هه‌یکه‌ل‌و مسته‌فا بارزانی
www.awene.com
7
9
رۆژنامه‌یه‌كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێن ه ده‌ریده‌کات
ژماره ()517 سێشەممە 2016/2/23
بڕبڕه‌ی پشتی هه‌ر كه‌س نازانێت نه‌ته‌وه‌یه‌ك زمانه‌كه‌یه‌تی گۆڤار له‌سه‌ر چی كوژرا!
ی دانیشتنی هه‌وڵ ره‌فعه‌ت عه‌بدواڵ: مه‌سه‌له‌ی نه‌وت الی من نائاسایی ناشه‌فافه،ئه‌ی ده‌بێت پارله‌مامنان داو الی خه‌ڵكی تر چۆن بێت؟ سه‌ركه‌وتو نه‌بوین!
5
مه‌ترسییه‌کانی داعش
11
13
قازانجی مانگانه‌ی هه‌ریه‌ک له‌کۆڕه‌ک‌و ئاسیا سێل 400ملیۆن دۆالره
8
6
ی داوا له‌یه‌كێتی ده‌كات له‌سلێمانی كۆتایی به‌بایكۆت بهێنرێت پارت
"ئه‌گه‌ر ناڕه‌زای ی په‌ره‌بسێنێت ده‌گه‌ڕێینه‌و‌ه بۆ دو ئیداره‌یی" ی پارتی دیموكراتی كوردس���تان داوا له‌یه‌كێت���ی نیش���تمانی كوردس���تان كردوه ب���ه‌ر له‌هاتن���ی مانگی ئازار، كۆتایی ب���هو ناڕه‌زای���یو بایكۆتان ه ی په‌روه‌رده‌و بهێنرێت ك���ه كه‌رته‌كان ی ته‌ندروستی‌‌و چه‌ندین كه‌رتی دیكه ی گرتوه‌ته‌وه ،كاربه‌ده‌س���تانی پارت رایانگه‌یاندوه ك���ه "ئه‌گه‌ر بایكۆت‌و ناڕه‌زایی له‌س���لێمانی په‌ره‌بسێنێت، ناچارن بگه‌ڕێنه‌وه بۆ دو ئیداره‌یی".
ئاوێنه ،س���لێمانی :سه‌عید سه‌لیم بكه‌وێت پێویسته به‌باشی جێبه‌جێی ی بكات ،راس���ته پارتی له‌سه‌ر ئاستی ی 4ی پارتی دیموكرات به‌رپرسی لق ی هه‌رێم ژماره یه‌كه ،به‌اڵم له‌سلێمانی كوردس���تان‌و ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌ن ی له‌حكومه‌ت���ی لۆكاڵی به‌ش���داریمان س���ه‌ركردایه‌تی له‌چاوپێكه‌وتنێك��� تایب���ه‌ت به‌ئاوێن���ه‌دا رایگه‌یان���د ك ه نیه ،نه له‌هی���چ ده‌زگایه‌كی ئه‌منی‌و ئێمه له‌گه‌ڵ یه‌كێتی باس���ی ئه‌وه‌مان سه‌ربازی به‌شدارییمان نیه‌و دامهزراوه كردوه به‌هه‌ردوالیان هه‌وڵبدرێت ئه‌م ئیدارییه‌كانیش���مان به‌ده‌سته‌وه نیه، قۆناغ��� ه به‌س���ه‌المه‌تی تێپه‌ڕێنرێت ،ده‌بێ���ت به‌هه‌مو الی���ه‌ك بابه‌ته‌كانی به‌خزمه‌تگ���وزاری ی "به‌یه‌كێتیم���ان وتوه چی په‌یوه‌س���ت ئه‌و وت��� له‌به‌رپرس���یارێتی به‌ر ه���ه‌ر الیه‌ك تێكنه‌چێت ،به‌جۆرێ���ك له‌جۆره‌كان
به‌رده‌وامی هه‌بێت". ی "كێ س���ودمه‌ند‌ه له‌وه‌ی وتیش��� پرۆس���هی خوێندن په‌ك���ی بكه‌وێت، له‌بری ئ���هوهی مامۆس���تا هانبده‌ین بایكۆت ب���كات هان���ی بده‌ین ده‌وام بكات باشتره". به‌پێ���ی زانیاریه‌كان���ی ئاوێن���ه، ی به‌رپرس���انی پارت���ی دیموكرات��� ی یه‌كێتی كوردس���تان به‌لێپرسراوان نیشتمانی كوردس���تانیان راگه‌یاندو‌ه
ك ه ئه‌گ���ه‌ر بایك���ۆت‌و ناڕه‌زاییه‌كان په‌ر‌ه بسێنێت له‌س���لێمانی ،ناچارن بگه‌ڕێنه‌وه بۆ دو ئیداره‌یی. ی س���ه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگاداریش له‌لق ی س���لێمانی یه‌كێت���ی مامۆس���تایان كوردس���تان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ك ه ی چه‌ند رۆژێك��� ه به‌فه‌رمانی مه‌ڵبه‌ند ی ی س���لێمانی ،له‌ڕێگ���ه رێكخس���تن ی كۆمیته‌كانه‌وه گوشار بۆ به‌ڕێوه‌به‌ر قوتابخانه‌و خوێندنگاكان ده‌هێنرێت ك ه
ێ وه‌زیر نیه شێخ جه‌عفه‌ر :وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه ب ش����ێخ جه‌عفه‌ر ئاماژه بهوه ده‌كات هه‌ركه‌س‌و الیه‌نێك هێز ی چه‌كدار دروس����تبكات ده‌چێت ه خان����هی خیانه‌ته‌وه‌‌و خه‌نجه‌رێك����ی ژه‌هراویی ه له‌پش����تهوه له‌هێزی پێش����مه‌رگه‌ی كوردستان ده‌درێت ،ئه‌و وتی "وه‌زاره‌تی پێش����مه‌رگه بێ وه‌زیر نیه‌و وه‌زیری هه‌ی����ه به‌وه‌كاله‌ت‌و له‌ژێر فه‌رمانی ئه‌ودا كار ده‌كه‌ین". ئاوێن����ه ،كه‌رك����وك :ش����ێخ جه‌عف����ه‌ر لێپرس����راوی یه‌كه ی حه‌فتا‌و ئه‌ندامی مه‌كته‌ب ی سیاس���� ی یه‌كێت����ی نیش����تمانی كوردس����تان، له‌چاوپێكه‌وتنێك ی تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا رایگه‌یاند ك����ه چون����ه ئه‌وروپ����ا ب����وه به‌چاولێكه‌ری، پێش����مه‌رگه‌ش ده‌ڕوات به‌اڵم به‌وشێوه‌یه نی ه ك ه به‌لێشاو بڕوات‌و س����ه‌نگه‌ر چۆڵبكات ،ئه‌و وتی "پێشمه‌رگایه‌تی به‌زۆر ناكرێت‌و نه‌كراوه، هه‌ركه‌سێك پێش����مه‌رگایه‌تی پێنه‌كرێت‌و ئه‌و ئه‌رك���� ه نه‌ته‌وایه‌تیی ه جێبه‌جێن����ه‌كات ،مافی خۆیه‌تی نهڕواتهوه بۆ سه‌نگه‌ر". وتیش����ی "ئه‌گه‌ر پێش����مه‌رگه له‌پێشه‌وه ی كوردس����تان نه‌بێت ،به‌سه‌د داعش كوردستان ته‌فروتونا ده‌كه‌ن‌و به‌یه‌كێتی‌و پارتیو گۆڕان‌و په‌كه‌كه‌وه نازانن له‌ك����وێ خۆیان ده‌بیننه‌وه‌و له‌به‌ر ده‌رگای چ موخابه‌راتێكدا ده‌بن". ناوبراو ئاماژه‌ی ب����ه‌وه‌ش كرد ك ه پێتخۆش بێت‌و پێتناخ����ۆش بێت بارزان����ی فه‌رمانده ی هێزی پێش����مه‌رگه‌یه ،ئه‌و وت����ی "ئهوه ی پێی ناخۆشه بابڕوات به‌بێ بارزانی یه‌ك حه‌ره‌كه‌ت بكات ،بابزانم ئه‌مریكاو هێزی هاوپه‌یمان جگ ه له‌بارزانی به‌قس����هی كه‌سی تر ده‌كه‌ن ،له‌گه‌ڵ ئه‌ودا نه‌بێت له‌گه‌ڵ كه‌سی تر كۆنابنه‌وه ،ئه‌م ه حه‌قه‌تێكه‌و هه‌یه".
3
بایكۆت بشكێنن ،بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش ی لیس���تی كوردس���تانی له‌یه‌كێت��� مامۆس���تایان ك ه ته‌نه���ا له‌یه‌كێتی‌‌و ی پارتی پێكدێن ،بڕیاریانداوه بایكۆت خوێندن بش���كێنن ،به‌اڵم تا ئێس���تا ی ی ههره زۆری مامۆس���تایان زۆرب���ه س���لێمانی ئاماده نین پابه‌ند بن به‌و بڕیاره‌وه.
2
محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :ئێم ه شانه ی چه‌كدارمان نیه‌و دروستیشی ناكه‌ین
محه‌م����ه‌د تۆفیق ره‌حیم ئاماژه به‌و ه ده‌كات كه كۆبون����هوهی ئیمینكی‌و فراكس����یۆنی گ����ۆڕان له‌قاڵب����ی كۆمه‌اڵیه‌ت����ی ناچێت����ه دهرهوه ،ئه‌و ده‌ڵێ����ت "ئێمه ش����انه‌ی چه‌كدارمان نیه‌و دروستیشی ناكه‌ین". ئاوێن����ه ،س����لێمانی :محه‌م����ه‌د تۆفیق ره‌حیم ،هه‌ڵس����وڕاوی دیاری بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌چاوپێكه‌وتنێكی تایب����ه‌ت به‌ئاوێن����ه‌دا رایگه‌یاند كه ئه‌كتیڤ كردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان له‌دیدی گۆڕانه‌وه ئه‌وه‌یه رێگا به‌س����ه‌رۆكی په‌رله‌مان بدرێت بچێته‌وه ش����وێنی خ����ۆی‌و الیه‌نه‌كان له‌ن����او په‌رله‌مان كێش����هو گرفته‌كان چاره‌سه‌ر بكه‌ن، ئه‌و وتی "موكینه كۆبونه‌وه‌ی رۆژی یه‌كشه‌ممه‌ی رابردوی نێوان جێگری س����ه‌رۆكی په‌رله‌مان‌و فراكس����یۆنی گۆڕان هه‌نگاوێك بێت بۆ نه‌هێشتنی بارگ����رژی نێوانمان ،ب����ه‌اڵم به‌هه‌مو الیه‌كمان وتوه بۆ ئاساییكردنه‌وه‌ی پێشمه‌رگه‌یه‌ک له‌به‌ره‌کانی جه‌نگ دژ به‌داعش بارودۆخه‌ك����ه پێویس����ته په‌رله‌مان بگه‌ڕێته‌وه بۆ كاری پێشوی". س����ه‌باره‌ت به‌و ئه‌ندامانه‌ی جڤاتی نیش����تمانی گۆڕانیش كه ده‌ستیان له‌كاركێش����اوه‌ته‌وه ،ناوب����راو وتی "له‌هیچ پارتێكی دیكه‌ی سیاس����یی ئه‌ندامان����ی س����ه‌ركردایه‌تی وازی نه‌هێناوه ،الی ئێمه وازیان هێناوه، به‌پێی زانیاری���ه‌كان له‌گه‌ڵ ته‌قاندنه‌وه‌ی كرده‌وه ،سه‌رچاوه‌كه وتی "پێشتریش بۆری مان����ای ئه‌وه‌ی����ه ئێم����ه حزبێك����ی بۆری نه‌وتی هه‌رێمی كوردستان كۆمپانیای شكاوه ،به‌اڵم كارمه‌ند نه‌نێراوه‌ته‌وه ماڵهوه جیاوازین". كار 450كارمه‌ن���دی خ���ۆی ناردوه‌ت���هوه پێده‌چێت تا ماوه‌یه‌كی زۆر هه‌نارده‌ی نه‌وت ماڵ���هوه ،س���ه‌رچاوه‌یه‌كیش له‌كۆمپانیای بوه‌ستێت". نه‌وتی باك���ور گومانی خۆی نه‌ش���ارده‌و‌ه له‌پرۆس���ه‌كه‌و ئه‌وه‌ی بۆ ئاوێنه پشتڕاست
كۆمپانیای كار 450كارمه‌ندی خۆی دهنێرێتهوه ماڵهوه توركیا هه‌نارده‌ی نه‌وتی هه‌رێمی كوردستانی ڕاگرتوه‌و كۆمپانیای كاریش 450كارمه‌ندی خۆی ناردۆته‌و‌ه ماڵهوه ،س���ه‌رۆكی لیژنه‌ی ن���ه‌وت‌و غ���ازی ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگای كه‌ركوكی���ش ده‌ڵێ���ت "ه���ۆكاری ڕاگرتنی هه‌ن���ارده‌ی ن���ه‌وت سیاس���یه‌و په‌یوه‌ندی
به‌ته‌قاندنه‌وه‌ی بۆریه‌كه‌و‌ه نیه". ئاوێن���ه ،كه‌ركوك :ئه‌حمه‌د عه‌س���كه‌ری س���ه‌رۆكی لیژنه‌ی نه‌وت‌و غ���ازی پارێزگای كه‌رك���وك ئاش���كرایده‌كات "وه‌س���تاندنی هه‌ن���ارده‌ی ن���ه‌وت سیاس���یه‌و په‌یوه‌ندی به‌ته‌قاندنه‌وه‌ی بۆریه‌ك���هوه نیه" ،ئه‌وه‌ش
ناونیشان :سلێامنی ته‌الری زارا -نهۆمی سێه‌م -شوقه‌ی ژماره 32
ئاشكراده‌كات "تائێس���تا یه‌ك په‌یام دراوه به به‌رپرس���انی كۆمپانی���ای نه‌وتی باكورو كارمه‌ندانی هه‌نارده‌كردنی نه‌وتی كه‌ركوك له‌به‌نده‌ری جه‌یهان ئه‌ویش ئه‌وه‌یه كێش��� ه لهالیهنی توركیه‌وه‌یه بێ ئه‌وه‌ی كێش���ه‌ك ه ڕون بكرێته‌وه".
ته‌له‌فۆن 3202416 :
3
کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار
2
تیراژ4500 :
هه‌نوکه
) )517سێشه‌ممه 2016/2/23
3
"كۆمپانیای كار 450كارمه‌ندی تاكاتێكی نادیار دهنێرێتهوه ماڵهوه" توركیا هه‌نارده‌ی نه‌وتی هه‌رێمی كوردستان ڕاده‌گرێت
نه‌وتی خاوی کوردس����تان ـ جیهان له‌رۆژی ئا :وریا حسێن سێشه‌ممه له‌نزیک شاری ئورفای تورکیا، هه‌ناردهکردن وه‌ستا" ،هاوکات كۆمپانیای له‌گه‌ڵ ده‌نگۆی ته‌قاندنه‌وه‌ی بۆری كار ك����ه له‌كێڵگه‌كان����ی (بای حه‌س����هنو نه‌وتی هه‌رێمی كوردستان له‌توركیا ئاڤان����ا) كارده‌كات ،كاره‌كانی له‌كه‌ركوك كۆمپانیای كار كه ئێستا له‌كێڵگه‌كانی وه‌س����تاندوه‌و به‌ش����ێوه‌یه‌كی گومان����اوی كه‌ركوك كارده‌كات 450كارمه‌ند كرێكاره‌كان����ی تاكاتێكی نادیاری ناردوه‌ته به‌شێوه‌ی گوماناوی ده‌نرێته ماڵهوه، ماڵهوه ،كه ته‌نانه‌ت ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی به‌پێی زانیاریه‌كی تایبه‌تیش بۆ ئاوێنه پارێ����زگای كه‌ركوكی����ش گومانی����ان له‌و "هێزێكی توركی له‌ئورفا گه‌مارۆی بۆری نه‌وتی هه‌رێمی كوردستان ده‌ده‌ن‌و ناهێڵن پڕۆسه‌یه هه‌یه. نه‌وتی هه‌رێمی كوردستان هه‌نارده‌بكرێت ،ئه‌حمه‌د عه‌س����كه‌ری س����ه‌رۆكی لیژنه‌ی نه‌وت‌و غاز له‌ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك گومانی ئه‌وه‌ش ده‌كرێت ئه‌و كاره ئه‌وه‌ی ب����ۆ ئاوێنه پشتڕاس����تكرده‌وه كه به‌فشاری نێوده‌وڵه‌تی كراوه بۆ ئه‌وه‌ی كۆمپانی����ای كار 450كرێكاری ناردوه‌ته‌وه هه‌رێم بگه‌ڕێته‌وه به‌غداد". ماڵهوه وتی "تائێس����تا ئێم����ه‌ش هۆكاری فه‌رهاد حه‌مز‌ه ئه‌ندازی����ار له‌كۆمپانیای ڕونی كیش����هی وه‌ستانی هه‌نارده‌ی نه‌وتی نه‌وت����ی باك����ور ئ����هوهی ب����ۆ ئاوێن����ه كه‌ركوك نازانین ،ئه‌وه‌ی ده‌ستمان كهوتوه پشتڕاس����تكرده‌وه له‌گ����هڵ ده‌نگ����ۆی ئه‌وه‌یه په‌یامێك دراوه به‌كۆمپانیای نه‌وتی ته‌قاندن����هوهی ب����ۆری نه‌وت����ی هه‌رێم����ی باك����ور كه كێش����ه‌یه‌ك لهالیهنی توركیه‌وه كوردس����تان كاره‌كانی ئه‌وانیش وه‌ستاوەو دروس����تبوه بۆیه كاری هه‌ن����ارده‌ی نه‌وت تائێس����تاش دیارنی����ه كه‌ی ده‌س����تبه‌كار ڕاگیراوه". ئه‌حمه‌د عه‌س����كه‌ری س����ه‌رۆكی لیژنه‌ی ده‌كه‌نه‌وه ،وتی "ته‌نه����ا په‌یامی ئه‌وه‌مان پێدراوه كه كێش����ه له‌بۆری نه‌وتی هه‌رێمی نه‌وت‌و غاز له‌ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك له‌وبڕوای����ه‌دا نیه كه كێش����ه‌كه په‌یوه‌ندی كوردستان هه‌یه له‌دیوی توركیا". 18ی ئ����ه‌م مانگ����ه وه‌زاره‌تی س����امانه به‌ته‌قاندن����هوهی بۆری نه‌وت����هوه هه‌بێت سروش����تیه‌كان باڵویك����رده‌وه "دوابەدوای پێیوایه په‌یوه‌ندی به‌دۆخێكی سیاس����یه‌وه هێرش����کردنه س����ه‌ر بۆڕی هه‌نارده‌کردنی هه‌ی����ه چونك����ه پێش����تریش ئ����ه‌م دۆخه
ڕویداوه وه‌كو ئێس����تا كرێكاره‌كان ڕوانه‌ی هه‌رێمی كوردستان په‌كه‌كه تۆمه‌تباربكات ماڵهوه نه‌ك����راون‌و به‌پێی ش����یكردنه‌وه‌ی له‌وه‌ی كه هۆكاری بڕینی نانی هاواڵتیانی ئه‌و "بڕیارێكی سیاس����ی ههیهو په‌یوه‌ندی هه‌رێمی كوردستانه". ئه‌حمه‌د عه‌سكه‌رییش ئه‌وه‌ی بۆ ئاوێنه به‌ته‌قاندنه‌وه‌ی بۆریه‌وه نیه". هاوكات به‌پێ����ی زانیاریه‌ك����ی تایبه‌تی دركاند "ته‌نانه‌ت ئه‌و كارمه‌ندانه‌ش����ی كه ئاوێنه له‌دیوی توركیا له‌ش����اری (ئورفا) سه‌رپه‌رش����تی نه‌وت����ی كه‌رك����وك ده‌كه‌ن ی باش����وری ڕۆژئاوای كوردستان هێزێكی له‌به‌ن����ده‌ری جیهان����ی تورك����ی ته‌نها ئه‌و توركی گه‌مارۆی بۆریه نه‌وتیه‌كه‌ی هه‌رێمی زانیاریه‌كانی پێداون ،كێش����ه‌كان له‌دیوی كوردستانیان داوه ڕێگه‌ناده‌ن نه‌وت هه‌نارده توركی����ا ب����ۆ هه‌ن����ارده‌ی نه‌وت����ی هه‌رێم بكرێت ،ئه‌و س����ه‌رچاوه‌یه كه زانیاریه‌كانی دروستبون". به‌پێی هه‌واڵێكی ماڵپه‌ڕی سه‌رۆكایه‌تی له‌توركیا بۆ ئاوێنه گواسته‌وه گومانی هه‌بو دۆخه‌كه په‌یوه‌ندی به‌ته‌قاندنه‌وه‌ی بۆریه‌وه حكومه‌ت بێت نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكی هه‌بێت وتی "فشارێكی نێوده‌وڵه‌تی له‌سه‌ر حكومه‌ت‌و داود ئۆغلۆی س����ه‌رۆكوه‌زیرانی هه‌رێم����ی كوردس����تان هه‌یه ب����ۆ ئه‌وه‌ی توركی����اش پێك����هوه قس����ه‌یان ك����ردوه بگه‌ڕێت����هوه بۆ به‌غ����داو یه‌كه‌م هه‌نگاویش له‌ب����اره‌ی دۆخ����ی ناوچهك����هوه ،ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌یه ك����ه توركیا ناھێڵێ����ت هه‌نارده‌ی هه‌یه په‌یوه‌ندیه‌كه باس����ی دوا پێش����هاته نه‌وتیه‌كانیش كرابێت. نه‌وتی هه‌رێم به‌رده‌وامبێت". زانیاری له‌باره‌ی وه‌س����تاندنی هه‌نارده‌ی هاوكات س����ه‌رچاوه‌یه‌كی سیاسی بااڵش هه‌مان زانیاری بۆ ئاوێنه پشتڕاستكرده‌وه‌و نه‌وت����ی هه‌رێمی كوردس����تان له‌كاتێكدایه باس����ی ئه‌گه‌ره‌كانی وه‌س����تانی هه‌نارده‌ی فشارێكی زۆر له‌سه‌ر هه‌رێم هه‌یه بۆ ئه‌وه‌ی نه‌وت����ی كه‌ركوكی ك����ردو وایلێكدایه‌وه كه بگه‌ڕێت����هوه به‌غداد ته‌نانه‌ت به‌رپرس����انی ئه‌م دۆخ����ه ل����هدو حاڵ����ه‌ت تێپه‌ڕناكات كوردیش هه‌رچه‌ن����د لێدوانه‌كانی عه‌بادی توركیا ڕێگ����هی له‌هه‌نارده‌ی نه‌وتی هه‌رێم به‌گه‌شانه‌وه‌ی ئاگری په‌یوه‌ندیه‌كانی نێوان گرتبێت ،ی����ان ئه‌وه‌یه كه پارتی ده‌یه‌وێت هه‌رێم‌و به‌غداد ده‌زانن به‌اڵم له‌جاران نه‌رمی به‌نادیاری نه‌وتی كه‌ركوك ڕه‌وانه‌ی دهرهوه زیاتر ده‌نوێنن ته‌نانه‌ت كار گەیشته ئه‌وه‌ی بكات بێئه‌وه‌ی كه‌س بزانێت چه‌ند ڕەوانه "هه‌نارده‌ی نه‌وت ته‌سلیم به به‌غداد بكه‌ن، ده‌كات ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا له‌الی هاواڵتیانی كه پێشتر ئه‌و كاره مه‌حاڵبو".
ئه‌ش���واق جاف په‌رله‌مانت���اری پارتی دیموكرات���ی كوردس���تان له‌په‌رله‌مان���ی كوردس���تان ته‌قاندنه‌وه‌ی ب���ۆری نه‌وتی هه‌رێم���ی كوردس���تان ده‌خات ه ئه‌س���تۆی په‌كه‌ك���هو ئهوه ب���ۆ ئاوێنه باس���ده‌كات "توركی���ا له‌به‌رچ���اوی كاڵی كوردس���تان نیه كه كار له‌گ���هڵ هه‌رێم ده‌كات ،به‌ڵكو به‌رژه‌وه‌ندی ئاب���وری له‌گه‌ڵ هه‌رێم ههیهو سیاسیه‌تیش واتای به‌رژەوه‌ندیه". ئ���هو په‌رله‌مانتاره‌ی پارت���ی دیموكرات له‌ب���اره‌ی فش���اره نێوده‌وڵه‌تیه‌كانه‌وه بۆ س���ه‌ر هه‌رێمی كوردس���تان زانیاری نیه‌و ده‌ڵێ���ت "نه‌وت���ی خۆمان به‌س���ه‌ربه‌خۆ بفرۆشین باش���تره‌و به‌غدایش ڕاستگۆ نیه له‌گه‌ڵمان". هه‌رچه‌ن���ده مه‌س���عود بارزانی جه‌خت له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ده‌كات���هوه فش���اره‌كان هه‌رچه‌نده زۆربن كه‌ش���تی س���ه‌ربه‌خۆیی ناوه‌س���تێت ،ب���ه‌اڵم ته‌نه���ا به‌ڕاگرتن���ی هه‌نارده‌ی ن���ه‌وت قه‌یرانه‌كان به‌ته‌واوه‌تی له‌هه‌رێم قوڵترده‌بنه‌وه ،بۆیه وه‌كو پێشتر به‌رپرسان هۆش���داریان دا "كاردانه‌وه‌كان دژی ریفراندۆم���ی س���ه‌ربه‌خۆیی ڕه‌نگ���ه له‌ئێس���تاوه ده‌س���پێبكه‌ن‌و بڕواهێنان���ی ئه‌نك���ه‌ره‌ش به‌ئ���ااڵی كوردس���تان واتای ڕازیبون���ی نیه به‌دروس���تكردنی ده‌وڵه‌ت‌و سه‌ربه‌خۆیی".
كۆمپانیای كار ك ه له‌كێڵگه‌كانی (بای حه‌سه‌ن‌و ئاڤانا) كارده‌كات ،كاره‌كانی له‌كه‌ركوك وه‌ستاندوه‌و به‌شێوه‌یه‌كی گوماناوی كرێكاره‌كانی تاكاتێكی نادیاری ناردوه‌ته ماڵهوه كه ته‌نانه‌ت ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوكیش گومانیان له‌و پڕۆسه‌یه هه‌یه
شێخ جه‌عفه‌ر :هه‌ركه‌س‌و الیه‌نێك هێزی چه‌كدار دروستبكات ده‌چێته خانه‌ی خیانه‌ته‌وه ئا :بنار هیدایه‌ت شێخ جه‌عفه‌ر لێپرسراوی یه‌كه‌ی حه‌فتا‌و ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاس ی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان ،له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "ئه‌مریكاو هێزی هاوپه‌یمان جگه له‌بارزانی به‌قسه‌ی كه‌سی تر ناكه‌ن". ئاوێن����ه :دۆخی هێزی پێش����مه‌رگه‌ی كوردستان تا چه‌ند باشه؟ شێخ جه‌عفه‌ر :له‌راستیدا دۆخی هێزی پێش����مه‌رگه‌و وره‌ی هێزی پێش����مه‌رگه‌و پاڵنه‌ره‌كان����ی هێ����زی پێش����مه‌رگه بۆ به‌رگریكردن له‌سه‌نگه‌ره‌كان دژی داعش، پێشمه‌رگه زۆر خۆڕاگره له‌سه‌نگه‌ره‌كان‌و به‌وره‌یه‌كی به‌رز روبه‌ڕوی داعش ده‌بێته‌وه له‌گه‌ڵ ئه‌و كێشانه‌ی كه هه‌یانه ،راسته چه‌ن����د مانگێكه موچ����هی وه‌رنه‌گرتوه، یاخ����ود ژیانی خراپه له‌س����ه‌نگه‌ره‌كان، له‌گ����هڵ ئه‌وانه‌ش����دا پێش����مه‌رگه‌یه‌ك له‌س����ه‌نگه‌ره‌كاندا پاشه‌كشه‌ی نه‌كردوه‌و كێش����ه‌یه‌كی وه‌ه����ای دروس����تنه‌كردوه بوبێته هۆی له‌نگی‌و بارگرانی‌و دڵگرانی‌و گومان بۆ س����ه‌ر هێزه‌كانی پێشمه‌رگه، من هێزی پێشمه‌رگه واده‌بینم له‌سه‌روی هه‌م����و ئیراده‌یه‌ك����هوه ،ئ����هوهی ئه‌مڕۆ پێش����مه‌رگه ده‌ی����كات ب����ه‌روی داعش‌و ژیان����ی ماڵ‌و خێزانی گرانه ،نه‌خۆش����ی هه‌ی����هو كرێچیی����ه ،مناڵ����ی خوێنكاری هه‌ی����ه ،له‌هه‌مانكاتدا پێش����مه‌رگه به‌و هه‌مو كێشه‌یه‌وه كه‌سێكی ئاسایی نیه، بۆیه ئێستا پێش����مه‌رگه له‌روی ژیانه‌وه بارودۆخی����ان باش نیه ،ب����ه‌اڵم له‌روی مه‌عنه‌وییه‌وه وره‌و خۆڕاگری‌و فیداكاری زۆر به‌رزه. ئاوێنه :باس له‌وه‌ده‌كرێت پێشمه‌رگه له‌روی سوته‌مه‌نی‌و جلوبه‌رگه‌وه زۆر بێ خزمه‌تن ،بۆچی پێشمه‌رگه وابێت؟ ش����ێخ جه‌عف����ه‌ر :ب����ۆ مه‌س����ه‌له‌ی سوته‌مه‌نی ،ئه‌مه مه‌سه‌له‌ی هاوكاریكردنی هاواڵتیانی كوردس����تانه بۆ پێشمه‌رگه‌و به‌ره‌كان����ی جه‌ن����گ ،كاتێ����ك میلله‌ت توشی روبه‌رو بونه‌وه‌ی هه‌ڕه‌شه ده‌بێت هاواڵتیان هاوكاری پێش����مه‌رگه ده‌كه‌ن، له‌ش����ه‌ڕی عێ����راق‌و ئێ����ران ،حكومه‌تی به‌ع����س ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانی كۆده‌كرده‌وه‌و به‌زۆر ش����تی ل����ێ وه‌رده‌گرت����ن ،خه‌ڵك خۆی هاوكارییان ده‌كرد ،له‌ئێران ژنێك كیلۆیه‌ك شه‌كر یا پاكه‌تێكی ده‌برد،ئه‌مه هه‌س����تی خه‌ڵكه به‌رامبه‌ر به‌نیشتیمان، ئێس����تا توش����ی قه‌یرانێكی زۆر گهوره بوی����ن ،حكومه‌ت����ی عێ����راق ماوه‌یه‌كی زۆره بودج����هی هه‌رێمی بڕیوه ،هه‌رێمی كوردس����تان میزانییه‌كی دابینكردوه بۆ وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌و به‌ره‌كانی جه‌نگ، ئ����هوه بڕا ،ئه‌و قه‌یرانه كاریكرده س����ه‌ر وه‌زاره‌تی پێش����مه‌رگه‌و ناتوانێت وه‌كو پێویس����ت پێداویس����تییه‌كانی به‌ره‌كانی
ئه‌وه‌ی پێی ناخۆش ه بابڕوات به‌بێ بارزانی یه‌ك حه‌ره‌كه‌ت بكات بابزانم ئه‌مریكاو هێزی هاوپه‌یمان جگه له‌بارزانی به‌قسه‌ی كه‌سی تر ده‌كه‌ن ،له‌گه‌ڵ ئه‌ودا نه‌بێت له‌گه‌ڵ كه‌سی تر كۆنابنه‌وه ئه‌مه حه‌قه‌تێكه‌و هه‌یه جه‌ن����گ دابینبكات ،پێم وانیه تائێس����تا به‌زۆرو زه‌بر پاره وه‌رگیرابێت بۆ به‌ره‌كانی جه‌نگ ،خه‌ڵك له‌سۆنگه‌ی به‌رپرسیارێتی خۆیه‌وه هاوكاری پێشمه‌رگه‌و به‌ره‌كانی جه‌ن����گ ده‌ك����هنو یارمه‌ت����ی داوی����نو سوپاسی ئه‌و هاواڵتیانه ده‌كه‌ین ،ئه‌گه‌ر ئه‌و هاوكارییانه‌ش نه‌بوایه ،پێش����مه‌رگه ئه‌ركه‌كانی جێبه‌ج����ێ ده‌كرد ،الی ئێمه هه‌سته‌كه گرنگه ،ئه‌وكه‌سه هه‌ستی هه‌یه كه ده‌بینێت پێشمه‌رگه له‌سه‌نگه‌ره‌كان به‌رگری له‌كوردس����تان‌و میلله‌ت ده‌كات دێت هاوكاری ده‌كات ،كه‌می سوته‌مه‌نی یه‌كێك����ه له‌كێش����ه‌كانی ئێم����ه ،به‌اڵم نه‌بۆت����ه به‌ربه‌س����ت له‌ب����ه‌رده‌م ئیش‌و كاره‌كانمان ،كه‌موكوڕی‌و نوقس����انیمان ههبوه ،سوپاس����ی هاواڵتیان ده‌كه‌ین بۆ هاوكارییه‌كانیان. ئاوێنه :هه‌ڵهاتن له‌ریزه‌كانی پێشمه‌رگه‌و نه‌چونه‌وه بۆ س����ه‌نگه‌ر خه‌ریكه ده‌بێته دیارده ،كێ له‌مه به‌رپرسه؟ شێخ جه‌عفه‌ر :پێش����مه‌رگه ئیجباری نی����هو خۆبه‌خش����ه ،كارمه‌ندێكی����ش له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌ك ناڕواته‌وه‌و ده‌ڕوات ب����ۆ ئه‌وروپا ،ئه‌مه ب����وه به‌چاولێكه‌ری، پێشمه‌رگه‌ش ده‌ڕوات به‌اڵم به‌وشێوه‌یه نی����ه كه به‌لێش����او ب����ڕوات‌و س����ه‌نگه‌ر چۆڵبكات ،له‌ناو پێش����مه‌رگه كه‌سانێك هه‌ی����ه الوازن ،یان ته‌ئس����یراتی خێزانی له‌سه‌ره ،یا ته‌ئسیری هه‌ندێك راگه‌یاندنی له‌سه‌ره ،پێشمه‌رگایه‌تی به‌زۆر ناكرێت‌و نه‌كراوه ،هه‌ركه‌س����ێك پێش����مه‌رگایه‌تی پێنه‌كرێت‌و ئ����هو ئه‌رك����ه نه‌ته‌وایه‌تییه جێبه‌جێن����ه‌كات ،ماف����ی خۆیه‌ت����ی
شێخ جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا نهڕواتهوه بۆ س����ه‌نگه‌ر ،پێش����مه‌رگه‌ش پێنج مانگه موچ����هی وه‌رنه‌گرتوه مافی خۆیه‌تی بچێت له‌شوێنێكی دیكه بژێوی ژیان����ی ده‌س����ته‌به‌ر بكات ،ن����ه رێگری لێك����راوه‌و نه رێگ����ری لێده‌كرێت ،هه‌تا پێش����مه‌رگه‌یه‌ك واز ده‌هێنێت س����ه‌دان ك����ه‌س دێن بۆ پێش����مه‌رگایه‌تی ،ئه‌گه‌ر ده‌س����ه‌اڵتی دامه‌زراندنی پێشمه‌رگه‌مان هه‌بێ����ت به‌ه����ه‌زاران گه‌ن����ج داواده‌كه‌ن ببنه پێش����مه‌رگه ،ماوه‌یه‌ك����ی كه‌م به‌ر له‌ئێس����تا داوای خۆبه‌خشینمان كرد بۆ كارێ����ك چه‌ند هه‌زار ك����ه‌س له‌دهۆكه‌وه تا خانه‌قین ناونوس����یان كرد ،به‌راستی هه‌ندێ����ك له‌راگه‌یاندن����ی ئێمه ده‌ورێكی شه‌ریفانه نابینین بۆ پێشمه‌رگه ،هه‌وڵی روخاندنی پێش����مه‌رگه ده‌ده‌ن ،ئێستاش جه‌خت ده‌كه‌مه‌وه به‌لێش����او وازهێنانی پێشمه‌رگه دوره له‌راستییه‌وه. ئاوێنه :یه‌كه‌ی حه‌فتا به‌شداری شه‌ڕی موسڵ ده‌كات؟ شێخ جه‌عفه‌ر :له‌هه‌ر شوێنێك داعشی لێبێت یه‌كه‌ی حه‌فتا به‌ش����داریده‌كات، یه‌ك����هی حه‌فت����ا به‌ش����ێكه له‌وه‌زاره‌تی پێش����مه‌رگه‌و له‌ژێر فه‌رمان����ی وه‌زاره‌تی پێش����مه‌رگه‌دایه ،ل����ه‌روی ئی����داری‌و حه‌ره‌كات����هوه ،له‌سه‌رتاس����ه‌ری هه‌رێم وه‌زاره‌ت����ی پێش����مه‌رگه فه‌رم����ان بكات هێزه‌كانی حه‌فتا ده‌چێته ئه‌و شوێنه. ئاوێنه :باسی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ت كرد ،ئێس����تا وه‌زاره‌تی پێش����مه‌رگه بێ وه‌زیره ،كێ كاری وه‌زیری پێش����مه‌رگه ده‌كات؟ شێخ جه‌عفه‌ر :بێ وه‌زیر نیه‌و وه‌زیری
هه‌یه به‌وه‌كاله‌ت. ئاوێنه :ئێ����وه له‌ژێر فه‌رمانی وه‌زیری به‌وه‌كاله‌ت كار ده‌كه‌ن؟ ش����ێخ جه‌عف����ه‌ر :به‌ڵ����ێ ،نان����ه ئه‌و ده‌مداتێ ئ����اوه ئه‌و ده‌مدات����ێ ،ئه‌مری ح����ه‌ره‌كات‌و ئ����ه‌رك‌و فه‌رم����ان ئه‌و پێم ده‌س����پێرێت ،له‌به‌رئه‌وه ك����ێ وه‌زیره‌و كێ وه‌كاله‌تی ههیهو كێ به‌رپرس����ه له‌و وه‌زاره‌ته فه‌رمانی لێوه‌رده‌گرین. ئاوێنه :كه ب����اس له‌ده‌وڵه‌تی كوردی ده‌كرێت ده‌بێت بنه‌مای هه‌بێت ،یه‌كێكیش له‌بنه‌ماكان سوپایه‌كی یه‌كگرتوه ،هه‌رێم ئه‌و سوپایه‌ی هه‌یه؟ ش����ێخ جه‌عف����ه‌ر :هی����چ رێگریی����ه‌ك نیه له‌پێن����اوی دروس����تكردنی هێزێكی یه‌كگرتوی پێش����مه‌رگه جگ����ه له‌نه‌بونی موس����ته‌لزه‌مات‌و روداوه‌كانی ناوچه‌كه، ئه‌گ����ه‌ر ئ����هو روداوان����هی له‌ناوچه‌ك����ه دروس����تبون روینه‌دای����ه ،هێزه‌كان����ی پێش����مه‌رگه یه‌كی ده‌گرت����هوهو ده‌چوه ژێ����ر فه‌رمان����ی وه‌زاره‌تی پێش����مه‌رگه، ئه‌گ����ه‌ر قه‌یرانی دارای����ی نه‌بوایه له‌رێی خۆبه‌خشینه‌وه چه‌ندین لیوا له‌وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه دروستكرابو له‌رێی سه‌نته‌ری خۆبه‌خش����ینه‌وه ك����ه له‌كوردس����تاندا هه‌یه ،به‌اڵم روداوه‌كانی ش����ه‌ڕی داعش‌و هه‌ڕه‌شه‌كانی گروپه تیرۆرییه‌كان‌و بهغداو قه‌یرانی داراییو نه‌بونی بودجه‌ی ته‌واو بۆ پێش����مه‌رگه ،ئه‌مانه هه‌موی كێشه‌ن بۆ یه‌كنه‌گرتنه‌وه‌ی هێزی پێش����مه‌رگه، س����ه‌باره‌ت به‌ده‌وڵه‌تی ك����وردی ئه‌مڕۆ یان س����به‌ی ده‌بێت ده‌وڵه‌ت����ی كوردی دروستبێت ،هه‌ركه‌س����ێك شه‌ریف بێت
پێیخۆش����ه ده‌وڵه‌ت����ی هه‌بێ����تو تانه‌ی لێنادات ،سه‌ربه‌خۆیی كوردستان له‌سه‌ر ده‌س����تی هه‌ركه‌س����ێكدا بێ����ت ده‌بێت چه‌پڵه‌ی بۆ لێبده‌ین. ئاوێن����ه :ده‌ڵێن گۆڕان به‌هاوبه‌ش����ی په‌كه‌كه ش����انه‌یه‌كی نهێن����ی چه‌كداری دروس����ت ده‌كات ،تاچه‌ند مه‌ترسی هه‌یه بۆ هه‌رێم؟ ش����ێخ جه‌عفه‌ر :پێ����م وانیی����ه ئهوه به‌وشێوه‌یه بێت ئێستا دیعایه‌كه له‌بازاڕدا هه‌یه ،به‌ش����به‌حاڵی خۆم زانیاریی نیه، ب����ه‌اڵم هه‌رك����ه‌س‌و الیه‌نێك ئ����هو هێزه چه‌كداره دروس����تبكات بۆ ئه‌وه‌ی له‌ناو كوردس����تاندا كاری تێكده‌ران����ه بكات، ئهوه خه‌نجه‌رێكی ژه‌هراوییه له‌پش����تهوه له‌هێ����زی پێش����مه‌رگه‌ی كوردس����تان ده‌درێت ،ئهوه ده‌چێته خانه‌ی خیانه‌ت، له‌كاتێكدا ئه‌و هه‌ڕه‌شه گه‌وره‌یه له‌سه‌ر كوردس����تان بێ����ت ،ئه‌گه‌ر پێش����مه‌رگه له‌پێشه‌وه‌ی كوردس����تان نه‌بێت به‌سه‌د داع����ش كوردس����تان ته‌فروتونا ده‌كه‌ن‌و به‌یه‌كێتی‌و پارتیو گ����ۆڕان‌و په‌كه‌كه‌وه خۆیان نازانن له‌كوێ خۆیان ده‌بیننه‌وه‌و له‌ب����ه‌رده‌رگای چ موخابه‌راتێكدا ده‌بن، بۆیه ئهوه هه‌ركه‌س‌و الیه‌نێك ئهوه بكات خیانه‌تی گه‌وره‌یه. ئاوێن����ه :ده‌زانی����ت ژم����اره‌ی یه‌كه‌ی هه‌شتاو نه‌سرییه‌یان چه‌نده؟ ش����ێخ جه‌عفه‌ر :من س����ه‌رژمێرییم ال نیه ،ده‌كرێت وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه ئهوه بزانێت. ئاوێنه :ئه‌ی ژم����اره‌ی یه‌كه‌ی حه‌فتا چه‌نده‌و نه‌سرییه‌تان چه‌نده؟
شێخ جه‌عفه‌ر :پێویست ناكات باسی ژماره بكه‌م ،ئ����هوه پێدان����ی زانیاریی ه به‌داعش‌و دوژمنانی كورد. ئاوێنه :له‌لیس����تی موچه‌ی پێشمه‌رگه ژمارهی پێش����مه‌رگه له‌س����ه‌نگه‌ره‌كان‌و له‌لیسته‌كه وه‌ك یه‌كه؟ ش����ێخ جه‌عفه‌ر :له‌و زانیارییه ئاگادار نیم ،هه‌مو هێزی پێش����مه‌رگه به‌یه‌كه‌وه ناچێته ناو س����ه‌نگه‌ر ،یه‌ك له‌سه‌ر دوی پێشمه‌رگه ده‌چێته به‌ره‌ی جه‌نگ ،ئه‌وی تر له‌كاتی پش����وه ،ئه‌وه‌ی باسده‌كرێت به‌ژم����اره‌ی راس����تی له‌لی����واو هێزه‌كان ده‌چن����ه به‌ره‌كانی جه‌ن����گ‌و ئه‌ركه‌كانی خۆیان به‌باشی ئه‌نجام ده‌ده‌ن. ئاوێن����ه :ئای����ا ت����ا ئێس����تا پابه‌ندی به‌بڕیاره‌كانی بارزان����ی وه‌ك فه‌رمانده‌ی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان؟ ش����ێخ جه‌عف����ه‌ر :واقیعێ����ك هه‌ی����ه له‌كوردس����تان ئه‌گ����ه‌ر ئ����هوهی وخۆی گێ����ل‌و غه‌ش����یم‌و بێ عه‌قڵ ب����كات تانه له‌وه ده‌دات ،ئێمه هێزی پێش����مه‌رگه‌ی كوردستانمان ههیهو س����ه‌ر به‌وه‌زاره‌تی پێش����مه‌رگه‌ن ،هیچ هێزێكی هاوپه‌یمان به‌قسه‌ی هیچ كه‌سێكی دیكه ناكات جگه له‌و سیلس����یله‌ی موراجه‌عه‌ی كه هه‌یه، كێ خ����ۆی به‌مه‌رج����ه‌ع ده‌زانێت با من پرس ب����هو بكه‌م‌و فه‌رمان له‌و وه‌ربگرم، ئه‌گه‌ر هه‌یه بابچ����م ،ئه‌گه‌ر نیه فه‌رمان له‌وه‌زاره‌ت����ی پێش����مه‌رگه وه‌رده‌گ����رم، وه‌زاره‌ت����ی پێش����مه‌رگه په‌یوه‌س����ته به‌فه‌رمانده‌ی����ی هێ����زی پێش����مه‌رگه‌ی كوردس����تانه‌وه ،هاوپه‌یم����ان‌و ژوری عه‌مه‌لیات‌و عێراق له‌گ����هڵ فه‌رمانده‌یی هێزی پێش����مه‌رگه‌ی كوردستان مامه‌ڵه ده‌ك����ه‌ن ،بمه‌وێ����ت چاالكیی����ه‌ك بكه‌م، تاوه‌كو ئ����ه‌وان به‌ژوری عه‌مه‌لیات نه‌ڵێن له‌هه‌ولێر ئه‌و كرده‌یه چاره‌سه‌ر ناكرێت، پێمخۆش بێ����تو پێمناخۆش بێت ئهوه مه‌رجه‌عی منه ،بۆیه هه‌ركه‌س����ێك خۆی غه‌شیم بكات‌و قسه‌ی بێمانا بكات ئهوه ش����تێكی تره‌و حه‌قیقه‌ت����ه‌كان نابینن، ئه‌گ����ه‌ر راس����تیه‌كان ده‌بینێ����ت بابێت ئازوقه‌و فیش����ه‌ك‌و میزانیی����ه‌م بداتێ‌و بڕیارم ب����ۆ وه‌ربگرێت له‌ژوری عه‌مه‌لیات بۆ ئه‌نجامدانی كرده‌كان‌و چاالكییه‌كان، ئه‌مڕۆ هه‌ندێك قسه ده‌بیستین به‌قسه‌ی حه‌له‌ق‌و به‌له‌قی ده‌زانم ،كێ ئه‌و قسانه ده‌كات بابێت‌و ببێت به‌مه‌رجه‌عی من. ئاوێن����ه :كه‌وات����ه تائێس����تا بارزانی فه‌رمان����ده‌ی هێ����زه چه‌كداره‌كان����ی كوردستانه؟ ش����ێخ جه‌عفه‌ر :بته‌وێ����تو نه‌ته‌وێت، پێتخۆش بێ����تو پێتناخۆش بێت وایه، ئ����هوهی پێی ناخۆش����ه باب����ڕوات به‌بێ بارزانی یه‌ك حه‌ره‌ك����ه‌ت بكات ،بابزانم ئه‌مریكاو هێزی هاوپه‌یمان جگه له‌بارزانی به‌قسه‌ی كه‌سی تر ده‌كه‌ن ،له‌گه‌ڵ ئه‌ودا نه‌بێت له‌گه‌ڵ كه‌سی تر كۆنابنه‌وه ،ئه‌مه حه‌قه‌تێكه‌و هه‌یه.
2
تایبه‌ت
) )517سێشه‌مم ه 2016/2/23
سه‌ردانه‌كه‌ی سه‌رۆكی په‌رله‌مان
یهكێتیو پارتی لێی نیگه‌رانن‌و یه‌كگرتو و كۆمه‌ڵ به‌الیانه‌و‌ه ئاساییه ئا :بنار هیدایه‌ت
سه‌باره‌ت به‌سه‌ردانه‌كه ی سه‌رۆكی په‌رله‌مانی كوردستان بۆ واڵتی به‌ریتانیا، فراكسیۆنی یه‌كێتی نیگه‌ران ه له‌شاندی یاوه‌ری‌و پارتی ده‌ڵێت وه‌ك په‌رله‌مان نه‌چوه ،هه‌ریه‌ك له‌فراكسیۆنه‌كانی یه‌كگرتوی ئیسالمی‌و كۆمه‌ڵی ئیسالمی هیوای سه‌ركه‌وتنی بۆ ده‌خوازن‌و سه‌ردانكردن‌و ئه‌ندامانی شاندی یاوه‌ریان بهالوه ئاساییه. یه‌كێت���ی :ده‌توان���را الیه‌نه جی���اوازه‌كان به‌تێكه‌ڵی یاوه‌ری بونایه بێگه‌رد تاڵه‌بانی س���ه‌رۆكی فراكس���یۆنی یه‌كێتی له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "س���ه‌رۆكی په‌رله‌مانی كوردس���تان به‌رل���هوهی س���ه‌فه‌ری ده‌ره‌وه‌ی واڵت بكات په‌یوه‌ن���دی پێوه‌ك���ردم وه‌ك فراكس���یۆنی
یهكێتیو پێی وتم چه‌ند دیدارێكی هه‌یه ،ئه‌مه شتێكی ئاس���اییه چونكه سه‌رۆكی په‌رله‌مانی كوردستانه ،هه‌ركاتێك پێویست بێت ده‌توانێت سه‌ردانی ده‌ره‌وه‌ی واڵت بكات". تاڵه‌بانی باس���ی له‌وه‌ش���كرد "ب���ه‌اڵم ئه‌و ش���انده‌ی یاوه‌ری براده‌رانی گۆڕانن ،ده‌توانرا له‌فراكس���یۆنه‌كان یاخ���ود راوێژكاران���ی په‌رله‌مانی كوردس���تان‌و الیه‌ن���ه جیاوازه‌كان به‌تێكه‌ڵ���ی ی���اوه‌ری بونای���ه ،م���ه‌رج نی���ه له‌س���ه‌ردانه‌كانی سه‌رۆكی په‌رله‌مان سه‌رۆكی فراكس���یۆنه‌كان ی���اوه‌ری بن ،ب���ه‌اڵم ده‌كرا لیژن���هی په‌یوه‌ندیی���ه‌كان‌و ره‌وه‌ندی كوردی له‌گه‌ڵیدا بڕۆن ،ئه‌وه‌ش سه‌اڵحیه‌تی سه‌رۆكی په‌رله‌مانه كێ له‌گه‌ڵ خۆی ده‌بات". پارتی :ئه‌و پێگه به‌هێزه‌ی نیهگوزارش���ت له‌بۆچونه‌كانی خه‌ڵكی كوردستان بكات ش���وان ئه‌حم���ه‌د په‌رله‌مانت���اری پارت���ی به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "به‌پێی زانیارییه‌كان هیچ پ���رس و رایه‌كی نه‌كردوه ،هی���چ زانیارییه‌ك
له‌س���ه‌ر س���ه‌ردانه‌كه‌ی نیه كه بۆچی چوه، ئێستا هه‌مو الیه‌ك س���ه‌رقاڵی كاراكردنه‌وه ی په‌رله‌مان���ن ،بۆئه‌وه‌ی ئه‌و دۆخه‌ی په‌رله‌مانی پێداتێپ���ه‌ڕ ده‌بێت چاره‌س���ه‌ر بكرێت ،ئێمه وه‌كو پارتی گله‌ییمان له‌س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان ههبوه كه نهیتوانیوه موماره‌سه‌ی ئهوه بكات كه وه‌ك س���ه‌رۆكی په‌رله‌م���ان مامه‌ڵه‌بكات‌و له‌گه‌ڵ دكتۆر یوسف نه‌بوین". وتیش���ی "له‌م س���ه‌ردانه‌یدا پ���رس‌و ڕای له‌گ���هڵ ئێمه نه‌كردوه ،ئێم���ه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ین كه په‌رله‌مان كارا بكرێته‌وه ،س���ه‌باره‌ت به‌م سه‌ردانه‌ش هیچ زانیارییه‌كمان له‌سه‌ری نیه، به‌اڵم وه‌كو خۆی چوه ،ئه‌و پێگه به‌هێزه‌ی نیه گوزارش���ت له‌بۆچونه‌كانی خه‌ڵكی كوردستان بكات". بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان :فراكس���یۆنه‌كانی دیكه گله‌ییان لێكردوین عومه‌ر عینایه‌ت ئه‌ندامی فراكسیۆنی گۆڕان له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند
"یوسف محه‌مه‌د ئاگاداری فراكسیۆنی گۆڕانی نه‌ك���ردوه س���ه‌فه‌ری ده‌ره‌وه‌ی ك���ردوه ،كه كه‌س���ێك ده‌ڕواته دهرهوه به‌بێ ئه‌وه‌ی كه‌س ئاگاداری بێت كۆمێنتی چی له‌سه‌ر بدرێت". وتیش���ی "به‌بۆچون���ی من نه‌ده‌ب���و دكتۆر یوس���ف ئه‌ندامانی ش���انده‌كه ی له‌بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان بن ،ده‌بوایه هه‌ر رۆیش���ت س���ه‌رۆكی فراكس���یۆنی الیه‌نه‌كانی دیكه‌ی له‌گه‌ڵ خۆی ببردای���ه ،راوێ���ژكاری الیه‌نه‌كانی دیكه‌ش���ی ببردایه". عینای���ه‌ت جه‌ختیش���كرده‌وه "ئه‌م���ڕۆ له‌نوسینگه‌ی په‌رله‌مان بوم گله‌یی الیه‌نه‌كانم به‌رگوێ كه‌وت���هوهو گله‌ییه‌كه‌یان له‌ئێمه‌كرد، من پێم راگه‌یاندن ك���ه ئه‌وانه‌ی له‌گه‌ڵ خۆی ب���ردون هه‌موی���ان گۆڕانن‌و ده‌بوای���ه یان دو سه‌رۆك فراكسیۆن‌و دو راوێژكاری الیه‌نه‌كانی تری ببردایه". یه‌كگرتو :پێمان ئاس���اییه شاندی یاوه‌ری یوسف محه‌مه‌د كێیه
ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دنی س���ه‌رۆكی فراكسیۆنی یه‌كگرتو له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان به‌ئاوێنه ی راگه‌یان���د "س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان ئ���اگاداری كردین ،هه‌م داوای س���ه‌رنج‌و پێشنیاری كردو هه‌روه‌ها خوداحافی���زی كرد ،ئێمه‌ش هیوای س���ه‌ركه‌وتنمان بۆخواست ه له‌س���ه‌ردانه‌كه‌ی، پێمان باش بو ئه‌و وتاره ی له‌یه‌كێتی ئه‌وروپا له‌جاری پێش���و پێشكه‌ش���یكرد ئه‌مجاره‌ش له‌كۆبونه‌وه‌كان���ی باس���ی ب���كات له‌گه‌ڵ ئه‌و كێش���انه‌ی ئێستا هه‌یه وه‌ك قه‌یرانی داراییو بارودۆخی پێشمه‌رگه". هه‌ڵه‌دنی وتیش���ی "پێمان ئاسایی ه شاندی ی���اوه‌ری كێی���ه ،چونكه جاری پێش���و پێی وتین به‌اڵم ئێم ه بۆمان رێك نه‌كه‌وت‌و بۆمان نه‌كرا،ئه‌وه‌ی به‌الی ئێمه‌وه گرنگ ه سه‌ردانه‌ك ه نوێنه‌رایه‌تی هه‌مو خه‌ڵكی كوردستان بكات، پێم وای ه به‌ش���ێكی په‌یوه‌ن���دی به‌بارودۆخی پارتییه‌وه هه‌یه ،چونك ه پێم وایه فراكسیۆنی پارتی له‌گه‌ڵیدا ناڕۆن ،فراكس���یۆنه‌كانی تر
له‌گه‌ڵیدا بڕۆن سه‌ردانه‌ك ه نیوه ناچڵ ده‌بو". كۆمه‌ڵ :سه‌رجه‌م فراكسیۆنه‌كان بڕیاریان داوه له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی په‌رله‌مان‌و جێگره‌كه ی بهشداریهیچ مه‌راسیمێك نه‌كه‌ین م���ه‌روان گه‌اڵڵی س���ه‌رۆكی فراكس���یۆنی كۆمه‌ڵی ئیس�ل�امی له‌په‌رله‌مانی كوردستان به‌ئاوێن���هی وت "دكت���ۆر یوس���ف ب���ه‌ر له‌س���ه‌ردانه‌كه‌ی پێی راگه‌یاندین س���ه‌ردانی به‌ریتانی���ا ده‌كات ،ئه‌وه‌نده ئ���اگادار بوین‌و ئێمه‌ش هیوای س���ه‌ركه‌وتن‌و كارئاسانییمان بۆ كرد". گه‌اڵڵ���ی وتیش���ی "له‌ئێس���تادا بارودۆخی په‌رله‌مان باش نیه ،سه‌رجه‌م فراكسیۆنه‌كان بڕی���ار دراوه له‌گ���هڵ س���هرۆكیپهرلهمانو جێگره‌ك���ه ی به‌ش���داری هیچ مه‌راس���یمێك نه‌كه‌ین هه‌تاوه‌كو دۆخی په‌رله‌مان وه‌ك خۆی لێده‌كرێته‌وه،بڕیاره‌ك ه له‌الیه‌ن فراكسیۆنه‌كان ب���وه بۆئهوه ی ئه‌و كه‌لێن���ه فراوانتر نه‌بێت‌و په‌رله‌مان به‌یه‌كگرتویی بمێنێته‌وه".
محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :كۆبونه‌وه ی ئیمینكی‌و فراكسیۆنی گۆڕان له‌قاڵبی كۆمه‌اڵیه‌تی ناچێت ه دهرهوه ئا :ئاوێنه محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم ،هه‌ڵسوڕاوی دیاری بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "له‌هیچ پارتێكی دیكه‌ی سیاسیی ئه‌ندامانی سه‌ركردایه‌تی وازی نه‌هێناوه، الی ئێمه وازیان هێناوه ،مانای ئه‌وه‌یه ئێمه حزبێكی جیاوازین". ئاوێنه :ئه‌كتیڤ كردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان الی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان به چ رێگه‌یه‌ك ده‌كرێت؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :ئه‌كتیڤ كردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان ئه‌وه‌یه رێگا به‌سه‌رۆكی په‌رله‌مان بدرێت بچێته‌وه ش����وێنی خ����ۆی ،الیه‌نه‌كان له‌ناو په‌رله‌مان كێشه‌و گرفته‌كان چاره‌سه‌ر بكه‌ن. ئاوێن����ه :پارتی ل����ه‌چ ئاس����تێكدا داوای كۆبونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ گۆڕان كردوه؟ محه‌م����ه‌د تۆفی����ق ره‌حی����م :دوای����ن كۆبونه‌وه‌مان وه‌فدێكی سێ الیه‌نه بو،پارتیو یه‌كێت����یو یه‌كگرتو هات����نو دوای ئهوه هیچ كۆبونه‌وه‌یه‌كمان له‌گه‌ڵ پارتی نه‌كردوه ،من ئاگادارنیم داواكرابێت كه كۆبینه‌وه. ئاوێنه :رۆژی یه‌كشه‌ممه جێگری سه‌رۆكی په‌رله‌مان‌و فراكس����یۆنی گ����ۆڕان كۆبونه‌وه، ئه‌مه ئاس����اییكردنه‌وه‌ی په‌یون����دی نێوانتان ناگه‌یه‌نێت؟ محه‌م����ه‌د تۆفی����ق ره‌حیم :ت����ا په‌رله‌مان
ش����ه‌رعییه‌تی بۆ نه‌گه‌ڕێت����هوهو كاری خۆی نه‌كات ،ئه‌و كۆبونه‌وه‌یه له‌قاڵبی كۆمه‌اڵیه‌تی ناچێته ده‌ره‌وه‌و هیچ گرنگییه‌كی سیاس����یی نیه. ئاوێنه :پێت����ان وانیه ئه‌مه هه‌نگاوێكه بۆ نه‌هێشتنی بارگرژی نێوانتان؟ محه‌مه‌د تۆفی����ق ره‌حیم :مومكینه ،به‌اڵم به‌هه‌مو الیه‌كمان وتوه بۆ ئاس����اییكردنه‌وه‌ی بارودۆخه‌كه پێویس����ته په‌رله‌مان بگه‌ڕێته‌وه بۆ كاری پێشوی. ئاوێن����ه :له‌دوای س����ه‌فه‌ری نه‌وش����یروان مس����ته‌فا پارتی هه‌وڵی����داوه نوێنه‌ری خۆی بنێرێته الی؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :تا ئێس����تا كه‌س وه‌ك نوێنه‌ری پارتی نه‌چوه كاك نه‌وشیروان ببینێت. ئاوێن����ه :رۆیش����تنی یوس����ف محه‌م����ه‌د ب����ۆ به‌ریتانی����ا وه‌ك س����ه‌رۆكی په‌رله‌مان، ئه‌مه هه‌ن����گاو نیه بۆ ئه‌كتی����ڤ كردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :له‌دوای ()10/12 چه‌ندجارێ����ك له‌الیه‌ن په‌رله‌مان����ی ئه‌ورپاو ره‌وه‌ن����دی ك����وردیو الیه‌نه سیاس����ییه‌كان داوه‌تنامه‌ی بۆهاتوه‌و رۆیش����توه بۆ ئه‌وه‌ی بارودۆخی هه‌رێم بۆ ئه‌و الیه‌نانه باس����بكات، س����ه‌ردانی ئه‌مجاره‌ش بۆ كۆبونه‌وه‌یه له‌گه‌ڵ په‌رله‌مانتاران����ی به‌ریتانی����او رێكخراوه‌كان‌و به‌رپرس����ان ،ئهوه كارێكه وه‌ك سه‌رۆكایه‌تی
په‌رله‌مان جێبه‌جێی ده‌كات. ئاوێن����ه :له‌به‌رخات����ری قوت����ی هاواڵتیان بۆ مه‌رجه‌كانت����ان الناب هنو له‌گ����هڵ پارتی رێكبكه‌ونه‌وه؟ محه‌م����ه‌د تۆفیق ره‌حیم :گرنگترین ش����ت به‌المانه‌وه قوتی هاواڵتیانه ،دوا كۆبونه‌وه‌ش له‌گه‌ڵیان دانیشتوین پێمان وتن یه‌كه‌م خاڵ به‌المانه‌وه گرنگه قوتی خه‌ڵك دابینبكرێت‌و كێش����هی دارایی چاره‌س����ه‌ر بكرێ����ت ،ئه‌مه هیچ په‌یوه‌ندی ب����ه‌وه‌وه نیه ،ده‌بێت هه‌رێم له‌هه‌وڵدان بن بۆ چاره‌س����ه‌ری ئه‌و كێشه‌یه، ئه‌مه پێشمه‌رج نیه ،بابه‌تێكه ده‌بێت یه‌كالیی بكرێت����هوه ،ب����ه‌اڵم بۆ ئاس����ایی كردنه‌وه‌ی بارودۆخه‌كه له‌روی سیاسییه‌وه ،پێمان وایه په‌رله‌مان بكه‌وێته‌وه سه‌ركاری خۆی ،دواتر فراكسیۆنه‌كان له‌ناو په‌رله‌ماندا كاری خۆیان ده‌كه‌ن ،به‌اڵم بۆ رای گش����تی چ له‌ناوخۆ چ لهدهرهوه ،بۆ ئه‌وه‌ی بیس����ه‌لمێنین پرۆسه‌ی دیموكرات����ی په‌كینه‌كه‌وت����وه ،ده‌بێت ده‌زگا شه‌رعییه‌كان‌و دیموكراس����ییه‌كان بكه‌ونه‌وه سه‌ركاری خۆیان. ئاوێنه :په‌یوه‌ندی یه‌كێت����یو گۆڕان له‌چ ئاستێكدایه ،گه‌ڕانه‌وه بۆ رێكه‌وتنی ده‌باشان نه‌بۆته خاڵی رێكه‌وتنی ستراتیژی؟ محه‌م����ه‌د تۆفی����ق ره‌حی����م :رێكه‌وتن����ی س����تراتیژیمان نی����ه ،رێكه‌وتنی ده‌باش����ان ماوه‌یه‌كی زۆری به‌س����ه‌ردا تێپه‌ڕیوه‌و هیچی جێبه‌جێنه‌ك����راوه ،به‌اڵم هه‌ندێ����ك جار كه
په‌یوه‌ندی ده‌بێت به‌هه‌ندێك بابه‌ت‌و پرسه‌وه كۆبونه‌وه‌ی دوقۆڵی‌و سێقۆڵی كراوه. ئاوێن����ه :نێوه‌ندگی����ری یه‌كێت����ی چ����ۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنن له‌نێوان ئێوه‌و پارتی؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :یه‌كێتی به‌ش����ێك بوه له‌چاره‌س����ه‌ركردنی كێشه‌كان ،ئێمه كه یه‌كێتییمان بینیوه‌و ئه‌وان الیه‌نه‌كانی تریان بینیوه ،كۆبونه‌وه‌كان قسه‌ی له‌باره‌وه كراوه‌و مناقه‌شه‌ی له‌سه‌ركراوه ،هه‌موجارێك مه‌رجی خۆمان وتوه كه گه‌ڕانه‌وه‌ی په‌رله‌مانه ئاوێن����ه :ده‌ڵێن موباره‌ده‌رت����ان نه‌ماوه‌و دوای حه‌ده‌س����ه‌كانی پارتی ده‌كه‌ون‌و توشی شۆك بون؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :هیچ توشی شۆك نه‌بوین ،ئه‌و هه‌ڵوێستانه‌مان پێناخۆش بوه چونكه پرۆس����هی دیموكراتی په‌كخس����توه له‌هه‌رێم. ئاوێن����ه :په‌یوه‌ندیتان له‌گه‌ڵ په‌كه‌كه له‌چ ئاستێكدایه‌و چۆنه؟ محه‌م����ه‌د تۆفیق ره‌حی����م :ئه‌گه‌ر جاروبار دیدارێك هه‌بێت‌و هه‌رئه‌وه‌نده‌یه. ئاوێنه :باس له‌دروس����تكردنی شانه‌یه‌كی نهێنی چه‌ك����دار ده‌كرێت له‌نێ����وان گۆڕان‌و په‌كه‌كه تاچه‌ند راسته؟ محه‌م����ه‌د تۆفی����ق ره‌حیم :ئێمه ش����انه‌ی چه‌كدارمان نیه‌و دروستیشی ناكه‌ین. ئاوێنه :به‌اڵم به‌ش����ێك له‌هه‌ڵس����وڕاوانی گۆڕان داوای دروستكردنی هێزی چه‌كداراییان
كردوه راسته؟ محه‌م����ه‌د تۆفیق ره‌حیم: ك����ه بزوتنه‌وه ی گ����ۆڕان دروس����تكرا وتمان ده‌بێ����ت هێزی پێشمه‌رگه به‌نیش����تیمانی بكرێت ،ئاسایش‌و په‌یوه‌ندییه‌كان����ی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێ����م به‌نیش����تیمانی بكرێت ،هه‌تا ئێم����ه ئاماده نه‌بوی����ن له‌هی����چ ش����وێنێك نوێنه‌رایه‌تیی بكه‌ین����هوه ،چونكه پێمان واب����وه هه‌رێمی كوردس����تان ده‌بێت خاوه‌نی هێزی چه‌كداری خۆیو ئاسایشی نیشتیمانی خۆی بێت نه‌ك هێزی دابه‌شكراوی هه‌بێت به‌سه‌رحزبه‌كاندا، یه‌ك په‌یوه‌ن����دی ده‌ره‌وه‌ی هه‌بێت نه‌ك هه‌ر پارتێك بێ����تو په‌یوه‌ندی ده‌ره‌وه‌ی هه‌بێت، ب����ه‌اڵم له‌ناو گۆڕانیش����دا كه‌س����انێك هه‌یه بیروبۆچون����ی خۆی هه‌ی����هو ده‌یڵێت ،به‌اڵم ش����ێوه‌ی بیركردنه‌وه‌ی ئێمه رونه بۆ هه‌مو الیه‌ك ،به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك مه‌سه‌له‌ی شانه‌ی چه‌كدارمان نیه. ئاوێنه: روانینتان بۆ ئه‌مریكا چییه له‌سه‌ر چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانی هه‌رێم؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم:گرنگترین بابه‌ت ب����ه‌الی ئه‌مری����كاو واڵتانی دهرهوه ش����ه‌ڕی داعشه ،ئێستا هه‌وڵی ئهوه ده‌ده‌ن له‌عێراق‌و هه‌رێمی كوردس����تان جۆرێك ئارامی هه‌بێت، بۆئه‌وه‌ی له‌روی ئه‌منیی����هوه درز نه‌كه‌وێته ناوچه‌كه‌و داعش س����ودی لێببینێت ،ئێستا ئامانجی س����ه‌ره‌كی ئه‌مریكاو واڵتانی ئه‌ورپا ئه‌وه‌یه شه‌ڕی داعش بكرێت.
ئاوێنه :بۆ واڵتانی ئه‌مریكاو ئه‌وروپا له‌سه‌ر رێگریكردن له‌سه‌رۆكی په‌رله‌مان‌و ناردنه‌وه ی وه‌زیره‌كان نه‌هاتنه ده‌نگ ،نیگه‌رانی خۆتان پێگه‌یاندن؟ محه‌م����ه‌د تۆفیق ره‌حیم: هه‌مو جارێك كه هاتونه‌ته الم����ان ره‌ئی خۆمانمان پێ وتون، وتویانه هیوادارین ئه‌وكێش����انه له‌ناوخۆتان چاره‌سه‌ر بكه‌ن. ئاوێنه :به‌اڵم بۆ ئه‌مریكا قسه‌ی نه‌كرد؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم:الی ئێمه وتویانه ده‌بێت به‌رێگای شه‌رعی كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بكرێن. ئاوێن����ه: بۆ ئه‌مری����كا تائێس����تا بارزانی به‌سه‌رۆكی هه‌رێم ده‌زانێت؟ محه‌م����ه‌د تۆفیق ره‌حیم: ناتوانم له‌س����ه‌ر ئه‌و بابه‌ته قسه بكه‌م ،ئه‌وان ده‌ڵێن ده‌بێت كێشه‌ی سه‌رۆكایه‌تی‌و په‌رله‌مان له‌ناوخۆتان چاره‌سه‌ر بكه‌ن. ئاوێن����ه: دوای رۆیش����تنی نه‌وش����یروان مس����ته‌فا چه‌ند ئه‌ندامێكی جڤات ده‌ستیان له‌كاركێش����ایه‌وه ،ئه‌مه كاریگه‌ری رۆیشتنی نه‌وشیروان مسته‌فا نه‌بو؟ محه‌م����ه‌د تۆفی����ق ره‌حیم:نه‌خێ����ر ،زۆر ئاس����اییه ،زۆرمان پێخۆش����ه چونكه له‌هیچ پارتێك����ی دیك����هی سیاس����یی ئه‌ندامان����ی س����ه‌ركردایه‌تی وازی نه‌هێن����اوه ،الی ئێمه وازیان هێناوه ،مانای ئه‌وه‌یه ئێمه حزبێكی جیاوازین.
