؟ ریکالم
ریکالم
www.awene.com
Industryپیشه‌سازی یو سینۆما&بۆ بازرگان Sinoma Trade
رۆژنامه‌یه‌كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێن ه ده‌ریده‌کات
ژماره ()533 سێشەممە 2016/6/21
Scope of business: بواری كاركردن: t 4UFFM 4USVDUVSF EFTJHO NBOVGBDUVSF BOE JOTUBMMBUJPO ی ( نه‌خشه‌دانان ،درووستكردن ،دامه‌زراندن) ی ئاسن 1ـ په‌یكه‌ر t (FOFSBM 5SBEJOH JNQPSU BOE FYQPSU نارده‌كردن) ی گشت 2ـ بازرگان ی ( هاورده‌كردن و هه "t -JHIUJOHT ."/5 )MANTA ی ه مارك ( ی ڕووناك یاو ه سور ی - 3كار t -PHJTUJDT -$- ی گواستنه‌وه‌و گیاندن ()LCL 4ـ كار 5FM 4FF JU PO 1BH
ی گۆڕان بزوتنه‌وه ژنان له‌پۆسته دیاره‌كان بێبه‌ش ده‌كات
8
كه‌س ئاو به‌ئاشه‌كه‌ی "نه‌جمه‌دین كه‌ریم"دا ناكات
حسێن شه‌ریفی: ده‌رفه‌تی ژیانم له‌سلێامنی بۆ نه‌ڕه‌خسا
ئامادەم هەمو موڵکەکانی دیالەم بۆ کڕینی خانویەکی سلێامنی بفرۆشم
5
4
Mob. 0770 961 6966 0772 157 8372
ی زیاتر ل ه الپه‌ڕ ه ( )17ببینه ڕوونكردنه‌وه
چ كوردستانێك بۆ نه‌وه‌كانی ئاینده‌مان به‌جێده‌هێڵین؟
18
10
نه‌وشیروان مسته‌فا ستایش ی میدیا ی گۆڕان ده‌كات
ی KNNگه‌یشت به‌پارتی" "مه‌سجه‌كه نه‌وش���یروان مس���ته‌فا دوای ئ���هوه ی فه‌رمان���ی دا بۆ م���اوه‌ی 24كاتژمێر ئه‌وپ���ه‌ڕی تون���د بن له‌س���ه‌ر خودی مه‌س���عود بارزانی ،ستایش���ی میدیای گۆڕان ده‌كات‌و ده‌ڵێت "مه‌س���جه‌كه‌ی KNNگه‌یشت به‌پارتی". ئاوێن���ه ،س���لێمانی :نه‌وش���یروان مس���ته‌فا رێكخه‌ری گشتی بزوتنهوهی گۆڕان ،له‌كۆبونه‌وه‌ی دوێنێیدا له‌گه‌ڵ میدیاكاران���ی یه‌كێت���ی ،ستایش���ی میدی���ای گۆڕانی كرد كه بۆ ماوه‌ی 24 كاتژمێر كه‌ناڵی KNNزمانێكی توندو زبری به‌رامب���ه‌ر به‌مه‌س���عود بارزانی به‌كارهێنا. به‌پێ���ی زانیارییه‌كان���ی ئاوێن���ه، نه‌وشیروان مس���ته‌فا له‌كۆبونه‌وه‌كه‌دا پش���تیوانی‌‌و ده‌ستخۆش���ی له‌كه‌ناڵی KNNك���ردوهو به‌میدیاكارانی یه‌كێتی وت���وه "ئه‌گه‌ر په‌الم���اری مام جه‌الل‌و هێرۆخانیان بدایه‌‌و به‌خائین‌و پیاوكوژ ناویان ببردنایه ،ئێوه قبوڵتان ده‌كرد یان هه‌مان ش���تتان ده‌ك���رد كه ئێمه كردمان؟ ئایا په‌الماری س���ه‌ركرده‌ی سیاس���ی هه‌ر الیه‌نێكی���ان بدایه ئه‌و الیه‌نه له‌سه‌ری نه‌ده‌هاته وه‌اڵم؟" هه‌روه‌ه���ا وتویه‌تی "هه‌ش���ت مانگه میدیای پارتی هێرش ده‌كه‌نه سه‌رمان، رێگری له‌سه‌رۆكی په‌رله‌مانمان ده‌ك هنو وه‌زیره‌كانمان ده‌رده‌كه‌ن‌و ئنجا بڕیاری ده‌ستگیركردنیشمان ده‌رده‌كه‌ن ،ئیتر چۆن بێده‌نگ بین؟"
نه‌وشیروان مسته‌فا ئاماژه‌ی به‌وه‌ش ك���ردوه كه "راس���ته‌وخۆ به‌مه‌س���عود بارزانی���م وتوه قس���ه به‌ئه‌ندامێكمان بڵێی قسه به‌ئه‌ندامێكتان ده‌ڵێم ،قسه به‌خێزانه‌كه‌م بڵێی قسه به‌خێزانه‌كه‌ت ئه‌ڵێم ،قسه به‌خۆم بڵێی قسه به‌خۆت ئه‌ڵێم" ،ئه‌و وتویه‌تی "بۆیه مه‌سجه‌كه‌ی KNNگه‌یشت به‌پارتی". به‌پێ���ی زانیارییه‌كان���ی ئاوێن���ه، ههرچهنده به‌شێكی زۆری هه‌ڵسوڕاوه دیاره‌كانی گۆڕان ناڕازیی بون به‌رامبه‌ر به‌و زمانه زبرو تونده‌ی له‌چه‌ند رۆژی راب���ردودا كه‌ناڵ���ی KNNبه‌رامب���ه‌ر به‌بارزان���ی به‌كاریهێنا ،كه به"خائین‌و دزو مافیا" ناویبرد ،به‌اڵم نه‌وش���یروان مسته‌فا س���وربوه له‌س���ه‌ر گه‌یاندنی مه‌سجه‌كه بهپارتیو بارزانی. په‌نابردن���ی میدیای گ���ۆڕان بۆ ئه‌و زمانه توندو زبره به‌رامبه‌ر به‌بارزانی، به‌دوای بڕیاره‌ك���هی دادگای هه‌ولێردا ه���ات س���ه‌باره‌ت به‌ده‌س���تگیركردنی نه‌وش���یروان مس���ته‌فا ،بڕیاره‌ك���هی دادگاو زمان���ه تیژه‌ك���هی راگه‌یاندنی گۆڕانی���ش گوزارش���ت له‌ناكۆك���یو ناڕێكیی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان بارزانی سه‌رۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان‌و نه‌وش���یروان مس���ته‌فای رێكخ���ه‌ری گش���تی بزوتنهوهی گۆڕان ده‌كه‌ن ،كه زیاتر له‌س���اڵێك‌و 4مانگه هیچ جۆره په‌یوه‌ندییه‌كی راسته‌وخۆیان له‌نێواندا نه‌بوه.
فۆتۆ :بڕیار نامیق
نه‌وشیروان مسته‌فا
بەهرۆز گەاڵڵی: سەرۆکی فراکسیۆنی کۆمەڵ تورکیا پشتیوانی داوای کشانەوەی حزبەکەی لەبەهەرێمبونی کەرکوک دەکات دەکات لەحکومەت بەه���رۆز گەاڵڵ���ی نوێن���ەری یەکێتی نیش���تمانی لەتورکی���ا رایدەگەیەنێت کە ئەگەر ب���ژاردە لەنێوان گەڕانەوەی کەرکوک بۆ سەر کوردستان‌و هەرێمی س���ەربەخۆدا بێت" ،تورکیا پشتیوانی لەبەهەرێمبونی دەکات". ئاوێن���ە ،تایبەت :بەه���رۆز گەاڵڵی لەچاوپێکەوتنێک���ی تایبەت به‌ئاوێنەی رایگه‌یاند ئەگەر کێشەکان لەگەڵ بەغدا چارەس���ەر ناکرێت "با خۆڵ نەکەینە چ���اوی خەڵک ،تائێس���تا وەزیرەکان‌و پەرلەمانتارەکان لەبەغدان‌و ئیمتیازات
وەردەگرن‌و لەوالوە باس لەشتی البەال دەکەن". لەب���ارەی بانگەش���ەی دەوڵەت���ی کوردییش���ەوە گەاڵڵی دەڵێ���ت "ئهوه قس���ه‌یه‌كه‌و له‌ناوخه‌ڵك���دا باڵوبۆتهوه كه ده‌وڵه‌تی كوردی دروس���ت ده‌بێت، ئه‌گ���ه‌ر ه���ه‌ر الیه‌نێك���ی سیاس���یی راستگۆیه له‌س���ه‌ر ده‌وڵه‌تی كوردی، بابفه‌رموێ���ت په‌رله‌مانی كوردس���تان كارا بكات���هوهو له‌وێ���وه ده‌وڵه‌ت���ی كوردستان رابگه‌یه‌نرێت ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی ئێستا باس���ی لێوه‌ده‌كرێت یاریكردنه
به‌خه‌ڵك���ی كوردس���تان ،راگه‌یاندنی ده‌وڵه‌تی كوردی ته‌نها دروشمه‌و هیچی تر نیه". هەروەها نوێنەری یەکێتی لەتورکیا ئاماژە بەوە دەکات کە ئەو ش���اندەی حکومەت���ی هەرێ���م چوەتە روس���یا ش���اندێکی حزبییەو نەجمەدین کەریم وەک پارێ���زگاری کەرک���وک لەس���ەر داوای باڵی���ۆزی روس���یا لەعێ���راق بانگهێشتکراوە.
3
سەرۆکی فراکسیۆنی کۆمەڵی ئیسالمی داوای کشانەوەی وەزیرەکانی حزبەکەی دەکات لەکابینەی حکومەت‌و ئەندامێکی س����ەرکردایەتی پارتیش رایدەگەیەنێت کە دەستبردن بۆ ئەو بژاردەیە کارێکی خراپە بۆ دۆخی کوردستان. ئاوێن����ە ،هەولێر :م����ەروان گەاڵڵی، سەرۆکی فراکسیۆنی کۆمەڵی ئیسالمی لەپەرلەمان����ی کوردس����تان بەئاوێنەی راگەیاند "لەکۆی 13خاڵی رێککەوتنی نێ����وان کۆمەڵی ئیس��ل�امیو پارتی بۆ چون����ە ناو حکوم����ەت ،پارتی تەنها 3
خاڵ����ی جێبەجێک����ردوە ئەویش تەنها پێدانی پۆستەکان بوە". هەروەه����ا حاک����م ق����ادر ،ئەندامی مەکتەبی سیاسیی یەکێتی نیشتیمانی لەبارەی ئەگەری کشانەوەی حزبەکەی لەکابینەی ئێس����تای حکومەتی هەرێم دەڵێت "ئێمە س����ەرقاڵی رێککەوتنین نەک دو ئیدارەیی". ئەندامی ئەنجومەنی س����ەرکردایەتی یەکگرتوی ئیس��ل�امی ،ناس����ک تۆفیق لەبارەی ئەو پرس����ە لەالی حزبەکەی دەڵێت "هەرکاتێک گەیش����تە حاڵەتی
کشانەوە ،دیراسەی دۆخەکە دەکەین". ل����ەالی خۆش����یەوە ئەندام����ی س����ەرکردایەتی پارت����ی دیموکرات����ی کوردس����تان عەدن����ان کەرکوک����ی لەوبارەی����ەوە بەئاوێن����ەی راگەیاند کە ئەگەر الیەنەکان بکشێنەوە لەحکومەت "ئ����ەوا رێککەوتنی الیەن����ەکان‌و پارتی هەڵدەوەش����ێتەوەو ئەوی����ش کارێکی خراپە بۆ دۆخی هەرێمی کوردستان".
به‌ڵێنده‌ران :پاره‌ی پرۆژه‌كان له‌ده‌ره‌وه‌ی خه‌زێنه‌ی حكومه‌ته‌و له‌بانكێكی ئه‌هلیدایه‌و نازانرێت چاره‌نوسی چییه؟ ناونیشان :سلێامنی ته‌الری زارا -نهۆمی سێیه‌م -شوقه‌ی ژماره 32
ته‌له‌فۆن 3202416 :
به‌شی ریکالم 07700600659 :
کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار
4 2 تیراژ4500 :
هه‌نوکه
) )533سێشه‌مم ه 2016/6/21
الیه‌نه‌كانی به‌شدار له‌حكومه‌ت ده‌ست به‌كاڵوه‌‌كه‌ی خۆیانه‌و‌ه ده‌گرن‌و ناكشێنه‌وه
3
"یهكێتیو یه‌كگرتو و كۆمه‌ڵ چاوه‌ڕێی یه‌كترن بۆ كشانهوه له‌حكومه‌ت" ئا :وریا حسین
سه‌ره‌ڕا ی نیگه‌ران ی بنكه ی جه‌ماوه‌ر ی پارت ه سیاسیه‌كانی به‌شدار له‌حكومه‌ت ی هه‌رێمی كوردستان ،هیچكام له‌پارته‌كان ی كوردستان به‌شداری له‌كابینه ی هه‌شته‌م ی حكومه‌ت نیازی كشانه‌وه‌یان نیه ،یه‌كێتیش ده‌ڵێت "ئێم ه سه‌رقاڵ ی چاككردنه‌وه‌ی دۆخی هه‌رێمی كوردستانین نه‌ك دو ئیداره‌یی". حاكم ق���ادر حمه‌جان كارگێڕ ی مه‌كته‌ب ی سیاس���ی یه‌كێتی نیش���تمانی كوردستان قسه‌ناكات له‌باره‌ی ده‌رچون یان مانه‌وه‌یان له‌حكومه‌تی هه‌رێم ی كوردستان ك ه ئێستا زۆرتری���ن قس��� ه له‌وباره‌ی���هوه ده‌كرێ���ت، یه‌كێت���ی بوه‌ت��� ه كۆڵه‌ك���هی س���ه‌ره‌ك ی مانه‌وه‌ی حكومه‌تی هه‌رێم كه پارت ی تێیدا ده‌سه‌اڵتدار ی یه‌كه‌مه ،ئه‌و ئه‌وه‌ی به‌ئاوێن ه وت "یه‌كێت ی له‌گه‌ڵ یه‌كخستنه‌وه‌ی ناوماڵ ی كورده ،دژی دو ئیداره‌ییه". حكومه‌ت���ی هه‌رێمی كوردس���تان ماوه ی دوساڵی ته‌واوه ده‌ستبه‌كاربوه ،پێكهاته ی كابینه‌كه له(كۆمه‌ڵ‌و گ���ۆڕان‌و یه‌كگرتو و یه‌كێتی) پێكهاتوه ،به‌اڵم به‌هۆ ی تێكچون ی په‌یوه‌ندیه‌كان���ی گ���ۆڕان‌و پارت���ی ،گۆڕان له‌حكومه‌ت كرایه دهرهوه ،ئه‌و الیه‌نانه‌ش ی ك ه ئێستا له‌حكومه‌تدان زۆرترین قسه‌له‌سه‌ر ئهوه ده‌كه‌ن كه به‌شدارنین له‌به‌ڕێوه‌بردن ی دۆسیه هه‌س���تیاره‌كان ی حكومه‌ت له‌وێنه ی (نه‌وت‌و دارایی). حاكم قادر هیچ شتێك له‌باره‌ی مانه‌وه‌یان ی���ان ده‌رچون ل���ه‌م حكومه‌ته ن���ادات ك ه توڕه‌ییه‌ك���ی زۆری جه‌م���اوه‌ری به‌رامبه‌ر ی هه‌یه ،ته‌نه���ا ئه‌و رس���ته‌یه ده‌ڵێت "ئێم ه سه‌رقاڵی رێككه‌وتنین نه‌ك دو ئیداره‌یی". كۆم���ه‌ڵ‌و یه‌كگرت���وی خاوه‌ن���ی چوار وه‌زاره‌ت‌و چه‌ند ده‌س���ته‌یه‌كن له‌حكومه‌تدا ئ���ه‌وان نیگه‌رانن له‌وه‌ی ئ���هو رێكه‌وتنه ی له‌گ���ه‌ڵ پارتی���ان كردوه كه‌متری���ن خاڵ ی
کۆبونه‌وه‌یه‌کی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران چوه‌ته بوار ی جێبه‌جێكردنه‌وه ،س���ه‌ربار ی ئه‌وه‌ش هیش���تاش رێكنه‌كه‌وتون له‌س���ه‌ر ئهوه ی بكشێنه‌و‌ه له‌م حكومه‌ته. ناس���ك تۆفی���ق ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌ن ی س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كگرت���وی ئیس�ل�ام ی كوردستان جه‌خت له‌س���ه‌ر ئهوهدهكاتهوه پێویستی كشانه‌وه‌ی الیه‌نه‌كان ی تر چهنده بۆ كش���انهوه له‌حكومه‌ت یه‌كگرتوش وه‌كو ئ���ه‌وان بۆیه ئێس���تا مان���ه‌وه‌ی الیه‌نه‌كان ل���ه‌م حكومه‌ت���ه‌دا هیوای س���ازانی پارت ه سیاس���یه‌كانه بۆی���ه تائێس���تا یه‌كگرتو ی ئیس�ل�امی كوردس���تان بڕیاری كشانهوه ی ن���ه‌داوه ،ئه‌وه‌ی ب���ۆ ئاوێنه نه‌ش���ارده‌و‌ه "بنكه ی جه‌م���اوه‌ر ی یه‌كگرتو ب���ه‌رده‌وام قس ه له‌سه‌ر پرسی كش���انهوه له‌حكومه‌ت ده‌كات". ئه‌و ئه‌ندامه ی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌ت ی یه‌كگرتوی ئیسالمی كوردستان ئاماژه ی بۆ
ئه‌وه‌شكرد تائێستا كه‌س نیاز ی كشانهوه ی نی ه ته‌نانه‌ت گۆڕانیش هه‌ركاتێك قس���ه ی كردبێت چونه‌و‌ه سه‌ركاره‌كان ی وه‌زه‌یره‌كان ی كردوه‌ت���ه م���ه‌رج ،وتیش���ی "هه‌ركاتێ���ك گه‌یش���تینه حاڵه‌تی كش���انهوه دیراسه ی دۆخه‌ك ه ده‌كه‌ین". هاوت���ا ئیس�ل�امیه‌كه‌ی یه‌كگرت���و ی ئیسالم ی ك ه كۆمه‌ڵ ی ئیسالمی ه ههرچهنده سه‌ركردایه‌تیه‌كه‌ی بێده‌نگ ه له‌سه‌ر كشانهوه حكومه‌ت ،به‌اڵم ده‌نگێك ی به‌رز هه‌ی ه له‌ناو ئه‌و حزب���ه پێیوای���ه ئه‌گ���ه‌ر حزبه‌كه‌یان له‌حكوم���هت نه‌یه‌ت ه دهرهوه ئه‌وا ده‌كه‌وێت ه ژێر باری قورسی ئه‌م حكومه‌ته‌وه. مه‌روان گه‌اڵڵی س���ه‌رۆكی فراكس���یۆن ی كۆمه‌ڵی ئیسالم ی له‌په‌رله‌مانی كوردستان‌و ئه‌ندامی پێش���و ی مه‌كته‌ب ی سیاس���ی ئه‌و حزب ه به‌ده‌نگێك ی به‌رز له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دای ه ك ه كۆمه‌ڵی ئیسالمی بێته دهرهوه له‌حكومه‌ت ئ���ه‌وه‌ی بۆ ئاوێن��� ه وت "له‌كۆ ی 13خاڵی
رێككه‌وتن���ی نێ���وان كۆمه‌ڵی ئیس�ل�امیو پارت ی بۆ چونه‌ناو حكومه‌ت پارتی ته‌نها 3 خاڵی جێبهجێكردهوه ئه‌ویش ته‌نها پێدان ی پۆسته‌كان بوه". ئه‌م قس���ه‌یه ی گه‌اڵڵ���ی له‌كاتێكدایه ك ه هه‌ریه‌كه له‌یه‌كگرتوی ئیسالمی كوردستان‌و بزوتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان‌و ته‌نان���هت یه‌كێت ی نیش���تمانیش كه زۆرترین په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ پارتی هه‌ی ه جه‌خت له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ده‌كه‌نه‌و‌ه ئ���هو رێكه‌وتنه‌ی له‌گه‌ڵ پارت���ی كردویان ه وه‌كو خۆ ی نه‌چوه‌ته بوار ی جێبه‌جێكردنه، ته‌نانه‌ت یه‌كێتی نیشتمانی پڕۆژه ی السه‌نگ ی ده‌سه‌اڵت ی له‌نێوان خۆیان‌و پارت ی نوسیبو دواتریش ئه‌و پڕۆژه‌یه ڕاده‌ستی پارتی كرا به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ش داد ی نه‌بو و پارت ی نهچوه ژێر ب���اری جێبه‌جێكردن ی ڕێكه‌وتنی له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كان بۆ پێكهێنان ی حكومه‌ت. گه‌اڵڵی را ی كۆمه‌ڵی ئیسالم ی بۆ ئاوێن ه
ئاش���كراده‌كات به‌وه‌ی تائێس���تا تاوتوێ ی كش���انه‌وه‌یان له‌حكومه‌ت نه‌ك���ردوه ،ئه‌و زانیاری ئه‌وه‌ش به‌ئاوێنه ده‌دات "هه‌رس��� ێ الیه‌نه‌ك��� ه چاوه‌ڕێ ی هه‌ڵویس���ت ی یه‌كتر ی ده‌كه‌ن بۆ كش���انهوه له‌حكومه‌ت ،به‌بڕوا ی من هه‌رس���ێ الیه‌نه‌ك ه پێكهوه بكش���ێنه‌و‌ه باش���تره له‌وه‌ی یه‌ك یه‌ك ئه‌و كاره بكه‌ن چونك ه ئه‌گ���ه‌ر بڕی���ار ی پێكه‌وه‌یی بده‌ن ئه‌وا گۆڕانكاری گ���ه‌وره له‌ژیان ی هاواڵتیان روده‌دات". پارتی دیموكرات دیاره هیچ ترسێك ی نی ه چونك���ه رای فه‌رمی حزبه‌كان تائێس���تاش به‌ئاڕاس���ته‌ی كش���انهوه نی ه له‌حكومه‌ت، به‌اڵم س���ه‌رباری ئ���ه‌وه‌ش له‌ئه‌گه‌ر ی بون ی بژارده‌یه‌كی وادا پارت��� ی به‌كارێك ی خراپ ی ده‌زانێت. عه‌دنان كه‌ركوكی ئه‌ندام ی سه‌ركردایه‌ت ی پارتی دیموكراتی كوردس���تان تائێستا هیچ
له‌كۆ ی 13خاڵی رێككه‌وتن ی نێوان كۆمه‌ڵی ئیسالمیو پارتی بۆ چونه‌ناو حكومه‌ت پارت ی ته‌نها 3خاڵ ی جێبهجێكردهوه ئه‌ویش ته‌نها پێدان ی پۆسته‌كان بوه ش���تێك ی فه‌رم��� ی نه‌بیس���توه له‌الیه‌نه‌كان ك ه باس���ی كش���انهوه بك���ه‌ن له‌حكومه‌ت، بۆیه ئ���هو ڕا ی وایه "ده‌س���تبردن بۆ ئه‌م بژارده‌یه كارێك ی خراپه بۆ دۆخ ی هه‌رێم ی كوردستان". كه‌ركوكی ئه‌وه‌ش ی بۆ ئاوێنه ڕونكرده‌و‌ه ئه‌گه‌ربێت‌و الیه‌نه‌كان ده‌ست بۆ بژارده‌یه‌ك ی واببه‌ن ئه‌وا رێكه‌وتن ی پێكهێنانی حكومه‌ت دروس���ت ده‌بێت ،وتیش ی "ئه‌گه‌ر الیه‌نه‌كان بكشێنه‌و‌ه ئه‌وا رێكه‌وتنی الیه‌نه‌كان‌و پارت ی هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه". بێده‌نگ��� ی الیه‌ن���ه‌كان له‌ن���او حكومه‌ت له‌كاتێكدای���ه ئێس���تا هاواڵتی���ان زۆرترین خواس���تیان هه‌ی���ه ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی ئ���ه‌م دۆخ���ه گۆڕان���كاری به‌س���ه‌ردابێت ،به‌ڕا ی سیاس���یه‌كانیش "ئه‌گه‌ربێت���و یه‌كێت���یو كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتو بكش���ێنه‌و‌ه له‌حكومه‌ت، ئه‌گ���ه‌ری گۆڕان���كار ی به‌هێ���ز له‌هه‌رێم ی كوردستان دێته ئاراوه".
به‌هرۆز گه‌اڵڵی :توركیا پشتیوان ی له‌به‌هه‌رێم بونی پارێزگای كه‌ركوك ده‌كات ئا :بنار هیدایه‌ت به‌هرۆز گه‌اڵڵی ،نوێنه‌ری یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان له‌م گفتوگۆیه ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "نه‌جمه‌دین كه‌ریم وه‌ك شاندی حكومه‌تی هه‌رێم نهچوه بۆ روسیا". ئاوێنه :هه‌ڵوێستی یه‌كێتی له‌گه‌ڕانه‌وه‌ی كورد بۆ به‌غدا چییه؟ به‌ه����رۆز گه‌اڵڵ����ی :كاتی ئ����هوه هاتوه یه‌كێت����یو گ����ۆڕان‌و س����ه‌رجه‌م الیه‌ن����ه سیاس����ییه‌كانی كوردس����تان كێش����ه‌كان به‌ش����ێوه‌یه‌كی دیموكراس����ییانه له‌گ����ه‌ڵ ناوه‌ند چاره‌سه‌ر بكه‌ین ،چونكه ده‌ستور ئه‌و خاڵه‌ی تێدایه كه ده‌بێت به‌ش����ێوه‌ی دیموكراتی كێشه‌كان هه‌نگاوی بۆ بنرێت، ئه‌گه‌ر چاره‌سه‌ر ناكرێت با خۆڵ نه‌كه‌ینه چ����اوی خه‌ڵ����ك ،تائێس����تا وه‌زی����ره‌كان له‌به‌غ����دان‌و په‌رله‌مانت����اره‌كان له‌وێ����ن، ئیمتیازاتی به‌غدا وه‌رده‌گرن‌و له‌والوه باس له‌ش����تی البه‌ال ده‌كه‌ن ،تائێستا هه‌رێمی كوردس����تان له‌چوارچێ����وه‌ی عێراقێك����ی فیدراڵدایه ،ئێمه پابه‌ندین به‌ده‌س����توری عێراق ،ناكرێت ك����ورد وه‌ك حكومه‌تێكی س����ه‌ربه‌خۆ مامه‌ڵه بكات ،به‌شێوه‌ی ئه‌و په‌ن����ده كوردیه هی خۆم ب����ۆ خۆم‌و هی تۆش ئه‌خۆم. ئاوێن����ه :كه‌وات����ه گهڕانهوه ب����ۆ به‌غدا باشترین چاره‌سه‌ره؟ به‌ه����رۆز گه‌اڵڵ����ی :نازان����م باش����ترین چاره‌س����ه‌ره یان نا،وه‌زیری دارایی پشكی پارتیی ه له‌به‌غدا ،ئه‌گ����ه‌ر به‌غدا ئه‌وه‌نده خراپه هۆش����یار زێباری له‌به‌غدا ئیش����ی چییه ،ئه‌ی بۆ وه‌زی����ره‌كان ناگه‌ڕێنه‌وه، ئه‌و سیاس����ه‌ته ناكرێت‌و چ����اوی خه‌ڵك به‌و جۆره مامه‌ڵه‌كردنه نابه‌س����ترێته‌وه، ده‌یڵێم����هوه ئێم����ه ده‌بێ����ت به‌ش����ێوه‌ی دیموكراس����ی كێش����ه‌كانمان له‌گ����ه‌ڵ
به‌غدا چاره‌س����ه‌ر بكه‌ی����ن ،ئه‌گه‌ر رۆژێك ل����ه‌ڕۆژان ده‌وڵه‌ت����ی كوردس����تانی عێراق راگه‌یه‌ندرا ،ده‌بێت به به‌غدا بوترێت ئێمه پرۆژه‌یه‌كی له‌وجۆره‌م����ان هه‌یه ،له‌الیه‌ك پێش����مه‌رگه هاوشانی سوپای عێراق شه‌ڕ ده‌كات له‌الی����ه‌ك ده‌وترێ����ت له‌گه‌ڵ به‌غدا مامه‌ڵه ناكه‌ین‌و قس����ه ناكه‌ی����ن ،كه‌واته پێش����مه‌رگه‌كانی كوردستان بۆ له‌فه‌لوجه شه‌ڕ ده‌كه‌ن. ئاوێنه :پێتان وایه به‌غدا دان به‌ده‌وڵه‌تی كوردیدا بنێت كه ئێس����تا قس����هی له‌سه‌ر ده‌كرێت؟ به‌هرۆز گه‌اڵڵ����ی :نه‌ك به‌غدا ،ئهمریكاو یه‌كێت����ی ئه‌وروپا دان به‌ده‌وڵه‌تی كوردیدا نانێن ،ئهوه قس����ه‌یه‌كه‌و له‌ن����او خه‌ڵكدا باڵوبۆتهوه كه ده‌وڵه‌تی كوردی دروس����ت ده‌بێ����ت ،ئه‌گه‌ر هه‌ر الیه‌نێكی سیاس����یی راس����تگۆیه له‌س����ه‌ر ده‌وڵه‌ت����ی كوردی، بابفه‌رموێت په‌رله‌مانی كوردس����تان كارا بكات����هوهو له‌وێو‌ه ده‌وڵه‌تی كوردس����تان رابگه‌یه‌نرێ����ت ،ب����ه‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی ئێس����تا باس����ی لێوه‌ده‌كرێت یاریكردنه به‌خه‌ڵكی كوردس����تان ،راگه‌یاندنی ده‌وڵه‌تی كوردی ته‌نها دروشمه‌و هیچی تر نیه. ئاوێن����ه :به‌اڵم پارت����ی ده‌ڵێت گرێنتی نێوده‌وڵه‌تی����م هه‌ی����ه بۆ س����ه‌ربه‌خۆیی‌و ده‌وڵه‌تی كوردی؟ به‌هرۆز گه‌اڵڵی :گرێنت����ی نێوده‌وڵه‌تی چیی����ه؟ گرێنت����ی نێوده‌وڵه‌ت����ی بریتییه له‌ئه‌مریكاو ئه‌ڵمانیاو روس����یاو به‌ریتانیاو رای نێوده‌وڵه‌ت����ی ،هی����چ كام له‌م واڵتانه پشتگیری ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆو حكومه‌تی ك����وردی ناكات ،هه‌ر الیه‌نێكی سیاس����یی باسی دروستبونی ده‌وڵه‌تی كوردی بكات پێی ده‌ڵێم ئه‌مه ئه‌رزو ئهوه گه‌ز ،بابزانم كام الیه‌ن پشتگیری ده‌كات. ئاوێنه :به‌وپێیه‌ی تۆ نوێنه‌ری یه‌كێتیت له‌توركیا ،توركیا چۆن ده‌ڕوانێته پرس����ی به‌هه‌رێم بونی كه‌ركوك؟
ئهوه قسه‌یه‌كه‌و له‌ناو خه‌ڵكدا باڵوبۆتهوه كه ده‌وڵه‌تی كوردی دروست ده‌بێت، ئه‌گه‌ر هه‌ر الیه‌نێكی سیاسیی راستگۆی ه له‌سه‌ر ده‌وڵه‌تی كوردی ،بابفه‌رموێت په‌رله‌مانی كوردستان كارا بكاته‌وه‌و له‌وێو‌ه ده‌وڵه‌تی كوردستان رابگه‌یه‌نرێت به‌هرۆز گه‌اڵڵی :ئه‌گه‌ر بژارده‌كه له‌نێوان گه‌ڕانه‌وه‌ی كه‌ركوك بۆ سه‌ر كوردستان‌و هه‌رێمی سه‌ربه‌خۆدا بێت ،تورك پشتیوانی له‌هه‌رێم����ی س����ه‌ربه‌خۆو ئیداره‌یه‌ك����ی سه‌ربه‌خۆ ده‌كات بۆ كه‌ركوك. ئاوێنه :كه‌واته ك����ێ وای له‌پارتی كرد خ����ۆی به‌خاوه‌ن����ی كوردس����تان بزانێت‌و الیه‌نه‌كان����ی ت����ر به‌می����وان بزانێت‌و باس له‌ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی كوردستان بكات؟ به‌ه����رۆز گه‌اڵڵ����ی :هه‌ڵ����هی الیه‌ن����ه
به‌هرۆز گه‌اڵڵی سیاسییه‌كانی كوردستان‌و ئه‌و ناكۆكیانه‌ی له‌ناو یه‌كێتی نیش����تیمانی وایكرد پارتی تاڕاده‌یه‌كی زۆر وابیربكاته‌وه كه خاوه‌نی كوردستانه ،ئه‌وه‌ش په‌یوه‌ندی به‌ته‌بایی ناو الیه‌نه سیاس����ییه‌كانی كوردستانهوه هه‌یه ،ئه‌گه‌ر الیه‌ن����ه‌كان ته‌باو كۆك بن، پارت����ی ناتوانێ����ت به‌تاكڕه‌وان����ه مامه‌ڵه بكات. ئاوێن����ه :ب����ه‌اڵم یه‌كێت����ی مه‌له‌فێكی تایبه‌تی دا بهپارتیو ب����ۆ پارتی یه‌كێتی
نه‌خوێنده‌وه‌و پشتگوێی خستن؟ به‌ه����رۆز گه‌اڵڵی :له‌م����اوه‌ی ئه‌و چه‌ند س����اڵه‌ی مام جه‌الل نه‌خۆشبو فرسه‌تێكی مێژویی بۆ كاك مه‌س����عود هاته پێشهوه، ئه‌گه‌ر له‌كاتی نه‌خۆشكه‌وتنی مام جه‌الل، كاك مه‌س����عود له‌سه‌ر ته‌له‌فزیۆن بیوتایه ئه‌ركی سه‌رش����انی من گرانت����ر بو له‌به‌ر نه‌خۆش����كه‌وتنی تاڵه‌بانی ،من ده‌س����ت له‌پۆستی س����ه‌رۆكی پارتی ده‌كشێنمه‌وه‌و خۆم به‌سه‌رۆكی كوردو الیه‌نه سیاسییه‌كان
ده‌زانم‌و ئه‌و ته‌مه‌ن����هی ماومه له‌خزمه‌تی كورد خه‌رج����ی ده‌كه‌م ،ئه‌وكاته یهكێتیو الیه‌نه سیاس����ییه‌كان به‌دڵێكی فراوانه‌وه وته‌كه‌ی����ان وه‌رده‌گ����رت‌و پش����تیوانیان لێده‌كرد ،به‌اڵم بهداخهوه هیچ هه‌نگاوێكی له‌وج����ۆره‌ی نه‌نا ،ئێس����تاش پێویس����ته مه‌سعود بارزانی ده‌ستپێشخه‌رییه‌ك بكات بۆ ده‌س����تنانه ده‌س����تی گ����ۆڕان ،نه‌وه‌ك چ����اوه‌ڕێ بكه‌ن گۆڕان ده‌ستپێش����خه‌ری بكات ،سێ سه‌رۆكایه‌تی هه‌یه له‌كوردستان هه‌رێ����م‌و په‌رله‌مان‌و حكوم����هت ،ده‌بێت به‌پێی ئیس����تحقاقی هه‌ڵبژاردن دابه‌ش����ی بكه‌ن له‌نێوان الیه‌نه سیاسییه‌كان. ئاوێنه :پرۆس����هی فرۆشتنی نه‌وت‌و گاز له‌كوردستان چۆن ده‌بینیت؟ به‌ه����رۆز گه‌اڵڵ����ی :ئ����هو پرس����ه زۆر به‌پرۆس����ه‌یه‌كی تاریك ده‌بینم ،بهداخهوه هه‌م����و الیه‌نه سیاس����ییه‌كان پێویس����ته بێده‌ن����گ نه‌بن ،ئ����ه‌وه‌ی مه‌له‌فی نه‌وت‌و گازی له‌ده‌س����ته تاریكی كردوهو ناكرێت بێده‌نگ بن له‌و پرسه. ئاوێنه :له‌ئێس����تادا شاندێكی حكومه‌ت له‌روسیایه بۆ مه‌سه‌له‌ی نه‌وت‌و گاز ئه‌مه شاندی حكومییه یان حزبییه؟ به‌ه����رۆز گه‌اڵڵ����ی :نه‌خێر ئه‌و ش����انده ش����اندێكی حزبییه‌و نه‌جمه‌دین كه‌ریم له‌و ش����انده‌یه ،به‌اڵم كه‌ركوك له‌چوارچێوه‌ی هه‌رێمی كوردس����تاندا نیه ،له‌سه‌ر داوای باڵیۆزی روسیا له‌عێراق داوه‌تكراوه وه‌ك پارێ����زگاری كه‌ركوك به‌ش����داری كردوه، چونكه ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران نیه. ئاوێنه :له‌س����ه‌ر قس����ه‌كانی نه‌جمه‌دین كه‌ریم ك����ه داوای هه‌رێمی س����ه‌ربه‌خۆی كردبو بۆ كه‌ركوك هیچ ده‌نگێكی ناڕه‌زایی دروست نه‌بو له‌ناو یه‌كێتیدا؟ به‌ه����رۆز گه‌اڵڵ����ی :نه‌خێ����ر هی����چ لێپرس����ینه‌وه‌یه‌ك له‌پارێ����زگاری كه‌ركوك نه‌كراوه‌و هیچ ش����تێكم نه‌بیستوه له‌باره‌ی لێپرسیینه‌وه له‌نه‌جمه‌دین كه‌ریم.
2
تایبه‌ت
) )533سێشه‌مم ه 2016/6/21
"تۆمه‌تبارێك ی كه‌یسی 17ی شوبات له‌سه‌ر بازرگانیكردن به‌ماده‌ی هۆشبه‌ر ده‌ستگیرده‌كرێت" مام زاهیر ،باوكی شه‌هید سوركێو ئاماژه ب����هو ه ده‌كات ك����ه یه‌كێك ی ی كه‌یس له‌تۆمه‌تبار ه سه‌ره‌كییه‌كان ی یاسایی 17ی ش����وبات كه سكااڵ ی ی وه‌زاره‌ت���� له‌س����ه‌ره‌‌و ئه‌فس����ه‌ر ناوخۆی����ه ،چه‌ند رۆژێك ه له‌س����ه‌ر بارزرگانیكردن به‌ماده‌ی هۆش����به‌ر ده‌س����گیركراوه ،ئ����هو ده‌ڵێت "داوا ی ده‌كه‌م له‌سه‌ر سكااڵكه‌ی كوشتن كوڕه‌كه‌شم بدرێت به‌دادگا". ئاوێنه ،س����لێمانی :م����ام زاهیر، ی راگه‌یاند باوكی سوركێو به‌ئاوێنه ی یاساییم ی كه من سكااڵ ئه‌و كه‌سه ی له‌سه‌ر تۆمار كردوه به‌هۆی كوشتن كوڕه‌كه‌مه‌وه ئاگادار كراومه‌ته‌و ه ك ه ی چه‌ند رۆژێكه له‌س����ه‌ر كه م����اوه
بازرگانیكردن به‌ماده هۆشبه‌ره‌كان ی ده‌ستگیركراوه‌و ئێستا له‌ئاسایش ی ی "من له‌ڕێگه سلێمانییه ،ئه‌و وت پارێزه‌ره‌كه‌م����هو ه داواكارییه‌ك����م ی ك ه ئه‌و تۆمه‌تباره بهێنرێت نوس���� ی س����لێمانی ،ب����ه‌اڵم ب����ۆ دادگا ی نوس����راوێكی بری����كاری وه‌زی����ر ناوخۆ هاتوه كه به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك ی ی خۆ ی كات نابێت ئه‌و تۆمه‌تباره ی ی شوباتدا ته‌قه ی 17 له‌روداوه‌كان ی خۆیدا بوه، ی فه‌رم كردو ه له‌ده‌وام ببرێت ه به‌رده‌م دادگا". ی كه هاتوه وتیشی "ئه‌و نوسراوه ی نییه‌و بۆ دادگا ،نوس����خه‌ی ئه‌سڵ كۆپیی����ه ،له‌به‌رئه‌وه ئام����اده نین كاری پێبكه‌ن".
رۆژێکی خۆپیشاندانەکانی 17ی شوبات
یه‌كێت ی له‌ڕێگ ه ی كونسوڵ ی ده‌وڵه‌تانه‌و‌ه ده‌یه‌وێت فشار بخات ه سه‌ر پارتی ئه‌مڕۆ له‌كۆبون���ه‌وه‌ی وه‌فدی یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان‌و كونسوڵی واڵتان له‌هه‌ولێر،یه‌كێتی داوایكردو‌ه كونسوڵه‌كان فشار بخه‌ن ه سه‌رپارتی بۆ ئهوه ی هه‌رێم له‌دۆخی چه‌قبه‌ستویی رزگاری بێت.
ئاوێنه ،بنارهیدایه‌ت :س���ه‌رچاوه‌یه‌كی تایب���هت به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د "ئه‌مڕۆ له‌ش���اری هه‌ولێر كۆبونه‌وه‌یه‌كی تایبه‌ت به‌ڕێوه‌چوه ،ش���اندی یه‌كێتی بریتی بوه له‌قوباد تاڵه‌بانی‌و مه‌ال به‌ختیارو سه‌عدی
ئه‌حمه‌د پیره له‌گه‌ڵ كونسوڵی واڵتانی جیه���ان له‌هه‌ولێر ،یه‌كێتی به‌ڕه‌س���می داوای له‌كونسوڵه‌كان كردوه فشار بخه‌ن ه سه‌رپارتی بۆ ئه‌وه‌ی كێشه‌كانی هه‌رێمی كوردستان چاره‌سه‌ربكات".
ئه‌و س���ه‌رچاوه‌یه ئاماژه ی به‌وه‌شكرد "كونس���وڵه‌كان وه‌اڵم���ی ئه‌رێنیی���ان هه‌ب���وه‌و به‌ده‌م پرۆژه‌ك���هی یه‌كێتییه‌و‌ه هاتون ،پاش گفتوگۆ له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی واڵته‌كانی���ان ئه‌و پرس���ه ده‌چێته بواری
جێبه‌جێكردنه‌وه". له12ی ئۆكتۆبه‌ری س���اڵی رابردوه‌وه، پرۆسه ی سیاسیی له‌هه‌رێمی كوردستان په‌كی كه‌وتوه ،به‌ش���ێوه‌یه‌ك په‌رله‌مانی كوردستان له‌كارخراوه‌و پارتی بزوتنه‌وه ی
گۆڕان به‌و له‌كارخستن ه تۆمه‌تبارده‌كات، هاوكات بزوتن���ه‌وه‌ی گۆڕانیش په‌نجه ی تۆمه‌ت ئاراس���ته‌ی پارتی ده‌كات بهوه ی گه‌وره‌ترین ده‌زگای شه‌رعی له‌كارخست‌و وه‌زیره‌كانی ناردنه‌و‌ه ماڵه‌وه.
ریکالم
راپۆرتی لیژن هی یاسایی یه‌كێتیی به‌ڵێنده‌رانی كوردستان لقی سلێمانی بۆ یه‌كێتی به‌ڵێنده‌رانی كوردستان
پاره‌ی پرۆژه‌كان له‌ده‌ره‌وه‌ی خه‌زێنه‌ی حكومه‌ته‌و له‌بانكێكی ئه‌هلیدایه‌و نازانرێت چاره‌نوسی چییه؟ می����ران سامس����ۆن وته‌بێ����ژی یه‌كێت����ی به‌ڵێن����ده‌ران لق����ی س����لێمانی س����ه‌رۆكی لیژن����هی ب����ااڵی په‌ره‌پێدان����ی ناوچ����ه جیاجیاكان هه‌رێمی كوردستان ئاماده نیه لیژنه‌ی لیژنه‌ی چاره‌س����ه‌ری پرۆژه‌كانی به‌ڵێن����ده‌ران ببینێت .دواب����ه‌دوای ناردنی نوس����راوی به‌ڵێنده‌رانی كوردستان /لقی س����لێمانی بۆلیژن����هی ناوبراو س����ه‌رۆكی لیژن����هی ب����ااڵ له‌ڕێگ����هی ته‌له‌فون����هوه به‌س����ه‌رۆكی یه‌كێت����ی به‌ڵێنده‌ران����ی كوردس����تان لقی س����لێمانی راگه‌یاندووه كه ئاماده‌نی����ه لیژنه‌كه ببینێت ٠داواكاری به‌ڵێن����ده‌ران له‌چوارچێ����وه‌ی ئه‌وه‌دایه كه پاره‌ی پ����رۆژه‌كان له‌ده‌ره‌وه‌ی خه‌زێنه‌ی حكومه‌ته‌و له‌بانكێكی ئه‌هلییه‌و نازانرێت چاره‌نوس����ی چییه؟داواكاری به‌ڵێنده‌ران زۆر كه‌متره له‌مافی به‌ڵێنده‌ران به‌رامبه‌ر داواكارییه‌كان‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئاماده‌نین گفتوگ����ۆی له‌س����ه‌ر بكرێ����ت .به‌ڵێنده‌ران له‌به‌رده‌م بژارده‌ی ناردنی نوس����راون بۆ گش����ت الیه‌نه‌كان‌و سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و دروس����تكردنی كه‌یسی یاسایی به‌رامبه‌ر لیژنه‌ی ناوبراو.. كۆنووس له‌س����ه‌ر داوای گش����ت كۆمپانیاكان���� ی جێبه‌جێ����كاری پرۆژه‌كان����ی په‌ره‌پێدان����ی ناوچه جیاجیاكانی هه‌رێمی كوردس����تان لیژنه‌كه‌مان كۆبوه‌وه‌و دوای دراسه‌كردن گه‌یشتینه ئه‌م خااڵنه‌ی خوارهوه: -1گش����ت پرۆژه‌كان له‌ئێستادا وه‌ستانی كاریان بۆ كراوه. -2گش����ت پرۆژه‌كان پێشینه‌یان له‌مانگی ئه‌ندازیار میران كامل امین
()4-3ی ( )2014هوه وه‌رنه‌گرتووه. -3پار هی پرۆژه‌كان له‌بانكی (كوردستان ی نێوده‌وڵه‌تی)ی����ه ك����ه بانكێك����ی ئه‌هلی����هو ی به‌خه‌زێن���� هی حكومه‌ته‌وه نییه په‌یوه‌ند ی به‌وه‌زاره‌ت����ی داراییه‌وه واته په‌یوه‌ن����د نییه‌و وه‌زاره‌تی سامانه سروشتی‌یه‌كان ته‌مویلی ئه‌م پرۆژان هی كردووه . -4پ����ار هی (تأمین����ات)ی پ����رۆژه‌كان جیانه‌كراوه‌ته‌وه له پار هی پرۆژه‌كان كه پێویست بوو له ژماره حسابێكی جیاوازدا بپارێزرایه چونكه پار هی تأمینات‌و پار هی پرۆژه دوو بابه‌تی جیاوازن. -5ك����ۆی پ����ار هی پ����رۆژه‌كان ل����ه بانكی كوردستانی نێوده‌وڵه‌تی نه‌ماوه‌و سه‌رف كراوه بۆ كاری تر كه په‌یوه‌ندی به‌خودی پرۆژه‌كان����هوه نیی����ه ئه‌م����ه له‌كاتێك����دا كه گرێبه‌س����تی پرۆژه‌كان كراوه هه‌موو بڕه پ����اره‌كان به كاش له بانكی كوردس����تانی نێوده‌وڵه‌تیدا هه‌بووه.. له‌ڕوانگ هی ئه‌م خااڵنه‌ی سه‌ره‌وه ئه‌وا له ڕووی یاس����اییه‌وه كۆمپانیاكان خاوه‌نی مافن‌و پێویسته به‌ده‌ر له قه‌یرانی دارایی مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ بكرێت ئه‌ویش به پێی: -1ب����ه پێ����ی م����اده‌ی ( )41له‌مه‌رجه‌كانی ی ( )2كه پرۆژه له به‌ڵێنده‌رایه‌ت����ی بڕگ���� ه ( )90ڕۆژ زیات����ر بوه‌س����تێت ئه‌وا ده‌بێت هه‌ردوال دابنیشن‌و رێگه‌ی نوێ دابنرێت بۆ كاركردن. -2به پێی م����ادده‌ی ( )62له مه‌رجه‌كانی به‌ڵێنده‌رایه‌ت����ی بڕگ���� هی (گ) كه پێش����ینه ل����ه ( )30ڕۆژ زیاتر دواكه‌وت پێویس����ته رێكه‌وتن‌و چاره‌س����ه‌ری تازه‌ی له‌س����ه‌ر بكرێت.
ئه‌ندازیار ی حیدر محمود صبح
پارێزه‌ر پێشه‌وا احمد محمود
-3به‌پێی یاس����ای تصدیقی بودجه گشت پرۆژه‌كان پێویسته له‌خه‌زێنه‌ی حكومه‌ت‌و وه‌زاره‌تی دارای����یو پالندانان دابێت‌و له بودج هی هه‌رێمدا جێكرابێته‌وه‌و تصدیق كرابێت. -4تأمینات����ی پ����رۆژه پێویس����ته به‌جی����ا بپارێ����زرێ‌‌و ب����ه هیچ یاس����ایه‌ك ناكرێت ده‌ستكاری بكرێت. بۆیه وه‌ك مافێكی خۆمان ئه‌م داواكاریانه ده‌خه‌ینه به‌رده‌م به‌ڕێزانی لیژنه‌ی بااڵی په‌ره‌پێدان بۆ وه‌رگرتنی ره‌زامه‌ندیان: .1له‌الی����ه‌ن به‌ڕێزتان����هوه داوا له گش����ت كۆمپانیاكان بكرێت به‌هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی گرێبه‌س����ته‌كان‌و پاكتاوكردن����ی له‌ڕێ����ی لیژنه‌ی سه‌رپه‌رشتیاریه‌وه‌و به‌ئه‌ندامێتی نوێنه‌ران����ی یه‌كێتی به‌ڵێن����ده‌ران‌و دانانی بدرێت به‌ش����ێوازێك كه بتوانرێت هه‌موو نه‌خش����ه‌ڕێگایه‌ك ب����ۆ كۆتای����ی هێن����ان جۆره قه‌رزێكی حوكمه‌تی پێ بدرێته‌وه‌و به‌پرۆژه‌كان ،داواكردن له‌الیه‌نی سودمه‌ند ئه‌م نوس����راوه گش����تاندنی پێ بكرێت بۆ به‌پاراس����تنی پێگه‌ی پ����رۆژه‌كان ،ئه‌مه‌ش گشت داموده‌زگاكانی حكومه‌ت. له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی كه پاره‌ی پ����رۆژه‌كان دیار ج -یاخ����ود له‌ڕێی وه‌زاره‌تی س����ه‌رچاوه نییه‌و نه‌م����اوه‌و به‌ده‌ر له قه‌یرانی دارایی سروش����تییه‌كانه‌وه پاكتاو بكرێت‌و هه‌مو ك����ۆی نه‌ختینه‌كان له‌بانكی كوردس����تانی مافه‌كانمان پێ بدرێت به‌و پێی هی كه ئه‌و نێوده‌وڵه‌تی راكێشراوه. پرۆژانه له‌ئه‌س����تۆی ئه‌وان����دا بوه له‌ڕوی .2گش����ت پاره‌ی پ����رۆژه‌كان‌و ته‌ئمینات داراییه‌وه. به‌یه‌كێك له‌م ش����ێوازانه‌ی الی خوارهوه .3قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ی پرۆژه‌كان: مامه‌ڵ هی له‌گه‌ڵ بكرێت: أ -قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ی پرۆژه‌كان به‌ڕێژه‌ی أ -بخرێت����ه س����ه‌ر حس����ابی كۆمپانیاكان سودی یاس���ایی یاخود به‌پێی سوودی ی بانك���ی ك���ه بانك���ی ناوه‌ندی به‌ش����ێوازێك كه بتوانرێ����ت به‌نه‌ختینه‌یی (فوائ���د) رابكێشرێت. هه‌رێ���م دیاری ك���ردووه بۆ هه‌موو ئه‌و ی ه شێو ه ب ه ك ی بانك ی د ه ن ه س ب -پێدانی بڕه پارانه‌ی كه ئیستحقاقی كۆمپانیاكانه (رصید) بخرێته سه‌ر حسابی كۆمپانیاكان ل���ه‌ڕۆژی وه‌س���تانی پێش���ینه‌كانه‌وه به‌مه‌رجێك ئه‌و (رصید)ه به‌نوس����راوێك له‌الی���ه‌ن به‌ڕێزتان���هوهو گش���ت پاره‌ی له‌الی����ه‌ن به‌ڕێزتان����هوه قوه‌تی صرفی پێ ئه‌و بڕگانه‌ی كه له‌پێش���ینه‌كاندا ئه‌ژمار به‌ڵێنده‌ر ازاد سعید ره‌مه‌زان
به‌ڵێنده‌ر لوقمان احمد محمود
نه‌كراوه. ب -دانانی لیژنه‌یه‌ك بۆ ته‌خمین كردن ی قازانجی (أرباح متوقعه) بۆ گش���ت بڕگه جێبه‌جێ نه‌كراوه‌كان به‌پێی ده‌رخست هی بنه‌ڕه‌ت���یو ده‌رخس���ته‌ی گۆڕان���كاری پرۆژه ئه‌میش به‌پێی یاساو مه‌رجه‌كانی به‌ڵێنده‌رایه‌تی. ئه‌گ���ه‌ر ره‌زامه‌ن���دی به‌م خااڵن���ه نه‌درا له‌م���اوه‌ی ( )15رۆژدا ئ���ه‌وا ماف���ی كۆمپانیاكان���ه له‌ڕێ���ی دادگاوه پ���رۆژه به‌پ���رۆژه‌و به‌پێ���ی پێگ���هی پ���رۆژه س���كااڵی یاس���ایی له‌دادگای تایبه‌تمه‌ند له‌س���ه‌رالیه‌نی به‌رامبه‌رتۆمار بكه‌ن كه ئه‌م پرۆس���ه‌یه‌ش له‌الی���ه‌ن پارێزه‌رانی كۆمپانیاكانه‌وه سه‌رپه‌رشتی ده‌كرێت. كۆنووس داخرا ....
به‌ڵێنده‌ر بختیار جمال عباس
به‌ڵێنده‌ر جبار غریب
هەنوکە
) )533سێشه‌مم ه 2016/6/21
5
هاواڵتیانی عەرەب لەبارەی بڕیارەکەی پارێزگاری سلێمانییەوە چی دەڵێن؟ "ئامادەم هەمو موڵکەکانی دیالەم بۆ کڕینی خانویەکی سلێمانی بفرۆشم" ئا :شیار محەمەد ،رێنوار نەجم بڕیاری پارێزگاری سلێمانی بەڕێگەدان بەکڕینی زەوی‌و خانو لەالیەن ئەو هاواڵتییانەوە کە کورد نین مشتومڕی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا ،ئاوارەکانی ناوەڕاست‌و خواری عێراق بڕیارەکەیان پێ باشەو کوردانی خۆرئاوای کوردستانیش لەگەڵ پێشوازیکردن لەبڕیارەکە دیوی دوەمی بڕیارەکەش دەبینن. بڕیارێک بۆ جواڵندنی بازاڕ لەنێوان چەکوش���ی ش���ەڕو سندانی گەڕان بەدوای ژیانێکی ئارامدا ،هەزاران خێزانی عێراقیو سوریی ئاوارەی شارە جیاوازەکانی هەرێمی کوردستان بون. هەرچەندە بەشێک لەو خێزانانە لەدوای ئازادکردن���ی ناوچەکانی���ان گەڕانەوە شوێنەکانی خۆیان ،بەاڵم بەپێی دوایین ئامارەکانی حکومەتی هەرێم ،لەئێستادا زیاتر ل���ە 3ملیۆن ئ���اوارە لەهەرێمدا نیشتەجێن. لەدوای دروس���تبونی قەیرانی دارایی لەهەرێمی کوردستان‌و هەوڵەکانی هەرێم ب���ۆ کەمکردن���ەوەی لێکەوتەکانی ئەو قەیرانە ،پارێزگاری س���لێمانی بڕیاریدا بەرێگەدانی کڕینی خانو و موڵک‌و زەوی بەو کەس���انەی کە کورد نین ،ئەویش "بۆ جواڵندنی بازاڕو کردنەوەی دەرگای وەبەرهێنانی خانوبەرە کە لەئێس���تادا نیمچە مردوە". لەدوای بڕیارەکەش دەنگی ناڕەزایی بەش���ێک لەهاواڵتی���ان‌و رێکخراوەکانی ش���اری س���لێمانی بەرزب���وەوەو بڕیارێکی لەو ش���ێوەیان بەهاوشێوەی "تەعریبک���ردن"و بەرێگایەکیان زانی بۆ گۆڕینی دیمۆگرافیای ش���اری سلێمانی کە لەئێس���تادا بەپێی هەندێک لە ئامار %20ی دانیشتوانەکەی عەرەبن. عەرەبە عێراقییەکان پێشوازی لەبڕیارەکە دەکەن لەبڕیارێک���ی ل���ەو ش���ێوەیەدا، س���ودمەندی یەکەم ئەو ژم���ارە زۆرە ئاواران���ەن کە لەناوچەکان���ی خواروی عێراقەوە هاتونەتە پارێزگای سلێمانی، بەاڵم ئەوانی���ش بۆچون���ی جیاوازیان
کوردێکی خۆرئاوا: لەشاری حەڵەب دو خانوم هەیەو ئەستەمە بەخانویەکی سلێمانی بگۆڕمەوە ،ئەوەش بەهۆی هۆگرییمە بۆ نیشتمانی دایک
هاواڵتیانی عەرەب بەبڕیارەکەی پارێزگاری سلێمانی دڵخۆشن لەوبارەیەوە هەیە. مەحم���ود ئەحم���ەد دەروێ���ش ک���ە ئاوارەیەکی خەڵکی ش���اری دیالەیە پێی وایە کە ئەوە بڕیارێکی بەجێیەو ئامادەیە هەمو ماڵو موڵکەکەی لەدیالە بفرۆشێت‌و ماڵێ���ک لەس���لێمانی بکڕێت ت���ا "ببێتە شوێنێکی ئارام بۆ خۆی‌و خێزانەکەی". لەالیەکی دیکەش���ەوە سەراح جومعە کە هاواڵتییەکی بەغدادییەوە ماوەی 15 س���اڵە لەهەرێمی کوردستانە بەئاوێنەی راگەیاند "لەماوەی رابرودا دەردەسەریی زۆرمان چەشت لەهەرێمداو بێ بەشبوین لەهەم���و ماف���ە مەدەنییەکانم���ان هەر لەبەدەس���تهێنانی مۆڵەتی شۆفێرییەوە تا ئاس���تەنگیی لەمامەڵەکردن بەزەوی‌و
شتی دیکەش". ئەو هاواڵتییە کە پێشتر پێشمەرگە بوە لەبارەی بڕیارەکەی پارێزگارەوە دەڵێت "بڕیارەکە رویەکی سیاس���یی هەیەو بۆ کۆمەڵێک بەرژەوەندی تایبەت دەرکراوە (بەبێ ئەوەی ئامەژە بەو بەرژەوەندییانە ب���کات)" ئ���ەو دەپرس���ێت "بۆچی رێ بەعێراقییە عەرەب���ەکان دەدرێت موڵک بکڕن بەاڵم رێگەیان پێ نادرێت مۆڵەتی شۆفێری دەربکەن؟" هاواڵتییەک���ی دیکەی بەغدایی بەناوی کەریم وەهاب بەگەشبینییەوە لەو بڕیارە دەڕوانێت‌و دەڵێ���ت "ئەو بڕیارە دوپاتی یەکێتی عێ���راق دەکاتەوە لەروی خاک‌و هاواڵتیانیش���ەوە ،هەروەه���ا هەس���تی
برایەت���ی لەنێوان رۆڵەکان���ی واڵتەکەدا دەچێنێت". کوردانی رۆژئاوا خەمی نیشتمانەکەی خۆیانە بەهۆی ئەوەی لەبڕیارەکەی پارێزگاردا بەش���ێوەیەکی گش���تیی ب���اس لەوە دەکرێت کە رێدەدرێت بەو کەس���انەی کە کورد نی���ن زەوی‌و موڵ���ک بکڕن، جگە لەهاواڵتیانی عەرەبی ناوەڕاست‌و خ���واروی عێراق ،ه���اوکات هاواڵتیانی واڵتانی دیکەی وەک ئێران‌و س���وریاش لەبڕیارەکە سودمەند دەبن ،بەتایبەتی ئەم���ەی دواییان کە بەهۆی ش���ەڕەوە
ژمارەیەکی زۆری���ان هاتونەتە هەرێمی کوردستانەوە. جومع���ە رەس���وڵ ک���ە هاواڵتییەکی ش���اری دیریکی رۆژئاوای کوردستانەو لەش���اری س���لێمانی دوکانێکی هەیە، لەو بارەیەوە بەئاوێن���ەی راگەیاند کە رێگەدان بەسورییەکان بۆ کڕینی موڵک لەس���لێمانی کارێکی باشەو پێشوازیی لێ دەکەن .ب���ەاڵم ئەو هاواڵتییە تەنها لەخەم���ی خۆیان���دا نیی���ەو دیوەکەی دیکەی ئەو بڕیارەش دەبینێت‌و دەڵێت "بڕیارێک���ی ل���ەو ش���ێوەیە کاریگەری نێگەتیڤی لەس���ەر پارێزگای سلێمانی دەبێ���ت لەروی گۆڕین���ی دیمۆگرافیای ش���ارەکەو لەالیەک���ی دیکەش���ەوە وا
لەهاواڵتیان���ی رۆژئ���اوای کوردس���تان دەکات لێرە جێگی���ر ببن‌و نەگەڕێنەوە شوێنی خۆیان. لەالی خۆشیەوە هاواڵتییەکی شاری عەفرینی رۆژئاوای کوردس���تان بەناوی ئەده���ەم ک���ە خاوەن���ی کارگەیەک���ی بەرهەمهێنان���ی ب���ۆردی کارەبایی���ە بەئاوێن���ەی راگەیان���د "بڕیارەکە هانی زیات���ری وەبەرهێنانی دەرەکیی دەدات لەش���ارەکەدا ،بەاڵم ئەوەش ئەو ترسە ناشارێتەوە لەبەعەرەبکردنی ناوەکە". هەروەها دەڵێت "لەش���اری حەڵەب دو خانوم هەیەو ئەس���تەمە بەخانویەکی س���لێمانی بگۆڕمەوە ،ئەوەش بەهۆی هۆگرییمە بۆ نیشتمانی دایک".
