر" له‌په‌یوه‌ندییه‌كدا خۆدورخس���تنه‌وه‌ له‌نه‌خۆش���ی‌ ئایدز‪،‬‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ "بۆ مه‌س���ه‌له‌ی خۆپاراس���تن‌و هۆشیارییه‌ به‌رامبه‌ر به‌و‬ ‫ئایدز نازان���م‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ ده‌زانم كه‌ جۆره‌ نه‌خۆشیه‌‪ ،‬چونكه‌ پشكنین ته‌نها‬ ‫ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر دو گه‌نجی باشوری رێگر نی���ه‌ بۆ ئه‌و نه‌خۆش���یه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫كوردس���تان ده‌س���تگیركرابون له‌گه‌ڵ ده‌بێ���ت هاواڵتی خ���ۆی بپارێزێت له‌و‬ ‫كچێك���دا‪ ،‬ئه‌وه‌ب���و دوای ماوه‌ی���ه‌ك رێگایانه‌ی كه‌ به‌هۆیه‌وه‌ توش ده‌بێت‌و‬ ‫ئام���ۆژگاری وه‌ربگرن له‌س���ه‌ر ئایدزو‬ ‫توانیمان ئازادیان بكه‌ین"‪.‬‬

‫ئ���ه‌وه‌ باش���ترین رێگه‌یه‌ ی���ان له‌كاتی‬ ‫سێكس���كردندا كۆندۆم به‌كاربهێنن بۆ‬ ‫دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌و ڤایرۆسه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدا كه‌ كه‌م رۆژ‌و حه‌فته‌‬ ‫تێده‌په‌ڕێت له‌خاڵێكی‌ س���نوریی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ئێ���ران یان له‌ش���ارۆچكه‌یه‌كی‌‬ ‫نزیك س���نوره‌كان ده‌ست به‌سه‌ر بڕێك‬ ‫ماده‌ی‌ هۆش���به‌ر نه‌گیرێ���ت یان چه‌ند‬ ‫كه‌سێك به‌تۆمه‌تی‌ به‌كارهێنانی‌ ماده‌ی‌‬ ‫هۆش���به‌ر ده‌س���تگیر نه‌كرێن‪ ،‬به‌پێی‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگادار كه‌ نه‌یویست‬ ‫ناوی‌ ئاشكرا بكرێت‪ ،‬ئێران سه‌رچاوه‌ی‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ هاتنی‌ ئه‌و ماده‌ هۆشبه‌رانه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "زۆربه‌ی‌ ئه‌وانه‌شی‌ ده‌ستگیر‬ ‫ده‌كرێن به‌تۆمه‌تی‌ به‌كارهێنانی‌ ماده‌ی‌‬ ‫هۆشبه‌ر له‌كوردس���تان خه‌ڵكی‌ ئێرانن‬ ‫یان خه‌ڵكی‌ هه‌رێمن كه‌ ماوه‌یه‌ك له‌وێ‌‬ ‫ماونه‌ته‌وه‌‌و ئالوده‌ی‌ بون"‪.‬‬ ‫ئه‌م س���ه‌رچاوه‌یه‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد‬ ‫كه‌ له‌ماوه‌ی‌ ش���ه‌ش مانگ���ی‌ رابردودا‬ ‫ی ده‌ڤه‌ری‌ راپه‌ڕین ‪ 15‬كه‌س‬ ‫له‌س���نور ‌‬ ‫به‌تۆمه‌تی‌ ماده‌ی‌ هۆش���به‌ر ده‌ستگیر‬ ‫ك���راون ك���ه‌ زۆربه‌ی���ان به‌كارهێنه‌ری‌‬ ‫بون نه‌ك بازرگان‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌ "ئه‌وه‌ی‌‬ ‫جێی‌ س���ه‌رنجه‌ ئه‌وانه‌ی‌ بازرگانی‌ به‌و‬ ‫ماده‌ هۆشبه‌رانه‌وه‌ ده‌كه‌ن زۆر وریان‌و‬ ‫که‌سێک که‌ له‌الیه‌ن ئاسایشه‌وه‌ به‌تۆمه‌تی‌ماده‌ی هۆشبه‌ر ده‌ستگیرکراوه‌‬ ‫به‌ده‌گمه‌ن ده‌ستگیر ده‌كرێن"‪.‬‬

‫كۆم ‌هڵ‌‪ :‬هیچ كاتێك هه‌ڵوێستمان به‌رامبه‌ر شه‌ش ملیار دینار‬ ‫له‌بانكی جه‌له‌وال‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵت‪ ،‬له‌گۆڕان‌ نه‌رمتر نه‌بو‌ه‬ ‫دیار نامێنێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬

‫سه‌رۆكی‌ فراكسیۆنی‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیسالم ‌ی‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان ئارام قادر له‌م‬ ‫گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ هیچ كاتێك الیه‌نه‌كانی‌ ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ئه‌وه‌یان رانه‌گه‌یاندوه‌ كه‌ هاوپه‌یمانی‌‬ ‫ستراتیژیان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "بۆیه‌‬ ‫دیارده‌یه‌كی‌ سروشتیه‌ له‌هه‌ندێ‌‬ ‫مه‌سه‌له‌دا بۆچونی‌ جیاوازمان هه‌بێت"‪.‬‬

‫ئاوێنه‌‪ :‬قسه‌و باس���ی‌ ئه‌وه‌ له‌ئارادای ‌ه‬ ‫كه‌ ئێ���وه‌ هێند‌هی‌ بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ توندتان به‌رامبه‌ر به‌ده‌سه‌اڵت‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئێوه‌ وه‌ك الیه‌نێكی‌ ئۆپۆزس���یۆن‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ دو الیه‌نه‌ك��� ‌هی‌ ت���ر (گۆڕان‌و‬ ‫یه‌كگرتو) سیس���تمی‌ كاركردنتان چۆنه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و حاڵه‌تانه‌ كامانه‌ن كه‌ هه‌ڵوێس���تان‬ ‫لێكه‌وه‌ دوره‌؟‬ ‫ئ���ارام قادر‪ :‬هیچ كاتێ���ك الیه‌نه‌كانی‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن ئه‌وه‌یان رانه‌گه‌یاندوه‌ كه‌‬ ‫هاوپه‌یمان���ی‌ س���تراتیژیان هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫وه‌كو چۆن پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ هاوپه‌یمانی‌‬ ‫ستراتیژیان هه‌یه‌ له‌دابه‌شكردنی‌ داهات‌و‬ ‫هێز‌و پله‌‌وپایه‌‌و پۆس���ته‌كانی‌ هه‌رێمدا‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئێمه‌ ئه‌و جۆره‌ له‌هاوپه‌یمانێتی‌‬ ‫به‌مه‌ترس���ی‌ ده‌زانی���ن بۆ س���ه‌ر ژیان‌و‬ ‫سیستمی‌ سیاس���ی‌ له‌كوردستاندا‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫دژی‌ ئه‌وه‌ی���ن هه‌مو ش���تێك به‌حیزبی‌‬ ‫بكرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ هه‌یه‌ له‌نێوان الیه‌نه‌كانی‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆندا رێكه‌وتنه‌ له‌سه‌ر كۆمه‌ڵێك‬ ‫پاكێ���ج ئ���ه‌وه‌ش ب���ۆ روبه‌روبونه‌وه‌ی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌‌و نه‌هێشتنی‌ ئه‌و پاوانخوازیه‌ی‌‬ ‫كه‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا بونی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌ده‌ر ل���ه‌وه‌ دیارده‌یه‌كی‌ سروش���تیه‌‬ ‫له‌هه‌ندێ‌ مه‌سه‌له‌دا بۆچونی‌ جیاوازمان‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ هاواڵتیانی‌‬

‫كوردستانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم ده‌وت���رێ‌ هه‌ندێ‌ كات‪،‬‬ ‫هه‌ڵوێس���تی‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌ نه‌رمتره‌‬ ‫ل���ه‌دو الیه‌نه‌ك���ه‌ی‌ تری‌ ئۆپۆزس���یۆن‪،‬‬ ‫به‌نمون���ه‌ش باس ل���ه‌وه‌ ده‌كرێت ره‌نگه‌‬ ‫له‌داهات���ودا وه‌ك���و كۆمه‌ڵ به‌ش���داری‌‬ ‫له‌پێكهێنانی‌ حكومه‌تدا بكه‌ن؟‬ ‫ئ���ارام ق���ادر‪ :‬نه‌خێ���ر ئێم���ه‌ وه‌ك‬ ‫الیه‌نه‌كان���ی‌ ئۆپۆزس���یۆن‪ ،‬به‌ی���ه‌ك‬ ‫ئاڕاس���ته‌ ئیش���مانكردوه‌‪ ،‬له‌زۆر بواردا‬ ‫ی���ه‌ك هه‌ڵوێس���ت بوی���ن‪ ،‬به‌نمونه‌ له‌و‬ ‫یاس���ایان ‌هی‌ ب���ۆ ئه‌وه‌ پی���اده‌ ده‌كرێت‬ ‫ك���ه‌ پاوانخ���وازی‌ له‌هه‌رێم���دا به‌رقه‌رار‬ ‫بكرێت یه‌كهه‌ڵوێس���تبوین‪ ،‬له‌مه‌س���ه‌ی‌‬ ‫درێژكردن���ه‌وه‌ی‌ ویالیه‌ت���ی‌ بارزان���ی‌‌و‬ ‫درێژكردن���ه‌وه‌ی‌ م���اوه‌ی‌ په‌رله‌م���ان‌و‬ ‫دواخستنی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‪ ،‬به‌هه‌مانشێوه‌‬ ‫یه‌كهه‌ڵوێس���ت بوین‪ ،‬له‌باره‌ی‌ بودجه‌‌و‬ ‫بنه‌بڕكردن���ی‌ گه‌نده‌ڵیه‌كان‌و دۆس���یه‌ی‌‬ ‫ن���ه‌وت‌و هه‌م���و ئه‌وان���ه‌ به‌یه‌كگرتویی‌‬ ‫قس���ه‌‌و بۆچون‌و هه‌ڵوێس���تمان هه‌بوه‌‪،‬‬ ‫پڕۆتۆكۆڵه‌كانی‌ ناو په‌رله‌مانیش راستی‌‬ ‫ئه‌و قسانه‌ی‌ من ده‌سه‌لمێنێ‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم ده‌ش���وترێ‌ نه‌بونی‌‬ ‫یه‌كبۆچونیت���ان بۆت���ه‌ هۆی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر درێژكردن���ه‌و‌هی‌ م���اوه‌ی‌‬ ‫ویالیه‌تی‌ بارزان���ی‌‌و په‌رله‌مان‪ ،‬نه‌توانن‬ ‫هه‌ڵوێس���تێكی‌ توند وه‌ربگ���رن‪ ،‬له‌وانه‌‬ ‫هێنانه‌ سه‌ر شه‌قامی‌ جه‌ماوه‌ر؟‬ ‫ئارام ق���ادر‪ :‬ئێمه‌ ل���ه‌و بڕوایه‌داین‪،‬‬ ‫هاواڵتیانی‌ كوردستان پێویستیان به‌كه‌س‬ ‫نییه‌ بۆ هێنانه‌ سه‌ر شه‌قام‪ ،‬هاواڵتیانی‌‬ ‫كوردستان زۆر هۆش���یارن‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫مافه‌كان���ی‌ خۆی���ان‪ ،‬ب���ه‌اڵم یه‌كێ���ك‬ ‫له‌رێگریه‌كان ئه‌وه‌یه‌ خۆپیش���اندان له‌م‬ ‫واڵته‌دا به‌یاسا قه‌ده‌غه‌كراوه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫خۆپشاندان مافێكی‌ سه‌ره‌تای‌ هاواڵتیانه‌‬

‫وه‌ك له‌واڵتان���ی‌ ده‌وروبه‌ردا ده‌بینین بۆ‬ ‫زۆرینه‌ی‌ پرسه‌كان هاواڵتیان به‌بێ‌ ترس‬ ‫ده‌ڕژێنه‌ سه‌ر شه‌قامه‌كان‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌رێم‬ ‫به‌یاسا ئه‌وه‌ قه‌ده‌غه‌كراوه‌ له‌خه‌ڵك‪ ،‬زۆر‬ ‫به‌داخه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ هه‌ر ده‌ڵێن هه‌ڵوێس���ت‬ ‫وه‌رده‌گرین‪ ،‬ئه‌م هه‌ڵوێست وه‌رگرتنه‌تان‬ ‫بۆ كه‌ی‌ هه‌ڵگرتوه‌؟‬ ‫ئارام قادر‪ :‬ئێمه‌ یاداشتێكمان ئاڕاسته‌ی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم كردوه‌‪ ،‬چاوه‌ڕێی‌ ئه‌وه‌ین‬ ‫تانه‌ بدات له‌و پرۆژه‌ یاس���ایه‌‪ ،‬دیاره‌ تا‬ ‫ئێس���تا روننیه‌ كه‌ی‌ له‌په‌رله‌مان ئه‌و دو‬ ‫پرۆژه‌ یاسایه‌ی‌ بۆ ره‌وانه‌كراوه‌‪ ،‬مێژوی‌‬ ‫ناردنه‌كه‌ی‌ له‌الی‌ س���ه‌رۆك ‌ی په‌رله‌مانه‌‪،‬‬ ‫ئێمه‌ چاوه‌ڕێی‌ ئه‌وه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌پێی‌ وتارێكی‌ ئازاد جوندیانی‌‬ ‫وته‌بێ���ژی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫"ئێ���وه‌ كوێرانه‌ دوای‌ گ���ۆڕان كه‌وتون‌و‬ ‫خۆتان به‌گۆڕان���ه‌وه‌ گرێداوه‌"‪ .‬بۆ ئه‌مه‌‬ ‫ده‌ڵێن چی‌؟‬ ‫ئارام قادر‪ :‬پێش ئه‌وه‌ی‌ ئۆپۆزسیۆن‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ فه‌رمی‌ له‌هه‌رێمدا دروست‬ ‫بێت‪ ،‬ئیس�ل�امیه‌كان رابه‌رو پێش���ه‌نگی‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن بون‪ ،‬به‌نمون���ه‌ راپۆرتی‌‬ ‫چ���وار حیزبه‌ك���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌و كات���ه‌ی‌ ك���ه‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ بااڵی‌ الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كان‬ ‫بون���ی‌ هه‌ب���و‪ ،‬له‌پێش خول���ی‌ دوه‌م‪،‬‬ ‫سه‌ره‌تا‌و ده‌س���تپێكی‌ ئۆپۆزسیۆن بون‬ ‫بو‪ ،‬كه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ راشكاوانه‌ داوای‌‬ ‫چاكس���ازی‌‌و روبه‌روبون���ه‌و‌هی‌ گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫ك���را‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ئێم���ه‌ وه‌ك وه‌زیرێك‬ ‫به‌ش���داربوین له‌حكومه‌تدا‪ ،‬به‌اڵم به‌هیچ‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ك ئێم���ه‌ هاوده‌ن���گ نه‌بوین‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌م���و گه‌نده‌ڵیه‌ی‌ ئه‌و كاته‌‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬پڕۆتۆكۆله‌كانیش هه‌موی‌ ماون‪،‬‬ ‫ك���ه‌ زۆر له‌و پ���رۆژه‌ یاس���ایانه‌ی‌ دژی‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان���ی‌ خه‌ڵكی‌ كوردس���تان‬

‫ئارام قادر‬ ‫بون‌و فراكس���یۆنی‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیس�ل�امی‌‬ ‫ده‌نگی‌ پێن���ه‌داوه‌‪ ،‬زۆری���ی‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫گوێنه‌گرتنی‌ ده‌سه‌اڵتدارانی‌ هه‌رێم وایان‬ ‫له‌ئێمه‌ كرد س���ه‌نگه‌ری‌ ئۆپۆزسیۆنبون‬ ‫هه‌ڵبژێری���ن ن���ه‌ك دواكه‌وتن���ی‌ هی���چ‬ ‫الیه‌نێك‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا راس���ته‌ ك���ه‌ هه‌ندێكجار‬ ‫ده‌ستێوه‌ردانی‌ واڵتانی‌ ده‌وروبه‌ر‪ ،‬بۆچون‌و‬ ‫هه‌ڵوێس���تی‌ الیه‌نه‌ ئۆپۆزس���یۆنه‌كانی‌‬ ‫په‌رتكردوه‌؟‬ ‫ئارام قادر‪ :‬هه‌رگیز واڵته‌ دراوسێكان‬ ‫كاریگه‌ری���ان نه‌بوه‌ له‌س���ه‌ر بڕیاره‌كانی‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن‪ ،‬چونكه‌ واڵتانی‌ ده‌وروبه‌ر‬ ‫له‌ه���ه‌ردو حیزب���ی‌ ده‌س���ه‌اڵتداره‌وه‌‬ ‫نزیكترن‪ ،‬نه‌ك الیه‌نه‌ ئۆپۆزس���یۆنه‌كان‪،‬‬ ‫ئه‌و په‌یوه‌ندیه‌ به‌هێز‌هی‌ پارتی‌‌و یه‌كێتی‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ واڵتانی‌ وه‌ك ئێ���ران‌و توركیا‌و‬ ‫چه‌ند واڵتێكی‌ تر هه‌یانه‌‪ ،‬هه‌رگیز الیه‌ن‬ ‫ئۆپۆزسیۆنه‌كان ئه‌و په‌یوه‌ندیه‌یان نییه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ ئه‌گ���ه‌ری‌ زۆری‌ بڕیارگۆڕین‬ ‫ب���ۆ هه‌ردو حیزبی‌ ده‌س���ه‌اڵته‌‪ ،‬نه‌ك بۆ‬ ‫الیه‌نه‌كانی‌ ئۆپۆزسیۆن‪.‬‬

‫ئاوێنه‌ پێویستی‌ به‌موحه‌ریر‌و په‌یامنێره‌‬ ‫ی به‌موحه‌ریرێك‌و په‌یامنێرێكه‌‪.‬‬ ‫ی ئاوێنه‌ پێویست ‌‬ ‫رۆژنامه‌ ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌نوسیی پێشوتری‌ هه‌بوبێت‪.‬‬ ‫به‌مه‌رجێك‪ :‬ئه‌زمون ‌‬ ‫ده‌وامه‌كه‌ی‌ نیو تایمه‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه‌ ‪ CV‬بنێرێت‪:‬‬ ‫كه‌سی‌ ئاره‌زومه‌ند ده‌توانێت تا ‪ 2013/8/1‬له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫‪newspaper@awene.com‬‬

‫له‌بانكی جه‌له‌وال ش����ه‌ش ملیار دینار‬ ‫دیارنامێنێ����ت‌و به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری ئ����ه‌و‬ ‫فه‌رمانگه‌ی����ه‌و فه‌رمانبه‌رێك تۆمه‌تبار‬ ‫ده‌كرێ����ن به‌بردنی ئه‌و ب����ڕه‌ پاره‌یه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری فه‌رمانگه‌ك����ه‌‬ ‫ره‌تیده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫گه‌رمیان ‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬س����ه‌رچاوه‌یه‌ك‬ ‫له‌بانك����ی جه‌له‌وال به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‬ ‫كه‌ "تائێستا لێپرس����ینه‌وه‌ سه‌باره‌ت‬ ‫به‌بردن����ی‌ ئه‌و ش����ه‌ش ملی����ار دیناره‌‬ ‫نه‌كراوه‌‪ ،‬جگه‌ ل����ه‌وه‌ی چه‌ند جارێك‬ ‫لیژن����ه‌ پێكهێن����راوه‌ ب����ۆ دیارنه‌مانی‬ ‫ئه‌و پارانه‌‪ ،‬به‌اڵم هی����چ ده‌رئه‌نجامی‬ ‫نه‌بوه‌‪ .‬ئ����ه‌و وتی‌ "به‌ڕێوه‌به‌ری بانكی‌‬ ‫جه‌ل����ه‌وال به‌خه‌ڵك����ی‌ تر هه‌ڕه‌ش����ه‌ی‌‬ ‫له‌‪ 12‬فه‌رمانبه‌ری ئ����ه‌و بانكه‌ كردوه‌‬ ‫له‌ڕێگ����ه‌ی‌ مۆبایل����ه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌‬

‫بیانترسێنن‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌وانیش له‌دادگای‬ ‫جه‌له‌وال سكاالی یاساییان له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌ تۆماركردوه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب����ه‌ردا‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری بانكی‬ ‫جه‌ل����ه‌وال "عه‌بدولحه‌می����د ره‌ش����ید"‬ ‫له‌لێدوانێكی����دا ب����ۆ ئاوێن����ه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ره‌تك����رده‌وه‌ ك����ه‌ پ����اره‌ ل����ه‌و بانكه‌‬ ‫دیارنه‌مابێ����ت‌و ئ����ه‌و تۆمه‌تانه‌ش����ی‬ ‫ره‌تكرده‌وه‌ كه‌ ناوی فه‌رمانبه‌ره‌كانی‬ ‫دابێت����ه‌ چه‌ند كه‌س����ێك ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌ڕه‌ش����ه‌یان لێبكه‌ن‌و بیانترس����ێنن‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "من له‌ساڵی ‪2003‬وه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫یه‌كێت����ی نیش����تمانی كوردس����تانه‌وه‌‬ ‫كراومه‌ته‌ به‌ڕێوه‌به‌ری بانكی جه‌له‌وال‪،‬‬ ‫ئه‌و تۆمه‌تانه‌ش كه‌ ده‌خرێنه‌ پاڵم بۆ‬ ‫له‌كه‌داركردنمه‌و بۆ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ عه‌ره‌بی‬ ‫به‌عسی بخه‌نه‌ شوێنه‌كه‌م"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫‪3‬‬

‫شااڵو عه‌ل ‌ی عه‌سكه‌ری‌‪ :‬له‌گه‌ڵ ئه‌و‌ه نیم ك ‌ه ده‌گوترێت‬ ‫جگه‌ له‌بارزان ‌ی كوردستان پیاو ‌ی تر ‌ی تێدا نیه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاراس عوسمان‬ ‫ی‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ئه‌ندام ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمان ‌‬ ‫كوردستان "شااڵو عه‌لی‌ عه‌سكه‌ری‌"‬ ‫بۆچونی وایه‌ كه‌ "نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫ی‬ ‫ی راگه‌یاندن ‌‬ ‫ی شه‌ڕ ‌‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ر ‌‬ ‫نێوان یه‌كێتی‌‌و گۆڕان بوه‌"‪.‬‬ ‫ی زیاتر له‌دو‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پ���اش تێپه‌ڕین ‌‬ ‫هه‌فته‌ به‌سه‌ر رێكه‌وتنه‌كه‌تاندا له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫ی‬ ‫ی م���اوه‌ ‌‬ ‫ی ب���ۆ درێژكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫پارت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم‌و هه‌مواركردنه‌وه‌ ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی نیش���تمانی‌‪ ،‬هیچ‬ ‫ده‌ستورو س���ازان ‌‬ ‫ی ئاماژه‌یان‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫كام له‌س���ه‌ركرده‌كان ‌‬ ‫به‌گه‌ڕاندنه‌وه‌ی‌ ده‌س���تور بۆ په‌رله‌مان‬ ‫نه‌داوه‌‪ ،‬ئایا هێشتا ئێو‌ه سورن له‌سه‌ر‬ ‫ی ك���ه‌ ده‌س���تور ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫په‌رله‌مان؟‬ ‫ی‬ ‫ی عه‌سكه‌ری‌‪ :‬ئێمه‌و پارت ‌‬ ‫شااڵو عه‌ل ‌‬ ‫ی له‌س���ه‌ر‬ ‫به‌رێكه‌وتننامه‌یه‌ك ك ‌ه واژۆ ‌‬ ‫كراو‌ه رێكه‌وتوین ك ‌ه ده‌بێت ده‌س���تور‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم ئۆپۆزس���یۆن‌و خه‌ڵك ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تانیش پێیانوای ‌ه ك��� ‌ه پارت ‌‬ ‫ده‌ستور ناگه‌ڕێنێته‌و‌ه پارله‌مان؟‬ ‫ش���ااڵو عه‌ل���ی‌ عه‌س���كه‌ری‌‪ :‬ئێم ‌ه‬ ‫نزیكبوینه‌ت���ه‌وه‌ له‌هه‌ڵبژاردن���ه‌كان‌و‬ ‫ی بۆ‬ ‫ئ���ه‌و قس���انه‌ی‌ ده‌كرێت هه‌م���و ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنه‌‪ ،‬ئۆپۆزسیۆن‬ ‫پڕوپاگه‌نده‌ ‌‬ ‫ی ده‌كرد‪ ،‬ئێستا‬ ‫پێشتر باسی‌ س���ازان ‌‬ ‫ی ئاماده‌نی���ن‌و هه‌ڵوێس���تیان‬ ‫ده‌بین��� ‌‬ ‫گۆڕاوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتانوانی���ه‌ بارزانی‌ جۆرێك‬ ‫له‌بێمنه‌ت���ی‌ ده‌رده‌بڕێ���ت به‌رامب���ه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی ك���ه‌ وتویه‌تی‌ له‌به‌ر روگیر ‌‬ ‫به‌یه‌كێت ‌‬ ‫نه‌بوای ‌ه واژۆی‌ له‌سه‌ر نه‌ده‌كرد؟‬ ‫شااڵو عه‌لی‌ عه‌س���كه‌ری‌‪ :‬شتی‌ وام‬ ‫نه‌بیس���تو‌ه كه‌ بێمنه‌ت بێت‪ ،‬نا باوه‌ڕم‬ ‫نیه‌ ئیحراجییمان دروست كردبێت‪ .‬من‬ ‫ی‬ ‫نه‌مبیس���توه‌ بێمنه‌تی‌ ده‌ربڕێت‪ ،‬له‌ال ‌‬

‫ی‬ ‫ئه‌و كه‌سه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كه‌مجار ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫مام جه‌الل ‌‬ ‫هێناوه‌ ئه‌و‌ه‬ ‫هۆكارو‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ری‬ ‫شه‌ڕی راگه‌یاندنی‬ ‫نێوان یه‌کێتی‌و‬ ‫گۆڕان بو‬

‫ئه‌گه‌ر ئێستا‬ ‫سه‌یربكه‌یت‬ ‫به‌هه‌مو یه‌كێتی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫سێ‌ الیه‌نه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆنیشه‌و‌ه‬ ‫زیاتر سلێمانیمان‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌یه‌و‬ ‫ی‬ ‫شه‌ڕه‌ك ‌ه شه‌ڕ ‌‬ ‫سلێمانیه‬ ‫شااڵوی عه‌لی عه‌سکه‌ری‬ ‫ی‬ ‫ی س���كرتێری‌ گشتی‌‌و ال ‌‬ ‫ئێم ‌ه جێگر ‌‬ ‫ی واژۆیان له‌سه‌ر‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫پارتیش جێگر ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و‌ه ك���ردوه‌‪ ،‬رێكه‌وت���ن‌و گه‌ڕانه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌سه‌ركه‌وتنێك ‌‬ ‫ده‌ستور وه‌ك یه‌كێت ‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ ده‌زانین له‌م قۆناغه‌دا بۆ هه‌مو‬ ‫الیه‌ك‪.‬‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه هه‌ی��� ‌ه‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ده‌نگ���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫له‌دانیش���تنی‌ نێوان مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پارتیدا سه‌باره‌ت به‌تێپه‌ڕاندن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ویالیه‌ت ‌‬ ‫ی درێژكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫پڕۆژه‌یاس���ا ‌‬ ‫بارزانی‌‪ ،‬ئاس���ته‌نگ دروست بوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ئاسته‌نگان ‌ه چین؟‬ ‫ی عه‌س���كه‌ری‌‪ :‬زانیاریم‬ ‫ش���ااڵو عه‌ل ‌‬

‫له‌سه‌ر ئاسته‌نگ نیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئای���ا ئێ���وه‌ پێتانوای��� ‌ه‬ ‫ی تر‬ ‫له‌كوردستان جگه‌ له‌بارزانی‌ كه‌س ‌‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تی‌ نه‌بوه‌؟‬ ‫شیاوی‌ پۆست ‌‬ ‫ش���ااڵو عه‌لی‌ عه‌سكه‌ری‌‪ :‬له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫بۆچونان���ه‌دا نی���م ك��� ‌ه ده‌گوترێت بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی تر ‌‬ ‫كوردستان جگه‌ له‌بارزانی‌ پیاو ‌‬ ‫تێدا نی���ه‌‪ ،‬ئێمه‌و پارت���ی‌ رێكه‌وتین‬ ‫له‌س���ه‌ر درێژكردنه‌وه‌ی‌ بارزانی‌ بۆ ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫پۆس���ته‌و ئۆپۆزس���یۆنیش نه‌یانتوان ‌‬ ‫ی بكه‌ن له‌ن���او خۆیان‪.‬‬ ‫كه‌س���ێك دیار ‌‬ ‫ی شیاوه‌و خه‌ڵكی‌ تری‌ شیاویش‬ ‫بارزان ‌‬ ‫هه‌ی���ه‌ بۆ ئه‌و پۆس���ته‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئێمه‌و‬

‫ش���ااڵو عه‌ل���ی‌ عه‌س���كه‌ری‌‪ :‬نه‌خێر‬ ‫ی‬ ‫ی رێكه‌وتنێكمان هه‌یه‌و پۆسته‌كان ‌‬ ‫پارت ‌‬ ‫كوردس���تان‌و به‌غدامان به‌و رێكه‌وتن ‌ه به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك‪ ،‬ئه‌و‌ه باشترین كار‬ ‫بو‌ه كراوه‌‪ ،‬پێش دو هه‌فته‌ ئۆپۆزسیۆن‬ ‫دابه‌شكردوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كردو داوا ‌‬ ‫ی نیشتمان ‌‬ ‫ی داوای‌ سازان ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌ستناكه‌ن له‌درێژكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌مان ‌ه‬ ‫ی بارزانیدا كارێكی‌ باش���تان ده‌كرد ده‌ستور بگه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬ئ ‌ه ‌‬ ‫ویالیه‌ت��� ‌‬ ‫ی له‌س���ه‌ر دراو‌ه ئه‌مجار‌ه‬ ‫هه‌موی‌ بڕیار ‌‬ ‫نه‌كرد؟‬ ‫ی بۆچی‌ واده‌كه‌ن؟ بۆی ‌ه ئه‌وه‌ی‌ كراوه‌ ته‌نها‬ ‫ش���ااڵو عه‌لی‌ عه‌س���كه‌ری‌‪ :‬ئه‌م ‌ه ‌‬ ‫ی كردویه‌تی‌ باش���ترین چاره‌سه‌ر بۆ پڕوپاگه‌ن���ده‌ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ی پارتی‌‌و ئێستا س���ه‌یربكه‌یت به‌هه‌مو یه‌كێتی‌‌و‬ ‫ب���و له‌به‌رامب���ه‌ر بۆچونه‌كان ‌‬ ‫ی ئۆپۆزسیۆنیشه‌وه‌ زیاتر‬ ‫سێ‌ الیه‌نه‌ك ‌ه ‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و ئۆپۆزسیۆنیش‪.‬‬ ‫ی ‪ 30‬سلێمانیمان به‌ده‌س���ته‌وه‌یه‌و شه‌ڕه‌ك ‌ه‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬كه‌وات���ه‌ ئێوه‌ ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی كوردس���تان شه‌ڕی‌ سلێمانیه‌‪.‬‬ ‫حوزه‌یران له‌ناو پارله‌مان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئ���ه‌ی‌ ئێ���وه‌ وه‌ك یه‌كێت ‌‬ ‫رویدا به‌كوده‌تا نازانن؟‬

‫جه‌ماوه‌رتان له‌دهۆك‌و هه‌ولێر نیه‌؟‬ ‫ش���ااڵو عه‌ل��� ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی عه‌س���كه‌ری‌‪ :‬به‌ڵ ‌‬ ‫جه‌م���اوه‌ری‌ زۆرم���ان هه‌ی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن ده‌یانه‌وێت له‌س���لێمان ‌‬ ‫ی یه‌كێتی‌ ده‌ربكه‌ن‪.‬‬ ‫ی ژێر پێ ‌‬ ‫به‌ڕه‌ ‌‬ ‫ێ الیه‌نه‌كه‌ یان هه‌ر‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌رس��� ‌‬ ‫گۆڕان؟‬ ‫ێ‬ ‫ش���ااڵو عه‌لی‌ عه‌س���كه‌ری‌‪ :‬هه‌ر س ‌‬ ‫الیه‌نه‌كه‌‪ ،‬به‌داخ���ه‌و‌ه خه‌ڵكی‌ ئه‌مجار‌ه‬ ‫ی‬ ‫ل���ه‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا كه‌متر به‌ش���دار ‌‬ ‫ده‌كه‌ن له‌به‌رئه‌و‌هی‌ ك ‌ه ته‌واو بێزاربون‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫له‌شه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بێالیه‌ن هه‌بوبێت به‌شدار ‌‬ ‫خه‌ڵكێك ‌‬ ‫بكات ئێستا ئه‌وه‌شمان له‌ده‌ستچو‪.‬‬ ‫ی ئه‌و‌ه‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئ ‌هی‌ قس���ه‌و باس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌س���تاندن ‌‬ ‫له‌ئارادای���ه‌ ك��� ‌ه هه‌وڵ ‌‬ ‫ش���ه‌ڕی‌ راگه‌یاندنی‌ نێوان ئێوه‌و گۆڕان‬ ‫ده‌درێت؟‬ ‫ی‬ ‫ش���ااڵو عه‌لی‌ عه‌س���كه‌ری‌‪ :‬ئه‌م ‌ه ‌‬ ‫ی شه‌خس ‌ه نه‌ك راگه‌یاندن‪،‬‬ ‫ئێستا شه‌ڕ ‌‬ ‫ی خه‌باتگێ���ڕ‬ ‫له‌كاتێك���دا دو كه‌س��� ‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك���ی‌ زۆر پێكه‌و‌ه بون‌و ئێس���تا‬ ‫كێش���ه‌كان له‌نێ���وان خه‌ڵكانێكدایه‌و‬ ‫ئ���ه‌م كاره‌ له‌كاری‌ سیاس���ی‌ ده‌رچوه‌‪،‬‬ ‫ده‌خوازین ئه‌مه‌ نه‌مێنێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هۆكاری‌ ئه‌مه‌ چییه‌؟‬ ‫شااڵو عه‌لی‌ عه‌س���كه‌ری‌‪ :‬به‌هه‌ندێك‬ ‫له‌براده‌ران���م راگه‌یان���دو‌ه كه‌ ده‌كرێت‬ ‫له‌كاتێكی‌ ته‌ندروس���تدا وه‌اڵمی‌ یه‌كتر‌و‬ ‫ئه‌و براده‌ران ‌ه بده‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ش���دا نیم كه‌ ئێس���تا جه‌نابی‌ مام‬ ‫ی‬ ‫جه‌الل ته‌ندروس���تی‌ ته‌واو نیه‌‪ ،‬قس ‌ه ‌‬ ‫به‌رامبه‌ر بكرێت‪ ،‬له‌كاتێكدا له‌كاردا بو‌ه‬ ‫قسه‌ی‌ پێنه‌گوتراوه‌‪ ،‬ئێستا ده‌بینی‌ به‌و‬ ‫شێوه‌ ناشیرین ‌ه هێرشی‌ ده‌كرێت ‌ه سه‌ر‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی مام جه‌الل ‌‬ ‫ئه‌و كه‌سه‌ی‌ یه‌كه‌مجار ناو ‌‬ ‫هێناوه‌ ئه‌و‌ه هۆكارو ده‌ستپێشخه‌ربو‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬مه‌به‌س���تت نه‌وش���یروان‬ ‫مسته‌فایه‌؟‬ ‫ێ‬ ‫ی عه‌س���كه‌ری‌‪ :‬به‌ڵ ‌‬ ‫ش���ااڵو عه‌ل��� ‌‬ ‫به‌داخه‌وه‌‪.‬‬

‫ی رێكبكه‌ون‬ ‫به‌رله‌وه‌ی‌ پارتی‌‌و یه‌كێت ‌‬

‫نێچیرڤان‌و قوباد له‌سه‌ر نه‌وت رێككه‌وتن‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌به‌رانبه‌ر رازیبونی‌‬ ‫به‌درێژكردنه‌وه‌ی‌ واده‌ی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ی‌ بارزانی‌‪ ،‬به‌ڵێنی‌‬ ‫له‌پارتی‌ وه‌رگرتوه‌ له‌مه‌ودوا ئاگاداری‌‬ ‫ورده‌كاریه‌كانی‌ دۆسیه‌ی‌ نه‌وت بێت‪،‬‬ ‫رێكه‌وتنه‌كه‌ش له‌نێوان نێچیرڤان‬ ‫بارزانی‌‌و قوباد تاڵه‌بانی‌ كراوه‌‪.‬‬

‫نێچیرڤان بارزانی‬

‫به‌پێی‌ ئه‌و زانیاریانه‌ی‌ ده‌ست ئاوێن ‌ه‬ ‫كه‌وتوه‌‪" ،‬نێچیرڤ���ان بارزانی‌"و "قوباد‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌" دوای‌ چه‌ندی���ن كۆبونه‌وه‌و‬ ‫گفتوگۆیه‌ك���ی‌ زۆر رێكه‌وتنه‌كه‌ی���ان‬ ‫له‌ئه‌ڵمانی���ا ئه‌نجام���داوه‌ كاتێ���ك‪،‬‬ ‫له‌مانگی‌ مارس���ی‌ رابردودا به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫به‌ش���داریكردن له‌كۆنگره‌یه‌كی‌ ئابوری‌‬ ‫سه‌ردانی‌ ئه‌و واڵته‌یان كردبو‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و زانیاریانه‌ ئام���اژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫ك���ه‌ كاتێك م���ه‌ال به‌ختی���ار له‌كۆنگره‌‬ ‫رۆژنامه‌وانیه‌ هاوبه‌شه‌كه‌یدا له‌گه‌ڵ فازڵ‬ ‫میران���ی‌ رایگه‌یاند كه‌ ئاگامان له‌نه‌وت‌و‬ ‫داهات���ی‌ نه‌وت���ه‌‪ ،‬ده‌ره‌نجام���ی‌ ئ���ه‌وه‌‬ ‫رێكه‌وتنه‌كه‌ی‌ نێ���وان قوبادو نێچیرڤان‬ ‫بوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئ���ه‌م زانیاریی���ه‌ش‪ ،‬ئێواره‌ی‌‬ ‫‪ 6/29‬كاتێ���ك كه‌ نێچیرڤ���ان بارزانی‌‬ ‫چ���وه‌ ب���ۆ الی‌ كۆس���ره‌ت ره‌س���وڵی‌‬ ‫جێگ���ری‌ یه‌كه‌می‌ س���كرتێری‌ گش���تی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی‌ پێڕاگه‌یاندوه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫رێكه‌وتنه‌یان ك���ردوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ له‌ناو‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێت���ی‌‌و ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫ناوه‌ن���ددا چه‌ن���د ده‌نگێك���ی‌ ن���اڕازی‌‬ ‫هه‌ب���وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم س���ه‌ره‌نجام له‌الیه‌ن‬ ‫كه‌سه‌ ده‌ستڕۆشتوه‌كانی‌ ناو مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسیه‌وه‌ پش���تیوانی‌ بۆ رێكه‌وتنه‌كه‌‬ ‫ده‌سته‌به‌ر كراوه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم وه‌ستا ره‌سوڵ ئه‌ندامی‌ كۆمیته‌ی‌‬

‫نێچیرڤان بارزانی‬

‫قوباد تاڵه‌بانی‌‬

‫ته‌مه‌ن���ی‌ ‪ 47‬س���اڵه‌‪ ،‬كوڕی‬ ‫ئیدری���س بارزان���ی‌و ن���ه‌وه‌ی‬ ‫مس���ته‌فا بارزانییه‌‪ .‬نێچیرڤان‬ ‫له‌س���اڵی ‪ ١٩٦٦‬له‌دایكب���وه‌‪.‬‬ ‫له‌ته‌مه‌نی‌ نۆ س���اڵیدا له‌گه‌ڵ‬ ‫بنه‌ماڵه‌كه‌ی ئ���اواره‌ی ئێران‬ ‫ب���ون‌و ل���ه‌وێ له‌زانك���ۆی‬ ‫تاران‪ ،‬زانس���ته‌ سیاسیه‌كانی‬ ‫خوێند‪ .‬له‌ساڵی ‪١٩٨٩‬دا بوه‌‬ ‫به‌ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاس���ی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان‪،‬‬ ‫له‌ساڵی ‪ ‌١٩٩٦‬بوه‌ به‌جێگری‬ ‫س���ه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬له‌س���اڵی ‪‌١٩٩٩‬‬ ‫ب���وه‌ به‌س���ه‌رۆكی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان ( كابینه‌ی‬ ‫چوار)‪ ،‬له‌س���اڵی‌ ‪ ‌ ٢٠٠٦‬بوه‌‬ ‫به‌سه‌رۆك وه‌زیرانی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان (كابینه‌ی‬ ‫یه‌كگرتنه‌وه‌)‪.‬‬ ‫نێچیرڤ���ان بارزان���ی له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫نه‌بیله‌ بارزانی كچی مه‌س���عود‬ ‫بارزان���ی ژیان���ی هاوس���ه‌ری‬ ‫پێكهێن���اوه‌و چ���وار منداڵیان‬ ‫هه‌ی���ه‌ به‌ناوه‌كانی‌ "ئیدریس"و‬ ‫"ڕانیا"‌و "چیاڤان"و "مایا"‪.‬‬

‫ته‌مه‌نی‌ ‪ 36‬س����اڵه‌‪ ،‬كوڕی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫س����ه‌رۆك كۆمار‌و س����كرتێری‌ گشت ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتیه‌‪ ،‬قۆناغی‌ منداڵی‌ له‌به‌ریتانیا‬ ‫له‌ماڵی‌ ئیبراهیم ئه‌حم����ه‌دی‌ باپیری‌‬ ‫له‌له‌ن����ده‌ن به‌س����ه‌ربردوه‌‪ ،‬بڕوانامه‌ی‌‬ ‫له‌ئه‌ندازیاری����ی‌‬ ‫به‌كالۆریۆس����ی‌‬ ‫میكانیكیدا وه‌رگرتوه‌‌و له‌سیس����تمی‌‬ ‫ئۆتۆمبێلدا بۆته‌ پسپۆڕ‪.‬‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪2001‬ـ ‪ 2003‬وه‌ك یاریده‌ده‌ر‌و‬ ‫جێگری‌ تایبه‌تی‌ به‌رهه‌م ساڵح كاری‌‬ ‫ك����ردوه‌ كه‌ نوێن����ه‌ری‌ یه‌كێت����ی‌ بوه‌‬ ‫له‌واش����نتۆنی‌ پایته‌خت����ی‌ ئه‌مه‌ریكا‪.‬‬ ‫له‌س����اڵی‌ ‪2003‬ش����دا گه‌ڕاوه‌ت����ه‌وه‌‬ ‫ب����ۆ كوردس����تان‌و وه‌ك رێكخ����ه‌ری‌‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كان����ی‌ نێ����وان یه‌كێت����ی‌‌و‬ ‫هێزه‌كانی‌ سوپای‌ ئه‌مه‌ریكی‌ له‌عێراق‬ ‫كاری‌ ك����ردوه‌‪ .‬س����اڵی‌ ‪ 2006‬بوه‌ته‌‬ ‫ی حكومه‌تی‌ هه‌رێم له‌ئه‌مه‌ریكا‪،‬‬ ‫نوێنه‌ر ‌‬ ‫له‌دوای‌ پێكهێنانی‌ كابینه‌ی‌ حه‌وته‌میش‬ ‫ناوبراو پۆستی‌ به‌رپرسی فه‌رمانگه‌ی‬ ‫هه‌ماهه‌نگ����ی‌و به‌دواداچونی هه‌رێمی‬ ‫كوردستانی‌ پێسپێردرا‪.‬‬ ‫قوب����اد هاوس����ه‌رگیریی‌ له‌گه‌ڵ كچی‬ ‫ملیاردێرێك����ی ئه‌مه‌ریك����ی به‌بنه‌چه‌‬ ‫جوله‌كه‌دا ك����ردوه‌ به‌ناوی‌ "ش����یری‌‬ ‫كرهام"‪.‬‬

‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌‪ ،‬له‌لێدوانێكیدا‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ ئه‌وه‌ی‌ ره‌تك���رده‌وه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫رێكه‌وتن���ه‌ی‌ كراوه‌ پێش���تر رێكه‌وتنی‌‬ ‫نێوان قوباد‌و نێچیرڤان بوبێت‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"درێژكردن���ه‌وه‌ی‌ واده‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫بارزانی‌ رێكه‌وتنی‌ نێوان هه‌ردو مه‌كته‌بی‌‬

‫سیاسی‌ بوه‌‪ ،‬نه‌ك قوبادو نێچیر"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "یه‌كێت���ی‌ رازیب���وه‌ واده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ بارزان���ی‌ درێژبكرێته‌وه‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ی‌ كه‌ س���ازان له‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌ستور بكرێت"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیاریه‌كان هاوشێوه‌ی‌ قوباد‬

‫تاڵه‌بان���ی‌‪ ،‬نێچیرڤ���ان بارزانیش له‌ناو‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسیدا له‌سه‌ر رێكه‌وتنه‌ك ‌ه‬ ‫روبه‌ڕوی‌ گرفت بوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌م زانیاریانه‌‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ دو كه‌سی‌ نزیك‬ ‫له‌بارزانی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم "مه‌س���رور‬ ‫بارزان���ی‌"و "كه‌م���ال كه‌ركوك���ی‌" كه‌‬ ‫به‌درێژای���ی‌ ماوه‌ی‌ رابردو دو كه‌س���ی‌‬ ‫زۆر پێداگ���ر‌و ش���ێلگیربون له‌س���ه‌ر‬ ‫نه‌گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ ده‌س���تور ب���ۆ په‌رله‌مان‌و‬ ‫سه‌رس���ه‌ختانه‌ داكۆكی���ان له‌س���ه‌ر‬ ‫پێویس���تی‌ ئه‌وه‌ كردوه‌ كه‌ ده‌س���تور‬ ‫بخرێته‌ راپرس���یه‌وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‌ ئه‌وه‌دا نین‬ ‫س���ازش له‌سه‌ر ئه‌مه‌ بكرێت له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫درێژكردن���ه‌وه‌ی‌ ویالیه‌ت���ی‌ بارزان���ی‪.‬‬ ‫هه‌ربۆی���ه‌ كاتێك بارزان���ی‌ گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌‬ ‫كوردس���تان‌و هه‌ندێ���ك له‌ئه‌ندامان���ی‌‬ ‫مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���ی‌ داوایانلێك���ردوه‌‬ ‫ڕازی‌ نه‌بێت به‌درێژكردن���ه‌وه‌ی‌ واده‌ی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ی‌‌و ده‌س���تور بخات���ه‌‬ ‫راپرسیه‌وه‌‪ ،‬نێچیره‌ڤان كه‌ خۆی‌ یه‌كێك‬ ‫بوه‌ ل���ه‌دو عه‌رابه‌ك���ه‌ی‌ رێكه‌وتنه‌كه‌ی‌‬ ‫نێوان پارتی‌‌و یه‌كێت���ی‌‪ ،‬نیگه‌ران بوه‌و‬ ‫واڵتی‌ جێهێشتوه‌ به‌ره‌و ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬ته‌نها‬ ‫كاتێكیش "ش���ه‌وی‌ ش���ه‌ممه‌ی‌ رابردو"‬ ‫گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ بۆ كوردستان‪ ،‬كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫بارزانی���ه‌وه‌ به‌ڵێنی‌ رازیبونی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫رێكه‌وتنه‌كه‌ی‌ پێدراوه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم په‌رله‌مانتاری‌ س���ه‌ر به‌پارتی‌‬ ‫"س���ه‌میره‌ عه‌ب���دواڵ" به‌پێچه‌وان���ه‌ی‌‬ ‫لێدوانی‌ به‌رپرس���انی‌ یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‪،‬‬ ‫له‌لێدوانێكیدا بۆ ئاوێن���ه‌ رایگه‌یاند كه‌‬ ‫"درێژكردنه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫بارزانی‌‪ ،‬په‌رله‌مان پێی‌ هه‌س���تاوه‌ نه‌ك‬ ‫حیزب"‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی‌ پارتی‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫رۆیش���تنه‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ نێچیره‌ڤان بارزانی‌‬ ‫پشتڕاس���ت ده‌كاته‌و‪ ،‬به‌اڵم بێ‌ ئاگایی‌‬ ‫خۆی‌ له‌هۆكاره‌كه‌ی‌ ده‌ربڕی‌‪.‬‬

‫قوباد تاڵه‌بانی‌‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫ی تێپه‌ڕی‌‪..‬‬ ‫ی ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ بارزان ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر درێژكردنه‌وه‌ ‌‬

‫ئۆپۆزسیۆن هه‌ڕه‌شه‌كه‌ی‌ ده‌باته‌ سه‌ر یان هه‌ر قسه‌یه‌؟‬ ‫ئا‪ :‬ئاراس عوسمان‬

‫كێشمه‌كێشی‌ نێوان ئۆپۆزیسیۆن‌و‬ ‫ی‬ ‫ده‌سه‌اڵت سه‌باره‌ت به‌درێژكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بارزان ‌‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ماوه‌ ‌‬ ‫به‌رده‌وامه‌‪ ،‬ئۆپۆزیسیۆن هه‌ڕه‌ش ‌ه‬ ‫ده‌كات گه‌ر ئه‌و درێژكردنه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫تێپه‌ڕێت‪ ،‬هه‌ڵوێستی‌ ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ماوه‌ی‌ درێژكردنه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مان‬ ‫له‌الیه‌ن بارزانیه‌وه‌ به‌بێده‌نگ‬ ‫تێپه‌ڕی‌‌و هه‌ڵوێست‌و كاردانه‌وه‌یان‬ ‫ی‬ ‫ی چاالك ‌‬ ‫نه‌بو‪ ،‬خۆپیشانده‌رێك ‌‬ ‫ی ئازادی‌ ده‌ڵێت "ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫سه‌را ‌‬ ‫ی الواز بو‪ ،‬خوازیارم ئه‌مجار‌ه‬ ‫هه‌ڵوێست ‌‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ توند وه‌ربگرن"‪.‬‬ ‫ی ئۆپۆزس���یۆن‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌ب���ار‌ه ‌‬ ‫هه‌ڵوێس���تیان چی‌ ده‌بێت له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی درێژكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی پرۆژ‌ه یاسا ‌‬ ‫تێپه‌ڕاندن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ویالیه‌تی‌ بارزان���ی‌‪ ،‬رێكخه‌ر ‌‬ ‫م���اوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌یوه‌ندی���ه‌ سیاس���یه‌كان ‌‬ ‫ژور ‌‬ ‫ی گ���ۆڕان "محه‌مه‌د حاجی‌"‬ ‫بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی راگه‌یاند ك���ه‌ ئه‌وان وه‌ك‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫ی ده‌كه‌ن‬ ‫ی بارزان ‌‬ ‫هه‌مو الی���ه‌ك چاوه‌ڕێ ‌‬ ‫ك ‌ه هه‌ڵوێس���تی‌ چۆن ده‌بێت بۆ پرۆژ‌ه‬ ‫ی ویالیه‌ته‌كه‌ی‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی درێژكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫بڕیار ‌‬ ‫ی‬ ‫وتی‌ "نه‌مانشاردۆته‌و‌ه وه‌ك الیه‌نه‌كان ‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن ك ‌ه هه‌ڵوێستمان ده‌بێت‪،‬‬ ‫هه‌م���و رێ���گا مه‌ده‌نی‌‌و یاس���اییه‌كان‬ ‫ده‌گرینه‌ب���ه‌ر هه‌ر له‌خۆپیش���اندانه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫بگره‌ تا س���كااڵ تۆماركردن له‌دادگا ‌‬ ‫فیدراڵی‌ عێراق"‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌م هه‌ڕه‌ش���انه‌ له‌كاتێكدان‬ ‫ك��� ‌ه پێش���تر ئۆپۆزیس���یۆن چه‌ندین‬ ‫ی كردوه‌‪،‬‬ ‫جار هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‌ هاوش���ێو‌ه ‌‬ ‫ی هیچیان‬ ‫ێ ئ���ه‌و‌هی‌ به‌كرده‌ك��� ‌‬ ‫به‌ب��� ‌‬

‫ببات ‌ه س��� ‌هر‌و له‌چه‌ند رۆژی‌ رابردوشدا‬ ‫ی كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ی ئه‌و پڕۆژ‌ه یاسایه‌ ‌‬ ‫نیوه‌ ‌‬ ‫ی پارت���ی‌‌و یه‌كێتیه‌و‌ه‬ ‫په‌رله‌مانتاران��� ‌‬ ‫له‌په‌رله‌م���ان په‌س���ه‌ندكرا‪ ،‬له‌الی���ه‌ن‬ ‫ی هه‌رێمه‌و‌ه واژۆكرا‌و تێپه‌ڕی‌‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی ئۆپۆزیس���یۆن هی���چ‬ ‫ێ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌ب��� ‌‬ ‫ی رونیان هه‌بێت‪ ،‬محه‌مه‌د‬ ‫هه‌ڵوێستێك ‌‬ ‫ی "ئێم ‌ه وه‌ك‬ ‫ی له‌مب���اره‌و‌ه وت��� ‌‬ ‫حاج ‌‬ ‫ی‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن نه‌وه‌س���تاوین‌و له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ی گه‌وره‌م���ان‬ ‫راگه‌یاندن���ه‌وه‌ ش���ه‌ڕێك ‌‬ ‫كردوه‌"‪.‬‬ ‫ته‌نها ئه‌مڕۆ‌و س���به‌ینێ‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫ی پرۆژه‌ یاسای‬ ‫واژۆكردن یان واژۆنه‌كردن ‌‬ ‫درێژكردن���ه‌وه‌ی ماوه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ی یاسا ئه‌و پڕۆژ‌ه‬ ‫بارزانیدا ماوه‌‪ ،‬به‌پێ ‌‬ ‫ی كه‌ رۆژێك پێش���تر پارتی‌‌و‬ ‫یاس���ایه‌ ‌‬ ‫ی رێكه‌وتن‌و له‌‪6/30‬دا‬ ‫ی له‌س���ه‌ر ‌‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان په‌سه‌ندكرا‌و‬

‫له‌‪7/2‬یشدا گه‌یشتونه‌ت ‌ه سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێم���ی كوردس���تان‌و ب���ه‌م پێیه‌ش‬ ‫ی‬ ‫ێ پڕۆژ‌ه یاسا ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌مڕۆ‌و س���به‌ین ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫درێژكردن���ه‌و‌هی‌ ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫واژۆ ن���ه‌كات ئ���ه‌وا ده‌چێت���ه‌ ب���وار ‌‬ ‫جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪ ،‬ئێستا پرسیار ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌ دوای‌ ئه‌و‌ه چی‌ روده‌دات؟‬ ‫ی‬ ‫له‌وه‌اڵمی‌ ئه‌م پرس���یاره‌دا ئه‌ندام ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫ی یه‌كگرتو ‌‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫مه‌كته‌ب ‌‬ ‫كوردس���تان "ئه‌بوبه‌ك���ر هه‌ڵه‌دن���ی‌"‬ ‫به‌ئاوێن��� ‌هی‌ راگه‌یاند ك ‌ه "به‌دڵنیاییه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن راوێژ ده‌كات‌و هه‌ڵوێست ‌‬ ‫خۆی‌ راده‌گه‌یه‌نێت"‪.‬‬ ‫ناوبراو جه‌غتی‌ له‌سه‌ر ئه‌و‌ه كرده‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌داهاتودا په‌نا بۆ به‌نێوده‌وڵه‌تیكردن ‌‬ ‫س���كااڵكانیان ده‌ب���ه‌ن به‌رامب���ه‌ر به‌و‬ ‫ی‬ ‫پرۆژ‌ه یاس���ایه‌‌و رێكخراوه‌كانی‌ یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وروپ���او نه‌ت���ه‌و‌ه یه‌كگرتوه‌كان��� ‌‬

‫ی بۆ‬ ‫لێئ���اگادار ده‌كه‌ن���ه‌وه‌و كه‌مپین��� ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی ناڕازییان��� ‌‬ ‫دروس���تده‌كه‌ن‌و واژۆ ‌‬ ‫ی "په‌نا بۆ هه‌مو‬ ‫كۆده‌كه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫بژارده‌ یاس���اییه‌كان ده‌به‌ی���ن‌و ته‌نها‬ ‫ی ناڕه‌زایه‌تی به‌قس���ه‌دا‬ ‫له‌چوارچێ���وه‌ ‌‬ ‫ناوه‌ستینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆن به‌گشتی‌ ئاماژه‌ به‌و‌ه‬ ‫ی داهاتویان جیاواز‬ ‫ده‌كه‌ن ك ‌ه هه‌ڵوێست ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌بێ���ت له‌بۆچ���ون‌و هه‌ڵوێس���ته‌كان ‌‬ ‫پێش���تریان‌و چاوه‌ڕوان���ی‌ ئ���ه‌وه‌ن‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م مه‌س���ه‌له‌یه‌ چۆن یه‌كالی ‌‬ ‫بارزان ‌‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی محه‌مه‌د‬ ‫ی كۆمه‌ڵی‌ ئیسالم ‌‬ ‫وته‌بێژ ‌‬ ‫حه‌كی���م به‌ئاوێن��� ‌هی‌ راگه‌یان���د ك��� ‌ه‬ ‫"چاوه‌ڕێ���ی‌ یاس���اك ‌ه ده‌كه‌ی���ن‌و دواتر‬ ‫ی له‌پارله‌مان‌و‬ ‫جیاواز له‌و هه‌ڵوێستانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫راگه‌یاندنه‌كان هه‌مانبو‌ه هه‌ڵوێس���ت ‌‬ ‫ترمان ده‌بێت"‪.‬‬

‫ی "ب���ه‌رده‌وام ده‌بین‬ ‫حه‌كی���م وت��� ‌‬ ‫ی خه‌ڵكی‌ كوردستان‬ ‫له‌هۆشیاركردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ك ‌ه ئه‌م ‌ه كارێكی‌ خراپه‌ دو حزبه‌ك ‌ه ئه‌و‬ ‫بڕیاره‌یان په‌سه‌ندكردوه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "هاتنه‌ سه‌رش���ه‌قام رێكارو‬ ‫گفتوگۆی‌ ده‌وێت‌و ئه‌گه‌ر گه‌شتین ‌ه ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫باوه‌ڕه‌ كه‌ پێموای���ه‌ ئه‌و‌ه كۆتا چه‌ك ‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنه‌‪ ،‬دور نیی��� ‌ه په‌ن���ای‌ بۆ‬ ‫به‌رین"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م هه‌ڕه‌ش���ه‌و قسانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئۆپۆزیسیۆندا به‌شێك له‌و رۆشنبیران ‌ه ‌‬ ‫ی ئازادیدا‬ ‫كه‌ له‌خۆپیشاندانه‌كانی‌ سه‌را ‌‬ ‫ی‬ ‫چاالك بون‪ ،‬هه‌ڵوێس���تی‌ تائێس���تا ‌‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆن به‌هه‌ڵوێس���تێكی‌ الواز‬ ‫ده‌بینن‪.‬‬ ‫ی نوس��� ‌هر‌و رۆش���نبیر‬ ‫رێبین هه‌رد ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌را ‌‬ ‫ك ‌ه خۆپیش���انده‌رێكی‌ چاالك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بو‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌هه‌ڵوێسته‌كان ‌‬ ‫ئازاد ‌‬ ‫ی دو‬ ‫ئۆپۆزسیۆن له‌به‌رامبه‌ر بڕیاره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫حیزبه‌ ده‌سه‌اڵتداره‌ك ‌ه بۆ درێژكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‌و په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫ماو‌ه ‌‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ رایگه‌یان���د ك��� ‌ه "النیكه‌م‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ ئۆپۆزسیۆنم پێباش نه‌بو‪،‬‬ ‫ی الوازی‌ ده‌بینم"‪.‬‬ ‫به‌هه‌ڵوێستێك ‌‬ ‫ئ���ه‌و وت���ی‌ "ده‌بێ���ت له‌ئێس���تادا‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵوێس���تی‌ ئه‌وان وا بێ���ت ك ‌ه رێگا ‌‬ ‫كشانه‌وه‌ بگرنه‌به‌ر له‌پارله‌مان‌و ئیعتراف‬ ‫به‌بڕیاره‌كه‌و به‌و پارله‌مانه‌ش���دا نه‌كه‌ن‬ ‫ك ‌ه پرۆژه‌ بڕیاره‌كه‌ی‌ تێدا ده‌رچێنراوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫چاوه‌ڕێ‌ ده‌كه‌م ئۆپۆزس���یۆن بڕیار ‌‬ ‫ی‬ ‫هاتن���ه‌ ده‌ره‌و‌ه ب���ده‌ن له‌پارله‌مان��� ‌‬ ‫كوردستان"‪.‬‬ ‫ی "ئۆپۆزس���یۆن پێویس���ت ‌ه‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاسیش بكشێنه‌وه‌ تا كات ‌‬ ‫له‌پرۆسه‌ ‌‬ ‫ی داهاتو‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆن‬ ‫هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ئه‌مجاره‌ هه‌ڵوێست وه‌رنه‌گرن پێموای ‌ه‬

‫ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ئه‌مجاره‌ هه‌ڵوێست‬ ‫وه‌رنه‌گرن پێموای ‌ه‬ ‫كه‌ نائومێدیه‌ك ‌ی‬ ‫گه‌وره‌ دروستده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ناكرێت له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫كه‌تنێكی‌ سیاس ‌ی‬ ‫گه‌وره‌ی‌ نایاسای ‌ی‬ ‫بێیت به‌ده‌ركردن ‌ی‬ ‫به‌یاننامه‌یه‌ك كۆتای ‌ی‬ ‫پێبهێنیت‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫ئۆپۆزسیۆن هه‌ڵوێست ‌ی‬ ‫توندتریان هه‌بێت‬ ‫ی گه‌وره‌ دروستده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ك ‌ه نائومێدیه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫ناكرێت له‌به‌رامبه‌ر كه‌تنێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نایاس���ایی‌ بێیت به‌ده‌ركردن ‌‬ ‫گه‌ور‌ه ‌‬ ‫ی پێبهێنی���ت‪،‬‬ ‫به‌یاننامه‌ی���ه‌ك كۆتای��� ‌‬ ‫بۆچونم وای ‌ه ك ‌ه ده‌بێت ئۆپۆزس���یۆن‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ توندتریان هه‌بێت"‪.‬‬

‫ره‌مه‌زان‪ ..‬مانگی‌ پاڕانه‌وه‌ی‌ موسڵمان‌و كاندیده‌كانی‌ په‌رله‌مان‬ ‫ئا‪ :‬هێمن مامه‌ند‬ ‫چه‌ند رۆژێكه‌ ئه‌و كاندیدانه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌الیه‌ن حزبه‌كانیانه‌وه‌ یه‌كالبونه‌ته‌وه‌‬ ‫به‌فه‌رمی‌‌و بونه‌ته‌ كاندید‪ ،‬هه‌ڵمه‌تی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنیان له‌رێگه‌ی‌ فه‌یسبوك‌و خزم‌و‬ ‫كه‌سانیان ده‌ستپێكردوه‌‪ ،‬هاواڵتیانیش‬ ‫گاڵته‌یان به‌و به‌ڵێن‌و ته‌كلیفانه‌ دێت كه‌‬ ‫له‌الیه‌ن كاندیده‌كانیانه‌وه‌ پێیانده‌گات‪،‬‬ ‫چونكه‌ پێیانوایه‌ ته‌نیا ئه‌وكاته‌‬ ‫ده‌یانناسن تا ده‌گه‌نه‌ په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫"دو س���اڵه‌ نه‌هاتۆته‌ ماڵم���ان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫شه‌وی‌ رابردو هاته‌ ماڵمان‌و وتی‌ كاندیدم‬ ‫ئاگاتان لێمبێت"‪ ،‬ئه‌مه‌ قسه‌ی‌ مام حسێن‬ ‫ساڵح بو كه‌ پیاوێكی‌ ته‌مه‌ن ‪63‬ساڵه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "خزمێكمان هه‌یه‌ سه‌ر به‌یه‌كێك‬ ‫له‌حزب��� ‌ه ده‌ستڕۆیش���توه‌كانه‌‪ ،‬خ���ۆی‌‬ ‫له‌خه‌ڵك به‌گه‌وره‌تر ده‌زانێت‌و سه‌ردان‌و‬ ‫مه‌رحه‌بای‌ كه‌س ناكات‪ ،‬دو ساڵ ده‌بێت‬ ‫نه‌هاتۆته‌ ماڵمان‪ ،‬به‌اڵم ش���ه‌وی‌ رابردو‬ ‫هات‌و ده‌ستی‌ به‌ماستاو ساركردنه‌وه‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر كردو دوایی‌ وتی‌‪ :‬مام حس���ێن من‬ ‫بۆ ئه‌و هه‌ڵبژاردنه‌ كاندیدم ده‌بێت خۆت‌و‬ ‫منداڵه‌كانت ئاگاتان لێمبێت!"‪.‬‬

‫مام حس���ێن وتیش���ی‌ "ئه‌و ب���راده‌ر‌ه‬ ‫ده‌پاڕایه‌وه‌و ه���ه‌زار به‌ڵێنیداو ده‌یوت‪:‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ده‌رچ���م‌و بچم��� ‌ه په‌رله‌مان چی‌‬ ‫ده‌ڵێن له‌بۆتان ده‌كه‌م! به‌اڵم من پێموت‪:‬‬ ‫برا تۆ دو س���اڵه‌ ماڵ���ی‌ منت نه‌بینیوه‌‪،‬‬ ‫ببیه‌ په‌رله‌مانتار به‌خوا هه‌ر مه‌رحه‌بایشم‬ ‫ناكه‌ی‌‪ ،‬چونكه‌ زۆرمان بینی ك ‌ه له‌خه‌ڵك‬ ‫پاڕان���ه‌وه‌ دوایش كه‌ چون���ه‌ په‌رله‌مان‬ ‫كه‌سیان نه‌ناسی‌"‪.‬‬ ‫خه‌ڵكێك���ی‌ زۆر باوه‌ڕیان به‌قس���ه‌و‬ ‫به‌ڵێن���ی‌ كاندیده‌كانی‌ په‌رله‌مان نه‌ماوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وان ده‌ڵێ���ن ئه‌زمون فێ���ری‌ كردوین‬ ‫متمانه‌مان به‌قسه‌كانیان نه‌بێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫قسه‌و به‌ڵێنیان بێ‌ كرداره‌‪.‬‬ ‫ره‌وا نامی���ق ك���ه‌ گه‌نجێكی‌ ش���اری‌‬ ‫هه‌ولێره‌‪ ،‬له‌باره‌ی‌ پاڕانه‌وه‌ی‌ كاندیده‌كان‬ ‫وتی‌ "به‌خوا كه‌س���ێك ده‌ناس���م له‌كاتی‌‬ ‫هه‌ڵمه‌ت���ی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ خول���ی‌ رابردوی‌‬ ‫په‌رله‌م���ان هاتب���وه‌ گه‌ڕه‌ك���ی‌ ك���وران‬ ‫له‌شه‌قامی‌ ئه‌لبان‪ ،‬كه‌ یه‌كێكه‌ له‌گه‌ڕه‌كه‌‬ ‫هه‌ژارنش���ین‌و میللیه‌كانی‌ شاری‌ هه‌ولێر‪،‬‬ ‫له‌خه‌ڵ���ك ده‌پاڕای���ه‌وه‌ هه‌ت���ا ده‌نگ���ی‌‬ ‫بده‌نێ‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌ چوه‌ په‌رله‌مان‪ ،‬ئا به‌و‬ ‫خوایه‌ چوار س���اڵ چاوی‌ به‌و گه‌ڕه‌كه‌ش‬ ‫نه‌كه‌وت"!‬

‫وتیشی‌ "ته‌نانه‌ت ماڵی‌ خوشكی‌ خۆی‌‬ ‫له‌و گه‌ڕه‌كه‌ دراوس���ێمان ب���و‪ ،‬له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و چوار س���اڵه‌ نه‌مبین���ی‌ بێته‌ ماڵی‌‬ ‫خوشكه‌ك ‌هی‌ خۆشی‌"‪.‬‬ ‫ره‌وا ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌ش ك���رد كه‌ له‌م‬ ‫رۆژانه‌دا دیس���ان به‌هه‌مانش���ێوه‌ هه‌مان‬ ‫سیناریۆی‌ بینیوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "یه‌كێك‬ ‫له‌ناس���یاوه‌كانمان له‌س���ه‌ر لیس���تێكی‌‬ ‫سیاس���ی‌ خۆی‌ كاندیدكردوه‌‪ ،‬ته‌له‌فۆنی‌‬ ‫بۆ ك���ردم‌و وتی‌ "ئه‌وه‌ ب���ۆ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫داهات���و كاندی���دی‌ په‌رله‌مان���م‌و ده‌بێت‬ ‫ئاگات���ان لێمبێ���ت‌و ده‌پاڕای���ه‌وه‌! به‌اڵم‬ ‫هه‌رگی���ز ئاماده‌نی���م ده‌نگ���ی‌ پێبده‌م‪،‬‬ ‫چونكه‌ س���اڵێكیش ده‌بێت ته‌له‌فۆنی‌ بۆ‬ ‫من نه‌كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌ ئێس���تا ئیش���ی‌‬ ‫پێمان ‌ه ده‌پاڕێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫"له‌فه‌یس���بوك بێزاری‌ كردوم"‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫قس���ه‌ی‌ بانۆ عوس���مان بو‪ ،‬ك���ه‌ كچه‌‬ ‫خوێندكارێك���ی‌ زانكۆی���ه‌ س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌پاڕان���ه‌وه‌ی‌ هاوڕێیه‌ك���ی‌ ك���ه‌ خۆی‌‬ ‫كاندیدك���ردوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "له‌فه‌یس���بوك‬ ‫یه‌كێك هاوڕێمه‌و پێشوتریش ده‌مناسی‌‪،‬‬ ‫ئێس���تا رۆژانه‌ بێ���زاری‌ ك���ردوم‪ ،‬هه‌ر‬ ‫نامه‌م بۆ ده‌نێرێ���ت‌و ده‌پاڕێته‌وه‌ خۆم‌و‬ ‫خانه‌واده‌ك���ه‌م ده‌نگ���ی‌ پێبده‌ین‪ ،‬ئه‌مه‌‬

‫ب���ه‌اڵم ده‌زانم ه���ه‌ر كه‌ ده‌رچ���وو بو‌ه‬ ‫په‌رله‌مانتار ده‌ڵێت‪ :‬په‌رله‌مان ش���وێنی‌‬ ‫یاس���ا ده‌ركردنه‌و له‌ده‌سه‌اڵتی‌ مندا نییه‌‬ ‫كه‌س دابمه‌زرێنم"‪.‬‬ ‫"خۆزگ���ه‌ وێن���ه‌م ده‌گرت ك���ه‌ چۆن‬ ‫ده‌پاڕایه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ بوه‌ په‌رله‌مانتار‬ ‫پێمنیش���اندایه‌ته‌وه‌"‪ ،‬ئه‌م���ه‌ قس���ه‌ی‌‬ ‫مامۆستا رزگار مه‌عروف بو كه‌ له‌یه‌كێك‬ ‫له‌خوێندگاكانی‌ هه‌ولێر مامۆستایه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "له‌م رۆژانه‌دا براده‌رێك كه‌ له‌زانكۆ‬ ‫به‌یه‌كه‌وه‌ بوی���ن‪ ،‬پێیڕاگه‌یاندم كه‌ خۆی‌‬ ‫كاندید كردوه‌ ب���ۆ په‌رله‌مان‪ ،‬ئای‌ چۆن‬ ‫ده‌پاڕایه‌وه‌! ئه‌گه‌ر پێم ش���ه‌رم نه‌بوایه‌‬ ‫ئه‌و پاڕانه‌وه‌یه‌م وێنه‌ ده‌گرت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ چوه‌ په‌رله‌مان نیشانم دابایه‌ته‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫چۆن له‌خه‌ڵك ده‌پاڕێنه‌وه‌ پێش ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بچنه‌ په‌رله‌م���ان‪ ،‬به‌اڵم دواتریش دایك‌و‬ ‫باوكی‌ خۆشیان له‌بیر ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫مامۆس���تا رزگار ب���ه‌ده‌م پێكه‌نینه‌وه‌‬ ‫له‌كاتێكدایه‌ كه‌ فكری‌ من‌و بنه‌ماڵه‌كه‌ی‌ وتیش���ی‌ "به‌خوا ئه‌م مانگه‌ی‌ ره‌مه‌زان‪،‬‬ ‫ئێمه‌ له‌و كه‌س���ه‌ جودای���ه‌و ئاماده‌نین بۆته‌ مانگ���ی‌ پاڕانه‌وه‌ی‌ موس���ڵمانان‌و‬ ‫مانگی‌ پاڕانه‌وه‌ی‌ كاندیده‌كان"‪.‬‬ ‫ده‌نگی‌ پێبده‌ین"‪.‬‬ ‫زان���ا رۆس���تایی‌ به‌رپرس���ی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫بانۆ وتیش���ی‌ "ه���ه‌زار به‌ڵێن ده‌دات‌و‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬شوقه‌كه‌تان بۆ وه‌رده‌گرم! هه‌ر رۆش���نبیری‌‌و راگه‌یان���دن له‌یه‌كێت���ی‌‬ ‫كه‌ زانك���ۆت ته‌واوك���رد داتده‌مه‌زرێنم! په‌رله‌مانتاران س���ه‌باره‌ت به‌و به‌ڵێنانه‌ی‌‬

‫خۆزگ ‌ه وێنه‌م ده‌گرت‬ ‫ك ‌ه چۆن ده‌پاڕایه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫بو‌ه په‌رله‌مانتار‬ ‫پێمنیشاندایه‌ته‌وه‌‬

‫كه‌ كاندیده‌كان ب���ه‌ر له‌چونه‌ په‌رله‌مان‬ ‫به‌خه‌ڵك���ی‌ ده‌ده‌ن‪ ،‬وتی‌ "ئێمه‌ ناتوانین‬ ‫گش���تگیری‌ بكه‌ی���ن‌و بڵێی���ن هه‌مو ئه‌و‬ ‫كه‌س���انه‌ی‌ ده‌چن���ه‌ په‌رله‌م���ان به‌ڵێنی‌‬ ‫ناڕاس���ت ده‌ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫به‌شێكی‌ زۆریان وان"‪.‬‬ ‫به‌بڕوای‌ رۆس���تایی‌ ه���ۆكاری‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌ش���ێكی‌ ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ ب���ۆ ئیلتیزامه‌‬ ‫ئه‌خالقیه‌كانی‌ ئه‌و كه‌س���ه‌ كه‌ تا چه‌ند‬ ‫راس���تگۆیه‌ له‌گه‌ڵ خۆی‌‌و له‌گه‌ڵ خه‌ڵك‪،‬‬ ‫به‌ش���ێكی‌ تریش���ی‌ ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ ب���ۆ‬ ‫بارودۆخی‌ سیاس���ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫كه‌ په‌رله‌مان ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ی‌ نه‌دراوه‌تێ‌‬ ‫بتوانێت داخوازیه‌كانی‌ ده‌نگده‌ران یان ئه‌و‬ ‫به‌ڵێنه‌ی‌ په‌رله‌مانتاران كه‌ به‌ده‌نگده‌رانی‌‬ ‫داوه‌ بهێننه‌دی‌‪.‬‬ ‫رۆس���تایی‌ وت���ی‌ "په‌رله‌مانت���ار یان‬ ‫ئه‌و كه‌س���ه‌ی‌ كه‌ خ���ۆی‌ كاندید ده‌كات‬ ‫ب���ۆ په‌رله‌م���ان پابه‌ن���ده‌ به‌به‌رنامه‌ی‌‬ ‫حزبه‌كه‌ی‌‪ ،‬بۆیه‌ پێویس���ته‌ ئ���اگاداری‌‬ ‫به‌رنام���ه‌ی‌ حزبه‌كه‌ی‌ بێ���ت‪ ،‬بزانێت تا‬ ‫چه‌ند حزبه‌ك���ه‌ی‌ ده‌توانێت به‌رنامه‌كه‌ی‌‬ ‫جێبه‌جێ بكات‌و پێویسته‌ كاندیده‌كان بۆ‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ ئه‌و هه‌مو به‌ڵێنه‌ به‌خه‌ڵك‬ ‫نه‌ده‌ن"‪.‬‬

‫ی زه‌حمه‌تكێشانی‌ كوردستان‪:‬‬ ‫حزب ‌‬

‫درێژكردنه‌وه‌ ‌ی ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌ت ‌ی بارزانی‌ قه‌یرانه‌ك ‌ه قوڵتر ده‌كاته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬هێمن‬ ‫ده‌س���تور كێشه‌و قه‌یرانمان بۆ دروست‬ ‫ی من ب���اش نییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ب���كات‪ ،‬به‌ڕا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زه‌حمه‌تكێشان ‌‬ ‫ی حزب ‌‬ ‫سكرتێر ‌‬ ‫نایاس���اییش بو‪ ،‬ئه‌و‌ه خراپتر ده‌بێت‌و‬ ‫كوردستان به‌ڵێن عه‌بدواڵ له‌م‬ ‫قه‌یرانه‌ك���ه‌ قوڵترده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ من‬ ‫گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت‬ ‫ی قس ‌ه ناكه‌م‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر یاسایی‌‌و نایاسای ‌‬ ‫ی به‌اڵم پێموای ‌ه ئ���ه‌وه‌ی‌ هات ‌ه په‌رله‌مان‬ ‫"پێشبینی‌ ئه‌وه‌ ده‌كه‌م بارزانی‌ ماوه‌ ‌‬ ‫ده‌بوای��� ‌ه زیاتر موناقه‌ش���ه‌ی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ ‌‬ ‫درێژكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫بكرای���ه‌و فرس���ه‌ت بدرای���ه‌ الیه‌نه‌كان‬ ‫ره‌تبكاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌ناوه‌وه‌و ده‌ره‌وه‌ی‌ په‌رله‌مان‪ ،‬ئه‌وكات‬ ‫ێ‬ ‫ی حوزه‌یران ئه‌گه‌ر به‌بنبه‌ستیش گه‌یشتبوان له‌و ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و‌هی‌ ل���ه‌‪‌ 30‬‬ ‫په‌رله‌مان ده‌یتوانی‌ به‌زۆرینه‌و كه‌مین ‌ه‬ ‫ی یاسایی‌ بو؟‬ ‫رویدا تا چه‌ند كارێك ‌‬ ‫ی یه‌كالبكرابایه‌‪.‬‬ ‫به‌ڵێن عه‌بدواڵ‪ :‬له‌راستیدا من یاسای ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پێتوای ‌ه مه‌س���عود بارزان ‌‬ ‫ی وه‌اڵمتبده‌مه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نییم تا به‌یاسای ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ماوه‌ ‌‬ ‫گریمان یاس���ایی‌ بو‪ ،‬ئه‌گه‌ر یاسایه‌ك واژۆ له‌س���ه‌ر درێژكردن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی بكات؟‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تیه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی چاره‌نوس��� ‌‬ ‫ب���ۆ یه‌كالكردن���ه‌وه‌ ‌‬

‫به‌ڵێن عه‌بدواڵ‪ :‬من پێش���بینی‌ ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌كه‌م كه‌ ئه‌و ره‌تیده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر بێین���ه‌ س���ه‌ر‬ ‫كاروب���اری‌ حزبه‌كه‌تان چۆن خۆتان‬ ‫ی داهات���و ئاماده‌كردو‌ه‬ ‫ب���ۆ هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌كاتێكدا كه‌ له‌ئێس���تادا ئێو‌ه خاوه‌ن ‌‬ ‫هیچ كورسیه‌كی‌ په‌رله‌مانی‌ نیین؟‬ ‫به‌ڵێن عه‌بدواڵ‪ :‬پێمانوایه‌ ئه‌مجاره‌یان‬ ‫ی ده‌نگدان ك ‌ه ده‌چێت بۆ‬ ‫خه‌ڵك له‌كات ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ر سندوقه‌كانی‌ ده‌نگدان حیسابات ‌‬ ‫ی ده‌كات‪ ،‬هه‌ر حزبێكیش بۆ ئه‌م‬ ‫خۆ ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن��� ‌ه تێڕوانی���ن‌و خوێندنه‌وه‌و‬ ‫ی هه‌یه‌‪ ،‬ئێمه‌ش وه‌كو‬ ‫به‌رنام���ه‌ی‌ خۆ ‌‬ ‫حزبی‌ زه‌حمه‌تكێشان زۆر خۆشحاڵین ك ‌ه‬ ‫ی كراوه‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌مجاره‌ به‌لیست ‌‬

‫ی حزبی‌‌و داخ���راو رزگارمان‬ ‫له‌لیس���ت ‌‬ ‫ی باش���مانكردوه‌‪،‬‬ ‫بو‪ ،‬ئێمه‌ ئاماده‌كاری ‌‬ ‫ی خۆمان‌و‬ ‫ی ‪100‬كه‌سی‌ له‌كه‌سان ‌‬ ‫لیستێك ‌‬ ‫ی س���ه‌ربه‌خۆمان ئاماده‌كردوه‌‪،‬‬ ‫كه‌سان ‌‬ ‫ی تێروته‌س���ه‌لمان داناو‌ه‬ ‫به‌رنامه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی داهاتو‪ ،‬له‌ئێستاش���ه‌و‌ه‬ ‫بۆ هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫هه‌مو الیه‌كمان له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و‌ه كۆكین‬ ‫ی س���ێیه‌م ده‌چینه‌ ناو‬ ‫كه‌ به‌ئاراس���ت ‌ه ‌‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬وات ‌ه ك ‌ه چونه‌ په‌رله‌مان ن ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ ئۆپۆزسیۆن‌و ن ‌ه له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵت‬ ‫ده‌بن؟‬ ‫به‌ڵێن عه‌بدواڵ‪ :‬نه‌خێر به‌م ش���ێوه‌ی ‌ه‬ ‫نییه‌‪ ،‬له‌وانه‌ی ‌ه ئۆپۆزسیۆن بین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ك ‌ه ده‌ڵێین ئاراس���ت ‌هی‌ س���ێیه‌م ئێم ‌ه‬

‫ی‬ ‫ی هه‌ردوال راز ‌‬ ‫له‌ماو‌هی‌ رابردو له‌ئه‌دا ‌‬ ‫نه‌بوی���ن‪ ،‬ئێمه‌ پێمانوایه‌ ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫ی یه‌كتر‬ ‫ی دوژمنایه‌ت ‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن مانا ‌‬ ‫نای���ه‌ت‪ ،‬به‌ڵك���و به‌به‌رنام��� ‌ه له‌ی���ه‌ك‬ ‫جی���اوازن ده‌بێت ئێمه‌ ئ���ه‌و كه‌لتور‌ه‬ ‫ی سیاس���ه‌ته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫بێنین ‌ه ن���او دونیا ‌‬ ‫ی سیاسه‌ت واته‌ دو جه‌مسه‌ریی‌‪،‬‬ ‫دونیا ‌‬ ‫ی پێش���كه‌وتنی‌ هه‌ر واڵتێك له‌دو‬ ‫نهێن ‌‬ ‫جه‌مس���ه‌ریدای ‌ه ك���ه‌ جه‌مس���ه‌رێكیان‬ ‫ئۆپۆزسیۆنه‌و جه‌مسه‌رێكیان ده‌سه‌اڵت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و دو په‌یوه‌ندیه‌ش به‌ال ‌‬ ‫رێكخستن ‌‬ ‫ئێمه‌وه‌ گرنگه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئێم��� ‌ه پێمانوای ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی مامه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫ی چوار ساڵی‌ رابردو ‌‬ ‫له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزس���یۆن مامه‌ڵه‌یه‌ك ‌‬ ‫ناحه‌زانه‌و دوژمندارانه‌ بوه‌‪ ،‬پێویس���ت ‌ه‬

‫ئه‌و‌ه راس���تبكرێته‌وه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ ئێم ‌ه ك ‌ه‬ ‫چوین ‌ه په‌رله‌مان به‌ده‌س���ه‌اڵت ده‌ڵێین‬ ‫ئێم��� ‌ه به‌به‌رنام��� ‌ه له‌ئێ���وه‌ جیاوازین‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ش خزمه‌ت به‌پرۆس��� ‌هی‌ سیاس ‌‬ ‫ده‌كات نه‌وه‌ك���و خه‌ن���ده‌ق له‌ی���ه‌ك‬ ‫دروستكردن‪.‬‬ ‫ی داهاتو‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتوای ‌ه له‌هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن به‌هێزتربێ���ت‌و ژمار‌ه ‌‬ ‫ی زیادبكات؟‬ ‫كورسیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ڵێن عه‌بدواڵ‪ :‬من پێموای ‌ه گۆڕانكار ‌‬ ‫گ���ه‌وره‌ رون���ادات‌و هاوكێش���ه‌كان‬ ‫گۆڕانكاریه‌ك���ی‌ ئه‌وتۆی���ان به‌س���ه‌ردا‬ ‫ی‬ ‫نایه‌ت‪ ،‬م���ن پێموای��� ‌ه گۆڕانكاریه‌ك ‌‬ ‫ی كوردستان‬ ‫گه‌ور‌ه له‌نه‌خشه‌ی‌ سیاس ‌‬ ‫رونادات‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫‪5‬‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت‬

‫خۆگێلکردن وەک ستراتیژ‬

‫سیروان عەبدول وەک نمونە‬ ‫بەشی دووەم‌‬ ‫به‌رزاییه‌که‌ی کۆسار‪ ،‬ئه‌و شوێنه‌ی که‌ ده‌ڵێن تاڵه‌بانی وه‌سیه‌تی کردوه‌ له‌وێ به‌خاک بسپێردرێت فۆتۆ‪ :‬شاهۆ‬

