516

‫بەخێربێن بۆ ئەمه‌ریکای‬ ‫سۆشیالیست!‬

‫بیرکردنەوە‬ ‫لەئێستا‬

‫سلێامنی‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژماره‌ (‪)516‬‬ ‫سێشەممە ‪2016/2/16‬‬

‫‪9‬‬

‫لەنێوان کولتوری ئاژەوەگێڕیی‬ ‫یان کولتوری بەرەنگاربونەوە؟‬

‫‪12‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫‪13‬‬

‫ی به‌ر‬ ‫بێده‌نگی ‌‬ ‫ی زریان‌‬ ‫له‌هه‌ڵكردن ‌‬ ‫ی شوبات‬

‫‪16‬‬

‫پرۆژەی پالنی چاکسازی‌و عومه‌ر شێخ موس‪:‬‬ ‫گەشەپێدانی کشتوکاڵی پرسی سه‌ربه‌خۆیی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم كۆمه‌ڵێ‌‬ ‫كوردستان به‌كارێكی خه‌ڵك ‌ی مشه‌خۆری‌‬ ‫جدی نابینم‌‬ ‫له‌وه‌زاره‌ت ‌ی رۆشنبیری‌‬ ‫مسته‌فا ئه‌حمه‌د‪:‬‬

‫‪18‬‬

‫‪5‬‬

‫‪11‬‬

‫داناوه‌‬

‫ده‌یان ملیار دینار ‌ی ‪ 25‬هه‌زاریی له‌كوردستان ده‌برێته‌ده‌ره‌وه‌‬ ‫مافیای كوردی‌و توركی‌و پۆڵه‌ندی‌ له‌پۆڵه‌ندا ده‌یكه‌نه‌ دراوی ‪ 500‬یۆرۆیی‬

‫له‌چوار مانگی‌ رابردودا‪ ،‬ده‌یان ملیار‬ ‫ی له‌الیه‌ن‬ ‫ی ‪ 25‬ه���ه‌زار ‌‬ ‫دیناری‌ چاپ ‌‬ ‫گروپ���ه‌ مافیاكان���ی‌ ك���وردو تورك‌و‬ ‫پۆڵه‌ندییه‌و‌ه له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫براوه‌ت���ه‌ده‌رو دوای‌ ش���ۆردنه‌وه‌یان‬ ‫ی ‪500‬‬ ‫له‌پۆڵه‌ن���دا ك���راون ب���ه‌دراو ‌‬ ‫یۆرۆیی‌‪.‬‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌پێ���ی ئه‌و‬ ‫ی ده‌س���ت ئاوێنه‌ كه‌وتون‪،‬‬ ‫زانیاریانه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌مس���اڵه‌و‌ه‬ ‫ل���ه‌دو مانگ���ی‌ كۆتای ‌‬ ‫تا ئێس���تا ده‌یان ملی���ار له‌چاپی ‪25‬‬ ‫ه���ه‌زار دین���اری‌ عێراق���ی له‌ڕێگه‌ی‬ ‫كۆمپانیایه‌كی تایب���ه‌ت‌و به‌هاوكاری‬ ‫س���ێ به‌رپرس به‌بارهه‌ڵگ���ر براوه‌‌ت ‌ه‬ ‫توركی���ا‪ ،‬له‌وێش���ه‌و‌ه به‌ه���اوكاری‬ ‫مافیای توركی‌و پۆڵه‌ندی‌‌و ئیسرائیلی‬ ‫ی‬ ‫ره‌وان���ه‌ی پۆڵه‌ندا كراوه‌‪ ،‬له‌و واڵته‌ ‌‬ ‫ئه‌وروپ���اش پ���اش ش���ۆردنه‌وه‌یان‬ ‫له‌ڕێگه‌ی مادده‌یه‌كی تایبه‌ته‌و‌ه سود‬ ‫له‌ج���ۆری‌ كاغه‌زه‌كه‌ی‌و س���یمه‌كه‌ی‬ ‫ناوی‌ وه‌رگیراوه‌و دراوی ‪ 500‬یۆرییان‬ ‫له‌سه‌ر چاپكردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندامی لیژنه‌ی دارایی په‌رله‌مانی‬

‫كوردس���تان‪ ،‬س���ۆران عوم���ه‌ر‬ ‫زانیاریه‌كان���ی بۆ ئاوێن ‌ه پشتڕاس���ت‬ ‫ك���رده‌وه‌و رایگه‌یاند ك���ه‌ "هۆكاری‬ ‫پشت ئه‌م كاره‌ ئه‌وه‌ی ‌ه سیم‌و قه‌بار‌ه‬ ‫و كاغ���ه‌ز‌ی ‪ 25‬ه���ه‌زاری وه‌كو ‪500‬‬ ‫یۆرییه‌‌و ئامێری كه‌ش���فكردنی پاره‌ی‬ ‫ی بكات"‪.‬‬ ‫ساخته‌ش ناتوانێت ئاشكرا ‌‬ ‫به‌پێ���ی به‌دواداچون���ی ئاوێنه‌ش‬ ‫له‌بازاڕه‌كان���ی دراو له‌هه‌رێم���ی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬كاری ئ���ه‌م مافیای��� ‌ه‬ ‫به‌تایب���ه‌ت له‌كۆتای���ی ‪2015‬ه‌و‌ه‬ ‫به‌ڕێژه‌یه‌ك���ی به‌رچ���او ڕێ���ژه‌ی ‪25‬‬ ‫ه���ه‌زاری له‌بازاڕه‌كانی‌ كوردس���تان‬ ‫ی دهۆك‌و زاخۆ‬ ‫به‌گشتی‌‌و له‌بازاڕه‌كان ‌‬ ‫ی كه‌می ك���ردوه‌‪ ،‬خاوه‌نی‬ ‫به‌تایبه‌ت��� ‌‬ ‫یه‌كێك له‌دوكانه‌كانی ئاڵوگۆڕی دراو‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی به‌ئاوێنه‌ راگه‌یاند كه‌ "چاپ ‌‬ ‫‪ 25‬هه‌زاری به‌هۆی ئه‌و كاره‌وه‌ زیاتر‬ ‫له‌به‌های خۆی پێدراوه‌ له‌بازاڕه‌كان"‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫‪ 25‬هه‌زاری له‌بازاڕدا خواستی زۆر له‌سه‌ره‌‬

‫محه‌مه‌د حاجی‪:‬‬

‫ئه‌گه‌ر ببم به‌پارتی شانازی پێوه‌ده‌كه‌م‬ ‫محه‌مه‌د حاجی ئه‌ندامی پێش���وی جڤاتی‬ ‫نیشتیمانی بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و به‌رپرسی‬ ‫ژوری په‌یوه‌ندیی���ه‌ سیاس���ییه‌كانی ئه‌و‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ بارزانی‌‬ ‫پێشوازییه‌كی گه‌رمی لێكردوه‌و ده‌رگاكانی‬ ‫ب���ۆ كردۆته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێ���ت "ئه‌گه‌ر ببم‬ ‫به‌پارتی شانازی پێوه‌ده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬د‪.‬محه‌م���ه‌د حاجی‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی‌ تایب���ه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬

‫رایگه‌یان���د ك���ه‌ نه‌وش���یروان مس���ته‌فا كرا به‌وه‌زیر"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "له‌گه‌ڵ جه‌نابی س���ه‌رۆكیش‬ ‫ش���اهێده‌ رۆژێك له‌رۆژان نه‌چوه‌ت ‌ه الی‌و‬ ‫داوای پۆس���تی وه‌زیریی لێكردبێت‪ ،‬ئه‌و كۆبومه‌ت���ه‌وه‌و پێش���وازییه‌كی گه‌رم���ی‬ ‫وتی‌ "به‌اڵم خودی نه‌وش���یروان مسته‌فا لێكردوم‌و ده‌رگاكانی بۆ كردومه‌ته‌وه‌و زۆر‬ ‫خ���ۆی باڵویكردۆته‌وه‌ ك���ه‌ وه‌زاره‌ته‌كه‌ی‌ سوپاس���ی ده‌كه‌م‪ ،‬ئه‌گه‌ر بشبم به‌پارتی‬ ‫گ���ۆڕان له‌به‌غدا به‌ر هه‌ولێ���ر ده‌كه‌وێت‌و شانازی به‌پارتی بونمه‌وه‌ ده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫له‌هه‌ولێری���ش ن���اوی من���ی هێنابو كه‌‬ ‫كاندید بوم بۆ ئه‌و پۆسته‌‪ ،‬دواتر به‌هۆی‬ ‫هه‌ندێك ه���ۆكاری تایبه‌تی دكتۆر ده‌رباز‬

‫‪3‬‬

‫نه‌رمین عوسمان‪ :‬كێشه‌كان ‌ی‬ ‫یه‌كێتی‌ تا ئێستا به‌رده‌وامه‌‬ ‫نه‌رمین عوس���مان‪ ،‬ئه‌ندام���ی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌ت ‌ی یه‌كێت ‌ی ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ك ‌ه یه‌كێتی یه‌ك قه‌دی گه‌وره‌‌و لق‌و پۆپێكی‬ ‫زۆری هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم پارتی یه‌ك سه‌ر‌و جۆره‌ها‬ ‫قاچی هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت " كێش���ه‌كان ‌ی ناو‬ ‫یه‌كێتی‌ تا ئێستا به‌رده‌وامه‌‌‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬نه‌رمین عوس���مان‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی‌ تایب���ه‌ت به‌ئاوێن���ه‌دا‬ ‫رایگه‌یاند ك��� ‌ه نابێت یه‌كێتی‌ به‌كێش���ه‌ ‌ی‬ ‫گ���ه‌وره‌و‌ه بچنه‌ ناو كۆنگ���ره‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وت ‌ی‬ ‫"هه‌ن���گاو به‌ره‌و چاره‌س���ه‌ری كێش���ه‌كان ‌ی‬ ‫ناوخ���ۆ ‌ی یه‌كێتی‌ ن���راوه‌‪ ،‬چه‌ن���د جارێك‬

‫سیروان بارزانی‪ :‬گه‌وره‌ترین قه‌رزار له‌عێراقدا منم‬ ‫سیروان بارزانی به‌رپرسی میحوه‌ری گوێڕ مه‌ترس���ی نه‌ما ده‌ستم به‌كاری بزنس كرد‪،‬‬ ‫ مه‌خموری هێزی پێش���مه‌رگه‌ ئاماژ‌ه به‌و‌ه به‌اڵم ئێس���تا وازم ل���ه‌كاری بزنس هێناوه‌و‬‫ده‌كات ك��� ‌ه له‌س���اڵی (‪)2000‬ه‌و‌ه خه‌ریك ‌ی پێشمه‌رگایه‌تی ده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫س���یروان بارزان ‌ی ئه‌وه‌شی‌ رونكرده‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫كاری‌ بازرگانی‌‌و بزنسه‌و سه‌روه‌ت وسامانێك ‌ی‬ ‫زۆر ‌ی هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت " گه‌وره‌ترین قه‌رزار گه‌وره‌تری���ن قه‌رزاره‌ له‌عێراق���دا‪ ،‬ئه‌و وت ‌ی‬ ‫"قه‌رزه‌كان���م له‌دو س���ه‌د ملی���ۆن دۆالریش‬ ‫له‌عێراقدا منم"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬هه‌ولێ���ر‪ :‬س���یروان بارزان���ی ره‌تیكردوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش��� ‌ی "ئه‌گ���ه‌ر به‌راوردێ���ك بك���ه‌ن‬ ‫خاوه‌ن���ی‌ كۆمپانی���ای‌ ك���ۆڕه‌ك تیلیك���ۆم‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی‌ تایب���ه‌ت به‌ئاوێن���ه‌دا له‌سلێمانی‌و كه‌ركوك دوای داشكاندنه‌كه‌ی‬ ‫رایگه‌یاند كه‌ خاوه‌ن ‌ی سه‌روه‌ت‌و سامانێك ‌ی ئاسیاس���ێڵیش‪ ،‬هێش���تا نرخی قسه‌كردن‬ ‫زۆره‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌ب���ێ‌ ئه‌وه‌ی‌ ئام���اد‌ه بێت له‌كۆمپانی���ای ك���ۆڕه‌ك هه‌رزانت���ر‌ه ت���ا‬ ‫به‌ژمار‌ه سه‌روه‌ت‌و سامانه‌كه‌ی‌ دیاریبكات‪ ،‬ئسیاسێل"‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "س���ه‌ره‌تا من پێشمه‌رگه‌ بوم‪ ،‬ك ‌ه‬

‫سیروان بارزانی‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3202416 :‬‬

‫‪2‬‬

‫دانیشتنی دو به‌دو یا سێ به‌سێ یان چوار‬ ‫قۆڵی بۆ لێكنزیك بونه‌وه‌ بوه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئێستا گفتوگۆیه‌ك هه‌یه‌ له‌نێوان‬ ‫باڵه‌كان��� ‌ی ناو یه‌كێتی‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم گفتوگۆكان‬ ‫زۆرجدی نی���ه‌‪ ،‬گفتوگۆ له‌س���ه‌ر لیژنه‌كان‬ ‫كراوه‌ ك��� ‌ه پێنج لیژنه‌ی���ه‌‪ ،‬هێرۆخان وتی‬ ‫دوخاڵی تری بۆ پرۆژه‌ك���ه‌ زیادكردوه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫یه‌كێكیان په‌ی���ڕه‌وو پرۆگرام���ی یه‌كێتی‌و‬ ‫خاڵه‌كه‌ ‌ی تر له‌س���ه‌ر كۆنگ���ره‌ی‌ داهاتوی‬ ‫یه‌كێتی بوه‌"‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫له‌باشوری‬ ‫کوردستان‬ ‫سیاسه‌ت بوه‬ ‫‌به‌گاڵته‌جاڕیی‌و‬ ‫نوکته‌‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪7‬‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )516‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/2/16‬‬

‫"له‌ئاكسه‌رای ‪ 25‬هه‌زاری دوقات پاره‌ ده‌كات"‬ ‫مافیای كوردی‌و توركی‌و پۆڵۆنی ده‌یان ملیار دینار چاپی ‪ 25‬هه‌زاری‬ ‫ده‌شۆرنه‌وه‌و ده‌یكه‌ن ‌ه دراوی ‪ 500‬یۆرۆیی‬ ‫ئا‪ :‬وریا حسێن‬ ‫گروپێكی مافیای كوردی به‌مه‌به‌ستی‬ ‫ساخته‌كردن به‌ده‌یان ملیۆن دینار‬ ‫چاپی‪ 25‬هه‌زار دیناری عێراقی‬ ‫ده‌بنه‌ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫"به‌پێی وته‌ی چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌كیش‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ ئه‌م دراوه‌ پاش شۆردنه‌وه‌ی‬ ‫له‌پۆڵۆنیا ده‌گۆڕدرێت بۆ دراوی یۆرۆو‬ ‫پاشان له‌بازاڕه‌كانی ئه‌وروپا ساغ‬ ‫ده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش بانكی ناوه‌ندی‬ ‫‌ئه‌وروپای ناچاركرد بیر له‌كشانه‌وه‌ی‬ ‫چاپی ‪ 500‬یۆرۆیی بكاته‌وه‌"‪.‬‬

‫ئه‌م كار‌ه له‌نێوان مانگی‬ ‫‪ 10‬بۆ ‪12‬ی ساڵی‬ ‫ڕابردو زۆر به‌چڕی‌كراوه‬ ‫ئێستاش به‌رده‌وامی هه‌ی ‌ه‬ ‫به‌اڵم به‌ڕێژه‌ی كه‌متر‬

‫به‌پێی وته‌ی یه‌كێك له‌و شایه‌تحااڵنه‌ی‬ ‫كه‌ گرته‌یه‌كی ڤیدیۆیی‪ 300‬ملیاری دراوی‬ ‫‪25‬هه‌زار دین���اری له‌توركیا باڵوكرده‌وه‌‬ ‫ناوی (ز)و ئێس���تا ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵته‌ پۆڵۆنیه‌كان ئ���ه‌و پاره‌ی���ه‌ هه‌نارده‌ی‬ ‫"ئ���ه‌و پاره‌ی���ه‌ له‌ڕێگ���ه‌ی وش���كانی پۆڵۆنیا ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ش���ایه‌تحاڵه‌كه‌ ئه‌وه‌ش���ی گێڕایه‌وه‌‬ ‫به‌س���ه‌دان ملی���اری لێبراوه‌ته‌‌توركیاو‬ ‫له‌وێ له‌بازاڕی ئه‌كسه‌رای كه‌ بازاڕێكی "پاره‌ك���ه‌ ده‌برێته‌ كارگه‌یه‌كی پۆڵۆنی‌و‬ ‫گه‌وره‌ی توركیایه‌ كاری كڕین‌و فرۆشتنی پ���اش لێكردنه‌وه‌ی چاپ��� ‌ه عێراقیه‌كه‌و‬ ‫پێوه‌ده‌كرێت له‌نێوان كۆمه‌ڵێك كه‌سی ش���ۆردنه‌وه‌ی له‌ڕێگ���ه‌ی مادده‌یه‌ك���ی‬ ‫تایب���ه‌ت ته‌نه���ا كاغه‌زو س���یمه‌كه‌ی‬ ‫كوردو تورك‌و ئیسرائیلی‌و پۆڵۆنی"‪.‬‬ ‫ه���اوكات یه‌كێك له‌ش���ایه‌تحاڵه‌كانی ده‌مێنێته‌وه‌ پاش���ان چاپی ‪ 500‬یۆرۆیی‬ ‫تری���ش له‌گفتۆگۆیه‌ك���دا ئ���ه‌وه‌ی وت ده‌خرێته‌سه‌رو ده‌خرێته‌ بازاڕه‌كانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی یه‌كێك له‌به‌ڵگه‌ ڤیدیۆیه‌كانیش‬ ‫"ئامان���ج ل���ه‌م كاره‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ دراوی‬ ‫‪25‬هه‌زار دیناری (س���یم‌و كاغه‌زه‌كه‌ی) كه‌ له‌به‌رده‌س���ت ئاوێنه‌دایه‌‪ ،‬كه‌سێكی‬ ‫وه‌كو دراوی ‪ 500‬یۆرۆیه‌‪ ،‬بۆیه‌ گروپێكی پۆڵۆن���ی ك���ه‌ هه‌ڵگ���ری ڕه‌گه‌زنامه‌ی‬ ‫ك���ورد له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان پاش ئه‌ڵمانیه‌ له‌نێ���وان‌ڕێگای (فرانكفۆرت‬ ‫كڕینه‌وه‌ی ‪25‬هه‌زاریه‌كان به‌بارهه‌ڵگرو ‪ -‬پامپێرك) ده‌س���ت به‌سه‌ر جانتایه‌كی‬ ‫له‌ڕێگه‌ی كۆمپانیایه‌ك���ه‌وه‌ به‌هاوكاری ده‌گیرێت كه‌ ده‌یان ملیۆن دینار چاپی‬ ‫‪ 3‬كاربه‌ده‌س���ت پ���اره‌كان ده‌به‌ن���ه‌ ‪ 25‬هه‌زاری عێراقی پێیه‌‌و ویس���تویه‌تی‬ ‫توركیا له‌وێش له‌ئه‌كس���ه‌رای گروپێكی ده‌ربازی بكات بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌‪.‬‬ ‫یاس���ا عێراقی���ه‌كان‌و ڕێنماییه‌كانی‬ ‫تورك‌و ئیس���رائیلی به‌ڕێكه‌وتن له‌گه‌ڵ‬

‫بانكی نێوده‌وڵه‌تی عێراقی كه‌ هه‌رێمیش‬ ‫ده‌گرێت���ه‌وه‌ بردن���ه‌ده‌ره‌وه‌ی پ���اره‌ی‬ ‫عێراقی به‌كارێكی نایاس���ایی ده‌زانێت‌و‬ ‫ده‌چێته‌ چوارچێوه‌ی كاری (مافیایی‌و‬ ‫به‌ده‌ر‌له‌یاسا)‪.‬‬ ‫سۆران عومه‌ر ئه‌ندامی لیژنه‌ی دارایی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان ده‌مێكه‌ سه‌رقاڵی‬ ‫ئه‌و دۆس���یه‌یه‌و تائێس���تاش چه‌ندین‬ ‫زانیاری له‌و باره‌یه‌وه‌ كۆكردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫پێكهاتوه‌ له‌چه‌ندین به‌ڵگه‌نامه‌و وێنه‌و‬ ‫دۆكیۆمێنت‪ ،‬ئه‌و هه‌م���و زانیاریه‌كانی‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ پشتڕاست كرده‌وه‌و تی "ئه‌و‬ ‫كاره‌ له‌نێوان چه‌ند كه‌س���ێكی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان‌و توركیاو پۆڵۆنیا ده‌كرێت‪،‬‬ ‫به‌پێی ئه‌و به‌ڵگانه‌ش���ی له‌به‌رده‌س���ته‌‬ ‫ئه‌و پاره‌یه‌ دوای ئه‌وه‌ی ده‌شۆرێته‌وه‌و‬ ‫چاپی ‪ 500‬یۆریی له‌سه‌ر داده‌نرێ هیچ‬ ‫ئامێرێك نی���ه‌ ئاش���كرایبكات كه‌ ئه‌م‬

‫‪3‬‬

‫كاره‌ بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ئه‌و خاوه‌ن دوكانه‌ باس���ی ئه‌وه‌شی‬ ‫ب���ۆ ئاوێنه‌كرد‪ ،‬ئ���ه‌و كاره‌ ‪ %30‬رێژه‌ی‬ ‫‪ 25‬ه���ه‌زار دین���اری له‌ب���ازاڕه‌كان‬ ‫كه‌مكردوه‌ته‌وه‌و ئاماژه‌ی به‌وه‌ دا "ئه‌م‬ ‫كاره‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی گش���تی له‌سنوری‬ ‫دهۆك‌و ناوچه‌ هاوس���نوریه‌كان له‌گه‌ڵ‬ ‫توركیا ئه‌نجامدراوه‌"‪.‬‬ ‫گۆڕین���ی‪ 25‬هه‌زار دین���اری بۆ ‪500‬‬ ‫یۆرۆیی كێش���ه‌ی گه‌وره‌ی ب���ۆ بانكی‬ ‫ناوه‌ن���دی ئه‌وروپاش دروس���تكردوه‌‪،‬‬ ‫به‌جۆرێ���ك بانكه‌كه‌ گه‌یش���ته‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫بیر له‌كش���اندنه‌وه‌ی چاپ���ی‪ 500‬یۆریی‬ ‫بكات���ه‌وه‌ له‌س���ه‌ره‌تای ئ���ه‌م مانگه‌دا‬ ‫به‌هۆی به‌رگرتن له‌هاوكاریكردنی تیرۆرو‬ ‫شۆردنه‌وه‌ی پاره‌‪.‬‬ ‫به‌پێی هه‌واڵێكی ئاژانس���ی هه‌واڵی‬ ‫ئاوێن���ه‌ ب���ۆ به‌دواداچون���ی زیاتری فه‌ڕه‌نس���ی (ئه‌ی پی) بانكی ناوه‌ندی‬ ‫پاره‌یه‌ ساخته‌یه‌‌‪ ،‬چونكه‌ سیم‌و كاغه‌زی‬ ‫‪ 25‬هه‌زار دیناری عێراقی هه‌مان قه‌باره‌و دۆس���یه‌كه‌ له‌گه‌ڵ خاوه‌ن دوكانه‌كانی ئه‌وروپا بیر له‌كش���انه‌وه‌ی چاپی ‪500‬‬ ‫ئاڵوگ���ۆڕی دراو قس���ه‌یكرد‪ ،‬ئ���ه‌وان یۆرۆیی ده‌كات چونكه‌ ئه‌و دراوه‌ گالوه‌‬ ‫سیم‌و كاغه‌زی ‪ 500‬یۆرۆیه‌"‪.‬‬ ‫س���ۆران عومه‌ر ئه‌وه‌ش���ی بۆ ئاوێنه‌ جه‌ختیان له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ك���رده‌وه‌ كه‌ له‌بابه‌تی ش���ۆردنه‌وه‌ی پاره‌و هاوكاری‬ ‫باسكرد "زیاتر ئه‌و ‪ 25‬هه‌زار دیناریانه‌ پ���اره‌ی‌ چاپ���ی‌ ‪ 25‬ه���ه‌زار دیناری���ی‌ دارایی تیرۆریستان‪ ،‬بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش‬ ‫چاپی دیكه‌ی‌ دراو ده‌خه‌نه‌ بازاڕه‌كانی‬ ‫به‌كاردێن بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ كه‌ چاپی خواستی‌ له‌سه‌ره‌‪.‬‬ ‫خاوه‌ن���ی یه‌كێ���ك له‌دوكانه‌كان���ی ئه‌وروپا‪.‬‬ ‫كۆنن"‪.‬‬ ‫هاوكات به‌پێ���ی زانیاریه‌كانی ئاوێنه‌‬ ‫هاوكاتی زانیاریه‌كان���ی ئه‌ندامه‌كه‌ی ئاڵوگ���ۆڕی دراو له‌ش���اری س���لێمانی‬ ‫لیژنه‌ی دارایی په‌رله‌مانی كوردس���تان‪ ،‬چیرۆكێك���ی له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ ب���ۆ ئاوێنه‌ ئه‌م دۆس���یه‌یه‌ له‌چه‌ند ڕۆژی داهاتودا‬ ‫به‌پێی وته‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی قسه‌یان بۆ گێڕایه‌وه‌و باس���ی ئه‌وه‌ی كرد "كه‌سێك س���ه‌رجه‌م به‌ڵگه‌كان���ی كۆده‌كرێته‌وه‌و‬ ‫ئاوێنه‌ كردوه‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت "ئه‌م هاتوه‌ته‌ دوكانه‌ی پێش���نیاری ئه‌وه‌ی ده‌درێت���ه‌ الیه‌ن���ه‌ په‌یوه‌ندی���داره‌كان‬ ‫كاره‌ له‌نێوان مانگی ‪ 10‬بۆ ‪12‬ی ساڵی بۆكردوه‌ كه‌ چاپ���ی ‪ 25‬دیناری بداتێ بۆ ئ���ه‌وه‌ی به‌دواداچونی ب���ۆ بكرێت‌و‬ ‫ڕاب���ردو زۆر به‌چڕی‌كراوه‌‪ ،‬ئێس���تاش بۆ ئه‌وه‌ی بیبات ب���ۆ توركیا دواتریش هه‌روه‌كو ئه‌وانه‌ش له‌تۆڕی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫به‌رده‌وامی هه‌یه‌ به‌اڵم به‌ڕێژه‌ی كه‌متر‪ ،‬له‌س���ه‌ر نرخه‌ك���ه‌ی ڕێكده‌كه‌ون‪ ،‬به‌اڵم فه‌یسبوك قسه‌یان له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كردوه‌‬ ‫هاوكات ئه‌و گروپه‌ مافیایه‌ كه‌ له‌توركیا ئ���ه‌و ڕه‌تیكرده‌وه‌ته‌وه‌ به‌وپێیه‌ی بردنه‌ هه‌مان داوا ئاڕاسته‌ی به‌رپرسانی هه‌رێم‬ ‫ده‌بینرێت كه‌سانی ئاسایی نین‌و بۆدی ده‌ره‌وه‌ی دین���اری عێراقی قه‌ده‌غه‌یه‌و ده‌كه‌ن‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ له‌الیه‌ن ئه‌و گروپه‌وه‌‬ ‫گاردو ئۆتۆمبێلی جام ڕه‌ش���یان پێیه‌و وت���ی "كاری نایاس���ایی پێده‌كرێ���ت‌و كه‌ به‌م كاره‌ هه‌ڵده‌س���تن هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‬ ‫ئێمه‌ش خاوه‌ن موڵه‌تین‌و ناتوانین ئه‌و زۆریان لێكراوه‌"‪.‬‬ ‫زۆر كه‌س نایانبینێت"‪.‬‬

‫محه‌مه‌د حاجی‪ :‬ئه‌گه‌ر ببم به‌پارتی شانازی پێو‌ه ده‌كه‌م‬ ‫ئا‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬ ‫دكتۆر محه‌مه‌د حاجی ئه‌ندامی‬ ‫پێشوی جڤاتی نیشتیمانی بزوتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫گۆڕان‌و به‌رپرسی ژوری په‌یوه‌ندیی ‌ه‬ ‫سیاسییه‌كانی ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌‪ ،‬له‌م‬ ‫گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "له‌گه‌ڵ‬ ‫جه‌نابی سه‌رۆك كۆبومه‌ته‌وه‌و‬ ‫پێشوازییه‌كی گه‌رمی لێكردوم‌و‬ ‫ده‌رگاكانی بۆ من كردۆته‌وه‌و زۆر‬ ‫سوپاسی ده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئێس���تاش پرس���یار ‌ی ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌كرێ���ت كه‌ هۆكاری‌ س���ه‌ره‌ك ‌ی چ ‌ی بو‬ ‫وازت له‌بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان هێنا؟‬ ‫محه‌مه‌د حاج���ی‪ :‬هۆكاره‌كان زۆرن بۆ‬ ‫وازهێنان���م له‌بزوتنه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هۆكاره‌ س���ه‌ره‌كییه‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ به‌رنامه‌ ‌ی‬ ‫سیاس���یی‌و گوتاری سیاسیی یه‌ك نه‌بو‪،‬‬ ‫ئه‌و دروشمانه‌ی‌ ماوه‌ ‌ی چه‌ند ساڵی رابردو‬ ‫هه‌ڵمانگرتبو له‌كاری سیاس���ییدا بۆ ئه‌و‬ ‫دروش���مانه‌ كاری پێنه‌ده‌كرا‪ ،‬یه‌كێكی تر‬ ‫له‌هۆكاره‌كان كۆنتڕۆڵكردن‌و ناوچه‌گه‌رێتی‬ ‫براده‌ران���ی گرده‌ك��� ‌ه له‌ئاراس���ته‌كردنی‬ ‫سیاس���ه‌تی گۆڕان‌و س���ه‌یركردنی هه‌مو‬ ‫دنیا له‌گرده‌ك���ه‌وه‌ وایك���رد بزوتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫گۆڕان له‌روی س���تراتیژییه‌تی سیاسیی‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌وه‌ به‌ره‌و الوازی بچێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌مه‌ی‌ باس���ی لێوه‌ده‌كه‌یت‬ ‫له‌غیابی نه‌وش���یروان مسته‌فاو‌ه دروست‬ ‫بو؟‬ ‫محه‌مه‌د حاج���ی‪ :‬نه‌خێ���ر له‌كاتێكدا‬ ‫نه‌وشیروان مس���ته‌فا لێره‌بو به‌وشێوه‌ی ‌ه‬ ‫ب���و‪ ،‬به‌اڵم دۆخه‌ك ‌ه به‌وش���ێوه‌یه‌ وا زه‌ق‬ ‫نه‌بو و ده‌كرا راس���ته‌وخۆ قس���ه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫خۆی بكرێت‌و ئه‌وی���ش هه‌ندێك وه‌اڵمی‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬به‌اڵم نه‌وش���یروان مسته‌فا وه‌ك‬ ‫پێویست نه‌یتوانی كار له‌سه‌ر ئه‌و دروشم‌و‬ ‫به‌رنامه‌یه‌ بكات ك���ه‌ بزوتنه‌وه‌ ‌ی گۆڕانی‬ ‫بۆ دروس���تبو‪ ،‬به‌اڵم له‌غیابی نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فاش زیاتر كێشه‌كان زه‌ق بونه‌وه‌‪،‬‬ ‫براده‌رانی گرده‌كه‌ سیاسه‌تێكی هه‌ڵه‌یان‬ ‫ك���رد ب���ۆ بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕان ل���ه‌دوای‬ ‫رۆیشتنی نه‌وشیروان مسته‌فا‪.‬‬

‫مه‌سعود بارزانی‌و محه‌مه‌د حاجی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌گه‌ر نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‬ ‫لێره‌بوایه‌ وازت ده‌هێنا؟‬ ‫محه‌م���ه‌د حاجی‪ :‬بڕیاره‌ك���ه‌ ‌ی من بۆ‬ ‫هه‌فته‌و دوهه‌فت���ه‌ نه‌بو‪،‬ماوه‌یه‌كی زۆر‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ خ���ودی نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‬ ‫قس���ه‌م ك���ردوه‌‪ ،‬باس���ی ناوچه‌گه‌رییم‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬مه‌س���ه‌له‌ی پشتگوێخس���تنی‬ ‫بادین���ان‌و هه‌ولێرم له‌گه‌ڵ باس���كردوه‌‪،‬‬ ‫غیاب���ی س���تراتیژی گۆڕان بۆ مه‌س���ه‌ل ‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی���ه‌كان‌و مه‌س���ه‌له‌ی‌ ده‌وڵه‌ت���ی‬ ‫كوردی بۆ مه‌سه‌ل ‌ه هه‌رێمییه‌كانم له‌گه‌ڵ‬ ‫خۆی باس���كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم رۆژ له‌دوای رۆژ‬ ‫ئه‌و سیاسه‌ته‌ ‌ی كه‌ سه‌ركردایه‌تی گۆڕان‬ ‫پیاده‌ی‌ ده‌كرد وایكرد بزوتنه‌وه‌ ‌ی گۆڕان‬ ‫بچوكتربێت���ه‌وه‌و ببێت��� ‌ه بزوتنه‌وه‌یه‌كی‬ ‫لۆكاڵی‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم قس���ه‌یه‌ك هه‌ی ‌ه كه‌‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ نه‌كرای���ت به‌وه‌زیری‌ ماف ‌ی‬ ‫مرۆڤ له‌حكومه‌تی‌ عێراق‌و نه‌وش���یروان‬ ‫مس���ته‌فاش ئاماده‌ نه‌بو‌ه دیدارت له‌گه‌ڵ‬

‫ب���كات له‌به‌ریتانی���ا وازت له‌بزوتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫گۆڕان هێنا؟‬ ‫محه‌مه‌د حاجی‪ :‬ئ���ه‌و دو بابه‌ت ‌ه دور‌ه‬ ‫له‌راستییه‌وه‌‪ ،‬نه‌وشیروان مسته‌فا شاهێد‌ه‬ ‫كه‌ رۆژێك له‌رۆژان نه‌چومه‌ته‌ الی‌و داوای‬ ‫پۆس���تی وه‌زیرییم لێنه‌كردوه‌‪ ،‬پێمخۆش ‌ه‬ ‫له‌یاده‌وه‌رییه‌كانی بینوس���ێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ته‌كلیفم له‌براده‌ران���ی گۆڕان كردبێت بۆ‬ ‫هه‌ر پۆس���تێك پێمخۆشه‌ قسه‌ی خۆیان‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم خودی نه‌وش���یروان مسته‌فا‬ ‫خۆی باڵویكردۆته‌وه‌ ك���ه‌ وه‌زاره‌ته‌كه‌ ‌ی‬ ‫گ���ۆڕان له‌به‌غدا به‌ر هه‌ولێ���ر ده‌كه‌وێت‌و‬ ‫له‌هه‌ولێریش ناوی منی هێنابو كه‌ كاندید‬ ‫بوم بۆ ئه‌و پۆسته‌‪ ،‬دواتر به‌هۆی هه‌ندێك‬ ‫ه���ۆكاری تایبه‌ت���ی دكت���ۆر ده‌رباز كرا‬ ‫به‌وه‌زیرو مه‌حمود ره‌زاش چوه‌ ش���وێنی‬ ‫دكتۆر ده‌رباز له‌په‌رله‌مانی عێراق‪ ،‬هۆكاری‬ ‫دیكه‌ش هه‌بو له‌مه‌س���ه‌له‌ی‌ ته‌كه‌تول ك ‌ه‬ ‫تێوه‌گالبون‪ ،‬گه‌یش���تن به‌مه‌رامی خۆیان‬ ‫كه‌ ئه‌وكاره‌ كراو پۆس���ته‌ك ‌ه درا به‌دكتۆر‬

‫ده‌رباز‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا بویت به‌پارتی؟‬ ‫محه‌مه‌د حاجی‪ :‬پێمخۆشه‌ ئه‌و پرسیار‌ه‬ ‫الببه‌یت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم ل���ه ‌كۆنگ���ر‌ه‬ ‫رژۆنامه‌نوسییه‌كه‌تدا وتت ده‌چمه‌ حزبێك‬ ‫كه‌ كار بۆ سه‌ربه‌خۆیی كوردستان بكات‌و‬ ‫چه‌ند شتێكی تر كه‌ باستكرد ئه‌وه‌ ته‌نها‬ ‫له‌پارتیدا به‌دیده‌كرێت؟‬ ‫محه‌مه‌د حاجی‪ :‬كاری سیاس���یی خۆم‬ ‫ده‌ك���ه‌م‌و له‌گ���ه‌ڵ جه‌نابی س���ه‌رۆكیش‬ ‫كۆبومه‌ت���ه‌وه‌و پێش���وازییه‌كی گه‌رم���ی‬ ‫لێك���ردوم‌و ده‌رگاكانی بۆ من كردۆته‌وه‌و‬ ‫زۆر سوپاس���ی ده‌كه‌م‪ ،‬بڕیاری خۆیش���م‬ ‫ده‌ده‌م له‌س���ه‌ر ئه‌و بابه‌ت���ه‌و ئه‌گه‌ر ببم‬ ‫به‌پارت���ی ش���انازی به‌پارت���ی بونمه‌و‌ه‬ ‫ده‌كه‌م‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌میان���ه‌ی‌ دی���دارت له‌گه‌ڵ‬ ‫بارزان���ی‪ ،‬بارزانی چی پێوتیت‌و تۆ چیت‬ ‫به‌بارزانی وت؟‬

‫محه‌م���ه‌د حاج���ی‪ :‬قس���ه‌مان زۆركرد‬ ‫له‌گه‌ڵ جه‌نابی س���ه‌رۆك‪ ،‬به‌اڵم نامه‌وێت‬ ‫باسی لێوه‌بكه‌م به‌داوای لێبوردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بارزانی ده‌ستخۆشی لێكردیت‬ ‫كه‌ هاتیته‌ ده‌ره‌وه‌ له‌بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان؟‬ ‫محه‌مه‌د حاجی‪ :‬وه‌اڵمی ئه‌و پرسیار‌ه‬ ‫ناده‌مه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان دواین‬ ‫پرۆژه‌ی‌ خ���ۆی راگه‌یاند‪ ،‬بۆچونت چیی ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و پرۆژه‌یه‌؟‬ ‫محه‌م���ه‌د حاجی‪ :‬ئ���ه‌م ماوه‌یه‌ پرۆژ‌ه‬ ‫زۆره‌‪ ،‬ی���ه‌ك له‌وانه‌ پرۆژه‌ك���ه‌ی‌ گۆڕانه‌‪،‬‬ ‫هه‌مو الیه‌ن���ه‌ سیاس���ییه‌كان پرۆژه‌یان‬ ‫باڵوكردۆت���ه‌وه‌و ش���تی باش���ی تێدایه‌‪،‬‬ ‫ره‌نگه‌ س���ودی هه‌بێت بۆ دۆخی ئێستای‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئه‌وپرۆژانه‌ شتی تازه‌ی‌ تێدا‬ ‫نیه‌‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌ چه‌ند س���اڵی رابردو شه‌ڕ‌ه‬ ‫پ���رۆژ‌ه ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم له‌س���ه‌ر ئه‌رزی‬ ‫واقیعدا چه‌ن���د ده‌كرێت ئه‌وه‌ ش���تێكی‬ ‫تره‌‪.‬‬

‫خودی نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فا خۆی‬ ‫باڵویكردۆته‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫وه‌زاره‌ته‌ك ‌هی‌ گۆڕان‬ ‫له‌به‌غدا به‌ر هه‌ولێر‬ ‫ده‌كه‌وێت‌و له‌هه‌ولێریش‬ ‫ناوی منی هێنابو ك ‌ه‬ ‫كاندید بوم بۆ ئه‌و‬ ‫پۆسته‌‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬دوای وازهێنانت هه‌وڵ نه‌درا‬ ‫بتگه‌ڕێننه‌وه‌ بۆ ناو گۆڕان؟‬ ‫محه‌م���ه‌د حاج���ی‪ :‬هه‌ندێك ب���راده‌ر‬ ‫په‌یوه‌ندییان كرد‪ ،‬به‌اڵم من بڕیاری خۆم‬ ‫داو گه‌ڕانه‌وه‌شی تێدانیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬قس���ه‌ی‌ ئ���ه‌و‌ه ده‌كرێت كه‌‬ ‫هۆكارێكی‌ وازهێنانت له‌گۆڕان په‌یوه‌ند ‌ی‬ ‫به‌گه‌یاندنی‌ فایل ‌ه ده‌نگیه‌كان ‌ی نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فا بوبێت به‌پارتی‪ ،‬بۆ ئه‌م ‌ه ده‌ڵێ ‌ی‬ ‫چی‌؟‬ ‫محه‌م���ه‌د حاجی‪ :‬ل���ه‌و رۆژه‌وه‌ ‌ی بوم‬ ‫به‌گ���ۆڕان تا ئ���ه‌و رۆژه‌ ‌ی وازم له‌گۆڕان‬ ‫هێن���اوه‌‪ ،‬له‌هه‌مو ژیانی سیاس���یی خۆم‬ ‫به‌ته‌ح���ه‌داو‌ه ده‌یڵێ���م هه‌رچ���ی حزبی‬ ‫كوردس���تانی هه‌ی���ه‌‪ ،‬ه���ه‌ر ده‌زگایه‌كی‬ ‫ئه‌منی‌و هه‌واڵگری كوردستانی‌و عێراقی‌و‬ ‫جیهان���ی‪ ،‬هه‌ر ش���تێكیان له‌س���ه‌ر من‬ ‫هه‌یه‌و ه���ه‌ر به‌ڵگه‌یه‌ك هه‌یه‌ ك ‌ه له‌ژیانی‬ ‫سیاس���ییمدا كردبێتم به‌سوپاس���ه‌و‌ه با‬ ‫باڵویبكه‌نه‌وه‌و هاواڵتیان بیزانن‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )516‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/2/16‬‬

‫سیروان بارزانی‪ :‬گه‌وره‌ترین قه‌رزار له‌عێراقدا منم‬ ‫ئا‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬ ‫سیروان بارزانی به‌رپرسی میحوه‌ری‬ ‫گوێڕ ـ مه‌خموری هێزی پێشمه‌رگه‌ له‌م‬ ‫گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "ئێستاش‬ ‫نرخی قسه‌كردن له‌كۆمپانیای كۆڕه‌ك‬ ‫هه‌رزانتره‌ له‌ئاسیاسێڵ"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بارودۆخ���ی به‌ره‌كان���ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ له‌ئێستادا چۆنه‌؟‬ ‫س���یروان بارزانی‪ :‬به‌ره‌كانی جه‌نگ‬ ‫ل���ه‌م دو هه‌فته‌ی���ه‌ی راب���ردو ئارامتره‌‬ ‫له‌ماوه‌كانی پێش���وتر‪ ،‬ب���ه‌اڵم رۆژانه‌‬ ‫له‌میح���وه‌ری ئێمه‌ بۆردومانی به‌رده‌وام‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئاماده‌كاریی���ه‌كان ب���ۆ‬ ‫كۆنترۆڵكردن���ه‌وه‌ی‌ موس���ڵ ل���ه‌ چ‬ ‫ئاستێكدایه‌؟ ئایا پێشمه‌رگه‌ به‌شداری‬ ‫پێده‌كرێت؟‬ ‫سیروان بارزانی‪ :‬وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌‬ ‫قسه‌ی‌ له‌سه‌ر به‌شداریكردنی پێشمه‌رگه‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها جه‌نابی س���ه‌رۆكیش‬ ‫رایگه‌یاندوه‌ كه‌ پێش���مه‌رگه‌ به‌شداری‬ ‫له‌و ش���ه‌ڕه‌ ده‌كات‪ ،‬چونكه‌ زۆر شوێنی‬ ‫كوردنش���ین ماوه‌و مه‌سیحینشین ماوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ب���ۆ چۆنێت���ی‌و چه‌ندێتی هێزی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ له‌به‌ش���داریكردنی شه‌ڕی‬ ‫موسڵ تائێستا دیارینه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ئێس���تادا ئاماده‌كارییه‌كان‬ ‫چین؟‬ ‫س���یروان بارزان���ی‪ :‬فیرقه‌ی‌ (‪)15‬ی‬ ‫عێراق دو فه‌وجیان گه‌یشتۆت ‌ه مه‌خمورو‬ ‫ئه‌وانی دیكه‌ش له‌ماوه‌ی ئاینده‌ ده‌گه‌ن‪،‬‬ ‫سه‌رقاڵی پالندانانن له‌گه‌ڵ هاوپه‌یمانان‪،‬‬ ‫به‌اڵم دیاریكردنی رۆژه‌كه‌ بۆ هێرشكردن‬ ‫دیارینه‌كراوه‌‪ ،‬مانگێكی تره‌ یان دوانی‬ ‫تر ئه‌وه‌ تائێستا دیارنیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا پێش���مه‌رگه‌ به‌ش���داری‌‬ ‫گرتنه‌وه‌ی‌ ناو شاری‌ موسڵ‌ ده‌كات؟‬ ‫س���یروان بارزان���ی‪ :‬پێده‌چێ���ت‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ به‌ش���داری ش���ه‌ڕی ن���او‬ ‫ش���اری موس���ڵ نه‌كات‪ ،‬به‌اڵم شه‌ڕی‬ ‫ئه‌و ش���وێنانه‌ ده‌كات كه‌ كوردنش���ین‌و‬ ‫مه‌سیحینشینن‪ ،‬چونكه‌ موسڵ‌ عه‌ره‌بی‬ ‫ش���وڤێنی زۆره‌و هه‌ر پێیانخۆش نییه‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ به‌شداری بكات‌و وه‌ك هێزی‬ ‫رزگاركه‌ر ته‌ماشای پێشمه‌رگه‌ ناكه‌ن‪،‬‬ ‫من وه‌كوخۆم به‌باش���ی نازانم ش���ه‌ڕی‬ ‫ناوشاری موسڵ بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬س���ه‌ره‌تای ئه‌مساڵ دو هێزی‬ ‫توركی���ا هاتنه‌ ناوچه‌ی‌ باش���یك‪ ،‬ئه‌و‬ ‫هێزه‌ به‌شداری له‌و شه‌ڕه‌ ده‌كات؟‬ ‫س���یروان بارزانی‪ :‬ئه‌وه‌ له‌میحوه‌ری‬ ‫ئێم���ه‌ نی���ه‌و ئ���ه‌وه‌ی‌ بینیومان���ه‌‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌كان���ه‌وه‌ بوه‌‪ ،‬به‌ش���داری‬

‫سیروان بارزانی‬ ‫شه‌ڕی موسڵیش ناكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬هێ���زی حه‌ش���دی‌ وه‌ته‌نی‬ ‫نوجێفی به‌ش���داری ش���ه‌ڕی موس���ڵ‬ ‫ده‌كه‌ن؟‬ ‫سیروان بارزانی‪ :‬ئه‌وان له‌گه‌ڵ ئێمه‌ن‬ ‫ئه‌و س���ێ ه���ۆزه‌ عه‌ره‌بیه‌ س���اڵێك‌و‬ ‫چوارمانگه‌ مه‌شقپێكردنیان ته‌واو بوه‌و‬ ‫به‌ش���داری له‌ئازادكردن���ه‌وه‌ی‌ موس���ڵ‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬كاتی خۆی كه‌ ئه‌وانمان هێنا‬ ‫ب���ۆ ئه‌وه‌ بو پێش���مه‌رگه‌ پێش���ڕه‌ویی‬ ‫بكات‌و نه‌چنه‌ شوێنه‌ عه‌ره‌بنیشینه‌كان‪،‬‬ ‫ئێس���تا ئ���ه‌و س���نوره‌ی‌ ك���ه‌ ئێم���ه‌‬ ‫ئازادمانكردوه‌‪ ،‬راس���ته‌وخۆ خاكی ئه‌و‬ ‫سێ عه‌شیره‌ته‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌س���ه‌دا چه‌ن���دی خاكی‬ ‫كوردس���تان به‌ده‌س���ت چه‌كداران���ی‬ ‫داعشه‌وه‌ ماوه‌؟‬

‫سیروان بارزانی‪ :‬نزیكه‌ی‌ له‌سه‌دا دو‬ ‫بۆ له‌سه‌دا سێی به‌ده‌سته‌وه‌یه‌ له‌سنوری‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬چیتان كردوه‌ بۆ لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫له‌و چه‌كانه‌ی‌ ده‌گاته‌ ده‌ست پێشمه‌رگه‌‌و‬ ‫ده‌ڵێن كڕین‌و فرۆش���تنی پێوه‌ده‌كرێت‬ ‫له‌بازاڕه‌كانی چه‌كفرۆشاندا؟‬ ‫سیروان بارزانی‪ :‬وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌و‬ ‫به‌ش���ی هه‌واڵگ���ری به‌دواداچون���ی‬ ‫بۆده‌كات‪ ،‬ئه‌و میحوه‌ره‌ی‌ ئێمه‌ی‌ لێین‬ ‫هیچ جۆره‌ چه‌كێكم���ان وه‌رنه‌گرتوه‌ تا‬ ‫بزانین مامه‌ڵه‌ی‌ پێوه‌ده‌كرێت یا نا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌ڵێنه‌ك���ه‌ی‌ ئه‌مری���كا بۆ‬ ‫پێكهێنانی‌ دو فه‌وجی‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫چی به‌سه‌رهات؟‬ ‫س���یروان بارزان���ی‪ :‬ت���ا ئێس���تا‬ ‫جێبه‌جێنه‌ك���راوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌رخه‌ریكن‬

‫ب���ۆ پێداچون���ه‌وه‌ی‌ ته‌ش���كیالت‌و‬ ‫رێكخستنه‌كانیان له‌س���ه‌ر به‌ڵێنه‌كانی‬ ‫خۆیانن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچی‌ جێبه‌جێ نه‌كراوه‌؟‬ ‫سیروان بارزانی‪ :‬له‌سه‌ره‌تاوه‌ به‌ته‌مای‬ ‫دانانی هێ���زی تازه‌ ب���ون‪ ،‬حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم بودجه‌ی‌ پێویس���تی نه‌بو‪ ،‬دواتر‬ ‫بڕی���اردرا دو لیوای هێزی پێش���مه‌رگه‌‬ ‫تۆماربكرێت‪ ،‬دوات���ر بڕیاره‌كه‌ گۆڕدراو‬ ‫بڕیاره‌ به‌م نزیكانه‌ جێبه‌جێبكرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا مه‌ترس���ی داعش له‌سه‌ر‬ ‫هه‌رێمی كوردستان ماوه‌؟‬ ‫س���یروان بارزان���ی‪ :‬به‌دڵنیایی���ه‌وه‌‬ ‫مه‌ترس���ی ماوه‌‪ ،‬هێزێكی وه‌ك داعشی‬ ‫خۆكوژ ئه‌و هه‌مو چه‌ك‌و ته‌قه‌مه‌نییه‌ی‬ ‫هه‌یه‌و (‪ )3700‬كیلۆمه‌تر به‌ره‌ی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌دڵنیایی���ه‌وه‌ زۆر زۆریش مه‌ترس���ی‬ ‫ماوه‌‪ ،‬هه‌ركاتێك بیه‌وێت (‪ )500‬كه‌س‬ ‫له‌خۆكوژ كۆبكاته‌وه‌و هێرش بكات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬گله‌یی ئه‌وه‌ له‌تۆ ده‌كرێت كه‌‬ ‫هۆكاری‌ به‌ش���داریتان له‌كۆبونه‌وه‌كانی‌‬ ‫واڵتانی‌ ده‌ره‌وه‌ به‌ه���ۆی نزیكیته‌وه‌یه‌‬ ‫له‌بارزانی‪ ،‬پێتوانیه‌ راسته‌؟‬ ‫س���یروان بارزان���ی‪ :‬بڕی���اری‬ ‫له‌وه‌زاره‌ت���ی‬ ‫به‌ش���داریكردنه‌كه‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌وه‌ درا‪ ،‬ئه‌و شاندانه‌ی‌ هاتنه‌‬ ‫میح���وه‌ری گوێ���رو مه‌خم���ور ئه‌وكاته‌‬ ‫بڕیاریاندا داوه‌تنامه‌ بنێرن‪،‬هه‌تا جارێك‬ ‫ناوه‌كان نێردرا به‌بێ ئه‌وه‌ی‌ ناوی منی‬ ‫تێدابێت‪ ،‬ئه‌و لیسته‌ ره‌تكرایه‌وه‌و وتیان‬ ‫ده‌بێت ناوی سیروان بارزانی تێدابێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئێمه‌ ئه‌وم���ان بینیوه‌و ده‌بێت‬ ‫له‌گه‌ڵ شانده‌كه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌ بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬چ���ۆن ده‌توانی‌ كاری بزنس‌و‬ ‫پێشمه‌رگایه‌تی‌ پێكه‌وه‌ كۆبكه‌یته‌وه‌؟‬ ‫س���یروان بارزان���ی‪ :‬به‌یه‌ك���ه‌وه‌‬ ‫كۆنه‌بونه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬س���ه‌ره‌تا م���ن‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ ب���وم‪ ،‬كه‌ مه‌ترس���ی نه‌ما‬ ‫ده‌س���تم به‌كاری بزنس ك���رد‪ ،‬ئه‌وكات‬ ‫مۆڵه‌ت���م له‌جه‌نابی س���ه‌رۆك‌و هاوڕێ‌و‬ ‫پێشمه‌رگه‌كان وه‌رگرت‌و پێموتن ئێستا‬ ‫كات���ی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی‌ كوردس���تانه‌‪،‬‬ ‫ده‌س���تمكرد به‌كاری بزنس‪ ،‬به‌ودواییه‌‬ ‫ك���ه‌ داعش س���وپرایزی دروس���تكردو‬ ‫ش���ه‌ڕه‌كان ده‌س���تیپێكرده‌وه‌‪ ،‬م���ن‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ كوردستان بوم‪ ،‬ته‌له‌فۆنیان‬ ‫بۆكردم‌و وتیان له‌سه‌ر به‌ڵێنی خۆتیت؟‬ ‫گه‌ڕامه‌وه‌‪ ،‬ویس���تمان بڕۆین شه‌نگالی‬ ‫به‌س���ه‌رداهات‌و دواتر ئه‌وه‌ی‌ هه‌ولێری‬ ‫به‌س���ه‌رداهات‪ ،‬پاش���ان له‌گه‌ڵ (‪)150‬‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ هاتینه‌ میح���وه‌ری گوێرو‬ ‫یه‌كه‌مجار كه‌ رێگه‌ی‌ داعش گیراو گورز‬ ‫به‌ر داعش ك���ه‌وت له‌م میحوه‌ره‌وه‌ بو‪،‬‬ ‫ئێس���تا وازم له‌كاری بزن���س هێناوه‌و‬ ‫پێشمه‌رگایه‌تی ده‌كه‌م‪.‬‬

‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچی‌ زۆرێك له‌میحوه‌ره‌كان‬ ‫به‌ده‌ست بنه‌ماڵه‌ی بارزانییه‌وه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫بڕوانه‌كردنه‌ به‌فه‌رمانده‌كانی تر؟‬ ‫س���یروان بارزانی‪ :‬بێگومان نه‌خێر‪،‬‬ ‫میح���وه‌ری هه‌ش���ت كاك زه‌عیم عه‌لی‬ ‫لێیه‌‪،‬میح���وه‌ری ح���ه‌وت كاك دكت���ۆر‬ ‫رۆژه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی سه‌رقاڵ بونی كاك‬ ‫عارف ته‌یفور له‌وێیه‌‪ ،‬میحوه‌ری شه‌ش‬ ‫منی لێم‪،‬میحوه‌ری چوار دكتۆر كه‌مال‬ ‫كه‌ركوكییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم مه‌نسور بارزانی‌و ره‌وان‬ ‫بارزانیش به‌رپرسی میحوه‌رن؟‬ ‫س���یروان بارزان���ی‪ :‬ئ���ه‌وان وه‌ك‬ ‫فه‌رمانده‌ی‌ هێزه‌كانی خۆیان به‌شدارن‬ ‫له‌به‌ره‌كانی جه‌نگ وه‌ك پێش���مه‌رگه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم مه‌سه‌له‌ باوه‌ڕكردن نیه‌‪ ،‬چه‌ندین‬ ‫فه‌رمان���ده‌ی‌ دیك���ه‌ی‌ لێی���ه‌و ئ���ه‌رك‬ ‫ده‌كێشن‌و كاره‌كانی خۆیان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌وانه‌ی‌ له‌ناو پارتیدا باستكرد‬ ‫بۆچی‌ تۆ له‌هه‌مویان له‌پێشتری له‌روی‬ ‫ده‌ركه‌وتنته‌وه‌ له‌راگه‌یاندنه‌كانه‌وه‌؟‬ ‫س���یروان بارزان���ی‪ :‬وه‌ك���و باس���م‬ ‫ك���رد ك���ه‌ س���ه‌ره‌تا داع���ش ه���ات‌و‬ ‫ل���ه‌م میح���وه‌ره‌وه‌ شكس���تیان هێنا‪،‬‬ ‫دواتری���ش له‌كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندن وتم‬ ‫به‌چوار س���ه‌عات مه‌خم���ورو گوێریان‬ ‫لێوه‌رده‌گرین���ه‌وه‌ له‌و كات���ه‌ خراپه‌دا‪،‬‬ ‫به‌ك���رده‌وه‌ش كه‌متر له‌چوارس���ه‌عاتی‬ ‫خایان���د و لێمانوه‌رگرتن���ه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌‬ ‫بوه‌ ه���ۆی بایه‌خی راگه‌یان���دن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌هه‌موی گرنگت���ر ئه‌وه‌یه‌ میحوه‌ره‌كه‌‬ ‫له‌پایته‌خت���ه‌وه‌ نزیكه‌و ه���ه‌ر وه‌فدێكی‬ ‫راگه‌یاندن‌و س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌ن‌و‬ ‫ده‌ره‌وه‌ دێ���ن كه‌ داوا بكه‌ن بۆ چونیان‬ ‫ب���ۆ میحوه‌ر دێن���ه‌ ئێ���ره‌‪ ،‬راگه‌یاندن‬ ‫دێت‌و باڵویده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬ئێره‌ گه‌رمترین‬ ‫میح���وه‌ره‌‪ ،‬چونكه‌ بۆ داعش موس���ڵ‬ ‫پایته‌خته‌و بۆ ئێمه‌ش هه‌ولێر پایته‌خته‌‬ ‫ئه‌وه‌ یه‌كێكه‌ له‌هۆكاره‌كانی ده‌ركه‌وتن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬س���ه‌روه‌ت وسامانی سیروان‬ ‫بارزانی به‌چه‌ند مه‌زه‌نده‌ ده‌كرێت؟‬ ‫س���یروان بارزان���ی‪ :‬وه‌اڵ زۆره‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌خوا به‌زیاد بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌ ملیار دۆالر ده‌بێت؟‬ ‫س���یروان بارزانی‪ :‬نه‌به‌خوا ئه‌وه‌نده‌‬ ‫نیه‌‪،‬به‌چی ده‌گه‌م به‌ده‌ ملیار دۆالر؟‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌ژماره‌ چه‌نده‌؟‬ ‫س���یروان بارزان���ی‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر ژماره‌‬ ‫راسته‌قینه‌كه‌تان پێبڵێم باوه‌ڕده‌كه‌ن؟‬ ‫گه‌وره‌ترین قه‌رزار له‌عێراقدا منم‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬چه‌ند قه‌رزداری؟‬ ‫سیروان بارزانی‪ :‬ش���ه‌ریكمان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ فه‌ره‌نس���ییه‌كانن‪ ،‬چه‌ن���دو چۆنه‌‬ ‫ب���ه‌ورده‌كاری‌ نازانم‪ ،‬ب���ه‌اڵم قه‌رزێكی‬ ‫زۆرمان له‌سه‌ره‌‪.‬‬

‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ده‌گاته‌ ‪ 10‬ب���ۆ ‪ 15‬ملیۆن‬ ‫دۆالر؟‬ ‫س���یروان بارزانی‪ :‬له‌دوس���ه‌د ملیۆن‬ ‫دۆالریش ره‌تیكردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌كه‌یه‌وه‌ س���ه‌رقاڵی كاری‬ ‫بزنیست؟‬ ‫سیروان بارزانی‪ :‬له‌ساڵی(‪)2000‬ه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ماوه‌ی پێشودا كۆمپانیای‬ ‫ئاسیاس���ێڵ‌ دابه‌زاندن���ی نرخ���ی كرد‬ ‫بۆ به‌ش���داربوانی‪ ،‬كۆمێنت���ان بۆ ئه‌مه‌‬ ‫چییه‌؟‬ ‫س���یروان بارزانی‪ :‬ئێس���تاش ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌راورد بكرێت كه‌ ئه‌و نرخانه‌ی‌ كۆڕه‌ك‬ ‫هه‌یه‌ت���ی له‌گه‌ڵ ئه‌و داش���كاندنه‌ی‌ كه‌‬ ‫باس���ی لێوه‌ده‌كه‌ی���ت‪ ،‬به‌تایبه‌تی ئه‌و‬ ‫ئۆفه‌ره‌ی‌ كه‌ناوی دیارییه‌ له‌ناوچه‌كانی‬ ‫كه‌ركوك‌و گه‌رمیان‌و س���لێمانی كۆڕه‌ك‬ ‫هه‌رزانتره‌‪ ،‬منافه‌سه‌ش ده‌بێت‪ ،‬كه‌ دو‬ ‫كۆمپانیا ركابه‌ر بن هه‌ر منافه‌سه‌ی تێدا‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌نیازی ئۆفه‌رێكی هاوشێوه‌ی‌‬ ‫ئاسیاسێڵ نین؟‬ ‫سیروان بارزانی‪ :‬بێگومان ده‌مانبێت‪،‬‬ ‫نه‌ك به‌رامبه‌ر به‌ئاسیا‪ ،‬ماوه‌ی‌ ساڵێكه‌‬ ‫هه‌مانه‌و تائێس���تا هه‌مان���ه‌‪ ،‬راگه‌یاندن‬ ‫شتێكه‌و كردار شتێكی دیكه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌راوردێك بكه‌ن له‌سلێمانی‌و كه‌ركوك‬ ‫دوای داشكاندنی ئاس���یا‪ ،‬هێشتا ئێمه‌‬ ‫نرخمان هه‌رزانتره‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬داهاتی س���ااڵنه‌ی‌ كۆڕه‌ك‬ ‫به‌چه‌ن���د مه‌زن���ده‌ ده‌كرێ���ت‌و چه‌ن���د‬ ‫به‌شداربوی هه‌یه‌؟‬ ‫س���یروان بارزان���ی‪ :‬ح���ه‌وت ملیۆن‬ ‫به‌ش���داربوی هه‌یه‌‪ ،‬داهاته‌كه‌ جیاوازه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ وارد‪ ،‬ئ���ه‌و ج���ۆره‌ زه‌ریب���ه‌و‬ ‫ته‌كس���ه‌ی‌ ئێمه‌ ده‌یده‌ن هه‌تا ئاس���یاو‬ ‫زه‌ینی���ش هی���چ كۆمپانیایه‌ك���ی دیكه‌‬ ‫به‌وجۆره‌ له‌سه‌ری نیه‌له‌عێراق‪ ،‬چه‌ندین‬ ‫جۆر زه‌ریبه‌ ده‌درێت‪ ،‬تا ئێس���تا ملیارو‬ ‫نیوێك دۆالر زه‌ریبه‌م���ان داوه‌‪ ،‬پازده‌‬ ‫له‌س���ه‌د له‌واری���دات وه‌رده‌گیرێت نه‌ك‬ ‫له‌س���ود‪ ،‬ئه‌گه‌ر س���ودیش هه‌بو پازده‌‬ ‫له‌س���ه‌د وه‌رده‌گیرێ���ت‪ ،‬له‌حس���اباتی‬ ‫ك���ۆڕه‌ك تائێس���تا له‌زه‌ره‌رداین ئه‌مه‌‬ ‫چوارساڵه‌ كه‌ وایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ش���ه‌ریكی پارتیت هه‌یه‌ كه‌‬ ‫هاوبه‌شی هه‌بێت له‌كۆڕه‌ك تیلیكۆم؟‬ ‫س���یروان بارزانی‪ :‬نه‌خێر‪ ،‬ئه‌وكاته‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ كۆمپانیاكه‌م دانا به‌رپرس���یارێتیم‬ ‫نه‌ب���و له‌ن���او پارت���ی‪ ،‬ئ���ه‌وكات وازم‬ ‫له‌پێشمه‌رگایه‌تی هێناو ده‌ستم به‌بزنس‬ ‫كرد‪ ،‬وه‌كو به‌رپرسی پارتی شه‌راكه‌تم‬ ‫نی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ش���ه‌ریكی فه‌ره‌نس���یمان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬كۆمپانیای هه‌ڵه‌بجه‌ش له‌ش���اری‬ ‫سلێمانی شه‌ریكمانن‪.‬‬

‫یه‌كێتی له‌ڕێگه‌ی عه‌لی باپیره‌و‌ه په‌یامێك ئاڕاسته‌ی گۆڕان ده‌كات‪:‬‬

‫نابێت شانه‌ی چه‌كداری دروستبكات‬

‫یه‌كێت���ی له‌ڕێگ���ه‌ی عه‌ل���ی باپیره‌و‌ه‬ ‫په‌یامێ���ك ئاڕاس���ته‌ی گ���ۆڕان ده‌كاو‬ ‫هۆشداری ئه‌وه‌ی ده‌داتێ "ده‌بێت گۆڕان‬ ‫‌واز له‌و پالن ‌ه هاوبه‌شه‌ی له‌گه‌ڵ په‌كه‌ك ‌ه‬

‫‌بهێنێت بۆ دروستكردنی شانه‌ی چه‌كداری‬ ‫نهێنی"‪.‬‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگادار‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند كه‌ "له‌دوا كۆبونه‌وه‌ی‬

‫نێ���وان عه‌لی باپیرو مه‌كته‌بی سیاس���ی‬ ‫یه‌كێتیدا‪ ،‬به‌رپرسانی یه‌كێتی نیشتمانی‬ ‫کوردس���تان په‌یامێكی���ان به‌عه‌لی باپیر‬ ‫ئه‌میری كۆمه‌ڵی ئیسالمی بۆ بزوتنه‌وه‌ی‬

‫له‌په‌یوه‌ندییه‌ك���دا‪ ،‬ج���ه‌الل جه‌وهه‌ر‬ ‫ئه‌و س���ه‌رچاوه‌یه‌ ‌ئه‌وه‌ش���ی به‌ئاوێن ‌ه‬ ‫گۆڕان ناردوو‌ه‌ك ‌ه‌واز له‌و هه‌وڵ ‌ه‌بهێنێت‬ ‫به‌هاوبه‌ش���ی له‌گه‌ڵ په‌كه‌ك ‌ه ‌ده‌یدات بۆ ‌ڕاگه‌یاند كه‌ "ئه‌م ‌ه ته‌نها گومان كردنێك ‌ه ئه‌ندام���ی جڤات���ی نیش���تمانی گ���ۆڕان‬ ‫دروستكردنی شانه‌ی چه‌كداری هاوبه‌ش له‌الیه‌ن یه‌كێتیی���ه‌وه‌ به‌رامبه‌ر به‌گۆڕان‪ ،‬له‌مب���اره‌وه‌ ڕایگه‌یاند "ئ���اگاداری وه‌ها‬ ‫په‌یامێك نیم"‪.‬‬ ‫به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی هیچ بنه‌مایه‌كی هه‌بێت"‪.‬‬ ‫له‌ناو شاره‌كانی هه‌رێمی كوردستان"‪.‬‬

‫پاره‌ی‌ ته‌زویر تێكه‌ڵ به‌موچه‌ ‌ی مامۆستایان ده‌كرێت‬ ‫مامۆس���تایه‌كی زانك���ۆی س���لێمانی‬ ‫ده‌ڵێ���ت "رۆژی دوش���ه‌ممه‌ له‌كات���ی‬ ‫وه‌رگرتنی موچ���ه‌دا‪ ،‬پێنج هه‌زارییه‌كی‬ ‫ته‌زویری تێدابوه‌‪ ،‬س���ێ جاری دیكه‌ش‬ ‫له‌رابردو هه‌مان دی���ارده‌ هه‌بوه‌‪ ،‬جاری‬ ‫واش هه‌بوه‌ پ���اره‌ی‌ كه‌میان داوینه‌تێ‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆكی لیژنه‌ی‌ دارای���ی له‌په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس���تان ده‌ڵێ���ت "س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیرانمان ل���ه‌و دیارده‌یه‌‬ ‫ئاگاداركردۆته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬بنار هیدایه‌ت‪ :‬دكتۆر ئیدریس‬ ‫كه‌ری���م مامۆس���تای زانكۆی س���لێمانی‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "له‌مه‌سه‌له‌ی‌ ته‌زویر‬ ‫له‌یاسادا‪ ،‬ئه‌گه‌ر (‪ )250‬دینار و ملیۆنێك‬ ‫دین���ارت پێبێت وه‌كو یه‌ك وایه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫من وه‌رمگرتوه‌ له‌پاره‌كه‌دا (‪ )5‬هه‌زاری‬ ‫تێداب���وه‌‪ ،‬پاره‌كه‌ ه���ی ناوه‌ندی بانكی‬ ‫هه‌رێم بوه‌‪ ،‬كێ كردویه‌تی"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ ش���وێنه‌كه‌‬ ‫قه‌ره‌باڵغ بو نه‌مزانی مامۆستاكانی دیكه‌‬ ‫به‌هه‌م���ان ش���ێوه‌ بوه‌ یا ن���ا‪ ،‬من بۆیه‌‬

‫پێمزانی له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ پێش���تر له‌لیژنه‌ی‌ دیك���ه‌ش ئه‌وه‌یه‌ كه‌ پ���اره‌ی ئه‌م واڵته‌‬ ‫موچه‌ بوم چه‌ند جارێ���ك له‌مانگه‌كانی له‌بانكێك���ی هه‌ولێ���ر به‌ن���اوی بانك���ی‬ ‫پێشو دیارده‌ی‌ ته‌زویر له‌موچه‌دا هه‌بوه‌و كوردس���تانی نێوده‌وڵه‌تیی���ه‌‪ ،‬كات���ی‬ ‫له‌بانك پاره‌ك���ه‌م پێ ده‌گۆڕین‪ ،‬ئامێری پێش���و كه‌ پ���اره‌كان له‌بانكی حكومیدا‬ ‫حه‌ساس���م ده‌برده‌ بانك‌و پشكیننم بۆ بو هه‌مو ش���ه‌ده‌ی‌ پاره‌ك���ه‌ پارچه‌یه‌ك‬ ‫كاغه‌زی پێوه‌بو ن���اوی فه‌رمانبه‌رو له‌چ‬ ‫پاره‌كه‌ ده‌كرد"‪.‬‬ ‫دكتۆر ئیدریس ئاشكراش���یكرد "سێ بانكێكه‌وه‌ ئه‌و پاره‌یه‌ هاتوه‌ له‌س���ه‌ری‬ ‫موچه‌ی‌ پێش���و له‌بانك پاره‌ی‌ ته‌زویری نوسرابو‪ ،‬چه‌ندین جار گله‌یی ئاراسته‌ی‌‬ ‫تێدابو‪ ،‬مانگێ���ك (‪)120‬هه‌زارو مانگێك بانكی كوردس���تانی نێوده‌وڵه‌تی كراوه‌‬ ‫(‪ )70‬هه‌زارو مانگێكیش (‪ )20‬هه‌زاری ك���ه‌ پاره‌ كه‌می هه‌یه‌و كورت ده‌هێنێت‬ ‫تێدابو‪ ،‬ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ی ته‌زویره‌ شتێكی له‌ش���ه‌ده‌كه‌دا‪ ،‬ئه‌مه‌ بێ س���ه‌روبه‌ره‌یی‬ ‫به‌رده‌وامه‌و بونی هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ته‌زویریش كه‌رتی داراییه‌ له‌هه‌رێمی كوردستان‪".‬‬ ‫ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌ش���كرد "به‌نوس���راو‬ ‫نه‌بێت ئه‌وا كه‌می پاره‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫عی���زه‌ت س���ابر س���ه‌رۆكی لیژن���ه‌ی‌ ئاراسته‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی هه‌رێممان‬ ‫دارای���ی له‌په‌رله‌مان���ی كوردس���تان ك���ردوه‌و ئاگادارمان كردونه‌ته‌وه‌ له‌بونی‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ وت "حكومه‌ت س���ه‌ركه‌وتو ئه‌و ج���ۆره‌ دیارده‌یه‌‪ ،‬ئه‌وان پێویس���ت‬ ‫نه‌ب���وه‌ له‌چاودێریكردنی داهات‌و پاره‌ی‌ ن���اكات وه‌اڵم���ی ئێمه‌ بده‌ن���ه‌وه‌ به‌ڵكو‬ ‫واڵته‌كه‌ی���دا‪ ،‬كه‌ قه‌یران دروس���تده‌بێت ده‌بێت به‌دواداچون‌و لێپرسینه‌وه‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫هه‌رچ���ی دی���ارده‌ دزێ���وه‌كان هه‌ی���ه‌ داوامان كردوه‌ كاری له‌سه‌ر بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫س���ه‌رهه‌ڵده‌ده‌ن‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش جۆرێك���ه‌ وادیاره‌ كارو به‌دواچونه‌كه‌یان به‌رهه‌می‬ ‫له‌دزیك���ردن‪ ،‬یه‌كێ���ك له‌هۆكاره‌كان���ی نه‌بوه‌‪".‬‬

‫‪ 5000‬دیناری ساخته‌‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )516‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/2/16‬‬

‫عومه‌ر شێخ موس‪:‬‬

‫‪5‬‬

‫پرسی سه‌ربه‌خۆی ‌ی كوردستان به‌كارێكی جدی نابینم‌و به‌تاكتیكی حزبی ده‌زانم‬ ‫ئا‪ :‬سه‌هه‌ند‬

‫عومه‌ر شێخ موس‪ ،‬سیاسه‌تمه‌داری‬ ‫ناوداری کورد له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا‬ ‫ده‌ڵێت‪" :‬ئه‌زمونی رۆژئاوا هێشتا‬ ‫به‌ته‌واوی‌ نه‌چه‌سپاوه‌و مه‌ترسی زۆری‬ ‫له‌سه‌ره‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت جارێ ئاینده‌ی دیار‬ ‫نییه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌كاتێكدا ناوچه‌ك���ه‌ به‌ده‌یان‬ ‫قه‌یران‌و ملمالنێی ناوچه‌یی‌و نێو ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫تێپه‌ڕده‌بێ���ت‪ ،‬كوردی���ش به‌ش���ێكه‌ له‌و‬ ‫هاوكێشانه‌‪ ،‬ده‌بێت سیاس���ه‌تی‌ دروستی‌‬ ‫كورد چی بێت‪ ،‬بۆ ده‌ستكه‌وتی‌ نیشتمانی‌‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی؟‬ ‫عومه‌ر شێخ موس‪ :‬به‌ڕای من‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫هه‌م���و هێ���زه‌ كوردس���تانییه‌كان (وه‌كو‬ ‫هه‌مو ئه‌كته‌ره‌كانی‌ تری سیاس���ی له‌سه‌ر‬ ‫س���احه‌كه‌) بیر له‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی گ ‌هل‌و‬ ‫نیش���تمانه‌كه‌ی خۆیان بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫به‌رنامه‌یه‌كی یه‌كگرتوی سیاسی به‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫دابڕێژن‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی بتوانن گه‌وره‌ترین سود‬ ‫ل���ه‌م ده‌رفه‌ته‌ مێژوییه‌ وه‌رگ���رن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫له‌ش���ه‌ڕی جیهانی یه‌كه‌مه‌وه‌‪ ،‬هه‌تا ئێستا‬ ‫چه‌ندین ده‌رفه‌تی وا بۆ گه‌لی كوردس���تان‬ ‫دروس���تبوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم زۆر به‌داخ���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی سیاسی كوردی له‌ده‌ستیداوه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی س���ه‌ركردایه‌تی بزوتنه‌وه‌كه‌‬ ‫له‌ئاس���تی كاره‌كه‌دا نه‌بوه‌‪ ،‬یان زلهێزانی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی جیهانی رێگه‌ی لێگرتون‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ باش���وری‌ كوردستان‪ ،‬هێزه‌‬ ‫سیاسییه‌كان یه‌كگرتو و ته‌بانین له‌ئاستی‌‬ ‫ئه‌و ئاڵوگۆڕانه‌‪ ،‬بۆچی‌ بیر له‌چاره‌نوس���ی‬ ‫گه‌ل���ی‌ كورد ناكه‌نه‌وه‌‪ ،‬ب���ۆ هه‌نگاونان بۆ‬ ‫ده‌س���تبه‌ركردنی‌ مافه‌كان‌و سودوه‌رگرتن‬ ‫له‌و قه‌یرانانه‌؟‬ ‫عومه‌ر ش���ێخ م���وس‪ :‬زۆر به‌داخه‌وه‌‪،‬‬ ‫ن���ه‌ك ته‌نه���ا له‌باش���وری كوردس���تان‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌به‌ش���ه‌كانی تری كوردستانیش‪،‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌كه‌و سه‌ركردایه‌تییه‌كه‌ی هه‌ر بیر‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵت‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی حزبه‌كانی‬ ‫خۆی���ان ده‌كه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا توش���ی‬ ‫گیروگرفتی ناو ریزه‌كانی خۆیان بونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی���ان له‌ئه‌نجام���ی الوازی‌و ناكۆكییه‌كاندا‬ ‫كه‌وتونه‌ته‌ ژێر كاریگه‌ری واڵتانی ناوچه‌كه‌‪،‬‬ ‫له‌جیاتی ئ���ه‌وه‌ی رێكبكه‌ون‌و بۆچونه‌كانی‬ ‫یه‌كت���ر قب���وڵ بكه‌ن‪ ،‬چونك��� ‌ه له‌یه‌كتری‌‬ ‫قبوڵكردن���ه‌وه‌ دواجار ده‌ب���و به‌فاكته‌ری‬ ‫به‌هێزبونی���ان بۆ رۆڵێكی كاریگه‌رتر له‌نێو‬ ‫روداوه‌كان‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬زو زو باس له‌دروس���تكردنی‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی‌ ك���وردی‌ ده‌كرێ���ت‪ ،‬پێتوای���ه‌‬ ‫ئاماژه‌یه‌كی‌ رون هه‌یه‌‪ ،‬یان ته‌نها تاكتیكی‌‬ ‫حزبییه‌؟ پێتوایه‌ هه‌ڵوێستی‌ واڵتانی‌ زلهێز‬ ‫یارمه‌تیده‌ره‌؟‬ ‫عومه‌ر شێخ موس‪ :‬پرسی سه‌ربه‌خۆیی‌‬ ‫كوردس���تان به‌كارێك���ی ج���دی نابین���م‌و‬ ‫به‌تاكتیكی حزبی ده‌زانم‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫پۆپۆلیس���تانه‌‪ ،‬بۆ راكێش���انی هه‌س���تی‬ ‫جه‌م���اوه‌ری كوردس���تانه‌‪ ،‬داپۆش���ینی‬ ‫كه‌موكوڕییه‌كانی ده‌س���ه‌اڵته‌‪ .‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫خواس���تێكی ره‌وای خه‌ڵكی كوردستانه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ رۆژ به‌ڕۆژ پشتیوانی‌و ئاماده‌گی‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت رای گش���تی جیهانی‬ ‫بۆی زیات���ر ده‌بێت‪ .‬به‌تایبه‌تی كه‌ عێراق‌و‬ ‫سوریا رۆژ به‌ڕۆژ به‌ره‌و ده‌وڵه‌تی "فاشیل"و‬ ‫الوازو له‌تبون ده‌چن‪ ،‬به‌اڵم هه‌نگاوێكی وا‬ ‫پێویس���تی به‌ئام���اده‌كاری‌و به‌رنامه‌یه‌كی‬ ‫وردو داڕێژراو هه‌یه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها پێویس���تی‬ ‫به‌یه‌كڕی���زی‌و هاوكارییه‌ك���ی پێكه‌وه‌یی‌‌و‬ ‫پت���ه‌وی له‌نێ���وان هێزه‌كانی كوردس���تان‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ ب���اش ده‌زانین كه‌‬ ‫واڵتان���ی ناوچه‌كه‌ چه‌ند ب���ه‌ توندی به‌گژ‬ ‫پڕۆژه‌یه‌كی وادا ده‌چن���ه‌وه‌‪ .‬بۆیه‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫من لێ���ی‌ ئاگادارب���م‪ ،‬هه‌تا ئێس���تا هیچ‬ ‫زلهێزێكی جیهان پش���تیوانی له‌و پرۆژه‌یه‌‬ ‫نه‌كردوه‌‪ .‬دورنییه‌ له‌ئاینده‌دا هه‌ڵوێستیان‬ ‫بگۆڕدرێ���ت‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ره‌وش���ی ناوچه‌كه‌‬ ‫به‌ت���ه‌واوی تێكبچێت‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا هیچ‬ ‫نیشانه‌ی وانابینم‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا‪ ،‬ملمالنێی‬ ‫هێ���زه‌ سیاس���ییه‌كان گه‌یش���تۆته‌ راده‌ی‌‬ ‫بایكۆتی‌ یه‌كتر‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ پارتی‌‌و گۆڕان‪،‬‬ ‫ده‌بێت هه‌ڵوێس���تی‌ (ی‌‪.‬ن‪.‬ك) چی‌ بێت‪،‬‬ ‫كه‌ خۆیش���ت یه‌كێكی‌ له‌س���ه‌ركرده‌كانی‌‬ ‫پێشوی ئه‌م شۆڕشه‌؟‬ ‫عومه‌ر ش���ێخ موس‪ :‬چاره‌س���ه‌ركردنی‬ ‫كێش���ه‌كانی نێوان هێزه‌كانی كوردستانی‬ ‫باش���ور زۆر ئاس���انه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر نییه‌ت���ی‬ ‫رێكه‌وت���ن هه‌بێ���ت‪ ،‬له‌جیات���ی ئ���ه‌وه‌ی‬ ‫گفتوگۆی ماراس���ۆنی بكرێت‪ ،‬ده‌توانرێت‬ ‫له‌م���اوه‌ی ‪ 3‬ـ ‪ 4‬رۆژدا له‌رێگای گفتوگۆی‬ ‫چڕدا به‌ئه‌نج���ام بگه‌ن‪ .‬خۆم میكانیزمێكم‬ ‫پێش���كه‌ش به‌براده‌ران���ی یه‌كێتی كردوه‌‪.‬‬

‫عومه‌ر شێخ موس‬ ‫ئه‌ویش ئه‌مه‌یه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬یه‌كێتی ببێت به‌چه‌تری كۆكردنه‌وه‌ی‬ ‫هه‌مو الیه‌نه‌كان‪ ،‬ن���ه‌ك ببێت به‌الیه‌نێكی‬ ‫سه‌ره‌كی له‌كێشه‌كاندا‪.‬‬ ‫‪ .2‬ته‌ركیزك���ردن له‌س���ه‌ر بۆچ���ون‌و‬ ‫چاره‌س���ه‌ری دیموكراتیان���ه‌و گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ‬ ‫ده‌نگی گ ‌هل‌و جه‌ماوه‌ر له‌رێگای هه‌ڵبژاردن‌و‬ ‫په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫‪ .3‬ئارامكردنه‌وه‌ی ره‌وش���ی سیاس���ی‬ ‫له‌كوردس���تان له‌رێگای راوه‌ستانی شه‌ڕی‬ ‫راگه‌یان���دن‪ ،‬ب���ۆ زه‌مینه‌ خۆش���كردن بۆ‬ ‫گفتوگۆی نهێنی‌و ته‌وافوق‪.‬‬ ‫‪ .4‬به‌كارهێنان���ی وتارێك���ی‌ سیاس���ی‬ ‫بێالیه‌ن‌و مه‌نتیقیانه‌‪ ،‬ته‌ركیزكردن له‌سه‌ر‬ ‫ناوه‌ڕۆكی راسته‌قینه‌ی كێشه‌كان‪.‬‬ ‫‪ .5‬ئاماده‌گی بۆ مس���اوه‌مه‌و ته‌نازوالت‌و‬ ‫قبوڵكردنی یه‌كتری‪ ،‬له‌جیاتی به‌كارهێنانی‬