به‌رپرسی لقی 4ی پارتی :له‌بری ئهوه ی كه‌سی سێهه‌م هه‌بێت له‌نێوانمان بۆچ ی ئێمهو گۆڕان راسته‌وخۆ كۆنه‌بینه‌وه ئا :بنار سه‌عید سه‌لیم به‌رپرسی لقی 4ی پارتی دیموكراتی كوردستان‌و ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی جه‌نابی سه‌رۆك بڕیاره مه‌كته‌بی سیاسیی پارتیو یه‌كێتی كۆببنه‌وه‌و بارزانیش سه‌رپه‌رشتی كۆبونه‌وه‌كه ده‌كات". ئاوێن���ه :په‌یوه‌ندیتان به‌راس���ته‌وخۆیی له‌گه‌ڵ بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان چۆنه؟ سه‌عید س���ه‌لیم :من وه‌كو خۆم مه‌نتقی سیاس���یی عه‌قاڵن���ی ئه‌وم���ان پێده‌ڵێت، به‌رژه‌وه‌ندی بااڵی نیشتیمان‌و نه‌ته‌وه به‌رزتر بگرین له‌هه‌ندێك به‌رژه‌وه‌ندی حیزبی ،بۆیه زۆر گرنگ���ه هه‌مومان مامه‌ڵ���ه له‌گه‌ڵ ئه‌م بارودۆخه‌ی ئێس���تا بكه‌ین ،بتوانین جۆرێك له‌یه‌ك ده‌نگی‌و یه‌ك هه‌ڵوێس���تی دروس���ت بكه‌ین بۆ ئه‌م قۆناغه. ئاوێن���ه :گۆڕان له‌گه‌ڵ ئ���هو یه‌كده‌نگی‌و یه‌ك هه‌ڵوێستییه؟ س���ه‌عید سه‌لیم :تاكو ئێس���تا له‌ده‌رگای گۆڕان دراوه ،به‌اڵم ئه‌وان س���ورن له‌س���ه‌ر قس���ه‌كانی خۆیان ،من بێئومێد نیم چونكه له‌ن���او بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان كه‌س���انێك هه‌یه له‌خۆیه‌وه نه‌هاتوه‌و ماندو بوه تا ئه‌م رۆژه دروستبوه ،زه‌حمه‌تی كێشاوه‌و تێكۆشاوه‌و خه‌باتی كردوه ،رازی نابێت هه‌روا به‌ئاسانی
ئه‌م ده‌س���تكه‌وته‌ی ئه‌مڕۆ له‌ده‌ست بدرێت‌و رازی نابێت ئه‌م ده‌رفه‌ته‌ی كه هاتۆته پێش له‌ده‌ستبدرێت ،بۆیه له‌كۆتاییدا به‌رژه‌وه‌ندی نیشتیمان هه‌مومان كۆده‌كاته‌وه. ئاوێن���ه :ب���ۆ زۆر مه‌به‌س���تتانه له‌گه‌ڵ بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان به‌دو قۆڵی كۆببنه‌وه؟ سه‌عید سه‌لیم :من به‌رپرسم له‌سنورێكی دیاریك���راو ،ئ���هوهی م���ن بتوان���م وه‌اڵمی بده‌مه‌وه ئه‌وه‌ی���ه ،گرفته‌كه له‌نێوان ئێمهو گۆڕانه ،له‌بری ئه‌وه‌ی كه‌سی سێهه‌م هه‌بێت له‌نێوانمان ب���ۆ ئێمه راس���ته‌وخۆ پێكه‌وه كۆنه‌بین���هوه ،بۆ ئه‌وان���هی هه‌مانه له‌روی گلهییو كه‌موكورتیی���ه‌كان روبه‌ڕوی یه‌كی نه‌كه‌ینه‌وه ،ئه‌و په‌یوه‌ندییه راس���ته‌وخۆییه باش���تره له‌وه‌ی كه‌س���ی س���ێهه‌م هه‌بێت له‌نێوه‌ندگیری. ئاوێنه :ده‌ڵێن چه‌كتان به‌سه‌ر ئه‌ندامانی خۆتان له‌هه‌ولێر و س���لێمانی دابه‌شكردوه، ئایا مۆدێلی ئه‌مه ماوه؟ س���ه‌عید سه‌لیم :هیچ ئه‌سڵ‌و ئه‌ساسێكی نیه‌و دوره له‌راستییه‌وه. ئاوێن���ه :ده‌ڵێ���ن ئه‌ندامێك���ی خۆت���ان به‌ناوی ( )....ش���ه‌وان ته‌قه ده‌كات له‌ناو گه‌ڕه‌كه‌كانی س���لێمانیو پشێوی ده‌نێته‌وه، تاچه‌ند راسته؟ سه‌عید س���ه‌لیم :دوره له‌راستییه‌وه ،ئه‌و یه‌كێك���ه له‌وانه‌ی به‌ه���ۆی پارتی بونییه‌وه غه‌دری لێك���راوه ،ب���واری پێنادرێت وه‌كو مرۆڤێكی ئاس���ایی‌و وه‌كو هاواڵتییه‌ك له‌م
سه‌عید سه‌لیم ش���اره ژیانی ئاس���ایی خۆی به‌سه‌ر ببات، هیچ پله‌یه‌كی له‌ناو پارتیدا نیه. ئاوێنه :ئێوه ده‌ڵێن گۆڕان له‌گه‌ڵ په‌كه‌كه ش���انه‌ی نهێن���ی چه‌ك���داری پێكده‌هێنن، به‌ڵگه‌تان هه‌یه له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته؟ سه‌عید سه‌لیم :هه‌رهێزێك به‌و ئاراسته‌یه كار بكات ،ئه‌نجامه‌كه‌ی خزمه‌ت به‌دوژمنانی ك���ورد ده‌كات ،جیا له‌دۆڕان و تێكش���كان هیچی دیكه‌یان بۆ نامێنێته‌وه. ئاوێنه :ئێوه زانیارییتان هه‌یه له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته؟ س���ه‌عید س���ه‌لیم :باش���تره ل���ه‌ده‌زگا ئه‌منییه‌كان بپرسیت. ئاوێن���ه :ئای���ا به‌یه‌كێتیت���ان وت���وه
ئه‌گ���ه‌ر بایك���ۆت‌و ناڕه‌زایی���ه‌كان پ���ه‌ره بس���ێنێت له‌س���لێمانی ناچارن دوئیداره‌یی دروستبكه‌ن؟ سه‌عید سه‌لیم :ئێمه له‌گه‌ڵ یه‌كێتی باسی ئه‌وه‌مان كردوه به‌هه‌ردوالمان‌و ئه‌و هێزانه‌ی به‌ش���دارن له‌حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان، هه‌وڵبدرێ���ت ئ���ه‌م قۆناغه به‌س���ه‌المه‌تی‌و سه‌ربه‌رزی تێپه‌ڕێنین ،چی له‌به‌رپرسیارێتی به‌ر هه‌ر الیه‌ك بكه‌وێت به‌باش���ی جێبه‌جێی بكات ،راس���ته پارتی له‌سه‌ر ئاستی هه‌رێم ژماره یه‌كه ،به‌اڵم له‌س���لێمانی له‌حكومه‌تی لۆكاڵ���ی به‌ش���داریمان نی���ه ،ن���ه له‌هیچ ده‌زگایه‌كی ئه‌منی‌و سه‌ربازی به‌شدارییمان نیه‌و دامهزراوه ئیدارییه‌كانیشمان به‌ده‌سته‌وه
نی���ه ،ده‌بێ���ت به‌هه‌مو الی���ه‌ك بابه‌ته‌كانی په‌یوه‌س���ت به‌خزمه‌تگ���وزاری تێكنه‌چێت، به‌جۆرێك له‌ج���ۆره‌كان به‌رده‌وامی هه‌بێت، راب���ردو پێمان ده‌ڵێت ئه‌م قه‌یرانانه كاتین‌و تێده‌په‌ڕن ،كێ سودمه‌نده له‌وه‌ی پرۆسه‌ی خوێن���دن په‌ك���ی بكه‌وێت ،له‌ب���ری ئه‌وه‌ی مامۆس���تا هانبده‌ین بایكۆت ب���كات هانی بده‌ین ده‌وام بكات باشتره. ئاوێن���ه :چه‌ن���د رۆژێ���ك له‌مه‌وب���ه‌ر مامۆس���تایانی ئاینی كران���ه ئامانج ،ئه‌مه ئهوه ناگه‌یه‌نێت پارتی رێگه به‌راده‌ربڕینیش نادات؟ سه‌عید سه‌لیم :نه‌خێر ،پارتی له‌ناوه‌ڕاستی س���ه‌ده‌ی رابردو كه مه‌دی شیوعییه‌ت باوی ههبوه ،پارتی بڕوای به‌دیموكراسی هه‌بوه‌و چه‌مكی دیموكراسی هێناوه‌و ئاشنای كردوه به‌كۆمه‌ڵ���گا ،پارتی ب���ڕوای به‌مه‌ده‌نیبون‌و كاری رێكخراوه‌ی���ی بوه ،تائێس���تاش ئه‌و پرۆسه‌یه به‌رده‌وامی ههبوه ،پارتی پێی وابوه دیموكراس���ی له‌چه‌مكه‌وه بكرێت به‌كه‌لتور، ببێ���ت به‌جۆرێ���ك له‌فه‌رهه‌نگ���ی رۆژانه‌ی كۆمه‌ڵگا ،ئێمه له‌هه‌رێمێك ده‌ژین زۆر جار ش���تێك روده‌دات له‌ده‌ره‌وه‌ی خواسته‌كانه، ئه‌و روداوانه راس���تی به‌وشێوه‌یه نه‌بوه كه له‌راگه‌یاندن ئیبراز ده‌كرێت. ئاوێن���ه :به‌ئه‌گه‌ری به‌ش���داری نه‌كردنی یه‌كگرتو چ���ۆن كۆبونه‌وه‌ی بارزانی‌و الیه‌نه سیاسییه‌كان هه‌ڵده‌سه‌نگێنن؟ سه‌عید سه‌لیم :جارێ واده‌ی كۆبونه‌وه‌كه
ماوه ،ب���ا كاته‌كه نزیك بێت���هوه چاوه‌ڕێی ئهوه ده‌بین. ئاوێنه :بڕیارب���و كۆبونه‌وه‌ی بااڵ له‌نێوان یهكێتیو پارتی به‌رێوه‌بچێت ،چی به‌س���ه‌ر ئه‌و كۆبونه‌وه‌یه هات؟ سه‌عید س���ه‌لیم :ئێس���تاش هه‌وڵ هه‌یه بۆ كۆبون���هوه ،دوای گه‌ڕان���هوهی جه‌نابی س���ه‌رۆك بڕیاره مه‌كته‌بی سیاسیی هه‌ردوال كۆبونه‌وه‌یه‌ك بكرێت‌و بارزانیش سه‌رپه‌رشتی كۆبونه‌وه‌كه ده‌كات. ئاوێن���ه :ده‌ڵێن هه‌ڵ���ۆی ئه‌حمه‌دكورده له‌پارتی عاجز بوهو زیاتریش له‌به‌ر تۆ بوه كه بویته به‌رپرسی لقی چوار؟ سه‌عید سه‌لیم :كاك هه‌ڵۆ وه‌ك براگه‌وره‌ی خۆم سه‌یری ده‌كه‌م چونكه له‌ته‌مه‌ن له‌من گه‌وره‌تره ،مێژوی خه‌باتیشی له‌من زیاتره، ئه‌گه‌ر چه‌ند ساڵێك شه‌ره‌فی پێشمه‌رگایه‌تیم به‌ركه‌وتبێ���ت ئه‌و زۆر له‌من زیاتری كردوه، په‌یوه‌ندییه‌ك���ی توندوتۆڵم���ان هه‌ی���هو تائێس���تاش به‌رده‌وامه ،ب���ه‌اڵم گۆڕانكاری له‌ژیانی رێكخستنی وه‌كو سونه‌تی لێهاتوه، پێش ئه‌وه‌ی بێمه لقی چوار به‌پرس���ی لقی 12بوم ،پێشتر به‌پرسی ناوه‌ندی رێكخراوه پیشه‌یی‌و جه‌ماوه‌رییه‌كان بوم ،كاك هه‌ڵۆش لێ���ره نه‌ماوه گواس���تراوه‌ته‌وه بۆ مه‌كته‌بی رێكخس���تنی مه‌كته‌بی سیاسیی ،عاجزیش نیه‌و دانه‌نیشتوه‌و په‌یوه‌ندی به‌رده‌وامیشی هه‌یه ،ئێس���تا گه‌ڕاوه‌ته‌وه بۆ هه‌ولێر به‌اڵم دانه‌بڕاوه.
هەنوکە
) )517سێشه‌ممه 2016/2/23
ره‌فعه‌ت عه‌بدواڵ :مه‌سه‌له‌ی نه‌وت الی من ناشه‌فافه ئه ی ده‌بێت الی خه‌ڵك ی تر چۆن بێت؟ ئا :سه‌هه‌ند ره‌فعه‌ت عه‌بدواڵ ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "چه‌ند ساڵه هه‌وڵده‌ده‌ین ،كه ئێمه ئه‌م حكومه‌ته بكه‌ینه یه‌ك حكومه‌ت ،به‌اڵم وه‌ك ئاگادارن هێشتا ئهوه ناوچه‌ی زه‌رده ،ئهوه ناوچه‌ی سه‌وزه ،ئێمه نه‌مانتوانی ئهوه بسڕینه‌وه‌و نه‌یهێڵین به‌یه‌كجاری". ئاوێنه :له‌س����ه‌ر هه‌رێمی كوردس����تان، س����ه‌ره‌ڕای ئ����هو قه‌یران���� ه ناوچه‌ی����یو ناوخۆییانه‌ی روب����ه‌ڕوی عێراق ده‌بێته‌وه، كۆمه‌ڵێك قه‌یرانی ناوخۆیش له‌كوردستاندا رویداوه ،هه‌ر له‌بارودۆخی س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ����م ،بارودۆخ����ی په‌كخس����تنی س����ه‌رۆكی په‌رله‌م����ان ،ملمالنێ����ی نێوان هێزه سیاس����ییه‌كان ،جێبه‌جێ نه‌كردنی به‌ش����ێوه‌یه‌كی یاس����ایی گرفت����ی نه‌وت، پێتوایه هه‌رێمی كوردس����تان گه‌یشتوه‌ته ئه‌و قه‌ناعه‌ت����هی پێداچون����هوه به‌وانه‌دا بكات ،به‌تایبه‌تی ئێوه له‌ماوه‌ی رابردودا، له‌گه‌ڵ س����ه‌رۆكی حكومه‌ت دانوستانتان بو؟ ره‌فعه‌ت عه‌بدواڵ :به‌داخه‌وه ئه‌و قه‌یرانانه گه‌یش����ته ئ����هو راده‌یه ،هه‌م����و دنیا هه‌ر له‌یه‌كێتی ئه‌وروپا ،ئه‌مه‌ریكا ،روس����یا... هتد ،ئه‌وه‌ی كه كه‌مێك ده‌ورو كاریگه‌ری به‌ش����ێوه‌یه‌ك قس����ه‌مان له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن، پێمانده‌ڵێن ،قۆناغه‌كه قۆناغێكی ناسكه كه كوردی پێ����دا تێده‌په‌ڕێت ،له‌به‌رئه‌وه ده‌بێ����ت ئێوه كێش����ه‌كانتان چاره‌س����ه‌ر بك����ه‌ن ،به‌اڵم م����ن تێناگ����ه‌م به‌داخه‌وه ئێمه تائێس����تا له‌ناوخۆم����ان وه‌كو هێزه كوردس����تانییه‌كان‌و حزبه‌كان‌و الیه‌نه‌كان نه‌مانتوانیوه ئه‌و هه‌نگاوه بنێین‌و بتوانین چاره‌س����ه‌ری بكه‌ین .ئێمه پڕۆژه‌یه‌كمان هه‌بو بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كان سه‌ری نه‌گرت ،دواتریش پرۆژه‌یه‌كی تریش����مان هه‌بو ،ئه‌ویش هه‌ر س����ه‌ری نه‌گرت ،بۆیه پێموایه ئه‌گ����ه‌ر ئه‌م دۆخه به‌رده‌وامبێت، ئه‌وا كاریگه‌ری سلبی ده‌بێت ،له‌داڕشتنی سیاس����ه‌ت له ناوچه‌كه‌دا ،ئه‌وكاته كورد ره‌نگه به‌هێز نه‌بێ����ت ،بۆئه‌وه‌ی بتوانێت له‌و هاوكێش����ه‌یه به‌ش����داریبكات ،ده‌بێت ئێمه ئه‌و كێشانه چاره‌سه‌ربكه‌ین ،ئێستا ئه‌و لیژنه‌یه‌یان داناوه ،كه یه‌كه‌مجار ئه‌و لیژنه‌یه س����ێ قۆڵییه ،بۆئ����هوهی بگه‌ن به‌كۆبون����هوهی حه‌ڤ����ده الیه‌نه‌كه ،به‌اڵم پێموای����ه دیموكراتیه‌ت له‌م واڵته هه‌ندێك بنه‌مای داناب����و ،به‌اڵم به‌لێدانی په‌رله‌مان به‌و شێوه‌یه ،ده‌ركردنی وه‌زیره‌كانی هه‌ر الیه‌نێ����ك بێت چ یه‌كێتی بێت ،یان چ هی گ����ۆڕان بێت ،ی����ان هه‌رالیه‌نێكی تربێت، ئ����هوه گه‌وره‌ترین زه‌ربه‌ی����ه له‌دیموكراتی له‌ناوچه‌ك����ه‌دا ،ده‌بێت ئێم ه له‌س����ه‌ر ئه‌و بارودۆخ����ه هه‌ڵوێس����ته‌یه‌كی زۆر ب����اش بكه‌ی����ن ،ئه‌مه نه‌بێته بنه‌مایه‌ك كه له‌مڕۆ به‌دواوه له‌داڕشتنی سیاسه‌ت له هه‌رێمی كوردس����تان ،واته به كوردییه‌كه‌ی بێینه سه‌رخه‌ت به‌جدی كار له‌سه‌ر ئه‌و مه‌سه‌له‌یه بكه‌ین ،چۆن ئه‌و بابه‌ته چاره‌سه‌ربكه‌ین، كه كێشه‌ی س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم بو ،وتم كێشه‌یه‌كی دیكه دروستده‌بێت ،بۆ ئه‌وه‌ی ئێمه له‌و كێشه‌یه بێده‌نگ بین ،ئێستا ئه‌م كێش����هی په‌رله‌مان‌و حكومه‌ت دروستبوه ده‌ڵێ����ن ب����ا بارودۆخه‌كه ب����اش بكرێت، به‌اڵم باس����ی كێشه‌ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم نه‌كه‌ین ،ئێس����تا كه‌س باسی ناكات ،هیچ حزبێك باسی ناكات .واته مه‌سه‌له‌كه سێ چوارێ����ك ده‌ڵێن باپه‌رله‌م����ان بگه‌ڕێته‌وه بۆ ئ����هوهی دوباره بچینه‌وه باس����ی ئه‌و مه‌س����ه‌له‌یه بكه‌ین ،نازانی����ن بابه‌ته‌كان چی به‌سه‌رهاتوه ،به‌ومانایه‌ی كه قه‌یران به‌قه‌یران چاره‌سه‌ربكرێت ،به‌اڵم هیواخوازم ئه‌و لیژنه‌یه‌ی كه دان����راوه ،بتوانێت ئه‌و كێشه‌یه چاره‌سه‌ر بكات ،هه‌روه‌ها له پاڵ ئه‌وه‌شدا كێشه‌ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمیش چاره‌سه‌ر بكرێت ،چونكه بارودۆخی كورد ناس����كه ،له‌ناوخۆ توش����ی گرفت هاتوه، ئه‌گه‌ر به‌مشێوه‌یه روبه‌ڕوی واڵتانی دیكه بیته‌وه ،ره‌نگه ئیعتیبارت بۆدانه‌نێن ،بۆیه گه‌ر سبه‌ی هه‌ر گۆڕانكارییه‌ك له‌ناوچه‌كه بێته‌ئاراوه ،له‌وانه‌یه بڵێن ئێوه بارودۆختان باش‌و گونجاو نییه. ئاوێن����ه :نه‌خش����ه‌رێگه‌ی یه‌كێت����ی نیشتمانی كوردستان بۆ بابه‌تی سه‌رۆكی هه‌رێم‌و س����ه‌رۆكی په‌رله‌مان‌و مه‌س����ه‌له‌ی موچ����ه ،بودج����ه ،مه‌س����ه‌له‌ی ن����ه‌وت‌و قه‌یران����ی كه‌ركوك ،هه‌روه‌ه����ا تێڕوانینی تۆ چیی����ه بۆئه‌وه‌ی ئه‌و قه‌یرانانه هه‌موی
ره‌نگ ه هه‌ندێك خه‌ڵك یان تاك هه‌بێت له‌ناو حزبه‌كاندا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا نه‌بێت ،دۆخه‌ك ه ئارام بێته‌وه ،هه‌ر حه‌زده‌كات دۆخه‌ك ه وا ناسه‌قامگیربێت ره‌نگ ه خۆی قازانج له‌بڕگه‌یه‌ك له‌و بڕگان ه بكات چاره‌سه‌ربكرێت؟ ره‌فعه‌ت عه‌بدواڵ :ئێمه به‌رده‌وام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دای����ن كه كێش����ه‌كان له‌س����ه‌ر مێزی گفتوگ����ۆ چاره‌س����ه‌ربكرێت ،به‌تایبه‌ت����ی سه‌رۆكایه‌تی سه‌رۆكی هه‌رێم‌و په‌رله‌مان، ئێمه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌داین په‌رله‌مان وه‌ك خۆی كارابكرێت����هوه ،وه‌زی����ره‌كان بگه‌ڕێنه‌وه‌و س����ه‌رۆكی په‌رله‌مان ئیشوكاره‌كانی خۆی بكات ،دوای ئهوه ه����ه‌ر ره‌خنه‌و گلهییو بۆچونێك هه‌یه ،له‌هه‌ریه‌ك له‌و ده‌زگایانه ئاس����اییه دابنیشن ،ئه‌و ره‌خنه‌و بۆچون‌و گله‌ییانه چاره‌سه‌ربكه‌ن ،رای ئێمه له‌سه‌ر ئه‌و مه‌س����ه‌له‌یه به‌و شێوه‌یه‌یه ،به‌اڵم كه دێینه سه‌ر چاره‌سه‌ركردنی ئه‌م قه‌یرانانه‌ی ئێس����تا هه‌یه ،كه له‌پێ����ش هه‌مویانه‌وه قه‌یران����ی داراییه ،ئ����ه‌م قه‌یرانه‌ش هه‌مو ناوچه‌كه‌ی گرتۆت����هوهو ده‌ورو كاریگه‌ری زۆر خراپی له‌س����ه‌ر هه‌رێمی كوردس����تان ههبوه ،واته خه‌ڵكی هه‌قیه‌تی به‌ڕاس����تی داوای ئهوه ب����كات موچه‌كه‌ی پێبدرێت، چونك����ه تۆ پێنج مانگ موچه وه‌رنه‌گری، ئه‌ی ده‌بێت چ����ۆن بژیت؟ من ته‌نها باس له‌نان كڕینه‌كه ده‌كه‌م ،من ناڵێم هاتوچۆ، یان ناڵێ����م بڕۆیت‌و بێی����ت بۆخوێندنگه، ته‌نها نان كڕینه‌كه‌ی كه رۆژانه ده‌یكڕێت، چۆن بیكڕێت ،ئه‌گ����ه‌ر پاره‌ت پێنه‌بێت؟ خۆ هه‌مو ماڵێك بۆخۆی كۆمه‌ڵێ پاره‌ی بۆخۆی پاشه‌كه‌وت نه‌كردوه ،تا له‌ئێستادا ده‌ریب����كات‌و بیخوات .بۆیه نییه‌تی .ئه‌مه یه‌كێكه له‌مه‌س����ه‌له‌كان ،كه ده‌بێت ئێمه به‌جدی بێینه سه‌رخه‌ت ،حكومه‌ت ئێستا چه‌ن����د هه‌نگاوێك����ی ناوه ،هه‌ن����گاوه‌كان یه‌كێك له‌وانه له‌سه‌ر موچه‌یه ،كه موچه چێ لێبكات ،یان ده‌رماڵه‌كان چی لێبكات، دوه‌م مه‌س����ه‌له نه‌وت����ه ،بابه‌ت����ی نه‌وت به‌ش����ێوه‌یه‌ك كه شه‌فاف بێت ،پاره‌كان، داهاته‌كان‌و گرێبه‌سته‌كان دوای ئهوه دێته سه‌ر مه‌وادی به‌رهه‌مهێنان. ئاوێنه :تۆ گه‌شبینیت؟ ره‌فع����ه‌ت عه‌ب����دواڵ :گه‌ش����بینی م����ن چیی����ه ،ئه‌م����ه كێش����ه‌یه‌كه ده‌بێت هه‌ر چاره‌سه‌ربكرێت ،بارودۆخی ئه‌م حكومه‌ته وا به‌ڕێوه‌ناچێت ،س����اڵ به‌س����اڵ توشی ئه‌رك����ی ق����ورس ده‌بێت ،ئاین����ده‌ی ئه‌م حكومه‌ت����ه باش نابینم ،به‌ئیجابی نابینم، له‌به‌رئه‌وه ئ����هو به‌رنامه‌ی����هی حكومه‌ت دایانناوه ،به‌هاوكاری كۆمه‌ڵێك كه‌س����انی ش����اره‌زا ،كه ل����ه‌ده‌ره‌وه هێناویانه ،من بۆخۆم به‌رنامه‌كه‌م پێیه ،باش����ه ،ئه‌گه‌ر ئ����ه‌م قه‌یران����ه‌ش نه‌بێ����ت ده‌بێ����ت ئه‌و به‌رنامه‌یه ه����ه‌ر جێبه‌جێبكه‌ن ،به‌اڵم من له‌گه‌ڵ ئه‌وله‌ویاتم له‌گه‌ڵ ئه‌م شاره‌زایانه‌ی كه دایانناوه ،من ده‌ڵێم جارێ ده‌ستكاری قوتی خه‌ڵك نه‌كه‌ین ،كه خۆی له موچه‌دا ده‌بینێته‌وه ،جا پێمانده‌درێت ،یان پێمان نادرێت ئهوه مه‌سه‌له‌یه‌كه ده‌بێت گفتوگۆی دیكه‌ی له‌س����ه‌ر بكرێت ،دوهه‌م مه‌سه‌له‌ی نه‌وت ،من ده‌ڵێم به‌یه‌كڕاست بچینه سه‌ر ئه‌و مه‌س����ه‌له‌یه ،چونكه له‌نێوان خه‌ڵك‌و حكومه‌تدا ب����ێ متمانه‌ییه‌كی ته‌واو په‌یدا بوه ،ئه‌و ب����ێ متمانه‌ییه له‌نێوان خه‌ڵك‌و ن����ه‌وت‌و حكومه‌تدای����ه ،ده‌ڵێ����ن ن����ه‌وت ش����ه‌فاف نیی����ه؟ كێ یه‌كێت����یو پارتی؟ ئێس����تا وایلێهاتوه ده‌ڵێن ده‌س����تی تێدا هه‌یه له‌ناوحزبه‌كان����دا ،یان فاڵن ،یاخود فیس����ار ،جگه‌له‌وه‌ی ك ه له‌راگه‌یاندنه‌كان
باس����ده‌كرێت ،ئه‌مه خۆی بێمتمانه‌ییه‌ك ی په‌یداكردوه ،بۆیه بڕواموایه دواتر بابێینه س����ه‌ر مه‌س����ه‌له‌ی نه‌وت .ئه‌و مه‌سه‌له‌ی نه‌وت����ه به‌ش����ێوه‌یه‌كی زۆر ش����ه‌فاف بۆ خه‌ڵك����ی رونبكه‌ین����هوه ،ب����ۆ نمونه ئه‌و س����اڵه‌ی ،پاره‌ی����ان پێدرا ،چ����ی كراوه. با ئه‌م����ه خه‌ڵك هه‌موی ئ����اگای لێبێت، له‌وه‌ش باشتر بڕواموایه ئه‌گه‌ر جدی بین له‌چاره‌سه‌ركردنه‌كه‌ی ،ئه‌وا ده‌بێت ئێستا په‌رله‌مان كارابكه‌ینه‌وه‌و هه‌مو ش����ته‌كان ببه‌ین����ه ناو په‌رله‌مان ،ب����ا ئه‌و گفتوگۆو دیالۆگانه له‌وێ بكرێ����ت ،ئه‌وان نوێنه‌ری خه‌ڵكن ،ئ����ه‌وێ ده‌زگایه‌كی ش����ه‌رعییه، تائێس����تا ئه‌وه‌ی له‌كوردستان ماوه‌ته‌وه‌و ش����ه‌رعیه‌تی هه‌بێ����ت ئ����هو ده‌زگایه‌یه، ك����ه ئێس����تا ئه‌ویش����یان پاڵپێوه‌ناوه ،با
بۆ ئهوه ی ئێمه له‌و كێشه‌ی ه بێده‌نگ بین ئێستا ئه‌م كێشه‌ی په‌رله‌مان‌و حكومه‌ت دروستبوه
گفتۆگۆیه‌كی ئازاد له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی نه‌وت بك����ه‌ن ،ئه‌وكاته كه هه‌مو مه‌س����ه‌له‌كانت ئاشكراكرد ،ئه‌وه‌ی له‌ژێر به‌ڕه‌یه‌و هێناته س����ه‌ر به‌ڕه ،واته كه هه‌موی����ت والێكرد كه ئه‌مه بۆ ئ����هوه خه‌رجكراوه ،ئهوه بۆ ئهوه خه‌رجك����راوه ،ئه‌وكات����ه كۆمه‌ڵێك شت ده‌رده‌كه‌وێت ،ئه‌وكاته به‌خه‌ڵك بڵێ ئه‌رێ من موچه‌كه‌ت ده‌بڕم ،یاخود شتێك ل����ه موچه‌كه‌ت كه‌م ده‌كه‌م����هوه ،به‌ناوی پاش����ه‌كه‌وت ،یان ه����ه‌ر ناوێكیتر ،ره‌نگه ئه‌وكاته ئاسایی بێت پێیبڵێت ئه‌زمه‌یه‌ك هه‌م����و دنیای گرتۆته‌وه كوردستانیش����ی گرتۆته‌وه ،به‌اڵم تۆ ده‌ست له‌وه بده‌یت‌و بڵێیت من دوایی قسه له‌سه‌ر ئهوه ده‌كه‌م، واته ده‌ڵێیت ئ����هوه قۆناغی دوه‌مه ،ئه‌وا ئه‌وه‌ن����ده‌ی تر خه‌ڵ����ك بێمتمانه ده‌بێت، ل����ه‌م كۆبونه‌وه‌یه‌ی دوایی����دا زانیم پاره‌ی خه‌یاڵی دراوه‌ته تاكه‌كه‌س ،زه‌وی دراوه‌ته تاكه‌كه‌س ،بۆئه‌وه‌ی به‌رهه‌مهێنان بكات، جۆره‌ها به‌رهه‌مهێنان����ی كردوه ،جۆره‌ها ش����وقه‌و ڤێالی ك����ردوه ،ك����ێ باجه‌كه‌ی داوه ،بێگوم����ان خه‌ڵكه‌ك����ه ،له‌به‌رئه‌وه بۆی����ه ده‌ڵێم ،به‌گومانم له‌وه‌ی بتوانم ئه‌م مه‌س����ه‌له‌و قه‌یرانی دارایی����ه كه روبه‌ڕوی
ئێمه بوه‌ته‌وه ،وه‌كو ئه‌وه‌ی كێش����ه‌یه‌كی گه‌وره‌یه ،به‌تایبه‌تی بۆ ئاگاداریتان ئه‌گه‌ر هه‌ر كاردانه‌وه‌یه‌كی س����لبی هه‌بێت ،ئه‌وا یه‌كه‌مجار له‌ناوچه‌ی ئێمه ده‌ستپێده‌كات، له‌به‌رئه‌وه ئه‌مه ده‌بێت چاره‌س����ه‌ربكرێت، به‌اڵم ئ����هو هه‌نگاوانه‌ی حكومه‌ت ناویه‌تی هه‌ن����گاوی باش����ن ،بۆی����ه له‌گ����هڵ ئه‌و هه‌نگاوانه‌دا پێویسته كه متمانه‌ی خه‌ڵك بهێنێته‌وه ،چونكه ئه‌گه‌ر وانه‌كات خه‌ڵك هیچ پش����تگیری ناكات ،خه‌ڵ����ك نابێته پشتگیرییه‌كی باش ،ره‌نگه من پشتگیری بكه‌م ،به‌اڵم خه‌ڵك به‌گش����تی پشتگیری ناكات .س����ه‌باره‌ت به‌مه‌سه‌له‌كانی نه‌وتی كه‌ركوك ،ك����ه یه‌كێكه له‌قه‌یرانه‌كان ،من سه‌ره‌تا باس����ی مه‌س����ه‌له‌ی نه‌وتم كرد، من خۆم له‌گ����هڵ ده‌ركردن����ی نه‌وت به‌و شێوه‌یه نه‌بوم ،به‌بڕوای خۆم گه‌وره‌ترین هه‌ڵه‌مان كردوه ،من دو س����ێ جار له‌گه‌ڵ جه‌نابی (مام ج����ه‌الل) گفتوگۆی ئه‌وه‌م كردوه ،ئێمه بۆ ن����ه‌وت ده‌ركه‌ین؟ كاتی نییه ،جگ����ه له‌وه‌ی ئێم����ه ئیمكاناتێكی دیكه‌م����ان هه‌بوایه ده‌مانتوانی قازانجێكی باش بۆ كوردس����تان دروستبكه‌ین ،دواتر ورده ورده مه‌س����ه‌له‌ی نه‌وتمان ده‌هێنایه پێشه‌وه‌و ده‌مانكرده چه‌كێكی زۆر به‌هێز بۆ سه‌ربه‌خۆیی كوردستان ،هیچ مه‌جالی تێدا نه‌بو ئه‌وه‌م����ان بكردایه ،به‌اڵم ئێمه له‌ش����ه‌ڕێكی ناوخۆدا چه‌ند س����اڵه ته‌واو بوه ،چه‌ند س����اڵه هه‌وڵده‌ده‌ین ،كه ئێمه ئ����ه‌م حكومه‌ته بكه‌ینه ی����ه‌ك حكومه‌ت، ب����ۆ ئاگاداریت����ان ئێوه خۆت����ان ده‌زانن ئ����هوه ناوچ����هی زه‌رده ،ئ����هوه ناوچه‌ی سه‌وزه ،ئێمه نه‌مانتوانی ئهوه بسڕینه‌وه‌و نه‌یهێڵی����ن به‌یه‌كجاری .ئیت����ر كاتێك كه دێین نه‌وت ده‌رده‌كه‌ین ،له‌و ملمالنێیه‌وه هاتوین ،نه‌مانتوانی����وه بچوكترین بڕگه‌ی ئ����هو رێككه‌وتن����ه جێبه‌جێبكه‌ی����ن ،ئه‌م نه‌وت����ه ده‌رده‌كرێ����ت ،ئای����ا به‌رژه‌وه‌ندی حزبایه‌تی ده‌وری ئه‌ساسی له‌و بارودۆخه نابینێت ،فه‌رمو ئه‌وه‌ت����ا كۆمه‌ڵێك رێگه هه‌ی����ه ،نه‌وتی پێده‌فرۆش����ین رێگه‌ی زۆر نایاسایی ،زۆر ترسناكن ،كه ئه‌و نه‌وته‌ی ئێمه‌ی لێده‌فرۆش����رێت .بۆیه من هه‌رگیز له‌گ����هڵ ئه‌وه‌دا نه‌ب����وم‌و و كاتی نه‌هاتبو ئه‌وه‌بكه‌ین. ئاوێنه :كه‌واته ئ����هو گومان‌و گله‌ییه‌ی خه‌ڵك راس����ته كه له‌س����ه‌ر ناشه‌فافی‌و له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی نه‌وت هه‌یه‌تی؟ ره‌فعه‌ت عه‌بدواڵ :الی من ناش����ه‌فافه، ئ����هی ده‌بێ����ت الی خه‌ڵك����ی ت����ر چۆن بێت...؟! ئاوێن����ه :خه‌ڵك گله‌یی ئ����هوهی هه‌یه، ك����ه قه‌یناكه نه‌وت له رێ����ی كۆمپانیاوه ده‌ڕوات ،به‌اڵم خه‌ڵك ده‌ڵێت مه‌س����ه‌له‌كه بوه‌ته تاكه كه‌سی‌و شه‌خسی؟ ره‌فعه‌ت عه‌بدواڵ :مه‌سه‌له‌كه لێره‌یه ،من ناڵێم تازه نه‌وت ده‌ركراوه‌و ده‌ڕوات ،به‌اڵم تاكه‌رێگه ئه‌وه‌ی����ه ئێمه بگه‌ڕێینه‌وه ئهوه به‌ش����ێوه‌یه‌ك والێ بكه‌ی����ن بڕوا به‌خه‌ڵك بكه‌ین نه‌ك بڕوا ب����ه خه‌ڵك بكه‌ن ،ئه‌مه رون بێ����ت الی خه‌ڵ����ك ك����ه مه‌وزوع����ی ن����ه‌وت چۆن ده‌ردێ����ت ،داهاته‌كه‌ی چۆن ئه‌فرۆشین‌و چۆنه...هتد. ئاوێن����ه :له‌دانوس����تانه‌كاندا ب����اس له‌ئه‌گ����ه‌ری نزیكبونه‌وه‌ی نێ����وان گۆڕان‌و یه‌كێتی نیش����تمان كوردس����تان ده‌كرێت،
5
هه‌م����و ده‌وری ئه‌وه‌ی ك����ه بڵێین ناكۆكه له‌گه‌ڵ یه‌ك ،له‌سه‌ر ئه‌و مه‌سه‌النه یه‌كین، ئێس����تا بۆ نمونه ئه‌و په‌یوه‌ندییه‌ی نێوان یهكێتیو گۆڕان هه‌مو مه‌كته‌بی سیاس����ی ره‌ئی وابوه ،به‌وه‌ی كه ناكۆك بوه له‌گه‌ڵ یه‌ك‌و به‌وه‌ی كه له‌گ����هڵ یه‌كیش ناكۆك نییه ،ئه‌م حاڵه‌تانه‌ی كه دێته پێش����هوه، ب����ۆ نمون����ه ئێم����ه ده‌ورێ����ك ببینین بۆ ئاشته‌وایی له‌نێوان هه‌مو الیه‌كدا بكه‌ین، ئه‌و هۆكارانه‌ی ك����ه ناكۆكن له‌گه‌ڵ یه‌ك هه‌مان ره‌ئیان له‌س����ه‌ر ئه‌و مه‌س����ه‌له‌یه هه‌یه ،له‌سه‌ر ئه‌و مه‌سه‌النه‌ش داده‌نیشن، ره‌نگه هه‌مو مه‌كته‌بی سیاسی دانه‌نیشێت، به‌اڵم ره‌ئیی����ان وه‌رده‌گیرێ����ت ،ئه‌وكاته ده‌چن����ه كۆبونه‌وه‌كان ،كه مه‌س����ه‌له‌كان ش����یده‌كه‌نه‌وه ،ره‌ئی ئه‌وانه ته‌نها ره‌ئی ئه‌و لیژنه‌یه نییه كه ئه‌و قس����انه ده‌كات، له‌به‌رئ����هوه هه‌ندێك الی����ه‌ن هه‌یه ،ره‌نگه هه‌ندێك خه‌ڵك ،یان ت����اك هه‌بێت له‌ناو حزبه‌كاندا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا نه‌بێت ،دۆخه‌كه ئارام بێته‌وه ،هه‌ر ح����ه‌زده‌كات دۆخه‌كه وا ناس����ه‌قامگیربێت ،ره‌نگه خۆی قازانج له‌بڕگه‌یه‌ك له‌و بڕگانه بكات. ئاوێنه :ساڵی 2013كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی له‌هه‌رێمی كوردس����تان به‌س����ترا ،ئه‌وه‌ی ئێم����ه چاودێریمان ك����ردوه ملمالنێكانی ره‌فعه‌ت عه‌بدواڵ نێوان پارتی كرێكارانی كوردستان‌و پارتی ی����ان هه‌ندێكج����ار ب����اس له‌یه‌كگرتنه‌وه دیموكراتی كوردس����تان ب����و ،به‌تایبه‌تی ده‌كرێ����ت ،ئه‌م دانوس����تانانه گه‌یش����توه له‌سه‌ر س����ه‌رۆكایه‌تی‌و به‌ڕێوه‌بردنی ئه‌و به‌چ����ی؟ له‌م قه‌یرانه‌دا چه‌ند پش����تیوانی كۆنگره‌ی����ه ،كۆنگره‌ك����ه شكس����تیهێنا، گۆڕانتان كردوه ،یان پێش����نیازتان چییه ئێس����تا پێتوانیی ه كه بارودۆخ به‌دیوێكیدا تا بۆ حكومه‌ت بگه‌ڕێنه‌وه ،یان ره‌خنه‌تان پڕه له‌قه‌یران‌و كێش����ه به‌دیوێكی دیكه‌دا كورد ده‌توانێت له‌و قه‌یرانانه‌دا سودمه‌ند له‌سه‌ریان چییه؟ ره‌فعه‌ت عه‌بدواڵ :ئه‌وه‌ی ئێستا گۆڕان بێت ،وه‌ك باس����تكرد له‌گه‌ڵ هاوكێش����ه داوای ده‌كات ،ده‌بێ����ت بارودۆخه‌ك����ه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌كان خۆی بگونجێنێت ،ئه‌م ئاس����ایی بكرێته‌وه‌و دوای ئهوه گفتوگۆی كۆنگ����ره نه‌ته‌وه‌ییه ده‌س����تپێبكرێته‌وه‌و له‌س����ه‌ربكه‌ین ،من ئهوه زۆر به ئاس����ایی ببه‌س����ترێت ،بتوانێت وتارێكی نه‌ته‌وه‌یی ده‌زانم ،ئێم����ه‌ش بوینایه ره‌نگه ئه‌وه‌مان نیش����تمانی بۆ ه����ه‌ر چ����وار پارچه‌كه‌ی داوا بكردایه ،كه بارودۆخه‌كه‌كان ئاسایی كوردستان دابڕێژێت؟ ره‌فعه‌ت عه‌بدواڵ :خۆم له‌گه‌ڵ به‌ستنی بكرێته‌وه ،كه په‌رله‌م����ان و حكومه‌ت بۆ سه‌ر كاره‌كانیان بگه‌ڕێنه‌وه ،دواتر له‌سه‌ر كۆنگ����ره‌ی نه‌ته‌وه‌یی نه‌ب����وم ،كه كاتی كێش����ه‌كان گفتوگۆبكه‌ن ،ئێم����ه له‌گه‌ڵ خۆش����ی وتییان كۆنگره ده‌به‌ستن‌و لیژنه گۆڕان په‌یوه‌ندییه‌كانمان به‌شێوه‌یه‌كه ،كه داده‌نێی����نو واده‌كه‌ن ،هه‌م له‌الیه‌ن ئێمهو لێكتێگه‌یش����تنێك هه‌بو له‌نێوان (جه‌نابی ه����ه‌م پارت����یو الیه‌نه‌كانی دیك����هوه ،كه م����ام ج����ه‌الل ،كاك نه‌وش����یروان) ئ����هو كێ به‌ش����دار بێت ،یان به‌ش����دار نه‌بێت، لێكتێگه‌یش����تنه‌ی كه ئێستا ناوی ده‌نێین چونكه كۆمه‌ڵێك ش����ت هه‌یه واده‌كات كه ده‌باش����ان ،دوایی ئهوه دانیشتنه‌كان بو مه‌س����ه‌له‌كان سه‌رنجی هه‌مو الیه‌ك به‌الی به‌ش����ێوه‌یه‌كی ره‌س����می ،ئێمه دانیشتین خۆیدا رابكێش����ێت ،واته ببێته ئامانجێك له‌گه‌ڵ ئه‌وان ،له ئه‌نجامدا هه‌مو ئه‌مانه‌مان بۆئه‌وه‌ی ملمالنێكان زیاتر ببێته ماڵه‌كه‌ی برده‌وه مه‌كته‌بی سیاس����یو گفتوگۆیه‌كی خۆت����هوه ،بۆ نمونه ئێمه له‌م كۆنگره‌یه‌دا زۆر له‌س����ه‌ر ئه‌م مه‌س����ه‌له‌ی په‌یوه‌ندی هه‌م����و الیه‌ن‌و حزبه‌كان����ی پارچه‌كانی تر ئێم����ه له‌گه‌ڵ گۆڕان كرا ك����ه چۆن بێت ،تێیدا به‌ش����داری ده‌كه‌ن ،ئ����ه‌وا ئه‌وكاته گه‌یشتینه سه‌ر ئه‌وه‌ی چاكترین چاره‌سه‌ر واڵتان����ی وه‌ك����و توركیاو ئێ����ران ده‌بێت له‌م بارودۆخه ئه‌وه‌یه ،په‌یوه‌ندییه‌كانمان رای����ان چی بێت ،ی����ان رای����ان به‌رامبه‌ر له‌گه‌ڵ گۆڕاندا له‌سه‌ر بنه‌مای رێككه‌وتنێكی به‌پارت����ی ،به‌رامبه‌ر یه‌كێت����ی چی بێت، سیاس����ی بێت ،ئه‌م رێككه‌وتنه سیاسییه بۆیه ده‌بێت ئه‌وكاته جارێ بچیت پاكانه چۆن بێت ،هه‌ردوال به‌پرۆژه دابنیش����ین‌و بۆ ئه‌وانه بكه‌ی����ت ،بڵێیت ئه‌م كۆنگره‌یه گفتوگۆی بكه‌ی����ن ،تاده‌گه‌ینه ئه‌نجامێك ،به‌مش����ێوه‌یه‌و ئاوای����ه ،له‌به‌رئ����هوه وتم، ب����ه‌اڵم بۆ ئه‌و بارودۆخه‌ی ئێس����تا ،ئێمه كه ئێمه په‌له‌ده‌كه‌ین ،له‌م مه‌س����ه‌له‌یه‌دا ب����ه‌رده‌وام له‌گ����هڵ ئه‌وه‌داین گ����ۆڕان بۆ بائێم����ه تۆزێك خۆمان بگرینه‌وه ،خۆمان خۆیش����ی به‌ش����داربێت له‌هه‌ندێ بڕگه‌ی والێبكه‌ین كه‌مێك ئارام����ی هه‌بێت ،هیچ گفتوگۆكان ،راسته گۆڕان ئه‌گه‌ر خۆشیان نه‌بێت ل����هو پارچان����ه ئارام����ی هه‌بێت، له‌وێ ب����ن ،ره‌نگه به‌وش����ێوه‌یه به‌رگری به‌ماف����ی خۆم����ان گه‌یش����توین ،دوای له‌خۆیان نه‌كه‌ن ،ئێمه به‌رگرییان له‌س����ه‌ر كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی ببه‌ستین ،بۆ هه‌ندێك ئه‌و مه‌س����ه‌النه لێ بكه‌ی����ن ،چونكه ئێمه بابه‌تی چاره‌نوساز بۆ میلله‌تی كورد ،ئه‌و مه‌س����ه‌له‌كان وانابینین ،كه ئه‌مه گۆڕانه ،كۆنگرانه ببه‌س����ترێت ،بۆیه بڕواموایه كه ئێمه مه‌سه‌له‌كان ده‌بینین ،دیموكراتیه‌ت كۆنگره له ئێس����تادا دوابخرێت باش����تره، له‌ناوچه‌كه‌دا بارودۆخی له‌مه‌ترس����یدایه ،له‌به‌رئ����هوهی ئه‌م دۆخ����ه دۆخی كۆنگره ئێمه پێمان باشه له‌بڕگه‌كانی دیكه‌دا ،بۆ به‌ستن نییه. نمونه له‌كۆبونه‌وه‌ی ئه‌و لیژنه سێ قۆڵییه ك����ه داده‌نیش����ن ،بۆ ئ����هوهی هه‌وڵبده‌ن په‌رله‌م����ان كارا بكه‌ن����هوه ،ی����ان ده‌ڵێن ئه‌و كاره ده‌كه‌ن ،ب����ه‌اڵم كۆبونه‌وه‌ی نۆ قۆڵیه‌ك����ه ئێمه حه‌زده‌كه‌ی����ن ،گۆڕانیش به‌شداری بكات ،بۆئه‌وه‌ی هه‌م ره‌ئیه‌كه‌ی ئێمه ره‌نگه به‌هێز بكه‌ن ،هه‌م ش����ێوه‌ی گفتوگۆكان ئاڕاسته‌یه‌ك وه‌ربگرن. ئاوێنه :بارودۆخی یه‌كێتی نیش����تمانی كوردستان سه‌باره‌ت به‌و هه‌مو ئاڵوگۆڕ، قه‌یران‌و كێش����انه ،ك����ه ده‌توانێت هه‌وڵی ج����دی بگێڕێت ،ب����ه‌اڵم زۆرج����ار گله‌یی ئه‌وه‌ت����ان لێده‌ك����ه‌ن ك����ه یه‌كێتی خۆی قه‌ی����ران‌و كێش����هی هه‌ی����ه ،ره‌نگه وه‌كو پێویس����ت وه‌اڵمده‌ره‌وه نه‌بێ����ت به‌رامبه‌ر ئه‌و قه‌یران‌و هه‌ڕه‌ش����انه ،ته‌نانه‌ت ئه‌وه‌ی ك����ه تۆ باس����تكرد ره‌نگ����ه به‌رامبه‌ر ئه‌و ده‌ستكه‌وتانه‌ش كه ئێمه ده‌توانین خۆمان ئیستفاده‌ی لێبكه‌ین؟ ره‌فعه‌ت عه‌بدواڵ :راس����ته ئێمه له‌نێوان خۆماندا كێش����ه‌مان هه‌ی����ه ،به‌رده‌وامیش كۆمه‌ڵێكم����ان خه‌ریكی����ن ،بۆئ����هوهی الیه‌ن����ه‌كان له یه‌كتر نزیكبكه‌ینه‌وه ،به‌اڵم له‌یه‌كێتی����دا بۆ ئه‌و مه‌س����ه‌النه هاوڕاین،
بارودۆخی ئه‌م حكومه‌ت ه وا به‌ڕێوه‌ناچێت ،ساڵ به‌ساڵ توشی ئه‌ركی قورس ده‌بێت ئاینده‌ی ئه‌م حكومه‌ت ه باش نابینم ،به‌ئیجابی نابینم
4
هەنوکە
) )517سێشه‌مم ه 2016/2/23
عه‌لی ڕه‌شید سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای هه‌ولێر:
ته‌حه‌دای هه‌ردو ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانیو دهۆك ده‌كه‌م وه‌كو ئێمه به‌سیسته‌م كاریان نه‌كردوه ئا :وریا حسێن عه‌لی ڕه‌شید سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای هه‌ولێر له‌م دیداره‌ی ئاوێنه‌دا باسی كاره‌كانی خۆیان‌و ئه‌و ڕه‌خنان ه ده‌كات كه له‌الیه‌ن سه‌رۆك فراكسیۆن‌و ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نه‌و‌ه روبه‌ڕویان ده‌بێته‌وه، ده‌ڵێت "سه‌رۆك فراكسۆنه‌كان موزایه‌د‌ه ده‌كه‌ن". ئاوێنه :ئێوه تاچه‌ن���د هه‌ماهه‌نگ له‌گ���هڵ حكوم���ه‌ت ،ب���ۆ ئ���هوهی ئاس���انكاری بۆ هاواڵتیان بكرێت له‌م دۆخه‌دا؟ عه‌ل���ی ڕه‌ش���ید :قه‌یرانێك���ی زۆر له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان كه‌ڵه‌كه‌بو‌ه ئێم���ه وه‌كو ئه‌نجومه‌ن ویس���تومان ه حكوم���ه‌ت به‌ره‌و‌پێش ببه‌ین بۆیه‌ش پاڵپش���تی پارێ���زگای هه‌ولێربوی���ن ك���ه ده‌س���ه‌اڵتی كارگێ���ڕی‌و دارایی زیات���ر له‌ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیران���هوه ش���ۆڕبێته‌وه بۆ پارێزگاره‌كان له‌ژێر چاودێ���ری ئه‌نجومه‌ن���ه‌كان ،هاوكات 15لیژنه‌م���ان ب���ۆ ئه‌و مه‌به‌س���ت ه دروستكردوه بۆ چاودێریكردنی هه‌مو كه‌یس���ه‌كان ،خۆیش���م به‌شداریمكرد له‌كۆنفرانسه‌كه‌ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران هه‌ردوای ئ���ه‌وه‌ش كۆبونه‌وه‌م له‌گه‌ڵ س���ه‌رۆكی هه‌ر 15لیژنه‌كه‌دا كرد بۆ ئ���هوهی هه‌ماهه‌نگ���ی بكرێت له‌گه‌ڵ حكومه‌تی خۆجێ���ی هه‌ولێر تابتوانن له‌سه‌ر كۆی سێكته‌ره‌كان كاربكه‌ین‌و كارەکەیشمان ئه‌نجامی ههبوه. ئاوێنه :به‌اڵم ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌ن زۆر باس���ی ئه‌وه‌ده‌كه‌ن سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌ن چاالك نیه؟ عه‌ل���ی ڕه‌ش���ید :س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌ن س���ێ ئه‌ندامه ،كاره‌كانی ئێمه كاره‌كانی ئ���هو ئه‌ندامانه‌یه من به‌ب���ێ ئه‌ندام هیچم پێناكرێت ده‌بێت ئ���هو ئه‌ندامانه ئ���هوه بزانن خۆیان چاالك نین ،ئێمه له‌س���ه‌ر داوای 17 ئه‌ندام���ی ئه‌نجوم���ه‌ن كۆبونه‌ویه‌كی نائاس���اییمان كرد بۆ دروس���تكردنی خان���هی فریاگ���وزاری ،ئه‌ندامه‌كان بایكۆتی���ان كرد دیاره له‌سیس���تمی بایكۆتیش���یان نه‌زانی بۆی ه‌به‌نه‌هاتو ئه‌ژماركران‌و ئێس���تا س���ێ ڕۆژه ئه‌و خانه‌ی���ه كار‌ده‌كات‌و حكومه‌تی���ش گوێم���ان لێده‌گرێت به‌جۆرێك بڕیاری كه‌مكردنه‌وه‌ی پاشكه‌وتی موچ ه هی ئێمه‌بو جێبه‌جێشكرا.
ئه‌ركی سه‌رەكی حكومه‌ت نیه بێت ه ئه‌نجومه‌ن ،ئێم ه له‌بن چه‌تری حكومه‌ت‌و په‌رله‌مانیشدا نین، له‌ماوه‌ی شه‌ش مانگدا كاری گه‌وره‌مان كردوه به‌اڵم سه‌رۆك فراكسیۆنه‌كان موزایه‌دەی سیاسی ده‌كه‌ن ئاوێنه :تۆ قس���ه‌ت چیه له‌س���ه‌ر سه‌رۆك فراكسیۆنه‌كان؟ عه‌ل���ی ڕه‌ش���ید :به‌كیتابی فه‌رمی المانه‌و به‌س���ه‌رۆك فراكسیۆنه‌كانیش وتراوه بۆ كۆبونه‌وه له‌س���ه‌ر لۆگۆ بۆ ئه‌وه‌ی ڕای كۆتایی بده‌ن به‌ئێمه به‌اڵم ئه‌وان كۆبونه‌وه‌كه‌یان نه‌كرد ،من ناڵێم ئه‌وان كه‌مته‌رخه‌من به‌اڵم كێش���ه‌كان ئه‌وه‌ن���ده زۆرن ناتوان���ن ڕیزبه‌ندی تێكب���ده‌ن ،ئێمه‌ش له‌س���ه‌رۆكایه‌تی كه‌مته‌رخه‌میمان نه‌كردوه. ئاوێن���ه :گلەیی ئه‌وه‌تان لێده‌كرێ، ته‌نان���ه‌ت س���ه‌رۆكایه‌تی نه‌یتوان���ی بینای���ه‌ک بۆ ئه‌نجومه‌ن���ی پارێزگای هه‌ولێر دابین بكات؟ عه‌لی ڕه‌ش���ید :ته‌حه‌دای سه‌رۆك فراكس���یۆنه‌كان ده‌كه‌م ،ئه‌و بینایه‌ی ئێس���تا تێیدای���ن بین���ای پ���ارك‌و باخچه‌كان���ه ئێم���ه داگیرمانكردوه،
له‌دۆخێكدا بوین حكومه‌ت دینارێكی نه‌بو ئێمه ئاماده‌مانكرد ،من ته‌حه‌دای هه‌ردو ئه‌نجومه‌نی پارێزگای هه‌ولێرو دهۆكیش ده‌كه‌م ل���ه‌ڕوی كاركردنی سیس���ته‌میه‌وه ك���ه وه‌ك���و ئێمه‌یان پێنهكراوه ته‌نانه‌ت ئه‌و نوس���راوانه‌ی ئێم��� ه ده‌یكه‌ی���ن ئ���ه‌وان ئیعتمادی ده‌خه‌نه سه‌ر ،هاوكات ئه‌ندامانی من قسه‌یان له‌س���ه‌ر دروستنه‌بوو له‌سه‌ر وه‌رگرتنی پاره‌و شتی تر ،بۆی ه ده‌ڵێم ئێم ه به‌سیس���تم كارمانك���ردوه ئه‌و بینایه‌ش به‌هه‌وڵی ئێمه دابینكراوه. ئاوێنه :به‌اڵم ڕه‌خنه‌ی ئه‌وه‌ش هه‌ی ه كه توانای لێپرسینه‌وه‌تان نیه؟ عه‌لی ڕه‌ش���ید :ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌ن ده‌یه‌وێ���ت له‌باڵەخان���هی ئه‌نجومه‌ن دانیش���ێت نوس���راوێك ب���كات‌و وه‌اڵمه‌كه‌ش���ی بێته‌وه ،ئێمه به‌پێی یاسا كارمان چاودێری‌و به‌دواداچونه، ئه‌گه‌رمن نه‌توانم له‌ڕێگه‌ی لیژنه‌كه‌ی خۆمه‌وه به‌دواداچون بۆ نوس���راوێك بكه‌م چۆن ده‌توان���م به‌دواداچون بۆ كێش���هی هاواڵتیان بكه‌م ،من گله‌یی له‌ئه‌ندام���ی فراكس���یۆنه‌كان ده‌كه‌م ئه‌وه‌ی له‌سه‌ر ته‌له‌فزیۆن‌و فه‌یسبوك ده‌یڵێ���ن بێن ه الی م���ن بیڵێن من 5 مه‌تر لێیان دورم. ئاوێن���ه :بڕیارب���وه كۆبونه‌وه‌یه‌ك لەگەڵ نیچیرڤان بارزانی‌و مه‌س���عود بارزان���ی رێكبخ���ه‌ن بۆ باس���كردنی كێشه‌كان به‌اڵم ئه‌وه‌شتان نه‌كردوه؟ عه‌لی ڕه‌ش���ید :ئه‌ركی س���ه‌رەكی حكوم���ه‌ت نی ه بێت ه ئه‌نجومه‌ن ،ئێم ه له‌بن چه‌تری حكومه‌ت‌و په‌رله‌مانیشدا نین ،له‌ماوه‌ی ش���ه‌ش مانگدا كاری گه‌وره‌م���ان كردوه به‌اڵم س���ه‌رۆك فراكس���یۆنه‌كان موزایه‌دەی سیاسی ده‌كه‌ن. ئاوێنه :گومانێ���ك ده‌برێت ،خاڵی بێهێ���زی س���ه‌رۆكایه‌تی ب���ۆ ئ���هوه ده‌گه‌رێت���هوه پۆس���ته حیزبیه‌كه‌تان له‌پارێزگار كه‌متره؟ عه‌لی ڕه‌ش���ید :پۆس���تی پارێزگار ئیداری���ه‌ن له‌پۆس���تی س���ه‌رۆكی ئه‌نجوم���ه‌ن به‌رزتره ،به‌پێی یاس���ا پارێ���زگار جێگ���ری وه‌زی���ره به‌اڵم س���ه‌رۆكی ئه‌نجوم���ه‌ن به‌ڕێوه‌به‌ری گشتیه ،خۆناكرێت من پێش پارێزگار بكه‌وم ده‌بێت ئه‌وانه له‌ڕوی ئیداریه‌و‌ه خۆی���ان پێبگه‌یه‌ن���نو س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگای دهۆكی���ش پێش پارێزگاره‌كه‌ی بكه‌وێت هه‌ڵه‌ی ئیداریه.
به‌ئامانجكردن ی مامۆستایان ی ئاینی له‌كێش ه سیاسیه‌كاندا ئا :شۆڕش محه‌مه‌د به‌ڕێوه‌به‌ر ی په‌یوه‌ندییه‌كانی وه‌زاره‌ت ی ئه‌وقاف رایده‌گه‌یه‌نێت "هه‌ستده‌كه‌ین ده‌ستێك هه‌یه ك ه ده‌یانه‌وێت ئه‌و كێش ه سیاسیانه‌ی كه له‌نێو الیه‌ن ه سیاسیه‌كاندا هه‌یه بیخه‌ن ه نێو مزگه‌وته‌كان‌و تێكه‌ڵ ی مزگه‌وته‌كان ی بكه‌ن" .سه‌رۆك ی فراكسیۆنی پارتیش ده‌ڵێ "له‌ناوخۆ ی خۆمان حزب هه‌یه ك ه حه‌ز له‌پشێو ی ده‌كات". مه‌ری���وان نه‌قش���به‌ند ی به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ی په‌یوه‌ندییه‌كان��� ی وه‌زاره‌ت��� ی ئه‌وق���اف‌و كاروب���اری ئاین��� ی حكومه‌ت��� ی هه‌رێمی كوردس���تان له‌ب���اره ی به‌ئامانجكردن��� ی مامۆستایان ی ئاینی له‌كێشه سیاسیه‌كاندا وت���ی "له‌راس���تیدا ناكرێ���ت په‌الماردان ی دو مامۆس���تای ئاین��� ی چ به‌ته‌قه‌ك���ردن له‌ماڵه‌كه‌ی ی���ان په‌الماردانی دوای وتار ی هه‌ینی ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی مزگه‌وت به‌حاڵه‌تێك ی ئاسایی وه‌ربگیرێت". وتیشی "له‌هه‌مان كاتدا بونی زیاتر له‌پێنج هه‌زار‌و س ێ سه‌د مزگه‌وت له‌كوردستاندا‌و ئه‌و ئیحتیقان‌و ناكۆكی���هی له‌نێوان حزب ه سیاسیه‌كانی كوردستان هه‌ی ه چ ئه‌وانه ی له‌حكومه‌تدان چ ئه‌وانه‌ی ئۆپۆزیس���یۆنن‌و لهدهرهوه ی حكومه‌تن ئه‌مانه به‌بڕوا ی من هۆكاری ئه‌و روداوانه‌ن". نه‌قش���به‌ندی راش���یگه‌یاند "ئێم��� ه له‌وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف ته‌واو پێمان ناخۆش ه كه ئ���ه‌م حاڵه‌تان ه ده‌بێت‌و له‌و بڕوایه‌داین كه ده‌بێت ده‌زگا ئه‌منیه‌كان زۆر به‌خێرای ی چاره‌س���ه‌ری ئ���هو روداوانه بك��� هنو ئه‌و كه‌سان ه ده‌س���تگیر بكه‌ن كه ئه‌و كێشان ه دروستده‌كه‌ن". وتیش���ی "له‌هه‌م���ان كاتیش���دا ئێم��� ه نایشارینه‌و‌ه كه هه‌س���تده‌كه‌ین ده‌ستێك هه‌ی ه كه ده‌یانه‌وێت ئه‌و كێشه سیاسیانه ی ك ه له‌نێو الیه‌نه سیاسیه‌كاندا هه‌یه بیخه‌ن ه نێو مزگه‌وت���ه‌كان‌و تێكه‌ڵ ی مزگه‌وته‌كان ی بك���ه‌ن چونك���ه ده‌زان���ن مزگه‌وت���ه‌كان خه‌ڵكێكی زۆر ئام���اده‌ی ده‌بێت‌و رۆژان ی هه‌ین ی زیاتر له‌نیو ملیۆن هاواڵتی ده‌چن ه نێو مزگه‌وته‌كان". مه‌ریوان نه‌قش���به‌ندی ل���هو بڕوایه‌دای ه ك ه ده‌بێت مامۆس���تایان ی ئاینی‌‌و خه‌ڵك ی كوردس���تان بهگشتیو وه‌زاره‌ت ی ئه‌وقاف‌و یه‌كێت���ی زانایانی���ش زۆر وریاب���ن ك��� ه مزگه‌وت���ه‌كان نه‌گلێنن��� ه نێو ئه‌و كێش��� ه سیاسیانه‌وه. له‌ب���اره‌ی ئ���هوهی تاچه‌ن���د الیه‌نگر ی مامۆس���تا ئاینیه‌كان بۆ الیه‌نێك ی سیاس ی بوه‌ت���ه ه���ۆی ئ���هو روداوان���ه ،مه‌ریوان
نه‌قش���به‌ند ی وتی "م���ن ل���هو بڕوایه‌دام ئهوه به‌شێك ی كێشه‌كه‌ی ه چونك ه خه‌ڵك ی كوردستان دابهشكراوه به‌سه‌ر حزبه‌كان‌و كه‌ناڵه‌كان���ی راگه‌یاندنی���ش رۆڵێكی زۆر خراپ ده‌بینن له‌دابه‌ش���كردن ی كۆمهڵگهو باڵوكردن���هوهی هه‌س���تی ڕقلێبون���هوهو توڕه‌یی". وتیش���ی "له‌هه‌مان كات���دا دواكه‌وتن ی موچ���هو قه‌یرانی دارایی هه‌مو ئه‌مانه وا ی كردوه ك���ه ئه‌ندامه‌كانی كۆمه‌ڵگه جۆرێك له‌ناكۆكی دروس���ت بێ���ت له‌نێوانیاندا ك ه ره‌نگ ه ته‌حه‌مول ی یه‌كتر نه‌كه‌ن له‌دۆخێك ی وه‌هادا‌و به‌خێرای ی ئه‌م كێشان ه كاریگه‌رییان له‌سه‌ر دابنێت". س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ی هه‌ندێك ئه‌م كاران ه به‌سیناریۆ ده‌زانن بۆ ناشرینكردنی شار ی هه‌ولێر ،مه‌ریوان نه‌قشبه‌ند ی وتی "من له‌و بڕوایه‌دا نیم ك ه ئه‌و روداوانه ی مامۆستایان ی ئاینی سیناریۆی دروستكراو بێت". وتیش���ی "خۆڕاگرترین توێژ ی كۆمه‌ڵگ ه له‌م قه‌یرانه داراییه‌دا له‌م دۆخه سیاسیو ب���ێ موچه‌یی���ه‌دا ئارامترین چی���ن چین ی مامۆستایانی ئاین ی بوهو بۆیه من هه‌رگیز پێموانیی���ه كه ئ���هو حزبانه بێن كێش��� ه دروست بكه‌ن". نه‌قش���به‌ندی ئاماژه بۆ ئهوه ده‌كات ك ه "دروستكردنی كێش ه له‌به‌رژه‌وه‌ندی كه‌س نیی ه به‌اڵم نایش���ارمه‌وه ك���ه خه‌ڵكانێك هه‌یه ره‌نگه ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت���هوه بێت خه‌ڵك هانده‌ده‌ن بۆ دروس���تكردنی كێش ه له‌ناوخۆی كوردس���تان‌و توڕه‌ی ی خه‌ڵك‌و ناڕه‌زایه‌ت���ی خه‌ڵك ئیس���تیغالل ده‌كرێت له‌قوڵكردنه‌وه‌ی كێشه‌ی نێوان حزبه‌كان". ئومێد خۆش���ناو س���ه‌رۆكی فراكسیۆن ی پارت ی له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان له‌باره ی ئه‌و بابه‌ته وتی "مامۆستا ی ئاینی ده‌بێت نه‌كرێنه ئامانج به‌اڵم به‌دڵنیاییه‌وه بابه‌ت ی ئیس�ل�امی سیاس���ی ره‌نگ ه به‌شێك بێت له‌وه ی كه مامۆستا ی ئاین ی بوبێته به‌شێك له‌وه ی كه بانگخوازێك���هو له‌هه‌مان كاتدا كادر‌و كه‌سێك ی نێو حزبێك ی سیاسیه". وتیش��� ی "ئێمه پێمانوای ه مامۆستایان ی ئاین���ی ه���ی هه‌م���و خه‌ڵك���هو پل��� ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كه‌ی���یو پل��� ه ئاینییه‌ك���ه ی زۆر ل���هوه گه‌وره‌تره ك���ه قه‌تیس بكرێت له‌چوارچێ���وه‌ی حزبێك���ی دیاریك���راو و ئایدۆلۆژیایه‌كی دیاریكراو". ئومێد خۆش���ناو ئاماژه بۆ ئهوه ده‌كات له‌ب���اره‌ی ئ���هو روداوان��� ه هی���چ الیه‌نێك به‌بێ به‌ڵگ ه تۆمه‌تب���ار ناكه‌ین به‌نانه‌وه ی پشێوی‌‌و وت ی "به‌اڵم هه‌ندێك الیه‌ن هه‌ی ه ئه‌گه‌ر له‌میدی���او راگه‌یاندنیان وردبیته‌وه‌‌و ل���ه‌كادر‌و هه‌ڵس���وڕاوانیان بڕوانیت بۆت
ده‌رده‌كه‌وێ���ت ك���ه به‌چ ش���ێوازێك هان ی توندوتیژی ده‌ده‌ن". وتیش ی "له‌ناوخۆی خۆشمان حزب هه‌ی ه ك ه حه‌ز له‌پشێو ی ده‌كات". رێبوار حه‌مه‌د وته‌بێژ ی كۆمه‌ڵی ئیسالم ی ل���هو بڕوایه‌دایه كه "مامۆس���تایانی ئاین ی ده‌بێت رێز‌و حورمه‌ت‌و پایه ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ئاینیان پارێزراوبێت له‌ناو كۆمهڵگهو نابێت هیچ هێزو الیه‌نێك ی سیاس���یو ده‌سه‌اڵت به‌ئامانجی���ان بگرێت‌و هێرش���ی ناڕه‌وایان بكات ه سه‌ر". وتیش���ی "بڕوامان وایه مامۆس���تایان ی ئاینی له‌راب���ردودا هه‌م له‌شۆڕش��� ه یه‌ك ل���ه‌دوای یه‌كه‌كان��� ی گه‌لی ك���ورد رۆڵ ی گ���ه‌وره‌ی رابه‌رایه‌ت��� ی كردنی ش���ۆڕش‌و هۆش���یاركردنه‌وه‌ی گ���ه‌ل‌و جه‌ماوه‌ریان بینیوه هه‌م له‌ئێستاشدا رۆڵێكی مه‌ردان ه ده‌بینن له‌وه ی ك ه له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌دا‌و له‌سه‌ر مینه‌ره‌كاندا به‌رجه‌سته‌ی ده‌كه‌ن". ئاماژه‌ش��� ی بۆ ئهوه كرد كه "مزگه‌وت وه‌كو ش���وێنێكی پی���رۆز‌و وه‌ك���و ماڵی خودا ی گهوره ده‌بێ���ت حه‌ره‌می مزگه‌وت پارێزراوبێت‌و نابێت هێرش بكرێته س���ه‌ر مزگه‌وت���ه‌كان‌و له‌ن���او مزگه‌وته‌كان���هوه سوكایه‌تی به‌مامۆستایانی ئاین ی بكرێت". له‌باره ی الیه‌نگیری مامۆستایان ی ئاین ی بۆ حزبێك ی سیاس���ی ،رێبوار حه‌مه‌د وت ی "هه‌رچۆنێك بێت مامۆس���تایان ی ئاینیش توێژێك ی كۆمه‌ڵگه‌ن‌و ئاساییه ئیتیمایان بۆ هێزو الیه‌نێكی سیاسی هه‌بێت به‌اڵم ئه‌وان وه‌زیفه‌‌و ئه‌ركی سه‌رش���انی خۆیان وه‌كو بانگخوازێك ئه‌دا كردوه له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌دا‌و كۆمه‌ڵگه‌یان هۆشیاركردۆته‌وه". وتیشی "ئه‌وانیش به‌شێكن له‌و توێژانه ی النیكه‌م خۆیان شه‌ش مانگ ه موچه‌یان پ ێ نهدراوه ئهوه جگه له‌وه‌ی چین‌و توێژه‌كان ی تر ی كۆمه‌ڵگ ه ده‌بینن ك��� ه موچه‌یان پ ێ نهدراوه بۆیه ئاس���اییه ك ه ره‌خنه‌ده‌گرن‌و قسه‌ده‌كه‌ن‌و حكومه‌ت هۆشیارده‌كه‌نه‌وه". ئ���هو ئام���اژه ب���ۆ ئ���هوه ده‌كات ك��� ه "له‌بنه‌ڕه‌ت���دا ئه‌ركی حكوم���ه‌ت خۆیه‌ت ی ك ه گ���و ێ له‌رێنماییه‌كانی مامۆس���تایان ی ئاین���ی بگرێ���تو كار به‌رێنماییه‌كانی���ان بكات‌و گوێیان لێ بگرێت‌و وه‌ك ده‌ستێك ی دڵس���ۆز‌و زمانێك ی دڵسۆز ی ناو كۆمه‌ڵگ ه مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ بكات". وتیشی "مامۆستایانی ئاین ی جیا له‌هه‌مو چین‌و توێژه‌كان���ی تر ی كۆمه‌ڵگه زۆرترین به‌شه‌كانی ناو كۆمه‌ڵگه له‌چین‌و توێژه‌كان خه‌ڵك شه‌كوا ی خۆیان‌و گلهییو گازه‌نده‌ی ی خۆی���ان‌و نه‌هامه‌ت���یو ناڕه‌حه‌تییه‌كان��� ی خۆیان ده‌به‌نه الی مامۆس���تایانی ئاینی‌‌و ئه‌وانیش ئ���هو ناڕه‌حه‌تیانه ده‌گه‌یه‌ننه‌و‌ه به‌حكومه‌ت‌و ده‌سه‌اڵت".