‫ئایا تاڵه‌بان ‌ی وه‌سیه‌ت ‌ی كردو‌ه‬ ‫له‌به‌رزایه‌كه‌ ‌ی چیا ‌ی كۆسار به‌خاك بسپێردرێت؟‬ ‫ ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫ماوه‌یه‌كی‌ زۆره‌ ده‌نگۆی‌ ئه‌وه‌‬ ‫باڵوبۆته‌وه‌ له‌ناو كۆیه‌ كه‌ تاڵه‌بان ‌ی‬ ‫سه‌رۆك كۆماری‌ عێراق‌و سكرتێری‌‬ ‫گشتی‌ یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستان‬ ‫وه‌سیه‌تی‌ كردوه‌ له‌پاش مه‌رگی‌‬ ‫له‌به‌رزاییه‌كانی‌ كۆسار به‌خاكی‌ بسپێرن‬ ‫كه‌ ده‌كه‌وێته‌ چیای‌ هه‌یبه‌سوڵتان‌و‬ ‫به‌سه‌ر كۆیه‌دا ده‌ڕوانێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌رپرسانی‌ یه‌كێتی‌ له‌شاری‌ كۆیه‌ ئه‌م‬ ‫جۆره‌ هه‌وااڵنه‌ ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌و ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ "هیچ كاتێك مام‬ ‫جه‌الل وه‌سیه‌تی‌ وای‌ نه‌كردوه‌"‪.‬‬ ‫هاوینه‌ ه���ه‌واری‌ كۆس���ار نزیكه‌ی‌ ‪5‬‬ ‫كیلۆمه‌تر له‌شاری‌ كۆیه‌ دوره‌و ده‌كه‌وێت ‌ه‬ ‫به‌رزای���ی‌ چی���ای‌ هه‌یبه‌س���وڵتانه‌وه‌‬ ‫له‌رۆژهه‌التی‌ شاری‌ كۆیه‌‪ ،‬به‌سه‌ر ترۆپكی‌‬ ‫كۆساره‌وه‌ شوێنێك ته‌خت‌و ئاماده‌كراوه‌ هاوینه‌هه‌واری کۆسار فۆتۆ‪ :‬شاهۆ‬ ‫كه‌ زۆرێك له‌خه‌ڵكی‌ كۆیه‌ پێیانوایه‌ ئه‌و‬ ‫شوێنه‌ له‌سه‌ر وه‌سیه‌تی‌ تاڵه‌بانی‌ وه‌ك زۆر باشه‌و به‌زوترین كاتیش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ نیش���ته‌جێن‌و خه‌ڵكی‌ ئه‌و شاره‌ش له‌و‬ ‫خاك بۆ ش���وێنی‌ به‌خاكس���پاردنی‌ ئه‌و ب���ۆ كوردس���تان‌و ب���ه‌رده‌وام ده‌بێ���ت روانگه‌ی���ه‌وه‌ پێیانوای���ه‌ ك���ه‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫وه‌س���یه‌تی‌ ك���ردوه‌و ئه‌و ش���وێنه‌ی‌ بۆ‬ ‫له‌ڕاپه‌راندنی‌ ئه‌ركه‌كانی‌‪.‬‬ ‫ئاماده‌كراوه‌‪.‬‬ ‫"جه‌الل حیسامه‌دین نورواڵ" كه‌ له‌ناو به‌خاكسپاردنی‌ دیاریكردوه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئاكۆ محه‌مه‌د ئه‌ندامی‌ مه‌ڵبه‌ندی‌‬ ‫هه‌ر سه‌باره‌ت به‌ده‌نگۆی‌ وه‌سیه‌تنامه‌ی‌‬ ‫‪ 14‬رێكخستنی‌ كۆیه‌ی‌ یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ خه‌ڵك���ی‌ كوردس���تاندا به‌"م���ام جه‌الل‬ ‫ی ‪ 80‬تاڵه‌بانی‌‌و به‌خاكسپاردنی‌ له‌به‌رزاییه‌كه‌ی‌‬ ‫كوردستان‌و كادێری‌ راگه‌یاندنی‌ یه‌كێتی‌ تاڵه‌بان���ی‌" به‌ناوبانگ���ه‌‪ ،‬نزیك���ه‌ ‌‬ ‫له‌لێدوانێكیدا بۆ ئاوێنه‌ ئه‌و جۆره‌ هه‌واڵ‌‌و س���اڵ‌ له‌مه‌وبه‌ر له‌دێ���ی‌ كلكانی‌ نزیك كۆس���ار‪ ،‬قایمقامی‌ قه‌زای‌ كۆیه‌ ش���ێخ‬ ‫ده‌نگۆیانه‌ی‌ ره‌تكرده‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئه‌و دوكان له‌دایكب���وه‌‌و ه���ه‌ر به‌منداڵی‌ ك ‌ه چاپوك عوم���ه‌ر بێئاگایی‌ خۆی‌ ده‌ربڕی‌‬ ‫جۆره‌ هه‌وااڵنه‌ دورن له‌راستیه‌وه‌و به‌هیچ له‌ته‌مه‌نێك���ی‌ كه‌م���دا ده‌بێ���ت له‌گه‌ڵ‌ به‌رامبه‌ر به‌و ده‌نگۆیانه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌" ئه‌وه‌‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ك مام جه‌الل وه‌س���یه‌تی‌ وای‌ خێزانه‌كه‌یدا روده‌كه‌نه‌ شاری‌ كۆیه‌و له‌وێ‌ ته‌نیا قسه‌ی‌ خه‌ڵكه‌"‪.‬‬ ‫قایمقام���ی‌ كۆی���ه‌ ئه‌وه‌ی‌ ب���ۆ ئاوێنه‌‬ ‫نیش���ته‌جێده‌بن‌و خوێندنی‌ سه‌ره‌تایی‌‌و‬ ‫نه‌كردوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ " دیاریكردنی‌ شوێنێك بۆ ناوه‌ندیش���ی‌ له‌و ش���اره‌ ته‌واو ده‌كات‪ ،‬رونكرده‌وه‌ كه‌ "تائێس���تا هیچ شوێنێك‬ ‫به‌خاكسپاردنی‌ مام جه‌الل ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ تاڵه‌بانی‌ به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك خۆشه‌ویس���تی‌ له‌سنوری‌ ش���اری‌ كۆیه‌ دیاری‌ نه‌كراوه‌‬ ‫ب���ۆ بنه‌ماڵه‌كه‌ی‌‪ ،‬ده‌بێ‌ ئ���ه‌وان دیاری‌ بۆ ئه‌و ش���اره‌ هه‌بوه‌ ك���ه‌ له‌گێڕانه‌وه‌ی‌ كه‌ سه‌رۆك كۆماری‌ عێراق جه‌نابی‌ مام‬ ‫بكه‌ن ك���ه‌ له‌كوێ س���پارده‌ی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬یاداشته‌كانیدا بۆ "عیرفانی‌ قانعی‌ فه‌رد" جه‌الل وه‌س���یه‌تی‌ كردبێت تێیدا به‌خاك‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئێس���تا ده‌وترێت كه‌ وه‌س���یه‌تی‌ ده‌ڵێ���ت "له‌بیرمه‌ له‌قۆناغ���ی‌ ناوه‌ندی‌ بسپێردرێت" ‪.‬‬ ‫ناوب���راو وتی‌ "منیش وه‌كو خۆم ته‌نیا‬ ‫كردبێت له‌كۆس���ار بینێژن ته‌نیا قسه‌ی‌ له‌كۆیه‌ كات���ی‌ بارانباری���ن به‌چه‌تره‌وه‌‬ ‫پیاس���ه‌م ده‌ك���رد‪ ،‬ئه‌م���ه‌ خۆش���ترین له‌خه‌ڵك���م بیس���توه‌ كه‌ ش���تێكی‌ له‌م‬ ‫خه‌ڵكه‌و هیچی‌ تر"‪.‬‬ ‫جۆره‌ هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم به‌ره‌س���می‌ شتێكی‌‬ ‫ئ���ه‌و ئه‌ندام���ه‌ی‌ مه‌ڵبه‌ن���دی‌ ‪ 14‬ساته‌وه‌خته‌كانی‌ ژیانی‌ من بو"‪.‬‬ ‫تائێس���تاش به‌ش���ێك له‌كه‌س‌و كاره‌ وا له‌ئ���اردا نیی���ه‌‌و ئه‌مه‌ ته‌نیا قس���ه‌ی‌‬ ‫رێكخستنی‌ كۆیه‌ جه‌ختی‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش‬ ‫كرده‌وه‌ كه‌ ئێستا تاڵه‌بانی‌ ته‌ندروستی‌ نزیكه‌كان���ی‌ تاڵه‌بان���ی‌ له‌ش���اری‌ كۆیه‌ خه‌ڵكه‌"‪.‬‬

‫به‌شێك له‌كه‌س ‌ه‬ ‫نزیكه‌كان ‌ی تاڵه‌بان ‌ی‬ ‫له‌شار ‌ی كۆی ‌ه‬ ‫نیشته‌جێن‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ ئه‌و شار‌ه‬ ‫پێیانوای ‌ه ك ‌ه تاڵه‌بان ‌ی‬ ‫ئه‌و شوێنه‌ ‌ی بۆ‬ ‫به‌خاكسپاردن ‌ی‬ ‫دیاریكردوه‌‬

‫كێشه‌ی كورد له‌باكور به‌السه‌نگی ماوه‌ته‌وه‌‬ ‫ ئا‪ :‬دانا ره‌زگه‌یی‌‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی رێبه‌ری په‌كه‌كه‌ عه‌بدواڵ‬ ‫ئۆجه‌الن له‌ده‌ستپێشخه‌ریه‌كدا پرۆسه‌ی‬ ‫ئاشته‌وایی راگه‌یاندو ده‌وڵه‌تی توركیاش‬ ‫پاڵپشی خۆیان راگه‌یاند‪ ،‬له‌یه‌كه‌م‬ ‫قۆناغی پرۆسه‌كه‌شدا په‌كه‌كه‌ هه‌نگاوی‬ ‫یه‌كه‌می به‌جێهێنا‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ هه‌ردوال به‌چاوێكی گوماناوییه‌وه‌‬ ‫ده‌ڕواننه‌ پرۆسه‌كه‌ وه‌كو پێویست‬ ‫نه‌رۆیشتۆته‌ پێشه‌وه‌ ‪.‬‬ ‫هه‌فته‌ی‌ رابردو‪ ،‬پارتی گه‌لی كۆماری‬ ‫(‪ )CHP‬له‌ده‌ستپێش���خه‌رییه‌كدا ‪38‬‬ ‫خاڵی ئاراس���ته‌ی ه���ه‌ردو الیه‌ن كرد بۆ‬ ‫كۆتاییهێنان به‌و گومان‌و كه‌مته‌رخه‌میه‌ی‬ ‫له‌پرۆسه‌كه‌دا هه‌یه‌ خاڵه‌كانیش‌و ئاژانسی‬ ‫خه‌ب���ه‌ری تورك���ی له‌ده‌می (س���ه‌زگین‬ ‫تازیكول���و) یاری���ده‌ده‌ری س���كرتێری‬ ‫گش���تی پارتی گه‌ل���ی كۆماری (‪)CHP‬‬ ‫باڵویكردۆته‌وه‌‪ ،‬له‌وان���ه‌ (زمانی كوردی‬ ‫ئازادبێ���ت‌و خوێندن���ی پێبكرێت‌و چه‌ند‬ ‫ج���ۆره‌ چه‌كێكی زیانبه‌خ���ش له‌توركیا‬ ‫قه‌ده‌غه‌ بكرێ���ت‌و زه‌ویه‌ مینرێژكراوه‌كان‬ ‫پاكبكرێت���ه‌وه‌و بدرێته‌وه‌ خاوه‌نه‌كانیان‪،‬‬ ‫جه‌ژن���ی ن���ه‌ورۆز بكرێت���ه‌ پش���ویه‌كی‬

‫فه‌رمی‪ ،‬كیمیاباران���ی هه‌ڵه‌بجه‌و ئه‌نفال‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی یاس���ایی دانی پێدابنرێت‌و‬ ‫روداوه‌كه‌ی ده‌رس���یم ئاش���كرا بكرێت‌و‬ ‫گرتوخانه‌ی دیاربه‌كر بكرێته‌ مۆزه‌خانه‌)‪،‬‬ ‫ئه‌وان���ه‌و چه‌ندین ده‌ستپێش���خه‌ری تر‪،‬‬ ‫‪CHP‬‬ ‫به‌اڵم ه���ه‌ردو پارتی ئه‌كه‌پ���ه‌و به‌ده‌په‌‬ ‫به‌ش���تێكی چاوه‌ڕواننه‌ك���راو س���ه‌یری‬ ‫ئه‌و ده‌ستپێش���خه‌ریه‌یان كردو ئه‌وه‌یان‬ ‫به‌ریكالمی هه‌ڵبژاردن وه‌سفكرد‪.‬‬ ‫زیڤه‌ر ئۆزده‌می���ر ئه‌ندامی په‌رله‌مانی‬ ‫توركیا له‌س���ه‌ر لیس���تی پارت���ی دادو‬ ‫گه‌ش���ه‌پێدان (‪ )AKP‬له‌لێدوانێكی���دا‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ رایگه‌یاند ك���ه‌ "ئێمه‌ وه‌كو‬ ‫ئه‌كه‌په‌ پاڵپش���تی خۆمان له‌هه‌رالیه‌نێك‬ ‫ئه‌كه‌ین كه‌ هه‌نگاوێكی ئاشتیانه‌ بهاوێت‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌ی كه‌ جێگ���ه‌ی داخه‌ پارتی‬ ‫گه‌لی كۆماری له‌س���ه‌ره‌تا دژایه‌تی زۆری‬ ‫ئ���ه‌و پرۆس���ه‌یان ئه‌كرد خێره‌ ئێس���تا گه‌ل���ی‌ توركیا ئ���ه‌وه‌ ده‌خوازێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌داخ���ه‌وه‌ هه‌ندێ‌ ك���ه‌س دژایه‌تی‌ ئه‌و‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ری ئه‌نوێنن؟"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئ���ه‌وه‌ هه‌م���وی ریكالم���ی پرۆسه‌یه‌ ئه‌كه‌ن‌و نایانه‌وێت ئه‌و پرۆسه‌یه‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن‌و جێگاكردنه‌وه‌ی خۆیان له‌ناو به‌ئامانج بگات"‪.‬‬ ‫ه���اوكات "نه‌زم���ی گ���ور" ئه‌ندام���ی‬ ‫كوردای���ه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌رچیه‌ك‌و هه‌ر ناوێكی‬ ‫له‌پش���ت بێت ئێمه‌ پێشوازی لێده‌كه‌ین‌و په‌رله‌مانی توركیا له‌س���ه‌ر لیستی پارتی‬ ‫وه‌ریده‌گرین‌و هه‌رچه‌نده‌ ئێستا پرۆسه‌كه‌ ئاش���تی‌و دیموكراتی (‪ ) DTP‬له‌مباره‌وه‌‬ ‫به‌باشی‌ هاتوه‌و گه‌یشتوینه‌ته‌ شتێك كه‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند ك���ه‌ "پارتی ‪CHP‬‬ ‫جێگه‌ی‌ دڵخۆش���یه‌و كه‌ چه‌ندین س���اڵه‌ پارتێك���ی گه‌وره‌یه‌و ئۆپۆزس���یۆنه‌ ئێمه‌‬

‫پێشتر‬ ‫پارتی‬ ‫چه‌ندین جار دژایه‌تی‬ ‫خۆیان به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌كورد ده‌ربڕیو‬

‫له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ داوای ئه‌وه‌م���ان كرد كه‌‬ ‫ئه‌وانیش به‌ش���داری ئه‌و پرۆسه‌یه‌ بكه‌ن‬ ‫به‌اڵم ئه‌وان نه‌هاتن‌و ئه‌و خااڵنه‌ی ئه‌وان‬ ‫نوس���یویانه‌ خاڵی گرنگن‪ ،‬به‌اڵم گرنگتر‬ ‫هه‌ی���ه‌و ئ���ه‌وان بۆ مه‌به‌س���تی ریكالمی‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن ئ���ه‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن ئه‌گینا بۆ‬ ‫پێش���تر ئه‌وه‌یان قبوڵ نه‌بو كه‌ بێنه‌ ناو‬ ‫پرۆسه‌كه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "شتێكی تر ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌وان‬ ‫ئێستا زیاتر گرژی‌و ئاڵۆزیان لێپه‌یدابوه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ پارته‌ك���ه‌ی ئه‌ردۆغ���ان ئ���ه‌وه‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وان ئ���ه‌وه‌ ده‌كه‌ن ئه‌گینا‬ ‫پارتی ‪ CHP‬پێشتر چه‌ندین جار دژایه‌تی‬ ‫خۆیان به‌رامبه‌ر به‌كورد ده‌ربڕیوه‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئام���اژ‌هی‌ به‌وه‌ش ك���رد كه‌‬ ‫"هه‌رچه‌نده‌ ئه‌م قۆناغه‌ ئێستا به‌سستی‌‬ ‫ئه‌ڕوات‌و وه‌كو خواس���ت‌و تموحی‌ ئێمه‌‬ ‫نی���ه‌‌و ده‌وڵه‌تی‌ توركیا وه‌كو پێویس���ت‬ ‫خ���ۆی‌ ئاماده‌نه‌ك���ردوه‌و هه‌ن���گاوی‌‬ ‫بۆنه‌ناوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئێمه‌ وه‌كو گه‌لی‌ كورد‬ ‫باش هه‌نگاوه‌كانمان بڕیوه‌و هه‌وڵمان بۆ‬ ‫داوه‌و هه‌م���و دونیاو گه‌لی‌ توركیاش ئه‌و‬ ‫هه‌قیقه‌ته‌ ده‌زانن‪ ،‬دی���اره‌ ئه‌وه‌ش تاكو‬ ‫س���ه‌ر نابێت‪ ،‬ئێمه‌ كاره‌كانمان بكه‌ین‌و‬ ‫توركیاش سه‌یرمان بكات‪ ،‬ئه‌مه‌ كۆتایی‌‬ ‫پێدێت"‪.‬‬

‫کێشەی گەشبین‌و ڕەشبین‬ ‫دوای ئ���ەو پەرەگراف���ە کاک س���یروان‬ ‫بەسەر چوار خاڵە تایبەتییەکەی خۆیدا‬ ‫چۆتەوە‌و دەڵێت‪ ،‬لەم خااڵنەدا دیار نییە‬ ‫کە ئاخۆ من گەشبینم یاخود رەشبین‪.‬‬ ‫هەڵبەت برای بەڕێزم کە نابێت‌و ناشێت‬ ‫دیار بێت‪ ،‬لەب���ەر دوو هۆ‪ .‬یەکەم‪ :‬ئەو‬ ‫خاالنە پەیوەندی���ان بە منەوە نییە‌و تۆ‬ ‫خۆت نوسیوتن‪ .‬ئیدی بۆچی ڕەشبینی‌و‬ ‫گەشبینی من لە شتێکدا دەربکەوێت کە‬ ‫نوسینی من نییە‪ .‬دووەم‪ :‬قسەی منیش‬ ‫لەو نوسینەدا کە بالومکردۆتەوە‪ ،‬لەسەر‬ ‫گەشبینی‌و ڕەشبینی نییە‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم گەرچی بابەتەکەی من کەم‌و زۆر‬ ‫پەیوەندی بە ڕەش���بینی‌و گەشبینییەوە‬ ‫نییە‪ ،‬دەمەوێت لێرەدا ئێستێک بکەم‌و بە‬ ‫کورتییەکی زۆر لەم کێشەیە بڕوانم‪.‬‬ ‫کێش���ەی گەشبینی‌و رەش���بینی‪ ،‬تەنیا‬ ‫کێشەی کاک س���یروان نییە‪ ،‬گەر تەنیا‬ ‫کێش���ەی بەڕێزیان بایە‪ ،‬بە شایستەی‬ ‫راوەستان‌و قسە لەسەر کردنم نەدەزانی‪،‬‬ ‫بەاڵم کێش���ەی ژمارەیەک ڕۆش���نبیری‬ ‫دیش���ە‪ ،‬کە ئێستا پرسیاری «گەشبینە‬ ‫یاخ���ود ڕەش���بینە؟» وەک زەمان���ی‬ ‫سەرەتای باڵوبوونەوەی مارکسیزم‪ ،‬بووە‬ ‫بەدەروازەی خوێندنەوە‌و هەڵسەنگاندنیان‬ ‫بۆ هەموو تێزەیەکی فیکری‌و سیاس���ی‪،‬‬ ‫ب���ەم الوالدا گورز دەوەش���ێنن‌و دەڵێن‬ ‫س���ەر زەوی جێگایەکی بۆ ڕەش���بینی‬ ‫تێدا نەماوە‪ .‬س���ەرەتا دەبێت بڵێم‪ ،‬ئەم‬ ‫پرسیارە کالسیکییە‪ ،‬ئایا تۆ گەشبینی‬ ‫یان رەشبین؟ ڕیشەکانی دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫ئەو عەقڵییەتە مارکس���ییە کالسیکییە‬ ‫کە ل���ە چ���ل‌و پەنجاکان���دا فەرهەنگی‬ ‫بیرکردنەوەیان الی ئێمە بە شێوەیەکی‬ ‫دژوار‌و پڕ هەڵە داڕش���ت‌و بناغەیان بۆ‬ ‫دانا‪ .‬ل���ە کولتووری مارکسیس���تەکاندا‬ ‫گەر گەش���بینبوویتایە‪ ،‬ئەوە نیشانەبوو‬ ‫کە باوەڕت بە گۆڕانکارییە مێژووییەکان‬ ‫هەیە‌و شۆڕش���گێڕیت‌و ورەت بەرنەداوە‪،‬‬ ‫گەر ڕەشبینیش بوویتایە‪ ،‬ئەوە نیشانە‬ ‫بوو کە جەم���اوەر س���ارد دەکەیتەوە‌و‬ ‫ڕۆحی دوودڵی بۆرژوازییانە دەچێنێت‌و‬ ‫لە ژێرەوەڕا لەگەڵ چینی سەردەس���ت‌و‬ ‫حوکمداران���دا پاکت���ی نهێنی���ت هەیە‪.‬‬ ‫ئەم ش���ابلۆنە وەک خ���ۆی‌و بە هەموو‬ ‫ڕەهەن���دە کۆمیدیی‌و س���ەتحییەکەیەوە‬ ‫لەسەری کاک سیروان‌و زۆر ڕۆشنبیریی‬ ‫سیاسی دیکەش���دا چاپ بۆتەوە‪ .‬وەک‬ ‫ئەوەی مێژوو ڕۆژێکی���ش نەجواڵ بێت‪،‬‬ ‫وەک ئەوەی عەقڵییەتی بە ناو سیاسی‬ ‫ئێم���ە‪ ،‬لە هەم���ان جوغ���زی دێرینیدا‬ ‫بەدەوری وێن���ە‌و هەس���تە دێرینەکاندا‬ ‫وەک پەنجا ساڵ لە مەوبەر بجوڵێتەوە‌و‬ ‫هیچ���ی تری ل���ەوە زیاتر ب���ۆ بەرهەم‬ ‫نەیەت کە سیاس���ییە شکس���تخواردوە‬ ‫دێرینەکان دروس���تیانکردوە‌و بە ئیرس‬ ‫جێیانهێشتووە‪.‬‬ ‫بیرکردنەوە لە سیاسەت‌و نوسین‌و دونیا‬ ‫بە پێوەری گەش���بینیت یان ڕەشبینی‪،‬‬ ‫ئاخۆ هیوا دەچێنێت ی���ان نائومێدیی‪،‬‬ ‫هێن���دە فۆرمێکی س���واو‌و درۆزنانەیە‪،‬‬ ‫گەر نیش���انەی ش���تێک بێت‪ ،‬نیشانەی‬ ‫ئەوەیە خاوەنی ئەمجۆرە تێڕوانینە جگە‬ ‫لە سیاسییەکی کورتبین زیاتر نییە کە‬ ‫دەیەوێ بە وەعدی درۆ‌و پەیمانی قەبە‌و‬ ‫مژدەی پاش���ەڕۆژی گوڵڕەنگ خوێنەرە‬ ‫غەمگین‌و نائومێدەکان���ی بخەڵەتێنێت‌و‬ ‫خۆی وەک ئەو شۆڕش���گێڕە نیشانبدات‬ ‫کە مژدەی نان‌و یەکس���انی بۆ هێناوین‪.‬‬ ‫لە هەر جێگایەکدا عەقڵییەتی ئایدۆلۆژی‬ ‫زاڵب���وو‪ ،‬ئەم جۆرە ڕیکالمە ئایدۆلۆژییە‬ ‫هەرزان���ە‪ ،‬وەک یەک���ەم ش���ت‌و یەکەم‬ ‫پێوەر لەدەستی ئایدۆلۆژیستەکاندا دێتە‬ ‫پێش���ێ‌و دەیکەنە قامچی دەس���تیان تا‬ ‫ل���ە ڕێگایەوە چاک‌و خراپ جیابکەنەوە‪.‬‬ ‫لە هەر جێگایەک���دا ئەم پێوەرە کەوتە‬ ‫کار‪ ،‬نیشانەیە کە سەتحییەتی سیاسی‌و‬ ‫ئایدۆلۆژی گەیشتۆتە ترۆپکی خۆی‪ .‬من‬ ‫هیچ کات بە لۆژیکی گەشبین یان ڕەشبین‬ ‫ئیش���م نەک���ردوە‪ ،‬ئەم ج���ۆرە لۆژیکە‬ ‫بەرهەمی عەقڵی ئەو ڕۆش���نبیرانەیە کە‬ ‫کاری ڕۆش���نبیریی بە پێ���وەری کاری‬ ‫سیاس���ی دەخوێنن���ەوە‪ .‬عەقڵییەت���ی‬ ‫رۆش���نبیرییان هێش���تا لە عەقڵییەتی‬ ‫موفەتیش���ی حیزب���ی جیانەبۆت���ەوە‪،‬‬ ‫پش���کنینی نوس���ەران بۆئەوەی بزانین‬ ‫گەشبینن یان ڕەش���بین لە هیچ دەور‌و‬

‫من هیچ کات بە‬ ‫لۆژیکی گەشبین‬ ‫یان ڕەشبین‬ ‫ئیشم نەکردوە‪،‬‬ ‫ئەم جۆرە لۆژیکە‬ ‫بەرهەمی عەقڵی ئەو‬ ‫ڕۆشنبیرانەیە کە‬ ‫کاری ڕۆشنبیریی‬ ‫بە پێوەری کاری‬ ‫سیاسی دەخوێننەوە‬ ‫زەمانێک���دا لۆژیک���ی خوێندن���ەوەی‬ ‫ڕۆشنبیرێک نەبووە بۆ ڕۆشنبرێکی تر‪،‬‬ ‫بەڵکو کاری قۆمیسەرە ئایدۆلۆژییەکان‬ ‫بووە‪ .‬گەش���بینی‌و ڕەشبینی دوو دراوی‬ ‫ئەبەدی نی���ن‪ ،‬ژیان‌و نوس���ین‌و مێژوو‬ ‫لەس���ەدان رووداو‌و لە تۆڕێکی چنراوی‬ ‫پێکداچوو دروستبووە‪ ،‬کە لە یەککاتدا‬ ‫س���ەدان ڕەگەز‌و هێز‌و کارکردی جیاواز‬ ‫لە ناوی���دا بەیەک���دادەدەن‪ ،‬لە ناو ئەم‬ ‫ئاڵۆزیی���ەدا‪ ،‬نە ڕەوتێک���ی تاک ڕێگەی‬ ‫دیاریکراوی لە بەردەستە‪ ،‬نە هێزەکانیش‬ ‫لە نێویدا شوناسی ئەبەدییان هەیە‪ ،‬تا‬ ‫قسە لە سەر گەشبینییەکی هەمیشەیی‬ ‫یان ڕەش���بینییەکی هەمیشەیی بکەین‪،‬‬ ‫ئەم دوو جۆرە لە گەشبینی‌و رەشبینی‬ ‫ڕەها سەر بە کایەی تێفکرینی وجودین‬ ‫ن���ەوەک س���ەر ب���ە کای���ەی تێفکرینی‬ ‫سیاس���ی‌و مێژوویی‪ ،‬کاتێکیش کە دێنە‬ ‫سیاس���ەتەوە وەک ئایدۆلۆژیایەکی نزم‌و‬ ‫هەرزان دێن‪ ،‬نەوەک تێزی فەلس���ەفی‌و‬ ‫فیکری‪ .‬لێرەوە ڕەشبینترین نوسەران‌و‬ ‫فەیلەس���وفان لە روی وجودییەوە‪ ،‬هیچ‬ ‫کات لەوە نەکەوتوون لە رووی نوسین‌و‬ ‫بەرگریی‌و بەرهەڵس���تکارییەوە بۆ بەها‬ ‫ئینس���انییەکان‪ ،‬لە هەموو گەشبینەکان‬ ‫چاالکتر ب���ن‪ .‬ئەمجۆر لە گەش���بینی‌و‬ ‫ڕەش���بینی کە الی سیروان عەبدولەکان‬ ‫دەیبینین‪ ،‬لە کارێکی فیکری دووردرێژ‌و‬ ‫لەخوێندنەوەیەک���ی ئۆبژێکتیفان���ەی‬ ‫واقعەوە نەهاتووە‪ ،‬بەڵکو دوو دراون‌و دوو‬ ‫پێوەرن لە کولتووری حیزبە کوردییەکان‌و‬ ‫ئاوازی سیاس���ی شەست‌و حەفتاکانەوە‬ ‫ب���ۆ ڕۆش���نبیرە ئایدۆلۆژییەکانی ئێمە‬ ‫ماوەت���ەوە‪ ،‬کە دەس���تکورتی فیکری‌و‬ ‫هەژاری مەنهەجیان بەرەو ئەوەی بردون‬ ‫جگە لە پرسیاری‪ :‬ئایا گەشبینیت یان‬ ‫رەش���بینیت‪ ،‬دەرگایەکی تریان نەبێت‬ ‫لێ���وەی بێنە ژوورێ بۆ ناو دونیای هیچ‬ ‫نوسەرێک‌و هیچ تێکستێک‪ .‬لەوە بەدتر‌و‬ ‫بێماناتریش ئەوەیە‪ ،‬کە کاک س���یروان‬ ‫هەر بەپێی ش���ابلۆن‌و کڵێشە کۆنەکە‪،‬‬ ‫الی وایە رەش���بینی مانای دانیش���تن‌و‬ ‫خۆبەدەس���تەودان‌و هیچ نەک���ردن‪ .‬لە‬ ‫ڕاستیدا کارکردنی ڕۆشنبیران هیچ کات‬ ‫پەیوەندی بە گەش���بینی‌و ڕەشبینییەوە‬ ‫نیی���ە‪ ،‬ڕەش���بینەکان چاالکتری���ن‌و‬ ‫داهێنەرتری���ن بوونەوەران���ی س���ەر‬ ‫زەوی ب���وون‪ ،‬من لە مێ���ژووی ئەدەب‌و‬ ‫فەلس���ەفەدا دوو کەس���م لە یادە کە بە‬ ‫ڕۆحی گەشبینی کاریانکردوە‌و گەشبینی‬ ‫دینامۆیان بووە‪ ،‬مارکس لە فیکر‌و والت‬ ‫ویتم���ان لە ئەدەبدا‪ ،‬هەڵبەت ئارنس���ت‬ ‫بلۆخ لێ���رەدا جیادەکەم���ەوە‪ ،‬چونکە‬ ‫چەمک���ی هی���وا الی بل���ۆخ چەمکێکی‬ ‫فەلس���ەفی ئاڵۆزترە لەوەی بیخەمە ئەم‬ ‫ناوکۆییەوە‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫عوسمان ئۆجه‌الن‪ :‬جه‌میل بایق‬ ‫كه‌سێك ‌ی توندڕه‌وو پیاوێكی‌ ستالینییه‌‬

‫كوده‌تا له‌میسرو‬ ‫شین‌و باوكه‌ڕۆ‬ ‫له‌كوردستان‬

‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫عوسمان ئۆجه‌الن برای‌ عه‌بدواڵ‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆكی‌ په‌كه‌كه‌و ئه‌ندام ‌‬ ‫ئۆجه‌الن ‌‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌و‬ ‫پێشوی‌ كونسه‌ ‌‬ ‫پارته‌‪ ،‬له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫ی‬ ‫تیشك ده‌خات ‌ه سه‌ر ئه‌و گۆڕانكاریه‌ ‌‬ ‫ی كۆما جڤاكێن‬ ‫له‌كۆنگره‌ی‌ نۆیه‌م ‌‬ ‫ێ ‪KCK‬دا رویدا‪ ،‬ئه‌‌و ده‌ڵێت‬ ‫كوردستان ‌‬ ‫"ئه‌م گۆڕانكارییه‌ په‌كه‌كه‌ به‌ره‌و‬ ‫توندڕه‌ویی‌ ده‌بات"‪.‬‬ ‫ی ‪KCK‬دا‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌كۆنگ���ره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫گۆڕانكارییه‌ك هاته‌ ئاراوه‌و سیسته‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گ���ۆڕی‌‌و كۆنس��� ‌ه ‌‬ ‫ی خ���ۆ ‌‬ ‫سیاس��� ‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ گش���تی‌ پێكهێنرا‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ی‬ ‫كۆنس���ه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تییه‌ ل���ه‌ڕو ‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه‬ ‫رێكخس���تنه‌وه‌ چ جیاوازییه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ش���ێوه‌ رێكخستنه‌كانی‌ پێشو ‌‬ ‫په‌كه‌كه‌دا؟‬ ‫عوس���مان ئۆجه‌الن‪ :‬په‌كه‌كه‌ هه‌مو‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ب���وه‌‪ :‬خه‌تێك ‌‬ ‫كاتێ���ك دو خه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ی‌‌و خه‌تێكی‌ سۆشیالیس���ت ‌‬ ‫ی نه‌ته‌وه‌یی‌‌و خه‌تی‌ چه‌پ‬ ‫چه‌پ‪ .‬خه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌یه‌ ‌‬ ‫له‌ن���او په‌كه‌كه‌دا له‌س���اڵه‌كان ‌‬ ‫‪1990‬دا سه‌ریهه‌ڵداو هه‌ردو خه‌ته‌كه‌ش‬ ‫ی‬ ‫له‌هه‌وڵی‌ ئه‌وه‌دابون ببن به‌ده‌سه‌اڵتدار ‌‬ ‫ناو په‌كه‌كه‌‪ ،‬هه‌ردوكیش���یان به‌یه‌كه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ‪1993‬ه‌وه‌ خه‌ت ‌‬ ‫كاریانده‌كرد‪ ،‬له‌ساڵ ‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ ده‌سه‌اڵتداربوه‌ له‌په‌كه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ل���ه‌م كۆنگ���ره‌ی نۆیه‌م���ه‌دا‬ ‫گۆڕانكارییه‌ك كه‌وت ‌ه هاوكێش���ه‌كه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێس���تا خه‌ت���ی‌ چه‌پ ده‌س���ه‌اڵتداره‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫چونك ‌ه جه‌میل بایق كه‌ كه‌سایه‌تیێك ‌‬ ‫ی ناو‬ ‫ی چه‌پ��� ‌‬ ‫چه‌پ���ه‌و س���ه‌ر به‌خه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌كه‌كه‌یه‌و تێكۆش���ه‌رو چاالكوانێك ‌‬ ‫چه‌پ���ه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا ئ���ه‌م كۆنگره‌ی��� ‌ه‬ ‫ی هێنای ‌ه‬ ‫ی ناو په‌كه‌كه‌ش��� ‌‬ ‫عه‌له‌وییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫پێش���ه‌وه‌‪ ،‬له‌ن���او په‌كه‌ك���ه‌ گروپێك ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌زهه‌ب���ی‌ عه‌له‌وی‌ هه‌یه‌ ك��� ‌ه نزیك ‌‬ ‫هه‌ی ‌ه له‌گ ‌هڵ‌ چه‌پ���ه‌كان‪ ،‬ئه‌وان الوازن‬ ‫ی‬ ‫ی چ���ه‌پ‌و گروپ ‌‬ ‫به‌اڵم ه���ه‌ردو گروپ ‌‬ ‫ی پێكه‌وه‌ رێكه‌وتن بۆ‬ ‫ی عه‌له‌و ‌‬ ‫مه‌زهه‌ب ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ بگه‌نه‌ ده‌سه‌اڵت‪ ،‬بۆیه‌ ده‌توانم‬ ‫ی‬ ‫بڵێ���م ئه‌م دو گروپه‌ ده‌یانه‌وێت گروپ ‌‬ ‫ی الوازبك���ه‌ن‪ ،‬وه‌ك بینیمان‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌ته‌وه‌ی ‌‬ ‫به‌ڕێز قه‌ره‌یالن كه‌سایه‌تێك ‌‬ ‫پێشكه‌وتنخوازه‌ ئه‌و الچو جه‌میل بایق‌و‬ ‫ی ‪‌KCK‬و‬ ‫ێ هۆزات بون ‌ه هاوسه‌رۆك ‌‬ ‫به‌س ‌‬ ‫ی چه‌پ‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتدار‪ .‬به‌بڕوای‌ من بزاڤ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناو په‌كه‌ك ‌ه پشتگیر ‌‬ ‫گروپی‌ عه‌له‌و ‌‬ ‫خۆی���ان له‌ئێ���ران‌و عێ���راق‌و س���وریا‬ ‫ی نزیك ‌ه له‌ش���یعه‌و‬ ‫وه‌رگرت���وه‌‪ ،‬عه‌له‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌یانه‌وێ���ت له‌گه‌ ‌ڵ چه‌پ���ه‌كان فكر ‌‬ ‫ێ‬ ‫خۆیان له‌توركیا س���ه‌ربخه‌ن‌و نایه‌نه‌و ‌‬ ‫بزاڤ���ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ به‌هێ���ز بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی من ته‌مه‌نی‌ ئه‌وان كورته‌‪.‬‬ ‫به‌بۆچون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌به‌یاننامه‌كه‌ ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬واته‌ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی نۆیه‌مدا ئاماژه‌ی‌ پێكراوه‌ ك ‌ه‬ ‫كۆنگر‌ه ‌‬ ‫ی س���ه‌رمایه‌داری‌ جیهانگیریی‌‪،‬‬ ‫(له‌دژ ‌‬ ‫ی جیهانیه‌)‪،‬‬ ‫ی دیموكراس��� ‌‬ ‫كورد هێ���ز ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی ئاڕاسته‌ ‌‬ ‫ئایا ئه‌مه‌ زیاتر زاڵبون ‌‬ ‫گروپ ‌ه چه‌پ���ه‌ ده‌گه‌یه‌نێت ك ‌ه وه‌ك تۆ‬ ‫ده‌ڵێیت به‌س���ه‌ر كه‌جه‌كه‌دا زاڵبوه‌ له‌م‬ ‫كۆنگره‌یه‌دا؟‬ ‫ی چه‌پ‌و‬ ‫عوس���مان ئۆج���ه‌الن‪ :‬گروپ ‌‬ ‫ی سه‌رمایه‌دارین‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫گروپی‌ عه‌له‌وی‌ دژ ‌‬ ‫ئه‌مه‌ش هه‌ڵه‌یه‌‪ ،‬بۆ مێژو راس���تییه‌ك‬ ‫ی په‌كه‌كه‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێم ك ‌ه یه‌كه‌م ته‌له‌فزیۆن ‌‬ ‫به‌پار‌هی‌ سه‌رمایه‌دارانی‌ كورد دامه‌زرا‌و‬ ‫ی‬ ‫رۆژنامه‌ی‌ رۆژانه‌ش هه‌ر سه‌رمایه‌دار ‌‬ ‫ی‬ ‫كورد ده‌ریكرد‪ ،‬كه‌وات ‌ه س���ه‌رمایه‌دار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌كه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی ئ���ازاد ‌‬ ‫ك���ورد بزاڤ��� ‌‬ ‫پێشخست‪ ،‬ئه‌م جۆره‌ بیركردنه‌وه‌ی ‌ه بۆ‬ ‫ی وه‌ك كورد‬ ‫رۆژگاری‌ ئێستاو بۆ گه‌لێك ‌‬ ‫ناشێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌یاننامه‌ك���ه‌ی‌ كۆنگره‌ ‌‬ ‫ی رۆژئاوا‬ ‫‪ KCK‬سه‌باره‌ت به‌كوردستان ‌‬ ‫ته‌ئكید ل���ه‌و‌ه ده‌كاته‌وه‌ كه‌ (هه‌په‌گه‌)‬ ‫ی كوردس���تان خۆی‌ به‌هێزتر‬ ‫له‌رۆژئاوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كاو ب���ۆ هه‌م���و ئه‌گه‌رێكیش خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاماده‌ ده‌كات‪ ،‬ئایا ئه‌مه‌ مه‌س���یجێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ناڕاس���ته‌وخۆی‌ په‌كه‌كه‌ نییه‌ بۆ پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ پش���تیوانی‌ له‌گروپه‌ ركه‌به‌ره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌یه‌ده‌و هه‌په‌گ���ه‌ ده‌كات له‌رۆژئاوا ‌‬ ‫كوردستان؟‬ ‫عوس���مان ئۆجه‌الن‪ :‬كێشه‌ی‌ سوریا‬ ‫ی زۆر گرنگ���ه‌‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫كێش���ه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌میس���رو البردن ‌‬ ‫له‌دوای‌ گۆڕانكار ‌‬ ‫محه‌م���ه‌د مورس���ی‌‪ ،‬رژێمی‌ ئه‌س���ه‌د‬ ‫هه‌س���تده‌كات ئ���ه‌م روداو‌ه ئه‌و به‌هێز‬ ‫ده‌كاو ئۆپۆزس���یۆن الواز ده‌بێت‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫ده‌زانی���ن ك���ه‌ رژێمی‌ ئێ���ران‌و عێراق‌و‬

‫موراد قه‌ره‌یالن‬ ‫له‌ناو په‌كه‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی له‌‪2002‬دا به‌من ‌‬ ‫گروپێكی‌ عه‌له‌وی ‌‬ ‫وت‪ :‬ئه‌و گروپ ‌ه‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ نزیك ‌ه‬ ‫زۆر توندڕه‌ون‌و‬ ‫له‌چه‌په‌كان‪،‬‬ ‫پێكه‌و‌ه رێكه‌وتن پشتگیریان‬ ‫ی بگه‌ن ‌ه له‌ئێران‌و‬ ‫بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ئه‌سه‌ده‌وه‌یه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت‬ ‫سوریاو حیزبواڵی‌ لوبنان رێكه‌وتن ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌س���ه‌د نه‌ڕوخێت‌و گۆڕانكار ‌‬ ‫رژێم ‌‬ ‫له‌س���وریا نه‌هێت ‌ه ئ���اراوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ی خ���ۆی‌ توند بكاو‬ ‫په‌كه‌كه‌ ده‌س���ه‌اڵت ‌‬ ‫خۆی‌ به‌دوربگرێت له‌پشتگیری‌ ئێران‌و‬ ‫ی‬ ‫عێراق‌و سوریا پشتگیری‌ ئۆپۆزسیۆن ‌‬ ‫س���وریا به‌ده‌س���تده‌هێنێت‌و زیاتریش‬ ‫ی‬ ‫ی كورد له‌رۆژئاوا ‌‬ ‫ده‌توانێت مافه‌كان��� ‌‬ ‫كوردستان مسۆگه‌ر بكات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ل���ه‌م كۆنگره‌ی���ه‌دا موراد‬ ‫ی ‪KCK‬دا نه‌ما‪،‬‬ ‫قه‌ره‌یالن له‌سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫به‌ب���ڕوای‌ تۆ ئه‌و دورخرایه‌وه‌ یان ئه‌و‌ه‬ ‫ی حیزبی‌ بو؟‬ ‫ی ئاسای ‌‬ ‫گۆڕانكارییه‌ك ‌‬ ‫عوس���مان ئۆجه‌الن‪ :‬موراد قه‌ره‌یالن‬ ‫ی گروپێكی‌ نیشتیمانپه‌روه‌ر‬ ‫نوێنه‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردان���ه‌ ‌‬ ‫ده‌كات كه‌س���ایه‌تیێك ‌‬ ‫زۆرباش���ه‌‌و به‌پش���تگیری‌ ئاپ���ۆ چو‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌وه‌‪ ،‬ئاپۆ پێیباش بو قه‌ره‌یالن‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵتدا بێ���ت ب���ه‌اڵم قه‌ره‌یالن‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌ته‌وه‌ی ‌‬ ‫خۆیی‌ ته‌نزیم نه‌كردو هێز ‌‬

‫له‌نێوان گروپ ‌ه چ���ه‌پ‌و نه‌ته‌وه‌ییه‌كان‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ردا ئه‌وان حه‌ز‬ ‫ی‬ ‫ی قه‌ره‌یالن ناكه‌ن‪ ،‬سه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی له‌ناو‬ ‫ی نه‌ته‌وه‌ی ‌‬ ‫ئه‌وه‌ش هێش���تا باڵ ‌‬ ‫ی چ���ه‌پ‌و‬ ‫په‌كه‌ك���ه‌دا به‌هێ���زه‌و باڵ��� ‌‬ ‫عه‌له‌ویه‌كان به‌ره‌و الوازی‌ ده‌چێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی تۆ سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌ب���ڕوا ‌‬ ‫قه‌ره‌یالن به‌رامبه‌ر به‌كوردس���تانه‌كان‌و‬ ‫ی په‌كه‌ك��� ‌ه‬ ‫توركی���ا‌و رێكخس���تنه‌كان ‌‬ ‫ی دورس���تبو‪،‬‬ ‫له‌ئه‌وروپادا سیاس���ه‌تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئایا ئ���ه‌و س���ه‌ركه‌وتو له‌به‌ڕێوه‌بردن ‌‬ ‫په‌كه‌كه‌دا؟‬ ‫عوس���مان ئۆج���ه‌الن‪ :‬قه‌ره‌ی�ل�ان‬ ‫ی ماقول���ه‌‪ ،‬ن���ه‌زۆر‬ ‫كه‌س���ایه‌تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ركه‌وتوبو‪ ،‬نه‌شكستیخواردوه‌‪ ،‬توان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بپارێزێ���ت‌و به‌هێز ‌‬ ‫بی���ری‌ نه‌ته‌وه‌ی ‌‬ ‫بكات‪ ،‬ده‌توانم بڵێم هاوسه‌نگی‌ دروست‬ ‫نه‌تێكچو نه‌س���ه‌ركه‌وتو بو‪ ،‬قه‌ره‌یالن‬ ‫كه‌س���ێكی‌ میان���ه‌ڕه‌وه‌و ده‌خوازێ���ت‬ ‫ره‌وشه‌كه‌ به‌رده‌وام بێت‪.‬‬

‫ی‬ ‫پێشبینی‌ ده‌كه‌م ئه‌م گۆڕانكاری ‌ه ‌‬ ‫ی له‌ناو په‌كه‌ك ‌ه‬ ‫له‌مه‌ودوا په‌یوه‌ند ‌‬ ‫رویدا بۆ‬ ‫نێوان په‌كه‌كه‌و‬ ‫ی‬ ‫پارچه‌كانی‌ تر ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫كوردستان باش‬ ‫باشور به‌ره‌و‬ ‫نیه‌‬ ‫ی بچێت‪،‬‬ ‫الواز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی الچون ‌‬ ‫به‌هۆ ‌‬ ‫قه‌ره‌یالن‌و‬ ‫ی جه‌میل‬ ‫هاتن ‌‬ ‫بایقه‌وه‌‬ ‫له‌ناو په‌كه‌ك���ه‌ به‌هێزتر نه‌كرد‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئێستاش قه‌ره‌یالن به‌ده‌م كاره‌كانیه‌و‌ه‬ ‫نه‌چێ���ت ئاڵۆزی‌ له‌ن���او گروپ ‌ه چه‌پ‌و‬ ‫گروپه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كان په‌ره‌ده‌سێنێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتوای��� ‌ه جۆرێك له‌ناڕه‌زای ‌‬ ‫هه‌ب���و‌ه له‌ن���او په‌كه‌ك���ه‌دا به‌رامبه‌ر‬ ‫ی‬ ‫به‌قه‌ره‌ی�ل�ان یان قه‌ره‌ی�ل�ان ناڕه‌زای ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ب���و به‌رامبه‌ر به‌هه‌ندێ���ك هه‌نگاو ‌‬ ‫ئه‌مدواییه‌ی‌ په‌كه‌كه‌؟‬ ‫عوس���مان ئۆجه‌الن‪ :‬موراد قه‌ره‌یالن‬ ‫ی‬ ‫نوێن���ه‌ری‌ ئاپ���ۆ بو‪ ،‬ئاپۆ پش���تگیر ‌‬ ‫ی ده‌ركردو هه‌مو كه‌س���ایه‌تی ‌ه‬ ‫قه‌ره‌یالن ‌‬ ‫ی ن���او په‌كه‌ك ‌ه‬ ‫نیش���تیمانپه‌روه‌ره‌كان ‌‬ ‫پێیانخۆش بو قه‌ره‌یالن له‌ده‌س���ه‌اڵتدا‬ ‫ی‬ ‫بێت‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هێزی‌ نه‌ته‌وه‌ی ‌‬ ‫ی مان���ه‌وه‌ی‌ قه‌ره‌ی�ل�ان بو‪،‬‬ ‫پش���تگیر ‌‬ ‫ی باش���وریش هه‌م���و‬ ‫له‌كوردس���تان ‌‬ ‫پارته‌كان خوازیاربون موراد قه‌ره‌یالن‬ ‫ی ‪ KCK‬ب���كات‪ .‬گروپ��� ‌ه‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی قه‌ره‌یالن‬ ‫چ���ه‌پ‌و عه‌له‌وی���ه‌كان دژ ‌‬ ‫ب���ون‌و ده‌یانه‌وێ���ت الوازی‌ بك���ه‌ن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫گروپی‌ قه‌ره‌یالن حه‌زن���اكات ناكۆك ‌‬

‫ی ت���ۆ ئاگاداربیت‪،‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌وه‌نده‌ ‌‬ ‫عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ره‌خنه‌ی‌ له‌قه‌ره‌یالن‬ ‫هه‌بو؟‬ ‫ی‬ ‫عوس���مان ئۆجه‌الن‪ :‬ئاپۆ زۆر راز ‌‬ ‫ی لێهه‌بو‪،‬‬ ‫نه‌بو‪ ،‬هه‌م���و جارێك ره‌خنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ه‌اڵم ئوس���لوبی‌ ئاپۆ ئوس���لوبێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌خنه‌ییه‌‪ ،‬هه‌مو كاتێك به‌ره‌خنه‌كان ‌‬ ‫خه‌باتی‌ ئازادی‌ ب���ڕه‌و پێده‌دات‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئاپۆ هه‌م ره‌خنه‌ی‌ هه‌بو هه‌م پشتگیر ‌‬ ‫ی‬ ‫قه‌ره‌یالن���ی‌ ده‌كرد‪ ،‬قه‌ره‌یالن به‌هێز ‌‬ ‫ئاپۆ گه‌یش���ته‌ ده‌س���ه‌اڵت‌و تائێستاش‬ ‫پش���تگیری‌ ده‌كات‪ ،‬ئاپ���ۆ له‌الی���ه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ره‌خن ‌هی‌ لێده‌گرێت‌و له‌الیه‌ك پشتگیر ‌‬ ‫ده‌كات ك��� ‌ه ئه‌م���ه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئوسلوبی‌ ئاپۆ‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬په‌یوه‌ن���دی‌ قه‌ره‌ی�ل�ان‬ ‫ی‬ ‫له‌گه‌ڵ س���ه‌ركرده‌و هێزه‌كانی‌ باشور ‌‬ ‫كوردستان چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنی‌‪ ،‬ئایا‬ ‫ی گرته‌به‌ر به‌رامبه‌ر‬ ‫ی دروست ‌‬ ‫سیاسه‌تێك ‌‬ ‫به‌هه‌رێمی‌ كوردستان؟‬ ‫ی‬ ‫عوس���مان ئۆجه‌الن‪ :‬س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫باشوری‌ كوردستان له‌د‌ه ساڵی‌ رابردودا‬

‫عوسمان ئۆجه‌الن‬ ‫ی مام‬ ‫هه‌ڵه‌یان نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬واته‌ جه‌ناب ‌‬ ‫جه‌الل‌و كاك مه‌س���عودو كاك نێچیرو‬ ‫دكتۆر به‌رهه‌م‌و س���ه‌رجه‌م س���ه‌رۆك‬ ‫ی دیاری���ان نه‌كردوه‌و‬ ‫پارت���ه‌كان هه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تر ‌‬ ‫ی گه‌وره‌یان به‌به‌ش���ه‌كان ‌‬ ‫خزمه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تانیش كردوه‌‪ ،‬سه‌ركرده‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان رێگریان له‌ئازاد ‌‬ ‫باش���ور ‌‬ ‫پارچه‌كان���ی‌ كوردس���تان نه‌ك���ردوه‌و‬ ‫هاوكاریش���یان ك���ردون‪ ،‬ده‌توانم بڵێم‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ باش���ور له‌گ���ه‌ڵ‌ ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫گۆڕانكاریه‌ نه‌ب���ون ك ‌ه له‌ناو ریزه‌كان ‌‬ ‫په‌كه‌كه‌دا هاته‌ ئاراوه‌‪ ،‬به‌ڵكو حه‌زیان‬ ‫ده‌كرد قه‌ره‌یالن به‌رده‌وام بێت‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫پێش���بینی‌ ده‌كه‌م له‌مه‌ودوا په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی باشور‬ ‫نێوان په‌كه‌كه‌و س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ره‌و الوازی���ی‌ بچێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌هۆ ‌‬ ‫ی جه‌میل‬ ‫گۆڕین���ی‌ قه‌ره‌ی�ل�ان‌و هاتن��� ‌‬ ‫بایقه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬كه‌واته‌ هاتن ‌ه پێش���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی په‌كه‌ك ‌ه بۆ‬ ‫جه‌میل بای���ق چ په‌یامێك ‌‬

‫زاگرۆس) بون‪ ،‬ئه‌مانه‌ كێن؟‬ ‫عوسمان ئۆجه‌الن‪ :‬به‌سێ‌ هۆزات ‪19‬‬ ‫س���اڵ ‌ه له‌ناو په‌كه‌كه‌دا خه‌بات ده‌كات‌و‬ ‫ی‬ ‫كه‌س���ایه‌تیێكی‌ س���ه‌ر به‌مه‌زهه‌ب��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گوندێك ‌‬ ‫عه‌له‌ویه‌‌و زازایی���ه‌‌و خه‌ڵك ‌‬ ‫تونجه‌لیی���ه‌‪ ،‬هاجه‌ر زاگرۆس���یش ژن ‌ه‬ ‫ی رۆژئاوای‌ كوردستانه‌‪.‬‬ ‫گه‌ریالیه‌ك ‌‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئای���ا ئ���ه‌م گۆڕانكارییان ‌ه‬ ‫ی توركیاو‌ه‬ ‫هیچ په‌یوه‌ندی‌ به‌خواس���ت ‌‬ ‫هه‌بوه‌؟‬ ‫عوس���مان ئۆجه‌الن‪ :‬ئه‌م گۆڕانكاری ‌ه‬ ‫ی ناو په‌كه‌ك ‌ه‬ ‫ته‌نها پێویستیی‌ هه‌لومه‌رج ‌‬ ‫بوه‌‌و به‌خواستی‌ توركیا نه‌بوه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی ده‌ویست‌و‬ ‫ی چاره‌س���ه‌ر ‌‬ ‫توركیا رێگا ‌‬ ‫م���وراد قه‌ره‌یالن له‌‪2002‬دا به‌منی‌ وت‪:‬‬ ‫ئه‌و گروپ ‌ه زۆر توندڕه‌ون‌و پشتگیریان‬ ‫له‌ئێ���ران‌و ئه‌س���ه‌ده‌وه‌یه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ی له‌گه‌ڵ��� ‌ه به‌اڵم‬ ‫ئاپ���ۆ هه‌م���و خه‌ڵك ‌‬ ‫ی ئێس���تای‌ په‌كه‌ك ‌ه‬ ‫ئه‌و ده‌سه‌اڵتدار‌ه ‌‬ ‫كێش���ه‌یه‌كه‌ بۆ ئاپۆ چونك ‌ه ئه‌و گروپ ‌ه‬

‫ی‬ ‫له‌ناو په‌كه‌كه‌دا دو په‌كه‌ك ‌ه هێزێك ‌‬ ‫خه‌ت ملمالنێیانه‌‪ :‬دیموكراسی‌ نیه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫چه‌پ‌و نه‌ته‌وه‌یی‌‪ ،‬چونك ‌ه ماف ‌‬ ‫ئه‌وه‌ت هه‌یه‌ بچیت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌م كۆنگره‌یه‌ ‌‬ ‫ناویانه‌وه‌و خه‌بات‬ ‫ی‬ ‫‪KCK‬دا خه‌ت ‌‬ ‫ی زاڵ‌ بو بكه‌یت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی ‌‬ ‫مافی‌ ئه‌وه‌ت نی ‌ه‬ ‫جیابیته‌وه‌و بچیت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ناو گروپێك ‌‬ ‫‌وه‌‬ ‫تره‬ ‫ناوخۆو ده‌ره‌وه‌ی‌ په‌كه‌كه‌ ده‌گه‌یه‌نێت؟‬ ‫عوس���مان ئۆجه‌الن‪ :‬ئه‌و گۆڕانكاری ‌ه‬ ‫ی ئاشتیانه‌‌و‬ ‫ی چاره‌سه‌ر ‌‬ ‫ی پێشكه‌وتن ‌‬ ‫دژ ‌‬ ‫ئازادیخوازی���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌و زۆر تونده‌و رێگ ‌ه‬ ‫ی توركیا‬ ‫ن���ادات ك���ورد له‌كوردس���تان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌نگاو بۆ چاره‌سه‌ری‌ بهاوێت‪ ،‬به‌بڕوا ‌‬ ‫من ئه‌م گۆڕان ‌ه له‌م زه‌مه‌ن‌و زه‌مینه‌یه‌دا‬ ‫ی‬ ‫ی په‌كه‌ك ‌ه په‌یامێك ‌‬ ‫بۆ ناوخۆو ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫ی هه‌ڵنه‌گرتوه‌‪.‬‬ ‫ی له‌گ���ه‌ ‌ڵ خ���ۆ ‌‬ ‫باش��� ‌‬ ‫جه‌میل بایق كه‌س���ێكی‌ موحافیزكاره‌و‬ ‫ی سۆشیالیس���تی‌ كۆن به‌ڕێو‌ه‬ ‫به‌عه‌قڵ ‌‬ ‫ی س���تالینییه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ده‌چێ���ت‌و پیاوێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ستالین كه‌سایه‌تییه‌كی‌ توندڕه‌وو دژ ‌‬ ‫دیموكراس���یه‌‪ ،‬ده‌توان���م بڵێم جه‌میل‬ ‫ی‬ ‫ی دژ ‌‬ ‫ێ هۆزات به‌ته‌واوه‌ت ‌‬ ‫بایق‌و به‌س��� ‌‬ ‫دیموكراسین‌و رۆش���نبیریش نین‪ ،‬ئه‌م‬ ‫گۆڕانكاریه‌ی‌ له‌ن���او په‌كه‌كه‌ رویدا بۆ‬ ‫ی كوردستان باش نیه‌‪.‬‬ ‫پارچه‌كانی‌ تر ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باش���ه‌ جگ ‌ه له‌جه‌میل بایق‌و‬ ‫ی تریش له‌م‬ ‫ی كارتال‪ ،‬دو كه‌س��� ‌‬ ‫ره‌مز ‌‬ ‫ی پێش���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫كۆنگره‌ی���ه‌دا هاتن ‌ه ریز ‌‬ ‫ێ هۆزات‌و هاجه‌ر‬ ‫ك ‌ه ئه‌وانیش (به‌س��� ‌‬

‫ی‬ ‫زۆر مه‌ترس���یه‌و چاره‌سه‌ركردنیش��� ‌‬ ‫گرانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باش���ه‌ په‌كه‌كه‌ بۆچی‌ ئاماد‌ه‬ ‫نیی��� ‌ه له‌گه‌ڵ‌ ئێو‌ه ئاش���تبونه‌وه‌ بكات‬ ‫كه‌ چه‌ند س���اڵێك ‌ه له‌په‌كه‌ك ‌ه دابڕاون‌و‬ ‫جیابونه‌ته‌وه‌؟‬ ‫ی‬ ‫عوسمان ئۆجه‌الن‪ :‬په‌كه‌ك ‌ه هێزێك ‌‬ ‫ی كوردس���تان‬ ‫ی نیه‌‪ ،‬بۆ ئازاد ‌‬ ‫دیموكرات ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫خه‌باتی‌ زۆر كردو‌ه به‌اڵم دیموكرات ‌‬ ‫ی به‌كارهێناوه‌‪،‬‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ حزب ‌‬ ‫له‌ناو په‌كه‌ك���ه‌دا به‌ش���داربون ئازاد‌ه‬ ‫به‌اڵم چون���ه‌ده‌ره‌وه‌و جیابونه‌وه‌ ئازاد‬ ‫ی ئ���ه‌وه‌ت هه‌یه‌ بچیت ‌ه‬ ‫نی���ه‌‪ ،‬وات ‌ه ماف ‌‬ ‫ن���او په‌كه‌ك��� ‌ه خه‌بات بكه‌ی���ت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی ئه‌وه‌ت نی ‌ه جیابیته‌و‌ه بچیت ‌ه ناو‬ ‫ماف ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تره‌وه‌‪ ،‬من هه‌میش ‌ه داواكار ‌‬ ‫گروپێك ‌‬ ‫ی په‌كه‌ك ‌ه‬ ‫دیالۆگ بوم‪ ،‬به‌اڵم به‌رپرسان ‌‬ ‫ی ئه‌رێنی‌ نه‌داوه‌‪ .‬پێویست ‌ه ئێستا‬ ‫وه‌اڵم ‌‬ ‫ی بكات‌و‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی مێژو ‌‬ ‫په‌كه‌كه‌ س���ه‌یر ‌‬ ‫ی‬ ‫رێز له‌و كه‌س���انه‌ بگرێت ك ‌ه له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ی له‌گ ‌ه ‌ڵ ك���ردوه‌و‬ ‫راب���ردودا خه‌بات��� ‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ دیموكراسیان ‌ه كاربكات‪.‬‬

‫ رێبی���ن ه���ه‌ردی له‌به‌رده‌رك���ی‬‫س���ه‌را به‌ئه‌اڵهو ئه‌كب���ه‌ر له‌گه‌ڵ‬ ‫مه‌ال كامه‌ران ته‌كبیری ده‌وته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم كاتێك رای جیاوازی نیشاندا‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر الدانی محه‌مه‌د مورسی‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی خراپبو له‌الیه‌ن یه‌كگرتوی‬ ‫ئیس�ل�امییه‌و‌ه پێیكرا‪ ،‬ده‌ستیان‬ ‫بڕۆیش���تای ‌ه وه‌ك فه‌ره‌ج فوده‌یان‬ ‫لێده‌ك���رد‪ ،‬ئه‌مان���ه‌ن ده‌تان���وت‬ ‫كوردس���تان به‌ره‌و دیموكراتی ‌هت‌و‬ ‫مه‌ده‌نیه‌ت ده‌به‌ن‪ ،‬كاك ‌ه رێبین؟‬ ‫ محه‌م���ه‌د تۆفیق ره‌حیم كاتێك‬‫وتی پش���تیوانی له‌الدانی مورسی‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی خراپبو له‌الیه‌ن‬ ‫كۆم ‌هڵ‌و یه‌كگرت���وه‌وه‌ پێیكرا‪6 ،‬‬ ‫ساڵ ‌ه قس��� ‌ه به‌ینك‌و پدك ده‌ڵێت‬ ‫به‌س���ته‌زمان ‌ه هه‌زار یه‌كی ئه‌مه‌ی‬ ‫پێنه‌كرا‪ ،‬خۆش هاوپه‌یمانیه‌تی‪.‬‬ ‫ئه‌و ش���یوه‌نه‌ی ئیس�ل�امییه‌كان‬‫له‌كوردس���تان بۆ كورس���ییه‌كه‌ی‬ ‫مورس���ییان گێ���ڕا‪ ،‬ب���ۆ ئه‌نفال‌و‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌یان بكردایه‌ نه‌ك جیهانی‬ ‫ئیسالمی بگره‌ ئیسرائیلیش له‌به‌ر‬ ‫به‌زه‌ی���ی دان���ی به‌جینۆس���ایدی‬ ‫كورددا ده‌نا‪.‬‬ ‫پێگ���ه‌ی جنێونامه‌ی ش���ه‌قامی‬‫یه‌كگرت���و له‌فه‌یس���بوك‪ ،‬ك��� ‌ه‬ ‫پێگ���ه‌ی به‌خش���ینه‌وه‌ی جنێو‌ه‬ ‫حه‌اڵڵه‌كانیان���ه‌‪ ،‬دژ به‌نه‌یاران���ی‬ ‫محه‌مه‌د مورس���ی له‌كوردس���تان‬ ‫ده‌ستی له‌دایك‌و خوش‌و ژنانیش‬ ‫نه‌پاراس���ت‪ ،‬ئه‌مه‌ش نمونه‌یه‌ك‬ ‫له‌جنی���ۆ‌ه حه‌اڵڵه‌كانیانه‌ ((هه‌ر‬ ‫كه‌س���ێ دڵی به‌و زوڵمه‌ی میس���ر‬ ‫خۆشه‌ نه‌مرێ هه‌تا ژنه‌كه‌ی له‌ژێر‬ ‫خه‌ڵكی تردا ئه‌بینێ)) ((ئه‌وه‌ی‬ ‫دژ ئیخوان بێ‪ ،‬ئه‌وه‌ی پشتیوانی‬ ‫كوده‌تای س���ه‌ربازی بێ‪ ،‬ش���كی‬ ‫له‌دایكی خۆی هه‌بێ! نه‌ك جارێ‬ ‫هه‌زار جار)) ‪.‬‬ ‫پێگ���ه‌ی فیداكی یا میس���ری دژ‬‫به‌ئیخوانییه‌كان ده‌نوس���ێت‪ :‬دو‬ ‫كه‌سی الیه‌نگری مورسی له‌رێگای‬ ‫رابیعه‌ عه‌ده‌ویه‌ ك ‌ه وێنه‌كه‌ش���یان‬ ‫باڵوكراوه‌ت���ه‌وه‌ به‌خۆی���ان‌و بڕێك‬ ‫حه‌ش���یش‌و حه‌ب���ی ترامادۆڵه‌و‌ه‬ ‫گی���ران‪ ،‬وتویان��� ‌ه ب���ۆ ئه‌وه‌مان ‌ه‬ ‫به‌رگریم���ان زیاتربێ���ت‪ ،‬كه‌چ���ی‬ ‫پێگه‌ی ش���ه‌قامیش ده‌نوس���ێت‬ ‫((له‌رابیع���ه‌‪ ...‬ئه‌گه‌ر ش���تێكت‬ ‫ونك���رد پاش چه‌ن���د ده‌قیقه‌یه‌ك‬ ‫له‌سه‌ر مه‌نه‌سه‌ك ‌ه ده‌یدۆزیته‌وه‌ ‪-‬‬ ‫له‌رابیعه‌‪...‬هه‌مو كه‌س پارچه‌یه‌ك‬ ‫په‌نیر یاخود نانی زیاده‌ی پێی ‌ه تا‬ ‫بیداته‌ ئ���ه‌و برایه‌ی له‌پاڵیدا رۆژو‬ ‫ده‌ش���كێنێ ‪ -‬له‌رابیعه‌‪ ..‬به‌رده‌وام‬ ‫به‌پان���ی‌و به‌درێ���ژی رێگای���ه‌ك‬ ‫كراوه‌یه‌ له‌نێوان خۆپیش���انده‌ران‬ ‫ب���ۆ رۆش���تنی ئۆتۆمبیل���ی‬ ‫فریاگ���وزاری ‪ -‬له‌رابیع���ه‌‪...‬‬ ‫وێنه‌گ���ره‌كان بێزاریی���ان ده‌ربڕی‬ ‫ل���ه‌و گلۆپ ‌ه لێزه‌رانه‌ی به‌ده‌س���ت‬ ‫هه‌ن���دێ له‌خۆپیش���انده‌رانه‌وه‌ بو‬ ‫یه‌كج���ار داواك���را ك���ه‌ نه‌مێنێت‬ ‫ئیتر نه‌مانبینیه‌وه‌‪ ...‬له‌رابیعه‌‪...‬‬ ‫ڕیزی نوێژه‌كان رێك‌و پێك‌و دڵ‌و‬ ‫شانه‌كان جوتن پێكه‌وه‌ هه‌روه‌ك‬ ‫مزگه‌وت���ه‌كان ‪ -‬له‌رابیعه‌‪ ...‬پاك‌و‬ ‫خاوێنی ش���وێنه‌كه‌ خۆی باس���ی‬ ‫خۆی ده‌كات‪...‬‬ ‫له‌رابیعه‌‪ ...‬موس���وڵمانان جیهان‬ ‫فێری وانه‌یه‌كی نوێی شارس���تانی‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ..‬وانه‌یه‌كی نوێی راستی‌و‬ ‫دادپ���ه‌روه‌ری‌و به‌ه���ا ب���ااڵكان ‪-‬‬ ‫وه‌رگیراوه‌‪ :‬ش���ه‌قام))‪ ،‬مورسی تا‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵتدا بو واڵت بو‌ه زبڵدان‪،‬‬ ‫مه‌س���ره‌فی نوێ���ژی هه‌ینیانی ‪3‬‬ ‫ملیۆن دۆالر بو‪ ،‬بێكاری زیادیكردو‬ ‫گران���ی روی له‌هاواڵتی���ان كرد‪،‬‬ ‫نه‌ك ش���ه‌وقی له‌یزه‌ر بگر‌ه كاره‌با‬ ‫نه‌ما‪ ،‬نانی گرانك���رد نه‌ك په‌نیر‬ ‫دابه‌ش بكات‪ ،‬دزی���ی زیادی كرد‬ ‫نه‌ك بنه‌بڕی ب���كات‪ ...‬یه‌كگرتو‬ ‫هێنده‌ باس���ی رابیع���ه‌ عه‌دویه‌ی‬ ‫كرد هه‌مومانی ش���اره‌زای قاهیر‌ه‬ ‫ك���رد‪ ،‬وای لێهاتوه‌ خه‌ڵك ده‌ڵێت‬ ‫له‌رابیعه‌ عه‌ده‌وی ‌ه ب���اران ببارێت‬ ‫له‌هه‌ولێ���رێ مامۆس���تا محه‌مه‌د‬ ‫فه‌ره‌ج چه‌ت���ر هه‌ڵده‌گرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ش���یوه‌نی ئه‌وان ب���ۆ كوژانه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫له‌ده‌بڵه‌كه‌وه‌‪.‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫نه‌ته‌و‌ه یه‌كگرتوه‌كان‪ :‬مه‌ترسی‌ هه‌اڵیسانی‌ شه‌ڕ ‌ی ناوخۆ هه‌یه‌‬

‫پرۆفایل‬

‫‪7‬‬

‫الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌كان‪ :‬شه‌ڕی‌ ناوخۆ رونادات‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫به‌هۆی‌ زیادبونی‌ توندوتیژی‌‌و‬ ‫ته‌قینه‌وه‌كانه‌وه‌‪ ،‬رێكخراوی‌ نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌كگرتوه‌كان مه‌ترسی‌ خۆی‌‬ ‫له‌هه‌اڵیسانی‌ شه‌ڕی‌ ناوخۆیی‌ له‌عێراقدا‬ ‫راده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬الیه‌نه‌ سیاسیه‌كانیش‬ ‫به‌دوری‌ ده‌زانن شه‌ڕ روبدات‌و ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ده‌كه‌ن روداوه‌كانی‌ سوریا‬ ‫كاریگه‌ری‌ نه‌رێنی‌ له‌سه‌ر دۆخی‌ ئه‌منی‌‬ ‫عێراق هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ راپۆرتێك���ی‌ نه‌ت���ه‌وه‌‬ ‫یه‌كگرت���وه‌كان‪ ،‬ژم���اره‌ی‌ ك���وژراوو‬ ‫بریندارانی‌ هاواڵتیانی‌ عێراق‪ ،‬له‌ س���ێ‬ ‫مانگی‌ راب���ردودا گه‌یش���تۆته‌ (‪)2500‬‬ ‫هاواڵتی‪ ‌،‬له‌س���ه‌ره‌تای‌ ئه‌م مانگه‌شه‌وه‌‌‬ ‫ته‌قینه‌وه‌كانی‌ عێ���راق (‪ )330‬قوربانی‌‬ ‫لێكه‌وتۆت���ه‌وه‌‪ .‬دوای‌ ئ���ه‌و ش���ه‌پۆلی‌‬ ‫توندوتیژی‌‌و ته‌قینه‌وانه‌ی‌ ماوه‌ی‌ رابردوی‌‬ ‫ناوچه‌ جیاوازه‌كانی‌ عێراقیش‪ ،‬رێكخراوی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان له‌ رۆژی‌ (‪)7/11‬‬ ‫له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا هۆش���داریدا له‌ئه‌گه‌ری‌‬ ‫رودانی‌ شه‌ڕی‌ ناوخۆ له‌عێراقدا‪ .‬به‌وته‌ی‌‬ ‫رێكخراوه‌ك���ه‌ توندوتیژییه‌كانی‌ ئێس���تا‬ ‫"زۆر مه‌ترس���یدارترن له‌و توندوتیژی‌‌و‬ ‫كاره‌ تۆڵه‌س���ێنانه‌ی‌ له‌ساڵی‌ (‪)2007‬‬ ‫دا روی���دا"‪ .‬رێكخراوه‌ك��� ‌ه حكومه‌ت���ی‌‬ ‫عێراقیش���ی‌ ب���ه‌وه‌ تۆمه‌تب���ار كرد كه‌‬ ‫"بایه‌خ به‌ ژماره‌ی‌ ئه‌و هاواڵتیانه‌ نادات‬ ‫كه‌ ده‌كوژرێن‌و ده‌بنه‌ قوربانی‌"‪.‬‬ ‫ل���ه‌رۆژی‌ (‪ ،)2013/6/27‬نێ���رده‌ی‌‬ ‫رێكخراوی‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان له‌عێراق‬ ‫"یۆنام���ی‌"‪ ،‬له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا رایگه‌یاند‬ ‫بارودۆخ���ی‌ ماف���ی‌ م���رۆڤ له‌عێ���راق‬ ‫"پاشه‌كش���ه‌یه‌كی‌ مه‌ترسیداری‌ به‌خۆوه‌‬ ‫بینی���وه‌"‪ ،‬به‌به‌ڵگ���ه‌ی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ "ته‌نها‬ ‫له‌ساڵی‌ رابردودا‪ ،‬نزیكه‌ی‌ چوارده‌ هه‌زار‬ ‫كه‌س بونه‌ته‌ قوربانی‌"‪ .‬بۆ چاره‌سه‌ری‌‬ ‫دۆخ���ی‌ ئه‌من���ی‌ عێراقی���ش‪ ،‬یۆنامی‌‬

‫داوا له‌حكومه‌ت‌و الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كان‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌نێوان خۆیاندا گفتوگۆ بكه‌ن‌و‬ ‫ستراتیژییه‌تێكی‌ نوێ‌ بۆ روبه‌ڕبونه‌وه‌ی‌‬ ‫كرده‌وه‌ توندوتیژییه‌كان دابنێن‪.‬‬ ‫نوێنه‌ری‌ پێشوی‌ س���كرتێری‌ گشتی‌‬ ‫رێكخراوی‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان له‌عێراق‬ ‫مارتن كۆپله‌ر‪ ،‬له‌رۆژی‌ (‪)2013/3/22‬‬ ‫رایگه‌یان���د له‌م���اوه‌ی‌ نێوان تش���رینی‌‬ ‫یه‌كه‌م���ی‌ (‪ )2012‬تا مانگی‌ ش���وباتی‌‬ ‫(‪ )2013‬له‌سه‌رجه‌م ناوچه‌ جیاوازه‌كانی‌‬ ‫عێراق���دا (‪ )5983‬هاواڵت���ی‌ بونه‌ت���ه‌‬ ‫قوربانی‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ ئاماره‌كان���ی‌ یۆنام���ی‌‪،‬‬ ‫له‌حوزه‌یران���ی‌ (‪)2008‬ه‌وه‌ تائێس���تا‪،‬‬ ‫مانگی‌ نیسانی‌ ئه‌مساڵ به‌خوێناویترین‬ ‫مان���گ داده‌نرێ���ت‪ ،‬چونك���ه‌ له‌ماوه‌ی‌‬ ‫ئه‌و مانگ���ه‌دا (‪ )2345‬هاواڵتی‌ بونه‌ته‌‬ ‫قوربان���ی‌‪ ،‬به‌جۆرێ���ك ته‌نها له‌ش���اری‌‬ ‫به‌غ���دا (‪ )697‬قوربانی‌ هه‌بوه‌‪211( :‬‬

‫كوژراو ‪ 486‬بریندار)‪ .‬له‌ماوه‌ی‌ مانگ ‌‬ ‫ی‬ ‫حوزه‌یرانی‌ رابردوشدا (‪ )2532‬هاواڵتی‌‬ ‫بونه‌ته‌ قوربانی‌‪ ،‬ك���ه‌ زۆربه‌ی‌ له‌به‌غدا‬ ‫بوه‌‪.‬‬ ‫الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كانی‌ عێراق ئه‌گه‌ری‌‬ ‫رودانی‌ ش���ه‌ڕی‌ ناوخۆ ب���ه‌دور ده‌زانن‌و‬ ‫هۆكاری‌ س���ه‌ره‌كی‌ تێكچونی‌ ره‌وش���ی‌‬ ‫ئه‌منی‌ عێراقیش بۆ روادوه‌كانی‌ سوریا‬ ‫ده‌گێڕنه‌وه‌‪.‬‬ ‫پارله‌مانتاری‌ لیستی‌ ده‌وڵه‌تی‌ قانون‬ ‫محه‌مه‌د س���ه‌یهود‪ ،‬ب���ه‌دوری‌ ده‌زانێت‬ ‫شه‌ڕی‌ ناوخۆ له‌عێراق روبدات‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌ه���ۆی‌ به‌هێزبون���ی‌ په‌یوه‌ندیی نێوان‬ ‫الیه‌نه‌ ناوخۆیی���ه‌كان‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ دوای‌‬ ‫له‌یه‌ك نزیكبونه‌وه‌ی‌ حكومه‌تی‌ ناوه‌ندو‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‌و "ده‌ست پێشخه‌رییه‌‬ ‫به‌رده‌وامه‌كان بۆ چاره‌س���ه‌ری‌ قه‌یرانی‌‬ ‫سیاسی‌ ناوخۆ"‪.‬‬ ‫به‌بۆچون���ی‌ س���ه‌یهود‪ ،‬ئ���ه‌و‬

‫توندوتیژییان���ه‌ی‌ له‌عێراق���دا روده‌دات‬ ‫"درێژكراوه‌ی‌ روداوه‌كانی‌ سوریایه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫الیه‌نانه‌ی‌ پش���تیوانی‌ له‌به‌ره‌ی‌ نوسره‌‬ ‫له‌س���وریا ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬پش���تیوانی‌ تیرۆر‬ ‫له‌عێراقیش ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫پارله‌مانتارێك���ی‌ لیس���تی‌ عێراقی���ه‌‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ���ت كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌ رۆڵی‌‬ ‫پیاوان���ی‌ ئاین���ی‌‌و ده‌س���توه‌ردانی‌‬ ‫ده‌ره‌كی‌‪ ،‬ده‌بێته‌ ه���ۆی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫توندوتیژییه‌كان له‌عێراق‪.‬‬ ‫پارله‌مانت���اری‌ لیس���تی‌ عێراقی���ه‌‬ ‫حه‌ی���ده‌ر م���وال‪ ،‬ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ده‌كات‬ ‫ب���ۆ بیناكردن���ی‌ ده‌وڵه‌تێك���ی‌ به‌هێزو‬ ‫به‌رگرت���ن له‌ك���رده‌وه‌ توندوتیژییه‌كان‪،‬‬ ‫پێویسته‌ حكومه‌تی‌ عێراق كاربكات بۆ‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ كۆنترۆڵی‌ عه‌مامه‌ ره‌ش‌و‬ ‫س���پی‌ له‌س���ه‌ره‌كان له‌س���ه‌ر پرۆسه‌ی‌‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬هه‌روه‌ها رزگاركردنی‌ عێراق‬ ‫له‌ده‌س���توه‌ردانی‌ به‌رده‌وامی‌ ده‌ره‌كی‌‌و‬

‫هه‌وڵ���دان ب���ۆ بنیادنان���ی‌ ئاینده‌یه‌كی‌‬ ‫گه‌ش‪.‬‬ ‫پارله‌مانتارانی‌ كورد باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫ئه‌گه‌ری‌ زیادبونی‌ توندوتیژییه‌كان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم رودانی‌ ش���ه‌ڕی‌ ناوخۆ ئه‌گه‌رێكی‌‬ ‫دوره‌‪.‬‬ ‫پارله‌مانتاری‌ سه‌ربه‌خۆی‌ كوردستان‬ ‫د‪.‬مه‌حمود عوس���مان‪ ،‬ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كات ژم���اره‌ی‌ قوربانی���ان له‌مانگێك‬ ‫بۆ مانگێكی‌ تر زیاد ده‌كات‌و "له‌گه‌ڵیدا‬ ‫مه‌ترسیه‌كانی‌ رودانی‌ شه‌ڕی‌ ناوخۆ زیاد‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ له‌گه‌ڵ هه‌ڵكش���انی‌‬ ‫روداوه‌كان���ی‌ س���وریا"‪ .‬س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌هۆشدارییه‌كه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان‪،‬‬ ‫د‪ .‬مه‌حم���ود ده‌ڵێت "ئ���ه‌وه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌كگرتوه‌كان ده‌یڵێ‌ ته‌نها مه‌ترس���یه‌و‬ ‫به‌دوری‌ ده‌زانم ش���ه‌ڕی‌ ناوخۆ روبدات‪،‬‬ ‫به‌اڵم ره‌نگه‌ ك���رده‌ی‌ توندوتیژی‌ زیاتر‬ ‫روبدات"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ راپۆرتی‌ رێكخ���راوی‌ نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌كگرت���وه‌كان‪ ،‬به‌ه���ۆی‌ ناڕه‌زای���ی‌‌و‬ ‫خۆپیشاندانه‌ جه‌ماوه‌رییه‌كانی‌ عه‌ره‌به‌‬ ‫س���وننه‌كان دژ به‌حكومه‌ت���ی‌ عێراق‌و‬ ‫زیادبون���ی‌ توندوتیژییه‌كان له‌س���وریا‪،‬‬ ‫ك���رده‌وه‌ توندوتیژییه‌كانی‌ عێراق روی‌‬ ‫له‌زیادبون كردوه‌‪ .‬له‌ماوه‌ی‌ ئه‌م س���ێ‌‬ ‫ساڵه‌شدا‪ ،‬س���اڵی‌ (‪ )2011‬توندوتیژی‌‬ ‫گه‌یشتۆته‌ نزمترین ئاستی‌‌و له‌و ساڵه‌دا‬ ‫(‪ )2771‬كه‌س بونه‌ته‌ قوربانی‌‪.‬‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌ یه‌كگرت���وه‌كان داوا ده‌كات‬ ‫له‌س���ه‌ركرده‌ سیاس���یه‌كانی‌ عێ���راق‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ خێ���را ئ���ه‌و‬ ‫نه‌زیفی‌ خوێن���ه‌ی‌ عێراق���ی‌ گرتۆته‌وه‌‬ ‫بوه‌س���تێنن‪ ،‬چونكه‌ "به‌ته‌نها هاواڵتیه‌‬ ‫بێتاوان���ه‌كان ده‌بنه‌ قوربان���ی‌ كرده‌وه‌‬ ‫توندوتیژیی���ه‌كان"‪ .‬هه‌روه‌ه���ا داوا‬ ‫له‌گه‌لی‌ عێراق‌و س���ه‌ركرده‌كان ده‌كات‬ ‫"فره‌ره‌نگی‌‌و لێبورده‌ی���ی‌ قبوڵ بكه‌ن‪،‬‬ ‫چونكه‌ دابه‌ش���بونی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ عێراق‬ ‫به‌ره‌و لێكترازان ده‌بات"‪.‬‬

‫ی گۆڕان‪:‬‬ ‫پارله‌مانتارێك ‌‬ ‫پڕۆژه‌كه‌ ‌ی تاڵه‌بان ‌ی په‌سه‌ند نه‌كرێت عێراق شكست ده‌هێنێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫پارله‌مانتارانی‌ كورد كار بۆ په‌سه‌ند‬ ‫كردنی‌ پڕۆژه‌ یاسای دیاریكردنی‌‬ ‫سنوری‌ پارێزگاكانی‌ عێراق ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫كه‌ دو ساڵ له‌مه‌وبه‌ر له‌الیه‌ن‬ ‫تاڵه‌بانیه‌وه‌ پێشكه‌شی‌ پارله‌مان‬ ‫كراوه‌‪ .‬به‌شێك له‌شاره‌زایانی‌ قانونی‌‌و‬ ‫پارله‌مانتارانی‌ كوتله‌ جیاوازه‌كان‬ ‫به‌پاساوی‌ ئه‌وه‌ی‌ ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫گۆڕانكارییه‌كی‌ ریشه‌یی‌ له‌سنوری‌‬ ‫كارگێڕی‌ پارێزگاكانی‌ عێراقدا‪،‬‬ ‫دژایه‌تی‌ ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆك كۆم����اری‌ عێ����راق جه‌الل‬ ‫تاڵه‌بانی‌‪ ،‬له‌ تشرینی‌ یه‌كه‌می‌ (‪)2011‬‬ ‫دا پڕۆژه‌ یاس����ای‌ دیاریكردنی‌ سنوری‌‬ ‫پارێزگاكان����ی‌ عێراق����ی‌ پێشكه‌ش����ی‌‬ ‫پارله‌م����ان ك����رد‪ .‬پڕۆژه‌ك����ه‌ پش����تی‌‬ ‫به‌س����توه‌ به‌به‌ندی‌ یه‌كه‌م����ی‌ مادده‌ی‌‬ ‫(‪‌)61‬و به‌ندی‌ سێیه‌می‌ مادده‌ی‌ (‪)73‬‬ ‫له‌ده‌ستوری‌ عێراق‪ .‬ئامانجی‌ پڕۆژه‌كه‌ش‬ ‫هه‌ڵوه‌ش����انه‌وه‌ی‌ ئ����ه‌و گۆڕانكاریی����ه‌‬ ‫"سیاسی‌‌و ئامانجدارو ناعادیالنه‌یه‌" كه‌‬ ‫رژێمی‌ به‌عس به‌سه‌ر سنوری‌ كارگێڕی‌‬ ‫پارێزگاو ق����ه‌زاو ناحیه‌كان����ی‌ عێراقدا‬ ‫هێناویه‌تی‌‪.‬‬ ‫ساڵی‌ رابردو هه‌ردوو لیژنه‌ی‌ قانونی‌‌و‬ ‫هه‌رێم‌و پارێزگاكان له‌ پارله‌مانی‌ عێراق‬ ‫پڕۆژه‌كه‌ی‌ په‌س����ه‌ند ك����ردو ره‌وانه‌ی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ پارله‌مانی‌ كرد تا بخرێته‌‬ ‫به‌رنام����ه‌ی‌ كاره‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌ه����ۆی‌‬ ‫ناكۆكی����ه‌ سیاس����یه‌كانه‌وه‌ تائێس����تا‬ ‫نه‌خراوه‌ت����ه‌ به‌رنامه‌ی‌ كاره‌وه‌‪ .‬له‌دوای‌‬ ‫باش����بونی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان����ی‌ هه‌ولێرو‬ ‫به‌غداو سه‌ردانی‌ مالیكی‌ بۆ كوردستان‌و‬ ‫بارزانی‌ بۆ به‌غدا‪ ،‬جارێكیتر ئه‌م پڕۆژه‌یه‌‬ ‫هاتۆت����ه‌ به‌ر ب����اس‌و چاوه‌ڕوانده‌كرێت‬ ‫له‌ئاینده‌یه‌كی‌ نزیكدا پارله‌مان بیخاته‌‬ ‫به‌رنامه‌ی‌ كاره‌وه‌‪.‬‬ ‫كوردو گرنگیه‌كانی‌ پڕۆژه‌كه‌‬ ‫ب����ه‌ڕای‌ پارله‌مانتاران����ی‌ ك����ورد‪،‬‬ ‫په‌س����ه‌ندكردنی‌ پڕۆژه‌ یاساكه‌ ده‌بێته‌‬