‫زۆر به‌داخه‌و‌ه‬ ‫نه‌ك ته‌نها له‌باشوری‬ ‫كوردستان‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌به‌شه‌كانی تری‬ ‫كوردستانیش‬ ‫بزوتنه‌وه‌كه‌و‬ ‫سه‌ركردایه‌تییه‌كه‌ی‬ ‫هه‌ر بیر له‌ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‬ ‫حزبه‌كانی خۆیان‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‬ ‫الیه‌ن���ی ده‌ره‌ك���ی له‌س���ه‌ر حیس���ابی‬ ‫الیه‌نه‌كانیتر‪.‬‬ ‫‪ .6‬ده‌ستنیشانكردنی كێشه‌كان به‌وردی‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر (‪ )10‬كێش���ه‌ بێت‪ ،‬دابه‌ش بكرێت‪،‬‬ ‫بۆ سێ ته‌وه‌ر‪:‬‬ ‫ا‪ .‬كێشه‌كانی ئاسان‪.‬‬ ‫ب‪ .‬كێشه‌كانی ئاڵۆزتر‪.‬‬ ‫ج‪ .‬كێشه‌كانی هه‌ره‌ ئاڵۆز ‪.‬‬ ‫ب���ۆ هه‌رته‌وه‌رێك (‪ )2-1‬رۆژ بۆ گفتوگۆ‬ ‫له‌س���ه‌ریان ته‌رخ���ان بكرێت‪ .‬پێویس���ته‌‬ ‫گفتوگ���ۆكان دور ل���ه‌ میدی���اكان‌و نهێنی‬ ‫بن‪ .‬پ���اش ته‌واوبونی هه‌ر ته‌وه‌رێك ئیمزا‬ ‫بكرێت‪ ،‬یان كێشه‌كه‌ به‌الوه‌ بنرێت‪ ،‬دواتر‬ ‫ده‌بێ���ت گفتوگۆ له‌س���ه‌ر ت���ه‌وه‌ری دوه‌م‬ ‫بكرێت‪...‬هت���د‪ ،‬هه‌روه‌ها زۆر گرنگه‌‪ ،‬رێگه‌‬ ‫به‌هیچ الیه‌نی ده‌ره‌كی نه‌درێت په‌یوه‌ندی‬ ‫هه‌بێ���ت به‌گفتوگ���ۆكان جا(بێگانه‌‪ ،‬یان‬ ‫كورد بێت)‪.‬‬ ‫‪ .7‬پێویس���ته‌ یه‌كێتی هه‌مو قورسایی‬ ‫خ���ۆی به‌كاربهێنێ���ت‪ ،‬ك���ه‌ رێككه‌وت���ن‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی هه‌م���و الیه‌نه‌كاندایه‌و هیچ‬ ‫ك���ه‌س دۆڕاو نابێ���ت له‌مجۆره‌ س���ازان‌و‬

‫رێككه‌وتنه‌‪.‬‬ ‫‪ .8‬بێگومان زۆر گرنگ���ه‌ یه‌كێتی یه‌ك‬ ‫ده‌نگبێ���ت‌و خێرا ناوماڵی خۆی رێكبخات‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی رۆڵێكی كاریگه‌رتر ببینێت‪.‬‬ ‫‪ .9‬زۆر رون���ه‌ ك���ه‌ وه‌فده‌كانی گفتوگۆ‬ ‫له‌س���ه‌ر كێش���ه‌كان ده‌بێ خاوه‌ن بڕیارو‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ب���ن‪ ،‬نه‌ك هه‌ر هه‌م���و رۆژێك‬ ‫رابك���ه‌ن ب���ۆ س���ه‌ركردایه‌تی‌و مه‌كته‌بی‬ ‫سیاسی خۆیان بۆ ره‌زامه‌ندیی وه‌رگرتن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌باك���ور‪ ،‬قه‌ت���ڵ‌و عامێكی‌‬ ‫نا ئینس���انی‌ له‌الی���ه‌ن توركی���اوه‌‪ ،‬دژی‌‬ ‫كورده‌كان‌و (هه‌ده‌پ���ه‌) به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪،‬‬ ‫ئاكامی‌ ئه‌و ره‌وشه‌ به‌كوێ ده‌گات؟‬ ‫عومه‌ر ش���ێخ موس‪ :‬ئه‌زمونی مێژویی‬ ‫له‌ئیرله‌ندا‪ ،‬باشوری ئه‌فه‌ریقیا‪ ،‬فه‌له‌ستین‌و‬ ‫زۆر شوێنی تر‪ ،‬وا نیشانده‌دات‪ ،‬كه‌ شه‌ڕو‬ ‫ناكۆك���ی كه‌مج���ار ده‌توانن چاره‌س���ه‌ری‬ ‫كێش���ه‌ی وابكه‌ن‪ ،‬له‌ئه‌نجام���دا حكومه‌تی‬ ‫توركیاو په‌كه‌كه‌‪ ،‬ه���ه‌ر مه‌جبور ده‌بن كه‌‬ ‫په‌نا بۆ گفتوگۆو پرۆس���ه‌ی ئاشتی به‌رن‪،‬‬ ‫چی له‌شه‌ڕه‌كانی پێشودا‪ ،‬چی هی ئێستا‪،‬‬ ‫زیانێك���ی گ���ه‌وره‌ ب���ه‌ به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی‌‬ ‫ه���ه‌ردوالی هێناوه‌‪ ،‬بۆیه‌ چاوه‌ڕێ ده‌كرێت‬ ‫كه‌ پرۆس���ه‌ی ش���ه‌ڕ بوه‌س���تێت‌و ئاشتی‬ ‫ده‌ستپێبكاته‌وه‌‪ ،‬له‌ژێر فشاری رای گشتی‬ ‫كوردو تورك‌و جیهانیش‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پرۆسه‌ی‌ ئاشتی‌ نێوان توركیاو‬ ‫په‌كه‌كه‌ كۆتایی هاتوه‌و ش���ه‌ڕ له‌ئارادایه‌‪،‬‬ ‫پێتوای���ه‌ ده‌كرێت باكوریش هاوش���ێوه‌ی‌‬ ‫باش���ورو رۆژئاوا خۆس���ه‌ری‌ دیموكراسی‬ ‫رابگه‌یه‌نێ���ت‪ ،‬هه‌ڵوێس���تی‌ ت���ۆ له‌س���ه‌ر‬ ‫په‌كه‌كه‌‪ ،‬وه‌كو پارتێكی‌ شۆڕشگێری‌ باكور‬ ‫چییه‌؟‬ ‫عومه‌ر ش���ێخ م���وس‪ :‬باوه‌ڕناكه‌م ئه‌و‬ ‫ئه‌زمونه‌ی باش���ورو رۆژئاوا‪ ،‬له‌كوردستانی‬ ‫باك���ور روب���دات‪ .‬هه‌رچه‌ن���ده‌ (په‌كه‌كه‌)‬ ‫زۆر هه‌وڵ���ی ب���ۆ ده‌دات‪ .‬دور نیی���ه‌‬ ‫له‌كۆتای���ی پرۆس���ه‌ی گفتوگۆو ئاش���تی‬ ‫جۆرێ���ك له‌ئۆتۆنۆمی ی���ان المه‌ركه‌زیه‌ت‬ ‫له‌كوردس���تانی باكور دامه‌زرێت‪ .‬ئه‌زمونی‬ ‫رۆژئاواش هێش���تا به‌ته‌واوی‌ نه‌چه‌سپاوه‌و‬ ‫مه‌ترسی زۆری له‌س���ه‌ره‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت جارێ‬ ‫ئاینده‌ی دیار نییه‌‪.‬‬ ‫زۆرجارو له‌زۆر شوێندا هه‌ڵوێستی خۆم‬ ‫دیاریك���ردوه‌ به‌رامب���ه‌ر به‌(په‌كه‌كه‌) كه‌‬ ‫رێكخراوێكی تۆتالیت���ارو دژی دیموكراتی‬ ‫ده‌ناسم‪ ،‬به‌قه‌ناعه‌تی من گه‌لی كوردستان‬ ‫ب���ه‌ره‌و كاره‌س���ات ده‌ب���ات‪ ،‬ناتوانێ���ت‬ ‫سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ستبهێنێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر بۆچونه‌‬ ‫فیكریی‌و سیاسیه‌كانی‌ خۆی نه‌گۆڕێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬په‌یوه‌ندی‌ په‌كه‌ك���ه‌و پارتی‌‬ ‫له‌ج���اران زیات���ر توندبۆت���ه‌وه‌‪ ،‬جگه‌له‌وه‌‬ ‫كه‌ مێژوه‌ك���ه‌ی‌ هۆكاری‌ ئاب���وری‌‌و نفوزو‬ ‫ده‌س���تێوه‌ردانی‌ واڵتانی‌ توركی���او ئێران‬ ‫هۆكاری‌ سه‌ره‌كی‌ نییه‌؟‬ ‫عومه‌ر ش���ێخ موس‪ :‬ئ���ه‌م ناكۆكیانه‌ی‬ ‫ئێستایی پارتی‌و په‌كه‌كه‌‪ ،‬به‌رای من كاتین‌و‬ ‫به‌ریه‌ككه‌وتن���ی هاوپه‌یمانێتی هه‌ردوالیه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ هه‌ندێك الیه‌ن���ی ده‌ره‌كی‪ .‬پارتی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ توركیا‪ ،‬په‌كه‌كه‌ له‌گ���ه‌ڵ ئێران‌و‬ ‫سوریاو عێراق‪ ،‬له‌سه‌ر پێگه‌ی جه‌ماوه‌رییه‌‬ ‫له‌باك���ورو رۆژئاوا‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌ئه‌نجامدا ئه‌م‬ ‫دو هێ���زه‌ زۆر پراگماتین‌و زۆر به‌ئاس���انی‬ ‫رێكده‌كه‌ونه‌وه‌‪ .‬مێژوی په‌یوه‌ندیه‌كانیشیان‬ ‫هه‌ر ئه‌وه‌ نیشانده‌دات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌رۆژئاوا كانتۆنه‌كانی‌ سه‌ربه‌خۆ‬ ‫وجودی���ان هه‌ی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم هێش���تا له‌ژێر‬ ‫مه‌ترس���ی گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ ئه‌سه‌دو حكومه‌تی‌‬ ‫توركیادان‪ ،‬ئه‌م كانتۆنانه‌ دیموكراتین‪ ،‬یان‬ ‫وه‌كو ده‌وترێت‪ ،‬تاك���ڕه‌وی‌ په‌یه‌ده‌ حوكم‬

‫ده‌كات؟‬ ‫عومه‌ر ش���ێخ موس‪ :‬بیری دامه‌زراندنی‬ ‫كانتۆن���ه‌كان بیرێكی باش���ه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫ك���ه‌ نوێنه‌ران���ی گه‌النی ت���ری ناوچه‌كه‌‬ ‫تێیدا به‌ش���دارن‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌ به‌بێ‬ ‫هه‌ڵبژاردن دام���ه‌زراون‪ ،‬تاكڕه‌وی په‌یه‌ده‌‬ ‫پێیان���ه‌وه‌ دی���اره‌‪ ،‬ته‌نها دۆس���ته‌كانیان‬ ‫نوێنه‌رایه‌تی ده‌كرێ���ن‪ .‬بۆیه‌ ناكۆكییه‌كی‬ ‫توند له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نی نیش���تمانی كورد‬ ‫له‌سوریا (‪ )ENKS‬دروستبوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌م‬ ‫رۆژان���ه‌ خه‌ریكی پێداچون���ه‌وه‌ن‪ ،‬ره‌خنه‌‬ ‫له‌بۆچونه‌كانی پێشویان ده‌گرن به‌وجۆره‌ی‬ ‫لێپرس���راوی یه‌كه‌میان (ئاڵ���دار خه‌لیل)‪.‬‬ ‫بێگومان‪ ،‬هێشتا مه‌ترسی زۆریان له‌سه‌ره‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن داع���ش‌و رژێمه‌كان���ی توركیاو‬ ‫سوریا‪ ،‬بۆیه‌ پێویستییان به‌یه‌كگرتنه‌وه‌ی‬ ‫ناو ریزه‌كانی گه‌لی كورد له‌س���وریا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها واز له‌بۆچون���ی تاكڕه‌وی خۆیان‬ ‫بهێنن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬چاوه‌ڕوانده‌كرێ���ت ملمالنێ���ی‬ ‫نێوان (په‌یه‌ده‌و ئه‌نه‌كه‌س���ه‌) بگاته‌ شه‌ڕو‬ ‫پێكدادان‪ ،‬یان ده‌رفه‌تی‌ دیالۆگ‌و دانوستان‬ ‫هه‌یه‌؟‬ ‫عومه‌ر شێخ موس‪ :‬ئه‌زمونی تاڵی شه‌ڕی‬ ‫براكوژی له‌به‌ش���ه‌كانی كوردستان‪ ،‬هێزه‌‬ ‫كوردستانییه‌كانی سوریای له‌و مه‌ترسییه‌‬ ‫وش���یاركردوه‌‪ .‬بۆیه‌ هه‌مو الیه‌نه‌كان زۆر‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ن رێگه‌ له‌پرۆس���ه‌یه‌كی وابگرن‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ هه‌ندێ هێ���زی ده‌ره‌كی زۆر‬ ‫هه‌وڵ���ی بۆ ده‌ده‌ن‪ .‬بۆی���ه‌ باوه‌ڕموایه‌ كه‌‬ ‫هێزه‌كان���ی كوردس���تانی س���وریا رێگه‌ی‬ ‫گفتوگۆو دانوستان هه‌ڵده‌بژێرن‪ .‬هه‌وڵێكی‬ ‫زۆری تازه‌ش‪ ،‬بۆ زه‌مینه‌ خۆش���كردن بۆ‬ ‫پرۆسه‌یه‌كی وا له‌ئارادایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬شه‌ڕڤانان‌و پێشمه‌رگه‌ دو هێزی‌‬ ‫كاریگه‌ری‌ ش���ه‌ڕی‌ داعش ب���ون‪ ،‬ده‌كرێت‬ ‫بڵێین ده‌س���تكه‌وتی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ ده‌بێت بۆ‬ ‫گه‌لی‌ ك���ورد‪ ،‬یان ته‌نها به‌كارهێندراون بۆ‬ ‫دژایه‌تی‌ داعش؟‬ ‫عوم���ه‌ر ش���ێخ م���وس‪ :‬هه‌تا ئێس���تا‬ ‫ده‌سكه‌وتی زۆر گه‌وره‌ی بۆ گه‌لی كورد بوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌بێت ئه‌و راستییه‌ له‌بیرمان نه‌چێت‬ ‫كه‌ ئێس���تا به‌رژه‌وه‌ن���دی هه‌ندێك واڵتی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی جیهانی له‌گ���ه‌ڵ به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫گه‌لی كوردس���تان یه‌كی���ان گرتوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هی���چ گره‌نتی نیی���ه‌‪ ،‬له‌دواڕۆژیش وابێت‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ ده‌بێ���ت س���ه‌ركردایه‌تی بزوتنه‌وه‌‬ ‫سیاس���ییه‌كانی كوردس���تان زۆر وریابن‌و‬ ‫خۆیان ئاماده‌بك���ه‌ن‪ ،‬بۆ ئه‌گه‌ری گۆڕینی‬ ‫هه‌ڵوێستیان له‌ئاینده‌دا‪ ،‬ئه‌ویش له‌رێگه‌ی‬ ‫خۆبه‌هێزك���ردن‌و پاراس���تنی یه‌كگرتویی‬ ‫ریزه‌كانیان‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬په‌كه‌كه‌ هه‌ژمون���ی‌ له‌باكور‪،‬‬ ‫رۆژئ���اواو رۆژه���ه‌اڵت هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌‬ ‫خۆس���ه‌پێنییه‌‪ ،‬ی���ان واقیع���ی‌ هێزێك���ی‌‬ ‫كوردستانییه‌؟‬ ‫عومه‌ر ش���ێخ موس‪ :‬پێگ���ه‌ی په‌كه‌كه‌‬ ‫له‌باك���ورو رۆژئ���اوا ئاس���اییه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵت‌و باش���ور‪ ،‬له‌ئه‌نجامی بۆشایی‬ ‫سیاس���ی‌و فیكری هێزه‌ سیاسییه‌كانه‌ له‌م‬ ‫به‌ش���انه‌‪ ،‬له‌باش���ور هێش���تا زۆر الوازن‌و‬ ‫ناتوان���ن مونافه‌س���ه‌ی یه‌كێت���ی‪ ،‬گۆڕان‪،‬‬ ‫پارتی بكه‌ن‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ هه‌بونی ناڕازیبونی‬ ‫زۆری ن���او جه‌ماوه‌ر له‌رۆژهه‌اڵت‪ ،‬له‌تبون‌و‬ ‫پچڕپچڕبون���ی دیموكراته‌كان‌و كۆمه‌ڵه‌كان‬ ‫زه‌مین���ه‌ی ب���ۆ خۆش���كردون‪ ،‬ك���ه‌ نفوز‬ ‫له‌و به‌ش���ه‌ په‌یدا بكه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌ندێك‬ ‫نزیكیی���ان له‌ئێ���ران بوه‌ته‌ ه���ۆی كه‌می‬ ‫پش���تیوانیكردنیان‪ .‬بۆیه‌ به‌خۆسه‌پاندنی‬ ‫نازان���م له‌(باش���ورو رۆژه���ه‌اڵت)ی‌‬ ‫كوردس���تانیش‪ ،‬به‌ڵك���و به‌قۆس���تنه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ل‌و ده‌رفه‌ت ده‌زان���م‪ ،‬له‌باكورو رۆژئاوا‬ ‫خۆسه‌پاندنێكی زۆر به‌هێزه‌ له‌به‌ر مه‌رجی‬ ‫مه‌وزوعی له‌و دو به‌شه‌؟‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬هێزه‌كانی‌ رۆژهه‌اڵت كۆمه‌ڵه‌و‬ ‫دیموكرات ده‌ورو نه‌خشێكی‌ وه‌ك پێویستیان‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵت نیی���ه‌‪ ،‬ده‌بێت چی بكه‌ن‪ ،‬بۆ‬ ‫وازهێنان له‌ژیانی‌ ئۆردوگانشینی‌؟‬ ‫عومه‌ر شێخ موس‪ :‬زۆرجار ئه‌م پرسه‌م‬ ‫له‌گه‌ڵ هێزه‌كانی رۆژهه‌اڵتی كوردس���تان‬ ‫باسكردوه‌‪ .‬هه‌نگاوه‌كان زۆر رون‌و دیارن‪.‬‬ ‫ده‌بێ���ت كۆمه‌ڵ���ه‌كان‌و دیموكرات���ه‌كان‬ ‫یه‌كبگرن���ه‌وه‌‪ ،‬دوات���ر به‌ره‌ی���ه‌ك له‌نێوان‬ ‫خۆی���ان‌و هێزه‌كان���ی تر دروس���تبكه‌ن‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا زۆر گرنگ���ه‌ په‌یوه‌ندی خۆیان‬ ‫له‌گه‌ڵ بزوتنه‌وه‌ جه‌ماوه‌رییه‌كه‌ی ناوه‌وه‌ی‬ ‫واڵت به‌هێزبك���ه‌ن‪ ،‬ه���ه‌ر به‌رده‌وامبێ���ت‬ ‫له‌سه‌ر به‌هێزكردنی رێكخستنه‌كانی خۆیان‬ ‫له‌ناوه‌وه‌ی واڵت‪ ،‬به‌ به‌رده‌وامی مه‌ش���ق‌و‬ ‫راهێنان به‌هێزی پێش���مه‌رگه‌ی خۆیان بۆ‬ ‫كاتی پێویستی بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم‌و به‌غ���دا‪ ،‬تادێت خراپت���ر ده‌بێت‪،‬‬ ‫پێتوایه‌ هۆكاری‌ سه‌ره‌كی‌ غائبونی‌ جه‌نابی‬

‫پرۆفایل‬ ‫عومه‌ر شێخ موس‬ ‫_ س���اڵی ‪ 1942‬له‌ش���ارۆچكه‌ی كوردس���تان س���اڵی ‪ 1978‬ـ ‪1979‬‬ ‫عامود‌ه له‌كوردستانی رۆژئاوا "سوریا" له‌ناوزه‌نگ "كوردستانی عیراق" بوه‌و‬ ‫ب ‌ه ئه‌ندامی كۆمیته‌ی س���ه‌ركردایه‌تی‪،‬‬ ‫له‌دایكبوه‌‪.‬‬ ‫_ ل ‌ه ‪ 1962/2/7‬چوه‌ته‌ ئه‌وروپا‪ ،‬لێپرسراوی په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫یه‌كێت���ی نیش���تمانی كوردس���تان‪،‬‬ ‫ته‌نیا ‪ 20‬ساڵ له‌سوریا ژیاوه‌‪.‬‬ ‫_ساڵی ‪ 1958‬بوه‌ته‌ ئه‌ندامی پارتی به‌اڵم ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ زۆر نه‌ماوه‌ته‌وه‌و بۆ‬ ‫بنكه‌كان���ی س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیی‬ ‫دیموكراتی كوردستان له‌سوریا‪.‬‬ ‫_ س���اڵی ‪ 1963‬ـ ‪ 1966‬ئه‌ندامی نیش���تمانیی كوردستان له‌كوردستانی‬ ‫كۆمیته‌ی ئه‌وروپای رێكخراوی پارتی عێراق گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫_ له‌كۆبونه‌وه‌كان���ی كۆمیت���ه‌ی‬ ‫دیموكراتی كوردس���تانی عیراق بوه‌و‬ ‫لێپرسراوی رێكخس���تنی ئینگلته‌راش س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیی نیشتمانیی‬ ‫ب���وه‌‪ ،‬ك���ه‌ ئ���ه‌و كات���ه‌ جۆرێ���ك كوردستان له‌ساڵی ‪ 1980‬دا به‌ئه‌ندامی‬ ‫مه‌كته‌بی سیاس���ی هه‌ڵبژێ���ردراوه‌‪،‬‬ ‫له‌نوێنه‌رایه‌تی شۆڕشیش بو‪.‬‬ ‫_ ساڵی ‪ 1966‬وازی له‌كاری حزبی ب���ۆ ماوه‌ی س���اڵ‌و نیوێ���ك ئه‌ندامی‬ ‫ده‌س���ته‌ی كارگێڕی مه‌كته‌بی سیاسی‬ ‫هێناوه‌‪.‬‬ ‫_ ساڵی ‪ 1972‬له‌زانكۆی ستۆكهۆڵم‪ ،‬بوه‌‪ ،‬له‌كوردس���تان هه‌تا مانگی ئابی‬ ‫بڕوانام���ه‌ی ماجس���تێری وه‌رگرتوه‌‪ ،‬س���اڵی ‪ 1981‬تا س���اڵی ‪ 1986‬هه‌ر‬ ‫بابه‌ت���ی بڕوانامه‌ك���ه‌ی س���ه‌باره‌ت ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی‌و به‌رپرسی‬ ‫به‌كێشه‌ی س���نور بو‌ه له‌نێوان چین‌و په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ بوه‌‪.‬‬ ‫_ له‌مانگی نیس���انی ساڵی ‪1986‬‬ ‫یه‌كێتیی سۆڤیه‌ت‪.‬‬ ‫_ س���اڵی ‪ 1975‬ب���وه‌ به‌ئه‌ندامی وازی له‌یه‌كێتی نیشتمانیی كوردستان‬ ‫ده‌س���ته‌ی دامه‌زرێن���ه‌ری یه‌كێت���ی هێناوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌ته‌واوی له‌مه‌یدانه‌ك ‌ه‬ ‫نیشتمانیی كوردس���تان‪ ،‬ئه‌ندام بو‌ه دورنه‌كه‌وتۆت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵك���و به‌رده‌وام‬ ‫له‌كۆمیته‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌ره‌وه‌و ب���و‌ه له‌كۆكردن���ه‌وه‌ی كۆم���ه‌ك‌و‬ ‫لێپرس���راوی یارمه‌تی���ده‌ری یه‌كێتی یارمه‌تی مرۆیی‌و سیاس���ی‌و زانس���تی‬ ‫نیش���تمانیی كوردس���تان ب���وه‌‪ ،‬بۆ بۆ بزوتن���ه‌وه‌ی كوردایه‌تی له‌ته‌واوی‬ ‫كۆمه‌ڵ���ه‌ی خوێندكارانی كوردس���تان پارچه‌كانی كوردستاندا‪.‬‬ ‫_ له‌نێوان ساڵه‌كانی‌‪ 1973‬ـ ‪،1978‬‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت‪ -‬ئه‌كسا" ‪.‬‬ ‫ی ‪ 2001 - 1986‬مامۆس���تاو‬ ‫_ ساڵی ‪ 1977 -1976‬لێپرسراو و له‌س���ااڵن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌زانكۆیه‌ك��� ‌‬ ‫ی زانس���ت ‌‬ ‫دامه‌زرێن���ه‌ری رێكخ���راوی یه‌كێتیی لێكۆڵ���ه‌ر ‌‬ ‫نیش���تمانیی كوردس���تان له‌ئه‌مه‌ریكا ستۆكهۆڵم بوه‌‪.‬‬ ‫_ له‌نێوان س���اڵه‌كانی‌‪2007 - 2001‬‬ ‫ب���وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها نوێن���ه‌ری یه‌كێتییش‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌نگی‌ ئه‌مه‌ریكا كار ‌‬ ‫له‌به‌شی كورد ‌‬ ‫بوه‌ هه‌ر له‌وێ‪.‬‬ ‫_ له‌كۆبونه‌وه‌كان���ی كۆمیت���ه‌ی له‌سه‌ره‌تاو‌ه وه‌كو سیناریۆ‪ ،‬له‌دواییدا‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیی نیشتمانیی وه‌كو سه‌رۆكی‌ ئه‌و به‌شه‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫(مام جه‌الل)ه‌‪ ،‬یان چاره‌سه‌ر چییه‌؟‬ ‫عومه‌ر ش���ێخ موس‪ :‬بێگومان‪ ،‬نه‌بونی‬ ‫جه‌نابی (مام ج���ه‌الل) له‌به‌غداد زیانێكی‬ ‫گه‌وره‌ی به‌رۆڵ‌و گرنگی بۆچون‌و قورسایی‬ ‫كورد له‌به‌غ���دا گه‌یاندوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ كاك‬ ‫(د‪ .‬فوئ���اد مه‌عس���وم)یش زۆر هه‌وڵ بۆ‬ ‫چاككردنی په‌یوه‌ندییه‌كان ده‌دات‪ .‬به‌ڕای‬ ‫م���ن رۆڵ���ی مالیك���ی زۆر تێكده‌رانه‌ بو‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم هه‌رێمی���ش هه‌ڵ���ه‌ی زۆر گه‌وره‌ی‬ ‫له‌په‌یوه‌ندیه‌كانی خۆی له‌گه‌ڵ به‌غداد كرد‪.‬‬ ‫بۆیه‌ به‌ڕای من‪ ،‬ده‌بێت سه‌ركردایه‌تی هه‌رێم‬ ‫زۆر واقیعی بن‌و رێگای گفتوگۆو رێككه‌وتن‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌غداد هه‌ڵبژێرن‪ ،‬باوه‌ڕ به‌هه‌ندێك‬ ‫گفتی ناڕاس���تی هه‌ندێك واڵتانی ناوچه‌كه‌‬ ‫نه‌كه‌ن‪ .‬زۆر دیاره‌ كه‌ كوردس���تان ئێستا‬ ‫ناتوانێت رێگه‌ی سه‌ربه‌خۆیی‌و جیابونه‌وه‌‬ ‫له‌عێراق بگرێته‌ب���ه‌ر‪ ،‬له‌به‌رنه‌بونی هێزی‬ ‫س���ه‌ربازی‌‌و ئابوری‪ .‬ئه‌زمونی په‌الماردانی‬ ‫داعش بۆس���ه‌ر كوردس���تان‪ ،‬نیشانده‌دات‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌واڵتانی دراوسێ ده‌توانێت به‌دو‬ ‫فیرقه‌ی سه‌ربازی‌ (تۆپ‪ ،‬فڕۆكه‌و ده‌بابه‌)‪،‬‬ ‫ده‌توانن ره‌وش���ی كوردستان له‌ماوه‌یه‌كی‬ ‫زۆر كه‌مدا ش���پرزه‌ بكه‌ن‪ .‬بۆیه‌ ئێستا‪ ،‬كه‌‬ ‫ره‌وشی عێراق الوازه‌و پشتیوانییه‌كی زۆر‬ ‫بۆ خه‌ڵكی كوردس���تان هه‌یه‌‪ ،‬پێویس���ته‌‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێمی كوردس���تان رێگه‌ی‬ ‫گفتوگ���ۆو رێككه‌وتن له‌گ���ه‌ڵ حكومه‌تی‬ ‫عێراق هه‌ڵبژێرێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ماوه‌یه‌كی‌ زۆره‌ له‌سیاس���ه‌ت‬ ‫دوركه‌وتویته‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ئایا نیگ���ه‌ران نیت‪،‬‬ ‫باوه‌ڕت به‌م تێزه‌ی‌ سیاس���ه‌ت‌و حزبایه‌تی‌‬ ‫نییه‌؟‬ ‫عوم���ه‌ر ش���ێخ م���وس‪ :‬له‌راس���تیدا‪،‬‬ ‫له‌سیاس���ه‌ت دور نه‌كه‌وتومه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌سیاس���ه‌تی حزب���ی دوركه‌وتومه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وی���ش له‌به‌رئه‌وه‌ی ب���اوه‌ڕم به‌و فۆڕمه‌‬ ‫نه‌ماوه‌‪ ،‬وه‌كو كه‌س���ایه‌تی‌و روناكبیرێكی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ رای خۆم ده‌رده‌بڕم‪ ،‬له‌هه‌مانكاتدا‬ ‫زۆرجار هێزو سه‌ركردایه‌تی سیاسی راوێژم‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌خۆشحاڵییه‌وه‌ یارمه‌تییان‬ ‫ده‌ده‌م‪ ،‬بۆ ماوه‌یه‌ك له‌ناو ئۆپۆزس���یۆنی‬ ‫س���وریا چاالكب���وم‪ ،‬ب���ه‌اڵم وازم له‌وه‌ش‬ ‫هێنا‪ .‬به‌گش���تی باوه‌ڕێكم ال په‌یدابوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫پێویس���ته‌ له‌الی ئێمه‌ش (وه‌كو ئه‌وروپا)‬ ‫پاش ته‌مه‌نێكی دیاریكراو (وه‌كو ‪ 65‬ـ ‪70‬‬ ‫ساڵ)‪ ،‬ئیتر حه‌قه‌ خه‌ڵك خۆی خانه‌نشین‬ ‫بكات‪ ،‬خه‌ریكی نوس���ین‪ ،‬خوێندن‪ ،‬وانه‌و‬ ‫موحازه‌ره‌دان بێت له‌زانكۆكان‪ ،‬به‌مشێوه‌یه‌‬ ‫ده‌توان���ن خزمه‌ت���ی گه‌وره‌ت���ر بك���ه‌ن‪،‬‬ ‫له‌جیاتی ئه‌وه‌ی هه‌ر له‌ده‌سه‌اڵتدا بمێنن‌و‬ ‫بزوتنه‌وه‌كانی خۆیان توش���ی قۆرخكردن‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬رێگه‌ له‌گه‌شه‌كردنی بگرن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬تۆ یه‌كێك ب���وی‌ له‌نزیكترین‬ ‫دۆس���ته‌كانی‌ جه‌ناب���ی (مام ج���ه‌الل)‪،‬‬

‫ئێس���تا یه‌كێتی‌ بێ جه‌نابی (مام جه‌الل)‬ ‫ی���ی‌ پێوه‌دی���اره‌‪ ،‬هۆكاره‌كان���ی‌ چین بۆ‬ ‫یه‌كخس���تنه‌وه‌ی‌ ری���زه‌كان‪ ،‬ده‌بێ���ت چی‌‬ ‫بكات؟‬ ‫عوم���ه‌ر ش���ێخ م���وس‪ :‬له‌وه‌اڵمه‌كانی‌‬ ‫س���ه‌ره‌وه‌دا باس���ی میكانیزمێكم كردوه‌‪،‬‬ ‫ب���ۆ چاره‌س���ه‌ركردنی كێش���ه‌كانی نێوان‬ ‫هێزه‌كان���ی كوردس���تان عێ���راق‪ .‬به‌ڕای‬ ‫من هه‌م���ان میكانیزم بۆ كێش���ه‌كانی ناو‬ ‫یه‌كێتیش به‌كاردێت‪ ،‬بۆ چاره‌س���ه‌ركردنی‬ ‫كێش���ه‌كان‪ .‬ئاگام له‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌ هه‌ندێك‬ ‫گفتوگۆی جدی‌ ده‌كرێ���ن‪ ،‬بۆ رێككه‌وتن‌و‬ ‫به‌یه‌كه‌وه‌ كاركردن‪ ،‬بۆ پاراستنی یه‌كێتی‌و‬ ‫ریزه‌كانی ن���او یه‌كێتی‪ .‬دواترین كۆبونه‌وه‌‬ ‫بۆ پش���تیوانیكردنی هێزی پێش���مه‌رگه‌ی‬ ‫كوردستان به‌ئاماده‌بونی (كاك كۆسره‌ت‪،‬‬ ‫هێرۆ خ���ان‪ ،‬كاك مه‌ال به‌ختیار‪ ،‬هه‌ڤااڵنی‬ ‫تر) هه‌نگاوێكی زۆر باش بو‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئاینده‌ی‌ كورد چۆن ده‌بینیت؟‬ ‫عومه‌ر شێخ موس‪ :‬ئێستا زۆر گه‌شبینم‬ ‫به‌ئاینده‌ی كوردو كوردس���تان له‌به‌ر ئه‌م‬ ‫هۆیانه‌‪:‬‬ ‫أ‪ .‬مه‌ترسی له‌س���ه‌ر مان‌ونه‌مانی گه‌لی‬ ‫ك���ورد‪ ،‬زمان‌و فه‌رهه‌نگه‌ك���ه‌ی زۆر كه‌متر‬ ‫ب���وه‌‪ ،‬به‌ به‌راورد له‌گ���ه‌ڵ مێژوی رابردوی‌‬ ‫نزیك‪.‬‬ ‫ب‪ .‬ژماره‌ی خه‌ڵكی هه‌مو به‌ش���ه‌كانی‬ ‫كوردس���تان ئێس���تا له‌چ���ل (‪ )40‬ملیۆن‬ ‫كه‌س زیاتره‌‪ ،‬بۆی���ه‌ زۆر زه‌حمه‌ته‌ كه‌س‬ ‫بتوانێت له‌ناوی به‌رێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر پیالنیش���ی‬ ‫بۆ دابڕێژێت‪.‬‬ ‫ج‪ .‬گه‌لی كوردو واڵتی كوردستان بوه‌ته‌‬ ‫فاكته‌رێكی گرنگی ستراتیژی‌و جیۆسیاسی‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا‪ .‬هه‌مو الیه‌نه‌كان‬ ‫مه‌جبورن حیس���ابی تایبه‌تییان بۆ بكه‌ن‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ناتوانن وه‌كو جاران فه‌رامۆشیان‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫د‪ .‬ئێستا كۆمه‌ڵگه‌ی جیهانی‌و رای گشتی‬ ‫جیهانی زۆر به‌شێوازێكی به‌هێز پشتیوانی‬ ‫له‌ماف‌و داخوازییه‌كانی گه‌لی كوردس���تان‬ ‫به‌ به‌راورد له‌گه‌ڵ جاران ده‌كات‪.‬‬ ‫ه���ـ‪ .‬ئێس���تا له‌كوردس���تانی باش���ور‪،‬‬ ‫هه‌رێمێك���ی فیدراڵ هه‌یه‌‪ ،‬له‌كوردس���تانی‬ ‫رۆژئ���اواش چه‌ن���د كانتۆنێك���ی ئۆتۆنۆم‬ ‫دروستكراون‪ ،‬له‌گه‌ڵ هه‌مو كه‌موكوڕییه‌كان‪،‬‬ ‫ده‌رفه‌تی گه‌ش���ه‌كردنیان زۆره‌‪ .‬دور نییه‌‬ ‫له‌كوردستانی باكورو رۆژهه‌اڵتیش هه‌ندێك‬ ‫گۆڕان���كاری له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی گه‌لی كورددا‬ ‫بێنه‌كایه‌وه‌‪.‬‬ ‫و‪ .‬رای گش���تی جیهان���ی‌و زۆر واڵت‬ ‫باس له‌پێویس���تی دروس���تبونی ده‌وڵه‌تی‬ ‫كوردس���تان ده‌كه‌ن‌و دان به‌و مافه‌ ده‌نێن‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ ئاینده‌یه‌ك���ی پۆزه‌تیڤ ب���ۆ كورد‬ ‫ده‌بینم‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫)‪ )516‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/2/16‬‬

‫ئه‌حمه‌د كانی‌‪ :‬پڕۆژه‌كه‌ی‌ گۆڕان ناواقیعییه‌و‬ ‫خوێندنه‌وه‌یان بۆ بارودۆخی ئێستای هه‌رێم هه‌ڵه‌یه‌‬ ‫ئا‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬ ‫ئه‌حمه‌د كانی ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان‪ ،‬له‌م گفتوگۆیه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت " یه‌كگرتو په‌له‌ی‌ كرد‬ ‫له‌كشانه‌وه‌ له‌لیژنه‌ی‌ كاراكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان‪ ،‬یه‌كگرتو كاراكته‌رێكی‬ ‫سه‌ره‌كی بو له‌و لیژنه‌یه‌دا‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ گۆڕان‌و كۆمه‌ڵ كۆببنه‌وه‌و هۆكاری‬ ‫به‌شدارینه‌كردنیان بزانن"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬خوێدنه‌وه‌تان ب����ۆ دواین پرۆژه‌ی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان چییه‌؟‬ ‫ئه‌حمه‌د كانی‪ :‬ئ����ه‌و پرۆژه‌یه‌ واقیعییه‌تی‬ ‫تێدا نیه‌‪ ،‬خوێندن����ه‌وه‌ی‌ براده‌رانی گۆڕان بۆ‬ ‫بارودۆخی ئێس����تای هه‌رێم خوێندنه‌وه‌یه‌كی‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌‪ ،‬حه‌زده‌كه‌م به‌باش����ی پێیدا بچنه‌وه‌‪،‬‬ ‫خاڵێكی تر ئه‌وه‌یه‌ له‌ئێس����تادا پێویستیمان‬ ‫به‌پرۆژه‌ی‌ عه‌مه‌لییه‌‪ ،‬جارێكی تر كاتكوشتن‌و‬ ‫میلله‌ت سه‌رقاڵ كردن شتێكی باش نیه‌‪ ،‬وه‌كو‬ ‫پارتیش رامانگه‌یاندوه‌ كه‌ نه‌ مه‌رجمان هه‌یه‌‬ ‫ن����ه‌ مه‌رجیش قبوڵده‌كه‌ین‪،‬نه‌ك له‌گه‌ڵ گۆڕان‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌مو الیه‌ك‪ ،‬ئێس����تا كاتی ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫پرۆژه‌یه‌كم����ان هه‌بێت بۆ ئ����ه‌م قه‌یرانه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌ئێستادا له‌كوردستاندا هه‌یه‌‪ ،‬پرۆژه‌یه‌كمان‬ ‫ده‌وێ����ت ه����اوكاری یه‌كتربین ب����ۆ یه‌كگرتنی‬ ‫پرۆسه‌ی‌ ریفراندۆم‌و هه‌نگاونان به‌ره‌و پێشتر‪،‬‬ ‫نه‌ك ببینه‌ كۆس����پ له‌ب����ه‌رده‌م یه‌كتر‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫بۆچونی خۆمه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬به‌اڵم ئایا كه‌ س����وربن له‌س����ه‌ر‬ ‫ئ����ه‌و هه‌ڵوێس����ته‌تان دكت����ۆر یوس����ف‬ ‫محه‌م����ه‌د بگه‌ڕێت����ه‌وه‌ بۆ په‌رله‌م����ان‌و دواتر‬ ‫ده‌ستله‌كاربكێش����ێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ بۆخۆی‌ مه‌رج‬ ‫نییه‌؟‬ ‫ئه‌حمه‌د كانی‪ :‬ئێستا مه‌سه‌له‌ی‌ زۆر گرنگتر‬

‫له‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌ ئایا دكتۆر یوس����ف س����ه‌رۆكی‬ ‫په‌رله‌مان بێت یا ده‌ستله‌كاربكێشێته‌وه‌؟ ئێمه‌‬ ‫پرۆژه‌ی‌ زۆر له‌وه‌ گه‌وره‌ترمان هه‌یه‌و خۆمان‬ ‫به‌وه‌وه‌ سه‌رقاڵ ناكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئه‌و پرۆژه‌یه‌ چییه‌ ك����ه‌ ئه‌وه‌نده‌‬ ‫گه‌وره‌یه‌؟‬ ‫ئه‌حم����ه‌د كانی‪ :‬ب����ۆ نمون����ه‌‪ ،‬یه‌كه‌م ئه‌و‬ ‫قه‌یران����ه‌ی‌ كه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ ئی����راده‌ی‌ ئێمه‌وه‌‬ ‫دروس����ت بوه‌‪ ،‬به‌رپرسی س����ه‌ره‌كی ئه‌وه‌ش‬ ‫حكومه‌ت����ی عێراق بو كه‌ دوس����اڵه‌ قوتی ئه‌و‬ ‫خه‌ڵكه‌ی‌ بڕیوه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌نگانه‌ی‌ ئێستا ره‌خنه‌‬ ‫له‌حكومه‌تی هه‌رێم ده‌گ����رن‪ ،‬به‌ئه‌رك نه‌بێت‬ ‫ئ����ه‌و ده‌نگانه‌ له‌كوێ بون كه‌ ئه‌و ره‌خنانه‌یان‬ ‫ئاراسته‌ی‌ حكومه‌تی به‌غدا بكردایه‌ كه‌ قوتی‬ ‫خه‌ڵكی بڕی‪ ،‬دواتر مه‌سه‌له‌ی دابه‌زینی نرخی‬ ‫نه‌وت‪ ،‬هاوكاریكردنی ئه‌و به‌رنامه‌ چاكسازییه‌ی‌‬ ‫مه‌س����عود بارزانی چ وه‌ك سه‌رۆكی پارتی چ‬ ‫وه‌كو س����ه‌رۆكی هه‌رێم رایگه‌یاند‪ ،‬وه‌كو ئه‌و‬ ‫چاكسازییه‌ی‌ له‌حكومه‌ت رایگه‌یاند كه‌ ده‌بێت‬ ‫هه‌مو الی����ه‌ك هاوكاری بكات له‌ب����ه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫پرۆژه‌ گرنگ نی����ه‌ كێ دایناوه‌‪ ،‬گرنگ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌جێبه‌جێ بكرێت به‌شێكی زۆری قه‌یرانه‌كان‬ ‫تێپه‌ڕ ده‌بێت‪ ،‬متمانه‌یه‌ك����ی زۆریش له‌نێوان‬ ‫میلله‌ت‌و سیسته‌می حوكمڕانی له‌واڵت دروست‬ ‫ده‌بێت كه‌ هه‌مو حزبه‌كان تێیدا به‌ش����دارن‪،‬‬ ‫ق����ه‌ت ره‌وا نیه‌ حزبێك خ����ۆی بێبه‌ری بكات‬ ‫له‌حوكمڕانی‪ ،‬به‌تایبه‌تی ئه‌و حزبه‌ی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫په‌رله‌مانیان پێكهێناوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬پرۆژه‌ك����ه‌ی‌ بارزان����ی هیچ����ی‬ ‫جێبه‌جێنه‌كرا‪ ،‬پێت وانیه‌ ته‌نها له‌سه‌ر كاغه‌ز‬ ‫مایه‌وه‌؟‬ ‫ئه‌حمه‌د كانی‪ :‬له‌سه‌ركاغه‌ز نیه‌‪ ،‬به‌داخه‌وه‌‬ ‫ئه‌وان����ه‌ی‌ به‌رپ����رس ب����ون له‌راگه‌یاندنه‌كان‪،‬‬ ‫من ره‌خن����ه‌ له‌راگه‌یاندنه‌كانی نزیك له‌پارتی‬ ‫ده‌گ����رم‪ ،‬نه‌یانتوان����ی وه‌ك����و پێویس����ت ئه‌و‬

‫جێگای پرسیار‌ه‬ ‫له‌كاتێكدا په‌یه‌د‌ه‬ ‫به‌ناوی گه‌لی كوردستان‬ ‫له‌رۆژئاوا دروشمیان‬ ‫به‌رزكردۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌ستیان له‌گه‌ڵ ئه‌سه‌د‬ ‫تێكه‌ڵ كردوه‌‬ ‫چاكس����ازییانه‌ی‌ ئه‌نجام����دران بگوازنه‌وه‌ بۆ‬ ‫میلل����ه‌ت‌و رای گش����تی‪ ،‬زۆر ش����ت كرا به‌اڵم‬ ‫باس����نه‌كرا‪ ،‬یه‌كێك له‌و كاران����ه‌ داموده‌زگای‬ ‫حكومه‌ت بۆ حكومه‌ت‪ ،‬نه‌هێش����تنی گه‌نده‌ڵی‬ ‫هه‌نگاوی باشی بۆنرا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬چی چاكسازییه‌ك كرا به‌كردار؟‬ ‫ئه‌حمه‌د كان����ی‪ :‬یه‌كخس����تنه‌وه‌ی‌ ئیداره‌و‬ ‫ده‌زگاكان����ی ئاس����ایش‪ ،‬یه‌كخس����تنه‌وه‌ی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌داخ����ه‌وه‌ به‌رنام����ه‌‬ ‫چاكسازییه‌كه‌ی‌ بارزانی له‌پێشدا موچه‌بڕینی‬ ‫به‌س����ه‌ردا ه����ات‌و داعش هاته‌ كوردس����تان‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رن����ا ئ����ه‌و به‌رنامه‌یه‌ زۆر ب����اش ده‌بو‪،‬‬ ‫ئێستا كاتی ئه‌وه‌یه‌ به‌زوترین كات پشتیوانی‬ ‫ل����ه‌و به‌رنامه‌یه‌ی بارزانی بكرێ����ت بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ماوه‌یه‌ك����ی زۆركه‌م زۆر دڵنیام كێش����ه‌كان‬

‫ئه‌حمه‌د کانی‬ ‫تێپه‌ڕێنین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باس����ت له‌گه‌نده‌ڵی كرد‪ ،‬ده‌وترێت‬ ‫به‌فه‌رمانی بارزانی سه‌فه‌ر له‌هه‌ندێك به‌رپرسی‬ ‫بااڵی پارتی قه‌ده‌غه‌كراوه‌ له‌سه‌ر گه‌نده‌ڵی؟‬ ‫ئه‌حمه‌د كانی‪ :‬من ئاگاداری ئه‌وه‌ نیم‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫س����زادان به‌رامبه‌ر هه‌ر به‌رپرسێك بێت له‌هه‌ر‬ ‫پله‌وپای����ه‌ك بێت چ له‌ن����او پارتی‌و ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫پارتی‪ ،‬س����زادانه‌كه‌ش ده‌یگرێت����ه‌وه‌‪ ،‬بارزانی‬ ‫ده‌ڵێت ئێمه‌ له‌پارتییه‌وه‌ ده‌س����ت پێده‌كه‌ین‌و‬ ‫ده‌چنه‌ سه‌ر به‌شه‌كانی تر‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬داوا له‌بارزانی كراوه‌ بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫به‌غداو ئه‌وروپا به‌بارزانی وتوه‌ واز له‌ریفراندۆم‬ ‫بهێنێت؟‬ ‫ئه‌حمه‌د كانی‪ :‬ش����تی وا ب����اس نه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫پرس����یاری لێك����راوه‌ له‌س����ه‌ر چۆنێت����ی‬

‫ریفراندۆمه‌كه‌‪ ،‬زۆربه‌شیان به‌شێوه‌یه‌كی باش‬ ‫قس����ه‌یان له‌س����ه‌ر كردوه‌‪ ،‬باس له‌وه‌شكراوه‌‬ ‫كه‌ مه‌س����ه‌له‌ی‌ ریفراندۆم په‌یوه‌سته‌ به‌گه‌لی‬ ‫كوردستانه‌وه‌‪،‬راس����ته‌ ل����ه‌ڕوی پرۆتۆكۆل����ی‬ ‫یاس����ای نێوده‌وڵه‌تی هیچ ده‌وڵه‌تێك نایه‌وێت‬ ‫خۆی بخاته‌ ناو ئه‌و بازنه‌یه‌ی كه‌ پش����تگیری‬ ‫دابه‌ش����بونی عێراق ب����كات‪ ،‬یا پش����تگیری‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی كوردستان بكات‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬یه‌كێت����ی چاوه‌ڕێ����ی كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫یه‌كالكه‌ره‌وه‌یه‌و چاوه‌ڕێی بارزانی ده‌كات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌ بۆ چ مه‌به‌ستێكه‌؟‬ ‫ئه‌حم����ه‌د كان����ی‪ :‬گه‌ڕان����ه‌وه‌ی‌ بارزان����ی‌و‬ ‫ئه‌نجامدانی كۆبون����ه‌وه‌كان زۆر باش ده‌بێت‪،‬‬ ‫براده‌ران����ی یه‌كێتی����ش ل����ه‌و روه‌وه‌ هه‌م����ان‬ ‫هه‌ڵوێستیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬لیژن����ه‌ی‌ كاراكردنه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مان‌و‬ ‫حكومه‌ت به‌چی گه‌یش����ت‪ ،‬واده‌ی‌ ته‌واو بوه‌‪،‬‬ ‫بۆچی یه‌كگرتو كشایه‌وه‌؟‬ ‫ئه‌حم����ه‌د كان����ی‪ :‬یه‌كگرتو په‌ل����ه‌ی‌ كرد‬ ‫له‌كش����انه‌وه‌‪ ،‬ده‌بوایه‌ به‌نه‌فه‌س����ێكی درێژتر‬ ‫چ����اوه‌ڕوان بوای����ه‌‪ ،‬یه‌كگرت����و كاراكته‌رێكی‬ ‫س����ه‌ره‌كی بو ل����ه‌و لیژنه‌ی����ه‌دا‪ ،‬ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ گۆڕان‌و كۆمه‌ڵ كۆببن����ه‌وه‌و هۆكاری‬ ‫به‌ش����دارینه‌كردنیان بزان����ن‪ ،‬ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی‌‬ ‫چاره‌سه‌ری پێویست بدۆزنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم په‌له‌یان‬ ‫كردو ئه‌و هه‌ڵوێسته‌یان جێگه‌ی‌ سه‌رسوڕمان‬ ‫ب����و‪ ،‬چونكه‌ هه‌بونیان له‌ناو لیژنه‌كه‌ باش����تر‬ ‫بو نه‌ك له‌ده‌ره‌وه‌‪،‬بۆچونمان وایه‌ خه‌ڵكانێك‬ ‫هه‌ی����ه‌ دۆخی ئێس����تای كوردس����تان به‌هه‌ڵه‌‬ ‫ده‌خوێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و خه‌ڵكانه‌ كێن؟‬ ‫ئه‌حمه‌د كانی‪ :‬زۆربه‌ی‌ الیه‌نه‌ سیاسییه‌كان‌و‬ ‫دیاریش����ه‌ كه‌ كێیه‌‪،‬گ����ۆڕان ل����ه‌و پرۆژه‌یه‌ی‬ ‫پێشكه‌ش����ی كردوه‌ خوێندن����ه‌وه‌ی‌ هه‌ڵه‌یه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك ئ����ه‌وه‌ وای����ه‌ پارت����ی له‌هه‌ڵوێس����تێکی‬

‫هەنوکە‬

‫روگیردا بێت‌و بێته‌ ژێر بار‪ ،‬ئه‌و خوێندنه‌وه‌یه‌‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌و هه‌روه‌ها خوێندنه‌وه‌شیان بۆ ئێستای‬ ‫كوردستان هه‌ر هه‌ڵه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬چ����ۆن له‌دۆخی س����وریا ده‌ڕوانن‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی كه‌ س����عودیه‌ بڕیاریدا سوپا بباته‌‬ ‫سوریا؟‬ ‫ئه‌حمه‌د كان����ی‪ :‬هه‌ڵه‌یه‌كی گه‌وره‌ ده‌كه‌ین‬ ‫ئه‌گه‌ر الیه‌نگیری بكه‌ین له‌و هاوكێشانه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫ده‌بێت ته‌ماش����ای به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی خۆمان‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬نه‌ك به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی خۆمان بكه‌ینه‌‬ ‫ن����او ئه‌جێندای ده‌وڵه‌تان����ی ئیقلیمی‪ ،‬یا ئه‌و‬ ‫ده‌وڵه‌تانه‌ی‌ له‌سوریا به‌شێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان‬ ‫ده‌وریان هه‌یه‌‪ ،‬ئومێد ده‌كه‌ین ده‌رئه‌نجامه‌كان‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌ك بێ����ت خزم����ه‌ت به‌رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاس����ت‌و خزم����ه‌ت به‌مه‌س����ه‌له‌ی‌ كوردو‬ ‫پرۆس����ه‌ی‌ سیاس����یی‌و ئابوری‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫كوردس����تان بكات‪ ،‬ته‌ره‌فگی����ری كورد له‌هه‌ر‬ ‫الیه‌نێك به‌زیانی كورد ته‌واو ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬چ����ۆن له‌بۆردومانه‌كانی توركیا بۆ‬ ‫سه‌ر په‌یه‌ده‌ ده‌ڕوانن؟‬ ‫ئه‌حمه‌د كانی‪ :‬هه‌رچیی����ه‌ك بڵێین ده‌بێته‌‬ ‫ته‌ره‌فگیری‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ بابه‌تێكی نێوده‌وڵه‌تییه‌و‬ ‫خۆیان ده‌توانن چاره‌س����ه‌ری ئ����ه‌و ته‌نگه‌ژانه‌‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ بریندار ده‌كات ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫خه‌ڵكی بێتاوان ده‌كه‌وێته‌ به‌ر بۆردومان‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬بۆچ����ی‌ پێتانوایه‌ په‌ی����ه‌ده‌ له‌م‬ ‫شه‌ڕانه‌ی‌ له‌حه‌له‌بدا ده‌یكات خزمه‌ت به‌رژێمی‌‬ ‫ئه‌سه‌د ده‌كات؟‬ ‫ئه‌حمه‌د كانی‪ :‬ئ����ه‌وه‌ زۆر خراپه‌‪ ،‬جێگای‬ ‫پرس����یاره‌‪ ،‬له‌كاتێك����دا ئه‌وان به‌ن����اوی گه‌لی‬ ‫كوردستان له‌رۆژئاوا دروشمیان به‌رزكردۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌ستیان له‌گه‌ڵ ئه‌سه‌د تێكه‌ڵ كردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر ب����ه‌رده‌وام ب����ن له‌س����ه‌ر گۆڕه‌پانی‬ ‫سیاس����یی‌و جه‌ماوه‌ری رۆژئاوای كوردس����تان‬ ‫زیان به‌پێگه‌ی‌ خۆیان ده‌گه‌یه‌نن‪.‬‬

‫نه‌رمین عوسمان‪ :‬كێشه‌كانی‌ ناو یه‌كێتی‌ تا ئێستا به‌رده‌وامه‌‬

‫یه‌كێتی یه‌ك قه‌دی گه‌وره‌‌و لق‌و پۆپێكی زۆری هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم پارتی یه‌ك سه‌ر‌و جۆره‌ها قاچی هه‌یه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫نه‌رمین عوسمان‪ ،‬ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ نیستمانی‌‬ ‫كوردستان له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫ده‌ڵێت "نابێت به‌كێشه‌ی‌ گه‌وره‌وه‌ بچینه‌‬ ‫ناو كۆنگره‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كێش���ه‌كانی ناوخ���ۆی یه‌كێتی‬ ‫به‌چی گه‌یشت؟‬ ‫نه‌رمین عوسمان‪ :‬كێش���ه‌كان تا ئێستا‬ ‫به‌رده‌وام���ه‌و وه‌ك���و خۆی م���اوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌نگاوی به‌ره‌و چاره‌س���ه‌ری ب���ۆ نراوه‌‪،‬‬ ‫چه‌ند جارێك دانیش���تنی دو به‌دو یا سێ‬ ‫به‌سێ یان چوار قۆڵی بۆ لێكنزیك بونه‌وه‌‬ ‫بوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی ئه‌و لیژنانه‌ی‌ دروستكراوه‌و‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ به‌دواداچونی بۆبكرێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫راپۆرته‌كان رێكه‌وتنی له‌س���ه‌ربوه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫گفتوگۆی���ه‌ك هه‌ی���ه‌ له‌نێوان ئ���ه‌و بااڵنه‌‬ ‫ب���ه‌اڵم گفتوگۆكان زۆرج���دی نیه‌‪،‬گفتوگۆ‬ ‫له‌س���ه‌ر لیژنه‌كان كراوه‌ كه‌ پێنج لیژنه‌یه‌‪،‬‬ ‫هێرۆخان وتی دوخاڵ���ی تری بۆ پرۆژه‌كه‌‬ ‫زیادك���ردوه‌‪ ،‬ك���ه‌ یه‌كێكی���ان په‌یڕه‌و و‬ ‫پرۆگرامی یه‌كێتی‌و خاڵه‌كه‌ی‌ تر له‌س���ه‌ر‬ ‫كۆنگره‌ی‌ داهات���وی یه‌كێتی بوه‌‪،‬لیژنه‌كان‬ ‫راپۆرت���ی خۆی���ان داوه‌‪ ،‬بۆنمونه‌ دارایی‬ ‫راپۆرتی خۆی پێش���كه‌ش بكات له‌س���ه‌ر‬ ‫داهاتی یه‌كێتی‌و سه‌وابتی له‌كوێیه‌‪،‬چونكه‌‬ ‫دوج���ۆره‌ پ���اره‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬یه‌كێكی���ان بۆ‬ ‫جوڵه‌پێكردنه‌‪ ،‬پێش���مه‌رگه‌ش یه‌كێك بوه‌‬ ‫له‌خاڵه‌ سه‌ره‌كییه‌كانی كۆبونه‌وه‌كانی ئه‌و‬ ‫پێنج لیژنه‌یه‌‪ ،‬زۆربه‌ی‌ خاڵه‌كان كه‌وتونه‌ته‌‬ ‫بواری جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پرۆژه‌ی���ه‌ك هه‌بو بۆ ئاش���ت‬ ‫بون���ه‌وه‌ی‌ ن���او یه‌كێت���ی‪ ،‬وه‌ك ده‌وترێت‬ ‫به‌رهه‌م س���اڵح شكس���تی ب���ه‌و پرۆژه‌یه‌‬ ‫هێناوه‌؟‬ ‫نه‌رمین عوسمان‪ :‬به‌رهه‌م ساڵح بۆ پرسه‌‬ ‫چاره‌نوسس���ازه‌كانی ناو یه‌كێتی ئاماده‌یی‬ ‫هه‌بوه‌‪،‬كۆبونه‌وه‌كان بۆ پرۆژه‌كان نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫كه‌س ئه‌و پرۆژه‌یه‌ی‌ په‌كنه‌خستوه‌‪ ،‬لیژنه‌‬ ‫بۆ پرۆژه‌كه‌ دروستكراوه‌‪ ،‬من یه‌كێك بوم‬ ‫له‌لیژن���ه‌ی په‌یوه‌ندیی���ه‌كان‪ ،‬ده‌بێت خاڵ‬ ‫به‌خاڵی ئه‌و پرۆژه‌یه‌ قسه‌ی‌ له‌سه‌ر بكرێت‪،‬‬ ‫پرۆژه‌كه‌ به‌رهه‌م ساڵح پێشكه‌شی كردوه‌‪،‬‬ ‫ئیتر بۆ ده‌بێت ئه‌و په‌كی بخات‪.‬‬

‫ئه‌م حكومه‌ت ‌ه‬ ‫پڕه‌ له‌قه‌یران‬ ‫هیچ متمانه‌ ‌ی‬ ‫نه‌ماوه‌‪ ،‬براده‌رانی‬ ‫ناوحكومه‌ت قسه‌ ‌ی‬ ‫راستیش ده‌كه‌ن‬ ‫به‌اڵم خه‌ڵك‬ ‫باوه‌ڕیان پێناكات‬ ‫نه‌رمین عوسمان‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆ كۆنگره‌ نابه‌ستن‌و خۆتان له‌م‬ ‫مه‌عمه‌عه‌یه‌ی ناوخۆتان رزگار بكه‌ن؟‬ ‫نه‌رمین عوس���مان‪ :‬نابێت به‌كێش���ه‌ی‌‬ ‫گ���ه‌وره‌وه‌ بچینه‌ ناو كۆنگ���ره‌وه‌‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫پێش���تر رێكه‌وتنێك له‌س���ه‌ر كێش���ه‌كان‬ ‫بكرێت‌و بچێته‌ ب���واری جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌بێت به‌رله‌چون بۆ كۆنگره‌ چاره‌س���ه‌ری‬ ‫به‌ش���ێك له‌كێشه‌كان كرابێت‪ ،‬خۆ كۆنگره‌‬ ‫عه‌سای سیحری به‌ده‌سته‌وه‌ نیه‌ تابتوانێت‬ ‫هه‌مو كێشه‌یه‌ك چاره‌س���ه‌ر بكات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌كرێت كێش���ه‌ چاره‌نوسسازه‌كان پێش‬ ‫كۆنگ���ره‌ چاره‌س���ه‌ربكرێت ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫هی���چ روداوێكی نه‌خ���وازراو له‌ناو كۆنگره‌‬ ‫رونه‌دات‪ ،‬به‌بۆچونی زۆرینه‌ پێش كۆنگره‌‬ ‫چاره‌سه‌ری كێشه‌كان بكرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كه‌س دیاریكراوه‌ بۆ شوێنگره‌وه‌ی‌‬ ‫تاڵه‌بانی؟‬ ‫نه‌رمین عوس���مان‪ :‬كه‌س���ێك ناتوانێت‬ ‫جێگ���ه‌ی تاڵه‌بان���ی بگرێت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌م���و‬ ‫كادیران به‌هه‌م���و باڵ و به‌ش���ه‌كانییه‌وه‌‬ ‫رێ���زی تایبه‌ت���ی هه‌بوه‌ بۆ م���ام جه‌الل‪،‬‬ ‫مام جه‌الل ئ���ه‌و داینه‌مۆیه‌ بوه‌ كه‌ هه‌مو‬ ‫كه‌سایه‌تییه‌ سیاس���ییه‌كانی عێراق ده‌ڵێن‬

‫كێشه‌كان له‌ماڵی تاڵه‌بانی چاره‌سه‌ركراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌كرێت شێوازێكی تر به‌كاربهێنرێت‬ ‫ب���ۆ یه‌كالیی كه‌ره‌وه‌ی‌ كێش���ه‌كان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ب���ۆ به‌ڕێوه‌بردن ده‌كرێت ده‌س���ه‌اڵته‌كانی‬ ‫دابه‌شبێت‪،‬بۆ نمونه‌ له‌شوێنێك پێت بڵێن‬ ‫ئه‌مه‌ ده‌س���ه‌اڵتی تۆیه‌و زیاتر نا‪ ،‬ناكرێت‬ ‫مه‌كته‌ب سیاس���ییه‌ك به‌جیا حه‌وت كه‌س‬ ‫ببینێت‌و مه‌كته‌ب سیاس���ییه‌ك ده‌سه‌اڵتی‬ ‫پاره‌ س���ه‌رفكردنی هه‌بێ���ت‪ ،‬له‌بری ئه‌وه‌‬ ‫ده‌توانرێ���ت ئ���ه‌و ج���ۆره‌ ده‌س���ه‌اڵتانه‌‬ ‫دابه‌شبكرێت‌و بڕیاره‌ سه‌ره‌كییه‌كه‌ به‌ده‌ست‬ ‫كه‌س���ی یه‌كه‌م بێ���ت‌و یه‌كالییك���ه‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫بڕیاره‌ چاره‌نوسس���ازه‌كانه‌‪ ،‬بۆیه‌ جێگه‌ی‌‬ ‫مامجه‌الل به‌ك���ه‌س پڕناكرێته‌وه‌‪ ،‬من دژی‬ ‫بڕیاری یه‌كالیه‌نه‌م‌و دوا یه‌كالییكردنه‌وه‌ش‬ ‫له‌كۆنگ���ره‌دا ده‌بێ���ت‪ ،‬ئێم���ه‌ حزبێكین‬ ‫فێركراوی���ن به‌ئ���ازادی بیربكه‌ین���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫قۆرخ���كاری ده‌س���ه‌اڵتمان نی���ه‌‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫پارته‌كان���ی تر هه‌زاران كێش���ه‌یان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫جارێ���ك گوێم له‌قس���ه‌یه‌ك ب���و كه‌ وتی‬ ‫یه‌كێتی یه‌ك قه‌دی گ���ه‌وره‌ی‌ هه‌یه‌ به‌اڵم‬ ‫ل���ق‌و پۆپی زۆری هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم پارتی یه‌ك‬ ‫س���ه‌ری هه‌یه‌و جۆره‌ها قاچی هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬

‫جیاوازی یه‌كێتی‌و حزبه‌كانی تره‌‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫ج���ار باجی ئ���ه‌و ئازادییه‌ده‌ده‌ین‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫پرۆگ���رام‌و به‌رنامه‌ بۆ گوتاری سیاس���یی‬ ‫یه‌كێتی دابنرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كێش���ه‌ی‌ ئه‌م دوباڵه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌ یان له‌سه‌ر پاره‌یه‌؟‬ ‫نه‌رمین عوس���مان‪ :‬له‌سه‌ر هیچیان نیه‌‪،‬‬ ‫كێشه‌یان له‌س���ه‌ر دابه‌شكردنی ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ش���ه‌فافیه‌ته‌ له‌س���ه‌ر به‌رنامه‌ی‌‬ ‫جێبه‌جێكردن���ی كاره‌‪،‬له‌س���ه‌ر پرۆس���ه‌ی‌‬ ‫كاركردنه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هیچ رێكه‌وتنێ���ك هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫گۆڕان بۆ ئیداره‌دانی زۆنی سه‌وز؟‬ ‫نه‌رمی���ن عوس���مان‪ :‬به‌رده‌وامی���ن‬ ‫له‌گفتوگۆكان له‌گ���ه‌ڵ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪،‬‬ ‫هه‌ندێ���ك هه‌ڤ���اڵ دان���راون له‌لیژنه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫پێویس���ته‌ له‌ناوچ���ه‌ی‌ س���ه‌وز له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫گ���ۆڕان رێكبكه‌وین‪ ،‬چونك���ه‌ هه‌ردوالمان‬ ‫كاریگه‌رییمان هه‌یه‌ له‌س���ه‌ر ئه‌م ناوچه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ رێكه‌وتن له‌گه‌ڵ گ���ۆڕان زۆر‬ ‫ئیجابییه‌‪،‬هه‌روه‌ه���ا له‌گ���ه‌ڵ الیه‌نه‌كان���ی‬ ‫دیكه‌ش‪ ،‬ئێس���تا قه‌یرانه‌كه‌ زۆر گه‌وره‌یه‌‬ ‫بۆی���ه‌ ئه‌گ���ه‌ر خ���راپ بین چاره‌س���ه‌ری‬

‫فۆتۆ‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬ ‫پێویس���ت ناكرێت‪ ،‬ده‌بێ���ت له‌گه‌ڵ گۆڕان‬ ‫به‌و ش���ێوه‌یه‌ نزیك بینه‌وه‌ كه‌ پرۆژه‌یه‌كی‬ ‫گه‌وره‌مان به‌یه‌كه‌وه‌ هه‌بێت‪ ،‬مه‌رجیش نیه‌‬ ‫رێكه‌وتنمان ته‌نها له‌زۆنی سه‌وز بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌س���ت به‌وه‌ ناكه‌ن كه‌وتونه‌ته‌‬ ‫نێوان به‌رداش���ی گۆڕان‌و پارتی‌و و خۆتان‬ ‫بۆ یه‌كالیی ناكرێته‌وه‌؟‬ ‫نه‌رمی���ن عوس���مان‪ :‬له‌ناو سیاس���ه‌تی‬ ‫كوردیدا هه‌ڵه‌یه‌كی كوش���نده‌ ده‌كرێت كه‌‬ ‫ده‌بێت یا دۆست بیت یا دوژمن بیت‪،‬ئه‌مه‌‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌ك���ی گه‌وره‌ی���ه‌‪ ،‬كوردس���تان به‌م‬ ‫قه‌یرانه‌ی‌ ئێستاوه‌ به‌رگه‌ی‌ شه‌ڕێكی دیكه‌ی‌‬ ‫ناوخۆ ناگرێت‪ ،‬به‌رگه‌ی‌ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌‬ ‫رێكه‌وتنێكی���ش ناگرێت‪ ،‬نابێت له‌س���ه‌ر‬ ‫حس���ابی پارتی له‌گه‌ڵ گۆڕان رێكبكه‌وین‪،‬‬ ‫ی���ان له‌گ���ه‌ڵ پارت���ی رێكه‌وت���ن بكه‌یت‬ ‫له‌س���ه‌ر حس���ابی گ���ۆڕان‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر یه‌كێت���ی بتوانێت له‌گ���ه‌ڵ گۆڕان‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ك���ی وا دروس���تبكات ئ���ه‌م‬ ‫ناوچانه‌ی‌ ئێره‌ دوربخات���ه‌وه‌ له‌و قه‌یرانه‌‬ ‫هه‌نگاوێكی پۆزه‌تیفی ناوه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ پارتی‬ ‫پرۆژه‌ی‌ هه‌بێ���ت‌و یه‌كێت���ی نێوه‌ندگیری‬ ‫بكات له‌نێوان پارت���ی‌و الیه‌نه‌كانی دیكه‌و‬

‫كوردس���تانێكی ئارام دروستبكات ئه‌وه‌ش‬ ‫هه‌ن���گاوی دوهه‌می یه‌كێتیی���ه‌‪ ،‬نابێت یا‬ ‫س���ه‌ربڕ بیت یا له‌باوه‌شكه‌ر بیت‪ ،‬ئه‌كرێت‬ ‫نێوه‌ندگیر بیت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬یه‌كێت���ی ح���ه‌ز به‌رێكه‌وتنی‬ ‫كۆنكرێت���ی ده‌كات له‌گ���ه‌ڵ پارت���ی یان‬ ‫گۆڕان؟‬ ‫نه‌رمین عوس���مان‪ :‬مه‌كته‌بی سیاسیی‌و‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی بڕیاریداوه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌مو الیه‌نه‌كاندا بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ پرۆژه‌یه‌كه‌ كه‌‬ ‫له‌كۆنگره‌ باس���ی لێوه‌كراوه‌ هه‌وڵ بدرێت‬ ‫له‌هه‌مو الیه‌نه‌ سیاس���ییه‌كان نزیك بین‪،‬‬ ‫توندوتیژی نه‌بێت‪ .‬وه‌كو به‌رنامه‌ی‌ یه‌كێتی‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ین له‌گه‌ڵ هه‌مو الیه‌نه‌كاندا بین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬چۆن ده‌توانن ئ���ه‌م حكومه‌ته‌‬ ‫تێپه‌ڕێنن؟‬ ‫نه‌رمین عوس���مان‪ :‬ئ���ه‌م حكومه‌ته‌ پڕه‌‬ ‫له‌قه‌یران‪ ،‬هیچ متمانه‌ی‌ نه‌ماوه‌‪ ،‬براده‌رانی‬ ‫ناوحكوم���ه‌ت قس���ه‌ی‌ راس���تیش ده‌كه‌ن‬ ‫به‌اڵم خه‌ڵك باوه‌ڕی���ان پێناكات‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫بیر له‌متمانه‌ به‌ده‌س���ت هێن���ان بكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫پێویسته‌ حكومه‌تێكی رزگاری نیشتیمانی‬ ‫دروس���ت بێت‪ ،‬هه‌مو الیه‌نه‌ سیاسییه‌كانی‬ ‫تێدا بێت‪ ،‬ئێس���تا قوتی خه‌ڵ���ك بڕاوه‌‪،‬‬ ‫سیس���ته‌می موچه‌ كه‌مكردنه‌وه‌ هه‌ڵه‌یه‌كی‬ ‫زۆر گه‌وره‌ب���و‪ .‬كه‌ موچ���ه‌ كه‌مده‌كرێته‌وه‌‬ ‫ك���ه‌س پێ���ی ناژی‪،‬مامۆس���تایه‌كی زانكۆ‬ ‫موچه‌ك���ه‌ی‌ هێن���ده‌ كه‌مكراوه‌ت���ه‌وه‌ كه‌‬ ‫ده‌بێت ب���ه‌دوای كارێكی دیك���ه‌ بگه‌ڕێت‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر كاری باشی ده‌س���تكه‌وت ئه‌وا واز‬ ‫له‌كاری مامۆس���تاییه‌كه‌ی‌ ده‌هێنێت‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫كاره‌س���اته‌‪،‬چونكه‌ كه‌س���انێكی كه‌متوانا‬ ‫له‌ناو حكومه‌ت ده‌مێنن���ه‌وه‌ هیچ نازانێت‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌بێته‌ دروس���تبونی گه‌نده‌ڵی‪ ،‬ئه‌و‬ ‫سیسته‌مه‌ خه‌ڵك فێری گه‌نده‌ڵی ده‌كات‪،‬‬ ‫حكومه‌ت پێویستی به‌وه‌ هه‌یه‌ نوسینگه‌ی‌‬ ‫كار بكاته‌وه‌و هاواڵتی���ان خۆیان ناونوس‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئیشیان بۆ بدۆزرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫نه‌ك بچن موچه‌ كه‌م بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئاڵوگۆڕی ده‌س���ه‌اڵت له‌نێوان‬ ‫گۆڕان‌و یه‌كێتی ده‌كرێت؟‬ ‫نه‌رمی���ن عوس���مان‪ :‬ئێم���ه‌ پابه‌ندی���ن‬ ‫به‌راده‌س���تكردنی پۆس���تی پارێ���زگاری‬ ‫س���لێمانی‌و پابه‌ندی���ن ب���ه‌و رێكه‌وتنه‌ی‌‬ ‫پێشوكراوه‌‪ ،‬نامانه‌وێت راستگۆیی خۆمان‬ ‫له‌ده‌ست بده‌ین‪.‬‬

‫عێراق‌و جیهان‬

‫)‪ )516‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/2/16‬‬

‫‪7‬‬

‫د‪ .‬رێبوار ره‌شید‪ :‬له‌باشوری کوردستان سیاسه‌ت بوه‌به‌گاڵته‌جاڕیی‌و نوکته‌‬ ‫ئا‪ :‬فه‌رمان خێاڵنی ـ برۆکسل‬ ‫د‪ .‬رێبوار ره‌شید‪ ،‬جگه‌له‌وه‌ی‬ ‫مامۆستای زانکۆیه‌له‌واڵتی سویدو‬ ‫نوسه‌رێکی دیاری کوردیشه‌له‌میدیا‬ ‫جیهانیه‌کاندا‪ ،‬که‌زۆربه‌ی وتاره‌کانی‬ ‫له‌سه‌ر کوردو پرسی کورد به‌زمانی‬ ‫ئینگلیزی ده‌نوسێ بۆ راگه‌یاندن ‌ه‬ ‫جیهانیه‌کان‪ ،‬هاوکات هاوسه‌رۆکی‬ ‫کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی کوردستان‬ ‫"که‌نه‌که‌"شه‌‪ .‬له‌م چاوپێکه‌وتنه‌ی‬ ‫ئاوێنه‌دا تیشک ده‌خاته‌سه‌ر کێشه‌و‬ ‫قه‌یرانه‌کانی باشورو چۆنێتی رزگاربون‬ ‫له‌و قه‌یرانانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬وه‌ک که‌نه‌که‌‪ ،‬به‌ش���داریی‬ ‫کۆنفرانس���ی پرس���ی کوردو تورکیاو‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راستتان کرد له‌یه‌کێتی‬ ‫ئه‌وروپا یان وه‌کو که‌سایه‌تیی؟‬ ‫د‪ .‬رێبوار ره‌شید‪ :‬کۆنفرانسی پرسی‬ ‫کوردو تورکیاو رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راس���ت‪،‬‬ ‫سه‌رکه‌وتوترین کۆنفرانس بو که‌له‌ماوه‌ی‬ ‫یازده‌ ساڵی رابردودا‪ ،‬به‌سترابێ‪ .‬زیاد‬ ‫له‌که‌سایه‌تییەکی جیهانیی وه‌کو نعۆم‬ ‫چۆمس���کی‌و ش���یرین عه‌بادیی‌و چه‌ند‬ ‫پرۆفیس���ۆرێکی به‌ناوبانگ���ی جیهان‪.‬‬ ‫ئێمه‌ش وه‌ک���و کۆنگ���ره‌ی نه‌ته‌وەیی‬ ‫کوردس���تان الیه‌نێک���ی به‌ش���داربوی‬ ‫کۆنفرانسه‌که‌بوین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬چیتان پێب���و وه‌کو وه‌فدی‬ ‫کوردان بۆ الیه‌نه‌ئه‌وروپی‌و تورکیه‌کانی‬ ‫به‌شداربوی ئه‌و کۆنفرانسه‌؟‬ ‫د‪ .‬رێبوار ره‌شید‪ :‬ئێمه‌راپۆرتی خۆمان‬ ‫دایه ‌سه‌رپه‌رش���تیارانی کۆنفرانسه‌که‌‪،‬‬ ‫له‌راپۆرته‌که‌مان���دا ورده‌کاری���ی هه‌مو‬ ‫هێرشه ‌سه‌ربازیه‌کانی ده‌وڵه‌تی تورک‬ ‫ده‌خه‌ینه‌رو که‌ دژ به‌گه‌لێکی‪ 25‬ملیۆنی‬ ‫ل���ه‌و واڵته‌دا رۆژان���ه‌ ئه‌نجامی ده‌دات‪،‬‬ ‫ژم���اره‌و دات���ای ک���وژراو و برینداریی‬ ‫هاواڵتیانی مه‌ده‌نیی له‌باکور‪ ،‬به‌شێکی‬ ‫تر ده‌بێ له‌ناوه‌رۆک���ی راپۆرته‌که‌مان‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ش ته‌نها پش���تمان‬ ‫به‌راپۆرتی رێکخراوه‌جیهانیه‌کانی وه‌کو‬

‫ئیمینیس���تی ئه‌نته‌رناشیۆناڵ‌و هیومان‬ ‫رایتس ۆچ نه‌به‌س���توه‌‪ ،‬به‌ڵکو پشتمان‬ ‫به‌س���ه‌رچاوه ‌کوردی���ه ‌لۆکاڵیه‌کان���ی‬ ‫باکوری کوردستانیش به‌ستوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پێتانوای ‌ه ئام���ارو داتاکانی‬ ‫ئه‌و رێکخراوانه ‌دروس���ت نه‌بن له‌سه‌ر‬ ‫روداوه‌کانی ئه‌و ناوچه‌یه‌؟‬ ‫د‪ .‬رێبوار ره‌ش���ید‪ :‬زانیاریه‌کانی ناو‬ ‫راپۆرته‌کانی ئه‌و رێکخراوانه ‌دروستن‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌مو فاکته‌کانی تێدا نیه‌‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫ئ���ه‌وان راپۆرته‌کانی���ان به‌ش���ێوه‌یه‌ک‬ ‫داده‌ڕێژن که‌ له‌س���ه‌ریان نه‌که‌وێ‪ ،‬به‌و‬ ‫هۆیه‌ش���ه‌وه‌قوربانیه‌کانی ناو راپۆرتی‬ ‫ئ���ه‌و رێکخراوان���ه‌‪ ،‬هه‌میش���ه‌بڕێ���ک‬ ‫غه‌دریان لێده‌کرێ‌و ره‌حمیش به‌ده‌وڵه‌ت‬ ‫ده‌کرێ‪ ،‬چونکه ‌ئه‌و راپۆرتانه‌ی ئه‌وان‬ ‫پاڵێوراوه‌و ورده‌کاریی ته‌واوی روداو و‬ ‫گۆڕانکاریه‌کانی تێدانیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���اس ل���ه‌وه‌ ده‌ک���رێ ک ‌ه‬ ‫"له‌باش���وری کوردس���تان‪ ،‬بێده‌نگیی‬ ‫هه‌یه ‌له‌به‌رامبه‌ر له‌شکرکێشی تورکیاو‬ ‫هه‌ڵوێستێکی ئه‌وتۆشیان نیه‌له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌رخۆدانی گه‌لی ک���ورد له‌باکور"‪ ،‬تۆ‬ ‫چی ده‌ڵێی له‌سه‌ر ئه‌و ده‌ربڕینه‌؟‬ ‫د‪ .‬رێبوار ره‌ش���ید‪ :‬ده‌بوایه‌ئێس���تا‬ ‫خه‌ڵکی باشور له‌سه‌ر شه‌قامه‌کان بونایه‬ ‫‌دژ به‌بنپێخس���تنی مافه‌کانی خۆی‌و دژ‬ ‫به‌هێرش���ه‌کانی ئاکه‌پ���ه‌ش دژ به‌گه‌لی‬ ‫باک���ور‪ ،‬ده‌بوایه ‌نه‌یانهێش���تایه ‌چیتر‬ ‫ته‌نانه‌ت کونس���وڵی تورکیش له‌هه‌ولێر‬ ‫کاربکه‌ن‪ ،‬له‌ش���کری تورکیایان ناچار‬ ‫به‌پاشه‌کش��� ‌ه بکردایه‌‪ ،‬چونک ‌ه رۆژان ‌ه‬ ‫ده‌یان ش���ه‌هید ده‌ده‌ین له‌باکور‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌ ئێستا باشوری کوردستان‪،‬‬ ‫بێده‌نگه‌‪ ،‬هۆکاری خۆی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هۆکاره‌که‌ی چیه‌؟‬ ‫د‪ .‬رێبوار ره‌شید‪ :‬باشوری کوردستان‬ ‫خۆی خاوه‌نی قوربانیه‌کی زۆره‌‪‌،‬هه‌زاران‬ ‫کورد له‌ک���رده‌ی کۆمه‌ڵکوژیی ئه‌نفال‌و‬ ‫کیمیاباران‪ ،‬هه‌روه‌ها قوربانیانی شه‌ڕی‬ ‫براکوژیی بونه‌ت���ه‌قوربانیی‪ .‬دواتریش‬ ‫له‌دوای شه‌ڕی براکوژیی‪ ،‬هه‌لێکی زێڕین‬ ‫بۆ کوردانی باش���وری واڵت هه‌ڵکه‌وت‪،‬‬

‫ئه‌وانه‌ی له‌باشور‬ ‫ده‌ڵێن تورکیا‬ ‫دۆستی کورد‌ه‬ ‫به‌شێکن له‌و‬ ‫بازنه‌ی تاوان‌و‬ ‫خیانه‌تانه‌ی ک ‌ه‬ ‫ئێستا دژ به‌گه‌لی‬ ‫کورد له‌باکور‬ ‫ئه‌نجام ده‌درێن‬ ‫د‪ .‬رێبوار ره‌شید‬ ‫جه‌ماوه‌ری خه‌ڵک زۆر گه‌رموگوڕ بون‌و‬ ‫خوازیاری ژیانێکی باش���تر بون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌داخه‌وه‌ ئه‌و ده‌س���ه‌اڵته‌سیاس���یه‌ی‬ ‫له‌وێ ده‌س���ه‌اڵتی به‌ده‌س���ته‌وه‌گرت‪،‬‬ ‫نه‌یتوان���ی رابه‌رایه‌تی‌و س���ه‌رکاروانی‬ ‫ئ���ه‌و گه‌رموگوڕیه‌ی جه‌م���اوه‌ر بکات‪.‬‬ ‫به‌ڵکو به‌پێچه‌وانه‌وه ‌پ���اش ماوه‌یه‌ک‬ ‫ب���و به‌ه���ۆی س���اردبونه‌وه‌ی خه‌ڵکی‬ ‫باشوری کوردستان‌و وای له‌جه‌ماوه‌ری‬ ‫خه‌ڵک ک���رد ک ‌ه به‌ش���تی زۆر خراپی‬ ‫الوه‌کیه‌وه ‌خۆیان س���ه‌رقاڵ بکه‌ن ک ‌ه‬ ‫هیچ په‌یوه‌ندیه‌کی به‌پێشکه‌وتنی بیری‬ ‫ئازادیخوازیی‌و کوردستانیبونه‌وه ‌نه‌بو‪،‬‬ ‫هی���چ هه‌وڵێک نه‌درا بۆ پێش���که‌وتنی‬ ‫سیاس���ه‌ت‌و کۆمه‌ڵگا‪ .‬بۆ نمونه‌باشور‬ ‫ده‌یتوانی سه‌رکاروانی باکورو رۆژئاواو‬ ‫رۆژهه‌اڵت بێ‪ ،‬له‌روی مادیی‌و گیانیدا‪،‬‬ ‫چونکه‌ باشوری کوردس���تان خاوه‌نی‬ ‫داراییه‌ک���ی بێئه‌ندازه‌ی���ه‌‪ .‬نه‌ک ئه‌وه‬