پشتگوێخستنی هه‌ولێر ،سلێمانی ده‌باته‌وه بۆ به‌غدا ئا :بنار هیدایه‌ت پشتگوێ خستنی سلێمانی له‌الیه‌ن حكومه‌ت ی هه‌رێمی كوردستانهوه، سلێمان ی ناچار به‌گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ الی به‌غدا كردوه ،پارێزگار له‌به‌غدایه‌و چاوی له‌سه‌ر وه‌رگرتنی گوژمه‌یه‌ك پاره‌یه. مانۆڕه سیاس���ییه‌كان ی ئه‌م هه‌فتانه ی رابردو ،به‌تایبه‌ت���ی ئه‌و هه‌نگاوو لێدوان ه هه‌ستیارانه‌ی له‌الیه‌ن به‌شێك له‌لێپرسراو و كاربه‌ده‌س���تانی یه‌كێت���ی نیش���تمان ی كوردس���تانهوه راگه‌یه‌ن���دراون ،چه‌ندین خوێندن���ه‌وه‌ی جیاوازیان ب���ۆ ده‌كرێت. ب���ه‌دوای رێككه‌وتن���ی نێوان گ���ۆڕان‌و یه‌كێتیدا ،نه‌جمه‌دین كه‌ریم مه‌س���ه‌له ی كردنی كه‌ركوك ی به‌هه‌رێمێك ی سه‌ربه‌خۆ ورژاند ،د.ئاس���ۆ فه‌ره‌ی���دون پارێزگاری سلێمانی له‌هه‌نگاوێكی چاوه‌ڕواننه‌كراودا بۆ ج���اری س���ێهه‌م س���ه‌ردان ی به‌غدا ی پایته‌خت ی كرد. هه‌م���و ئ���ه‌م مان���ۆڕو جموجۆاڵن��� ه له‌چوارچێ���وه‌ی ملمالنێ سیاس���ییه‌كان ی نێوان پارتی له‌الی���هكو یهكێتیو گۆڕان له‌الیه‌كی دیك���هوه هه‌ڵس���ه‌نگاندنی بۆ ده‌كرێ���ت ،وه‌ك زۆرێك له‌به‌رپرس���ان ی سلێمانی له‌دانیش���تن ه تایبه‌تییه‌كانیاندا ئام���اژه‌ی پێده‌ك���ه‌ن" ،نایان���ه‌وێ ببن ه پاش���كۆو قوربانی ی سیاسه‌ته‌كانی پارت ی به‌رامبه‌ر ب ه به‌غداو واڵتانی ناوچه‌كه". هه‌روه‌ه���ا خوێندن���ه‌وه‌ی ئ���هوه ی بۆ ده‌كرێت ك���ه هێزه سیاس���ییه‌كان ی ئه‌م به‌ش��� ه له‌هه‌رێمی كوردستان ،ده‌یانه‌و ێ له‌بڕیاردانی سیاس���ییدا س���ه‌ربه‌خۆ بن‌و به‌پێ��� ی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان���ی خۆی���ان سیاس���هت بكه‌ن‌و نه‌كه‌ون ه ژێر هه‌ژمون ی
ئه‌م سه‌ردانه ی ئاسۆ فه‌ره‌یدون هه‌ولێر به‌جۆرێك راده‌چڵه‌كێنێت كه ئیتر پێویسته ئاوڕ له‌سلێمانی بداته‌وه به‌شێوه‌یه‌ك سلێمانی په‌نا نه‌باته به‌ر به‌غداو به‌غداش پاره نه‌دات به‌سلێمانی
بڕیاردانی پارتییه‌وه. به‌الی پارتی دیموكراتی كوردستانهوه س���ه‌ردانه‌كه‌ی پارێزگاری س���لێمانی بۆ به‌غ���دا ،ئه‌گه‌ر ب���ۆ كۆكردن���ه‌وه‌ی پاره بێ���ت بۆ ش���اره‌كان‌و خس���تن ه خزمه‌تی پێداویس���تییه‌كانیان ئ���هوه كارێك���ی باش���ه ،ب���ه‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر مه‌به‌س���ت لێی پارچه‌پارچه‌كردن���ی كوردس���تان بێ���ت قبوڵناكرێت. د .محه‌م���ه‌د خورش���ید ئه‌ندام���ی سه‌ركردایه‌تی پارتی به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ك ه "سه‌ردانه‌كه‌ی پارێزگاری سلێمانی ئه‌گه‌ر بۆ ئه‌وه‌بێت خزمه‌ت به‌ش���اری سلێمانی ب���كات كارێكی زۆر باش���ه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر
لۆكاڵییه‌وه ،ئه‌م س���ه‌ردانه‌ش په‌یوه‌ست نی ه به‌و بڕیاره‌وه". ئ���هو وت��� ی "یه‌كێ���ك له‌به‌نده‌كان���ی رێكه‌وتن ی نێوان یهكێتیو گۆڕان بریتیی ه له‌ئاس���ایی كردنه‌وه‌ی كێش���ه‌كان له‌گه‌ڵ به‌غدا به‌شێوه‌ی دیالۆگ‌و لێكتێگه‌یشتن، ئه‌گینا باس���كردنی هه‌رێمێكی سه‌ربه‌خۆ له‌گه‌ڵ به‌غدا دوره له‌ڕاستییه‌وه".
دیمەنێک لەشاری سلێمانی یه‌كێتی بیه‌وێت له‌ڕێی پارێزگاره‌كانییه‌و‌ه هه‌وڵ���ی پارچ ه پارچه‌بونی كوردس���تان بدات ئ���هوه كارێك���ی زۆر خراپه‌و قبوڵ ناكرێت ،به‌اڵم ئه‌وه‌نده‌ی ئێمه ئاگاداربین یه‌كێتی به‌رنامه ی له‌و جۆره‌ی نیه". ئه‌و وت��� ی "ئه‌گه‌ر توانرا كوردس���تان بكرێ���ت به‌ده‌وڵ���هت ،ئه‌وكات���ه له‌ن���او كوردستاندا ش���اره‌كان ببن به‌كانتۆن یا هه‌رێمی س���ه‌ربه‌خۆ ش���تێكی زۆر باش‌و ئاساییه". هاوكات���ی ئه‌م س���ه‌ردانه ی د.ئاس���ۆ فه‌ره‌یدون پارێزگار ی سلێمان ی بۆ به‌غدا، له‌گه‌ڵ لێدوانه‌ك���ه ی د.نه‌جمه‌دین كه‌ریم پارێزگاری كه‌ركوك س���ه‌باره‌ت به‌كردن ی
پارێزگاك���هی به‌هه‌رێمێكی س���ه‌ربه‌خۆ، ئه‌و په‌یامه ده‌به‌خش���ێت كه پارێزگار ی سلێمانی ده‌یه‌وێت به‌شێوه‌یه‌كی سه‌ربه‌خۆ مامه‌ڵه بكات. به‌اڵم س���ه‌رۆكی فراكس���یۆنی س���ه‌وز له‌ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی ،رێكه‌وت زه‌ك ی به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه "باوه‌ڕ ناكه‌م سه‌ردانه‌كه جۆرێك له‌ئه‌جێندای به‌هه‌رێم بونی س���لێمانی بهدواوه بێت ههرچهنده زانیاری ته‌واوم لهوبارهیهوه نیه". ئه‌و وتی "ئه‌و قسانه‌ی باس له‌هه‌رێمی سه‌ربه‌خۆیی سلێمانی‌و كه‌ركوك ده‌كرێت بێ بنه‌م���ان ،چونكه س���لێمانی دابڕاو و س���ه‌ربه‌خۆ نی���ه ،خ���ۆ نه‌چ���وه داوای
هاوكاری له‌تاران‌و دیمه‌شق بكات ،به‌ڵكو چ���وه داوای ه���اوكاری له‌به‌غ���دا كردوه كه پایته‌ختی فیدراڵ���ی حكومه‌تێكه ك ه هه‌رێمی كوردستانی تێدایه". مه‌سه‌له‌یه‌ك ی دیك ه كه هاوكاته له‌گه ڵ ئه‌م س���ه‌ردانه‌دا ،بڕیاره‌كه‌ی پارێزگار ی س���لێمانییه س���ه‌باره‌ت به‌رێگ���ه‌دان به‌تاپۆكردنی موڵك له‌س���ه‌ر كه‌س���انی غه‌یره كورد له‌س���لێمانی ،كه به‌رپرسان ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن ئه‌م بڕیاره له‌س���ه‌ر داواو خواست ی حكومه‌تی ناوه‌ندی به‌غدا بوه ،به‌اڵم رێكه‌وت زه‌ك���ی ئاماژه بهوه ده‌كات ك���ه "ئهوه لێكدان���هوه ی هه‌ڵه ی بۆ ك���را له‌الیه‌ن چه‌ن���د په‌رله‌مانتارێكی
به‌ش���ێكی دیكه له‌چاودێرانی سیاسی ه���ۆكاری س���ه‌ره‌كی ئه‌م س���ه‌ردانه ی پارێ���زگاری س���لێمانی ده‌گه‌ڕێننه‌وه بۆ بای���ه‌خ پێنه‌دان���ی س���لێمانی ،له‌الیه‌ن هه‌ولێره‌وه. ع���ارف قوربانی چاودێری سیاس���یی له‌مب���اره‌وه ئام���اژه ب���هوه ده‌كات كه س���ه‌ردانه‌كه‌ی پارێ���زگار كاردانه‌وه‌ی���ه به‌رامب���ه‌ر فه‌رامۆش���كردنی س���لێمانی له‌الی���ه‌ن هه‌ولێره‌وه ،ئه‌و وتی "ئێس���تا به‌غداش ئه‌و مه‌یله‌ی هه‌یه كه به‌جۆرێك له‌ج���ۆره‌كان هاوكاری ب���كات ،بیه‌وێت ئه‌و دڵنیاییه بداته س���لێمانی كه به‌غدا باش���تره له‌هه‌ولێر ،بۆ ئه‌وه‌ی درزی نێو ماڵی كورد فراوانتر بكات". س���ه‌ردانه‌كه‌ی پارێزگاری س���لێمانی جۆرێ���ك له‌بێمتمانه‌یی هه‌ولێر به‌رامبه‌ر به‌ئیداره‌ی سلێمانی ده‌رده‌خات ،به‌پێی لێدوانی به‌رپرس���ێكی پارت���ی ،ماوه‌ی ش���ه‌ش مانگ زیات���ره س���لێمانی هیچ ب���ڕه پاره‌یه‌ك���ی داهاتی نه‌ن���اردوه بۆ هه‌ولێ���ر ،له‌و باره‌یه‌وه ع���ارف قوربانی وتی "ئه‌م س���ه‌ردانه‌ی ئاسۆ فه‌ره‌یدون، هه‌ولێ���ر به‌جۆرێ���ك راده‌چڵه‌كێنێ���ت ك���ه ئیتر پێویس���ته ئاوڕ له‌س���لێمانی بداته‌وه ،به‌ش���ێوه‌یه‌ك س���لێمانی په‌نا نه‌بات���ه به‌ر به‌غداو به‌غداش پاره نه‌دات به‌سلێمانی".
4
هەنوکە
) )533سێشه‌مم ه 2016/6/21
عه‌ل ی باپیر‌و سه‌اڵحه‌دین به‌هادین‌و کاک ه حه‌مه هه‌وڵی چاره‌سه‌ری كێشه‌ی گۆڕان‌و پارت ی ده‌ده‌ن
"هه‌وڵ ی دۆزینه‌وه‌ی میكانیزمێك ده‌ده‌ین بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌كان" ئا :ئارا ئیبراهیم پارتی دیموكراتی كوردستان تا ئێستا به‌ئاشكرا ئهوه راده‌گه‌یه‌نێت كه ئاماده نیه له‌گه‌ڵ سه‌ركردایه‌تی هاوبه‌شی گۆڕان‌و یه‌كێتیدا كۆببێته‌وه، له‌به‌رانبه‌ریشدا بێجگه له‌هه‌وڵی چه‌ند به‌رپرسێكی بااڵی یه‌كێتی، سێ كه‌سایه‌تی سیاسی تر هه‌وڵی چاره‌سه‌ری كێشه‌ی نێوان پارتیو گۆڕان ده‌ده‌ن. دوای رێكه‌وتن����ی بزوتنهوهی گۆڕان‌و یه‌كێتی نیش����تمانی كوردستان له 17ی مانگی ئایاری رابردودا ،هێش����تا پارتی دیموكرات����ی كوردس����تان پێ له‌س����ه‌ر ئ����هوه داده‌گرێت ك����ه كۆبونه‌وه له‌گه‌ڵ ئه‌و س����ه‌ركردایه‌تیه هاوبه‌شه‌دا ئه‌نجام نادات. حاكم ق����ادر حه‌مه ج����ان ،كارگێڕی مهكتهبی سیاس����ی یه‌كێت����یو ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی هاوبه‌شی گۆڕان‌و یه‌كێتی كه به‌یه‌كێك له‌ئه‌ندازیارانی رێكه‌وتنه‌كه ناوده‌برێت ،له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه وتی "ئێمه پێمان باشه وه‌كو سه‌ركردایه‌تی هاوب����ه‌ش له‌گ����ه‌ڵ پارت����ی دیموكراتی كوردس����تان دابنیش����ین ،چونك����ه ئه‌و رێكه‌وتن����هی نێ����وان یه‌كێت����یو گۆڕان به‌مه‌به‌س����تی چاره‌س����هرو ئاسانكاری زیاتره بۆ رێكخس����تنه‌وه‌ی ن����او ماڵی كوردو باش����ترین رێگه‌چاره‌یه .پێشمان وایه چهنده قه‌یران‌و كێش����ه‌كان گهوره بن ده‌توانین له‌نێوان خۆماندا گفتوگۆی له‌س����ه‌ر بكه‌ین‌و به‌ڕێكه‌وتن چاره‌سه‌ری سه‌رجه‌م كێشه‌كان بكه‌ین". وتیش����ی"كۆبونه‌وه‌ی ناوب����راو سه‌ركردایه‌تی هاوبه‌شی نێوان یهكێتیو گۆڕان بێت یان كۆبون����ه‌وه‌ی مهكتهبی سیاس����ی یه‌كێتی بێ����ت ،هه‌وڵده‌ده‌ین له‌پێن����او پاراس����تنی ده‌س����تكه‌وته سیاس����یو ئابوریه‌كان‌و یه‌كڕیزی هێزی
عه‌لی باپیر و محمد تۆفیق ره‌حیم پێش����مه‌رگه‌دا ،رێگاچ����اره‌ی گونج����او بدۆزین����هوهو میكانیزمێ����ك دانێی����ن تا له‌س����ه‌ر مێ����زی گفتوگۆ چاره‌س����ه‌ری كێشه‌كان بكه‌ین". له‌الیه‌ك����ی ت����ره‌وه ،هه‌ریه‌ك����ه له‌س����ه‌اڵحه‌دین به‌هادی����ن ئه‌مین����داری گشتی یه‌كگرتوی ئیسالمی ،عه‌لی باپیر ئه‌می����ری كۆمه‌ڵی ئیس��ل�امیو محه‌مه‌د حاج����ی مه‌حم����ود س����كرتێری حزبی سۆسیالیست ،له‌هه‌وڵه‌كانیان به‌رده‌وامن بۆ ئه‌وه‌ی كێش����ه‌كان چاره‌سه‌ر بكرێت له‌نێوان پارت����یو گۆڕان����دا ،به‌تایبه‌ت دوای س����ه‌ردانی وه‌فدی سه‌ركردایه‌تی هاوبه‌ش����ی بزوتنهوهی گۆڕان‌و یه‌كێتی
كه‌س ئاو به‌ئاشه‌كه ی "نه‌جمه‌دین كه‌ریم"دا ناكات ئا :وریا حسێن پارتیو یه‌كێتی دژی به‌هه‌رێمكردنی كه‌ركوك ده‌وه‌ستنه‌وه‌و ئیداره‌ی گه‌رمیانیش چاوه‌ڕێی ده‌می سه‌ركردایه‌تی سیاسی كورد ده‌كات‌و ده‌ڵێت "تائێستا هیچ ئاماژه‌یه‌كیان بۆ نه‌هاتوه بۆ ئه‌وه‌ی خۆیان ئاماده‌بكه‌ن‌و بچنه سه‌ر هه‌رێمی كه‌ركوك". ساالر مه‌حمود په‌رله‌مانتاری یه‌كێتی نیشتمانی كوردس����تان كادری دیار ی یه‌كێت����ی له‌گه‌رمی����ان به‌نیگه‌رانیه‌وه باسی پرس����ی به‌هه‌رێمبونی كه‌ركوك ده‌كات ئ����هو كاره ب����ه‌دور ده‌زانێ����ت له‌سیاس����ه‌تی یه‌كێت����ی نیش����تمانی كوردس����تان ,ده‌ڵێت "ل����ه‌م كاته‌دا كه دۆخی عێراق ش����ێواوه‌و ملمالنێی ناوخۆی كوردو عه‌ره‌ب هه‌یه له‌س����ه‌ر ناوچه دابڕێنراوه‌كان پرس����ی هه‌رێمی س����ه‌ربه‌خۆی كه‌ركوك هه‌ر كه‌سێك بیكات خزمه‌ت به‌ئه‌جێندای دوژمنانی كورد ده‌كات". نه‌جمه‌دین كه‌ریم پارێزگاری كه‌ركوك له‌ئه‌مریكاو له‌به‌رده‌م رۆژنامه‌نوسانی ئ����هو واڵته پرس����ی جیاكردن����ه‌وه‌ی كه‌ركوكی له‌عێراق خسته‌ڕو دواتریش ئه‌م دۆسیه‌یه گوازرایه‌وه بۆ ناوخۆی هه‌رێ����م له‌ئاس����تی س����ه‌ركردایه‌تی هاوبه‌ش����ی یه‌كێت����ی نیش����تمانی‌‌و بزوتن����ه‌وه‌ی گ����ۆڕان به‌فه‌رم����ی ئه‌و بیرۆكه‌یه‌ی����ان ره‌تك����ردهوه ،ته‌نانه‌ت لیس����تی برایه‌ت����ی كه‌ركوكی����ش كه پێكهاتوه له‌پارته كوردس����تانیه‌كانی كه‌ركوك له‌گه‌ڵ ئ����ه‌م بیرۆكه‌یه نین‌و به‌فه‌رمی ره‌تیانكرده‌وه. ساالر نایشارێته‌وه گه‌رمیان له‌گه‌ڵ ئ����ه‌م بیرۆكه‌یه‌دا نیه ،بڕواش����ی وایه یه‌كێتی سود لهوه وه‌رده‌گرێت كه‌ركوك بێت����هوه س����ه‌ر هه‌رێمی كوردس����تان ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر كه‌ركوك بێته‌وه سه‌ر
هه‌رێمی كوردس����تان یه‌كێتی ده‌بێته هێزی یه‌كه‌م له‌هه‌رێمی كوردستان". ئیداره‌ی گه‌رمیانیش له‌كاردانه‌وه‌ی پێش����نیاره‌كه‌ی نه‌جمه‌دی����ن كه‌ری����م چاوه‌ڕێ����ی س����ه‌ركردایه‌تی سیاس����ی كوردن ،نایش����ارنه‌وه "ئه‌وان پابه‌ندن به‌بڕی����اری س����ه‌ركردایه‌تی كورده‌وه" به‌وت����هی هه‌ڤاڵ ئیبراهی����م وته‌بێژی ئیداره‌ی گه‌رمیان. هه‌ڤاڵ ئهوه بۆ ئاوێنه باس����ده‌كات ئ����ه‌وان چاوه‌ڕێی كاتن بزانن دۆخه‌كه چی لێدێت ،هاوكات پێشتر به‌بڕیاری س����ه‌ركردایه‌تی سیاس����ی ك����ورد جواڵونه‌ته‌وه ئێستاش به‌هه‌مانشێوه، وت����ی "هی����چ ش����تێكی فه‌رمیم����ان له‌ب����اره‌ی به‌هه‌رمێكردنی كه‌ركوكه‌وه پێنه‌گه‌یشتوه". پارتی كه زۆرترین قس����هی له‌سه‌ره قازانج له‌م پرسه ده‌كات ،پێچه‌وانه‌ی پێش����بینه‌كان دژی ئ����هو كاره‌یه هه‌ر هه‌وڵێك ب����ۆ به‌هه‌رێمكردنی كه‌ركوك به‌خیانه‌تی نیشتمانی ناوده‌بات. ئه‌حمه‌د كانی ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی پارت����ی دیموكراتی كوردس����تان رای پارتی ب����ۆ ئاوێن����ه رونده‌كاته‌وه كه دژی پرسی به‌هه‌رێمكردنی كه‌ركوكه‌و ئهوه ئاش����كراده‌كات "هه‌ر هه‌وڵێكی له‌و جۆره ده‌چێت����ه خانه‌ی خیانه‌تی نیش����تمانیه‌وه ،مومكی����ن نیه پارتی قبوڵی بكات". ئه‌و ئه‌ندامه‌ی سه‌ركردایه‌تی پارتی ئه‌وه‌ش ناشارێته‌وه كه ئه‌وان له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ن ریفراندۆم ئه‌نجام بدرێت ،وتی "ریفراندۆم نزیكه". پێچه‌وان����هی خواس����تی نه‌جمه‌دین كه‌ریم‌و ناكۆكی ناوخۆیی كه‌س دانی خێ����ر به‌بیرۆك����هی به‌هه‌رێ����م كردنی كه‌ركوك����دا نانێت ،بۆیه ئایندهی ئه‌م پرۆژه‌یه‌ش دیارنیه به‌ڕای به‌رپرسانی سیاس����یش "ئه‌م پرۆژه‌ی����ه ئه‌گه‌ری س����ه‌ركه‌وتنی زۆر الوازه له‌نێ����و ئه‌م دۆخه ئاڵۆزه‌دا".
ی كوردس����تان بۆ الی هه‌رسێ نیشتمان الیه‌نه‌كه. به‌پێی ئه‌و زانیاریانه‌ی ده‌ست ئاوێنه كه‌وتوه ،هه‌ریه‌ك له‌سه‌اڵحه‌دین به‌هادین‌و محه‌مه‌دی حاجی مه‌حمود له‌گه‌ڵ پارتی هه‌وڵه‌كانی����ان چ����ڕ كردۆت����هوه .عه‌لی باپیریش له‌گ����ه‌ڵ چه‌ند به‌رپرس����ێكی بااڵی پارتی قسه‌ی كردوه كه كێشه‌كان به‌گفتوگ����ۆ چاره‌س����ه‌ر بكرێ����ن‌و رێگه له‌قوڵبونه‌وه‌یان بگیرێت ،به‌تایبه‌ت له‌م دۆخه ناسك‌و هه‌ستیاره‌دا. سامان عه‌بدواڵ ،ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی هاوبه‌ش����ی نێ����وان گ����ۆڕان‌و یه‌كێت����ی له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه وتی"دوای راگرتنی
شه‌ڕی راگه‌یاندن ،په‌یوه‌ندی ته‌له‌فونی نوێ نه‌بوه له‌نێوان بزوتنهوهی گۆڕان‌و پارتیدا‌و ش����تێكی نوێ له‌و مه‌سه‌له‌یه‌دا نی����ه .به‌هه‌م����و توانای خۆم����ان هه‌وڵ ده‌ده‌ین له‌رێگه‌ی گفتوگۆوه بارودۆخه‌كه به‌تایبه‌ت بۆ گوزه‌رانی خه‌ڵك چاره‌سه‌ر بكرێت". ده‌رب����اره‌ی هه‌وڵی ئه‌و س����ه‌ركردانه، ناوبراو وتی "ئه‌و هه‌واڵنه هه‌ر له‌سه‌ره‌تای دروستبونی كێشه‌كانه‌وه هه‌بون ،به‌اڵم تائێستا ئه‌نجامێكیان نه‌بوه". خه‌لیل ئیبراهیم ،ئه‌ندامی ده‌س����ته‌ی كارگێ����ڕی ئه‌نجومه‌ن����ی جێبه‌جێكاری یه‌كگرت����و له‌لێدوانێكدا ب����ۆ ئاوێنه وتی
فۆتۆ :بڕیار نامیق "دوای ئه‌و داوایه‌ی مامۆستا سه‌الحه‌دین ب����ۆ راگرتنی ش����ه‌ڕی راگه‌یاندن له‌كاك مه‌س����عودو كاك نه‌وش����یروان ك����ه س����وپاس بۆ خوا رایانگرتوه ،مامۆستا س����ه‌الح وه‌ك سیاس����ه‌تی پێش����تری یه‌كگرت����و له‌هه‌وڵه‌كان����ی به‌رده‌وامه بۆ چاره‌س����ه‌ركردنی كێش����ه‌كانی نێ����وان گۆڕان‌و پارتی". ناوب����راو وتیش����ی "هه‌ن����دێ الیه‌نی بزوتن����ه‌وه‌ی گۆڕان����ی بینی����وه ،ل����ه‌م رۆژانه‌شدا هه‌ندێ الیه‌نی پارتی ده‌بینێت بۆ ئه‌وه‌ی زه‌مینه‌سازی بكرێت تا دوای جه‌ژن����ی ره‌م����ه‌زان كۆبون����هوه ئه‌نجام بدرێت".
له‌الیه‌ن هه‌ندێ به‌رپرسی ێ یهكێتیو ئه‌و س سه‌ركرده‌یه‌ی حزبه‌كان پیشنیاركراوه ێ ئه‌گه‌ر بكر كۆبونه‌وه‌ی پێنج الیه‌ن ه سه‌ره‌كییه‌ك ه ئه‌نجامبدرێت ئه‌و به‌رپرس����هی یه‌كگرتو ئه‌وه‌ش����ی رونكرده‌وه ئه‌مینداری یه‌كگرتو پرۆژه‌ی بۆ چاره‌سه‌ری كێش����ه‌كان ههیهو دوای جه‌ژن ده‌یخاته‌ڕو. به‌پێی زانیاریه‌كان����ی ئاوێنه له‌الیه‌ن هه‌ندێ به‌رپرس����ی یهكێتیو ئه‌و س����ێ س����ه‌ركرده‌یه‌ی حزبه‌كان پیشنیاركراوه ئه‌گه‌ر بكرێ كۆبون����ه‌وه‌ی پێنج الیه‌نه س����ه‌ره‌كییه‌كه ئه‌نجامبدرێ����ت ،دوات����ر كۆبون����ه‌وه‌ی س����ێ قۆڵ����ی له‌نێ����وان س����ه‌ركردایه‌تی هاوبه‌ش����ی گ����ۆڕان‌و یه‌كێت����یو پارتیدا بكرێ����ت ،به‌اڵم تاكو ئێستا به‌فه‌رمی ئه‌و پێشنیاره نه‌دراوه‌ته پارتی تا وه‌اڵمی خۆی هه‌بێت.
یه‌كێتی نابێت به‌قوربانی شه‌ڕی گۆڕان‌و پارتی ئا :بنار هیدایه‌ت له‌گه‌ڵ په‌ره‌سه‌ندن ی ناكۆكییه‌كان ی نێوان پارتیو گۆڕان ،یه‌كێتی له‌هه‌ڵوێستێك ی روگیریدایه له‌الیه‌ك رێككه‌وتنامه‌كه ی له‌گه‌ڵ پارتی به‌فه‌رمی كۆتایی پێنه‌هێناوه‌و له‌الیه‌كی دیكه‌شه‌وه له‌گه ڵ گۆڕان له‌رێككه‌وتندایه .یه‌كێت ی پشت ی كامیان ده‌گرێت؟ وته‌بێژی فه‌رمی گۆڕان ده‌ڵێت "یه‌كێتی پاپه‌نده به‌رێككه‌وتن ه سیاسییه‌كه‌وه" .به‌رپرسێكی پارتیش ده‌ڵێت "ده‌بێ یه‌كێتی به‌گۆڕان بڵێت ئێم ه له‌گه‌ڵ پارتی هاوبه‌شین". پارتی :ده‌بێت یه‌كێتی به‌گۆڕان بڵێت ئێم ه له‌گه‌ڵ پارتی هاوبه‌شین فازی���ل ره‌ئوف ئه‌ندامی س���ه‌ركردایه‌تی پارت���ی به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "یه‌كێتی نابێت به‌قوربان���ی كێش���ه‌كانی نێ���وان پارت���یو گۆڕان ،چونك ه ده‌زانێ���ت چۆن یاریده‌كات له‌و نێوه‌نده‌دا .به‌هه‌ردوالدا هه‌واڵ ده‌دات، مه‌به‌سته‌كه‌ش چه‌ند به‌رپرسێكی بااڵی ناو یه‌كێتییه كه دابه‌شبون به‌سه‌ر دو به‌ره‌دا. به‌شێكیان ده‌یانه‌وێت رێكه‌وتنی ستراتیژی له‌گه‌ڵ پارتی هه‌ڵنه‌وه‌شێنێته‌وه ،به‌شه‌كه ی دیكه‌ی���ان ده‌یانه‌وێ���ت نه‌مێنێ���ت .به‌اڵم نابێت به‌قوربان���یو یه‌كێتی له‌هه‌وڵدایه بۆ هێوركردن���ه‌وه‌ی بارودۆخه‌كه ،ده‌مێنێته‌و‌ه س���ه‌ر بزوتنهوهی گۆڕان ئ���هو راگه‌یاندن ه نابه‌رپرسه‌ی رابگرێت". سه‌باره‌ت به‌وه‌ی ئه‌گه‌ر یه‌كێتی پشیوانی پارتی بكات كێشه‌ی له‌گه‌ڵ گۆڕان بۆ دروست ده‌بێ���ت ،س���ه‌ركردایه‌تییه‌كه‌ی پارتی وتی "نه‌خێر هیچ كێش���ه‌یه‌كی بۆ دروستنابێت. یه‌كێتی هاوبه‌ش���ی پارتیی ه له‌حوكمڕانیدا، تائێس���تا رێكه‌وتننام���هی س���تراتیژی هه‌ڵوه‌نه‌ش���اوه‌ته‌وه ،ده‌توانێ���ت به‌گۆڕان بڵێت من له‌حكومه‌تدا هاوبه‌ش���م‌و له‌هێزی سه‌ره‌كی ك ه پێشمه‌رگه‌ی كوردستان ه پشكم هه‌یه ،به‌گۆڕان بڵێت ناتوانم پش���تی پارتی له‌زه‌وی بده‌م .ئه‌گه‌ر گ���ۆڕان قبوڵ ناكات كه‌یفی خۆیه‌تی‌و ناتوانێت هیچ كێش���ه‌یه‌ك دروستبكات".
ده‌یان شه‌ڕی ناوخۆمان دیو ره‌وشه‌ك ه باش بو ،ئه‌گه‌ر هه‌موالیه‌ك گه‌یشتنه قه‌ناعه‌ت ،دۆخه‌ك ه باش ده‌بێت .ده‌بێت چاره‌سه‌ر هه‌بێت‌و هاتنه پێشهوه دروست ببێ فازیل ره‌ئوف جه‌خت له‌سه‌ر باشتربونی دۆخه‌كه ده‌كاته‌وه‌‌و ده‌ڵێت "ده‌یان ش���ه‌ڕی ناوخۆمان دیو ره‌وش���ه‌كه باش بو ،ئه‌گه‌ر هه‌موالیه‌ك گه‌یش���تنه قه‌ناعه‌ت ،دۆخه‌ك ه ب���اش ده‌بێت .ده‌بێت چاره‌س���ه‌ر هه‌بێت‌و هاتن ه پێشهوه دروست ببێت". یه‌كێتی :ناتوانین هیچ الیه‌ك له‌گۆڕان‌و پارتی تۆمه‌تبار بكه‌ین بێگه‌رد تاڵه‌بانی ئه‌ندامی س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی نیش���تیمانی كوردستان به‌ئاوێنه ی راگه‌یان���د "یه‌كێت���ی دو رێككه‌وتنی هه‌یه، رێككه‌وتن���ی س���تراتیژی له‌گ���ه‌ڵ پارتیو رێككه‌وتنی سیاس���یی له‌گه‌ڵ گۆڕان ،به‌اڵم جی���اوازی له‌نێوان رێككه‌وتن���ه‌كان هه‌یه. رێككه‌وتن���ی سیاس���یی یه‌كێت���ی بنه‌مای سه‌ركردایه‌تی هه‌ردو الیه ،به‌اڵم رێككه‌وتنی س���تراتیژی پارتیو یه‌كێتی كاری له‌س���ه‌ر ناك���هنو یه‌كێتی���ش تێبین���ی زۆری هه‌ی ه له‌س���ه‌ر ئه‌و رێككه‌وتنه .یه‌كێتی ئێس���تا هێزێكی گرنگه له‌س���ه‌ر گۆڕه‌پانی سیاسیو به‌هیچ جۆرێك له‌نێوان به‌رداش���ی پارتیو گۆڕاندا نابێت به‌قوربانی ،به‌ڵكو په‌یامه‌كه ی
تێگه‌یش���تنه‌‌و هه‌وڵی بۆده‌دات‌و سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست ده‌هێنێت". تاڵه‌بان���ی وتی "رێككه‌وتن���ی ئه‌مجاره ی یه‌كێت���یو گ���ۆڕان هه‌ن���گاوی گه‌وره‌تری به‌دوادا دێت .ئێمه خاوه‌نی س���ه‌ركردایه‌تی هاوبه‌ش���ین‌و لێكتێگه‌یش���تنی هاوبه‌شمان هه‌ی���ه .گۆڕانی���ش نیه‌تی ئه‌رێن���ی هه‌ی ه له‌چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كاندا .ناتوانین هیچ الیه‌نێ���ك تۆمه‌تبار بكه‌ین ،دۆخی ئێس���تا رێگه به‌هیچ الیه‌نێكی سیاسیی نادات ره‌نج‌و ماندوبونه‌كانی هاواڵتیان به‌فیڕۆ بدات". له‌س���ه‌ر گرنگی رێكه‌وتننامه ی سیاسیی‌و ستراتیژی بێگه‌رد تاڵه‌بانی جه‌ختده‌كاته‌و‌ه "ه���ه‌ر رێككه‌وتنێ���ك له‌نێ���وان دوالیه‌نی سیاس���یی گرنكی خۆی هه‌یه ،رێككه‌وتنی گۆڕان‌و یه‌كێتی گرنگییه‌كی تایبه‌تی خۆی هه‌یه .ئێس���تا شانده هاوبه‌شه‌ك ه سه‌ردانی الیه‌ن���ه سیاس���ییه‌كان‌و له‌ناویان���دا پارتی ده‌كات". گۆڕان:رێكکه‌وتنی سیاسیی ناكۆكییه‌كانی پارتیو گۆڕانی قوڵتر كرده‌وه دكتۆر ش���ۆڕش حاجی وته‌بێژی ره‌سمی
بزوتنه‌وه ی گۆڕان به‌ئاوێنه‌ی وت "ناتوانین له‌ب���ری یه‌كێتی قس��� ه بكه‌ین ك���ه ده‌بێت ه قوربان���ی ناكۆكییه‌كانی گ���ۆڕان‌و پارتی، هه‌مو ئه‌و چه‌مكانه‌ی پێویست بوه یهكێتیو گۆڕان رێكه‌وتنی سیاسییان له‌سه‌ر كردوه. یه‌كێت���ی پابه‌ندبون���ی خۆی به‌س���ه‌رجه‌م خاڵه‌كان���هوه ده‌ربڕی���وه .ناكۆك���ی نێوان ئێمه‌‌و پارتی ناكۆكی حزبی‌و تاكه‌كه‌س���ی نیه ،به‌ڵكو له‌س���ه‌ر دوجیهانبینی جیاوازه، به‌اڵم له‌گه‌ڵ یه‌كێت���ی رێككه‌وتنمان كردوه له‌سه‌ر ئه‌و خااڵنه ی له‌گه‌ڵ پارتی ناكۆكین، یه‌كێتیش پابه‌نده ،پارتی چ خوێندنه‌وه‌یه‌كی بۆ ده‌كات ئازاده". وته‌بێ���ژی گ���ۆڕان راش���یده‌گه‌یه‌نێت "ههرچهنده پارتی له‌دوای 12ی ئۆكتۆبه‌ره‌و‌ه به‌ئیفلیجكردن���ی په‌رله‌م���ان‌و حكوم���هت ناكۆكی له‌گه‌ڵ گۆڕاندا دروس���تكرد ،به‌اڵم ناكۆكییه‌كانی نێ���وان پارتیو گۆڕان زیاتر دوای رێككه‌وتنی سیاسیی سهریههڵداو پارتی قوڵی كرده‌وه .پارتی ئه‌و رێككه‌وتنه‌ی پێ قبوڵنه‌كرا ،چونكه هه‌ستی به‌وه‌كرد به‌ته‌نیا ماوه‌ته‌وه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی گۆڕان‌و یه‌كێتی دژی بۆچونه‌كانی پارتی رێككه‌وتون".
تایبه‌ت
) )533سێشه‌مم ه 2016/6/21
هه‌مو شتێک له‌باره‌ی کوردستان‌و عێراقهوه
www.niqash.org
7
ئه‌م الپه‌ڕه‌یه به‌سپۆنسه‌ری رێکخراوی راگه‌یاندن له‌هه‌ماهه‌نگی‌‌و گواستنه‌وه، ئه‌کادیمیای راگه‌یاندنی ئه‌ڵامنی
بەپێی نوسراوە نهێنییەکان
گه‌نده‌ڵی‌‌و دزه پێكردن ی زانیاری خه‌ریكه سه‌ر ی داعش ده‌خۆن نقاش
داعش كاروب����اری ناوخۆی رێكخراوه‌كه ی له‌رێی چه‌ند نوسراوێكی نهێنییه‌وه به‌ڕێوه ده‌ب����اتو ئاگانامه‌و چاوس����وركردنه‌وه‌كانی ده‌گه‌یه‌نێته ئه‌ندامه‌كانی. په‌یامنێ����ری "نیق����اش" كۆپ����ی چه‌ن����د نوس����راوێكی "ویالیه‌تی ئه‌نبار"ی داعش���� ی ده‌س����تكه‌وت له‌رێی یه‌كێك ل����هو هێزانه‌ی به‌ش����داریی كردب����وو له‌ئازادكردن����ی ئه‌و ناوچان����هی داع����ش پێش����تر ده‌س����تی به‌سه‌رداگرتبوون. نوسراوه‌كان زیاتر په‌یوه‌ستن به‌كاروباری ناوخۆی رێكخراوه‌كه‌و چۆنێتی مامه‌ڵه‌كردن له‌به‌ڕێوه‌بردنی سامان‌و لێخوڕینی ئۆتۆمبێل‌و نه‌نوس����ینی ناوه‌ڕۆكی نامه له‌سه‌ر به‌رگی نامه‌كان بۆ ئه‌وه‌ی ئاشكرا نه‌بن. ره‌نگ����ه كه‌س����ێك ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی داعش ئ����اگاداری ئ����هوه نه‌بێ����ت ك����ه یه‌كێ����ك له‌كێشه‌كانی ئه‌و رێكخراوه خێرا لێخوڕینی ئۆتۆمبێله له‌الیه‌ن ئه‌میرو ئه‌ندامه‌كانیه‌وه، به‌جۆرێ����ك به‌و هۆیه‌وه چه‌ندی����ن قوربانی كه‌وتوونه‌ته‌وه. یه‌كێك له‌نوس����راوه‌كانی له‌ب����اره‌ی ئه‌و بابه‌ت����هوه نوس����راوه كه كه‌س����ێك ئاگادار
دهكاتهوه له‌وه‌ی خێ����را لێنه‌خوڕێت‌و هه‌ر له‌و نوسراوه ئاس����تی لێخوڕینی له‌ناوخۆو ده‌ره‌وه‌ی شاره‌كاندا دیاریی كردووه. كێشه‌یه‌كی تری داعش كه له‌نوسراوه‌كانیدا ده‌رده‌كه‌وێ����ت ئه‌وه‌ی����ه ئێس����تاش هه‌ندێ له‌ئه‌میرو ئه‌ندامه‌كانی زانیاری گرنگ له‌سه‌ر به‌رگی ئه‌و نامانه ده‌نوس����ن كه له‌ناوخۆدا له‌نێوان ویالیه‌ت‌و دیوانه‌كان ده‌گۆڕێنه‌وه، بۆی����ه به‌نوس����راو داوای����ان لێ����ده‌كات بۆ پاراس����تنی نهێنی نابێت هیچ زانیارییه‌كی گرنگ له‌سه‌ر به‌رگی نامه‌كان بنوسن. ه����ه‌روه‌ك چ����ۆن داوای����ان لێ����ده‌كات "له‌به‌ر هۆكاری ئه‌من����ی ،پاش خوێندنه‌وه ناونیش����انه‌كان بس����ڕننه‌وه" ئه‌م����ه‌ش بۆ شاردنه‌وه‌ی ئه‌و جێگایانه‌ی به‌الی خه‌ڵكی ناوچه‌كه‌وه دۆزینه‌وه‌یان ئاسانه. گه‌نده‌ڵی‌‌و دزه پێكردنی زانیاری داع����ش دان به‌وه‌دا ده‌نێت كه گه‌نده‌ڵ ی دارایی هه‌ی����ه له‌گوێزانه‌وه‌ی پاره له‌نێوان ویالی����هتو دیوان����ه‌كان‌و "به‌یتولم����ال"، س����ه‌ره‌ڕای ئه‌و رێوش����وێنه توندانه‌ی بۆ به‌ڕێوه‌بردن����ی داراییه‌ك����هی گرتوویه‌تیه به‌ر ،له‌یه‌كێك له‌نوس����راوه‌كاندا باسی ئه‌و حاڵه‌تانه ك����راوه‌و تیایدا هات����ووه "رێگه به‌هیچ كه‌س����ێك ناده‌ین ئه‌گه‌ر له‌م دنیاو
بەڵگەنامەیەکی داعش له‌و دنیا به‌راستگۆیی مامه‌ڵه‌مان له‌گه‌ڵدا نه‌كات ،ئه‌مه خیانه‌ته‌و فێڵه له‌ئه‌ماره‌ت". ئه‌م رێنماییه بۆ هه‌موو ئه‌و كه‌س����انه‌یه كه مامه‌ڵه به‌دارایی داعشه‌وه ده‌كه‌ن ،جا ئه‌گه‌ر ئه‌و مامه‌ڵه‌یه بهپاره ئاڵتونیه‌كه‌ی
داعش بێت یاخود دیناری عێراقیو لیره‌ی سوری ،یان دۆالرو یۆرۆ. له‌نوسراوه‌كاندا داعش ده‌سه‌اڵتی دارایی به‌چه‌ند كه‌س����ێك ده‌س����پێرێت كه ته‌نها ئاماژه‌ی به‌ناوی خ����وازراوو نازناوه‌كه‌یان
ك����ردووه ،بێ ئه‌وه‌ی ناوی راس����ته‌قینه ی خۆی ئاشكرا بكات ،وه‌ك "ئه‌بو قه‌تاده‌ی ئه‌یوبی" له‌نوس����راوه‌كاندا ده‌رده‌كه‌وێت بۆ به‌رگرت����ن له‌گه‌نده‌ڵی‌‌و بردن����ی پاره ئه‌و رێوشوێنانه‌ی گرتووه‌ته به‌ر.
داع����ش سیس����ته‌مێكی به‌ڕێوه‌بردن����ی تایبه‌ت به‌خۆ ی هه‌یه كه پشت ده‌به‌ستێت به‌المه‌ركه‌زی����ی ره‌های����ی وه‌ك ئ����ه‌وه‌ی هاشم هاشمی پس����پۆڕی كاروباری گروپه توندڕه‌وه‌كان ئاماژه‌ی پێده‌كات. هاشمی به"نیقاش"ی وت "نوسراوه‌كان ده‌ریده‌خه‌ن كه رۆتینێكی ئیداری كارپێكراو له‌هه‌موو جومگه‌كانی داعشدا هه‌یه ،هه‌موو ئه‌و رێنماییانه‌ش كه ده‌رده‌كرێن له‌س����ه‌ر ئاس����تی لۆكاڵی ده‌رده‌كرێن‌و سه‌رتاسه‌ری نین ،واته به‌رپرسانی ویالیه‌ته‌كان خۆیان بڕیار ده‌ده‌ن ویالیه‌ته‌كانیان چۆن به‌ڕێوه ببه‌ن". هاش����می ده‌ش����ڵێت "ه����ه‌ر ویالیه‌تێك ده‌س����ه‌اڵتێكی زۆری المه‌رك����ه‌زی هه‌ی����ه له‌كاروب����اری س����ه‌ربازی‌‌و ئه‌من����ی ،هه‌ر ئه‌م����ه‌ش وایكردووه له‌زۆر جێ����گا توانای مانه‌وه‌و خۆڕاگرتنیان هه‌بێت". به‌اڵم هاشم ی پێی وایه "هه‌موو ئه‌وانه‌ی ب����اس ده‌كرێت له‌ب����اره‌ی دزی‌‌و گه‌نده‌ڵی له‌ناوخ����ۆی داعش����دا ،چه‌ن����د باس����ێكن ناتوانرێت بسه‌لمێنرێن". تێبینی :نقاش ژمارەیەکی زۆری نوسراو ی فه‌رمی داعشی ده‌ستكه‌وتووه ،به‌اڵم ته‌نها ئه‌م چه‌ند دانه‌یه‌یانی باڵوكرده‌وه.
ئەم رەمەزانە بەنیوەی نرخ سەرت بتاشە
موسوڵمان نرخ گران دەكات‌و كاكەیی هەرزانی دەكات
نقاش ،ئااڵ لەتیف هه‌رچه‌ن���ده له‌گه‌ڵ هاتن���ی مانگی ره‌مه‌زاندا نرخ له‌دوكان‌و ب���ازاڕه‌كان ب���ه‌رز ده‌بنه‌وه، به‌اڵم هاواڵتییه‌كی كاكه‌ی���ی به‌په‌ێچه‌وانه‌وه ره‌مه‌زانان نرخ ده‌كات به‌نیوه. "یەک���ەم رۆژی رەم���ەزان ب���ە خۆڕاییە.. تاکۆتای���ی رەم���ەزان سەرتاش���ین تەنه���ا ٢٠٠٠دین���ارە" ئەمە ئەو دێڕەیە کە لەس���ەر الفیتەی���ەک نوس���راوەو بەدی���واری بەردەم دوکانەکەی هاواڵتیەکی کاکەییدا هەڵواسراوە لەناو سەنتەری شارێکی وەکو هەڵەبجەدا کە زۆرینە موسوڵمانن. ئەوەی لەسەر ئەو الفیتەیە نوسراوە تەنها لەوەدا گرنگ نییە ک���ە هاواڵتییەک دەیەوێ یارمەت���ی دەوروبەرەکەی بدات لەرۆژگارێکدا ک���ە قەیران���ی ئاب���وری بەرۆک���ی گرتوون، بەڵکو لەوەش���دا گرنگە کە ش���وێنکەوتەی ئاینێکی دیکە لەرێگەی مقەس���ت‌و شانەکەی دەستییەوە دەیەوێ دیوێکی دیکە لەپێکەوە ژیانی ئاینە جی���اوازەکان‌و یەکتر قبوڵکردن پیشان بدات. ٦ی حوزەیرانی ئەمساڵ یەکەم رۆژی مانگی رەمەزان بوو ،خەڵک دەڵێ :کە رەمەزان هات گرانی���ش دێ .وەک ئاماژەیەک بۆ نەبوونی کۆنترڵ بەس���ەر نرخی ش���تومەکەکان لەناو بازاڕەکان���دا ،بەاڵم کەس���انی وەک هەڵۆش هەن کە هێندەی پێیان دەکرێ دەستگیرۆیی دەوروبەریان دەکەن. هەڵۆ نادر حەمە ( ٤٧ساڵ) هاواڵتییەکی کاکییە لەهەڵەبجە دادەنیش���ێ (خۆرهەاڵتی سلێمانی) ئەوە نۆ ساڵە هەر کە رەمەزان دێ دوو رۆژ پێش���تر الفیتەیەک دەکا بەبەردەم دووکانەکەیداو بۆ رێزگرتن لەو مانگە یەکەم رۆژ سەرتاشین دەکات بەخۆڕایی‌و تا کۆتایی مانگەکەش بەنیوەی نرخەکەی س���ەر چاک دەکات. لەدوکانێکی بچوکی دوو بەس���ێ مەتریدا یەکەم رۆژی رەمەزان هەڵۆ س���ەری زیاتر لە ٣٠کەسی بەخۆڕایی چاک کردووە ،ئێستاش رۆژان���ە خەڵ���ک ه���ەر دەچن���ە الی‌و دوای س���ەرچاککردن ٢٠٠٠دینار لەس���ەر مێزەکە دادەنێن‌و دەڕۆن. هەڵ���ۆ بە"نیق���اش"ی وت "خەڵ���ک دێنە الم دەستخۆش���یم لێدەکەن ،موسوڵمانەکان دەڵێن دەبوو ئێمە بەبۆنەی رەمەزانەوە کاری ئاوامان بکردایە ،بەاڵم دەبێ کاسبکارەکانی ئێمە چاو لەتۆی کاکەیی بکەن". دەش���ڵێ "دەبێ نەریت���ی بەرزکردنەوەی ن���رخ ل���ە بۆن���ە تایبەتییەکان���دا نەمێنێ، ناب���ێ کە رەمەزان هات خەڵ���ک چاوەڕوانی هاتنی گرانیش بکات ،مامۆس���تایانی ئاینی
هەڵۆ کاکەیی لەکاتی کارکردندا لەئاس���تی یەکێتی زانایاندا هاتونەتە ماڵەوە دەستخۆشییان لێکردوم‌و پێیانوتوم کە ئەم کارەی م���ن دەیک���ه‌م نمونەیەکی بەعەمەلی کردنی پێکەوە ژیانە". هەڵۆ دڵخۆش���ە بەوەی ک���ە دەیکات ئەو دەڵێ "دەکرێ هەریەکەو لەئاس���تی خۆیەوە هەوڵبدات کۆڵەکەکان���ی پێکەوە ژیان پتەو بکات ،ئەگەر ناکۆکی لەناو ش���وێنکەوتوانی ئاینەکان���دا هەبێ���ت نەت���ەوەی کوردی���ش سەرکەتوو نابێت". ئەگەرچی بەالی زۆرین���ەوە ئەوەی هەڵۆ دەی���کات جێگ���ەی دەستخۆش���ییە ،بەاڵم کەس���انیش هەن ک���ە پێیانوای���ە ئەمە بۆ خۆدەرخستن‌و بازاڕگەرمییە ،ئەمەش هەڵۆی نیگ���ەران نەک���ردووە ،ئ���ەو زۆر بەکورتی لەوەاڵمی ئەوەدا دەڵ���ێ "بەڵێ کارکردن بۆ پێکەوەژیان بەخۆدەرخس���تن دەکرێ ،دەبێ نمونە جوانەکانی پێکەوە ژیان پیشان بدرێن بۆئەوەی کەسانی تریش هان بدرێن". ئێس���تا موس���وڵمان‌و کاکەیی بەجیاوازی ئاینی‌و الیەنداری حیزبییەوە لەژێر دەس���تی هەڵۆدا سەریان چاک دەکەن ،فەهمی عەلی یەک���ەم رۆژ خ���ۆی‌و مناڵەکەش���ی الی ئەو سەریان چاککرد ،ئەو دەڵێ "هەرچەندە من‌و ئەو لەرووی ئاینەوە جیاوازین ،بەاڵم هەر الی ئەو سەرچاکدەکەم ،هەڵۆ هەموو ساڵێک ئاوا رێز لەمانگەکەمان دەگرێت‌و داشکاندنمان بۆ دەکات‌و رۆژێکیش دەکات بەخۆڕایی". دەش���ڵێ "لەم گوزەرەدا ک���ەس نابینیت ئۆفەرێکی ئ���اوای دابێ بەموس���وڵمانەکان، بەپێچەوان���ەوە هەن���دێ لەموس���وڵمانەکان هاتنی رەم���ەزان بەهەلێ���ک دەزانن‌و نرخی کەلوپەلەکانیان بەرزکردۆتەوە". فەهمی باس لەوە دەکات کە لەناوخۆیاندا هەمیش���ە هەڵ���ۆ بەنمون���ە دەهێنن���ەوە وەختێک دەچن���ە دوکانەکان‌و دەبینن نرخی
کەلوپەلەکانی���ان فڕیوە" ،پێیان دەڵێم کاکە خۆ ئەوەتا ئەو بەالی خۆی کاکەییە بەبۆنەی رەمەزان���ەوە نرخی دابەزاندووە ،کەچی ئێوە گرانتان ک���ردووە ،لەکاتێکدا بۆنەکە تایبەتە بەئێمەی موسوڵمانان". هەڵ���ۆ کارمەن���دی پۆس���تەو گەیاندن���ە لەهەڵەبجە دوو مناڵی هەیەو رۆژانە زۆرینەی کاتەکان���ی ل���ەو دوکان���ەدا بەس���ەر دەبات کە س���ەرچاوەی س���ەرەکی بژێ���وی خۆی‌و خێزانەکەیەتی لەئێس���تادا کە بەس���ێ مانگ جارێ حکومەت نیوەی موچەی کارمەندەکانی دەدات. عابید عوس���مان ،س���وپەرمارکێتی هەیە، دەڵی هەموو ساڵێ بەهەڵواسینی ئەو الفیتەیە دڵخۆش���مان دەکات "وەک���و موس���ڵمانێک دڵخۆش���م کە ش���وێنکەوتەی ئاینێکی دیکە دەبینم ئاوا رێز لەبۆنە ئاینەکانمان دەگرێ، من هەمیش���ە لەناو دەالکەکانی دیکەدا دێم بۆ الی ئەم". عابی���د ئەگەرچی ناتوان���ێ هەمان کاری هەڵۆ بکات لەس���وپەرمارکێتەکەیداو نرخی کەلوپەلەکانی دابەزێن���ێ ،بەاڵم وەک خۆی دەڵێ ئ���ەوەی پێی بکرێ���ت لەیارمەتیدانی ئەوانەی دەستکورتن دەیکات. لەرۆژانی ئاس���اییدا هەڵ���ۆ بەچوار هەزارو پێنچ هەزار س���ەر چ���اک دەکات ،ئەگەرچی لەگەڵ هاتنی رەمەزان���دا نرخەکەی کردووە بەنی���وە ،بەاڵم پێش���تریش بۆ کریس���مس‌و بۆ ئەوان���ەی دەس���تکورت‌و کەمئەندامن بۆ ئەوانەش کە ئۆتیزمیان هەیە بەخۆڕایی کاری بۆ ک���ردووە ،تەنانەت خ���ۆی دەچێتە ماڵی ئەوانەی کە بەهۆی نەخۆش���ییەوە لەجێگادا کەوتوون‌و ناتوانن بچنە دوکانەکەی. نەجمەدین حەمە رەش���ید کە بۆ س���اڵێک دەچ���ێ لەجێ���گادا کەوت���ووە دوای ئەوەی بەهۆی نەخۆش���ییەوە قاچێک���ی بڕاوەتەوە
وێنه :ئااڵ لەتیف
بە"نیق���اش"ی وت "ی���ەک س���اڵی رێک ئەو دەهات���وو بەخۆڕایی س���ەری چاک دەکردم، یەک���ەم رۆژی رەمەزانی���ش خ���ۆم چوم���ە دووکانەک���ەو وەکو ئ���ەو خەڵکەی تر منیش سودمەند بووم". دەش���ڵێ "دەبێ موسوڵمانەکان بەخۆیاندا بچن���ەوە ،دەس���تبەنە ئەم ئیش���ە جوانانەو ه���اوکاری خەڵ���ک بکەن ،ب���ەس بەداخەوە نایکەن ،لەب���ەر بەرژەوەندی خۆیان ،رۆژانە م���ن رەخنەی���ان لێدەگرم ،بەاڵم س���وودی نیی���ە ،ئەوەتا زۆرین���ەی ئەوان���ەی نرخی ش���تومەکەکانیان بەرزکردۆتەوە ئەوانەن کە دەچن���ە مزگ���ەوت نوێژ دەک���ەن و بەرۆژوو دەبن ،بیر لەفەقیرو هەژارەکان ناکەنەوە". نەجمەدی���ن کە دارش���ەقە ئاس���نیەکەی لەتەنیشت خۆیەوە داناوە ئێستا ناتوانێ هیچ ئیش���ێک بکات رەخنە لەهاودینەکانی خۆی دەگرێ���ت کە بۆن���ە ئاینییەکەیان بەکاردێنن دەڵ���ێ "بەر لە رەم���ەزان فەردەیەک برنجی ٢٥کیلۆیی���م کڕیوە بە ١٧ه���ەزار ،کەچی سێیەم رۆژی رەمەزان هەمان برنجم کڕی بە ٣٥ه���ەزار کە دەکات���ە دوو قاتی نرخەکەی پێشووی ،ئەوەی کە لێم کڕیوە بەڕۆژووشەو دەچێتە دوای مەالشەوە نوێژ دەکات". پێک���ەوە ژیان���ی کاکەییەکانی س���نوری هەڵەبجە لەگەڵ موسوڵمانەکاندا دەگەڕێتەوە بۆ س���اڵی ١٩٧٨ئەو کاتەی رژێمی بەعس دێهاتەکانی راگواس���ت ،ئەمانیش هاتنە ناو سەنتەری هەڵەبجەو لەوێ نیشتەجێ بوون. ئێستا کاکەییەکانی هەڵەبجە نزیکەی ٦٠٠ ماڵ دەبن‌و دڵخۆش���ن ب���ەوەی کە جیاوازی ئاینەکەیان نەبۆتە رێگر لەبەردەم پەیوەندییە کۆمەاڵیەتییەکانیاندا. كاكه‌یی خاوه‌ن بیروباوه‌ڕی ئاینی تایبه‌تن، دانیش���تووی چه‌ندین ش���وێنی كوردستانن به‌تایب���هت له‌داقووق���ی نزی���ك كه‌ركووك‌و
خانه‌قین‌و سەفه‌ییه‌ی نزیك هه‌ولێرو هاوار ی سه‌ر به‌ھەڵەبجە" ،یارسان"و "ئه‌هلی حه‌ق" دوو ناون كه كاكه‌یی پێی ده‌ناسرێن. ئاک���ۆ ش���اوەیس مەجی���د ،نوێن���ەری کاکەییەکان لەئەنجومەنی پارێزگای هەڵەبجە بە"نیق���اش"ی وت "کاکەیی���ەکان هیچ کات جی���اوازی ئاینییان زەق نەکردۆتەوە ئەمەش وایکردووە ئەوانی ت���ر تێکەڵبوون لەگەڵمان بەقورس نەزانن". لەهەرێمی کوردستان کاکەییەکان چەندین پۆستی ئیداری گرنگیان هەبووە ،دیارترینیان "فەلەکەدی���ن کاکەیی" وەزیری پێش���ووتری رۆش���نبیری ،لەس���ەر ئاس���تی هەڵەبجەش گرنگترین پۆس���ت کە هەیانبووە ،پۆس���تی قایمقامی پێش���ووی شارەکە بووە کە ساڵی ٢٠١٠بە"گۆران ئەدهەم" درا. بەاڵم ئ���ەوەی هەڵۆ دەی���کاو ئەوەش کە نوێن���ەری کاکەیی���ەکان لەئەنجومەن���ی پارێ���زگای هەڵەبجە باس���ی لێ���وە دەکات لەهەوڵی ئاشتیخوازی کاکەییەکان بۆ پێکەوە ژیان ئەوە لەبیرنابەتەوە کە دەنگی ناڕەزایەتی لەناو پارێزگاکەدا بەرزبۆوە وەختێک هەوڵدرا کاکەییەک بکرێتە قایمقامی هەڵەبجە. ئاک���ۆ لەمبارەی���ەوە دەڵ���ێ "لەن���او
ئیسالمەکانیش���دا خەڵکی تون���دڕەو هەیە، کەس���انێک هەن کە بێجگە لەئیسالم چاوی کەسیتر نابینێ ،بەاڵم ئەوە گرنگە بەالمانەوە کە زۆرینەی هەڵەبجەییەکان ئاسایی مامەڵە لەگەڵ بوونی ئێمە دەکەن". دەش���ڵێ "کوردس���تان فرە رەنگی ئاینی تێدایە ،لەبەرئەوە دەوڵەتەکەشی دەبێ فرە رەنگی ئاینی رەنگی تێ���دا بداتەوەو هەموو کەس بۆی هەبێ مومارەسەی خۆی بکات". ئەوەی ئێستا هەڵۆ دەیکات شتێکی نامۆ نییە لەن����او کاکەییەکاندا ئ����ەوان رێزگرتن لەئاینەکانی دیکە بەئەرکێکی ئاینی دەبینن، ش����انازیش ب����ەوە دەک����ەن ک����ە لەمێژووی بوونی ئەوان����دا نموونەی دەی����ان چیرۆکی هاوکاریکردن����ی ش����وێنکەوتوانی ئاینەکانی دیکە شک دەبەن. بۆ زیات����ر قوڵکردنەوەی پێک����ەوە ژیانی ئاینی ئاکۆ ئاماژە بەوە دەکات کە چاوەڕێی باش بوونی بارودۆخی حکومەت‌و پەرلەمان دەکەن هەتا هاوکاری بکرێن بۆ ئەنجامدانی چاالکی����ە کلتورییەکانی����ان ،ب����ەاڵم بۆ ئەم رەمەزانە سەرتاشخانەکەی هەڵۆ نمونەیەکە بۆئەوەی چ����ۆن دەکرێ بۆن����ە ئاینییەکان بکرێتە بۆنەیەک بۆ پێکەوە ژیان.