‫هۆی‌ ئه‌نجامدانی‌ سه‌رژمێری‌ دانیشتوان‌و‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ قه‌زاو ناحیه‌كان‪.‬‬ ‫جێگری‌ سه‌رۆكی‌ لیستی‌ هاوپه‌یمانی‌‬ ‫كوردس����تان ل����ه‌ پارله‌مان����ی‌ عێ����راق‬ ‫موحسین سه‌عدون‪ ،‬گرنگی‌ ئه‌و پڕۆژه‌‬ ‫قانونه‌ ل����ه‌وه‌دا ده‌بینێته‌و‌ه كه‌ ده‌بێته‌‬ ‫هۆی‌ گێڕانه‌وه‌ی‌ ئه‌و ناوچانه‌ی‌ رژێمی‌‬ ‫پێش����وی‌ عێ����راق دایبڕان����دون‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫جگه‌ل����ه‌وه‌ی‌ یارمه‌تی����ده‌ر ده‌بێ����ت بۆ‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ س����ه‌رژمێری‌ دانیش����توان‌و‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ ق����ه‌زاو ناحیه‌كان "چونكه‌‬ ‫به‌ه����ۆی‌ نه‌بون����ی‌ ئ����ه‌م قانون����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫كۆمیس����یۆنی‌ ب����ااڵی‌ س����ه‌ربه‌خۆی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان نه‌یتوانیوه‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫قه‌زاو ناحیه‌كان ئه‌نجام بدات"‪.‬‬ ‫س����ه‌عدون‪ ،‬ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ده‌كات ئه‌و‬ ‫پڕۆژه‌ قانونه‌ ل����ه‌ڕوی‌ قانونیه‌وه‌ هیچ‬ ‫گرفتێك����ی‌ نی����ه‌‪ ،‬چونك����ه‌ "له‌الی����ه‌ن‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ كۆماره‌وه‌ په‌سه‌ند كراوه‌و‬ ‫لیژنه‌ی‌ قانونی‌ پارله‌م����ان به‌زۆرینه‌ی‌‬ ‫ده‌نگ په‌سه‌ندی‌ كردوه‌"‪ .‬داواشده‌كات‬ ‫د‪.‬محه‌مه‌د كیانی‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان پاساو بۆ دواخستنی‌‬ ‫نه‌هێنن����ه‌وه‌و به‌زویی‌ بخرێته‌ به‌رنامه‌ی‌‬ ‫عێراقیه‌‪ :‬مه‌ترسیداره‌‬ ‫كاره‌وه‌ بۆ په‌سه‌ند كردنی‌‪ ،‬چونكه‌ "بۆ‬ ‫پارله‌مانتارێك����ی‌ لیس����تی‌ عێراقیه‌‬ ‫ئ����ه‌م قۆناغه‌ پێویس����ته‌و ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫پڕۆژه‌كه‌ به‌مه‌ترسیدار ده‌زانێت‌و داوای‌‬ ‫راستكردنه‌وه‌ی‌ بارودۆخه‌كه‌"‪.‬‬ ‫دواخس����تنی‌ ده‌كات بۆ خولی‌ داهاتوی‌‬ ‫پارله‌مان‪ ،‬به‌پاس����اوی‌ ئه‌وه‌ی‌ ئاشتی‌‬ ‫گۆڕان پشتیوانی‌ ده‌كات‬ ‫پارله‌مانتارێكی‌ فراكس����یۆنی‌ گۆڕان كۆمه‌اڵیه‌تی‌ ده‌خاته‌ مه‌ترسیه‌وه‌‪.‬‬ ‫پارله‌مانتاری‌ لیس����تی‌ عێراقیه‌ ره‌عد‬ ‫پشتیوانی‌ پڕۆژه‌كه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ ده‌كات‌و‬ ‫پێیوایه‌ په‌سه‌ند نه‌كردنی‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ ده‌هله‌كی‌‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێ����ت پڕۆژه‌كه‌ی‌‬ ‫تاڵه‌بان����ی‌ لێكه‌وت����ه‌ی‌ دیمۆگراف����ی‌‬ ‫شكستهێنانی‌ ده‌وڵه‌تی‌ عێراق‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ هه‌رێم‌و پارێزگاكان‌و "مه‌ترسیداری‌" ده‌بێت‪ ،‬چونكه‌ "چه‌ند‬ ‫پارله‌مانت����اری‌ فراكس����یۆنی‌ گ����ۆڕان به‌ش����ێك له‌پارێزگای����ه‌ك داده‌بڕێ����ت‌و‬ ‫د‪.‬محه‌م����ه‌د كیان����ی‌‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێ����ت ده‌یخات����ه‌ س����ه‌ر پارێزگایه‌ك����ی‌ ت����ر‪،‬‬ ‫په‌س����ه‌ند نه‌كردن����ی‌ پڕۆژه‌ یاس����ای‌ به‌مه‌ش ئاشتی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ ده‌كه‌وێته‌‬ ‫دیاریكردن����ی‌ س����نوری‌ پارێ����زگاكان مه‌ترسیه‌وه‌"‪ .‬سه‌رباری‌ ئه‌وه‌ی‌ جه‌خت‬ ‫كاریگه‌ری‌ نه‌رێنی‌ له‌سه‌ر سه‌قامگیری‌ له‌ده‌س����توریبونی‌ ئه‌و پڕۆژه‌ یاس����ایه‌‬ ‫عێ����راق ده‌بێ����ت‪ ،‬چونك����ه‌ "پڕۆژه‌كه‌ ده‌كات����ه‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم داواده‌كات بخرێته‌‬ ‫بۆ بیناكردن����ه‌وه‌ی‌ ده‌وڵه‌تی‌ فیدراڵی‌ خولی‌ داهاتوی‌ پارله‌مانی‌ عێراقه‌وه‌‪.‬‬ ‫عێراقه‌‪ ،‬په‌س����ه‌ند نه‌كردنیشی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫سه‌در‪ :‬كێشه‌ ده‌نێته‌وه‌‬ ‫الیه‌ن����ه‌ سیاس����یه‌كانه‌وه‌ ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫پارله‌مانتاری‌ كوتله‌ی‌ ئه‌حراری‌ سه‌ر‬ ‫شكستهێنانی‌ ده‌وڵه‌تی‌ عێراق"‪.‬‬ ‫به‌ره‌وتی‌ سه‌در‪ ،‬حاكم زاملی‌ داواده‌كات‬

‫دیوان����ی‌ دیاریكردوه‌‪ ،‬بۆی����ه‌ به‌وته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوبراو ئه‌گه‌ر بێت����و هه‌مو ئه‌و بڕیارو‬ ‫مه‌رس����ومانه‌ پوچه‌ڵ بكرێنه‌وه‌و پڕۆژه‌‬ ‫قانونه‌كه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ په‌س����ه‌ند بكرێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا پارێزگاكانی‌ نه‌جه‌ف‌و سه‌اڵحه‌دین‬ ‫"به‌ته‌واوی‌ هه‌ڵده‌وه‌شێنرێنه‌وه‌"‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫ی سه‌در‪ :‬جگه‌له‌وه‌ی‌ گۆڕانكاری به‌س����ه‌ر زیاتر‬ ‫پارله‌مانتار ‌ی‌ره‌وت ‌‬ ‫ل���� ‌ه (‪ )12‬یه‌كه‌ی‌ ئیداری‌ له‌ موس����ڵ‌و‬ ‫به‌شێكی‌ گه‌وره‌ له‌ پارێزگاكانی‌ ئه‌نبارو‬ ‫كه‌ربه‌الو دیاله‌دا دێت‪.‬‬ ‫توركمانه‌كان����ی‌ كه‌ركوك‪ ،‬داواده‌كه‌ن‬ ‫قانونی‌ نوێكردنه‌وه‌ی‌ پارێزگاكان به‌ر له‌‬ ‫په‌سه‌ندكردنی‌ پڕۆژه‌ یاسای‌ دیاریكردنی‌‬ ‫سنوری‌ پارێزگاكان ده‌ربچێت‪.‬‬ ‫پارله‌مانت����ارو س����ه‌رۆكی‌ ب����ه‌ره‌ی‌‬ ‫به‌ره‌ی‌ توركمانی‌ ئه‌رش����ه‌د س����اڵحی‌‪،‬‬ ‫پێیوایه‌ به‌بێ‌ په‌س����ه‌ندكردنی‌ قانونی‌‬ ‫نوێكردن����ه‌وه‌ی‌ پارێ����زگاكان "ناكرێت‬ ‫قانونی‌ دیاریكردنی‌ سنوری‌ پارێزگاكان‬ ‫په‌س����ه‌ند بكرێ����ت"‪ .‬هه‌روه‌ه����ا باس‬ ‫ل����ه‌وه‌ده‌كات ئه‌گ����ه‌ر بێت����و قانون����ی‌‬ ‫نوێكردنه‌وه‌ی‌ پارێ����زگاكان ده‌ربچێت‪،‬‬ ‫ئ����ه‌وا ناوچه‌كانی‌ زوبه‌ی����ر له‌پارێزگای‌‬ ‫ب����ه‌ر له‌وه‌ی‌ پ����ڕۆژه‌ یاس����اكه‌ بخرێت ‌ه به‌س����ره‌و خورمات����و له‌س����ه‌اڵحه‌دین‌و‬ ‫به‌رنامه‌ی‌ كاره‌وه‌‪ ،‬الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان نوخه‌ی����ب له‌ئه‌نبار ده‌كرێ����ت بكرێنه‌‬ ‫چه‌ن����د كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌ له‌س����ه‌ر بكه‌ن‌و پارێزگای‌ سه‌ربه‌خۆ‪.‬‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن����دی‌ عێ����راق به‌س����ه‌ر كۆی‌‬ ‫گۆڕانكارییه‌ چاوه‌ڕوانكراوه‌كان‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان����ی‌ دیكه‌دا زاڵ بكه‌ن‪،‬‬ ‫رژێمی‌ عێ����راق له‌س����اڵی‌ (‪،)1969‬‬ ‫به‌مه‌به‌س����تی‌ رزگارب����ون له‌"كێش����ه‌و‬ ‫گرفته‌كان����ی‌ دیاریكردن����ی‌ س����نوری‌ قانون����ی‌ ژم����اره‌ (‪ )159‬پارێزگاكانی‌‬ ‫ده‌ركردو به‌پێی‌ ئه‌و قانونه‌ پارێزگاكانی‌‬ ‫پارێزگاكان"‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ زاملی‌‪ ،‬ئه‌و پڕۆژه‌ یاس����ایه‌ س����ه‌اڵحه‌دین‌و ده����ۆك‌و نه‌ج����ه‌ف‬ ‫ئه‌گه‌ر په‌س����ه‌ند بكرێت‪ ،‬ئ����ه‌وا له‌بری‌ دروستكراون‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌له‌وه‌ی‌ چه‌ندین‬ ‫چاره‌س����ه‌ر ده‌بێته‌ هۆی‌ كێشه‌ نانه‌وه‌ قه‌زاو ناحیه‌ له‌سه‌ر پارێزگایه‌ك البران‌و‬ ‫له‌نێوان پارێ����زگاكان له‌الیه‌ك‌و ناوچه‌ خرانه‌ س����ه‌ر پارێزگایه‌كی‌ ت����ر‪ .‬بۆیه‌‬ ‫جێناكۆكه‌كان‌و هه‌رێمی‌ كوردس����تاندا به‌بۆچون����ی‌ ش����اره‌زای‌ ب����واری‌ قانون‬ ‫ئه‌حم����ه‌د عیبادی‌ ئه‌گ����ه‌ر بێتو پڕۆژه‌‬ ‫له‌الیه‌كی‌ تره‌وه‌‪.‬‬ ‫قانونه‌كه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ په‌س����ه‌ند بكرێت‪،‬‬ ‫عه‌ره‌ب‌و توركمان‪ :‬ره‌خنه‌و پێشنیار ئ����ه‌وا نه‌خش����ه‌ی‌ كارگێ����ڕی‌ عێ����راق‬ ‫پارله‌مانت����اری‌ عه‌ره‌بی‌ دانیش����توی‌ بۆ نزیك����ه‌ی‌ نی����و س����ه‌ده‌ له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫كه‌رك����وك عوم����ه‌ر جب����وری‌‪ ،‬ئاماژه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌كاتێكدا "ژماره‌ی‌‬ ‫ب����ه‌وه‌ده‌كات رژێمی‌ پێش����و س����نوری‌ دانیشتوان‌و بارودۆخی‌ ئابوری‌ ئه‌وكات‌و‬ ‫پارێزگاكان����ی‌ عێراق����ی‌ به‌زیات����ر ل����ه‌ ئێستای‌ دانیش����توانی‌ ئه‌و ناوچانه‌ زۆر‬ ‫(‪ )239‬قان����ون‌و مه‌رس����وم‌و فه‌رمانی‌ جیاوازن"‪.‬‬

‫ئه‌و پڕۆژه‌ یاسایه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر په‌سه‌ند‬ ‫بكرێت‪ ،‬ئه‌وا له‌بری‌‬ ‫چاره‌سه‌ر ده‌بێته‌‬ ‫هۆی‌ كێشه‌ نانه‌وه‌‬

‫راهێنه‌رێك ‌ی به‌دبه‌خت‬ ‫به‌كۆمه‌ڵێك هیواو ئاوات‌و پالن‌و به‌رنامه‌وه‌‬ ‫راهێنه‌رایه‌تی‌ یانه‌ی‌ ش���اره‌كه‌ی‌ وه‌رگرت‪،‬‬ ‫به‌اڵم م���اوه‌ی‌ نێوان راهێن���ه‌ری‌‌و كۆتایی‌‬ ‫ژیان���ی‌ ته‌نه���ا یارییه‌ك ب���و‪ ،‬حكومه‌ت‌و‬ ‫الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كانی���ش به‌ڵێنیانداوه‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ له‌دۆسیه‌كه‌یدا بكه‌ن‪.‬‬ ‫راهێنه‌ری‌ یانه‌ی‌ كه‌ربه‌ال محه‌مه‌د عه‌باس‬ ‫كه‌ هاوڕێ‌‌و دۆسته‌كانی‌ به‌"ئه‌بو سومه‌ییه‌"‬ ‫ناویان ده‌برد‪ ،‬س���اڵی‌ (‪ )1965‬له‌ كه‌ربه‌ال‬ ‫له‌دایكب���وه‌‪ ،‬له‌یانه‌كان ‌ی كه‌ربه‌الو نه‌جه‌ف‌و‬ ‫جه‌یش‌و نه‌فت كاریكردوه‌‪ .‬ساڵی‌ (‪)1993‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ خێزانه‌ك��� ‌هی‌ چونه‌ت���ه‌ هۆڵه‌ندا‌و‬ ‫ره‌گه‌زنام���ه‌ی‌ ئ���ه‌و واڵت���ه‌ی‌ وه‌رگرتوه‌‪.‬‬ ‫له‌شاری‌ داوڤنی‌ هۆڵه‌ندی‌ راهێنانی‌ به‌چه‌ند‬ ‫تیپێكی‌ جیاوازی‌ گه‌نجان‌و پێگه‌یش���توانی‌‬ ‫یانه‌ی‌ (‪ )DVV‬كردوه‌‪.‬‬ ‫دوای‌ س���ااڵنێك له‌غوربه‌ت‪ ،‬ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫عێراق‌و له‌یان���ه‌ی‌ كه‌ربه‌ال وه‌كو یاریده‌ده‌ر‬ ‫ده‌س���تبه‌كار ده‌بێ���ت‪ ،‬له‌مانگ���ی‌ ئایاری‌‬ ‫راب���ردودا كرایه‌ راهێن���ه‌ری‌ یانه‌كه‌‪ .‬رۆژی‌‬ ‫(‪ )2013/6/23‬یه‌ك���ه‌م ی���اری‌ یانه‌ك���ه‌‬ ‫به‌راهێنه‌رایه‌ت���ی‌ محه‌مه‌د عه‌باس به‌رانبه‌ر‬ ‫یان���ه‌ی‌ ق���وه‌ جه‌ویی���ه‌ ده‌كرێ���ت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌كۆتای���ی‌ یارییه‌كه‌دا له‌الی���ه‌ن هێزه‌كانی‌‬ ‫س���واته‌وه‌ لێیده‌درێت‌و پاش مانه‌وه‌ی‌ بۆ‬ ‫م���اوه‌ی‌ هه‌فته‌یه‌ك‌و ل���ه‌ رۆژی‌ (‪)6/30‬‬ ‫له‌نه‌خۆشخانه‌ گیان له‌ده‌ستده‌دات‪.‬‬ ‫مردنی‌ ئ���ه‌م راهێنه‌ره‌‌ به‌ه���ۆی‌ لێدانی‌‬ ‫له‌الیه‌ن هێزه‌ ئه‌منیه‌كان���ه‌وه‌‪ ،‬كاردانه‌وه‌و‬ ‫ناڕه‌زایی‌ ناوخۆی���ی‌‌و ده‌ره‌كی‌ لێكه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ئاس���تی‌ ناوخ���ۆدا یه‌كێت���ی‌ تۆپی پێی‌‬ ‫عێراق بۆ ماوه‌ی‌ سێ‌ رۆژ كاره‌كانی‌ راگرت‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها هه‌ریه‌كه‌ له‌نوسینگه‌ی‌ فه‌رمانده‌ی‌‬ ‫گشتی‌ هێزه‌ چه‌كداره‌كانی‌ عێراق‌و وه‌زاره‌تی‌‬ ‫وه‌رزش‌و الوان‌و لیژنه‌ی‌ وه‌زرشی‌ پارله‌مان‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ كه‌ربه‌ال‪ ،‬رایانگه‌یاند‬ ‫به‌دواداچون‌و بۆ ئه‌و روداوه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫له‌ئاس���ت ‌ی ده‌ره‌وه‌دا‪ ،‬یه‌كێت���ی‌ تۆپ���ی‌‬ ‫پێی‌ ئاس���یا ناڕه‌زایی‌ خۆی‌ ده‌ربڕی‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫جگه‌له‌وه‌ی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ هۆڵه‌ندا‬ ‫داوای‌ رونكردن���ه‌وه‌ ‌ی له‌حكومه‌تی‌ عێراق‬ ‫كرد‌و رایگه‌یاند له‌ڕێگه‌ی‌ باڵێوزخانه‌كه‌یان‬ ‫له‌به‌غدا به‌وردی‌ چاودێری‌ دۆسیه‌كه‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ ناوب���راو هه‌ڵگ���ری‌ ره‌گه‌زنامه‌ی‌‬ ‫هۆڵه‌ندییه‌‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ی‌ له‌یاریگاكه‌دا‬ ‫ب���ون‌و روداوه‌كه‌ی���ان به‌چ���اوی‌ خۆی���ان‬ ‫بینیوه‌‪ ،‬دوای‌ ته‌واوبونی‌ یاریه‌كه‌ ده‌مه‌قاڵه‌‬ ‫ده‌كه‌وێت���ه‌ نێوان چه‌كدارێك���ی‌ هێزه‌كانی‌‬ ‫س���وات‌و یاریزانێكه‌وه‌‪ ،‬به‌و هۆیه‌وه‌ ده‌بێته‌‬ ‫شه‌ڕو له‌یه‌كتر ده‌ده‌ن‪ .‬بۆ هێوركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫دۆخه‌كه‌‪ ،‬راهێنه‌رو س���تافی‌ یانه‌ی‌ كه‌ربه‌ال‬ ‫ده‌چن���ه‌ ن���او یاریگاك���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌مه‌‬ ‫دۆخه‌ك���ه‌ ئاڵۆزت���ر ده‌كات‌و چه‌كدارێ���ك‬ ‫به‌تون���دی‌ له‌راهێنه‌ره‌ك���ه‌ ده‌دات‌و له‌كاتی‌‬ ‫كه‌وتنیدا س���ه‌ری‌ به‌ر پارچه‌یه‌ك كۆنكرێت‬ ‫ده‌كه‌وێت‌و ئ���ه‌وه‌ش هێنده‌ی‌ تر برینه‌كه‌ی‌‬ ‫سه‌خت ده‌كات‪.‬‬ ‫پۆلیس���ی‌ كه‌ربه‌ال رایده‌گه‌یه‌نێت (‪)35‬‬ ‫ئه‌ندامی‌ هێزه‌كانی‌ سواتیان ده‌ستگیركردوه‌‌و‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ���دا ده‌كه‌ن‪ .‬له‌كاتی‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ش���دا چه‌كداره‌كان���ی‌ س���وات‬ ‫وتویان���ه‌ ه���ۆكاری‌ ش���ه‌ڕه‌كه‌ ئ���ه‌وه‌ بوه‌‬ ‫یاریزانێك جنێوی‌ به‌ئه‌فسه‌رێكیان داوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كه‌سه‌شی‌ له‌راهێنه‌ره‌كه‌ی‌ داوه‌ رایگه‌یاندوه‌‬ ‫هه‌وڵیداوه‌ به‌رگری‌ له‌ئه‌فسه‌ره‌كه‌یان بكات‪،‬‬ ‫چونكه‌ ژم���اره‌ی‌ یاریزان���ه‌كان زۆر بون‌و‬ ‫مه‌به‌ستی‌ كوشتنی‌ راهێنه‌ره‌كه‌ نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫یانه‌ی‌ كه‌ربه‌ال داواده‌كه‌ن توندترین سزای‌‬ ‫بكوژان���ی‌ راهێنه‌ره‌كه‌یان بدرێت‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫داوا له‌ئیداره‌ی‌ ش���ارو حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌‬ ‫ده‌كه‌ن هێزه‌كانی‌ س���وات له‌پارێزگاكه‌یان‬ ‫ده‌ربكرێ���ت‌و هێزێكی‌ ئه‌من���ی‌ تایبه‌ت بۆ‬ ‫پارێزگاری‌ له‌یاریزانان پێكبهێنرێت‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ن خۆیانه‌وه‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌‬ ‫كه‌رب���ه‌ال بڕیاریان���دا ب���ڕی‌ (‪ )25‬ملیۆن‬ ‫دین���ارو پارچه‌ی���ه‌ك زه‌وی‌ بده‌نه‌ خێزانی‌‬ ‫راهێنه‌ره‌كه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها فه‌رمانده‌ی‌ هێزه‌كانی‌‬ ‫س���واتیان له‌پۆس���ته‌كه‌ی‌ البردو ره‌وانه‌ی‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ كراوه‌‪ .‬ئه‌نجومه‌كه‌ رایده‌گه‌یه‌نن‬ ‫به‌هه‌ماهه‌نگی‌ له‌گه‌ڵ نوسینگه‌ی‌ فه‌رمانگه‌ی‌‬ ‫گش���تی‌ هێزه‌ چه‌ك���داره‌كان‪ ،‬له‌ده‌ركردنی‌‬ ‫سوات له‌شاره‌كه‌ ده‌كۆڵنه‌وه‌‪.‬‬ ‫سوات هێزێكی‌ ئه‌منی‌ تایبه‌تی‌ راهێنراوه‌و‬ ‫ماوه‌ی‌ شه‌ش ساڵه‌ دروستكراون‪ ،‬خاوه‌نی‌‬ ‫چه‌ك‌و تفاقی‌ س���ه‌ربازی‌ زۆر پێشكه‌وتون‪،‬‬ ‫ك���ه‌ خۆی‌ ل���ه‌ چه‌كی‌ قه‌ن���اس‌و دوربینی‌‬ ‫پێشكه‌وتوی‌ ش���ه‌وان‌و هه‌مه‌ری‌ ئه‌مریكی‌‌و‬ ‫تانك‌و فڕۆكه‌ی‌ پێش���كه‌وتو ده‌بینێته‌وه‌‪.‬‬ ‫نزیك���ه‌ی‌ پانزه‌ هه‌زار كه‌س ده‌بن‪ ،‬فه‌رمان‬ ‫له‌وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆو نوس���ینگه‌ی‌ سه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران نوری‌ مالیكی‌ وه‌رده‌گرن‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابووری‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫سه‌دان په‌رله‌مانتار‌و وه‌زیر‌و‪ ،‬به‌موچه‌یه‌ك ‌ی خه‌یاڵ ‌ی خانه‌نشین ده‌كرێن‬

‫چاالكوانێكی‌ مه‌ده‌نی‌‪ ،‬داوایان لێده‌كات وه‌ك هه‌ڵوێستێكی‌ مرۆڤانه‌ ره‌تیبكه‌نه‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫ی مه‌ده‌نی‌ ك ‌ه زۆرترین‬ ‫"كارمه‌ندێك ‌‬ ‫ی‬ ‫خزمه‌ت‌و به‌رزترین بڕوانامه‌ش ‌‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬ك ‌ه خانه‌نشین ده‌كرێت‪،‬‬ ‫موچه‌كه‌ی‌ ده‌گاته‌‪ 920‬هه‌زار دینار‪،‬‬ ‫به‌اڵم یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ هه‌زاران‬ ‫كه‌سیان به‌پله‌ی‌ تایبه‌ت‌و سه‌ربازی‌‌و‬ ‫ی زۆره‌و‌ه خانه‌نشین‬ ‫به‌موچه‌یه‌ك ‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ شایسته‌ی‌ ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫خانه‌نشینی ‌ه بن" شاره‌زایه‌ك ‌‬ ‫ژمێریاری‌ وه‌ها ده‌ڵێت‪.‬‬

‫هه‌تا ده‌ستكاری‌‬ ‫كۆی‌ سیستمی‌‬ ‫خانه‌نشین نه‌كرێت‪،‬‬ ‫دادپه‌روه‌ری‌ له‌و‬ ‫بواره‌ی‌ خانه‌نشینیدا‬ ‫نایه‌ته‌دی‌‬

‫ی حكومه‌ت‌و‬ ‫نزیكبون���ه‌وه‌ی‌ كۆتای��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خانه‌نش���ینكردن ‌‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬پرس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌دان په‌رله‌مانتار وه‌زیر‌و پله‌ تایبه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌ده‌ن ‌‬ ‫هێنای ‌ه ئ���اراوه‌‪ ،‬چاالكوانێك ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌و‌ه نامه‌ی���ه‌ك ئاڕاس���ته‌ ‌‬ ‫په‌رله‌مانتارانی‌ هه‌رێم ده‌كات‌و داوایان‬ ‫لێ���ده‌كات‪ ،‬موچ���ه‌ی خانه‌نش���ینیان‬ ‫ی‬ ‫ره‌تبكه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬ش���اره‌زایه‌كی‌ ب���وار ‌‬ ‫ێ گرفته‌ك ‌ه‬ ‫ژمێریاری���ش رایده‌گه‌یه‌ن��� ‌‬ ‫به‌ته‌نها به‌وان چاره‌سه‌رنابێت‌و ده‌بێت‬ ‫ی خانه‌نشین‬ ‫ی كۆی‌ سیستم ‌‬ ‫ده‌س���تكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆی‌ سیستم ‌‬ ‫بكرێت "هه‌تا ده‌ستكار ‌‬ ‫ی له‌و‬ ‫خانه‌نش���ین نه‌كرێت‪ ،‬دادپه‌روه‌ر ‌‬ ‫بۆ ئه‌وان���ه‌ی له‌هه‌ڕه‌تی الویدان‪ ،‬هه‌مو‬ ‫ی خانه‌نشینیدا نایه‌ته‌دی‌"‪.‬‬ ‫بواره‌ ‌‬ ‫هه‌وڵ‌و دڵس���ۆزیتان بۆ بودجه‌و مافی‬ ‫هاواڵتیان بێمانا ده‌كات"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی خانه‌نشین ‌‬ ‫ی موچ ‌ه ‌‬ ‫وه‌رگرتن ‌‬ ‫له‌هه‌ڕه‌تی‌ الویدا‬ ‫ی‬ ‫ی خانه‌نشین ‌‬ ‫پێویسته‌ دامه‌زراوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌ده‌نی‌ عه‌ل ‌‬ ‫چاالكه‌وانی‌ كۆمه‌ڵ��� ‌‬ ‫هه‌بێت‬ ‫ی نامه‌یه‌ك���ه‌و‌ه داوا‬ ‫مه‌حمود له‌رێ���گا ‌‬ ‫ی عه‌زیز‬ ‫ی ژمێری���ار ‌‬ ‫ش���اره‌زای‌ بوار ‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانتاران���ی‌ هه‌رێ���م ده‌كات‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی فه‌رمانبه‌رێك ‌‬ ‫ی خانه‌نشینی‌ ره‌تبكه‌نه‌وه‌‪ .‬ئه‌و عه‌لی‌ جه‌وهه‌ر كه‌ خۆ ‌‬ ‫موچه‌ ‌‬ ‫ی حكومی���ه‌‪ ،‬ئام���اژ‌ه ب���ه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬بۆ‬ ‫له‌به‌ش���ێكی‌ نامه‌كه‌یدا به‌تایبه‌ت بیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دادپ���ه‌روه‌ری‌ له‌ب���وار ‌‬ ‫ئ���ه‌و په‌رله‌مانتاران���ه‌ ده‌هێنێته‌وه‌ ك ‌ه گه‌ڕان���ه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌رابردودا پرۆژ‌ه یاسایان پێشكه‌شكرد خانه‌نش���ینیدا پێویس���ته‌ له‌هه‌رێم���دا‬ ‫ی هه‌بێت‪،‬‬ ‫ی خانه‌نش���ین ‌‬ ‫بۆ ره‌تكردنه‌وه‌ی موچه‌ی خانه‌نشینی‌و دامه‌زراوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ێ "رازیبونت���ان به‌موچ���ه‌ی به‌جۆرێك په‌رله‌مان یاسای‌ بۆ ده‌ربكات‌و‬ ‫ده‌نوس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫خانه‌نش���ینی هه‌مو دڵسۆزیتان ده‌كات ‌ه كاتێكیش دام���ه‌زرا‪ ،‬هیچ په‌یوه‌ندیه‌ك ‌‬ ‫موزای���ه‌ده‌ی سیاس���ی"‪ .‬هه‌روه‌ه���ا به‌حكومه‌تی‌ هه‌رێمه‌وه‌ نه‌بێت‪.‬‬ ‫ی ئێس���تا له‌هه‌رێمدا هه‌ی ‌ه وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی نامه‌كه‌یدا ده‌نوس��� ‌‬ ‫له‌به‌ش���ێكی‌ تر ‌‬ ‫"وه‌رگرتن���ی موچ���ه‌ی خانه‌نش���ینی ئه‌و ش���اره‌زایه‌ باس���ی‌ ده‌كات‪ ،‬هه‌مو‬ ‫ی‬ ‫تامردن له‌س���ه‌ر داهاتی گه‌ل به‌تایبه‌ت فه‌رمانبه‌رێك له‌‪ %7‬موچه‌ بنه‌ڕه‌تیه‌كه‌ ‌‬

‫بۆ خانه‌نش���ینی‌ لێده‌بڕێت‪ ،‬به‌وپێیه‌ش‬ ‫ك��� ‌ه نزیك���ه‌ی‌‪ 687‬ه���ه‌زار فه‌رمانبه‌ر‬ ‫ی ئ���ه‌و پاره‌ی ‌ه‬ ‫له‌هه‌رێم���دا ه���ه‌ن‪ ،‬كۆ ‌‬ ‫ی ‪330‬ملیار‬ ‫س���ااڵنه‌ ده‌گات��� ‌ه نزیك���ه‌ ‌‬ ‫ی له‌بودجه‌شدا‬ ‫دینار‪ ،‬ئه‌مه‌ جگ ‌ه له‌و‌ه ‌‬ ‫ی ‪306‬ملی���ار‌و ‪945‬ملیۆن‬ ‫س���ااڵن ‌ه بڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫دینار وه‌ك هاوكاری‌ خانه‌نشینی‌ دیار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و دو پاره‌یه‌ش به‌نزیك ‌‬ ‫كراوه‌‪ ،‬كۆ ‌‬ ‫ده‌كات���ه‌‪ 700‬ملیار دینار له‌س���اڵێكدا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و ژمێریاره‌ ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر س���ندوق ‌‬ ‫خانه‌نش���ینی‌ هه‌بێت‪ ،‬جگ���ه‌ له‌و ‪700‬‬ ‫ملیار دین���اره‌‌و كۆمه‌ڵێك واڵت هه‌ی ‌ه‬ ‫ی خانه‌نشینی‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌و كات ‌ه‬ ‫هاوكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و س���ندوق ‌ه زۆر ل���ه‌و‌ه زیاتر پاره‌ ‌‬ ‫ی ئێس���تا هه‌ی ‌ه‬ ‫بۆ كۆده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه ‌‬ ‫پاره‌كه‌ی‌ خۆشیان رون نییه‌ له‌كوێیه‌‌و‬ ‫له‌چیدا به‌كارهاتوه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫چه‌ندێك پار‌ه بۆ موچه‌ ‌‬ ‫خانه‌نشینی‌ ده‌ڕوات؟‬ ‫ی س���ااڵن ‌ه له‌بودجه‌دا بۆ‬ ‫ئه‌و موچه‌ ‌‬ ‫ی ده‌ڕوات‪،‬‬ ‫ی مه‌ده‌ن ‌‬ ‫ی خانه‌نشین ‌‬ ‫موچ ‌ه ‌‬ ‫ی ‪322‬ملیار‌و‪337‬ملیۆن دیناره‌‪،‬‬ ‫نزیكه‌ ‌‬ ‫ی خانه‌نشینی‌ سه‌ربازییش‬ ‫هاوكات موچه‌ ‌‬ ‫ی ‪780‬ملیار‌و ‪258‬ملیۆن دیناره‌‪،‬‬ ‫نزیكه‌ ‌‬ ‫ی گش���تیان ده‌كات���ه‌ زیاتر‬ ‫ك��� ‌ه ك���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌‪1‬ترلی���ۆن دین���ار‪ .‬وه‌ك عه‌زیز عه‌ل ‌‬ ‫ی پێده‌كات له‌هه‌رێمدا سندوقێك‬ ‫ئاماژه‌ ‌‬ ‫نییه‌ تا ئه‌و پاره‌ی‌ تێ���دا كۆبكرێته‌و‌ه‬ ‫"نوس���راوی‌ فه‌رمی‌ حكومه‌ت هه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی خانه‌نشین ‌‬ ‫ده‌ڵێت تائێستا س���ندوق ‌‬ ‫دانه‌م���ه‌زراوه‌‪ ،‬هه‌م���و ئ���ه‌و پاره‌یه‌ش‬ ‫ی‬ ‫ی بانك دانراوه‌‪ ،‬به‌پێ ‌‬ ‫ی ئه‌مانه‌ت ‌‬ ‫له‌به‌ش ‌‬ ‫ی ئه‌مانه‌ت‪،‬‬ ‫یاساش هه‌ر پاره‌یه‌كی‌ به‌ش ‌‬ ‫تا ‪5‬ساڵ جوڵه‌ی‌ له‌س���ه‌رنه‌بو ده‌بێت‬ ‫له‌بودج���ه‌دا ده‌ربكه‌وێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌و‌ه‬ ‫سه‌یره‌ تائێستا ئه‌و پاره‌یه‌ له‌بودجه‌دا‬ ‫ده‌رنه‌كه‌وتوه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی خانه‌نشین ‌‬ ‫جۆره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌هه‌رێمدا وه‌ك ئه‌و شاره‌زایه‌ی‌ بوار ‌‬ ‫ی ده‌كات چه‌ند جۆر‌ه‬ ‫ی باس��� ‌‬ ‫ژمێریار ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‪ ،‬ك ‌ه وه‌ك‬ ‫ی خانه‌نشین ‌‬ ‫موچه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "پێده‌چێت له‌دنیادا وێنه‌ ‌‬ ‫نه‌بێت"‪.‬‬

‫وه‌ك ئه‌و ده‌یخاته‌رو جۆری‌ یه‌كه‌میان‪،‬‬ ‫ی ‪150‬هه‌زار ك���ه‌س له‌هه‌رێمدا‬ ‫نزیك���ه‌ ‌‬ ‫ی ‪37‬ه���ه‌زار‬ ‫موچه‌یه‌ك���ی‌ خانه‌نش���ین ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ردو حیزب ‌‬ ‫دینارییان هه‌ی ‌ه "له‌رێگا ‌‬ ‫ی بڕاوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره‌وه‌ ئه‌و موچه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫سااڵنه‌ دو تا سێ‌ جار ده‌درێ‌"‪ .‬جۆر ‌‬ ‫دوه‌میان كۆمه‌ڵێ���ك كه‌س به‌دو مانگ‬ ‫جارێك ‪150‬هه‌زار دیناریان پێده‌درێت‪،‬‬ ‫ی خانه‌نشینیه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش جۆرێكی‌ تر ‌‬

‫چه‌ندین‬ ‫جۆر خانه‌نشینی‬ ‫له‌هه‌رێمدا‬ ‫هه‌یه‌ له‌دنیادا‬ ‫وێنه‌ی نیه‌‬

‫ی خانه‌نشینكراون‪،‬‬ ‫ی سه‌رباز ‌‬ ‫جۆراوجۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و كه‌سانه‌ به‌پێی‌ زانیاریه‌كان ‌‬ ‫ژمار‌ه ‌‬ ‫ی نزیك��� ‌هی‌‪ 74‬هه‌زار كه‌س‬ ‫عه‌زیز عه‌ل ‌‬ ‫ی دیموكرات‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬زۆرترینی‌ به‌ر پارت ‌‬ ‫ی ئه‌و جگ ‌ه‬ ‫كه‌وت���وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌ب���ڕوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ل���ه‌و زیان���ه‌ی‌ له‌بودج���ه‌ی‌ هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تری���ش له‌ئاب���ور ‌‬ ‫ده‌ده‌ن‪ ،‬زیانێك��� ‌‬ ‫هه‌رێم ده‌ده‌ن "ژماره‌یه‌كی‌ زۆر له‌وانه‌‪،‬‬ ‫ده‌چ���ن له‌بازاڕه‌كان���دا كارده‌ك���ه‌ن‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ئاسای ‌‬ ‫ی كاریان بۆ خه‌ڵكان ‌‬ ‫فرس���ه‌ت ‌‬ ‫كه‌مكردۆته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی موچه‌ی‌ بنه‌ڕه‌تی‬ ‫ده‌ستكاریكردن ‌‬ ‫چاره‌سه‌ره‌‬ ‫ی چاره‌س���ه‌ركردن‪،‬‬ ‫یه‌كێك له‌رێگاكان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژمێری���ار ‌‬ ‫وه‌ك ئ���ه‌و ش���اره‌زایه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌یخاته‌رو ده‌س���تكاریكردنی‌ موچه‌ ‌‬ ‫بنه‌ڕه‌ت���ی‌ فه‌رمانبه‌ران���ه‌‪ ،‬چونك��� ‌ه تا‬ ‫ی نه‌كرێت‪،‬‬ ‫ی بنه‌ڕه‌تی‌ ده‌ستكار ‌‬ ‫موچ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گۆڕانكاریه‌ك ‌‬ ‫ی خانه‌نش���ین ‌‬ ‫باردۆخ ‌‬ ‫وه‌های‌ به‌س���ه‌ردا نایه‌ت‪ ،‬ئه‌و به‌نمون ‌ه‬ ‫ب���اس له‌فه‌رمانبه‌رێ���ك ده‌كات‪ ،‬ك��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی نزم ‌‬ ‫نه‌خوێنده‌واره‌ یان بڕوانامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر زۆرترین خزمه‌تیش��� ‌‬ ‫ی ده‌گات ‌ه‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬موچ��� ‌ه بنه‌ڕه‌تیه‌كه‌ ‌‬ ‫‪ 600‬هه‌زار دینار‪ ،‬كاتێك خانه‌نش���ین‬ ‫ێ‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬له‌‪ %80‬ئه‌و موچه‌یه‌ وه‌رده‌گر ‌‬ ‫ی ‪ 400‬هه‌زار دینار‪،‬‬ ‫ك ‌ه ده‌كاته‌ نزیك��� ‌ه ‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر فه‌رمانبه‌رێكی���ش به‌رزتری���ن‬ ‫ی هه‌بێت‪،‬‬ ‫بڕوانامه‌‌و زۆرترین خزمه‌تیش ‌‬ ‫ی ده‌گاته‌‪1‬ملیۆن‌و‬ ‫موچه‌ بنه‌ڕه‌تیه‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫‪184‬هه‌زار دینار‌و له‌‪ %80‬ئه‌و موچه‌یه‌ش‬ ‫ی ‪920‬هه‌زار دینار‪ .‬ئه‌و‬ ‫ده‌كاته‌ نزیك���ه‌ ‌‬ ‫ده‌ڵێت "فه‌رمانبه‌ر به‌و هه‌مو خزمه‌ته‌و‌ه‬ ‫ئه‌وجا به‌و جۆر‌ه خانه‌نش���ین ده‌كرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ر له‌م هه‌رێمدا س���ه‌دان كه‌س‬ ‫ی‬ ‫هه‌یه‌ خوێنده‌واره‌‌و هیچ خزمه‌تێكیش ‌‬ ‫نه‌كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌چه‌ند ملیۆن دینارێك‬ ‫خانه‌نشینكراوه‌"‪.‬‬

‫ی‬ ‫ئه‌و چین ‌ه له‌خانه‌نش���ین‪ ،‬كه‌ به‌ڕا ‌‬ ‫ی زۆر به‌رامبه‌ر‬ ‫عه‌زی���ز عه‌لی‌ ناهه‌قی��� ‌‬ ‫ی ‪2003‬‬ ‫كراوه‌ ئه‌و جۆره‌ن كه‌ پێش ساڵ ‌‬ ‫به‌موچه‌یه‌كی‌ كه‌م خانه‌نشینكراون‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "خانه‌نش���ینیان هه‌ی ‌ه ‪45‬ساڵ‬ ‫ی ‪280‬هه‌زار دینار‬ ‫خزمه‌تی‌ كردوه‌‪ ،‬كه‌چ ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌رده‌گرێ‌‪ ،‬به‌راستی‌ ئه‌مه‌ ناحه‌قیه‌ك ‌‬ ‫گه‌وره‌ی ‌ه به‌رامبه‌ر ئه‌و چینه‌ ده‌كرێت‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���د‌ه له‌عێراق���دا بڕیارێكی‌ وه‌ها‬ ‫ی خانه‌نش���ینی‌ نابێت‬ ‫هه‌یه‌ ك ‌ه موچه‌ ‌‬ ‫له‌‪ 400‬هه‌زار دین���ار كه‌متر بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ێ‬ ‫تائێستا ئه‌و بڕیاره‌ له‌هه‌رێمدا جێبه‌ج ‌‬ ‫خانه‌نشینی‌ وه‌زیر‌و په‌رله‌مانتار‌و پل ‌ه‬ ‫ی ئه‌وه‌‪ ،‬هه‌زاران‬ ‫نه‌كراوه‌"‪ .‬به‌پێچه‌وانه‌ ‌‬ ‫تایبه‌تیه‌كان‬ ‫ی‬ ‫ی خزمه‌تێك ‌‬ ‫ێ ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫كه‌س هه‌ن‪ ،‬به‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌كۆتای��� ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ نزیكبون���ه‌و‌ه ‌‬ ‫وه‌هایان كردبێت له‌رێگای‌ هه‌ردو حیزب ‌ه‬ ‫ی تری‌ حكوم���ه‌ت‌و په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫ی خولێك��� ‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتداره‌ك ‌هی‌ هه‌رێمه‌و‌ه به‌پل ‌ه ‌‬

‫ی زۆر له‌باره‌و‌ه‬ ‫ی له‌ئێستادا قسه‌ ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌و سه‌دان‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬خانه‌نشینكردن ‌‬ ‫كه‌س���ه‌یه‌ ك���ه‌ ئێس���تا په‌رله‌مانتار‌و‬ ‫ی كاره‌كه‌یان‬ ‫وه‌زی���رن‌و له‌گه‌ڵ ته‌واوبون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌شێكیان له‌هه‌ڕه‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫سه‌ربار ‌‬ ‫الوێتی���دان‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌موچه‌یه‌كی‌ به‌رز‬ ‫خانه‌نشین ده‌كرێن‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌و حاڵه‌ت ‌ه‬ ‫به‌و جۆر‌ه به‌رده‌وام بێت‪ ،‬ئه‌وا‪ ،‬له‌چه‌ند‬ ‫ی داهاتودا وه‌ك شاره‌زایانی‌ ئه‌و‬ ‫س���اڵ ‌‬ ‫ب���واره‌ جه‌خت���ی‌ له‌س���ه‌ر ده‌كه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫"له‌شكرێك له‌كه‌س���انی‌ خانه‌نشینمان‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬كه‌ س���ااڵنه‌ بودجه‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌رێ���م ده‌ب���ه‌ن"‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ته‌نها باس‬ ‫له‌وه‌زیر‌و په‌رله‌مانتاره‌كان بكرێت‪ ،‬به‌م‬ ‫خولی‌ سێیه‌مه‌ش���ه‌وه‌ ك ‌ه خانه‌نش���ین‬ ‫ده‌كرێن‪ ،‬ژماره‌یان زیاتر ل ‌ه ‪ 500‬كه‌سه‌‪،‬‬ ‫عه‌زیز عه‌لی‌ له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت "جگ ‌ه‬ ‫ی وه‌زیرو په‌رله‌مانتارن‬ ‫له‌وان ‌هی‌ به‌فیعل ‌‬ ‫ب���ون‪ ،‬خانه‌نش���ین ده‌كرێ���ن‌و كراون‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی تریش ه���ه‌ن به‌پله‌ ‌‬ ‫ده‌ی���ان كه‌س��� ‌‬ ‫ێ‬ ‫راوێژكار‌و وه‌زیر خانه‌نشینكراون‪ ،‬به‌ب ‌‬ ‫ی گش���تیدا‬ ‫ی خزمه‌تێكیان له‌بوار ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫كرد بێت"‪.‬‬ ‫ی خانه‌نشینی‌ وه‌زیر‌و‬ ‫موچه‌ ‌‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌كان چه‌نده‌؟‬ ‫ی‬ ‫ی عه‌زیز عه‌ل ‌‬ ‫ی زانیاریه‌كان ‌‬ ‫هه‌ر به‌پێ ‌‬ ‫په‌رله‌مانتارێك ب ‌ه ‪6‬ملیۆن‌و ‪560‬هه‌زار‬ ‫دین���ار خانه‌نش���ین ده‌بێ���ت‪ ،‬هاوكات‬ ‫وه‌زیرێكیش ب ‌ه ‪5‬ملیۆن‌و‪ 500‬هه‌زار دینار‬ ‫ی‬ ‫خانه‌نش���ین ده‌بێت "ئه‌م ‌ه جگه‌ له‌وه‌ ‌‬ ‫وه‌زی���ره‌كان دو ئۆتۆمبیلیان ده‌درێتێ‌‪،‬‬ ‫ی هه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌ر وه‌زاره‌تێكی���ش ‪4‬راوێژكار ‌‬ ‫ك ‌ه هه‌ریه‌كه‌ی���ان به‌‪3‬ملیۆن‌و‪750‬هه‌زار‬ ‫دینار خانه‌نش���ین ده‌بن" هه‌ربۆیه‌ ئه‌و‬ ‫جه‌خت له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و ده‌كات���ه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫نابێت به‌ته‌نه���ا باس له‌خانه‌نش���ین ‌‬ ‫په‌رله‌مانت���اره‌كان بكرێ���ت "ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫ی پل ‌ه بااڵكان بكه‌ین‪،‬‬ ‫باس له‌خانه‌نشین ‌‬ ‫نابێت به‌ته‌نها باس���ی‌ په‌رله‌مانتاره‌كان‬ ‫ی ئێم��� ‌ه‬ ‫بكه‌ی���ن‪ ،‬ده‌بێ���ت قس���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیس���تم ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر گۆڕین���ی‌ ك���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫خانه‌نشینی‌ بێت ك ‌ه نادادپه‌روه‌ریه‌ك ‌‬ ‫ی تێدایه‌‪ ،‬نه‌ك چینێكی‌ دیاریكراو‬ ‫زۆر ‌‬ ‫له‌پل ‌ه بااڵكان"‪.‬‬

‫رێژه‌ی بێكاری زیاتر ده‌بێت‬

‫"هه‌رچه‌نده‌ رێژه‌ی بێكار ب ‌ه ‪ %11‬دانراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێستا له‌‪%15‬شی تێپه‌ڕاندوه‌"‬ ‫ئا‪ :‬رامان عومه‌ر‬ ‫ماوه‌ی زیاتر له‌حه‌وت مانگه‌ بێكارییه‌كی‬ ‫زۆر له‌ناو شارو شارۆچكه‌كانی‬ ‫كوردستاندا سه‌ریهه‌ڵداوه‌و هه‌ر‬ ‫به‌وهۆیه‌شه‌وه‌ چه‌ندین كه‌س له‌الیه‌ن‬ ‫خاوه‌نكاره‌كانیانه‌وه‌ (ئیزندراون)‌و‬ ‫بێكاربون‪ ،‬به‌رپرسی رێكخستنه‌كانی‬ ‫رێكخراوی كرێكارانی كوردستانیش‬ ‫هۆكاره‌كه‌ی بۆ ده‌سه‌اڵت‬ ‫ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌و ده‌ڵێت "ده‌سه‌اڵت‬ ‫گه‌مارۆی ئابوری ده‌خاته‌ سه‌ر خه‌ڵكی‬ ‫كوردستان‌و نایه‌وێت ده‌رفه‌تی كار‬ ‫هه‌بێت"‪.‬‬ ‫به‌رپرسی رێكخس���تنه‌كانی رێكخراوی‬ ‫كرێكارانی كوردس���تان‪ ،‬حسێن ساڵح‪،‬‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دات له‌ئێستادا بێكارییه‌كی‬ ‫زۆر له‌ش���ارو شارۆچكه‌كانی كوردستاندا‬ ‫ب���ه‌دی‌ ده‌كرێ���ت‪ ،‬چین���ی كرێكارانیش‬ ‫پشكی شێریان له‌و بێكاریه‌ به‌ركه‌وتوه‌و‬ ‫"رۆژانه‌ كرێكاران گله‌یی ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫كار نیه‌و هۆكاری ئه‌وه‌ش بۆ ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ ده‌سه‌اڵت نایه‌وێت‬ ‫به‌به‌رده‌وام���ی ئیش هه‌بێ���ت‌و گه‌مارۆی‬ ‫ئابوری ده‌خاته‌ سه‌ر خه‌ڵكی كوردستان‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی ناچاریانبكات دوایان بكه‌ون"‬ ‫سه‌رۆكی پێش���وی رێكخراوی بێكارانی‬ ‫كوردس���تان‌و ش���اره‌زا له‌بواری كاردا‪،‬‬ ‫ئه‌ن���وه‌ر غه‌ری���ب‪ ،‬پێیوای���ه‌ پێنه‌دانی‬ ‫پێش���ینه‌كان وایكردوه‌ رێ���ژه‌ی بێكاری‬ ‫به‌رزبێت���ه‌وه‌و بازاڕ بكه‌وێت‪ ،‬ئه‌و ره‌خنه‌‬

‫له‌و ئاماران���ه‌ش ده‌گرێت ك���ه‌ ناوه‌نده‌‬ ‫ره‌س���میه‌كان‌و رێكخ���راوه‌كان له‌باره‌ی‬ ‫رێ���ژه‌ی بێكارییه‌وه‌ ب�ڵ�اوی ده‌كه‌نه‌وه‌و‬ ‫وتیش���ی "هه‌رچه‌ن���ده‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫ئاماری س���لێمانی‌و ئاماری كوردس���تان‬ ‫رێ���ژه‌ی بێكاریی���ان ب���ه‌ ‪ %11‬داناوه‌‪،‬‬ ‫به‌دڵنیاییه‌وه‌ ئێستا ئه‌و رێژه‌یه‌ له‌‪%15‬ی‬ ‫تێپه‌ڕاندوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌ن���وه‌ر غه‌ریب‪ ،‬باس له‌وه‌ش ده‌كات‬ ‫دۆزینه‌وه‌ی ده‌رفه‌ت���ی كارو دامه‌زراندن‬ ‫بۆ ده‌رچوان���ی زانك���ۆكان‌و ده‌رچوانی‬ ‫س���ااڵنه‌ی زانكۆكان هاوتا نیه‌و وتیشی"‬ ‫ئه‌وانه‌شی له‌كه‌رتی تایبه‌ت داده‌مه‌زرێن‬ ‫ب���ه‌ ‪200‬هه‌زار ی���ان ‪ 300‬ه���ه‌زار دینار‬ ‫دام���ه‌زراون‪ ،‬ئه‌وه‌ش وه‌اڵم���ده‌ره‌وه‌ نیه‌‬ ‫بۆ پڕكردن���ه‌وه‌ی پێداویس���تیه‌كانیان‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ سیسته‌مه‌كه‌ سیته‌می بازاڕی‬ ‫ئازادو بازاڕی ره‌ش���ه‌‪ ،‬كه‌رتی تایبه‌ت‌و‬ ‫كۆمپانیاكان چۆن بیانه‌وێت خه‌ڵك به‌و‬ ‫شێوه‌یه‌ ده‌چه‌وسێننه‌وه‌"‪.‬‬ ‫حه‌مه‌ ئه‌می���ن‌و عومه‌ر عه‌ب���دواڵ كه‌‬ ‫دو ب���ران‌و ماوه‌ی ‪ 25‬س���اڵه‌ كرێكاری‬ ‫بیناسازین ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌ده‌ن‪ ،‬له‌دوای‬ ‫پرۆس���ه‌ی‌ ئ���ازادی‌ عێراقه‌وه‌ له‌س���اڵی‌‬ ‫‪2003‬وه‌ بۆ یه‌كه‌مجاره‌ كه‌ هیچ ئیشێكیان‬ ‫نه‌م���اوه‌و ئه‌وان باس له‌وه‌ش ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫زیاتر له‌یه‌ك مانگه‌ له‌ماڵه‌وه‌ دانیشتیون‪،‬‬ ‫هۆكه‌شی ئه‌وه‌یه‌ پێش���ینه‌كان نه‌ماوه‌و‬ ‫زۆرب���ه‌ی ئه‌و ئیشانه‌ش���ی له‌مس���اڵدا‬ ‫كردویانه‌ به‌قه‌رز بوه‌‪" ،‬چونكه‌ زۆرینه‌ی‌‬ ‫هاواڵتی���ان پاره‌ی���ان پێ نی���ه‌ به‌كاش‬ ‫بمانده‌ن���ێ‌"‪ .‬ش���اخه‌وان محه‌م���ه‌د‪ ،‬كه‌‬

‫پێنه‌دانی‬ ‫پێشینه‌كان‬ ‫وایكردوه‌ رێژه‌ی‬ ‫بێكاری به‌رزبێته‌وه‌و‬ ‫بازاڕ بكه‌وێت‬ ‫رۆژ به‌رۆژ ژماره‌ی بێکاری له‌زیادبوندایه‌‬ ‫له‌یه‌كێك له‌چایخانه‌كانی شاری سلێمانی‬ ‫كاریده‌كرد‪ ،‬مانگێك پێش ئێستا له‌الیه‌ن‬ ‫خاوه‌نكاره‌كه‌ی���ه‌وه‌ نێردراوه‌ت���ه‌وه‌ ب���ۆ‬ ‫ماڵه‌وه‌‌و پێیراگه‌یان���دوه‌ كه‌ به‌هۆی بێ‬ ‫بازاڕییه‌وه‌ چیتر ناتوانێت موچه‌ی بداتێ‬ ‫ئه‌و وت���ی‌ "دیاره‌ ئه‌ویش ناحه‌قی‌ نییه‌‬ ‫چونكه‌ ئیشی‌ زۆر كه‌مبۆته‌وه‌"‪.‬‬ ‫زانا عومه‌ریش كه‌ دوكانی فرۆش���تنی‬ ‫یاری مندااڵنی هه‌یه‌ هه‌مان رای شاخه‌وانی‌‬ ‫هه‌یه‌‌و جه‌خ���ت له‌بێبازاڕیی‌ ده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و هێم���ا ب���ه‌وه‌ ده‌كات مانگانه‌ ‪600‬‬

‫هه‌زار دینار ك���رێ‌ دوكان ده‌دات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ئێس���تادا نیوه‌ی‌ كرێ‌ دوكانه‌كه‌ش���ی‌‬ ‫په‌ی���دا ناكات "ئێس���تا رۆژانه‌ ‪ 10‬تا ‪15‬‬ ‫هه‌زار دینار په‌یدا ده‌كه‌م‪ ،‬ئه‌گه‌ر وابڕوات‬ ‫ناچار ده‌بم وازیلێبێن���م چونكه‌ ناكرێت‬ ‫هه‌ر له‌زه‌ره‌ركردن به‌رده‌وامبم "‪.‬‬ ‫ش���اره‌زاكه‌ی بواری كار هۆكاری ئه‌و‬ ‫بێكاریی���ه‌ ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌ ب���ۆ ئه‌كتیڤ‬ ‫نه‌بونی پێشینه‌كان‌و كۆنیی سیته‌می كار‬ ‫له‌هه‌رێمداو ئه‌و وتیشی"له‌ساڵی ‪1987‬ه‌وه‌‬ ‫حیزبی به‌عس به‌پێی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫خۆی یاس���ای كاری داناوه‌و تائێستاش‬ ‫ه���ه‌ر ئه‌وه‌یه‌ ك���ه‌ ئه‌وه‌ش كێش���ه‌یه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌گ���ه‌ڵ گۆڕانكارییه‌كانی رۆژدا‬ ‫نایه‌ته‌وه‌یه‌ك"‪ .‬ناوبراو به‌پێویستیش���ی‌‬ ‫زانی‌ ئه‌و سیس���ته‌می‌ كاره‌ بگۆڕدرێت‌و‬ ‫ده‌رفه‌تی كار ب���ۆ خه‌ڵك زیاتر بكرێت‌و‬ ‫وتیش���ی "ده‌توانرێت س���ود له‌ئه‌زمونی‬ ‫واڵتانی ئه‌ورپ���ا وه‌ربگیرێت كه‌ خه‌ڵك‬ ‫له‌رێگ���ه‌ی نوس���ینگه‌كانی كاره‌وه‌ بچنه‌‬ ‫س���ه‌ركار‪ ،‬ئه‌و كات ده‌رفه‌ت���ی كار بۆ‬ ‫هه‌موان ده‌بێت ئه‌وه‌ش ته‌نها چاره‌سه‌ری‌‬

‫به‌شێك له‌كێشه‌كانه‌"‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ باڵوبون���ه‌وه‌ی رێژه‌ی بێكاری‪،‬‬ ‫گران���ی‌و به‌رزبون���ه‌وه‌ی نرخه‌كانی���ش‬ ‫ته‌نگی به‌هاواڵتیان هه‌ڵچنیوه‌‪ ،‬شیروان‬ ‫محه‌مه‌د‪ ،‬ك���ه‌ دوكانداره‌و پێداویس���ته‌‬ ‫خۆراكی���ه‌كان ده‌فرۆش���ێت له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێ���ت "فه‌رده‌ی���ه‌ك برن���ج ‪ 13‬هه‌زار‬ ‫دیناری چۆته‌ س���ه‌رو بازاڕیش���یان رۆژ‬ ‫به‌ڕۆژ خراپتر ده‌بێت" ئه‌و وتیشی "كه‌س‬ ‫نازانێت هۆكاری به‌رزبونه‌وه‌ی به‌رده‌وامی‬ ‫نرخه‌كان‌و كه‌وتنی بازاڕ چییه‌"‪.‬‬

‫لۆکاڵ‬

‫‪9‬‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫دزینی‌ پاره‌ به‌قاسه‌وه‌ خه‌ریك ‌ه ده‌بێت ‌ه دیارده‌‬

‫"خه‌ڵكی‌ بۆیه‌ پاره‌ ده‌خه‌نه‌ قاسه‌وه‌ تا پارێزراوبێت‪ ،‬به‌اڵم ئێستا قاسه‌كانیش ده‌دزن"‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬

‫له‌ژێر چۆغه‌‌و پشتێنه‌كه‌یه‌وه‌‪ ،‬چه‌ند‬ ‫ی له‌عه‌الگه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫ملیۆن دینارێك ‌‬ ‫ره‌شدا حه‌شاردابو‪ ،‬ئه‌و كه‌ پیاوێك ‌ی‬ ‫به‌سااڵچو بو له‌دوكانێكدا سه‌رگه‌رم ‌ی‬ ‫كڕینی‌ قاسه‌یه‌كی‌ بچوك بو‪ ،‬خاوه‌ن‬ ‫دوكانیش پێیوت "حاجی‌ گیان‬ ‫ئه‌و قاسه‌یه‌ بچوكه‌‪ ،‬با پاره‌كه‌ت‬ ‫به‌قاسه‌كه‌وه‌ نه‌به‌ن‪ ،‬گه‌وره‌یه‌ك ‌ی بۆ‬ ‫بكڕه‌"‪ .‬له‌دوكانێكی‌ قاسه‌ فرۆشتندا‬ ‫دوكاندارێك‪ ،‬به‌و جۆره‌ رێنمایی‌ ده‌دای ‌ه‬ ‫كڕیارێكی‌‪.‬‬ ‫خه‌ڵكی‌‪ ،‬بۆی����ه‌ پاره‌كانیان‪ ،‬ده‌خه‌ن ‌ه‬ ‫قاس����ه‌وه‌ تا پارێزراوبێت له‌دزی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ نه‌ك‬ ‫زی����اد له‌نمونه‌یه‌كی‌ دز ‌‬ ‫پاره‌كه‌‪ ،‬به‌ڵك����و قاسه‌كه‌ش����یان پێو‌ه‬ ‫بردوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫تازه‌ترین نمونه‌ش����یان دزین ‌ی قاسه‌ ‌‬ ‫یه‌كێت ‌ی نوسه‌رانی‌ كورد‌ه له‌سلێمان ‌ی ك ‌ه‬ ‫ی مانگی‌ رابردودا ب ‌ه ‪6‬ملیۆن‬ ‫له‌سه‌ره‌تا ‌‬ ‫دیناره‌وه‌ دزرا‪.‬‬ ‫سه‌یرترین نمونه‌ی‌ قاس����ه‌ دزین‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫تائێستاش له‌یاده‌وه‌ری‌ زۆرێك له‌خه‌ڵك ‌ی‬ ‫شاری‌ سلێمانیدا ماوه‌ دزین ‌ی قاسه‌كه‌ ‌‬ ‫ی دوکاندارێکی قاسه‌ فرۆش‬ ‫ی عه‌س����ری ب����و‪ ،‬كه‌ له‌ش����ه‌وی‌‬ ‫ب����ازاڕ ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڕه‌كی‌ قڕگ ‌ه‬ ‫ی قاسه‌كه‌ به‌ش����كێنراو ‌‬ ‫‪16‬له‌سه‌ر ‪17‬ی‌ ش����وباتی‌ ساڵی‌ رابردو له‌دوكانێك ‌ی وشكه‌فرۆش����ی‌ ناو بازاڕ ‌‬ ‫له‌دوكانێكی‌ ئاڵوگۆڕی‌ دراودا دزرا‪ ،‬ئه‌و سلێمانی‌ قاس����ه‌یه‌كی‌ بچوك شكێنراوه‌‪ ،‬دۆزراوه‌ته‌وه‌‌و ته‌نها به‌ڵگه‌نامه‌كان ‌ی تێدا‬ ‫دزی ‌ه له‌الی����ه‌ن چه‌ند گه‌نجێكه‌وه‌ كرابو‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك نه‌قیب س����ه‌ركه‌وت باس���� ‌ی دۆزراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬وه‌ك نه‌قیب سه‌ركه‌وتیش‬ ‫ی له‌نیو‌ه ده‌كات ب����ڕه‌ پاره‌یه‌كی‌ كه‌م����ی‌ تێدابو ده‌ڵێت "تۆمه‌تباری‌ ئه‌و دزییه‌ ده‌ستگیر‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ك ‌ه به‌وته‌ی‌ خۆیان دوا ‌‬ ‫ی ده‌ستگیرا كراوه‌"‪.‬‬ ‫ی هیچ كه‌س����ێكیش له‌س����ه‌ر ‌‬ ‫شه‌وێكدا به‌مه‌به‌ستی‌ ده‌ستكه‌وتنی‌ كار ‌‬ ‫دواترین چیرۆكی‌ دزی ‌ی قاسه‌ش دزین ‌ی‬ ‫ی رویان له‌بازاڕ ك����ردو كاریان نه‌كراوه‌‪ ،‬هه‌ر ساڵی‌ رابرد‌و قاسه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫كرێ����كار ‌‬ ‫ی یه‌كێت ‌ی نوسه‌رانی‌ كورد لق ‌ی‬ ‫ده‌ستنه‌كه‌وتو‌ه سه‌ره‌نجام به‌ب ‌ێ پالنێك ‌ی تر له‌دوكانێكی‌ فرۆش����تنی‌ پارچه‌كان ‌ی قاسه‌كه‌ ‌‬ ‫پێش����وه‌خت چونه‌ته‌ ئه‌و بازاڕه‌ی‌ نزیك ئۆتۆمبیل له‌ئه‌سحابه‌س����پی‌ ش����كێنراو‌ه س����لێمانی بو له‌گه‌ڕه‌كی‌ عه‌ق����اری‌ ك ‌ه‬ ‫ی له‌دوكانێكدا قاسه‌یه‌ك ‌ی بڕێ����ك پاره‌ی‌ تێدا براوه‌‪ .‬دزیه‌كان ‌ی ئه‌م له‌س����ه‌ره‌تای‌ مانگی‌ رابردو دزرا‌و كێش ‌ی‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫سه‌را ‌‬ ‫گه‌وره‌ی����ان دزیوه‌ كه‌ به‌دۆالر‌و دیناره‌و‌ه ساڵی‌ قاس����ه‌ش ئه‌وه‌ی‌ ئاشكرایه‌ وه‌ك ‪110‬كیلۆ بوه‌‌و ‪6‬ملیۆن دیناری‌ تێدا بوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌قیب س����ه‌ركه‌وتی‌ وته‌بێژ ‌‬ ‫ی به‌وت����ه‌ ‌‬ ‫ی پۆلیس����ی‌ س����لێمانی‌ ئاماژه‌ ‌‬ ‫"نزیك ‌ی ‪ 100‬هه‌زار دۆالرێك ‌ی تێدا بوه‌"‪ ،‬وته‌بێژ ‌‬ ‫ی نه‌قیب پێده‌كات تائێس����تا س����ێ‌ دان����ه‌ بوه‌‪ ،‬پۆلیس ‌ی سلێمانی‌ كه‌سێكی‌ شاره‌زا ئه‌و‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی پۆلیس ‌‬ ‫وه‌ك وته‌بێژ ‌‬ ‫سه‌ركه‌وت ئه‌حمه‌د باسی‌ ده‌كات له‌پاش یه‌كه‌میان له‌كۆمپانی����ای‌ (ئه‌) رویداو‌ه دزییه‌ی‌ كردوه‌‪ ،‬چونك ‌ه هیچ ده‌رگایه‌ك ‌ی‬ ‫چه‌ند مانگێكیش ئه‌و دزیه‌ ئاش����كرابو‌و ك ‌ه له‌الی����ه‌ن پاس����ه‌وانی‌ كۆمپانیاكه‌و‌ه ده‌زگاك���� ‌ه نه‌ش����كێنراوه‌و تائێس����تاش‬ ‫ی ئه‌نجامده‌رانی‌ ئاشكرا نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ی قاسه‌كه‌ی‌ ش����كێنراو‌ه ‪ 8‬ملیۆن دینار ‌‬ ‫ئه‌نجامده‌رانیش���� ‌ی توشی‌ سزای‌ یاسا ‌‬ ‫شكاندنی‌ قاس����ه‌ به‌وته‌ی‌ فرۆشیاران ‌ی‬ ‫تێ����دا ب����و بردویه‌تی‌‌و س����ه‌ره‌نجامیش‬ ‫بون‪.‬‬ ‫دزییه‌كی‌ تری‌ قاس����ه‌ ك ‌ه هه‌ر ساڵ ‌ی ئاش����كرابوو توش����ی‌ س����زای‌ یاس����ای ‌ی كارێكی‌ ئه‌س����ته‌مه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ به‌ش����ێك‬ ‫له‌دزه‌كان په‌نا بۆ بردن ‌ی ده‌به‌ن‪ ،‬ره‌وه‌ند‬ ‫راب����ردو روی����دا‌و له‌دوكانێكی‌ مریش����ك بۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫دوه‌م دزی ‌ی قاس ‌ه له‌مساڵدا له‌ماڵێك ‌ی كه‌مال فرۆش����یاری‌ قاس ‌ه له‌بازاڕی‌ كاو‌ه‬ ‫ی سلێمانی‌ بو‪،‬‬ ‫فرۆشی‌ نزیك ژێر پرده‌كه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬قاسه‌ وه‌ك سه‌قف ‌ی‬ ‫ی مه‌جید ب����ه‌گ روی����داوه‌ ك ‌ه باس ‌‬ ‫ی گه‌ڕه‌ك���� ‌‬ ‫ك ‌ه كێش ‌ی قاسه‌ك ‌ه ‪500‬كلیۆ بو نزیكه‌ ‌‬ ‫ی جگ����ه‌ له‌بڕێك����ی‌ زۆر ئاڵت����ون‌و پ����ار‌ه خانو شیش����ی‌ تێده‌كرێ����ت‪ ،‬جگ ‌ه له‌و‌ه‬ ‫‪10‬ملیۆن دیناری‌ تێدا بو‪ ،‬به‌اڵم به‌وته‌ ‌‬ ‫ی قاسه‌كان فیش����ه‌ك نایانبڕێ‌‌و‬ ‫پۆلیس تائێس����تاش ئه‌نجامده‌ران ‌ی ئه‌و هه‌ندێ‌ به‌ڵگه‌نامه‌ی‌ پێویس����تی‌ خاوه‌ن زۆرینه‌ ‌‬ ‫تاوانه‌ ئاشكرا نه‌بون‪ .‬هه‌ر ساڵی‌ رابردو ماڵه‌كه‌ش����ی‌ تێدابو‪ ،‬له‌پ����اش ماوه‌یه‌ك به‌جۆرێ����ك دروس����تكراون ئاگری����ش‬

‫خاوترین بازاڕ‪،‬‬ ‫بازاڕی‌ قاس ‌ه‬ ‫فرۆشتنه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌شێك له‌خه‌ڵك ‌‬ ‫له‌ته‌مه‌نیاندا‬ ‫جارێك یان دو جار‬ ‫قاسه‌ ده‌كڕن‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‬ ‫كاری����ان تێناكات‌و ناس����وتێن‪ ،‬هاوكات‬ ‫باشترینیش����یان قوفڵ مه‌ركه‌زین‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫ی ده‌رگاكه‌ی‌‪،‬‬ ‫له‌كات ‌ی هه‌وڵدان بۆ شكاندن ‌‬ ‫قوفڵێك ‌ی تر له‌ناو ده‌رگاكه‌دا داده‌خرێ‌‌و‬ ‫به‌و جۆره‌ش كردنه‌وه‌ی‌ ئه‌سته‌م ده‌بێت‪،‬‬ ‫ی ئه‌و فرۆش����یاره‌‪ ،‬له‌ئێستادا‬ ‫هه‌ر به‌وته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ به‌رگرتن له‌دزینی‌ قاس����ه‌ له‌زۆربه‌ ‌‬ ‫خان����ودا كه‌ دروس����ت ده‌كرێ����ت له‌ناو‬ ‫دیواردا شوێن بۆ قاس ‌ه به‌جێده‌هێڵرێ‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ره‌وه‌ند ئه‌وه‌ش ‌ی خسته‌رو ئه‌و قاسانه‌ ‌‬ ‫له‌دوكانه‌ك����ه‌ی‌ ئ����ه‌ودان له‌‪70‬كیلۆیه‌و‌ه‬ ‫تێیدایه‌ت����ی‌ تا ‪1‬ت ‌هن‌و ‪ 250‬كیلۆ‪ .‬به‌پێ ‌ی‬ ‫ی ره‌وه‌ند‪ ،‬له‌س����لێمانی ته‌نها‬ ‫زانیاریه‌كان ‌‬ ‫‪ 4‬دوكان ‌ی تایبه‌ت به‌فرۆش����تنی‌ قاس���� ‌ه‬ ‫هه‌ن هه‌ر چواریش����یان كه‌وتونه‌ت ‌ه سه‌ر‬ ‫ش����ه‌قامی‌ كاوه‌‪ ،‬ئه‌و وتیشی‌ "خاوترین‬ ‫بازاڕ‪ ،‬بازاڕی‌ قاس���� ‌ه فرۆشتنه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫به‌ش����ێك له‌خه‌ڵكی‌ له‌ته‌مه‌نیاندا جارێك‬ ‫یان دو جار قاسه‌ ده‌كڕن"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌باشترین جۆری‌ قاسه‌ش‬ ‫ی قاسه‌ له‌هه‌مان گوزه‌ر‬ ‫ی تر ‌‬ ‫فرۆشیارێك ‌‬ ‫به‌ن����اوی‌ خالی����د موراد هێم����ای‌ به‌وه‌دا‬ ‫ی‬ ‫ی ئێرانیه‌‌و ناو ‌‬ ‫باشترین قاس����ه‌ جۆرێك ‌‬

‫(كاوه‌)یه‌‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ نرخه‌كانیش����یانه‌وه‌ ئ����ه‌و‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا به‌رزترین نرخی‌ تا زیاتر‬ ‫ل ‌ه ‪2‬هه‌زار دۆالر ده‌چێت‪ .‬خالید ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌خات����ه‌رو ك ‌ه هه‌میش���� ‌ه رێنمای ‌ی ئه‌و‌ه‬ ‫ی قورس‬ ‫ده‌داته‌ كڕیاره‌كانی‌ كه‌ قاس����ه‌ ‌‬ ‫بك����ڕن‪ ،‬تا به‌دوربێ‌ له‌دزی����ی‌‌و ئه‌و وت ‌ی‬ ‫ێ له‌خه‌ڵكی‌ دێن ده‌ڵێن قاسه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫"هه‌ند ‌‬ ‫جوانم����ان بده‌رێ‌‪ ،‬منی����ش پێیانده‌ڵێم‪،‬‬ ‫بڵێن با چاك‌و قورس بێت‪ ،‬نه‌ك جوان‪،‬‬ ‫خۆ قاس ‌ه شتێك نییه‌ بۆ جوان ‌ی پیشان ‌ی‬ ‫خه‌ڵكی‌ ب����درێ‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ قاس���� ‌ه‬ ‫ده‌بێت له‌شوێنێكی‌ شاراوه‌دا هه‌ڵبگیرێ‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و فرۆش����یار‌ه باس ‌ی له‌وه‌شكرد له‌گه‌ڵ‬ ‫ی ده‌وڵه‌مه‌ن����ده‌كان زیاد‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ ژماره‌ ‌‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم هێش����تا ئه‌وان فرۆشیان‬ ‫ێ بازاڕن‪.‬‬ ‫كه‌مه‌و ب ‌‬ ‫ی‬ ‫پیاوێك ‌ی به‌ته‌مه‌ن ك����ه‌ له‌دوكانه‌كه‌ ‌‬ ‫خالی����د س����ه‌رگه‌رمی‌ س����ه‌‌ودا‌و كڕین ‌ی‬ ‫ی بچوك بو‪ ،‬باس ‌ی له‌وه‌ كرد‬ ‫قاس����ه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ماوه‌ی����ه‌ك له‌مه‌ب����ه‌ر هاوڕێیه‌كی‌ خۆ ‌‬ ‫‪14‬ملیۆن دیناری لێدزیوه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌ش‬ ‫وای‌ له‌و كردبو بۆ پاراس����تنی‌ پاره‌كان ‌ی‬

‫ی ‪6‬ملیۆن دیناره‌‪ ،‬بیر‬ ‫ك ‌ه به‌وته‌ی‌ خ����ۆ ‌‬ ‫له‌كڕینی‌ قاس����ه‌یه‌ك بكات����ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و ك ‌ه‬ ‫هه‌مو پاره‌كه‌ی‌ له‌عه‌الگه‌یه‌ك ‌ی ره‌ش����دا‬ ‫له‌پش����تی‌ پش����تێنه‌كه‌یدا حه‌ش����اردابو‬ ‫ده‌ی����وت "هه‌ر ئه‌و ‪6‬ملیۆن����ه‌م هه‌یه‌‪ ،‬با‬ ‫‪ 200‬دۆالری‌ به‌كڕینی‌ قاس����ه‌یه‌ك بڕوات‪،‬‬ ‫ی بڕوات"‪ .‬هه‌ر‬ ‫نه‌ك خ����وا نه‌كرد‌ه هه‌مو ‌‬ ‫چه‌نده‌‪ ،‬تائێستا دزینی‌ قاس ‌ه له‌فه‌رمانگ ‌ه‬ ‫حكومیه‌كان����دا روین����ه‌داوه‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ڕێوه‌به‌ری‌ پێش����و ‌‬ ‫ی محه‌مه‌د ‌‬ ‫عه‌ل ‌‬ ‫ی ده‌كات‪،‬‬ ‫ی بانك له‌سلێمانی‌ باس ‌‬ ‫گش����ت ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌‪،‬‬ ‫به‌پێ���� ‌ی رێنماییه‌كان ‌‬ ‫ی فه‌رمانگه‌كان ده‌بێت‬ ‫هه‌میشه‌ قاس����ه‌ ‌‬ ‫ب����ڕه‌ پاره‌یه‌ك���� ‌ی كه‌میان ب����ۆ خه‌رج ‌ی‬ ‫به‌رده‌ست تێدا بێت‪ .‬ئه‌و كه‌ له‌ئێستادا‬ ‫ی‬ ‫خانه‌نشینكراوه‌ ده‌ڵێت "ئه‌و فه‌رمانگانه‌ ‌‬ ‫داهاتی����ان هه‌ی���� ‌ه ده‌بێ����ت رۆژانه‌ پێش‬ ‫ته‌وا‌وبون���� ‌ی ده‌وام داهاته‌كانی����ان به‌رن ‌ه‬ ‫بانكه‌كان‌و له‌الی‌ خۆی����ان نه‌یهێڵنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت بانك���� ‌ه حكومی ‌ه بچوكه‌كانیش‬ ‫ده‌بێت ت����ا رێژه‌یه‌ك پاره‌یان تێدا بێت‪،‬‬ ‫له‌و رێژه‌یه‌ زیات����ر ده‌بێت بگوازنه‌و‌ه بۆ‬ ‫بانكه‌ گه‌وره‌كان"‪.‬‬

‫سه‌رۆكی به‌ره‌ی توركمانی (نوسینگه‌ی باكور) بۆ ئاوێنه‌‪:‬‬

‫ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت گوێ له‌داخوازیه‌كانی توركمان ڕانه‌گرێت‪،‬‬ ‫هاوشانی گۆڕان‌و كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتو‪ ،‬ده‌بینه‌ ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ئا‪ :‬كامه‌ران محه‌مه‌د‬ ‫ئایدن مه‌عروف ئه‌ندامی مه‌كته‌بی‬ ‫سیاسی به‌ره‌ی توركمانی عێراقی‌و‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاری نوسینگه‌ی هه‌ر‬ ‫سێ شاره‌كه‌ی ده‌سه‌اڵتی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬كه‌ ئه‌وان به‌ (نوسینگه‌ی‬ ‫باكور ) ناوی ده‌به‌ن‪ ،‬له‌دیمانه‌یه‌كی‬ ‫له‌گه‌ڵ ئاوێنه‌‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌كات‪،‬‬ ‫كه‌ ئه‌و په‌رله‌مانتارانه‌ی به‌ناوی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی توركمان چونه‌ته‌ په‌رله‌مانی‬ ‫كوردستان " ته‌نها یه‌كێكیان‬ ‫توانیویه‌تی خاوه‌نی ئیراده‌ی خۆی‬ ‫بێت چواره‌كه‌ی تر نه‌یانتوانیوه‌‌"‪،‬‬ ‫ناوبراو پێیوایه‌ حزبه‌كانی ده‌سه‌اڵتی‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬هاوشێوه‌ی به‌عس‪ ،‬كه‌ چه‌ند‬ ‫حزبێكی كوردی كارتۆنی دروستكردبو‪،‬‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌ چه‌ند حزبێكی‬ ‫توركمانیان بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان‬ ‫دروستكردوه‌‪ .‬هه‌روه‌ها ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬كه‌ ئه‌و پۆستانه‌ی دراوه‌ته‌‬ ‫توركمانه‌كان له‌ئاستی پێویستدا نیه‌و‬ ‫ده‌ڵێت " پێویسته‌ جێگری سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم یان حكومه‌ت له‌نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫توركمان بێت"‪.‬‬ ‫به‌ره‌ی توركمانی له‌هه‌ڵبژانی خولی‬ ‫سێیه‌می په‌رله‌مان به‌شداری هه‌ڵبژاردنی‬ ‫نه‌كرد‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌هه‌ڵبژاردن���ی داهاتو‬ ‫به‌لیستێكی سه‌ربه‌خۆ به‌شدار ده‌بێت‌و‬

‫ت‬ ‫ئایدن‪ :‬نابێ ‌‬ ‫توركمانه‌كان‬ ‫به‌كه‌مه‌ نه‌ته‌وایه‌تی‬ ‫ناوببرێن‬ ‫ئایدن مه‌عروف‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیاری به‌ره‌ی ناوبراو ده‌ڵێت‬ ‫" له‌هه‌ڵبژاردنی پێشو‪ ،‬ئێمه‌ پشتگیری‬ ‫لیستی توركمانه‌كانی هه‌ولێرمان كردو‬ ‫نوێنه‌ریشی بۆ په‌رله‌مان ده‌رچو‪ ،‬له‌وێش‬ ‫ئه‌دای زۆر ب���اش بوو خاوه‌نی ئیراده‌ی‬ ‫خۆی بو‪ ،‬ب���ۆ هه‌ڵبژاردن���ی داهاتوش‬ ‫گه‌ش���بینین‪ ،‬چونك���ه‌ نوێنه‌رایه‌ت���ی‬

‫زۆرینه‌ی توركمانه‌كان ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫ئایدن مه‌ع���روف ڕه‌خنه‌ له‌حزبه‌كانی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ده‌گرێ���ت‪ ،‬ب���ه‌وه‌ی ڕێگرن‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردن���ی نوێنه‌ری ڕاس���ته‌قینه‌ی‬ ‫توركمانه‌كان‌و وتی " ئێمه‌ داوامانكردوه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ڕێگه‌ بده‌ن خه‌ڵك خۆی نوێنه‌ره‌كانیان‬ ‫دیاری بك���ه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ‌‪%90‬‬

‫كورس���ی كۆتای بۆ خۆی كۆنترۆڵكرد‪،‬‬ ‫بۆیه‌ سیاس���ه‌تی زۆربه‌ی نوێنه‌ره‌كانی‬ ‫كورسی كۆتا له‌س���ه‌ر سیاسه‌تی حزبه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره‌كان دروستكراوه‌"‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیاری ب���ه‌ره‌ی توركمانی‬ ‫پێیوای���ه‌‪ ،‬ك���ه‌ له‌ئاس���تی عێ���راق‪،‬‬ ‫حزبه‌ گ���ه‌وره‌كان حزب���ی توركمانیان‬ ‫دروس���تكردوه‌ ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی له‌ڕێگه‌ی‬ ‫توركمانه‌كان���ه‌وه‌ نوێن���ه‌ری خۆی���ان‬ ‫له‌په‌رله‌مان زیادبكه‌ن‪ ،‬هه‌روه‌ها ڕه‌خنه‌‬ ‫له‌حزبه‌كانی ده‌سه‌اڵتی هه‌رێم ده‌گرێت‬ ‫به‌وه‌ی له‌ڕێگه‌ی دروس���تكردنی چه‌ند‬ ‫لیس���تێك‪ ،‬فێڵی���ان له‌توركمان���ه‌كان‬ ‫ك���ردوه‌و ده‌ڵێت " هه‌ندێك لیس���تیان‬ ‫دروس���تكردو له‌ڕێگ���ه‌ی تاكتیكێكه‌وه‌‪،‬‬ ‫توانیان ئه‌و لیس���تانه‌ سه‌ربخه‌ن‌و چوار‬ ‫نوێن���ه‌ر ببه‌ن���ه‌ په‌رله‌م���ان‪ .‬هه‌مومان‬ ‫ده‌زانی���ن هه‌ولێ���ر چه‌ق���ی نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫توركمانه‌‪ ،‬كه‌س باوه‌ڕی به‌وه‌‌نه‌ده‌كرد‬ ‫حزبێكی توركمان���ی له‌دهۆك ده‌هه‌زار‬ ‫ده‌نگ بێنێ���ت‌و له‌ش���اوێس ده‌هه‌زارو‬ ‫له‌كۆیه‌ پێنج هه‌زار ده‌نگ‪ ،‬كه‌چی له‌ناو‬ ‫هه‌ولێ���ر‪ ،‬كه‌ زۆرتری���ن توركمانی لێیه‌‬ ‫ده‌نگێكی زۆر ك���ه‌م‌ بێنێت"‪ .‬هه‌روه‌ك‬ ‫وتیش���ی " ئه‌و نوێنه‌ران���ه‌ نه‌یانتوانی‬ ‫هیچ ب���ۆ توركمانه‌كان بك���ه‌ن‌و حزبی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت چ���ی ویس���ت ئه‌ویانكرد‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ئۆپۆزس���یۆن زیاتر داكۆكیان‬ ‫له‌توركمان���ه‌كان ك���ردوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی‬ ‫له‌دیاریكردن���ی ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگا‬

‫ئ���ه‌وان زیاتر له‌نوێن���ه‌ره‌ توركمانه‌كان متمان���ه‌ له‌مالیكی‪ ،‬ب���ه‌ره‌ی توركمانی‬ ‫جه‌ختیان له‌سه‌ر زیادكردنی كورسی بۆ له‌په‌رله‌مانی عێ���راق به‌ئیراده‌ی خۆی‬ ‫هاوهه‌ڵوێستی كورده‌كان بو"‪.‬‬ ‫توركمانه‌كان كرد"‪.‬‬ ‫ئایدن ڕه‌تیده‌كاته‌وه‌‪ ،‬كه‌ توركمانه‌كان‬ ‫ئایدن مه‌عروف به‌پێویستی ده‌زانێت‬ ‫توركمان به‌ئاراس���ته‌ی ئۆپۆزسیۆنبون به‌كه‌مه‌ نه‌ته‌وایه‌تی ناوببرێن‌و پێیوایه‌‪،‬‬ ‫بچێت‌و ده‌ڵێت " زۆر هه‌وڵماندا حكومه‌ت ئ���ه‌م نازن���اوه‌ له‌هێ���زی توركمانه‌كان‬ ‫هه‌ندێك پڕۆژه‌ ب���ۆ نه‌ته‌وه‌ی توركمان كه‌مده‌كاته‌وه‌و ده‌ڵێت " له‌گه‌ڵ كورسی‬ ‫جێبه‌جێ بكات‪ ،‬به‌اڵم پاساویان ئه‌وه‌بو‪ ،‬كۆتا نین وه‌ك���و كه‌مه‌ نه‌ته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫كه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی به‌شداری هه‌ڵبژاردنمان ئه‌وكات ده‌بێ���ت داواكاریمان زۆر بێت‪،‬‬ ‫نه‌كردوه‌‪ ،‬بۆمان نیه‌ ئه‌م داوایه‌ بكه‌ین‪ ‌،‬به‌ڵكو له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ین‪ ،‬كه‌ توركمان وه‌كو‬ ‫ئیس���تا ئه‌و پاساوه‌شیان نه‌ماوه‌و ئێمه‌ دوه‌م نه‌ت���ه‌وه‌ مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ بكرێت‌و‬ ‫خاوه‌نی لیس���تی په‌رله‌مانین‪ ،‬له‌مه‌ودوا زمان���ی توركمانی زمان���ی دوه‌م بێت‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر داواكارییه‌كانم���ان جێبه‌ج���ێ هه‌روه‌ها پێویس���ته‌ جێگری س���ه‌رۆكی‬ ‫نه‌كرێ���ت‪ ،‬هاوش���انی حزبه‌كانی تری هه‌رێم یا حكومه‌ت له‌توركمانه‌كان بێت‌و‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن‪ ،‬ده‌بینه‌ ئۆپۆزسیۆنێكی ڕێ���ژه‌ی كورس���ی وه‌زاری‌و ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پارێزگاكان زیاد بكرێن"‪.‬‬ ‫ئه‌كتیڤ"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندامه‌ی مه‌كته‌بی سیاسی به‌ره‌ی‬ ‫له‌ماوه‌ی ڕاب���ردودا به‌ره‌ی توركمانی‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵتی كوردی له‌دژایه‌تیدابوو توركمانی جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫‌به‌ره‌ی توركمانی ئیعترافیان به‌ده‌سه‌اڵتی كه‌ ئ���ه‌وان نوێنه‌رایه‌تی ڕاس���ته‌قینه‌ی‬ ‫ك���وردی نه‌ده‌ك���ردو وا وێناكرابو‪ ،‬كه‌ نه‌ته‌وه‌ی توركمان ده‌ك���ه‌ن‌و زۆرینه‌ی‬ ‫ئه‌وان خاوه‌ن���ی ئه‌جێن���دای توركیان خه‌ڵكه‌ك���ه‌ پش���ت به‌وان ده‌به‌س���تن‪،‬‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌رپرسه‌كه‌ی به‌ره‌ی وتیش���ی " له‌ئه‌نجومه‌ن���ی پارێزگای‬ ‫توركمان���ی ڕه‌تیده‌كات���ه‌وه‌و ده‌ڵێت " موس���ڵ ‪ 5‬كورس���یمان به‌ده‌س���تهێنا‪،‬‬ ‫نابێت سیاسه‌ت به‌و ش���ێوه‌یه‌ بكه‌ین‪ ،‬له‌گه‌ڵ لیستی كوردی كار بۆ وه‌رگرتنی‬ ‫ئێمه‌ ئ���ه‌و قۆناغه‌مان بڕیوه‌و ئێس���تا پۆس���تی بااڵ ده‌كه‌ین ل���ه‌و پارێزگایه‌‪،‬‬ ‫له‌په‌یوه‌ندیه‌ك���ی باش���داین له‌گ���ه‌ڵ دڵنیای���ن له‌هه‌رێم���ی كوردس���تانیش‬ ‫حزبه‌كان���ی هه‌رێم‪ ،‬به‌ش���داریكردنمان زۆرینه‌ی ده‌نگی ڕاسته‌قینه‌ی توركمان‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی هه‌رێمی كوردس���تان له‌ده‌وری ئێمه‌دایه‌و كاندیده‌كانیش���مان‬ ‫ئاماژه‌یه‌ بۆ ناڕاس���تی ئ���ه‌و روئیایه‌ی‪ ،‬له‌گه‌نجانی توركم���ان‌و خاوه‌ن بڕوانامه‌‬ ‫كه‌ ئێمه‌ به‌دژ ده‌زانێت‪ ،‬له‌كێش���انه‌وه‌ی پێكهاتوه‌"‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫"نه‌جیبه‌ خان"‬ ‫خه‌اڵتی یه‌كه‌می به‌رنامه‌ی خۆشترین ده‌نگ "كرۆالیه‌كی ‪"2013‬یه‌‬ ‫یه‌كه‌م ئافره‌ت بو‌ه له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫كوڕاندا چۆت ‌ه قوتابخانه‌‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌جل‌و به‌رگ‬ ‫ی ‪fashion‬‬ ‫دیزاین ‌هر‌و راوێژكار ‌‬ ‫"سه‌فین عارفی‌" ئاماده‌ی‌ ده‌كات‬