کچانی ئاوارە شو دەکەن بۆ ئەوەی بژین ئا :شەرمین عەلی الی کچانی ئاوارە کە ئێستا لەخێوەت‌و کەمپەکاندا نیشتەجێن ،شوکردن‌و هاوسەرگیریی تەنیا خەونێکی کچانەی خۆی نییە بەڵکو بۆ کەمکردنەوەی قورسایی سەرشانی خانەوادەکانیان‌و دابینکردنی ژیانێکی شایستەیە لەالیەن پیاوێکەوە. لەنێو ئاوارەی کەمپەکاندا ھیچ یاس���او ڕێسایەک نییە کە ڕێگری لەھاوسەرگیریی گەنجان بکات ،بەشێکی زۆری ئەو کچانەش کە دەچنە نێو پرۆسەی ھاوسەرگیرییەوە تەمەنیان لەنێوان ( )٢٠ – ١٤ساڵیدایە، ئەو کچانەش کە بەھۆی کەمی تەمەنیان لەالیەن دادگاوە مارە ناکرێن ،بەشێوەی عەشایەری‌و لەسەر بنەمای ئاینی ئیسالم مارە دەکرێن. بەپێی ئامارێکیش کە لەئیدارەی ھەردو کەمپی ئاوارەکانی (تازەدێ‌و قورەتو)ی س���نوری گەرمیان دەست کەوتون تەنیا لەس���ێ مانگی کۆتایی ()٢٠١٥دا ()٣٠ حاڵەتی ھاوس���ەرگیری لەنێو ئاوارەکانی ئ���ەو دو کەمپ���ەدا تۆمار ک���راون ،بەاڵم بەش���ێکیان ب���ەھۆی کەمی���ی تەمەنەوە توش���ی گرفت ب���ون‌و ئێس���تا خەریکە لەیەکتر جیادەبنەوە. مەکارم حەبیب ،تەمەن ( )١٦س���ااڵن دەڵێ "دۆخی ماڵەوەم���ان لە ئاوارەییدا زۆر خراپبو ،ھیچ سەرچاوەیەکی بژێویمان نەب���و ،بۆی���ە دایک���م پێی وت���م ئەگەر ھاوسەرگیریی بکەی باشترە ،ئێستا سێ
مانگە ھاوسەرگیریم کردوە ،بەاڵم ئەوەتا دوای ھاوس���ەرگیریش ژیانمان نەک باش نەبوە ،بگرە خراپتریش بوە". لەسەر ئەم پرسە زیاتر رۆیشت "تەنیا نان ھەیە بیخۆین‌و ھیچ پێداویس���تییەکی ترمان نیە ،من تەنیا یەک ماکسیم ھەیە ک���ە لەبری جلی بوکێنی ب���ۆم کڕدراوە، ئەوە جلی بوکێنی‌و جلی ماڵیشەوەیە کە ڕۆژانە ئەیشۆم‌و لەبەری دەکەمەوە". مەروە س���ەباحی تەمەن ( )١٤سااڵن ئاماژە بەوە دەدا لەگ���ەڵ ئاوارەبونیاندا دوای ش���ەڕی داع���ش لەگ���ەڵ کوڕێکی ناسیاوی خۆیان ھاوس���ەرگیریی کردوە، ب���ەاڵم وەکو خ���ۆی دەڵ���ێ چونکە ھیچ ش���ارەزاییەکی لەس���ەر ھاوس���ەرگیریی نەب���وە ،وایزانیوە تەنیا جل���ی بوکێنی لەبەر دەکات‌و ئاڵتونی بۆ دەکڕێ. "ئێستا خەریکین لەیەکتر جیادەبینەوە من نەمزانی ئەوەندە ژیانێکی قورسە هەر بەڕاستی قورس‌و ئاڵۆزە .هاوسەرگیریی بەرپرس���یارێتی زۆری تیای���ە جابێ ئەم پرۆس���ەیە لەناو کەمپ‌و ئاوارەیش���دابێ" مەروە وادەڵێ. ھاوس���ەرگیری کچان���ی ئ���اوارە تەنیا لەگ���ەڵ کوڕانی نێ���و کەمپ���ەکان نیە، بەڵک���و پیاوان���ی ناوچ���ە جیاوازەکانی ھەرێمی کوردس���تانیش ب���ۆ ھێنانی ژنی یەک���ەم‌و هەندێج���ار ب���ۆ دوەمی���ش ڕو لەکەمپ���ەکان دەک���ەن ،ھەندێ���ک ئەوە دەقۆزن���ەوە کە کچانی ئاوارە لەدۆخێکی خراپدان‌و ئامادەی ھاوس���ەرگیرین لەگەڵ ھەرکەسێکدا ،ھاوکات خواستیان کەمەو فش���ارێکی ئەوتۆی مادی لەسەر کوڕان
دروست ناکەن. ئ���ازاد غ���ازی ،تەمەن ()٣٩س���ااڵن دانیش���توی ش���اری کەالرەو پیش���ەی پۆلیسە لەپرس���گەی کەمپی ئاوارەکانی تازەدێ لەگەرمی���ان ،ئەو لەگەڵ کچێکی ئ���اوارەی نێو ئەو کەمپە کە ()١٤س���اڵ لەخۆی بچوکترە ھاوس���ەرگیری کردوەو ئێستا لەقۆناغی دەزگیرانداریدان. ئ���ەو وتی :دوای ناس���ینی س���دیقەی دەزگیرانی ،چوەتە خوازبێنی‌و سدیقەش ھیچ داواکارییەکی ئەوت���ۆی لەو نەبوە، بەاڵم ئەوان بەپێی کلتورو نەریتی خۆیان ئەوەی پێویست بوە بۆیان کردوە. "جگ���ە لەکۆمەڵێک پێداویس���تی ()٥ ملیۆن دین���ار ش���یربایی‌و ( )٢٠ملیۆن دین���اری مارەی���ی ب���ۆ ھاوس���ەرەکەم دیاریک���ردوە ،دواتریش پێکەوە لەقەزای کەالر دەژین". ئازاد غ���ازی ڕەتیک���ردەوە ،ئەو وەک ھەندێک کەس���ی دیک���ە خراپیی دۆخی ماڵە خەزورانی ئێستای قۆستبێتەوە بۆ ھاوس���ەرگیری کردن لەگەڵ کچەکەیان، جەختی لەوە کردەوە "ئەو ھاوسەرگیرییە بەڕەزامەندی ھەردوکمان ئەنجامدراوە". بەرپرسان‌و توێژەرانی ناو کەمپەکانیش جەخ���ت لەوە دەکەنەوە ،ھاوس���ەرگیری کچانی ئاوارە لەتەمەنێکی کەمدا بونەتە ھۆی دروستبونی کێشە بۆیان‌و ھەندێکیان دوای ماوەیەک���ی کەم لەھاوس���ەرگیری جیادەبنەوە. ئەفراسیاو مەحمود ،بەڕێوەبەری کەمپی ئاوارەکانی ت���ازەدێ لەگەرمیان وتی "لە ھەمو ناوچەکانی ھەرێمی کوردس���تانەوە
کەس���ە چی بۆ کچەکەیان دەکات‌و ژنی لەگەڵیاندا. عەقید لەمیعە محەم���ەد ،بەڕێوەبەری دیکەی ھەیە یان نا". باس ل���ەوەش دەکات ،ئ���ەو کچانەی بەرەنگاربونەوەی توندوتیژیی دژ بەژنانی بەھۆی کەمیی تەمەن���ەوە لەدادگا مارە گەرمیان وتی " لەالیەن پیاوانی کوردەوە ناکرێن بەپێ���ی نەریت���ی خێزانەکەیان‌و خراپیی دۆخی ئ���اوارەکان دەقۆزرێتەوە ش���ەرع‌و بنەماکان���ی ئاین���ی ئیس�ل�ام بۆ ھاوس���ەرگیری کردن لەگ���ەڵ کچانی ئ���اوارەدا ،ئەگەرچی زۆرینەی ئەو کچانە ھاوسەرگیری دەکەن. هەروەه���ا ئەژین محەم���ەد ،توێژەری تەمەن���ی یاس���اییان بۆ ھاوس���ەرگیری دەرون���ی لەکەمپی ئاوارەکان���ی قۆرەتو تەواو نەکردوە ،ئەوەش زۆرجار کێش���ەو لەگەرمی���ان وت���ی "ئەو کچان���ەی لەنێو توندوتیژی لێ دەکەوێتەوە". جەخت���ی لەوەش���کردەوە ،بەش���ێک کەمپ���ەکان ھاوس���ەرگیرییان ک���ردوە، کەمترین ئاس���تی تەم���ەن تێیاندا ( )١٤لەپی���اوان ب���ۆ ھێنان���ی ژن���ی دوەم ڕو سااڵنە ،ھەموش���یان دوای ھاوسەرگیریی لەکەمپەکان دەکەن ،چەندین حاڵەتیش لەو تەمەنەدا توش���ی کێشەبون .ئەوان ھەبوە ،کە ژنی یەکەمی ئەو پیاوانە الی ڕۆژان���ە س���ەردانی ئێمە دەک���ەن وەک ئەوان سکااڵی لەسەر ھاوسەرەکەی تۆمار چاکس���ازیی دەرونی لەنێ���و کەمپەکان‌و کردوە. لەڕوانگەی ئاینی ئیسالم و مامۆستایانی باس���ی ئەوە دەکەن ،ناتوان���ن ئیدارەی ژیان���ی خێزان���ی خۆیان ب���دەن‌و لەگەڵ ئاینیی���ەوە ھاوس���ەرگیریی پەیوەس���تە بەئاس���تی گەیش���تنی لەش���والری کچ، پیاوێکدا بژین". ئەژین ئەوەش ئاشکرا دەکات ،ھەندێک لەدیدی ئەوانەوە بەش���ێوەیەکی گشتی لەو ژنانە ئێستا سکپڕن‌و بەھۆی نەبونی ھاوس���ەرگیری بۆ کچان لەتەمەنی ()١٥ ھیچ ش���ارەزاییەک لەس���ەر پرۆس���ەی ساڵییەوە ھیچ کێشەیەکی تێدانیە. حەمەئەمین کەالری ،مامۆستای ئاینی ھاوسەرگیری‌و س���کپڕییەکەیان ڕوبەڕوی فش���ارێکی س���ەختی دەرونی بونەتەوە ،ڕونیکردەوە ،کاتی گونجانی ھاوسەرگیریی بەشێکیان گەیش���تونەتە ئەوەی کار بۆ ب���ۆ ک���چ ،کەوتوەتە س���ەر لەش���والری کچەکە ،بەجۆرێ���ک کچ ھەیە لە تەمەنی پیاوان ڕو لەکەمپەک���ەی ئەوان دەکەن ،جیابونەوە دەکەن. بەڕێوەبەرایەت���ی بەرەنگاربون���ەوەی ( )١٢و بگرە ( )١١س���اڵیش بەکەڵکی بۆ پێکھێنانی ژیانی ھاوس���ەرێتی لەگەڵ کچانی ئاوارەدا ،کە بەشێک لەو کەسانە توندوتی���ژی دژ بەژنان کە تیمیان لەنێو ھاوسەرگیری کردن دێت. تەئکیدی لەوەشکردەوە ،بەشێوەیەکی کەمپەکاندا ھەیە ،نایشارنەوە کە کچانی خاوەن ژنی دیکەن". ئەو وتیش���ی" :خێزانە ئاوارەکان گوێ ئ���اوارە جگ���ە لەھاوس���ەرگیریی لەگەڵ گش���تی لەڕوانگ���ەی ئاینی ئیس�ل�امەوە بەزۆر شت نادەن‌و تەنیا ئەوەیان الگرنگە کوڕانی ئاوارە ،لەالیەن خەڵکی دەرەوەی ھاوس���ەرگیریی بۆ کچان لەتەمەنی ()١٥ کچەکانی���ان لەالیەن ئەو پی���اوەی دێتە کەمپەکانیشەوە خراپی دۆخیان ئیستغالل س���اڵییەوە رێپێدراوەو ھیچ کێش���ەیەکی خوازبێن���ی بژێنرێت ،ئیتر گرنگ نیە ئەو دەکرێ���ت بۆ ئەنجامدانی ھاوس���ەرگیریی تێیدا نیە.
بەشێک لەپیاوان بۆ ھێنانی ژنی دوەم ڕو لەکەمپەکان دەکەن، چەندین حاڵەتیش ھەبوە ،کە ژنی یەکەمی ئەو پیاوانە الی ئەوان سکااڵی لەسەر ھاوسەرەکەی تۆمار کردوە
عێراق‌و جیهان
) )517سێشه‌ممه 2016/2/23
گفتوگۆ له‌گ هڵ هه‌ڵۆیه‌كی پیر له‌كوردستان محه‌مه‌د حه‌سه‌نێن هه‌یكه‌ل وه‌رگێرانی :ئاوێنه رۆژگارێ���ك ده‌مویس���ت چ���اوم پێیبكه‌وێ���ت به‌تێپه‌ڕی���ن به‌ڕێگه‌یه‌ك���ی دورو مه‌ترس���یداردا ،وا رێككه‌وتی���ن كه بچمه ڤێنا ـ پایته‌ختی نه‌مس���ا ـ له‌وێوه خۆم به‌و نوێنه‌رانه‌ی بس���پێرم كه كاری گه‌شته‌كه‌میان رێكده‌خست ـ یان به‌قاچاغ ـ ده‌یانب���ردم بۆ كوردس���تان بۆ ئه‌وه‌ی له‌گوندێكی دورده‌ستی نێو كه‌ژو چیاكانی كوردستان چاوم به"مه‌ال مسته‌فا بارزانی" سه‌ركرده‌ی شۆڕشی كورد بكه‌وێت. ئه‌مه چه‌ند ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر بو... ب���ه‌اڵم دواج���ار چ���اوم پێیك���ه‌وت، به‌كورتترین رێگه‌‌و له‌شوێنێكی ئه‌وپه‌ڕی ئارام‌و ئاسایشدا... له‌گه‌ڕه‌كێك له‌گه‌ڕه‌كه‌كانی تاران چاوم پێكه‌وت ،له‌ماڵێكدا كه تایبه‌ت ئاماده كرابو بۆ ئه‌م دیداره ،كاتژمێرێك به‌ر له‌گه‌یشتنی م���ن له‌باكوری تارانهوه گه‌یش���تبوه ئه‌و شوێنه ،بینیم كه له‌گۆشه‌یه‌كی هۆڵێكی گه‌وره‌دا دانیشتبو ..بااڵی له‌وه كورتتر بو كه پێشبینیم ده‌كرد ..له‌وه‌ش توڕه‌تربو كه مه‌زه‌ن���ده‌م ده‌ك���رد ..جلوبه‌رگێكی پۆشی بو زۆر جیاواز له‌و جلوبه‌رگه‌ی كه وێنه ناوداره‌كه‌ی دیمه‌نی بۆ كێش���ابوین‌و س���ه‌رده‌مانێك رۆژنامه‌كانی جیهانیان پڕ كرد بو ...مێزه‌رێكی گهوره به‌سه‌ریه‌وه‌‌و ریزێك فیش���ه‌كلغیش ناوقه‌دو ش���انێكی داپۆشی بو. ده‌ستپێشخه‌ریم كردو پێموت: داوام له‌ئێرانیه‌كان ك���رد ئه‌م دیداره‌م له‌گ���هڵ تۆ بۆ رێكبخه‌ن ،پێموایه كاره‌كه پێویس���تی به‌ره‌زامه‌ندی سه‌رۆك وه‌زیرو گومان ده‌كه‌م شاهه‌نشاش بوبێت ،چه‌ند رۆژێك چاوه‌ڕوانییان كرد به‌رله‌وه‌ی وه‌اڵم بده‌نه‌وه ،دوات���ر وه‌اڵمه‌كه‌یان ره‌زامه‌ندی نواندن بو ،پێش���نیاری ئ���ه‌وه‌م كرد كه له‌ه���ه‌ر كوێیه‌ك بیت بێ���م بۆ الت ،به‌اڵم پێیانوتم كه دێیت بۆ تاران به‌مه‌به‌س���تی ئه‌م دی���داره ،ره‌نگه پۆزش���ی من قبوڵ بكه‌یت له‌بێزاركردنت! به‌ده‌نگێكی نزم‌و به‌شێوه‌زارێكی عێراقی كه تۆنی قس���ه‌كردنی پێموایه خه‌سڵه‌تی باكوری عێراقی كوردی بێت ،وتی: به‌پێچه‌وانه‌وه ..من ده‌مێكه خوازیاریبینین���ی تۆم ..چه‌ند س���اڵێك له‌مه‌وبه‌ر داوامان له‌س���ه‌رۆك جه‌مال عه‌بدولناسر كردو نوێنه‌ریشمان نارد بۆ الت كه چاوت پێیانكه‌وت‌و دیدارێكیش���ت بۆ یه‌كێكیان رێكخست له‌گه‌ڵ سه‌رۆك كه سه‌ركردایه‌تی بزاڤی نه‌ته‌وه‌یی عه‌ره‌بی ده‌كرد تا وێنه‌ی راس���ته‌قینه‌ی ئاواته‌كان���ی گه‌لی كوردو راس���تییه‌كانی شۆڕش���ه‌كه‌یانی بخه‌یته
رۆڵی شه‌خسی من كۆتایی هاتوه ،به‌اڵم گه‌لی كورد هه‌ر ماوهو چه‌ندین سه‌ركرده‌ی نوێیان تێدا هه‌ڵده‌كه‌وێت كه شۆڕش‌و به‌رگری رێكده‌خه‌ن ...وه‌ك خۆم رۆڵم كۆتایی هات... به‌اڵم مومكین نییه كۆتای ی به‌بونی گه‌لی كورد بهێنرێت به‌رده‌م ،چه‌ندینجار داوه‌تمان كردیت كه بێیت بۆ المان ،به‌اڵم دواكه‌وتیت... وتم: ره‌نگه من زۆر دواكه‌وتبێتم ،بهرادهیهككه ئێستا ئێمه له‌هۆڵێكین له‌تاران له‌بری ئه‌وه‌ی له‌چیاكانی كوردستان بین. مژێك���ی تون���دی له‌جگه‌ره‌ك���هی داو رۆچوه بێده‌نگییه‌كی قوڵه‌وه ،له‌م كاته‌دا چاوه‌كان���ی روانینی هه‌ڵۆیه‌ك���ی چیایی پیریان بیرده‌خستمه‌وه. منیش هه‌وڵم ده‌دا له‌پشت ئه‌و سیمایه‌وه بڕوانم ك���ه ئه‌زمون���ی خوێ���نو باروتی س���ااڵنێكی درێژخایه‌ن هه‌ڵیان كۆڵی بو، رازو نهێنیه‌كان بدۆزمه‌وه ،هه‌س���تم كرد توڕه‌ییه‌كه‌ی رو له‌هه‌ڵكش���انه ،هه‌وڵیدا بیشارێته‌وه‌‌و ده‌س���تی بۆ سینییه‌كی پڕ له‌فس���تقی به‌رده‌می درێژ كرد ،پاش���ان ده‌س���تی بۆ ئه‌و نوقڵدان���ه درێژ كرد كه پڕبو له‌شیرینی ئێرانی ،ئینجا وتی: ره‌نگه حه‌زت له‌قاوه بێت.پاش���ان ئاوڕێك���ی ب���ۆ گۆش���ه‌یه‌كی هۆڵه‌كه دایه‌وه ك���ه نزیكه‌ی ده له‌كوڕ‌و ده‌س���توپێوه‌نده‌كانی دانیشتبون‌و داوای ق���اوه‌ی كرد ،دان ب���ه‌وه‌دا ده‌نێم كه من گوشارم خسته سهرو پێموت: سوپاس بۆ قاوه ،به‌اڵم ئایا دهتوانمتكای ئه‌وه‌ت لێبكه‌م كه داوا له‌م برایانه بكه‌یت به‌ته‌نها به‌جێمانبهێڵن. هه‌ستم نه‌كرد ئاسوده‌یه به‌و داواكارییه،
مسته‌فا بارزانی به‌اڵم به‌پیریه‌وه ه���اتو به‌زمانی كوردی فه‌رمانی پێكردن ،هه‌مویان چونه دهرهوه ته‌نها یه‌كێكیان نه‌بێت. وتم: یه‌كێكیان ماوهو نه‌چوه‌ته‌ده‌ر.وتی: ئهوه كوڕمه.وتم: ره‌نگه بمبه‌خش���ی كه سورم لهسهرداواكاری���ی ئه‌وه‌ی ك���ه به‌ته‌نها من‌و تۆ پێكه‌وه بمێنینه‌وه. گه‌نجه‌كه له‌چونه‌ده‌ره‌وه راڕا بو ،به‌اڵم دوای ئ���هوهی باوكی فه‌رمانی به‌س���ه‌ردا كرد ...چوه‌ده‌ر! به‌مه‌ال مسته‌فا بارزانیم وت: ئه‌م���ه‌وێ له‌نهێنی شۆڕش���ی كوردیتێبگهم .زۆرێك له‌ئێمه ـ ناسیۆنالیسته‌كانی عه‌ره‌ب ـ له‌شۆڕش���ه‌كه‌ت تێگه‌یش���تین‌و هه‌وڵیان دا زۆرترین پش���تیوانیت لێبكه‌ن له‌پێناو ده‌سته‌به‌ركردنی مافه نه‌ته‌وه‌ییه ره‌واكانی گه‌ل���ی ك���ورد له‌چوارچێوه‌ی عێراقدا ...ئه‌مه هه‌ڵوێستی ئێمه بو تاچه‌ند س���اڵێك له‌مه‌وبه‌ر ،هه‌تا كاروباره‌كانمان لێتێك���هڵ بو .حكومه‌ت���ی عێراقی چه‌ند پێش���نیار‌و پڕۆژه‌ی پێش���كه‌ش كردیت كه پێمانوابو گره‌نتی ده‌س���ته‌به‌ركردنی ماف���ه نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی گه‌ل���ی كورد بون له‌چوارچێ���وه‌ی واڵتی عێراق���دا ...یان پێمانواب���و كه النیك���ه‌م بنه‌مایه‌كی باش
ب���ون ب���ۆ به‌ده‌س���تهێنانه‌وه‌ی ئاش���تی له‌باك���وری عێراق ،ب���ه‌اڵم ره‌تتكرده‌وه‌و درێژه‌ت به‌ش���ه‌ڕ دا .پاش���ان گێڕانه‌وه‌ی س���ه‌یرمان ده‌رباره‌ی ئ���هوهی له‌باكوری عێراق روده‌دات بیس���ت .به‌مدواییه چاوم به‌عوبه‌ی���دواڵی كوڕت ك���ه‌وت له‌به‌غداو پێیوتم كه ئه‌فس���ه‌رانی ئیس���رائیلیت ال ب���وه له‌باكور ...كوڕه گه‌وره‌كه‌ت پێیوتم كه خ���ۆم له‌وێ بینیومن ،پێش���یوتم كه به‌چاوی خۆم ویس���تگه‌یه‌كی الس���لكیم بینیوه بۆ په‌یوه‌ندی كردن به‌موخابه‌راتی ئیس���رائیلیه‌وه ،له‌په‌یوه‌ندیش���دا ب���ون به‌بنكه‌یه‌ك���ی موخابه‌راتی ئه‌مه‌ریكییه‌وه له‌توركیا. مه‌ال مسته‌فا هاواری لێهه‌ڵسا‌و قسه‌كانی پێبڕیم: ئ���هو هه‌تیوه زۆڵه‌م بیر مه‌خه‌ره‌وه..ئه‌عوزوبیال نامه‌وێت گوێم نه له‌ناوی بێت‌و نه له‌گێڕانه‌وه‌ی ..ئه‌و گورگ بو له‌پێستی مرۆڤدا ..ئه‌و م���ار بو له‌وێنه‌ی پیاودا... ئهوه دوپش���ك بو پێوه‌یدام‌و ژه‌هره‌كه‌ی له‌مندا رشت ،كوڕم نه‌بو. بوارم بده قس���ه‌كانم ت���ه‌واو بكه‌م،مه‌به‌س���تم ئه‌وه‌یه ك���ه وه‌ك وتم لوغز‌و نهێنی شۆڕش���ی ك���وردی تێبگه‌م .ته‌نها كوڕه‌ك���ه‌ت نه‌بوه كه ئه‌وه‌ی پێوتوم بۆم باس كردیت .یه‌كێك له‌ژه‌نراڵه‌كانیش���ت پێیوت���م ..ژه‌نراڵ عه‌ق���راوی ..چیرۆكی په‌یوه‌ندیت به‌موخابه‌راتی ئیس���رائیلی‌‌و
موخابه‌رات���ی ئه‌مه‌ریكی بۆ پشتڕاس���ت كردم���هوه ...ئه‌وی���ش پێیوت���م كه تۆ س���ه‌ركردایه‌تی شۆڕشی كوردی ده‌كه‌یت به‌لۆژیك���ی ده‌ره‌به‌گایه‌ت���یو خێڵه‌ك���ی، ته‌نانه‌ت خه‌زێنه‌ی شۆڕش���ی كوردی كه چه‌ند س���ندوقێك پاره بوه له‌بنده‌ست‌و كۆنتڕۆڵی كوڕه بچوكه‌كه‌تدا بوه كه له‌دوا هاوس���ه‌ره‌كانته ..به‌فه‌رمانی تۆ نه‌بوایه هیچی خه‌رج نه‌ده‌كرد ،وه‌ك ئه‌وه‌ی خه‌رج كردن بۆ ش���ۆڕش مه‌سه‌له‌یه‌كی خێزانی‌‌و بنه‌ماڵه‌ی���ی یان ته‌نانه‌ت مه‌س���ه‌له‌یه‌كی شه‌خسی بێت... مه‌ال مسته‌فا جارێكیتر هاواری كرد: مار‌و گورگ‌و دوپشكه‌كان ...ههمویانمارو گورگ‌و دوپشكن ..باوه‌ڕیان پێمه‌كه، ئه‌وان دوا مه‌نزڵیان "النار وبئس المصیر " صدق الله العظیم". درێژه به‌قس���ه‌كانم ده‌ده‌م ههرچهندهههستدهكهم كه قورسن‌و بێزارت ده‌كه‌م. پێمبڵ���ێ ش���یكاریت چییه ب���ۆ ئه‌وه‌ی به‌مدوایی���ه روی���دا؟ حكومه‌ت���ی ئێرانی ده‌س���تی له‌پش���تیوانی شۆڕش���ی كورد هه‌ڵگ���رت ،پاش رێككه‌وتن���ی جه‌زائیری نێوان ش���ای ئێران‌و س���ه‌دام حس���ێنی جێگری س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی شۆڕشی عێ���راق ،ئه‌گ���ه‌ر تۆ خۆت به‌ده‌س���تهوه بده‌یت ..مان���ای چییه ئ���هوه ...مانای ئهوه نییه كه پاڵپش���تییه‌كه‌ت له‌ناوخۆدا نه‌ب���وه ،به‌ڵكو لهدهرهوه ب���وه؟ له‌بیرمه
7
ـ چه‌ن���د رۆژێ���ك ب���ه‌ر له‌كۆبون���هوه ی جه‌زائیری نێوان ش���او س���ه‌دام حسێن ـ نوێنه‌رێكت له‌سه‌ركردایه‌تی شۆڕش نارد بۆ قاهیره به‌مه‌به‌س���تی دیداری سه‌رۆك ئه‌ن���وه‌ر س���ادات ،له‌بیرمه ك���ه منیش له‌گه‌ڵ نوێنه‌ره‌كه‌ت له‌قاهیره كۆبومه‌وه‌و ئاگادارم كرده‌وه ل���هو كۆبونه‌وه‌یه‌ی كه له‌نێوان شا‌و سه‌دام حسێندا رێكده‌خرێت‌و ره‌نگ���ه رێككه‌وتنێكی���ش له‌نێ���وان ئه‌و دوان���ه‌دا بكرێت ،له‌بیرم���ه نوێنه‌ره‌كه‌ت پێیوت���م :ه���ه‌ر رێككه‌وتنێكیش له‌نێوان شا‌و سه‌دامدا بكرێت ئێمه له‌سه‌ر به‌رگری خۆمان ب���ه‌رده‌وام ده‌بین ...س���اڵه‌های س���اڵ درێژه به به‌رگری خۆمان ده‌ده‌ین‌و ته‌سلیم نابین ...سه‌ڕه‌رای ئه‌وه‌ش دوای چه‌ند رۆژێك له‌رێككه‌وتنی ش���او سه‌دام حسێن تۆ خۆبه‌ده‌سته‌وه‌دانت راگه‌یاند... بۆ ئه‌وه‌ی هیچ جۆره ته‌مومژێك له‌ئارادا نه‌بێت من به‌ختیارم به‌گه‌ڕانه‌وه‌ی ئاشتی بۆ باك���وری عێراق ،به‌اڵم ئ���هوهی لێی تێناگه‌م ـ ده‌مه‌وێت تێبگه‌م ـ حه‌قیقه‌تی كاری شۆڕشی كوردو سه‌ركردایه‌تی كردنی تۆیه ...چی رویدا ...چۆن رویدا؟ وتی: شۆڕش���ه‌كه‌م بزوتنه‌وه‌یه‌ك���یناسیۆنالیس���تی بو ،هیچ په‌یوه‌ندییه‌كی به‌ئیس���رائیلییه‌كانه‌وه نیی���ه ...هی���چ كه‌س���ێكیانم نه‌بینی���وه ...هی���چ په‌یوه‌ندییه‌كیش له‌نێوان سه‌ركردایه‌تیه‌كه‌م له‌كوردستان‌و ئه‌واندا نه‌بوه .نكوڵی له‌وه ناكه‌م كه هه‌وڵیانداوه په‌یوه‌ندیمان پێوه بكه‌ن له‌ڕێگه‌ی هه‌ندێك له‌هاوڕێیانمانه‌وه، به‌اڵم هه‌مو ئه‌و هه‌واڵنه‌م ره‌تكردوه‌ته‌وه كه پێی هه‌س���تاون ،نه راسته‌وخۆ گوێم لێیانبوه‌و نه راس���ته‌وخۆش قسه‌م له‌گه‌ڵ ك���ردون ...ب���ۆ ئه‌وانه‌ش كه دڵخۆش���ن به‌وه‌ی كه رویدا ...به‌ختیارن به‌راگرتنی شۆڕشی كورد ،شۆڕش���ی كورد كۆتایی نه‌هاتوه ...به‌اڵم له‌ئێس���تادا راگیراوه... رۆڵی شه‌خس���ی م���ن كۆتای���ی هاتوه، به‌اڵم گه‌ل���ی كورد هه‌ر م���اوهو چه‌ندین سه‌ركرده‌ی نوێیان تێدا هه‌ڵده‌كه‌وێت كه شۆڕش‌و به‌رگری رێكده‌خه‌ن ...وه‌ك خۆم رۆڵم كۆتایی هات ...به‌اڵم مومكین نییه كۆتایی به‌بونی گه‌لی كورد بهێنرێت. تێبینی :ئه‌م بابه‌ته‌ی محه‌مه‌د حه‌سه‌نێن هه‌یكه‌ل ساڵی 1975باڵوكراوه‌ته‌وه ،كه دوای شكستی شۆڕش���ی ئه‌یلول له‌تاران چاوی به‌مس���ته‌فا بارزانی كهوتوه ،له‌به‌ر گرنگ���ی بابه‌ته‌ك���هو به‌بۆن���هی كۆچی دوایی هه‌یك���ه‌ل‌و نزیككه‌وتنه‌وه له‌واده‌ی هه‌ره‌سهێنانی شۆڕشی ئه‌یلوله‌وه ،ئاوێنه وه‌رگێڕان���ی بۆ ك���وردیو باڵوكردنه‌وه‌ی به‌پێویست ده‌زانێت.
محه‌مه‌د حه‌سه‌نێن هه‌یكه‌ل
رۆژنامه‌نوس‌و روناکبیرو سیاسه‌تمه‌دار پرۆفایل ئێواره‌ی چوارشه‌ممه‌ی رابردو ،محه‌مه‌د رۆژنامه‌نوس���یدا دی���دار ی له‌گه‌ڵ كردن‌و حه‌سه‌نێن هه‌یكه‌ل یه‌كێك له‌ناودارترین ده‌یناسین له‌ژماردن نایه‌ن ،هه‌ر له‌خوان رۆژنامه‌نوس���انی ع���ه‌ره‌ب‌و جیه���ان ،كارلوس‌و ئه‌نشتاین‌و نه‌هرۆ‌و تیتۆ‌وه بگره له‌ته‌مه‌ن��� ی 93س���اڵیدا كۆچ��� ی دوای ی تا ده‌گات به‌ئه‌ندرۆپ���ۆڤ‌و گورباچۆڤ‌و كرد ،ئه‌و ك ه به‌شۆڕشی ئیسالمی ئێران‌و محه‌مه‌د ره‌زاشا‌و مونتگمه‌ری‌‌و رۆكفله‌ر‌و حزبواڵ ی لوبنان سه‌رسام بو ،وه‌ك هه‌ر خومه‌ین���یو بریجنس���كی‌‌و هاش���م ی ناسیۆنالیستێك ی دیكه‌ی عه‌ره‌ب روانین ی ره‌فس���نجانی‌‌و خاته‌می‌‌و حافز ئه‌س هدو تاڵه‌بانی.. بۆ پرسی كورد باش نه‌بو. هه‌یك���ه‌ل ك ه زیاد له‌جارێك پۆس���تی هه‌یكه‌ل ك ه له‌ته‌مه‌ن ی 19س���اڵییه‌و‌ه وه‌زی���ری ره‌تكردوه‌ت���هوهو به‌ناچ���ارو تێك���هڵ ب���ه‌كاری رۆژنامه‌نوس��� ی بو ،له‌س���ه‌ر خواس���ت ی عه‌بدولناسر له‌ساڵ ی له‌ده‌س���تپێك ی ئه‌م پیش���ه‌یه‌یدا زۆربه ی 1970دا بوه به‌وه‌زیری رۆشنبیری میسر، راپۆرت‌و بابه‌ته‌كانی كاری مه‌یدان ی بون ،زۆربه‌ی كات س���ه‌رۆك‌و ش���او سه‌رۆك ئه‌و رۆژنامه‌نوسێك ی چاالكی مه‌یدانه‌كان ی وه‌زی���رو وه‌زیره‌كان���ی واڵتان ی عه‌ره‌بی‌‌و "جه‌نگ��� ی عه‌له‌مه‌ین ،جه‌نگ��� ی ناوخۆ ی باڵوێز ی واڵتان ی خۆرئاوا خۆیان هه‌وڵ ی یۆنان ،جه‌نگ ی كۆریا ،جه‌نگ ی ڤێتنام" ...ئه‌وه‌ی���ان داوه بیبینن ،ك���ه هه‌ندێكجار بو .له‌سه‌ره‌تای ده‌یه ی 1951یشدا یه‌كه‌م هه‌یك���ه‌ل به‌بیان���وی جی���اوازه‌وه خۆ ی رۆژنامه‌نوسی عه‌ره‌ب بو ك ه چوه تاران‌و لێدزیونه‌ته‌وه. هه‌یك���ه‌ل ك��� ه رۆژنامه‌نوس���ێك ی پڕ محه‌مه‌د موسه‌دق‌و گرنگی خۆماڵیكردن ی نه‌وتی ئێران ی به‌جیهان ی عه‌ره‌ب ی ناساند ،زانیاریو روناكبیر‌و سیاس���ه‌تمه‌دار بو، ئه‌و له‌ده‌یه ی 1960دا هاوڕێ‌‌و راوێژكار ی رۆڵێكی كارای له‌دروستكردنی را ی گشتی ه���ه‌ره نزیكی جه‌م���ال عه‌بدولناس���رو عه‌ره‌بیدا بینی‌‌و هه‌مو وتار‌و كتێبه‌كان ی جێ ی بایه‌خی میدیا‌و ناوه‌نده سیاس���یو سندوقی نهێنییه‌كان ی بو. لیست ی ئه‌و سه‌رۆك‌و پاشا‌و سه‌ركرده‌و دیبلۆماسیه‌كانی جیهان بون‌و بۆ ده‌یان دیبلۆماس���یو كه‌س���ه ناوداران���ه ی ك ه زمانی جیه���ان وه‌رگێ���ڕدراون .ئه‌و ك ه هه‌یكه‌ل له‌نزیكه‌وه‌‌و له 70س���اڵی كار ی رۆژگارێ���ك سه‌رنوس���ه‌ر ی دو رۆژنامه ی
ن���اودار ی "ئاخر س���اعه"و "ئه‌هرام" بو، به‌پێی گێڕانه‌وه ی رۆژنامه‌نوسی میسر ی "عادل حه‌موده" ،ئه‌نوه‌ر س���ادات زۆر ی بهالوه س���ه‌یر ب���و كاتێ���ك زانیویه‌ت ی ئایه‌تواڵ خومه‌ین ی له‌دیسه‌مبه‌ر ی 1978دا له"نۆڤل دو ش���اتو" پێشواز ی له‌هه‌یكه‌ل ده‌كات ،كه گه‌ڕایه‌وه بۆ قاهیره سادات لێ��� ی به‌قین‌و ت���وڕه ب���و ،له‌به‌رئه‌وه ی توش���ی روگیر ی كردوهو له‌پاریس چاو ی به‌و ئایه‌تواڵی ه كهوتوه كه له‌دژی ش���ا ی هاوڕێی (محه‌مه‌د ره‌زاش���ای په‌هله‌وی) راپه‌ڕیوه .له‌وكاته‌دا سادات له‌ناسیاوێك ی خۆیو هه‌یكه‌ل ،ده‌پرسێت :هه‌یكه‌ل ب ه چ سیفه‌تێك چاوی به‌خومه‌ینی كهوتوه؟ هه‌یكه‌ل به‌و ناس���یاوه‌یاندا وه‌اڵمی بۆ ده‌نێرێت ك ه "به‌سیفه‌ت ی رۆژنامه‌نوس". س���ادات ده‌ڵێت "مه‌گ���ه‌ر له‌بیری چوه كه من خانه‌نش���ینم كردوه؟" .هه‌یكه‌ل وه‌اڵم ی بۆ ده‌نرێته‌وه ك ه "ئه‌و ده‌توانێت من له‌پۆسته‌كه‌م خانه‌نشین بكات ،به‌اڵم هه‌رگیز ناتوانێت له‌پیشه‌كه‌م خانه‌نشینم بكات". هه‌یك���ه‌ل به‌حوكم���ی په‌یوه‌ندیی��� ه چڕ‌وپڕه‌كانی پیاو ی ئه‌ركه قورس���ه‌كان ب���و ،ته‌نانه‌ت زۆرجار س���ه‌رۆك‌و ش���او س���ه‌ركرده‌كانی ع���ه‌ره‌ب ئیش���یان
تێیده‌ك���ه‌وت ،رۆژنامه‌نوس���ی لوبنانی "مس���ته‌فا ناسر" ئاماژه بهوه ده‌كات ك ه له‌ناوه‌ڕاستی ده‌یه ی 1990دا كاتێك له‌گه ڵ هه‌یكه‌ل رێككه‌وتون له‌س���ه‌ر پێشكه‌ش كردن���ی به‌رنامه‌یه‌ك���ی گفتوگۆكردن بۆ كه‌ناڵێك���ی لوبنانی‌‌و یه‌كه‌م كه‌س���یش "هاشمی ره‌فسنجانی" سه‌رۆك ی ئه‌وكات ی ئێران بوه ،ده‌ڵێت "وا بڕیار بو هه‌یكه‌ل له‌قاهیره‌و‌ه بگاته فڕۆكه‌خانه ی به‌یروت بۆ ئهوه ی به‌ره‌و تاران به‌ڕێبكه‌وین ،به‌اڵم كه‌مێك دواكه‌وت ،كه گه‌یشت ،ده‌رباره ی هۆكاری دواكه‌وتنه‌كه ی وتی :پێش ئهوه ی بێ���م ،وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی میس���ر عه‌مرو موس���ا داوای كرد پێك���هوه نان بخۆین به‌اڵم پێم���وت به‌ه���ۆی پابه‌ندبونمه‌و‌ه به‌واده‌ی گه‌ش���تكردن بۆ تاران ناتوانم، هه‌ستمكرد سه‌یر ی لێدێت ك ه من ده‌چم به‌ره‌و ئێران ،ماوه‌یه‌كی كورت ی نه‌خایاند كه ئیبراهیم نافیع وه‌ك سه‌رنوس���ه‌ر ی ئه‌ه���رام په‌یوه‌ندی پێوه‌ك���ردم‌و تكا ی لێكردم‌و وتی په‌یوه‌ندییه‌ك به‌س���ه‌رۆك موباره‌كه‌و‌ه بكه‌م ره‌نگ ه په‌یامێكت پێدا بنێرێ���ت ،گوێم پێنه‌دا .ه���ه‌ر دوای ئه‌و ئوس���امه باز راوێژكاری سه‌رۆكی میسر بۆ هه‌مان مه‌به‌س���ت په‌یوه‌ن���دی پێوه كردم ،وه‌اڵمم نه‌رێنی بو ،زۆر ی نه‌خایاند
س���ه‌رۆك موب���اره‌ك خ���ۆی په‌یوه‌ند ی پێوه‌كردم ،ئه‌وكات هیچم به‌ده‌س���تهوه نه‌ماو بڕیارم دا داواك���هی قبو ڵ بك هم‌و نامه‌یه‌ك���ی زاره‌ك ی ئه‌و به‌ره‌فس���نجان ی بگه‌یه‌نم. له‌و به‌رنام ه ته‌له‌فزیۆنییه‌ی هه‌یكه‌لدا، دوای ره‌فس���نجان ی كه‌س��� ی دوه‌م ب���ۆ گفتوگۆكردن "حافز ئه‌سه‌د" ده‌بێت ،ك ه هه‌یكه‌ل ده‌چێته دیمه‌شق ،به‌هه‌مانشێو‌ه په‌یامێك���ی ب���ۆ ئیس���رائیلییه‌كان پێدا ده‌نێرێت. هه‌یكه‌ل كه به‌شۆڕشی ئێران سه‌رسام بو ،رێزێكی زۆری بۆ حه‌سه‌ن نه‌سرواڵ ی س���ه‌ركرده‌ی حزب���واڵی لوبن���ان هه‌بو، له‌گه‌رم���هی ئه‌م ملمالنێیانه‌ی س���وننه‌و ش���یعه‌دا ك��� ه باڵی به‌س���ه‌ر ناوچه‌كه‌دا كێش���اوه ،ئه‌و ده‌یوت "س���وننه‌و شیع ه ناچێ���ت به‌مێش���كما ،من پش���تیوان ی حه‌سه‌ن نه‌سرواڵم". ته‌نانه‌ت س���اڵ ی ،2000كاتێك كه بۆ یه‌كه‌مجار چاو ی به‌حه‌س���ه‌ن نه‌س���رواڵ ده‌كه‌وێ���ت له‌به‌ی���روت ،له‌كات��� ی چون ه نوسینگه‌كه‌یدا ،له‌به‌رده‌میدا ده‌وه‌ستێت‌و ده‌ڵێت "گوێبگره سه‌ید ،ده‌زانی زۆرێك له‌س���ه‌ركرده‌كانی جیهان له‌ئه‌مه‌ریكاو‌ه بگره تا چی���نو ئه‌وروپ���او ئه‌فه‌ریقیا‌و
جیهانی عه‌ره‌بی‌‌و ئیسالمی ،هه‌ر هه‌مویان له‌سه‌ره‌وه بۆ خواره‌و‌ه سه‌یریان ده‌كه‌م، ته‌نها تۆیت له‌نێو ئه‌و س���ه‌ركردانه‌دا ك ه له‌خواره‌و‌ه بۆ سه‌ره‌و‌ه لێت ده‌ڕوانم". به‌ال ی هه‌یكه‌له‌وه ،ئه‌گه‌ر ی دابه‌شكردن ی سوریا‌و عێراق كاره‌ساتێك ی گهوره بون، ئه‌و كورد ی له‌عێراقدا بۆ جێبه‌جێكردن ی ئه‌و پڕۆژه‌ی دابه‌ش���كردن ه به‌گه‌وره‌ترین گرفت ده‌زان���ی ،به‌بڕوا ی هه‌یكه‌ل "كورد ده‌ست هه‌ڵناگرن له‌پێكهێنانی ده‌وڵه‌ت ی سه‌ربه‌خۆی خۆیان" ،ئامۆژگار ی عه‌ره‌ب ی ده‌ك���رد كه "باش وای��� ه ئه‌مان لێگه‌ڕێن ده‌وڵه‌تی خۆی���ان پێكبهێنن‌و ئه‌وانی تر (توركیاو ئێران) دژایه‌تیان بكه‌ن". هه‌رچه‌ن���ده هه‌یكه‌ل هاوڕێ��� ی گیان ی به‌گیان��� ی عه‌بدولناس���ر بو ،ب���ه‌اڵم زۆر ئه‌رستۆكراتیانه ژیا ،جه‌مال عه‌بدولناسر له‌خواردن‌و م���اڵ‌‌و جلوبه‌رگیش���دا زۆر س���اده‌و س���اكار ب���و ،ب���ه‌اڵم هه‌یكه‌ل ئاره‌زوی په‌س���ه‌ندكراو ی ڤێال ی دڵڕفێن ی كه‌ن���ار ده‌ریا‌و یاری گۆل���ف‌و خواردن ی به‌ت���ام‌و پۆش���اكی ماركه ی كه‌ش���خه‌و چروت���ی گرانبه‌های كوبی ب���و ،عومه‌ر ته‌لمه‌سانی مورشید ی ئیخوان له‌ده‌یه ی 1970دا ،هه‌یكه‌ل���ی به"ده‌وڵه‌مه‌ندترین سۆشیالیستخوازی میسر" ناوبرد.
6
ئابوری
) )517سێشه‌مم ه 2016/2/23
"قازانجی مانگانه‌یان 400ملیۆن دۆالره" كۆڕه‌ك‌و ئاسیاسێڵ‌و زه‌ین هێلكه‌كه‌یان بۆ بهغداو ریقنه‌كه‌یان بۆ كوردستانه ته به‌بیان���وی زۆری ورده‌كاری ئه‌وبابه ئام���اده نه‌بو قس��� ه له‌س���ه‌ر داهاتو خه‌رجیه‌كان���ی كۆمپانیای ئاسیاس���ێڵ بكات‌و وه‌اڵمی ئه‌و گومان ه بداتهوه ك ه له‌سه‌ر كۆمپانیاكانی مۆبایل هه‌یه.
ئا:وریا حسێن كۆمپانیاكانی مۆبایل له‌سه‌ر گیرفانی هاواڵتیانی هه‌رێمی كوردستان مانگان ه ملیۆنه‌ها دینار قازانج ده‌كه‌ن بێ ئه‌وه‌ی هیچ جۆره سودێك به‌خه‌زێنه‌ی ت بگه‌یه‌نن ،ئه‌وه‌ش له‌كاتێكدای ه ده‌وڵه ئه‌و كۆمپانیانه به‌پێی وته‌ی خۆیان "سودی زۆریان بۆ هاواڵتیانی هه‌رێمی كوردستان هه‌یه". عوم���ه‌ر عینایه‌ت س���ه‌رۆكی لیژنه‌ی ش���اره‌وانی‌‌و خزمه‌تگوزاریه‌كان���ی گواس���تنه‌وه‌و گه‌یاندن‌و گه‌ش���توگوزار دوای لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك���ی ورد ب���ۆی ده‌ركه‌وت���وه داهات���ی كۆمپانیاكان���ی په‌یوه‌ندی له‌ن���ه‌وت گرنگتره ،ده‌ڵێت "فرۆش���ی ته‌نه���ا س���ێ كۆمپانی���ای مۆبایلی (ئاسیاس���ێڵ‌و كۆڕه‌ك‌و زه‌ین) مانگان ه زیاتر ل��� ه 600ملیۆن دۆالره‌و قازانجه‌كه‌ش���یان خۆی ل ه 400ملیۆن دۆالر زیاتر ده‌دات". ئێس���تا جگ��� ه له‌كۆمپانیاكان���ی ئینته‌رنێ���تو چه‌ن���د كۆمپانیایەكی تر بواری په‌یوه‌ندی سێ گهوره كۆمپانیای ب���واری په‌یوه‌ندی بێت���ه‌ل _ مۆبایل (كۆڕه‌ك‌و ئاسیاس���ێڵ‌و زه‌ی���ن) هه‌ی ه كه به‌ملیۆنه‌ها به‌شداربویان له‌هه‌رێمی كوردس���تان‌و عێراق هه‌ی���ه ،جاران ك ه دۆخی ئابوری باشبو كه‌متر قس ه له‌سه‌ر ئ���ه‌م كۆمپانیان ه ده‌كرا به‌اڵم ئێس���تا ك ه حكومه‌ت ب���اری الربوه‌و خه‌ڵكیش پاره‌ی پێنه‌ماو‌ه هه‌موان چاویان له‌سه‌ر ئه‌و داهاته‌یه ئه‌م كۆمپانیان ه ده‌ستیان ده‌كه‌وێ���ت چونك���ه "داهاتێكی باش‌و
حكومه‌ت���ی هه‌رێم���ی كوردس���تان قازانجێك���ی ك���ه‌م له‌كۆمپانیاكان���ی په‌یوه‌ن���دی ده‌كات ،به‌جۆرێك ئه‌گه‌ر كه‌مێ���ك داه���ات له‌باج‌و ڕس���وماتی گرێبه‌س���تی كۆمپانی���اكان وه‌ربگرێت له‌ئاسیاس���ێڵ‌و ك���ۆڕه‌ك‌و زه‌ی���ن هیچ داهاتێك���ی ده‌س���تناكه‌وێت به‌وپێیه‌ی ئه‌وان گرێبه‌ستیان له‌عێراق ههیهو باج به‌وان ده‌ده‌ن ئه‌وه‌ش "هیچ س���ودێكی بۆ هه‌رێم نیه". به‌کارهێنه‌رێکی مۆبایل له‌کوردستان بێمه‌ترسیه" به‌ڕای عومه‌ر عینایه‌ت. ئه‌و جه‌خت له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌شده‌كاته‌و‌ه حكوم���ه‌ت به‌ه���ۆی ئ���هوهی خه‌م���ی كۆمپانیا حیزبیه‌كانی بوه نهیتوانیوه بۆخۆی كۆمپانیای ب���واری په‌یوه‌ندی دابنێت یان النیكه‌م له‌ئێس���تا پشكی هه‌بێت له‌و كۆمپانیانه بۆئه‌وه‌ی داهاتی ده‌س���تكه‌وێت ،ده‌ڵێ���ت "نابێت چیدی په‌رله‌مان‌و حكوم���ه‌ت ڕێگ ه به‌و دۆخ ه بدات ده‌بێت به‌گرێبه‌سته‌كان بچنه‌وه‌و حكومه‌ت پش���كی خ���ۆی هه‌بێت له‌و كۆمپانیانه‌دا". كۆمپانیای كۆڕه‌ك تیلیكۆم پێیوای ه كارك���ردن له‌ب���واری په‌یوه‌ندی���ه‌كان
خه‌رجیه‌ك���ی زۆرو ورده‌كاریه‌كی زۆری ده‌وێت ،ئاسیاسێڵیش هیچ ورده‌كاریه‌ك نادات‌و ئاماده‌نیه قس ه له‌باره‌ی داهاتو خه‌رجیه‌كانه‌و‌ه بكات. ڕێبوار مس���ته‌فا به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری لقی س���لێمانی كۆمپانیای كۆڕه‌ك تیلیكۆم باس���ی ئ���ه‌وه‌ده‌كات ئاس���ان نیی��� ه ئ���هوهی ده‌س���تمان ده‌كه‌وێ���ت بڵێین داهات ه چونك ه ئ���هو ئامێرانه‌ی كاریان پێده‌كه‌ین له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت ده‌هێنرێت‌و ئه‌و كه‌سانه‌شی كارمان له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن كه‌سانی پڕۆفیشناڵن‌و لهدهرهوه هاتون، هاوكات نمونه‌یه‌ك بۆ په‌یامنێری ئاوێن ه ده‌هێنێته‌وه باس���ی ئه‌وه‌ده‌كات "ته‌نها گۆڕینی سیس���تمی 2جی بۆ س���ریجی
150ملیۆن دۆالری تێچوه ،ئه‌م ه جگ ه له‌وه‌ی به‌رده‌وام پێویستمان به‌ئامێری ن���وێ هه‌ی���ه ك���ه هیچی���ان له‌ناوخۆ ده‌ستناكه‌ون". به‌ڕێوه‌به‌ری لقی سلێمانی كۆمپانیای ك���ۆڕه‌ك تیلیك���ۆم له‌باره‌ی پش���كی حكومه‌ت له‌كۆمپانیای كۆڕه‌ك تیلیكۆم باس���ی ئ���ه‌وه‌ده‌كات "ك���ۆڕه‌ك هیچ پشكێكی حكومه‌تی تێدانیه". كۆمپانی���ای ئاسیاس���ێڵیش ك��� ه په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی كوردستان به‌خاوه‌ن پشكی ئه‌و قازانج ه گه‌وره‌یه‌ی ده‌زانێت ئه‌و سێ كۆمپانیای ه له‌عێراق‌و هه‌رێمی كوردستان ده‌س���تیان ده‌كه‌وێت خۆی له‌قه‌ره‌ی ئه‌و بابه‌ته نادات ،بۆیه له‌كاتی گفتوگ���ۆ له‌گه‌ڵ په‌یامنێ���ری ئاوێنه‌دا
ئومێد محمه‌دساڵح وته‌بێژی وه‌زاره‌تی گواس���تنه‌وه‌و گه‌یان���دن هه‌رچه‌ن���ده جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ده‌كاته‌و‌ه ئه‌و باج‌و ڕسوماته‌ی له‌كۆمپانیاكانی ئینته‌رنێت وه‌رده‌گیرێت داهاته بۆ ده‌وڵه‌ت ،به‌اڵم ئهوه بۆ ئاوێنه باس ده‌كات "كه ئه‌وان هی���چ په‌یوه‌ندیه‌كیان به‌ئاسیاس���ێڵ‌و كۆڕه‌كه‌وه نیه‌و باج له‌وان وه‌رناگرن". وته‌بێ���ژی وه‌زاره‌تی گواس���تنه‌وه‌و گه‌یاندن جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ده‌كاته‌و‌ه حكومه‌ت���ی هه‌رێمی كوردس���تان هیچ س���ودێك له‌ئاسیاس���ێڵ‌و ك���ۆڕه‌ك وه‌رناگرێت "ئه‌وان گرێبه‌ستیان له‌گه‌ڵ به‌غداد ههیهو حكومه‌تی هه‌رێم س���ود له‌داهاتیان وه‌رناگرێت". كۆمپانی���ای كۆڕه‌ك‌و ئاسیاس���ێڵ، وه‌ك���و دو كۆمپانیای دای���ك له‌بواری په‌یوه‌ندی مۆبایل له‌هه‌رێمی كوردستان
ئاسان نیه ئه‌وه‌ی ده‌ستمان ده‌كه‌وێت بڵێین داهاته چونكه ئه‌و ئامێرانه‌ی كاریان پێده‌كه‌ین له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت ده‌هێنرێت‌و ئه‌و كه‌سانه‌شی كارمان له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن كه‌سانی پڕۆفیشناڵن‌و لهدهرهوه هاتون هه‌رچه‌ن���د له‌ئێس���تادا داش���كاندنیان زۆركردوه به‌ه���ۆی قه‌یرانی داراییه‌وه‌و ده‌ڵێن س���ود به‌هاواڵتی���ان ده‌گه‌یه‌نن، ب���ه‌اڵم عوم���ه‌ر عینای���ه‌ت س���ه‌رۆكی ی شاره‌وانی‌‌و لیژنه‌ی خزمه‌تگوزاریه‌كان گواس���تنه‌وه‌و گه‌یاندن‌و گه‌شتوگوزاری په‌رله‌مان���ی كوردس���تان چاوه‌ڕوان���ی گه‌وره‌تری ل���هو دو كۆمپانیای ه ههبوه ده‌ڵێ���ت "چاوه‌ڕوانبوین ئه‌وان موچه‌ی چه‌ند مانگێكی هه‌رێم دابین بكه‌ن".
خه‌سره‌و كه‌مال بریكاری وه‌زیری شاره‌وانی: گله‌یی زۆرم له‌وه‌زاره‌تی شاره‌وانی ههیهو له‌كاتی خۆیدا باسیان ده‌كه‌م ئا :وریا خه‌سره‌و كه‌مال بریكاری وه‌زیری شاره‌وانی له‌م دیداره‌ی ئاوێنه‌دا باس له‌كاریگه‌ریه خراپه‌كانی وه‌ستانی پڕۆژه‌كانی شاره‌وانی ده‌كات ،هاوكات بێئاگایی خۆیی ده‌رده‌بڕێت له‌چۆنیه‌تی ئه‌و هه‌ڵمه‌ته‌ی وه‌زیری شاره‌وانی ڕایگه‌یاندبو و به‌هه‌ڵمه‌تێكی نازانستی‌و پڕ له‌هه‌ڵه وه‌سفی ده‌كات ،هاوكات هۆشداری ئه‌وه‌شده‌دات "هاوین قه‌یرانی ئاو سه‌رهه‌ڵده‌دات". ئاوێن���ه :ئ���هوهی ئێ���وه ئ���اگادارن پرۆژه‌كانی وه‌زاره‌تی شاره‌وانی تاچه‌ند وه‌ستاون؟ خه‌سره‌و كه‌مال :به‌ژماره زۆره ،به‌اڵم وه‌س���تان جیایه‌و كۆتایهێن���ان جیایه، چونكه ئێمه به‌پێی ڕێنمایی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران نوسراوێكمان گشتاندوه به‌سه‌ر سه‌رجه‌م داموده‌زگاكانی خۆمان كه ئه‌و به‌ڵێنده‌رانه‌ی ده‌یانه‌وێت له‌پڕۆژه‌كانیان به‌رده‌وام نه‌بن ئازادن ،ته‌نها 8به‌ڵێنده‌ر وه‌اڵم���ی ئێمه‌ی دایه‌وه ك���ه به‌رده‌وامی ن���اده‌ن به‌كارك���ردن له‌پڕۆژه‌كانیان به‌و پێیه بێت ئه‌وانیتر به‌رده‌وام ده‌بن. ئاوێنه :بۆ ساڵی 2015چه‌ند پڕۆژه‌تان ههبوه؟ خه‌س���ره‌و كه‌م���ال 2105 :هی���چ پڕۆژه‌یه‌كم���ان نه‌بوه ،پ���ڕۆژه‌كان هی س���اڵی 2012و 2013ب���ون ،به‌ه���ۆی قه‌یرانی داراییه‌وه س���اڵی 2014و 2015 هیچ پرۆژه‌یه‌كمان نه‌بوه. ئاوێنه :ئه‌ی دۆخی خزمه‌تگوزارییه‌كان به‌كوێ ده‌گات؟ خه‌س���ره‌و كه‌مال :خزمه‌تگوزاریه‌كان جیاوازیی���ان هه‌ی���ه ،هه‌ندێكیان خێران وه‌كو ئاو خاوێنكردنه‌وه ئه‌وانه به‌ردوامن هه‌رچه‌ن���ده وه‌ك���و پێویس���تو له‌كاتی خۆیدانیه به‌اڵم هه‌رچۆنێك بێت پاره‌یان ب���ۆ ته‌رخانده‌كرێت ،ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌ی زۆر كێشه‌یه به‌المانه‌وه دابه‌شكردن‌و پێدانی ئ���اوه له‌وه‌دا كێش���هی زۆرم���ان هه‌یه چونكه پڕۆژه‌كانمان پێویستی به‌مادده‌ی
ئه‌و پرۆسه‌یه‌ی وه‌زاره‌تی شاره‌وانی رایگه‌یاند هه‌ڵه‌ی زۆری تێدایه‌و زانستی نییه پاكک���ه‌ره‌وه له‌كل���ۆرو مادده‌كانیت���رو چاككردنه‌وه هه‌یه تاكو ئێستا پاره‌ی بۆ ته‌رخان نه‌كراوه هه‌ندێك له‌وێستگه‌كان پێویستیان به‌گه‌ش���ه‌پێدان‌و فراوانكردن هه‌ی���ه ،ه���ه‌ر بۆنمونه پ���ڕۆژه‌ی ئاوی سلێمانی _دوكان توانای به‌رهه‌مهێنانی ئاوی 12هه‌زار مه‌ت���ر موكه‌عه‌به به‌اڵم له‌س���اڵی پ���اره‌وه نی���وه‌ی تواناك���هی كارده‌كات كه 6هه‌زار مه‌تر موكه‌عه‌به. ئاوێنه :ئه‌ی باش���ه ئه‌م دۆخه به‌كوێ ده‌گات ،ته‌سه‌ور ناكه‌یت پڕۆژه‌كانی ئاو توشی وه‌ستان بن؟ خه‌س���ره‌و كه‌م���ال :پڕۆژه‌كان���ی ئاو ناوه‌س���تن ب���ه‌اڵم به‌رهه‌مه‌ك���هی زۆر كه‌مده‌كات ،به‌رهه‌مهێنانی ئاو له‌وه‌رزی هاوین زۆر كه‌مده‌كات ئه‌گه‌ر ئه‌و پاره‌یه‌ی داوامانك���ردوه دابین نەبێ كێش���ه‌یه‌كی گ���ه‌وره ڕوبه‌ڕوم���ان ده‌بێت���هوه ،بۆیه ئه‌گه‌ر له‌ئێس���تاوه ئه‌وه‌ی داوامانكردوه به‌ده‌ممانه‌وه نه‌ی���ه‌ن قه‌یرانێكی گهوره كه ئاوه سه‌رهه‌ڵده‌دات. ئاوێن���ه :ش���اره‌وانی چه‌ن���د پاره‌ی له‌به‌رده‌سته؟ خه‌س���ره‌و كه‌م���ال :هی���چ پاره‌یه‌كی له‌به‌رده‌س���ت نیه ،هه‌م���و وه‌زاره‌ته‌كان
خه‌سره‌و كه‌مال پاره‌ی���ان له‌به‌رده‌س���تنیه به‌ڵكو به‌پێی پێویستیه‌كان پاره دابینده‌كرێت ،وه‌كو ئاگادارن ئێس���تا بودجه‌ی به‌كاربردنیش بۆ 30%كه‌مكراوه‌ته‌وه ئه‌وه‌ش كاریگه‌ری له‌سه‌ر خزمه‌تگوزاریه‌كانی ئێمه ده‌بێت، ئێم���ه له‌هه‌وڵداین بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و ڕێژه‌یه زیادبكه‌ی���ن چونكه كاریگه‌ری بۆ س���ه‌ر هاواڵتیان ده‌بێت. ئاوێن���ه :وه‌ك���و به‌رپرس���ێكی بااڵی ش���اره‌وانی تۆ چی به‌مه‌ترسی ده‌زانیت له‌ئێستادا؟ خه‌سره‌و كه‌مال :ئاو ،وه‌كو وه‌زاره‌ت، شه‌خسیه‌ن ئه‌وه‌ی به‌المه‌وه گرنگه ئاوه چونكه شتێكی ژیانیه به‌الی خه‌ڵكه‌وه، ئه‌گه‌ر ته‌خسیسات نه‌بێت ئه‌وا كێشه‌ی گ���ه‌وره ب���ۆ خه‌ڵ���ك دورس���تده‌كات، خزمه‌تگوزاریه‌كانی پاككردنه‌وه‌و ئه‌وانیتر به‌رده‌وامده‌بن ،به‌اڵم ئاو ناتوانیت ڕۆژێك دوڕۆژ له‌خه‌ڵكی ببڕیت ،بۆیه به‌المانه‌وه گرنگه ئه‌و كێشه‌یه چاره‌سه‌ربێت. ئاوێنه :به‌حكومی ئه‌وه‌ی ئه‌زمونێكی زۆرت هه‌ی���ه ،ئ���ه‌م دۆخ���هو به‌تایبه‌ت وه‌س���تانی پ���رۆژه‌كان ،چ زیانێكی به
ژێرخان���ی ئابوری هه‌رێمی كوردس���تان گه‌یاندوه؟ خه‌س���ره‌و كه‌م���ال :ئ���ه‌م قه‌یران���ه كاریگه‌ریه‌ك���ی خراپی دروس���تكردوه، ش���اره‌وانی هه‌ر خزمه‌تگوزای نیه به‌ڵكو دابینكردن���ی هه‌لی كارو دروس���تكردنی پڕۆژه‌یه ئ���ه‌وه‌ش وات���ای چاالككردنی گ���ه‌ڕی ئابوریه ،ئه‌مه چه‌ن���د بڕگه‌یه‌كه كه یه‌كێكیان وه‌ستا قۆناغه‌كانی تریش ڕاسته‌وخۆ ده‌وه‌ستێت ،ئه‌گه‌ر هه‌لی كار ی���ان زه‌وی بۆ پرۆژه‌و پیش���ه‌وه‌ره‌كان دابین نه‌كرا ئه‌وا قه‌یران دروست ده‌بێت ئ���ه‌وه‌ش واده‌كات س���وڕی س���ه‌رمایه بوه‌س���تێت ئه‌وه‌ش كاریگ���ه‌ری ده‌كاته سه‌ر كۆی س���ێكته‌ره‌كانی تر له‌وانه‌ش وه‌به‌رهێنان. ئاوێنه :ئه‌مس���اڵ هی���چ زه‌ویتان بۆ پڕۆژه‌كانی وه‌به‌رهێنان ته‌رخانكردوه؟ خه‌س���ره‌و كه‌م���ال :ئه‌و پرۆس���ه‌یه ڕاوه‌ستاوه ،چونكه قه‌یرانه‌كه كاریگه‌ری كردوه‌ته سه‌ر ئه‌وانیش. ئاوێنه :ئێس���تا پڕۆژه‌ی���ه‌ك به‌ناوی دابه‌ش���كردنی زه‌وی ب���ۆ چاره‌س���ه‌ری كێشه‌ی نیش���ته‌جێبون هه‌یه ،ڕوانگه‌ی تۆ چیه؟
خه‌سره‌و كه‌مال :هه‌مو شتێك ده‌بێت له‌ڕوانگه‌یه‌كی زانس���تیه‌وه كاری له‌سه‌ر بكه‌یت ،هه‌رچه‌ند من ئاگادارنیم‌و پرسم پێنهكراوه به‌اڵم ئه‌وه‌ی به‌رگوێم كهوتوه هه‌ڵه‌ی زۆری تیایه‌و به‌شێوه‌ی زانستی بۆی نه‌چون. ئاوێنه :هه‌ڵه‌كان له‌چیدان؟ خه‌سره‌و كه‌مال :ئهوه له‌من مه‌پرسن، له‌به‌ڕێ���ز وه‌زیرو به‌رپ���رس هه‌یه له‌وان بپرسن. ئاوێن���ه :گله‌یت���ان لێده‌كرێ���ت وه‌كو وه‌زاره‌تی شاره‌وانی به‌تایبه‌ت له‌سلێمانی زه‌وی دابه‌ش ناكه‌ن بۆ چاره‌س���ه‌كردنی قه‌یرانی كرێنشینی؟ خه‌س���ره‌و كه‌مال :ئه‌وه‌ی من باوه‌ڕم پێی هه‌یه ده‌بێت زه‌وی دابه‌ش���بكرێت بۆچاره‌سه‌ری كێش���هی نیشته‌جێبون، واته بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی به‌ڕاستی كێشه‌ی نیشته‌جێبونیان هه‌یه س���ودمه‌ندنه‌بون نه‌ك بۆ مه‌به‌س���تی تر ،بۆ چاره‌سه‌ری كێش���هی نیش���ته‌جێبون حكوم���ه‌ت ئه‌ركیه‌تی شوێنی نیش���ته‌جێبون بدات به‌و كه‌س���انه‌ی كه كرێچین‌و س���ودمه‌ند نه‌ب���ون به‌جۆرێك ئه‌و ش���وێنه ده‌بێت گونجاوبێ���ت بۆ ژیان نه‌ك به ده‌س���اڵی ت���ر خزمه‌تگوزاری نه‌گاتێ ئه‌و كه‌س���ه ناچاربێت پاش دو ڕۆژو له‌تێك به‌دوفلس بیفرۆشێته‌وه. ئاوێنه :باسی ئه‌وه‌ده‌كرێت له‌سلێمانی زه‌وی نه‌ماوه بۆ ئیفرازكردن؟ خه‌س���ره‌و كه‌مال :زه‌وی هه‌یه ،به‌اڵم زه‌وی ته‌خس���یس كراوه بۆ مه‌به‌س���تی تر. ئاوێنه :بۆ مه‌به‌ستی چی؟ خه‌س���ره‌و كه‌مال :زه‌وی دابهشكراوه بۆ وه‌به‌رهێنان‌‌و یه‌كه‌ی نیش���ته‌جێبون، چونكه سیاس���ه‌تی حكومه‌ت 10س���اڵه ئه‌وه‌ی���ه زه‌وی داب���ه‌ش ن���ه‌كات به‌ره‌و نیش���ته‌جێی س���تونی بڕوات به‌پڕۆژه‌ی جیاجی���ا ب���ۆ كه‌مده‌رامه‌ت���ان‌و خاوه‌ن ده‌خل���ی مامناوه‌ن���د ،پاش ده س���اڵ له‌وه‌ده‌چێ���ت حكوم���ه‌ت په‌ش���یمان بوبێته‌وه‌و سیاسه‌ته‌كه‌ی گۆڕیبێت ئیستا بیه‌وێت به‌شێوازی تر زه‌وی دابینبكات.
ئاوێن����ه :بابه‌تێك����ی ت����ر زۆر گرنگ ه ئه‌وه‌ی����ه ،تاچه‌ن����د هه‌رێ����م ل����ه‌ڕوی گه‌شتیاریه‌وه زیانی پێگه‌یشتوه؟ خه‌سره‌و كه‌مال :گه‌شتوگوزار له‌هه‌مو دنیا په‌یوه‌ندی به‌دۆخی ئابوریو سیاسی ئ����هو ناوچه‌وه‌ی����ه هه‌ی����ه ڕویتێده‌كات، گه‌ش����تیاره‌كان جیاوازیان هه‌یه ،هه‌یه تێپه‌ڕئه‌بێ����ت بۆ خ����وارو ناوه‌ڕاس����تی عێراق هه‌یش����ه پاره‌ی كه‌مه‌و ناتوانێت بچێت����ه ده‌ره‌وه‌ی واڵت‌و دێته هه‌رێمی كوردس����تان ،ب����ه‌اڵم گه‌ش����تیار ئه‌وه‌ی ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵته‌وه دێت پێویس����تی به‌خزمه‌تگوزاری����ه گه‌ش����تیاریه‌كان هه‌ی����ه سروش����تی واڵتی ئێم����ه ئه‌وه‌ی تیاهه‌ڵنه‌كه‌وت����وه ئ����هوه په‌یوه‌ندی به به‌های كۆمه‌اڵیه‌تی واڵتانه‌وه هه‌یه الی ئێمه قه‌ت ئهوه دروس����ت نابێت ،بۆیه ده‌مێنێته‌وه داهاتی ئه‌و گه‌ش����تیارانه‌ی له‌ش����وێنه گه‌ش����تیاره‌كان كارده‌كه‌ن، به‌دڵنیای����هوه به‌ش����ێكی كه‌م س����ودی لێوه‌رده‌گرن ،سیاسه‌تی گه‌شتوگوزاری زۆر ه����ۆكار هه‌یه بۆ سه‌رخس����تنی یان شكستپێهێنانی تائێس����تا هۆكاره‌كانی س����ه‌ركه‌وتنی كه‌رتی گه‌ش����توگوزاری گه‌اڵڵه‌نه‌بوه. ئاوێنه :پێم خۆش����ه له‌سه‌ر كاروباری وه‌زاره‌ت یه‌ك دو پرسیار بكه‌م ،یه‌كه‌م ئ����هوهی وه‌زی����ری ش����اره‌وانی ده‌ڵێن تاكڕه‌وانه‌و حیزبیانه مامه‌ڵه ده‌كات؟ خه‌س����ره‌و كه‌مال :پێم خۆش����ه ئه‌و پرسیاره له‌وه‌زیر بكه‌ن ،من وەاڵمی ئه‌و پرس����یاره ناده‌مه‌وه چونكه به‌نه‌وعێكی تر لێكده‌درێته‌وه. ئاوێن����ه :تاچه‌ن����د تۆ گرفت����ت هه‌یه له‌گه‌ڵ وه‌زیردا؟ خه‌س����ره‌و كه‌مال :پێمخۆشه له‌گه‌ڵ وه‌زیر قسه‌بكه‌ن ،چونكه ئه‌و ده‌زگاكانی ڕاگه‌یان����دن زوزو به‌س����ه‌رده‌كاته‌وه‌و ده‌توانن ئه‌و پرسیاره له‌خۆی بكه‌ن. ئاوێن����ه :گله‌یه‌كانت چین له‌وه‌زاره‌تی شاره‌وانی؟ خه‌س����ره‌و كه‌م����ال :گله‌ی����ی زۆرم له‌وه‌زاره‌ت����ی ش����اره‌وانی ههیهو له‌كاتی خۆیدا باسیان ده‌كه‌م.