‫‌روینه‌دا‪ ،‬به‌ڵکو ده‌سه‌اڵتداران هه‌وڵیان‬ ‫خسته‌گه‌ڕ بۆئه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ر سڕ بکه‌ن‬ ‫به‌ماده‌ی بێهۆش���که‌ریی سیاسیی‪ ،‬به‌و‬ ‫مانایه‌ی له‌بری ئه‌وه‌ی ئه‌و وزه‌و شه‌وق‌و‬ ‫توانای���ه‌ی جه‌ماوه‌ر له‌دروس���تکردنی‬ ‫ژێرخانی ئابوری‌و په‌روه‌رده‌ی سیاسیی‬ ‫میلل���ه‌ت له‌س���ه‌ر بنه‌م���ای ئینتیمای‬ ‫نیش���تیمانیی‪ ،‬هاتن تاکی کوردیان بێ‬ ‫ئیراده‌کرد‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌چی تاکی کورد له‌باش���ور‬ ‫بێ ئیراده‌کراوه‌؟‬ ‫د‪ .‬رێبوار ره‌شید‪ :‬سیاسه‌ت له‌باشوری‬ ‫کوردس���تان ب���وه‌ به‌گاڵته‌جاڕی���ی‌و‬ ‫نوکته‌‪ ،‬که‌ باس���ی سیاسه‌ت ده‌که‌یت‪،‬‬ ‫خێ���را ده‌تبه‌ن���ه‌وه ‌بۆ س���ه‌ر نوکته‌و‬ ‫گاڵته‌وگه‌پ‪ ،‬خه‌ڵک ناچار به‌درۆ کرا بۆ‬ ‫به‌ده‌ستخستنی سه‌د یان دوسه‌د دۆالر‪،‬‬ ‫جیاوازی نێوان جاشێک‌و پێشمه‌رگه‌یه‌ک‬ ‫س���ڕدرایه‌وه‌‪ 25 ،‬س���اڵه‌ نه‌توان���راوه‬

‫‌کاره‌بای نیش���تیمانیی به‌رهه‌م بهێنرێ‬ ‫که‌ به‌پێی پێویس���ت ب���ێ‪ ،‬که‌رته‌کانی‬ ‫په‌روه‌رده‌و ته‌ندروس���تیی‌و کش���توکاڵ‬ ‫له‌خ���وار س���فره‌وه‌ن‪ ،‬هه‌م���و ئه‌وان���ه‬ ‫‌وایانک���رد که‌ تاکی کورد ب���ێ ئیراده‬ ‫‌بکرێن‪ ،‬تاراده‌ی ئ���ه‌وه‌ی ک ‌ه ته‌نانه‌ت‬ ‫بۆ داوای مافه‌ سه‌ره‌تاییه‌کانی خۆیشی‬ ‫بپاڕێته‌وه‌و ده‌ست پانبکاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬وه‌ک���و که‌نه‌ک���ه‌ جگ���ه‬ ‫‌له‌کۆنگره‌ی دو ساڵ جارێک‪ ،‬سااڵنه‌ش‬ ‫کۆبونه‌وه‌ی گشتیی ده‌که‌ن له‌گه‌ڵ هه‌مو‬ ‫الیه‌نه ‌کوردیه‌کاندا که ‌سه‌رجه‌م الیه‌ن ‌ه‬ ‫کوردیه‌کانی باشوریش���ی تێدایه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫کاریگه‌ریه‌کت���ان هه‌بوه‌له‌س���ه‌ر پارت ‌ه‬ ‫سیاسیه‌کانی باشوری کوردستان؟‬ ‫د‪ .‬رێب���وار ره‌ش���ید‪ :‬وه‌ک که‌نه‌که‬ ‫‌ئامڕازی سزامان نیه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی که ‌هه‌یه‬ ‫‌ته‌نه���ا گفتوگۆی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌رای من وه‌ک‬ ‫رێبوار‪ ،‬ده‌توانم بڵێ���م ته‌نها له‌رێگه‌ی‬ ‫هۆش���یارکردنه‌وه‌ی تاک���ی ک���ورده‌وه‬ ‫‌ده‌توانین ره‌وش بگۆڕین‌و پێشکه‌وین‪،‬‬ ‫چونک���ه‌هه‌ندێ جار پارتی سیاس���یی‬ ‫بێ توان���ا ده‌بێ ت���اراده‌ی ئه‌وه‌ی که‬ ‫‌نه‌توان���ێ ره‌وش‌و ب���ارودۆخ بگ���ۆڕێ‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر رێکخراوێ���ک ی���ان پارتێک���ی‬ ‫سیاس���یی که‌خۆی ده‌ب���ێ بزوێنه‌ری‬ ‫پێشخستنی کۆمه‌ڵگه‌بێ‪ ،‬ئه‌و توانایه‌ی‬ ‫نه‌مێنێ‪ ،‬به‌ڵکو خۆی ببێ به‌بار به‌سه‌ر‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌وه‌‪ ،‬ناتوانی���ن به‌دوعای خێر‬ ‫ئه‌و پارته‌سیاسیه‌یان رێکخراو‌ه زیندو‬ ‫بکه‌ینه‌وه‌و بیخه‌ینه‌وه‌سه‌ر رێی راست‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر جه‌ماوه‌ر هۆش���یار بێ‪،‬‬ ‫ئه‌وکات خۆی ئه‌و ره‌وشه‌قه‌بوڵ ناکات‌و‬ ‫به‌رخۆدانی خۆی ده‌ست پێده‌کات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و قس���انه‌ ئاراس���ته‌ی چ‬ ‫الیه‌نێک ده‌که‌یت؟‬ ‫د‪ .‬رێبوار ره‌شید‪ :‬روی ده‌مم له‌هه‌مو‬ ‫رێکخراوه‌کان���ی کۆمه‌ڵگ���ه‌ی مه‌ده‌نی‌و‬ ‫میدی���او تاکبه‌تاکی خه‌ڵکی باش���وری‬ ‫کوردس���تانه‌‪ ،‬که‌پێویسته‌خۆیان رێک‬ ‫بخه‌نه‌وه‌و بێن���ه‌مه‌یدان‪ ،‬چونک ‌ه له‌زۆر‬ ‫واڵتی دونیا به‌چه‌ک‌و فیشه‌ک روبه‌روی‬ ‫گه‌ل ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬ئایا له‌وه‌زیاتر روده‌دات‬

‫دژ به‌خه‌ڵکی باش���وری کوردس���تان‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ده‌نگی خۆیان ب���ه‌رز بکه‌نه‌وه‬ ‫‌دژ به‌ب���ێ مافیه‌کانی���ان؟! ئه‌وه‌ی که‬ ‫‌ده‌وترێت له‌باشور پار‌ه نیه‌‪ ،‬قسه‌یه‌کی‬ ‫بێ مانای���ه‌‪ ،‬چونکه‌پاره‌له‌باش���وری‬ ‫کوردس���تان زۆر زۆره‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم الی‬ ‫کێی ‌ه ئه‌وه‌قس���ه‌یه‌کی تره‌‪ ،‬دواتر خۆ‬ ‫نابێ گ���ه‌ل هه‌ر چاوه‌ڕێ���ی رێکخراوی‬ ‫سیاسیی‌و پارته‌سیاسیه‌کان بن‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫پارته‌سیاس���یه‌کانی ئێس���تای هه‌رێم‬ ‫ناتوانن به‌رپرس���یارێتیی پرس���ه‌کانی‬ ‫ئێس���تا هه‌ڵبگرن‪ ،‬ده‌ب���ێ گه‌ل خۆی‬ ‫بتوانێ خۆی رێک بخاته‌وه‌و ره‌وشه‌که‬ ‫‌بگۆڕێ‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬مه‌به‌س���تت ئه‌وه‌ی���ه ‌کاتی‬ ‫ئه‌وه‌ی��� ‌ه که‌جه‌ماوه‌ر خ���ۆی پارتێکی‬ ‫سیاسیی دروست بکات؟‬ ‫د‪ .‬رێب���وار ره‌ش���ید‪ :‬به‌دڵنیاییه‌وه‌‪،‬‬ ‫پارتی سیاس���یی خۆ ده‌ق���ی قورئان‬ ‫نیه‌نه‌توانی���ی بیگۆڕیت یان نه‌توانیت‬ ‫سه‌رله‌نوێ دروس���تی بکه‌یته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫سیاسه‌ت ته‌نها قسه‌کردن نیه‌‪ ،‬سیاسه‌ت‬ ‫گۆرانی وت���ن‌و پڕکردن���ه‌وه‌ی به‌رنامه‬ ‫‌به‌وش���ه‌ی بەبریقوباق نیه‌‪ ،‬سیاس���ه‌ت‬ ‫زانس���تی به‌ڕێوه‌بردن���ی کۆمه‌ڵگه‌ی���ه‬ ‫‌به‌باشترین شێو‌ه بۆ ژیانێکی باشتر‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬چ چاوه‌ڕوانیه‌ک���ت هه‌ی���ه‬ ‫‌له‌جه‌ماوه‌ری کورد له‌باشوری واڵت؟‬ ‫د‪ .‬رێبوار ره‌شید‪ :‬باشوری کوردستان‬ ‫زۆر ل���ه‌و‌ه گه‌وره‌تره ‌ک���ه ‌به‌زیندویی‬ ‫له‌گ���ۆڕ بنرێت‪ .‬به‌هی���وام هه‌رچی زو‌ه‬ ‫گه‌ل له‌باش���وری کوردستان به‌نواندنی‬ ‫نه‌به‌ردیه‌کی مه‌زنه‌وه‌‪ ،‬بتوانن به‌کۆمه‌ڵ‬ ‫خۆی���ان رێ���ک بخه‌نه‌وه‌و جگ���ه‌له‌وه‬ ‫‌بەده‌ستخس���تنه‌وه‌ی مافه‌کانی خۆیان‪،‬‬ ‫بتوانن به‌پیر داخوازیه‌کانی باکوریشه‌وه‬ ‫‌بچن‪ ،‬نابێ باکور به‌ته‌نها به‌جێ بهێڵرێ‪،‬‬ ‫ئه‌و الیه‌نانه‌شی ک ‌ه له‌باشور‪ ،‬ده‌وڵه‌تی‬ ‫تورک به‌دۆستی کورد له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫به‌ش���ێکن ل���ه‌و بازن���ه‌ی تاوانکاریی‌و‬ ‫خیانه‌ت���ه‌ی ک��� ‌ه ئێس���تا دژ به‌گه‌لێک‬ ‫له‌باکور ئه‌نجام ده‌درێ‪ ،‬ده‌بێ باش���ور‬ ‫ببێته‌ده‌نگی باکور‪.‬‬

‫ئاماده‌كارییه‌كان بۆ گرتنه‌وه‌ی‌ موسڵ هه‌نگاو ‌ی ناوه‌‬ ‫ئا‪ :‬زانکۆ سه‌ردار‬

‫به‌مه‌به‌ستی‌ كۆنترۆڵ‌ كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫موسڵ‌‌و رزگاركردنی‌ له‌ژێرده‌ست ‌‬ ‫ی‬ ‫داعش‪ ،‬چه‌ندین یه‌كه‌ی‌ سه‌ربازیی‌‬ ‫له‌ده‌وروبه‌ری‌ ئه‌و شاره‌ جێگیركراون‪،‬‬ ‫بڕیارده‌ری‌ لیژنه‌ی‌ ئاسایش‌و‬ ‫به‌رگریش له‌ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌‬ ‫عێراق ده‌ڵێت "سه‌رۆكوه‌زیرانی‌‬ ‫عێراقمان له‌وه‌ ئاگاداركردۆته‌وه‌ كه‌‬ ‫پێویسته‌ ئه‌و یه‌كه‌ سه‌ربازیانه‌ بخاته‌‬ ‫ژێر كۆنتڕۆڵی‌ خۆیه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ش����اخه‌وان عه‌بدواڵ‪ ،‬په‌رله‌مانتاری‌‬ ‫پارتی‌‌و بڕیارده‌ری‌ لیژنه‌ی‌ ئاسایش‌و‬ ‫به‌رگ����ری‌ له‌ئه‌نجومه‌ن����ی‌ نوێنه‌رانی‌‬ ‫عێراق به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ "دیاره‌‬ ‫ئه‌و یه‌ك����ه‌ س����ه‌ربازیه‌ی‌ كراوه‌ته‌وه‌‬ ‫له‌مه‌خمور ئه‌وه‌نده‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا گرنگی‌‬ ‫پێده‌دات ئه‌وه‌نده‌ حكومه‌تی‌ عێراقی‌‬ ‫گرنگی‌ پێنادات‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ش‬ ‫قسه‌مان له‌گه‌ڵ حكومه‌تی‌ عێراق كردوه‌‬ ‫یه‌ك����ه‌م هه‌نگاو پێویس����ته‌ ئه‌و یه‌كه‌‬ ‫س����ه‌ربازیانه‌ له‌خۆی‌ بگرێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫هه‌موی‌ هه‌ر سه‌ر به‌ئه‌سیل نوجه‌یفی‌‬ ‫نیه‌و سه‌ربازی‌ جیاوازی‌ تێدایه‌ به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ هه‌یه‌ هه‌موی����ان له‌وێ‌ موچه‌‬ ‫وه‌رده‌گ����رن‪ ،‬پێویس����ته‌ حكومه‌ت����ی‌‬ ‫عێ����راق یه‌كێ����ك له‌ئاماده‌كاریه‌كانی‌‬ ‫ئه‌و یه‌كه‌ س����ه‌ربازیانه‌ی‌ له‌س����نوری‌‬ ‫موس����ڵه‌ له‌ئه‌س����تۆی‌ خ����ۆی‌ بگرێت‬ ‫له‌روی‌ چ����ه‌ك‌و ته‌قه‌مه‌نی‌‌و له‌موچه‌ی‌‬ ‫مانگانه‌یان ك����ه‌ له‌مانگ����ی‌ ته‌موزی‌‬ ‫س����اڵی‌ رابردوه‌وه‌ موچه‌ی‌ پێنه‌داون‪،‬‬ ‫ئه‌و عه‌ش����ایره‌ سونیانه‌ ته‌به‌نی‌ بكات‬ ‫هه‌روه‌ها پێویس����ته‌ هه‌ندێك هه‌نگاو‬ ‫هه‌یه‌ له‌سنوری‌ ئه‌نبارو تكریت بینێت‬ ‫چونك����ه‌ هه‌ن����گاوی‌ نه‌ن����اوه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌‬ ‫واده‌كات ئ����ه‌وه‌ی‌ ك����ه‌ باس����ده‌كرێت‬ ‫زیات����ر ماده‌یه‌ك����ی‌ راگه‌یاندنی‌ بێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌روی‌ سه‌ربازیه‌وه‌ لێی‌ بڕوانین‬ ‫هێشتا ماویه‌تی‌"‪.‬‬ ‫شاخه‌وان عبدواڵ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شدا‬ ‫كه‌ ئ����ه‌و یه‌ك����ه‌ س����ه‌ربازیانه‌ی‌ له‌و‬ ‫س����نورانه‌دا هه‌ن یه‌كه‌یه‌كی‌ سونین‌و‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ عێ����راق چه‌ن����د مانگێك‬ ‫موچه‌ی‌ پێداون‪ ،‬وتیشی‌ "دوای‌ ئه‌وه‌ی‌‬

‫پێشمه‌رگه‌ له‌چاو‬ ‫هێزی‌ عێراقیدا چه‌ك‌و‬ ‫ته‌قه‌مه‌نی‌‌و جل‌و پێاڵو و‬ ‫هیچ پێداویستیه‌ك ‌ی‬ ‫نیه‌و به‌كااڵو پێاڵوی‌‬ ‫خۆیانه‌وه‌ له‌شه‌ڕدان‬ ‫پارێزگاری‌ كۆنی‌ موسڵ له‌كارخرا ئه‌وان‬ ‫پاره‌ی‌ ئه‌و یه‌كه‌ سه‌ربازیانه‌یان بڕی‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم نه‌ده‌بو پاره‌كه‌یان ببڕن به‌ڵكو‬ ‫پێویس����ت بو خه‌ڵكی‌ دیكه‌ دابنێن بۆ‬ ‫سه‌رپه‌رشتیكردنی‌ یه‌كه‌ سه‌ربازیه‌كه‌‪،‬‬ ‫له‌ئێستاش����دا ئه‌و پاره‌یه‌ی‌ ده‌درێته‌‬ ‫ئه‌و یه‌كه‌ سه‌ربازیانه‌ هه‌ندێك ده‌ڵێن‬ ‫توركیا دابینی‌ ده‌كات‌و هه‌ندێكی‌ تریش‬ ‫ده‌ڵێن سعودیه‌ دابینی‌ ده‌كات"‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ ئه‌وه‌ش ئاش����كرا‬ ‫ده‌كات ك����ه‌ تاوه‌ك����و ئێس����تا له‌روی‌‬ ‫پراكتیكه‌وه‌ چونه‌ ناو جێبه‌جێكردنه‌وه‌‬ ‫ماویه‌ت����ی‌‪ ،‬له‌به‌رامب����ه‌ر هه‌ماهه‌نگی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ عێراق له‌گ����ه‌ڵ هێزه‌كانی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ ده‌ش����ڵێت "به‌بێ‌ هێزی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ موسڵ ناگیرێته‌و‌ه ئه‌وه‌ش‬ ‫رێككه‌وتن����ه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها س����ه‌ره‌تاش‬ ‫حكومه‌تی‌ عێراق ناچێته‌ ناوش����اره‌كه‌‬ ‫به‌ڵكو ده‌وروبه‌ری‌ شاره‌كه‌ ده‌گیرێته‌وه‌‬ ‫چونكه‌ موسڵ هاوپه‌یمانێتی‌ تێدایه‌ كه‌‬ ‫الیه‌نی‌ عێراقی‌‌و الیه‌نی‌ پێشمه‌رگه‌یه‌‪،‬‬ ‫ده‌بێ����ت رێكه‌وتنه‌كان ت����ه‌واو تۆكمه‌‬ ‫بكرێن پاشان بچنه‌ ناوشاره‌كه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پێش����مه‌رگه‌ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمی����ش ئ����ه‌وه‌ ئاش����كرا ده‌كات‬

‫هه‌ریه‌كه‌ له‌سنوری‌ خۆیه‌وه‌ به‌شداری‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ش پالنێكی‌ سه‌ربازیه‌و‬ ‫تاكاتی‌ خۆی‌ ئاشكرا ناكرێت"‪.‬‬ ‫جێگری‌ سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫ئه‌وه‌ش����ی‌ ئاش����كرا كرد كه‌ به‌مه‌رج‬ ‫به‌ش����داری‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬ده‌ڵێ����ت "ئێمه‌‬ ‫ده‌مێكه‌ وتومانه‌ ئه‌و ناوچانه‌ی‌ سنوری‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس����تانن یان س����نوری‌‬ ‫كێشه‌ له‌سه‌رن هه‌قه‌ پێشمه‌رگه‌ ته‌واو‬ ‫پێشڕه‌وی‌ بكات‌و پێش بكه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌وه‌به‌دوا وه‌ك هێزێكی‌ پشتیوان بێت‬ ‫نه‌ك وه‌كو كه‌وا س����وری‌ به‌رله‌شكری‌‬ ‫ئه‌وان بێت‪ ،‬ب����ه‌اڵم هێزه‌ كوردیه‌كان‬ ‫كه‌ نه‌زانن ئیداره‌ی‌ پارێزگای‌ موس����ڵ‬ ‫چۆن ده‌بێت بچنه‌ ئه‌و هاوكێشه‌یه‌وه‌‬ ‫به‌تایب����ه‌ت ك����ه‌ ده‌وڵه‌ت����ی‌ عێ����راق‬ ‫بودج����ه‌ی‌ پێش����مه‌رگه‌ی‌ ن����ه‌داوه‌‪،‬‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ پێداویستی‌ هه‌یه‌و له‌چاو‬ ‫هێزی‌ عێراقی����ه‌وه‌ چه‌ك‌و ته‌قه‌مه‌نی‌‌و‬ ‫جل‌و پێ��ڵ�او و هیچ پێداویس����تیه‌كی‌‬ ‫به‌بێ‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ موسڵ ناگیرێته‌وه‌‬ ‫نی����ه‌و ب����ه‌كااڵو پێ��ڵ�اوی‌ خۆیانه‌وه‌‬ ‫له‌شه‌ڕدان"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش����دا كه‌‬ ‫له‌كوردس����تانه‌وه‌‬ ‫جێگ����ری‌ لیژن����ه‌ی‌ پێش����مه‌رگه‌ گیراوه‌ت����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ك����ه‌ دانانی‌ ئ����ه‌و یه‌كه‌ س����ه‌ربازیانه‌‬ ‫له‌ده‌وروب����ه‌ری‌ مه‌خم����ور به‌ئاگاداری‌ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان ئه‌وه‌ ئاشكرا هێزه‌كانی‌ كش����اندۆته‌وه‌ ئه‌وه‌ ره‌نگه‌ پێده‌چێ����ت له‌ماوه‌یه‌كی‌ نزیك یاخود‬ ‫ده‌كات‪ ،‬پێش����مه‌رگه‌ مه‌رج����ی‌ هه‌یه‌ ئه‌و هاوكێشه‌یه‌ تێڕوانینی‌ هاوپه‌یمانان له‌م ساڵدا موسڵ بگیرێته‌وه‌‪ ،‬بۆئه‌وه‌ش‬ ‫پێشمه‌رگه‌یه‌‪.‬‬ ‫بگۆڕێت‪ ،‬چونكه‌ گرتنه‌وه‌ی‌ موس����ڵ ده‌ڵێت "داعش له‌وپه‌ڕی‌ دۆخی خراپ‌و‬ ‫لی����وا جه‌ب����ار ی����اوه‌ر‪ ،‬ئه‌مینداری‌ له‌رزگاركردنه‌وه‌ی‌ موسڵدا‪.‬‬ ‫الوازیدایه‌‪ ،‬هێزی‌ پێش����مه‌رگه‌ هێرش‬ ‫دلێ����ر ماوه‌تی‌‪ ،‬جێگری‌ س����ه‌رۆكی‌ سقوتی‌ ناوچه‌كانی‌ تریشده‌كات "‪.‬‬ ‫گشتی‌ وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌ بۆ ئاوێنه‌‬ ‫دلێر ماوه‌تی‌ س����ه‌باره‌ت به‌هێنانی‌ بكاته‌ س����ه‌ر هه‌ر گوندێك ده‌یگرێت‌و‬ ‫ده‌ڵێ����ت " ئاماده‌كاری����ه‌كان ج����ارێ‌ لیژن����ه‌ی‌ پێش����مه‌رگه‌ له‌په‌رله‌مان����ی‌‬ ‫هه‌رئه‌وه‌نده‌ن ك����ه‌ حكومه‌تی‌ عێراق كوردس����تان ب����ۆ ئاوێن����ه‌ رایگه‌یاند ئه‌و لیوایانه‌ ئام����اژه‌ به‌وه‌ده‌كات كه‌ ئه‌وانیش هیچ به‌رگریه‌كیان بۆناكرێت‪،‬‬ ‫ی له‌ن����او ش����اری‌‬ ‫ناوه‌ندێكی‌ به‌ن����اوی‌ ناوه‌ندی‌ قیاده‌ی‌ "حكومه‌ت����ی‌ عێراق ده‌مێك����ه‌ خۆی‌ ئه‌و لیوایان����ه‌ به‌ناو هه‌ولێردا چونه‌ته‌ ئ����ه‌و ده‌نگوباس����ه‌ ‌‬ ‫عه‌مه‌لیات����ی‌ رزگاركردنی‌ موس����ڵه‌وه‌ بۆگرتنه‌وه‌ی‌ موس����ڵ ئاماده‌ ده‌كات‪ ،‬س����نوری‌ مه‌خمور‪ ،‬وتیشی‌ " شه‌ڕی‌ موسڵیشه‌وه‌ ده‌ست ده‌كه‌وێت داعش‬ ‫داناوه‌ له‌مه‌خمور‪ ،‬ژوررێكی‌ مه‌ركه‌زی‌ به‌اڵم دی����اره‌ به‌رنام����ه‌ی‌ گرتنه‌وه‌ی‌ گرتنه‌وه‌ هاوپه‌یمانان ده‌یكه‌ن‪ ،‬ژوری‌ له‌وێ����ش له‌دۆخێك����ی‌ زۆر خراپدایه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ هاوبه‌شی‌ له‌هه‌ولێر داناوه‌‪ ،‬موس����ڵ هێزه‌كان����ی‌ هاوپه‌یمان����ان عه‌مالیات هه‌یه‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردستان هاواڵتیانیش ه����اوكارن بۆیه‌ ئه‌وه‌ش‬ ‫ی (‪ )15‬سه‌رپه‌رش����تی‌ ده‌ك����ه‌ن‌و حكومه‌تی‌ ك����ه‌ عێراقیش����ی‌ تێدای����ه‌‪ ،‬كۆپته‌ری‌ گره‌نتی‌ سه‌ركه‌وتنی‌ گرتنه‌وه‌ی‌ موسڵ‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ دو لیوای‌ له‌فیرقه‌ ‌‬ ‫ك����ه‌ ده‌یاننێرێت بۆ مه‌خم����ور‪ ،‬هه‌ر عێراقی����ش خ����ۆی‌ كۆكردۆت����ه‌وه‌‪ ،‬عێ����راق‌و ته‌ی����ار‌هی‌ هاوپه‌یمانان����ی‌ ده‌كات"‪.‬‬ ‫ده‌ش����ڵێت "ش����ه‌ڕه‌كه‌ هاوپه‌یمانان‬ ‫لیوایه‌كی‌ له‌مه‌خمور بوه‌ كه‌ فیرقه‌ی‌ تێدایه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ریكیه‌كان سه‌رپه‌رش����تی‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ كراوه‌ جارێ‌"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌هه‌ماهه‌نگ����ی‌ له‌گه‌ڵ (‪ )16‬بو هه‌روه‌ها دو لیوای‌ تریش����ی‌ ده‌ك ‌هن‌و ئاماده‌سازی‌ هه‌یه‌ له‌هه‌رێم‪ ،‬سه‌رپه‌رشتی‌ ده‌كه‌ن به‌اڵم گرتنه‌وه‌كه‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ش����دا‪ ،‬ئه‌مینداری‌ گش����تی‌ هێناوه‌‪ ،‬ئێس����تا له‌راهێناندان له‌گه‌ڵ ب����ه‌اڵم له‌هه‌رێ����م نه‌گه‌یش����توینه‌ته‌ عێ����راق ده‌بێت سه‌رپه‌رش����تی‌ بكات‪،‬‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا به‌شێك له‌هێزی‌ حه‌شدی‌ نیشتمانیش ئ����ه‌وه‌ی‌ چ����ۆن به‌ش����داری‌ ده‌كه‌ین عێراقیش ده‌زانین كه‌ دابه‌شه‌ له‌نێوان‬ ‫ك����ه‌ دانانی‌ ئه‌و یه‌كه‌ س����ه‌ربازیانه‌ی‌ له‌كوردستان هه‌ن‌و ئه‌وانیش به‌هه‌مان به‌اڵم به‌ناڕاس����ته‌وخۆیی‌ پێش����مه‌رگه‌ شیعه‌ و سوننه‌دا‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وان ده‌ڵێن‬ ‫ی موسڵی‌ نابێت حه‌ش����دی‌ ش����ه‌عبی‌ به‌شداری‌‬ ‫به‌هه‌ماهه‌نگ����ی‌ ش����ێوه‌ ئاماده‌كراون‪ ،‬ب����ه‌اڵم تاوه‌كو ده‌وری‌ س����ه‌ره‌وه‌و رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫له‌مه‌خم����ورن‬ ‫پێشمه‌رگه‌یه‌‪ ،‬ده‌شڵێت "ئه‌و لیوایه‌ی‌ ئێستا كاتی‌ گرتنه‌وه‌ی‌ موسڵ دیارنیه‌ داوه‌‪ ،‬یه‌كه‌ س����ه‌ربازیه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ بكات‌و حه‌شدی‌ نیشتمانی‌ ده‌یگرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌مه‌خم����وره‌‪ ،‬قی����اده‌ی‌ عه‌مه‌لیاتی‌ دره‌نگ����ه‌ ی����ان زو‪ ،‬چونك����ه‌ به‌پێی‌ كوردس����تان به‌ش����ێك ل����ه‌و هێزانه‌ی‌ بۆی����ه‌ مه‌س����ه‌له‌ی‌ مه‌زهه‌ب����ی‌‌و دین‬ ‫موس����ڵ له‌مه‌خم����ور‪ ،‬ناوه‌ن����دی‌ قس����ه‌كانی‌ هاوپه‌یمانان بێت دره‌نگه‌ عێراق‌و به‌شێك له‌حه‌شدی‌ نیشتمانی‌ تێك����ه‌اڵوه‌و كوردیش خۆی‌ ده‌بوێرێت‬ ‫هه‌ماهه‌نگی‌ له‌هه‌ولێ����ر‪ ،‬ئه‌مانه‌ چین به‌اڵم به‌پێی‌ دۆخی‌ ناو موسڵ داعش به‌سه‌رپه‌رشتی‌ هاوپه‌یمانان راهێنانی‌ له‌و نێوه‌ن����ده‌دا‪ ،‬ئه‌وه‌ش یه‌كێكه‌ له‌و‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر هه‌ماهه‌نگ����ی‌ نه‌ب����ن له‌گه‌ڵ هێ����زو توانای‌ نه‌م����اوه‌‪ ،‬له‌رومادیه‌وه‌ تێداده‌كه‌ن‪ ،‬ئ����ه‌و هێزانه‌ كه‌ به‌رنامه‌ رێگریانه‌ی‌ كه‌له‌به‌رده‌م عێراقدا هه‌یه‌‬ ‫ته‌واو تینی‌ بۆهاتوه‌ ئه‌وه‌ ش����ه‌نگاله‌ هه‌بێت له‌سه‌ر پالنێك‌و نه‌خشه‌یه‌ك‌و بۆ گرتنه‌وه‌ی‌ موسڵ"‪.‬‬ ‫پێشمه‌رگه‌دا"‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )516‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/2/16‬‬

‫فه‌رمان غه‌ریب به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنانی سلێمانی‪:‬‬

‫یه‌كه‌كانی نیشته‌جێبون بۆ كرێنشینان نه‌بو‬ ‫به‌ڵكو كۆمه‌ڵێك خه‌ڵكی ده‌وڵه‌مه‌ند كردو كردنی ‌ه خاوه‌نی دوخانو سێ خانو‬ ‫ئا‪ :‬وریا حسێن‬ ‫فه‌رمان غه‌ریب به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی‬ ‫ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنانی سلێمانی له‌م دیداره‌‬ ‫تایبه‌ته‌دا هۆشداری پاشه‌كشه‌ی گه‌وره‌ی‬ ‫كه‌رتی تایبه‌ت ده‌دات له‌ساڵی ‪2016‬دا‪،‬‬ ‫هاوكات باسی ئه‌و ڤێالو شوقانه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ دروستكران بۆیه‌كه‌م جار زانیاری نوێ‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ ئاشكراده‌كات‪ ،‬هه‌رچی له‌باره‌ی‬ ‫پاشه‌كشه‌ی وه‌به‌رهێنانیشه‌وه‌ ئه‌وه‌ بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ ده‌دركێنێت "له‌ماوه‌ی ‪ 3‬ساڵدا‬ ‫پاشه‌كشه‌ی وه‌به‌رهێنان له‌ ‪ 5‬ملیاره‌وه‌ بۆ‬ ‫‪ 800‬ملیۆن دۆالر كه‌میكردوه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ڕوانگه‌ی تۆ بۆ دۆخی ئێس����تای‬ ‫كه‌رتی تایبه‌ت چیه‌؟‬ ‫فه‌رمان غه‌ریب‪ :‬له‌س����ه‌ره‌تای پڕۆس����ه‌ی‬ ‫وه‌به‌رهێنانه‌وه‌ تائێستا به‌كۆی قۆناغه‌كانیه‌وه‌‬ ‫من كارمكردوه‌ هیچ قۆناغێك به‌قه‌د ئێس����تا‬ ‫خ����راپ‌و دژوار نه‌بوه‌‪ ،‬له‌‪2013‬دا پرۆس����ه‌ی‬ ‫وه‌به‌رهێنان گه‌یشته‌ لوتكه‌ له‪ 2014‬كه‌متربو‬ ‫ل����ه‌‪ 2015‬خراپترب����و‪ ،‬پێش����بینی ده‌كرێ����ت‬ ‫س����اڵی ‪ 2016‬خراپتربێ����ت چونك����ه‌ كه‌رتی‬ ‫تایبه‌ت‌و پڕۆس����ه‌ی وه‌به‌رهێنان په‌یوه‌ستی‬ ‫به‌كه‌رتی گش����تیه‌وه‌ هه‌یه‌ تاكه‌رتی گش����تی‬ ‫به‌هێزبێ����ت كه‌رتی تایبه‌تی����ش به‌هێز ده‌بێت‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ش����ه‌وه ڕاس����ته‌‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئه‌وه‌ی‬ ‫تێبین����ی ده‌كرێت چۆن له‌س����ێكته‌ره‌كانی تر‬ ‫كه‌لێن‌و كه‌مته‌رخه‌می هه‌یه‌‪ ،‬به‌هه‌مان شێوه‌‬ ‫ئام����اژه‌كان واده‌رده‌خ����ه‌ن حكومه‌ت ئه‌وه‌ی‬ ‫گرنگی پێنه‌دات چاالككردنی كه‌رتی تایبه‌ته‌‬ ‫له‌كاتێك����دا كه‌رت����ی گش����تی كه‌مته‌رخەمی‬ ‫دارای����ی به‌خۆیه‌وه‌ ده‌بینێ����ت له‌دابینكردنی‬ ‫س����یوله‌و هه‌لی كار ده‌بێت حكومه‌ت كه‌رتی‬ ‫تایبه‌ت چاالكبكات بۆئه‌وه‌ی ده‌ره‌فەتێكی تر‬ ‫دروس����تبكات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێگه‌ی تێبینیه‌‬ ‫هیچ هه‌وڵێك نیه‌ بۆ چاالككردنه‌وه‌ی كه‌رتی‬ ‫تایب����ه‌ت‪ ،‬م����ن وایده‌بینم چ����ۆن پوكانه‌وه‌و‬ ‫كه‌مته‌رخەمی له‌كۆی سێكته‌ره‌كانی تر هه‌یه‌‬ ‫له‌كه‌رتی تایبه‌تیش هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێم خۆشه‌ ئه‌م پوكانه‌وه‌یه‌ به‌ئامار‬ ‫بۆ ئێمه‌ ڕونبكه‌یته‌وه‌؟‬ ‫فه‌رم����ان غه‌ری����ب‪ :‬ئه‌گ����ه‌ر ب����ه‌راوردی‬ ‫نێوان س����اڵی ‪2015‬و ‪ 2013‬بكه‌ین‪ ،‬س����اڵی‬ ‫‪2013‬ده‌رفه‌ته‌كان����ی وه‌به‌رهێنان ته‌جاوه‌زی‬ ‫‪ 5‬ملیاری كردوه‌ ته‌نها له‌پارێزگای س����لێمانی‬ ‫به‌اڵم س����اڵی ڕابردو نه‌چوه‌ت����ه‌ ‪ 800‬ملیۆن‬ ‫دۆالر‪ ،‬به‌رواردەكه‌‌ زۆر ڕونه‌‪ ،‬له‌ڕوی موڵه‌تی‬ ‫وه‌به‌رهێنانیشه‌وه‌ ‪ 2013‬توانیمان‌ ‪ 36‬موڵه‌ت‬ ‫بده‌ین به‌اڵم ‪ 2105‬نه‌چوه‌ته‌ ‪ 10‬موڵه‌ت ‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هۆكاری ئه‌م كه‌مبونه‌وه‌یه‌ ئیفالسی‬ ‫وه‌به‌رهێنه‌ره‌كان����ه‌‪ ،‬ی����ان نه‌بونی س����یوله‌ی‬ ‫نه‌قدیه‌‪ ،‬هۆكاره‌كه‌ی چیه‌؟‬ ‫فه‌رم����ان غه‌ریب‪ :‬كۆمه‌ڵێ����ك هۆكار هه‌ن‪،‬‬ ‫یه‌كێك له‌وانه‌ تێكچونی بارودۆخی ئاسایشی‬ ‫واڵته‌ س����اڵی ‪ 2013‬له‌به‌رئه‌وه‌ی ئاسایشمان‬ ‫باشبو چه‌ندین كۆمپانیای بیانی لێره‌ كاریان‬

‫ساڵی ‪2013‬‬ ‫ده‌رفه‌ته‌كانی‬ ‫وه‌به‌رهێنان‬ ‫ته‌جاوه‌زی ‪5‬‬ ‫ملیاری كردو‌ه‬ ‫ته‌نها له‌پارێزگای‬ ‫سلێمانی به‌اڵم‬ ‫ساڵی ڕابردو‬ ‫نه‌چوه‌ت ‌ه ‪800‬‬ ‫ملیۆن دۆالر‬ ‫وه‌به‌رهێنان له‌پاشه‌کشێدایه‌‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬ب����ه‌اڵم داعش له‌هه‌ولێ����ر نزیكبوه‌وه‌‬ ‫هه‌م����و كۆمپانی����اكان نیش����انه‌ی زه‌ردی����ان‬ ‫پێدرا ك����ه‌ هه‌رێمی كوردس����تان ناوچه‌یه‌كی‬ ‫ئ����ارام نی����ه‌‪ ،‬خۆش����تان ده‌زانن س����ه‌رمایه‌‬ ‫ترسنۆكه‌ له‌ش����وێنێك نابێت ئاسایش تێیدا‬ ‫جێگیر نه‌بێ����ت‪ ،‬دوه‌میش ئه‌وه‌ی����ه‌ زۆربه‌ی‬ ‫ئه‌وانه‌ی له‌وه‌به‌رهێنان����دا كارده‌كه‌ن له‌بواری‬ ‫به‌ڵێنده‌رایه‌تی����ش كارده‌كه‌ن ك����ه‌ زۆربه‌یان‬ ‫س����یوله‌یان الی حكومه‌ته‌ ك����ه‌ وه‌ریناگرێت‬ ‫ناتوانێ����ت بره‌و به‌پڕۆژه‌كه‌ی بدات‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫ئه‌گه‌ر س����ه‌یری كه‌رتی نیشته‌جێبون نه‌كه‌ین‬ ‫باق����ی كه‌رته‌كانیتر ده‌بێت وه‌به‌رهێنه‌ر خۆی‬ ‫پاره‌بدات‪ ،‬س����ێهه‌میش كه‌مبونه‌وه‌ی سیوله‌‬ ‫الی هاواڵتی����ان چونكه‌ كاتێك خه‌ڵك پاره‌ی‬ ‫نه‌بێت ڕو له‌شوێنه‌ گش����تی‌و گه‌شتیاریه‌كان‬ ‫ب����كات به‌دڵنیایی����ەوه‌ ده‌بێته‌ ه����ۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫ك����ه‌ پڕۆژه‌كانی وه‌به‌رهێنان ئ����ه‌و پاره‌یه‌یان‬ ‫ده‌ستنه‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم زۆر باسی ئه‌وه‌ده‌كرێت چینی‬ ‫خان����ه‌دان‌و خواپێداوه‌كان زۆرترین ش����وقه‌و‬ ‫ڤێالكان����ی كه‌رتی نیش����ته‌جێبونیان ده‌كڕن‪،‬‬ ‫ئێستا بۆ ئه‌وان نایكڕن؟‬ ‫فه‌رم����ان غه‌ری����ب‪ :‬كڕی����اری یه‌ك����ه‌‬ ‫نیش����ته‌جێبونه‌كان ‪%70‬فه‌رمانبه‌رانب����ون‬ ‫ئه‌وی����ش له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی زۆرین����ه‌ی خه‌ڵ����ك‬ ‫فه‌رمانبه‌رب����ون ئ����ه‌و پاره‌ زیاده‌ی����ه‌ی لێیان‬

‫ده‌مایه‌وه‌ ده‌یاندا به‌یه‌كه‌كی نیش����ته‌جێبون‪،‬‬ ‫به‌اڵم كاتێك ئه‌م دۆخه‌ هات زۆربه‌ی كڕیاری‬ ‫پڕۆژه‌ نیش����ته‌جێبونه‌كان خه‌ریكه‌ په‌شیمان‬ ‫ده‌بن����ه‌وه‌ له‌گرێبه‌س����ته‌كانیان وایلێهاتوه‌ كه‌‬ ‫قیس����ته‌كانیان پێنه‌درێت ئ����ه‌وه‌ش واده‌كات‬ ‫ب����ازاڕی وه‌به‌رهێنه‌ره‌ك����ه‌ش بوه‌س����تێت‌و‬ ‫نه‌توانێت پڕۆژه‌كه‌ی ته‌واوبكات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم باسی ئه‌وه‌ش ده‌كرا كه‌ ئه‌م‬ ‫یه‌كانه‌ بۆ خه‌ڵكی هه‌ژار نابن؟‬ ‫فه‌رم����ان غه‌ریب‪ :‬به‌دڵنیای����ه‌وه‌ ‪ %80‬ئه‌و‬ ‫قسه‌یه‌ ڕاسته‌‪ ،‬به‌اڵم كاتێك ده‌توانیت بڵێیت‬ ‫ئه‌م����ه‌ كه‌لێنێكی گه‌وره‌یه‌ ك����ه‌ له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه‌‬ ‫وترابێت ئه‌م پڕۆژانه‌ بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌ی‬ ‫نیشته‌جێبونه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئێس����تا خه‌ڵك پ����اره‌ی پێنیه‌‪،‬‬ ‫پێش����نیاری جۆروج����ۆر ده‌كرێ����ت‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫لەو‌ش����تانه‌ی ده‌وترێت ئه‌وه‌یه‌ كه‌ حكومه‌ت‬ ‫له‌بری موچه‌ زه‌وی‌و شوقه‌بدات؟‬ ‫فه‌رمان غه‌ری����ب‪ :‬پڕۆژه‌كانی وه‌به‌رهێنان‬ ‫هیچ����ی بۆ ئه‌وه‌ نه‌كراوه‌ ببێته‌ چاره‌س����ه‌ری‬ ‫كێشه‌ی نیشته‌جێبون ڕاس����ته‌ زه‌ویه‌كی زۆر‬ ‫ته‌رخانك����راوه‌ ب����ۆ پڕۆژه‌ی نیش����ته‌جێبون‌و‬ ‫ئاس����انكاری بۆ وه‌به‌رهێن����ه‌ران كراوه‌ به‌اڵم‬ ‫له‌ڕێگه‌ی ده‌س����ته‌ی وه‌به‌رهێن����اوه‌ حكومه‌ت‬ ‫ناتوانێت كێشه‌ی نیشته‌جێبون چاره‌سه‌ربكات‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر زه‌ویش دابه‌ش����بكرێت ئه‌وه‌ ئه‌ركێكی‬

‫تره‌ دێته‌ سه‌رشانی حكومه‌ت به‌هیچ جۆرێك‬ ‫ناتوانێت چاره‌س����ه‌ری قه‌یرانی نیشته‌جێبون‬ ‫بكات چونكه‌ دابه‌ش����كردنی زه‌وی پێویستی‬ ‫به‌خزمه‌تگوزاری هه‌یه‌ ئه‌وه‌ش قه‌یرانێكی تر‬ ‫دروس����تده‌كات‪ ،‬به‌اڵم باشترین چاره‌سه‌ر بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی حكومه‌ت ڕۆڵ ببینێ یان به‌ش����داری‬ ‫بكات له‌چاره‌س����ه‌ری قه‌یرانی نیشته‌جێبون‬ ‫ئه‌وه‌ی����ه‌ حكومه‌ت خۆی یان به‌ به‌ش����داری‬ ‫كه‌رتی تایبه‌ت هه‌زاران یه‌كه‌ی نیشته‌جێبون‬ ‫به‌ش����ێوه‌ی ش����وقه‌ دورس����تبكات‌و به‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وانه‌دا دابەش����یبکا كه‌ به‌ڕاستی كرێنشینن‬ ‫وه‌كو هه‌مو واڵتانی جیهان‪ ،‬شه‌ش ساڵه‌ ئه‌م‬ ‫قسه‌یه‌مان كردوه‌ بۆ حكومه‌ت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬باش����ه‌ حكومه‌ت تائێس����تا بۆ‬ ‫ئه‌مه‌ی نه‌كردوه‌؟‬ ‫فه‌رمان غه‌ریب‪ :‬من یه‌ك به‌راوردی ئاسان‬ ‫ئه‌ڵێ����م‪ ،‬له‌ڕێگ����ه‌ی كه‌رت����ی تایبه‌ته‌وه‌ ‪185‬‬ ‫هه‌زار یه‌كه‌ی نیش����ته‌جێبون دروس����تكراوه‌‪،‬‬ ‫له‌ڕێگ����ه‌ی كه‌رتی گش����تیه‌وه‌ ته‌حه‌دا ئه‌كه‌م‬ ‫‪15‬هه‌زار یه‌كه‌ی نیشته‌جێبون دروستنه‌كراوه‪،‬‬ ‫س����ه‌یری ئه‌م به‌راورده‌ بكه‪ ،‬بۆیه‌ ته‌سه‌وری‬ ‫من ئه‌و پڕۆژان����ه‌ی له‌ڕێگه‌ی كه‌رتی تایب ‌هت‌و‬ ‫وه‌به‌رهێنه‌ران����ه‌وه‌ دروس����ت ده‌كرێ����ن ته‌نها‬ ‫پڕۆژه‌یه‌ك����ی بازرگانی����ن توانیویان����ه‌ خه‌ڵك‬ ‫ده‌وڵەمە‌ن����د بك����ه‌ن‌و خه‌ڵكانێكی����ش بكه‌نه‌‬ ‫خاوه‌نی دوخانو و سێ خانو‪.‬‬

‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێستا چه‌ند پڕۆژه‌ی نیشته‌جێبون‬ ‫كاریان تێدا ده‌كرێت؟‬ ‫فه‌رمان غه‌ریب‪ :‬ئێستا له‌پارێزگای سلێمانی‬ ‫‪10‬بۆ ‪15‬بۆ ‪ 20‬پ����ڕۆژه‌ كاریان تێدا ده‌كرێت‪،‬‬ ‫هه‌مو پڕۆژه‌كان خاوبونه‌وه‌ به‌اڵم نه‌وه‌ستاون‬ ‫بۆ نمونه‌ ئه‌گه‌ر پڕۆژه‌یه‌ك ‪ 200‬كرێكار كاری‬ ‫تێدا بكردایه‌ ئێستا ‪ 10‬كرێكاری تێدایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌م دۆخه‌وه‌ پڕۆسه‌ی وه‌به‌رهێنان‬ ‫به‌ره‌و‌ كوێ ده‌ڕوات؟‬ ‫فه‌رم����ان غه‌ری����ب‪ :‬ئه‌گه‌ر ب����ه‌و مامه‌ڵه‌یه‌‬ ‫بێت حكومه‌ت س����اڵی ڕابردو له‌گه‌ڵ كه‌رتی‬ ‫تایبه‌ت كردی س����اڵی ‪ 2016‬خراپتر ده‌بێت‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ئه‌گه‌ر كه‌رتی تایب����ه‌ت ته‌فریغ بكات‬ ‫ئاسانكاری زۆرتربكات به‌بڕوای من كه‌رتێكی‬ ‫تایبه‌تی به‌هێزمان هه‌یه‌ ده‌توانێت هاوكاربێت‬ ‫له‌چاره‌سه‌ركردنی به‌شێكی زۆر له‌قه‌یرانه‌كان‪،‬‬ ‫بۆنمون����ه‌ قه‌یران����ی نه‌بون����ی كارو بێبازاڕی‬ ‫ده‌توانێت به‌كه‌رتی تایبه‌ت فرس����ه‌تی ئه‌مانه‌‬ ‫زیاتر بكات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باس����ی ئه‌وه‌ده‌كرێت گه‌نده‌ڵیه‌كی‬ ‫زۆر له‌كه‌رتی وه‌به‌رهێنان هه‌بوه‌ به‌تایبه‌تیش‬ ‫له‌دروستكردنی یه‌كه‌ نیش����ته‌جێونه‌كان‪ ،‬كه‌‬ ‫بەپاره‌یه‌ك����ی كه‌م دروس����تكراون‌و به‌خه‌یاڵی‬ ‫فرۆش����راونه‌ته‌وه به‌جۆرێك پڕۆژه‌ هه‌بوه‌ بە‬ ‫‪ 2‬ده‌فته‌رونی����و خانو ته‌واوك����راوه‌ به‌خه‌یاڵی‬ ‫فرۆشراوه‌ته‌وه‌‌؟‬

‫فه‌رم����ان غه‌ری����ب‪ :‬هی����چ پڕۆژه‌یه‌ك����ی‬ ‫نیش����ته‌جێبون نیه‌ ‪ 2‬ده‌فته‌رونیوی تێبچێت‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم قازانج����ی خه‌یاڵ����ی جیایه‌ ڕاس����ته‌‬ ‫له‌گه‌ڵت����ام قازانج����ی زۆركراوه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم بامن‬ ‫ی����ه‌ك نمونه‌ت بۆ باس بكه‌م ئه‌و ش����وقانه‌ی‬ ‫كه‌نه‌كه‌وه‌ كه‌ دروستكراوه‌ خه‌ڵك بۆ ناچێته‌‬ ‫نیش����ته‌جێبت تێیاندا خۆ ب����ه‌ ‪ 2‬ده‌فته‌رونیو‬ ‫دراوه‌ به‌هاواڵتیان ب����ۆ خه‌ڵك ناچێت ناوی؟‬ ‫چونكه‌ خزمه‌تگوزاری نیه‌‪ ،‬به‌اڵم پڕۆژه‌كانی‬ ‫وه‌به‌رهێنان كاتێك خه‌ڵك ده‌چێته‌ ناوی هه‌مو‬ ‫خزمه‌تگوزاریه‌كان����ی ته‌واوكرابێ����ت جیاوازی‬ ‫نرخه‌كه‌ش له‌وه‌دایه‌‪ ،‬پاره‌كه‌ش ده‌كه‌وێته‌ سه‌ر‬ ‫ڕوبه‌ڕو كوالێتی ش����وقه‌كان‌و هۆکاره‌کانی تر‪،‬‬ ‫پرۆژه‌كانی س����ه‌ره‌تای وه‌به‌رهێنان حكومه‌ت‬ ‫دورونزیك ته‌داخول����ی له‌نرخه‌كانی نه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم پڕۆژه‌كانی تر حكومه‌ت ئاگاداری بڕی‬ ‫تێچون‌و قازانجه‌كه‌یه‌تی‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ب����اس له‌وه‌ده‌كرێ����ت‪ ،‬ته‌ده‌خولی‬ ‫حیزب����ی زۆر هه‌ب����وه‌ له‌پێدان����ی پڕۆژه‌كانی‬ ‫وه‌به‌رهێنان؟‬ ‫فه‌رم����ان غه‌ریب‪ :‬به‌ته‌حه‌داوه‌ ده‌ڵێم یه‌ك‬ ‫كه‌سی حیزبی نه‌یتوانیوه‌ ته‌داخول بكات كه‌‬ ‫بڵێت ئه‌م زه‌ویه‌ بۆ فاڵنه‌ كه‌سبێت‪ ،‬كاری ئێمه‌‬ ‫زه‌وی نی����ه‌ به‌ڵكو ئێمه‌ ته‌نها موڵه‌ت ده‌ده‌ین‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی سود وه‌ربگیرێت له‌ئاسانكاریه‌كانی‬ ‫ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنان‪.‬‬

‫"‌ یه‌كێتی‌و پارتی ئه‌وه‌نده‌ پاره‌یان هه‌یه‌ قه‌یرانه‌كه به‌ئاسانی‌ تێپه‌ڕێنن"‬

‫یه‌كێتی‌و پارتی ملیاری ژێر زه‌مینه‌كان ده‌رده‌كه‌ن‬

‫ده‌دات به‌حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان كه‌ ئه‌م قه‌یرانه‌ چاره‌سه‌ر بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئا‪ :‬وریا‬ ‫جێگ���ری س���ه‌رۆكی لیژن���ه‌ی دارای���ی‬ ‫الی كۆمپانیاكانی خۆیان بوه‌ پێشتر"‪.‬‬ ‫خراپی دۆخ���ی ئاب���وری‌و نه‌بونی پاره‌ په‌رله‌مانی كوردستان سه‌رسوڕمانی خۆی‬ ‫یه‌كێتی‌و پارتی بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی فشار‬ ‫له‌خه‌زێن���ه‌ی حكوم���ه‌ت هه‌ربه‌ته‌نه���ا نیش���اندا بۆچ���ی تائێس���تا به‌پاره‌كانیان‬ ‫له‌سه‌ر حكومه‌ت هه‌رێمی كوردستان ‪2‬‬ ‫فه‌رمانبه‌ران‌و مامۆستانی نیگه‌ران نه‌كردوه‌ ه���اوكاری حكومه‌تیان نه‌كردوه‌و وتیش���ی‬ ‫ملیار دۆالر له‌پاره‌ی خۆیان ده‌ده‌نه‌‬ ‫به‌ڵك���و الیه‌نگران���ی پارتی‌و یه‌كێتیش���ی "هی���وادارم بۆ ئه‌وه‌نه‌بێ���ت ئارامی خه‌ڵك‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان ئه‌وه‌ش‬ ‫هێناوه‌ته‌ س���ه‌ر خه‌ت ڕۆژانه‌ش بەر‌پرسه‌ تاقی بكه‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫پاش ئه‌وه‌ی فشارێكی زۆریان له‌سه‌ر‬ ‫ه���ه‌ر به‌پێی ئ���ه‌و س���ه‌رچاوه‌یه‌ی كه‌‬ ‫دروستبوه‌و ترسی ته‌قینه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ری كورده‌كان به‌یەكێتی‌و پارتیشه‌وه‌ هۆشداری‬ ‫له‌ئارادایه‌‪ ،‬جێگری سه‌رۆكی لیژنه‌ی درایی مه‌ترس���یداری دۆخه‌كه‌ ده‌خه‌ن���ه‌ڕو‪ ،‬بۆیه‌ زانیاریه‌ك���ه‌ی به‌ئاوێن���ه‌ دا "پاره‌ك���ه‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌و پارت���ی ك���ه‌ ئێس���تا خاوه‌نی نازانرێت كه ‌بەكاش یان به‌قیست ده‌درێت‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستانیش جه‌خت له‌سه‌ر‬ ‫چه‌ندین كۆمپانی���ان به‌پێی وته‌ی جێگری به‌حكومه‌ت���ی هه‌رێمی كوردس���تان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ده‌كه‌نه‌وه‌ "یه‌كێتی‌و پارتی ئه‌وه‌نده‌‬ ‫س���ه‌رۆكی لیژنه‌ی دارایی به‌سه‌دان رێگه‌ی دڵنیایی دا ئه‌و پاره‌یه‌ ده‌درێت به‌حكومه‌ت‬ ‫پاره‌یان هه‌یه‌ به‌ئاسانی ده‌توانن ئه‌م‬ ‫جی���اواز پاره‌یان بردوه‌ت���ه‌ ده‌ره‌وه‌ی واڵت وه‌كو ه ‌هو‌ڵێك ب���ۆ هێوركردنه‌وه‌ی دۆخی‬ ‫قه‌یرانه‌ تێپه‌ڕێنن"‪.‬‬ ‫هه‌ر ئه‌وانیش ده‌توانن دۆخه‌كه‌ چاره‌س���ه‌ر هه‌رێمی كوردستان"‪.‬‬ ‫یه‌كێت���ی‌و پارتی له‌ئاس���تی ب���ااڵدا ئه‌و‬ ‫به‌پێی زانیاری س���ه‌رچاوه‌یه‌كی تایبه‌ت بكه‌ن‪.‬‬ ‫عه‌لی حەمه‌ساڵح جێگری سه‌رۆكی لیژنه‌ی پالنه‌یان جێبه‌جێك���ردوه‌ بۆیه‌ زۆر خۆیان‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ "یه‌كێتی‌و پارت���ی دوای ئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌وتونه‌ت���ه‌ ژێ���ر فش���اری جه‌م���اوه‌رو دارایی په‌رله‌مانی كوردس���تان ئه‌وه‌ی بۆ الده‌ده‌ن ل���ه‌وه‌ی ئ���ه‌و بابه‌ت���ه‌ دزه‌بكات‬ ‫الیه‌نگرانی خۆیان به‌ه���ۆی ئه‌م قه‌یرانه‌ی ئاوێنه‌ پشتڕاس���تكرده‌وه‌ كه‌ ئه‌وانیش ئه‌و له‌ترسی كاردانه‌وه‌ی خه‌ڵك‌و په‌رله‌مانتاران‪،‬‬ ‫دوایی هه‌رێمی كوردستانه‌وه‌‪ ،‬بڕیاریانداوه‌ زانیاریه‌ی���ان به‌رگوێكه‌وتوه‌ ك���ه‌ ‪ 3‬ملیار هه‌ربۆیه‌ ئاماده‌نین له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌ قسه‌‬ ‫ه���اوكاری دارای���ی حكومه‌ت���ی هه‌رێم���ی بهێنرێته‌وه‌ بۆ هه‌رێمی كوردستان هاوكاری بكه‌ن‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ڕه‌تیشی ناكه‌نەوه‌‪.‬‬ ‫كوردستان بكه‌ن له‌ڕێگه‌ی پێدانی پاره‌وه‌‪ ،‬حكومه‌تی پێبكرێت وتی "یه‌كێتی‌و پارتی‬ ‫له‌تیف شێخ عومه‌ر ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش هه‌ریه‌كه‌و ملیارێك دۆالر پاره‌ی���ان هه‌یه‌و زۆرب���اش دڵنیام ده‌توانن‬

‫یه‌كێتی نیش���تمانی كوردس���تان له‌باره‌ی‬ ‫پێدانی ئه‌و پاره‌یه‌وه‌ به‌حكومه‌ت ئاماژه‌ی‬ ‫ب���ۆ ئه‌وه‌كرد زانیاری وای پێنه‌گه‌یش���توه‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن حیزبه‌كه‌ی���ه‌وه‌ وت���ی "به‌هی���چ‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ك ئاگاداری ش���تی وانیم ئه‌گه‌ر‬ ‫شتێكی واش هه‌بێت ئه‌وا مه‌كته‌بی سیاسی‬ ‫ده‌زانێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ئه‌ندامه‌ی س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی‬ ‫نیش���تمانی كوردس���تان جه‌ختی له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش���كرده‌وه‌ "پار‌ت���ه‌ سیاس���یه‌كان‬ ‫هاوكاری���ه‌ك ده‌توانن بیك���ه‌ن ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫پشتیگری پڕۆژه‌یه‌كی چاكسازی هه‌مه‌الیه‌ن‬ ‫بك���ه‌ن كه‌ حكوم���ه‌ت ڕایبگه‌نێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌به‌رژوه‌ندی خه‌ڵكدایه‌"‪.‬‬ ‫پارتیش به‌هه‌مانشێوه‌ی یه‌كێتی بێئاگایی‬ ‫خ���ۆی ده‌رده‌برێت‌و پێش���وازی له‌و جۆره‌‬ ‫بڕی���اره‌ش ده‌كات ئه‌گه‌ر هه‌بێت‪ ،‬هه‌روه‌كو‬ ‫ف���ارس نه‌ورۆڵ���ی وته‌بێ���ژی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی پارتی له‌سلێمانی به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫ڕاگه‌یاند‪.‬‬ ‫ف���ارس نه‌ورۆڵی هه‌رچه‌ن���ده‌ بێئاگایی‬ ‫خۆی له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ربڕی به‌اڵم به‌كارێكی‬

‫باش���یزانی وتی "هه‌رڕێگایه‌كی شه‌رعی بۆ‬ ‫هاوكاریكردنی حكومه‌ت كارێكی باشه‌"‪.‬‬ ‫وته‌بێژی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی پارتی‬ ‫له‌س���لێمانی ئه‌وه‌شی بۆ ئاوێنه‌ ڕونكرده‌وه‌‬ ‫"هاوكاریكردن���ی حكوم���ه‌ت ئه‌ركی هه‌مو‬ ‫پارته‌ سیاس���یه‌كانه‌ له‌س���ه‌رو هه‌مویانه‌وه‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌و پارت���ی‪ ،‬چۆن ئ���ه‌و دو حیزبه‌‬ ‫له‌خه‌بات���دا پله‌یه‌كبون ئێس���تاش ئه‌ركی‬ ‫یه‌كه‌میان ده‌كه‌وێته‌ ئه‌ستۆ"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی زانیاری���ه‌كان یه‌كێت���ی‌و پارتی‬ ‫به‌س���ه‌رمایه‌یەكی خه‌یاڵی���ه‌وه‌ په‌یوه‌ندی‌و‬ ‫خاوه‌ندارییه‌تی���ان ب���ۆ ‪ 12‬كۆمپانیا هه‌یه‌‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستان كاری به‌ڵێنده‌رایه‌تی‬ ‫بازرگانی ناوخۆیی بیانی ده‌كه‌ن به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌(نه‌وت‌و جگه‌ره)دا‪ ،‬هاوكات ئێس���تا ئه‌و‬ ‫دو حیزبه‌ كه‌وتونه‌ته‌ ژێر فشاری هاواڵتیان‌و‬ ‫الیه‌نگرانی خۆیان به‌هۆی قه‌یرانی داراییه‌وه‌‬ ‫په‌نجه‌ی تۆمه‌تیش له‌م دۆخه‌دا بۆ ئه‌و دو‬ ‫پارته‌ سیاسیه‌ ڕاده‌كێش���رێت بۆیه‌ به‌ڕای‬ ‫شاره‌زایان " ئه‌م هه‌وڵه‌ی یه‌كێتی‌و پارتی‬ ‫به‌ڕێگایه‌كی ناوه‌ن���دی زانراوه‌ بۆ ده‌رچون‬ ‫له‌ژێرباری ته‌قینه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ری"‪.‬‬

‫هاوكاریكردنی‬ ‫حكومه‌ت ئه‌ركی‬ ‫هه‌مو پارته‌‬ ‫سیاسیه‌كانه‌‬ ‫له‌سه‌رو هه‌مویانه‌وه‌‬ ‫یه‌كێتی‌و پارتی‬

‫ئه‌مه‌ریکا‬

‫به‌ره‌و هه‌ڵبژاردن ‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫‪2016‬‬

‫)‪ )516‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/2/16‬‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ ‪2016‬ی‌ سه‌رۆكایه‌ت ‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬له‌بارودۆخێكی‌ ئێجگار‬ ‫هه‌ستیاری‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست‌و‬ ‫عێراق‌و كوردستاندا ئه‌نجامده‌درێت‪،‬‬ ‫ئه‌م رووداوه‌ یه‌كێكه‌ له‌ڕووداوه‌ هه‌ره‌‬ ‫گرنگه‌كانی‌ ئه‌مساڵی‌ دونیا‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكییه‌كان سه‌رۆكێك بۆ واڵته‌كه‌یان‬ ‫هه‌ڵده‌بژێرن‌و گه‌وره‌ترین كاریگه‌ریی‌‬

‫سیاسی‌‌و ئابوری‌ له‌سه‌ر كۆی‌ جیهان‌‬ ‫به‌گشتی‌‌و ئه‌م ناوچه‌یه‌ به‌تایبه‌تی‌‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫ویالیه‌ته‌ یه‌كگرتوه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا‪،‬‬ ‫ساڵه‌های‌ ساڵه‌ رۆڵێكی‌ كاراو گه‌وره‌‬ ‫له‌ئاڕاسته‌كردنی‌ مێژووی‌ جیهان‌و‬ ‫له‌هاوكێشه‌ سیاسییه‌كاندا ده‌بینێت‌و‬ ‫كاریه‌گه‌رییه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌ له‌سه‌ر‬

‫‪9‬‬

‫ئاڕاسته‌ی‌ روداوه‌كانی‌ كوردستان‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬هه‌ڵبژاردنی‌ سه‌رۆكێك بۆ ئه‌م‬ ‫واڵته‌‪ ،‬كه‌ له‌ڕوی‌ ته‌كنیك‌و ته‌كنه‌لۆجیا‌و‬ ‫سیاسی‌‌و سه‌ربازیی‌‌و ئابوریه‌وه‌ هێزه‌ێكی‌‬ ‫بااڵده‌ستی‌ گه‌ردوونییه‌‪ ،‬جێی‌ بایه‌خ‌و‬ ‫گرنگیپێدانی‌ هه‌مو جیهانه‌‪ .‬ئاوێنه‌ له‌م‬ ‫ژماره‌یه‌وه‌ هه‌وڵده‌دات زیاتر تیشك‬ ‫بخاته‌ سه‌ر ئه‌م روداوه‌‪.‬‬

‫بەخێربێن بۆ ئەمه‌ریکای سۆشیالیست!‬ ‫سه‌ردار عه‌زیز‬ ‫هەڵبژاردنەکانی ئه‌مه‌ریکا رەنگە ئەوەی‬ ‫کردبێت���ە نەرێت که هەمو جارێک روبەڕوی‬ ‫دیاردەیەک���ی نوێم���ان بکات���ەوه‪ .‬یەکێک‬ ‫لەدیاردە ن���وێ‌و سەرنجڕاکێش���ەکانی ئەم‬ ‫هەڵبژاردنە بونی کاندیداتێکی سۆشیالیستە‬ ‫که بێرنی ساندەرس���ە‪ .‬بێرنی س���اندەرس‬ ‫لەدایکب���وی ناوەن���دی چلەکانە‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫رکەبەری س���ەرەکی هێل���ەری کلینتۆنە بۆ‬ ‫بون بەکاندیداتی س���ەرەکی دیموکراتەکان‬ ‫لەبەرامب���ەر کۆماری���ەکان لەهەڵبژاردن���ی‬ ‫داهات���ودا‪ .‬ب���ۆ تێگەیش���تن لەدی���اردەی‬ ‫ساندەرس دەبێت تۆزێک بەقوڵی‌و بەهێمنی‬ ‫بیربکەینەوە‪ .‬لەراستیدا بۆخۆی ساندەرس‬ ‫یەکێک���ە له‌کاندیدات���ە س���ەرەکیەکان که‬ ‫لەهەم���وان زیات���ر بەقوڵ���ی‌و بەهێمن���ی‬ ‫بیردەکاتەوه‪ ،‬بەپێی توێژینەوەکانی کایالو‬ ‫جەیمس له‌کۆلێژی س���ایکۆلۆژی له‌زانکۆی‬ ‫تەکس���اس له‌ئۆس���تن ‪Kayla N. Jordan‬‬

‫بۆچی ئەمڕۆ ئه‌مه‌ریکا‬ ‫بەجیاواز لەمێژوە‬ ‫درێژە سەرمایەداریە‬ ‫بێشەرمەکەی‬ ‫بەژمارەی زۆر‬ ‫دەیەوێت دەنگی‬ ‫بداتە کەسێکی‬ ‫سۆشیالیست؟‬

‫‪and James W. Pennebaker‬‬

‫مێژوی بەشدارکردنی سیاسی ساندەرس‬ ‫دەگەڕێت���ەوە ب���ۆ ناوەن���دی هەش���تاکان‬ ‫لەویالیەت���ی ڤێرمۆن���ت‪ .‬ڕەنگ���ە بۆخۆی‬ ‫جۆرێک لەدژایەتی بێت کاتێک هەش���تاکان‬ ‫بەس���ەردەمی رێگن ناسراوە‪ ،‬که سەردەمی‬ ‫سەرمایه‌داری بێس���نورە‪ ،‬لەرێگای میتۆدە‬ ‫جیاوازەکانی وەک بچوککردنەوی حکومەت‪،‬‬ ‫پشتبەس���تن بەکارت���ی تایب���ەت‪ ،‬مۆدێلی‬ ‫بەڕێوەبردن���ی بواری گش���تی وەک کەرتی‬ ‫تایبەت‪ ،‬س���ەرهەڵدانی مۆدێل���ی کارگێڕی‬ ‫نوێ‪.‬‬ ‫بەاڵم بۆ باشتر تێگەیشتن ڕەنگە پێویست‬ ‫بکات زیاتر لەسەدەیەک بگەڕێینەوە دواوە‪.‬‬ ‫لەساڵی ‪ ١٩٠٦‬کۆمەڵناسی ئەڵمانی ڤێرنەر‬ ‫س���ۆمبارت ‪ Werner Sombart‬پرسیارێک‬ ‫دەوروژێنێ���ت ک���ه هەت���ا ئەمڕۆ س���ەدای‬ ‫هەیە‪ ،‬ئەوی���ش ئەوەیە بۆچ���ی ئه‌مه‌ریکا‬ ‫سۆشیالسیت یان بزوتنەوەی سۆشیالیستی‬ ‫نی���ە؟ ئەم پرس���یاره لەزیاتر لەس���ەدەی‬ ‫ڕاب���وردودا لەالیەن زۆرێ���ک لەتوێژەرانەوه‬ ‫وەاڵمدراوەتەوه‪ .‬پێشتر هەست بەجیاوازی‬ ‫ئه‌مه‌ری���کا کراب���و لەئەوروپ���ا‪ ،‬مارک���س‌و‬ ‫ئینجلز هەردو‪ ،‬س���ەرباری سەرسوڕمانیان‬ ‫بەئه‌مه‌ری���کا‪ ،‬دی���دی ئەوەی���ان هەبو که‬ ‫سەرمایەداری بێشەرمانەتر پەرەی سەندوە‬ ‫لەوێ ب���ه ب���ەراورد بەجێگاکانی تر‪ .‬بەاڵم‬ ‫دوفاقی سەرنجەکەی مارکس‌و برادەرەکەی‬ ‫ئەوەیە ئەگەر ئه‌مه‌ریکا لەهەمو جێگایەکی‬ ‫تر س���ەرمایەدارتره‪ ،‬ئ���ەوا دەبێت لەپێش‬ ‫هەمو جێگاکانی ترەوە بگاتە سۆشیالیزم‪.‬‬ ‫بەهەرحاڵ ئەم دیبەیتە بۆ ئێرە ناشێت!‬ ‫ڕەنگه کتێبێک جی���اواز لەمارکس بەاڵم‬ ‫هاوتەری���ب بەئ���ەو کتێب���ی دیموکراس���ی‬ ‫لەئه‌مه‌ریکای بیرمەندی گەورەی فەڕەنسی‬ ‫ئەلیکس دی تۆکفیل بێت که باس لەنەمانی‬ ‫شێوازه باوەکانی پێکەوەبون‌و سەرهەڵدانی‬ ‫مرۆڤی دیموکراسی یان مرۆڤی تەنیا ئەکات‪.‬‬

‫بێرنی ساندەرس‬ ‫که بۆخ���ۆی لەئەنجامی هەڵوەش���انەوه‌ی‬ ‫سەرجەم بەها کۆنەکانەوە دێت‪ .‬مارکس له‬ ‫بەرامبەر هاتنی مۆدێرنەدا وەک بیرمەندێکی‬ ‫کۆنزێرڤەتی���ڤ دەردەکەوێ���ت‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫بەبون���ی دیدی زۆر ڕەخنەگرانە لەبۆرژوازی‬ ‫کە یانی س���ەرمایەدار‪ ،‬ک���ه هاتنی بۆخۆی‬ ‫هاتنی جۆرێک���ه لەپێکەوەبون���ی نوێ که‬ ‫سەرجەم رەق‌و چەسپیوه کۆمەاڵیەتیەکان‬ ‫یان دەکاتە هەڵم یان شلدەکاتەوه‪ .‬ئه‌مه‌ریکا‬ ‫پێش هەموان ش���لبوەتەوەو سەردەمانێکه‬ ‫بەواڵتی ه���ەوڵ‌و دەرفەت دەناس���رێت که‬ ‫پێکەوە دو پایەی گرنگی خەونی ئەمریکی‬ ‫پێکدەهێنن‪.‬‬ ‫بەاڵم بۆچی ئەم���ڕۆ ئه‌مه‌ریکا بەجیاواز‬ ‫لەمێژوە درێژە سەرمایەداریە بێشەرمەکەی‬ ‫بەژم���ارەی زۆر دەیەوێ���ت دەنگ���ی بداتە‬ ‫کەس���ێکی سۆشیالیس���ت؟ ئەوەی جێگای‬ ‫س���ەرنجە لەمێژوی ئه‌مه‌ری���کادا الوازبونی‬ ‫چین���ە‪ ،‬وەک پێکهاتەی کۆمەاڵیەتی‌و وەک‬ ‫ئاگای���ی‪ .‬دەبینین ڕەنگ‌و ڕەگەز کاریگەری‬ ‫زیاتریان هەیە لەسەر گۆڕانکاری سیاسی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی لەئه‌مه‌ری���کا‪ ،‬ن���ەک چینی‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‌و ئابوری‪ .‬ئای���ا چین دەبێتە‬ ‫بەش���ێک لەنەرەتیڤی سیاس���ی ئەمریکی‪.‬‬ ‫ئەگەر وەهایە ئایا ئەمە دەرئەنجامی چیە؟‬ ‫الی هەردو هێزی سیاس���ی له ئه‌مه‌ریکا‬ ‫هەروەها له کۆمەڵ���گای ئەمریکیدا ئابوری‬ ‫یان جیاوازی داهات‌و نەبونی کار کێش���ەی‬ ‫سەرەکیه‪ .‬ئەم کێشە س���ەرەکیە هەریەک‬ ‫بەجۆرێک لێی دەڕوانێت‌و چارەس���ەرەکەی‬

‫وێن���ادەکات‪ .‬بۆ نمون���ە زۆر دەگمەنە که‬ ‫خێزانێ���ک داهاتەکەی له دو س���ەت هەزار‬ ‫دۆالر بەس���ەرەوە بێ���ت (بەزمانی ئابوری‬ ‫کوردی لەبیس���ت دەفتەر بەسەرەوەبێت(‬ ‫دەنگ بەساندەرس بدات‪.‬‬ ‫وەک رونە کە ئابوری ئه‌مه‌ریکا لەس���اڵی‬ ‫‪ ٢٠٠٨‬توش���ی داڕمان بو‪ .‬لەزمانی ئابوریدا‬ ‫قۆناغی پ���اش ‪ ٢٠٠٨‬بەقۆناغی پاش بازاڕ‬ ‫‪ post-market‬ناودەبرێ���ت‪ .‬ئ���ەوەی لەم‬ ‫س���ەردەمەدا مای���ەی ئ���ازارە ب���ۆ خەڵک‬ ‫بریتیە لەکۆمەڵێک دیاردە‪ ،‬یەکەم‪ ،‬کاتێک‬ ‫ئابوری لەروی ژم���ارەی بەرهەم‌و داهاتەوه‬ ‫لەهەڵسانەوەدایە‪ ،‬بەاڵم لەروی دابینکردنی‬ ‫کارو باشترکردنی داهاتەوه خراپە‪ .‬لەالیەکی‬ ‫ترەوه‪ ،‬ئەو پارە زۆرەی که وەدەست دێت‬ ‫دەچێت���ە گیرفان���ی تەنها یەک لەس���ەتی‬ ‫کۆمەڵگاوه‪ .‬ئەمە تێزه دڵتەنگەکەی تۆماس‬ ‫پێکت���ی دوپات دەکاتەوه‪ ،‬که س���ەردەمی‬ ‫ئەوە بەس���ەرچو که بتوانێت لەرێگای کارو‬ ‫خوێن���دن‌و هەوڵدانەوه بتوانیت دەس���تت‬ ‫بگاتە سەرمایەو س���امان کەڵەکە بکەیت‪.‬‬ ‫ئەوەی پیکتی پێش���انی دەدات ئەوەیە که‬ ‫جیاوازی س���امان‌و داهات هەتا س���ەده‌ی‬ ‫نۆزدە زۆربو‪ ،‬بەاڵم لەپاش جەنگی جیهانی‬ ‫دوەم ئ���ەم جیاوازیە بەئاس���تێکی بەرچاو‬ ‫دابەزی‪ .‬لەئه‌مه‌ریکا لەحەفتاکانەوه جارێکی‬ ‫تر جیاوازی س���امان‌و داهات‌و دەستکەوت‬ ‫لەگەروەبونێکی بەرفراواندایە‪.‬‬ ‫ئەم نایەکسانیەی داهات‌و نەمانی دەرفەت‬ ‫بۆ دەستگەیشتن بەس���امان‌و نەبونی توانا‬

‫بۆ کەڵەکەکردنی؛ کرۆک‌و کێشەی سەرەکی‬ ‫هەڵبژاردنەکانی ئەمساڵه‪ .‬الی کۆماریەکان‬ ‫ئەم کێش���ەیە وەها چارەس���ەر دەبێت که‬ ‫بیانیەکان دەربکرێن‌و ئابوریەکی نیشتمانی‬ ‫پ���ەرەی پێبدرێ���ت‪ ،‬هەرچەنده جێب بوش‬ ‫لەگەڵ ئەمەدا نی���ە ( جێب بوش ژنەکەی‬ ‫هیس���پانیەو لەماڵەوه بەهیس���پانی قس���ە‬ ‫ئەکەن)‪.‬‬ ‫چارەسەری ساندەرس جیاوازه که دەکرێت‬ ‫له‌چەمک���ی پرۆگرێس���یڤدا کۆبکرێت���ەوە‪.‬‬ ‫‪ Progressivism‬ئ���ەم چەمک���ە لەمێژوی‬ ‫ئه‌مه‌ری���کادا مانایەکی تایبەتی هەیە‪ .‬وەک‬ ‫سەردەم لەساڵی ‪١٨٩٠‬ەوە دەست پێدەکات‬ ‫هەتا ساڵی‪ .١٩٢٠‬س���ەرەتا بزوتنەوەیەکی‬ ‫جەماوەری بو پاش���ان بو بەبزوتنەوەیەکی‬ ‫سیاس���ی‪ .‬پرۆگرێس���یڤ بەمانای بڕوابون‬ ‫بەگەش���ەکردن ی���ان باش ب���ون‪ .‬ئەمەش‬ ‫بەمانای ئەوەدێت کەس بەسروش���ت خراپ‬ ‫نی���ە‪ ،‬بەڵک���و بارودۆخ���ی کۆمەاڵیەتی وا‬ ‫لەکەس���ێک دەکات ک���ه چۆن بێ���ت‪ .‬بۆیە‬ ‫ئ���ەم دیدە باوەڕی وەهایە که ئەگەر دۆخی‬ ‫باش بڕەخس���ێت ئەوا هەموان باش دەبن‪.‬‬ ‫لەهەمانکاتدا ئامانجیش باش���ەی هەموانە‪.‬‬ ‫دەکرێت پرۆگرێس���یڤ باشتر بناسرێت که‬ ‫لەگ���ەڵ داروینیزم���ی کۆمەاڵیەتیدا بەراورد‬ ‫دەکرێت‪ .‬پرۆگرێس���یڤ ب���ڕوای وەهایە کە‬ ‫کێشە کۆمەاڵیەتیەکان توانای چارەسەریان‬ ‫هەیە‪ ،‬لەکاتێک���دا داروینزیمی کۆمەاڵیەتی‬ ‫بڕوای بەبونی باش‌و خ���راپ‌و بەهێزو الواز‬ ‫هەیە‪ ،‬لەهەمانکاتدا ب���ڕوای بەوە هەیە که‬

‫هەمو ئەمان���ە لەکێبڕکێ���دان‪ ،‬لەئەنجامدا‬ ‫مانەوە یان سەرکەوتن بۆ باشترینه‪ .‬لێرەوە‬ ‫پرۆگرێس���یڤ جەخ���ت لەس���ەر خوێندنی‬ ‫باش‪ ،‬ژینگ���ەی کۆمەاڵیەتی گونجاو‪ ،‬کاری‬ ‫شایستە رێگایەکه بۆ گەشەی کۆمەاڵیەتی‪.‬‬ ‫(دیارە بیری ئاینی بڕوای وەهایه که خودا‬ ‫مرۆڤەکان���ی بەجیاواز دروس���تکردوە‪ ،‬ئەم‬ ‫دیده ترس���ناکە بەکاردێت ب���ۆ ڕەواییدان‬ ‫بۆ هەمو بەربەریەت���ە کۆمەاڵیەتیەکان دژ‬ ‫بەمرۆڤەکان)‪ .‬ئەم دیدەی پرۆگرێسیڤ که‬ ‫نەیارە لەگەڵ دیدی تەقلیدی‌و ئاینیدا زیاتر‬ ‫لەالیەن خەڵکانی شارنشینی خوێندەوارەوه‬ ‫پش���تیوانی دەکرێ���ت‪ .‬بۆی���ە دەبینین که‬ ‫زۆربەی الیەنگرانی ساندەرس خەڵکانی الو‪،‬‬ ‫خوێندکاری زانکۆی شارنشینن‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم س���ەرباری ئەمانه س���ەربوردەی‬ ‫ژیانی سیاسی ساندەرس هۆکارێکی گرنگه‬ ‫لەپش���ت بەکاندی���دات بونی‪ .‬س���اندەرس‬ ‫بەپێچەوانەی چەپی ئەمریکی بڕوای وەهابو‬ ‫که بەش���دارکردن لەهەڵبژاردن���دا یەکێکه‬ ‫لەباش���ترین رێگاکان���ی ئاگادارکردنەوەی‬ ‫خەڵک���ی لەهەمانکات���دا بەش���داربون‬ ‫لەبەڕێوەبردنی ئی���داری‌و حکومی هەروەها‬ ‫رێگایەک���ی س���ەرکەوتوە بۆ پیش���اندانی‬ ‫عەمەل���ی بون���ی بەرنامەی سۆش���یالیزم‪.‬‬ ‫ئەمە ت���ەواو بەپێچەوان���ەی دیدی چەپی‬ ‫ئه‌مه‌ریکاوه بو که هەمیشە بڕوایان وەهابوه‬ ‫ک���ه حکومەت هیچ نیه جگ���ه لەئامرازێکی‬ ‫چین���ی سەردەس���ت ب���ۆ کۆنترۆڵکردنی‬ ‫کۆمەڵگاو بەڕێوەبردن���ی لەقازانجی چینی‬

‫سەردەست‪ .‬بەم پێیە الی چەپی ئەمریکی‬ ‫بەش���دارکیردن لەحکومەت بەشداریکردنه‬ ‫لەدو پرۆس���ەی ناڕەوادا‪ :‬یەکەم شەرعیەت‬ ‫بەخش���ینە بەپرۆس���ەی دیموکراسی‪ ،‬که‬ ‫شەرعی نیە چونکه تەنها پارەداری گەورە‬ ‫دەتوانێ���ت کێبڕکێی تیادا ب���کات‪ ،‬دوەم‪،‬‬ ‫ش���ەرعیەت بەخشینە بەحکومەت که تەنها‬ ‫ئامڕازێکی دەستی چینی سەرمایەدارە‪.‬‬ ‫ئایا س���اندەرس کلینت���ۆن دەبەزێنێت؟‬ ‫ئەگەرێکی سەختە‪ .‬مەش���ینی هەڵبژاردنی‬ ‫کلینتۆن هێنده ئاڵ���ۆزە که کلینتۆن خۆی‬ ‫ئاگای لەزۆرێکی نیە‪ .‬کلینتۆن زیاتر پشت‬ ‫بەپارەو ئەزمون دەبەس���تێت‪ .‬رەخنەیەکی‬ ‫گەورەی س���اندەرس لەکلینتۆن ئەوەیە که‬ ‫پارە لەۆڵ‪-‬س���تریت وەردەگرێت‪ .‬کلینتۆن‬ ‫بۆ بانکە گەورەکان���ی ئه‌مه‌ریکا لەهەرکوێ‬ ‫وتاری دابێت‪ ،‬لەسەت هەزار دۆالر کەمتری‬ ‫وەرنەگرت���وه‪( .‬هەوڵئ���ەدەم لەبابەت���ی‬ ‫داهاتودا قس���ە لەس���ەر ئاڵ���ۆزی ئامێری‬ ‫سیاس���ی کلینت���ۆن بکەم‪ ،‬ک���ه بەئامێری‬ ‫سیاسی پۆست‪ -‬مۆدرێن ناودەبرێت)‪.‬‬ ‫س���اندەرس پیاوێکه خاوەن ئەزمونێکی‬ ‫لۆکاڵی س���ەرکەوتوە‪ ،‬چینی سەرمایەداری‬ ‫ئەمریکی ل���ەو ڕوانگەیەوە لێی دەنواڕن که‬ ‫ئەگەر هاتو بو بەس���ەرۆک ئ���ەوا پرۆژەی‬ ‫چاککردن���ی ژێرخان���ی ئاب���وری ئه‌مه‌ریکا‬ ‫چاالک دەکات‪ ،‬که دەبێته هۆی رەخساندنی‬ ‫کارو دەس���تکەوتی ب���اش ب���ۆ کۆمپانی���ا‬ ‫زەبەالحەکان‪.‬‬