‫ئا‪ :‬رامان عومه‌ر‬

‫كابۆی بۆی فرێند‪...‬‬ ‫ئه‌مڕۆو دوێنێ‌و هه‌مو كاتێك‬ ‫هه‌میش����ه‌ نوێترین ش����ت ئه‌وه‌یه‌ كه‌ بۆ‬ ‫خۆگۆڕین����ت له‌گ����ه‌ڵ ئه‌م����ڕۆدا بژیت‪،‬‬ ‫ئاس����انترین پارچه‌و پارچه‌ی به‌رده‌ست‬ ‫كاب����ۆ (‪)Jeans‬و قه‌می����س ی����ا كابۆ‬ ‫تیش����ێرت‪ ...‬هت����د ش����ێوه‌یه‌ك كابۆی‬ ‫له‌گه‌ڵدا بێت‪ ،‬بۆ زیاتر خۆڕێكخس����تنت‬ ‫له‌گه‌ڵی����دا پێویس����تت به‌وه‌ی����ه‌ كه‌ چ‬ ‫ڕه‌نگێك����ی هه‌ڵبژێری����ت‌و چ جۆرێك����ت‬ ‫پێویسته‌؟‬ ‫سااڵنێكی زۆره‌ كه‌ كوڕان‌و كچان كابۆی‬ ‫تۆخ یاخود ڕه‌نگی تاریك هه‌ڵده‌بژێرێت‬ ‫ل����ه‌الی خۆم����ان (كوردس����تان) به‌اڵم‬ ‫ئه‌مه‌وێت لێ����ره‌وه‌ پتبڵێم ك����ه‌ ڕه‌نگی‬ ‫ش����ینی كاڵ‌و بێجی‌و په‌مه‌یی ‪ ...‬هتد‪.‬‬ ‫باشترینن بۆ ئه‌مس����اڵ‌و چه‌ند ساڵێكی‬ ‫تریش‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی پێویسته‌ بزانن كه‌‬ ‫چه‌ندین جۆر كابۆ هه‌یه‌‪ ،‬وه‌ هه‌موشیان‬ ‫ته‌سكنین‌و ره‌نگ تاریكیش نین‪ ،‬ڕه‌نگه‌‬ ‫له‌وه‌ بترسیت كه‌ ئه‌گه‌ر كابۆیه‌ك بكڕیت‬ ‫ته‌سك نه‌بێت یاخود له‌شت پڕ نه‌كاته‌وه‌‬ ‫چیت����ر نه‌یكڕی����ت‪ ،‬به‌اڵم نه‌خێ����ر ئه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌ كاب����ۆی (‪)BoyFriend Jeans‬‬

‫ ‬

‫‪m‬‬ ‫‪co‬‬ ‫‪o.‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪if‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪ya nAr‬‬ ‫‪ir f@ fee‬‬ ‫‪a Sa‬‬ ‫‪n.‬‬ ‫@ ‪ee r‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪sa itte‬‬ ‫‪Tw‬‬

‫ك����ه‌ كه‌مترینیانه‌ لێره‌ ده‌بینرێت‪ ،‬ئه‌مڕۆ‬ ‫زۆرترینیانه‌ كه‌ باوی بێت‪.‬‬ ‫ئه‌توانی����ت به‌زۆرترین ش����ێوه‌ كابۆی‬ ‫(‪ )BoyFriend Jeans‬له‌به‌ربكه‌ی����ت‪،‬‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ (قه‌میس‪ ،‬قۆن����ه‌ره‌ی بنبه‌رزو‬ ‫بازنێكی گه‌وره‌) یا (تیشێرت‌و قۆنه‌ره‌ی‬ ‫ف��ل�ات یاخود كاله‌) دڵنیابه‌ كه‌ له‌ش����ت‬ ‫له‌یه‌كێ����ك له‌پارچ����ه‌ س����ه‌ره‌كییه‌كان‬ ‫پڕبكات����ه‌وه‌‪ ،‬واتا یان قه‌میس����ه‌كه‌ت یا‬ ‫كابۆیه‌كه‌ت‪ ،‬ئاگاداربه‌ هه‌ر كابۆیه‌ك كه‌‬ ‫له‌به‌رده‌كه‌یت بزانه‌ چ جۆرێكه‌و بۆچی‌و‬ ‫كه‌ی ده‌بێت‪ ،‬چونكه‌ هه‌موی یه‌ك جۆر‬ ‫نیه‌‪ ،‬لێره‌وه‌ ئێمه‌ پێتانده‌ڵێن كه‌ بتوانن‬ ‫س����ود له‌كابۆ كۆنه‌كانیش����ت وه‌ربگرن‬ ‫به‌چاككردنی����ان وه‌كو ئ����ه‌وه‌ی خۆتان‬ ‫بتانه‌وێت‪ ،‬به‌دروستكردنی په‌ڵه‌و دڕاندنی‬ ‫به‌و ش����ێوه‌یه‌ی خۆت ده‌ته‌وێت‪ ،‬لێره‌وه‌‬ ‫بۆت ده‌رده‌كه‌وێت كه‌ هه‌مو ش����ێواندن‌و‬ ‫دڕاندنێك ناشرین‌و تێكدان نیه‌‪.‬‬ ‫چیتر خۆت بێبه‌ش مه‌كه‌ چونكه‌ ره‌نگه‌‬ ‫ته‌نه����ا كه‌مێك ڕاوێ����ژكاری‌و یارمه‌تیت‬ ‫پێویست بێت‪.‬‬

‫ره‌مه‌زان‪ ،‬هه‌ولێر له‌رۆژدا چۆڵده‌كات‬

‫بێتاقه‌ت مه‌به‌ به‌هۆی‌ كێشه‌كانی‌ شوێنی‌‬ ‫كاره‌كه‌ت‪ ،‬هه‌وڵبده‌ مێشكت به‌كاربهێنیت‬ ‫بۆ ده‌ربازبونت له‌كێش���ه‌كان‪ ،‬پێش���تر‬ ‫چۆن توانیوته‌ ئێستاش ده‌توانی‌ هه‌مان‬ ‫رێگای‌ ده‌ربازبون به‌كاربهێنیت‪.‬‬

‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫نه‌جیب ‌ه خانی‌ كچی‌ مه‌الی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫كۆیه‌ یه‌كه‌م ئافره‌ت بوه‌ له‌سه‌رتاسه‌ری‌‬ ‫كوردستان كه‌ له‌گه‌ڵ كوڕاندا‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ خوێندن له‌الیه‌ن باوكیه‌وه‌‬ ‫نێردراوه‌ته‌ قوتابخانه‌‪.‬‬ ‫نه‌جیبه‌ محه‌مه‌د‬

‫ده‌رون گێژه‌ن‬ ‫‪ 200‬ك����ه‌س ماوه‌ت����ه‌وه‌‌و به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫كه‌ناڵه‌كه‌ ده‌ڵێت‪ :‬له‌و ‪ 200‬كه‌سه‌ ‪100‬‬ ‫كه‌س����یان داخڵی به‌رنامه‌كه‌ بون‌و ‪60‬‬ ‫كه‌س����یان له‌الی����ه‌ن ئه‌ندامانی لیژنه‌ی‬ ‫دادوه‌ری به‌رنامه‌كه‌وه‌ هه‌ڵبژێردراون‌و‬ ‫ل����ه‌ ئێستاش����دا ته‌نه����ا ‪ 24‬كه‌س بۆ‬ ‫قۆناغ����ی فیناڵ‌و كۆتای����ی به‌رنامه‌كه‌‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی خه‌اڵت����ی براوه‌ی یه‌كه‌می‬

‫به‌رنامه‌ك����ه‌ وتی‪ :‬هه‌ر به‌ش����داربویه‌ك‬ ‫یه‌ك����ه‌م بێ����ت ئۆتۆمبێلێك����ی جۆری‬ ‫كرۆالی مۆدێلی ‪2013‬ی پێده‌درێت‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌الیه‌ن كۆمپانیای توێتاوه‌ دابینكراوه‌‪،‬‬ ‫نرخه‌كه‌ی ‪ 26‬ه����ه‌زار دۆالره‌‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫چه‌ند خه‌اڵتێكی هونه‌ری‪.‬‬ ‫ناوب����راو له‌ب����اره‌ی ئ����ه‌و ده‌نگ����ه‌‬ ‫ناڕه‌زاییانه‌ی هه‌ندێك له‌به‌ش����داربوانی‬ ‫به‌رنامه‌ك����ه‌ هه‌یان����ه‌‌و ب����اس ل����ه‌وه‌‬

‫ده‌ك����ه‌ن ك����ه‌ ئه‌ندامان����ی لیژن����ه‌ی‬ ‫دادوه‌ری به‌رنامه‌ك����ه‌ هه‌ندێك به‌میزاج‬ ‫به‌ش����داربوه‌كان هه‌ڵده‌بژێ����رن ئ����ه‌وه‌‬ ‫ده‌خاته‌ڕو كه‌ خۆشی ئه‌و تێبینیانه‌ی‬ ‫هه‌یه‌و وتیش����ی‪ :‬جیاوازتر له‌به‌رنامه‌ی‬ ‫ت����ر وه‌ك ده‌رهێنه‌رێك نه‌مویس����توه‌‬ ‫به‌هی����چ ش����ێوه‌یه‌ك ده‌س����تێوه‌ردان‬ ‫ل����ه‌كاری ئه‌ندامانی لیژن����ه‌ی دادوه‌ری‬ ‫بكه‌م‪ ،‬هه‌رچه‌ن����ده‌ ره‌نگه‌ منیش ئه‌و‬

‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری به‌ش���ی فرۆش���تنی‬ ‫ت���اك له‌كۆمپانی���ای‌ ئه‌س���ێ‪ ،‬رێبی���ن‬ ‫عه‌بدولڕه‌حم���ان ك���ه‌ له‌بازاڕه‌كان���ی‬ ‫سلێمانی هانده‌ هۆشمه‌نده‌كان ده‌فرۆشن‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دات رۆژانه‌ له‌هه‌ر یه‌كێك‬ ‫له‌مۆبایله‌كان���ی وه‌ك گاالكس���ی‌و ئای‬ ‫كیو‪ ،‬ئایفۆن‪ ،‬نزیك���ه‌ی ‪ 30‬بۆ ‪ 40‬دانه‌‬ ‫به‌هاواڵتی���ان ده‌فرۆش���ن‌و به‌جومله‌ش‬ ‫نزیك���ه‌ی ‪ 200‬دانه‌ ده‌فرۆش���رێت‪ ،‬ئه‌‌و‬

‫وتی "مانگانه‌ بای���ی زیاتر له‌دو ملیۆن‬ ‫دۆالر له‌سلێمانی هانده‌ هۆشمه‌نده‌كان‬ ‫ده‌فرۆش���رێت‌و كڕیار هه‌ی���ه‌ دو مۆبایل‬ ‫به‌یه‌كه‌وه‌ ده‌كڕێت"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوبه‌ری به‌ش���ی‌ فرۆشتن هۆكاری‬ ‫ئه‌وه‌شی گه‌ڕانده‌وه‌ بۆ به‌رزو گونجاویی‬ ‫نرخی ئ���ه‌و هاندانه‌ گه‌ڕانده‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی‬ ‫كوالێتی‌و گونجاوی���ی نرخه‌كه‌یه‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌كارهێنه‌رانی ده‌توانن به‌ئاسانی كاری‬ ‫پێبكه‌ن‪ .‬له‌باره‌ی‌ فرۆشی گاالكسیشه‌وه‌‬ ‫ناوب���راو ب���اس ل���ه‌وه‌ ده‌كات گه‌نجان‬ ‫به‌تاسه‌وه‌ن بۆ ئه‌و جۆره‌ مۆبایله‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "گاالكسی زۆرترین فرۆشی هه‌یه‌و‬ ‫به‌پله‌ی یه‌كه‌می���ش دێت دوای ئه‌ویش‬ ‫ئایفۆن به‌پله‌ی دوه‌م دێت"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی نرخه‌كانی گاالكسیش���ه‌وه‌‬ ‫ناوبراو باس���ی له‌وه‌ ك���رد له‌نێوان ‪60‬‬

‫ت���ا ‪ 600‬دۆالر ده‌بێت‌و هه‌مو رۆژێكیش‬ ‫‪ 30‬ب���ۆ ‪ 40‬هاندی گاالكس���ی به‌هه‌مو‬ ‫جۆره‌كانی���ه‌وه‌ ده‌فرۆش���رێت‪ .‬له‌باره‌ی‬ ‫هاندی ئای كیوش���ه‌وه‌ ك���ه‌ تازبه‌تازه‌‬ ‫كه‌وتۆت���ه‌ بازاڕه‌كان���ه‌وه‌‪ ،‬ناوبراو باس‬ ‫له‌وه‌ ده‌كات فرۆشی زۆرباشه‌ له‌بازاڕدا‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی "تائێس���تا نزیك���ه‌ی ‪ 7‬هه‌زار‬ ‫دانه‌مان لێفرۆش���توه‌"‪ ،.‬له‌باره‌ی جۆی‬ ‫كڕیاره‌كانیش���ه‌وه‌ وتی‌ "زیاتر گه‌نجان‬ ‫حه‌زی���ان پێیه‌ت���ی‌و به‌ته‌مه‌نه‌كانی���ش‬ ‫ئاره‌زویان له‌هانده‌ كالسیكیه‌كانه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و باس له‌وه‌ش ده‌كات كه‌ دوكاندار‬ ‫هه‌ی���ه‌ زیاتر ل���ه‌و ژماره‌ی���ه‌ له‌رۆژێكدا‬ ‫ده‌فرۆشێت‪ ،‬له‌باره‌ی چۆنیه‌تی هێنانی‬ ‫هانده‌كانیش���ه‌وه‌ ب���ۆ ن���او بازاڕه‌كانی‬ ‫س���لێمانی ناوب���راو وت���ی‌ "له‌دوبه‌ی‌و‬ ‫ئه‌وروپاوه‌ ئه‌و مۆبایالنه‌مان بۆ دێت"‪.‬‬

‫ئا‪ :‬رامان عومه‌ر‬ ‫له‌بازاڕه‌كانی شاری سلێمانی هه‌ندێك‬ ‫له‌ژماره‌كانی مۆبایل زیاتر له‌‪100‬‬ ‫هه‌زار دۆالر ده‌كه‌ن‌و خاوه‌نه‌كانیشیان‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌خه‌نه‌ڕو كه‌ پێیان سه‌یره‌ ئه‌و‬ ‫ژمارانه‌ ئه‌و هه‌مو پاره‌یه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫ ‬ ‫دیمه‌نێکی ناوبازاڕی هه‌ولێر له‌ڕۆژدا‬

‫حسێن" جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ ئه‌گینا سه‌رجه‌م كه‌لوپه‌له‌كانی‌ تر وه‌كو‬ ‫بازاڕیان زۆر باشه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ كه‌ به‌ش���ێك كه‌ تاوه‌كو ئێستا كۆنتڕۆڵی‌ نرخه‌كان خۆی‌ ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌ "ده‌توانین‬ ‫ی باش كراوه‌‌و بڵێین له‌ ‪ %85‬كۆنتڕۆڵكراوه‌‌و له‌ ‪%15‬ی‌‬ ‫له‌هاواڵتیانی‌ كوردستان ناڕه‌زایی‌ خۆیان له‌ب���ازاڕدا به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی كاسبكاره‌كان له‌مانگی‌ ره‌مه‌زانیش هیچ جیاوازیه‌كی‌ م���اوه‌‪ ،‬ئه‌وانیش كاره‌كان���ی‌ خۆیان‌و‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌گرانفرۆش��� ‌‬ ‫نی���ه‌ له‌گه‌ڵ پێش هاتن���ی‌ ئه‌و مانگه‌‌و لیژنه‌كانی���ان چڕكردۆته‌وه‌ له‌و مانگه‌دا‬ ‫له‌مانگی‌ ره‌مه‌زاندا ده‌رده‌بڕن‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم س���ه‌رۆكی‌ لیژنه‌كان���ی‌ نرخ���ه‌كان وه‌كو خۆیه‌تی‌‪ ،‬ته‌نیا نرخی‌ به‌تایبه‌ت���ی‌ له‌ش���ه‌وان‌و دوای‌ كاتژمێر‬ ‫به‌دواداچ���ون‌و جێگ���ری‌ قایمقامیه‌تی‌ گۆشتی‌ مریشك نه‌بێت كه‌ به‌رزبۆته‌وه‌ ‪12‬ی‌ ش���ه‌و ت���ا به‌یان���ی‌‪ ،‬كاره‌كانیان‬ ‫ق���ه‌زای‌ ناوه‌ن���دی‌ هه‌ولێ���ر "هێ���رش به‌ه���ۆی‌ داواكاری‌ زۆری‌ هاواڵتی���ان‪ ،‬ئه‌نجام ده‌ده‌ن"‪.‬‬

‫گا‬ ‫ی خ���ۆت له‌بیر مه‌ك ‌ه‬ ‫ئیس���راحــــــه‌ت ‌‬ ‫هێن���د‌ه خ���ۆت مـــــــان���دو مـــــه‌ك ‌ه‬ ‫به‌كاره‌كانته‌وه‌ ره‌نگ���ه‌ هـــــــــــه‌ندێ‬ ‫ی كاره‌كانت‬ ‫ی نزیكت ته‌داخول ‌‬ ‫هــــاوڕێ ‌‬ ‫بكـــــــه‌ن‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫خ���ۆت ئاماده‌بك���ه‌ ب���ۆ ه���ه‌ر‬ ‫روبه‌روبونه‌وه‌یه‌ك ك ‌ه له‌وانه‌ی ‌ه توشت‬ ‫ی رۆژانه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ببێت به‌هۆی‌ ئیش���وكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌یوه‌ند ‌‬ ‫شه‌رم مه‌ك ‌ه له‌باس���كردن ‌‬ ‫خۆشه‌ویستیت بۆ هاوڕێ نزیكه‌كه‌ت‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫خۆت سه‌رقاڵ مه‌كه‌ به‌هه‌ندێ‌ كاری‌‬ ‫الوه‌كی‌‪ ،‬خ���ۆت ئیش���وكاره‌كانت‬ ‫هێن���ده‌ زۆره‌ كه‌ خه‌ریكه‌ له‌توانات‬ ‫ده‌رئه‌چێ���ت‪ .‬ش���ه‌ممه‌ رۆژی‌‬ ‫به‌ختته‌‪.‬‬

‫خاوه‌نی یه‌كێ����ك له‌و ژماره‌ مۆبایالنه‌‬ ‫دوای په‌یوه‌ندیك����ردن پێ����وه‌ له‌باره‌ی‬ ‫نرخی فرۆشتنی ژماره‌كه‌یه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫راگه‌یاند كه‌ زیاتر له‌ ‪ 10‬ده‌فته‌ر دۆالریان‬ ‫داوه‌تێ‪ ،‬ئ����ه‌و هاواڵتیه‌ ب����اس له‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات زۆرب����ه‌ی ئه‌وان����ه‌ی ده‌یانه‌وێت‬ ‫ئ����ه‌و ژماره‌یه‌ بك����ڕن زیاتر كه‌س����انی‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندن‌و وتی "هۆكاری ئه‌وه‌ ته‌نها‬ ‫پ����اره‌ زۆری‌و غرورییه‌ ك����ه‌ ‪ 10‬ده‌فته‌ر‬ ‫بدرێت به‌ژماره‌یه‌كی مۆبایل‪ ،‬به‌راس����تی‬ ‫پێم سه‌یره‌ كه‌ خه‌ڵكێك هه‌یه‌ ئه‌و پاره‌‬ ‫زۆره‌ ده‌دات به‌سیمكارتێك"‪.‬‬ ‫نه‌ب����ه‌ز حس����ێن‪ ،‬ك����ه‌ زیات����ر له‌ ‪8‬‬ ‫س����اڵ خاوه‌نی ژماره‌یه‌كی مۆبایل بوه‌و‬ ‫ئه‌مساڵ فرۆشتویه‌تی به‌ده‌وڵه‌مه‌ندێكی‬ ‫شاره‌كه‌ وتی‌ "دوای ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییان‬

‫شێر‬ ‫زاڵده‌بیت به‌س���ه‌ر ئه‌و كێش���انه‌ی‌‬ ‫كه‌ ماوه‌یه‌كه‌ س���ه‌رقاڵی‌ كردویت‪،‬‬ ‫هێمنب���ه‌ له‌وانه‌ی���ه‌ زۆر ش���تت بۆ‬ ‫رونببێته‌وه‌ كه‌ ماوه‌یه‌كه‌ هۆش���یان‬ ‫داگیركردویت‪.‬‬

‫پێوه‌ كردم‪ ،‬رێكه‌وتین له‌سه‌ر فرۆشتنی‬ ‫ژماره‌كه‌م به‌ ‪ 9‬ده‌فته‌ر‪ .‬ناوبراو ئاماژه‌ی‬ ‫به‌وه‌شدا كه‌ چه‌ندین كڕیاری تر داوایان‬ ‫لێكردوه‌ ژماره‌كه‌ی پێبفرۆشن"‪.‬‬ ‫فرۆش����یاره‌كانی س����یمكارتیش ئه‌وه‌‬ ‫ده‌خه‌نه‌ڕو كه‌ ئ����ه‌و خه‌ڵكانه‌ی به‌دوای‬ ‫كڕین����ی ژم����اره‌ مۆبایلی جوان����ن زیاتر‬ ‫خه‌ڵكان����ی ده‌وڵه‌مه‌ن����د‌و ب����ازرگان‌و‬ ‫به‌رپرس����ن‪ ،‬ئاك����ۆ حه‌مه‌ڕه‌ش����ید‪ ،‬كه‌‬ ‫زیاتر له‌ ‪ 10‬س����اڵه‌ سه‌رقاڵی فرۆشتنی‬ ‫س����یمكارته‌ له‌و باره‌ی����ه‌وه‌ وتی‌ "رۆژانه‌‬ ‫خه‌ڵك����ی ده‌وڵه‌مه‌ن����دو ده‌سترۆیش����تو‬ ‫په‌یوه‌ندیمان پێوه‌ ده‌ك����ه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ژماره‌یه‌كی جوانیان بۆ په‌یدا بكه‌ین"‪.‬‬ ‫وتیش����ی "خه‌ڵكێ����ك هه‌یه‌ ده‌یه‌وێت‬ ‫ش����ته‌كانی هه‌موی‌ ش����از بێ����ت‪ ،‬حه‌ز‬ ‫ده‌كات ژماره‌كه‌شی ش����تێكی جیاوازتر‬ ‫بێت له‌چاو هی خه‌ڵكیدا"‪.‬‬ ‫ئاكۆ باس����ی له‌وه‌ش كرد زۆربه‌ی ئه‌و‬ ‫ژمارانه‌ی پاره‌یه‌كی باش ده‌كه‌ن ئه‌وانه‌ن‬ ‫ك����ه‌ س����ه‌ره‌تا له‌الی����ه‌ن كۆمپانیاكانی‬ ‫مۆبایله‌وه‌ خراونه‌ته‌ بازاڕه‌وه‌و سێ سفر‬ ‫یان دو س����فریان هه‌یه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ژماره‌‬ ‫جوت����ه‌كان‌و لێكچوه‌كان پ����اره‌ی باش‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫وریابه‌ له‌هه‌ر هه‌نگاوێك ك ‌ه ده‌ینێیت‌و‬ ‫پێش���تر هیچ پالنێكت ب���ۆ دانه‌ناوه‌‪،‬‬ ‫ێ له‌پێش���نیاری‌ هاوڕێ‬ ‫باشتروایه‌ گو ‌‬ ‫دڵس���ۆزه‌كانت بگریت كه‌ ئامۆژگاریت‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ت ‌ه به‌سینه‌ما‬

‫به‌ز‬ ‫له‌م گۆشه‌یه‌وه‌ نوێترین به‌رهه‌مه‌كانی‬ ‫سینه‌ما‌و ئه‌و ‪ 10‬فیلمه‌‬ ‫به‌خوێنه‌ران ده‌ناسێنرێت ك ‌ه زۆرترین‬ ‫بینه‌ریان هه‌بوه‌ له‌هه‌فت ‌هی‌ رابردودا‬ ‫‪Now You See Me .10‬‬ ‫‪This Is the End .9‬‬ ‫‪Kevin Hart: Let Me Explain .8‬‬ ‫‪Man of Steel .7‬‬ ‫‪White House Down .6‬‬ ‫‪World War Z .5‬‬ ‫‪Monsters University .4‬‬

‫خاتو نه‌جیبه‌ محه‌مه‌د عه‌بدواڵ ناسراو‬ ‫به‌ "نه‌جیبه‌ خان���ی‌ جه‌لیزاده‌" له‌ ‪-9-8‬‬ ‫‪ 1917‬له‌شاری‌ كۆیه‌ له‌دایك بوه‌و كچی‌ كۆیه‌ داوای‌ له‌خه‌ڵك���ی‌ كردوه‌ كۆمه‌كی‌‬ ‫زاناو شاعیری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ مه‌الی گه‌وره‌ی دارای ‌ی قوتابخانه‌كه‌ بكه‌ن‌و منداڵه‌كانیان‬ ‫كۆیه‌ بوه‌‪ ،‬كه‌ به‌یه‌كه‌م ئافره‌ت داده‌نرێت ره‌وانه‌ی‌ به‌ر خوێندن بكه‌ن‪.‬‬ ‫نه‌جیبه‌ خان له‌س���ه‌ره‌تای‌ چله‌كانی‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ كوڕان���دا چوبێت���ه‌ قوتابخانه‌‪.‬‬ ‫مه‌الی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ كۆی���ه‌ كچه‌كه‌ی‌ خۆی‌ سه‌ده‌ی‌ بیس���ته‌مه‌وه‌ تێكه‌ل به‌خه‌باتی‌‬ ‫ی ب���وه‌و بوه‌ته‌‬ ‫"نه‌جیبه‌ خان"ی‌ له‌س���اڵی‌ ‪ 1924‬له‌گه‌ڵ رامی���اری‌ میلله‌ته‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ك���وڕان له‌قوتابخانه‌یه‌كی‌ س���ه‌ره‌تایی‌ الیه‌نگرێكی‌ دڵسۆزی‌ ئافره‌تانی‌ شاره‌كه‌ی‌‬ ‫كۆیه‌ ب���ۆ خوێندن نارد‌و ئه‌م هه‌نگاوه‌ی بۆ خه‌باتكردن له‌پێناوی‌ به‌ده‌ستهێنانی‌ ‪ .3‬له‌نمایش���كردنی یه‌ك���ه‌م هه‌فته‌یدا‬ ‫فیلمی كۆمیدی‌و ئاكشنی (‪)The Heat‬‬ ‫مه‌الی گ���ه‌وره‌ روب���ه‌ڕوی ره‌خنه‌یه‌كی مافی‌ خۆیان‌و نه‌ته‌وه‌كه‌یان‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ دامه‌زراندنی‌ رێكخراوی‌ یه‌كێتی‌ پله‌ی سێیه‌می به‌ده‌ستهێنا‪ ،‬ده‌توانین‬ ‫زۆر بویه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و س���وربو له‌س���ه‌ر‬ ‫بڕیاره‌ك���ه‌ی‌ خۆی‌‌و دواتریش خه‌ڵكی‌ تر ئافره‌تانی‌ كوردس���تان له‌ ‪ 1953-12-11‬بڵێی���ن ئه‌مه‌ كێبڕكێ���ه‌ له‌نێوان فیلمی‬ ‫چاویانلێكردو به‌گه‌رمی‌ رۆڵه‌كانیان له‌به‌ر رۆڵێكی‌ باش���ی‌ تێدا گێ���ڕاوه‌و به‌نهێنی‌ پیاوانی ئه‌كته‌ر به‌رامبه‌ر خانمه‌كان‪،‬له‌م‬ ‫به‌س���ه‌رۆكی‌ یه‌كێتی‌ ئافره‌ت���ان له‌كۆیه‌ فیلمه‌دا هه‌ردو ئه‌كت���ه‌ری به‌ناوبانگی‬ ‫خوێندن دانا‪.‬‬ ‫كوڕه‌زای‌ نه‌جیبه‌ خانی‌ جه‌لیزاده‌‪ ،‬دانا هه‌ڵبژێ���ردراوه‌و ل���ه‌دوای‌ به‌رپابون���ی‌ ئه‌مه‌ریكی (ساندرا بۆلۆك)و (میلیسا‬ ‫جه‌لیزاده‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ بۆ ئاوێنه‌ رونكرده‌وه‌ شۆڕشی‌ ‪14‬ی‌ ته‌مموزی‌ ساڵی‌ ‪1958‬یش ماكارتنی) س���ه‌ركه‌وتنێكی باش���یان‬ ‫چون���ی‌ نه‌جیبه‌ خان بۆ قوتابخانه‌ وه‌كو به‌سه‌رۆكی‌ یه‌كێتی‌ ئافره‌تانی‌ كوردستان به‌ده‌ستهێنا به‌س���ه‌ر پیاو‌ه ئه‌كته‌رانی‬ ‫فیلم���ی (‪،)White House Down‬‬ ‫یه‌كه‌م ئافره‌ت له‌كوردستان بۆ خوێندن لقی‌ كۆیه‌ هه‌ڵبژێردراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م ژنه‌ تێكۆشه‌ره‌ به‌شداری‌ له‌شۆڕشی‌ به‌هۆی تازه‌یی بیرۆكه‌و باش نواندنیان‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ كوڕاندا په‌یوه‌ن���دی‌ به‌جورئه‌تی‌‬ ‫مه‌الی‌ گه‌وره‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌ ئه‌و هه‌میش���ه‌ ئه‌یلول���دا كردوه‌و له‌دوای‌ نس���كۆی‌ ئه‌و له‌كاتێكدا تێچون���ی فیلمی دوه‌م چوار‬ ‫پله‌وپایه‌ی‌ زانس���ته‌كه‌ی‌ رێگ���ه‌ی‌ به‌وه‌ شۆڕش���ه‌ش له‌ئێران ماوه‌ته‌وه‌ پاش���ان ئه‌وه‌ن���ده‌و نی���وی تێوچون���ی فلیمی‬ ‫داوه‌ ئافره‌ت���ان‌و كچان بچن بۆ خوێندن گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ ش���اری كۆیه‌و له‌و شاره‌دا خانمانه‌‪ ...‬سه‌ركه‌وتنێكی كوشنده‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدا له‌و س���ه‌رده‌مه‌دا خه‌ڵك رۆڵێكی‌ كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌ به‌رچاوی‌ گێڕاوه‌‪ )The Heat( .‬ئێس���تا له‌سینه‌ما نمایش‬ ‫كوڕه‌كانی���ان نه‌ده‌نارده‌ قوتابخانه‌ به‌اڵم له‌ماوه‌ی‌ ژیانیدا سێ‌ به‌رگ له‌ته‌فسیری‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ی گه‌وره‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌و كچه‌كه‌ی‌ خ���ۆی‌ له‌قوتابخانه‌یه‌كی‌ قورئان���ی‌ له‌نوس���ینی‌ م���ه‌ال ‌‬ ‫كوڕان���دا دانا‪ .‬س���ه‌باره‌ت به‌هه‌س���تی‌ باوكی‌ به‌چاپ گه‌یاندوه‌و له‌نوسینه‌كانی‌‬ ‫نه‌جیب���ه‌ خان له‌و كاته‌دا دانا وتی‌" الی‌ خۆیش���یدا كۆمه‌ڵێك بابه‌ت���ی‌ به‌نرخی‌‬ ‫نه‌جیبه‌ خان زۆر ئاسایی‌ بو چونكه‌ ئه‌و به‌ده‌ستنوس���ی‌ له‌پاش به‌جێماوه‌ له‌وانه‌‬ ‫له‌كاتێكدا چوه‌ ب���ۆ قوتابخانه‌ ماڵه‌كه‌ی‌ (مێ���ژوی‌ كۆی���ه‌‪ ،‬مێ���ژوی‌ بنه‌ماڵ���ه‌ی‌‬ ‫خۆی���ان قوتابخانه‌ی���ه‌ك ب���وه‌ هه‌ربۆیه‌ كۆیه‌‪ ،‬هه‌واڵی‌ روداوه‌كانی‌ كوردس���تان‬ ‫ئه‌ندامان���ی‌ خێزانه‌كه‌ی‌ م���ه‌الی‌ گه‌وره‌ له‌س���ه‌رده‌می‌ هه‌ڵگیرس���انی‌ شۆڕش���ی‌‬ ‫هه‌مویان خوازیاری‌ فێربونی‌ زانست بون ئه‌یلول ل���ه‌‪ ،1961‬كۆمه‌ڵێك له‌چیرۆكی‌‬ ‫ئه‌مه‌ش هه‌م���وی‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ بوێری‌ فۆلكلۆری‌‌و دیاری‌ كورده‌واری‌)‪.‬‬ ‫ئه‌م ئافره‌ته‌ روناكبیره‌ی‌ كورد له‌شه‌وی‌‬ ‫مه‌الی‌ گه‌وره‌ی‌ كۆیه‌‪.‬‬ ‫ناوبراو وتی‌" مه‌الی‌ گه‌وره‌ هه‌میش���ه‌ ‪ 11‬له‌سه‌ر ‪12‬ی‌ مانگی‌ حوزه‌یرانی‌ ‪(.2 1999‬جۆن���ی دیب) یه‌كێك��� ‌ه له‌ئه‌كته‌ر‌ه‬ ‫هه‌وڵی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ داوه‌ قوتابخانه‌ له‌كۆیه‌ له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 82‬س���اڵیدا له‌شاری‌ هه‌ولێر ه���ه‌ر‌ه به‌ناوبانگه‌كان���ی جیه���ان وا‬ ‫بكرێت���ه‌وه‌ هه‌ربۆی���ه‌ له‌س���اڵی‌ ‪ 1912‬به‌هۆی‌ نه‌خۆشی كۆچی‌ دوایی‌ ده‌كات‌و جارێكی تر دێته‌و‌ه س���ینه‌ما به‌فیلمی‬ ‫كاتێ���ك ئینگلی���زه‌كان قوتابخانه‌ی���ان له‌گۆڕس���تانی‌ ده‌روێ���ش خ���در له‌كۆیه‌ (‪ )The Lone Ranger‬ك��� ‌ه بڕی ‪215‬‬ ‫ملی���ۆن دۆالر تێچونی بوه‌‪ ،‬ئه‌م فلیم ‌ه‬ ‫له‌كۆی���ه‌ كردوه‌ت���ه‌وه‌ مه‌الی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ ده‌نێژرێت‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ (ئارمی هامر) له‌یه‌كه‌م هه‌فته‌ی‬ ‫نمایشكردنیدا بڕی زیاتر له‌(‪ )29‬ملیۆن‬ ‫دۆالری به‌ده‌س���تهێنایه‌و‌ه ك ‌ه فیلمێكی‬ ‫ڕۆژئاوای���ی ئه‌مه‌ریكیی���ه‌‪ ،‬ك���ه‌ باس‬ ‫له‌یه‌كس���انی‌و داپه‌روه‌ری ده‌كات‪ ،‬من‬ ‫دڵنی���ام دوای ئه‌وه‌ی كورته‌ی فیلمه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌بینن ده‌ته‌وێت به‌ته‌واوی ته‌ماش���ای‬ ‫بكه‌یت‪ .‬به‌راس���تی هاوینێك���ی گه‌رم ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌م هه‌مو جوڵه‌یه‌دا‪.‬‬

‫له‌فه‌یسبوکه‌و ‌ه‬

‫سیمكارتێك له‌سلێمانی‌ ‪ 100‬هه‌زار دۆالر ده‌كات‬

‫فۆتۆ‪ :‬به‌ختیار‬

‫تێبینیانه‌م هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و مامۆستا‬ ‫به‌ڕێزانه‌ كه‌ توانایه‌كی باش����یان هه‌یه‌و‬ ‫له‌ب����واری هونه‌ردا ش����اره‌زان‌و وه‌اڵمی‬ ‫هونه‌رییان ب����ۆ ئه‌وه‌ پێی����ه‌‌و بڕیاری‬ ‫كۆتایش ه����ه‌ر الی ئه‌وان����ه‌‪ .‬له‌باره‌ی‬ ‫تێچونی به‌رنامه‌كه‌ش����ه‌وه‌ ئاماده‌نه‌بو‬ ‫هی����چ زانیارییه‌ك بدات‌و وتی‪ :‬تێچونی‬ ‫به‌رنامه‌كه‌ تایبه‌ت����ه‌و ئه‌وه‌ په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌به‌شی ماركێتینی كه‌ناڵه‌كه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬

‫مانگانه‌ له‌سلێمانی دو ملیۆن دۆالر ده‌درێت به‌مۆبایل‬ ‫به‌پێی قسه‌ی فرۆشیاره‌كانی مۆبایل‬ ‫له‌شاری سلێمانی مانگانه‌ ملیۆنان‬ ‫دۆالر له‌كڕینی مۆبایلدا خه‌رج ده‌كرێت‌و‬ ‫هاندی گاالكسی به‌پله‌ی یه‌كه‌م دێت‬ ‫له‌روی فرۆشه‌وه‌‪.‬‬

‫هاتنی‌ مانگی‌ ره‌مه‌زان بازاڕ‌و‬ ‫شه‌قامه‌كان‌و شوێنه‌ گشتیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێر له‌رۆژدا چۆڵده‌كات‌و له‌شه‌ویش‬ ‫جه‌نجاڵیان ده‌كات‪ ،‬دوكانداره‌كانیش‬ ‫ده‌ڵێن "بازاڕ له‌شه‌ودا زۆر گونجاوه‌"‪،‬‬ ‫هاواڵتیانیش ئه‌مه‌ به‌كارێكی‌ باش‬ ‫ده‌زانن چونكه‌ له‌رۆژدا پله‌كانی‌‬ ‫گه‌رما به‌رزه‌‪ ،‬سه‌رۆكی‌ لیژنه‌كانی‌‬ ‫به‌دواداچونی‌ هه‌ولێریش ده‌ڵێت‬ ‫"له‌ڕوی‌ نرخه‌وه‌ له‌ ‪%85‬ی‌ بازاڕ‬ ‫كۆنتڕۆڵكراوه‌"‪.‬‬

‫کاوڕ‬

‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری كه‌ناڵ����ی ‪NRT2‬و‬ ‫ده‌رهێن����ه‌ری به‌رنامه‌ی "خۆش����ترین‬ ‫ده‌ن����گ" ده‌رون گێ����ژه‌ن‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌دات نزیك����ه‌ی هه‌ش����ت مانگه‌ به‌و‬ ‫به‌رنامه‌یه‌وه‌ س����ه‌رقاڵن‌و باس له‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات به‌رنامه‌كه‌ی����ان كوالێتییه‌ك����ی‬ ‫به‌رزی هه‌یه‌و به‌و هۆیه‌شه‌وه‌ بینه‌رێكی‬ ‫باش����یان هه‌یه‌‪ .‬له‌باره‌ی به‌شداربوانی‬ ‫به‌رنامه‌كه‌شه‌وه‌ ده‌ڵێت‪ :‬به‌شداربوانی‬ ‫به‌رنامه‌كه‌ خه‌ڵكی هه‌ر چوار پارچه‌كه‌ی‬ ‫كوردس����تانن‪ ،‬كه‌ ئ����ه‌وه‌ش وایكردوه‌‬ ‫ستافی به‌رنامه‌ زیاتر ماندوبن‪.‬‬ ‫ده‌رون هۆكاری سازدانی به‌رنامه‌كه‌‬ ‫ب����ه‌و به‌رباڵویی����ه‌ ب����ۆ دو ه����ۆكار‬ ‫ده‌گه‌ڕێنێت����ه‌وه‌و وت����ی‪ :‬له‌ب����ه‌ر هۆی‬ ‫ماركێتی����ن كه‌ ویس����تومانه‌ بینه‌رمان‬ ‫له‌هه‌مو شوێنێك هه‌بێت‌و هۆی دوه‌میش‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ویس����تومانه‌ له‌ته‌له‌فیزیۆنی‬ ‫لۆكاڵی‌و ش����ارێكه‌وه‌ بێین����ه‌ ده‌ره‌وه‌و‬ ‫ته‌فسیری هه‌مو كوردستان بكه‌ین‪.‬‬ ‫ژم����اره‌ی به‌ش����داربوانی به‌رنامه‌ی‬ ‫خۆشترین ده‌نگ‪ ،‬بۆ قۆناغی سه‌ره‌تایی‬ ‫‪ 400‬كه‌س ب����وه‌و دوای ئه‌و قۆناغه‌ش‬

‫ئا‪ :‬رامان عومه‌ر‬

‫ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‬

‫عه‌لی‌ عه‌بدواڵی‌ ته‌مه‌ن ‪ 34‬ساڵ‪ ،‬كه‌‬ ‫دوكانداره‌ له‌بازاڕی‌ قه‌یس���ه‌ری‌ هه‌ولێر‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د ك���ه‌ ره‌مه‌زانی‌‬ ‫ئه‌مس���اڵ به‌هۆی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌كاتێكی‌‬ ‫گه‌رمدای���ه‌‪ ،‬خه‌ڵك���ی‌ ب���ه‌ڕۆژ نایه‌نه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ بۆ كاركردن‌و كه‌لوپه‌ل كڕین‌و‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای‌ ره‌مه‌زان���ه‌وه‌ خه‌ڵكێكی‌‬ ‫زۆر ش���ه‌وان تا پارش���ێو س���ه‌ردانی‌‬ ‫ب���ازاڕه‌كان ده‌كه‌ن‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌ "خۆم‬ ‫ب���ه‌رۆژ له‌ماڵه‌و‌هم‌و ش���ه‌وانیش دوای‬ ‫بانگ���ی‌ عیش���ا دێم���ه‌ده‌ره‌وه‌‌و دوكان‬ ‫ده‌كه‌مه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هاتن���ه‌ده‌ره‌وه‌ به‌ش���ه‌وان زۆرب���ه‌ی‌‬ ‫كارو پیش���ه‌ جیاوازه‌كانی‌ گرتوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ ئ���ه‌م ره‌مه‌زان���ه‌ هه‌ولێر‬ ‫به‌شه‌وان جمه‌ی‌ دێت‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د كانه‌بی‌‪ ،‬ته‌مه‌ن ‪ 42‬س���اڵ‪،‬‬ ‫كه‌ پیشه‌ی‌ ش���ۆفێری‌ ته‌كسیه‌ ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌وان ئێس���تا له‌رۆژدا‬ ‫كارناكه‌ن له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ بازاڕی‌ ته‌كسی‌‬ ‫كه‌مه‌‌و نیه‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت ماوه‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫بگه‌ڕێن تا نه‌فه‌رێك ده‌دۆزنه‌وه‌ سواری‌‬ ‫ته‌كسی‌ ده‌بێت‪ ،‬هۆكاره‌كه‌شی‌ بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌گێڕێته‌وه‌ ك���ه‌ خه‌ڵكی‌ رۆژانه‌ زیاتر‬ ‫له‌ماڵه‌وه‌ن‌و نایه‌ن���ه‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ به‌رۆژون‌و بێتاقه‌تن‌و ده‌ره‌وه‌ش‬ ‫گه‌رم���ه‌‪ ،‬بازاڕی���ش ئه‌مس���اڵ له‌رۆژدا‬ ‫زۆرب���ه‌ی‌ زۆری‌ ش���وێنه‌كان داخراون‌و‬ ‫شه‌وان ده‌كرێنه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌میش شه‌وان‬ ‫خه‌ڵكێكی‌ زۆر داوای‌ ته‌كسی‌ ده‌كه‌ن‌و‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری كه‌ناڵی ‪ NRT2‬ئه‌وه‌‬ ‫ده‌خاته‌ڕو‪ ،‬كه‌ خه‌اڵتی براوه‌ی‬ ‫یه‌كه‌می به‌رنامه‌ی "خۆشترین‬ ‫ده‌نگ"ی كه‌ناڵه‌كه‌یان خه‌اڵتی‬ ‫ئۆتۆمبێلێكی جۆری كرۆالی مۆدێل‬ ‫‪2013‬یه‌‌و نرخه‌كه‌ی ‪ 26‬هه‌زار دۆالره‌‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫‪ .1‬فیلمی ئه‌نیمه‌یشنی‬ ‫‪ )Me 2‬توان���ی ژماره‌ی ئه‌م هه‌فته‌یه‌ی‬ ‫بڕینی بلیتی جیهانی بشكێنی‌و زاڵبێت‬ ‫به‌س���ه‌ر (‪)Monsters University‬و‬ ‫هه‌م���و فیلمه‌كانی ئه‌مڕۆ پله‌ی یه‌كه‌می‬ ‫به‌ده‌س���تبهێنێت‪ ،‬له‌هه‌فته‌ی یه‌كه‌مدا‬ ‫بڕی زیاتر له‌(‪ )83‬ملیۆن‌و نیو دۆالری‬ ‫ئه‌مه‌ریك���ی گه‌ڕانده‌وه‌‪ ،‬ك���ه‌ له‌به‌های‬ ‫تێچونه‌كه‌ی زیاتره‌‪ ...‬ئێمه‌ش هیچمان‬ ‫نیی ‌ه بیڵێین ته‌نها سه‌ركه‌وتوبن‌و كاتی‬ ‫ئه‌و‌ه هاتوه‌ ئێمه‌ش بچین بۆ س���ه‌یری‪،‬‬ ‫(‪ )Despicable Me 2‬ئێس���تا نمایش‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫(‪Despicable‬‬

‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫فرۆش����یارێكی ت����ری فرۆش����تنی‬ ‫س����یمكارتی مۆبایل كه‌ ن����اوی‌ "نه‌وزاد‬ ‫عه‌زیز"ه‌‌و زیاتر له‌ ‪ 7‬س����اڵه‌ سه‌رقاڵی‬ ‫فرۆشتنی س����یمكارتی مۆبایله‌‪ ،‬ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌دات ك����ه‌ له‌بازاڕه‌كه‌دا زۆربه‌ی‬ ‫فرۆش����یاره‌كان دوای وه‌رگرتن����ی‬ ‫سیمكارته‌كان له‌كۆمپانیاكانی مۆبایله‌وه‌‬ ‫ژماره‌ جوانه‌كان هه‌ڵده‌گرنه‌وه‌و به‌گرانتر‬ ‫به‌هاواڵتیان����ی ده‌فرۆش����نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‬ ‫"هه‌ندێك له‌كۆمپانیاو رێستۆرانته‌كانیش‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫بیرۆكه‌یه‌ك���ی‌ باش���ت ب���ۆ دێ���ت بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی پرۆژه‌یه‌ك كه‌ به‌ته‌واوه‌ت ‌‬ ‫ئه‌نجامدان ‌‬ ‫داهات���وت مس���ۆگه‌ر ده‌كات‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی باش��� ‌ه بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ خۆت له‌ناو‬ ‫كاتێك ‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ بسه‌لمێنیت‪.‬‬

‫پاره‌یه‌ك����ی ب����اش به‌ژماره‌یه‌كی جوان‬ ‫ده‌ده‌ن ئه‌وه‌ش له‌به‌ر ئه‌وه‌ی به‌ئاسانی‬ ‫له‌زه‌ینی خه‌ڵكدا بمێنێت����ه‌وه‌"‪ ،‬ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ش ده‌دات كه‌ ئێستا ژماره‌ مۆبایلی‬ ‫الی ‌ه ‪ 80‬وه‌ره‌قه‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌‌و وتی "ژماره‌‬ ‫مۆبایل هه‌یه‌ له‌بازاڕه‌كه‌دا زۆر زیاتر له‌وه‌‬ ‫ده‌كات هۆكه‌شی ته‌نها ئه‌وه‌یه‌ خه‌ڵكێك‬ ‫هه‌یه‌ له‌به‌ر پاره‌ زۆری‌‌و خۆده‌رخس����تن‬ ‫ئاماده‌ی����ه‌ بیكڕێ����ت‪ .‬ئه‌وانه‌ش����ی ك����ه‌‬ ‫تامه‌زۆری ئه‌و جۆره‌ ژمارانه‌ن كه‌سانی‬ ‫به‌ته‌مه‌نن نه‌ك گه‌نج"‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫وزه‌یه‌كی‌ باشت هه‌یه‌ بۆ به‌ڕێوه‌بردنی‌‬ ‫ئه‌ركه‌كان����ت‪ .‬سه‌رس����ام ده‌بی����ت‬ ‫به‌هاتنی‌ كه‌سێك بۆ الت‪ ،‬باشتروایه‌‬ ‫كاته‌كانت رێكبخه‌یت بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫خۆت‪.‬‬

‫یاری چه‌ند منداڵێک له‌سه‌ید سادق‬ ‫که‌‌وان‬ ‫ی هه‌ر‬ ‫ئێس���تا خراپ نیه‌ بۆ ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ئیش���ێك ك ‌ه ده‌یكه‌یت‪ ،‬دورنیه‌ به‌ختت‬ ‫ی‬ ‫لێیانهه‌بێ���ت‌و س���ه‌ركه‌وتوبیت‪ .‬له‌رو ‌‬ ‫ته‌ندروس���تیه‌و‌ه هه‌س���ت به‌باش���بون‬ ‫ده‌كه‌یت‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫ره‌نگ���ه‌ بتوانی���ت ئ���ه‌م ماوه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌ندێك پار ‌ه كۆبكه‌یته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وریابه‌ به‌ ده‌ستباڵویی‌ زۆر ره‌نگ ‌ه‬ ‫به‌ماوه‌یه‌ك���ی‌ ك���ورت هه‌موی���ان‬ ‫له‌ده‌ستبده‌یت‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ی‬ ‫ره‌نگ ‌ه واپێویس���ت بكات به‌خش���ت ‌ه ‌‬ ‫ی رۆژانه‌ت���دا بچیته‌وه‌‪ ،‬هێند‌ه‬ ‫كاره‌كان ‌‬ ‫خاومه‌ب��� ‌ه له‌ئیش���وكاره‌كانت ته‌نانه‌ت‬ ‫په‌یوه‌ندی ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تێكانیش���تان وه‌كو‬ ‫جاران نه‌ماوه‌‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ێ كێشه‌تان‬ ‫ی س���ۆزداریه‌و‌ه هه‌ند ‌‬ ‫له‌ڕو ‌‬ ‫ی زۆر كه‌میان‬ ‫ده‌بێ���ت ك��� ‌ه به‌ش���ێك ‌‬ ‫ی به‌تۆوه‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم نابێت‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ئه‌و‌ه له‌بیربكه‌یت كه‌ خۆشه‌ویسته‌كه‌ت‬ ‫پێویستی‌ به‌تۆیه‌‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫"نه‌جیبه‌ خان"‬ ‫خه‌اڵتی یه‌كه‌می به‌رنامه‌ی خۆشترین ده‌نگ "كرۆالیه‌كی ‪"2013‬یه‌‬ ‫یه‌كه‌م ئافره‌ت بو‌ه له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫كوڕاندا چۆت ‌ه قوتابخانه‌‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌جل‌و به‌رگ‬ ‫ی ‪fashion‬‬ ‫دیزاین ‌هر‌و راوێژكار ‌‬ ‫"سه‌فین عارفی‌" ئاماده‌ی‌ ده‌كات‬

‫ئا‪ :‬رامان عومه‌ر‬

‫كابۆی بۆی فرێند‪...‬‬ ‫ئه‌مڕۆو دوێنێ‌و هه‌مو كاتێك‬ ‫هه‌میش����ه‌ نوێترین ش����ت ئه‌وه‌یه‌ كه‌ بۆ‬ ‫خۆگۆڕین����ت له‌گ����ه‌ڵ ئه‌م����ڕۆدا بژیت‪،‬‬ ‫ئاس����انترین پارچه‌و پارچه‌ی به‌رده‌ست‬ ‫كاب����ۆ (‪)Jeans‬و قه‌می����س ی����ا كابۆ‬ ‫تیش����ێرت‪ ...‬هت����د ش����ێوه‌یه‌ك كابۆی‬ ‫له‌گه‌ڵدا بێت‪ ،‬بۆ زیاتر خۆڕێكخس����تنت‬ ‫له‌گه‌ڵی����دا پێویس����تت به‌وه‌ی����ه‌ كه‌ چ‬ ‫ڕه‌نگێك����ی هه‌ڵبژێری����ت‌و چ جۆرێك����ت‬ ‫پێویسته‌؟‬ ‫سااڵنێكی زۆره‌ كه‌ كوڕان‌و كچان كابۆی‬ ‫تۆخ یاخود ڕه‌نگی تاریك هه‌ڵده‌بژێرێت‬ ‫ل����ه‌الی خۆم����ان (كوردس����تان) به‌اڵم‬ ‫ئه‌مه‌وێت لێ����ره‌وه‌ پتبڵێم ك����ه‌ ڕه‌نگی‬ ‫ش����ینی كاڵ‌و بێجی‌و په‌مه‌یی ‪ ...‬هتد‪.‬‬ ‫باشترینن بۆ ئه‌مس����اڵ‌و چه‌ند ساڵێكی‬ ‫تریش‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی پێویسته‌ بزانن كه‌‬ ‫چه‌ندین جۆر كابۆ هه‌یه‌‪ ،‬وه‌ هه‌موشیان‬ ‫ته‌سكنین‌و ره‌نگ تاریكیش نین‪ ،‬ڕه‌نگه‌‬ ‫له‌وه‌ بترسیت كه‌ ئه‌گه‌ر كابۆیه‌ك بكڕیت‬ ‫ته‌سك نه‌بێت یاخود له‌شت پڕ نه‌كاته‌وه‌‬ ‫چیت����ر نه‌یكڕی����ت‪ ،‬به‌اڵم نه‌خێ����ر ئه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌ كاب����ۆی (‪)BoyFriend Jeans‬‬

‫ ‬

‫‪m‬‬ ‫‪co‬‬ ‫‪o.‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪if‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪ya nAr‬‬ ‫‪ir f@ fee‬‬ ‫‪a Sa‬‬ ‫‪n.‬‬ ‫@ ‪ee r‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪sa itte‬‬ ‫‪Tw‬‬

‫ك����ه‌ كه‌مترینیانه‌ لێره‌ ده‌بینرێت‪ ،‬ئه‌مڕۆ‬ ‫زۆرترینیانه‌ كه‌ باوی بێت‪.‬‬ ‫ئه‌توانی����ت به‌زۆرترین ش����ێوه‌ كابۆی‬ ‫(‪ )BoyFriend Jeans‬له‌به‌ربكه‌ی����ت‪،‬‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ (قه‌میس‪ ،‬قۆن����ه‌ره‌ی بنبه‌رزو‬ ‫بازنێكی گه‌وره‌) یا (تیشێرت‌و قۆنه‌ره‌ی‬ ‫ف��ل�ات یاخود كاله‌) دڵنیابه‌ كه‌ له‌ش����ت‬ ‫له‌یه‌كێ����ك له‌پارچ����ه‌ س����ه‌ره‌كییه‌كان‬ ‫پڕبكات����ه‌وه‌‪ ،‬واتا یان قه‌میس����ه‌كه‌ت یا‬ ‫كابۆیه‌كه‌ت‪ ،‬ئاگاداربه‌ هه‌ر كابۆیه‌ك كه‌‬ ‫له‌به‌رده‌كه‌یت بزانه‌ چ جۆرێكه‌و بۆچی‌و‬ ‫كه‌ی ده‌بێت‪ ،‬چونكه‌ هه‌موی یه‌ك جۆر‬ ‫نیه‌‪ ،‬لێره‌وه‌ ئێمه‌ پێتانده‌ڵێن كه‌ بتوانن‬ ‫س����ود له‌كابۆ كۆنه‌كانیش����ت وه‌ربگرن‬ ‫به‌چاككردنی����ان وه‌كو ئ����ه‌وه‌ی خۆتان‬ ‫بتانه‌وێت‪ ،‬به‌دروستكردنی په‌ڵه‌و دڕاندنی‬ ‫به‌و ش����ێوه‌یه‌ی خۆت ده‌ته‌وێت‪ ،‬لێره‌وه‌‬ ‫بۆت ده‌رده‌كه‌وێت كه‌ هه‌مو ش����ێواندن‌و‬ ‫دڕاندنێك ناشرین‌و تێكدان نیه‌‪.‬‬ ‫چیتر خۆت بێبه‌ش مه‌كه‌ چونكه‌ ره‌نگه‌‬ ‫ته‌نه����ا كه‌مێك ڕاوێ����ژكاری‌و یارمه‌تیت‬ ‫پێویست بێت‪.‬‬

‫ره‌مه‌زان‪ ،‬هه‌ولێر له‌رۆژدا چۆڵده‌كات‬

‫بێتاقه‌ت مه‌به‌ به‌هۆی‌ كێشه‌كانی‌ شوێنی‌‬ ‫كاره‌كه‌ت‪ ،‬هه‌وڵبده‌ مێشكت به‌كاربهێنیت‬ ‫بۆ ده‌ربازبونت له‌كێش���ه‌كان‪ ،‬پێش���تر‬ ‫چۆن توانیوته‌ ئێستاش ده‌توانی‌ هه‌مان‬ ‫رێگای‌ ده‌ربازبون به‌كاربهێنیت‪.‬‬

‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫نه‌جیب ‌ه خانی‌ كچی‌ مه‌الی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫كۆیه‌ یه‌كه‌م ئافره‌ت بوه‌ له‌سه‌رتاسه‌ری‌‬ ‫كوردستان كه‌ له‌گه‌ڵ كوڕاندا‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ خوێندن له‌الیه‌ن باوكیه‌وه‌‬ ‫نێردراوه‌ته‌ قوتابخانه‌‪.‬‬ ‫نه‌جیبه‌ محه‌مه‌د‬

‫ده‌رون گێژه‌ن‬ ‫‪ 200‬ك����ه‌س ماوه‌ت����ه‌وه‌‌و به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫كه‌ناڵه‌كه‌ ده‌ڵێت‪ :‬له‌و ‪ 200‬كه‌سه‌ ‪100‬‬ ‫كه‌س����یان داخڵی به‌رنامه‌كه‌ بون‌و ‪60‬‬ ‫كه‌س����یان له‌الی����ه‌ن ئه‌ندامانی لیژنه‌ی‬ ‫دادوه‌ری به‌رنامه‌كه‌وه‌ هه‌ڵبژێردراون‌و‬ ‫ل����ه‌ ئێستاش����دا ته‌نه����ا ‪ 24‬كه‌س بۆ‬ ‫قۆناغ����ی فیناڵ‌و كۆتای����ی به‌رنامه‌كه‌‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی خه‌اڵت����ی براوه‌ی یه‌كه‌می‬

‫به‌رنامه‌ك����ه‌ وتی‪ :‬هه‌ر به‌ش����داربویه‌ك‬ ‫یه‌ك����ه‌م بێ����ت ئۆتۆمبێلێك����ی جۆری‬ ‫كرۆالی مۆدێلی ‪2013‬ی پێده‌درێت‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌الیه‌ن كۆمپانیای توێتاوه‌ دابینكراوه‌‪،‬‬ ‫نرخه‌كه‌ی ‪ 26‬ه����ه‌زار دۆالره‌‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫چه‌ند خه‌اڵتێكی هونه‌ری‪.‬‬ ‫ناوب����راو له‌ب����اره‌ی ئ����ه‌و ده‌نگ����ه‌‬ ‫ناڕه‌زاییانه‌ی هه‌ندێك له‌به‌ش����داربوانی‬ ‫به‌رنامه‌ك����ه‌ هه‌یان����ه‌‌و ب����اس ل����ه‌وه‌‬

‫ده‌ك����ه‌ن ك����ه‌ ئه‌ندامان����ی لیژن����ه‌ی‬ ‫دادوه‌ری به‌رنامه‌ك����ه‌ هه‌ندێك به‌میزاج‬ ‫به‌ش����داربوه‌كان هه‌ڵده‌بژێ����رن ئ����ه‌وه‌‬ ‫ده‌خاته‌ڕو كه‌ خۆشی ئه‌و تێبینیانه‌ی‬ ‫هه‌یه‌و وتیش����ی‪ :‬جیاوازتر له‌به‌رنامه‌ی‬ ‫ت����ر وه‌ك ده‌رهێنه‌رێك نه‌مویس����توه‌‬ ‫به‌هی����چ ش����ێوه‌یه‌ك ده‌س����تێوه‌ردان‬ ‫ل����ه‌كاری ئه‌ندامانی لیژن����ه‌ی دادوه‌ری‬ ‫بكه‌م‪ ،‬هه‌رچه‌ن����ده‌ ره‌نگه‌ منیش ئه‌و‬

‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری به‌ش���ی فرۆش���تنی‬ ‫ت���اك له‌كۆمپانی���ای‌ ئه‌س���ێ‪ ،‬رێبی���ن‬ ‫عه‌بدولڕه‌حم���ان ك���ه‌ له‌بازاڕه‌كان���ی‬ ‫سلێمانی هانده‌ هۆشمه‌نده‌كان ده‌فرۆشن‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دات رۆژانه‌ له‌هه‌ر یه‌كێك‬ ‫له‌مۆبایله‌كان���ی وه‌ك گاالكس���ی‌و ئای‬ ‫كیو‪ ،‬ئایفۆن‪ ،‬نزیك���ه‌ی ‪ 30‬بۆ ‪ 40‬دانه‌‬ ‫به‌هاواڵتی���ان ده‌فرۆش���ن‌و به‌جومله‌ش‬ ‫نزیك���ه‌ی ‪ 200‬دانه‌ ده‌فرۆش���رێت‪ ،‬ئه‌‌و‬

‫وتی "مانگانه‌ بای���ی زیاتر له‌دو ملیۆن‬ ‫دۆالر له‌سلێمانی هانده‌ هۆشمه‌نده‌كان‬ ‫ده‌فرۆش���رێت‌و كڕیار هه‌ی���ه‌ دو مۆبایل‬ ‫به‌یه‌كه‌وه‌ ده‌كڕێت"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوبه‌ری به‌ش���ی‌ فرۆشتن هۆكاری‬ ‫ئه‌وه‌شی گه‌ڕانده‌وه‌ بۆ به‌رزو گونجاویی‬ ‫نرخی ئ���ه‌و هاندانه‌ گه‌ڕانده‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی‬ ‫كوالێتی‌و گونجاوی���ی نرخه‌كه‌یه‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌كارهێنه‌رانی ده‌توانن به‌ئاسانی كاری‬ ‫پێبكه‌ن‪ .‬له‌باره‌ی‌ فرۆشی گاالكسیشه‌وه‌‬ ‫ناوب���راو ب���اس ل���ه‌وه‌ ده‌كات گه‌نجان‬ ‫به‌تاسه‌وه‌ن بۆ ئه‌و جۆره‌ مۆبایله‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "گاالكسی زۆرترین فرۆشی هه‌یه‌و‬ ‫به‌پله‌ی یه‌كه‌می���ش دێت دوای ئه‌ویش‬ ‫ئایفۆن به‌پله‌ی دوه‌م دێت"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی نرخه‌كانی گاالكسیش���ه‌وه‌‬ ‫ناوبراو باس���ی له‌وه‌ ك���رد له‌نێوان ‪60‬‬

‫ت���ا ‪ 600‬دۆالر ده‌بێت‌و هه‌مو رۆژێكیش‬ ‫‪ 30‬ب���ۆ ‪ 40‬هاندی گاالكس���ی به‌هه‌مو‬ ‫جۆره‌كانی���ه‌وه‌ ده‌فرۆش���رێت‪ .‬له‌باره‌ی‬ ‫هاندی ئای كیوش���ه‌وه‌ ك���ه‌ تازبه‌تازه‌‬ ‫كه‌وتۆت���ه‌ بازاڕه‌كان���ه‌وه‌‪ ،‬ناوبراو باس‬ ‫له‌وه‌ ده‌كات فرۆشی زۆرباشه‌ له‌بازاڕدا‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی "تائێس���تا نزیك���ه‌ی ‪ 7‬هه‌زار‬ ‫دانه‌مان لێفرۆش���توه‌"‪ ،.‬له‌باره‌ی جۆی‬ ‫كڕیاره‌كانیش���ه‌وه‌ وتی‌ "زیاتر گه‌نجان‬ ‫حه‌زی���ان پێیه‌ت���ی‌و به‌ته‌مه‌نه‌كانی���ش‬ ‫ئاره‌زویان له‌هانده‌ كالسیكیه‌كانه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و باس له‌وه‌ش ده‌كات كه‌ دوكاندار‬ ‫هه‌ی���ه‌ زیاتر ل���ه‌و ژماره‌ی���ه‌ له‌رۆژێكدا‬ ‫ده‌فرۆشێت‪ ،‬له‌باره‌ی چۆنیه‌تی هێنانی‬ ‫هانده‌كانیش���ه‌وه‌ ب���ۆ ن���او بازاڕه‌كانی‬ ‫س���لێمانی ناوب���راو وت���ی‌ "له‌دوبه‌ی‌و‬ ‫ئه‌وروپاوه‌ ئه‌و مۆبایالنه‌مان بۆ دێت"‪.‬‬

‫ئا‪ :‬رامان عومه‌ر‬ ‫له‌بازاڕه‌كانی شاری سلێمانی هه‌ندێك‬ ‫له‌ژماره‌كانی مۆبایل زیاتر له‌‪100‬‬ ‫هه‌زار دۆالر ده‌كه‌ن‌و خاوه‌نه‌كانیشیان‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌خه‌نه‌ڕو كه‌ پێیان سه‌یره‌ ئه‌و‬ ‫ژمارانه‌ ئه‌و هه‌مو پاره‌یه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫ ‬ ‫دیمه‌نێکی ناوبازاڕی هه‌ولێر له‌ڕۆژدا‬

‫حسێن" جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ ئه‌گینا سه‌رجه‌م كه‌لوپه‌له‌كانی‌ تر وه‌كو‬ ‫بازاڕیان زۆر باشه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ كه‌ به‌ش���ێك كه‌ تاوه‌كو ئێستا كۆنتڕۆڵی‌ نرخه‌كان خۆی‌ ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌ "ده‌توانین‬ ‫ی باش كراوه‌‌و بڵێین له‌ ‪ %85‬كۆنتڕۆڵكراوه‌‌و له‌ ‪%15‬ی‌‬ ‫له‌هاواڵتیانی‌ كوردستان ناڕه‌زایی‌ خۆیان له‌ب���ازاڕدا به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی كاسبكاره‌كان له‌مانگی‌ ره‌مه‌زانیش هیچ جیاوازیه‌كی‌ م���اوه‌‪ ،‬ئه‌وانیش كاره‌كان���ی‌ خۆیان‌و‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌گرانفرۆش��� ‌‬ ‫نی���ه‌ له‌گه‌ڵ پێش هاتن���ی‌ ئه‌و مانگه‌‌و لیژنه‌كانی���ان چڕكردۆته‌وه‌ له‌و مانگه‌دا‬ ‫له‌مانگی‌ ره‌مه‌زاندا ده‌رده‌بڕن‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم س���ه‌رۆكی‌ لیژنه‌كان���ی‌ نرخ���ه‌كان وه‌كو خۆیه‌تی‌‪ ،‬ته‌نیا نرخی‌ به‌تایبه‌ت���ی‌ له‌ش���ه‌وان‌و دوای‌ كاتژمێر‬ ‫به‌دواداچ���ون‌و جێگ���ری‌ قایمقامیه‌تی‌ گۆشتی‌ مریشك نه‌بێت كه‌ به‌رزبۆته‌وه‌ ‪12‬ی‌ ش���ه‌و ت���ا به‌یان���ی‌‪ ،‬كاره‌كانیان‬ ‫ق���ه‌زای‌ ناوه‌ن���دی‌ هه‌ولێ���ر "هێ���رش به‌ه���ۆی‌ داواكاری‌ زۆری‌ هاواڵتی���ان‪ ،‬ئه‌نجام ده‌ده‌ن"‪.‬‬

‫گا‬ ‫ی خ���ۆت له‌بیر مه‌ك ‌ه‬ ‫ئیس���راحــــــه‌ت ‌‬ ‫هێن���د‌ه خ���ۆت مـــــــان���دو مـــــه‌ك ‌ه‬ ‫به‌كاره‌كانته‌وه‌ ره‌نگ���ه‌ هـــــــــــه‌ندێ‬ ‫ی كاره‌كانت‬ ‫ی نزیكت ته‌داخول ‌‬ ‫هــــاوڕێ ‌‬ ‫بكـــــــه‌ن‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫خ���ۆت ئاماده‌بك���ه‌ ب���ۆ ه���ه‌ر‬ ‫روبه‌روبونه‌وه‌یه‌ك ك ‌ه له‌وانه‌ی ‌ه توشت‬ ‫ی رۆژانه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ببێت به‌هۆی‌ ئیش���وكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌یوه‌ند ‌‬ ‫شه‌رم مه‌ك ‌ه له‌باس���كردن ‌‬ ‫خۆشه‌ویستیت بۆ هاوڕێ نزیكه‌كه‌ت‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫خۆت سه‌رقاڵ مه‌كه‌ به‌هه‌ندێ‌ كاری‌‬ ‫الوه‌كی‌‪ ،‬خ���ۆت ئیش���وكاره‌كانت‬ ‫هێن���ده‌ زۆره‌ كه‌ خه‌ریكه‌ له‌توانات‬ ‫ده‌رئه‌چێ���ت‪ .‬ش���ه‌ممه‌ رۆژی‌‬ ‫به‌ختته‌‪.‬‬

‫خاوه‌نی یه‌كێ����ك له‌و ژماره‌ مۆبایالنه‌‬ ‫دوای په‌یوه‌ندیك����ردن پێ����وه‌ له‌باره‌ی‬ ‫نرخی فرۆشتنی ژماره‌كه‌یه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫راگه‌یاند كه‌ زیاتر له‌ ‪ 10‬ده‌فته‌ر دۆالریان‬ ‫داوه‌تێ‪ ،‬ئ����ه‌و هاواڵتیه‌ ب����اس له‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات زۆرب����ه‌ی ئه‌وان����ه‌ی ده‌یانه‌وێت‬ ‫ئ����ه‌و ژماره‌یه‌ بك����ڕن زیاتر كه‌س����انی‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندن‌و وتی "هۆكاری ئه‌وه‌ ته‌نها‬ ‫پ����اره‌ زۆری‌و غرورییه‌ ك����ه‌ ‪ 10‬ده‌فته‌ر‬ ‫بدرێت به‌ژماره‌یه‌كی مۆبایل‪ ،‬به‌راس����تی‬ ‫پێم سه‌یره‌ كه‌ خه‌ڵكێك هه‌یه‌ ئه‌و پاره‌‬ ‫زۆره‌ ده‌دات به‌سیمكارتێك"‪.‬‬ ‫نه‌ب����ه‌ز حس����ێن‪ ،‬ك����ه‌ زیات����ر له‌ ‪8‬‬ ‫س����اڵ خاوه‌نی ژماره‌یه‌كی مۆبایل بوه‌و‬ ‫ئه‌مساڵ فرۆشتویه‌تی به‌ده‌وڵه‌مه‌ندێكی‬ ‫شاره‌كه‌ وتی‌ "دوای ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییان‬

‫شێر‬ ‫زاڵده‌بیت به‌س���ه‌ر ئه‌و كێش���انه‌ی‌‬ ‫كه‌ ماوه‌یه‌كه‌ س���ه‌رقاڵی‌ كردویت‪،‬‬ ‫هێمنب���ه‌ له‌وانه‌ی���ه‌ زۆر ش���تت بۆ‬ ‫رونببێته‌وه‌ كه‌ ماوه‌یه‌كه‌ هۆش���یان‬ ‫داگیركردویت‪.‬‬

‫پێوه‌ كردم‪ ،‬رێكه‌وتین له‌سه‌ر فرۆشتنی‬ ‫ژماره‌كه‌م به‌ ‪ 9‬ده‌فته‌ر‪ .‬ناوبراو ئاماژه‌ی‬ ‫به‌وه‌شدا كه‌ چه‌ندین كڕیاری تر داوایان‬ ‫لێكردوه‌ ژماره‌كه‌ی پێبفرۆشن"‪.‬‬ ‫فرۆش����یاره‌كانی س����یمكارتیش ئه‌وه‌‬ ‫ده‌خه‌نه‌ڕو كه‌ ئ����ه‌و خه‌ڵكانه‌ی به‌دوای‬ ‫كڕین����ی ژم����اره‌ مۆبایلی جوان����ن زیاتر‬ ‫خه‌ڵكان����ی ده‌وڵه‌مه‌ن����د‌و ب����ازرگان‌و‬ ‫به‌رپرس����ن‪ ،‬ئاك����ۆ حه‌مه‌ڕه‌ش����ید‪ ،‬كه‌‬ ‫زیاتر له‌ ‪ 10‬س����اڵه‌ سه‌رقاڵی فرۆشتنی‬ ‫س����یمكارته‌ له‌و باره‌ی����ه‌وه‌ وتی‌ "رۆژانه‌‬ ‫خه‌ڵك����ی ده‌وڵه‌مه‌ن����دو ده‌سترۆیش����تو‬ ‫په‌یوه‌ندیمان پێوه‌ ده‌ك����ه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ژماره‌یه‌كی جوانیان بۆ په‌یدا بكه‌ین"‪.‬‬ ‫وتیش����ی "خه‌ڵكێ����ك هه‌یه‌ ده‌یه‌وێت‬ ‫ش����ته‌كانی هه‌موی‌ ش����از بێ����ت‪ ،‬حه‌ز‬ ‫ده‌كات ژماره‌كه‌شی ش����تێكی جیاوازتر‬ ‫بێت له‌چاو هی خه‌ڵكیدا"‪.‬‬ ‫ئاكۆ باس����ی له‌وه‌ش كرد زۆربه‌ی ئه‌و‬ ‫ژمارانه‌ی پاره‌یه‌كی باش ده‌كه‌ن ئه‌وانه‌ن‬ ‫ك����ه‌ س����ه‌ره‌تا له‌الی����ه‌ن كۆمپانیاكانی‬ ‫مۆبایله‌وه‌ خراونه‌ته‌ بازاڕه‌وه‌و سێ سفر‬ ‫یان دو س����فریان هه‌یه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ژماره‌‬ ‫جوت����ه‌كان‌و لێكچوه‌كان پ����اره‌ی باش‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫وریابه‌ له‌هه‌ر هه‌نگاوێك ك ‌ه ده‌ینێیت‌و‬ ‫پێش���تر هیچ پالنێكت ب���ۆ دانه‌ناوه‌‪،‬‬ ‫ێ له‌پێش���نیاری‌ هاوڕێ‬ ‫باشتروایه‌ گو ‌‬ ‫دڵس���ۆزه‌كانت بگریت كه‌ ئامۆژگاریت‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ت ‌ه به‌سینه‌ما‬

‫به‌ز‬ ‫له‌م گۆشه‌یه‌وه‌ نوێترین به‌رهه‌مه‌كانی‬ ‫سینه‌ما‌و ئه‌و ‪ 10‬فیلمه‌‬ ‫به‌خوێنه‌ران ده‌ناسێنرێت ك ‌ه زۆرترین‬ ‫بینه‌ریان هه‌بوه‌ له‌هه‌فت ‌هی‌ رابردودا‬ ‫‪Now You See Me .10‬‬ ‫‪This Is the End .9‬‬ ‫‪Kevin Hart: Let Me Explain .8‬‬ ‫‪Man of Steel .7‬‬ ‫‪White House Down .6‬‬ ‫‪World War Z .5‬‬ ‫‪Monsters University .4‬‬

‫خاتو نه‌جیبه‌ محه‌مه‌د عه‌بدواڵ ناسراو‬ ‫به‌ "نه‌جیبه‌ خان���ی‌ جه‌لیزاده‌" له‌ ‪-9-8‬‬ ‫‪ 1917‬له‌شاری‌ كۆیه‌ له‌دایك بوه‌و كچی‌ كۆیه‌ داوای‌ له‌خه‌ڵك���ی‌ كردوه‌ كۆمه‌كی‌‬ ‫زاناو شاعیری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ مه‌الی گه‌وره‌ی دارای ‌ی قوتابخانه‌كه‌ بكه‌ن‌و منداڵه‌كانیان‬ ‫كۆیه‌ بوه‌‪ ،‬كه‌ به‌یه‌كه‌م ئافره‌ت داده‌نرێت ره‌وانه‌ی‌ به‌ر خوێندن بكه‌ن‪.‬‬ ‫نه‌جیبه‌ خان له‌س���ه‌ره‌تای‌ چله‌كانی‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ كوڕان���دا چوبێت���ه‌ قوتابخانه‌‪.‬‬ ‫مه‌الی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ كۆی���ه‌ كچه‌كه‌ی‌ خۆی‌ سه‌ده‌ی‌ بیس���ته‌مه‌وه‌ تێكه‌ل به‌خه‌باتی‌‬ ‫ی ب���وه‌و بوه‌ته‌‬ ‫"نه‌جیبه‌ خان"ی‌ له‌س���اڵی‌ ‪ 1924‬له‌گه‌ڵ رامی���اری‌ میلله‌ته‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ك���وڕان له‌قوتابخانه‌یه‌كی‌ س���ه‌ره‌تایی‌ الیه‌نگرێكی‌ دڵسۆزی‌ ئافره‌تانی‌ شاره‌كه‌ی‌‬ ‫كۆیه‌ ب���ۆ خوێندن نارد‌و ئه‌م هه‌نگاوه‌ی بۆ خه‌باتكردن له‌پێناوی‌ به‌ده‌ستهێنانی‌ ‪ .3‬له‌نمایش���كردنی یه‌ك���ه‌م هه‌فته‌یدا‬ ‫فیلمی كۆمیدی‌و ئاكشنی (‪)The Heat‬‬ ‫مه‌الی گ���ه‌وره‌ روب���ه‌ڕوی ره‌خنه‌یه‌كی مافی‌ خۆیان‌و نه‌ته‌وه‌كه‌یان‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ دامه‌زراندنی‌ رێكخراوی‌ یه‌كێتی‌ پله‌ی سێیه‌می به‌ده‌ستهێنا‪ ،‬ده‌توانین‬ ‫زۆر بویه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و س���وربو له‌س���ه‌ر‬ ‫بڕیاره‌ك���ه‌ی‌ خۆی‌‌و دواتریش خه‌ڵكی‌ تر ئافره‌تانی‌ كوردس���تان له‌ ‪ 1953-12-11‬بڵێی���ن ئه‌مه‌ كێبڕكێ���ه‌ له‌نێوان فیلمی‬ ‫چاویانلێكردو به‌گه‌رمی‌ رۆڵه‌كانیان له‌به‌ر رۆڵێكی‌ باش���ی‌ تێدا گێ���ڕاوه‌و به‌نهێنی‌ پیاوانی ئه‌كته‌ر به‌رامبه‌ر خانمه‌كان‪،‬له‌م‬ ‫به‌س���ه‌رۆكی‌ یه‌كێتی‌ ئافره‌ت���ان له‌كۆیه‌ فیلمه‌دا هه‌ردو ئه‌كت���ه‌ری به‌ناوبانگی‬ ‫خوێندن دانا‪.‬‬ ‫كوڕه‌زای‌ نه‌جیبه‌ خانی‌ جه‌لیزاده‌‪ ،‬دانا هه‌ڵبژێ���ردراوه‌و ل���ه‌دوای‌ به‌رپابون���ی‌ ئه‌مه‌ریكی (ساندرا بۆلۆك)و (میلیسا‬ ‫جه‌لیزاده‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ بۆ ئاوێنه‌ رونكرده‌وه‌ شۆڕشی‌ ‪14‬ی‌ ته‌مموزی‌ ساڵی‌ ‪1958‬یش ماكارتنی) س���ه‌ركه‌وتنێكی باش���یان‬ ‫چون���ی‌ نه‌جیبه‌ خان بۆ قوتابخانه‌ وه‌كو به‌سه‌رۆكی‌ یه‌كێتی‌ ئافره‌تانی‌ كوردستان به‌ده‌ستهێنا به‌س���ه‌ر پیاو‌ه ئه‌كته‌رانی‬ ‫فیلم���ی (‪،)White House Down‬‬ ‫یه‌كه‌م ئافره‌ت له‌كوردستان بۆ خوێندن لقی‌ كۆیه‌ هه‌ڵبژێردراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م ژنه‌ تێكۆشه‌ره‌ به‌شداری‌ له‌شۆڕشی‌ به‌هۆی تازه‌یی بیرۆكه‌و باش نواندنیان‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ كوڕاندا په‌یوه‌ن���دی‌ به‌جورئه‌تی‌‬ ‫مه‌الی‌ گه‌وره‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌ ئه‌و هه‌میش���ه‌ ئه‌یلول���دا كردوه‌و له‌دوای‌ نس���كۆی‌ ئه‌و له‌كاتێكدا تێچون���ی فیلمی دوه‌م چوار‬ ‫پله‌وپایه‌ی‌ زانس���ته‌كه‌ی‌ رێگ���ه‌ی‌ به‌وه‌ شۆڕش���ه‌ش له‌ئێران ماوه‌ته‌وه‌ پاش���ان ئه‌وه‌ن���ده‌و نی���وی تێوچون���ی فلیمی‬ ‫داوه‌ ئافره‌ت���ان‌و كچان بچن بۆ خوێندن گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ ش���اری كۆیه‌و له‌و شاره‌دا خانمانه‌‪ ...‬سه‌ركه‌وتنێكی كوشنده‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدا له‌و س���ه‌رده‌مه‌دا خه‌ڵك رۆڵێكی‌ كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌ به‌رچاوی‌ گێڕاوه‌‪ )The Heat( .‬ئێس���تا له‌سینه‌ما نمایش‬ ‫كوڕه‌كانی���ان نه‌ده‌نارده‌ قوتابخانه‌ به‌اڵم له‌ماوه‌ی‌ ژیانیدا سێ‌ به‌رگ له‌ته‌فسیری‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ی گه‌وره‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌و كچه‌كه‌ی‌ خ���ۆی‌ له‌قوتابخانه‌یه‌كی‌ قورئان���ی‌ له‌نوس���ینی‌ م���ه‌ال ‌‬ ‫كوڕان���دا دانا‪ .‬س���ه‌باره‌ت به‌هه‌س���تی‌ باوكی‌ به‌چاپ گه‌یاندوه‌و له‌نوسینه‌كانی‌‬ ‫نه‌جیب���ه‌ خان له‌و كاته‌دا دانا وتی‌" الی‌ خۆیش���یدا كۆمه‌ڵێك بابه‌ت���ی‌ به‌نرخی‌‬ ‫نه‌جیبه‌ خان زۆر ئاسایی‌ بو چونكه‌ ئه‌و به‌ده‌ستنوس���ی‌ له‌پاش به‌جێماوه‌ له‌وانه‌‬ ‫له‌كاتێكدا چوه‌ ب���ۆ قوتابخانه‌ ماڵه‌كه‌ی‌ (مێ���ژوی‌ كۆی���ه‌‪ ،‬مێ���ژوی‌ بنه‌ماڵ���ه‌ی‌‬ ‫خۆی���ان قوتابخانه‌ی���ه‌ك ب���وه‌ هه‌ربۆیه‌ كۆیه‌‪ ،‬هه‌واڵی‌ روداوه‌كانی‌ كوردس���تان‬ ‫ئه‌ندامان���ی‌ خێزانه‌كه‌ی‌ م���ه‌الی‌ گه‌وره‌ له‌س���ه‌رده‌می‌ هه‌ڵگیرس���انی‌ شۆڕش���ی‌‬ ‫هه‌مویان خوازیاری‌ فێربونی‌ زانست بون ئه‌یلول ل���ه‌‪ ،1961‬كۆمه‌ڵێك له‌چیرۆكی‌‬ ‫ئه‌مه‌ش هه‌م���وی‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ بوێری‌ فۆلكلۆری‌‌و دیاری‌ كورده‌واری‌)‪.‬‬ ‫ئه‌م ئافره‌ته‌ روناكبیره‌ی‌ كورد له‌شه‌وی‌‬ ‫مه‌الی‌ گه‌وره‌ی‌ كۆیه‌‪.‬‬ ‫ناوبراو وتی‌" مه‌الی‌ گه‌وره‌ هه‌میش���ه‌ ‪ 11‬له‌سه‌ر ‪12‬ی‌ مانگی‌ حوزه‌یرانی‌ ‪(.2 1999‬جۆن���ی دیب) یه‌كێك��� ‌ه له‌ئه‌كته‌ر‌ه‬ ‫هه‌وڵی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ داوه‌ قوتابخانه‌ له‌كۆیه‌ له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 82‬س���اڵیدا له‌شاری‌ هه‌ولێر ه���ه‌ر‌ه به‌ناوبانگه‌كان���ی جیه���ان وا‬ ‫بكرێت���ه‌وه‌ هه‌ربۆی���ه‌ له‌س���اڵی‌ ‪ 1912‬به‌هۆی‌ نه‌خۆشی كۆچی‌ دوایی‌ ده‌كات‌و جارێكی تر دێته‌و‌ه س���ینه‌ما به‌فیلمی‬ ‫كاتێ���ك ئینگلی���زه‌كان قوتابخانه‌ی���ان له‌گۆڕس���تانی‌ ده‌روێ���ش خ���در له‌كۆیه‌ (‪ )The Lone Ranger‬ك��� ‌ه بڕی ‪215‬‬ ‫ملی���ۆن دۆالر تێچونی بوه‌‪ ،‬ئه‌م فلیم ‌ه‬ ‫له‌كۆی���ه‌ كردوه‌ت���ه‌وه‌ مه‌الی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ ده‌نێژرێت‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ (ئارمی هامر) له‌یه‌كه‌م هه‌فته‌ی‬ ‫نمایشكردنیدا بڕی زیاتر له‌(‪ )29‬ملیۆن‬ ‫دۆالری به‌ده‌س���تهێنایه‌و‌ه ك ‌ه فیلمێكی‬ ‫ڕۆژئاوای���ی ئه‌مه‌ریكیی���ه‌‪ ،‬ك���ه‌ باس‬ ‫له‌یه‌كس���انی‌و داپه‌روه‌ری ده‌كات‪ ،‬من‬ ‫دڵنی���ام دوای ئه‌وه‌ی كورته‌ی فیلمه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌بینن ده‌ته‌وێت به‌ته‌واوی ته‌ماش���ای‬ ‫بكه‌یت‪ .‬به‌راس���تی هاوینێك���ی گه‌رم ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌م هه‌مو جوڵه‌یه‌دا‪.‬‬