ئه‌م هه‌فته‌یه له ئاسته‌نگه‌كانی دوای ئازادكردن رومادی پێنج ساڵ‌و بیست ی پێویست ه بۆ ملیار دۆالر ئاوه‌دانكردنه‌وه سه‌رچاوه‌ی ده‌رمانی رسوشتی
بازاڕێك دوو سه‌د ساڵه یه‌ك خێزان به‌ڕێوه‌ی ده‌به‌ن بۆ خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م راپۆرتانه‌و چه‌ندین راپۆرتی سه‌رنجراکێشی تر به‌زمانه‌کانی کوردی‌و عه‌ره‌بی‌و ئینگلیزی ،سه‌ردانی نیقاش بکه www.niqash.org
6
ئابوری
) )533سێشه‌مم ه 2016/6/21
ئه‌م الپه‌ره‌یه به‌سپۆنسه‌ری کۆمپانیای پیت ئۆیڵ
كاردانه‌وه‌كان بڕیار ی نیشته‌جێكردن ی بیانیه‌كان له‌سلێمانی راده‌گرێت سه‌ردار قادر :له‌گه‌ڵ سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا گفتۆگۆ ده‌كه‌ین‌و پاشان بڕیار ده‌ده‌ین ئا :وریا حسین بڕی����اری پارێ����زگای س����لێمانی ب����ۆ نیش����ته‌جێكردنی بیانیه‌كان له‌و پارێزگایه هه‌راده‌نێته‌وه رۆژانه كاردانه‌وه‌كان دژی ئه‌و بڕیاره له‌په‌ره‌سه‌ندندان ،جێگری پارێزگاری سلێمانی بۆ ئاوێنه نایشارێته‌وه "بڕیاره‌كه نه‌چوه‌ته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه‌و ئه‌گه‌ری هه‌مواركردنه‌وه‌ی هه‌یه". دانا جه‌زا ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای س����لێمانی گومانی هه‌یه ل����ه‌وه‌ی كه ئه‌م بڕیاره بۆ خزمه‌تی ش����اری سلێمانی بێت به‌ڵكو خزمه‌ت����ی چینێكی تایبه‌ت ده‌كات نمونه‌ش بهوه ده‌هێنێته‌وه ئێستا به‌شێك له‌سه‌رمایه‌داران كه‌وتونه‌ته پشتگیریكردن له‌بڕیاره‌كه‌ی پارێزگا ،وتی "س����ه‌رمایه‌دار هه‌یه هاتوه‌ته س����ه‌ر ته‌له‌فزیۆن به‌ئاشكرا پش����گیری بڕیاره‌ك����هی ك����ردوه ،ئه‌وه‌ش یه‌كێك����ه له‌ده‌رهاویش����ته دی����اره‌كان كه بڕیاره‌ك����ه س����ود به‌س����ه‌رمایه‌داره‌كان ده‌گه‌یه‌نێت". ناوه‌ڕۆكی بڕیاره‌كه‌ی پارێزگای سلێمانی به‌نده له‌سه‌ر پێشنیاری كۆمه‌ڵێك خاوه‌ن پڕۆژهی گه‌ش����تیاری ،كه به‌پێی بڕیاره‌كه بێت هه‌مو هاواڵتیه‌كی بیانی دوای ئه‌وه‌ی موڵه‌تی ئاس����ایش‌و پارێ����زگای وه‌رگرت ده‌توانێت وه‌ك����و هاواڵتیه‌كی س����لێمانی ببێته خاوه‌نی ش����وقهو خان����و ،ئه‌مه‌ش كاردانه‌وه‌ی جی����اوازی لێكه‌وته‌وه‌و رۆژانه كاردانه‌وه‌كان دژی زیاد ده‌بن. ئ����هو ئه‌ندامه‌ی ئه‌نجومه‌ن����ی پارێزگای سلێمانی ئه‌وه‌ش ناش����ارێته‌وه سه‌ربار ی ئه‌و قسانه‌ی ده‌كرێـت له‌باره‌ی بڕیاره‌كه‌ی پارێزگاوه خودی بڕیاره‌كه‌ش كه‌موكوڕی
س����لێمانی بۆ ئه‌وه‌یه تێگه‌شتنێكی گشت ی له‌سه‌ر بڕیاره‌كه دروس����تبكرێت ،ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت "نازانن دانیشتنه‌ك ه كه‌ی ده‌بێت، به‌اڵم چوارقۆڵی له‌ئاس����تی سه‌رۆكایه‌تی له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌ن داده‌نیشن".
سه‌رمایه‌دار هه‌ی ه هاتوه‌ته سه‌ر ته‌له‌فزیۆن به‌ئاشكرا پشگیری بڕیاره‌كه‌ی كردوه ئه‌وه‌ش یه‌كێكه له‌ده‌رهاویشته دیاره‌كان كه بڕیاره‌كه سود به‌سه‌رمایه‌داره‌كان ده‌گه‌یه‌نێت
روانگه‌ی ئابوریناس���ان ب���ۆ بڕیاره‌كه خراپ نیه ئه‌گه‌ر مه‌رجه‌كانی راكێش���ان ی س���ه‌رمایه‌ی تێدابێ���ت ،ب���ه‌اڵم ترس���ی ئابوریناسان له‌الیه‌نی سیاسیو كۆمه‌اڵتیه ك���ه گرف���ت ب���ۆ الیه‌ن���ه ئابوریه‌كه‌ش دروستبكات.
ئاسۆ فەریدون
تێدای����ه له‌وانه‌ش ناكۆك����ه له‌گه‌ڵ بڕیاری له‌یه‌كه‌كانی گاردن س����یتی كه به‌یه‌كێك ئه‌نجومه‌ن����ی پارێزگای س����لێمانی ،وتی له‌پڕۆژه دیاره‌كانی س����لێمانی ناس����راوه "ئه‌گ����ه‌ر بڕیارێكی له‌م جۆره‌ش ده‌رچوایه تائێس����تا بڕیاره‌كه‌ی پارێزگای سلێمانی ده‌بو بۆ هه‌رێ����م هه‌موی بوایه نه‌ك ته‌نها پێنه‌گه‌شتوه بۆیه به‌ڕێكاری كۆن مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئه‌و بیانیانه ده‌كات كه ده‌یانه‌وێت بۆ پارێزگایه‌ك". له‌گاردن س����یتی نیشته‌جێبن ،ئه‌و ئه‌وه‌ی خ����اوه‌ن پڕۆژه‌كانی نیش����ته‌جێبون كه بۆ ئاوێن����ه رونك����ردهوه "زۆرترین كه‌س ئه‌گه‌ر بڕیاره‌كه‌ی پارێزگای سلێمانی بڕواته له‌یه‌كه‌كان����ی ئێمه نیش����ته‌جێبن هاواڵتی ب����واری جێبه‌جێكردن����هوه گومانده‌كرێت هه‌رێمی كوردستان ته‌نها چه‌ند كوردێكی زۆرترین سودی لێوه‌ربگرن ،جه‌خت له‌سه‌ر رۆژه����ه‌اڵت‌و چه‌ند هاواڵتیه‌ك����ی عه‌ره‌ب ئهوه ده‌كه‌نه‌وه سه‌رباری سودی بڕیاره‌كه نه‌بێ����ت كه خاوه‌نی ش����وقه نی����ن‌و ته‌نها كرێچین له‌یه‌كه نیشته‌جێبونه‌كانی ئێمه". به‌اڵم بێ ئافات نیه. ئ����ارام ش����وانی به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری فرۆش
به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری فرۆش له‌گاردن س����یتی
جه‌ختی����ش له‌س����ه‌ر ئهوهدهكاتهوه ئه‌وان ره‌نگه ئ����هو خۆش����حاڵه‌نه‌بن به‌ده‌رچون ی بڕیاره‌ك����ه چونكه بێگرف����ت نابێت له‌ڕوی كۆمه‌اڵیه‌تی����هوه هه‌رچه‌ن����ده سودیش����ی هه‌بێت ،ئه‌وه‌شی وت " 800خێزانی كورد له‌یه‌كه‌كانی ئێمه نیشته‌جێن ره‌نگه ئێمه به‌م هۆیه‌وه بتوانین 20یه‌كه بفرۆش����ین، بۆیه ئه‌گه‌ری هه‌یه ئه‌و 20خێزانه بیانیه ببنه هۆی بێزاری بۆ هه‌ر 800خێزانه‌كه‌ی تر". پارێزگای سلێمانی ئه‌م ماوه‌یه زۆرترین ناڕه‌زایی روبه‌ڕوكرایه‌وه ،بۆیه دوای نزیكه‌ی نیومانگ له‌ده‌رچونی بڕیاره‌كه تائێس����تا نه‌چوه‌ته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه.
س����ه‌ردار ق����ادر جێگ����ری پارێ����زگاری س����لێمانی بۆ كاروب����اری هونه‌ری جه‌خت له‌سه‌ر ئهوهدهكاتهوه تائێستا بڕیاره‌كه‌یان نه‌چوه‌ته بواری جێكردنه‌وه‌و گوێ له‌هه‌مو را جی����اوازه‌كان ده‌گرن ،پاش����ان له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نی پارێزگای س����لێمانی دانیشتن ده‌كرێ����ت‌و تاوتوێی بڕیاره‌ك����ه ده‌كرێت، ئه‌وه‌ی به‌ئاوێن����ه وت "له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌ن گفتۆگۆ له‌سه‌ر بڕیاره‌كه ده‌كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م هه‌م����و خه‌ڵكه نه‌بن به‌س����ه‌ركرده‌ی كوردو ئێمه‌ش به‌عه‌ره‌بیزم". جێگری پارێزگاری سلێمانی بۆ كاروباری هون����ه‌ری ئه‌وه‌ش����ی بۆ ئاوێنه باس����كرد دانیش����تنیان له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نی پارێزگای
حوسام به‌رزنجی س���ه‌رۆكی رێكخراوی گه‌ش���ه‌پێدانی ئاب���وری كوردس���تان نایش���ارێته‌وه ئه‌م نه‌ریته ئابوریه له‌هه‌مو واڵتێك هه‌یه كه له‌به‌رامبه‌ر وه‌گه‌ڕخستنی س���ه‌رمایه‌كانیان ماف���ی نیش���ته‌جێبون به‌س���ه‌رمایه‌داران ده‌درێ���ت ،ئام���اژه بۆ ئه‌وه‌ده‌كات "ئه‌م بڕیاره ئه‌گه‌ر ئه‌و جۆره رێ���كارهی تێدابێت كه ب���اس له‌مه‌رجی هێنانی س���ه‌رمایه ده‌كات سودی ئابوری ب���ۆ پارێزگای س���لێمانی ده‌بێ���ت ،به‌اڵم ل���ه‌ڕوی سیاس���یو كۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه ترس له‌سه‌ر هاتنی بیانیه‌كان هه‌یه كه نازانرێت ده‌رئه‌نجامه‌كانی چین". دوای دو هه‌فت���ه ده‌رك���ه‌وت ئه‌وان���ی پش���گیری بڕیاره‌كه‌ی پارێزگای سلێمانی ده‌كه‌ن كه‌میان ئه‌و هه‌ژارو بێده‌رتانانه‌ن كه عه‌وداڵ���ی حه‌وانه‌وه‌ن له‌ش���اره‌كه‌ی خۆیان ،به‌شێك له‌س���ه‌رمایه‌داره‌كانیش نایشارنه‌وه كه بڕیاره‌كه‌یان به‌الوه گرنگه، بۆیه ئێستا رایه‌ك دروستبوه پێوایه "ئه‌م بڕی���اره قازانج���ه بۆ س���ه‌رمایه‌داره‌كان‌و نه‌هامه‌تیه بۆ باری كۆمهاڵیهتیو سیاسی پارێزگای سلێمانی".
كێشه‌ی الیه‌ن ه سیاسیه‌كان‌و قه‌یران ی دارای ی گورزی خراپ له‌نرخ ی زه‌وی هه‌ڵه‌بج ه ده‌دات "ئارام به 6هه‌زار دۆالر زیان زه‌ویه‌كه‌ی ده‌فرۆشێته‌وه" ئا :عه‌زیز ره‌سوڵ قه‌یرانی داراییو شه‌ڕ ی داعش‌و ناكۆك ی الیه‌نه‌كان‌و دابه‌شكردن ی فۆرمی زه‌و ی به‌سه‌ر فه‌رمانبه‌راندا نرخی زه‌وی‌‌و خانو له‌پارێزگا ی هه‌ڵه‌بجه داده‌به‌زێنێت، به‌رپرسانی حكومیش ئاماژه بۆئهوه ده‌كه‌ن "له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دان له‌ڕێگه ی وه‌به‌رهێنه‌رانه‌وه یه‌كه ی نیشته‌جێبون دروستبكه‌ن‌و به‌نرخێكی هه‌رزان به‌سه‌ر فه‌رمانبه‌ران‌و هاواڵتیان دابه‌شیبكه‌ن". ش���اهۆ عه‌ل��� ی خاوه‌نی نوس���ینگه ی بااڵمبۆ بۆكڕین‌و فرۆش���تنی زه‌وی‌‌و خانو له‌پارێ���زگا ی هه‌ڵه‌بجه ب���ۆ ئاوێن ه وت ی "قه‌یرانی داراییو شه‌ڕ ی داعش‌و ناكۆك ی الیه‌ن���ه‌كان ،كاریگ���ه‌ری زۆر ی كردوه‌ت ه س���ه‌ر نرخی زه‌وی‌‌و خانو به‌ڕێژه ی %60 شكاندویه‌تی" .وتیش���ی "زه‌ویم الیه ه ی فهرمانبهره ،له‌س���ااڵن ی رابردو 13هه‌زار دۆالری كردوه به‌اڵم ئێستا ئه‌و فهرمانبهره به‌هۆ ی نه‌بون ی بژێوی ژیانیه‌و‌ه هاتوه‌ت ه الی ئێم��� ه بۆی بفرۆش���ین به‌كه‌متر له5 هه‌زار دۆالر". الیه‌نه‌كانی پارێزگا ی هه‌ڵه‌بج ه سه‌ربار ی قه‌یران ی دارایی تائێس���تا گرفتیان ههیهو رێكنه‌كه‌وت���ون له‌س���ه‌ر دانان���ی ك���ۆ ی پۆسته‌كان ئه‌وه‌ش ناسه‌قامگیر ی ده‌رون ی بۆ وه‌به‌رهێنه‌ران دروستكردوه ،هاوكات ی ئه‌وه‌ش پارێزگاكه له‌كاتێكدا دروس���تبو ك ه قه‌یرانی دارای ی سهریههڵداو بوجه ی مانگان���هی پارێزگاكه ته‌نه���ا 30ملیۆن دیناره. ش���اهۆ عه‌ل ی باس���ی ئه‌وه‌ش ده‌كات پ���اش كۆبونه‌وه‌ك���هی په‌رله‌مان��� ی كوردستان له‌هه‌ڵه‌بجه‌و ده‌ركردنی بڕیار ی به‌پارێزگاكردنی ،له‌بری كڕین‌و فرۆشتن ی زه‌و ی گه‌رمبێ���ت به‌پێچه‌وان���هوه به‌ره‌و دابه‌زین ی زیاتر رۆیشت ،وتیشی "من ئهوه
پارێزگای هەڵەبجە بۆ ناكۆكی زیاتری الیه‌نه‌كان ده‌گه‌ڕێنمه‌و‌ه كه هاونیشتیمانیان بێزاركردوه". هاوكات���ی قس���ه‌كانی به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ی نوسینگه‌ی بااڵمبۆ ،ئارام محمد خاوه‌ن ی چیرۆكێك��� ی تاڵ��� ه له‌زیانی فرۆش���تن ی زه‌ویه‌ك���ه ی له‌پارێ���زگا ی هه‌ڵه‌بجه ،ئه‌و باس ی ئهوه ی بۆ ئاوێنه‌كرد پێش قه‌یران ی دارای���ی زه‌ویه‌ك���ی كڕیب���و له‌هه‌ڵه‌بج ه ب��� ه 15هه‌زار دۆالر به‌مه‌به‌س���تی كڕین‌و فرۆش���تن به‌اڵم ئێس���تا 6ه���ه‌زار دۆالر زیانی زه‌ویه‌كه‌یه‌تی ،وتی "من بۆ كڕین‌و فرۆش���تن زه‌وییه‌كم كڕیبو به‌و هیوایه ی بتوان���م خێر ی لێبكه‌م ب���ه‌اڵم بهداخهوه قه‌یران���ی دارای���ی هاته‌پێش���هوه زه‌و ی له‌هه‌ڵه‌بجه ب���ه‌رده‌وام دابه‌زی ،ئێس���تا مه‌جبورم بیفرۆشم چونكه پاره‌كه‌یم زۆر
پێویسته". ئ���ارام محه‌م���ه‌د داواكاره له‌حكومه‌ت ب���ه‌زوی كارێكب���كات تابه‌ش���ێك له‌هاونیش���تیمان ی هه‌ڵه‌بج ه زیان ی زیاتر نه‌كه‌ن ،جه‌ختیش���ی له‌وه‌ك���ردهوه "ئه‌م دۆخه‌ی كوردستان زیانی زۆری گه‌یاندو‌ه به‌وان���ه ی زه‌ویان له‌پارێ���زگا ی هه‌ڵه‌بج ه كڕیوه". به‌رپرس���انی هه‌ڵه‌بجه له‌م دۆخه‌دا ك ه نرخی زه‌وی له‌هه‌ڵه‌بجه ش���كاوه ،قس��� ه له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ده‌كه‌ن زه‌وی به‌س���ه‌ر ئه‌و فه‌رمانبه‌ران���ه‌دا دابه‌ش���بكرێت فه‌رمان ی وه‌رگرتن���ی زه‌ویی���ان هه‌ی���ه ،له‌گ���ه‌ڵ دروستكردنی یه‌كه‌ی نیشته‌جێبون ،بۆی ه چاوه‌ڕوانده‌كرێت ئ���ه‌وه‌ش نرخ ی زه‌و ی
له‌هه‌ڵه‌بجه زیاتر بشكێنێت. كوێس���تان ئه‌كره‌م سه‌رۆكی شاره‌وان ی هه‌ڵه‌بجه ئ���ه‌وه‌ی به‌ئاوێن���ه وت" ئێم ه وه‌كو ش���اره‌وانی هه‌ڵه‌بجه خاوه‌ن ی چه‌ند س���ه‌د دۆنمێ���ك زه‌وی���ن‌و كه‌وتوه‌ته‌به‌ر ماسته‌رپالنی هه‌ڵه‌بجه ،ئه‌وه‌ش له‌ئێستادا به‌ش���ێكی دانراوه ب���ۆ ئه‌و كه‌س���انه ی كه‌پێش���تر فه‌رمانی زه‌ویان ههبوه وه‌ك كه‌سوكار ی شه‌هیدان‌و فه‌رمانبه‌ران". سه‌رۆكی ش���اره‌وانی ده‌رباره‌ی فۆرم ی زه‌و ی ك ه حكومه‌ت دابه‌شیكردو‌ه به‌سه‌ر فه‌رمانبه‌ران���دا وت��� ی "ئه‌گه‌ربێ���ت‌و ئه‌م بڕی���اره‌ی حكوم���هت جێبه‌جێبكرێت ك ه ئێسته فۆڕم به‌سه‌ر ته‌واوی فه‌رمانبه‌ران ی حكوم���هت دابه‌ش���كراوه ئ���ه‌وكات ئێم ه گرفتی زه‌ویم���ان ده‌بێ���ت ،ده‌بێت داوا
ئێمه الی خۆمانه‌وه بیرمان لهوه كردوه‌ته‌وه قسه‌شمان له‌گه‌ڵ چه‌ند بازرگانێكدا كردوه یه‌كه‌ی نیشته‌جێبون له‌شێوه‌ی شوقه دروستبكه‌ن به‌بڕێكی گونجاو بیفرۆشنه‌وه به‌هاواڵتیان
له‌وه‌زاره‌تی كشتوكاڵ بكه‌ین زه‌ویمان بۆ فه‌رمانب���ه‌ران‌و ه���ه‌ژاران بۆی���ه په‌نای دابین بكات ،تا دابه‌ش��� ی بكه‌ین به‌سه‌ر بردوه‌ت���ه به‌رئ���هو بڕیاره ،ب���ه‌اڵم ئێم ه الی خۆمان���هوه بیرمان لهوه كردوه‌ته‌وه فه‌رمانبه‌راندا". له‌الیه‌ك���ی تره‌وه ،نوخش���ه ناس���یح قسه‌ش���مان له‌گه‌ڵ چه‌ن���د بازرگانێكدا قایمقامی هه‌ڵه‌بج���ه ئاماژه‌ی بۆئه‌وه‌كرد كردوه یه‌كه‌ی نیش���ته‌جێبون له‌شێوه‌ی "ئێمه هێش���تاش به‌ڕه‌س���می له‌سه‌روی ش���وقه دروس���تبكه‌ن به‌بڕێكی گونجاو خۆمانه‌وه ئاگادارنه‌كراوینه‌ته‌و‌ه له‌بڕیاری بیفرۆشنه‌وه به‌هاواڵتیان". دابه‌شكردنی زه‌وی به‌سه‌ر فه‌رمانبه‌راندا، حكومه‌ت له‌س���ه‌ر خواس���تی خۆیه‌ت ی ناش���بێت وابكه‌ی���ن هی���چ زه‌ویه‌كم���ان به‌ده‌س���تهوه نه‌مێنێ���ت ،ب���ۆ ئاین���ده ب���ۆ دابه‌ش���كردنی زه‌وی له‌هه‌ڵه‌بج���ه، هه‌ڵه‌بجه پارێزگایه‌كی تازه‌یه‌و پێویستی ئه‌وانه‌ش���ی زه‌وییان كڕیوه له‌ش���ێوه ی زۆری ب���ه‌زه‌وی بۆ كردنه‌وه‌ی فه‌رمانگه‌و ئارام له‌م دۆخ���ه‌دا جگه له‌زیان هیچیان بۆ نامێنێـه‌وه ،بۆی ه ئێستا زه‌ویه‌ك ی زۆرو داموده‌زگاكانی حكومه‌ت هه‌یه". نوخشه‌ناس���یح وتیش���ی "له‌ئێستادا كڕیارێكی كه‌م له‌هه‌ڵه‌بج ه بون ی هه‌ی ه هه‌ر به‌هۆی قه‌یرانی دارایی حكومه‌ت ناتوانێت ئه‌مه‌ش وایكردوه نرخی زه‌وی له‌هه‌ڵه‌بج ه یه‌كه‌ی نیش���ته‌جێبون دروس���تبكات بۆ نه‌گه‌ڕێته‌و‌ه سه‌رده‌می زێڕین ی خۆی.
تایبه‌ت
) )533سێشه‌مم ه 2016/6/21
9
فەڕەنسا ..لەواڵتی خۆشەویستییەوە بۆ واڵتی ئاڵۆزییەکان سێ قەیران بەرۆکی فەڕەنسای گرتوە ئا :رێنوار نەجم هەڕەشە بەردەوامەکانی تیرۆرو گورزە لەناکاوەکانیان ،خۆپیشاندانی بێ بڕانەوەی کرێکاران دژی یاسای نوێی کار هەروەها پێکهەڵداپژانی هاندەرە ئینگلیزو روسەکان؛ بونەتە سێ خاڵی سێگۆشەی قەیرانەکانی فەڕەنسا کە حکومەتەکەی هۆالند دەیەوێت بەهەنگاوی ژیرانە مامەڵەیان لەگەڵدا بکات‌و تێکەڵ بەیەک نەبن. جامی نەتەوەکانی ئەوروپا ..قەیرانی هەنوکەیی بۆ فەڕەنسا س���ەرەڕای ئ���ەوەی ل���ەدوای هێرش���ە تیرۆرس���تییەکانی کۆتایی س���اڵی رابردو، دەنگ���ۆی ئ���ەوە هەبو بەهۆی مەترس���ی تی���رۆرەوە میوانداری جام���ی ئەوروپا بۆ تۆپی پێ لەفەڕەنس���ا بسەندرێتەوە ،بەاڵم فەڕەنسا س���وربو لەسەر ئەوەی گرنگترین روداوی وەرزشیی کیشوەرە پیرەکە لەسەر خاکەکەی بەڕێوەبچێت. لەگ���ەڵ دەس���تپێکردنی یارییەکان���ی پاڵەوانێتییەک���ە ،کێش���ەیەکی دیک���ە بۆ دەسەاڵتداران‌و پۆلیسی فەڕەنسا دروستبو، ئەویش پێکهەڵپژانی هاندەرانی هەڵبژاردە جیاوازەکانە. لەئێس���تادا مەترس���یدارترین هان���دەرە گێرەش���ێوێنەکانی ئەوروپ���ا لەپاری���س‌و شارەکانی دیکەی فەڕەنسادا کۆبونەتەوە. ئینگلی���زو روس���ەکان لەب���ری لەندەن‌و مۆسکۆ ،ش���ەڕی خۆیان لەش���ەقامەکانی پاریس‌و مارس���یلیا دەکەن .ئاڵۆزی نێوان هاندەرانی ئەو دو واڵتە چاوی کامێراکانی لەالکێش���ە سەوزەکە گواس���تەوە بۆ سەر خۆیان .ئەوان بەتوندوتیژترین شێوە لەسەر ش���ەقامەکان‌و ب���ەردەم کافتری���اکان‌و ناو یاریگاکان پێکیاندادەدا .تا دەسەاڵتدارانی فەڕەنس���ا ناچاربون ڕێوشوێنی توند بگرنە ب���ەر بەدەس���تگیرکردنی ژمارەی���ەک زۆر لەهاندەرە روسەکان .ئەوەش کاردانەوەی سوارچاکیی سەدەکانی ناوەڕاست دەبینرێن مۆسکۆی لێکەوتەوەو باڵیۆزی فەڕەنسایان وەک ئەوەی بچن بۆ بەرەکانی جەنگ. تێکەڵبونی گرژی‌‌و ئاڵۆزییەکانی هاندەران بانگهێشت کرد تا رونکردنەوە لەوبارەیەوە بەخۆپیش���اندانی کرێکاران‌و دروس���تبونی بدات. بەش���ێک لەهان���دەرە روس���ەکان ک���ە ئ���اژاوە ،دەبێت���ە هەلێک کە تیرۆرس���ت‌و بە"جەالدەکانی سپارتاک" ناسراون ،لەتۆڕە تون���دڕەوەکان دەیقۆزن���ەوە ت���ا گورزی کۆمەاڵیەتییەکانەوە هەڕەش���ەی سەربڕین کوش���ندەتر لەفەڕەنس���ا ب���دەن ،ئەوەش لەهاندەران���ی ئ���ەو واڵتان���ە دەک���ەن کە دۆخێکە هەرگیز دەس���ەاڵتدارانی ئەو واڵتە بەرامبەر هەڵبژاردەی روسیا یاریی دەکەن .ئاوات���ی پێ ناخوازن‌و هەمو هەوڵی خۆیان ئەو هاندەرانە لەناو یاریگاکانی روسیاشدا دەخەنە گەڕ بۆ بەرگرتن لەهەر پێشهاتێکی لەو شێوەیە. هەر بەتوندوتیژی ناسراون. لەالیەک���ی دیکەش���ەوە نزیک���ەی 70 کرێکاران لەفەڕەنسا یەکیان گرتوە ه���ەزار هان���دەری ئینگلیز بۆ پش���تیوانی قەیرانێک���ی دیک���ە کە م���اوەی چەند هەڵبژاردەکەیان چونەتە فەڕەنسا .بەشێک لەوان���ە ک���ە بەئەنجامدان���ی توندوتیژیی‌و مانگێکە بەرۆکی دەسەاڵتدارانی فەڕەنسای "ش���ێرەکانی ئینگلتەرا" ناسراون ،تەنانەت گرتوە خۆپیشاندان‌و مانگرتنی کرێکارانە. بلیتی چون���ە ناو یاریگاش���یان پێ نییە ،لەدوای دەستنیش���انکردنی مریەم خەمری هەندێکیش���یان بەجل‌وبەرگی س���ەربازیی‌و بەوەزی���ری وەزی���ری نوێ���ی کار لەمانگی
خۆپیشاندانی کرێکارانی فه‌ڕه‌نسا
نزیکەی 70هەزار هاندەری ئینگلیز بۆ پشتیوانی هەڵبژاردەکەیان چونەتە فەڕەنسا .بەشێک لەوانە کە بەئەنجامدانی توندوتیژیی‌و "شێرەکانی ئینگلتەرا" ناسراون ،تەنانەت بلیتی چونە ناو یاریگاشیان پێ نییە هەندێکیشیان بەجل‌وبەرگی سەربازیی‌و سوارچاکیی سەدەکانی ناوەڕاست دەبینرێن وەک ئەوەی بچن بۆ بەرەکانی جەنگ ئەیلولی س���اڵی رابردو ،ئەو وەزیرە لەگەڵ خۆیدا یاس���ایەکی کاری نوێی هێنا کە بوە مای���ەی توڕەکردنی کرێکارانی فەڕەنس���او بەتەواوی رەتکردنەوەی یاسا نوێیەکە. ئ���ەو یاس���اکە ک���ە لەن���او بەش���ێک لەفەڕەنس���ییەکان بە "یاساکەی خەمری" ناو دەبرێت ،یەکێک لەگرنگترین خاڵەکانی ئەوەی���ە ک���ە رێ���ژەی قەرەبوکردنەوەی کرێ���کاران لەکاتی بێکاربونیان س���نوردار دەکات ،ئ���ەوەش خاڵێک���ە کە س���ەندیکا کرێکارییەکان بەوردو درش���تیانەوە رەتی دەکەنەوە. یەکێکی دیکە لەخاڵەکانی یاساکە باس لەدورخس���تنەوەی کرێکار دەکات لەکاتی قەیرانە ئابورییەکان‌و داڕمانی س���ەرمایەی خاوەن���کارەکان یاخ���ود کەمبون���ەوەی داهات���ەکان بۆ م���اوەی چەن���د مانگێک. سەندیکاکان ئەمەش رەت دەکەنەوەو دەڵێن
واڵتە. لەالی خۆشیەوە فرانسۆ هۆالند سەرەڕای خۆپیش���اندانە بەرفراوانەکان دەستگرتنی بەیاس���اکەوە دوپاتک���ردەوەو ئاماژە بەوە دەکات کە ئەو پێی باش���ترە بەسەرۆکێک باس���بکرێت کە چاکس���ازی ک���ردوە نەک سەرۆکێک کە هیچی نەکردوە. وەک هەڕەش���ەیەک بۆ ئەو توندوتیژیەی خۆپیش���اندەران بەکاریدەهێنن س���ەرۆکی فەڕەنس���ا دەڵێت "ئاژاوەچێتی بەبێ سزا تێناپەڕێت". ل���ەدوا لێدوانیش���دا دەرب���ارەی خۆپیش���اندانەکان ،هۆالند هەفتەی رابردو رایگەیاند کە ئەگەر هەیە بەهۆی هەڕەشەی تی���رۆرو بەڕێوەچونی جام���ی نەتەوەکانی ئەوروپا خۆپیش���اندانەکان قەدەغەبکرێت، "لەکاتێکدا ئەگەر دڵنیایی ئەوە نەبێت کە گیان‌و ماڵو موڵکی هاواڵتیان بپارێزرێن".
لەدۆخێک���ی وەهادا ئەگەر ئ���ەو کرێکارانە لەیەکێک لەلقەکان���ی کۆمپانیا گەورەکان کاربک���ەن ،پێویس���تە ئ���ەو کۆمپانیای���ە داهاتی لقەکانی دیکە بەکاربهێنێت بۆ ئەو مەبەستە. تیرۆر چاوی لەفەڕەنسا بڕیوە کردن���ەوەی دەرگا بۆ خاوەن���کارەکان هێرشەکانی رێکخراوی دەوڵەتی ئیسالمی بۆ زیادکردن���ی کاتژمێرەکان���ی کارکردن لەو پرۆژان���ەی ک���ە کرێکارەکانیان لە( 50داعش) و گروپە توندڕەوە ئیسالمییەکانی تێناپەڕێ���ت ،یەکێک���ی دیک���ە ل���ە خاڵە دیکە ب���ۆ کیش���وەری ئەوروپ���ا لەخاکی ناکۆکەکان‌و کرێکاران وای دەبینن کە ئەوە فەڕەنس���ادا چڕبوەت���ەوە ،بەش���ێوەیەک ئامرازێکە ب���ۆ زیادکردن���ی کاتژمێرەکانی لەدوای ئەو هێرش���انە سەرۆکی ئەو واڵتە فرانس���ۆ هۆالند دانی بەوەدان���ا کە تیرۆر کارکردن بەبێ بەرامبەر. وەزی���رە نوێیەک���ە رایدەگەیەنێ���ت کە هەڕەشەیەکی جددییە بۆ سەر واڵتەکەی. س���ەرەتای هێرشە تیرۆرستییەکانی ئەم ئامانج لەو یاس���ا کارە نوێیە چاکس���ازیی نوێی���ە بەجواڵندنی بازاڕی کارو دابەزاندنی دواییانە بۆ س���ەر فەڕەنس���ا بۆ سەرەتای رێ���ژەی بێکاری���ی کە لەئێس���تادا دەگاتە س���اڵی 2015و بەدیارییک���راوی بۆ رۆژی .%10لەبەرامبەریشدا کرێکاران هەڕەشەی 7ی کانون���ی دوەم دەگەڕێت���ەوە ک���ە مانگرتن‌و پەکخس���تنی ژی���ان دەکەن لەو هێرش���ێکی رێکخراو بو بۆ س���ەر ئۆفیسی
گۆڤ���اری ش���ارلی هیبدۆ .ل���ەو رۆژەدا دو برا لەناو جەرگەی پاریس���دا چونە س���ەر بارەگای گۆڤارەکەو 20کەس���یان کوشت کە زۆرینەی���ان لەس���تافی گۆڤارەکەبوون بەسەرنوسەرەکەشییەوەو 22ی دیکەشیان بریندارکرد .هێرش���ی تیرۆرستیی بۆ سەر ئەو گۆڤ���ارە کاریکاتێرییە جگ���ە لەزیانە گیانییەکانی ،هاوکات لێدانێکی سیمبولیی بو .بەو پێیەی ش���ارلی هیبدۆ لەرابردودا درێغی لەباڵوکردنەوەی وێنەی کاریکاتێرێکی پێغەمبەری ئیس�ل�ام نەکردب���و ،ئەوەیش لەهەر شتێکی دیکە زیاتر "ئیسالمییەکان" توڕە دەکات. ژمارەی قوربانیانی ئەو هێرش���ە زیاتربو لەژم���ارەی هەم���و قوربانیان���ی ک���ردەوە تیرۆرس���تییەکانی گروپ���ە ئیس�ل�امیی‌و نا-ئیس�ل�امییەکانی 15س���اڵی راب���ردوی فەڕەنسا ،بەشێوەیەک لەو ماوەیەدا بەهۆی هێرش���ە تیرۆرس���تییەکانەوە 11ک���ەس گیانیان لەدەستداوە. لەدوای هێرش���ەکانی ش���ارلی هیبدۆوە، چەند کردەوەیەکی تیرۆریس���تیی دیکەی نیمچە س���ەرکەوتو لەفەڕەنس���ا ئەنجامدرا کە 2کەس���ی تێدا کوژران ،بەاڵم کردەوە تیرۆرستییەکانی داعش لەرۆژانی 13و14ی تش���رینی دوەم���ی 2015نەک فەڕەنس���ا، بەڵکو تەواوی ئەوروپاو جیهانیشی توشی شۆک کرد کاتێک لەزنجیرەیەک کردەوەی تیرۆرس���تییدا لەپایتەختی خۆشەویس���تی جیه���ان 130کەس کوژران‌و 352کەس���ی دیک���ەش بریندارب���وون ،ئ���ەو هێرش���انە حکومەتەک���ەی هۆالن���دی خس���تە لەرزە کە ت���ازە بڕیاری هێرش���ی ئاس���مانی بۆ س���ەر مۆڵگەکانی داعش لەسوریاو عێراق دەرکردبو. ئەو هێرش���انە ریکۆردی لەهەمو مێژوی دورونزیکی فەڕەنسادا شکاند لەروی ژمارەی قوربانیان لەکردەوەیەکی تیرۆرستیدا .بەر لەو هێرشانە قورسترینیان لە 18ی مایسی 1961دا ب���و کە لەئەنجامی تەقینەوەیەک لەشەمەندەفەرێکدا 28کەس کوژران‌و زیاد لە 100کەسی دیکەش برینداربون. ل���ەدوای ئ���ەو هێرش���ەو بەردەوامی���ی هەڕەش���ەکانی داعش بۆ س���ەر ئەو واڵتە، فەڕەنسا رێوشوێنی ئەمنی توندی گرتەبەر بۆ رێگرتن لەهەر کاتێکی تیرۆرستی دیکە. لەرۆژانی 1و 7ی کانونی دوەمی 2016دو هەوڵی شکس���تخواردوی تیرۆرستی هەبون ک���ە تەنها 3برین���داری لێکەوتەوە ،بەاڵم لەهەفتەی رابردوداو ل���ە13ی حوزەیراندا، جارێک���ی دیک���ە ک���ردەوەی تیرۆرس���تی فەڕەنسا بوە سەردێڕی هەواڵەکان کاتێک "جیهادییەک"ی داعش بەچەقۆ ئەفسەرێکی پۆلی���س‌و ژنەک���ەی لەماڵەک���ەی خۆیاندا کوشت. لەدوای ئەو هێرشەش ،سەرۆکی فەڕەنسا دانی بەوەدا نا کە واڵتەکەی لەژێر مەترسی جددیی تیرۆرستیدایە.
چۆن کێشەیەکی وەک ئەردۆغان چارەسەر بکەین؟ وەرگێڕانی لەئینگلیزییەوە :رێنوار نەجم ماڵپەڕی ئەمەریکیی فۆرن پۆلیسی foreignpolicy.comوتارێکی دورودرێژی جۆن هانای باڵوکردوەتەوە دەربارەی ئەردۆغان‌و سەرکەشییە لەبن نەهاتوەکانی. لەالیەک ئارەزوی ئەو سوڵتانە نوێیە بۆ بونی بەحاکمی رەهاو لەالیەکی دیکەوە شەڕی لەگەڵ کوردی واڵتەکەی‌و دژایەتییکردنی کوردەکانی باکوری سوریا. ئەوەی لێرەدا دەیخوێننەوە پوختەیەکی ئەو وتارەیە. ئێمە کێش����ەیەکمان هەیە ،کێش����ەیەکی جدیی .بەهێواشی ،تورکیا بەرەو هەڵدێرێک دەڕوات کە ئەو س����تەمە خ����ۆی لێ الدات. حوکمی زۆرداریی ،تیرۆریزم ،جەنگی سڤیل. سیناریۆی وەک "دەوڵەتی شکستخواردو"و "دابەش����بونی ناچاریی" لەئاس����ۆوە دیارن. رەنگە ئ����ەو رۆژە نزیک بێت کە داڕێژەرانی سیاس����ەتی ئەمەریکا ناچاربن وەاڵمی ئەو پرس����یارە بدەنەوە :چ����ی دەکەیت کاتێک هاوپەیمانێکی ناتۆ بەشێوەیەکی مەترسیدار بەد دەبێت؟ دەسەاڵتی تاکڕەویی تورکیا بۆ یەک کەس، پێدەچێت گەیشتبێتە قۆناغێک گەڕاندنەوەی نەبێت .پێنج هەفتە بەر لەئێس����تا ،رەجەب تەی����ب ئەردۆغ����ان فەرمانی ک����رد ئەحمەد داودئۆغڵۆ دەستلەکاربکێش����ێتەوە ،ئەویش
تەنه����ا دوای ش����ەش مان����گ لەڕابەرایەتی کردنی پارتی دادوگەشەپێدان بۆ سەرکەوتن لەهەڵبژاردنە پەرلەمانیەکەی تورکیادا. کەوات����ە هەڵەی داودئۆغڵ����ۆ لەکوێدایە؟ چ تاوانێک����ی ئەنج����ام داوە ک����ە ببێت����ە بیانوی دورخس����تنەوەو زەبونکردنی؟ هیچ! وادەردەکەوێ����ت تەنها تاوان����ی ئەوەیە کە بەڕادەیەکی ک����ەم ملکەچی ئەردۆغان بوە. وەک دەوترێ����ت ئەو تەنها %90ی ئەجێندای ئەردۆغان����ی جێبەجێکردوە ،کە ئەمەش بۆ سەرۆک بەس نییە! سوڵتانە نوێیەکە تەنها %100قبوڵدەکات. ئەوەی زیاتر لەهەمو ش����تێک ئەردۆغانی لەداودئۆغڵ����ۆدا دردۆنگ دەک����رد ئەوەبو، س����ەرۆک وەزیران حەماسەتێکی زۆری نەبو بۆ بەجێگەیاندنی ئارەزوەکەی ئەردۆغان بۆ س����ەرۆکایەتیی‌و ،گۆڕینی دەستوری تورکیا لەپەرلەمانییەوە بۆ سیستمی سەرۆکایەتی، یاخ����ود دروس����تتر :س����ەرۆکایەتییەکی ئیمپراتۆریی! ئەردۆغان فەرمانی بە پارتەکەی کرد کە کەسێکی دیکە دابنێن بۆ شوێنی داودئۆغڵۆ ب����ۆ بەڕێوەبردنی ئەو پارت����ەی کە نزیکەی 15ساڵە حاکمی تورکیایە .رەنگە وا بزانن بڕیاری دەستنیش����انکردنی کەسێک بۆ ئەو پۆس����تە ،گفتوگۆو دیبەیتێکی زۆری لەسەر کرابێت ،یاخ����ود تەنانەت کێبەرکێ لەنێوان ئەو سیاسەتمەدارانەدا هەبوبێت کە خاوەنی روئی����ای تایب����ەت بەخۆیانن ب����ۆ ئایندەی
رێگەدانی تورکیا بەکۆمەڵکوژیی کورد لەالیەن داعشەوە لە کۆبانی ،هۆکارێکی گرنگ بو بۆ ئەوەی کوردەکان هەست بکەن لەتورکیادا بێگانەن تورکیا. ئێوە هەڵەن! ئەردۆغان لەکۆش����کە هەزار ژورەکەیەوە بڕی����اری دا کە بنعەلی یەڵدرم ش����وێنی داودئۆغڵ����ۆ بگرێت����ەوەو ببێت����ە سەرۆکی ئاکەپەو س����ەرۆک وەزیرانی نوێی تورکی����ا .یەڵدرم ماوەی چەن����د دەیەیەکە بەش����ێکە لەو بازنە ناوەکیی����ەی ئەردۆغان ک����ە وەفایەکی رەهایان ب����ۆ جێبەجێکردنی
فەرمانەکان����ی هەی����ە .بەهۆی دیس����پلینی حزبایەتییش����ەوە ،هەمو ئەندامانی ئاکەپە، لەگەڵ وتنەوەی مارشی ستایش‌و گوێڕایەڵی بۆ "سەرۆکە مەزنەکەیان" ،بەتێکڕا کاندیدە هەڵبژێراوەکەیان قبوڵکردو دەنگیان پێدا! یەڵدرمی����ش بەڕون����ی ئ����ەوەی راگەیاند کە گوێرایەڵی ویس����تی "جەنابی س����ەرۆک" دەبێت بۆ دەس����ەاڵت" ،ئێمە بەڵێن دەدەین کە ویس����تی تۆ ویس����تی ئێمەیە ،دۆزی تۆ دۆزی ئێمەیە ،رێگای ت����ۆ رێگای ئێمەیە". ئ����ەو س����ەرۆک وەزیرانە نوێی����ە بەبێ هیچ دودڵیی����ەک ئەولەوییەتی خۆی دیاری کردو وتی "گرنگتری����ن ئەرکی ئێم����ە لەئەمڕۆدا بەیاساییکردنی ئەوەیە کە لەئەمری واقیعدا هەیە .ئەویش بەگۆڕینی دەستور .دەستوری نوێ سیس����تمێکی سەرۆکایەتی جێبەجێکار دەبێت". یەڵ����درم ئەوەیش����ی دوپاتکردوەتەوە کە بەبێ دودڵی پالنەکانی دیکەی ئەردۆغانیش جێبەج����ێ دەکات ،وەک جەنگی بەرفراوانی تورکیا دژی پارتی کرێکارانی کوردس����تان کە ماوەی 10مانگە دەستی پێکردوەتەوە، بەاڵم جیاواز لەرابردو ،ئەمجارە چەقی شەڕ لەبری ش����اخەکان ،ش����وێنە مەدەنییەکانی گرتوەتەوە. پاش ئەوەی دەرکەوت هاندانی هەس����تی ناسیۆنالیس����تی دژی کورد بۆ تەماحەکەی ئەردۆغ����ان زیاتر گونجاوە وەک لەئاش����تی، لەئێس����تادا بەڵێنەک����ەی 2013ی ئەردۆغان
بۆ ئاگربەس����ت لەگ����ەڵ پەکەک����ە مردوە. بەاڵم لەدورمەودادا ،دەش����ێت دەس����کەوتە کورتمەوداکانی ئەردۆغان زۆر گران لەس����ەر تورکی����ا بکەوێت .مەس����ەلەکەش تەنها لە لەدەستدانی ژیانی هاواڵتیان‌و ماڵو موڵکیان نییە ،بەڵکو لەوەدایە کە نەوەیەکی تەواوی ک����ورد رۆژبەڕۆژ بەرەو تون����دڕەوی دەڕۆن‌و دەگەنە ئەو بڕوایەی چیتر هیچ داهاتویەکیان نیی����ە لەوەدا ک����ە وەک بەش����ێک لەتورکیا بمێننەوە .رێگەدانی تورکیا بەکۆمەڵکوژیی کورد لەالیەن داعشەوە لە کۆبانی ،هۆکارێکی گرنگ بو بۆ ئەوەی کوردەکان هەست بکەن لەتورکیادا بێگانەن. کێش����ەی ئەردۆغ����ان بۆ م����اوەی چەند س����اڵێکە س����ەریهەڵداوە .چەند ساڵێکیشە کاربەدەس����تانی ئەمەری����کا خۆی����ان الداوە ل����ەوەی مامەڵ����ەی لەگەڵدا بک����ەن ،وایان زانیوە کێش����ەکە ئەوەن����دە خراپ‌و جێگەی مەترس����ی نیی����ە ،یاخود خۆی چارەس����ەر دەبێ����ت .هەمیش����ە خۆیان ب����ەدور گرتوە ل����ەوەی بڕیاری قورس لەس����ەر هاوپەیمانە مێژوییەکەیان بدەن ،کە گرنگترین ناوچەی جیۆستراتیژی س����ەر زەوی بەدەستەوەیە. بەاڵم کێش����ەی ئەردۆغان تا دێت خراپترو گەورەتر دەبێت‌و دەبێتە هۆی مەترسیدانان لەسەر بەرژەوەندییەکانی ئەمەریکا .زو یان درەنگ رۆژی لێپرس����ینەوە دێت .ئەمەریکا دەبێت لەئێستاوە ئامادەکاریی بۆ ئەو رۆژە بکات ،بۆ کەمکردنەوەی زیانەکان.
ئه‌ردۆغان
8
کۆمه‌اڵیه‌تی
) )533سێشه‌مم ه 2016/6/21
بزوتنهوهی گۆڕان ژنان له‌پۆسته دیاره‌كان بێبه‌ش ده‌كات
ژنانی گۆڕان له‌سه‌ر ئه‌رك‌و گیرفانی خۆیان خۆبه‌خشان ه كارده‌كه‌ن ئا :بنار هیدایه‌ت له‌سه‌ره‌تای دروستبونی بزوتنهوهی گۆڕانه‌وه تائه‌مڕۆ ،هیچ ژنێك نه‌بۆته به‌رپرسی یه‌كێك له‌ژوره‌كانی بزوتنه‌وه‌كه .به‌م دواییانه‌ش كاتێك بڕیار له‌سه‌ر پێكهێنانی سه‌ركردایه‌تییه‌كی هاوبه‌ش له‌گه‌ڵ یه‌كێتی نیشتمانی كوردستاندا درا ،دیسان له‌الیه‌ن بزوتنهوهی گۆڕانه‌وه هیچ ژنێك وه‌ك ئه‌ندامی ئه‌و سه‌ركردایه‌تییه هاوبه‌شه دانه‌نرا. هه‌ڵسوڕاوێكی گۆڕانیش ده‌ڵێت "راسته هیچ ژورێكمان به‌ده‌سته‌وه نیه ،به‌اڵم له‌ناو جڤاتی نیشتیمانی‌و جڤاتی گشتیدا رۆڵی ته‌واومان ههیهو له‌لیژنه‌ی دانوستاندنی حزبه‌كانیشدا ،تاكه ژن له‌ناو شانده‌كه‌ی گۆڕاندا بوه". به‌بڕوای گوڵس���تان س���ه‌عید ئه‌ندامی جڤاتی نیش���تمانی بزوتن���ه‌وه‌ی گۆڕان، بزوتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان ب���ڕوای ت���ه‌واوی به‌تواناكان���ی ژن���ان هه‌ی���ه ،ب���ه‌اڵم بۆ هیچ ژنێك ل���هو لیژنه‌ی���ه‌دا دانه‌نراوه؟ "هۆكاره‌كه‌ی نازانم ،ژنانی گۆڕان له‌سه‌ر ئ���ه‌رك‌و گیرفانی خۆیان خۆبه‌خش���انه كارده‌كه‌ن ،س���ه‌باره‌ت به‌دانه‌نانی هیچ ئه‌ندامێك���ی ژن له‌ناو س���ه‌ركردایه‌تییه هاوبه‌ش���ه‌كه‌دا ،خاتو گوڵستان ده‌ڵێت: "ئهوه لیژنه‌یه‌كی بااڵیه ،ده‌بێت خاوه‌نی بڕی���اره‌كان له‌ن���او لیژنه‌ك���ه دابنرێن، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا له‌لیژنه‌ی دانوستاندنی حزب���ه‌كان تاكه ژن له‌ناو ش���انده‌كه‌ی گۆڕاندا ههبوه". له‌په‌یكه‌ری رێكخس���تنی بزوتنهوهی
له‌هه‌وڵداین به‌رده‌وام ده‌بین‌و ناسره‌وین، تاوه‌كو له‌هه‌مو جومگه‌كانی بزوتنهوهی گۆڕاندا پێگه‌‌و رێگه‌ی ژن به‌هێزتر بكه‌ین گۆڕاندا چه‌ندین ژور هه‌یه كه هه‌ریه‌كه‌یان كار له‌س���ه‌ر بوارێك ده‌ك���ه‌ن ،بۆ نمون ه ژوری په‌یج���وری ،ژوری دارای���ی ،ژوری په‌یوه‌ندییه دیپلۆماس���ییه‌كان‌و...هتد، به‌اڵم هیچكام له‌و ژورانه هه‌ڵسوڕاوێكی ژن به‌رپرس���یان نیه .گوڵستان سه‌عید له‌س���ه‌ر ئه‌و بابه‌ته ده‌ڵێت "راسته هیچ ژورێكمان به‌ده‌س���تهوه نیه ،به‌اڵم له‌ناو جڤاتی نیشتیمانی‌و جڤاتی گشتیدا رۆڵی ته‌واومان هه‌یه .له‌وانه‌یه ئێستا قۆناغی
کۆبونه‌وه‌ی سه‌رکردایه‌تی هاوبه‌شی یه‌کێتی‌و گۆڕان یه‌ك���ه‌م بێت بۆیه ژور نه‌درابێت به‌ژنان ،كه له‌هه‌ڵبژاردنی داهاتوی ئۆرگانه‌كانی پێده‌چێت له‌قۆناغه‌كان���ی داهاتودا ژن گۆڕاندا "ژن���ان زیاتر بچنه پێش���هوهو رۆڵی خۆی بس���ه‌پێنێت‌و كارامه‌تر بێت به‌رپرسیارێتی ژور وه‌ربگرن". هه‌ر له‌م باره‌یه‌وه نه‌سرین شێخ جه‌مال بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و متمانه‌یه به‌ده‌ستبهێنێت ژن���ه هه‌ڵس���وراوی گۆڕان ك���ه هاوكات كه ژوره‌كان به‌ڕێوه ببات". گوڵستان جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه ئه‌ندامی جڤاتی گشتییه به‌ئاوێنه‌ی وت "له‌هه‌وڵداین به‌رده‌وام ده‌بین‌و ناسره‌وین" ،مه‌سه‌له توانابون نیه ،ژنی زۆر باشمان تاوه‌كو له‌هه‌مو جومگه‌كانی بزوتنهوهی ههیهو رۆشنبیرن .به‌ش���داری نه‌كردنی گۆڕان���دا پێگ���هو رێگ���هی ژن به‌هێزتر ژنان له‌سه‌ركردایه‌تی هاوبه‌شی یهكێتیو بكه‌ین" .ناوبراو پێشبینی ئه‌وه‌شده‌كات گۆڕاندا كۆتای���ی دنیا نی���ه ،له‌لیژنه‌ی
جه‌مال ده‌ڵێ���ت "پێویس���تیمان به‌ژور نیه .سه‌ره‌تا ژورمان هه‌بو ،كه كه‌وتین ه س���ه‌ر پێی خۆم���ان پێویس���تمان بهوه نه‌م���ا ژورێكی تایبه‌ت به‌خۆمان هه‌بێت. ئێستا له‌ناو ژوره‌كاندا ئه‌نداممان هه‌یه، زۆربه‌ی ژن���ه‌كان ئه‌ندامی جڤاتن ،ئیتر چ پێویس���تیمان ب���ه‌ژور هه‌ی���ه؟ ئێمه كه‌مته‌رخه‌میم���ان نه‌ك���ردوهو نزیكی���ن له‌یه‌كه‌وه‌‌و بۆچونمان ههیهو بۆچونیشمان ده‌بێت".