تایبه‌ت
) )517سێشه‌ممه 2016/2/23
9
توێژه‌رێك له‌ده‌زگای هارڤارد كێنێدی :نرخی نه‌وت به‌رز نه‌بێته‌وه‌و گه‌نده‌ڵی بنه‌بڕ نه‌كرێت
دورنی ه دوا ی كۆتایهاتن ی داعش ،له‌عێراقدا به‌زوی ی داعشێكی تر به‌رهه‌مبێته‌وه ئا :محه‌مه‌د حسێن ڤێرا میرۆنۆڤا ،توێژه‌ره له‌سه‌نته‌ری بیلفۆر -به‌شی ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تی- له‌ده‌زگای هارڤارد كێنێدی كه سه‌نته‌رێكی لێكۆڵینه‌وه‌ی سه‌ر به‌زانكۆی هارڤارده، هاوكات پسپۆڕی گروپه چه‌كداره‌كانه بهگشتیو چه‌ند ساڵێكه كار له‌سه‌ر گروپه‌كانی سوریا‌و داعش ده‌كات به‌تایبه‌تی. له‌فۆرین پۆلیسی‌و واشنتۆن پۆست وتاره‌كانی باڵوده‌كاته‌وه ،له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "له‌راستیدا ناتوانرێت پێشبینی به‌خێرایی تێكشكاندنی داعش له‌سوریا بكرێت چونكه واڵته‌كه بوه‌ته شوێنی ژماره‌یه‌كی یه‌كجار زۆر ئه‌كته‌ر‌و بڕێكی زۆر به‌ریه‌ككه‌وتن". ئاوێنه :ئێستا توانای سه‌ربازی داعش چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت له‌س���وریا‌و عێراق؟ پێتوای ه ئێس���تا داعش له‌فراوانگیری وه‌س���تاوه یان ئاماده‌كاری بۆ ش���ه‌پۆلێكی تری هێرشه‌كانی ڤێرا میرۆنۆڤا له‌جه‌له‌وال ده‌كات ب���ۆ زیادكردن���ی ناوچه‌كان���ی ژێ���ر به‌گشتی چۆنه؟ ته‌نها پاره‌یان نیه بۆ موچه‌ی كۆنترۆڵی؟ ڤێرا :ئه‌مه پرسیارێكی دو الیه‌نه‌یه .به‌گشتی چه‌كداره‌كانیان یان له‌بواره‌كانی تریش���دا هه‌ر سوپاس بۆ هێرشه ئاس���مانیه‌كانی ئه‌مریكاو توشی بێ پاره‌یی‌‌و ده‌ستكورتی بون؟ ڤێ���را :دوای ئ���هوهی س���هرچاوه داراییه س���ه‌ركه‌وتنی هێزه ك���وردیو عێراقه‌كان كه داعش���ی ته‌واو الوازك���ردوه له‌س���ه‌رزه‌مینی س���ه‌ره‌كیه‌كانی وێران بو ،له‌ئێس���تادا داعش شه‌ڕه‌كاندا .جگه له‌مه‌ش ئێستا داعش پاره‌ی كێش���ه‌یه‌كی گه‌وره‌ی دارایی هه‌یه .پێش���تر نه‌ماوه موچه‌ی چه‌كداره‌كانی خۆی بدات .زۆر له‌سوریا داعش ته‌نها گروپ بو چه‌كداره‌كانی كه‌س هه‌بون له‌سوریا ته‌نها له‌به‌ر ئه‌م موچه‌یه موچه‌ی ب���اش‌و مۆبای���ل‌و ئۆتۆمبێلی مۆدێل گروپه شه‌ڕكه‌ره‌كانی تریان جێهێشت‌و چونه به‌رزی���ان هه‌ب���و .ئێس���تا به‌پێ���ی هه‌ندێك ناو داعش���هوه ،ئێس���تا زۆر چه‌كداریان له‌به‌ر راپۆرت داع���ش خواردنی چه‌كداره‌كانیش���ی ئه‌م بێ پاره‌ییه داعش���یان جێهێش���ت .به‌اڵم كه‌مكردۆت���هوه .ئه‌م���ه په‌ره‌س���ه‌ندنێكی كێشه‌ی سه‌ره‌كی چه‌كداره بیانیه‌كانی داعشه گه‌وره‌یه ب���ه‌راورد به‌مانگی ره‌مه‌انی پێش���و كه هێش���تا به‌باوه‌ڕه‌وه له‌وێن‌و شه‌ڕ ده‌كه‌ن‌و ك���ه چه‌كداره‌كانی ئه‌وان ته‌نه���ا گروپ بون هیچ شوێنێكیشیان نیه بۆی هه‌ڵبێن .ئه‌مانه له‌س���وریادا له‌نازو نیعمه‌تدا ئه‌ژیان .بۆنمونه ناویان له‌هه‌مو لیس���تێكی تیرۆریس���تی ئه‌م به‌ربانگی ده‌سته‌جه‌معییان رێكده‌خست‌و ماسی دنیایه‌دای���هو خۆش���یان هه‌ر ك���ه هاتنه ئه‌م برژاویان ئاماده ده‌كرد ،ئه‌و ماسیانه‌یان به‌ناو ناوچه‌یه پاس���ه‌پۆرته‌كانیان س���وتاند .هیچ ده‌ی���ان خاڵی پش���كنین‌و قه‌ڵه‌مڕه‌وی گروپی بژارده‌یه‌كیان نیه جگه له‌وه‌ی تا دواهه‌ناس���ه جیاجی���ادا به‌پاره‌یه‌كی زۆر ئه‌كڕی‌و به‌برژاوی شه‌ڕبكه‌ن .له‌گه‌ڵ پێشكه‌وتنه خێراكانی هێزه ئه‌یانبه‌خشی .به‌اڵم ئێستا وه‌ك پێویست نانی كوردیه‌كان‌و هێرشه ئاسمانیه‌كانی ئه‌مه‌ریكا ،وشكیشیان نیه بۆ چه‌كداره‌كانی خۆیان. ئاوێنه :ئایا ئێس���تاش گه‌نجانی ئهوروپاو ئ���ه‌م چه‌كداره بیانیانه‌ی داع���ش یان ئه‌وه‌تا ده‌بێـ���ت به‌ته‌نه���ا بمرن ،یاخود به‌ش���ێوه‌ی ئه‌مری���كا دێنه ریزی داعش���هوه وه‌ك ئه‌وه‌ی بۆمبی خۆكوژی چه‌ند كه‌سێكی تریش له‌گه‌ڵ له‌سه‌ره‌تاوه له‌بره‌ودا بو؟ ڤێرا :پێموانیه له‌ئێستادا خه‌ڵكێكی ئه‌وتۆ خۆیان بكوژن .بێگومان ئه‌وان بژارده‌ی دوهه‌م هه‌ڵئه‌بژێرن ئه‌مه‌ش وایكردوه زۆر ترس���ناك هه‌بێ���ت بیه‌وێت بێتـه ناو داعش���هوه ،ره‌نگه بن چونكه ئه‌ركیان زۆر قورس���تر بوهو ته‌نها ئه‌مه تائاس���تی نه‌مان كه‌می كردبێت .كه‌س ئامانجیشیان كوشتنی زۆرترین كه‌سه له‌گه‌ڵ نایه‌وێ���ت بێـته ریزی گروپێكه‌وه كه به‌ش���ی ههره زۆری هێزو تواناو هیواكانی له‌ده‌س���تدا خۆیاندا. ئاوێن���ه :ئێس���تا دۆخ���ی ئاب���وری داعش بێ���ت .داعش ویس���تی ئ���ه‌م ده‌رگایه‌ی هه‌ر
ئه‌گه‌ر داعش له‌سوریادا توشی كێشه‌و هه‌ڕه‌شه ی راسته‌قینه ببێـتهوه یه‌كه‌م شت بیكات ئه‌وه‌ی ه كه هێزه‌كانی لهعێراقهوه ده‌بات بۆ ئهوه ی سه‌نگه‌ره‌كانی سوریا‌و ره‌ققه ی پێ قایم بكات
فتۆ :ئه‌میر عه‌لی به‌كراوه‌یی بهێڵێته‌وه له‌رێگای هێرش���ه‌كانی پاریسه‌وه .ده‌یویس���ت به‌و هێرشانه هه‌ست‌و س���ۆزی ئه‌وروپی���ه‌كان ل���ه‌دژی ئیس�ل�ام بوروژێنێ���تو به‌مه‌ش پاڵنه‌رێك���ی به‌هێز بۆ موسڵمانه‌كانی ئه‌وروپا دروست بكات تا بێنه ریزه‌كانیه‌وه ،به‌اڵم ئه‌م پالنه‌ی س���ه‌ركه‌وتو نه‌بو .ئه‌وه‌ی ئێس���تا داعش گره‌وی له‌س���ه‌ر ده‌كات هێنان���ی خه‌ڵ���ك نی���ه له‌ئه‌مری���كاو ئه‌وروپاوه بۆ س���وریا ،به‌ڵكو هاندانی هێرشی چه‌كداری‌‌و خۆكوژیه له‌ناو ئه‌و واڵتانه خۆیاندا، وه‌ك هێرش���ه‌كه‌ی س���ان بێرناندۆ له‌والیه‌ته یه‌كگرتوه‌كان���ی ئه‌مری���كا .به‌م���ه‌ش داعش پیاده‌ی س���تراتیژی گورگه ته‌نهاكه ده‌كات. ئه‌گه‌رچ���ی خه‌ڵكی ش���ه‌ڕكه‌ری كه‌مبۆته‌وه، هه‌رده‌یه‌وێت له‌ئاس���تێكی به‌رفراواندا هێرش‌و روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی هه‌بێت .ئێستا دورنیه ته‌ركیز بكاته سه‌ر هێرش له‌ناوخۆی واڵتانی خۆرئاوادا له‌كاتێكدا له‌سوریاو عێراقدا به‌شی زۆری توانا سه‌ربازیه‌كانی له‌ده‌ستداوه‌‌و ناتوانێت له‌خاڵی هێزه‌وه هێرش بكات. ئاوێن���ه :داع���ش زۆر به‌خێرایی گه‌ش���هی ك���رد ،به‌تایبه‌تی له‌عێراق���دا به‌چه‌ند رۆژێك س���ێیه‌كی واڵته‌كه‌ی داگیركرد ،ب���ه‌اڵم له‌وه ناچێت تێكش���كاندنه‌كه‌ی به‌و خێراییه بێت. ت���ۆ پێتوایه ئێمه عێ���راق‌و س���وریای دوای داع���ش ده‌بینین له‌ئاینده‌یه‌كی نزیكدا ،یاخود له‌ساڵی داهاتودا وه‌ك ئه‌وه‌ی حه‌یده‌ر عه‌بادی پێشبینی كردبو؟ ڤێرا :پێم وایه تێكشكاندنی داعش ده‌بینین
له‌عێراقدا پێش س���وریا .یه‌كه‌م له‌به‌رئه‌وه‌ی عێراق جێگه‌ی بایه‌خ‌و گرنگی داعش نیه وه‌ك س���وریا .ره‌نگه عێراق دواین بژارده‌ی گرنگ بێ���ت بۆ داعش .ئه‌گه‌ر له‌س���وریادا توش���ی كێشه‌و هه‌ڕه‌شه‌ی راسته‌قینه ببێـتهوه یه‌كه‌م شت بیكات ئه‌وه‌یه كه هێزه‌كانی لهعێراقهوه ده‌ب���ات بۆ ئه‌وه‌ی س���ه‌نگه‌ره‌كانی س���وریا‌و ره‌قق���هی پێ قایم ب���كات .له‌هه‌م���ان كاتدا ئێس���تا ئه‌وان خه‌ریك���ی ئاماده‌كردنی لیبیان وه‌ك واڵتی س���ێهه‌م بۆ ئه‌وه‌ی روی تێبكه‌ن. له‌ڕوی سیاسیو ستراتیژیش���هوه عێراق هه‌ر به‌خته‌وه‌رت���ره له‌س���وریا‌و نه‌بۆت���ه جێگای كۆمه‌ڵێك به‌رژه‌وه‌ندی دژبه‌یه‌كی زلهێزه‌كان‌و ئه‌كته‌ره هه‌رێمایه‌تیه‌كان .له‌راستیدا ناتوانرێت پێش���بینی به‌خێرای���ی تێكش���كاندنی داعش له‌سوریا بكرێت چونكه واڵته‌كه بوه‌ته شوێنی ژماره‌یه‌كی یه‌كج���ار زۆر ئه‌كته‌ر‌و بڕێكی زۆر به‌ریه‌ككه‌وتن .بۆ نمونه ،له‌وێ روس���یا هه‌یه كه ك���ه‌س ناتوانێت پێش���بینی سیاس���هتو هه‌ڵوێس���ته‌كانی بكات هه‌رچه‌نده له‌دواجاردا ئه‌وانیش حه‌زی���ان له‌مان���هوهی داعش نیه. روسیا له‌وانه‌یه له‌هه‌مو واڵته نائیسالمیه‌كانی تر زیاتر مه‌ترسی داعشی له‌سه‌ر بێت به‌هۆی كێشه‌كانی له‌گه‌ڵ چیچانیه‌كان له‌ناو خاكه‌كه‌ی خۆیدا .ئاش���كرایه چیچانیه‌كان���ی ناو داعش چه‌نده به‌هێز‌و كاریگه‌رن .ئه‌وانه زۆر حه‌زیان له‌وه‌یه واڵته‌كه‌ی خۆیان له‌روس جیابكه‌نه‌وه‌‌و خه‌الفه‌ت���ی چیچانی لێدروس���ت بكه‌ن .به‌اڵم روسه‌كان نزیكبونه‌وه‌و مامه‌ڵه‌یه‌كی جیاوازیان
هه‌ی���ه له‌گ���هڵ قه‌یران���ی داعش���دا ،ئه‌مه‌ش كێش���هی دروس���ت كردوه .ئه‌وان پێیان وایه ته‌نها هێزێك بتوانێـت س���وریا به‌یه‌كگرتویی بهێڵێته‌وه‌‌و رێگه له‌فراوانیگری داعش بگرێت ته‌نها رژێمه‌كه‌ی به‌ش���ار ئه‌سه‌ده .ئه‌م ته‌رزه له‌بیركردن���هوه جیاوازه له‌بینینی ته‌واوی دنیا بۆ كێشه‌كه. ئاوێن���ه :راپۆرت���ه میدیایی���ه‌كان ده‌ردو نه‌هامه‌تیه‌ك���ی زۆری ئه‌و خه‌ڵكانه نیش���ان ئ���ه‌ده‌ن كه له‌ژێر كۆنترۆڵی داعش���دا ئه‌ژین، به‌اڵم ئه‌م رێكخراوه تائێستاش ئه‌و ناوچانه‌ی كۆنت���رۆڵ كردوهو به‌هێزیش���ه .تۆ چۆن له‌م راستیه ده‌گه‌یت؟ ئه‌گه‌ر خه‌ڵكی ئه‌و ناوچانه پش���تیوانی داعش نی���ن ،چۆن ئ���ه‌م دۆخه گه‌یشتۆته ئه‌مڕۆ؟ ڤێرا :جا ئایا به‌ڕاست ئه‌و خه‌ڵكانه پشتیوانی له‌داع���ش ده‌كه‌ن؟ پێ���م وایه هه‌ركه‌س���ێك له س���نوری قه‌ڵه‌مڕه‌وی داعش���دا بژی ،ته‌نها رێگه‌ی���ه‌ك بۆ مان���هوهی ئه‌وه‌ی���ه به‌وجۆره هه‌ڵس���وكه‌وت ب���كات كه داع���ش ده‌یه‌وێت ئه‌گه‌رن���ا مافی ژیان���ی لێوه‌رده‌گیرێته‌وه .من دڵنیام ئه‌گه‌ر بچوكترین ده‌رفه‌ت بۆ هه‌ڵهاتن هه‌بێت ،ئ���هو خه‌ڵكانه به‌خت���ی خۆیانی تیا تاقیده‌كه‌ن���هوهو ئ���هو ناوچان���ه جێده‌هێڵن. ئێمه له‌ئێستادا ئه‌م راستیه ده‌بینین الی ئه‌و چه‌كداران���هی داعش كه هه‌ڵدێن‌و رێكخراوه‌كه جێده‌هێڵن .له‌راس���تیدا به‌ش���ی ه���ه‌ره‌زۆری چه‌ك���داره س���وریه‌كانی داع���ش ده‌یانه‌وێت رێكخراوه‌ك���ه جێبهێڵن به پێ���ی گێڕانه‌وه‌ی
ئه‌و چه‌كدارانه‌یان كه له‌چه‌ند مانگی پێشودا هه‌ڵهاتون .به‌اڵم ئه‌م جێهێشتنه زۆر ترسناكه. هێنده‌ی من بزانم ب���ۆ تێپه‌ڕین به‌هه‌ر بازگه‌و خاڵێكی پش���كنینی داعش���دا ،چه‌كداره‌كانی خۆیان پێویستیان به‌مۆڵه‌تی نوسرا‌و و فه‌رمی ئه‌میرێك هه‌ی���ه .گه‌ر هه‌ركامی���ان بگیرێن‌و مۆڵه‌ته‌كه‌ی���ان پ���ێ نه‌بێت ئه‌وا راس���ته‌وخۆ په‌یوه‌ندی به‌ئه‌می���ری چه‌كداره‌كه‌وه ده‌كرێت تابزانرێت هه‌ڵهاتوه یان چ كێش���ه‌یه‌كی تری هه‌یه .ه���ه‌ر دوای ئ���ه‌م به‌دواداچونه خێرایه چه‌كداره‌كه گولله‌باران ده‌كرێت .ئه‌گه‌رێكی تر بۆ به‌ناچاری مانه‌وه‌ی خه‌ڵك له‌ژێر كۆنترۆڵی داعشدا له‌وانه‌یه بیركردنه‌وه‌بێت له‌دۆخی پاش داع���ش .له‌وانه‌یه ئه‌وان بیر ل���هو كاولكاری‌و نه‌هامه‌تیانه بكه‌نه‌وه كه گۆڕینی رێكخراوێكی ده‌س���ه‌اڵتداری وه‌ك داعش ده‌یخوازێت .زۆر لێكۆڵینه‌وه هه‌یه كه‌ئه‌وه‌مان نیش���ان ئه‌دات چۆن توندوتیژی بێشومار‌و كاولكاری دروست ئه‌بێت له‌و س���اتانه‌ی ناوچه‌و واڵتێك ده‌بێته خاڵی ناكۆكی نێوان دو هێزو گواس���تنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت به‌زه‌بری هێز به‌دیده‌هێنرێت .به‌اڵم له‌وكاتان���هی ته‌نه���ا الیه‌نێكی هاوكێش���ه‌كه به‌سه‌قامگیری هه‌مو ش���تێكی كۆنترۆڵكردوه النیكه‌م توندوتیژیه‌كی دیاریكراو و كۆنترۆڵكراو هه‌یه ،ئه‌مه ته‌نها هه‌ندێك یان چه‌ند گروپێكی كۆمه‌ڵگاك���ه ده‌كاته ئامانج .له‌وانه‌یه ئه‌مه‌ش هۆكارێك���ی تری نیگه‌ران���یو دودڵی خه‌ڵكی ناوچه‌كانی ژێرده‌س���تی داعش بێت بۆئه‌وه‌ی كه تائێستا به‌بێده‌نگی ماونه‌ته‌وه. ئاوێن���ه :له‌ڕوی ئابوریو سیاس���یه‌وه ،تۆ پێش���بینی چی ئه‌كه‌یت بۆ دوای كۆتایهاتنی شه‌ڕی داعش؟ ڤێرا :له‌مه‌شدا دیسان عێراق به‌خته‌وه‌رتره له‌س���وریا كه تاراده‌یه‌ك هه‌مو ش���تێكی تیا وێران بوه .ژێرخانی عێراق ،به‌راورد به‌سوریا، هێش���تا هه‌ربه‌پێوه ماوهو ته‌واو وێران نه‌بوه ئه‌مه‌ش وا ده‌كات هه‌ستانه‌وه‌و بونیادنانه‌وه‌ی ئاسانتر بێت .بێگومان ئه‌مه به‌ومانایه نیه كه بڵێین بونیادنانه‌وه‌ی عێراق كارێكی ئاس���انه. به‌ته‌ماش���اكردنی ئه‌زمونی بۆسنیا كه توشی شه‌ڕێكی هاوش���ێوه بو نزیكه‌ی 20ساڵ به‌ر له‌ئێس���تا .ده‌بینی���ن ئاش���ته‌وایی نێوان ئه‌و گ���روپ‌و خه‌ڵكانه‌ی ش���ه‌ڕی یه‌كتریان كردوه خێراتر به‌دیدێت ل���ه بونیادنانه‌وه‌ی ئابوری، چونكه ئه‌مه‌یان چه‌ندین ده‌یه‌ی پێویس���ته. دیاره له‌عێراقدا فاكته‌ری نه‌وت ههیهو ئه‌مه‌ش ده‌كرێت یارمه‌تیده‌ر بێت ،به‌اڵم به‌و مه‌رجه‌ی نرخه‌كه‌ی به‌رزبێـته‌وه‌‌و گه‌نده‌ڵیش نه‌مێنێت، ئه‌گه‌رنا دۆخی عێراقیش هێنده خراپ ده‌بێـت دورنیه داعش���ێكی دیكه به‌ره���ه‌م بهێنێته‌وه له‌ئاینده‌یه‌كی نزیكدا.
دابان شه‌ده‌ڵه نوێنه‌ر ی حكومه‌ت ی هه‌رێم له‌ئیسپانیا:
واڵتی ئیسپانیا به‌ئاشكرا ئاره‌زوی هه‌نگاوی سه‌ربه‌خۆیی نیی ه ئا :شۆڕش محه‌مه‌د
دابان شه‌ده‌ڵه نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له‌واڵتی ئیسپانیا له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌ده ده‌ڵێت "واڵتی ئیسپانیا به‌ئاشكرا ئاره‌زوی هه‌نگاوی سه‌ربه‌خۆیی نییه .چونكه خۆیان بابه‌تی باسك‌و هه‌رێمی كه‌ته‌لۆنیایان هه‌یه". ئاوێنه :ئای���ا ئیس���پانیا به‌نی���از نیی��� ه نوێنه‌رایه‌ت���ی خ���ۆی به‌ته‌واوه‌ت���ی له‌هه‌رێم بكاته‌وه؟ داب���ان ش���ه‌ده‌ڵه :وه‌ك نوێنه‌رایه‌تی ئێمه زۆرم���ان هه‌وڵ���داوه ك���ه ئه‌م بابه‌ت���ه له‌زۆر بۆنه‌دا به‌گوێی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئیس���پانیا بگه‌یه‌نین ،له‌دیداره ڕاسته‌وخۆكان ،له‌ڕێگه‌ی په‌یوه‌ندیه‌كانمان له‌په‌رله‌مانی نیش���تیمانی‌و هه‌رێمه‌كانیش .به به‌راورد به‌چوار ساڵی ڕابردو زیاتر ناس���راوین ،به‌اڵم هێش���تا به‌م هه‌نگاوه هه‌ڵنه‌ستاون ،جگه له‌بونی نوێنه‌رایه‌تیكردنی فه‌خ���ری كه ئه‌وه‌ش ده‌توان���م بڵێم ئه‌نجامی هه‌وڵ‌و كۆششی ئێمه بوه. ئاوێنه :یه‌كێتی ئه‌وروپا چۆن مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ پرسی كوردا ده‌كات؟ دابان ش���ه‌ده‌ڵه :زۆر به‌ڕاشكاوانه ،یه‌كێتی ئه‌وروپا هه‌ر له1990كانه‌وه به‌گشتی یان واڵتی ته‌نها كه‌م تازۆر له‌زۆر ئاس���تدا پش���تگیریان له‌دۆزی ك���ورد كردوه .له‌پاش هێرش���ه‌كانی داع���ش وه‌ك هه‌موان بینیم���ان گرنگی زیاتر ب���ه‌دۆزی كوردو هه‌رێمی كوردس���تان دراوه،
تاڕاده‌ی پڕچه‌ككردنی ڕاس���ته‌وخۆ ،كه ئه‌م ه له‌رابردودا ئه‌س���ته‌م بوه .به‌اڵم دیوێكی تری پرسیاره‌كه ئه‌وه‌یه ئایا ئێمه چه‌ند به‌تۆكمه‌یی سودمان له‌و ده‌رگاكردنه‌وه بینیوه. ئه‌وه‌ش���مان نابێ���ت له‌ی���اد بچێ���ت ك���ه مامه‌ڵه‌ك���ردن‌و گرنگیدان پێمان په‌یوه‌س���ته به‌یه‌كڕیزی ماڵی كورده‌وه‌و بونی ستراتیژیه‌كی درێژخایه‌ن كه له‌الیه‌ن ده‌زگا ش���ه‌رعیه‌كانی هه‌رێم���ی كوردس���تانه‌وه داڕێژرابێ���تو په‌یڕه‌وبكرێت بۆ نمونه په‌رله‌مانی كوردستان ده‌توانێت ئه‌م رۆڵه بگێڕێت. ئه‌گ���ه‌ر دۆخ���ی هه‌رێم���ی كوردس���تان به‌م ش���ێوه‌یه‌ی ئێس���تا ب���ه‌رده‌وام بێت كه دۆخێكی چه‌قبه‌س���تو له‌ئارادایه‌و په‌رله‌مان‌و داموده‌زگاكان���ی حكومه‌ت���ی هه‌رێم به‌ئه‌ركی خۆیان هه‌ڵناستن ،بێگومان زه‌ره‌رمه‌ندی گهوره میلله‌ته‌كه‌مان ده‌بێت‌و ب���ۆ ماوه‌ی 2مانگێك ده‌بێت ئه‌م قه‌یرانی سیاسیان ه ده‌گوازرێنه‌وه بۆ ناوه‌ندی بڕی���اره‌كان‌و میدیاكانی ئهوروپاو زه‌ره‌ری زۆری له‌ناوبانگی كورد داوه‌و ته‌نانه‌ت كار گه‌یشتۆته ئه‌وه‌ی كه به‌خراپ له‌میدیاكانی ئه‌وروپا باس���ی هه‌رێمی كوردس���تان بكرێت‌و ره‌خنه له‌شێوه‌ی به‌ڕێوه‌بردنی هه‌رێمه‌كه‌مان بگیرێت. زۆر جێگای داخه كه له‌س���ه‌ره‌تای هاتنی گروپی تیرۆریستی داعش كورد بوبوه ره‌مزی به‌رخ���ۆردان‌و قوربانی‌و نوێنه‌ری ته‌واوی دنیا له‌به‌ره‌وڕوبون���هوهی تیرۆر ،ب���ه‌اڵم له‌م چه‌ند هه‌فته‌یه‌ی راب���ردودا له‌میدی���اكان‌و ناوه‌ندی ده‌سه‌اڵتدا ره‌خنه‌ی زۆر ئاراسته‌مان ده‌كرێت‌و
دیدی واڵتان گۆڕان���كاری زۆری پێوه دیاره، ئه‌مه‌ش پێویس���تی به‌چاره‌س���ه‌ری زۆر خێرا ههیهو پێویسته سه‌ركردایه‌تی سیاسی هه‌رێمی كوردستان به‌رپرسیارانه‌تر هه‌ڵسوكه‌وت بكه‌ن‌و ئه‌م دۆخه كۆتایی پێبێنن ،هه‌موش���مان باش ده‌زانین كه كه‌س له‌م دۆخه چه‌قبه‌س���توه‌ی هه‌رێم سودمه‌ند نابێت‌و زیانی زۆر گه‌وره‌ی به دوادادێت‌و ئێمه له‌ئه‌وروپا هه‌ست به‌سه‌ره‌تای ده‌ركه‌وتن���ی ئ���هو زیانانه ده‌كه‌ی���ن كه زۆر جێ���گای داخ���ه میلله‌ته‌كه‌مان‌و پێش���مه‌رگه قاره‌مان���اكان ده‌رحه‌قی ئ���هو زیانانه نین كه روم���ان تێب���كات پاش ئه‌و هه‌م���و قوربانی‌و فرمێسك‌و ڕه‌شپۆشیه. ئاوێنه :واڵتی ئیس���پانیاو یه‌كێتی ئه‌وروپا تاچه‌ند پش���تگیری سه‌ربه‌خۆیی كورد ده‌كه‌ن ئه‌گه‌ر هات‌و هه‌رێمی كوردس���تان هه‌نگاو بۆ سه‌ربه‌خۆیی نا؟ دابان ش���ه‌ده‌ڵه :واڵتی ئیسپانیا به‌ئاشكرا ئاره‌زوی هه‌نگاوی س���ه‌ربه‌خۆیی نییه .بۆچی چونك���ه خۆیان بابه‌ت���ی باس���ك‌و هه‌رێمی كه‌ته‌لۆنیایان هه‌یه! با بیر له‌قه‌باره‌ی په‌یوه‌ندی ئابوری���ش بكه‌ینه‌وه بۆ نمونه له‌گه‌ڵ واڵتێكی وه‌ك توركیا .ده‌رباره‌ی واڵتانی تری ئه‌وروپا به‌مه‌زه‌نده‌ی ئێمه ئه‌ڵمانیاو پاش���ان فه‌ڕه‌نسا ده‌ورێكی زۆر گرنگیان هه‌یه له‌داڕش���تنه‌وه‌ی سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی یه‌كێت���ی ئه‌وروپ���اداو زۆر گرنگ���ه ئه‌م دو زلهێزه پش���تیوانمان بن، ئه‌مه‌ش پێویس���تی به‌یه‌كڕیزی‌و ستراتیژیه‌كی هه‌مه‌الیه‌نه‌و زۆر پته‌و ههیهو ده‌بێت دوابڕیار بۆ میلله‌تی كورد بگه‌ڕێته‌وه.
ئێمه ئه‌ڵمانیاو پاشان فه‌ڕه‌نسا ده‌ورێكی زۆر گرنگیان هه‌ی ه له‌داڕشتنه‌وه‌ی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی یه‌كێتی ئه‌وروپاداو زۆر گرنگه ئه‌م دو زلهێزه پشتیوانمان بن دابان شه‌ده‌ڵه ئاوێنه :قه‌ب���اره‌ی بازرگان���ی له‌نێ���وان ئیسپانیا‌و كوردستان له‌چ ئاستێكدایه؟ داب���ان ش���ه‌ده‌ڵه :تا پێ���ش هاتنی داعش كاره‌كان به‌ره‌وپێشه‌وه ده‌چو ،ڕۆژی وا ههبوه زیات���ر له‌پێنج ش���ه‌ش نوێن���ه‌ری كۆمپانیای
ئیسپانی ڕویانكردۆته نوێنه‌رایه‌تی بۆ زانیاریو كاركردن ،به‌اڵم ه���ه‌م بابه‌تی بودجه‌و نه‌وت، هه‌روه‌ها داعش زۆر كاریگه‌ر بون به‌شێوه‌یه‌كی نێگه‌تیڤ له‌سه‌ر ئه‌م به‌ره‌وپێشچونه .له‌ڕوی كشتوكاڵی ،ته‌ندروستی ،بیناسازی‌وكه‌لوپه‌لی
ن���او ماڵ ،هه‌روه‌ها گه‌ش���توگوزار ئیس���پانیا ده‌وڵه‌مه‌ن���ده له‌زانیاری‌و كۆمپانیای گه‌وره‌دا. با بیرشمان نه‌چێت كه سهرو %90وزه‌ی واڵتی ئیس���پانیا ،بابه‌تی پێترۆڵ لهدهرهوه هاورده ده‌كرێت .چه‌ند ساڵێك گهوره كۆمپانیای وه‌ك ڕێپسۆل بۆ وزه ده‌ستبه‌كاربون له‌كوردستان‌و له‌پ���اڵ كۆمپانیای نه‌وتی ڕێپس���ۆڵ ژمارهی كۆمپانیاكانی ئیس���پانیا ژماره‌یان گه‌یشتبوه ٣٧كۆمپانیا ،به‌هاتنی تیرۆریستانی داعش‌و سه‌رهه‌ڵدانی قه‌یرانه‌كانیتر زۆربه‌یان هه‌رێمی كوردس���تانیان به‌جێهێش���توه‌و هیواداری���ن بتوانین جێگای متمانه‌یان بین كه له‌داهاتودا بارودۆخ���ی هه‌رێم���ی كوردس���تان باش بو بگه‌ڕێنه‌وه‌و ب���ه‌رده‌وام بن له‌چاالكی بازرگانی خۆیان. ئاوێنه :ل���ه‌م قه‌یران���هی هه‌رێمدا هه‌ندێك له‌كۆمپانیا نه‌وتییه‌كان هه‌ڕه‌شه‌ی كشانه‌وه‌یان كرد ئایا هیچ كۆمپانیایه‌كی ئیسپانیا له‌هه‌رێم نیازمه‌ندی خۆیان رانه‌گه‌یاندوه بۆ كش���انه‌وه له‌هه‌رێم؟ داب���ان ش���ه‌ده‌ڵه :هه‌ندێ���ك له‌كۆمپانی���ا بچوك���ه‌كان كاریان كه‌مت���ر بوه‌ته‌وه تاڕاده‌ی به‌جێهێش���تن ،ب���ه‌اڵم بۆ نمون���ه كۆمپانیای ڕێپس���ۆل بۆ وزه له‌كوردس���تانن‌و به‌رده‌وامن له‌كاره‌كانیان ،به‌تایبه‌ت كه له‌ساڵی ڕابردودا له‌سه‌ر ئاس���تی جیهانی هه‌ستان به‌كڕینه‌وه‌ی كۆمپانیای تالیسمان ،كه ئه‌مه‌ش كاره‌كانیان زیاتر ده‌كات ،كه تالیس���مان له‌كوردس���تان بونیان هه‌بو ته‌نان���ه‌ت نه‌وتیان دۆزیوه‌ته‌وه‌‌و له‌به‌رهه‌مهێنانه‌وه زۆر نزیك بون.
8
کۆمه‌اڵیه‌تی
) )517سێشه‌مم ه 2016/2/23
كه‌س نازانێت گۆڤار له‌سه‌ر چی كوژرا! ژنێك :په‌شیمان نیم له‌كوشتنی مێرده‌كه‌م ئا :بنار هیدایه‌ت
ئا :مه‌زهه‌ر كه‌ریم ی ی دو مانگ بو مزگه‌وت گۆڤار ماوه شێخ عه‌زیز بۆسكانی له‌كارێز‌ه ی خۆی ،به‌رۆژ وشك كردبوه په‌ناگ ه ی شه‌ویش له‌وێدا ده‌نوست‌و به‌درێژای له‌دوكان‌و گازینۆكانی ئه‌و گه‌ڕه‌كه‌دا بێدار بو. ی راب���ردو ،كاتژمێر ی هه‌فته كۆتای��� ی ته‌مه‌ن 25سا ڵ ی گه‌نجێك 7ی به‌یان ی كارێز‌ه وشك به‌ناوی گۆڤار له‌گه‌ڕه‌ك به‌دو فیشه‌ك كوژرا ،نه‌قیب سه‌ركه‌وت ئه‌و شوێنه‌ی گۆڤاری تێدا کوژرا ی ی پارێزگا ئه‌حمه‌د وته‌بێژی پۆلیس��� ی ڕاگه‌یاند سلێمانی له‌مباره‌و‌ه به‌ئاوێنه ی دوكانه‌كه‌م ،هه‌رگی���ز به‌ڕۆژ نه‌ده‌هات، ك ه گه‌نج ه كوژراوه‌كه هیچ ناسنامه‌یه‌ك ی شه‌وه‌وه تا پێنه‌بوه ته‌نه���ا مۆبایلێك نه‌بێت ،ئه‌و من ش���ه‌وان ه له‌دوای دو ی دوكان ده‌كه‌مه‌وه ،ئه‌و ی به‌یان وتی "ل���ه‌دوای لێكۆڵینه‌وه له‌ڕوداوه‌ك ه هه‌شت ی ش���هو ده‌هاته الم ،كاتێك ی دو ی ك���راوه‌و له‌دوا پش���كنین ب���ۆ موبایله‌كه پرس���یارم لێده‌كرد بۆ هه‌مو ش���ه‌وێك ی گۆڤاره". ده‌ركه‌وتوه كه‌ناو وتیش���ی "به‌دو فیش���ه‌ك كوژاراو‌ه ب���هو دره‌نگانه دێت ه دوكانه‌كه‌م ،گۆڤار ك���ه یه‌كێكی���ان به‌رس���كی كه‌وتوه‌‌و له‌وه‌اڵمدا پێیده‌وتم من به‌ڕۆژ ده‌خه‌وم‌و ی به‌شه‌‌و خه‌وم لێناكه‌وێت ،به‌ناچار دێم ه فیش���ه‌كه‌ک هی دیكه‌ی���ان به‌رس���ه‌ر دوكانه‌كه‌ی تۆ داده‌نیشم". كهوتوه". ی وتیشی "به‌رده‌وام له‌شوێن ه په‌ناكان نه‌قیب سه‌ركه‌وت ئه‌وه‌شی رونكرده‌و‌ه ی ی ئه‌و زانیاریانه‌ی ده‌ست پۆلیس دوكانه‌كه‌مدا داده‌نیش���ت ،زۆر تێكه‌ڵ ك ه به‌پێ ی ی شێخ خه‌ڵك نه‌ده‌بو ،زۆربه‌ی كات به‌خه‌یالێك كه‌وتون ،گۆڤار به‌رۆژ له‌مزگه‌وت ی ده‌ڕوانی تا ڕۆژ ی كارێزه‌وشك قوڵ���هوه له‌ته‌له‌فزیۆن عه‌زیز بۆسكانی له‌گه‌ڕه‌ك ی ی ده‌بۆوه‌‌و دواتر ده‌چ���وه مزگه‌وته‌ك ه ی نیشته‌جێبون خه‌وتوه‌‌و هیچ ش���وێن ی به‌رامب���ه‌ر دوكانه‌ك���ه‌م ده‌خه‌وت ،هیچ نه‌بوه ،ئ���هو وتی "دایك���ی له‌گه‌ڕه‌ك ی باس نه‌ده‌كرد". شتێك سه‌رچنار نیشته‌جێیه". ئ���ه‌م دوكانداره باس ل���هوه ده‌كات ی "برایه‌كی گۆڤار پێشتر له‌سه‌ر وتیش ی ی كوشتیان ه زۆر داوا ی كه ئه‌و به‌یانیه ی ده‌ستگیركردن ی گۆڤار بڕیار كوشتن بۆ ده‌رچوه ،به‌اڵم له‌ئێس���تادا چونك ه لێكردوه پێكه‌وه بچن بۆ مزگه‌وت ،ئه‌و ی ئاماده‌نه‌ب���ون س���كااڵ وتی "من دوای قس���هی نه‌كه‌وتم‌و وتم كه‌س���وكار ی پۆلیس نازانرێت دوكانه‌ك���ه‌م جێناهێڵ���م ،ئیتر ئهوه بو تۆماركه‌ن له‌بنك���ه ی گۆڤار ڕۆش���ت ،ئه‌وه‌نده‌ی پێنه‌چو بو ی فه‌رمان كێ كوش���تویه‌تی ،براكه‌ش به‌ته‌قه ،ئه‌و كه‌سان هی ته‌قه‌یان لێكرد ده‌ستگیركردنی هه‌یه". ی ئازاد ق���ادر یه‌كێكه له‌و هاواڵتیانه ی ی به‌ش���ه‌وان له‌و دوكان‌و له‌ته‌كس���یه‌كدا بون ،گوێ���م له‌ده‌نگ گۆڤار كات ی ی كاته‌كان���ی له‌مزگه‌وتی حاج گازینۆیانه به‌س���ه‌ربردوه كه تا ده‌مه‌و چه‌ند فیشه‌كێك بو ،كاتێكم زانی گۆڤار زۆرب ه ی "گۆڤار ی كارێز‌ه وش���ك كراوه‌و له‌وب���ه‌ر دوكانه‌كه‌مه‌و‌ه ك���ه‌وت دواتر عه‌زیز ده‌مێنێته‌وه ،ئ���هو وت به‌یان له‌گه‌ڕه‌ك گه‌نجێكی بێده‌نگ بو ،هه‌مو به‌یانییه‌ك ئاسایش هات‌و ته‌رمه‌كه‌یان برد". قه‌ره‌باڵغ بون. ی به‌یانی ده‌كرد ی نوێ���ژ ی ئهوه ی ئه‌و دو مانگ ه له‌دوا ی ئه‌وانه‌ی ماوه زۆربه ی چایچ���ی له‌كارێزه‌وش���ك هه‌رێم��� ی مزگه‌وته‌كه‌دا ی كه به‌رده‌وام گۆڤاریان ناسیوه ،ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن به‌وریایه‌وه له‌س���وچێك یه‌كێكه له‌و دوكاندارانه ی هێمن‌و بێده‌نگ‌و له‌سه‌رخۆ ده‌خ���ه‌وت ت���ا دره‌نگانێ���ك ،دوات���ر ی كردوه ،كه كوڕێك ی دوكانه‌ك ه گۆڤار هاموش���ۆ هه‌ڵده‌ستا‌و ده‌ڕۆشت". ی "گۆڤ���ار ش���ه‌وانه ده‌هات ه بوه. ئه‌و وت���
به‌رده‌وام له‌شوێن ه په‌ناكانی دوكانه‌كه‌مدا داده‌نیشت ،زۆر تێكه‌ڵی خه‌ڵك نه‌ده‌بو ،زۆربه ی كات به‌خه‌یالێك ی قوڵه‌وه له‌ته‌له‌فزیۆن ی ده‌ڕوانی تا ڕۆژ ده‌بۆوه
ژنێكی ته‌مه‌ن ( )41ساڵ له‌گرتوخانه ی چاكسازی ژنان چاوه‌ڕێی ئه‌وه‌یه سزای له‌سێداره‌دانی به‌سه‌ردا بسه‌پێنرێت، ده‌ڵێت "داواكارم له‌حكومه‌تی هه‌رێم سزای له‌سێداره‌دانم به‌سه‌ردا بسه‌پێنێت ،چونكه من كه‌سم نه‌ماوه و دڵم به‌م ژیانه خۆش نیه ،ده‌شڵێت په‌شیمان نیم له‌وه‌ی رێگه‌م دانا مێرده‌كه‌م بكوژرێت ،چونكه ژیانی لێ تاڵ كردبوم". شه‌ڕی ناوخۆ بوه هۆكاری نه‌هامه‌تی ژیانم س���كااڵ عه‌لی له‌گرتوخانه‌ی چاكس���ازی ژنان ب���ۆ ئاوێنه‌ی دواو وتی "من ته‌مه‌نم ( )41ساڵه و خه‌ڵكی هه‌ولێرم ،له‌ساڵی ( ،)1996به‌هۆی دروس���تبونی ش���ه‌ڕی ناوخ���ۆوه هاتین���ه س���لێمانی ،خاوه‌نی چوار برابوم ،من تاقان���هی ماڵهوه بوم له‌هه‌موی���ان بچوكت���ر بوم،چونكه هیچ خوش���كێكی ترم نه‌بو براكان���م زۆریان خۆشده‌ویس���تم ،براژن���ه گه‌وره‌كه‌م زۆر باش بو له‌گه‌ڵم‌و هه‌میش���ه خه‌می منی بو ،رێزی زۆری ده‌گرتم‌و هاوكاری ژیان‌و پێداویس���تییه‌كانم ب���و ،وه‌كو خوش���ك ته‌ماش���ای یه‌كمان ده‌كرد ،به‌اڵم براژنه بچوكه‌ك���ه‌م زۆر رقی لێم بو هۆكاره‌كه‌یم نه‌ده‌زانی چییه ،ئه‌وه‌ش بوه هۆی ئه‌وه‌ی بڕیار له‌س���ه‌ر داهاتوی ژیانم بده‌م‌و شو به پیاوێكی ( )30ساڵ له‌خۆم گه‌وره‌تر بكه‌م". كه‌سوكاره‌كه‌م حاشایان لێكردم به‌ه���ۆی ئ���هوهی ش���وم به‌پیاوێك���ی ته‌مه‌ن( )72ساڵ كرد براكانم حاشایان لێكردم ،ته‌نها براگه‌وره‌كه‌م نه‌بێت ،به‌اڵم چارم نه‌ب���و ،منیش پێویس���تم به‌ژیان بو ،دای���ك‌و باوكم نه‌ماب���ون ،الی ماڵه براو خاڵ‌و م���ام گهوره ب���وم ،نه‌ده‌كرا من هه‌ر له‌ماڵ بم ،هۆكاری س���ه‌ره‌كیش براژنه‌كه‌م بو ،چونكه به‌ش���ێوه‌یه‌ك رقی لێمبو به‌ده‌س���تی بوایه ده‌یكوشتم ،كه هاوس���ه‌رگیریم له‌گه‌ڵ ئ���هو پیاوه كرد، ده‌س���تمان كورت بو ب���اری داراییمان
هه‌ندێك جار په‌شیمانم ك ه ئه‌و كاره‌م كردوه، هه‌ندێك جاریش په‌شیمان نیم له‌وه‌ی كه بومه هۆكاری كوشتنی چونك ه به‌شێوه‌یه‌ك ژیانی لێ تاڵ كردبوم هه‌ستم نه‌ده‌كرد مرۆڤم ب���اش نه‌بو ،به‌اڵم هه‌ر ب���ۆ من ژیانێكی تر ب���و ،دڵم خۆش بو به‌ماڵه‌كه‌م ،خودا دو منداڵی پێبه‌خش���ین‌و ماڵه‌كه روناك بۆوه ،مێرده‌كه‌شم زۆر باش بو له‌گه‌ڵم‌و داواكاریی‌و پێداویستییه‌كانی بۆ جێبه‌جێ ده‌كردم". مێرده‌كه‌م پیاوه‌تی نه‌ما ژیانم به‌ره‌و خراپی هه‌نگاوی نا س���كااڵ ده‌ڵێت "به‌هۆی ئه‌وه‌ی ژیانمان زۆر خراپ بو ،زۆر ش���وێنمان ده‌گۆڕی، دواتر چوینه قه‌ره‌گولی س���ه‌ر به‌قه‌زای ش���اره‌زور ،له‌وێ پارچه‌ی���ه‌ك زه‌ویمان ك���ڕی‌و خانویه‌ك���ی بچوكم���ان ك���ڕی، مێرده‌كه‌م نه‌یده‌توانی كاری س���ه‌رجێی ب���كات ،جیاوازی ته‌مه‌نیش���مان زۆر بو، خه‌ڵك قس���ه‌یان ب���ۆ مێرده‌كه‌م ده‌كرد،
پێیان ده‌وت چاوت له‌سه‌ری بێت هێشتا گه‌نج���ه ،خه‌ڵكی خراپ هه‌ی���ه ،نه‌وه‌ك په‌یوه‌ندی دروس���ت بكات ،ل���ه‌م جۆره قس���انه‌یان بۆ مێرده‌كه‌م ده‌كرد ،ئه‌ویش ژیانی لێتاڵكردم ،زیندانی ده‌كردم‌و لێی ده‌دام ،نه‌یده‌هێش���ت تا به‌رده‌رگا بڕۆم، ب���اری داراییمان باش بو ،ب���ه‌اڵم ژیانم زۆر خراپ بو ،ته‌واو بێزاربوم له‌و ژیانه، نه‌مده‌توان���ی ته‌نها ب���م ،بچمه دهرهوه، ئیتر بیرم له‌وه‌كرده‌وه به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت خۆم رزگار بكه‌م". به‌كوڕێكی ئێرانیم وت بیكوژه پاره‌ت ده‌ده‌مێ س���كااڵ زیات���ر دوا و وت���ی "كوڕێك���ی ئێران���ی له‌قه‌رگ���ۆل ئیش���ی ده‌ك���رد، پێموت بیكوژه پ���اره‌ت ده‌ده‌مێ ،دوای س���اڵێك به‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی ك���ه پێم وت، كوڕه ئێرانییه‌كه ش���ه‌وێك هاته ماڵمان، (له‌به‌رئ���هوهی توانای كاری سێكس���ی نه‌مابو ئ���هو له‌ژورێك ده‌خ���ه‌وت ،من‌و مناڵه‌كان���م له‌ژورێكی دیكه ده‌خه‌وتین)، به‌په‌ڕۆیه‌ك مێرده‌كه‌می خنكان‌و رایكرد، منیش زۆر ترس���ام‌و ته‌له‌فۆنم بۆ پۆلیس ك���ردو روداوه‌كه‌م بۆ باس���كردن ،دوای لێكۆڵینه‌وه منیش���یان ده‌س���تگیركرد، له‌یه‌كه‌م دانیشتنی دادگا ئه‌و كوڕه وتی بڕی ده هه‌زار دۆالری داومه‌تێ بۆ ئه‌وه‌ی مێرده‌كه‌ی بكوژم ،له‌دانیش���تنی دوهه‌م وتی په‌یوه‌ندی س���ۆزدارییمان ههبوه كه هی���چ په‌یوه‌ندییه‌كیش���مان نه‌بو ،دادگا بڕیاری له‌س���ێداره‌دانی ب���ۆ هه‌ردوكمان ده‌ركرد". داوا ده‌كه‌م بڕیاره‌كه‌م به‌سه‌ردا جێبه‌جێ بكرێت سكااڵ باس له‌په‌شیمانی ده‌كات‌و ده‌ڵێت "هه‌ندێك جار په‌ش���یمانم كه ئه‌و كاره‌م كردوه ،هه‌ندێك جاریش په‌ش���یمان نیم له‌وه‌ی كه بومه هۆكاری كوشتنی چونكه به‌شێوه‌یه‌ك ژیانی لێ تاڵ كردبوم هه‌ستم نه‌ده‌كرد مرۆڤ���م ،منداڵه‌كانم یه‌كێكیان الی مامێت���یو یه‌كێكی���ان الی براكه‌مه، م���ن ژیانم نه‌م���اوه ،داواكارم حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان بڕیاری له‌سێداره‌دانم به‌سه‌ردا جێبه‌جێبكات‌و رزگارم بێت".
گواڵڵه شه‌ره‌فكه‌ندی :له‌كۆنگره‌ی 16ی حزب ی دیموكراتدا به‌زۆر 5خوله‌كیان پێدام بۆ قسه‌كردن سه‌باره‌ت به‌ماف ی ژنان ئا :ئاوێنه گواڵڵه‌ی شه‌ره‌فكه‌ندی ،ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوه‌ندی حزبی دیموكراتی كوردستان ره‌خنه له‌حزبه‌كه‌ی ده‌گرێت كه ده‌رفه‌تیان پێنه‌داوه له‌كۆنگره‌دا ئهوه رونبكاته‌وه "بۆچی سیسته‌می كۆتا پێویسته؟".
رۆژهه‌اڵتی كوردستان زه‌مینه ی ئهوه نه‌ڕه‌خساوه ژنان خۆیان بۆ پۆست ی سكرتێر ی حزبه‌كان ئاماده بكه‌ن
گواڵڵ����هی ش����ه‌ره‌فكه‌ندی ،برازای "س����ادقی ش����ه‌ره‌فكه‌ندی" سكرتێری پێش����وتری حزبی دیموكرات ،ئاماژه ب����هوه ده‌كات له‌كۆنگ����ره‌ی 16ی حزبه‌كه‌یدا كه چه‌ند رۆژێك له‌مه‌وبه‌ر له‌كۆیه به‌سترا ،ده‌رفه‌تیان پێنه‌داوه باس����ی پێویس����تیی به‌ش����داری ژنان له‌بڕیاری سیاسیدا بكات ،وه‌ك ته‌نها ژنێ����ك له‌ن����او حزبدا ك����ه الیه‌نگری كۆتایه ،ئ����هو به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه "ده‌رفه‌تیان نه‌دا ئ����هوه رونبكه‌مه‌وه ك����ه ئ����هو كۆتایه خێرك����ردن به‌ژنان نیی����ه ،له‌واڵتانی پێش����كه‌وتوی وه‌ك سویدیش هه‌یه ،بۆ نمونه له‌سوید هه‌ر حزبێك له‌هه‌ڵبژاردندا پێویسته %40ی كاندیداكانی له‌ژنان بێت". س���ه‌باره‌ت ش���ه‌ره‌فكه‌ندی وتیش���ی "براده‌رێك پێش قسه‌كانی له‌ناوه‌ڕاستدا دوجاریان پێبڕیم". به‌رێگه‌نه‌دانی ئاماژه به‌چه‌ند هۆكارێك ناوبراو جه‌غت له‌وه ده‌كات كه ئه‌گه‌ر ده‌كات ،ئ���هو وتی"یه‌ك���ه‌م ،زۆر په‌له م���ن وتی ژن���ان نابێ���ت رازی بن كه ده‌كرا له‌بردنه‌پێشی به‌رنامه‌ی كۆنگره خێریان پێبكرێت .م���ن نیگه‌ران بوم ت���ۆ كه‌مایه‌تییه‌كی ئایینیو نه‌ته‌وه‌یی بۆی���ه كات���ه‌كان زۆر ك���ه‌م ده‌دران ،له‌وه‌ی ژن���ان ده‌نگ له‌دژی ئه‌و به‌نده بیت له‌واڵتێكدا ئه‌گه‌ر رێژه‌و پشكت بۆ دوه‌م له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌و سێ هاوڕێیه‌ی بده‌ن ،كه هه‌س���تام وتیان ده‌بێت دو له‌به‌رچ���او نه‌گیرێت ئه‌وانه‌ی زۆرینه‌ن كۆنگره‌كه‌یان به‌ڕێوه ده‌برد (براده‌ر) خول���ه‌ك قس���ه بكه‌یت ،م���ن وتم دو هه‌رگیز ده‌نگ ناده‌ن به‌تۆ‌و مافه‌كانت بون ،خانمیان له‌گ���هڵ نه‌بو ،له‌دیدی خول���ه‌ك قس���ه ناكه‌م ده‌بێ���ت پێنج پێشێل ده‌كرێت ،ش���ه‌ره‌فكه‌ندی وتی ئه‌وانه‌و‌ه ره‌نگه ئه‌و بابه‌ته زۆر گرنگ خوله‌ك مافی قسه‌كردنم پێبدرێت ،كه "له‌ناو حزب‌و كۆنگره‌ش���دا هاوڕێیانی نه‌بوبێ���ت ،ره‌نگه ه���اوڕاش نه‌بوبێتن ده‌ستم به‌قس���ه‌كردن له‌ناوه‌ڕه‌راستی من پێیانوایه كه پیاو لێهاتوترن‌و ك هم‌و له‌گه‌ڵ بۆچونه‌ك���هی من‌و نه‌یاری ئه‌و قس���ه‌كانمدا وتی���ان دو خوله‌كه‌ك���ه زۆرتر ب���ۆ رابه‌رایه‌تی لێوه‌ش���اوترن، پێش���نیاره بوبن كه داوام كرد رێژه‌ی ت���ه‌واو بو ،وتم پێموت���ن ئه‌گه‌ر پێنج ده‌شێت ژنانێك توانای ئه‌وه‌یان نه‌بێت‌و كۆت���ا ل���ه %25هوه زی���اد بكرێت بۆ خوله‌كم ده‌ده‌نێ قس���ه ده‌كه‌م ئه‌گینا ئاماده نه‌بن بۆ به‌رپرسیاریه‌تی ،به‌اڵم هه‌ر قسه ناكه‌م ،له‌و پێنج خوله‌كه‌ش پێوه‌ر چییه كه ژنه‌كان ئه‌و توانایه‌یان ."+%30
گواڵڵه شه‌ره‌فكه‌ندی نییهو هه‌مو پیاوه‌كان تواناو ئاماده‌یی ئه‌وه‌یان هه‌یه؟!". وتیشی "ئه‌مه ئهوه ده‌سه‌لمێنێ كه ئێس���تاش كه‌س���انێك هه‌ن باوه‌ڕێكی قوڵیان به‌و دروش���مانه نییه كه حزب هه‌ڵیگرت���ون ،ئه‌گه‌ر نا ده‌بو هاوڕێیان بیانوتای���ه ئه‌و خانم���ه دو كۆنگره‌یه داكۆكی له‌كۆتا ده‌كات ،ده‌بێت ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌ی پێبدرێت كه بۆچی ئه‌و به‌نده‌ی هێن���اوهو بۆچی داكۆك���ی لێده‌كات؟ بێده‌نگبونی ئ���ه‌وان پێچه‌وانه‌ی ئهوه ده‌سه‌لمێنێ كه باوه‌ڕیان به‌و دروشمه نییه كه له‌به‌رنامه‌و په‌یڕه‌وی ناوخۆی
حزبدا ده‌ڵێت ژنان ده‌بێت له‌بڕیاردانی سیاس���یدا به‌شدار بن‌و %25ی رێبه‌ری ح���زب ده‌بێت له‌ژنان پێكبێت .ده‌بێت ئه‌و ترس���ه بڕه‌وێت���هوه ك���ه نه‌بادا پی���اوه‌كان جێگه‌ی ژن���ه‌كان بگرنه‌وه له‌رابه‌رایه‌تیدا". حزبی دیموكرات ،كه ئێستا دابه‌ش ب����وه به‌س����ه‌ر دو حزب����داو یه‌كێكیان به‌ناوی "حزبی دیموكراتی كوردستان" چاالك����ی ده‌كات ،خالی����دی عه‌زیزی س����كرتێریه‌تی ،ئ����ه‌وی دیكه‌ش����یان به‌ناوی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران چاالك����ی ده‌كات‌و مس����ته‌فای هجری س����كرتێریه‌تی ،ل����ه16ی ئابی 1945دام����ه‌زراوه‌‌و تا ئێس����تا هه‌مو س����كرتێرو جێگ����ری س����كرتێره‌كان‌و مه‌كته‌بی سیاس����یو زۆرب����هی ههره زۆری كادێره‌كانی پیاو بون ،ئێستاش س����ه‌رباری ئه‌وه‌ی به‌پێ����ی به‌رنامه‌و په‌یڕه‌وی ناوخ����ۆی حزبی دیموكراتی كوردس����تان ده‌بێت به‌پێی سیسته‌می كۆتا %25ی رابه‌رایه‌تی ژن بن ،به‌اڵم له‌دوا كۆنگره‌دا له‌ك����ۆی 20ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوه‌ندی ته‌نها 4یان ژنن. گواڵڵه‌ی ش����ه‌ره‌فكه‌ندی ،ئه‌ندامی كۆمیت����هی ناوه‌ندی حزبی دیموكراتی كوردس����تان كه هه‌ڵگ����ری بڕوانامه‌ی ماسته‌ره له‌په‌روه‌رده‌ی نێوده‌وڵه‌تی‌‌و 14ساڵه له‌واڵتی سوید ده‌ژی ،ئاماژه ب����هوه ده‌كات كه هێش����تا رۆژهه‌اڵتی كوردستان زه‌مینه‌ی ئهوه نه‌ڕه‌خساوه ژنان خۆیان بۆ پۆس����تی س����كرتێری حزبه‌كان ئام����اده بكه‌ن ،ئ����هو وتی "له‌به‌رخ����ۆ الدان له‌هه‌ندێك له‌گرفت‌و كێش����ه ،تا ئێستا ژنان كه‌متر خۆیان له‌قه‌ره‌ی ئه‌و پۆسته ناده‌ن". وتیش����ی "ئۆباڵی ئه‌مه‌ش ده‌كه‌وێته ئه‌س����تۆی ه����ه‌م ژنان خۆی����ان‌و هه‌م داخرانی حزبه‌كانیش".
ێ ئهوه ده‌سه‌لمێن كه ئێستاش كه‌سانێك هه‌ن باوه‌ڕێكی قوڵیان به‌و دروشمان ه نییه ك ه حزب هه‌ڵیگرتون، ئه‌گه‌ر نا ده‌بو هاوڕێیان بیانوتای ه ئه‌و خانمه دو كۆنگره‌یه داكۆكی له‌كۆتا ده‌كات، ده‌بێت ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌ی پێبدرێت ك ه بۆچی ئه‌و به‌نده‌ی هێناوه‌و بۆچی داكۆكی لێده‌كات
ره‌نگاڵه
ی ی پیش ه
ی
ی م مانگ ی س���اڵ ی ژماره
ی شه‌كان ی بفرۆش ی دیك ه ن شم". ی ی "نرخ دایه‌‌و پڕ كتێبی
كتێبیان ه سه‌فه‌ر و منیش . س���تن‌و دۆته‌وه‌‌و
ی ه زیان زیان ب ه ی مامه‌ڵ ه
ی "مێز ێ ی به‌كر ی تنه‌ك ه به‌كرێ‌‌و
دا كتێب دا كتێبم م ئێستا ه".
rangalayawene@gmail.com
) )517سێشه‌ممه 2016/2/23
مه‌زهه‌ری خالقی: بڕبڕه‌ی پشتی هه‌رنه‌ته‌وه‌یه‌ك زمانه‌كه‌یه‌تی ئا :ئازاد بایز هونه‌رمه‌ندی به‌ناوبانگی كورد مه‌زهه‌ری خالقی له‌دیمانه‌یه‌ك ی له‌گه‌ڵ ئاوێنه رایگه‌یاند "له‌ڕاستیدا له‌كولتورو فه‌رهه‌نگی هه‌ر میله‌تێكدا زمان ڕۆڵی سه‌ره‌كی ههیهو هه‌مو شه‌ڕه‌كانی سه‌ره‌تایی مرۆڤ له‌به‌ر تێنه‌گه‌یشتنه له‌یه‌ك". وتیشی "واڵتێك یان نه‌ژادو ره‌گه‌زێك له‌گه‌ڵ ره‌گه‌زێك����ی تردا به‌هۆی دوری له‌یه‌ك كۆمه‌ڵێك وشه‌یان هه‌ڵبژاردوه بۆئ����هوهی له‌یه‌ك����دی تێبگ����ه‌ن ئه‌مه بۆت����ه زمانێ����ك ورده ورده به‌رفراوان ب����وهو بوه‌ت����ه زمانێ����ك ك����ه له‌یه‌ك تێگه‌یشتون". ئاماژه‌ی ب����ۆ ئه‌وه‌ش كرد "هه‌ر به‌م زمان����ه توانیویانه یاس����اكان‌و پێوه‌رو ئه‌خالق‌و كرده‌وه‌ی����ه‌ك بخوڵقێنن كه به‌یه‌كه‌وه بژین به‌ئارامی‌و خۆشی". خالقی ل����هو بڕوایه‌دایه كه كولتورو زمان به‌س����تراون به‌یه‌كه‌وه‌‌و ره‌فتارو یاس����او زمان به‌یه‌ك����هوه پێی ده‌ڵێن كولتور كولتوریش یانی شارستانییه‌ت، هه‌روه‌ها راش����یگه‌یاند "ئ����هو كولتوره هه‌ر چه‌نده به‌رفراوان بێت ئه‌وكولتوره پێش����كه‌وتو ده‌بێ����تو میلله‌تیش پێی پێش����ده‌كه‌وێت بۆی����ه بابه‌ت����ی زمان هه‌رله‌س����ه‌ره‌تاوه تائه‌م����ڕۆ بابه‌ت����ی لێكتێگه‌یشتن بوه". س����ه‌باره‌ت به‌زمان����ی س����تانداردی یه‌كگرت����و ،مه‌زه����ه‌ری خالق����ی وتی "كۆكبون له‌سه‌ر زمانێكی یه‌كگرتو كاتی
ده‌وێت‌و لێكۆڵینه‌وه‌و به‌دواداچونی زۆر به‌رباڵوی ده‌وێت‌و هه‌لومه‌رجی له‌باری ده‌وێ����ت بۆ ئه‌وه‌ی ئێمه بتوانین هه‌مو ئه‌و دیالێكتانه ببن به‌سه‌روه‌تی زمانی كوردیو زمانه‌وانه‌كان دابنیشن زمانی كوردی له‌سێ زمانه‌كه‌ی تری داگیركه‌ر پاك بكه‌نه‌وه". وتیشی "به‌ڕای من گه‌ر ئێمه زمانی یه‌كگرتومان هه‌بێ����ت جیاوازی نێوان س����ۆرانی‌و كرمانج����ی ی����ان هۆرامی‌و سۆرانی زۆر كه‌م ده‌بێته‌وه". ده‌رب����اره‌ی مه‌قامات����ی كوردی����ش، خالقی وت����ی "به‌بۆچونی من ناوبردنی مه‌قام ئێمه ڕائه‌كێش����ێ ب����ۆ ئه‌وه‌ی تابعی مه‌قام����ی عه‌ره‌بی بین بێگومان له‌س����ه‌ره‌تاكانی گۆرانی وتنه‌وه زیاتر له٣٠٠٠ساڵ پێش ئێستا ئه‌توانین بڵێین گۆرانی وتن له‌چیرۆكی هه‌قایه‌تخوان‌و چیرۆك بێژه‌كانه‌وه هاتوه‌و ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌و س����ه‌رده‌مه چیرۆكبێژه‌كانیش چیرۆكه‌كانی����ان به‌گۆرانییه‌وه وتوه بۆ ئه‌وه‌ی به‌ده‌میان خۆش بێت". وتیش����ی "ه����ه‌ر چیرۆكێ����ك ی����ان به‌س����ه‌رهاتێك كاریگ����ه‌ری ڕۆح����ی ههبوه له‌س����ه‌ر چیرۆكبێژه‌ك����ه بۆیه چیرۆكه‌كانیان به‌یه‌ك شێوه نه‌وتوه‌‌و به‌مش����ێوه‌یه بنه‌ڕه‌ته‌كان دروست بوه له‌كوردا". خالقی له‌و بڕوایه‌دایه كه پێویس����ته بگه‌ڕێینه‌وه بۆ ده‌نگی ئه‌و چیرۆكبێژانه وه‌ك����و حه‌یران‌و وتی "به‌ڕای من ده‌بێ بگه‌ڕێینه‌وه بۆ ده‌نگی ئه‌و چیرۆكبێژانه وه‌كو حه‌یران كه باسی خۆشه‌ویستی ده‌كات وه‌كو الوك كه باس����ی ش����ه‌ڕو
11
تێكچون ده‌كات وه‌كو سیاچه‌مانه ك ه لێكدانه‌وه‌یه‌ك����ی مه‌عنه‌وی هه‌یه وه‌كو بالۆره ك����ه ژن‌و پی����او ده‌یڵێن وه‌كو گۆرانی دای����كان كه بۆ منااڵن ده‌یڵێن ده‌یان شتی تر به‌مشێوه‌یه‌مان هه‌یه". وتیش����ی "ئێمه ده‌بێت له‌ناو سه‌دان میلۆدی كوردی كه ه����ه‌ر میلۆدییه‌ك به‌س����تراوه به‌حه‌ی����ران‌و الوكه‌كانه‌وه ده‌بێ����ت له‌داهاتودا موزی����ك كاره‌كان له‌ج����ه‌رگ‌و دڵی ئ����هو چوارچێوه‌یه‌دا دابنێ����ن ئینج����ا ل����هو چوارچێوه‌یه‌دا ده‌بێت ئێمه بزانین جیاوازیمان له‌گه‌ڵ عه‌ره‌ب‌و فارس‌و توركدا چییه" . خالقی ئاماژه به‌بۆچونێكی گش����تی ده‌كات له‌و باره‌یه‌وه‌‌و ده‌ڵێ "هه‌ڵبه‌ته بۆچونێكی گش����تی هه‌ی����ه كه ده‌بێ بیرم����ان نه‌چێت ئێمه له‌زۆر به‌ش����دا له‌گ����هڵ ده‌زگاگه‌لی ئێرانیدا به‌ش����ی ئێمه‌ش����ی تێدایه توركی����ای ئازه‌ری مه‌قامات����ی خۆی هه‌ی����ه له‌فارس زۆر جی����اوازی نییه منیش به‌ش����ی خۆمی تێدایه كه له‌فارس زۆر جیاوازی نییه. چۆن عه‌ره‌ب یان ئازه‌ری به‌شی خۆی جیاكردوه‌ت����هوهو له‌زانك����ۆ مه‌نهه‌جه ئه‌بێ����ت ئێمه‌ش ئه‌و گۆش����ه‌یه په‌یدا بكه‌ین". راش����یگه‌یاند "ئ����هوهی بۆ من جێی شانازییه ئه‌و كه‌ره‌سته‌یه‌ی ك ه ده‌بێته هۆی ئه‌وه‌ی موزیكی مه‌قاماتی كوردی یان ده‌زگای خوێندنی مه‌قاماتی كوردی له‌فێرگاكان����دا بخوێنن ئێمه ئاماده‌مان كردوه ك����ه هی����وادارم گه‌وره‌پیاوانی هونه‌ری موزیكی ك����وردی بتوانن ئه‌و كاره بكه‌ن".
ی بكه‌م ره‌وه‌ند تاڵیب :هیواخوازم له‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌ندانی كورددا كاری هونه‌ر ئا :زانكۆ سه‌ردار زۆرن ئه‌و هاواڵتیه كوردانه‌ی به‌هۆی ناهه‌مواری گوزه‌رانیانه‌وه له‌واڵتانی ئه‌وروپا گیرساونه‌ته‌وه ،به‌اڵم كه‌من ئه‌و كه‌سانه‌ی توانیویانه كورد وه‌ك نه‌ته‌وه‌و میلله‌تێكی خاوه‌ن توانا به‌دنیای دهرهوه بناسێنن، سیاسه‌تكردن چه‌نده هۆكاره بۆ ناساندنی كه‌یسه‌كانی ئه‌م میلله‌ته هونه‌رو بواره‌كانی دیكه‌ی ژیانیش هێنده‌ی تر كاریگه‌ریان هه‌یه ،له‌م نێوه‌نده‌شدا (ره‌وه‌ند تاڵیب) ئه‌و گه‌نجه كورده‌یه كه توانیویه‌تی له‌بواری نواندندا چه‌ندین خه‌اڵتی ئه‌ڵمانیا بۆخۆی ده‌سته‌به‌ر بكات ،ره‌وه‌ند بۆئاوێنه ئه‌و خه‌مه‌ی دڵی ئاشكرا كرد كه ته‌مه‌نێكه ئازاری ده‌دا. ره‌وه‌ن���د س���اڵی 1992له‌بنه‌ماڵه‌یه‌ك���ی ناسراوی شاری سلێمانی له‌دایكبوه‌و ته‌مه‌ن ی ته‌نها ( )5س���اڵ بوه كاتێك روده‌كه‌نه واڵتی ئه‌ڵمانیا. ره‌وه‌ن���د وت���ی "قۆناغه‌كان���ی خوێندن���ی سه‌ره‌تایی‌‌و ئاماده‌یم له‌ئه‌ڵمانیا ته‌واو كردوه، هه‌ر ل���ه‌وێ له‌ب���واری هون���ه‌ری ده‌رهێناندا خوێندن���م ت���ه‌واو كردوهو له‌پ���اش 2011هوه ده‌س���تم به‌كاری نواندنی شانۆو پاشتر كورته فیلم كرد". وتیش���ی "من حه‌زێك���ی زۆرم ب���ۆ هونه‌ر هه‌ی���ه له‌به‌ر كۆمه‌ڵێك ه���ۆكار ،هونه‌ر جگه ل���هوهی خزمه‌تێكی مرۆڤایه‌تی���هو ده‌توانێت له‌هون���ه‌ردا ئازاره‌كانی ئینس���ان بگوازێته‌وه نێو واقیع ،له‌هه‌مانكاتیش���دا ناسنامه‌ی هه‌مو نه‌ته‌وه‌یه‌كه". ئه‌و راشیگه‌یاند "منیش وه‌ك كوردێك له‌هه‌ر جێگه‌یه‌ك���ی دنیادابم ده‌توان���م به‌هونه‌ره‌كه‌م ناس���نامه‌ی گه‌له‌ك���ه‌م ئاش���كرا بك���ه‌م ،من
ته‌‌رازو ی پێشو ده‌كرێت س���ود له‌ئه‌زمونه‌كان ی وه‌ربگری���ت له‌مه‌ب���ه‌دوا ،بۆئ���هوه هه‌ڵه‌كان دوباره نه‌كه‌یته‌وه.
خۆش���حاڵم به‌وه‌ی بتوانم خزمه‌تێكی ئه‌گه‌ر بچوكی���ش بێت به مرۆڤایه‌ت���ی له‌پێش هه‌مو ش���تێكدا بكه‌م ،بتوانم خزمه‌ت���ی میلله‌تێك بكه‌م كه هه‌میش���ه جه‌وسێنراوه‌ته‌وه ئه‌ویش میلله‌ته‌كه‌ی خۆم میلله‌تی كورده". ره‌وه‌ند سه‌باره‌ت به‌و خه‌اڵتانه‌ی به‌ده‌ستی هێن���اوه ده‌ڵێت "من خاوه‌نی چه‌ندین خه‌اڵتم له‌بواری نوان���دن‌و یاری���ده‌ده‌ری ده‌رهێنه‌رو ده‌رهێن���ه‌ردا ،ل���ه 2014باش���ترین خه‌اڵتی كورته فیلمم له‌ئه‌ڵمانیا به‌ده‌ست هێنا ،جگه له‌چه‌ندین خه‌اڵت���ی تری نواندن‌و ده‌رهێنه‌ری به‌نمونه‌ی خه‌اڵتی (دوتشه منشن رێشتس فلم پرایس) ،سێ خه‌اڵتیشم له‌بواری كورته‌فیلمدا وه‌ك یاریده‌ده‌ری ده‌رهێنه‌ر وه‌رگرتوه". ئ���هو هونه‌رمه‌نده كورده به‌داخه بۆ ئه‌وه‌ی كه تاوه‌كو ئێستا نهیتوانیوه له‌كارێكی هونه‌ری كوردی���دا ئیش بكات ،ئه‌و ئاماژه بهوه ده‌دات ئه‌گه‌رچی الی میدیاكانی ئه‌ڵمانیا هه‌میش���ه وه‌ك كوردێك ناسێنراوه به‌اڵم به‌پێچه‌وانه‌وه نه‌توانراوه كاره‌كانی به‌نه‌ته‌وه‌كه‌ی خۆی ئاشنا بكات ،ده‌ڵێت "له‌به‌ر ئ���هوهی هونه‌رمه‌ندانی ك���ورد به‌داخه‌وه م���ن ناناس���ن ،زۆرێك له‌و فیلمانه‌ی كه رۆڵی پاكستان‌و ئه‌فغانستان كه هه‌بوبێت من رۆڵی سه‌ره‌كیم تێدا گێڕاوه ،من ئاگاداری ره‌وش���ی هونه‌ری كوردیم‌و به‌هه‌وڵی خ���ۆم متابه‌عه‌م ك���ردوه ،هه‌رچه‌نده كه‌مێك گرانب���وه بۆم كاتێ���ك تێكس���تێكی كوردی ده‌خوێنم���هوهو به‌داخ���هوه په‌یوه‌ندیم له‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌ندانی كوردیشدا نه‌بوه". وتیش���ی "له‌ته‌له‌فزیۆن���ه ئه‌ڵمانیه‌كان���دا زنجی���ره‌ی ته‌له‌فزیۆنی���م هه‌ب���وهو له‌كه‌ناڵه گه‌وره‌كانی ئه‌و واڵته‌شدا ده‌ركه‌وتنی پێویستم ههبوه ،به‌اڵم پێده‌چێت هونه‌رمه‌ندانی خۆمان ته‌ماشای به‌رهه‌می هونه‌ری ئه‌ڵمانیاو سڕیاڵه ئه‌ڵمانیه‌كان نه‌كه‌ن". سه‌باره‌ت به‌خه‌مه‌گه‌وره‌كه‌ی ئه‌و هونه‌رمه‌نده
دوپشک ی ده‌ته‌وێت خۆت له‌هه‌مو كێش���ه‌كان ی ده‌وروبه‌رت به‌دوربگری���ت ،بۆئهوه ی ك ه تۆ دوریت ی بس���ه‌لمێن به‌هه‌موان له‌هه‌مو شتێك.