‫له‌فه‌یسبوکه‌و ‌ه‬

‫سیمكارتێك له‌سلێمانی‌ ‪ 100‬هه‌زار دۆالر ده‌كات‬

‫فۆتۆ‪ :‬به‌ختیار‬

‫تێبینیانه‌م هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و مامۆستا‬ ‫به‌ڕێزانه‌ كه‌ توانایه‌كی باش����یان هه‌یه‌و‬ ‫له‌ب����واری هونه‌ردا ش����اره‌زان‌و وه‌اڵمی‬ ‫هونه‌رییان ب����ۆ ئه‌وه‌ پێی����ه‌‌و بڕیاری‬ ‫كۆتایش ه����ه‌ر الی ئه‌وان����ه‌‪ .‬له‌باره‌ی‬ ‫تێچونی به‌رنامه‌كه‌ش����ه‌وه‌ ئاماده‌نه‌بو‬ ‫هی����چ زانیارییه‌ك بدات‌و وتی‪ :‬تێچونی‬ ‫به‌رنامه‌كه‌ تایبه‌ت����ه‌و ئه‌وه‌ په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌به‌شی ماركێتینی كه‌ناڵه‌كه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬

‫مانگانه‌ له‌سلێمانی دو ملیۆن دۆالر ده‌درێت به‌مۆبایل‬ ‫به‌پێی قسه‌ی فرۆشیاره‌كانی مۆبایل‬ ‫له‌شاری سلێمانی مانگانه‌ ملیۆنان‬ ‫دۆالر له‌كڕینی مۆبایلدا خه‌رج ده‌كرێت‌و‬ ‫هاندی گاالكسی به‌پله‌ی یه‌كه‌م دێت‬ ‫له‌روی فرۆشه‌وه‌‪.‬‬

‫هاتنی‌ مانگی‌ ره‌مه‌زان بازاڕ‌و‬ ‫شه‌قامه‌كان‌و شوێنه‌ گشتیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێر له‌رۆژدا چۆڵده‌كات‌و له‌شه‌ویش‬ ‫جه‌نجاڵیان ده‌كات‪ ،‬دوكانداره‌كانیش‬ ‫ده‌ڵێن "بازاڕ له‌شه‌ودا زۆر گونجاوه‌"‪،‬‬ ‫هاواڵتیانیش ئه‌مه‌ به‌كارێكی‌ باش‬ ‫ده‌زانن چونكه‌ له‌رۆژدا پله‌كانی‌‬ ‫گه‌رما به‌رزه‌‪ ،‬سه‌رۆكی‌ لیژنه‌كانی‌‬ ‫به‌دواداچونی‌ هه‌ولێریش ده‌ڵێت‬ ‫"له‌ڕوی‌ نرخه‌وه‌ له‌ ‪%85‬ی‌ بازاڕ‬ ‫كۆنتڕۆڵكراوه‌"‪.‬‬

‫کاوڕ‬

‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری كه‌ناڵ����ی ‪NRT2‬و‬ ‫ده‌رهێن����ه‌ری به‌رنامه‌ی "خۆش����ترین‬ ‫ده‌ن����گ" ده‌رون گێ����ژه‌ن‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌دات نزیك����ه‌ی هه‌ش����ت مانگه‌ به‌و‬ ‫به‌رنامه‌یه‌وه‌ س����ه‌رقاڵن‌و باس له‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات به‌رنامه‌كه‌ی����ان كوالێتییه‌ك����ی‬ ‫به‌رزی هه‌یه‌و به‌و هۆیه‌شه‌وه‌ بینه‌رێكی‬ ‫باش����یان هه‌یه‌‪ .‬له‌باره‌ی به‌شداربوانی‬ ‫به‌رنامه‌كه‌شه‌وه‌ ده‌ڵێت‪ :‬به‌شداربوانی‬ ‫به‌رنامه‌كه‌ خه‌ڵكی هه‌ر چوار پارچه‌كه‌ی‬ ‫كوردس����تانن‪ ،‬كه‌ ئ����ه‌وه‌ش وایكردوه‌‬ ‫ستافی به‌رنامه‌ زیاتر ماندوبن‪.‬‬ ‫ده‌رون هۆكاری سازدانی به‌رنامه‌كه‌‬ ‫ب����ه‌و به‌رباڵویی����ه‌ ب����ۆ دو ه����ۆكار‬ ‫ده‌گه‌ڕێنێت����ه‌وه‌و وت����ی‪ :‬له‌ب����ه‌ر هۆی‬ ‫ماركێتی����ن كه‌ ویس����تومانه‌ بینه‌رمان‬ ‫له‌هه‌مو شوێنێك هه‌بێت‌و هۆی دوه‌میش‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ویس����تومانه‌ له‌ته‌له‌فیزیۆنی‬ ‫لۆكاڵی‌و ش����ارێكه‌وه‌ بێین����ه‌ ده‌ره‌وه‌و‬ ‫ته‌فسیری هه‌مو كوردستان بكه‌ین‪.‬‬ ‫ژم����اره‌ی به‌ش����داربوانی به‌رنامه‌ی‬ ‫خۆشترین ده‌نگ‪ ،‬بۆ قۆناغی سه‌ره‌تایی‬ ‫‪ 400‬كه‌س ب����وه‌و دوای ئه‌و قۆناغه‌ش‬

‫ئا‪ :‬رامان عومه‌ر‬

‫ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‬

‫عه‌لی‌ عه‌بدواڵی‌ ته‌مه‌ن ‪ 34‬ساڵ‪ ،‬كه‌‬ ‫دوكانداره‌ له‌بازاڕی‌ قه‌یس���ه‌ری‌ هه‌ولێر‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د ك���ه‌ ره‌مه‌زانی‌‬ ‫ئه‌مس���اڵ به‌هۆی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌كاتێكی‌‬ ‫گه‌رمدای���ه‌‪ ،‬خه‌ڵك���ی‌ ب���ه‌ڕۆژ نایه‌نه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ بۆ كاركردن‌و كه‌لوپه‌ل كڕین‌و‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای‌ ره‌مه‌زان���ه‌وه‌ خه‌ڵكێكی‌‬ ‫زۆر ش���ه‌وان تا پارش���ێو س���ه‌ردانی‌‬ ‫ب���ازاڕه‌كان ده‌كه‌ن‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌ "خۆم‬ ‫ب���ه‌رۆژ له‌ماڵه‌و‌هم‌و ش���ه‌وانیش دوای‬ ‫بانگ���ی‌ عیش���ا دێم���ه‌ده‌ره‌وه‌‌و دوكان‬ ‫ده‌كه‌مه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هاتن���ه‌ده‌ره‌وه‌ به‌ش���ه‌وان زۆرب���ه‌ی‌‬ ‫كارو پیش���ه‌ جیاوازه‌كانی‌ گرتوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ ئ���ه‌م ره‌مه‌زان���ه‌ هه‌ولێر‬ ‫به‌شه‌وان جمه‌ی‌ دێت‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د كانه‌بی‌‪ ،‬ته‌مه‌ن ‪ 42‬س���اڵ‪،‬‬ ‫كه‌ پیشه‌ی‌ ش���ۆفێری‌ ته‌كسیه‌ ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌وان ئێس���تا له‌رۆژدا‬ ‫كارناكه‌ن له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ بازاڕی‌ ته‌كسی‌‬ ‫كه‌مه‌‌و نیه‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت ماوه‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫بگه‌ڕێن تا نه‌فه‌رێك ده‌دۆزنه‌وه‌ سواری‌‬ ‫ته‌كسی‌ ده‌بێت‪ ،‬هۆكاره‌كه‌شی‌ بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌گێڕێته‌وه‌ ك���ه‌ خه‌ڵكی‌ رۆژانه‌ زیاتر‬ ‫له‌ماڵه‌وه‌ن‌و نایه‌ن���ه‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ به‌رۆژون‌و بێتاقه‌تن‌و ده‌ره‌وه‌ش‬ ‫گه‌رم���ه‌‪ ،‬بازاڕی���ش ئه‌مس���اڵ له‌رۆژدا‬ ‫زۆرب���ه‌ی‌ زۆری‌ ش���وێنه‌كان داخراون‌و‬ ‫شه‌وان ده‌كرێنه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌میش شه‌وان‬ ‫خه‌ڵكێكی‌ زۆر داوای‌ ته‌كسی‌ ده‌كه‌ن‌و‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری كه‌ناڵی ‪ NRT2‬ئه‌وه‌‬ ‫ده‌خاته‌ڕو‪ ،‬كه‌ خه‌اڵتی براوه‌ی‬ ‫یه‌كه‌می به‌رنامه‌ی "خۆشترین‬ ‫ده‌نگ"ی كه‌ناڵه‌كه‌یان خه‌اڵتی‬ ‫ئۆتۆمبێلێكی جۆری كرۆالی مۆدێل‬ ‫‪2013‬یه‌‌و نرخه‌كه‌ی ‪ 26‬هه‌زار دۆالره‌‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫‪ .1‬فیلمی ئه‌نیمه‌یشنی‬ ‫‪ )Me 2‬توان���ی ژماره‌ی ئه‌م هه‌فته‌یه‌ی‬ ‫بڕینی بلیتی جیهانی بشكێنی‌و زاڵبێت‬ ‫به‌س���ه‌ر (‪)Monsters University‬و‬ ‫هه‌م���و فیلمه‌كانی ئه‌مڕۆ پله‌ی یه‌كه‌می‬ ‫به‌ده‌س���تبهێنێت‪ ،‬له‌هه‌فته‌ی یه‌كه‌مدا‬ ‫بڕی زیاتر له‌(‪ )83‬ملیۆن‌و نیو دۆالری‬ ‫ئه‌مه‌ریك���ی گه‌ڕانده‌وه‌‪ ،‬ك���ه‌ له‌به‌های‬ ‫تێچونه‌كه‌ی زیاتره‌‪ ...‬ئێمه‌ش هیچمان‬ ‫نیی ‌ه بیڵێین ته‌نها سه‌ركه‌وتوبن‌و كاتی‬ ‫ئه‌و‌ه هاتوه‌ ئێمه‌ش بچین بۆ س���ه‌یری‪،‬‬ ‫(‪ )Despicable Me 2‬ئێس���تا نمایش‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫(‪Despicable‬‬

‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫فرۆش����یارێكی ت����ری فرۆش����تنی‬ ‫س����یمكارتی مۆبایل كه‌ ن����اوی‌ "نه‌وزاد‬ ‫عه‌زیز"ه‌‌و زیاتر له‌ ‪ 7‬س����اڵه‌ سه‌رقاڵی‬ ‫فرۆشتنی س����یمكارتی مۆبایله‌‪ ،‬ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌دات ك����ه‌ له‌بازاڕه‌كه‌دا زۆربه‌ی‬ ‫فرۆش����یاره‌كان دوای وه‌رگرتن����ی‬ ‫سیمكارته‌كان له‌كۆمپانیاكانی مۆبایله‌وه‌‬ ‫ژماره‌ جوانه‌كان هه‌ڵده‌گرنه‌وه‌و به‌گرانتر‬ ‫به‌هاواڵتیان����ی ده‌فرۆش����نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‬ ‫"هه‌ندێك له‌كۆمپانیاو رێستۆرانته‌كانیش‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫بیرۆكه‌یه‌ك���ی‌ باش���ت ب���ۆ دێ���ت بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی پرۆژه‌یه‌ك كه‌ به‌ته‌واوه‌ت ‌‬ ‫ئه‌نجامدان ‌‬ ‫داهات���وت مس���ۆگه‌ر ده‌كات‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی باش��� ‌ه بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ خۆت له‌ناو‬ ‫كاتێك ‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ بسه‌لمێنیت‪.‬‬

‫پاره‌یه‌ك����ی ب����اش به‌ژماره‌یه‌كی جوان‬ ‫ده‌ده‌ن ئه‌وه‌ش له‌به‌ر ئه‌وه‌ی به‌ئاسانی‬ ‫له‌زه‌ینی خه‌ڵكدا بمێنێت����ه‌وه‌"‪ ،‬ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ش ده‌دات كه‌ ئێستا ژماره‌ مۆبایلی‬ ‫الی ‌ه ‪ 80‬وه‌ره‌قه‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌‌و وتی "ژماره‌‬ ‫مۆبایل هه‌یه‌ له‌بازاڕه‌كه‌دا زۆر زیاتر له‌وه‌‬ ‫ده‌كات هۆكه‌شی ته‌نها ئه‌وه‌یه‌ خه‌ڵكێك‬ ‫هه‌یه‌ له‌به‌ر پاره‌ زۆری‌‌و خۆده‌رخس����تن‬ ‫ئاماده‌ی����ه‌ بیكڕێ����ت‪ .‬ئه‌وانه‌ش����ی ك����ه‌‬ ‫تامه‌زۆری ئه‌و جۆره‌ ژمارانه‌ن كه‌سانی‬ ‫به‌ته‌مه‌نن نه‌ك گه‌نج"‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫وزه‌یه‌كی‌ باشت هه‌یه‌ بۆ به‌ڕێوه‌بردنی‌‬ ‫ئه‌ركه‌كان����ت‪ .‬سه‌رس����ام ده‌بی����ت‬ ‫به‌هاتنی‌ كه‌سێك بۆ الت‪ ،‬باشتروایه‌‬ ‫كاته‌كانت رێكبخه‌یت بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫خۆت‪.‬‬

‫یاری چه‌ند منداڵێک له‌سه‌ید سادق‬ ‫که‌‌وان‬ ‫ی هه‌ر‬ ‫ئێس���تا خراپ نیه‌ بۆ ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ئیش���ێك ك ‌ه ده‌یكه‌یت‪ ،‬دورنیه‌ به‌ختت‬ ‫ی‬ ‫لێیانهه‌بێ���ت‌و س���ه‌ركه‌وتوبیت‪ .‬له‌رو ‌‬ ‫ته‌ندروس���تیه‌و‌ه هه‌س���ت به‌باش���بون‬ ‫ده‌كه‌یت‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫ره‌نگ���ه‌ بتوانی���ت ئ���ه‌م ماوه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌ندێك پار ‌ه كۆبكه‌یته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وریابه‌ به‌ ده‌ستباڵویی‌ زۆر ره‌نگ ‌ه‬ ‫به‌ماوه‌یه‌ك���ی‌ ك���ورت هه‌موی���ان‬ ‫له‌ده‌ستبده‌یت‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ی‬ ‫ره‌نگ ‌ه واپێویس���ت بكات به‌خش���ت ‌ه ‌‬ ‫ی رۆژانه‌ت���دا بچیته‌وه‌‪ ،‬هێند‌ه‬ ‫كاره‌كان ‌‬ ‫خاومه‌ب��� ‌ه له‌ئیش���وكاره‌كانت ته‌نانه‌ت‬ ‫په‌یوه‌ندی ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تێكانیش���تان وه‌كو‬ ‫جاران نه‌ماوه‌‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ێ كێشه‌تان‬ ‫ی س���ۆزداریه‌و‌ه هه‌ند ‌‬ ‫له‌ڕو ‌‬ ‫ی زۆر كه‌میان‬ ‫ده‌بێ���ت ك��� ‌ه به‌ش���ێك ‌‬ ‫ی به‌تۆوه‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم نابێت‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ئه‌و‌ه له‌بیربكه‌یت كه‌ خۆشه‌ویسته‌كه‌ت‬ ‫پێویستی‌ به‌تۆیه‌‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫ره‌وشی چه‌پ له‌کوردستان‬ ‫چاالک عه‌لی هه‌ژار‬

‫دەوڵەت‌و قەبیله‌‌‌و درۆ‬ ‫ئەوەی له‌‌‌واڵتی ئێمەو له‌‌‌بەش���ێکی زۆری‬ ‫واڵتانی دراوسێماندا روودەدات نە پرۆسەی‬ ‫"گواس���تنەوەیە بۆ دیموکراس���یەت"‪ ،‬نە‬ ‫دروستبوونی النی هه‌رەکەمی "دەسەاڵتی‬ ‫یاسا"یە‪ ،‬نە النی هه‌رەکەمی هه‌وڵدانیشە‬ ‫بۆ دروس���تکردنی "دەس���ەاڵتدارێتییەکی‬ ‫ماق���وڵ‌و عەقاڵن���ی"ی ک���ە له‌‌‌س���ەر‬ ‫ئیهانەکردن‌و زەلیلکردنی مرۆڤەکان‌و هێزە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکان کارنەکات‪ .‬ئەوەی هه‌یە‬ ‫"دەسەاڵتێکی س���وڵتانی"یە کە بەردەوام‬ ‫خەریک���ی بەهێزک���ردن‌و چەس���پاندن‌و‬ ‫سەقامگیرکردنی پایەکانی دەسەاڵتدارێتی‬ ‫خۆیەت���ی‪ .‬دەس���ەاڵتێک پێیەک���ی له‌‌‌ناو‬ ‫تێگەیش���تنە تەقلیدییەکانی دەسەاڵتدایە‬ ‫ب���ە لۆژیک���ی س���ەدەکانی ناوەڕاس���ت‪،‬‬ ‫بەاڵم هاوکات شانیش���ی داداوەتە س���ەر‬ ‫مۆدێرنتری���ن دەزگاو تەکنیکەکان���ی‬ ‫دیس���پلین‌و کۆنکترۆڵکردن���ی مۆدێ���رن‪.‬‬ ‫لێرەدا هه‌وڵئەدەم باس له‌‌دوو دەرکەوتی‬ ‫سەرەکی‌و ترسناکی ئەم دەسەاڵتدارێتییە‬ ‫سوڵتانییە بکەم‪.‬‬ ‫یەکەم‪ :‬تێگەیشتنێکی خێڵەکییانە بۆ‬ ‫دەوڵەت‬ ‫تێگەیش���تنی مۆدێ���رن ب���ۆ دەوڵەت‬ ‫وەک‬ ‫دەوڵ���ەت‬ ‫تێگەیش���تنێکە‬ ‫"ناوکۆییەک"ی کۆمەاڵیەتی‌و سیاسی‪ ،‬وەک‬ ‫"چوارچێوەیەکی گش���تی" بۆ رێکخستنی‬ ‫ژیان���ی کۆمەاڵیەت���ی‪ ،‬وەک "داوەر"ێ���ک‬ ‫له‌‌‌نێ���وان هێ���زو چین���ە جیاوازەکان���دا‬ ‫وێنادەکات‪ .‬له‌‌‌سەردەمی ھۆبزەوە دەوڵەت‬ ‫دەرەنجامی "پەیمانێکی کۆمەاڵیەتی"یە‪،‬‬ ‫"ماڵێکی گشتی"یە‌و کۆمەڵگا وەک گشتێک‬ ‫له‌‌‌ناوی���دا نیش���تەجێیە‪ .‬ل���ه‌‌‌و ناوچەیەی‬ ‫ئێم���ەدا ئ���ەم روانینە ب���ۆ دەوڵەت نەک‬ ‫تەنها غائیب���ە‪ ،‬بەڵکو رێک پێچەوانەکەی‬ ‫ئامادەیە‪ .‬تێگەیش���تن ب���ۆ دەوڵەت وەک‬ ‫تێگەیش���تن بۆ "خێڵ"‌و له‌‌‌ناو خێڵیش���دا‬ ‫وەک تێگەیش���تن ب���ۆ "خێ���زان" وایە‪.‬‬ ‫دەوڵەت لێرەدا ن���ە بەرهه‌می پەیمانێکی‬ ‫کۆمەاڵیەتییە‪ ،‬نە ماڵێکی گش���تییەو نە‬ ‫داوەرێکی بێالیەنیش���ە‪ ،‬بەڵکو "موڵک"ە‪،‬‬ ‫"موڵک���ی تایبەت���ی" ئ���ەو هێزەی���ە کە‬ ‫دەتوانێت دەسەاڵت بگرێتەدەست‌و ببێت‬ ‫بە حوکمڕان له‌‌‌واڵتدا‪ .‬سااڵنێکی درێژ ئەم‬ ‫هێزانە له‌‌‌ڕێگای کۆدێتای س���ەربازییەوەو‬ ‫ماوەیەکیش���ە له‌‌‌ڕێگای پارتی سیاس���ی‌و‬ ‫رێکخس���تنی هه‌ڵبژاردن���ی پ���ڕ تەزویرو‬ ‫گ���زی‌و ف���زی سیاس���ی‌و ئەخالقیی���ەوە‬ ‫دەسەاڵت دەگرنەدەس���ت‪ .‬دروستکردنی‬ ‫حیزبی سیاسی هیچی ئەوتۆی له‌‌‌ڕوانینی‬ ‫خێڵەکییان���ەی ئەو هێزانەی نە بۆ حیزب‬ ‫خۆی‌و نە ب���ۆ دەوڵەت گۆڕیوە‪ ،‬وەکچۆن‬ ‫خۆی���ان بەخاوەنی پارتە سیاس���ییەکان‬ ‫دەزان���ن‪ ،‬بەهامنش���ێوە خۆش���یان‬ ‫بەخاوەنی دەوڵ���ەت‌و دەزگاکانی دەزانن‪.‬‬ ‫له‌‌‌مەش���دا وەکچۆن خاوەن���ی جلوبەرگ‌و‬ ‫پێ�ڵ�اوو گۆرەوییەکان���ی خۆیانن‪ ،‬ئاواش‬ ‫خۆیان بەخاوەنی پارتە سیاس���ییەکان‌و‬ ‫بەخاوەن���ی دەوڵەتی���ش دەزان���ن‪ .‬ئەم‬ ‫هێزانە ئەو جیاوازیی���ە بنەڕەتییە نابینن‬ ‫کە له‌‌‌نێ���وان "تایبەت"بون���ی جلوبەرگ‌و‬ ‫پێ�ڵ�اوو گۆرەوییەکانی خۆی���ان‌و له‌‌‌نێوان‬ ‫"گش���تی" بوون���ی دەوڵەت‌و یاس���اکان‌و‬ ‫دەزگاکانی���دا هه‌ی���ە‪ .‬ئەگەرچ���ی هه‌موو‬ ‫فیکری سیاس���ی مۆدێرن پێ له‌‌‌سەر ئەو‬ ‫راس���تییە دادەگرێت کە دەوڵەت موڵکی‬ ‫ئ���ەم یان ئەو پارتی سیاس���ی‪ ،‬ئەم یان‬ ‫ئەو س���ەرۆک‌و ئەم یان ئەو شارو ناوچە‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵکو کۆمەڵێک دەزگاو میکانیزم‌و‬ ‫یاسای "گش���تی"یە کە موڵکی "هه‌موو"‬ ‫کۆمەڵگایە‪ .‬هه‌م ش���ێوازی ئیش���کردن‌و‬ ‫ه���ه‌م لۆژیک���ی بیرکردن���ەوەی دەوڵەت‬ ‫جیاوازە له‌‌‌کارو لۆژیک���ی قەبیله‌‌‌‌و خێڵ‌و‬ ‫خێزان‪ .‬ئەوەی له‌‌‌دونیای ئێمەدا ترسناکە‬ ‫بیرکردنەوەیە له‌‌دەوڵەت‌و بەکارهێنانیەتی‬ ‫له‌‌‌س���ەر ش���ێوازی بەکارهێنان���ی خێڵ‌و‬ ‫خێ���زان‪ ،‬بەخش���ینی دەس���ەاڵت‌و توانا‬ ‫مادی‌و دەزگایی���ە مۆدێرنەکانی دەوڵەتە‪،‬‬ ‫بەتایبەتی دەوڵەتێک���ی نەوتی‪ ،‬بەچەند‬ ‫گروپێک���ی بچووک ک���ە بەلۆژیکی خێڵ‌و‬ ‫خێ���زان بیردەکەن���ەوەو کاردەک���ەن‪.‬‬ ‫ریش���ەی کێش���ەکە له‌‌‌وەدا نییە کۆمەڵگا‬ ‫کۆمەڵگایەک���ی خێڵەکیی���ە بۆیە روانین‌و‬ ‫ئاکارەکان���ی دەوڵەتی���ش دەبێتە ئاکارو‬ ‫روانینێکی خێڵەکییانە‪ ،‬ئەم بەس���تنەوە‬ ‫میکانیکیی���ە له‌‌‌دەی���ان رووەوە هه‌ڵەیە‪،‬‬ ‫بەبۆچوونی من میکانیزمێکی پێچەوانەی‬ ‫ئەم میکانیزمە له‌‌‌ئارادایە‪ .‬مەسەله‌‌‌کە ئەوە‬

‫نییە "کۆمەڵگایەکی خێڵەکی" دەوڵەتێکی‬ ‫خێڵەکی دروستدەکات‪ ،‬بەڵکو ئەوەیە کە‬ ‫"سیاسەتێکی خێڵەکی" هه‌م دەوڵەتێکی‬ ‫خێڵەکی‌و ه���ه‌م کۆمەڵگایەکی خێڵەکی‬ ‫دروس���تدەکات‪ .‬وات���ە رێ���ک پێچەوانەی‬ ‫ئ���ەو روانین���ە راس���تە‪ .‬ئ���ەوە گروپ���ە‬ ‫حوکمڕانەکان���ن وادەکەن ه���ه‌م دەوڵەت‬ ‫ببێت بە "دەوڵەتی خێڵ"‌و هه‌م تواناکانی‬ ‫دەوڵ���ەت تەرخانک���ەن بۆئ���ەوەی له‌‌‌ناو‬ ‫هه‌موو خان���ەو کایەیەک���ی کۆمەاڵیەتیدا‬ ‫ش���ێوە جیاوازەکان���ی "قەبیله‌‌‌گەری���ی"‬ ‫بەرهه‌مبهێنێتەوە‪ .‬له‌‌‌سەرەتاکانی سەدەی‬ ‫بیس���ت‌و یەکەمدا چیتر خێڵ دیاردە یان‬ ‫یەکەیەکی کۆمەاڵیەتی "سروشتی" نییە‪،‬‬ ‫"پێدراوی کۆمەاڵیەت���ی تەقلیدی" نییە‪،‬‬ ‫ش���تێک نییە کۆمەڵ���گا له‌‌‌ڕاب���ردووەوە‬ ‫بۆیمابێت���ەوە‪ ،‬بەڵک���و "دروس���تکراوی‬ ‫سیاسین"‪" ،‬بەرهه‌می نوێی" پیادەکردنی‬ ‫"شێوازێکی تایبەتی دەسەاڵت"‌و جۆرێکی‬ ‫تایب���ەت له‌‌‌بەگەڕخس���تنی تواناکان���ی‬ ‫دەوڵەت���ن‪ .‬ئێمە چیتر له‌‌‌بەردەم "خێڵ"دا‬ ‫نین بەمانا س���ونەتییەکانی خێڵ‪ ،‬بەڵکو‬ ‫له‌‌‌ب���ەردەم "پرۆس���ەی بەرهه‌مهێنانەوەی‬ ‫بەردەوامی خێڵین" له‌‌‌ناو دەوڵەت‌و بەھۆی‬ ‫دەوڵ���ەت‌و له‌‌‌ن���او ژیان���ی کۆمەاڵیەتیدا‪.‬‬ ‫هه‌نگاوی یەکەم���ی دەرچوون له‌‌‌م دۆخە‬ ‫ترس���ناکە پابەس���تە بەگۆڕینی روانین‌و‬ ‫ش���ێوازی کارکردنی دەوڵەت���ەوە‪ ،‬یەکەم‬ ‫ئەرک گۆڕینی دەوڵەتە له‌‌‌دەوڵەتەوە وەک‬ ‫خێزان‌و خێڵ‪ ،‬دەوڵەتێکی س���وڵتانی‪ ،‬بۆ‬ ‫دەوڵ���ەت وەک ک���ۆی کۆمەڵێک جیهازی‬ ‫بیرۆکراسی عەقاڵنی بێالیەن‪.‬‬ ‫دووهه‌م‪ :‬تێگەیشتنێکی فاشییانە بۆ‬ ‫دیموکراسیەت‬ ‫ئەم مۆدێله‌‌‌ س���وڵتانییە هه‌موو دەزگاو‬ ‫میکانیزمە ش���کڵییەکانی دیموکراسیەتی‬ ‫هه‌ی���ە‪ ،‬بەاڵم خ���ۆی دیموک���راس نییە‪.‬‬ ‫کێشەکە ئەوە نییە ئەم دەسەاڵتدارێتییە‬ ‫دیموک���راس نیی���ە‪ ،‬بەڵک���و ئەوەی���ە‬ ‫هه‌ڵگری تێگەیش���تنێکی فاش���یانەیە بۆ‬ ‫دیموکراسیەت‪ .‬مەبەستم له‌‌"تێگەیشتنی‬ ‫فاش���ییانە ب���ۆ دیموکراس���یەت"‬ ‫کورتکردن���ەوەی دیموکراس���یەتە ب���ۆ‬ ‫"حوکم���ی زۆرینە"یەک���ی پەرله‌‌‌مان���ی‬ ‫بەتەنه���ا‪ ،‬ک���ە له‌‌‌واقیع���دا زۆرینەیەک���ە‬ ‫ئ���ەو لۆژیک���ە خێڵەکییە بەهێ���زدەکات‬ ‫کە دەس���ەاڵتی س���وڵتانی هه‌ڵگریەتی‪.‬‬ ‫س���ەرەکیترین خاڵێ���ک له‌‌‌تێگەیش���تنی‬ ‫فاش���ییانەدا ب���ۆ "دەس���ەاڵتی زۆرینە"‬ ‫رێزنەگرتنی ئەوانەیە ک���ە له‌‌‌هه‌ڵبژاردندا‬ ‫ئەبن بەکەمینە‪ .‬ئەم رێزنەگرتنە دەشێت‬ ‫ت���ا ئاس���تی ئیهانەکردنێکی ب���ەردەوام‌و‬ ‫رۆژان���ەی کەمین���ەکان‌و له‌‌‌گەڵیش���یدا‬ ‫ئیهانەکردن���ی کۆمەڵ���گا ب���ڕوات‪ .‬له‌‌‌ناو‬ ‫تیورەی دیموکراسیەت خۆیدا‪ ،‬بۆڕێگرتن‬ ‫له‌‌‌دروس���تبوونی دیکتاتۆریەت���ی زۆرینە‪،‬‬ ‫تێزەی "ڕێکەوتن‌و س���ازان"ی سیاس���ی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی هێنراوەتە کای���ەوە‪ ،‬باس‬ ‫له‌‌‌دابەش���کردنێکی عەقاڵنیانەی دەسەاڵت‬ ‫دەکرێ���ت‪ ،‬ب���اس له‌‌‌گرنگ���ی رێزدانان بۆ‬ ‫ویس���ت‌و م���اف‌و چاوەڕوانییەکان���ی ئەو‬ ‫هێزانە دەکرێت کە له‌‌‌ساتێکی دیاریکراودا‬ ‫دەبنە کەمینە‪.‬‬ ‫کێش���انە‬ ‫ئ���ەم‬ ‫چارەس���ەری‬ ‫بەهه‌ڵوەشانەوەی ئەو دونیایەو سەرله‌‌‌نوێ‬ ‫داڕش���تنەوەی دەبێت‪ ،‬ئەمەش پەیوەندی‬ ‫بەبوون‌و ئامادەگی بک���ەری دیموکراس‌و‬ ‫باڵوبوون���ەوەی بەه���او ن���ۆرم‌و ئاکاری‬ ‫دیموکراس���ییانەوە هه‌یە‪ ،‬پەیوەس���تە بە‬ ‫ئامادەگی‌و کۆشش���ی ئ���ەو هێزانەوە کە‬ ‫پەراوێزخ���راون‌و بێمافک���راون‪ ،‬هه‌نگاوە‬ ‫ه���ه‌رە سەرەتاییەکانیش���ی بەوەدەبێت‬ ‫کار ب���ۆ جیاکردن���ەوەی "حکوم���ەت"‬ ‫له‌‌"دەوڵەت" بکرێت‪ .‬حوکمەت دەش���ێت‬ ‫ب���ۆ زۆرینەو هی زۆرینەبێ���ت‪ ،‬ئەگەرچی‬ ‫له‌‌‌م ئاستەش���دا هه‌میشە باس له‌‌‌جۆرێک‬ ‫له‌‌‌س���ازان‌و له‌‌‌پەراوێزنەخستنی هێزەکانی‬ ‫تری���ش دەکرێت‪ ،‬ب���ەاڵم دەوڵەت موڵکی‬ ‫حکوم���ەت‌و موڵک���ی ئ���ەم ی���ان ئ���ەو‬ ‫هێزی تایب���ەت نییە‪ .‬له‌‌‌دونی���ای ئێمەدا‬ ‫تێکەڵبوونی تێگەیش���تنێکی فاش���ییانە‬ ‫ب���ۆ دیموکراس���یەت‪ ،‬بەوێناکردنێک���ی‬ ‫خێڵەکییان���ەی دەوڵ���ەت‪ ،‬وەک موڵکی‬ ‫تایبەتی ئەم یان ئەو هێز‪ ،‬س���ەرچاوەی‬ ‫سەرەکی کێشەو قەیرانە قووڵەکانی ئەو‬ ‫کۆمەڵگایەیە‪ .‬ئەم دونیایەش بەدرۆکردن‌و‬ ‫نمایشکردنی ش���انۆیی چاکنابێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫کردەی مێژوویی کۆنکرێتی پێویستە‪.‬‬

‫جگ ‌ه له‌کوردستان به‌رنامه‌و روخساری‬ ‫هه‌ر ئایدیاێکی‌ سیاسی زۆر به‌راشکاوی‬ ‫دیاره‌و رونه‌‪ :‬ده‌زانرێ ده‌ست ‌ه چه‌پیه‌کان‬ ‫به‌گشتی له‌بواری کۆمه‌الیه‌تیه‌وه‌ زیاتر‬ ‫خوازی���اری گۆرانکارین(دادپ���ه‌رواری‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬رۆلی ده‌وڵه‌ت له‌ئابوریداو‪،‬‬ ‫ئ���ازادی‌و س���ه‌ربه‌خۆیی‪ .‬ئه‌مان��� ‌ه‬ ‫چوارچێ���وه‌ی بی���ری چه‌پ دروس���ت‬ ‫ی تر‬ ‫ده‌کات‪.‬له‌به‌رامبه‌ر ئ���ه‌وان بیرێک ‌‬ ‫هه‌ی ‌ه که‌ جیاوازی چینایه‌تی به‌به‌شێک‬ ‫له‌سیس���ته‌می سروش���تی ده‌زان���ن‌و‬ ‫الیه‌نگری نه‌ریته‌کان ده‌گرن‪ ،‬ئه‌گه‌رچی‬ ‫دژ به‌ئ���ازادی‌و مافه‌ سروش���تیه‌کانی‬ ‫مرۆڤ���ش بێت له‌م س���ه‌رده‌مه‌‪ ،‬ئه‌مانه‬ ‫ده‌سته‌راس���تیه‌کانن ک��� ‌ه زۆرب���ه‌ی‬ ‫فاشیس���ته‌کان‌و توندره‌وکان په‌یره‌وی‬ ‫لێده‌که‌ن‪.‬‬ ‫مه‌به‌س���تم ئه‌وه‌نی ‌ه چه‌پ دروستتر‌ه‬ ‫یان ده‌سته‌راسته‌کان! هه‌ردوکیان له‌نێو‬ ‫مێژوی سیاس���یان قه‌یران‌و شکس���تی‬ ‫زۆریان هه‌ڵگرت���وه‌‪ .‬بۆ نمون ‌ه زۆرترین‬ ‫برسیه‌تی‌و درندایه‌تی دژ به‌ئازادیه‌کان‬ ‫له‌نێ���و بلۆک���ی رۆژهه‌اڵت ب���و له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ی په‌یره‌وی سۆسیالزمیان ده‌کرد‪،‬‬ ‫گه‌وره‌تری���ن قه‌یران���ی ئاب���وری له‌الی‬ ‫رۆژئاواکان ده‌بینرێته‌وه‌‪ .‬بۆیه‌ له‌مێژودا‬ ‫هه‌مو جموجۆلێکی سیاسی له‌ئه‌نجامی‬ ‫گۆڕانکاریه‌ کۆمه‌اڵیه‌تی���ه‌کان‌و ئابوری‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬له‌قۆناغێکی دیاریکراو‪ ،‬دێن‬ ‫وه‌ک وه‌اڵمدان���ه‌وه‌ ب���ۆ ئه‌و کێش���ه‌ی‬ ‫دروس���ت ده‌بێ���ت‌ کار ده‌کات‪ .‬ی���ان‬ ‫زۆرجار دەگەڕێتەوە بۆ س���ەرهەڵدانی‬ ‫قەیرانی سیاسی لەو كۆمەڵگایانە‪ ،‬وەك‬ ‫قەیرانی شەرعییەت‌و بەشداری گشتی‬ ‫لەكاروب���اری واڵت‌و ئازادی ‌ه فه‌ردیه‌کان‬ ‫له‌ناو کۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫جا زۆرجار گفتوگۆ له‌سه‌ر که‌موکوری‌و‬ ‫رێگریه‌کانی ب���ه‌رده‌م کۆمه‌اڵیه‌تیبونی‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی چه‌پ به‌گش���تی کراوه‌و‪،‬‬ ‫نه‌بونی حیزبێکی سیاسی له‌کوردستان‪،‬‬ ‫رابه‌ریی چین���ه‌ جیاجیاکانی کۆمه‌ڵگا‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه نه‌کارابونی چه‌پ له‌کوردستان‪:‬‬ ‫نه‌بونی ستراتیژی رۆش���ن‌و پرۆگرامی‬ ‫دروس���ت‪ ،‬کراوه‌ت��� ‌ه س���ه‌رچاوه‌و‬ ‫هۆکاره‌کان‪ .‬چه‌پ له‌کوردس���تان هیچ‬ ‫کات به‌هێزو توانای خۆی‌ نه‌ماوه‌ته‌وه‌ تا‬ ‫به‌رگریه‌کی سه‌رسه‌ختان ‌ه له‌خۆی بکات‪،‬‬ ‫ئه‌و خه‌س���ڵه‌ته‌ش ک���ه‌ بزوتنه‌وه‌کانی‬ ‫چه‌پی پێده‌ناس���رێته‌و‌ه له‌کوردس���تان‬ ‫نه‌بونی(میکانیزم���ی نزیکبون���ه‌و‌ه‬ ‫له‌ خه‌ڵ���ک‌و هه‌وڵدان بۆ ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫سیاس���یه‌)‪ .‬گرفتی ه���ه‌ر به‌رنامه‌ێک‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ ده‌گه‌رێته‌وه‌‪ ،‬شکس���تی هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌په‌یوه‌ندیک���رن وه‌ک بزوتنه‌وه‌یه‌کی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌ت���ی له‌ن���او کۆمه‌ڵگاک��� ‌هی‌و‬ ‫له‌کاری سیاسی!‪.‬‬ ‫ده‌بای ‌ه چه‌پ له‌ئێس���تادا وه‌ک چۆن‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تاوه‌‪ ،‬له‌س���ه‌رده‌می ش���اخ‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی ئ���ه‌و کات سۆسیالیس���ت‬ ‫ره‌وتی س���ێیه‌م بو ه���ه‌ر وا بمابایه‌وه‌و‬ ‫خه‌بات دژ به‌چینایه‌تی بکات‌و ده‌نگێکی‬ ‫راستگۆبێت بۆ دادپه‌روه‌ری کۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫ئازادی ‌ه فه‌ردیه‌کانی خه‌ڵک‪ .‬ده‌بای ‌ه چه‌پ‬ ‫له‌ناو ش���ار هه‌وڵبدا رۆڵی خۆی کارا‬ ‫ب���کات‌و ده‌نگی زیندوبێت بۆ مافه‌کان‌و‬ ‫پرس ‌ه گش���تیه‌کا‌نی‌ خه‌ڵک‪ ،‬نمونه‌ێکی‬ ‫جیاوازتربێت بۆ کاری سیاسی‪.‬‬ ‫حزب��� ‌ه سیاس���یه‌کانی کوردس���تان‬ ‫له‌وه‌ته‌ی هه‌ن زیات���ر هێزیان بۆ یه‌ک‬ ‫به‌کارهێناوه‌ هێزی چ ‌هک‌و توانای وشه‌و‬ ‫نوس���ین به‌رامبه‌ر به‌ی���ه‌ک‪ ،‬ناتوانرێ‬ ‫له‌بیری تاکی کورد ببرێته‌وه‌‪...‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ش ده‌بینرێ هه‌لومه‌رجی‬ ‫سیاس���ی ناوچه‌که‌‪ :‬ئه‌م کۆمه‌ڵگایه‌ی‬ ‫کردۆت���ه‌ مه‌یدانیک���ی گه‌رموگ���وری‬ ‫کێبه‌رك���ێ‌و کێشمه‌کێش��� ‌ه سیاس���ی‌و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی���ه‌کان‪ ،‬ب���ۆ گه‌ش���تن‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵتی سیاس���ی وئاراسته‌کردنی‬ ‫ی‬ ‫کۆمه‌ڵگا له‌روانگه‌ی ستراتیژو تێروانین ‌‬ ‫ته‌سکه‌وه‌و راش���کاوانه‌ به‌رنامه‌ی هه‌ر‬ ‫یه‌کێ���ک ل���ه‌و حزبان ‌ه ک��� ‌ه یاریکه‌رن‬ ‫له‌گۆره‌پانی سیاسی هه‌رێم هه‌وڵده‌ده‌ن‬ ‫له‌ڕێگای (حیزب‪ ،‬رێکخراوی جه‌ماوه‌ری‪،‬‬ ‫گروپ‌و ناوه‌ند‪ ،‬که‌س���ایه‌تی سیاسی‌و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی) ده‌س���ت به‌‌ده‌سه‌اڵتیکی‬ ‫ره‌ه���ا بگرن به‌مه‌به‌س���تی مانه‌وه‌یان‌و‬ ‫درێژیدان به‌به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیان ‪...‬‬ ‫به‌داخ���ه‌و‌ه به‌رامب���ه‌ر ب���ه‌و دۆخه‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ‌ه ره‌های���ه‌‪ ،‬چه‌پ���ه‌کان له‌م‬ ‫باره‌و‌ه ده‌س���ت‌و پێ س���پی وه‌ستاون‬ ‫نه‌یتوانی���وه‌ نمونه‌یه‌ک���ی س���ه‌رکه‌وتو‬ ‫زیندو پیشانبده‌ن‪ .‬سه‌یرتر ئه‌وه‌یه‌‪:‬هیچ‬

‫الیه‌نێکی چه‌پ له‌کوردستان نه‌یانتوانی راڕا هه‌ڵوێست وه‌ربگیرێت!‪ ،‬به‌ڵک ‌و بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ربێت بۆ کێش ‌ه که‌ڵتوریه‌کانی هه‌ر هه‌لومه‌رجێکی دیاریکراو قس���ه‌و‬ ‫کورد وه‌ک زاڵبونی گروپێک(هه‌مو کات‌ لێکدان���ه‌وه‌ی تایبه‌تمه‌ند بخرێت ‌ه بواری‬ ‫کێشه‌ی کورد له‌سه‌رده‌م ‌ه جیاوازه‌کان‪ ،‬پراکتیزه‌کردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌م بابه‌ت��� ‌ه نمونه‌یه‌ک���ی‬ ‫ئاغایه‌ت���ی ده‌ره‌به‌گ���ه‌کان خه‌ڵکی���ان‬ ‫چه‌و‌س���اندوه‌ته‌وه‌و‪ ،‬ئێس���تا له‌پارت��� ‌ه زیندو هه‌یه‌‪ :‬ئیس�ل�امیه‌کان سه‌ره‌ڕای‬ ‫سیاس���یه‌کان پیاده‌ی چه‌وس���اندنه‌و‌ه هه‌ڵوێس���تی راڕاو ناس���ه‌قامگیران ‌ه‬ ‫ی پرس��� ‌ه‬ ‫به‌تایب���ه‌ت له‌س���ه‌ر ئاس���ت ‌‬ ‫ده‌که‌ن به‌مه‌به‌ستی مانه‌وه‌یان)‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر س���ه‌یر بکرێ ویستی تێکرای نه‌ته‌وه‌یی���ه‌کان (و به‌کارهێنانی ئاین‬ ‫خه‌ڵک���ی کوردس���تان‌و به‌رنامه‌کان���ی وه‌ک چه‌کێکی سیاس���ی بۆ رێکخستنی‬ ‫سیاس���ی ل���ه‌دژی ی���ه‌ک وه‌س���تاون‪ ،‬راكێش���ا‌نی خه‌ڵک بۆ ن���او ریزه‌کانی‬ ‫ئێستا کوردستان به‌وه‌ ناسراوه‌ حزبی خۆیان) ب���ه‌اڵم توانیان ل���ه‌م که‌لێن ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵت هه‌مو جومگه‌کانی ژیانی ئه‌م سیاسی‌و کۆمه‌اڵیه‌تیانه‌ فرسه‌تبهێنن‌و‬ ‫هه‌رێمه‌ی به‌ده‌س���ته‌و ت���اک بونی نی ‌ه کاری خۆیان بکه‌ن‪.‬‬ ‫له‌سه‌رده‌می ش���ه‌ڕی ناوخۆی نێوان‬ ‫تاکو ده‌بێت ‌ه به‌ش���ێک له‌ده‌سه‌اڵته‌که‌ی‬ ‫که‌ ش���ه‌رعیه‌تی پێده‌به‌خشێ‪ .‬ئه‌مه‌ش یه‌کێت���ی‌و پارتی���دا ئیس�ل�امیه‌کان‬ ‫هێچ جۆرێک ئازادی بۆ تاک دروس���ت خه‌ریکب���ون کاریان له‌س���ه‌ر نفوس���ی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌ت���ی ئه‌م دو حیزب��� ‌ه ده‌کردو‬ ‫ب���ۆ الی خۆیان رایانده‌کێش���ان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌کاتی ئاش���تیدا بێ ی���ه‌ک‌و دو هاتن‬ ‫به‌ش���داریان له‌په‌رله‌م���ان‌و حکومه‌تدا‬ ‫ک���رد‪ ،‬به‌اڵم چه‌پ له‌هه‌م���و کات یه‌ک‬ ‫هه‌ڵوێس���ت‌و یه‌ک لێکدانه‌وه‌ی هه‌بو‌ه‬ ‫بۆ سیاسه‌ت به‌گش���تی‌و له‌هه‌لومه‌رج ‌ه‬ ‫سیاس���ی‌و کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان نه‌یتوانی‬ ‫کاردانه‌وه‌یه‌ک���ی پۆزه‌تیڤی هه‌بێت له‌و‬ ‫بواره‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌پ به‌گشتی له‌کوردستان له‌هه‌مو‬ ‫بوارو ئاڵوگۆڕه‌کاندا یه‌ک قس���ه‌و یه‌ک‬ ‫هه‌ڵوێستی پێشوه‌ختی هه‌یه‌‪ ،‬ک ‌ه ئه‌ویش‬ ‫بریتیه‌ له‌هه‌ڵبژاردنی سه‌نگه‌رێک له‌ریزی‬ ‫بوه‌ستن‌و میانره‌وبێت له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌کانی‬ ‫تر‪ ،‬ئه‌مه‌ش زۆر به‌راش���کاوی هه‌ستی‬ ‫پێده‌کرێ‪ .‬به‌نمون ‌ه سۆسیالیست هه‌ڵه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌بو س���ه‌نگه‌ری یه‌کێتی هه‌ڵبژاردو‬ ‫یه‌کێتی سودی لێوه‌رگرت هه‌م له‌شاخ‌و‬ ‫هه‌م له‌پاش راپه‌رین له‌هه‌ڵبژاردنه‌کان‌و‬ ‫دواتری���ان له‌ش���ه‌ره‌کانی ناوخۆ(به‌اڵم‬ ‫ئێستا سۆسیالس���ته‌که‌ی کا‌که‌ حه‌م ‌ه‬ ‫ورد‌ه ورده‌ خ���ۆی ده‌خش���ێنێ بۆ الی‬ ‫پارتی ت���ا له‌زه‌کاتی بێب���ه‌ش نه‌بێت‬ ‫چونکه‌ س���ه‌نگه‌ری پێش���وی خه‌ریکی‬ ‫دابه‌ش���ی میرات ده‌بن‌و هێزی پێشوی‬ ‫له‌ده‌ستده‌دات)‪.‬‬ ‫بۆیه‌ چه‌پ ئه‌وه‌ی له‌ده‌ستدا بتوانێت‬ ‫چۆن بچێته‌ ناو خه‌ڵک‌و له‌وێشه‌و‌ه وه‌ک‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌کی سیاس���ی له‌ده‌سه‌اڵتی‬ ‫سیاس���ی نزیکبێت���ه‌وه‌و بتوانێ رۆڵی‬ ‫چه‌پایه‌تی خۆی بگێرێت‪.‬‬ ‫چ���ه‌پ ل���ه‌دوای ئ���ازاری ‪ 1991‬زۆر‬ ‫له‌س���ه‌رکرده‌کانی توانی���ان س���ود‬ ‫مه‌ندبن ل���ه‌و ده‌رفه‌ت ‌ه له‌نێ���و بازاری‬ ‫سیاسیه‌کان(سۆسیالیست ک ‌ه ئه‌وکات‬ ‫حزبێکی جه‌ماوه‌ریی بو)‌و س���ه‌نگه‌ری‬ ‫بیروباوه‌ڕیان فرۆش���ته‌ ه���ه‌ر الیه‌نێک‬ ‫کڕیاربێ‪ ،‬نه‌یتوان���ی په‌یوه‌ندی نێوان‬ ‫خۆی���ان‌و خه‌ڵ���ک ب���ه‌رده‌وام بکات‌و‬ ‫نه‌یتوانی هه‌نگاوه‌کانی سۆسیالیس���ت‬ ‫وه‌ک هێزیکی ئاماده‌ به‌ره‌و ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫ناکات به‌ڵک���و تاکێکی ژێر ده‌س���ت‌و مسۆگه‌ر بکات‪ .‬بۆی ‌ه له‌هه‌ناوی خه‌ڵکی‬ ‫کوردس���تاندا ده‌یان ی���اده‌وه‌ری‌و بۆن ‌ه‬ ‫ملکه‌چ دروست ده‌کات‪.‬‬ ‫به‌ڵگ���ه‌ی ناوێت بۆ شکس���تی چه‌پ هه‌یه‌ ک ‌ه کاریگه‌ری زۆر فراوانی له‌سه‌ر‬ ‫له‌کورس���تان‪ ،‬له‌پ���اش دامه‌زراندن���ی زه‌ی���ن‌و فکریان ماوه‌‪ ،‬گرف���ت ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫حکومه‌تی ک���وردی ل���ه‌دوای راپه‌رین سۆسیالیس���ت‌و چه‌پ به‌گشتی‪ ،‬له‌و‌ه‬ ‫زۆربه‌ی سه‌رکرده‌کانی په‌رت بون ‪(،‬گه‌ر تێناگا که‌ باوه‌ڕی به‌ماف ‌ه سه‌ره‌کیه‌کانی‬ ‫سه‌رنج بده‌ین له‌پارته‌ ده‌سه‌اڵتداره‌کان ت���اک هه‌بێ له‌نێو خۆی���ان‪ ،‬یان کاری‬ ‫کۆن���ه‌ ش���یوعی‌و سۆسیالیس���ت‪ ،‬سیاس���ی بەمەبەس���تی كارك���ردن بۆ‬ ‫پاس���ۆک‪....‬هتد) بونی���ان زۆره‌‪ .‬ئه‌م بەرژەوەندی گشتی بێت و‪ ،‬بەپێی ئەو‬ ‫په‌رتبون��� ‌ه ته‌نه���ا بۆ به‌ده‌س���تهێنانی بنەماو پرەنسیپانەی كە چه‌پ لەسەری‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‪ ،‬وه‌رگرتنی جۆرێک له‌پله‌و پێكهاتون کاربکات‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ل���ه‌ڕوی فیزیکی���ه‌وه‌ قه‌دو‬ ‫پایه‌یه‌‌ ک ‌ه له‌خه‌یاڵی هیچ که‌سێک نه‌بو‬ ‫به‌ده‌س���تی بهێنێ‪ .‬یان سه‌یرتر‪ :‬الدان قیاف���ه‌ی رابه‌ران‌و هه‌ڵس���وڕاوانی ئه‌و‬ ‫له‌بی���ری چ���ه‌پ‌و نزیکبونه‌وه‌یان وه‌ک بزوتنه‌وه‌یه‌ نیش���انی خه‌ڵ���ک ده‌دات‪.‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌ێک���ی عه‌لمانی له‌به‌رنامه‌کانی پێناسه‌ی دیبلۆما‌س���یه‌ت له‌فه‌رهه‌نگی‬ ‫حزب���ه‌ ئیس�ل�امیه‌کان‪ (.‬وه‌ک گۆڕان چه‌پی کوردستان هه‌مو کات له‌ڕوانگه‌ی‬ ‫له‌کاتێکدا هه‌ڵس���وڕاوانی به‌شێک بون ته‌س���لیمبون به‌ده‌سه‌اڵت سه‌یرده‌کرێ‪،‬‬ ‫له‌بزوتنه‌وه‌ێکی چه‌پی شۆڕش���گێر تا وه‌ک زۆرێ���ک له‌ئه‌حزاب���ی ده‌وروبه‌ری‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدارانی کوردس���تان په‌یڕه‌وی‬ ‫سه‌رده‌مێکی نزیک)‌‌‪.‬‬ ‫له‌روێک���ی ت���ره‌وه‌ س���ه‌رئه‌نجامی لێده‌که‌ن‪.‬‬ ‫دیبلۆماس���یه‌تی چ���ه‌پ له‌کات���ی‬ ‫ناجێگی���ری‌و ئاڵۆزی چه‌ندینجار فه‌زای‬ ‫ش���ه‌ڕو پێک���دادان له‌نێ���وان حیزب��� ‌ه قه‌یرانه‌کان���دا په‌ی���دا ده‌بێت‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫به‌رژه‌وندیخوازه‌کان‌و ده‌س���تێوه‌ردانی وا ب���اوه‌و بوه‌ت���ه‌ نه‌ریتێ���ک له‌کاتی‬ ‫ده‌وڵه‌تانی ناوچه‌که‌ ال‌س���ه‌نگی هێزی قه‌یران ده‌رفه‌تی س���ود پترتر ده‌بێت‬ ‫دروس���تکردوه‌‪ ،‬چه‌ندینجار س���نوری بۆ سیاسه‌تمه‌داران(مه‌به‌س���تم سودی‬ ‫ناوچه‌ی ده‌س���ه‌اڵت له‌س���ه‌ر ده‌ستی دارایی‌و ده‌ستکه‌وته‌کانه‌)‪.‬‬ ‫پ‬ ‫ئه‌مان���ه‌ن ه���ۆکاری دۆراندنی چه‌ ‌‬ ‫بۆی ‌ه سیاسه‌ت له‌الیه‌ن ئه‌و که‌سانه‌و‌ه‬ ‫پاوانخوازه‌کانی کوردستان دابه‌شبونی‬ ‫به‌خۆیه‌و‌ه بینیوه‌و‪ ،‬دو حکومه‌تی‌و دو له‌ش���ێوازی ئه‌قلیه‌تی عه‌شایرده‌چێ‌و‪ ،‬له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵگای کوردی‪.‬‬ ‫له‌کۆتای���ی دا‪ :‬له‌م بابه‌ته‌ نوس���ین ‌ه‬ ‫په‌رله‌مانی بونه‌ت ‌ه کارێکی سه‌پێنراو!‪ ،‬له‌س���ه‌ر بنچین��� ‌هی‌ به‌رژه‌وه‌ن���دی‬ ‫جگ ‌ه له‌وه‌ی هێزێک ده‌رکراوه‌و هێزێکیتر دروستکراوه‌و‪ ،‬تاکو ئێستا به‌و شێوه‌ی ‌ه هه‌ن���دێ الی���ه‌ن ک��� ‌ه ده‌س���ه‌اڵتن‬ ‫جێ���گای گرتۆت���ه‌وه‌‪ ،‬لێ���ره‌ ئه‌مه‌مان ماوه‌ت���ه‌وه‌و س���ه‌رکرده‌کانی هه‌وڵیاندا دورکردوه‌ته‌‌وه‌ له‌فۆرمی چه‌پ له‌به‌ر دو‬ ‫ب���ۆ ده‌رده‌که‌وێت ک ‌ه چه‌پ به‌گش���تی کار له‌س���ه‌ر چینایه‌تی بکه‌ن‪ ،‬چینێک هۆکار‪:‬‬ ‫• ئه‌وان ناتوانن له‌کوردس���تان وه‌ک‬ ‫نه‌یتوانیوه‌ یاریزانێک���ی لێهاتوبێت بۆ س���ه‌رمایه‌دارو ده‌س���ه‌اڵت و‪ ،‬ئه‌وی تر‬ ‫یاریکردن ل���ه‌و گۆڕه‌پانداو‪ ،‬نه‌یتوانیو‌ه ژێرده‌س���ت‪ .‬ئه‌مه‌ش به‌هیچ شێوه‌یه‌ک س���ه‌رمایه‌دارو بورجواز خۆیان پیشان‬ ‫نه‌ده‌ن‪.‬‬ ‫س���ود ل���ه‌و ملمالنێی���ه‌ وه‌ربگرێت‌و له‌گه‌ڵ سروشتی چه‌پ ناگونجێ‪.‬‬ ‫• سروش���تی چ���ه‌پ دژ‌ه له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫ره‌خنه‌ێک���ی تون���د س���ه‌باره‌ت‬ ‫ئاڕاس���ته‌ی کاری خۆی بۆ نزیکبونه‌و‌ه‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵتی سیاس���ی‌و به‌رنامه‌ێکی به‌په‌یره‌وپرۆگ���رام ی���ان ئایدۆلۆژیای چینایه‌ت���ی‌و ناوچه‌گه‌ریه‌ت���ی‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫گونجاو به‌کاربهێنێت‪ ،‬مه‌به‌س���تم ئه‌و‌ه سیاس���ی چه‌په‌کان‪ :‬ده‌بایه‌ به‌رنامه‌ی ده‌س���ه‌اڵتیان بۆ ئه‌م مه‌به‌ست ‌ه خه‌بات‬ ‫نیی ‌ه ک��� ‌ه ئ���ه‌وان وه‌ک بزوتنه‌وه‌یه‌کی چه‌پی کوردستان بۆ باشکردن‌و گۆڕینی ده‌کات له‌ئێستادا‪.‬‬

‫چه‌پ له‌کوردستان‬ ‫هیچ کات به‌هێزو‬ ‫ی‬ ‫توانای خۆ ‌‬ ‫نه‌ماوه‌ته‌و‌ه‬ ‫تا به‌رگریه‌کی‬ ‫سه‌رسه‌ختان ‌ه‬ ‫له‌خۆی بکات‪،‬‬ ‫ئه‌و خه‌سڵه‌ته‌ش‬ ‫که‌ بزوتنه‌وه‌کانی‬ ‫چه‌پی‬ ‫پێده‌ناسرێته‌و‌ه‬ ‫له‌کوردستان‬ ‫نه‌بونی(میکانیزمی‬ ‫نزیکبونه‌وه‌ ل ‌ه‬ ‫خه‌ڵک‌و هه‌وڵدان‬ ‫بۆ ده‌سه‌اڵتی‬ ‫سیاسیه‌)‬

‫کۆمه‌ڵگا بێت‪ ،‬کاتێک پرۆگرام به‌هێز‬ ‫خ���ۆی پش���انده‌دات‌‪ ،‬گ���ه‌ر هه‌وڵبدات‬ ‫چ���ۆن ئه‌و ئامانج��� ‌ه بهێنێته‌ دی‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ئامانجانه‌ ک ‌ه ئ���ه‌و ئایدۆلۆژیای ‌ه بڕوای‬ ‫پێیه‌ت���ی و‪ ،‬ئه‌مه‌ش‌مانای دونیابینین ‌ه‬ ‫له‌روانگه‌ی سیاس���ییه‌وه‪ .‬ده‌بای ‌ه تاک‬ ‫خاوه‌نی ئه‌وپه‌ڕی راده‌ی ئازادی بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم چ ‌هپ‌و به‌تایبه‌ت سۆشیالیس���ت‬ ‫له‌کوردستان ک ‌ه ده‌بایه‌ کاری رێکخراوی‬ ‫له‌سه‌ر یه‌کس���انی مرۆڤ بنیادبنێ و‌‪،‬‬ ‫سروش���تێکی یه‌کس���ان له‌به‌رنامه‌کانی‬ ‫بخولقێنێ‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌داخه‌و‌ه رێگر بو‌ه‬ ‫له‌م ب���واره‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌ناو ریزه‌کانی‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌ناو كۆمه‌ڵ���گاش نه‌یتوانی‬ ‫هیچ گۆڕانکاریه‌ک دروست بکات‪.‬‬ ‫س���ه‌یر ئه‌وه‌یه‌ سروشتی چه‌پ ده‌بێ‬ ‫دژی چینایه‌تی بێت به‌اڵم گه‌ر بمانه‌و‌ێت‬ ‫چینایه‌تی ببینینه‌و‌ه له‌کوردستان ده‌بێ‬ ‫بڕۆین سه‌یری چه‌پره‌وه‌کان بکه‌ین‪.‬‬ ‫لێر‌ه ده‌توانین بڵێین له‌سه‌ر ده‌ستی‬ ‫س���ه‌رکرده‌کانی ته‌نانه‌ت مێژوش���یان‬ ‫به‌ره‌و کۆتایی هات له‌پاش په‌رتبونیان‪.‬‬ ‫بکرێته‬ ‫‌‌‬ ‫جا ئه‌گه‌ر بێتو به‌رگێکی نوێش‬ ‫به‌ر چه‌په‌کان‌و سۆسیالیست ‌ه کۆنه‌کان‪،‬‬ ‫مه‌حاڵ ‌ه وه‌ک بیرمه‌ندو س���ه‌رکرده‌کانی‬ ‫یه‌که‌م شێوازی‌جموجوڵی سه‌ره‌تاکه‌ی‬ ‫دروس���تبکه‌نه‌وه‌و به‌ڵگ���ه‌ی ناوێ تا‬ ‫بیس���ه‌لمێنین ک ‌ه چه‌پ له‌کوردس���تان‬ ‫گ���ورزی کوش���نده‌یان له‌خۆیان���دا‪،‬‬ ‫به‌سروشتێکی خۆپه‌رستانه ره‌فتاریان‬ ‫کرد‪.‬‬

‫به‌ڵگه‌ی ناوێت‬ ‫بۆ شکستی چه‌پ‬ ‫له‌کورستان‪،‬‬ ‫له‌پاش دامه‌زراندنی‬ ‫حکومه‌تی‬ ‫کوردی له‌دوای‬ ‫راپه‌رین زۆربه‌ی‬ ‫سه‌رکرده‌کانی‬ ‫په‌رت بون‪،‬‬ ‫(گه‌ر سه‌رنج‬ ‫بده‌ین له‌پارت ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره‌کان‬ ‫کۆن ‌ه شیوعی‌و‬ ‫سۆسیالیست‪،‬‬ ‫پاسۆک‪....‬هتد)‬ ‫بونیان زۆره‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫په‌رتبونه‌ ته‌نها‬ ‫بۆ به‌ده‌ستهێنانی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‪،‬‬ ‫وه‌رگرتنی جۆرێک‬ ‫له‌پله‌و پایه‌یه‌‌ ک ‌ه‬ ‫له‌خه‌یاڵی هیچ‬ ‫که‌سێک نه‌بو‬ ‫به‌ده‌ستی بهێنێ‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫سازانێك ‌ی له‌باربراو!‬ ‫عه‌بواڵی مه‌ال نوری‬

‫ی‬ ‫به‌رپرسان ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نه‌ك‬ ‫له‌خۆیان ناپرسن‬ ‫سه‌ركه‌وتو‬ ‫ی‬ ‫ئه‌گه‌ر پرۆژ‌ه ‌‬ ‫نه‌بون‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ده‌ستور به‌یاسا‬ ‫هاوكێشه‌كه‌یان‬ ‫ئاڵۆزتركرد‪ ،‬گرێ‌‌و گه‌ڕاوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ئه‌رێ‌ خێره‌ ل ‌ه‬ ‫گۆڵی‌ قانونی‌‌و‬ ‫كۆسپی‌ زیاتریان راگه‌یاندنه‌كانیانه‌و‌ه‬ ‫له‌به‌رده‌م پرۆسه‌ك ‌ه ئه‌م هه‌مو پاكانه‌ی ‌ه‬ ‫ده‌كه‌ن؟‬ ‫دروستكرد‬

‫له‌كوده‌تاك���ه‌ی‌ ‪ 30‬حوزه‌یران���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌شێك له‌به‌رپرسانی‌ یه‌كێتی‌ له‌هه‌وڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌وه‌دان‪ ،‬باوه‌ڕ الی‌ خه‌ڵك دروس���ت‬ ‫بك���ه‌ن ك���ه‌ توانیویانه‌ ئه‌و س���ازانه‌‬ ‫س���حریه‌ی‌ كه‌ خواس���تی‌ هه‌مو الیه‌نه‌‬ ‫ناكۆكه‌كان له‌خ���ۆ ده‌گرێت به‌دیبێنن‌و‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تانیان له‌دۆخێك���ی‌‬ ‫چه‌قبه‌س���توی‌ ئاڵۆز رزگاركردوه‌! له‌م‬ ‫روه‌وه‌ پێیانوای���ه‌ گۆڕان قه‌ڵس���ه‌ به‌و‬ ‫ده‌ستكه‌وته‌یان‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ پرۆژه‌ی‌ ده‌س���توردا‬ ‫دۆڕاو ب���راوه‌ نی���ه‌‪ ،‬ئامانج���ی‌ گۆڕان‬ ‫نوسینه‌وه‌ی‌ ده‌س���تورێكی‌ دیموكراسی‌‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌ پێش���كه‌وتوه‌‪ ،‬ئیدی‌ كێ‌‬ ‫به‌ك���ردار ئه‌مه‌ ده‌كات یاخوا ده‌س���تی‌‬ ‫كۆس���پی‌ زیاتریان له‌به‌رده‌م پرۆسه‌كه‌ هه‌وڵ���دا درێ���ژه‌ به‌هه‌ڵه‌كه‌یان نه‌ده‌ن‪،‬‬ ‫خۆشبێت‪.‬‬ ‫سودی‌ نه‌بو)‪.‬‬ ‫له‌ب���ه‌ر گرنگی‌ پرس���ی‌ ده‌س���تورو دروستكرد‪.‬‬ ‫ئێس���تاش كه‌ ورده‌ ورده‌ ته‌پوتۆزی‌‬ ‫هه‌ر له‌سه‌ر له‌به‌یانی‌ ‪ 30‬حوزیرانی‌‬ ‫ئاین���ده‌ی‌ واڵت‌و له‌پێن���او پاراس���تن‌و‬ ‫تۆكمه‌كردنی‌ سه‌قامگیری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ناو په‌رله‌مانه‌وه‌ ده‌ركه‌وت‪ ،‬به‌رپرسانی‌ س���ازان ‌ه ناكامه‌ك���ه‌ی‌ ‪ 30‬حوزی���ران‬ ‫ی له‌بنه‌مادا خوێندنه‌وه‌یه‌كی‌ قوڵ‌و ده‌نیش���ێته‌وه‌‪ ،‬ئیدی‌ راستیه‌كان رونتر‬ ‫سیاس���ی‌‪ ،‬كارمان كردو چاوه‌ڕێبوین‌و یه‌كێت ‌‬ ‫پێمانخۆشبو یه‌كێتی‌ بتوانێت رۆڵێكی‌ هه‌مه‌الیه‌نه‌یان بۆ سازان نه‌بوه‌‪ ،‬هێنده‌ی‌ ده‌بینرێن‪ ،‬به‌اڵم هێش���تا به‌ش���ێكیان‬ ‫گونجاو بگێڕێت له‌به‌دیهێنانی‌ سازاندا‪ ،‬خۆیان به‌روكاریه‌كانه‌وه‌ سه‌رقاڵكردوه‌‪ ،‬سورن له‌سه‌ر بوژاندنه‌وه‌ی‌ وه‌همه‌كه‌یان‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێت���ی‌ نه‌ك هێنده‌ بیریان له‌جه‌وه���ه‌رو ورده‌كاریه‌ له‌راستیدا ئه‌م پێداگری ‌ه مایه‌پوچه‌ پێش‬ ‫سه‌ركه‌وتو نه‌بون‪ ،‬به‌ڵكو هاوكێشه‌كه‌یان یاس���ایی‌و سیاس���یه‌كانی‌ س���ازان‌و هه‌مو كه‌س فێڵێكی‌ گه‌وره‌یه‌ له‌خۆیان‬ ‫ئاڵۆزترك���رد‪ ،‬گرێ‌‌و گۆڵ���ی‌ قانونی‌‌و گه‌ره‌نت���ی‌‌و ئه‌گ���ه‌رو ده‌ره‌ئه‌نجامه‌كان ده‌یكه‌ن‪ ،‬فێڵێكی‌ ئاشكراو كوشنده‌‪.‬‬ ‫مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێت���ی‌‬ ‫نه‌كردب���وه‌وه‌‪( .‬له‌و كات���ه‌دا زۆرمان‬

‫پێیانوایه‌ خه‌ڵك ئاگاداری‌ هه‌ڵوێست‌و‬ ‫بۆچون‌و تێگه‌یشتنی‌ مه‌سعود بارزانی‌‌و‬ ‫پارتی‌ له‌س���ه‌ر پ���رۆژه‌ی‌ ده‌س���تور‪،‬‬ ‫ل���ه‌دوای‌ كوده‌تاك���ه‌ی‌ ‪ 30‬حوزیرانه‌وه‌‬ ‫نی���ن! پێیانوایه‌ خه‌ڵكی‌ كوردس���تان‬ ‫ئاگاداری‌ داواو تكاكانی‌ وه‌فده‌كانی‌ ئه‌م‬ ‫دواییه‌ی‌ به‌رپرسانی‌ یه‌كێتی‌ له‌پارتی‌‌و‬ ‫مه‌س���عود بارزانی‌ نین! به‌رپرس���انی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ له‌خۆی���ان ناپرس���ن ئه‌گه‌ر‬ ‫پرۆژه‌ی‌ ده‌س���تور به‌یاسا گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌‬ ‫ئه‌رێ‌ خێره‌ له‌راگه‌یاندنه‌كانیانه‌وه‌ ئه‌م‬ ‫هه‌مو پاكانه‌ی���ه‌ ده‌كه‌ن؟ ئه‌وان نازانن‬ ‫پاكانه‌و رونكردنه‌وه‌كانیان ماناو ده‌لیلی‌‬ ‫شكستی‌ س���ازانه‌كه‌یان‌و گواستنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌نجام‌و بێئومێدی‌ ناو كۆبونه‌وه‌كانیانه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ پارتی‌‪ ،‬بۆ خه‌ڵكی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫به‌رپرس���انی‌ یه‌كێت���ی‌ ته‌نان���ه‌ت‬ ‫بیریان له‌و هاوكێش���ه‌ س���ه‌ره‌تایه‌ش‬ ‫نه‌كردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر مه‌سعود به‌رزانی‌‬ ‫رازی‌ بێ���ت ب���ه‌م جۆره‌ س���ازانه‌ی‌ كه‌‬ ‫یه‌كێتی‌ بانگه‌ش���ه‌ی‌ س���ه‌ركه‌وتنی‌ بۆ‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئ���ه‌ی‌ ب���ۆ مه‌س���عود به‌رزانی‌‬ ‫به‌م كاره‌ هه‌ڵنه‌س���ا؟ ئه‌ی‌ بۆ نه‌یكرده‌‬ ‫ده‌س���تكه‌وتێكی‌ مێژویی‌ بۆ خۆی‌‌و بۆ‬ ‫حزبه‌كه‌ی‌؟ چ هۆكارێك وای‌ كرد بارزانی‌‬ ‫خۆی‌ له‌م كاره‌ ببویرێت؟ به‌اڵم پارتی‬ ‫به‌پالن‌و كردار ده‌س���تی‌ به‌په‌یامه‌كه‌ی‌‬ ‫پاركی‌ شانه‌ده‌ری‌ مه‌سعود به‌رزانیه‌وه‌‬ ‫گرتوه‌!‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر مه‌س���عود بارزانی‌ یاس���ای‌‬ ‫درێژكردن���ه‌وه‌ی‌ ویالیه‌ته‌ك���ه‌ی‌ قبوڵ‬ ‫بكات‪ ،‬ئه‌وا خێر به‌مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ ده‌كات‪ ،‬له‌كۆبونه‌وه‌كانیاندا‬ ‫چه‌ندینجار ئه‌مه‌ی‌ به‌مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ راگه‌یاندوه‌‪ .‬بۆیه‌ به‌رپرس���انی‌‬ ‫یه‌كێت���ی ده‌بێت ئه‌و راس���تیه‌ هه‌رس‬ ‫بكه‌ن كه‌ نه‌یانتوانی‌ س���ازان بسازێنن‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌باریانبرد‪.‬‬

‫پڕۆژه‌ی ده‌ستوور‬ ‫به‌چه‌ند ده‌نگ په‌سه‌ندكراوه‌؟!‬

‫خه‌لیل عه‌بدواڵ‬ ‫هی���چ پرس���ێك هێنده‌ی پ���ڕۆژه‌ی‬ ‫ده‌س���توری هه‌رێمی كوردستان قسه‌و‬ ‫باس���ی له‌س���ه‌رنه‌كراوه‌‪ .‬ئه‌م پرس���ه‌‬ ‫بۆته‌ بابه‌تی گفتوگۆو وتوێژو لێدوانی‬ ‫سیاس���ییه‌كان‌و روناكبیران‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫هاواڵتیان���ی ئاس���ایی‪ .‬ك���ه‌ به‌س���ه‌ر‬ ‫دو ب���ه‌ره‌دا دابه‌ش���بون‪ ،‬به‌ره‌كی���ان‬ ‫الیه‌نگرێت���ی‌و ئه‌ویدیكه‌ش���یان دژو‬ ‫نه‌یاری‪.‬‬ ‫الیه‌نگرانی پڕۆژه‌ی ده‌س���تور ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ تاڕاده‌یه‌ك كۆده‌نگی‬ ‫حزبه‌كان‌و په‌رله‌مان���ی هه‌یه‌و له‌‪24‬ی‬ ‫حوزه‌یران���ی‪ 2009‬به‌ك���ۆی ده‌نگ���ی‬ ‫ئه‌ندامان���ی ئاماده‌ب���وی په‌رله‌مان���ی‬ ‫كوردس���تان ( بێجگ ‌ه له‌یه‌ك ده‌نگی‬ ‫دژ) په‌س���ه‌ندكراوه‌‌و هه‌م���و رێ���كاره‌‬ ‫یاساییه‌كانی بڕیوه‌و ته‌نها ئه‌وه‌ی ماوه‌‬ ‫بخرێته‌ راپرس���یی گشتییه‌وه‌‌و له‌الیه‌ن‬ ‫هاواڵتیانی هه‌رێمه‌وه‌ به‌به‌ڵێ‌ په‌سه‌ند‬ ‫بكرێت یاخود به‌نه‌خێر ره‌تبكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫نه‌یارانی پڕۆژه‌كه‌ش كه‌ به‌ش���ێكیان‬ ‫ئه‌وان���ه‌ن كه‌ له‌و كات���ه‌دا نوێنه‌رانیان‬ ‫له‌په‌رله‌مان ده‌نگیان بۆ پڕۆژه‌كه‌ داوه‌و‬ ‫ئێستا داوای گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ په‌رله‌مان‌و‬ ‫هه‌مواركردنه‌وه‌ی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫الیه‌نگرانی پرۆژه‌ی ده‌س���تور ئه‌و‬ ‫ره‌خنه‌یه‌ ئاراسته‌ی نه‌یارانی ئێستای‬ ‫پڕۆژه‌ك���ه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌ بۆچی ئه‌وس���ا‬ ‫نوێنه‌رانی���ان له‌په‌رله‌م���ان ده‌نگیان‬ ‫پێ���داوه‌‌و په‌س���ه‌ندیانكردوه‌‪ ،‬كه‌چی‬ ‫ئێس���تا له‌دژی ده‌وه‌س���تنه‌وه‌و داوای‬ ‫هه‌مواركردنی ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫ئه‌و پڕۆژه‌ ده‌ستور‌ه داوای هه‌مواركردنی‬ ‫چوارساڵ له‌مه‌وپێش ئه‌م پڕۆژه‌‬ ‫ده‌ستوره‌ داوایه‌كی‬ ‫له‌هه‌لومه‌رجێكی‬ ‫ره‌واو لۆژیكییه‌‪،‬‬ ‫جیاواز له‌ئێستا‬ ‫كه‌ هێشتاش‬ ‫په‌سه‌ندكراوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر پڕۆژه‌یه‌‌و‬ ‫ئێستا‬ ‫نه‌بوه‌ به‌ده‌ستور‬ ‫هه‌لومه‌رجێكی‬ ‫هه‌مواركردن‌و‬ ‫نوێ‌ هاتۆته‌‬ ‫گۆڕینی‬ ‫ئاراوه‌‌و ده‌بێ‌‬ ‫ئاسانتره‌‪،‬‬ ‫ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ش‬ ‫له‌گه‌ڵ گیانی ئه‌م به‌وه‌ش خواستی‬ ‫سه‌رده‌مه‌ نوێیه‌دا زۆربه‌ی الیه‌نه‌كان‬ ‫به‌دیده‌هێنێ‌‌‬ ‫بگونجێنرێت‬ ‫وه‌اڵم���ی ئه‌وانیش ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫پڕۆژه‌ ده‌ستوره‌ چوارساڵ له‌مه‌وپێش‬ ‫له‌هه‌لومه‌رجێك���ی جی���اواز له‌ئێس���تا‬ ‫په‌س���ه‌ندكراوه‌‪ ،‬ئێستا هه‌لومه‌رجێكی‬ ‫ن���وێ‌ هاتۆت���ه‌ ئ���اراوه‌‌و ده‌ب���ێ‌ ئه‌و‬ ‫پڕۆژه‌یه‌ش له‌گه‌ڵ گیانی ئه‌م سه‌رده‌مه‌‬ ‫نوێیه‌دا بگونجێنرێت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئ���ه‌و پڕۆژه‌ ده‌س���توره‌ له‌و‬ ‫كاته‌شدا به‌راپرس���ی په‌سه‌ند بكرایه‌‪،‬‬ ‫ئێس���تا پێویس���تی به‌ده‌س���تكاری‌و‬

‫هه‌مواركردنه‌وه‌ هه‌بو‪.‬‬ ‫هه‌م���و ده‌س���تورێكیش میكانیزمی‬ ‫هه‌مواركردن���ه‌وه‌ی له‌دوتوێ���ی ماده‌و‬ ‫بڕگه‌كانی���دا له‌خۆگرت���وه‌‪ ،‬چونك���ه‌‬ ‫ره‌وڕه‌وه‌ی ژیان ناوه‌س���تێ‌‌و هه‌میشه‌‬ ‫به‌ره‌و پێش���ه‌وه‌ ده‌ڕوات‌و گۆڕانكارییه‌‬ ‫سیاس���ی‌و ئاب���وری‌و كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و‬ ‫فه‌رهه‌نگیی���ه‌ نوێی���ه‌كان‪ ،‬گۆڕانكاری‬ ‫ده‌ستوریش���یان گه‌ره‌ك���ه‌‌و ئه‌وه‌ی بۆ‬ ‫ئه‌مڕۆ گونجاوه‌ بۆ سبه‌ینێ‌ نابێ‌‪.‬‬

‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ داوای هه‌مواركردن���ی‬ ‫ئه‌م پڕۆژه‌ ده‌س���توره‌ داوایه‌كی ره‌واو‬ ‫لۆژیكییه‌‪ ،‬كه‌ هێشتاش هه‌ر پڕۆژه‌یه‌‌و‬ ‫نه‌بوه‌ به‌ده‌ستور هه‌مواركردن‌و گۆڕینی‬ ‫ئاس���انتره‌‪ ،‬به‌وه‌ش خواستی زۆربه‌ی‬ ‫الیه‌ن���ه‌كان به‌دیده‌هێنێ‌‌و ده‌بێته‌ هۆی‬ ‫ئه‌وه‌ی س���ازان‌و كۆده‌نگی نیشتمانی‬ ‫له‌سه‌ربكرێت‌و ئه‌وه‌ش ده‌بێته‌ جێگه‌ی‬ ‫ره‌زامه‌ن���دی هاواڵتی���ان‌و به‌رێژه‌یه‌كی‬ ‫به‌رز له‌راپرسیدا په‌سه‌ندی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫به‌پێچه‌وان���ه‌ی ئ���ه‌وه‌وه‌ ئه‌گ���ه‌ری‬ ‫ئه‌وه‌ هه‌ی���ه‌ به‌ده‌نگی زۆرینه‌ی خه‌ڵك‬ ‫ره‌تبكرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش پرسی ده‌ستور‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ چوارگۆشه‌ی یه‌كه‌م‪.‬‬ ‫له‌پرس���ی ئه‌م پڕۆژه‌ ده‌س���توره‌دا‬ ‫خاڵێك كه‌ زۆر سه‌رنجی راكێشام وته‌و‬ ‫لێدوانی به‌رپرس���انی بااڵی حكومی‌و‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌و حزبییه‌ به‌ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنه‌وه‌ له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌‬ ‫له‌په‌رله‌مان چه‌ند ك���ه‌س ده‌نگی به‌و‬ ‫پ���ڕۆژه‌ ده‌س���توره‌ داوه‌‪ ،‬هه‌موی���ان‬ ‫له‌سه‌رۆكی هه‌رێم‌وسه‌رۆكی په‌رله‌مان‌و‬ ‫به‌رپرس���انی دیكه‌ی حزبی‌و حكومی(‬ ‫ته‌نانه‌ت نه‌وش���یروان مس���ته‌فاش كه‌‬ ‫پیاوێكی ئه‌رش���یفیه‌) ده‌ڵێن پرۆژه‌كه‌‬ ‫به‌ده‌نگ���ی ‪ 96‬له‌ك���ۆی ‪ 97‬ئه‌ندامی‬ ‫ئاماده‌ب���وی په‌رله‌مانی كوردس���تان‬ ‫په‌سه‌ندكراوه‌!‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌راستیدا وانیه‌‌و به‌پێی بڕیاری‬ ‫ژماره‌‪16‬ی س���اڵی ‪2009‬ی په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس���تان‌و بڕی���اری ژم���اره‌(‪)8‬ی‬ ‫ساڵی ‪2009‬ی تایبه‌ت به‌په‌سه‌ندكردنی‬ ‫پڕۆژه‌ی ده‌ستوری هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ك���ه‌ ئیم���زای س���ه‌رۆكی هه‌رێم���ی‬ ‫كوردس���تانی پێوه‌یه‌‌و له‌ژماره‌ ‪103‬ی‬ ‫رۆژی ‪20‬ی ته‌مموزی ‪2009‬ی وه‌قایعی‬ ‫كوردس���تاندا باڵوبۆت���ه‌وه‌‪ ،‬له‌خاڵ���ی‬ ‫یه‌كه‌م���ی بڕیاره‌كه‌دا ب���ه‌ده‌ق هاتوه‌‬ ‫(په‌س���ه‌ندكردنی پڕۆژه‌ی ده‌ستوری‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان‪ -‬عێ���راق به‌‪95‬‬ ‫ده‌نگ له‌ك���ۆی ‪ 96‬ئه‌ندامی ئاماده‌بو‌و‬ ‫ئاماده‌نه‌بونی ‪14‬ئه‌ندام)‪.‬‬ ‫ئیدی نازانم وه‌قایعی كورس���تان كه‌‬ ‫سه‌رچاوه‌ی یاساو بڕیاره‌ ره‌سمییه‌كانه‌‬ ‫راسته‌ یان لێدوانی به‌رپرسان؟!‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫دەوڵەت‌و کۆمەڵگای شووشەیی‬ ‫ئاراس فه‌تاح‬ ‫دەوڵ���ەت ئ���ەو ھێ���زە گەورەیەی���ە‬ ‫ک���ە دەتوانێ���ت لەرێ���گای چەندی���ن‬ ‫کەرەسەو تەکنیکەوە کۆنترۆڵمانبکات‪.‬‬ ‫بۆنموون���ە دەوڵ���ەت لەرێ���گای‬ ‫ھاونیش���تیمانیبوونمانەوە دەستنیشانی‬ ‫شوناس���ی ئەتنی‪ ،‬ئایینی‌و سیاسییمان‬ ‫دەکات‪ ،‬لەرێ���گای شوناس���نامەو‬ ‫پاس���ەپۆرتەکانمانەوە دەمانناسێتەوە‪،‬‬ ‫لەرێگای ناوو ناونیش���ان‌و شوێنی کارو‬ ‫نیش���تەجێبوونمانەوە دەزانێت لەکوێ‬ ‫دەژی���ن‪ ،‬لەرێگای پەیوەندییە س���اردو‬ ‫گەرمەکانمان���ەوە‪ ،‬وات���ە پەیوەندیی���ە‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و دیگیتاڵییەکانمان‪ ،‬زانیاری‬ ‫تەواوی لەسەر کەسایەتی‌و شوناسمان‬ ‫لەبەردەس���تدایە‪ .‬بەمچەش���نە دەوڵەت‬ ‫کەی بیەوێ���ت‪ ،‬دەتوانێت لۆکالیزەمان‬ ‫بکات؛ کەی بیەوێت دەستگیرمانبکات‪،‬‬ ‫دەس���تی پێمان���دەگات‌و کەیی���ش‬ ‫بییەوێ���ت کۆمەکمانب���کات‪ ،‬دەتوانێت‬ ‫فریامانکەوێت‪ .‬ئەم پەیوەندییە لەیەکەم‬ ‫سەرنجدا تاکڕەھەندە‪ ،‬واتە دۆخێکە کە‬ ‫تیای���دا پەیوەندییەکان لەس���ەرەوە بۆ‬ ‫خوارەوە رێکدەخرێن‪.‬‬ ‫پەیوەن���دی نێ���وان دەوڵ���ەت‌و‬ ‫ھاونیش���تیمانیان ل���ەدوای یان���زەی‬ ‫س���پتێمبەرەوە وەک پەیوەندی نێوان‬ ‫بۆق‌و ئ���اوە گەرمەکە وای���ە‪ .‬چیرۆکی‬ ‫بۆقەک���ەی فەیلەس���ووفی ئیرلەن���دی‪،‬‬ ‫چارلز ھاندی‪ ،‬خەریکە ببێت بەمۆدێلێک‬ ‫ک���ە دەوڵەت لەڕێگای���ەوە ھێدی ھێدی‬ ‫ئفلیجمان���دەکات‌و بەداگیرکردنی ژیانی‬ ‫شەخس���ییمان راماندەھێنێت‌و کوشتنی‬ ‫نھێنییەکانیش���مان دەکات بەدۆخێکی‬ ‫ئاس���ایی‪ .‬بۆئەوەی مەبەستەکە باشتر‬ ‫روونبکەم���ەوە دەمەوێ���ت بەخێرای���ی‬ ‫ئەزموون���ی بۆقەک���ە باس���بکەم‪ .‬گەر‬ ‫بۆقێک فڕێبدرێتە ناو ئاوێکی گەرمەوە‬ ‫بەپەلە خۆی فرێدەداتە دەرەوەو خۆی‬ ‫رزگاردەکات‪ ،‬ب���ەاڵم گ���ەر ھەمان بۆق‬ ‫بکرێتە ناو ئاوێکی ساردەوەو ھێدی ھێدی‬ ‫پل���ەی گەرمیی ئاوەک���ە بەرزبکرێتەوە‬ ‫ھەس���ت بەناڕەحەتی ناکات‌و تووش���ی‬ ‫ش���ۆک نابێت‪ ،‬بەڵک���و ئیفلیجدەبێت‌و‬ ‫لەپاش���اندا دەمرێت‪ .‬ئ���ەم وێناکردنە‬ ‫دەشێت یارمەتی ئەوەمانبدات کە چۆن‬ ‫پرۆسەی ش���ۆکبوون بەئاساییدەکرێت‌و‬ ‫ئ���ەم ئاس���اییکردنەوەیەش دەبێت���ە‬ ‫ھۆکاری مردن‪ .‬ھەر کەسێک ھۆشیاری‬ ‫شۆککبوونی تیابکوژرێت‪ ،‬ئامادەدەکرێت‬ ‫ب���ۆ رازییب���وون بەمردنێک���ی ھێواش‪.‬‬ ‫ئەرکی رۆشنبیریی رەخنەییش بەپلەی‬ ‫یەک���ەم ئاس���اییبینینی ش���ۆک نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو نیش���اندانی مەترسییەکانی ئەم‬ ‫پرۆسەی ئیفلیجبوونەیەو بەرھەمھێنانی‬ ‫ھۆش���مەندییەکی بەرگریی���ە‪ ،‬تاوەک���و‬ ‫ئینس���انەکان لەتەکنیکە جیاوازەکانی‬ ‫جیھانی ئۆروێلی ئاگاداربکاتەوە‪.‬‬ ‫یەکێک لەگەورەترین دەستکەوتەکانی‬ ‫دیموکراس���ی بریتی ب���وو لەجیاکاری‬ ‫لەنێ���وان رووبەری گش���تی‌و رووبەری‬ ‫شەخسیدا‪ .‬ئەم جیاکارییە ئەمڕۆ لەبەر‬ ‫ھەندێک ھۆکارو پاساو ڕوو لەکاڵبوونەوە‬ ‫دەکات‌و دەوڵ���ەت لەرێ���گای یاس���او‬ ‫زۆرجاریش بەرێگای نایاسایی خەریکی‬ ‫تەماش���اکردن‌و کۆنترۆڵکردن���ی ژیانی‬ ‫شەخس���یمانە‪ .‬ئەم پرۆسەیە بەشێکی‬ ‫بەیاس���ایی‌و ھێواش���ی وە بەشێکیتری‬ ‫بەنھێنی���ی‌و خێرای���ی پیادەدەکرێت‪.‬‬ ‫یەکێک لەستراتیژەکانی ئاساییکردنەوەی‬ ‫ش���ۆک بریتییە لەراھێنانی ئینسانەکان‬ ‫لەسەر میکانیزمی کۆنترۆڵ‌و داگیرکردنی‬ ‫بەکاوەخ���ۆی رووب���ەرە شەخس���یی‌و‬ ‫گش���تییەکانیان‪ .‬ئەرک���ی یەکەم���ی‬ ‫دەوڵەت بریتیی���ە لەقەناعەتپێھێنانی‬ ‫ئینس���انەکان ب���ەوەی ک���ە ژیانی���ان‬ ‫لەمەترس���یی دەپارێزێ���ت‪ .‬گوت���اری‬ ‫پاراس���تنی ئاساییش���ی نەتەوەیی���ش‬ ‫ئ���ەو ئایدیۆلۆژیا نوێیەی���ە کە دەوڵەت‬ ‫لەرێگایەوە ڕووبەرە شەخس���ییەکانمان‬ ‫لێدەس���ێنێتەوەو بەرامب���ەر ب���ەوەش‬ ‫ئاساییشمان زەمانەتدەکات‪.‬‬ ‫کێشەیەکی گەورەی دونیای دیگیتاڵی‬ ‫مۆدێرن ئەوەیە ک���ە چەندین رووبەری‬ ‫گشتیی نوێمان بۆ دروستدەکات بۆئەوەی‬ ‫تیایدا ئارەزومەندانە ژیانی شەخسیمان‬ ‫باڵوبکەین���ەوە‪ .‬جیھان���ی ‪2.0 Web‬‬ ‫لەوێن���ەی ‪‌Facebook‬و ‪‌MySpac‬و‬ ‫چەندین تۆڕی کۆمەاڵیەتی تر‪ ،‬نموونەی‬ ‫ئەو رووبەرە نوێیانەن کە ئینس���انەکان‬ ‫خۆویس���تانە ژیانی شەخس���ی خۆیان‬ ‫بەئاگا یان بێئاگا دەخەنە ناو رووبەری‬ ‫گش���تییەوە‪ .‬ئەم تێکەاڵوبوونەی کایە‬