ده‌ستوردا ئه‌ندامی ژن ههبوه" .جه‌ختیش له‌سه‌ر ئهوه دهكاتهوه كه "ئه‌م لیژنه‌ی ه لیژنه‌یه‌كی بااڵیه .ئه‌ندامانی ئه‌و لیژنه‌یه له‌بااڵده‌ستترین كه‌سانی ناو بزوتنهوهی گۆڕان���ن .س���ه‌رجه‌م ده‌س���ه‌اڵته‌كانی گۆڕانی���ان دراوه‌تێ بۆ ئ���ه‌وه‌ی له‌هه‌مو بابه‌تێك���دا ناچ���ار نه‌بن بۆ پرس���یارو را‌وبۆچون بگه‌ڕێنه‌وه جڤات". س���ه‌باره‌ت به‌نه‌بونی ژورێكی تایبه‌ت به‌كێش���ه‌كانی ژنانیش ،نه‌س���رین شێخ
هه‌مو شه‌وێك مه‌رگ میوانی كاسبكاره‌كانی سه‌رسنوره
کۆڵبه‌ران له‌مه‌رزێکی کوردستاندا فۆتۆ :یه‌حیا به‌رزنجی ئا :عومه‌رچاوشین ژیان ئه‌وه‌نده گران بوه له‌جیاتی نانی سبه‌ی كاسپكارو كۆڵبه‌ره‌كانی سه‌رسنوری مه‌رزی زه‌ڵێی سه‌ر به‌قه‌زای پشده‌ر له‌پارێزگای سلێمانی له‌نێوان كوردستان‌و واڵتی ئێران هه‌موكات مه‌رگ به‌ئاوات ده‌خوازن له‌به‌ر مه‌ترسی له‌سه‌ر ژیانیان‌و خراپی رێگه‌و ناسه‌المه‌تی‌‌و نه‌بونی ئاساییش له‌سه‌ریان". كاس����پكارو كۆڵبه‌ره‌كانی نێ����وان هه‌رێمی كوردس����تان‌و واڵتی ئێ����ران جگ����ه له‌گران ی كااڵكان باج له‌سه‌ر كااڵكانیش زۆر زیاتر بوهو ب����ه‌رده‌وام ژیانیان له‌مه‌ترس����یدایه‌و زۆربه‌ی كاس����بكاره‌كان یان برین به‌له‌شیانه‌وه‌یه یان ئه‌سپه‌كانیان له‌ژیریاندا به‌فیشه‌كی پاسدارانی ئێران ك����وژراون ،جگه‌له‌وه‌ی هه‌ر كه‌س����ێك هاوڕێیه‌كی ئه‌سپس����واری به‌فیشه‌ك له‌نیوه‌ی ش����ه‌ودا كوژراوه بۆیه ب����ۆ په‌یداكردنی نان‌و به‌خێوكردنی خانه‌واده‌كانیان به‌رده‌وام مه‌رگ میوانیانه" یه‌كێك له‌كۆڵبه‌ره‌كان ترس����ی هه‌بو له‌وه‌ی ناوه‌كه‌ی بڵێ گوتی "له‌گ����ه‌ڵ برایه‌كی ترمدا خه‌ڵكی سه‌رده‌شتین له‌به‌ر كاسپی نه‌مخوێند چونكه ژیانمان له‌سه‌ر ئه‌و كاره‌یه‌و هه‌مو كات
موته‌ڵیب پیاوێكی بااڵبه‌رزی ماندوه‌و ته‌مه‌نی ژیانمان له‌مه‌ترسی‌‌و خه‌ته‌ریاتدایه" له‌وكاته‌دا خه‌ریكی پێچانه‌وه‌ی كۆڵه‌كه‌ی بو قسه‌ش����ی 36ساڵ بو رێشمه‌ی ئه‌سپه‌كه‌ی له‌ده‌ستدابو ده‌ك����ردو گوتی له‌به‌ر ئه‌وه‌ی په‌ت گران بوه خه‌ریكی پشویه‌كی كورت بو گوتی له‌وه‌ته‌ی به‌ئازادی باره‌كان ناڕۆن بۆ واڵتی ئێران بۆیه به‌بیرمه خه‌ریكی باره‌به‌رم به‌واڵخه‌به‌رزه ئه‌و ئێستا به‌قاچاغ كۆڵبه‌ره‌كان خه‌ریكی كاسبی باره‌ی ده‌یبه‌م پۆش����اك‌و ته‌گه‌ری ئۆتۆمبێل‌و كردنن هه‌رگونده‌و زیاتر له‌ده كۆڵبه‌ری ههیهو خ����واردن‌و چه‌ند جۆرێك پێ��ڵ�او و حه‌فازه‌ی ئه‌و باره‌ی ده‌یبه‌ین نرخی گواس����تنه‌وه‌كه‌ی مندااڵنه به‌اڵم ئه‌و باره‌ی ده‌یبه‌ین نرخه‌كه‌ی ب����ۆ ئێران به‌كیلۆیه‌و به‌پێی كه‌لوپه‌ل‌و جۆری زۆر كه‌مه نزیك به150هه‌زار تومه‌نه‌و هه‌ربارێك خواردن����ه ،رێگه‌كه‌م����ان زۆرناخۆش����ه ته‌نیا بیبه‌ین له‌پێشدا ده‌یپشكنین له‌ترسی ئه‌وه‌ی به‌بێ كۆڵ‌و بار ده‌س����تگیر بكرێین 700هه‌زار كه‌لوپ����ه‌ل‌و مه‌وادو خ����واردن و خواردنه‌وه‌ی تومه‌ن غه‌رامه ده‌كرێین جگه لهوه زیندانیش زۆر خه‌ته‌رو قاچاغ����ی تێدانه‌بێت ،هه‌ربارێك ده‌كرێین ،ئه‌و كۆڵبه‌ره سه‌رده‌شتیه گوتیشی به‌په‌ت����ه گومرگ����ی زۆری ده‌كه‌وێت����ه س����ه‌ر به‌چوار ك����ه‌س باری یه‌ك ئه‌س����پ ده‌به‌ین‌و له‌ئێستادا په‌ته له20هه‌زار تومه‌ن گه‌یشتۆته به‌كۆڵه‌وه نابێت خۆمان به‌ده‌س����تهوه بده‌ین 600ه����ه‌زار تومه‌ن ئ����هو گۆڕانكاریه بۆ ئێمه یان ده‌بێت كۆڵه‌كانمان فڕێ بده‌ین‌و رابكه‌ین زۆر ناخۆش����ه خاوه‌ن ب����اره‌كان زه‌ره‌رمه‌ندی یان ده‌بێت زۆر به‌ش����اره‌زایی بڕۆین هه‌ركه‌س یه‌كه‌م ده‌ب����ن بۆیه ئێمه‌ش كارم����ان كه‌متر كه غه‌رامه ن����ه‌دات ده‌بێ زیاتر له‌چوار مانگ ده‌بێت به‌وهۆی����هوه خانه‌واده‌كانمان ژیانیان زیندانی بكێشێت ،من پێم وای ه ئه‌و كه‌سانه‌ی س����ه‌خت ده‌بێت‌و كه‌لوپه‌لیش له‌ئێران گرانه، به‌پی����اده كۆڵبه‌رن نزی����ك به500كه‌س ده‌بن ،موته‌ڵی����ب گوتی من به‌دو واڵخه‌وه كاس����پی ئێمه زۆرج����ار به‌س����ه‌ر كه‌مین����دا كه‌وتوین ده‌كه‌م فریای ئهوه ناكه‌وم خۆش بژیم له‌گه‌ڵ راده‌كه‌ین‌و ته‌قه‌مان لێده‌كرێت ،كاسپكار هه‌یه خانه‌واده‌كه‌م ،هه‌رچه‌ند خۆم ده‌پارێزم به‌اڵم فیشه‌كی به‌رده‌كه‌وێت كه نه‌مرد ده‌بێت خۆی زۆر له‌ئێرانیه‌كان به‌و شێوه‌یه‌ن بۆیه په‌نا بۆ به‌ده‌سته‌وه نه‌دات كه برینه‌كه‌ی كاریگه‌ربێت كاری قاچاخچێتی ده‌ب����هنو ژیانی هه‌مومان و بكه‌وێته ده‌ست پاسدارو سوپای ئێران ئهوه له‌مه‌ترس����ی دایه ،رێگه‌كه‌م����ان كه‌متر له15 كیلۆمهتره به‌اڵم زۆر سه‌خت‌و دژواره به‌ده‌یان ماڵوێران ده‌بێت"
جار ته‌قه‌مان لێكراوه‌و كاسپكارم له‌گه‌ڵدا بوه فیشه‌كی مه‌ئموره‌کانی به‌ركه‌وتوه‌و كوژراوه‌و باره‌كه‌ش كه‌وتۆته ده‌ست ئه‌وان". س����ۆران ته‌مه‌نی بیس����ت س����اڵ بو له‌ژێر س����ێبه‌ری یه‌كێ����ك له‌ك����ۆگاكان دانیش����تبو به‌وت����هی خۆی س����ه‌ربازی نه‌ك����ردوهو له‌به‌ر كه‌مده‌رامه‌ت����ی ناتوانێ����ت س����ه‌ربازیه‌كه‌ی بكڕێته‌وه‌و ژیانی خانه‌واده‌كه‌ی له‌خوار هێڵی هه‌ژاریدایه‌و س����اڵێكه خه‌ریكی كاره له‌نێوان هه‌رێمی كوردس����تان و واڵت����ی ئێران ،گوتی" كه‌ش����ی س����ه‌رماو گه‌رمامان بۆنیه سه‌ره‌ڕای ئه‌و هه‌مو ناخۆش����یانه‌ش خه‌ڵكی گونده‌كانی باشور ده‌ڵێن نابێت لێره كاربكه‌ن‌و فشارمان ده‌خه‌نه س����ه‌ر بۆیه نازانم چۆن ژیانی حه‌وت كه‌س ئیداره‌ب����ده‌م ،به‌دو واڵخ زۆرجار مه‌رگ به‌ئ����اوات ده‌خ����وازم له‌ب����ه‌ر لوغمڕێژكردنی رێگ����هو كاری قورس‌و خه‌ته‌ری رێگه‌و ده‌نگی فیش����هكو راكردن س����ه‌رباره‌یه بۆ ئێمه ،ئه‌و كوڕه كاس����پكاره ده‌ڵێت له‌ئێرانه‌وه به‌ئازادی باره‌كانم����ان دێنین به‌اڵم له‌مه‌رزه‌وه به‌ڕێگه‌ی قاچاخدا ده‌ڕۆین ج����ار هه‌یه خاوه‌ن باره‌كان س����ه‌ته‌الیت یان كه‌لوپه‌ل����ی كاره‌باییمان بۆ ده‌خه‌نه ناوباره‌كان چونك����ه له‌ئێران پاره‌ی باش ده‌كات‌و فێڵم����ان لێده‌كه‌ن بۆیه ده‌بێت زۆر وری����ای ئه‌و كاره‌ش بی����ن چونكه زیاتر
له25بۆ 30ملیۆن تومه‌ن غه‌رامه ده‌كرێین". هه‌ندرێن ره‌س����وڵ خاوه‌ن م����ه‌رز له‌گوند ی زه‌ڵێ ده‌ڵێت "ئه‌و بارانه‌ی له‌ده‌ست ئێمه‌دان له‌خاوه‌نه‌كانیان وه‌رده‌گرین به‌مه‌رجی گه‌یشتن بۆ خاوه‌نی دوه‌م له‌ئێران بۆهه‌ر بارێك 70بۆ 80هه‌زاردینار وه‌رده‌گرین ئه‌وباره ترێله‌یه‌كه یان كه‌متره" .ئه‌و خاوه‌ن مه‌رزه به‌نیگه‌رانیه‌وه ده‌ڵێت ج����اران بۆ هه‌ر رۆژێك بارێكی گه‌اڵبه یان ترێله ده‌ڕۆیش����ت بۆ ئه‌ودیو به‌اڵم ئێستا به‌مانگێ����ك ی����ان زیاتریش بارێ����ك ده‌ڕوات چونكه پس����وڵه‌ی هاتنه ناوه‌وه (په‌ته) له‌و س����نوره له‌چاو سااڵنی پێشو به‌چه‌ند به‌رابه‌ر زی����ادی كردوه بۆیه خاوه‌ن ب����اره‌كان ناردنی كااڵكانی����ان بۆ واڵتی ئێ����ران كه‌مكردۆته‌وه‌و كارو كاس����پی ئێمه‌ش كه‌مبۆته‌وه ،له‌و گونده نزیك به‌بیست خانو(مخزه‌ن) هه‌یه به‌سه‌دان ملی����ۆن دۆالر كااڵو خواردنیان تێدایه‌و ژیانی زیاتر له‌هه‌زار ماڵ له‌سه‌ر ئه‌و سنوره‌یه ،بۆیه به‌زیادكردنی ئه‌و باج����ه زۆره له‌الیه‌ن واڵتی ئێرانه‌وه مه‌ترسی له‌سه‌ر به‌ڕێوه‌چونی ژیانمان هه‌یه ،هه‌ندرێن ده‌ڵێت واڵتی ئێران بۆیه ئه‌و باجه زۆره‌ی خستۆته سه‌ر خواردن‌و كااڵكان بۆئه‌وه‌ی پێداویستیه ناوخۆییه‌كانیان له‌ئێران س����اخ ببێته‌وه‌و خه‌ڵكی ئێران پێداویس����تی ناوخۆیی به‌كار بێنن".
ی سه‌رماو كه‌ش گه‌رمامان بۆنی ه سه‌ره‌ڕای ئه‌و هه‌مو ناخۆشیانه‌ش ی خه‌ڵكی گونده‌كان باشور ده‌ڵێن نابێت لێره كاربكه‌ن‌و فشارمان ده‌خه‌ن ه سه‌ر
ره‌نگاڵه
rangalayawene@gmail.com
) )533سێشه‌مم ه 2016/6/21
نه‌عیمه محه‌مه‌د :له‌كوردستان زۆرجار شوێن بۆ مرۆڤه‌كان ی بون ی ستۆدیۆی تایبه‌تی كاركردن نیی ه چ جا
ماتۆڕسكیل له‌سه‌ر سنور
جێگه‌ی ته‌كسی‌‌و گوێدرێژ ده‌گرێته‌وه ئا :عومه‌ر چاوشین مرۆڤ له‌سااڵنی رابردو بۆ گواستنه‌وه‌و كارئاسانی له ژیانی ڕۆژانه‌یدا سودی له‌گوێدرێژ ده‌بینی ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ گه‌شه‌سه‌ندنی ته‌كنه‌لۆژیادا به‌ره‌به‌ره ئامێری تر دروستكراو كاره‌كان ئاسانتر جێبه‌جێ ده‌كرێن.
د.نه‌عی
مه محه‌مه‌د عه‌بدواڵ
*له *ما سلێمانی له‌دایك بوه مۆ س تا ی زانكۆی س *ئه‌ندامی ئه‌كادیمیانی لێمانیه-كۆلێژی هونه‌ر زا نك ۆی ه *ئه‌ندام ی *ب هشدار سه‌ندیكای هون هرمه‌ن دان ی كو رد ستان ه ی ل ه زۆرین ه ی كارو چاالكییه‌كان ی كو *به‌ردستان‌و هه‌رێم كردوه ره ه م ه كان ی له‌فه‌ڕه‌ن ئێران نمایش كراوه سا‌و ئهمریكاو سوید‌و * دو پێشانگه *له 150پێشا ی تایبه‌تی كردۆته‌و‌ه نگ هی هاوبه شدا ب هشداری كردوه.
ئا :شۆڕش محه‌مه‌د د.نه‌عیمه محه‌مه‌د رایگه‌یاند "ئه‌مڕۆ له‌كوردستان زۆر جار شوێن نییه بۆ ژیانی مرۆڤه‌كان ئینجا وه‌ره بۆ بونی ستۆدیۆیه‌كی تایبه‌ت بۆ كاری هونه‌ری سیرامیك ،ئه‌مه له‌كاتێكدا كاری سیرامیك پێویستی به‌شوێنی به‌رفراوان‌و گهوره هه‌یه".
ده‌كه‌م". � ه "به‌هۆ ی ،نه‌متوان ی دواكه‌وتم
له‌ب���اره‌ی دۆخ���ی هون���ه‌ری ك���ورد ی به‌گشتی‌‌و هونه‌ری س���یرامیك به‌تایبه‌تی، د.نه‌عیم���ه محه‌م���ه‌د له‌دیمانه‌یه‌كی له‌گه‌ڵ ئاوێن���ه رایگه‌یان���د "له‌راس���تیدا ئه‌م���ڕۆ س���یرامیك له‌دونیای هونه‌ردا پێگه‌ی خۆی ههیهو جوانی هونه‌ری س���یرامیك له‌وه‌دایه ك���ه توانای هه‌یه پێگه‌‌و ش���وێنی خۆی بۆ هه‌تاهه‌تایی بپارێزێت". وتیش���ی "ب���هو واتای���هی س���یرامیك هونه‌رێك���ی مانه‌وه‌یه له‌توێی ئه‌و خامه‌یه‌ی كه له‌كاره‌كه‌دا به‌كارده‌هێنرێت". ئه‌و ئاماژه بهوه ده‌كات كه له‌كوردستاندا زۆرێ���ك له‌هونه‌رمه‌ن���دان كاری هون���ه‌ری سیرامیك ده‌كه‌ن ،كه هه‌ندێكیان له‌رێگه‌ی ئه‌كادیمیا‌و خوێندن���ی ئه‌كادیمیا‌وه كاره‌كه ده‌كه‌ن‌و هه‌ندێكیش���یان له‌رێگ���هی حهزو پیشه‌وه تێكه‌ڵ به‌بواری هونه‌ری سیرامیك ب���ون‌و وتی "ه���ه‌ر یه‌كه‌ی���ان تایبه‌تمه‌ندی خۆیان هه‌یه". د.نه‌عیم���ه محه‌مه‌د له‌و بڕوایه‌دایه كه به
به‌راورد به‌دونیای دهرهوه سنوری كاركردن له‌كوردس���تان س���نورێكی بچكۆله‌یه‌‌و زۆر تێكه‌ڵبونێك نییه به‌و بواره. سه‌باره‌ت به‌هۆكاری كه‌می هونه‌رمه‌ندی س���یرامیك ،نه‌عیم���ه محه‌م���ه‌د وت���ی "هونه‌رمه‌ن���دی س���یرامیك وه‌ك هه‌م���و هونه‌ره‌كانی تر پێویس���تی به‌بیروبۆچونی تایبه‌ت���ی هونه‌رمه‌ند خۆی هه‌ی���هو له‌پاڵ ئه‌وه‌شدا پێویستی به‌جه‌س���ته‌‌و قورسایی هه‌ی���هو ته‌نه���ا جێبه‌جێكردن���ی بیرۆكه‌كه نیه". وتیش���ی "زۆر ج���ار له‌هونه‌رێك���دا جێبه‌جێكردن���ی بیرۆكه‌ك���هو گه‌یاندنی ئه‌و كۆنسێپته‌ی كه ده‌ته‌وێت له‌ڕێی ئه‌و خامانه‌ی كه بون���ی هه‌ی���ه گه‌یاندنه‌كه ئاس���انتره، له‌هون���ه‌ری س���یرامیكدا له‌پ���اڵ بیرۆكه‌‌و دروستكردن‌و گه‌یاندن پێویستت به‌جه‌سته‌‌و هێزی عه‌زه‌ڵ���ی هه‌یه له‌جێبه‌جێكردنی ئه‌و خامه‌یه". جه‌غتی له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ش ك���ردهوه كه "هونه‌رمه‌ن���دی س���یرامیك دروس���تكه‌ری خامه‌كه‌یه له‌داڕشتنی بیرۆكه‌كه‌دا". ئه‌و ئاماژه‌ی به‌وه‌ش���دا كه "مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ هونه‌ری س���یرامیك تۆزێك قورسه چونكه ش���وێن‌و پێداویستی زۆری ده‌وێت‌و ئه‌مه یه‌كێكه له‌و ئاس���ته‌نگانه‌ی كه ده‌بنه به‌ربه‌س���ت بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ده‌یانه‌وێت له‌و بواره‌دا كاربكه‌ن". وتیش���ی "چونك���ه ل���ه‌دوای ده‌رچونی فێرخوازێكی ئه‌و به‌ش���هی هونه‌ر شوێنێك‌و
كارگه‌یه‌ك نییه كه كاری تێدا بكه‌ن تاخۆی تێدا ببینێته‌وه". نه‌عیمه محه‌مه‌د ره‌تیكرده‌وه كه هونه‌ری س���یرامیك هونه‌رێكی پیاوان���ه بێتو وتی "له‌مێژوی هونه‌ری س���یرامیكدا یه‌كێك بوه له‌كاره ده‌ستیه‌كان كه هونه‌ری ژنانیان پێ وت���وه ،واتا ژن كاری له‌س���یرامیك‌و كاری ده‌ستیدا كردوه". وتیش���ی "به‌پێچه‌وان���هوه كاری هونه‌ری گۆزه‌گ���ه‌ری ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ژنان ،راس���ته توانای جه‌سته‌یی پێویسته به‌اڵم خۆ ژنیش كه‌م نییه له‌توانایی جه‌سته‌دا‌و تواناو هێزی خۆی هه‌یه ئه‌گه‌ر به‌كاری بهێنێت‌و به‌هێزی بكات‌و خۆشه‌ویس���تی هه‌بێت به‌رامبه‌ر به‌و هونه‌ره". له‌باره‌ی نه‌بونی ش���وێنه‌وه بۆ كاركردن، نه‌عیمه محه‌مه‌د وتی "له‌ئه‌مڕۆی كوردستاندا هونه‌رمه‌ندانم���ان ئه‌گه‌ر وه‌زیفه‌یه‌كی تریان نه‌بێ���ت‌و موچه‌یه‌كی���ان نه‌بێت ب���ۆ بژێوی ژیانی خۆی���ان توان���ای ته‌واوكردنی بواره هونه‌رییه‌كه‌یان نابێت". وتیش���ی "چونكه ئێمه ئه‌م���ڕۆ دونیای بازاڕم���ان نییه ك���ه كاره هونه‌رییه‌كانمان له‌بازاڕدا بفڕۆشرێن‌و ئه‌گه‌ر به‌رهه‌مه‌كانیشت نه‌فڕۆشرێت ئه‌وا ئه‌مه ده‌بێته هۆی مانه‌وه‌ی له‌الی تۆو ئابوری تۆ ورده ورده داده‌به‌زێت ئه‌گه‌ر نه‌چێته‌وه جێگای". ئه‌و جه‌غت له‌س���ه‌ر ئ���هوه دهكاتهوه كه "زۆر جار ش���وێن نییه بۆ ژیانی مرۆڤه‌كان ئه‌مڕۆ له‌كوردس���تان‌و ئینجا وه‌ره بۆ بونی
س���تۆدیۆیه‌كی تایبه‌ت ب���ۆ كاری هونه‌ری سیرامیك ،ئه‌مه له‌كاتێكدا كاری سیرامیك پێویس���تی به‌ش���وێنی به‌رف���راوان‌و گهوره هه‌یه". ئاماژه‌ی به‌وه‌ش���دا كه قورساییه‌كی زۆر له‌س���ه‌ر هونه‌رمه‌ندان���ی س���یرامیك ههیهو ل���هو باره‌یه‌وه وت���ی "س���ه‌باره‌ت به‌خۆم له‌مس���اڵدا كه پڕۆژه‌یه‌كم هه‌بو س���ه‌باره‌ت به‌جینۆس���ایدكردنی ئێزیدیی���ه‌كان له‌الیه‌ن داعش���هوه ،وه‌ك هونه‌رمه‌ندێك پێویس���تم ب���هوه هه‌بو كه كارێك ئه‌نج���ام بده‌م بڕوا بكه‌ن له هه‌وره‌بانه‌ك���هی ماڵه‌وه‌ی خۆمان به‌پانتای���ی دو مه‌ت���رو نیو به‌س���ێ مه‌تر كاره‌كه‌م جێبه‌جێكرد". وتیشی "ئیشه‌كان زۆر گهوره نه‌بون بۆیه توانیم له‌وێ���دا جێبه‌جێی بكه‌م‌و خۆ ئه‌گه‌ر قه‌باره‌ی گهوره بونای���ه نه‌مده‌توانی له‌وێ جێبه‌جێی بكه‌م". له‌باره‌ی گونجاندنی كاری س���یرامیك بۆ به‌رجه‌سته‌كردنی تراژیدیاكانی كورد ،نه‌عیمه محه‌مه‌د وت���ی "بۆ ئێم���هی هونه‌رمه‌ندانی سیرامیك داڕش���تنی بیرۆكه تراژیدییه‌كان قورستره‌‌و كات‌و كاری زۆرتر ده‌وێت". وتیش���ی "م���ن له‌پ���ڕۆژه‌ی ئه‌نف���ال‌و هه‌ڵه‌بجه‌دا كارم كردوهو له‌گه‌ڵ هاوڕێكانمدا جاری وا هه‌یه پێش���بڕكێی ئه‌وه‌مان كردوه كه پێش���انگه‌یه‌ك بكه‌ین���هوه له‌وه‌ده‌چێت به‌رهه‌مهێنان���ی كاره‌كان���ی م���ن دواهه‌مین به‌ره���ه‌م بوبێت ك���ه ته‌واو ب���وه ،چونكه كاتێكی زۆرتری ده‌وێت".
11
كارزان عوس���مان گه‌نجێك���ی ته‌م���ه‌ن 18س���اڵه‌و دانیشتوی گوندی شێنێیه له‌سه‌ر س���نوری مه‌رزی زه‌ڵێ ده‌ڵێت ماتۆڕه‌كانمان له‌جۆری باش���ه‌كانه‌و پێن���ج جۆری هه‌یه كه دوس���هدیو ئایفۆرده‌كان له‌هه‌موی باش���ترو به‌كێشترو نرخیش���ی زۆر به‌رزه نزیك به‌دو ملی���ۆن تومانه یان زیاتریش ،كارزان ده‌ڵێت به‌و ماتۆڕانه ده‌چین بۆ سه‌ر كار ،گوزه‌رانمان به‌ماتۆڕسكیله‌كانمان باش ده‌ڕوات له‌ئێواره‌ی دره‌نگ له‌جیاتی ته‌كس���ی به‌كاریانده‌هێنین بۆ گواس���تنه‌وه‌ی نه‌فه‌رو له‌جیاتی گوێدرێژ به‌كاریانده‌هێنین بۆ س���واربون‌و هێنانی باره گیاوگۆڵ بۆ حه‌یوانات له‌و شوێنانه‌ی ماتۆڕی بۆبچێ���ت‌و خه‌ڵ���ك هه‌یه به‌مات���ۆڕ به‌چه‌ند جارێك یه‌ك ته‌ره‌كتۆر گیای پێگواستۆته‌وه، ئه‌و گه‌نجه‌ی سه‌رسنور گوتیشی ماتۆڕه‌كانی ئێمه ئێرانین‌و جیاوازن له ماتۆڕی كوردستان، ئه‌وانه‌ی ئێم���ه گزۆزه‌كانیان بچوكه‌و ده‌نگی كه‌مه‌و باشترن". ئ���اوات مه‌ولود یه‌كێكی تره له ش���ۆفێری ماتۆڕس���كیله‌كان ،ئه‌و وتی" ماتۆڕه‌كه‌ی من له‌جۆری ئیحس���انه‌و نزیك به‌ش���ه‌ش ساڵه ماتۆڕ ب���ه‌كار ده‌هێنم له‌كاتی به‌س���ته‌ڵه‌كدا ناتوانین به‌كاریان بهێنین". وتیش���ی "ماتۆڕه‌كانم���ان ب���ۆ كاس���بی به‌كارده‌هێنین‌و به‌ده‌نگه ناشازه‌كه‌ی خه‌ڵك نیگ���ه‌ران ناكه‌ین ،س���ااڵنی راب���ردو باوك‌و باپیرانم���ان گوێدرێ���ژو واڵخ���ی به‌رزه‌ی���ان
به‌كارده‌هێنا به‌اڵم ئێم���ه ئه‌وه‌مان گۆڕیوه‌و له‌س���ێ گوندی ئه‌و سنوره (سونێ‌و شێنێ‌و زه‌ڵێ) زیاترله 70ماتۆڕسكیل ههیهو ژیانمان پێیان باش ده‌ڕوات ،كه‌م گه‌نج هه‌یه ماتۆڕی نه‌بێ���ت هه‌ندێك ج���ار بۆ خۆش���ی خۆمان له‌ده‌ره‌وه‌ی گونده‌كان سه‌ركێش���ی پێئه‌نجام ده‌ده‌ین‌و كاتی خۆشی پێ به‌ڕێ ده‌كه‌ین". ئاوات له‌جیاتی گش���ت ش���ۆفێری ماتۆڕ سكیله‌كانی سه‌ر س���نوری نێوان كوردستان و واڵت���ی ئێ���ران داواكاره حكوم���هت كارئاس���انیان بۆبكات له‌ژم���اره وه‌رگرتنی ماتۆڕه‌كانی���ان ،چونكه ئه‌وان كاس���بكارن‌و پۆلیس ده‌س���تهه‌ڵبگرێت له‌ده‌ستگیركردنی ماتۆڕه‌كانی���ان چونك���ه پاره‌یه‌ك���ی زۆریان پێ���دراوه‌و كاس���بی ئ���ه‌وان به‌ماتۆڕه‌كانیان جێبه‌جێ ده‌كرێت‌و كه‌س توشی روداو نه‌بوه به‌و ماتۆڕانه" مالزمی یه‌كی هاتوچۆ خۆش���ناو حه‌سه‌ن وته‌بێژی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیسی هاتۆچۆی راپه‌ڕی���ن وتی"به‌س���ه‌ره‌تاو بێس���ه‌ره‌تاوه له‌سنوری راپه‌ڕین زیاتر له‌هه‌زار ماتۆڕسكیل هه‌ی���هو زیاتریش ئه‌و ماتۆڕانه بێس���ه‌ره‌تان به‌رده‌وام له‌زیادبونیش���دایه بۆیه ئاماره‌كان زۆر جار گۆڕانكاریان به‌س���ه‌ردادێت‌و ده‌بێت رێگری له‌زیادبونی ئه‌و دیارده‌یه بكرێت یان ده‌بێت بگێڕدرێنه‌وه بۆ ئه‌و ش���وێنانه‌ی كه لێیهوه دێن". وتیشی "له‌سه‌ره‌تای مانگی ئایاری ئه‌مساڵ تاكۆتایی مانگ زیاتر له‌سه‌د ماتۆڕسكیلمان ده‌س���ت به‌س���ه‌رداگرتوه كه ش���ۆفێره‌كان مۆڵه‌تی لێخوڕینیان نه‌بوه یان ماتۆڕه‌كان بێ س���ه‌ره‌تا بون ،ده‌بینین زۆرجار ئه‌و ماتۆڕانه بونه‌ته مایه‌ی بێزاركردنی خه‌ڵك یان له‌سه‌ر ش���ه‌قامه‌كان هاتوچۆیان گران كردوه ،ئێمه نازانی���ن ل���ه چ واڵتێكه‌وه ه���اورده ده‌كرێن بۆیه غه‌رامه‌یان ده‌كه‌ی���ن یان ده‌نێردرێنه‌وه خاڵه‌كانی گومرگ‌و ئه‌ودیو سنوره‌كان".
ی شه‌ش سه‌ر خێزان له‌سه‌ر ته‌زبیح فرۆشتنه بژێو ئا :زانكۆ سه‌ردار پیاوێكی ته‌مه‌ن 76ساڵ كه 15ساڵه كاری ته‌زبیح فرۆشتن ده‌كات به‌و پیشه‌یه بژێوی شه‌ش سه‌ر خێزان فه‌راهه‌م ده‌كات. ش���ه ر یف مه حم���و د ره‌س���وڵ كه له‌س���ا ڵی 1940
ته‌‌رازو ێ پرسیار ده‌بیته‌و‌ه ك ه ی هه‌ند روبه‌ڕو ێ زۆرینه‌ی���ان ناڕه‌حه‌تن بۆ تۆ ،هه‌ند رێگه بدۆزه‌ره‌و‌ه بۆرزگار بون لێیان.
دوپشک به‌سه‌ر توڕه‌بونه‌كه‌تدا زاڵبه به‌رامبه‌ر ی كاتێك به‌خۆشه‌ویسته‌كه‌ت به‌تایبه‌ت ی زۆر ده‌بێت. داواكارییه‌كان
که‌‌وان ههرچهنده كاته‌كانیشت كه‌م بو به‌اڵم ی خۆت له‌بیر مه‌كه‌و رۆژان ه ته‌ندروست وه‌رزشه‌كانت بكه.
له‌دایكب���وه به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند "15 س���اڵه خه‌ریكی ته‌زبیح فرۆش���تنم‌و بژێوی ژیانم له‌سه‌ر ئه‌م كاسپیه‌یه". وتیش���ی " 21س���اڵ خزمه‌ت���م هه‌ی���ه له‌كارگه‌ی چیمه‌نتۆ له‌ش���اری س���لێمانیو سێ س���اڵ‌و نیو خزمه‌تی س���ه‌ربازیم ههیهو 7ساڵیش خزمه‌تی پێش���مه‌رگایه‌تیم ههبوهو هیچ شتێكم بۆ نه‌كراوه". تاك���ه موچه‌ی���ه‌ك ك���ه ش���ه‌ریف وه‌ك زۆرێك له‌پی���رو په‌ككه‌وته‌كانی كوردستان وه‌ری ده‌گرت مانگانه‌یه‌كی 150هه‌زاری بو كه له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تی كارو كاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی ده‌یاندرایه‌‌و وتی "ئه‌وه‌ش���یان ب���ڕی‌‌و بۆ 10مانگ ده‌بێ���ت پاره‌ی پیرانه‌ی���ان بۆ خه‌رج نه‌كردوین". ئه‌و جه‌غت له‌س���ه‌ر ئهوه دهكاتهوه كه "له‌ماوه‌ی ئه‌و 15س���اڵه‌دا بژێوی ش���ه‌ش سه‌ر خێزانی له‌س���ه‌ر ته‌زبیح فرۆشتن بوه". ئ���هو ئام���اژه ب���هوه ده‌كات كه
گیسک ێ له‌پاداش���تان هی ك ه له‌وانه‌ی��� ه هه‌ند ی تۆی ه دوابكه‌وێ���ت ،تۆزێك ش���ایه‌ن كێشه‌ی داراییت ده‌بێت.
"قه‌یرانی دارایی رویكردۆته فرۆش���ی ته‌زبیحه‌كان���ی ئ���ه‌وان‌و لهوبارهیهوه نمونه‌ی ئ���ه‌وه‌ی هێنایه‌وه كه ته‌زبیح هه‌یه 15هه‌زار دیناری پێداوه‌‌و ئێستا به 10هه‌زار دینار ده‌یفرۆشێت". وتیش���ی "ئه‌م قه‌ی���ران‌و بێپاره‌ییه كاریگه‌ری كردۆته س���ه‌ر پیش���ه‌كه‌ی ئێمه‌‌و پێداویس���تی به‌قه‌رز ده‌هێنین‌و نافرۆشرێت‌و ده‌س���تمایه‌ش به‌ده‌ست ناهێنینه‌وه". ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا كه "قه‌رزداره‌كان دێن���ه س���ه‌رمان‌و داوای پاره‌كانیان ده‌ك���هنو نیش���مانه قه‌رزه‌كانی���ان بده‌ینه‌وه". ته‌زبیح فرۆش���ه‌كان ته‌زبیحه‌كانیان له‌جومله‌چیی���ه‌كان ده‌ك���ڕن‌و زۆربه‌ی ئه‌و ته‌زبیحانه‌ش به‌رهه‌می ناوخۆیین‌و له‌باره‌ی باشترین جۆره‌كانی ته‌زبیحی قه‌زوانیش���هوه وتی "قه‌زوانی ناوچه‌ی قه‌ره‌نج���وێ ك���ه كه‌وتۆت���ه ده‌ڤه‌ری مهرگهو پشده‌ره‌وه باشترین جۆره". ئه‌و ئاماژه بهوه ده‌كات كه "باشترین
سه‌‌تڵ زیاتر بایه‌خ به‌ڕوخسارو جل‌وبه‌رگه‌كانت بده ،كه‌سێكی نوێ دێته ژیانته‌وه كه گۆڕانكاری له‌ژیانت ده‌كات.
جۆری ته‌زبیحی ق���ه‌زوان ته‌زبیحێكه به‌ناوی الس���وره كه حه‌مه سوریش ی پێده‌ڵێن‌و باش���ترین جۆری ته‌زبیحی ئه‌بڵه‌قه". ئه‌و جه‌غتی له‌س���ه‌ر ئهوه كرده‌وه كه "نرخ���ی ته‌زبیحه‌كانیش جیاوازه‌‌و ته‌زبیح هه‌یه به 100هه‌زار‌و هه‌یه به 80ه���ه‌زار دینار‌و ته‌زبیحیش هه‌یه به دو هه‌زار‌و هه‌زار دینار". وتیشی "ته‌زبیحی ئه‌بڵه‌قی السوره باش���ترین جۆری ته‌زبیح���هو به 100 هه‌زار‌و 80هه‌زار دینار ده‌فرۆشرێت". "ئێستا زۆر به‌كه‌می خه‌ڵك ته‌زبیح ده‌كڕێ���ت‌و بازاڕی ئێم���ه‌ش زۆر روی له‌ك���زی ك���ردوهو رۆژی وا هه‌یه هیچ ش���تێك نافرۆشین‌و له‌مسه‌ر هه‌تا ئه‌و س���ه‌ر بڕوا ناكه‌م بایی 10هه‌زار دینار بفڕۆشین" شه‌ریف مه‌حمود وای وت. ئه‌و جه‌غت ل���ه‌وه‌ش دهكاتهوه كه "جاران ئیش زۆر بو كارو كاسپی هه‌بو خه‌ڵك موچه‌ی هه‌بو و ئێستا ئه‌وه‌ی هه‌شی بوه بڕاوه".
نه‌‌هه‌‌نگ ی نێوان تۆو خۆشه‌ویسته‌كه‌ت په‌یوه‌ند به‌ره‌و باش���تر ده‌ڕوات‌و كێش���ه‌كان به‌كۆتا دێن‌و دڵخۆش ده‌بیت.
10
س ی ح ر ی ج و ا ن ی بۆ ئه‌وه‌ی له‌ره‌مه‌زان به‌جوانی
rangalayawene@gmail.com
) )533سێشه‌مم ه 2016/6/21
مبێنیته‌وه ئه‌م هه‌نگاوانه بگره به‌ر
ماسك بۆقژت بكه.
كاتێ���ك ماوه‌یه‌ك���ی زۆر به‌ڕۆژو هه‌روه‌ها هه‌میشه خواردنی سه‌وزه‌و ده‌بی���ت‌و خ���واردن‌و خواردنه‌وه‌ی میوه له‌ره‌مه‌زان پێویسته بۆجوانی -4بۆمانه‌وه‌ی لێوت به‌ته‌ڕی‌‌و دور پێویس���ت ناخۆی���ت ،به‌دڵنیایه‌وه پێست‌و قژ. له‌قڵیش���ان ده‌توانیت به‌ئاوی میوه پێس���ت‌و ق���ژت هی�ل�اك ده‌ب���ن‌و -2هه‌فت���هی دوج���ار ماس���كی به‌تایبه‌تی ئه‌و میوان���هی ڤیتامین پێویس���تیان به‌چاودێ���ری زیات���ر ده‌بێت ،بۆئه‌مه‌ش تۆی خانم ئه‌مانه سروش���تی ب���ۆ ده‌موچ���اوت بكه سی تێدایه وه‌ك پرته‌قاڵ لێوه‌كانت ئه‌نجام ب���ده بۆئ���ه‌وه‌ی به‌جوانی به‌تایبه‌تی ئه‌و ماس���كانه‌ی ش���یرو ته‌ڕ بكه‌یت. هه‌نگوینی تێدایه. بمێنیته‌وه. -5ب���ۆ نه‌هێش���تنی هیالك���ی -3هه‌م���و هه‌فته‌ی���ه‌ك به‌زه‌یتی ده‌موچاوت به‌وماسكانه‌ی ڤیتامینی -1له‌به‌ر بانگ تاوه‌كو پارش���ێو هه‌ش���ت پ���ه‌رداخ ئاو بخ���ۆره‌وه ،زه‌یت���ون یاخ���ود گوێ���زی هیندی تێدایه شێالن بۆده‌موچاوت بكه.
ره‌نگاڵه
سه‌الجه‌یه‌ك جوجك ه به‌رهه‌مده‌هێنێت ئا :عه‌زیز ره‌سوڵ
گه‌نجێكی دانیشتوی ناحیه ی خورماڵ سه‌الجه‌یه‌ك ده‌كات به‌ئامێری به‌رهه‌مهێنان ی جوجكه‌‌و ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر هاوكاری بكرێم ده‌توانم زۆر گهوره ی بكه‌م، به‌اڵم له‌ئێستادا داهاتی دارایم هه‌ر ئه‌وه‌نده رێ ی پێداوم". عوم���ه‌ر تۆفیق دانیش���توی ناحی���هی خورماڵ به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "له‌ماڵپه‌ری گۆگڵ س���ێرجێكم كردو ته‌ماش���ای دروس���تكردن ی هه‌ڵهێنان ی هێلكه‌م كردو س���ه‌الجه‌ی ماڵ���ی خۆمان س���وتابو منیش هه‌ستام به‌كردنی به‌ئامێر ی هه‌ڵهێنان ی هێلكه". وتیش ی "ناو سه‌الجه‌كه‌م وا لێكردوه وه‌ك ته‌به‌ق ی هێلك���ه وایه‌‌و هێلكه‌كانی تێده‌كرێ���ت ،به‌اڵم پله ی گه‌رمی ناو س���ه‌الجه‌كه ده‌بێت به‌رده‌وام( )37پل ه بێتو ئه‌وه‌ش له‌رێگه ئامێرێكی ئۆتۆماتیكه‌وه‌یه ك ه به‌تایبه‌ت بۆم دروستكردوه‌‌و ك ه گه‌یشت ه ئه‌و پله‌ی ه ئۆتۆماتیكی خۆی ده‌كوژێته‌وه". ئاماژه ی به‌وه‌ش���دا "گه‌رمی ناو س���ه‌الجه‌كه‌ش له‌ڕێگه‌ی گڵۆپێك ی شه‌س���تیه‌وه ده‌به‌خش���رێت ك ه له‌ن���او س���ه‌الجه‌كه دامناوه‌‌و ئامێرێكی تریش���م بۆ داناوه كه ئه‌مدیو و ئه‌ودی���و به‌هێلكه‌كان ده‌كات‌و له‌شێوی الكێشه‌یی ده‌به‌یه‌كم داناوه ئاوی تیایه ئه‌و ئاوه‌ش ده‌بێت ه هه‌ڵم كه پێویس���ت ه بۆ هێلكه‌كان تا ئه‌و توێكڵه باریكه‌ی ناوه‌وه وشك نه‌بێته‌وه". عوم���ه‌ر تۆفی���ق وتیشی"س���ه‌الجه‌كه ب���ۆ هه‌ر جارێك( )98هێلك ه ده‌گرێت كه ئێستا بۆ یه‌كه‌مجار ناومه‌ت���هوه هێلك���هی قاز‌و مریش���كم تێكردوه .بۆ ماوه‌ی ( )21ش���هو بۆ هێلكه‌ی مریشكه‌كه و( )28 ش���ه‌ویش بۆ هێلكه‌ی قازه‌كه‌‌و دوای ئ���هو ماوه‌ی ه هێلكه‌كان هه‌ڵدێن". ئه‌و ئام���اژه ب���هوه ده‌كات ك ه له‌ئێس���تادا هه‌ر ئه‌وه‌ن���ده داهات ی ههبوه ك ه ئه‌م ئامێره دروس���ت بكات‌و ئه‌گه‌ر بێتو هاوكاریی بكرێت بیرۆكه ی هه‌ی ه پڕۆژه‌كه‌ی زۆر گهوره بكات. وتیش���ی "داوا له‌حكوم���هتو بازرگانه‌كان ده‌كه‌م هاوكاریم بكه‌ن تا بتوانم پهره به‌كاره‌كه‌م بده‌م". ئ���هو جه‌غت له‌س���ه‌ر ئ���هوه ده‌كات���هوه كه‌بۆ دروستكردن ی ئه‌و ئامێره ته‌نها وه‌ك بیرۆكه سود ی له‌ماڵپه‌ری گۆگڵ وه‌رگرتوه‌‌و هه‌مو پێداویستیه‌كان ی ئامێره‌كه خۆی دروستی كردوه. له‌وباره‌ی���هوه وت���ی "هه‌م���و پێداویس���تیه‌كان ی ئه‌م ئامێره خۆم دروس���تمكردوه‌‌و پش���تم به‌كه‌س نه‌به‌ستوه‌‌و ئهوه ی ههبوه هه‌مو بیرۆكه ی خۆم بوهو
هیوادارم بتوانم پڕۆژه‌كه گهوره بك همو هه‌رده‌م من خولیای داهێنانی زیاترم". ئه‌و ئام���اژه بهوه ده‌كات ك���ه ئامێره‌كه ی ته‌نها نیو ئه‌مپێ���ر كاره‌با ی ده‌وێت‌و ده‌ڵ���ێ "ئامێره‌كه‌م له‌ش هو‌و رۆژێكدا ته‌نها نیو ئه‌مپێر كاره‌بای ده‌وێت‌و ئه‌گ���ه‌ر كاره‌باش نه‌بێت وام لێكردوه ك ه پاش یه‌ك سه‌عات‌و نیو ساردبێته‌وه". وتیش ی "له‌رێگه ی ئێبریته‌ره‌وه ك ه په‌یوه‌ستمكردو‌ه به‌پاتریی���هوه كاره‌بام بۆ ئامێره‌كه دروس���تكردوه‌‌و ئه‌گ���ه‌ر له‌و كاته‌ی پێویس���ته كاره‌ب���ا نه‌بێت ئه‌وا
له‌رێگه‌ی ئه‌و پاتریه‌وه كاره‌بای بۆ دابین جه‌غتیش���ی له‌س���ه‌ر ئهوه كرده‌وه ك��� ئهوه ی زستانان كاتێكی زۆر كاره‌با نییه، زوتر ئی���ش به‌ئامێره‌ك���ه‌م بكه‌م بۆی��� ه له‌به‌رهه‌مهێنان ی جوجكه".
حسێن شه‌ریفی :ده‌رفه‌تی ژیانم له‌سلێامنی بۆ نه‌ڕه‌خسا هه‌ڵواس���یوه‌ته هونه‌ر‌و هی���چ مه‌رجێكی موعاناتی خۆی بوهو به‌شێكیشی په‌یامێك ئا :ئازاد بایز ب���وه بۆ میلله‌ته‌كه‌ی خۆی كه ده‌ڵێت ئه‌و هونه‌ری بونیشیان تێدا نییه". راش���یگه‌یاند "م���ن قۆن���ده‌ره‌ی ده‌وران���ه جێی زاڵمانه‌‌و به‌درێژایی مێژوش حسێن شه‌ریفی هونه‌رمه‌ندی گۆرانیبێژی پێش���مه‌رگه‌یه‌كی نیش���تیمانم ماچ ده‌كه‌م بوه به‌كه‌ره‌سته بۆ زاڵمان". كورد رایده‌گه‌یه‌نێت "سه‌ره‌تا كه وتیش���ی "ده‌مه‌وێت ئ���ه‌وه‌ش بڵێم من به‌اڵم من پێم وانیی ه زۆربه‌ی ئه‌و سرودانه‌ی گه‌ڕامه‌وه هاتمه سلێمانی ،به‌اڵم ئه‌و ده‌وترێت خزمه‌تێك بێت به‌پێش���مهرگهو ماوه‌ی ١٢ساڵه له‌هه‌ولێرم ده‌متوانی هه‌مو پێویستییه رۆحییه‌ی من له‌سلێمانی س���اڵێك س���ێدییه‌ك به‌رهه‌مبهێنم ،به‌اڵم نیشتیمان". ئه‌مویست نه‌بو ،ده‌رفه‌تی ژیانم "به‌كورتی من ل���ه‌كاری هونه‌ریدا له‌گه‌ڵ باوه‌ڕبكه‌ن نه‌مویس���توه زۆرو بۆر بك همو له‌سلێمانی بۆ نه‌ڕه‌خسا". پارت���ی سیاس���یدا نی���م به‌ڵك���و ده‌نگم سه‌نگی به‌رهه‌مه‌كانی دیم نه‌مێنێ". ش���ه‌ریفی هۆكاری ماڵگواستنه‌وه‌ی بۆ له‌باره‌ی ژیان‌و وێس���تگه‌ی س���ه‌ره‌تای هاوده‌نگی نه‌ته‌وه‌یه"شه‌ریفی وای وت. ئه‌و ئام���اژه ب���هوه ده‌كات كه ژینگه‌ی ش���اری هه‌ولێ���ر ئاش���كرا ده‌كات‌و ده‌ڵێ كاركردن���ی هون���ه‌ری خۆیه‌وه ،حس���ێن شه‌ریفی هونه‌رمه‌ندی گۆرانیبێژ به‌ئاوێنه‌ی كورد ژینگه‌یه‌كی په‌رت په‌رتكراو بوهو بۆ "س���ه‌ره‌تا كه گه‌ڕامه‌وه هاتمه سلێمانی‌و راگه‌یاند "له‌س���اڵی 1953له‌ش���اری سنه ئهوه نمونه بهوه ده‌هێنێته‌وه كه سه‌ره‌تا نامه‌ی پارێزگاری ئه‌وكاته‌ی سلێمانیش���م له‌دایك ب���وم‌و له‌ته‌مه‌نێك���ی منداڵیدا كه خالقی له‌ڕێگه‌ی رادیۆ كرماشانه‌وه ده‌نگی م���اوه ،به‌اڵم نه‌كرا هۆك���هی ئهوه بو ئه‌و س���اڵی ١٩٦١بو چومه رادی���ۆی ده‌نگی گه‌یشتۆته ئێره‌‌و ئه‌و له‌ڕادیۆی سنه گۆرانی پێویس���تییه رۆحیی���هی من له‌س���لێمانی س���نه ،له‌الی مامۆس���تا حه‌سه‌ن كامكارو وتوه‌‌و ده‌ڵێ "من چانسی ئه‌وه‌م نه‌بو بچمه ئه‌مویست نه‌بو". وتیشی "له‌س���لێمانیو دهۆك‌و خانه‌قین مامۆستا گلیشا وانه‌ی هونه‌ریم خوێندوه‌و رادی���ۆی تاران هه‌ر بۆیه گۆرانییه‌كانی من كۆنس���ێرتم كردوه یه‌كه‌م كۆنسێرتیش���م دره‌نگ گه‌یشتنه خه‌ڵك". په‌روه‌رده‌ی ده‌ستی ئه‌وان بوم". وتیش���ی "ژینگه ب���ۆ په‌روه‌رده‌كردنی له‌س���لێمانی بو ب���ه‌اڵم ده‌رفه‌ت���ی ژیانم له‌باره‌ی زۆری رێ���ژه‌ی هونه‌رمه‌ندانه‌وه له‌سلێمانی بۆ نه‌ڕه‌خسا". له‌شاری س���نه‌دا كه زۆرینه‌یان به‌رچاون ،گۆرانی ده‌بێت له‌بار بێت". ش���ه‌ریفی دێته سه‌رباس���ی هارمۆنی‌و ئه‌و جه‌غت له‌س���ه‌ر ئهوه دهكاتهوه كه ش���ه‌ریفی وتی "ئه‌وه‌ی م���ن بزانم باوكی هونه‌ری گۆرانی وتن له‌سنه‌دا سه‌ید عه‌لی "هونه‌ر له‌كوردس���تان یه‌ك دوژمنی هه‌یه شێوازی نه‌بونی ریتم له‌گروپه موزیكه‌كانداو ئه‌سغه‌ری كوردس���تانییه‌‌و ده‌مه‌وێت ئهوه ئه‌ویش سیاسه‌ته .سیاس���ه‌تێكی خراپ‌و وتی "موزیك وه‌كو هه‌مو كه‌ره‌س���ته‌یه‌كی بڵێم مۆس���یقاو هونه‌ری س���نه هونه‌رێكی ناله‌بار هه‌یه ك���ه ئه‌مه‌ش وایكردوه هه‌مو جیهان���ی ده‌بێت مۆدێرن بێت ،به‌ڕاس���تی ده‌بێت گۆرانیبێ���ژ بگاته ئه‌و بڕوایه‌ی كه ش���ارییه ه���ه‌ر بۆی���ه س���نه ژینگه‌یه‌كی دۆخه‌كانی ئیفلیج كردوه". له‌ب���اره‌ی یه‌كێ���ك له‌دیارتری���ن ئه‌مڕۆ گه‌نجی وا هه‌یه له‌حسێن شه‌ریفی‌و ته‌واو پ���اراوی هونه‌رییه بۆی���ه ئه‌وه‌نده گۆرانییه‌كانیی���هوه به‌ن���اوی (ده‌وران باوكی شه‌ریفیش باشتر گۆرانی ده‌ڵێت". هونه‌رمه‌نده‌ی تێدا هه‌ڵكه‌وتوه". وتیشی "هه‌مو شته‌كانمان قۆرخ كردوهو له‌به‌ش���ێكی تری قس���ه‌كانیدا ،حسێن ده‌وران) ،شه‌ریفی وتی "من گۆرانیبێژێكم شه‌ریفی دێته سه‌ر باسی رێبازی هونه‌ری هه‌میش���ه ئابده‌یت ده‌بم���هوه وه‌كو فكرو ك���ردوه به‌دیكتاتۆری‌و ته‌نانه‌ت له‌نێوه‌نده خۆی‌و ئاش���كرای كرد "من پێم باش نییه فه‌لسه‌فه‌و هونه‌ریش‌و هه‌میشه خۆم تازه هونه‌رییه‌كه‌شدا". ئه‌و جه‌غتیشی له‌سه‌ر ئهوه كرده‌وه كه هی���چ كات هون���ه‌ر تێكه‌اڵوی سیاس���هت ده‌كه‌مه‌وه". وتیشی "ئێمه ده‌بێ باشترین به‌ڕێوه‌به‌ر له"ساڵی ٢٠٠٦بهدواوه هیچ كارێكی هونه‌ریم بكرێت ،گ���ه‌ر تێكه‌اڵویش ك���را ئه‌وا ئه‌و بین ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی گه‌نجه‌كانم���ان بكه‌ینه نه‌بوه‌‌و تازه‌مینه‌ی هونه‌ری به‌مش���ێوه‌یه كاریگه‌رییه‌ی نامێنێت". بێ���ت له‌كوردس���تان من هه‌رده‌وه‌س���تم‌و وتیشی "من ده‌مه‌وێت لێره‌دا قسه‌یه‌كی شوێنی خۆمان". ئه‌و جه‌غت له‌س���ه‌ر ئهوه دهكاتهوه ك ه له‌ئێس���تادا به‌ڕاستی حه‌وس���ه‌ڵه‌ی كاری رادیكااڵنه بكه‌م ئێستا زۆر گۆرانیبێژ هاتون به‌ناوی هونه‌ری به‌ره‌نگاربونه‌وه‌و‌ه خۆیان وتنی گۆرانی (ده‌وران ده‌وران) به‌ش���ێكی هونه‌ریم نه‌ماوه".
کاوڕ پێویس���ته خۆت له‌و كۆت��� ه رزگار بكه‌یت ك ه ماوه‌یه‌كه توش���ت بوه، ی باشتر بكه له‌پێشوتر. ئیش
گا
دوانه
هه‌ند ێ ناڕه‌حه‌ت ی دێته پێشت هه‌وڵئه‌ده‌یت ئه‌م ماوه‌یه‌هه‌ست به‌خۆشی ده‌كه‌یت‌و به‌كه‌متری���ن زیان خۆت��� ی لێده‌ربازبكه‌یت ،كۆمه‌ڵێك هه‌واڵی خۆش ده‌بیس���تی، هه‌وڵی هیچ گۆڕانكاریه‌ك مه‌ده. به‌اڵم ئاگاداری په‌یوه‌ندییه‌كانت به.
قرژاڵ
شێر
ی خۆت كاتێكی زۆر گونجاوه بۆئهوه ی جوڵه ی چاالك ده‌بیت‌و هه‌س���ت به‌بون ده‌كه‌ی���ت ،بی���ر ل���هوه بك���ه‌ره‌و‌ه ك ه زیات���ر بكه‌یت له‌كاره‌كانت ،به‌اڵم نابێت پشت له‌و كه‌سان ه بكه‌یت ك ه شاره‌زان. په‌یوه‌ندیه‌كی نوێ ببه‌ستیت.
فه‌‌ریک ی دوایی زۆر ناڕه‌حه‌تیت ئه‌م ماوان���ه بۆدروس���ت ده‌بێت ،ره‌نگ ه كێشه‌كان ی بێت. به‌شێكیان كۆمه‌اڵیه‌ت
بیروڕا
) )533سێشه‌مم ه 2016/6/21
birura. awene@gmail. com
لەبارەی پرۆژەی ئیسالمییەوە؛ ئەوەی دەبێت بگوترێت!