گه‌نجه ،كه وه‌ك خۆی ده‌ڵێت تاوه‌كو ئێستاش پێ���ی ناڕه‌حه‌ته باس���ی گه‌ڕانه‌وه‌كه‌یه‌تی بۆ كوردس���تان ،ره‌وه‌ند ده‌ڵێت "كاتێك س���اڵی 2015به‌مه‌به‌س���تی سه‌ردانكردن گه‌ڕامه‌وه بۆ كوردس���تان ،به‌داخه‌وه له‌فڕۆكه‌خانه توشی ش���ۆك بوم ،چونكه رێگه‌ی���ان به‌من نه‌دا كه به‌ب���ێ ئیقامه له‌كوردس���تان بمێنمه‌وه ،ئاخر كوردس���تان خاك‌و واڵتی من���ه چۆن ده‌بێت مرۆڤ له‌ماڵه‌كه‌ی خۆیدا ئیقامه‌ی پێویس���ت بێ���ت ،ل���ه‌وه‌ش ناخۆش���تر ئه‌و ش���ێوازی مامه‌ڵه‌یه‌ب���و كه ئه‌و ئازیزان���هی فڕۆكه‌خانه له‌گه‌ڵ مندا كردیان‌و وه‌ك كه‌سێكی بێگانه‌و ب���ێ ئه‌رزش مامه‌ڵه‌یان له‌گ���هڵ كردم‌و دواتر س���ه‌ردانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی نشینگه‌و مانه‌وه‌م ك���رد ،له‌وێش ماوه‌ی 15رۆژی���ان بۆ مانه‌وه‌م له‌كوردستان دانا". وتیش���ی "ئاخر كێ ده‌توانێت 15رۆژ چێژ له‌خۆشه‌ویستانی ببینێت؟ له‌هه‌موی ناخۆشتر كاتێك ماوه‌كه‌م ته‌واو بو ویستم بگه‌ڕێمه‌وه بۆ ئه‌ڵمانیا له‌به‌رئه‌وه‌ی چه‌ند رۆژێك له‌واده‌كه‌ی خۆی دواكه‌وتبوم توشی سزای ئه‌و ئازیزانه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌كه بوم". ئه‌و ده‌ڵێ "نایشارمه‌وه له‌راستیدا زۆر بێهیوا ب���وم له‌و دۆخه‌ی كه له‌كوردس���تانی ئه‌زیزی مندا هه‌یه ،من سه‌ردانی دایك‌و باوكمم ده‌كرد چونك���ه ئه‌وان بۆ هه‌میش���ه گه‌ڕاونه‌ته‌وه بۆ كوردستان ،ئه‌مه له‌كاتێكدا بو كه من ئه‌ندامی بنه‌ماڵه‌یه‌كی ناسراوی شاری سلێمانیشم". ره‌وه‌ند س���ه‌باره‌ت به‌كاری داهاتوی ئه‌وه‌ی بۆ خوێنه‌رانی ئاوێنه ئاش���كرا كرد ،ئێس���تا س���ه‌رقاڵی رۆڵ بینین���ه له‌چه‌ن���د زنجی���ره س���ڕیاڵێكداو له‌به‌رلین به‌كارێكی شانۆیشه‌وه خه‌ریك���ه ،ئ���هو وت���ی "هیواخ���وازم بتوانم له‌نزیكه‌وه له‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌ندانی خۆشه‌ویستی ك���وردا ئاش���ناببم‌و كاری ده‌رهێنان‌و نمایش به‌هه‌مئاهه‌نگی ئه‌نجام بده‌ین".
که‌‌وان ی باش���ت هه‌ی ه ده‌توانی���تو هێزێك��� ی چوارده‌وره‌ك���ه‌ت بۆبه‌ده‌س���تهێنان به‌تایبه‌تی له‌روی سۆزدارییه‌وه.
گیسک ئاگاداری باری ته‌ندروستیتبه‌و زۆر خۆت مان���دو مه‌که ،هه‌رچه‌ن���ده کارت زۆره به‌اڵم په‌یوه‌ندیی��� ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانت پشتگوێ مه‌خه
سه‌‌تڵ ی كاره‌كانته‌و‌ه ی پشت گوێخستن به‌هۆ خه‌ریك ه كێش���ه‌ت بۆدروست ده‌بێت، پێویستت به‌هه‌لی زیاتر هه‌یه.
نه‌‌هه‌‌نگ مه‌هێڵ ه كێش���ه‌كان به‌س���ه‌رتدا زاڵ بێت ،ته‌ندروس���تیت زیاتر كێشه‌ت بۆدروس���ت ده‌كات‌و پێویست ه پشو وه‌ربگریت.
10
rangalayawene@gmail.com
ره‌نگاڵه
س ی ح ر ی سلێامنیش ده‌درێت به‌كرێ سه‌را ی ج و ا ن له‌م وه‌رزه‌دا قژت ی "رۆژانه هاواڵتیان دێن ه المان ده‌ڵێن كتێبامن هه‌یه ده‌یفرۆشین"
) )517سێشه‌مم ه 2016/2/23
به‌م شێوه‌یه ره‌نگ بكه
ئارایشتگای مه‌که‌س بۆ رازاندنه‌وه‌ی خانمان عه‌قاری ـ به‌رامبه‌ر ئه‌من ه سوره‌ک ه كاتێك تۆ ده‌ته‌وێت قژت ره‌نگ بكه‌ی����ت ،به‌دڵنیایی����هوه ماف����ی خۆته ه����ه‌ر ره‌نگێك هه‌ڵبژێریت، به‌اڵم هه‌ندێ جار ئێمه‌ی خاوه‌ن ئارایشتگا ده‌زانین كام ره‌نگه بۆ روخسارو ئه‌م وه‌رزه ده‌گونجێت‌و ئێم����ه ده‌توانین هاوكاری بكه‌ین. بۆئ����ه‌م مه‌به‌س����ته ئێم����ه چه‌ند رێنماییه‌ك ده‌ده‌ین به‌خانمان:
ئا :مه‌زهه‌ر كه‌ریم
عه‌باس محه‌مه‌د ساڵح یه‌كێكه له‌و هاواڵتیانه‌ی ی شاری سلێمانی پ ی 1995هوه له‌چه‌ق له‌ساڵ ی ی به‌ئاوێن ه كتێبفرۆشی ده‌كات‌و له‌لێدوانێك راگه‌یاند "مێزی كتێبفڕۆشتن هه‌یه خاوه‌نه‌كه‌ی ی 750هه‌زار دینار". داویه‌تی به‌كرێ به‌نرخ
ی خۆم وتیشی "من مێزی كتێب فرۆشتنه‌ك ه س���ه‌د هه‌زار دۆالرم بده‌نێ نایده‌م به‌كرێ‌‌و له‌س 1995هوه له‌م جێگه‌یه‌دا كتێب ده‌فرۆش���م‌و مێزه‌كانمان 28مێزی كتێب فرۆشتنه". عه‌باس ئاماژه بۆ ئهوه ده‌كات ك ه "كتێبفرۆش س���ه‌رای س���لێمانی دابه‌ش بوین به‌سه‌ر كتێب ی ده‌ره‌كی .ك ه سااڵن قوتابخانه‌كان‌و كتێبفرۆش ی ده‌فرۆ به‌و شێوه‌یه نه‌بو ،من كتێبی ده‌ره‌ك ی سه‌باره‌ت به‌نرخی كتێبه‌كانیش ،عه‌باس وت ی تێد كتێبه‌كانمان له‌هه‌زار دینار بۆ 20هه‌زار ی جوگرافیای كوردستان‌و فرۆشترینیان كتێب ئه‌ده‌بی‌و فكرییه". ی دێنه الم ك ئه‌و وتی "رۆژان ه چه‌ندین هاواڵت هه‌یه بۆ فرۆشتن‌و زۆربه‌یان ئه‌و هاواڵتیانه‌ن ك ه ی ماڵه‌كه‌یان ده‌فرۆش���نو ده‌ك���هنو كتێبخانه لێیان ده‌كڕم‌و وه‌ك ده‌ستی دو ده‌یانفرۆشم". ی می���وان‌و نوس ی "له‌ئێس���تادا ژور وتیش��� ی ماڵه‌كه‌مم به‌كتێ���ب پڕكرد هه‌م���و جێگایه‌ك به‌رده‌وامیش كتێب ده‌كڕم". راش���یگه‌یاند "ئه‌و كتێبانه ده‌فرۆش���ین كه ی ئه‌منی نیی���هو بزانین كتێبێ���ك ب���ۆ ب���ار ی گشتی‌‌و هاواڵتیان ده‌گه‌یه‌نێت م به‌رژه‌وه‌ند پێوه ناكه‌ین". عه‌ب���اس محه‌م���ه‌د ئام���اژ‌هی به‌وه‌ك���رد كتێبفرۆش���تن هه‌ی���ه خاوه‌نه‌ك هی داویه‌ت���ی ی 750هه‌زار دینار ،من مێزی كتێبفرۆشت به‌نرخ ی سه‌د هه‌زار دۆالرم بده‌نێ نایده‌م خۆم مانگ خۆم كاری له‌سه‌ر ده‌كه‌م". ی 1995هوه له‌م جێگه‌یه‌د ی " له‌ساڵ وتیش��� ده‌فرۆش���م‌و پێش���تر له‌به‌رده‌می به‌ریده‌كه‌د ده‌فرۆشت ك ه ئه‌وكات هه‌شت كه‌س بوین به‌اڵم ژمارهی مێزه‌كانمان 28مێزی كتێب فرۆشتن ه
تیل0533202790 :
facebook: makassalonsulaymaniah پێس����تیان تۆخه پێویسته زیاتر ره‌نگه كاڵ����ه‌كان بكه‌ن بۆئه‌وه‌ی پێستیان كاڵ ده‌ركه‌وێت.
باشتروایه له‌م وه‌رزه بهدواوهئهو ره‌نگان����هی بۆقژت ده‌یكه‌یت زیات����ر ره‌نگی تۆخ ب����ن ،چونكه قژ له‌م وه‌رزه‌دا زیاتر ده‌ش����ۆرێت ئه‌و كه‌سانه‌ی ره‌نگی پێستیانبۆیهك����ه زیات����ر كاڵ ئه‌بێته‌وه، خۆئه‌گه‌ر بۆیه‌كه خۆی كاڵ بێت كاڵه به‌پێچه‌وانه‌وه ده‌بێت ره‌نگی ئهوه زیاتر كاڵ ئه‌بێته‌وه پێویست تۆخ ب����ۆ قژیان بك����ه‌ن ،چونكه ئه‌گه‌ر بۆیه‌ك ه كاڵ بێت‌و خۆشیان ده‌كات زو زو بۆیه‌ی بكاته‌وه. پێستیان كاڵبێت ئهوه كه‌سه‌كه -ئ����هو كه‌س����انه‌ی ره‌نگ����ی زۆر سارد ده‌رده‌كه‌وێت.
ی وه‌ستا عه‌لی ده‌الك باشرتین سه‌رتاشی له‌نده‌نه نه‌وه‌یه‌ك ئا :شۆڕش محه‌مه‌د شارۆ شه‌ماڵ عه‌به‌ڕه‌ش یه‌كێكه له‌و سه‌رتاشه كوردانه‌ی كه له‌واڵت ی به‌ریتانیا خاوه‌ن ناوبانگییه‌كی باشه‌‌و زۆرێك له‌كه‌سایه‌تیه به‌ناوبانگه‌كان له‌الی ئه‌و قژیان چاك ده‌كه‌ن. له‌دیمانه‌یه‌ك���دا له‌گه‌ڵ ئاوێنه ،ش���ارۆ شه‌ماڵ عه‌به‌ڕه‌ش وتی "قژچاككردن ته‌نها مه‌قه‌س���تو ش���انه‌‌و مه‌كینه به‌كارهێنان نییه". وتیش���ی "ئه‌مه‌ش ل���ه‌الی من جۆرێكه له‌هونه‌ر چونكه هه‌موی���ان په‌یوه‌ندییان به‌جوانییه‌وه هه‌یه". س���ه‌باره‌ت به‌دروس���تبونی خولی���ای قژتاشین له‌الی ،شارۆ وتی "من كه فامم كردۆته‌وه له‌هۆڵه‌ندا دایكمم بینیوه قژی چاك كردوه .دایك���م هۆیه‌كی گرنگ بوه كه منیش حه‌زم له‌م ئیشه بێت. ئه‌وی���ش له‌باپیرمه‌وه (وه‌س���تا عه‌لی ده‌الك) بۆی ماوه‌ته‌وه". وتیشی "له‌ته‌مه‌نی 12ساڵییه‌وه به‌قژی باوكم‌و هاوڕێكانم ده‌س���تم پێكرد .پاش هاتنمان بۆ له‌نده‌ن له‌پاڵ خوێندنه‌كه‌مدا به‌رده‌وامیم داوه به‌م ئیشه". شارۆ ئێس���تا قوتابی قۆناغی دووه‌می زانكۆی���هو له‌به‌ش���ی بزن���س ماركێتین ده‌خوێنێت. ئه‌و ئاماژه بۆ ئهوه ده‌كات كه ئیشه‌كه‌ی زۆر خۆش���ده‌وێت‌و له‌هه‌ر شوێنێك بواری بۆ بڕه‌خسێت قژ چاكده‌كات‌و بۆ ئه‌وه‌ش نمونه‌یه‌ك���ی هێنای���هوهو وت���ی "كاتێك س���ه‌فه‌رم كرد بۆ چه‌ند واڵتێكی ئاس���یا
کاوڕ به‌هۆی هه‌ڵه‌ی كه‌س���ێكی نزیكته‌و‌ه ی ی ئه‌بیت له‌و شوێنه توشی ناڕه‌حه‌ت كاری تێدا ده‌كه‌یت.
له‌گه‌ڵ هاوڕێكانم له‌واڵتانی (هۆنگ كۆنگ، تایالند ،ئه‌نده‌نوس���یا) چ���وم بۆ چه‌ند سه‌رتاشخانه‌یه‌ك مۆڵه‌تم لێ وه‌رگرتن بۆ ئه‌وه‌ی خۆم قژی هاوڕێكانم چاك بكه‌م. سه‌رتاشه‌كان الیان ئاسایی بو دواتر زۆر سه‌رسام بون به‌دیزاینه‌كانم". ش���ارۆ ئاماژه ب���ۆ ئ���هوه ده‌كات كه سه‌رتاش���ه‌كانی سه‌رتاشخانه‌یه‌كی شاری هۆنگ كۆنگ زۆر س���ه‌رنجی راكێش���اوه به‌وپێیه‌ی هه‌مویان له‌ته‌مه‌ندا بون‌و وه‌ك سه‌رتاش���ه‌كانی كۆن له‌شێوه‌ی پزیشك خۆی���ان گ���ۆڕی بو ماس���كیان به‌ده‌م‌و لوته‌وه گرتبو. له‌و باره‌یه‌شه‌وه وتی "ئهوه شتێكی زۆر جوان بو الم چونكه ئه‌وان هێشتا له‌سه‌ر نه‌ریت���ی زه‌مانی كۆن ئیش���یان ده‌كرد، له‌كۆندا سه‌رتاش هه‌ر قژی چاك نه‌كردوه به‌ڵكو ئیشی دكتۆریشی كردوه". له‌ب���اره‌ی چاككردن���ی ق���ژی راپه‌ری به‌ناوبانگ ( ،)The Gameش���ارۆ وتی "زۆر راپ���ه‌ری ئینگلیزی هه‌یه له‌ش���اری له‌نده‌ن دێن بۆ الم سه‌ریان بۆ چاكده‌كه‌م‌و زۆری ت���رم هه‌یه یاری تۆپی پێ ده‌كه‌ن. له‌هۆڵه‌نداش به‌هه‌مان شێوه". وتیشی "به‌اڵم كه زانیم ()The Game له‌ش���اری له‌نده‌نه له‌ڕێی ئه‌نستگرامه‌وه وێن���هی دیزاینی قژبڕینێك���م بۆ نارد كه له‌داهێنانی خۆم بو .چاوه‌ڕوانم نه‌ده‌كرد له‌ژیانمدا ( )The Gameوه‌اڵمم بداتهوه چونك���ه ئ���هو یه‌كێك���ه له‌به‌ناوبانگترین هونه‌رمه‌نده‌كانی جیهان". ش���ارۆ ده‌ش���ڵێ "()The Game له‌وه‌اڵمدا نوسی بوی (ئه‌مڕۆ سه‌رم چاك كردوه به‌اڵم ئه‌مه‌وێت جارێكی تر سه‌رم چاك بكه‌م‌و ئیت���ر په‌یوه‌ندییه‌كه له‌وێوه
گا
ده‌س���تی پێكرد‌و نه‌ك ه���ه‌ر قژی خۆ ی به‌ڵكو هی هه‌م���و بانده‌كه‌یم چاككرد كه 7كه‌س بون". ئه‌و باس له‌خۆشویس���تنی كاره‌كه‌ی ده‌كات‌و ئام���اژه ب���ۆ ئ���هوه ده‌كات كه "له‌كاتێكدا كه سه‌ر چاكده‌كه‌م به‌ته‌واوه‌تی ده‌چمه ناو ئیشه‌كه‌مه‌وه .بۆیه كه سه‌ری ( )The Gameچاكده‌ك���رد ئه‌وه‌ن���ده چوبومه ناو ئیش���ه‌كه‌ی خۆمه‌وه هه‌ستم نه‌ده‌ك���رد كه ئه‌م كه‌س���ایه‌تیه جیاوازه له‌خه‌ڵكی تر". وتیشی "هه‌تا تاتۆكه‌ی الی ملیم بینی كه تاتۆی یه‌كێكه له‌ئه‌لبومه‌كانی .كاتی خۆی زۆر گوێ���م له‌و ئه‌لبومه گرتبو .كه ئه‌وه‌م بینی بۆ چه‌ند س���اتێك وه‌س���تام تۆزێك هاتمه ئه‌مالوه سه‌یری ده‌موچاویم كرد به‌اڵم نه‌مهێش���ت ئه‌و به‌مه بزانێت. ئینجا هه‌ستم به‌خۆم كردو وتم واو ئهوه من س���ه‌ری ( )The Gameچاكده‌كه‌م. ئه‌و ژوره‌ی كه س���ه‌ریم ل���ێ چاكده‌كرد له‌هۆتێلێك���ه ئاوێنه‌ی تێ���دا نه‌بو .بۆیه نه‌یده‌توانی قژی خۆی ببینێت". ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌ش كرد "پاش ته‌واوبون هه‌ستا چو بۆ حه‌مامه‌كه .له‌وێ سه‌یری قژی كردو هاته‌وه .باوه‌شێكی پیا كردم‌و وتی سه‌رێكی زۆر جوانت بۆ چاككردوم. منیش پێم���وت تۆش كه‌ی ل���ه له‌نده‌ن بویت‌و ویس���تت قژت چ���اك بكه‌یت پێم بڵێ .ئه‌وی���ش وتی ئۆكه‌ی ،به‌هاوڕێكانی خۆشم ئه‌ڵێم ئینجا به‌وێنه‌گره‌كه‌ی خۆی وت چه‌ند وێنه‌یه‌كمان بگره". وتیشی "هه‌ر خۆیشی ئه‌و وێنه‌یه‌ی بۆ ناردم كه ئێستا باڵوبۆته‌وه". شارۆ ئاماژه بۆ ئهوه ده‌كات كه (The )Gameپرس���یاری ئه‌وه‌ی لێكردوه كه
دوانه
ی بسه‌لمێنیت ك ه ده‌توانی���ت زاڵبیت به‌س���ه‌ر هه‌مو ئه‌و ده‌ته‌وێت بۆ هه‌موان ی ت���ۆ زۆر خۆت هیالك ك���ردوه تاوه‌كو ی ك ه دێنه‌رێگ���ه‌ت ،زۆرینه كێش���انه حه‌زه‌كان���ت ده‌توانی���ت به‌ده‌س���ت گه‌یش���تویت ه ئه‌م دۆخه‌ی ك ه ئێس���تا تێیدا ده‌ژیت. بهێنیت.
خه‌ڵك���ی كوێیه‌‌و ئه‌وی���ش پێی وتوه من كوردم‌و وای هه‌س���تكردوه كه نه‌یزانیوه كوردس���تان كوێیه‌‌و وتی " لێم پرس���ی كوردستان ئه‌ناسی؟ وتی نه‌خێر .منیش به‌پێی توانا باسی كوردستانم بۆ كرد". له‌باره‌ی خانه‌واده‌كه‌ی���ان كه له‌بواری هونه‌ردا به‌ناوبانگن ،شارۆ وتی "به‌منداڵی نه‌مده‌زانی دایك���م‌و باوكم چه‌ند گه‌وره‌ن تاوه‌كو خۆم گهوره بوم‌و ئینجا تێگه‌یشتم دایك���م‌و باوكم كێن له‌كوردس���تان .ئه‌و رێزه‌ی له‌كوردس���تان هه‌یان���ه له‌كوێوه هاتوه". وتیش���ی "من زۆر سه‌ربه‌رزم كه دایك‌و باوكی هونه‌رمه‌ندی به‌ناوبانگم هه‌یه .زۆر یارمه‌تیده‌رمن .خۆشحاڵم پێیان ئه‌وانیش به‌هه‌مان شێوه". سه‌باره‌ت به‌وه‌ی كه‌هۆی چییه بواری هونه‌ری نه‌گرتۆته‌به‌ر ش���ارۆ وتی "راسته من له‌خانه‌واده‌یه‌ك���ی هونه‌ری په‌روه‌رده بوم به‌اڵم م���ن رێگه‌ی ئه‌وان���م نه‌گرت. هه‌رچه‌ن���ده ئ���ه‌م كارهی منیش جۆرێكه له‌هونه‌ر". وتیش���ی "چونكه قژچاكك���ردن ته‌نها مه‌قه‌ست‌و شانه‌‌و مه‌كینه به‌كارهێنان نییه به‌ڵكو زۆربه‌ی كات م���ن بیر له‌داهێنانی دیزاینی نوێ ده‌كه‌م���هوه .هه‌مو جارێك دیزاینێك���ی نوێ پاڵم پێ���وه ده‌نێت بۆ بیركردن���هوه له‌دیزاینێك���ی تر .ئه‌مه‌ش له‌الی م���ن جۆرێك���ه له‌هون���ه‌ر چونكه هه‌موی���ان په‌یوه‌ندیی���ان به‌جوانیی���هوه هه‌یه". شارۆ راشیگه‌یاند "به‌نیازم ئه‌م هاوینه س���ه‌ردانی كوردستان بكه‌م‌و له‌سلێمانی‌‌و هه‌ولێر له‌چه‌ند سه‌رتاشخانه‌یه‌ك قژ چاك بكه‌م".
قرژاڵ
شارۆ قژی
شێر
ی خۆشت به‌ده‌ست ده‌گات ك ه هاوڕێیه‌ك���ت زۆر یارمه‌تی���ت ده‌دات هه‌واڵێك ی بگه‌یت���ه ئ���هو كارهی ك ه ئه‌وه‌ش وات لێده‌كات ك ه ئه‌م ماوه‌ی ه بۆئ���هوه ی بكه‌یت. زیاتر هه‌ست به‌ئارام ماوه‌یه‌ك خۆت بۆئاماده‌كردوه.
e game
فه‌‌ریک ی پته‌و ی په‌یوه‌ندیه‌ك ی بون��� به‌ه���ۆ به‌چه‌ن���د كه‌س���ێكهوه ئ���ه‌م ماوه‌ی ه ی دارای���ی زۆریان توانیوت���ه س���ود لێوه‌رگریت.
thچاک د‌هکات
بیروڕا
) )517سێشه‌ممه 2016/2/23
birura.awene@gmail.com
13
هه‌وڵ ی دانیشتن ی نائاسیی پارله‌مانمان داو سه‌ركه‌وتو نه‌بوین! عومه‌ر حاجی عنایت گشت الیه‌كمان ده‌زانین كابینه‌ی هه‌شت ی حكومه‌ت����ی هه‌رێم ل����ه‌روی سیاس����یه‌وه فه‌ش����ه‌لی هێناوه ،بههێزه چه‌كداره‌كانی حی����زب په‌رله‌مانی ئیفلیج ك����رد ،له‌روی ئابوریو داراییش����هوه دیس����ان فه‌شه‌لی هێناوه ،سه‌رباری دابه‌زینی نرخی نه‌وت، ئ����هو قوماره‌ی له‌گه‌ڵ داناغ����از كردویه‌تی دۆڕان����دی دو ملیارو س����ه‌د ملیۆن دۆالری خسته بانی شكسته‌كانی تری ،به‌حسابی خۆیان زیات����ر له 20ملیار دۆالر قه‌رزاره، ئایا هه‌رێمی كوردس����تان نه‌وتی فرۆشتوه ی����ان نه‌وتی كڕی����وه؟! ن����ه‌وت‌و غازمان هه‌ن����ارده ك����ردوه یان ه����اورده كردوه؟! له‌راس����تیدا هه‌رێ����م نه‌وت����ی فرۆش����توه، ئه‌نجامه‌ك����هی ئه‌وه‌م����ان پێده‌ڵێ خۆزگه
نه‌وتمان نه‌فرۆشتایه. پاش ئه‌وه‌ی لیژنه‌ی به‌ناو كاراكردنه‌وه ی پارله‌م����ان شكس����تی هێن����او حیزبه‌كان ئه‌مجاره‌ش وه‌ك ده‌یان جاری دی نه‌یانتوانی قه‌یران����ی سیاس����ی هه‌رێ����م حه‌لبك����ه‌ن، وه‌ك ئه‌ندامێكی پارله‌مانی كوردس����تان‌و نوێن����ه‌ری خه‌ڵ����ك به‌ئه‌ركی سه‌رش����انی خۆم����م زانی كه ل����ه‌م قه‌یرانه داراییو بێ موچه‌ییه‌دا بێده‌نگ نه‌بم‌و ئه‌و پارله‌مانه‌ی حكومه‌ته حیزبیه‌ك����هی نێچیرڤان بارزانی په‌كیخس����ت وه‌گ����ه‌ڕ بخه‌م����هوهو بۆ ئه‌م مه‌به‌سته یاداشتێكم ئاماده‌كردو ئاڕاسته‌ی س����ه‌رۆكایه‌تی پارله‌مانكرد بۆ ئه‌وه‌ی له‌م بارودۆخه بێده‌نگ نه‌بین‌و وه‌ك گه‌وره‌ترین دامه‌زراوه‌ی شه‌رعی له‌هه‌رێمی كوردستان نه‌خشمان هه‌بێت‌و قسه‌مان هه‌بێت‌و رێگه نه‌ده‌ی����ن حكومه‌ت به ته‌نها له‌بری خۆیو پارله‌مان‌و ده‌سه‌اڵتی دادوه‌ری بڕیار بدات، حكومه‌ت ئه‌م دۆخه‌ی زۆر پێ خۆشه كه
كاتی بێده‌نگی به‌سه‌رچوـ كاری ئێوه‌ش ته‌واوبو مه‌ریوان سه‌الح حیلمی ـ كه‌مال مه‌حمود ()1 ئه‌م����ڕۆ كوردس����تان به‌دۆخێك����ی تیده‌په‌ڕێ����ت، هه‌س����تیاردا الیه‌نه‌س����ه‌ره‌كیه‌كانی سه‌ر گۆڕه‌پانی سیاس����ی كوردس����تان له‌وپ����ه‌ڕی ناكۆكیدان ،ژیان الی خه‌ڵكی كوردستان له‌كوله‌مه‌رگی‌و نه‌هامه‌ت����ی تێپه‌ڕاند، حكومه‌ت����ی هه‌رێمی كوردس����تانیش له‌ب����ری چاكس����ازی راس����ته‌قینه‌و پیاچونه‌وه به‌داه����اتو خه‌رجی ،هات قوتی خه‌ڵكی بڕی ،به‌رپرسێكیش زۆر بێباكانه وتی(پێویس����ته خه‌ڵك له‌م قۆناغه‌دا له‌وه‌زع����ی حكومه‌تی هه‌رێم تێبگه‌ن) ،له‌راس����تیدا ئ����ه‌وه‌خه‌ڵكی كوردس����تانه له‌وه‌زعه‌ك����ه تێده‌گات‌و ئه‌وه‌ش حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانه له‌وه‌زعه‌كه‌تێناگات ،خه‌ڵكی كوردستان كه ئ����ه‌م بارودۆخه س����ه‌خته‌ی قبوڵ كردوه ،ده‌زانێت هه‌ر درزێك بكه‌وێته هه‌رێم����ی كوردس����تانه‌وه ،دوژمنانی كورد ئه‌وه‌نده‌زۆرو بێڕه‌حمن له‌هه‌لێك ده‌گه‌ڕێ����ن ئ����ه‌م ئه‌زمون����ه‌تێكوپێك بده‌ن‌و ئه‌وه‌شی چه‌ندین ساڵه بنیات نراوه له‌چاوتروكانێك����دا وه‌ك رۆحی خه‌ڵكه‌كه‌ی خاپور بكرێت. ()2 ده‌وڵه‌تی كوردیو خه‌ڵه‌تاندنی خه‌ڵك ت����ۆ ئه‌ی به‌ن����او س����ه‌ركرده‌ژیانت بۆ خ����ۆت هه‌ڵب����ژاردوه‌و مردنیش بۆ خه‌ڵك����ی ،ئه‌دی پێم����ان ناڵێیت ئه‌م ش����رینقه‌ی ده‌وڵه‌ت����ی كوردییه‌چه‌ند ساڵی حوكمڕانیت بۆ درێژ ده‌كاته‌وه؟ خه‌ڵكی زۆر باش له‌بیری ماوه‌‌تا2003 ئێوه چ����ۆن ش����ه‌ڕی ناوخۆتان كردو میلله‌تی كوردتان داوه‌ش����ان ،كه‌چی له‌بری لێب����وردن‌و قه‌ره‌بوی خه‌ڵكی، ده‌تان����وت به‌ع����س م����اوهو ده‌بێ����ت ته‌حه‌مولی وه‌زعه‌كه‌بكه‌ن. ل����ه‌دوای 2003و روخاندنی به‌عس له‌الی����ه‌ن ئه‌مه‌ری����كاوه‌خێروبێر روی تێكردن‌و به‌ناو رێكه‌وتنی ستراتیجیه‌وه پاره‌و داهاتی ئ����ه‌م گه‌له‌تان ره‌وانه‌ی واڵتانی تر كردو مه‌سئول ده‌وڵه‌مه‌ندترو خه‌ڵكیش له‌شوێنی خۆی چه‌قی. لەس����اڵی 2014كه‌ش����ه‌ڕی داعش روی له‌هه‌رێ����م‌و ناوچهك����ه ك����رد، مه‌سئولی حیزبی وه‌كو خۆی مایه‌وه‌و ده‌وڵه‌مه‌ندتری����ش بو ،كه‌چی خه‌ڵكی چو به‌ناخی زه‌ویدا ،كه‌واته قورسایی شه‌ڕه‌كه‌له‌سه‌رشانی خه‌ڵكه‌و ئێوه‌ش نه‌باتان دیوه‌و نه‌باران. كه‌واته بۆ ئه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی به‌رده‌وام بێت ئه‌وا چاكترین زوڕنا بۆ شاردنه‌وه‌ی وه‌زعه‌ك����ه باسوخواس����تی ده‌وڵه‌تی كوردیی����ه .له‌پێش راپه‌ڕین هه‌س����تی كوردایه‌تی بۆ ئازادی‌و س����ه‌ربه‌خۆیی له‌لوتكه‌دابو ،ئێوه ئه‌و هه‌سته‌تان دوای راپه‌ڕین كزكرد ،له‌گه‌ڵ شه‌ڕی داعش‌و قه‌یرانی دارایی ئ����هو تۆزه‌ی كه‌مابو ئه‌ویش����تان كوشت ،حكومه‌تی به‌عس ب����هو زه‌به‌الحیه‌ی خۆی����هوه نه‌یتوانی هه‌س����تی كوردایه‌تی‌و س����ه‌ربه‌خۆیی له‌ناوبه‌رێ����ت ،كه‌چی ئێوه وش����كتان كردو ئه‌وه‌ش به‌خه‌ڵك ده‌فرۆش����نهوه كه ئەگەر له‌به‌ره‌ی ده‌وڵه‌تی كوردیدا نه‌بێت ئه‌وا له‌ب����ه‌ره‌ی دوژمنه .به‌اڵم
رێك پێچه‌وانه‌كه‌ی راس����ته ،ئه‌وانه‌ی خه‌مخ����ۆری میلل����ه‌ت نی����ن له‌به‌ره‌ی دوژمنن.
ئه‌گه‌ر په‌رله‌مانتاره‌كانی هاوڕێم جوڵه‌یه‌ك نه‌كه‌ن‌و هه‌میشه چاوه‌ڕێی هه‌ڵوێستی حیزبه‌كانیانبن مه‌حاڵه بتوانین په‌رله‌مان هه‌روا به‌پاشكۆیه‌ت ی سه‌ركردایه‌تی حیزبه‌كان نه‌مێنێته‌وه به‌گۆرانه‌كه‌ی خۆیشمه‌وه به‌بێ چاودێرو ب����ێ لێپێچینه‌وه به‌رده‌وام بێ����تو كه‌س نه‌توانێ بڵێ پش����تی چاوت برۆیه. زۆركه‌س ئه‌ڵێن ئه‌ن����دام پارله‌مانه‌كان بێهه‌ڵوێستن ،بۆ وه‌اڵمی ئه‌و به‌ڕێزانه‌و بۆ به‌جێهێنانی ئه‌ركی سه‌رشانم‌و راستگۆیی له‌گ����هڵ ده‌نگده‌رانی خ����ۆم‌و بێ گه‌ڕانه‌وه بۆ بزوتن����هوهی گ����ۆڕان‌و رای ئه‌وان ئه‌م یاداشته‌م ئاماده‌كردو كارم بۆ كرد.
یاداش����ته‌كه ب����ۆ گرێدانی دانیش����تنی نائاساییه له‌هه‌ولێر (ئه‌گه‌ر پارتی رێگه ی نه‌دا) له‌هه‌رشوێنێك س����ه‌رۆكی پارله‌مان (یوسف محمد س����ادق) بیه‌وێت ئه‌توانێ دانیش����تن بكات‌و قس����هی خ����ۆی هه‌بێت به‌رامب����ه‌ر قه‌یران����ه‌كان‌و شكس����ته‌كانی حكوم����ه‌ت ،ل����ه یاداش����ته‌كه‌دا هاتوه كه پێویسته سه‌رۆكی حكوم هتو جێگره‌كه‌ی ئاماده‌ب����نو گفتوگ����ۆ بكرێ����ت له‌نێ����وان
حكومه‌ت‌و پارله‌مان ئه‌گه‌ر پارله‌مانتاران رای����ان له‌گ����هڵ حكوم����ه‌ت نه‌ب����و داوا ی س����ه‌ندنه‌وه‌ی متمانه له‌حكومه‌ت بكرێ‌و كه‌س����ێكی دی بۆ پێكهێنان����ی حكومه‌ت رابس����پێردرێ تا هه‌ڵبژاردن����ی ئاینده .بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م یاداش����ته كاری پێبكرێت37 واژۆی پێویس����تبو ،پ����اش ( 10رۆژ) له‌چاوه‌ڕوانی ته‌نه����ا ( )7ئه‌ندامپارله‌مان واژۆیان كرد هه‌ندێ له‌براده‌ران له‌سه‌ره‌تاوه
واژۆیان كرد به‌اڵم دواتر به‌بیانوی جیاجیا واژۆكه‌ی����ان كش����انه‌وه .من ویس����تم به‌م یاداش����ته ئه‌ندامپارله‌مان����ه‌كان له‌بازنه‌ی حیزبه‌كان بێنه‌ده‌رو قسه‌ی خۆیان هه‌بێت به‌اڵم سه‌ركه‌وتو نه‌بوم ،ئه‌گه‌ر 37واژۆم بۆ په‌ی����دا ببوایه شۆڕش����ێكی پارله‌مانی ده‌ب����و به‌س����ه‌ر حیزبه‌كاندا ك����ه ناتوانن جگه له‌به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان له‌س����ه‌ر هیچ رێبكه‌ون. ئه‌گ����ه‌ر په‌رله‌مانتاره‌كان����ی هاوڕێ����م جوڵه‌ی����ه‌ك نه‌ك هنو هه‌میش����ه چاوه‌ڕێی هه‌ڵوێس����تی حیزبه‌كانیانب����ن مه‌حاڵ����ه بتوانی����ن په‌رله‌مان هه‌روا به‌پاش����كۆیه‌تی س����ه‌ركردایه‌تی حیزب����ه‌كان نه‌مێنێته‌وه به‌گۆرانه‌كه‌ی خۆیشمه‌وه. تێبین����ی :بۆ واژۆكردنی ئه‌م یاداش����ته به‌ته‌له‌ف����ۆن په‌یوه‌ندی����م به‌ژماره‌ی����ه‌ك ئه‌ندامپه‌رله‌مان����هوه ك����ردو به‌ڤایب����ه‌ر بۆ زۆربه‌یانم نارد ئه‌وه‌ش ئه‌نجامه‌كه‌ی بو.
پڕۆژه‌ی چاكساز ی پڕۆژه‌كه ی "گۆڕان" به‌نمونه به‌ختیار شێخ عوسمان
ئ���هوه بارودۆخ���ی خراپ ه كه پێویس���ت به‌چاكس���ازی ده‌كات ،ب���ه‌اڵم كام بارودۆخ؟ ئ���هو بارودۆخه‌ی ك���ه ه���ۆكاری ده‌ره‌كی‌‌و ()3 ئی���راده‌ی ده‌ره‌وه‌ی كاره‌كته‌رو پاڵه‌وانه‌كان، دو شاعیرو یه‌ك ئه‌زمون پیره‌مێردی نه‌مر له‌س����اڵی 1941دا ڕه‌س���می ش���ێواندنیان كردوه .به‌اڵم ئهوه ی له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان ده‌گوزه‌رێت خودی ده‌ڵێت: خ���اوه‌ن ماڵ ك��� ه پاڵه‌وانی ڕۆژن ،باس���ك ی بهوه مه‌نازه‌وای له‌سه‌ره‌وه ئه‌ستوری خراپه‌كاری‌و گه‌نده‌ڵكارین تا ئاست ه وێرانه‌ی وه‌ته‌ن ئاوا كه‌ره‌وه ڕه‌شه‌كه‌ی خیانه‌تی نیشتیمانی ،كه‌چی وه‌ك ی ه وڵد ه كه خه‌ڵكی زانی ،بۆ ئه‌و ه كۆی گ���ه‌ل به‌گه‌م���ژه بزانن ،ه���ه‌ر خۆیان ی ه د رمو ئه‌ڵێ سه‌روماڵ ،بۆ تۆ فه دێ���ن به‌خه‌تی پانی س���ه‌وز و زه‌رد الپه‌ڕه ی وێ ه د به‌اڵم كه‌زانی تۆ بۆخۆت چاكس���ازی ده‌نوسنه‌وه .باس���ی چاكساز ی وێ ئه‌ڵێ بابڕوا به‌اڵی لێ كه له‌الیه‌ن یه‌كێت���یو مام ج�ل�ال له‌ڕابوردو تا بێ وا ه پێش زۆر خۆشه كه‌سێك كه ئێستای چاكسازیه‌كه‌ی مه‌ڵبه‌ندی سلێمانیو چاپوك ك ه و بۆ قه‌ومه‌كه‌ی خ����ۆی دوا چاكسازی مه‌سعودبارزانی ،ده‌خزێته ئه‌و وابێ چاكس���ازییه‌ی كه خودی خۆی���ان پاڵه‌وان ی مه‌یدان���ی خراپه‌كاری���نو چاكس���ازیه‌كه‌یان ئه‌گه‌ر س����ه‌رنج له‌و ش����یعره بده‌ین ده‌ڵێی رێك بۆ ئێس����تا وتراوه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێی داخه ئه‌وه‌یه كه نه‌ده‌بو میلله‌تێك ئه‌نفال‌و كیمیاباران‌و شه‌ڕی داعش‌و ش����ه‌نگالی به‌س����ه‌رهاتبێت، له‌ئه‌نجام����دا حكومه‌ته‌ك����هی ئاوه‌ها بێڕه‌حمانه مامه‌ڵ����هی له‌گه‌ڵدا بكات‌و ژیانێكی ئاسایی پێ ره‌وا نه‌بینێ. دوای 70س����اڵ عه‌بدواڵ په‌شێوی شاعیر به‌م جۆره وه‌اڵمی پیره‌مێردی كـه‌مـال ســعـیـد* نه‌مر ده‌داته‌وه: من ده‌ڵێم سه‌رداری ئێمه دوای ئه‌وه‌ی كاربه‌ده‌س����تانی هه‌رێم بۆیان چه‌ته‌و مافیاو گه‌لفرۆشن ده‌رك����ه‌وت ه����ۆكاری داڕمانی ب����اری دارایی ده‌ڵێن نا نا ئه‌وان ماندون حكومه‌تی هه‌رێم ئه‌گه‌ڕێته‌وه بۆ كه‌مته‌رخه‌می‌‌و بۆ نانی گه‌ل تێده‌كۆشن به‌ه����ه‌ده‌ردان‌و ناڕون����ی داه����اتو زیاده‌ڕۆیی من ده‌ڵێم له‌بری شه‌راب خه‌رجیه‌كان له‌الیه‌ن كارمه‌ندانی حكومه‌ته‌وه، ئه‌وان خوێنی گه‌ل ده‌نۆشن له‌تازه‌ترین داهێنانه س����ه‌یرو سه‌مه‌ره‌كانیاندا لێم په‌ست ده‌بن كۆیله‌و ده‌ربار بڕیاریاندا بڕێكی زۆر له‌موچه‌كانیان (بلۆك) ئه‌وانه‌ی دایمه‌له‌كۆشن بكه‌ن‌و سزایان بده‌ن! ده‌تێبگه‌ن هه‌تا ئێوه وه‌رن بابزانین كرده‌ی پاش����ه‌كه‌وت چییه‌و بۆشن مه‌ڕن ،كه‌ڕن ،كه‌لله چۆن‌و كێ ئه‌نجامی ئه‌دات‌و ئه‌و مافه‌ی هه‌یه رادێ ستیان ئه‌وان چاكتر ده كه‌ی ئه‌نجامی بدات؟ ئایا ئه‌وه‌ی كاربه‌ده‌ستان دۆشن. ه د چاكتر ئه‌و گه‌له بڕیاریان له‌سه‌رداوه تاچه‌ند بنه‌مای پاشكه‌وتی تیا به‌دیده‌كرێت‌و په‌یوه‌ندی به‌پاشه‌كه‌وته‌وه جی����اوازی نێوان عه‌بدواڵ په‌ش����ێو هه‌یه ،یان بڕینی به‌ش����ێكی سه‌رنجڕاكێش����ه و پیره‌مێ����ردی نه‌م����ر له‌وه‌دای����ه‌كه له‌قوتی كارمه‌ندانی گیرفان خاڵی! الی په‌ش����ێو یه‌كالی����ی بۆت����ه‌وه‌كه به‌ڕێزان دروش����می س����ه‌ره‌كی كۆمپانیای س����ه‌ركرده‌كانی ك����ورد چه‌ته‌و مافیاو عێراق����ی بۆ دڵنیایی له‌س����ه‌ر ژی����ان بریتیه گه‌لفرۆش����ن ،ب����ه‌اڵم الی پیره‌مێردی له(التأمین ضمان وإدخار) ،به‌واتای دڵنیایی نه‌مر هێش����تا بواری تیاماوه‌و له‌نێوان بریتیه له‌دابینكردن‌و دڵنیابون له‌سه‌ر ئاینده‌و ئامۆژگاری‌و په‌نددا ده‌كرێت كه‌سانی پاش����ه‌كه‌وتكردن ،ئه‌وه‌ی لێره‌دا مه‌به‌س����تمه به‌ده‌س����ه‌اڵت‌و س����هركرده ،الیه‌ن����ه هه‌ڵوه‌س����ته‌ی له‌س����ه‌ر بكه‌ین وشه‌ی كۆتایی باش����ه‌كه‌هه‌ڵبژێرن‌و بگه‌ڕێنه‌وه‌ریزی ده‌سته‌واژه‌كه‌یه (پاشه‌كه‌وت) كه كۆمپانیای میلل����ه‌ت ،به‌اڵم ئ����هوهی الی عه‌بدواڵ ناوبراو دیاری كردوه به به‌ش����ێك له‌دروشمی په‌ش����ێو به‌ڵگه‌نه‌ویس����ته ئه‌وه‌یه كه س����ه‌ره‌كی چاالكیه‌كانی خۆی ،ئه‌مه‌ش مانای هه‌م����و نه‌هامه‌ت����ی گه‌ل ،س����هركرده وایه به‌ڕای ئه‌م كۆمپانیایه ،كه له‌سه‌ر ئاستی نایخوڵقێن����ێ ،ئه‌گه‌ر خوڵقاندیش����ی عێ����راق‌و ناوچهك����ه‌ش كۆمپانیایه‌كی گرنگ‌و تاس����ه‌ر به‌رده‌وام ناب����ێ ،به‌ڵكو ئهوه باوه‌ڕپێكراوه ،كرده‌ی پاش����كه‌وت كرده‌یه‌كی مه‌ڕێتی‌و كه‌ڕێتی‌و كه‌لله‌بۆشی میلله‌ته زۆر گرن����گ‌و كاریگ����ه‌ره له‌ژیان����ی هه‌م����و واده‌كات ئه‌وانه‌ی هه‌رێمی كوردستان كۆمه‌ڵگه‌یه‌كدا له‌به‌رئه‌وه‌ی كاریگه‌ری گرنگ‌و به‌ڕێوه ده‌به‌ن به‌رده‌وام بن ،ئه‌ڵبه‌ته هه‌مه‌الیه‌نه‌ی هه‌یه له‌سه‌ر باری دارایی تاكو بواری ئابوری واڵت له‌ڕێگای به‌گه‌ڕخس����تنی ئه‌مڕۆ ئه‌و ئاواته‌ی په‌ش����ێو خه‌ریكه ئه‌و پاش����ه‌كه‌وتانه‌ی الی ئ����ه‌م كۆمپانیایه‌یه دێته‌دی‌و خه‌ریكه‌خه‌ڵكی له‌پێس����تی كه‌ڵه‌كه ده‌بێ����تو دواتر به‌گه‌ڕی����ان ده‌خات مه‌ڕێت����یو كه‌ڕێت����یو كه‌لله‌بۆش����ی له‌بواری وه‌به‌رهێنان����ی جۆراوجۆردا ،كه هه‌ر دێت����ه‌ده‌رو بێده‌نگ����ی ده‌ش����كێنێ‌و س����ێ الیه‌نی هاواڵتی‌‌و كۆمپانیاو حكومه‌تیش به‌ده‌س����ه‌اڵتێكی فاش����یل ده‌ڵێ كاری لێی سودمه‌ند ده‌بن. تۆ ته‌واوب����و ،بادرێژه‌ش به‌حكومڕانی وه‌ك زان����راوه كولت����ورو بنه‌م����ای كرده‌ی خ����ۆت بده‌ی����ت له‌ڕێ����ی ترس����اندنی پاش����كه‌وت له‌دێرزه‌مانه‌وه كارپێكراوه‌و هه‌مو خه‌ڵك����یو زه‌بروزه‌نگ����هوه ،به‌اڵم تۆ نه‌ته‌وه‌ی����ه‌ك به‌ڕێ����ژه‌ی جی����اواز په‌نای بۆ له‌رۆحی میلله‌تێك����دا ئاوابویت‌و ته‌نها بردوه به‌پێی ئاستی ڕۆش����نبیری‌‌و بارودۆخ‌و ئه‌و كه‌س����انه تۆیان ده‌وێت كه نانی هه‌ستكردن به به‌رپرسیارێتی له‌الیه‌ن خۆیان‌و گهندهڵیو پیسخۆری ده‌خۆن. كاربه‌ده‌س����تانیانه‌وه له‌به‌رامب����ه‌ر نه‌وه‌كانی
كاتسازیه به‌مانای كاتبه‌ڕێكردن . پ���ڕۆژه‌و پاكێجه‌كان���ی گ���ۆڕان‌و ئۆپۆزیسیۆنه‌كانی تر ،دیوێكی تری چاكسازین، ك���ه له‌عه‌قڵیه‌تێك���هوه س���هرچاوه ده‌گرێت (وێڕای جدی���ه‌ت له‌ناوه‌رۆكی پڕۆژه‌كاندا)،وا وێنای ده‌كات ك���ه خراپه‌كاریه‌كان به‌رهه‌م ی نه‌زانی���نو درك پێنه‌كردن��� ی ڕاس���تییه‌كانه، بۆی ه له‌گ���هڵ له‌دایكبونی خۆیان���دا پڕۆژه ی چاكسازیان له‌باوه‌ش���ده‌گرت‌و په‌ڕه په‌ڕه بۆ ئاسمانی سه‌ر كۆشكی پاشا گرگنه‌كان‌و دواتر له‌زه‌و ی دێمدا وشكده‌بون. گه‌ر بۆ سه‌ره‌تای دروستبونی ئۆپۆزیسیۆن، هه‌ندێ���ك ڕه‌وای���ی هه‌بێ���ت له‌به‌یانكردن���ی پڕۆژه‌كاندا ،به‌اڵم دوای كاره‌س���ات ی هه‌رسێ س���ه‌رۆكایه‌تیه‌كه :ل���ه‌زگ بونی س���ه‌رۆكی هه‌رێم به‌كورسییه‌كه‌یه‌وه ،لێدانی شه‌رعیه‌ت‌و وه‌ده‌رنانی س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان ،ئابڕوچون ی حكوم���ه‌ت له‌ئیداره‌دان��� ی خه‌ڵ���ك‌و نه‌دان ی موچه ،ئیت���ر مه‌ودایه‌ك نامێنێت بۆ پڕۆژه ی چاكسازی ،بۆیه چاره‌نوسی كۆی پڕۆژه‌كان ی
ئێس���تا وه‌ك ئه‌وانی دیو زێده‌تر به‌بڵقی بان ئاو ده‌چن. كه‌وات���ه ئه‌ڵته‌رناتیڤ یاخ���ود كارنامه‌ی نوێ ده‌بێ چی بێت؟ ڕه‌نگ ه ئه‌مه پرس���یاره قورسه‌ك ه بێت. ئه‌زمونی حه‌وت س���اڵه‌ی ئۆپۆزیس���یۆن‌و هه‌وڵ���ی چاكس���ازی “ دوای چون���ه ن���او ده‌سه‌اڵتیش” دو خاڵی گرنگ ی سه‌لماند: خاڵی ی���ه‌ك /ڕوتكردنه‌وه‌ی ده‌س���ه‌اڵت ه دوجه‌مس���ه‌ریه‌كه‌ی پارت���ی “ب���ه پله یه‌ك” ،یه‌كێت���ی “ ب���ه پل��� ه دو “ له‌هه‌م���و ئه‌و بانگه‌ش���انه‌ی “ دیموكراس���یو مافی مرۆڤ‌و ده‌ستاوده‌س���ت ی ده‌س���ه‌اڵت “ ك��� ه خۆڵیان پێده‌كرده چاو ی خه‌ڵك. خاڵی دو /ئه‌وی ڕۆشنایی خۆی وه‌رگرت ئ���هو ڕاس���تیه بو كه ئ���هو دو هێ���زه ،بایی ئهوه ئیدراكیان هه‌یه كه چاكس���از ی ده‌كات ه مه‌رگی خۆیان بۆیه تا دواهه‌ناسه به‌ره‌نگاری ده‌بنه‌وه. خاڵ���ی دوه‌م ده‌كات���ه خاڵی س���تۆپ بۆ
قۆناغی حه‌وت ساڵی ڕابردو ،دوا پڕۆژه‌كه‌ی” گ���ۆڕان “ یش له‌كۆتا ڕۆژی ئ���هو قۆناغه‌دا خۆی نیش���اندا ،هه‌ربۆی ه هه‌ڵگری بێئه‌نجام ی خۆی ده‌بێت. ئه‌مێس���تای كۆمه‌ڵگه‌ی ن���او ئه‌م هه‌رێمه، له‌دۆخێك���ی نوێدایه ،بۆیه پ�ل�ان‌و كارنامه ی نوێی ده‌وێت. “ گه‌ده‌ی برس���یو ده‌رون ی پڕ” ی خه‌ڵك، س���یمای ئ���ه‌م قۆناغه‌ی���ه ك��� ه ڕابه‌رایه‌تی ڕاس���ته‌قینه‌ی ده‌وێ���ت ب���ه‌ره‌و گۆڕانكاری ڕیش���ه‌یی ،نه‌ك پڕۆژه‌ی چاكس���ازی .هه‌ر حی���زب‌و ڕێكخراوێ���ك ئ���ازاد‌ه كام ڕێگ��� ه هه‌ڵده‌بژێرێت بۆ سیاس���ه‌تكردن ی خۆی به‌اڵم نه‌بونی توانای بڕیاردان‌و نه‌قۆستنه‌وه ی هه‌ل‌و نه‌خوێندنه‌وه‌ی ڕه‌وشی نوێ ،دواجار چاڵه‌كان قوڵتر ده‌بێ���تو قه‌باره‌ی گ���ه‌وره‌ی حیزب “حیزب���ه گۆڕانخوازه‌كان” وه‌ك جه‌س���ته ی سارده‌وه‌بو تێیده‌كه‌ون.
موچه‌و پاشه‌كه‌وت ی زۆره‌ملێ! دواڕۆژو ئاینده‌ی����ان ،به‌تایبه‌تی له‌الیه‌ن ئه‌و نه‌ته‌وانه ی به‌رده‌وام له‌ملمالنێ‌‌و به‌رگریدابون له‌به‌رامبه‌ر نه‌یارو دوژمنه‌كانیاندا ،دیاره گه‌لی كوردیش����مان وه‌ك ئه‌و گه‌الن����هی به‌رده‌وام له‌ملمالنێدابون په‌نای بۆ ئه‌م كرده‌یه بردوه‌و كه‌ڵكی زۆریش����ی لێبینوه ،چونكه به‌رده‌وام له‌چاوه‌ڕوانی ڕودانی كاره‌س����اتدابون له‌الیه‌ن دوژمنه‌كانیه‌وه ،هه‌ربۆیه له‌زمانی كوردیش����دا زۆر په‌ندو ده‌سته‌واژه‌ی كاریگه‌ر به‌دی ده‌كرێت كه كرده‌ی پاش����كه‌وتی به‌رجه‌س����ته كردوه، وه‌ك (پاره‌ی سپی بۆ ڕۆژی ڕه‌ش) كه هانی كۆمه‌ڵگه‌ی داوه بۆ پابه‌ندبون به‌پاشكه‌وتكردن له‌هه‌م����و قۆناغێك‌و له‌هه‌م����و بوارێكدا ،به‌اڵم مه‌خابن له‌دوای ڕاپه‌ڕین‌و سه‌ره‌ڕای هه‌مو ئه‌و ڕوداو و مه‌ترس����یانه‌ی ب����ه‌ره‌و ڕومان بۆته‌وه ه����ه‌ر له‌ك����ۆڕه‌و و ئابڵۆق����هی تاقه‌تپڕوكێنی سااڵنی نه‌وه‌ده‌كانی سه‌ده‌ی ڕابردو و شه‌ڕی نه‌گریسی ناوخۆ و ئه‌و مه‌ترسیانه‌ی به‌رده‌وام له‌ئێس����تاو ئاینده‌شدا به‌رۆكی میلله‌ته‌كه‌مانی گرتوه ئه‌وه‌ی كاربه‌ده‌س����تانی ئ����ه‌م هه‌رێمه بیریان لێنه‌كردۆته‌وه كرده‌ی پاشكه‌وت بوه، هه‌ر ئه‌م ش����ێوازی بیركردنه‌وه‌یه‌ی ئه‌مانیش بوه كاریگه‌ری كردۆته سه‌ر كۆمه‌ڵگه‌كه‌مان‌و وه‌ك په‌تای����ه‌ك گوێزراوه‌ت����هوه ب����ۆ ن����او كۆمهڵگهو كولتوری پاشكه‌وتیان له‌یادكردوه‌و سه‌رئه‌نجامه‌كه‌ی به‌م ڕۆژه‌ی گه‌یاندین! به‌هه‌رح����اڵ دوای بیس����تو پێن����ج س����اڵ حوكمڕان����یو نه‌فره‌تك����ردن له‌كولت����وری پاش����كه‌وتكردن تازه به‌تازه كاربه‌ده‌س����تان بۆیان ده‌ركه‌وتوه باوك (ولی أمر)ی میلله‌تن‌و بڕیاریانداوه به‌زۆر پاش����كه‌وت بۆ كارمه‌ندانی حكومه‌ت بكه‌ن چونك����ه خۆیان به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان نازانن!!و هه‌س����ت به‌مه‌ترس����یه‌كانی ئاینده‌یان ناك����ه‌ن ،له‌كاتێكدا پێویس����ت بو كاربه‌ده‌س����تان ئه‌مه‌یان بۆ خۆیان‌و حكومه‌ت بكردایه‌و له‌ئێس����تادا ئه‌بوای����ه چه‌ندین ملیار دۆالر پاش����كه‌وتی دانراو هه‌بوای����ه له‌بانكی هه‌رێم����داو ده‌یان ته‌ن ئاڵتون له‌به‌رده‌س����تدا بوایه له‌س����ه‌ر ش����ێوه‌ی حكومه‌تی ناوه‌ندی! نه‌ك به‌م شێوه‌یه‌ی ئێستا كه به‌ده‌یان ملیار دۆالری قه‌رزی����ان بۆ پاش����ه‌كه‌وت كردوین‌و خۆی����ان‌و حزبه‌كانی����ان بونه‌ت����ه ملیاردێرو حكومه‌ت‌و میلله‌تیان سوك‌و ڕیسواو ئیفالس پێكردوه‌و بڕیاریش����یانداوه باری دارایی الرو داڕم����اوی حكومه‌ت له‌س����ه‌ر بڕین����ی قوت‌و گیرفانی خاڵی كارمه‌ندانی حكومه‌ت ڕاس����ت
بكه‌نه‌وه! ده‌با بزانین جیاوازی چییه له‌نێوان كرده ی پاشكه‌وت‌و ئه‌و كه‌مكردنه‌وه‌یه‌ی كاربه‌ده‌ستان به‌ن����اوی پاش����كه‌وته‌وه به‌زۆر س����ه‌پاندویانه به‌س����ه‌ر قوتی كارمه‌ندان����ی حكومه‌تدا به‌بێ ڕه‌زامه‌ندی خۆیان! كرده‌یه‌ك����ی پاش����كه‌وت -1 ئاره‌زومه‌ندانه‌یه‌و مرۆڤ به‌ویس����تو ئاره‌زوی خۆی ئه‌نجامی ئه‌دات ،به‌اڵم ئه‌م پاشكه‌وته‌ی كاربه‌ده‌ستان به‌زۆره‌ملێیه‌و ده‌ست بردنه بۆ قوتی كارمه‌ندان! پاشكه‌وت به‌پێی توانای دارایی -2 بڕه‌كه‌ی دیاری ده‌كرێت به‌اڵم كاربه‌ده‌س����تان به‌ب����ێ ڕه‌چاوكردن����ی ئه‌م بنه‌مای����ه جاڕیان بۆداوه‌و بڕه‌كه‌یان دی����اری كردوه ،كه بوه‌ته مایه‌ی بێ����زاری‌‌و جواڵندنی خۆڕس����كی ڕای گشتی‌‌و ئه‌گه‌ری ڕودانی (شۆڕشی برسێتی) لێده‌كرێ����ت ك����ه هه‌موم����ان ئه‌زانی����ن چه‌ند مه‌ترس����یداره‌و ئه‌گه‌ر هۆكاره‌كانی چاره‌سه‌ر نه‌كرێت‌و پێداچونه‌وه‌ی گونجاو به‌م بڕیاره‌دا نه‌كرێت ته‌ڕو وشك به‌یه‌كه‌وه ئه‌سوتێنێت! پاش����كه‌وت به‌ك����رده ئه‌نج����ام -3 ئه‌درێ����تو بڕێ����ك له‌داه����ات به‌كرده‌یی گل ئه‌درێته‌وه‌و هه‌ڵئه‌گیرێت ،به‌اڵم پاشكه‌وته‌كه‌ی كاربه‌ده‌ستان ته‌نها زاره‌كیه‌و به‌كرده هیچ بڕه پاره‌یه‌ك گل نه‌دراوه‌ته‌وه‌و بنه‌مای پاشكه‌وتی نیه تاكارمه‌ندان دركی پێبكه‌ن ،به‌ڵكو ته‌نها بریتیه له‌قس����هو قسه‌ش جێگای متمانه نیه‌و پێش����تریش ش����تی له‌م بابه‌ت����ه زۆر وتراوه، به‌تایبه‌تی له‌س����ه‌رده‌می كۆت����ا هه‌ڵبژاردندا له‌الیه‌ن س����ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی ئه‌م حكومه‌ت����ه بنكه فراوانه‌ی ئێس����تادا! ،به‌اڵم دوای ماوه‌ی����ه‌ك له‌بیركراو كه‌س خۆی نه‌كرد به‌خاوه‌نی ،بۆیه هیچ گرنتی‌‌و متمانه‌یه‌ك نیه ب����ۆ گێڕانه‌وه‌ی ئه‌م لێبڕینه‌و وابه‌س����ته‌كراوه به‌باشبونی باری دارایی حكومه‌تی هه‌رێمه‌وه ك����ه ده‌س����ته‌واژه‌یه‌كی نالۆژی����ك‌و نادی����ارو مه‌تاتیه‌و كاربه‌ده‌ستان پابه‌ند ناكات به‌كاتی گێڕان����هوهی ،ته‌نان����ه‌ت له‌س����اڵی ()1996 دا موچ����هی دو مانگی زۆرب����هی كارمه‌ندانی حكومه‌ت ده‌س����تی به‌س����ه‌رداگیراو سه‌ره‌ڕای هاتوه����اواری كارمه‌ندان ك����ه‌س خۆی نه‌كرد به‌خاوه‌نی‌‌و حه‌په‌لوش كرا! كرده‌ی پاشكه‌وت له‌الیه‌ن كه‌سی -4 پاش����كه‌وتكه‌ره‌وه بڕی����اری لێئه‌درێت كاتێك هۆكارو مه‌رجه‌كانی بۆ به‌رجه‌س����ته ده‌بێت،
پاشكه‌وت كرده‌یه‌ك ی ئاره‌زومه‌ندانه‌یه‌و مرۆڤ به‌ویست‌و ئاره‌زو ی خۆی ئه‌نجامی ئه‌دات، به‌اڵم ئه‌م پاشكه‌وته ی كاربه‌ده‌ستان به‌زۆره‌ملێیه‌و ده‌ست بردنه بۆ قوت ی كارمه‌ندان! ب����ه‌اڵم كاربه‌ده‌س����تان به‌ه����ۆی بارودۆخ����ی ناله‌ب����اری دارایی حكومه‌ت����هوهو به‌پێی ئه‌و مه‌رجان����هی خۆیان دایانڕش����توه ئه‌نجامیان داوه بۆ كارمه‌ندانی حكومه‌ت نه‌ك بۆ خودی حكومه‌ت ،ئه‌مه‌ش له‌ش����ێوه‌ی داهێنانه‌كانی تری ئه‌م كاربه‌ده‌ستانه‌یه له‌حكومه‌تی په‌نجا به‌په‌نجاو ئیتفاقی س����تراتیجی‌‌و فه‌رمانبه‌ری بندیوارو وه‌رزه‌موچه‌و نیوه‌موچه..هتد ،بۆیه كارێكی ناڕه‌واو نه‌گونجاوه‌و كاتێك جاڕی بۆ دراوه كارمه‌ن����دان موچه‌ی پێنج مانگیان الی كاربه‌ده‌ستانه‌و جاڕی ئیفالسی‌‌و گیرفانبه‌تاڵی خۆی����ان ڕاگه‌یاندوه ،ئه‌مه له‌الیه‌ك‌و له‌الیه‌كی تریش����هوه خۆ كارمه‌ن����دان ل����ه‌ڕوی ژیری‌‌و بیروهۆش����هوه گرفتیان نیه تا كاربه‌ده‌ستان ڕۆڵ����ی (ولی أمر)یان ببینن‌و پاش����ه‌كه‌وتیان بۆ بك����ه‌ن ،به‌اڵم بۆ به‌دبه‌خت����ی كارمه‌ندانی حكوم����ه‌ت له‌كۆتاییدا بیری����ان له‌په‌یوه‌ندی باوكایه‌ت����ی خۆی����ان كردۆت����هوه به‌رامب����ه‌ر كارمه‌ن����دان‌و هاواڵتیان ب����ۆ ئه‌نجامدانی ئه‌م پاشه‌كه‌وته باوه‌پیاره‌ییه! * شاره‌زا له‌بواری كارگێڕی‌‌و ژمێریاری
12
) )517سێشه‌مم ه 2016/2/23
birura.awene@gmail.com
بیرکردنەوە لەئێستا ئاراس فه‌تاح
مه‌ریوان وریا قانع
بەشی دوهه‌م ()١١ کۆمەڵ���گای ئێم���ە ئەزمونێک���ی دورودرێژی لەگەڵ گفتوگۆی بێبەرهه‌م‌و نەزۆکی نێ���وان حیزب���ەکان‌و بەڵێنی درۆو دیماگۆگییەتی سیاس���ییدا هه‌یە. دوبارەبونەوەی ئەم جۆرە گفتوگۆیانەش یان بوەت���ە مای���ەی گاڵتەجاڕیی الی بەشێک لەکۆمەڵگا ،یاخود بوە بەمایەی نائومێدیی‌و هه‌ستکردن بەعەبەس الی بەشەکەی تری .گفتوگۆ کاتێک مانای دەبێت کە ئیرادەیەکی ڕاس���تەقینەی گ���ۆڕان‌و ڕیفۆرمک���ردن لەئارادابێ���ت. قس���ەکردنیش کاتێک بەه���ای دەبێت ئەوان���ەی قس���ەدەکەن باوەڕیان بەو ش���تانە هه‌بێت کە دەیڵێ���نو بوێرن‌و بتوانن ئەو قس���انە بۆ کرداری مێژویی بگۆڕن .بەکورتی پێویس���تە ھێزگەلێک لەئارادابێت کە النیکەمی هه‌ستکردنی ب���ە بەرپرس���یارێتیی تێدابێ���تو درۆی سیاس���یی یەکێ���ک لەئام���رازە س���ەرەکییەکانی حوکمڕانی���ی نەبێت. ئەوەی ئەمڕۆ ئێمە دەیبینین نوخبەیەکی سیاس���یی درۆزنە کە باوەڕی بەقسەو بەڵێ���نو پالنەکانی خۆی نییە ،چ جای بەڕاو بۆچ���ون‌و دیدگایەک لەدەرەوەی ئەوانەوە هاتبێت .کەڵەکەبونی هه‌ڵەی چارەس���ەرنەکراوی حوکمڕانییەک���ی بێیاس���او بێپالن‌و ناعەقاڵنی ،دۆخێکی دروس���تکردوە کە ئەم نوخبەیە بەبێ وێرانکردنی بەش���ێکی گ���ەورەی پێگە س���ەرەکییەکانی دەس���ەاڵتی خ���ۆی، نەتوانێت دەس���ت ب���ۆ چاککردنی ھیچ ڕەهه‌ندێک���ی ئەو دونیای���ە ببات .بۆیە بەڕای ئێمە پرس���ی ئەمڕۆمان ،پرسی رێککەوتنی حیزبە سیاسییەکان نییە، چونکە کولت���وری گفتوگۆ نەزۆکەکان بون بە بەش���ێک لەکێشەکان‌و رێگر بۆ چارەس���ەرەکان ،ب���ون بەھۆکارێک بۆ دروس���تبونی ئەو قەیران‌و بنبەستییە سیاس���ییەی کە هه‌ی���ەو ئامڕازێک بۆ درێژەپێدانی .ئەوەی واشمان لێ دەکات بەدگومانبی���ن بەرامب���ەر هه‌مو پڕۆژە چارەس���ەرێکی سیاس���یی‌و ئابوریی‌و کۆمەاڵیەت���ی حیزبەکانی کوردس���تان ئەوەیە کە ئ���ەم کارە ڕێک دژ بەپێگە بنەڕەتیی‌و س���ەرەکییەکانی دەسەاڵتی خۆیان���ە .ئەمە جگە لەو ڕاس���تییەی ک���ە دەس���ەاڵتی ک���وردی لەواقیع���دا هه‌ڵوەش���اوەتەوەو داماڵ���راوە لەهه‌مو ش���ەرعییەتێکی سیاسیی‌و ئەخالقیی‌و یاسایی کە کۆڵەکەی سەرەکیی هه‌مو دەس���ەاڵتدارێتییەکن .ئ���ەوەی ئەمڕۆ هه‌یە دەس���ەاڵتدارێتیی نیی���ە ،بەڵکو کۆمەڵێک هه‌ڵس���وکەوتی سوڵتانیانەی ناعەقاڵنییە لەگەڵ دۆخی نائاساییدا کە تەنها لەکاتی کۆدەتا س���ەربازییەکاندا دەیبینی���ن .ئەم���ڕۆ هه‌م���و دەزگا ڕەس���مییەکانی حوکمڕانیی پەکخراون، دیکۆرە سیاس���ییەکەش لەوە کەوتوە بتوانێ���ت درێژە بەڕۆڵ���ی دیکۆربونی خۆی بداتو سەرجەمی ئەو گوتارانەش ک���ە درۆ ڕەگەزە س���ەرەکییەکانیانە، هه‌ڵوەش���اونەتەوەو کەس���ێکی وشیار نادۆزینەوە باوەڕی پێیان مابێت .ئەوەی دەیبینین گیرخواردنی بازنە سەرەکیی‌و داخراوەکان���ی دەس���ەاڵتە تەنان���ەت بەدەست گوتارو قسەو بەڵێن‌و دیکۆرە سیاسیی‌و دەزگاییەکانی خۆشیانەوە. قەیران���ی ئەم حوکمڕانیی���ە بەخاڵێک گەیش���توە کە بەبێ دیکۆرو دەمامک‌و قس���ەکردن کاردەکات‌و ڕوە سوڵتانییە داخراو و ناش���یرینەکەی خۆشی تەنها پیشانی هاواڵتیانی کوردستان نادات، بەڵکو پیشانی هه‌مو دونیاشی دەدات. ئەزمونی ئەم مۆدێلە لەدەسەاڵتدارێتی سوڵتانیی‌و خێزانییەکان تاوەکو ئەمڕۆ یەک دەرئەنجامی هه‌بوەو لەوەش زیاتر بەرهه‌مناھێنێت ،ئەویش ئەوەیە هه‌مو میکانیزمێ���ک دەخاتەگ���ەڕ بۆئەوەی کۆمەڵ���گا لەبڕی���ارە سیاس���ییەکان وەدەرنێ���تو هاواڵتی���ان بگۆڕێ���ت ب���ۆ بینەرێک���ی بێک���ردەو بکەرێک���ی پاس���یڤ‌و مرۆڤی بێچارەو چاوەڕوان. هاوکات خۆش���یان چی لەگ���ەڵ بنەما ناشەرعیی‌و نایاسایی‌و نائەخالقییەکانی دەس���ەاڵتیاندا بێتەوە ،بیکەن‌و بیڵێن‌و
ئەوەی ئەمڕۆ هه‌یە دەسەاڵتدارێتیی نییە ،بەڵکو کۆمەڵێک هه‌ڵسوکەوتی سوڵتانیانەی ناعەقاڵنییە لەگەڵ دۆخی نائاساییدا کە تەنها لەکاتی کۆدەتا سەربازییەکاندا دەیبینین ئەنجامیبدەن .ئەو چارەس���ەرانەش کە پێش���نیاریدەکەن بۆئەوەی قەیرانەکان تێپەڕێنرنێ���ت ،ب���ارە گرانەکە دەبێت هاواڵتیان هه‌ڵیبگرن‌و باجە قورسەکەش دەبێت هه‌ر ئەوان بیدەن. بنبەس���تی سیاس���یی لەکوردستاندا گەیش���تۆتە ئاس���تێک کە کۆمەڵگای ئێمە چیدی چاوەڕوانی ھیچ باشەیەکی سیاس���یی‌و ئابوریی‌و کۆمەاڵیەتیی لەم مۆدێل���ە فەرمانڕەوایەتییە ناکات .بۆیە بەڕای ئێمە ئەوەی ئێس���تا پێویس���تی بەڕزگارکردنە ،ئەم ئەزمونە وێرانە کە ھیچ کۆڵەکەیەکی ژیان‌و مانەوەی نییە لەسەری بەردەوامبێت ،بەڵکو هاواڵتیانی کوردس���تانە لەم بارە پڕوکێنەرەی کە فەرمانڕەوایەت���ی حیزبی���یو تەماحی خێزانە سیاسییەکان‌و سیاسەتی وێرانی ئابورییان بەرهه‌میانھێناوە. ()١٢ ب���ەاڵم ئای���ا گۆڕانکاری���ی لەکوێوە بەربەس���تە دەس���تپێدەکات؟ دروس���تبونی س���ەرەکییەکانی گۆڕانکاری���ی سیاس���یی چی���ن؟ ئایا جگە لەهه‌ڕەش���ەکردن بە بەکارھێنانی توندوتیژی���یو پەالماردان���ی کۆمەڵگاو نانبڕین‌و کەرامەتشکاندنی هاواڵتییان، ش���تگەلێکی دیکە هه‌ی���ە کە ڕێگربێت لەب���ەردەم بیرکردن���ەوە لەگۆڕانکاریی سیاس���یی‌و تێڕام���ان لەهه‌ندێ���ک دەسپێشخەری سیاسیی؟ بەبۆچون���ی ئێم���ە دیاردەی���ەک لەکوردستاندا ئامادەیە کە لەڕۆحیەتی بەزی���نو شکستپەرس���تیی‌و ڕۆحیەتی چاوەڕێکردن‌و ھیچنەکردنەوە سەرچاوەی گرت���وە .ئ���ەو دیاردەی���ەش بەپلەی یەک���ەم دیاردەیەکی س���ایکۆلۆژییە، س���ایکۆلۆژیایەکی سیاس���ییە کە هه‌م ریس���کی لەناو خۆیدا کوش���توە ،هه‌م خەونی دەس���تکاریکردنی دونیاو هه‌م کارک���ردن بۆ ئەکتیڤکردنی بەش���داری سیاس���یی کۆمەڵگای ئێمەی توش���ی ش���ەلەلکردوە .ئێمە ئەم سایکۆلۆژیایە لەئێس���تادا وەک ڕێگ���ری ژمارەیەکی بەردەمی بیرکردنەوەو دەسپێش���خەری سیاسیی دەبینین. بەبێ ئەوەی کردەو هه‌ڵس���وکەوتی سیاس���یی کورتبکەینەوە ب���ۆ کردەو س���ایکۆلۆژیی‌و هه‌ڵس���وکەوتێکی بەب���ێ ئ���ەوەی سیاس���ەت خۆیش���ی سیاس���یی" بە"س���ایکۆلۆژیای یەکس���انبکەین ،دەکرێ���ت لەناو هه‌مو
کردەیەک���ی سیاس���ییدا ڕەهه‌ندێک���ی س���ایکۆلۆژیی گرنگ بدۆزینەوە .ڕۆڵی ئەوانەی کە بڕیارە سیاسییەکان ئەدەن، ئەوانەی کە دەس���ەاڵتدارو حوکمڕانن، ئەوان���ەی وەک س���ەرکردە ئامادەن، ئەوانەش���ی لەڕوی سیاس���ییەوە لەناو پارت‌و ڕێکخراوەکان‌و لەدەرەوەی ئەواندا ئامادەن ،ڕۆڵێکی گرنگە .ناکرێت ئەم ڕۆڵ���ە لەژێر ناوی ھیچ "لێکدانەوەیەکی بونیادیی" انەو ھی���چ ھێماکردنێکدا بۆ "سیس���تم"ێکی ئەبس���تراکت‌و "یاسای بابەتیی"و ش���تی دیکەی لەم بابەتەدا، بزربکرێت .مرۆڤ���ەکان ،هه‌م ئەوانەی حوکمڕان‌و س���ەرکردەو فەرمانڕەوان، ه���ه‌م ئەوان���ەی ک���ە دەزگاو پێگ���ەو هه‌ڵقە س���تراتیژییەکانی دەس���ەاڵتیان لەدەس���تدایە ،هه‌م ئەوانەش کە لەژێر فش���ارو میکانیزمەکانی ئەواندا دەژین‌و ئام���ادەن ،هه‌رگیز تەنه���ا ڕوداوەکان نایانھێنێ���تو نایانب���ات ،بونیادەکان نایانجوڵێنێ���تو ڕێگریی���ان لێناکات، لەناو "سیستم"ێکدا نین کە سیستمەکە هه‌ڵس���وکەوتیان بیرکردن���ەوەو دەستنیش���ان‌و س���نورداربکات ،بەڵکو ئەوە ئەوانن زۆربەی ج���ار ڕوداوەکان دروس���تدەکەن‌و واقی���ع بەوج���ۆرە دادەڕێژنەوەو دروستدەکەن کە دەزانن لەخزمەتی خۆیان‌و ئەو بازنانەدایە کە ب���ەدەوری خۆیاندا دروس���تیانکردوە. ئەو دۆخ���ەی لەدونیای دوای ڕاپەڕیندا دروس���تبوە ،دەرەنجام���ی کارکردنی ناوەکیی ئەم"بونیادی گەورە" یان ئەو "سیستمی ئەبس���تراکت" نییە ،بەڵکو دەرەنجامی سەدەهاو هه‌زارەها بڕیاری سیاس���یی گەورەو بچوک���ە کە بکەرە سیاس���ییە س���ەرەکییەکان داویان���ەو تائەمڕۆش دەیدەن؛ وەکچۆن دەرەنجامی دەیان‌و سەدان بڕیارنەدان‌و ھیچنەکردن‌و چاوەڕێکردنی بێھودەو گوێڕایەڵیبونێکی سیاس���یی نابەرپرس���انەیە .ب���ەم مانای���ە ئ���ەو نەهامەتیی���ە گەورەیەی ئەمڕۆکە کوردس���تان پێوەی دەرگیرە، دیاردەیەکی سروشتیی نییە ،قەدەرێک دروس���تینەکردوە ،ھێزێک���ی نادی���ار بەس���ەر کۆمەڵ���گادا نەیس���ەپاندوە، بەڵک���و نەهامەتییەک���ی بەرهه‌مهێنراو و دروس���تکراوە ،ئاکتی کۆمەاڵیەتیی‌و سیاس���یی‌و ئابوری���یو فەرهه‌نگی���یو ئەخالقیی لێی بەرپرس���یارە ،بەپلەی یەکەمی���ش بڕی���اری نوخبەیەک���ی سیاس���یی دیاریکراو دروستیکردوە کە لەناو تۆڕێ���ک لەپەیوەندیی ناوەکیی‌و دەرەکییدا نیشتەجێیە .گەر کەسێکیش نەیەوێ���ت خۆی گێل بکات بەئاس���انی هه‌مو س���ەرە گەورەکانی دروستکردنی ئ���ەو دۆخ���ە دەبینێ���تو پێوس���ت ن���اکات لەن���او چەمکگەل���ی لەبابەتی "سیس���تەمی رۆژهه‌اڵتیی"و "بونیادی س���ەرمایەداریی"و چەمکی گشتگیریی ت���ری لەم بابەتەدا خۆی بش���ارێتەوە. لەزانستە کۆمەاڵیەتییەکاندا شتێک هه‌یە ناوی "توانای ئینسانیی"ە Agencyکە ھیچ ساتەوەختێکی مێژویی بونی نییە لێی بێب���ەش بێت .مادام مرۆڤ هه‌یە، ئ���ەم توانا ئینس���انییەش بونی هه‌یەو م���ادام ئەم توانای���ەش هه‌یە ،ئەگەری دروس���تکردنی دۆخی ترو هه‌لومەرجی ئینسانییتر لەئارادایە .ئەوەی پێویستە س���ەرکەوتنە بەسەر ئەم سایکۆلۆژیای شکست‌و چاوەڕوانییەدا ،کە مرۆڤەکان لەن���اوەوە ئیفلیج���دەکات‌و توان���ای بڕیاردان‌و چاالکبونیان لێدەسێنێتەوە. ()١٣ بەرل���ەوەی ب���اس لەڕۆڵ���ی بک���ەری سیاس���یی‌و کۆمەاڵیەتی���ی لەگۆڕانکارییەکاندا بکەین با کەمەکێک لەس���ەر یەکێک لەدیاردە سیاس���ییە ترس���ناکەکانی ن���او دونی���ای ئێم���ە بوەستین کە بەبۆچونی ئێمە ،دیاردەی "پیربون���ی سیاس���یی" ـ���ە .یەکێک لەکێشە سەرەکییەکانی ئەم دۆخەی کە بەرهه‌مهاتوە کێشەی پیربونی سیاسییە. پیربونی سیاسیی چەمکێکی بایەلۆژیی نیی���ە ،ھێما بۆ تەمەن���ی فیزیایی ئەم یان ئەو سیاسیی‌و ئەم یان ئەو بکەری کۆمەاڵیەتیی ناکات ،بەڵکو چەمکێکی سیاس���ییەو پابەندی هاوتەریبنەبونی سیاسەت‌و زانستی حکومڕانییە لەگەڵ دونیای مۆدێرن‌و تەح���ەدا گەورەکانی ناو کۆمەڵ���گاو پەیوەندییە ناوچەیی‌و هاوکێشە سیاسییە نێودەوڵەتییەکاندا. ئێم���ە ل���ەدو نمون���ەدا هه‌وڵدەدەی���ن بەخێرای���ی ئەم پرس���ە رونبکەینەوە. یەکەمیان پیربونی سیاسیی ناوەکییەو ئەویتریشیان دەرەکییە. پیربونی سیاسیی لەناوەوە ،پیربونی
"عەقڵییەتێک���ی شۆڕش���گێڕانە"یە کە ئێس���تەش بەلۆژیک���ی س���ەربازییانە سیاس���ەت دەکات‌و مەس���افەیەک لەنێ���وان سیاس���ەت‌و توندوتیژیی���دا نابینێت .گۆڕینی سیاسیی بەسەربازو ژەنەراڵ���ی ئەس���تێرە لەسەرش���ان، لەجەوهه‌رداپرۆژەیەکی تۆتالیتێرانەیە، سیس���تەمێک پێی هه‌ڵدەس���تێت کە جیاوازیی لەنێوان سیاسیی‌و سەربازدا ناھێڵێت .کارل شمیت یەکەم کەس بو کە لەروی تیۆرییەوە کاری وردی لەسەر ئەم تێزە کرد .ئەو بڕوای وابو بۆئەوەی لەبەاڵی پەرلەمانتاریزم ڕزگارمان بێت، دەبێ���ت دەوڵەتێک دروس���تبکەین کە سەرباز تیایدا تەنها چەکی بەدەستەوە نەبێ���ت ،بەڵک���و بەئایدیۆلۆژیایەک���ی عەس���کەرتارییانە گۆشبکرێت ،تاوەکو بتوانێ���ت بەرگری���ی ل���ەواڵت بکات‌و دوژمنەکان���ی تەفروتوناب���کات .بەڕای ئەو س���ەربازی بێعەقی���دە چەکدارێکە کە دەش���ێت لەب���ەرەی جەنگدا خۆی تەس���لیمبکات ،بەاڵم سەربازی خاوەن عەقیدە ئامادەیە بۆ سەرۆک‌و دەوڵەت‌و نیش���تیمان خ���ۆی بەکوش���تبدات. گومانی تێدانییە لەمێژوی هاوچەرخدا پیادەکردن���ی ئەم مۆدێلی س���ەربازی سیاس���ییەمان لەنازیزم‌و بەعس���یزمدا بەکۆنکرێتی بینی .کێش���ەکە لەدونیای ئێم���ەدا لەوەدایە ئەگەرچی عەقڵییەتە س���ەربازییە توندوتیژەکە لەناو کایەی سیاس���ەتدا لەهه‌م���و فۆرمەکانی���دا ئامادەی���ە ،بەاڵم ھێ���زە چەکدارەکان چی���دی بکەرێک���ی بێچاوەڕوانیی نین کە لەس���ەر بی���روڕاو عەقی���دە بژین، بەڵک���و بکەرێکی موچەخ���ۆرن ،گەر پێداویس���تییەکانی بژێوی���ی خ���ۆی‌و خێزانەکانیان تێرنەکرێت ،ماندەگرێت، خۆپیش���اندان دەکات‌و لەخراپتری���ن حاڵەتیشدا لەبەرەکانی جەنگ هه‌ڵدێت. ھیچ س���ەرۆکێک ناتوانێت پێش���مەرگە بەگوت���اری ئ���ەوە هه‌ڵخەڵەتێنێت کە بڵێت"من پێش���مەرگەیەکی س���ادەی ئەم واڵتەم" .ئەم دەس���تەواژەیە نەک تەنها ت���ەواو پیرو پەککەوتەیە ،بەڵکو لەناو دونیای پڕ دزیی‌و فێڵی سیاسیی دوای ڕاپەڕین���دا ،ھی���چ مانایەک���ی بۆ نەماوەت���ەوە .ئەم مۆدێل���ە لەپیربونی سیاس���یی ،مۆدێلێکە تەنها لەناو ئەو سیستەمە سیاس���ییانەدا دەبینرێتەوە کە س���ەرۆکەکان دەیانەوێ���ت تائەبەد بەشۆڕشگێڕێتی بمێننەوەو تائەبەدیش وەک���و شۆڕش���گێڕێک ،حوکمی واڵت بکەن.