‫دیموكرات‌و كۆماریخوازه‌كان‪ ..‬گوێدرێژو فیله‌كان‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫سااڵنێكی‌ دورودرێژه‌ ملمالنێ‌ سیاسی‌‌و‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا له‌نێوان دو حزبی‌‬ ‫سه‌ره‌كیدا چڕ بوه‌ته‌وه‌‪ ،‬كه‌ كۆماریخواز‬ ‫دیموكراته‌كانن‪ ،‬زیاتر له‌سه‌ده‌و نیوێكه‌ ئه‌م‬ ‫دو حزبه‌ سه‌ركردایه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكا ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی دیموكرات‬ ‫حزب ‌‬ ‫ساڵی‌ ‪ ،1792‬تۆماس جیفرسۆن كه‌ یه‌كێك‬ ‫ب���و له‌باوكانی‌ دامه‌زرێن���ه‌ر‪ ،‬بناغه‌ی‌ حیزبی‌‬ ‫دیموكراتی‌ دامه‌زراند كاتێك فراكس���یۆنێكی‌‬ ‫له‌كۆنگرێس���دا پێكهێن���ا به‌مه‌به‌س���تی‌‬ ‫داكۆكیك���ردن له‌جاڕنامه‌ی‌ ماف���ه‌كان‪ .‬دواتر‬ ‫ئه‌م فراكس���یۆنه‌ بو به‌"حیزبی‌ كۆماریخوازی‌‬ ‫دیموكرات"‪ .‬ئه‌م حیزبه‌ له‌هه‌ڵبژاردنی‌ تۆماس‬ ‫جیفرس���ۆنه‌وه‌ به‌سه‌رۆك له‌ساڵی‌ ‪1800‬دا‪ ،‬تا‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ی‌ "ئیبراهام لنكۆڵ���ن" بۆ ماوه‌ی‌‬ ‫شه‌س���ت س���اڵ‌ حوكمی‌ ئه‌مه‌ری���كای‌ كرد‪،‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪1848‬یشدا به‌فه‌رمی‌ ناوه‌كه‌ی‌ گۆڕا‬ ‫به‌"حیزبی‌ دیموكرات"‪.‬‬ ‫حیزب���ی‌ دیموك���رات له‌جه‌نگ���ی‌ ناوخۆی‌‬ ‫ئ���ه‌و واڵت���ه‌دا الیه‌نگ���ری‌ ویالیه‌ته‌كان���ی‌‬

‫توانیان له‌چوار قۆناغی‌ هه‌ستیار ‌ی‬ ‫نیوه‌ی‌ یه‌كه‌می‌ سه‌ده‌ی‌ بیسته‌مدا‪،‬‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكا بكه‌ن روه‌و‬ ‫سه‌ركه‌وتن‬ ‫باش���ور‌و هێش���تنه‌وه‌ی‌ كۆیالیه‌ت���ی‌ بو‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌و جه‌نگه‌ش���دا تێكش���كا بۆ ماوه‌ی‌ شه‌ست‬ ‫س���اڵ‌ له‌ده‌س���ه‌اڵت‌و ئیداره‌كردنی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫دوركه‌وت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم دوات���ر توانیان له‌چوار‬ ‫قۆناغی‌ هه‌س���تیاری‌ نیوه‌ی‌ یه‌كه‌می‌ سه‌ده‌ی‌‬ ‫بیس���ته‌مدا‪ ،‬س���ه‌ركردایه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكا بكه‌ن‬ ‫روه‌و سه‌ركه‌وتن‪ :‬له‌جه‌نگی‌ یه‌كه‌می‌ جیهانی‌‪،‬‬ ‫له‌قه‌یرانی‌ ئابوری‌ ده‌ی���ه‌ی‌ ‪ ،1930‬له‌جه‌نگی‌‬ ‫دوه‌می‌ جیهانی‌‌و له‌داڕش���تنی‌ سیاس���ه‌تێكی‌‬ ‫تۆكمه‌دا له‌س���ه‌ره‌تای‌ هه‌ڵگیرس���انی‌ جه‌نگی‌‬

‫سارددا‪.‬‬ ‫ماوه‌ی هه‌شت ساڵه‌ سه‌رۆكایه‌تی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫به‌ده‌س���ت حیزبی دیموكراته‌وه‌یه‌‪ ،‬كه‌ زۆرێك‬ ‫له‌كۆماریخوازه‌كان ره‌خنه‌ی ئه‌وه‌ی لێده‌گرن‬ ‫پێگه‌ی ئه‌مه‌ریكایان له‌ئاس���تی جیهاندا الواز‬ ‫كردوه‌‪.‬‬ ‫فرانكلی���ن رۆزفیلت‪ ،‬تروم���ان‪ ،‬كه‌نه‌دی‌‪،‬‬ ‫كارت���ه‌ر‪ ،‬كلینت���ۆن‌و ئۆبام���ا به‌ناوبانگترین‬ ‫سه‌رۆكه‌كانی‌ س���ه‌ر به‌حیزبی‌ دیموكراتن كه‌‬ ‫"گوێدرێژ"یان كردوه‌ به‌ره‌مز‌و لۆگۆی‌ خۆیان‪.‬‬

‫حزبی‌ كۆماریخواز‬ ‫حیزب���ه‌ س���ه‌ره‌كییه‌كه‌ی‌ دیك���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكایه‌‪ ،‬كه‌ له‌س���ایه‌ی‌ كه‌ش���ی‌‬ ‫پ���ڕ له‌ملمالنێ���ی‌ نێ���وان هه‌وادارانی‌‬ ‫ره‌تكردنه‌وه‌ی‌ سیسته‌می‌ كۆیالیه‌تی‌‌و‬ ‫الیه‌نگران���ی‌ كۆیالیه‌تی���دا دام���ه‌زرا‪.‬‬ ‫ساڵی‌ ‪ ،1854‬ژماره‌یه‌ك له‌الیه‌نگرانی‌‬ ‫سه‌رسه‌ختی‌ ره‌تكردنه‌وه‌ی‌ كۆیالیه‌تی‌‬ ‫له‌ویالیه‌ت���ی‌ میش���یگان دامه‌زراندنی‌‬ ‫حیزب���ی‌ كۆمارییان راگه‌یان���د‪ .‬ناوی‌‬

‫ن���اوی‌ "كۆماری"ی���ان هه‌ڵب���ژارد به‌و‬ ‫پێی���ه‌ی‌ درێژه‌ به‌ڕێگه‌ی‌ جیفرس���ۆن‬ ‫ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫دوای‌ تێپه‌ڕینی‌ پێنج س���اڵ‌ به‌سه‌ر‬ ‫دامه‌زراندنی���دا‪ ،‬ئه‌براه���ام لیكۆڵ���ن‬ ‫كاندیدی‌ ئه‌م حیزبه‌ ب���ۆ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكا ل���ه‌‪1860‬دا‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ برده‌وه‌و‬ ‫س���ه‌رده‌می‌ ‪ 50‬س���اڵه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫كۆماریخوازه‌كان ده‌ستیپێكرد‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪1861‬دا‪ ،‬لینكۆڵ���ن‬ ‫ویالیه‌ته‌كان���ی‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫باك���وری‌ كرد له‌جه‌نگ���ی‌ ناوخۆدا دژ‬ ‫كۆماریخواز له‌وش���ه‌ی‌ یه‌كه‌می‌ حیزبی‌ به‌ویالیه‌ته‌كانی‌ باش���ور كه‌ خوازیاری‌‬ ‫كۆماریخ���وازی‌ دیموكرات���ه‌وه‌ هاتبو درێژه‌دان به‌كۆیالیه‌تی‌ بون‌و سه‌ره‌نجام‬ ‫كه‌ له‌سه‌ره‌تای‌ س���ه‌ده‌ی‌ نۆزده‌هه‌مدا س���ه‌ركه‌وتن‌و له‌س���ایه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن تۆم���اس جیفرس���ۆنه‌وه‌ ئه‌واندا ئه‌مه‌ریكا بو به‌یه‌كێك له‌زلهێزه‌‬ ‫دام���ه‌زرا ب���و‪ .‬دامه‌زرێنه‌ران���ی‌ ئه‌م ئابورییه‌كانی‌ جیهان‪.‬‬ ‫ئیزینه���اوه‌ر‪ ،‬نیكس���ۆن‪ ،‬ری���گان‌و‬ ‫حیزبه‌ پێیانواب���و كه‌ رابه‌رانی‌ حیزبی‌‬ ‫دیموكرات له‌ئامانجه‌كانی‌ جیفرس���ۆن هه‌ردو بوش���ی‌ باوك‌و كوڕ‪ ،‬ناودارترین‬ ‫دوركه‌وتونه‌ته‌وه‌‌و به‌هۆی‌ پش���تیوانی‌ سه‌رۆكه‌كانی‌ سه‌ر به‌حیزبی‌ كۆماریین‪،‬‬ ‫ی كه‌ "فیل"یان ك���ردوه‌ به‌ره‌مزو لۆگۆی‌‬ ‫كردنیانه‌وه‌ له‌كۆیالیه‌تی‌ پره‌نس���یپ ‌‬ ‫كۆمارییان پێش���ێل كردوه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ خۆیان‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )516‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/2/16‬‬

‫چیرۆكی‌ ئه‌و ژن ‌هی‌ په‌یوه‌ندی‌ خۆشه‌ویستی‌‬ ‫دو ساڵه‌ خزاندویه‌تییه‌ زیندان‬ ‫ئا‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬ ‫زیندان ئه‌و چواردیواره‌ به‌ردینه‌یه‌‪،‬‬ ‫كه‌ تاوانباران له‌كونجه‌كانی خۆی‬ ‫كۆده‌كاته‌وه‌‪ ،‬گرنگ كه‌سه‌كه‌ نیه‌‪،‬‬ ‫گرنگ جۆری تاوانه‌كه‌یه‌و بۆو چۆن‬ ‫كراوه‌‪.‬‬ ‫سه‌یران ئه‌و ژنه‌ عه‌ره‌به‌ی كه‌ ماوه‌یه‌كه‌‬ ‫له‌زیندان به‌هۆی ناپاكی هاوسه‌رگیرییه‌و‌ه‬ ‫زیندانیكراوه‌‪ ،‬ئه‌و خه‌ڵكی به‌غدایه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌ك هه‌ر مرۆڤێكی تر كوردی ده‌زانێت‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ ماڵی نه‌نك���ی له‌كه‌ركوك بوه‌و‬ ‫له‌وێوه‌ فێری كوردی بوه‌‪.‬‬ ‫مێرده‌كه‌م خراپ بو له‌گه‌ڵم‬ ‫سه‌یران به‌م ش���ێویه‌ باسی خۆی بۆ‬ ‫ئاوێن���ه‌ ده‌كات‌و ده‌ڵێت "مێرده‌كه‌م زۆر‬ ‫خراپ بو له‌گه‌ڵم‪ ،‬ب���ه‌رده‌وام لێیده‌دام‌و‬ ‫س���وكایه‌تی‌ پێده‌ك���ردم له‌به‌رچ���اوی‬ ‫منداڵه‌كان���م‪ ،‬خه‌رجی‌ ڕۆژانه‌ی‌ بۆ دابین‬ ‫نه‌ده‌كردین‪ ،‬خۆم بژێوی‌‌و خه‌رجی‌ خۆم‌و‬

‫منداڵه‌كانم دابین ده‌كرد‪ ،‬ئه‌مه‌ وایلێكردم‬ ‫به‌دوای‌ كه‌سێكدا بگه‌ڕێم ڕێزم لێبگرێت‌و‬ ‫خۆش���ی‌ بوێم‪ ،‬من به‌ڕه‌گ���ه‌ز عه‌ره‌بم‌و‬ ‫له‌شاری‌ به‌غدا له‌دایكبوم‪ ،‬دایكم كۆچی‬ ‫دوایی كردو باوكم ژنی‌ دوه‌می‌ هێنا‪ ،‬من‬ ‫كه‌وتمه‌ الی‌ نه‌نكم‪ ،‬له‌ش���اری‌ كه‌ركوك‬ ‫گه‌وره‌بوم‪ 13 ،‬س���اڵ ب���وم كه‌ ماره‌یان‬ ‫كردم له‌م مێرده‌ی‌ ئێستام هه‌رچه‌نده‌ ‪10‬‬ ‫ساڵ له‌خۆیشم گه‌وره‌تر بو"‪.‬‬ ‫س���ه‌یران ده‌ڵێ���ت‪" ،‬س���ااڵنێكی‌ زۆر‬ ‫له‌گه‌ڵ���ی‌ ژی���ام‪ ،‬ڕۆژانی‌ زۆر س���ه‌ختم‬ ‫له‌گه‌ڵ���ی‌ به‌ڕێك���رد‪ ،‬بوین���ه‌ خاوه‌ن���ی‌‬ ‫پێن���ج من���داڵ (كوڕێك‌و چ���وار كچ)‪،‬‬ ‫ورده‌ ورده‌ مێرده‌ك���ه‌م له‌گه‌ڵم���ا گۆڕا‪،‬‬ ‫به‌رده‌وام شه‌ڕمان ده‌بو‪ ،‬ئازاری‌ ده‌دام‌و‬ ‫زۆر لێی���ده‌دام‪ ،‬س���وكایه‌تی‌ پێده‌كردم‬ ‫له‌به‌رچاوی منداڵه‌كانم"‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ س���ه‌یران مێرده‌ك���ه‌ی‌ بژێوی‌‬ ‫ژیانی‌ خ���ۆی‌‌و منداڵه‌كانی‌ دابینكردوه‌‪،‬‬ ‫"بڕیارم���دا خ���ۆم خه‌رج���ی‌ ڕۆژان���ه‌ی‌‬ ‫منداڵه‌كانم دابین بك���ه‌م‪ ،‬بۆیه‌ بڕیارمدا‬ ‫ئارایشتگایه‌ك بكه‌مه‌وه‌‪".‬‬

‫حه‌زم له‌كه‌سێك ده‌كرد خۆشه‌ویستیم‬ ‫پێببه‌خشێت‬ ‫س���ه‌یران ئام���اژه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ی‬ ‫ی خراپی‌ مێرده‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی مامه‌ڵ���ه‌ ‌‬ ‫"به‌هۆ ‌‬ ‫ی به‌بۆشایی‌ ده‌رونی‌‌و‬ ‫له‌گه‌ڵیدا هه‌س���ت ‌‬ ‫رۆحی‌ كردوه‌‪" ،‬به‌رده‌وام حه‌زم ده‌كرد‬ ‫كه‌س���ێك هه‌بێ���ت گوێ���م لێبگرێت‌و‬ ‫خۆشه‌ویس���تیم پێ ببه‌خش���ێت‪ ،‬لێم‬ ‫تێبگات‌و ڕێزم لێبگرێت‪ ،‬به‌اڵم تاده‌هات‬ ‫ی‬ ‫زیاتر بێ���زار ده‌بوم له‌هه‌ڵس���وكه‌وت ‌‬ ‫مێرده‌ك���ه‌م‪ ،‬ئه‌ویش ڕۆژ ب���ه‌ڕۆژ زیاتر‬ ‫ی‬ ‫ی لێ تاڵ ده‌كردم‪ ،‬به‌هۆی‌ هاتوچۆ ‌‬ ‫ژیان ‌‬ ‫ی ته‌له‌فۆنیم‬ ‫خزمایه‌تیی���ه‌و‌ه په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫ی‬ ‫دروس���تكرد له‌گه‌ڵ (موراد) ك ‌ه خزم ‌‬ ‫ی ‪ 10‬س���اڵ له‌خۆم‬ ‫مێرده‌كه‌م بو نزیك ‌ه ‌‬ ‫منداڵتربو‪ ،‬ورده‌ ورده‌ په‌یوه‌ندییه‌كه‌مان‬ ‫توندوتۆڵت���ر ده‌بو‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ موراد زۆر‬ ‫ی‬ ‫یه‌كترم���ان خ���ۆش ده‌ویس���ت‪ ،‬رێز ‌‬ ‫لێده‌گرتم‌و ڕێزم لێده‌گرت‪ ،‬تا وایلێهات‬ ‫بڕیارمدا له‌گ���ه‌ڵ دو منداڵه‌ بچوكه‌كه‌م‬ ‫خانویه‌ك به‌كرێ بگ���رم له‌هه‌مان ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫گه‌ڕه‌ك���ه‌ی‌ ماڵی‌ خۆشه‌ویس���ته‌كه‌م ‌‬

‫ئه‌ویش شكاتی‌ له‌هه‌ردوكمان كردو ئیتر‬ ‫هه‌ردوكمان ده‌ستگیركراین"‪.‬‬

‫لێ ده‌ژی���ا‪ ،‬به‌وهۆی���ه‌وه‌ زیاترو زۆرتر‬ ‫ی یه‌كت���ر بوین‌و ماوه‌ی‌ س���ێ‬ ‫تێكه‌ڵ��� ‌‬ ‫ی یه‌كتر مامه‌ڵه‌مان‬ ‫مانگ وه‌ك هاوسه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬خۆشه‌ویسته‌كه‌م ڕه‌گه‌زنامه‌ ‌‬ ‫تاك ‌ه هیوام بینینی منداڵه‌كانمه‌‬ ‫ی‬ ‫شارستانی‌‌و ڕه‌گه‌زنامه‌ی‌ باری‌ كه‌سێت ‌‬ ‫ی ئه‌و ژن��� ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫تاك���ه‌ هی���وا ‌‬ ‫ی هه‌ردوكمانه‌و‌ه‬ ‫ی به‌ناوو وێنه‌ ‌‬ ‫ساخت ‌ه ‌‬ ‫ی دو‬ ‫منداڵه‌كانی‌ ببینێت چه‌نك ‌ه نزیك ‌ه ‌‬ ‫دروستكردبو"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌دیوه‌‪" ،‬زۆر بیر ‌‬ ‫س���اڵه‌ منداڵه‌كان ‌‬ ‫ی دوان ‌ه‬ ‫چه‌ند جار داوای جیابونه‌وه‌م كردوه‌ منداڵه‌كانم ده‌ك���ه‌م‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫سه‌یران ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕو كه‌ چه‌ند بچوكه‌كه‌م‪ ،‬باوكیان نایه‌ڵێت سه‌ردانم‬ ‫جارێ���ك داوای‌ له‌مێرده‌كه‌ی‌ كردوه‌ ك ‌ه بكه‌ن‪ ،‬پێی‌ وتون دایكتان مردوه‌‪ ،‬تاك ‌ه‬ ‫ی جیاببێته‌و‌ه هیوام ئه‌وه‌یه‌ ته‌نها منداڵه‌كانم ببینم"‪.‬‬ ‫به‌ڕه‌س���می‌‌و له‌دادگا لێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���زاك ‌ه ‌‬ ‫ی ماوه‌ ‌‬ ‫س���ه‌یران نزیكه‌ ‌‬ ‫تاهاوس���ه‌رگیری‌ له‌گ���ه‌ڵ م���وراددا‬ ‫ی ماو‌ه‬ ‫ی ت���ه‌واو كردوه‌و ته‌نه���ا دو مانگ ‌‬ ‫ئه‌نجامب���دات‪ ،‬ب���ه‌اڵم هاوس���ه‌ره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاماده‌نه‌بو‌ه لێی‌ جی���ا ببێته‌وه‌ "بۆی ‌ه ئازاد بكرێت‪ ،‬له‌بار‌هی‌ ده‌ستپێكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫ناچارب���وم وه‌ك مێ���رد مامه‌ڵ ‌ه له‌گه‌ڵ ژیانی‌ ل���ه‌دوای‌ ئازادكردن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫"بڕیارمانداو‌ه له‌گه‌ڵ موراد هاوسه‌رگیر ‌‬ ‫موراددا بكه‌م"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجامبده‌ی���ن‌و بڕۆی���ن ب���ۆ ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ی (دایك��� ‌‬ ‫س���ه‌یران خه‌س���و ‌‬ ‫ی واڵت"‪.‬‬ ‫ی ئاش���كرابون ‌‬ ‫مێرده‌ك���ه‌ی‌) به‌هۆكار ‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ك���ه‌ی‌ ده‌زانێ���ت‌و ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫"خه‌س���وم به‌مێرده‌كه‌م���ی‌ وت ك��� ‌ه‬ ‫ی س���ه‌یران‌و موراد‬ ‫تێبین���ی‌‪ :‬ن���او ‌‬ ‫په‌یوه‌ندیی���م له‌گه‌ڵ مورادا هه‌یه‌‪ ،‬بۆی ‌ه خوازراوه‌‬

‫خه‌سوم به‌مێرده‌كه‌می‌‬ ‫وت ك ‌ه په‌یوه‌ندییم‬ ‫له‌گه‌ڵ مورادا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئه‌ویش شكاتی‌‬ ‫له‌هه‌ردوكمان كردو‬ ‫ئیتر هه‌ردوكمان‬ ‫ده‌ستگیركراین‬

‫"ئێزیدییەکان پاش داعش‪ :‬جێندەر‪ ،‬کۆمەڵکوژی‌و گەڕانەوە"‬ ‫ئا‪ :‬هاوراز سلیم‬ ‫ھەردو دەزگای زانکۆی ئەمریکی‬ ‫لەشاری سلێمانی‪" ،‬سەنتەری‬ ‫لێکۆڵینەوەی جێندەرو گەشەپێدان"‬ ‫‪CDGS‬و "پەیمانگای توێژینەوەی‬ ‫ھەرێمیی‌و نێودەوڵەتیی" ‪،IRIS‬‬ ‫کۆنفڕانسێک بۆ پرسی کۆمەڵکوژیی‬ ‫ئێزیدییەکان رێکدەخەن‪.‬‬ ‫ڕۆژی پێنجشەممە‪١١‬ی شوباتی ‪،٢٠١٦‬‬ ‫زانک���ۆی ئەمەریکی لەعێراق‪ -‬س���لێمانی‬ ‫کۆنفرانس���ێکی تایبەتی‪ ،‬لەژێرناونیشانی‬ ‫"ئێزیدیی���ەکان پاش داع���ش‪ :‬جێندەر‪،‬‬ ‫کۆمەڵک���وژی‌و گەڕان���ەوە" س���ازکرد‪.‬‬ ‫کۆنفرانسەکە لەالیەن دو دەزگای زانکۆی‬ ‫ئەمریکییەوە لەشاری سلێمانی رێکخرا کە‬ ‫بریتیی بون لە"س���ەنتەری لێکۆڵینەوەی‬ ‫جێن���دەرو گەش���ەپێدان" ‪CDGS‬‬ ‫و "پەیامان���گای توێژین���ەوەی ھەرێمی‌و‬ ‫نێودەوڵەتیی" ‪ .IRIS‬لەچاوپێکەوتنێکی‬ ‫ئاوێن���ە لەگەڵ س���ەرۆکی "س���ەنتەری‬ ‫لێکۆڵینەوەی جێندەرو گەش���ەپێدان"دا‪،‬‬ ‫د‪ .‬چۆمان ھەردی گوتی‪" :‬کۆمەڵکوژیی‬ ‫ئێزیدییەکان یەکێکە لەدڕەندانەترین تاوانە‬ ‫سیاسییەکانی سەدەی بیستویەک‪ .‬ئەم‬ ‫کۆنفرانسەش دو ئامانجی سەرەکی ھەیە‪.‬‬ ‫یەکەمی���ان ھەوڵدانە بۆ تێگەیش���تنێکی‬ ‫قوڵی رەھەندە فرەالیەنەکانی ئەم تاوانە‬ ‫سیاس���ییەو دوھەمیش���یان ھەوڵدانە بۆ‬ ‫کاردانەوەیەکی دروست بەرامبەر بەیەکێک‬ ‫لەدڕندانەترن تاوانە سیاسییەکانی سەدەی‬ ‫بیستویەک‪ .‬بۆ گەیشتن بەم ئامانجانەش‬ ‫ھەردو "سەنتەری لێکۆڵینەوەی جێندەرو‬ ‫گەشەپێدان"و "پەیامانگای توێژینەوەی‬ ‫ھەرێم���ی‌و نێودەوڵەتیی" ھەڵس���اون بە‬ ‫بەیەکگەیاندن‌و کۆکردنەوەی دەربازبوانی‬

‫کۆمەڵکوژیی ئێزیدییەکان لەگەڵ کۆی ئەو‬ ‫دەزگاو الیەنانەی کە کار بۆ تۆمارکردنی‬ ‫ئەم تاوانە دەکەن‪ .‬ئەوانەش پێکھاتبون‬ ‫ل���ەو پیش���ەکارانەی خزمەتگ���وزاری‬ ‫پێشکەش بەدەربازبوان دەکەن‌و کەسانی‬ ‫پسپۆڕو ئەکادیمیس���تی نێودەوڵەتی کە‬ ‫بەش���دارن لەبەرھەڵس���تیکردنی تاوانی‬ ‫ھاوش���ێوەی دژ بەمرۆڤایەتی‪ ".‬د‪.‬چۆمان‬ ‫ھەردی بەئاوێن���ەی ڕاگەیان���د‪" ،‬بەب���ێ‬ ‫تێگەیش���تن لەرەھەن���دە جێندەرییەکان‬ ‫ئاسان نییە لەرەھەندی کۆمەڵکوژیی دژ‬ ‫بەئێزیدییەکان بگەین‪".‬‬ ‫کۆنفرانس���ەکە بەئامادەبون���ی زیات���ر‬ ‫لە‪ ٣٠٠‬کەس بەوتەی ھەردو بەڕێوەبەرانی‬ ‫ڕێکخەری کۆنفرانس���ەکە‪ ،‬کریستین فان‬ ‫دەن ت���ورن‌و چۆم���ان ھەردی دەس���تی‬ ‫پێک���رد‪ .‬پاش���ان میوان���ی تایبەت���ی‬ ‫کۆنفرانسەکەش‪ ،‬مۆنیک ڤیلال‪ ،‬سەرۆکی‬ ‫ڕێکخراوی تۆمسۆن ڕۆیتەرز فۆندەیشن‪،‬‬ ‫وتەیەکی پێشکەش���کرد‪ .‬لەکۆتاییش���دا‬ ‫کیچە ئیس���ماعیل‪ ،‬دەربازبوی کوشتاری‬ ‫کۆچۆ‪ ،‬وتەیەکی پێشکەش بەئامادەبوان‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫پ���اش خوێندنەوەی ئ���ەم وتانە کاری‬ ‫پانێڵەکان دەستیان پێکرد‪ .‬پانێڵەکانیش‬ ‫پێکھاتبون لەچوار بەش‪ .‬ھەر پانێڵێکیش‬ ‫لەس���ەر بابەتێکی تایبەت بو بەپرس���ی‬ ‫کۆمەڵکوژیی ئێزیدیی���ەکان‪ .‬پانێڵەکانی‬ ‫کۆنفرانسەکەش بەم شێوەیەی خوارەوە‬ ‫رێکخرابون‪.‬‬

‫کۆمەڵکوژی‪ ،‬د‪ .‬داود خەیری مێژوناس‪،‬‬ ‫ئەندرۆ س�ڵ�اتەر‪ ،‬پرۆگرامی تۆمارکردن‬ ‫لەگەڵ خدر دۆملی‪ ،‬نوسەرو رۆژنامەنوس‪.‬‬ ‫تایلەر کراوس‪ ،‬بەڕێوبەری جێبەجێکار‪،‬‬ ‫دەنگەکانی ڕوان���داو دەنگەکانی ئێزیدی‬ ‫بەسەرپەرشتیاری پانێڵ‪:‬‬

‫پانێڵی یەکەم‪ :‬جینۆسایدو‬ ‫بەدۆکیومەنتکردنی یاسایی‬ ‫بەش���داربوانی پانێڵەکە بریتیی بون‬ ‫لەھەریەک لەحاکم ڕزگار ئەمین‪ ،‬تیمۆسی‬ ‫وەیتەرس مامۆستای زانکۆ لەبوارەکانی‬ ‫یاس���ا‪ ،‬تاوانەکان���ی جەنگ‌و ش���ارەزای‬

‫پانێڵی دوەم‪ :‬زەبری دەرونی‌و‬ ‫ساڕێژبون‬ ‫بەشداربوانی ئەم پانێڵە بریتی بون لەد‪.‬‬ ‫جودیس ھێرمان‪ ،‬نوسەر‪ ،‬زبری دەرونی‌و‬ ‫س���اڕێژبون‪ ،‬خوێندنگ���ەی پزیش���کیی‬ ‫ھارڤ���ەرد‪ ،‬د‪ .‬بارب���ەرا ھام‪ ،‬پرۆگرام���ی‬

‫چه‌ند کجێکی ئێزیدی له‌پانێڵه‌که‌دا‬ ‫قوربانیان���ی توندوتی���ژی‪ ،‬خوێندنگەی‬ ‫پزیش���کیی ھارڤەرد‪ ،‬س���ەاڵح حەسەن‬ ‫دەرونناس‪ ،‬س���ەنتەری شۆکی سلێمانی‪،‬‬ ‫بەسام داقی‪ ،‬تیمی تەندروستی دەرونی‬ ‫وادی‌و س���ینیید مورای���ی‪ ،‬منداڵپارێزی‪،‬‬ ‫‪ .UNICEF‬د‪.‬چۆمان ھەردی‪ ،‬سەرۆکی‬ ‫بەش���ی ئینگلی���زی زانک���ۆی ئەمریکی‌و‬ ‫بەڕێوەب���ەری "س���ەنتەری لێکۆڵینەوەی‬ ‫جێندەرو گەش���ەپێدان"ی ھەمان زانکۆ‪،‬‬ ‫پانێڵەکەی بەڕێوەبرد‪ .‬ش���ایانی باس���ە‬ ‫د‪ .‬چۆمان نوس���ەری کتێب���ی "ئەزمونە‬ ‫جێندەرییەکان‌و جینۆساید‪ ،‬دەربازبوانی‬ ‫ئەنفال"ە‪.‬‬

‫پانێلی سێھەم‪ :‬دوای بون بەقوربانی‪-‬‬ ‫بونیادنانەوە‬ ‫بەشداربوانی ئەم پانێڵە بریتیی بون لە‪:‬‬ ‫شێری کراھام تاڵەبانی‪ ،‬سەرۆکی رێکخراوی‬ ‫‪ ،SEED‬حاک���م قاس���م راف���و‪ ،‬رێکخراوی‬ ‫خێرخوازی ش���نگال‪ ،‬نەواف ئاشور‪IOM ،‬‬ ‫دھۆک‪ ،‬دەرچوی زانکۆی ئەمریکی لەعێراق‪-‬‬ ‫س���لێمانی لەش���نگالەوە‪ ،‬ماپی���و باربەر‪،‬‬ ‫یەزدا‪ ،‬بەڕێوەبەری جێبەجێکار پرۆفیسۆرو‬ ‫کریس���تین ئەلیسن‪ ،‬س���ەرۆکی سەنتەری‬ ‫لێکۆڵینەوەی ک���وردی لەزانکۆی ئێکزیتەر‬ ‫لەبەریتانیا‪ .‬جەین عراف‪ ،‬نێردراوی کەناڵی‬ ‫ئەلجەزیرە‪ ،‬پانێڵەکەی بەڕێوەبرد‪.‬‬

‫پانێڵی چوارەم‪ :‬دوای بون بەقوربانی ‪-‬‬ ‫گەڕانەوە‬ ‫بەش���داربوانی دوا پانێڵی���ش بریتی���ی‬ ‫ب���ون ل���ە‪ :‬حەی���دەر شەش���ۆ (یەکێتی‬ ‫نیش���تیمانی کوردستان) س���ەرۆکی ھێزی‬ ‫پاراستنی ئێزیدی‪ ،‬س���ەیدۆ جیتۆ (پارتی‬ ‫دیموکراتی کوردستان) لەشارەوانی موسڵ‪،‬‬ ‫پرۆفیس���ۆر فەیس���ەڵ ئەمین ئیسرتابادی‪،‬‬ ‫زانکۆی ئیندیانا‪ ،‬دامەزرێنەری س���ەنتەری‬ ‫لێکۆڵین���ەوەی رۆژھەاڵت���ی ناوەڕاس���ت‪،‬‬ ‫خەلەف س���ەاڵح‪ ،‬قس���ەکەری یەکینەکانی‬ ‫بەرخودان���ی ش���نگال‪ ،‬نەرس���ین عەبدواڵ‪،‬‬ ‫ھاوس���ەرۆکی یەپەژە‪ ،‬محەمەد ئیحس���ان‪،‬‬ ‫وەزیری پێش���وی ناوچ���ە ناکۆکەکان‪ .‬ئەم‬ ‫پانێڵ���ەش لەالیەن کریس���تین ڤ���ان دەن‬ ‫تورن‪ ،‬بەڕێوەبەری سەنتەری لێکۆڵینەوەی‬ ‫ھەرێمی‌و نێودەوڵەتی‪ ،‬بەڕێوەبرا‪.‬‬ ‫لەدوتوێی کۆنفرانس���ەکەدا دو پێشانگای‬ ‫فۆتۆگرافی���ی نماییش���کران‪ .‬پێش���انگای‬ ‫یەکەمی���ان بەن���اوی "ژی���ان لەکەمپ���ی‬ ‫خانکێ" لەالی���ەن چەن���د فۆتۆگرافەرێکی‬ ‫ژنی ئێزیدییەوە نماییش���کرا‪ .‬بەڕێوەبەری‬ ‫پرۆژەکە "شەیدا حیسامی" بو‪ .‬فۆتۆگرافەرە‬ ‫بەش���داربوەکانیش بریتییب���ون لە‪ :‬خەولە‬ ‫شەممۆ‪ ،‬خلود خدێدا‪ ،‬بوشرا قاسم‪ ،‬سامیە‬ ‫جندۆ‪ ،‬مەنال بەرەکات‪ ،‬زینا حەسەن‪.‬‬ ‫پێش���انگەی دوھەمیش لەژێر سەردێڕی‬ ‫"تراژیدیاکان بەردەوامن" نماییش���کرا‪ .‬ئەم‬ ‫پرۆژەیەش لەالیەن "سۆران نەقشبەندی"یەوە‬ ‫ئامادەکرابو‪.‬‬ ‫س���ەرەڕای ئ���ەم چاالکییان���ە گۆرانی‌و‬ ‫میوزیک لەالی���ەن دو ھونەرمەندی خەڵکی‬ ‫شنگال‌و قامیشلۆ پێشکەشکرا‪.‬‬ ‫شایانی باسە کە رۆژێک پێش کۆنفرانسەکە‬ ‫چەند ۆرکش���ۆپێک لەناو زانکۆی ئەمریکی‬ ‫رێکخرا ک���ە تایبەت ب���ون بەگفتوگۆکردن‬ ‫لەسەر بابەتەکانی ناو کۆنفرانسەکە‪.‬‬

‫هه‌مو په‌یوه‌ندییه‌كی خۆشه‌ویستی فه‌یسبوك بێ ئه‌نجام نیه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئیمان زه‌ندی‬ ‫فه‌یسبوك یه‌كێكه‌ له‌و ڕێگایانه‌ی كه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی نێوان تاكه‌كانی مرۆڤ نزیك‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬كچێك ده‌ڵێ "فه‌یسبوك‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌و ڕێگایانه‌ی كه‌ ده‌توانین‬ ‫هه‌ست‌و سۆزه‌كانمان به‌ئازادانه‌ ده‌رببڕین‪،‬‬ ‫به‌اڵم كوڕێك ده‌ڵێت " كه‌متر له‌ ‪%10‬‬ ‫په‌یوه‌ندی خۆشه‌ویستی فه‌یسبوك‬ ‫به‌هاوسه‌رگیری كۆتایی دێت"‪.‬‬ ‫سیما عه‌لی ته‌مه‌ن ‪ 27‬ساڵ كه‌ ده‌رچوی‬ ‫په‌یمان���گای كش���توكاڵه‌و هاوس���ه‌رگیری‬ ‫له‌ڕێگه‌ی فه‌یس���بوكه‌وه‌ كردوه‌ بۆ ئاوێنه‌ی‬ ‫ئاش���كراكرد "س���ه‌ره‌تا هاوس���ه‌ره‌كه‌م‬ ‫مه‌س���جێكی بۆ ن���اردم‪ ،‬به‌اڵم م���ن وه‌اڵمم‬ ‫نه‌دای���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و هه‌ر به‌رده‌وام بو له‌مه‌س���ج‬ ‫ناردن‪ ،‬له‌مه‌سجه‌كانیشیدا ده‌یوت من نیازم‬

‫پاك���ه‌ بۆ هاوس���ه‌رگیری ت���ۆم ده‌وێ بۆیه‌ هاوسه‌رگیریه‌ی كه‌ ئه‌نجامی ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫بنیامین هاشم یه‌كێك ‌ه له‌و گه‌نجانه‌ی ك ‌ه‬ ‫مه‌س���جم ناردوه‌‪ ،‬من كه‌مێ كه‌لله‌ڕه‌ق بوم‬ ‫به‌اڵم له‌ كۆتایدا ڕازیبوم‪ ،‬بۆماوه‌ی ساڵێك‌و دژی هاوس���ه‌رگیری فه‌یسبوكه‌و ئه‌و گه‌نجه‌‬ ‫ش���ه‌ش مان���گ په‌یوه‌ندی خۆشه‌ویس���تیم ته‌مه‌ن���ی ‪ 21‬س���اڵه‌و ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ده‌كات‬ ‫هه‌ب���و له‌گه‌ڵیدا به‌نهێنی ماڵه‌وه‌‪ ،‬پاش���ان ك���ه‌ زه‌ره‌رمه‌ن���دی یه‌كه‌م ل���ه‌م نێوه‌نده‌دا‬ ‫وت���ی دێمه‌ داوات ئ���ه‌وه‌ش زۆر قورس بو‪ ،‬ئافره‌ت���ه‌‪ ،‬وت���ی" زۆر به‌داخ���ه‌وه‌ ئێس���تا‬ ‫چونكه‌ منداڵبوم حه‌زم نه‌ده‌كرد به‌و زوییه‌ فه‌یسبوك بوه‌ به‌گه‌وره‌ترین كێشه‌ی گه‌نج‌و‬ ‫هاوس���ه‌رگیری بكه‌م تا له‌كۆتایدا ڕازیبوم"‪ ،‬سه‌رلێش���ێواندنیان ك���ه‌ متمانه‌ی خێزانیان‬ ‫هه‌روه‌ها وتی " ئه‌وه‌ بۆ نزیكه‌ی ‪ 10‬س���اڵ له‌ده‌ست ده‌ده‌ن به‌تایبه‌تی ئافره‌ت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ده‌بێت هاوسه‌رگیریم كردوه‌ ئێستاش كێشه‌ كوڕه‌كه‌ به‌قس���ه‌ی زه‌ردو س���ور ئافره‌ته‌كه‌‬ ‫له‌نێوانماندا دروس���ت نه‌بوه‌‪ ،‬خاوه‌نی ‪3‬سێ فریو ده‌دات تا وا له‌ئافره‌ته‌كه‌ ده‌كات وێنه‌ی‬ ‫نیمچه‌ ڕوت���ی خۆی بۆ كوڕه‌ك���ه‌ بنێرێت‪،‬‬ ‫منداڵین ‪2‬دو كوڕو كچێ "‪.‬‬ ‫خاتو س���یما ئام���اژه‌ی به‌وه‌ش���كرد كه‌ له‌هه‌مانكاتیش���دا به‌هۆی لێكتێنه‌گه‌شتنێك‬ ‫به‌ڕای ئه‌و‪ %75‬ی په‌یوه‌ندی خۆشه‌ویستی هه‌م���ان ئه‌و وێنه‌یه‌ وه‌ك هه‌ڕه‌ش���ه‌ له‌دژی‬ ‫فه‌یسبوك س���ه‌رده‌گرێت‪ ،‬به‌اڵم به‌مه‌رجێك ئافره‌ته‌كه‌ به‌كار ده‌هێنێت"‪.‬‬ ‫بنیامین ئه‌وه‌شی ڕونكرده‌وه‌ بۆ ئاوێنه‌ وتی‬ ‫ئه‌و ئافره‌ته‌ی���ان بۆئاره‌زو نه‌وێت‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌هه‌مانكات���دا ئه‌گه‌ر كوڕه‌ك���ه‌ نیازی پاك " كه‌متر له‌‪%10‬ی په‌یوه‌ندی خۆشه‌ویس���تی‬ ‫بێ���ت خێزانی كچه‌كه‌ش هیچ ڕێگر نه‌بن له‌و فه‌یسبوك به‌هاوسه‌رگیری كۆتایی دێت"‪.‬‬

‫ئه‌وه‌ش���ی وت" هه‌رگی���ز پێم ب���اش نیه‌ ئێمه‌ی لێده‌گوزه‌رێین ئه‌و پرۆسه‌یه‌ ئه‌نجام له‌هه‌ڕه‌ش���ه‌ی كوڕ به‌رامب���ه‌ر ئافره‌ته‌كه‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ بێمتمانه‌ی���ی خێزانه‌كه‌ش به‌رامبه‌ر‬ ‫له‌ڕێگه‌ی فه‌یس���بوك گه‌نج هاوس���ه‌رگیری بدرێت "‪.‬‬ ‫ده‌رب���اره‌ی ئه‌وه‌ی كه‌ تاچه‌ن���د باوه‌ڕی ئافره‌ته‌كه‌‪ ،‬وتی " كومه‌ڵگای ئێمه‌ هێش���تا‬ ‫بكات‪ ،‬چونك���ه‌ ته‌نها بێ متمانه‌یی خێزانی‬ ‫به‌په‌یوه‌ن���دی خۆشه‌ویس���تی هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌و نه‌گه‌یش���تونه‌ته‌ ئه‌و ئاس���ته‌ی به‌باش���ی‬ ‫بۆ ده‌مێنێته‌وه‌ "‪.‬‬ ‫ئه‌س���رین س���دیق كه‌ پیش���ه‌ی بێژه‌ریه‌ وه‌اڵمه‌ك���ه‌ی نه‌خێر بو ب���ۆ ئاوێنه‌"چونكه‌ فه‌یس���بوك به‌كار بهێن���ن "‪ ،‬هه‌روه‌ها وتی‬ ‫له‌یه‌كێ���ك له‌ڕادیۆكانی ش���ار‪ ،‬ته‌مه‌نی ‪ 26‬له‌كۆمه‌ڵگایه‌كی داخ���راودا ده‌ژیم به‌جۆرێ "پێم باش نی���ه‌ كوڕو ئافره‌ت له‌و ڕێگایه‌وه‌‬ ‫ساڵه‌ ده‌رباره‌ی ئه‌وه‌ی تاچه‌ند خۆشه‌ویستی تا ئێستا داننه‌نراوه‌ به‌هاوسه‌رگیریه‌كدا كه‌ هاوسه‌رگیری بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و توێژه‌ره‌ باس���ی كه‌یسه‌كانی كێشه‌ی‬ ‫فه‌یس���بوك به‌هاوسه‌رگیری كۆتایی دێت بۆ به‌خۆشه‌ویستی بێت‪ ،‬هه‌رگیزیش ئاماده‌یی‬ ‫ئاوێنه‌ وتی "به‌بۆچونی من ئه‌و زانیاریانه‌ی ئ���ه‌وه‌م تێ���دا نی���ه‌ له‌ڕێگه‌ی فه‌یس���بوك فه‌یسبوك بۆ ئاوێنه‌ ده‌كات ده‌ڵێ "چه‌ندان‬ ‫كه‌ له‌به‌رده‌س���تن ده‌رباره‌ی ئه‌و كێشانه‌ی هاوس���ه‌رگیری بك���ه‌م‪ ،‬چونكه‌ ماس���كدار كه‌یس هاتونه‌ته‌ به‌رده‌ستمان له‌سه‌ر كێشه‌ی‬ ‫ك���ه‌ روب���ه‌ڕوی به‌كارهێنه‌رانی فه‌یس���بوك زۆرن له‌جیهانی فه‌یس���بوك‪ ،‬پێش���م باشه‌ فه‌یس���بوك‪ ،‬ك���ه‌ تێیدا ئاف���ره‌ت‌و كوڕه‌كه‌‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی ده‌بێته‌وه‌ كارێك���ی باش نیه‌‪ ،‬كه‌ كه‌س���انێك هه‌بن ئه‌م ڕێچكه‌ ته‌قلیدی‌و په‌یوه‌ندی خۆشه‌ویس���تیان دروس���تكردوه‌‬ ‫پاش���ان به‌هۆی لێكتێنه‌گه‌یشتنێك كوڕه‌كه‌‬ ‫چونكه‌ مرۆڤه‌كان به‌ئاره‌زوی خۆیان ماسك داخراوه‌ تێكبشكێنن"‪.‬‬ ‫توێژه‌رێك به‌ناوی بژوێن له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی هه‌ڕه‌ش���ه‌ی له‌ئافره‌ته‌كه‌ ك���ردوه‌ خێزانی‬ ‫ده‌گۆڕن "‪ ،‬هه‌روه‌ها وتی "نابێ بشوترێ كه‌‬ ‫ئه‌م پڕۆس���ه‌یه‌ له‌م ڕێگه‌یه‌وه‌ نه‌بوه‌‪ ،‬بۆیه‌ توندوتی���ژی دژی ئافره‌تان له‌ س���ه‌نته‌ری ئافره‌ته‌كه‌ش كه‌ زانیویانه‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌یه‌كی‬ ‫ده‌ڵێم به‌ڵێ هاوس���ه‌رگیری ك���راوه‌‪ ،‬به‌اڵم راوێ���ژكاری خێزانی���دا باس له‌كێش���ه‌كانی نابه‌جێی���ان له‌ئافره‌ته‌كه‌ ك���ردوه‌‪ ،‬یاخود‬ ‫ده‌گمه‌نن‪ ،‬ئه‌گه‌رنا به‌شێوه‌یه‌كی گشتی ڕه‌وا فه‌یس���بوك ده‌كات ك���ه‌ چه‌ندی���ن ج���ۆر كه‌یسی وا له‌ به‌رده‌ستمانابوه‌ كه‌ ئافره‌ته‌كه‌‬ ‫نیه‌ له‌م كۆمه‌ڵگه‌ داخراوه‌و به‌رته‌سكه‌ی كه‌ كێشه‌ هاتۆته‌ به‌رده‌س���تیان كه‌ تێیدا پڕ‌ه هاوسه‌رگیری كردوه‌ پێشتر‪".‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )516‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/2/16‬‬

‫‪11‬‬

‫مسته‌فا ئه‌حمه‌د‪ :‬حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫ی داناوه‌‬ ‫ی له‌وه‌زاره‌تی‌ رۆشنبیر ‌‬ ‫ێ خه‌ڵكی‌ مشه‌خۆر ‌‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ئا‪ :‬ئازاد بایز‬ ‫هونه‌رمه‌ندی بواری دراماو نواندن مسته‌فا‬ ‫ئه‌حمه‌د رایگه‌یاند "ئێمه‌ وامانده‌زانی كه‌‬ ‫حكومه‌تی كوردی پشتگیری هونه‌رمه‌ندان‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم كۆمه‌ڵێك خه‌ڵكی‬ ‫مشه‌خۆری له‌وه‌زاره‌تی رۆشنبیری داناوه‌‌و‬ ‫‪٢٤‬ساڵه‌ حكومه‌تی كوردی هه‌یه‌ به‌اڵم‬ ‫ته‌له‌فزیۆنێكی نییه‌"‪.‬‬

‫ی‌ مندااڵنم‬ ‫ه‌بوم پێی‌‬ ‫ه‌كردم كه‌‬ ‫ه‌"‪.‬‬ ‫ده‌كات كه‌‬ ‫و كراوه‌یی‌‬ ‫ه‌گش����تی‌‌و‬ ‫بو كه‌ هه‌ر‬ ‫اری‌ رانیه‌‬ ‫شداری‌ تێدا‬ ‫"جاری‌ وا‬ ‫شدارییه‌مان‬ ‫ئێشه‌ی‌ بۆ‬ ‫ی‌ خه‌ڵكی‌‬

‫وه‌ ده‌كات‬ ‫ت����ه‌ جێ ‌ی‬ ‫نه‌گه‌یشتو‬ ‫هه‌میش����ه‌‬ ‫ی‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫ۆش‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زیاتر وای‌‬ ‫ان پته‌وتر‬

‫ۆ خه‌ڵكی‌‬ ‫ئیزعاج ‌ی‬ ‫رین خه‌وی‌‬ ‫ی‌ ده‌رونی‌‬ ‫كاتی‌ بوه‌‪،‬‬ ‫رێكت كرد‬ ‫ت كه‌ ئه‌و‬ ‫ڵی‌ له‌سه‌ر‬

‫له‌ب����اره‌ی‌ ش����انۆگه‌ریی‌ گوڵه‌مێخه‌ك ك ‌ه‬ ‫دوات����ر كرای����ه‌ به‌رهه‌مێك����ی‌ ته‌له‌فزیۆنی‌‪،‬‬ ‫مس����ته‌فا ئه‌حم����ه‌د وت����ی‌ "گوڵه‌مێخ����ه‌ك‬ ‫له‌نوس����ین‌و ئاماده‌كردنی كاك سمكۆ ناكام‬ ‫بو ك����ه‌ كه‌ڵك���� ‌ی له‌چیرۆكێكی(ئه‌دمۆس‬ ‫س����ه‌بری) وه‌رگرتب����و به‌ن����اوی (باخ����ی‌‬ ‫گشتی‌)‌و داڕش����تنه‌وه‌یه‌كی زۆر جوانی بۆ‬ ‫كردبو كاره‌كه‌ش س����ه‌ره‌تا ب����ۆ درامایه‌كی‬ ‫ته‌له‌فزیۆن����ی ئاماده‌كرابو ب����ه‌اڵم ئه‌وكات‬ ‫ته‌له‌فزی����ۆن ڕه‌تیان ك����رده‌وه‌ دواتر له‌گه‌ڵ‬ ‫براده‌رانی تیپی پێشڕه‌و ئاماده‌مان كرد بۆ‬ ‫سه‌ر شانۆ"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "له‌ڕاستیدا بۆ سه‌ر شانۆ ناخۆش‬ ‫بو چونكه‌ پۆل‌و قوتابخانه‌ی تێدا بو له‌گه‌ڵ‬ ‫كۆمه‌ڵێ����ك لۆكه‌یش����نی ت����ر له‌ده‌قه‌كه‌دا‬ ‫هه‌بو‪ ،‬به‌اڵم عوس����مان چێوار ده‌رهێنانێكی‬ ‫باش����ی بۆكرد هه‌زار ڕه‌حم����ه‌ت له‌گۆڕی‌و‬ ‫له‌ساڵی(‪)١٩٨٠‬نمایش����مان ك����رد له‌س����ه‌ر‬ ‫شانۆ"‪.‬‬ ‫مس����ته‌فا ئه‌حم����ه‌د ئام����اژه‌ ب����ۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ دوای‌ راپه‌ڕین له‌گه‌ڵ مامۆس����تا‬ ‫چێوار ئه‌وكات له‌ئاواره‌یی بون‌و ش����اریان‬ ‫به‌جێهێش����تبو له‌پێنجوێن بون كامێرایه‌كی‬ ‫ده‌س����تییان په‌یداك����ردوه‌‌و بیری����ان له‌وه‌‬ ‫كرده‌وه‌ كه‌ هه‌مان به‌ره����ه‌م وه‌كو درامای‬ ‫ته‌له‌فزیۆن����ی تۆماربكه‌ن‌و له‌وباره‌یه‌وه‌ وتی‌‬ ‫"له‌گه‌ڵ براده‌رانی تیپ ده‌ستمان به‌كاره‌كه‌‬ ‫ك����رد‌و له‌راپه‌ڕین����ی س����ێیه‌مدا به‌داخه‌وه‌‬ ‫رۆژه‌كه‌ی����م بیرنه‌ماوه‌ چونكه‌ بۆ زانیاریتان‬ ‫س����ێ ڕاپه‌ڕین كرا له‌س����لێمانیدا دوا رۆژی‬ ‫وێنه‌گرتن بو منداڵه‌كانی خوێندنگه‌یه‌كمان‬ ‫برد ب����ۆ دوا بڕگه‌ی دراماكه‌ ش����وێنه‌كه‌ش‬ ‫مه‌شته‌له‌كه‌ی سه‌رچنار بو چه‌ند ره‌بیه‌یه‌ك‬ ‫نزیكم����ان بو ته‌قه‌یان لێكردی����ن هاوه‌نیان‬ ‫تێگرتین به‌اڵم خه‌ڵكی راپه‌ڕیو پێشمه‌رگه‌‬ ‫سه‌ركه‌وتن ره‌بیه‌كانیان گرت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئ����ه‌وه‌ ب����و مامۆس����تا چێوار‬ ‫خۆی كاری ده‌رهێنان‌و وێنه‌گرتنه‌كه‌ش����ی‬ ‫ك����رد كامێراكه‌ش����مان ئه‌وه‌ن����ده‌ ب����و كه‬ ‫‌درامای پێبك����ه‌ی كوالێتی باش نه‌بو به‌اڵم‬ ‫به‌چاوقایمی هه‌ر كردمان"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ بۆچی‌ له‌گه‌ڵ ناوهێنانی‌‬ ‫ئه‌ودا بینه‌ر ده‌ستبه‌جێ‌ درامای‌ النه‌وازانی‌‬ ‫بیرده‌كه‌وێت����ه‌وه‌‪ ،‬مس����ته‌فا ئه‌حمه‌د وتی‌‬ ‫"ئه‌وه‌ زۆر راس����ته‌ خۆ ئێم����ه‌ یه‌كێك له‌و‬ ‫كاران����ه‌ی له‌م س����ااڵنه‌ی دوایی����دا كردمان‬ ‫یه‌كێكیان ش����انۆیی ئاوایی بێكه‌سه‌ بو كه‌‬ ‫به‌ڕاس����تی كارێكی ده‌گمه‌ن ب����و له‌مێژوی‬ ‫تیپه‌كه‌مان����دا یان واڵته‌ك����ه‌م یان ئه‌حه‌ی‬ ‫كڕن����و‪ ،‬به‌تایبه‌تی ش����انۆیی واڵته‌كه‌م كه‌‬ ‫دكتۆر ش����ێركۆ ئاماده‌كردنی بۆكردبۆوه‌‌و‬ ‫كورداندنێكی زۆر باش����ی تێدا كردبو به‌اڵم‬

‫به‌داخ����ه‌و‌ه كه‌ناڵه‌كان حه‌پس����یان كردوه‌و‬ ‫وه‌كو پێویست پیشانی خه‌ڵك نه‌دراون"‪.‬‬ ‫مسته‌فا ئه‌حمه‌د ئاماژه‌ بۆ ئه‌و‌ه ده‌كات‬ ‫كه‌ ش����انۆییه‌كانی س����ااڵنی نه‌وه‌ده‌كانیان‬ ‫له‌ته‌له‌فزیۆنی گه‌لی كوردستان‌و كوردسات‬ ‫حه‌پ����س ك����راون‌و به‌هی����چ ش����ێوه‌یه‌ك‬ ‫لێنادرێته‌وه‌ ئه‌گینا به‌ب����ڕوای‌ ئه‌و هه‌موی‬ ‫ئیش����ی به‌پێزبون‌و وتی‌ " ئ����ه‌و به‌رهه‌مانه‌‬ ‫ئه‌ڵێ����ی له‌ئه‌مڕۆدا كراون‌و كاره‌س����اته‌كان‬ ‫روی����داوه‌ دوای ئه‌وه‌ ئێمه‌ ئه‌و س����ه‌رده‌مه‌‬ ‫ئیمكانیاتمان نه‌بو به‌كه‌ره‌سته‌ی زۆر ساده‌‬ ‫كرا هه‌ر بۆیه‌ ڕه‌نجه‌كه‌مان به‌فیڕۆچو ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌كه‌ره‌س����ته‌ی ئێس����تا تۆمارمان بكردایه‌و‬ ‫باڵومان بكردایه‌ته‌وه‌ سودێكی باشمان لێ‬ ‫وه‌رده‌گرت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "من به‌ڕاس����تی ته‌نها ئیشێك‬ ‫كه‌ س����ودم لێوه‌رگرتبێت فیلمی سینه‌مایی‬ ‫(خوله‌ پیزه‌)بو چونكه‌ بۆ حزب‌و حكومه‌ت‌و‬ ‫ته‌له‌فزیۆن نه‌كرا‪ .‬من له‌(خوله‌پیزه‌)دا كاری‬ ‫به‌رهه‌مهێنانم گرته‌ ئه‌ستۆ به‌ڕاستی سودی‬ ‫ئێمه‌ش����ی تێدابو ب����ه‌اڵم كاره‌كانی ترمان‬ ‫هه‌موی به‌هه‌ده‌رو به‌خۆڕایی ڕۆیشت"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئیشه‌كانی‬ ‫تریان له‌ته‌له‌فزیۆنی كه‌ركوك‌و به‌غداد هه‌مو‬ ‫س����اڵێك لێ ئه‌درایه‌وه‌‌و دوای ئه‌وه‌ كۆڕیان‬ ‫له‌س����ه‌ر ئه‌گرت‌و گفتوگۆی‌ له‌سه‌ر ئه‌كرا‌و‬ ‫له‌و بڕوایه‌دای����ه‌ كاره‌كانی ئ����ه‌م دواییه‌ی‌‬ ‫وه‌كو ئه‌وه‌ وابێت كرابێته‌ ژێر زه‌مینێكه‌وه‌‌و‬ ‫ده‌ست‌و قاچ‌و چاوی به‌سترابێته‌وه‌‌و ئه‌گینا‬ ‫ئ����ه‌و كارانه‌ كاری ئه‌وه‌ن ك����ه‌ له‌په‌یمانگه‌‬ ‫هونه‌رییه‌كان����دا كاری له‌س����ه‌ر بكرێ����ت‌و‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی له‌باره‌وه‌ بكرێت‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ ئ����ه‌و ده‌نگۆیان����ه‌ی‌ ده‌وترێت‬ ‫كه‌ له‌كات����ی به‌رهه‌مهێنان����ی خوله‌ پیزه‌دا‬ ‫له‌ده‌رهێنان����ی جه‌لی����ل زه‌نگه‌ن����ه‌ ڕازی‬ ‫نه‌بویت‪ ،‬مسته‌فا ئه‌حمه‌د وتی‌ "راستی ئه‌و‬ ‫یه‌كگرتنه‌ی من‌وكاك جه‌لیل له‌ئیش����ه‌كه‌دا‬ ‫ب����و به‌ه����ۆی س����ه‌ركه‌وتنی ئ����ه‌و كاره‌‬ ‫چونك����ه‌ هه‌ردوكمان زۆر چ����اك له‌كاره‌كه‌‬ ‫تێگه‌یشتبوین‌و له‌باره‌ی لۆكه‌یشن‌و پێدانی‬ ‫كاتێك����ی زیات����ر ب����ۆ كاره‌كه‌ راس����ته‌ من‬ ‫ده‌مویس����ت كاتی زیاتر بۆ كاره‌كه‌ ته‌رخان‬ ‫بكه‌ین ب����ۆ ئه‌وه‌ی هه‌ر چ����وار وه‌رزه‌كه‌ی‬ ‫تێكه‌وێت به‌اڵم ئه‌وكات هه‌ندێ ئه‌كته‌رمان‬ ‫له‌گه‌ڵ بو ته‌مه‌نیان زۆربو ترسی ئه‌وه‌مان‬ ‫هه‌بو كۆچی دوایی بكه‌ن"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "بۆ خوله‌پیزه‌ش بۆچونێكیان‬ ‫راسته‌ بۆ نمونه‌ بۆ دیمه‌نێكی پێویستمان به‌‬ ‫به‌فرو باران بو به‌اڵم له‌هه‌مانكاتدا له‌مانگی‬ ‫حه‌وت وێنه‌مان ده‌گرت له‌ناوه‌ڕاستی گه‌رمای‬ ‫هاویندا به‌اڵم وامان كرد كه‌ بینه‌ر هه‌ستی‬ ‫پێ نه‌كات بگره‌ به‌فره‌كه‌شمان دروست كرد‬ ‫جا كورد قسه‌یه‌كی جوانی هه‌یه‌ كه‌ ده‌ڵێ‬ ‫ته‌شی ڕێس گه‌ر ته‌شی ڕێس بێت به‌كلكی‬ ‫كه‌ریش بێت ده‌یڕێسێت"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌سه‌رس����امبونی‌ به‌نواندنی‌‬ ‫هونه‌رمه‌ند ژیان ئیبراهیم خه‌یات‪ ،‬مسته‌فا‬ ‫ئه‌حم����ه‌د وتی‌ "من له‌گ����ه‌ڵ زۆربه‌ی زۆری‬ ‫خانم����ه‌ ئه‌كته‌ره‌كاندا كارم ك����ردوه‌ به‌اڵم‬ ‫به‌ختی ده‌ركه‌وتنی باش����یان نه‌بوه‌ یه‌كێك‬ ‫له‌وانه‌ سه‌میعه‌ ئه‌حمه‌ده‌ كه‌هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌‬ ‫له‌تیپی ئێمه‌ بو له‌زۆربه‌ی شانۆگه‌رییه‌كاندا‬

‫ده‌وری هه‌بو له‌گه‌ڵمان����دا ئه‌كته‌رێكی زۆر‬ ‫به‌توانابو یان خوش����كه‌ به‌دیعه‌ ئه‌ویش زۆر‬ ‫به‌توانا بو"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ب����ه‌اڵم له‌خوله‌پی����زه‌دا‬ ‫گونجاندنێكی‌ زۆر رۆحی له‌نێوان من‌و ژیان‪-‬‬ ‫دا هه‌بو به‌ڕاستی ئه‌كته‌ر بو‪ ،‬چونكه‌ ژیان‬ ‫ب����ه‌و ته‌مه‌نه‌ كه‌مه‌یه‌وه‌ رۆڵ����ی‌ پیره‌ژنێكی‬ ‫وه‌كو پیزه‌ی بینی‌و به‌ڕاس����تی دروستیشی‬ ‫كرد ئه‌گه‌ر ئه‌كته‌ری به‌رانبه‌ر س����ه‌ركه‌وتو‬ ‫بو خ����ودی هونه‌رمه‌نده‌كه‌ش س����ه‌ركه‌وتو‬ ‫ده‌كات‌و ژیان له‌ئاس����تی‌ ئه‌و ئه‌كته‌رانه‌دایه‌‬ ‫كه‌ له‌هۆلیۆدان"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌بایه‌خی‌ توانای‌ جه‌سته‌ی‌‬ ‫ئه‌كته‌ر‪ ،‬مس����ته‌فا ئه‌حم����ه‌د وتی‌ "ده‌بێت‬ ‫هونه‌رمه‌ن����د ئه‌و ده‌ورانه‌ی ك����ه‌ ئه‌یبینێت‬ ‫نزی����ك بن له‌ته‌مه‌نی خۆیان����ه‌وه‌ هیچ كات‬ ‫ئه‌كته‌رێ����ك كه‌ته‌مه‌نی‪٧٥‬س����اڵه‌ ناتوانێت‬ ‫ده‌وری كه‌س����ێك ببینێت كه‌‪١٥‬ساڵه‌ به‌اڵم‬ ‫هونه‌رمه‌ن����ده‌ گه‌وره‌كان����ی جیهان زۆربه‌ی‬ ‫زۆری ش����اكاره‌كانیان له‌كۆتایی ته‌مه‌نیان‬ ‫پێشكه‌شیان كردوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "وه‌ره‌ س����ه‌یری ئه‌نتۆنی كوین‬ ‫بكه‌ عومه‌ر موختاری كرد (ریساله‌)ی كرد‬ ‫چه‌ن����د فیلمێكی تری ك����رد له‌كۆتاییه‌كانی‬ ‫ته‌مه‌نیدا هه‌مویان شاكار بون له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ ته‌مه‌نی خۆیدا ده‌گونجا"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ كاریگه‌ربون����ی‌ به‌كۆچی‌ دوایی‌‬ ‫عوس����مان چێوار‌و كه‌مال سابیر زیاتر له‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ندانه‌ی‌ دیك����ه‌ كه‌كۆچیان كردوه‌‪،‬‬ ‫مس����ته‌فا ئه‌حم����ه‌د وتی‌ "م����ن و چێواری‬ ‫نه‌مر ته‌مه‌نمان به‌یه‌كه‌وه‌ برده‌ س����ه‌ر ئه‌و‬ ‫له‌ته‌مه‌ن����دا س����اڵێك‌و پێنج مان����گ له‌من‬ ‫گه‌وره‌تر بو به‌اڵم زۆربه‌ی زۆری كاره‌كانمان‬ ‫هه‌ر له‌س����ه‌ره‌تاو‌ه كه‌ ده‌س����تمان پێكردوه‌‬ ‫به‌یه‌كه‌وه‌ بوین‌و مامۆس����تا كه‌مال سابیر‌و‬ ‫ئازادی حه‌مه‌بچكۆل‌و عه‌بدواڵ حه‌مه‌س����اڵح‬ ‫ئه‌مانه‌ هه‌مومان به‌رده‌وام به‌یه‌كه‌وه‌ بوین‌و‬ ‫تیپی پێشڕه‌و به‌گشتی هه‌مو ژیانی خۆمان‬ ‫ل����ه‌و تیپه‌دا س����ه‌رف كرد ببوی����ن به‌یه‌ك‬ ‫الشه‌"‪.‬‬ ‫مسته‌فا ئه‌حمه‌د ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ له‌رۆژگاری ئه‌مڕۆدا سیاسه‌ت دۆخێكی‌‬ ‫خوڵقاندوه‌ كه‌وا هه‌مو شتێكی تێدا مردوه‌‌و‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ وتی‌ "ئه‌وه‌تا خه‌ڵكی كوردستان‬ ‫خۆشه‌ویستیان بۆ نیشتیمانه‌كه‌یان نامێنێت‬ ‫سور ئه‌زانێ ئاو ئه‌یخنكێنێ له‌ده‌ریای‌ ئیجه‌‬ ‫ئه‌دا‌و ماسی ئه‌یخوا باكی نییه‌ ئه‌ڕواو خۆی‬ ‫ئه‌دا به‌ده‌مییه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "خه‌ڵك هه‌یه‌ ئێستا په‌شیمانی‬ ‫ده‌رده‌بڕێ����ت‌و ده‌ڵێ من پێش����مه‌رگایه‌تیم‬ ‫بۆكێ كرد؟"‬ ‫مس����ته‌فا ئه‌حمه‌د گله‌ی����ی‌ له‌حكومه‌ت‬ ‫ده‌كات‌و ده‌ڵ����ێ‌ "ئێم����ه‌ وامانده‌زان����ی كه‌‬ ‫حكومه‌تی كوردی پشتگیری هونه‌رمه‌ندان‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ب����ه‌اڵم كۆمه‌ڵێ����ك خه‌ڵك����ی‬ ‫مشه‌خۆری له‌وه‌زاره‌تی رۆشنبیری داناوه‌‌و‬ ‫له‌ته‌له‌فزیۆنه‌كانیش تۆ ته‌ماشاكه‌‪٢٤‬س����اڵه‌‬ ‫حكومه‌تی ك����وردی هه‌ی����ه‌ ته‌له‌فزیۆنێكی‬ ‫نییه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "به‌اڵم حزبیش هه‌یه‌ ‪ 5‬ته‌له‌فزیۆنی‬ ‫هه‌یه‌ ئه‌مه‌ به‌ڕاستی ئابڕوچونی حكومه‌ته‌‬ ‫ده‌رهه‌ق����ی هونه‌رمه‌ن����دان هه‌ت����ا دوێن����ێ‬

‫نه‌خستوه‌‌و ئێستاش جاری واهه‌یه‌ به‌سواڵ‌و‬ ‫س����ه‌ده‌قه‌‌و به‌هاوڕێیه‌ت����ی‌ تیپه‌كه‌ ده‌به‌ین‬ ‫به‌ڕێ����وه‌‌و ماڵی����ان ئاوا نه‌ب����ێ كاتی خۆی‬ ‫بینایه‌كیان نه‌داینێ تیپه‌كه‌ی تیا دانێین"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئێستاش خۆتان ده‌زانن توشی‬ ‫قه‌یرانێك هاتوی����ن هه‌مومان تابیناقاقامان‬ ‫هاتوه‌ خه‌ڵك ئێستا هه‌وڵی ئه‌وه‌ ده‌دا ماڵ‌و‬ ‫منداڵی نه‌مرێت له‌برس����ا‌وكاری هونه‌ریش‬ ‫به‌پاره‌ ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دات كه‌ تیپی‌ پێشڕه‌وی‌‬ ‫ش����انۆی‌ كوردی‌ روبه‌ڕوی‌ چه‌ندین نه‌كسه‌‬ ‫بۆته‌وه‌‌و به‌بڕوای‌ ئه‌و جیابونه‌وه‌ی‌ هونه‌رمه‌ند‬ ‫ئه‌حمه‌د س����االر‌و چه‌ند هونه‌رمه‌ندێكی‌ تر‬ ‫یه‌كێك بوه‌ له‌نه‌كس����ه‌كان‌و هه‌روه‌ها وتی‌‬ ‫"كۆچی دوایی چه‌ند هاوڕێیه‌كی ترمان كه‌‬ ‫ده‌وری كاریگه‌ری����ان هه‌بو له‌ناو تیپه‌كه‌دا‌و‬ ‫كۆچكردنی چه‌ندین براده‌رمان بۆ ده‌ره‌وه‌ی‬

‫نانه‌ڕه‌قه‌ی ئه‌و خه‌ڵكه‌یان ده‌خوارد ئێستا‬ ‫بۆ سه‌رتاش����ینێك ئه‌ڕۆنه‌ ئه‌وروپاو دێنه‌وه‌‬ ‫یان بۆكڕینی ده‌س����تێك ج����ل بۆكوڕوكچ و‬ ‫ژنه‌كانی����ان ده‌چ����ن بۆ واڵتان����ی ده‌ره‌وه‌‌و‬ ‫بێزیان نایه‌ت لێره‌ بیكڕن"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت ب����ه‌و پڕ‌وپاگه‌ندان����ه‌ی‌ ك����ه‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر بۆیان كردبو‪ ،‬مس����ته‌فا‬ ‫ئه‌حمه‌د وت����ی‌ "باگه‌ردنیان ئازا بێت به‌اڵم‬ ‫م����ن له‌وه‌ته‌ی هه‌م ش����انازی ب����ه‌و پێگه‌‬ ‫هونه‌رییه‌مه‌وه‌ ده‌كه‌م كه‌ له‌ناو جه‌ماوه‌ردا‬ ‫هه‌مه‌ ئیتر باح����زب بۆخۆی‌ زوڕنا لێبدات‌و‬ ‫خه‌ڵكانی حه‌س����ودو هیچ له‌بارا نه‌بو با بۆ‬ ‫خۆیان قسه‌ بكه‌ن‪ .‬ئێمه‌ مێژوی كاركردنمان‬ ‫هه‌موی له‌به‌رچاوی خه‌ڵكه‌"‪.‬‬ ‫مس����ته‌فا ئه‌حمه‌د نكوڵی‌ ل����ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ك����ه‌ تیپی‌ پێش����ڕه‌وی‌ ش����انۆی‌ ك����وردی‌‬ ‫پشتگوێ‌ خستبێت‌و رایگه‌یاند "پشتگوێمان‬

‫واڵت یه‌كێك له‌وانه‌ كاك سمكۆ ناكام بو كه‌‬ ‫خۆی له‌سه‌ره‌تاوه‌ شانۆیی ده‌نوسی دواتر‬ ‫وه‌رگێ����ڕان‌و ئاماده‌كردنیش����ی بۆ ده‌كردین‬ ‫هه‌ر زۆر زو له‌پێش ساڵی هه‌شتاكاندا ئه‌و‬ ‫به‌جێی هێشتین به‌ڕاستی كه‌سێكی لێهاتو‬ ‫بو هه‌روه‌ها كاك سیروان جه‌مال‪،‬كاك ته‌ها‬ ‫باراوی‪،‬كاك حه‌مه‌ ڕه‌شید هه‌ره‌س"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "دواهه‌مین كاره‌سات كه‌جه‌رگمانی‬ ‫بڕی كۆچی دوایی مامۆستا عوسمان چێوارو‬ ‫مامۆستا كه‌مال سابیر بو"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئاماژه‌ش����ی‌ بۆ ئ����ه‌وه‌ كرد كه‌‬ ‫كه‌سێكی‌ تریان له‌گه‌ڵدا بوه‌ به‌ناوی‌ شه‌هید‬ ‫پێش����ڕه‌و ‌و له‌باره‌یه‌وه‌ وت����ی‌ "به‌داخه‌وه‌‬ ‫شه‌هید پێش����ڕه‌و له‌راپه‌ڕینه‌كه‌دا‌و له‌كاتی‌‬ ‫به‌رگریكردندا ش����ه‌هید بو‪ .‬ئه‌و له‌هه‌مومان‬ ‫دڵس����ۆز تر بو بۆ تیپی‌ پێشڕه‌وی‌ شانۆی‌‬ ‫كوردی‌"‪.‬‬

‫ی كورد له‌پڕۆژه‌ی‌ هونه‌رمه‌ندانی‌ تۆرنتۆدا‬ ‫شێوه‌كارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫دارا ئارام هونه‌رمه‌ندی‌ ش���ێوه‌كار ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ورد له‌پ���ڕۆژه‌ی‌ هونه‌رمه‌ندان��� ‌‬ ‫ی ده‌كات ك ‌ه‬ ‫تۆرنتۆدا له‌كه‌نه‌دا به‌شدار ‌‬ ‫پێشانگایه‌كه‌‌و بریتیی ‌ه له‌هه‌ڵبژارده‌ی‬ ‫باش���ترین هونه‌رمه‌ندان���ی كه‌نه‌دیی‌و‬ ‫بیانیی‪.‬‬ ‫پێش���انگه‌كه‌ له‌هۆڵ���ی بێته‌ر لیڤین‬ ‫ی ‪2016‬‬ ‫س���ه‌نته‌ر ل���ه‌‪18‬ی‌ ش���وبات ‌‬ ‫ده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫سه‌باره‌ت به‌پێشانگه‌كه‌‌و له‌لێدوانێك ‌‬ ‫بۆ ئاوێنه‌‪ ،‬دارا ئارام رایگه‌یاند "پڕۆژه‌ی‬ ‫هونه‌ری تۆرنتۆ‪ ،‬پێشانگایه‌ك ‌ه بریتیی ‌ه‬

‫له‌هه‌ڵبژارده‌ی باشترین هونه‌رمه‌ندانی‬ ‫كه‌نه‌دیی‌و بیان���ی ك ‌ه لیژنه‌ی پڕۆژه‌ی‬ ‫هونه‌رمه‌ن���دان ب���ۆ س���اڵی ‪2016‬‬ ‫هه‌ڵبژێردراوه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "پڕۆژه‌ك ‌ه ‪ 250‬هونه‌رمه‌ندی‬ ‫هاوچه‌رخ ده‌گرێته‌خۆی كه‌ به‌چه‌نده‌ها‬ ‫ی‬ ‫كاری هون���ه‌ری ره‌س���ه‌ن‌و ش���ێواز ‌‬ ‫ئه‌نستله‌یشین‌و كاری جیاواز پێشانگاك ‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌ ده‌چێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫دارا ئارام هونه‌رمه‌ندی‌ ش���ێوه‌كار ‌‬ ‫ك���ورد ئاماژه‌ بۆ ئ���ه‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه بۆ‬ ‫چاالكییه‌كان���ی‌ ئه‌م پ���ڕۆژ‌ه هونه‌ریی ‌ه‬

‫ی‬ ‫چه‌ند ره‌خنه‌گرێكی‌ هونه‌ری‌‌و ئه‌كادیم ‌‬ ‫باك���وری‌ ئه‌مری���كا بانگێش���تكراون‌و‬ ‫ی كاره‌كان‬ ‫گفتوگۆ‌و توێژینه‌وه‌ له‌باره‌ ‌‬ ‫پێشكه‌ش ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی "هه‌روه‌ها ئه‌م پێشانگایه‌‪،‬‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫یه‌كێك��� ‌ه له‌و پێش���انگایانه‌ی باكوری‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا ك��� ‌ه جێ���ی س���ه‌رنج‌و‬ ‫كۆكردنه‌وه‌ی زۆری كڕی���ار‌ه بازرگان ‌ه‬ ‫هونه‌رییه‌كانی باكوری ئه‌مه‌ریكا له‌خۆ‬ ‫ده‌گرێت كه‌ به‌دوای كاری هونه‌رمه‌نداندا‬ ‫ده‌گه‌ڕێن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی زیاتر له‌باره‌ ‌‬ ‫دارا ئ���ارام زانی���ار ‌‬

‫ته‌‌رازو‬

‫دوپشک‬

‫که‌‌وان‬

‫ره‌نگ��� ‌ه ل���ه‌روی‌ ته‌ندروس���تیه‌و‌ه‬ ‫واپێویست بكات زیاتر ئاگاداری‌ خۆت‬ ‫ی نه‌خۆش‬ ‫ێ كه‌س ‌‬ ‫بیت‌و خۆت له‌هه‌ند ‌‬ ‫بپارێزیت‪.‬‬

‫پێئه‌چێ���ت په‌یوه‌ندییه‌كان���ت ك��� ‌ه‬ ‫ماوه‌یه‌ك ‌ه ئاڵ���ۆزی‌ به‌خۆیه‌وه‌ بینیو‌ه‬ ‫گۆڕانكارییه‌كی‌ تێدا روبدات‪.‬‬

‫زیاتر بایه‌خ به‌كاره‌كانت بده‌و پابه‌ند‬ ‫ی ئیش‪ ،‬روبه‌ڕوی‌ هه‌مو‬ ‫ب ‌ه به‌رێساكان ‌‬ ‫شتێك ببه‌ره‌و‌ه ك ‌ه رێگریت لێده‌كات‪.‬‬

‫پڕۆژه‌كه‌ ده‌خات���ه‌ڕو و رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫"له‌م���اوه‌ی كردن���ه‌وه‌ی ئ���ه‌و پڕۆژ‌ه‬ ‫هونه‌رییه‌دا س���ااڵن ‌ه زیات���ر له‌‪10‬هه‌زار‬ ‫بین���ه‌ر دێ���ن ب���ۆ بینین���ی ئ���ه‌م‬ ‫پێشانگه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ل���ه‌م پڕۆژه‌یه‌دا دارا ئ���ارام ب ‌ه ‪25‬‬ ‫تابلۆی نوێ���ی قه‌باره‌ی جی���اواز ك ‌ه‬ ‫به‌ئه‌كریلیك‌و م���اده‌ی تێكه‌ڵ‌و جێڵ‌و‬ ‫ئینكاستیك له‌س���ه‌ر كانڤاس‌و ته‌خت ‌ه‬ ‫به‌رهه‌می هێناوه‌ كه‌ به‌شێكه‌ له‌و تابلۆ‬ ‫نوێیانه‌‌ی ناوه‌‌ڕاس���تی س���اڵی ‪‌2015‬و‬ ‫ی ‪.2016‬‬ ‫سه‌ره‌تا ‌‬

‫گیسک‬ ‫چه‌ند ده‌رگایه‌ك ب���ه‌ڕوی‌ كاره‌كانتدا‬ ‫ی‬ ‫ده‌كرێته‌و‌ه ك ‌ه له‌وانه‌یه‌ سه‌ره‌تایه‌ك ‌‬ ‫باش بێت بۆهه‌نگاوه‌كانی‌ داهاتوت‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ی‬ ‫قه‌یران��� ‌ه دارایه‌كانت زۆر بوه‌ توانا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی روبه‌ڕو ‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ت نی���ه‌ به‌ئاس���ان ‌‬ ‫ی سۆزداریه‌و‌ه كێشه‌ت‬ ‫ببیته‌وه‌‪ ،‬له‌رو ‌‬ ‫بۆدروست ده‌بێت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی‬ ‫خه‌ریكه‌ هه‌مو كێش���ه‌كانت رێگ ‌ه ‌‬ ‫ی ده‌گ���رن‌و له‌ج���اران زیات���ر‬ ‫خ���ۆ ‌‬ ‫رێكخستنی‌ پێوه‌دیاره‌‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫چۆن نینۆکت‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )516‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/2/16‬‬

‫جوان ده‌بێت؟‬

‫ئارایشتگای مه‌که‌س بۆ رازاندنه‌وه‌ی خانمان‬ ‫عه‌قاری ـ به‌رامبه‌ر ئه‌من ‌ه سوره‌ک ‌ه‬

‫فۆتۆگرافه‌رێكی‌ كورد به‌ش���ێوه‌ ‌ی فۆتۆ مۆنتاژ وێنه‌ ‌ی گه‌ریال‌و‬ ‫پێش���مه‌رگ ‌ه تێكه‌ڵی‌ چه‌ن���د وێنه‌یه‌ك ‌ی ئه‌كته‌ران��� ‌ی جیهانیی‬ ‫كردوه‌‪.‬‬ ‫زه‌رده‌ش���ت عوسمان فۆتۆگرافه‌ر ‌ی كورد له‌ژێر ناوی‌ (خودا‬ ‫ده‌زانێ من بااڵی چه‌كم خۆش���ناوێ ب���ه‌اڵم چی بكه‌م له‌واڵتی‬ ‫بێ ئااڵدا كۆتری ئاش���تی هه‌ڵكوڕماو‌ه به‌ته‌قه‌ی تفه‌نگ نه‌بێ‬ ‫له‌ش���ه‌قه‌ی باڵ نادات) بۆ به‌رز نرخاندنی‌ پێشمه‌رگه‌‌و گه‌ریال‬ ‫پرۆژه‌یه‌كی‌ هونه‌ری‌ ئه‌نجام دا‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ پڕۆژه‌كه‌وه‌‌و له‌لێدوانێك ‌ی بۆ ئاوێنه‌‪ ،‬زه‌رده‌ش���ت‬ ‫عوس���مان وت ‌ی "من ب���ۆ خۆم وه‌ك هه‌مو ئینس���انێك له‌بیرو‬ ‫ئاوات���ی خۆمدا ده‌ژیم‪ ،‬ده‌كرێ بڵێم بیرم له‌مافی چاره‌نوس���ی‬ ‫میلله‌ته‌كه‌م ده‌كه‌م���ه‌و‌ه وه‌ك هاواڵتییه‌كی ئه‌م هه‌رێمه‌ ڕۆژان ‌ه‬ ‫ئه‌م پرسیاران ‌ه به‌خه‌یاڵمدا دێن ك ‌ه ئاخۆ ئه‌و خاكه‌ی له‌سه‌ری‬ ‫ده‌ژیم بۆ تائێستا جه‌نگ تێیدا بوه‌ به‌بكه‌ری ژیان"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "زۆربه‌ی كات ئه‌و هه‌س���ته‌م ال دروس���ت ده‌بێت‬ ‫ك��� ‌ه ده‌بێت من به‌گوێ���ره‌ی ئه‌وتوانایه‌ی ك��� ‌ه هه‌مه‌ له‌خه‌می‬ ‫نه‌ته‌وه‌كه‌م���دا بم له‌ڕێ���گای هونه‌ره‌كه‌م���ه‌وه‌‌و نه‌هێڵم ئاوات‌و‬ ‫ئامانجی شه‌هیده‌كانمان بكه‌وێت ‌ه سه‌ر ئه‌رز"‪.‬‬ ‫زه‌رده‌ش���ت ئاماژه‌ بۆ ئه‌و‌ه ده‌كات كه‌ پرۆژه‌كه‌ ‌ی به‌شێوه‌ی‬ ‫فۆتۆ مۆنتاژ ئه‌نجامداوه‌‌و وتیشی‌ "هه‌وڵمداوه‌ كار له‌سه‌ر ژیانی‬ ‫ئێستای پێشمه‌رگه‌و گه‌ریال بكه‌م ك ‌ه به‌جۆرێك نیشانی هه‌مو‬ ‫جیهانی بده‌م كه‌ تاكی كورد هیچی كه‌متر نییه‌ له‌تاكی رۆژئاوا‬ ‫چۆن له‌ئێستادا هه‌وڵ بۆ به‌رده‌وامی ژیان ده‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫راش���یگه‌یاند "پێش���مه‌رگه‌ی واڵتی من گیانی خۆی فیدای‬ ‫خاك‌و نه‌ت���ه‌و‌ه ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی به‌ئازادی نه‌وه‌ی نوێ ژیان‬ ‫به‌رده‌وامی پێ بدات له‌سه‌ر ئه‌م خاكه‌ی ناوی كوردستانه‌"‪.‬‬