هاوژین عومەر لەهەرێمی کوردستان ،نەخشەی سیاسیو هەمو کایە زانستیو فەرهەنگییەکان ،بەسەر دو پرۆژەو دو پاش���خانی جیاوازدا دابەش بون ،ئەوانیش هەردو پ���رۆژەی عەلمانی‌‌و ئیس�ل�امیین .ئەم پرۆژانە ،جیا لەقەبارەو هەروەه���ا ئەن���دازەی رۆڵ‌و کاریگەری���ی هەریەکێکی���ان ،لەکۆمەڵێ���ک ح���زب‌و ئاڕاستەی سیاس���یو هەروەها دامەزراوەی رۆش���نبیریی‌‌و زانس���تیو بانگخوازی���یو تەنانەت کەسایەتیی سەربەخۆش پێکدێن. هەردوکی���ان بەهەمو بارێکدا کار لەس���ەر کۆمەڵگەی کوردی دەکەن ،هەردوکیشیان باڵی میانڕەو و توندڕەویان هەبوەو هەیە، تیایاندا هەیە چارەکە سەدەیەکە لەکایەی فەرمانڕەواییدای���ەو دامودەزگاکانی واڵت‌و س���امانی گشتیش���ی بۆ خزمەتی ئامانجە فیکریی‌و سیاسییەکانی خۆی بەکارهێناوە، تیاش���یاندا هەیە بەپێچەوانەوە ،هەمیش���ە پەراوێزخ���راو و لەب���ەردەم مەترس���یی سڕینەوەدا بوە. ئ���ەوەی لەدو دەیەی راب���ردوەوە بوەتە راس���تییەکی حاش���اهەڵنەگر ،شکس���تی پ���رۆژەی سیاس���یو فەرمانڕەوای���ی عەلمانیی���ەت‌و دوچاربونی بوە بەکۆمەڵێک قەیران‌و گەندەڵیی گەورە ،کە کۆی پرۆژەی عەلمانییان لەهەرێمی کوردستان خستوەتە ژێر پرسیاری گەورەوە. رەخنەکردن���ی پ���رۆژە سیاس���یو فەرمانڕەواییەک���ەی عەلمانییەتی کوردی، لەناوەندە سیاسیو رۆشنبیرییە نێوخۆیی‌‌و دەرەکییەکانیش���دا ،پانتاییەک���ی گەورەی گرتوە ،بەاڵم ئەوەی لەم وتارەدا بەئامانج گی���راوە ،پ���رۆژەی ئیس�ل�امیی کوردییە ن���ەک عەلمانیی .ئ���ەم وت���ارە گریمانەی ئ���ەوە دەکات کە لەهەرێمی کوردس���تان، ئەوە پرۆژەی عەلمانی���ی نییە بەتەنها کە لەکۆمەڵێ���ک کێش���ەو گرفتاری���ی گالوە، بەڵک���و پ���رۆژەی ئیس�ل�امیی کوردییش، بەئەندازەیەک���ی دیارییک���راو و لەس���ەر ئاستەکانی سیاس���یو فیکریی‌و بانگەواز، روبەڕوی کێشەو گرفتاریی بوەتەوە ،بەاڵم ئەم پرۆژە ئیسالمییە ،لەچەند رویەکەوە، قەب���ارەو چۆنێتی���ی گرفت‌و کێش���ەکانی، لەوانەی پ���رۆژەی یەک���ەم (عەلمانییەت) تەواو جیاوازن: یەکەم :لەڕوی چەندێتی‌و قەبارەی گرفت‌و قەیرانەکانەوە ،بێگوم���ان ئەوەی هەنوکە پرۆژەی ئیسالمیی پێوەی دەناڵێنێت ،یەک لەس���ەدی ئەو رێژەیەش نییە کە پرۆژەی عەلمانیی پێیانەوە گرفتار بوە ،بەتایبەتیش لەڕوی سیاسیو فەرمانڕەواییەوە. دوەم :ل���ەڕوی جۆرو چۆنایەتییش���ەوە، کێش���ەکانی پرۆژەی ئیس�ل�امیی کوردیی تەنها لەکەمێک خاڵدا هاوش���ێوەی کێشەو قەیرانەکانی پ���رۆژەی عەلمانیی کوردیین، بەتایبەتی���ش ل���ەڕوی میکانیزمەکان���ی حزبایەت���یو سیاس���ەتکردنەوە .هەرچ���ی ل���ەڕوی فیکریی‌و فەرهەنگیش���ەوە هەیە، جیاوازییەک���ی گەورەی���ان پێ���وە دیارە. راس���تە کە گرفتاریی هەیە ،بەاڵم پرۆژەی ئیسالمیی دەوڵەمەندە بەمەرجەعییەتێکی راس���ت‌و خوداکرد ،لەناخی خۆیدا توانای بەخۆداچونەوەی بەشێوەیەکی ساناو ئاسان هەیە ،بەمەرجێک ئەو پرۆسەیە ئیرادەیەکی راس���تەقینەی لەپش���تەوە بێت .پرۆژەی ئیس�ل�امیی هەر لەس���ەرەتاوە تاکی خۆی لەس���ەر کۆمەڵێک بەها پەروەردە دەکات، ک���ە لەه���ەر الدان‌و دەرچونێ���ک لەگوتارو پرۆسەی بیرکردنەوەو مومارەسەی راست، دەیگێڕنەوە. س���ێیەم :ه���ەر ئەوەن���دە بەس���ە ب���ۆ سەلماندنی ئەو راس���تییەی کە کێشەکانی پ���رۆژەی ئیس�ل�امیی زۆر س���نوردارترو کەمت���رن لەبەرانبەر کێش���ەکانی پرۆژەی عەلمانیی���دا ،کە ئ���ەوەی دوەم بەتایبەت لەچارەک���ە س���ەدەی راب���ردودا ،بەرپرس بوە لەدۆخێکی گەورەتر ل���ەوەی پرۆژەی ئیس�ل�امیی لێی بەرپرس���یار بوە .پرۆژەی عەلمانییەت���ی کوردیی بەئێستاش���یەوە، خاوەن‌و فەرمانڕەوای هەمو کوردستان بوە، بەاڵم ئەم پرۆژەی ئیسالمیی ،لەبازنەیەکی بچوکدا هەڵسوڕاوەو خۆی نمایش کردوە. کەواب���ێ قس���ەکردن لەکەموکورت���یو قەیرانەکانی پرۆژەی ئیسالمیی لەکوردستان، یان هەر ش���وێنێکی دیکە ،نەک هەر نابێت بەکارێکی نادروس���ت‌و بەدگومانانە س���ەیر
بکرێ���ت ،بەتایب���ەت لەالی���ەن ئەندامان‌و ش���وێنکەوتوانی ئەم پرۆژەی���ەوە ،بەڵکو هەڵدان���ەوەی ئەم الپەڕان���ەو کوالندنەوەی ئەم برینانە ،دەبێت بەقازانجێکی گەورە بۆ ئەم پرۆژە ئیسالمییە سەیربکرێن .هاوکات کارێکی لەم شێوەیە ،بەجێهێنانی ئەرکێکی ئاینییشە لەس���ەرەڕێگای بەخۆداچونەوەو خۆنوێکردنەوەدا. خاڵی دەستپێکیش بۆ پرۆسەی چارەسەری ئەو قەیران‌و کەموکورتییانەی کە لەپرۆژەی ئیس�ل�امیی کوردییدا بەدیدەکرێن ،داننانە بەبونی ئەو قەیران‌و کەموکورتییانەدا .ئەو دانپێدانانەش ،بێگومان خەسڵەتی کەسانی رۆش���نبیرو بەئەزمون‌و زاناو دڵسۆزەکانی نێو واقیعی ئیس�ل�امیین .کەس���ێک ئامادە نەبێ���ت دان بەبون���ی هی���چ کەموکوڕی‌و قەیرانێک���دا بنێ���ت‌و هەمیش���ە پێیوابێت پرۆژەی ئیس�ل�امیی لەوپ���ەڕی ترۆقیدایە، ئەوە هیچکات چاوەڕوانی چارەسەرکردن‌و پەرەپێدان���ی کارو پ���رۆژەی ئیس�ل�امیی لێناکرێت ،هەمیشەش لەبازنەیەکی داخراودا دەخولێتەوە ،هەروەها بەچاوی گومانیشەوە بۆ هەر پرۆژەیەکی نوێخوازیی‌و چاکسازیی دەڕوانێت. ئەوەی لەم وتارەدا ئاماژەی پێدەکرێت، بەر لەهەر شتێکی دیکە ،بۆ بیرخستنەوەیە، نەک خستنەڕوی یەک بەیەک‌و جۆر بەجۆرو شێواز بەش���ێوازی ئەو کەلێن‌و قەیرانانەی یەخەی کارو پرۆژەی ئیس�ل�امییان گرتوە، باس���کردنی درێژەی ئەو کەلێن‌و قەیرانانە، پێویس���تی بەزی���اد لەوتارێ���کو زیاد لەو روبەرە هەیە کە بۆ وتارێکی لەم ش���ێوەیە تەرخان دەکرێت .بەوەش رزگارمان نابێت ک���ە تێکڕای کەلێ���ن‌و قەیران���ەکان لێرەدا بخەینەڕو ،بەڵکو خس���تنەڕوی هەر کێشەو قەیرانێک ،هاوکات پێویستی بەخستنەڕوی نەخش���ەڕێگای چارەس���ەریش هەی���ە ،کە ئ���ەوەش ئەرک���ی وتارێکی لەم ش���ێوەیە زەحمەتتر دەکات. هەر لەبنەڕەتدا ،یەک لەکەلێنە دیارەکانی پرۆژەی ئیسالمیی لەکوردستان ،هەژمونی کایەی سیاس���یو حزبیی بوە بەسەر کۆی کایەکانی تری وەکو فەرهەنگ‌و زانس���ت‌و فیکرو تەنانەت بانگەوازیشەوە ،هەرکاتێک ئ���ارەزوی ناس���اندن‌و پێناس���ەکردنی ئەم پ���رۆژە ئیس�ل�امییەمان هەبوبێ���ت ،جگە لەناس���اندنێکی سیاس���یی ،لەتوانامان���دا نەبوە هیچ ناس���اندنێکی ت���ری بۆ بکەین، بگ���رە لەزەینی هەریەکێکمان���دا ،پرۆژەی ئیس�ل�امیی کوردی���ی ،جگ���ە لەکۆمەڵێک حزب‌و ئاڕاس���تەی سیاس���یی ئیسالمیی، هیچی دیکەی نەگەیاندوە. ئەم پرۆژە ئیسالمییە بەدرێژایی تەمەنی خۆی ،نەیتوانی���وە مۆدیلێکی فەرهەنگیی ناوازە ،یان پرۆژەیەکی فیکری‌‌و مەعریفیی تۆکم���ەو بەرفراوان پێش���کەش بکات ،کە تام‌و ب���ۆی هێ���زە سیاس���ییەکانی پێوە نەبێت .مەبەس���تیش لەم قسەیە دابڕینی کایەکان نییە لەیەکتر ،یان بانگەش���ەکردن نیی���ە ب���ۆ پرۆژەیەکی ناسیاس���یی وەکو ئ���ەو س���ەلەفییەتەی ئەمڕۆ بانگەش���ەی ب���ۆ دەکرێ���ت ،بەڵک���و مەبەس���ت لێ���ی راستکردنەوەی شێوازی کاری ئیسالمییەو گۆڕینیەتی لەدوانەی (فیکری بزاڤەوە) بۆ (بزاڤی فیکریی) ،واتە تیایدا فیکرو بینای فیکری ،بناغەی کارو جوڵە بن ،نەک وەکو ئێس���تا فیکرو دی���دگا فیکرییەکان بخرێنە خزمەت هەنگاوە کردەییە رۆژانەییەکانەوەو هەر رۆژەی تێڕوانین‌و ئاڕاستەیەک تەبەننی بکرێت. ئ���ەوەی دەرفەت���ە لێ���رەدا س���ەبارەت بەقەیرانەکانی پرۆژەی ئیسالمیی کوردیی بیخەینە رو ،ئەم چەند خاڵەی خوارەوەن: یەکەم :لەڕوی کارگێڕیی‌و سیاس���ییەوە، پرۆژەی ئیس�ل�امیی کوردی���ی ،لەژێر باری قەیرانگەلێک���دا دەناڵێنێ���ت ،لەنمون���ەی س���ەرکردایەتییکردن، (قەیران���ی دەس���تەگەریی‌و هەندێکجاریش تاکڕەویی، رەچاوکردن���ی بەرژەوەندی���ی کەس���یی لەس���ەر حیس���ابی ئامانجەکان���ی پرۆژەی ئیسالمیی ،پەراوێزخس���تن ،گرنگیینەدان بەگەن���ج‌و نەڕەخس���اندنی دەرفەت بۆیان، قەیرانی ئابوریی‌و س���ەرچاوەکانی داهات، س���تۆکبونی میکانیزمەکان���ی بڕی���اردان‌و کەموکورت���ی لەدروس���تکردنی بڕیارەکان‌و هت���د) .بەش���ێوەیەک بەش���ێکی گەورەی قەیرانەکان���ی کایەی سیاس���یو کارگێڕی، بۆ قەیرانی سەرکردەو سەرکردایەتییکردن دەگەڕێنەوە ،زۆرێک لەوانەی سەرکردایەتیی کارو پ���رۆژەی سیاس���یی ئیس�ل�امیی دەکەن لەکوردس���تان لەئێس���تادا ،زادەی قۆناغگەلێکی پێشترن‌و نەیانتوانیوە وەکو پێویس���ت نوێنەرایەتیی ئێستامان بکەن، ئەمە جگ���ە ل���ەوەی لەڕوی دڵس���ۆزیی‌و لێب���ڕان‌و تەنانەت تواناو لێهاتوییش���ەوە، زۆرێکیان لەئاستی پێویست‌و سەردەمەکەی خۆیان���دا نەبون .چارەس���ەری زۆرێک لەو
پرۆژەی ئیسالمیی کوردیی نە بیری بەرهەم هێناوە نە بیرمەند .بگرە هەمو ئەوانەشی بەکەسانی خاوەن فیکرو تێڕوانین ی فیکری ی ناسراون لەنێو ئەم کاروانە ئیسالمییەدا بەردەوام کەسانی پەراوێزخراو بون زۆرجار بەکەسان ی الوازو خەیااڵوی‌و هیچلەبارانەبو وەسف کراون‌و رۆڵ ی جیددییان پێنەدراوە کێشەو گرفتارییانەش ،بەپاشەکشەی ئەو س���ەرکردەو کارەکتەرانە دێت لەپرۆسەی سەرکردایەتییکردن ،چونکە تائەندازەیەکی بەرچ���او ،خۆی���ان بونەتە ه���ۆکاری ئەو گرفتارییانە. دوەم :لەڕوی فیک���ریو فەرهەنگییەوە، ئەگ���ەر بەراوردێک لەنێوان س���ااڵنی دوای راپەڕینەک���ەی 1991و ت���ادەگات بەئەمڕۆ، بکەین ،دەبینین لەنێو پرۆژەی ئیس�ل�امیی کوردیی���دا ،بەتایبەتی���ش لەنێ���و باڵ���ە سیاسییەکەیدا( ،فیکر)و (بینای فیکریی) پێگەیەکی ئەوتۆیان نەبوەو نییە ،ئەوەشی هەبوەو ن���اوی لێنراوە (فیکر) ،هیچ نەبوە جگ���ە لەڕوکارێکی سیاس���یو حزبیی ،یان فیکرێک���ی کۆتوبەندک���راو و خزمەتکاری هەڵوێس���ت‌و هەن���گاوە کردەیی���ە حزبی‌و سیاس���ییەکان ،فیکرێک بوە کە هەمیشە دەس���تەمۆو پاش���کەوتەی هەڵوێس���ت‌و هەنگاوەکان ب���وە ،ن���ەک بەپێچەوانەوە، بزاوتێکی سیاسیی ئیسالمییمان هەبوبێت بەرمەبنای بینایەک���ی فیکریی قوڵ‌و نوێ هەنگاوەکان���ی هەڵگرتبێت .ئەگەر ئەوە بۆ دوێنێ پاس���اودراو بوبێت ،بەاڵم بۆ ئەمڕۆ هیچ پاساوێکی نییە. پرۆژەی سیاس���یی ئیس�ل�امیی کوردیی ئێستاشی لەگەڵ بێت ،دۆخی کاردانەوەی تێنەپەڕان���دوە ،دۆخ���ی س���اتەوەختی سەرهەڵدانی لەدژی ستەم‌و ناعەدالەتییەکانی رژێمی بەعس .تا ئێس���تاش ئ���ەم پرۆژە ئیس�ل�امییە نەیتوانیوە ببێتە هۆکارێک بۆ دروس���تبون‌و پێگەیاندنی ئەوانەی دەتوانن ببنە هەڵگری نازناوی بیرمەندو کەس���انی خاوەنبیری رۆش���ن‌و نوێ ،هەمو ئەوانەشی ک���ە هەن ،ئەگەر چی زۆرو بەرچاویش بن، س���ەرجەمیان بەهەوڵ‌و کۆشش���ی خۆیان دروست بون‌و پێگەیشتون. پرۆژەی ئیس�ل�امیی کوردی���ی نە بیری بەرهەم هێناوە ،ن���ە بیرمەند .بگرە هەمو ئەوانەش���ی بەکەس���انی خ���اوەن فیک���رو تێڕوانین���ی فیکریی ناس���راون لەنێو ئەم کاروانە ئیس�ل�امییەدا ،بەردەوام کەسانی پەراوێزخراو بون ،زۆرجار بەکەسانی الوازو خەیااڵوی‌و هیچلەبارانەبو وەس���ف کراون‌و رۆڵی جیددییان پێنەدراوە .لەبەرانبەریشدا ئەوانە پاڵەوانی نێو ریزەکانی پێش���ەوەی ئەم پرۆژە ئیس�ل�امییە ب���ون ،کە تەنانەت ئاس���تێکی خوێندەواری بەرزیشیان نەبوە، چ ج���ای بەرهەمهێنانی فیک���رو تێڕوانینی فیکریی ،بەاڵم توانای ملمالنێ‌و کێبڕکێیەکی توندی���ان لەس���ەر بابەت���ە الوەکیی���ەکان هەبوە. هەر بەهۆی ئەم دۆخە ناڕێکەشەوە بوە، کە مش���تومڕە فیکریی‌و فەرهەنگییەکانی نێو پرۆژەی سیاس���یی ئیسالمیی کوردی، لەبازنەی مش���تومڕێکی نەزۆک‌و سواو ،یان تەبەنییکردن���ی ژمارەیەک چەمک‌و روئیای
13
درۆمیتەر دالوەر سۆفی کۆن‌و بەسەرچو ،نەچونەتە دەرەوە .بەدەر ل���ەوەش ،بەهەمو باڵەکان���ی نێو پرۆژەی ئیسالمیی کوردیی ،نەیانتوانیوە لەئێستادا خاوەنی بەرهەم‌و باڵوکراوەی فیکری ئەوتۆ بن ،کە جێگەی بایەخی خاوەنبیرو نێوەندە فیکریی���ەکان بێت ،لەکاتێکدا کەس���انێکی کەم بەتەنه���ا دەتوانن ئ���ەو کارە بکەن‌و کردوش���یانە ،ئەگەرچی بەهەوڵی کەسیی خۆشیان بوبێت ،بەاڵم لەبەرانبەر ئەوەدا، هێزە ئیس�ل�امییەکان پێک���ەوە ،خاوەنی دەیان مەڵبەندو ب���ارەگاو ناوچەی حزبی‌و بگرە کەناڵی میدیایی بون‌و هەن. س���ێیەم :ل���ەڕوی بانگەوازیش���ەوە ،کە پایەیەکی گرنگی کارو پرۆژەی ئیس�ل�امیی پێکدەهێنێ���ت ،قەیران���ی گ���ەورەو ق���وڵ بەدیدەکرێ���ن .کایەی بانگەواز پێویس���تی زۆری بەڕەخنەلەخۆگرت���ن‌و بەخۆداچونەوە هەیە .لەالی���ەک گوت���اری بانگخوازییمان گرفت���ارە بەکۆمەڵێ���ک قەیران���ی گەورە، لەالیەکی دیکەش���ەوە کایەی بانگەواز کە پێویس���ت دەکات کار لەس���ەر پەروەردەو فێرک���ردن‌و بەه���ا ئیس�ل�امییەکان بکات، کەچی بەشێوەیەکی نازانستییانە لەکایەی سیاسەت ئاڵێندراوەو تێکەڵ‌وپێکەڵ کراون بەس���ەریەکدا ،ک���ە لەبنەڕەت���دا دەبو دو کایەی جی���ا لەیەکترو لەهەمان کاتیش���دا تەواوکەری یەکتر بونایە .کاری سیاس���ەت کاری هەنوکەیی‌و رۆژانەیی‌و پسپۆڕییانەیەو بەڕەچاوکردن���ی واقی���ع دەکرێ���ت ،نەک بەپێچەوانەوە. گوت���اری بانگخوازییمان گرفتاریی زۆری هەیە ،جا ئەو گوتارە گوتاری مامۆستایانی ئاینیی بێت ،یان گوت���اری بانگخوازەکان، ی���ان میدیاکان���ی تایب���ەت بەبانگ���ەواز و پەروەردە و زانستی ش���ەرعی ،دیارترینی ئەو گرفت و قەیرانانەش���ی دوچاری کایەی بانگەواز هاتون و کەسانی شارەزا و ئەهلی زانس���ت و مەعریفەی ئیسالمیی ئاماژەیان پێداون ،بریتی���ن لە(بەکارنەهێنانی زمانی س���ەردەم ،پیاهەڵ���دان بەس���ەر رابردودا، دورکەوتن���ەوە لەئێس���تاو پیرۆزکردن���ی مێژو ،ناخۆماڵیب���ون‌و ئالودەبون بەفیکری هاوردەکراو ،دابڕینی زانست‌و هونەرو فیکر لەبانگەوازو گرنگیپێدانی زیاد لەپێویس���ت بەبابەت���ە الوەکییەکان���ی نێ���و فیقه���ی ئیس�ل�امیی ،جەختکردنەوەی زۆر لەڕۆژی دوایی‌و زیادەڕۆییکردن لەخراپ وێناکردنی دونی���ا ،ناواقعیب���ون‌و چەقبەس���تویی، لەسەرو هەموش���یانەوە نەبونی شارەزایی تەواو بەئیسالم‌و زانس���تە ئیسالمییەکان‌و تەئویلکردنی نادروست بۆ دەقە پیرۆزەکان. هتد) ،کە هەمو ئەمانە وێنایەکی شێواویان بۆ ئاینی پیرۆزی ئیس�ل�ام دروست کردوە، ئەو وێنایەش لەزەینی زۆرێک لەمسوڵمان‌و غەیرە مسوڵمانەکاندا ماوەتەوە. لێرەوە دەبێت بەبێ سڵەمینەوەو دودڵیی بگەینە دو راستیی گرنگ ،ئەوانیش بریتین لەوەی: یەکەم :قەیران‌و کەلێنی گەورە لەسەرجەم پای���ەو پێکهاتەکانی پرۆژەی ئیس�ل�امیی کوردییدا هەی���ە ،ئەمەش هیچ نەنگی نییە بۆ ئ���ەم پرۆژەیە ،بەمەرجێ���ک دانی پێدا بنرێت‌و کاری جددیی بۆ راس���تکردنەوەی بکرێت. دوەم :راس���تکردنەوەی کەموکورت���یو ناڕێکییەکان���ی کارو پرۆژەی ئیس�ل�امیی‌و چاکس���ازییکردن لەگوت���ارو بیرکردنەوەو هەڵس���وکەوتی ئیس�ل�امییماندا ،دەبێ���ت لەپرۆژەی تاکەکەس���ییەوە بگوازرێتەوە بۆ پرۆژەی بەکۆمەڵ‌و بەشێوەی دامەزراوەیی‌و سیس���تماتیکییانە ،دەبێت چی دیکە هەمو پرۆژەی ئیسالمیی لەچەند حزب‌و رەوتێکی سیاس���ییدا ک���ورت هەڵنەهێڵدرێ���ت ،ئەو ح���زب‌و رەوتانەش بەهۆی هەڵوێس���تێکی سیاسییەوە ،یان لەقۆناغێکی دیارییکراودا، بکەونە بەر ش���ااڵوی دەسەاڵت‌و قەدەغەو یاس���اغ بکرێن ،بەمەش بەربەست‌و گرفتی گەورە بۆ کۆی پرۆژەی ئیسالمیی دروست ببێت. ئەم���ڕۆ لەجیهان���ی ئیس�ل�امییدا، بەتایبەتی���ش ل���ەدەرەوەی جوگرافی���ای ناوچەک���ەی ئێم���ە ،پەرەس���ەندنی گەورە لەشێوازو میکانیزمەکانی کاری ئیسالمیی‌و گوت���اری ئیس�ل�امییدا روی���ان داوە ،هەر لەبونی حزبی سیاسیی ئیسالمیی مۆدێرن‌و دامەزراوەی زانس���تیو فەرهەنگیی گەورەو رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنیی تایبەت بەبانگەوازو پ���ەروەردەو میدیای کاریگەرو هت���د ...هەربۆی���ە چیدیک���ە رەوا نیی���ە لەهەرێمی کوردس���تان ،لەدەرەوەی هەمو ئەو پەرەس���ەندنە گەورانەو س���ەرهەڵدانی ئەو مۆدیلە سەرکەوتوانە ،کاری ئیسالمیی بکرێت ،چی دیکە دروست نییە رەوڕەوەی کاری ئیسالمیی بەهۆی ئارەزو و دنیابینیی تەسکی دەستەو کەسانێکی دیارییکراوەوە بوەستێنرێت‌و تەسلیم بەداهاتویەکی نادیار بکرێت.
ئاش���کرایە مرۆڤ بۆ پێوانە یا ژماردنی هەر ب���ڕێ لەهەر مادەی���ەک یاخود دوری رێگای���ەک ،ی���ا کات ی���ان هەر ش���تێک ک���ە پێویس���تی بەژماردن‌و پێ���وان بێت، یەکەیەکی پێوانەیی داناوە کە لەسەرەتاوە سادەو ئاس���ان بوە ،وەک ئەوەی کەسێک بزانێ چەند مناڵی هەیە یاخود چەند سەر مەڕی هەیە ،ئەم گەلەی ئێمەش سا خۆی شتێکی بەش���تێ کردبێ یا لەدەروجیرانی وەرگرتبێ هەندێ یەکەی بۆ پێوانە هەبوە بۆ نمونە برنج بە(رب���ە) ،رۆن بە(هۆقە) گەنم بەقەس���ناغ ،رێگا ب���ەڕۆژەڕێ ،کات بە(پێچ���ی مێزه‌ر)و (ک���ەرەزەڕ)و هەندێ ش���تی تری���ش ،دور ل���ەڕوی خۆش���مان، کاتێک زانس���ت‌و پێشکەوتنی تەکنۆلۆجیا رولەهەڵکش���ان ب���وەو ژی���ان رۆژب���ەڕۆژ ئاڵۆزترب���وە پێوەرەکانی���ش زۆر ب���ون‌و چەندین جۆر هاتونەت���ە ئاراوە ،بۆ نمونە مەترو یاردە بۆ پێوانەی درێژی کە بەرەو زیادبونیش رۆیش���توە پێش���گری کیلۆی خراوەتە پاڵ ت���ا هەزارەکانێش دەرکەون، وەک (کیلۆمەتر) بۆ سورعەتی ئۆتۆمبێلی حیمایەو کوڕە مەس���ئول ئیت���ر بۆ کارەبا (ڤۆڵ���ت)و بۆ گەرمی (پل���ە)و بۆ دەنگ (دیسبل) ،بۆ تەیارەی تەحالوف (ماج)، بۆ روناکی (فۆتۆمیتەر) ،بۆ شەراب‌و مەی (ڤۆل) .گەلێ یەکەی تریش ،بەاڵم ئەوەی کە تائێستا نە یەکەیەکی پێوانەو نە ئامێری پێوەری بۆ دۆزرابێتەوە (درۆ)یە ،ئەوەی جێگەی سەرنجە لەکۆمەڵگای ئێمەدا درۆ بوە بەباو دیاردەیەک���ی بەرباڵو بێئەوەی هیچ باجێکی لەس���ەربێت ،لێپرس���ینەوەو بەدواداچونی بۆ بکرێ ،سەیرەکە لەوەدایە پی���اوی قەبە لەئاس���تی گ���ەورەدا لەبەر روناکیدا لەوەخت‌و ناوەختدا لەسەر شاشەی گەورەی تی ڤی کەناڵە ئاس���مانیەکانەوە درۆ ئەکەن! رەش���ەخەڵکەکەش‌کە گوێی لەدرۆکان ئەبێ‌هێڵنج ئەدەن ،لەبەرئەوەی درۆکان کوردواتەنی بەباڵ ئەفڕێ بێئەوەی هیچ حس���اب نە بۆ خەڵک بک���ەن نە بۆ ژینگ���ەش ،چونک���ە بەدڵنیایی���ەوە درۆ ژینگ���ەش پی���س ئ���ەکات ،هەرچەن���دە لەبەرەبەیانی مێ���ژوەوە درۆ کراوە ،بەدرۆ خس���تنەوەش بەرامبەری بوە ،لەشەڕێكی نەب���ڕاوەدان ت���ا ئەمڕۆ ،پێویس���تە ئەوە باش بزانی���ن درۆ تێکەڵ بەمێژوش کراوە، هەر لەبەرئەوەیە پرس���یارێک دێتە گۆڕێ، ئەوی���ش ئایا ئ���ەو مێ���ژوەی لەپۆلەکانی سەره‌تاییدا خوێندومانەو دراوە بەگوێماندا مێژوە راس���تەکەیە؟ یاخ���ود درۆکەیە کە سەرکەوتوەکان‌و کاسەلێسەکان نوسیویانە بەمێ���ژوی ئیسالمیش���ەوە؟ تەنانەت درۆ کاریگەریەک���ی وا لەناخ���ی ئینس���انەکان ئ���ەکات ،گەورەپی���اوان‌و نوس���ەرانیش بەدەس���تیەوە داماون‌و دڵیان تێکەڵ دێ، ئەوەتا گەورە نوس���ەری عەرەب (محەمەد ماغوت) لەیەکێک لەدیمەنەکانی ش���انۆیی (غورب���ەت)دا جەژن���ی درۆی خوڵقاندوەو بەرجەس���تەیکردوە بۆ ئەوەی درۆزنەکانی تی���ا ریس���وا ب���کات ،هەروەه���ا گەورە رۆماننوس���ی کوردیش( ،بەختیار عەلی) داوای دامەزراندن���ی وەزارەتی درۆ ئەکات، بەمناڵی���ش پێیانئەوتی���ن درۆزن دوژمنی خوایە ،کەواتە درۆ بەجۆرێک باڵی کێشاوە بەس���ەر ئەم واڵتەدا ،وەکو نەخۆشیەکی کوش���ندە جەستەی کۆمەڵگای گرتۆتەوەو دایدەوەش���ێنێت ،بەرپرس���ی یەکەمی���ش ل���ەم ئافاتە سیاس���ەتە ،ئەگ���ەر بەوردی لێیبڕوانی���ن ،هۆکارەکان���ی دەس���تکردن وەس���تای کارامە بەسیاس���ەتێکی نەخشە بۆ داڕێژراو کاریتیا کردوەو بەمەبەستیش ب���وە ،ب���ۆ ئ���ەوەی بەرژەوەندیەکانی���ان پارێ���زراو و بەردەوام بن ،دیوەخانەکانیان گ���ەرم بێت ،کۆمەڵگای ئێمە رونتر بڵێین بە بەڵێنی درۆ بخەڵەتێنن .فەرمون بڕوانن لەنمونەی درۆکان ،بەخیانەت ئەڵێن خاڵی وەرچەرخ���ان ،بەقوربان���ی ئەڵێن جەالد، بەجەالدیش ئەڵێ���ن قوربانی ،بەقۆڵبڕینی میلل���ەت ئەوترێ دانوس���تان ،بەتااڵنچی‌و مافیا ئەڵێ���ن کۆمپانی���ا ،بەنەخوێندەوار ئەڵێن دوکتۆر ،بەس���ەلەفی ش���ەرواڵپیس ئەڵێ���ن مامۆس���تا ،بەخائی���ن ئەڵێ���ن موقەدەس ،نیشتمانفرۆشی‌و رادەستکردنی بەخوێنخۆران���ی گەلێ���ک ناوئەن���رێ س���ەربەخۆیی ،هەڵتەکاندن���ی س���امانی س���ەرزەوی‌و ژێرزەوی‌و فرۆشتنی پشکی نەوەکان���ی داهاتو ناونراوە س���ەربەخۆیی ئاب���وری .جا خوێن���ەری بەڕێ���ز ،ئەمانە مش���تێکن لەخەرمانی ئ���ەو درۆیانەی کە ئەهۆنرێنەوە وەکو زێڕوخش���ڵ روی رەشی درۆزنەکان���ی پێئەڕازێنن���ەوە ،کاولکردن‌و باڵەخان���ەی س���ەقەت‌و بێپ�ل�ان ن���اوی وەبەرهێنانە؟ دەستخستنە بینی بەرهەمی ناوخۆو هێنانی کااڵی س���وڵتانی‌و عەجەم ناونراوە سەرمایەگوزاری؟ خۆشەویستی‌و عەش���قی درۆ ،نوسەری
درۆ ،ڕۆش���نبیری درۆ ،بڕوانام���ەی درۆ، دەوڵەمەن���دی درۆ ،س���ەرمایەی درۆ، دام���ودەزگای درۆ ،مێ���ژوی درۆ ،پرۆژەی درۆ ،زانک���ۆی درۆو س���ەدان‌و ه���ەزاران درۆی ماڵوێرانک���ەری تر ،کەواتە ئێس���تا پێویس���تمان بەئامێرێک���ە بۆپێوانەی درۆ (درۆمیتەر)ێک���ە .کێش���ەکە لەوەدای���ە زانکۆکان���ی مەملەک���ەت نەیانتوانی���وە کەس���انێک بەرهەمبهێنن دەس���تڕەنگین‌و پس���پۆری داهێنان ب���ن‌و داهێنانێکمان بۆ بەرهەمبهێن���ن بۆ پێوان���ەی درۆ ،ئێ خۆ مای���ەی شەرمەزاریش���ە داوا لەکۆمپانیای مایکرۆس���ۆفت بکەی���ن ئامێرێکم���ان بۆ دروس���تبکا بۆ پێوانەی درۆ وەک مەدالیا بیکەینە ملی درۆکەران تا رێژەی زەبەالحی درۆکانم���ان ب���ۆ بخوێنێت���ەوە ،ئامێرێکی مۆدێرنی ئەلەکترۆن���ی دیجیتاڵ‌و بێ درۆ، بۆ ئ���ەوەی ه���ەرکات ه���ەر کارەکتەرێک دەرک���ەوت‌و ،درۆی فەرم���و بیدەینە بەر تیش���کی ئەوئامێ���رەو رێ���ژەی درۆکانی دی���اری ب���کاو روی رەش ب���کا ،کەوات���ە لەبەرئەوەی تائێس���تا ئەو ئامێرە دروست نەک���راوەو ئەرکەک���ە قورس���تر ئەکات، ئەبێت ئەم کەش���فکردنی درۆیە دەس���تی بێ���ت ،بەرەو روی مێژونوس���ان بکرێتەوە لەب���ەر نەبونی وەها دەس���گایەک ،دیارە ئ���ەم کارەش لەمەملەکەتێکدا کە درۆ بوە بەکۆڵەکەیەکی قورس‌و داکوتراو ،وا ئاسان نیە جیاکردنەوەی درۆ لەڕاستی لەکاتێکدا راس���تی بوە بەتەیری عەنقا ناس���ینەوەی ئاس���ان نی���ە ،ئ���ەم ئەرک���ەش بەرۆکی مێژونوس���ان ئەگرێ���ت ک���ە ئەمانەتێکی قورسەو گەیاندنی بەالپەڕەکانی مێژو وەک خۆی‌و بێ درۆو دەلەسە ،نەک وەک هەندێ لەو میژونوسانەی س���وێندمان بەسەریان ئەخ���وارد ،ب���ەاڵم لەبەر بەدەس���تهێنانی خانویەک‌و بڕێ پارەو موچەیەکی مانگانە درۆ قبوڵ ئەکات ،بەدرۆ ئەڵێ راس���ت ،یا ئەو چەپانەی لەئێس���تادا بەش���ان‌و باڵی ئاغاواتا هەڵئەدەن‌و ساڵی دو جار سونەتی عەمرە ئەک���ەن ،یا ئەو نەتەوەپەرس���ت‌و رەگەزپەرستانەی سوێند بەسەری مارکس ئەخ���ۆن ،لێرەدا پێویس���تە ئ���ەوە لەیاد نەکەن هەمو دەسەاڵتی ناپلیۆن نەیتوانی درۆیەکی بۆ پینە بکاو لەمێژودا بەڕاس���ت ب���ۆی لەقەڵەم بدات ،یاخود لەش���ەوێکی س���وردا کە بۆ لویسی ش���انزە سازکرابو، کاتێک خانەدانەکانی پاریس لەپرۆسەیەکی ماس���تاوکردندا دەرەلنگ���ی پانتۆڵەکەی لویسیان هەڵگێڕایەوە بۆ ئەوەی باراناوی کۆشکی ڤێرس���ای تەڕی نەکات ،بەهەمو توان���او پارەکانیان���ەوە نەیانتوان���ی ئەو ش���ەرمەزاریەیان لەتۆماری مێژو بدزنەوەو نەهێڵ���ن تۆمار بکرێت ،ه���ەر بۆیە ئەرکی هەمو ئەو قەڵەمانەیە کە مێژو ئەنوسنەوە لەبەر نەبونی ئامێری درۆمیتەر مێژویەکی پاک‌و پوختەو بێ درۆمان بۆ بنوس���نەوە، ویژدان تیایدا بااڵ بێتو بڕیار بدا تاکو هەر هی���چ نەبێت مێژویەکی بێدرۆ بۆ نەوەکانی داهات���و ببێت بەمیرات تامێژوش بەدەردی سامانی سروشتی واڵت بەتااڵن نەچێ.
سەیرەکە لەوەدایە پیاوی قەبە لەئاستی گەورەدا لەبەر روناکیدا لەوەخت‌و ناوەختدا لەسەر شاشەی گەورەی تی ڤی کەناڵە ئاسمانیەکانەوە درۆ ئەکەن! رەشەخەڵکەکەش کە گوێی لەدرۆکان ئەبێ‌هێڵنج ئەدەن لەبەرئەوەی درۆکان کوردواتەنی بەباڵ ئەفڕێ بێئەوەی هیچ حساب نە بۆ خەڵک بکەن نە بۆ ژینگەش
12
) )533سێشه‌مم ه 2016/6/21
birura. awene@gmail. com
بیروڕا
سۆسیۆلۆژیای ژیانی رۆژانە :وتاری سێهەم
تەکنۆلۆژیای پەیوەندی :کام پەیوەندی؟ مه‌ریوان وریا قانع سەرەتا بەشێکی بەرچاو لەوانەی من لەنزیکەوە دەیانناس����م ،یان قس����ەیان لەگەڵ دەکەم‌و کاتیان لەگەڵدا بەسەردەبەم ،یان ئەوانەی لەچاخان����ەکان‌و ش����وێنە گش����تییەکاندا دەیانبینم دانیش����تو‌ن‌و قس����ە دەکەن ،یان کەس����انێکی دیکە ک����ە نایانناس����م بەاڵم لەڕێ����گای ت����ۆڕە کۆمەاڵیەتییەکانی س����ەر ئینتەرنێتەوە پەیوەندیمان هەیە ،زۆربەیان، ئەگ����ەر نەڵێ����م هەمویان ،بەش����ێوەیەکی بەرچاو لەناو دونی����ای دیگیتالدا ئامادەن‌و خاوەنی ئامێ����رە تەکنۆلۆژیی����ە تازەکانی پەیوەندیکردن����ن .زۆربەیان س����مارتفۆنێک ی����ان الپتۆپێک یان ئایپادێ����ک ،یان هەمو ئەمانەیان پێک����ەوە هەی����ەو هەندێک لەم ئامێران����ەش لەگ����ەڵ خۆیان����دا دەبەن����ە ناو"روب����ەرە گش����تیی"ەکانی ن����او دونیای ئێمەوە .زۆرێک لەمانە چەندە بەقسەکردن‌و گفتوگۆکردنەوە لەگەڵیەکتریدا س����ەرقاڵن، ئەوەندەش ،ئەگ����ەر زۆر زیاتریش نەبێت، بەئایفۆن‌و گاالسکیی‌و سمارتفۆنەکانیانەوە سەرقاڵن .ئەم ئامێرانە بەجۆرێک ئامادەن لەزۆرکات����دا وەک درێژک����راوەی جەس����تەو کەس����ایەتیی هەڵگرەکانی����ان دەردەکەون. بەشێکن لەو کەس����ایەتییانەو دەرکەوتێکی گرنگیی شوناس����ی ئەوانن لەناو کۆمەڵگای ئێمەدا ،وەکچۆن هەندێکیان هێما بۆ پێگەی چینایەتیی‌و ش����ێوازی ژیانی هەڵگرەکانیان دەکات .زۆرینەی ئەم ئامێرانەش نوس����خە کۆپیکراوەکان����ی ئەو ئامێرانەن کە لەچین‌و تایالن����دو ش����وێنانی ت����ردا کۆپیک����راون‌و هێنراونەتە بازاڕەکانی کوردستانەوە ،بەاڵم کەمتر وەک ئامێرێکی بێالیەن‌و زیاتر وەک کۆدێکی کولتوریی یان ئامێرێکی کولتوریی‌و رەمزیی دەردەکەون‌و خەڵک بەخێراییەکی پێوانەیی لەدونیای ئێم����ەدا کەوتە کڕین‌و بەکارهێنانی����ان .باوەڕناکەم هیچ ئامێرێکی تەکنۆلۆژی دیکە بەخێرای����ی ئەم ئامێرانە توانیبێت����ی ببێت بە بەش����ێکی دانەبڕاو و سەرەکیی ژیانی رۆژانەی ژمارەیەکی گەورە لەمرۆڤ لەکۆمەڵ����گای ئێمەدا .ئەرکی ئەم ئامێرانەش تەنه����ا ئەرکێکی کردەیی نییە، واتە تەنها ئەرکیان ئەوە نییە کە پەیوەندی دروس����تبکەن ،ی����ان م����رۆڤ لەڕێگایانەوە بتوانێت ئەم یان ئ����ەو کار جێبەجێبکات، بەڵکو ئەرکی کولتوریی‌و رەمزیی گرنگیشیان هەی����ە لەوەدا ک����ە دەخوازن شوناس����ێکی تایبەت بەو کەس����ە بدەن ک����ە هەڵگریانەو روانینێکی تایبەتیشیان بۆ نمایشبکەن. ل����ەزۆر روەوە ئ����ەم ئامێرانە بەش����ێکی س����ەرەکیی ژیان����ی رۆژان����ەی ژمارەیەکی بەرچاوی مرۆڤی کۆمەڵگای ئێمەن‌و لەزیاد لەبوارێکدا دەس����کاریی ش����ێوازو ناوەڕۆکی ئەم ژیانەش دەکەن‌و کۆمەڵێک پرۆس����ەو تێگەیش����تن‌و روانینی نوێ لەگەڵ خۆیاندا دەهێن����ن .تادێتیش بەش����ێکی گەورەتری مرۆڤەکان����ی کۆمەڵگای ئێم����ە رۆژانە"ئۆن الین����ن“و لەس����ەر تۆڕەکان����ی پەیوەندیی ئەلەکترۆن����ی چاالکن ،لەزۆرکاتیش����دا ئەو تۆڕانە بەشێکی س����ەرەکیی‌و گرنگیی ئەو جیهانەن کە تیایدا ئامادەن. دونیای دیگیتاڵ لەهەمو شوێنێک جگە لەو خااڵنەی س����ەرەوە بەش����ێکی زۆری رۆژنام����ەو گۆڤ����ارەکان ،گروپەکانی گفتوگۆو راگۆڕکێ ،دەزگاو ئۆرگانە رەسمی‌و ناڕەس����مییەکانی دونیای ئێمە ،گروپەکانی کۆمەڵگای مەدەنیی ،پالتفۆرمی سیاسیی‌و کۆمەاڵیەتیی جیاواز ،پارتە سیاسییەکان، کۆچبەرانی دەرەوەی کوردستان ،چاالکوانە کۆمەاڵیەتیی‌و سیاس����یی‌و فەرهەنگییەکان، هونەرمەندان‌و رۆش����نبیران ،رێکخراوەکانی ژن����ان‌و مندااڵن ،هتد ...هەمویان لەناو ئەم تۆڕانەدا ئام����ادەن‌و زۆرجاریش دەرکەوتە س����ەرەکییەکانی ژیانی ئەمانەو ش����ێوازی سەرەکیی کارکردنیان‌و مۆدێلی بااڵدەستی پەیوەندیکردنی����ان بەکۆمەڵگاوە ،لەرێگای ئەم تۆڕان����ەوە رودەدات .ئەم تۆڕانە چیتر دیاردەیەکی الوەکی����ی ناو کۆمەڵگای ئێمە نین ،بەڵکو دیاردەی سەرەکیی‌و بنەڕەتین‌و دونیای دیگیت����اڵ دونیایەکی کۆمەاڵیەتیی نوێی����ە کە مرۆڤ����ی ئێمە لەس����ەرەتاکانی س����ەدەی بیس����ت‌و یەکەمدا خۆی لەناویدا دەدۆزێتەوەو خۆی لەناویدا دروستدەکات. لەراستیدا مەسەلەکە تەنها گروپ‌و الیەن‌و هێزە ئامادەکانی ناو"روبەری گش����تیی"نین
کە لەسەر ئەم تۆڕانە چاالکن‌و تەکنۆلۆژیای پەیوەندیی نوێ کاریگەریی لەسەر ژیانیان بەجێدەهێڵێت ،بەڵکو ئ����ەم تەکنۆلۆژیایە لەناو"روبەری تایبەت"یش����دا بەشێوەیەکی بەرفراوان ئامادەیەو لەوێش����دا بەش����ێکی گەورەی"ژیانی تایبەت"ی کەسانێکی زۆری ن����او کۆمەڵ����گای ئێمە ،بەمندااڵنیش����ەوە، لەپەیوەندییەک����ی راس����تەوخۆدان ب����ەم ئامێ����رە تەکنۆلۆژییە تازانەوە .بەش����ێکی بەرچ����اوی ژیان����ی تایبەت لەکوردس����تاندا لەن����او ئ����ەو تۆڕانەدایە کە ئ����ەو ئامێرانە دروستیانکردەوە. لەهەندێ����ک ماڵ����دا ،ب����ۆ نمون����ە ،زیاد لەتەلەفیزیۆنێ����ک هەیە کە نیش����انیئەدات ئەندامان����ی ئ����ەو ماڵ����ە ناتوانن لەس����ەر س����ەیرکردنی ی����ەک کەن����اڵ رێکبک����ەون‌و ناتوانن یەکڕابن لەس����ەر ئ����ەوەی پێکەوە س����ەیری چیبک����ەن .بۆیە لەزۆر ش����وێندا زی����اد لەئامێرێک����ی تەلەفیزی����ۆن‌و زی����اد لەساتاالیتێک‌و زیاد لەکۆمپیوتەرێک‌و زیاد لەالپتۆپێک‌‌و چەندان س����مارتفۆن‌و مۆبایل لەن����او ی����ەک ماڵ����دا هەیە ،ک����ە ئەوانیش س����ەیرکردنی کەناڵ����ی ت����رو پێگ����ەی ترو شتیتری ناو دونیای دیگیتاڵ بۆ هەریەکێک مەیسەردەکەن .زۆرێک لەمندااڵنیش خاوەنی ئ����ەو ئامێ����رە ئەلکترۆنیی����ە جیاوازانەن‌و زۆرجاری����ش هەر منداڵێک بەتەنها خەریکی یارییەک لەیارییە ئەلکترۆنییەکانی ناو ئەو ئامێران����ەن .بەمانایەکی دیکە ئەم ئامێرانە لەناو"روبەری تایبەت"ی ژیانی کۆمەاڵیەتیدا الی زیاد لەنەوەیەک بەزیاد لەشێوازێک‌و بۆ مەبەستی جیاواز ئامادەیە .چ نەوە کۆنەکان‌و چ نەوە نوێی����ەکان ،چ ژنان‌و چ پیاوان ،چ خ����اوەن پ����ارەو چ ه����ەژاران ،زۆرینەیان، خاوەنی ئەم ئامێرانەن‌و بەش����ێکی گرنگی ژیان����ی رۆژانەیان بەهۆی ئ����ەم ئامێرانەوە رێکدەخەن .ئەم دۆخ����ە بەڕادەیەکە لەزۆر شوێندا شتێک بەناوی"کۆاڵن"یان"گەڕەک"، یان"بەردەرگا"بەمان����ا سۆس����یۆلۆژییەکەی جاران بون����ی نەماوە ،نە ی����اری مندااڵنی جاران لەن����او بڕێک لەکۆاڵنەکان����دا ماوە، نە کۆبون����ەوەی دراوس����ێکان لەگەڵیەکدا، نە ئەو س����ەردان‌و میواندارییە ش����ەوانانە کە بەش����ێکی گرن����گ‌و بنەڕەتی����ی ژیانی کۆمەاڵیەتیی بون .واتە شێوازێکی تایبەتی پێکەوەب����ون‌و کارلێکردن����ی کۆمەاڵیەتیی کە"ش����وێنی کۆنکریت"رۆڵ����ی س����ەرەکیی تێدادەبین����ی ،ی����ان نەم����اوە ی����ان تەواو الوازب����وە ،ئ����ەم ئامێرانە دەس����کارییەکی تەواوی ماناکانی"دراوس����ێیەتیی"و"کۆاڵن"و "گەڕەک"ی����ان ک����ردوەو لەن����او دونی����ای گریمانکراو"ی����ان دیگیتاڵیدا"ش����وێنی وەک ئەلتەرناتی����ڤ ب����ۆ دۆزیونەتەوە ،کە "ش����وێنی ناو دونی����ای واقیعی"نین .لەروە سۆسیۆلۆژییەکەیەوە ئەم ئامێرانە کۆتاییان بەدونیای����ەک‌و بەش����ێوازێک لەپێکەوەبونی کۆمەاڵیەتیی‌و بەماناکانی ش����وێن هێناوەو دونیای ترو ش����ێوازی دیکەیان خس����تۆتە جێی .ئەم خاڵە ئەو راستییەمان دەربارەی تەکنۆلۆژی����ای پەیوەن����دی نیش����انئەدات کە ماکلوه����ان McLuhanلەس����ەرەتای شەستەکانەوە نیشانیداوین ،راستی ئەوەی کە کاریگەری ئامێرەکان وەک ئامێر ،وەک تەکنۆلۆژیا ،لەسەر کۆمەڵگا گەورەیە ،بەبێ ئەوەی تەماش����ای ناوەڕۆکی ئ����ەو گوتارو باس����انە بکەین ک����ە ئ����ەو تەکنۆلۆژیایانە باڵویدەکەنەوە .وات����ە کاراکتەری ئامێرەکە خ����ۆی وەک ئامێر ،بەب����ێ ناوەڕۆکی ئەو باس����انەی باڵویدەکاتەوە ،لەسەر کۆمەڵگا گەورەیە))1964 McLuhan. سەردەمی دیگیتاڵ ل����ەدو دەیەی راب����ردودا گەش����ەکردنی تەکنۆلۆژیای پەیوەن����دی دونیایەکی تەواو تازەی دروستکردوە ،کۆمپیوتەری الپتۆپ، تەلەفۆنی مۆبایل ،دروس����تبونی تۆڕەکانی ئینتەرنێت‌و لەدایکبونی دونیای دیگیتالی، ئاس����تێکی ت����ەواو نوێ����ی پەیوەندیکردنی مرۆڤەکان����ی بەیەکتریی����ەوەو پەیوەندییان بەخۆیان����ەوە ،هێناوەتەکای����ەوە .ئەم����ڕۆ کەس����انێکی زۆر لەش����وێنە جیاوازەکان����ی دونیادا لەرێگای تەلەفۆنە مۆبایلەکانیانەوە بەتۆڕێ����ک لەپەیوەندیی����ەوە گرێدراون کە لەمێ����ژودا بێوێنەیە .لەئێس����تادا زیاد لەدو ملیار م����رۆڤ بەتۆڕەکان����ی ئینتەرنێتەوە گرێدراو‌ن‌و زی����اد لەپێنج ملی����ار مرۆڤیش خاوەنی تەلەفۆنی مۆبایلن .هەمو ئەمانەش لەماوەیەک����ی هێج����گار کورت����دا ،لەمێژودا مرۆڤ هەرگیز بەڕادەی ئەمڕۆکە ئەو هەمو توانایەی پەیوندیکردنی بەکەس����انیترەوەو بەش����تەکانی ناو ئەو دونیای����ەوە کە تیایدا دەژی ،لەبەردەم����دا نەب����وە (Chatfield .)2012: 12 کۆمپیوتەرو تۆڕە گەورەکانی ئینتەرنێت‌و تەکنۆلۆژیاکان����ی تر وایانکردوە ،بۆ نمونە، الپتۆپێک لەیەککات����دا هەم کتێبخانەیەکی هێجگار گ����ەورەی پ����ڕ کتێ����بو زانیاریی هەمەج����ۆر بێت ،ه����ەم زانکۆی����ەک بێت،
ه����ەم خەزێنەیەک����ی گەورە ب����ۆ فێربونی چەندان پیش����ەی جی����اواز ،ی����ان النیکەم گەش����ەدان بەتواناکان لەو بوارانەدا ،هەم ریکۆردەرێکی چاالکی دەنگ‌و خەزێنەیەکی گەورەی مۆسیقاو گۆرانی‌و فیلم بێت ،هەم کامێرایەکی س����ینەمایی‌و هەم کامێرایەکی س����ادەی وێنەگرتن����ی فۆتۆگرافی����یو هەم س����ینەمایەکی تەواو بێت ،ه����ەم هۆکارێک بێت ب����ۆ پەیوەندیکردنی دەنگیی‌و وێنەیی بەکەسانیترەوە. بەش����ێکی گ����ەورەی ئ����ەم ئەرکان����ەش تەنانەت لەناو س����مارتفۆنە مۆبایلەکانیشدا ه����ەن‌و دەکرێ����ت ب����ۆ ئ����ەو مەبەس����تانە بەکاربهێنرێ����ن .تاکۆتای����ی س����اڵی٢٠١١ رۆژانە لەهەم����و دەقیقەیەکدا یەک کاتژمێر تۆم����اری ڤیدیۆیی خراوەت����ە ناو تۆڕەکانی ئینتەرنێت����ەوەو لەئێس����تادا ئ����ەو توانایە زۆر گەورەت����رو زۆرت����رە .بەش����ێکی زۆری یادەوەریی مرۆڤایەتیی ،لەهەمو بوارەکاندا، لەفیلم‌و گۆرانیی‌و مۆسیقاو هونەرەوە بیگرە تا بەهەم����و بەرهەمە فیک����ریو ئەدەبیی‌و سیاس����یی‌و فەلس����ەفییەکان دەگات ،لەناو دونی����ای دیگیتالیدا بەزمان����ە جیاوازەکانی دونیا هەن‌و بەش����ێکی بەرچاویشیان بەبێ بەرامب����ەر لەبەردەس����تی ئەوانەدای����ە کە دەتوانن‌و دەیانەوێت بەکاریبهێنن .تاساڵی ٢٠٠٨ی����ەک ملیار الپ����ەرە لەناو تۆڕەکانی ئینتەرنێتدا دانرابون ،لەئێس����تادا ژمارەکە هێندە بەرزبۆتەوە کە ناژمێردرێت .لەرۆژی داهێنان����ی چاپخان����ەوەو بەدرێژایی پێنج س����ەدەی راب����ردو ژمارەی ئ����ەو کتێبانەی بەهەمو زمانەکانی دونیا چاپکراون س����ەد ملی����ارد کتێبێک����ە ،لەمڕۆدا ئ����ەو ژمارەیە لەتێکس����تی نوس����راو تەنه����ا لەمانگێکدا دەخرێتە س����ەر تۆڕەکانی ئینتەرنێت (ه. س .پ .ل )٢٧ژم����ارەی بەش����داربوانی ناو میدیای کۆمەاڵیەتیی ،فەیسبوک بەتایبەتی، تاساڵی ٢٠١٣لەسەروی ملیارێک‌و سەدملیۆن کەسەوە بوە .ئەمە جگە لەوەی ژمارەیەکی هێجگار گەورە لەکۆرس����ی جیاواز لەهەمو ب����وارە جیاوازەکانی ژیان����ی عەمەلیدا ،تا بەس����ەدان‌و هەزاران وانە‌و کۆرس����ی زانکۆ گەورەو گرنگەکانی دونیا دەگات ،هەمویان لەسەر الپەرەکانی ئینتەرنێت هەن‌و ئەوەی بیەوێت دەتوانێت کەڵکیان لێوەربگرێت.