ئەنجامیبدەن .ئەو چارەسەرانەش کە پێشنیاریدەکەن بۆئەوەی قەیرانەکان تێپەڕێنرنێت، بارە گرانەکە دەبێت هاواڵتیان هه‌ڵیبگرن‌و باجە قورسەکەش دەبێت هه‌ر ئەوان بیدەن
مۆدێلەک���ەی تر پیربونە بۆ دەرەوە. لەدونی���ای ئێمەدا ئەم مۆدێلە ،مۆدێلی نەوتفرۆش���تن‌و کردن���ی کۆمەڵگای���ە بەکۆمەڵگایەک���ی خانەنش���ینکراوی بێبەرهه‌م .ئەگەر خانەنشینیی یەکێک لەئ���اکارە س���ەرەکییەکانی پیربون���ی فیزیکی���ی بێ���ت ،ئ���ەوا کۆمەڵ���گای خانەنش���ینکراو ،کۆمەڵگایەکی تەواو پیرە ل���ەڕوی سیاس���یی‌و ئابورییەوە. ئ���ەم مۆدێل���ە لەپیربونی سیاس���یی
قەرزدان بەدەیان کۆمپانیاو بانکی حیزبیی‌و سێبەرو وەرنەگرتنەوەیان، مانای بێھێزیی حکومەت نییە، بەڵکو مانای ئەوەیە حکومەت نایەوێت‌و ناتوانێت قەرزەکانی خۆی لەخۆی وەربگرێتەوە ،چونکە بەشێکی گرنگیی ئەو کۆمپانیایانە موڵکی حیزب‌و موڵکی ئەو کەسانەن کە حکومەتەکە بەڕێوەدەبەن مۆدێلێکی کۆن���ەو دەرئەنجامەکانی بۆ هه‌مو ئابوریناس���ێک ڕونە کە ئابوری ڕێنت بڕبڕەی پش���تی سیاس���ەتەکانی بێ���ت .سیاس���ەتی نەوتفرۆش���یو خانەنشینکردنی کۆمەڵگا ،سیاسەتێکی لەرزۆکەو وابەس���تەی ئەو سیس���تەمە جیهانییەی���ە ک���ە بازاڕی کوردس���تان بەب���ازاڕی س���ەرمایەداری جیهان���ەوە دەبەس���تێتەوە .هه‌ربۆیە چەندە هه‌مو بەرزبونەوەیەک���ی نرخ���ی نەوت مانای بەرزبون���ەوەی قازانجە بۆ نوخبەیەکی تایب���ەت ،ھێن���دەش دابەزینی نرخی نەوت مانای کەوتن���ی ئابوریی نەوت‌و کارەس���اتە ب���ۆ ئ���ەو کۆمەڵگایە کە پێش���تر خانەنش���ین ک���راوە .ئەوەی لەکوردستاندا جێگای سەرنجە ئەوەیە، ئەو نوخبەیەی کە خۆی بەرهه‌مھێنەری قەیرانەکەیە ،وێنای قەیرانەکە وادەکات کە ئەم لێپرس���راو نیی���ە ،بەڵکو ئەوە بازاڕی جیهانە ئەم کێش���ەیەی هاوردە کردوەتە ناو کوردستانەوە .تێگەیشتنی وێنەکەش زۆر ئاس���انە ،تۆ کە بوی بە بەشێک لەتۆڕی بازاڕی سەرمایەداریی، بەتایبەت���ی ب���ە بەش���ێک لەبەش���ە جەردەی���یو مافیای���یو ناش���ەرعیی‌و بێیاس���او بێ توانای لێپرسینەوەکەی س���ەرمایەداریی ،ئ���ەوکات دەبیت بە بەش���ێک لەس���ەرجەم قەیرانە بچوک‌و گەورەو ترسناکەکانیشی. کێشەکانی ئەم سیستەمە ئابورییەش، ک���ە لەزۆرب���ەی کاتەکان���دا مۆدێل���ی سوڵتانیزمی سیاسیی بەرهه‌مدەھێنێت، لەچەش���نی س���عودیەو ش���ێخەکانی خەلیج ،بریتیی���ە لەگەڕانی بەردەوامدا ب���ەدوای ڕێنت���دا ،ئەوەی لەزانس���تی ئابوری سیاس���ییدا پێیدەڵێن ”Rent- .“Seekingئەم دیاردەیە لەو واڵتانەدا بەرچاودەکەوێ���ت ک���ە ک���ردەی لۆبی سیاس���یی‌و ئابوریی تیایدا دەگۆڕدرێت ب���ۆ ڕوبەرێکی گەورە ب���ۆ گەندەڵیی، چونک���ە دەوڵەت یان دەس���ەاڵتداران پارەو س���امانێکی زۆر بەهه‌دەردەدەن بۆئەوەی دۆس���تو ه���اوڕێ بۆخۆیان پەیدابکەن‌و پێگەی دەس���ەاڵتدارێتیی خۆی���ان قاییمبکەن .ئەم���ە دەق ئەو سیاسەتە سەقەتەیە کە پارتیو بارزانی نوێنەرایەتی دەکەن‌و بەناوی بونیاتنانی ئابورییەکی س���ەربەخۆی نەتەوەییەوە بەخەڵکی دەفرۆش���نەوە .بەمانایەکی ت���ر پارەیەک���ی زۆر لەلۆبییکردن���دا س���ەرفدەکرێت ک���ە لەدوادەرئەنجامدا نەک هه‌ر ھیچ س���ودێکی ب���ۆ ئابوری نیش���تیمانیی‌و ھی���چ داهاتێک���ی ب���ۆ هاونیش���تیمانیان‌و بەکاربەران نابێت، بەڵک���و دەبێت بەچاوگ���ی گەندەڵیی‌و تەشەنەسەندنی ئەخالقیاتی دزیکردن‌و
بیروڕا
بەهه‌دەردانێک���ی ت���ەواوی س���امانی نیش���تیمانیی‌و سەرهه‌ڵدانی کۆمپانیای ئاب���وری خێزانی���یو س���ەرمایەداری سیاسیی .ئەم پرۆسەی گۆڕانی کردەی لۆبیکردنەش بۆ گەندەڵیی سیاس���یی‌و ئابوریی ،تەنها ئەوان���ە بەخێراییەکی فەلەکی���ی دەوڵەمەن���د دەکات ک���ە بەش���دارن لەدیاریکردن���ی نرخ���ی نەوت‌و غ���ازو کونترۆڵکردن���ی ئابوری کوردس���تاندا .لەمڕۆش���دا بەئاش���کرا شکس���تی دەرئەنجام���ی سیاس���ەتی نەوت‌و غ���از لەکوردس���تاندا دەبینین کە تەنها نوخبەیەکی سیاس���یی بچوک دەوڵەمەندتر دەکات‌و زۆرینەی خەڵکیش هه‌ژارتر .ئەوەی لەکوردس���تاندا وەکو سیاس���ەتی ئابوریی "لیبرالیزمی نوێ" بەخەڵک دەفرۆشرێتەوە ،ئەو سیاسەتە چەتەگەریی���ە س���ەرمایەدارییەیە کە پێش دروستبونی سەرمایەداری ،وەکو سیستەم ،هه‌بوە .ئەوەی لەکوردستاندا هه‌یە سەرمایەداریی نییە لەسەر مۆدێلی واڵتانی ئەس���کەندەنافیا یان ئەوروپای خۆرئ���اوا ،بەڵکو س���ەرمایەدارییەکی چەتەگەرانەی سعودیی‌و خەلیجییە کە دابڕاوە لەهه‌ر یاساو دەزگاو توانایەکی لێپرسینەوەو چاودێریکردن. گەر یەکێک لەکۆڵەکانی سیس���تەمی لیبرالیزم���ی ن���وێ بریتی���ی بێ���ت لەبێھێزکردنی دەوڵ���ەت‌و ئازادکردنی ئابوری لەدەس���تکاریکردنی دەوڵەت‌و دیاریکردنی نرخ‌و بەھێزکردنی سیستمی باج ،واتە کەمکردنەوەی دەستکاریکردنی دەوڵەت لەجوڵ���ەی ئابوریی تا ڕادەی نەمانی ه���ه‌ر کاریگەرییەک‌و قەبەبونی سەربەخۆبونی ئابوریی سەرمایەداریی تا ڕادەی بونی بەوەحش���ێکی گەورە، ئ���ەوا لەکوردس���تاندا دەرئەنجامەکەی مۆدێلێکی زۆر ناوازەی دروس���تکردوە. ئەم مۆدێل���ەش بریتییە لەبێھێزکردنی دەوڵەت���ی عێ���راق لەئاراس���تەکردنی سیاس���ەتە ئابورییەکەی لەکوردستان، بەرامبەر ب���ەوەش بەھێزکردنی ئابوری حیزبیی‌و تایبەتیی نوخبەیەکی بچوک، کە خۆی���ان وەکو هه‌ڵگ���ری پڕۆژەی دروس���تکردنی دەوڵەت نیشاندەدەن، بەبێئەوەی بنەما هه‌رە سەرەتاییەکانی دروس���تکردن‌و پاراس���تنی ئ���ەو دەوڵەتەیان دەس���تەبەرکردبێت .ئەمە جگە لەهه‌ڵئاوسانی دەزگای بیرۆکراتی دەوڵەت ت���اڕادەی ئەوەی لە ٥ملیۆن دانیشتوان زیاد لەملیۆن‌و نیوێک مرۆڤ بکات بەموچەخۆر کە زۆرینەیان وەکو بێکاری حیزبیی خانەنشینکراون .ئەم وەحش���ە ئابورییەی پارت���یو یەکێتی بەناوی ئابوری ئازادەوە دروستیانکردوە، یەک ئامانجی هه‌یە ،ئەویش نەھێشتنی دەوڵەتە ،نەک دروستکردنی دەوڵەت. لەناوبردنی دەوڵەتە بەو مانایەی ببێت بەرێکخەری ئابوری���یو چاودێریکەری چاالکییەکانی‌و دانانی یاس���او سنورو بەها بۆ کۆمپانی���ا گەورەو بچوکەکان، ئەم���ە جگ���ە لەالوازکردن���ی دەوڵەت لەب���ەردەم گەمەک���ەرە ئابورییەکانی تری وەک حیزب‌و تاکەکەس‌و نوخبەی فەرمان���ڕەوا خۆی���دا .کاتێ���ک ب���اس لەدوڵ���ەت دەکەین ،دەبێ���ت بەپلەی یەکەم ب���اس لەکۆنترۆڵکردنی ئابوری قاچاخ بکەین .ئەوەی لەکوردس���تاندا سەروەرە چەمکی دەوڵەت نییە ،بەڵکو ئابوری قاچاخە کە کۆنترۆڵی سیاسەتی کردوە .گاڵتەجاڕییە گەورەکە لەوەدایە هه‌مو س���امانی ژێرزەوی کوردس���تان بفرۆشیت‌و پارەکەی بکەیت بەگیرفانی چەند ک���ەس‌و خێزانێکدا ،کەچی باس لەدروس���تکردنی دەوڵ���ەت بکەی���ت. دەرئەنجام���ی ئ���ەم قەیرانە ئەخالقی‌و ئابوری���یو داراییەیەش ب���ۆ هه‌مومان ئاش���کرایە؛ ئەویش تااڵنفرۆشتکردنی ئابوری���ی نیش���تیمانییە بەکۆمپانی���ا زەبەالحە بیانییەکان‌و دەوڵەمەندکردنی نوخبەیەک���ی بچوک���ی کۆمەڵگایە کە لەبازن���ەی داخ���راوی ن���او حیزبدان. مەھزەلەکەش لەوکاتەدا قوڵتر دەبێتەوە، کاتێک کە حکومەت داوای یارمەتی لەو ئەکتەرە ئابورییانە بکات بۆ ڕزگاربون لەم قەیرانە کە خۆی دروس���تیکردون‌و بەشێکن لەسودمەندەکانی ئەو کردەی الوازب���ون‌و پوکان���ەوە بەردەوام���ەی حکوم���ەت .بەکورتی قەرزدان بەدەیان کۆمپانی���او بانکی حیزبیی‌و س���ێبەرو وەرنەگرتنەوەی���ان ،مان���ای بێھێزیی حکومەت نییە ،بەڵک���و مانای ئەوەیە حکومەت نایەوێت‌و ناتوانێت قەرزەکانی خ���ۆی لەخۆی وەربگرێت���ەوە ،چونکە بەش���ێکی گرنگیی ئ���ەو کۆمپانیایانە موڵکی حیزب‌و موڵکی ئەو کەس���انەن کە حکومەتەکە بەڕێوەدەبەن.
ته‌ندروستی tandrusti.sul@gmail.com
) )517سێشه‌ممه 2016/2/23
15
الپه‌ڕه‌ی ته‌ندروستی ،به‌سپۆنسه‌ری بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی
نه‌خۆش ی ساالسیمیا به‌ره‌و كه‌مبونه‌وه‌و كۆنتڕۆڵكردن له‌شار ی سلێمانیدا
د .تارا جه‌میل: له‌م هه‌ڤپه‌یڤینه‌دا دكتۆر تارا جه‌میل عوسمان ،پس���پۆڕی نه‌خۆشییه‌كانی خوێن‌و پزیشك له‌سه‌نته‌ری ساالسیمیای سلێمانی تیشك ده‌خاته سه‌ر نه‌خۆشی ساالس���یمیاو هۆكاره‌كان���یو چۆنێتی چاره‌س���ه‌ركردنه‌كان‌و هه‌نگاوه‌كان���ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گش���تی ته‌ندروستی س���لێمانی ب���ۆ بنبڕك���ردن یاخ���ود كه‌مكردنه‌وه‌ی نه‌خۆشییه‌كه. * نه‌خۆش���ی ساالس���یمیا چییه؟ هۆكاره‌كانی دروستبونی چییه؟ د .تارا جه‌می���ل :بریتیه له‌حاڵه‌تی كه‌مخوێنی بۆماوه‌ی���ی ،به‌هۆی بونی ناته‌واویی���هوه له‌ن���او هیمۆگڵۆبین���ی خوێندا دروس���ت ده‌بێت‌و وا له‌مرۆڤی توش���بو ده‌كات كه كه‌مخوێن بێت‌و بۆ هه‌م���و ژیانی پێویس���تی به‌وه‌رگرتنی خوێن بێت. ئه‌گ���ه‌ر ژن‌و مێردێك س���یفه‌تێكی بۆماوه‌یی ئه‌م نه‌خۆش���یه‌یان هه‌بێت ئه‌وا ئ���هو س���یفه‌ته له‌منداڵه‌كه‌یاندا به‌ری���ه‌ك ده‌كه‌وێ���تو منداڵێك���ی ساالسیمیا دروس���ت ده‌بێت ،ئه‌مه‌ش واده‌كات ئه‌و هیمۆگڵۆبینه‌ی خوێن كه له‌م نه‌خۆشانه‌دا هه‌یه به‌كه‌ڵكی ژیان نه‌یه‌ت له‌به‌ر ئه‌و تێكچونه بۆماوه‌ییه‌ی كه هه‌یه‌تی‌‌و ئه‌بێته هۆی شیبونه‌وه‌ی خڕۆكه سوره‌كانی خوێن. * جۆره‌كانی نه‌خۆش���ی ساالسیمیا
كامانه‌ن؟ د .تارا جه‌میل :سێ جۆر نه‌خۆش ی ساالسیمیا هه‌یه ئه‌وانیش ساالسیمیای بچ���وك‌و نێوه‌ند له‌گه‌ڵ ساالس���یمیای قورس. له‌ج���ۆری یه‌كه‌مدا كه‌س���ه‌كه ته‌نها هه‌ڵگره‌و هیچ كێشه‌یه‌كی نیه ،به‌پێی ئه‌و ئامارانه‌ی كه له‌كوردستاندا هه‌یه هه‌روه‌ه���ا به‌پێی ئ���هو توێژینه‌وانه‌ی خۆم���ان كردومان���ه له‌س���ه‌د ك���ه‌س پێنج ك���ه‌س هه‌ڵگری س���یفه‌تی ئه‌م جۆره‌ن‌و به‌خۆیشیان نازانن‌و ژیانێكی ئاساییشیان هه‌یه. ب���ه‌اڵم ل���هدو جۆره‌ك���هی ت���ردا نه‌خۆشییه‌كه ده‌رده‌كه‌وێت‌و كه‌سه‌كه كه‌مخوێ���ن ده‌بێ���ت ،ئه‌گ���ه‌ر هات���و ساالس���یمیاكه قورس بێت منداڵه‌كه له‌ته‌مه‌ن���ی پێ���ش ( )6مانگیی���هوه نیش���انه‌كانی تێ���دا به‌ده‌رده‌كه‌وێت‌و ده‌بینی���ت منداڵه‌ك���ه بێتاقه‌ت‌و بێهێز ده‌بێ���تو ڕه‌نگی س���پی هه‌ڵده‌گه‌ڕێت هه‌روه‌ها وه‌ك پێویس���ت خواردنی بۆ ناخورێت و له‌م كاته‌دا ده‌بێت منداڵه‌كه نیشانی پزیشكی پسپۆڕ بدرێت. به‌اڵم له‌ج���ۆری نێوه‌نددا جیاوازی هه‌یه ڕه‌نگه له‌ساڵی یه‌كه‌می ته‌مه‌نی منداڵه‌كه‌دا یاخود له‌س���اڵی دوه‌میدا ده‌ربكه‌وێ���ت چونكه ئ���ه‌م جۆره‌یان له‌كه‌س���ێكهوه ب���ۆ كه‌س���ێكی ت���ر ده‌گۆڕێت.
ڕونكردنەوەیەك لەبەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانیەوە بۆ هاواڵتیانی شاری سلێمانی
بەڕێوەبەرایەتی گـشتی تـەندروستی س����ـلێمانی وەك هـەمیش����ە لەپێناو پاراستنی تەندروستی‌و بەرژەوەندی گشتی هاواڵتیاندا بەتایبەت لەم دۆخە ناهەموارەی هەرێمی كوردستاندا. نه‌خۆش���مان هه‌یه كه له‌سه‌نته‌ره‌كه‌دا تۆماركراوه‌و له‌هه‌مو ته‌مه‌نه‌كانی تێدایه به‌اڵم زۆرترینی نه‌خۆشه‌كان ته‌مه‌نیان له‌نێوان ( )12- 6ساڵیدایه.
* میكانیزم���ی خوێ���ن وه‌رگرتنی نه‌خۆشه‌كان چۆنه؟ د .ت���ارا جه‌میل :به‌پێ���ی حاڵه‌ت‌و ج���ۆری نه‌خۆش���یه‌كه ئه‌گۆڕێ���ت ی نه‌خ���ۆش هه‌ی���ه دو له‌به‌رئ���هوه هه‌فت���ه جارێ���ك پێویس���ته خوێ���ن وه‌ربگرێ���تو نه‌خۆش���یش هه‌یه ()20 ڕۆژ جارێك هه‌ش���یانه مانگی جارێك خوێ���ن وه‌رده‌گرێت ،ئ���ه‌وه‌ش به‌پێی * چاره‌س���ه‌ری ته‌واوه‌تی نه‌خۆشی چاودێریكردن بۆمان ده‌رده‌كه‌وێت ئه‌و نه‌خۆشه به‌چه‌ند ڕۆژ جارێك پێویستی ساالسیمیا له‌كوردستان هه‌یه؟ د .ت���ارا جه‌می���ل :چاره‌س���ه‌ری به‌خوێنه. بنه‌ڕه‌تی ته‌نها به‌چاندنی مۆخی سوری * ت���ا چه‌ند نه‌خۆش���ییه‌كه گرفت ئێسك ده‌بێت له‌ڕێی نه‌شته‌رگه‌ریه‌وه، به‌خۆش���حاڵیه‌وه له‌داهاتویه‌كی نزیكدا بۆ پرۆس���هی هاوس���ه‌رگیری دروست س���ه‌نته‌ری چاندن���ی مۆخی ئێس���ك ده‌كات؟ د .تارا جه‌میل :به‌گشتی نه‌خۆشی له‌ش���اری س���لێمانی ده‌كرێته‌وه وه‌ك تاكه‌سه‌نته‌ر له‌ئاستی عێراق‌و هه‌رێمی ساالس���یمیا كه له‌دایك ده‌بێت ئه‌گه‌ر كوردستان كه زۆربه‌ی پێویستیه‌كانی به‌شێوه‌یه‌كی ته‌ندروس���تو زانستی‌‌و بۆ جێبه‌جێ كراوه ،به‌اڵم له‌ئێس���تادا له‌كاتی خۆیدا چاره‌س���ه‌ر وه‌ربگرێت نه‌خ���ۆش ڕه‌وان���هی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم ته‌نان���ه‌ت ئه‌گه‌ر چاندنی مۆخیش���ی بۆ نه‌كرێت ئه‌توانێت وه‌ك كه‌س���ێكی ده‌كرێت. * ژمارهی نه‌خۆش���ی تۆماركراوی ئاسایی بژی‌‌و هاوس���ه‌رگیریش بكات، ساالسیما له‌سنوری پارێزگای سلێمانی به‌اڵم گرنگه بزانرێ ئه‌و كه‌س���ه كێیه كه ژیان���ی له‌گه‌ڵدا دروس���ت ده‌كات چه‌نده؟ د .ت���ارا جه‌میل :زیات���ر له( )1000چونكه باشتروایه هه‌ڵگری سیفاته‌كه
نه‌بێت بۆ ئه‌وه‌ی منداڵی ساالس���یمیا دروست نه‌بێت. * چۆن ڕێگری له‌دروستبونی منداڵی ساالسیمیا ده‌كرێت؟ د .تارا جه‌میل :بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته له‌س���ه‌نته‌ری ساالس���یمیای سلێمانی پش���كنین ئه‌نج���ام ده‌درێ���ت بۆ ئه‌و كه‌س���انه‌ی كه ده‌یانه‌وێت پرۆس���هی هاوس���ه‌رگیری بكه‌ن‌و ئه‌وانه‌ش���ی كه پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیرییان كردوه یاخود له‌كلینیكی ڕاوێژكاری هاوس���ه‌رگیری له‌ن���او تاقیگ���هی ناوه‌ن���دی گش���تی ته‌ندروستیدا ئه‌م كاره بۆ هاوسه‌ره‌كان ئه‌نجام ده‌درێت پێش هاوس���ه‌رگیری چونك���ه ئه‌م ڕێ���كاره بوه به‌یاس���او جێبه‌جێ ده‌كرێت. ئه‌گه‌ر ده‌ركه‌وت هه‌ردوكیان هه‌ڵگری س���یفاته‌كه‌ن ده‌یاننێرنه س���ه‌نته‌ری ساالس���یمیا بۆی���ه ئێم���ه ڕێنماییان ده‌كه‌ین كه پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیریه‌كه هه‌ڵبوه‌ش���ێننه‌وه ئه‌گه‌ر نا پێویسته پش���كنینی منداڵ بكه‌ن له‌ناوس���كی دایكه‌كه‌دا له‌كاتی س���ك پڕییه‌كاندا، ل���ه ئێس���تادا ئ���هو پش���كنینه له‌ناو س���ه‌نته‌ره‌كه‌دا ئه‌نج���ام نادرێت به‌اڵم ئاماده‌كاری بۆ ده‌كرێت كه له‌داهاتودا ئه‌و پشكنینه‌ش بكرێت بۆیه پێویسته ب���ۆ ئه‌نجامدان���ی ئ���هو پش���كنینه ئه‌وكه‌س���انه ده‌بێت بچن���ه ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێمی كوردستان.
لەهەوڵی بەردەوامدایە بۆ ڕانەگیران‌و بەردەوامی����دان بەخزمەتگوزاری����ە تەندروس����تیەكان بەتایبەت لەشوێنە هەس����تیارەكانی تەندروس����تیدا ب����ۆ هاواڵتیان لەناو پارێزگای سلێمانیدا. بۆیە سەرجەم هاواڵتیانی سنوری پارێزگای سلێمانی دڵنیا دەكەینەوە كە خزمەتگوزاری كوتان (پی س���ی جی) ب���ۆ منداڵی ت���ازە لەدایك بو هەروەها تەواوی كاروبارەكانی تری نوس���ینگەی ( تۆماری لەدایكبوان‌و مردوان) لەس���نوری بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانیدا چوار
ڕۆژ لەهەفتەیەكدا بەردەوامی هەیە. بۆیە هاواڵتیان دەتوانن بەمەبەستی ڕایكردنی ئیشوكارەكانی ڕۆژانەیان‌و پەیوەست بەنوسینگەی ناوبراوەوە لەوچ���وار ڕۆژەدا س���ەردان بكەن، واتە (یەكش���ەممە ،دوشەممە ،سێ شەممە ،چوار ش���ەممە) لەكاتژمێر ()8ی بەیانی���ەوە ت���ا كاتژمێ���ر ( )12ی نی���وەڕۆ ،جگ���ە لەرۆژانی (پێنج شەممەو شەممە). نوس���ینگەی تۆماری لەدایكبوان‌و مردوان لەشاری س���لێمانی سەر بە بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانیە ،هەڵدەسێت بەتۆماركردنی ناوی لەدایكبون‌و مردن لەس���نوری جوگراف���ی پارێزگای س���لێمانیدا، دەكەوێتە گەڕەكی چوارباخی شاری سلێمانی لەفولكەی (مامەڕیشە).
پێستت لەزو پیربون بپارێزە پسپۆڕانی پێس���ت ڕێنمایمان دەکەن کاتێک دەچینە شوێنکارو ئۆفیسەكانمان ڕۆژانە یەک جۆر خواردن نەخۆین لەناو كافتری���ای وەک (فەالفل ،گۆش���ت ، پەتاتەی سورکراوە یاخود ئەو خواردنانەی ڕۆنی تێدا بەکاردەهێنرێت).
ببەیتە س���ەر کار یاخ���ود میوە بخۆیت ئەمە س���ەرەڕای ئەوەی پێویستە هەمو کەسێک ڕۆژانە ئاوێکی باش بخواتەوە.
لەبەرئەوەی خواردنی ئەم خۆراكانە بە بەردەوامی‌و ڕۆژانە لەشوێن كارەكانماندا وا دەکات تەندروستی پێست تێك بداتو خێرات���ر پیر ببێ���تو چرچولۆچ ببێت ، بۆیە باشتروایە ئەو خواردنانە بگۆڕیت‌و زۆرب���ەی کات س���ەوزەوات لەگەڵ خۆت
ڤایرۆسی زیكا هەڕەشەیەكی نوێ لەسەر مرۆڤایەتی كۆمەڵێ����ك زان����ای ئەمریك����ی ئاش����كرایانكرد ڤایرۆسی زیكا لەناو چەن����د ئەندامێك����ی لەش����دا خۆی دەش����ارێتەوە تاوەكو پارێزراو بێت لەكۆئەندامی بەرگری لەش ،ئەوەش وادەكات بەرەنگاربون����ەوەی ئ����ەو ڤایرۆسە كارێكی گران بێت. لەدوای باڵوبونەوەی ڤایرۆسی زیكا لە 39واڵت����ی جیهاندا بەتایبەتیش لەواڵتان����ی ئەمری����كای التیندا كە توش����ی خانمانی دوگی����ان دەبێت‌و بەهۆی����ەوە منداڵەكە بەش����ێواوی‌و س����ەرێكی بچوك لەدای����ك دەبێت ئێس����تا ئەو ڤایرۆس����ە مەترسی بۆ سەر كەسانی پێگەیشتوش دروست دەكات ،بۆیە زانایان‌و پسپۆڕان لەسەرتاسەری جیهانەوە دەستیانكرد بەلێكۆڵینەوە لەس����ەر ئ����ەو ڤایرۆس����ە نوێیە كە بەهەڕەش����ەیەكی ن����وێ لەس����ەر مرۆڤایەتی دادەنرێت. لەوبارەی����ەوە كۆمەڵێ����ك زان����ای ئەمریك����ی لەچەند لێكۆڵینەوەیەكدا گەیش����تنە ئەو بڕوایەی ڤایرۆس����ی زیكا دەتوانێت زۆر شارەزایانە لەناو ئەندامەكانی دیكەی جەستەدا خۆی حەشار بدات بۆئەوەی پارێزراو بێت
فایرۆسی زیکا له‌رێگای مێشوله‌و‌ه باڵوده‌بێته‌وه ئەگەری گواستنەوەی ئەو ڤایرۆسە لەرێی سێكسكردنەوە هه‌یه لەكۆئەندام����ی بەرگ����ری لەش ،ئەو ڤایرۆسە دەتوانرێت لەناو سپێرمی پیاودا ئاشكرابكرێت لەدوای 62رۆژ لەتوش����بونی‌و هەروەها دەتوانرێت لەناو ش����انەكانی مێشكی كۆرپەلەو ش����لەی چ����واردەوری كۆرپەل����ەدا ئاشكرابكرێت.
دكتۆر ئەنتۆنی فاوسی بەڕێوەبەری پەیمان����گای نیش����تمانی ئەمری����كا بۆ نەخۆش����یە گوازراوەكان وتی " دەزانن ڤایرۆسی زیكا لەناو خوێندا بۆ ماوەیەكی دیاریكراو دەمێنێتەوە لەنێ����وان هەفتەیەك ب����ۆ 10رۆژو
ناونیشانی وێبسایتی بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی
منداڵێکی توشبو به‌ڤایرۆسی زیکا دواتر ئەو ڤایرۆس����ە دەچێتە چەند ئەندامێك����ی ل����ەش وەك گونەكان‌و چاوەكان‌و مێشك‌و لەو شوێنانەشدا ناتوانرێ����ت بەرەن����گاری بكرێ����ت، چونكە ئ����ەو ئەندامان����ە پارێزراون لەهەوڵەكانی كۆئەندامی بەرگری بۆ بەرەنگاربونەوەی تەنی دەرەكی" .
http://www.dohsuli.com
لەالیەكی دیكەوە دكتۆر ولیام شافنر پس���پۆڕی نەخۆش���یە گوازراوەكان لەزانكۆی فاندربیلتی ئەمریكی وتی " ڤایرۆسی زیكا توانای بەردەوام بون‌و زیادبونی هەیە". هەروەه���ا دكت���ۆر ئای���ان لیبكین
لەسەنتەری نەخۆشیە گوێزراوەكا‌ن‌و بەرگری لەزانكۆی كۆلۆمبیا لەنیویۆرك ئاماژەی بەوەكرد نیگەرانی سەرەكی دەربارەی خۆش���اردنەوەی ڤایرۆسی زیكا لەناو ئەندامەكانی لەش بریتیە لەئەگەری گواستنەوەی ئەو ڤایرۆسە لەرێی سێكسكردنەوە.
فەیسبووكhttps://www.facebook.com/tandroostyt :
14
بیرورا
) )517سێشه‌مم ه 2016/2/23
عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن چۆن ده‌ستگیركرا؟
ئه‌مه‌ریكا ،ئیسرائیل ،یۆنان ،روسیا ،توركیا ،هۆڵه‌ندا، ئه‌ڵمانیاو كینیا چۆن به‌شداری ده‌ستگیركردنی ئۆجه‌الن ده‌كه‌ن؟ ئه‌نوه‌ر حسێن(بازگر) عه‌بدوڵ�ڵ�ا ئۆجه‌النی س���ه‌رۆك ی ،pkkچۆن له‌كینی���ا فڕێن���درا بۆ توركیا؟ كێ له‌پش���ت فڕاندنه‌كه‌یه‌وه بو؟ بۆچ ی له‌سوریا ده‌رپه‌ڕێندرا بۆ ئیتاڵیاو له‌وێش نه‌گیرسایه‌وه؟ ئه‌مه‌ریكاو ئیس���رائیل ،روس���یا ،یۆنان ،ئیتاڵیاو كینیا چۆن به‌شداری ده‌ستگیركردنیان كرد؟ رۆڵ ی موخابه‌راتی ئه‌م واڵتانه چی بو؟ ئه‌و نهێنیان ه چین ك ه هێشتا نه‌دركێنراون؟ كتێب��� ی (گه‌ش���ته ب��� ێ ئاكامه‌كان��� ی س���ه‌ركرده‌یه‌ك –ئۆجه‌اڵن) ك ه له‌نوس���ین ی خانم���ه پارێزه‌ر ی تایبه‌ت��� ی ئۆجه‌الن (بریتا بوله‌ر)ه به‌زمانی هۆڵه‌ندی نوس���راوه هاوڕێم رێكه‌وت ئیس���ماعیل وه‌ریگێ���ڕاوه‌و ده‌زگا ی ئایدیا چاپ ی كردوه .په‌رده له‌س���ه‌ر به‌شێك ی زۆر ل���هو نهێنیانه هه‌ڵده‌ماڵێ���ت ،ئه‌م كتێب ه واباش���ه هه‌مو كوردێك‌و به‌تایبه‌تی سهركرده سیاس���ییه‌كان بیخوێننه‌وه ،تابزانن كه كورد چ گه‌لێك���ی زوڵملێك���راو بێ پش���تو په‌نای ه سه‌ركرده‌كان ی چه‌ند زو ده‌كه‌ونه داو ی واڵتان‌و ده‌زگا جاسوسییه‌كانه‌وه ،كه‌سیش له‌سه‌ریان نایه‌ت ه وه‌اڵم ،له‌وه‌ش گرنگتر ئه‌وه‌یه ،هه‌موان وه‌كو خۆی ئه‌مه‌ریكا بناس���ین ،كه ئاماده‌ی ه سه‌دان جاری تر خیانه‌ت له‌كوردو سهركرده كورده‌كانی بكات له‌پێن���او به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان ی خۆی���دا .ده‌بێت ئه‌مه‌ریكا باش���تر بناس���ین له‌وه ی كه تێیگه‌یش���توین .نه‌ك له‌به‌ر رۆڵ ی نائه‌خالقیانه ی له‌دۆس���یه‌ی ده‌ستگیركردن ی عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الندا ،به‌ڵكو له‌سه‌رده‌می قاز ی محه‌مه‌دو مه‌ال مس���ته‌فای بارزان ،شۆڕش��� ی نوێ‌‌و چاوپۆشین ی له‌به‌عس‌و راپه‌ڕینی ساڵ ی !1996-1991 ده‌بێ ل���ه‌م كتێب���هوه باش���تر له‌ئه‌وروپا تێبگه‌ی���ن ،ك��� ه مافی مرۆڤ ب���ۆ پارێزگاری له‌سه‌گه‌كانی خۆیان‌و چه‌واشه‌كردنی دونیایه‌و ئه‌گه‌ر قسه هاته س���ه‌ر به‌رژه‌وه‌ند ی له‌پێش مافی ئینسانی‌‌و دیموكراسییه‌وه‌یه. ئه‌گ���ه‌ر ن���ا ،ئه‌وروپا ب���اش ده‌زانێت ،ك ه چه‌وساوه‌ترین گه‌لی سه‌رزه‌مینی بێ ده‌وڵه‌ت، كورده‌كان���ن ،ك ه نه خ���وا فریایان ده‌كه‌وێت نه ش���اخه‌كان ،ب���ه‌اڵم ته‌نه���ا به‌رژه‌وه‌ند ی هۆڵه‌ندا له‌گ���هڵ توركیا ش���ه‌وێكی دره‌نگ، سه‌ره‌ك وه‌زیران‌و وه‌زیر ی گه‌یاندن‌و ده‌ره‌وه‌و موخابه‌رات فه‌رمان ده‌ده‌ن ،ئاسمان ی هۆڵه‌ندا به‌ڕوی هه‌مو گه‌شته ئاسمانیه‌كانی جیهانیدا دابخرێت‌و رێگ ه نه‌درێت هیچ فڕۆكه‌یه‌ك له‌سه‌ر خاك ی هۆڵه‌ندا بنیشێته‌وه .ته‌نها له‌به‌رئه‌وه ی ده‌یزان��� ی دو س���ه‌عاتی تر ،ئ���هو فڕۆكه‌یه ی عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌النی تێدایه له‌یۆنانه‌وه ده‌گات ه هۆڵه‌ندا.
ئۆجه‌الن خ���ۆ گ���ه‌ر ئه‌وش���هوه هۆڵه‌ندا ئ���هوه ی نه‌كردایه ،هه‌رگیز عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن ده‌ستگیر نه‌ده‌كرا! جگ ه له‌م پیالنه واباش���ه توركیاش باشتر بناسین ،ك ه به‌درێژایی مێژو له‌دژی كورد چ ی كردوه؟ س���اڵ ی :1559عوس���مانییه‌كان می���ر یسۆران (میر سه‌یفه‌دین) له‌سێداره ده‌ده‌ن. :1655میرنش���ینی به‌تلی���س وێ���راندهكات. :1837روخاندن ی فه‌رمانڕه‌وایی بادینانوكوژرانی پادشای میرنشینی بۆتان. :1851روخاندن ی میرنشینی بابان. :1898هه‌وڵی كوشتن ی ژه‌نه‌ڕاڵ شهریفپاشا ده‌ده‌ن. :1898س���وڵتانی عوسمانی هه‌ڕه‌شه یكوش���تن له‌میقداد مه‌دح���ه‌ت به‌درخان‌و ژن‌و ماڵ‌و منداڵی ده‌كه‌ن گه‌ر رۆژنامه‌ی كوردستان دانه‌خات. :1914ش���ێخ عه‌بدولس���ه‌الم بارزان��� یلهموسڵ له‌سێداره ده‌ده‌ن. :1918عه‌بدولره‌زاق به‌درخان له‌موس���ڵلهسێداره ده‌ده‌ن. :1919هه‌مز‌ه به‌گ مۆكس سه‌رنوسه‌ر یژین له‌ئه‌سته‌مبوڵ له سێداره ده‌ده‌ن. :1923/7/12له‌كۆنفرانس���ی ئاتاتوركخهونی ده‌وڵه‌تی كورد ی له‌ناو ده‌بات. :1925له‌س���ێداره‌دانی ش���ێخ سهعیدیپیران.
:1984ه���ۆكاری تێكدانی دانوس���تان یحكومهتی عێراق‌و (ی.ن.ك) بو. :2003رێگه نادات بههێزه هاوپهیمانهكانلهخاكهكهیهوه تێپه‌ڕ بێ بۆ روخانی س���ه‌دام حسین. :2008چه‌ك���ی كیمی���اوی دژی pkkبه‌كاردێنێت. 2016كۆمه‌ڵك���وژی خه‌ڵك���ی س���ڤیل یباكور ده‌ستپێده‌كات ،به‌هه‌زاران كه‌س ده‌بن ه قوربانی. ئه‌مان���ه چه‌ن���د روداوی مێژویی���ن. ده‌ریده‌خه‌ن توركیا چ رۆڵێكی پاسیڤی هه‌ی ه دژی ك���ورد .بۆیه پیالن ی ده‌س���تگیركردن ی عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن ش���تێكی چاوه‌ڕواننه‌كراو نییهو پیالن ی !... پیالنێكی چنراوی نێوده‌وڵه‌تی پ���اش ئ���هوهی توركیا هێزه‌كان���ی برد‌ه سنوری سوریا ،ئه‌م واڵته به‌ناچار ی عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌النی راسپارد ،سوریا به‌جێبهێڵێت .بۆی ه روی كرده ئیتاڵیاو له( 12نوڤه‌مبه‌ر ی )1998 له‌رۆما ده‌س���تگیركرا و ئه‌وكاته (ماس���یمۆ ده‌لیما)س���ه‌رۆك وه‌زیرانی ئیتاڵیا رایگه‌یاند، ته‌سلیمكردنه‌وه‌ی ئۆجه‌الن ئاسان نییه. پاش ئه‌وه‌ی پارێزه‌ره‌كان ی به‌ره‌و ()ostia ئه‌و شوێنه‌ی ئۆجه‌النی تێدا ده‌سته‌به‌ر كرابو، ب���ه‌اڵم دواتر به‌هاوكاری ( حس���ین‌و عه‌ل ی ) گه‌یشتنه الی. پارێزه‌ره‌كه‌ی ده‌ڵێ���ت ،كه چوینه ژوره‌و‌ه
سه‌یر ی (مه‌د )Tvده‌كرد تا ده‌ڵێت ،دوای ی پێی وتین :چ��� ی به‌باش ده‌زانن ئهوه بكه‌ن، چونكه ئه‌م مه‌س���ه‌له‌یه ته‌نها په‌یوه‌ست نیی ه به‌منه‌وه ،به‌ڵكو چاره‌نوس ی میلله‌تێكه. ئیتاڵیاو ئه‌ڵمانیا ئه‌گه‌رچی ئۆجه‌الن له‌س���ه‌ر بانگهێش���ت ی ژماره‌یه‌ك ئه‌ن���دام په‌رله‌مانی ئیتاڵیا چوبو‌ه ئه‌و واڵته ،به‌اڵم حكومه‌ت ی ئیتاڵیا خۆشحاڵ نه‌بو ،چونكه توش ی ده‌یان كێشه بوبو .بۆی ه ئیتاڵیا چاوه‌ڕێ ی ئه‌و بو ،له‌به‌ر رۆشنای ی ئه‌و بڕیاره‌ی پێش���و كه داوای ده‌س���تگیركردن ی ئۆجه‌الن���ی كردب���و ،ئه‌ڵمانی���ا داوا ی راده‌ستكردنه‌وه‌ی بكات ،به‌اڵم دواتر ئه‌ڵمانیا رایگه‌یاند ك ه ده‌سته‌به‌رداری ئه‌وداوای ه بوه. بۆیه دواجار ئۆجه‌الن خۆ ی به‌پارێزه‌ره‌كان ی ده‌ڵێت! ك��� ه له‌ژێر فش���ارێكی زۆر گهوره ی حكومه‌ت��� ی ئیتاڵیادایه بۆئ���هوهی ئه‌و واڵت ه جێبهێڵێت. رۆژان ه حكومه‌ت���ی رۆما ئاگادار ی ئۆجه‌الن ده‌كاته‌وه .گ���ه‌ر ئیتاڵیا جێنه‌هێڵێت ،ده‌بێت چه‌ند س���اڵ بچێته زیندان‌و دوات���ر دادگای ی بكرێ���ت ،ئۆجه‌الن ده‌پرس���ێت؟ مانه‌وه‌م ل ه ئیتاڵیا چۆنه؟ پارێزه‌ره‌كه‌ی ده‌ڵێ زۆر باشه. ئه‌وان ه ته‌نها فش���ارن‌و دیقه‌ت���م دا ،گوێی بۆ قس���ه‌كانم ش���ل كردبو .زنجیرێك له‌ده‌ست ی راس���تیدا بو ،ك��� ه كۆمه‌ڵێك نقێمی س���ور ی له‌سه‌ر بو .كه گوایه بێزاری‌‌و دڵه‌ڕاوك ێ له‌ناو ده‌بات ،به‌اڵم دواتر ئۆجه‌الن ده‌ڵێت :نامه‌و ێ
سه‌یره ئۆجه‌الن داوای هاوكاری له‌ئه‌مریكا ده‌كات .كه دواتر ده‌رده‌كه‌وێ هه‌مو پیالنه‌كه ئه‌مه‌ریكای له‌پشته‌وه‌یه .واڵتانی ئه‌وروپا به‌هۆی نیگه‌رانی ئه‌مه‌ریكاوه نه‌یانتوانی هیچ بۆ ئۆجه‌الن بكه‌ن
له‌ئیتاڵیا بمێنمه‌وه ،چونك ه ده‌خرێمه زیندان‌و هیچم بۆ گه‌له‌كه‌م پێناكرێت. سه‌باره‌ت به‌دادگا ی نێوده‌وڵه‌تی پرسیار ی كرد ك��� ه ده‌توانێت چی ب���كات ،به‌اڵم پاش ئه‌وه‌ی من رونكردنه‌وه‌م بۆ دا ،ئۆجه‌الن وت ی بێ ئه‌مه‌ریكا هیچ شتێك ناكرێت ،به‌هه‌رحاڵ من هاتمه‌ده‌ره‌وه له‌به‌رده‌م ده‌رگا (ئه‌لێكس) م بین���ی ،كه كوردێك ی خه‌ڵكی روس���یا بو، به‌اڵم په‌یوه‌ند ی له‌گه‌ڵ ده‌زگا جاسوسییه‌كان هه‌بو. سه‌یره ئۆجه‌الن داوای هاوكاری له‌ئه‌مریكا ده‌كات .كه دواتر ده‌رده‌كه‌و ێ هه‌مو پیالنه‌ك ه ئه‌مه‌ری���كا ی له‌پش���ته‌وه‌یه .واڵتانی ئه‌وروپا به‌هۆ ی نیگه‌رانی ئه‌مه‌ریكاوه نه‌یانتوان ی هیچ بۆ ئۆجه‌الن بكه‌ن. ره‌وشه‌كه تادێت ئاڵۆزتر ده‌بێت‌و ئۆجه‌الن هه‌س���تده‌كات خیانه‌تی لێك���راوه .ئه‌وكاته ی ئۆجه‌الن له‌روس���یاوه هات بۆ ئیتاڵیا ،له‌سه‌ر بانگهێش���تی ئه‌ن���دام په‌رله‌مانی ئ���هو واڵت ه س���ه‌رۆك وه‌زیران ئاگادار بو ،به‌اڵم ماوه‌یه‌ك له‌میدیاكان ش���اردیانه‌وه .ت���ا دواتر بردیان ه ناوچه ی ئۆستیا له‌ژێر چاودێری پۆلیسدا. كات���ێ (یاڤ���وز) پارێ���زه‌ره ئیتاڵیه‌كه ی ئۆجه‌الن رۆیشت حوس���ێن كاغه‌زێك ی دامێ، ك ه نامه‌یه‌ك ی ره‌سمی حكومه‌تی سویسرا بو. ك��� ه داوا ده‌كات عه‌بدوڵاڵ ئۆج���ه‌الن تاپێنج ساڵی تر بۆ ی نیی ه سه‌ردانی سویسرا بكات. ئۆجه‌الن به‌نامه‌كه‌ی سویسرا زۆر نیگه‌ران بو .سویس���را له‌ناردن ی نامه‌كه ،مه‌به‌س���ت
له‌باربردنی ئ���هو بیرۆكه‌یه ب���و ،ك ه له‌كات ی رۆیش���تنی ئۆج���ه‌الن ل���ه ئیتاڵی���ا روبكات ه سویس���را .دیاره توركیاو ئه‌مه‌ریكا به‌مه‌یان زانیبو بۆی ه سویسرا ئه‌م كارهی كرد. كه‌س���ێك ك��� ه به‌نوێن���ه‌ر ی pkkدانرابو له‌روسیا هاتبو تا ئۆجه‌الن ببینێت .كه دیار بو وه‌كو (ئه‌لێكس) ده‌یگوت روسیا ئاماده‌ی ه داڵده‌ی ئۆجه‌الن بداتهوه. یاڤوز وتی :قس���ه‌یه‌ك له‌گ���هڵ ئه‌مه‌ریكا كراوه (كه‌س���ێك له‌وه‌زاره‌تی دهرهوه ،به‌اڵم هه‌ڵویس���ت ی ئه‌مریكا ئه‌وه‌ی���ه ،كه ئۆجه‌الن تیرۆریسته‌و پێویس���ت ه بدرێته توركیاو له‌و ێ دادگای ی بكرێت). هه‌ر له‌وكاته‌دا( ،ماسیمۆ ده‌لیما) ،سه‌رۆك وه‌زیران ی ئیتاڵیا له‌گه‌ڵ ئۆجه‌الن قسه‌ده‌كات‌و پێی ده‌ڵێت :به‌مانه‌وه‌ی له‌ئیتاڵیا له‌وه زیاتر حكومه‌ته‌كه‌ی توش ی شكست ده‌كات ،چونك ه ئۆپۆزیس���یۆن ده‌یه‌وێت ئه‌م���ه بكاته كارت ی فش���ار .بۆی ه ئۆجه‌الن وتویه‌تی ،له‌وه زیاتر نابێت حكومه‌ته‌كه توشی گرفت بكه‌ین. ب���ه‌اڵم هێش���تا هه‌مو الیه‌ك له‌س���ه‌ر ئه‌و ب���اوه‌ڕه‌ن ،ك���ه نابێ���ت ئۆج���ه‌الن ئیتاڵیا جێبهێڵێت. بریت���ا ده‌چێته‌وه الی ئۆج���ه‌الن ،گوێ ل ه گۆرانی كوردی گرتبو ،پاش���ان له‌پارێزه‌ره‌ك ه ده‌پرسێت ،مێژو ی كورد ده‌زانی؟ ده‌ستده‌كات به‌گێڕان���هوهی مێ���ژوی ك���وردو زنجیره‌كه ی ده‌ستی یاری پێده‌كات. پارێزه‌ره‌ك���ه ده‌ڵێت رۆژی ()1999/1/16 "ج���ۆن" پێی وتم ك���ه ئۆج���ه‌الن ئیتاڵیا ی جێهێشتوه‌و چوه‌ت ه روسیا ،به‌اڵم دواتر(یاڤوز) پێ���ی وتم ،پێده‌چێت روس���یا ش���وێنێك بۆ ئۆجه‌الن په‌یدابكات ،كه ره‌نگ ه "جۆرجیا یان ئه‌رمینیا" بێت. ئه‌گه‌رچی یاڤ���وز ده‌ڵێ���ت :ره‌نگه واڵت ی " ئه‌فریق���ای باش���ور " ئاماده‌بێت ئۆجه‌الن وه‌ربگرێت. ب���ه‌اڵم چه‌ن���د رۆژ دوات���ر به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ی موخابه‌راتی یۆنان()Babis stavrak akis ته‌له‌فون بۆ "جون" ده‌كات كه گوای ه ده‌زانێت ئۆجه‌الن له‌كوێیه .....دواتر هه‌رخۆی ده‌ڵێت: دو رۆژه ئۆجه‌الن بێ مۆڵه‌ت ل ه یۆنانه‌و ده‌ب ێ زو ئه‌م واڵت ه به‌جێبهێڵێت. وات ه موخابه‌راتی یۆن���ان هه‌رچۆنێك بێت ویس���تویانه ئۆج���ه‌الن له‌روس���یا هه‌ڵكه‌نن‌و خۆیان س���یناریۆكه بگێڕن ،كه دیاره به‌ڵێن ی چه‌وریان له‌توركیا له‌به‌رامبه‌ر ده‌ستگیركردن ی ئۆجه‌الن وه‌رگرتبو .هه‌ربۆی ه دواجار وا ده‌رچو كه یۆنان ئۆجه‌الن ته‌سلیم به‌توركیا ده‌كات، كه‌سیش نازانێت چ ی وه‌رگرت له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م نێچیر‌ه چه‌وره كورده‌دا؟
»» 19
رۆحانیی هتو ئازادی
ده‌ركه‌وتنی رۆحییانه‌ی بونی مرۆیی له‌هزری بێردیایڤ دا ئومێد حه‌مه‌عه‌لی جیهان���ی مه‌عن���ه‌وی م���رۆڤ دیوه‌ق���وڵ‌و ئه‌فس���وناوییه په‌نهانه‌كه‌یه‌ت���ی ،كه‌فاكته‌رو بناغه‌ی ته‌واوی تێڕامان‌و سه‌رس���امبونه‌كانه له‌ئاس���تی ئه‌و بون���ه‌دا .له‌روانگه‌و ئاس���ۆی جیاوازه‌وه ده‌خوێندرێت���هوه .ئه‌م ره‌هه‌نده‌ی بون���ی م���رۆڤ تاهه‌نوك���ه‌نه‌توان���راوه‌په‌ی به‌نهێنییه‌ته‌لیسماوییه‌كه‌ی ببرێ ،هه‌ر ئه‌مه‌ش وایكردوه‌گ���ه‌ڕان‌و قوڵبونه‌وه‌كان له‌م بواره‌دا فۆرمی ناكۆت���ا وه‌ربگرن .له‌روانینی نیكۆاڵی بێردیایڤ دا ،كران���هوهی رۆحییانه ئامانجی سه‌ره‌كی ژیانی مرۆییانه‌یه .به‌اڵم رۆحانیبون پێویس���ته فراوانتر بكه‌ین ،نه‌ك به‌و ش���ێوه ئاس���اییه‌ی تێیده‌گه‌ن .رۆحانیبون پێویسته ب���ۆ ئه‌و ملمالنێیه‌ی مرۆڤ له‌جیهان به‌ڕێوه‌ی ده‌بات .به‌بێ رۆحانییه‌ت قوربانیدان‌و شاكاری گه‌وره‌له‌دایكنابن .ئاسوده‌بون به‌تیشكی خۆر ئاسوده‌بونێكی رۆحییه ،خۆر رۆحییه .فۆرمی جه‌س���ته‌ی م���رۆڤ رۆحییه ،روخساریش���ی رۆحییانه‌ی���ه .ئ���ه‌م فه‌یله‌س���وفه پێیوایه، ئه‌و مرۆڤه‌ی ك���ه به‌وش���یاری رواڵه‌تییانه‌ی خ���ۆی وه‌ك ماتێریالیس���تێك ده‌رده‌كه‌وێ، ئه‌ش���ێ خاوه‌نی رۆحانیبونێك���ی گه‌وره‌بێت. مرۆڤ بونێكی ناڕونه به‌هه‌میش���ه‌یی .بونێكه ناڕونییه‌كه‌ی‌و ره‌هه‌ن���ده په‌نهانه‌كانی دڕیان پێنادرێ ،ه���ه‌ر هه‌وڵێكیش ل���ه‌م میانه‌یه‌دا
ده‌بێ ته‌ق���ه‌الی رۆحییانه‌ب���ێ ،وردبونه‌وه‌و ئه‌زمونكردن���ی مه‌عنه‌وییانه‌بێ .له‌به‌رئه‌وه‌یه ناتوان���رێ‌و ترسناكیش���ه له‌فۆرم���ی بابه‌ت‌و ئه‌بێكتدا ته‌ماش���او مامه‌ڵه بك���رێ .بونێكه راده‌ستی لێكۆڵینه‌وه‌ی زانستی نابێ ،ئه‌وه‌ی له‌م بواره‌دا س���ه‌باره‌ت به‌مرۆڤ ئاشكراكراوه نوقته‌یه‌كی به‌ئه‌ندازه‌ی نه‌بینراوه‌له‌ئاست ئه‌و جیهانه‌بچوككراوه‌یه‌دا .له‌فه‌لسه‌فه‌ی بوژانه‌وه‌دا زۆرجار ده‌بینین مرۆڤ به‌میكرۆكۆسم"جیهان ی���ان گه‌ردونی بچ���وك" ناوده‌ب���رێ .ئه‌وه‌ی زانس���تی هاوچ���ه‌رخ له‌ترۆپك���ی خۆی���دا پێیگه‌یش���توه ،سه‌رباری پێش���كه‌وتنه‌كانی، ئه‌وه‌یه‌گه‌ردون پێوانه‌نه‌كراوه‌و پڕ په‌نهانی‌و نادیارییه ،به‌ش���ێوه‌یه‌ك ل���ه‌م روه‌وه‌جۆرێك په‌نهان���ی ناكۆتای���ه .م���رۆڤ وه‌ك گه‌ردونی بچوك ئ���هو په‌نهانییانه‌ی له‌هه‌ناودایه‌و ره‌مزو رازی ناكۆت���ا داگیری كردوه .ئه‌گه‌ر ئه‌م بونه ل���هو چوارچێوه‌زانس���تیو ماتێریالیس���تییه ره‌های���ه‌رزگاربكه‌ی���ن ،كه ماشێنئاس���ا لێی ده‌ڕوانرێ‌و نایه‌وێ گۆش���ه‌نیگای مرۆڤییانه‌و گیانییانه ل���ه‌م په‌یوه‌ندییه‌دا به‌كاربه‌رێ ،ئه‌و كات ده‌كرێ تێگه‌یش���تنێكی نێزیك له‌راستی ده‌رب���اره‌ی بونی مرۆی���ی بونیادبنێین .هیچ راس���تییه‌ك له‌باره‌ی بونی مرۆیی‌و جه‌وهه‌ری ئه‌و بونه‌وه ناتوانێ راستییه‌كی سه‌قامگیربێ به‌هۆی شلۆقی بناغه‌ییانه‌ی خودی ئه‌و بونه خۆیه‌وه. كران���هوهی رۆحییان���ه ل���ه‌م دی���ده
راسته جه‌سته‌وه‌ك دیوه‌فیزیكییه‌كه‌ی بون بنه‌ڕه‌تییه‌و زه‌مینه‌ی ئاماده‌بونی رۆح ده‌ڕه‌خسێنێ، به‌اڵم هه‌مو پرۆسه‌كانی گه‌شه‌كردنی ناخه‌كییانه‌و گه‌وهه‌رییانه‌ی مرۆڤ رۆحییانه‌ن
فه‌لس���ه‌فییه‌وه‌ئامانجی ژیانی مرۆڤه ،ئه‌گه‌ر له‌م ئامانجه رابمێنین به‌ئاس���انی ده‌رده‌كه‌وێ ناجێگیرو ئاوه‌اڵیه ،ئاوه‌اڵیی‌و ناجێگیرییه‌كه‌ی پای���هی پۆزه‌تیڤی بونی مرۆڤ���ه ،كه‌ناهێڵێ بنبه‌س���تو داخ���راوی ده‌رگای پرۆژه‌ی بون‌و
كرانه‌وه ب���ه‌ڕوی ئاینده‌دا قه‌پاتبێ .بێردیایڤ رۆحانییه‌ت���ی مرۆیی به‌بنه‌چه‌و پێش���مه‌رجی ئاماده‌یی راسته‌قینه‌ی ئه‌و له‌جیهان ده‌بینێ، ئه‌و ملمالنێیه‌ی له‌جیهان‌و ژیاندا سه‌رڕێیده‌خا، به‌بێ رۆحانییه‌ت ناكه‌وێته‌گه‌ڕ .ملمالنێ وه‌ك سه‌ره‌تاو كۆتایی ژیان ناواخنێكی رۆحییانه‌ی هه‌ی���ه ،هه‌رئه‌مه‌ش���ه وزه‌ی به‌رده‌وامێت���ی هه‌میشه‌یی پێ به‌خش���یوه .له‌كوێدا ملمالنێ هه‌بو رۆحانییه‌ت له‌وێ���دا ئاماده‌یه ،ته‌نانه‌ت ئه‌گ���ه‌ر نكوڵ���ی له‌بونیش���ی بك���رێ هی���چ له‌حه‌قیقه‌ت���ی ئاماده‌ییه‌ك���هی كه‌مناكاته‌وه. ئ���هوهی ده‌گۆڕێ ته‌نه���ا ئ���هو چوارچێوه‌و جیهانبینییانه‌ی���ه‌ك���ه‌ملمالن���ێو كرده‌كانی مرۆڤیان له‌ژێ���ر ن���اودا ئه‌نجامده‌درێن ،نه‌ك خودی رۆحانییه‌ت. مه‌به‌س���تی بێردیای���ڤ له‌رۆحانیی���ه‌ت له‌بۆته‌ی بیرێك���ی ئاینی���دا كورتناكرێته‌وه، هه‌مه‌گیرو باڵوه ،ته‌واوی بونی مه‌عنه‌وی مرۆڤ ده‌گرێته‌وه .بۆیه قوربانیدان‌و خوڵقاندنه‌كان ده‌خاته ئه‌و چوارچێوه‌یه‌وه ،راس���ته جه‌سته وه‌ك دی���وه‌فیزیكییه‌كه‌ی ب���ون بنه‌ڕه‌تییه‌و زه‌مینه‌ی ئاماده‌بونی رۆح ده‌ڕه‌خسێنێ ،به‌اڵم هه‌مو پرۆس���ه‌كانی گه‌شه‌كردنی ناخه‌كییانه‌و گه‌وهه‌رییان���هی م���رۆڤ رۆحییان���ه‌ن .به‌بێ ناس���ین‌و دانپێدانانی ئه‌و به‌شه‌بااڵیه‌ی بون ناتوان���رێ بیرو كاری م���ه‌زن دابهێنرێ .ئه‌م بیری���اره له‌و بڕوایه‌دایه ،ته‌نانه‌ت جه‌س���ته‌و روخس���ارو فۆرمی مرۆڤ رۆحییانه‌ن ،ره‌نگه
خ���ودی تایبه‌تمه‌ندییه‌جه‌س���ته‌ییه‌كان و جه‌وهه‌ره‌بایۆلۆژییه‌كه‌ی مرۆڤ مایه‌ی تێڕامانی قوڵبێ‌و ئه‌م ماشینه ،كه‌هه‌ندێ له‌فه‌یله‌سوفانی ماتێریالیست ناوی ده‌به‌ن ،خاوه‌نی ره‌هه‌ندو ره‌مزو رازی میتافیزیكییانه‌بێ. به‌ب���ڕوای بێردیای���ڤ رۆح به‌گش���تی سوبستانس���ێ ی���ان جه‌وه���ه‌ر نیی���ه ،رۆح نه‌ك ته‌نه���ا واقیعێكی دیكه‌ی���ه له‌به‌راوردی واقیعی جیهانی سروش���تی ،به‌ڵكو واقیعێكه به‌واتایه‌ك���ی ت���ر .رۆح ئ���ازادی‌و ئێنێ���رژی ئازادانه‌ی���ه ،ك���ه له‌جیهان���ی مێژوییان���هو سروش���تییانه‌دا ده‌رده‌كه‌وێ .ئه‌م تێگه‌یشتنه ده‌رباره‌ی رۆح سه‌ره‌تایه‌كی گرینگه بۆ جیاواز ته‌ماشاكردنی رۆح له‌ده‌ره‌وه‌ی ته‌نها باوه‌ڕێكی دیاریك���راوه‌وه ،ك���ه به‌جه‌وه���ه‌ری مرۆڤ‌و فاكته‌ری زیندوبونی مرۆڤ له‌پێنوس���ی ده‌دا وه‌ك ه���ه‌ر زینده‌وه‌رێكی دیكه‌ی جیهان .رۆح لێره‌دا وزه‌ی ئازادو خودی ئازادییه ،ئه‌مه‌ش ئه‌و نواڕینه بونه‌وییه‌یه ك���ه مومكینیه‌تێكی بنه‌ڕه‌تی له‌بونی مرۆڤدا دانپێداده‌نێ‌و له‌وێوه ش���یاوێتی خوڵقاندن���ی جه‌وه���ه‌ری مرۆیی به‌قابیل���ی ئه‌فراندن دێنێت���ه‌زمان .رۆح ئه‌و زه‌مینه‌بنه‌ڕه‌تی‌و س���ه‌ره‌تاییه‌یه‌كه‌ده‌رفه‌تی كرانه‌وه‌ی مرۆڤ به‌ڕوی پرۆژه‌ی بونیدا ئاوه‌اڵ ده‌كات���هوه .ئه‌گ���ه‌ر بگه‌ڕێینه‌وه‌س���ه‌ر ئه‌و زه‌مینه‌یه‌ی هایدیگ���ه‌ر به‌مومكینییه‌تی بون ناوی ده‌باو س���ارته‌ر به"هیچ" ناوی ده‌با له‌وه تێده‌گه‌ین ،ك���ه رۆح له‌الی بێردیایڤ هه‌مان
ئه‌و رۆڵه‌وازی���ده‌كا .رۆح دۆخی مرۆڤه‌دوای هاتنه‌ب���ون ،به‌بێ رۆح هیچ وزه‌یه‌ك بۆ جوڵه له‌ئارادا نابێ ،هیچ كرانه‌وه‌یه‌ك له‌بوندا نابێ، هیچ ده‌رچه‌ی���ه‌ك روه‌و ئاین���ده ده‌ركه‌وته‌ی نابێ .كێش���هی گه‌وره‌ی تێگه‌یش���تن له‌رۆح به‌س���تنه‌وه‌ی ره‌هایه‌تی به‌یه‌ك سه‌رچاوه‌وه‌و به‌كارهێنانیه‌ت���ی ب���ۆ چڕكردن���هوهی مرۆڤ ته‌نها له‌س���ه‌ریه‌ك سهرچاوه .ئه‌م كێشه‌یه‌ش نابێته كێشه‌ی ئاسته‌نگكار تا ئه‌وكاته‌ی رۆح له‌چوارچێوه باوه‌ئاس���اییه‌ش���ه‌عبییه‌كه‌یدا نه‌خوێندرێت���هوه .ئ���ه‌م بیریاره س���ه‌رباری ئه‌وه‌ی رۆح‌و رۆحانێتی مرۆڤ به‌سه‌رزه‌مینی نیزیكبونه‌وه‌ی مرۆڤ له‌بونی یه‌زدان داده‌نێ، له‌پ���اڵ ئه‌وه‌ش���دا پانتای���ی راس���ته‌قینه‌ی ره‌س���ه‌ناێتی‌و وزه‌ی ئازادان���هی مرۆییه ،هه‌ر خودی رۆح ئازادیی���ه .لێره‌دا ئازادی له‌بونی یه‌زداندا چرۆده‌كاو ره‌گ‌و ریشه‌ی له‌و بونه‌دایه، نێزیكبون���هوهی رۆحانییانه‌ی قوڵتر له‌و بونه پایه‌ی ئازادی مرۆڤ مكومترده‌كا .بێردیایڤ رۆحانێتی مرۆڤ به‌شێوه‌یه‌ك لێكده‌داته‌وه كه هه‌ڵكش���ان‌و بڵندبونه‌وه به‌ره‌و ئه‌وێكی تری به‌رزتر له‌مرۆڤ ده‌س���ته‌به‌رده‌كا .ئه‌م دۆخه ته‌نه���ا گه‌ڕانه‌وه‌بۆ ن���او قواڵییه‌كانی خودی مرۆڤ خۆی نیی���ه ،به‌ڵكو توانای درككردنی به‌رزترو توانای نزیكبونه‌وه له‌بونێكی به‌رزتر به‌هێز ده‌كا.
