ژماره‌ (536) ژماره‌ی نوێی ئاوێنه‌

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژماره‌ (‪)536‬‬ ‫سێشەممە ‪2016/7/19‬‬

‫‪Industry‬پیشه‌سازی‌‬ ‫یو‬ ‫سینۆما&بۆ بازرگان ‌‬ ‫‪Sinoma‬‬ ‫‪Trade‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫‪Scope of business:‬‬ ‫بواری‌ كاركردن‪:‬‬ ‫ ‪t 4UFFM 4USVDUVSF EFTJHO NBOVGBDUVSF BOE JOTUBMMBUJPO‬‬ ‫ی ( نه‌خشه‌دانان‪ ,‬درووستكردن‪ ,‬دامه‌زراندن)‬ ‫ی ئاسن ‌‬ ‫‪1‬ـ په‌یكه‌ر ‌‬ ‫ ‪t (FOFSBM 5SBEJOH JNQPSU BOE FYQPSU‬‬ ‫‌كردن)‬ ‫ه‬ ‫‌نارد‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫‌كردن‬ ‫ه‬ ‫هاورد‬ ‫(‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫گشت‬ ‫ی‬ ‫‪ 2‬ـ بازرگان ‌‬ ‫ "‪t -JHIUJOHT ."/5‬‬ ‫ ‬ ‫‪t -PHJTUJDT -$-)MANTA‬‬ ‫ی ( ماركه‌ی‬ ‫ی سوره‌یاو ڕووناك ‌‬ ‫‪ - 3‬كار ‌‬ ‫ ‪5FM‬‬ ‫ی گواستنه‌وه‌و گیاندن (‪)LCL‬‬ ‫‪ 4‬ـ كار ‌‬ ‫ ‪4FF JU PO 1BH‬‬

‫که‌مپینه‌کان رویان‬ ‫له‌خه‌ڵک‌و پشتیان‬ ‫له‌حکومه‌ته‌‬

‫یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‬ ‫خه‌ریكی‌ حزب‬ ‫كۆكردنه‌وه‌ن‬

‫‪5‬‬

‫تاكه‌ شانازی‬ ‫بۆم مابێته‌وه‌‬ ‫ناوی وه‌ستا عه‌لی‌و‬ ‫خول ‌ه چه‌خامخه‌یه‌‬

‫ئیخوان هه‌میشه‌‬ ‫عەلی قەرەداغی‬ ‫دێنێته‌و ‌ه پاڵ ئه‌ردۆگان‬

‫‪4‬‬

‫‪2‬‬

‫ی زیاتر ل ‌ه الپه‌ڕ ‌ه (‪ )17‬ببینه‌‬ ‫ڕوونكردنه‌وه‌ ‌‬

‫پارێزەرەكەی‬ ‫سلێامنی بۆ کوژرا؟‬

‫‪11‬‬

‫ئاوێن ‌ه شوێنی‌ ‪ 18‬بنكه‌ی‌ سه‌ربازیی‌‌و‬ ‫ده‌زگا ‌ی میت ‌ی توركیا له‌هه‌رێم ئاشكرا ده‌كات‬

‫‪8‬‬

‫وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌‪ :‬هیچ په‌یوه‌ندییان به‌ئێمه‌وه‌ نییه‌‬

‫هاوكات له‌گه‌ڵ‌ هه‌وڵی‌ س���وپای‌ توركیا بۆ‬ ‫ئه‌نجامدان��� ‌ی كوده‌تا به‌س���ه‌ر ئه‌ردۆغاندا‪،‬‬ ‫ئاوێن���ه‌ ش���وێن ‌ی ‪ 18‬بنكه‌ی‌ س���ه‌ربازیی‌‌و‬ ‫ده‌زگای‌ میت ‌ی تورك ‌ی له‌هه‌رێم ‌ی كوردستان‬ ‫ئاش���كرا ده‌كات‪ ،‬ئه‌مینداری���ی‌ گش���ت ‌ی‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگ ‌ه ده‌ڵێت "ئه‌م هێز‌ه هیچ‬ ‫جۆره‌ په‌یوه‌ندیی‌و هه‌ماهه‌نگییه‌كیان له‌گه‌ڵ‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌دا نییه‌"‪.‬‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌پێی‌ زانیارییه‌كان ‌ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ 18 ،‬بنكه‌ی‌ سه‌ربازیی‌‌و ده‌زگا ‌ی میت ‌ی‬ ‫توركی‌ له‌پارێزگای‌ دهۆك���دا جێگیركراون‪.‬‬ ‫كه‌ نزیكه‌ ‌ی ‪ 5000‬س���ه‌ربازو ئه‌فس���ه‌ر له‌م‬ ‫بنكانه‌دا به‌چه‌ك���ی‌ تانك‌و زرێپۆش‌و تۆپ‌و‬ ‫چه‌ندی���ن كه‌ره‌س���ه‌ ‌ی س���ه‌ربازیی‌ دیكه‌‌و‬ ‫ئامێری پێشكه‌وتو ‌ی تایبه‌ت به‌هه‌واڵگریی‌‌و‬ ‫چاودێریكردن پڕچه‌ك كراون‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م ‪ 18‬بنكه‌ی���ه‌ی‌ س���وپا ‌ی توركیا‌و‬ ‫ده‌زگا ‌ی هه‌واڵگ���ر ‌ی میت له‌م ش���وێنانه‌دا‬ ‫جێگیر كراون‪:‬‬ ‫‪ .1‬بنكه‌ ‌ی سه‌ربازی‌ باتوفه‌‪.‬‬ ‫‪ .2‬بنكه‌ی‌ س���ه‌ربازی‌ كان ‌ی ماس ‌ی "گر ‌ێ‬ ‫یاروخی‌"‪.‬‬ ‫‪ .3‬بنكه‌ ‌ی سه‌ربازی‌‌و لۆجیست ‌ی بامه‌ڕن ‌ی‬ ‫كه‌ له‌هه‌مانكاتدا باڵه‌فڕگه‌یه‌‪.‬‬ ‫‪ .4‬بنكه‌ ‌ی سه‌ربازی‌ سینكی‌‪.‬‬ ‫‪ .5‬بنكه‌ی‌ س���ه‌رباز ‌ی كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی بێگوڤا‬ ‫"گر ‌ێ بیێ‌"‪.‬‬ ‫‪ .6‬بنكه‌ ‌ی سه‌ربازی‌ گه‌لی‌ زاخۆ‪.‬‬ ‫‪ .7‬بنكه‌ ‌ی سه‌ربازی‌ سیریی‌ "شێالدزه‌"‪.‬‬ ‫‪ .8‬بنكه‌ ‌ی سه‌رباز ‌ی سیریێ‌ "شیرتی‌"‪.‬‬ ‫‪ .9‬بنكه‌ ‌ی سه‌ربازی‌ "كوپكێ‌"‪.‬‬ ‫‪ .10‬بنكه‌ ‌ی سه‌ربازی‌ "قمریێ‌" به‌رواری‌‪.‬‬

‫‪ .11‬بنكه‌ ‌ی سه‌رباز ‌ی "كوخ ‌ێ سپی‌"‪.‬‬ ‫‪ .12‬بنكه‌ ‌ی سه‌ربازی‌ "ده‌ریی‌ دواتیا"‪.‬‬ ‫‪ .13‬بنك���ه‌ی‌ س���ه‌ربازی‌ "چی���ا ‌ی‬ ‫سه‌رزێڕی‌"‪.‬‬ ‫‪ .14‬بنكه‌ی‌ س���ه‌ربازی‌ ناحیه‌ی‌ "زێلكان"‬ ‫له‌بناری‌ ژیای‌ مه‌قلوب‪ ،‬به‌ش���ێك ‌ه هێزه‌ك ‌ه‬ ‫ئێستا له‌سه‌ر چیای‌ به‌عشیقه‌یه‌‪.‬‬ ‫‪ .15‬ب���اره‌گای‌ ده‌زگا ‌ی "میت" له‌ناوه‌ند ‌ی‬ ‫قه‌زای‌ ئامێدی‌‪.‬‬ ‫‪ .16‬باره‌گای‌ ده‌زگا ‌ی "میت" له‌ناوه‌ند ‌ی‬ ‫ناحیه‌ی‌ باتوفه‌‪.‬‬ ‫‪ .17‬ب���اره‌گای‌ ده‌زگا ‌ی "میت" له‌قه‌زا ‌ی‬ ‫زاخۆ له‌گه‌ڕه‌كی‌ "بێداری‌"‪.‬‬ ‫‪ .18‬باره‌گای‌ ده‌زگای‌ "میت" له‌ناوه‌ند ‌ی‬ ‫قه‌زای‌ دهۆك‪ ،‬له‌گه‌ڕه‌ك ‌ی "گرێ‌ باسی‌"یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مینداریی‌ گشت ‌ی وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌‪،‬‬ ‫جه‌بار ی���اوه‌ر ته‌نها به‌"نه‌خێر" وه‌اڵم ‌ی ئه‌م‬ ‫پرس���یاره‌ی‌ ئاوێنه‌ی‌ دایه‌وه‌ كه‌ وه‌زاره‌ت ‌ی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ له‌كاتی‌ رودان��� ‌ی كوده‌تاكه‌ ‌ی‬ ‫توركیادا هیچ پ�ل�ان‌و به‌رنامه‌یه‌كی‌ هه‌بو‌ه‬ ‫سه‌باره‌ت به‌چۆنیه‌تی‌ مامه‌ڵه‌ كردن له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫ئه‌م بنكه‌ س���ه‌ربازییانه‌ی‌ سوپای‌ توركیادا‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان؟ ئ���ه‌و ئاماده‌ نه‌بو‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ش بدوێت ك��� ‌ه ئه‌م هێزان ‌ه‬ ‫له‌الی���ه‌ن كێ���وه‌ مۆڵه‌ت���ی‌ جێگیربونی���ان‬ ‫له‌كوردستان پێدراوه‌‪ ،‬یاوه‌ر وتی‌ "ئه‌م هێزان ‌ه‬ ‫هیچ په‌یوه‌ندی���ی‌و جۆره‌ هه‌ماهه‌نگییه‌كیان‬ ‫له‌گه‌ ‌ڵ وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌دا نییه‌‪ ،‬له‌و‌ه‬ ‫زیاتر هیچم نیی ‌ه بیڵێم"‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫سه‌ربازێکی تورکیا له‌کوردستان‬

‫نوری مالكی داوای هاوپه‌یمانیه‌تی‬ ‫له‌بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‌و یه‌كێتی ده‌کات‌‬

‫سه‌رۆكی فراكسیۆنی هه‌ولێری توركمانی‪:‬‬

‫بارزانی پێیوتی ‌ن رێناده‌ین جارێكی ت ‌ر‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان بۆ گۆڕان بێت‌‬ ‫س���ه‌رۆكی فراكس���یۆنی هه‌ولێ���ری‬ ‫توركمان���ی له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان‪،‬‬ ‫ماجید ب���ازرگان ئاماژ‌ه ب���ه‌و‌ه ده‌كات‬ ‫ی رابردویاندا‬ ‫ی شه‌ممه‌ ‌‬ ‫ك ‌ه له‌كۆبونه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ بارزانی‪ ،‬به‌ڕاش���كاوی پێیوتون‬ ‫خۆم هه‌ڵنابژێرمه‌وه‌ بۆ س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ی جارێكی‬ ‫ی وت ‌‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "بارزان ‌‬ ‫دیك ‌ه ره‌زامه‌ندی له‌س���ه‌ر ئه‌و‌ه ناده‌ین‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانی كوردستان بۆ‬ ‫گۆڕان بێت"‪.‬‬

‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬ماجی���د بازرگان‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی‌ تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫رایگه‌یاند ك���ه‌ بارزانی له‌كۆبونه‌وه‌كه‌دا‬ ‫جه‌غتی‌ له‌وه‌ كرد ك ‌ه جارێكی تر خۆم بۆ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم هه‌ڵنابژێرمه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی "بارزانی‌ وتی‌ هه‌ر له‌سه‌ره‌تاشه‌و‌ه‬ ‫وت ‌‬ ‫به‌نیازب���وم خ���ۆم هه‌ڵنه‌بژێرم���ه‌وه‌‌و‬ ‫له‌كه‌ناڵه‌كان���ی ته‌له‌فزی���ۆن به‌گه‌ل���ی‬ ‫كوردس���تان رابگه‌یه‌نم ك���ه‌ من وه‌ك‬ ‫مه‌سعود بارزانی خۆم هه‌ڵنابژێرمه‌وه‌‪،‬‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێیه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫ی ل���ه‌‪23‬ی حوزه‌یران رویدا‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ ‌‬ ‫وایكرد بارودۆخه‌كه‌ تێكبچێ"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫وتیش���ی‌ "بارزان���ی باس���ی‌ مالیك ‌‬ ‫ی ئێم ‌ه چاكه‌ی‌ زۆرمان هه‌بو‌ه‬ ‫كردو وت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رژێم��� ‌‬ ‫به‌س���ه‌ریه‌وه‌‪ ،‬له‌س���ه‌رده‌م ‌‬ ‫به‌عس���دا له‌كوردس���تان داڵده‌مان دا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫له‌سااڵنی هه‌ش���تاكان له‌رێگای ئێم ‌ه ‌‬ ‫كورده‌و‌ه بو رۆیش���ت ‌ه ده‌ره‌وه‌و له‌كاتی‬ ‫هاتنه‌وه‌ش���ی بۆ عێراق پێش���وازیمان‬ ‫لێك���ردو متمانه‌ی‌ به‌كه‌س نه‌بو به‌ئێم ‌ه‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3202416 :‬‬

‫ی‬ ‫ی ماسته‌ر ‌‬ ‫بێت‪ ،‬له‌كوردستان خوێندن ‌‬ ‫ت���ه‌واو ك���رد‪ ،‬چاوه‌ڕوانم���ان نه‌ده‌كرد‬ ‫مالیكی هه‌ڵس���وكه‌وت به‌وجۆر‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫كورد بكات‌و دژایه‌تیمان بكات‌و بودجه‌و‬ ‫ی فه‌رمانبه‌ران���ی‌ كوردس���تان‬ ‫موچ���ه‌ ‌‬ ‫ببڕێت‌و هه‌ڕه‌ش���ه‌مان لێب���كات‌و بڵێت‬ ‫هه‌ولێرو كوردستان داگیر ده‌كه‌م"‪.‬‬

‫ ‬ ‫به‌شی ریکالم ‪07700600659 :‬‬

‫‪5‬‬

‫نوری مالكی سه‌رۆكی حزبی ده‌عوه‌ی‬ ‫عێراقی له‌س���ه‌ردانه‌كه‌یدا بۆ سلێمانی‬ ‫داوای هاوپه‌یمانیه‌ت���ی ل���ه‌ یه‌كێتی‌و‬ ‫گۆڕان ك���ردوه‪ ،‬مالکی رایگه‌یاندوه‌ که‌‬ ‫"ده‌توانن له‌م دۆخه‌دا شوێن سیاسه‌تی‬ ‫پارتی نه‌كه‌ون‌و په‌یوه‌ندیه‌كانتان له‌گه‌ڵ‬ ‫حکومه‌تی ناوه‌ندی رێكبخه‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬سلێمانی‪ :‬س���ه‌رچاوه‌یه‌کی‬ ‫ئ���اگادار به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یان���د‌ نوری‬ ‫مالكی خواس���تی ئه‌وه‌ی ده‌ربڕیوه‌ بۆ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی پێک���ه‌وه‌ له‌په‌رله‌مانی عێراق‬ ‫ببنه‌ هاوپه‌یمان‌و هه‌ماهه‌نگی نێوانیان‬ ‫پته‌وتر بک���ه‌ن‪ ،‬مالکی رایگه‌یاندوه‌ که‌‬ ‫"ده‌توان���ن په‌یوه‌ندیه‌كانی���ان له‌گه‌ڵ‬ ‫حكومه‌تی ناوه‌ندی عێراق رێكبخه‌نه‌وه‌و‬ ‫به‌هێزتربن"‪.‬‬ ‫ئه‌ندام���ی س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێت���ی‬ ‫نیشتمانی کوردس���تان‌و په‌رله‌مانتاری‬

‫عێ���راق‪ ،‬ئارێ���ز عه‌ب���دواڵ به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫ڕاگه‌یان���د ک���ه‌ "ئێمه‌و حزب���ی ده‌عوه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانم���ان باش���بوه‌‪ ،‬باس���ی‬ ‫ئه‌وه‌شمان له‌‌گه‌ڵ نوری مالكی کردوه‌‬ ‫که‌ پته‌وتری بكه‌ین"‪.‬‬ ‫هاوكات عادل ن���وری په‌رله‌مانتاری‬ ‫عێ���راق س���ه‌باره‌ت به‌ئامانج���ی‬ ‫س���ه‌ردانه‌كه‌ی مالكی بۆ س���لێمانی‪،‬‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند که‌ "له‌ ئێس���تادا‬ ‫مالكی ده‌یه‌وێت بێته‌وه‌ س���ه‌ر شانۆی‬ ‫سیاس���ی عێراق‌و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش‬ ‫پێویس���تی به‌یه‌كێتی‌و گ���ۆڕان هه‌یه‌‬ ‫تاهاوكاری بكه‌ن‪ ،‬یه‌كێتی‌و گۆڕانیش بۆ‬ ‫فش���ار خستنه‌ سه‌ر پارتی پێویستیان‬ ‫به‌م سه‌ردانه‌ی مالكی‌ هه‌یه‌"‌‪.‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪2‬‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )536‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/7/19‬‬

‫ئاوێنه‌ شوێنی‌ بنكه‌ سه‌ربازییه‌كان ‌ی توركیا‌و‬ ‫ده‌زگای‌ میت له‌هه‌رێم ‌ی كوردستان ئاشكرا ده‌كات‬

‫‪3‬‬

‫وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌گه‌‪ :‬هیچ جۆره‌ په‌یوه‌ندی‌و هه‌ماهه‌نگییه‌كیان له‌گه‌ڵ‌ ئێمه‌دا نییه‌‬ ‫كوده‌تا خه‌و ‌ی‬ ‫له‌كورد زڕاند‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫هاوكات له‌گه‌ڵ‌ گۆڕانكارییه‌‬ ‫هه‌ژێنه‌ره‌كانی‌ توركیاو هه‌وڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫سوپای‌ ئه‌و واڵته‌ بۆ ئه‌نجامدانی‌‬ ‫كوده‌تا به‌سه‌ر ئه‌ردۆغاندا‪ ،‬چۆنیه‌تی‌‬ ‫مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ‌ ‪ 18‬بنكه‌ی‌‬ ‫سه‌ربازیی‌‌و ده‌زگای‌ میتی‌ توركی‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستان كه‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 5000‬سه‌رباز‌و ئه‌فسه‌ریان تێدا‬ ‫جێگیره‌‪ ،‬جێی‌ پرسیاره‌‪ .‬ئه‌مینداری‬ ‫گشتی‌ وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌ ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه نازانێت كێ‌ رێگه‌ی‌‬ ‫داوه‌ ئه‌م هێزه‌ له‌كوردستان جێگیر‬ ‫بكرێت‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "هیچ جۆره‌‬ ‫په‌یوه‌ندیی‌و هه‌ماهه‌نگییه‌كیان له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ئێمه‌دا نییه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كان���ی‌ ئاوێن���ه‌‪18 ،‬‬ ‫بنك���ه‌ی‌ س���ه‌ربازی‌و ده‌زگای‌ میت���ی‌‬ ‫تورك���ی‌ له‌پارێزگای‌ دهۆك‌و دەڤەری‬ ‫بادیناندا جێگیر كراون‪ .‬نزیكه‌ی‌ ‪5000‬‬ ‫س���ه‌ربازو ئه‌فس���ه‌ر به‌چه‌كی‌ تانك‌و‬ ‫زرێپۆش‌و تۆپ‌و چه‌ندین كه‌ره‌س���ه‌ی‌‬ ‫س���ه‌ربازیی‌‌و ئامێریی‌ پێش���كه‌وتوی‌‬ ‫تایبه‌ت به‌هه‌واڵگری���ی‌‌و چاودێریكردن‬ ‫لەم بنکانەدا پڕچه‌ك كراون‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م ‪ 18‬بنكه‌یه‌ی‌ س���وپای‌ توركیا‌و‬ ‫ده‌زگای‌ هه‌واڵگ���ری‌ می���ت له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان له‌م شوێنه‌دا جێگیركراون‪:‬‬ ‫‪ .1‬بنكه‌ی‌ سه‌ربازی‌ باتوفه‌‪.‬‬ ‫‪ .2‬بنكه‌ی‌ سه‌ربازی‌ كانی‌ ماسی‌ "گرێ‌‬ ‫یاروخی‌"‪.‬‬ ‫‪ .3‬بنك���ه‌ی‌ س���ه‌ربازی‌‌و لۆجیس���تی‌‬ ‫بامه‌ڕنی‌ كه‌ له‌هه‌مانكاتدا باڵه‌فڕگه‌یه‌‪.‬‬ ‫‪ .4‬بنكه‌ی‌ سه‌ربازی‌ سینكی‌‪.‬‬ ‫‪ .5‬بنكه‌ی‌ سه‌ربازی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌ بێگوڤا‬ ‫"گرێ‌ بیێ‌"‪.‬‬ ‫‪ .6‬بنكه‌ی‌ سه‌ربازی‌ گه‌لی‌ زاخۆ‪.‬‬ ‫‪ .7‬بنك���ه‌ی‌ س���ه‌ربازی‌ س���یریی‌‬ ‫"شێالدزه‌"‪.‬‬ ‫‪ .8‬بنك���ه‌ی‌ س���ه‌ربازی‌ س���یریێ‌‬ ‫"شیرتی‌"‪.‬‬ ‫‪ .9‬بنكه‌ی‌ سه‌ربازی‌ "كوپكێ‌"‪.‬‬ ‫‪ .10‬بنك���ه‌ی‌ س���ه‌ربازی‌ "قمری���ێ‌"‬ ‫به‌رواری‌‪.‬‬ ‫‪ .11‬بنكه‌ی‌ سه‌ربازی‌ "كوخێ‌ سپی‌"‪.‬‬ ‫‪ .12‬بنكه‌ی‌ سه‌ربازی‌ "ده‌ریی‌ دواتیا"‪.‬‬ ‫‪ .13‬بنك���ه‌ی‌ س���ه‌ربازی‌ "چی���ای‌‬ ‫سه‌رزێڕی‌"‪.‬‬ ‫‪ .14‬بنك���ه‌ی‌ س���ه‌ربازی‌ ناحی���ه‌ی‌‬ ‫"زێل���كان" له‌بن���اری‌ ژی���ای‌ مه‌قلوب‪،‬‬ ‫به‌ش���ێكه‌ هێزه‌كه‌ ئێستا له‌سه‌ر چیای‌‬ ‫به‌عشیقه‌یه‌‪.‬‬

‫چەند سەربازێکی تورکیا لەکوردستان‬ ‫‪ .15‬باره‌گای‌ ده‌زگای‌ سیخوڕی‌ "میت"‬ ‫له‌ناوه‌ندی‌ قه‌زای‌ ئامێدی‌‪.‬‬ ‫‪ .16‬باره‌گای‌ ده‌زگای‌ سیخوڕی‌ "میت"‬ ‫له‌ناوه‌ندی‌ ناحیه‌ی‌ باتوفه‌‪.‬‬ ‫‪ .17‬باره‌گای‌ ده‌زگای‌ سیخوڕی‌ "میت"‬ ‫له‌قه‌زای‌ زاخۆ له‌گه‌ڕه‌كی‌ "بێداری‌"‪.‬‬ ‫‪ .18‬باره‌گای‌ ده‌زگای‌ سیخوڕی‌ "میت"‬ ‫له‌ناوه‌ندی‌ ق���ه‌زای‌ دهۆك‪ ،‬له‌گه‌ڕه‌كی‌‬ ‫"گرێ‌ باسی‌"یه‌‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تای‌ هاتنی‌ ئه‌م هێزانه‌ بۆ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ رۆژگاری‌‬ ‫ش���ه‌ڕی‌ ناوخ���ۆی‌ نێ���وان یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارت���ی‌ له‌س���اڵی‌ ‪1995‬دا‪ .‬ئه‌م هێزه‌‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ی‌ له‌قۆناغێكی‌ ئه‌و شه‌ڕه‌دا‬ ‫پش���تگیرییان له‌هێزه‌كان���ی‌ پارت���ی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردس���تان ك���رد‪ ،‬دواتر‬ ‫به‌ن���اوی‌ هێزی ئاش���تی (‪)PMF‬ه‌وه‌‬ ‫كه‌وتنه‌ نێوان هێزه‌ به‌شه‌ڕهاتوه‌كانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان‌و پارتی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردس���تانه‌وه‌‌و چاودێری‌‬ ‫ئاگربه‌ستی‌ سنوری‌ نێوان زۆنی‌ زه‌ردو‬ ‫زۆن���ی‌ س���ه‌وزیان پێس���پێردرا‪ ،‬پاش‬

‫هه‌ڵوێستی‌ ئیسرائیل‪..‬‬ ‫ئه‌زمونێك بۆ فێربون‬ ‫هێش����تا چه‌ن����د خوله‌كێك به‌س����ه‌ر فه‌رم����ی‌ به‌رامب����ه‌ر به‌كوده‌تاكه‌ هیچ‬ ‫كوده‌تاك����ه‌ی‌ ‪15‬ی‌ ته‌موزدا تێنه‌په‌ڕی‌ كاردانه‌وه‌یه‌ك����ی‌ رانه‌گه‌یاندو له‌س����ه‌ر‬ ‫ب����و‪ ،‬ك����ه‌ وه‌زاره‌ت����ی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ بێده‌نگ����ی‌ خ����ۆی‌ ب����ه‌رده‌وام ب����و‪،‬‬ ‫ئیس����رائیل "ژوری‌ لەن����اکاو"ی‌ ب����ه‌ چاوه‌ڕوانی‌ كرد تا ره‌وتی‌ روداوه‌كان‌و‬ ‫به‌شداری‌ دیبلۆماسیه‌ ئیسرائیلیه‌كان دیمه‌نه‌كه‌ له‌توركی����ا رونتربۆوه‌‪ ،‬ئنجا‬ ‫له‌ئه‌س����ته‌نبوڵ‌و ئه‌نقه‌ره‌ به‌مه‌به‌ستی‌ هه‌ڵوێستی‌ خۆی‌ راگه‌یاند‪.‬‬ ‫به‌رچاوڕون����ی‌ زیات����ر س����ه‌باره‌ت حكومه‌تی‌ ئیس����رائیل له‌م����اوه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫به‌ڕوداوه‌كان دامه‌زراند‪ ،‬ئه‌م ژور‌ه سات ‪ 10‬كاتژمێ����ره‌ی‌ كوده‌تاك����ه‌دا‪ ،‬خۆی‬ ‫به‌س����ات راپۆرت‌و دوا هه‌واڵ‌‌و زانیاری به‌دورگ����رت ل����ه‌وه‌ی‌ هه‌ڵوێس����تێكی‌‬ ‫ی حكومه‌ت‌و رون‌و ئاش����كرا ده‌رببڕێ����ت كه‌ بچێته‌‬ ‫ده‌گواس����ته‌وه‌ بۆ سه‌رۆك ‌‬ ‫خان����ه‌ی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ كوده‌تا یان دژه‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ ده‌زگای‌ موساد‪.‬‬ ‫ی نه‌كه‌وێته‌ ته‌ڵه‌ی‌‬ ‫سه‌ره‌ڕای‌ ئه‌م راپۆرت‌و زانیاریانه‌ش‪ ،‬كوده‌تاوه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئیسرائیل به‌شێوه‌یه‌كی‌ وه‌ستان له‌گه‌ڵ‌ الیه‌نی‌ دۆڕاودا‪.‬‬ ‫به‌اڵم حكومه‌ت ‌‬

‫كۆتایهاتنی‌ ئه‌م ئه‌ركه‌شیان كشانه‌و‌ه‬ ‫ب���ۆ ناوچه‌كان���ی‌ پارێ���زگای‌ دهۆك‌و‬ ‫له‌وساوه‌ له‌م ناوچانه‌دا جێگیرن‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ له‌ساڵی‌ ‪2003‬دا په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان به‌فه‌رمی‌ داوای‌ كشانه‌وه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌م هێزانه‌ی‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫كرد‪ ،‬ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ ده‌رفه‌ت به‌ده‌س���ت‬ ‫تێ���وه‌ردان‌و خۆس���ه‌پاندنی‌ توركی���ا‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا نه‌درێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ���ه‌م داواكارییه‌ تائێس���تا نه‌چوه‌ته‌‬ ‫بواری‌ جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫بونی‌ ئه‌م هێزانه‌ (جگه‌ له‌كونسوڵخانه‌و‬ ‫مه‌كته‌ب���ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‌ توركیا‬ ‫ی)‌و چۆنیه‌ت���ی‌‬ ‫له‌هه‌ولێ���ر‌و س���لێمان ‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ك���ردن له‌گه‌ڵی���ان‪ ،‬له‌دۆخ���ی‬ ‫ئێستای‌ پڕ له‌گۆڕانكاریی‌ كوردستان‌و‬ ‫عێراق‌و رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست‌و شكستی‌‬ ‫هه‌وڵدانی‌ سوپای‌ توركیا بۆ ئه‌نجامدانی‌‬ ‫كوده‌تا به‌سه‌ر ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغانی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ ئه‌و واڵته‌دا‪ ،‬چه‌ندین پرسیاری‌‬ ‫بێ‌ وه‌اڵم ده‌ورژێنێت‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵمی‌ ئ���ه‌م پرس���یاره‌ی‌ ئاوێنه‌دا‬

‫كه‌ ئێوه‌ وه‌ك وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌‬ ‫له‌كاتی‌ رودان���ی‌ كوده‌تاكه‌ی‌ توركیادا‬ ‫هی���چ پ�ل�ان‌و به‌رنامه‌یه‌كت���ان هه‌بو‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌چۆنیه‌تی‌ مامه‌ڵه‌ كردن‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ئ���ه‌م بنك���ه‌ س���ه‌ربازییانه‌ی‌‬ ‫س���وپای‌ توركیا له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫هه‌ن؟ بریكاری‌ وه‌زیری‌ پێش���مه‌رگه‌ی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬ئه‌نوه‌ر‬ ‫حاجی‌ عوسمان وتی‌ "هه‌مو لێدوانێكی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ پێش���مه‌رگه‌ به‌فه‌رمان���ی‌‬ ‫جه‌نابی‌ سه‌رۆك بارزانی‌ ده‌بێت ته‌نها‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ كاك جه‌بار یاوه‌ره‌وه‌ بێت"‪.‬‬ ‫جه‌ب���ار ی���اوه‌ر‪ ،‬ئه‌مینداری‌ گش���تی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ پێش���مه‌رگه‌‪ ،‬به‌"نه‌خێر"‬ ‫وه‌اڵمی‌ پرسیاره‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ی‌ دایه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و ئاماده‌ نه‌بو س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ش‬ ‫بدوێت كه‌ ئه‌م هێزان���ه‌ له‌الیه‌ن كێوه‌‬ ‫مۆڵه‌تی‌ جێگیربونیان له‌كوردس���تان‬ ‫پێدراوه‌‪ ،‬یاوه‌ر وتی‌ "ئه‌م هێزانه‌ هیچ‬ ‫په‌یوه‌ندیی‌و جۆره‌ هه‌ماهه‌نگییه‌كیان‬ ‫له‌گ ‌هڵ‌ وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌دا نییه‌‪،‬‬ ‫له‌وه‌ زیاتر هیچم نییه‌ بیڵێم"‪.‬‬

‫نزیكه‌ ‌ی ‪ 5000‬سه‌ربازو‬ ‫ئه‌فسه‌ر به‌چه‌كی‌ تانك‌و‬ ‫زرێپۆش‌و تۆپ‌و چه‌ندین‬ ‫كه‌ره‌سه‌ ‌ی سه‌ربازیی‌‌و‬ ‫ئامێری ‌ی پێشكه‌وتو ‌ی‬ ‫تایبه‌ت به‌هه‌واڵگریی‌‌و‬ ‫چاودێریكردن لەم‬ ‫بنکانەدا پڕچه‌ك كراون‬

‫ئێران‌و کودەتاکەی تورکیا‪ ..‬دو هەڵوێستی جیاواز‬ ‫كاتژمێرێ���ك پ���اش راگه‌یاندن���ی‌ یه‌كه‌م‬ ‫به‌یاننام���ه‌ی‌ كوده‌تاچییه‌كانی‌ توركیادا‪،‬‬ ‫ئاژانسی‌ نه‌س���یمی‌ ئێران هه‌واڵی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫باڵوك���رده‌وه‌ ك���ه‌ "كۆماری‌ ئیس�ل�امی‌‬ ‫فڕۆكه‌ جه‌نگییه‌كانی‌ س���وپای‌ له‌تاران‌و‬ ‫كرمانش���ان‌و ئه‌س���فه‌هان‌و هه‌مه‌دانه‌وه‌‬ ‫گواس���توه‌ته‌وه‌ ب���ۆ ته‌ورێ���ز"‪ ،‬وه‌زیری‌‬ ‫ئیتالعاتیش رایگه‌یاند "هێزه‌كانی‌ ئێران‬ ‫له‌ئاماده‌باشیی ته‌واودان"‪.‬‬ ‫سه‌ره‌ڕای‌ ئه‌وه‌ی‌ هێزو الیه‌نه‌ ئێرانییه‌كان‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌كوده‌تاكه‌ی‌ توركیا بۆچونی‌‬ ‫جیاوازی���ان هه‌ب���و‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌موی���ان‬ ‫له‌خاڵێكدا یه‌كیان ده‌گرته‌وه‌ كه‌ ئه‌ویش‬ ‫نیگه‌رانییان بو له‌دروس���تبونی‌ بۆشایی‌‬ ‫ئه‌من���ی‌ له‌س���ه‌ر س���نوری واڵته‌كه‌یان‪،‬‬ ‫كه‌ بۆ ئێران هه‌س���تیارترین مه‌سه‌له‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌ردو دیوی‌ س���نوری‌ ئێ���ران‌و توركیا‬ ‫دانیش���توانه‌كه‌ی‌ كوردن‪ ،‬دروس���تبونی‌‬ ‫پاشه‌گه‌ردانی‌ له‌ناوخۆی‌ توركیا‌و الوازی‬ ‫دامه‌زراوه‌یی‌ سه‌ربازیی‌ ئاقیبه‌تی‌ قورسی‌‬ ‫به‌دواوه‌ ده‌بێت بۆ ئێران‪.‬‬ ‫توركیا‌و ئێران تا پێش جه‌نگی‌ س���وریا‪،‬‬ ‫له‌په‌یوه‌ندییه‌ك���ی‌ گ���ه‌رم‌و دۆس���تانه‌دا‬ ‫ب���ون‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌ڵوێس���تیان به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ڕوداوه‌كانی‌ س���وریا‌و مانه‌وه‌ی‌ به‌شار‬ ‫ئه‌س ‌هد‌و جه‌مس���ه‌ربه‌ندی‌ سوننه‌و شیعه‌‬

‫له‌رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس���تدا‪ ،‬درزو ناكۆكی‌‬ ‫خسته‌ نێوان په‌یوه‌ندییانه‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رباری‌ ئه‌م نیگه‌رانی���ه‌ ئه‌منییه‌ش‪،‬‬ ‫ریفۆرمخوازه‌كان‌و محافزه‌كاره‌كانی‌ ئێران‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌كوده‌تاك���ه‌ هه‌ڵوێس���تیان‬ ‫چونی���ه‌ك نه‌بو‪ .‬محه‌مه‌د جه‌واد زه‌ریف‌و‬ ‫چه‌ن���د راوێژكارێكی‌ نزیك له‌حه‌س���ه‌ن‌‬ ‫روحانی‌ هه‌رزو نیگه‌رانی‌ خۆیان به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌كوده‌تاكه‌ ده‌ربڕی‌‪ .‬ریفۆرمخوازه‌كان كه‌‬ ‫هه‌واداری‌ حكومه‌تی‌ قانون‌و سیس���ته‌می‌‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌‌و دیموكراس���ی‌‌و ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫شوراكانن‪ ،‬سه‌رس���امی‌ خۆیان به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ئه‌زمون���ی‌ ئاكه‌پ���ه‌ نه‌ش���اردوه‌ته‌وه‌‬

‫ك���ه‌ توانیویه‌تی‌ "ئیس�ل�ام‌و مۆدێرێنه‌"‬ ‫به‌یه‌كه‌وه‌ كۆبكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا‪ ،‬محافزه‌كاران كه‌ پێداگری‌‬ ‫له‌س���ه‌ر شوناسی‌ ش���یعی‌ بونی‌ خۆیان‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬به‌ئه‌ردۆغ���ان‌و حزبه‌ك���ه‌ی‌‬ ‫دڵخۆش نین كه‌ ئیس�ل�امییه‌كی‌ سوننه‌‬ ‫مه‌زهه‌ب���ن‌و په‌یوه‌ندییه‌كی‌ توندوتۆڵیان‬ ‫له‌گ ‌هڵ‌ س���عودیه‌و قه‌ته‌ردا هه‌یه‌‪ .‬هاتنه‌‬ ‫س���ه‌ركاری‌ هێزێكی‌ عه‌لمانی‌ له‌توركیادا‬ ‫كه‌ شوناس���ی‌ ئایین���ی‌‌و مه‌زهه‌بی‌ رۆڵی‌‬ ‫نه‌بێ���ت له‌دیاریكردن���ی‌ په‌یوه‌ندیی���ه‌‬ ‫ده‌ره‌كییه‌كانی���دا‪ ،‬ئه‌مانی‌ زیاتر دڵخۆش‬ ‫ده‌كرد‪.‬‬

‫كوده‌تاچییه‌كان ‌ی ‪15‬ی‌ ته‌موز‪ ،‬نیوه‌شه‌ویان‬ ‫ب���ۆ ئه‌نجامدانی‌ كوده‌تاكه‌ی���ان له‌توركیا‬ ‫هه‌ڵب���ژارد‪ ،‬ئه‌وكات���ه‌ی‌ ك���ه‌ ئه‌ردۆغان‬ ‫له‌كه‌ناره‌كان��� ‌ی مه‌ڕمه‌ره‌دا له‌پش���ودان‌و‬ ‫ژه‌نراڵه‌كان���ی‌ س���وپاش له‌ئه‌س���ته‌نبوڵ‬ ‫به‌زه‌ماوه‌ن���دی‌ كچ���ی‌ ئه‌فس���ه‌رێكی‌‬ ‫پله‌به‌رزیانه‌و‌ه سه‌رگه‌رم بون‪.‬‬ ‫له‌م كاته‌دا له‌مدیوی‌ س���نوری توركیاوه‌‪،‬‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردس���تان خۆی���ان بۆ خه‌وتن‬ ‫ئام���اد‌ه ده‌ك���رد‪ ،‬ك ‌ه یه‌كه‌مین پۆس���ت‬ ‫له‌فه‌یس���بوكدا باڵوكرایه‌و‌ه "ده‌نگ ‌ی ته‌ق ‌ه‬ ‫له‌ئه‌نكه‌ره‌و ئه‌سته‌نبوڵ ده‌بیسترێت"!‬ ‫دوای‌ ئ���ه‌وه‌ "رودانی‌ كوده‌ت���ا له‌توركیا"‬ ‫بو‌ه هه‌واڵ ‌ی به‌په‌ل���ه‌و به‌رده‌وام ‌ی كه‌ناڵ ‌ه‬ ‫ئاس���مانیه‌كانی‌ كوردستان‪ .‬بۆ ماوه‌ ‌ی ‪10‬‬ ‫كاتژمێری‌ ب���ه‌رده‌وام زنجیره‌یه‌ك هه‌واڵ ‌ی‬ ‫یه‌ك ب���ه‌دوا ‌ی یه‌ك���ی‌ كوده‌تاك��� ‌ه بون ‌ه‬ ‫بابه‌تێكی‌ سه‌رنجڕاكێش‌و خه‌ویان له‌چاو ‌ی‬ ‫خه‌ڵك���ی‌ كوردس���تان زڕان���د‪ .‬زۆربه‌ ‌ی‬ ‫هاواڵتیان ش���ه‌ویان به‌دیار س���ه‌یركردن ‌ی‬ ‫راگه‌یاندن���ی‌ یه‌كه‌می���ن به‌یاننام���ه‌ی‌‬ ‫كوده‌تاچیی���ه‌كان‌و لێدوان ‌ی ره‌جه‌ب ته‌یب‬ ‫ئه‌ردۆغان له‌فەیس تایمی‌ ئایفۆن‌و ناڕه‌زای ‌ی‬ ‫خه‌ڵك‌و په‌الماردانی‌ تانك‌و زریپۆشه‌كان ‌ی‬ ‫سوپا له‌سه‌ر شاش���ه‌ی‌ ته‌له‌فزیۆنه‌كان‌و‬ ‫فه‌یسبوكدا رۆژكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫جگ��� ‌ه له‌توركه‌كان‪ ،‬ك���ورد زیاتر له‌هه‌ر‬ ‫گه‌لێك ‌ی ئه‌م دنیای ‌ه به‌بایه‌خ‌و سه‌رسامییه‌و‌ه‬ ‫له‌روداوی‌ ش���ه‌قامه‌كانی‌ ئه‌س���ته‌نبوڵ‌و‬ ‫ئه‌نقه‌ره‌ رامان‪ ،‬هه‌زاران هه‌زار پۆس���ت‌و‬ ‫كۆمێن���ت له‌ت���ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان��� ‌ی‬ ‫فه‌یس���بوكدا بۆ پش���تیوانی‌ ك���ردن یان‬ ‫دژایه‌ت ‌ی كوده‌تاكه‌ باڵوكرانه‌وه‌‪.‬‬ ‫كوردستان‌و توركیا نه‌ك دراوسێ ‌ی دیوار‬ ‫به‌دیوارن‪ ،‬به‌ڵكو چه‌ند س���اڵێك ‌ه توركیا‬ ‫ش���ه‌ریكی‌ یه‌كه‌می‌ بازرگانی‌ كوردستان‌و‬ ‫گرنگتری���ن ده‌روازه‌ ‌ی هه‌نارده‌كردن��� ‌ی‬ ‫نه‌وته‌كه‌یه‌ت���ی‌‪ ،‬زیات���ر ل���ه‌‪‌ %50‬ی كااڵ ‌ی‬ ‫هاورد‌ه بۆ هه‌رێم كااڵی‌ توركیین‪ ،‬سه‌دان‬ ‫كۆمپانی���ا ‌ی توركیا له‌كوردس���تان هه‌ن‪.‬‬ ‫توركیا رێگه‌ی‌ چون���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ هه‌زاران‬ ‫گه‌نج��� ‌ی هه‌رێم روه‌و ئه‌وروپا‌و ش���وێن ‌ی‬ ‫سه‌ردانكردنی‌ هه‌زاران گه‌شتیار ‌ی هەرێم‬ ‫ب���وه‌‪ ،‬زۆرن ژماره‌ی‌ ئ���ه‌و گه‌نجانه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫وێن���ه‌ی‌ یادگاریی���ان له‌كوچ���ه‌و كۆاڵن‌و‬ ‫كه‌ناره‌كان ‌ی ئه‌ستنه‌بوڵ‌و ئه‌نادۆڵدا گرتوه‌‪.‬‬ ‫جگه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ كه‌ له‌م س���ااڵنه‌ ‌ی دواییدا‬ ‫سه‌دان خوێندكار س���ااڵنه‌ له‌قوتابخانه‌‌و‬ ‫خوێندنگه‌ی‌ توركیی���دا ده‌خوێنن‪ ،‬هه‌زار‬ ‫هه‌زار له‌خه‌ڵكی‌ كوردس���تانیش كاتێك ‌ی‬ ‫زۆریان به‌دی���ار ته‌ماش���اكردن ‌ی درامای‌‬ ‫توركییه‌وه‌ به‌سه‌ربردوه‌‪.‬‬ ‫ه���اوكات چۆنیه‌ت���ی‌ په‌یوه‌ندیه‌كان���ی‌‬ ‫توركیاش له‌گه‌ڵ‌ هێزو الیه‌نه‌كانی‌ هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردستان كاریگه‌رییه‌كی‌ گه‌وره‌ ‌ی هه‌بو‌ه‬ ‫له‌سه‌ر راگرتنی‌ هاوسه‌نگ ‌ی هێزو هاوكێش ‌ه‬ ‫سیاس���ییه‌كان‪ .‬دانیش���توانی‌ هه‌رێمیش‬ ‫به‌رده‌وام ده‌ستیان له‌سه‌ر دڵیان ‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫ئاینده‌ی‌ ك���ورد له‌باكوری‌ كوردس���تان‌و‬ ‫چاویان له‌س���ه‌ر چۆنیه‌ت ‌ی مامه‌ڵه‌كردن ‌ی‬ ‫توركیاش���ه‌ له‌گه‌ڵ‌ ده‌سكه‌وته‌كان ‌ی كورد‬ ‫له‌ڕۆژئاوا ‌ی كوردستان‪.‬‬ ‫له‌هه‌لومه‌رجێكی‌ وه‌هادا‪ ،‬رودان ‌ی كوده‌تا‬ ‫له‌توركیایه‌ك���دا به‌م بایه‌خ ‌ه سیاس���ی‌‌و‬ ‫ئابوری‌‌و كلتورییه‌وه‌‪ ،‬چۆن خه‌و له‌چاو ‌ی‬ ‫كوردستان نازڕێنێت؟‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )536‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/7/19‬‬