‫کاوڕ‬ ‫پێویس���ته‌ هێن���د‌ه راڕا نه‌بیت‌و بیر‬ ‫له‌خۆدزین���ه‌وه‌ش مه‌كه‌ره‌و‌ه كاتێك‬ ‫روبه‌روی‌ فشارێك ئه‌بیته‌وه‌‪.‬‬

‫شاعیرێك‪:‬‬ ‫هه‌ر ئافره‌تێكی جوان ببینم عاشقی ده‌بم‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬

‫ئیسماعیل ساڵحی‌ شاعیر رایگه‌یاند "هه‌ر ئافره‌تێكی جوان‬ ‫ببینم عاشقی ده‌بم به‌مانای عاشقبون"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "له‌گه‌ڵ زۆرینه‌ی شیعره‌كانمدا گریاوم‌و هه‌ر كچ‌و‬ ‫كوڕێك داوام لێ بكه‌ن له‌هه‌ر شه‌قامێكی ئه‌م شاره‌دا‬ ‫شیعریان بۆ ده‌خوێنمه‌وه‌‌و ته‌نها شیعرم بۆ خوشه‌ویستی‬ ‫نوسیوه‌"‪.‬‬ ‫ئیسماعیل ساڵح له‌لێدوانێكی‌ به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "تامردن‬ ‫بۆ خۆشه‌ویستی ده‌نوسم‌و شیعری نیشتمانیم نییه‌‌و له‌قۆناغی‬ ‫پێنجی ئاماده‌ییه‌وه‌ ش����یعر بۆ خۆشه‌ویستی ده‌نوسم‌و عاشقم‪.‬‬ ‫عاشق نه‌بیت ناتوانیت بنوسیت"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "چه‌ندین باڵوكراوه‌ی شیعریم له‌قۆناغه‌كانی ژیانمدا‬ ‫له‌ناوچون‌و دواین باڵوكراوه‌ی ش����یعریم به‌ن����اوی (یاران)ه‌وه‌‬ ‫باڵوكردۆته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ به‌رهه‌مێكی‌ دیكه‌ی‌ ش����یعری‌‬ ‫ئاماده‌یه‌ كه‌ س����ێ‌ س���� ‌هد‌و په‌نجا په‌ڕه‌یه‌‌و به‌هۆی‌ ئه‌و قه‌یرانه‌‬ ‫داراییه‌ی‌ هه‌رێمه‌وه‌ ناتوانێت باڵوی‌ بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "هونه‌رمه‌ندان����ی وه‌ك كه‌م����ال محه‌مه‌د‌و س����االر‬ ‫مه‌حمود‌و عه‌تا چاوش����ین‌و ڕه‌وا جه‌مال‌و س����ه‌فین به‌رزنجی‌و‬ ‫س����ه‌فین خه‌راجیانی‌و حه‌مید عوسمان‌و چه‌ند گۆرانی‌ بێژێكی‌‬ ‫دیكه‌ شیعره‌كانیان كردوم به‌گۆرانی‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ رایه‌ڵه‌كانی‌ نێوان عه‌شق‌و شیعر‪ ،‬ئیسماعیل ساڵح‬ ‫وتی‌ "م����ن به‌رده‌وام عاش����قم‪ ،‬هه‌ر ئافره‌تێك����ی جوان له‌هه‌ر‬ ‫ش����ه‌قامێكدا ببینم عاشقی ده‌بم‪ ،‬عاش����قم به‌هه‌مو ئافره‌تێكی‬ ‫جوان به‌مانا عاشق بونه‌كه‌ی‪ ،‬من هێشتا عاشقی هاوسه‌ره‌كه‌مم‬ ‫عه‌شق ناخۆشیه‌كانیشی خۆشه‌"‪.‬‬ ‫ئیسماعیل ساڵح ئاماژه‌شی به‌وه‌ كرد كه‌"رێچكه‌ی شیعره‌كانم‬ ‫له‌سه‌ر دابڕانی نێوان ئه‌و خوشه‌ویستانه‌یه‌ كه‌به‌رده‌وام ئازاری‬ ‫دابڕان له‌ناخیاندایه‌‌و ئه‌یانسوتێنێ"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئاماده‌م ش����یعر بۆ عاشقانی واڵته‌كه‌م بخوێنمه‌وه‌‌و‬ ‫هه‌ر كچ‌و كوڕێكی عاش����ق داوام لێ بكه‌ن ئاماده‌م شیعریان بۆ‬ ‫بخوێنمه‌وه‌ له‌هه‌ر شه‌قامێكی ئه‌م شاره‌دا"‪.‬‬ ‫راش����یگه‌یاند "ش����یعر خۆشه‌ویستی پێبه‌خش����یوم‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫نوسینی هه‌ره‌ زۆری‌ شعره‌كانمدا گریاوم‌و به‌رده‌وام ده‌گریم"‪.‬‬ ‫ئیس����ماعیل ساڵح له‌ساڵی ‪ 1971‬له‌گه‌ڕه‌كی دارۆغا له‌شاری‬ ‫س����لێمانی له‌دایكبوه‌‪ ،‬ده‌رچوی‌ زانكۆیه‌‌و له‌ساڵی ‪ 1995‬ژیانی‬ ‫هاوسه‌ری پێكهێناوه‌ خاوه‌نی سێ منداڵه‌ به‌ناوه‌كانی (ئارێز‌و‬ ‫ئه‌له‌ند‌و ئامێز)‪.‬‬

‫تیل‪0533202790 :‬‬

‫‪facebook: makassalonsulaymaniah‬‬

‫‪ -4‬زۆر خواردن����ه‌وه‌ی‌ ئ����او هه‌روه‌ك‬ ‫بۆئه‌وه‌ی ده‌ست و په‌نجه‌كانت به‌جوانی‌ به‌ته‌ڕی‌ بڕبه‌ن به‌كار بهێنیت‪.‬‬ ‫‪ -2‬رۆژانه‌ بای����ه‌خ به‌نینۆكه‌كانت بده‌‪ .‬چۆن پێویس����ته‌ بۆله‌ش به‌هه‌مان شێوه‌‬ ‫ده‌ركه‌وێ����ت ده‌بێت بایه‌خ به‌نینۆكه‌كانت‬ ‫بده‌ی‌‪ ،‬چونكه‌ به‌شێكی‌ جوانی‌ ئافره‌تان ده‌توانیت رۆژانه‌ نینۆك����ه‌كان به‌زه‌یتی‌ بۆنینۆكه‌كانی����ش به‌س����وده‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌ده‌ست‌و نینۆكیاندایه‌‪ .‬تۆش ده‌توانیت ڤیتامین ئ����ی‌ چه‌ور بكه‌ی����ت‪ ،‬هه‌روه‌ها خواردنی‌ خۆراكه‌كان ك����ه‌ ده‌وڵه‌مه‌نده‌‬ ‫ده‌وروبه‌ری‌ نینۆكه‌ك����ه‌ش به‌كرێم چه‌ور به‌پروتین����ات‌و ئاس����ن‌و ئۆمی����گا‪ ،3‬ئه‌م‬ ‫به‌م رێگایانه‌ نینۆكه‌كانت بپارێزیت‪.‬‬ ‫خۆراكانه‌ له‌گۆش����تی‌ س����ورو دانه‌وێڵه‌و‬ ‫‪ -1‬به‌كار هێنانی‌ بڕب����ه‌ن‪ .‬رێگه‌یه‌كی‌ بكه‌یت‪.‬‬ ‫‪ -3‬بۆلێكردن����ه‌وه‌ی‌ بۆی����ه‌ی‌ نین����ۆك ش����یره‌مه‌نیه‌كان‌و س����ه‌وزه‌ گه‌اڵپانه‌كان‬ ‫باش����ه‌ بۆئه‌وه‌ی‌ نینۆك����ه‌كان بپارێزیت‪،‬‬ ‫پێویس����ته‌ هه‌میش����ه‌ ب����ه‌كاری‌ بهێنیت پێویسته‌ ئه‌و ده‌رمانانه‌ به‌كار نه‌هێنی‌ كه‌ وه‌ك سڵق‌و سپیناخ‪...‬هتد هه‌یه‌‪.‬‬ ‫‪ -5‬هه‌فتانه‌ دوجار نینۆكه‌كانت بخه‌ره‌‬ ‫چونك����ه‌ بڕب����ه‌ن ناهێڵێ����ت نینۆكه‌كان ئه‌س����یتۆنی‌ تێدایه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫بش����كێت‌و به‌درێژی‌ ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم وشكبونی‌ نینۆكه‌كه‌‪ ،‬ده‌كرێت جۆره‌كانی‌ ئاو و خوێوه‌ بۆ به‌هێزبونی‌‌و دوركه‌وتنه‌وه‌‬ ‫له‌شكانی‌‪.‬‬ ‫پێویس����ته‌ نینۆكه‌كه‌ وشك بێت‌و نابێت تری‌ بۆیه‌ لێكردنه‌وه‌ به‌كاربهێنیت‪.‬‬

‫تێكه‌ڵكردنی‌ وێنه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫ی ئه‌كته‌ران ‌ی جیهان‬ ‫به‌وێنه‌ ‌‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫ئیسماعیل ساڵح‬

‫فۆتۆ‪ :‬مه‌زهه‌ر‬

‫ته‌الر هیرانی‌‪ :‬هه‌میشه‌ بوینه‌ته‌ جێی‌ تانه‌‌و ته‌شه‌ری‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ تێنه‌گه‌یشتو‌و نه‌خۆش‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫خانمه‌ هونه‌رمه‌ندی‌ شانۆكاری‌ كورد‬ ‫ته‌الر هیرانی‌ رایگه‌یاند "هه‌میشه‌‬ ‫بوینه‌ته‌ جێی‌ تانه‌‌و ته‌شه‌ری‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫تێنه‌گه‌یشتو و خه‌ڵكی‌ نه‌خۆش‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وانه‌ ئازاتری‌ كردین‌و زیاتر‬ ‫وای‌ لێكردوین كه‌ بڕوامان به‌خۆمان‬ ‫پته‌وتر بێت"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌سه‌ره‌تاكانی‌ ئاشنابون‬ ‫به‌هون����ه‌ری‌ ش����انۆ‪ ،‬ت����ه‌الر هیران����ی‌‬ ‫له‌لێدوانێك����ی‌ به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یان����د‬ ‫"به‌ه����ۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ باوكم كه‌س����ێكی‌‬ ‫چ ‌هپ‌و رۆشنبیر بو هه‌ر له‌منداڵییه‌وه‌‬ ‫زۆر ئازادیمان درابوی����ه‌ له‌راده‌ربڕین‪،‬‬ ‫وه‌ك چۆن براو خوشكه‌ گه‌وره‌كانیشم‬ ‫ئه‌وانیش زیاتر رێگه‌ خۆش����كه‌ربون بۆ‬ ‫من‪ .‬ب����ۆ نمونه‌ ش����ه‌هید كاوه‌ی‌ برام‬ ‫ئه‌دیبێكی‌ باش بو جگه‌ له‌وه‌ وێنه‌كێش‬ ‫بو هه‌روه‌ها له‌ش����اخیش كاری‌ شانۆی‌‬ ‫ده‌كرد"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "خون����اوی‌ خوشكیش����م‬ ‫شاعیرێكی‌ زۆر باش بو به‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬ ‫زۆر به‌گه‌نجی‌‌و له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 17‬س����اڵیدا‬ ‫جوانه‌م����ه‌رگ ب����و‪ .‬پاش����ان خه‌رمان‬ ‫هیرانی‌ خوش����كم كاریگه‌ریی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫له‌سه‌ر من هه‌بو"‪.‬‬ ‫هیرانی‌ ئاماژه‌ ب����ۆ ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫له‌منداڵیدا كه‌س����ێكی‌ ش����ه‌رمن بوه‌‌و‬ ‫هه‌تا ئێستاش له‌ژیانی‌ ئاسایی‌ خۆیدا‬ ‫كه‌س����ێكی‌ ش����ه‌رمنه‌‪ .‬وتیش����ی‌ "من‬ ‫له‌منداڵیم كه‌س����ێكی‌ شه‌رمن بوم هه‌تا‬

‫گا‬

‫دوانه‌‬

‫ێ ئاس���ته‌نگ ره‌نگ ‌ه ئه‌و په‌یوه‌ندی��� ‌ه هاورێیه‌تیه‌ت‬ ‫ره‌نگ��� ‌ه روب���ه‌ڕوی‌ هه‌ند ‌‬ ‫ی خۆشه‌ویستی‌‪،‬‬ ‫ببیته‌وه‌ به‌هۆی‌ ئه‌و كێشانه‌ی‌ ك ‌ه دێت ‌ه بگۆڕێت بۆ په‌یوه‌ندیه‌ك ‌‬ ‫گۆڕانكاری‌ له‌ژیانت روئه‌دات‪.‬‬ ‫پێشت له‌كاره‌كانت‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫ئێس����تاش له‌ژیانی‌ ئاس����ایم شه‌رمنم‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ك����ه‌ ده‌مبین����ی‌ داده‌ خه‌رمان‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ ئازایانه‌ ئیشده‌كات‌و جێگه‌ی‌‬ ‫خۆی‌ كردۆت����ه‌وه‌ ئه‌وانه‌ وایان لێكردم‬ ‫كه‌ ئازاتر بم"‪.‬‬ ‫ته‌الر هیرانی‌ جه‌خت له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كات����ه‌وه‌ كه‌ كاریگ����ه‌ری‌ دایكی‌ زۆر‬ ‫به‌سه‌ره‌وه‌ بوه‌‌و ده‌ڵێ‌ "دایكم كه‌سێكی‌‬ ‫زۆر ئازا بو‪ ،‬ره‌نگه‌ هه‌مو دایكه‌كانمان‬ ‫وابن‪ ،‬به‌اڵم دڵنیام دایكی‌ من دایكێكی‌‬ ‫تایبه‌تت����ر بو زۆر جیاواز بو له‌دایكانی‌‬ ‫تر"‪.‬‬ ‫ئه‌و زیاتر له‌باره‌ی‌ دایكیه‌وه‌ قسه‌ی‌‬ ‫ك����رد‌و رایگه‌یاند "دایكێ����ك ئه‌وه‌نده‌‬ ‫بڕواداربێت‌و ئه‌وه‌نده‌ ب����ڕوای‌ به‌خودا‬ ‫هه‌بێت ب����ه‌اڵم ئازادی‌ ت����ه‌واوی‌ دابوه‌‬ ‫كچه‌كان����ی‌‪ ،‬ئ����ازادی‌ ت����ه‌واوی‌ دابوه‌‬ ‫منداڵه‌كانی‌"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ به‌ركه‌وتنی‌ ئه‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫هونه‌ری‌ ش����انۆ له‌قۆناغ����ی‌ خوێندندا‪،‬‬ ‫هیرانی‌ وتی‌ "س����ه‌ره‌تا كه‌ منداڵ بوم‬ ‫زۆر حه‌زم له‌ش����انۆ بو‪ ،‬هۆكاره‌كه‌شی‌‬ ‫خه‌رمانی‌ خوش����كم بو‪ .‬ب����ه‌اڵم كه‌ تۆ‬ ‫له‌خێزانێك����ی‌ ك����راوه‌ بیت هه‌میش����ه‌‬ ‫زۆرترت ده‌وێ����ت‌و به‌كه‌م ڕازی‌ نابیت‪.‬‬ ‫به‌منداڵی‌ حه‌زم لێ‌ بو شانۆش ببینم‌و‬ ‫بچمه‌ س����ه‌یری‌ نمایش����ی‌ ش����انۆیی‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌داخ����ه‌وه‌ نه‌ده‌كرا له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫م����ن له‌ش����ارۆچكه‌یه‌ك ده‌ژیام كه‌ زۆر‬ ‫زه‌حمه‌ت بو س����ااڵنه‌ تاكه‌ ئیش����ێكی‌‬ ‫شانۆیش بكرێت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "زۆرجار به‌ه����ۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ خه‌رمانی‌ خوش����كم ده‌هاتم بۆ‬

‫شێر‬

‫ی‬ ‫گۆڕانكاریه‌ به‌رده‌وامه‌كان وات لێده‌كات به‌ه���ۆی‌ كێش���ه‌كانته‌و‌ه توش��� ‌‬ ‫ی ناڕه‌حه‌تی‌‌و بێتاقه‌تی‌ ئه‌بیت‪ ،‬كه‌ ئه‌م ‌ه‬ ‫به‌خۆت‌و كاره‌كانتدا بچیته‌وه‌ بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گۆشه‌گیریت بۆماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ئه‌بێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی زیاترت بۆدروست نه‌بێت‪.‬‬ ‫كێش ‌ه ‌‬ ‫زۆر‪.‬‬

‫س����لێمانی‌ نمایشێكی‌ شانۆیی‬ ‫ده‌بینی‌‪ ،‬چه‌ند شاگه‌شكه‌ ده‌‬ ‫ئه‌وانه‌ هه‌موی����ان وای‌ لێ‌ ده‬ ‫حه‌زم هه‌بێت بۆ ئه‌و هونه‌ر‌ه‬ ‫ئ����ه‌و ئام����اژه‌ بۆ ئ����ه‌وه‌ د‬ ‫خۆشه‌ویس����تی‌ بۆ هون����ه‌ر‌و‬ ‫ماڵه‌وه‌ی����ان له‌س����ه‌ری‌ به‌‬ ‫به‌تایب����ه‌ت دایكی‌‪ ،‬وای‌ كردب‬ ‫چاالكیی����ه‌ك هه‌بوایه‌ له‌ش����ا‬ ‫ئه‌وان یه‌كه‌م كه‌س بون به‌ش‬ ‫بك���� ‌هن‌و له‌وباره‌یه‌وه‌ وت���� ‌ی‬ ‫هه‌بو ئه‌و یه‌كه‌م كه‌س به‌ش‬ ‫ده‌بوه‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ سه‌رئ‬ ‫دروست ده‌كردین‌و به‌ر قسه‌ی‬ ‫ده‌كه‌وتین"‪.‬‬ ‫ته‌الر هیرانی‌ ئاماژه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫كه‌ ئ����ه‌وان هه‌میش����ه‌ بونه‌ت‬ ‫تانه‌‌و ته‌ش����ه‌ری‌ خه‌ڵكی‌ تێن‬ ‫‌و خه‌ڵك����ی‌ نه‌خۆش‌و وتی‌ "ه‬ ‫بوینه‌ته‌ جێی‌ تانه‌‌وته‌ش����ه‌ری‬ ‫تێنه‌گه‌یشتو و خه‌ڵكی‌ نه‌خۆ‬ ‫ئه‌وانه‌ ئازات����ری‌ كردی����ن‌و‬ ‫لێكردوین كه‌ بڕوامان به‌خۆما‬ ‫بێت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "باج����ه‌كان ب����ۆ‬ ‫تێنه‌گه‌یش����تو بو زۆرج����ار‬ ‫كردوین‌و و زۆرجار له‌خۆشتر‬ ‫كردوی����ن‌و زۆر ج����ار ئ����ازاری‬ ‫داوین‪ ،‬ب����ه‌اڵم هه‌مو ئه‌وانه‌ ك‬ ‫چونك����ه‌ دوای‌ ئه‌وه‌ ك����ه‌ كار‬ ‫كارێكی‌ باش ئه‌وكات ده‌زانیت‬ ‫قس����انه‌ هیچ كاریگه‌ریی‌ قوڵ‬ ‫تۆ نه‌بوه‌"‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ب���ڕوات به‌خ���ۆت هه‌بێ���ت نابێ���ت‬ ‫بۆكێش���ه‌یه‌كی‌ بچ���وك ئی���راده‌ت‬ ‫ی ته‌ندروس���تیه‌و‌ه‬ ‫نه‌مێنێت‪ ،‬ل���ه‌رو ‌‬ ‫تۆزێك ناڕه‌حه‌ت ئه‌بیت‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )516‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/2/16‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫سلێمانی‬

‫لەنێوان کەلتوری ئاژەوەگێڕیی‬ ‫یان کەلتوری بەرەنگاربونەوە؟‬

‫‪13‬‬

‫کێن ئەوانەی‬ ‫دژی دو ئیدارەین‬ ‫رێبین هەردی‬

‫نیاز سەعید عەلی‬ ‫وەس���فکردنی س���لێمانی بەش���ارێکی‬ ‫ئاژەوەگێ���ڕ؛ ناس���اندنێکی ت���ازە نیی���ە‪،‬‬ ‫بەڵکو قس���ەیەکی کۆن���ەو ئەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫سەردەمی داگیرکردنی ئەم شارە‪ ،‬لەالیەن‬ ‫ئینگلیزەکان���ەوە لەکۆتاییەکان���ی جەنگی‬ ‫جیهانی���ی یەکەمدا‪ ،‬ئەو کاتەی کە خەڵکی‬ ‫ئەم شارە؛ ئامادە نابن سەرنەوی بکەن بۆ‬ ‫داگیرکەرانی ئینگلیزو بەخەباتی مەدەنیی‌و‬ ‫چەکداری���ی ڕووبەروویان ئەبنەوە‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫ژمارەیەک لە کاربەدەست‌و ئەفسەری بااڵی‬ ‫ئینگلیز‪ ،‬لەو کاتەوە ئەم شارەیان بەشارێکی‬ ‫یاخیی‌و ئاژاوەگێڕ لەقەڵەمداوە‪ ،‬بەهەمانشێوە‬ ‫بەدرێژایی قۆناغەکانی سیستەمی ئینتیدابی‬ ‫بەریتانی���ی‌و فەرمانڕەوای���ی پاش���ایەتیی‌و‬ ‫کۆماری���ی؛ لەب���ەر ملکەچ نەبوونی ش���ارو‬ ‫بەه���ۆی بەرەنگاربوون���ەوەو مانگرت���ن‌و‬ ‫ڕاپەری���ن‌و خۆنیش���اندانەکانییەوە‪،‬لەدژی‬ ‫ئینتیداب���ی بەریتانی���ی‌و دەوڵەتی عێراق؛‬ ‫س���لێمانی بەش���ارێکی هەڵگ���ەڕاوەو‬ ‫ئاژەوەگێ���رو یاخی���ی لەقەڵەم���دراوە ‪.‬‬ ‫ژمارەی ئ���ەو ش���ارانەی ک���ە لەجیهاندا‪،‬‬ ‫بەتایبەتی���ی ب���ۆ ب���وون بەپایتەخ���ت‬ ‫دروس���تکراون؛ زۆر زۆر کەمن‪ ،‬س���لێمانی‬ ‫یەکێکە لەو ش���ارە دانسقەکانی جیهان؛ کە‬ ‫بۆ بوون بەپایتەخت‪ ،‬پێش���وەخت بڕیاری‬ ‫دروس���تکردنی دراوە‪ ،‬ش���ار (‪ )٢٣٢‬ساڵ‬ ‫پێش ئێس���تا‪ ،‬تەواوک���راوەو ئامادەکراوە‪،‬‬ ‫ئینج���ا خەڵکەک���ەی گواس���تراوەتەوە بۆ‬ ‫نیشتەجێبوون تیایدا‪ ،‬ڕێژەیەکی بەرچاویش‬ ‫لەدانیش���تووانەکەی؛ ل���ەو کەس���انە بوون‬ ‫کە بەچەند خەس���ڵەت‌و مەرجێک‪ ،‬لەسەر‬ ‫داوای میرەکانی بابان؛ لەگوندو ناوچەکانی‬ ‫دەوروب���ەری س���لێمانییەوە‪ ،‬کۆچیانکردوە‬ ‫بۆ نیش���تەجێبوونی هەمیشەیی لەشاردا ‪.‬‬ ‫یەکێک لەخەس���ڵەتە زیندوو‌و مۆدێرنەکانی‬ ‫ئەم ش���ارە‪ ،‬ئەوەب���ووە ک���ە خەڵکەکەی‬ ‫هوش���یارانە‪ ،‬وەکو چاودێر‪ ،‬چاویان لەسەر‬ ‫دەس���ەاڵتداران‌و فەرمانڕەوایان���ی ش���ارو‬ ‫دەوڵەتی عێ���راق بووە‪ ،‬بوونەتە ڕەخنەگرو‬ ‫هەڵوێس���تدەربڕو نەی���ار‪ ،‬لەبەرامبەر هەر‬ ‫دی���اردەو بڕی���ارو سیاس���ەت‌و ڕەفتارێکی‬ ‫دەس���ەاڵتداران‌و فەرمانڕەوای���ان‪ ،‬چ ل���ەم‬ ‫ش���ارەدا‪ ،‬یان لەالیەن دەوڵەتی عێراقەوە‪،‬‬ ‫ئەگ���ەر ناک���ۆک‌و دوور بووبێ���ت‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫داواو م���اف‌و ئامان���ج‌و بەرژەوەندییەکانی‬ ‫نەت���ەوە بەگش���تیی‌و ش���ار بەتایبەتیی ‪.‬‬ ‫لەمسۆنگەیەوە ئەتوانین بڵێین؛ سلێمانی زوو‬ ‫بوو بەخاوەنی کەلتووری بەرەنگاربوونەوەو‬ ‫ئۆپۆزسیۆنبوون‌و دەربڕی دەنگی ناڕەزایی؛‬ ‫لەبەرامبەر دەس���ەاڵتداران‌و فەرمانڕەوایانی‬ ‫شارو دەوڵەتی عێراق‪ ،‬هەر ئەم هۆکارەش‬ ‫بووەتەهۆی دروس���تبوون‌و س���ەرهەڵدانی‬ ‫چەندین ڕاپەڕین‌و مانگرتن‌و خۆنیش���اندان‌و‬ ‫بەشداریی کاریگەرو سەرەکیی‌و پێشەنگی‬ ‫هاواڵتییانی ئەم ش���ارە‪ ،‬لەشۆڕش���ەکان‌و‬ ‫ڕووداو‌و گۆڕانکاری���ی‌و وەرچەرخان���ە‬ ‫سیاس���ییەکانی کوردس���تانی باشووردا ‪.‬‬ ‫س���لێمانی لەگەورەبوون���ی گووندێک���ەوە‪،‬‬ ‫یان بەه���ۆی ئامێتەب���وون‌و تێکەاڵوبوونی‬ ‫چەن���د گووندێک؛ نەبۆتە ش���ار؛ تا درەنگ‬ ‫بتوانێت کەلتووری گووندنش���ینیی لەخۆی‬ ‫دابماڵێت‌و خۆش���ە بێت بۆ س���ەرکزکردن‪،‬‬ ‫سلێمانی لەئەنجامی وەرچەرخان؛ لەقۆناغی‬ ‫دەرەبەگایەتیی بۆ س���ەرمایەداریی نەبۆتە‬ ‫شار‪ ،‬تا هاوپەیمانێتیی پاشماوەکانی چینی‬ ‫دەرەبەگایەتیی‌و چینە ئۆرستۆکراتییەکان‪،‬‬ ‫بەناوی گۆڕی���ن‌و نوێکردن���ەوەو زیاکردنی‬ ‫کارگەو هۆیەکانی بەرهەمهێنان ؛ پێکهاتەو‬ ‫سیس���تەم‌و پەیوەندیی���ە کۆمەاڵیەتییەکان‬ ‫بگۆڕن‪ ،‬بەهۆیەوە جڵەوگیری ش���ار بکەن‪،‬‬ ‫بەو کەمایەتییەی خۆیان���ەوە‪ ،‬ببنە چینی‬ ‫بااڵدەس���تی زۆردارو زۆرینە بچەوسێننەوەو‬ ‫چۆنیان بوێ���ت وا مامەڵەیان لەگەڵ بکەن‌و‬ ‫چیان بوێت بەزۆر بەس���ەریاندا بسەپێنن‪،‬‬ ‫س���لێمانی لەدەرئەنجام���ی ملمالنێیەک���ی‬ ‫ئایینی���ی‌و ب���ۆ ئامانجی ئایینی���ی؛ نەبۆتە‬ ‫شار‪ ،‬تاکو بەچەش���نی کەلتووری ئایینیی؛‬ ‫چۆنیان بووێت‪ ،‬کڕنۆش���ی پێبەرن‌و سەری‬ ‫پێنەوی بکەن‌و ناچاری بکەن بەملکەچبوون‬

‫شاری سلێمانی‬

‫سلێمانی یەکێکە‬ ‫لەو شارە‬ ‫دانسقەکانی‬ ‫جیهان؛ کە بۆ‬ ‫بوون بەپایتەخت‬ ‫پێشوەخت بڕیاری‬ ‫دروستکردنی دراوە‬ ‫بەدەس���ەاڵتێکی فەرمان���ڕەوای هاوش���ێوە‬ ‫ئایینیی‪،‬کە ب���ۆ ئەبەد خۆی پیرۆز بکات !‬ ‫سلێمانی لەدامەزراندنیەوە شارێکی سیاسیی‬ ‫مۆدێرن ب���ووە‪ ،‬بۆ ب���وون بەپایتەخت بۆ‬ ‫فەرمانڕەواییکردن���ی پانتاییەکی جوگرافیی‬ ‫فراوانتر‪،‬لەالیەکی تر ئەم ش���ارە لەس���ەر‬ ‫بنەمای پلوورالیزم‌و پێکەوەژیانی ئاشتیی؛‬ ‫بووەتە ناوەندێک بۆ کۆکردنەوەی چەندین‬ ‫جیاوازیی‪ ،‬لەڕووی کۆمەاڵیەتیی‪ ،‬ئایینیی‪،‬‬ ‫کەلتووری���ی‌و سیاس���یی‌و مەعریفی���ی‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم دوور لەدەمارگیری���ی کۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫ئایینیی‌و سیاس���یی‪ ،‬دوور لەخۆسەپاندن‌و‬ ‫تاکڕەوی���ی‌و پاوانخوازی���ی‪ ،‬دوور ل���ە‬ ‫خۆبەپیرۆزکردن‌و ڕەتکردن���ەوەی یەکتر ‪.‬‬ ‫کۆمەڵگ���ەی س���لێمانی زووت���ر‪ ،‬ب���اوەڕی‬ ‫بەجیاوازی���ی‌و ناکۆکی���ی‌و ملمالنێ���ی‬ ‫سیاس���یی‌و فیکری���ی هێناوە‪ ،‬ئەم ش���ارە‬ ‫لەپێناوی گۆڕانکاریی‌و وەرچەرخانی نوێ‌و‬ ‫هێنانەکای���ەی ئەلتەرناتیڤی تر‪ ،‬نەک هەر‬ ‫لەڕووی سیاسییەوە سەرمەشق بووە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫لەمێژووی خۆی���دا‪ ،‬لەچەندین بوارو کایەی‬ ‫تریشدا‪ ،‬ڕادیکاڵ‌و داهێنەرو دەستپێشخەر‌و‬ ‫ڕەچەش���کێن بووە‪ ،‬کێش���ەی ئەم ش���ارە‬ ‫هەمیشە لەگەڵ ئاراستە نەگۆڕو موحافیزکار‌و‬ ‫خۆبەپیرۆززان���ەکان‌و‬ ‫پێش���ینەخواز‌و‬ ‫دۆگماتیست‌و پاوانخوازەکاندا بووە ‪.‬‬ ‫س���لێمانی لەمێژووی خۆی���دا‪ ،‬بەردەوام‬ ‫ش���ارێک بووە؛ لەب���ەر ب���ێ ئارامیی‌و بۆ‬ ‫ئارامبوون���ەوە‪ ،‬ش���اری نائارامک���ردووە‪،‬‬ ‫لەوان���ەی ک���ە ئامانج‌و خواس���تی خۆیان‪،‬‬ ‫لەسەروو ئیرادەی نەتەوەو خەڵکی شارەوە‬ ‫بینیووەتەوە‪ ،‬س���لێمانی بەردەوام شارێکی‬ ‫بەرەن���گارو ب���ەرەوڕوو ب���ووە‪ ،‬لەبەرامبەر‬ ‫ئەوان���ەی ک���ە ویس���توویانە‪ ،‬کەلت���وورو‬ ‫مۆدێلێکی جیاوازتر‪ ،‬لەکەلتووری سلێمانی‬ ‫بەسەر خەڵکی شاردا بسەپێنن‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫ئەو هێزو ئاراس���تە سیاس���یی‌و سیستەمە‬ ‫فەرمانڕەواییانەی کە نەیانویس���تووە‪ ،‬یان‬

‫نەیانزانیوە؛ لەخەم‌و خواست‌و بیرکردنەوەو‬ ‫پەیامەکانی س���لێمانی تێبگەن؛ تووش���ی‬ ‫پێک���دادان‌و نەفرەت‌و بەرهەڵس���تییکردن‌و‬ ‫ڕەتکردنەوە بوونەتەوە‪ ،‬لەالیەن خەڵکی ش‬ ‫ارەوە‪.‬‬ ‫س���لێمانی لەڕووی���ی کەلتووری���ی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی���ی‌و مەعریفی���ی‌و دیمۆگرافیی‌و‬ ‫سیاس���ییەوە؛ ش���ارێکی لەب���ارو ئامادەو‬ ‫خۆش���ەیە‪ ،‬ت���ا ببێت���ە ق���ەاڵو ناوەند‪ ،‬بۆ‬ ‫ه���ەر هێزو ئاراس���تەیەکی سیاس���یی‪ ،‬کە‬ ‫بەپراکتیکی���ی ب���اوەری بەپەیڕەویکردنی‬ ‫سیستەمی دیموکراسیی‌و ئازادیی‌و کرانەوەو‬ ‫ڕۆش���نگەریی‌و عەلمانی���ی‌و دادپەروەری���ی‬ ‫هەبێت‪ ،‬ژینگ���ەی کۆمەاڵیەتیی‌و زەمینەی‬ ‫کەلتووری���ی س���لێمانی؛ گونج���اوو لەبارو‬ ‫هاوتەریبە بۆ ئەو هێزانەی کە ئاراستەیەکی‬ ‫نوێخوازیی���ان هەی���ە‪ ،‬بەپێچەوان���ەوەش‬ ‫س���لێمانی ناتوانێ���ت‪ ،‬ببێت���ە خەڵوەت‌و‬ ‫ئارامگە بۆ ئەو هێزو ئاراستە سیاسییانەی‬ ‫ک���ە موحافی���زکارو تەقلیدی���ی‌و دۆگم���او‬ ‫خۆس���ەپێنەرو پێش���ینەخوازی ئایینیی‌و‬ ‫نائایینیی���ن‪ ،‬ی���ان خاوەن���ی ئەجێن���دای‬ ‫ت���رن‪ ،‬بچووکت���ر لەئەجێن���دای نەتەوە ‪.‬‬ ‫س���لێمانی لەهی���چ قۆناغێک���ی مێژووییدا؛‬ ‫هەژم���وون‌و تاپ���ۆ‌و جڵەوک���راوی هێ���زو‬ ‫ئاراستەیەکی سیاس���یی دیاریکراو نەبووە‪،‬‬ ‫دەمارگیران���ەش پش���تیوانیی‌و ڕەوای���ی‌و‬ ‫ئاپۆرەی جەماوەریی؛ نەبەخش���یوەتە هیچ‬ ‫هێ���زو ئاراس���تەیەک‪ ،‬س���ەردەمانێک ئەم‬ ‫ش���ارە؛ یەکێک بووە لەش���ارە پێش���ەنگە‬ ‫جەماوەرییەکانی پارتی کۆمۆنیستی عێراق‪،‬‬ ‫ن���ەک هەر پیاوان‪ ،‬س���ەدان ژن‌و کچی ئەم‬ ‫ش���ارە‪ ،‬ب���ۆ بەرگریکردن‌و سەرخس���تنی‬ ‫سیاس���ەت‌و دروش���مەکانی ئ���ەم پارت���ە؛‬ ‫چەکیان کردۆتەشان‪ ،‬لەسەردەمانێکی تردا؛‬ ‫ئەم ش���ارە بووەتە کەشتییەک‌و لەبەرامبەر‬ ‫ش���ەپۆلە ت���ووڕەکان؛ لەنگ���ەری بەپارتی‬ ‫دیموکراتی کوردستان گرتووەو بۆی بووەتە‬ ‫ناوەندی سەرەکیی هێزو چەقی قوورسایی ‪.‬‬ ‫سروش���تی س���ایکۆلۆژیی‌و سۆس���یۆلۆژیی‬ ‫سیاس���یی‌و مەعریفی���ی ئ���ەم ش���ارە‪،‬‬ ‫لەبەڕێوەبردن���ی ناکۆکی���ی‌و ملمالن���ێ‬ ‫سیاس���ییەکاندا؛ بریتیی���ە لەگەڕان بەدوای‬ ‫ئەلتەرناتیڤی نوێ‌و پرۆژەی جیاواز‪ ،‬بێ گوێدان‬ ‫بەپێوانە ناوچەی���ی‌و جوگرافییەکان‌و دوور‬ ‫لەبەسەروەرییکردنی هەتاهەتایی ڕابردوو ‪.‬‬ ‫س���لێمانی بووەتە کێشەو گرێی دەروونیی‪،‬‬ ‫ب���ۆ ئەوانەی کە لێ���ی تێناگ���ەن‌و نامۆن‬ ‫بەکەلتوورەک���ەی‪ ،‬ئەیانەوێت ئەم ش���ارە‬ ‫بۆ ئەبەد‪ ،‬لەس���ەر ئاوازی ئەوان؛ س���ەما‬ ‫ب���کات‌و لەس���ەر س���فرەی خوان���ی ئەوان‬ ‫کۆبێت���ەوە‪ ،‬ئەم���ە دوورە لەکەلت���ووری‬ ‫س���لێمانییەوە‪ ،‬هەر بۆیە کە لێی تێناگەن‌و‬ ‫پێی���ان نەویی‌و قۆرخ‌و هەژم���وون ناکرێت‪،‬‬ ‫تووش���ی کاردان���ەوەو بەرەنگاربوون���ەوە‬ ‫ئەب���ن لەگەڵ ش���ار؛ لەبەرامب���ەردا بێجگە‬ ‫لەناس���اندنی شار؛ بەش���اری ئاژەوەگێڕان‪،‬‬ ‫هیچی تریان لەهەگب���ەدا پێنەماوە بۆ ئەم‬ ‫ش���ارە‪ ،‬کە ڕۆژگارێک لەسەر داروپەردووی‬ ‫ئەم شارە‪ ،‬بەڕەنج‌و قوربانیدانی ڕۆڵەکانی‬ ‫ئەم شارە‪ ،‬بەکەلتوورە سیاسییە مۆدێرن‌و‬ ‫پێش���کەوتووەکەی ئەم شارە؛ لەم شارەدا‬ ‫ئامێزی���ان ب���ۆ کراوەتەوە‪ ،‬پێش���وازییان‬ ‫لێک���راوە‪ ،‬تیایدا فێری سیاس���ەت بوون‌و‬ ‫یەکەم وانەی سیاس���ەتیان تیا وەرگرتوە ‪.‬‬ ‫لەدیدی ئەواندا مادەم س���لێمانیی؛ ئەوانی‬ ‫بەپێش���ڕەو پەس���ەند نەک���ردوە‪ ،‬م���ادەم‬

‫س���لێمانیی ئەوان���ی الپی���رۆزو ڕەها نیە‪،‬‬ ‫مادەم س���لێمانی ئامادە نیە پاشگەزبێتەوە‬ ‫لەڕەتکردنەوەی کەلتووری سیاسیی ئەوان؛‬ ‫کەواتە ئەم ش���ارە؛ ش���اری ئاژەوەگێڕانە‪،‬‬ ‫کەس���انێک ئ���ەم ش���ارە بەئاژەوەگێ���ڕ‬ ‫لەقەڵەمئەدەن‪ ،‬بەه���ای مەتریاڵ‪ ،‬لەالیان‬ ‫لەبەه���ای هەم���وو چەمکە ژیاندۆس���تیی‌و‬ ‫عەقاڵنی���ی‌و مرۆڤدۆس���تییەکان بەنرخترە‪،‬‬ ‫هەربۆی���ە ب���ۆ بەدەستخس���تنی مەتریاڵ؛‬ ‫تیۆری���زە ب���ۆ ناش���رینکردن‌و تاریککردنی‬ ‫کەلتووری گەش���اوەو پێش���کەوتوو کراوەو‬ ‫هاوچەرخ���ی دژ‌و ناک���ۆک؛ ب���ە کەلتوورە‬ ‫سیاس���ییە تەقلیدی���ی‌و خۆس���ەپێنەرە‬ ‫س���ەلەفییەکەی خۆیان ئەکەن‪ ،‬لەکاتێکدا‬ ‫خۆی���ان بەرهەم���ی کەلتوورێک���ی داخراوو‬ ‫دۆگم���او پەیڕەو س���ەلەفیی کۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫سیاسیی ئەودیو کەلتووری شارن‌و هەورازو‬ ‫نش���یوی زۆریان ماوە بیبڕن‪ ،‬بۆ گەیش���تن‬ ‫بەکەلتووری مۆدرێنی شار‪ ،‬ئەوان بەرهەمی‬ ‫ژینگەیەک���ی کۆمەاڵیەتیی جیاوازتری پێش‬ ‫قۆناغی شارن‪ ،‬کە لێوانلێوە لەدابونەریت‌و‬ ‫ترادیس���یۆنی کۆمەاڵیەتی���ی دواکەوتووی‬ ‫تاریک‌و ڕێگر لەبەردەم پێشکەوتن‌و کرانەوەو‬ ‫ئەو‬ ‫نوێبوونەوەو گۆڕانکاریی ‪.‬‬ ‫کەلتوورەی ئەوان؛ بێجگە لەدروس���تکردنی‬ ‫بت‌و بەبتپەرس���تکردنی مرۆڤەکان؛ هیچی‬ ‫ت���ری ل���ێ بەره���ەم نای���ەت‪ ،‬الی ئەوان‬ ‫ئەم���ە کەلت���وورە دڵخ���واز‌و جوانەکەیەو‬ ‫ئەخوازن س���لێمانی‪ ،‬لەکەلتوورەکەی خۆی‬ ‫هەڵبگەڕێت���ەوەو لەس���ەر ڕێچک���ەی ئەم‬ ‫کەلتووری بتپەرس���تییە ئارام بگرێ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫سلێمانی لەسەر ئەو کەلتوورە ئارام ناگرێ‪،‬‬ ‫بەڵک���و بەرەنگار ئەبێت���ەوە‪ ،‬ئەمە ئاماژە‬ ‫دەمامکدارە ڕاستەقینەکەی ناساندنی شاری‬ ‫سلێمانییە؛ بەشاری ئاژەوەگێڕیی!‬

‫سلێمانی لەمێژووی‬ ‫خۆیدا‪ ،‬بەردەوام‬ ‫شارێک بووە؛ لەبەر‬ ‫بێ ئارامیی‌و بۆ‬ ‫ئارامبوونەوە‪ ،‬شاری‬ ‫نائارامکردووە‪،‬‬ ‫لەوانەی کە ئامانج‌و‬ ‫خواستی خۆیان‪،‬‬ ‫لەسەروو ئیرادەی‬ ‫نەتەوەو خەڵکی‬ ‫شارەوە بینیووەتەوە‬

‫ن���ە لەمێ���ژوی سیاس���ی هاوچەرخ���ی‬ ‫کوردس���تان هەرگیز ی���ەک ئیدارەیی بونی‬ ‫هەبوە‪ ،‬نە لەمێژوی دوریش���دا‪ .‬هەمو ئەو‬ ‫میرو سەرکردە جوامێرانەی لەمێژوی دوردا‬ ‫خەونیان بەیەکگرتن���ی کوردەوە بینییوەو‬ ‫هەوڵیان داوە تەنانەت بەزۆریش بیسەپێنن‪،‬‬ ‫بەناکام���ی س���ەریان ناوەت���ەوەو هۆکاری‬ ‫ئەم ناکامی���ەش نەک بێگان���ەو ناحەزانی‬ ‫کوردس���تان‪ ،‬بەڵک���و خودی ک���وردەکان‬ ‫ب���ون‪ .‬لەمێژوی هاوچەرخیش���دا هیچ کات‬ ‫کوردەکان یەک نەبون‌و بەردەوام لەناکۆکی‌و‬ ‫دوژمنایەتیدا ژیاون‪ .‬سەرەتاکانی شۆڕشی‬ ‫ئەیلول بەناکۆکی‌و دوبەرەکی دەستی پێکرد‬ ‫کە تائێستاش هەندێک لەوانەی بەشداربون‬ ‫تیایدا‪ ،‬ماون‌و لەژیاندان‪ .‬تائەم ساوەختەش‬ ‫یەک گێڕانەوەی هاوبەش لەس���ەر هۆکاری‬ ‫ئەو ناکۆکیەو کێ بەرپرسیاری یەکەمیەتی‬ ‫لەئارادا نیە‪ .‬راس���تتر تەنانەت لەمەش���دا‬ ‫کوردەکان دابەشن بەس���ەر دو تێڕوانینی‬ ‫جی���اوازدا‪ .‬ل���ەدوای هەرەس���ی‪١٩٧٥‬و‬ ‫هەڵگیرس���انەوەی شۆڕش���یش‪ ،‬کوردەکان‬ ‫بەیەک���ەوە نەب���ون‌و بگرە ه���ەر الیەنێک‬ ‫خۆی بە هەڵگیرسێنەوەرەی شۆڕشی نوێ‬ ‫ئەزانێت‪.‬‬ ‫تەنانەت لەشۆڕشیش���دا لەدژی بەعس‬ ‫هێ���زی یەکگرت���و بونی نەب���و‪ ،‬واتە وەک‬ ‫گەالنی دی تەنانەت دوژمنی هاوبەش���یش‬ ‫ک���ۆی نەکردینەوە‪ .‬بگرە مێژوی ش���ەڕی‬ ‫ناوخۆ نەک بۆ ش���ار‪ ،‬بەڵکو بۆ سەردەمی‬ ‫شاخ ئەگەڕێتەوە‪ .‬دوژمنایەتی‌و ناحەزیەکە‬ ‫ئەوەن���دە گەورەو پڕ لەکین���ەو رق بو کە‬ ‫تەنانەت ئەوکاتەش کە هێزە سیاس���یەکان‬ ‫هەموی���ان دژی بەع���س لەش���اخ ب���ون‌و‬ ‫لەش���ەڕێکی خوێناویدا بون لەگەڵ سوپاو‬ ‫لەشکری بەعسدا‪ ،‬کەچی یەکدیان بەجاشی‬ ‫بەعس‌و خیانەت تاوانبار ئەکرد‪.‬‬ ‫ئەزمون���ی یەکەم ئی���دارەی یەکگرتوی‬ ‫دوای راپەڕینیش چەند ساڵێکی کەم خۆی‬ ‫گرت‌و بەش���ەڕێکی سەرتاس���ەری کۆتایی‬ ‫هات کە س���ەدان رۆڵەی ئەم واڵتەی کردە‬ ‫قوربانی‌و سەدانیشی بێ سەروشوێن کرد‪،‬‬ ‫رێککەوتنی دوای ئەم ش���ەڕەش رێکەوتنی‬ ‫سیاس���ی نەبو‪ ،‬بەڵکو پت���ر لەرێکەوتنی‬ ‫دو کۆمپانیای گ���ەورەی ئابوری ئەچو کە‬ ‫بڕیاریدان���داوە لەبری ئەوەی دژی یەک بن‪،‬‬ ‫قازانج وەک یەک بەش بکەن‌و وەک یەکیش‬ ‫لەزەت لەو دەس���ەاڵتدارێتیە وەربگرن کە‬ ‫هەریەکەیان لەسنوری قەڵەمڕەوی خۆیاندا‬ ‫هەیان���ە‪ .‬رێکەوتنەکە بو بەدابەش���کردنی‬ ‫کوردس���تان بەس���ەر دو زۆنی جی���اوازدا‬ ‫ک���ە هەریەکەیان س���وپای تایبەتی خۆی‪،‬‬ ‫ئاسایش���ی تایبەتی خۆی دەزگای ئەمنی‌و‬ ‫موخابەرات���ی تایبەت���ی خ���ۆی هەی���ە‪.‬‬ ‫پەیوەندی دیبلۆماسی جیاواز لەیەکی هەم‬ ‫لەگەڵ دەوڵەتەکانی ناوچەکەو هەم لەگەڵ‬ ‫دەرەوەدا هەی���ە‪ .‬رێکەوتنەک���ە لەئەرزی‬ ‫واقیع���دا ن���ەک لەناوبردن���ی دو ئیدارەیی‬ ‫نەبو‪ ،‬بەڵکو س���ەپاندن‌و سەقامگیرکردنی‬ ‫بو بەش���ێوەیەکی سیس���تماتیک‌و رێکخراو‬ ‫کە یەکگرتنەوەی گەر مەحاڵ نەبێت‪ ،‬ئەوە‬ ‫تەواو ئەستەم‌و دژوارە‪ .‬چونکە بەدرێژایی‬ ‫ئەم دابەشبونە هەردو زۆن جۆرێک ناوچەو‬ ‫خەڵک���ی ناوچەکانی خۆیان رێکخس���توەو‬ ‫هەژمونی���ان بەس���ەردا ک���ردوە‪ ،‬کە رێگە‬ ‫بەهیچ بونیک���ی راس���تەقینە بەهێزەکەی‬ ‫تر لەژێر دەس���ەاڵتی خۆیدا ن���ادات وەک‬ ‫میوانێک نەبێت‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ئەم رێکەوتنە ک���ە بەرهەمی ئەو‬ ‫هاوکێش���ەی هێزە بو کە لەدوای‪ ٣١‬ئابەوە‬ ‫دروست بو‪ ،‬لەواقیعدا بەبااڵدەستی پارتی‬ ‫بەس���ەر زوربەی جومگە هەس���تیارەکانی‬ ‫کوردس���تاندا کۆتای���ی ه���ات‪ .‬لەمەلەفی‬ ‫ئابوری���ەوە‪ ،‬ب���ۆ مەلەفی ئاس���ایش‌و بۆ‬ ‫پەیوندییەکان���ی دەرەوە‪ ،‬هەرهەموی���ان‬ ‫بەتۆپ���زی کەوتە دەس���ت پارتی‪ .‬دەوری‬ ‫یەکیت���ی لەم دۆخ���ەدا تەنه���ا بریتی بو‬ ‫لەبەرزکردن���ەوەدی دەس���ت لەپەرلەماندا‬ ‫بۆ ئەو یاس���او رێکارانەی کە بااڵدەس���تی‬ ‫پارتی بەس���ەر ئەم جومگە س���ەرەکیانەدا‬ ‫بەهێ���ز ئەکەن‪ .‬لەیاس���ای دریژکردنەوەی‬ ‫وادەی س���ەرۆکایەتی هەرێم���ەوە ب���ۆ‬ ‫یاس���ای ئەنجومەنی ئاس���ایش‪ ،‬لەیاسای‬ ‫خۆپیش���اندانەوە بۆ یاسای رۆژنامەگەری‪.‬‬ ‫هەم���و ش���تەکان بەجۆری���ک ریکخران کە‬ ‫پارتی بتوانێت بێ هیچ کێش���ەو گرفتێکی‬ ‫راستەقینە‪ ،‬کۆنتڕۆڵی خۆی بەسەر زۆربەی‬ ‫جومگە هەستیارەکانی کوردستاندا بەهێزتر‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫ئ���ەم دۆخە سیاس���یە الس���ەنگیەکی‬ ‫راستەقینەی لەکوردس���تاندا دروستکردوە‬ ‫کە ناوەڕۆکەکەی بەکورتی‌و پوختی ئەوەیە‬

‫لە‪ ١٢‬ئۆکتوبەردا بێ‬ ‫هێچ سڵەمینەوەیەک‬ ‫ئەو راستیە‬ ‫سەلمێنرایەوە کە‬ ‫مەکتەبی سیاسی‬ ‫حیزب خۆی دادگاو‬ ‫حوکمەت‌و پەرلەمانەو‬ ‫زۆر بەئاسانی‬ ‫ئەتوانێت بڕیارەکانی‬ ‫بەسەر هەمو‬ ‫دەزگا فەرمیەکاندا‬ ‫بسەپینێت لەو زۆنەدا‬ ‫کە حوکمڕانە‬ ‫کەمینەیەک کە لەدوا هەڵبژاردندا تەنها ‪٣٨‬‬ ‫کورسی لە‪ ١١١‬کورس���ی پەرلەمان هەیە‪،‬‬ ‫تاکڕەوانە حوکمڕانیەک���ی دامەزرێنێت کە‬ ‫بەئارەزو و خواس���تی خۆی ئەجوڵێتەوە‪.‬‬ ‫تەنان���ەت ئام���ادە نی���ە رێز لەو یاس���او‬ ‫رێکاران���ەش بگرێت کە خ���ۆی داڕێژەری‬ ‫بوەو لەپێناوی هێش���تنەوەی بااڵدەس���تی‬ ‫خۆی���دا هەموی پێش���ێل ئەکات‪ .‬یاس���ای‬ ‫درێژکردنەوەی وادەی سەرۆکایەتی بەکۆی‬ ‫دەنگی پارت���ی‌و یەکێتی تێپ���ەڕی‪ ،‬بگرە‬ ‫لەخولی پێش���ودا هەرایەک���ی گەوەرەیان‬ ‫لەپەرلەماندا لەپێناویدا دروس���تکرد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەرخۆش���یان زۆر بەسوربونەوە پێشێلیان‬ ‫کردو بگ���رە تۆمەتباری هەم���و ئەو هێزو‬ ‫کەسانەشیان ئەکرد کە داوای رێزگرتن لەم‬ ‫یاس���ایەیان ئەکرد‪ .‬لەپێناوی پێشێلکردنی‬ ‫ئەم یاسایەدا ‪ ١٢‬ئۆکتوبەر دروستبو‪.‬‬ ‫‪ ١٢‬ئۆکتوبەر روداوێک���ە کە زۆر رونترو‬ ‫باش���تر لەهەر نوس���ین‌و بەڵگەیەکی ئێمە‬ ‫ئەو راستیە حاش���اهەڵنەگرە ئەسەلمێنێت‬ ‫کە ئێم���ە لەواڵتێکدا ئەژی���ن دو ئیدارەی‬ ‫حیزبی جیاوازی هەی���ەو هەمو ئەو دەزگا‬ ‫یەکگرتوان���ەی دروس���تکراون‪ ،‬بونێک���ی‬ ‫ئەوەندە کارتۆن���ی‌و الوازیان هەیە کە زۆر‬ ‫بچوکترن لەمەکتەبی سیاسی ئەو حیزبەی‬ ‫حوکمی زۆنەکەی خۆی ئەکات‪.‬‬ ‫لە‪ ١٢‬ئۆکتوبەردا بێ هێچ سڵەمینەوەیەک‬ ‫ئەو راس���تیە س���ەلمێنرایەوە کە مەکتەبی‬ ‫سیاس���ی حیزب خ���ۆی دادگاو حوکمەت‌و‬ ‫پەرلەمان���ەو زۆر بەئاس���انی ئەتوانێ���ت‬ ‫بڕیارەکانی بەسەر هەمو دەزگا فەرمیەکاندا‬ ‫بس���ەپینێت لەو زۆنەدا کە حوکمڕانە‪ .‬واتە‬ ‫بەکورتی ‪ ١٢‬ئۆکتوبەر بەئاشکرا دەریخست‬ ‫ئێمە س���ەردەمی دو ئیدارەیی‌و حوکمڕانی‬ ‫ناوچەیی‌و دور ل���ە ژیانی دەزگایی ئەژین‌و‬ ‫هێزگەلێکی سیاسی بەس���ەرمایەو چەک‌و‬ ‫هەم���و تواناکانی���ان ئام���ادەن بەرگ���ری‬ ‫لەمان���ەوەی ئەو زۆنە بەش���ێوازێک بکەن‬ ‫ک���ە خۆیان حەزی���ان پێیەت���ی‪ .‬واتە ‪١٢‬‬ ‫ئۆکتۆب���ەر بەرۆژی روناک س���ەلماندی کە‬ ‫ئەوانە ئەندازیاری س���ەرەکی دو ئیدارەیی‌و‬ ‫دو زۆنی جیاوازن کە تەنها ئەتوانن لەگەڵ‬ ‫ئەو کەس‌و هێزانەدا مامەڵە بکەن کە وەک‬ ‫خۆیان بیر ئەکەنەوەو رەفتار ئەکەن‪ .‬ئەوان‬ ‫دروستکەرو ئەندازیاری سەرەکی ئەو کەرت‬ ‫بون‌و دابڕانەن کە خۆش���یان سنورەکانیان‬ ‫بۆ کێشاوە کە دێگەڵەیە‪.‬‬ ‫لەدۆخی وا سیاس���ی پ���ڕ لەکەرت بوندا‬ ‫کە دابەش ب���وە بەدو زۆن���ی جیاواز‪ ،‬کە‬ ‫هێ���زەکان بەتۆپزی کار بۆ س���ەقامگیری‬ ‫زۆنەکەی خۆیان ئەکەن‪ ،‬هەمو قسەکردنێک‬ ‫لەدروستکردنی دەوڵەتی نەتەوەیی‪ ،‬تەنها‬ ‫پڕوپاگەندەیەک���ی بەتاڵ���ی سیاس���یە بۆ‬ ‫پەردەپۆشکردنی هەمو ئەو عەیب‌و عارانەی‬ ‫کە ئەم عەقڵیەتە ناوچەییە دروستیکردوە‪.‬‬ ‫دەوڵەت���ی نەتەوەی���ی بەعەقڵیەت���ی ئەو‬ ‫حیزبانە دروس���ت ناکرێت ک���ە ئەندازیارو‬ ‫جێبەجێک���ەری دو ئیدارەی کوردس���تانن‌و‬ ‫لەناوەوە تەواو لەتیان کردوە‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )516‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/2/16‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫بیرکردنەوە لەئێستا‬ ‫خ����ۆی و ھەم بۆ کۆمەڵگا بەرھەمیدەھێنێت‪،‬‬ ‫تاوتوێبکات‪ .‬ھەر ئەم بەرخوردەش����ێتی کە‬ ‫پێکدادان لەگەڵ دەسەاڵتدا بەرھەمدەھێنێت‪،‬‬ ‫بۆ بەرگرییکردن لەبەھا یونیڤێرس����اڵییەکانی‬ ‫مرۆڤ‪.‬‬

‫مه‌ریوان وریا قانع‬

‫ئاراس فه‌تاح‬

‫بەشی یەکەم‬ ‫(‪)١‬‬ ‫بیرکردن����ەوە لەئێس����تاو کردنی ئێس����تا‬ ‫بەکێش����ەیەکی فیکریی‌و تیۆریی‌و سیاس����یی‬ ‫یەکێک����ە لەئەرک����ە ھەرە س����ەرەکییەکانی‬ ‫ڕۆش����نبیر‪ ،‬لەمەش����دا ڕۆش����نبیر ڕۆڵێک����ی‬ ‫پێغەمبەرانە نابینێت‪ ،‬بەڵکو ڕوبەرو پانتاییە‬ ‫گرنگەکانی بیرکردن����ەوەو تەحەداکردنەکان‬ ‫دەستنیش����اندەکات‪ .‬ڕۆش����نبیر ئەم کارەش‬ ‫لەش����ەو و ڕۆژێک����دا جێبەجێن����اکات‪،‬‬ ‫بەچاوپێکەوتنێک یان نوسینی وتارێک یاخود‬ ‫چاپکردن����ی کتێبێ����ک کۆتای����ی بەکارەکانی‬ ‫ناھێنێت‪ .‬مێژوی ڕاستەقینەی ھەر ڕۆشنبیرێک‬ ‫بریتییە لەمێژوی نوس����ین‌و تێکس����تەکانی‪،‬‬ ‫مێ����ژوی ئامادەبونی لەناو کێش����ەو تەحەدا‬ ‫س����ەرەکییەکانی کۆمەڵگاو س����ەردەمەکەی‪.‬‬ ‫لەھەمو ئەمانەش����دا مێژوی ھەر ڕۆشنبیرێک‬ ‫مێژوی چۆنیەتی گۆڕینی ئەو ئێستایەیە کە‬ ‫تیایدا دەژی‪ ،‬بۆ کۆمەڵێک پرس����یارو کێشەو‬ ‫بەرخ����وردی تیۆریی‌و میتۆدیی‌و سیاس����یی‪،‬‬ ‫مێ����ژوی ھەوڵدانە ب����ۆ وەاڵمدان����ەوەی ئەو‬ ‫پرسیارو کێش����انە بەشێوەیەک ئەو وەاڵمانە‬ ‫ھاریکاری مرۆڤەکان بن‪ ،‬بۆئەوەی باش����ترو‬ ‫ڕونتر لەو دونیایە تێبگەن کە تییادا دەژین‌و‬ ‫ئ����ەم تێگەیش����تنەش یەکێک لەکەرەس����تە‬ ‫س����ەرەکییەکانی گ����ۆڕان‌و س����ەرلەنوێ‬ ‫داڕش����تنەوەی ئەو دونیایە بێت‪ .‬بەم مانایە‬ ‫ئیشی ڕۆشنبیر ئیشی تێکەڵبونێکی چاالک‌و‬ ‫فرەالیەنە بەو ئێستایەی لەئارادایەو ھەوڵدانی‬ ‫تەرجەمەکردنی ئەو ئێستایەیە بۆ کۆمەڵێک‬ ‫تێ����زو تی����ۆرو گریمان����ەو مۆدێل����ی ڕوانین‌و‬ ‫بەرخوردکردن‪.‬‬ ‫(‪)٢‬‬ ‫دۆخی ئێس����تاکەی ھەرێمی کوردس����تان‬ ‫دۆخێ����ک نیی����ە بەڕۆش����نبیران چاکبکرێت‪،‬‬ ‫ئێستایەک نییە ئەم یان ئەو ڕۆشنبیر لەڕێگای‬ ‫وتارێک یان چەند وتارێکەوە چارەس����ەرێکی‬ ‫سیحریی بۆ بدۆزێتەوە‪ .‬کەڵەکەبونی کێشەو‬ ‫قەیران����ی چارەکە س����ەدەیەک لەحوکمڕانی‬ ‫خراپ‌و عەقڵیەتی س����وڵتانیی بەس����ەریەکدا‬ ‫لەش����ەو و ڕۆژێک����دا چارەس����ەرناکرێت‪.‬‬ ‫بەاڵم مێ����ژوی زیاد لەڕۆش����نبیرێک پڕە لەو‬ ‫ش����یکردنەوەو لێکدانەوەو خوێندنەوانەی کە‬ ‫ھەم پێشبینی ئەم ئێستاو دۆخە ترسناکەی‬ ‫ئەمڕۆکەی کوردس����تانیان کردوە‪ ،‬ھەم زیاد‬ ‫لەڕوانین‌و ستراتیژو ئاسۆیەکیان بۆ دەرچون‬ ‫لەو ئێستایە پێشنیارکردوە‪ .‬ئەوەی ئەمڕۆکە‬ ‫ڕۆش����نبیر دەتوانێت ئەنجامیبدات پێداگرتنە‬ ‫لەسەر قواڵیی کارەس����اتەکان‌و پێداویستیی‬ ‫گۆڕانی ڕیش����ەیی‌و ھەمەالیەنی ئەو دونیایە‪.‬‬ ‫یەک شت بۆ ئێمە بەرچاو و ئاشکرایەو یەک‬ ‫کاریش مانادارو گرنگە‪ ،‬ئەویش بێدەنگنەبو‌ن‌و‬ ‫قسەکردنی بەردەوامە لەسەر سەرجەمی ئەو‬ ‫مەترسیی‌و ھەڕەشەو کارەساتە سەرەکییانەی‬ ‫کە نەگۆڕینی ئەو ئێس����تایە دروستیدەکات‪.‬‬ ‫بەرگریکردن����ە لەمافە بنەڕەتییەکانی مرۆڤ‌و‬ ‫پێداگرتنێک����ی بەردەوامە لەس����ەر ئەخالقی‬ ‫بەرپرسیارێتیی‪ .‬ڕەخنەکردنی سەرجەم ئەو‬ ‫گوتارو تێڕوانینە س����ەرپێیی‌و خێرایانەیەشە‬ ‫ک����ە ڕۆحیەت����ی پاشکەکش����ێکردن‌و بەزین‌و‬ ‫ھیچنەک����ردن‌و نائومێدی����ی‌و ڕەش����بینیی‌و‬ ‫تەس����لیمبون باڵودەکەنەوەو کردەی مێژویی‬ ‫وەک کردەیەک����ی مەح����اڵ‌و خەیاڵپ��ڵ�او‪،‬‬ ‫نیش����اندەدەن‪ .‬وەکچ����ۆن ڕۆش����نبیران ئەو‬ ‫ھێ����زە نین بتوان����ن بەتەنھا مێ����ژو بگۆڕن‪،‬‬ ‫ئاواش ئەو ھێزە نین لەڕێگای س����ایکۆلۆژیای‬ ‫تایبەتی خۆیان����ەوە قوفڵ لەدەرگاکانی مێژو‬ ‫بدەن‪ .‬ئەگەرچ����ی دۆخی ئەمڕۆکەی ھەرێمی‬ ‫کوردس����تان بەڕۆش����نبیران چاکناکرێ����ت‪،‬‬ ‫بەاڵم ڕۆش����نبیران دەتوانن یەکێک لەبکەرە‬ ‫کۆمەاڵیەتی����ی‌و مێژوییەکانی ڕوبەڕوبونەوەی‬ ‫ئەو دۆخە قەیراناوی‌و ترسناکە بن‪.‬‬ ‫(‪)٣‬‬ ‫ئێمە لەمێژە بەرگری����ی لەو ئەو تێڕوانینە‬ ‫دەکەین کە ئەوەی لەکۆمەڵگای ئێمەدا‪ ،‬بەر‬ ‫لەھەمو ش����تەکانی تر‪ ،‬پێویس����تی بەگۆڕان‌و‬ ‫داڕشتنەوەو ژێرەوژوربونەوەیەکی ڕیشەییە‪،‬‬ ‫کای����ەی سیاس����ەتە‪ .‬بۆچونم����ان وایە بەبێ‬ ‫دەس����تکاریکردنێکی ڕیش����ەیی ئەم کایەیە‬ ‫زەحمەت����ە ھیچ گۆڕانکارییەکی ڕاس����تەقینە‬ ‫لەن����او ھیچ کایەیەکی دیکەدا دروس����تببێت‪.‬‬ ‫ک����ردەی دەس����تکاریکردنی دونی����ای ئێمە‬ ‫بەدەس����تکاریکردنێکی ڕادیکاڵ����ی کای����ەی‬ ‫سیاس����ەت دەس����تپێدەکات‪ .‬ئەمە ئەو یاسا‬

‫گەمەکەری‬ ‫سەرەکیی ناو‬ ‫کایەی سیاسیی‬ ‫کۆمەڵگای ئێمە‬ ‫نوخبەیەکی‬ ‫دیاریکراوە‬ ‫بەکۆمەڵێک‬ ‫تەماح‌و ویست‌و‬ ‫خەون‌و عەقڵییەت‌و‬ ‫وێناکردن‌و ئامڕازو‬ ‫دەزگاوە‪ ،‬کە لە‪٢٥‬‬ ‫ساڵی ڕابردودا‬ ‫دروستبوەو‬ ‫گەشەیکردوە‬ ‫سۆس����یۆلۆژییەیە ک����ە حوکم����ی کۆمەڵگای‬ ‫کوردس����تان دەکات‪ .‬ئێس����تای ئێمە نابێتە‬ ‫ئێس����تایەکی ماق����وڵ‪ ،‬بەب����ێ گەڕاندنەوەی‬ ‫مەعقولییەت بۆ کایەی سیاسەت‪ .‬مەعقولیەتی‬ ‫سیاس����یی ژێرخان����ی ھەم����و مەعقولیەت����ە‬ ‫کۆمەاڵیەتیی‌و فەرھەنگییەکانی ترە‪ .‬کە ئەمە‬ ‫دەڵێین نامانەوێت ئەو ھەستە الی خوێنەران‬ ‫دروس����تببێت ک����ە بەگۆڕین‌و داڕش����تنەوەو‬ ‫ڕیفۆرمکردنی کایەی سیاسیی‪ ،‬ئیتر کێشەی‬ ‫سەرجەمی کایەکانی تری ناو کۆمەڵگای ئێمە‬ ‫چارەس����ەردەبن‪ .‬ھەر ڕوانینێکی لەو بابەتە‬ ‫نەک تەنھا ڕوانینێکی سادەو خۆخەڵەتێنی‬ ‫ناڕاس����تە‪ ،‬بەڵکو وەھمێکی تەواوەو بێبەشە‬ ‫لەالن����ی ھەرەکەم����ی ھەر دی����دو میتۆدێکی‬ ‫زانس����تییانە ب����ۆ خوێندن����ەوەی کۆمەڵگا‪.‬‬ ‫گۆڕین����ی کایەی سیاس����یی مان����ای گۆڕینی‬ ‫کایەکانی ت����رو گۆڕینی کتوپ����ڕی کۆمەڵگا‬ ‫نییە‪ ،‬بەاڵم بەبێ گۆڕینی کایەی سیاس����ەت‬ ‫ناتوانی����ن‌و ناکرێت ھی����چ کایەیەکی تری ناو‬ ‫کۆمەڵگا بگۆڕین‌و س����ەرلەنوێ دابڕێژینەوە‪.‬‬ ‫ھۆکاری ئەم����ەش ئەوەی����ە لەدونیای ئێمەدا‬ ‫کای����ەکان س����ەربەخۆ نی����ن‌و ت����ەواو لەژێر‬ ‫کۆنت����رۆڵ‌و دیس����پلینی میکانیزم‌و فش����ارو‬ ‫جەبرو خۆسەپاندنە ترسناکەکانی ناو کایەی‬ ‫سیاسەتدان‪ .‬سیاسەت دەستکارییەکی تەواو‬ ‫شێوێنەرانەی سەرجەمی کایەکان‌و گشتێتی‬ ‫کۆمەڵ����گای ئێم����ەی کردوە‪ ،‬س����ەربەخۆیی‬ ‫ب����ۆ ھیچ کایەیەکی تر نەھێش����تۆتەوە‪ ،‬لەناو‬ ‫سەرجەمی میکانیزمە جیاوازەکاندا ئامادەیە‪.‬‬ ‫بۆیە بەبێ ڕێکخس����تنەوەی کایەی سیاسەت‬ ‫لەناو سنورەکانی سیاسەت خۆیدا‪ ،‬زەحمەتە‬ ‫بتوانین لەھیچ بوارێک����ی دیکەدا گۆڕانکاریی‬ ‫کۆمەاڵیەتیی‌و دەزگایی‌و فەرھەنگیی‌و ڕەمزیی‬ ‫ڕاستەقینە پیادەبکەین‪.‬‬ ‫ئەم دۆخە تایبەتە وادەکات ڕۆش����نبیریی‬ ‫ئێمە مەحکومبێت ب����ە بەرخوردی بەردەوام‬ ‫لەگەڵ ئێستاو لەگەڵ ئەو ھێزە سەرەکییەدا‬ ‫ک����ە ب����ەم ئێس����تایە ن����اوەڕۆک‌و ف����ۆرم‌و‬ ‫ئاراستەیەکی تایبەت دەبەخشێت‪ ،‬کە ھێزی‬ ‫سیاسەتە‪ .‬لەم دیدەوە دەرگیربونی ڕۆشنبیر‬ ‫لەکوردستاندا لەگەڵ سیاسەت ھەڵبژاردنێکی‬ ‫ئازاد نییە‪ ،‬خۆدزینەوە نییە لەکایەکانی خۆی‪،‬‬ ‫بەڵکو جۆرێک لەناچاربون����ی گوتارییانەیەو‬ ‫بەرپرس����یارێتییەکی ئێتیکییانەیە‪ .‬شێوازو‬ ‫چۆنیەتی ئیش����کردنی کای����ەکان‌و پەیوەندی‬ ‫وابەستەییانەی س����ەرجەمیان بەسیاسەتەوە‬ ‫وادەکات ڕۆش����نبیری ک����ورد ناچاربێ����ت‬ ‫لەبەرخوردێک����ی بەردەوام����دا بێ����ت لەگەڵ‬ ‫سیاس����ەتدا‪ .‬ل����ەزۆر کات����دا وەک بکەرێکی‬ ‫سیاسیی ڕۆڵبگێڕێت‌و بنوسێت‪ ،‬یان النیکەم‬ ‫ئامادەگیی ئەوەی ھەبێت لەسەر کێشەکانی‬ ‫ن����او ئەم کایەیە قس����ەبکات‌و ئ����ەو دیاردەو‬ ‫قەیرانان����ەی کایەی سیاس����یی ک����ە ھەم بۆ‬

‫بەفش����ارەکانی‪ ،‬کارێکە لەباش����ترین دۆخدا‬ ‫تەعبی����ر لەڕۆمانس����یەتێکی ئایدیالیس����تیی‬ ‫وەھمس����از دەکات‌و لەخراپترین دۆخیش����دا‬ ‫تێکەڵبونێکی وش����یارانە یان ناوش����یارانەیە‬ ‫بەستراتیژییەتەکانی ھێشتنەوەی ئەو دونیایە‬ ‫بەو ش����ێوەیەی کە ھەیە‪ .‬ئەوەی پێمانوابێت‬ ‫دەتوانی����ن وابکەین کایەیەک دروس����تببێت‬ ‫بەپێی بەھا ناوەکییەکان����ی خۆی کاربکات‪،‬‬ ‫بەبێ پچڕاندنی ئ����ەو پەیوەندییە ژێرخانیی‌و‬ ‫بونیادییەی ئەو کایەیە بەکایەی سیاسییەوە‬ ‫گرێیئ����ەدات‪ ،‬جگ����ە لەخۆھەڵخەڵەتان����دن‌و‬ ‫بەدحاڵیبونێکی گەورە ش����تێکی دیکە نییە‪.‬‬ ‫ئەوەش����ی پێمانوابێت دەتوانین دونیای ئێمە‬ ‫بگۆڕی����ن بەب����ێ گۆڕانی کایەی سیاس����ەت‪،‬‬ ‫نەک تەنھا درێژە ب����ەوەھم‌و خۆفریودانێکی‬ ‫مەعریفیی‌و فیکریی دەدەین‪ ،‬بەڵکو سەرجەمی‬ ‫کای����ەی ڕۆش����نبیرییش ل����ەو وزە ڕەخنەییە‬ ‫بەتاڵدەکەینەوە کە دەش����ێت بەش����ێک بێت‬ ‫لەگش����تێتی وزەی کۆمەاڵیەتی����ی بۆ گۆڕانی‬ ‫دونیا‪ .‬ئەم جۆرە ڕوانینە لەباش����ترین دۆخدا‬ ‫فۆرمێک لە"س����وفیزمی نوێ"و "سەلەفیزمی‬ ‫رۆش����نبیریی" دروس����تدەکات‪ ،‬ک����ە تیای����دا‬ ‫مرۆڤەکان لەناو ھەندێک خا‌ڵ‌و پانتایی بچوک‌و‬ ‫داب����ڕاودا نوقمدەبن‌و لەس����ەرجەمی تەحەدا‬ ‫س����ەرەکییەکانی ن����او ژیان����ی کۆمەاڵیەتیی‬ ‫دادەبڕێن‪.‬‬

‫شتێکی دیکە وەک موناجاتێکی تاکەکەسیی‌و‬ ‫وەک نەفەس����ێکی غەمبارو بێپەنا دەکەوێتە‬ ‫ناو فەزای گشتیی‌و ناو پەیوەندییەکانی ھێزو‬ ‫دەسەاڵتەوە لەکۆمەڵگای ئێمەدا‪ .‬بەبۆچونی‬ ‫ئێمە ئەم س����ەربەخۆبونە بێوێنەیەی کایەی‬ ‫سیاسیی لەکوردستانداو ئەم دابڕانەی لەھەر‬ ‫چاودێریی‌و لێپرس����ینەوەیەکی کۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫سیاسیی‌و ڕۆش����نبیریی‌و ئەخالقیی‪ ،‬کێشەی‬ ‫ژم����ارە یەک����ی کوردس����تانە لەدونیای دوای‬ ‫ڕاپەڕیندا‪ .‬ھەر ئەمەش����ە ئەمڕۆکە ئەو ھەمو‬ ‫قەیرانە کوشندەو ترسناکانەی دروستکردوە‪.‬‬ ‫بۆیە بەبێ چارەس����ەرکردنێکی بنبڕی کێشە‬ ‫گەورەکانی ناو کایەی سیاس����ەت‪ ،‬زەحمەتە‬ ‫دابڕاوانە بیر لەچارەس����ەری ھیچ کێشەیەکی‬ ‫ت����ری ئەم واڵت����ە بکرێتەوە‪ .‬ھەر ئەمەش����ە‬ ‫وام����ان لێ����دەکات بڵێین‪ ،‬یەکێ����ک لەئەرکە‬ ‫سەرەکییەکانی ڕۆش����نبیریش لەکوردستاندا‬ ‫ئەوەیە کە بەشێک بێت لەم چارەسەرە‪.‬‬