»» 19
کتێب
) )517سێشه‌ممه 2016/2/23
17
دیپلۆماتكارو لێكۆڵه‌ری سویدی سۆفیا ئێزابێال:
پێده‌چێت سه‌ده‌ی ( )21زیاتر له‌یه‌ك ده‌وڵه‌تی كوردیی به‌خۆوه ببینێت ئا: بۆ ئه‌وه‌ی كوردان ی باكور ی عێراق سه‌ربه‌خۆی ی به‌ده‌ستبێنن ،پێویست ه حكومه‌ت رێگه بهوه بدات سه‌روه‌ر ی لهخهڵكهوه سهرچاوه بگرێت، كوردان ده‌بێ له‌پێكهاتن‌و پابه‌ندبون به‌نه‌ته‌وایه‌تییه‌ك ی مهدهنییهوه ببن ه نمونه له‌ناوچه‌كه‌دا .ئه‌م ه بۆچون ی دیبلۆماتكارو لێكۆڵه‌ری سوید ی سۆفیا ئێزابێالیه. كتێبی په‌ره‌سه‌ندنی شوناس ی نه‌ته‌وایه‌ت ی كوردو ئه‌گه‌ره‌كان ی دامه‌زراندن ی ده‌وڵه‌ت ی سه‌ربه‌خۆی كوردستان ،نوسین ی سۆفیا ئێزابێ�ل�ا وانچه‌‌و یاس���ین سه‌رده‌ش���تی له‌ئینگلیزیی���هوه كردویه‌ت��� ی به‌كوردی. ئ���ه‌م كتێب���ه له‌باڵوكراوه‌كان���ی ده‌زگا ی رۆش���نبیری ی جه‌مال عیرفان���هو ()450 الپه‌ڕه‌یه .ناوه‌ڕۆكی كتێبه‌كه‌ش تێزێك ی دكتۆرایه‌و پێشكه‌ش به‌به‌شی رۆژهه‌اڵت ی ناوه‌ڕاس���تو كۆڵینه‌وه ئیس�ل�امییه‌كان ی زانكۆی دورهام كراوه. كتێبه‌كه له‌هه‌ش���ت ب���ه‌ش پێكهاتو‌ه به‌ناونیش���انه‌كانی :مێ���ژوی سیاس��� ی كوردس���تانی عێ���راق ،بیرۆكه‌ی نه‌ته‌وه‌و ده‌وڵ���هتو نه‌ته‌وایه‌ت���ی ،پێكهات���ه كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و سیاس���ییه‌كانی شوناس��� ی ك���وردی ،پێكهاتنی شوناس��� ی كوردیی، كوردو سیس���تمی ده‌وڵه‌ت ،كوردستان ی عێراق له‌سه‌ر شانۆ ی هه‌رێمی ،كوردستان ی عێراق له‌ب���واری ملمالنێی نێوده‌وڵه‌تیدا، ئه‌گه‌ره‌كان ی داهاتو. خێڵی سیاسیو سهركرده ی خێڵه‌كی له‌باس���كردنی مێژوی سیاسی كورددا، نوس���ه‌ر زۆر به‌چ���ڕی ب���اس ل���ه‌رۆڵ‌و پێگ���ه ی خێ���ڵ له‌سیاس���ه‌تی كوری���دا ده‌كات ،به‌جۆرێ���ك ده‌گاته ئه‌و بڕوایه ی "تائێس���تا كۆمه‌ڵگه‌ی كوردیی له‌چه‌ندین روه‌و‌ه ه���ه‌ر كۆمه‌ڵگایه‌ك���ی خێڵه‌كییه، به‌اڵم ره‌گه‌زی خێڵگه‌رایی له‌سیاس���ه‌ت ی كوردییدا دوراییه‌ك��� ی نوێی گرتۆته‌خۆ، ئ���هوه ی ئه‌مڕۆك��� ه به‌خێڵگه‌رای��� ی نو ێ ناوده‌برێ���ت ،ئه‌مه‌ش مان���ا ی ئه‌وه‌ی ه ك ه هێش���تا مێنته‌ڵیته ی خێڵگه‌رای ی نه‌ریت ی فه‌رمانڕه‌وایه" .دواتر سۆفیا زۆر به‌ڕون ی ده‌نوس���ێت "چه‌ندی���ن له‌كه‌س���ایه‌تیی ه سیاس���یی ه جۆربه‌جۆره‌كان ی كوردستان له‌سه‌ر ش���انۆی سیاسی كوردیی ،هێشتا له‌سه‌ر هێڵی داب ه خێڵه‌كیی ه نه‌ریتیه‌كان هه‌ڵده‌سوڕێن". س���ۆفیا ئاماژه به‌وه‌ده‌كات ئهوه ته‌نها پارته سیاس���یه‌كان نین ك���ه خێڵه‌كان به‌كارده‌هێن���ن ،به‌ڵك���و خێڵه‌كانی���ش پارت���ه‌كان ب���ۆ به‌رژه‌وه‌ن���دی خۆی���ان به‌كارده‌هێن���ن ،له‌وباره‌ی���هوه ده‌ڵێ���ت: گرنگ ه جه‌خت ل���هوه بكرێته‌وه ك ه خێڵ ه كوردییه‌كان به‌ش���ێوه‌یه‌كی س���ه‌ربه‌خۆ خۆی���ان رێكناخ���ه‌ن ،به‌ڵك���و هه‌وڵ��� ی به‌ده‌س���تهێنانی پێگه ی سیاس���ی له‌نێو چوارچێوه ی پارته كوردییه‌كاندا ده‌ده‌ن، به‌ده‌ربڕینێك ی دیكه خێڵه‌كان كه‌وتونه‌ت ه ئه‌وه‌ی پش���ت به‌رێكخ���راو ی هاوچه‌رخ ی پارته سیاسییه‌كان ببه‌ستن". یهكێتیو پارتی كۆمه‌ڵگه‌یان په‌رته‌واز‌ه كرد كاتێك نوسه‌ر دێته س���ه‌ر باسكردن ی كۆمه‌ڵ���گای ك���ورد ی له‌كوردس���تانی عێراقدا ،راشكاوانه رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌لێن‌و دابه‌ش���بون ی كۆمه‌اڵیه‌تی په‌ره‌یسه‌ندوه، ئه‌وه‌ش ده‌خات ه ئه‌س���تۆ ی هه‌ردو پارت ه فه‌رمانڕه‌واك���هی كوردس���تان‌و ده‌ڵێت: كه‌لێن���ی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی له‌ناوچه‌كان��� ی كوردستان ی عێراقدا هه‌یه ،ئه‌م كه‌لێن ه له‌م س���ااڵنه‌ی دواییدا فراوانبوه ،ئه‌مێستاش له‌ش���ێوه‌ی گروپگه‌لێكی پێكهاتودا خۆ ی ده‌رخس���توه ،هه‌روه‌ها له‌نێ���وان چین ه فه‌رمان���ڕه‌واكان (به‌تایب���ه‌ت پارت���یو یه‌كێتی)و دانیشتوانه گتشییه‌كه ،وێڕا ی ئ���ه‌م كه‌لێنانه دابه‌ش���بون ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی به‌رچاو په‌ره‌یسه‌ندوه. نوسه‌ر هه‌ر به‌و باس���كردن ه گشتیه‌و‌ه ناوه‌س���تێت ،به‌ڵك���و زۆر به‌تون���د ی ره‌خنه‌كانی ئاراس���ته ی هه‌ردو پارته‌ك ه ده‌كات ،ده‌ڵێ���ت :له‌كۆمه‌ڵگای كوردییدا هه‌میش���ه دابه‌ش���بون ئاماده‌ی ی ههبوه، ب���ه‌اڵم له‌ب���ر ی هه‌وڵ���ی جدی���ی ب���ۆ پڕكردنه‌وه ی كه‌لێنه‌كان‌و كه‌مكردنه‌وه ی په‌رته‌وازه‌ی���ی ،له‌ڕاس���تیدا یه‌كێت���یو پارتی له‌ڕێگه ی هێنانه ئارای راكێش���ان‌و وه‌ف���اداری جیاجیا ك ه له‌س���ه‌ر به‌ش��� ه
وێڕای ئهوه ی دیاسپۆرای گه‌وره‌ی كوردیی هانده‌رێكی مه‌زن ده‌به‌خشێته پشكوتنی ده‌وڵه‌تی كوردی .ده‌شێت زۆرینه‌ی كوردی تاراوگه نه‌گه‌ڕێنه‌وه بۆ نیشتیمانه‌كه‌یان به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌كی به‌هێز پشتگیری كوردستانێكی سه‌ربه‌خۆ ده‌كه‌ن جۆراوجۆره‌كان��� ی خه‌ڵكه‌كه ئه‌نجامیاندا، ئه‌وه‌نده‌ی تر دۆخ���ه په‌رته‌وازه‌ییه‌كه‌یان دژوارتر كرد .سهركرده خێڵه‌كییه‌كان ك ه ترنجێنراونه‌ته نێو سیستمه حیزبایه‌تیی ه تایبه‌ته‌كه‌ی���ان ،نوێنه‌رایه‌ت���ی تاقمێك له‌خه‌ڵك ی پارتیو یه‌كێت ی ده‌كه‌ن ،زیاتر له‌تاكه‌كان ی كوردستان ی عێراق به‌گشتی. چاالكی سیاس���ی كه له‌ڕێگه ی سیستم ی خێڵه‌كییه‌وه ئاراس���ته كرابێت بابه‌تێك ی چه‌ن���د باره‌وه‌ب���وه له‌مێژوی ك���ورددا، هه‌روه‌ه���ا ئه‌توارێك���ه پێناچێ���ت به‌ره‌و ئاوابون بچێت. یه‌كێك ی دیكه له‌ره‌خنه‌كان ی نوس���ه‌ر، ئه‌وه‌ی��� ه ك���ه پێیوایه نائارام��� ی دۆخ ی كوردس���تان زاده‌ی ملمالنێی شه‌خس��� ی نێوان س���ه‌ركرده‌كانه ،بۆیه ده‌نوسێت: ئ���هو نائارامیی���هی بۆت��� ه تایبه‌تمه‌ند ی ره‌وشه سیاس���ییه‌كه له‌باكوری عێراقدا، تاڕاده‌یه‌ك���ی زۆر زاده ی ملمالنێ��� ی ده‌س���ه‌اڵت ی درێژخایه‌نی نێ���وان هه‌ردو حیزبه سیاسییه كوردییه سه‌ره‌كییه‌كه ی عێ���راق‌و دوژمنایه‌ت ی شه‌خس��� ی نێوان سه‌ركرده‌كانیانه.
كۆمپانیا فر‌ه ره‌گه‌زه‌كان پێده‌چێت به‌رژه‌وه‌ندییه‌كی دارایی مه‌زنیان له‌و ده‌وڵه‌ته كوردییه‌دا هه‌بێت كه له‌عێراقی پڕ نه‌وت جیابۆته‌وه ،ئه‌م كۆمپانیایانه ده‌توانن كاریگه‌رییه‌كی مه‌زنیان له‌مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تۆكه‌كه‌دا هه‌بێت رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‌و ده‌وڵه‌تی كوردی هه‌رچه‌ن���ده له‌ئێس���تادا زۆر ب���اس له‌گۆڕان ی نه‌خش���هی سیاسی رۆژهه‌اڵت ی ناڤی���ن ده‌كرێت ،ب���ه‌اڵم به‌بۆچونی ئه‌م خانمه ك ه چه‌ند س���اڵێك له‌باڵێوزخانه ی واڵته‌كه ی له‌ئێ���ران كاریكردوه ،ئه‌گه‌ر ی گۆڕانكاری ق���وڵ نییهو ده‌ڵێت "بونیاد ی ئێستای ده‌وڵه‌ت له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست له‌ئاینده‌یه‌ك���ی نزیكدا ئه‌گه‌ری گۆڕانێك ی قوڵی نیی���ه ،هه‌ربۆی ه ده‌بێ���ت كوردان له‌چوارچێوه ی سیستمی ئێستای ده‌وڵه‌ت له‌ناوچه‌كه‌دا ملی رێگا بگرنه‌به‌ر". هه‌رچه‌ن���ده نوس���ه‌ر رایده‌گه‌یه‌نێ���ت ده‌وڵه‌ته ئه‌سڵییه‌كانی وه‌ك عێراق ته‌واو بێكه‌ڵك بون‌و چیدی توانای دابینكردن ی چوارچێوه‌یه‌ك ی كۆمه‌اڵیه‌تی – سیاس��� ی هاوبه‌س���ته‌و تۆكمه‌یان بۆ پێكه‌وه‌ژیان ی ك���ورد ی – عه‌ره‌ب��� ی نه‌م���اوه ،ب���ه‌اڵم ده‌ڵێت "دوا پێش���نیاز كه ئه‌نجامگیری ی كراوه ئه‌وه‌ی ه كه گونجاوترین ش���ێواز بۆ به‌دیهێنان ی چاره‌س���ه‌رێك ی هه‌میش���هی ی ب���ۆ گرفتی به‌رچاوی عێ���راق‌و كوردانی، دامه‌زراندن���ی فیدراس���یۆنێك ه له‌كوردو
كورد له‌نێوان سه‌دام‌و بێگانه‌دا له‌م كتێب���ه‌دا ،ل���ه‌ڕوی دوركه‌وتنه‌و‌ه له‌ئایدولۆجیاو پشتبه‌ستن به‌خزمایه‌تی، نوس���ه‌ر ب���ه‌راورد له‌نێ���وان دیكتاتۆر ی پێشو ی عێراق سه‌دام حسێن‌و سهركرده ك���ورده‌كان ده‌كات ،له‌وباره‌ی���هوه ده‌نوسێت :س���ه‌دام حس���ێن زۆر گوێ ی به‌ئایدۆلۆجی نه‌ده‌دا ،به‌اڵم پشتبه‌س���تن به‌خزمایه‌تی‌‌و سۆز ی به‌جۆشی وه‌فاداری‌‌و وابه‌سته‌ی ی بۆ سه‌ركرده‌و كارگێڕییه‌كه ی په‌ره‌یس���ه‌ند ،س���ه‌ركردایه‌تی دو پارت ه سیاسیی ه كوردییه‌ك ه ئه‌م ه به‌هه‌مان راد‌ه ئه‌نجام ناده‌ن ،ب���ه‌اڵم له‌بنه‌ڕه‌تدا هه‌مان عه‌ره‌ب". خولیاو ئایدیا له‌الیه‌ن س���هركرده كوردو له‌باره ی خواست‌و داخوازی كوردانیش عه‌ره‌به‌كانه‌و‌ه سودی لێوه‌رده‌گیرێت. بۆدروس���تكردنی ده‌وڵه‌ت ،سۆفیا ده‌ڵێت ره‌خنه‌یه‌ك��� ی زۆر زه‌ق���ی نوس���ه‌ر ك ه "هه‌ست ه نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی نێو كوردان ئهوه ئاراسته‌ی س���هركرده كورده‌كان ی ده‌كات پیشانده‌ده‌ن ك ه نه‌ته‌وایه‌تییه‌كه‌یان پێش هاوكاریكردن��� ی ده‌س���ه‌اڵتی بێگانه‌ی���ه ،ه���ه‌ر ده‌وڵه‌تێك كه‌وت���وه كه پێده‌چێت ك ه به‌ب���ڕوای ئه‌و بۆته ه���ۆی الوازبون ی دایانبمه‌زراندای���ه ،له‌كاتێك���دا نه‌ته‌وه ی جواڵن���هوهی نه‌ته‌وه‌ی���ی ،له‌وباره‌ی���هوه كورد نزیكه‌ی دام���ه‌زراوه‌ی ره‌گه‌زه‌كان ی ده‌ڵێ���ت :ده‌ش���ێت چینێك���ی ئاب���ور ی ئایین ،زمان‌و كه‌لتور ی هاوبه‌ش ی هه‌یه". زاڵ وه‌ك رێگای���ه‌ك ب���ۆ پته‌وكردن��� ی بۆ ئه‌وه‌ی كوردان ب ه به‌س���ه‌ربه‌خۆی ی هێ���زو ده‌س���ه‌اڵتی خ���ۆی ،به‌رژه‌وه‌ند ی بگ���ه‌ن ،نوس���ه‌ر به‌پێویس���تی ده‌زانێت خ���ۆی ل���ه‌وه‌دا ببینێت���هوه ه���اوكاری نه‌ته‌وایه‌ت���ی كوردی��� ی تایبه‌تمه‌ن���دی ده‌سه‌اڵتێك ی بێگان ه بكات ،ئه‌مه‌ش بۆت ه نه‌ته‌وایه‌ت���ی مه‌ده‌ن���ی بگرێته‌خ���ۆ ،ك ه بابه‌تێك ی چه‌ن���د باره‌وه‌بو له‌په‌یوه‌ندیی ه بریتی���ن ل���ه :س���ه‌ركه‌وتوانه ش���وێن ی كوردییه‌كانی عێراقدا له‌گه‌ڵ س���هركرده كه‌مینه ئیتنیك���یو زمانیی���ه‌كان له‌نێو كورده خاوه‌ن ده‌س���ه‌اڵته‌كان كه پرس ی خۆی���دا بكاته‌وه‌و بیانكات ه به‌ش���داربو ی كوردیان به‌عه‌ره‌بی عێ���راق گۆڕیوه‌ته‌و‌ه بڕوا سیاس���ییه نه‌ته‌وه‌ییه‌كه ،بنیاتنان‌و له‌به‌رئه‌وه‌ی مافێك ی تایبه‌تیان پێشكه‌ش تۆكمه‌كردن���ی دیموكراتییه‌كی بنه‌ڕه‌تی، بكرێت ،ئه‌م به‌رژه‌وه‌ندیخوازییه‌ی خود ی پێویس���ته حكوم���ه‌ت رێگ ه ب���هوه بدات چین ی فه‌رمانڕه‌وا ،یان زیاتر بڵێین چه‌ند سه‌روه‌ر ی لهخهڵكهوه سهرچاوه بگرێت، تاكێ���ك ،به‌ئاش���كرا بۆته ه���ۆی الوازی ئ���هوه ه���زری س���ه‌ره‌كی نه‌ته‌وایه‌ت��� ی جواڵنه‌و‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌كه. مه‌ده‌نییه ...ك���وردان ده‌بێ له‌پێكهاتن‌و پابه‌ندبون به‌نه‌ته‌وایه‌تییه‌كی مهدهنییهوه
س���ه‌ركه‌وتوبن‌و ده‌ب���ێ ببن���ه نمون���ه له‌ناوچه‌كه‌دا". له‌به‌ش���ێكی دیك���ه‌دا ،نوس���ه‌ر باس له‌په‌یوه‌ن���دی نێ���وان ده‌وڵه‌تی كوردیو س���ه‌ربه‌خۆیی ئابوریو سیاسی ده‌كات، لهوبارهیهوه ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر سه‌ربه‌خۆیی، به‌ئازادی���ی ره‌ها له‌وابه‌س���ته‌یی ئابوریو سیاس���یو س���ه‌ربازی له قه‌ڵه‌م بدرێت، ده‌وڵه‌تێك���ی كوردیی زۆر به‌گران به‌هۆ ی واقیعی وابه‌سته‌ییه‌وه ده‌توانێت چاالك‌و به‌رده‌وام بێت .به‌پێدان ی ته‌نیا س���یفه‌ت ی س���ه‌ربه‌خۆیی هه‌میش���ه‌یی ،پێده‌چێت كوردس���تانێك ی خاوه‌ن سه‌روه‌ریی خۆ ی له‌پێگه‌یه‌ك���دا ببینێت���هوه ك���ه ناوێك ی بێن���اوه‌ڕۆك بێت .بڕیاره سیاس���ییه‌كان له‌واشینگتۆن دی سی یه‌وه وه‌ربگیرێن، سیاس���ه‌تی ئاب���وری له‌الی���ه‌ن بانك��� ی جیهان���یو ()IMFهوه ئاراس���ته بكرێن، هه‌روه‌ه���ا كولت���وری كوردی���ش له‌ژێ���ر كاریگ���ه‌ری به‌هێزی به‌غ���داو ئه‌نكه‌ره‌و تارانهوه پوچده‌كرێن���هوهو الوازده‌كرێن. ئ���ه‌وه‌ش په‌یوه‌ندییه‌ك���ی الوازكه‌رانه ی لێده‌كه‌وێته‌وه".
كورد ده‌توانرێت زۆرجار به‌ش���ێوه‌یه‌ك ی خێڵه‌كه‌یان یان ببینرێ���ن ك ه له‌پێناو ی بۆ پارته‌كه‌یاندا ده‌جه‌نگن زیاتر له‌وه ی كورد بێت ،به‌وه‌ش چه‌نده زێتر كێشه بجه‌نگن ،هێن���ده زێده‌تر ده‌مارگیرییان بۆ گروپ��� ه سیاس���ییه دڵخوازه‌كه‌یان ی ك ه راژ‌ه توندتر ده‌بێت ،ئه‌و راستییه ی چاالكییه نه‌ته‌وه‌ییه پان به به‌هێزبون كوردییه‌ك ه ناكات". ی نوس���ه‌ر هێما بۆ ئه‌وه‌ده‌كات له‌كات ی ده‌وڵه‌تی كوردیدا ،پێده‌چێت دروستبون ی توركمان وه‌ك���و كارتێك پێكهات���ه ی ده‌وڵه‌ته‌ك ه له‌الیه‌ن توركیاوه ل���ه‌دژ ی ئه‌م به‌كاربهێنرێ���ت ،بۆ چاره‌س���ه‌ر گرفته‌ش ،نوسه‌ر دو چاره‌سه‌ر پێشنیار ی ده‌كات ،یه‌كه‌میان ئه‌وه‌یه قه‌واره‌یه‌ك ی ده‌بێت ی كورد سیاس���ی س���ه‌ربه‌خۆ وه‌ك ده‌وڵه‌تێكی ناوه‌ندگه‌را كارنه‌كات، ی به‌س���ه‌ر بۆ ئه‌وه‌ی ده‌س���ه‌اڵتی خۆ س���ه‌رجه‌م ناوچه‌كاندا بچه‌س���پێنێت. ی ی كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك دوه‌می���ش بنیاتنان��� ی هه‌ماهه‌نگی‌‌و تۆكمه‌یه كه له‌سه‌ر بنه‌ما هاوبه‌شی بێته كایه‌وه.
ی سه‌ربه‌خۆی كوردییدا ،ده‌بێت كرمانجی‌‌و له‌ده‌وڵه‌تێك سۆرانی به‌زمانگه‌لێكی فه‌رمی په‌سه‌ند بكرێن ،هه‌ژمونی هیچ ی ره‌زامه‌ندی گروپ ه زمانییه‌كه‌ی دیكه الیه‌كیان نابێته هۆ ی زمان‌و پێشمه‌رگه‌و گرفته‌كان توركمان ی ی ده‌وڵه‌ت له‌ئه‌گ���ه‌ری دروس���تبون كوردیدا ،نوس���ه‌ر هێما بۆ ئه‌وه‌ده‌كات ی پێشمه‌رگه ده‌بن ه ی فه‌رمی‌‌و هێز زمان ی گرفت .ب���ۆ چاره‌س���ه‌ركردنی گرفت ی كوردی ،س���ۆفیا زمانی س���تاندارد ی ده‌ڵێ���ت :له‌ده‌وڵه‌تێكی س���ه‌ربه‌خۆ ی كوردییدا ،ده‌بێت كرمانجی‌‌و س���ۆران به‌زمانگه‌لێكی فه‌رمی په‌سه‌ند بكرێن، ی هه‌ژمون���ی هیچ الیه‌كی���ان نابێته هۆ ی دیكه... ره‌زامه‌ندی گروپ ه زمانییه‌كه ی ی عێراق سه‌ركه‌وتن پێویس���ته كوردان خۆی���ان بس���ه‌لمێنن له‌هه‌وڵه‌كانیاندا ی ب���ۆ ده‌وڵه‌تس���ازی ،ئه‌كادیمیایه‌ك��� ی نوێ ئه‌مڕۆك ه زمانی كوردیی سیاس��� روناكی ببینێت ،پێویس���تیه‌كی به‌په‌ل ه هه‌یه بۆ ده‌زگایه‌كی به‌و چه‌ش���نه تاكو ی سه‌رپه‌رش���تی پرۆس���هی به‌رده‌وام ی ی به‌س���تانداردكردنی زمانێك ب���زواو ی بكه‌ن". نوێنه‌رایه‌ت س���ه‌باره‌ت به‌هێزه‌كانی پێشمه‌رگه، ی ده‌ڵێت"پێش���مه‌رگه چه‌كداره‌كان���
سه‌ده‌یه‌ك‌و چه‌ند ده‌وڵه‌تێك به‌گوێره‌ی پێش����بینییه‌كانی نوس����ه‌ر، ره‌نگه ئه‌م سه‌ده‌یه كۆتایی به‌كۆژانی بێ ده‌وڵه‌تی ك����وردان بێت ،ئه‌وه‌ش به‌هۆی جه‌نگه‌وه ن����ا ،به‌ڵكو به‌هۆی یه‌كگرتویی ك����وردان‌و هه‌ڵكه‌وت����هی جوگراف����ی كوردس����تانه‌وه .لهوبارهیهوه ده‌نوسێت "له‌وانه‌یه سه‌ده‌ی بیست‌و یه‌كه‌م زه‌مینه بۆ دامه‌زراندن����ی قه‌واره‌یه‌ك����ی كوردی سه‌ربه‌خۆ ،ئۆتۆنۆم یان جیا خۆش بكات، پێكهێنه‌ری یه‌كالك����ه‌ره‌وه‌ی ده‌وڵه‌تێكی به‌م چه‌شنه پێده‌چێت به‌هۆی جه‌نگێكی دیكه‌وه نه‌بێت ،به‌ڵكو توانای كوردان بۆ یه‌كگرتن‌و به‌هێزبون����ی یه‌كێتی كوردان دێته ئ����ارا كاتێك روبه‌ڕوی فش����اره‌كان ده‌بن����هوه ،هه‌روه‌ه����ا ده‌رفه‌تگه‌لێكیش له‌ئاكامی ره‌وش����ه جیۆپۆلیتیكییه‌كه‌وه په‌یدا ده‌بن". ه����اودژی ئه‌و پێش����بینیه‌ی نوس����ه‌ر له‌گه‌ڵ واقیعدا ئه‌وه‌یه له‌ئێس����تادا هێزه كوردیی����ه‌كان ك����ۆك‌و ته‌با نی����ن ،ئه‌م خاڵ����ه‌ش جێگ����هی تێڕامانی نوس����ه‌ره، بۆیه ده‌ڵێ����ت "له‌ڕوی نه‌بون����ی یه‌كێتی
سیاس����ی له‌نێ����و كوردان����دا ،هه‌روه‌ه����ا نه‌بونی ستراتیژییه‌كی سیاسی هاوبه‌ش، پێده‌چێت بانگه‌شه‌كردن بۆ ئهوه دروست نه‌بێت كه ك����وردان ته‌نیا یه‌ك ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆیان ده‌وێت .له‌ڕاستیدا له‌وانه‌یه س����ه‌ده‌ی بیس����تو یه‌كه‌م زیاتر له‌یه‌ك ده‌وڵه‌تی س����ه‌ربه‌خۆی كوردیی به‌خۆوه ببینێت". ب����ه‌ده‌ر له‌هێزه سیاس����یه‌كانی ناوخۆ، ره‌وه‌ن����دی ك����وردی له‌رۆژئ����اوا به‌بڕوای نوس����ه‌ر س����ه‌رچاوه‌یه‌كی دیكه‌ی هێزه‌‌و پشتگیری سه‌ربه‌خۆی كوردستان ده‌كه‌ن، ئه‌م بۆچونه‌شی به‌م جۆره رونده‌كاته‌وه "وێ����ڕای ئه‌وه‌ی دیاس����پۆرای گ����ه‌وره‌ی كوردیی هانده‌رێكی مه‌زن ده‌به‌خش����ێته پش����كوتنی ده‌وڵه‌تی كوردی .ده‌ش����ێت زۆرین����هی كوردی تاراوگ����ه نه‌گه‌ڕێنه‌وه بۆ نیشتیمانه‌كه‌یان ،به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌كی به‌هێز پشتگیری كوردستانێكی سه‌ربه‌خۆ ده‌ك����ه‌ن .به‌هه‌م����ان ش����ێوه‌ی جوله‌كه ئه‌مریكییه‌كان كه پش����تگیری ده‌وڵه‌تی ئیسرائیلیان كرد". ده‌وڵه‌تی كوردیو گۆڕه‌پانی نێوده‌وڵه‌تی هه‌ر جارێك پرس����ی ده‌وڵه‌تی كورد ی ده‌وروژێنرێ����ت ،هه‌ندێ����ك به‌رپرس����ی ئیسرائیلی پشتیوانی ده‌كه‌ن ،به‌تێڕوانینی سۆفیا پشتگیری ئیس����رائیل له‌كورد بۆ ده‌ستكه‌وتنی نه‌وت‌و الوازكردنی عه‌ره‌به، له‌وباره‌ی����هوه ده‌ڵێت "پاڵپش����تیكردنی جواڵنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یی ك����ورد له‌باكوری عێراق دواجار به‌رجه‌س����ته‌ی سیاسه‌تی الوازكردنی عێراق‌و دوای ئه‌ویش عه‌ره‌ب ده‌كات ،هۆكاری دیك����ه بۆ به‌رژه‌وه‌ندی ئیس����رائیل بریتی����ه له‌هێنان����ه‌دی چونه ن����اوه‌وه بۆ كه‌نداوی فارس‌و س����هرچاوه نه‌وتییه‌ك����هی ،ب����ۆ ئ����هو مه‌به‌س����ته‌ش ئاس����انترین خ����اڵ بریت����ی ده‌بێ����ت له‌كوردستان". س����ه‌باره‌ت به‌دروس����تبون ی ده‌وڵه‌تی كوردیو به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی روس����یا له‌م ده‌وڵه‌ته ،نوسه‌ر ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ بۆچونی ژه‌نه‌راڵێكی روسی كه ده‌ڵێت "پێویسته ده‌وڵه‌تێك����ی ك����وردی دابمه‌زرێت ،ئێمه ده‌توانی����ن چ����ه‌ك له‌ئه‌رمینی����اوه ب����ۆ ك����ورد دابی����ن بكه‌ی����ن .به‌یارمه‌تیدانی كورد ئێمه یارمه‌ت����ی خۆمان ده‌ده‌ین.. توركی����ا له‌چوارچێوه‌ی نات����ۆدا به‌هۆی فڕۆكه‌هه‌ڵگره‌كانیی����هوه له‌ده‌ریای ره‌ش ده‌توانێت ده‌س����ت به‌س����ه‌ر قه‌فقاس����دا بگرێت ،س����وپاس بۆ ك����وردان ده‌توانین رێگه له‌مه بگرین". س����ۆفیا جه‌خ����ت له‌وه‌ده‌كات����هوه ئه‌وروپیه‌كان هه‌میش����ه به‌قوڵی له‌پرسی باك����وری عێراق����دا تێ����وه‌گالون ،به‌اڵم نیگه‌رانی ئه‌وه‌یه به‌شداری سیاسی یه‌كێتی ئه‌وروپی‌‌و هه‌روه‌ها توانای بۆ كاریگه‌ری "زۆرج����ار به‌ه����ای خ����ۆی پێنادرێت". پاشان ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌تانی ئه‌ندام سیاس����ه‌ته‌كاتی خۆیان هاوس����از بكه‌ن، یه‌كێتیه‌كه به‌و ئاست‌و پێگه‌یه‌ی ئامرازه سیاس����یه‌كانی ،ده‌توانێت جیاوازییه‌كی به‌رچاو له‌ئاماده‌گی سیاس����ه‌تی كوردی له‌سه‌ر شانۆی هه‌رێمی بێنێته ئارا". س����ه‌باره‌ت ب����ه رۆڵ����ی نه‌ت����هوه یه‌كگرتوه‌كان له‌پرسی ده‌وڵه‌تی كوردیدا، نوس����ه‌ر به‌گرنگی ده‌زانێت ئه‌و رێكخراوه بگۆڕێت بۆ دامه‌زراوه‌یه‌ك كه نه به‌ته‌نیا بۆ ده‌وڵه‌تان ،به‌ڵكو بۆ ئه‌و گه‌النه‌ش����ی ده‌وڵه‌ته‌كان پێكده‌هێن����ن له‌خۆبگرێت. هه‌روه‌ك ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر ش����كڵی پێگه‌ی چاودێری كوردیی له‌نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كان وه‌ربگری����ن ،له‌گ����هڵ حاڵه‌تێك����ی ل����هو چه‌شنه‌ی به‌فه‌له‌ستینیه‌كان به‌خشراوه، ئه‌مه سنوری ده‌وڵه‌ته‌كان ناگۆڕێت". له‌ئێس����تادا ژمارهی����ه‌ك كۆمپانی����ای نێوده‌وڵه‌تی بواری نه‌وت له‌كوردس����تاندا كارده‌كه‌ن ،نوسه‌ر كاریگه‌ری ئه‌م كۆمپانیا زه‌به‌الحانه له‌یاد ناكات ،ئه‌وه‌تا ده‌ڵێت: كۆمپانیا ف����ره ره‌گ����ه‌زه‌كان پێده‌چێت به‌رژه‌وه‌ندییه‌ك����ی دارای����ی مه‌زنیان له‌و ده‌وڵه‌ته كوردییه‌دا هه‌بێت كه له‌عێراقی پڕ نه‌وت جیابۆت����هوه ،ئه‌م كۆمپانیایانه ده‌توان����ن كاریگه‌رییه‌ك����ی مه‌زنی����ان له‌مامه‌ڵه‌ك����ردن له‌گ����هڵ ده‌وڵه‌تۆكه‌كه‌دا هه‌بێ����ت ،هه‌رچه‌نده ئاكام����ی پوخته‌ی كاره‌كانی����ان ،ده‌وڵه‌ته‌ك����ه ده‌خات����ه پێگه‌یه‌كی به‌هێزتره‌وه ...كۆنترۆڵكردنی بازرگان����ی س����امانه سروش����تییه‌كان، س����امانێكی به‌رچاو به‌هه‌ر حكومه‌تێكی كوردی ده‌به‌خش����ێت ك����ه ده‌گۆڕێت بۆ كاریگه‌ری����ی له‌س����ه‌ر ئاس����تی هه‌رێمی‌‌و نێوده‌وڵه‌تی.
16
17ی شوبات
) )517سێشه‌مم ه 2016/2/23
ئایا ده‌وامی خوێندن ده‌ستپێده‌كاته‌وه؟
مامۆستایان ی ناڕازیی :به‌رده‌وام ده‌بین له‌بایكۆت كردن ئا :سروه جه‌مال مامۆستایانی پارێزگای سلێمانیو هه‌ڵه‌بجه‌و هه‌ردو ئیداره‌ی گه‌رمیان‌و ڕاپه‌ڕین بۆماوه‌ی 33ڕۆژه به‌رده‌وامن له‌بایكۆتكردنی ناوه‌نده‌كانی خوێندن، مامۆستایه‌كی ناڕازیی ده‌ڵێت "له‌م قۆناغه‌دا گه‌وره‌ترین نابه‌رپرسیاریه‌تی ئه‌وه‌یه كه بێده‌نگ بیت له‌ئاست ئه‌و هه‌مو نادادییه‌ی كه ده‌كرێت". جێگری لقی سلێمانی یه‌كێتی مامۆستایانیش ده‌ڵێت " ئه‌و كاته‌ی كه داواكارییه‌كانمان گوێی لێگیراو جێبه‌جێ كرا ئه‌وكات ئێمه‌ش كۆتایی به‌مانگرتن ده‌هێنین". مامۆس���تایان به‌رده‌وامن له‌بایكۆت كردنی ناوه‌نده‌كانی خوێندن سه‌ره‌ڕای ئ���هوهی هه‌وڵ���ه‌كان به‌رده‌وام���ن بۆ ش���كاندنی بایكۆت ،س���ه‌نگه‌ر فائیق جێگ���ری لق���ی س���لێمانی یه‌كێت���ی مامۆس���تایان ده‌ڵ���ێ "ئه‌وكاته‌ی كه داواكارییه‌كانم���ان گوێ���ی لێگی���راو جێبه‌جێ كرا ئه‌وكات ئێمه‌ش كۆتایی به‌مانگرتن ده‌هێنین ،داواكارییه‌كانمان له‌سێ خاڵدا چڕكردۆته‌وه ،نیوموچه‌ی مانگی 9بدرێت‌و خشته‌ی نوێی موچه ڕه‌ت ده‌كه‌ین���هوهو بڕی پاش���ه‌كه‌وت كه‌م بكرێت���هوه بۆ الیه‌نیكه‌می نیوه‌ی ئێس���تا ،موچه‌ی مانگ���ی 12,11,10 له‌گه‌ڵ پاش���كه‌وت بخرێته سه‌ر ژماره حسابی مامۆستا له‌بانق". هه‌ندێك له‌قوتابخانه‌و خوێندنگاكان ده‌رگای قوتابخانه‌كانی���ان كردۆته‌وه‌و ده‌س���ته‌ی ئیداری ئه‌و خوێندنگایانه بایكۆتی���ان ش���كاندوه‌و داوای���ان له‌مامۆس���تایان ك���ردوه په‌یوه‌ن���دی بكه‌نه‌وه به‌ناوه‌نده‌كانه‌وه ،له‌مباره‌یه‌وه ئه‌و جێگره‌ی لقی س���لێمانی یه‌كێتی مامۆس���تایان ده‌ڵێت "له‌س���ه‌ره‌تاوه وتومانه مامۆس���تا ئازاده په‌یوه‌س���ت ده‌بێ���ت به‌بڕیاره‌كه‌ی ئێم���ه یان نا، به‌اڵم مامۆس���تا ده‌بێت ئ���هوه بزانێت ئێمه داكۆكی له‌مافی ئه‌و ده‌كه‌ین". "ئێمه له‌یه‌كێتی مامۆس���تایانی لقی سلێمانی به‌هه‌ڵبژاردن هاتوین‌و به‌یاسا نوێنه‌ری مامۆستایانین من نوێنه‌رایه‌تی لیس���تێك ده‌ك���ه‌م 9002ده‌نگ���ی مامۆس���تامان هێن���اوهو براده‌ره‌كانی تریش به‌هه‌مان ش���ێوه هه‌روه‌ها ئێمه داواكاری مافی سه‌ره‌تایی مامۆستایان ده‌كه‌ن هه‌ر كه‌س���ێكی تر ئه‌و داوایه
له‌م قۆناغه ی ئێستای هه‌رێمی كوردستاندا پێمانوایه گه‌وره‌ترین نابه‌رپرسیاریه‌تی ئه‌وه‌یه كه بێده‌نگ بیت له‌ئاست ئه‌و هه‌مو نادادییه‌ی كه ده‌كرێت کۆبونه‌وه‌ی مامۆستایانی ناڕازی له‌پارکی ئازادی 2/21 ده‌كات‌و له‌جیات���ی ئێم���ه ه���ه‌وڵ بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی مافی مامۆس���تایان ده‌دات ده‌ستخۆش���ی ل���ێ ده‌كه‌ی���ن "ئه‌مه وه‌اڵم���ی س���ه‌نگه‌ر فائیق���ه له‌باره‌ی ئ���هوهی كه ئه‌مان بونه‌ته پێش���ه‌نگ له‌كاتێك���دا خۆیان له‌و ئاس���ته‌دا نین له‌قوتابخانه‌كاندا. به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی هه‌رچه‌ن���ده پ���ه‌روه‌رده‌ی ڕۆژهه‌اڵت���ی س���لێمانی ل��� ه 2016-2-21له‌په‌یج���ی تایبه‌تیان له‌ت���ۆڕی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی فیس���بوك ڕاگه‌یاندراوێكی���ان باڵوكرده‌وه‌و تێیدا داوایان له‌به‌ڕێوه‌به‌ران‌و مامۆستایان‌و فه‌رمانب���ه‌ران ك���ردوه له‌باخچ���هی س���اوایان‌و قوتابخان���ه بنه‌ڕه‌ت���یو ئاماده‌یی���ه‌كان په‌یوه‌ن���دی بك���ه‌ن به‌قوتابخانه‌كانیان���هوهو ده‌رگاكانیان وااڵ بكه‌ن به‌ڕوی خوێندكاره‌كانیاندا. له‌هه‌م���ان ڕۆژ له‌كاتژمێر دوی پاش نیوه‌ڕۆ له‌س���ه‌كۆی ئ���ازادی له‌پاركی ئازادی له‌شاری سلێمانی مامۆستایانی ناڕازی���ی كۆبون���هوهو هه‌ریه‌كه‌ی���ان به‌نوێنه‌رایه‌ت���ی ش���ارو ناوچه‌كانیان وت���هی ناڕه‌زایبونیان به‌سیس���ته‌می
دابه‌ش���كردنی موچه‌و جه‌ختكردنه‌وه له‌به‌رده‌وامی���ان له‌س���ه‌ر بایك���ۆت پێشكه‌ش���كردو دواتر به‌نوێنه‌رایه‌تی مامۆس���تایانی ناڕازی���ی به‌یانێكی���ان باڵوك���رده‌وه ك���ه تێیدا ب���اس له‌وه ده‌كه‌ن (حكومه‌ت له‌بری بیركردنه‌وه له‌جێبه‌جێكردن���ی داواكارییه‌كانی���ان ب���ه‌اڵم به‌داخ���هوه ئ���ه‌م ماوه‌یه‌یان له‌پالنگێڕی‌‌و چه‌واشه‌كارییدا به‌ڕێكرد له‌به‌یاننامه‌كه‌یان����دا هه‌روه‌ه����ا ده‌ستخۆش����ییان ك����ردوه ل����هو به‌ڕێوه‌به‌ران����هی ك����ه به‌رده‌وام����ن له‌بایكۆتك����ردن‌و ئیدان����هی ئه‌و ژماره به‌ڕێوبه‌ره‌ی����ان ك����ردوه ك����ه بونه‌ته ئامڕازێكی قێزه‌ونی ده‌س����تی حیزب‌و ده‌س����ه‌اڵت ب����ۆ تێكدان����ی یه‌كڕیزی مامۆس����تایان ،هه‌روه‌ه����ا داواكاری مامۆستایانی ئاینیان ڕتكردۆته‌وه بۆ كردن����هوهی قوتابخان����ه‌كان‌و ئۆباڵی په‌ككه‌وتنی پڕۆس����هی پ����ه‌روه‌رده‌و خوێندن ده‌خه‌نه‌گه‌ردنی حكومه‌ت) س����امان محه‌مه‌د كه وه‌ك نوێنه‌ری مامۆس����تایانی ناڕازیی له‌قه‌اڵدزێ وه به‌ش����داربو له‌گردبون����هوهی ناڕازایی
مامۆستایان به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند "ئێم ه به‌رده‌وامین له‌بایكۆت‌و درێژه‌دان به‌و هه‌ڵوێس����ته‌ی كه گرتومانه‌ته به‌ر بۆ به‌ئاگاهێنانه‌وه‌ی حكومه‌ت تا پێییان بڵێی����ن ژیانم����ان وه‌س����تاوه خه‌ریكه دۆخه‌كه ب����ه‌ره‌و قۆناغێك����ی خراپتر ده‌ڕوات جارێك����ی تر پێی����ان ده‌ڵێین كه ئاوڕ له‌مامۆس����تایان‌و فه‌رمانبه‌ران بده‌نه‌وه". وتیش���ی" هیچ حیزبێ���ك كاریگه‌ری له‌سه‌رمان نابێت چونكه ئێمه به‌وته‌ی ئه‌وان ده‌س���تمان نه‌كردوه به‌بایكۆت تا به‌وت���هی ئه‌وان بیش���كێنین ،بۆیه ئێمه له‌قه‌اڵدزێ‌‌و پش���ده‌ر هه‌مو ده‌وام ناكه‌ی���ن ،به‌رده‌وامی���ش ده‌بی���ن ت���ا داواكانمان جێبه‌جێ ده‌كرێت". ماوه‌یه‌كی كه‌م ماوه بۆ ئه‌وه‌ی ده‌وامی خوێندكارانی دوانزه‌ی ئاماده‌یی ته‌واو بێت‌و بچنه‌وه ماڵ���هوه تا ئاماده‌كاری بكه‌ن ب���ۆ تاقیكردنه‌وه‌ی ویزاری به‌اڵم هێشتاش هه‌ندێ قوتابخانه به‌رده‌وامن له‌سه‌ر بایكۆتكردن لهوبارهیهوه مامۆستا س���امان ده‌ڵێت "له‌به‌رئه‌وه‌ی له‌زۆنی زه‌ردا خوێندن به‌رده‌وامه‌پرسیاری پۆلی
دوانزه‌ش له‌وه‌زاره‌ته‌وه‌یه بۆی ه به‌شێك له‌مامۆستایان له‌خه‌مخۆرییانه‌وه ده‌وام ده‌كه‌ن ،به‌اڵم به‌شێكیش له‌مامۆستایان به‌زوڕن���ا ژه‌نه‌كانی ده‌س���ه‌اڵت هه‌ژمار ده‌كرێن‌و ئه‌وانه په‌روه‌رده‌ی ده‌س���تی حیزبن بۆیه ڕوبه‌ڕوی چه‌ندین قه‌یرانی تریش بینه‌وه كاریگه‌ری له‌سه‌ر ئه‌وان نیی���ه چونكه پ���ه‌روه‌رده‌ی ده‌س���تی حیزبن ،پاره‌ی باشیان له‌به‌رده‌سته". هه‌ندێك له‌مامۆستایان‌و كه‌سوكاری خوێندكاران به‌رپرسیاریه‌تی خوێندنی منداڵه‌كانی���ان ده‌خه‌نه ئه‌س���تۆی ئه‌و مامۆس���تایانه‌ی بایكۆتی���ان كردووه، لهوبارهیهوه مامۆس���تا سامان ده‌ڵێت "ل���ه‌م قۆناغ���هی ئێس���تای هه‌رێمی كوردس���تاندا پێمانوای���ه گه‌وره‌ترین نابه‌رپرس���یاریه‌تی ئه‌وه‌یه كه بێده‌نگ بیت له‌ئاس���ت ئه‌و هه‌مو نادادییه‌ی كه ده‌كرێت ،ڕاسته ئامانجی سه‌ره‌كیمان بریتییه له‌گه‌ڕاندن���هوهی موچه‌كانمان به‌اڵم هه‌ر ئێمه‌نین ك���ه نانبڕاوكراوین ئه‌و پێشمه‌رگه‌یه به‌سكی برسی به‌رگری له‌ئێمه ده‌كات هه‌موان به‌و شێوه‌یه‌ن، بۆیه گه‌وره‌ترین به‌رپرس���یارێتی ئهوه
فۆتۆ :سروه
یه ك���ه بێده‌نگ نه‌بی���نو نه‌وه‌كانمان فێربكه‌ین كه له‌ئاستی نادادیدا بێده‌نگ نه‌بن ،ئه‌گه‌ر مامۆستایه‌ك ویژدانی بۆ ئه‌و مامۆستایه نه‌جوڵێت كه گورچیله‌ی ئه‌فرۆش���ێت چۆن ده‌بێت به‌خۆی بڵێ ویژدانم هه‌یه بۆ پۆلی دوانزه". 2016/2/20پارێزگاری س���لێمانیو به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری گش���تی پ���ه‌روه‌رده‌ی س���لێمانیو به‌ڕێوه‌به‌ری پ���ه‌روه‌رده‌ی ڕۆژئ���اواو ڕۆژه���ه‌اڵت‌و یه‌كێت���ی مامۆستایانی كوردستان كۆبونه‌وه به‌اڵم وه‌ك خۆیان ده‌ڵێن نه‌گه‌یش���تنه هیچ ئه‌نجامێ له‌باره‌ی ده‌س���تپێكردنه‌وه‌ی پڕۆس���هی خوێن���دن ،له‌وباره‌ی���هوه س���ه‌نگه‌ر فایه‌ق جێگری لقی سلێمانی یه‌كێت���ی مامۆس���تایانی كوردس���تان به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند "له‌كۆبونه‌وه‌كه‌دا وا ڕێككه‌وتوی���ن ك���ه هیچ قس���ه‌یه‌ك ب���ۆ ڕاگه‌یاندنه‌كان نه‌كه‌ی���ن ،چونكه نه‌گه‌یشتوینه‌ته ئه‌نجام". به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی پ���ه‌روه‌رده‌ی س���لێمانیش به‌ئاوێن���هی ڕاگه‌یاند "كه نه‌گه‌یشتونه‌ته ئه‌نجام‌و به‌رده‌وام ده‌بن له‌سه‌ر ئه‌و كۆبونه‌وانه".
"له‌كۆ ی 5000قوتابخانه‌ی هه‌رێ م 3000یان ب ێ توێژه‌رن" ئا :سروه قه‌یرانی داراییو خراپی بارودۆخ ئه‌ركی توێژه‌رانی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ده‌رونی قورستركردوه له‌هه‌ردو پارێزگای هه‌ولێرو دهۆك‌و به‌رپرسی هۆبه‌ی توێژه‌رانی كۆمه‌اڵیه‌تی په‌روه‌رده‌ی هه‌ولێر ده‌ڵێت "كێشه‌كان زۆر زیادیكردوه له‌ناوه‌نده‌كانی خوێندن به‌هۆی ئه‌وه‌ی سه‌رچاوه‌ی بژێوی كێشه‌ی تێكهوتوه خێزانه‌كانیان توشی پاڵه‌په‌ستۆی ده‌رونی‌‌و ئابوریو كۆمه‌اڵیه‌تی بون". هه‌رچه‌ن����ده له‌س����نوری پارێ����زگا ی سلێمانیو هه‌ڵه‌بجه بایكۆتی خوێندنگاكان ك����راوه ب����ه‌اڵم له‌پارێ����زگای هه‌ولێ����رو دهۆك به‌رده‌وامه له‌ب����اره‌ی كاریگه‌ری قه‌یرانه‌كان له‌سه‌ر توێژه‌ران‌و كاره‌كانیان له‌ناوه‌نده‌كان����ی خوێندن ،لێپرس����راوی هۆبه‌ی توێژه‌رانی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ده‌رونی له‌به‌ڕێوبه‌رایه‌تی گش����تی پ����ه‌روه‌رده‌ی هه‌ولێر ،س����ه‌عید حمه‌ئه‌مین به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یان����د "ئ����ه‌م قه‌یران����ه كاریگه‌ری له‌س����ه‌ر هه‌مو چین‌و توێ����ژه‌كان هه‌یه توێژه‌رانیش به‌ش����ێكن له‌و كۆمه‌ڵگایه بۆی����ه له‌ڕوی ئاب����وریو ته‌نانه‌ت له‌ڕوی خێزانیش����هوه ئ����ه‌م قه‌یرانه كاریگه‌ری هه‌ی����ه له‌س����ه‌ریان ،ڕه‌نگ����ه توێژه‌ران به‌هۆی پس����پۆڕییه‌كه‌یانه‌وه كه‌متر ئه‌و دۆخه كاریان لێبكات به‌اڵم هه‌ركه‌سێك
كه‌موكوڕی هه‌بێت له‌پێداویس����تیه‌كان ی ژیان بێگومان كاریگه‌ری ده‌بێت له‌سه‌ر كارو چاالكییه‌كانیان". س����امان س����یوه‌یلی به‌رپرس����ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت����ی توێژه‌ران����ی ده‌رونی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌ت����ی له‌وه‌زاره‌ت����ی پ����ه‌روه‌رده ب����اوه‌ڕی وایه ئ����ه‌م دۆخ����ه كاریگه‌ری له‌س����ه‌ر الیه‌نی ده‌رونی هاواڵتیان هه‌یه به‌گشتی "چ له‌س����ه‌ر خێزانه‌كان یان له‌س����ه‌ر خوێندكاران ل����ه‌ڕوی ڕفتاری‌و كۆمه‌اڵیه‌تیش����هوه ،كۆمه‌ڵێك كێشه‌یان بۆ دروس����ت بوه ".ئه‌و به‌رپرسه نمونه ده‌هێنێته‌وه‌و "له‌پارێ����زگای هه‌ڵه‌بجه‌و س����لێمانی به‌هۆی بایكۆت����هوه النیكه‌م نیگه‌رانی الی خوێندكاران دروست بوه، به‌جۆرێك ترس‌و دڵڕاوكێیان هه‌یه له‌وه‌ی كه ئه‌مس����اڵی خوێندنیان ب����ۆ هه‌ژمار ده‌كرێت یان نا ،هه‌روه‌ها مامۆستایانیش هه‌رچه‌نده خ����اوه‌ن مافن كه بایكۆتیان كردوه به‌اڵم دڵنیام ئه‌و مامۆس����تایانه هه‌ست به‌جۆرێك گوناه ده‌كه‌ن خۆیان خاوه‌ن����ی ئه‌و هه‌ڵوێس����ته نی����ن به‌ڵكو ناچاركراون ئه‌و هه‌ڵوێسته بنوێنن گه‌رنا ئه‌وانیش حه‌زیان ده‌كرد به‌ئه‌ركی خۆیان هه‌ستن وه‌ك په‌روه‌رده‌كار ،جگه‌له‌وه‌ش خێزانه‌كانیش نیگه‌رانن له‌وه‌ی كه نازانن داهاتوی منداڵه‌كانیان چی لێدێت. س����ه‌عید حه‌مه ئه‌مین ب����اوه‌ڕی وایه ك����ه ئه‌ركی توێژه‌ران قورس����تربوه له‌م بارودۆخ����ه‌دا "هه‌ربۆی����ه له‌س����ۆنگه‌ی هه‌س����تكردن به به‌رپرس����یارێتییه‌وه‌و به‌ه����ۆی زۆری كێش����ه‌كان چاالكت����ر
ده‌رئه‌ك����هون چونك����ه ئ����ه‌وان پ����ردی په‌یوه‌ن����دی مامۆس����تایان‌و قوتابیان‌و خێزانه‌كانن". به‌رپرس����ی به‌ڕێوبه‌رایه‌ت����ی هۆب����هی توێژه‌رانی ده‌رونی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی باس����ی له‌وه‌شكرد كه توێژه‌رانیان ڕاهێناوه ڕۆڵی كاریگه‌ریان هه‌بێ����ت له‌قوتابخانه‌كاندا‌و توانیویان����ه به‌ه����ۆی لێهاتویان����هوه ببنه ژم����اره له‌قوتابخانه‌كان����دا ،ره‌نگه به‌ڕێوه‌ب����ه‌ر و یاری����ده‌ده‌ر هه‌بێت یان ی حیزبی به‌هێزتر هه‌بێت بتوانێ بڕیارێك بڕی����اری توێژه‌ران بوه‌س����تێنێت ،به‌اڵم به‌گشتی ڕۆڵی باشیان هه‌یه" . وتیش����ی "هه‌رچه‌ن����ده ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی سه‌نته‌ری ش����اره‌كان توێژه‌رمان كه‌مه، به‌اڵم باوه‌ڕم وایه ناو ش����اره‌كان زۆرتر پێویس����تیان به‌رۆڵ����ی توێ����ژه‌ر هه‌یه به‌ه����ۆی زۆرت����ر به‌كارهێنان����ی ئامێره ته‌كنه‌لۆژییه‌كان‌و الدانی زۆرترو خه‌ڵكی زیاترو دیارده‌ی جیاواز باسی له‌وه‌شكرد كه له‌س����ۆران 80-70توێژه‌رمان هه‌یه، شه‌قاڵوه 40-35كۆیه "50-40 سامان سیوه‌یلی باسی له‌وه‌شكرد كه توێژه‌ران ڕۆڵی باشیان هه‌یه به‌اڵم ئێمه نیگه‌رانین له‌كه‌می ژم����اره‌ی توێژه‌ران ئه‌توانی����ن بڵێی����ن له5000قوتابخان����ه له‌هه‌رێم����ی كوردس����تان نزیك����ی 3000 قوتابخان����ه ب����ێ توێ����ژه‌ره به‌داخه‌وه توێ����ژه‌ران وه‌ك پێویس����ت گرنگیی����ان پێنه‌دراب����و بۆیه هی����وادارم دوای ئه‌م قه‌یران����ه گرنگ����ی زیاتری����ان پێبدرێت چونكه ڕۆڵیان هه‌یه له‌چاره‌سه‌ركردنی
خێزانه‌كانی����ان توش����ی پاڵه‌په‌س����تۆ ی نه‌خۆشی‌‌و كه‌مكردنه‌وه‌ی كێشه‌كان". س����ه‌عید حه‌مه‌ئه‌مین به‌نیگه‌رانییه‌وه ده‌رون����یو ئاب����وریو كۆمه‌اڵیه‌تی بوه وتی "به‌پێی یاسای وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده ئ����ه‌وه‌ش كاریگه‌ری له‌س����ه‌ر ئ����اكارو ه����ه‌ر 250قوتابیه‌ك ئه‌بێت توێژه‌رێكی ڕه‌فت����اری قوتابیه‌كان����هوه هه‌یه له‌ناو هه‌بێت ب����ه‌اڵم گه‌ر به‌راوردبكه‌ین ڕه‌نگه قوتابخان����ه ،خ����ودی مامۆس����تاكانیش ب���� ه 5000قوتابی����ش توێژه‌رێك����ی به‌ر له‌ژێر فش����ارێكی توندی ده‌رونیدان كه نه‌كه‌وێت ،ئ����ه‌وه‌ش به‌هۆی ئه‌و دۆخه‌و ئ����ه‌وه‌ش بوه‌ته هۆی ئ����هوهی جۆرێك دانه‌مه‌زراندنی����ان چه‌ن����د س����الێكه ،له‌توندوتیژی‌‌و پێكدادان دروس����ت بێت هه‌رچه‌ن����ده پیش����تر توێ����ژه‌ران وه‌ك كێش����هی كه‌وتن‌و نه‌خوێندن دروس����ت وانه‌بێژ داده‌مه‌زران به‌اڵم ئێمه كارێكمان بێت ،كێش����هی یه‌كج����ار زۆرو به‌رچاون ك����رد ك����ه كاری توێژه‌ری بك����ه‌ن گه‌ر هه‌مو ئه‌و دۆخ����هی هه‌یه ڕه‌نگدانه‌وه‌ی ناونیشانه‌كه‌شیان ئهوه نه‌بێت ،كێشه‌كه له‌ناو قوتابخانه‌كانیش هه‌یه". به‌پێچه‌وانه‌وه سامان سیوه‌لی باوه‌ڕی ی نه‌ما ل����ه‌م دوایه‌دایه كه پل����هی وه‌زیف ئه‌وه‌ش به‌هۆی سیاسه‌تی حكومه‌ته‌وه وایه له‌قوتابخانه‌كانی پارێزگای دهۆك‌و به‌وه‌ی ك����ه هه‌یكه‌لێكی قورس����ی له‌و هه‌ولێر كێش����هو گرفت����ه‌كان به‌هه‌مان كه‌س����انه هه‌یه كه‌ناپێویس����تن‌و پێشتر شێوه‌ی سااڵنی ڕابردوه مامۆستایانیش به‌ه����ۆی پێش����بڕكێی حیزبیی����هوه جۆرێ����ك نیگه‌رانیان هه‌یه له‌دواكه‌وتنی دام����ه‌زراون ئه‌مانه كاریگه‌رییان كردۆته موچه،له‌م سیس����ته‌مه به‌اڵم لێره ده‌وام س����ه‌ر دامه‌زراندن ،هه‌رچه‌نده وه‌زاره‌ت ڕانه‌گیراوه". س����امان س����یوه‌یلی پێی باش����ه كه پێی گرنگه ب����ه‌اڵم ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ده‌وام ڕانه‌گیرێ����ت "چونكه ڕاگرتنه‌كه‌ی نایكات". هه‌رچه‌نده به‌رپرسی هۆبه‌ی توێژه‌رانی له‌ده‌وامكردنه‌كه نیگه‌رانی زیاتر دروست كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ده‌رونی له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ده‌كات ،ئێم����ه نزیك����هی ملیۆنێ����ك‌و گشتی په‌روه‌رده‌ی هه‌ولێر باسی له‌وه‌كرد حه‌وت س����ه‌د هه‌زار خوێندكارمان هه‌یه كه وه‌ك بانكێك����ی زانیاری ئامارێكمان له‌باخچه‌ی ساوایانه‌وه تا په‌یمانگاكانی نیی����ه "به‌اڵم كێش����ه‌كان به‌ه����ۆی ئه‌م س����ه‌ربه‌وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده كه ئه‌وه‌ش بارودۆخ����هوه زۆرو جیاوازن,ئه‌وه‌نده‌ی س����ێیه‌كی دانیش����توان ده‌كات به‌هۆی ئێمه له‌س����ه‌ر هێڵین له‌گ����هڵ توێژه‌ران ئه‌وانیش����هوه خانه‌واده‌كانیش دوچاری په‌یوه‌ندیم����ان ههیهو پرس����وڕا ئه‌كه‌ین نیگه‌ران����یو دڵه‌ڕاوكێ ده‌بن ،كێش����هی كێشه‌كان زۆر زیادیكردوه له‌ناوه‌نده‌كانی ڕه‌فت����اری زیاتر ده‌كات ئ����هو قوتابی‌‌و خوێندن به‌هۆی ئه‌وه‌ی له‌ماڵه‌وه قوتابی خوێندكاره ئێستا له‌ماڵه‌وه چی ده‌كات س����ه‌رچاوه‌ی بژێوی كێشه‌ی تێكهوتوه ڕه‌نگه توشی كێشه‌ی ڕه‌فتاری بێت" .
به‌پێی یاسا ی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده هه‌ر 250قوتابیه‌ك ئه‌بێت توێژه‌رێكی هه‌بێت به‌اڵم گه‌ر به‌راوردبكه‌ین ڕه‌نگه به 5000قوتابیش توێژه‌رێكی به‌ر نه‌كه‌وێت
تایبه‌ت
) )517سێشه‌ممه 2016/2/23
ریکالم
عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن ...پاشماوه به‌ره‌و هۆڵه‌نداو بێ ئاكامبون پاش فش����اری یۆن����ان ئۆج����ه‌الن‌و تیمه‌كه ی بڕیارده‌ده‌ن ش����هو ب����ه‌ره‌و هۆڵه‌ندا ب����ڕۆن .بۆیه "ڤیكت����ۆر" به‌پارێزه‌ره‌كه راده‌گه‌یه‌نێت من له‌گه‌ڵ ئۆجه‌النم‌و ئه‌مشه‌و فڕۆكه‌كه‌مان دێته هۆڵه‌نداو وا بڕیار بو س����ه‌عات ()12:30ی شه‌و فڕۆكه بگاته فڕۆكه‌خانه‌ی ( )Zestien Hoevenخانم����ی پارێ����زه‌ر ده‌گێڕێته‌وه .له‌ئه‌فسه‌رێكی فڕۆكه‌خانه‌كه‌م پرسی ئه‌مش����هو فڕۆكه‌یه‌ك به‌ڕێگاوه‌یه ب����ۆ ئێره؟ وتی به‌ڵێ ..دواتر پرسیارم لێكرد فڕۆكه‌كه نه‌گه‌یشت؟ ده‌ڵێ گه‌ڕێنرایه‌وه‌و دواتر ده‌ڵێ نازانم. ئه‌م����ه له‌كاتێكدا به‌و ش����هوه ،كوردێكی زۆر، ژماره‌یه‌كی زۆر رۆژنامه‌نوس����ان چاوه‌ڕێی هاتنی ئۆج����ه‌الن بون .كه دی����اره خزمه‌ت����ی كاره‌كه‌ی نه‌كرد ،به‌اڵم دواتر ده‌ركه‌وت ،فڕۆكه‌كه‌ی ئۆجه‌الن گه‌ڕێنراوه‌ته‌وه ب����ۆ یۆنان‌و حكومه‌ت����ی هۆڵه‌ندا قبوڵی نه‌كردوه. ئۆجه‌الن به‌ره‌و روسیای سپی‌‌و التیفیا "ج����ۆن" له‌دواین دیداری له‌گ����هڵ به‌ڕێوه‌به‌ری ده‌زگای هه‌واڵگری یۆنان ( )Babis stavrak akisئ����هوهی بیس����تبو، كه فڕۆكه‌یه‌كی نوێی س����ه‌ربازی ئاماده كراوه ،تا ئۆجه‌الن له یۆنانه‌وه به‌ره‌و ش����اری " "minskله روسیای س����پی به‌رێت .هه‌رچه‌نده به ()Babis ده‌وتر ێ كه ژیانی ئۆجه‌الن ده‌كه‌وێته مه‌ترسییه‌وه، به‌اڵم ئه‌و وتی ،نابێت ئۆجه‌الن یه‌ك س����ه‌عاتی تر له‌خاكی یۆناندا بێت. كاتێك فڕۆكه‌كه له‌ئاس����مانه ،په‌یامێك دێت بۆ تاقمی فڕۆكه‌كه ،كه له‌سكرتێره‌كه‌یه‌وه بۆ سه‌رۆك وه‌زیران����ی یۆنان ،كه په‌یامه‌ك����ه به‌كراوه‌یی بده‌و گوای ه ئۆجه‌الن چوه‌ته ده‌ره‌وه‌ی ئاسمانی یۆنان‌و به‌مه‌ش (ئه‌مریكاو) CIAو موسادی ئیسرائیلی ده‌كه‌ونه شوێنی فڕۆكه‌كه‌و تێده‌گه‌ن كه ئۆجه‌الن له یۆنان بوه. به‌هه‌رحاڵ فڕۆكه ده‌گاته روس����یای سپی ،كه ئه‌ندامێك����ی هه‌واڵگری یۆنانیش له‌گه‌ڵ ئۆجه‌النه، به‌اڵم ئیت����ر ده‌رده‌كه‌وێت كه فڕۆكه‌كه به‌نیاز بوه به‌ره‌و(التیفیا)بچێت له‌وێشه‌وه بڕوات بۆ هۆڵه‌ندا، به‌اڵم هه‌موی هه‌ڵوه‌ش����اوه‌ته‌وه .ناچار فڕۆكه‌كه‌و ئۆجه‌الن ده‌گه‌ڕێنه‌وه بۆ یۆنان. به‌قس����هی نوس����ه‌ری كتێبه‌كه ئه‌و ش����هوهی ئۆجه‌الن ده‌یویس����ت بڕوا ب����ۆ هۆڵه‌ندا ،وه‌زاره‌تی هاتوچۆی ئ����هو واڵته له‌ڕێ����گای به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی كۆچ‌و ره‌گه‌زنام����ه ( )INDئاگاداركراوه‌ته‌وه ،كه ئه‌مش����هو ئۆجه‌الن ده‌یه‌وێت بێته هۆڵه‌ندا .بۆیه ئاس����مانی هۆڵه‌ندا ب����ه‌روی فڕۆكه‌كه‌ی ئۆجه‌الندا داخ����را كه دوات����ر ده‌ركه‌وت ،س����ه‌رۆك وه‌زیرانی هۆڵه‌ندا ئاگاداری پیالنه‌كه بوه. ك����ه دیاره په‌یامێك بۆ فڕۆكه‌كه چوه .له‌الیه‌ن سه‌رۆك وه‌زیرانی یۆنان()simitisو ده‌زگای()CIA گوێڕادانی كراوه‌و نه‌خش����ه‌كه هه‌ڵوه‌ش����اوه‌ته‌وه. دواجار س����ه‌ره‌ك وه‌زیرانی هۆڵه‌ندا .له‌مالوه بڕیار
ده‌دات ئاسمانی هۆڵه‌ندا به‌ڕوی هه‌مو فڕۆكه‌یه‌ك دابخرێت. یۆن����ان ده‌یه‌وێت ئۆجه‌الن ره‌وان����هی ئه‌فه‌ریقا بكات حكومه‌ت����ی یۆن����ان ئه‌وه‌ی خس����تبوه به‌رده‌م ئۆجه‌الن ،كه پێیان باش����ه ئه‌و ب����ه‌ره‌و واڵتێكی ئه‌فه‌ریقا بڕوات جا(یه‌مه‌ن ،لیبیا ،یان س����ودان) بێ یان هه‌وڵده‌ده‌ن له‌سربیا شوێنێكی ئارامی بۆ په‌یدا بكه‌ن .یان بڕوات بۆ باشوری ئه‌فه‌ریقا. موخابه‌رات����ی یۆنان����ی داوای وه‌اڵمی به‌په‌له‌ی له(ج����ۆن)و هاوه‌ڵ����ی ئۆج����ه‌الن كردب����و ،به‌اڵم ج����ۆن ده‌ڵێت :ئۆجه‌الن هه‌ر زو س����ێ ده‌وڵه‌ته عه‌ره‌بیه‌كه‌ی ره‌تكرده‌وه. به‌اڵم ئۆج����ه‌الن بڕیاریداو پێیباش����بو .بچێته ئه‌فه‌ریقاو سربیاشی بۆ مانه‌وه‌ی كاتی پێباشبو، ب����ه‌اڵم دواجار كه دی����اره پیالنه‌كه به‌ئ����اگاداری یۆنان ،كینیا ،ئه‌مه‌ریكا ،توركیاو دیاره ئیسرائیل‌و روسیاو واڵتانی تریش ئاگاداری پیالنه‌كه بون ،كه ئۆج����ه‌الن له‌یۆنانه‌وه ده‌برێته باڵوێزخانه‌ی یۆنان له‌كینیا. پیالنه‌كه‌ی یۆنان به‌مشێوه‌یه‌یه ،كه گوایه قسه له‌گه‌ڵ پارێزه‌ره‌كه‌ی نیلسۆن ماندێال كراوه به‌ناوی (جۆرج بیزۆس) George Bizosو وتویه‌تی كه ئه‌فه‌ریقای باش����ور ئاماده‌یه ئۆجه‌الن وه‌ربگرێت، به‌اڵم پێویس����تی ب����ه‌ده ڕۆژ هه‌ی����ه .بۆیه یۆنان بڕیاری����دا تا ئه‌وكاته ئۆجه‌الن به‌رێته ش����وێنێكی ئ����ارام .به‌ئاگاداری ده‌زگای هه‌واڵگری یۆنانی ئه‌و شوێنه‌ش كینیایه.... ئه‌گه‌رچ����ی ئۆجه‌الن ب����ڕوای ب����ه به‌ڵێنه‌كانی ده‌زگای هه‌واڵگری یۆنانی نه‌مابو. به‌م شێوه‌یه ده‌زگای هه‌واڵگری یۆنان بڕیاریدا فڕۆكه‌كه‌ی ئۆج����ه‌الن رۆژی 1999/2/1كاتژمێر ده‌ونیوی ش����هو له دورگه‌ی كۆرفو به‌ره‌و نایرۆبی ل����ه كینی����ا بفڕێت ،پ����اش لێدانی فی����زای كینیا له‌پاس����پۆرته‌كه‌ی ئۆجه‌الن ،كه دیاره پێشتر بۆ ئ����هوه بوه كه ئ����هو واڵته بزانێت ،ك����ه یۆنان وا بڕیار بو رێ����گا نه‌دات كه‌س به‌چونی ئۆجه‌الن بۆ كینیا بزانێت ،به‌اڵم دواتر له‌شایه‌تیداندا باڵوێزی یۆن����ان له‌كینیا ئاش����كرایكرد ،كه پێش����تر هه‌مو پاسپۆرته‌كانی فاكس كردوه بۆ پۆلیسی كینیا تا كه گه‌یشته ئه‌وێ راسته‌خۆ ده‌ستگیریان بكه‌ن. وات����ا بارودۆخه‌كه هه‌موی له‌الی����ه‌ن یۆنانه‌وه رێكخراب����و ،كه پیالنه‌كه وه‌ه����ا بێت .هه‌رچۆنێك ئۆجه‌الن ده‌س����تگیربكه‌ن‌و پیالنه‌كه‌ی ئه‌مه‌ریكاو توركیاش سه‌ربگرێت .له‌كاتێكدا یۆنان مێژویه‌كی پ����ڕ ناكۆكی له‌گه‌ڵ توركیا هه‌ب����و ،به‌اڵم له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان����ی خ����ۆی له‌گ����هڵ ئه‌مه‌ری����كاو به‌رژه‌وه‌ندی سیاس����یو ئابوری ،ئۆجه‌الن‌و كورد ده‌كه‌نه قوربانی. خۆ قسه هه‌ر له‌سه‌ر ده‌ستگیركردنی ئۆجه‌الن نییه ،به‌ڵكو له‌هه‌ر كات‌و س����اتێكدا به‌رژه‌وه‌ندیان هه‌بێت ئاماده‌ن كوردو گه‌ل‌و نه‌ته‌وه‌و كه‌سێكی تر بكه‌نه قوربانی به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان.