‫دوژمنه‌كه‌ی بارزانی له‌سلێمانی بای باڵی خۆی ده‌دات‬

‫"مالكی ده‌یه‌وێت بزمارێك له‌ناوماڵی كوردی بدات"‬

‫مالك����ی ئه‌وه‌بو كه‌ هاتوه‌ پیرۆزبایی‬ ‫ل����ه‌دو الی����ه‌ن ده‌كات ك����ه‌ ب����ه‌الی‬ ‫ئه‌وانه‌وه‌ ئینش����یقاق له‌كوردس����تان‬ ‫دروستده‌كه‌ن‌و‪ ،‬ده‌ڵێت "ئه‌و هاتوه‌‬ ‫پیرۆزبایی‌و پشتیوانی له‌و لێكترازانه‌‬ ‫ب����كات‌و ده‌یه‌وێ����ت ناوماڵی كوردی‬ ‫زیاتر په‌رش‌وباڵو بێت"‪.‬‬

‫ئا‪ :‬وریا حسێن‬ ‫نوری مالكی ئه‌و پیاوه‌ی كه‌‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان‌و‬ ‫خودی مه‌سعود بارزانی به‌دوژمنی‬ ‫ده‌زانن له‌سلێمانی كۆمه‌ڵێك دیدارو‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی گرنگی ئه‌نجامداو‪،‬‬ ‫به‌رپرسانی پارتیش گومانیان‬ ‫له‌سه‌ردانه‌كه‌ هه‌یەو ده‌ڵێن "مالكی‬ ‫هاتوه‌ پیرۆزبایی له‌دوركه‌وتنه‌وه‌ی‬ ‫دوالیه‌ن ده‌كات كه‌ به‌تێگەیشتنی‬ ‫ئه‌و دورده‌كه‌ونه‌وه‌ له‌هه‌ولێر"‪.‬‬

‫ب���ه‌ده‌ر له‌خوێندنه‌وه‌كه‌ی س���ه‌الم‬ ‫عه‌ب���دواڵش خوێندن���ه‌وه‌ی ت���ری‬ ‫هاوش���ێوه‌ی ئه‌و هه‌ن له‌وێنه‌ی عادل‬ ‫نوری په‌رله‌مانتاری عێراق‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و په‌رله‌مانت���اره‌ ك���ه‌ زۆرترین‬ ‫په‌یوه‌ن���دی له‌گه‌ڵ هێ���زه‌ عێراقیه‌كان‬ ‫هه‌ی���ه‌و یه‌كێكب���و له‌په‌رله‌مانت���اره‌‬ ‫مانگرتوه‌كانی ناوه‌ڕاستی ئه‌مساڵی ناو‬ ‫په‌رله‌مانی عێراق‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی‌ بۆ ئاوێنه‌‬ ‫باسكرد "ئه‌م هاتنه‌ی مالكی سودی بۆ‬ ‫گ���ۆڕان‌و یه‌كێتی‌و بۆ مالكیش ده‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی "له‌ ئێستادا مالكی پێویستی‬ ‫به‌وه‌یه‌ بێته‌وه‌ سه‌ر شانۆی عێراق‌و بۆ‬ ‫ئه‌و مه‌به‌سته‌ش پێویستی به‌یه‌كێتی‌و‬ ‫گ���ۆڕان هه‌ی���ه‌ ت���ا ه���اوكاری بكه‌ن‪،‬‬ ‫یه‌كێتی‌و گۆڕانیش بۆ فش���ار خستنه‌‬ ‫سه‌ر پارتی پێویستیان به‌م سه‌ردانه‌ی‬ ‫مالكی‌و هاوكاریه‌كانی هه‌یه‌"‌‪.‬‬

‫كاوه‌ محه‌مه‌د سه‌رۆكی فراكسیۆنی‬ ‫گۆڕان له‌په‌رله‌مان����ی عێراق ئه‌وه‌ی‬ ‫ب����ۆ ئاوێنه‌ ئاش����كراكرد ك����ه‌ نوری‬ ‫مالكی پیرۆزبایی له‌یه‌كێتی‌و گۆڕان‬ ‫ك����ردوه‌ ب����ۆ ئ����ه‌و هاوپه‌یمانیه‌ته‌ی‬ ‫كردویان����ه‌‪ ،‬ه����اوكات جه‌ختیش����ی‬ ‫له‌سه‌ر چاره‌سه‌ری كێشه‌كانی هه‌رێم‬ ‫ناوه‌ند كردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬وتیشی "مالكی‬ ‫وتی بودجه‌ی هه‌رێم ده‌نێرین به‌اڵم‬ ‫ده‌بێ����ت پێش����ه‌كی له‌گ����ه‌ڵ هه‌رێم‬ ‫گفتۆگۆ بكه‌ین‌و‌ پێویسته‌ حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی����ش ل����ه‌و روه‌وه‌ هه‌ن����گاو‬ ‫هه‌ڵبگرێت"‪.‬‬ ‫نوری مالكی سه‌رۆكوه‌زیرانی عێراق‬ ‫یه‌كه‌م وێستگه‌ی سه‌ردانه‌كه‌ی ماڵی‬ ‫جه‌الل تاڵه‌بانی س����كرتێری گشتی‬ ‫یه‌كێتی نیش����تمانی كوردستان بو‪،‬‬ ‫پاش����ان له‌گه‌ڵ نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫رێكخه‌ری گشتی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫كۆبوه‌وه‌ دواتریش سه‌ردانی مه‌كته‌بی‬ ‫سیاسی یه‌كێتی كرد‪.‬‬

‫ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ یه‌كێتی نیش����تمانی‬ ‫پێش����نیاری ئه‌وه‌ی بۆ مالكی كردو ‌ه‬ ‫رۆڵ بگێڕێ����ت له‌ئاس����ایكردنه‌وه‌ی‬ ‫دۆخی هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬مالكیش‬ ‫وه‌اڵمێكی ئه‌رێنی هه‌بوه هاوشێوه‌ی‬ ‫قسه‌كانی له‌گه‌ڵ نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫وتویه‌تی "ده‌بێت كێشه‌كانی هه‌رێمی‬ ‫كورس����تان‌و عێ����راق به‌دانیش����تن‌و‬ ‫دانوستان چاره‌سه‌ر بكرێن"‪.‬‬

‫كاوه‌ محەم����ه‌د جه‌ختیش����ی له‌وه‬ ‫‌كرده‌وه‌ كوردس����تان ژیانی خه‌ڵكی‬ ‫تێ����دا نه‌م����اوه‌ به‌ه����ۆی نه‌ناردنی‬ ‫بودج����ه‌وه‌ پێویس����ته‌ له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫به‌رپرسانی یه‌كێتی‌و گۆڕان وێنه‌ی‬ ‫هه‌نگاو هه‌ڵبگیرێت‪ ،‬وتیشی "نازانم‬ ‫هاتنی مالكی چ په‌یامێكی بۆ پارتی ڕون����ی ن����او كۆبونه‌وه‌كانیان له‌گه‌ڵ‬ ‫مالكی به‌ته‌واوه‌تی ئاش����كرانه‌كرد‪،‬‬ ‫تیایه!‌"‬ ‫هاوت����ا حزبیه‌كه‌ی كاوه‌ له‌یه‌كێتی بۆی����ه‌ ئه‌گ����ه‌ری هه‌ی����ه‌ زۆرش����ت‬ ‫نیشتمانی كوردستان ئارێز عه‌بدواڵ له‌هاتنه‌ك����ه‌ی مالكی نه‌وترابێت یان‬ ‫كه‌ ن����وری مالكی ئه‌مڕۆ س����ه‌ردانی لێبخوێنرێت����ه‌وه‪ ،‬چونك����ه‌ هاتن����ی‬ ‫ئه‌وانیك����ردو ئه‌ویش له‌وێ ئاماده‌بو س����ه‌ركردەیه‌ك ل����ه‌م دۆخ����ه‌دا كه‌‬ ‫زانیاریه‌ك����ی تایبه‌ت����ی به‌ئاوێن����ه‌دا مێژویه‌كی باشی نیه‌ له‌گه‌ڵ به‌شێك‬

‫عادل ن���وری په‌رله‌مانتاری عێراق‬ ‫نوری مالیکی لەسلێمانی‬ ‫ئه‌وه‌ش���ی بۆ ئاوێنه‌ باسكرد مالكی‬ ‫خواس���تی هه‌ی���ه‌ بزمارێ���ك ب���دات‬ ‫له‌الیه‌نه‌ سیاس����یه‌كان قسه‌ی زۆرتر كوردس����تانه‌ نه‌یش����ارده‌وه‌ ك����ه‌ كه‌ نێوانیان له‌گه‌ڵ گۆڕان‌و یه‌كێتی له‌ناوماڵی كوردی وتیش���ی "مالكی‬ ‫هه‌ڵده‌گرێت‪.‬‬ ‫په‌یوه‌ن����دی حزبه‌كه‌ی له‌گه‌ڵ حزبی خراپ����ه‌ خوێندن����ه‌وه‌ی باش����یان هاتوه‌ ت���ا بزمارێك بدات له‌ناو ماڵی‬ ‫به‌گوێره‌ی زانیاریه‌كان هاتنی مالكی ده‌عوه‌ی نوری مالكی پێش����تر زۆر ب����ۆ س����ه‌ردانه‌كه‌ نی����ه‌ به‌وجۆره‌ی‌ كوردی"‪.‬‬ ‫بۆ دو ش����ت بو ‌ه‪ ‌،‬یه‌ك����ه‌م له‌ڕێگه‌ی باشبوه‌و له‌ئێستاشدا باسی ئه‌وه‌یان دوژمنه‌كه‌یان له‌س����لێمانی به‌گه‌رمی‬ ‫ئ����ه‌م س����ه‌ردانه‌وه‌ په‌یامێكی به‌هێز ك����ردوه‌ كه‌ پته‌وت����ری بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم فه‌رشی سوریان بۆ راخستوه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی ده‌خوێنرێت����ه‌وه‌ نی����ازی‬ ‫به‌نه‌یاره‌كانی ب����دات كه‌ ئه‌و له‌گه‌ڵ ره‌تی كرده‌و‌ه كه‌ باسی دروستكردنی‬ ‫س����ه‌الم عه‌ب����دواڵ سه‌رنوس����ه‌ری هاتن����ی نوری مالكی بۆ س����لێمانی‬ ‫به‌ش����ێكی كورد نێوانی باشه‌ پشتی هاوپه‌یمانیه‌تی كرابێت‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌ی خه‌باتی زمانحاڵی پارتی باش نیه‌ ئه‌گه‌رچی یه‌كێتی‌و گۆڕان‬ ‫ده‌گرن‪ ،‬هاوكات زه‌مینه‌ سازیبكات‬ ‫دیموكرات����ی كوردس����تان ئام����اژه‌ ئه‌م س����ه‌ردانه‌ بۆ ته‌س����فیه‌كردنی‬ ‫بۆ دروس����تكردنی هاوپه‌یمانیه‌تێك‬ ‫به‌پێ����ی به‌ڵگه‌نامه‌كانی ویكلیس بۆ ئ����ه‌وه‌ ده‌كات نه‌ده‌ب����و یه‌كێتی كێشه‌كانیان له‌گه‌ڵ پارتی به‌كاربهێنن‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ گ����ۆڕان‌و یه‌كێت����ی له‌عێراق نوری مالكی پێش ئه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت به‌وشێوه‌یه‌ پێشوازی له‌نوری مالكی بۆیه‌ وه‌كو مه‌ال به‌ختیاری كارگێری‬ ‫بۆ به‌هێزكردنی خ����ۆی له‌گۆڕه‌پانی بگرێته‌ ده‌ست په‌یوه‌ندیه‌كانی له‌گه‌ڵ بكات‪ ،‬له‌كاتێكدا مالكی هۆكاری زۆر ئه‌نجومه‌ن����ی سیاس����ی له‌كۆنگ����ره‌‬ ‫سیاس����ی‪ ،‬دوه‌م زیات����ر درز بخاته‌ مه‌س����عود بارزانی باش نه‌بوه‌ پاش شتبوه‌ كه‌ به‌سه‌ر كوردستاندا هاتوه‌ رۆژنامه‌نوسیه‌کەدا وتی "له‌ئێستاوه‌‬ ‫نێوان په‌یوه‌ندیه‌كانی پارتی‌و گۆڕان‌و ئه‌وه‌ش كه‌ ده‌سه‌اڵتی گرته‌ ده‌ست وتی "ئه‌وكه‌سەی قوتی كوردستانی ده‌س����تده‌كه‌ین ب����ه‌ ئی����ش"‪ ،‬كه‌س‬ ‫یه‌كێتی به‌وه‌ش كێشه‌كانی ناوماڵی كێشه‌ی گه‌ورەی بۆ دورستبو له‌گه‌ڵ ب����ڕی ته‌نها ه����ی ئێم����ه‌ نه‌بو هی نازانێت ئیش����ی ئاین����ده‌ی ئه‌م دو‬ ‫كوردی زیاتر ب����كات‪ ،‬كه‌ له‌قازانجی بارزانی‌ تاكار گه‌یشته‌ ئه‌وه‌ی بارزانی یه‌كێت����ی‌و گۆڕان‌و خه‌ڵ����ك بو‪ ،‬تۆ هێزه‌و ن����وری مالكی چ����ی ده‌بێت‬ ‫ئه‌وپه‌ڕی توانای خۆی به‌كارهێنا بۆ ئێستا پێشوازی له‌كێ ده‌كه‌یت؟"‪.‬‬ ‫ئه‌ودایه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ری هه‌یه‌ له‌ئاینده‌یه‌كی نزیكدا‬ ‫ئارێز عه‌بدواڵ كه‌ هاوكات ئه‌ندامی الدانی له‌سه‌ر كورس����ی ده‌سه‌اڵت‪،‬‬ ‫سه‌رنوس����ه‌ری خه‌باتی زمانحاڵی ده‌رئه‌نجامه‌كان����ی ئه‌گه‌ر به‌كه‌میش‬ ‫س����ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی نیش����تمانی بۆیه‌ به‌رپرسانی پارتی له‌م دۆخه‌دا پارتی خوێندن����ه‌وه‌ی بۆ هاتنه‌كه‌ی بێت ده‌ركه‌ون‪.‬‬

‫کەمپینەکان رویان لەخەڵک‌و پشتیان لەحوکمەتە یه‌كگرتو‪ :‬پارتی‌و گۆڕان داوایان‬ ‫لێكردوین له‌م دۆخه‌دا بێالیه‌نی بپارێزین‬ ‫بۆ توشبوانی شێرپه‌نجه‌و‬ ‫تینوێتی پارکه‌کان کۆمه‌ک له‌خه‌ڵک کۆده‌کرێته‌وه‌ نه‌وشیروان پێیوتین پارتی دۆخه‌كه‌ی شێواندو‌ه‬ ‫ده‌بێت ئه‌ویش ئاسایی بكاته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬هۆرڤان ڕەفعەت‬

‫بەدەنگەوەنەهاتنی حوکمەت‌و‬ ‫ئامادەنەکردنی پێداویستیەکان‬ ‫بەهۆی قەیرانی داراییەوە بۆ بەشێک‬ ‫لەو جێگایانەی کە پێویستیان بەو‬ ‫کۆمه‌که‌ بوەتە هۆی دروستکردنی‬ ‫کۆمەڵێک کەمپین کە رێکخەرانی ئەو‬ ‫کەمپینانە لەبەر بێ ئومێدبونیان‬ ‫لەحوکمەت داوا لەهاواڵتیان‌و‬ ‫خێرخوازان دەکرێت یارمەتیان بدەن‪.‬‬ ‫کەمپینەکانی ئ����ەم دواییە بەڵگەی‬ ‫حاش����اهەڵنەگرن ک����ە بەتەواوەت����ی‬ ‫هاواڵتیان بێ ئومێدبون لەهاوکاریی‌و‬ ‫دەس����تگیرۆیی حوکم����ەت‪ ،‬وەک‬ ‫کەمپینەکانی بەخش����ینی یارمەتی بۆ‬ ‫توش����بوانی ش����ێرپەنجە کە توانیان‬ ‫زیاتر لە ملیارێک دین����ار کۆبکەنەوە‬ ‫بۆ توش����بوان لەالیەن خێرخوازانەوە‪،‬‬ ‫هەروەها کەمپینەکەی رۆژانی رابردو کە‬ ‫داوا لەهاواڵتیان دەکەن بۆ رێگەگرتن‬

‫لەوش����کبونی ب����اخ‌و پارک����ەکان‌و بۆ‬ ‫دابینکردنی ئاو بۆ سەوزهێشتنەوەی‬ ‫پارک����ەکان ل����ەم وەرزە گەرم����ەدا‪،‬‬ ‫یارمەتیان بدەن‪.‬‬ ‫ئامان����ج عەلی لێپرس����راوی پارکی‬ ‫ئیبراهی����م ئەحم����ەد لەوبارەی����ەوە‬ ‫بەئاوێن����ەی راگەیاند "ماوەیەکی زۆرە‬ ‫ئێم����ە داوام����ان ک����ردوە لەوەزارەتی‬ ‫ش����ارەوانی تابتوان����ن ل����ەم وەرزی‬ ‫گەرمایەدا ئاو ب����ۆ پارکەکەمان دابین‬ ‫بک����ەن‪ ،‬بەاڵم هەت����ا ئێس����تا ئەوان‬ ‫تەنکەری ئاوەکانیان دابین نەکردوەو‬ ‫ئێستا هەفتانە رێژەیەکی کەم ئاومان‬ ‫پێ����دەگات‌و ئەگەر بەوش����ێوەیە بێت‬ ‫بەشێکی زۆر لەپارک‌و باخەکان وشک‬ ‫دەبن"‪.‬‬ ‫ئامانج عەلی ئاماژەی بەو کەمپینەدا‬ ‫کە لەپارکی ئازادی دروستیان کردوەو‬ ‫وتی "ئێم����ە ل����ەڕۆژی‪١٦‬ی تەمموزدا‬ ‫ئ����ەم کەمپینەمان س����از ک����ردوە بۆ‬ ‫ئ����ەوەی هاواڵتیان‌و س����ەرمایەداران‌و‬ ‫ئەو کەس����انەی دەتوان����ن یارمەتیمان‬

‫ب����دەن‌و ب����ەدەم داواکاریەکانمانەوە‬ ‫بێن تا پارک‌و باخەکان وش����ک نەبن‬ ‫چونکە ئێم����ە لەحوکمەت‌و وەزارەتی‬ ‫ش����ارەوانی بێئومێد بوی����ن بۆیە لەو‬ ‫کەمپین����ەدا داوا لەهاواڵتیان دەکەین‬ ‫ک����ە یارمەتیمان ب����دەن‌و ئێمە ئەگەر‬ ‫ئومێدمان بەحوکمەت بوایە ئەوا ئەم‬ ‫کەمپینەمان ساز نەدەکرد"‪.‬‬ ‫س����یامەند خەلی����ل بەڕێوب����ەری‬ ‫راگەیاندن����ی نەخۆش����خانەی هی����وا‬ ‫سەبارەت بەدروست کردنی کەمپینەکان‬ ‫وتی "هەبون����ی ئ����ەو کەمپینانە زۆر‬ ‫گرنگەو ئێمە بۆ کۆکردنەوەی یارمەتی‬ ‫بۆ توشبوانی شێرپەنجە زۆر سودمان‬ ‫لەو کەمپینانە بینی کاریگەری لەڕوی‬ ‫ماددی‌و لەڕوی کۆمەاڵیەتیش����ەوە زۆر‬ ‫بوە توانیومانە بڕێک����ی زۆر یارمەتی‬ ‫ب����ۆ نەخۆش����خانەکەمان کۆبکەینەوە‬ ‫لەرێگەی هاواڵتی����ان‌و خێرخوازانەوە‬ ‫کە ئەگەر ئ����ەو کەمپینان����ە نەکرایە‬ ‫دەس����تمان نەدەکەوت بەه����ۆی ئەو‬ ‫قەیرانە داراییەی حوکمەت"‪.‬‬

‫رونکردنەوە‬ ‫من وەک محەمەد تۆفیق رەحیم‪ ،‬لەس����اڵی ‪1992‬ەوە تا ساڵی ‪ 1998‬وەزیر بوم لەحکومەتی هەرێمی کوردستان‪.‬‬ ‫لەدوای خانەنشین کردنمەوە تاکو ئێستا هیچ کاتێک موچەی خانشینیم وەرنەگرتوەوە‪ .‬بۆ ئاگاداریتان‪.‬‬ ‫محەمەد تۆفیق رەحیم‬ ‫ ‬

‫الیەنە سیاسییەکە"‪.‬‬

‫ئا‪ :‬وریا‬ ‫به‌رپرسێكی یه‌كگرتوی ئیسالمی‬ ‫كوردستان ئاشكرایده‌كات "یه‌كگرتو‬ ‫نایه‌وێت ببێته‌ الیه‌نگری كه‌س‌و‬ ‫یه‌كێتی‌و گۆڕان‌و پارتیش داوای ئه‌وه‌یان‬ ‫له‌یه‌كگرتو كردوه بێالیه‌نی بپارێزین‌"‪.‬‬ ‫عومه‌ر محه‌مه‌د ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫جێبه‌جێكردن���ی یه‌كگرت���وی ئیس�ل�امی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی به‌ئاوێن���ه‌ راگه‌یاند "مامۆس���تا‬ ‫س���ه‌اڵحه‌دین له‌س���ه‌ر داوای به‌رپرسانی‬ ‫یه‌كه‌می حزبه‌كان ئه‌م ده‌سپێش���خه‌ریه‌ی‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ هه‌ریه‌ك���ه‌ ل���ه‌كاك‬ ‫نه‌وش���یروان‌و هێرۆخان‌و د‪.‬به‌رهه‌م‌و كاك‬ ‫مه‌سعود دانیشتوه‌"‪.‬‬ ‫راش���یگه‌یاند "ئێم��� ‌ه په‌یام���ی هی���چ‬ ‫كه‌سمان نه‌گواس���توه‌ته‌و‌ه ته‌نها په‌یامی‬ ‫خه‌ڵك نه‌بێت‌‪ ،‬له‌كۆبونه‌وه‌ش���مان له‌گه‌ڵ‬ ‫كاك نه‌وش���یروان ئه‌وه‌ی پێوتین پارتی‬ ‫دۆخه‌كه‌ی ش���ێواندوه‌ ده‌بێ���ت ئه‌ویش‬ ‫ئاس���ایی بكاته‌وه‌ پاش���ان ده‌ستبكه‌ین‬ ‫به‌گفتۆك���ردن‪ ،‬هی���چ په‌یامێك���ی تری‬ ‫به‌مامۆستا سه‌اڵحه‌دین نه‌داوه‌"‪.‬‬ ‫عوم���ه‌ر موحەمه‌د ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫جێبه‌جێكردن���ی یه‌كگرت���وی ئیس�ل�امی‬ ‫ئه‌وه‌ش���ی بۆ ئاوێنه‌ ئاش���كراكرد هه‌مو‬ ‫الیه‌نه‌ ناكۆكه‌كان پشتوانیان له‌هه‌وڵه‌كه‌ی‬

‫س���ه‌اڵحه‌دین به‌هادین كردوه‌و پێیانوتو‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر ت���ۆ هه‌وڵبده‌یت ئێم���ه‌ش هاوكار‬ ‫ده‌بین‪ ،‬وتیش���ی "ده‌مانه‌وێ���ت رۆڵێكی‬ ‫بێالیه‌ن بگێڕین‌و الیه‌نداری بۆ هیچ كه‌س‬ ‫نه‌كه‌ین چونك���ه‌ ئه‌گه‌ر الیه‌نداریمان كرد‬ ‫ئه‌و به‌هێزیه‌ی ئێستامان نامێنێت"‪.‬‬ ‫له‌یه‌ك���ی ت���ره‌وه‌ به‌گوێ���ره‌ی زانیاری‬ ‫به‌رپرس���انی یه‌كگرت���و "لەچواچێ���وە ‌ی‬ ‫هەوڵەکانی سەاڵحەدین بەهادین‪ ،‬پێشتر‬ ‫سەردانی نەوش���یروان مس���تەفاو هێرۆ‬ ‫ئیبراهی���م ئەحمەدی کرد لەس���لێمانی‪،‬‬ ‫دوشەممە چوە الی بارزانی‌و کۆبوه‌تەوە‬ ‫لەگەڵ���ی‪ ،‬کۆمەڵ���ی ئیس�ل�امی بینیوه‌‪،‬‬ ‫ئەویش ب���ۆ هەوڵدانە ب���ۆ کۆکردنەوە ‌ی‬ ‫الیەنە سیاسییەکان بەتایبەتی هەرپێنج‬

‫ئ���ه‌و ئه‌ندام���ه‌ی ئه‌نجومه‌ن���ی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كگرت���و ره‌تیش���ی‬ ‫ده‌كات���ه‌وه‌ هی���چ رێكه‌وتنێك���ی نهێنی‌و‬ ‫گومان���اوی له‌نێوان ئ���ه‌وان‌و یه‌كگرتودا‬ ‫هه‌بێت‌و ده‌ڵێت "مامۆس���تا سه‌اڵحه‌دین‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ریه‌كه‌ی له‌سه‌ر داوای بارزانی‬ ‫نه‌ب���وه‌و هیچ رێكه‌وتنێكی نهێنی له‌نێوان‬ ‫ئێمه‌و پارتیدا نیه‌"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ك���ی ت���ره‌وه‌ ه���ه‌ر به‌گوێ���ره‌ی‬ ‫زانیاری���ه‌كان دوای كۆبون���ه‌وه‌ی ف���واد‬ ‫حوسێن س���ه‌رۆكی دیوانی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێ���م له‌گ���ه‌ڵ عه‌ل���ی باپی���ر ئه‌میری‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیسالمی له‌سه‌ردانه‌كه‌یدا بۆ الی‬ ‫س���ه‌اڵحه‌دین به‌هادین راوێ���ژی پێكردو‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی چی بكرێ���ت بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫هه‌رێم له‌م قۆناغ ‌ه چه‌قبه‌س���تو‌ه هه‌نگاو‬ ‫هه‌ڵگرێ���ت‌و رزگار بكرێت ئه‌ویش راوێژی‬ ‫پێداوه‌‪.‬‬ ‫تاكه‌ هێزێك ئێس���تا بێالیه‌ن ماوه‌ته‌و‌ه‬ ‫یه‌كگرتوی ئیسالمی كوردستانه‌ به‌وته‌ی‬ ‫خۆی���ان‪ ،‬بۆیه‌ س���ه‌ركه‌وتنی هه‌وڵه‌كه‌ی‬ ‫س���ه‌اڵحه‌دین به‌هادین ئه‌گه‌ری هه‌ی ‌ه ئه‌م‬ ‫دۆخه‌ی هه‌رێم به‌الیه‌كدا بخات ك ‌ه به‌پێی‬ ‫وته‌ی به‌رپرس���ه‌كه‌ی یه‌كگرت���و "هه‌مو‬ ‫الیه‌ن���ه‌كان جه‌خت له‌س���ه‌ر هه‌وڵه‌كه‌ی‬ ‫ئه‌مینداری یه‌كگرتو ده‌كه‌نه‌وه‌"‪.‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )536‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/7/19‬‬

‫‪5‬‬

‫سه‌رۆكی فراكسیۆنی هه‌ولێری توركمانی‪:‬‬

‫بارزانی پێیوتین جارێكیتر خۆم بۆ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم هه‌ڵنابژێرمه‌وه‌‬ ‫ ئا‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬ ‫سه‌رۆكی فراكسیۆنی هه‌ولێری‬ ‫توركمانی له‌په‌رله‌مانی كوردستان‪،‬‬ ‫ماجید بازرگان له‌م گفتوگۆیه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "له‌كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫شه‌ممه‌ی‌ رابردوماندا له‌گه‌ڵ‌‬ ‫بارزانی‪ ،‬به‌ڕاشكاوی پێیوتین خۆم‬ ‫هه‌ڵنابژێرمه‌وه‌ بۆ سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‌و پشتگیری‬ ‫له‌سه‌رۆكی داهاتوی هه‌رێم ده‌كات"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬له‌كۆبونه‌وه‌ت����ان له‌گه‌ڵ‬ ‫بارزانی‪ ،‬داوای لێكردن به‌هاوپه‌یمان ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ‌ پارت����ی درێ����ژه‌ به‌خه‌بات‬ ‫بده‌ن؟‬ ‫ماجید بازرگان‪ :‬نه‌خێر‪ ،‬براده‌رانمان‬ ‫له‌ناو الیه‌نه‌ توركمانییه‌كان ئه‌وه‌یان‬ ‫پێناخۆشه‌‪ ،‬ئێمه‌ چۆن ده‌چینه‌ ناو‬ ‫پارتییه‌وه‌‪ ،‬هه‌رگی����ز ئێمه‌ش داوای‬ ‫شتێكی له‌وجۆره‌مان نه‌كردوه‌ بچینه‌‬ ‫ن����او پارتییه‌وه‌ یان ئ����ه‌وان داوایان‬ ‫له‌ئێمه‌ نه‌كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫چه‌ند س����اڵێكه‌ ئیداره‌ی‌ هه‌ولێریان‬ ‫به‌ده‌س����ته‌وه‌یه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندییم����ان‬ ‫له‌گه‌ڵیان هه‌یه‌‪ ،‬پارتی هاوكار بوه‌ بۆ‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی مافه‌كانی توركمان‪،‬‬ ‫هه‌ر ئه‌وه‌نده‌یه‌ په‌یوه‌ندییه‌كانمان‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬بارزانی له‌وكۆبونه‌وه‌یه‌دا‬

‫ده‌رباره‌ی‌ ئێوه‌ وتی‌ چی‌؟‬ ‫ماجید بازرگان‪ :‬باس����ی زۆر شتی‬ ‫كرد‪ ،‬له‌وانه‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی پارتی‌و‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسییه‌كان‌و توركمانه‌كان‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و هه‌واڵن����ه‌ی‌ بارزان����ی داوێتی‬ ‫بۆ ماف����ی توركمان‌و چه‌س����پاندنی‌‬ ‫له‌ده‌ستوری عێراقدا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بارزانی له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا‬ ‫باس����ی‌ خ����ۆ هه‌ڵبژاردن����ه‌وه‌ی‌ بۆ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم كرد؟‬ ‫ماجی����د ب����ازرگان‪ :‬بارزان����ی‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌كه‌دا وتی من جارێكی تر‬ ‫خۆم هه‌ڵنابژێرمه‌وه‌‪ ،‬له‌س����ه‌ره‌تاش‬ ‫به‌نیازب����وم خ����ۆم هه‌ڵنه‌بژێرمه‌وه‌‌و‬ ‫له‌كه‌ناڵه‌كان����ی ته‌له‌فزیۆن به‌گه‌لی‬ ‫كوردس����تان رابگه‌یه‌ن����م ك����ه‌ م����ن‬ ‫وه‌ك مه‌س����عود بارزان����ی خ����ۆم‬ ‫هه‌ڵنابژێرم����ه‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی‌‬ ‫ل����ه‌‪23‬ی حوزه‌یران روی����دا وایكرد‬ ‫بارودۆخه‌ك����ه‌ تێكبچێ‪ ،‬ئێس����تاش‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر كاندیدێك هه‌بێ����ت‌و بزانین‬ ‫ده‌توانێت كوردستان به‌ڕێوه‌ ده‌چێت‬ ‫راده‌ستی ده‌كه‌ین‪ ،‬له‌كۆبونه‌وه‌كه‌شدا‬ ‫ته‌ئكیدو جه‌ختیك����رده‌وه‌ كه‌ خۆی‬ ‫هه‌ڵنابژێرێت����ه‌وه‌ بۆ س����ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬هه‌ركه‌سیش ببێته‌ سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم هاوكاری ده‌بێت بۆ په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیی����ه‌كان‌و تا كوردس����تان‬ ‫به‌ره‌و ئاقارێكی باش ده‌بات‪.‬‬

‫ی جارێكی دیك ‌ه ره‌زامه‌ندی‬ ‫بارزانی‌ وت ‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ناده‌ین سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان بۆ گۆڕان بێت‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌سه‌ر گۆڕان هه‌ڵوێستی‬ ‫بارزانی چۆن بو؟‬ ‫ماجی����د ب����ازرگان‪ :‬بارزانی وتی‬ ‫هه‌وڵێك����ی زۆرم����ان داوه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم‬ ‫له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی‌ بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گ����ۆڕان‬ ‫له‌په‌رله‌مان دژایه‌ت����ی ئێمه‌ی‌ كرد‪،‬‬ ‫جارێك����ی دیكه‌ ره‌زامه‌ندی له‌س����ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ ناده‌ین سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانی‬ ‫كوردستان بۆ گۆڕان بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌سه‌ر نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫وتی‌ چی‌؟‬ ‫ماجید بازرگان‪ :‬له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا‬ ‫به‌هیچ جۆرێك باس����ی نه‌وش����یروان‬ ‫مسته‌فاو په‌یوه‌ندییه‌كانی نه‌كرد‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬بارزانی ده‌رباره‌ی‌ هاتنی‬ ‫مالیكی بۆ كوردستان چی‌ پێوتن؟‬

‫ماجید بازرگان‪ :‬مه‌سعود بارزانی‬ ‫وتی ئێم����ه‌ چاكه‌ی‌ زۆرم����ان هه‌بو‬ ‫له‌سه‌ر مالیكی‪ ،‬له‌سه‌رده‌می‌ رژێمی‌‬ ‫به‌عس����دا له‌كوردستان داڵده‌مان دا‪،‬‬ ‫له‌سااڵنی هه‌شتاكان له‌رێگای ئێمه‌ی‌‬ ‫كورده‌وه‌ بو رۆیشته‌ ده‌ره‌وه‌و له‌كاتی‬ ‫هاتنه‌وه‌ش����ی بۆ عێراق پێشوازیمان‬ ‫لێك����ردو متمان����ه‌ی‌ به‌ك����ه‌س نه‌بو‬ ‫به‌ئێمه‌ بێت‪ ،‬له‌كوردستان خوێندنی‌‬ ‫ماس����ته‌ری‌ ته‌واو كرد‪ ،‬چاوه‌ڕوانمان‬ ‫نه‌ده‌ك����رد مالیك����ی هه‌ڵس����وكه‌وت‬ ‫به‌وجۆره‌ له‌گه‌ڵ كورد بكات‪ ،‬نه‌ده‌بو‬ ‫ئێستا دژایه‌تی كورد بكات‌و بودجه‌و‬ ‫موچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌رانی‌ كوردس����تان‬ ‫ببڕێت‌و هه‌ڕه‌شه‌مان لێبكات‌و بڵێت‬ ‫هه‌ولێرو كوردستان داگیر ده‌كه‌م‪.‬‬

‫بارزانی‬

‫‌كوده‌تاكه‌ی توركیا‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ خه‌ریكی‌ حزب كۆكردنه‌وه‌ن‬ ‫زیانی ئابوری له‌هه‌رێم نه‌داوه‌‬ ‫له‌ئاماده‌كاری پێش پرۆسه‌ی‌ هه‌ڵبژاردن ده‌چێت‬ ‫ ئا‪ :‬وریا حسین‬

‫كوده‌تاكه‌ی توركیا كاریگه‌ری ئابوری‬ ‫ئه‌وتۆی له‌سه‌ر هه‌رێم به‌جێنه‌هێشتوه‌‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان‬ ‫هه‌رێم‌و توركیا سااڵن ‌ه خۆی له‌‪ 2‬ترلیۆن‬ ‫دینار ده‌دات‪ ،‬ئه‌مه‌ش سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی‬ ‫ئابوری هه‌رێم له‌ژێر چنگی توركیادایه‌‪.‬‬

‫ ئا‪ :‬بنار‬

‫قه‌باره‌ی ئاڵوگۆڕی‬ ‫بازرگانی نێوان‬ ‫هه‌رێم‌و توركیا بۆ‬ ‫ساڵی‪ 2015‬نزیكه‌ی‬ ‫‪ 2‬ترلیۆن دینار‬ ‫بوه‬

‫به‌ختی���ار ئه‌حم���ه‌د وته‌بێ���ژی یه‌كێتی‬ ‫هاورده‌و نارده‌نیكارانی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫جه‌ختی له‌وه‌كرده‌و‌ه ئه‌و دۆخه‌ی له‌توركیا‬ ‫دروس���تبو‌ه كاریگ���ه‌ری ئه‌وتۆی له‌س���ه‌ر‬ ‫هاورده‌و نارده‌نی دورس���تنه‌كردو‌ه ئه‌وه‌ش‬ ‫بۆ ئ���ه‌و‌ه ده‌گه‌ڕێت���ه‌و‌ه تائێس���تا مه‌رزی‬ ‫ئیبراه���م خه‌لیل ك ‌ه تاك ‌ه م���ه‌رزی فه‌رمی‬ ‫نێوان هه‌رێمی كوردستان‌و توركیای ‌ه له‌كار‬ ‫نه‌كه‌وتوه‌‪ ،‬وتی "بارتاقای جه‌نگی په‌كه‌كه‌و‬ ‫توركیا ئه‌م دۆخ���ه‌ی له‌توركیا هات ‌ه ئاراو‌ه‬ ‫كاریگه‌ری خراپی له‌س���ه‌ر ئابوری هه‌رێمی‬ ‫كوردستان نه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی ئامارێك���ی یه‌كێت���ی ه���اورده‌و‬ ‫نارده‌نیكارانی هه‌رێمی كوردستان قه‌باره‌ی‬ ‫ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێ���وان هه‌رێم‌و توركیا‬ ‫بۆ س���اڵی‪ 2015‬نزیكه‌ی‪ 2‬ترلیۆن دینار بو‌ه‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش له‌كاتێكدا ئ���ه‌و قه‌بارەی ‌ە به‌راورد‬ ‫هێل ‌ه ئاس���مانیه‌كانی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫به‌سااڵنی پێش���و كه‌میكردو‌ه ك ‌ه خۆی له‌‪4‬‬ ‫به‌هۆی داخران���ی فڕۆكه‌خانه‌كانی توركیاو‌ه‬ ‫ترلیۆن دینار ده‌دات‪.‬‬ ‫وته‌بێژی هاورده‌و نارده‌نیكاران ئه‌وه‌شی زۆرتری���ن زیانی���ان به‌ركه‌وت‪ ،‬ك��� ‌ه زیانی‬ ‫ب���ۆ ئاوێن ‌ه پشتڕاس���تكرده‌و‌ه "س���ه‌رباری ته‌نه���ا كۆمپانیای یه‌كه‌م���ی فڕۆكه‌خانه‌ی‬ ‫ئ���ه‌و دۆخه‌ش م���ه‌رزی ئیبراهی���م خه‌لیل نێوده‌وڵه‌تی سلێمانی‪ 15‬بۆ ‪ 20‬هه‌زار دۆالر‬ ‫بوه‪.‬‬ ‫دانه‌خراوه‌"‪.‬‬ ‫به‌كر سه‌عید تۆفیق خاوه‌نی هێڵی ئه‌زمه‌ڕ‬ ‫هاوكاتی قس���ه‌كانی به‌ختیار بڕیارده‌ری‬ ‫لیژنه‌ی دارایی په‌رله‌مانی كوردستان زانیاری ئێرالی���ن زیانه‌كان���ی ئه‌مج���اره‌ی قه‌یرانی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی به‌ئاوێنه‌دا ك ‌ه كوده‌تاك ‌ه كاریگه‌ری توركیای به‌گه‌و‌ر‌ه وه‌س���فنه‌كردو ئه‌وه‌ی بۆ‬ ‫له‌س���ه‌ر بۆری نه‌وتی (هه‌رێم – جه‌یهان) ئاوێن ‌ه باس���كرد "ئه‌وان به‌هۆی كوده‌تاكه‌ی‬ ‫توركیاو‌ه زیان���ی ‪ 15‬بۆ ‪ 20‬هه‌زار دۆالریان‬ ‫دروستنه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫عه‌لی حەمه‌س���اڵح بڕی���ارده‌ری لیژنه‌ی به‌ركه‌وتوه‌"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری ئه‌ز‌مه‌ڕ ئیرالین وه‌س���تانی‬ ‫دارایی هه‌رێمی كوردستان ئه‌وه‌ی به‌ئاوێن ‌ه‬ ‫وت "به‌درێژایی هێڵ���ی نه‌وتبه‌ری هه‌رێمی گه‌ش���ته‌كانی توركیای به‌مه‌ترس���ی گه‌ور‌ه‬ ‫كوردستان له‌ناو خاكی توركیا هیچ روینه‌داو‌ه نه‌زانی‌و ئه‌وه‌ش���ی وت "حه‌ڵك س���ه‌فه‌ری‬ ‫بۆی ‌ه كاریگه‌ری خراپی جێنه‌هێشت له‌سه‌ر خۆی له‌س���ه‌ر توركیا په‌كناخ���ات‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫توركی���ا نه‌بێ���ت خه‌ڵك له‌ش���وێنی تره‌و‌ه‬ ‫ئابوری هه‌رێمی كوردستان"‪.‬‬ ‫بڕی���ارده‌ری لیژن���ه‌ی دارای���ی له‌باره‌ی سه‌فه‌ری خۆی هه‌ر ده‌كات"‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی ئه‌مجار‌ه هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫پاره‌كان���ی هه‌رێم له‌هاڵك بانك���ی توركیا‬ ‫بێئاگایی خۆی ده‌ربڕی ئه‌وه‌ی وت "نازانین له‌دۆخی توركیا بێزیان���ی ئابوری ده‌رچو‪،‬‬ ‫چه‌ندی هه‌رێم له‌توركیای��� ‌ه تابزانین زیانی به‌اڵم به‌رده‌وامی دۆخه‌ك��� ‌ه ئه‌گه‌ری زیانی‬ ‫گه‌و‌ره‌ی ئابوری لێده‌كرێت‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه وه‌كو‬ ‫پێگه‌یشتو‌ه یان نا"‪.‬‬ ‫عه‌لی حەمه‌ساڵح شیكردنه‌وه‌یه‌كی ئابوری بڕی���ارده‌ری لیژن���ه‌ی دارای���ی په‌رله‌مانی‬ ‫بۆ ئاوێن��� ‌ه كردو هۆكاری نه‌بونی جێماوه‌ی كوردستانیش باسی كرد "درێژه‌كێشانی ئه‌م‬ ‫ئابوری دۆخی توركیای بۆ كورتی قه‌یرانه‌ك ‌ه دۆخ ‌ه بێزیان نابێت بۆ هه‌رێمی كوردستانیش‬ ‫گه‌ڕانده‌و‌ه ئه‌وه‌ش���ی وت "ئه‌گه‌ر حاڵه‌ته‌ك ‌ه چونك ‌ه دڵی ئابوری كوردس���تان ك ‌ه نه‌وتی‬ ‫هه‌رێم ‌ه له‌چنگی توركیادایه‌"‪.‬‬ ‫درێژه‌ی بكێشای ‌ه كاریگه‌ری ده‌بو"‪.‬‬

‫له‌‪ 1992/5/19‬به‌ناوی لیستی یه‌كگرتن‬ ‫به‌شداری هه‌ڵبژاردن كرا پاشان بڕیاری‬ ‫یه‌كگرت����ن درا له‌گ����ه‌ڵ پارت����ی گه‌لی‬ ‫دیموكراتی كوردس����تان‌و حزبێكی نوێ‌‬ ‫به‌ناوی "حزبی یه‌كگرتنی كوردس����تان"‬ ‫راگه‌یه‌ن����درا‪ ،‬ئ����ه‌م حزب����ه‌ش م����اوه‌ی‌‬ ‫مانه‌وه‌ی‌ له‌س����ه‌ر گۆڕه‌پانی سیاس����ی‬ ‫كوردستان كه‌مبو‪ ،‬له‌دوای چه‌ند مانگێك‬ ‫له‌كۆنگره‌ی ‪11‬ی پارت����ی له‌‪11‬ئه‌یلولی‬ ‫‪ 1993‬بو به‌ به‌شێك له‌پارتی‪.‬‬