‫شەخسی‌و گش���تییەکان مانای ئەوەیە‬ ‫مرۆڤەکان بەخواس���تی پەیوەندیگرتن‬ ‫دەچنە ناو ئ���ەو رووبەران���ەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫داتاکانی���ان موڵکی شەخس���ی خۆیان‬ ‫نی���ن‪ ،‬زانیارییەکانی���ان بۆ ھەمیش���ە‬ ‫لەس���ێرڤەرەکاندا پارێزراون‌و بەئاسانی‬ ‫ش���وێنپێکانیان ھەڵدەگیرێن���ەوە‪ .‬واتە‬ ‫ئەوەی یەکجار بچێتە ناو ئینتەرنێتەوە‪،‬‬ ‫چی���دی ناتوانێ���ت چاالکییەکان���ی‬ ‫بەپەنھانیی پی���ادەکات‪ .‬ئەو وەھمەی‬ ‫ئینتەرنێت دروستیکردووە کە تاکەکان‬ ‫لەته‌نهایی���دا ئازادن‌و ک���ەس ئاگاداری‬ ‫بزاوتەکانیان نییە‪ ،‬لەسێرڤەرو داتابانکی‬ ‫ئ���ەو دەزگایانەدا کۆتای���ی پێدێت کە‬ ‫ئ���ەو تاکانە الیان ئەندام���ن‌و زانیاریی‌و‬ ‫چاالکییەکانی���ان لەنێت���دا پارێزراون‪.‬‬ ‫ئەم زانیارییانە ب���ۆ زەمەنی دیاریکراو‬ ‫دەپارێزرێن‪ .‬لەڕێگای ئەم زانیارییانەوە‬ ‫ته‌نه���ا ناونیش���ان‌و پەیوەندییەکانمان‬ ‫ناپارێزرێن‪ ،‬بەڵکو تازەترین لێکۆڵینەوە‬ ‫باس لەوە دەکات کە دەکرێت لەرێگایانەوە‬ ‫کەسایەتییش���مان دەستنیشانبکرێت‪.‬‬ ‫یەکێ���ک ل���ەو لێکۆڵینەوان���ە ئ���ەوە‬ ‫دەردەخات کە لەڕێگای ھەڵسەنگاندنی‬ ‫اڵیک‌و چاالکییەکانی ناو فەیسبووکەوە‪،‬‬ ‫دەتوانرێ���ت نزیکەی ‪ ٩٥%‬شوناس���یی‬ ‫کەسایەتییەکان دەستنیشانبکرێت؛ واتە‬ ‫لەتەنیشت بوونی زانیاری تەواو لەسەر‬ ‫ئیمەی���ل‌و ئەدرێس‌و وێنەو کارو ھاوڕێ‌و‬ ‫رێبازی بیرکردنەوەکان‌و چاالکییەکانی‬ ‫ن���او ئینتەرنێت‪ ،‬دەتوانرێت بزانرێت تۆ‬ ‫کێیت‪ ،‬حەزت لەچییەو چیی دەکەیت‌و‬ ‫بەم ش���ێوەیەش وێنەیەکی شێوەکامڵ‬ ‫لەس���ەر کەس���ایەتی ئەندامەکانی ئەو‬ ‫تۆڕە کۆمەاڵیەتییانە بکێشرێت‪.‬‬

‫ھەر کەسێک‬ ‫ھۆشیاری‬ ‫شۆککبوونی‬ ‫تیابکوژرێت‪،‬‬ ‫ئامادەدەکرێت‬ ‫بۆ رازییبوون‬ ‫بەمردنێکی ھێواش‬ ‫دەوڵەتی ئاساییش���پەروەر دەیەوێت‬ ‫پەیوەن���دی نێوان س���ەرەوەو خوارەوە‬ ‫وەک���و پەیوەندییەک���ی تاکالیەن���ە‬ ‫رابگرێ���ت‪ .‬ئ���ەم دەوڵەت���ە دەیەوێت‬ ‫کۆمەڵگا وەکو جەستەیەکی شووشەیی‬ ‫لەبەردەس���تدابێت‌و ئەش���یعەی ی���ەک‬ ‫بەیەکی ئینس���انەکان بگرێت‪ ،‬بۆئەوەی‬ ‫بزانێت چۆن بیردەکەنەوە‪ ،‬چیدەکەن‪،‬‬ ‫حەزیان لەچییەو نیازی���ان چییە‪ .‬لەم‬ ‫کۆنس���ێپتەدا ھێدی ھێ���دی پەیوەندی‬ ‫خوارەوە بۆ س���ەرەوە روو لەکزبوون‌و‬ ‫کاڵبوونەوە دەکات‪ ،‬واتە کۆمەڵگا لەوە‬ ‫دەکەوێت چاوی لەکردەو بڕیارو پالنەکانی‬ ‫دەوڵەت بێت‌و چاودێریی چاالکییەکانی‬ ‫بکات‪ .‬بێگومان س���کانداڵی کارمەندی‬ ‫پێش���ووی دەزگای ھەواڵگری ئەمریکا‪،‬‬ ‫سی‪.‬ئای‪.‬ئەی‌و ئای‪.‬ئێن‪.‬سی‪( ،‬ئێدوارد‬ ‫س���نۆدن) دواچیرۆک���ی س���ەرھەڵدانی‬ ‫دۆخێکی نائاس���ایی نێونەتەوەیی نییە‬ ‫کە رەھەندە شاراوەکانی سیخوڕیکردنی‬ ‫دەزگا ھەواڵگرییەکان���ی ئەمری���کای بۆ‬ ‫بەیانکردین‪ ،‬بەڵک���و پەردەھەڵمالینیک‬ ‫بوو لەسەر ئەو رەھەندە ترسناکەی کە‬ ‫پێماندەڵێت ھەموو دەزگا زەبەالحەکانی‬ ‫تر لەوێنەی مایکرۆسۆفت‪ ،‬فەیسبووک‪،‬‬ ‫گووگل‪ ،‬ئەپڵ‌و ھتد‪ ،‬دەبن بەداتابانکی‬ ‫یەدەک (ئیحتیاتیی) بۆ کەش���فکردنی‬ ‫ژیان���ی شەخس���یمان‪ ،‬گ���ەر دەوڵەت‬ ‫فەرمانیان پێبکات‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫ته‌‌پوتۆزی‬ ‫ئه‌رشیف‌و دیموکراسی‬ ‫هه‌ڵبدرێته‌وه یان هه‌ڵنه‌درێته‌وه‪ :‬ئه‌وه‌‬ ‫پرسیاره‌كه‌یه‬ ‫ک���ه ده‌ڵێین ته‌پوتۆزی ئه‌‌رش���یف به‬ ‫هه‌ردو مانای ره‌مزی‌و واقیعی ده‌یڵێین‪.‬‬ ‫ئه‌رش���یف هه‌میش���ه جێگایه‌ك���ی پڕ‬ ‫کتێ���ب‌و به‌ڵگه‌نام���ه‌ی ته‌پوتۆزاویه‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌هه‌‌مانکاتدا ئه‌و جێگایه‌یه که‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ بۆی هه‌میشه مایه‌ی جۆرێک‬ ‫له‌گرانیه ئه‌وه‌ی که درێدا ناوی ده‌نێت‬ ‫ت���ا‪ ،‬له‌کتێبی تای ئه‌رش���یف‪ .‬به‌پێی‬ ‫لێکدانه‌وه‌ی درێدا چه‌مکی ئه‌رش���یف‬ ‫ل���ه‌‪ Arkhe‬وه هات���وه ک���ه له‌یه‌ك‬ ‫کاتدا دوو مانا ده‌به‌خش���ێت‪ ،‬ئه‌وانیش‬ ‫س���ه‌ره‌تاو فه‌رماندان‪ .‬به‌م پێیه‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ناوه‪ ،‬دوو بنه‌ما پێک���ه‌وه گرێده‌د‌‌ات‪،‬‬ ‫بنه‌مایه‌كی سروش���تی ی���ان مێژویی‪،‬‬ ‫به‌وه‌ی ئه‌رشیف ئه‌و جێگای سه‌ره‌تایه‬ ‫له‌هه‌مانکاتدا له‌رووی یاس���اییه‌وه که‬ ‫فه‌رمانی لێوه ده‌رده‌چێت‪.‬‬ ‫له‌‌ رۆژانی رابوردودا ئه‌رشیف بو به‬ ‫به‌شێک له‌سیاسه‌تی کوردی‪ .‬ئه‌رشیف‬ ‫نه‌ك وه‌ك شێوازێکی ده‌زگاییانه‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫زیاتر له‌ش���ێوازی یاده‌وه‌ری‪ .‬که‌سێک‬ ‫چاالک له‌ناو کایه‌ی سیاسه‌تدا له‌رێگای‬ ‫ئه‌رش���یفی تایبه‌تی خۆیه‌وه چاالکانه‬ ‫به‌شداری سیاسی ده‌كات‪ .‬ئه‌م روداوه‬ ‫پێیگوتین که ئه‌رشیف چه‌ند گرنگه‪.‬‬ ‫ئه‌رش���یف چیه؟ به ساده‌یی جێگای‬ ‫یاده‌وه‌ریه‪ .‬که‌واته که قس���ه له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌رش���یف ده‌كه‌ین راس���ته‌‌وخۆ قسه‬ ‫له‌س���ه‌ر یاده‌وه‌ری ده‌که‌ین‪ .‬یاده‌وه‌ری‬ ‫که‌س���ه‌كان‪ ،‬ده‌زگاکان‪ ،‬پێکهاته‌كان‪،‬‬ ‫کۆمپانیاکان‪ ،‬هێزه ده‌ره‌كیه‌كان‪ ،‬هتد‪.‬‬ ‫ی���اده‌وه‌ری به‌ردی بناغ���ه‌ی ئاگاییه‪.‬‬ ‫مه‌حاڵه بتوانی���ت یاده‌وه‌ریت نه‌‌بێت‌و‬ ‫ئاگایی قوڵت هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه رێک وه‌ك ئ���ه‌وه وایه کاتێک‬ ‫ده‌چیته ش���ارێک که هیچ���ی ده‌رباره‬ ‫نازانی���ت‪ .‬ل���ه‌‌‌و کات���ه‌‌دا باڵه‌خان���ه‌و‬ ‫جێگاکان‪ ،‬ته‌نها رواڵه‌ته ده‌ره‌كیه‌که‌یان‬ ‫ده‌رده‌که‌وێ���ت ک���ه ده‌ش���ێت له‌‌ڕوی‬ ‫ئیس���تاتیکیه‌وه مایه‌ی س���ه‌رنج بێت‬ ‫یان ن���ا‪ .‬به‌اڵم کاتێک ک���ه ده‌رباره‌ی‬ ‫راب���وردوی ئه‌و جێگای���ه ده‌خوێنێته‌و‬ ‫یان به‌ئاگاده‌بیته‌وه‪ ،‬ئه‌وا ده‌م‌و ده‌ست‬ ‫مانای ده‌رکه‌وته‌ی شته‌كان ده‌گۆڕین‪.‬‬ ‫به‌هه‌مانش���ێوه‪ ،‬نه‌‌وه‌ی ن���وێ کاتێک‬ ‫به ی���اده‌وه‌ری به ئاگا نی���ه‪ ،‬له‌رێگای‬ ‫ئه‌رش���یفه‌وه‪ ،‬ئ���ه‌وا ته‌نه���ا رواڵه‌تی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ده‌بینێ���ت‪ .‬له‌س���ه‌رده‌می‬ ‫میدیای پڕ له‌بریقه‌دا‪ ،‬هه‌میشه رواڵه‌تی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت هه‌ڵخه‌ڵه‌تێن���ه‌ره‪ .‬نه‌بونی‬ ‫ئاگای���ی له‌ئه‌رش���یف‪ ،‬له‌ی���اده‌وه‌ری‪،‬‬ ‫له‌رێچکه‌ی رابوردو‪ ،‬مان���ای بێئاگایی‬ ‫له‌ره‌گی ئێستا‪ ،‬له‌چۆنێتی هاتنه ئارای‬ ‫ئێس���تا‪ ،‬به کورتی یانی تێنه‌گه‌ش���تن‬ ‫له‌ئێس���تا‪ .‬بۆیه به‌بێ ئه‌رشیف که‌س‬ ‫به‌باش���ی ناتوانێت له‌ئێستا تێبگات‪،‬‬ ‫چه‌مکی به‌رامبه‌ر به‌رهه‌م بهێنێت‪.‬‬ ‫لێ���ر‌ه‌وه‌ حه‌زده‌ك���ه‌م ئاماژه‌یه‌ك به‬ ‫س���ه‌رنجێکی هایدگ���ه‌ر بده‌م له‌س���ه‌ر‬ ‫وته به‌ناوبانگه‌ک���ه‌ی مارکس‪ .‬مارکس‬ ‫‌تێزه‌كان���ی ده‌رب���اره‌ی فیورب���اخ‬ ‫له ‌‌‬ ‫ده‌بۆڵێنێ���ت ک���ه گوایه هه‌ت���ا ئه‌مرۆ‬ ‫فه‌یله‌‌‌سوفان زیاتر دونیاین لێکداوه‌ته‌وه‪،‬‬ ‫ئه‌رکی فه‌یله‌‌‌س���وفان ئه‌وه‌یه که دونیا‬ ‫بگۆڕن‪ .‬هایدگه‌‌ر ده‌ڵێت ئه‌م رس���ته‌یه‬ ‫له‌دوو به‌ش���ی دژ به ی���ه‌ك پێکهاتوه‪.‬‬ ‫له‌به‌‌ش���ی یه‌كه‌مدا ده‌بۆڵێنێ‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫لێکدانه‌وه‌ی دونیا‪ ،‬له‌به‌ش���ی دووه‌مدا‬ ‫داخوازی گۆرانی دونیا ده‌كات‪ .‬هایدگه‌‌ر‬ ‫ده‌ڵێت هه‌نگاوی یه‌كه‌می گۆڕان ئه‌وه‌یه‬ ‫ک���ه دی���دت هه‌‌بێت بۆ گ���ۆڕان‪ .‬به‌بێ‬ ‫وێناکردنی گۆڕان‪ ،‬به‌بێ هه‌بونی توانا‬ ‫بۆ به چه‌مککردنی دونیا به شێوازێکی‬ ‫جودا‪ ،‬مه‌حاڵه‌ بتوانیت دونیا بگۆڕیت‪.‬‬ ‫ئه‌رشیف له‌زمانی کوردیدا مانایه‌كی‬ ‫فیزیکی هه‌یه‪ .‬ئاماژه‌یه بۆ ش���وێنێك‪،‬‬ ‫که تیایدا دۆکیومێنتی رابوردو به‌پێی‬ ‫سیس���ته‌مێکی پۆلێنکراو هه‌ڵگیراوه‪.‬‬ ‫ئێم���ه که قس���ه له‌س���ه‌ر ئه‌رش���یف‬ ‫ده‌كه‌ین به ته‌نها مه‌به‌ستمان ئه‌وه‌ نیه‬ ‫که قس���ه له‌سه‌ر ئه‌م ش���وێنه بکه‌ین‪.‬‬ ‫به‌ڵکو مه‌به‌‌س���تمان ئه‌وه‌یه کاتێک که‬ ‫ده‌گه‌رێیته‌وه بۆ ئ���ه‌م جێگایه بۆچی‬ ‫ده‌گه‌رێیته‌وه‪ ،‬له‌پێناو چیدا؟ هه‌بونی‬ ‫توانا بۆ ده‌ست گه‌یشتن به‌م جێگایه چ‬ ‫توانایه‌كت پێده‌به‌خشێت‪ .‬ئینجا بونی‬ ‫فیزیکی ئه‌م جێگایه چ گرنگیه‌كی هه‌یه‬

‫بۆ دیموکراسی‪.‬‬ ‫با سه‌ره‌تا له‌‌‌و دراوه‌وه ده‌ستپێبکه‌ین‬ ‫که ئه‌رش���یف‌و دیموکراس���ی پێکه‌وه‬ ‫گرێدراون له‌چه‌ند ئاس���تێکدا‪ .‬ئاستی‬ ‫یه‌که‌م‪ :‬ته‌نها له‌دیموکراسیدا ده‌توانیت‬ ‫یان ماف���ت هه‌یه که ده‌س���تت بگاته‬ ‫ئه‌رش���یف‪ .‬چونکه ئه‌رشیف مۆڵگه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌یه که وتراوه له‌س���اته‌وه‌ختێکدا‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی له‌میان���ه‌ی بونی���ادی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدا‪ ،‬ئه‌وا ده‌سه‌اڵت گه‌ر بۆی‬ ‫بکرێت ده‌خوازێت که بیشارێته‌وه‪ .‬دیاره‬ ‫لێر‌‌ه‌دا پرسی ئاسایش دێته ئاراوه که‬ ‫ده‌ی‌ێت به‌پێی یاس���ا رێکبخرێت‪ .‬هیچ‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتێک بۆی نیه بۆ هه‌میشه بێ‬ ‫ئه‌رش���یف بێت ی���ان دۆکیومێنته‌كانی‬ ‫بش���ارێته‌وه‪ .‬ش���اردنه‌وه‌ی هه‌میشه‬ ‫یانی له‌‌‌ناوبردن‪ .‬کاتێک ده‌س���ه‌اڵتێک‬ ‫ی���اده‌وه‌ری له‌‌‌ناوده‌بات ئ���ه‌وا خه‌ڵکی‬ ‫توشی نه‌خۆشی بێ یاده‌وری ده‌کات‪،‬‬ ‫که م���رۆڤ بێ ی���اده‌وه‌ری ب���و ئه‌وا‬ ‫ناتوانێت بونه‌وه‌رێکی سیاسی بێت‪.‬‬ ‫ئاس���تی دوه‌م‪ ،‬له‌روی یاده‌وه‌ریه‌وه‪،‬‬ ‫دیموکراسی بێ یاده‌وه‌ری نابێت‪ .‬درێدا‬ ‫ده‌ڵێت‪ ،‬ده‌س���ه‌اڵتی سیاسی نیه به‌بێ‬ ‫کۆنترۆڵکردنی ئه‌رش���یف‌و یاده‌وه‌ری‪.‬‬ ‫هه‌میشه پێوه‌ری دیموکراتیزه‌كردنێکی‬ ‫کاریگه‌ر به پێی هه‌ندێک کراتیتیریایه‪:‬‬ ‫له‌هه‌ناویدا هه‌بونی تواناو ده‌ستگه‌یشتن‬ ‫به ئه‌رشیف‪.‬‬ ‫ئاس���تی س���یێه‌م‪ ،‬ئه‌رش���یف ته‌نها‬ ‫جێگایه‌ك نیه ک���ه به‌ڵگه‌نامه‌ی تیادا‬ ‫هه‌ڵگی���راوه ده‌رب���اره‌ی رۆژانێک���ی‬ ‫به‌‌س���ه‌رچو‪ .‬به‌ڵکو ئه‌و جێگایه‌یه که‬ ‫رابوردوو ئێستاو داهاتو تیایدا پێکه‌وه‬ ‫به‌‌ستراوه‪ .‬ئێس���تا له‌کوێوه هاتوه‪ ،‬به‬ ‫پشتبه‌‌س���تن به روداوه‌كانی رابوردو‪،‬‬ ‫به هێزه په‌نهانه‌كانی رابوردو بۆ کوێ‬ ‫ده‌برێت‪.‬‬ ‫ئاستی چوارهه‌م‪ ،‬بریتیه له‌ئه‌و هێزه‌ی‬ ‫که ئه‌رش���یف یان به‌ڵگه‌ی ئه‌رش���یفی‬ ‫له‌خۆی ده‌گرێت‪ .‬فۆکۆ ئه‌مه ناوده‌نێت‬ ‫ده‌گمه‌نی‪ .‬له‌‌به‌ڵگه‌ی ئه‌رش���یفیدا‪ ،‬به‬ ‫پێچه‌وانه‌ی به‌ڵگ���ه‌ی مێژوییه‌وه‪ ،‬هیچ‬ ‫فلته‌رێک نیه‪ ،‬هه‌مو وتراوێک وه‌ك خۆی‬ ‫هه‌یه‪ .‬بۆیه به‌ڵگه‌ی ئه‌رشیفی ده‌كرێت‬ ‫بوترێ مان���ای روت له‌‌‌خۆی ده‌گرێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌ڵگه‌ی مێژویی مانای پۆش���راو‬ ‫یان مانای خوازراوه‪ .‬ئه‌مه به‌تایبه‌‌ت بۆ‬ ‫مێژوی کورد‪ .‬مێژوی کورد به‌گش���تی‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت ئه‌وه‌ی‌ له‌‌الیه‌ن کورد خۆیه‌وه‌‬ ‫نوسراوه‪ ،‬داکۆکیکردنه له‌باشی کورد‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌شی له‌الیه‌ن بێگانه‌وه‌ نوسراوه به‬ ‫زۆری به پێچه‌وانه‌وه‪ .‬به‌م پێیه مێژوی‬ ‫کورد مێژوی پۆش���ینی ناشیرینیه‌كانی‬ ‫کورده‌ به‌رامب���ه‌‌ر کورد خۆی‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ل���ه‌‌‌‌و هه‌س���ته ناسیونالیس���تیه‌ی‬ ‫مێژونوسانی کور‌ده‌وه هاتوه که ده‌بێت‬ ‫داکۆک���ی له‌ک���ورد بک���ه‌ن له‌به‌رامبه‌‌ر‬ ‫نه‌یارانی ک���ورددا‪ .‬له‌هه‌مانکاتدا مێژو‬ ‫سه‌رکه‌وتو یان ده‌سه‌اڵت ده‌ینوسێته‌وه‪،‬‬ ‫ده‌یرازێنێته‌وه‪ .‬به‌اڵم ئه‌رشیف هێشتا‬ ‫ماده‌ی خاوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه وه‌ها ده‌كات له‌که‌س���ێکی وه‌ك‬ ‫فۆکۆ ک���ه بایه‌خێکی ئێج���گار گه‌وره‬ ‫ب���دات به ئارش���یف‪ .‬فۆک���ۆ له‌کتێبی‬ ‫ئارکه‌لۆجیای مه‌‌عریفه له‌الپه‌ڕه‌ی ‪129‬‬ ‫له‌باس له‌ئه‌رشیف ده‌كات‪ .‬الی فۆکۆ‬ ‫ئه‌رشیف یاسای ئه‌وه‌یه که ده‌توانرێت‬ ‫بوترێ���ت‪ ،‬سیس���ته‌می به‌رێوه‌بردن���ی‬ ‫ده‌رکه‌وتن���ی وته‌‌زای���ه وه‌ك روداوێکی‬ ‫ده‌گمه‌ن‪ .‬به‌م پێیه ئه‌رش���یف توانای‬ ‫ئه‌وه ده‌به‌خش���ێت که وته‌زا دابرێژیت‪،‬‬ ‫که بتوانیت بدوێیت‪ ،‬به پشتبه‌‌ستن به‬ ‫روداو‪ ،‬که بتوانیت خاڵی کۆکه‌ره‌وه‌ی‬ ‫ش���پرزی ئێس���تا بدۆزیت���ه‌وه‪ .‬ئ���ه‌م‬ ‫خه‌س���ڵه‌ته وه‌ها له‌فۆکۆ ده‌كات باس‬ ‫له‌ده‌گمه‌نێ���ت ب���کات له‌په‌یوه‌ندی به‬ ‫ئه‌رشیفه‌وه‪.‬‬ ‫پاش هه‌ڵدانه‌وه‌ی‌ ئه‌رش���یفه‌که ئێمه‬ ‫ئێستا ده‌زانین که کێشه‌ی سه‌رۆکایه‌تی‬ ‫له‌که‌یه‌و ده‌ستیپێکردوه‪ ،‬چۆن یاریه‌کانی‬ ‫ئه‌نجامدراوه‪ ،‬چۆن گه‌ش���ه‌ی کردوه‪،‬‬ ‫یاریکه‌ره‌كانی کێبون‪ ،‬بۆچی گه‌شتینه‬ ‫ئه‌م دۆخ���ه‪ .‬له‌هه‌مانکاتدا ده‌زانین که‬ ‫مه‌به‌‌ست له‌‌‌وه‌ی ئێستا روئه‌دات چیه؟‬ ‫ده‌خوازرێت چ ئاینده‌یه‌ك بێته ئاراوه‪.‬‬ ‫ته‌پوتۆزی ئه‌‌رش���یفه‌كه ته‌توپۆزێکی‬ ‫زۆری له‌سه‌ر روداوه‌كانی ئێستا البرد‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت بۆ نه‌‌وه‌ی پاش راپه‌رین‪.‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫ریفۆرمه‌كانی‌ وه‌زاره‌تی‌ خوێندنی‌ بااڵ‪..‬‬ ‫ده‌ستخۆشانه‌و پێویستیی‌ پێداچونه‌وه‌‬ ‫د‪ .‬یه‌حیا عومه‌ر رێشاوی*‬

‫‪yreshawy@yahoo.com‬‬

‫له‌ س���ه‌رده‌می‌ وه‌زاره‌ته‌كه‌ی‌ پرۆفیسۆر‬ ‫"د‪.‬دالوه‌ر عه‌الئه‌دین" سیستمی‌ خوێندن‬ ‫له‌ زانكۆو په‌یمانگ���ه‌كان راچه‌نینێكی‌‬ ‫به‌خ���ۆوه‌ دی‌و رۆحێكی‌ تازه‌ خرایه‌ نێو‬ ‫جه‌سته‌ی‌ ش���ه‌كه‌ت‌و ماندوی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫خوێندنی‌ بااڵو توێژینه‌وه‌ی‌ زانس���تیی‪،‬‬ ‫مونافه‌س���ه‌ی‌ تواناو ش���اره‌زایی كرایه‌‬ ‫پێوه‌ر بۆ وه‌رگرتنی‌ پۆسته‌كان‌و ده‌رگای‌‬ ‫پرۆژه‌ی‌ تواناس���ازیی‌ به‌روی‌ هه‌موان‌و‬ ‫به‌ پێ���ی توان���اكان كرای���ه‌وه‌و له‌نێو‬ ‫چوار دیواری‌ كۆلیژو په‌یمانگه‌كانیشدا‬ ‫پرۆسه‌یه‌كی‌ چاكس���ازیی‌‌و پێداچونه‌وه‌‬ ‫ده‌ستیپێكرد‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���د زۆرب���ه‌ی‌ الیه‌ن���ه‌‬ ‫به‌پرۆس���ه‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی���داره‌كان‬ ‫په‌روه‌رده‌و فێرك���ردن له‌خوێندنی‌ بااڵ‬ ‫ئه‌م هه‌نگاوانه‌یان به‌پێویس���ت ده‌زانی‌‌و‬ ‫په‌رۆشیه‌ك بۆ پرۆسه‌كه‌ به‌دی‌ ده‌كرا‪،‬‬ ‫به‌اڵم ره‌خنه‌ له‌نه‌بونی‌ زه‌مینه‌یه‌كی‌ له‌بار‬ ‫بۆ ئه‌م گشته‌ گۆڕانكاریانه‌و زۆری‌‌و چڕیی‌‬ ‫چاكسازیی‌‌و گۆڕانكاریه‌كان له‌یه‌ككاتدا‬ ‫كه‌ به‌ڕاده‌ی���ه‌ك جۆرێك له‌ش���پرزیی‌‌و‬ ‫بێس���ه‌روبه‌ریی‌ دروستكرد‪ ،‬لێره‌و له‌وێ‌‬ ‫ئاراس���ته‌ ده‌كرا‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ی‌ حیزب‌و‬ ‫الیه‌نه‌ سیاس���یه‌ بااڵده‌س���ته‌كان وه‌ك‬ ‫خوی‌ هه‌میش���ه‌ییان ده‌س���تیان خسته‌‬ ‫نێ���و پرۆژه‌كه‌‪ ،‬به‌جۆرێ���ك له‌كۆماری‌‬ ‫س���ه‌وز په‌رۆش���یه‌كی‌ زیاد له‌پێوست‌و‬ ‫په‌له‌ییه‌ك بۆ جێبه‌جێكردنی‌ حه‌رفیانه‌‬ ‫ب���ه‌دی‌ ده‌ك���راو له‌كۆم���اری‌ زه‌ردیش‬ ‫خۆگێلك���ردن‌و جێبه‌ج���ێ نه‌ك���ردن‌و‬ ‫خۆدزینه‌وه‌ له‌بڕیاره‌كان بویه‌ س���یمای‌‬ ‫زانكۆو په‌یمانگه‌كانی‌ هه‌رێم‪.‬‬ ‫به‌ن���ده‌ وه‌ك مامۆس���تایه‌ك كه‌ هه‌ر‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای‌ پ���رۆژه‌ چاكس���ازیه‌كه‌ی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ خوێندنی‌ ب���ااڵ به‌(ئومێدو‬ ‫ترس)ه‌وه‌ ده‌مڕوانیه‌ پرۆسه‌كه‌و هه‌ندێك‬ ‫له‌هه‌نگاوه‌كان گه‌شبینیه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌ بۆ‬ ‫دروس���ت ده‌كردم‌و ده‌م���وت كاروانه‌كه‌‬ ‫كه‌وته‌رێ‌! هه‌ندێجاریش هه‌س���تمده‌كرد‬ ‫نه‌مامه‌ك���ه‌ له‌نێ���و زه‌مینه‌یه‌كی‌ لمیی‌و‬ ‫ره‌ق‌و ته‌ق���دا چێن���راوه‌و خۆری���ش‬ ‫له‌نێوه‌ندی‌ ئاسمانه‌!‬ ‫له‌پێناو ده‌وڵه‌مه‌ندكردن‌و به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫پێداچون���ه‌وه‌و وردبون���ه‌وه‌ ده‌مه‌وێت‬ ‫لێره‌دا له‌س���ه‌ر الیه‌نی‌ ئیجابی‌و سه‌لبی‬ ‫ئه‌م سیستمه‌ نوێیه‌ بدوێم‌و قسه‌ له‌سه‌ر‬ ‫چه‌ند خاڵێك بكه‌م‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬الیه‌نه‌ پۆزه‌تیڤه‌كان‬ ‫‪ -1‬پرۆژه‌ی‌ تواناس���ازیی‪ :‬پێش ئه‌م‬ ‫هه‌ن���گاوه‌ی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌ خوێندنی‌ بااڵ‬ ‫نادادپه‌روه‌ی���ی له‌هه‌له‌كان���ی‌ خوێندنی‌‬ ‫بااڵ بۆ وه‌رگرتنی‌ بڕوانامه‌ی‌ ماس���ته‌رو‬ ‫دكتۆرا به‌رۆكی‌ به‌سیس���تمی‌ خوێندنی‌‬ ‫بااڵی‌ گرتب���وو‪ ،‬پێ���وه‌ری ئه‌ندامبون‌و‬ ‫الیه‌نگیریی له‌الیه‌نێكی‌ سیاسیدا زامنی‌‬ ‫ده‌ستخستنی‌ كورس���یه‌كانی‌ ماسته‌رو‬ ‫دكتۆرا ب���ون‪ ،‬خوێندكاران‌و خوازیارانی‌‬ ‫خوێندنی‌ ب���ااڵ متمانه‌یان به‌وه‌رگرتنی‌‬ ‫عادیالن���ه‌ له‌چوارچێ���وه‌ی‌ كورس���یه‌‬ ‫دابینكراوه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫ناردن بۆ ده‌ره‌وه‌ كزبوبو‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ پاش‬ ‫بێئومێدیه‌كی‌ زۆر له‌به‌دیهێنانی‌ خه‌ونی‌‬ ‫خوێندن له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت ئه‌م پرۆژه‌یه‌‬ ‫ئومێدێك���ی‌ گه‌وره‌ی‌ گه‌ڕان���ه‌وه‌و بویه‌‬ ‫نه‌ریتێكی‌ جوانی‌ پیاده‌كردنی‌ فرسه‌تی‌‬ ‫یه‌كس���ان بۆ هه‌موان‌و دروس���تكردنی‌‬ ‫كه‌ش‌و هه‌وای‌ كێبڕكێ‌‌و خۆسه‌لماندن‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌و سه‌رنج‌و تێبینیانه‌ی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئ���ه‌م پرۆژه‌یه‌ هه‌یه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌یه‌كێك‬ ‫له‌هه‌نگاوه‌ باشه‌كانی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ خوێندنی‌ بااڵ داده‌نرێت‌و ئه‌م‬ ‫پرۆس���ه‌یه‌ هه‌لی خوێندنی‌ بۆ هه‌زاران‬ ‫كاندی���د ره‌خس���اندوه‌و ئومێد ده‌كرێت‬ ‫له‌داهاتودا خزمه‌تێكی‌ باش به‌خوێندنی‌‬ ‫بااڵ له‌هه‌رێمدا بگه‌یه‌نن‌و به‌هه‌گبه‌ی‌ پڕ‬ ‫له‌زانیاری���ی‌و ش���اره‌زاییه‌وه‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫‪ -2‬فیدب���اك‪ :‬پرۆس���ه‌ی‌ فیدب���اك‌و‬ ‫هه‌ڵس���ه‌نگاندنی‌ ئه‌دائ���ی مامۆس���تا‬ ‫ستایلێكی‌ نوێ‌ بو هێنرایه‌ نێو خوێندنی‌‬ ‫بااڵ‪ ،‬خوێندكاران له‌س���ااڵنی‌ پێش���ودا‬ ‫میكانیزمێكیان له‌به‌رده‌س���تدا نه‌بو بۆ‬ ‫ده‌ربڕینی‌ ده‌ستخۆشی یان ئاراسته‌كردنی‌‬ ‫ره‌خنه‌و س���ه‌رنج بۆ مامۆس���تاكانیان‪،‬‬ ‫له‌م س���ه‌رده‌مه‌دا بڕیاره‌ فیدباك گشت‬

‫بواره‌كان���ی‌ ژیان بگرێته‌وه‌و وه‌رگر راو‬ ‫س���ه‌رنجه‌كانی‌ خۆی‌ ئاراسته‌ی‌ نێره‌ری‌‬ ‫په‌یامه‌كان بكات‪ ،‬له‌هه‌موی پێویستتر‬ ‫بواری‌ په‌روه‌ره‌ده‌و فێركردن‌و خوێندنی‌‬ ‫بااڵیه‌ كه‌ مامۆس���تا به‌رده‌وام پێوستی‌‬ ‫به‌ئاوێنه‌یه‌ك���ه‌ الیه‌نه‌ باش‌و خراپه‌كانی‌‬ ‫پێ نیش���انبدات‪ ،‬دیاره‌ نزیكترین كه‌س‬ ‫له‌مامۆس���تا خودی‌ خوێن���دكاره‌‪ ،‬له‌و‬ ‫كاته‌ی‌ ئه‌م پرۆس���ه‌یه‌ هێنراوه‌ته‌وه‌ نێو‬ ‫ده‌زگاكانی‌ خوێندنی‌ بااڵ‪ ،‬مامۆستایان‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌ كه‌وتونه‌ته‌ خۆیان‌و‬ ‫جۆرێك له‌مونافه‌سه‌و كێبڕكێی دروست‬ ‫كردوه‌‪ ،‬خوێندكارانیش هه‌س���تێكیان ال‬ ‫دروست بوه‌ كه‌ گوێ‌ بۆ راوبۆچونه‌كانیان‬ ‫ده‌گیرێ���ت‌و ئه‌وانیش ماف���ی ئه‌وه‌یان‬ ‫دراوه‌ت���ێ‌ ك���ه‌ هه‌ڵس���ه‌نگاندن بكه‌ن‌و‬ ‫ئازادانه‌ راوسه‌رنجی‌ خۆیان بخه‌نه‌رو‪.‬‬ ‫‪ -3‬پۆس���ته‌كان‪ :‬نه‌ریتێك���ی‌ تر كه‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ خوێندنی‌ ب���ااڵ هێنایه‌ نێو‬ ‫سیس���تمی‌ كاركردنیه‌وه‌‪ ،‬ئاشكراكردنی‌‬ ‫پۆس���ت‌و پل���ه‌ جیاجی���اكان ب���و بۆ‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ره‌ گش���تیه‌كان‌و راگره‌كان‪،‬‬ ‫به‌جۆرێك پێشكه‌ش���كردنی‌ "سی ڤی‌"و‬ ‫بونی‌ ش���اره‌زایی بویه‌ پێوه‌ری‌ پێدانی‌‬ ‫هه‌ندێ���ك له‌پۆس���ته‌كان‪ ،‬ئه‌گه‌رچ���ی‌‬ ‫تێبینی‌‌و س���ه‌رنجی‌ جۆراوجۆر له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌م شێوازه‌ نوێیه‌ له‌وه‌رگرتنی‌ پۆست‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌به‌راورد به‌چه‌ند س���اڵی‌‬

‫له‌گه‌ڵ ئه‌و سه‌رنج‌و‬ ‫تێبینیانه‌ی‌ له‌سه‌ر‬ ‫پرۆژه‌ی تواناسازی‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌یه‌كێك له‌هه‌نگاوه‌‬ ‫باشه‌كانی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ خوێندنی‌‬ ‫بااڵ داده‌نرێت‌و‬ ‫ئه‌م پرۆسه‌یه‌‬ ‫هه‌لی خوێندنی‌‬ ‫بۆ هه‌زاران كاندید‬ ‫ره‌خساندوه‌و ئومێد‬ ‫ده‌كرێت له‌داهاتودا‬ ‫خزمه‌تێكی‌ باش‬ ‫به‌خوێندنی‌ بااڵ‬ ‫له‌هه‌رێمدا بگه‌یه‌نن‌و‬ ‫به‌هه‌گبه‌ی‌ پڕ‬ ‫له‌زانیاریی‌و‬ ‫شاره‌زاییه‌وه‌‬ ‫بگه‌ڕێنه‌وه‌‬ ‫كوردستان‬ ‫رابردو له‌ش���ێوازی‌ وه‌رگرتنی‌ پۆست‌و‬ ‫به‌رپرس���یارێتیه‌كان‌و له‌ده‌ستێوه‌ردانی‌‬ ‫مه‌ڵبه‌ندو لق���ه‌كان‪ ،‬كه‌مێك گۆڕانكاری‌‬ ‫ئیجابیی به‌سه‌ردا هاتوه‌‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬الیه‌نه‌ نێگه‌تیڤه‌كان‬ ‫‪ -1‬پۆلیته‌كنیك‌و سكول‌و فاكه‌ڵه‌تی‪:‬‬ ‫یه‌كێك له‌و سه‌رنجانه‌ی‌ ئاراسته‌ی‌ ئه‌م‬ ‫سیستمه‌ نوێیه‌ ده‌كرێت‌و مامۆستایان‌و‬ ‫س���تافی‌ خوێندن زۆرجار وه‌ك ره‌خنه‌و‬ ‫گله‌ی���ی ئاراس���ته‌ی‌ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ئ���ه‌م‬ ‫دابه‌ش���كردنه‌ نوێیه‌ بو كه‌ له‌زانكۆكاندا‬ ‫ئه‌نجامدرا‪ ،‬ئه‌ویش به‌گۆڕینی‌ كۆلیژه‌كان‬

‫بۆ سكوڵ‌و فاكه‌ڵه‌تی‌‪ ،‬كه‌ به‌ڕای‌ هه‌ندێك‬ ‫ئه‌م ش���ێوازه‌ نوێیه‌ ئامانجه‌كانی‌ خۆی‌‬ ‫نه‌پێكاو ش���تێكی‌ نوێی دروست نه‌كرد‪،‬‬ ‫به‌ڵكو هه‌ندێك ده‌ڵێن ئه‌م ناوه‌ نوێیانه‌‬ ‫جۆرێ���ك له‌ش���پرزی‌‌و س���ه‌رلێتێكدانی‌‬ ‫بۆ س���ه‌رجه‌م پرۆس���ه‌كه‌ دروستكردو‬ ‫خۆزگ���ه‌ی‌ ئه‌وه‌یان هه‌یه‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ‬ ‫ش���ێوازه‌ كۆنه‌كه‌‪ ،‬جێی خۆیه‌تی‌ پاش‬ ‫چه‌ند س���اڵێك ل���ه‌م ئه‌زمون���ه‌ نوێیه‌‬ ‫راپرس���یه‌ك له‌نێ���وان مامۆس���تایان‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت خوێندكاران‌و ستافی ئیداریدا‬ ‫له‌س���ه‌ر جه‌دوای‌ ئه‌م گۆڕینه‌ بكرێت‌و‬ ‫الیه‌نه‌ ئیجابی‌و سه‌لبیه‌كانی‌ بخرێته‌رو‪،‬‬ ‫دی���اره‌ پرۆس���ه‌ی‌ هێنانه‌كایه‌ی‌ "زانكۆ‬ ‫پۆلیته‌كنیكی"ه‌كانیش سه‌رنجی‌ زۆری‌‬ ‫له‌سه‌ره‌و كیس���ه‌ڵیانه‌ به‌ڕێوه‌ ده‌چێت‌و‬ ‫زه‌مینه‌سازیی‌ پێویس���تی‌ بۆ نه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێ���ك ده‌ڵێن ته‌نها ناونیش���انه‌كان‬ ‫گ���ۆڕاوه‌و ناوه‌ڕۆك���ه‌كان ه���ه‌ر وه‌ك‬ ‫خۆیانن‪ ،‬دیاره‌ ئ���ه‌وه‌ش پێداچونه‌وه‌ی‌‬ ‫باشی‌ ده‌وێت‪.‬‬ ‫‪ -2‬هه‌گبه‌ی‌ مامۆستا‪ :‬به‌پێناسه‌یه‌كی‌‬ ‫كورت "هه‌گبه‌ی‌ مامۆس���تا" واته‌ كۆی‌‬ ‫چاالكیه‌ زانس���تیی‌‌و رۆش���نبیریه‌كانی‌‬ ‫مامۆس���تا له‌ناوه‌وه‌و ده‌ره‌وه‌ی‌ زانكۆو‬ ‫په‌یمانگه‌كان‪ ،‬كه‌ ده‌كرێته‌ دۆسیه‌یه‌ك‌و‬ ‫ده‌درێته‌ لیژنه‌یه‌كی‌ پسپۆر له‌ "دڵنیایی‬ ‫جۆری���ی" بۆ هه‌ڵس���ه‌نگاندنی‌‪ ،‬دیاره‌‬ ‫له‌روی‌ تیۆریه‌وه‌ ئه‌م پرۆسه‌یه‌ كارێكی‌‬ ‫زۆر دروس���ته‌و جێگه‌ی‌ ده‌ستخۆشیه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی‌ كه‌ جێگه‌ی‌ س���ه‌رنجه‌و‬ ‫له‌سه‌ر وه‌ستانی‌ ده‌وێت چه‌ند شتێكه‌‪:‬‬ ‫ ئ���ه‌م كاره‌ هه‌قوای���ه‌ به‌ویس���ت‌و‬‫ئ���اره‌زوی‌ مامۆس���تاكه‌ خ���ۆی‌ بێت‪،‬‬ ‫واته‌ له‌س���ه‌ره‌تای‌ س���اڵی‌ خوێندنه‌وه‌‬ ‫رابگه‌یه‌نرێ���ت ك���ه‌ ئه‌و مامۆس���تایه‌ی‌‬ ‫بتوانێت به‌دیكۆمێنت‌و به‌ڵگه‌ی‌ پێویست‬ ‫دۆس���یه‌یه‌ك له‌چاالكیه‌كان���ی‌ ئام���اده‌‬ ‫ب���كات‌و بیداته‌ لیژن���ه‌ی‌ مه‌عنی‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ده‌چێته‌ مونافه‌س���ه‌و خه‌اڵت ده‌كرێت‪،‬‬ ‫ئه‌و مامۆستایه‌ش ئه‌م كاره‌ ناكات ئه‌وه‌‬ ‫ئازاده‌و هیچ جۆره‌ سوپاس‌و خه‌اڵتێكی‌‬ ‫ئاراس���ته‌ ناكرێت‪ ،‬له‌زانكۆیه‌ك وتراوه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر مامۆس���تا "هه‌گب���ه‌" نه‌هێنێت‬ ‫ئه‌وا س���زا ده‌درێ���ت‌و ره‌نگ���ه‌ "قه‌تعه‌‬ ‫راتب" بكرێت! ئه‌مه‌ش به‌راس���تی‌ دوره‌‬ ‫له‌ناوه‌ڕۆكی‌ سیس���تمی‌ خوێندنی‌ بااڵو‬ ‫ئامانجه‌ گه‌وره‌كان���ی‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ به‌هۆی‌‬ ‫ئه‌م فش���ارو زۆرلێكردن���ه‌وه‌ هه‌ندێجار‬ ‫هه‌ندێك مامۆس���تا په‌ن���ا ده‌به‌نه‌ به‌ر‬ ‫رێگ���ه‌ی‌ نه‌ش���یاوی‌ جۆراوج���ۆر ب���ۆ‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندكردنی‌ هه‌گبه‌كه‌یان‪ ،‬ته‌نها بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ سه‌ره‌وه‌ رازیبكه‌ن‌و پێیانبوترێت‬ ‫مامۆس���تایه‌كی‌ چاالكن! ك���ه‌ ئه‌وه‌ش‬ ‫جێگه‌ی‌ داخه‌‪.‬‬ ‫ خاڵێك���ی‌ تر كه‌ جێگه‌ی‌ له‌س���ه‌ر‬‫وه‌س���تانه‌‪ ،‬جیاوازی‌ نه‌كردنه‌ له‌نێوان‬ ‫به‌شه‌ جیاجیاكانی‌ زانكۆو په‌یمانگه‌كان‬ ‫له‌ئاماده‌كرنی‌ "هه‌گبه‌"و هه‌موان به‌یه‌ك‬ ‫شێواز خشته‌یان بۆ دانراوه‌‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫مامۆس���تایه‌ك له‌به‌شی‌ ئه‌ندازه‌یی‌ وه‌ك‬ ‫مامۆس���تایه‌ك له‌به‌شی‌ زمانی‌ كوردی‌‌و‬ ‫مامۆستایه‌ك له‌به‌شی‌ كۆمپیوته‌ر وه‌ك‬ ‫مامۆستایه‌ك له‌به‌ش���ی پزیشكی‌ ددان‬ ‫حسابیان بۆ كراوه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ش كارێكی‌‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌‪.‬‬ ‫ زۆرجار ئ���ه‌و لیژنان���ه‌ پێوه‌رێكی‌‬‫زانس���تیی‌و ئه‌كادیمی���ی ته‌واوی���ان‬ ‫له‌به‌رده‌س���تدا نیه‌ بۆ هه‌ڵس���ه‌نگاندنی‌‬ ‫"هه‌گب���ه‌" كان‌و ه���ه‌روا به‌هه‌ڕه‌مه‌كی‌‬ ‫هه‌ڵس���ه‌نگاندنی‌ ب���ۆ ده‌كرێ���ت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش جۆرێك���ه‌ له‌نادادپه‌روه‌ریی‌و‬ ‫دوركه‌وتن���ه‌وه‌ی‌ پرۆس���ه‌كه‌ له‌ئامانجه‌‬ ‫حه‌قیقیه‌كانی‌ خۆی‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬خاڵ���ه‌كان‪ :‬وه‌زاره‌ت���ی‌ خوێندنی‌‬ ‫بااڵ ش���ێوازێكی‌ تری‌ بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنی‌‬ ‫ئه‌دائی‌ مامۆس���تا داناوه‌و ب ‌ه (خاڵ) ی‌‬ ‫ناوزه‌دكردوه‌‪ ،‬واته‌ مامۆستا به‌چاالكیه‌‬ ‫جۆراوجۆره‌كان���ی‌ له‌پێشكه‌ش���كردنی‌‬ ‫س���یمینارو ئاماده‌كردن���ی‌ توێژینه‌وه‌و‬ ‫به‌شداری‌ لیژنه‌ جۆراوجۆره‌كان (خاڵ)‬ ‫كۆده‌كاته‌وه‌و پێشكه‌شی‌ به‌شی دڵنیایی‬ ‫جۆریی په‌یمانگه‌ ی���ان فاكه‌ڵه‌تیه‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئ���ه‌م كۆكردن���ه‌وه‌ی‌ خاڵ���ه‌‬ ‫هه‌ندێجار كێبڕكێیه‌كی‌ بێ چێژ له‌نێوان‬ ‫هه‌ندێ���ك له‌مامۆس���تایاندا دروس���ت‬ ‫ده‌كات‌و ته‌نها ب���ۆ زیادكردنی‌ خاڵێك‬ ‫هه‌ندێ‌ مامۆستا ئاماده‌ن سیمیناری‌ بێ‬ ‫ناوه‌ڕۆك‌و بێ‌ گوێگر پێش���كه‌ش بكه‌ن‪،‬‬ ‫یاخود یه‌ك كاتژمێر له‌س���یمینارێكدا‬ ‫دانیش���ن بێ ئ���ه‌وه‌ی‌ ئ���اره‌زوی‌ بكه‌ن‬ ‫یاخ���ود پس���پۆرێتیه‌كه‌یان ده‌وڵه‌مه‌ند‬ ‫بكات‪ ،‬به‌گشتی‌ ئه‌م سیستمی‌" خاڵ "‬ ‫كۆكردنه‌وه‌یه‌ پێویس���تی‌ به‌چاكسازیی‌‌و‬

‫به‌گۆڕین ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆلیژه‌كان بۆ‬ ‫سكوڵ‌و فاكه‌ڵه‌تی‌‪،‬‬ ‫كه‌ به‌ڕای‌ هه‌ندێك‬ ‫ئه‌م شێوازه‌ نوێیه‌‬ ‫ئامانجه‌كانی‌ خۆی‌‬ ‫نه‌پێكاو شتێكی‌‬ ‫نوێی دروست‬ ‫نه‌كرد‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫هه‌ندێك ده‌ڵێن‬ ‫ئه‌م ناوه‌ نوێیانه‌‬ ‫جۆرێك له‌شپرزی‌‌و‬ ‫سه‌رلێتێكدانی‌‬ ‫بۆ سه‌رجه‌م‬ ‫پرۆسه‌كه‌‬ ‫دروستكرد‬

‫پێداچون���ه‌وه‌ هه‌یه‌و پێویس���تی‌ به‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ به‌ڕاو س���ه‌رنجی‌ مامۆستایان‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ند بكرێت‪.‬‬ ‫كۆرس بوك‪ :‬له‌س���ه‌ره‌تای‌‬ ‫‪ -4‬‬ ‫گشت ساڵێكی‌ خوێندن داوا له‌مامۆستایان‬ ‫ده‌كرێت "كۆرس بوك" ێك بۆ وانه‌كه‌یان‬ ‫ئاماده‌بك���ه‌ن بۆ خوێندكاران‪ ،‬كه‌ تێیدا‬ ‫خاڵه‌ گش���تیه‌كانی‌ پرۆگرامی‌ ساڵه‌كه‌و‬ ‫نه‌خش���ه‌ی‌ كاركردن‌و شێوازی‌ پرسیارو‬ ‫سه‌رچاوه‌ پێویسته‌كانی‌ تێدا بخرێته‌رو‪،‬‬ ‫ئه‌م پرۆسه‌یه‌ له‌گه‌ڵ باشیه‌كه‌ی‌ له‌روی‌‬ ‫تیۆریه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ش���ێوازی‌ جۆراوجۆر‬ ‫جێبه‌ج���ێ ده‌كرێ���ت‪ ،‬هه‌ندێك كۆرس‬ ‫بوك ته‌نها ‪ 2‬الپه‌ڕه‌یه‌و هه‌ش���ه‌ كۆرس‬ ‫بوكه‌ك���ه‌ی‌ گه‌یاندۆت���ه‌ ‪ 120‬الپه‌ڕه‌! ‪،‬‬ ‫تا ئێس���ته‌ چه‌مكی‌" كۆرس بوك" الی‌‬ ‫مامۆستایان روننیه‌و ته‌مومژاویه‌‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ من وه‌ك خۆم به‌راستی‌ هه‌ست‬ ‫ده‌كه‌م كارێكی‌ بێمان���ا ده‌كه‌م كاتێك‬ ‫ده‌بینم هه‌ندێك له‌خوێندكاران "كۆرس‬ ‫بوك"ه‌كانی���ان فڕێداوه‌ت���ه‌ ته‌نه‌ك���ه‌ی‌‬ ‫خۆڵ‌و رۆژێك نه‌مانبیست خوێندكارێك‬ ‫به‌مامۆس���تایه‌ك بڵیت‪ :‬مامۆس���تا ئه‌م‬ ‫بابه‌ت���ه‌ی‌ ئه‌م���ڕۆ پێشكش���ه‌تكرد له‌‬ ‫"كۆرس بوك" كه‌تدا باس���ت نه‌كردوه‌!‬ ‫به‌گش���تی‌ س���ااڵنه‌ به‌ه���ه‌زاران په‌ڕه‌‬ ‫كاغه‌ز له‌م پرۆسه‌یه‌دا به‌فیڕۆ ده‌چێت‌و‬ ‫ئامانجه‌كه‌ش���ی چییه‌ بۆ خوێندكار؟!‬ ‫زۆر دیار نیه؟‬ ‫به‌گشتی‌ كۆی‌ پرۆس���ه‌ی‌ (دڵنیایی‬ ‫جۆری���ی‌‌و زانس���تخوازیی ب���ه‌رده‌وام)‬ ‫پێوس���تی‌ به‌پێداچون���ه‌وه‌و چاككردن‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬له‌هه‌موشی‌ گرنگتر ئاماده‌كردنی‌‬ ‫راپرس���یه‌كی‌ زانستییه‌ بۆ دابه‌شكردنی‌‬ ‫له‌نێ���وان س���امپلێك له‌مامۆس���تایان‪،‬‬ ‫له‌پێناو زانینی‌ خاڵه‌ باش‌و خراپه‌كانی‌‬ ‫ئه‌م سیس���تمه‌ نوێی���ه‌و كه‌مكرنه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌موكورتیه‌كانی‌‪.‬‬ ‫هی���وادارم مامۆس���تایانی‌ هاوڕێ���م‬ ‫له‌زانك���ۆو په‌یمانگ���ه‌كان به‌س���ه‌رنج‌و‬ ‫تێبینیه‌كانیان ئ���ه‌م بابه‌ته‌ ده‌وڵه‌مه‌ند‬ ‫بكه‌ن‌و ڕاو سه‌رنجی‌ خۆیان بخه‌نه‌رو ‪..‬‬ ‫به‌و ئومێده‌‪.‬‬ ‫• مامۆستا له‌به‌شی راگه‌یاندن ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌یمانگه‌ی‌ ته‌كنیكیی‌ سلێمانی‌‬

‫تەندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫ب ‌ه ‪ 5‬خواردن خۆت به‌دوربگره‌ له‌تینوێتی‌ ره‌مه‌زان‬ ‫ی‬ ‫ی پله‌ ‌‬ ‫ی مانگ���ی‌ ره‌مه‌زان��� ‌‬ ‫هاتن��� ‌‬ ‫گ ‌هر‌م���اش زۆر به‌رزبوه‌ت���ه‌وه‌و مرۆڤ‬ ‫ی ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زیاتر بێتاق���ه‌ت‌و تینو ‌‬ ‫ی رێگری‌ بكه‌ن‬ ‫ش���اره‌زایان بۆ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی رۆژوگ���ران‪ ،‬رێنمایی���ان‬ ‫له‌تینوبون��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ك ‌ه ئ���ه‌م خواردنان��� ‌هی‌ ال ‌‬ ‫خواره‌وه‌ بخۆن‪:‬‬ ‫ی م���رۆڤ ب���ۆ‬ ‫‪ -1‬ق���ۆخ‪ :‬جه‌س���ته‌ ‌‬ ‫روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌ نه‌خۆشییه‌كان به‌هێزتر‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ریخۆڵ���ه‌كان نه‌رمده‌كات���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌رسكردن ئاس���ان ده‌كات‪ ،‬تینوێتی‌‌و‬ ‫بۆن���ی‌ ده‌میش ناهێڵێت‪ ،‬هه‌روه‌ها قۆخ‬ ‫پێس���ت جوان‌و نه‌رمده‌كاته‌وه‌و ئه‌گه‌ر‬ ‫ی‬ ‫رۆژوگران بیده‌ن له‌لێویان‪ ،‬ئه‌وا وشكی ‌‬ ‫ی‬ ‫لێوی���ان نامێنێت‪ ،‬چونك ‌ه تایبه‌تمه‌ند ‌‬ ‫نه‌رمكردنه‌و‌هی‌ لێوی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی ره‌ش‪ :‬تایبه‌تمه‌ندیی��� ‌ه‬ ‫‪ -2‬ترێ��� ‌‬

‫زیاتر لەملیۆنێک بەکتریا لەناو دەمدا دەژی‬ ‫ئا‪ :‬دکتۆر دلێر رەئوف‬

‫ئەو خۆراکانە بۆنی ناخۆشی ناودەم‬ ‫دروست دەکەن‬ ‫ئاس���انە بۆ ئەوەی لەبۆنی ناخۆشی‬ ‫ن���اودەم بەدوربیت ئەگ���ەر بزانیت ئەو‬ ‫خۆراکانە چین کە دروستی دەکەن‬ ‫هەندێ جۆری خۆراک بۆنی ناخۆشی‬ ‫ناو دەم دروست دەکەن وەک‪:‬‬

‫یەکێکە لەنەخۆشییەکانی ناودەم‌و‬ ‫پێویستە وریابین دەربارەی‬ ‫چونکە نەک بەتەنها کاردەکاتە‬ ‫سەر تەندروستی دەم‌و ددان‬ ‫بەڵکو کاریگەری نێگەتیڤی هەیە‬ ‫لەسەر کەسایەتی‌و پەیوەندی‬ ‫بەچواردەورەوە‪.‬‬ ‫ب���ۆی ناخۆش���ی ن���او دەم بۆنێکی‬ ‫بێزارک���ەرە‪ ،‬هەن���دێ کات مرۆڤەکان‬ ‫هەوڵ���ی دروکەوتن���ەوە دەدەن ل���ەو‬ ‫کەس���ەی بۆنی ناودەمی هەیە هەندێ‬ ‫مرۆڤیش هیچ بایەخی پێنادەن‪.‬‬ ‫زیاتر لەملیۆنێ���ک بەکتریا لەناودەم‬ ‫دەژی بەتایبەتی بەشی دواوەی زمان‪،‬‬ ‫دەم کەمێک ش���ێدارو گەرمە شونێکی‬ ‫لەب���ارە بۆ گەش���ەکردنی ئ���ەم جۆرە‬ ‫بەکتریایە‪.‬‬

‫* شەکر‬ ‫لەبەرئەوەی پێکهاتەی ئەنزایمی ئەم‬ ‫جۆرە خۆراکانە بەئاسانی تێکدەشکێن‌و‬ ‫بەکتری���ا بەئاس���انی دەتوانێت س���ود‬ ‫لەپاشماوەی ئەو خۆراکانە وەربگرێت‪.‬‬ ‫* ژەمی بەیانیان‬ ‫ئ���ەو خۆراکانەی بەئاس���انی هەرس‬ ‫دەبن‌و ئەم حاڵەتە دروست دەکەن‪ ،‬ئەو‬ ‫خۆراکانە کە پێکهاتەی شیریان تێدایە‬ ‫بەئاس���انی هەرس دەبن‌و هۆکارێکن بۆ‬ ‫دروستبونی بۆنی ناخۆشی ناو دەم‪.‬‬

‫کاتی بەیانیان‬ ‫هەندێ جۆری بۆنی ناودەم ئاساییە‪،‬‬ ‫ئەمەش رودەدات لەبەرئەوەی گۆرانکاری‬ ‫رودەدات لەناو دەمدا لەکاتی نوستندا‪.‬‬ ‫لەکاتی رۆژدا لیکی ناودەم هەڵدەستێت‬ ‫بەکرداری شوش���تنی ناودەم‌و البردنی‬ ‫خۆراکی پاش���ماوە بەاڵم رێژەی لیکی‬ ‫ن���اودەم لەکاتی خەودا ک���ەم دەکات‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی دەم وش���ەکە لەش���ەوداو‬ ‫هەروەه���ا خۆراکی پاش���ماوەو خانەی‬ ‫مردو ئەلکێت بەزمان‌و ددانەوە‪ ،‬کاتێک‬

‫* ئەو خۆراکانەی بەسلفەر‬ ‫دەوڵەمەندن‬ ‫وەک پیازو س���یر‪ ،‬چونکە پێکهاتەی‬ ‫کیمیای س���ڵفەر بەئاسانی یەکدەگرێت‬ ‫لەگەڵ خۆراکداو کارلێک دەکات لەگەل‬ ‫لیکی ناودەم‌و بۆنێکی بێزارکەر دروست‬ ‫دروستبونی ئەم حاڵەتە‬ ‫دەکات‪.‬‬ ‫* هەوکردنی بۆری هەناسەدان‬ ‫* جگەرەکێشان‬ ‫* دەمە وشکێ‬ ‫یەکێکی تر لەهۆکارە سەرەکیەکانی‬ ‫* نەخۆش���ی درێژخای���ەن وەک‬ ‫بۆنی ن���اودەم جگەرەکێش���انە‪ ،‬بۆیە‬ ‫نەخۆشی شەکرەو گورچیلە‬ ‫پێویستە مرۆڤ لێی دوربکەوێتەوە‪.‬‬ ‫* کلۆری ددان‬

‫هۆکارەکانی بۆنی ناخۆشی ناودەم‬ ‫کەمی چاودێریی تەندروس���تی دەم‌و‬ ‫ددان‪ :‬ئەگ���ەر کەس���ێک ددانەکان���ی‬

‫نەش���وات‌و پەتی ددان بەکارنەهێنێت‬ ‫هۆکارێکە بۆ دروستبونی بۆنی ناخۆشی‬ ‫ناودەم‪.‬‬ ‫* هەوک���ردن لەدەم���دا‪ ،‬هەوکردنی‬ ‫ش���انەکانی ن���اودەم هۆکارێک���ە ب���ۆ‬

‫چه‌ند ئامۆژگاریه‌ك‬ ‫بۆ دایكان ‌ی شیرده‌ر له‌ره‌مه‌زان‬ ‫ئا‪ :‬كورده‌ عه‌بدولكه‌ریم‬ ‫كاتێك دایكان شیری‌ خۆیان ده‌ده‌ن‬ ‫به‌منداڵه‌كانیان پێویستیان به‌وزه‌ی‌‬ ‫زیاتره‌ ئه‌م وزه‌یه‌ش له‌رێگه‌ی‌‬ ‫خواردنه‌وه‌ دروست ده‌بێت‪ .‬وه‌ك‬ ‫شاره‌زایان ئاماژه‌ی‌ پێده‌كه‌ن شیردانی‌‬ ‫سروشتی‌ سودی‌ دوالیه‌نه‌ی‌ هه‌یه‌ بۆ‬ ‫دایك‌و كۆرپه‌له‌‪ .‬له‌دایكان یارمه‌تی‌ زو‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ مناڵدان ده‌دات بۆ شوێنی‌‬ ‫خۆی‌ دوای‌ منداڵبونه‌كه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ده‌یپارێزیت له‌چه‌ندین نه‌خۆشی‌ وه‌ك‬ ‫شه‌كره‌و شێرپه‌نجه‌ی‌ مه‌مك‌و چه‌ندین‬ ‫نه‌خۆشی‌ ترو یارمه‌تی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫كێش ده‌دات له‌دوای‌ منداڵبون‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ چه‌ندین سودی‌ بۆ كۆرپه‌له‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌وانه‌ به‌هێزكردنی‌ كۆئه‌ندامی‌‬ ‫به‌رگری‌ له‌شی‌‌و پاراستنی‌ له‌چه‌ندین‬ ‫نه‌خۆشی‌‪ .‬له‌م كاته‌شدا دایك له‌كاتی‌‬ ‫شیردان پێویستی‌ به‌هه‌ندێ‌ خۆراكی‌‬ ‫ته‌ندروست هه‌یه‌ بۆ پێدانی‌ ئه‌و‬ ‫بڕه‌ شیره‌ی‌ كه‌ ده‌یدات به‌كۆرپه‌له‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌بێت ئه‌و خۆراكانه‌ بخورێت‬ ‫كه‌ پڕ ڤیتامین‌و پرۆتینن چونكه‌‬ ‫هه‌ر خۆراكێك كه‌ دایكه‌كه‌ ده‌یخوات‬ ‫سودی‌ بۆ كۆرپه‌له‌ هه‌یه‌و هه‌مان ئه‌و‬ ‫به‌ها خۆراكییانه‌ له‌شیره‌كه‌دا ده‌بێت‬

‫كه‌ دایكه‌كه‌ ده‌یخوات‪ .‬هه‌روه‌ها دایكی‌‬ ‫شیرده‌ر پێویستی‌ به‌ ‪ 500‬كالۆری‌‬ ‫زیاتره‌ له‌و ژنانه‌ی‌ كه‌ شیری‌ خۆیان‬ ‫ناده‌ن به‌منداڵه‌كانیان‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌رۆژوگرتن���ی‌ دایكانی‌‬ ‫شیرده‌ر ش���اره‌زایانی‌ بواری‌ پزیشكی‌‌و‬ ‫چه‌ندی���ن توێژینه‌وه‌ دوپاتی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫گه‌ر بێت‌و دایك‌و كۆرپه‌له‌ ته‌ندروس���ت‬ ‫بن‌و هیچ كێشه‌یه‌كیان نه‌بێت ده‌توانرێت‬ ‫رۆژو بگرن‪ ،‬به‌اڵم گه‌ر هاتو یه‌كێكیان‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی‌ ته‌ندروس���تییان هه‌بێت‬ ‫ره‌نگه‌ هه‌ندێ‌ توشی‌ كێشه‌ ببن له‌كاتی‌‬ ‫به‌رۆژوبون چونكه‌ هه‌ندێ‌ مادده‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌شیری‌ دایكه‌كه‌ كه‌مده‌بێته‌وه‌ له‌كاتی‌‬ ‫رۆژوگرتن‪ ،‬ب���ه‌اڵم رێژه‌كه‌ زۆر كه‌مه‌و‬ ‫ره‌نگه‌ كاریگه‌رییه‌كی‌ زۆر كه‌می‌ هه‌بێت‬ ‫له‌س���ه‌ر منداڵ���ی‌ ته‌ندروس���ت‪ .‬به‌اڵم‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌ش ئه‌م چه‌ند ئامۆژگاریه‌‬ ‫بۆ دایكان پێویسته‌‪:‬‬ ‫چه‌ند ئامۆژگاریه‌ك‬ ‫بۆ دایكانی‌ شیرده‌ر له‌ره‌مه‌زان‪:‬‬ ‫‪ -1‬وه‌رگرتنی‌ پشو‪ :‬پێویسته‌ دایكی‌‬ ‫شیرده‌ر پش���ویه‌كی‌ ته‌واو وه‌ربگرێت‌و‬ ‫خۆی‌ به‌دوربگرێت له‌هیالكی‌‌و ماندوبون‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا كاتێك���ی‌ باش بۆ نوس���تن‬

‫دو هه‌فته‌ جارێك‬ ‫ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت‬

‫هه‌رێمێك‪ ،‬ب ‌ێ‬ ‫رۆژنامه‌گه‌ری‌ ته‌ندروست ‌ی ‬

‫ی زۆر به‌هێ���زه‌و‬ ‫ئه‌نتیئۆكس���یده‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫میوه‌یه‌كه‌ له‌وه‌رزی‌ هاویندا به‌ئاس���ان ‌‬ ‫ده‌س���ت ده‌كه‌وێت‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا یه‌كێك ‌ه‬ ‫ی مرۆڤ‬ ‫ی ك���ه‌ تینوێت��� ‌‬ ‫ل���ه‌و میوانه‌ ‌‬ ‫له‌ناوده‌بات‪.‬‬ ‫‪ -3‬كاڵه‌ك‌و شوتی‌‪ :‬ئه‌گه‌ر هاتو ئه‌و‬ ‫ی پارش���ێودا خوارد‪،‬‬ ‫میوان���ه‌ت له‌كات ‌‬ ‫ئه‌وا له‌ڕۆژدا بۆ ماوه‌یه‌كی‌ درێژ تینوت‬ ‫ی ناكه‌یت‪.‬‬ ‫نابێت‌و هه‌ست به‌تینوێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆماڵی‌‪ :‬ئه‌و ماسته‌ ‌‬ ‫‪ -4‬ماس���ت ‌‬ ‫ك��� ‌ه له‌مااڵندا ئاماده‌ده‌كرێت بێخوێیه‌و‬ ‫هۆكاری‌ نه‌هێشتنی‌ تینوێتی‌ مرۆڤه‌‪.‬‬ ‫‪ -5‬ته‌ماته‌‪ )95( :‬له‌ئاو پێكهاتوه‌‌و‬ ‫جه‌س���ته‌ی‌ مرۆڤ فێن���ك ده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا به‌ڕێژه‌یه‌ك���ی‌ ب���ه‌رز له‌ناو‬ ‫ته‌ماته‌دا (مه‌گنس���یۆم‪ ،‬پۆتاس���یۆم‌و‬ ‫كالسیۆم)‪.‬‬

‫بەکتریا ئەم خانانە بەکاردەهێنێت بۆنی‬ ‫ناخۆشی ناودەم دروست دەبێت‪.‬‬

‫‪15‬‬ ‫ئاژار‬

‫دابنێت ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ ماندویی‌ كاریگه‌ری‌‬ ‫نه‌خاته‌ سه‌ر بڕی‌ شیره‌كه‌ی‌‪.‬‬ ‫‪ -2‬ش���له‌مه‌نی‪ :‬پێویس���ته‌ ئ���ه‌و‬ ‫دایكانه‌ی‌ ته‌نها ش���یری‌ خۆیان ده‌ده‌ن‬ ‫به‌منداڵه‌كانیان پێش رۆژوگرتن بڕێكی‌‬ ‫باش ئاو بخۆنه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها دوای‌ رۆژو‬ ‫شكاندن به‌هه‌مانشێوه‌ شله‌مه‌نی‌ وه‌ك‬ ‫ئاو ماس���تاوو ش���ه‌ربه‌تی‌ كه‌م شه‌كر‬ ‫بخورێت���ه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ه���ا خۆراكی‌ باش‬ ‫وه‌ك برن���ج‌و دانه‌وێڵ���ه‌و په‌تاته‌و زۆر‬ ‫بخورێت‪.‬‬ ‫‪ -3‬گ���ه‌ر هات���و منداڵه‌ك���ه‌ جگ���ه‌‬ ‫له‌شیره‌كه‌ی‌ دایكی‌ خواردن‌و سیریالك‌و‬ ‫ش���تی‌ تری‌ خوارد ئه‌وه‌ باش���تر وایه‌‬ ‫له‌كات���ی‌ به‌رۆژوبون���ی‌ دایكه‌كه‌ زیاتر‬ ‫جه‌خ���ت له‌و خواردنان���ه‌ بكرێته‌وه‌ بۆ‬ ‫منداڵه‌ك���ه‌و زیات���ر ئه‌وان���ه‌ی‌ بدرێتی‌‬ ‫وه‌ك له‌ش���یری‌ دایكه‌ك���ه‌و ل���ه‌دوای‌‬ ‫رۆژو ش���كاندنه‌كه‌ ش���یری‌ خۆی‌ بدات‬ ‫به‌كۆرپه‌له‌كه‌‪.‬‬ ‫‪ -4‬باش���تر وایه‌ دایكه‌كه‌ ژه‌مه‌كانی‌‬ ‫خواردنی‌ دوای‌ رۆژو شكاندن رێكبخات‬ ‫هه‌ر ‪ 3‬كاتژمێر جارێك چه‌ند ش���تێك‬ ‫بخوات‌و هه‌وڵبدات له‌و ژه‌مانه‌ هه‌مو بڕه‌‬ ‫خۆراك���ه‌كان وه‌ربگرێت وه‌ك ڤیتامین‌و‬ ‫پرۆتین‌و كانزاكان كه‌ له‌ش���ی‌ كۆرپه‌له‌‬ ‫پێویستێتی‌‪.‬‬

‫ئێس���تا ئێم���ه‌ له‌قۆناغێك���دا ده‌ژین كه‌‬ ‫به‌قۆناغ��� ‌ی رۆژنامه‌گ���ه‌ری‌ تایبه‌تمه‌ن���د‬ ‫ناسراوه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌ له‌واڵتێكی‌ وه‌ك فه‌ره‌نسا‬ ‫نزیكه‌ی‌ ‪ 40‬رۆژنام���ه‌ی‌ تایبه‌تمه‌ندی‌ ژنان‬ ‫بونی‌ هه‌یه‌‪ ،‬له‌ئه‌مه‌ریكادا ده‌ هه‌زار گۆڤار‬ ‫بونی‌ هه‌یه‌‪ ،‬له‌و ژماره‌یه‌ش نزیكه‌ی‌ هه‌شت‬ ‫هه‌زار گۆڤاری���ان له‌ب���واری‌ تایبه‌تمه‌نددا‬ ‫كارده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ل���ه‌م چه‌ن���د س���اڵه‌ی‌ دوای���دا‬ ‫به‌ره‌وپێشچونێكی‌ زۆر له‌بواری‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌‬ ‫گشتیدا س���ه‌ریهه‌ڵداوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش وایكرد كه‌‬ ‫رۆژنامه‌گه‌ری‌ به‌ره‌و تایبه‌تمه‌ندبون هه‌نگاو‬ ‫بنێ���ت له‌بواره‌كانی‌ رۆژنامه‌گ���ه‌ری‌ ژنان‌و‬ ‫هونه‌ری‌‌و ئابوری‌‌و وه‌رزشی‌‌و پیشه‌سازی‌‌و‬ ‫زانستی‌‌و ته‌ندروستی‌‪...‬‬ ‫به‌ره‌وپێش���چونی‌ میدی���ای‌ دیجیتاڵییش‬ ‫وایك���ردوه‌ ك���ه‌ رۆژ ب���ه‌رۆژ روژنامه‌گه‌ری‌‬ ‫تایبه‌تمه‌ن���د به‌ره‌وپێش���چونی‌ ف���راوان‬ ‫به‌خۆیه‌وه‌ ببینێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش له‌ئه‌نجامی‌ ئه‌و‬ ‫به‌رفراوانبونه‌ی‌ كه‌ له‌ب���واری‌ ئینته‌رنێتدا‬ ‫هاتوه‌ته‌ ئاراوه‌‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌گ���ه‌ری‌ تایبه‌تمه‌ند له‌س���ه‌ر دو‬ ‫بنه‌مای‌ سه‌ره‌كی‌ كارده‌كات‪:‬‬ ‫ بابه‌تی‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌ تایبه‌تمه‌ند‪ :‬ئه‌و‬‫رۆژنامه‌گه‌ریه‌ی���ه‌ كه‌ بابه‌تی‌ تایبه‌تمه‌ند بۆ‬ ‫جه‌ماوه‌ری‌ تایبه‌تمه‌ند (خوێنه‌ر) پێشكه‌ش‬ ‫ده‌كات‪ .‬بۆ نمونه‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌ وه‌رزشی‌‌و‬ ‫هونه‌ری‌‌و ته‌ندروس���تی‌ بابه‌تی‌ تایبه‌تمه‌ند‬ ‫پێش���كه‌ش به‌و كه‌س���انه‌ ده‌كات كه‌ له‌و‬ ‫بواره‌دا كارده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ جه‌م���اوه‌ری‌ تایبه‌تمه‌ن���د (خوێنه‌ر)‪:‬‬‫ئ���ه‌و جۆره‌یه‌ له‌رۆژنامه‌گ���ه‌ری‌ كه‌ بابه‌تی‌‬ ‫تایبه‌تمه‌ند پێشكه‌ش به‌جه‌ماوه‌ری‌ گشتی‌‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌و روانگه‌ی���ه‌وه‌ ده‌توانین پێناس���ه‌ی‌‬ ‫رۆژنامه‌گه‌ری‌ تایبه‌تمه‌ند بكه‌ین‪:‬‬ ‫بریتیه‌ ل���ه‌و رۆژنامه‌یه‌ی‌ ی���ان گۆڤاره‌‬ ‫خوله‌كی���ه‌ی‌ ك���ه‌ زیات���ر گرنگ���ی‌ ده‌دات‬ ‫به‌بوارێك���ی‌ دیاریك���راو له‌رۆژنامه‌گه‌ری‌‌و‬ ‫جه‌م���اوه‌ری‌ تایبه‌تمه‌ن���د‪ .‬كاره‌كانیش���ی‌‬ ‫له‌چوارچێ���وه‌ی‌ ه���ه‌واڵ‌و ش���یكردنه‌وه‌و‬ ‫نوسینی‌ وتارو به‌دواداچونه‌كان له‌و بواره‌دا‬ ‫ره‌نگده‌داته‌وه‌‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌گ���ه‌ری‌ له‌بواری‌ ته‌ندروس���تیدا‬ ‫به‌یه‌كێك له‌بواره‌ گرنگه‌كانی‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌‬ ‫داده‌نرێ���ت‪ ،‬به‌جۆرێ���ك له‌جۆره‌كان���ی‌‬ ‫رۆژنامه‌گ���ه‌ری‌ زانس���تییش ده‌ژمێررێت‪،‬‬ ‫كه‌ زیات���ر گرنگی‌ به‌ه���ه‌واڵ‌و به‌دواچون‌و‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ زانستی‌‌و وتارو لێكۆلێنه‌وه‌كان‬ ‫ده‌دات‪ ،‬به‌به‌رگێكی‌ رۆژنامه‌نوس���ی‌ ساده‌و‬ ‫ساكار پێشكه‌ش به‌وه‌رگر ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫له‌پێناو به‌دیهێنانی‌ ئامانجی‌ جه‌ماوه‌ریدا‪.‬‬ ‫ئه‌و رۆژنامه‌نوس���انه‌ی‌ كه‌ ل���ه‌م بواره‌دا‬ ‫كارده‌كه‌ن له‌دو جۆردا خۆیان ده‌بیننه‌وه‌‪:‬‬ ‫پسپۆری‌ تایبه‌تمه‌ند‪ ،‬هه‌مو ئه‌و كه‌سانه‌‬ ‫ده‌گرێت���ه‌وه‌ كه‌ به‌ش���ێوازێكی‌ زانس���تی‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ییان خوێن���دوه‌‪ ،‬له‌په‌یمانگا‬ ‫یان زانك���ۆ دواتر له‌بواری‌ ته‌ندروس���تیدا‬ ‫تایبه‌تمه‌ندی‌ وه‌رده‌گرن‪.‬‬ ‫تایبه‌تمه‌ن���دی‌ پس���پۆڕی‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئه‌و‬ ‫كه‌س���انه‌ ده‌گرێته‌وه‌ كه‌ رۆژنامه‌نوس���ن‪،‬‬ ‫رۆش���نبیریی‌ میدیایان په‌یداكردوه‌ له‌رێگا‬ ‫خ���ول‌و وۆرك ش���ۆپه‌كانه‌وه‌‪ ،‬دوات���ر له‌م‬ ‫بواره‌دا تایبه‌تمه‌ندییان وه‌رگرتوه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ له‌كوردستاندا بونی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ده‌ركه‌وتن���ی‌ فه‌راغێكی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ میدیای‌‬ ‫ته‌ندروس���تیه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ن���د ژماره‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫پزیش���ك‌و كادرو په‌رس���تار بونیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆ نمونه‌‪ ،‬ژماره‌ی‌ پزیش���كه‌كان زیاتر له‌‬ ‫‪ 6500‬پزیش���كه‌‪ ،‬پس���پۆری‌ ددان زیاد له‌‬ ‫‪ 1200‬پزیش���كه‌‪ ،‬پس���پۆڕی‌ ده‌رمانسازی‌‬ ‫نزیكه‌ی‌ ‪ 1500‬پزیش���كه‌‪ ،‬ژم���اره‌ی‌ كادره‌‬ ‫پزیش���كیه‌كان زیاتر ل���ه‌ ‪ 12526‬كادره‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا په‌رس���تاریش نزیك���ه‌ی‌ ‪10000‬‬ ‫په‌رستاره‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ س���ه‌ره‌ڕای‌ ئه‌وه‌ی‌ سااڵنه‌ چه‌ندین‬ ‫ه���ه‌زار كه‌س ل���ه‌و ب���واره‌ جیاوازانه‌دا كه‌‬ ‫ئاماژه‌م���ان پێكرد ده‌رده‌چ���ن‌و دێنه‌ ناو‬ ‫كایه‌ی‌ پزیشكیه‌وه‌‪.‬‬ ‫بون���ی‌ ئه‌م ژم���اره‌ زۆره‌ش پێویس���تی‌‬ ‫به‌رۆژنامه‌یه‌كی‌ تایبه‌تمه‌ندی‌ ته‌ندروس���تی‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬چ بۆ جه‌ماوره‌ی‌ تایبه‌تمه‌ندو چ بۆ‬ ‫جه‌ماوه‌ری‌ گشتی‪ ،‬چونكه‌ له‌واڵتانی‌ جیهان‬ ‫ئه‌م جۆره‌ له‌رۆژنامه‌گه‌ریه‌ له‌بره‌ودایه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونه‌ له‌واڵتی‌ ئێران رۆژنامه‌ی‌ (س�ل�امت)‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌پڕتیراژترین رۆژنامه‌كانی‌ ئێران‪،‬‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌‌و ستافێكی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫پزیشكی‌ به‌ڕێوه‌ی‌ ده‌بات‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ ئه‌رك���ی‌ س���ه‌ره‌كی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌و كه‌رتی‌ ته‌ندروستیه‌ كه‌ بتوانێت‬ ‫هه‌س���تێت به‌هاوكاری‌ ئه‌و رۆژنامانه‌ی‌ كه‌‬ ‫تیراژو خوێنه‌ریان له‌ئاس���تێكی‌ به‌رزدایه‌‪،‬‬ ‫به‌ده‌ركردنی‌ رۆژنامه‌یه‌كی‌ ته‌ندروستی‌ له‌و‬ ‫جۆره‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ بتوانن له‌م بواره‌دا بره‌وی‌‬ ‫زیاتر به‌هۆش���یاری‌ هاواڵتیان‌و پسپۆرانی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ بده‌ن‪.‬‬ ‫*میدیاكاری‌ ته‌ندروستی‌‬