ئەم تۆڕانە چیتر دیاردەیەکی الوەکیی ناو کۆمەڵگای ئێمە نین ،بەڵکو دیاردەی سەرەکیی‌و بنەڕەتین‌و دونیای دیگیتاڵ دونیایەکی کۆمەاڵیەتیی نوێیە کە مرۆڤی ئێمە لەسەرەتاکانی سەدەی بیست‌و یەکەمدا خۆی لەناویدا دەدۆزێتەوەو خۆی لەناویدا دروستدەکات ئەوەی ل����ەڕوی کۆمەاڵیەتیی����ەوە گرنگە ئەوەیە کۆمپیوتەرو سمارتفۆن‌و تەکنۆلۆژیا تازەکان����ی تری پەیوەن����دی تەنها ئامێرێک نین بۆ دان����ان‌و هەڵگرتنی زانیاری ،بەڵکو ئامێری پەیوەندی فرەجەمسەرو فرەجۆرن، دەتوانرێ����ت لەناویان����دا دونیایەک����ی پ����ڕ پەیوەندی‌و پ����ڕ کاریلێکردنی هەمەجۆرەو هەمەڕەهەن����د ،دروس����تبکرێت .دونیایەک تەریب یان لەپاڵ ئەو دونیا کۆمەاڵیەتییەدا کە ئێم����ە لەناویدا دەژین ،ب����ەاڵم هاوکات گرن����گ‌و فرەڕەهەن����د .وەک نوس����ەرێک دەڵێت چۆن دروس����تکردنی شاری مۆدێرن لەچەند س����ەدەی رابردودا دەبێتە هۆکاری کۆچ‌و ماڵگواستنەوەی ژمارەیەکی گەورەی دانیشتوانی الدێکان بۆ شارەکان ،بەهەمان
ش����ێوە دروس����تبونی دونی����ای دیگیت����اڵ ژمارەیەک����ی زۆری م����رۆڤ لەن����او دونیای کۆمەاڵیەتی����ی خۆیانەوە ب����ەرەو ئەو دونیا دیگیتاڵیی����ە رادەکێش����ێت( .ه .س .پ. ل .)٢٧ئەم راکێش����انەش دەسکاریی زۆر رەهەن����دی ژیانی کۆمەاڵیەتی‌و سیاس����یو رەمزیی مرۆڤەکان دەکات. مانوێ����ل کاس����تل لەیەکێ����ک لەکتێب����ە گرنگەکانی����دا بەن����اوی "س����ەردەمی تۆڕە کۆمەاڵیەتییەکان" ،ب����اس لەو رۆڵە گرنگە دەکات کە ئەم تۆڕانە لەدروستکردنی بکەری کۆمەاڵیەتی ن����وێ‌و بەرپاکردنی گۆڕانکاری کۆمەاڵیەتیی‌و مێژوییدا دەیگێڕن .الی کاستل ئەم تۆڕانە دینامیکیەتی کۆمەاڵیەتیی نوێ دروستدەکەن‌و ئەو کەس����انەش بەڕێوەیان دەبەن کە ناوی "هاواڵتیانی ناو تۆڕەکان"و ناو"روبەری گشتیی ژمارەیی"یان ،لێدەنێت. لەدیدی ئەم نوسەرەدا ئەم تۆڕانە دەتوانن بەرهەمهێنەری هۆشیارییەکی مێژویی نوێ بن‌و دەتوانن بەش����داربن لەدروس����تکردنی س����ەردەم‌و رۆژگارێکی نوێدا .بەرامبەر بەم دیدە پۆزەتیڤ����ە بۆ دونی����ای دیگیتاڵیی‌و ئامادەگیی مرۆڤ����ەکان لەناو ئەو دونیایەدا دیدێک����ی نێگەتی����ڤ هەی����ە ک����ە پێیوایە کاریگەریی����ە نێگەتیڤەکان����ی ئ����ەم دونیا دیگیتاڵیی����ە لەکاریگەریی����ە پۆزەتیڤەکانی زۆرت����رو گەورەترەو ئەو خۆش����باوەڕییەی لەگەڵ دروستبونی ئەم تەکنۆلۆژیا تازانەدا هاتۆت����ە کایەوە ،خۆش����باوەڕییەکی تەواو سادەو ناڕاستە .لێرەدا کاتی ئەوەمان نییە ئەم دو دیدە بەدرێژیی باس����بکەین‌و خاڵی بەهێزو الوازی هەریەکێکیان نیش����انبدەین، ئەوەی دەش����ێت لێرەدا جەغت����ی لێبکەین گرنگ����ی دروس����تبونی سۆس����یۆلۆژیایەکە ک����ە بتوانێت دەرکەوت����ە جیاوازەکانی ئەم گۆڕانکارییانە ،بەپۆزەتیڤ‌و نێگەتیڤیانەوە، بخوێنێتەوەو راڤەبکات .سۆس����یۆلۆژیایەک کۆتای����ی بەو ئیدانەکردن ی����ان پیاهەڵدانە س����ادانە بهێنێ����ت ک����ە لەدونی����ای ئێمەدا ئامادەن. پێداویستی سۆسیۆلۆژیایەکی نوێ بەبۆچون����ی م����ن کات����ی ئ����ەوە هاتوە سەرەتاکانی زانستێک بەناوی "سۆسیۆلۆژیای ژیان����ی دیگیتاڵیی"یان"سۆس����یۆلۆژیای ئینتەرنێ����ت" ،یان"سۆس����یۆلۆژیای ت����ۆڕە کۆمەاڵیەتییەکان"لەدایکببێت‌و ئەم بەش����ە ت����ازەو گرنگان����ەی ژیان����ی کۆمەاڵیەتی����ی لەدونی����ای ئێمەدا نیش����انبدات‌و راڤەبکات. نیش����انیبدات چۆن ئەم ئامێرانە کاریگەری لەس����ەر ژیانی کۆمەاڵیەتیی جێدەهێڵن ،چ کاریگەرییەک لەسەر مۆدێلە فەرهەنگییەکان بەجێدەهێڵ����ن ،چ����ۆن کار لەمەیل����ە کۆمەاڵیەتیی����ەکان دەکەن ،چۆن پرس����ی شوناس دەهێننە پێشەوە ،چۆن پەیوەندییە کۆمەاڵیەتییەکان����ی ن����او ژیان����ی رۆژان����ە دەس����کاریدەکەن ،چ جۆرێک لەشوناس‌و چ جۆرێک لەپێکەوەبون‌و چ جۆرە تەنهاییەک بەرهەمدەهێنن‌و چۆن دەسکاریی مانای ئەم شتانە دەکەن؟ بەشێکی دیکە لەو پرسیارە گرنگان����ەی کە دەکرێ����ت بیکەین ئەمانەن: ئایا مرۆڤ����ی ئەو کۆمەڵگای����ە چ وێنەیەک لەسەر ئەو تۆڕانە بۆ خۆی دروستدەکات؟ چ پرۆفایلێک لەس����ەر خ����ۆی دەخاتە ناو ژیانی گشتییەوە؟ ئەم وێنانە چ پەیامێکی کۆمەاڵیەتیی‌و فەرهەنگیی����ان لەخ گرتوە؟ ئایا چ جۆرە کرانەوەیەک دەهێنن‌و چ جۆرە داخرانێکی نوێ دروس����تدەکەن؟ سێڵفی چ کاریگەرییەکی لەسەر شوناسیی تاکەکەسیی هەی����ە ،بەتایبەت����ی کاتێک ئەو س����ێڵفییە لەوەدەردەچێت لەناو روبەری شەخس����یدا بمێنێتەوەو دەچێتە ناو روبەری گشتییەوە؟ ئای����ا ئەم تۆڕان����ە چ ئەگەرێکیان بەگروپ‌و هێ����زە پەراوێزخراوەکان����ی دونی����ای ئێمە بەخشیوە ،ژنان‌و پیران‌و منااڵن بۆ نمونە ،چ توانایەکیشی تێدا الواز کردون؟ ئایا هاتنی ئەم هەمو ئامێرە زیرەکانەو دروس����تبونی ئ����ەو دونی����ای دیگاتالییە ،کە بەش����ێکە لەئابوریی مەعریفەی نوێ ،چ کاریگەرییەک بەجێدەهێڵێ����ت لەس����ەر کۆمەڵگایەک کە کۆمەڵگایەکی"ب����ەر لەمەعریفە"ی����ە؟ ئەم دۆخە نوێی����ە چی لەکولت����وری تەقلدیی‌و بااڵدەس����تیی ئ����ەو کۆمەڵگای����ە دەکات؟ ئ����ەو ئەگەرە کۆمەاڵیەتییان����ە کامانەن کە دەیانکەنەوەو ئەو مەترس����یی‌و ریسکانەش چین کە لەگ����ەڵ خۆیان����دا دەیهێنن؟ ئایا ئ����ەم دونیا دیگیتاڵیی����ە چ رۆڵێکی بینیوە لەقوڵکردنەوەی دابەش����کردنە سیاس����یی‌و کۆمەاڵیەتییەکان����ی دونی����ای ئێم����ەدا؟ چ رۆڵێکی هەبوە لەبەرهەمهێنانی رق‌و بوغزی فەرهەنگیی‌و کۆمەاڵیەتیدا؟ چ کاریگەرییەک لەس����ەر بونیادە گەورەو س����ەرەکییەکانی وەک بونیادی����ی کۆمەاڵیەتی����یو ئابوریی‌و سیاس����یی بەجێدەهێڵن؟ رۆڵی ئەم دونیا دیگیتالییە لەدروس����تبونی ئۆپۆزیس����یۆنی سیاسیی ،گوتاری سیاسیی نوێ ،روانینی ت����ر بۆ سیاس����ەت چی بوە؟ ئ����ەم تۆڕانە چۆن دەس����کاری مۆبیلزەکردنی سیاسییان
ک����ردوە؟ چ زمانێک����ی سیاس����یی نوێیان دروس����تکردوەو گەش����ەیان ب����ەچ ج����ۆرە ریتۆریکێک����ی سیاس����یی داوە؟ ئەم دونیا دیگیتالییە چ کاریگەرییەکی لەسەر شێوازی هاریکاریی کۆمەاڵیەتیی‌و سیاسیی هەبوە؟ کام مەس����ەلەی کۆمەاڵیەتیی‌و سیاس����یان بەس����ەرەکیی کردوەو کامی����ان بەالوەکی؟ چ جۆرە بکەرێکی کۆمەاڵیەتیی ،سیاس����یی نوێیان دروس����تکردوە؟ گش����تیتر بپرسین: ئەم دونیا دیگیتاڵیی����ە چ جۆرە بکەرێکی فەرهەنگی����یو کۆمەاڵیەت����یو هون����ەری‌و میدیایی دروس����تکردوە؟ چەن����دە روبەری دیموکراسییبون‌و بەشبەشکردنی هەقیقەتی گەورەت����ر ک����ردوە؟ تاچەند ئ����ەو پەردەی تەقدیس‌و پیرۆزبونە تەقلیدییانەی شکاندوە کە بەس����ەر بکەرە دینی����یو کۆمەاڵیەتیی‌و سیاس����یی‌و رۆش����نبیرییەکاندا دەدرێ����ن؟ چەند قەیرانی بۆ دەس����ەاڵتی"خەبیر"ەکان دروس����تکردوە؟ تاچەن����د دەس����ەاڵتی رۆشنبیران‌و هونەرمەندان‌و بەرهەمهێنەرانی تری دەسەاڵتی رەمزیی ،تەحەداکردوە؟ چ جۆرە موقەدەس����ێکیان شکاندوەو چ جۆرە موقەدەسێکی نوێیان دروستکردوە؟ بەبۆچونی م����ن هەر سۆس����یۆلۆژیایەک بیەوێ����ت دەرگیربێ����ت لەگەڵ ئ����ەم دونیا دیگیتالیی‌و ئەم ئامێرە تازانەدا پێویس����تە سەرقاڵی ئەو پرسیارانە بێت. لەودیوی تەکنۆفۆبیاوە ب����ەاڵم بۆئ����ەوەی لەڕۆڵ����ی ئ����ەم دونیا دیگیتالییەو لەڕۆڵ����ی ئەم ئامێرانە لەژیانی کۆمەاڵیەتیی‌و تاکەکەسیی ئێمەدا تێبگەین‌و بۆئەوەی بتوانین دەرکەوت‌و رۆڵە جیاوازو تازەکانی����ان ببینی����ن ،رۆڵ����ە پۆزەتیڤ‌و نێگەتیڤەکانیان ،یەکەمین شتێک پێویستە ناویەوە"تەکنۆفۆبیا"ی����ە. نەکەوین����ە تەکنۆفۆبیا بەمانای ت����رس لەتەکنۆلۆژیا، ترس����ێکی دەرونی����یو فەرهەنگی����یو کۆمەاڵیەتی����ی ناعەقاڵنی����ی بەرامب����ەر بەتەکنۆلۆژیا بەگشتیی‌و بەرامبەر بەئامێرە تەکنۆلۆژییە تازەکان ،بەتایبەتی. کە ئەمە دەڵێم دەزانم ترس لەتەکنۆلۆژیا بەش����ێکی دانەبڕاوە لەمێ����ژوی تەکنۆلۆژیا خۆی ،هەمیش����ە کەس����انی تایبەت‌و هێزی کۆمەاڵیەت����ی دیاریکراو هەب����ون‌و هەن کە رۆحیان لەتەکنۆلۆژیا چوە .لەس����ەردەمی شۆڕشی پیشەسازیی سەدەی شازدهەمەوە تائەم����رۆ ئ����ەم ترس����ە بەردەوام����ە بەاڵم لەس����ەردەمی جی����اوازدا ش����ێوازی جیاواز دەگرێتەخ����ۆی .ئامێرەکانی س����ەرەتا ئەو ئامێرانەبون ک����ە دەیانتوانی کاری کرێکارە نەخوێندەوارەکان ئەنجامبدەن ،ئەو کارانەی کە پێویس����تیان بەخوێندەواری‌و شارەزایی نەب����و ،بەڵکو پێویس����تیان بەهێ����زی بازو هەبو .نەوەی یەکەم����ی ئەوانەی لەئامێرە تەکنۆلۆژییەکان دەترسان ئەم کەسانە بون، چونکە ئەو ئامێرانە هەڕەشەبون لەکارەکانی ئەوان‌و دەیتوانی بێکارو بێبژێوییان بکەن. هەر لەس����ەدەی ش����ازدەهەمدا کەس����انێک هەبون کەوتنە شکاندنی ئامێرەکان ،بەاڵم هیچکەس����ێک وەک بزوتن����ەوەی لۆدیەکان لەسەرەتای س����ەدەی نۆزدەهەمدا ،ناویان نەچوە ناو مێژوەوە وەک بزوتنەوەیەکی دژ بەتەکنۆلۆژیاو ش����کێنەری ئامێرەکان .نێد ل����ۆد کرێکارێک بو لەش����اری پێرمەنگەهام پەالم����اری ئامێرەکان����ی داو چەندەه����ا ئامێری ش����کاند ،ئەم پی����اوە وەک روبین هودی دونیای مۆدێرن دەناس����رێت .کارل مارکس لەخوێندنەوەیدا بۆ ئەو بزوتنەوەیە ل����ەوەدوا ک����ە کرێ����کارەکان هۆش����یاری چینایەتیان پێنەگەیش����تبو ،ئەوان لەباتی دژایەتیکردنی"خاوەن ئامێرەکان" دژایەتی ئامێرەکانیان دەکرد. رۆمانسیەت‌و تەکنۆفۆبیا لەگەڵ لەدایکبونی بزوتنەوەی رۆمانسیەتدا ترس لەئامێرو لەخودی زانس����ت خۆیش����ی دەچێت����ە قۆناغێکی دیکەوە ،ئەم ترس����ە پەیوەندییەکی گەورەی بەترس����ی بەشێکی کۆمەڵ����گا مۆدێرنەکان����ەوە لەتەکنۆلۆژیاو ئامێرو لەدەس����تدانی سادەییەکانی ژیانەوە هەی����ە .الی رۆمانس����ییەکان رۆڵی خەیاڵ لەرۆڵی عەقڵ گرنگترەو ئەوەشی بەباشترین شێوە دەتوانێت جەوهەری عەقڵ بەرجەستە ب����کات ئامێ����رە .ل����ەم روانین����ەدا عەقڵ یەکس����انە بەژیانێک����ی میکانیکیی‌و خەیاڵ بەژیانێک����ی ئۆرگانیکی ،عەقڵ ماش����ێنەو خەیاڵ رۆحانیەت‌و ئازادی .بەشێکی زۆری ئەدەبیات����ی دونی����ای مۆدێرن ئەم ترس����ە لەتەکنۆلۆژی����او ئ����ەم حەزو نۆس����تالژیایە بۆ سەردەمە تێپەڕە س����ادەکانی ،تێدایە. لەسەدەی بیستەمیشدا ترس لەئامێرو ترس لەبۆمبای ئەتۆمی‌و چەک����ی کۆکوژو گازی ژەهراوی بەیەک����دی تێکەڵدەبن‌و ئەمانیش دێنە س����ەر ئەو کەلەپورە گەورەیەی ترس کە لەقۆناغەکانی پێش����تردا هەبوە .رەنگە ک����ەس وەک فەیلەس����وفی ئەڵمانی مارتن هایدگ����ەر ئەم ترس����ەی مرۆڤی س����ەدەی
چۆن دروستکردنی شاری مۆدێرن لەچەند سەدەی رابردودا دەبێتە هۆکاری کۆچ‌و ماڵگواستنەوەی ژمارەیەکی گەورەی دانیشتوانی الدێکان بۆ شارەکان ،بەهەمان شێوە دروستبونی دونیای دیگیتاڵ ژمارەیەکی زۆری مرۆڤ لەناو دونیای کۆمەاڵیەتیی خۆیانەوە بەرەو ئەو دونیا دیگیتاڵییە رادەکێشێت بیستەم لەتەکنۆلۆژیا بەرجەستە نەکردبێت. لەهەش����تاکانی سەدەکەش����دا بزوتنەوەی بەرگریک����ردن لەژینگ����ە لەدایکدەبێت ،کە بەش����ێکی ئ����ەم لەدایکبون����ە پەیوەس����تە بەت����رس لەتەکنۆلۆژی����اوە .بەکورتی ترس لەتەکنۆلۆژیا بەش����ێکی دانەبڕاوە لەمێژوی تەکنۆلۆژی����او لەمێ����ژوی بیرکردن����ەوە لەتەکنۆلۆژی����ا .بێگوم����ان بەش����ێکی ئەم ترسە ترس����ێکی رەواو واقیعییە ،ترسێکی بەرهەمهێن����ەرو سودبەخشیش����ە ،ب����ەاڵم لەکوێدا ئەم ترس����ە بو بەفۆبیاو ئاکارێکی ناعەقاڵنیی‌و رۆمانسییانەی وەرگرت ،لەوە دەکەوێت ترسێکی ماقوڵ‌و ماناداربێت. لەدونیای دیگیتاڵی ئەمڕۆدا ئەم ترس����ە لەتەکنۆلۆژیا زیادی کردوەو کەمی نەکردوە، ترسی هەرە دیار ترسە لەوەی مرۆڤ ببێت بەژێر تۆڕێکی زەبەالح لەزانیارییەوە ،کە نە توان����ای خوێندنەوەیانی هەبێت‌و نە توانای رێکخس����تن‌و ن����ە توان����ای بەکارهێنانیان. لەدوای ئەمەش ترس لەوەی مرۆڤ ئاکارە کۆمەاڵیەتییەکان����ی لەدەس����تبدات‌و ئامێر ببێتە هاوڕێ ،ترسی لەمرۆڤکەوتن ،داخران بەڕوی دونیادا ،ترس����ی لەدەستدانی بەها ئەخالقییەکان ،لەدەستدانی رەسەنایەتیی، دروستکردنی س����ەنەم‌و بتی نوێ .ئەمڕۆکە هەمو ئەم ترسانە بەلەدایکبونی نەوەیەکی نوێ لەئامێ����ری تەکنۆلۆژییەوە گرێئەدرێن. بەش����ێکی زۆری ئ����ەم ترس����انە کۆنن ،بۆ نمونە ،ت����رس لەزۆربونی زانیاریی‌و ونبونی مرۆڤ لەژێر ئەو هەمو زانیاریەدا .ئەم ترسە ترسێکی تازە نییەو هی سەردەمی دونیای ئەلکترۆنی����یو دیگیتاڵی نیی����ە .زانایەکی سویس����ری بەن����اوی کۆنراد گێس����نەرەوە، ،Conrad Gessnerلەس����اڵی ١٥٦٥دا باس لەمەترس����ی زۆربونی زانیاریی دەکات بەجۆرێک ئینسان گەمارۆ بدات‌و نەتوانێت لێیدەرچێت ،هۆکاری ئەو ترس����ە الی ئەو داهێنانی چاپخانەیە کە ئەو پێیوابو زیانی زۆری بۆ تەندروستیی مرۆڤ دەبێت (http:// _www.slate.com/articles/health and_science/science/2010/02/ . )dont_touch_that_dial.htmlترسی
تازەی لەشێوازی ترسی کۆپیکردنی مرۆڤ، ئەوەی بەئینگلیزی پێیدەگوترێت"کلۆنین"، ترس����ی گۆڕانی ژیان بۆ "ماتریکس" ،ترس لە"کۆیلەبونی ناو سایبەرس����پەیس" ،ترسی بە"دیگیتاڵکردنی عەقڵ" ،ترس����ی"داگرتنی ش����وناس بۆ ناو عەقڵێک����ی کۆمپیوتەری دروس����تکراو"،هتد...هەمو ئەمانە ئەمڕۆکە هەن‌و ئامادەن .کەسانێک هەن ئەم ترسانە بەرادەیەک گەورە دەبینن باس لە"قۆناغی دوای ئینسان""،پۆست-ئینس����ان" ،ی����ان کۆتایی ئینسان دەکەنDinello 2005:(. )2 بەبۆچونی من بەشێکی زۆری ئەم جۆرە ترسە لەتەکنۆلۆژیا ترسێکی سایکۆلۆژیی‌و ناعەقاڵنییەو بەشێکی دیکەشیان بەشێکن لەحیکایەتێکی ئایدیۆلۆژیی کە ئەم ترس����ە بۆ بەرگریک����ردن لەوێنەیەک����ی تری دونیا دەخەنەگەڕ.
»» 19
ته‌ندروستی tandrusti. sul@gmail. com
) )533سێشه‌مم ه 2016/6/21
15
الپه‌ڕه‌ی ته‌ندروستی ،به‌سپۆنسه‌ری بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی
د.میران محه‌مه‌د :یه‌كه‌م نه‌شته‌رگه‌ری چاندنی مۆخی سوری ئێسك له‌شاری سلێمانی ده‌ستی پێكرد چاندنی مۆخی س���ووری ئێسكی تێدا راگه‌یاندنی ته‌ندروستی سلێمانی ئه‌نجام بدرێت ". به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی ته‌ندروس���تی له‌مه‌راسیمێكدا له‌سه‌نته‌ری چاندنی مۆخی ئێسك له‌شاری سلێمانی یه‌كه‌م سلێمانی رونیش���یكرده‌وه ،كاره‌كانی نه‌خۆش بۆ ئه‌نجامدانی نه‌شته‌رگه‌ری سه‌نته‌ره‌كه له‌الیه‌ن تیمێكی پزیشكی چاندنی مۆخی س���وری ئێس���ك له‌و ئیتاڵ���ی پڕۆفیش���ناڵه‌وه به‌هاوكاری له‌گه‌ڵ پزیشكان‌و كارمه‌ندانی راهێنراوی سه‌نته‌ره وه‌رگیرا. خۆم���ان له‌ش���اری س���لێمانی ئه‌نجام له‌لێدوانێكی���دا له‌وب���اره‌وه د.میران ده‌درێت ،له‌م س���ه‌نته‌ره‌دا ده‌توانرێت محه‌مه‌د به‌ڕێوبه‌ری گشتی ته‌ندروستی س���ااڵنه نزیكه‌ی 100نه‌خۆش ئیش‌و س���لێمانی تایبه‌ت وت���ی " له‌مه‌ودوا كاره‌كانی بۆ به‌ڕێبكرێت. د.میران ڕاش���یگه‌یاند :له‌ئێستاشدا س���ه‌نته‌ری چاندن���ی مۆخی ئێس���ك به‌ڕوی هاواڵتیانداكراوه ده‌بێت‌و یه‌كه‌م 80منداڵی توشبو به‌ساالسیمیا هه‌یه پرۆس���هی چاندنی مۆخی ئێس���كیش پێویستیان به‌وه‌یه كه چاندنی مۆخیان بۆ بكرێت له‌گه‌ڵ هه‌ندێك نه‌خۆش���ی له‌شاری سلێمانی ده‌ستی پێكرد ". د.میران وتیش���ی " ئه‌مه خه‌ونێك تری ش���ێرپه‌نجه كه له‌ئاینده‌دا لێره‌دا بو به‌نیس���به‌ت ش���اری س���لێمانیه‌وه كاره‌كه‌ی���ان بۆ ئه‌نج���ام ده‌درێت كه ك���ه هه‌ش���ت س���اڵ پێ���ش ئێس���تا پێش���تر بۆ ئه‌و چاره‌سه‌ره ده‌نێردرانه به‌ردی بناغه‌كه‌ی دانراوه‌و وا ئێس���تا هه‌ری���ه‌ك له‌واڵته‌كان���ی وه‌ك ئیتاڵیاو خه‌ونه‌كه‌م���ان هاتۆت���هدیو به‌مه‌ش هیندس���تان كه تێچویان ده‌گه‌یش���ته جارێك���ی ت���ر ش���اره‌كه‌مان ده‌بێته زیاتر له 50ه���ه‌زار دۆالر به‌اڵم له‌الی تاكه پارێزگا له‌س���ه‌ر ئاستی هه‌رێمی خۆم���ان نزیك���هی 10ه���ه‌زار دۆالری كوردس���تان‌و عێراقیش كه پرۆس���هی تێده‌چێت.
به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی ته‌ندروستی سلێمانی داوای پێده‌چێت قارچك چاره‌سه‌ری خه‌مۆكی بكات جێبه‌جێكردنی ئه‌م مه‌رج‌و رێنماییان ه ده‌كات له‌ناو مزگه‌وته‌كاندا راگه‌یاندنی ته‌ندروستی سلێمانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی ته‌ندروستی س���لێمانی ئاگاداری سه‌رجه‌م ئه‌و مه‌ڵبه‌نده ته‌ندروستییانه دهكاتهوه كه به‌شی چاودێری ته‌ندروستییان تێدایه‌و رایده‌گه‌یه‌نێت ،پێویس���ته ب���ه به‌رده‌وام���ی س���ه‌ردانی مزگه‌وته‌كانی س���نوره‌كانیان بكه‌ن بۆ مه‌به‌س���تی پێدان‌و به‌دواداچون بۆ جێبه‌جێكردنی مه‌رج‌و رێنماییه ته‌ندروستیی‌و ژینگه‌ییه‌كان.
ژماره‌ی���ه‌ك زان���ای به‌ریتان��� ی گه‌یش���تنه له‌لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك���دا ئ���هو بڕوای���هی پێده‌چێ���ت قارچك چاره‌سه‌رێكی چاالكی خه‌مۆكی بێت ئه‌وی���ش به‌هۆی ماده‌ی���ه‌ك كه له‌و روه‌كه‌دا هه‌یه. زانایانی زانكۆی ئه‌مپریال كۆلیج له له‌نده‌ن لێكۆڵینه‌وه‌كیان له‌س���ه‌ر 12 كه‌س ك���ردو بۆیان ده‌ركه‌وت ماده‌ی سیلوسوبین ك ه له‌قارچكدا هه‌یه بۆته هۆی باشبونی ئه‌و كه‌سانه‌ی توشی خه‌مۆكی بون‌و ئ���ه‌وه‌ش هیوایه‌كی دای���ه زانایان بۆئه‌وه‌ی ل���ه‌دواڕۆژدا ببێت���ه چاره‌س���ه‌رێكی گونج���اوی نه‌خۆش���ی خه‌مۆكی ،ههرچهنده له‌و لێكۆڵینه‌وه‌كه‌ی���ان زۆر گرن���گ بوه، لێكۆڵینه‌وه‌یه‌دا ته‌نیا 12كه‌س تێیدا ب���ه‌اڵم ج���ارێ نابێت په‌ل���ه بكه‌ن‌و به‌تاقیكردن���هوهو به‌ش���داربون ،ب���ه‌اڵم ئه‌نجامه‌كانی پێویس���تیان لێكۆڵینه‌وه‌ی زیاتر هه‌یه س���ه‌باره‌ت نه‌رێنی بون. رۆبی���ن هاری���س س���ه‌رۆكی تیمی به‌چاره‌سه‌ری یه‌كجاری خه‌مۆكی. جێی ئاماژه‌یه زیاتر له 350ملیۆن لێكۆڵینه‌وه‌ك���ه وت���ی :ئه‌نجام���ی
له‌نوس���راوێكی فه‌رمی���دا بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته كه ئاڕاسته‌ی مه‌ڵبه‌نده ته‌ندروس���تییه‌كان كراوه له‌شاری س���لێمانی ،م���ه‌رج‌و رێنمایی���ه ته‌ندروستی‌و ژینگه‌ییه‌كان ئاماژه‌ی پێدراوه به‌م شێوه‌یه: .1راگرتن���ی پاكوخاوێن���ی توالێته‌كان‌و شوێنی ده‌ستنوێژگرتن به به‌رده‌وامی. .2به‌كارهێنان���ی ش���امپۆی ده‌ستشتن له ش���وێنی ده‌ستنوێژ گرتن. .3به‌كارهێنان���ی ئ���اوی پرۆژه‌و په‌رداخی س���ه‌فه‌ری (دیسپۆزه‌بل) بۆ به‌ڕادی ئاو ئه‌گه‌ر هه‌بێت. .4جیاكردن���ه‌وه‌ی ش���وێنی ده‌ستنوێژ گرتن له‌توالێته‌كان. .5دابینكردن���ی ده‌ستش���ۆر (مغسل) له‌گه‌ڵ شامپۆی ده‌ستشتن له نزیك توالێته‌كان. .6ئ���اگاداری نوێژخوێن���ان بكرێت���هوه له‌به‌كارنه‌هێنانی ئاوی بیری مزگه‌وت بۆ خواردنه‌وه. .7راگرتن���ی پاكوخاوێنی هۆڵی نوێژ كردن‌و دابینكردنی هه‌واكێش بۆی. .8دورخستنه‌وه‌ی شوێنی دانانی پێاڵو له‌هۆڵی نوێژكردن. .9پاككردنه‌وه‌ی ته‌نكی ئاو. .10پاككردن���ه‌وه‌ی راخ���ه‌ر (فه‌رش) ی هۆڵی نوێژكردن رۆژانه
راگه‌یاندنی ته‌ندروستی سلێمانی
ك���ه‌س له‌جیهاندا توش���ی خه‌مۆك ی ب���ون‌و چاره‌س���ه‌ری دژه‌خه‌مۆك���ی به‌كارده‌هێنن‌و زانایان‌و پزیشكانیش رایده‌گه‌یه‌نن نزیكه‌ی %20توشبوانی خه‌مۆكی س���ود ل���هو چاره‌س���ه‌ره وه‌رناگرن كه ده‌یاندرێتێ.
بۆ پێویسته له‌ڕه‌مه‌زان سه‌وز‌ه بخورێت؟ راگه‌یاندنی ته‌ندروستی سلێمانی
به به‌رده‌وامی‌و گۆڕین یان ش���تنی ئه‌و راخه‌رانه‌ی كه پیس بون. .11زۆر پێویسته ئه‌و راخه‌رانه‌ی كه راخراون له‌نزیك شوێنی ده‌ست نوێژگرتن به به‌رده‌وامی بشۆردرێن یان بگۆڕدرێن. .12له‌و مزگه‌وتانه‌ی كه (نه‌عل) به‌كاردێن���ن بۆ چون ب���ۆ توالێت پێویس���ته رۆژانه بش���ۆردرێن به
به‌كارهێنان���ی تایت ،ئه‌گه‌ر بكرێت دوای شتنی توالێته‌كان دیتۆڵ به‌كار بهێنرێت بۆ زیاتر پاك راگرتنیان. .13پڕكردنه‌وه‌ی فۆرمی ژینگه‌ی مزگه‌وت���ه‌كان النیك���ه‌م بۆ هه‌ر دو مان���گ جارێ���ك و گێڕان���ه‌وه‌ی بۆ هۆبه‌ی چاودێری ته‌ندروستی جێگا ئاینییه‌كان له‌مه‌ڵبه‌ندی ته‌ندروستی سه‌ره‌كی ئێشكگری سه‌روه‌ری.
ناونیشانی وێبسایتی بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی
به‌پێ���ی نوێتری���ن لێكۆڵین���ه‌وه‌ی ش���اره‌زایانی بواری خۆراك له‌ئه‌مریكا، س���ه‌وزه یه‌كێكه ل���هو خۆراكانه‌ی كه ده‌وڵه‌مه‌نده به‌ڤیتامین‌و كانزاو ئاس���ن و هه‌روه‌ه���ا دژه ئۆكس���انی تێدایه كه له‌ش ده‌پارێزێت له‌توشبون به‌نه‌خۆشی شه‌كره‌ی جۆری دو ،بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ش كه له‌م مانگه‌دا به‌رۆژو ده‌بن پێویسته به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك خواردنی س���ه‌وزه له‌بیر نه‌كه‌ن له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌م سودانه‌ی هه‌یه. .1ده‌وڵه‌مه‌ن���ده به‌ریش���اڵ و بڕێكی زۆر ئاوی تێدایه كه له‌ش له‌وشكبونه‌وه ده‌پارێزێت‌و هه‌روه‌ها ناهێڵێت توش���ی هیالكی. قه‌بزی ببێت. .3له‌ش رزگارده‌كات له‌ژه‌هر. .2م���رۆڤ ده‌پارێزێ���ت له‌ته‌مه‌ڵی‌‌و
http://www. dohsuli. com
.4ترش���ی فۆلیك���ی تێدای���ه ك���ه ماسولكه‌كانی دڵ ده‌پارێزێت.
فەیسبوكhttps://www. facebook. com/tandroostyt :
14
بیرورا
) )533سێشه‌مم ه 2016/6/21
دیبەیتەوتار لەگەڵ پارێزگاری سلێمانی جوتیار شەریف جەنابی پارێزگار گومانم لەخوێن���دەواری‌و ئەکادیمی بونی جەنابت نیە ،بۆ پینەو پەڕۆکردنی دۆخی هەرێم س���ودت لە تیۆرەیەکی ئابوری بینیوە کە ئەویش "فرۆشتنی موڵکی نیش���تیمانیە لەکاتی شکست‌و کەلێن���ی ئابوری���داو س���ودوەرگرتن لەپارەکەی بۆ پڕکردنەوەی کەلێنەکە" ب���ا لەوەگەڕێی���ن کێ ئەم شکس���تە ئابوریی���ەی دروس���تکردوە هەمومان ئەیزانین ،با ئێمە رەخنە س���واوەکان تێپەڕێنین ئیوەش وەاڵمە بێ ماناکان، باش���ە خۆ ئێمە جەنگ���ی جیهانیمان بەس���ەرنەهاتوە ،کورەی ئەتۆمیشمان نیە تا کارەساتی وەک "تسۆنامیمان" بەسەر هاتبێ ،هەرێمەکەشمان نزیکی زەریاو دەریا نیە خۆشبەختانە لەسەر هێڵی بومەل���ەرزە نی���ن‌و بورکانیش لەخاکەکەم���ان نی���ە تا کارەس���اتی سروش���تیمان بەسەر هاتبێت ،ئیتر بۆ پێتوایە ئەب���ێ هەمو کوردو بەتایبەت ش���اری س���لێمانی باج���ی هەڵ���ەی گەورەکان���ی ت���ۆو ئەوان���ەی ئەوالش بدات؟ هاوڕێی پارێزگار هەندێ لەه���اوڕێ رەخنەگرەکانمان هەرزو وتیان رۆژێک دێت بەرپرس���انی ئ���ەم هەرێم���ە ،خاکی کوردس���تان دەفرۆش���ن‌و فرۆشتنەکەش���ی بەپێی یاساو بەلیژنە دەشەرعێنن ،من ئەودەمە دەموت ئ���ەم هاوڕێیانە زی���ادەڕەوی دەکەن هێش���تا تۆزقاڵێ���ک ئومێدی خێرم بەئێوە مابو! باشە هەربەڕاستی دۆخەکە گەیشتوەتە ئەو ئاستەی ئێوە فرۆشتنی خاکی کوردستان بەمیتۆدی ئابوری بشەرعێنن؟ بەڕێز پارێزگار گەر منی���ش لەکوردس���تان بومایە ئێس���تا رەنگ���ە لەب���ەرەی "نەرێنی‌و هاوڕا" بومایە ،رەنگە پێت س���ەیربێ
بەرەی نەرێنی‌و ه���اوڕا چیە؟ با بۆت پێناس���ە بکەم بەرەی نەرێنی‌و هاوڕا ئ���ەو مرۆڤان���ەن تۆو بەرپرس���ەکانی هاوڕێ���ت هێندە دەس���تتان لەبینیان توند ک���ردوە هێندە ب���ێ ئومێد بون کە بەنەرێنی ه���اوڕای ئێوەن ،ئەوان دەڵێن :لەکوردس���تانێک بستێک خاک هی ئێمە نەبێت حس���ابی نیو مرۆڤ‌و چارەک���ە مرۆڤم���ان بۆ بکرێ���ت ئیتر بەئێمەچی خاوەن خانوەکانمان فاڵن بەرپرس���ی کورد بێت یان "ئەبوعه‌لی بەس���راوی" ،گەر خراپترین س���تایلی ژیانمان هەبێ���ت بەمن چی مام فاڵنی سەوزەفرۆش دراوسێم بێت یان "ئیبن به‌کری رومادی". خۆ راستیەکی ترسناک لەقسەکانیان هەی���ە ،ب���ەاڵم گ���ەر ئەوهاوڕێیانەش وەک م���ن‌و س���ەدانی ت���ر ماڵئاوایی لەنیش���تیمان بکەن‌و ببن بەپەنابەری واڵتی ترو ببینن لەهیچ شوێنێکی دنیا قونس���وڵێک یان ئااڵیەکت نیە ،رۆژی دەیان جار ناچاربی بۆ ناساندنی خۆت بڵێیت :م���ن عێراقیم! ئینجا تێدەگەن کە ل���ەدەرەوەی نیش���تمان ناتوانین نیوم���رۆڤ یان چارەک���ە مرۆڤێکیش بین بەڵکو هێندە دەش���کێن هیچمان لێنامێنێتەوە. پێش ئەم ش���اکارەی بەڕێزت لێیان ئەپرس���یم واڵتی تۆ کوێیە لەوەاڵمدا ئەم وت "نیش���تیمانی داگیرکراو" ئایا ت���ۆ پێت باش���ە ئیتر بڵێ���م خەڵکی "نیشتمانی فرۆشراو"م؟ کاک ئاسۆ فەرەیدون رەنگ���ە پێتواب���ێ بەجێگیرکردن���ی عەرەب لەس���لێمانی دەبیتە پاڵەوانی دیموکراس���ی رۆژهەاڵتی ناوەڕاس���ت. برام گ���ەر وەک من نەبیت���ە پەنابەر لەجەوه���ەری دیموکراس���ی هەن���دێ واڵت���ی پێش���کەوتو ناگ���ەی هەم���و ش���تێک لەپەرتوکدا نیە هەندێک شت ئەزمونە. ئەو ئەزمونەی ل���ە ٩مانگی رابردوا دەس���تم کەوت ئەمەیە :دیموکراس���ی قوماش���ێکی نەب���ڕاوە هەرواڵتێک���ی
رەنگە پێتوابێ بەجێگیرکردنی عەرەب لەسلێمانی دەبیتە پاڵەوانی دیموکراسی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست .برام گەر وەک من نەبیتە پەنابەر لەجەوهەری دیموکراسی هەندێ واڵتی پێشکەوتو ناگەی هەمو شتێک لەپەرتوکدا نیە هەندێک شت ئەزمونە پێش���کەوتوی ئەوروپی‌و دنیا بەپێی بەرژەوەندییە بااڵکانی خۆی ئەیبڕێ‌و ئەی���دورێ ،وەرگرتن���ی پەناب���ەر، تێکەڵکردن���ی نەت���ەوە جی���اوازەکان نیە ،کەمکردن���ەوەی هێڵەکانی نێوان مرۆڤایەتی‌و لەناوبردنی رەگەزپەرستی نیە ،وەک ئەوەی من لەهەڕەتی الوێتیدا لێی تێگەش���تبوم ،بەڵکو راس���یزمی
حەقیق���ی لێرەی���ە ،ئ���ەوەی ئەیکەن دیموکراس���ی نیە توانەوەی میللەتانە لەن���او ئەو واڵت���ە گەورەیەی مۆڵەتی مانەوە ئ���ەدات ،ئ���ەوان بەکۆمەڵێک سیس���تم مرۆڤێ���ک بەرهەمدێن���ن کە دواجار هیچی نامێنێتەوە لەومرۆڤەی لەنیش���تیمانی خۆیەوە هاتوە .یەکەم شت لێت وەردەگرنەوە مافی خوێندنە بەزمان���ی خۆت بەڵکو ناچارت دەکەن هی���چ کارێک���ت ن���ەڕوات ت���ا فێری زمانەکەیان نەبی گەرچی لەڕیزبەندی زمانە گرانەکانی جیهانیشدا بیت. نه‌وه‌ی یەکەم کە دایک‌و باوکە پاش ٢٠ساڵ هێندە فێری کلتورو رۆشنگەری خۆیان���ی دەک���ەن تاکێک���ی دوڕەگی لێبەرهەم دێ���ت هێندەی ئینتیمای بۆ واڵت���ە ئەوروپیەک���ە دەبێت بۆ واڵت‌و نیشتیمانی خۆی نایمێنێت. نه‌وه‌ی دوەم ک���ە لەو واڵتە لەدایک دەب���ن رەگەزنامەی پێدەبەخش���یت‌و بەسیس���تم‌و ئەکادیمیاییەکدا دەیبات هێن���دەی کوردییەک���ەی عەل���ی بەنگالدیشی لەزمانی دایکی نازانێت. نه‌وه‌ی س���ێیەم گ���ەر پێیبڵێیت لە کوێوە هاتوی پێی ناخۆش���ە دەڵێت من خەڵکی ئەم واڵتەم ،کەواتە بەسێ نه‌وه نەتەوەکانی ترت بۆ دەسڕێتەوە، تەنها خۆیان دەمێننەوە! ئایا پارێزگار تۆش وا دەکەیت؟ یان عەرەبە پەنابەرەکان دەیان قوتابخانەی عەرەبی���ان لەش���ارە کوردییەکان پێ کردونەت���ەوەو لەب���ازاڕو س���ەیرانگاو ش���وێنە گش���تیەکان وەک رەگەزێکی زاڵ کوردەکان ناچار دەکەن بەعەرەبی قسە بکەن؟ د .ئاسۆ ت���ۆ دەزانی ئێس���تا چەن���د کورد لەئەوروپای���ە ک���ە ماڵبەتەک���ەی لەناوەڕاستی سەدەی رابردووە هاتوە، ئ���ەوان هیچ ک���وردی نازان���ن‌و هیچ هەس���تێکیان بۆ کوردب���ون نیە؟ تۆ ئەتوان���ی تەنها ی���ەک هێڵی جیاوازی ئەم���ەم لەگ���ەڵ پرۆس���ەی تەعریب پێبڵێ���ت؟ تۆ دەزان���ی چەندجار لێم
ئاگادار ی غازه‌ك ه بن له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج ی غازه ،چاودێران ی 21سه‌ده سه‌ده پێیانوای���ه ئ���ه‌م س���ه‌ده‌یه‌ی ئێس���تا ی ی بیست كه سه‌ده پێچه‌وانه‌ی سه‌ده ی نه‌وت ب���و ،ده‌بێت��� ه س���ه‌ده‌ی گاز ی ی خاوه‌ن سروش���تی ،كورد به‌و پێیه خۆی نه‌بوه ،له‌س���ه‌ده‌ی رابردودا هیچ ی كوردستان نه‌بینی، ی له‌نه‌وت سودێك ی ی بیست‌و سه‌ره‌تا ی س���هده له‌كۆتاد ئه‌م سه‌ده‌یه‌ش���دا تائێستا كورد جگ ه له‌نه‌گبه‌تی‌‌و نه‌هامه‌تی هیچی له‌و نه‌وت ه ده‌ستنه‌كه‌وتوه ،هه‌رچه‌ند النیكه‌م له‌م ی نه‌وته‌ك ه چه‌ند ساڵه رابردودا ،بهپاره له‌الی���ه‌ن عێراقهوه كوش���توبڕی كورد ی توركیا ئێس���تا نه‌ك���راوه ،ئه‌گه‌ر چ ئه‌و رۆڵ ه به‌قازانجی نه‌وتی كوردستان ێ. ده‌گێڕ ی نه‌وت بگرێت���هوه یان گاز جێگ��� ه نا ،ئێس���تا یه‌كێك له‌پێویستیه ههره گرنگه‌كانی ئه‌وروپایه ،ئه‌مه‌ش وایكردوه ی پرسی گاز ببێته فاكت‌و ملمالنێیه‌ك ی هه‌رێمی بگره گهوره نه‌ك له‌ئاس���ت ی دنی���ادا ،ملمالنێك ه له‌نێوان له‌ئاس���ت چه‌ندین الدایه ،بۆنمون ه له‌نێوان ئه‌وروپا له‌الیه‌ك‌و روس���یا له‌الی���ه‌ك ،توركیا له‌الیه‌ك‌و روس���یا له‌الیه‌ك ،ئه‌مه‌ریكاو روس���یا ،له‌هه‌مو ملمالنێكاندا روس���یا ی الیه‌كی گه‌وره‌ی پرسه‌كه‌یه ،كۆمپانیا ی روسیا ی نوێنه‌رایه‌ت ی روس��� گاز پرۆم ده‌كات ل���هو یاریی���ه‌دا ،ك��� ه دواجار پێده‌چ���ێ س���ته‌مكارو س���ه‌رمایه‌دار‌ه گه‌وره‌كان ده‌وڵه‌مه‌ندت���رو هه‌ژاره‌كان ێ ه���ه‌ژار ت���ر ب���كات ،ئێم��� ه نامانه‌و ی وردی ئه‌و ملمالنێی��� ه بكه‌ین، باس��� ی ئێمه له‌س���ه‌ر ێ قس���ه ك ه ده‌گوزه‌ر ی ی زۆربه غازی كوردستانه ،ئه‌و غازه ی چه‌مچه‌ماڵ‌و ده‌كه‌وێته هه‌ردو ناوچه ی ك���ۆرو مۆره‌وه ،ك ه ئێس���تا كۆمپانیا ی "دانا غاز " سه‌رپه‌رشتی به‌شێكی زۆر ی كۆرو مۆر . ده‌كات به‌تایبه‌ت ئهوه ی ی داناغ���از كۆمپانیایه‌ك كۆمپانی���ا ی ئیماراتی���هو بنك���هی س���ه‌ره‌ك له‌ئه‌بوزه‌بیه ،ئ���ه‌م كۆمپانیایه ،ئه‌گه‌ر
شه‌فاف"و ناگه‌نده‌ڵ‌و پاك ده‌ركه‌وێت، ی ئه‌مه‌ش یه‌كێك له‌گه‌وره‌ترین گرفته‌كان ی كوردستان ده‌بێت ی نه‌وت‌و گاز كه‌رت ی ی داهاتودا ،هه‌ڵبه‌ت وه‌زاره‌ت له‌سااڵن سامان ه سروشتیه‌كانیش به‌یاری كردن ی ی فرۆش‌و نادیار به‌ژماره‌كان‌و نادیار ی بوه به‌یه‌كێ له‌وه‌زاره‌ت ه كڕیارو تادوای ی له‌سه‌ره، جێگومانه‌كان‌و زۆرترین قسه بۆی��� ه ك���ورد ل���ه‌م یاری��� ه گه‌وره‌یه‌دا ی بچوك‌و ته‌نانه‌ت گه‌نده‌ڵ‌و كاره‌كته‌رێك ناڕون دیاره ،ئه‌مه‌ش بۆ ئایندهی كورد له‌ناوچه‌ك ه باش نیه. ی 2002 ێ گه‌وره‌كه‌دا له‌س���اڵ له‌ملمالن ی ی ئه‌ڵته‌ر ناتیڤ ب���ه‌دواوه بۆ دۆزینه‌وه روسیا ،كۆمپانیا گه‌وره‌كانی " توركیاو ی هه‌نگاری���او نه‌مس���او رۆمانیا"پڕۆژه ی نابۆكۆی���ان راگه‌یاند "نابۆكۆ" ناوه‌كه ی جیاجی���ا هه‌ڵده‌گرێت‌و خوێندن���هوه ی جیاجیای بۆ ی سیاس��� خوێندن���هوه ێ ك ه ئه‌وه‌ی���ان كاری ئێم ه نی ه ده‌ك���ر ی بچین��� ه س���ه‌ری ،به‌اڵم ناوه‌ك��� ه ناو ی فه‌ڕه‌نس���یه، ئۆپێرایه‌ك���ی ڤێ���رد ی 3300 ی گازدا بۆڕیه‌ك نابۆكۆ له‌ب���وار كیلۆمه‌تری گازی له‌نێ���وان توركیا – نه‌مسا – بوڵگاریا –رۆمانیا – مه‌جه‌ر ی بونیاد ناوه‌و لێیهوه گازی سروش���ت توكمانستان‌و ئازه‌ر بایجان ده‌گه‌یه‌نێت ه ی ئه‌وروپا ،روسیا ئه‌م پڕۆژهی ه ناوه‌ند ی ده‌بینێ‌‌و ی خۆ ی ئابور وه‌ك نه‌یاریه‌ك ی ئیماراتی ه به‌اڵم له‌ناوه‌ڕۆكدا زیاتر كار له‌س���ه‌ر ئ���هوه ده‌كات ب���ه‌رده‌وام چ��� ی 2005هوه دامه‌زراوه‌و له‌مپه‌ر بخات ه به‌رده‌می ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر كه‌نداویه‌و له‌ساڵ ی ی ت���ه‌واوی كێڵگه‌كانی غاز ی به‌كڕین��� 300خ���اوه‌ن س���ه‌رمای ه پش���كدار ی باڵقانیش بێت ،بۆ ی واڵتان ی سروش���ت ده‌كه‌ن ،داناغاز گه‌وره‌ترین كۆمپانیا هه‌رێمیه ،گه‌رچی ئێستا داناغاز زیاتر ئه‌مه‌ش گرێبه‌ستی له‌گه‌ڵ توركمانستان ی كاره‌بادا ههیهو به‌رده‌وامیش فشار ده‌خات ه سه‌ر غازه‌ك ه له‌بواری به‌رهه‌مهێنان ێ ئازه‌ر بایجان ،گریمان ئه‌و رێگایه ،وات ه به‌كاردێنێ ،به‌اڵم قس���ه لهوه ده‌كر ی ئازه‌ر بایجان‌و توركمانستان بۆ ی 2017هه‌رێمی كوردس���تان رێگا ك ه س���اڵ ێ له‌ڕێی بۆری���هوه غاز بنێرێت ه توركیا شكس���تی خ���وارد ،له‌و حاڵه‌دا ده‌توان ێ ده‌ره‌وه‌و ئێس���تا بۆڕیه‌ك���ه ته‌واو بوه ،جێگره‌وه كوردستان ده‌بێت ،یان یه‌ك ی له‌جێگره‌وه‌كان كوردس���تان ده‌بێت ك ه ی ناردن��� هه‌ڵب���هت ئه‌گ���ه‌ر پ���ڕۆژه ی نه‌وته‌ك ه نه‌بێت ه به‌چه‌مچه‌م���اڵ‌و كۆرو م���ۆر زیاتر ل ه 5 غازه‌كه‌ش ب���ه‌ده‌رد ی زیاتر ،ترلیۆن مه‌تر س���ێجا گازی���ان تێدایه‌و مای هی نه‌هامه‌تی‌‌و قه‌رزو قۆڵه كێشه‌ی كورد له‌باشوری كوردستان له‌م روبه‌ره‌كه‌یان پێكهوه 1679كیلۆمهتره ی یاریه‌دا ئه‌وه‌یه تائێس���تا ناتوانێ وه‌ك ،ئ���ه‌م غ���از‌ه غ���ازی دانیش���توان ی كوردستانه به‌تایبه‌ت هی ئه‌و ی رونكار " باشور كاره‌كته‌رو خ���اوه‌ن كااڵیه‌ك
داناغازو الیه‌نه‌كانی تریش له‌خواستی خه‌ڵكی كوردستان تێبگه‌ن‌و ئهوه بزانن كه خه‌ڵك له‌گه‌ڵ رونكاری‌‌و دابه‌شكردنی دادپه‌روه‌رانه‌ی داهاتدایه
ی تێدایه ،بۆی ه هه‌ر ی كێڵگه‌كان ناوچانه ێ گهڕانهوه مامه‌ڵه‌كردنێك به‌م گازه‌وه ب ی كوردس���تان ب���ۆ خه‌ڵكه‌كه‌ی‌‌و خه‌ڵك ی هه‌مان نه‌هامه‌تی نه‌وت به‌سه‌ر خه‌ڵك كوردستان دێنێ. ئه‌گ���ه‌ر بڕیاره كوردی���ش بچێت ه نێو بازاڕی فرۆش���ی گازی سروش���تیه‌وه، ی ی كه ئێس���تا زیاتر سه‌رۆك وه‌ك ئهوه حكوم هتو وه‌زیری سامانه سروشتیه‌كان ك ه من ناوم ناوه "وه‌زیری كاره‌س���ات ه ی هه‌ڵده‌س���تن‌و سروش���تیه‌كان" پێ��� له‌نێ���وان توركی���او روس���یادا یاریه‌ك ه ده‌ك���هنو هه‌ڵبه‌ت ره‌نگ���ه له‌ئاینده‌دا ئێرانیش ببێته به‌ش���ێك له‌و پرس���ه، ی ئه‌وه‌پێویس���ته كار بۆ ئهوه بكرێ را ی ێ له‌جۆره‌كان ئاگادار گش���تی به‌جۆر ی فرۆش‌و بازاڕ گرێبه‌س���ته‌كان‌و چۆنێت كردنه‌كه بن‌و ئه‌مه‌ش به‌ده‌ردی نه‌وته‌ك ه ی كه پێویس���ته هه‌ر نه‌چێت ،جگه‌له‌وه ی ن���ه‌وت‌و گازدا ده‌س���كه‌وتێك له‌بوار ده‌ست باش���وری كوردستان ده‌كه‌وێت له‌بری ئ���ه‌وه‌ی بۆ حزب���ه‌كان بێت بۆ خه‌ڵكه‌ك��� هی بێت به‌گش���تی ،گه‌ر نا ئه‌و سیاسه‌ت ه ناشرین ه له‌قاو ده‌درێت‌و ی ی ده‌ره‌وه‌و ناوه‌وه ئهوه له‌سه‌ر ئاست ی ده‌كات ،وه‌ك هه‌مانه‌و نیمان ه له‌كه‌دار ی باسی فرۆش‌و چۆن ئێس���تا به‌باش��� ێ و پڕ‌ه ی نه‌وته‌ك��� ه ناك���ر ده‌رهێنان��� له‌نادیاری‌‌و ناڕونی. ی 21س���ه‌ده‌ی غازه‌و مادام س���هده م���ادام ئێس���تا كوردس���تان یه‌كێك ه ی گازی سروشتی، له‌خاوه‌نه گه‌وره‌كان ی ده‌بێ ئیدی ئه‌م پڕۆژه‌یه به‌نیش���تمان بكرێ���ت‌و له‌بری ئه‌وه‌ی ح���زب‌و له‌نێو ی حزب���دا چه‌ن���د ده‌موچاوێ���ك ی���ار ی تایبه‌ت پێبكه‌ن ،پێویس���ت ه كۆمپانیا به‌خ���ۆی هه‌بێت‌و بان���كو ئه‌نجومه‌ن‌و ی هه‌بێت، ی تایب���هت به‌خ���ۆ س���ندوق ی كوردستان له‌هه‌ر ئه‌مه‌ش نه‌وت‌و گاز ئه‌گه‌رو پێش���هاتێكی خراپ ده‌پارێزێ، ی بۆ ئه‌م��� ه ده‌بێ داناغ���ازو الیه‌نه‌كان ی كوردستان تریش له‌خواس���تی خه‌ڵك تێبگه‌ن‌و ئهوه بزانن ك ه خه‌ڵك له‌گه‌ڵ ی ی دادپه‌روه‌ران ه رونكاری‌‌و دابه‌شكردن داهاتدایه.
دەترس���ن ،کەچ���ی ئێمە هی���چ نین ١٤٠٠س���اڵە زوڵممان لێدەکرێت کەچی عار ناگرین!
توڕەبون کە بەئینگلیزی قسەمکردوە نەک بەکوردی زۆر بەڕاشکاوی پێیان وتوم "تۆ هاتوی بۆ واڵتەکەمان نانهو ئاوت پێ دەدەین ،بۆیە دەبێت فێری پارێزگاری برا زمان���ی ئێمە بێت نەک زمانێکی تر!"، ئێم���ە واڵت نی���ن دوای فرۆش���تنی تۆ دەزان���ی لەگەورەتری���ن رۆژنامەی س���وید زمانی ئینگلیزی���م لێ قەدەغە موڵک‌و قەواڵەکان بۆ چارەسەرکردنی ک���راوە تا فێری س���ویدی ببم .توخوا داکشانەوەی ئابوری ،بتوانین جڵەوی تۆو بەرپرسەکانی تریش بەخەیاڵیش کڕی���اران بکەین‌و نەهێڵێ���ن زیان بە روتان دێ���ت وا بەب���را عەرەبەکانتان بەرژەوەندییە بااڵکانی گەل بگەیەنن، هەوڵبدە کۆمپیالەیەک دروس���ت بکە بڵێن؟ ئایا ئەڵمانیەک یان س���ویدیەک یان فرۆش���تنی هەرموڵکێ���ک ب���ۆ ماوەی دانیمارکیەک تاوان ب���کات واڵتەکەی ١٥یان ٢٠ساڵ بێت دواتر کڕیار دەبێت رەگەزنام���ەی لێوەردەگرێت���ەوە؟ راس���تەوخۆ موڵکەک���ە بەجێ بێڵێت، بێگوم���ان نەخێ���ر! ب���ەاڵم پەنابەری ئەوکات بەکرێیەکی هەرزان بیدەن بەو س���ەرڕەش هەیە ٣٢ساڵە لەئەوروپایە هاونیشتیمانیانەی کرێچی نیشتیمانی لەبەرئ���ەوەی تاوانێک���ی ئەنجامداوە ،خۆیانن! هەرعەرەبێ���ک ک���ە ئەیەوێ���ت دادگا رەگەزنامەکەی لێوەرگرتوەتەوەو فڕێیان داوەتە کەمپێکی پەنابەرانەوە ،لەکوردس���تان بمێنێتەوە پێویس���ته ئەوەی���ە پێیدەوترێ���ت دیموکراس���ی بەک���وردی بخوێنێ���ت ،وەک ئەوروپا بەرژەوەندیخوازیانە کە برای راسیزمە! مامەڵ���ە لەگەڵ پەنابەر بکە ،بڕیاربدە ئایا ئێوە ده‌توانن رەگەزنامە لەکه‌س کار بەهی���چ عەرەبێ���ک نەدرێ���ت تا فێری زمانی کوردی نەبێت ،ش���ەرمی وەرگرنەوە ئه‌گه‌ر تاوانیش بکات؟ ناوێ ئەوە راس���یزم نیە ئەوە ش���ەڕە لە پێن���او مانەوەدا ،هی���چ عەرەبێک اخی العزیز والمحافظ المحترم ترس���ی ئێمە بۆ له‌به‌ش���ێک لەم برا لەکوردس���تان بەفەرم���ی دانامەزرێت عەرەبانه‌ی���ە؟ محمد ماغوت ش���اعیرو گەربیەوێ بەگرێبەستیش دابمەزرێت، نوس���ەری خۆی���ان لەتێکس���تێکدا دەبێت س���ەرەتا فێری زمانی کوردی نوس���یویەتی" :دەڵێن گەردەتەوێ بێ بێتو بەباشی قس���ەی پێبکات ،ئەوە زیان‌و سەالمەت بژیت لەمرۆڤی خراپ دەبێتە ه���ۆکاری باڵوبونەوەی کلتورو بەدوربە ،بەاڵم من چ���ۆن بتوانم لەم روشنبیری کوردی! هەمو عەرەبە دورب���م؟!" خۆ ئەوەش پاریزگاری خۆشەویست راسیزمێکی کورد نەیوتوە! دیبەیتەوت���ار ش���ێوازێکی ت���ازەی تۆ پیاوێکی ئەکادیمیت دەبو ئاگات لەوهەم���و توێژین���ەوە بێ���ت بەهۆی دیالۆگی رۆژنامەنوس���ان‌و بەرپرسانە، بەلێش���اوهاتنی عەرەب ب���ۆ ئەوروپا دیبەیتەک���ەی من رەخنەو س���ەرنج‌و لەس���ەر ع���ەرەب دەکرێ���ت زۆر بێ راسپاردەو شیکردنەوەی تێدایە ،وەرە شەرمانە توێژینەوەیەک دەڵێ "عەرەب وەک مۆدێلێک���ی نوێ رۆژنامە بکەینە بونەوەرێک���ە گەر بەریان پێ نەگیرێت گۆڕەپان���ی ملمالن���ێ ،وەاڵمم بدەوە، مەترس���ین بۆ س���ەرجەم مرۆڤایەتی" تاخوێنەرو رۆش���نبیران لێمان بگەن، چەندین تایتڵی ت���ر کە عەرەب وەک بڕیاره‌که‌ی تۆ بڕیارێکی دروس���تە بۆ میلل���ەت دەخەنە ژێر پرس���یارەوەو راس���تکردنەوەی ئابوری نیش���تیمان، ترس���یان لێیان هەیە ،پاری���زگار تۆ یاخ���ود ترس���ی ئێم���ە لەع���ەرەب س���ەیرکە ئەمان هەمو شتێکن هەمو دەرئەنجامی کۆمەڵێ���ک واقیعی تاڵە دەستەاڵتێکیان هەیە چەند لەعەرەب یان راسیزم! وەاڵم بدەرەوە.