‫یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ له‌كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رده‌وامدان له‌گه‌ڵ حزبه‌ بچوكه‌كان ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬ده‌یانه‌وێت‬ ‫بیانكه‌ن به‌ به‌شێك له‌خۆیان یاخود‬ ‫هاوپه‌یمانی‌ متمانه‌پێكراویان‪.‬‬ ‫حزب����ی ئایینده‌ بڕیاریدا له‌ناو یه‌كێتی‬ ‫نیشتیمانی كوردستاندا درێژه‌ به‌خه‌باتی‬ ‫خ����ۆی ب����دات‪ ،‬س����ه‌ركرده‌یه‌كی باڵی‬ ‫چاكسازی سۆسیالست رایگه‌یاند "مه‌ال‬ ‫به‌ختی����ار له‌هه‌وڵ����ی راكێش����انی باڵی‬ ‫چاكسازی سۆسیالس����تدایه‌"‪ .‬بارزانی‌‌و‬ ‫س����ه‌ركرده‌كانی‌ پارت����ی‌ له‌هاتوچ����ۆی‌‬ ‫به‌رده‌وامدان بۆ الی‌ حزبه‌كانی‌ توركمان‌و‬ ‫مه‌سیحی‌‌و شیوعی‌‌و زه‌حمه‌تكێشان‪.‬‬ ‫ئه‌مان����ه‌ دیمه‌ن����ی‌ سیاس����ی‌ ئه‌مڕۆی‌‬ ‫كوردس����تانن‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ی‌ جێی س����ه‌رنجه‌‬ ‫له‌دوای رێكه‌وتننامه‌كه‌ی‌ یه‌كێتی‌و گۆڕان‌و‬ ‫نزیككه‌وتنه‌وه‌ له‌ساڵی‌‪ 2017‬كه‌ واده‌ی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستانه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫جموجۆاڵن����ه‌ گه‌رموگوڕییه‌كی‌ زیاتریان‬ ‫به‌خۆیانه‌وه‌ بینیوه‌‪.‬‬ ‫به‌الی س����ه‌رۆكی پارتی پارێزگارانی‬ ‫كوردستانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م یه‌كگرتنه‌ به‌رنام ‌ه بۆ‬ ‫داڕێژراوه‌و جه‌مسه‌ربه‌ندی‌ له‌نێوان زۆنی‬ ‫سه‌وزو زه‌رد دروستبوه‌‪ ،‬نه‌جات سورچی‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یاند "ئێم����ه‌ پارتێكی‬ ‫سه‌ربه‌خۆین‌و پرۆژه‌یه‌كمان نیه‌ بۆ چونه‌‬ ‫ناو هیچ حزبێكی كوردس����تان‪ ،‬ده‌مێكه‌‬ ‫به‌رنامه‌ی‌ جه‌مسه‌ربه‌ندی‌ هه‌یه‌ له‌نێوان‬ ‫زۆنی زه‌ردو س����ه‌وز ب����ۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫فره‌حزب����ی‌و دیموكرات����ی‪ ،‬هه‌وڵدانه‌ بۆ‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ حزبه‌ بچوكه‌كان"‪.‬‬ ‫پێش چه‌ند ساڵێك پارتی پارێزگارانی‬ ‫كوردس����تان له‌ناوخۆی����دا جیابونه‌وه‌ی‬ ‫به‌خۆیه‌وه‌ بینی‪ ،‬به‌ش����ێوه‌یه‌ك له‌نێوان‬ ‫باوك‌و كوڕه‌كانیدا كه‌ ده‌س����ه‌التی ئه‌و‬ ‫حزبه‌ی����ان به‌ده‌س����ته‌وه‌یه‌ لێكت����رازان‬ ‫دروس����تبو‪ .‬س����ه‌رۆكی پارێ����زگاران‪،‬‬ ‫پارت����ی به‌ه����ۆكاری ئ����ه‌و جیابونه‌وه‌و‬ ‫لێكترازانه‌ ده‌زانێ����ت‌و ده‌ڵێت "ئه‌و باڵه‌‬ ‫جی����اوازه‌ی‌ ئێمه‌ له‌پارتیی����ه‌وه‌ نزیكن‪،‬‬ ‫هه‌رپارتیش بوه‌ هۆكاری جیابونه‌وه‌یان‬ ‫له‌ن����او حزبه‌كه‌یاندا‪ ،‬ئ����ه‌وان هه‌رچه‌نده‌‬ ‫مۆڵه‌ت����ی حزبییان نیه‌‪ ،‬به‌اڵم دژی ئێمه‌‬ ‫لێكترازانیان كرد"‪.‬‬ ‫پارت����ی دیموكرات����ی كوردس����تان‌و‬ ‫یه‌كێتی نیش����تیمانی كوردستان به‌هۆی‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت‌و هه‌ژمونیان����ه‌وه‌ به‌س����ه‌ر‬

‫قه‌یرانه‌كانی هه‌رێم‌و‬ ‫ێ حزب ‌ه‬ ‫س‌‬ ‫كێشه‌ سیاسییه‌كان‬ ‫ئیسالمییه‌ك ‌ه‬ ‫بونه‌ت ‌ه دروستبونی‬ ‫له‌هه‌وڵدان‬ ‫میحوه‌ربه‌ندی‌و‬ ‫ی‬ ‫بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫راكێشانی الیه‌ن ‌ه‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م‬ ‫ی سیاسییه‌كان بۆ‬ ‫جه‌مسه‌ربه‌ندییان ‌ه ‌‬ ‫خۆیان‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫نێوان پارتی‌‌و‬ ‫ی ‪-‬گۆڕاندا له‌دوای رێكه‌وتنی‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫یه‌كێتی‌و گۆڕانه‌و‌ه‬ ‫پێكه‌و‌ه وه‌ك‬ ‫ئه‌م حاڵه‌ت ‌ه‬ ‫كوتله‌یه‌ك‬ ‫دروستبو‬ ‫كۆببنه‌وه‌‬ ‫هه‌رێمی كوردستاندا‪ ،‬له‌هه‌وڵی‌ خۆنزیك‬ ‫كردنه‌وه‌ له‌چه‌ندی����ن حزبن كه‌ خاوه‌نی‬ ‫یه‌ك كورسی‌و دو كورسین له‌په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫به‌بۆچون����ی نه‌جات س����ورچی هه‌ردوال‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ن ئ����ه‌و حزبان����ه‌ی‌ له‌خۆیان‬ ‫نزیك����ن بۆ نمونه‌ ئاین����ده‌ له‌یه‌كێتیه‌وه‌‬ ‫نزی����ك ب����وه‌و یه‌كگرتن����ی له‌گه‌ڵ����دا‬ ‫راگه‌یاند‪ ،‬دور نیه‌ له‌الی����ه‌ن پارتییه‌وه‌‬ ‫گفتوگۆی����ه‌ك له‌گه‌ڵ زه‌حمه‌تكێش����ان‬ ‫كرابێت‪ ،‬حزبی سۆسیالس����ت دو الیه‌نه‌‪،‬‬ ‫كاك����ه‌ حه‌مه‌ له‌زۆن����ی زه‌رده‌وه‌ نزیكه‌و‬

‫باڵی چاكس����ازیش ده‌چێته‌ ناو یه‌كێتی‬ ‫نیشتیمانی كوردستان‪.‬‬ ‫پرۆسه‌ی‌ یه‌كگرتنی حزبه‌كان له‌دوای‬ ‫راپه‌رینه‌وه‌ چه‌ندین جار په‌یڕه‌و كراوه‌‪،‬‬ ‫كه‌ زۆربه‌یان به‌مه‌به‌س����تی‌ كۆكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌نگ‌و هێز بون‪ ،‬به‌ر له‌شه‌ڕی براكوژی‬ ‫له‌رێكه‌وت����ی ‪ 1992/4/6‬له‌س����لێمانی‬ ‫یه‌كگرتنی نێوان حزبی سۆسیالیس����ت‌و‬ ‫پاس����ۆك راگه‌یه‌ن����درا‪ ،‬هه‌روه‌ه����ا‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردن����ی په‌رله‌مانی كوردس����تان‬

‫ب����ه‌الی هاوس����ه‌رۆكی حزب����ی‬ ‫زه‌حمه‌تكێشان‪ ،‬به‌همه‌ن حسێن ئاسایی ‌ه‬ ‫هاوپه‌یمان����ی یه‌كێتی یاخود پارتی بن‪،‬‬ ‫ئاس����اییه‌ حزبێك بچێته‌ ناو حزبه‌كه‌ی‌‬ ‫ت����ره‌وه‌و به‌رده‌وامی����ی به‌خه‌باتی خۆی‬ ‫ب����دات‪ ،‬ئ����ه‌و به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫"قه‌یرانه‌كانی هه‌رێم‌و كێشه‌ سیاسییه‌كان‬ ‫بوه‌ت����ه‌ دروس����تبونی میحوه‌ربه‌ن����دی‌و‬ ‫راكێشانی الیه‌نه‌ سیاسییه‌كان بۆ خۆیان‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی ل����ه‌دوای رێكه‌وتنی یه‌كێتی‌و‬ ‫گۆڕانه‌وه‌ ئه‌م حاڵه‌ته‌ دروستبو"‪.‬‬ ‫هاوسه‌رۆكی حزبی زه‌حمه‌تكێشان ئه‌و‬ ‫ده‌نگۆیان����ه‌ ره‌تده‌كات����ه‌وه‌ كه‌ چوبێتنه‌‬ ‫ن����او پارتییه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێ����ت "ئایینده‌‬ ‫چوه‌ت����ه‌ ناو یه‌كێتی ئازادن‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫رێكه‌وته‌ باس له‌وه‌ك����را ئێمه‌ چوینه‌ته‌‬ ‫ناو پارتیی����ه‌وه‌‪ ،‬له‌م هه‌لومه‌رجه‌ خراپه‌‬ ‫ناچینه‌ ناو هیچ حزبێكی تره‌وه‌"‪.‬‬ ‫ده‌نگۆی یه‌كگرتنی هه‌ر س����ێ حزبی‬ ‫سۆسیالس����ت‌و ئاراس����ته‌ی‌ س����ێهه‌م‌و‬ ‫زه‌حمه‌تكێش����ان له‌دوای هاوپه‌یمانیان‬ ‫بۆ په‌رله‌مانی كوردستان له‌ساڵی ‪2013‬‬ ‫باڵوبۆوه‌‪ ،‬به‌جۆرێك چه‌ندین كۆبونه‌وه‌ی‬ ‫نهێنی‌و ئاشكرا له‌نێوان محه‌مه‌دی حاجی‬ ‫مه‌حم����ودو باپیر كامه‌الو به‌ڵێن عه‌بدواڵ‬ ‫كرا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و یه‌كگرتنه‌ تائێس����تا هیچ‬ ‫ده‌رئه‌نجامێك����ی نه‌بوه‌‪ ،‬هاوس����ه‌رۆكی‬ ‫زه‌حمه‌تكێشان وتی "ئێمه‌ گفتوگۆمان‬ ‫له‌نێواندای����ه‌‪ ،‬به‌المان����ه‌وه‌ ئاس����انه‌ بیر‬ ‫له‌وه‌بكه‌ین����ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم تائێس����تا كه‌س‬ ‫پێ����ی نه‌وتوین‪ ،‬نامانه‌وێ����ت بچینه‌ هیچ‬ ‫میحوه‌رێكه‌وه‌ له‌م كاته‌دا‪ ،‬یه‌كخس����تنی‬ ‫ماڵی كورد گوتاری سیاسیی ئێمه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ له‌كاتێكدای����ه‌ كه‌ س����ێ‌ حزبه‌‬ ‫ئیس��ل�امییه‌كه‌ش له‌هه‌وڵدان بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌به‌رامب����ه‌ر ئه‌م جه‌مس����ه‌ربه‌ندییانه‌ی‌‬ ‫نێ����وان پارت����ی‌‌و یه‌كێت����ی‌ – گۆڕاندا‪،‬‬ ‫پێكه‌وه‌ وه‌ك كوتله‌ی����ه‌ك كۆببنه‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كێش‌و قورس����ایی‌ خۆیان له‌سه‌ر‬ ‫گۆڕه‌پانی‌ سیاسی‌ نمایش بكه‌ن‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )536‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/7/19‬‬

‫ئیخوان هه‌میشه‌ عەلی قەرەداغی دێنێته‌و‌ه پاڵ ئه‌ردۆگان‬

‫پێش ده‌سه‌اڵتی ئاکه‌پ ‌ه دژی تورکیا بو‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫لەگەڵ هەر روداوێک لەتورکیادا دکتۆر‬ ‫عەلی قەرەداغی دەردەکەوێتەوەو‬ ‫پاڵپشتی خۆی بۆ ئەردۆگان دوپات‬ ‫دەکاتەوە‪ ،‬بەشێک پێیانوایە ئەمە بۆ‬ ‫باکگراوندی ئیخوانیی ئەو کەسایەتییە‬ ‫ئایینیە دەگەڕێتەوەو بەشێکی دیکەش‬ ‫دەڵێن دکتۆر عەلی ئەمینداری‬ ‫دامەزراوەیەکی گرنگیی ئیسالمییەو‬ ‫پاڵپشتی هەمو واڵتە ئسیالمییەکان‬ ‫دەکات کە کێشەیان هەبێت‪.‬‬ ‫جارێک���ی دیکە دکتۆر عەلی قەرەداغی‬ ‫لەتەنیش���ت رەجەب تەیب ئ���ەردۆگان‌‌و‬ ‫هاوس���ۆز لەگ���ەڵ حکومەتەک���ەی ئاک‬ ‫پارت���ی دەرکەوت���ەوە‪ ،‬ئەمجارەی���ان‬ ‫لەرێورەسمی بەخاکسپاردنی قوربانیانی‬ ‫هەوڵی کودەتاک���ەی تورکیا بو‪ ،‬ئەوەش‬ ‫تەنه���ا دوای هەفتەیەک دێت لەوەی ئەو‬ ‫کەس���ایەتییە ئایینیە داوای لەهاواڵتیان‬ ‫ک���رد گەش���ت ب���ۆ تورکی���ا بک���ەن‌و‬ ‫"تەقینەوەکان���ی فڕۆکەخانەی ئەتاتورک‬ ‫دڵساردیان نەکاتەوە"‪.‬‬ ‫ئ���ەو پاڵپش���تییە بەردەوامانەی ئەو‬ ‫کەسایەتییە ئایینە کوردییە کە لەهەمان‬ ‫کاتدا پۆستی ئەمینداری گشتیی یەکێتی‬ ‫زانایان���ی ئیس�ل�امیی جیهانی���ی هەیە‪،‬‬ ‫ناڕەزایی بەش���ێک لەش���ەقامی کوردیی‬ ‫بەدوای خۆیدا دەهێنێت‌و پێیان وایە کە‬ ‫دکتۆر عەلی لەس���ەر حسابی چاوپۆشی‬ ‫لەکێش���ەی کورد لەباکور ئەو پاڵپشتیە‬ ‫دەکات‪.‬‬ ‫نیاز س���ەعید عەلی‪ ،‬ش���ارەزا لەبوای‬ ‫ئیسالمی سیاسیی لەوبارەیەوە بەئاوێنەی‬ ‫راگەیاند "پش���تیوانیی‌و بەرگریی دکتۆر‬ ‫عەل���ی قەرەداغیی لەدەوڵەتی ئێس���تای‬ ‫تورکیا پاڵن���ەرو هاندان���ی ئایدۆلۆژیی‌و‬ ‫سیاس���یی‌و فاکتەری ئایینیی‌و ئایینزایی‬ ‫لەپش���تەوەیە‪ ،‬ئەم���ەش لەالی���ەک ب���ۆ‬ ‫باکگراوەندی���ی ئیخ���وان موس���لمینیی‬ ‫عەل���ی قەرەداغی���ی‌و لەالیەکی تریش بۆ‬ ‫بەرپرس���یارێتیی ناوب���راو لەڕێکخ���راوی‬ ‫یەکێتیی زانایانی ئیس�ل�امیی جیهانیی؛‬ ‫کە دکتۆر تیایدا ئەمینداری گش���تیی ئەو‬ ‫رێکخراوەیە‪ ،‬دەگەڕێتەوە"‪.‬‬ ‫دکتۆر رەئوف کەریم مەحمود‪ ،‬راگری‬

‫کۆلێ���ژی زمان لەزانکۆی گەش���ەپێدانی‬ ‫مرۆیی کە زانکۆیەکە خاوەندارێتییەکەی بۆ‬ ‫دکتۆر عەلی قەرەداغی دەگەڕێتەوە‪ ،‬پێی‬ ‫وایە کە ئەو کەسایەتییە ئاینییە بەهۆی‬ ‫پۆستەکەیەوە وەک دو کەس وایەو لەهەر‬ ‫یەکێکان���دا کاری خ���ۆی دەکات "دکتۆر‬ ‫عەل���ی قەرەداغ���ی وەک مرۆڤێکی کورد‬ ‫باوەڕێکی تەواوی بەپاش���خانی نەتەوەیی‬ ‫خۆی هەیەو هەر لەبەرئەوەش���ە مێژوی‬ ‫ئ���ەو پارچەیەک لەخزمەتە بەنەتەوەکەی‬ ‫خۆی‪ ،‬لەروی سیاسیش���ەوە‪ ،‬ئەردۆگانی‬ ‫ئاگادارکردوەتەوە ک���ە نابێت تاکڕەوانە‬ ‫بڕی���ار ب���دات نابێت ک���ورد لەمافەکانی‬ ‫خ���ۆی بێبەش بکات‪ .‬هەروەها ئەو تەنها‬ ‫س���ەرکردەی ئیس�ل�امی بوە لەئاس���تی‬ ‫جیهاندا فەتوای داوە پێشمەرگە شەهیدە‬ ‫کاتێک لەبەرامبەر داعش���دا دەجەنگێت‌و‬ ‫گیان لەدەست دەدات"‪.‬‬ ‫بەبڕوای نیاز س���ەعید ئەگەر لەتورکیا‬ ‫پارتی دادو گەشەپێدان پارتی فەرمانڕەوا‬ ‫نەبوایە‪" ،‬ئەوا هەرگیز دکتۆر پشتیوانیی‬ ‫لەدەوڵەت‌و حکومەت‌و ئەردۆگانی سەرەک‬ ‫کۆمارەکەی نەدەکرد‪ ،‬وەک چۆن دکتۆر‬ ‫لەقۆناغ���ی نەوەدەکانی س���ەدەی رابردو‬ ‫ئەوکات���ەی پارتە عەلمانیی���ەکان پارتی‬ ‫فەرمان���ڕەوا ب���ون‪ ،‬دکت���ۆر قەرەداغیی‬ ‫هەمیشە رەخنەی لەدەوڵەت‌و حکومەتی‬ ‫تورکیا دەگرت"‪.‬‬ ‫ئ���ەو ش���ارەزایەی بواری ئیس�ل�امی‬ ‫سیاس���یی‪ ،‬هەڵوێس���تی دکت���ۆر عەلی‬ ‫قەرەداغی داب���ەش دەکات بۆ دو قۆناغ‬ ‫"قۆناغ���ی پێ���ش هاتنە س���ەر حوکمی‬ ‫پارت���ی دادو گەش���ەپێدان واتە قۆناغی‬ ‫پێش س���اڵی (‪ ،)٢٠٠٢‬تییدا دکتۆر هیچ‬ ‫پەیوەندییو هاوس���ۆزیی‌و پشتیوانییەکی‬ ‫ب���ۆ دەوڵەتی تورکیا نەبو‪ ،‬لەس���ەر ئەو وێنەی���ەک کە هاوس���ۆزیی دکتۆر عەلی‬ ‫بنەمای���ەی کە عەلمانی���ی فەرمانڕەوابو‪ ،‬پیش���ان بدات بۆ ئ���ەردۆگان‌و دەوڵەتی‬ ‫قۆناغ���ی دوەمی���ش لەس���اڵی (‪ )٢٠٠٢‬تورکیا‪ ،‬بەر لێشاوێکی رەخنە دەبێتەوەو‬ ‫ەوە‪ ،‬دەس���تپێدەکات‪ ،‬ئەو کاتەی پارتی هەندێ���ک ج���ار دەگاتە "س���وکایەتی"‬ ‫دادو گەش���ەپێدان بوە فەرمانڕەوا‪ ،‬ئیتر پێک���ردن‪ ،‬دکتۆر رەئ���وف نیگەرانە لەو‬ ‫لێ���رە ب���ەدواوە هەڵوێس���تەکانی دکتۆر کاردانەوانەو پێی وایە ناکرێت بەزمانێکی‬ ‫پێچەوانە بوەوە بۆ پشتیوانیی‌و بەرگریی ن���زم باس ل���ەو کەس���ایەتییانە بکرێت‪،‬‬ ‫لەتورکیاو حکومەتەکەی‪ ،‬لەبەرامبەریشدا "دکتۆر عەلی قەرەداغی کەس���ێک نییە‬ ‫دژایەتیی‌و بەرەنگاربونەوەی ئەو الیەن‌و لەدەرەوەی رەخن���ەو ئێمە وەک خۆمان‬ ‫هێزو دەوڵەتانەی کە دژو ناکۆکن لەگەڵ لەش���تی زۆر جەوهەری���دا رەخنەمان لێ‬ ‫گرتوەو ئەو وتویەتی ئێوە راست دەکەن‌و‬ ‫تورکیاو پارتە فەرمانڕەواکەی"‪.‬‬ ‫لەگ���ەڵ باڵوبون���ەوەی هەر ه���ەواڵ‌و پێداچونەوەی بۆ بڕیارەکەی کردوە‪ .‬بەاڵم‬

‫تەنها سەرکردەی‬ ‫ئەگەر لەتورکیا‬ ‫ئیسالمی بوە‬ ‫پارتی دادو‬ ‫گەشەپێدان پارتی لەئاستی جیهاندا‬ ‫فەرمانڕەوا نەبوایە فەتوای داوە‬ ‫پێشمەرگە‬ ‫"ئەوا هەرگیز‬ ‫شەهیدە کاتێک‬ ‫دکتۆر پشتیوانیی‬ ‫لەبەرامبەر‬ ‫لەدەوڵەت‌و‬ ‫داعشدا دەجەنگێت‌و‬ ‫حکومەت‌و‬ ‫ئەردۆگانی سەرەک گیان لەدەست‬ ‫کۆمارەکەی نەدەکرد دەدات‬ ‫عه‌لی قه‌ره‌داغی‬ ‫دەکرێ���ت رەخنەکان بەزمانێکی دیکە بن‬ ‫نەک تیرۆری کەسایەتی ئەو بکەن"‪.‬‬ ‫لەب���ارەی بۆچی دکتۆر عەلی بەردەوام‬ ‫پش���تگیریی ئ���ەردۆگان‌و حکومەتەکەی‬ ‫ئاک پارت���ی دەکات‪ ،‬ئەو دەڵێت "دکتۆر‬ ‫عەلی قەرەداغی وەک ئەمینداری گشتیی‬ ‫یەکێتی زانایانی جیهانی‪ ،‬ئەو بەهەڵبژرادن‬ ‫ئەو پۆستە هەستیارەی وەرگرتوە‪ ،‬هەر‬ ‫واڵتێکی ئیس�ل�امی دوچاری گرفت بێت‬ ‫ئەو پش���تگیریی دەکات‪ .‬ئەو پشتگیریی‬ ‫ئەوەش دەکات کە کوردستان پەیوەندی‬ ‫بەهێزی ئابوری لەگەڵ کۆماری ئیسالمی‬

‫ئێراندا هەبێت"‪.‬‬ ‫هەروەه���ا دەڵێ���ت "منی���ش لەوانەیە‬ ‫هاوڕابم لەس���ەر ئەوەی کە دکتۆر عەلی‬ ‫هەندێ���ک رای ئیجاب���ی هەی���ە لەس���ەر‬ ‫حکومەت‌و دەس���ەاڵتی ئێس���تای تورکیا‬ ‫نەک لەبەرامبەر هێزە کوردییەکان لەباکور‬ ‫بەڵکو لەبەرامبەر بەدەسەاڵتەکانی پێشتر‬ ‫لەتورکیادا کە چەندە کوردیان دەخستە‬ ‫ژێر پۆس���تاڵی جەندرمەو زمانی کوردیی‬ ‫لەپێش هاتنی ئەو حکومەتە قەدەغەبو‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێس���تا کورد خاوەنی دەسەاڵتێکی‬ ‫هێند بەهێزە لەپەرلەماندا کە لەهەندێک‬

‫دۆخدا خاوەنی قسەی یەکالکەرەوەیە"‪.‬‬ ‫دکتۆر رەئوف رەتی دەکاتەوە قەرەداغی‬ ‫چاوپۆشی لەتاوانەکانی حکومەتی تورکیا‬ ‫کردبێ���ت دژی ئ���ەردۆگان‪" ،‬زۆر بەڕونی‬ ‫لەچەندی���ن بەیاننامەدا بەتوندی ئیدانەی‬ ‫کۆمەڵکوژییەکان���ی ک���ورد دەکات چ‬ ‫لەش���ەرناخ چ لەئامەد یان لەشوێنەکانی‬ ‫ت���ر‪ ،‬بەزمانێکی زۆر توند بەدەس���ەاڵتی‬ ‫تورکیا دەڵێت ناکرێت بەدەر لەکورد هیچ‬ ‫بڕیارێکی یەکالکەرەوەی سیاسیی بدرێت‌و‬ ‫ک���ورد بکرێت���ە دەرەوەی هاوکێش���ەی‬ ‫سیاسیی تورکیا"‪.‬‬

‫فەرید ئەسەسەرد‪ :‬مالیكی دەسەاڵتی نیە بودجە بۆ هەرێم یان پارێزگایەكی بنێرێت‬

‫"رێکەوتنی یەکێتی‌و گۆڕان نەبوایە سەرۆکایەتی هەرێم نەدەهاتە سەر خەت"‬ ‫ئا‪ :‬بنار هیدایەت‬ ‫فەرید ئەسەسەرد ئەندامی سەركردایەتی‬ ‫یەكێتی نیشتیمانی كوردستان‬ ‫لەدیدارێكی ئاوێنەدا ئاماژە بەهاتنی‬ ‫نوری مالیكی دەكات بۆ سلێمانی‌و‬ ‫دەڵێت "هاتنی مالیكی پەیوەندی‬ ‫بەو رێكەوتنە سیاسییەوە هەیە‬ ‫كە گەورەترین فراكسیۆنی كوردی‬ ‫لەپەرلەمانی عێراق دروستكرد"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬هۆکاری س���ەرەکیی سەردانی‬ ‫نوری مالکی بۆ س���لێمانی ل���ەم کاتەدا‬ ‫چییە؟‬ ‫فەرید ئەسەس���ەرد‪ :‬هاتن���ی مالیكی‬ ‫پەیوەندی بەس���ەردانی شاندی هاوبەشی‬ ‫یەكێت���ی‌و گۆڕانەوە هەی���ە كە ماوەیەك‬ ‫لەمەوبەر لەبەغدا ئەنجامیاندا‪ .‬لەپایتەخت‬ ‫وەكو نوێنەری گەورەترین فراكس���یۆنی‬ ‫كوردی پێشوازییان لێكرا بەبەیایەخێكی‬ ‫زۆرەوە پەیوەندیی���ان لەگ���ەڵ الیەنەكان‬ ‫ك���رد‪ ،‬ئێس���تا مالیكی وەك س���ەرۆكی‬ ‫گەورەترین كوتلەی عەرەبی لەپەرلەمانی‬ ‫عێراق هاتوە‪ ،‬هەندێك بابەت هەیە لەبەغدا‬ ‫بەشێوەی س���ەرەتایی باسی لێوەكرا‪ ،‬بۆ‬ ‫تەواوكردن���ی بابەتەكانی نێ���وان هەردو‬ ‫فراكس���یۆن مالیكی هاتوە‪ ،‬ئومێد هەیە‬ ‫بگەن بەخاڵی هاوبەش‌و هەمو ش���تەكان‬ ‫باس���ی لێوەدەكرێت‪ ،‬لەهەمو حاڵەتێكدا‬ ‫ئەمە هەوڵێكە لەالیەن س���لێمانی‌و بەغدا‬ ‫بۆ دروس���تكردنی رایەڵ���ەی پەیوەندی‬

‫فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد‬ ‫لەنێوان ئەو دو الیەنەدا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬تاچەن���د مالیك���ی دەتوانێت‬ ‫بودجە بنێرێت بۆ س���لێمانی‪ ،‬دەسەاڵتی‬ ‫ئەوەی هەیە؟‬ ‫فەرید ئەسەس���ەرد‪ :‬مالیكی دەسەاڵتی‬ ‫ئەوەی نیە بودجە بۆ هەرێم یا پارێزگایەكی‬ ‫هەرێ���م بنێرێت‪ ،‬ئێس���تا مالیكی جێگری‬ ‫س���ەرۆك كۆمارە بەهەڵپەس���ێردراوی‌و‬ ‫چارەنوسی ئەو پۆستە تائێستا لەدادگای‬ ‫دەس���توری یەكالی���ی نەبۆت���ەوە‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئەوە دەسەاڵتی ئەوەی نیە‪ ،‬چونكە هیچ‬

‫ئەگەر فوئاد حسێن‬ ‫هەمان بۆچونی‬ ‫لەگەڵ خۆی هێنا كە‬ ‫لەمەكتەبی سیاسی‬ ‫پارتی بیستومانە‬ ‫بەدڵنیاییەوە هیچ‬ ‫لەبابەتەكە ناگۆڕێت‬

‫پۆستێكی لەناو دەس���ەاڵتی عێراق نیە‪ ،‬الیەنێكی سیاسیی پەراوێز بخرێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ب���ەاڵم ناکۆکییەکانی پارتی‌و‬ ‫تەنها س���ەرۆكی گەورەترین فراكسیۆنی‬ ‫گ���ۆڕان تادێت زیات���ر‌و زیات���ر دەبێت‪،‬‬ ‫عێراقییە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬لەب���ارەی دۆخی ئێس���تای كۆبونەوە كێ بیكات؟‬ ‫فەرید ئەسەس���ەرد‪ :‬دەبێت كار بكرێت‬ ‫هەرێمەوە‪ ،‬ئایا هیچ دەرچەیەك هەیە بۆ‬ ‫ب���ۆ دەربازكردنی هەرێ���م لەقەیرانەكان‌و‬ ‫دەربازبون لەم دۆخە چەقبەستوە؟‬ ‫فەری���د ئەسەس���ەرد‪ :‬تاك���ە دەروازە نەهێش���تنی گ���رژی نێ���وان ئ���ەو دو‬ ‫ئەوەیە الیەنە سیاسییەكان بەشێوەیەكی الیەن���ە سیاس���ییە‪ ،‬لەهەس���ت نەكردن‬ ‫دۆستانە‌و برایانە كۆببنەوە‪ ،‬بەرنامەیەكی بەلێپرسراوەتی قەیرانەكان زیاتر دەبێت‌و‬ ‫هاوبەش دابنێن بۆ دۆخی چەقبەس���تو‌و گرژییەكانیش ئاڵۆزتر دەبن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬پێت���ان وایە س���ەردانەکانی‬ ‫كاری لەس���ەر بكەن‪ ،‬بەب���ێ ئەوەی هیچ‬

‫س���ەرۆکی دیوانی سەرۆكایەتی هەرێم بۆ‬ ‫ئەو مەبەس���تە دەبێت‌و هیوای لەس���ەر‬ ‫هەڵدەچنرێت؟‬ ‫فەری���د ئەسەس���ەرد‪ :‬ئەوە لەس���ەر‬ ‫پێش���نیار‌و پرۆژەكان���ی فوئاد حس���ێن‬ ‫دەوەس���تێت كە لەگەڵ خۆی دەیهێنێت‌و‬ ‫لەگ���ەڵ الیەن���ە سیاس���ییەكان باس���ی‬ ‫لێ���وەدەكات‪ ،‬ئەگ���ەر ش���اندەكە هەمان‬ ‫بۆچونی لەگەڵ خۆی هێنا كە لەمەكتەبی‬ ‫سیاسی پارتی بیستومانە‪ ،‬بەدڵنیاییەوە‬ ‫هیچ لەبابەتەك���ە ناگۆڕێت‪ ،‬بەاڵم ئەگەر‬ ‫پێش���نیارەكان ب���ۆ ئ���ەوە بو قس���ەی‬ ‫لەس���ەر بكرێت دەتوانین ئومێدی لەسەر‬ ‫هەڵچنی���ن‪ .‬دەبێت چاوەڕێ���ی بۆچون‌و‬ ‫سەردانەكانیان بكەین‪ ،‬وەكو خۆم ناتوانم‬ ‫هەڵسەنگاندن بۆ سەركەوتن یا نەكەوتنی‬ ‫شاندەكە بكەم‪ ،‬تاكە مەرجی سەركەوتنی‬ ‫شاندەكەی سەرۆكایەتی هەرێم پێشنیاری‬ ‫نوێی���ان پێ بێت‌و الیەنە سیاس���ییەكان‬ ‫پەسەندی بكەن‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬لەدوای هاتنەوەی نەوش���یروان‬ ‫مستەفا هیچ هەوڵێك دراوە بۆ باشبونی‬ ‫پەیوەندیەکانی لەگەڵ بارزانی؟‬ ‫فەری���د ئەسەس���ەرد‪ :‬ئەوەن���دەی من‬ ‫ئ���اگادار بم هی���چ هەوڵێك ن���ەدراوە بۆ‬ ‫ئەو بابەتە‪ ،‬ه���ۆكاری ئەوەش نامانەوێت‬ ‫كێش���ەكە بەشەخس���ی بكرێت لەنێوان‬ ‫بارزانی‌و نەوش���یروان مستەفا‪ ،‬گرژییەكە‬ ‫لەنێ���وان دو گروپدای���ە‪ ،‬كەبەش���ێكی‬ ‫سەرەكی كوردستان پێكدەهێنن‌‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ب���ەاڵم بارزانی‌و نەوش���یروان‬

‫مس���تەفا لەس���ەر لوتک���ەی هەڕەم���ی‬ ‫دەسەاڵتی حیزبەکانیاندان؟‬ ‫فەری���د ئەسەس���ەرد‪ :‬م���ن نامەوێت‬ ‫ئەو بابەتە بكەم بەکێش���ەی شەخس���ی‬ ‫نێ���وان هەردوكی���ان‪ ،‬دەرفەتی���ش‬ ‫هەی���ە بۆ چارەس���ەری كێش���ەی نێوان‬ ‫پارت���ی‌و بزوتنەوەی گ���ۆڕان بەمەرجێك‬ ‫نەرمینواندنێكیان هەبێت‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬رێكەوتنی نێوان یەكێتی‌و گۆڕان‬ ‫تاچەند دەتوانێت ئامانجەكانی بپێکێت؟‬ ‫فەرید ئەسەس���ەرد‪ :‬ئێم���ە زۆر دڵمان‬ ‫خۆش���ە بەم رێكەوتن���ە‪ ،‬چونكە یەكەم‬ ‫ج���ارە لەبەغدا پێش���وازی لەگەورەترین‬ ‫فراكس���یۆنی ك���وردی دەكرێ���ت‪ ،‬توانی‬ ‫ئامانجی سەردانەكەی بۆ بەغدا جێبەجێ‬ ‫ب���كات‪ .‬توانی وابكات بەغ���دا بایەخ بەم‬ ‫بابەتە بدات‌و سیاسەتمەدارێكی گەورەی‬ ‫وەك ن���وری مالیكی بێتە كوردس���تان‌و‬ ‫پ���ەرە بەپەیوەندییەكانی ب���دات‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ئ���ەو رێكەوتن���ە نەبوای���ە گەورەتری���ن‬ ‫فراكس���یۆنی كوردی لەپەرلەمانی عێراق‬ ‫دروس���ت نەدەبو‪ .‬هەروەها ئەو شاندەی‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم پاش رێكەوتنەكەیە‪،‬‬ ‫تائەندازەیەك لەوە دڵنیام ئەو رێكەوتنە‬ ‫نەبوایە س���ەرۆكایەتی هەرێ���م نەدەهاتە‬ ‫س���ەرخەت‌و داوای كۆبون���ەوە لەالیەنە‬ ‫سیاس���ییەكانی كوردس���تان ب���كات‪،‬‬ ‫رێكەوتنەك���ە گڕوتینێك���ی زۆری داوە‬ ‫بەپرۆسەی سیاسیی هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫بواری پەیوەندییەكان���ی بەغدا‌و هەرێمی‬ ‫فراوانتر كرد‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )536‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/7/19‬‬

‫ ‬

‫هه‌مو شتێک له‌باره‌ی کوردستان‌و عێراقه‌وه‌‬

‫‪www.niqash.org‬‬

‫‪7‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌یه‌ به‌سپۆنسه‌ری رێکخراوی‬ ‫راگه‌یاندن له‌هه‌ماهه‌نگی‌‌و گواستنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌کادیمیای راگه‌یاندنی ئه‌ڵامنی‬

‫رێگای‌ پڕ نشێوی‌ ده‌ربازبوون‬

‫چیرۆكی‌ نه‌بیستراو له‌باره‌ی‌ كچ ‌ه ئێزدیی ‌ه رفێنراوه‌كان‬ ‫نقاش‪ ،‬عەبدولخالق دۆسکی‬ ‫له‌ناو خه‌ڵكی‌ كوردس���تاندا زۆر باس���ی‌ ئه‌و‬ ‫بازرگانان���ه‌ ده‌كرێ���ت كه‌ به‌هان���ای‌ كچانی‌‬ ‫ئێزدییه‌وه‌ چوون‌و ده‌ربازیان كردوون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هێشتا چیرۆكه‌كه‌ ناڕوون‌و ته‌مومژاوییه‌‪.‬‬ ‫عه‌بدواڵ ش���ریم پیاوێكی‌ ئێزدی‌ س���ه‌روو‬ ‫په‌نجا س���اڵه‌و له‌دانیشتوانی‌ قه‌زای‌ شنگال‬ ‫ب���وو‪ ،‬به‌ر ل���ه‌وه‌ی‌ داع���ش ش���اره‌كه‌یان‬ ‫داگیرب���كات بازرگان���ی‌ به‌م���ه‌ڕو م���ااڵت‌و‬ ‫پێس���ته‌و چه‌ندین جۆری‌ تری‌ كه‌لوپه‌له‌وه‌‬ ‫ده‌ك���رد له‌نێوان عێ���راق‌و س���وریا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌پاش هێرش���ه‌كه‌ی‌ داعشه‌وه‌ (‪ )39‬كه‌س‬ ‫له‌ئه‌ندامانی‌ خێزانه‌كه‌ی‌ كه‌وتنه‌ ده‌ست ئه‌و‬ ‫گروپه‌‪.‬‬ ‫ش���ریم به‌هۆی‌ ئ���ه‌و په‌یوه‌ندیی���ه‌ زۆرو‬ ‫زه‌وه‌ندان���ه‌ی‌ له‌گ���ه‌ڵ بازرگانان���ی‌ عێراق‌و‬ ‫س���وریادا هه‌یه‌تی‌‪ ،‬توانی‌ بگاته‌ دۆزینه‌وه‌ی‌‬ ‫شوێنی‌ كه‌سوكاره‌ رفێنراوه‌كه‌ی‌‪ ،‬له‌مڕووه‌وه‌‬ ‫به‌"نیقاش"ی‌ وت "په‌یوه‌ندیم به‌هاوڕێكانمه‌وه‌‬ ‫ك���ردو له‌رێی‌ ناس���یاوه‌كانمه‌وه‌ تائێس���تا‬ ‫توانیومه‌ ‪ 253‬كه‌س���ی‌ رفێندراو ئازاد بكه‌م‬ ‫كه‌ زۆربه‌یان ژن‌و منداڵن"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌كات پرۆسه‌ی‌ رزگاركردنی‌‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ س���ه‌ركه‌وتوو بێت‬ ‫هه‌وڵێكی‌ زۆرو بڕه‌ پاره‌یه‌كی‌ زۆری‌ ده‌وێت‌و‬ ‫ده‌شڵێت "له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ زۆربه‌ی‌ رفێندراوه‌كان‬ ‫براونه‌ته‌ شوێنی‌ دوور وه‌ك ره‌ققه‌و رومادی‌‬ ‫ناو موس���ڵ‪ ،‬بۆیه‌ ده‌ربازكردنیان پێویستی‌‬ ‫به‌ژماره‌یه‌ك���ی‌ زۆری‌ پی���او و پ���اره‌ی‌ زۆر‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و رێگایان���ه‌ی‌ ب���ۆ رزگاركردن���ی‌‬ ‫رفێندراوه‌كان ده‌گیرێنه‌ به‌ر پڕ مه‌ترس���ین‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ له‌هه‌موو رێگاكان بڕێكی‌ زۆر مین‌و‬

‫به‌رپرسیارێتی‌‬ ‫پاراستنی‌‬ ‫ئێزدییه‌كان له‌سه‌ر‬ ‫شانی‌ هه‌موو‬ ‫عێراقییه‌ك‌و هه‌موو‬ ‫كه‌سێكی‌ مرۆڤدۆسته‌‬ ‫ته‌قه‌مه‌نی‌ دان���دراون‪ ،‬ئه‌مه‌ جگ���ه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫ب���ه‌ره‌ی‌ گه‌رم���ی‌ جه‌ن���گ ب���وون له‌نێوان‬ ‫پێش���مه‌رگه‌و داعشداو هه‌روه‌ها كه‌وتوونه‌ته‌‬ ‫سه‌ر سنوری‌ عێراق‌و سوریا‪.‬‬ ‫ش���ریم تاكه‌ كه‌س نییه‌ كه‌ كه‌س���وكارو‬ ‫ئێزدییه‌كانی‌ رزگاركردووه‌‪ ،‬به‌ڵكو پیاوێكی‌‬ ‫ت���ر به‌ن���اوی‌ ئه‌بوش���وجاع ده‌نائی‌ ئه‌ویش‬ ‫ژماره‌یه‌ك���ی‌ زۆری‌ ئێ���زدی‌ له‌چنگ داعش‬ ‫رزگار كردووه‌‪.‬‬ ‫ده‌نائ���ی‌ به‌"نیق���اش"ی‌ وت "نه‌متوان���ی‌‬ ‫به‌رگه‌ی‌ ئ���ازار بگرم كه‌ ده‌بیس���تم هه‌موو‬ ‫رۆژێك ئه‌ندامانی‌ سه‌ر به‌ئاینه‌كه‌م وه‌ك هه‌ر‬ ‫كااڵیه‌كی‌ تر له‌بازاڕدا ده‌فرۆشرێن"‪.‬‬ ‫ده‌نائ���ی‌ توانیوێتی‌ تۆڕێك له‌كه‌س���انی‌‬ ‫متمانه‌ پێكراو دروس���ت ب���كات له‌زۆربه‌ی‌‬ ‫شاروش���ارۆچكه‌كان‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی‌ له‌ن���او‬ ‫س���وریادا‪ ،‬له‌م���ڕووه‌وه‌ ده‌ڵێت "س���ه‌ره‌تا‬

‫ئێزدییه‌كان روو له‌سوریا ده‌كه‌ن دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ داعش خاكه‌كه‌یانی‌ داگیركرد ( ‪:‬وێنه زمناكو اسماعيل (متروغرافي))‬ ‫نه‌خش���ه‌یه‌ك داده‌نێی���ن بۆ ئ���ه‌و مااڵنه‌ی‌‬ ‫رفێندراوه‌كانیان تێدایه‌‪ ،‬پاش���ان رزگاریان‬ ‫ده‌كه‌ی���ن‌و ده‌یانگه‌یه‌نین���ه‌ ناوچه‌یه‌ك���ی‌‬ ‫ئارام‪ ،‬ج���ا ئه‌گه‌ر بۆ توركی���ا بێت یان بۆ‬ ‫ناوچه‌ی‌ ژێر ده‌سه‌اڵتی‌ كوردانی‌ سوریا یان‬ ‫ده‌یه‌نگه‌ێنینه‌ ناوچه‌یه‌كی‌ نزیك له‌ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی‌ له‌ناو ئه‌و تۆڕان���ه‌دا كارده‌كه‌ن‬ ‫ده‌بێت زۆر به‌ئاگابن‪ ،‬چونكه‌ ئاشكرابونیان‬ ‫مانای‌ له‌ده‌س���تدانی‌ گیانیانه‌‪ ،‬ده‌نائی‌ باس‬ ‫ل���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ له‌م���اوه‌ی‌ رابردوودا پێنج‬ ‫له‌ئه‌ندامانی‌ تۆڕه‌كه‌ی‌ له‌ده‌س���تداوه‌ له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ داعش بڕیاریداوه‌ هه‌ر كه‌س���ێك ئه‌و‬ ‫كاره‌ بكات له‌سێداره‌ی‌ بدات‪.‬‬ ‫ده‌نائ���ی‌‌و هاوكاره‌كان���ی‌ نه‌خش���ه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌یان له‌به‌رده‌ساتدایه‌ كه‌ ئێزدییه‌كانی‌‬ ‫بۆ ب���راون‪ ،‬له‌مڕووه‌وه‌ ده‌ڵێ���ت "زۆربه‌یان‬