‫(‪)٤‬‬ ‫گەمەکەری سەرەکیی ناو کایەی سیاسیی‬ ‫کۆمەڵگای ئێم����ە نوخبەیەک����ی دیاریکراوە‬ ‫بەکۆمەڵێ����ک تەم����اح‌و ویس����ت‌و خ����ەون‌و‬ ‫عەقڵییەت‌و وێناکردن‌و ئامڕازو دەزگاوە‪ ،‬کە‬ ‫لە‪ ٢٥‬ساڵی ڕابردودا دروستبوەو گەشەیکردوە‪.‬‬ ‫دەشێت ئەم گشتە گەورەیە کە ئەم نوخبەیە‬ ‫دروس����تیکردوە لەژێر ناوی "جیھانبینیی" دا‬ ‫کۆبکەینەوە‪ .‬خاڵی س����ەرەکیی جیھانبینیی‬ ‫ئ����ەم نوخبەیەش ئەوەیە ک����ە پێیوایە ھەمو‬ ‫کای����ە کۆمەاڵیەتی����ی‌و سیاس����یی‌و دینیی‌و‬ ‫فەرھەنگی����ی‌و ڕۆش����نبیرییەکانی دونی����ای‬ ‫ئێمە‪ ،‬ھەم����و دەرکەوتەکانی ئ����ەم دونیایە‪،‬‬ ‫ھەمو ش����تەکانی ناوی‪ ،‬موڵکی شەخس����یی‬ ‫(‪)٧‬‬ ‫ئەوان����ەو مافی ئەوەیان ھەیە بەو ش����ێوەیە‬ ‫ئێم����ە بڕوام����ان وای����ە سیاس����ەت وەک‬ ‫بەکاریبھێن����ن کە ئ����ەوان دەیانەوێت‪ .‬واتە‬ ‫چاالکییەک����ی کۆمەاڵیەتی����ی‌و ئینس����انیی‬ ‫ھەم سیاس����ەت ھی ئەوان����ە‪ ،‬ھەم ئابوریی‪،‬‬ ‫بەتوندیی پەیوەس����تە بەمەسەلەی "چاکەی‬ ‫ھەم میدی����ا‪ ،‬ھەم ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگای‬ ‫گشتیی"ەوە‪ ،‬بەشێکی بنەڕەتیی‌و سەرەکیی‬ ‫مەدەنی����ی‪ ،‬ھەم لەش����کر‪ ،‬ھەم دادگا‪ ،‬ھەم‬ ‫دروستکردن‌و ڕێکخس����تنی "ژیانی گشتیی"ە‬ ‫نوسەران‌و ڕۆشنبیران‌و ھونەرمەندانیش‪ .‬ئەم‬ ‫لەکۆمەڵگادا‪ ،‬ئ����ەو چاالکییەیە کە وادەکات‬ ‫نوخبەیە ھیچ ش����تێکی گش����تیی لەدەرەوەی‬ ‫بتوانین بەیەکەوە بژین‌و کاربکەین بەبێئەوەی‬ ‫کۆنترۆڵی سیاسیی ڕاستەوخۆو ناڕاستەوخۆی‬ ‫ببین بەدوژمنی یەکت����رو مەرگ‌و لەناوچونی‬ ‫(‪)٦‬‬ ‫خۆیدا نەھێشتۆتەوە‪ ،‬نەک تەنھا سەرجەمی‬ ‫پچڕاندن����ی پەیوەندی����ی نێ����وان کایەی یەکتری بەئاوات بخوازین‪ .‬سیاس����ەت ڕەنگە‬ ‫دەسەاڵتەکانی لەناو کۆمەڵێک دەزگای تەواو سیاس����یی‌و کایەی ڕۆشنبیریی لەکوردستاندا نەتوانێت بمانکات بەھاوڕێ‌و دۆست‌و ئازیزی‬ ‫کۆنترۆڵ‌و دسیپلینکراودا کۆکردۆتەوە‪ ،‬بەڵکو ب����ەوە نابێت ب����اس لەسیاس����ەت نەکەین‌و یەکتر‪ ،‬بەاڵم پێویستە ڕێگە لەوەبگرێت ببینە‬ ‫ھەمو شتەکانیشی لەسایکۆلۆژیای سیاسیی‌و خۆمان لەڕەخنەکردنی بەردەوامی مەترسییە دوژمنی یەکترو پالن ب����ۆ لەناوبردنی یەکتر‬ ‫شەخس����یی کەسە س����ەرەکییەکانی ناو ئەو س����ەرەکییەکانی سیاسەت بۆ سەر کۆمەڵگا دابڕێژین‪ .‬ھەرکاتێکیش سیاس����ەت نەیتوانی‬ ‫نوخبەیە مارەکردوە‪ .‬دەشێت ھەندێک ڕەگەزی ب����ەدور بگری����ن‪ ،‬ھاوکات ب����ەوەش نابێ����ت ئ����ەو چوارچێوەیە دروس����تبکات کە چاکەی‬ ‫ئەم دونیابینیی����ە مێژویەکی دێرینتری لە‪ ٢٥‬لەکێش����ە گەورەو س����ەرەکییەکانی کۆمەڵگا تێدا بەرھەمبھێنرێت‌و ژیانی گش����تیی تیایدا‬ ‫ساڵی ڕابردو ھەبێت‪ ،‬بەاڵم ئەمە لەو ڕاستییە بەدوربین‌و پێمانوابێت دەتوانین لەدەرەوەی بەشێوەیەکی عەقاڵنی ئاڕاستەبکرێت‪ ،‬دەبێت‬ ‫ناگۆڕێت کە لەو‪ ٢٥‬ساڵەدا جۆرە"ھەبیتۆس" سیاس����ەتدا دونیایەکی تەریب‌و س����ەربەخۆ بەخراپەکارییەکی بەردەوام‌و فرەالیەن‌و شتێک‬ ‫ێکی سیاس����یی الی ئەم نوخبەیە دروستبوە‬ ‫بەناوی ژیانێکی گش����تیی ئ����ارام‌و ڕێکخراو و‬ ‫وا مامەڵ����ەدەکات وەک ئ����ەوەی کۆمەڵ����گا‬ ‫عەقاڵنییەوە ناھێڵێت����ەوە‪ .‬گەر خراپەکاریی‬ ‫موڵکی شەخس����ی ئەوان بێت‌و کوردستان‌و‬ ‫ھاوش����ان بەناعەقاڵنی����ەت بو بەسیس����تەم‪،‬‬ ‫دانیشتوانەکەشی بەشێکبن لەو موڵکایەتییە‬ ‫ئ����ەودەم دەبێ����ت چاوەڕوانی دابەش����بونی‬ ‫تایبەت����ە‪ .‬ئەم دۆخی "تەمەل����وک" کردنەی‬ ‫سیاس����یی‌و کۆمەاڵیەتی����ی‌و دوژمنایەت����ی‬ ‫واڵت‌و "تەمەلوک"کردنی مرۆڤەکان زۆر شتی‬ ‫فرەجۆرو دزیی‌و جەردەی����ی‌و گەڕانەوەیەکی‬ ‫وێرانکردوە‪ ،‬بەر لەھەمویان ماناکانی سیاسەت‬ ‫ب����ەردەوام بۆ توندوتیژیی‌و کوش����تنی ھەمو‬ ‫خۆی‪ .‬کوشتن‌و س����ڕینەوەی سیاسەت وەک‬ ‫جۆرەکانی دانوسانیی سیاسیی‌و کۆمەاڵیەتیی‬ ‫چاالکی ڕێکخس����تنی ژیانی گشتیی کۆمەڵگا‬ ‫بی����ن‪ .‬چاوەڕوانی ئەوەبین سیاس����ەت ببێت‬ ‫ئەو گۆڕەیە کە ئەم نوخبەیە ھەم بۆ کایەی‬ ‫بەکردەیەکی وێرانکارو ماش����ێنێکی گەورەی‬ ‫سیاس����ەت بەگش����تیی‌و ھەم بۆ سیاس����ەت‬ ‫بەرھەمھێنانی تاوانی گەورەو ھەمەجۆر‪ .‬ئەم‬ ‫خۆش����ی وەک چاالکییەک����ی ئینس����انیی‪،‬‬ ‫تێڕوانینە وامان لێدەکات کە بڵێین سیاسەت‬ ‫ھەڵیکەندوە‪ .‬لەدیدی ئەم نوخبەیەدا شتێک‬ ‫وەکو کردەیەکی ئینس����انیی پێویست‌و گرنگ‬ ‫بەناوی ژیانێکی گشتیی بابەتیی لەدەرەوەی‬ ‫فەش����ەل ناھێنێ����ت‪ ،‬بەڵکو وەک����و پڕۆژەی‬ ‫خاوەندارێت����ی ئەوان����دا بون����ی نیی����ە‪ ،‬بۆیە‬ ‫دەس����ەاڵتدارێتی نوخبەیەک ی����ان گروپێکی‬ ‫بەماف‌و ئەرکی خۆی دەزانێت لەناو سەرجەم‬ ‫کۆمەاڵیەتی یان دینی����ی دیاریکراو لەواقیعدا‬ ‫بوارەکان����ی دەرەوەی کاری سیاسییش����دا‬ ‫شکس����تدەھێنێت‪ .‬سیاس����ەت ش����تێک نییە‬ ‫بەش����ێوەیەکی ڕەھا ئامادەبێ����ت‌و تاکڕەوانە‬ ‫بتوانین توڕیبدەین‌و پش����تیتێبکەین‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بڕیار دەربکات‪.‬‬ ‫ئاکتێکە دەکرێت گرن����گ‌و ماناداری بکەین‪،‬‬ ‫لەب����ری کوش����تن‪ ،‬ژی����ان بەرھەمبھێنێت‪.‬‬ ‫رزگارکردنی سیاس����ەتیش لەھەمو کردەیەکی‬ ‫(‪)٥‬‬ ‫شکس����تخواردو بەگەڕاندنەوەی ئەو مانایانە‬ ‫ھەڵوەش����اندنەوەی ئەم دۆخە بەوە نابێت‬ ‫ب����ۆ سیاس����ەت دەبێت ک����ە بەمەس����ەلەی‬ ‫گەش����ە بەو وەھم����ە بدەین گوای����ە دەکرێت‬ ‫چاکەکاریی‌و ڕێکخس����تنێکی عەقاڵنیی ژیانی‬ ‫ئەم یان ئ����ەو کایە لەژێ����ر چەپۆکی کایەی‬ ‫گش����تییەوە گرێیئەدات‪ .‬ئەم����ەش ڕوانینێکە‬ ‫سیاسەت‌و لەژێر تەماح‌و شێوازی ئیشکردن‌و‬ ‫تیایدا ھاواڵتیان‪ ،‬بەڕۆشنبیران‌و ھونەرمەندان‌و‬ ‫فش����اری نوخبە سیاس����ییەکە داببڕین‪ .‬یان‬ ‫نوسەرانەوە‪ ،‬تەنھا نابن بە "تەماشاکەرێکی‬ ‫پێمانوابێت دەتوانین س����ەربەخۆیی بۆ فاڵن‬ ‫بێالی����ەن"‪ ،‬بەڵکو دەبن بە بەش����داربویەکی‬ ‫یان فیس����ار بوار بگەڕێنینەوەو بەدوریبگرین‬ ‫چاالکی ناو ژیانی گشتیی‪.‬‬ ‫لەستراتیژو میکانیزمەکانی کارکردنی کایەی‬ ‫سیاسەت لەکوردس����تاندا‪ .‬بەدەگمەن نەبێت‬ ‫(‪)٨‬‬ ‫ڕوبەرێکی کۆمەاڵیەتی س����ەربەخۆ لەدونیای‬ ‫گومان����ی تێ����دا نیی����ە پەیوەن����دی نێوان‬ ‫ئێم����ەدا بونی نیی����ە؛ زۆرب����ەی ھەرەزۆری‬ ‫ھاواڵتیی‌و دەوڵەت لەھەر واڵتێکدا لەالیەکەوە‬ ‫ئ����ەو ڕوبەران����ەش ک����ە ڕۆش����نبیران کارو‬ ‫بریتییە لەپەیمانێکی سیاسیی کە پەیوەندی‬ ‫قس����ەی تێدادەکەن ڕوب����ەری کۆنترۆڵکراو و‬ ‫نێوان خەڵک‌و دەسەاڵت رێکدەخات‪ .‬لەالیەکی‬ ‫ئاراستەکراو و دیسپلینکراون‪ ،‬بەدەیان ھێڵی‬ ‫دیارو نادیارەوە بەس����ێنتەرەکانی دەسەاڵتی بەکایەی سیاس����ەت دروستدەکەین‌و ئەگەری تریش����ەوە بریتییە لەو چوارچێوە یاس����ایی‌و‬ ‫سیاس����ییەوە گرێ����دراون‌و پارەی����ان تێ����دا ئەم مەس����ەلەیەش ھەی����ەو ئامادەیە‪ .‬بەڕای ئەخالقی����ی‌و ئیدارییان����ەش کە سیاس����ەت‬ ‫خەرجدەکرێت‪ .‬بۆ نمونە گەر کۆڕێکی سادە ئێم����ە قرتاندنی ئەو پەیوەندییە بەوە دەبێت کاریان تێدا دەکات‪ .‬بەش����ێوەیەکی گشتیی‬ ‫لەزانکۆدا بکەیت‪ ،‬لەم ی����ان لەو کتێبخانەدا بەشێکی گرنگی ھەوڵەکان تەرخانبکرێت بۆ پەیمانەکانی سیاس����ەت لەدونی����ای ئەمڕۆدا‬ ‫کۆببیتەوە‪ ،‬بۆ ئەم یان ئەو ڕۆژنامە بنوسیت‪ ،‬دەستکاریکردنێکی ڕیشەیی کایەی سیاسەت‌و ھاوچەش����نن‪ ،‬بریتین لەگەشەدانێکی ئابوریی‬ ‫لەم یان لەو ڤێس����تیڤاڵەدا بەشدارببیت‪ ،‬لەم س����نوردارکردنی ئەو کایەیە لەن����او ڕوبەرە تەندروس����ت‪ ،‬دابینکردنی خۆش����گوزەرانیی‪،‬‬ ‫تەلەفیزی����ۆن یان ئ����ەو ڕادی����ۆدا گفتوگۆت ئاس����ایی‌و قبوڵکراوەکانی کایەی سیاس����ەت دەستەبەرکردنی ئازادیی‪ ،‬زەمانەتی ئارامیی‬ ‫لەگەڵدا بکەن‪ ،‬بەکورتییەکەی ش����تێک نییە خۆیدا‪ ،‬بۆ رێگەگرتن لەوەی سیاسەت ببێت کۆمەاڵیەتی����ی‌و پاراس����تنی م����اڵ‌و موڵک‌و‬ ‫لەواڵتی ئێم����ەدا بەدەیان ڕایەڵ����ە بەکایەی بەخواس����ت‌و بەرژەوەندی شەخسیی‪ ،‬ببێت تەندروس����تیی‌و ژینگەی ھاونیش����تیمانیان‌و‬ ‫سیاس����ەتەوە گرێنەدرابێت‪ .‬بەتایبەتی ھەمو بەتاکە ئامراز‪ ،‬یان ئامڕازی ھەرە س����ەرەکیی ب����رەودان بەکولتورو ڕێزگرتنی جیاوازیی‌و‪...‬‬ ‫ئەو شوێنانەی کە سەرمایەی گەورەیان ھەیە پێش����کەوتنی کۆمەاڵیەتیی‪ ،‬رێگرتن لەوەی ھتد‪ .‬پەیمانی سیاسیی بەشێوەیەکی گشتی‬ ‫کۆمەکی مادیی گەورەی نوسەران‌و ڕۆشنبیران سیاس����ەت بگۆڕێت بۆ تاکە ھێزێک کە دونیا بریتییە لەتێرکردنی خواستە بنەڕەتییەکان‌و‬ ‫دەکەن‪ ،‬ش����وێنی ت����ەواو بەسیاس����یکراون‌و دابڕێژێتەوەو دروس����تبکات بەو ش����ێوەیەی گەرەنتی����دان بەھاواڵتیان ک����ە ئەم پەیمانانە‬ ‫بەشێکن لەئامڕازو ستراتیژییەتە تایبەتەکانی دەیەوێ����ت‪ ،‬ببێ����ت بەکایەی����ەک ک����ە بەبێ درۆ نین‪ .‬ھەرکاتێکیش سیاس����ەت نەیتوانی‬ ‫لێپرس����ینەوەو چاودێریکردن‌و کۆنترۆڵکردن دڵس����ۆزبێت بەرامب����ەر ب����ەم پەیمانان����ەو‬ ‫مانەوەی ئەو دۆخە لەکوردستاندا‪.‬‬ ‫کارب����کات‪ ،‬ببێ����ت بەتاک����ە ھێزێ����ک ب����ۆ خواس����تەکانی ھاواڵتیان����ی تێرنەکردو درۆی‬ ‫لەدونیایەکی لەو بابەت����ەدا بەرگرییکردن دەستکاریکردنی ھەمو پنتێکی ناو کۆمەڵگاو لەگەڵدا کردن‪ ،‬ئەوا درزێکی گەورە دەکەوێتە‬ ‫لەم بەھای ئیس����تاتیکی ی����ان دینیی یاخود سایکۆلۆژیاو کەسایەتیی تاکەکان‪ ،‬جۆرێکی نێ����وان خەڵک‌و دەس����ەاڵتەوە‪ .‬ئەم درزەش‬ ‫فەرھەنگیی‪ ،‬دەشێت لەنیەتێکی پاکەوە بێت‌و ھێجگار ش����ێواو لەسیاس����ەتی خودس����ازیی ی����ان بەریف����ۆرم چارەس����ەر دەکرێ����ت یان‬ ‫خاوەنەکەی لەزۆرێک لەگەمە ناشیرینەکانی دروس����تبکات‪ ،‬کۆمەڵگا بگۆڕێت بەبازاڕێکی بەش����ۆڕش‪ .‬ئەوەی دەستنیش����انی ئەگەری‬ ‫ناو کایەی ڕۆش����نبیریی ئێم����ەوە نەئااڵبێت‌و گ����ەورەو لەنێ����وان سیاس����ەت‌و بازرگانیی‌و ھەریەکێ����ک لەم دوان����ە دەکات دۆخێکی دو‬ ‫چەندان دەمامکی لەس����ەرنەبێت‪ ،‬بەاڵم ئەم دزیکردن����دا ھیچ مەس����افەیەک نەھێڵێتەوە‪ .‬سەرەیە‪ .‬لەس����ەرێکەوە بڕو ئامادەگیی ئەو‬ ‫بەرگرییکردن����ە بەدابڕاوی����ی لەکارک����ردن بۆ بەب����ێ ئەم ڕیفۆرم����ە رادیکاڵە سیاس����ییە‪ ،‬نوخبە سیاس����ییە بۆ گۆڕان‌و پیاداچونەوە‪،‬‬ ‫ھەڵوەش����اندنەوەی کایەی سیاس����یی‪ ،‬یان ڕوبەری ھەر ڕیفۆرمێکی دیکە ھێجگار بچوک‌و لەسەرێکی دیکەوە بڕو ئامادەگیی کۆمەڵگایە‬ ‫بەب����ێ بەگژاچونەوەیەک����ی بەردەوامی ئەو سنوردارو پەراوێزی دەبێت‪ .‬بەبێ ئەم پرۆژە بۆ یاخیبون‪.‬‬ ‫کایەیەو بەرگریکردنێکی درێژخایەن بەرامبەر سیاس����یی‌و کۆمەاڵیەتیی����ە گەورەیە‪ ،‬ھەمو‬

‫کۆمەڵگای ئێمە‬ ‫لەبەردەم ھەڕەشەی‬ ‫لەدەستدانی جڵەوی‬ ‫فەرمانڕەواتییدایە؛‬ ‫فەراغێکی گەورەی‬ ‫سیاسیی‌و قەیرانێکی‬ ‫قوڵی ئابوریی‌و‬ ‫بێمتمانەیەکی کەموێنە‬ ‫بەرھەمھاتوە‪ ،‬کە‬ ‫مەترسیی کوشندەی‬ ‫لەسەر دواڕۆژی‬ ‫سیاسیی‌و ئاشتیی‬ ‫کۆمەاڵیەتیی‬ ‫لەکوردستاندا‬ ‫دروستکردوە‬

‫(‪)٩‬‬ ‫کۆمەڵ����گای ئێم����ە لەبەردەم ھەڕەش����ەی‬ ‫لەدەس����تدانی جڵ����ەوی فەرمانڕەواتییدایە؛‬ ‫فەراغێک����ی گەورەی سیاس����یی‌و قەیرانێکی‬ ‫قوڵ����ی ئابوری����ی‌و بێمتمانەیەک����ی کەموێنە‬ ‫بەرھەمھاتوە‪ ،‬کە مەترسیی کوشندەی لەسەر‬ ‫دواڕۆژی سیاس����یی‌و ئاش����تیی کۆمەاڵیەتیی‬ ‫لەکوردستاندا دروستکردوە‪ .‬ئەم مەترسییەش‬ ‫دۆخێکی تێپ����ەڕ نییە‪ ،‬بەڵکو کێش����ەیەکی‬ ‫بونیادی‌و قوڵی سیستەمی دەسەاڵتدارێتییە‬ ‫لەکوردس����تانداو ڕاس����تەوخۆ لەن����او کایەی‬ ‫سیاسەت خۆشیەوە دێتەدەرەوە‪ .‬سادەترین‬ ‫ناوێک بۆ ئەم مەترسییە بەردەوامە فەشەلی‬ ‫تەواوی بکەرە سیاسییەکانە لەبەڕێوەبردنێکی‬ ‫عەقاڵنییانەو شەفافانەو دادپەروەرانەی واڵتدا‪.‬‬ ‫ئ����ەم نوخبەیە بەرەو ئ����ەوەش دەڕوات نەک‬ ‫نەتوانێت کۆمەڵگا کۆنترۆڵ‌و ئاراس����تەبکات‪،‬‬ ‫بەڵکو ئەو یەکێتییە نوخبەوییە ناوەکییەش‬ ‫لەدەس����تبدات کە س����تراتیژییەتی سەرەکیی‬ ‫پاراستنی دەسەاڵتی خۆی بوە‪ .‬بەڕای ئێمە‬ ‫چیدی نوخبەی دەس����ەاڵتداری کوردس����تان‬ ‫نەک ناتوانێت کێش����ەو قەیرانەکان چارەسەر‬ ‫بکات‪ ،‬بەڵکو خودی خۆی بوە بەکێش����ە بۆ‬ ‫سیاس����ەت‌و لەناو سیاسەتیشەوە بەکێشە بۆ‬ ‫سەرجەمی کایەکانی تری ناو کۆمەڵگا‪.‬‬ ‫(‪)١٠‬‬ ‫ل����ەم ج����ۆرە حاڵەتانەش����دا دو رێگ����ە‬ ‫لەبەردەم ھەم دەسەاڵت‌و ھەم خەڵکیشدایە‪،‬‬ ‫یەکەمی����ان ئەوەیە ک����ە سیاس����ەت بەمانا‬ ‫مادییەک����ەی لەفۆرمی س����ەرۆک‌و حکومەت‌و‬ ‫دەزگاکانیدا‪ ،‬دان بەشکس����تی خۆیدا بنێت‌و‬ ‫ھەڵوەش����اندنەوەی خۆی����ان ڕابگەیەنێ����ت‌و‬ ‫لەب����ری ئەمەش پەیمانێکی سیاس����یی نوێ‬ ‫لەنێوان دەسەاڵت‌و ھاواڵتیاندا دروستبکرێت‪.‬‬ ‫ئەم خۆھەڵوەش����اندنەوەیەش س����تراتیژێکە‬ ‫بۆئەوەی کۆمەڵگا دانەوەشێت‌و توندوتیژیی‬ ‫نەبێ����ت بەتاکە رێگایەک بۆ گۆڕانکاریی‪ .‬یان‬ ‫ئەوەتا دەستبەرداری دەسەاڵت نابێت‌و گوێ‬ ‫بەھی����چ نادات‌و لەڕێگای گەش����ەدان بەچەند‬ ‫گوتارێکی پۆپۆلیستیی‌و درۆزنانەی لەبابەتی‬ ‫دروس����تکردنی دەوڵەت‪ ،‬خۆی ئامادە دەکات‬ ‫بۆ پێکدادانێکی بەرفراوان لەگەڵ کۆمەڵگادا‪.‬‬ ‫ئ����ەم دو حاڵەتە دەش����ێت درێژخایەن بن‌و‬ ‫دەش����ێت کتوپڕیش ڕوبدەن‪ ،‬بەاڵم لەھەردو‬ ‫حاڵەتەکەدا بەپرۆسەیەکی دژواری سیاسیی‌و‬ ‫ئابوری����ی‌و س����ایکۆلۆژییدا تێپەڕدەبێ����ت‌و‬ ‫زەحمەتە بەبێ فشارو توندوتیژیی مەدەنیی‬ ‫دروستببێت‪.‬‬

‫پچڕاندنی پەیوەندیی‬ ‫نێوان کایەی سیاسیی‌و‬ ‫کایەی ڕۆشنبیریی‬ ‫لەکوردستاندا بەوە‬ ‫نابێت باس لەسیاسەت‬ ‫نەکەین‌و خۆمان‬ ‫لەڕەخنەکردنی‬ ‫بەردەوامی مەترسییە‬ ‫سەرەکییەکانی‬ ‫سیاسەت بۆ سەر‬ ‫کۆمەڵگا بەدور بگرین‪،‬‬ ‫ھاوکات بەوەش نابێت‬ ‫لەکێشە گەورەو‬ ‫سەرەکییەکانی کۆمەڵگا‬ ‫بەدوربین‌و پێمانوابێت‬ ‫دەتوانین لەدەرەوەی‬ ‫سیاسەتدا دونیایەکی‬ ‫تەریب‌و سەربەخۆ‬ ‫بەکایەی سیاسەت‬ ‫دروستدەکەین‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )516‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/2/16‬‬

‫‪15‬‬

‫الپه‌ڕه‌ی ته‌ندروستی‪ ،‬به‌سپۆنسه‌ری فه‌رمانگه‌ی ته‌ندروستی سلێمانی‬

‫چه‌ند به‌شێكی‌ نه‌خۆشخانه‌كان ‌ی سلێمان ‌ی‬ ‫له‌الیه‌ن رێكخراوێكی‌ هۆڵه‌ندیه‌وه‌ به‌ڕێوه‌ده‌برێت‬ ‫لەمەودوا بەمەبەستی بەڕێوەبردنی‬ ‫چەن���د بەش���ێكی نەخۆش���خانە‬ ‫هەستیارەكەی شاری سلێمانی كە‬ ‫نەخۆش���خانەی فریاكەوتنی خێرای‬ ‫نەشتەرگەرییە لەالیەن ڕێكخراوێكی‬ ‫جیهانیەوە بەڕێوەدەبرێ‪.‬‬ ‫بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی‬ ‫س���لێمانی گرێبەس���تێكی لەگ���ەڵ‬ ‫ڕێكخراوی پزیش���كانی بێ سنوری‬ ‫هۆڵەندی (‪ )MSF‬دا واژو كرد‪.‬‬ ‫بەپێی وتەی (د‪.‬میران محەمەد)‬ ‫كارەكە لەڕوی زانس���تیەوە دەبێت‌و‬ ‫س���ەرجەمی ئیش���وكارەكان لەژێر‬ ‫چاودێری تەندروس���تی س���لێمانیدا‬ ‫بەڕێوەدەچێت ‪.‬‬ ‫ئەو وتی‪" :‬بەپێی گرێبەس���تەكە‬ ‫ك���ە لەدیوان���ی تەندروس���تی‬ ‫س���لێمانی لەالیەن ئێمەو سەرۆكی‬ ‫ڕێكخراوەكەوە لەش���اری سلێمانی‬ ‫واژوی لەسەركرا‪ ،‬بۆ ماوەی یەك ساڵ‬ ‫هەریەك لەبەش���ەكانی (چاودێری‬ ‫وردو هۆڵ���ی پێش���وازی نەخۆش)‬ ‫لەن���او نەخۆش���خانەی فریاكەوتنی‬

‫شاری سلێمانیدا لەالیەن ڕێكخراوی‬ ‫ناوبراوەوە بەڕێوە دەبرێت "‪.‬‬ ‫وتیش���ی‪" :‬بەئامانجی كرانەوەی‬ ‫زیات���رو تێكەاڵوبونی زیاترە لەگەڵ‬ ‫واڵتان���ی پێش���كەوتوی دەرەوەدا‬ ‫ل���ەڕوی زانس���تی پزیش���كیەوە‬ ‫هەروەها بەرەوپێش���بردنی زیاتری‬ ‫ئاس���تی كوالیت���ی خزمەتگوزارییە‬ ‫پزیش���كی‌و تەندروس���تییەكانی‬ ‫نەخۆش���خانەی فریاكەوتنە‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئەوەی ئەم نەخۆش���خانەیە یەكێكە‬ ‫ل���ەو نەخۆش���خانانەی باش���ترین‬ ‫خزمەتگوزاری پزیشكی‌و تەندروستی‬ ‫پێش���كەش بەهاواڵتیانی س���نوری‬ ‫پارێزگای سلێمانی دەكات"‪.‬‬ ‫ڕێكخراوی پزیشكانی بێ سنوری‬ ‫هۆڵەن���دی (‪ )MSF‬ڕێكخراوێك���ی‬ ‫پزیش���كی جیهانی���ە‪ ،‬پێش���تریش‬ ‫لەژێ���ر چاودێ���ری بەڕێوبەرایەتی‬ ‫گش���تی تەندروس���تی س���لێمانیدا‬ ‫بەهەم���ان ش���ێوە كاری كردوە بۆ‬ ‫سەرپەرش���تیكردنی چەند بەشێك‬ ‫لەنەخۆشخانەكانی سنوری پارێزگای‬ ‫سلێمانی‪.‬‬

‫د‪.‬میران محەمەد‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری ته‌ندروستی سلێمانی ڕێكخراوی پزیشكانی بێ سنوری هۆڵەندی‬

‫چین‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫هۆكاران‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫رێگه‌ راسته‌كانی‌‬ ‫منداڵ‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫دروستبون‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ن‬ ‫ه‬ ‫‌ك‬ ‫ه‬ ‫كارد‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ك‬ ‫ده‌موچاو شتن‬

‫ی‬ ‫ی منداڵ خه‌ون ‌‬ ‫ره‌نكه‌ دروست كردن ‌‬ ‫هه‌مو هاوسه‌رێك بێت‪ ،‬به‌اڵم پێویست ‌ه‬ ‫هه‌ردوال ئه‌وه‌ بزانن ك ‌ه هه‌ندێ‌ هۆكار‬ ‫ك���ه‌ له‌هه‌ردوكیان هه‌ی���ه‌ كارده‌كات ‌ه‬ ‫سه‌ر پیتاندن له‌وانه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬كێشی‌ ژن‬ ‫ی كێشی‌ ژن پێش‬ ‫زۆرجار زیادبون ‌‬ ‫ی‬ ‫دوگیانی‌ كارده‌كات ‌ه سه‌ردروست بون ‌‬ ‫منداڵ‪.‬‬

‫ی‬ ‫به‌رده‌وام وه‌ك مانه‌وه‌ی‌ زۆر ل ‌ه بانو ‌‬ ‫‪ .2‬ژنان‌و پیاوان‬ ‫ی‬ ‫پێویسته‌ ئاگاداری‌ خواردنه‌كانیان حه‌مام‌و ئه‌و گه‌رمییه‌ی‌ كه‌ له‌كوشن ‌‬ ‫ی سه‌یاره‌هه‌یه‌و هه‌روه‌ها دانانی‌ الپتۆپ‬ ‫ب���ن به‌تایبه‌تی‌ ئ���ه‌و خواردنه‌وانه‌ ‌‬ ‫ی ده‌سك‪ .‬هه‌مو‬ ‫م���ادده‌ی‌ كافاینیان تێدایه‌ وه‌ك چاو له‌سه‌ر باوه‌ش و پانتۆ ‌‬ ‫ق���اوه‌ نابێت زۆر بخورێنه‌و‌ه هه‌روه‌ها ئه‌مانه‌ كارده‌كات ‌ه سه‌رپیتاندن‪.‬‬ ‫خواردنی ئاماده‌كراو و له‌قوتونراو‪.‬‬ ‫‪ .4‬ژنان و پیاوان‬ ‫دوركه‌وتن���ه‌وه‌ له‌جگه‌ره‌ كێش���ان‌و‬ ‫‪ .3‬پیاوان‪.‬‬ ‫ی ئه‌وه‌ بن خواردنه‌وه‌ی‌ كهول چونكه‌ كاریگه‌ریان‬ ‫پێویسته‌ پیاوان ئاگادار ‌‬ ‫به‌ركه‌وتنی‌ گون���ه‌كان به‌گه‌رمی‌ زۆرو هه‌یه‌ له‌سه‌ر پیتاندن‪.‬‬

‫ی سه‌وز‬ ‫چا ‌‬

‫ئامۆژگاریی‌‬ ‫هه‌فته‌‬

‫چای‌ س���ه‌وز زۆر مه‌خۆ‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه چای‌ س���ه‌وز‬ ‫ی ك��� ‌ه زۆر به‌س���ود‌ه‬ ‫یه‌كێك��� ‌ه ل���ه‌و خواردنه‌وان���ه‌ ‌‬ ‫ی هه‌رس‌و‬ ‫ی كێش‌و كێشه‌ ‌‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫كۆڵۆن‪ ،‬به‌اڵم ش���اره‌زایان باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌شدا كاتێك له‌س���ێ كوپ زیاتر ده‌خۆیت زیانت‬ ‫ی‬ ‫ی ئاره‌زو ‌‬ ‫ی نه‌هێش���تن ‌‬ ‫پێده‌گه‌یه‌نێ���ت‌و ئه‌بێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫خواردن‌و دابه‌زینی‌ په‌ستانی‌ خوێن‌و گێژبون‪.‬‬

‫ره‌نگه‌ هه‌موان شێوه‌ی‌ ده‌موچاو شتن‬ ‫به‌ئاسانی‌ وه‌ربگرن‪ ،‬به‌اڵم پێویسته‌ ئه‌وه‌‬ ‫بزان���ن چه‌ند رێگه‌یه‌كی‌ راس���ت هه‌یه‌ كه‌‬ ‫ئه‌و ش���ێوه‌ ده‌موچاو شتنه‌ ته‌ندروسته‌و‬ ‫پێست سودی‌ لێوه‌رده‌گرێت‪.‬‬ ‫‪ .1‬پێویس���ته‌ به‌پێی‌ جۆری‌ پێس���تی‌‬ ‫ده‌موچاوه‌ك���ه‌ س���ابون به‌كاربهێنرێ���ت‬ ‫(چه‌ور‪ ،‬وشك‪ ،‬هه‌ستیار) چونكه‌ كاتێك‬ ‫سابونی‌ ئاسایی‌ به‌كارئه‌هێنیت ده‌موچاو‬ ‫سود له‌و شتنه‌ ناكات‪.‬‬ ‫‪ .2‬رۆژانه‌ كاتێك ده‌موچاوت ده‌شۆیت‬ ‫پێویسته‌ خاولیه‌كه‌ تایبه‌ت به‌خۆت بێت‌و‬ ‫رۆژانه‌ ئه‌و خاولیه‌ بگۆڕیت‪ ،‬چونكه‌ خاولی‌‬ ‫كه‌ ته‌ڕ ئه‌بێت ئه‌بێته‌ جێگه‌ی‌ كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫میكرۆب‪.‬‬ ‫‪ .3‬كاتێك ده‌ته‌وێت ده‌موچاوت بشۆیت‬ ‫س���ه‌ره‌تا ده‌س���تت زۆر به‌جوانی‌ بشۆیت‬ ‫دواتر ده‌موچاوه‌كه‌‪.‬‬ ‫‪ .4‬كاتێ���ك پاكك���ه‌ره‌وه‌ی‌ ده‌موچ���او‬ ‫به‌كارئه‌هێنی���ت وه‌ك ده‌رمان���ی‌ البردنی‌‬ ‫میكیاج یان ه���ه‌ر پاككه‌ره‌وه‌یه‌كی‌ تری‌‬ ‫ده‌موچاو‪ ،‬پێویس���ته‌ له‌پ���اش ئه‌وه‌ ئاو‬ ‫به‌كاربهێنیت بۆش���تنی‌ ده‌موچاو‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌و ماددانه‌ ئه‌بێته‌ هۆی‌ وش���كبونه‌وه‌ی‌‬ ‫پێست‪.‬‬

‫منداڵه‌كه‌ت له‌رشك‌و ئه‌سپێ‌ بپارێزه‌‬

‫چ���ۆن منداڵه‌ك���ه‌ت له‌رش���ك‌و ئه‌س���پێ‌ ده‌پارێزی���ت‪ .‬كاتێك‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێك له‌منداڵه‌كانت رش���ك‌و ئه‌سپێی‌ ده‌بێت‪ .‬هه‌وڵبد‌ه جێگ ‌ه ‌‬ ‫ی به‌كارمه‌هێنن وه‌ك‬ ‫نوس���تنه‌كه‌ی جیابكه‌ره‌وه‌‪ ،‬كه‌لوپه‌لی‌ یه‌كتر ‌‬ ‫ش���انه‌و خاولی‌‌و دۆش���ه‌ك‌و به‌تانی‌‪ ،‬له‌كات���ی‌ یاریكردندا مه‌هێڵ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی توشبو له‌پاش شۆردن ‌‬ ‫س���ه‌ریان به‌ریه‌ك بكه‌وێت‪ ،‬جلی‌ كه‌س ‌‬ ‫له‌به‌ر هه‌تاو هه‌ڵبخه‌‪.‬‬

‫ئه‌مانه‌ ددانه‌كانت زه‌رد ده‌كه‌ن‬

‫ئای���ا ئه‌زانیت ئه‌مان���ه‌ ددانه‌كانت زه‌رد ده‌كه‌ن‪ .‬زۆر كه‌س كێش���ه‌ی‌ ئه‌وه‌یان‬ ‫هه‌ی���ه‌ كه‌ ددانه‌كانیان زه‌رد ده‌بێت ئه‌وه‌یش به‌هۆی‌ چه‌ند هۆكارێكه‌وه‌یه‌‪ .‬له‌وان ‌ه‬ ‫زۆرخواردنه‌وه‌ی‌ چاو قاوه‌‪ ،‬جگه‌ره‌كێشان‪ ،‬بۆماوه‌ هه‌ندێ‌ كه‌س زۆربه‌ی‌ ئه‌ندامانی‌‬ ‫خێزانه‌كه‌ی���ان ددانیان زه‌رده‌‪ .‬بۆئه‌وانه‌ی‌ كێش���ه‌ی‌ زه‌ردبونی���ان ددانیان هه‌یه‌‬ ‫پێویسته‌ رۆژانه‌ سێ‌ جار ددانه‌كانیان بشۆن دوای‌ هه‌مو خواردنه‌وه‌ی‌ چایه‌ك ئاو‬ ‫له‌ده‌م وه‌ربده‌یت‪ .‬هه‌مو شه‌ش مانگ جارێك سه‌ردانی‌ پزیشك بكه‌ن‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )516‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/2/16‬‬

‫دۆخی‌ ئێستای‌ هه‌رێم‬ ‫ده‌رفه‌تێك زیاتر ناسینی‌ سیستم‌و ریشه‌ قوڵه‌كانی‌ قه‌یرانه‌كان‬ ‫ئه‌بوبه‌كر عه‌لی‌‬ ‫چه‌ن���د مانگی‌ پێش ئێس���تا له‌ وتارێكدا‬ ‫له‌م���ه‌ڕ قه‌یران���ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێ���م‪،‬‬ ‫ئام���اژه‌م به‌وه‌ك���رد‪ ،‬ك���ه‌ ئ���ه‌م قه‌یران��� ‌ه‬ ‫له‌گه‌ ‌ڵ حه‌قیقه‌ت ‌ی واقیع ‌ی سیاس���ی‌ هه‌رێم‬ ‫روبه‌ڕوم���ان ده‌كاته‌وه‌‪ .‬دیوی‌ دوه‌م ‌ی دۆخ ‌ه‬ ‫سیاسیه‌كه‌ بێ‌ رتوش‌و بۆیاخ‌و وه‌ك ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫هه‌یه‌ ده‌بینین‪ ،‬ئ���ه‌م قه‌یرانه‌ هه‌مه‌الیه‌نه‌ ‌ی‬ ‫ئێس���تاش له‌گ���ه‌ ‌ڵ هه‌مو تاڵی‌‌و س���وێری‌‌و‬ ‫نه‌هامه‌تی‌‌و ئازاره‌كانی‌ له‌رو ‌ی ئه‌رێن ‌ی چۆ ‌ڵ‬ ‫نیه‌‪ ،‬زه‌نگێكی‌ هوشیاركه‌ره‌وه‌ی‌ ناخهه‌ژێن ‌ه‬ ‫ب���ۆ هه‌مو ئه‌وان���ه‌ی‌ خۆی���ان به‌خه‌مخۆر ‌ی‬ ‫ئاینده‌ی‌ ئه‌م گه‌ل‌و واڵته‌ ده‌زانن‌و ئومێدیان‬ ‫له‌ده‌ست نه‌داوه‌و تاقه‌چاره‌سه‌ریان گریان‌و‬ ‫هه‌ڵش���اخان‌و نه‌ف���ره‌ت نیه‌‪ .‬ئێس���تا ئێم ‌ه‬ ‫له‌به‌رده‌م واقیع ‌ی سه‌ختی‌ قه‌یرانی‌ ئابور ‌ی‬ ‫سیاسی‌ تێكه‌اڵو‪ ،‬كه‌ به‌درێژه‌كێشانی‌ قه‌یران ‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‌و ره‌نگه‌ ئاسایش���یش به‌دوا ‌ی‬ ‫خۆیدا بهێنێ‌‪ ،‬له‌ه���ه‌ركات زیاتر له‌به‌رده‌م‬ ‫واقیع��� ‌ی روتب���وه‌وه‌ ‌ی واڵته‌كه‌ماندای���ن‪،‬‬ ‫نوخبه‌ی‌ حوكمڕان هیچ ده‌رفه‌ت‌و ئامڕازێك ‌ی‬ ‫وا ‌ی له‌به‌رده‌س���تدا نه‌ماوه‌‪ ،‬تاكو به‌شێواز‌ه‬ ‫كۆن���ه‌كان‌و مه‌س���تانه‌‪ ،‬گۆران���ی‌ به‌بااڵ ‌ی‬ ‫واقیعێك���دا هه‌ڵبێت‪ ،‬كه‌ هێن���ده‌ ‌ی وێنه‌ ‌ی‬ ‫له‌به‌رگیراوه‌ی‌ واقی���ع بو‪ ،‬خود ‌ی واقیعه‌ك ‌ه‬ ‫نه‌بو‪ .‬ئێس���تا كات ‌ی ئه‌وه‌یه‌ به‌ش���ه‌ به‌ئاگاو‬ ‫لێپرس���راو‪ ،‬دڵس���ۆزه‌كه‌ ‌ی ناوه‌نده‌ فكری‌‌و‬ ‫ئه‌كادیمی‌‌و ئاینی‌‌و سیاس���یه‌كه‌ ‌ی كۆمه‌ڵگا‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌ر چه‌ندی���ن پرس و باب��� ‌هت‌و خاڵ ‌ی‬ ‫الواز ‌ی سیستمی‌ ئابوری‌‌و مۆدیلی‌ حوكمڕان ‌ی‬ ‫واڵت بوه‌س���تێت‌و ڕه‌خن���ه‌ ‌ی لێبگرێ���ت‌و‬ ‫بیخوێنێته‌وه‌و ش���یته‌ڵ ‌ی بكات‌و جێگره‌وه‌ ‌ی‬ ‫دواڕۆژی���ان بۆ بخاته‌ڕو‪ .‬كه‌ لێ���ره‌دا له‌ژێر‬ ‫چه‌ند ناونیش���انێكدا هه‌ندێ‌ ل���ه‌و بابه‌تان ‌ه‬ ‫زۆر به‌كورتی‌‌و راگوزه‌ری‌‌و ته‌نها بۆ له‌س���ه‌ر‬ ‫وه‌ستان‌و سه‌رنجدان ده‌خه‌ینه‌ رو‪.‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬ب ‌ێ ناوه‌ڕۆك كردن ‌ی حكومه‌ت‬ ‫یه‌كێ‌ له‌و پرس���یاره‌ جددیانه‌ ‌ی پێویست ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵگاو ده‌س���ته‌بژێره‌ لێپرس���راوه‌كه‌ ‌ی‬ ‫له‌خۆی‌ بكات ئه‌وه‌یه‌‪ :‬داخۆ به‌ڕاس���ت ئێم ‌ه‬

‫ش���تێكمان هه‌ی ‌ه به‌ن���اوی‌ حكومه‌ت؟ گه‌ر‬ ‫هه‌مان���ه‌ تاچه‌ند ناوه‌ڕۆك���ی‌ په‌یدا كردوه‌؟‬ ‫به‌ش���به‌حاڵ ‌ی خۆم ناڵێم هه‌ر له‌بنه‌ڕه‌ته‌و‌ه‬ ‫حكومه‌تمان نیه‌‪ ،‬به‌اڵم رێگا به‌خۆم ده‌ده‌م‬ ‫ك ‌ه بڵێم ئه‌وه‌ی‌ پێ���ی‌ ده‌وترێت حكومه‌ت ‌ی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان به‌مانا ‌ی وشه‌ هێنده‌ ‌ی‬ ‫له‌ئی���دار‌ه و ده‌س���ه‌اڵتی‌ خۆجێ���ی و ئه‌و‬ ‫ده‌سته‌واژانه‌و‌ه نزیكه‌‪ ،‬له‌حكومه‌ته‌وه‌ نزیك‬ ‫نیه‌‪ ،‬به‌واتاو ناوه‌ڕۆك ‌ه مه‌ده‌نی‌‌و یاس���ایی‌و‬ ‫سیاس���یه‌كه‌ی‌‌و به‌وجۆره‌ ‌ی له‌چوارچێوه‌ ‌ی‬ ‫سیستمێكی‌ هاوچه‌رخ ‌ی سیاسیدا پێویست ‌ه‬ ‫ببێت‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت س���ه‌ره‌تا ده‌بێت له‌گه‌ڵ‌ خۆماندا‬ ‫به‌ویژدان بی���ن‌و بڵێین نه‌بون���ی‌ ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫كوردس���تان وه‌ك چوارچێوه‌و قه‌واره‌یه‌ك ‌ی‬ ‫ده‌س���توری‌‌و نێوده‌وڵه‌ت���ی‌‌و دامه‌زراوه‌یی‪،‬‬ ‫ڕۆڵ���ی‌ هه‌ب���وه‌‪ ،‬له‌وه‌ی‌ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم‬ ‫به‌گوێره‌ ‌ی پێویست گه‌ش ‌ه نه‌كات‌و نه‌چێت ‌ه‬ ‫پێش‪ .‬به‌اڵم ئه‌م���ه‌ ن ‌ه هه‌مو چیرۆكه‌كه‌یه‌و‬ ‫نه‌ تاك���ه‌ هۆكاریش���ه‌‪ .‬چونك��� ‌ه له‌دۆخ ‌ی‬ ‫نیمچه‌ده‌وڵ���ه‌ت‌و فیدڕاڵیه‌ت���ی‌ فراوان��� ‌ی‬ ‫هه‌رێمیش���دا گه‌ر دو حیزب���ه‌ حوكمڕانه‌ك ‌ه‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ (‪ )25‬س���اڵی‌ راب���ردودا بڕوایان‬ ‫به‌چه‌مك���ی‌ حكوم���ه‌ت هه‌بوای���ه‌و هه‌وڵ ‌ی‬ ‫به‌هێزكردنی���ان بدایه‌‪ ،‬له‌ئێس���تادا خاوه‌ن ‌ی‬ ‫حكومه‌تێك��� ‌ی چه‌ندین ق���ات به‌ناوه‌ڕۆكترو‬ ‫گه‌شه‌كردوترو دامه‌زراوه‌یی تر ده‌بوین‪.‬‬ ‫به‌داخه‌وه‌ ش���ه‌ڕ ‌ی ناوخۆو دابه‌ش���بون ‌ی‬ ‫هه‌رێم‌و دواتر درێژه‌كێشان ‌ی ئه‌و دابه‌شبونه‌و‬ ‫ڕه‌نگدان���ه‌وه‌ خراپه‌كان���ی‌‪ ،‬كارێكیان كرد‪،‬‬ ‫ك���ه‌ حكوم���ه‌ت نه‌بێته‌ س���ه‌نته‌ری‌ بڕیار ‌ی‬ ‫كوردستانی‌ باشورو ناوه‌ندێك بۆ كه‌ڵه‌كه‌بون ‌ی‬ ‫تواناو ئه‌زمون ‌ه نیشتیمانیه‌كان‌و خه‌ماڵندن ‌ی‬ ‫ناس���نامه‌یه‌كی‌ نیش���تیمانی‌ یه‌كگرت���و‪.‬‬ ‫ئێس���تاش ئازار ‌ی روح ‌ی ئه‌و ساته‌وه‌خته‌م‬ ‫له‌بیرناچێت كه‌ له‌دانیش���تنێكدا وه‌فدێك ‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌تێكی‌ دراوس���ێ‌ له‌به‌رامبه‌ر وروژاندن ‌ی‬ ‫باس���ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم له‌الی���ه‌ن ئێمه‌و‌ه‬ ‫وتی���ان‪ :‬بۆچ ‌ی ئێوه‌ پێتان وای ‌ه حكومه‌تان‬ ‫هه‌ی���ه‌؟ وا مه‌زان���ن چونكه‌ ئ���ه‌وه‌ ‌ی ئێو‌ه‬ ‫به‌حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تانی‌ ده‌زانن‬ ‫ته‌نها ده‌زگایه‌كی‌ پار‌ه دابه‌شكردنی‌ حیزب ‌ه‬ ‫حوكمڕانه‌كانه‌و هیچی‌ تر!‬

‫گرێبه‌ستی‌ هه‌ڵه‌شه‌ی ‌ی‬ ‫له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج‬ ‫‪1‬‬ ‫ئه‌و هه‌ڵه‌و كێماسی‌‌و په‌له‌پڕوزێیه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس����تان له‌گرێبه‌س����ته‌‬ ‫نه‌وتیه‌كان����دا ك����راوه‌‪ ،‬خه‌ریك����ه‌‬ ‫له‌كه‌ركوكیش دوباره‌ ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ئاخر‬ ‫ئه‌وه‌ت����ه‌ی‌ داعش په‌یدا ب����وه‌و دواتر‬ ‫هاڤاناو بای‌ حه‌س����ه‌ن كه‌وتنه‌ ده‌ست‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم‌و رونتر پارتی‌ له‌ناو‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمدا‪ ،‬بێهیچ گرێبه‌ست‌و‬ ‫خۆماندو كردنێ����ك رۆژانه‌ ‪ 250‬هه‌زار‬ ‫به‌رمی����ل نه‌وت له‌و دو بیره‌وه‌ به‌بۆڕی‌‬ ‫كوردس����تاندا‪ ،‬ده‌ڕوات����ه‌ توركی����او‬ ‫داهاته‌كه‌شی‌ وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ كوردستان‬ ‫پینه‌و په‌ڕۆ‌و دیزه‌ به‌ده‌رخۆن ‌ه ده‌كرێ‌‪،‬‬ ‫پیترۆناسیونالیستی‌ كورد به‌وانه‌شه‌وه‌‬ ‫كه‌ گوای����ه‌ ئه‌زمونی‌ ده‌یان س����اڵه‌ی‌‬ ‫ئه‌وروپ����او ئه‌مه‌ریكایان هه‌یه‌ خه‌ریكه‌‬ ‫هه‌رچی‌ هه‌یه‌و نیه‌ ده‌یكه‌نه‌وه‌ به‌خوری‌‪،‬‬ ‫بیره‌كانی‌ كه‌ركوك گرێبه‌ستیان له‌سه‌ر‬ ‫واژو نه‌كراوه‌ ب����ه‌اڵم به‌هه‌مان رچه‌دا‬ ‫ده‌ڕۆن كه‌ پڕه‌ له‌كه‌ندو له‌ند‪ ،‬ئه‌و چه‌ند‬ ‫ساڵه‌ رۆیشتنی‌ نه‌وت‌و بڕه‌ پوڵێكی‌ ‪10‬‬ ‫ملی����ۆن دۆالری‌ وه‌ك ئه‌وه‌ وایه‌ مناڵ‬ ‫ژیر بكرێته‌وه‌‪ ،‬نه‌ك ئه‌وه‌ی‌ ش����ارێك‬ ‫دوای‌ س����ه‌ت ساڵ له‌سته‌م‌و تااڵنكاری‌‬ ‫ئێستا منه‌تی‌ ئه‌وه‌ی‌ به‌سه‌ردا بكرێ‌‪،‬‬ ‫پاره‌یان بۆ ناردوه‌‪ ،‬له‌راستیدا عه‌یبێكی‌‬ ‫گه‌وره‌یه‌ ئیداره‌ی‌ كه‌ركوك‌و حكومه‌تی‌‬ ‫كه‌رك����وك‌و الیه‌ن����ه‌ سیاس����یه‌كانی‌‬ ‫كه‌ركوك‌و له‌سه‌رو هه‌مویانه‌وه‌ یه‌كێتی‌‬ ‫نیشتمانی‌ كوردستان‪ ،‬ئه‌و سوكایه‌تی‌‬ ‫پێكردنه‌ قه‌بوڵ بكه‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر قه‌بوڵی‌‬ ‫كه‌ن خه‌ڵك هه‌قیانه‌ بڵێن ئه‌م ماسته‌‬ ‫مویه‌كی‌ تیایه‌ ‪.‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ئ����ه‌و گرێبه‌س����ته‌ پ����ڕ كێماس����ی‌‌و‬ ‫هه‌ڵه‌ش����ه‌ییانه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫لێره‌و له‌وێ‌ له‌گ����ه‌ڵ هه‌ندێ‌ كۆمپانیا‬ ‫به‌ستویه‌تی‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی‌ ژه‌نێڵ‬

‫ئینرجی‌‪ ،‬هه‌رێمی‌ كوردستان‌و خه‌ڵك ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستانیان له‌مه‌نگه‌نه‌ داوه‌و كورده‌كه‌‬ ‫ده‌ڵێ‌ " كاڵومان له‌سه‌ر نراوه‌ " به‌پێی‌‬ ‫ئه‌و گرێبه‌س����تانه‌ كۆمپانیاكان بونه‌ته‌‬ ‫هاوبه‌ش‌و خاوه‌ن����دار‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌ئێمه‌‬ ‫ده‌ڵێ‌ پیترۆناسیونالیس����تی‌ كورد له‌چ‬ ‫ش����پرزه‌یی‌‌و ناجۆریه‌كدا بوه‌‪ ،‬هه‌مان‬ ‫ش����پرزه‌ی‌ ‪31‬ی‌ ئ����اب‌و رێگری‌ كردن‬ ‫له‌سه‌رۆكی‌ پارله‌مان‌و هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی‌‬ ‫رێكه‌وتنی‌ حكومه‌تكاری‌ له‌گه‌ڵ گۆڕان‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئای����ه‌ به‌هه‌مان خێرایی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان‌و پیترۆناسیونالیسته‌كان‬ ‫ده‌توانن ئه‌و گرێبه‌س����ته‌ ته‌ڵه‌و داوانه‌‬ ‫هه‌ڵوه‌ش����ێننه‌وه‌‪ ،‬ك����ه‌ خێره‌كه‌ی‌ بۆ‬ ‫توركیاو كۆمپانیاكانه‌و دوكه‌ڵه‌كه‌شی‌‬ ‫بۆ خه‌ڵكی‌ كوردستان‪.‬‬

‫ئێمه‌ ئه‌وه‌نده‌ فیكرو هه‌ست ‌ی نیشتیمانیمان‬ ‫الب���و پێناس���ه‌ ‌ی حكومه‌ته‌كه‌م���ان له‌وان‬ ‫وه‌رنه‌گرین‪ ،‬به‌اڵم خۆ ئه‌وانیش له‌سه‌ر بۆش‬ ‫قس���ه‌یان نه‌ده‌كردو قسه‌كه‌ش���یان ڕاست ‌ی‬ ‫تێدابو‪ .‬ده‌نا حكومه‌ت ڕۆژ به‌ڕۆژ هه‌ژمون ‌ی‬ ‫په‌ی���دا ده‌ك���ردو وه‌زیری‌ دارایی حس���اب ‌ی‬ ‫ژمێریار ‌ی له‌گه‌ڵ‌ نه‌ده‌كراو وه‌زاره‌تی‌ سامان ‌ه‬ ‫سروش���تیه‌كان به‌مجۆره‌ به‌ڕێوه‌ نه‌ده‌براو‪،‬‬ ‫ئێس���تاش دۆخه‌ك ‌ه به‌م ش���ێوه‌ی ‌ه نه‌ده‌بو‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ ‌ی ئه‌م مامه‌ڵه‌ ناته‌ندروسته‌ش ‌ی له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫حكومه‌تدا كردوه‌‪ ،‬شتێكه‌ پێی‌ ده‌ڵێن حیزب ‌ی‬ ‫به‌سروش���ت دیناس���ۆر‪ ،‬ك ‌ه هه‌وڵ‌ ده‌ده‌ین‬ ‫وتارێك���ی‌ بۆ ته‌رخان بكه‌ی���ن‪ .‬ئێم ‌ه نابێت‬ ‫پێمان وابێ���ت حكومه‌تمان هه‌یه‌و دوچار ‌ی‬ ‫قه‌ی���ران بوه‌‪ ،‬به‌ڵك���و ه���ه‌ر له‌بنه‌ڕه‌ته‌و‌ه‬ ‫به‌ش���ێكی‌ گرنگ له‌قه‌یرانه‌كه‌ په‌یوه‌س���ت ‌ه‬ ‫به‌ناكامڵی‌ كلت���ور ‌ی حكومه‌تداری‌‌و الواز ‌ی‬ ‫ناوه‌ڕۆكی‌ حكوم���ه‌ت له‌ئه‌زمونی‌ حوكمڕان ‌ی‬ ‫كوردس���تاندا‪ .‬هه‌ربۆی���ه‌ چاره‌س���ه‌ر ‌ی‬ ‫ڕیش���ه‌یی‌و درێژم���اوه‌‪ ،‬دوای‌ رێوش���وێن ‌ه‬ ‫به‌په‌له‌كان بۆ دانه‌ڕوخان ‌ی دۆخه‌كه‌‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫له‌بیناكردن���ه‌وه‌ی‌ خود ‌ی ناوه‌ڕۆكی‌ چه‌مك ‌ی‬ ‫حكومه‌ته‌وه‌ ده‌ست پێبكات‪ ،‬چونكه‌ به‌ده‌ر‬ ‫له‌م ده‌س���تپێكه‌ ئه‌وه‌ی‌ ده‌كرێ���ت ده‌بێت ‌ه‬ ‫پینه‌و په‌ڕۆو درێژه‌دان به‌دۆخه‌كه‌ به‌ره‌نگ‌و‬ ‫بۆیه‌ك ‌ی تره‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێمه‌ كێش���ه‌ی‌ الواز ‌ی ناوه‌ڕۆك ‌ی چه‌مك ‌ی‬ ‫حكومه‌تمان هه‌یه‌‪ .‬چونكه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬حیزب ‌ه حكومڕانه‌كان له‌ماوه‌ی‌ رابردودا‬ ‫بێ‌ گوێدان���ه‌ تواناو پێویس���ت ‌ی حكومه‌ت‬ ‫له‌رێی‌ س���ه‌دان هه‌زار فه‌رمانبه‌ر ‌ی بێ‌ كارو‬ ‫بێ‌ ناونیش���ان‌و موچه‌خۆری‌ نایاساییه‌وه‌‪،‬‬ ‫باری���ان به‌جۆرێك قورس كردوه‌‪ ،‬به‌كرده‌و‌ه‬ ‫ببێت���ه‌ قاس���ه‌یه‌ك بۆ دابه‌ش���كردنی‌ پار‌ه‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ نادادپه‌روه‌رانه‌و ڕۆژ ‌ی بگات‬ ‫ب���ه‌م ڕۆژه‌‪ .‬واته‌ دو حیزب���ه‌ حوكمڕانه‌ك ‌ه‬ ‫حكومه‌تیان وه‌ك ئامڕازو وه‌سیله‌و ڕوكار ‌ی‬ ‫حیزب���ی‌ به‌كارهێن���اوه‌‪ ،‬بۆ س���ودوه‌رگرتن‬ ‫له‌هه‌ژاری‌‌و پێویس���ت ‌ی خه‌ڵ���ك‌و به‌حیزب ‌ی‬ ‫كردنیان به‌شێوازێكی‌ ناقانونی‌‌و خراپ‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئێم ‌ه چ���ۆن بڵێین حكومه‌تمان هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌كاتێك���دا به‌ك���رده‌وه‌ له‌كوردس���تاندا دو‬ ‫زۆنی‌ حیزب ‌ی كۆنترۆڵكراو و دو ده‌س���ه‌اڵت ‌ی‬

‫یه‌كێ‌ له‌و پرسیار‌ه‬ ‫جددیانه‌ ‌ی‬ ‫پێویسته‌ كۆمه‌ڵگاو‬ ‫ده‌سته‌بژێر‌ه‬ ‫لێپرسراوه‌كه‌ ‌ی‬ ‫له‌خۆی‌ بكات ئه‌وه‌یه‌‪:‬‬ ‫داخۆ به‌ڕاست ئێم ‌ه‬ ‫شتێكمان هه‌ی ‌ه‬ ‫به‌ناو ‌ی حكومه‌ت؟‬ ‫گه‌ر هه‌مانه‌ تاچه‌ند‬ ‫ناوه‌ڕۆكی‌ په‌یدا‬ ‫كردوه‌؟‬ ‫س���ه‌ربازی‌‌و ئه‌منی‌‌و دارایی‌و سیاسیشمان‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬وات ‌ه حكومه‌ت ده‌سه‌اڵت ‌ی ڕاسته‌قینه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌منی‌‌و سه‌ربازی‌‌و دارایی له‌ده‌ستدا نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫دو حیزب���ه‌ حوكمڕانه‌كه‌ له‌چه‌ندین س���اڵ ‌ی‬ ‫ڕابردودا ڕێكه‌وتون له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ داهات ‌ی‬ ‫گش���ت ‌ی چه‌ندی‌ بۆ ئه‌وان بێ���ت‌و چه‌ند ‌ی‬ ‫بۆ حكومه‌ت‌و چۆن دابه‌ش���بكرێت؟! دواتر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ به‌ناو ‌ی حكومه‌ته‌وه‌ تۆمار ده‌بێت‌و‬ ‫ب���ۆ پ���رۆژه‌و خزمه‌تگوزارییه‌ گش���تیه‌كان‬ ‫ته‌رخان ده‌كرێت‪ ،‬دیسانه‌و‌ه چۆن به‌سازان‬ ‫له‌رێ���ی‌ كۆمپانیا حیزبیه‌كان���ه‌وه‌ بێنه‌وه‌و‬ ‫ئه‌وه‌ش ببێت به‌رواڵه‌تێكی‌ زه‌قی‌ تااڵنكردن ‌ی‬ ‫ماڵ‌‌و سامانی‌ گش���تی‌‌و خراپ به‌كارهێنان ‌ی‬

‫ده‌سه‌اڵت‪.‬‬ ‫‪ .3‬س���یمایه‌كی‌ ت���ری ناحكومه‌ت��� ‌ی‬ ‫له‌حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێمدا درێژك���راوه‌ی‌ خاڵ ‌ی‬ ‫دوه‌مه‌‪ ،‬بێ‌ الیه‌ن نه‌بون���ی‌ داموده‌زگاكان ‌ی‬ ‫حكوم���ه‌ت‌و نه‌بون���ی‌ س���ه‌روه‌ری‌ یاس���او‬ ‫حوكم��� ‌ی دامه‌زراوه‌كان���ه‌‪ .‬حكومه‌ت وه‌ك‬ ‫یه‌ك له‌هێزو الیه‌ن‌و پێكهاته‌و هاواڵتیانه‌و‌ه‬ ‫نزیك نیه‌‪ .‬به‌كورت��� ‌ی حكومه‌ت ‌ی دو حیزب‬ ‫بوه‌و ئه‌وه‌ ‌ی له‌وان زیاد بوه‌‪ ،‬یاخود ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫بۆ په‌یداكردن ‌ی هه‌ندێ‌ ش���ه‌رعیه‌ت و راز ‌ی‬ ‫كردن ‌ی كات ‌ی جه‌ماوه‌ر كردویانه‌‪ ،‬ده‌ستیان‬ ‫لێ‌ شل كردوه‌‪ .‬له‌شوێنێ‌ پۆلیس‌و ئاسایش‌و‬ ‫پێش���مه‌رگه‌كه‌ی‌ به‌حیزب ‌ی كراو بێت‌و دادگا‬ ‫بێ‌ الیه‌ن‌و س���ه‌ربه‌خۆ نه‌بێت گه‌ر بڕیار ‌ی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیانه‌ش بدات ‪ ،‬جێبه‌ج ‌ێ نه‌كرێت‪،‬‬ ‫ده‌بێ���ت چ���ۆن بتوانین مان���ا ‌ی حكومه‌ت ‌ی‬ ‫به‌سه‌ردا ببڕین؟‬ ‫ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌ن ‌ێ له‌ماوه‌ ‌ی سااڵن ‌ی‬ ‫رابردودا ئه‌وه‌ی‌ كاراكته‌ر ‌ی سه‌ره‌كی‌ كایه‌ ‌ی‬ ‫بڕیاردان���ی‌ سیاس���ی‌‌و ئابوری‌‌و س���ه‌رباز ‌ی‬ ‫بوه‌‪ ،‬نوخبه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵتداری‌ حیزبی‌ بوه‌‪،‬‬ ‫نه‌ك حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێ���م‪ ،‬به‌مانایه‌كی‌ تر‬ ‫به‌ناو ‌ی حكومه‌ته‌وه‌ ش���ته‌كان كراون‪ ،‬نه‌ك‬ ‫حكومه‌تێك ‌ی یه‌كگرتو ‌ی راسته‌قین ‌ه له‌پشت‬ ‫كردنه‌كانه‌وه‌ بوبێت‪ .‬س���نور ‌ی حكومه‌تیش‬ ‫س���نوری‌ رێپێدراو ‌ی حیزبی ‌ه ده‌س���ه‌اڵتدار‌ه‬ ‫چه‌ك���داره‌كان ب���وه‌‪ .‬له‌زۆن��� ‌ه هه‌ژم���ون‬ ‫به‌سه‌رداكراوه‌كان ‌ی خۆیاندا‪ .‬هه‌مو ئه‌مه‌ش‬ ‫ئه‌و‌ه ده‌گه‌یه‌نێ‌ پێویس���ته‌ ئێم ‌ه له‌داهاتودا‬ ‫ببینه‌ خاوه‌ن ‌ی حكومه‌ت‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬بێ‌ ناوه‌ڕۆكردن ‌ی گه‌شه‌پێدان‬ ‫له‌س���ااڵنی‌ رابردودا زۆر باس له‌گه‌شه‌ ‌ی‬ ‫خێ���را ‌ی هه‌رێ���م ده‌ك���را‪ ،‬ئێم���ه‌ش وه‌ك‬ ‫هاواڵتی���ان دڵمان به‌و قس���ان ‌ه خۆش بو‪،‬‬ ‫یاخود هه‌ندێكمان له‌س���ایه‌ ‌ی مه‌به‌ستبون‬ ‫ب���ه‌و پاره‌و به‌رات���ه‌ی‌ له‌نه‌وته‌ك���ه‌ به‌رمان‬ ‫ده‌كه‌وت‪ ،‬ب���واری‌ بیركردنه‌وه‌مان له‌قواڵیی‬ ‫چه‌مكه‌كان‌و راستگۆیی دروشمه‌كان نه‌مابو‪،‬‬ ‫گه‌رچ ‌ی هه‌ن���دێ‌ چ���او ‌ی نه‌خه‌وتو‪،‬عه‌قڵ ‌ی‬ ‫ئێش���گر هه‌ب���ون‪ ،‬هه‌موانی���ان له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫نه‌بونی‌ ئاسۆیه‌كی‌ راسته‌قینه‌ ‌ی گه‌شه‌پێدان‬ ‫له‌سایه‌ی‌ تاك سه‌رچاوه‌یی داهات‌و ئۆردویه‌ك‬

‫له‌موچه‌خۆر ‌ی بێ‌ كار هوش���یار ده‌كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌و ده‌نگان ‌ه زۆر نه‌بیس���تران‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ره‌نگ ‌ه یه‌كێ‌ له‌وان ئێمه‌مانان بوبین‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌ئێس���تاداو ل���ه‌م قه‌یرانه‌دا كات ‌ی‬ ‫دانپیانان���ه‌ قورس���ه‌كانه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا كات ‌ی‬ ‫وه‌النان���ی‌ ته‌می‌ س���ه‌رچاوه‌ ‌ی هه‌ندێكمانه‌‪،‬‬ ‫ك ‌ه پڕوپاگه‌نده‌ ‌ی حیزبی‌ دروس���تی‌ كردبو‪.‬‬ ‫ئێس���تا له‌ه���ه‌ركات زیاتر ده‌رك���ه‌وت‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ناونراب���و گه‌ش���ه‌پێدان‪ ،‬ل���ه‌رو ‌ی‬ ‫زانس���تیه‌وه‌ هێن���ده‌ ‌ی گه‌ش���ه‌ (نمو) بو‬ ‫گه‌ش���ه‌پێدان (تنمیه‌) نه‌بو‪ ،‬گه‌ش ‌ه بو ك ‌ه‬ ‫له‌بااڵخانه‌ ب���ه‌رزه‌كان‌و ئوتێله‌كان‌و هه‌ند ‌ێ‬ ‫رواڵه‌ت ‌ی كۆمه‌ڵگای‌ مه‌س���ره‌فگه‌رادا خۆ ‌ی‬ ‫ده‌بینیه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ گه‌ش���ه‌پێدان پێش هه‌ر‬ ‫شتێ‌ گه‌شه‌پێدان ‌ی مرۆیی‌و په‌ره‌پێدان ‌ی توانا‬ ‫مرۆییه‌كان ‌ه له‌پێناو خۆبیناكردنه‌وه‌و دواتر‬ ‫واڵت بیناكردن���ه‌وه‌و راپه‌ڕی���ن‌و بوژانه‌وه‌و‬ ‫گه‌یشتن به‌كاروان ‌ی شارستانێت ‌ی پێگه‌یشتو‪.‬‬ ‫گه‌ش���ه‌پێدان به‌گێڕانه‌وه‌ی‌ (اعتبار) ده‌بێت‬ ‫ب���ۆ به‌های‌ كار ك��� ‌ه له‌كوردس���تان له‌رێ ‌ی‬ ‫به‌موچه‌خۆركردن���ی‌ نی���وه‌ی‌ كۆمه‌ڵ���گاو‬ ‫ناعه‌داله‌ت���ی‌‌و گه‌نده‌ڵ���ی‌‌و ده‌وڵه‌مه‌ن���د ‌ی‬ ‫سروش���ت دومه‌ڵ ‌ی هه‌ڵتۆقی���و و ناڕه‌واوه‌‪،‬‬ ‫زه‌بری‌ قورس��� ‌ی به‌ركه‌وت���وه‌‪ .‬ئێم ‌ه چۆن‬ ‫ده‌توانین باس له‌گه‌شه‌پێدانێكی‌ راسته‌قین ‌ه‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬له‌كاتێكدا زۆرب���ه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ ناومان‬ ‫نابو س���ه‌رمایه‌ ‌ی وه‌به‌رهێن���ان‪ ،‬له‌كه‌رت ‌ی‬ ‫خانوبه‌ره‌دا خرابوه‌ گه‌ڕ؟ چونكه‌ قازانجێك ‌ی‬ ‫خه‌یاڵ ‌ی ده‌كردو كاس���پیه‌كی‌ مشه‌خۆرانه‌و‬ ‫له‌هه‌ند ‌ێ روه‌و‌ه بێ‌ ئه‌رك‌و بێ‌ به‌رهه‌میشه‌‪.‬‬ ‫گه‌ش���ه‌پێدان به‌باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ به‌هاكان ‌ی‬ ‫مه‌س���ره‌فگه‌رایی به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ ترسناك‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگایه‌ك���ی‌ ت���ازه‌ س���ه‌رپێكه‌وتو ‌ی‬ ‫به‌جێماودا چۆن دێت ‌ه دی‌؟‬ ‫به‌كورت��� ‌ی له‌قۆناغی‌ داهات���ودا‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫رواڵه‌ته‌ فریوده‌ره‌كان ‌ی گه‌شه‌یه‌كی‌ سه‌ره‌تان ‌ی‬ ‫نه‌مانخه‌ڵه‌تێنێ‌ ‪ ،‬ك ‌ه باسی‌ گه‌شه‌پێدانمان‬ ‫كرد بزانین چۆن باس���ی‌ ده‌كه‌ی���ن‌و واتا ‌ی‬ ‫چی���ه‌و چ���ی‌ پێویس���ته‌و چ زه‌مانه‌تێكی‌‬ ‫ده‌وێت‪ ،‬ره‌نگ ‌ه یه‌ك ‌ێ له‌و شتانه‌ی‌ له‌قۆناغ ‌ی‬ ‫رابردودا له‌م روه‌وه‌ ئه‌نجام درابێت پرۆژه‌ ‌ی‬ ‫تواناسازی بوبێت‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫پەنالتیەک بۆ شارەوانی‌و شاگردەکەی‬ ‫دالوەر عەلی سۆفی کەریم‬

‫داو‬ ‫ل���ەڕۆژی‪٢٠١٥/١٠/٦‬‬ ‫لەژم���ارەی(‪ )٤٩٧‬ی هەفتەنام���ەی‬ ‫ئاوێنەدا بابەتێکمان لەژێر ناونیش���انی‬ ‫(عەرزوحاڵ���ێ بەلنگەوقوچ) خس���تە‬ ‫بەردی���دەی خوێن���ەران‌و ئەهل���ی‬ ‫مەملەکەت‌و بەرپرس���ان ئەگەر تاقەتی‬ ‫خوێندنەوەی���ان بوبێ���ت‪ ،‬کە باس���ی‬ ‫لەتێکچونی سیمای پایتەختی ڕۆشنیری‬ ‫ئەکرد ‪ ،‬وا زیاتر لەسێ مانگ تێئەپەڕێ‬ ‫نەک نقە لەکەس���ەوە نەهات بەڵکو وا‬ ‫لەخراپەوە ب���ەرەو خراپتر ئەڕوا‪ ،‬وەک‬ ‫بۆرە بەڵێنێکمان دابو ئەوا پەنالتیەک‬ ‫لێ ئەدەین بەرەو گۆڵەکەی شارەوانی‬ ‫بەتایب���ەت بەڕێوەبەرایەت���ی ئ���اوی‬ ‫‪3‬‬ ‫كاتی‌ خۆی‌ دكت����ۆ كه‌مال مه‌جید‪ ،‬سلێمانی‪.‬‬ ‫كورده‌و الم وایه‌ كه‌ركوكیه‌‪ ،‬كتێبێكی‌‬ ‫دەقی چیرۆکەکە‬ ‫زۆر توندی‌ له‌سه‌ر ناسیونالیستی‌ كورد‬ ‫لەهاوین���ی پارس���اڵدا لەگەڕەک���ی‬ ‫" ناسیونالیس����تی‌ نه‌وتی‌ " نوسی‌ بو‪،‬‬ ‫من هه‌س����تم كرد ئه‌وه‌ ناهه‌قی‌ كردنه‌ هەوارەب���ەرزە پ���رۆژەی گۆڕینی تۆڕی‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ كورد‪ ،‬هه‌ر ئه‌و ده‌م به‌كورتی‌ ئاو هاتە ئەنجامدان هەرچەندە لەکاتی‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ س����ه‌ركرده‌یه‌كی‌ دیاری‌ كورد خۆیدا تێبینی هەبوە لەسەر پرۆژەکە‪،‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌و كتێبه‌وه‌ " النفط واالكراد بەهەر سورەت دوای ماوەیەک بازبازێن‌و‬ ‫" قسه‌م كرد ئه‌ویش رای‌ وابو‪ ،‬كتێبه‌كه‌ تۆزهەڵمژی���ن هەرچۆنێ���ک بێ���ت تۆڕ‬ ‫ناهه‌قی‌ زۆری‌ تیایه‌‪ ،‬به‌داخی‌ زۆره‌وه‌ گۆڕرا‪ ،‬پرۆژەکە ناونرا تەواو بو‪ ،‬ئەوەی‬ ‫دوای‌ س����ااڵنێك خه‌ریكه‌ ده‌گه‌مه‌ ئه‌و لەهەمو ش���تێک سەیرو س���ەمەرەترە‬ ‫بڕوای����ه‌ی‌ دكتۆر كه‌مال مه‌جید ئه‌گه‌ر ئەوەیە‪ ،‬لەدو هەفت���ەی ڕابردودا تازە‬ ‫ناهه‌قیش����ی‌ كردبێ‌‪ ،‬هه‌قیقه‌تی‌ تیایه‌‪ ،‬بەت���ازە بەڕێوەبەرایەت���ی ئ���او داری‬ ‫ئه‌وه‌ بیس����ت‌و چوار س����اڵه‌ له‌بری‌ بۆ گۆڵمان بۆ قوت ئەکاتەوە لەسەر هەمان‬ ‫پێشه‌وه‌ رۆیشتن هه‌میشه‌ ده‌گه‌ڕێینه‌ پرۆژە‪ ،‬ئەگەر س���ەرۆکی ش���ارەوانی‬ ‫دواوه‌‪ ،‬كارێك����ی‌ ب����اش ده‌كه‌ین ده‌ی‌ یاخود هەر بەرپرس���ێکی ئەم ش���ارە‬ ‫خ����ه‌راپ‪ ،‬ش����ه‌ڕی‌ داع����ش ده‌كه‌ین‌و حەیاتە س���ەردانێکی جادەی سەرەکی‬ ‫له‌والش����ه‌وه‌ پوڵ‌و پ����اره‌ی‌ ئه‌م واڵته‌ ه���ەوارە بەرزە ب���کات‪ ،‬لەس���ەرەتای‬ ‫ده‌نێرین����ه‌ بانكه‌كان����ی‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬کۆاڵن���ی(‪ )٦٧‬لەگەڕەک���ی(‪ )٢١٨‬ی‬ ‫گرێبه‌سته‌كانیش به‌و جۆره‌ كراون كه‌ (ه���ەوارە بەرزە) دا هەڵوێس���تەیەک‬ ‫دواتر كاڵوی‌ تێنه‌ین‪ ،‬بیرمه‌ ئاش����تی‌ بکاو پێمان بڵێ���ت!! ئەگەر بەڕێزیان‬ ‫هه‌ورام����ی‌ گرێبه‌س����ته‌كانی‌ هه‌رێمی‌ ئ���ەو حاڵەتەی ئ���ەم گەڕەکەی قبوڵ‬ ‫به‌پێش����كه‌وتو ترین جۆری‌ گرێبه‌ست کرد‪ ،‬ئەوا نە ئێم���ە دەنگ‌و نە ئەوان‪،‬‬ ‫ناوده‌برد‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌شم به‌راورد كرد ل���ەدەروازەی کۆاڵن���ی ئام���اژە پێدراو‬ ‫داو زۆرێ���ک لەکۆاڵنەکانەکان���ی ت���ردا‬ ‫به‌‪24‬كاتژمێر كاره‌باكه‌ی‌ ‪.‬‬

‫کوتلەیەکی کۆنکرێت���ی بەئەندازەی‪٥٠‬‬ ‫‪ x٥٠‬سانتیمەترو بەرزی‪ ١٥‬سانتیمەتر‬ ‫قوت کراوەت���ەوە ئەمەندە دیاردەیەکی‬ ‫س���ەیرو ناقۆاڵبو ل���ەالم‪ ،‬وت���م یاران‬ ‫ئێم���ە بەمناڵی کاتێ���ک لەکۆاڵن یاری‬ ‫دوگۆڵیم���ان ئەکرد چەن���د بەردێکمان‬ ‫کۆم���ەڵ ئەکرد لەجیات���ی داری گۆڵ‪،‬‬ ‫تۆ بڵێ���ی ئەمە لەجێی ئ���ەو بەردانە‬ ‫بێت بەهۆی پێشکەوتنی تەکنۆلۆژیاوە‬ ‫بەکۆنکرێت دروس���تی بک���ەن تاتێک‬ ‫نەچێت! مناڵی گەڕەک عەزێت نەکێشن!‬ ‫کەوتمە ش���وێنی کارەک���ەو ئەو تیمەم‬ ‫دۆزیەوە کە س���ەرقاڵی جێەجێ کردنی‬ ‫ئەم توحفە هەندەسیە بون‪ ،‬لەیەکێک‬ ‫لەکۆاڵنەکاندا کاریان ئەکرد‪ ،‬پاش ساڵو‬ ‫و پرسیار لەسەرۆک تیم‪ ،‬فەرموی ئەو‬ ‫بەرپرس���یار نی���ە بەڕێوەبەرایەتی ئاو‬ ‫کۆمپانیاکەیانی ڕاسپاردوە‪.‬‬ ‫لەب���ەر ناقۆاڵیی بابەتەک���ە بڕیارم‬ ‫دا س���ەردانی بەڕێوەبەرایەت���ی ناوبراو‬ ‫بک���ەم‪ ،‬پ���اش چەن���د پرس���یارێک‬ ‫لەپرسگەوە چەند کەس���ێکی تر لەناو‬ ‫فەرمانگەکەدا‪ ،‬واڕێنمایی کرام کە ئەم‬ ‫پرسە الی بەڕێوەبەرە‪ ،‬چوینە خزمەت‬ ‫سکرتێرەکەی‪ ،‬کاکی سکرتێر ئەمەندە‬ ‫بەجدی دەس���تی ک���رد بەپرس���یارو‬ ‫لێکۆڵینەوە‪ ،‬لەناخا وام هەست کرد کە‬ ‫س���ەردانی جەنابی بەڕێوەبەرم لە کۆڵ‬ ‫ئەکەوێت هەر ئێستا بەڕێزیان سوارەم‬ ‫دوائەخەن‌و نەک ناهێڵن تەواوی بکەن‪،‬‬ ‫بگرە ئەوانەش کە تەواو بون یا قاڵبیان‬ ‫پێوەیە تەخت‌و تاراجیان تێک ئەدەن‪.‬‬ ‫کۆاڵنەکەم���ان بۆ ئەک���ەن بەمەڕمەڕ‪،‬‬ ‫بەاڵم مەخاب���ن وا دەرنەچ���و‪ ،‬بەڵکو‬ ‫دایەلۆگەکەم���ان بەم ج���ۆرە کۆتایی‬ ‫هات‪ .‬فەرموی(بب���ورە جەنابی مودیر‬ ‫لەکۆبونەوەی���ە)‪ .‬پێم نا لەجەرگم‌و وتم‬ ‫ئ���ەی چ���ۆن؟ ناکرێ بچین���ە خزمەت‬ ‫زاتێکی تر؟‬ ‫فەرم���وی بچ���ۆ بۆ الی بەرپرس���ی‬ ‫دیزای���ن‪ ،‬بەڵ���ێ چوینە خزم���ەت ئەو‬ ‫خانمەی بەرپرس���ی دیزاین بو‪ ،‬ئەوێش‬

‫ئەوەندە ڕەق‌و بێت���ام جوابی دایەوە‪،‬‬ ‫کە هەرگیز لەوەاڵمی خانمان نەئەچو‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی واباوە کە خانمان لەمامەڵە‬ ‫کردنیاندا لەپیاوان ناسکترو میهرەبان‬ ‫ترن‪ ،‬لەمەشا بێشانس بوین‪.‬‬ ‫کەس���ێکی تر ک���ە لەژورەکەدابو‬ ‫بەقس���ەکردنیدا وادەرئەکەوت ئەویش‬ ‫فەرمانب���ەری هەم���ان بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫بێ���ت‪ ،‬دیاربو کە بەزەی���ی بەتەمەن‌و‬ ‫س���ەری س���پیمدا هاتەوە خۆی خستە‬ ‫ناو پرس���ەکەوە‪ ،‬کەم���ێ لوتفی نواند‪،‬‬ ‫خانمی س���ارد کردەوەو تێیان گەیاندم‬ ‫پەیوەن���دی بەوانەوە نیەو ش���ارەوانی‬ ‫بەرپرس���ە‪ ،‬گوایە کۆاڵن���ەکان قیرتاو‬ ‫ئەکرێن‪ ،‬ئەو کوتلە کۆنکرێتیانە سەری‬ ‫قفڵەکانە بۆ ئەوەی نەبێ بەژێر پرۆژەی‬ ‫قیرڕێژ کردن���ی کۆاڵنەکانی گەڕەکەوە‪،‬‬ ‫ئەم بابەت���ە الی ئەندازیارێکە بەناوی‬ ‫کاک (کەی���وان) لەش���ارەوانی‪ .‬بەڵێ‬ ‫بەڕێکرام‪ ،‬پەیوەندیەکی تەلەفۆنیم کرد‬ ‫بەشارەوانیەوە هەواڵی کاکی ئەندازیارم‬ ‫لەبەدالە پرس���ی‌و وتی���ان فەرمو ئەوە‬ ‫تەلەفۆن���ی ژورەک���ەی‪ ،‬ئەو کەس���ەی‬ ‫وەاڵم���ی دایەوە ئ���ەو دەرنەچو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەکێش���ەکەی کۆڵیەوە وتی بەسەرچاو‬ ‫من پێی ڕائەگەیەنم‪ ،‬بەاڵم ئەم ئیش���ە‬ ‫پەیوەن���دی بە بەڕێوەب���ەری ئاو کاک‬ ‫(سەربەست عوسمان قادر)ەوە هەیە‪،‬‬ ‫بۆ س���بەینێ بەخ���ت یاوەرمان بو بەو‬ ‫دیدارە ش���اد بوین‪ ،‬بەاڵم خۆزگە هەر‬ ‫بەو ئاواتەوە بومایە کە ئەو زاتە ببینم‪،‬‬ ‫بەکوردی‌و بەکورتی‪ ،‬سکااڵکەم لەوەدا‬ ‫کورت کردەوە کە ئەو کوتلە کۆنکرێتیانە‬ ‫ئەبنە ئاستەنگ بۆ هاتوچۆی ئۆتۆمبێل‬ ‫خ���ۆ ئەگ���ەر ئۆتۆمبێل���ێ لەقەبارەی‬ ‫پاس���ێکی کۆس���تەردا بیەوێت بچێتە‬ ‫کۆاڵنێک���ەوە‪ ،‬ئەبێ���ت چەندجارێ���ک‬ ‫پاش‌وپێش بکات‌و نیشانەی لێبگرێتەوە‬ ‫ئەوس���ا ئەتوانێت بچێتە کۆاڵنەکەوە‪،‬‬ ‫لەم���ەش ناقۆاڵتر هات‌وچۆی ش���ەوە‬ ‫بۆ ڕێب���واران‌و ش���ۆفێران‪ ،‬ک���ە هیچ‬ ‫ڕەنگێکی فۆس���فۆری بەکارنەهاتوە بۆ‬

‫ئەوەی ڕێبواران‌و شۆفێران ئەم تەڵەی‬ ‫جەهەنەم���ە ببین���ن‪ ،‬ئ���ەوا خەتەرێک‬ ‫لەس���ەر هاتوچۆی ئۆتۆمبێل دروست‬ ‫ئ���ەکات‪ ،‬خەڵکی هەوارەبەرزە تاوانیان‬ ‫چیە ڕێگاو کۆاڵنەکانیان وا لێتەس���ک‬ ‫بکرێت���ەوەو بەبازبازێن هاتوچۆ بکەن‪،‬‬ ‫خەڵکینە تائێرە قس���ەی بەندەیە‪ ،‬لێی‬ ‫بەرپرسم‌و بەوپەڕی ئادابی گفتوگۆوە‬ ‫دواوم‪ ،‬وا قسەکانی ئەو بەڕێوەبەرەشتان‬ ‫ب���ۆ ئەگێڕم���ەوەو ئێوەو بەرپرس���انی‬ ‫مەملەکەت حاکم‌و بڕیاردەرن‪ ،‬فەرمون‬ ‫ببینن وەاڵمی ئەو زاتە‪:‬‬ ‫ئێم���ە ئ���ەو کۆنکرێتانەم���ان داناوە‬ ‫لەبەرئ���ەوەی س���ەری قفڵەکانمان���ە‪،‬‬ ‫شارەوانی بەنیازە ئەو کۆاڵنانە قیرتاو‬ ‫بکات‪ ،‬ئەوکاتە قفڵەکانمان ون ئەبێت‪،‬‬ ‫ئێمە ناتوانین لەبەرخاتری ئەوەی ئێوە‬ ‫بەئیسراحەت هاتوچۆ بکەن بژاردەیەکی‬ ‫ترمان هەبێ���ت بەڕۆژ چاوت���ان لێیەو‬ ‫ئ���اگاداری خۆت���ان بن‪ ،‬بەش���ەویش‬ ‫مەگ���ەر س���ەرخۆش بن‪ ،‬خ���ۆ ئەگەر‬ ‫بەسەرخۆش���یش لێبخوڕن‌و بەسەریانا‬ ‫بک���ەون‪ ،‬ئەوا دەس���تی خ���وا خۆش‪.‬‬ ‫ئەهل���ی مەملەکەت لە ئێوە ئەپرس���م‬ ‫بزان���ن بەڕێوەب���ەری لێهات���و‪ ،‬چۆن‌و‬ ‫بەچ دەس���ت‌وبردێ کێشەی هاواڵتیان‌و‬ ‫گەڕەکێک حەل ئەکات‪.‬‬ ‫ئێس���تا جەناب���ی بەڕێوەب���ەری‬ ‫ئ���او ب���ێ ڕەچاوکردن���ی بارودۆخ���ی‬ ‫مەملەک���ەت‌و قەیرانەکان بەنیازە مافی‬ ‫مەیخواردنیش���مان ل���ێ زەوت بکات‪،‬‬ ‫تۆ بڵێی ئەگەر دەس���ەاڵتێکی زۆرتری‬ ‫هەبوای���ە لەس���ەر چارەکێک���ی ف���ەڵ‬ ‫خوێنی ح���ەاڵڵ نەکردینایە‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫داواکارین ئەگەر شارەوانی خەمساردە‬ ‫لەلێپرس���ینەوە لەبەڕێوەبەرێ���ک ئەوا‬ ‫ئەمج���ارە پەنالتیەکەم���ان ئەگرین���ە‬ ‫پارێزگاو ئەنجومەنەکەی‌و بەسەردانێکی‬ ‫مەیدانی بۆ کۆاڵنەکان���ی هەوارەبەرزە‬ ‫بۆی���ان دەر ئەکەوێ���ت ش���ایانی ئەو‬ ‫ناڕێکیە نی���ن لەخزمەتگوزاریدا لەگەڵ‬ ‫کۆڵێ ڕێزو حورمەتمان‪.‬‬

‫کتێب‬

‫)‪ )516‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/2/16‬‬

‫‪17‬‬

‫دامه‌زرێنه‌ر ‌ی رێكخراو ‌ی شه‌فافیه‌تی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‪:‬‬

‫بنه‌بڕكردن ‌ی گه‌نده‌ڵ ‌ی پێویستی‌ به‌هه‌ڵوێست ‌ی ئاشكرای سیاسی‌ هه‌یه‌‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬

‫پیته‌ر ئایگن (‪)Peter Eigen‬‬ ‫له‌ساڵی‌ (‪ )1938‬له‌دایكبوه‌‬ ‫بڕوانامه‌ی‌ دكتۆرای‌ له‌مافناسیدا‬ ‫به‌ده‌ستهێناوه‌‬ ‫له‌(‪ )1993 - 1968‬له‌بانكی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی‌ كاریكردوه‌‬ ‫له‌ئایاری‌ (‪ )1993‬رێكخراوی‌‬ ‫شه‌فافیه‌تی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ دامه‌زراندوه‌‬ ‫له‌ساڵی‌ (‪ )2002‬رێكخراوه‌كه‌ی‌‬ ‫خه‌اڵتی‌ (كارل بریتلزمان)ی‌‬ ‫وه‌رگرتوه‌‬

‫ی زۆر‬ ‫سیاسه‌تمه‌داره‌كان به‌ڵێن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شتێك له‌دژ ‌‬ ‫ده‌ده‌ن به‌ئه‌نجامدان ‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ له‌زۆر كاتدا‬ ‫جگه‌ له‌چه‌نه‌بازی‌ چیتر نییه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی‬ ‫له‌چه‌ند ساڵی‌ رابردوشدا له‌بر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ره‌وشه‌ك ‌ه باشتر بێت‪ ،‬كه‌چ ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رێكخراو ‌‬ ‫خراپتر بوه‌‪ .‬دامه‌زرێنه‌ر ‌‬ ‫شه‌فافیه‌تی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ واده‌ڵێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫كتێبی‌ ت���ۆڕ‌ه جیهانییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پیته‌ر ئایگ���ن‌و وه‌رگێڕان ‌‬ ‫له‌نوس���ین ‌‬ ‫ئومێ���د عوس���مانه‌‪ ،‬ئ���ه‌م كتێب��� ‌ه‬ ‫ی توێژینه‌وه‌و‬ ‫ی ده‌زگا ‌‬ ‫له‌باڵوكراوه‌كان��� ‌‬ ‫باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ موكریانیی���ه‌‌و (‪)320‬‬ ‫ی‬ ‫الپه‌ڕه‌یه‌‪ .‬وه‌كو نوسه‌ر ده‌ڵێت‪ :‬ئه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌م كتێبه‌دا ده‌یه‌وێ���ت بیگێڕێته‌وه‌ تا‬ ‫ئاس���تێك چیرۆكی‌ خۆیه‌تی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی‬ ‫ده‌ڵێ���ت‪ :‬به‌ر له‌هه‌ر ش���تێك چیرۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ه���ه‌زاران مرۆڤ��� ‌ه ك��� ‌ه ه���ه‌ر رۆژه‌ ‌‬ ‫به‌پرسێكه‌وه‌ پابه‌ند ده‌بن‌و قه‌ناعه‌تیان‬ ‫ده‌یانگه‌یه‌نێته‌ ئه‌و‌هی‌ ك ‌ه ده‌سته‌یه‌كیان‬ ‫له‌پێناویدا خۆیان بكه‌ن ‌ه قوربانی‌"‪.‬‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵته‌وه‌ بۆ دژایه‌تی‌ گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫ی چه‌رده‌یه‌ك‬ ‫پیت���ه‌ر ئایگن به‌درێژای��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌باشور ‌‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی بانك ‌‬ ‫له‌خزمه‌ت ‌‬ ‫ئه‌مری���كاو ئه‌فریقا كاریك���ردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫ی له‌بانك ‌‬ ‫ێ ئاكامبونی‌ هه‌وڵه‌كان ‌‬ ‫یب‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تاوه‌كو به‌فه‌رمی‌ دژایه‌ت ‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی جیابونه‌و‌ه‬ ‫ی بكه‌ن‪ ،‬بڕی���ار ‌‬ ‫گه‌نده‌ڵ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌و رێكخراو‌ه ده‌دات‪ .‬دواترو له‌ئایار ‌‬ ‫(‪ )1993‬له‌گه‌ڵ هه‌ریه‌كه‌ له‌‪ :‬هنزیورگ‬ ‫ئلزهورست‪ ،‬جوگتنگ‪ ،‬فرتس هایمه‌ن‪،‬‬ ‫مای���كل هرش���من‪ ،‬كه‌م���ال حس���ێن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫دولوریس ئس���بانیول‪ ،‬ج���ۆرج مۆد ‌‬ ‫ی پ���ۆپ‪ ،‬فرانگ فۆگڵ‪،‬‬ ‫پارفت‪ ،‬جێرم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ش���ه‌فافیه‌ت ‌‬ ‫له‌ئه‌ڵمانی���ا رێكخ���راو ‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی‌ داده‌مه‌زرێنێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ش���ه‌فافیه‌تی‌ نێوده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫رێكخ���راو ‌‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تادا ته‌نها ژورێك‌و ته‌له‌فۆنێك‬ ‫ی‬ ‫ب���وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌ئێس���تادا خاوه‌ن��� ‌‬ ‫زیاتر له‌س���ه‌د دامه‌زراوه‌ی���ه‌ كه‌ به‌لق ‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی���ه‌كان ناوده‌برێ���ن‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ نزیكه‌ی‌ (‪ )120‬واڵتدا‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫هه‌یه‌و هه‌زاران كه‌سیش به‌ئامانج ‌‬ ‫رێكخراوه‌وه‌ پابه‌ندن‪.‬‬ ‫له‌بار‌هی‌ دامه‌زرێنه‌ران���ی‌ رێكخراوه‌كه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ئایگن ده‌ڵێت‪ :‬ئه‌و خاڵ ‌ه هاوبه‌ش���ه‌ ‌‬ ‫هه‌مومان���ی‌ كۆده‌ك���رده‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌بو ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئێم ‌ه كه‌سانێك بوین پێشتر به‌درێژای ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رزم���ان له‌ئاس���ت ‌‬ ‫ژی���ان پۆس���ت ‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی���دا هه‌ب���وه‌‪ ،‬یاخ���ود له‌و‬ ‫پۆسته‌دا ماوین‌و هه‌موشمان راسته‌وخۆ‬ ‫ی گه‌نده‌ڵییه‌و‌ه‬ ‫به‌ده‌س���ت ش���وێنكار ‌‬ ‫نااڵندومانه‌‪ ،‬جا ئ���ه‌و‌ه له‌یه‌كێكه‌وه‌ بۆ‬ ‫ی تر كه‌م یان زیاتر بوه‌‪ ...‬هه‌ر‬ ‫یه‌كێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌قلید ‌‬ ‫له‌سه‌ره‌تاو‌ه له‌گه‌ڵ نوێنه‌ران ‌‬ ‫ئه‌م جیهان ‌ه گه‌نده‌ڵه‌دا ویستومانه‌ له‌سه‌ر‬ ‫مێزێك دابنیش���ین‌و پێك���ه‌و‌ه بگه‌ین ‌ه‬ ‫چاره‌س���ه‌رێك‪ ...‬هه‌روه‌ها ویستومان ‌ه‬ ‫ی بناس���ێنین‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ی گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫سیس���تم ‌‬ ‫ی چه‌ن���د ده‌یه‌یه‌ك ‌ه‬ ‫ئه‌وان��� ‌هی‌ بۆ ماوه‌ ‌‬ ‫كه‌وتونه‌ت ‌ه تۆڕی‌ ئه‌ڵقه‌ی‌ به‌رتیله‌وه‌‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬ئاشكرای‌ ده‌كات رێكخراوه‌كه‌یان‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌م چوار بنه‌مایه‌ دامه‌زراندوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی بێده‌نگ ‌‬ ‫یه‌ك���ه‌م‪ :‬تیغكردنی‌ دی���وار ‌‬ ‫ی دابو‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫ی گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫ك ‌ه ئابڵوق��� ‌ه ‌‬ ‫ی تێروته‌س���ه‌ل له‌و بابه‌ت ‌ه‬ ‫به‌قسه‌كردن ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ڕوی‌ پیشه‌ییه‌وه‌‪ .‬دوه‌م‪ :‬دركپێكردن ‌‬ ‫ی گه‌نده‌ڵ���ی‌‌و پێناس���ه‌كردن‌و‬ ‫واقیع��� ‌‬ ‫ئاش���كراكردنی‌ ئه‌و كه‌موكوڕییانه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫ی نراون‪.‬‬ ‫ی دژ به‌گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫له‌هه‌نگاوه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ێیه‌م‪ :‬دامه‌زراندن���ی‌ هه‌ڤاڵبه‌ن���د ‌‬ ‫دژ به‌گه‌نده‌ڵ���ی‌‌و كۆكردن���ه‌وه‌ی‌ الیه‌ن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئاماده‌كردن��� ‌‬ ‫جۆراوج���ۆره‌كان‌و‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كان له‌پێن���او رێكخ���راو‌ه‬ ‫ی‬ ‫تازه‌كه‌دا‪ .‬چواره‌م‪ :‬سه‌رنجڕاكێش���ان ‌‬ ‫ماس���میدیاكان بۆ مه‌ترسی‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫ئاشكراكردنی‌ ئه‌و زیانانه‌ی‌ كه‌ به‌هۆیه‌و‌ه‬ ‫ی تاز‌ه‬ ‫ده‌كه‌ونه‌وه‌ به‌تایبه‌تیش له‌واڵتان ‌‬ ‫پێگه‌یشتو‪.‬‬ ‫ده‌سه‌اڵت‌و گه‌نده‌ڵی‌‌و شه‌فافیه‌ت‬ ‫ی‬ ‫رێكخ���راوی‌ ش���ه‌فافیه‌ت گه‌نده‌ڵ��� ‌‬ ‫ل���ه‌م دێ���ڕه‌دا چڕكردۆت���ه‌وه‌‪ :‬بریتی ‌ه‬ ‫ی ده‌س���ه‌اڵت له‌پێناو‬ ‫له‌ئیس���تغاللكردن ‌‬ ‫ی تایبه‌تدا‪ .‬به‌اڵم ئایگن بۆ‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن���د ‌‬ ‫ناساندنی‌ گه‌نده‌ڵی‌ رونكردنه‌وه‌ی‌ زیاتر‬ ‫ی‬ ‫ده‌دات‌و ده‌ڵێ���ت‪ :‬گه‌نده‌ڵ���ی‌ بنچینه‌ ‌‬ ‫له‌س���ه‌رده‌مه‌كه‌ماندا‬ ‫ی‬ ‫خراپ���ه‌كار ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌نوێنێت‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌دگاری‌ قێزه‌ون ‌‬ ‫ی له‌هه‌م���و جێگایه‌ك ئاش���كرا‬ ‫خ���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ڕیشه‌ ‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬دیس���ان به‌نزیكه‌ی ‌‬

‫ی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫گشت گرفته‌ پڕبایه‌خه‌كاندا بون ‌‬ ‫ی‬ ‫یاخ���ود به‌النیكه‌مه‌و‌ه ب���ۆ ئاڵۆزكار ‌‬ ‫ی نیی���ه‌‪،‬‬ ‫ده‌گۆڕێ���ت ك��� ‌ه چاره‌س���ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ناوچ ‌ه هه‌ژاره‌كان ‌‬ ‫ش���وێنكاری‌ خۆ ‌‬ ‫جیهاندا به‌جێده‌هێڵێت‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫ی نه‌گبه‌تی‌‌و‬ ‫ك ‌ه ملیۆنان مرۆڤ گیرۆده‌ ‌‬ ‫ه���ه‌ژاری‌‌و نه‌خۆش���ی‌‌و ملمالن���ێ‌‌و‬ ‫ی به‌رب���ه‌ری‌‌و‬ ‫ی ئیس���تغالل ‌‬ ‫فۆرمه‌كان��� ‌‬ ‫زۆرداریانه‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئایگن‌و چۆنێت ‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌هه‌وڵه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌نده‌ڵی‌‪ ،‬له‌پێش���ه‌ك ‌‬ ‫روبه‌ڕوبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كتێبه‌كه‌دا س���ه‌رۆك كۆماری‌ پێشو ‌‬ ‫ئه‌ڵمانی���ا ریچارد ڤۆن ڤایتستیس���كه‌ر‬ ‫ی‬ ‫به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ ‌‬ ‫نوس���یویه‌تی‌‪:‬‬ ‫گه‌نده‌ڵ���ی‌ به‌ته‌نیا واتای‌ ئه‌و‌ه نیی ‌ه ك ‌ه‬ ‫په‌نا بۆ كوته‌كه‌ ئه‌خالقییه‌كان له‌ڕویدا‬ ‫ی‬ ‫ی خۆمان به‌س���اكار ‌‬ ‫ببرێت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫بكه‌ین��� ‌ه خواپه‌رس���ت‪ ،‬به‌ڵك���و ئه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫پێویس���تی‌ به‌راگرتنی‌ ئیستغاللكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆپه‌رستانه‌ی‌ ده‌سه‌اڵت‌و یارمه‌تیدان ‌‬ ‫بێده‌س���ه‌اڵته‌كان هه‌یه‌ بۆ گه‌یشتنیان‬ ‫ی كه‌ بۆیان مس���ۆگه‌ر‬ ‫ب���ه‌و ده‌رفه‌تانه‌ ‌‬ ‫ده‌كرێ���ت‪ .‬ئه‌م���ه‌ش ئه‌ركێك���ه‌و‬ ‫ی هاواڵتیاندای���ه‌‪،‬‬ ‫ی ئێم���ه‌ ‌‬ ‫له‌ئه‌س���تۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاس���او له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫شه‌فافیه‌ت‌و دادوه‌رییه‌وه‌‪.‬‬

‫هه‌رچی‌ پڕۆژه‌و‬ ‫فه‌رمانڕه‌وا‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانه‌ ك ‌ه‬ ‫شیاوی‌ به‌رتیلخۆرین‬ ‫كاروباره‌كانیان به‌چاك ‌ی‬ ‫ده‌ڕوات‪ ،‬ئه‌وانه‌ش‬ ‫كه‌ به‌ده‌ست غه‌م‌و‬ ‫كڵۆڵییه‌وه‌ ده‌ناڵێنن‬ ‫خه‌ڵكی‌ واڵته‌كه‌ن‌و‬ ‫هه‌روه‌ها نه‌وه‌كانی‌‬ ‫داهاتون‬ ‫ی ئ���ه‌و ده‌وڵه‌تان���ه‌ی‌ ك��� ‌ه‬ ‫سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫خاوه‌نی‌ سه‌نته‌ری‌ سه‌ركردایه‌تیكردنن‪،‬‬ ‫دیس���ان بنه‌ماكانی‌ دیموكراسیه‌ت الواز‬ ‫ده‌كات‌و له‌الیه‌ن تاوانی‌ سیس���تماتیك‌و‬ ‫تیرۆریشه‌وه‌ ده‌قۆزرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ب���ڕوای‌ نوس���ه‌ر زه‌ره‌رمه‌ندی‌ یه‌كه‌م‬ ‫ی هاواڵتیان���ن‪ ،‬له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫له‌گه‌نده‌ڵ��� ‌‬ ‫ده‌ڵێ���ت‪ :‬هه‌رچی‌ پ���ڕۆژه‌و فه‌رمانڕه‌وا‬ ‫ی‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان��� ‌ه ك��� ‌ه ش���یاو ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رتیلخۆری���ن كاروباره‌كانیان به‌چاك ‌‬ ‫ده‌ڕوات‪ ،‬ئه‌وان���ه‌ش ك��� ‌ه به‌ده‌س���ت‬ ‫ی‬ ‫غ���ه‌م‌و كڵۆڵییه‌و‌ه ده‌ناڵێن���ن خه‌ڵك ‌‬ ‫واڵته‌كه‌ن‌و هه‌روه‌ها نه‌وه‌كانی‌ داهاتون‪.‬‬ ‫ی ئ���ه‌م جۆر‌ه‬ ‫دی���ار‌ه گه‌نده‌ڵی‌ بناغه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫سیس���تمانه‌یه‌و بۆ ئه‌وه‌ش ك ‌ه پڕۆژه‌ ‌‬ ‫نائه‌قاڵنی‌ بس���ه‌پێنرێن ئه‌وا پێویست ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی تایبه‌ت ‌‬ ‫پاره‌یه‌كی‌ زۆر بچێته‌ گیرفان ‌‬ ‫ی بڕیارن‪.‬‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ ك ‌ه خاوه‌ن ‌‬

‫گه‌نده‌ڵی‌ له‌رۆژهه‌اڵت‌و رۆژئاوا‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌ڵمانیه‌‪ ،‬به‌شێك ‌‬ ‫نوسه‌ر كه‌ بۆ خۆ ‌‬ ‫ی كتێبه‌ك���ه‌ی‌ ته‌رخانكردو‌ه بۆ‬ ‫تایبه‌ت ‌‬ ‫باس���كردن له‌گه‌نده‌ڵ���ی‌ له‌واڵته‌كه‌یدا‪،‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ك ب���ه‌ به‌ڵگه‌و‌ه ئ���ه‌و بۆچون ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ره‌تده‌كات���ه‌وه‌ ك ‌ه پێیوای���ه‌ گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫ته‌نه���ا له‌جیهان���ی‌ س���ێیه‌مدا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌و‌ه ده‌ڵێ���ت‪ :‬هه‌رچ���ی‌ ئه‌و‬ ‫وته‌یه‌ی��� ‌ه ك��� ‌ه تاوه‌كو ئه‌مڕۆ هێش���تا‬ ‫ی دوب���اره‌ ده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫به‌به‌رده‌وام ‌‬ ‫ی‬ ‫گوای���ه‌ په‌نابردن بۆ به‌رتی���ل‌و پێدان ‌‬ ‫ی زۆردارو‬ ‫به‌خش���یش به‌ده‌س���ه‌اڵتداران ‌‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ران بوه‌ته‌ ش���تێكی‌ ته‌قلیدو‬ ‫ی س���ێیه‌م‪ ،‬ئه‌و‌ه نه‌ك هه‌ر‬ ‫باو له‌جیهان ‌‬ ‫مایه‌ی‌ بێزاری‌ مرۆڤ‌و له‌راستیش���ه‌و‌ه‬ ‫دوره‌‪ ،‬بگره‌ به‌ساده‌ییش هه‌ڵه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی به‌ته‌نها‬ ‫نوسه‌ر رونیده‌كاته‌و‌ه گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫ی نییه‌‪ ،‬به‌ڵك���و ده‌بێت ‌ه‬ ‫ی ئاب���ور ‌‬ ‫زیان ‌‬ ‫ی ت���اوان‌و تیرۆر‪،‬‬ ‫ه���ۆی‌ س���ه‌رهه‌ڵدان ‌‬ ‫ی‬ ‫شه‌ش بنه‌ماكه‌ ‌‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێ���ت‪ :‬گه‌نده‌ڵی‌ پڕۆژ‌ه‬ ‫به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫مه‌زنه‌كان خاپ���ورده‌كات‌و كێبڕكێكردن‬ ‫ده‌ش���ێوێنێت‪ ،‬كارده‌كات��� ‌ه س���ه‌ر نوسه‌ر رایده‌گه‌یه‌نێت بۆ بنه‌بڕكردنی‌‬

‫گه‌نده‌ڵ����ی‌ یاخ����ود به‌النیكه‌مه‌وه‌ بۆ‬ ‫به‌رته‌س����ك كردن����ه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵ����ی‌‬ ‫له‌نێ����و ه����ه‌ر ده‌وڵه‌تێك����دا‪ ،‬ش����ه‌ش‬ ‫بنه‌مای‌ پێویس����ت ه����ه‌ن‪ ،‬كه‌ بریتین‬ ‫ل����ه‌‪ :‬پێویس����ته‌ س����ه‌رانی‌ سیاس����ی‌‬ ‫هه‌ڵوێستێكی‌ دژ به‌گه‌نده‌ڵی‌ به‌ئاشكرا‬ ‫وه‌ربگ����رن‪ ،‬بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ مه‌س����ه‌له‌كه‌‬ ‫ته‌نیا قس����ه‌ی‌ س����ه‌رزاره‌كی‌ نه‌بێت‪.‬‬ ‫دوه‌م پێویسته‌ له‌به‌رنامه‌ی‌ حكومیدا‬ ‫ستراتیژێكی‌ دژ به‌گه‌نده‌ڵی‌ دابنرێت‌و‬ ‫جێگ����ه‌ی‌ جێبه‌جێكردن بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ی په‌یوه‌ست بێت به‌سه‌رله‌نوێ‌‬ ‫بۆ خۆ ‌‬ ‫داڕش����تنه‌وه‌ی‌ ئی����داره‌و فه‌رمانگ����ه‌‬ ‫فه‌رمیی����ه‌كان وه‌كو خاڵی‌ س����ێیه‌م‪.‬‬ ‫دیسان له‌هه‌مانكاتدا یاسای‌ هاوڕه‌وت‬ ‫به‌مه‌ دابنرێت‌و جێبه‌جێ‌ بكرێت‪ .‬خاڵی‌‬ ‫پێنجه‌م پێویس����ته‌ دانیشتوان به‌ئاگا‬ ‫بهێنرێنه‌وه‌و ده‌فه‌رتیان پێیبدرێت بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ بگه‌نه‌ زانیارییه‌ پێویستییه‌كان‪.‬‬ ‫س����تونی‌ شه‌ش����ه‌م له‌وه‌دای����ه‌ ك����ه‌‬ ‫دامه‌زراوه‌كان‪ ،‬ئه‌ركیان له‌بنه‌بڕكردنی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵیدا خۆی‌ ببینێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و ش����ه‌ش بنه‌مای����ه‌ تایبه‌ت����ن‬ ‫به‌ده‌س����ه‌اڵت‪ ،‬س����ه‌باره‌ت به‌رۆڵ����ی‌‬ ‫هاواڵتیانی����ش‪ ،‬نوس����ه‌ر ده‌ڵێ����ت‪:‬‬ ‫پێویس����ته‌ كۆمه‌ڵگا خۆی‌ له‌گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫به‌كۆمه‌ڵێ����ك ئام����ڕازی‌ جۆراوج����ۆر‬ ‫بپارێزێت‪ ،‬له‌وانه‌‪ :‬یاس����او دامه‌زراوه‌و‬ ‫به‌ڵگه‌و ئ����ه‌و به‌هایانه‌ی‌ كه‌ هه‌مویان‬ ‫پێك����ه‌وه‌ هه‌روه‌كو ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌پارچه‌‬ ‫مۆزاییكێدا هه‌ی����ه‌‪ ،‬گرێدراون‪ .‬دوه‌م‪:‬‬ ‫ش����ه‌قڵی‌ یه‌كالكه‌ره‌وه‌و چاره‌نوسساز‬ ‫له‌وه‌دایه‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌ هه‌ڵس����وڕاو كارا‬ ‫بێت‪ ،‬هه‌روه‌ها مرۆڤه‌كان له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫چوارچێوه‌ی‌ ده‌س����ته‌بژێری‌ حكومی‌‌و‬ ‫جیهان����ی‌ پاره‌و كار ده‌روه‌س����ت بن‌و‬ ‫ئاماده‌ییان تێدابێت بۆ به‌شداریكردن‬ ‫له‌دانان����ی‌ سیس����تمی‌ راس����تبونه‌وه‌‬ ‫له‌ئاس����تی‌ نیش����تیمانیدا‪ ،‬ج����ا ئه‌و‬ ‫به‌شداربوه‌ هاواڵتییه‌كی‌ ساده‌ یاخود‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌ دامه‌زراوه‌ی����ه‌ك بێت‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ دامه‌زراندنی‌ سیس����تمی‌ له‌م‬ ‫جۆره‌ پێویستی‌ به‌كۆمه‌كی‌ دانیشتوان‌و‬ ‫پشتیوانی‌ كردنی‌ به‌رفراوانیانه‌‪.‬‬ ‫لیستی‌ واڵته‌ گه‌نده‌ڵه‌كان‬ ‫رێكخ���راوی‌ ش���ه‌فافیه‌تی‌ نێوده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫له‌س���اڵی‌ (‪ )1995‬ده‌س���تیكرد‬ ‫به‌باڵوكردنه‌وه‌ی‌ لیس���تێك كه‌ ئاس���تی‌‬

‫گه‌نده‌ڵی‌ له‌واڵتانی‌ جیهاندا له‌خۆگرتبو‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تادا ته‌نه���ا (‪ )42‬ده‌وڵه‌ت���ی‌‬ ‫له‌خۆگرتب���و‪ ،‬به‌اڵم له‌س���اڵی‌ (‪)2002‬‬ ‫لیس���ته‌كه‌ گه‌یش���ته‌ چڵه‌پۆپه‌و (‪)120‬‬ ‫واڵتی‌ تێدابو‪ .‬به‌مه‌به‌ستی‌ تۆكمه‌كردنی‌‬ ‫لیس���ته‌كه‌ش‪ ،‬له‌س���اڵی‌ (‪)1997‬‬ ‫ه‌وه‌‪ ،‬له‌نێ���و ش���ه‌فافیه‌تی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫لیژنه‌یه‌ك���ی‌ ئاراس���ته‌كار دام���ه‌زرا‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌وته‌ی‌ نوس���ه‌ر "ئه‌ندامه‌كانی‌ زانایانی‌‬ ‫خاوه‌ن ئه‌زمون بون‌و به‌شێوه‌یه‌كی‌ توند‬ ‫ره‌خنه‌یان له‌كاره‌كانم���ان ده‌گرت‪ .‬ئه‌م‬ ‫لیژنه‌یه‌ چاودێ���ری‌ كاره‌كانمان ده‌كه‌ن‌و‬ ‫زۆریش دوچ���اری‌ مش���تومڕی‌ توندیان‬ ‫كردوینه‌ته‌وه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌مه‌ش���ه‌ وایكردوه‌‬ ‫پڕۆژه‌ی‌ پێڕستی‌ درك پێكردنی‌ گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫به‌ره‌و پێشكه‌وتنی‌ به‌رده‌وام به‌رێت"‪.‬‬ ‫ئایگن رونیده‌كاته‌وه‌ ئ���ه‌و واڵتانه‌ی‌ كه‌‬ ‫به‌پله‌ی‌ یه‌كه‌م روی تێده‌كه‌ن‪ ،‬ساده‌ترین‬ ‫مه‌رج���ه‌ س���ه‌ره‌تاییه‌كانی‌ پێویس���ت‬ ‫به‌سیستمی‌ نیشتیمانییان بۆ راستبونه‌وه‌‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬ك���ه‌ بریتی���ن ل���ه‌‪ :‬حكومه‌ت���ه‌‬ ‫هه‌ڵبژێردراوه‌ دیموكراس���یه‌كان‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫دابه‌ش���كردنی‌ ته‌قلیدی‌ ده‌س���ه‌اڵته‌كان‬ ‫ب���ۆ یاس���ادانان‪ ،‬راپه‌ڕان���دن‪ ،‬ق���ه‌زای‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆ‪.‬‬ ‫له‌به‌ش���ێكی‌ دیكه‌ی‌ ئه‌م كتێبه‌دا نوسه‌ر‬ ‫هه‌ڵوێس���تی‌ كاربه‌ده‌س���تان ل���ه‌دوای‌‬ ‫باڵوبون���ه‌وه‌ی‌ راپۆرته‌كانیان ده‌خاته‌ڕو‪،‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت‪ :‬له‌پاش باڵوكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫پێڕس���ته‌كه‌‪ ،‬سیاسه‌تمه‌داره‌كان به‌ڵێنی‌‬ ‫زۆر ده‌ده‌ن به‌ئه‌نجامدانی‌ شتێك له‌دژی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م���ه‌ له‌زۆركاتدا جگه‌‬ ‫له‌چه‌نه‌بازی‌ چیتر نییه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌چه‌ند‬ ‫ساڵی‌ رابردوشدا له‌بری‌ ئه‌وه‌ی‌ ره‌وشه‌كه‌‬ ‫باش���تر بێت كه‌چی‌ پێچه‌وانه‌ بوه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا هه‌ڵه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر مرۆڤ‬ ‫ده‌س���تی‌ ب���ۆ ده‌وڵه‌تانێك���ی‌ دیاریكراو‬ ‫درێژ ب���كات‌و پێیوابێت ك���ه‌ گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی‌ نه‌ته‌وه‌یی���ه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ كه‌ به‌رتیل ده‌ده‌نه‌ ده‌سته‌بژێر‬ ‫له‌هه‌ر ده‌وڵه‌تێ‌ ل���ه‌م ده‌وڵه‌تانه‌‪ ،‬له‌زۆر‬ ‫كاتدا خه‌ڵكی‌ ده‌وڵه‌تانی‌ ترن"‪.‬‬ ‫نوسه‌ر ئاماژه‌ به‌لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك ده‌كات‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ت‪ :‬ده‌ره‌نجامه‌كان���ی‌ به‌ئاش���كرا‬ ‫نیشانی‌ ده‌دات‪ ،‬كه‌ وه‌به‌رهێنه‌ره‌كان له‌و‬ ‫واڵتانه‌وه‌ نزیكترن كه‌ ئاستی‌ گه‌نده‌ڵییان‬ ‫به‌رزه‌‪ .‬دیسان رونبۆته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و واڵتانه‌ی‌‬ ‫زیات���ر پش���ت به‌وه‌به‌رهێنان���ی‌ بیانی‌‬ ‫ده‌به‌ستن پتر گیرۆده‌ی‌ گه‌نده‌ڵین"‪.‬‬

‫پێویسته‌ سه‌ران ‌ی‬ ‫سیاسی‌ هه‌ڵوێستێكی‌‬ ‫دژ به‌گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫به‌ئاشكرا وه‌ربگرن‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ مه‌سه‌له‌كه‌ ته‌نیا‬ ‫قسه‌ی‌ سه‌رزاره‌كی‌‬ ‫نه‌بێت‪ .‬دوه‌م پێویسته‌‬ ‫له‌به‌رنامه‌ی‌ حكومیدا‬ ‫ستراتیژێكی‌ دژ‬ ‫به‌گه‌نده‌ڵی‌ دابنرێت‌و‬ ‫جێگه‌ی‌ جێبه‌جێكردن‬ ‫بێت‬

‫خه‌اڵتی‌ راستبونه‌وه‌‬ ‫بۆ رێزگرتن له‌و كه‌س���انه‌ی‌ به‌ره‌نگار ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌نده‌ڵ���ی‌ له‌واڵته‌كانیان���دا ده‌بنه‌وه‌و‬ ‫به‌هۆیه‌وه‌ دوچاری‌ ناڕه‌حه‌تی‌ ده‌بنه‌وه‌‪،‬‬ ‫رێكخ���راوی‌ ش���ه‌فافیه‌تی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫خه‌اڵتێك���ی‌ دان���اوه‌ به‌ن���اوی‌ خه‌اڵتی‌‬ ‫راستبونه‌وه‌‪ ،‬ده‌س���ته‌ی‌ سوێندخۆران‬ ‫له‌نوێنه‌رانی‌ شوێنه‌ جیاجیاكانی‌ جیهان‌و‬ ‫ئه‌ندامانی‌ ش���ه‌فافییه‌تی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‌و‬ ‫پسپۆڕانی‌ سه‌ربه‌خۆ بڕیار له‌به‌خشینی‌‬ ‫خه‌اڵته‌كان ده‌ده‌ن‪ ،‬مه‌رجی‌ ناولێنانی‌‬ ‫كاندیده‌كانیش ئه‌مانه‌یه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬پێویس���ته‌ كاندی���ده‌كان به‌كارێكی‌‬ ‫ئه‌وتۆ هه‌ستابن كه‌ كاریگه‌ری‌ ئاشكرای‌‬ ‫له‌ئاستی‌ گه‌نده‌ڵی‌ واڵته‌كانیاندا یاخود‬ ‫له‌هه‌رێم���ی‌ جیهانی���دا هه‌بێت‪ ،‬یاخود‬ ‫كاریگه‌رییه‌كی‌ له‌م جۆره‌یان هه‌بێت‪.‬‬ ‫‪ .2‬پێویسته‌ كاره‌كه‌ له‌وجۆره‌ بێت كه‌‬ ‫به‌شه‌كانی‌ تری‌ جیهان گرنگی‌ پێبده‌ن‌و‬ ‫شیاوی‌ به‌دواداچونی‌ بێت‪.‬‬ ‫‪ .3‬واپێویس���ت ده‌كات ك���ه‌ كاره‌ك���ه‌‬ ‫پێویستیه‌كانی‌‬ ‫شوێنكار یاخود س���ه‌رنجێكی‌ تایبه‌ت‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫به‌جێبهێڵێ���ت‪ ،‬هه‌روه‌ها تازه‌كردنه‌وه‌و‬ ‫بۆ چاره‌س���ه‌ركردنی‌ گه‌نده‌ڵی‌‪ ،‬نوس���ه‌ر بوێرانه‌ش بێت‌و مایه‌ی‌ سه‌رنجڕاكێشانی‌‬ ‫باس له‌سێ‌ ئاستی‌ چاره‌سه‌ری‌ ده‌كات‪ ،‬جیهانی‌ بێت‪.‬‬ ‫ئه‌وی���ش كه‌س���ه‌كان‌و رێكخ���راوه‌كان‌و ئه‌م خه‌اڵته‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌ به‌خش���ینی‌‬ ‫یاس���اكانن‪ .‬له‌باره‌ی‌ رۆڵ���ی‌ هه‌ر یه‌كێك دارایی���ه‌وه‌ نیی���ه‌‪ ،‬ده‌درێت���ه‌ ئ���ه‌و‬ ‫له‌و الیه‌نان���ه‌ش‪ ،‬ده‌ڵێت‪ :‬پێویس���تمان كه‌س���انه‌ی‌ كه‌ گه‌نده‌ڵییه‌كان ئاشكرا‬ ‫به‌كه‌سانێك هه‌یه‌‪ ،‬خاوه‌نی‌ بوێری‌‌و به‌های‌ ده‌كه‌ن‌و به‌هۆیه‌وه‌ دوچاری‌ ناڕه‌حه‌تی‌‬ ‫ئه‌خالقی‌ بن‌و ئاماده‌یی‌ ئه‌وه‌شیان هه‌بێت ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫كه‌ قبوڵی‌ ئه‌و گه‌نده‌ڵییه‌ نه‌كه‌ن كه‌ هه‌مو‬ ‫میدیاو گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫ده‌وروبه‌ریان���ی‌ ل���ه‌دوره‌وه‌ گرتوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا پێویس���تمان به‌كه‌س���انێك به‌بۆچون���ی‌ نوس���ه‌ر‪ ،‬كه‌ناڵێك���ی‌‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ بچنه‌ نێ���و رژێمه‌كه‌وه‌و خراپی‌ گرنگ���ی‌ به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی‌ گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫ره‌وش���ه‌كه‌ بناسن‌و بێده‌نگ نه‌بن‪ ،‬ئه‌گه‌ر رۆژنامه‌نوسان‌و ده‌زگاكانی‌ راگه‌یاندنن‪،‬‬ ‫ئه‌و ره‌وش���ه‌ی‌ تێیده‌كه‌ون هه‌ر چۆنێك ه���ه‌ر ئه‌وه‌ش وایكردوه‌ وه‌كو نوس���ه‌ر‬ ‫بێ���ت له‌به‌رامبه‌ر روداوه‌كانی‌ گه‌نده‌ڵیدا‪ .‬ده‌ڵێت‪ :‬له‌هه‌مو جێگایه‌كدا ده‌سه‌اڵتداران‬ ‫به‌رده‌وام���ن له‌س���ه‌ر هه‌ڕه‌ش���ه‌كردن‬ ‫به‌ڵكو پێویسته‌ به‌كارێك هه‌ڵبسن‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ رۆڵی‌ رێكخراوه‌كانیش‪ ،‬ده‌ڵێت‪ :‬له‌وانه‌ی‌ كه‌ به‌دوای‌ بابه‌تی‌ گه‌نده‌ڵیدا‬ ‫پێویس���تیه‌كی‌ زۆر به‌دامه‌زراندن���ی‌ وێڵن‪ .‬ب���ه‌اڵم له‌م میانه‌یه‌دا نوس���ه‌ر‬ ‫رێكخ���راوی‌ ئه‌وتۆ هه‌یه‌ ك���ه‌ نه‌ك هه‌ر جی���اوازی‌ له‌نێ���وان رۆژنامه‌نوس���ان‌و‬ ‫هان���ی‌ ره‌وش���تبه‌رزی‌ مرۆڤ���ه‌كان بدات كه‌ناڵه‌كان���دا ده‌كات‪ ،‬له‌وباره‌ی���ه‌وه‌و‬ ‫له‌راگه‌یاندنی‌ گه‌نده‌ڵی‌‪ ،‬به‌ڵكو ده‌رفه‌تی‌ ب���ۆ به‌ڵگاندن���ی‌ وته‌كان���ی‌ ده‌ڵێ���ت‪:‬‬ ‫پارێزگاریكردنێكی‌ دیاریكراویش���یان بۆ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی‌ بانك���ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫ده‌س���ته‌به‌ر بكات‪ ،‬ئه‌مه‌ش هه‌ر به‌سه‌ر سه‌لماندویه‌تی‌ له‌ده‌رخستنی‌ گه‌نده‌ڵیدا‬ ‫واڵتانی‌ تازه‌پێگه‌یشتودا جێبه‌جێ‌ نابێت‪ ،‬میدیا ده‌وڵه‌تیه‌كان به‌ش���داریكردنیان‬ ‫به‌ڵكو دیس���ان ده‌وڵه‌تانی‌ ده‌وڵه‌مه‌ندی‌ له‌میدیای‌ دامه‌زراوه‌ تایبه‌ته‌كان كه‌متره‌‪،‬‬ ‫وه‌ك���و ئه‌ڵمانیاش ده‌گرێته‌وه‌‪ .‬پاش���ان له‌واڵتان���ی‌ خۆرهه‌اڵت���ی‌ ناوه‌ڕاس���تدا‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬ش���تێكی‌ تری‌ ئاشكراش ئه‌وه‌یه‌ زۆرجار ده‌زگاكانی‌ په‌خشی‌ ته‌له‌فزیۆنی‌‬ ‫كه‌‪ :‬به‌ته‌نیا داڕش���تنی‌ یاساو واژۆكردنی‌ س���ه‌ر به‌وه‌زیران���ی‌ حكومه‌تان���ی‌ ئه‌و‬ ‫رێكه‌وتننام���ه‌كان له‌دژی‌ گه‌نده‌ڵی‌ به‌س واڵتانه‌ن‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌ حكومیه‌كانیش‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو پێویس���ته‌ چاودێری‌ بكه‌ن‌و له‌به‌رامبه‌ر ش���ته‌ یاس���اغه‌كان له‌سه‌ر‬ ‫میدیاكان ملمالنێ‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫پێشێلكارانیشی‌ سزا بده‌ن‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪17‬ی شوبات‬

‫)‪ )516‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/2/16‬‬

‫ناڕه‌زایی شه‌قام له‌نێوان ‪17‬ی شوبات‌و ئه‌مڕۆدا‬ ‫راپۆرتی شیكاری‪ /‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬ ‫له‌م���ڕۆدا ش���ه‌قامی ك���وردی ته‌واو‬ ‫ده‌كوڵێ���ت‪ 1 ،‬ملی���ۆن‌و ‪ 400‬ه���ه‌زار‬ ‫موچه‌خۆر كه‌ له‌‪%31‬ی كۆی دانیشتوانی‬ ‫هه‌رێم پێكدێنێ���ت‪ ،‬له‌وپه‌ڕی نیگه‌رانی‌و‬ ‫ناڕه‌زاییدای���ه‌ به‌رامب���ه‌ر به‌حكومه‌ت���ی‬ ‫هه‌رێ���م‌و دواكه‌وتن���ی موچه‌ ب���ۆ پێنج‬ ‫مان���گ‪ ،‬نیگه‌رانیه‌كانی ئه‌مرۆ ئه‌گه‌رچی‬ ‫له‌زۆر فۆرم‌و ش���ێوه‌وه‌ له‌خۆپیشاندان‌و‬ ‫روداوه‌كان���ی ‪17‬ی ش���وباتی ‪2011‬‬ ‫ده‌چێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وكات زۆرین���ه‌ی‬ ‫گه‌نجان‌و هاواڵتیانی ئاس���ایی له‌س���ه‌ر‬ ‫شه‌قام بون‌و داموده‌زگاكانی ده‌وڵه‌تیش‬ ‫ئاس���ایی ده‌وامی خۆیان به‌ڕێ ده‌كرد‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌مڕۆدا ئ���ه‌وه‌ی زیاتر نیگه‌رانه‌و‬ ‫له‌س���ه‌ر ش���ه‌قامه‌و بایك���ۆت ده‌كات‪،‬‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ران‌و موچه‌خۆران���ه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان‬ ‫ده‌س���تی بۆ گیرفانی هاواڵتیانی بردوه‌‪،‬‬ ‫له‌الیه‌كیش به‌ش���ی زۆری ئه‌و گه‌نجانه‌ی‬ ‫له‌ ‪17‬ی ش���وباتدا له‌س���ه‌ر شه‌قامه‌كان‬ ‫بون به‌ده‌ریای ئیج���ه‌دا خۆیان گه‌یانده‌‬ ‫هه‌ن���ده‌ران‌و واڵتیان جێهێش���ت‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌مو ئ���ه‌و قه‌یرانان���ه‌ی ئه‌مرۆ به‌رۆكی‬ ‫هاواڵتیانی گرتۆته‌وه‌ له‌ئێستادا قه‌یرانی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیشی هاتۆته‌س���ه‌ر‪ ،‬قه‌یرانی‬ ‫په‌كخس���تنی داموده‌زگاكانی هه‌رێمیشی‬ ‫هاته‌ سه‌ری‪.‬‬ ‫ناڕه‌زاییه‌كانی ئه‌مڕۆ‬ ‫به‌ ب���ه‌راورد به‌‪17‬ی ش���وباتی ‪2011‬‬ ‫له‌ئێس���تادا دۆخه‌ك���ه‌ زۆر خراپت���رو‬ ‫پڕكێش���ه‌ترو هاواڵتیانیش نیگه‌رانترن‪،‬‬ ‫ئه‌م���ڕۆ له‌هه‌رێمی كوردس���تان زۆرترین‬ ‫نیگه‌رانی���ش له‌ن���او فه‌رمانب���ه‌ران‌و‬ ‫موچه‌خۆراندای���ه‌‪ ،‬له‌ئێس���تادا ژماره‌ی‬ ‫موچه‌خۆران���ی هه‌رێ���م (‪ 1‬ملی���ۆن‌و‬ ‫‪ 395‬ه���ه‌زار) موچه‌خ���ۆر هه‌ی���ه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫موچ���ه‌ی مانگانه‌ی موچه‌خۆران (‪868‬‬ ‫ملی���ار دیناره‌) كه‌ ده‌كات���ه‌ ‪ %31‬كۆی‬ ‫دانیش���توانی هه‌رێم‪ ،‬به‌و پێیه‌ی به‌پێی‬ ‫یاس���ای بودجه‌ی ‪ 2015‬عێراق ژماره‌ی‬ ‫دانیش���توانی هه‌رێ���م (‪ 4‬ملیۆن‌و ‪449‬‬

‫له‌چاو س���اڵی رابردو به‌رێژه‌ی (‪)%300‬‬ ‫كه‌میكردوه‌‪ ،‬ئاڵوگۆڕی بازرگانی له‌گه‌ڵ‬ ‫قه‌یرانه‌کان له‌نێوان ساڵی ‪2011‬و ‪2016‬دا‬ ‫توركیا به‌ڕێ���ژه‌ی (‪ )%60‬له‌گه‌ڵ ئێران‬ ‫به‌ڕێژه‌ی (‪ )%80‬كه‌میكردوه‌‪.‬‬ ‫به‌و پێیه‌ش دۆخی ئابوری‌و سیاسی‌و‬ ‫ساڵی ‪2016‬‬ ‫ساڵی ‪2011‬‬ ‫خزمه‌تگوزاری له‌نێوان ‪17‬ی ش���وباتی‬ ‫‪ 2011‬كه‌ خۆپیش���اندانه‌كانی تیادا كرا‬ ‫‪ .1‬موچه‌ به‌پێنج مانگ جارێک دێت‬ ‫‪ .1‬موچه‌ له‌کاتی خۆیدا ده‌هات‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ناڕه‌زایی‌و خۆپیش���اندانه‌كانی‬ ‫‪ .2‬رێژه‌ی بێکاری ‪%30‬و هه‌ژاریش بوه‌ به‌ ‪%20‬‬ ‫‪ .2‬رێژه‌ی بێکاری ‪%7‬و هه‌ژاری ‪ %3‬بوه‌‬ ‫ئه‌م���ڕۆ ‪ 2016‬ب���ارودۆخ زۆر خراپتره‌‪.‬‬ ‫‪ .3‬کاره‌با ‪ 12‬کاتژمێر هه‌یه‌‬ ‫‪ .3‬کاره‌با ‪ 22‬کاتژمێر هه‌بو‬ ‫رێ���ژه‌ی كاره‌ب���ا ئه‌وكات زیات���ر له‌ ‪22‬‬ ‫س���ه‌عات كاره‌با هه‌بو به‌اڵم ئێستا له‌‬ ‫‪ .4‬خزمه‌تگوزاری هه‌موی وه‌ستاوه‌‬ ‫‪ .4‬خزمه‌تگوزاری هه‌بو‬ ‫‪ 10‬بۆ ‪ 12‬سه‌عات كاره‌با هه‌یه‌ به‌رێژه‌ی‬ ‫‪ .5‬پێشینه‌ی خانوبه‌ره‌و هاوسه‌رگیری نه‌ماوه‌‬ ‫‪ .5‬پێشینه‌ی خانوبه‌ره‌و هاوسه‌رگیری هه‌بو‬ ‫(‪ )%90‬كه‌میكردوه‌ ‪.‬‬ ‫‪ .6‬جموجوڵی بازرگانی‌و بازاڕ ته‌واو دابه‌زیوه‌‬ ‫‪ .6‬جموجوڵی بازرگانی‌و بازاڕ گه‌رم بو‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ئاستی بێكاری‌و هه‌ژاریش‬ ‫رێژه‌ی بێكاری به‌پێی ئاماره‌كان له‌‪2011‬‬ ‫دا نزیكه‌ی ‪ %7‬بوه‌ به‌اڵم له‌ئێس���تادا بۆ‬ ‫سیاسی‌و پرسی په‌رله‌مان‌و ئیفالس بونی ش���وباتدا داوای عه‌داله‌تی كۆمه‌اڵیه‌تیان س���ه‌رو ‪ %30‬زیادی ك���ردوه‌‪ ،‬واتا ‪%400‬‬ ‫هه‌زارو ‪ 125‬هه‌زار) كه‌سه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی ئامارێكی���ش ل���ه‌ ‪ %45‬كۆی حكومه‌ت‌و چۆڵنه‌كردنی كورس���یه‌كه‌ی ده‌كرد له‌مڕۆش���دا ناعه‌داله‌تی له‌ته‌واوی زی���ادی ك���ردوه‌‪ ،‬رێ���ژه‌ی هه‌ژاریش كه‌‬ ‫خێزانه‌كانی هه‌رێم داهاته‌كانیان له‌سه‌ر بارزانی نیگه‌رانیه‌كانی هاواڵتیانی زیاتر كای���ه‌كان ژیان���ی داگیرك���ردوه‌‪ ،‬داوای پێش���تر له‌‪ 2011‬دا ‪ %3.5‬بو ئێستا بۆ‬ ‫بنبڕكردنی گه‌نده‌ڵی���ان ده‌كرد له‌مڕۆدا نزیكه‌ی ل���ه‌‪ %20‬به‌رزبۆته‌وه‌‪ ،‬واتا ‪%500‬‬ ‫موچه‌ی مانگانه‌یه‌‪ ،‬له‌ئێستادا موچه‌ی ‪ 5‬كردوه‌و هاواڵتیانی زیاتر توڕه‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫زیادی ك���ردوه‌‪ ،‬كه‌ پێوان���ه‌ی هه‌ژاری‬ ‫له‌‪17‬ی ش���وباتدا هاواڵتیان‌و گه‌نجان ئاستی گه‌نده‌ڵی زیاتر بوه‌‪.‬‬ ‫مانگیان الی حكومه‌ته‌ كه‌ ده‌كاته‌ (‪150‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ب���واری خزمه‌تگوزاری‪ ،‬له‌عێراق���دا ‪ 150‬ه���ه‌زار دین���ار مانگانه‌‬ ‫رۆژ) واتا (‪ )%41‬كۆی رۆژه‌كانی س���اڵ له‌س���ه‌ر ش���ه‌قام بون‌و فه‌رمانبه‌رانیش‬ ‫ده‌كاته‌ (‪ 3‬ترلی���ۆن‌و‪ 430‬ملیار دینار)‪ ،‬له‌داموده‌زگاكاندا ده‌وامی خۆیان ده‌كرد‪ ،‬ل���ه‌‪17‬ی ش���وباتی ‪ 2011‬دا پێدان���ی ب���ۆ تاكێ���ك‌و ‪ 450‬ه���ه‌زار دیناریش بۆ‬ ‫موچ���ه‌ به‌فه‌رمانبه‌ران له‌كاتی خۆیدا بو خێزانێك مانگانه‌ دان���راوه‌‪ ،‬له‌و رێژه‌یه‌‬ ‫واتا له‌ماوه‌ی ئه‌و ‪ 5‬مانگه‌دا ‪ 3‬ترلیۆن‌و به‌اڵم له‌مڕۆ‪...‬‬ ‫به‌مانگان���ه‌؛ واتا ب���ه‌(‪ )30‬رۆژ جارێك‪ ،‬كه‌متر به‌ه���ه‌ژاری داده‌نرێت‪ ،‬به‌و پێیه‌‬ ‫‪ 430‬ملی���ار دینار له‌خێزان���ه‌كان براوه‌و‬ ‫دۆخی هاواڵتیان له‌نێوان ‪17‬ی شوبات‌و ب���ه‌اڵم ئێس���تا گه‌یش���تۆته‌ پێنج مانگ بێ���ت زۆرینه‌ی هاواڵتیانی هه‌رێم ده‌چنه‌‬ ‫نه‌خراوه‌ته‌ بازاڕه‌وه‌‪.‬‬ ‫جارێك واتا (‪ )150‬رۆژ جارێك ده‌درێته‌ خوار هێڵی ه���ه‌ژاری چونكه‌ مانگانه‌یان‬ ‫ئه‌مڕۆدا‬ ‫به‌و پێیه‌ش له‌ك���ۆی (‪1‬ملیۆن‌و ‪395‬‬ ‫خۆپیشاندانه‌كانی‪17‬ی شوباتی ‪ 2011‬فه‌رمانب���ه‌ران‪ ،‬واتا ئاس���تی دواكه‌وتنی له‌و پاره‌یه‌ كه‌متره‌‪.‬‬ ‫هه‌زار) موچه‌خۆر كه‌ موچه‌ وه‌رئه‌گرن‪،‬‬ ‫له‌‪17‬ی ش���وباتدا خه‌زێن���ه‌ی هه‌رێم‬ ‫كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر ك���ۆی خێزانه‌كانی كه‌ دژ به‌ناعه‌داله‌تی‌و به‌رته‌سككردنه‌وه‌ی موچ��� ‌ه پێنجار زی���ادی ك���ردوه‌‪ ،‬واتا‬ ‫هه‌رێم ده‌بێت‪ ،‬ب���ه‌وه‌ی نزیكه‌ی ‪%90‬ی ئازادی���ه‌كان‌و خراپ���ی‌و قۆرخ���كاری له‌ئێس���تادا دواكه‌وتنی موچه‌ به‌رێژه‌ی مانگان���ه‌ زیاتر له‌ی���ه‌ك ترلیۆن دیناری‬ ‫تیابو‪ ،‬له‌ئێستادا نه‌ك هه‌ر دیناری تیانیه‌‪،‬‬ ‫كۆی خێزانه‌كانی هه‌رێم كه‌سێك یان دو سیس���تمی سیاس���ی‌و گه‌نده‌ڵ���ی‌و (‪ )%500‬زیادی كردوه‌‪.‬‬ ‫نرخ���ی به‌نزین ئه‌وكات لیتری به‌(‪ 500‬به‌ڵكو ‪ 22‬ملیار دۆالریش قه‌رزاره‌‪ ،‬له‌كاتی‬ ‫باش���تركردنی خزمه‌تگوزاریه‌كان بو‪ ،‬به‌‬ ‫كه‌سیان موچه‌خۆرن‪.‬‬ ‫سه‌ره‌ڕای ئه‌و موچه‌یه‌ی موچه‌خۆرانی به‌راورد به‌بارودۆخی ئێس���تا كه‌ ساڵی دینار) بو به‌اڵم ئێستا حكومه‌ت كردویه‌تی ‪17‬ی ش���وباتی ‪ 2011‬ن���ه‌ك هه‌ر كۆچی‬ ‫هه‌رێم الی حكومه‌ت‪ ،‬له‌ هه‌مانكاتدا هه‌ر ‪ 2016‬ی���ه‌ جیاوازیه‌كه‌ نه‌ك باش���تر نیه‌ به‌(‪ )700‬دین���ار به‌اڵم هاواڵتیان خۆیان گه‌نجان نه‌بو ب���ه‌ره‌و هه‌نده‌ران‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫هاواڵتیه‌كی هه‌رێم زیاتر له‌ ‪ 5‬هه‌زار دۆالر به‌ڵكو زۆر خراپتریشه‌‪ .‬له‌روی سیاسی‌و كردویانه‌ ب���ه‌(‪ 500‬دینار) كه‌ حكومه‌ت هاواڵتی���ان له‌هه‌نده‌ران���ه‌وه‌ به‌خێزانه‌وه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕانه‌وه‌ هه‌رێمی كوردس���تان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌ڕێژه‌ی (‪ )%28‬زیادیكردوه‌‪.‬‬ ‫قه‌رزاركراوه‌‪ ،‬به‌وه‌ی هه‌رێم له‌ئێس���تادا ئابوریشه‌وه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ئاس���تی وه‌به‌رهێنانیش ئێس���تا كۆچی گه‌نجان به‌لێشاو زیادی‬ ‫له‌ ‪17‬ی ش���وباتدا هاواڵتی���ان داوای‬ ‫‪ 22‬ملیار دۆالر قه‌رزاره‌ ئه‌گه‌ر دابه‌ش���ی‬ ‫كۆی دانیش���توانی هه‌رێمی بكه‌ین هه‌ر گۆرینی ریش���ه‌یی سیس���تمی سیاسی‌و له‌بودجه‌ی‌ گش���تی كوردستان له‌ساڵی كردوه‌‪ ،‬به‌پێ���ی ئاماری فیدراس���یۆنی‬ ‫هاواڵتیه‌كی هه‌رێم بڕی نزیكه‌ی (‪ 5‬هه‌زار باش���كردنی دۆخی ژیان���ی هاواڵتیانیان ‪2011‬دا ب���ڕی (‪ 4‬ترلی���ۆن‌و‪ 700‬ملیارد) سه‌رانسه‌ری په‌نابه‌رانی عێراق‪ ،‬له‌ماوه‌ی‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬له‌مڕۆش���دا دۆخه‌ سیاس���یه‌كه‌ دینار بۆ وه‌به‌رهێنان ته‌رخانكراوه‌‪ ،‬به‌اڵم دو س���اڵی رابردودا ‪ 200‬هه‌زار هاواڵتی‬ ‫دۆالر)ی قه‌رز ده‌كه‌وێته‌ سه‌رشان‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م دۆخ���ه‌ قه‌یرانی گ���ه‌وره‌ی بۆ زۆر خراپت���ره‌ به‌وه‌ی ئه‌گ���ه‌ر ئه‌وكات له‌ئێستادا نه‌ك هه‌ر بودجه‌ بۆ وه‌به‌رهێنان هه‌رێم كوردس���تانیان ب���ه‌ره‌و هه‌نده‌ران‬ ‫هاواڵتیان���ی هه‌رێ���م دروس���ت كردوه‌و سه‌رۆكی هه‌رێم له‌كاتی ویالیه‌تی ئاسایی ته‌رخان نه‌ك���راوه‌ به‌ڵكو وه‌به‌رهێنانیان جێهێش���توه‌‪ ،‬ل���ه‌و رێژه‌ی���ه‌ ‪ %85‬ئه‌و‬ ‫نیگه‌ران���ی گ���ه‌وره‌ی الی موچه‌خۆران خۆیدا بوبێت له‌ئێستادا ویالیه‌ته‌كه‌شی له‌ته‌واوی كوردس���تان وه‌ستاندوه‌‪ ،‬واتا گه‌نجانه‌ی كۆچیان كردوه‌ له‌گه‌نجه‌كانن‌و‬ ‫دروست كردوه‌و بڕیاری بایكۆتیان داوه‌‪ ،‬ته‌واو بوه‌و به‌نایاس���ایی له‌سه‌ر كورسی ئاس���تی بودجه‌ی وه‌به‌رهێنان (‪)%0‬ه‌‪ ،‬ل���ه‌و رێژه‌ی���ه‌ش ‪ %70‬له‌پی���اوان‌و ‪%30‬‬ ‫نیگه‌رانیه‌كان ته‌نها له‌موچه‌دا نیه‌‪ ،‬دۆخی ده‌س���ه‌اڵت دانیش���تۆته‌وه‌‪ ،‬ل���ه‌ ‪17‬ی هاوكات قه‌ب���اره‌ی وه‌به‌رهێنان له‌ته‌نها ژن���ان‪ ،‬زۆرینه‌ش���یان له‌ناوچه‌كان���ی‬

‫سلێمانی‌و هه‌ڵه‌بجه‌و گه‌رمیانن به‌ڕێژه‌ی‬ ‫‪%65‬و ‪%35‬ی���ش له‌ناوچه‌كانی دیكه‌ن‪،‬‬ ‫به‌پێ���ی بۆچونی پس���پۆڕانیش له‌‪%25‬‬ ‫له‌نوخبه‌و روناكبیران پێكدێن‌و ‪%75‬یش‬ ‫له‌پێكهاته‌كانی دیكه‌ن‪.‬‬ ‫له‌م كۆچه‌دا به‌شێكی زۆری چاالكانی‬ ‫خۆپیش���اندانه‌كانی ‪17‬ی ش���وبات‌و‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ان‌و خه‌ڵكه‌ هۆش���یاره‌كه‌‬ ‫پێكدێنن‪ ،‬به‌تایبه‌تیش له‌ده‌ڤه‌ری هه‌ولێر‬ ‫به‌ش���ێك له‌رۆژنامه‌نوس���ان‌و چاالكانی‬ ‫كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی له‌ناو ئه‌و كه‌سانه‌ن كه‌‬ ‫واڵتیان جێهێشتوه‌و كۆچیان كردوه‌‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا دۆخی سیاسی‌و ئابوری‌و‬ ‫دارای���ی زۆر له‌‪17‬ی ش���وبات خراپتره‌و‬ ‫توڕه‌یی‌و نیگه‌رانی هاواڵتیان له‌ده‌سه‌اڵتی‬ ‫سیاس���ی زۆر زیات���ره‌و قه‌یرانه‌كان���ی‬ ‫هه‌رێمی���ش ده‌یان ج���ار له‌قه‌یرانه‌كانی‬ ‫ساتی ‪17‬ی شوبات زیاترن‪.‬‬ ‫له‌نێوان ‪17‬ی شوبات‌و ئه‌مڕۆدا‬ ‫‪ -1‬له‌‪17‬ی ش���وباتدا هێزه‌ ئه‌منیه‌كان‬ ‫خۆپیش���اندانیان س���ه‌ركوت كرد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌م���ڕۆدا هێ���زه‌ ئه‌منی���ه‌كان جیاوازتر‬ ‫له‌خۆپیش���انده‌ران داوای روخان���ی‬ ‫حكومه‌ت ده‌كه‌ن‌و له‌ پێش هاواڵتیانه‌وه‌‬ ‫بایكۆت ده‌كه‌ن‌و ناڕه‌زایی ده‌رده‌بڕن‪.‬‬ ‫‪ -2‬له‌‪17‬ی شوباتدا گه‌نجان‌و هاواڵتیان‬ ‫له‌س���ه‌ر ش���ه‌قام بون‌و فه‌رمانبه‌رانیش‬ ‫له‌داموده‌زگاكان ده‌وامی ئاسایی خۆیان‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬له‌م���ڕۆدا فه‌رمانبه‌ران له‌س���ه‌ر‬ ‫ش���ه‌قامن‌و هاواڵتیانی���ش له‌ماڵه‌وه‌ن‌و‬ ‫به‌شێكیشیان واڵتیان جێهێشتوه‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬له‌‪17‬ی شوباتدا حكومه‌ت داهاتێكی‬ ‫زه‌به‌الحی له‌به‌رده‌س���تدابو مانگانه‌ یه‌ك‬ ‫ترلی���ۆن‌و ‪ 200‬ملی���ار ده‌هاته‌ هه‌رێمه‌وه‌‬ ‫له‌به‌غداد‪ ،‬له‌ئێستادا حكومه‌ت ئیفالسی‬ ‫ك���ردوه‌و توان���ای دابینكردنی موچه‌ی‬ ‫موچه‌خۆرانیشی نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫‪ -4‬له‌‪17‬ی ش���وباتدا په‌رله‌مان كاراو‬ ‫حكوم���ه‌ت كاراو س���ه‌رۆكی هه‌رێمیش‬ ‫شه‌رعیه‌تی یاسایی هه‌بوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێستا‬ ‫حكومه‌ت ئیفلیجكراوه‌و ئیفالسی كردوه‌و‬ ‫په‌رله‌مان په‌كخراوه‌و سه‌رۆكی هه‌رێمیش‬ ‫به‌ناش���ه‌رعی له‌س���ه‌ر كورس���یه‌كه‌ی‬ ‫دانیشتۆته‌وه‌‪.‬‬

‫كه‌سوكار ‌ی شه‌هیدان ‌ی ‪17‬ی‌ شوبات‪ :‬هه‌تاوه‌كو بمێنین ده‌ست له‌كه‌یس ‌ی شه‌هیده‌كانمان هه‌ڵناگرین‬

‫بێده‌نگ ‌ی ئێستا ‌ی كوردستان بێده‌نگی‌ به‌ر له‌هه‌ڵكردن ‌ی زریان ‌ه‬ ‫ئا‪ :‬زانكۆ سه‌ردار‬ ‫سبه‌ینێ‌ ‪17‬ی‌ شوبات‪ ،‬پێنج ساڵ‌‬ ‫به‌سه‌ر خۆپیشاندانی‌ سه‌رای‌ ئازادیدا‬ ‫تێده‌په‌ڕێت‪ ،‬كه‌ (‪ )63‬رۆژی‌ خایاند‪،‬‬ ‫كه‌سوكاری‌ یه‌كێك له‌شه‌هیدانی‌ ‪17‬ی‌‬ ‫شوبات ده‌ڵێت "هه‌تاوه‌كو بمێنین‬ ‫ده‌ست له‌كه‌یسی‌ شه‌هیده‌كانمان‬ ‫هه‌ڵناگرین"‪.‬‬ ‫ئیس���ماعیل عب���دواڵ‪( ،‬بێژه‌ره‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌رای‌ ئازادی‌) ئاماژه‌ به‌و‌ه ده‌كات كه‌‬ ‫ئه‌م بێده‌نگییه‌ی‌ ئێس���تا باڵی‌ به‌سه‌ر‬ ‫كوردستاندا كێشاوه‌‪ ،‬له‌بێده‌نگی‌ پێش‬ ‫هه‌ڵكردنی‌ زریان ده‌چێ���ت‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"ئه‌م بێده‌نگیه‌ مه‌ترسیداره‌‪ ،‬ده‌سه‌اڵت‬ ‫پێیوانه‌بێت ئه‌م بێده‌نگیه‌ نیش���انه‌ی‌‬ ‫رازیبونی‌ هاواڵتیانه‌ به‌دۆخه‌كه‌"‪.‬‬ ‫ئیس���ماعیل تاڵه‌بانی‌‪ ،‬شاعیره‌كه‌ی‌‬ ‫مه‌یدانی‌ ئازادی‌ ب���ۆ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند‬ ‫" ‪17‬ی‌ ش���وبات رۆژێكی‌ تایبه‌ت‌و پڕ‬ ‫سه‌روه‌ری‌‌و شكۆیه‌‪ ،‬ئه‌و شاعیره‌ باس‬ ‫ل���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌و جه‌س���ته‌یه‌كی‌‬ ‫دروس���ت كردوه‌و (بوره���ان مه‌جید)‬ ‫رۆحی‌ به‌به‌رداك���ردوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی "من‬ ‫له‌توێژی‌ هه‌ژارو چه‌وساوه‌م‪ ،‬من خۆم‬ ‫پڕم له‌ئازارو معانات ئه‌وه‌ش هۆكاربوه‌‬ ‫بۆ نوسینی‌ ئه‌و شیعره‌‪ ،‬من له‌شاره‌وانی‌‬ ‫س���لێمانی‌ ده‌وام ده‌كه‌م‌و چه‌ندین جار‬ ‫له‌الیه‌ن ئه‌و ش���اره‌وانیه‌وه‌ سزا دراوم‪،‬‬ ‫به‌اڵم خه‌ڵكی‌ ده‌ڵێن شیعری‌ له‌مه‌یدانی‌‬ ‫كوردایه‌تی‌ (ئه‌ی‌ ره‌قیب)ێكی‌ تره‌"‪.‬‬ ‫حاج���ی‌ عه‌ل���ی‌ كاش���ی‌‪ ،‬باوك���ی‌‬ ‫یه‌كه‌می���ن ش���ه‌هیدی‌ ‪17‬ی‌ ش���وبات‬ ‫(رێژوان عه‌ل���ی‌) بۆ ئاوێن���ه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫خس���ته‌ڕو كه‌ئه‌وان به‌هیچ شێوه‌یه‌ك‬ ‫له‌خوێن���ی ش���ه‌هیده‌كانیان خ���ۆش‬ ‫ناب���ن‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "خوێنی‌ ش���ه‌هیدانی‌‬ ‫‪17‬ی‌ ش���وبات تاوه‌ك���و ئه‌م س���اته‌‬ ‫به‌فیڕۆ نه‌چ���وه‌و ناش���چێت‪ ،‬چونكه‌‬

‫ئێمه‌ هه‌میشه‌ سورین‬ ‫له‌سه‌رئه‌وه‌ی‌ ده‌بێت‬ ‫ته‌قه‌كه‌ره‌كان ده‌ستگیر‬ ‫بكرێن‌و ته‌سلیمی‌‬ ‫دادگا بكرێن‪ ،‬ئه‌مساڵ‬ ‫نا ده‌ساڵی‌ تر هیچ‬ ‫په‌له‌مان نیه‬ ‫خۆپیشانده‌رانی سه‌رای ئازادی ـ ‪2011‬‬ ‫ئێم���ه‌ به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك ته‌نازولمان‬ ‫ب���ۆ ده‌س���ته‌اڵتێكی‌ زاڵم���ی‌ زۆردار ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ێ عار نه‌ك���ردوه‌ نه‌ به‌س���ه‌روه‌ت‌و‬ ‫س���امان‌و نه‌ به‌ماڵی‌ دنیا‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌‬ ‫ئێمه‌ هه‌میشه‌ س���ورین له‌سه‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌بێت ته‌قه‌كه‌ره‌كان ده‌ستگیر بكرێن‌و‬ ‫ته‌س���لیمی‌ دادگا بكرێ���ن‪ ،‬ئه‌مس���اڵ‬ ‫نا ده‌س���اڵی‌ تر هیچ په‌له‌م���ان نیه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ل���ه‌م كات���ه‌دا له‌واڵتدا نه‌‬ ‫یاسا هه‌یه‌و نه‌ ده‌ستورو نه‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫هیچ ش���تێك نیه‌‪ ،‬به‌داخ���ه‌وه‌ دادوه‌ر‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتداره‌ به‌رامبه‌ر بێده‌سته‌اڵت‪،‬‬ ‫له‌هه‌مانكاتیشدا بێده‌سته‌اڵته‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫ده‌سته‌اڵتدار‪ ،‬بۆیه‌ هه‌تاوه‌كو له‌ژیاندا‬ ‫مابین به‌رده‌وام ده‌بین"‪.‬‬ ‫حاجی‌ عه‌لی‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ئاش���كرا كرد‬

‫فۆتۆ‪ :‬یه‌حیا ئه‌حمه‌د‬

‫باوكی‌ شه‌هید رێژوان وتیشی‌ "ئێمه‌ كه‌یسه‌كانی‌ ‪17‬ی‌ شوبات ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ك���ه‌ چه‌ندین ج���ار داوای���ان لێكراوه‌‬ ‫س���ۆران عومه‌ر رایگه‌یاند " خوێن ‌‬ ‫ی‬ ‫بچن ش���ه‌هیدانه‌ بۆ ش���ه‌هیده‌كانیان به‌جه‌م���اوه‌ری‌ ك���وردی‌ به‌ش���ه‌ره‌ف‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ره‌تیانكردۆته‌وه‌و وتویانه‌ راده‌گه‌یه‌نین كه‌ رۆڵه‌كانمان له‌پێناوی‌ ش���ه‌هیدان‌و بریندارانی‌‪17‬ی‌ ش���وبات‬ ‫ش���ه‌هیدانه‌مان ناوێت‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئێمه‌ تااڵن���ی‌‌و دزی‌‌و جه‌رده‌ی���ی‌ ش���ه‌هید به‌فی���ڕۆ نه‌چ���وه‌‪ ،‬ئه‌وان���ه‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫هه‌ر ش���ه‌ش مانگ جارێك داواكه‌مان نه‌كراون‪ ،‬ئ���ه‌وان دژی‌ كه‌نده‌ڵیه‌كان‌و دۆس���یه‌ن له‌دادگاداو له‌ئێستاش���دا ‪7‬‬ ‫نوێ ده‌كه‌ینه‌وه‌و ده‌چینه‌ الی‌ دادوه‌ر‪ ،‬دژی‌ ناعه‌داله‌تی‌‌و دژی‌ ئه‌م یاس���ا بێ‌ كه‌س فه‌رمانی‌ ده‌س���تگیركردنی‌ هه‌یه‌‬ ‫دادوه‌ر ده‌ڵێ���ت بڕی���ار ده‌رده‌ك���ه‌م‌و س���ه‌روبه‌ره‌یه‌ بون كه‌ ئه‌م حكومه‌ته‌ له‌س���ه‌ر كۆی‌ تاوان���ه‌كان كه‌ ده‌رهه‌ق‬ ‫ده‌یده‌مه‌ ده‌ست پۆلیس‪ ،‬پۆلیسیش ئه‌و شه‌قوشڕه‌ دایناوه‌‪ ،‬به‌هه‌مو پێوه‌رێك به‌هاواڵتیان كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫تواناو هێزه‌ی‌ نیه‌ بچێت ئه‌و خه‌ڵكانه‌ سورین له‌س���ه‌ر په‌یامه‌كانمان‌و هه‌تا جێبه‌جێكردن چونك���ه‌ ته‌قه‌كه‌ره‌كان‬ ‫بگرێ���ت له‌به‌رئه‌وه‌ ئیش���ه‌كه‌ ئیش���ی‌ له‌ژیانیش���دا بین به‌رده‌وامی‌ به‌داوای‌ هی‌ خۆیانن بۆیه‌ فه‌رمانه‌كه‌ جێبه‌جێ‌‬ ‫ناكات‪ ،‬ئه‌گه‌رنا دۆسیه‌كان هه‌ر له‌دادگا‬ ‫حیزبه‌‪ ،‬حیزبیش ئه‌مڕۆ ده‌سته‌اڵتداره‌ رۆڵه‌كانمان ده‌ده‌ین"‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ لیژن���ه‌ی‌ ماف���ی‌ مرۆڤ م���اون‌و به‌رده‌وام���ن تا ئ���ه‌و رۆژه‌ی‌‬ ‫چونكه‌ حكوم ‌هت‌و یاس���ا نیه‌‪ ،‬حیزب‬ ‫له‌سه‌رو هه‌مو ش���تێكه‌وه‌یه‌و ناهێڵێت له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان كه‌ هاوكات بڕیاره‌كانی‌ دادگاكا جێبه‌جێ‌ ده‌كرێت‪،‬‬ ‫كاره‌كان جێبه‌جێ‌ بكرێت‪ ،‬دادوه‌ره‌كان خۆش���ی‌ یه‌كێ���ك ب���و له‌چاالكوانانی‌ ئه‌و ‪ 7‬كه‌س���ه‌ش هه‌مو ئه‌وكه‌سانه‌ن‬ ‫هه‌موجارێ���ك به‌ئێمه‌ ده‌ڵێ���ن تاوانی‌ رۆژان���ی‌ ‪17‬ی‌ ش���وبات‪ ،‬ته‌ئكید له‌وه‌ ك���ه‌ به‌ڵگه‌ی���ان له‌س���ه‌ره‌ ته‌قه‌كه‌رن‬ ‫ی یاخود به‌رپرس���ی‌ ئه‌و باره‌گایانه‌ن كه‌‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ كه‌ ئه‌وان هه‌میشه‌ چاودێر ‌‬ ‫ئێمه‌ نیه‌و تاوانی‌ حیزبه‌كانه‌"‪.‬‬

‫ته‌قه‌كانی‌ تێدا كراوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شدا‪،‬‬ ‫هه‌تاوه‌كو خۆپیش���اندانه‌كان له‌شاری‌‬ ‫هه‌ولێ���ر نه‌كرێ���ن ك���ه‌ پایته‌خت���ه‌و‬ ‫په‌رله‌مان‌و نوێنه‌رایه‌تی‌ واڵتانی‌ تێدایه‌‬ ‫كاریگه‌ریه‌كی‌ ئه‌وتۆی‌ نابێت‪ ،‬ده‌شڵێت‬ ‫" بێهیوایی‌ خه‌ڵك له‌خۆپیش���اندان كه‌‬ ‫رێگه‌ی‌ مه‌ده‌نی‌ خه‌ڵك���ه‌ زۆر خراپه‌و‬ ‫دواجار ده‌رگا بۆ ش���تی‌ تر ده‌كاته‌وه‌‬ ‫هاواڵتیان په‌نای‌ بۆبب���ه‌ن هه‌رچه‌نده‌‬ ‫ئومێدی‌ ئه‌وه‌ ناكه‌ین كه‌ ش���تی‌ خراپ‬ ‫روبدات"‪.‬‬ ‫درێژه‌ی راپۆرته‌که‌ له‌سایتی ئاوێنه‌دا‬ ‫بخوێنه‌وه‌ ‪www.awene.com‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )516‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/2/16‬‬

‫سه‌رۆکی زانکۆی جیهان‪:‬‬

‫خوێندکاران مافی بایکۆت کردنیان نیه‌‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ خوێندنی‌ بااڵو‬ ‫توێژینه‌وه‌ی‌ زانستی‌ بڕیاریدا‬ ‫كرێی‌ خوێندنی‌ زانكۆ به‌ڕێژه‌ی‌‬ ‫‪%15‬و په‌یمانگاكانیش به‌ڕێژه‌ی‌‬ ‫‪%10‬كه‌مبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم خوێندكاران‬ ‫داوا ده‌كه‌ن ‪ %30‬كه‌مبكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ زانكۆی‌ جیهانیش ده‌ڵێت"‬ ‫ئه‌وه‌ داواكاری خوێندكارانه‌ نه‌ك‬ ‫ماف بێت‌و لێی‌ زه‌وت كرابێت‪،‬‬ ‫ناكرێت بایكۆت بكه‌ن‪".‬‬ ‫ن����ور ك����ه‌ خوێن����دكاری‌ قۆناغ ‌‬ ‫ی‬ ‫چواره‌می‌ زانكۆی‌ جیهانه‌‪ ،‬بایكۆتی‌‬ ‫هۆڵه‌كانی‌ خوێندنی‌ كردوه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"هه‌رچه‌نده‌ هێش����تا هیچ پاره‌یه‌كم‬ ‫نه‌داوه‌ به‌اڵم ئه‌و ڕێژه‌یه‌ كه‌مه‌ بۆ ئه‌م‬ ‫بارودۆخه‌ بۆیه‌ دوائه‌كه‌ین بكرێت به‌‬ ‫‪ " %30‬ئه‌و كچه‌ خوێندكاره‌ نائومێدبو‬ ‫له‌هه‌وڵه‌كانیان‌و به‌نیگه‌رانییه‌وه‌ وتی‌‬ ‫" زانكۆ وتویه‌تی‌ ئه‌وه‌ی‌ پاره‌ نه‌دات‬ ‫به‌شداری‌ تاقیكردنه‌وه‌كانی‌ كۆتایی‌‬ ‫ناكات بۆیه‌ له‌هه‌مو حاڵه‌تێكدا هه‌ر‬ ‫ئێمه‌ زه‌ره‌ر ئه‌كه‌ین‪ ،‬داوامان كردوه‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ به‌قسه‌شمان ناكه‌ن‪".‬‬ ‫ده‌س����ته‌ی‌ نوێنه‌رایه‌تی‌ گش����تی‌‬ ‫خوێن����دكاران له‌زانك����ۆی‌ جیه����ان‬ ‫پێشكه‌ش����ی‌‬ ‫داواكارییه‌كی����ان‬ ‫س����ه‌رۆكایه‌تی‌ زانكۆكه‌یان كردوه‌و‬ ‫تێدا داوایان كردوه‌ به‌له‌به‌رچاوگرتنی‌‬ ‫خراپی‌ بارودۆخی‌ ئابوری‌ كوردستان‌و‬ ‫دابه‌زینی‌ ئاس����تی‌ بژێوی‌ هاواڵتیان‬ ‫كه‌ خوێندكارانیش به‌ش����ێكن له‌وان‪،‬‬ ‫ڕێ����ژه‌ی‌ خوێندنی����ان ب����ۆ ‪%30‬كه‌م‬

‫بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ڕه‌وا كامه‌ران محه‌مه‌دیش یه‌كێك ‌‬ ‫ی‬ ‫تره‌ له‌و خوێندكارانه‌ی‌ كه‌ بایكۆتی‌‬ ‫هۆڵه‌كانی‌ خوێندنی‌ كردوه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫ڕاگه‌یاند "داواكارییه‌كانی‌ ئێمه‌ شتێك‬ ‫نیی����ه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ یاس����ا بێت‌و داوا‬ ‫ده‌كه‌ین له‌م ساڵدا قیسته‌كانمان بۆ‬ ‫‪ %30‬كه‌م بكه‌نه‌وه‌"‬ ‫ڕه‌وا باس����ی‌ له‌وه‌كرد ك����ه‌ نرخی‌‬ ‫قیسته‌كان له‌به‌شێك بۆ به‌شێكی‌ تر‬ ‫ده‌گۆڕێت "به‌اڵم ئه‌و كه‌مكردنه‌وه‌یه‌ی‌‬ ‫خوێن����دكاران داوای ده‌ك����ه‌ن‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ هه‌شت سه‌دو په‌نجا‬ ‫هه‌زار دیناره‌ كه‌ ده‌توانین بڵێین زۆر‬ ‫نیه‌‪ ،‬ئێمه‌خوێندكاره‌كانمان باوكیان‬ ‫پێشمه‌رگه‌یه‌‪ ،‬فه‌رمانبه‌ره‌‪ ،‬كاسبه‌‪".‬‬ ‫ڕه‌وا وه‌ك نوێن����ه‌ری‌ خوێندكاران‬ ‫ئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ده‌كات ك����ه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌نجومه‌ن����ی‌ وه‌زاره‌ت����ی‌ خوێندنی‌‬ ‫بااڵ كۆبوینه‌ته‌وه‌ بۆ جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫بڕیارم����ان‬ ‫داواكارییه‌كانم����ان‌و‬ ‫داوه‌ بایك����ۆت بكه‌ی����ن‌و ناچینه‌وه‌‬ ‫هۆڵه‌كان����ی‌ خوێندن جگ����ه‌ له‌كاتی‌‬ ‫تاقیكردن����ه‌وه‌كان دواتر جارێكی‌ تر‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بین له‌بایكۆت"‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ زانكۆ ئه‌هلییه‌كانیش‬ ‫وته‌و بڕیاری‌ خۆیان هه‌یه‌ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫داواكارییه‌كانی‌ خوێندكاره‌كانیاندا‪،‬‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ زانكۆی‌ جیه����ان د‪.‬ئارام‬ ‫عومه‌ر محێدین به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند‬ ‫"ئه‌وه‌ی‌ خوێن����دكاران داوای ده‌كه‌ن‬ ‫داخوازییه‌ نه‌ك مافێكی‌ یاسایی‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫پابه‌ندی‌ بڕیاری‌ وه‌زاره‌تی‌ خوێندنی‌‬ ‫بااڵین ب����ه‌و ڕێژه‌ی����ه‌ی دیاریكراوه‌‪،‬‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ نوێنه‌ری‌ زانكۆو‬

‫په‌یمانگا ئه‌هلییه‌كان به‌ به‌ش����داری‌‬ ‫وه‌زیری‌ خوێندنی‌ بااڵو توێژینه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫زانستی‌ كۆبوینه‌ته‌وه‌ بۆ تاوتوێكردنی‌‬ ‫ئ����ه‌م بارودۆخ����ه‌و به‌ڕه‌چاوكردن����ی‌‬ ‫باروگوزه‌رانی‌ خوێندكار ڕێژه‌ی‌ ‪%15‬‬ ‫كه‌مكردۆته‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئه‌وان داوای‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ‪ %30‬ده‌كه‌ن كه‌ زانكۆ‬ ‫ناتوانێت له‌وه‌ زیاتر كه‌م بكاته‌وه‌‪".‬‬ ‫ئ����ارام عوم����ه‌ر وتیش����ی‌ "ئه‌وه‌ی‌‬ ‫خوێن����دكار داواكارییه‌ك����ی‌ خۆیه‌تی‌‬ ‫نه‌ك ماف بێت‌و لێی‌ زه‌وت كرابێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر زانك����ۆ له‌توانایدابێت به‌ده‌م‬ ‫داواكارییه‌كانه‌وه‌ بچێت شتێكی‌ باشه‌‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ مانای‌ ئه‌وه‌ نییه‌ بایكۆت‬ ‫بكرێت‪ ،‬بۆیه‌ ئاگادارمان كردونه‌ته‌وه‌‬ ‫كه‌ پابه‌ندی‌ بڕیاره‌كه‌ی‌ وه‌زاره‌تین‪،‬‬ ‫گه‌ر ب����ه‌رده‌وام بن ئه‌گ����ه‌ری‌ هه‌یه‌‬ ‫به‌رنامه‌ی‌ خوێندنه‌كه‌یان دوابكه‌وێت‌و‬ ‫ده‌بێت ئیجرائاتی����ان له‌گه‌ڵ بكرێت‬ ‫ت����ا بگه‌ڕێن����ه‌وه‌ هۆڵه‌كانی‌ خوێندن‬ ‫چونكه‌ ناتوانین له‌هاویندا مامۆستا‬ ‫بهێنین����ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر نا خۆیان زه‌ره‌ر‬ ‫ده‌كه‌ن‌و توشی‌ سزا ده‌بن خوێندكاران‬ ‫ڕێنمایی����ه‌كان ده‌زان����ن تائێس����تا‬ ‫سزاكانمان جێبه‌جێ نه‌كردوه‌ به‌اڵم‬ ‫ناچار ده‌بین س����زایان بده‌ین چونكه‌‬ ‫نزیك ده‌بینه‌وه‌ له‌تاقیكردنه‌وه‌كانی‌‬ ‫كۆرسی‌ یه‌كه‌م‪".‬‬ ‫ئااڵ نوری تاڵه‌بان����ی‌ یاریده‌ده‌ری‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ زانكۆی‌ كۆمار بۆ كاروباری‌‬ ‫خوێن����دكاران به‌ئاوێن����ه‌ی‌ ڕاگه‌یاند‬ ‫"ئه‌و كێشانه‌ی‌ له‌زانكۆ ئه‌هلییه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ هه‌یه‌ له‌زانكۆی‌ كۆمار نیه‌ هه‌ر‬ ‫قوتابی����ه‌ك به‌پێی‌ داخ����وازی‌ خۆی‌‬ ‫ده‌توانێت به‌ش����داربێت له‌خوێندنی‌‬