‫‪16‬‬

‫‪xwindnyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫ته‌خته سپی‬

‫"ده‌ستێوه‌ردانی حزبی به‌رده‌وامه‌و‬ ‫پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌و خوێندنی په‌كخستوه‌"‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‬ ‫مامۆستایان بێهیوان له‌باشبونی‌‬ ‫پرۆسه‌ی‌ په‌روه‌ده‌‌و خوێندن‪ ،‬به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ستێوه‌ردانی‌ حیزبی‌‌و قۆرغكردنی‌‬ ‫ئیداره‌ی‌ قوتابخانه‌و خوێندنگاكانه‌وه‌‬ ‫له‌الیه‌ن ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌رانه‌ی‌‬ ‫سه‌ر به‌حیزبه‌ ده‌سه‌اڵتداره‌كانن‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی لیژنه‌ی په‌روه‌رده‌و‬ ‫خوێندنی بااڵش جه‌خت له‌وه‌‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ كه‌ ده‌ستێوه‌ردانی حزبی‬ ‫له‌پرۆسه‌كه‌دا به‌رده‌وامه‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫پرۆسه‌كه‌ی ئیفلیجكردوه‌‪ .‬وته‌بێژی‬ ‫وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ش ئه‌مه‌‬ ‫ره‌تده‌كاته‌وه‌و رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌‬ ‫ئێستا وه‌رگرتنی هه‌مو پۆسته‌كانی‬ ‫په‌روه‌رده‌ له‌ڕێگه‌ی سیڤیه‌وه‌ ده‌بێت‪.‬‬ ‫چه‌ند مامۆستایه‌كی قۆناغی بنه‌ڕه‌تی‌و‬ ‫ئاماده‌یی ئه‌وه‌یان بۆ ئاوێنه‌ رونكرده‌و‌ه‬ ‫ك ‌ه ده‌س���تێوه‌ردانی حزبی له‌كایه‌یه‌كی‬ ‫گرنگ���ی وه‌ك پ���ه‌روه‌رده‌و خوێن���دن‬ ‫كارێكی وه‌های ك���ردو‌ه به‌جۆرێك ك ‌ه‬ ‫ئه‌و پرۆسه‌یه‌ی توشی بێسه‌روبه‌ریه‌كی‬ ‫زۆر ك���ردوه‌‪ .‬چونك��� ‌ه به‌بۆچونی ئه‌و‬ ‫مامۆستایان ‌ه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك گونجاوو‬ ‫دروست نی ‌ه كه‌ حزب رۆڵی هه‌بێت له‌و‬ ‫پرۆس���ه‌یه‌دا‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ی دورو نزیك‬ ‫ئه‌و پرۆس���ه‌یه‌ به‌ته‌نها په‌یوه‌ندی به‌و‬ ‫جوت حزب���ه‌وه‌ نیه‌‪ .‬به‌ڵكو ئه‌م كایه‌ی ‌ه‬ ‫هی هه‌مو تاكه‌كانی ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه‌یه‌و‬ ‫بۆی ‌ه ئه‌وانه‌شی له‌و بواره‌دا كارده‌كه‌ن‌و‬ ‫ئه‌وانه‌ی ك ‌ه شایسته‌ به‌كاره‌كه‌ن ده‌وری‬

‫ئه‌ساس���ی ببینن نه‌ك كه‌سانی حزبی‌و‬ ‫بێئاگا له‌پرۆسه‌كه‌دا‪ .‬له‌و روه‌وه‌ مامۆستا‬ ‫"زاتی قادر" كه‌ ماوه‌ی چه‌ندین س���اڵ ‌ه‬ ‫مامۆس���تای ئاماده‌یی���ه‌ بۆچونی وای ‌ه‬ ‫كه‌ چ پێویس���ت ده‌كات له‌كارگوزاره‌و‌ه‬ ‫ت���ا به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر حیزبێك���ی دیاریكراو‬ ‫ته‌زكیه‌یان بكات بۆ دامه‌زراندن‪ ،‬یاخود‬ ‫گواستنه‌وه‌ له‌ش���ارێكه‌و‌ه بۆ شارێكی‬ ‫دیكه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆس���تای ‌ه پێشی وایه‌ كه‌ هه‌ر‬ ‫حزبایه‌تی ‌ه كارێك���ی وه‌های كردوه‌ ك ‌ه‬ ‫چه‌ندین كه‌سی به‌تواناو لێهاتو ده‌وریان‬ ‫پێنادرێ���ت‌و فه‌رامۆش���كراون ته‌نه���ا‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی كه‌سانی حزبی نین یاخود‬ ‫له‌الی���ه‌ن حزبه‌و‌ه پش���تیوانی ناكرێن‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش خۆی له‌خۆیدا به‌ر له‌هه‌ر شت‬ ‫پێشێلكردنی مافی هاواڵتیبونه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌و باره‌ی���ه‌و‌ه فه‌رمان عیزه‌دین‬ ‫په‌رله‌مانتاری گۆڕان‌و ئه‌ندام له‌لیژنه‌ی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌و خوێن���دن له‌په‌رله‌م���ان‪،‬‬ ‫له‌لێدوانێك���دا ئه‌وه‌ی به‌ئاوێنه‌ راگه‌یاند‬ ‫ك ‌ه ده‌س���تێوه‌ردانی حزبی له‌پرۆسه‌ی‬ ‫په‌روه‌رده‌دا له‌الیه‌ن یه‌كێتی‌و پارتیه‌و‌ه‬ ‫زۆر به‌زه‌قی دیاره‌‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ش بۆ خۆی‬ ‫كارێكی یه‌كجار قێزه‌ونه‌و كاره‌ساتیشه‌‪.‬‬ ‫ه���اوكات هۆكارێك���ی گرنگیش��� ‌ه بۆ‬ ‫ئیفلیجكردن‌و پاشاگه‌ردانی ئه‌و پرۆس ‌ه‬ ‫گرنگ���ه‌‪ .‬ئه‌ویش به‌وپێیه‌ی چونكه‌ ئه‌م‬ ‫كاره‌ ده‌بێته‌ هۆی كوش���تنی تواناكانی‬ ‫به‌شێكی زۆری ئینس���انه‌ لێهاتوه‌كانی‬ ‫ئه‌و واڵته‌و كه‌س���ی ش���یاو له‌ش���وێنی‬ ‫شیاو جێگه‌ی نابێته‌وه‌و حزب ئه‌ندام‌و‬ ‫الیه‌نگرانی خۆی ده‌س���ه‌پێنێت‌و هه‌مو‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫پشوی هاوین‬ ‫هه‌ورامان وریا قانع‬

‫زیره‌كب���ن پۆس���ته‌كانیان پێنادرێت‪ .‬بێ���ت‌و به‌توانابێت‪ ،‬ئه‌و‌ه ئه‌و كه‌س��� ‌ه‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتار‌ه جه‌ختیش���ی له‌سه‌ر خۆی فه‌رزده‌كات له‌سه‌ر وه‌زاره‌ت‪.‬‬ ‫هه‌رێم���ی كوردس���تان خاوه‌ن���ی‬ ‫ئه‌وه‌ كرده‌وه‌ ك ‌ه ده‌ستێوه‌ردانی حزب‬ ‫له‌پرۆس���ه‌ی پ���ه‌روه‌رده‌دا به‌رده‌وامه‌‪165 .‬قوتابخان���ه‌ی ئه‌هل���ی‌و ‪6‬ه���ه‌زارو‬ ‫له‌ب���اره‌ی ئ���ه‌و لێدوان���ه‌ی وته‌بێ���ژی ‪738‬قوتابخان���ه‌ی حكومیه‌‪ .‬هه‌روه‌ك‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی پ���ه‌روه‌رده‌و كۆمه‌ڵێ���ك ‪113‬ه���ه‌زارو ‪ 543‬مامۆس���تاش وان��� ‌ه‬ ‫به‌رپرسی بواری په‌روه‌رده‌ ك ‌ه زۆركات به‌ملیۆنێك‌و ‪694‬هه‌زارو ‪ 156‬فێرخواز‬ ‫ده‌ڵێن ده‌س���تێوه‌ردانی حزبی نه‌ماوه‌‪ .‬ده‌ڵێنه‌وه‌‪ .‬وه‌ك سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگادار‬ ‫ئ���ه‌و په‌رله‌مانتار‌ه وت���ی " ئه‌گه‌ر وای ‌ه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند س���ه‌رجه‌م پۆستی‬ ‫بۆچی له‌كوردستاندا هه‌مو به‌ڕێوه‌به‌ری به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری گش���تی‌و به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌و قوتابخان���ه‌و س���ه‌رجه‌م به‌ش���ه‌كانی دیكه‌ی خ���ودی وه‌زاره‌تی‬ ‫به‌رپرس���ه‌كانی ئ���ه‌و ب���وار‌ه له‌الیه‌ن پ���ه‌روه‌رده‌‪ ،‬له‌الی���ه‌ن ه���ه‌ردو حزبی‬ ‫حزب���ه‌و‌ه دانراون‪ .‬وتیش���ی " قس���ه‌و ده‌س���ه‌اڵتداره‌و‌ه به‌تایبه‌ت���ی پارت���ی‬ ‫دروش���م ش���تێكن‌و كاكردنیش شتێكی دیموك���رات قۆرخكراون‌و س���ه‌رجه‌می‬ ‫دیكه‌یه‌‪ .‬ئه‌و قس���انه‌ی ك ‌ه ده‌كرێن ئایا پۆس���ته‌كان دراون به‌ئه‌ن���دام‌و‬ ‫ت���ا چه‌ند ئه‌م ‌ه له‌س���ه‌ر زه‌مینی واقیع الیه‌نگره‌كانی���ان‌و ئ���ه‌و پۆس���تانه‌ش‬ ‫وایه‌و ئایا هه‌ر به‌راستی ده‌ستێوه‌ردانی به‌كارده‌هێنرێ���ن ب���ۆ خزمه‌تكردن���ی‬ ‫حزبی نه‌ماوه‌‪ .‬به‌راس���تی شتی وانیه‌‪ .‬حزبه‌كانی���ان‪ .‬هه‌روه‌ك س���ه‌رچاوه‌ك ‌ه‬ ‫چونك��� ‌ه چه‌ندی���ن به‌ڵگ���ه‌و نمونه‌مان جه‌ختیش���ی له‌س���ه‌ر ئه‌و‌ه كرده‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫هه‌یه‌ ك ‌ه س���ه‌لمێنه‌ری ئه‌و راس���تیه‌ن له‌هه‌م���و كوردس���تاندا به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‬ ‫ك ‌ه ده‌س���تێوه‌ردانی حزبی له‌پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌ی���ه‌ك نادۆزیت���ه‌و‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫حزبه‌كانی ده‌س���ه‌اڵته‌وه‌ ده‌ستنیشان‬ ‫په‌روه‌رده‌ هه‌ر ماوه‌"‪.‬‬ ‫وته‌بێژی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌‪ ،‬هاجه‌ر نه‌كرابێت‌و پش���تگیری لێو‌ه نه‌كرابێت‬ ‫پۆس���ته‌كانیان پێ���ده‌دات‪ ،‬چونك��� ‌ه داود له‌لێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێنه‌ ئه‌وه‌ی بۆ به‌ده‌س���تهێنانی پۆس���ته‌كه‌ی‪ .‬ئه‌و‬ ‫به‌الیانه‌و‌ه گرنگ نیه‌ ك ‌ه ئه‌و كه‌س���ه‌ی ره‌تكرده‌ كه‌ ئێس���تا ده‌س���تێوه‌ردانی س���ه‌رچاوه‌ی ‌ه باسی له‌وه‌شكرد ك ‌ه ئه‌م‬ ‫دایده‌نێن ش���یاوی ئه‌و پۆس���ته‌یه‌ یان حزبی هه‌بێت له‌و پرۆسه‌یه‌دا‪ " .‬ئێستا حاڵه‌ته‌ بۆ به‌ڕێوه‌به‌ری خوێندنگه‌كانیش‬ ‫نا‪ ،‬گرنگ ئه‌وه‌ی��� ‌ه ئه‌ندامی حزبه‌كه‌ی ئه‌و‌ه نه‌ماوه‌و ئیشی حكومیش ئیشێكی هه‌ر راسته‌و نزیكه‌ی به‌شی هه‌ره‌ زۆری‬ ‫خۆیانه‌"‪ .‬ناوبراو ئه‌وه‌ش رونده‌كاته‌و‌ه جیایه‌ ل���ه‌كاری حزب���ی‌و دو ته‌وه‌ری به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان له‌سه‌ر بنه‌مای حزبایه‌تی‬ ‫كه‌ هه‌مو پۆسته‌كانی بواری په‌روه‌رد‌ه له‌یه‌كت���ر جیاوازن‪ .‬ناوبراو ئه‌وه‌ش���ی دان���راون‌و هه‌ر ئه‌مه‌ش���ه‌ وایك���ردو‌ه‬ ‫له‌الی���ه‌ن حزب���ه‌و‌ه دان���راون‪ ،‬ئه‌مه‌ش رونكرده‌وه‌ ك ‌ه ئێستا هه‌مو پۆسته‌كان ك ‌ه له‌ئه‌گ���ه‌ری بونی ك���ه‌م‌و كورتی‌و‬ ‫جگ���ه‌ له‌ناعه‌داله‌ت���ی هیچ���ی دیك��� ‌ه له‌و وه‌زاره‌ت ‌ه له‌ڕێگه‌ی سیڤیه‌و‌ه ده‌بێت‌و سه‌رپێچی له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌ره‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌رهه‌مناهێنێ���ت‌و كه‌س���انی بێالیه‌ن‌و ئ���ه‌وان ئ���اگاداری باڵوده‌كه‌نه‌وه‌و هه‌ر نه‌توانرێت لێپرسینه‌وه‌و لێپچینه‌وه‌یان‬ ‫حزبه‌كانی دیك���ه‌و چه‌ند خاوه‌ن تواناو كه‌س���ێكیش مه‌رجه‌كانی تێدا مه‌وجود له‌گه‌ڵدا بكرێت‪.‬‬

‫چ پێویست ده‌كات‬ ‫له‌كارگوزاره‌وه‌‬ ‫تا به‌ڕێوه‌به‌ر‬ ‫حیزبێكی دیاریكراو‬ ‫ته‌زكیه‌یان بكات‬ ‫بۆ دامه‌زراندن‬

‫سه‌رۆكی ئینستیوتی نێوده‌وڵه‌تی بۆ خوێندن‪:‬‬

‫ریفۆرمكردن له‌زانكۆكان ‌ی كوردستان پێویسته‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا "پرۆفیسۆر‬ ‫ئاالن گودمان" سه‌رۆكی ئینستیوتی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی بۆ خوێندن‪ ،‬تیشك ده‌خاته‌‬ ‫سه‌ر ئامانجی پرۆگرامه‌كه‌یان له‌عێراق‌و‬ ‫ده‌ڵێت "تا ئێستاش له‌چه‌ندین ناوچه‌ی‬ ‫عێراق ژیانی مامۆستایانی زانكۆو زانایان‬ ‫له‌مه‌ترسیدایه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ پێش ئه‌م سه‌ردانه‌تان بۆ‬ ‫كوردستان چوار جاری دیكه‌ش سه‌ردانی‬ ‫عێراقتان ك���ردوه‌و له‌نزیك���ه‌وه‌ ئاگاداری‬ ‫دۆخی خوێن���دن‌و خوێندنی بااڵی عێراق‌و‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تانن‪ ،‬ره‌وش���ی ئێستای‬ ‫زانكۆكانی هه‌رێم چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنن؟‬ ‫ئاالن گودمان‪ :‬به‌ش���ێوه‌یه‌كی گش���تی‬ ‫ره‌وش���ی خوێندنی���ش وه‌ك زۆرین���ه‌ی‬ ‫الیه‌نه‌كان���ی دیك���ه‌ له‌عێ���راق له‌قۆناغی‬ ‫گواس���تنه‌وه‌دایه‌‪ ،‬له‌زانكۆكانی هه‌رێمیش‬ ‫ریفۆرم كارێكی پێویسته‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی كه‌‬ ‫جێی دڵخۆشیه‌ ده‌بینرێت هه‌وڵێك هه‌یه‌ بۆ‬ ‫ریفۆرم‪ ،‬ئه‌مه‌ پێویسته‌ زیاتر هه‌ڵوه‌سته‌ی‬ ‫له‌سه‌ربكرێت‪ ،‬چونكه‌ ئاینده‌ی واڵت به‌نده‌‬ ‫به‌ به‌ره‌وپێش���چونی خوێن���دن‌و خوێندنی‬ ‫بااڵوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئێ���وه‌ خاوه‌ن���ی‌ پ���رۆژه‌ی‬ ‫پاراس���تنی ژیانی زانایان‌و مامۆس���تایانی‬

‫زانكۆن له‌مه‌ترس���یه‌كانی رفاندن‌و كوشتن‬ ‫له‌عێراقدا‪ ،‬ئایا كه‌س له‌م پڕۆژه‌یه‌ی‌ ئێوه‌‬ ‫سودمه‌ند بوه‌؟‬ ‫ئاالن گودمان‪ :‬ئ���ه‌م به‌رنامه‌و پڕۆژه‌یه‌‬ ‫له‌ساڵی ‪1920‬ه‌وه‌ په‌یڕه‌و كراوه‌و چه‌ندین‬ ‫واڵت لێیس���ومه‌ند بون‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌عێراق‬ ‫له‌س���اڵی ‪2006‬ه‌وه‌ ئ���ه‌و به‌رنامه‌یه‌م���ان‬ ‫چڕكرده‌وه‌ كاتێك ك���ه‌ حكومه‌تی عێراق‬ ‫هان���ای بۆ رێكخ���راوه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌ی نێوده‌ڵه‌تی هێن���ا بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ژیان���ی زاناو خه‌ڵك���ی ئه‌كادیمی عێراقی‬ ‫بپارێزرێت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وكات ژیانی به‌شێكی‬ ‫زۆری‌ ئه‌كادیمی���ه‌كان‌و مامۆس���تایانی‬ ‫زانكۆی عێراق له‌ژێر هه‌ڕه‌ش���ه‌ی كوشتن‌و‬ ‫توندوتیژی‌و مه‌ترسیدا بو‪ ،‬هه‌ندێكیشیان‬ ‫كوژرابون‪ ،‬بۆیه‌ له‌و ساته‌وه‌ ده‌ستماندایه‌‬ ‫رزگاركردنی ژیانی ئه‌و كه‌سانه‌‪ .‬ئێستاش‬ ‫له‌رێگه‌ی ئه‌نجامدانی چه‌ندین س���یمینارو‬ ‫كۆنفرانس���ه‌وه‌ له‌هه‌ولێ���ر كار له‌س���ه‌ر‬ ‫گه‌ڕان���ه‌وه‌ی ئ���ه‌و خه‌ڵك���ه‌ ئه‌كادیمی���ه‌‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬كاتی خۆی گوێبیستی ئه‌وه‌ بوین‬ ‫كه‌ ده‌گوترا رێكخراوێك���ی جیهانی تواناو‬ ‫پس���پۆریه‌ عێراقیه‌كان ده‌دزێت‪ ،‬ئه‌وكات‬ ‫ئاس���ان نه‌بو ب���ۆ خه‌ڵكی ل���ه‌كاری ئێمه‌‬ ‫تێبگه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌ ئه‌و مامۆس���تایانه‌ی‬ ‫زانك���ۆو ئه‌كادیمانه‌ی عێ���راق كه‌ ژیانیان‬ ‫له‌مه‌ترس���یدا ب���و‪ ،‬ژیانم���ان پاراس���تن‪،‬‬ ‫یارمه‌تیماندان ك���ه‌ بچنه‌ ده‌ره‌وه‌ی واڵت‪،‬‬

‫دواتر له‌ش���وێنی نزیك له‌پس���پۆریه‌كه‌ی‬ ‫خۆی���ان كارمان بۆیاندۆزی���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫پل���ه‌ی ئه‌كادیمی خ���ۆی به‌رزتركرده‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا كاری ئه‌وه‌مان ده‌كرد وانه‌كانی‬ ‫ئه‌و مامۆستایانه‌مان به‌ڤیدیۆ تۆمار ده‌كردو‬ ‫ده‌ماننارده‌وه‌ ب���ۆ زانكۆكانیان بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫قوتابیه‌كانیان سودمه‌ندبن‪ ،‬بۆیه‌ له‌ئێستادا‬ ‫‪%42‬ی ئ���ه‌و مامۆس���تایانه‌ گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌‬ ‫عێراق‪ ،‬به‌تایبه‌تی هه‌رێمی كوردس���تان‪،‬‬ ‫به‌شێكی زۆریشیان له‌پرۆسێسی ئه‌وه‌دان‬ ‫كه‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌‪ ،‬ئامانجی دواكۆنفرانس���مان‬ ‫له‌كۆتاییه‌كانی مانگی حوزه‌یران له‌هه‌ولێر‬ ‫به‌ڕێوه‌چ���و‪ ،‬ئه‌وه‌ب���و به‌ش���ێكی زۆر ئه‌و‬ ‫كه‌سه‌ عێراقیانه‌مان هێنابو كه‌ كاتی خۆی‬ ‫به‌هۆی ناله‌باری دۆخی ئه‌منی‌و مه‌ترس���ی‬ ‫له‌س���ه‌ر ژیانیان واڵتیان جێهێش���تبو بێن‬ ‫له‌نزیكه‌وه‌ ئاڵوگۆڕی بیروڕا بكه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ژماره‌یه‌ك���ی زیاتری ئ���ه‌و زانایانه‌ بێنه‌وه‌‬ ‫عێراق‪ ،‬به‌تایبه‌تی كوردستان كه‌ دۆخه‌كه‌‬ ‫له‌باره‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئای���ا ت���ا ئێس���تاش ژیانی‬ ‫مامۆس���تایانی زانك���ۆ له‌عێراق���دا له‌ژێر‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌‌و مه‌ترسیدایه‌؟‬ ‫ئاالن گودم���ان‪ :‬وێڕای ئ���ه‌وه‌ی زیاتر‬ ‫له‌(‪ )7‬س���اڵ به‌س���ه‌ر ئازادكردنی عێراق‬ ‫تێپه‌ڕیوه‌‪" ،‬تائێس���تاش دۆخی به‌ش���ێكی‬ ‫زۆر له‌ش���اره‌كانی عێ���راق گونج���او نیه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌بین���ی له‌زۆر ش���وێنی عێراق كه‌‬

‫هه‌وڵێك هه‌ی ‌ه بۆ‬ ‫ریفۆرم‪ ،‬ئه‌مه‌ پێویست ‌ه‬ ‫زیاتر هه‌ڵوه‌سته‌ی‬ ‫له‌سه‌ربكرێت‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ئاینده‌ی واڵت به‌ند‌ه‬ ‫به‌ به‌ره‌وپێشچونی‬ ‫خوێندن‌و خوێندنی‬ ‫بااڵوه‬ ‫ده‌ستنیش���انكردنی ئاس���ان نی���ه‌‪ ،‬ژیانی‬ ‫ئه‌كادیم���ی‌و مامۆس���تایانی زانكۆ له‌ژێر‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌دایه‌و په‌یوه‌ندی به‌ئێمه‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی ژیانیان بپارێزین‪ ،‬ئه‌مه‌ رێسایه‌‬ ‫له‌هه‌مو شوێنێكی‌ دنیادا كه‌ چه‌ند دۆخی‬ ‫واڵت له‌باربێت توانای باش���ترو باش���تری‬ ‫زانستی زیاتر ده‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬

‫ئینستیوتی نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫بۆ خوێندن‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكی���ه‌و‬ ‫ ئینس���تیۆتێك ‌‬‫له‌ساڵی ‪ 1919‬دامه‌زراوه‌‬ ‫ بنك���ه‌ی س���ه‌ره‌كی له‌ش���اری‬‫نیویۆركه‌‬ ‫ ئامانج ل���ه‌و رێكخراوه‌ ئاڵوگۆڕی‬‫په‌روه‌رده‌ی���ی‌و خوێندن��� ‌ه له‌نێ���وان‬ ‫ئه‌مه‌ریكاو واڵتانی دیكه‌‬ ‫ له‌سه‌رانس���ه‌ری جیه���ان (‪)32‬‬‫بنكه‌یان هه‌یه‌‬ ‫ چه‌ندی���ن به‌رنام���ه‌ی تایب���ه‌ت‬‫به‌خوێندنیان هه‌یه‌ هه‌مو جیهاندا‬ ‫له‌عێراق پرۆگرامی س���ه‌ره‌كییان‬‫له‌ژێر ناوی(رزگاركردنی زانایان)‌ه ك ‌ه‬ ‫مه‌به‌ست لێی مامۆس���تایانی زانكۆو‬ ‫زانایانی عێراقییه‌‪.‬‬ ‫ له‌كات���ی ش���ه‌ڕی ناوخ���ۆی‬‫ی روخانی‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان‌و دوا ‌‬ ‫رژێمیش له‌عێراق (‪ )200‬مامۆس���تای‬ ‫زانكۆو زانای عێراقییان له‌مه‌ترس���ی‬ ‫رزگاركردوه‌‪.‬‬

‫قوتابخانه‌ی‌ ره‌فیق حیلمی‌‌و هه‌ڵه‌یه‌ك ‌ی تری‌ په‌روه‌رده‌ ‌ی سلێمانی‌‬ ‫مه‌ریوان سه‌اڵح حیلمی‌‬ ‫منداڵبوم تازه‌ له‌ناوچه‌ ئازادكراوه‌كان ‌ی‬ ‫ش���ۆڕش گه‌ڕابوین���ه‌وه‌‪ ،‬س���اڵی‌ ‪1975‬‬ ‫ب���و‪ ،‬له‌گه‌ڕه‌ك���ی‌ كانێس���كان بوین‪ ،‬بۆ‬ ‫یه‌كه‌مج���ار خرام���ه‌ قوتابخانه‌یه‌ك ناوی‌‬ ‫(هی���وا) بو له‌پش���ت یانه‌ی‌ وه‌رزش���ی‌‬ ‫سلێمانی‌ كه‌ ده‌كاته‌ پشت پاركی‌ دایكی‌‬ ‫ئێستا‪ ،‬س���ااڵنێكی‌ درێژه‌ عه‌وداڵی‌ ئه‌و‬ ‫قوتابخانه‌یه‌م نازان���م بۆچی‌ چۆڵكراوه‌و‬ ‫ده‌وام���ی‌ قوتابخان���ه‌ی‌ تی���ادا ناكرێت‪،‬‬ ‫ئه‌وكات‌و ئێستاش���ی‌ له‌گه‌ڵدا بێت كۆڵێ‌‬ ‫خه‌فه‌تم خواردوه‌‪ ،‬زۆرم حه‌زده‌كرد هیچ‬ ‫نه‌بێ‌ له‌رێی‌ مه‌كته‌به‌وه‌ مامۆستاكانی‌ ئه‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌ بدۆزمه‌وه‌و ده‌ستیان بگوشم‌و‬ ‫سوپاس���یان بك���ه‌م كه‌ ب���ۆ یه‌كه‌مجار‬

‫ئه‌لف‌و بێی‌ كوردی‌و وانه‌كانی‌ تریان پێ‌‬ ‫ئاشناكردم‪ ،‬ئێستاش ئه‌گه‌ر هه‌مو شتێكم‬ ‫بیربچێت���ه‌وه‌ ئه‌و رۆژان���ه‌م بیرناچێته‌وه‌‬ ‫كه‌ ب���ۆ یه‌كه‌مجار بردمیان���ه‌ ژورێكه‌وه‌‬ ‫پێیانده‌گ���وت پۆل���ی‌ یه‌ك���ه‌م‪ .‬كۆتایی‌‬ ‫ئه‌مس���اڵیش ‪ 2013‬په‌روه‌رده‌ی‌ سلێمانی‌‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی‌ كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌ فش���اری‌‬ ‫مامۆس���تایان‌و فه‌رمانبه‌ران‌و هاواڵتیان‪،‬‬ ‫هات په‌روه‌رده‌كه‌ی‌ كرد به‌دو به‌ش���ه‌وه‌‬ ‫یه‌كێكی���ان رۆژهه‌اڵت ئه‌ویت���ر رۆژئاوا‪،‬‬ ‫جارێ‌ پێش هه‌مو ش���تێك ئه‌م هه‌نگاوه‌‬ ‫هه‌تا بڵێی‌ هه‌نگاوێكی‌ پێویس���ت‌و گرنگ‬ ‫بو ئه‌بوایه‌ زۆر زوتر بنرایه‌ چونكه‌ به‌هۆی‌‬ ‫ئه‌و فش���اره‌ زۆره‌ی‌ له‌س���ه‌ری‌ بو ئیش‌و‬ ‫كاره‌كانی‌ خه‌ڵك به‌باش���ی‌ نه‌ده‌ڕۆیشت‬ ‫به‌ڕێوه‌‪ ،‬به‌اڵم خراپیه‌كه‌ی‌ ئه‌وه‌یه‌ هاتون‬

‫قوتابخانه‌یه‌كی‌ مێژوییان كردوه‌ به‌شوێنی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ی‌ رۆژهه‌اڵت ك���ه‌ قوتابخانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌فی���ق حیلمی���ه‌‪ ،‬ده‌بو پ���ه‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫س���لێمانی‌ ره‌گی‌ مێژویه‌كی‌ نه‌بڕیایه‌ كه‌‬ ‫نزیكه‌ی‌ شه‌ست س���اڵێكه‌ منداڵی‌ تیادا‬ ‫په‌روه‌رده‌ ده‌كرێت‌و هاوكاتیش وه‌كو پێم‬ ‫راگه‌یه‌نرا ‪ 180‬خوێندكاری‌ هه‌بوه‌‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ ‪ 180‬خوێندكار به‌كه‌م بزانێت‪،‬‬ ‫كه‌ م���ن الم وایه‌ ئ���ه‌وه‌ قوتابخانه‌یه‌كی‌‬ ‫ته‌ندروس���ته‌ كه‌ ژم���اره‌ی‌ قوتابیه‌كانی‌‬ ‫ئه‌وه‌ن���ده‌ بێ���ت‪ ،‬له‌الیه‌كی‌ تریش���ه‌وه‌‬ ‫هه‌میش���ه‌ به‌گوفتار وا باس ده‌كرێت كه‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ قوتابی‌ پێش هه‌مو شتێكه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌كردار ده‌ركه‌وت كه‌ وانیه‌‪ ،‬ئه‌مانه‌‬ ‫له‌الیه‌ك‪ ،‬له‌الیه‌كی‌ تریش���ه‌وه‌ به‌سیفه‌تی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ س���ااڵنێكه‌ له‌بواری‌ پاراس���تنی‌‬

‫خوێندن‬

‫ش���وێنی‌ مێژویی‌‌و ئاس���ه‌وارو كه‌له‌پور بۆچی‌ ئه‌مس���اڵ وێنه‌ی‌ ئ���ه‌و كافتریایه‌‬ ‫كارمك���ردوه‌و خۆش���به‌ختانه‌ یه‌كێكبوم باڵوكرای���ه‌و‌ه كه‌ ‪ 38‬س���اڵ له‌مه‌وپێش‬ ‫ل���ه‌و كه‌س���انه‌ی‌ به‌ڕێبه‌رایه‌ت���ی‌ كاك یه‌كێتی‌ تێدا دامه‌زرا له‌سوریاو هه‌میشه‌‬ ‫عه‌بدولره‌قیب یوس���ف‌و ن���زار محه‌مه‌دو شانازی‌ پێوه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌ی‌ بۆچی‌ شانازی‌‬ ‫حس���ێن به‌فری���ن‌و چه‌ند كه‌س���ێكی‌ تر به‌شوێنه‌واره‌ مێژوییه‌كانی‌ واڵتی‌ خۆیه‌وه‌‬ ‫نه‌مانهێشت به‌رپرسێك به‌رده‌ركی‌ سه‌را ن���اكات ك���ه‌ بێگوم���ان‌و به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫بڕوخێنێ‌‌و بیكات به‌دوكانی‌ زه‌ڕه‌نگه‌ران‪ ،‬مێژویه‌كی‌ ناش���رینی‌ هه‌یه‌ له‌م بواره‌دا‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌و كاته‌وه‌و ته‌نانه‌ت پێش ئه‌ویش بۆیه‌ داوا له‌په‌روه‌رده‌ی‌ سلێمانی‌ ده‌كه‌م‬ ‫باش تێگه‌یشتبوم كه‌ ده‌سه‌اڵت ‌ی كوردی‌ بچێت یه‌كێك له‌و مه‌كته‌به‌ داگیركراوانه‌‬ ‫به‌هه‌م���و وه‌زاره‌ت‌و داموده‌زگاكانی���ه‌وه‌ وه‌ربگرێته‌وه‌و بی���كات به‌به‌ڕێوه‌به‌رێتی‌‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌و ده‌سه‌اڵته‌ تاك‌و ده‌گمه‌نانه‌ی‌ په‌روه‌رده‌ نه‌ك گه‌ڕ بئاڵێنێته‌ مه‌كته‌بێك‬ ‫كه‌ به‌هیچ جۆرێك ئه‌و‌هی‌ حیس���ابی‌ بۆ ك���ه‌ مێژویه‌كی‌ هه‌یه‌و هه‌زاران كه‌س���ی‌‬ ‫ن���ه‌كات بریتیه‌ له‌ش���وێنه‌وارو كه‌له‌پورو تیای���دا په‌روه‌رده‌ك���راوه‌‪ ،‬له‌كۆتایی���دا‬ ‫مێژوو‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌پێناوی‌ چیدا؟ له‌پێناوی‌ ره‌س���وڵ حه‌مزه‌تۆف ده‌ڵ���ێ‌ ‪ :‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ناهۆش���یاری‌‌و ته‌ماع ب���ۆ زه‌وی‌‌و پاره‌‪ ،‬فیش���ه‌ك به‌رابردوه‌وه‌ بنێ‌‪ ،‬رابردو تۆپی‌‬ ‫باشه‌ من له‌به‌رپرسانی‌ یه‌كێتی‌ ده‌پرسم پێوه‌ ده‌نێ‌‪.‬‬

‫ب���ۆ هه‌م���وان ئاش���كرایه‌‪ ،‬یه‌كێك له‌و‬ ‫كێشه‌ سه‌ره‌كییانه‌ی الی ئێمه‌ دوچاری‬ ‫خێزانه‌كان ده‌بێت‪ ،‬بریتییه‌ له‌چۆنیه‌تی‬ ‫مامه‌ڵه‌ك���ردن‌و به‌ڕێكردن���ی پش���وی‬ ‫هاوینه‌ی قوتابییه‌كانیان‪ .‬ئه‌م پشوه‌ بۆ‬ ‫بڕێكی زۆری خێزانه‌كان ده‌بێته‌ گرفت‌و‬ ‫نازانن له‌ماوه‌ی س���ێ مانگی پشوه‌كه‌دا‬ ‫چی له‌منداڵه‌كانیان بك���ه‌ن‌و ئه‌و كاته‌‬ ‫زۆره‌ی كه‌ هه‌یانه‌ چ���ۆن‌و به‌چی‌و به‌چ‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ك پڕیبكه‌نه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ واده‌كات‬ ‫هه‌م دای���ك‌و باوكه‌كان‌و ه���ه‌م خودی‬ ‫قوتاب���ی‌و خوێن���دكاره‌كان‪ ،‬دوچ���اری‬ ‫بێزاری‌و ناڕه‌حه‌تی‌و ناخۆشی ببن‪.‬‬ ‫یه‌كێك ل���ه‌و هۆكارانه‌ی ئ���ه‌و بێزاری‌و‬ ‫ناڕه‌حه‌ت���ی‌و ناخۆش���ییه‌ دێنێت���ه‌‬ ‫ئ���اراوه‌‪ ،‬بریتیی���ه‌ ل���ه‌وه‌ی قوتابخانه‌و‬ ‫خوێندنگاكان���ی ئێمه‌‪ ،‬هی���چ پالنێكیان‬ ‫نیی���ه‌ بۆ پش���وی هاوین���ه‌‪ .‬الی ئێمه‌‬ ‫ناوه‌نده‌كانی خوێندن‪ ،‬له‌گه‌ڵ ته‌واوبونی‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كان���ی كۆتای���ی س���اڵ‌و‬ ‫دان���ه‌وه‌ی ئه‌نجام���ه‌كان‪ ،‬ده‌رگاكانیان‬ ‫ب���ه‌ڕوی ته‌له‌به‌كان���دا داده‌خه‌ن‌و چیتر‬ ‫ناكرێنه‌وه‌ تا ئه‌و كاته‌ی س���اڵی تازه‌ی‬ ‫خوێندن دێته‌وه‌‪ .‬له‌م ماوه‌ دورودرێژه‌دا‬ ‫مه‌كت���ه‌ب هیچ رۆڵێ���ك نابینێت‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ی مه‌كته‌ب ته‌نها ب���ۆ ئه‌وه‌ كراوه‌‬ ‫له‌كاتی خوێندندا ده‌رگا له‌قوتابییه‌كانی‬ ‫بكاته‌وه‌و له‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و كاته‌دا‪ ،‬نابێت‬ ‫هی���چ ڕۆڵێكی هه‌بێت‌و حه‌قی به‌س���ه‌ر‬ ‫قوتابییه‌كانییه‌وه‌ نییه‌‪.‬‬ ‫به‌بڕوای من ئه‌م جۆره‌ تێگه‌یش���تنه‌ بۆ‬ ‫ڕۆڵی مه‌كته‌ب هه‌ڵه‌یه‌و پێویسته‌ كۆتایی‬ ‫به‌م ج���ۆره‌ بیركردنه‌وه‌و تێگه‌یش���تنه‌‬ ‫بهێنرێت‪ .‬به‌داخه‌وه‌ الی ئێمه‌ پش���وی‬ ‫هاوینه‌ بریتییه‌ له‌ڕاهێنانی ته‌له‌به‌كانمان‬ ‫له‌سه‌ر چۆنیه‌تی به‌هه‌ده‌ردان‌و كوشتنی‬ ‫كات‪ ،‬بریتییه‌ له‌ئاشناكردنیان به‌ته‌مه‌ڵی‪،‬‬ ‫بێزاری‪ ،‬نوستن بۆ ماوه‌ی درێژ‪ ،‬مانه‌وه‌ی‬ ‫زۆر له‌به‌رده‌م ته‌له‌فزیۆنه‌كاندا‪ .‬پش���وی‬ ‫هاوینه‌ الی ئێمه‌ مان���ای دوركه‌وتنه‌وه‌‬ ‫له‌خوێندن‌و نوس���ین‌و كتێب‌و ده‌فته‌رو‬ ‫قه‌ڵ���ه‌م‪ ،‬مان���ای بایه‌خن���ه‌دان به‌هه‌ر‬ ‫ش���تێك بۆنی خوێندنه‌وه‌و قوتابخانه‌و‬ ‫زانستی لێدێت‪ .‬وه‌ك ئه‌وه‌ی ئه‌و شتانه‌‬ ‫ته‌نه���ا له‌كات���ی مه‌كته‌بدا پێویس���تن‌و‬ ‫له‌پشوه‌كاندا ده‌بێ بپێچرێنه‌وه‌و له‌سه‌ر‬ ‫ڕه‌فه‌كان دابنرێ���ن‌و تا كاتی هاتنه‌وه‌ی‬ ‫ساڵی تازه‌‪ ،‬نه‌هێنرێنه‌ خواره‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ڕاس���تیدا مه‌كت���ه‌ب ده‌توانێ له‌كاتی‬ ‫پش���وه‌كاندا‪ ،‬ڕۆڵی چ���االك‌و كاریگه‌ر‬ ‫بگێڕێ���ت‪ .‬بۆ نمونه‌ ده‌ك���رێ له‌ڕێگه‌ی‬ ‫مه‌كته‌به‌وه‌ خولی جۆراوجۆر بكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ مه‌له‌كردن‪ ،‬گه‌شت‌و سه‌فه‌ركردن‬ ‫بۆ شاره‌كانی دیكه‌و مانه‌وه‌ له‌و شارانه‌دا‬ ‫النیك���ه‌م ب���ۆ هه‌فته‌یه‌ك‌و ئاش���نابون‬ ‫به‌شوێنه‌وارو مه‌عالمه‌ دیارو گه‌وره‌كانی‬ ‫ئه‌و ش���اره‌‪ .‬ته‌نانه‌ت ده‌كرێ له‌ڕێگه‌ی‬ ‫مه‌كت��� ‌هب‌و وه‌زاره‌ت���ی پ���ه‌روه‌رده‌وه‌‪،‬‬ ‫گه‌ش���ت ب���ۆ واڵتان���ی ده‌وروبه‌رم���ان‬ ‫ڕێكبخرێ���ن‌و وه‌زاره‌ت بڕێ���ك له‌ئه‌ركی‬ ‫گه‌ش���ته‌كه‌ بخات���ه‌ ئه‌س���تۆی خۆی‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها مه‌كته‌ب له‌كاتی پش���وه‌كاندا‬ ‫ده‌توانێ له‌هه‌فته‌یه‌كدا رۆژێك یان دوان‬ ‫دی���اری بكات‌و تێیدا كتێ���ب‌و نامیلكه‌‌و‬ ‫گۆڤاری مندااڵنه‌ به‌سه‌ر قوتابییه‌كانیدا‬ ‫دابه‌شبكات‌و داوایان لێبكات له‌هه‌فته‌ی‬ ‫ئاین���ده‌دا هه‌ریه‌كه‌یان چه‌ن���د دێڕێك‬ ‫له‌س���ه‌ر ناوه‌ڕۆكی ئ���ه‌و كتێب‌و گۆڤارو‬ ‫نامیلكانه‌ بنوس���ێت‌و س���ه‌ركه‌وتوه‌كان‬ ‫خه‌اڵت بكات‪ .‬بێگومان هه‌مومان ده‌زانین‬ ‫قوتاب���ی له‌كاتی ده‌وامی خوێندندا‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌رفه‌ته‌ی نابێت سه‌رقاڵی خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫كتێ���ب‌و گۆڤاری ده‌ره‌كی بێ���ت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ده‌كرێ له‌كاتی پش���وه‌كاندا‪ ،‬له‌شێوه‌ی‬ ‫كه‌رنه‌ڤاڵ‌و پێش���بڕكێ‌و ئاهه‌نگدا‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌رفه‌ت���ه‌ی بۆ بڕه‌خس���ێت‪ .‬ئاس���انه‌‬ ‫ب���ۆ مه‌كت���ه‌ب له‌كات���ی پش���وه‌كاندا‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌كه‌س���ایه‌تییه‌ ناسراوه‌كانی‬ ‫ش���ارو ش���ارۆچكه‌و گونده‌كان���ه‌وه‌‬ ‫ب���كات‪ ،‬له‌وان���ه‌ زان���ا ئاینیی���ه‌كان‪،‬‬ ‫نوس���ه‌رو ئه‌دیبه‌ دیاره‌كان‪ ،‬پزیش���ك‌و‬ ‫مامۆستاو سه‌رپه‌رشتیاره‌ ناسراوه‌كان‪،‬‬ ‫گۆرانیبێ���ژه‌كان‪ ،‬مۆس���یقاژه‌نه‌كان‪،‬‬ ‫ئه‌كته‌ره‌كان‪ ،‬دادوه‌ره‌كان‪ ،‬سیاس���ییه‌‬ ‫به‌س���ااڵچوه‌كان‪ ،‬خ���اوه‌ن پیش���ه‌‬ ‫ده‌س���تڕه‌نگینه‌كان‪ ..‬هت���د‪ ،‬ب���كات‌و‬ ‫ژماره‌یه‌ك له‌قوتابییه‌كانی كۆبكاته‌وه‌و‬ ‫له‌گه‌ش���تێكی چه‌ند كاتژمێریدا بیانبات‬ ‫ب���ۆ الی ئه‌و كه‌س���انه‌و ئه‌وانیش باس‬ ‫له‌ئه‌زمونی ژیانی خۆیان بكه‌ن‪ .‬لێره‌وه‌و‬ ‫له‌ڕێگه‌ی ده‌یان كاری دیكه‌وه‌‪ ،‬ده‌كرێ‬ ‫مه‌كت���ه‌ب ڕۆڵێكی گرن���گ له‌چۆنیه‌تی‬ ‫به‌ڕێكردن���ی پش���وی هاوی���ن ببینێت‌و‬ ‫ده‌س���تبه‌رداری ئه‌م ڕۆڵ���ه‌ نێگه‌تیڤه‌ی‬ ‫ئێستای ببێت‪.‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی ‪komalayatyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫‪17‬‬

‫لە شاری کەرکوک‬ ‫توندوتیژی‌و خۆکوشتنی ژنان ڕو لەهەڵکشانە‬ ‫ئا‪ :‬سۆران کامەران‬ ‫سەرباری ئەو تەقینەوەو کردوەوە‬ ‫خۆکوژیانەی رۆژانە شاری کەرکوکی‬ ‫پێدا تێدەپەڕێت‌و خەڵکێکی زۆر دەبنە‬ ‫قوربانی جارێکی تر ژنان دەبنەوە‬ ‫قوربانی توندوتیژیەکان‌و بەدەستی‬ ‫خۆیان یان کەسانی نزیک لەخۆیان‬ ‫لەناو دەبرێن تازەترین ئامارەکانیش‬ ‫بەڵگەی ئەو راستیەن‪.‬‬ ‫لەئامارێکی گروپی (نا بۆ توندوتیژی‬ ‫دژی ژن���ان) لەش���اری كەرك���وك كە‬ ‫وێنەیەكی دەس���ت ئاوێنە کەوتوە تێدا‬ ‫هاتوە لەماوەی پێن���چ مانگی ڕابردودا‬ ‫‪ ٤٨‬حاڵەتی کوش���تنی ژنان هەبوە کە‬ ‫‪ ٣٥‬ئافرەتیان کوژراون‌و ‪ ١٣‬ئافرەتیان‬ ‫خۆیان خۆیانکوشتوە‪.‬‬ ‫ل���ەو ئامارەدا ئام���اژە بەوەكراوە كە‬ ‫لەم���اوەی ئەو پێنج مانگ���ەدا زیاتر لە‬ ‫‪ 80‬دەس���تدرێژی‌و لێدان ل���ەدژی ژنان‬ ‫ئەنجام���دراوە لەگ���ەڵ ‪ 42‬هەوڵدان بۆ‬ ‫كوش���تن‌و ‪ 28‬حاڵەت���ی ئەتككردن���ی‬ ‫ئافرەتان‪.‬‬ ‫لەبەرامبەر ئەنجامدانی ‪ 2485‬حاڵەتی‬ ‫هاوسەرگیری ‪ 1500‬حاڵەتی‌ جیابونەوە‬ ‫هەبوە‪.‬‬ ‫ئەم ئاماران���ە لەكاتێكدایە كە بەپێی‌ شاری که‌رکوک‬ ‫ئامارەكان���ی س���اڵی ڕاب���ردو ڕێ���ژەی‬ ‫توندوتی���ژی دژ بەژنان روی لەزیادبون‬ ‫كردوه‌ بەڕێژەیەك كە دوهێندەیە‪.‬‬ ‫ئەندامێكی ئەو گروپەش ڕایگەیاند كە‬ ‫الوازی حكومەت‌و ئەنجومەنی پارێزگای‬ ‫كەركوك وایكردوە ڕێژه‌ی توندوتیژی دژ‬ ‫بەژنان رو لەزیادبون بكات‪.‬‬ ‫س���رود محەمه‌د ئەندام���ی گروپی نا‬ ‫ب���ۆ توندوتیژی دژی ژنان رایگەیاند کە‬ ‫هۆكاری توندوتیژیەكانی دژ بەژنان بۆ‬ ‫الوازیی حكومەت ده‌گه‌رێته‌وه‌ لەبەرامبەر‬ ‫بەدواداچونی ئەو جۆرە توندوتیژیانەی‬ ‫كە لەبواری كۆمەاڵیەتیدا رودەدات‪.‬‬ ‫هەروەك لیژن���ەی ژنانی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگای كەركوكیش���ی بەكەمتەرخەم‬ ‫وەسفكرد لەبەدواداچون بۆ كێشەكانی زیادبون���ی چ���ەك لەن���او ماڵ���ەكان‌و‬ ‫ژن���ان‌و گرنگینەدانی���ان ب���ەو ج���ۆرە نەبونی هیچ یاس���ایەك بۆ پاراس���تنی‬ ‫کەیسانەو‪ ،‬ئەوەی خستەرو كە بارودۆخی ژنان���ی بەیەكێكی دی لەه���ۆكارەكان‬ ‫سیاسی‌و ئەمنی كاردانەوەیەكی خراپی ئەژماركرد‪.‬‬ ‫ئ���ەو چاالكوان���ە وت���ی " حاڵەت���ی‬ ‫هەبوە لەس���ەر كێشەی كۆمەاڵیەتی كە‬ ‫وایكردوە توندوتیژێ���كان رو لەزیادبون هاوس���ەرگیری ئاف���رەت بەتەمەن���ی‬ ‫بن‌و کەیس���ە کۆمەاڵیەتیەکان پشتگوێ منداڵی كە ماف‌و ئەركی هاوسەرگیری‬ ‫نازان���ن وایكردوە حاڵەت���ی جیابونەوە‬ ‫بخرێن‪.‬‬ ‫هەروەك كەمیی هوش���یاری خەڵك‌و زیادبێت"‪.‬‬

‫یاساناسێك پێيوایە‬ ‫كە توندتیژێكان‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫نەبونی یاسایەكی‬ ‫تایبەت‌و الوازيی‬ ‫دەسەاڵتی‬ ‫جێبەجێكار‬ ‫لەبەسزاگه‌یاندنی‬ ‫تاوانباران‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬

‫الوازی حكومەت‌و ئەنجومەنی پارێزگای‬ ‫زیاتر لە ‪ 80‬دەستدرێژی‌و لێدان لەدژی‬ ‫كەركوك وایكردوە ڕێژه‌ی توندوتیژی دژ‬ ‫ژنان ئەنجامدراوە لەگەڵ ‪ 42‬هەوڵ بۆ‬ ‫بەژنان رو لەزیادبون بكات‬ ‫كوشتن‌و ‪ 28‬حاڵەتی ئەتككردنی ئافرەتان‬ ‫س���رود کردن���ەوەی پەناگەی���ەک‬ ‫یاخ���ود النەیەکی ئ���ارام‌و دور لەچاوی‬ ‫کەسوکار بەهەنگاوێکی جدی دەزانێت‬ ‫بۆ باشترکردنی ڕەوشی ژنانی کەرکوک‬ ‫هەروەها دەرکردنی یاس���ایەكی تایبەت‬ ‫بەپاراس���تنی خێزان تا ژن���ان بتوانن‬ ‫ڕوب���ەروی توندوتیژی���ەکان ببن���ەوەو‬ ‫دەس���تبەرداری مافەکان���ی خۆی���ان‬ ‫نەبن‪ .‬ئەو تەنه���ا دەزگاکانی حکومەت‬

‫بەکەمتەرخ���ەم نازانێ���ت بەڵکو گلەیی‬ ‫زۆریش لەمیدی���اکان دەکات کە نەوەک‬ ‫پێویست کێشەکانی ژنانیان خستۆتە ڕو‬ ‫نە رۆڵیشیان گێراوە لەهوشیاركردنەوەی‬ ‫خەڵكدا‪.‬‬ ‫یاساناسێكیش پێیوایە كە توندتیژێكان‬ ‫دەگەڕێت���ەوە ب���ۆ نەبونی یاس���ایەكی‬ ‫تایبەت‌و الوازیی دەسەاڵتی جێبەجێكار‬ ‫لەبەسزاگه‌یاندنی تاوانباران‪.‬‬

‫دەش���نێ‌ عەل���ی یاس���اناس‌و چاالك‬ ‫لەبواری ئافرەت���ان بەئاوێنەی ڕاگەیاند‬ ‫كە یەكێ���ك لەهۆكارەكان���ی زیادبونی‬ ‫توندوتی���ژی دژ بەژنان دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫نەبونی یاسایەكی تایبەت بەپاراستنی‬ ‫مافی ئافرەتان لەو شارە‪.‬‬ ‫هەروەه���ا الوازی���ی دەس���ەاڵتی‬ ‫جێبەجێكار لەبەسزاگەیاندنی تاوانباران‬ ‫ناوب���راو رونیك���ردەوە ك���ە زۆرجار‬

‫ئافرەتانیش كەمترخەمن لەتۆماركردنی‬ ‫سكااڵ بەاڵم ئەوەش دەزانین كە چەندین‬ ‫دۆس���ێ هەیە س���كااڵی ئافرەت لەدژی‬ ‫توندوتی���ژی لەكەرك���وك خەفەكراوەو‬ ‫بەدوادچونی بۆ نەك���راوە بۆیە ئەركی‬ ‫لیژنەی ئافرەتانی ئەنجومەنی پارێزگای‬ ‫كەركوكە ك���ە بەدواداچ���ون بكات بۆ‬ ‫ئەو كەیس���ە بەاڵم بەداخەوە ئەوانیش‬ ‫كەمته‌رخەمن لەكارەكانیان‪.‬‬ ‫ئەو چاالكوانە پێیوابو كە ناهوشیاری‬ ‫ئافرەتان یەكێكە لەو هۆكارانە‬ ‫هەروەك ئاش���كرایكرد ك���ە زۆرترین‬ ‫روبەروبون���ەوەی توندوتیژی له‌كه‌ركوك‬ ‫لەالیەن كورد وعەرەبەوە ئەنجامدەدرێت‌و‬ ‫زۆرب���ەی ئافرەتانی ماڵ���ەوەی كردۆتە‬ ‫ئامان���ج‌و ئافرەتان���ی فەرمانگەكانیش‬ ‫بێبەش نەبون لەم توندوتیژیە‪.‬‬ ‫ش���ایانی باس���ە بەبەراورد بەسااڵنی‬ ‫رابردو ڕێژەی توندوتیژی دژی ئافرەتان‬ ‫لەش���اری كەرك���وك روی لەزیادبونەو‬ ‫ئامارەكان ئاماژە بەبەرزبونه‌وه‌ی ئەوە‬ ‫ڕێژەیە دەدەن‌و چاالكوانانیش هۆشداری‬ ‫دەدەن لەهەڵكشانی ئەو ڕێژەیە‪.‬‬

‫ژنێک‪ :‬بەزمانی بەڕۆژوەوە نانی مااڵن دەکەم‪ ،‬تا قوتی رۆژێک پەیدا دەکەم‬ ‫ئا‪ :‬سارلین‬ ‫"پانزە ساڵە نانکەریی‌و جلشۆری‬ ‫مااڵن دەکەم‪ ،‬تا منداڵەکانم بە‬ ‫سەربەرزی بەخێوبکەم‪ ،‬داخ بۆ‬ ‫حکومەتێ کە خاکەکەی ژێری نەوتی‬ ‫ی‬ ‫لەبەر بڕوات‪ ،‬بەاڵم نەتوانێت ژنێک ‌‬ ‫هەژاری وەک من بە کارگوزارێ‬ ‫دابمەزرێنێت"‪.‬‬ ‫روناک خ���ان لەناو دااڵن���ە تاریک‌و‬ ‫بەنایل���ۆن گیراوەک���ەدا بەدی���ار ئەو‬ ‫ف���ەردە ئاردانەوە هەڵتروش���کابو کە‬ ‫ماوەی نزیکەی مانگێکە بۆیانهێناوە‪.‬‬ ‫ئەو ژنە ڕەش���تاڵە باریکەلەیە ماوەی‬ ‫پانزە س���اڵە بەبێوەژن���ی منداڵەکانی‬ ‫دەژیەنێت‌و مانگانە پارەی کرێنشینی‬ ‫خانووەکەشی دەبێت پەیدابکات‪.‬‬ ‫روناک ڕۆژانە ه���ەر لەبەرەبەیانەوە‬ ‫دوای‬ ‫لەخەوهەڵدەس���تێت‌و‬ ‫کۆکردنەوەیەکی خێ���رای ناوماڵەکەی‬ ‫نان‌و چایەک دەخ���وات‌و بەرەو ماڵی‬ ‫پزیش���کێک بەڕێدەکەوێ���ت‌و ل���ەوێ‬ ‫دەکەوێت���ە م���اڵ خاوێنکردن���ەوەو‬ ‫بەخێوکردنی س���ێ منداڵەک���ە‪ .‬ئەو‬ ‫هەرچەندە دڵخۆش���ە بەوەی بەڕەنجی‬ ‫ش���انی بژێوی خێزانێکی پێنج کەسی‬ ‫پەی���دا دەکات ب���ەاڵم زۆر نیگەران���ە‬ ‫ب���ەوەی ک���ە خەڵکێک لێیبپرس���ێت‬ ‫لەکوێ کاردەکەیت چونکە " تێروانینی‬

‫کۆمەڵگ���ەی ئێمە بۆ ئەو کەس���انەی‬ ‫لەمااڵندا کاردەکەن‪ ،‬تێڕوانینێکی باش‬ ‫نییە بەتایبەت ئەگ���ەر بێوەژن بیت‪،‬‬ ‫بۆیە زۆربەی جار خۆم لەو پرس���یارە‬ ‫دەدزم���ەوەو نامەوێ ک���ەس بزانێت‬ ‫لەکوێ کاردەکەم‪ ،‬هەرچەندە خەڵکی‬ ‫بەویژدان زۆرن‌و زۆرب���ەی جار لەرێز‬ ‫زیاتر هیچی���ان لێ بەدیناکەیت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫خەڵکە بەدو خراپەکانیش کەمنین"‪.‬‬ ‫روناک لەدەمەو عەس���رێکی درەنگدا‬ ‫دەگەڕێت���ەوە ب���ۆ ماڵ���ەوەو دوای‬ ‫پش���ویەکی کورت خوانێکی هەژارانە‬ ‫بۆ خۆی‌و چ���وار منداڵەک���ەی دابین‬ ‫دەکات‌و ه���ەر دوای نانخواردنی نانی‬ ‫ئێوارە دەست دەکات بەهەویر شێالن‌و‬ ‫تا نزیکەی دوانزەی شەو نان بۆ مااڵن‬ ‫دەکات‪ ،‬بەاڵم ئەمە لەڕۆژانی ئاساییدا‬ ‫کە ڕەمەزان نەبێت‪ ،‬بەاڵم لەوکاتەوەی‬ ‫بوە ب���ە ڕەمەزان‪ ،‬ڕون���اک کارکردنی‬ ‫گۆڕاوەو ڕۆژانە تا نزیک یەکی نیوەڕۆ‬ ‫لەو ماڵە کاردەکات‌و دوای گەڕانەوەو‬ ‫پش���ویەکی کورت ڕاستەوخۆ بەزمانی‬ ‫بەرۆژوەوە دەست دەکات بەنانکردن‪،‬‬ ‫ێ‬ ‫ئەو کە لەبەر گەرمای پەرەمێزە تۆز ‌‬ ‫دورکەوتبۆوەو کچە پانزە س���اڵەکەی‬ ‫نانەکان���ی بۆ دەبرژان���د‪ ،‬وتی" خوای‬ ‫گەورە کاس���پیەکەم ح���ەاڵڵ بکات‌و‬ ‫پارەک���ەم بەرەکەت���ی تێبکەوێت بۆ‬ ‫منداڵەکان���م ئەوەم لەهەمو ش���تێ ال‬ ‫گرنگترە‪ ،‬راس���تە زۆر زۆر ماندودەبم‬

‫بەاڵم گرنگ ئەوەیە سەربەرزانە دەژیم‬ ‫گەر من وەک هەندێک کەس نامەردیم‬ ‫قبوڵبکردای���ە زۆر داواکاری���م بۆ هاتە‬ ‫پێش���ێ بەس هەرگیز شتی وا ناکەم‌و‬ ‫قبوڵی ناکەم" ‪.‬‬ ‫روناک‪ ،‬هێڵەکێک کە سی‌و پێنج نانی‬ ‫زیاتر تێدا دەبێت بەحەوت هەزار دینار‬ ‫دەکات‪ ،‬ب���ەاڵم لەم مانگی رەمەزانەدا‬ ‫زۆر ماندوترەو لەو بارەیەوە وتی"پێش‬ ‫رەمەزان پرس���ی مامۆستایەکی ئاینیم‬ ‫کردو پێیوتم کە گەر رۆژوەکەت رێگرە‬ ‫لەپەیداکردنی قوتی رۆژانەت دەتوانیت‬ ‫بەرۆژو نەبی���ت‌و لەزس���تاندا بەرۆژو‬ ‫بیتەوە‪ ،‬بەاڵم من خ���ۆم پێناگیرێت‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم س���ەیرم ل���ەم س���ەرکردەو‬ ‫دەس���ەاڵتدارانەی خۆم���ان دێ���ت کە‬ ‫رۆژانە قوتی خەڵکیان لەدەس���تایەو‬ ‫هیچیشیان بەخەیاڵدا نایەت"‪.‬‬ ‫رون���اک‌و چەندەها ژن���ی وەک ئەو‬ ‫هەمو خەونی���ان ئەوەیە منداڵەکانیان‬ ‫خوێندن تەواوبک���ەن‌و بەنانی خۆیان‬ ‫بگەن تا چیت���ر ژیانیان لەچاوەروانی‬ ‫پەیداکردن���ی لەت���ێ نان���دا بەس���ەر‬ ‫نەبەن‪ .‬ڕوناک لەئێس���تاوە مش���وری‬ ‫ئ���ەوە دەخ���وات ک���ە رۆژان���ە چەند‬ ‫ه���ەزارێ الدەدات تا بتوانن کاس���ەی‬ ‫جەژنەکەیان���ی پێبک���ەن‌و وتی" خوا‬ ‫ئەم حکومەتە زو هەڵبوەش���ێنێتەوە‬ ‫بۆ ئەوەی چیت���ر فەقیرو هەژار لەمە‬ ‫به‌شێک له‌ژنان به‌نانکردن بژێوی ژیانیان دابینده‌که‌ن‬ ‫رسواتر نەبن"‪.‬‬

‫روناک‌و چەندەها‬ ‫ژنی وەک ئەو هەمو‬ ‫خەونیان ئەوەیە‬ ‫منداڵەکانیان خوێندن‬ ‫تەواوبکەن‌و بەنانی‬ ‫خۆیان بگەن‬

‫فۆتۆ‪ :‬یه‌حیا ئه‌حمه‌د‬

‫‪18‬‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫ته‌وه‌ره‌یه‌ک بۆ گفتوگۆ‪ :‬قه‌یرانی رۆشنبیران‬

‫‪tawaryawene@gmail.com‬‬

‫قه‌یرانی رۆشنبیرانی كورد‬ ‫فوئاد سدیق‬ ‫‪2-2‬‬

‫هه‌ڵب���ه‌ت كه‌ باس���ی دۆخ���ی ناله‌باری‬ ‫رۆشنبیرانی كورد ده‌كه‌م‪ ،‬بێگومان دۆخی‬ ‫هونه‌رمه‌ن���دان‌و توێژه‌كان���ی دیك���ه‌‬ ‫به‌هه‌مانش���ێوه‌ خراپ���ه‌‪ ،‬ئێمه‌ به‌گش���تی‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ هه‌ر خه‌ریكی پێكوته‌ (راوح)‬ ‫كردنی���ن‪ .‬ئێمه‌ی كورد ژیان���ی رۆژانه‌مان‬ ‫پ���ڕه‌ له‌دیارده‌كان���ی نوێگ���ه‌ری‪ ،‬مۆدیل‌و‬ ‫مۆدێل���كاری‌و باڵه‌خانه‌ی ب���ه‌رزو جوان‌و‬ ‫دیزاین���ی جلوبه‌رگم���ان‌و خواردن���ی‬ ‫جۆراوجۆری نوێ‌و‪ ..‬له‌رۆژئاوایی ده‌چێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم فیكرم���ان نیی���ه‌و بیركردن���ه‌وه‌و‬ ‫ئه‌قڵیه‌تمان هی چه‌ندین سه‌ده‌ له‌مه‌وپێشی‬ ‫ئه‌وروپایه‌‪ .‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ده‌بینین‬ ‫وه‌ك چ���ۆن ك���ورد له‌نێ���و قه‌یران���ی‬ ‫رۆش���نبیردایه‌‪ ،‬ت���ا راده‌یه‌ك���ی به‌رچ���او‬ ‫ئه‌وروپ���اش كه‌وتۆت���ه‌ نێ���و قه‌یرانێك���ی‬ ‫قوڵه‌وه‌‪ ،‬راس���ته‌ هابرماس‌و ئاالن تۆرین‌و‬ ‫زۆریدیكه‌ش ئێس���تا هه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم روحی‬ ‫ره‌خنه‌گرانه‌ الی فه‌یله‌س���وفه‌كانی ئه‌مڕۆ‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر كاڵی���ش نه‌بوبن���ه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وا ئه‌و‬ ‫كاریگه‌رییه‌یان نییه‌ وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌سه‌ده‌ی‬ ‫ه���ه‌ژده‌و نۆزده‌ هه‌ب���و‪ .‬ئه‌مڕۆ كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫مرۆڤایه‌تی جارێكیتر پێویستی به‌ره‌خنه‌ی‬ ‫نیتچه‌یی‌و پۆپه‌رو مارك���ۆزو كانت هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم كوانێ؟ گرێبه‌سته‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كه‌ی‬ ‫رۆسۆ بوبوه‌ ئینجیلی شۆڕشی فه‌ره‌نسی‪،‬‬ ‫خوێندكارانی زانكۆكانی فه‌ره‌نسا له‌ئایاری‬ ‫‪ ،1968‬ماركۆزیان به‌س���ه‌رچاوه‌ی گرنگ‌و‬ ‫كاریگه‌ری خۆیان داده‌نا‪ .‬له‌نیوه‌ی دوه‌می‬ ‫شه‌س���ته‌كان‌و نیوه‌ی یه‌كه‌می حه‌فتاكاندا‬ ‫فه‌لس���ه‌فه‌ی مارك���ۆز بوب���و به‌ئینجیلی‬ ‫گه‌نجانی ئه‌وروپا‪ ،‬ساڵی ‪ 1964‬كه‌ كتێبی‬ ‫مرۆڤ���ی تاكڕه‌هه‌ن���دی باڵوك���رده‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌روداوێكی فه‌لسه‌فی گرنگ مه‌زه‌نده‌كراو‬ ‫تیای���دا فه‌لس���ه‌فه‌ی پۆزه‌تیڤیس���تی‌و‬ ‫ش���یكارانه‌ی دایه‌ به‌ر ره‌خنه‌ كه‌ ئه‌وكات‬ ‫له‌جیهانی ئه‌نگلۆ ساكس���ۆنیدا بااڵده‌ست‬ ‫بون‪ .‬هه‌وڵی بێئاكامی شۆڕش���ی قوتابیان‬ ‫له‌ئایاری ‪ 1968‬فه‌یله‌سوفه‌ فه‌ره‌نسیه‌كانی‬ ‫هان���دا‪ ،‬ت���ا س���ه‌رله‌نوێ چ���او به‌بی���رو‬ ‫بۆچونه‌كانیان���دا بخش���ێننه‌وه‌و به‌خۆیاندا‬ ‫بچنه‌وه‌‪ .‬به‌هه‌مانش���ێوه‌ س���ه‌رنه‌كه‌وتنی‬ ‫ئه‌ڵمانی���اش‬ ‫‪1918‬ی‬ ‫شۆڕش���ی‬ ‫ماركسیس���ته‌كانی ئه‌و واڵت���ه‌ی ناچاركرد‬ ‫مامه‌ڵه‌یه‌ك���ی ن���وێ له‌گه‌ڵ فه‌لس���ه‌فه‌ی‬ ‫ماركس���یزمدا بكه‌ن‌و دابڕانێك له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫دی���دگا ته‌قلیدییه‌دا دروس���تبكه‌ن كه‌ تا‬ ‫ئه‌وكات ئاراس���ته‌ی كاری سه‌رجه‌م گروپه‌‬ ‫ماركسیه‌كانی رۆژئاوای ده‌كرد‪ .‬پیر بۆردیۆ‬ ‫ت���ا راده‌یه‌ك كاتێك بێده‌نگی ش���كاند كه‌‬ ‫رۆڵی خ���ۆی له‌مانگرتنه‌ك���ه‌ی كرێكارانی‬ ‫هێڵی ئاسنی شاری لیۆن له‌كۆتایی ‪1995‬‬ ‫بین���ی‌و ب���و به‌دیارتری���ن رۆش���نبیری‬ ‫سه‌رشه‌قام‌و داكۆكی له‌مانگرتوان ده‌كردو‬ ‫پێش���یانكه‌وتبو‪ .‬جۆن راوڵز له‌س���ه‌ره‌تای‬ ‫حه‌فت���اكان به‌نوێترین كتێبه‌وه‌ كه‌ تیۆری‬ ‫دادپ���ه‌روه‌ری بو‪ ،‬جیهانی سه‌رس���امكرد‪.‬‬ ‫ئێمه‌ بۆ ئه‌مڕۆ له‌م هه‌رێمه‌دا رۆشنبیرێكمان‬ ‫پێویسته‌ كه‌ وه‌ك ئه‌و بروسكه‌یه‌ بێت كه‌‬ ‫له‌پۆاڵوه‌ ده‌رده‌چێت‪ ..‬مۆنتس���كیۆ (‪)20‬‬ ‫ساڵ خۆی به‌نوس���ینی كتێبه‌ مه‌زنه‌كه‌ی‬ ‫(روحی یاساكان) خه‌ریككرد‪ ،‬وه‌ك خۆی‬ ‫نوسیویه‌تی‌و ده‌ڵێت‪ ،‬هێنده‌ی نه‌مابو ئه‌م‬ ‫كتێب���ه‌ بمكوژێ���ت‪ .‬له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌و هه‌مو‬ ‫ماندوبونه‌یش���ی كه‌ (‪ )20‬ساڵ بو‪ ،‬كه‌چی‬ ‫س���اڵی ‪ 1748‬ك���ه‌ س���اڵی چاپكردن���ی‬ ‫كتێبه‌كه‌یه‌تی له‌دوتوێی دو به‌رگ له‌شاری‬ ‫ژنێ���ف‪ ،‬مۆنتس���كیۆ ناوی خۆی له‌س���ه‌ر‬ ‫دانه‌ناب���و‪ ،‬هه‌روه‌ك���و چ���ۆن دی���كارت‌و‬ ‫سپینۆزاو ڤۆلتێرو‪...‬و‪ ...‬له‌به‌رهه‌مه‌ هه‌ره‌‬ ‫مه‌زنه‌كانی خۆیان جه‌س���اره‌تیان نه‌ده‌كرد‬ ‫ناوی خۆیان له‌سه‌ر كتێبه‌كانیان بنوسن‪،‬‬ ‫به‌تایب���ه‌ت ڤۆلتێ���ر ده‌گه‌ڕا سوێندیش���ی‬ ‫ده‌خ���وارد ك���ه‌ نازان���ێ ئ���ه‌و كتێبه‌ كێ‬ ‫نوس���یویه‌تی! س���ه‌ره‌ڕای ئه‌م���ه‌ش‬ ‫له‌ئه‌مس���تردام كنێس���ی یه‌هودی فه‌توای‬ ‫ل���ه‌دژی س���پینۆزا داو‪ ،‬دوای ئه‌م فه‌توایه‌‬ ‫جوله‌كه‌یه‌كی تون���دڕه‌و به‌چه‌قۆ په‌الماری‬ ‫سپینۆزایدا‪ ،‬به‌اڵم چه‌قۆكه‌ به‌ر شمه‌كه‌كانی‬ ‫ك���ه‌وت‌و نه‌گه‌یش���ته‌ س���ه‌ر گۆش���تی‪.‬‬ ‫به‌س���ه‌رهاتی كۆپه‌رنیكۆس���یش پرسێكه‌‬ ‫له‌هه‌مو پرس���ه‌كانی ت���ر زیندوتره‌‪ ،‬كاتێ‬ ‫كتێبه‌كه‌ی خ���ۆی چاپكردب���و به‌اڵم هه‌ر‬ ‫له‌چاپخان���ه‌ رایگرتبو‪ ،‬باڵوینه‌كردبوه‌وه‌ تا‬ ‫ئه‌و رۆژه‌ی كه‌وته‌ س���ه‌ره‌مه‌رگ‌و له‌رۆژی‬ ‫س���ه‌ره‌مه‌رگیدا بڕیاریدا ئیت���ر كتێبه‌كه‌ی‬ ‫باڵوبكات���ه‌وه‌و له‌كاتی مردنی���دا كتێبه‌كه‌‬ ‫رۆشنایی بینی‪ ،‬كاتێ كتێبه‌كه‌ی باڵوبوه‌وه‌‬ ‫كۆپه‌رنیكۆس مردبو‪ ،‬ناشتبوش���یان‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫كڵێس���ا ده‌نگ���ی له‌گ���ه‌ڵ نه‌ك���رد‪ ،‬ده‌نا‬ ‫ده‌یانویس���ت وه‌كو جیۆردانۆ بڕۆنۆ زمانی‬ ‫ببڕن‌و ئینجا بیسوتێنن‪ ،‬مقۆمقۆیه‌ك له‌ناو‬ ‫كڵێس���ا دروستبو‪ ،‬كه‌ كۆپه‌رنیكۆس له‌نێو‬ ‫گ���ۆڕدا ده‌ربهێن���ن‌و بیس���وتێنن‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫س���ه‌رینه‌گرت‌و ئ���ه‌و بۆچون���ه‌ زو كپكرا‪.‬‬ ‫نیتشه‌ نه‌بوایه‌ كه‌س جه‌ساره‌تی نه‌ده‌كرد‬ ‫بانگی مردنی مۆدێرنێته‌ رابگه‌یه‌نێت‌و بڵێ‬ ‫ته‌ماش���اكه‌ن‌وا ده‌ینێژم‪ ،‬چونكه‌ مۆدێرنه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ (دیكارت) ده‌ستیپێكردو به‌درێژایی‬ ‫ئه‌و مێژوه‌ی نێوان دیكارت‌و نیتچه‌‪ ،‬كه‌س‬

‫وه‌ك���و نیتچ���ه‌ نه‌یتوان���ی چه‌كوش���ی‬ ‫لێبه‌رزبكات���ه‌وه‌و له‌ته‌پڵی س���ه‌ری بدات‪،‬‬ ‫بۆیه‌ مۆدێرنه‌ له‌گه‌ڵ نیتچه‌ كۆتایی پێهات‪.‬‬ ‫(‪ )2500‬س���اڵ له‌مه‌وب���ه‌ر یۆنانیی���ه‌كان‬ ‫فه‌لس���ه‌فه‌و ش���یعر‌و هونه‌ریان پێشكه‌ش‬ ‫به‌مرۆڤایه‌تی كرد‪ ،‬رۆمییه‌كانیش ده‌وڵه‌تی‬ ‫سنوردارو بااڵده‌س���تی یاسایان پێشكه‌ش‬ ‫به‌جیه���ان ك���رد‪ ..‬كه‌چی كورد هێش���تا‬ ‫نه‌یتوانیوه‌ س���ود له‌ئه‌زمون���ی رۆمییه‌كان‬ ‫وه‌ربگرێت‪ .‬ئ���ه‌و رۆژئاوایه‌ی كه‌ ده‌یبینین‬ ‫چه‌نده‌ پێش���كه‌وتوه‌‪ ،‬كه‌چی یاساكانیان‬ ‫پ���ڕن ل���ه‌و میرات���ه‌ی رۆم‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت تا‬ ‫س���ه‌ره‌تای س���ه‌ده‌ی بیس���ته‌میش ده‌بو‬ ‫یاساناس���ه‌كانی ئه‌وروپ���ا زمانی التینیان‬ ‫بزانیبایه‌‪ ،‬چونكه‌ یاس���اكانی سودی زۆری‬ ‫له‌یاس���اكانی رۆم وه‌رگرتب���و‪ .‬به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌باره‌ی یاسای په‌یماننامه‌كان‪ ،‬موڵكداری‪،‬‬ ‫س���وكایه‌تیكردن‬ ‫به‌رپرس���یارێتی‪،‬‬ ‫به‌كه‌سایه‌تی‪ ،‬یاسای میرات‌و موڵك‌و ماڵ‌و‬ ‫یاساكانی ش���ێوازی دادوه‌ری‌و سه‌لماندنی‬ ‫ت���اوان‌و زۆریدیكه‌‪ .‬رۆمییه‌كان هه‌میش���ه‌‬ ‫س���ودیان له‌ئایین ب���ۆ ریفۆرمی ده‌وڵ ‌هت‌و‬ ‫به‌دواداچون���ی ش���ه‌ڕه‌ گ���ه‌وره‌كان‌و‬ ‫دروس���تكردنی ئاژاوه‌ وه‌رده‌گرت‪ .‬هه‌ڵه‌ی‬ ‫كوش���نده‌ی ئێم���ه‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ زۆرب���ه‌ی‬ ‫رۆش���نبیره‌كانمان له‌گۆش���ه‌گیریدان‌و‬ ‫رۆژنامه‌نوسان شوێنی ئه‌وانیان گرتۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫قۆناخی رۆش���نبیریی ته‌رفیهی‌و ئه‌ده‌بی‌و‬ ‫هه‌ندێجاری���ش هونه‌ری له‌هه‌ڕمێن كه‌وتوه‌‪،‬‬ ‫هۆكاره‌كه‌ش���ی ئه‌وه‌یه‌ كۆمه‌ڵگه‌ توش���ی‬ ‫نامۆبونێكی قوڵ هاتوه‌‪ ،‬ئه‌ركی رۆشنبیرانه‌‬ ‫میلله‌ت له‌و نامۆبونه‌ قورتار بكه‌ن‪ ،‬شیعرو‬ ‫هون���ه‌ری فه‌نتازی دادی ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه‌ی‬ ‫پێنادرێت ك���ه‌ له‌نێو نامۆبوندا نغرۆ بوه‌‪..‬‬ ‫گ���ه‌ر گالیل���ۆ مه‌رجه‌عی بااڵی زانس���تی‬ ‫س���ه‌ده‌ی حه‌ڤده‌ بێ���ت‪ ،‬نیوتنیش گه‌وره‌‬ ‫مه‌رجه‌عی بااڵی زانستی سه‌ده‌ی هه‌ژده‌یه‌‪.‬‬ ‫ئێم���ه‌ گه‌وره‌ مه‌رجه‌عی زانس���تمان نییه‌‪،‬‬ ‫له‌ئ���ه‌ده‌ب‌و هونه‌ری���ش ته‌نه���ا چ���وار‬ ‫كوچكه‌یه‌كمان له‌ش���یعردا هه‌یه‌ كه‌ بریتین‬ ‫له‌نال���ی‌و مه‌حوی‌و گۆران‌و ش���ێركۆ‪ ،‬ئه‌و‬ ‫چوار كه‌سه‌ی لێده‌ربێنین‪ ،‬ده‌كه‌وینه‌ سه‌ر‬ ‫س���اجی عه‌ل���ی‪ .‬ئه‌فاڵتون بۆ س���وقرات‬ ‫كۆماری نوس���ی‪ ،‬ئ���ه‌ی ئه‌گه‌ر مه‌س���یح‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می ئه‌فاڵت���ون بوای���ه‌‪ ،‬ئاخ���ۆ‬ ‫ئه‌فاڵت���ون چ دیالۆگێك���ی دیك���ه‌ی‬ ‫نه‌قش���ده‌كرد‪ ..‬ئێمه‌ ئه‌نفال‌و كیمیاباران‌و‬ ‫گۆڕی به‌كۆمه‌ڵ‌و ده‌یان‌و سه‌دان داستانی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌و حكومه‌تی مه‌لیك مه‌حمود‌و‬ ‫له‌س���ێداره‌دانی قازی‌و ش���ێخ سه‌عید‌و ‪..‬‬ ‫هتدم���ان هه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌فاڵتونێكمان نه‌بو‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ له‌نوس���ینه‌وه‌ی مێ���ژو خه‌وتبوین‪.‬‬ ‫ئه‌دیب‌و رۆش���نبیری كورد ئه‌مڕۆ له‌هه‌مو‬ ‫كات‌و س���ه‌رده‌مێكی ت���ر زیات���ر داماوه‌‪،‬‬ ‫داماوییه‌ك���ه‌ی گه‌یش���توه‌ته‌ ئاس���تێك‬ ‫داهێنانه‌ك���ه‌و په‌رۆشییه‌كه‌یش���ی ب���ۆ‬ ‫نوس���ینه‌كه‌ی نه‌م���اوه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدا‬ ‫(‪)2500‬س���اڵ زیاتره‌ مرۆڤ په‌رۆشییه‌كی‬ ‫زۆری بۆ هه‌ردو بواری هونه‌ری‌و فه‌لسه‌فی‬ ‫هه‌ب���وه‌و قوربانیش���ی له‌پێن���اوی داوه‌‪.‬‬ ‫نوس���ه‌ری گ���ه‌وره‌ (ئاس���خیلیۆس‪-452‬‬ ‫‪525‬پ‪.‬ز)و (س���ۆفۆكلیس‪496-405‬پ‪.‬ز)و‬ ‫جوانترین ش���انۆگه‌رییان نوس���ییه‌وه‌و (‬ ‫‪) 2500‬ساڵه‌ له‌یۆنان نمایش ده‌كرێن‪ .‬خۆ‬ ‫له‌كوردستانیش���دا‪ ،‬هه‌ندێ���ك له‌مه‌الكان‬ ‫ئه‌وكات ئه‌وان خوێن���ده‌وارو نوخبه‌ی ناو‬ ‫كۆمه‌ڵ���گا بون‪ ،‬نال���ی‌و مه‌حوی جوانترین‬ ‫ئه‌ده‌بیاتی���ان داهێنا كه‌ ش���یعر بو‪ .‬ئه‌و‬ ‫كاته‌ی شۆڕش���ی فه‌ڕه‌نس���ی له‌ئارادابو‪،‬‬ ‫رۆش���نگه‌ری ئه‌وروپای گرتب���وه‌وه‌‪ ،‬نالی‌و‬ ‫مه‌حوی له‌كوردس���تانێكی كه‌الوه‌و وێراندا‬ ‫گه‌یشتنه‌ لوتكه‌‪ .‬نوس���ه‌ران‌و رۆشنبیرانی‬ ‫ك���ورد له‌بیریانكردوه‌‪ ،‬ك���ه‌ زۆرجار مرۆڤ‬ ‫به‌بێ بون���ی زنجیر له‌ده‌س���تاندا ده‌كرێته‌‬ ‫كۆیل���ه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش دژی ئ���ه‌و بۆچون���ه‌‬ ‫ئایینییه‌ی���ه‌ كه‌ ده‌ڵێ���ت‪ :‬ده‌كرێت مرۆڤ‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ به‌زنجیریش به‌س���ترابێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ناخدا ئازاد بێت‪ .‬برایم ئه‌حمه‌دیش‬ ‫هه‌ر له‌و روانگه‌یه‌وه‌ وتبوی‪ :‬له‌زڕه‌ی زنجیر‬ ‫دڵت نه‌له‌رزێ‪ ،‬پێوه‌ند بۆ له‌شه‌ نه‌وه‌ك بۆ‬ ‫گی���ان‪ .‬كاره‌س���اته‌كه‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ ئه‌م���ڕۆ‬ ‫مرۆڤه‌كان به‌تایب���ه‌ت نوخبه‌ی روناكبیری‬ ‫كراونه‌ت���ه‌ كۆیل���ه‌ بێئ���ه‌وه‌ی زنجیری���ان‬ ‫له‌ده‌ستدا بێت‪ ،‬كۆت‌و به‌نده‌ ده‌ره‌كییه‌كان‬ ‫‌وه‌كو مار خش���كه‌یان ك���ردوه‌ له‌ناو ناخی‬ ‫مرۆڤ���ه‌كان كه‌پكه‌یان ك���ردوه‌‪ ،‬ئه‌و حه‌زو‬ ‫بی���رو خولیایان���ه‌ی كه‌ له‌ن���او كۆمه‌ڵگاو‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌وه‌ ده‌وری رۆشنبیری كوردیان‬ ‫داوه‌‪ ،‬ناچاریانكردو‌ه له‌نوس���ین‌و داهێنان‬ ‫ه���ه‌ژاری بكه‌ن‪ ،‬ناچاریانك���ردوه‌ بێده‌نگی‬ ‫بكه‌ن‌و ویژدانی س���ڕبكه‌ن‪ .‬رۆش���نبیرانی‬ ‫ك���ورد ت���ا ئه‌م���ڕۆش له‌ن���او ش���ێوه‌ی‬ ‫بیركردن���ه‌وه‌و رامان‌و فه‌لس���ه‌فه‌ی (باو)‬ ‫چه‌قیون‪ ،‬س���ه‌یركه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت‬ ‫به‌رده‌وام بێت له‌لغاوكردنی رۆش���نبیران‪،‬‬ ‫به‌ش���ی فه‌لس���ه‌فه‌ له‌كۆلیژی ئه‌ده‌بیاتی‬ ‫زانك���ۆی س���ه‌اڵحه‌دین‪ ،‬ئ���ه‌و قوتابیانه‌‬ ‫وه‌رده‌گرێ���ت ك��� ‌ه كه‌متری���ن نمره‌ی���ان‬ ‫وه‌ده‌ستهێناوه‌‪ ،‬من تێناگه‌م ئه‌و قوتابیه‌ی‬ ‫ك���ه‌ كه‌مترین نم���ره‌ی هێنابێ���ت‪ ،‬چۆن‬ ‫ده‌توانێت له‌فه‌لسه‌فه‌ بگات؟ چی له‌نیتشه‌و‬ ‫هایدگه‌رو دۆلۆز‌و پۆل ریكۆر‌و هۆس���ریل‌و‬ ‫فۆك���ۆ ده‌گات؟ چ���ۆن له‌میتافیزی���كای‬