‫له‌شاره‌كانی‌ سوریان به‌تایبه‌تی‌ ره‌ققه‌‌و ریفی‌‬ ‫حه‌له‌ب‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌شاره‌كانی‌ ته‌له‌عفه‌رو‬ ‫موسڵ‌و فه‌لوجه‌ له‌عێراق"‪.‬‬ ‫ب���ه‌ر له‌وه‌ی‌ ش���نگال بكه‌وێ���ت‪ ،‬خه‌لیل‬ ‫ئال ده‌خی‌ ل���ه‌و قه‌زایه‌ وه‌ك پارێزه‌ر كاری‌‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬پاش ئه‌و ده‌رده‌سه‌رییه‌ی‌ به‌سه‌ریاندا‬ ‫ه���ات وازی‌ له‌كاری‌ پارێ���زه‌ری‌ هێناو خۆی‌‬ ‫یه‌كالك���رده‌وه‌ ب���ۆ به‌هاناوه‌چوون���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫ئێزدییانه‌ی‌ ده‌گانه‌ دهۆك‪ ،‬به‌اڵم بێ‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫پالنی‌ هه‌بێت‪ ،‬هه‌رزوو كه‌وته‌ ناو تۆڕی‌ ئه‌و‬ ‫كه‌سانی‌ ئێزدییه‌كان رزگار ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫خه‌لی���ل به‌"نیق���اش"ی‌ وت "س���ه‌رقاڵی‌‬ ‫كۆكردنه‌وه‌ی‌ زانیاری‌ بووین له‌س���ه‌ر كه‌سه‌‬ ‫شوێن بزربووه‌كان‌و داوای‌ هاوكاریمان له‌زۆر‬ ‫الیه‌ن كرد‪ ،‬دواتر تێگه‌یشتین ئه‌گه‌ر خۆمان‬ ‫كه‌س���وكاره‌كه‌مان رزگار نه‌كه‌ین هیچ كه‌س‬ ‫ئه‌و كاره‌مان بۆ ناكات"‪.‬‬

‫ده‌شڵێت "به‌هاوكاری‌ هاوڕێكانم تۆڕێكمان‬ ‫دروس���تكرد له‌شاری‌ موس���ڵ‌و ده‌وروبه‌ری‌‪،‬‬ ‫توانیمان ‪ 143‬كه‌س ده‌رباز بكه‌ین‪ ...‬به‌شێك‬ ‫له‌كچه‌ رفێندراوه‌كان ئه‌بێت به‌رده‌وام له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌میره‌كانی‌ داعش���دابن‌و ب���ۆ هه‌ر جێیه‌ك‬ ‫چوون له‌گه‌ڵی���ان بچن‪ ،‬ب���ه‌اڵم زۆرینه‌یان‬ ‫له‌شاری‌ ره‌ققه‌ی‌ سوریا هێڵدراونه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫خه‌لی���ل روونی‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ پرۆس���ه‌ی‌‬ ‫ئازادكردن���ی‌ رفێندراوه‌كان به‌و ئاس���انییه‌‬ ‫نییه‌ كه‌ هه‌ندێكه‌س تێیگه‌یشتوون‌و ده‌ڵێت‬ ‫"ئه‌و كاره‌ هه‌ماهه‌نگی‌ زۆری‌ ده‌وێت‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫رێره‌وی‌ ئارامی���ان بۆ بدۆزینه‌وه‌ به‌هاوكاری‌‬ ‫فه‌رمانده‌كان���ی‌ پێش���مه‌رگه‌و یه‌كینه‌كانی‌‬ ‫پاراس���تنی‌ گه‌ل‪ ،‬ته‌نانه‌ت هه‌ندێجار ده‌بێت‬ ‫هه‌ماهه‌نگی‌ له‌گه‌ڵ فرۆكه‌كانی‌ هاوپه‌یماناندا‬ ‫بكه‌ی���ن‌و جێیه‌ك بدۆزین���ه‌وه‌ كه‌ مینی‌ تیا‬ ‫نه‌بێت"‪.‬‬

‫رۆژانه‌ خه‌لیل په‌یوه‌ن���دی‌ به‌ژماره‌یه‌كی‌‬ ‫زۆری‌ كچ���ه‌ رفێندراوه‌كان���ه‌وه‌ ده‌كات‌و ئه‌و‬ ‫وه‌ك تاكه‌ هیوای‌ ده‌ربازبوونیان وایه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ندێكیان به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ناوێرن هه‌ڵبێن‪،‬‬ ‫وه‌ك خه‌لیل ده‌لێت "جا یان له‌ترسدایه‌‪ ،‬یان‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌یه‌ دوگیان���ن‌و نایانه‌وێت رابكه‌ن‬ ‫هه‌تا منداڵه‌كه‌یان ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ده‌ش���ڵێت "ئه‌م پرۆس���ه‌یه‌ پێویس���تی‌‬ ‫به‌هه‌وڵ���ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ به‌پله‌ی‌‬ ‫یه‌كه‌م كاری‌ هه‌واڵگرییه‌‪ ،‬ئێمه‌ش له‌م رووه‌وه‌‬ ‫ش���اره‌زانین‪ ،‬بۆی���ه‌ زۆرێ���ك له‌تۆڕه‌كانمان‬ ‫ئاشكرا ده‌بن‌و قوربانی‌ گه‌وره‌ ده‌ده‌ین"‪.‬‬ ‫به‌ته‌نها ئێزدییه‌كان له‌بواری‌ رزگاركردنی‌‬ ‫ك���چ‌و كه‌س���وكاره‌كه‌یاندا كارناكه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫چه‌ندی���ن كه‌س���ی‌ تری���ش ب���ه‌م كاره‌وه‌‬ ‫سه‌رقاڵن‪ ،‬یه‌ك له‌وانه‌ فائز كه‌ماله‌ كه‌ خۆی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ موس���ڵه‌و تائێس���تا ده‌یان ئێزدی‌‬ ‫ده‌ربازكردووه‌‪.‬‬ ‫له‌په‌یوه‌ندییه‌ك���ی‌ ته‌له‌فۆنی���دا فائی���ز‬ ‫به‌"نیقاش"ی‌ وت "ئه‌م هه‌وڵه‌م وه‌كو كارێكی‌‬ ‫مرۆیی‌ ده‌كه‌م‪ ،‬چونكه‌ ئێزدییه‌كان تووشی‌‬ ‫ده‌رده‌سه‌ری‌ زۆربوون به‌ده‌ست داعشه‌وه‌"‪.‬‬ ‫كه‌م���ال داوا ده‌كات هه‌م���وو الیه‌ن���ه‌‬ ‫ده‌ستڕۆیش���تووه‌كان پاڵپش���تی‌ لۆجستی‌‌و‬ ‫هه‌واڵگری‌ پێش���كه‌ش بكه‌ن بۆ ئازادكردنی‌‬ ‫رفێن���دراوه‌كان‌و ده‌ڵێ���ت "به‌رپرس���یارێتی‌‬ ‫پاراستنی‌ ئێزدییه‌كان له‌سه‌ر شانی‌ هه‌موو‬ ‫عێراقییه‌ك‌و هه‌موو كه‌سێكی‌ مرۆڤدۆسته‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ دواهه‌مین ئامار كه‌ له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‬ ‫كاروباری‌ ئێزدییه‌ رفێندراوه‌كان له‌حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم تۆماركراوه‌‪ ،‬ژم���اره‌ی‌ رفێندراوه‌كان‬ ‫ده‌گاته‌ ش���ه‌ش ه���ه‌زار كه‌س كه‌ به‌ش���ی‌‬ ‫هه‌ره‌ زۆریان ژنانن‪ ،‬به‌قس���ه‌ی‌ حسه‌ین كور‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ كاروباری‌ ئێزدییه‌ رفێندراوه‌كان‬ ‫تائێستا (‪ )2593‬كه‌سیان رزگاركراون‪.‬‬

‫سه‌ره‌تای‌ گرفتێكی‌ تر‬

‫كۆتای ‌ی یاسای تیرۆر قه‌یران ‌ی ئه‌منی‌‌و یاسای ‌ی له‌كوردستان دروست ده‌كات‬ ‫نقاش‪ ،‬هه‌ستیار قادر‬

‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان له‌‪16‬ی‌ ئ���ه‌م مانگه‌و‌ه‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ بۆشاییه‌كی‌ تری‌ یاسایی‌‌و مه‌ترسی‬ ‫بۆ س���ه‌ر ئاسایش���ی‌ ئه‌و هه‌رێمه‌ ده‌بێت كه‌‬ ‫به‌درێژای���ی‌ ه���ه‌زاران كیلۆمه‌تر ش���ه‌ڕی‌ دژ‬ ‫به‌دعش ده‌كات‪.‬‬ ‫ه‌و رێكه‌وت���ه‌وه‌ ماوه‌ی‌ یاس���ایی‌ كاركردن‬ ‫به‌یاس���ای‌ به‌ڕه‌نگار بوونه‌وه‌ی‌ تیرۆر كۆتایی‌‬ ‫دێ���ت‪ ،‬ئه‌گه‌ره‌كان���ی‌ به‌رده‌م چاره‌س���ه‌ری‌‬ ‫ئ���ه‌و گرفته‌ زۆر نین له‌س���ایه‌ی‌ كارانه‌بوونی‌‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تاندا‪ ،‬چونكه‌ په‌رله‌مان‬ ‫تاك���ه‌ ده‌زگای‌ ش���ه‌رعییه‌ كه‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫درێژكردنه‌وه‌ی‌ واده‌ی‌ ئه‌و یاس���ایه‌ی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئێس���تا یه‌كێك له‌و س���یناریۆیانه‌ی‌ باس���ی‌‬ ‫ده‌كرێ���ت هه‌ڵدان���ی‌ تۆپی‌ كێش���ه‌یه‌كه‌ بۆ‬ ‫گۆڕه‌پانی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ ش���ورا یان كاركردنی‌‬ ‫"ناچاری‌" به‌یاس���ای‌ بنه‌بڕكردن���ی‌ تیرۆری‌‬ ‫عێراق ‪.‬‬ ‫ساڵی‌ ‪ 2006‬په‌رله‌مانی‌ كوردستان یاسای‌‬ ‫ژم���اره‌ (‪)3‬ی‌ "به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی‌ تۆقاندن‬ ‫(تیرۆر)"ی‌ ده‌ركرد‪ ،‬به‌پێ���ی‌ ماده‌ی‌ (‪)17‬‬ ‫ی‌ یاس���اكه‌‪ ،‬ته‌مه‌نی‌ ئه‌م یاسایه‌ ته‌نها دوو‬ ‫ساڵه‌و ته‌نها په‌رله‌مانی‌ كوردستانیش مافی‌‬ ‫درێژكردنه‌وه‌ی‌ یاس���اكه‌ی‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌و كاته‌‬ ‫به‌دواوه‌ هه‌موو دووس���اڵ جارێك په‌رله‌مان‬ ‫درێژی‌ كردووه‌ته‌وه‌‪ ،‬دواهه‌مینجاریش له‌ساڵی‌‬ ‫(‪ )2014‬ب���وو‪ ،‬ب���ه‌اڵم كێش���ه‌كه‌ی‌ ئه‌مجاره‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ په‌رله‌مان له‌مانگی‌ تش���رینی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫ساڵی‌ رابردووه‌وه‌ په‌كخراوه‌و هیچ ناوه‌ندێكی‌‬ ‫تریش مافی‌ درێژكردنه‌وه‌ی‌ یاساكه‌ی‌ نییه‌‪.‬‬ ‫گ���ۆران ئازاد بڕیارده‌ری‌ لیژنه‌ی‌ یاس���ایی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان ئاش���كرایده‌كات كه‌‬ ‫به‌كۆتای���ی‌ هاتنی‌ واده‌ی‌ كاركردنی‌ یاس���ای‌‬ ‫بنه‌بڕكردن���ی‌ تی���رۆر راس���ته‌وخۆ دادگاكان‬ ‫ناچار ده‌بن به‌گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ یاس���ای‌ سزادانی‌‬ ‫عێراقی‌ ب���ۆ مامه‌ڵكردن له‌گ���ه‌ڵ تاوانبارانی‌‬ ‫ئ���ه‌و كرده‌وانه‌ی‌ به‌ "تیرۆریس���تی" له‌قه‌ڵه‌م‬ ‫ده‌درێن‪.‬‬ ‫گ���ۆران ئ���ازاد به‌"نیقاش"ی‌ وت"یاس���ای‌‬ ‫سزادانی‌ عێراق‪ ،‬سزاكانی‌ سوكتره‌ له‌یاسای‌‬ ‫به‌ره‌نگاربوون���ه‌وه‌ی‌ تیرۆر‪ ،‬بۆنمونه‌ س���زای‌‬

‫تیانیه‌ له‌سه‌ر بانگه‌ش���ه‌ بۆ تونده‌ڕه‌وی‌ یان‬ ‫باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ ئه‌و باڵوكراوان���ه‌ی‌ تایبه‌تن‬ ‫به‌فكری‌ توندڕه‌وی‌‌و له‌بنه‌ڕه‌تیش���دا یاس���ای‌‬ ‫بنه‌بڕكردن���ی‌ تی���رۆر له‌به‌ر بێهێزی‌ یاس���ای‬ ‫سزادانی‌ عێراقی‌ ده‌ركراوه‌"‪.‬‬ ‫س���اڵی‌ ‪ 2006‬كاتێك یاس���اكه‌ ده‌ركرا ئه‌و‬ ‫ده‌مه‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان رووبه‌رووی‌ چه‌ند‬ ‫هێرش���ێكی‌ "تیرۆریس���تی‌" ب���وو ب���ووه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ هه‌رێم پێیان وابوو یاس���ای‌‬ ‫س���زادانی‌ عێراقی‌ توانای‌ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی‌‬ ‫تی���رۆری‌ نییه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ ئه‌و یاس���ا نوێیه‌یان‬ ‫ده‌ركرد‪.‬‬ ‫ف���اروق جه‌میل وه‌زیری‌ پێش���وتری‌ دادی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان پێیوایه‌ كۆتایی‌ هاتنی‌‬ ‫واده‌ی‌ ئه‌و یاس���ایه‌ كێش���ه‌ ب���ۆ دادگاكان‬ ‫دروس���ت ده‌كات له‌ماڵه‌ك���ردن له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫دۆس���یه‌كانی‌ تی���رۆرداو ناتوان���ن كاری‌ پێ‬ ‫بكه‌ن‌و ته‌نها په‌رله‌مانیش ده‌توانێت واده‌كه‌ی‌‬ ‫درێژبكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫فاروق جه‌میل به‌"نیقاش"ی‌ وت "یاس���ای‌‬ ‫سزادانی‌ عێراقی‌ ساڵی‌ ‪ 1969‬له‌سه‌رده‌مێكدا‬ ‫نوس���راوه‌ كه‌ تیرۆر به‌م ش���ێوه‌یه‌ی‌ ئێستا‬ ‫نه‌بووه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ یاس���اناس‌و پس���پۆڕانی‌ سه‌ربازی‌‬ ‫ترساندووه‌ ئه‌وه‌یه‌ بۆشایی‌ یاسایی كوردستان‬ ‫رووبه‌رووی‌ كێش���ه‌ی‌ تیرۆر بكاته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫جگه‌ له‌و یاس���ایه‌ هیچ یاس���ایه‌كی‌ تر نییه‌‬ ‫به‌روون���ی‌ رێ له‌كرده‌وه‌ تیرۆریس���تییه‌كان‬ ‫بگرێت‌و سزاكه‌ی‌ ئاوها قورس بێت‪.‬‬ ‫فه‌ری���ق س���ه‌روه‌ر به‌رزنج���ی‌ پس���پۆری‌‬ ‫سه‌ربازیی‌‌و ئه‌منی‌ جه‌خت له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌‬ ‫نابێ���ت هه‌رێم به‌بێ ئه‌و یاس���ایه‌ به‌ره‌نگاری‌‬ ‫تی���رۆر ببێته‌وه‌ به‌و پێی���ه‌ی‌ به‌وته‌ی‌ ناوبراو‬ ‫له‌ئێس���تادا مه‌ترسی‌ داعش له‌سه‌ر ئاسایشی‌‬ ‫هه‌رێم له‌پێشتر زیاتر بووه‌‪.‬‬ ‫به‌رزنج���ی‌ به‌"نیق���اش"ی‌ وت "داع���ش‬ ‫له‌هێرشه‌كانیدا گوێ به‌یاساكان نادات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌بێ���ت هه‌رێمی‌ كوردس���تان رێ له‌ كۆتایی‌‬ ‫هاتنی‌ واده‌ی‌ كاركردن به‌و یاسایه‌ بگرێت"‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 2014‬ه‌وه‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫له‌س���نوره‌كانیه‌وه‌ روبه‌ڕوی‌ شه‌ڕێكی‌ قورس‬ ‫بۆته‌وه‌ له‌گه‌ڵ چه‌كدارانی‌ داعش له‌س���نوری‌‬

‫ته‌نها په‌رله‌مان‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫درێژكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫واده‌ی‌ یاساكه‌ی‌‬ ‫هه‌یه‌‬ ‫باش���ورو خۆرئاوایه‌وه‌و له‌و ماوه‌یه‌شدا چه‌ند‬ ‫جارێك ئه‌و گروپه‌ هێرشی‌ له‌ناوخۆی‌ هه‌رێم‬ ‫ئه‌نجامداوه‌‪.‬‬ ‫مه‌ترس���ی‌ بۆش���ایی‌ یاس���ایی‌ ل���ه‌دوای‌‬ ‫كۆتایی‌ هاتن���ی‌ واده‌ی‌ كاركردنی‌ یاس���اكه‌‬ ‫ئه‌وانه‌شی‌ توشی‌ دوودڵی‌ كردووه‌ كه‌ پێشتر‬ ‫تێبینیان له‌س���ه‌ری‌ هه‌بووه‌ به‌تایبه‌ت ره‌وته‌‬ ‫ئیسالمیه‌كان كه‌ له‌ساڵی‌ ‪ 2014‬له‌ په‌رله‌ماندا‬ ‫داوای‌ هه‌مواركردنی���ان كرد ب���ه‌ر له‌كۆتایی‌‬ ‫هاتنی‌ واده‌كه‌ی‌ له‌ ‪ 2016‬دا‪.‬‬ ‫هه‌ورامان گه‌چێنه‌ی���ی‌ ئه‌ندامی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان له‌فراكسیۆنی‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌‬ ‫به‌"نیقاش"ی‌ وت "تێبینیمان له‌سه‌ر یاساكه‌‬ ‫هه‌یه‌ ك���ه‌ كێش���ه‌ له‌جێبه‌جێكردنیدا هه‌یه‌و‬ ‫ره‌وته‌ ئیسالمییه‌كانی‌ كردۆته‌ ئامانج‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ناشكرێت هه‌رێمی‌ كوردس���تان به‌بێ یاسای‌‬ ‫به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی‌ تیرۆر بمێنێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫كێش���ه‌كه‌ ب���ێ دانیش���تنی‌ په‌رله‌مان���ی‌‬ ‫كوردس���تان چاره‌س���ه‌ركردنی‌ ئه‌س���ته‌مه‌و‬ ‫س���یناریۆكانی‌ به‌رده‌میش���ی‌ دیاریكراون كه‌‬ ‫په‌ناب���ردن ب���ۆ ئه‌نجومه‌نی‌ ش���ورای‌ هه‌رێم‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌سیناریۆكان‪.‬‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ ش���ورای‌ هه‌رێم ئه‌نجومه‌نێكی‌‬ ‫راوێ���ژكاری‌ یاس���اییه‌و له‌(‪)20‬ی تش���رینی‬ ‫یه‌كه‌می س���اڵی‌ (‪ )2008‬له‌الیه‌ن په‌رله‌مانی‬

‫كوردستانه‌وه‌ دامه‌زرێنراوه‌و به‌پێی مادده‌ی‬ ‫دووه‌م له‌یاس���ای ئه‌نجومه‌نی شواری هه‌رێم‪،‬‬ ‫ل���ه‌رووی كارگێڕیی���ه‌وه‌ به‌وه‌زی���ری داده‌وه‌‬ ‫ده‌لكێ‌و پێكدێ له‌سه‌رۆك‌و جێگری سه‌رۆك‌و‬ ‫راوێ���ژكاران‪ ،‬كه‌ ژماره‌ی���ان له‌پێنج راوێژكار‬ ‫كه‌متر نابێت‌و له‌نۆش زیاتر نابێت‪.‬‬ ‫ئه‌م ئه‌نجومه‌نه‌ له‌كێشه‌ یاساییه‌كاندا راوێژ‬ ‫ده‌دات‪ ،‬به‌اڵم بڕیاره‌كانی‌ یه‌كالكه‌ره‌وه‌ نین‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ه���ه‌ر ئه‌م ئه‌نجومه‌ن���ه‌ له‌غیابی‌‬ ‫په‌رله‌ماندا ده‌س���ه‌اڵتی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫درێژكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫نازم هه‌رك���ی‌ جێگری‌ س���ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫ناوخۆی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان جه‌خت له‌وه‌‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ كه‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان له‌به‌رده‌م‬ ‫مه‌ترسی‌ داعش���دایه‌و ناكرێت كۆتایی‌ هاتنی‌‬ ‫واده‌ی‌ یاس���ایی‌ بنه‌بڕكردن���ی‌ تی���رۆر ب���ێ‬ ‫چاره‌سه‌ر بمێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫نازم هه‌ركی‌ به‌"نیق���اش"ی‌ وت "جه‌عفه‌ر‬ ‫ئێمینك���ی‌ جێگ���ری‌ س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان نوس���راوی‌ ره‌س���می‌ ئاڕاسته‌ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ ش���ورای‌ هه‌رێ���م ك���ردووه‌ تا‬ ‫چاره‌سه‌رێك بۆ ئه‌و كێشه‌یه‌ بدۆزنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌رك���ی‌ پێش���بینی‌ ئ���ه‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌‬ ‫ب���ه‌ر له‌كۆتای���ی واده‌ی‌ كاركردنی‌ یاس���اكه‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ شورا وه‌اڵمی‌ نوسراوه‌كه‌ بداته‌وه‌و‬ ‫ده‌ش���ڵێت "ئه‌گه‌ر هه‌ی���ه‌ ئ���ه‌و ئه‌نجومه‌نه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ ده‌ركردنی‌ رێنماییه‌كی‌ هاوشێوه‌ی‌‬ ‫یاس���ای‌ بنه‌بڕكردنی‌ تیرۆر بداته‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫وه‌زیران"‪.‬‬ ‫وادی���اره‌ تۆپ���ی‌ درێژكردن���ه‌وه‌ی‌ واده‌ی‌‬ ‫كاركردنی‌ یاس���اكه‌ له‌گۆڕه‌پانی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫شورا بێ كێش���ه‌ نابێت به‌تایبه‌ت كه‌ پێشتر‬ ‫له‌ساڵی‌ (‪)2015‬دا ئه‌و ده‌زگایه‌ له‌سه‌ر پرسی‌‬ ‫ویالیه‌تی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم رونكردنه‌وه‌یه‌كیدا‬ ‫كه‌ ل���ه‌ ‪19‬ی‌ مانگی‌ ئابی‌ راب���ردوو كۆتایی‌‬ ‫ه���ات‌و تیایدا ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا كه‌ "وایده‌بینن‬ ‫كه‌ دوای ‪١٩‬ی ئاب پۆس���تی سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫به‌چۆڵبوو دانانرێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و رونكردنه‌وه‌یه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ ش���ورا‬ ‫قه‌یرانێكی‌ سیاس���ی‌‌و یاسایی‌ به‌دوای‌ خۆیدا‬ ‫هێنا به‌وپێیه‌ی‌ پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان‬ ‫به‌پێ���ی‌ رونكردنه‌وه‌كه‌ درێژی���دا به‌مانه‌وه‌ی‌‬ ‫مه‌سعود بارزانی‌ له‌پۆستی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێمداو‬

‫الیه‌نه‌كانی‌ تریش تانه‌یان لێداو پێیان وابوو‬ ‫كه‌ ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ راوێژكاریه‌ نه‌ك بڕیاده‌ر‪.‬‬ ‫د ئه‌حم���ه‌د وه‌رتێ پس���پۆری‌ یاس���ایی‌‬ ‫پێشبینی‌ ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ وه‌اڵمی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫ش���ورای‌ هه‌رێم له‌سه‌ر كۆتایی‌ واده‌ی‌ یاسای‌‬ ‫به‌ڕه‌نگاربوونه‌وه‌ی‌ تیرۆریش ناكۆكی‌ سیاسی‬ ‫تر دروس���ت بكات‌و به‌"نیقاش"ی‌ وت "ته‌نها‬ ‫په‌رله‌مان ده‌س���ه‌اڵتی‌ درێژكردنه‌وه‌ی‌ واده‌ی‌‬ ‫یاساكه‌ی‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫یه‌كێ���ك له‌س���یناریۆ یاس���اییه‌كانی‌ تری‌‬ ‫به‌رده‌م چاره‌س���ه‌ری‌ پرس���ی‌ كۆتایی هاتنی‌‬ ‫واده‌ی‌ یاس���ای‌ به‌ره‌نگاربوون���ه‌وه‌ی‌ تی���رۆر‬ ‫كاركردن���ه‌ به‌یاس���ای‌ بنه‌بڕكردن���ی‌ تیرۆری‌‬ ‫عێراق كه‌ له‌ساڵی‌ (‪ )2005‬په‌رله‌مانی‌ به‌غدا‬

‫ده‌ریكردووه‌ به‌وپێیه‌ی‌ یاسایه‌كی‌ فیدراڵیه‌و‬ ‫له‌س���ایه‌ی‌ كارانه‌بوونی‌ یاساكه‌ی‌ په‌رله‌ماندا‬ ‫ئه‌و یاس���ا هاوتاكه‌ی‌ به‌غدای‌ له‌هه‌رێم كاری‌‬ ‫پێده‌كرێت‪.‬‬ ‫وه‌رت���ێ ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ده‌كات له‌هه‌رێ���م‬ ‫"عورفێكی‌" یاس���ایی‌ هه‌بووه‌ كه‌ س���ه‌رجه‌م‬ ‫یاس���اكانی‌ ناوه‌ن���د ده‌بێ���ت په‌رله‌مان���ی‌‬ ‫كوردس���تان ره‌زامه‌ندان له‌سه‌ر ده‌رببرێت بۆ‬ ‫جێبه‌جێكردنی‌ له‌هه‌رێم‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫ش���ورای‌ هه‌رێم رای‌ وایه‌ ك���ه‌ هیچ ده‌قێكی‌‬ ‫یاس���ایی‌ نیی���ه‌ له‌هه‌رێم رێگر بێ���ت له‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ یاس���اكه‌ی‌ ناوه‌ند له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫جێبه‌جێبكرێ���ت بێ تێپه‌ڕب���وون به‌فلته‌ری‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردستاندا‪.‬‬

‫ئه‌م هه‌فته‌یه‌ له‌‬ ‫ی پێشوو‬ ‫گه‌ڕانه‌و ‌ه بۆ پالن ‌‬

‫داعش پاش شكستی‌‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌كه‌ی‌ ده‌ست ده‌داته‌‬ ‫ی تایفی‌‬ ‫هه‌ڵگیرساندنی‌ فیتنه‌ ‌‬ ‫ترس له‌سه‌ر ژیانیان هه‌یه‌‬

‫گه‌نجانی‌ ئیمۆو هاوڕه‌گه‌زباز‬ ‫ژماره‌یان زیاد ده‌كات‬ ‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م راپۆرتانه‌و چه‌ندین راپۆرتی سه‌رنجراکێشی تر‬ ‫به‌زمانه‌کانی کوردی‌و عه‌ره‌بی‌و ئینگلیزی‪ ،‬سه‌ردانی نیقاش بکه‌ ‪www.niqash.org‬‬

‫‪6‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )536‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/7/19‬‬

‫ئه‌م الپه‌ره‌یه‌ به‌سپۆنسه‌ری کۆمپانیای پیت ئۆیڵ‌‬

‫ئێران مه‌رز‌ه نافه‌رمیه‌كان له‌گه‌ڵ پارێزگای سلێمانی زیاد ده‌كات‬ ‫"دانیشتوانی هانه‌گه‌رمه‌ڵه‌و شۆشمێ كااڵكانیان له‌ته‌وێڵه‌و بیار‌ه ساغ ده‌كه‌نه‌وه‌"‬ ‫ئا‪ :‬وریا حسین‬ ‫كۆماری ئیسالمی ئێران سنوره‌‬ ‫مه‌رزییه‌‌كانی له‌گه‌ڵ پارێزگای‬ ‫سلێمانی زیاتر ده‌كات؛ ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌رگای ئاڵوگۆڕی بازرگانی له‌نێوان‬ ‫سلێمانی‌و ئێران بۆ كاسبكارانی‬ ‫ناوچه‌ سنورییه‌كان ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ژوری بارزگانی‬ ‫سلێمانی نیگه‌رانه‌ له‌ به‌رپرسانی‬ ‫هه‌رێم‌و خواستیان له‌دورستكردنی‬ ‫ناوچه‌ ئازاده بازرگانیه‌كان نیه‌ كه‌‬ ‫سودی زۆر به‌هاواڵتیان‌و بازرگانان‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت‪.‬‬

‫(پێنجوێن‌و مه‌ریوان)‪.‬‬ ‫س���یروان موحەم���ه‌د س���ه‌رۆكی‬ ‫ژوری بازرگان���ی س���لێمانی ره‌خنه‌ی‬ ‫له‌فه‌رمانگه‌كان���ی حكوم���ه‌ت گرت كه‌‬ ‫خواس���تیان نه‌ب���وه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫ناوچه‌ ئازادانه‌ بكرێنه‌وه‌ بۆیه‌ ئێرانیش‬ ‫نه‌ه���ات ب���ه‌ده‌م بیرۆكەک���ە‌وه‌‪ ،‬وتی‬ ‫"تائێس���تا دیارنیه‌ بیرۆكه‌ی ناوچه‌ی‬ ‫ئ���ازادی بازرگانی كه‌ی ده‌چێته‌ بواری‬ ‫جێبه‌جێكردنه‌وه‌"‪.‬‬

‫تائێستا دیارنیه‌‬ ‫بیرۆكه‌ی‬ ‫ناوچه‌ی ئازادی‬ ‫بازرگانی كه‌ی‬ ‫ده‌چێته‌ بواری‬ ‫جێبه‌جێكردنه‌وه‌‬

‫په‌یامنێری ئاوێنە له‌سنوری مه‌رزی‬ ‫بی���اره‌ چ���اوی به‌چه‌ن���د هاواڵتیه‌كی‬ ‫ئێرانی كه‌وت‪ ،‬ك���ه‌ خه‌ڵكی ناوچه‌كه‬ ‫‌بون ب���ۆ كڕین‌و فرۆش���تن هاتبون بۆ‬ ‫ش���ارۆچكه‌ی بیاره‌‪ ،‬یه‌كێك له‌وان كه‌‬ ‫سێ سندوق ته‌ماته‌ی له‌ ئێستره‌ ره‌نگ‬ ‫خورماییه‌ك���ه‌ی باركردب���و به‌نه‌رمی‬ ‫ملی ئه‌و رێ���گا قوڕین���ه‌ی گرتبو كه‌‬ ‫ده‌یب���رده‌وه‌ گون���دی هانه‌گه‌رمه‌ڵه‌ی‬ ‫ئێ���ران‪ ،‬ئه‌وه‌ی وت‪" ،‬ئ���ه‌و خه‌ڵكی‬ ‫هانه گه‌رمەڵه‌یه‌و ته‌ماته‌كه‌ی ده‌باته‌وه‌‬ ‫بۆ گونده‌كه‌ی خ���ۆی ده‌یدات به‌‪750‬‬ ‫دیناری عێراقی"‪.‬‬ ‫هانه‌گه‌رمه‌ڵ���ه‌ كۆتا گون���دی ئێرانه‌‌ عێراق‪ ،‬پاسداره‌كان له‌سنوری ئێران‌و‬ ‫له‌س���نوری ش���ارۆچكه‌ی بی���اره‌و ئاسایش له‌سنوری هه‌رێم تا ئه‌وكاته‌ی‬ ‫‌س���نوره‌كه‌ی له‌گه‌ڵ شارۆچكه‌ی بیاره‌ كێشه‌ی ئه‌منی‌و ئیداری دروستنه‌كه‌ن‬ ‫ته‌نها ی���ه‌ك جۆگه‌ی ئ���اوه‌ ئه‌مبه‌ری گوێیان ناده‌نێ‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێت ئاگاداربن‬ ‫ماڵ‌و باخی دانیش���توانی شارۆچكه‌ی له‌هاتوچۆیان"‪.‬‬ ‫حه‌مید ب���ارام به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی‬ ‫بیاره‌یه‌و ئه‌وبه‌ریشی باخی هاواڵتیانی‬ ‫بی���اره‌ له‌باره‌ی ئه‌م پرس���ه‌وه‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫هانه‌گه‌رمه‌ڵه‌ن"‪.‬‬ ‫هاواڵتی���ه‌ ئێرانیه‌ك���ه‌ ك���ه‌ ن���اوی بۆ ئاوێن���ه‌ پشتڕاس���تكرده‌وه‌‪" ،‬ئه‌و‬ ‫به‌په‌یامنێری ئاوێنه‌ نه‌وت‪ ،‬ئه‌وه‌ش���ی كه‌س���انه‌ی هاواڵت���ی ئێرانی���ن دێنه‌‬ ‫وت‪" ،‬ئه‌و و چه‌ندی���ن هاواڵتی تر كه‌ سنوری ش���ارۆچكه‌كه‌یان په‌پێی یاسا‬ ‫خزمایه‌تیان له‌گه‌ڵ دانیشتوانی بیاره‌ ئیجرائاتیان له‌گه‌ڵ ده‌كرێت‌و له‌ئاسایش‬ ‫هەیە به‌بێ پاس���پۆرت دێنه‌ ناو خاكی ده‌بێت موڵه‌ت وه‌ربگرن پاشان ئه‌وان‬

‫س���ه‌رۆكی ژوری بازرگانی سلێمانی‬ ‫ئه‌وه‌ش���ی بۆ ئاوێنه‌ باسكرد کە ئه‌وان‬ ‫رۆژان���ه‌ ئیجرائاتی ئیداری قورس���یان‬ ‫به‌رامب���ه‌ر ده‌كرێ���ت ك���ه‌ رۆتیناته‌و‬ ‫بێزاری���ان ده‌كات ئه‌وه‌ش���ی به‌ڕێگری‬ ‫زان���ی له‌ب���ه‌رده‌م كردن���ه‌وه‌ی ناوچه‌‬ ‫ئازاده‌ بازرگانیه‌كان���ی نێوان هه‌رێم‌و‬ ‫ئێران‪ ،‬وتیشی "بازرگان بۆچی بچێته‌‬ ‫ناو ناوچه‌ی ئازادی بازرگانی له‌كاتێكدا‬ ‫ئه‌و هه‌مو رێگ���ری‌و رۆتینه‌ی روبه‌ڕو‬ ‫ده‌كرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫چەند کاسباکارێکی مەرزی شوشمێ لەتەوێڵە‬ ‫موڵه‌تی كاركردنیان ده‌ده‌نێ‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌پێناو ئه‌وه‌ی كه‌ ڕێگری بكه‌ن له‌هه‌ر‬ ‫كه‌س���ێك بیه‌وێت كارێكی نایاس���ایی‬ ‫بكات"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م دیارده‌یه‌ له‌به‌ش���ێكی زۆری‬ ‫ناوچه‌ سنورییه‌كان باوه‌ له‌كاتی شین‌و‬ ‫ش���اییدا ئاس���انكاری ب���ۆ هاواڵتیانی‬ ‫ناوچه‌ سنورییه‌كان ده‌كرێت‪ ،‬ئێستاش‬ ‫له‌سنوری شارۆچكه‌ی خورماڵ به‌هۆی‬ ‫كردنه‌وه‌ی مه‌رزی مڵه‌خورد به‌ش���ێكی‬ ‫دانیشتوانی ئه‌و شارۆچكه‌یه‌ سه‌رقاڵن‬ ‫له‌هاتوچۆی ئه‌و مه‌رزه‌دا‪.‬‬

‫سمكۆ س���االر به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی‬ ‫خورماڵ باسی ئه‌وه‌یكرد له‌ئێستادا ‪80‬‬ ‫ئۆتۆمبێلی بارهه‌ڵگر له‌ڕێگه‌ی مه‌رزی‬ ‫مڵه‌خورده‌وه‌ رۆژانه‌ بار ده‌گوازنه‌وه‌ بۆ‬ ‫كۆماری ئیس�ل�امی ئێران ئه‌مه‌ جگه‌‬ ‫له‌ده‌ی���ان بارهه‌ڵگرو كرێ���كار كه‌ كار‬ ‫له‌مه‌رزه‌كه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌و وتی "گه‌شه‌ی‬ ‫بازرگانی له‌ناوچه‌كه‌ به‌خه‌ڵك‌و بازاڕی‬ ‫خورماڵه‌وه‌ دیاره‌"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری ناحی���ه‌ی خورم���اڵ‬ ‫كردن���ه‌وه‌ی ئ���ه‌م م���ه‌رزه‌ی به‌گرنگ‬ ‫زانی‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌ش���ی له‌په‌یامنێری‬

‫ئاوێنه‌ نه‌شارده‌وه‌ له‌ڕوی گه‌شه‌پێدان‬ ‫به‌و مه‌رزه‌وه‌ ئێس���تا ه���ه‌ر ئه‌وه‌نده‌‬ ‫توانای���ان هه‌یه‌ ك���ه‌ كراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬وتی‬ ‫"له‌ئێران به‌حس���اب‌و كیت���اب كااڵی‬ ‫بازرگانی وه‌رده‌گرن‪ ،‬بۆیه‌ ئێستا هه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌نده‌مان له‌ده‌ست دێت"‪.‬‬ ‫گه‌ش���ه‌كردن‌و كردن���ه‌وه‌ی ئ���ه‌م‬ ‫مه‌رزانه‌ هاوكاته‌ له‌گه‌ڵ وه‌ستانی ئه‌و‬ ‫بیرۆكانه‌ی كه‌ هه‌بون بۆ دروستكردنی‬ ‫ناوچه‌ی ئازادی بازرگانی له‌نێوان ئه‌و‬ ‫ناوچه‌ سنوریانه‌ی كه‌ هه‌ن؛ به‌تایبه‌ت‬

‫پشتگوێخس���تنی بیرۆك���ه‌ی ناوچه‌‬ ‫ئ���ازاده‌ بازرگانی���ه‌كان ئه‌گ���ه‌ر گرێی‬ ‫كاری بازرگانی به‌ش���ێك له‌بازرگانانه‌‬ ‫ك���ه‌ ده‌یانه‌وێت جوڵ���ه‌ی بازرگانیان‬ ‫زیات���ر بێ���ت‪ ،‬ب���ه‌م هۆی���ه‌وه‌ گرێی‬ ‫كاسكبكاره‌كان‌و ترسیان‬ ‫داخس���تنی م���ه‌رزه‌ بچوكه‌كانه‌ كه‌‬ ‫وه‌كو خۆیان باسی ده‌كه‌ن "ئه‌م مه‌رزه‌‬ ‫نافه‌رمیان���ه‌ بۆ ده‌س���كه‌وتنی داهاتی‬ ‫ئه‌وان جێگه‌ی بایه‌خه‪ ،‬بۆیه‌ هیوادارن‬ ‫قه‌ت دانه‌خرێن"‪.‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ زیادبون���ی ئ���ه‌و م���ه‌رز‌ه‬ ‫نافه‌رمیانه‌ی له‌نێوان هه‌رێم – ئێراندا‬ ‫بونی���ان هه‌ی���ه‌ س���ودیان گه‌یاندوه‌‬ ‫به‌خه‌ڵكی‪.‬‬

‫به‌ڵێنده‌ره‌كانی پارێزگای هه‌ڵه‌بج ‌ه هاواری ئیفالسییان لێهه‌ستاوه‌‬ ‫"زیاتر ل ‌ه ‪ 90‬پڕۆژه‌ی هه‌ڵه‌بجه‌ وه‌ستاون"‬ ‫ئا‪ :‬عەزیز ڕەسوڵ‬ ‫بەهۆی‌ قەیرانی‌ دارایی‌ لە هەڵەبجە‬ ‫تەواوی‌ پڕۆژە خزمەتگوزاریەکان‬ ‫وەستاوەو زیاتر لە ‪ 60‬ملیۆن دۆالر‬ ‫پێویسته‌ بۆ چاالككردنه‌وه‌یان‪،‬‬ ‫خاوه‌ن كۆمپانیاكانیش ده‌ڵێن‬ ‫"ناتوانین كار له‌ پڕۆژه‌كانیان بكه‌ن‬ ‫چونكه‌ ئیفالسیان كردوه‌"‪.‬‬ ‫عه‌بدولواحی����د عوس����مان خاوەنی‌‬ ‫کۆمپانی����ای‌ قەاڵ ب����ۆ ئاوێن����ە وت ‌‬ ‫ی‬ ‫"ئێمە حکومەت توش����ی‌ ئیفالس����ی‌‬ ‫کردی����ن هەرچی‌ پارەمان هەبو کردیە‬ ‫پڕۆژەو یەک دیناری‌ پێنەهێشتوین‪،‬‬ ‫هاتومەتە سەر ئەوەی‌ بێمە هەڵەبجە‬ ‫ئەو پڕۆژانەی‌ دروستمکردوە هەمویان‬ ‫تێکبدەمەوەو ئ����ەوەی‌ بەکەڵک بێت‬ ‫بیبەمەوە بیفرۆشم"‪.‬‬ ‫وتیشی "روزەردی‌ ئەو کەسانە بوین‬ ‫کە قیرو عه‌مودو خش����تی‌ رەسیفمان‬ ‫الیان هێناوە رۆژانە ئەکەنە س����ەرمان‬ ‫بۆ پ����ارە ئێم����ەش پارەم����ان پێنیە‬ ‫بیاندەینەوە"‪.‬‬ ‫عه‌بدولواحید باس����ی ئه‌وه‌شی بۆ‬ ‫ئاوێن����ه‌كرد به‌ به‌های س����ێ ملیۆن‌و‬ ‫شەس����ەت ه����ەزار دۆالر پ����ڕۆژەم‬ ‫جێبەجێک����ردوە ب����ۆ حکومەت بەاڵم‬ ‫حکوم����ەت نیو ملی����ۆن دۆالری‌ بەمن‬ ‫داوەتەوە‪ ،‬وتیش����ی "لەئێستادا یەک‬ ‫دینارم پێنەماوە"‪.‬‬ ‫هاوكات بێستون کەریم كه‌ خاوەنی‌‬ ‫گروپ����ی‌ کۆمپانیاکان����ی‌ هەڵەبج����ەو‬ ‫کۆمپانی����ای‌ هێڤین بۆ به‌ڵێنده‌رایه‌تی‬ ‫هه‌م����ان گرفت����ی عه‌بدولواحی����دی‬ ‫به‌ڵێن����ده‌ری هه‌ی����ه‌و دۆخ����ی دارایی‬ ‫خۆی بۆ ئاوێنه‌ نه‌شارده‌وەو‌ ئاماژه‌ی‬ ‫بۆ ئه‌وه ‌كرد "جگ����ە لەکۆمپانیاکەی‌‬

‫ئێم����ە ل����ە پارێ����زگای‌ هەڵەبجە هیچ‬ ‫کۆمپانیایەک����ی‌ ت����ر نەیتوانی����وە‬ ‫پڕۆژەکانی‌ تەواوبکات کە لەحکومەت‬ ‫وەریگرتوە‪ ،‬له‌ئێستاش����دا ئێمە چوار‬ ‫ملی����ۆن دۆالرم����ان الی‌ حکومەت����ی‌‬ ‫هەرێمی‌ کوردستانە هی‌ ئەو پڕۆژانەی‌‬ ‫لەس����نوری‌ هەڵەبج����ەو ناحیەکان����ی‌‬ ‫خورم����اڵ‌و گون����دی‌ ه����اوار لەبواری‌‬ ‫رێگاوبان جێبەجێمان کردوە"‪.‬‬ ‫کوێس����تان ئەک����رەم س����ەرۆکی‌‬ ‫شارەوانی‌ هەڵەبجە الی‌ خۆیەوە وتی‌‬ ‫"بەشێک لەپڕۆژەکانی‌ ساڵی‌ (‪)2014‬‬ ‫کە تەواو نەبوبون لەگەڵ پڕۆژەکانی‌‬ ‫ساڵی‌(‪)2015‬وەس����تاون‌و لەئێستادا‬ ‫هیچ کارێکی����ان تێداناکرێت‪ ،‬کە بڕی‌‬ ‫بودجەکەی����ان(‪ )82‬ملی����ار دین����اره‌‬ ‫ب����ۆ ناوەن����دی‌ پارێ����زگای‌ هەڵەبجەو‬ ‫ناحیەکان‪.‬‬ ‫کوێس����تان ئەکرەم وتیش����ی "ئەو‬ ‫پڕۆژان����ە ک����ە زۆربەیان وەس����تاون‪،‬‬ ‫بەشێکیان ئیش����یان تیاکراوە ئەگەر‬ ‫نەکرایه‌ زۆر باشتر بو‪ ،‬چونکە ئێستا‬ ‫بۆنمونە ئەو گەڕەکانەی‌ کە ئاوەڕۆمان‬ ‫بۆ ک����ردون قی����ر نەکراون‪،‬لە وەرزی‌‬ ‫زستاندا سەرئێش����ەیه‌کی‌ زۆرمان بۆ‬ ‫دروس����تدەکەن بەوەی‌ ئەو ئاوەڕۆیانە‬ ‫دەگیرێن‌و ئ����او دەچێت����ە مااڵنەوە‪،‬‬ ‫ئێمەش وەک پێویست ناتوانین بچین‬ ‫بەدەم هاواڵتیانەوە"‪.‬‬ ‫کارک����ردن لەت����ەواوی‌ پ����ڕۆژە‬ ‫خزمەتگوزاریەکانی‌ پارێزگای‌ هەڵەبجە‬ ‫وەس����تاوە جگ����ە لەپ����ڕۆژەی‌ ئاوی‌‬ ‫هەڵەبجە ‪ -‬سەیدس����ادق کە لەالیەن‬ ‫حکومەتی‌ عێراقەوە بودجه‌ی بۆدابین‬ ‫دەکرێت‪.‬‬ ‫عه‌لی‌ عوس����مان جێگری‌ پارێزگاری‌‬ ‫هەڵەبج����ە له‌وباره‌ی����ه‌وه‌ ئام����اژه‌ی‬ ‫ب����ۆ ئه‌وه‌كرد "دۆخی پ����ڕۆژەکان زۆر‬