‫وانه‌كاندا ده‌توانن به‌شداربن له‌حه‌وت‬ ‫بۆ ده‌ وانه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ تائێستا هیچ‬ ‫نوسراوێكمان له‌وه‌زاره‌تی‌ خوێندنی‌‬ ‫بااڵوه‌ پێنه‌گه‌یش����توه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئێمه‌‬ ‫ده‌سته‌ی‌ ئه‌میندارانمان هه‌یه‌ ڕۆژی‌‬ ‫پێنج ش����ه‌ممه‌ كۆده‌بینه‌وه‌و له‌سه‌ر‬ ‫كاروب����اری‌ زانك����ۆو خوێن����دكاران‬ ‫سه‌رۆكی‌ زانكۆ بڕیارده‌دات‪".‬‬ ‫ئ����ااڵ ن����وری تاڵه‌بانی‌ وتیش����ی‌‬ ‫"زۆرتری����ن كارمان ب����ۆ خوێندكاران‬ ‫ك����ردوه‌‪ ،‬ب����ه‌رده‌وام گفتوگۆی����ه‌ك‬ ‫هه‌ی����ه‌ له‌نێ����وان خوێن����دكاران‌و‬ ‫سه‌رۆكی‌ زانكۆدا بۆ جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫داخوازییه‌كانی����ان جگه‌له‌وه‌ی‌ ئێمه‌‬ ‫جلوبه‌رگی‌ زانكۆكه‌ش����مان جیاوازه‌‬ ‫كه‌ ی����ه‌ك جل ده‌پۆش����ن‌و هه‌روه‌ها‬ ‫ئێمه‌ تاقیگ����ه‌ی‌ تایبه‌تیمان هه‌یه‌و‬ ‫مامۆس����تاكانمان هیندی‌‌و كه‌نه‌دی‌‌و‬ ‫پاكس����تانی‌‌و به‌ریتان����ی‌‌و ئێران����ی‌‌و‬ ‫توركی����ن كه‌متری����ن مامۆس����تامان‬ ‫كورده‌‪ ،‬پڕۆگرامه‌كانمان سیسته‌می‌‬ ‫ئه‌مریكی����ه‌ بۆی����ه‌ ئه‌گ����ه‌ر وه‌زاره‌ت‬ ‫پێم بڵێ ‪ %30‬ك����ه‌م بكه‌ینه‌وه‌ ئه‌ی‌‬ ‫بۆ بڕوانامه‌كه‌ی‌ ب����ۆ نه‌نێرینه‌وه‌ بۆ‬ ‫ماڵه‌وه‌؟"‬ ‫زانك����ۆی‌ گه‌ش����ه‌پێدانی‌ مرۆییش‬ ‫یه‌كێكی‌ تره‌ له‌زانك����ۆ ئه‌هلییه‌كان‬ ‫ب����ه‌ده‌ر‬ ‫له‌ڕاگه‌یاندراوێكی����دا‬ ‫له‌بڕیاره‌ك����ه‌ی‌ وه‌زاره‌ت����ی‌ خوێندنی‌‬ ‫ب����ااڵ بڕیاری����داوه‌ ك����ه‌‪ %25‬ڕێژه‌ی‌‬ ‫كرێی‌ خوێندن دابش����كێنێت به‌هۆی‌‬ ‫قه‌یرانی‌ دارایی����ه‌وه‌و جگه ‌له‌دانانی‌‬ ‫س����ندوقێك بۆ دابینكردنی‌ پاره‌ بۆ‬ ‫ئه‌و خوێندكاران����ه‌ی‌ كه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت ده‌خوێنن‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫كێشه‌ی مامۆستایان‬ ‫ته‌نها موچە‌نییە‌؟‬ ‫ئاسۆ تەیمور‬ ‫كه‌س���ێك نیی���ه‌ئینكاریی ل���ه‌وه‌بكات‬ ‫ك��� ‌ه بێموچه‌ی���ی كاریگه‌ریی ناكاته‌س���ه‌ر‬ ‫ژیان���ی هه‌م���و چی���ن‌و توێژێ���ك له‌هه‌مو‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌كدا‪ ،‬مامۆستایانی كوردستانیش‬ ‫وه‌ك س���ه‌رجه‌م كارمه‌ن���د‌و فه‌مانبه‌ران���ی‬ ‫ئه‌م هه‌رێمه‌‪ ،‬بێموچه‌ی���ی‌و نه‌دانی موچه‌‪،‬‬ ‫ژیان���ی لێ‌تێكدوان‌و ئ���ه‌وه‌ش وایكردوه‌بۆ‬ ‫به‌ده‌س���تهێنانی ماف���ی س���ه‌رەتاییان ك ‌ه‬ ‫موچه‌ی���ه‌‪ ،‬ده‌وامیان ڕاگرت���وه‌‪ .‬به‌اڵم ئایا‬ ‫كێشه‌ی مامۆستایان ته‌نها بێموچه‌ییه‌؟ ئایا‬ ‫ئه‌و ئیهانه‌یه‌ی به‌مامۆستایان‌و فه‌رمانبه‌ران‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬ته‌نها له‌پێنه‌دانی موچه‌كانیاندایه‌؟‬ ‫هۆكاری تر نییه‌بۆئه‌وه‌ی كه‌ده‌س���ه‌اڵت وا‬ ‫مه‌مه‌ڵه‌یان له‌گ���ه‌ڵ ده‌كات؟ ئایا ئه‌وكاته‌ی‬ ‫ك���ه‌موچه‌ هه‌بو‪ ،‬كێش���ه‌ی تری���ان نه‌بو؟‬ ‫ئ���ه‌ی رۆژان���ه‌لێره‌و ل���ه‌وێ‌ش���ایه‌تحاڵی‬ ‫چه‌ندین بێڕێزیكردن نه‌بوین به‌مامۆستایان‌و‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ران؟ ئه‌و دۆخه‌ی مامۆس���تایانی‬ ‫تێكه‌وتو‌ه له‌ئێس���تادا بەشێكی هۆكارەكەی‬ ‫خۆیان نین‌و لەپەیڕەوكردنی هەر دو پەندی‬ ‫(ئاگرە س���ورە لەخۆم دورە‌و دەست بگرە‬ ‫بەكاڵوەكەتەوە با نەیبا) ەوە س���ەرچاوەی‬ ‫نەگرتوە؟ كە ئێس���تا هەم ئاگرەكە كەوتە‬ ‫ماڵ���ی هەم���وان‌و كاڵوی هەموانی���ش ب���ا‬ ‫بردی‪..‬‬ ‫ڕاس���ته‌له‌ئێس���تادا كاری له‌پێش���ینه‌ی‬ ‫مامۆس���تایان بوه‌ت���ه ‌به‌دەس���تهێنانی‬ ‫موچه‌كه‌ی���ان‌و بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ش ده‌وام‬ ‫ڕاگی���راوه‌‌و یه‌كێتی���ی مامۆس���تایانیش كه‬ ‫‌ته‌نها س���ه‌ندیكای مامۆستایانه‌و كۆمه‌ڵێك‬ ‫(بوكه‌ڵ���ه‌) ی حزب���ی تێئاخن���راوه‌‪ ،‬خۆی‬ ‫لێبوه‌ت���ه‌ش���ێری مه‌یدان‌و س���ه‌رقافڵه‌چی‬ ‫مانگرتنی مامۆستایان‪.‬‬

‫هه‌بون���ی ته‌نه���ا س���ه‌ندیكایه‌كی وه‌ك‬ ‫یه‌كێتیی مامۆستایان كه‌به‌حساب نوێنه‌ری‬ ‫مامۆس���تایان ‌ه به‌وش���ێوه‌یه‌ی ئێستا‪ ،‬خۆی‬ ‫جۆرێك��� ‌ه له‌بێڕێزیكردن به‌مامۆس���تایان‪،‬‬ ‫بۆیه ‌پێویس���ته ‌مامۆس���تایان له‌ئێستادا‌و‬ ‫له‌پ���اڵ هه‌وڵه‌كانی���ان بۆ به‌ده‌س���تهێنانی‬ ‫موچه‌كه‌یان‪ ،‬هه‌وڵ���ی كاراو كاریگه‌ر بخه‌نه‬ ‫‌كار بۆ گۆڕینی سه‌ندیكاكه‌یان له‌سه‌ندیكای‬ ‫بوكه‌ڵه‌كان���ی حزب���ه‌وه‌(بوكه‌ڵه‌ی پارتی‌و‬ ‫یه‌كێت���ی‪ ،‬بوكه‌ڵ���ه‌ی گ���ۆڕان‌و بوكه‌ڵه‌ی‬ ‫ئیس�ل�امی) بۆ سه‌ندیكایه‌كی پیشه‌یی‌‪ ،‬یان‬ ‫دامه‌زراندنی سه‌ندیكایه‌كی دیكه‌كه‌به‌حه‌ق‬ ‫داكۆكیكار بێت له‌مافه‌كانیان‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫سه‌ندیكایه‌كی له‌وجۆره‌یان هه‌بێت‪ ،‬ده‌توانن‬ ‫س���ه‌رجه‌می مافه‌كانی���ان به‌ده‌س���تبهێنن‌و‬ ‫له‌هه‌بون���ی وه‌ها سه‌ندیكایه‌كیش���دا حاڵی‬ ‫مامۆستایان به‌م رۆژه‌ نه‌ده‌گه‌یشت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی الی هه‌موان ڕون��� ‌ه ئه‌وه‌یه ‌كه‬ ‫‌س���ه‌رجه‌می س���ه‌ندیكاكانی كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‬ ‫كوردی‪ ،‬چه‌كوش���ێك بون به‌ده‌ست حزب‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌وه‌بۆ سه‌ركوتكردنی ئه‌و توێژانه‌ی‬ ‫نوێنه‌رایه‌تییان ده‌كه‌ن‌و مامۆستایانیش كه‬ ‫‌سه‌ندیكاكه‌یان چه‌كوشی ده‌ستی ده‌سه‌اڵت‬ ‫بوه‌ بۆ س���ه‌ركوتكرنی ناڕه‌زایه‌تییه‌كانیان‪،‬‬ ‫ئه‌ركیانه ‌له‌ئێستادا ڕێكخراوه‌كه‌یان بگۆڕن‬ ‫بۆ س���ه‌ندیكایه‌كی پیش���ه‌یی‌و چه‌كوش���ی‬ ‫ده‌س���تی خۆی���ان ب���ۆ به‌ده‌س���تهێنانی‬ ‫مافه‌كانی���ان‪ ،‬ئه‌و مافانه‌ی ك���ه ‌ده‌وترێت‬ ‫(نادرێ���ن‌و ده‌س���ه‌نرێن)‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌بێ���ت‬ ‫مامۆس���تایان ئه‌وه‌ش بزانن كه ‌س���ه‌ندنی‬ ‫مافه‌كانیان ته‌نها به‌(الیك) و شەڕەجنێوی‬ ‫فه‌یس���بوك ناكرێت‌و پێویسته‌ مامۆستایان‬ ‫پێیانخۆش بێت یان نا‪ ،‬به‌رله‌وه‌ی سوژنێك‬ ‫بك���ه‌ن به‌به‌رامبه‌ره‌كه‌یان���دا ده‌رزییه‌كیش‬ ‫بكه‌ن به‌خۆیانداو له‌و (ڕه‌جه‌ب)ییه‌ی چه‌ند‬ ‫ساڵه‌ی پێشو‪ ،‬ڕاپه‌ڕن‌و هه‌ر چاوه‌ڕوان نه‌بن‬ ‫هه‌نجیره‌كه‌بكه‌وێته‌ده‌میانه‌وه‌‪.‬‬

‫مه‌رگ ‌ی دیكتاتۆر وه‌ك سیمبوڵی‌ به‌رده‌وامیدان به‌زه‌مه‌ن ‌ی تیرۆر‬ ‫ئارام ناسح‬ ‫"دونیا به‌رله‌وه‌ی‌ یارمه‌تیده‌ری‌‬ ‫ژیانی‌ چاكه‌كاران بێت‪،‬‬ ‫یارمه‌تیده‌ری‌ ژیانی‌‬ ‫خراپه‌كارانه‌"‬ ‫ئارسه‌ر شۆبنهاوه‌ر‬ ‫كاریگه‌ری دیكتاتۆره‌كان له‌س����ه‌ر‬ ‫قه‌ڵه‌م����ڕه‌وی‌ ژی����ان بابه‌تێك����ی‌‬ ‫فره‌ره‌هه‌ندو ئاڵ����ۆزه‌ چونكه‌ ته‌نها‬ ‫له‌ڕێگ����ه‌ی‌ بون����ی‌ فیعلییانه‌وه‌ ژیان‬ ‫ئاراسته‌ ناكه‌ن‌و فۆرمی‌ پێنابه‌خشن‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌ڕێگه‌ی‌ مه‌رگیشه‌وه‌ هه‌میشه‌‬ ‫په‌یامێكی����ان هه‌ی����ه‌ ب����ۆ داهاتو‪.‬‬ ‫ش����وێنه‌وارو كاریگه‌ری����ی‌ مه‌رگ����ی‌‬ ‫دیكتات����ۆر له‌هه‌ندێك چركه‌س����اتدا‬ ‫وه‌ك هێزێكی‌ گه‌وره‌ مێژو ئاراس����ته‌‬ ‫ده‌كات‪ .‬مه‌به‌س����ته‌كه‌ ئه‌وه‌ نیه‌ كه‌‬ ‫كه‌سایه‌تی‌ دیكتاتۆر له‌خودی‌ خۆیدا‬

‫ب����ااڵو ناوازه‌یه‌ بۆیه‌ ئ����ه‌م پانتایی ‌ه‬ ‫گه‌وره‌یه‌ داگیرده‌كات‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر ته‌ماش����ای‌ ژیان����ی‌ زۆرێك‬ ‫له‌دیكتاتۆره‌كانی‌ ن����او مێژو بكه‌ین‬ ‫ده‌بینین پێش بونی����ان به‌دیكتاتۆر‬ ‫كه‌س����انی‌ ش����ه‌قاوه‌و په‌راوێ����زو‬ ‫دورخراوه‌ی‌ نێو كۆمه‌لگه‌ بون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بونیه‌تی‌ وه‌ك مۆدێلێك له‌سه‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌ره‌مێك����ی‌ سیاس����ی‌‌و ئه‌خالق����ی‌‬ ‫كه‌ له‌زۆر بۆنه‌دا مه‌رگی‌ س����ته‌مكار‬ ‫هیچ نیه‌ جگ����ه‌ له‌دوباره‌كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئ����ه‌م هیرارش����یه‌ته‌ له‌فۆرمێك����ی‌‬ ‫ترسناكتردا به‌تایبه‌ت له‌سته‌مكاریی‬ ‫رۆژهه‌اڵتیدا‪.‬‬ ‫له‌فه‌لس����ه‌فه‌ی‌ وجودییه‌ت����دا‬ ‫یه‌كێ����ك له‌ماناكانی‌ م����رۆڤ ‪ -‬بون‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی‌ هۆشیارییه‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫مردنه‌وه‌ له‌رێگ����ه‌ی‌ مه‌رگی‌ ئه‌وانی‌‬ ‫دیك����ه‌وه‌‪ ،‬وات����ا كاتێ����ك م����رۆڤ‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ ره‌ها ده‌زانێت مه‌رگ‬ ‫هه‌یه‌و ده‌بێت بمرێت به‌هۆی‌ ئه‌زمونی‌‬ ‫تاكه‌كه‌س����یه‌وه‌ نیه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫مه‌رگ ئه‌زم����ون ده‌كات ئیتر له‌نێو‬

‫وج����وددا خامۆش ده‌بێ����ت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ شوێنه‌وارو كاریگه‌ری‌ مه‌رگی‌‬ ‫ئه‌وانیدیكه‌وه‌یه‌‪ .‬لێره‌وه‌ مه‌رگ ده‌بێت‬ ‫به‌سه‌رچاوه‌ی‌ دروستبونی‌ پرسیاری‌‬ ‫فه‌لس����ه‌فی‌ گ����ه‌وره‌و بنه‌مایه‌ك بۆ‬ ‫بنیادنان����ی‌ شارس����تانییه‌ت‪ .‬كه‌چی‌‬ ‫دنی����ای‌ س����ته‌مكاران مه‌مله‌كه‌تێكه‌‬ ‫ب����ۆ ش����ێواندنی‌ ت����ه‌واوی‌ ماناكانی‌‬ ‫مه‌رگ‌و كردنیه‌تی‌ به‌پیشه‌سازییه‌ك‬ ‫ب����ۆ فه‌رمانڕاویه‌تیكردنی‌ سیاس����ی‌‬ ‫به‌و پێی����ه‌ی‌ پره‌نس����یپی‌ بنه‌ڕه‌تی‌‬ ‫سیسته‌مه‌ سته‌مكارو تۆتالیتاره‌كان‬ ‫بریتیی����ه‌ له‌ت����رس‌و تی����رۆر‪ ،‬وه‌ك‬ ‫هانا ئارێنت له‌كتێب����ی‌ (بنه‌ماكانی‌‬ ‫تۆتالیتاریانیزم)ده‌ڵێ����ت‪ ":‬ئ����ه‌م‬ ‫تی����رۆره‌ (تی����رۆری‌ س����ته‌مكاران)‬ ‫سنورو ش����ێوازی‌ په‌یوه‌ندی‌ نێوان‬ ‫مرۆڤ����ه‌كان له‌نێوده‌بات‌و له‌جێگه‌یدا‬ ‫به‌زنجیرێكی‌ ئاسن مرۆڤه‌كان توند‬ ‫پێكه‌وه‌ ده‌به‌ستێته‌وه‌‪ .‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‌‬ ‫فره‌ییان له‌تاكه‌ مرۆڤێكی‌ دێوئاسادا‬ ‫بتوێته‌وه‌"‪ .‬له‌سیسته‌می‌ سته‌مكاریدا‬ ‫مه‌رگ ده‌بێت به‌ئامڕازی‌ حوكمكردن‪،‬‬

‫بۆیه‌ مه‌رگ‪ ،‬نه‌ك پرسیاری‌ گه‌وره‌‬ ‫الی‌ مرۆڤه‌كان دروست ناكات‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ده‌بێت به‌س����ه‌رچاوه‌ی‌ بێنرخكردنی‌‬ ‫ژیان‌و كۆیله‌كردنی‌ ئینسان ‪ .‬لێره‌وه‌‬ ‫ئه‌س����ته‌مه‌ ئه‌و جیهانه‌ پر له‌ترس‌و‬ ‫تی����رۆره‌ی‌ س����ته‌مكاران به‌مه‌رگی‌‬ ‫س����ته‌مكار له‌ناوبچێ����ت ه����ه‌روه‌ك‬ ‫ئارێن����ت ده‌ڵێت‪":‬تی����رۆر بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫هێزی‌ سروشت یا مێژو ئازاد بكات‪،‬‬ ‫هه‌وڵده‌دا مرۆڤ له‌شوێنی‌ خۆی‌ به‌ند‬ ‫ب����كات"‪ .‬كه‌واته‌ مه‌رگ����ی‌ دیكتاتۆر‬ ‫هیچكات یه‌كس����ان نی����ه‌ به‌مه‌رگ‌و‬ ‫نه‌مانی‌ سیسته‌می‌ دیكتاتۆری‌‪.‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر له‌مێ����ژودا بگه‌ڕێین����ه‌وه‌‬ ‫ب����ۆ س����ته‌مكارێكی‌ وه‌ك (جۆزیف‬ ‫س����تالین)‪ ،‬ئ����ه‌و ته‌نها پێش����ه‌وای‌‬ ‫سیس����ته‌مێكی‌ تۆتالیت����اری‌ نه‌ب����و‬ ‫به‌ڵك����و خالق����ی‌ كۆمه‌ڵێ����ك نۆرم‌و‬ ‫بنه‌مای‌ سیاس����ی‌‌و ئه‌خالقیش بو‬ ‫كه‌ له‌دواجاردا جیهانێكی‌ پڕ له‌كینه‌و‬ ‫ترس‌و ته‌فروتوناكردنی‌ مه‌مله‌كه‌تی‌‬ ‫ئینس����انی‌ لێهاته‌به‌ره����ه‌م‪ .‬كاتێك‬ ‫ستالین ده‌مرێت پایه‌ سه‌ره‌كیه‌كانی‌‬

‫دۆخی‌ ئێستای‌ هه‌رێم‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫سێهه‌م‪ :‬به‌ نازانستی‌ به‌ڕێوه‌بردنی‌ كۆمه‌ڵگا‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئێس����تا كۆمه‌ڵگاكه‌مان توش����ی‌ بوه‌‪،‬‬ ‫به‌رهه‌می‌ به‌نازانس����تی‌ به‌ڕێوه‌بردنی‌ كۆمه‌ڵگاو‬ ‫مۆدێل����ی‌ كه‌رنه‌ڤااڵن����ه‌و مه‌س����ره‌فگه‌رایانه‌ی‌‬ ‫حوكمڕانی����ه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵ����گای‌ ئێم����ه‌ كۆمه‌ڵ����گای‌‬ ‫داڕوخاوی‌ دوای‌ زیاد له‌جه‌نگێك بو‪ ،‬هه‌ڵسانه‌وه‌ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگاكانی‌ دوای‌ جه‌نگیش رێس����ای‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌خۆیان هه‌یه‌و ده‌بێ����ت ئیداره‌یه‌كی‌ واقیعی‌‌و‬ ‫زانس����تی‌ بكرێ����ن‪ ،‬ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ قۆناغه‌كانی‌‬ ‫بیناكردنه‌وه‌و خودسازی به‌شێوه‌یه‌كی‌ سروشتی‌‬ ‫ببڕی����ن‌و ه����ه‌ر یه‌كه‌یان ئه‌ویدی‌ ت����ه‌واو بكات‌و‬ ‫كه‌ڵه‌كه‌بون چ����ێ‌ بكه‌ن‪ .‬به‌اڵم كۆمه‌ڵگای‌ ئێمه‌‬ ‫له‌سایه‌ی‌ مۆدێلێكی‌ دواكه‌وتوی‌ حیزبیدا ره‌وتی‌‬ ‫گه‌شه‌كردنی‌ شێوێنراوه‌‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌كی‌ نازانستی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌براوه‌‪ ،‬به‌جۆرێك ئه‌و بناغانه‌ی‌ ئه‌زمونی‌‬ ‫حوكمڕانی‌‌و سیس����تمه‌ سیاس����ی‌‌و ئابوریه‌كه‌ی‌‬ ‫له‌س����ه‌ر بنیاتنراوه‌‪ ،‬هێنده‌ فش����ه‌ڵ‌‌و له‌رزۆك‌و‬ ‫ناپت����ه‌ون‪،‬زۆر به‌رگه‌ی‌ قه‌ی����ران ناگرن‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫خراپتر ل����ه‌وه‌ش وریانه‌بین‪ ،‬دۆخ����ه‌كان دوای‌‬ ‫قه‌یران ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌ خاڵی‌ نزیك له‌سفرو چه‌ندین‬

‫ساڵ‌ له‌وه‌وپێش‪ .‬هه‌ر بۆ نمونه‌ ئێستا حیزبه‌كان‬ ‫خه‌بات ده‌ك����ه‌ن دۆخه‌كه‌ له‌روی‌ سیاس����یه‌و‌ه‬ ‫بگێڕنه‌وه‌ پێ����ش (‪)12‬ی‌ مانگ! رۆژی‌ ڕێگرتن‬ ‫له‌گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ س����ه‌رۆك په‌رله‌مان بۆ ئۆفیس����ی‌‬ ‫كاركردنی‌ خۆی‌! له‌كاتێكدا دۆخی‌ پێش (‪)12‬ی‌‬ ‫مانگ س����اته‌وه‌ختێكی‌ ناته‌ندروست‌و قه‌یراناوی‌‬ ‫هه‌رێم����ه‌و به‌خاڵێك����ی‌ گ����ه‌ش و پێش����كه‌وتو‬ ‫دانانرێت‪ .‬به‌ڵكو له‌وه‌ش زیاتر خه‌ڵك مه‌ترسی‌‬ ‫له‌سه‌ر هه‌ڵدانه‌وه‌ی‌ شه‌ڕی‌ ناوخۆو كه‌رتبونه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌فه‌رمی‌ كوردستانی‌ باشورو هه‌رێم‌و داڕوخانی‌‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌ حیزبی����ه‌كان‌و گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ دواوه‌یان‬ ‫له‌سه‌ر هه‌مو ئاسته‌كاندا هه‌یه‌‪ .‬نازانستی‌ بونی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی‌ هه‌رێمیش ره‌گوڕیشه‌ی‌ له‌چه‌ندین‬ ‫هۆكاردا شاراوه‌ته‌وه‌ له‌وانه‌ش‪:‬‬ ‫ پاشماوه‌ی‌ عه‌قڵی‌ شۆڕشگێڕی‌‪ ،‬كه‌ كێشه‌ی‌‬‫راس����ته‌قینه‌ی‌ له‌گ����ه‌ڵ‌ لۆژیك����ی‌ ده‌وڵه‌تداری‌‌و‬ ‫یاساسه‌روه‌ری‌‌و ئیداره‌ی‌ عه‌قاڵنیدا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ مۆدێلی‌ حیزبی‌ بااڵده‌س����ت كه‌ سیاسه‌تی‌‬‫به‌ئامڕازكردن����ی‌ حكومه‌تی‌ په‌یڕه‌و كردو خه‌می‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ گه‌ش����ه‌كردنی‌ كۆمه‌ڵگاو نیش����تمان‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌سازی‌ نه‌بوه‌‪ ،‬به‌ به‌ڵگه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌كۆمه‌ڵگا‬

‫و به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی����ه‌وه‌ ده‌س����تی‌ پێنه‌كردوه‌و‬ ‫له‌وێ����وه‌ بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ حیزب‌و پێناس����ه‌كردنی‌‬ ‫ناس����نامه‌ی‌‌و دیاری‌ كردنی‌ ئه‌و رۆڵه‌ی‌ له‌ژیانی‌‬ ‫سیاسیدا ده‌یگێڕێت‪ .‬حیزب هێنده‌ی‌ چاوی‌ له‌وه‌‬ ‫بو‪ ،‬كادره‌ كاربه‌ده‌س����تانی‌ چه‌ند حكومه‌تی‌ بۆ‬ ‫دادۆشن وه‌ك به‌ره‌نجامێكی خراپ به‌كارهێنانی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت‌و گه‌نده‌ڵی‌‌و چاوچنۆكی‌ به‌رامبه‌ر ماڵی‌‬ ‫گشتی‌ وه‌ك به‌ره‌نجامی‌ بۆ دو خاڵه‌كه‌ی‌ پێشو‪،‬‬ ‫ك����ه‌ ئه‌وه‌ش رێده‌گرێت ل����ه‌وه‌ی‌ ویژدانی‌ زیندو‬ ‫تێكه‌ڵ‌ به‌توێژینه‌وه‌ی‌ زانستی‌ بێت‪.‬‬ ‫ سنورداركردنی‌ بڕیاری‌ سیاسی‌ له‌نوخبه‌یه‌كی‌‬‫ته‌قلیدی‌ حیزبیدا كه‌ به‌ش����ێكی‌ مێژو و چه‌ك‌و‬ ‫شه‌ڕ پێگه‌كه‌ی‌ پێ‌ به‌خشیوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ لێی‌ نازانێ‌‬ ‫پرۆسه‌ی‌ نیشتیمان‌و نه‌ته‌وه‌سازی‌‌و به‌ڕێوه‌بردنی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌كی‌ هاوچه‌رخه‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌ زانستی‌‬ ‫له‌پ����ا ‌ڵ كه‌م س����ود وه‌رگرتن له‌توان����ا فیكری‌‌و‬ ‫ئه‌كادیمی‌‌و سیاسیه‌كانی‌ واڵت‪.‬‬ ‫ نه‌بون���ی‌ ده‌وڵ���ه‌ت وه‌ك قه‌واره‌یه‌ك���ی‌‬‫نێوده‌وڵه‌ت���ی‌ دانپێنراو كه‌ كۆمه‌ڵێ‌ ش���انس‌و‬ ‫ده‌رفه‌ت به‌نازانستی‌ بیركردنه‌وه‌و به‌ڕێوه‌بردنی‌‬ ‫رۆژانه‌و س���تراتیژی‌ دواخس���تنی‌ كێشه‌كان‌و‬

‫ئ����ه‌و دونیای����ه‌ی‌ دروس����تی‌ كردو ‌ه‬ ‫له‌ن����او ناچێت‪ ،‬به‌ڵك����و له‌فۆرمێكی‌‬ ‫ترسناكتردا به‌رجه‌س����ته‌ ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫حیكایه‌تی‌ كوشتن‌و القه‌كردن دوای‌‬ ‫س����تالین دوباره‌كردنه‌وه‌ی‌ ستالینه‌‬ ‫وه‌ك خۆی‌‪ ،‬به‌ڵك����و مه‌رگی‌ ده‌بێت‬ ‫ی هه‌ر‬ ‫به‌ڕه‌مزو بۆنه‌یه‌ك بۆ له‌ناوبردن ‌‬ ‫دژایه‌تیكردنێك بۆ دونیاكه‌ی‌ ستالین‪.‬‬ ‫پاكتاوكردنی‌ نه‌یاران دوای‌ س����تالین‬ ‫هه‌مان ئامرازه‌ وه‌حش����یگه‌رییه‌كه‌ی‌‬ ‫خودی‌ ستالین بو‪.‬‬ ‫دونی����ای‌ س����ته‌مكاره‌كان ته‌نها‬ ‫جیهان����ی‌ داگیركردن����ی‌ ئ����ازادی‌‌و‬ ‫ئیراده‌ی‌ ئینس����انه‌كان نیه‌ له‌هه‌مان‬ ‫كاتدا ده‌ه‌ستبه‌سه‌رداگرتنی‌ خه‌ون‌و‬ ‫خه‌یاڵه‌كانیشیانه‌‪ ،‬وه‌ك مۆنتیسكیۆ‬ ‫له‌كتێب����ی‌ (رۆح����ی‌ یاس����اكان)دا‬ ‫باس����ی‌ ده‌كات‪ ،‬له‌سه‌رده‌می‌ یه‌كێك‬ ‫له‌س����ته‌مكاره‌كانی‌ رۆمای‌ دێریندا‬ ‫كه‌سێك خه‌ونێك ده‌بینێت‌و ده‌ڵێت‬ ‫"ئه‌مشه‌و له‌خه‌ونمدا پاشام سه‌ربڕی‌"‬ ‫كاتێك باسی‌ ئه‌م خه‌ونه‌ ده‌گاته‌وه‌‬ ‫الی‌ س����ته‌مكاره‌كه‌‪ ،‬راس����ته‌وخۆ‬

‫فه‌رمان ده‌كات ئه‌و كه‌س����ه‌ بهێننه‌‬ ‫به‌رده‌می‌‪ ،‬ك����ه‌ ده‌یهێنن به‌بێ‌ هیچ‬ ‫لێپرس����ینه‌وه‌یه‌ك ده‌ڵێ����ت له‌مل����ی‌‬ ‫بده‌ن‪ ،‬پاش ملپه‌ڕاندنی‌ قوربانیه‌كه‌‪،‬‬ ‫ده‌رباره‌كان����ی‌ ده‌پرس����ن بۆچ����ی‌‬ ‫به‌بێ‌ هیچ پرس����یارێك كوش����تت‪،‬‬ ‫س����ته‌مكاره‌كه‌ش له‌وه‌اڵمدا ده‌ڵێت‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌و به‌ڕۆژ بیری‌ له‌كوش����تنی‌‬ ‫من نه‌كردایه‌ته‌وه‌ به‌ش����ه‌و نه‌ده‌هاته‌‬ ‫خه‌ونی‌‪.‬‬ ‫ب����ۆ ئێم����ه‌ی‌ ك����ورد ئه‌زمونی‌‬ ‫(سه‌دام حسین) گه‌واهیده‌ری‌ ئه‌و‬ ‫راس����تیه‌یه‌ ك����ه‌ مه‌رگ����ی‌ دیكتاتۆر‬ ‫نابێته‌ هۆی‌ ده‌ستپێكردنی‌ سه‌رده‌م‌و‬ ‫مێژویه‌كی‌ نوێ‌‪ ،‬دوای‌ مه‌رگی‌ سه‌دام‬ ‫ن����ه‌ك مێژوی‌ خوێن‌و تیرۆر كۆتایی‌‬ ‫پێنه‌هات‪ ،‬به‌ڵك����و له‌به‌ربه‌ریزمێكی‌‬ ‫نوێدا خۆی‌ نمایش����كرده‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێس����تا له‌عێراق����دا روده‌دات‪،‬‬ ‫درێژكراوه‌ی‌ س����ه‌رده‌می‌ س����ه‌دام‌و‬ ‫مێژویه‌كی‌ دورودرێ����ژو پڕ له‌خوێنی‌‬ ‫پێش ئه‌ویشه‌‪ ،‬كه‌ به‌هه‌مو مانایه‌ك‬ ‫به‌ربه‌ریزمه‌ به‌پله‌ی‌ ئیمتیاز‬

‫ونـــــبون‬ ‫پشتبه‌س���تن به‌هێزو بۆ مانه‌وه‌ له‌ده‌سه‌اڵتداو‬ ‫سنورداری‌ توانا فیكری‌‌و ئیداری‌‌و سیاسیه‌كانی‌‬ ‫نوخبه‌ی‌ ده‌ستڕۆش���تو‪ ،‬چه‌مینه‌وه‌ی‌ به‌شێكی‌‬ ‫باش���یان له‌به‌رده‌م بااڵی‌ ئ���ه‌و نه‌مامی‌ حه‌زی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‌و فیس‌و پ���اره‌دا‪ ،‬كارێكیان كرد‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵگا نه‌كه‌وێته‌ س���ه‌ر ره‌وتی‌ گه‌شه‌كردنی‌‬ ‫سروش���تی‌ خ���ۆی‌‪ .‬ئێم���ه‌ گ���ه‌ر به‌زانس���تی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگام���ان به‌ڕێوه‌ببردای���ه‌‪ ،‬ب���ه‌و ج���ۆره‌‬ ‫مامه‌ڵه‌مان له‌گه‌ڵ‌ حكومه‌ت‌و موچه‌و س���امانی‌‬ ‫گش���تی‌ نه‌ده‌كرد‪ ،‬به‌و ج���ۆره‌ی‌ له‌په‌یوه‌ندی‌‬ ‫نێوان پرۆس���ه‌ی‌ خوێندن‌و ب���ازاڕو هه‌لی‌ كار‬ ‫تێنه‌ده‌گه‌یشتین‪ ،‬به‌و جۆره‌ مامه‌ڵه‌مان له‌گه‌ڵ‌‬ ‫كه‌رتی‌ تایبه‌تدا نه‌ده‌كرد‪ ،‬نه‌مانده‌هێش���ت به‌م‬ ‫ئاس���ته‌ خنكێنه‌ره‌‪ ،‬ئابوریمان تاك سه‌رچاوه‌‬ ‫بێ���ت‌و النیك���ه‌م چاوه‌ڕێ���ی‌ موچه‌كانیان بن‪،‬‬ ‫له‌كایه‌و كه‌رته‌كانی‌ ت���ردا هه‌ندێ‌ هه‌نگاومان‬ ‫ده‌نا‪ ،‬كه‌ هه‌ندێ‌ قه‌یرانه‌كه‌ی سه‌رشانمان سوك‬ ‫بك���ه‌ن‌و به‌ڵگه‌ش بێت له‌س���ه‌ر بیركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫زانس���تی‌ دواڕۆژمان‪ .‬ئاوا به‌ڕواڵه‌تی‌ ئیمپراتۆر‬ ‫له‌خۆنیش���اندانی‌ س���اخته‌ كاتم���ان ب���ه‌رێ‌‬ ‫نه‌ده‌كرد‪.‬‬

‫* ناس���نامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی سلێمانی به‌ناوی (محمد عبدالله‌ کریم) ونبوه‌‪،‬‬ ‫هه‌رکه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫* ناسنامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی سلێمانی به‌ناوی (محمود محمد ابراهیم) ونبوه‌‪،‬‬ ‫هه‌رکه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی س���لێمانی به‌ناوی (کارزان وه‌هاب هیدایه‌ت)‬ ‫ونبوه‌‪ ،‬هه‌رکه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫* ناسنامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی سلێمانی به‌ناوی (سه‌یران صالح قادر) ونبوه‌‪،‬‬ ‫هه‌رکه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬

‫ئاگاداری‌‬ ‫ی (‪)ims‬‬ ‫ی گۆڤاری‌ ژن له‌رێخراو ‌‬ ‫ی گشت الیه‌ك ئه‌كه‌ینه‌وه‌ كه‌خاوه‌ندارێت ‌‬ ‫ئاگادار ‌‬ ‫ی بكات‬ ‫ی (‪ )pdo‬هه‌ركه‌سێك الری‌ هه‌ی ‌ه باپه‌یوه‌ند ‌‬ ‫ه‌و‌ه گوازرایه‌و‌ه بۆ رێخراو ‌‬ ‫ی ‪07702152562‬‬ ‫به‌ژماره‌ ته‌له‌فۆن ‌‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )516‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/2/16‬‬

‫پرۆژەی پالنی چاکسازی‌و گەشەپێدانی کشتوکاڵی‬ ‫لەبوژانەوەی ژێرخانی ئابوری هەرێمی کوردستان‬ ‫محه‌مه‌دی حاجی مه‌حمود‬ ‫شارەزور‪ /‬گوندی گوڵەخانە‬ ‫به‌شی یه‌که‌م‬ ‫پێشەکی‬ ‫پێم باش بو لێرەدا لەوەوە دەست پێ بکەم‬ ‫کە مەبەس����تم لەئامادە کردن����ی ئەم پرۆژەیە‬ ‫هەندێک بابەت هەی����ە بیخەمە رو‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫لەم بارودۆخەی ئێستای هەرێمی کوردستانی‬ ‫پێدا تێدەپەرێت‪ ،‬کە س����ەرجەمیان لەدوتوێی‬ ‫چەند بابەتێکدا خۆی����ان دەبیننەوە‪ ،‬چ وەک‬ ‫کێش����ەکان‌و هەروەها قەیران����ەکان‪ ،‬هەڵبەتە‬ ‫بابەتی هەنوکەیی قەیرانی دارایییە کە ئەمرۆ‬ ‫هەرێمی کوردستانی گرتۆتەوە‪ ،‬ناکرێت ئێمە‬ ‫زۆر لەسەر هۆکاری قەیرانەکان بدوێین چونکە‬ ‫هێندە ب����اس ک����راون‌‌و هەرالیەن‌و کەس����ێک‬ ‫لەدی����دی بۆچونی بیروب����اوەڕو بیرکردنەوەی‬ ‫خۆیەوە ش����رۆڤەی ک����ردوە‪ ،‬ب����ەاڵم کامیان‬ ‫رێگەچارەی ب����ە پەلەی دیاریک����ردوە یاخود‬ ‫باس����ی لێوەدەکات‪ .‬من دەڵێم ئەمە قەیرانەو‬ ‫هاتۆتە ناو ماڵمانەوە ئێستا ئێمە چی‌و چۆن‌و‬ ‫رێگەچ����ارەو پالن‌و لێکۆڵینەوەی بۆ بکەین تا‬ ‫الیەنیک����ەم ئەم قۆناغە س����ەختە تێپەڕێنین‪،‬‬ ‫چونکە ئێمە واتە کوردس����تان ن����ە یەکەمین‬ ‫واڵت����ەو نە دوایەمین واڵتە ل����ەم جیهانەدا کە‬ ‫قەیرانی دارایی‌و ئابوری‌و سیاس����ی روبەڕوی‬ ‫بوبێتەوە‪ ،‬گرنگ ئیرادەی چاککردن‌و زاڵبونە‬ ‫بەسەرجەم ئەو قەیران‌و کێشەو گیروگرفتانەی‬ ‫هاتونەتە بەردەمان‪.‬‬ ‫جا هەر لەو روانگەی����ەوە من الی خۆمەوە‬ ‫ئ����ەم پرۆژەی����ەم وەک پالنێک داڕش����تۆتەوە‬ ‫پاش����ان وەک ئەرکێ����ک لەهەس����ت کردنم بە‬ ‫بەرپرسیارێتی لەچارەسەرکردنی الیەنیکەمی‬ ‫ئەو قەیرانانە‪ ،‬دەکرێت ئەوە بڵێم ئەوانەی من‬ ‫لێرەدا باسیان لێوە دەکەم مەرج نیە توێژینەوە‬ ‫ی����ا پالنێک����ی تۆکمەی ئەکادیم����ی بن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫الیەنیکەم دەبنە خاڵی دەستپێکی کارو پالن‬ ‫یا دەروازەیەک‌و هەنگاوێک بن بۆ دیاریکردنی‬ ‫خاڵەکان‌و تیشک خستنە سەر چەند الیەنێکی‬ ‫بواری گرنگ‌و هەستیاری ئەم قۆناغە بن‪ ،‬کە‬ ‫ئەویش (بواری کشتوکاڵ) ە کە ئێستا بابەتی‬ ‫س����ەر زاری هەمو الیەکەو بوەتە خواستێکی‬ ‫هەنوکەیی لەبەردەم چارەس����ەرکردنی الیەکی‬ ‫قەیرانی دارایی بەتایبەتی‌و کێش����ەو قەیرانی‬ ‫ئابوری بەگشتی‪.‬‬ ‫ئەمەوێت ئەوە بڵێم‪ ،‬لەم بەرنامەیەمدا زۆر‬ ‫رۆنەچومەتە بواری یاسایی‌و زانستی ئەکادیمی‬ ‫بواری (کش����توکاڵی)‪ ،‬هۆکارەک����ەی ئەوەیە‬ ‫ک����ە یاس����ایەک لەهەرێمی کوردس����تان هەیە‬ ‫لەبواری (کشتوکاڵی) داو پاشان دامودەزگای‬ ‫ئەکادیمی ش����ارەزا هەی����ە لەو ب����وارەدا کە‬ ‫توێژینەوەی زانس����تی بۆ بواری کش����توکاڵی‬ ‫ئامادە بکەن‪ ،‬بەاڵم بەڕای من ئەوەی ئێس����تا‬ ‫من دەیکەم‌و نوس����یومە وەک پێشمەرگەیەک‌و‬ ‫هاونیش����تمانیەک بەئەرکی خۆمی دەزانم ئەم‬ ‫نەخش����ە سیاسیە بۆ بواری کشتوکاڵی دیاری‬ ‫دەکەم‪ ،‬پاش����ان ئەزمونی چەندین س����اڵەی‬ ‫خۆمم تێکەڵ ب����ەم پرۆژەیەم کردوەو ئاوێتەم‬ ‫کردوەت����ەوە لەگ����ەڵ بنەماکانی چاکس����ازی‬ ‫کش����توکاڵی‌و پالن����ی بواری کش����توکاڵی‪ ،‬تا‬ ‫الیەنیکەم توانیبێتم ئامانجی سەرەکیم بپێکم‬ ‫لەم بارودۆخەی ئێستادا‪.‬‬ ‫کە باس لەئەزمونی خۆم دەکەم‪ ،‬واتە وەک‬ ‫کوڕە جوتیارێک کە لەخێزانێکی گوندنش����ینی‬ ‫پیش����ە جوتیاریدا پ����ەروەردە ب����وم خۆم تا‬ ‫تەمەنێ����ک لەبواری جوتیاری����دا کارم کردوەو‬ ‫پاشان وەک پێش����مەرگە بەئەرکی نیشتمانی‬ ‫خۆم هەستاوم‪ ،‬بەاڵم ئەوەی بەالی منەوە گرنگ‬ ‫بو لێرەدا ئام����اژەی پێبکەم ئەوەیە ئەزمونی‬ ‫راستەقینەی بواری کشتوکاڵی‌و بایەخدان بەو‬ ‫بوارە زیاتر لەدوای راپەرینی (بەهاری ‪)1991‬‬ ‫ەوە کاتم بۆ خۆم تەرخان کرد تا بگەڕێمەوە‬ ‫زێ����دی ب����او باپیران����م‌و گوندەک����ەی خۆمان‬ ‫لەشارەزورو بەتایبەتی لەگوندی (گوڵەخانە)‬ ‫ک����ە لەوێ����وە دەس����تم ک����ردەوە بەبایەخدان‬ ‫بەب����واری کش����توکاڵی‌و چاککردن����ەوەی ئەو‬ ‫زەویانەی کە هەمان ب����و لەگوندەکەو دوبارە‬ ‫چاندنەوەی����ان‌و س����ەوزکردنەوەی ئەو زەوی‌و‬ ‫باخە س����وتاو وێرانەی لەپاش����ماوەی رژێمی‬ ‫بەعسی لەناوچو بەسەریدا هێنابوین‪ .‬دەکرێت‬ ‫ئ����ەوە وەک گش����تگیریەک بڵێم کە بەس����ەر‬ ‫زۆربەی گون����دو زەویوزارە کش����توکاڵیەکانی‬ ‫کوردس����تاندا هاتوەو تێپەڕی����وە‪ ،‬بەاڵم خۆم‬ ‫بەنس����بەت خۆمەوە لەوێوە ئ����ەوە هەنگاوی‬ ‫دەس����تپێکردنەوەی پەرەپێدانم بوە لەبواری‬ ‫کش����توکاڵیدا‪ ،‬لەب����ەر گرنگ����ی‌و بایەخی ئەو‬ ‫ب����وارە والێرەدا ئ����ەو بابەت����ەم وەک پرۆژەو‬ ‫پالنێک داڕش����تەوە تا بیس����ەلمێنم کە ئیرادە‬ ‫گەر هەبێت دەتوانرێ هەمو ش����تێک بەدەست‬ ‫بهێن����رێ‌و بگەیت بەو ئامانج����ەی کە هەوڵی‬

‫لەو سێ سەرچاوە گرنگ‌و سەرەکیانەدا کە‬ ‫بنەمای بەرهەمی کش����وکاڵین دەبێت بایەخ‌و‬ ‫گرنگی هەریەکەیان بەجیا باس بکرێن‌و پاشان‬ ‫پێکەوە ئاوێتە بکرێنەوە لەپالنی گەشەکردن‌و‬ ‫پەرەپێدان����ی ب����واری کش����توکاڵی لەداهاتی‬ ‫نەتەوەیی‌و سیاس����ەتی ئابوری لەکوردستاندا‬ ‫رێچکەی خۆی بگرێتەوە‪.‬‬ ‫‪ -1‬زەوی سامانێکی سروشتی پڕ بەهایەکی‬ ‫ب����ەرزە ئەگەر بەرێگ����ەی زانس����تی بایەخی‬ ‫پێبدرێت‌و سودی لێوەرگیرێت لەوەبەرهێنانی‬ ‫س����امان‌و داهات����ی نەتەوەیی ه����ەر واڵتێکدا‪،‬‬ ‫کوردس����تان خاوەنی ئەو س����امانە سروشتیە‬ ‫مەزنەی����ە‪ ،‬سروش����تی هەڵکەوتن����ی خاک����ی‬ ‫کوردس����تان بارودۆخ����ی جی����اوازە چ وەک‬ ‫ئەوەی ناوچەی ش����اخاوی‌و دەشتایی‌و شاخی‬ ‫بەرزو گردەڵۆک‪ ،‬هەر ناوچەیەکیش����ی بەپێی‬ ‫سروش����تی بەرزو نزم����ی لەخاکەکەیدا بوەتە‬ ‫هۆکارێک لەجی����اوازی لەکەش‌و ئاوهەواکەیدا‪،‬‬ ‫ناوچ����ە ش����اخاویەکانی س����اردو هەندێک����ی‬ ‫مامناوەن����دو هەن����دێ ناوچەش گ����ەرم‪ ،‬بەو‬ ‫واتای����ە دەتوانم بڵێم لەو خاک����ە بەرفراوانەی‬ ‫ب‌‪ .‬چاککردن����ەوەو چاکس����ازی لەزەوی����ە‬ ‫کوردستاندا هەمەچەشنی لەهەڵکەوتنی بەرزو‬ ‫کشتوکاڵیەکاندا‪:‬‬ ‫نزمی روی خاک‌و جیاوازی کەش‌و ئاو و هەوادا‬ ‫مەبەس����ت لەم بڕگەی����ە چاککردنەوەی ئەو‬ ‫ببێتە مایەی س����ودوەرگرتن لەزۆربەی زۆری‬ ‫زەویانەیە ک����ە زیانیان لێکەوتوەو نەگونجاون‬ ‫روبەرێکی فراوانی خاکی کوردس����تان‌و پاشان‬ ‫یا ناش����ێن بۆ کشتوکاڵی‪ ،‬جا ئایا ئەو زیانانە‬ ‫هەمەچەشنەیی لەبەروبومی کشتوکاڵیدا‪.‬‬ ‫بەهۆکاری سروش����تی بوبێت یان دەرئەنجامی‬ ‫زەوی یا بڵێین خاکی کوردستان پێویستی‬ ‫سیاس����ەتی تێکدانی رژێمی بەعس����ی روخاو‬ ‫بەچاککردنەوەو چاکسازی‌و رێکخستنەوە هەیە‬ ‫بوبێت ی����ا هەڵەبەکارهێنانی ئ����ەو زەویانەوە‬ ‫بۆ بواری کش����توکاڵی‌و وەبەرهێنانی ئابوری‬ ‫ئەوەی جێی ئام����اژە پێکردنە لەم مێژوەدا لەالیەن کەس����انی نەشارەزا یاخود هەڵکەوتی‬ ‫لەداهاتی نیشتمانیدا‪ ،‬هەرچەندە ئامارو رێژەو واتە لەدوا پرۆسەی ئازادکردنی عێراق ئەتوانم باری سروش����تی لەبەرزونزمی زەویەکان یان‬ ‫داتام لەبەردەس����تدا نیە تابەوردی ناوچەکان بڵێم بەتایبەتی لەسااڵنی ‪ 2014 -2006‬هەندێک زیادی رادەی شۆری لەخاکەکەدا‪ ،‬لەهەمو ئەو‬ ‫پۆلێن بکەم‌و دەستنیش����انی رێژەیی بۆ ناوچە بوژانەوە لەبواری کشتوکاڵیدا پەیدابو لەالیەن بارانەدا دەکرێت پالنی بەپەلەو کورتخایەن یا‬ ‫شاخاوی‌و دەش����تایی‌و زەویە کشتوکاڵیەکان هەندێک کەس کە س����ودمەند ب����ون لەداهاتی پالنی س����تراتیژی درێژخایەن دابنرێت تا کار‬ ‫بکەم بەاڵم بەشێوەیەکی گشتی باسیان لێوە تایبەتی س����ەرمایەداریدا کەوتنە کڕینی زەوی بۆ چاککردنەوەیان بکرێت‪ ،‬ئەوە دیراسەیەکی‬ ‫دەکەم‪.‬‬ ‫کشتوکاڵی‌و هەندێکیشی بەنایاسایی دەستیان زانس����تی‌و ئەکادیمی دەوێت‪ ،‬بەاڵم من لێرەدا‬ ‫گرت بەسەر موڵکی زەویوزاری دەوڵەتدا ئیتر نەخشەرێگەی جێبەجێ کردنی ئەو پالنە باس‬ ‫بەهەر شێواز‌و بیانویەک بوبێت‪ ،‬گرنگ ئەوەیە دەکەم‪.‬‬ ‫أ‌‪ -‬کێشەکانی زەویوزار‪:‬‬ ‫ئێم����ە لەمێژەوە لەکوردس����تاندا کێش����ەی دەروازەیەک بۆ بیرکردنەوە لەئاراس����تەکردنی‬ ‫• دانان����ی ژورێک����ی عەمەلیات����ی بەپەلە‬ ‫زەویوزارم����ان زۆر هەبوە چ وەک بەکارهێنان‌و جوتیاران بۆ گەڕانەوەیان بۆپیشەی جوتیاری‌و لەکەسانی ش����ارەزاو پس����پۆڕو ئەکادیمی بۆ‬ ‫سودوەرگرتن وەک وەبەرهێنان چ لەڕوی نەبونی بەرهەمهێنانی بەروبومە کشتوکاڵیەکان هاتە دەستنیش����ان کردنی ئ����ەو زەویانەی لەخاکی‬ ‫پالنێکی تۆکمەو زانستی‌و ئەکادیمی چ لەروی ئاراوە‪ ،‬تا رادەیەک باش بون‪ ،‬بەاڵم کێش����ەی کوردس����تاندا لەبەر هۆکارێک بوبێت تێکچوەو‬ ‫نەرەخسانەوە بەهەر هۆکارێکی سیاسی بوبێت موڵک����داری ئ����ەو زەویانە لەروی یاس����اییەوە ناش����ێت بۆ وەبەرهێنان لەبواری کشتوکاڵیدا‪،‬‬ ‫یان ئاستی هوش����یاری خۆمان لەبەکارهێنانی تائێستا کێشەیان هەیە‪ ،‬دەکرێت بڵێین زەوی بەدیاریکردنی ئەو ناوچانە لەنەخشەی تایبەت‬ ‫ئەو زەویانەدا‪ ،‬لە هەموی گرنگتر یاس����ایەکی (پاوان‌و لەوەڕگەو صخری) زۆرێک لەناوچەکان بەو ب����وارە‪ ،‬هەروەه����ا دیاریکردن����ی جۆری‬ ‫تۆکمەو وردمان لەداڕش����تنەوەی سیاس����ەتی سەوزاییان بەبەردا هاتەوە‪ ،‬ئەمە چاککردنێکی تێکچونەکە تا بەو پێیە رێگەی چاککردنەوەی‬ ‫کش����توکاڵیدا نەبوە تا بتوانرێت خاوەن ماف‌و یاس����ایی‌و رێنمای����ی دەوێ����ت تابتوانرێت ئەو ئەو زەویە کش����توکاڵیانە چارەس����ەر بکرێت‌و‬ ‫ئەرکی دەوڵەت‌و ماف����ی هاواڵتی‌و پەیوەندی زەویانە ببن����ە مایەی وەبەرهێن����ان لەبواری بخرێنەوە ب����واری دوب����ارە بەکارهێنانەوەیان‬ ‫نێوانیان بەیاس����ا رێکبخرێت‪ ،‬ئەو یاسایانەی ئابوری‌و داهاتی سەرمایەگوزاریدا‪ ،‬لەپاشاندا لەبواری کشتوکاڵی‌و ئاژەڵداریدا‪.‬‬ ‫کە هەبوە رون نەبوە لەسیاس����ەت‌و داڕشتنی دێمەوە سەر ئەو باسە‪.‬‬ ‫• پۆلێنکردن����ی زەوی����ەکان لەدیاریکردنی‬ ‫ج����ۆری بەرهەمهێنان����ی کش����وکاڵی بەپێ����ی‬ ‫پالنی ئابوری����دا‪ ،‬بۆیە زۆرجار وەک کەرتێکی‬ ‫‪ .2‬چارەس����ەرکردنی کێشەکانی زەویوزاری بەرزونزم����ی روی زەویەکان‌و ک����ەش‌و هەواو‬ ‫گش����تی دەوڵەت تەماش����ا کراوە لەیاساکاندا‬ ‫جۆری پشتبەستنی بەسەرچاوەی ئاودێری‪.‬‬ ‫یان زۆر بەدیاریکراوی وەک کەرتێکی تایبەتی کشتوکاڵی لەبورای ئابوریدا‪:‬‬ ‫• بایەخ����دان بەو زەویان����ەی توانای وزەی‬ ‫أ‌‪ -‬چارەسەری یاس����ایی لەموڵکداری زەوی‬ ‫ئاماژەی پێ کراوە واتە پاشماوەی سیاسەتی‬ ‫(سۆسیالستی تەقلیدی)و سیاسەتێکی(نیمچە کشتوکاڵی‪:‬‬ ‫مرۆیی تێ����دا زیاتر دەس����تەبەر دەکرێت واتە‬ ‫ئەگەرچ����ی ئ����ەو خااڵنەی الی خ����وارەوە ئەو زەویانەی زیاتر لەش����وێنی جێنشینەکان‬ ‫س����ەرمایەداری ئازاد) مامەڵ����ە لەتەک بواری‬ ‫کش����توکاڵی کراوەو دەرئەنجام سیاسەتێکی کە ئاماژەی����ان پێدەکەم(بەن����دو مادەیەکی) نزیکترن تا سود لەدانیشتوانەکەی وەربگیرێت‬ ‫تێکەڵ‌و پێکەڵ لەهەردو ئاراس����تەکە هەبوە‪ ،‬یاس����اییان نی����ە‪ ،‬ب����ەاڵم دەکرێ����ت لەکاتی لەکات����ی بون����ی پرۆژەیەک����ی وەبەرهێنان����ی‬ ‫پێداچونەوەو داڕشتنەوەی یاساکانی وەزارەتە کشتوکاڵیەوە‪.‬‬ ‫ئەمە رویەکی کێشەکان بوە‪.‬‬ ‫مەعنیەکان بەو بوارانەی زەویوزاری کشتوکاڵی‬ ‫• هاندان����ی وەبەرهێنی ناوخۆیی‌و دەرەکی‬ ‫ب‌‪ -‬مێ����ژوی کێش����ەی زەوی‌و زاری بواری دەیانگرێتەوە لەوزارەتی ( پالندانان‌و دارایی‌و لەچاککرن����ی زەوی کش����توکاڵی‌و ئاژەڵداری‌و‬ ‫کشتوکاڵی‪:‬‬ ‫داد‪....‬هت����د) رەچ����او بکرێن یاس����ایان بۆ هێنانی ئامێرو کەرەس����تەی تەکنەلۆژی نوێ‬ ‫مێژوی سەرهەڵدانی یاخود بونی کێشەکان دابنرێت واتە ئەوانەی ناوهێنراون بەپێی یاسا لەبەکارهێنانی چاککردنی زەویدا‪.‬‬ ‫لەبواری کشتوکاڵی کوردستاندا کۆنن‪ ،‬ناکرێت مەبەس����تم لە(ئەگەرو گریمانەی) بونی یاساو‬ ‫لێرەدا ئەو س����ەردەمی گۆڕانکاریە مێژویانەی رێنماییدا داڕێژراون‪.‬‬ ‫• پێداچونەوە بەیاس����ای موڵکداری زەویە‬ ‫بەسەر بواری ئابوریدا تێپەڕیون باسیان لێوە‬ ‫بکەم‪ ،‬بەاڵم بەکورتی دەکرێت سەردەمی رژێمی کشتوکاڵیەکانداو داڕشتنەوەی بەو شێوازەی‬ ‫روخاوی بەعس وەک (سەردەمێکی مێژویی) بارودۆخی ئێس����تای قەیرانەکانی تێدا رەچاو‬ ‫لەگۆڕانکاریەکان‌و س����ەرهەڵدانی کێش����ەکانی بکرێت‪.‬‬ ‫• یاس����ای وەبەرهێنان‌و س����ەرمایەگوزاری‬ ‫زەوی لەبواری کش����توکاڵیدا دی����اری بکەین‌و‬ ‫بڵێین خاکی کوردس����تان لەژێر س����ایەی ئەو لەبواری کش����توکاڵیدا وەک پالنی ستراتیژی‬ ‫رژێمە دکتاتۆرەوە تەنها سیاس����ەتی سوتان‌و لەبوژان����ەوەی ژێرخانی ئابوری کوردس����تاندا‬ ‫روخ����ان‌و ماڵوێران����ی بۆ کەرتی کش����توکاڵی دابڕێژرێت‪ ،‬بۆ هاندانی بەگەڕخستنی سەرمایەی‬ ‫ناوخۆو دەرەکی لەبواری بەرهەمێنان لەزەویە‬ ‫لەکوردستاندا بەجێهێشتوە‪.‬‬ ‫مێ����ژوی دوای کێش����انەوەی ئیدارات����ی کشتوکاڵیەکاندا‪.‬‬ ‫• بەپێ����ی یاس����او رێنمای����ی تایب����ەت‬ ‫رژێمی بەعس لەکوردس����تان‌و دوای راپەرێنی‬ ‫بەهاری‪ 1991‬دوبارە بواری کش����توکاڵی هیچ لەبەرژەوەندی دەوڵ����ەت‌و بایەخدان بەکەرتی‬ ‫بایەخێک����ی پێنەدراو ئەوان����ەش هۆکارەکانی تایب����ەت‪ ،‬ئ����ەو زەویانەی موڵک����ی دەوڵەتن‬ ‫زۆرب����ون‪ .‬ب����ەاڵم دەکرێ����ت ئ����ەو ماوەی����ە بفرۆشرێت یاخود بدرێن بەکرێی درێژخایەنی‬ ‫بەمێژویەک����ی تاریک����ی تر لەقەڵ����ەم بدەین سااڵنە یا (موساتەحە)‪.‬‬ ‫• لەروی یاساییەوە ئەو زەویانەی دەوڵەت‬ ‫لەبواری کشتوکاڵیدا‬ ‫لەدوا پرۆسەی ئازادی عێراق‪ ،‬هەر هەوڵێک تائێس����تا نەیتوانیوە س����ودیان لێوەر بگرێت‬ ‫درابێت بۆ چاککردنەوەی یاس����اکانی تایبەت بەهەر هۆکارێک بوبێت وەک (زەوی صخری)‌و‬ ‫بەبواری ئابوری لەکەرتی کش����توکاڵی نەبونە (زەوی ل����ەوەڕ) بدرێنە دەس����ت ئەو کەس‌و‬ ‫مایەی چاکس����ازی‌و چاککردنەوەی زەویوزاری جوتیارانەی بەخواستی خۆیان سودی لێ ببینن‬ ‫کش����توکاڵی‪ ،‬بگرە ئەوەی هەبو بەکەموکوڕی بەمەرجی بەکارهێنانیان لەبواری کشتوکاڵی‌و‬ ‫بەکارهێنرا لەبواری وەبەرهێنانی نیش����تەجێ (ئاژەڵداریدا)و س����نورەکانیان بەپێی یاس����ا‬ ‫کردن‌و دروس����تکردنی پرۆژەی بێ سەروبەرو ب����ۆ دی����اری بکرێ����ت‌و پەیماننامە(تعهد) ی‬ ‫بێ نەخش����ەو هەندێکیش����ی بون����ە کێڵگەی فەرمیان ل����ێ وەربگیرێت کە دەبێت ملکەچی‬ ‫نەوت����ی‌و ئیت����ر ل����ەو ن����اوەدا زەوی‌و خاکی یاس����او رێنمایەکانی الیەن����ە پەیوەندارەکانی‬ ‫کش����توکاڵی لەکوردس����تاندا بێ ئەرزش بون‌و حکومەت بن‌و چاودێ����ری‌و بەدواچون بۆ ئەو‬ ‫زەویانە بکرێت ت����ا دڵنیایی لەجێبەجێکردنی‬ ‫زیانیان لێکەوت‪.‬‬

‫پێویسته‌ بایەخ بەو‬ ‫زەویانە بدرێت که‌‬ ‫توانای وزەی مرۆیی تێدا‬ ‫زیاتر دەستەبەر دەکرێت‬ ‫واتە ئەو زەویانەی زیاتر‬ ‫لەشوێنی جێنشینەکان‬ ‫نزیکترن تا سود‬ ‫لەدانیشتوانەکەی‬ ‫وەربگیرێت لەکاتی بونی‬ ‫پرۆژەیەکی وەبەرهێنانی‬ ‫کشتوکاڵیەوە‬

‫محه‌مه‌دی حاجی مه‌حمود‬ ‫بۆ دەدەی‪ .‬نایش����ارمەوە کە دەستم کردەوە‬ ‫بەئاوادان کردنەوەو چاکردنەوەی زەویەکانمان‬ ‫لەگوندی گوڵەخانە لەناوچەکەدا (تەحەدا)‌ی‬ ‫زۆر کۆسپ‌و رێگری بارودۆخەکەم کرد‪ .‬گرنگ‬ ‫ئەوە بو ئەو رێگری‌و کۆس����پ‌و تەگەرانە بونە‬ ‫ئەزمونێ����ک تابتوان����م درک ب����ەوە بکەم کە‬ ‫چاککردنەوەو چاکسازی‌و پەرەپێدانی (بواری‬ ‫کشتو کاڵی) چیان پێویستەو چی پێویستە بۆ‬ ‫جوتیارو گوندنش����ین پەرەی پێبدرێت تا ببنە‬ ‫س����ەرچاوەیەکی گرنگی داهات‌و بژێوی ژیانی‬ ‫کۆمەڵگاو پاش����ان داڕش����تنەوەی سیاسەتی‬ ‫ئابوری‌و پەرەدان بەبواری کشتو کاڵی‪.‬‬ ‫ئیتر لێرەوە دێمە سەر پالنی ئەو پرۆژەیەی‬ ‫کە ئامادەم کردوە بەو هیوایەی سودمەند بێت‬ ‫ب����ۆ الیەنی پەیوەندیدار لەبواری کش����توکاڵی‬ ‫ئەمڕۆی هەرێمی کوردستان‪..‬‬

‫لەسااڵنی ‪2014- 2006‬‬ ‫هەندێک بوژانەوە‬ ‫لەبواری کشتوکاڵیدا‬ ‫پەیدابو لەالیەن‬ ‫هەندێک کەس کە‬ ‫سودمەند بون لەداهاتی‬ ‫تایبەتی سەرمایەداریدا‬ ‫کەوتنە کڕینی زەوی‬ ‫کشتوکاڵی‌و هەندێکیشی‬ ‫بەنایاسایی دەستیان‬ ‫گرت بەسەر موڵکی‬ ‫زەویوزاری دەوڵەتدا‬

‫دەستپێک‬ ‫ئ����ەوەی گرنگەو پێویس����تە باس����ی لێوە‬ ‫بکرێ����ت بارودۆخی واقیعی ئێس����تای داهاتی‬ ‫هەرێم����ی کوردس����تانە‪ ،‬کە دەش����ێت بڵێین‬ ‫ئابوری هەرێم����ی کوردس����تان (رەیعیە) کە‬ ‫تەنها پشتی بەستوە بەیەک داهاتی سروشتی‬ ‫لەبواری وەبەرهێنانی نەوت����دا‪ ،‬ئەوەش تاکە‬ ‫داهات بوە کە هەرێمی کوردس����تان سیاسەتی‬ ‫ئاب����وری‌و پالنی رابوردو و ئێس����تاو داهاتوی‬ ‫لەسەر داڕش����تبو‪ ،‬لێرەوە کێشەو قەیرانەکان‬ ‫س����ەریان هەڵداوە‪ ،‬ئەوەی ئێستا دەگوزەرێت‬ ‫بەپێ����ی هەمو ج����ۆرە لێکدانەوەیەک هەر ئەم‬ ‫بارودۆخ����ی قەیرانی داهاتەی ل����ێ چاوەڕوان‬ ‫دەک����را‪ .‬ب����واری پ����ەرە پێدان‌و چاکس����ازی دیسانەوە لەداڕش����تنەوەی سیاسەتی ئابوری‬ ‫لەکش����توکاڵدا بەهەم����و بەروبومەکانی����ەوە واڵتدا بۆ ئێس����تاو ئایندە رۆڵی خۆی ببینێت‬ ‫پەراوێزخرابون لەکاتێکدا هەمو ئەوە دەزانین کە نەوەی داهاتوش سودمەندبن لەسەرچاوە‬ ‫کشوکاڵ (ئاڵتون‌و نەوتی سەوزی هەمیشەین) سروش����تیەکانی ئ����ەم واڵتە‪ ،‬چیتر س����امانی‬ ‫لەب����واری پەرەپێدان����ی ئاب����وری‌و( داهاتی سروش����تی لەبواری وەبەرهێناندا تەنها پشت‬ ‫نەتەوەییدا) چ وەک پاراس����تنی (ئاسایش����ی بە(ن����ەوت ) نەبەس����تێت وەک تاک����ە داهات‬ ‫خۆراک) و لەهەمان کاتیش����دا لەپەرەپێدان‌و لەب����واری ئاب����وری واڵت����دا بەڵک����و گرنگی‌و‬ ‫بوژان����ەوەو ئاوەدانکردن����ەوەی واڵت����دا‪ .‬لەو بایەخی پەرەپێدانی کشتوکاڵی ببێتە سامانی‬ ‫روانگەی����ەوە دەکرێت ئەو س����امانە گرنگەی نیشتمانی‌و داهات بۆ کوردستان‪.‬‬ ‫یەکەم‪ :‬سەرچاوەکانی بواری کشتوکاڵی‬ ‫رۆڵ����ی لە(داهاتی نەتەوەی����ی) واڵتداهەبێت‪،‬‬ ‫‪ .1‬زەوی‬ ‫دەبێت بواری کش����توکاڵی شرۆڤەی زۆر وردو‬ ‫‪ .2‬سەرچاوەی ئاو‬ ‫دیراس����ەی ئەکادیمی‌و زانس����تی تۆکمەی بۆ‬ ‫‪ .3‬وزەو توانای کاری مرۆیی‬ ‫بکرێت����ەوە‪ ،‬بایەخدان بەبواری کش����توکاڵی‌و‬

‫پەیماننامەکە بکرێت‪.‬‬ ‫• بەپێی یاساو رێنمایی کە لەحکومەتەوە‬ ‫دەربچێت بۆ ئەو زەویانەی ئێس����تا بەدەست‬ ‫کەس����انەوە بەکارهێنراون یا بەکاردەهێنرێن‌و‬ ‫زیات����ر لەن����او خەڵک����دا ب����ە(زەوی دۆن����م)‬ ‫دەناس����رێت‪ ،‬کە لەبنەڕەت����دا(زەوی ئەمیری)‬ ‫بون یاخود تەرخانکرابون بۆ گوندنش����ینەکان‬ ‫تاوەک (لەوەڕگای ئاژەڵ) س����ودی لێ ببینن‬ ‫بەاڵم ئەوەتا ئێس����تا بەنایاس����ایی مامەڵەی‬ ‫کڕین‌و فرۆش����تنیان پێوەدەکرێت‪ .‬چارەسەری‬ ‫ئ����ەو زەویانە بەپێی یاس����ا رێ����ک بخرێنەوە‬ ‫بدرێ����ن بە(موس����اتەحە) ب����ەو کەس����انەی‬ ‫بەکاریان دەهێنن بەمەرجی بەگەڕخس����تنیان‬ ‫لەبواری کشتوکاڵی‌و ئاژەڵداریداو چاودێریی‌و‬ ‫بەدواچونیان بۆ بکرێت تاحکومەت ئاگاداربێت‬ ‫لەو مەرجانەی بۆیان دیاری دەکات‪ ،‬دەکرێت‬ ‫س����ااڵنەیان لێ وەربگیرێت بۆ هەر دۆنمێک بۆ‬ ‫خێزانێ����ک‌و نرخێکی لەس����ەر دابنرێت بەپێی‬ ‫یاساو رێنمایی‪.‬‬

‫ده‌بێت یاسای‬ ‫وەبەرهێنان‌و‬ ‫سەرمایەگوزاری‬ ‫لەبواری کشتوکاڵیدا‬ ‫وەک پالنی ستراتیژی‬ ‫لەبوژانەوەی ژێرخانی‬ ‫ئابوری کوردستاندا‬ ‫دابڕێژرێت‪ ،‬بۆ هاندانی‬ ‫بەگەڕخستنی سەرمایەی‬ ‫ناوخۆو دەرەکی لەبواری‬ ‫بەرهەمێنان لەزەویە‬ ‫کشتوکاڵیەکاندا‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫بۆ گشت خاوه‌ن كۆمپانیا حیزبی‌و‬ ‫ناحیزبیه‌كانی‌ كوردستان!‬ ‫عومه‌ری‌ حاجی‌ عنایت*‬ ‫خاوه‌ن پش����كی س����ه‌ره‌كی‌ كۆمپانیای‌ ئاسیاس����ێڵ له‌به‌رده‌م ژماره‌ی����ه‌ك رۆژنامه‌نوس‌و‬ ‫په‌یامنێران����دا كاتێك مایكرۆفۆنه‌كان له‌به‌رده‌می����دا ریزكرابو هاته‌گۆ‪ ،‬وتی‌ ‪ %50‬ی‌ نرخی‌‬ ‫قس����ه‌كردنمان داشكاند بۆ به‌ش����ێك له‌هاوبه‌ش����ه‌كان‪ ،‬من له‌وباوه‌ڕه‌دا بوم‪ ،‬ئه‌و به‌ڕێزه‌‬ ‫سوپرایزێكی‌ بۆ خه‌ڵك‌و حكومه‌تی‌ كوردستان پێیه‌ وه‌ك‪-:‬‬ ‫دابینكردنی‌ موچه‌ی‌ یه‌ك مانگی‌ كارمه‌ندانی‌ حكومه‌ت یان پێشمه‌رگه‌ یان به‌الی‌ كه‌مه‌وه‌‬ ‫مامۆستایان‪ ،‬به‌داخه‌وه‌ واده‌رنه‌چو‪.‬‬ ‫بۆچی‌ دڵخۆش نه‌بوم به‌داشكاندنه‌كه‌؟!‬ ‫هه‌موم����ان پێش����ینه‌یه‌كمان له‌كه‌مبونه‌وه‌ی‌ له‌ن����اكاوی‌ بااڵنس‌و نه‌مان����ی‌ بااڵنس‌و خێرا‬ ‫ته‌واوبونی‌ بااڵنسه‌كانمان هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ گشت كۆمپانیاكانی‌ مۆبایل نه‌ك ته‌نها ئاسیاسێڵ‌و‬ ‫له‌م روه‌وه‌ متمانه‌یان (میس����داقیه‌ت) له‌ده‌س����تداوه‌ به‌ئێستاشه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ باشتربو‪ ،‬له‌بری‌‬ ‫دابه‌زاندن����ی‌ نرخ����ی‌ یه‌ك خوله‌ك یان یه‌ك چركه‌ قس����ه‌كردن نرخی‌ كارتی‌ قس����ه‌كردنی‌‬ ‫دابه‌زاندانای����ه‌ (بۆ نمونه‌ كارتی‌ ‪12250‬یی بكردایه‌ به‌ ‪ 6000‬یان ‪ 7000‬یان ‪ )8000‬ئه‌وكاته‌‬ ‫خه‌ڵك زیاتر له‌مسی داشكاندنه‌كه‌ی‌ ئه‌كردو داشكاندنه‌كه‌ له‌گیرفانی‌ خه‌ڵكدا باشترو زوتر‬ ‫ره‌نگی‌ ئه‌دایه‌وه‌‪ .‬به‌هه‌رحاڵ ئێستاش هه‌نگاوێكی‌ باشبو‪.‬‬ ‫من ده‌سخۆشی‌ له‌و سه‌رمایه‌داره‌ ئه‌كه‌م كه‌ وتی‌ من سه‌رمایه‌گوزاریم له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ عێراق‬ ‫یان كوردستان نه‌كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و به‌ڕێزه‌ش باش ده‌زانێ كه‌ پێش ‪ 1991/3/7‬ئه‌ویش ئه‌م‬ ‫سه‌رمایه‌داره‌ نه‌بوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ به‌رهه‌می‌ راپه‌ڕین‌و خوێنی‌ پێشمه‌رگه‌یه‌ كه‌ ئه‌و و ئه‌وانه‌ی‌ وه‌ك‬ ‫ئه‌ون گه‌یاندوه‌ته‌ ئه‌م ئاس����ته‌ بونه‌ته‌ سه‌رمایه‌دارێك كه‌ ئێستا له‌سه‌ر ئاستی‌ رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاس����ت‌و دونیاش دیاربن‪ .‬ئێس����تا ژماره‌یه‌ك س����ه‌رمایه‌دار له‌كوردستاندا له‌حكومه‌ت‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندترن‪ ،‬بۆیه‌ من پێم باش����ه‌ به‌و به‌ڕێزه‌و گشت سه‌رمایه‌داره‌كانی‌ كوردستان بڵێم‬ ‫كه‌ به‌خیل مه‌بن به‌رامبه‌ر ئه‌و خاكه‌ی‌ ئه‌م س����ه‌روه‌ت‌و س����امانه‌ی‌ به‌ ئێوه‌ به‌خشی‌ بچنه‌‬ ‫ژێر باڵی‌ ش����كاوی‌ حكومه‌ته‌كه‌تان‪ ،‬ئه‌و حكومه‌ته‌ی‌ بوه‌ چه‌ترو سایه‌ بۆ ده‌وڵه‌مه‌ندبونی‌‬ ‫ئێوه‌و ملیۆنه‌ها مه‌تردوجا زه‌وی‌ ئه‌م هه‌رێمه‌ی‌ به‌ناوی‌ پڕۆژه‌ی‌ وه‌به‌رهێنان‪ ،‬بێ به‌رامبه‌ر‬ ‫یان به‌نرخی‌ رمزی‌ بۆ ئێوه‌ ته‌رخانكرد‪ ،‬زۆربه‌ی‌ گرێبه‌سته‌كانی‌ نه‌وت‌و ده‌رمان‌و جگه‌ره‌و‬ ‫مۆبایل‪...‬هتد بۆ ئێوه‌ قۆڕغكراوه‌‪ ،‬ئێوه‌ش نه‌تانتوانی‌ بینای‌ ده‌س����ته‌ی‌ وه‌به‌رهێنان یان‬ ‫بینای‌ به‌رێوه‌به‌رایه‌تیه‌ گشتیه‌كه‌ش����ی‌ له‌س����لێمانی‌ دروس����تبكه‌ن‌و زه‌ویه‌كه‌شیان حیزب‬ ‫بردی‌‌و تا ئێس����تا كرێچین‪ ،‬گه‌ر نازی‌ پڕۆژه‌كانیشتان ئه‌كه‌ن‪ ،‬خۆتان باش ده‌زانن مۆڵ‌و‬ ‫هایپه‌رماركێته‌كانی‌ ئێوه‌ ش����مه‌كی‌ هه‌ژارانی‌ تێدا چنگناك����ه‌وێ‪ ،‬كه‌مده‌رامه‌ته‌كان ته‌نها‬ ‫له‌دوره‌وه‌ ته‌ماش����ای‌ نه‌خۆش����خانه‌كانتان ده‌كه‌ن‪ ،‬زانكۆكانتان بۆ خوێندكاره‌ هه‌ژاره‌كان‬ ‫ناب����ێ‪ ،‬مه‌حاڵه‌ كارمه‌ندانی‌ كه‌رتی‌ گش����تی‌ بتوانن له‌ئوتێل����ه‌ بااڵبه‌رزه‌كانتان قاوه‌یه‌كی‌‬ ‫‪ 25000‬دیناری‌ بخۆنه‌وه‌‪ ،‬ش����وقه‌و ڤێالگرانبه‌هاكانیش����تان بۆ به‌رپرسه‌ حه‌رامخۆره‌كان‌و‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانی‌ وه‌ك ئێوه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ئێوه‌ كردوتانه‌ راس����ته‌ س����یمای‌ جوان‌و ره‌ونه‌قی‌‬ ‫به‌خشیوه‌ به‌شاره‌كان به‌اڵم بۆ هه‌ژاران هه‌ر نان‌و دوكه‌ڵی‌ كه‌بابه‌كه‌یه‌‪.‬‬ ‫باش����تره‌ هه‌موتان دوانه‌كه‌ون‌و بچنه‌ ژێرباری‌ كه‌وتوی‌ حكومه‌ت‪ ،‬چونكه‌ گه‌رخواینه‌كرده‌‬ ‫تێكبچێ پێش گش����ت كه‌س له‌ئێوه‌ ده‌ش����ێوێ‪ ،‬تكایه‌ فریاك����ه‌ون‪( .‬ئه‌بوزه‌ڕی‌ غفاری‌)‬ ‫ده‌ڵێ‪(:‬س����ه‌رم له‌و له‌و كه‌س����انه‌ س����وڕده‌مێنێ كه‌ له‌برس����ا س����كیان ده‌گوشن‌و روی‌‬ ‫شمشێره‌كانیان ناكه‌نه‌ سه‌رمایه‌داره‌كان) به‌و هیوایه‌ی‌ نه‌گه‌ینه‌ ئه‌و قۆناغه‌‪ ،‬كه‌ به‌شێكی‌‬ ‫به‌هه‌ڵوێستی‌ ئێوه‌وه‌ به‌نده‌‪.‬‬ ‫*سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ شاره‌وانی‌‌و گواستنه‌وه‌و گه‌یاندن له‌پارله‌مانی‌ كوردستان‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫هاوپه‌یامنی‬ ‫هاوپه‌یمانیه‌کی س����ه‌ربازی جیهانیی����ه‌‪ ،‬له‌ب����ه‌رواری (‪/4‬ئه‌پرێلی ‪)1949‬‬ ‫له‌واش����نتۆنی پایته‌خت����ی ئه‌مه‌ریکا دامه‌زرا‪ ،‬بنکه‌ی س����ه‌رکردایه‌تییه‌که‌ی‬ ‫له‌برۆکس����لی پایته‌ختی به‌لجیکایه‌‪ ،‬زمانی س����ه‌ره‌کی بریتییه‌ له‌ئینگلیزی‌و‬ ‫فه‌ڕه‌نسی‬ ‫مه‌به‌ستی دروستکردنی هاوپه‌یمانی ناتۆ بۆ وه‌ستانبو له‌دژی داگیرکارییه‌کانی یه‌کیتی سۆڤیه‌تی جاران‬ ‫که‌ ده‌سه‌اڵتێکی بااڵی هه‌بو له‌ئه‌وروپای رۆژهه‌اڵتدا هه‌روه‌ها ترسیش له‌داگیرکردنی ئه‌وروپای رۆژئاوا‪.‬‬ ‫ئامانجێکیت���ری هاوپه‌یمانیه‌ک���ه‌ بریتیب���و له‌پارێزگاریکردن���ی ده‌وله‌تانی دنیا به‌گش���تی ده‌وڵه‌تانی ئه‌ندام‬ ‫به‌تایبه‌تی‪ ،‬هه‌روه‌ها بۆ وه‌ستان دژی هه‌ر هه‌ڕه‌شه‌یه‌کی تازه‌ که‌بێته‌ ئاراوه‌‬ ‫ژماره‌ی ده‌وڵه‌تانی ئه‌ندام پێکهاتون له‌(‪ )28‬ده‌وڵه‌ی له‌کیش����وه‌ری ئه‌وروپاو ئه‌مه‌ریکای باکورو‬ ‫تورکیا که‌ ده‌وڵه‌تێکی ئاسیا ‪ -‬ئه‌وروپییه‌‬

‫بنچینه‌یه‌کی س����ه‌ره‌کی له‌ئیش����کردنی هاوپه‌یمانی ناتۆ هه‌یه‌‪ ::‬ئه‌گه‌ر هه‌ر ده‌وڵه‌تێکی هاوپه‌یمانیه‌که‌ توشی هه‌ر‬ ‫په‌المارێکی سه‌ربازی بو ئه‌وا ئه‌و به‌هێرش داده‌نرێت بۆ سه‌ر هه‌مو ده‌وڵه‌تانی ئه‌ندام له‌هاوپه‌یمانێتیه‌که‌‬

‫واڵتانی ئه‌ندام له‌هاوپه‌یمانی ناتۆ‬ ‫‪ .1‬به‌لجیکا ‪ .2‬که‌نه‌دا ‪ .3‬دانیمارک ‪ .4‬فه‌ره‌نسا ‪ .5‬ئایسله‌ند ‪ .6‬ئیتاڵیا ‪ .7‬لۆکسمبۆرگ ‪ .8‬هۆڵه‌ندا‬ ‫‪ .9‬نه‌رویج ‪ .10‬پرتوگال ‪ .11‬به‌ریتانیا ‪ .12‬ئه‌مه‌ریکا(ئه‌م واڵتانه‌ سه‌ره‌تا له‌ئه‌مه‌ریکا هاوپه‌یمانیه‌که‌یان دامه‌زراند)‬ ‫‪ .13‬تورکیا ‪ .14‬یۆنان ‪ .15‬ئه‌ڵمانیا ‪ .16‬ئیسپانیا ‪ .17‬کۆماری چیک ‪ .18‬هه‌نگاریا ‪ .19‬پۆڵه‌ندا ‪ .20‬بولگاریا‬ ‫‪ .21‬ئیستۆنیا ‪ .22‬التیڤیا ‪ .23‬لیسوانیا ‪ .24‬ڕۆمانیا ‪ .25‬سلۆڤاکیا ‪ .26‬ئه‌لبانیا ‪.27‬کرواتیا‬

‫ماڵپه‌ڕی ئاوێنه‌‬ ‫نوێرتین هه‌واڵ‬ ‫زۆرترین زانیاری‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫کاره‌کانی هاوپه‌یمانی ناتۆ‬ ‫‪ /1‬به‌شداریکردن له‌هاوپه‌یمانی جه‌نگی که‌نداو ‪1990‬‬ ‫به‌هۆی داگیرکردنی کوه‌یت له‌الیه‌ن عێراقه‌وه‌‬ ‫‪ /2‬ده‌ستێوه‌ردانی بۆس����نه‌و هه‌رزه‌گۆڤینیا (‪- 1992‬‬ ‫‪)1996‬‬ ‫‪ /3‬ده‌ستێوه‌ردانی کۆسۆڤۆ ‪1999‬‬ ‫‪ /4‬جه‌نگی ئه‌فغانستان ‪2001‬‬ ‫‪ /5‬پڕۆسه‌ی ڕاهێنان له‌عێراق ‪2004‬‬ ‫‪ /6‬که‌نداوی عه‌ده‌ن (دژه‌ جه‌رده‌یی) ‪2009‬‬ ‫‪ /7‬ده‌ستێوردانی لیبیا ‪2011‬‬

‫ئاماده‌کردن‌و دیزاین‪ :‬مامۆستا رێبوار‬