دۆخێكی به‌ستو، ده‌رئه‌نجامێك ی تراژیدی ئارام هادی ئه‌و كه‌س���انه‌ی خولیای (فیلم) بن ئهوه باش ده‌زانن ،زۆرجار پێش رودانی كاره‌س���اتێك یان روداوێك ،دیمه‌نێكی بێده‌ن���گ روده‌دات له‌گ���ه‌ڵ بیس���تنی مۆس���یقایه‌كی خاو خه‌یاڵت ده‌بات بۆ كه‌شێكی ئارام ،وه‌ك ئهوه وایه كه هه‌مو ش���تێك له‌وپه‌ڕی باش���یدا بێت ،به‌اڵم ه���ه‌ر ئه‌وه‌نده ده‌زان���ی له‌گه‌ڵ گۆرانی ده‌نگی مۆسیقای فیلمه‌كه كاره‌ساتێكی فول(ئه‌كش���ن) راتده‌چڵه‌كێنێ���ت‌و دیمه‌نێكی زۆر تراژی���دی به‌دوادا دێت كه چه‌ندین قوربان���ی لێده‌كه‌وێته‌وه! ئێس���تاش به‌هۆی راوه‌س���تانی دۆخی هه‌رێ���م له‌هه‌مو كایه‌كانی سیس���ته‌می حوكمڕان���ی هه‌رێم���دا ،له‌هه‌مان كاتدا به‌هۆی چۆڵ���ی ش���ه‌قامه‌وه له‌ده‌نگه ناڕازیه‌كان دۆخێكی هاوش���ێوه‌ی وه‌ك فیلم���ه‌كان دێته به‌رچ���او ،گه‌ر حزبه بااڵده‌س���ته‌كانی هه‌رێ���م‌و حكوم���هت چاره‌س���ه‌ری ئه‌م دۆخه نه‌كه‌ن ،ئه‌وا له‌هه‌ركاتێكدا بێت ئه‌م چه‌قبه‌ستوییه له‌گه‌ڵ ده‌ركه‌وتنی خ���ۆر ده‌توێته‌وه‌و ش���یمانه‌ی ئهوه ده‌كرێ���ت كه راماڵین ده‌س���ت پێبكات ،دواجار هه‌موان لێی زه‌ره‌رمه‌ندبین! دو راس���تی حاش���اهه‌ڵنه‌گر ك���ه وه‌ك مۆته‌كه‌یه‌ك له‌ئێس���تادا به‌س���ه‌ر ناوچه‌ك���هو به‌تایبه‌ت بۆس���ه‌ر كوردان هه‌ی���ه( ،جه‌نگی داع���ش‌و تێپه‌ڕینی سه‌دساڵی س���ایكس بیكۆ)یه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا سنگ ده‌رپه‌ڕاندنی الیه‌نه‌كانه بۆ دروس���تكردنی ده‌وڵه‌تێكی كوردی! ب���ه‌اڵم نابێت ئه‌وه‌ش���مان له‌بیربچێت كاره‌س���اتی ههره گهوره له‌ئێس���تادا (قه‌یران���ی دارای���یو نه‌بونی موچه)یه كه له‌ئاینده‌یه‌كی نزیكدا زۆر به‌خراپی به‌سه‌ر هه‌مواندا ده‌شكێته‌وه. وه‌ك پێش���گریه‌ك به‌ر له‌رودانی هه‌ر كاره‌ساتێك زۆر پێویسته حزبه‌كان بیر له‌دو رێگه‌چاره بكه‌نه‌وه. یه‌ك���ه‌م /كاراكردنه‌وه‌ی س���ه‌رجه‌م
واڵت به‌ب ێ ئۆپۆزسیۆنێكی كارا ده‌رئه‌نجامه‌كه‌ی ئه‌وه‌یه كه ئێستا خۆمانی تێدا ده‌ژین جومگه‌كان���ی ده‌س���ه‌اڵت ،به‌تایب���هت په‌رله‌مان كه وه‌ك تاكه س���ه‌رچاوه ی ش���ه‌رعی خه‌ڵك ئێس���تا له‌كارخراوه، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا هه‌وڵی بنه‌بڕكردنی قه‌یران���ه‌كان‌و دابه‌ش���كردنی موچ���ه له‌كات���ی خۆیدا ،له‌هه‌مانكاتدا ئه‌كتیڤ كردنه‌وه‌ی بازاڕو كار. دوه‌م /واڵت به‌بێ ئۆپۆزس���یۆنێكی كارا ده‌رئه‌نجامه‌كه‌ی ئه‌وه‌یه كه ئێستا خۆمانی تێ���دا ده‌ژی���ن ،هه‌ربۆیه زۆر پێویستمان به‌ئۆپۆزس���یۆنێكی كارایه وه‌ك ئه‌و چوارساڵه‌ی كه به‌سه‌ره‌تای ده‌ركه‌وتن���ی ئۆپۆزس���یۆن داده‌ن���را، به‌له‌به‌رچ���او گرتن���ی تێبینیه‌كانه‌وه‌و به‌گڕوتینێكی نوێوه ،هه‌میش���ه وه‌ك پاسه‌وانێكی به‌ره‌ی جه‌نگ به‌ئاگابێت به‌س���ه‌ر ده‌س���ه‌اڵته‌وه ،ئه‌گه‌رنا ئه‌م بێده‌نگیه‌ی ئێس���تا ئاینده‌كه‌ی بۆهیچ كه‌س‌و الیه‌نێك باش نابێت.
تایبەت
) )533سێشه‌مم ه 2016/6/21
17
یەکێک لەرۆمانە گرنگە ئینگلیزییەکان دەکرێت بەکوردی ئا :رێنوار نەجم رۆمانی "خوایە تۆ لەوێی؟ منم مارگرێت"ی خانمە رۆماننوسی ئەمەریکی جودی بلوم کە بەیەکێک لەرۆمانە گرنگەکانی ئەدەبی ئینگلیزیی دادەنرێت کراوەتە کوردی‌و لەچەند رۆژی داهاتودا چاپ‌و باڵودەبێتەوە. هەژار عوسمان ،وەرگێڕی رۆمانەکە لەب���ارەی چۆنەیەت���ی بڕیاردانی بۆ وەرگێڕان���ی ئەو کتێب���ە بەئاوێنەی راگەیاند "هەر وەرگێڕێک (بەتایبەت وەرگێ���ڕی ئەدەب���ی) لەبێنەوبردەی ئ���ەوەی چ ڕۆمانێ���ک هەڵبژێرێ تا وەریبگێڕێتە س���ەر زمانەکەی خۆی، بەرپرس���یارێتی‌و ئاس���تەنگ – چ ئاس���ان‌و چیش گران -دێنە پێشی، لەوانە؛ ئایا ئەم دەقە چ بۆشایییەک لەئەدەب���ی ئ���ەو زمان���ەی وەرگێڕ ب���ۆی وەردەگێڕێ ،پ���ڕ دەکاتەوە؟ ی���ان چ گۆڕانێ���ک لەئەدەبی���اتو چ کاریگەریی���ەک لەکۆمەڵگاکدا دێنێتە ئارا؟و ...هتد". هەروەها دەڵێت "پاش خوێندنەوەی ئەم ڕۆمانە ،بڕی���ارم دا وەریبگێڕم، لەبەر هۆکارگەلێکی وەک؛ ئەگەرچی دەقەکە س���ەر بەئەدەبی الوانە بەاڵم دەکرێ وەک دەقێکی ئەدەبیی گرنگ جێگەی قسەوباس‌و شرۆڤە بێ لەڕوی بااڵیی زمانی گێڕانەوە‌و پلۆت‌و بەهای ئەدەبی‌و س���ادەیی زم���ان (زمانی کچان پێش مەمککردن‌و عادەبون)و هەڵبژاردن���ی ئازادن���ەو زۆرەملێیی ئایی���ن لەمەڕ الوان‌و ئەوەی بەش���ی هەرەزۆری رۆمانەکە لەسەر دایالۆگ (کە لەئەدەبی کوردیدا کەمتر گرنگی پێ دراوە) بینا کراوە‌و لەدواتریش���دا گرنگیی ئ���ەو زمان���ە تەنزئامێزەی لەزۆر شوێنی رۆمانەکەدا دەبینرێت.
بەگشتی رۆمانێکی نائاسایییە. هەژار عوس���مان کە ئەمە دوەمین کاری وەرگێڕانیەت���ی لەزمان���ی ئینگلیزیی���ەوە ب���ۆ وەرگێڕانی ئەم ڕۆمانە نزیک���ەی دو مانگی پێچوە، "پاش���ان ماوەیەکیش���ی ب���رد ت���ا مش���وماڵی کۆتاییم کرد" .بڕیاریشە لەسەرەتای مانگی داهاتودا ناوەندی رۆشنبیریی غەزەلنوس ،ئەم رۆمانە لەگ���ەڵ کۆمەڵێک کتێب���ی دیکەدا باڵوبکاتەوە. ژانری رۆمانی الوان ،کە لەدونیای مۆدێرندا ژانرێکی باوەو چەندین نوسەر هەن تایبەت لەو بوارەدا دەنوس���ن، ب���ەاڵم لەن���او کتێبخان���ەی کوردیدا ژمارەیەک���ی زۆر کەم���ی ل���ێ بەدی دەکرێت‌و کەمترینی لێ وەرگێڕدراوە، ه���ەژار لەوبارەی���ەوە دەڵێت "بەڵێ وای���ە بەاڵم ئەم قس���ەیە بۆ ئەدەبی مندااڵن‌و کالسیک‌و پۆستمۆدێرنیش هەر دروس���تە .ئەوانەیشی هەن ،تا ڕادەیەکی زۆر ،هەوڵی تاکەکەسین. ئەم جۆرە کارانە ئەوەندەی ئیش���ی پرۆژەن کە دەبێ دەزگاکان سەر ڕێی بخەن (وەک ئەم هەوڵەی ئێس���تای غەزەلن���وس کە بڕی���اری چاپکردنی زنجی���رە کتێبێکیان داوە لەژێر ناوی ئەدەب���ی الوان) ،ئەوەن���دە ئیش���ی تاکەکەسی نین". لەبارەی جیاوازی ئەو رۆمانەشەوە دەڵێ���ت "جیاوازی���ی ئ���ەم ڕۆمانە‌و ئەوان���ی دیک���ە ،ڕەنگ���ە بەش���ی ه���ەرە زۆری ل���ەو روەوە بێ���ت کە لەکاتی باڵوبونەوەی ئ���ەم رۆمانەدا بەئینگلیزیش لەحەفتاکانی سەدەی پێشو ،زۆرێک لەڕەخنەگران داوایان کرد کە ئەم ڕۆمانە باڵونەبێتەوە‌و بەر رەخنەیەکی زۆر کەوت ،لەبەرئەوەی پێیان وابو ئەم ج���ۆرە زمانە رون‌و رەوانە کە قس���ە لەس���ەر سێکس‌و عادەب���ون‌و مەمککردنی کچان‌و هتد دەکا ،جۆرێک���ە لەمەترس���ی .بەاڵم
وەک (بل���وم) خۆی دەڵێ "دەمەوێ ڕاستگۆ بم‌و لەبارەی ترس‌و دڕدۆنگی‌و راڕاییی‌و عادەبون‌و سێکس‌و مەرگەوە بنوسم". بەچاپ���ە رۆمانەک���ە کو ر د ییە کە ی���ە و ە دەبێتە١٥٠یەمی���ن ج���اری چاپ���یو ب���ۆ ش���ەش زمانی جیاواز وەرگێڕدراوە‌و لەجیهاندا خوێنەرێک���ی ئێج���گار زۆری هەبوە. وەرگێڕە کوردییەکەی باس لەوە دەکات کە کارەکەی سەختییەکی ل���ەوەدا ب���وە ک���ە "ت���ا چەند ئەمانەتپارێزیی لەزمانی دەقەکە‌و نوس���ەر بکەم‌و دەربڕینەکان وەک خۆی‌و ب���ێ ئەمالوال دابنێمەوە ،کە بێگومان هەر وایشم کردوە". بەش���ێک ل���ەو رۆم���ان‌و کتێب���ە جیهانیان���ەی دەکرێن���ە ک���وردی، پێچەوانەی چاپ���ە جیهانییەکانەوە دەنگدانەوەیەکی زۆری نابێت‌و هەندێک جار بەئاستەم چەند سەد دانەیەکی لێ دەفرۆش���رێت ،هەژار عوس���مان لەب���ارەی روبەڕوبون���ەوەی هەمان کێش���ە بۆ ئەو رۆمانەو کۆکردنەوەی خوێن���ەر ل���ەدەوری خ���ۆی دەڵێت "ئەوەی کە ئ���ەم ڕۆمانە (یان هەر رۆمانێکی دیکە) بە کوردی خوێنەری زۆر بێت ،بێگومان دەکەوێتەوە سەر مارکێتینگی ئ���ەو دەزگایەکی باڵوی دەکات���ەوەو پاش���انیش گرنگیدانی ڕۆژنامە‌و گۆڤار‌و سایتە کوردییەکان‌و هەوڵدان بۆ پیشاندنی نرخی ئەدەب‌و هون���ەرو کاریگەرییەکانیان لەس���ەر کۆمەڵگەی کوردی‌و کۆششکردن بۆ ناس���اندنی کتێب .هەرچی دەربارەی ڕۆمانەکەیش���ە ،بەڵێ ،ب���ڕوام وایە خوێنەرێک���ی زۆری بب���ێو ل���ەو ڕۆمانانەیە پاش خوێندنەوە ش���ایان بەوەیە پێشنیازی بکەیت‌و بۆ ئەوانی دیکە".
ریکالم
Sinoma Industry & Trade
+ , , , #& - ,ه‌ره ه‌مهێنان ی -1توانای سااڵنه‌ی به‌كاربردنی ( ) 15000ته‌ن په‌یكه‌ری ئاسنی جۆراوجۆره ،وه درووستكردن و ب درووستكردن ،وه دانان و ندازیاری ، هی ئه خش��� جوانترین نه باش���ترین و به ئاس���ن ی و پۆاڵ كار ی په‌یكه‌ری - . / 0 - -پڕۆژه ی وه‌كو جێگیركردن ی به‌رهه‌مه‌ك ه و هه‌موو خزمه‌تێك دوا ی فرۆشتن ی بۆ هه‌موو كارێكی پیشه‌ساز ی و موو جۆره بیناو وه هه چیمه‌نتۆ، كارگه ی ,ه‌وت، پااڵوگه ی ن كاره‌با ، ووزه ی مهێنان ی (كارگه ی به‌ره پ���ڕۆژه‌ی 1 .
2ه - . ی ن ه د ه م ی ه و ه دانكردن ه ئاو ی پڕۆژه‌یه‌ك *
3 2 2
هكو :ئامێر ی چین���ی ،و 4به‌رهه‌م ی هه‌نێدێ���ك ل ه ه‌كردن ی هاورد ك���ردن و نارده ی:كاری هه گش���ت -2بازرگان���ی
به‌رزكردنه‌وه ،خه‌بات ه ،وه هه‌روه‌ها هه‌ر شتێك كه داوابكرێت له الیه‌ن بازرگانان و كڕیارانه‌وه. -3
3 . - , , 2 3 لقمان ی و هه‌ولێر سلێمان 2ی ( : )MANTAله هه‌ردوو شار ی یا بۆ ماركه و سوره كار ی ڕووناكی * , , - ,
هه‌یه.
-4كاری گواس���تنه‌وه‌و لۆجستیك به شێواز ی ( : ) LCLكار ی گواستنه‌وه ی كه‌لوپه‌ل هه‌موو مانگێك ب ه هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ چه‌ند كه‌سێكدا ل ه واڵتی چینه‌وه بۆ ته‌واو ی كوردستان.
ئەم رۆمانە بەئینگلیزیش لەحەفتاکانی سەدەی پێشودا ک لەڕەخنەگران زۆرێ داوایان کردبو چاپ نەکرێت ریکالم
16
خوێندن
) )533سێشه‌مم ه 2016/6/21
مامۆستای ئه‌لكترۆنی بۆ پۆل ی 12ئاماده‌یی
ته‌خته سپی
"كه‌رتی په‌روه‌رده كه‌مترین سودی له‌پێشكه‌وتنه‌كان وه‌رگرتوه" ئا :سروه جه‌مال له‌پێناوی دۆزینه‌وه‌ی رێگای نوێ بۆ فێربون‌و خوێندن ،به‌سود وه‌رگرتن له‌ته‌كنه‌لۆژیاو بواری ئه‌لكترۆنی كۆمپانیای سێوی خوێندكار ئامێری مامۆستای ئه‌لكترۆنی داناوه‌و له‌م چاوپێكه‌تنه‌ی رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌دا ره‌سول عه‌بدواڵ خاوه‌نی كۆمپانیاكه وه‌اڵمی چه‌ند پرسیارێك ده‌داته‌وه . ره‌سول عه‌بدواڵ له‌باره‌ی هه‌ڵبژاردنی ناوی كۆمپانیاك����هوه ده‌ڵێت "دەڵێن ئادەم‌و حەوا س����ێویان خوارد ،ژیانی م����رۆڤ گ����ۆڕا ،س����ێویك بەربوەوە بەس����ەر زانا نیوت����ن دا فیزیا گۆڕدرا ،کۆمپانی����ای س����ێوی ئەمریك����ی گەورەترین گۆڕان����کاری کرد لەبواری ئەلکترۆنی‌و پەیوەندیکردندا ،ئێمەش وەکو (كۆمپانیای سێوی خوێندکار) هەوڵدەدەی����ن گۆڕانکاریی����ەک بکەین لەکەرت����ی خوێن����دن بەئاراس����تەی خزمەتکردن بەفێرخوازان‌و دۆزینەوەی رێگای نوێ بۆ خوێندن‌و بەدەستهێنانی بڕوانامه بەسود وەرگرتن لەپێشکەوتنی تەکنەلۆژیاو بواری ئەلکترۆنی. له‌باره‌ی ئامانج����ی كۆمپانیاكه له‌م كارهی����ان به‌ڕێوەبه‌ره‌ك����ه وتی هه‌مو الیەکم����ان ئ����ەوە دەزانی����ن کەرت����ی پ����ەروەردەو خوێن����دن چ ئ����ەوەی پەیوەندی بەوەزارەت����ی پەروەردەوە هەی����ە یاخ����ود وەزارەت����ی خوێندنی
بااڵ دەتوانێ����ت رۆڵی گەورە بگێرێت. لەپەروەردەکردن����ی نەوەیەک����ی نوێ بۆخزمەتک����ردن‌و بەرەوپێش����چونی واڵت ،بەاڵم لەهەرێمی کوردس����تاندا ئ����ەم کەرت����ە نەیتوانی����وە رۆڵ����ە راس����تەقینەکەی خ����ۆی بگێڕێ����ت‌و بەئامانجەکان����ی ب����گات .نەتوانراوە سود لەنمونە سەرکەوتوەکانی جیهان وەربگیردرێت ،نەتوانراوە کێش����ەکانی پەروەردەو خوێندن چارەسەر بکرێن، بەپێچەوان����ەوە س����اڵ دوای س����اڵ کێشەکان زیاتر دەبن ،بۆنمونە ئێستا خوێندکارێک����ی پۆل����ی ١٢ئەگەر ٦٠ بهێنێت لەهیچ کۆلێ����ژو پەیمانگایەک وەرناگیرێت ،ئەم کێشەیە چەند ساڵێک لەمەوبەربونی نەبو .ئێمە ئامانجمانە هاوکارو بەشێک بین لەچارەسەرکردنی کێش����ەکانی پ����ەروەردەو خوێن����دن، ئەم����ەش بەدۆزین����ەوەو بەکارهێنانی رێگای نوێ بۆ خوێندن ،ئێمە پێمانوایە لەچاو ئ����ەو هەم����و پێش����کەوتنەی مرۆڤایەتی لەئێس����تادا پێی گەیشتوە کەرتی پ����ەروەردەو خوێندن لەواڵتی ئێمە کەمترین س����ودی لێوەرگرتوە، لەدیارترین گۆڕانکاری����ەکان کە لەناو پۆلەکان����دا بەرچاودەکەویت گۆڕینی تەختەی رەش����ە بۆ سپی ،تەباشیرە ب����ۆ ماجی����ک( ،س‌و ص) بۆ ( xو .)y مامۆس����تای ئەلکترۆن����ی کە وه‌ك خاوه‌ن����ی كۆمپانیاك����ه ده‌ڵێ����ت "له هه‌نگاوی یه‌كه‌مدا بۆ پۆلی ١٢وانەکانمان تۆمارک����ردوە ،لەبەرنامەماندای����ە بۆ
پۆلەکانی تریش تۆماری بکەین ،ئێستا ئەم ئامێرە ٧وانەی تێدا خەزنکراوە (کیمی����ا ،فیزیا ،بیرکاری زانس����تیو ویژەیی ،کوردی ،عەرەبی ،ئینگلیزی) بەرنامەم����ان هەی����ە زیندەوه‌رزان����یو ئابوری بۆ زیاد بکەین ،دەگوترێت ئەم س����اڵ عەرەبی دەگۆڕدرێت ،ئەوکات ئێمەش مەنهەجی نوێ تۆماردەکەین‌و ئەوکەس����انەی ئامێرەکەی����ان کڕیوە دەتوانن لەوش����وێنەی کڕیویانە داوای خەزنی نوێ بکەن. نرخی ئه‌م ئامێره ٢٠٠هەزار دینارەو لەپارێزگاکان����ی هەولێرو س����لێمانیو هەڵەبج����ەو کەرک����وک باڵوكراوه‌ته‌وه "لەبەرئ����ەوەی وان����ەکان ب����ەزاراوەی س����ۆرانی ش����ەر‌ح کراون لەپارێزگای دهۆک باڵومان نەکردۆتەوە". له‌ب����اره‌ی به‌ده‌م����هوه هاتن����ی خوێندكاران بۆ ئه‌م ئامێره ره‌س����ول عەب����دواڵ ده‌ڵێ����ت "بە ب����ەراورد بەو
ئامانجمانە هاوکارو بەشێک بین لەچارەسەرکردنی کێشەکانی پەروەردەو خوێندن ،ئەمەش بەدۆزینەوەو بەکارهێنانی رێگای نوێ بۆ خوێندن ژم����ارە زۆرەی خوێندکارانی پۆلی١٢ ژمارەی ئەو ئامێرانەی کە فرۆش����راوە لەچەند مانگی رابردودا زۆر کەم بوە، هۆکارەکەشی بۆ خراپی دۆخی دارایی خەڵ����کو كات����ی باڵوکردنەوەك����ه بو چونكه خوێندکارەکان بەشداری خولی بەهێزکردنیان کردبو یاخود مامۆستای تایبەتیان گرتب����و ،ژمارەیەکی زۆری خوێن����دکار تائێس����تاش نەیانزانیوە
ئامێرێک����ی لەم جۆرە دروس����تکراوە. خراپی دۆخی داراییو ماددی خۆمان رێگربوە لە ناساندن‌و ریکالم بۆ کردنی بەتایب����ەت لەس����ەتەالیتەکان .بەاڵم ئ����ەوەی جێگای دڵخۆش����ییە بۆ ئێمە ئەوەیە هەمو ئەوان����ەی ئامێرەکەیان کڕی����وە رازی ب����ون‌و خۆش����حاڵ ب����ون‌و دەستخۆش����ییان لێکردوی����ن، دەستخۆشی زۆرمان لێکراوە لەالیه‌ن مامۆس����تایان‌و سەرپەرش����تیاران‌و بەڕێوەبەری پەروەردەکان‌و بەڕێوەبەرە گش����تیەکان‌و ئامادەییە ئەهلیەکان‌و تەنانەت ئەو س����ەنتەرانەش کە خولی بەهێزکردن دەکەنەوە بەپارەیەکی زۆر بۆ خوێندکاران. له‌ب����اره‌ی هه‌ڵبژاردن����ی ئ����هو مامۆس����تایانه‌ی ك����ه له‌ڕێگ����هی ئه‌و ئامێ����ره‌وه وانه ده‌ڵێنه‌وه ره‌س����ول عەبدواڵ ده‌ڵێت "سەرەتا بەڕاوێژکردن بوە لەگەڵ سەرپەرشتیاران ،چونکە ئەوان مامۆستاکان باشتر دەناسن‌و رای خوێندکارانیشمان وەرگرتوە تابزانین کام مامۆس����تایە زیرەک����ەو ناوبانگی دەرکردوەو بوەتە جێگای متمانە الی خوێن����دکاران ،بۆ ئێمەش گرنگ بوە ئەو مامۆس����تایە لەبەرامب����ەر کامێرا شەرم نەکات‌و بتوانێت بەسەرکەوتویی وانەکان راڤە بکات .ئەو مامۆستایانەی وانەکانیان شرۆڤە کردوە نزیکەی ١٠ س����اڵ خزمەتیان هەیە ،ئێمە خۆمان بەدورگرتوە مامۆستایەک بەکاربهێنین کە ئەزمونێک����ی کەمی هەبێت یاخود زۆر بەتەمەن بێت".
دو خوێندكار ی كورد چاره‌سه‌رێك ی سروشتی بۆ سوتاوی ی دەدۆزنەوە ئا :سروه دو خوێندکار کرێمێک بە بەکارهێنانی مادەی سروشتیی بۆ چارەسەری سوتاوی دروستدەکەن‌و لەدوای تاقیکردنەوەش لەالیەن پزشکەکانەوە مادەکەیان پەسەند دەکرێت ،ئەوان داواکارن الیەنە پەیوەندیدارەکان هاوکارییان بکەن تاکرێمەکە بگاتە دەستی هاواڵتیان‌و سودی لێوەربگرن. ی له‌ن���او مامۆس���تایان‌و ئه‌وكات���ه كۆلێجه‌كه‌یان باس ل���هوه ده‌كرێت ك ه پێكهاته‌یه‌كی سروشتی دروست بكرێت بۆ چاره‌سه‌ری سوتاوی ،دو خوێندکار بەناوەکانی سای ه عومه‌ر عەبدولرەحمان‌و ی نین���ا ڕزگار تۆفیق ه���ه‌ردو له‌دایكبو ی ئاماده‌یین ی یانزه ی 1998و له‌پۆل ساڵ ی كچان، له‌كۆلێ���ژی س���لێمانی نمونه‌ی بڕیار ده‌ده‌ن پهره بده‌ن به‌و بیرۆكه‌ی ه ی ی زانست بۆی ه به‌ئه‌نجامدانی پڕۆژه‌یه‌ك ی له‌به‌شی بایۆکیمستریدا به‌تێكه‌ڵكردن ی ی كرێمێك چه‌ند مه‌تڕیاڵێكی سروش���ت تایبه‌تیان به‌سوتاوی به‌رهه‌م دەهێنن. ی ی كرێم ه ئه‌فسوناوییه‌كه پێكهاته ی سروشتییه‌و سایه‌و نینا ته‌نها مێتڕیال ی تی���ا نییه ی كیمیای هی���چ ماده‌یه‌ك��� ی ()The Magical Creamن���او ی كرێمه‌كه‌ی��� ه ك��� ه به‌مان���ای كرێم��� ی دێت ك���ه وه‌ك خۆیان ئه‌فس���وناوی ئاماژه‌ی���ان بۆ ك���رد "له‌داهاتودا چه‌ند پیتێك���ی ك���وردی ده‌خه‌ین��� ه س���ه‌ر كرێمه‌كه‌مان". ی ی جی���اواز س���ایه‌و نین���ا باس��� ی كرێمه‌كه‌یان ده‌كه‌ن له‌گه‌ڵ كرێمه‌كان تر كه بۆ سوتاوی به‌كارده‌هێنرێت "هیچ ی كیمیاوی تی���ا نییه‌و هیچ ماده‌یه‌ك��� ی زیانێكی نیی ه بۆ پێس���ت ،جگه‌له‌وه كرێمه‌كه‌مان نه‌خۆش چاره‌سه‌رده‌كات ی په‌ڵ ه له‌ماوه‌یه‌ك���ی كه‌مدا به‌بێ ئهوه ی قاوه‌ی���ی به‌جێبهێڵێت یان نیش���ان ه ی كه‌س��� ه سوتاوه‌كه، له‌س���ه‌ر جه‌سته ی ی مادیش���هوه تێچون هه‌روه‌ه���ا له‌ڕو كه‌مه". ی یه‌كه‌م تێستی كرێمه‌كه‌یان ئه‌وان باس ی كرێمه‌كه له‌تاقیگه‌دا ده‌كه‌ن "به‌رله‌وه ی دروست بكه‌ین له‌به‌ش���ی ده‌رمانساز ی 6تاقیكردنه‌وه‌یان ی سلێمان له‌زانكۆ ی پێدراوە بۆ ك���ردون‌و دواجار رێگ���ه له‌وه‌ی كه ئیتر ئه‌توانین به‌كاریبهێنین ی ی پزیشك بۆ نه‌خۆشه‌كان .دوای ئهوه پێس���ت كرێمه‌كه‌ی بین���ی ،دڵنیابوین ی ك ه هیچ زیانێكی نییه‌و ده‌توانین لهوه
سایەو نینا ئەو دو خوێندکارەی کرێمەکەیان دروست کردوە به‌كاریبهێنین". س���ایه‌و نین���ا هیوادارب���ون ك��� ه ی كاره‌كه‌یان بگات���ه بنكه‌ی توێژینه‌وه ی ی ئهوه زانسته جیهانیه‌كان بۆی ه دوا ی له‌دامه‌زراوه‌یه‌ك���ی زانس���تی له‌زانكۆ ی پێشبڕکێیەک ی به‌شدار ئیشق له‌سلێمان ی هه‌ڵس���ه‌نگاندن ب���ۆ دەک���ەن‌و دوا ی كاره‌كه‌یان له‌س���ه‌ر ئاس���تی سلێمان مه‌دالیای زێڕ به‌ده‌ست دەهێنن‌و له‌سه‌ر ی هه‌مو عێراق هەڵدەبژێردرێن، ئاس���ت ی ی زانس���ت "دوات���ر له‌گه‌وره‌ترین بانك ی جیهان بانگهێش���ت له‌س���ه‌ر ئاس���ت كرای���ن (The Intel International
Science and Engineering Fair )Intel ISEFكه سااڵنه ده‌به‌سترێت‌و
ی ئه‌رزۆنیا له‌فۆنیكس ئه‌مساڵ له‌ستان به‌س���ترا ك ه 1700خوێن���دكار ل ه 77 ی جی���اوه به‌ش���داربون له‌بوار‌ه واڵت��� ی ڕێزلێنان‌و ێ خه‌اڵت جیاوازه‌كانداو له‌و بڕوانامه‌ی نێوده‌وڵه‌تیمان وه‌رگرت". سایه‌و نینا خۆش���حاڵبون ك ه وه‌ك دو خوێندكاری كورد له‌كوردس���تانهوه ێ جیهانیه‌دا به‌شداربون له‌و پێش���بڕك "ت���ا بیس���ه‌لمێنین ك��� ه خوێن���دكاره ی كورده‌كانیش به‌جۆش���ن ب���ۆ داهێنان ن���وێ له‌بواری زانس���تیدا ،هه‌روه‌ها تا
بتوانین كوردو كوردستانیش به‌جیهان بناس���ێنین‌و ئااڵكه‌مان به‌رزبكه‌ینه‌وه، ی ی ده‌س���تپێك هه‌روه‌ك ئه‌وه‌ی ئامانج كاره‌كه‌شمان بو". لەبارەی ئەو ئاس���تەنگ‌و گرفتانەی هاتونەت���ە بەردەمی���ان لەکات���ی کارەکەیان���دا ،ئ���ەو دو خوێن���دکارە ی باس ل���ەوە دەکەن کە جگ���ه لهوه ی ی ئاسای پێویس���ت بوە رۆژانه ده‌وام خۆیان بكه‌ن" ،زۆریش ماندو ده‌بوین‌و پرس���یارمان زۆر ك���ردوه تاتوانیومان ه ئه‌و پێكهاتان ه به‌ده‌س���ت بهێنین كه بۆ كرێمه‌كه‌مان پێویست بو". ئ����هو دو خوێن����دكاره له‌ب����اره‌ی كاریگ����ه‌ری پڕۆگرام����ی خوێن����دن له‌س����ه‌ر كاره‌كه‌یان ده‌ڵێن "پڕۆگرامی خوێن����دن له‌كۆلێجه‌كه‌مان كاریگه‌ری گه‌وره‌ی ههبوه له‌س����ه‌ر ئه‌نجامدانی پڕۆژه‌كه‌مان" س����ایه‌و نینا ئاماژه‌یان ب����ۆ ئه‌وه‌كرد ك����ه لەنه‌خۆش����خانه‌ی ئیمێرجنس����ی س����لێمانی له‌الی����ه‌ن دكتۆر ئ����اری زه‌نگه‌نه پێش����وازییان لێك����راوه‌و پش����تگیریی ك����ردون بۆ تاقیكردنه‌وه‌ی كرێمه‌كه‌یان له‌س����ه‌ر نه‌خۆشه‌كان‌و به‌ش����ی ده‌رمانسازیش له‌زانك����ۆی س����لێمانی هاوكاری����ان
بون ب����ۆ تاقیكردن����ه‌وه‌ی كرێمه‌كه‌و فه‌رمانگه‌ی ته‌ندروس����تی سلێمانییش له‌ڕوی كارگێڕییه‌وه بۆ په‌سه‌ندكردنی كرێمه‌كه‌یان هاوكاریان كردون. نیگەرانی ئەو دو خوێندکارە لەوێدایە کە "ههرچهنده له‌هه‌وڵی به‌رده‌وامداین ت����ا كرێمه‌ك����ه بكه‌وێته به‌رده‌س����تی هاواڵتیان‌و س����ودمه‌ندبن لێی ئه‌وه‌ش به‌ته‌نیا به‌ئێم����ه ناكرێت ،كه‌س نییه یارمه‌تم����ان بدات تا ب����ه‌رده‌وام بین له‌دروس����تكردنی كرێمه‌كه‌مان ،بۆیه داواكارین له‌سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران����ی هه‌رێم����ی كوردس����تان هاوكارم����ان ب����ن ب����ۆ به‌ردوامبونمان له‌سه‌ر ئه‌م داهێنانه". ئ����ه‌وان دواج����ار به‌بی����ری هاوته‌مه‌نه‌كان����ی خۆیانی ده‌هێننه‌وه كه باوه‌ڕیان به‌خۆیان‌و خه‌ونه‌كانیان هه‌بێ����ت‌و جگ����ه له‌به‌رده‌وامی����ان له‌س����ه‌ر هه‌وڵ����ه زانس����تییه‌كانیان حكومه‌ت‌و الیه‌ن����ه په‌یوه‌ندیداره‌كان‌و رێكخراوه‌كان‌و بنكه‌كانی لێكۆڵینه‌وه گرنگی به‌تواناكانیان بده‌ن ،سوپاس‌و ده‌ستخۆش����یان ب����ۆ خێزانه‌كانیان‌و مامۆس����تاكانیان‌و ئه‌وپزیشكانه‌ی كه هاوكارییان كردون.
به‌رله‌وه‌ی كرێمه‌ك ه له‌تاقیگه‌دا دروست بكه‌ین له‌به‌ش ی ده‌رمانسازی له‌زانكۆی سلێمانی 6تاقیكردنه‌وه‌یان بۆ كردن‌و دواجار رێگه ی پێدرا ك ه ئیتر ئه‌توانین به‌كاریبهێنین بۆ نه‌خۆشه‌كان
هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت
سێكوچكه‌ی (فێرخواز، پرۆگرام ،مامۆستا) به‌ڕێز عه‌باس په‌روه‌رده‌و فێركردن له‌هه‌رێمی كوردستانی عێ����راق ،له‌قه‌یرانێكی قوڵدای����هو هه‌ركایه‌و الیه‌نێك له‌الیه‌نه‌كانی بگریت‌و ته‌ماش����ایان بكه‌یت جێگای پرسیارو ره‌خنه‌یه‌كی زۆره! ئه‌مه‌ش ده‌یڵێین ئه‌وه‌نده‌ی فاكته‌و پش����ت به‌ئه‌رگۆمێنتی ته‌واو ده‌به‌ستێت ،هیچ كات رسته‌یه‌كی هه‌رواهیی یاخود نابه‌رپرسیارانه نییه ،ئ����ه‌وه‌ی ئێمه له‌م نوس����ینه‌دا زیاتر ده‌مانه‌وێت له‌سه‌ری بوه‌ستین ،سێ كایه‌ی گرنگی بواری په‌روه‌رده‌و فێركردنن نه‌وه‌ك كۆی كای����هو الیه‌ن����ه‌كان ،ئه‌وانیش بریتین له‌كایه‌كانی فێرخوازو پرۆگرام و مامۆس����تا. له‌جێی خۆیدایه‌و گونجاوه س����ه‌ره‌تا قس����ه له‌س����ه‌ر فێرخواز بكه‌ی����ن وه‌ك كائینێكی په‌روه‌ده‌ك����راو و فێرك����راو ت����ا ئه‌وكاته‌ی له‌خوێندنگای����ه ،گه‌ر س����ه‌رنج بده‌ین له‌و دۆخه‌ی كه فێرخ����وازی تێدایه له‌خوێندنگا تاڕاده‌یه‌ك����ی زۆر نائومێدك����ه‌ره ،ب����ه‌وه‌ی موماره‌سه‌ی ژیانی فێرخوازی خۆی ناكات‌و ئه‌رك‌و مافه‌كانی خ����ۆی نازانێت به‌ته‌واوی یان گه‌ر بش����زانێت بۆی جێبه‌جێ ناكرێت، فێرخواز راس����ته له‌سیس����ته‌می په‌روه‌رده‌و فێركردن����ی ئێم����ه‌دا به‌ش����ێوه‌یه‌كی تیۆری ئاماژه‌ی پێكراوه به‌وه‌ی چه‌قی پرۆس����هی په‌روه‌رده‌و فێرك����ردن بریتیه له"فێرخواز" ب����ه‌اڵم له‌راس����تیدا ئێمه رۆژان����ه له‌میانه‌ی سه‌رنجدانمان‌و به‌ركه‌وتنمان له‌گه‌ڵیاندا ئه‌مه به‌دی ناكه‌ین‌و هه‌س����تی پێ ناكه‌ین‌و بگره زۆرجار فێرخواز قوربانییه‌كی رون‌و دیاره، كێشه‌ی سه‌ره‌كی ئێمه ئه‌وه‌یه تێڕوانینێكی هه‌ڵه‌و نادروستمان به‌رانبه‌ریان ههیهو وه‌ك بونه‌وه‌رێكی خاوه‌ن كه‌سێتی‌و بیركه‌ره‌وه‌و خاوه‌ن دونیابینی سه‌یریان ناكه‌ین ،به‌ڵكو به‌پێچه‌وان����هوه وه‌كو ئامێر س����ه‌یرده‌كرێن‌و هه‌میش����ه وێنای����ان وادروس����تكراوه‌و دروستده‌كرێت به‌وه‌ی بونه‌وه‌رێكن هه‌میشه پڕن له‌هه‌ڵه‌و به‌رده‌وام مه‌حكومن به‌تاوان‌و پێویس����ته كۆنتڕۆڵ بكرێن! ك����ه ئه‌م وێنا موزه‌یه‌فه هه‌بو به‌رانبه‌ر فێرخواز بێگومان چاوه‌ڕوانی ئهوه ناكرێت فێرخواز هه‌س����ت به‌ئاسوده‌یی‌و ژیانی فێرخوازی خۆی بكات‌و هه‌میش����ه‌ش له‌ملمالنێ‌و به‌ریه‌ككه‌وتنێكی خراپ����دا ده‌بێت له‌گه‌ڵ ئ����هو خوێندنگایه‌ی تیای����دا ده‌وام ده‌كات ،كه‌متری����ن قس����هو بۆچونی فێرخ����واز وه‌رده‌گیرێت له‌ناوه‌نده په‌روه‌ده‌ییه‌كان����دا له‌كات����ی بونی كێش����هو گرفت له‌گه‌ڵ مامۆستایه‌كی یاخود كارگێڕی خوێندنگاك����هی زۆرج����ار ئه‌گ����ه‌ر نه‌ڵێین هه‌میش����ه فێرخواز به‌تاوانبار ده‌رده‌چێت‌و الیه‌ن����ی به‌رانبه‌ری����ش بێت����اوان ئه‌گه‌رچی تاوانباریش بێت ئه‌م����ه‌ش كارێكه فێرخواز ئه‌وه‌ن����ده هه‌س����تی پێك����ردوهو ئ����اگاداره زۆرج����ار ئه‌گه‌ر كێش����ه‌یه‌كی هه‌بێت له‌گه‌ڵ مامۆس����تایه‌كی خوێندنگاكه‌ی تۆ رێنمایی ده‌كه‌ی����ت كێش����ه‌كه‌ی خ����ۆی به‌ش����ێوه‌ی داواكاری بگه‌یه‌نێ����ت‌و س����كااڵ له‌كارگێڕی خوێندنگا بكات پێش����ت ده‌كه‌وێت‌و ده‌ڵێت س����ودی نییه‌و ئێمه گوێم����ان لێناگیرێت‌و هه‌میش����ه تاوانب����ار ده‌كرێی����ن ،گه‌رچ����ی هه‌ڵه‌ك����ه‌ش له‌ئێم����هوه نییه! بۆی����ه ئێمه پێمان وایه بۆئه‌وه‌ی فێرخواز هه‌ست بكات فێرخ����وازه ده‌بێت ئ����ه‌رك‌و مافه‌كانی وه‌ك ئه‌وه‌ی كه زانس����ت‌و تیۆره‌كانی په‌روه‌رده‌و فێرك����ردن پێمان ده‌ڵێ����ن جێبه‌جێ بكرێن‌و ئه‌و وێنایه‌ش بگۆڕدرێت كه‌هه‌مو سیفاتێكی پێش����ینه‌ی نێگه‌تیڤ‌و خ����راپ ده‌داته پاڵ فێرخوازو ده‌بێت هه‌میش����ه له‌بۆسه‌دا بیت ب����ۆی! پرۆگ����رام‌و كێش����ه‌كانی یه‌كێكیتره له‌بابه‌ته گرنگه‌كانی ناوه‌نده‌كانی خوێندن، ههرچهنده له‌م سااڵنه‌ی دواییدا گۆڕانكاری به‌س����ه‌ر هه‌ندێك له‌باب����هتو پرۆگرامه‌كانی خوێندندا هات����وه نه‌وه‌ك هه‌م����وی ،به‌اڵم ئ����ه‌م گۆڕانكاریی����ه وای نه‌كردوه هه‌س����ت به‌جیاوازییه‌ك����ی ق����وڵ بكرێ����ت له‌چ����او پرۆگرامه‌كانی پێش گۆڕینیان به‌تایبه‌تی له‌و بابه‌تانه‌ی كه به‌شه وێژه‌ییه‌كان ده‌یخوێنن، ئه‌وه‌ی ئێمه تێبینیمان كردبێت‌و س����ه‌رنجی پرۆگرامه‌كانم����ان دابێ����ت كۆمه‌ڵێك خاڵی الوازی هه‌یه ،له‌كاتێكدا پرۆگرامی خوێندن خۆی له‌ڕاس����تیدا نابێ����ت كه‌مترین هه‌ڵه‌و كه‌موكورت����ی تێدابێت ،چونك����ه نه‌وه‌یه‌كی له‌س����ه‌ر پ����ه‌روه‌ده ده‌كرێ����ت‌و دونیابینی‌و بیركردنه‌وه‌ی����ان ئاڕاس����ته ده‌كات‌و ته‌نه����ا كتێبێكی ئاسایی نییه ،زۆرێك له‌كتێبه‌كان ك����ه له‌زمان����ی عه‌ره‌بیی����هوه وه‌رگێڕدراون وه‌رگێڕانی ئێجگار خراپ����ی بۆكراوه‌و ماناو مه‌به‌س����ت به‌ئاس����انی ناده‌ن به‌ده‌سته‌وه‌و نه‌وه‌ك به‌ته‌نها فێرخواز به‌ڵكو وه‌رگێڕانه‌كان ئه‌وه‌نده خراپن مامۆستاش هیالك ده‌كه‌ن‌و ده‌چێته حاڵه‌تی تێنه‌گه‌یشتن له‌بابه‌ته‌كه‌وه، ك����ه ئه‌م����ه‌ش كاریگ����ه‌ری خراپ له‌س����ه‌ر فێرخواز دروس����ت ده‌كات‌و وانه‌كه به‌هه‌ند وه‌رنه‌گرێت،
»» 19
تایبه‌ت
) )533سێشه‌مم ه 2016/6/21
19
شێرپەنجەی پرۆستات سێكوچكه‌ی (فێرخواز ،پرۆگرام ،مامۆستا) ...پاشماوه فایه‌ق گوڵپی
وک باڵ هی راو وێ ن
نەخۆش���ی ش���ێرپەنجەی پرۆستات باڵوترین جۆری شێرپەنجەیە لەپیاوانی س���ەروی تەمەن���ی ٦٥س���اڵیدا ،ئەم نەخۆشیە تەنها لەپیاودا دروستدەبێت، لەبەرئ���ەوەی ژن پرۆس���تاتی نی���ە. ئەم نەخۆش���یە لەپی���اوی بەتەمەندا دروس���تدەبێت ،لەگەنج���دا رونادات. ئ���ەو کەس���انەی دوای تەمەنی حەفتا س���اڵی دوچاری ئەم نەخۆشیە دەبن، بەشێوەیەکی گش���تی نەخۆشیەکەیان سس���تەو مەترس���ی لەس���ەر ژیانیان دروست نابێت ،بەاڵم ئەو کەسانەی کە پێش تەمەنی شەس���ت ساڵی دوچاری ئەم نەخۆش���یە دەبن ،بەش���ێوەیەکی گشتی نەخۆشیەکەیان هارەو مەترسی لەسەر ژیانیان دروستدەبێت. نیش���انەکانی نەخۆشی شێرپەنجەی پرۆس���تات بەگوێ���رەی قوناخ���ی گەش���ەکردنی نەخۆش���یەکە دەبێت، بەش���ێوەیەکی گش���تی لەقوناخ���ی یەک���ەم و دوەمی نەخۆش���یەکەدا ،کە ش���ێرپەنجەکە هێش���تا لەن���او رژێنی پرۆس���تاتدایە ،نەخ���ۆش هەس���ت بەکێشەیەکی تەندروستی ئەوتۆ ناکات‌و نەخۆش���یەکە لەڕێگ���ەی پش���کنینی گش���تیەوە دەدۆزرێت���ەوە ،ب���ۆ نمونە لەڕێگ���ەی پش���کنینی کۆمەوە( )PR پزیشک هەس���ت بەگرێی ناو پرۆستات دەکات ،یان بەپشکنینی خوێن رێژەی م���ادەی( ) PSAبەرزدەبێت���ەوە ،یان لەڕێگەی پشکنینی س���ۆنەرو تیشکی مەگناتیسیەوە ،لەناو پرۆستاتدا گرێ دەبینرێت. کاتێ���ک ش���ێرپەنجەی پرۆس���تات دەگاتە قوناخی س���ێهەم ،نەخۆشیەکە بەئۆرگانەکانی دەوروبەری پرۆس���تاتدا باڵوبۆتەوە ،ئەگەری ئەوە هەیە نەخۆش هەس���ت بەئازاری دەوروب���ەری کۆم‌و بەرموسڵدان‌و پشت بکات ،ئەگەر هەیە نەخۆش نەتوانێت بەس���ەر میزکردن‌و میزڕاگرتن���دا زاڵ بێ���ت ،ئەگەر هەیە نەخۆش ئارەزوی سێکسی تێکبچێت‌و نەتوانێت کاری سێکسی ئەنجام بدات. لەقۆناخ���ی چوارەم���دا لەکات���ی باڵبونەوەی نەخۆش���یەکە بەسەرتاپای جەس���تەداو بەتایب���ەت لەکات���ی باڵوبونەوەی بەئێس���کەکانی لەش���ی نەخۆش���دا ،نەخۆش���ەکە هەس���ت بەبێتوانای���ی دەکات‌و دوچ���اری کەمخوێنی دەبێ���ت‌و لەوانەیە دوچاری ئێسکش���کاندن ببێت‌و مەترسی لەسەر ژیانی دروستببێت. دەستنیش���انکردنی ش���یرپەنجەی
پرۆستات: بۆ دۆزینەوەی شیرپەنجەی پرۆستات لەقوناخ���ی س���ەرەتاییدا ،باش���ترە کەسانی بەتەمەن‌و ئەوکەسانەی لەناو خزمەکانیاندا ش���ێرپەنجەی پرۆستات هەی���ە ،پش���کنینی م���ادەی PSA خوێن بک���ەن ،بەرزبون���ەوەی رێژەی مادەی PSAلەس���ەروی ئاساییەوە، گومان لەسەر توشبون بەشێرپەنجەی پرۆستات دروس���ت دەکات ،لەوکاتەدا دەبێت نەخۆش پش���کنینی پرۆستات لەڕێگ���ەی کۆمەوە ئەنجام بدات ،دواتر پشکنینی پرۆستات بەتیشک‌و سۆنەر ئەنجام بدات ،ئەگەر گومانەکە زیاتر بو، دەبێت چەند پارچە گوش���تێکی بچوک لەپرۆس���تاتی نەخۆشەکە وەربگیرێت‌و بنێردرێ���ت ب���ۆ تاقیگ���ە ب���ۆ ئەوەی بیس���ەلمێنێت کە نەخۆش���ەکە توشی شێرپەنجە بوە یان توش نەبوە. لەقۆناخی سێهەم‌و چوارەمدا کاتێک نیشانەی شێرپەنجە لەسەر جەستەی نەخ���ۆش دەردەکەوێ���ت‌و نەخ���ۆش س���ەردانی پزیش���ک دەکات ،پزیشک پش���کنینی هەمەجۆر بۆ نەخۆش���ەکە ئەنج���ام دەدات پش���کنینی خوێ���ن( ،)PSAپش���کنین لەڕێگەی کۆمەوە( ،)PER RECTUM PALPATION پشکنینی تیشک‌و سۆنەر( ) AULTR ،)SOUND, MRI,CTSCAN نمون���ە لەگۆش���تی وەرگرتن���ی پرۆس���تات( )BIOPSYبۆئ���ەوەی بیس���ەلمێنێ ئ���ەو کەس���ە دوچ���اری ش���ێرپەنجە بوە یان دوچ���ار نەبوە، قوناخی گەش���ەکردنی ش���ێرپەنجەکە دیاری ب���کات‌و جۆری ش���ێرپەنجەکە (هار یان سست) دەستنیشان بکات. چارەسەری شێرپەنجەی پرۆستات: نەش���تەرگەری ،تیش���ک ،هۆرمۆن، دەرمانی کیمیاوی‌و دەرمانی بایۆلۆجی (بەهێزکردنی بەرگری) بۆ چارەسەری ئ���ەم ش���ێرپەنجەیە بەکاردێت ،جۆرو ش���ێوازی چارەس���ەریەکە بەگوێرەی قوناخ���ی نەخۆش���یەکە ،بەگوێ���رەی جۆری نەخۆشیەکە (هار یان سست)، بەگوێ���رەی تەمەن���ی نەخۆش���ەکە بەکاردێت ،بەش���ێوەیەکی گش���تی بۆ قۆناخی یەکەم‌و دوەمی ش���ێرپەنجەکە لەکەسانی گەنجدا ،ئەگەر نەخۆشیەکە لەجۆری ه���ار( )AGRESSIVEبو، نەش���تەرگەری یان تیش���ک باشترین چارەسەر دەبێت ،بۆ قۆناخی سێهەم‌و چ���وارەم‌و ب���ۆ کەس���انی بەتەم���ەن، ب���ۆ ج���ۆری سس���تی ()INDOLEN ش���ێرپەنجەکە ،هۆرم���ۆن‌و دەرمان���ی کیمی���اوی دژەش���ێرپەنجە باش���ترین چارەسەری دەبێت.
له‌كاتێك����دا به‌پێ����ی تیۆره‌كان����ی پ����ه‌روه‌رده‌و فێركردن ده‌بێ����ت وانه‌و پرۆگرامه‌كانی خوێندن به‌زمانێكی ساده‌و دور له‌گرێوگ����ۆڵ دابڕێژرێت بۆئه‌وه‌ی فێرخ����واز به‌ئاس����انی لێ����ی تێبگات‌و زانیارییه‌كانی ناوی وه‌ربگرێت‌و توشی وه‌ڕزی‌و بێتاقه‌تی نه‌كات‌و له‌وانه‌كه دور نه‌كه‌وێته‌وه ،به‌ش����ێكی باشی هه‌ندێك له‌پرۆگرامه‌كانی خوێندن زانیارییه‌كانیان كۆنن‌و به‌سه‌رچون و بۆ ئێستا ده‌ست ن����اده‌ن‌و ده‌بێت بگۆڕدرێ����ن‌و جێگایان بگیرێت����هوه به‌زانیاری ن����وێ و تازه، یان باس����ی هه‌ندێ����ك له‌پرۆگرامه‌كانی خوێن����دن زانیارییه‌كان����ی ناوی����ان هه‌ڵه‌ن‌و به‌ش����ێوه‌ی ناڕاست نوسراون‌و به‌فێرخ����وازان ده‌وترێت����هوهو به‌هه‌ڵه زانیارییه‌كانی����ان پێ����ده‌گات‌و ئه‌مه‌ش واده‌كات فێرخ����واز كه‌مترین متمانه‌ی الدروس����ت بێتو كار له‌سه‌ر خوێندن‌و تێڕوانینی بۆ خوێندنگاكه‌ی دروس����ت ده‌كات ك����ه بێگوم����ان تێڕوانینێكی نه‌رێنیی����ه ،هه‌روه‌ها ئ����ه‌وه‌ی جێگه‌ی س����ه‌رنجه له‌پرۆگرامه‌كان‌و دیس����انهوه فێرخواز ده‌بێته‌وه به‌قوربانی شێوازی گۆڕی����ن‌و دیاریكردنی پرس����یاره‌كانه، به‌پێی بڕی����اری وه‌زاره‌تی پ����ه‌روه‌رده ده‌بێت له‌س����ه‌دا په‌نجای پرسیاره‌كانی تاقیكردنه‌وه‌ی فێرخوازان به‌ش����ێوه‌ی هه‌ڵب����ژاردن بێ����ت ،له‌كاتێكدا پرۆگرام هه‌م����ان پرۆگرامی پێش����وه له‌كوێی دونیادا ههبوه شێوازی دانانی پرسیار بگۆڕدرێ����ت به‌اڵم له‌گه‌ڵی����دا پرۆگرام‌و وان����ه‌كان گۆڕانكاری به‌س����ه‌ر نه‌یه‌ت!