‫کردنەوەی پرۆژەی ئاوی هەڵەبجە‬ ‫خراپن چونکە لەدو س����اڵی‌ رابردودا‬ ‫پڕۆژەکان وەس����تاون‪ ،‬ئەوئیشانەش‬ ‫ک����ە لەپ����ڕۆژەکان کراب����ون بەهۆی‌‬ ‫تەواونەکردنی����ان ب����ەرەو لەناوچون‬ ‫دەچن ئ����ەوەش زیانێك����ی گەورەیە‬ ‫ب����ۆ ژێرخان����ی‌ ئاب����وری‌ هەڵەبجە‪،‬‬ ‫بەڵێندەرەکانی����ش زۆربەیان مایەپوج‬ ‫بون‌و ناتوانن پڕۆژەکان لەسەر ئەرکی‌‬ ‫خۆیان تەواو بکەن؛ دواتر کە دۆخه‌كه‌‬

‫گۆڕا پارەکانیان وەربگرنەوە‪،‬یان بڵێن ئەم پڕۆژانە بەکۆتابێن بۆیە ئێمەوەک‬ ‫متمانەیان نەماوە بەوەی‌ پارەکانیان پارێ����زگا داوامان ک����ردوە وەزارەت ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوەدانکردن����ەوە بۆ س����ااڵنی‌ ئایندە‬ ‫بۆ دەگەڕێتەوە"‪.‬‬ ‫جێگری‌ پارێزگار دەڵێت"تائێستەش لەکات����ی‌ دانانی‌ بوج����ەی‌ پارێزگاکان‬ ‫بودجەی‌ پڕۆژەکانی‌ هەڵەبجە لەسەر بوج����ەی‌ پڕۆژەکانی‌ هەڵەبجە جیاواز‬ ‫پارێزگای‌ سلێمانیە‪ ،‬نەتوانراوە مەلەفی‌ دابنێت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌"ئێمە زیاتر لە ‪ 90‬پڕۆژەی‌‬ ‫پڕۆژەکان����ی‌ هەڵەبج����ە لەس����لێمانی‌‬ ‫ی جۆراوجۆرمان وەستاوەو بەڵێندەرەکان‬ ‫جیابکرێت����ەوە‪ ،‬ئەوکات����ە مەلەف���� ‌‬ ‫پڕۆژەکانی‌ هەڵەبجە سەربەخۆدەبن کە ناتوانن دەست بەکاربکەنەوە تێیاندا‪،‬‬

‫دۆخی پڕۆژەکان‬ ‫زۆر خراپن چونکە‬ ‫لەدو ساڵی‌ رابردودا‬ ‫پڕۆژەکان وەستاون‬ ‫ئەوئیشانەش‬ ‫کە لەپڕۆژەکان‬ ‫کرابون بەهۆ ‌ی‬ ‫تەواونەکردنیان‬ ‫بەرەو لەناوچون‬ ‫دەچن‬ ‫ئ����ەوەش ب����ۆ ئاین����دەی‌ پڕۆژەکانی‌‬ ‫هەڵەبجە زۆر مەترسیدارە"‪.‬‬ ‫بەپارێزگا بونی‌ هەڵەبجە هاوتەریب‬ ‫ب����و بەقەیران����ی‌ دارای����ی‌ لەهەرێمی‌‬ ‫کوردستان بۆیه‌ هه‌رئه‌وكات هەڵەبجە‬ ‫تەواوی‌ پڕۆژەکانی‌ وەس����تاند‪ ،‬به‌ڕای‬ ‫به‌رپرس����انی پارێزگاكه‌ش "وه‌ستانی‬ ‫پڕۆژه‌كان����ی هه‌ڵه‌بج����ه‌ زیانێكی زۆر‬ ‫به‌هه‌ڵه‌بجه‌ ده‌گه‌یه‌نێت"‪.‬‬

‫نێوده‌وڵه‌تی‬

‫)‪ )536‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/7/19‬‬

‫‪9‬‬

‫تورکیا‪ ..‬جارێکی دیکە کودەتا‬ ‫کودەتا چییە؟‬ ‫کەی رودەدات؟‬

‫کودەت���ا بەکرداری گۆڕین‌و البردنی‬ ‫دەس���ەاڵتێک دێت بەدەس���ەاڵتێکی‬ ‫دیک���ە بەڕێگایەکی نایاس���ایی‪ ،‬کە‬ ‫زۆربەی جار لەڕێی دەسەاڵتی سوپاوە‬ ‫بەڕێ���گای توندوتی���ژی رودەدات‪.‬‬ ‫لەزانستی سیاس���ییدا کودەتا کاتێک‬ ‫بەس���ەرکەوتو دادەنرێت کە النیکەم‬ ‫ئەو الیەن���ەی بەکودەتا هەس���تاوە‬ ‫بۆ ماوەی حەوت رۆژ لەدەس���ەاڵتدا‬ ‫بمێنێت���ەوە‪ .‬بەگش���تی کودەتا لەو‬ ‫کاتانەدا رودەدات کە س���وپا یاخود‬ ‫چەند بەش‌و کەس���ایەتییەکی بەهێز‬ ‫لەس���وپا یەکدەگرن‌و پێکەوە جومگە‬ ‫مەدەن���ی‌و دادوەرییەکانی واڵت یان‬ ‫ش���وێنێکی دیاریکراو لەکاردەخەن‌و‬ ‫خۆیان وەک دەسەاڵتدار دەناسێنن‪.‬‬ ‫بەپێی داتابەیسی تایبەت بەکودەتا‬ ‫لەنێ���وان س���ااڵنی ‪ 1950‬تا ‪ 2010‬کە‬ ‫هەری���ەک لەتوێژەران جۆناس���ان م‪.‬‬ ‫پۆوێڵ‌و کیلنتۆن ل‪ .‬س���ین لەزانکۆی‬ ‫کینتوکی ئەڵمانی ئامادەیان کردوە‪،‬‬ ‫لەماوەی ئەو ‪ 60‬ساڵەدا لەسەرتاسەری‬ ‫جیهاندا ‪ 457‬هەوڵی کودەتا هەبوە‪،‬‬

‫لەوانە ‪ 227‬دانەیان س���ەرکەوتو بوە‬ ‫کە دەکاتە رێژەی ‪ .%49.7‬هەروەها‬ ‫‪%50.3‬ی کودەتاکانی���ش کە دەکاتە‬ ‫‪ 230‬هەوڵ‪ ،‬شکستی هێناوە‪.‬‬ ‫بەگوێرەی کیشوەرەکانیش‪ ،‬هەردو‬ ‫کیشوەری ئەفەریقاو ئەمەریکا زۆرترین‬ ‫کودەتایان تێدا ئەنجامدراوە بەرێژەی‬ ‫‪ ،%36.5‬رۆژهەاڵت����ی ناوەڕاس����ت‌و‬ ‫ئاسیاش لەو ماوەیەدا ئەزمونی ‪%31‬ی‬ ‫کودەتاکانی کردوەو واڵتەکانی دیکەی‬ ‫جیهانی����ش ‪%15.8‬ی کودەتاکان����ی‬ ‫جیهانی بەخۆی����ەوە بینیوە‪ .‬تەواوی‬ ‫واڵتان����ی ئەوروپ����اش تەنها ‪%2.6‬ی‬ ‫کودەتاکانی جیهانیان تێدا رویداوە‪.‬‬ ‫بەپێ���ی ئ���ەو توێژینەوەی���ە‪،‬‬ ‫بەتێپەڕبونی کات هەوڵەکانی کودەتا‬ ‫کەمتر سەرکەوتو دەبن‌و زیاتر دوچاری‬ ‫شکس���ت دەبنەوە‪ .‬ئەو کودەتایانەی‬ ‫لەماوەی دوای جەنگی سارددا کراون‪،‬‬ ‫زیاتر بەرهەمەکەیان واڵتی دیموکراسی‬ ‫بوە‪ .‬ئەو کودەتایانەی لەماوەی شەڕە‬ ‫ناوخۆییەکان���دا ئەنجامدراون‪ ،‬بوەتە‬ ‫هۆی کۆتایی هێنان بەو شەڕانە‪.‬‬

‫تارمایی‌ گوله‌ن به‌سه‌ر توركیاوه‌‬ ‫ی پێیوای ‌ه دروستكردنی‌ قوتابخان ‌ه له‌مزگه‌وت فه‌رزتره‌‬ ‫ئه‌و پیاوه‌ ‌‬

‫جارێكیتر ناوی‌ فه‌تح����واڵ گوله‌ن كه‌وته‌وه‌‬ ‫ناو ن����اوان‪ ،‬دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌گ����ه‌ڵ‌ جموجۆڵ ‌ی‬ ‫كوتاده‌چییه‌كان����ی‌ توركی����ادا‪ ،‬ره‌جه‌ب ته‌یب‬ ‫ئه‌ردۆغ����ان‪ ،‬گول����ه‌ن‌و جه‌ماعه‌ت����ی‌ خزمه‌تی‌‬ ‫تۆمه‌تبار كرد به‌تێوه‌گالن له‌كوده‌تاكه‌‪.‬‬ ‫گول����ه‌ن‪ ،‬ناوێكی‌ ناس����راوه‌ ل����ه‌الی‌ هه‌مو‬ ‫تورك����ه‌كان‌و ئه‌وانه‌ی‌ ش����اره‌زای‌ ئیس��ل�امی‌‬ ‫سیاس����ین‪ ،‬گوله‌ن كه‌ رۆژانێك شانبه‌ش����انی‌‬ ‫ئه‌ردۆغان له‌پێناوی‌ سه‌قامگیركردنی‌ حوكمی‌‬ ‫ئیس��ل�امی‌ له‌توركیادا دژ به‌ده‌سه‌اڵتی‌ سوپا‌و‬ ‫نوخبه‌ی‌ عه‌لمانی‌ تێكۆش����ا‪ ،‬چه‌ند س����اڵێكه‌‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ‌ ئه‌ردۆغان����دا له‌وپ����ه‌ڕی‌ ناكۆك����ی‌‌و‬ ‫ركه‌به‌ریدان‪.‬‬ ‫ك����ه‌س ناتوانێ����ت كاریگه‌ری‌ ئ����ه‌م پیاوه‌‬ ‫ته‌م����ه‌ن ‪ 76‬س����اڵه‌‪ ،‬كه‌ ئێس����تا له‌ویالیه‌تی‌‬ ‫په‌نس����یلڤانیای‌ ئه‌مه‌ریكا ده‌ژی‌ به‌سه‌ر ژیانی‌‬ ‫سیاسی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و فكریی‌ توركیاوه‌ نادیده‌‬ ‫بگرێت‪ ،‬كه‌ جه‌ماعه‌تی‌ خزمه‌ت تۆڕێكی‌ گه‌وره‌‬ ‫له‌قوتابخان����ه‌و كۆمپانیا‌و میدی����اكان له‌پێنج‬

‫كیشوه‌ری‌ جیهاندا به‌ڕێوه‌ده‌بات‪.‬‬ ‫جه‌ماعه‌تی‌ خزمه‌ت كه‌ زیاتر له‌‪ 50‬س����اڵ ‌ه‬ ‫چاالكه‌‌و گوله‌ن سه‌رپه‌رشتی‌ ده‌كات‪ ،‬یه‌كێكه‌‬ ‫له‌و بزاڤه‌ ئیس��ل�امییانه‌ی‌ ك����ه‌ به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌یكه‌لیه‌تێكی‌ رێكخستنی‌ هه‌بێت‪ ،‬ملیۆنه‌ها‬ ‫كه‌س په‌یڕه‌وی‌ لێده‌ك ‌هن‌و له‌‪ 150‬واڵتی‌ جیهاندا‬ ‫ه����ه‌وادار‌و قوتابخان����ه‌و زانك����ۆو كۆمپانیای‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ك����ه‌ یه‌كێكیان هه‌رێمی‌ كوردس����تانه‌‪.‬‬ ‫زانك����ۆو قوتابخانه‌كانی‌ خزم����ه‌ت مۆدرێنن‌و‬ ‫مه‌رج����ه‌ مامۆس����تاكانی‌ جگه‌ره‌ نه‌كێش����ن‪،‬‬ ‫مه‌ش����روب نه‌خۆنه‌وه‌‌و له‌هاوسه‌ره‌كانیان جیا‬ ‫نه‌بوبێتنه‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌ند ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر‪ ،‬بۆ یه‌كه‌مجار ئه‌و‬ ‫رۆژنامانه‌ی‌ كه‌ سه‌ر به‌جه‌ماعه‌تی‌ خزمه‌ت بون‬ ‫له‌توركیا تێوه‌گالن����ی‌ وه‌زیره‌كانی‌ ئاكه‌په‌یان‬ ‫له‌گه‌نده‌ڵییه‌وه‌ ئاش����كرا ك����رد‪ ،‬ئه‌مه‌ وایكرد‬ ‫ئه‌ردۆغان هه‌موو ئ����ه‌و پله‌دارانه‌ی‌ گومانیان‬ ‫لێده‌كرا كه‌ س����ه‌ر به‌خزمه‌ت بن له‌دامه‌زراوه‌ی‌‬ ‫"پۆلیس‌و داد"دا خانه‌نش����ین بكات یان پله‌و‬ ‫پۆس����ته‌كانیان لێبس����ه‌نێته‌وه‌و گوشاریشی‌‬ ‫ب����ۆ س����ه‌ر میدیاكان����ی‌ س����ه‌ر به‌جه‌ماعه‌تی‌‬ ‫خزمه‌ت زیاتر ك����رد‪ ،‬ئه‌ردۆغان رایگه‌یاند كه‌‬ ‫"رێگه‌ به‌بونی‌ ده‌وڵه‌تێ����ك له‌ناو ده‌وڵه‌تێكدا‬ ‫ناده‌ین"‪.‬‬ ‫گول����ه‌ن‌و ئه‌ردۆغان‪ ،‬خاوه‌ن����ی‌ دو دیدگای‌‬ ‫جی����اوازن س����ه‌باره‌ت به‌ئیس��ل�امی‌ كردن����ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌‪ .‬ئه‌ردۆغان پێداگری‌ له‌سه‌ر پرۆسه‌ی‌‬ ‫به‌ئیسالمی‌ كردن له‌س����ه‌ره‌وه‌ بۆ خواره‌وه‌ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ ده‌كات له‌ڕێگه‌ی‌ ده‌سه‌اڵته‌وه‌‪ ،‬گوله‌ن‬ ‫الیه‌نگری‌ چاالكییه‌ له‌ئاستی‌ خه‌ڵكیدا‪.‬‬ ‫گوله‌ن كه‌ له‌س����اڵی‌ ‪1999‬ه‌وه‌ له‌ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ده‌ژی‌‪ ،‬به‌رده‌وام په‌یڕه‌وانی‌ له‌سه‌رتاس����ه‌ری‌‬ ‫جیهان هان ده‌دات له‌بری‌ مزگه‌وت‪ ،‬قوتابخانه‌‬ ‫دروست بكه‌ن‪.‬‬

‫لەتورکیا‬ ‫چی رویدا؟‬ ‫بێگومان ئەوەی شەوی هەینی ‪15‬ی‬ ‫تەموزی ‪ 2016‬لەتورکیا رویدا‪ ،‬کودەتا‬ ‫نەبو بەمانا زانستییە سەربازییەکەی‪،‬‬ ‫بەڵک���و هەوڵێکی شکس���تپێهێنراوی‬ ‫کودەتابو لەالیەن بەشێک لەئەفسەرانی‬ ‫س���وپاوە‪ .‬لەو ش���ەوەدا لەناکاوێکدا‬ ‫دۆخی پاتەختی سیاس���یی‌و ئابوری‬ ‫تورکیا ش���ڵەژاو هێندەی نەمابو ئەو‬ ‫کۆشکی ئیمپراتۆریەتییەی ئەردۆگان‬ ‫م���اوەی چەندین س���اڵە س���ەرقاڵەو‬ ‫بلۆک بەبلۆک دایدەنێت‪ ،‬بەش���ەوێک‬ ‫لەژێر دەستی دەربهێنن‪ ،‬بەاڵم هێشتا‬ ‫خۆری رۆژێکی نوێ هەڵنەهاتبو‪ ،‬کە‬ ‫سوڵتانە نوێیەکەی گوێ ئاوی بسفۆڕ‬ ‫هەمو ش���تێکی هێنایەوە ژێر دەستی‬ ‫خۆی‪.‬‬ ‫مێژوی تورکیا لێوانلێوە لەملمالنێی‬ ‫سوپاو دەسەاڵتی مەدەنی‪ ،‬لەهەوڵی‬ ‫کودەت���او لەکودەتای س���ەرکەوتو‪.‬‬ ‫هەر لەبەرئەوەش���ە کاتێک دەسەاڵتی‬ ‫مەدەنی لەتورکیا دەگۆڕدرێت‪ ،‬سەرۆکە‬ ‫نوێی���ەکان چاوێ���ک بەهەیکەلیەت���ی‬ ‫سوپادا دەخش���ێننەوەو هەوڵدەدەن‬ ‫هەم���و ئ���ەو ژەن���ەراڵ‌و پلەداران���ە‬ ‫دوربخەنەوە کە دەکرێت بیری کودەتا‬ ‫لەزهنیاندا بێت‪.‬‬ ‫سوپای تورکیا پێگەیەکی جیاوازتری‬ ‫لەن���او واڵتەکەیدا هەی���ە وەک لەهەر‬ ‫سوپایەکی دیکە لەواڵتاندا‪ .‬لەتورکیا‬ ‫هەمیشە س���وپا خۆی بەپارێزەی ئەو‬ ‫دەوڵەتە دەزانێت کە مس���تەفا کەمال‬ ‫ئەتاتورک لەساڵی ‪ 1920‬لەسەر بنەمای‬ ‫ناسیۆنالیزم‌و عەلمانییەت دایمەزراند‪.‬‬ ‫هەر لەبەرئەوەیش���ە هەرکاتێک سوپا‬ ‫زانیبێت���ی دەوڵەت لەمەترس���یدایەو‬ ‫لەپایە سەرەکییەکانی الی داوە‪ ،‬ئەوا‬ ‫راستەوخۆ دەستێوەردانی کردوە‪.‬‬

‫توندوتیژییەکی بێ وێنە‬

‫چەندە هەواڵی سەرنەکەوتنی کودەتاکە‬ ‫بۆ میدیاکان بوە مایەی سەرنج‪ ،‬هێندەش‬ ‫وێنەکانی یەکەم بەیانی دوای کودەتاکە‬ ‫مای���ەی رامان بون‪ .‬لەبەیانی رۆژی ‪16‬ی‬ ‫تەموزداو دوای ئەوەی هەوڵی کودەتاکە‬ ‫بەتەواوی شکس���تی هێنا‪ ،‬س���ەربازانی‬ ‫جێبەجێکاری پالن���ی کودەتاکە کەوتنە‬ ‫خۆبەدەس���تەوەدان‪ ،‬ب���ەاڵم لەالی���ەن‬ ‫هاواڵتیانی مەدەنییەوە بەتوندترین شێوە‬ ‫مامەڵەی���ان لەگەڵدا کراو سەرزەنش���ت‬ ‫کران‪.‬‬ ‫بەپێ���ی ئ���ەو وێنان���ەی لەت���ۆڕە‬ ‫کۆمەاڵیەتیی���ەکان باڵوکراوەت���ەوە‪،‬‬ ‫هاواڵتیانی مەدەنی چەقۆیان خس���توەتە‬ ‫سەر ملی سەربازێک‌و هەواڵی سەربڕینی‬ ‫س���ەربازێکیش لەس���ەر پردی بس���فۆڕ‬ ‫باڵوب���وەوە‪ .‬ئەوە جگە لەلێدان بەقایش‌و‬ ‫روتکردنەوەی سەربازان‌و چەک کردنیان‪.‬‬ ‫بەب���ڕوای ش���ارەزایان‪ ،‬هەم���و ئ���ەو‬ ‫روداوان���ە دەبنە هۆی ش���کانی هەیبەتی‬ ‫س���وپای تورکیا‪ ،‬کە دوەم هێزە لەدوای‬ ‫ئەمەری���کا لەنات���ۆدا‪ ،‬پێدەچێ���ت چیتر‬ ‫س���وپاو سەربازانی تورکیا ئەو هەیمەنەو‬ ‫ش���کۆیەی جارانی���ان نەمێنیت کە پێش‬ ‫‪15‬ی تەموز هەیانبوە‪.‬‬

‫پالنی کودەتاچییەکان چی بو؟‬ ‫ماڵپەڕی سی ئێن ئێن تورک باڵویکردەوە کە‬ ‫جەنەراڵ ئاکین ئۆزتورک فەرماندەی پێشوی‬ ‫هێ���زی ئاس���مانی تورکیا لەگ���ەڵ زاواکەی‪،‬‬ ‫موقەدەم���ی فڕۆک���ەوان ه���اکان قەرەقوش‬ ‫پالندانەری سەرەکیی کودەتاکەبون‪.‬‬ ‫جەنەراڵ ئاکین ئۆزتورک لەساڵی ‪ 2013‬دا‬ ‫پاش ئەوەی ژمارەیەک ئەفس���ەری پلەبەرزی‬ ‫سوپای تورکیا بەتۆمەتی هەوڵدان بۆ کودەتا‬ ‫خرانە زیندانەوە‪ ،‬پۆس���تی فەرماندەی هێزە‬ ‫ئاس���مانییەکانی وەرگرتوە‪ .‬پاش س���اڵێک‪،‬‬ ‫واتە مانگی ئابی ‪ 2015‬پۆس���تەکەی دراوە بە‬ ‫جەن���ەراڵ عابدین ئون���اڵ‪ ،‬ئۆزتورکیش تەنها‬ ‫س���اڵێک ماوەی خزمەتی ماوەو دەبو لە ‪30‬ی‬ ‫ئابی ئەمس���اڵدا خانەنش���ین بکرێت‪ ،‬کرابوە‬ ‫ئەندامی ئەنجومەنی بااڵی سەربازی‪.‬‬ ‫میدیای تورکی ب���اس لەوە دەکەن کە ئەو‬ ‫ژەنەراڵە‪ ،‬هاوسۆزە لەگەڵ بزوتنەوەی خزمەتی‬ ‫رابەری ئایینی ت���ورک‪ ،‬فەتحواڵ گولەن‪ ،‬هەر‬ ‫لەبەرئەوەش���ە کە دەس���تی تۆمەتی بۆ درێژ‬ ‫دەکەن‌و لەپشت کودەتاکەوە دەیبینن‪.‬‬ ‫شەوی کودەتاکە ئاهەنگی کچی ژەنەراڵێکی‬ ‫پلەبەرزی س���ەر بەهێزی ئاس���مانی بو‪ ،‬بەو‬ ‫بۆنەیەش���ەوە فەرماندەی هێزی ئاس���مانی‌و‬ ‫هەمو ئەفسەرە پلەبەرزەکانی هێزی ئاسمانی‬ ‫بانگهێشتی ئەو ئاهەنگەکرابون‌و لەئیستەنبوڵ‬

‫بون‪ ،‬تەنه���ا یەک فەرمان���دە ناچێت بۆ ئەو‬ ‫ئاهەنگە ئەویش ژەنەراڵ ئۆزتورکەو لەئەنکەرە‬ ‫دەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫لەکاتژمێر ‪10‬ی ش���ەوی هەینی‪ ،‬ئۆزتورک‬ ‫ئەو هەلە دەقۆزێتەوەو بڕیاری دەستپێکردنی‬ ‫کودەتاکە دەدات‪.‬‬ ‫ئۆپەراس���یۆنەکە لەبنکەیەکی سەربازییەوە‬ ‫دەستپێدەکات کە موقەدەم قەرەقوشی زاوای‬

‫سەرپەرش���تیی دەکات‪ ،‬لەپ���اش نی���وەڕۆوە‬ ‫بەش���ی زۆری فەرمانب���ەرو پلەدارەکانی بنکە‬ ‫ئاس���مانییەکە دەنێردرێن���ەوە ب���ۆ ماڵ���ەوە‬ ‫بەفەرمانی قەرەقوش‪.‬‬ ‫ئەوکات���ەی کە فڕۆک���ە ‪F16‬ەکان دەگەنە‬ ‫ئاس���مانی ئەنقەرەی پایتەخ���ت‌و بۆردومانی‬ ‫ش���وێنە هەس���تیارەکانی دەوڵ���ەت دەکەن‪،‬‬ ‫لەئیس���تەنبوڵیش هێلیکۆپتەرێک���ی ج���ۆری‬ ‫سکورس���ی لەباخچەی ش���وێنی ئاهەنگەکەدا‬ ‫دادەبەزێ���ت‌و هەم���وو فەرماندەکان���ی هێزی‬ ‫ئاس���مانی بەفەرمان���دەی هێزەکەش���ەوە‬ ‫دەس���تگیردەکرێن‌و بەرەو ش���وێنێکی نادیار‬ ‫دەبرێن‪.‬‬ ‫کودەتاچیی���ەکان لەچەن���د بنکەیەکی تری‬ ‫ئاس���مانییەوە پش���تگیریی دەکرێ���ن‪ ،‬لەوانە‬ ‫بنکەیەکی ئاس���مانی لەئەنک���ەرەو بنکەیەکی‬ ‫ئاسمانی لەئینجەریک لەئەدەنە‪.‬‬ ‫لەکاردان���ەوەی ئ���ەم جموجۆڵ���ەدا‪ ،‬ئ���ەو‬ ‫فڕۆک���ە ‪F16‬ـان���ەی هەمیش���ە لەحاڵەتی‬ ‫ئامادەباش���یدان‪ ،‬رادەس���پێردرێن بۆ ئەوەی‬ ‫دوای کودەتاچیی���ەکان بکەون‪ .‬رەجەب تەیب‬ ‫ئەردۆگان کە بەپێی یاسا فەرماندەی گشتیی‬ ‫هێزە چەکدارەکانە فەرمانیان پێ دەکات لێیان‬ ‫بدەن‪ ،‬بەم ش���ێوەیەش وردە وردە کۆنترۆڵی‬ ‫ئاسمان دەگرنەوە دەست‪.‬‬

‫بۆچی کودەتاکە شکستی هێنا؟‬ ‫بەوتەی چاودێران شکس����تهێنانی کودەتاکە‬ ‫لەچەند س����ەعاتێکی کەمدا بۆ چەند هۆکارێک‬ ‫دەگەڕێت����ەوە‪ ،‬یەکێکی����ان بریتیی����ە ل����ەوەی‬ ‫لەبنەڕەتەوە کودەتاکە دەس����ەاڵتی سیاسیی‬ ‫نەگرت بەئامانج‪ ،‬رێبەرانی کودەتاکە بەشداری‬ ‫راس����تەوخۆیان نەک����ردو لەهیچ ش����وێنێکەوە‬ ‫دەرنەکەوت����ن‌و ک����ەس خاوەندارێتی نەدەکرد‪،‬‬ ‫کودەتاکانی پێشوتری‬ ‫بە پێچە و ا ن����ە ی‬ ‫تورکی����اوە کە‬ ‫س����ە ر ۆ کی‬ ‫ئ����ەرکا ن‌و‬ ‫فەرماندەی‬ ‫هێز ە کا ن����ی‬ ‫و ش����کا نی ‌و‬ ‫ئاوی����ی‌و ئاس����مانی‬ ‫لە گە ڵد ا ب����و ن‌و‬ ‫س����ە ر کە و تو بو ن ‪.‬‬ ‫هەروەه����ا هۆکارێکی دیکە‬ ‫ئەوەیە ک����ە کودەتاچییەکان‬ ‫بڕێکی ک����ەم لەفڕۆک����ەو تانکی‬ ‫س����ەربازییان بەکارهێن����ا‪ ،‬تەنه����ا‬ ‫چەن����د هیلیکۆپتەرێ����ک‌و تانکێ����ک‬ ‫نەبێ����ت‪ ،‬ئەوەیش هەرگیز بەس نییە بۆ‬ ‫سەرکەوتن بەس����ەر دەسەاڵتێکی گەورەی‬

‫وەک حکومەتەکەی ئاکەپە‪.‬‬ ‫بەبڕوای شارەزایانی سەربازی‪ ،‬لەسەرەتاوە‬ ‫کودەتاچییەکان نەیانتوان����ی ئامانجێکی رون‬ ‫بپێکن کە گورزی کوش����ندە بدات لەحکومەت‪،‬‬ ‫لەوانە دەستبەسەراگرتنی وەزارەتە گرنگەکانی‬ ‫وەک ناوخۆو دەرەوە‪ ،‬یاخ����ود باڵەخانەکانی‬ ‫س����ەرۆکایەتی حکوم����ەت‌و س����ەرۆکایەتی‬ ‫کۆمار‪ .‬جگ����ە لەوانەش یەکێ����ک لەگرنگترین‬ ‫هەنگاوەکانی مەرجی کودەتای سەرکەوتویان‬ ‫نەنا یاخ����ود بۆیان نەکرا‪ ،‬ئەویش بەدیلگرتنی‬ ‫س����ەرۆک کۆم����ار یاخ����ود هەر بەپرس����ێکی‬ ‫گ����ەورەی سیاس����یی‪ ،‬ئ����ەوەش وای کرد هەر‬ ‫لەهەنگاوەکانی یەکەمییەوە هەوڵی کودەتاکە‬ ‫مەحکوم بێت بەشکست‪ .‬لەبری ئەو هەنگاوانە‬ ‫کودەتاچییەکان چون دەس����تیان گرت بەسەر‬ ‫کەناڵە فەرمیی‌و نیمچە فەرمییەکانی دەوڵەتدا‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم نەیانتوانی بۆ ماوەیەکی زۆر پارێزگاری‬ ‫ل����ێ بک����ەن‪ .‬بەڕێوەب����ەری کەناڵ����ی ‪CNN‬‬ ‫‪ TURK‬ک����ە کەناڵەکەی بۆ ماوەیەک لەالیەن‬ ‫سەربازانەوە کۆنترۆڵ کرا ئەوە دەگێڕێتەوە‬ ‫کە ئەو سەربازانە هەر لەسەرەتاوە لەڕوی‬ ‫ورەوە زۆر روخابون‌و متمانەیان بەخۆیان‬ ‫نەبوە‪ ،‬ئەوەیش وایکردوە کە ئەوان‬ ‫نەچنە ژێر فەرمانەکانیانەوە‪.‬‬

‫بەبڕوای نوس����ەرو رۆشنبیری تورک <موراد‬ ‫بەڵگە>‪ ،‬نەبونی یەکدەنگیی سوپا بۆ کودەتا‪،‬‬ ‫هۆکاری سەرەکیی شکس����تی کودەتاکە بوە‪.‬‬ ‫هەروەها پێی وایە کە هاتنە س����ەر ش����ەقامی‬ ‫الیەنگرانی ئاکەپەو هاواڵتیانی تورکیا بەجۆش‌و‬ ‫خرۆشەوە دوای بانگەوازەکەی ئەردۆگان لەڕێی‬ ‫مۆبایلەوە هۆکارێکی دیکە بو بۆ سەرنەکەوتنی‬ ‫کودەتاک����ە‪ ،‬هاواڵتیان لەو رۆژەدا بەدەس����تی‬ ‫س����پییەوە روبەڕوی تانک‌و چەکی س����ەربازان‬ ‫بونەوەو پاشەکشەیان پێ کردن‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )536‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/7/19‬‬

‫پارێزەرەكەی سلێمانی بۆ کوژرا؟‬ ‫لەساڵێکدا ‪ 10‬پارێزەر کوژراون‬ ‫ئا‪ :‬عومەرچاوشین‬ ‫ویستی بەخۆشی لەیەك جیاببنەوەو‬ ‫دوربن لەناخۆشی‪ ،‬نەوەك رۆژگارێكی‬ ‫تەماوی‌و پڕ لەنیگەرانی بەیەكەوە‬ ‫بەڕێبكەن‌و لەناوەڕاستی رێگاكە‬ ‫بەكێشەو ناخۆشی لەیەكتری‬ ‫جیاببنەوە‪ ،‬ئەوە هەڵوێستی (بەڕێز)‬ ‫ی تەمەن ‪ 28‬ساڵ بوو كە تامی ژیانی‬ ‫نەچەشت‌و بەفیشەكی دەمانچەی‬ ‫یەكێك لەكەسوكاری هاوسەرەكەی‬ ‫كۆتایی بەژیانی هات‪ .‬خزمەکانی‬ ‫"بەڕێز" دەڵێن تەنیا داوامان لەسەر‬ ‫تەقەكەرەكان هەیە‪.‬‬ ‫لەب���ەرواری‪12‬ی تەمم���وزی ‪2016‬‬ ‫لەیەكێ���ك لەكۆاڵنەكان لەنزیك جادەی‬ ‫مەولەوی شاری سلێمانی لەنیوەڕۆی ئەو‬ ‫رۆژەدا پیاوێك بەن���اوی بەڕێز عەبدواڵ‬ ‫حسێن پیشەی پارێزەر‪ ،‬بەسێ فیشەكی‬ ‫دەمانچ���ە لەالیەن یەكێ���ك لەبراكانی‬ ‫هاوس���ەرەكەی‌و كەس���ێكی تر كوژرا‪.‬‬ ‫حەمەس���ور عەزیز‪ ،‬خاڵ���ی کوژراوەکە‬ ‫ب���ۆ ئاوێنە باس���ی س���اتەوەختەكانی‬ ‫پێش روداوەكە دەكات‌و دەڵێت "بەڕێز‬ ‫زۆر باش���بو بەخۆش���ی‌و رەزامەن���دی‬ ‫خۆیان هاوس���ەرگیریان كردبوو لەگەڵ‬ ‫هاوس���ەرەكەی‪ ،‬هیچ���كات نەمانزانیوە‬ ‫هەڕەش���ە لەس���ەر ژیان���ی هەبوبێت‪،‬‬ ‫دەمانزان���ی لەگ���ەڵ هاوس���ەرەكەی‬ ‫ناگونجێن نزیك بەدو مانگ دەبو لەالی‬ ‫یەكتری نەبون بەڕەزامەندی هەردووالیان‬

‫لەماوەی ساڵێكدا‬ ‫زیاترلە (‪)100‬‬ ‫پارێزەر لەعێراق‌و‬ ‫كوردستاندا‬ ‫توندوتیژیان‬ ‫لەبەرامبەردا‬ ‫كراوەو (‪)10‬‬ ‫پارێزەریش‬ ‫كوژراون‬ ‫بەڵێنیان دابو لەیەك جیاببنەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كاری دادگایان تەواو نەكردبو بەیاس���ا‬ ‫هەر هاوسەری یەكتری بون"‪.‬‬ ‫هەروەه���ا خاڵی بەڕێز باس���ی رۆژی‬ ‫روداوەک���ە دەکات‌و دەڵێ���ت "ئەو رۆژە‬ ‫دوای كاتژمێ���ر دوان���زەی نی���وەڕۆ بو‬ ‫لەنزی���ك ج���ادەی مەول���ەوی (بەڕێز)‬ ‫تەنی���ا چاویلكەك���ەی‌و دەبەیەك ئاوی‬ ‫لەدەستدابوە لەالیەن دو كەس هێرشی‬ ‫كراوەتە سەرو بەس���ێ فیشەك كوژرا‪،‬‬

‫پارێزراوە کوژراوەکە‬ ‫بەوت���ەی حەمەس���ور (بەڕێ���ز) تەنیا‬ ‫كێش���ەو هۆكار بۆ روداوی كوشتنەكەی‬ ‫كێش���ەی هاوس���ەری بوەو كەسوكاری‬ ‫هاوس���ەرەكەی ناڕازیب���ون بەڕێ���ز‬ ‫لەكچەكەیان جیاببێتەوە"‪.‬‬ ‫لەدوای روداوەکە تەنیا كەس كە داوای‬ ‫لەس���ەر تۆمار كرابێت تەقەكەرەكانن‌و‬ ‫خێزانەکەی���ان رایدەگەیەنن كێش���ەیان‬ ‫لەگەڵ كەس���ی تردا نیەو ئەو كێشەیە‬ ‫بەجێدێڵن بۆ یاس���ا‪" ،‬لەو كێش���ەیەدا‬

‫تاكە پاڵپش���ت یاس���ایەو هی���چ كارو‬ ‫كاردانەوەیەك ڕونادات بەرامبەر بەهیچ‬ ‫كەس چونكە نابێ���ت تاوانبارو بێتاوان‬ ‫بەیەكەوە بس���وتێن‌و وەك یەك سەیر‬ ‫بكرێن لەروداوێكی تاوانكاریدا"‪.‬‬ ‫لەئێس���تادا تەنیا كەس���ێك لەسەر‬ ‫ئ���ەو روداوە دەس���تگیركراوە ك���ە‬ ‫سەربەبنەماڵەی تەقەكەرەكانە كە وەك‬ ‫تۆمەتبار س���ەیردەكرێت تائێستا‪" ،‬دو‬ ‫تۆمەتبارە سەرەكیەكەی تر رایانكردوەو‬

‫تائێستا دەستگیر نەكراون"‪.‬‬ ‫هێرش حەس���ەن پارێ���زەرو هاوڕێی‬ ‫نزیكی بەڕێ���ز‪ ،‬لەوبارەیەوە بەئاوێنەی‬ ‫راگەیاند "بەڕێز كەس���ێكی زۆرباشبو‪،‬‬ ‫زۆرجار دەیگوت بەخۆبەخش كاربكەن‬ ‫پارە هەمو شتێك نیە"‪.‬‬ ‫بەوت���ەی هێ���رش هاوڕێك���ەی زۆر‬ ‫دەست‌و دڵ‌و دەرون باش بوەو هاوكاری‬ ‫خەڵكی كەمدەرامەتیش بوە‪ ،‬لەس���ەر‬ ‫ئەو روداوەو توندوتیژی لەس���ەری هیچ‬

‫كات باس���ی نەكردوەو بۆ كەسی باس‬ ‫نەكردوە كە مەترس���ی لەس���ەر ژیانی‬ ‫هەبوبێت‪.‬‬ ‫هێ���رش هەمان رای خاڵ���ی بەڕێزی‬ ‫هەیەو دەڵێت "بەپێی زانیاریەكان بێت‬ ‫تاك���ە هۆكار كێش���ەی خێزانی بوە كە‬ ‫بوەتە هۆی کوژرانی بەڕێز"‪.‬‬ ‫هێ���رش حەس���ەن وەك ئەندام���ی‬ ‫رێكخراوی ئەمنس���تی ئەنتەرناش���ناڵ‬ ‫ئاش���كرای ك���رد لەم���اوەی س���اڵێكی‬ ‫تەواودا لەعێراق‌و كوردستان زیاتر لە‪10‬‬ ‫پارێزەر بەهۆی كێشە جۆراوجۆرەكان‌و‬ ‫ه���ۆكاری جیاجی���ا ک���وژراون‪ ،‬ئ���ەو‬ ‫پارێزەرانەی لەكوردستان‌و ناوەڕاست‌و‬ ‫باش���وری عیراقدا هەڕەشەیان لێكراوە‬ ‫ی���ان توندوتیژی���ان بەرامبەرك���راوەو‬ ‫سوکایەتییان پێکراوە ژمارەیان لەسەرو‬ ‫(‪)100‬پارێزەرەوەیە بەهەردو رەگەزەوە‪،‬‬ ‫"ئێم���ە وەك رێكخ���راوی ئەمنس���تی‬ ‫بەڕاپۆرت هەمویمان ناردوە بۆ سەروی‬ ‫خۆم���ان تانەتەوە یەكگرت���وەكان كار‬ ‫لەسەر دۆسیەكانیان بكەن‪ ،‬لەماوەیەكی‬ ‫نزیكدا كارلەس���ەر دۆس���یەی بەڕێزیش‬ ‫دەکەین‌و بەتایبەت س���ەردانی دادگای‬ ‫س���لێمانی دەکەین ب���ۆ بەدواداچون‌و‬ ‫رێكاری یاسایی"‪.‬‬ ‫ئەندامەكەی ئەمنستی بەنیگەرانیەوە‬ ‫دۆخ���ی ئاسایش���ی هەرێ���م دەبینێت‌و‬ ‫دەڵێت ئاسایش���ی هاواڵتی���ان پارێزراو‬ ‫نیەو پێویس���تە الیەنە ئەمنیەكان زیاتر‬ ‫كارلەس���ەر پاراس���تنی ژیان���ی خەڵك‬ ‫بكەن‪.‬‬

‫مۆدێلی سەردەم گەنجان توشی شڵەژانی دەرونی دەکات‬ ‫گەنجان ناتوانن بێ مۆبایل بژین‬ ‫ئا‪ :‬ئیمان زەندی‬ ‫مۆدێل کاریگەری زۆر دەکاتە سەر‬ ‫گەنجان‌و ئەوان رایدەگەیەنن کە پێ‬ ‫بەپێ لەگەڵ مۆدیلی سەردەمدا دەڕۆن‪،‬‬ ‫توێژەرێکی کۆمەاڵیەتیش الیەنەکانی‬ ‫ئەو بابەتە دەخاتەڕو‪.‬‬ ‫وەلی����د خالید گەنجێكی ‪ 21‬س����اڵەو‬ ‫پیش����ەی فۆتۆگرافەرەو لەبارەی ئەوەی‬ ‫مۆدێلی سەردەم چ کاریگەرییەک دروست‬ ‫دەکات دەڵێت "بەهۆی مۆدێلەوە كەس‬ ‫ناتوانێ����ت بڕیار لەس����ەر خ����ۆی بدات‪،‬‬ ‫ئەمەش كاریگەری زۆری دروس����تكردوە‬ ‫لەسەر دەرونمان نەك تەنها گەنج بەڵكو‬ ‫خێزانێکی تەواو"‪.‬‬ ‫لەبارەی تەكنەلۆجیاو مۆدێلی سەردەم‬ ‫ت����ا چ رادەیەك كاری لێك����ردوە‪ ،‬وەلید‬ ‫دەڵیت "تاڕادەیەك لەڕوی جلوبەرگەوە‌‬ ‫كاری لێكردوم‪ ،‬بەاڵم خۆمم پاراس����توە‬ ‫وام لێنەكات هەمیشە بیری لێبكەمەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەڕاستیدا گەر مۆبایل‌و ئینتەرنێتم‬ ‫لەال نەبێ����ت زۆر بێتاقەت دەبم‪ ،‬چونكە‬ ‫هەمومان مۆبایلمان كردوە بە بەش����ێك‬ ‫لەژیانمان لەگەڵ مۆدێل بەاڵم وەك خۆم‬ ‫كەم كاریگەری كردوەتە س����ەر دەرونم‬ ‫"‪.‬‬ ‫مۆدێ����ل بەتەنها كاریگەری لەس����ەر‬ ‫دەرون����ی گەنجی كوڕ جێنەهێش����توە‪،‬‬ ‫بەڵكو زیاتر دەرونی ئافرەتانی ماندوتر‬ ‫كردوە چونكە ئافرەتان زیاتر پێداویستی‬ ‫بەكاردەهێنن‪ ،‬یەكێك لەكاریگەرییەكان‬ ‫هەڵئاوەسانی قەیرانی داراییە‪.‬‬ ‫خەرم����ان عل����ی تەم����ەن ‪ 23‬س����اڵ‬ ‫دەرچوی بەش����ی كش����توكاڵەو لەبارەی‬ ‫مۆدێلی سەردەم ئەوەی رونكردەوە كە‬ ‫مۆدێل كاریگەری زۆری كردوەتە س����ەر‬ ‫دەرونی گەنج‌و زۆرجار توشی خەمۆكی‬ ‫كردون‌و لەكۆمەڵگەی دورخس����تونەتەوە‬ ‫"بەداخەوە زۆر كاریگ����ەری هەیەو وای‬ ‫لەگەنج كردوە كە زیاتر حەز بەتەنیایی‬ ‫ب����كات‌و كات لەگەڵ ش����تە بێگیانەكان‬ ‫بباتەسەر "‪.‬‬ ‫هەروها لەبارەی مۆدێل الی ئافرەتان‬