‫هایدگ���ه‌رو له‌هۆرمۆنیتی���كای پۆل ریكۆر‬ ‫ده‌گات؟ راسته‌ توانای راسته‌قینه‌ی ئه‌قڵ‬ ‫وه‌ك لیس���ینگ ده‌ڵێ���ت ده‌بێ���ت‬ ‫له‌به‌ده‌س���تهێنانی هه‌قیقه‌تدا ببینین نه‌ك‬ ‫له‌خاوه‌ندارێتییه‌كه‌یدا‪ ،‬به‌اڵم ره‌وانه‌كردن‌و‬ ‫وه‌رگرتنی ته‌مبه‌ڵترین قوتابی بۆ به‌ش���ی‬ ‫فه‌لسه‌فه‌‪ ،‬ته‌نها مانای كوشتن‌و سوتاندنی‬ ‫فیكرو تێنه‌گه‌یش���تنی ده‌سه‌اڵته‌ له‌فیكر‪.‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ زانكۆكانی كوردس���تان له‌ماوه‌ی‬ ‫ئه‌و ‪ 22‬ساڵه‌ی رابردودا یه‌ك رۆشنبیریان‬ ‫پێدروست نه‌كراوه‌‪ ،‬دروستیشی‌ ناكه‌ن‪.‬‬ ‫له‌وه‌ته‌ی عه‌ره‌ب له‌سه‌ر ئه‌م ئه‌رزه‌ ده‌ژی‪،‬‬ ‫هیچ كاتێكی له‌كاتی عه‌باسییه‌كان له‌روی‬ ‫زانس���ت‌و پێش���كه‌وتنه‌وه‌ گه‌شه‌سه‌ندوتر‬ ‫نه‌ب���وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم چه‌قبه‌س���تویی عه‌ره‌ب‌و‬ ‫س���ودوه‌رنه‌گرتنی له‌‌واقی���ع به‌م ده‌رده‌ی‬ ‫برد كه‌ قاعی���ده‌و ب���ن الدن‌و بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫تالیبان���ی لێهاته‌ ئ���اراوه‌‪ .‬یۆنان راس���ته‌‬ ‫خاوه‌نی س���وكرات‌و ئه‌فاڵتون‌و ئه‌رس���تۆ‌و‬ ‫چه‌ندین فه‌یله‌س���وفی دیكه‌ بون به‌جۆرێك‬ ‫نه‌ك هه‌ر ئه‌وروپا به‌ڵكو هه‌مو مرۆڤایه‌تی‬ ‫ق���ه‌رزاری یۆنانه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم یۆنانیش چه‌قی‬ ‫به‌س���ت‪ ،‬فه‌ڕه‌نس���او ئه‌ڵمانیاو به‌ریتانیاو‬ ‫ئیتاڵیا كه‌وتنه‌ سه‌ر ئه‌و میراته‌و هه‌ریه‌كه‌و‬ ‫هه‌ندێكیانی بۆ خۆی برد‪.‬‬ ‫جیرار لیكلیرك ده‌ڵێ( هه‌مو كۆمه‌ڵگایه‌ك‬ ‫قه‌بیل���ه‌‪ ،‬ش���ار‪ ،‬ده‌وڵ���ه‌ت‪ ،‬نه‌ت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئیمپراتۆریاو شارس���تانیه‌تی خۆی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌گه‌ر س���ه‌یری كۆمه‌ڵگای كوردی‬ ‫بكه‌ی���ن‪ ،‬ده‌بینین خودان شارس���تانێتی‌و‬ ‫ئیمپراتۆری���او ده‌وڵه‌ت نه‌ب���وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫شاره‌كانیش���ی هاوچه‌رخ نین‪ ،‬كه‌واته‌ ئه‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌ چی لێمایه‌وه‌)‪.‬‬ ‫ل���ه‌روی مێژویی���ه‌وه‌ ئایدیۆلۆژی���ا‬ ‫سیس���ته‌مێكی فه‌لس���ه‌فییه‌و له‌فه‌ڕه‌نسا‬ ‫له‌كۆتاییه‌كانی س���ه‌ده‌ی ‪ 18‬سه‌ریهه‌ڵدا‪،‬‬ ‫ئیت���ر رۆش���نبیرانیش گوتاری گش���تی‌و‬ ‫دونیای���ی كۆمه‌ڵگ���ه‌ی به‌رهه‌مهێن���ا كه‌‬ ‫به‌گوت���اری ئایدیۆلۆژی ناس���ران‪ ،‬نمونه‌‬ ‫هیگڵی‪ ،‬نیتش���ه‌یی‪ ،‬ماركس���ی‪.... ،‬هتد‪.‬‬ ‫به‌اڵم پێوه‌ندی رۆشنبیران به‌ئایدیۆلۆژیاكان‬ ‫وه‌ك ئ���ه‌و پێوه‌ندییه‌ نه‌ب���و كه‌ پیاوانی‬ ‫ئایینی به‌گوتاره‌كانی ئایینییانه‌وه‌ هه‌یانبو‪،‬‬ ‫پیاوانی ئایینی جێگه‌و پێگه‌ی خۆیان له‌نێو‬ ‫دامه‌زراوه‌ ئایینییه‌كانه‌وه‌ بو‪ ،‬به‌اڵم جێگه‌و‬ ‫پێگه‌ی رۆش���نبیران به‌گش���تی بریتی بو‬ ‫له‌جیهانێكی خاڵی له‌پیرۆز‪ ،‬یان عه‌لمانی‪،‬‬ ‫ره‌خنه‌كانی سپینوزاو ریتشارد سیمۆن كه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ڤۆلتێردا ئ���ه‌و گیانی ره‌خنه‌ییه‌یان‬ ‫زیاتر به‌ره‌و پێشه‌وه‌ برد‪ ،‬بۆ ره‌خنه‌گرتنی‬ ‫سیاس���ییانه‌ بو له‌دامه‌زراوه‌كانی كڵێساو‬ ‫پێش���ێلكردنی پیرۆزی دنیایی‪ ...‬سپینۆزا‬ ‫توانی گوم���ان بخاته‌ س���ه‌ر قۆرخكردنی‬ ‫ئایین���ی ته‌قلی���دی‪ ،‬ئا له‌وه‌وه‌ رۆش���نبیر‬ ‫له‌دایكبو‪ .‬راس���ته‌ به‌مانای وردی وشه‌كه‌‬ ‫رۆش���نبیر له‌س���ه‌رده‌می رۆش���نگه‌ری‬ ‫له‌دایك نه‌ب���و‪ ،‬به‌ڵك���و دوای وه‌رگێڕانی‬ ‫تیۆرییه‌كانی رۆش���نگه‌ری له‌دوای شه‌ڕی‬ ‫ئایینی‌و ناپلیۆنی هاته‌ بون كه‌ لێكدانه‌وه‌و‬ ‫ش���یكردنه‌وه‌و ره‌خنه‌ جیدییه‌كانی هاتنه‌‬ ‫بون كه‌ له‌سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی نۆزده‌ (‪)19‬‬ ‫به‌جوانی خۆی نیش���اندا‪ .‬به‌اڵم زه‌مینه‌ی‬ ‫رۆش���نبیر له‌بنه‌ڕه‌ت���دا به‌رهه‌م���ی ئ���ه‌و‬ ‫وه‌رچه‌رخان���ه‌ ده‌گمه‌نه‌ ب���و كه‌ له‌ئه‌وروپا‬ ‫كاریگه‌ریی خۆی به‌س���ه‌ر رۆشنگه‌رییه‌وه‌‬ ‫داهێنا‪ ،‬ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی باوه‌ڕی مه‌سیحی‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���انه‌وه‌ی به‌خۆیه‌وه‌ بینی‌و گومان‬ ‫له‌رابردوی فیكری ئه‌و ئایینه‌و زاڵبونه‌كه‌ی‬ ‫به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگادا دروس���تبو‪ .‬له‌جێگه‌یدا‬ ‫زانستی سروشت‌و واقیعبینی سه‌ریانهه‌ڵدا‬ ‫(مێژوناسی‪ ،‬ره‌خنه‌ له‌ده‌ق‪ ،‬كۆمه‌ڵناسی)‬ ‫واتا له‌دایكبونی رۆش���نبیر به‌س���ترایه‌وه‌‬ ‫به‌زانس���تیكردنی كۆمه‌ڵگه‌و سیاس���ه‌ت‪.‬‬ ‫عه‌لمانییه‌تیش خ���ۆی له‌قواڵیی ئایینه‌وه‌‬ ‫هات‪ ،‬بۆیه‌ زۆرج���ار ده‌وترێ عه‌لمانییه‌ت‬ ‫دیارده‌یه‌كی مه‌س���یحییانه‌یه‌‪ ،‬چاكس���ازی‬ ‫ئایینی‌و سه‌رهه‌ڵدانی پرۆتستانتی هۆكاری‬ ‫بنه‌ڕه‌تی‌و یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی ئه‌و عه‌لمانییه‌ته‌‬ ‫بون‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌یشه‌ هه‌ندێجار له‌نوسه‌رانی‬ ‫ئه‌وروپی ئه‌وه‌ ده‌خوێنینه‌وه‌ كه‌ ده‌نوس���ن‬ ‫مه‌س���یحییه‌ت ئایینێكه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی ئایین‬ ‫یان له‌سه‌روی ئایینه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫هیگڵه‌ الوه‌كان (الهیغلیون الش���باب)‬ ‫به‌ب���اوك (نه‌ك باپی���ر)ی رۆش���نبیرانی‬ ‫هاوچ���ه‌رخ داده‌نرێن‪ ،‬وات���ا یه‌كه‌م وێنای‬ ‫رۆش���نبیرین كه‌ له‌س���ه‌ره‌تای سه‌ده‌ی ‪19‬‬ ‫نۆزده‌ ده‌ركه‌وت���ن‪ .‬هه‌ڵبه‌ت ئێمه‌ لێره‌ كه‌‬ ‫باسی رۆش���نبیر ده‌كه‌ین مه‌به‌ستمان ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌یه‌ كه‌ پیشه‌یان كاری رۆشنبیرییه‌‬ ‫وه‌ك كارل مانهایم گوزارشتی لێكردوه‌‪.‬‬ ‫ترسی رۆشنبیرانی كورد‌و جێگیرنه‌بون‌و‬ ‫ت���رس‌و دڵه‌راوكێ���ی فیكریی���ان به‌رونی‬ ‫دیاره‌‪ ،‬نه‌ك ته‌نها به‌رامبه‌ر به‌ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬به‌ڵك���و ئ���ه‌م هه‌ڵوێس���ته‌یان‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌ده‌س���ه‌اڵتی ئایین���ی‌و ره‌وته‌‬ ‫ئوسوڵییه‌كانیشه‌وه‌ به‌رچاوه‌‪.‬‬ ‫هه‌م���و ئ���ه‌و ره‌وت���ه‌ فیكرییان���ه‌ی‬ ‫له‌رۆژئاواوه‌ هاتنه‌بون وه‌كو ماركس���یزمی‬ ‫نوێی رۆژئاوایی‪ ،‬بونیادگه‌رایی‪ ،‬ته‌فكیكی‪،‬‬ ‫ش���یكردنه‌وه‌ی ده‌رونی‪ ،‬میتۆدی زانستی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‪..‬هتد‪ .‬ده‌بینین رۆش���نبیرانی‬ ‫ع���ه‌ره‌ب له‌په‌نجاكان���ه‌وه‌ ت���ا كۆتای���ی‬ ‫شه‌س���ته‌كان روبه‌ڕوی ئه‌و ته‌وژم‌و ره‌وته‌‬

‫فیكرییانه‌ بونه‌وه‌‪ ،‬له‌هه‌مو ئه‌و ره‌وتانه‌ش‬ ‫زیاتر بریتیبون له‌ماركسیزم‌و بونیادگه‌ریی‌و‬ ‫میتۆدی زانس���تی كۆمه‌اڵیه‌تی‪ .‬هیش���ام‬ ‫شه‌رابی زۆر به‌‌وردی باسی ئه‌م سێ ره‌وته‌‬ ‫فیكرییه‌و باڵوبونه‌وه‌ی له‌و واڵته‌ عه‌ره‌بیانه‌‬ ‫كردوه‌ كه‌ له‌كام ده‌زگاو دامه‌زراوه‌و له‌الیه‌ن‬ ‫كام موفه‌كیری عه‌ره‌به‌وه‌ گرنگی پێدراوه‌‪.‬‬ ‫راس���ته‌ له‌س���ه‌رده‌می ویالیه‌ت���ی‬ ‫عه‌بدولحه‌مید (‪ )1908-1876‬رۆش���نبیره‌‬ ‫تێكۆش���ه‌ره‌كان بێده‌نگكراب���ون به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌و هه‌رێمه‌ی پێیده‌وترا میس���رو (هیالل‬ ‫الخصیب)‪ ،‬جا چ به‌مه‌حسوبیه‌ت بوبێ یان‬ ‫به‌هه‌ڕه‌ش���ه‌و گوڕه‌شه‌و تۆقاندنبێ‪ ،‬یانیش‬ ‫به‌راپێچكردنی���ان بوب���ێ ب���ۆ گرتوخانه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ش بو زۆربه‌ی رۆشنبیرانی میسرو‬ ‫(هی���ل��ال الخصیب) به‌ناچ���اری جا به‌هۆی‬ ‫سیاس���ییه‌وه‌ بوبێ یان به‌هۆی ئابورییه‌وه‌‬ ‫بوب���ێ واڵت���ی خۆیان جێده‌هێش���ت‪ ،‬ئه‌م‬ ‫كۆچكردنه‌ی رۆشنبیرانی عه‌ره‌ب له‌شوێنه‌‬ ‫جیاجیاكانی سه‌ر به‌ئیمپراتۆریای عوسمانی‬ ‫ب���و‪ ،‬بۆ نمونه‌ س���وریاییه‌كان بۆ میس���ر‬ ‫هه‌ڵده‌هاتن‌و میسرییه‌كانیش په‌نایانده‌برده‌‬ ‫به‌ر قوس���ته‌نتینییه‌و زۆربه‌ش���یان له‌وێوه‌‬ ‫خۆیان ده‌گه‌یانده‌ پاریس‌و له‌نده‌ن‌و ژنێف‪.‬‬ ‫بۆیه‌ بارو زروفی رۆشنبیرانی عه‌ره‌ب له‌هی‬ ‫كورد ئه‌وه‌نده‌ باش���تر نه‌بون‪ ،‬گوش���ار بۆ‬ ‫سه‌ر ئه‌و رۆشنبیرانه‌ی عه‌ره‌ب له‌و گوشاره‌‬ ‫نه‌رمتر نه‌بوه‌ كه‌ بۆ س���ه‌ر رۆش���نبیرانی‬ ‫كورد به‌رده‌وام هه‌بوه‌‪ .‬بونی ئه‌م گوشارانه‌‬

‫هه‌ڵه‌ی كوشنده‌ی‬ ‫ئێمه‌ ئه‌وه‌یه‌ زۆربه‌ی‬ ‫رۆشنبیره‌كانمان‬ ‫له‌گۆشه‌گیریدان‌و‬ ‫رۆژنامه‌نوسان‬ ‫شوێنی ئه‌وانیان‬ ‫گرتۆته‌وه‌‪ .‬قۆناخی‬ ‫رۆشنبیریی‬ ‫ته‌رفیهی‌و ئه‌ده‌بی‌و‬ ‫هه‌ندێجاریش هونه‌ری‬ ‫له‌هه‌ڕمێن كه‌وتوه‌‪،‬‬ ‫هۆكاره‌كه‌شی ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ توشی‬ ‫نامۆبونێكی قوڵ‬ ‫هاتوه‬ ‫رۆڵی گرنگی بینیوه‌ له‌پاش���گه‌زبونه‌وه‌ی‬ ‫فیك���ری‌و ت���ا ده‌گات���ه‌ ملپێكه‌چكردن���ی‬ ‫رۆش���نبیران‪ .‬محه‌مه‌د عه‌بده‌و جه‌ماله‌دین‬ ‫ئه‌فغانی له‌سه‌ره‌تاوه‌ ژیانیان به‌یاخیبونه‌وه‌‬ ‫ده‌س���تیپێكرد‪ ،‬ب���ه‌اڵم كۆتاییه‌كه‌ی���ان‬ ‫به‌كۆنه‌پارێزی‌و دور له‌راستی (ته‌لفیق)ه‌وه‌‬ ‫ته‌واوبو‪ .‬ئه‌فغانی ده‌یویس���ت راچه‌نینێكی‬ ‫فیك���ری له‌نێ���و ئاییندا دروس���تبكات تا‬ ‫راده‌ی���ه‌ك جێپه‌نجه‌یش���ی دیاربوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زو میله‌كه‌ی س���وڕانده‌وه‌و ته‌واوی نه‌كرد‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت كاتێ وتی (كۆمه‌ڵگای ئیسالمی‬ ‫نه‌خۆشه‌)‪ ،‬به‌م قسه‌یه‌ هه‌ڵالیه‌كی نایه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم یه‌كس���ه‌ر وتی (هه‌مو موسڵمانێكی‬ ‫نه‌خۆش ده‌رمانه‌كه‌ی وا له‌ناو قورئاندایه‌)‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌یه‌ وامان لێده‌كات بڕوا به‌و قس���ه‌یه‌ی‬ ‫هیش���ام ش���ه‌رابی بهێنین كات���ێ ده‌ڵێت‬ ‫(موس���ڵمانێكی عه‌لمان���ی ناتوانێ به‌قه‌د‬ ‫مه‌س���یحییه‌كی رۆژئاوای���ی عه‌لمانی بێ)‪،‬‬ ‫به‌گشتی من بۆ خۆم زۆر بڕوام به‌و قسه‌یه‌ی‬ ‫شه‌رابی هه‌یه‌ به‌ڵگه‌ش زۆرن له‌و باره‌یه‌وه‌‪،‬‬ ‫ره‌نگ���ه‌ زۆربه‌مان س���ه‌ربرده‌ی دڵته‌زێنی‬ ‫ئیحس���ان ته‌به‌ری بزانین كه‌ له‌گرتوخانه‌ی‬ ‫ئێرانی ئیس�ل�امی چی به‌سه‌رخۆیدا هێنا‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم س���ه‌ربرده‌ی رۆجی���ه‌ گارۆدی زۆر‬ ‫ده‌گمه‌نه‌و وه‌كو ‪ 22‬له‌سه‌ر حه‌وته‌كه‌ی ناو‬ ‫ماتماتیك وایه‌‪.‬‬ ‫راس���ته‌ رۆش���نبیرانی كورد روبه‌ڕوی‬ ‫كۆمه‌ڵێك گرفتی مه‌ترس���یدار بونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك گرفتی ده‌س���ه‌اڵتی سیاسی‪ ،‬گرفتی‬ ‫هێرشی به‌رده‌وامی توێژێك له‌سه‌ره‌ڕۆیانی‬ ‫ئایین���ی‪ ،‬گرفت���ی ئابوری‌و‪..‬هت���د‪ .‬به‌اڵم‬ ‫په‌رته‌وازه‌ی���ی رۆش���نبیران‌و نه‌توانینیان‬ ‫بۆئ���ه‌وه‌ی ئه‌وانی���ش بب���ن به‌جۆرێ���ك‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵت (مه‌به‌س���تم له‌ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫رۆش���نبیرییه‌ به‌مان���ا مه‌عریفییه‌ك���ه‌ی)‬ ‫ئه‌مه‌ بۆت���ه‌ دژوارترین گرف���ت بۆ خۆیان‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ئێس���تا باش���ترین هه‌ل له‌باره‌‬

‫بۆ ئه‌وه‌ی رۆش���نبیران ئ���ه‌و رۆڵه‌ گرنگه‌‬ ‫ببینن ‪.‬بێگومان ئه‌و په‌روه‌رده‌ سه‌قه‌ته‌ی‬ ‫كه‌ هه‌ر له‌باخچه‌ی س���اوایانه‌وه‌ تا ده‌گاته‌‬ ‫زانكۆكان به‌ش���ێوه‌یه‌كی زۆر نادروس���ت‬ ‫تاك پ���ه‌روه‌رده‌ ده‌كات هۆكارێكی گرنگه‌‬ ‫بۆ ئ���ه‌و په‌رته‌وازه‌ییه‌‌و بۆ ئ���ه‌و قه‌یرانه‌‬ ‫قوڵ���ه‌ی نه‌ك رۆش���نبیران به‌ڵكو ته‌واوی‬ ‫كۆمه‌ڵگا پێوه‌ی ده‌ناڵێنێ‪ .‬ئه‌و په‌روه‌رده‌‬ ‫س���ه‌قه‌ته‌یه‌ وایكردوه‌ ئ���ه‌م هه‌مو قه‌یرانه‌‬ ‫قوڵ���ه‌ به‌یه‌كبگه‌ن‪ ،‬قه‌یرانی رۆش���نبیران‪،‬‬ ‫قه‌یرانی حیزبی سیاسی‪ ،‬قه‌یرانی ئابوری‌و‬ ‫ئه‌كتیڤكردنی كۆمه‌ڵگا‪ ،‬قه‌یرانی هونه‌ری‌و‬ ‫رۆش���نبیری‌و فیك���ر‪ ،‬قه‌یران���ی كۆمه‌ڵگه‌‬ ‫به‌گشتی‪ ،‬كه‌چی له‌نێو ئه‌م هه‌مو قه‌یرانه‌‬ ‫قواڵن���ه‌‪ ،‬ئه‌ده‌بیات���ی كوردی به‌ش���یعرو‬ ‫فیكرو رۆمان‌و لێكۆڵین���ه‌وه‌وه‌ نه‌یتوانیوه‌‬ ‫كاره‌س���اته‌كانمان بكات���ه‌ په‌ندێ���ك ب���ۆ‬ ‫دوژمنان���ی‪ ،‬نه‌یتوانیوه‌ فیلمێكی له‌هۆلیود‬ ‫پێش���كه‌ش بكرێ‪ ،‬ئاخر تا ئێس���تا كورد‬ ‫سینه‌مای نییه‌‪ .‬كه‌چی هه‌ندێك له‌نوسینی‬ ‫ئه‌و براده‌رانه‌ كه‌ ده‌خوێنیته‌وه‌ غرورییه‌كی‬ ‫زۆریان پێ���وه‌ دی���اره‌‪ ،‬وه‌ك بڵێی ئه‌وان‬ ‫دامه‌زرێنه‌رو دروس���تكاری چه‌ندین رێبازو‬ ‫میتۆدی فیكری‌و ئه‌قڵی بوبن!‬ ‫هه‌م���و نه‌قابه‌و س���ه‌ندیكاكان‪ ،‬حیزبه‌‬ ‫سیاس���ییه‌كان‪ ،‬هێ���زه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‪،‬‬ ‫گۆشه‌گیرن له‌به‌رامبه‌ر شكاندنی ئه‌و ته‌وقی‬ ‫قه‌یرانانه‌‪ ،‬ئاخر تا ئێستا به‌ده‌ست نه‌بونی‬ ‫گوتارێكی شارستانی ئه‌قاڵنی ره‌خنه‌گرانه‌‬ ‫ده‌ناڵێنین‪ .‬له‌هه‌مو واڵتانی پێش���كه‌وتوی‬ ‫دونیادا ئافره‌ت رۆڵێكی ستراتیژی ده‌بینێ‬ ‫له‌پڕۆسه‌ی پێشكه‌وتنی كۆمه‌ڵگاو واڵتدا‪،‬‬ ‫لێره‌ له‌و كوردس���تانه‌ی كه‌ ده‌ڵێن خاكی‬ ‫گه‌وه���ه‌ره‌‪ ..‬ئاوی كه‌وس���ه‌ره‌‪ ..‬ئه‌و رۆڵه‌‬ ‫ستراتیژییه‌ خنكێنراوه‌و ونه‌‪.‬‬ ‫ب���ا ئه‌وه‌ن���ده‌ باس���ی رێنیس���انس‌و‬ ‫رۆشنگه‌ری ئه‌وروپا نه‌كه‌ین‪ ،‬چونكه‌ كورد‬ ‫هێش���تا زۆر زۆری م���اوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم عه‌ره‌ب‬ ‫رێنیسانسی خۆی له‌كۆتاییه‌كانی سه‌ده‌ی‬ ‫‪ 19‬بینی‪ ،‬ئه‌ی كورد كوا رێنیسانسه‌كه‌ی؟‬ ‫وا له‌ن���او س���ه‌ده‌ی ‪21‬ی���ن‪ .‬راس���ته‌‬ ‫رێنیسانس���ه‌كه‌ی عه‌ره‌ب س���ه‌رنه‌كه‌وت‌و‬ ‫نه‌یتوانی رۆڵێكی گرن���گ بگێڕێ‪ ،‬چونكه‌‬ ‫به‌درێژایی ‪ 150‬ساڵی رێنیسانسی عه‌ره‌بی‬ ‫ئینجا گۆڕانێكی كۆمه‌اڵیه‌تی هاته‌ ئاراوه‌ كه‌‬ ‫بوه‌ هۆی هێنانه‌دی ده‌وڵه‌تی نوێ‌و ئابوری‬ ‫نوێ‪ .‬به‌اڵم كورد هێشتا هه‌نگاوێكیشی له‌و‬ ‫باره‌ی���ه‌وه‌ نه‌ناوه‌‪ .‬چونك���ه‌ كورد خاوه‌نی‬ ‫هی���چ پاش���خانێكی فیكری‌و فه‌لس���ه‌فی‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت قوتابخانه‌یه‌ك���ی ره‌خنه‌گرانه‌ش‬ ‫نیی���ه‌و نه‌بوه‌‪ ،‬ئه‌و نوس���ه‌رانه‌ی به‌گیانی‬ ‫ره‌خنه‌گرتن���ه‌وه‌ هاتنه‌ ب���ون‪ ،‬زو ونبون‌و‬ ‫شتێكمان له‌به‌رده‌ست نییه‌ كه‌مێك دڵمان‬ ‫خۆش���بكات‪ .‬ئه‌وه‌ م���ه‌ال عه‌بدولكه‌ریمی‬ ‫موده‌ریس‪ ،‬س���ه‌جادی‪ ،‬برای���م ئه‌حمه‌د‪،‬‬ ‫مه‌س���عود محه‌مه‌د‪ ،‬مه‌ال ش���وكور‪..‬هتد‪.‬‬ ‫كورد تا ئێس���تا نه‌یتوانی���وه‌ یه‌ك جۆرج‬ ‫ته‌رابیشی‪ ،‬یه‌ك جابری‪ ،‬یه‌ك حسێن مروه‌‪،‬‬ ‫یه‌ك هاشم ساڵح‪ ،‬ته‌نانه‌ت یه‌ك كه‌واكبی‌و‬ ‫عه‌بده‌و ئه‌فغانی هه‌بێ‪ ،‬تا ئێستا كه‌سێكی‬ ‫هه‌ڵكه‌وت���وی نییه‌ ش���ایانی پێداهه‌ڵگوتن‬ ‫بێ���ت‪ .‬نه‌گبه‌تیی كورد مه‌س���یحییه‌كانی‬ ‫كوردستانیش پێچه‌وانه‌ی مه‌سیحییه‌كانی‬ ‫واڵتان���ی لوبن���ان‌و ش���وێنه‌كانی دیكه‌ن‪.‬‬ ‫مه‌س���یحییه‌كانی كوردس���تانیش وه‌ك���و‬ ‫كورده‌كانی���ان لێهات���وه‌و زۆر هه‌ژارن له‌و‬ ‫باره‌یه‌وه‌‪ ،‬كه‌چی مه‌س���یحییه‌كانی لوبنان‬ ‫لوبنانیان له‌هه‌مو رویه‌كه‌وه‌ روناككردۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌‌واڵته‌كانی دیكه‌ی عه‌ره‌بیش وه‌كو میسر‌و‬ ‫مه‌غریب‌و تونس به‌هه‌مانشێوه‌‪ ،‬نه‌ته‌وه‌كانی‬ ‫تر باشترین یارمه‌تیده‌ربون بۆ پێشخستنی‬ ‫واڵتی عه‌ره‌ب‪ .‬به‌اڵم لێره‌ له‌م كوردستانه‌‬ ‫جگه‌ له‌نه‌هامه‌تی بۆ كورد مه‌سیحییه‌كان‌و‬ ‫توركمان‌و‪..‬هت���د له‌خراپتری���ن دۆخ���ی‬ ‫رۆشنبیریدان‪.‬‬ ‫كه‌ راپه‌ڕینی به‌هاری ‪ 1991‬سه‌ركه‌وت‪،‬‬ ‫ده‌ب���و كۆمه‌ڵگایه‌كی ن���وێ بونیادبنرایه‌‪،‬‬ ‫ده‌ب���و ئ���ه‌ده‌ب‌و هونه‌رو فه‌لس���ه‌فه‌یه‌كی‬ ‫ن���وێ له‌ب���واری ژیان���ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌‬ ‫له‌دایكبوایه‌‪ ،‬ده‌بو زۆرترین گرنگی به‌بواری‬ ‫په‌روه‌رده‌و زانكۆكان بدرایه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌بری‬ ‫ئه‌مانه‌ ناكۆكییه‌كان گه‌یش���تنه‌ ئه‌وپه‌ڕی‪،‬‬ ‫عه‌قڵییه‌تی خێڵ گه‌ش���ه‌ی پێدرا‪ ،‬ئابوری‬ ‫واڵت ئه‌وه‌نده‌ شێواوه‌ سه‌رمایه‌داری كورد‬ ‫بۆت���ه‌ پاره‌دار نه‌ك س���ه‌رمایه‌دار له‌نێوان‬ ‫ش���ه‌وو رۆژێكدا ده‌بێت���ه‌ خاوه‌نی چه‌ندین‬ ‫ملی���ۆن دۆالر‪ ،‬ئه‌م حه‌قیقه‌ت���ه‌ ژه‌هراوییه‌‬ ‫له‌هیچ كوێیه‌كی دونی���ادا نمونه‌ی نه‌بوه‌!‬ ‫ئاخر ب���ه‌و عه‌قڵیه‌ته‌وه‌ س���ه‌د ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫تر كوردستان پاره‌ی هه‌بێ ناتوانێ ببێته‌‬ ‫به‌رهه‌مهێن‪ .‬چونكه‌ خوێندنه‌وه‌یه‌كمان بۆ‬ ‫هیچ كام له‌و گرفته‌ ئاڵۆزكاوو تێكچڕژاوانه‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌تا هێشتا ته‌نانه‌ت ئاشنای مێژوی‬ ‫فه‌لس���ه‌فه‌ش نین‪ ،‬چ جای ئه‌وه‌ی خاوه‌نی‬ ‫بین‪ .‬تا فیكرو فه‌لسه‌فه‌ش له‌ناوماندا غائیب‬ ‫بێت‪ ،‬گفتوگۆی ئه‌قاڵنیش���مان هه‌ر ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ ل���ه‌ده‌وری وڕێن���ه‌دا ده‌خولێته‌وه‌‪ .‬تا‬ ‫ئێستا نه‌مانتوانیوه‌ تێڕوانینێكی غاندییانه‌‬ ‫بخه‌ین���ه‌ به‌رچ���اوی س���ه‌ركرده‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫نه‌مانتوانیوه‌ نمونه‌ی واڵتانی سه‌نگافوره‌و‬ ‫مالیزی���او ئه‌نده‌نوس���یاو كۆریای باش���ور‬ ‫بخه‌ینه‌ به‌رچ���اوی س���ه‌ركرده‌كانه‌وه‌‪ ،‬تا‬ ‫ئێستا زۆر ش���ت ده‌بو بیكه‌ین‪ ،‬به‌داخه‌وه‌‬

‫نه‌مانكرد‪ ..‬ده‌بو هه‌میشه‌ په‌نجه‌مان له‌سه‌ر‬ ‫زه‌نگ بوایه‌‌و له‌خه‌وی قوڵ ئه‌و س���ه‌ركرد‌ه‬ ‫ته‌مبه‌اڵنه‌مان له‌خ���ه‌و راپه‌ڕاندبایه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌مانك���رد‪ ..‬به‌ڵ���ێ زۆر ش���تمان نه‌كرد‪،‬‬ ‫لێره‌وه‌یه‌ ده‌ڵێم مێژو به‌زه‌یی به‌رۆشنبیرانی‬ ‫كورد نایه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌رێمی كوردستان هێشتا سیسته‌مه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كه‌ی باوكساالرییه‌‪ ،‬حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم به‌بێ گوش���اری رۆشنبیران ناتوانێ‬ ‫ئه‌م سیس���ته‌مه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌ له‌قۆناخی‬ ‫باوكساالرییه‌وه‌ بگوازێته‌وه‌ بۆ قۆناخێكی‬ ‫دیموكراس���ی‪ ،‬له‌قۆناخێك���ی ره‌عییه‌ته‌وه‌‬ ‫بیگوازێته‌وه‌ بۆ سیس���ته‌مێكی یاس���ایی‌و‬ ‫نیشتمانی‪ ،‬له‌سیس���ته‌می زاڵبونی تاكه‌وه‌‬ ‫بیگوازێت���ه‌وه‌ ب���ۆ سیس���ته‌می كۆده‌نگی‬ ‫میلل���ی‪ .‬ئاخر یاساكانیش���مان له‌دوای ‪20‬‬ ‫س���اڵ حوكمڕانی خۆیی هێشتا پرسیاری‬ ‫زۆریان له‌س���ه‌ر نیش���توه‌‪ .‬ئاخر تا ئێستا‬ ‫رۆشنبیرانی كوردیش نه‌یانتوانیوه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم دابنیش���ن‌و گرێبه‌ستێكی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی پێك���ه‌وه‌ گه‌اڵڵ���ه‌ بك���ه‌ن‌و‬ ‫كۆده‌نگ���ی له‌س���ه‌ر وه‌ربگرن‪ ،‬ك���وڕه‌ تا‬ ‫ئێستا ده‌ستورێكمان نییه‌و رۆشنبیرانیش‬ ‫نوققه‌یه‌كیان لێوه‌نایه‌‪.‬‬ ‫رۆشنبیر نابێ پاشكۆ بێت به‌ڵكو ده‌بێت‬ ‫پێشڕه‌و بێت‌و هه‌میشه‌ له‌گه‌ڵ روداوه‌كاندا‬ ‫كۆمێنتی خۆی هه‌بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ چ رۆشنبیرێكه‌‬ ‫بیه‌وێ به‌شیعره‌ ته‌مومژاوییه‌كه‌ی گوزارشت‬ ‫له‌دۆخێك بكات‌و هه‌ر گوش���ارێكی بۆ هات‬ ‫بڵێ (المعنی فی قلب الشاعر)‪ .‬به‌رپابونی‬ ‫كه‌ش���وهه‌وایه‌كی رۆش���نبیری نوێ‌و له‌بار‬ ‫له‌‌واڵتدا‪ ،‬پێویستی به‌رۆشنبیرانه‌ رۆڵێكی‬ ‫به‌رچاوببین���ن‪ ،‬النیك���ه‌م له‌به‌رهه‌مهێنانی‬ ‫گوت���اری ره‌خنه‌گران���ه‌ له‌پێن���او گۆڕینی‬ ‫هوشیاری دواكه‌وتوو ساخته‌ بۆ به‌رپابونی‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌ك���ی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‪ .‬چونك���ه‌‬ ‫سیس���ته‌می دیموكراس���ی له‌ناوه‌خ���ۆداو‬ ‫هه‌نگاو به‌هه‌نگاو له‌ژێر س���ایه‌ی ملمالنێی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی���دا دروس���تده‌بێت‪ ،‬ن���ه‌ك‬ ‫به‌گواس���تنه‌وه‌ی نمونه‌ی واڵتێكی تر‪ ،‬هه‌ر‬ ‫دیموكراس���یه‌تێك به‌نێ���و بزوتنه‌وه‌یه‌كی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌و به‌نێو قه‌یرانێكی كۆمه‌اڵیه‌تیدا‬ ‫وه‌رنه‌چه‌رخێت ئه‌و دیموكراسیه‌ته‌ ساخته‌و‬ ‫درۆزنانه‌یه‌‪.‬‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی ئه‌م هه‌رێم���ه‌ ئه‌و هه‌مو‬ ‫خه‌رجیی���ه‌ی له‌داموده‌زگاكان���ی به‌ن���او‬ ‫راگه‌یاندن���ی حیزب���ی‌و ئه‌هلی‌و س���ێبه‌ر‬ ‫ته‌خش���ان‌و په‌خش���انیده‌كات‪ ،‬كه‌چی تا‬ ‫ئێس���تا ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌ هه‌وڵی دامه‌زراندنی‬ ‫ی���ه‌ك ده‌زگای س���تراتیژی ن���ه‌داوه‌ ت���ا‬ ‫رێنمایی ده‌سه‌اڵت بكات‪ ،‬به‌شدارینه‌كردوه‌‬ ‫له‌دامه‌زراندنی تاق���ه‌ ده‌زگایه‌كی فیكری‌و‬ ‫مه‌عریف���ی ئیتر نازانم ب���ێ بونی ده‌زگای‬ ‫فیك���ری‌و مه‌عریف���ی‌و بێ بون���ی ده‌زگای‬ ‫س���تراتیژی‪ ،‬واڵت چ���ۆن پێش���ده‌كه‌وێ‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا ئ���ه‌و هه‌مو گۆڤ���ارو رۆژنامه‌و‬ ‫باڵوكراوانه‌ی به‌یارمه‌تیدانی ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ ده‌چ���ن‌و به‌رده‌وامن‪ ،‬س���اده‌ترین‬ ‫بنه‌م���ای مه‌عریفی���ان تێدا نیی���ه‌‪ .‬به‌ڵكو‬ ‫هه‌ندێكی���ان نه‌ك ه���ه‌ر دورن له‌مه‌عریفه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو جنێونامه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌راوردێكی ئه‌و هه‌مو خه‌رجییه‌ی‬ ‫حیزب‌و حكومه‌ت بكه‌ین كه‌ بۆ بوژانه‌وه‌ی‬ ‫خێڵ ته‌خش���ان‌و په‌خشانی كردوه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ���ه‌و خه‌رجیانه‌ی بۆ ده‌زگایه‌كی مه‌عریفی‬ ‫خه‌رجی ك���ردوه‌ (كه‌ نه‌یكردوه‌)‪ ،‬ئه‌وكات‬ ‫ماهییه‌تی ئ���ه‌و حیزبانه‌و ئه‌و حكومه‌ته‌ت‬ ‫بۆ ده‌رده‌كه‌وێ كه‌ ده‌یانه‌وێ میلله‌ت به‌كام‬ ‫ئاقارو ئاراس���ته‌دا ببه‌ن‪ ،‬به‌هاری كوردی‬ ‫بۆته‌ به‌هاری گردبونه‌وه‌ی خێڵ‪ ،‬كاره‌ساتی‬ ‫گه‌وره‌ ئه‌وه‌یه‌ هه‌ندێك له‌س���ه‌ركرده‌كانی‬ ‫ئ���ه‌م هه‌رێمه‌ش زۆر به‌ش���انازییه‌وه‌ باس‬ ‫له‌خه‌می بوژاندنه‌وه‌ی خێڵ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫مێژوی گه‌الن ئه‌وه‌ی بۆ س���ه‌لماندوین‬ ‫كه‌ ژیانی مرۆڤ له‌سه‌ر بنچینه‌ی مرۆڤایه‌تی‬ ‫راس���ت‌و دروس���ت پێكنایه‌ت ئه‌گه‌ر واڵت‬ ‫به‌قۆناخێكی ناجێگیردا تێپه‌ڕ ببێ‪ ،‬ژیانی‬ ‫مرۆڤ ئه‌وكاته‌ مرۆڤایه‌تی خۆی راده‌گرێ‬ ‫ك���ه‌ ئازادییه‌ دیموكراتیه‌كان‌و دادپه‌روه‌ری‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی مسۆگه‌ربوبن‪ ،‬به‌ئاماده‌نه‌بونی‬ ‫ئازادییه‌كان���ی ماف���ه‌ بنچینه‌یی���ه‌كان‪،‬‬ ‫ناتوان���رێ له‌هیچ كۆمه‌ڵگایه‌ك���دا ئامانجه‌‬ ‫مرۆڤایه‌تییه‌كان وه‌دیبهێنرێن‪.‬‬ ‫كوردس���تان ب���ه‌زۆر قۆناخ���ی دژوارو‬ ‫وه‌رس���وڕان ره‌تب���وه‌‪ ،‬راپه‌ڕین‪ ،‬ش���ه‌ڕی‬ ‫ناوه‌خۆ‪ ،‬رێكه‌وتننامه‌ی ستراتیژی‪ ،‬روخانی‬ ‫س���ه‌دام‪ ،‬تا ‪17‬ی ش���وبات‌و روداوه‌كه‌ی‬ ‫ئایار‪ .‬له‌هه‌مو ئ���ه‌و روداوانه‌و زۆر روداوی‬ ‫دیكه‌یشدا به‌اڵم پێگه‌یه‌كمان بۆ رۆشنبیران‬ ‫ن���ه‌دی‪ ،‬له‌كاتێك���دا له‌هه‌م���و دونی���ادا‬ ‫رۆش���نبیران جۆرێك له‌ده‌سه‌اڵتن؟ كه‌چی‬ ‫له‌كوردس���تان رۆشنبیران نه‌ك هه‌ر له‌روی‬ ‫سیاسییه‌وه‌ به‌ڵكو له‌روی كۆمه‌اڵیه‌تیشه‌وه‌‬ ‫چه‌ندین روداوی وه‌ك دوعا‌و هاوشێوه‌كانی‬ ‫له‌كوردس���تان به‌رده‌وام دوباره‌و چه‌ندباره‌‬ ‫ده‌بنه‌وه‌ به‌اڵم دیس���ان رۆش���نبیران زیاتر‬ ‫له‌به‌ردی بنگۆمێك ده‌چن‌و هیچی تر‪.‬‬ ‫دوا قسه‌م قسه‌ی نوسه‌رێكی به‌ناوبانگی‬ ‫ئه‌وروپای���ه‌ ك���ه‌ ده‌ڵێ‪ :‬كاتێ���ك خه‌ڵك‬ ‫تاوانی���ان بینی‌و نه‌یانبینی تاوانبار س���زا‬ ‫بدرێت‪ ،‬هه‌روه‌ها بینیان كه‌س���انێك س���زا‬ ‫ده‌درێن‌و تاوانێكیش���یان نه‌كردوه‌‪ ،‬دڵنیابه‌‬ ‫ئه‌و كاته‌ بارودۆخه‌كه‌ رو له‌ته‌قینه‌وه‌یه‌‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )386‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/7/16‬‬

‫‪19‬‬

‫خۆگێلکردن وەک ستراتیژ‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫والت ویتمان بۆ من وەک دەنگێکی هەرە‬ ‫جوانی مێ���ژووی ئ���ەدەب دەمێنێتەوە‪،‬‬ ‫لەبەرئ���ەوەی گەش���بینی ویتم���ان‪،‬‬ ‫گەش���بینیەکی سیاس���ی گەمژانە نییە‪،‬‬ ‫گەشبینی ویتمان لە خۆشەویستی خودی‬ ‫ژیانەوە هاتووە‪ ،‬لە بانگەوازەوە هاتووە بۆ‬ ‫ستایشکردن‌و بەرزڕاگرتن‌و جوانپاراستنی‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬ویتمان ئەو هەڵەیەی نەکردوە کە‬ ‫مارکس دەیکات‪ ،‬گەشبینی لە هەستێکی‬ ‫جوان بە ژیانەوە بگوازێتەوە بۆ یاسایەکی‬ ‫مێژووی���ی‌و سروش���تی حەتمییەتێک���ی‬ ‫بداتێ‪ .‬گەشبینی الی ویتمان هەستێکی‬ ‫سروش���تییە‪،‬‬ ‫نائایدۆلۆژیزەک���راوی‬ ‫لەزەتبردنە لە جوانییەکانی ژیان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫الی مارکسیس���تەکان‌و هاوش���ێوەکانیان‬ ‫ل���ە کای���ەی سیاس���یدا‪ ،‬هەڵبژاردنێکی‬ ‫ئایدۆلۆژیی���ە‪ .‬مارک���س لە گەش���بینە‬ ‫دەگمەنەکانی مێژووی فەلسەفەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هیچ ڕەش���بینێک لە مێژووی سیاسەت‌و‬ ‫فیک���ردا وەک ئ���ەم گەش���بینە تاقانە‌و‬ ‫ناوازەی���ەی مێژووی فیک���ر «مارکس»‬ ‫زەوی پڕنەکرد لە دیکتاتۆرییەت‌و زیندان‌و‬ ‫جینۆساید‌و ترس‪ .‬لێرەوە ئەم تێگەیشتنە‬ ‫س���اویلکانەیەی کە گوایە گەشبینی یانی‬ ‫ڕوناکی‌و بەرگری‌و دژایەتی دیکتاتۆرییەت‪،‬‬ ‫ڕەش���بینیش مانای خۆ بەدەستەوەدان‪،‬‬ ‫هیچ نییە جگە لە بەرهەمی بێئاگاییەکی‬ ‫فیکری‌و فەلس���ەفی‌و مێژووی���ی‪ ،‬زادەی‬ ‫عەق���ڵ‌و خەیاڵێک���ی کڵێش���ەیی کۆن‌و‬ ‫بەسەرچووش���ە‪ .‬لێ���رەوە هەندێ���ک‬ ‫بۆماوەکانی چەپ���ی تەقلیدیی‌و هەندێک‬ ‫لە نەیارەکانیش���یان لە پۆزەتیڤیس���تە‬ ‫ئایدۆلۆژییە نیولیبرالەکان‪ ،‬بە مەبەست‌و‬ ‫لە جۆرە خۆگێلکردنێکی ستراتیژیدا‪ ،‬ئەوە‬ ‫لە بیر خۆیان دەبەنەوە‪ ،‬کە ناشیرینترین‬ ‫دیکتاتۆرەکانی س���ەد س���اڵی ڕابوردوو‪،‬‬ ‫پێکڕا لەس���ەر ئەم گەشبینییە سیاسی‌و ‬ ‫ئایدۆلۆژییە دامەزراون‌و گەشبینی دەلیل‌و‬ ‫ڕێنیش���اندەریان بووە‪ .‬هەردوو سیستمی‬ ‫کۆمۆنیزم���ی دیکتات���ۆری‌و کەپیتالیزمی‬ ‫نیولیبرال���ی دڕندە گووت���اری خۆیان لە‬ ‫سەر پردی گەش���بینییەوە پەڕاندۆتەوە‪.‬‬ ‫لەوەش بترازێت‪ ،‬تێکەڵکردنی ڕەشبینی‬ ‫ب���ە خۆبەدەس���تەوەدان تێزێکی هەڵە‌و‬ ‫بێپاڵپشتە‪ ،‬ئەمە دەرەنجامی تێکەڵکردنی‬ ‫ڕەشبینی‌و نائومێدییە لەگەڵ یەکدا‪ ،‬کە‬ ‫دوو چەمک���ی تەواو جیاوازن‌و من لە زۆر‬ ‫جێگادا جیکاریم بۆ کردون‪ .‬کاک سیروان‬ ‫گەر دەیویس���ت لە قس���ەی س���ەرپێی‌و‬ ‫نوقمبوون���ی زۆر لە س���ەتحیەتدا خۆی‬ ‫بپارێزێ���ت‪ ،‬دەبوو بگەڕێتەوە س���ەریان‌و‬ ‫الیەنیکەم لەوێوە قس���ەبکات‪ .‬س���یروان‬ ‫عەبدول گەرچی لەو نوسەرانەیە کە زۆربەی‬ ‫نوسینی تەنیا کۆمینتار‌و بەدواداچوونی‬ ‫س���ەتحی بوون ب���ۆ کاری ئ���ەم‌و ئەو‪،‬‬ ‫مەرجی س���ەرەکی ئەمجۆرە نوسینانەش‬ ‫ئەوەیە ئ���اگاداری تەواوی���ی هەموو ئەو‬ ‫نوس���ین‌و تێروانی���ن‌و ئایدیایەنە بیت کە ‬ ‫ئەو کەسە لەس���ەری دەنوسیت‪ ،‬کەچی‬ ‫ئەوەی لە نوس���ینی ئ���ەم برایەدا نەبێت‬ ‫ئەو مەرجە سەرەتاییەی نوسینە‪ .‬گەر تۆ‬ ‫زۆرینەی مێژووی نوس���ینیت ئەوە بێت‌و‬ ‫ئەوش بەوج���ۆرە بەڕێوە بەریت‪ ،‬دەبێت‬ ‫هاوڕێم میسداقییەتی نوسینیت چی بێت‌و‬ ‫لە کوێوە سەرچاوە بگرێت؟‪ .‬من لەگەڵ‬ ‫ئەوەی خودی پرس���یارەکەم ال بێمانایە‬ ‫«ئایا گەش���بینیت یان ڕەشبینیت؟»‪،‬‬ ‫بەاڵم گەر هەقیش بدەینە کاک س���یروان‬ ‫بەوج���ۆرە دایبرێژێ���ت‌و بی���کات‪ ،‬ئەوا‬ ‫الیەنیکەم چاوەڕوانی ئەوەی لێ دەکرێت‬ ‫بچێتەوە س���ەر تێکس���ت‌و بۆچوونەکانی‬ ‫من‌و لەوێوە قسەبکات‪ .‬من لە جێگایەک‌و‬ ‫دوواندا باس���م لە گەشبینی‌و ڕەشبینی‪،‬‬ ‫نەکردوە‪ ،‬بەڵکو لە دەیان جێگادا باس���م‬ ‫لەو کێش���ەیە کردوە‪ .‬ئایا گەر دەتەوێت‬ ‫تێبگەی���ت من گەش���بینم بەرامبەر بارو‬ ‫دۆخی کوردستان یان ڕەشبین‪ ،‬نابێت لە‬ ‫مانای دوو چەمکەکە تێبگەیت الی من؟‬ ‫ئایا ئیشی هەرە س���ەرەتایی نوسەرێک‬ ‫ئ���ەوە نیی���ە بۆچوون���ی بەرامبەرەکەی‬

‫بزانێ���ت‪ ،‬تێیب���گات‪ ،‬بینوس���ێتەوە‪ ،‬بۆ‬ ‫خوێنەری بگوازێتەوە‪ ،‬ئەوس���ا لەسەری‬ ‫بنوسێت؟ گەر بەڕێزتان ئەمە ناکەن چی‬ ‫دەکەن؟ ئاشکرایە‪ ،‬تەفسیراتی خەیاڵی‬ ‫لەسەری خۆتانەوە دەهێنن‌و دەیسەپێنن‬ ‫بەسەر نوس���ینەکاندا‌و دواجار تێکستێک‬ ‫دێتەدەرێ ک���ە هەمیش���ە مەنەلۆگێکی‬ ‫تاریک���ی بەڕێزتانە لەگەڵ س���ێبەرەکەی‬ ‫خۆتاندا‪.‬‬ ‫ئایا دیکتاتۆرییەت جینیتیکە یان‬ ‫دیاردەیەکی مێژوویی؟‬ ‫کاک س���یروان دوای ئەوەی دەڵێت من‬ ‫پێموایە دیکتاتۆرییەت سەقامگیرە‌و هیچی‬ ‫ل���ە دژ ناکرێت‪ ،‬ئ���ەو دەرەنجامگیرییەی‬ ‫ک���ردوە ک���ە وەک کاک مەری���وان وریا‪،‬‬ ‫بپرسێت ئاخۆ دیکتاتۆرییەت جینیتیکە؟‪.‬‬ ‫ب���ە ب���روای م���ن دیموکراس���ییەت‌و‬ ‫شۆڕش���گێرییەکەی کاک س���یروان‌و‬ ‫هاوش���ێوەکانی چەن���دە جینیتییک���ە‪،‬‬ ‫دیکتاتۆرییەت���ی دیکتاتۆرەکانیش���مان‬ ‫ه���ەر ئەوەن���دە جینیتیک���ە‪ .‬ئ���ەوەی‬ ‫نوس���ینەکەی من بخوێنێتەوە دەبینێت‪،‬‬ ‫من بە ڕۆش���نی ئ���ەوەم دیاریکردوە کە‬ ‫مێژووی دیکتاتۆرییەتی سیاس���ی لەگەڵ‬ ‫سەرهەڵدانی حیزبی کوردیدایە‪ ،‬ئەوەشم‬ ‫بەتەنی���ا لەم وتارەدا نەکردوە‪ ،‬لە دەیان‬ ‫کاری ئەدەب���ی‌و نوس���ینی تیوریدا‌و لە‬ ‫دەیان الیەنی جیاوازەوە قسەم لەسەر ئەو‬ ‫مێژوو‌و کولتوورە کردوە‪ .‬دیکتاتۆرییەت‬ ‫الی ئێمە دیاردەیەکی مێژووییە‌و تەواوی‬ ‫کاری ئەدەب���ی‌و فیکری من لەو بیس���ت‬ ‫س���اڵەی دواییدا پشکنینی ناوەکی بووە‬ ‫بۆ ئەو ستراکتور‌و سایکۆلۆژیا‌و خەیاڵ‌و‬ ‫تێڕوانینانەی لەس���ایەی ئەم پێکهاتەدا‬ ‫هەبوون‌و دەش���ێت هەبن‪ .‬من لە مەرگی‬ ‫تاقانەوە تا کەش���تی فریش���تەکان‪ ،‬لە‬ ‫وت���اری «قەیران���ی ئیرادەگەری���ی»‌و‬ ‫«ڕۆش���نبیریی ت���اک رەهەن���دەوە» تا‬ ‫دەگاتە س���ەر «جوانییەکانی ناڕێکی»‬ ‫قسەم لەسەر مێژووی ئەو دیکاتۆرییەت‌و‬ ‫ش���ێواندنە ناوەکیی���ەکان‌و مۆدێل���ە‬ ‫ئینس���انییە ڕادەس���تەکانی‌و تێکدان���ە‬ ‫سیس���تماتیکییەکانی بووە‪ ،‬ئەوەی لەو‬ ‫بوارەدا نوس���یومە ل���ە چەندین هەزار‬ ‫الپەڕە س���ەرووترە‪ ،‬ئێستا کاک سیروان‬ ‫عەب���دول‌و هاوش���ێوەیەکی دێ���ن لە من‬ ‫دەپرسن «دیکتاتۆرییەت جینیتیکە یان‬ ‫دیاردەیەکی مێژووییە؟»‪ .‬ئەم پرسیارە‬ ‫جگ���ە ل���ەوەی زادەی خۆگێلکردن���ی‬ ‫ئەنقەس���ت‌و چاوبەستنەوەی خۆویستە‪،‬‬ ‫بەرهەمی هیچی تر نییە‪ .‬دیکتاتۆرییەت‬ ‫جینیتی���ک نیی���ە‪ ،‬بەڵکو سیس���تمێکی‬ ‫گەورە‌و ئال���ۆز‌و مەحکەمە‪ .‬پرس���یاری‬ ‫من هیچ کات ئەوە نەبووە ش���ت بکەین‬ ‫دژی دیکاتتۆریی���ەت ی���ان نەیکەین‪...‬‬ ‫دروس���تکردنی ئەم پرسیارە جگە لە خۆ‬ ‫گێلکردن‌و بەهەڵەدا بردنی خوێنەر هیچی‬ ‫تر نییە‪ .‬ئەوە وەاڵمەک���ەی روونە‌و هەر‬ ‫کەس���ێک کتێبێکی من���ی خوێندبێتەوە‬ ‫وەاڵمی دەزانێت‪ .‬کێشەی من ئەوەیە کە‬ ‫عەقڵییەتی سیاسی رووت‪ ،‬عەقڵییەتێک‬ ‫کە چەکی شیکردنەوەی بۆ دیکتاتۆرییەت‬ ‫لە زمانی سیاس���ەت‪ ،‬لە ش���یکردنەوەی‬ ‫ڕۆژانەی سیاس���ی‪ ،‬لەوەس���فی ملمالنێی‬ ‫حیزبی ناو کایەکان‪ ،‬لە دیاردەکانی ژیانی‬ ‫سیاسی ڕۆژانە تێنەپەڕێت ناتوانێت نە لە‬ ‫سیستمی سیاسی ئێستا‌و نە لە جەوهەری‬ ‫دیکتاتۆرییەت تێبگات‪ .‬خودی شۆکبوونی‬ ‫س���یروان‌و هاوشێوەکانیشی نیشانی ئەو‬ ‫تێنەگەیشتنەیە‪ ،‬نیشانی ئەو چەقینەیە‬ ‫لە ڕۆژانە‌و تێپەڕ‌و س���ەتحیدا‪ ،‬کە بینینی‬ ‫کۆی دیمەن���ە مێژوویی‌و گش���تییەکەی‬ ‫ل���ێ س���ەندونەوە‪ .‬پرس���یاری ئ���ەوەی‬ ‫ش���ت بکەین یان نەیکەین‪ ،‬پرسیارێکی‬ ‫بێش���ەرمانەیە کە هەندێک موزایەدەچی‬ ‫ئیفلیچ دروس���تیدەکەن‪ ،‬ت���ا بڵێن گوایە‬ ‫من دەمەوێ���ت هیچ دژ بە دیکتاتۆرییەت‬ ‫نەکەین‪ .‬ئەم وێنە س���اختەیە‪ ،‬کەسانی‬ ‫تری���ش پی���ش کاک س���یروان هەوڵیان‬

‫ی سلێمانی ‬ ‫فه‌رمانگ ‌هی‌ دادنوسان ‌‬ ‫كارگێری‌ خۆیی‌ ‬

‫ئاگاداری‬

‫ژماره‌‪/‬‬ ‫رێكه‌وت‪2013/7/11/‬‬

‫ی ك ‌ه له‌الیه‌ن داواكار پێشكه‌ش به‌م فه‌رمانگه‌ی ‌ه كراو‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ی ئه‌و داوای ‌ه ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی كارگه‌ی‬ ‫(صــــفا الدین عبدالله‌) پیش���كه‌ش ب ‌ه فه‌رمانگه‌كه‌م���ان كراو‌ه خاوه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تۆماركردن ‌‬ ‫ی ‪ ،\7\10‬داوا ‌‬ ‫ی كولێره) ل ‌ه به‌روار ‌‬ ‫ی زێرینۆك بۆدروست كردن ‌‬ ‫(فڕن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���اوا) دانراو‌ه ك ‌ه ئامێره‌كان ‌‬ ‫ی كردو‌ه ك ‌ه ل ‌ه (س���لێمانی‌‪ /‬حاج ‌‬ ‫ئه‌و ئامێران ‌ه ‌‬ ‫ی (‪)1998‬‬ ‫ی كراو‌ه به‌پێی یاس���ای دادنوسان ژماره‌(‪ )33‬ساڵ ‌‬ ‫ل ‌ه خواره‌و‌ه دیار ‌‬ ‫ی ب ‌ه په‌یوه‌ندیدار‬ ‫ێ خۆ ‌‬ ‫ی ده‌كه‌ینه‌و‌ه هه‌ر كه‌س ‌‬ ‫ی كوردستان باڵو ‌‬ ‫به‌ركار ل ‌ه هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )15‬پانز‌ه رۆژدا س���ه‌ردان ‌‬ ‫ی هه‌ریه‌ك له‌و ئامێران ‌ه داده‌نێ ل ‌ه ماو‌ه ‌‬ ‫یاخاوه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داواكار تۆمار ده‌كه‌ین‌و بڕوانام ‌ه ‌‬ ‫ئه‌م فه‌رمانكه‌ی ‌ه بكات‪ ،‬ب ‌ه پێچه‌وانه‌و‌ه به‌ناو ‌‬ ‫تۆماری‌ ئامێره‌كانی‌ پێده‌درێت‪ ....‬له‌گه‌ڵ رێزدا‪...‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ی‬ ‫دادنوسی سلیمان ‌‬ ‫محمد سلیمان رۆسته‌م‬

‫ئامێره‌كان‬ ‫‪ .1‬ئامێری‌ فرنی‌ ده‌وار‪ /‬بێژمار‌ه ئێرانی‪ /‬كاره‌با‪ /‬گازی‬ ‫‪ .2‬هه‌ویر شێل ‪ 50‬كغم‪ /‬بی ژمار‌ه ئێرانی‪ /‬كاره‌بایی‬

‫ب���ۆ کێش���انی داوە‪ .‬کێش���ەکە الی من‬ ‫ئەوەیە کە وەزیفەی رۆش���نبیر‪ ،‬جیاواز‬ ‫ل���ە ئۆپۆزس���یۆن‪ ،‬جیاواز ل���ە خەڵک‪،‬‬ ‫تایبەتمەندی چییە‪ .‬پرسیاری من لەسەر‬ ‫ش���ێوەی مامەڵەکردنی فیک���رە لەگەڵ‬ ‫دیکتاتۆرییەتدا‪ ،‬ڕۆش���نبیر نە نوێنەری‬ ‫خەڵک���ە‪ ،‬نە نوێنەری ئۆپۆزس���یۆنە‪ ،‬نە‬ ‫نوێنەری مێژووە‪ ،‬نوێنەری عەقڵ‌و یژدان‌و‬ ‫کەرەس���تەکانی بیرکردنەوەی خۆیەتی‪.‬‬ ‫پرس���یارەکە هیچ کات ئەوە نییە ش���ت‬ ‫بکەی���ن ی���ان نایکەین‪ ،‬بەڵکو پرس���یار‬ ‫ئەوەیە چ���ۆن وەک ڕۆش���نبیر‪ ،‬نەوەک‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬خەبات دژ بە دیکتاتۆرییەت‬ ‫بکەین‪ .‬ئەمە ئەو پرسیارە جەوهەرییەیە‬ ‫ک���ە کاراکتەری ڕۆش���نبیر ل���ە حیزبییە‬ ‫موزەیەفەکان جیادەکاتەوە کە خزاونەتە‬ ‫کایەی ڕۆش���نبیرییەوە تا بە ئایدۆلۆژی‌و‬ ‫حیزبی بکەن‪ .‬پرس���یارەکە ئەوەیە‪ :‬چی‬ ‫بکەین‪ ،‬ب���ۆ ئەوەی شوناس���ی فیکری‌و‬ ‫ئینس���انیمان ل���ەو خەباتەدا ب���ە تۆز‌و‬ ‫تەمتومانی ئایدۆلۆژی پیس نەبێت؟ چی‬ ‫بکەین‪ ،‬پاک���ی‌و ئۆبژێکتیفییەت‌و ئازادی‬ ‫خۆمان لەدەست نەدەین تا بتوانین ڕێزی‬ ‫ئازادی‌و مرۆڤ بۆ س���ەردەمەکانی تریش‬ ‫زامنبکەین‌و ش���ەڕی بەرە سیاسییەکان‬ ‫ل���ە خوێن‌و پیس���ی خۆیان���دا نوقممان‬ ‫نەکەن؟‪ .‬ئەمە‌و هەندێ لە رۆش���نبیرانی‬ ‫ک���ورد‪ ،‬لە بری س���ەرقالی ئ���ەو وەاڵمە‬ ‫بن ک���ە رۆش���نبیر وەک بیری���ار‪ ،‬وەک‬ ‫داهێن���ەر‪ ،‬وەک خوێنەری مێژووی فیکر‪،‬‬ ‫وەک هەلگ���ری تێز‌و تێڕوانینی تایبەت‪،‬‬ ‫وەک پارێ���زەری قودس���ییەتی م���رۆڤ‬ ‫دەبێت بە کۆمەڵگا‌و کایەی ئیش���کردنی‬ ‫خۆی بداتەوە‪ ،‬س���ەرقاڵی وەاڵمدانەوەی‬ ‫سیاس���ەتن بە خودی سیاسەت‪ .‬وەاڵمی‬ ‫رۆش���نبیر ب���ە دیکتاتۆریی���ەت‪ ،‬وەک‬ ‫وەاڵم���ی پەرلەمانتارێ���ک ی���ان وەاڵمی‬ ‫سیاس���ییەکی ئۆپۆزس���یۆن یان وەاڵمی‬ ‫فەرمانبەرێ���ک یان کەس���ێکی گوندەکی‬ ‫نییە‪ .‬وەاڵمی بیکاس���ۆ ب���ە فرانکۆ وەک‬ ‫وەاڵمی کۆمۆنیستەکانی سەنگەر نەبووە‪،‬‬ ‫وەاڵم���ی تۆخۆلس���کی ب���ۆ هیتلەر وەک‬ ‫وەاڵمی سۆسیال دیموکراتەکان نەبووە‪.‬‬ ‫پرس���یاری من لەوەدایە بۆ لەم قۆناغەدا‬ ‫هەندێک رۆش���نبیری کورد ناتوانن وەک‬ ‫ڕۆشنبیر سەیری دونیا بکەن‌و دابەزیون‬ ‫بۆ ئاس���تی ئەکتیفیس���تێکی سیاس���ی‬ ‫بچوک‌و تووتی ئاس���ا ب���ەردەوام هەندێ‬ ‫رستەی بێسوود دەڵێنەوە؟‪ .‬بۆ کەوتوونە‬ ‫جوغزێکەوە نەدەتوانن ڕۆش���نبیر بن‌و نە‬ ‫سیاسی؟‪ .‬ئەمە پرسیاری هەرە گەورەی‬ ‫ئ���ەم دێباتەیە‪ ...‬هەندێک چرکەس���اتی‬ ‫دەگمەنی لێدەربکەیت‪ ،‬مەیدانی خەباتی‬ ‫ڕۆش���نفیکران‌و سیاس���یان ل���ە دژی‬ ‫دیکتاتۆریی���ەت ئەگەر ی���ەک ئامانجیش‬ ‫بووبێت‪ ،‬یەک مەیدان نەبووە‪ .‬رۆش���نبیر‬ ‫دەشێت لەگەڵ سیاس���یدا یەک ئامانجی‬ ‫ببێت‪ ،‬ب���ەاڵم هیچ کات یەک زمان‌و یەک‬ ‫دونیابینی نییە‪ ،‬ک���ە وای لێهات لەگەڵ‬ ‫سیاس���یدا بوو بە هەڵگ���ری یەک زمان‌و‬ ‫یەک دونیابینی‪ ،‬لەوە دەکەوێت بتوانێت‬ ‫لە دونیا تێبگات‌و دەبێت بە برغویەک لە‬ ‫مەکینەیەکی ئایدۆلۆژی‪ .‬ڕۆشنبیر تەنیا‬ ‫ل���ە حاڵەتی هەرەس‌و کەوت���ن‌و مردنیدا‬ ‫وەک رۆش���نبیر بە زمانی سیاسەت قسە‬ ‫لە سیاس���ەت دەکات‪ .‬ئەوەم نەگووتبێت‬ ‫ک���ە خ���ۆی پس���پۆڕی سیاس���ەت یان‬ ‫ڕۆژنامەنوس���ی سیاس���ی بێت‌و ئیدیعای‬ ‫دیک���ەی نەبێت‪ .‬کەوادەڵێم مەبەس���تمە‬ ‫بڵێم؛ ڕۆڵی سیاسیانەی ڕۆشنبیر دەمێک‬ ‫کە وەک رۆش���نبیر کاریگەریی بۆ س���ەر‬ ‫سیاسەت دەبێت‪« ،‬نە وەک فەرمانبەری‬ ‫ئایدۆلۆژی���ی هێزێ���ک ی���ان تاقمێک���ی‬ ‫دیاریک���راو» چەندی���ن ج���ار گەورەترە‬ ‫لە کاریگەری���ی سیاس���ییەکان خۆیان‪.‬‬ ‫ئەوەی س���تراتیژییە‪ ،‬گۆرینی ئاڕاستەی‬ ‫کاریگەرییە لە کاریگەریی سیاس���ییەوە‬ ‫لەس���ەر ڕۆش���نبیریی‪ ،‬بۆ ئاڕاستە دژ‌و‬ ‫پێچەوانەکەی‪ ،‬کاریگەریی ڕۆش���نبیریی‬ ‫لەس���ەر سیاس���ی‪ .‬ئ���ەو کاریگەرییەش‬

‫تەنیا لەس���ەربەخۆیی تەواوی کەس���ی‬ ‫بیرکەرەوەدا دێت���ە دی‪ ،‬لەوەدا دێتەدی‬ ‫کە ڕۆش���نبیر ل���ە تەپوت���ۆزی ملمالنێ‬ ‫رۆژان���ەکان‌و گووتارە حەماس���ییە زوو‬ ‫تێپەڕەکان���دا نەخنکا بێت‪ .‬من هیچ کات‬ ‫قس���ەم لە خاڵیکردنەوەی ڕۆش���نبیریی‬ ‫لە سیاس���ەت نەکردوە‪ ،‬وەک هەندێ لە‬ ‫پۆزەتیفیستە نیولیبرالەکان‌و بە مەبەستی‬ ‫شێواندن دەڵێن‪ ،‬بە پێچەوانەوە باس لە‬ ‫ئازادکردن���ی ئەو کایەی���ە دەکەم لە ژێر بنار مسته‌فا‬ ‫دەس���ەاڵتی کایەی سیاسیدا‪ ،‬تا بیکرێت‬ ‫بە وەزیفەی سیاس���ی ڕاستەقینەی خۆی له‌جیهاندا‪ ،‬له‌كاتی پێش����بڕكێ‌و دیاریكردنی شاجواناندا‪ ،‬هه‌میشه‌ چه‌ند كۆمێنتێك‬ ‫هەس���تێت‪ ،‬کە کاریگەرییە لە هوشیاریی له‌كاندیده‌كان‌‌و هه‌ڵبژێردراوه‌كان ده‌بیس����ترێن‪ ،‬وه‌ك "ده‌خوازم برس����ێتی‌و هه‌ژاری‬ ‫مرۆڤ���ەکان‪ ،‬بەدەر لە هەر سەفس���ەتە‌و له‌جیهاندا نه‌مێنێت!" به‌اڵم لێدوانێكی زۆر ناودار هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ ڕاس����ته‌وخۆ به‌په‌یامی‬ ‫هەرتەقەیەک���ی حیزب���ی‌و ئایدۆل���ۆژی‪ .‬شاجوانان ده‌ناسرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌ویش "ئومێدی ئاشتی ده‌خوازم بۆ هه‌مو جیهان!"‪ ،‬ئه‌م‬ ‫بەدرێژای���ی مێ���ژوو‪ ،‬رۆش���نبیران گەر وته‌یه‌ هێنده‌ له‌الیه‌ن ش����اجوانانه‌وه‌ دوباره‌كراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬كه‌م كه‌س هه‌یه‌ پێیئاش����نا‬ ‫تێک���ەڵ مەج���رای سیاس���ەتیش بووبن نه‌بێت‌و ڕاس����ته‌وخۆ وه‌ك وته‌ی شاجوانان نه‌یناس����ێته‌وه‌‪ .‬كاتێك له‌ڕۆژئاوا باس‬ ‫ب���ۆ ماوەی ک���ورت بووە‌و هی���چ کاتیش له‌وته‌ی شاجوانان ده‌كرێت‪ ،‬ڕۆشنه‌ كه‌ مه‌به‌ست له‌م دێڕه‌یه‌‪.‬‬ ‫لەبەر هەمان ئەو پالن���ەرە ئایدۆلۆژیانە ئومێد خواستنی ئاشتی بۆ هه‌مو جیهان‪ ،‬ته‌نها په‌ندێك نییه‌ كه‌ به‌سه‌ر شاجوانانی‬ ‫نەبووە ک���ە سیاس���ییەکانی جواڵندوە‪ .‬جیهاندا بڕاوه‌ته‌وه‌و به‌رده‌وام دوباره‌ی ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو به‌درێژایی مێژو شاجوانان‬ ‫ئەزموونی ڕۆش���نبیران لە ژێر س���ایەی پاش ناوبانگ ده‌ركردنیان‪ ،‬له‌چه‌ندین كاری خۆبه‌خش����ی‌و یاریده‌ده‌ریدا به‌شداری‬ ‫حوکمی سۆڤێتیدا‪ ،‬قەالچۆکردنی ماو بۆ ده‌كه‌ن‪ .‬ئه‌م دیارده‌یه‌ مێژویه‌كی هێنده‌ درێژی هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌گه‌ر ش����اجوانه‌ نوێكان‬ ‫ڕۆشنبیرانی چینی‪ ،‬ئەزموونی ڕۆشنبیرە خواستیشی نه‌كه‌ن‪ ،‬ڕه‌نگه‌ ناچاربن هه‌مان ڕێگه‌ بگرنه‌به‌ر‪ .‬ئه‌مانه‌ كۆمه‌ڵێ دیارده‌ن‬ ‫جووەکان���ی وەک هان���ا ئارێنێت لەگەڵ كه‌ له‌جیهاندا شاجوانانی پێده‌ناسرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫بزوتنەوەی زایۆنیدا‪ ،‬ئەزموونی تراژیدی‌و له‌كوردس����تانیش شاجوان هه‌ڵبژێردرا‪ .‬به‌جیا له‌هه‌مو س����ه‌رنج‌و تێبینیه‌ك له‌سه‌ر‬ ‫کورتی زۆربەی ڕۆش���نبیرانی فەرەنسی بارودۆخه‌ك����ه‌و چۆنێتی پڕۆس����ه‌كه‌‪ ،‬بڕوانینه‌ ئه‌و هه‌واڵه‌ی له‌م ڕۆژانه‌دا له‌س����ه‌ر‬ ‫لەگەڵ حیزبی کۆمۆنیس���تی فەرەنسیدا‪ ،‬ش����اجوان باڵوبۆوه‌‪ :‬شاجوان به‌به‌رگی س����ه‌ربازیه‌وه‌ ده‌ركه‌وت‌و چه‌كی هه‌ڵگرت‪.‬‬ ‫نامۆی���ی ڕۆش���نبیرانی ع���ەرەب لەگەڵ له‌درێژه‌ی هه‌واڵه‌كاندا وێنه‌یه‌كی شاجوانی تێدایه‌ به‌به‌رگی سه‌ربازییه‌وه‌‪ ،‬كه‌ خۆی‬ ‫واقعێکدا کە لە سەلەفییەت‌و عەلمانیەتی ئه‌و وێنه‌یه‌ی له‌فه‌یس����بوكدا داناوه‌‪ .‬ئه‌م هه‌واڵه‌و ئ����ه‌م وێنه‌یه‌‪ ،‬ته‌واو پێچه‌وانه‌یه‌‬ ‫عەسکەر‌و دیموکراتییەتی پۆستاڵ‪ ،‬زیاتر‬ ‫ئەو له‌گه‌ڵ ئه‌و لێدوان‌و دیمه‌نانه‌ی به‌درێژایی مێژو ڕاهاتوین له‌سه‌ر شاجوانان ببیستین‌و‬ ‫هیچی تر بەرهەمناهێنێت‪ ،‬نیشانەی‬ ‫دوو زەمینی‌و دوو دونیاییە کە بەدرێژایی ببینین‪ .‬ش����اجوانان هه‌میش ‌ه خواستی ئاشتی سه‌رتاسه‌ری جیهانیان ده‌ربڕیوه‌‪ ،‬چ‬ ‫مێ���ژوو ڕۆش���نبیرانی لە سیاس���ییەکان ش����تێكی تر هێنده‌ی پۆشینی به‌رگی سه‌ربازی پێچه‌وانه‌ی ئه‌م لێدوانه‌ جیهانییه‌یه‌‬ ‫جیاکردۆت���ەوە‌و زم���ان‌و بیرکردن���ەوەی له‌سه‌ر شاجوان؟ به‌اڵم خه‌تاكه‌ له‌شاجوانی كوردستاندا نییه‌و ڕه‌خنه‌ له‌و ناگیرێت‪،‬‬ ‫تایبەتی پێبەخش���یون‪ .‬ئ���ەوەی من لە كه‌ نامۆمان ده‌كات به‌دیارده‌و لێدوانی هه‌میشه‌یی‌ شاجوانانی جیهان‪.‬‬ ‫دەی���ان جێگادا گووتووم���ە‌و دەیڵێمەوە ش����اجوانی كوردستان له‌جێگه‌یه‌كدا ژیان به‌س����ه‌رده‌بات‪ ،‬كه‌ دو هێزی میلیشیایی‬ ‫ئەم���ە کورتەکەیەتی «ئ���ەم دەمامکی عه‌ش����یره‌تی نزیك به‌چاره‌كه‌ سه‌ده‌یه‌كه‌ حوكمڕانی ده‌كه‌ن‪ .‬دو هێزی سیاسی‪ ،‬كه‌‬ ‫خەباتگێڕەی کە هەندێ ڕۆشنبیری کورد به‌هێزی میلیشیایی ده‌یانهه‌زار چه‌كداریی ده‌سه‌اڵت به‌ڕێوه‌ ده‌به‌ن‌و هه‌مو ده‌نگێكی‬ ‫کردویانەتە س���ەریان ک���ە گوایە لە دژی ئازادیان كپكردوه‌و هه‌وڵ بۆ داس����ه‌پاندنی كۆنه‌په‌رس����تترین یاساو ئه‌دای سیاسی‬ ‫دیکتاتۆریی���ەت خەباتدەک���ەن‪ ،‬بێئاگای ده‌ده‌ن‌و ب����ه‌رده‌وام به‌درێژای مێژویان له‌هه‌وڵی چه‌س����پاندنی فه‌زای میلیتاریدان‪،‬‬ ‫ئەم هاوڕێیانە خۆیان‌و بە وەفاداریان بۆ له‌فه‌زایه‌كی ئاوهاو له‌س����ایه‌ی ده‌س����ه‌اڵتێكی له‌م چه‌شنه‌دا‪ ،‬شتێكی زۆر عه‌جیب‌و‬ ‫ئەو کولتوورەی خودی دیکتاتۆرییەت بۆ غه‌ریب نابێت گه‌ر ش����اجوان له‌بری خواستی ئاشتی بۆ هه‌مو جیهان به‌جلوبه‌رگی‬ ‫ڕۆڵی رۆشنبیریی ڕەسمکردوە‪ ،‬لەدەرگاوە س����ه‌ربازی‌و چه‌ك����ه‌وه‌ خۆیمان پێنیش����ان ب����دات‪ .‬هه‌روه‌ها ڕه‌نگدانه‌وه‌كه‌ش����ی‪،‬‬ ‫بێت ی���ان پەنج���ەرە‪ ،‬گەڕاونەتەوە ناو له‌كۆمه‌ڵگایه‌كی له‌ژێر كاریگه‌ری ده‌سه‌اڵتی میلیشیاییدا‪ ،‬ساده‌تر ته‌ماشا ده‌كرێت‌و‬ ‫هەم���ان ئەو بونیادەی ک���ە دەبێت دژی نابێته‌ مایه‌ی سه‌رسوڕمان‌و ناكۆكیی له‌گه‌ڵ دیارده‌ به‌رچاوه‌كه‌ی شاجوانانی جیهان‬ ‫خەباتبکەن‪ .‬ئەمجۆرە هەڵوێس���تگیرییە‌و نابێته‌ جێگه‌ی سه‌رنج‌‌و تێڕوانین‪.‬‬ ‫بەمش���ێوەیە‪ ،‬ڕاس���تییەکی تاڵ���ی ت���ر‬ ‫دەشارێتەوە کە ئەم ڕۆشنبیرانە جارێکی‬ ‫تر کایەی ڕۆش���نبیرییان گۆڕیوەتەوە بۆ‬ ‫کایەیەکی سێبەر‪ ،‬بۆ کایەیەکی ئیفلیج‌و‬ ‫بێبەرهەم‪ .‬ئەم���ە کەم تا زۆر پەیوەندی‬ ‫بە خەباتگێڕییەوە نییە‪ ،‬ئەمە گەڕانەوەی‬ ‫هەیمەن���ە‌و بااڵدەس���تی ئایدۆلۆژیی���ە ‬ ‫ی (به‌ختیار احمد حه‌م ‌ه‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫بەسەر گووتاری ڕۆش���نبیرییەوە‪ ،‬ئەمە * ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫گۆڕین���ەوەی کای���ەی رۆش���نبیرییە بۆ فره‌ج) هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی (هاوژین غفور كریم)‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫کایەیەکی پاش���کۆ بۆ هەندێک دروشم‌و * ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫تێزەی سیاسی دیاریکراو‪ ،‬گۆڕینی کەسی هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی (رضا محمد حسن)‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫ڕۆش���نبیرە بۆ پاشکۆی کەسی سیاسی‪ * ،‬ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫گەڕانەوەی مۆدێلی رۆشنبیرە کالسکییە هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی (عزیز مردان فتاح)‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫ئایدۆلۆژییەکەی���ە ب���ۆ س���ەپاندنەوەی * ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫بااڵدەس���تی سیاس���ەت‌و خنکاندنی بۆ هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‪‌.‬‬ ‫ی (جه‌الل عه‌بدولڕه‌حمان‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫ت���ەواوی کایە فیکرییەکان‪ ،‬س���ەپاندنی * ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫دیکتاتۆرییەت���ە لە دونی���ای عەقڵدا‪ ،‬بە محه‌مه‌د) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‪‌.‬‬ ‫ن���اوی ڕزگاربوون ل���ە دیکتاتۆرییەت لە‬ ‫دونیای سیاس���ەتدا‪ ،‬ئەم���ە گەمارۆدانی‬ ‫ڕۆش���نبیرە لە جوغزێک���دا نەدەتوانێت‬ ‫سیاس���ی بێت‌و ن���ە ڕۆش���نبیر‪ .‬واتە لە‬ ‫کاتێکدا دەبوو ڕۆش���نبیران پردی نێوان‬ ‫دیکەی‬ ‫کای���ەی سیاس���ەت‌و کایەکان���ی‬ ‫سێبەری هامووشۆکانمان‌و چاالکییە لەخۆرئ���اوادا هێزی عەقڵ���ی رەخنەیی‬ ‫‌و‬ ‫ە‬ ‫ئەفسان‬ ‫وەک فەلسەفە‌و س���ایکۆلۆژیا‌و‬ ‫شەخس���ییەکانمان لەنێتدا نەک ته‌نها بوونی هه‌بێ���ت‌و بەرگریکردن لەفەزای‬ ‫بەو‬ ‫بوون‬ ‫ڕۆشنبیران‬ ‫ئەدەب‌و هونەر بن‪،‬‬ ‫پارێزراونین‪ ،‬بەڵک���و دەبن بەبانکێکی شەخس���ی یەکێک لەپنت���ە گەورەکانی‬ ‫وەستایەی دیوار لەدەوری کایەی سیاسەت‬ ‫هەڵدەچنن‌و لە ناو میتۆلۆگیا‌و خورافەتە گ���ەورەی داتا بۆ کەش���فکردنی هه‌موو خەبات���ی م���رۆڤ لەپێناو پاراس���تنی‬ ‫ڕۆژانەکانیدا نوقمبوون» ئەمە چرکراوەی رەهه‌ندەکان���ی ژیانم���ان‪ .‬گرفتی ئەم ژیان���ی شەخس���ی‌و مافەکانی���دا بێت‪،‬‬ ‫بۆچوونەکان���ی من بووە‌و ل���ە چەندەها جیهانە ئۆروێلییە ئەوە نییە کە چیدی ئ���ەوا لەدونی���ای ئێمەدا ئ���ەم عەقڵ‌و‬ ‫نوس���یندا بەدرێژایی لەسەری وەستاوم‪ ،‬کەس بەئاسانی توانای خۆشاردنەوەی ھۆشمەندییە هێندە الوازە کە ئینسانی‬ ‫ن���ەوەک ئ���ەو وڕێن���ە‌و خەیاڵپاڵوانەی نابێت‪ ،‬بەڵکو کەس توانای سڕینەوەی ئێمە کەمترین زانیاری‌و وێنای نییە بۆ‬ ‫س���یروان عەبدول بە هەوای شانی خۆی پاشماوەکانی خۆشی نابێت‌و قودرەتی ئەو جیهانەی کە دەس���ەاڵت دەتوانێت‬ ‫ڕیزیک���ردون‌و فەنتازی���ای خواروخێچیان فڕێدان���ی زانیارییەکانی نیی���ە بۆ ناو لەڕێگای کۆنترۆڵی ژیانی دیگیتاڵیمانەوە‬ ‫تەنەک���ەی زبڵ���ە دیگیتاڵییەک���ەی‪ .‬دروستیبکات‪ .‬دەسەاڵت لەواڵتی ئێمەدا‬ ‫دەربارەوە دەکات‪« .‬ماویەتی»‬ ‫ل���ەم جیهانەدا ک���ەس ناتوانێت خۆی بوونەوەرێکی هێندە تەعەس���وفییە کە‬ ‫بش���ارێتەوە‪ ،‬نە ب���ن الدن‌و نە ئێدوارد ئامادەیە نەک بەبێموڵەتی یاسایی بچێتە‬ ‫س���نۆدن ناتوان���ن بەئاس���انیی خۆیان ماڵ���ە راس���تەقینەکانمانەوە بۆ ئەوەی‬ ‫دەربازبک���ەن‪ .‬ئەم جیهان���ە ئۆروێلییە پش���کنین ئەنجامبدات‪ ،‬بەڵکو ئامادەیە‬ ‫بەشێوەیەکی تەهه‌کومی پێماندەڵێت‪ ،‬لەس���ەر اڵیکێکی دیگیتاڵیی ئینس���انی‬ ‫بۆئەوەی نەدۆزرێین���ەوە دەبێت وەکو ئێمە دەستگیربکات یان دەست بەسەر‬ ‫بن الدن شەبقە لەس���ەربکەین تاوەکو کۆمپیوتەرەکەیدا بگرێت‪ .‬دەس���ەاڵتی‬ ‫سەتاالیتەکانی سیخوری نەمانبینن‪ ،‬یان کوردی لەئێس���تادا ل���ەرووی مادییەوە‬ ‫بكه‌ی����ت به‌هی����چ ش����ێوه‌ك رێ����ك ئه‌و دەبێت وەکو به‌ڕێوەبه‌رایه‌تی پاراستنی خاوەنی یەکێکە لەگەورەترین دەزگاکانی‬ ‫قسه‌یه‌م نه‌كردوه‌ كه‌ كراوه‌ به‌مانشێت‌و فیدڕاڵ���ی روس���یا بی���ر لەگەڕان���ەوە هه‌واڵگری���ی‪ ،‬ک���ە جگ���ە لەس���ەرۆک‬ ‫له‌ناوه‌رۆك����ی دیمانه‌ك����ه‌ش لێدوان����ی بکەی���ن ب���ۆ ئامێرە کۆنەکان���ی تایپ‌و ھی���چ هێزێ���ک توانای لێپرس���ینەوەی‬ ‫له‌وج����ۆره‌ نیه‌‪ .‬س����ه‌یره‌ ناونیش����ان‌و چاپکردن‌و دوورکەوتنەوە لەکۆمپیوتەرو نیی���ە‪ .‬لەدوای هه‌ڤدەی شوباتیش���ەوە‬ ‫ناوه‌رۆك یه‌كنه‌گرن����ه‌وه‌‪ ،‬هه‌وروه‌ها من ئینتەرنێت‪ ،‬تاوەکو نهێنییە کەس���یی‌و ئ���ەم دەس���ەاڵتە لەهێ���زی بەرگریی‌و‬ ‫پێشبینیم ده‌كرد ناونیشانه‌كه‌ی له‌سه‌ر دۆکۆمێنت���ە دەوڵەتییەکانم���ان ل���ەو کاریگەرییەکان���ی جیهان���ی دیگیت���اڵ‬ ‫په‌یوه‌ن����دی دێرین‌و مێ����ژووی میلله‌تی ش���وێنانەدا دابنێین کە کەس دەستی تێگەش���تووە‪ .‬هه‌رئەمەشە وادەکات کە‬ ‫ناگات���ێ‪ .‬ئەگەری س���ێهه‌میش ئەوەیە چەن���دە ئەم ت���ۆڕە کۆمەاڵیەتییانە بۆ‬ ‫فه‌له‌ستین‌و میلله‌تی كورد بوایه‌‬ ‫دوب����اره‌ سه‌رس����ورمانی خۆم����ان کە چ���ۆن دەوڵ���ەت نهێنییەکانی ئێمە کۆمەڵگای ئێم���ە گرنگبێت‪ ،‬هێندەش‬ ‫له‌ناونیش����انه‌كه‌ ده‌رده‌ب����ڕم‌و هیوادارم ناپارێزێ���ت‌و رێزیلێناگرێ���ت‪ ،‬ئاوهاش نەبوون���ی یاس���او چاودێریی بەس���ەر‬ ‫دەبێت نهێنییەکانی دەوڵەت کەشفبکرێن چاالکییەکان���ی دەس���ەاڵت‌و دەزگا‬ ‫رۆژنامه‌كان له‌ئتیك النه‌ده‌ن‪.‬‬ ‫تێبینی بۆبه‌رچاو روونی خوێنه‌ران ئه‌م بۆئ���ەوەی رێ���ز بۆ ژیانی شەخس���ی‌و موخابەراتی‌و هه‌واڵگرییەکانییەوە دەبنە‬ ‫ھۆی ئ���ەوەی کە کۆی کەرەس���ەکانی‬ ‫رووبەری گشتیش بگەڕێنرێتەوە‪.‬‬ ‫رونكردنه‌وه‌یه‌مان داوه‌‪.‬‬ ‫ئەم دۆخە نوێی���ەی جیهانی مۆدێرن پەیوەندی���ی لەواڵت���ی ئێم���ەدا لەژێر‬ ‫نه‌زمی حه‌زوری‬ ‫كونسڵی گشتی واڵتی بۆ کۆمەڵگای ئێم���ە ھیچمان پێنەڵێت رەحمەتی گوێگرت���ن‌و دۆکۆمێنتکردن‌و‬ ‫فه‌له‌ستین له‌كوردستان ئ���ەو راس���تییەمان پێدەڵێ���ت کە گەر کۆنترۆڵکردنی نهێنی‌و ئاشکرادا بێت‪.‬‬

‫روونكردنه‌وه‌‬ ‫له‌ژم����اره‌ ‪385‬ی رۆژنام����ه‌ی ئاوێن ‌ه‬ ‫دیمانه‌یه‌ك����ی م����ن باڵوكراوه‌ت����ه‌وه‌و‬ ‫به‌ناونیشانێكی گه‌وره‌ نوسراوه‌ كونسڵی‬ ‫گش����تی فه‌ڵه‌س����تین "ئیس��ل�امیه‌كانی‬ ‫كوردستان‌و حه‌ماس له‌په‌یوه‌ندیدان"‬ ‫له‌وه‌اڵم����ی‌ پرس����یارێكی‌ ئاوێن����ه‌دا‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ كه‌ "ده‌نگۆ‌و قسه‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ هه‌یه‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ حه‌ماس په‌یوه‌ندی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ هێزه‌ ئیس��ل�امیه‌كانی‌ كوردستان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م په‌یوه‌ندییه‌ چۆنییه‌؟‬ ‫من وتومه‌ "ره‌نگه‌ ئه‌وه‌ ته‌نها ده‌نگۆش‬ ‫نه‌بێت‌و راستی بێت‪ ،‬ئه‌ویش به‌وپێیه‌ی‬ ‫هه‌موو هێزو حزبه‌ ئیسالمیه‌كان ده‌كرێ‬ ‫په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆیان له‌نێوان هه‌بێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئیسالم سنوری نیه‌"‬ ‫كه‌چ����ی ئه‌گ����ه‌ر تێبین����ی وه‌اڵمه‌که‌‬

‫به‌رگی سه‌ربازی‌و لێدوان ‌ه‬ ‫ناوداره‌كه‌ی شاجوانانی جیهان‬

‫ونبون‬

‫دەوڵەت‌و کۆمەڵگای شووشەیی‪ ...‬پاشماوه‌‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫‪Awene‬‬

‫ریکالم‬ ‫ریکالم‬