ئه‌مه یۆنان خاوه‌نی مێژوی فه‌لس����ه‌فه ،واڵت ی س����وكرات‌و ئه‌فالت����ون ،شارس����تانییه‌ت‌و به‌ن����او دیموكراس����ی ،مافی گ����ه‌ل‌و نه‌ته‌وه‌كانه به‌رامبه‌ر كوردو سه‌ركرده‌یه‌كی كورد ئاوا ده‌كات. ئۆجه‌الن له‌كینیا ده‌ستگیر ده‌كرێت به‌م ش����ێوه‌یه میت����ی توركی‌‌و CIAش����ه‌وی 15له‌س����ه‌ر 1999/2/16ئۆجه‌الن له‌باڵوێزخانه‌ی یۆنان له‌كینیا ده‌ردێنن‌و ده‌یڕفێنن ،تیمێكی میت دێنه نایرۆبی‌‌و به‌فڕۆكه‌ی����ه‌ك ئۆجه‌الن ده‌به‌نه‌وه توركی����او چوار كه‌س ،كه پیاوێك‌و س����ێ ئافره‌ت بون ده‌ستبه‌سه‌ركران. تا دواجار هه‌مو له‌س����ه‌ر ئهوه ساخ بونه‌وه ،كه یۆنان ،ئۆجه‌النی به‌دیاری پێشكه‌ش به‌دوژمنه‌كه‌ی خۆی توركیا كردوه. چۆنیه‌تی فڕاندنه‌كه‌ی پاش گفتوگۆی كۆس����تاالرس له‌گه‌ڵ ئۆجه‌الن. به‌رپرس����ی ده‌زگای هه‌واڵگ����ری كینی����ا دێت����ه الی ئۆجه‌الن ،ب����ه‌اڵم وه‌زی����ری ده‌ره‌وه‌ی یۆنان به‌ئۆج����ه‌الن ده‌ڵێت :به‌قس����هی كینیه‌كان بكات‌و سواری فڕۆكه‌كه ببێت ،ئه‌و فڕۆكه‌یه هی توركیابو كه ئۆجه‌الن داوایكردبو ببرێته هۆڵه‌ندا. دواتریش ئه‌ندام په‌رله‌مانێكی كینیا رایگه‌یاند، كه به‌رپرسانی واڵته‌كه‌ی له‌به‌رامبه‌ر ته‌سلیمكردن ئۆجه‌الن ( )5ملیۆن دۆالری وه‌رگرتوه. هه‌روه‌ها نه‌جاتی بلیجان()Necatei Bilicon س����ه‌رۆكی ده‌زگای هه‌واڵگ����ری توركیا(می����ت) رایگه‌یاند كه موسادی ئیسرائیلی هاوكاریكردون. جگه له‌كینیاو یۆنان‌و ئه‌مه‌ریكا. باس له‌وه‌ش ده‌كات ،كه ئه‌و تیمه‌ی ئۆجه‌النیان رفاند پێش چه‌ند رۆژ ده‌گه‌نه ئۆگه‌نده‌ی دراوسێی كینیاو چاودێری ره‌وشه‌كه ده‌كه‌ن. كورده‌كانیش تێوه‌گالون بریت����ا بۆله‌ری پارێزه‌ری ئۆجه‌الن‌و نوس����ه‌ری كتێبه‌كه ده‌ڵێت"پێده‌چێ����ت هه‌ركام له‌كورده‌كان كه هاوه‌ڵ����ی ئۆجه‌الن ب����ون( .ئه‌لیكس ،جۆن، زێڕین) ده‌ستیان له گرتنه‌كه‌ی ئۆجه‌النی هاوڕێیان هه‌بێت. پاش����ان ئۆجه‌الن ده‌برێته ده‌ری����ای مه‌رمه‌ره له‌دورگه‌ی����ه‌ك به‌ناوی (ئمیراڵی) ك����ه ده‌كه‌وێت ه په‌نجا كیلۆمه‌تر باشوری ئه‌سته‌نبوڵ. ئه‌م دورگه‌یه شوێنی به‌ندكردنی خه‌ڵكانی وه‌ك مه‌ندرس‌و یه‌ڵم����از گۆنایه ،به‌اڵم ئێس����تا ته‌نهاو ته‌نها ئۆجه‌النی تێدا به‌ندكراوه. به‌هه‌رحاڵ ئه‌م كتێبه پێویسته بخوێندرێته‌وه‌و هه‌ڕه‌ش����ه‌كان به‌جدی وه‌ربگیرێ����نو كورد ده‌بێت له‌مه زیاتر له‌په‌یوه‌ن����دی خۆی له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ریكاو واڵتانی ئه‌وروپا به‌ئاگابێت. ئه‌م����ه به‌س����ه‌رهات‌و پیالن����ه‌كان ب����و ب����ۆ ده‌ستگیركردنی عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن رێبه‌ری پارتی كرێكارانی كوردس����تان ( )PKKبه‌اڵم دواین قسه ئه‌وه‌یه پاش 17س����اڵ له‌زیندانیكردنی عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن كه‌ی ئازاد ده‌كرێت له‌زیندان؟
19 ریکالم
رۆحانییه‌ت‌و ئازادی ...پاشماوه داهێنانه‌كانی مرۆڤ‌و پ����رۆژه‌ی بونی مرۆڤ به‌گش����تی پرۆژه‌گه‌لێك����ن له‌رۆحانێت����ی خودی م����رۆڤ خۆیدان ،نه‌ك له‌بونه ماتێریاڵییه‌كه‌یدا، ئه‌مه‌س����ه‌رباری بناغه‌یبون����ی ره‌هه‌ن����دی ماتێریالییانه‌ی بونی ئه‌و. رۆح ئازادییه ،نه‌ك سروشت .رۆح به‌شێكی پێكهێن����ه‌ری سروش����تی مرۆیی نیی����ه ،به‌ڵكو به‌هایه‌كی نه‌وعی بااڵیه .نه‌وعیبونی رۆحییانه‌و به‌ه����ای رۆحییان����هی م����رۆڤ وه‌ك جۆرێك����ی سروش����ت پێناسه‌ناكرێ .بێردیایڤ لێره‌دا رۆح له‌چوارچێوه‌باوه‌كه‌ی ده‌رده‌هێنێ‌و وه‌ك ئازادی پێناسه‌ی ده‌كا .رۆح له‌دیدی گشتیدا فاكته‌ری زیندوێتییه ،به‌اڵم له‌م روانینه‌دا ئازادی‌و به‌های بااڵیه .ئه‌و ره‌هه‌نده‌مه‌عنه‌وییه دامه‌زرێنه‌ره‌یه، كه‌شوناس����ی م����رۆڤ فۆرموله‌و نه‌خش����ده‌كا. سروشتی مرۆیی ئه‌گه‌ر ببێ ،ئهوه ناتوانین رۆح بخه‌ینه چوارچێوه‌یه‌وه ،ئه‌وه‌ش له‌به‌ر پاراستنی دینامیكییه‌تی رۆحه له‌پرۆسێسی گه‌شه‌كردنی خۆیدا .رۆح پرۆژه‌ی بونی مرۆڤه‌و كۆتاییه‌كه‌ی له‌جیه����ان ده‌بێته كۆتایی بۆ پرۆژه‌ی ئه‌و بونه. سروشت ئاماژه‌یه بۆ رویه‌كی سه‌قامگیرو كه‌متر قابیلی ته‌شه‌نه‌سه‌ندن ،به‌اڵم رۆح كرانه‌وه‌یه‌كی ته‌واوه‌به‌ئاراس����ته‌ی ئاینده‌دا .ئه‌م تێگه‌یشتنه ئاس����ۆی بونی مرۆڤی به‌رینكردوه ،به‌و پێیه‌ی رۆح جگه‌له‌وه‌ی خودی ئازادییه ،ته‌نها نماینده‌ی جیهانێك����ی ده‌ره‌وه‌ی����یو نامۆ به‌م����رۆڤ نییه. هه‌رچه‌نده‌سروشت نییهو ناشتوانێ چه‌شنێكی سروش����ت ب����ێ ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش����دا سروش����تی جه‌وهه‌رییانه‌ی مرۆڤ پێناسه‌ده‌كا. بێردیایڤ له‌روانینه فه‌لسه‌فییه‌كه‌یه‌وه‌رۆح به‌شۆڕشگێڕانه ده‌بینێ له‌په‌یوه‌ندیدا به‌جیهانی سروش����تییانه‌و مێژوییانه‌وه .ئه‌و شوناس����هی به‌ڕۆحی ده‌به‌خش����ێ له‌جه‌وهه‌ردا گوزارش����ت له‌ده‌ركه‌وتنی رۆح ده‌كات له‌پرۆسه‌ی گه‌شه‌كردنی جیهان .له‌الی بێردیایڤ ،به‌ئه‌ندازه‌یه‌كی به‌رچاو دیدێكی هیگڵییانه له‌باره‌ی گه‌شه‌كردنی رۆحه‌وه ده‌خوێنینه‌وه .رۆح س����ه‌رچاوه‌ی گه‌شه‌كردن‌و گۆڕانی به‌رده‌وامی جیهان‌و مرۆڤه .خه‌س����ڵه‌تی شۆڕش����گێڕانه‌ی ئ����ه‌م رۆحه له‌بون����ی مرۆییدا به‌شێوه‌یه‌كی پڕ كاركرد خۆی ده‌نوێنێ له‌رێگه‌ی ره‌هه‌ندی رۆحی مرۆڤه‌وه .هه‌رچه‌نده‌رۆح لێره‌دا ده‌ركه‌وت����نو ته‌قینه‌وه‌ی جیهانێكی دیكه‌یه له‌م جیهانه‌دا ،به‌اڵم بۆ م����رۆڤ ئاماژه‌نییه‌به‌رۆح وه‌ك فاكته‌ری زیندوێتی ،به‌ڵكو گشت ره‌هه‌نده ئه‌خالق����ی ،به‌ه����اكان‌و ئازادی‌و ت����ه‌واوی بونی مه‌عنه‌وی ده‌گرێته‌وه. په‌یوه‌ندی م����رۆڤ‌و جیهان په‌یوه‌ندییه‌كی رۆحیی����ه .په‌یوه‌ن����دی مرۆڤ‌و خ����ودی خۆی په‌یوه‌ندییه‌كی رۆحییه ،په‌یوه‌ندی مرۆڤ‌و بون‌و، مرۆڤ‌و خ����ودا رۆحییه .لێره‌دا له‌وه‌تێده‌گه‌ین، ئه‌گ����ه‌ر بون����ی ماتێریاڵ����ی مرۆڤ"جه‌س����ته" له‌ئاستێكدا پێش����مه‌رجی ده‌ركه‌وتنی رۆح بێ‌و ماڵی بنه‌ڕه‌تی ئه‌و بونه‌بێ ،ئه‌وه‌له‌ئاس����تێكی
تردا ،رۆح پێش����مه‌رجه‌ب����ۆ ئاماده‌یی ئه‌و بونه ماتێریاڵییه له‌ف����ۆرم‌و جه‌وهه‌رێك����ی مرۆییدا. مرۆڤ وه‌ك هه‌بویه‌ك له‌ن����او هه‌مو هه‌بوه‌كاندا به‌وه‌خۆی جیاده‌كاته‌وه‌و ده‌ركه‌وتنی خۆی وه‌ك مرۆڤ پاساو ده‌دا ،كه‌ئاگامه‌نده‌له‌ئاستی بونی خۆیداو بونێكه‌له‌ناوه‌وه‌ی خۆیدا ده‌رباره‌ی بونی خۆی ده‌پرسێ .رۆح له‌الی بێردیایڤ له‌په‌یوه‌ند به‌مرۆڤ����هوه ،ئاگامه‌ندبونیه‌ت����ی به‌بونی خۆی، كێشه‌كانی‌و نیگه‌رانییه‌بنه‌ڕه‌تییه‌بونه‌وییه‌كانی. رۆح به‌م شێوه‌یه‌كۆی ئه‌و ره‌هه‌نده‌هۆشمه‌ندی‌و مه‌عنه‌وییانه‌یه كه ده‌توانێ جیاییه‌كی بناغه‌یی له‌نێوان مرۆڤ‌و هه‌بوه‌كانی تردا دروس����تبكات. رۆح له‌په‌یوه‌ندییه‌كی شۆڕشگێڕانه‌دایه‌به‌خودی م����رۆڤ خۆیه‌وه‌و ب����ه‌رده‌وام ئاگامه‌ندی مرۆڤ به‌كێشه‌بونه‌وییه‌كانی نۆژه‌نده‌كاته‌وه. رۆح له‌بیركردن����هوهی بێردیای����ڤ دا، ته‌نه����ا ئازادی نیی����ه ،به‌ڵكو ماناش����ه .مانای جیه����ان رۆحییه .كاتێك ده‌ڵێ����ن ژیان‌و جیهان ب����ێ واتان ،به‌م����ه‌دان به‌بونی مان����ادا ده‌نێن‌و له‌س����ه‌رو جیهان‌و ژیان����ه‌وه‌دایده‌نێن .ئه‌مه‌ش داوه‌ریكردن����ه ده‌رب����اره‌ی ژیان����ی جیهانییانه له‌روانگه‌ی رۆح����هوه .هه‌ڵبه‌ته كێش����هی مانا كێشه‌ی هه‌میش����ه‌یی‌و بناغه‌یی مرۆڤه‌له‌ئاست بون����ی خۆیو بوندا به‌گش����تی .هه‌م����و جوڵه‌و كرده‌یه‌كی ئه‌م بونه‌به‌گه‌ڕخس����تنی پرۆس����هی مانای����ه .مرۆڤ ناتوانێ به‌رده‌وامی به‌ژیان بدات به‌بێ بیركردنه‌وه‌و گ����ه‌ڕان به‌دوای مانادا .مانا له‌جه‌وهه‌ری خۆیدا بونێكی رۆحی ته‌واوه ،هیچ شت‌و ماتێریاڵێك ،ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر له‌پرۆسێسی مان����ا به‌خشینیش����دا به‌ش����داریبكه‌ن ،ناتوانن خۆیان وه‌ك ماتێریاڵ‌و ش����ت بپارێزن‌و دواجار له‌و دیوه نامه‌عنه‌وییه‌یان داده‌ڕنێن‌و ش����وناس‌و ناوه‌رۆكێك����ی‌ته‌واو رۆحییان����ه‌به‌خۆوه‌ده‌گرن. مانا رۆحییه ،ئه‌مه‌گوزارش����تی راس����ته‌قینه‌ی بون����ی مانای����ه .خوڵقاندنی مان����ا له‌دیدی ئه‌م فه‌یله‌س����وفه‌وه‌هه‌وڵ����ی به‌رجه‌س����ته‌كردنیه‌تی له‌جیه����ان ،چونك����ه‌مان����ا له‌س����ه‌رو جیهان‌و ژیانه‌وه‌یه ،خوڵقاندنه‌وه‌ی به‌شێوه‌یه‌كی بناغه‌یی خوڵقاندن����ه له‌نێزیكبون����ه‌وه‌دا له‌بون����ی ماناو قوڵكردن����هوهی گه‌ڕانه‌به‌دوای خ����ودی مانادا. ره‌تكردن����هوهی مانای ژیان‌و جیه����ان به‌بڕوای بێردیای����ڤ دانپێدانانێكی ناخه‌كییانه‌یه‌به‌بونی ماناو بڵندكردنه‌وه‌یه‌تی بۆ سهرو جیهان‌و ژیان، به‌م پێی����ه‌پێدانی پێگه‌یه‌كی ترانس����دێنتالییه به‌مانا. بێردیای����ڤ وه‌ك فه‌یله‌س����وفانی بونیاری دژه له‌ت����ه‌ك هه‌وڵ����ی به‌ئه‌بێكتكردن����ی بونی م����رۆڤ ،یان به‌زمانێكی دیك����ه بڵێین ،پێیوایه به‌ئه‌بێكتكردن����ی ئێكزیستێنس����ێی م����رۆڤ خه‌ته‌رناك له‌س����ه‌ر چاره‌نوس����ی ره‌سه‌ناێتی‌و ئ����ازادی مرۆڤ كاریگه‌ری داده‌نێ .رۆح ئازادی‌و ره‌س����ه‌ناێتی مرۆڤ پێكده‌هێن����ێ .له‌الی كارل یاس����پێرس فه‌یله‌س����وفی ئه‌ڵمان ،بونی مرۆڤ
پێویس����ته‌دور له‌ته‌ماش����اكردنی وه‌ك باب����ه‌ت رابگیرێ ،ئه‌م بونه‌به‌ئێكزیستێنسێ ناوده‌بات، كه ده‌كه‌وێته به‌رزترین ئاس����تی گه‌ش����ه‌كردنی مرۆڤه‌وه‌و له‌په‌یوه‌ندیدایه‌به‌جیهانی بااڵوه ،واته ترانس����دێنتاله‌وه .رۆح له‌الی بێردیایڤ ،له‌سه‌ر ئاستی تاكه‌كه‌س����ی كۆی ره‌هه‌ندی مه‌عنه‌وی‌و به‌هاكانی م����رۆڤ ده‌گرێت����هوهو له‌په‌یوه‌ندی‌و تێكه‌اڵوی فراواندای����ه له‌ته‌ك رۆحی بااڵدا ،یان ترانس����دێنتاڵدا ،وه‌ك چ����ۆن ئێكزیستێنس����ێی یاس����پێرس وه‌ها په‌یوه‌ندیی����ه‌ك ئه‌زمونده‌كا. جیاوازی نێوان یاسپێرس‌و بێردیایڤ له‌خاڵێكدا ده‌توان����م ئاماژه‌ی پێبكه‌م .بێردیایڤ رۆح وه‌ك ته‌قین����هوهو ده‌ركه‌وتنی جیهانێك����ی دیكه‌له‌م جیهانەدا باسده‌كا ،به‌م پێیه رۆحی مرۆڤ وه‌ك رۆحێكی تاكه‌كه‌سی گه‌شه‌و درێژه‌ی رۆحه‌گشتی‌و ترانس����دێنتالییه‌كه‌یه .به‌اڵم ئێكزیستێنس����ێی یاسپێرس وه‌ك بونێكی سه‌ربه‌خۆتر ده‌بینرێ، ك����ه‌له‌خواره‌وه‌گه‌ش����ه‌ده‌كاو بڵن����د ده‌بێته‌وه تائاستی گه‌یش����تنه په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ بااڵییدا. بێردیایڤ س����ه‌رباری ئه‌و تێكه‌اڵوكردنه‌ی رۆحی مرۆڤ‌و رۆح به‌گشتی ،له‌هه‌مانكاتدا ویستویه‌تی ئازادی ئه‌و بون����ه بپارێزێ‌و له‌روانگه‌ی رۆحه‌وه مانای بونی مرۆیی ده‌ستنیشان‌و جێگیر بكا. له‌روانین����ی بێردیایڤ دا ،گه‌یش����تن به‌دۆخی رۆحانیی����ه‌ت رزگاربونه له‌ده‌س����ه‌اڵتی ژینگه‌ی كۆمه‌اڵیه‌ت����یو جیهانی‌و ته‌قین����هوهی نیومێنه له‌فێنۆمێندا .گه‌ش����هی رۆحانیی����ه‌ت له‌مرۆڤدا پرۆس����ه‌گه‌لی په‌ره‌س����ه‌ندنی له‌قاڵب����دراوی یاس����ابۆداڕێژراو نییه .له‌كوێدا ئازادی جێبه‌جێ ده‌بێ ،له‌وێ����دا پرۆس����هی زه‌روری بونی نییه، له‌كوێ����دا داهێنان به‌رجه‌س����ته ده‌ب����ێ له‌وێدا په‌ره‌سه‌ندن به‌مانا سروشتییه‌كه‌ی بونی نییه. بێردیایڤ به‌م ش����ێوه‌یه‌م����رۆڤ له‌چوارچێوه‌ی په‌ره‌سه‌ندنی سروش����تییانه ده‌رده‌هێنێ‌و زیاتر به‌جه‌وه����ه‌ره مه‌عنه‌وی‌و رۆحییه‌كه‌ی نمایش����ی ده‌كا .گه‌شه‌كردنی رۆحانییه‌تی مرۆڤ له‌خودی خۆیدا ده‌ربازبونی مرۆڤه له‌كۆتی په‌ره‌سه‌ندنی سروش����تیو دانانیه‌تی له‌ره‌وش����ێكی بنه‌ڕه‌تی ت����ه‌واو ئازادان����ه‌دا ،له‌بۆش����گه‌یه‌كی ك����راوه‌ی سنوردیارینه‌كراوی بێ كۆنتڕۆڵی ملكه‌چنه‌كردو ب����ۆ ئه‌و یاس����ا سروش����تییانه‌ی كه‌پرۆس����هی په‌ره‌س����ه‌ندنی سروش����تییانه به‌س����ه‌ر گه‌شه‌ی مرۆڤدا ده‌س����ه‌پێنن ،چونكه‌رۆح دیارینه‌كراو و پێناسه نه‌كراوه ،س����رك‌و په‌نهانه‌و هه‌مان ئه‌و خه‌سڵه‌تانه‌ی خۆی به‌بونی مرۆیی ده‌به‌خشێ. بونی مه‌عنه‌وی مرۆڤ‌و دونیای قوڵ‌و پڕ له‌ره‌مزو نهێن����ی مرۆڤ له‌هیچ دۆخێكدا ناچێته ژێر باری ئاشكرابونی ته‌واوه‌تی‌و وه‌ك بابه‌تێكی ئاسایی بۆ لێكۆڵینه‌وه‌و ئاوه‌اڵكردنه‌وه‌ده‌س����تگیرنابێ. م����رۆڤ به‌ره‌هه‌ن����ده‌رۆحییه‌كه‌ی����ه‌وه‌ده‌توانێ وه‌ك بونێكی ش����ایانی سه‌رسامبون بمێنێته‌وه. رۆح به‌ش����ێوه‌یه‌كی هه‌میشه‌یی مرۆڤ له‌به‌رده‌م كرانه‌وه‌ی ئازادانه‌دا ده‌هێڵێته‌وه.
18
تایبه‌ت
) )517سێشه‌ممه 2016/2/23
پرۆژەی پالنی چاکسازی‌و گەشەپێدانی کشتوکاڵی لەبوژانەوەی ژێرخانی ئابوری هەرێمی کوردستان محه‌مه‌دی حاجی مه‌حمود شارەزور /گوندی گوڵەخانە به‌شی دوه‌م -2سەرچاوەکانی ئاو: لەسەرچاوە گرنگەکانی بوژانەوەو چاکسازی بواری گەش���ەپێدانی کش���توکاڵی سەرچاوەی ئ���او ئاودێریە ،ناکرێت ئەم س���ەرچاوە گرنگەی داهاتی نەتەوەی���ی فەرامۆش بکرێت‌و بێ بایەخ تەماشا بکرێت‌و بەهەدەر بڕوات ،دوبارە دێمەوە س���ەر ئەو خاڵەی کە پێویستە پالن‌و نەخشەی س���تراتیژی ب���ۆ بەکارهێن���ان‌و س���ودوەرگرتن لەس���ەرچاوەکانی ئاو دابنرێت وەربگیرێت ،ئاو هەروەک چۆن سەرچاوەی مانەوەی ژیانی مرۆڤە هەرئاوەهاش س���ەرچاوەی بوژانەوەو ژیانەوەی کش���توکاڵەو دەچێت���ە چوارچێوەی س���امانی نەتەوەی پاراستنی ئاسایشی خۆراکەوە چونکە ئاو سەرچاوەی بەرهەمی خۆراکی مرۆڤە. چ���ۆن دەکرێ���ت س���ود لەس���ەرچاوەی ئاو وەربگیرێت لەبواری ئابوریدا؟ ئەمە پرس���یارەو وەاڵمی زۆرە.. • یەک���ەم س���ەرچاوەی ئاو لەس���ەر زەوی (روبارەکان ،دەریاچە کان ،کانی‌و کارێز ،ئاوی الفاوی باراناو و بەفری چیاکان ،ئاوی ئاوەڕۆی بەکارهێن���راو و دوبارە بەکارهێنان���ەوە) ئاوی ژێرزەوی (بیرە وەرزیەکان‌و بیری هەمیش���ەیی ئاوی کۆبۆوەی ژێرزەوی) • لەپێناو زانینی رێژەکانی ئاو لەسەر زەوی‌و ژێ���ر زەوی ،دەکرێ���ت دەزگایەک���ی جیولۆجی هەمیشەیی تەرخانکراو بۆ بەدواداچونی رێژەی ئاو زی���ادو کەمبونەوە ،زۆرێک ل���ەو توێژینەوە وردانە بکرێت‌و لەس���ەر نەخشە دیاری بکرێن‌و پالنی ش���ێوازی بەکارهێنانی دی���اری بکرێت‌و پاش���ان بەرەچاوکردن���ی سیاس���ەتی ماف���ی بەکارهێنانی ئەوەی لەخاکی کوردستاندا هەیەو تێدەپەڕێت دیاری بکرێت • دیراس���ەو توێژین���ەوەی زانس���تی بۆ ئەو زەویانەی بواری س���ودەکانیان دیاری دەکرێت‌و کاریگەری���ان دەبێ���ت لەبەره���ەم‌و بەروبوم���ی کشتوکاڵی‌و ئاژەڵداریدا. • بایەخدان بەسیاسەتی بەکارهێنانی ئاو بەپێی ئەو یاس���او رێسا تایبەتانەی لەبواری رێژەی ئاوە دابەشبوەکان بەپێی ئەو ناوچانەی سەرچاوەی ئاویان تێدایە. • زیاتر بایەخدان بەئاوی ژێر زەوی. • بەکارهێنانی سیس���تمی نوێی تەکنەلۆژی لەدەرهێنان‌و بەکارهێنانی ئاو پاشان لەئاودێری‌و ئاودانی کێڵگەو زەویە کشتوکاڵیەکاندا. • بایەخدان بەو ناوچانەی سەرچاوەی ئاویان زۆرە لەچۆنیەتی گلدانەوەی ئاوی باران‌و بەفری تواوەی چی���اکان‌و جۆگەو ئاوی کانیاوەکان گل بدرێنەوەو بەزانس���تیانە رێ���ژەی بەکارهێنانیان دیاری بکرێن. • ئەو ناوچە وش���کانیانەی لەکوردس���تاندا بەش���ێوەی زانس���تی لێکۆڵینەوەیان بۆ بکرێت لەپێناو چۆنیەتی س���ودوەرگرتن لەو رێژە کەمە ئ���اوەی کە هەیانە یاخود بەدەس���تی دەهێنن‌و دەری دەهێنن لەژێر زەوی���داو گلدانەوەی ئاوی زستانی لەباراناو. • پۆلێنکردن���ی جۆری چان���دن‌و بەروبومی کش���توکاڵی‌و ئاژەڵداری ل���ەو ناوچانەی جۆری سەرچاوەی ئاوەکانیانی تێدا دەستەبەر دەکرێت. ئەوەش بەهوشیارکردنەوەی جوتیاران‌و خاوەن زەوی‌و گوندنش���ینەکان ،هەمیش���ە لیژن���ەی بەدواداچ���ون‌و رێنمایی س���ەرجەم جوتیاران‌و خاوەن زەویەکان بەس���ەر بکەن���ەوەو ئاگاداری ج���ۆری بەره���ەم‌و بەروبومەکانی���ان بکرێت لە (زەوی بەراو و دێم‌و ئەو ناوچانەی شاخاوی ن یا دەشتایی وشکانین) . • خاڵێک���ی گرنگ لەس���ەرچاوەی ئاودا کە دەمەوێت ئاماژەی پێبدەم (دانانی یاس���ایەکی عەمەل���یو تۆکم���ە لەبەکارهێنان���ی ئ���او ب���ۆ مەبەس���تی کش���توکاڵی‌و ئاژەڵداریدا) پاش���ان هوش���یارکردنەوەیەکی ئەخالقی لەبەفیڕۆنەدانی ئ���او و دابەش���کردنییەتی بەپێ���ی خواس���تو پێویستی لەو بوارەی ئاوی تێدا بەکاردەهێنرێت‌و پاراس���تنێتی لەپیس���بون‌و تێک���ەڵ نەکردنی لەمەوادی کیمیاییدا. • هاندان���ی وەبەرهێن لەبواری کش���توکاڵیدا لەبەکارهێنانی سیس���تمی پێشکەوتوی ئاودان‌و ئاودێری‌و دەس���تەبەرکردنی هۆکان���ی ئاودان‌و ئالیەتی بەکارهێنانی ئەو ئامێرانەی لەو بوارەدا بەکاردەهێنرێن. • س���ودوەرگرتن لەواڵتان���ی دراوس���ێ یان دەرەوە لەروی شارەزایی چۆنیەتی بەکارهێنانی تەکنەلۆژی‌و پالنی ئاودێریان‌و هاندانی کەوادری ناوخۆیی لەچاودێری‌و راهێنانیان لەسودوەرگرتن لەسەرچاوەکانی ئاو. • س���ودوەرگرتن لەئ���اوەڕۆی ئ���اوە بەکارهێن���راوەکان‌و دوب���ارە گەڕانەوەی���ان بۆ بەکارهێن���ان لەب���واری ئاودێری کش���توکاڵی‌و بەپشتبەس���تن بەب���واری تەکنەل���ۆژی گۆڕانکاریەکان���ی ک���ە دەهێنرێت بەس���ەر ئەو ئاوان���ەدا تادوربێت لەهەر زیانێکی بایەلۆژی کە لەکات���ی بەکارهێناندا زیانی لێکەوتوەو راس���ت
بکرێنەوە بۆ دوبارە بەکارهێنانەوەی. • داڕشتنی یاسای پاراستنی ئاو لەپیسبونیان لەو کارگەو شوێنە پیشەس���ازیانەی ئاوی تێدا بەکاردەهێنرێت. • دانانی بانکێک���ی زانیاری بۆ کۆکردنەوەی سەرجەم داتاو زانیاریەکان لەسەرچاوە ئاویەکان ت���ا رێوش���وێنی بەکارهێنانی���ان بگیرێتە بەرو لەکاتی ئاودێری ناوچە کشتوکاڵیەکاندا. • دانانی دەزگای ئاسایش���ی س���امانی ئاو، لەپێناو پەرەپێدانی بواری پاراستن‌و زیادکردنی رێ���ژەی ئ���ەو ئاوان���ەی لەبواری کش���توکاڵیدا بەکاردەهێنرێت. • بایەخدان بەپرۆژەی دروستکردنی بەنداوی بچوک‌و بۆ گلدانەوەی ئاوی باران‌و کۆکردنەوەی ئەو جۆگە بچوکانەی ئاوەکانیان وەرزین. -3سەرچاوەی تواناو وزەی مرۆیی ئەگەرچی باس���کردن لەس���ەرچاوەی تواناو وزەی هەمیش���ەی مرۆیی زۆرفراوانەو زۆر بواری ئاب���وری سیاس���یو کۆمەاڵیەتی..هتد دەگرێتە خ���ۆ ،بەاڵم من لێرەدا زیات���ر جەخت لەو توانا مرۆییان���ە دەکەم���ەوە ک���ە بەتایبەت���ی رۆڵی لەپێش���کەوتن‌و بەرەو پێشبردنی بواری کەرتی کش���توکاڵی دەگرێتەوە لەئابوریدا .بەو واتایەی کە مرۆڤ چ کاریگەریەکی دەبێت لەپێشخستنی کەرتی کشتوکاڵی چۆن دەبێتە سەرچاوەیەکی (س���ودبەخش‌و س���ودوەرگر) لەبەرهەم���ی کش���توکاڵیدا ،چونکە ناکرێ���ت بایەخ بەکەرتی کشتوکاڵی وەها گرنگ بدرێت لەبواری ئابوریدا بەاڵم رۆڵی مرۆڤی تێدا بەرجەستە نەکەیت ،کە تەنها تواناکانی مرۆڤ���ە لەدینامیک‌و بزوێنەری ئەو س���ێکتەرە گرنگانەی لەبواری کشتوکاڵیدا دەیانگرێتەوە. مرۆڤ چ وەک خاوەنبیرو هزری بیرکردنەوەو چ وەک بڕی���اردەرو نەخش���ەدانەر لەبوارەکانی پێشخس���تنی شارستانیدا ،کۆی هەمو ئەو وزەو بیرکردنەوانەی مرۆڤ رۆڵیان هەیە لەبنیاتنانی ژێرخان‌و س���ەرخانی ئابوریدا ،کەواتە گرنگیدان بەس���ەرچاوەی وزەی مرۆیی بایەخی بەرچاوی هەیە لەبرەودان بەژیان‌و پاراس���تنی ئاسایشی خ���ۆراک کە لەکەرتی کش���وکاڵیدا س���ەرچاوە دەگرێت .مرۆڤ���ە خۆراک بەره���ەم دەهێنێت‌و مرۆڤیشە بەردەوامی لەمانەوەی ژیانیدا بەرهەمی کشتوکاڵی بەکاردەهێنێت وەک خۆراک. لێرەوە دێمە س���ەر دواهەمین س���ەرچاوەی بواری ئابوری لەکەرتی کش���وکاڵیدا کە ئەویش مرۆڤە. • م���رۆڤ وەک بەکارب���ەرو بەرهەمهێن���ی کشتوکاڵ ،لەهەردو روەکەوە بایەخ‌و کاریگەریان هەیە ،کەواتە هەر مرۆڤە بەرهەم دەهێنێت هەم دوبارە مرۆڤە بەرهەمەکان بەکاردەهێنێتەوە ،بۆ ئەم مەبەس���تە دەبێت دەزگایەکی توێژینەوەی س���تراتیژی هەبێ���ت لەهەڵس���ەنگاندنی هەردو دۆخەک���ە وەک بەکاربەر(مس���تهلک)و وەک بەرهەمهێ���ن (منت���ج) ئ���ەو دەزگا زانس���تیە ئەکادیمیە پەیوەن���دیو کاریگەری هەریەکەیان لەس���ەر ئەویتریان لێکبداتەوەو نەخشەو پالنی تۆکمەی بۆ داڕێژێت لەبواری پێشخستنی بواری کشتوکاڵی‌و ئاسایشی خۆراکەوە. • مرۆڤ وەک خاوەنداری سەرمایەی دارایی.. وات���ە لەکوردس���تاندا هانی کەس���انی خاوەن سەرمایە بدرێ بۆ ئاراستەکردنی سەرمایەکانیان لەب���واری وەبەرهێنان لەکەرتی کش���توکاڵیدا، ئەوەش بەدەستەبەرکردنی دانانی یاسایەک کە هاندەربێ���ت بۆ س���ەرمایەدار تادڵنیابێتەوە لەو سەرمایەگوزاری وەبەرهێنانەدا بەکاریدەهێنێت ک���ە یاس���ایەک هەی���ە بەرگ���ری لێ���دەکات‌و سەرمایەکەی دەپارێزێت. • هوش���یارکردنەوەی جوتی���اران‌و هاندانیان بۆ دوب���ارە گەڕانەوەیان لەب���واری پەرەپێدانی کش���توکاڵی‌و چاککردن���ەوەی بژێ���وی ژیانیان لەروی ئەو داهاتەی لەسەرچاوە کشتوکاڵیەکاندا بەدەستی دەهێنێت. • هاندان���ی گوندنش���ینەکان ب���ۆ مانەوەیان لەگوندەکانی���ان‌و پەرەپێدانی ش���ێوازی بەرەو پێش���بردنی ژی���ان‌و گوزەرانی���ان‌و ت���اوەک بەرهەمهێنێک لەس���ەر زەویەکانیان���دا رۆڵیان هەبێت لەبوژانەوەی کۆمەڵ���گای کوردەواریدا، دی���ارە ئەوەش رێگەگرتنە بەری دەزگا حکومیە پەیوەندارەکانی دەوێت لەخۆشکردنی زەمینەی هاندان بۆ گەڕانەوەی گوندنشینەکان‌و مانەوەیان لەم���ەزراو کێڵگەکانی���ان .ئیت���ر چ بەچاکردنی زەویاکانیان‌و ئاس���انکردنی رێگەی هاتوچۆیان‌و کردنەوەی نەخۆشخانەو قوتابخانەو ...هتد کە ئەوانە گشتی داخوازی خۆشگوزەرانی مرۆڤن. • چاکردنەوەو پێداچونەوە لەپالنی حکومەتدا بۆ ئاوەدانکردنەوەی ئەو گوندانەی وێران کراون کاتی خ���ۆی یان راگوێزراون ل���ە ئەنجامی ئەو سیاس���ەتە ش���ۆڤینیانەی رژێم���ە یەکلەدوای یەکەکان���ی عێ���راق دەره���ەق بەدانیش���توانی گوندنش���ینەکان پیادەیان ک���ردوە ..هەروەها ئاوەدانکردن���ەوەی ئ���ەو گوندان���ەی بەهۆکاری سروش���تی گوندەکانیان‌و بژێ���وی ژیانیانی تێدا تێکچوە جا بەهۆی وش���کی ناوچەکانیان بوبێت لەنەبونی س���ەرچاوەی ئ���او ی���ان لەئەنجامی پیس���کردنی ژینگەی گوندەکانیان���ەوە بوبێت
محه‌مه‌دی حاجی مه‌حمود بەه���ۆی بونی کارگەو پااڵوتگ���ەی نەوتی ئیتر هەر هۆکارێک کە بەشێکی حکومەت دەگرێتەوە دەتوانرێ���ت قەرەبوی م���ادی بکرێن���ەوە یان بەدابینکردنی شوێنی تر بۆ نیشتەجێ بونیان. • پێداچونەوە بەسیاسەتی ئاوەدانکردنەوەی گوندەکان. • سودوەرگرتن‌و بەگەڕخس���تنی دەرچوانی کۆلێ���ژو پەیمانگاو ئامادەییە کش���توکاڵیەکان‌و دۆزین���ەوەی هەلی کارکردنیان لەو ش���وێنانەی کش���توکاڵیان تێ���دا دەکرێت ،ئ���ەوەش بەپێی رێنمایی‌و یاس���ا رێکبخرێت وەک مەرج بەس���ەر جوتیاران‌و وەبەرهێنەرەکان لەبواری کشتوکاڵی‌و ئاژەڵداریدا ،وەک مورش���یدو سەرپەرش���تیاری جوتیاری‌و کش���توکاڵی لەبەره���ەم هێناندا لەو کێڵگان���ەی کاریان تێدادەکرێ���ت ،تاوەکو زیاتر ئاستی هوش���یاری لەگوندەکان‌و الی جوتیاران‌و وەبەرهێن���ە کش���توکاڵیەکان زیات���ر ب���کات‌و بەرزبکاتەوە. دوەم :کاری عەمەلی لەبواری بەرهەمهێنانی بەروبومە کشتوکاڵیەکان ئەوانەی الی س���ەرەوە باسم لێوەکردن وەک بونی ئەو سەرچاوە ستراتیژیانەی وەک مادەی س���ەرەکی رۆڵی گرنگیان هەیە لەبواری ئابوری کەرتی کشتوکاڵیدا چ وەک سامانێکی سروشتی کە خ���وای گەورە بەخش���یویەتی بەئادەمیزادو سەرجەمیش���یان لەکوردس���تاندا دوب���ارە خوا پێی بەخش���یوین ،گرنگ چۆنیەتی بەکارهێنان‌و سودوەرگرتنە لێیان‌و ش���ێوازی بەکارهێنانیانە لەبواری عەمەلیدا. هەروەک لەسەرتاوە ئاماژەم پێدا هیچ جۆرە ئامارو پێوانەیەکی زانس���تیو ئەکادیمی وەهام لەبەردەستا نەبو ئەتوانم بڵێم هەر نیە ،تا بەوردی باس لەوردەکاری پێداویس���تیو کەرەستەکانی کەرتی کش���توکاڵی بکەم ،ئ���ەوە کاری الیەنە پەیوەندارەکان بو بەپل���ەی یەکەم (وەزارەتی پالندانان)و پاش���ان (وەزارەتی کش���توکاڵ)و ئیتر ه���ەر وەزارەتێک لە وەزارەتەکانی تر وەک شارەوانی‌و سامانی ئاو ...هتد کە هەریەک لەو وەزارەت‌و دام���ودەزگا پەیوەندارانە هەریەکەیان بەپێی خۆیان ئاستی کەموکوڕی‌و فەرامۆشکردنی ئەوکەرتەیان لەئەس���تۆیەو هەر ئەوەش بوە کە کەرتی کش���توکاڵی لەبواری ئاب���وریو داهاتی نەتەوەییدا کەموکورتی���ی تێدابێت‌و نەتوانراوە س���ود بگەیەنێ���ت بەهەرێمی کوردس���تان .من زۆر ناچم���ە ناو ئەو وردەکاریانەی سیاس���ەتی هەڵەی ئابوری کوردس���تانەوە ب���ەاڵم هێندەی من لەبەردەستمدا هەبێت وەک زانیاری دەتوانم الیەنی کەم لێرەدا باس���یان بک���ەم‌و بیانخەمە بەرچ���او ئەوانی تر ب���ۆ کەس���انی ئەکادیمی‌و شارەزایان‌و پسپۆڕان جێدەهێڵم. • روبەری کوردستان بەپێی چوار پارێزگاکەی (هەولێر ،س���لێمانی ،دهۆک ،هەڵەبجە) (40000 ک���م) دوجای���ە بەاڵم دی���ارە ئەو پێ���وەرە بێ لەپارێ���زگای (کەرکوک)و ئ���ەو ناوچانەیە کە تائێس���تا داگیرکراون‌و دابڕاون لەکوردس���تان.. ژمارەی دانیش���توانی زی���اد لە()5ملیۆن کەس دەبن. • بەرزترین ئاستی زەوی لەروی دەریاوە3611 م بەرزە ئەوەش لوتک���ەی بەرزی زنجیرەچیای زاگرۆسە. • دو روباری گرنگ بەکوردس���تانی باشوردا تێدەپەڕێت (زابی گ���ەورەو زابی بچوک) ئەمە جگە لەو سەرچاوە ئاویانەی تر ،لەئاوی باران‌و کانی‌و ئاوی دۆڵ و نش���ێویەکان و پاشان ئاوی ژێرزەوی. • ناوچەکانی خواروی هەرێمی کوردس���تان گردەاڵن‌و دەشتایی س���ەوزن واتە بیابانی نیەو سەوزایی وەرزییان هەیە. • ئاووهەوای هەرێمی کوردس���تان س���اردە لەناوچە ش���اخاویەکاندا لەزس���تان‌و مامناوەند لەبەه���ارو لەهاویندا گ���ەرم بەتایبەتی لەناوچە دەش���تایەکانی گەرمیان لەباشوری کوردستان، بەاڵم بەشێوەیەکی گشتی دەکرێت بڵێین هەندێک
ناوچ���ەی باکوری س���اردە ک���ە پلەکانی گەرما دەگاتە نزیکەی 5پلە لەژێر س���فرداو ناوچەکانی گەرمیانیش گەرم‌و وش���کە ک���ە بەرزترین پلەی لەهاویندا دەگاتە 49پلەی سەدی. ئەگەر تەماش���ا بکەین بەپێی ئ���ەو زانیاریە کورت‌و س���ادانە بۆمان دەردەکەوێت خەسڵەتە گرنگەکانی س���ەرچاوەکانی بواری کش���توکاڵی لەهەرێمی ئێستای کوردستاندا چ لەروی روبەری زەوی‌و س���ەرچاوەی ئاوو توانای مرۆییدا گشتی ش���یاون بۆ بایەخدان بەکشتوکاڵ‌و پەرەپێدانی ئەو کەرتە گرنگەی داهاتی ئابوری کە کشتوکاڵە پاشانیش ئاووهەواو شێوازی هەڵکەوتنی بەرزو نزمی زەوی لەکوردس���تاندا دوب���ارە هۆکارێکی گرنگن لەپش���تیوانی بەرهەم���ە هەمەجۆرەکانی کەرت���ی کش���توکاڵی‌و ئاژەڵ���داری‌و تەنان���ەت بەرهەمی ماسی. بەالم بەپلەی یەکەم ئێس���تا لەکوردس���تاندا تەنها بای���ەخ دراوە ب���ە بەره���ەم‌و بەروبومی دانەوێڵە ،راس���تە ئەو ب���واری بەرهەمە بەپێی لێکدنەوەی ستراتیژی بەرهەمی خۆراکدا بەپلەی ی���ەک ئەژمار دەکرێ���ت لەبەرئ���ەوەی دەچێتە چوارچێوەی (ئاسایشی خۆراک) وە بۆ بژێوی‌و ژیانی مرۆڤ ،بەاڵم ئەم���ە ئەوە ناگەیەنێت کە بەرهەمەکانی تر زۆری���ان هەیە دەچێتە بواری پیشەسازیەوەو دەچێتەوە چوارچێوەی خۆراکی س���ەرەکی وەک بەرهەمی رۆن یا بەروبومەکانی س���پییایی وەک ش���یرو بەرهەمەکانی شیر کە لەبەروبوم���ی ئاژەڵداری���دا خ���ۆی دەبینێتەوە ئەوەش���یان بەدەر نیە لەسەرچاوەی بەروبومی کشتوکاڵی ،بەاڵم هێشتا نەگەیشتونەتە ئاستی بەگەڕخستنیان لەبواری وەبەرهێنان‌و بازرگانی دەرەکی‌و بگرە پڕکردن���ەوەی بازاری ناوخۆ بۆ بەکاربەری(مستهلک)ی دانیشتوانی کوردستان، هەربۆی���ە ب���ۆ پڕکردنەوەی خواس���تی خەڵک‌و دانیشتوانی کوردستان ئەوەتا لەدەرەوەی واڵت ئەو بەرهەمانە هاوردە دەکرێن. خاڵێکی گرنگی تر هەیە لێرەدا بەراستەوخۆ ئام���اژەم پێ ن���ەداوە بەاڵم کە باس���ی کەرتی کش���توکاڵی دەک���ەم هەڵبەت���ە ئەوالیەن���ە دەگرێتەخ���ۆ ،وەک بەرهەم���ە کانی(پەلەوەرو ئاژەڵداری وردو رەشە واڵخ‌و بەرهەمی ماسی)، ئەمانە هەرلەو چوارچێوەی���ەدان بەاڵم ناکرێت ئەمان���ە لەبەرهەمی کش���توکاڵی جی���ا ببنەوە چونکە سەرچاوەی پەرەپێدان‌و مانەوەو بونی( پەل���ەوەرو ئاژەڵ‌و ماس���یدا) هەر پێویس���تیان بە بەروبومەکانی کش���توکاڵە ،من لەبەش���ێکی تایبەتدا باس لەگرنگ���یو بایەخ‌و بەرهەمەکانی ئەو بەشەیان دەکەم. .1بەرهەمەکانی کشتوکاڵی لەبواری جێبەجێ کردندا: ئەم خاڵە هەر لەبازنەی بڕگەی دوەم تایبەت بەبواری(عەمەلی) لەبەرهەمە کش���توکاڵیەکاندا باس���م کردن لێرەوە ب���اس لەهەندێک بەرهەم دەکەم لەبواری(تیۆری���دا) کە دەکرێن لەبواری جێبەج���ێ کردندا دەس���تەبەر بکرێت‌و بەرهەم بهێنرێ���ت لەکوردس���تاندا .هەروەه���ا پۆلێنیان دەکەم بەپێی بایەخیان‌و بەکارهێنانیان لەبواری پیشەسازیدا. أ – ئەو بەرهەمە کشتوکاڵیانەی لەبواری پیشەسازیدا بەکاردەهێنرێن: .1گەنمەشامی دادەنرێت بەگرنگتری���ن بەروبومی خۆراکی‌و پیشەس���ازی ،لە جیهانیش���دا بەپلەی سێهەم دێ���ت دوای گەن���م‌و برن���ج لەب���واری بەرهەمی کشتوکاڵیدا ،ئەگەر تەماشای ئەو واڵت‌و ناوچانە بکرێت کە زیاترین بەرهەمهێنی بواری بەروبومی (گەنمەش���امین) لەکشتوکاڵدا وەک (ئەمریکای باکورو باش���ورو ئەوروپای روژهەاڵت‌و روس���یاو چین‌و خواروی ئەفریقا) کە هەریەک لەو واڵتانە چ ل���ەروی ئاووهەواوەو چ ل���ەروی هەڵکەوتنی بەرزو نزمی روی زەویەوەو چ لەسەرچاوەی بونی ئاودا زۆر جیاوازن لەزۆر گەرمەوە بۆ زۆر ساردو لەزەوی وشکانیەوە بۆ بەرزایی‌و ...هتد ،تێبینی
خەسڵەتە گرنگەکانی سەرچاوەکانی بواری کشتوکاڵی لەهەرێمی ئێستای کوردستاندا چ لەروی روبەری زەوی‌و سەرچاوەی ئاوو توانای مرۆییدا گشتی شیاون بۆ بایەخدان بەکشتوکاڵ‌و پەرەپێدانی ئەو کەرتە گرنگەی داهاتی ئابوری کە کشتوکاڵە دەکرێت هەرهەمو ئ���ەو واڵتانە بەزیاترین رێژە بەروبومی گەنمەشامی تێدا دەچێنرێت ،کەواتە کوردستان هەمو ئەوجۆرە جیاوازیانەشی لەروی ئاووه���ەواو جۆری خاک‌و بەرزی‌و نزمی زەویەوە زۆری���ش گونج���اوە بۆ بەروبومی گەنمەش���امی بەاڵم ئەو بایەخەی پێ نەدراوە لەکوردس���تاندا، لەکاتێکدا گرنگی‌و بایەخی لەدوای بەکارهێنانی وەک خ���ۆراک پاش���ان بەکارهێنان���ی ل���ەروی پیشەزس���ازیەوە بەکاردەهێنرێ���ت ،ل���ە75% بەروبومی گەنمەش���امی لەپێکهاتە گرنگەکان‌و بگرە کەمالیاتە خۆراکیەکانیش���دا س���ودی لێ وەرگی���راوە بۆ نمون���ە ئام���اژە بەهەندێک لەو بوارانە دەدەم کە لەبەرهەمی گەنمەشامیدان: -1لەخواردندا بەراس���تەوخۆیی (وەک رۆن، لەئاردو کاری ئیش���ی هەویرو لەگەلێک لەبوارە خواردەمەنیەکانی تردا) -2لەئالف���ی خواردن���ی ئ���اژەڵ‌و پەلەوەرو ماسی. -3پیشەسازی (نیشاس���تە)و پاشماوەکانی لەبەکارهێنانی پالستیک‌و کاغەزدا. ئ���ەم بەروبومە لەپلەی گەرم���ای 10-6پلەی سەدیدا لەکاتی سەرمادا لەو پالنە گەرمتر سەرو 35پلەی گەرما ..پێویس���تی بەروناکی‌و پلەی گەرمای ش���ێداری دەبێت خاکی ق���وڕو نیمچە لماویدا دەچێنرێ���ت بەرهەمێکی هاوینەیە دوای گەنم ..واتە هەمو بوارێکی کەش���وهەواو خاک‌و زەوی کوردستان شیاوی چاندنی ئەو بەروبومە گرنگەیە.. .٢گوڵەبەڕۆژە گوڵەبەڕۆژە بەیەکێک لەو بەروبومانە ئەژمار دەکرێت کە لەبواری پیشەسازیدا بەکاردەهێنرێت‌و بایەخێکی گرنگی هەیە لەدروست کردنی ئالیک‌و ئاڵفی خۆراکی ئاژەڵ‌و پەلەوەردا ..ئەم بەرهەمە کش���توکاڵیە ،لەمێژەوە لەکوردستاندا بایەخی چاندن���ی پ���ێ دەدراو لەزۆرب���ەی ناوچەکانی کوردس���تاندا دەچێنرا ،ئاووهەوای کوردس���تان زۆر گونج���اوە ب���ۆ بەرهەمهێنان���ی بەروبومی گوڵەب���ەڕۆژە ،بەاڵم ل���ەم دواییان���ەدا بایەخی بەرهەمهێنان���ی کەمب���ۆوەو ئ���ەوەش هۆکاری زۆر هەی���ە ،چ لەڕوی دورکەوتن���ەوەی جوتیار
لەکێڵگەکان���ی یان چاکتر وایە بڵێم وازهێنانیان لەبواری کش���توکاڵی چ ل���ەڕوی کەمتەرخەمی حکومەتی هەرێمی کوردس���تانەوە کە هۆکارێک بو بۆ کەمبونەوەی ئەم بەرهەمە گرنگەی بواری کشتوکاڵی. گوڵەبەڕۆژە بەروبومێکە لەبواری پێشەسازیدا بەکاردەهێنرێ���ت وەک ئام���اژەم پێک���رد، سەرچاوەیەکی س���ەرەکی بەرهەمهێنانی (رۆنی روەکی���ە) ،لەپێناو چاکردن���ەوەی ئەو بەرهەمە دەکرێت: • دوب���ارە هانی جوتی���اران‌و وەبەرهێنەران بدرێت���ەوە تابگەڕێنەوە ب���ۆ بایەخی بەرهەمی بەروبومی گوڵە بەرۆژە. • دابینکردن���ی ئامێرو دەزگای پێش���کەوتو لەروی تەکنەلۆژیەوە هەروەها دەمەزراندنەوەی کارگەگان���ی بەرهەمهێنان���ی (رۆن���ی روەکی) کە زیاتر پش���ت ب���ەم بەروبومە دەبەس���تێت. دروستکردنی س���ایلۆی تایبەت بەعەمبارکردنی گوڵەبەڕۆژە بۆ پاراس���تنی لەزیانی سروش���تیو باڵندەو گیاندارە خشۆکەکان. • دابینکردن���ی دەرم���ان‌و پەین���ی کیمیایی بۆ پاراس���تنی لەپوکان���ەوەو زیادکردنی جۆری بەرهەم هێنانی. • تەرخانکردن���ی ئ���ەو زەویانەی تائێس���تا سودیان لەبەرهەمهێنانی یەک بواری کشوکاڵیدا هەبوە ،واتە ئەو زەویانەی لەساڵێکدا تەنها یەک بەروبومی بەرهەمی هەبوە ،چاندنی گوڵەبەڕۆژە بکرێت���ە بەرهەم���ی دوەمی چان���دن لەهەمان زەویدا. - 3توتن یەکێکە ل���ەو بەروبومە کش���توکاڵیانەی بۆ چەندین س���اڵ لەمەوبەر لەکوردستاندا بایەخی زۆری پێدراب���و هۆکارەکەش���ی دەگەڕایەوە بۆ ئەو کەشوهەواو پێکهاتە سروشتیانەی لەخاکی کوردستاندا بۆ بەروبومی بەرهەمی توتن گونجاو بون هەرئ���ەوە وای لەحكومەتەکانی پێش���وی عێراق کردبو لەسیاسەتی بەرهەمهێنانی ئابوریدا بایەخی پێ ب���دەن‌و کارگەی بەره���ەم هێنانی جگەرە لەو ش���ارانەدا دروست بکەن کە زیاترین زەوی کش���توکاڵی ب���ۆ گونجاو ب���و لەبەرهەم هێنانی توتندا. کەواتە چاندنی بەروبومی توتن سەرچاوەیەکی دیکەیە کە لەبواری پیشەسازیدا بەکاردەهێنرێت‌و دەکرێت ئێستا دوبارە هانی جوتیار بدرێتەوە بۆ بەرهەمهێنانی توتن .ئەم بەروبومە س���ەرباری ئ���ەوە داهاتێکی باش���ی هەیە لەهەم���ان کاتدا دەتوانرێت لێی هەن���اردە بکرێت بۆ بازاڕەکانی دەرەوەی کوردستان ئەگەر کارگەی جگەرەشی نەبێت بەاڵم خواس���تی دەرەکی لەسەر دەبێت‌و دەتوانرێت بەچاکترین ش���ێوە بەرهەم بهێنرێت‌و رکابەرایەت���ی بازاری دەرەکی ب���ۆ پەیدابکرێت تەنانەت بۆ واڵتانی درواس���ێ ی���ان دورتر بەو مەرج���ەی توانای بەرهەم���ی زیادبکرێت‌و چاک بکرێت.. -4پەتاتە بەروبومێکی گرنگی تری خۆراکە ،ئاووهەوای کوردستان بۆ چاندنی بەروبومی پەتاتە گونجاو و لەب���ارە ،ئەم بەروبوم���ە دەکرێت ئامێرەکانی چاندن‌و کۆکردنەوەی نوێ لەڕوی تەکنەلۆژیەوە لەبازارەکانی کوردستاندا بۆ دەستەبەر بکرێت‌و کوردستان بکرێتە جاکترین بەرهەمهێنی پەتاتە، ئەگەر بەرێنمایی زانس���تی لەپش���تیەوە بەکار بهێنرێت ..پەتاتە دەچێتە بواری پیشەسازیەوە لەدوبارە بەکارهێنانی لەش���ێوازە جیاوازەکانی بەکارهێنانی لەخواردندا .پاش���ان پاش���ەڕۆژی ئەوەی هەیە بچێتە خانەی خۆراکی س���ەرەکی‌و تەنانەت لەبایەخی ئاسایشی خۆراکیشدا ئەژمار بکرێت.. -6زەیتون زیت���ون یەکێكە لەو بەروبومە بەبایەخانەی کە ئەرکی چان���دن‌و بەرهەمهێنانی ئاس���انترە چ ل���ەڕوی خزمەتکردنەوە چ لەڕوی پاراس���تنی ژینگەیی‌و سەوزکردنەوەی زەویە وشکەکاندا.. ئەم بەروبومە لەکوردس���تاندا زۆر گونجاوەو لەم سااڵنەی دواییدا لەکوردستان ئەزمونی چاندنی س���ەرکەوتو بوە ،زەیتون جگەلەوە لەخواردنی راس���تەوخۆدا بەکاردەهێنرێت ب���ەاڵم لەهەموی گرنگتر خس���تنە بواری پێشە س���ازی بایەخی زۆری هەیە لەبەرهەمی رۆن‌و س���ابون‌و دەرمانی جوانکاری‌و گەلێک بواری دیکەی دەرمانسازی‌و پاشانیش پاش���ماوەکەی کەڵکی هێجگار زۆری هەیە لەئاڵف���ی ئاژەڵداری���دا .لەهەندێ واڵتانی جیهان بەرهەمی س���تراتیژی کشتوکاڵی زەیتون بوەتە سەرچاوەی داهات بۆ واڵتەکەیان. داری بەروبوم���ی می���وەکان -7 زۆربەیان لەکوردستاندا سەرکەوتنیان بەدەست هێناوە ،پڕبایەخترینیان (هەنارە) ،کە تائێستا بەرهەمێکی باشی بوە لەکوردستاندا ئاووهەواو خاکێک���ی بەپی���ت لەکوردس���تاندا هەیە کە بۆ بەروبومی هەنار گونجاو بێت ..ئەگەرچی تائێستا لەکوردس���تاندا تەنها لەش���ێوازی راستەوخۆی خواردندا بەکارهێنراوە ،بەاڵم (هەنار) لەبواری پیشەسازیدا گەلێک بەرهەمی لێ بەدەستهاتوە چ لەخۆراکداو چ لەدروس���تکردنی دەرمانسازی‌و دۆشاو و گەلێک بواری دیکەدا بەکاردەهێنرێت.
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د
ك ێ نوێنه‌ری ناڕه‌زایی خه‌ڵكه: روناكبیر یان مه‌الكان؟ سه‌ردار محه‌مه‌د ك ێ نوێنه‌رایه‌ت ی ناڕه‌زای ی خه‌ڵك ی كوردس����تان ده‌كات؟ ئێس����تا زی����اد له‌گروپێك له‌هه‌وڵ ی له‌ئه‌س����تۆگرتن ی ئه‌و ئه‌ركه‌دان ،ب����ه‌اڵم له‌نێو ئه‌و گروپانه‌دا م����ه‌الكان له‌وان ی تر كاریگه‌رتر ده‌رده‌كه‌ون‌و تا د ێ پێگه ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی سیاسه‌تمه‌دارو روناكبیران له‌ق‌و الوازتر ده‌كه‌ن. هه‌ڵكوتان ه س����ه‌ر مه‌الكان ی هه‌ولێر ،باش����ترین ئاماژه‌ی ه ك ه كاریگه‌ری ی ئه‌وان له‌س����ه‌ر را ی گشتی‌‌و له‌س����ه‌ر بڕیاربه‌ده‌ستان ی سیاس ی ئه‌م واڵته ،له‌وان ی دیك ه جێ ی بایه‌ختر‌و له‌پێشتره. هه‌ر ئ����هو هاوخه‌مییه ی ك ه له‌تۆڕه‌كان ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی فه‌یس����بوكدا به‌رامب����ه‌ر به‌كۆچ ی دوای ی بانگخوازێك ی وه‌ك ش����ه‌ما ڵ موفت ی بینیمان ،باشترین ئاماژه‌ی ه ك ه پێگه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی ئه‌وان ب ه چ ئه‌ندازه‌یه‌ك له‌نێو جه‌ماوه‌ر ی خه‌ڵكدا تۆكمه‌و بههێزه. هه‌رێم ی كوردس����تان ،به‌س����ه‌ر نه‌خش����ه ی جوگرافیاو‌ه له‌دورگه‌یه‌ك ده‌چێت ك ه چوارده‌ور ی به‌هێز ی ئاینیی ده‌ور‌ه دراوه ،هه‌ر له‌ئه‌نقه‌ره‌و تارانهوه بگره تا موس����ڵ‌‌و به‌غدا ئیسالمییه‌كان بااڵده‌س����تو فه‌رمانڕه‌وان ،ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵتداران ی كوردس����تان وریا‌و دوربین نه‌بن دره‌نگ یان زو ئه‌گه‌ر ی ئهوه بههێزه ئه‌م هه‌رێم ه بۆ نێو باوه‌ش���� ی ئیس��ل�امییه‌كان بخزێت ،هه‌ر ئێس����تا س����ه‌له‌فییه‌كان وه‌ك گروپێك ی به‌هێز ی نێو زانك����ۆكان‌و بازاڕ ده‌رده‌كه‌ون‌و به‌رده‌وام له‌هه‌وڵ ی ئه‌وه‌دان هه‌رچ���� ی زیاتر ژیان ی كۆمه‌اڵیه‌تیمان كۆنتڕۆ ڵ بكه‌ن ،له‌والش����هوه خه‌ریك ه مه‌الكان وه‌ك نوێن����ه‌ر ی ئ����هو خه‌ڵكه ی خوار ی خ����واره‌و‌ه خۆیان نمایش ده‌كه‌ن ك ه له‌نایه‌كس����انی‌‌و گهندهڵیو بێكاری ،ل ه به‌تااڵن بردن ی س����ه‌روه‌ت‌و سامان ی گش����تیو له‌سته‌مكار ی ئه‌و نوخب ه سیاسیی ه ناڕازی‌‌و بێزارن ك ه ته‌نها بیریان له‌ال ی زامنكردن ی پاشه‌ڕۆژ ی خۆیان‌و منداڵه‌كانیان‌و مانه‌وه‌یان ه له‌سه‌ر كورس ی ده‌سه‌اڵت. ئێستا له‌پا ڵ قه‌یران ه سه‌خته‌كان ی ئابوریو سیاسیو كۆمه‌اڵیه‌تیدا ،كێشمه‌كێشێك ی ئاشكراو شاراوه ی رۆشنبیری‌‌و كه‌لتوریش له‌كوردستاندا به‌دیده‌كرێت ،كاڵبونه‌وه ی فكر له‌نێو حزبه‌كان‌و داش����كان ی بیر ی چه‌پ‌و ئه‌زمون ی شكستخواردو ی ناسیۆنالیسته‌كان ،زه‌مینه ی گه‌شه‌كردنێك ی س����ه‌یر ی بۆ هێزه ئایینیو مه‌الكان ره‌خساندوه ،ره‌نگ ه هێنده به‌س بێت له‌ئاینده‌یه‌ك ی نزیك ی����ان دوردا دو قه‌ڵه‌م ی به‌بڕش����تو وتاربێژ ی بیرتیژو كارام����ه ی وه‌ك "جه‌الل ی ئال ئه‌حمه‌د‌و عه‌ل ی ش����ه‌ریعه‌تی" له‌نێویاندا هه‌ڵكه‌و ێ تا كۆ ی جومگه‌كان ی كۆمهڵگهو فكر‌و سیاس����ه‌تیش كۆنتڕۆ ڵ كه‌ن. له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وانیش����دا ،روناكبیران (ئه‌وانه ی به‌خۆیان ده‌ڵێن س����ێكۆالر) له‌دۆخێكدان ك ه ئیره‌ییان پێنابرێت ،له‌الیه‌ك 2250كه‌سیان ئیمزا بۆ پشتیوان ی له‌بونه‌وه ی بارزان ی به‌سه‌رۆك ی هه‌رێم كۆده‌كه‌نه‌وه ،له‌الیه‌ك ی دیكه‌ش����هوه به‌ش����ێكیان له‌وپه‌ڕ ی خودئه‌ڤینیدا به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك له‌واقی����ع‌و فه‌رهه‌نگ ی كۆمه‌ڵگ ه دابڕاون ك ه زۆربه ی ئه‌و چه‌م����ك‌و تێزانه ی ده‌یخه‌نه‌ڕو زاده ی تایبه‌تمه‌ن����دیو پێویس����تییه‌كان ی ئه‌م زێدو واڵت ه نین‌و مش����ته‌رییان نه‌م����اوه ،زۆربه ی ههره زۆریش����یان له‌دوا ی هه‌ڵڕژان ی پاره ی نه‌وته‌و‌ه به‌س����ه‌ر ئه‌م واڵت����ه‌دا ،به‌جۆرێك له‌جۆره‌كان له‌گه‌نده‌ڵییه‌و‌ه تێوه‌گالن‌و توش���� ی زمان گیران بون‌و ده‌س����تیان له‌هه‌مو ئامانجێك ی سیاسیو كۆمه‌اڵیه‌ت ی به‌رداو سه‌رگه‌رم ی خۆشگوزه‌رانی‌‌و پاره‌كۆكردنه‌وه‌ن. ئهوه ی ئێس����تا ك ه مه‌الكان له‌هه‌ولێر ده‌بن ه وته‌بێژ ی ناڕه‌زای ی خه‌ڵك‌و مه‌رگ ی بانگخوازێك ی س����لێمان ی فه‌یسبوك ی كورد ره‌شپۆش‌و تازیه‌بار ده‌كات ،باشترین گوزارشت له‌پێگه ی به‌هێز ی ئه‌وان‌و له‌ناكاریگه‌ری ی روناكبیران ی سێكوالر ده‌كات ،ك ه كه‌ره‌سه ی كاریان بۆ خه‌بات ی سیاس ی ئێس����تا ی كوردستان ناجۆرو پێگه ی كۆمه‌اڵیه‌تیشیان به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك الواز‌ه ك ه هه‌رگیز ناتوانن كاریگه‌ری ی له‌سه‌ر ئه‌و كه‌سان ه به‌جێبهێڵن له‌ڕو ی سیاسیو كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه ،كرده‌و بزوێنه‌ر ی روداون. له‌نێوان ئه‌م دو گروپه‌ش����دا ،سیاس����ه‌تمه‌داران ی پارت ی به‌هه‌ڵس����وكه‌وت ی چه‌وتیان به‌رامبه‌ر به‌مه‌الكان هه‌ڵه‌یه‌ك ی مێژویی تۆمار ده‌كه‌ن ك ه سه‌ره‌نجام به‌سود ی پیاوان ی ئایین ی ده‌شكێته‌وه‌و مه‌الكان له‌ال ی جه‌ماوه‌ر ی خه‌ڵك به‌بایه‌خترو روناكبیرانیش ب ێ بایه‌ختر ده‌كات.
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی ،سەردەشت عوسمان ،سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر
كه‌ریم كابان سبه‌ی چوارشه‌ممه چله‌ی كه‌ریم كابانه ،ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ی كه نهوه له‌دوای گۆرانییه‌كانی ده‌ڵێنه‌وه
ماڵه‌که‌ی مێجه‌رسۆن له‌سلێمانی
ناوی ته‌واوی (مێجه‌رس����ۆن) بریتی ه له(ئێل ی بانیس����ته‌ر سۆن) له‌س����اڵی ( )1898زانكۆی (كامبریج) به‌ریتان ی ته‌واوكردوه ،مێجه‌رس����ۆن زۆر ئاره‌زوی زمانی خۆرهه‌اڵتیه‌كان ی كردوه ،له‌س����اڵی ( )1902مێجه‌رس����ۆن له‌الیه‌ن حكومه‌ت���� ی به‌ریتانیی����هوه نێردراوه‌ت ه ئێران‌و له‌و ێ به‌ته‌نها به‌س����اڵێك فێری زمانی فارس����ی ب����وه ،بۆ ئه‌وه‌ی زیاتر له‌ئێران‌و كوردس����تان جێی خۆی بكاته‌وه ،مێجه‌رس����ۆن له‌س����اڵی ( )1905به‌ساخت ه موسوڵمانبونی خۆی ڕاگه‌یاندووه. مێجه‌ر س����ۆن ك ه به‌شێوه‌ی بازرگانێكی فارسی‌و به‌ناوی "غوالم حوسێن ش����یرازی"ـیه‌و‌ه ساڵی 1909سه‌ردانی هه‌ڵه‌بجه‌ی كردوهو پتر له‌ش����ه‌ش مانگ له‌ماڵی وه‌سمان پاش����ا دا ،نزیك له‌عادیل ه خان‌و تاهیر به‌گی كوڕی دا، ماوه‌ته‌وه ،بیره‌وه‌ریی‌و باسێكی گرنگی لهوبارهیهوه له‌كتێبه ناوداره‌كه‌ی (گه‌شتنامه) دا تۆماركردوه. دوای داگیركردنی ش����ار ی به‌غدا له‌الیه‌ن ئینگلیزهكانهوه له‌ساڵی ()1917دا ،ماوه‌یه‌ك له‌به‌غدا ماوه‌ته‌وه ،دواتر له‌دوای داگیركردنی ناوچه‌ی خانه‌قین له‌الیه‌ن ئینگلیزهكانهوه ،ئینگلیز كاروباری ناوچه‌ی خانه‌قین‌و ده‌وروبه‌ری، به‌مێجه‌رسۆن س����پێردراوه ،له‌سه‌ره‌تای ساڵی ()1919دا ،كاروباری ناوچه‌ی س����لێمانییان پێسپاردووه ،ماوه‌ی ( )18مانگ له‌س����لێمانی حاكمی سیاس����ی بووه ،هێنده ی نه‌بردوو‌ه سۆن‌و ش����ێخ مه‌حمود ،ناكۆكی له‌نێوانیاندا دروس����تبووه ،س����ۆن پیاوێكی ته‌بیعه‌ت وشك‌و خۆ به‌گه‌وره‌زان بووه‌و هه‌میش���� ه ویستوویه‌ت ی سامێك بۆ خۆی په‌یدا بكات ،ك ه ده‌ریش����ده‌كه‌وت‌و به‌بازاڕیشدا دڕۆیشت له‌شاری س����لێمانی ،ده‌بوو خه‌ڵكه‌ك ه ب ه جارێك له‌به‌ری هه‌ڵسن. وێنه‌کان ماڵ‌و نوسینگه‌ی کاره‌که‌ی مێجه‌رسۆنن له‌گه‌ره‌کی سابونکه‌ران له‌سلێمانی. فۆتۆ :مه‌زهه‌ر که‌ریم
Awene
كه‌ریم كابان ناوی ته‌واوی عه‌بدولكه‌ریم جه‌الل مه‌حموده ،له‌ساڵی 1927 له‌گه‌ڕه‌كی مه‌ڵكه‌ندیی‌شاری سلێمانی له‌دایكبوه
به‌هۆی ئه‌وه‌ی له‌كاتی خوێندنی ی سه‌ره‌تاییدا ،جه‌نگی دوه‌م جیهانی هه‌ڵگیرساوه ،نهیتوانیوه خوێندن ته‌واو بكات ،دواتریش بۆ خوێندن ڕو له‌به‌غدا ده‌كات ،به‌اڵم له‌وێش بوار نابێت خوێندن ته‌واو بكات ،بۆیه ده‌بێته پۆلیس
كابان ناوی ئافره‌تێكه ،كه نه‌نكی باپیری باوكی كه‌ریم كابانه، به‌هۆی ئه‌وه‌ی ئافره‌تێكی لێهاتو و به‌ناوبانگ بوه ،بۆی ه ناوی هه‌مو بنه‌ماڵه‌كه له‌ناوی ئه‌وه‌وه وه‌رگیراوه‌و نهوه له‌دوای نهوه ئه‌و ناوه‌یان هه‌ڵگرتوه
ده‌ستپێكردنی كاری هونه‌ریی كه‌ریم كابان ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ تیپی سرودی قوتابخانه ،دوای ئه‌وه‌ی ی له‌ساڵی 1941له‌گه‌ڵ ده‌ستپێكردنی جه‌نگی دوه‌م جیهانی ،ئینگلیزه‌كان ئێزگه‌یه‌كی ناوچه‌ییان دانا ك ه ته‌نها له‌به‌رده‌ركی سه‌رای سلێمانی بو ،له‌وێ سێ موكه‌به‌ره‌یان دانا بو ،ئه‌وكات له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌ری مه‌عاریفی سلێمانی كه‌ریم كابان داده‌نرێت‌و رۆژان ه گۆرانی ده‌ڵێت جگه له‌خۆی ،له‌بنه‌ماڵه‌كه‌یاندا هونه‌رمه‌ندی ناودار قادر كابان هه‌ڵكه‌وتوه ك ه ساڵی 1982له‌الیه‌ن رژێمی به‌عسه‌وه له‌سێداره دراوه
كه‌ریم كابان له‌ژیانی هونه‌رییدا ته‌نها 20گۆرانی هه‌یه ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ كه‌می به‌رهه‌مه‌كانیدا ،ده‌نگدانه‌وه‌یه‌كی زۆری به‌دوای خۆیدا هێناوه‌و نهوه له‌دوای نهوه گوێی لێ ده‌گرن‌و "كۆن" نابن.
كه‌ریم كابان له‌ژیانی كۆمه‌اڵتییدا دو ژنی هێناوه ،له‌ژنی یه‌كه‌میان جیابوه‌ته‌وه‌و دواتر له‌گه‌ڵ كچێكی خاڵی خۆیدا ژیانی هاوسه‌رگیریی پێكهێناوه ،خاوه‌نی شه‌ش منداڵه