‫دەڵێ����ت "الی ئافرەت بەپلەی یەك دێت‬ ‫چونكە تەنها كێش����ەیان جلوبەرگ نیە‪،‬‬ ‫بەڵكو میكیاژی����ش‪ ،‬چونكە ئەمە زیاتر‬ ‫وایك����ردوە الس����ایی دەرەوە بكەن����ەوە‬ ‫هەوڵدەدەن زیاتر وەك ئەوان دەربكەون‬ ‫لەكاتێك����دا ه����ەر ئەوانیش����ن مۆدێلیان‬ ‫داهێناوە"‪.‬‬ ‫لەڕوی باری دارایی كەس����ەكانەوە ئەو‬ ‫كچە وتی " گەنجەكان زیاتر دەیانەوێت‬ ‫لەگەڵ س����ەردەمدا رۆژو شەو بكەنەوە‬ ‫ئەم����ەش وایكردوە پارەیەكی زۆر خەرج‬ ‫بك����ەن‌و پێویس����تیان بێ����ت‪ ،‬هەروەها‬ ‫نەبونی پارە دەبێتە هۆی دورس����تبونی‬ ‫كێش����ە لەنێوان گەنجەكەو خێزانەكەی‬ ‫بەداخەوە "‪.‬‬ ‫لەب����ارەی ئ����ەوەی تا چەن����د مۆدیل‬ ‫کاریگەری لەسەر خۆی داناوە‪ ،‬خەرمان‬ ‫دەڵێت "نەخێر داینەناوە‪ ،‬بەاڵم ئامێری‬ ‫تەكنەل����ۆژی زۆر كاری لەس����ەر كردوم‬ ‫دەتوانم بڵێ����م ناتوانم نە بێ‌ مۆبایل نە‬ ‫بێ‌ ئەنتەرنێت بژیم‪ ،‬لەڕاستیدا ئەمەش‬ ‫زۆر مان����دوی كردوم‌و خەویش����م زڕاوەو‬ ‫هەمیشە هەست بەماندویەتی دەكەم "‪.‬‬ ‫سەردەمی تەكنەلۆژیا كە بەسەردەمی‬ ‫خێرایی ناو دەبرێ����ت‌و پەیوەندی نێوان‬ ‫تاكەكان����ی كۆمەڵگە نزی����ك دەكاتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەگشتی هەردو رەگەز بەوهۆیەوە‬ ‫كۆنتڕۆڵیان لەدەستداوەو بەشێوەیەكی‬ ‫جیاواز ئالودەی تەكنەلۆژیا بون‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫تاكی كۆمەڵگەی لەخۆشەویستی خێزان‬ ‫دورخستۆتەوە‪.‬‬ ‫س����ەید عەلی كە ناس����راوە بە سەید‬ ‫س����پۆرت پیش����ەی كرێ����كارەو تەمەنی‬ ‫‪ 25‬س����اڵە‪ ،‬ئ����ەو گەنج����ەش بەهەمان‬ ‫ئەوەشی وت "مۆدێل زۆر كاری لەگەنج‬ ‫ش����ێوە مۆدێلی بەكاریگەرییەك لەسەر‬ ‫دەرون لێكدەدات����ەوەو دەڵێ����ت "لەڕوی كردوە تەنانەت گەورەش‪ ،‬ئەوەی تەمەنی‬ ‫تەكنەلۆژیاوە بەداخەوە بەش����ێوەیەكی لەسەرو چل ساڵەوەیە‪ ،‬بەاڵم گەنج زۆر‬ ‫س����ەیر كاری لەس����ەر ه����ەردو ڕەگەز گرنگی بەجلوبەرگ دەدەن بەپێی مۆدێل‬ ‫ك����ردوە بوەت����ە ه����ۆی لێكترازانی تاك دەڕۆن بێ‌ ئەوەی رەچاوی باری دارایی‌و‬ ‫لەخێزان‪ ،‬بەمەش دورە لەهەمو س����ۆزو رەخنەی كۆمەڵگا بکەن"‪.‬‬ ‫دایكێ����ك ئاش����کرای دەکات ک����ە‬ ‫خۆشەویس����تیەك‪ ،‬هەروەها تەكنەلۆژیا‬ ‫رەوشتی تاكی خراپ كردوەو بەوهۆیەوە هەرچدەن����دە هەم����و ژورەکەی����ان جل‌و‬ ‫چەندی����ن كێش����ەی كۆمەاڵیەتی بەدوای میکی����اژە‪" ،‬بەاڵم كچەكەم دەڵێت هیچم‬ ‫نی����ە بیپۆش����م‪ ،‬دواتریش شتیش����ی بۆ‬ ‫خۆیدا هێناوە "‪.‬‬

‫كاتی وا هەیە پارە‬ ‫نیە هەر بۆنەیەك‬ ‫بێت كچەكەم شتی‬ ‫خۆی دەوێت ئیتر‬ ‫جلی كوردی بێت‬ ‫جلی مۆدە بێت یان‬ ‫مكیاژ‪ ..‬مۆبایل‪..‬‬ ‫هتد‬

‫خۆگۆڕین کۆتایی نایەت‬ ‫نەكڕێ����ت دەڵێت جا چیت ب����ۆ كڕیوم‪،‬‬ ‫ئەم����ەش زۆر بێتاقەت����م دەكات‪ ،‬كاتی‬ ‫وا هەی����ە پارە نیە ه����ەر بۆنەیەك بێت‬ ‫كچەكەم ش����تی خۆی دەوێت ئیتر جلی‬ ‫ك����وردی بێ����ت جلی م����ۆدە بێت یان‬ ‫مكیاژ‪ ..‬مۆبایل‪ ..‬هتد "‪.‬‬ ‫وەفا كە تەمەنی ‪ 43‬س����اڵە خاوەنی‬ ‫پێن����ج منداڵ����ە پیش����ەی خاتونی ماڵە‬ ‫ئاماژەی بەوە كرد "مێردەكەم موچەکەی‬ ‫‪ 400‬هەزارە بەهۆی ئەم قەیرانەوە س����ێ‌‬

‫مانگ ج����ارێ‌ پ����ارەی دەدەنێ‌ كەچی‬ ‫كچەكەم‌و كوڕەكانم رەچاوی ئەوە ناكەن‬ ‫كە نیە هەر دەڵێن ئێمە ش����تی خۆمان‬ ‫دەوێ‌ لەفاڵنە ش����وێنیش‪ ،‬كە لەكاتێكدا‬ ‫ئەو دوكانەش شتەكانی بەرزترین نرخی‬ ‫هەیە لەبازاڕ‪ ،‬چیبكەین مەجبورین دڵی‬ ‫منداڵەكان نەش����كێنین نەوەك ش����تێك‬ ‫بكەن لەخۆیان "‪.‬‬ ‫پەپول����ە عەب����دواڵ ك����ە توێ����ژەری‬ ‫كۆمەاڵیەتی����ە لەبارەی ئ����ەو بابەتەوە‬

‫رونیک����ردەوە "مۆدێل����ی س����ەردەم دو‬ ‫چەمك����ە‪ ،‬چەمك����ی مۆدێ����ل‌و چەمكی‬ ‫پێویست‪ ،‬لەبارەی چەمكی پێویستیەوە‬ ‫ئەوەیە ك����ە لەچەمكی مۆدێ����ل نزیكە‪،‬‬ ‫بەشێوەیەكی گشتی چەمكی پێویستی‬ ‫بابەتێك����ە كە بەگوێ����رەی توانای تاك‬ ‫دەكرێت بۆ پڕكردن����ەوەی ئەولەویەتی‬ ‫پێبدرێت‪ ،‬یاخ����ود بەگوێرەی زەرورەت‬ ‫دەچێتە ریزی پێویستییەكانەوە "‬ ‫دەشڵێت "بەاڵم مۆدێل چوارچێوەیەكی‬ ‫گەورەتری هەیە بەراورد بەپێویس����تی‪،‬‬ ‫چونك����ە بەگوێ����رەی زەم����ەن دەبێ����ت‬ ‫بەپێویس����تی‪ ،‬هەروەها لەمۆدێلدا حەزو‬ ‫خولی����ای كەس����ەكان دەور دەبینێ����ت‪.‬‬ ‫بۆنمون����ە لەپێویس����تیدا بەپێی توانای‬ ‫تاكەكە پێداویس����تیەكەی پڕ دەكاتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم لە مۆدێلدا پێویستی بەپڕكردنەوە‬ ‫نیە‪ ،‬چونكە بەپێ����ی زەمەن دەتوانرێت‬ ‫بكرێت بەپێویستی "‪.‬‬ ‫ئەو توێ����ژەرە باس ل����ەوەش دەكات‬ ‫كە دەبێ����ت تاك خۆی لەگ����ەڵ مۆدێل‬ ‫بگونجێنێ����ت‪ ،‬یاخ����ود دەتوانێ����ت‬ ‫وەك����و پێویس����تیەك س����ەیری نەكات‪،‬‬ ‫بەشێوەیەكی گشتی پێویستی بۆ ژیانی‬ ‫تاك پێویس����تە بەاڵم پێدەچیت مۆدێل‬ ‫پێویست نەبێت بۆ تاكەكە‪.‬‬ ‫وتیش����ی"ئەم مۆدێلە ج����اری وا هەیە‬ ‫ب����ۆ تاكێك دەبێت بەخو و واسواس����ی‪،‬‬ ‫بۆنمونە دو ه����اوڕێ‌ یەكێكیان مۆدێلی‬ ‫مۆبایلەك����ەی بەرزت����رە لەویتر بەمەش‬ ‫ئەمیان خ����ۆی بەكەمتر دەزانێت لەڕوی‬ ‫مەعریفیەوە‪ ،‬هەربۆیە یەكێك لەهۆكارە‬ ‫هەرە س����لبیەكانی ئ����ەم مۆدێلە ئەوەیە‬ ‫لەروی ماناوە كە فكرو ئاستی رۆشنبیری‬ ‫دەگرێتەوە كاریگ����ەری هەیە‪ ،‬لەالیەكی‬ ‫تریش����ەوە مادیی����ەو بەکەس����ەکانەوە‬ ‫دیارە"‪.‬‬ ‫لەبارەی چارەس����ەرەوە ئەو توێژەرە‬ ‫وت����ی" چارەس����ەر ب����ۆ ئەمە ئاس����تی‬ ‫رۆشنبیری خێزان‌و كەسەكانە‪ ،‬هەروەها‬ ‫كۆنتڕۆڵكردنی كات����ەكان‌و بەرنامەیەكی‬ ‫رۆشنبیری دابنرێت ئەمەش چارەسەری‬ ‫تاڕادەیەك زۆر باشە هەر یەكەو لەئاستی‬ ‫خۆی"‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫مسته‌فا ئه‌حمه‌د‪ :‬تاك ‌ه شانازی بۆم مابێته‌وه‌‬ ‫ناوی وه‌ستا عه‌لی‌و خول ‌ه چه‌خامخه‌یه‌‬

‫ه‌ی شته‌‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫ۆڵه‌كانی‬ ‫باش ئه‌و‬

‫كه‌م كه‌س هه‌یه‌ ته‌مسیلی النه‌وازانی‬ ‫نه‌بینێبێت‌و ناوی وه‌ستا عه‌لی‬ ‫نه‌زانێت‪ ،‬یاخود خوله‌ چه‌خماخه‌‬ ‫نه‌ناسێت كه‌ مسته‌فا ئه‌حمه‌ده‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫هونه‌رمه‌نده‌ نزیكه‌ی‌ نیو سه‌ده‌یه‌‬ ‫سه‌رقاڵی كاری نواندنه‌‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ی‬ ‫به‌خوله‌چه‌خماخه‌و خوله‌پیزه‌ ناسراوه‌‪،‬‬ ‫ناوه‌كانی مسته‌رو خوله‌پیزه‌ش هه‌مان‬ ‫كه‌سایه‌تی ئه‌م هونه‌رمه‌نده‌ن‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫"تاكه‌ شانازی كه‌ بۆم مابێته‌وه‌‬ ‫ناوه‌كانی وه‌ستا عه‌لی‌و خوله‌‬ ‫چه‌خماخه‌ن"‪.‬‬

‫ۆژیایه‌ك‬ ‫تیش����ك‬ ‫نی‪" ،‬من‬ ‫ی به‌رده‌م‬ ‫كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ۆ ماوه‌ی‬ ‫واردنه‌وه‌‬ ‫نجه‌یه‌كی‬ ‫یل ده‌درا‬ ‫ن ئه‌وه‌بو‬ ‫جه‌الل‌و‬ ‫گرتنه‌كه‌‬ ‫به‌رچاوی‬ ‫ه‌رده‌مه‌دا‬ ‫ونه‌رمه‌ند‬ ‫ه‌ته‌وه‌یی‬

‫مس���ته‌فا ئه‌حمه‌د رۆژانه‌ س���ه‌رقاڵی‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌و ئ���ه‌و كاتانه‌ی‌ له‌ماڵه‌وه‌‬ ‫ده‌بێت س���ه‌یری هه‌واڵ���ه‌كان ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌س���ه‌ركردنه‌وه‌ی‌ هاوڕێكانی یه‌كێكی‬ ‫ت���ره‌ له‌كاره‌كان���ی رۆژان���ه‌ی‌‪ ،‬له‌دواین‬ ‫كاری هون���ه‌ری له‌درامای پرۆفیش���اڵ‬ ‫به‌ش���داریكردوه‌و له‌س���ه‌ر ئه‌و درامایه‌‬ ‫ده‌ڵێت "په‌له‌پروزكێ���ی پێوه‌ دیاربو و‬ ‫زۆرینه‌مان هه‌ڵه‌و كه‌موكوڕییه‌كانی ئه‌و‬ ‫درامایه‌مان بینی"‪.‬‬ ‫مس���ته‌فا ئه‌حمه‌د بۆچونی له‌س���ه‌ر‬ ‫دراماكانی ئێس���تا به‌سه‌ره‌تای هونه‌ری‬ ‫كوردی ده‌خاته‌ رو‪ ،‬به‌وجۆره‌ی‌ تائێستا‬ ‫نه‌كه‌وتۆته‌ س���ه‌ر پێی خ���ۆی‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫"دراما كه‌س���انێكی پس���پۆڕو شاره‌زای‬ ‫ده‌وێ���ت‪ ،‬یا له‌ئه‌نجام���ی كاركردنی زۆر‬ ‫درامای كوردی بگه‌یه‌ننه‌ ئاس���تی واڵتی‬ ‫چوارده‌ورمان‪ ،‬به‌اڵم له‌دوای راپه‌ڕینه‌وه‌‬ ‫چه‌ن���د كارێكی باش كرا به‌وپێیه‌ی‌ هیچ‬ ‫ئامێرێك���ی پێش���كه‌وتو له‌به‌رده‌س���تدا‬ ‫نه‌بو"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ له‌سااڵنی حه‌فتاوه‌ تائێستا‬ ‫دراماكانی الن���ه‌وازان‌و خوله‌چه‌خماخه‌و‬ ‫پیس���كه‌ی‌ ته‌ڕپیرو جه‌نابی موفه‌تیش‬ ‫له‌به‌رچ���اوان نام���ۆ نی���ن‌و زۆرج���ار‬

‫ه‌كان‬

‫ێته‌وه‌و دواتر‬

‫ك���ی دیكه‌ی ‌ه‬ ‫س���ێ بریتی ‌ه‬ ‫‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا‬ ‫وی زلوبیایه‌‪،‬‬ ‫ه‌كانی دیكه‌‪،‬‬ ‫نیشاس���ته‌و‬ ‫الیه‌‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫ته‌وه‌‌و دواتر‬ ‫رێته‌ شیله‌و‌ه‬ ‫ێته‌وه‌‌و دواتر‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )536‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/7/19‬‬

‫لێده‌درێنه‌وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئ���ه‌م درامایانه‌ی‌ خانه‌نش���یینیه‌م ده‌ژی���م چونكه‌ (‪)35‬‬ ‫ئێس���تا جیاوازیی���ان زۆره‌‪ ،‬مس���ته‌فا ساڵ فه‌رمانبه‌ر بوم‪ ،‬منداڵه‌كانم گه‌وره‌‬ ‫ئه‌حمه‌د ئه‌و جیاوازییه‌ بۆ هه‌س���تكردن بون‌و ئه‌ركیان له‌سه‌ر من نه‌ماوه‌‪ ،‬گوێ‬ ‫به‌چه‌وساندنه‌وه‌ی‌ میلله‌تی كورد له‌الیه‌ن له‌هه‌واڵ ده‌گرم‪ ،‬زۆر ده‌خوێنمه‌وه‌و زو‬ ‫رژێم���ه‌ یه‌ك له‌دوای یه‌كه‌كانی ئه‌وكاتی زو سه‌ردانی هاوڕێكانیشم ده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫رێكه‌وتنی یه‌كێتی‌و گ���ۆڕان ته‌نها‬ ‫عێراق ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵێت "هۆكاری‬ ‫چه‌وساندنه‌وه‌مان بوه‌ هۆی هه‌وێنی ئه‌و ل���ه‌روه‌ سیاس���ییه‌كه‌یه‌وه‌ كادرو‬ ‫دراماو هۆنراوانه‌ی‌ له‌وكاته‌دا نوس���ران‌و به‌رپرسانی هه‌ردوالی ئاشتنه‌كرده‌وه‌‪،‬‬ ‫نمایش���كران‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ ناس���نامه‌مان به‌ڵكو كاریكرده‌ سه‌ر ره‌هه‌نده‌كانی‬ ‫نه‌سڕێته‌وه‌و به‌رپه‌رچی رژێم بده‌ینه‌وه‌‪ ،‬دیك���ه‌ی كۆمه‌ڵ���گا‪ ،‬له‌وان���ه‌‬ ‫ئه‌وه‌یش دڵسۆزیی‌و خۆشه‌ویستی بوه‌ بۆ هونه‌رمه‌ن���دان‪ ،‬چونك���ه‌ له‌درامای‬ ‫میلله‌ته‌كه‌مان‌و هونه‌رو كه‌له‌پوره‌كه‌ی‌‪ ،‬پرۆفیشاڵ‪ ،‬هونه‌رمه‌ندانی هه‌ردوال‬ ‫ئه‌و كارانه‌ی‌ ئه‌وكاته‌ بۆ پاره‌و پۆس���ت به‌ش���دارییان تێ���دا ك���رد‪ ،‬ئ���ه‌و‬ ‫هونه‌رمه‌نده‌ له‌سه‌ر ئه‌و رێكه‌وتنه‌‬ ‫نه‌كراو تائێستاش زیندو بمێننه‌وه‌"‪.‬‬ ‫دواین كاری ئ���ه‌م هونه‌رمه‌نده‌‪ ،‬رۆڵی ده‌ڵێت "ئ���ه‌و یه‌كگرتنه‌ كارێكی‬ ‫كه‌سێكی كاس���بی بینیوه‌ وه‌ك به‌قاڵ باش‌و به‌جێ ب���و‪ ،‬چونكه‌ هه‌مو‬ ‫له‌درامای پرۆفیش���اڵ‪ ،‬مسته‌فا ئه‌حمه‌د كات یه‌كگرت���ن له‌دوره‌په‌رێزی‌و‬ ‫له‌س���ه‌ر داوای زۆرێ���ك له‌هاوڕێكان���ی دوركه‌وتن���ه‌وه‌ باش���تره‌‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫له‌ناوه‌ڕاس���تی دراماكه‌ به‌شداریكردوه‌‪ ،‬ب���وه‌ دڵخۆش���ی هه‌موم���ان‌و‬ ‫ئه‌و وتی "ناتوان���م به‌ڕێژه‌ دیاری بكه‌م رێككه‌وتنه‌ك���ه‌ هونه‌رمه‌ندانی‬ ‫كه‌ له‌س���ه‌دا چه‌ند لێ���ی رازیم‪ ،‬كاره‌كه‌ هه‌ردوالی كۆكرده‌وه‌‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫به‌په‌له‌پروزك���ێ ك���را‪ ،‬له‌ناوه‌ڕاس���تی له‌خاڵه‌كان���ی رێكه‌وتنه‌ك���ه‌‬ ‫دراماكه‌ به‌ش���دار بوم‪ ،‬من به‌نیاز نه‌بوم ئه‌وه‌ی���ه‌ (ده‌بێت راگه‌یاندنی‬ ‫به‌شدار بم به‌اڵم له‌سه‌ر داوای هاوڕێیان هه‌ردوال شانبه‌ش���انی یه‌كتر‬ ‫به‌شداریم كرد‪ ،‬دراماكه‌ له‌ماوه‌ی‌ "‪ "55‬خزمه‌ت بكه‌ن)"‪.‬‬ ‫ناوه‌كانی وه‌س���تا عه‌لی‌و‬ ‫رۆژدا جێبه‌جێك���را‪ ،‬له‌هیچ ش���وێنێكی‬ ‫دنیا نیی���ه‌ درامایه‌كی س���ی حه‌ڵقه‌یی خول���ه‌ی‌ چه‌خماخ���ه‌ ئه‌و‬ ‫به‌و ماوه‌یه‌ ته‌واوبكرێت‪ ،‬هۆكاره‌كه‌شی دوناوه‌ن مسته‌فا ئه‌حمه‌دی‬ ‫ئ���ه‌و كه‌موكوڕیان���ه‌ی‌ لێهات���ه‌ به‌رهه‌م له‌الی بینه‌ران ئاشناكرد‪،‬‬ ‫ك���ه‌ هه‌موم���ان هه‌س���تی پێده‌كه‌ین‪ ،‬ئه‌و رۆڵه‌كانی به‌باشی گێڕا‬ ‫ده‌قه‌كه‌ كابرایه‌كی عه‌ره‌ب نوس���یبوی‌و له‌وسه‌رده‌مه‌ی‌ پێداویستی‬ ‫وه‌رگێرانه‌ك���ه‌ی‌ به‌جۆرێ���ك بو‪ ،‬به‌اڵم باش بۆ خزمه‌تی هونه‌ری‬ ‫كوردی كه‌م بو‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫ده‌رهێنه‌ره‌كه‌ی‌ به‌توانا بو"‪.‬‬ ‫مس���ته‌فا ئه‌حمه‌د ته‌مه‌نی به‌ره‌و ‪" 70‬ناوه‌كانی وه‌ستا عه‌لی‌و‬ ‫ساڵ نزیك ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و خانه‌نشینیه‌كی خوله‌چه‌خماخ���ه‌ تاكه‌‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ سااڵنێك فه‌رمانبه‌ر بوه‌‪ ،‬رۆژانه‌ شانازین بۆ من‪ ،‬له‌هه‌مو‬ ‫به‌خوێندنه‌وه‌ خه‌ریك ده‌بێت‌و سه‌ردانی س���ه‌روه‌ت‌و س���امانی‬ ‫هاوڕێكان���ی ده‌كات‪ ،‬گوێ له‌هه‌واڵه‌كان دونیا ته‌نه���ا ئه‌و دو‬ ‫ده‌گرێت‪ ،‬ده‌ڵێت "سوپاس بۆ خودا باری ناوه‌م بۆ ماوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫داراییم باشه‌و ته‌ماعكار نیم‪ ،‬به‌و موچه‌‬

‫‪11‬‬

‫مسته‌فا ئه‌حمه‌د‬

‫پیاوێك مێژوی شارێك كۆده‌كاته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬هۆرڤان ره‌فعه‌ت‬

‫"هه‌ر میلله‌تیك كه‌له‌پوری نه‌بێت ئه‌و‌ه‬ ‫میلله‌ت نییه‌" ئه‌مه‌ وته‌ی هیچ فه‌یله‌سوف‌و‬ ‫نوسه‌رو شاعیرێك نییه‌ به‌ڵكو وته‌ی‬ ‫ئاماد‌ه ده‌كرێت بۆخواردن‪.‬‬ ‫پیاوێكه‌ كه‌ ره‌نگی موه‌كانی سه‌ری‬ ‫ئ���ه‌وان پێك���ه‌وه‌ كاریان ده‌ك���رد ژن‌و له‌خزمه‌ت كردن به‌شارێك‌و به‌كۆكردنه‌وه‌ی‬ ‫مێردبون له‌درێژه‌ی قس���ه‌كانیاندا باس���ی كه‌له‌پوری میلله‌تێكی ‪ ٤٥‬ملیۆنی‬ ‫هه‌مان كاریانكرد له‌واڵتی خۆیان‪( ،‬بلبلو له‌ڕه‌شه‌وه‌ بۆسپی گۆڕاوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د) هاوسه‌ری ئه‌پیتا وتی "به‌داخه‌و‌ه‬ ‫خه‌ڵكی كوردستان ئه‌و خواردنانه‌ ناخۆن‬ ‫فریاد ع����ارف ناوی ئ����ه‌و پیاوه‌یه‌ ژیانی‬ ‫ك��� ‌ه ئێمه‌ دروس���تی ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬ئه‌وه‌ش رۆژانه‌ی له‌دوكانێكدا به‌سه‌ر ده‌بات به‌درێژایی‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ئاش���نا نه‌بون‌و جیاوازی س����اڵ هی����ج پارچه‌ی����ه‌ك له‌كه‌لوپه‌له‌كانی‬ ‫جۆری خواردنه‌كانمان له‌یه‌كتری‪ ،‬زۆربه‌ی دوكانه‌كه‌ی نافرۆش����ێت به‌ڵك����و رۆژ به‌رۆژ‬ ‫ئه‌و خواردنانه‌ی ئێمه‌ دروس���تی ده‌كه‌ین كه‌لوپه‌لی زیاتری بۆ ده‌هێنێت‌و دوكانه‌كه‌ی‬ ‫به‌ڕێژه‌یه‌كی به‌رچ���او به‌هارات‌و بیبه‌به‌ری ده‌وڵه‌مه‌ندتر ده‌كات‪.‬‬ ‫تونی تێده‌كرێت‪ ،‬خه‌ڵكی كوردستان زۆر‬ ‫فریاد عارف خه‌ڵكی شاری سلێمانیه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫به‌كه‌م���ی خواردنی بیبه‌ری تون‌و به‌هارات شاره‌ی به‌پایته‌ختی رۆش����نبیری ناسراوه‌‪،‬‬ ‫به‌كارده‌هێن���ن‪ ،‬ته‌نها ئه‌و كه‌س���ان ‌ه دێن ‌ه فریاد ئه‌و كه‌س����ه‌ ماندوه‌یه‌ كه‌ له‌ساڵه‌كانی‬ ‫المان ك ‌ه نیپاڵی‌و هیندی‌و به‌نگالدیشین‌و س����ه‌ره‌تای ته‌مه‌نیه‌وه‌ هه‌وڵی پاراس����تنی‬ ‫هه‌ندێ���ك جاریش هاواڵتی ع���ه‌ره‌ب دێن ‌ه مێژو و كه‌له‌پوری ش����اره‌كه‌ی داوه‌و هه‌وڵی‬ ‫المان‌و ئه‌و خواردنانه‌ ده‌خۆن"‪.‬‬ ‫داوه‌ به‌پارێزگاری كردنی له‌ كه‌له‌پوره‌كانی‬ ‫ئه‌پیتای هاوس���ه‌ری بلبلو باس���ی ئه‌و ش����اره‌كه‌ی مێژوی میلله‌ته‌كه‌ی‌و شاره‌كه‌ی‬ ‫رۆژان���ه‌ی كاره‌ك���ه‌ی ده‌كات له‌ب���ه‌رده‌م به‌زیندویی بهێڵێته‌وه‌‪.‬‬ ‫باخی گش���تی‪ ،‬ده‌ڵێ���ت "رۆژانی هه‌ینی‬ ‫فریاد چیرۆكی ده‌ستپێكردنی به‌م كاره‌ی‬ ‫من‌و هاوسه‌ره‌كه‌م له‌كاتژمێر ده‌ی به‌یانی گێڕای����ه‌وه‌ و وتی "ه����ه‌ر له‌منداڵیه‌وه‌ حه‌زم‬ ‫سه‌رقاڵی كاره‌كه‌مان ده‌بین تادنیا تاریك له‌خانوی كۆن‌و كه‌لوپه‌لی كۆن هه‌بو‪ ،‬پێشتر‬ ‫ده‌كات ده‌مێنینه‌وه‌‪ ،‬نرخی خواردنه‌كانمان دوكانێكی كوتاڵفرۆش����یم له‌ب����ازاڕی حه‌وزه‌‬ ‫ل���ه‌دو هه‌زار دنیار بۆ پێن���ج هه‌زار دینار وشكه‌كه‌ی ش����اری س����لێمانی هه‌بو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زیاترنابێت‪ ،‬پاره‌یه‌كی باش���مان ده‌س���ت له‌به‌ر خولیاو حه‌زم ب����ۆ بابه‌تی كه‌له‌پوری‬ ‫ده‌كه‌وێت له‌رۆژی هه‌ینی داهاتمان له‌‪ ، 150‬هه‌ر كه‌س����ێك بهاتایه‌ بۆ دوكانه‌م شتیكی‬ ‫ه���ه‌زار كه‌مترنی���ه‌‌و له‌‪ 250‬ه���ه‌زار دینار كۆنی پێبوایه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌ جلوبه‌رگیكی كۆن‬ ‫كه‌متریش نافرۆشین‪ ،‬ئه‌مه‌ بڕه‌ پاره‌یه‌كی یان پێداویستیه‌كی سه‌ر جلوبه‌رگ كه‌ كۆن‬ ‫باش���ه‌ بۆئێمه‌‪ ،‬هی���واردام بتوانین له‌گه‌ڵ بوایه‌ لێمده‌كڕی����ه‌وه‌و له‌دوكانه‌كه‌م دامده‌نا‪،‬‬ ‫هاوسه‌ره‌كه‌م كاره‌كه‌مان به‌رین ‌ه دوكانێك هه‌تاوه‌كو وای لێهات دوكانه‌كه‌م هه‌موی بو‬ ‫تێكڕای رۆژه‌كانی س���اڵ ب���ه‌رده‌وام بین به‌بابه‌تی كه‌له‌پ����وری‌و كردم به‌دوكانێك بۆ‬ ‫له‌كاركردن‌و له‌كوردستان بمێنینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫پاراستنی كه‌له‌پوری"‪.‬‬

‫ته‌‌رازو‬ ‫ی دوژمنه‌كانی‌ خۆت‬ ‫ده‌توانیت به‌ئاسان ‌‬ ‫ی‬ ‫بدۆزیت���ه‌و‌ه ئه‌ویش ته‌نه���ا له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫هه‌ڵسوكه‌وتنه‌كانیانه‌وه‌ كه‌ به‌رامبه‌رت‬ ‫ده‌یكه‌ن‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫ی ناله‌بار‬ ‫ی دۆخێك ‌‬ ‫له‌وانه‌ی ‌ه روب���ه‌ڕو ‌‬ ‫ببیت���ه‌و‌ه كه‌ ببێت ‌ه ه���ۆی‌ ناڕه‌حه‌ت‬ ‫كردن���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت‬ ‫هاوكاریت ده‌كات‌و رزگارت ده‌كات‪.‬‬

‫فریاد عارف‬ ‫له‌ س����اڵی ‪ ١٩٧٧‬ه‌وه‌ فریاد دوكانه‌كه‌ی‬ ‫له‌پاره‌په‌یداكردنه‌وه‌ گۆڕی بۆ خزمه‌ت كردن‬ ‫به‌نیش����تیمان‌و زیندوهێش����تنه‌وه‌ی مێژوی‬ ‫ش����ارێك‪ ،‬فریاد ده‌یوت "زۆرجار هێزه‌كانی‬ ‫رژێمی به‌ع����س ده‌هاتن����ه‌ دوكانه‌كه‌مه‌وه‌و‬ ‫ده‌یانویس����ت دایخه‌ن‌و زۆر بێزاریان ده‌كردم‬ ‫به‌اڵم له‌كۆتایی����دا هه‌رچۆنێك بوایه‌ وازیان‬ ‫ده‌هێن����ا‪ ،‬چونك����ه‌ پێمده‌وتن م����ن ئه‌مانه‌‬ ‫ئه‌فرۆش����م ژیانی خۆمی پێدابی����ن ئه‌كه‌م‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌رگیز ئ����ه‌و بابه‌ت����ه‌ كه‌له‌پوریانه‌م‬ ‫نه‌ئه‌فرۆشت به‌ڵكو بۆ رێگه‌گرتن له‌داخستنی‬ ‫دوكانه‌كه‌م وام����ده‌وت‪ ،‬به‌ڵكو زۆربه‌ی جار‬ ‫من س����ه‌ردانی زۆر جێگه‌ی ترم ده‌كردو زۆر‬ ‫ش����تی ترم به‌پاره‌ی خۆم ده‌كڕی‌و ده‌مهێنا‬ ‫له‌دوكانه‌ك����ه‌م دامده‌ن����او بژێوی ژیانیش����م‬ ‫به‌فرۆش����تنی كۆمه‌ڵێ����ك كه‌لوپه‌ل����ی تازه‌‬

‫که‌‌وان‬ ‫هه‌م���و ئه‌و بۆچونان ‌ه قب���وڵ بكه‌ ك ‌ه‬ ‫له‌ئه‌نجام���ی‌ روبه‌ڕوبونه‌وه‌ توش���ت‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬زیات���ر له‌گه‌ڵی���ان بمێنه‌و‌ه‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ لێیان تێبگه‌یت‪.‬‬

‫دابینده‌كرد"‪.‬‬ ‫فری����اد ع����ارف ل����ه‌دوای ئ����ه‌و دوكانه‌ی‬ ‫ك����ه‌ له‌بازاڕی ح����ه‌وزه‌ وش����كه‌كه‌ كردبوی‬ ‫به‌مۆزه‌خان����ه‌ی پاراس����تنی كه‌له‌پوره‌كانی‬ ‫ش����ار‪ ،‬له‌شه‌قامی سالمی ش����اری سلێمانی‬ ‫له‌چه‌ند جێگه‌یه‌ك چه‌ند ش����وێنێكی كردبو‬ ‫به‌ماڵی كه‌له‌پوری‌و مۆزه‌خانه‌ی پاراس����تن‪،‬‬ ‫یه‌كێ����ك ل����ه‌و جێگانه‌ كه‌ ن����اوی (جیهانی‬ ‫كه‌له‌پ����وری) یه‌‪ ،‬ئه‌م جێگایه‌ له‌ش����ه‌قامی‬ ‫س����الم له‌ناو خانویه‌كی دو نهۆمیدا بو ناوی‬ ‫نابو جیهانی كه‌له‌پور‪ ،‬ئه‌م جیهانه‌ زۆرینه‌ی‬ ‫ئه‌و الیه‌نانه‌ی كه‌ پێویس����تیان به‌بابه‌تێكی‬ ‫كه‌له‌پ����وری بوبێت ل����ه‌م جێگه‌یه‌ بردویانه‌و‬ ‫به‌كاریان هێناوه‌‪ ،‬زۆربه‌ی به‌رنامه‌ كلتوری‌و‬ ‫مێژویی����ه‌كان ك����ه‌ كه‌له‌پوری كۆن����ی تێدا‬ ‫به‌كارهاتوه‌ له‌الیه‌ن فری����اد عارف‌و جیهانه‌‬

‫گیسک‬ ‫له‌گه‌ڵ هاوڕێكانت یاخود خێزانه‌كه‌ت‬ ‫س���ه‌فه‌رێك بكه‌ن بۆئه‌و‌هی‌ خۆت له‌و‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌رقاڵیان ‌ه رزگار بكه‌یت كه‌ به‌هۆ ‌‬ ‫كێشه‌ی‌ خێزانیه‌وه‌ توشت بوه‌‪.‬‬

‫كه‌له‌پوریه‌كه‌یه‌وه‌ بۆیان دابین كراوه‌‪.‬‬ ‫فریاد له‌س����ه‌ر یارمه‌تیدان‌و خزمه‌ت كردن‬ ‫له‌ب����واری كه‌له‌پوری وتی "زۆر خزمه‌تی ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌م كردوه‌ كه‌ پێویستیان به‌بابه‌تیكی‬ ‫كه‌له‌پوری بوه‌ زۆریش یارمه‌تیم داون به‌بێ‬ ‫جیاوازی‪ ،‬به‌ش����ێك له‌بابه‌ته‌ كه‌له‌پوریه‌كانم‬ ‫داوه‌ به‌مۆزه‌خان����ه‌ی نیش����تیمانی ئه‌من����ه‌‬ ‫سوره‌كه‌ی سلێمانی تاله‌وێش هه‌بن‌و خه‌ڵكی‬ ‫بیانبینن‪ ،‬چونكه‌ پێویسته‌ هه‌مومان خزمه‌تی‬ ‫كه‌له‌پوری میلله‌ته‌كه‌مان بكه‌ین چونكه‌ هه‌ر‬ ‫میلله‌تیك كه‌له‌پوری نه‌بێت میلله‌ت نیه‌"‪.‬‬ ‫خاوه‌ن����ی جیهان����ی كه‌له‌پ����وری وت����ی‬ ‫"حوكمه‌تی هه‌رێم زۆر بێوه‌فا بوه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌م خزمه‌ته‌ی ئێمه‌ كردومانه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ من‬ ‫له‌پێناوی پاداشت نه‌مكردوه‌ به‌اڵم حوكمه‌ت‬ ‫ده‌بوای����ه‌ یارمه‌ت����ی بداینایه‌‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ی له‌م‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ی ده‌كه‌یت‌و‬ ‫هه‌ست به‌راڕایی‌‌و دودڵ ‌‬ ‫ئ���ه‌م حاڵه‌ت���ه‌ش ماوه‌یه‌ك���ی‌ زۆر‬ ‫ده‌خایه‌نێ���ت‪ ،‬به‌وریاییه‌و‌ه مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫بكه‌‪.‬‬

‫بواره‌ش����دا كار ده‌كات له‌دڵسۆزی خۆیه‌تی‬ ‫چونك����ه‌ له‌الی����ه‌ن حوكمه‌ت����ه‌وه‌ كه‌مترین‬ ‫هاوكاریمان كراوه‌"‪.‬‬ ‫فریاد له‌كۆتاییدا زۆر به‌نائومێدیه‌وه‌ وتی‬ ‫"غه‌مبارم به‌وه‌ی ئه‌گ����ه‌ر من نه‌مێنم‌و بمرم‬ ‫كه‌س نه‌بێت ئاوڕ ل����ه‌م كه‌له‌پورانه‌ بداته‌وه‌‬ ‫چونكه‌ ئێس����تا زۆر پیش����ه‌ی ك����ۆن هه‌بوه‌‬ ‫میلله‌تی كوردی پێوه‌ ناس����راوه‌ته‌وه‌ ئێستا‬ ‫نه‌ماوه‌و له‌ناوچوه‌‪ ،‬منیش ده‌ترس����م ئه‌وه‌ی‬ ‫ئێمه‌ش له‌ناوبچێت"‪.‬‬ ‫فریاد عارف خاوه‌ن����ی جیهانی كه‌لپوری‬ ‫وتی "بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و شته‌ كۆنانه‌ نه‌فه‌وتێت‬ ‫هه‌ر كه‌س له‌ئاس����تی خۆی����ه‌وه‌ له‌ماڵه‌كه‌ی‬ ‫خۆیدا هه‌ندێك شتی كه‌له‌پوری هه‌ڵگبرێت‌و‬ ‫بیپارێزێت ئه‌م كاره‌ هه‌م كه‌له‌پور ده‌پارێزێت‌و‬ ‫هه‌م جوانیه‌كیش به‌ماڵه‌كه‌ ده‌به‌خشێت"‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی هه‌ت ‌ه له‌وانه‌ی ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و بۆچونان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رامبه‌ره‌كه‌ت دژ به‌یه‌ك بن‪ ،‬له‌ڕو ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ۆزداریه‌و‌ه كاته‌كان���ت به‌باش��� ‌‬ ‫ده‌ڕۆن‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫كێن ئه‌و كه‌سانه‌ی‌‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )536‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/7/19‬‬

‫ناتوانن بۆتۆكس بكه‌ن‬

‫بۆتوكس یه‌كێكه‌ له‌ڕێگه‌كان كه‌ هه‌ردو‬ ‫ره‌گه‌ز ب���ه‌كار ‌ی ئه‌هێنن بۆ ده‌ركه‌وتن ‌ی‬ ‫روخس���اریان به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ جوانت���ر‪.‬‬ ‫كاری‌ بۆتوكس ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئیش���كردن ‌ی‬ ‫ئه‌و ده‌مارانه‌ ئه‌وه‌س���تێنێت كه‌ هاوكار‌ه‬ ‫بۆخاوكردن‌و گرژ بون ‌ی ماسولكه‌ به‌وه‌ش‬ ‫ناهێڵێ���ت چرچولۆچ ‌ی دروس���ت بێت‪.‬‬ ‫هه‌مو كه‌س���ێك ك ‌ه كێشه‌ ‌ی دروستبون ‌ی‬ ‫چرچولۆچ ‌ی هه‌ی���ه‌ ده‌توانێت بۆتوكس‬ ‫بكات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان���ه‌ ‌ی دوگیان‌و دایك ‌ی‬ ‫شیرده‌رن باش���تروای ‌ه نه‌یكه‌ن هه‌روه‌ها‬ ‫خوار ‪ 18‬س���اڵ نابێت بیكات‪ ،‬زیاتریش‬

‫بۆتوك���س بۆناوچ���ه‌وان‌و ده‌وروب���ه‌ر ‌ی‬ ‫چ���او ده‌كرێت‌و روخس���ارێكی‌ جوانترو‬ ‫گه‌نجتر ده‌به‌خش���ێت به‌كه‌سه‌ك ‌ه وه‌ك‬ ‫هه‌رده‌رمانێك���ی‌ تر الیه‌نی‌ خراپ ‌ی هه‌ی ‌ه‬ ‫وه‌ك هه‌ستیاری‌ له‌هه‌ندێ‌ كه‌س یاخود‬ ‫هه‌وكردن ب���ه‌اڵم ماوه‌كه‌ ‌ی كه‌مه‌و دواتر‬ ‫روخس���اره‌ك ‌ه به‌جوان���ی‌ ده‌رده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫زۆرج���ار له‌ناو خه‌ڵك واب���او‌ه كه‌ دوا ‌ی‬ ‫نه‌مان���ی‌ مادده‌كه‌ پێس���ت ناش���یرین‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬له‌راس���تیدا ئه‌م��� ‌ه وانیه‌ ته‌نها‬ ‫ئه‌وه‌ ‌ی كه‌ جوانكارییه‌كه‌ ماوه‌كه‌ ‌ی ته‌واو‬ ‫ده‌بێت راسته‌ ئه‌و شوێنه‌ به‌تاڵ ده‌بێت‬

‫ناونیش���ان‪ :‬به‌ختیاری‌‪ -‬شه‌قامی‌ س���ه‌ره‌كی‌ به‌رامبه‌ری‌‬ ‫سالۆن ئه‌سته‌مبوڵ‬

‫زاهیر غه‌ریب‪ :‬پێویست ‌ه به‌كاری باش‬ ‫بینه‌ری شانۆ ئاشت بكرێته‌وه‌‬

‫ئا‪ :‬ئازاد بایز‬ ‫زاهیر غه‌ریب ئه‌كته‌ری دیاری بواری‬ ‫شانۆو درامای كوردی له‌چاوپێكه‌وتنێكی‬ ‫ئاوێنه‌دا رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ به‌هۆی‬ ‫ته‌كنه‌لۆژیاو گۆڕانكاری سه‌رده‌مه‌وه‌‬ ‫شانۆ بینه‌ری كه‌م بوه‌ته‌وه‌و پێویسته‌‬ ‫هونه‌رمه‌ندان به‌كاری باش بینه‌ران ئاشت‬ ‫بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫ب���ه‌اڵم دوات���ر پێس���ته‌كه‌ ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫دۆخی‌ خۆی‌‪ .‬بۆتوكس كاتییه‌و هه‌ند ‌ێ‬ ‫جار بۆ شه‌ش مانگ یان هه‌شت یاخود‬ ‫دوساڵ ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌ویش به‌پێی جۆر ‌ی‬ ‫ده‌رمانه‌ك���ه‌‪ .‬له‌ئێس���تادا ئێم��� ‌ه وه‌ك‬ ‫س���ه‌نته‌ره‌كه‌مان باش���ترین مادده‌مان‬ ‫الده‌س���ت ده‌كه‌وێت‌و نرخه‌كانیش���مان‬ ‫داشكاندوه‌‪.‬‬ ‫دكتۆر‌ه شنۆ نه‌جم خه‌یات‬ ‫پسپۆڕی‌ نه‌شته‌رگه‌ری‌‌و‬ ‫جوانكاری‌‌و سوتاوی‌‬

‫ژماره‌ ته‌له‌فۆنی‌ ‪0533183536 - 07706581971‬‬ ‫فه‌یسبوك‪medicalclinicsuly :‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫له‌باره‌ی س����ه‌ره‌تاكانی كاری هونه‌رییه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێ����ت "ده‌س����تپێكی كاری هونه‌ری من‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ س����ه‌رده‌می پێش خوێندكاریم‬ ‫له‌په‌یمانگای هونه‌ره‌ جوانه‌كانی سلێمانی‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ چه‌ند براده‌رێكدا چوین بۆ په‌یمانگا‬ ‫ب����ه‌اڵم من ده‌رفه‌تی ته‌واوكردنی په‌یمانگام‬ ‫نه‌بو تاس����اڵی نه‌وه‌ده‌كان‪ .‬من له‌سه‌ره‌تای‬ ‫س����اڵی هه‌ش����تاكانه‌وه‌ بوم به‌پێشمه‌رگه‌و‬ ‫تیپی‬ ‫ش����اخ‌و‬ ‫چوم����ه‌‬ ‫شانۆی كوردستانمان‬ ‫دروس����تكرد له‌گ����ه‌ڵ‬ ‫كاك قادرۆك‌و چه‌ند‬ ‫براده‌رێكی كه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی هونه‌ری‬ ‫رۆڵبینین����ه‌وه‌ ب����ۆ‬ ‫ئه‌كته‌رێكی شانۆیی‬ ‫پێیوای����ه‌‬ ‫ئ����ه‌و‬ ‫ده‌بێت له‌س����ه‌ره‌تادا‬ ‫جه‌سته‌یه‌كی رێكی‬ ‫هه‌بێ����ت بۆجوڵه‌ی‬ ‫سه‌ر ش����ا نۆ و‬ ‫دوات����ر‪ ،‬ده‌نگێك����ی‬ ‫س����اف و پاك����ی هه‌بێت بۆ‬ ‫زاڵب����ون به‌س����ه‌ر حیواره‌كاندا‪،‬‬ ‫"م����ن یه‌كێكم ل����ه‌و ئه‌كته‌رانه‌ی‬ ‫له‌بواری كۆمیدی����او تراژیدیادا‬ ‫ده‌ورم بینیوه‌و توانیومه‌ حه‌قی‬ ‫خۆی پێبده‌م ئه‌وه‌ به‌ش����ایه‌تی‬ ‫بینه‌ره‌كانم"‪.‬‬ ‫زاهی����ر غه‌ری����ب له‌به‌ش����ێكی‬