چونكه هاوس����ه‌نگی نامێنێ����ت وانه ی واهه‌یه به‌ه����ۆی ئ����ه‌وه‌ی پرۆگرامه‌كه ك����ۆن داڕێ����ژراوه هه‌ڵبژاردن����ی زۆری لێده‌رناچێ����ت‌و زۆرین����هی له‌س����ه‌ر ش����ێوازی باس����كردنه بۆیه به‌زۆریش ناتوانرێت س����ه‌دا په‌نجای هه‌ڵبژاردنی لێده‌ربچێ����ت ،لێره‌ش مامۆس����تا گه‌ر پرس����یارو هه‌ڵب����ژاردن بێنێت����هوه پرس����یارو هه‌ڵبژاردنێكی په‌روه‌رده‌یی‌و زانس����تی نابێ����ت‌و فێرخ����واز ده‌بێته قوربان����ی پرس����یاری ناپه‌روه‌رده‌یی، چونك����ه له‌بنه‌ڕه‌ت����دا پرۆگرامه‌ك����ه وا دانه‌ڕێ����ژراوه‌و دانه‌ن����راوه ئ����هو ژماره زۆره‌ی هه‌ڵبژاردن����ی لێده‌ربچێ����ت، هه‌ندێ����ك له‌پرۆگرامه‌كان وانه‌ی تێدایه پێویستی به‌سه‌ردانی زانستیو مه‌یدانی هه‌یه تاكو فێرخواز له‌نزیكه‌وه بیبینێت وه‌ك ده‌زگای كه‌شناس����یو ناوچ����ه ش����وێنه‌وارییه‌كان‌و .....هت����د كه‌چی فێرخواز نایانبینێ����ت‌و وه‌ك وانه‌یه‌كی روت ده‌خوێنرێ����ت‌و ئامانج����ی خ����ۆی ناپێكێت ،بیریارو فه‌یله‌سوفی فه‌ڕه‌نسی "جان جاك رۆسۆ" هه‌رده‌م ئامۆژگاری ئه‌وه‌بوه بۆ تێگه‌یش����تنی فێرخواز كه هه‌تاكو پێمان بكرێ راس����ته‌وخۆ شته باس����كراوه‌كان به‌پراكتیكی پیش����انی فێرخواز بده‌ین. مامۆستاش خاڵێك یاخود بنه‌مایه‌كی گرنگی پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌و فێركردنه، كای����هی پ����ه‌روه‌رده‌و فێركردنی هه‌رچ واڵتێك س����ه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست بهێنێت یاخود شكس����ت به‌ش����ێكی گرنگی بۆ مامۆس����تا ده‌گه‌ڕێت����هوه ،ئه‌بێت دان
تەکنۆلۆژیای پەیوەندی :کام پەیوەندی؟...پاشماوه ترس لەدونیای ئێمەدا لەدونی����ای ئێم����ەدا ئ����ەو ش����ێوانەی س����ەرەوەی ترس کە باس����کران بونیان نییە ،ن����ە ترس����ی"کلۆنکردن"هەیە ،نە ترس����ی "بەماتریکس����کردنی دونیا"و نە ترس����ی"بەدیگیتاڵیەکردنی عەق����ڵ"، هەروەها ئەو ترسە سەرەتاییانەش بونی نییە کە ئامێر ش����وێنی ئیش����کەرەکان بگرێتەوە ،هاوکات ترسی جێگرتنەوەی دونی����ای دیگیتاڵ ب����ۆ دونیای واقیعیش لەئارادا نییە ،هەر لەبنەڕەتیشەوە بەشی هەرەزۆری ئەم ترسانەش نەبون بەبابەت لەکۆمەڵ����گای ئێمەدا ،کەچ����ی هاوکات پرۆس����ەیەکی تایبەتی بەدەعاجانکردن‌و بەش����ەیتانیکردنی تەکنۆلۆژی����ا بون����ی هەیە .پرس����یاری سەرەکیی ئەوەیە ئایا بنچینەو ش����ێوازی سەرەکیی ئەم ترسە چییە؟ ئەگەر ئەم ترسە لەکۆمەڵگاکانی تردا ترس����بێت لەتەس����لیمکردنی ژیان‌و ئازادیی����ەکان بەماش����ێنە تەکنۆلۆژییە جیاوازەکان ،ئەوا ترسەکە لەکۆمەڵگای ئێمەدا ترسێکی ئەخالقیی تەقلیدییە کە تیایدا زیاد لەهێزێک لەوە دەترسێت کە بەها ئەخالقییە تەقلیدیی‌و بااڵدەستەکان بشڵەژێن‌و کۆتاییان پێبێت .ترسی دونیای ئێمە ئەوە نییە ئامێر کۆنترۆڵمان بکات، بەڵک����و ئەوەیە ئەو ئامێرانە بەهای نوێ بهێنن کە بەها کۆن‌و بەموقەدەسکراوەن تێکبدات. بەبۆچونی من ترس����ی هەرەسەرەکی لەتەکنۆلۆژیا لەدونیای ئێمەدا ترسێکی ئەخالقییەو لەپێش هەموشیانەوە ترسە لەدروستبونی پەیوەندییەکی نوێ‌و کراوە لەنێوان نێرو مێدا .لەم روەوە ،بۆ نمونە، وەکچۆن پیاوانی ئاین‌و باوکانی تەقلیدیی
لەتوانای ئەو پەیوەندییانە ئەترسن کە ئەم تەکنۆلۆژیایە لەنێوان نێرو مێ‌و گەورەو بچوک‌و دیندارو بێدیندا دروستیدەکات، ئ����اواش بڕێکی بەرچاو لەڕۆش����نبیران‌و خوێندەوارانیش ترس����ی ئەوەیان هەیە، بۆ نمونە"عەشق" کۆتایی پێبێت ،چونکە کچ‌و ک����وڕی گەنجی ئ����ەم واڵتە نامەی ئەلکترۆنی"،ئێس ئێم ئێس" ،بۆ یەکتری دەنێرن ،یان لەژێرنوسی تەلەفزیۆنەکانداو لەرێ����گای میدیاکانەوە خۆشەویس����تیی خۆی����ان بۆیەکت����ری بەیاندەک����ەن. ئەم����ەش لەدی����دی ئەمانەدا"کۆتای����ی عەش����ق"ی راستەقینەو"لەدەس����تدانی قواڵیی"ەکانی مرۆڤبونەو جێگرتنەوەیانە بە"ئیحساس����ی س����ەتحیی"و"ریکالمی میدیایی" .رۆش����نبیری تر هەیە پێیوایە ش����ێوازە تازەکان����ی تەکنۆلۆژی����ای پەیوەندیکردن"بەه����ا ئەخالقییەکان����ی رێزگرت����ن" وێران����دەکات‌و لەباتی ئەوان رۆحی "شەڕانگێزیی"و"حیقد"و"دوڕویی" گەورە دەکات. لەپاڵ ئەو ترسە ئەخالقییەدا ترسێکی دیکە لەدونیای ئێمەدا هەیە کە بریتییە لەت����رس لەتێکش����کانی هەرەمیەت����ە کۆمەاڵیەتیی‌و رەمزیی����ە تەقلیدییەکان. ئەم ت����ۆڕە تازان����ەی پەیوەندی چونکە ئینتەرئاکتیڤ����ن ،وات����ە دوالیەن����ەو فرەجەمسەرن ،بۆیە توانای وەاڵمدانەوەو بەشداریکردن بەهەمو ئەوانە ئەبەخشن ک����ە لەس����ەر هێڵ����ە ئەلەکترۆنییەکان ئام����ادەن ،ئەم����ەش لەدی����دی ئەمانەدا بەخش����ینی هەل����ە بە"گەمژەکان!!"یش بۆ ئەوەی بتوانن"قس����ە لەقس����ەی تۆدا بکەن" ،یان"قس����ە لەقسەی کەسانیتردا بکەن" دەرەنجامی ئەمەش تێکشکاندنی
به‌وه‌دا بنێین كه شكس����تی پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌و فێرك����ردن له‌مڕۆی دونیای كوردیدا به‌ش����ێكی باشی به‌ر مامۆستا ده‌كه‌وێت س����ه‌ره‌ڕای ئ����هو گیروگرفته كۆمهاڵیهتیو سیاس����یو ئابوریه‌ی كه ههبوهو هه‌یه ،وه‌ك چۆن گه‌ر پرۆسه‌كه س����ه‌ركه‌وتو بوای����ه به‌هه‌مان ش����ێوه پش����كی گرنگی به‌رده‌ك����ه‌وت ،یه‌كێك له‌و كێش����انه‌ی له‌مڕۆدا مامۆستای پێ ده‌ناس����رێته‌وه نه‌بون����ی مه‌عریفه‌یه‌كی ئه‌وتۆی����ه ك����ه بتوانێت به‌ش����ی ئهوه بكات بابه‌ته‌كه به‌ت����ه‌واوی بگه‌یه‌نێته فێرخوازان ،هه‌ر له‌س����ه‌ر ئه‌و زانیارییه كۆنان����ه وانه ده‌ڵێته‌وه كه له‌زانكۆ یان په‌یمان����گا وه‌ریگرت����وه "ئه‌گه‌ر وه‌ری گرتبێت" كه ئه‌م����ه‌ش رونه كاریگه‌ری خراپ له‌سه‌ر فێرخوازان جیده‌هێڵێت، چونكه مامۆس����تا ناتوانێت فێرخوازان تێرب����كات‌و له‌ده‌رئه‌نجامیدا كێش����هی تریشی لێده‌كه‌وێته‌وه له‌نێوان هه‌ردوال، وه‌ك ئه‌وه‌ی مامۆس����تا كۆنترۆڵی پۆل له‌ده‌ست ده‌دات‌و ناچارده‌بێت به‌شێوه‌ی خراپ‌و ناته‌ندروست هه‌ڵسوكه‌وت له‌گه‌ڵ فێرخوازه‌كانی بكات بۆئه‌وه‌ی نه‌بونی‌و الوازی زانیارییه‌كان����ی بش����ارێته‌وه، مامۆس����تا ده‌بێت زمانی قس����ه‌كردنی جیاواز بێ����ت‌و زمانێك����ی ئه‌كادیمی‌و زانستی به‌كارێنێت له‌كاتی وانه‌وتنه‌وه‌ی له‌ناوپۆلداو دوربێ����ت له‌هه‌مو زمانێكی زب����رو تون����د ،چونكه دواج����ار ئه‌بێت ئ����ه‌وه‌ی بیر بێت ئه‌و مامۆس����تایه‌و بۆ مامۆس����تاش به‌هه‌مو رێساو یاسایه‌ك ره‌وا نییه جگه له‌زمانێكی په‌روه‌رده‌یی‌و
ئه‌كادیم����ی زمانی توندو ناپه‌روه‌رده‌یی به‌كاربهێنێ����ت ،خراپ����ی ش����ێوازی پرس����یاردانان‌و نه‌زانینی دابه‌شكردنی نم����ره به‌ش����ێوه‌یه‌كی دادپه‌روه‌ران����ه له‌الی����ه‌ن مامۆس����تاكانه‌وه له‌م����ڕۆدا كێش����ه‌یه‌كی س����ه‌ره‌كی فێرخوازانه‌و ده‌بێته ه����ۆی دروس����تكردنی گرفت، ده‌بێ����ت ئهوه بزانی����ن گرنگی زیره‌كی مامۆستای س����ه‌ركه‌وتو له‌وه‌دایه باری ئاب����وریو كۆمهاڵیهتیو س����ایكۆلۆجی فێرخوازه‌كانی خۆی بناس����ێت،چونكه گه‌ر ش����اره‌زا بو كه‌واته فێرخوازه‌كه‌ی ده‌ناسێت‌و ده‌زانێت چۆن هه‌ڵسوكه‌وتی په‌روه‌رده‌یی له‌گه‌ڵ����دا بكات ،خاڵێكی گرن����گ كه مای����هی س����ه‌رنجه‌و ئه‌مڕۆ به‌ت����ه‌واوی له‌ناوه‌نده‌كان����ی خوێندندا هه‌س����تی پێده‌كه‌ی����ت‌و زۆر خ����راپ‌و ناپه‌روه‌رده‌یی����ه ئه‌وه‌یه كه مامۆس����تا كاتێ����ك وانه ده‌ڵێت����هوه به‌پێی حهزو ئ����اره‌زوی خۆی وان����ه به‌فێرخوازه‌كان ده‌ڵێت����هوه ن����ه‌وه‌ك به‌پێ����ی رێبازی په‌روه‌رده‌ی����یو زانس����تی رێگاكان����ی وانه‌وتنه‌وه ،ئه‌مه‌ش واده‌كات فێرخواز گیروگرفتی بۆدروس����ت بێتو له‌وانه‌كه تێنه‌گات ،ماوه‌ته‌وه بڵێین مامۆس����تا ده‌بێت له‌گ����ه‌ڵ فێركردندا پرۆس����هی په‌روه‌رده‌كردنیش ئه‌نجام بدات‌و ته‌نها كاری وانه‌وتنه‌وه نه‌بێ����ت ،كاریگه‌ری له‌سه‌ر هه‌ڵس����وكه‌وتی فێرخوازببێت‌و بێگۆڕێ����ت چونك����ه فیزی����او كیمی����او مێ����ژو و ك����وردی به‌ب����ێ ئه‌خالق هیچ س����ودو كاریگه‌رییه‌كی نابێت‌و ئامانجی خۆی ناپێكێت.
هەرەمیەت����ە کۆمەاڵیەت����یو رەمزیی����ە بااڵدەس����تەکانی ن����او کۆمەڵگای����ە. هەڵگرانی ئەم ترس����ە پێیانوایە ناکرێت هەمو کەسێک مافی قسەکردنی هەبێت، ئەم ماف����ە تەنها هی ئەو نوخبە عارف‌و خوێن����دەوارو داهێنەرەیە ک����ە ناکرێت‌و نابێت کەس قس����ە لەقس����ەیاندا بکات. ئەم تەکنۆلۆژیا تازەیە هەمو ئەوانە زویر دەکات کە پێیان وایە تەنها ئەوان مافی قسەکردنیان هەیەو تەنها ئەوان دەزانن کۆمەڵ����گاو پێویس����تی بەچییەو مرۆڤ دەبێت چی بێتو چۆن بێت. ترس����ی س����ێهەم ترس����ی لەدایکبونی جۆرێکی نوێیە لەشەرعیەت کە شەرعیەتی قس����ەکردن‌و رادەربڕین����ە ب����ۆ هەموان، بەهەمو رەهەندە بریندارکەرو هێرشبەرو توندوتیژە رەمزییەکانی ئەم قسەکردن‌و رادەربرینەوە ،کە بێگوم����ان توڕەبون‌و بێزاربون‌و شڵەژانیش����ی لێدەکەوێتەوە، بەاڵم بونی ئەم ش����ەرعیەتە هەمیش����ە لەنەبو‌ن‌و کۆنترۆڵک����ردن‌و بێدەنگکردنی باشترو تەندروستترە. ترسی چوارەم ترس����ە لەڕەخنە .ئەم تۆڕە کۆمەاڵیەتییە تازانە تواناو ئەگەری ئ����ەوە بەمرۆڤەکان‌و گروپ����ەکان ئەدەن یەکتری رەخنە بکەن‌و لەس����ەر شێوازی بیرکردن����ەوەو جواڵندن����ەوەی یەکت����ری لەن����او دونی����ادا قس����ەبکەن .بەکورتی ترسە س����ەرەکییەکانی دونیای ئێمە لەم ئامێران����ە لەقواڵییدا ترس����ە لەئەویترو رایت����رو روانینیتر ،ترس����ە لەفۆرمەکانی تری مرۆڤبون ،کە بەس����ەریەکەوە ترسە لەدیموکرسیەت لەمانا فراوانەکەیدا.
هەندێک روکاریی نێگەتیڤ لەدونی���ای ئێمەدا دونی���ای دیگیتاڵ‌و تۆڕە کۆمەاڵیەتییەکان هەندێک کێشەی راستەقینەیان دروستکردوەو دروستدەکەن کە دەکرێت لێرەدا زۆر بەخێرایی لەس���ەر هەندێکیان راوەستین. یەکەم ،کێش���ەی ئیدمانبون لەس���ەر ئینتەرنێ���ت ،ئیتر لەئیدمانبون لەس���ەر یاریی���ە زۆرەکانی ناو دونیای دیگیتاڵەوە بیگرە بۆ ئیدمانبون لەس���ەر فەیسبوک. وەک هەر ئیدمانێکی دیکە ،ئەم شێوازەش لەئیدم���ان کێش���ەی گەورە بۆ کەس���ی مودمینەک���ە خۆی‌و بۆ ئ���ەو ژینگەیەش دروستدەکات کە تیایدا دەژی. دوه���ەم ،دروس���تکردنی کەس���ایەتی س���اختە .م���رۆڤ دەتوانێت لەپش���تی شاش���ەی کۆپیوتەرەکەیەوە کەسایەتی خۆی بگۆڕێت ،خۆی بکات بەکەسانیتر، کێی بوێت بەئاسانی برینداری بکات ،کێی نەویست بیسڕێتەوەو دیلیتی بکات ،هتد... هەمو ئەمانەش دیاردەی نالەبارن. سێهەم ،گەورەکردنی مەودای درۆکردن‌و دەمام���کو دوڕوی���ی .هەم���وان دەزانین کەس هەیە چەندان ئەکاونت‌و الپەڕەیان بەناوی ت���رەوە کردۆتەوەو لەو الپەڕانەدا یان مەدحی کەسایەتییە راستەقینەکەی خۆیان دەکەن ،یان پەالماری ئەو کەسانە ئەدەن ک���ە بەنەیاری خۆیان���ی دەزانن، ی���ان راوبۆچونێ���ک ل���ەو ئەکاونتان���ەدا باڵودەکەن���ەوە ک���ە ناوێ���رن الی خۆیان باڵویبکەنەوە. چوارەم ،دروستکردنی جۆرێک لەخوێنەرو نوس���ەرو کاری فەرهەنگیی‌و رۆشنبیریی س���ەتحی کە تۆڕە کۆمەاڵیەتییەکان تاقە روبەری خوێندنەوەو نوسینیانە.
ونبون ی (نیكۆیان حه‌م ه رحیم ی سلێمانی ونبوه به‌ناو ی ژوری بازرگان * ناس���نامه‌یه‌ك محمود ) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگ هی ئاوێن ه . ی ( یاس���ین حسن ی ونبوه ب ه ناو ی خانوو زه‌و * مۆله‌تێكی كڕین و فرۆش���تن وه‌یس موراد ) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگ هی ئاوێن ه . ی ونبوه به‌ناوی (دانیار محمد حه‌م ه ی س���لێمان ی بازرگان ی ژور * ناس���نامه‌یه‌ك رئوف) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگه‌ی ئاوێن ه . ی (هالڵ ه عبید رحیم) ونبوه ،هه‌ركه‌س ی به‌ناو ی شارس���تان ی بار * پێناس���ێك ی خاك له‌كه‌الر. ده‌یدۆزێته‌و‌ه بیگهڕێنێتهوه بۆ كتێبخانه ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ی داد وه‌زاره‌ت ی داد ی گشتی فه‌رمانده به‌ڕێوه‌به‌ر ی 2 / ی سلێمان فه‌رمانگ هی دادنوسان
ئاگاداری
ژماره 594 2016/6/14
به‌پێ���ی ئ���هو داوایه‌ی كه له الی���ه‌ن (ه���ه‌واڵ عبدالل ه كریم ) پێش���كه‌ش ب ه ی ی دۆلفین _ بۆ ش���تن و رۆنگۆر فه‌رمانگه‌كه‌مان كراوه خاوه‌ن كارگه‌ی گه‌راج ی 2016/5/30دوای تۆمار كردنی ئه‌و ئوتومبی���ل_ پڕۆژهی بچوك له ب���ه‌روار ی ئامێران هی كردوه ك ه له(ش���ۆرش ) دانراوه كه ئامێره‌كانیان له خوارهوه دیار ی به‌كار ی ( )1998 ی ژماره ( )33ی ساڵ كراوه ب ه پێی ی یاس���ای دادنوسان ی ب ه په‌یوه‌ندیدار یان ل ه هه‌رێمی كوردستان باڵو ده‌كه‌ینه‌وه ،جا هه‌ر كه‌سێ خۆ ی ئه‌م ی ()15پانزه ڕۆژدا س���ه‌ردان ێ له‌ماوه ی هه‌ریه‌ك له‌وئامێران ه داده‌ن خاوه‌ن ی ده‌كه‌ین ی داواكاره‌و‌ه تۆمار فه‌رمانگه‌ی���ه‌بكات به‌پێچه‌وانه‌و‌ه ناچارین كه‌به‌ناو ی تۆماری ئامێره‌كانی پێئه‌درێت . و بڕوانامه له‌گه‌ڵ ڕێزدا.... سۆران یادگار ره‌شید دادنوسی یه‌كه‌می ی دادنوسی سلێمانی2/ فه‌رمانگه ئامێره‌كان ی _ بێ ژماره _ ی هه‌وا _ سوق ئه‌وروپی – كاره‌بایی 30لتر /1كۆمپرێس���ه‌ر كاره‌بایی ی _ كاره‌بایی _ بێ ژمار ه _ 4kw /2ئامێری غه‌سلی ئوتومبیل /ایتال /3ئامێری غه‌سلی ئوتومبیل /ایتالی_ كاره‌بایی _ بێ ژماره _kw 3 ی _ بێ ژماره _ هه‌وای . ی شامپۆ – ئێران /4بتڵێك بۆ گیراوه
18
تایبه‌ت
) )533سێشه‌مم ه 2016/6/21
چ كوردستانێك بۆ نه‌وه‌كان ی ئاینده‌مان به‌جێده‌هێڵین؟ له‌په‌راوێزی بڕیاره هه‌ڵه‌شه‌كه‌ی پارێزگاری سلێمانییدا سات محه‌مه‌د
قسه‌یه‌كی پێویست له‌كوردس����تان نه‌ریتێك دروس����تبوه، نه‌ریتێكی س����ه‌یر! هه‌ر كه س����ه‌باره‌ت به‌دیارده‌یه‌ك����ی په‌یوه‌س����ت به‌عه‌ره‌ب ده‌دوێی����ت ،ه����ه‌زار ده‌م����ت لێڕاس����ت ده‌بێت����هوه ،كه به‌ناوی مرۆڤدۆس����تیو دژه راس����یزمه‌وه خۆی����ان نمای����ش ده‌ك����هنو به‌ڕه‌گه‌زپه‌رس����تیو ه����ۆش تاریكی تۆمه‌تبارت ده‌كه‌ن! به‌مه‌رجێك زۆربه‌یان دڵیان بۆ گ����ه‌ل‌و نه‌ته‌وه‌كه‌ی خۆیان ناسوتێ جا چ بگات به‌و عه‌ره‌به داماوانه‌ی به‌هۆی ش����هڕو نه‌هامه‌تیه‌وه سه‌رگه‌ردان‌و ئاواره بون. بۆ ئه‌وه‌ی شرۆڤه‌یه‌كی به‌مجۆره بۆ ئه‌م وتارو بۆچونه نه‌كرێت‌و نه‌خرێته خانه‌ی هاندانی راس����یزم‌و دژه عه‌ره‌به‌وه! به‌ر له‌هه‌ر ش����تێك پێویسته‌‌هه‌مو مرۆڤێك سه‌ر به‌هه‌ر نه‌ته‌وه‌و ئایین‌و مه‌زهه‌بێك بێ����ت ،به‌گرنگتری����ن ئه‌خ��ل�اق‌و مۆراڵ بزانین .ده‌بێت هه‌ر جیاكارییه‌كیش كه له‌سه‌ر بنه‌مای نه‌ته‌وه‌و ئایین‌و مه‌زهه‌ب ئه‌نجامبدرێ����ت ،به‌پێش����ێلكارییه‌كی ئاش����كرای مافه‌كان����ی م����رۆڤ بزانین. مه‌به‌س����ت له‌م وتاره ته‌نها ده‌رخستنی ئه‌و ئاقیبه‌ته ترسناكه‌یه كه بڕیاره‌كه‌ی ئه‌مدوایی����هی پارێ����زگاری س����لێمانی س����ه‌باره‌ت به"تاپۆكردنی زه‌وی‌‌و خانو له‌س����ه‌ر عه‌ره‌ب‌و بیانیی����ه‌كان" به‌دوای خۆیدا ده‌هێنێت. بڕیارێكی هه‌ڵه‌شه له‌ساته‌وه‌ختێكی هه‌ژێنه‌ردا له‌جه‌نگ����ی یه‌كه‌م����ی جیهانیی����هوه، واڵتانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس����ت روداوی هه‌ژێن����ه‌ری وه‌ك ئه‌مڕۆیان به‌خۆیانه‌وه نه‌بینیوه ،له‌س����ه‌د س����اڵی راب����ردودا جێگۆڕكێی پێكهاته‌ی دانیش����توانی دو واڵتی س����وریا‌و عێراق هیچ كاتێك به‌م ئه‌ندازه‌ی����هی ئه‌مڕۆ گ����ه‌وره‌و كاریگه‌ر نه‌بوه ،سه‌د س����اڵه شه‌ڕ‌و خوێنڕشتنی س����وننه‌و شیعه به‌م ش����ێوه‌یه‌ی ئێستا توندوتیژ نه‌ب����وه ،ئه‌مڕۆ زی����اد له‌هه‌ر س����اته‌وه‌ختێكی دیك����ه كه‌مایه‌تیی����ه ئایینی‌‌و مه‌زهه‌بیه‌كانی وه‌ك مه‌سیحی‌‌و ئێزی����دیو عه‌له‌وی‌‌و دروزه‌كان هه‌س����ت به‌هه‌ڕه‌ش����ه‌یه‌كی گهوره له‌س����ه‌ر مان‌و بونی خۆیان ده‌كه‌ن ،چوار ساڵی رابردو چوار س����اڵی ده‌ربه‌ده‌ریی‌‌و ئاواره‌بونی هه‌زاران هه‌زار مرۆڤی س����وریو عێراقی بو كه له‌تاو ش����هڕو كوشتار شارو ماڵو حاڵی خۆیان به‌جێهێشت‌و ئاواره بون‌و هه‌اڵتن ،به‌شێكی گه‌وره‌ی ئه‌م شه‌پۆلی ئاواره‌ی����یو ده‌رب����ه‌ده‌ر بون����ه هه‌رێمی كوردس����تانی گرتوه‌ته‌وه ،كه دو ملیۆن
ئاواره‌ی سوری‌‌و عێراقی له‌چوارچێوه ی س����نوره‌كانی خۆی����دا جێكردوه‌ت����هوه. هیچ واڵتێكی جیهان ش����ك نابه‌ین به‌م ئه‌ندازه‌ی����ه بوبێت به‌په‌ناگ����هی مرۆڤی ئاواره‌‌و لێقه‌وماو (ب����ه‌راورد به‌ژماره‌ی دانیش����توانه‌كه‌ی كه نزیكه‌ی 5ملیۆن كه‌س����ه) .به‌دڵنیای����ی له‌س����ایه‌ی ئه‌م هه‌لومه‌رجه‌دا كه كوردس����تان‌و عێراق‌و رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستی پێدا تێده‌په‌ڕێت، ده‌ركردنی بڕیارێك����ی به‌مجۆره له‌الیه‌ن پارێ����زگاری س����لێمانییه‌وه هه‌ڵ����هو هه‌ڵه‌شه‌یه. خزمه‌تكردن به‌پرۆژه‌ی شیعه‌كان له‌س����اڵی2003هوه ك����ه ش����یعه‌كان له‌عێراقدا هاتونه‌ته س����ه‌ر ده‌س����ه‌اڵت تائه‌م����ڕۆ ،ب����ه به‌رنام����ه كار ب����ۆ به‌ش����یعه‌كردنی به‌غدای پایته‌خت‌و ئه‌و شارو شوێنه س����تراتیژییانه ده‌كه‌ن كه پێشتر سوننه‌نش����ین بون ،له‌سه‌رده‌می ئیبراهی����م جه‌عفه‌ریی����هوه ش����ێلگیرانه كار ب����ۆ پاكتاوكردن����ی س����وننه‌كان له‌به‌غدا ده‌كرێت ،سه‌رهه‌ڵدانی داعش‌و پێكهێنانی حه‌ش����دی ش����ه‌عبیش ئه‌م خه‌ونه‌ی شیعه‌كانی له‌به‌غداو زۆر شوێنی دیكه‌ی عێراقدا خێراتر كرد به‌واقیعێكی به‌رده‌س����ت .ئێس����تا خه‌ریكه ئهوه بۆ ش����یعه‌كان یه‌كالیی ده‌بێته‌وه كه به‌غدا پایته‌ختێكی شیعه‌نش����ینه ،له‌پارێزگای دیاله‌شدا ش����یعه‌كان بااڵده‌ست‌و بكوژو ببڕن ،له‌ش����ه‌ڕی تكریت‌و فه‌لوجه‌ش����دا حه‌ش����د به‌ه����اوكاری فه‌رمانده‌كان����ی س����وپای پاس����داران‌و له‌پێش����یانه‌وه قاسمی س����لێمانی ،كارێكیان به‌سوننه‌و ناوچه‌كانیان كرد مه‌گ����ه‌ر با به‌ده‌واری ش����ڕی كردبێت ،هه‌ر ئێس����تا به‌ئاشكرا به‌ش����ێك له‌فه‌رمانده‌كان����ی حه‌ش����دی ش����ه‌عبی باس له‌پێویستی ته‌ختكردنی فه‌لوج����هو یه‌كس����انكردنی له‌گه‌ڵ عه‌رد ده‌كه‌ن .شه‌ڕی سوننه‌و شیعه‌‌و دواتریش شه‌ڕی داعش نزیكه‌ی 6ملیۆن عێراقی (ك����ه زۆربه‌ی ههره زۆریان س����وننه‌ن) ئاواره‌ی كوردس����تان‌و ئه‌رده‌ن‌و واڵتانی كه‌نداو ئه‌وروپا كردوه. ئێس����تا تائیفه‌یه‌ك����ی دیاریك����راو، به‌پالنێكی به‌رنامه‌ڕێژكراو ،به‌پیشتیوانی ی ناوچه‌یی‌‌و نێوده‌وڵه‌تیی، چه‌ندین هێز له‌هه‌وڵ����ی گۆڕین����ی دیمۆگرافی����او فراوانكردن����ی س����نوری جوگرافی����ی خۆیدایه ،ئه‌جنداو پڕۆژهی ش����یعه‌كان له‌س����ه‌ر بنه‌مای راماڵینی س����وننه‌كان بنیاتنراوه ،به‌ش����ێك ل����ه‌م راماڵینه‌ی سوننه‌كان روه‌و كوردستانه ،بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م س����وننانه‌ش جارێكیت����ر ببڕای ببڕ ئیتر بی����ر له‌گه‌ڕانه‌وه ب����ۆ ناوچه‌كانی خۆیان نه‌كه‌نه‌وه ،پێویس����ته شوێنێكی به‌دیلییان به‌مه‌به‌س����تی نیش����ته‌جێبون
ئایا ده‌سه‌اڵتداران ی ره‌نگه هیچ كاتێك كورد شه‌رم لهوه به‌ئه‌ندازه‌ی ئه‌مڕۆ ناكه‌ن له‌الیه‌ك دیوار كورد ،ده‌سه‌اڵتدارو بزنسمانی خۆپه‌رست‌و له‌نێوانی یه‌كتردا دروستده‌كه‌ن‌و بێباك به‌رامبه‌ر به‌نه‌وه‌كانی ئاینده‌مانی له‌الیه‌كی دیكه‌ش نه‌بوبێت ،کە ئاماده‌ن شاره‌كان ی بنده‌ستیان له‌به‌رپێ ی به‌رژه‌وه‌ندی وه‌ك ماڵ ی ب ێ خۆیاندا ،به‌رژه‌وه‌ند ی ده‌رگاو پهنجهره بۆ نیشتمان‌و نه‌وه‌كان ی "غه‌یره" ده‌خه‌ن ه سه‌رپشت؟! ئاینده‌مان سه‌رببڕن
له‌س���ایه‌ی هه‌ڵكش���انی تون���دڕه‌و ی ئیس�ل�امیو توندبونه‌وه‌ی ملمالنێكانی سوننه‌و ش���یعه‌دا ،چاره‌نوسی ئه‌وانی له‌به‌رده‌م ئاینده‌یه‌كی تاریكدا راگرتوه. له‌الی���ه‌ك" ،خلیج"یی���ه‌كان دێن‌و وه‌ك "فتوحاتی ئیس�ل�امی" له‌كڕینی موڵك‌و ماڵی مه‌سیحییه‌كان ده‌ڕوانن‌و له‌الیه‌كی دیكه‌ش���هوه ،پاره‌ی ئێرانی هه‌ڵڕژاوه‌‌و له‌ڕێگه‌ی به‌كارهێنانی هه‌مان ش���ێوازی "جوله‌ك���ه‌كان"هوه زه‌ویوزار‌و ش���وێنه س���تراتیژییه‌كانی مارۆن���یو دروزه‌كان ده‌كڕدرێت ،تا حزبواڵ بنكه‌ی سه‌ربازی‌‌و گیتۆو جێنشینی تایبه‌ت به‌شیعه‌یان تیا دابمه‌زرێنێت. ئێستا كڕین‌و فرۆشتنی زه‌وی له‌به‌یروت كه به‌جه‌نگی "خانوب���ه‌ره" ناوده‌برێت‌و وه‌ك پیالنێك���ی رێكخراو لێیده‌ڕوانرێت، ترس‌و دڵه‌ڕاوكێیه‌كی گ���ه‌وره‌ی له‌الی دانیش���توانه ره‌س���ه‌نه‌كه‌ی ئه‌م واڵته دروس���تكردوه ،ئایا ده‌رگا وااڵكردن بۆ فرۆش���تن‌و هه‌ڕاجكردنی خ���اك‌و واڵت له‌دورمه‌ودادا هه‌م���ان ترس‌و دڵه‌ڕاوكێ بۆ كورد له‌كوردستان دروستناكات؟ فه‌له‌ستینییه‌كان جێبكه‌نه‌وه! ئه‌گ���ه‌ر ك���ورد یاده‌وه‌ری���ی وێ���ران نه‌بوای���ه ،ئه‌وه‌ی له‌بیرده‌بو كه س���اڵی 2000جێكردن���ه‌وه‌ی نی���و ملی���ۆن فه‌له‌ستینی له‌كوردستاندا چه‌ند باس‌و ی گه‌رم بو! سااڵنێكی زۆره هێزه خواس گ���ه‌وره‌كان له‌گه‌ڕانێك���ی به‌رده‌وامدان به‌دوای خاكێكدا تا كێشه‌ی ئه‌و ئاواره فه‌له‌س���تینیانه‌ی پێچاره‌س���ه‌ر بكرێت، چاویش���یان یه‌ك���ه‌م له‌س���ه‌ر لوبنان‌و ماوه‌یه‌كیش چاویان له‌سه‌ر كه‌ركوك بو، بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م تراژیدیایه‌ی پێبسپێرن. ئایا ئێم ه له‌م ساته‌وه‌خته هه‌ستیار‌و پ���ڕ له‌وه‌رچه‌رخان���ه گه‌وران���هی ك���ه چوارده‌ورمانی پێ���دا تێده‌په‌ڕێت ،درك بهوه ده‌كه‌ین كه ش���هڕو كێشمه‌كێشه خوێناوییه‌كان���ی ئه‌م���ڕۆی عێ���راق‌و س���وریا ده‌روازه‌یه‌كن بۆ س���ه‌رله‌نوێ رێكخستنه‌وه‌ی هاوكێش���هی سیاسیو دیموگرافی���ای ناوچه‌ك���ه؟ ئای���ا له‌ئاماده‌كاریی ته‌واویش���داین بۆ ئه‌وه‌ی كه كێش���هی پێكهاته‌كان���ی تری ئه‌م ناوچه‌یه له‌سه‌ر حسابی جوگرافیا‌و مافه مێژویه‌كانی ئێمه چاره‌س���ه‌ر نه‌كرێن؟ ئایا ك���ورد ت���رس‌و دڵه‌ڕاوكێی ئه‌وه‌ی نییه كه جێكردنه‌وه‌ی 2ملیۆن ئاواره‌ی عێراقیو سوری له‌هه‌رێمی كوردستاندا، نیشته‌جێكردنێكی شاراوه‌و روپۆشكراو بێت؟
بۆ بدۆزرێته‌وه ،دیاره به‌الی حكومه‌ت ی به‌ڕاس���تی مرۆڤ نازانێت له‌به‌رامبه‌ر به‌غداوه باشترین ش����وێن كوردستانه .ئه‌م قسه‌و بڕو بیانوه پوچ‌و بێ به‌هایانه‌ی كه‌واته بڕیارێك����ی له‌مجۆر‌ه گه‌وره‌ترین ئه‌واندا "پێبكه‌نێ" یان "بگری"! خزمه‌ت به‌پڕۆژه‌ی شیعه‌كان ناكات؟! له‌تراژیدیای لوبنانه‌وه بۆ تراژیدیای كوردستان ئابوری ده‌بوژێنێته‌وه له‌لوبنان ،مه‌سیحییه‌كان‌و دروزه‌كان یان گیرفانی خاوه‌ن شوقه‌كان؟ له‌كوردستاندا هیچ كه‌سێك به‌ئه‌ندازه‌ی ده‌مێكه له‌الیه‌ن ش���یعه‌و سوننه‌كانه‌وه كۆمه‌ڵێك بازرگان‌و خاوه‌نكار به‌م بڕیاره ته‌نگیان پێهه‌ڵچنراوه ،س���اڵ به‌س���اڵ كه‌یفخۆش نییه ،ئه‌وان سه‌رس����ه‌ختانه روب���ه‌ری نیش���ته‌جێبونویان كورتتر‌و پش����تگیری له‌بڕیارێك ده‌ك����ه‌ن بازاڕی ژم���اره‌ی دانیشتوانیش���یان كه‌مت���ر الر‌و كه‌وتوی پڕۆژهی نیش����ته‌جێ بون‌و ده‌بێت���هوه ،له‌چوارچێ���وه‌ی گۆڕین���ی ش����وقه‌كانی خۆیان بۆ راست دهكاتهوه دیمۆگرافی���ای ئ���ه‌م ناوچه‌ی���ه‌دا، ئ���ه‌وان هه‌س���تده‌كه‌ن به‌ش���ێوه‌یه‌كی نه‌ك ئابوری كوردستان. به‌شێك له‌م "بزنسمان‌و خاوه‌نكارانه!" كه به‌رنامه‌ڕێژكراو پاره‌یه‌كی زۆری واڵتانی له‌سایه‌ی بێ یاسایی‌‌و نه‌بونی دامه‌زراوه‌و كه‌ن���داو ئێران كێبڕكێیان���ه كه كامیان نه‌بونی لێپرس����ینه‌وه‌دا له‌چاوتروكانێكدا زیاتر‌و زوتر ئه‌و ناوچانه بكڕن ساڵه‌های ب����ون به‌ملیۆن����هرو ئێس����تا "فه‌خر"مان س���اڵه مه‌ڵبه‌ندی مارۆنی‌‌و دروزه‌كانه، پێده‌فرۆش����ن ،به‌هۆی قه‌یرانی داراییه‌وه تا له‌سه‌ر حس���ابی خاك‌و زێدی ئه‌وان ماوه‌یه‌كه ش����وقهو موڵكه‌كانیان بۆ ساغ روبه‌ری ش���یعه یان سوننه له‌و واڵته‌دا نابێت����هوه .ئه‌مان����ه به‌هه‌مو ش����ێوه‌یه‌ك به‌رینتر بێته‌وه. له‌م واڵته‌دا كه به‌په‌لكه‌زێڕینه‌ی ئایین‌و كه‌وتونه‌ت����ه لۆب����ی ك����ردن بۆ ئ����ه‌وه‌ی بڕیارێكی به‌مج����ۆره تێپه‌ڕێنن ،ئه‌م جۆره مه‌زهه‌به‌كان ناسراوه ،له‌ڕوی كۆمهاڵیهتیو له‌بزنسمان كه ته‌نهاو ته‌نها بیر‌و هه‌ڵپه‌یان شێوه‌ی ژیانه‌وه مه‌سیحییه‌كان مناڵیان له‌الی پڕكردن����ی گیرفانی خۆیانه ،ده‌ڵێن ك���همو موس���ڵمانه‌كانیش مناڵیان زۆر چی به‌نه‌وه‌كانی ئاینده‌مان بڵێین؟ "به‌هێزبونی ئابوری ئ����ه‌م واڵته له‌ڕێگه‌ی ده‌بێ ،مه‌سیحییه‌كان زۆرتر رو ده‌كه‌نه ره‌نگه هیچ كاتێك به‌ئه‌ندازه‌ی ئه‌مڕۆ فرۆش����تنی خاك‌و زه‌وی‌‌و خانو ش����وقه‌وه ده‌ره‌وه‌ی واڵت‌و له‌كۆچێكی به‌رده‌وامدان‌و موس���ڵمانه‌كانیش كه‌متر ،هه‌مو ئه‌مانه كورد ،ده‌س���ه‌اڵتدارو سیاس���ه‌تمه‌دارو به‌عه‌ره‌ب‌و بیانی به‌دیدێت"!
بزنسمانی خۆپه‌رست‌و بێباك به‌رامبه‌ر به‌نه‌وه‌كانی ئایندهی نه‌بوبێت ،هه‌مویان نه‌ك هه‌ر گرنگیه‌كی ئه‌وتۆ به‌مه‌ترس���ی ئ���ه‌م بڕی���اره‌ی پارێزگاری س���لێمانی ناده‌ن‌و چ���اوی خۆیان���ی لێده‌نوقێنن، به‌ڵكو ئاماده‌ن له‌به‌رپێی به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و حس���ابه بچوكه فاش���یله‌كانی خۆیاندا به‌رژه‌وه‌ن���دی نیش���تمان‌و نه‌وه‌كان���ی ئاینده‌مان سه‌رببڕن. ئه‌م بڕی���اره ك���ه خاوه‌نه‌كانی ته‌نها چاوی���ان له‌س���ه‌ر الیه‌ن���ه بازرگان���یو ئابورییه‌كه‌یه‌ت���ی ،پێویس���ته له‌وه‌ش تێبگه‌ن كه ده‌رهاویشته‌ی مه‌ترسیداری سیاسیش���ی بۆ كوردس���تان ب���ه‌دواوه ده‌بێت .ئه‌م بڕیاره زیاد له‌هه‌ر شتتێك داخرانی ئاسۆی بیركردنه‌وه‌ی سیاسی ك���ورد ده‌رده‌خات كه هێش���تا باوه‌ڕی به‌كۆتایی عێراق نه‌هێناوه ،به‌مه‌رجێك س���ودمه‌ندی یه‌ك���ه‌م له‌كۆتایی عێراق كورد ده‌بێت ،به‌حوكمی ئه‌و رابردوه پڕ له‌زه‌بروزه‌نگه‌ی له‌سایه‌ی ئه‌م ده‌وڵه‌ته‌دا به‌ڕێمانك���ردو ئه‌زمون���ی راگواس���تن‌و ته‌عریب‌و ئه‌نفال‌و كیمیاباران سه‌لماندی كه پێكه‌وه‌ژیان ل���ه‌م واڵته‌دا درۆیه‌كی گه‌وره‌یه. ده‌بوایه ده‌س���ه‌اڵتدارو سیاسییه‌كان كێبڕكێ���ی ئه‌وه‌ی���ان بێت ك���ه كامیان به‌هێزترن له‌پاراس���تنی ك���وردو خاكی كوردس���تاندا ،كه‌چ���ی به‌ش���ێكیان كێبڕكێی ئه‌وه‌یانه ك���ه كامیان زیاتر‌و زوتر س���ودمه‌ندبن له‌جێكردنه‌وه‌ی ئه‌و ژماره ئ���اواره زۆره‌ی رویان له‌م خاك‌و نیشتمانه‌ی كورد كردوه ،كه مافی ره‌وای خۆیانه ماڵو حاڵ‌‌و ش���وێنی نیشته‌جێ بونی���ان لێزه‌وت نه‌كرێ���ت‌و بگه‌ڕێنه‌وه زێدی خۆیان‌و ده‌س���ت بۆ ئاس���ایش‌و ژیان‌و كه‌رامه‌تیان درێژنه‌كرێت. ئایا ده‌س���ه‌اڵتدارو خاوه‌نكارانی ئه‌م واڵته هه‌ست بهوه ده‌كه‌ن كه چ ئه‌ركێكی ئه‌خالقیان له‌ئه‌س���تۆدایه ده‌رهه‌ق به‌م خاكه‌و به‌رامبه‌ر به‌نه‌وه‌كانی ئاینده‌مان؟! ئایا ده‌س���ه‌اڵتدارانی كورد شه‌رم لهوه ناكه‌ن له‌الیه‌ك دیوار له‌نێوانی یه‌كتردا دروس���تده‌كه‌ن‌و له‌الیه‌ك���ی دیك���ه‌ش شاره‌كانی بنده‌س���تیان وه‌ك ماڵی بێ ده‌رگاو پهنجهره ب���ۆ "غه‌یره" ده‌خه‌نه سه‌رپشت؟! نوسه‌ری ناوداری فه‌ره‌نسی ،ئه‌نتوان دی س���انت ئه‌كزوبێ���ری رس���ته‌یه‌كی سه‌رنجڕاكێشی له‌مباره‌وه دركاندوه ،ئه‌و ده‌ڵێت "ئێمه زه‌ویمان له‌باوباپیرانمانه‌وه به‌میرات بۆ به‌جێنه‌م���اوه ،به‌ڵكو ئه‌م خاكه‌م���ان به‌ئه‌مان���هت له‌نه‌وه‌كانمان وه‌رگرتوه". به‌دڵنیای���ی ئه‌وان���هی حورمه‌تی ئه‌م خاك‌و نیش���تمانه نه‌گ���رن ،له‌به‌رامبه‌ر نه‌وه‌كانیاندا سه‌ربه‌رزو سه‌رفراز نابن.
لەدەوڵەتی عەباسییەوە بۆ دەسەاڵتدارێتیی کورد نەجات نوری
دەوڵەتی ستەمكاری عەباسیەكان، ئ���ەو دەوڵەتەی ك���ە خەلیفەكانیان بەڕۆژ بانگ���ەوازی چاكەیان دەكردو خەڵكیان بۆ س���ەر ئای���ن هاندەداو بەش���ەویش هانای���ان بۆ ش���ەراب‌و س���ەر جێگەی كەنی���زە هەڵبژاردەو جوانەكانیان دەب���رد ،بۆ ئەم گەمە خۆش‌‌و بێكۆتاییانەیان س���ااڵنێكی زۆر كۆمەاڵن���ی خەڵكیان خس���تبوە ژێر باری چەوساندنەوەو باج‌و مااڵت لێس���ەندنەوە ،لەگەرمەی خۆش���ی كاربەدەس���تانیان‌و مەینەتیەكان���ی خەڵكیدا بو كە شۆڕشی (قرمتیەكان) بەهێزو بازوی چەوساوەكان دژی ئەم كاربەدەستە بێباكانەی عەباسییەكان زیاتر تینی سەندو خەالفەتەكەیانی هێنای���ە لەزی���ن ،ب���ۆ كپكردنەوەی شۆڕشی (قرمتیەكان) بەڕابەرایەتی (ئەب���و س���ەعیدی جەناب���ی) عەباسییەكان زیاتر لە( )706ملیۆن دیناری ئاڵتونیان خەرجكرد... ئەمە نمونەیە كە بۆ زۆر رۆژگاری تاریك‌و دەس���ەاڵتی خراپ���ەكاران‌و هێ���زی چەوس���اوە‌و ن���ەدارەكان،
نمونەیەكە ب���ۆ خوێندنەوەی دەیان پرس���یاری تر لەڕابوردوە بۆ ئێستا‌و ئاین���دەش ،لەم���ەدا ئ���ەوە (ئەبو س���ەعیدی جەنابی) نەبو كە بەناوی شۆڕشی (قرمتیەكان) ەوە بیەوێت خیان���ەت لەدەوڵەت���ی عەباس���ی بكات‌و بیڕوخێنێ���ت ،بەپێچەوانەوە ئ���ەوە خەلیف���ەو كاربەدەس���تانی عەباس���ی بون ك���ە خۆی���ان لەژێر زۆر ن���اودا كەوتبونە خیانەت كردن لەهاواڵتیان���ی خۆی���ان‌و هەر رۆژەی لەژێر دەیان بیانودا س���تەم‌و ئازاری كۆمەڵگاكەی خۆیان دەداو كەوتبونە لەسێدارەدانی نوسەران‌و بیرمەندان‌و تااڵوكردن بەگ���ەروی تاكبەتاكی ناو دەس���ەاڵتەكەیانەوە .لەم وێنەیەوە ئاماژەكان دەریدەخ���ەن كە (ئەبو سەعیدی جەنابی) دەبێتە پێشەوای ه���ەژاران‌و دەربەدەرك���راوەكان، عەباس���یش كاربەدەس���تانی دەبنە تێك���دەر‌و خیانەت���كاری ناو دەس���ەاڵتەكەی خۆی���ان‌و ب���ەرەو وێرانبونی دەبەن. بەو وێنەی سەرەوە ئەم پرسیارە دەخەین���ە بەردەم كاربەدەس���تانی حكومەتی هەرێم :ئێوە كۆمەڵگاتان الگرنگ���ە ی���ان چەند بەرپرس���ێكی
حزبی‌و حكومی؟ لێرەدا پێتان دەڵێم تا ئەم چركەس���اتە ئێوە حكومڕانی كۆمەاڵن���ی خەڵ���ك نی���ن ،بەڵك���و حكومەتێك���ی تایبەتن ب���ۆ ژیاندنی چەند كەس���ێك لەناو حزبەكانتاندا، ئەمە ب���ۆ ئێ���وە دەكات���ە مەرگ‌و داڕمان ،ئێوە ببینن خۆتان لەچ نازو نیعمەتێك���دان‌و كۆمەاڵنی خەڵكیش ل���ەچ مەینەتیەكدای���ە؟ بەمە ئێوە خۆتان خس���توەتە بەردەم رۆژگاری داڕم���ان‌و لەناوچون ،ئ���ەوە ئێوەن كە خۆتان خیانەت لەبیرو شۆڕش‌و ئامانجەكانتان دەك���ەن ،ئێوەن كە بونەت���ە كاربەدەس���تی نوخبەیەكی سیاس���یو رۆش���نبیری ترس���ناك‌و گەمەك���ەر بەڕۆحی خەڵك ،ئەمەش دەكات���ە ه���ۆكاری س���ەرهەڵدانی شۆڕش���ێكی مەزنتر لەشۆڕشەكەی (قرمتیەكان) بەپێشەوایەتی (ئەبو س���ەعیدی جەناب���ی) .رفتارەكانی خۆت���ان لەئێس���تادا نمونەن بۆ زۆر س���ەرهەڵدانی ت���ر ئەگ���ەر بیرێك لەژیانی چەوس���اوەكانی ئەم هەرێمە نەكەنەوە... لێرەدا راتان دەگرم ،یەك حزب‌و یەك هاواڵتی ئەم هەرێمە نیە رۆژێك بیری لەخیان���ەت‌و داڕمانی حكومەتەكەی
خۆی كردبێتەوە لەم بیس���ت‌و پێنج ساڵەدا ،هەمیش���ە قوربانی بون بۆ دەس���ەاڵتێكی خۆماڵی دادپەروەر، بۆ ئازادی‌و خۆش���گوزەرانی ،بەاڵم ئەوە ئێوەن ك���ە خۆتان دەرگاكانی چەوس���اندنەوە‌و برس���ێتی ب���ەڕوی زۆرب���ەی زۆری كۆمەاڵن���ی خەڵكدا دەكەن���ەوە ،ئەوە ئێوەن كە بۆ یەك چركەساتیش گوێ لەخەڵك ناگرن‌و هەر قس���ە دەك���ەن ،ئیت���ر خەڵك چیبكات ،كە دەبینێت رۆژانە بێكار دەبێت ،قوتی لەالیەن كاربەدەساتی ئێوەوە دەدزرێت ،نانی نیە ،پێاڵو و بەرگی بۆ منداڵەكانی پێ ناكڕدرێت، لەزمانی سیاسیو رۆشنبیرەكانتانەوە گەمە بەداواكانی���ان دەكرێت ،ئێوە لەخۆتان بپرس���ن ئیت���ر كۆمەاڵنی خەڵ���ك دەبێت چیب���كات؟ ئێوەش خۆت���ان دەزانن پش���تكردنە هێزی برسی‌و چەوس���اوەكان‌و الیەنگریتان ب���ۆ نوخبەیەكی سیاس���یو گەندەڵ رۆژگارت���ان بەرەو داڕم���ان دەبات، ببینن لەك���وێ پوش‌وپەاڵش زۆر بو ه���ەر لەوێ ئاگر زیاتر دەكەوێـتەوە، لەقواڵی���ی مەینەتیەكات���ی خەڵ���دا هێزێك���ی ئاگرین���ی م���ەزن هەیە، كپكردنەوەی بۆ ئێوە تا سەر نابێت،
هیچ بیانویەك نایانوەستێنێت ،خەڵك لێرە ئیتر ناتوانن بەگوتارو بەئاین‌و بەدەستەواژەی سەوزو زەردی ئێوە تێرببن ،ئەوە هێز‌و حزبە كوردیەكان نین ئیت���ر بتوانن خەڵ���ك بێدەنگ بك���ەن‌و داوای ئارامی���ان لێبكەن، كاتێك ئێوە خۆتان بونەتە هۆكاری داڕمانی دەس���ەاڵتەكەتان‌و خیانەت لەمێ���ژو و ناوتان دەك���ەن ،خەڵك لەكوێدا بوەس���تێت؟ خەڵك هێزێكن بۆ رزگاربونی خۆیان ،خۆیان دەبنە رابەر‌و س���ەركردەی ن���وێ ،ناتوانن تا س���ەر بەدیار وتن���ی ئایەتەكانی كۆمەڵی ئیسالمیو بە دیار وێنەكانی مام ج���ەالل‌و ق���اتو بۆینباخەكەی نێچیرەوان بارزانی‌و بەدیار پیربونی یەكگرت���وی ئیس�ل�امیو بەدی���ار خس���تنەڕوی بەڵگەنام���ە زۆرەكانی بزوتنەوەی گۆڕانەوە دابنیشن... ئ���ەوە ئیتر خەڵك نی���ە كە داوای روخانی ئێ���وە دەكەن ،ئەوە خەڵك نی���ە ك���ە خیان���ەت دەكات ،ئەوە خراپ���ەكاری ئێوەی ناو دەس���ەاڵتە ك���ە رۆژگاری خەڵك تاریك دەكەن‌و رێگەی تریان پێ پیش���ان دەدەن. رێگەیەك كە خەڵك بۆ دادپەروەری پەنای بۆ دەبات.
ئێوە كۆمەڵگاتان الگرنگە یان چەند بەرپرسێكی حزبی‌و حكومی؟ لێرەدا پێتان دەڵێم تا ئەم چركەساتە ئێوە حكومڕانی كۆمەاڵنی خەڵك نین ،بەڵكو حكومەتێكی تایبەتن بۆ ژیاندنی چەند كەسێك لەناو حزبەكانتاندا
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د
ئێزدییەکان ..دو جار قوربانی
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی ،سەردەشت عوسمان ،سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر؟
به‌شی وه‌رزشی ماڵپه‌ڕی ئاوێنه
رێنوار نه‌جم پێنجش���ەممەی رابردو ،كۆمسیۆنی سه‌ربه‌خۆی نێوده‌وڵه‌تیی تایبه‌ت به‌لێكۆڵینه‌وه له‌س���وریا راپۆرتێكی له‌ژێر ناونیش���انی "بۆ وێرانكاری هاتن :تاوانه‌كانی داعش دژی ئێزدییه‌كان" باڵوكرده‌وه. ئەو کۆمسیۆنە کە سەر بەنەتەوە یەکگرتوەکانە ،راپۆرتەکەی بەزمانی ئینگلیزیی‌و بە 41الپ���ەڕە باڵوکردەوەو تێیدا جەخ���ت لەوە کراوەتەوە ک���ە رێکخراوی دەوڵەتی ئیسالمی ،جینۆسایدو تاوانی جەنگی دژی کۆمەڵگای ئێزدییەکان ئەنجام داوە. هەرچەن���دە ئەو راپۆرت���ە بەڵگەیەکی گرنگی ئەو دۆزەی���ەو کۆمەڵێک داتای وردو بەنرخی تێدایە ،بەاڵم لەالیەن میدیاو ناوەندە کوردییەکانەوە کەمترین بایەخی پێدراو بو بەژێر دەست‌و پێی هەواڵی الوەکی‌و ملمالنێ ناشرینە ناوخۆییەکانەوە. رۆژێک دوای باڵوبونەوەی ئەو راپۆرتەی نەتەوە یەکگرتوەکان ،دادگایەکی ئەڵمانیا سزای زیندانیکردنی بۆ ماوەی 5ساڵی بەسەر پیاوێکی تەمەن 94ساڵ سەپاند .تاوانی ئەو پیاوە ئەوەبو کە لەکاتی جینۆس���ایدی جولەکەکاندا پاسەوانی بەردەرگای کامپی ئاوش���یوتز (ئەو کەمپەی جولەکەکانی تێ���دا کۆمەڵکوژکران) بوە .ئەو دادگاییکردنە لەس���ەر داوای کۆنگرەی نێونەتەوەیی جولەکە ب���وە (ئەو رێکخراوەی ئەرکی ئەوەیە هەمو ئەوانە بداتە دادگا کە بەشداربون لەکۆمەڵکوژی جولەکەکاندا). بەتێڕامان لەو روداوە ئەوە ئاشکرا دەبێت کە جولەکەکان چەند بەتەنگ قوربانییەکانی خۆیان���ەوەن .لەدونیادا لۆبی جولەکەکان بەتایبەت لەدوای کۆمەڵکوژییەکەی جەنگی جیهانی دوەم لەهەر لۆبییەکی دیکە بەهێزترە ،هەر لەبواری سیاس���یی‌و کۆمەاڵیەتی تا دەگاتە ئاس���تی هونەریی‌و سینەما ،ئێس���تا لەدونیادا سینەمای هۆلۆکۆست یەک لەبەهێزترین سینەماکانی جیهانە .هەر ئەوەشە وای کردوە ئەوان لەدەوڵەتێکی وەک ئیسرائیلدا بەروبومی رەنجەکانیان بچننەوە. بەاڵم لەکوردس���تاندا ،کۆمەڵکوژی کوردانی ئێزدیی هەرچەندە لەسەردەمێکی زۆر جیاوازتر لەهۆلۆکۆستی جولەکەکان رودەدات‌و بەسەدان بەڵگە لەدوای کۆمەڵکوژییەکە جێدەمێنێت‌و هاوس���ۆزی دونیای لەگەڵدایە ،بەاڵم کورد خۆی نازانێت یاخود نایەوێت بۆ دۆزی نەتەوەیی سود لەو کۆمەڵکوژییە ببینێت .تەنها چەند کەسێکن کە سیزیف ئاسا لەخەمی بەدۆکیومێنتکردنی ئەو کارەساتەو کارەساتە نەتەوەییەکانی پێشوتری ئێمەدان‌و لەهەوڵی بێ وچاندان تا لەیادەوەری ئێمەدا نەسڕدرێنەوە. س���ەرەڕای ئ���ەوەش ،لەرابردودا نەتوان���راوە لۆبی بەهێز بۆ کارەس���اتەکانی وەک هەڵەبجەو ئەنفال دروس���تبکرێت ،الیەنە سیاس���ییە کوردییەکانیش بەهەمان شێوەی ئەو کارەساتانەی پێشتر کۆمەڵکوژی ئێزدییەکانیش بۆ ملمالنێ ناخۆییەکان‌و تانەدان لەیەک بەکاردەهێنن ،بەبێ هیچ گوێپێدانێک بەهەست‌و سۆزی کەسوکاری قوربانیانی ئێزدیی کە تا ئێستاش بەشێکیان لەژێردەستی داعشدا ماون. دۆس���یەی ئێزدییەکان بەرادەیەک لەس���ەر ئاستە گش���تییەکە فەرامۆش کراوە ،نە لەئاس���تە کۆمەاڵیەتییەکەدا توانراوە بکرێتە خەمێکی گشتیی ،نە لەئاستە سیاسیی‌و دیبلۆماسییەکەدا توانراوە شتێکی گرنگ‌و بەهاداری بۆ بکرێت .بەشێوەیەک ئەوەندەی واڵتێک���ی وەک ئەڵمانیا لەخەمی ئێزدییەکاندایەو ئەو ژن‌و کچانەی لەدەس���تی داعش رزگارکران نەخۆشخانەی تایبەتیان بۆ دەکاتەوەو دەیانباتە باشترین شوێنەکانی واڵتی خۆی .یاخود کەس���ایەتیەکی وەک ئەمەل کلۆنی کە ش���ێلگیرانە بەرگریی لەدۆسیەی ئێزدییەکان دەکات‌و سورە لەسەر ئەوەی کەیسی "نادیە"ی سیمبولی قوربانیی کچانی ئێزدی���ی بباتە دادگای الهای .بەاڵم لەکوردس���تانی زێدی رەس���ەنی ئێزدییەکان هەر ئەوەندەیە خراونەتە کەمپێکی شەق‌و شڕەوە! ئێزدییەکان جارێک قوربانی دەستی رێکخراوێکی توندڕەوی وەک داعشن‌و جارێکی دیکەش قوربانی دەست کۆمەڵگایەکی خەمساردو دەسەاڵتێکی کەمتەرخەمن.
Awene
کوردستانی جیهانی یاری راسته‌وخۆ ڤیدیۆی گۆڵه‌کان
ریکالم