‫دیكه‌ی قس����ه‌كانیدا باس����ی وێستگه‌یه‌كی ته‌كنه‌لۆژیایه‌ كه‌ باڵی به‌سه‌ر زۆربه‌‬ ‫ت����ری ژیان����ی هون����ه‌ری خۆی ك����رد كه‌ جوانه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌دا ته‌نیوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی "تاڕاده‌یه‌ك بینه‌ر له‌هۆ‬ ‫رۆڵبینین����ی ب����و له‌به‌رنام����ه‌ی به‌رنامه‌دا‬ ‫له‌كه‌ناڵی خاك‌و كوردسات‌و پێی وایه‌ ئه‌و ش����انۆ تۆراوه‌و پێویسته‌ به‌كاری ب‬ ‫به‌رنامه‌یه‌ش له‌س����ه‌رده‌می خۆیدا په‌یامێك بینه‌ره‌ ئاشت ببنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫زاهی����ر غه‌ری����ب وه‌ك نوس����تالۆ‬ ‫بو بۆ ده‌ستخستنه‌ سه‌ر دیارده‌ دزێوه‌كانی‬ ‫ئه‌وكات����ه‌ی كۆمه‌ڵگ����ه‌‪" ،‬تون����را له‌ماوه‌ی دیس����انه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌ ڕابردو ت‬ ‫ئه‌و‪١٣‬ساڵه‌دا له‌ئاس����تی خواستی بینه‌ری ده‌خاته‌ س����ه‌ر وێس����تگه‌یه‌كی ژیان‬ ‫یه‌كێ����ك بوم ل����ه‌و مانگرتوان����ه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی كوردیدا بێت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی پرس����ی ش����انۆوه‌ له‌كوردستان كونسوڵخانه‌ی ئه‌مریكا له‌سلێمانی ك‬ ‫ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ پێیوایه‌ ش����انۆ له‌دۆخێكی چه‌ند هاوڕێیه‌ك����ی هونه‌رمه‌ندما بۆ‬ ‫خراپدایه‌ له‌كوردستاندا‌و له‌به‌شێك له‌واڵتانی ‪10‬رۆژ مانمان گرت له‌خواردن‌و خو‬ ‫جیهانیش به‌هه‌مان شێوه‌یه‌‪" ،‬هۆكاره‌كه‌شی له‌به‌رانبه‌ر ئه‌وه‌ی ئازارو ئه‌ش����كه‌ن‬ ‫عه‌وله‌م����ه‌و بێش����وماری خه‌ڵكی كوردی س����ڤی‬ ‫هاتن����ی دنیای‬ ‫له‌خاڵه‌ س����نورییه‌كانی كوردستان‬ ‫دوای ‪ 10‬رۆژ به‌نامه‌یه‌ك����ی م����ام‬ ‫له‌سه‌ر داخوازی ئه‌و كۆتایی به‌مانگ‬ ‫هێنرا به‌اڵم ده‌توانم بڵێم ده‌ورێكی ب‬ ‫هه‌بو بۆمه‌سه‌له‌ی نه‌ته‌وه‌یی له‌و سه‌‬ ‫بۆیه‌ ئه‌مه‌ش����م باس كرد گرنگه‌ هو‬ ‫به‌رده‌وام هه‌ڵوێستی نیشتیمانی‌و نه‌‬ ‫هه‌بێت"‪.‬‬

‫گڵكۆی نالی‌و حاجی قادر له‌تورکیا ده‌دۆزرێنه‌وه‌ شه‌قامێكی سلێامنی‬ ‫ده‌بێت ‌ه هه‌فته‌بازاڕی خواردن ‌ه نیپاڵیه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاراز محه‌مه‌د‬

‫گه‌نجێكی گه‌رمیانی گڵكۆی هه‌ردو شاعیری‬ ‫گه‌وره‌ی‌ كورد نالی‌و حاجی قادری كۆیی‬ ‫ده‌دۆزێته‌وه‌ كه‌ هه‌ردو گڵكۆكه‌ له‌ناوچه‌ی‌‬ ‫ئه‌یوب ئه‌نساری توركیان‪ ،‬داوا ده‌كرێت‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم كارئاسانی بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌یان‬ ‫بكات‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و دو شاعیره‌ موڵكی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌كن نه‌ك موڵكی ته‌نها ك ‌هس‌و الیه‌نێك‪.‬‬

‫نه‌به‌رد فوئ���اد ئه‌و گه‌نج���ه‌ گه‌رمیانیه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫نوسه‌رو رۆژنامه‌نوسه‌‪ ،‬به‌مه‌به‌ستی خوێندن چۆته‌‬ ‫واڵتی توركیاو له‌یه‌كێك له‌زانكۆكانی ئیسته‌نبوڵ‬ ‫ده‌خوێنێت‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "له‌س���ایه‌ی ئه‌م‬ ‫سیاسیانه‌ی كه‌ فه‌رمانداری كوردستان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫نه‌ك ب���ه‌ ته‌نها سس���تمی به‌ڕێوه‌ب���ردن‪ ،‬بگره‌‬ ‫كه‌لت���ورو زمان‌و ئه‌ده‌بمان له‌مه‌ترس���یدایه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫سۆنگه‌یه‌شه‌وه‌ ناودارانی كورد به‌ هه‌مو شێوه‌یه‌ك‬ ‫پشتگوێ خراون‪ ،‬هۆكاری به‌دواگه‌ڕانی منیش بۆ‬ ‫مه‌زاری ئه‌و شاعیرانه‌ له‌سه‌ر داوای كاك ئیدریس‬ ‫باجه‌اڵن‌و كاك نه‌جم باجه‌اڵن بو‪ ،‬ئه‌وان تاوتوێی‬ ‫ئه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ كردم بۆچی س���ۆراخێكی گۆڕی‬ ‫ئه‌و ش���اعیرانه‌ ناكه‌ی‪ ،‬دوای نزیكه‌ی سێ مانگ‬ ‫توانیم سه‌ره‌داوێكم ده‌س���تبكه‌وێت‪ ،‬له‌ كۆنترین‬ ‫به‌ڵگه‌نام���ه‌ی مێژوییدا ئام���اژه‌ به‌وه‌كراوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫هه‌ردو ش���اعیر حه‌زره‌تی نال���ی‌و حاجی قادری‬ ‫كۆیی‪ ،‬له‌ناوچه‌ی ئه‌یوب ئه‌نس���اری واڵتی ئێران‬ ‫نێ���ژراون‪ ،‬له‌توركیاش چه‌ندین به‌ڵگه‌ی دیكه‌ی‬ ‫ده‌ماوده‌مم ده‌ستكه‌وتوه‌"‪.‬‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێمی كوردس���تان تائێس���تا‬ ‫نه‌یتوانیوه‌ به‌دوای گڵكۆی ئه‌و شاعیرانه‌دا بچێت‌و‬ ‫بیانهێنێته‌وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ئه‌و ش���اعیر‌ه گه‌ورانه‌‬ ‫موڵكی نه‌ته‌وه‌ن‌و موڵك���ی هیچ تاك‌و الیه‌نێكی‬ ‫سیاسیی نین‪ ،‬داواشكراوه‌ حكومه‌ت لیژنه‌یه‌ك بۆ‬ ‫ئه‌و بابه‌ته‌ دروستبكات‌و هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ توركیا‬ ‫بكات بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌یان‪ ،‬نه‌به‌رد ده‌ڵێت "داواكاری‬ ‫م���ن ئه‌وه‌ی���ه‌ لیژنه‌یه‌كی حكوم���ی پێبكهێنرێت‬

‫کاوڕ‬ ‫ئ���ه‌م ماوه‌ی��� ‌ه زۆر بیر ل���ه‌و كار‌ه‬ ‫ده‌كه‌یته‌و‌ه كه‌ مه‌به‌س���تته‌ بیكه‌یت‪،‬‬ ‫ی هه‌ڵس���وكه‌وتی‌ خۆت‌و ئه‌و‬ ‫ئاگادار ‌‬ ‫وشانه‌ به‌ كه‌ له‌ده‌مت دێنه‌ ده‌ر‪.‬‬

‫به‌هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تی كه‌لتوری توركیا‬ ‫تاوه‌كو به‌ڕێگه‌ی زانستی گۆڕه‌كانیان ده‌ستنیشان‬ ‫بكه‌ین‌و له‌كوردس���تان شوێنێك بۆ مه‌زاره‌كانیان‬ ‫دروس���ت بكه‌ین‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی هی���چ نه‌بێت وه‌كو‬ ‫نه‌ته‌وه‌كان���ی دیكه‌ی دونیا خاوه‌نی س���ومبوڵ‌و‬ ‫ش���اعیری ناوداری خۆمان بین‪ ،‬ئێمه‌ سه‌روه‌ت‌و‬ ‫س���امانی خۆمانمان پێش���كه‌ش به‌توركیا كردو‬ ‫ده‌بێت روی ئه‌وه‌مان هه‌بێت‪ ،‬ئێسك‌وپروس���كی‬ ‫گه‌وره‌كانمان ببه‌ینه‌وه‌‪ .‬پاش���ان له‌م مینبه‌ره‌ی‬ ‫ئێوه‌وه‌ ده‌مه‌وێت بڵێم به‌داخه‌وه‌ حزبێكی تایبه‌ت‬ ‫له‌رێگه‌ی یه‌كێك له‌كه‌ناڵه‌كانیه‌وه‌و به‌بێ پرس���ی‬ ‫ئێمه‌ به‌دواداچونیان بۆ گۆڕه‌كان كردبو‪ ،‬تاوه‌كو‬ ‫ئه‌و ده‌ستكه‌وته‌ بۆ خۆیان ببه‌ن‪ ،‬پرسیار لێره‌دا‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ بۆچی له‌ماوه‌ی چه‌ند س���اڵی رابردودا‬ ‫ئه‌وه‌تان نه‌كرد؟"‬ ‫پ���اش رۆیش���تنی حاج���ی ق���ادری كۆیی بۆ‬ ‫توركی���ا نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ بۆ كوردس���تان‌و هۆكاری‬ ‫نه‌گه‌ڕان���ه‌وه‌ی نه‌زان���راوه‌‪ ،‬تائێس���تاش كارێكی‬ ‫له‌وج���ۆره‌ نه‌كراوه‌ كه‌ بتوانرێ���ت گۆڕی حاجی‬ ‫قادرو نالی بهێنرێنه‌وه‌ بۆ كوردستان‪ ،‬له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫ئیدری���س عه‌بدواڵ كه‌ وه‌ك خ���ۆی وتی ئامۆزای‬ ‫حاجی ق���ادری كۆی���ه‌و كوڕی مه‌ال ره‌س���وڵه‌‪،‬‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "سوپاس���ی گه‌نجێكی وه‌ك‬ ‫نه‌به‌رد فوئ���اد ده‌كه‌ین به‌وپه‌ڕی له‌خۆبردوییه‌وه‌‬ ‫بۆ یه‌ك���ه‌م جار قه‌بری هه‌ردو ش���اعیری گه‌وره‌‬ ‫حاجی ق���ادرو نال���ی دۆزیه‌وه‌‪ ،‬حاج���ی دوایی‬ ‫رۆیش���تنی بۆ ئه‌س���ته‌نبوڵ له‌وی گۆڕی ونبوه‌‪،‬‬ ‫زۆر هه‌وڵمان���داوه‌ له‌رێگه‌ی حكومه‌تی هه‌رێمه‌وه‌‬ ‫قه‌بری حاجی بهێنینه‌وه‌ به‌اڵم تائێس���تا كارێكی‬ ‫ئه‌وتۆ نه‌كراوه‌ ئه‌گه‌رچی وه‌زاره‌تی رۆش���نبیری‬ ‫خۆی به‌هاوكار ئه‌زانێت به‌اڵم هه‌نگاوی پێویستی‬ ‫نه‌ناوه‌"‪.‬‬ ‫ئیدریس وتیشی "له‌به‌رئه‌وه‌ی حاجی قادر هی‬ ‫هه‌مو نه‌ته‌وه‌ی ك���ورده‌‪ ،‬داواكارین له‌حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم‌و وه‌زاره‌تی رۆشنبیری به‌ده‌م داواكه‌مانه‌وه‌‬ ‫بێت بۆئه‌وه‌ی گڵكۆی حاج���ی‌و نالی بهێنینه‌وه‌‬ ‫بۆ كوردستان"‪.‬‬

‫گا‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫نیپاڵیه‌كان له‌سه‌ره‌تای ساڵی ‪2007‬دا‬ ‫به‌ژماره‌یه‌كی به‌رچاو رویان له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستان كردوه‌ بۆكاركردن‪،‬‬ ‫ژماره‌یه‌كیان رویان له‌سلێمانی كردو‌ه‬ ‫رۆژانی هه‌ینی وه‌ك پشو له‌باخی گشتی‬ ‫سلێمانی كۆده‌بنه‌وه‌‌و ده‌سته‌ ده‌ست ‌ه‬ ‫روده‌كه‌نه‌ ئه‌و باخچه‌یه‌‪ ،‬تا له‌گه‌ڵ‬ ‫هاوڕێ‌و كه‌سوكاره‌ نیپاڵییه‌كانیان‬ ‫ئه‌و رۆژه‌ وه‌ك پشو به‌سه‌ربه‌رن‪،‬‬ ‫چه‌ندین مێزو عه‌ره‌بانه‌یان به‌خواردنی‬ ‫جۆراوجۆری نیپاڵی رازاندۆته‌وه‌‪ ،‬تا‬ ‫دره‌نگانێكی شه‌و ئه‌وشه‌قام ‌ه جمه‌ ‌ی دێت‬ ‫له‌نیپاڵی‪.‬‬

‫ناوچه‌ی ئه‌یوب ئه‌نساری له‌تورکیا‬

‫دوانه‌‬

‫ی‬ ‫ی كارێك ‌‬ ‫ی بیركردنه‌و‌ه له‌بۆچونی‌ خه‌ڵك ‌‬ ‫ی له‌س���ه‌رخۆیت‌و ناخێك ‌‬ ‫كه‌س���ێك ‌‬ ‫ی ئه‌گه‌ر‬ ‫پاكت هه‌ی���ه‌ ئه‌م���ه‌ش دو هۆكارن باش نابێ���ت بۆ تۆ‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی به‌نێوان دو خۆشه‌ویسته‌و‌ه‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ ل���ه‌ڕوی‌ ته‌ندروس���تیه‌وه‌ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫به‌باشی‌ بژیت‪.‬‬

‫یه‌كێ���ك له‌وهاواڵتی��� ‌ه نیپاڵیانه‌ی ك ‌ه‬ ‫ماوه‌ی سێ ساڵ ده‌بێت هاتۆته‌ سلێمانی‬ ‫ب���ۆ كارك���ردن رۆژان���ی هه‌ین���ی له‌گه‌ڵ‬ ‫هاوس���ه‌ره‌كه‌ی‌و هاوڕێكانی چه‌ندین جۆر‬ ‫خواردنی نیپاڵی له‌وشه‌قامه‌دا ده‌فرۆشن‪ ،‬ده‌كرد بۆ ئه‌وكه‌سانه‌ی به‌دیارمێزه‌كه‌یه‌و‌ه‬ ‫ئ���ه‌و وتی "زۆر حه‌زده‌ك���ه‌م رۆژی هه‌ینی وه‌س���تابون‌و له‌چاوه‌ڕوان���ی ئه‌وه‌داب���ون‬ ‫بێ���ت له‌گ���ه‌ڵ هاوڕێكان���م بێین��� ‌ه باخی خوردنیان پێشكه‌ش���یان بكات‪ ،‬باس���ی‬ ‫گش���تی‪ ،‬هاتنمان بۆئێر‌ه زۆر دڵخۆشمان ش���ێوازی دروس���تكردن‌و پێكهاته‌ی ئه‌و‬ ‫ده‌كات تادره‌نگانێكی ئ���ه‌و رۆژ‌ه پێكه‌و‌ه خواردنان���ه‌ی ب���ۆ ئاوێن���ه‌ ك���رد‪" ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌مێنینه‌وه‌‌و كاتێكی خۆش به‌سه‌رده‌به‌ین‌و خواردنانه‌ی ئێمه‌ دروس���تی ده‌كه‌ین وه‌ك‬ ‫به‌ه���ۆی زۆری ژم���اره‌‌و دوری ش���وێنی ناوك���ه‌ پیازه‌ی پێكهاتو‌ه له‌په‌تاته‌و پیازو‬ ‫كاركردنم���ان ئه‌م باخه‌م���ان هه‌ڵبژاردو‌ه زه‌نجه‌بی���ل‌و بیبه‌ری ت���ون‌و له‌تكه‌نۆك‪،‬‬ ‫تاتێیدا كۆببینه‌وه‌‪ ،‬شه‌ش مانگێك ده‌بێت یه‌كێكی دیك ‌ه له‌خواردنه‌كان سیگه‌ره‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م مێزه‌مان داناوه‌و بیرمان له‌وه‌كرده‌و‌ه ئه‌م خواردنه‌ پێكهاتوه‌ له‌زیره‌و به‌هارات‌و‬ ‫ئه‌م خواردنانه‌ له‌م شه‌قامه‌دا بفرۆشین"‪ .‬زه‌نجه‌بیل‌و س���یرو پیاز‌و دارچینی تێكه‌ڵ‬ ‫ئ���ه‌و نیپاڵییه‌ ك���ه‌ خواردن���ی ئاماد‌ه ده‌كرێت‪ ،‬دواتر له‌تاوه‌یه‌كی رۆندا بۆماوه‌ی‬

‫قرژاڵ‬

‫شێر‬

‫له‌ژیانت���دا چه‌ند گۆڕانكاریه‌ك روئه‌دات زیات���ر بایه‌خ به‌كار‌ه س���ه‌ره‌كییه‌كان‬ ‫ی كار‌ه‬ ‫ك��� ‌ه له‌قازانج���ی‌ ت���ۆ ده‌بێ���ت‪ ،‬به‌اڵم ب���ده‌و كه‌متر خۆت س���ه‌رقاڵ ‌‬ ‫ی كاره‌كه‌ته‌و‌ه‬ ‫ی مامه‌له‌ بكه‌یت الوه‌كییه‌كان بكه‌‪ ،‬به‌هۆ ‌‬ ‫باشتروای ‌ه ك ‌ه به‌بێده‌نگ ‌‬ ‫ی ده‌كه‌یت‪.‬‬ ‫هه‌ست به‌ماندوێت ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ دۆخه‌كه‌‪.‬‬

‫عه‌ره‌بانه‌ی نیپاڵییه‌ک‬

‫چه‌ند ده‌قیقه‌یه‌ك س���ورده‌كرێ‬ ‫ئاماده‌یه‌ بۆ خواردن"‪.‬‬ ‫خواردنی (نیس���ێ)‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫له‌خواردن���ه‌ نیپاڵییه‌كان‪ ،‬نیس‬ ‫له‌نیس���ك‌و ئ���ارد‌و هه‌وی���ر‪،‬‬ ‫خواردنێك���ی دیكه‌ی���ان ن���او‬ ‫به‌هه‌م���ان ش���ێوه‌ی خواردن ‌ه‬ ‫پێكدێت له‌گرتنه‌وه‌ی ئاردی ن‬ ‫تێكه‌ڵكرنی پیكن پاوده‌رو ڤانێال‬ ‫بۆماوه‌یه‌ك له‌رۆندا سورده‌كرێت‬ ‫له‌ڕۆندا سور ده‌كرێته‌وه‌و ده‌خر‬ ‫بۆماوه‌یه‌ك له‌شیله‌كه‌دا ده‌مێنێ‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫وه‌رزش ك���ردن ل���ه‌م ماوه‌ی��� ‌ه بۆتۆ‬ ‫پێویس���ته‌‪ ،‬ته‌ندروستیت ئه‌م ماوه‌ی ‌ه‬ ‫ی له‌وان ‌ه‬ ‫ی ك���ردو ‌‬ ‫زیات���ر ناڕه‌حه‌ت��� ‌‬ ‫ی كورت بكه‌یت‪.‬‬ ‫سه‌فه‌رێك ‌‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )536‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/7/19‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫زەبونی رۆشنبیرانی كورد‬ ‫فوئاد سدیق‬ ‫حزب���ە سیاس���ییەكانی هەرێم���ی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬چەن���دە پەرت���ەوازەو بێ‬ ‫بەرنامەن‪ ،‬نوخبەی روناكبیریی كوردیش‬ ‫زیاتر لەحزب���ەكان پەرتەوازەن‌و تەنانەت‬ ‫بونەتە مای���ەی رقلێبونەوەی خەڵكیش‪.‬‬ ‫چونكە ئەگەر خەڵكە گشتییەكە جارێك‬ ‫س���ەركۆنە بكرێت بەوەی هیچ رۆڵێكیان‬ ‫لەنێو ئ���ەم هەمو قەیرانی سیاس���ییەدا‬ ‫نیی���ە‪ ،‬ئ���ەوا بێگومان رۆش���نبیران دە‬ ‫ئەوەندەی خەڵكە گش���تییەكە سەركۆنە‬ ‫دەكرێن‌و رەخنەی توندیشیان لێدەگیرێت‪.‬‬ ‫هەڵب���ەت م���ن كە باس���ی رۆش���نبیران‬ ‫دەكەم‪ ،‬هەرگیز مەبەس���تم ئەو لێشاوەی‬ ‫رۆژنامەنوس‌و نوسەری ئینشانوس‌و هەمو‬ ‫ئەوانەش نییە كە ش���ەوانە لەشاش���ەی‬ ‫تیڤییەكان���ەوە درۆی ش���اخدارمان ب���ۆ‬ ‫دەكەن‌و نیش���تمان هەرزانفرۆش دەكەن‌و‬ ‫هەموی���ان لەپێن���اوی پارویەك���ی چەور‬ ‫خەنجەریان لەكااڵن دەرهێناوەو لەیەكدی‬ ‫دەسون‪ ،‬ئەمانە نەك هەر رۆشنبیر نین‪،‬‬ ‫بەڵكو خوێنەواریش نین‪ ،‬تەنیا تاقمێكی‬ ‫گەمژەو درۆزنی بەرژەوەندخوازن‪ ،‬خۆیان‬ ‫بڕوایان بەدرۆكانی خۆی���ان نییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەپێن���اوی پارویەك���ی چەور‪ ،‬س���ڵ لەو‬ ‫هەمو درۆیانەیان ناكەن���ەوە‪ ،‬كە رۆژانە‬ ‫هەڵیدەڕێ���ژن‪ .‬بۆیە كە قس���ە لەس���ەر‬ ‫رۆش���نبیر دەكەین‪ ،‬ژمارەی���ان زۆر زۆر‬ ‫كەم���ە‪ ،‬چونكە لەالیەك رۆش���نبیر دورە‬ ‫لەهەمو دۆخێكی دۆگمایی‌و بەستەڵەكی‬ ‫فیكری یان تەمبەڵی فیكری‪ ،‬واتا جۆری‬ ‫ئەو پەیوەندییەی كە مرۆڤ بەمەعریفەو‬ ‫زانیاری‌و‪ ..‬هتد گرێدەدات‪ ،‬ئینتیمایش���ی‬ ‫ب���ۆ بازنەی رۆش���نبیربونی دیاریدەكات‪.‬‬ ‫لەالیەكی دیكەیش���ەوە رۆشنبیر لەسەر‬ ‫بنەم���ا مەعریفییەكەی خ���ۆی دەربارەی‬ ‫ئەو هەمو قەیران‌و دۆخ���ە نەخوازراوانە‬ ‫هەڵوێستەكانی باشتر دەستنیشاندەكات‪،‬‬ ‫بەكورتی داهێنان خۆی لەخۆیدا جورئەت‌و‬ ‫ئازایەتیی���ە‪ .‬ب���ەاڵم رۆش���نبیرانی كورد‬ ‫هێش���تا نەیانتوانیوە لەم دۆخە ئاڵۆزەی‬ ‫كە هەرێمی كوردستانی پێدا تێپەڕدەبێت‬ ‫هیچ رۆڵێك���ی كاراو كاریگەر ببینن‪ .‬ئەو‬ ‫یەكێتی نوس���ەرانەی لەس���ااڵنی ‪-1980‬‬ ‫‪ 1984‬لەشاخ هەبو‪ ،‬قورسایی لەهەمو ئەو‬ ‫سەندیكاو رێكخراو و كۆمەڵگا مەدەنیانەی‬ ‫ئەم���ڕۆ هەن زیاتر بو‪ ،‬لەكاتێكدا یەكێتی‬ ‫نوس���ەرانی ئەوكات تەنیا چەند كەسێك‬ ‫بون كە ژمارەی���ان لەپەنجەكان تێپەڕی‬ ‫نەدەكرد‪ ،‬لەنێو ئەوانیش���دا بەش���ێكیان‬ ‫رۆش���نبیر نەب���ون تەنی���ا ش���اعیر یان‬ ‫چیرۆكنوس بون‪ .‬دیارە مەبەس���تم ئەوە‬ ‫نییە هیچ شاعیرو چیرۆكنوسێك رۆشنبیر‬ ‫نیە‪ ،‬نا ش���اعیرو رۆماننوسی زۆر گەورە‬ ‫لەدونیادا هەن‪ ،‬كە نەك هەر رۆش���نبیر‬ ‫بون‪ ،‬بگرە فەیلەسوفیش بون‪ ،‬شكسپیر‬ ‫كەسێكی وەكو ماركس ش���ەوانە بەدیار‬ ‫شانۆنامەكانییەوە رۆژی دەكردەوە‪ ،‬گۆتە‪،‬‬ ‫چەندین فەیلەسوفی گەورە پێی سەرسام‬ ‫ب���ون‪ ،‬نمون���ەی دیك���ە زۆرن‪ ،‬بەاڵم من‬ ‫قسەم لەسەر ش���اعیرو چیرۆكنوسەكانی‬ ‫ئەم هەرێمەیە‪ ،‬ك���ە پێموانییە ئەو بازنە‬ ‫تەس���كەیان ش���كاندبێت ك���ە بەلۆكاڵی‬ ‫ناودەبردرێ‪ .‬بۆیە من رەخنەی توندم تەنیا‬ ‫لەو كەسانەیە كە رۆشنبیرن‪ ،‬رۆشنبیرن‬ ‫بەاڵم یان خەوتون‪ ،‬یان خەویان لەخۆیان‬ ‫خستوە! یانیش ئازایەتیان خەسێنراوە‪.‬‬ ‫یانیش هەندێكجار قسەی سەیرمان لێیان‬ ‫گوێ لێدەبێت‪.‬‬ ‫لەسەرەتاكانی سەدەی بیستەم ڤیەننا‬ ‫ناوەندی مش���تومڕی هونەری‌و ئەدەبی‌و‬ ‫فەلسەفی‌و ش���یكاری دەرونی بو‪ ،‬لەسەر‬ ‫ئاستی جیهان شوێن‌و پێگەی بەرزو دیار‬ ‫بو‪ ،‬بەش���ێوەیەك جگە لەداهێنەرەكانی‬ ‫واڵتی خۆیان كەسێكی وەكو ترۆتسكی‌و‬ ‫زۆری دیك���ە رویان كردب���وە ڤیەننا بۆ‬ ‫گفتوگۆو مش���تومڕی سیاسی‌و ئەدەبی‌و‬ ‫هونەری‌و ‪....‬هتد‪ .‬ئەمە سەرەڕای ئەوەی‬ ‫ش���تراوس‌و گۆس���تاڤ مالێرو گۆستاڤ‬ ‫كلێمێن���ت‌و فرۆی���دو ‪..‬هتد‪ ،‬ب���ەردەوام‬ ‫چایخانەكانی���ان كردب���و بەناوەن���دی‬ ‫بیركردنەوە‪،‬لەو رێگایەشەوە چایخانەكانی‬ ‫ڤیەننا ببونە ناوەندی جیهان بۆ فەلسەفەو‬ ‫ئەدەب‌و هونەر‪ .‬ئێس���تا ئ���ەم هەولێرەی‬ ‫بەحیساب پایتەختە‪ ،‬بەاڵم چایخانەكەی‬ ‫مەچكۆش تام���ی جارانی نەماوەو جاران‬ ‫زۆر باش���ترو بەتامتر بو‪ ،‬ئێستا مەچكۆ‬ ‫ئەو تام‌و بۆن‌و رەنگ���ە جوانەی جارانی‬

‫لەدەستداوە‪ ،‬گفتوگۆی تێدا ساردوسڕە‪،‬‬ ‫ئەوە باسی فیكر هەر مەكە كە بونی نییە‪،‬‬ ‫ك���ە دەتەوێ پێ بنێیتە ن���او چایخانەی‬ ‫مەچكۆو هەر ك���ە دەچیتە ژورەوە یەك‬ ‫دەرزەن وێنەی پڕ لەس���ەیرو سەمەرەی‬ ‫بێ بەرهەمت دەكەوێتە بەرچاو‪ ،‬زۆربەیان‬ ‫دورن لەفیكری نوێ‪ ،‬لەهونەری نوێ‪،‬ئاخر‬ ‫ئەوانەی داهێنەربن س���ەرقاڵی داكوتینی‬ ‫وێنەی خۆی���ان ناب���ن بەدیوارەكانەوە‪.‬‬ ‫بەرهەمەكان قس���ە دەك���ەن‪ ،‬نەك وێنە‬ ‫رەنگاورەنگ���ەكان‪ .‬وێنەكان���ی تالیس‌و‬ ‫هیراكلیتیس‌و فیس���اگۆرس‌و مەس���یح‌و‬ ‫س���وكرات‌و پرۆتاگ���ۆراس‌و ئەرس���تۆو‬ ‫ئەپیك���ۆرس‌و چەندان���ی دیك���ە‪ ،‬كەس‬ ‫ناتوانێ بەوردی دەستنیش���انیان بكات‪،‬‬ ‫چونكە وێنەیەكی دروستی خۆیان نییە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ئ���ەو فەیلەس���وفانە هەمو رۆژێ‬ ‫وێنەیەك���ی خەیااڵوی لەناو مێش���كمان‬ ‫دروس���تدەكەن‌و لەس���ەر میرات���ی ئەو‬ ‫فەیلەس���وفانەوە‪ ،‬دەی���ان داهێنەری زۆر‬ ‫گەورە دروستبون‪ .‬بۆیە كاتێ ئەو هەمو‬ ‫وێنەیەم بەدی���واری چایخانەی مەچكۆوە‬ ‫بین���ی كە بەس���ەر یەك���ەوە كەڵەكەیان‬ ‫ك���ردوە‪ ،‬زۆر ش���ەرمم لەخۆمك���ردەوە‪،‬‬ ‫چونكە ئەمەش سەیرو سەمەرەی ئەوانەیە‬ ‫ئەوەندە بێ نم���ودن‪ ،‬توانای بچوكترین‬ ‫داهێنانیان نییە‪ ،‬خۆشیان دەزانن ئەوان‌و‬ ‫داهێن���ان كوجامەرحەب���ا‪ ،‬بۆیە تەنیا بۆ‬ ‫دڵدانەوەیەكی خۆیان‌و بۆ هەڵخەڵەتاندنی‬ ‫خەڵ���ك‪ ،‬ماراس���ۆنی وێن���ە داكوتینیان‬ ‫دەس���تپێكردوەو پێیانوایە بەوێنەیەكەوە‬ ‫ب���ااڵ دەبن‪ ،‬باش���ە ئەگەر ئەم���ە حاڵی‬ ‫نەخ���وازراوی ش���انۆنوس‌و رۆماننوس‌و‬ ‫ش���اعیرو هونەرمەندەكانمان بێت‪ ،‬بۆچی‬ ‫دەبێت گلەیی لەخەڵكی رەشۆكی بكەین‪.‬‬ ‫تا ئێس���تا یەك رۆمانی كوردیمان نییە‪،‬‬ ‫ك���ە بیخوێنیتەوە دوایی لێی پەش���یمان‬ ‫نەبیتەوە لەخوێندنەوەكەی‪ ،‬بۆیە ناچاری‬ ‫پەن���ا ببەیتە بەر خوێندن���ەوەی رۆمانە‬ ‫جیهانیی���ەكان‪ ،‬ه���ەر بۆ نمون���ە كاتێك‬ ‫رۆمانێكی (یۆس���تاین گاردەر) بەتایبەت‬ ‫رۆمانی(جیهانی س���ۆفیا) دەخوێنیتەوە‪،‬‬ ‫بەباشی هەستی پێدەكەیت كە گاردەر چ‬ ‫كەسایەتییەكی بەرزی لەبواری فەلسەفەو‬ ‫ئایی���ن‌و مێ���ژوی كۆمەڵگاكانی دونیاوە‬ ‫هەیە‪ ،‬لەن���او هەمو رۆمانەكانی كوردیدا‪،‬‬ ‫بەهەر هەمویان ناگەن بەڕۆمانی جیهانی‬ ‫سۆفیا‪ ،‬كە پڕ زانیاریترین رۆمانە لەسەر‬ ‫ئاس���تی دونیا‪ .‬رۆمانەكانی الی خۆشمان‬ ‫هەقایەتی مێ���ش بۆ خەڵك دەچننەوە‪،‬‬ ‫بۆی���ە زو لێی وەڕس دەبی���ت‌و ناتوانیت‬ ‫ت���ەواوی بكەی���ت‪ ،‬مەگ���ەر زۆر لەخۆت‬ ‫بكەی���ت‪ .‬ئاخر رۆماننوس���ی ك���ورد كوا‬ ‫ش���ارەزایی قوڵی لەئایین‌و فەلس���ەفەو‬ ‫مێژودا هەیە؟‬ ‫كاتێك دەچیتە سەر زانستی دەرونزانی‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬ئ���ەوەت ب���ۆ روندەبێت���ەوە‪،‬‬ ‫لەبەرئ���ەوەی ئ���ەو زانس���تە زۆر نوێیە‪،‬‬ ‫هێش���تا تیۆرێكی دیكە نەهات���وە‪ ،‬ئەو‬ ‫زانس���تەی دەرونزانی سیاسی بخاتە ژێر‬ ‫لێكۆڵینەوەوە‪ ،‬یان هەندێكی رەتبكاتەوەو‬ ‫ش���تی نوێی بخاتە سەر‪ ،‬یەكسەر ئەمەم‬ ‫وەبیر دێتەوە چونكە رۆش���نبیرانی كورد‬ ‫زۆر كرچ‌و كاڵن‌و خاوەنی روئیایەكی نوێ‬ ‫نین‪ ،‬بۆی���ە بەرامب���ەر بەیەكدیش جگە‬ ‫لەستایشكردن‪ ،‬نوكی رەخنەیان بەرامبەر‬ ‫بەیەكدی تیژ نەكردوە‪ ،‬وەكو شۆپینهاوەرو‬ ‫نیچە (كە چەكوشیان بەرامبەر بەهیگڵ‬ ‫بەرزكردبۆوە) یان ماركس دیالەكتیكەكەی‬ ‫هیگڵی قڵپ كردەوە‪ ،‬مارس���یل غۆشی‌و‬ ‫ل���ۆك ڤێ���ری لەفەڕەنس���ا زۆر بەتوندی‬ ‫كەوتنە هێرشكردنە سەر نەوەی میشێل‬ ‫فۆك���ۆو ژاك دریداو ژی���ل دۆلۆزو‪..‬هتد‪.‬‬ ‫كەچ���ی رەخنەیەكی تون���دی فیكریمان‬ ‫لەنێوان دو رۆشنبیری خۆمان نەبینیوە‪،‬‬ ‫بەپێچەوان���ەوە‪ ،‬ك���ورد لەبودەڵەی���ی‌و‬ ‫لەناپوت���ی خۆی���ەوە بە ب���ەژن‌و بااڵی‬ ‫هەندێك كەسی پێشودا هەڵدەدا كە هەر‬ ‫بەڕاستی مایەی ش���ەرمە‪ ،‬داهێنانەكانی‬ ‫رەفیق حیلمی‪ ،‬مەسعود محەمەد‪ ،‬شكور‬ ‫مس���تەفا‪...،‬هتد چی���ن؟ فەرمون بۆمان‬ ‫لێكبدەن���ەوە ت���ا ئێم���ەش بگەینە ئەو‬ ‫بڕوای���ەی كە داهێنانەكانی���ان زۆر مەزن‬ ‫بون‪ .‬ك���ە نەك هەر م���ەزن نین‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بچوكیش نین‪.‬‬ ‫قۆناخی رۆشنگەری قۆناخی ئەقاڵنییەت‬ ‫بو‪ ،‬ئێس���تا لەم هەرێمە ئ���ەوەی نەبێت‬ ‫ئەقڵە‪ ،‬تائێس���تا حزبە سیاس���ییەكان‪،‬‬ ‫لەگەڵیش���یدا ئەو زوڕناژەنانەی ش���ەوان‬ ‫بەماس���كێكەوە ك���ە لەپێس���تی م���ەڕ‬ ‫دروس���تكراوە‪ ،‬چاویلكەیەكیان لەچاوی‬ ‫خۆی���ان كردوە‪ ،‬تەنیا ئ���ەوە دەبینن كە‬ ‫چۆن ئەو خەڵكە بگەوجێنن‪ ،‬هەر رۆژەو‬ ‫بەجۆرێك دەیگەوجێنن‪ ،‬رۆش���نبیرانیش‬ ‫بونەتە أصحاب الكهف یان هەندێكیشیان‬ ‫جاروبار لێ���رەو لەوێ بێ ئەوەی ئاگایان‬ ‫لەخۆیان بێت‪ ،‬هەڵدەخلیسكێنە نێو ئەو‬ ‫بازنەیەی گەوجاندنەوە!‬

‫گرفتی ئێمە‬ ‫لەوەدایە تائێستا‬ ‫هیچ بزوتنەوەیەكی‬ ‫فیكریمان نەبوە‬ ‫تا بزوتنەوەیەكی‬ ‫دیكە هاتبێت‬ ‫وەستاندبێتی‬ ‫تا ئەو‬ ‫ساتەوەختەش‬ ‫ئێمە خاوەنی هیچ‬ ‫بنەمایەكی فیكریی‬ ‫نەبوین‌و نین‬

‫من لەوە تێدەگ���ەم بەدرێژایی مێژو‪،‬‬ ‫هەم���و بزوتنەوەیەك���ی فیك���ری ی���ان‬ ‫ئەدەبی‌و هونەری‪ ،‬یان سیاسی‌و ئابوری‌و‬ ‫كۆمەاڵیەتی���ش بەردەوام لەهەڵكش���ان‌و‬ ‫داكش���اندایە‪،‬هیچ بزوتنەوەی���ەك نیی���ە‬ ‫بەدرێژایی مێژو هەر گەش���ەی كردبێت‪،‬‬ ‫ئەرستۆ تا رێنیسانس هات گەشەی كرد‪،‬‬ ‫بەاڵم لەگەڵ س���ەرەتاكانی رێنیسانس���دا‬ ‫مراندیان‪ ،‬هیگڵ تا ماركس هات گەشەی‬ ‫كرد‪ ،‬دواتر لەشوێنی خۆی وەستا‪ ،‬نیچەو‬ ‫كان���ت لەچەن���د قۆناخێكدا وەس���تاون‌و‬ ‫دوایی جارێكی دیكە گەشەیان كردۆتەوە‪،‬‬ ‫ماركس ماوەیەك وەس���تا دوایی دیسان‬ ‫هاتەوە مەیدانی گەش���ەی كۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫سیاس���ی‌و ئاب���وری‪ ،‬یۆنان ‪ 2500‬س���اڵ‬ ‫بو ناوەندی س���ەرهەڵدانی سیس���تەمی‬ ‫دیموكراسی بو لەس���ەردەمی حوكمڕانی‬ ‫پرێكلێس���ەوە‪ ،‬كەچی تاس���اڵی ‪1975‬‬ ‫واڵتێكی دیموكراتی نەبو‪ ،‬یۆنان ناوەندو‬ ‫بێشكەی لەدایكبونی فەلسەفە بو‪ ،‬كەچی‬ ‫دوای���ی گوازرایەوە ئەوروپ���ا‪ ،‬بەرلەوەی‬ ‫لەیۆنانیش فەلسەفە سەرهەڵبدا‪ ،‬ئەوروپا‬ ‫بەگش���تی لەماوەی ‪ 3000‬تا ‪ 2500‬ساڵی‬ ‫رابردودا‪ ،‬زۆر حەس���ودی بەواڵتی میسرو‬ ‫بابل دەه���ات‪ ،‬چونكە كۆمەڵگای یۆنانی‬ ‫هێش���تا تۆژینەوەیەكی بۆ كۆمەڵگاكەی‬ ‫خ���ۆی نەبو‪ ،‬بۆی���ە دەهاتن س���ەردانی‬ ‫میس���رو بابلیان دەكرد‪ ،‬تا بچنە قواڵیی‬ ‫بیركردنەوەی خەڵك‌و شێوازو رەفتاریان‌و‬ ‫فیرعەونەكانی���ان‌و‬ ‫بیركردن���ەوەی‬ ‫لەئەهرامەكانی���ش رابمێن���ن‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫دوایی میس���رو بابل چەقی���ن‌و یۆنانیش‬ ‫لەسەر دەس���تی تالیس‌و پڕۆتاگۆراس‌و‬ ‫هیراكلیتی���س‌و فیس���اگۆرس‌و ‪..‬هت���د‬ ‫فەلس���ەفەیان داهێنا‪ .‬ئێس���تاش میسرو‬ ‫بابل دو واڵتی كەالوەو وێرانن‪ .‬نمونەكان‬ ‫یەكجار زۆرن‪ ،‬بەاڵم گرفتی ئێمە لەوەدایە‬ ‫تائێس���تا هیچ بزوتنەوەیەكی فیكریمان‬ ‫نەبوە‪ ،‬ت���ا بزوتنەوەیەكی دیكە هاتبێت‬ ‫وەس���تاندبێتی‪ ،‬تا ئەو س���اتەوەختەش‬ ‫ئێمە خاوەنی هی���چ بنەمایەكی فیكریی‬ ‫نەبوین‌و نی���ن‪ ،‬ئیتر من ل���ەوە تێناگەم‬ ‫چ���ۆن ستایش���ی كەس���انێك بكەین كە‬ ‫نەبونەت���ە خاوەنی هی���چ بزوتنەوەیەكی‬ ‫فیك���ری‌و بەبااڵیاندا هەڵبڵێین كە بااڵیان‬ ‫نییە‪ .‬رونە كاتێك بزوتنەوەیەكی فیكری‬ ‫یان ب���ا بزوتنەوەش نەبێ���ت هەر فیكر‬ ‫بێ���ت‪ ،‬ماوەیەك هەڕمێن���ی زۆر دەبێت‪،‬‬ ‫دواتر فیكرێكی دیكە دێت‪ ،‬واتە دژەكەی‬ ‫س���ەرهەڵدەدات‪ ،‬مێژوی فەلس���ەفە پڕە‬ ‫لەنمونەی زیندوی لەمجۆرە‪ .‬فیكر ئەگەر‬ ‫فیكرێكی ن���وێ بێ���ت‪ ،‬دەكەوێتە پێش‬ ‫واقیعەكەوە‪ ،‬بۆنمونە داڤید هیوم‪ ،‬كانت‪،‬‬ ‫هی���گڵ‪ ،‬نیچ���ە‪ ،‬ماركس‪...‬هتد هەمویان‬ ‫خاوەنی فیكرێكی رەسەنی خۆیان بون‌و‬ ‫پێش سەردەمی خۆیان دەكەوتن‪ ،‬ئەوەتا‬ ‫جیهان دوای ‪ 212‬س���اڵ لەمردنی كانت‪،‬‬ ‫كەچی ب���ەردەوام سەرس���امی خۆی بۆ‬ ‫ئ���ەو فەیلەس���وفە رادەگەیەنێت‪ ،‬ئەوانی‬

‫‪13‬‬

‫دوفاقی رزگاری‪:‬‬ ‫شۆڕشی عەلمانی‌و دژە شۆڕشی دینی‬ ‫تریش بەهەمانش���ێوە‪ .‬فیك���ر یاریكردن‬ ‫نییە بەوش���ەی روت‪ ،‬یان دانانی هەندێ‬ ‫وش���ەی التین���ی وەك هەندێك برادەر وا‬ ‫فێر بونە! خۆ فیكر كەرەمس���تانێ نییە‪،‬‬ ‫بزانی كێ هەڵیدێنێ! ئەگەر وابێت كەواتە‬ ‫فیكری���ش جۆرێكە لەقوم���ار كە وانییە‪،‬‬ ‫بەپێچەوانەوە فیكر بەرپرس���یارێتییەكی‬ ‫زۆر گەورەی���ە بەرامب���ەر بەخەڵ���ك‌و‬ ‫بەمێ���ژو و بەنەوەكان���ی داهاتوش���مان‪.‬‬ ‫فیك���ر بەرهەمی واقیع‌و بەرهەمی مێژوە‪،‬‬ ‫هەر لەبەر ئەم هۆیەش���ە لەگەڵ گۆڕانی‬ ‫كات‌و س���ەردەم‌و كۆمەڵگاكان‪ ،‬فیكریش‬ ‫بەردەوام گۆڕانكارییان بەس���ەردا دێت‪.‬‬ ‫تۆ سەیركە لەس���ەردەمی پێش زایینەوە‬ ‫تا س���ەرهەڵدانی رێنیس���انس‪ ،‬ئەرستۆ‬ ‫هەمو جیهانی رۆژئاوای بەفەلس���ەفەكەی‬ ‫خ���ۆی داپۆش���یبو بەقوتابخانەك���ەی‬ ‫ئەندەلوسیش���ەوە‪ ،‬بەكافرو موس���ڵمان‌و‬ ‫میانڕەوەكانیش���ەوە‪ ،‬ب���ەاڵم لەگ���ەڵ‬ ‫سەرهەڵدانی رێنیسانس سوقرات جێگەی‬ ‫گرتەوە‪ ،‬بەش���ێوەیەك ئەرس���تۆ لەكاتی‬ ‫خۆیداو سوقراتیش لەرێنیسانسدا بەقەد‬ ‫مەس���یح پی���رۆز كرابون‪ .‬ئێس���تاش دو‬ ‫گەورەترین روداو لەسەر ئاستی دونیا كە‬ ‫رۆژئاوای تاس���اندبێت‪ ،‬ژەهرخواردكردنی‬ ‫س���وقرات‌و لەخاچدان���ی مەس���یحە كە‬ ‫جیاوازی نێوانیان‪ ،‬س���وقرات ‪ 2400‬ساڵە‬ ‫ژەهرخ���وارد كراوە‪ ،‬مەس���یحیش كەمتر‬ ‫لە‪ 2000‬ساڵە‪.‬‬ ‫سەدەی ‪15‬لەدایكبونی هونەرەكانی‬ ‫بەخۆیەوە بینی‪ .‬س���ەدەی ‪18‬س���ەدەی‬ ‫ئەقڵ���ی بەخۆیەوە بینی‪ ،‬ئیتر تائێس���تا‬ ‫ئەق���ڵ‌و ئەقاڵنییەت هەر گەش���ەدەكات‪،‬‬ ‫كەچ���ی ئێمە هێش���تا نەگەیش���توینەتە‬ ‫لەدایكبون���ی هون���ەر‪ ،‬هێش���تا ئەق���ڵ‬ ‫لەقۆناخ���ی س���ەدەكانی ناوەڕاس���تەو‬ ‫چەقی���وە‪ .‬نازانین كەی رێنیسانس���ێك‬ ‫دروستدەبێت‪ .‬عەرەب بەو هەمو رەخنەوە‬ ‫ك���ە لەخۆیانی دەگ���رن‪ ،‬كەچی قۆناخی‬ ‫رێنیسانسی خۆیان دیاریكردوە‪ ،‬قۆناخی‬ ‫رۆش���نبیرەكانی خۆی���ان دیاریك���ردوە‪،‬‬ ‫ك���ە بەس���ێ (‪ )3‬قۆناخ���دا رەتدەبێت‌و‬ ‫پۆلێن���ی رۆشنبیرەكانیش���یان ك���ردوە‪،‬‬ ‫كەچی ئێمە چونكە جاران رۆش���نبیرمان‬ ‫نەبوە‪ ،‬ئەوەی هەی���ەو نییە تەنیا چەند‬ ‫كەس���ێكن كە نیوەچڵ���ن‌و بەپەنجەكان‬ ‫دەژمێردرێ���ن‪ ،‬ئەوی���ش لەنیوەی دوەمی‬ ‫سەدەی بیستەمدایە‪ ،‬س���ەدەی بیست‌و‬ ‫یەك‪ ،‬هێش���تا لەوبارەیەوە ئاس���ۆیەكی‬ ‫رونم���ان پێنادات‪ .‬خ���ۆ ماكیاڤیلی جگە‬ ‫لەئاشكراكردنی راس���تییە مێژوییەكان‌و‬ ‫هەڵسوكەوتی سیاس���ەتمەداران شتێكی‬ ‫دیك���ەی ئەنج���ام نەداوە‪..‬دەكرێ���ت‬ ‫نوخبەی روناكبیریش تەنیا هەر ئەوەندە‬ ‫بك���ەن‪ ،‬چونكە بەش���ێوەیەكی گش���تی‬ ‫بەدرێژای���ی مێژو‪ ،‬مێ���ژو پێمانی گوتوە‬ ‫كە سیاس���ەتمەداران نە ئایینیان هەیەو‬ ‫ن���ە میلل���ەت‌و تاك���ە خ���ەم‌و خولیایان‬ ‫پاراس���تن‌و بەرگریكردنە لەدەسەاڵت‪،..‬‬ ‫زۆر بەدەگمەن سەركردەیەك دەدۆزیتەوە‬ ‫لەخەمی گەل‌و نیش���تمانەكەیدا بوبێت‪،‬‬ ‫ئ���ەوەی لەخەمی گ���ەل‌و نیش���تیماندا‬ ‫بوبێت قەت بەالی دروش���م‌و دروشمبازی‬ ‫درۆزنانەدا نەچوە‪ ،‬وەك غاندی‌و ماندێال‬ ‫دو نمون���ەی زەقن لەو بارەی���ەوە‪ .‬هەر‬ ‫ئەوەش بو وای لەكەسێكی وەكو گرامشی‬ ‫كردبو بڵێت میر(مەبەستی لەكتێبەكەی‬ ‫میرە لەنوس���ینی مایكاڤیل���ی) زیندوەو‬ ‫ئایدیۆلۆژیای سیاس���ی‌و زانستی سیاسی‬ ‫بەشێوەیەكی دراماتیكی تێدا بەرجەستە‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫مێش���ێل فۆكۆ دەڵێت‪ :‬هەركەس���ێك‬ ‫بیەوێت فەرمانڕەوای���ی دەوڵەتێك بكات‬ ‫پێویس���تە فێری ئەوە ببێت چۆن خۆی‬ ‫بەڕێوە دەبات‪ ،‬پاش���ان فێری چۆنیەتی‬ ‫بەڕێوەبردنی خێ���زان‌و موڵك‌و ماڵەكەی‬ ‫بێت‌و ئەوجا دەگاتە ئەو ئاستەی حوكمی‬ ‫دەوڵەتێ���ك ب���كات‪ .‬چونك���ە هونەری‬ ‫فەرمانڕەوایی وەك مومارەسە دەگەڕێتەوە‬ ‫بۆ ئابوری‪ .‬ئ���ەوەی نەتوانێت خێزانێك‬ ‫پەروەردە ب���كات‌و بەڕێوەی ببات‪ ،‬چۆن‬ ‫دەتوانێ���ت حزبێ���ك ی���ان نەتەوەیەك‬ ‫بەڕێوە ببات‪ .‬ئێستا حزبە سیاسییەكانی‬ ‫ئێم���ە بەب���ێ جی���اوازی پەككەوت���ەن‌و‬ ‫چەندی���ن نەخۆش���ی لێی���ان كۆبۆتەوە‪،‬‬ ‫توانای بەڕێوەبردنی خۆش���یان نەماوە‪،‬‬ ‫تا بەمیلل���ەت رادەگات‪ ،‬هەم���ان پەتاو‬ ‫نەخۆش���ی رۆشنبیرەكانیشی گرتۆتەوە‪،‬‬ ‫هیچ ش���تێكی ئەوتۆمان لێیان نەبینیوە‬ ‫ك���ە گوفت���ارو كرداریان ب���كات بەیەك‪،‬‬ ‫عەبدولرەحم���ان كەواكیب���ی یەكەمی���ن‬ ‫كەس بو كە لەفیك���ری نوێی عەرەبیدا‪،‬‬ ‫داوای ئەوەی كرد پێویس���تە دیاردەیەك‬ ‫لەالیەن هزرڤانانی عەرەبەوە بێتە ئارا كە‬ ‫دیاردەی تێكەڵكردنی گوفتارو كرداریان‬ ‫بێت‪ .‬گوفتارو كرداریان لەبەرامبەر زوڵم‌و‬ ‫زۆری ئایینی‌و سیاسیی‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫سه‌ردار عه‌زیز‬

‫نوخبەی‬ ‫رزگاریخواز وەها‬ ‫لەئاینیان روانیوە‬ ‫که بریتیه لەبەهای‬ ‫سەردەمانێکی‬ ‫بەسەرچو‬ ‫بەگەشەی زانست‌و‬ ‫شارستانیەت خۆی‬ ‫لەناو دەچێت‪ ،‬بۆیە‬ ‫پێویست ناکات‬ ‫هێندە گرنگی‬ ‫پێبدەی‬

‫ئەوەی س���ەرەوە ناونیشانی کتێبێکە‬ ‫که لەساڵی ‪ ٢٠١٥‬لەالیەن زانکۆی ێیەڵ‬ ‫لەئەمری���کا باڵوکراوەتەوە‪ .‬نوس���ەری‬ ‫کتێبەکە یەکێكە لەبیرمەندە ناسراوەکانی‬ ‫ئەمڕۆی ئەمریکا‪ .‬نوسەرەکە ناوی مایکڵ‬ ‫واڵزەرە‪ .‬واڵزەر لەس���اڵی ‪ ٢٠١٣‬بابەتی‬ ‫ئەم کتێبەی وەک س���یمینار لەناوەندی‬ ‫هێنری ستێمسۆن پێشکەشکرد لەزانکۆی‬ ‫ێیەڵ‪.‬‬ ‫رەنگە دوفاقی بتوانرێت وەک چەمکێک‬ ‫یان کلیلێ���ک بەکاربێت بۆ خوێندنەوەی‬ ‫کتێبەک���ە‪ ،‬هەروەها بۆ تێگەیش���تن لەو‬ ‫دیاردەیەی کە کتێبەکە باس���ی ئەکات‪.‬‬ ‫دوفاقیەکە بەم شێوەیەیە‪ :‬ئەو گەالنەی‬ ‫کە لەناوەڕاس���تەکانی سەدەی رابردودا‬ ‫خەباتیان کرد بۆ رزگاربونیان لەدەستی‬ ‫کۆڵۆنیالیزم هەموی���ان خەڵکانێک بون‬ ‫عەلمانی‌و هەمو هەوڵێکیان بۆ ئەوەبو که‬ ‫کۆمەڵگایەک بهێننە ئاراوە که تەبابێت‬ ‫لەگەڵ بەهاکانی مۆدێرنەو رۆشنگەری‪.‬‬ ‫بەاڵم دەرئەنجام���ی ئەوەی بونیادیان نا‬ ‫پاش ماوەیەکی کەم بۆ بەکۆمەڵگایەکی‬ ‫ئاینی دژەعەلمانی‪ ،‬دژە رەوشەنگەری!‬ ‫پرس���یارەکە ی���ان دوفاقیەکە ئەوەیە رەوا ب���و‪ ،‬بەوەی چ���ۆن خەڵکەکانیان‬ ‫بۆچی دەرئەنجامی ئەم رزگاربونە هاتنە لەکۆت‌وبەندی تەقلیدی رزگاربکەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئ���ارای دەوڵەتێک ی���ان کۆمەڵگایەکی لەبەر کەمی ژم���ارەی نوخبەو الوازییان‬ ‫ک���راوەی دام���ەزراو لەس���ەر بەهاکانی لەگەیش���تن بەزۆرین���ەی خەڵكی‪ ،‬لەم‬ ‫رۆشنگەری نەبو‪ ،‬بەڵکو پاش ماوەیەکی کارەدا سەرکەوتو نەبون‪ .‬دیارە هۆکاری‬ ‫کەم زۆرب���ەی ئ���ەم کۆمەڵگایانە بونە تر هەن وەک نەبونی چیرۆک‪ ،‬سس���تی‬ ‫کۆمەڵگای دینی‪ .‬والزەر سێ کۆمەڵگای گۆڕان���کاری کەلت���وری‌و کۆمەاڵیەت���ی‪.‬‬ ‫هەڵبژاردوە لەکتێبەکەی���دا‪ ،‬که بریتین نەبون���ی زمان���ی هاوب���ەش یەکێکە له‬ ‫لەهیند‪ ،‬ئیس���رائیل لەگ���ەڵ جەزائیردا‪ .‬هۆکارە س���ەرەکیەکان‪ ،‬بۆ نمونە بۆچی‬ ‫هەریەک���ە ل���ەم واڵتانە خ���اوەن ئاینی ڕۆش���نبیرێک چارەکە هێندەی مەالیەک‬ ‫جی���اوازن‪ .‬ب���ەم پێیە کێش���ەکە تەنها گوێی لێناگیرێت؟ ئەمە وەهایکردوە کە‬ ‫پەیوەس���ت نی���ە بەئاینێک���ەوە بەڵکو هەمیش���ە رواڵەتی تەقلی���دی بەکاربێت‬ ‫ئاینە جیاوازەکان هەمان دەرئەنجامیان ب���ۆ ئامانجی گەیاندنی پەیامی نوێ‪ ،‬که‬ ‫هەمیشە دەرئەنجامەی شکست بوە!‬ ‫بەرهەم هێناوە‪.‬‬ ‫لێ���رەدا پێویس���تە ئاماژەی���ەک‬ ‫دیارە دەکرێت ئ���ەم دیاردەیە فراوان‬ ‫بکەی���ن بۆ واڵتانی تری جیهانی س���ێ‪ ،‬بەدیاردەی���ەک بکەین کە رەنگە دیوێکی‬ ‫بۆ نمونە ئێران‌و تورکیا دو واڵتانی ئەم تری ئەم دوفاقیە بێت‪ .‬رزگاری نیشتمانی‬ ‫هەرگی���ز الی نوخب���ەی رزگاریخ���واز‬ ‫نمونەیەن لەناوچەکەدا‪.‬‬ ‫دەکرێت پرسیارەکە بەچەندین شێوە بەمانای ئەوە نەبوە ک���ه ئەم خەڵکانە‬ ‫بکرێت؛ بۆچ���ی عەلمانیەت شکس���تی بگەڕێنەوە بۆ س���ەردەمانی پێش هاتنی‬ ‫هێنا؟ بۆچ���ی ئاین زاڵبو بەس���ەر ئەم ئەوروپاییەکان‪ .‬بەڵکو هەمیش���ە ئامانج‬ ‫کۆمەڵگایان���ەدا که نوخبەی بونیادنەری ئەوەبوە که چۆن ئەوان لەئەوروپیەکان‬ ‫ئەم واڵتانە هەرگیز ئامانجیان ئەوە نەبو رزگاریان بێ���ت هەتا وەک ئەوروپیەکان‬ ‫بژین‪ ،‬بەیەکسانی‪.‬‬ ‫واڵتێکی ئاینی دروست بکەن؟‬ ‫ئەمە هەروەها کرۆکی ناس���یونالیزمی‬ ‫واڵزەر باس لە کۆمەڵێک کەس���ایەتی‬ ‫دەکات وەک بن گۆریون‪ ،‬بن بیال لەگەڵ دونی���ای س���ێیە ل���ەروی تیۆریی���ەوە‪.‬‬ ‫الل نەه���رۆ‪ .‬هەم���و ئەم کەس���ایەتیانە ناس���یونالیزم ل���ەم چوارچێوەیەدا یانی‬ ‫کەسایەتی عەلمانی مەیلەو رۆژئاوابون‪ .‬چ���ۆن بتوانیت لەگ���ەڵ ئەوان���ی تردا‬ ‫دیارە ئەمانە هەریەکەیان بە ش���ێوازی یەکس���ان بی���ت‪ ،‬کەمتر نەبی���ت‪ .‬بەم‬ ‫جیاواز ئاینیان بەکارهێناوە‪ ،‬بەاڵم وەک پێیە نوخب���ەی رزگاریخواز نوخبەیەکی‬ ‫ئەوروپایی بون لەناو خەڵکانی خۆیاندا‪.‬‬ ‫ئامرازێک نەک وەک ئامانجێک‪.‬‬ ‫ئەمەش���ە جەواهێر الل نەهرۆ بەئەندرێ‬ ‫یەکێ���ک لەوەاڵم���ەکان که ب���ۆ ئەم مالرۆ دەڵێت من دوایین پیاوی ئینگلیزم‬ ‫دوفاقیە ی���ان پرس���یارە بەکاردەبرێت ک���ه حوکمی هیند دەک���ەم‪ ،‬له کاتێکدا‬ ‫وەاڵم���ی بچوک���ی‌و داب���ڕاوی ئ���ەم که نەهرۆ ئینگلیز نەبو بەڵکو بەش���ێک‬ ‫نوخبەیەی���ە لەخەڵ���ک‪ .‬لەهەمانکات���دا ب���و لەنوخبەی دژە ئینگلی���ز‪ .‬دەکرێت‬ ‫ئەم نوخبەیە چەندێ���ک دژ بەکەلتوری ناس���یونالیزمی کوردی���ش بەم ش���ێوە‬ ‫رۆژئاوابون‪ ،‬لەڕاستیدا بەهیچ شێوەیەک بخوێندرێتەوە‪ .‬دیارە قس���ەکردن لەسەر‬ ‫دژ بەکەلت���وری رۆژئاوانەبون بەڵکو دژ ئەم دیاردەیە بەو جۆرە زمانە کە ئەمڕۆ‬ ‫بەدەس���ەاڵتی ڕۆژئاوابون‪ ،‬هێندەش دژ لەدونیای کوردیدا له ئارادایە مەحاڵە‪.‬‬ ‫یەکێک���ی ت���ر لەلێکدان���ەوەکان بۆ‬ ‫بەکولتورو نەرێتی خۆیان بون‪.‬‬ ‫ئەم جوتە شەڕە ئەگەر ئەمان لەشەڕی س���ەرهەڵدانی ئەم دوفاقی���ە ئەوەیە کە‬ ‫دژ بەهێزە دەرەکیەکانیان بردەوە‪ ،‬ئەوا نوخب���ەی رزگاریخواز وەه���ا لەئاینیان‬ ‫لەشەڕی ناوەوەدا دۆڕان‪ .‬کە لەڕاستیدا روانیوە که بریتیه لەبەهای سەردەمانێکی‬ ‫دەکرێ���ت ه���ۆکاری تر باس���بکرێت بۆ بەس���ەرچو‪ ،‬بەگەش���ەی زانس���ت‌و‬ ‫رزگاربون���ی ئ���ەم گەالن���ە‪ ،‬لەنێویاندا شارستانیەت خۆی لەناو دەچێت‪ ،‬بۆیە‬ ‫کۆتاییهاتنی سەردەمی ئیمپراتۆریەت‌و پێویست ناکات هێندە گرنگی پێبدەی‪.‬‬ ‫س���ەرهەڵدانی دەوڵ���ەت وەک مۆدێلی ئەم���ە یەکێکە لەدیدەکانی تێگەیش���تن‬ ‫بەڕێوەچون���ی دونی���ا‪ .‬دیارە س���ەدەی لەعەلمانیەت‪ ،‬بەتایبەت الی ئەوانەی که‬ ‫ن���ۆزدە لەئەوروپا بەس���ەدەی ملمالنێی بڕوایان بە بەرەوپێشچون‌و قۆناغبەندی‬ ‫نێوان دەوڵەت‌و ئیمپراتۆریەت دادەنرێت‪ ،‬مێ���ژو هەیە‪ .‬بەاڵم ئەم دیدە تەنها وەک‬ ‫بەاڵم وەک زۆر دیاردەی تر پێویس���تی تیۆرە مایەوە‪.‬‬ ‫لێ���رەدا جێ���گای خۆیەت���ی ب���اس‬ ‫بەس���ەدەیەک لەکات هەب���و بۆ ئەوەی‬ ‫بگاتە دەرەوەی ئەوروپا‪ .‬دیدی تر بونی لەپەیوەن���دی تی���ۆرە لەگ���ەڵ واقیعدا‬ ‫هەیە بۆ راڤەکردنی ئ���ەم دیاردەیە‪ ،‬بۆ بکەین‪ .‬بڕێکی زۆر لەنوخبەی رۆشنبیری‬ ‫نمون���ە ئیمانوئێل ڤاڵەرش���تاین وەهای دونیای سێ‪ ،‬خەڵکانێکن که ئاگاییەکی‬ ‫دەبینیێ���ت وەک پێداویتس���یەک بو بۆ س���ادەیان هەی���ە ب���ۆ تی���ۆرە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫سیستەمی س���ەرمایەداری‪ .‬لێرەدا کات بەباوەڕێکی ئاینیەوە باوەش���یان بۆ ئەم‬ ‫نیە باس لەتیورەی سیس���تەمی جیهانی تیۆرانە کردوەت���ەوە‪ .‬بەجۆرێک تیۆرە‪،‬‬ ‫ئیمانوئێل ڤاڵەرش���تاین بکەین‪ ،‬بەڵکو ی���ان ئەو کەمەی کە لێ���ی دەزانن وەک‬ ‫پیرۆزو حەتمی‌و ب���ااڵ مامەڵەی لەگەڵدا‬ ‫لەداهاتودا بتوانین‪.‬‬ ‫ش���ەڕی نوخب���ەی رزگاریخ���واز دژ دەکەن‪.‬‬ ‫»» ‪19‬‬ ‫بەخەڵک���ی خۆیان‪ ،‬گەرچی ش���ەڕێکی‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )536‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/7/19‬‬

‫سۆسیۆلۆژیای ژیانی رۆژانە‪ :‬وتاری شه‌شه‌م‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫بیروڕا‬

‫لەدایکبونی جمهورێکی نائایدیۆلۆژیی‬ ‫مه‌ریوان وریا قانع‬ ‫سەرەتا‬ ‫یەکێ����ک ل����ەو دیاردان����ەی لەدواهەمین‬ ‫س����ەفەرو گەڕانەوەم����دا بۆ کوردس����تان‬ ‫تێبینیمکرد بون����ی "جمهورێکی گەورە"ی‬ ‫پڕ حەزو ش����ەوقێکی تایبەتە لەدەرەوەی‬ ‫شارە گەورەکانی کوردستاندا بۆ گوێگرتن‌و‬ ‫دیالۆگ‪ .‬لەو زنجیرە کۆڕانانەدا کە لەگەڵ‬ ‫کاک ئاراس فەتاحدا ئەنجامماندا‪ ،‬من ئەم‬ ‫جمه����ورەم لەهەڵەبج����ە‪ ،‬لەدەربەندیخان‪،‬‬ ‫لەق����ەاڵدزێ‪ ،‬لەڕانییەو لەکۆی����ە بینیی‪.‬‬ ‫گومانیش����م نیی����ە لەش����ارە بچ����وک‌و‬ ‫مامناوەندییەکان����ی ت����ری کوردس����تاندا‬ ‫هەم����ان دۆخ لەئارادای����ە‪ .‬ئەم نوس����ینە‬ ‫هەوڵدانێک����ی س����ەرەتاییە ب����ۆ تێڕامان‬ ‫لەم دیاردەی����ە لەچوارچێ����وەی تێڕامانە‬ ‫لەگەش����ەکردن‌و گۆڕانکارییەکانی"کایەی‬ ‫ڕۆش����نبیریی"و"کولتور" لەدونی����ای دوای‬ ‫راپەڕیندا‪.‬‬ ‫جمهور کێیە؟‬ ‫یەکێک لەدەسکەوتە س����ەرەکییەکانی‬ ‫سۆس����یۆلۆژیای خوێن����ەرو خوێندن����ەوە‬ ‫ئەوەیە ک����ە توانای جیاکردن����ەوەی زیاد‬ ‫لەجمهورێکی لەیەکت����ری هەیە‪ .‬وەکچۆن‬ ‫توانای جیاکردنەوەی شێوازە جیاوازەکانی‬ ‫خوێن����ەری لەیەکتری هەی����ە‪ .‬من لێرەداو‬ ‫لەب����ەر کەم����ی م����اوەو زۆر بەکورتی����ی‬ ‫هەوڵئدەم بۆ ئ����ەو جیاکارییە بگەڕێمەوە‬ ‫کە لەم سۆسیۆلۆژیایەدا لەنێوان "جمهوری‬ ‫نوس����ەر"و"جمهوری ناش����ر"دا دەکرێت‪.‬‬ ‫ئ����ەم دو جمهورەش ی����ەک جمهور نین‪".‬‬ ‫جمهوری نوس����ەر" جمهورێک����ی رەمزییە‪،‬‬ ‫بەشێکە لەکردەی نوسین‌و داهێنان خۆی‪.‬‬ ‫هەمو نوس����ەرێک کە دەنوسێت لەخەیاڵی‬ ‫خۆیدا جمهورێک بۆ خۆی دروس����تدەکات‬ ‫کە لەس����اتەوەختی نوس����یندا لەدیالۆگ‌و‬ ‫راگۆڕکێیەک����ی بەردەوامدای����ە لەگەڵیدا‪.‬‬ ‫ئ����ەم جمه����ورە جمهورێک����ی ناوەکییە‪،‬‬ ‫لەناو نوس����ەرەکە خۆیدایە‪ ،‬نوسەر گوێ‬ ‫لەڕەخنەو ناڕەزاییەکانی دەگرێت‌و ئاگای‬ ‫لەهەڵس����ەنگاندنە بەردەوامەکانیەت����ی بۆ‬ ‫ئ����ەوەی کە دەینوس����ێت‪ .‬ئ����ەم جمهورە‬ ‫ئەوجۆرە کەس����ەیە کە بەه����ا ئەدەبیی‌و‬ ‫هونەری����ی‌و ئیس����تاتییەکان دەناس����ێت‌و‬ ‫خاوەنی زەوقێکی ئیس����تاتیکیی‌و فیکری‬ ‫بەرزەو دەتوانێت تێکستی باش لەخراپ‌و‬ ‫تێزو تیۆرەی زانس����تیی لەش����تەکانی تر‪،‬‬ ‫جیابکات����ەوە‪ .‬بەمانای����ەک لەماناکان ئەم‬ ‫جمهورە ئەو رەقیبە ئیستاتیکیی‌و فیکرییە‬ ‫ناوەکییەیە کە لەناوەوەی نوس����ەرەکەدا‬ ‫دروس����تبوەو بەش����ێکە لەکردەی نوسین‬ ‫خۆی‪ .‬ش����تێکە دەکرێ����ت بە"ویژدانێکی‬ ‫ئیستاتیکیی" یان "ویژدانێکی فەرهەنگیی"‬ ‫ناوی ببەین‪ .‬لەم نوسینەدا کە باس لەجمهور‬ ‫دەکەم مەبەستم ئەمجۆرە جمهورە نییە‪.‬‬ ‫بەڵکو مەبەس����تی من جمه����وری دوهەمە‬ ‫کە"جمه����وری ناش����ر"ە‪ ،‬وات����ە جمهوری‬ ‫ئ����ەو ناوەندەیە کە بەرهەم����ەکان چاپ‌و‬ ‫باڵودەکات����ەوە بەمەبەس����تی فرۆش����تن‌و‬ ‫س����اخکردنەوەیان لەبازاڕدا‪ .‬ئەمەش ئەو‬ ‫جمهورەیە کتێب‌و نوس����ینەکان دەکڕێت‌و‬ ‫ئام����ادەی بۆن����ەکان‌و ک����ۆڕەکان دەبێت‪.‬‬ ‫ل����ەدەرەوەڕا دەکەوێتە گفتوگۆو راگۆڕکێ‬ ‫لەگەڵ نوسەران‌و رۆشنبیراندا‪.‬‬ ‫ئ����ەم جمه����ورە جمهورێک����ی هێجگار‬ ‫فرەجۆرو جیاوازە‪ ،‬دابەش����بوە بەس����ەر‬ ‫چەندەها گ����روپ‌و یەک����ەی کۆمەاڵیەتیی‬ ‫جیاوازدا‪ ،‬سەر بەفەرهەنگ‌و کولتورو دین‌و‬ ‫پیشەو ناوچەی جیاوازەو هەر یەکێکیشیان‬ ‫مێ����ژوی تایبەت بەخۆی هەیەو دەش����ێت‬ ‫بەس����ەر چەن����دان ئاراس����تەی ئەدەبیی‌و‬ ‫سیاسیی‌و ئیستاتیکدا دابەشبوبێت‪.‬‬ ‫نەوەیەکی گەنج‬ ‫یەکەمین شتێک کە ش����وێنی سەرنجە‬ ‫ئەوەیە لەهەمو ئەو شوێنانەدا جمهورێکی‬ ‫گەن����ج لەگوێگ����رو قس����ەکەر ئامادەبون‬ ‫ک����ە زۆربەیان لەدونی����ای دوای ڕاپەڕیندا‬ ‫لەدایکب����ون‪ .‬مناڵ����ی ئ����ەو دونیایەن کە‬ ‫لەچارەکە س����ەدەی رابردودا دروستبون‪.‬‬ ‫س����ەرنجی یەکەم����ی م����ن ئەوەی����ە ئەم‬ ‫نەوەیە لەزۆر روەوە لەجمهوری س����ااڵنی‬ ‫ن����ەوەدەکان‌و س����ەرەتاکانی دو ه����ەزار‬

‫جیاوازە‪ .‬ئەگەر بمەوێت چەمکێک داتاشم‬ ‫بۆ ناساندنی ئەم جمهورە تازەیە دەکرێت‬ ‫بڵێم "جمهورێک����ی نائایدییۆلۆژیی"ە‪ ،‬ئەو‬ ‫س����ەنگەرگیرییە ئایدیۆلۆژییە بەرفراوانەی‬ ‫بەجێهێش����توە کە لەدو دەی����ەی یەکەمی‬ ‫دونی����ای دوای راپەڕین����دا ئامادەب����و‪.‬‬ ‫لەکۆڕەکان����دا ه����ەم گەنجی ئیس��ل�امی‌و‬ ‫نائیس��ل�امیی‪ ،‬کوڕان‌و کچان����ی چەپگەرو‬ ‫کەس����انی لیبرال‌و نیمچەلیبرال‪ ،‬حزبیی‌و‬ ‫ناحیزبی����ی‪ ،‬ئامادەبون‪ .‬زۆرب����ەی هەرە‬ ‫زۆریان کە قس����ەیان دەک����ردو دەکەوتنە‬ ‫دیالۆگەوە ئەو حەماس����ەتە ئایدیۆلۆژییە‬ ‫نادیاربو کە جاران لەگوفتاری گوێگرەکاندا‬ ‫ئامادەبو‪.‬‬ ‫کە ئەمە دەڵێم نامەوێت باس لە"کۆتایی‬ ‫ئایدیۆلۆژیا" بکەم‪ ،‬هەر لەبنەڕەتیش����ەوە‬ ‫باوەڕم بەوە نییە واقیعێکی کۆمەاڵیەتیی‬ ‫بونی هەبێ����ت بەبێ ئایدیۆلۆژیا‪ ،‬پێش����م‬ ‫وای����ە ئایدیۆلۆژی����ا رەهەندێک����ی گرنگی‬ ‫ژیانی تاکەکەس����یی‌و دەستەجەمعیش����ە‪.‬‬ ‫ئ����ەوەی دەمەوێت لێ����رەدا بیڵێم ئەوەیە‬ ‫ئ����ەو پێداگرتنە سەرس����ەختانەی جاران‬ ‫لە سە ر " ر ا ستیی " و " د ر و س����تیی " د ید ە‬ ‫ئایدیۆلۆژیی����ەکان هەبو‪ ،‬ئەو نەفیکردنەی‬ ‫ئ����ەم یان ئ����ەو ئایدیۆلۆژیا ب����ۆ ئەویتری‬ ‫هەبو‪ ،‬ئەو قرتاندن����ی پەتی پەیوەندیەی‬ ‫دیدە جیاوازەکان����ی لەیەکتری دادەبڕی‪،‬‬ ‫بەو ب����ڕو رادەو گوڕو هێ����زەی جارانەوە‬ ‫لەئ����ارادا نیی����ە‪ .‬بەتایبەت����ی الی ئ����ەو‬ ‫جمهورەی کە دێ����ت گوێبگرێت‌و ئامادەی‬ ‫کۆڕەکان دەبێ����ت‪ ،‬ئەم"جمهورە تازەیە"‬ ‫گەر هەڵگ����ری ئایدیۆلۆژیایەکی تایبەتیش‬ ‫بێ����ت‪ ،‬ئ����ەم ئایدیۆلۆژیای����ە وایلێناکات‬ ‫گوێنەگرێ����ت‪ ،‬ئامادەگیی ئ����ەوەی تێدایە‬ ‫راو بۆچ����ون‌و دی����دی دیک����ە‪ ،‬جی����اواز‬ ‫لەوانەی خۆی‪ ،‬ببیس����تێت‪ ،‬بەبێ ئەوەی‬ ‫حەماس����ەتی ئایدیۆلۆژیانەی هەس����تێت‪.‬‬ ‫شتێک کە ئاش����کرا تێبینی دەکرا غیابی‬ ‫تەواوی ئەم "حەماسەتە ئایدیۆلۆژییە"بو‬ ‫لەن����او ئەو"روب����ەرە گش����تییانە"دا ک����ە‬ ‫کۆڕەکانی تێدادەک����را‪ .‬بەمانایەکی دیکە‬ ‫ئێس����تاکە جمهورێک هەیە کە بەئاس����انی‬ ‫لەقاڵبنادرێت‌و بەوشێوەیە ئاراستە ناکرێت‬ ‫کە ئایدیۆلۆژیس����تەکان لەدەیەی یەکەمی‬ ‫دونیای دوای راپەڕیندا بۆیان دەکرا‪.‬‬ ‫جمهور نەک نوخبە‬ ‫ئەوەی پێویستە خوێنەر لێی ئاگاداربێت‬ ‫ئەوەیە من لێرەدا باس لە"جمهور"دەکەم‬ ‫لەو"نوخبە"ئایدیۆلۆژییان����ەی‬ ‫ن����ەک‬ ‫لەکوردس����تاندا ئام����ادەن‌و بەس����ەر دیدو‬ ‫روانین����ە ئایدیۆلۆژییەکان����ی خۆیان����دا‬ ‫کڕکەوتون‪ ،‬باسی ئەوانەش ناکەم رۆژێک‬ ‫بونیادگ����ەرو رۆژێ����ک وجودی����ی‌و رۆژێک‬ ‫مارکس����یین‪ .‬بەکورتی باسی ئەو نوخبانە‬ ‫ناکەم کە ناتوانن بس����تێک بچنە ئەودیوی‬ ‫روانینە تایبەتەکان����ی خۆیانەوە بۆئەوەی‬ ‫گوێیان لەش����تگەلێک بێت جیاواز‪ ،‬ناکۆک‬ ‫یان دژ بەدیدی خۆیان‪ .‬تائەمڕۆش چەندان‬ ‫نوخب����ەی ئایدیۆلۆژیی ه����ەن کە ئاکاری‬ ‫سەرەکییان داخران‌و چەمانەوەیە بەسەر‬ ‫چەند تێزو تیۆرەی تایبەتدا‪ ،‬کە بەشێکی‬ ‫کەم����ی ئەم تێ����زو تیۆران����ە پەیوەندیان‬ ‫بەژیان����ی کۆمەاڵیەتیی����ەوە هەی����ە‪ .‬من‬ ‫لەبەشێکی ئەم زنجیرە وتارەدا دێمە سەر‬ ‫باسکردنی نوخبەکان لەکوردستاندا‪.‬‬ ‫خەونی بەئایدیۆلۆژیاکردنی هەمو شتێک‬ ‫دروستبونی ئەم جمهورە"نائایدیۆلۆژییە"‪،‬‬ ‫ل����ەزۆر روەوە ه����ەم کاردانەوەی����ە‬ ‫ب����ەڕوی ئ����ەو دونیای����ەدا ک����ە لەهەوڵی‬ ‫ئەوەدای����ە هەم����و روبەرەکان����ی ژیان����ی‬ ‫کۆمەاڵیەتی����ی بەئایدیۆلۆژیی بکات‪ ،‬هەم‬ ‫ناڕەزاییدەربڕینە بەرامب����ەر بەو دونیایەو‬ ‫ب����ەو نوخبانەی ئ����ەو دونیای����ە بەڕەنگی‬ ‫جیاواز رەنگڕێژدەکەن‪ .‬ئەمڕۆ سەرجەمی‬ ‫ئایدیۆلۆژیا س����ەرەکییەکانی دونیای ئێمە‬ ‫لەقەیرانێکی گەورەدان‪ ،‬هەم ئیس��ل�امیزم‬ ‫لەهەم����و ش����ێوەکانیدا لەقەیراندایە‪ ،‬هەم‬ ‫ناسیۆنالیزم‪ ،‬هەم ئەو ئاراستە چەپانەی‬ ‫کە جگ����ە لەنوخبەیەکی بچ����وک توانای‬ ‫گەیشتنیان بەهیچ کەرتێکی کۆمەاڵیەتیی‬ ‫نیی����ە‪ .‬هەریەکێ����ک ل����ەم ئایدیۆلۆژیانە‬ ‫بەدەس����ت چەن����دان کێش����ەی تایبەتەوە‬ ‫دەناڵێنێت‪ ،‬کە ئێرە شوێنی باسکردنیان‬ ‫نییە‪ ،‬بەاڵم هەمویان لەوەدا هاوبەشن کە‬ ‫هیچ زەمینەیەک����ی کۆمەاڵیەتیی هاوبەش‬ ‫ب����ۆ پێکەوەبون����ی دەس����تەجەمعی هێزە‬ ‫جیاوازەکانی ناو کۆمەڵگای ئێمەیان پێنییەو‬ ‫هەرکەسەیان بەسەر کۆمەڵێک هەقیقەتی‬ ‫رەه����ادا کڕکەوتوە‪ .‬پەیوەن����دی نێوانیان‬ ‫پەیوەندی نەفیکردن‌و سڕینەوەیە‪ ،‬شتێک‬ ‫بەن����اوی دروس����تکردنی"چوارچێوەیەکی‬ ‫هاوبەش����ەوە"وەک کردەیەکی سیاس����یی‌و‬

‫ۆلۆژیی"دروستببێت کە بکەونە دەرەوەی‬ ‫هێڵە تۆخەکانی ئەوانەوە‪.‬‬

‫ئەوەی‬ ‫لەکوردستاندا‬ ‫رودەدات ئەوەیە‬ ‫کە هیچ یەکێک لەو‬ ‫ئایدیۆلۆژیایانەی‬ ‫کە هەن چیتر‬ ‫هەڵگری هیچ‬ ‫رەگەزێکی یۆتۆپی‬ ‫نین کە هێما بۆ‬ ‫ئایندەیەکی جیاواز‬ ‫لەوەی هەیە بکات‬

‫کۆمەاڵیەتیی‌و فەرهەنگیی دەستەجەمعیی‪،‬‬ ‫لەخەیاڵ����دا نیی����ە‪ .‬هەریەکێ����ک لەمان����ە‬ ‫"هەقیقەت"ێک بەهەوادارەکانی دەڵێت کە‬ ‫لەس����ەر وێرانکردنی"هەقیقەت"ی ئەوانیتر‬ ‫کاردەکات‪ ،‬ت����ارادەی بەدوژم����ن‌و گەمژەو‬ ‫جاهیلکردنێک����ی تەواوەتی����ی ئەوان����ەی‬ ‫لەخۆی ناچن‪ .‬بەمانایەکی دیکە ش����تێک‬ ‫بەناوی"دیموکراتیبونی بیرکردنەوە" لەناو‬ ‫ئ����ەم روانینانەدا بونی نیی����ە‪ .‬بۆیە هیچ‬ ‫یەکێکیان توان����ای دۆزینەوەی"زەمینەی‬ ‫هاوب����ەش"و دروس����تکردنی "ژیانێک����ی‬ ‫هاوب����ەش"ی قابیل����ی باوەڕپێک����ردن‌و‬ ‫پاراس����تن‌و گەش����ەپێدانیان نیی����ە‪ .‬هیچ‬ ‫یەکێکی����ان گوتارێکی گش����تیی وای پێ‬ ‫نییە کە جێگای هێزی جیاوازو کەس����یی‬ ‫جیاوازی تێداببێتەوە‪ .‬هیچ ئایدیۆلۆژیایەک‬ ‫ل����ەم ئایدیۆلۆژیان����ە بەرزنەبۆت����ەوە بۆ‬ ‫ئاس����تی"جیهانبینیی"یەک ک����ە کەس����ە‬ ‫جیاوازەکان����ی ن����او ئەو جیهان����ە بتوانن‬ ‫بەش����ێک لەتەفیس����رەکانی بۆ دونیاو بۆ‬ ‫پێگەی ئەوان لەو کۆمەڵگایەدا قبوڵبکەن‪.‬‬ ‫هاوکات لەناو دی����دە ئایدیۆلۆژییەکەیاندا‬ ‫"بۆش����ایی"یەک بونی نییە ه����ەر گوێگرو‬ ‫بیس����ەرو بینەرێک؛ هەر کەسێک بتوانێت‬ ‫خ����ۆی ئ����ەو بۆش����اییە بەماناکانی خۆی‬ ‫پڕبکات����ەوەو لەناو گش����تێتی ئەو گوتارە‬ ‫ئایدیۆلۆژییەدا شوێنێک بۆخۆی بکاتەوە‪.‬‬ ‫گوت����ارە ئایدیۆلۆژییەکان����ی دونیای ئێمە‬ ‫هێندە سادەو بێقواڵیی‌و دۆگمایین ناتوانن‬ ‫هی����چ درزو بۆش����اییەک لەن����او خۆیاندا‬ ‫دروستبکەن‪ .‬کە باس لەو بۆشاییە دەکەم‬ ‫باس ل����ەوە ناکەم ئەم هێزانە الپەڕەیەکی‬ ‫سپی بدەنە دست تاکەکەسەکان بۆئەوەی‬ ‫خۆیان بەویس����تی خۆیان ئ����ەو الپەڕەیە‬ ‫رەش����بکەنەوە‪ ،‬بەڵکو ب����اس لەڕوبەرێک‬ ‫دەک����ەم ک����ە جێ����گای دەنگی جی����اوازو‬ ‫روانینی جیاوازو لێکدان����ەوەی جیاوازیی‬ ‫تێداببێت����ەوەو توان����ای ئ����ەوەی هەبێت‬ ‫ئومێ����دو چاوەڕوانیی ک����راوە بەکۆمەڵگا‬ ‫ببەخش����ێت‪ .‬لەکوردس����تاندا زۆرین����ەی‬ ‫ئایدیۆلۆژیاکان نەک ئەم توانایەیان نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو کورتیشبونەتەوە بۆ شوناسی ئەو‬ ‫نوخبان����ەی کە هەڵیانگرتون‌و بەش����ێکن‬ ‫لەمیکانیزمەکانی پاراستنی پێگەو شوێن‌و‬ ‫خواستەکانی ئەو نوخبانە‪.‬‬ ‫ئەگ����ەر بمەوێت ت����ا دواخ����اڵ لەگەڵ‬ ‫ئەم ش����یکردنەوەیدا بڕۆم واباشە بۆ ئەو‬ ‫جیاکاریی����ە بەناوبانگ����ە بگەڕێم����ەوە کە‬ ‫کۆمەڵناس����ی ئەڵمانی����ی کارل مانهای����م‬ ‫لەنێوان"ئایدیۆلۆژی����ا"و "یۆتۆپی����ا"دا‬ ‫دەی����کات‪ .‬ئ����ەم جیاکاریی����ە دەتوانێت‬ ‫هاریکارمان بێت بۆ تێگەیش����تن لەدۆخی‬ ‫ئەو ئایدیۆلۆژیان����ەی ئەمڕۆکە الی چەند‬ ‫نوخبەی����ەک لەکوردس����تاندا ئامادەی����ەو‬ ‫خۆشحااڵنە وایانکردوە جمهورێکی"نائایدی‬

‫ئایدیۆلۆژیاو یۆتۆپیا‬ ‫کارل مانهای����م ب����اوەڕی وای����ە هەم����و‬ ‫فیکرەی����ەک‪ ،‬هەمو تێزێ����ک‪ ،‬یان فیکرەو‬ ‫تێزێک����ی ئایدیۆلۆژیی����ە‪ ،‬ی����ان یۆتۆپیی‪.‬‬ ‫ئەوەشی دەستنیشانی ئەوە دەکات تێزێک‬ ‫یان بیرێک ئایدیۆلۆژیی یان یۆتۆپی بێت‪،‬‬ ‫خودی تێزەکە نییە‪ ،‬بەڵکو دۆخی گشتیی‬ ‫ئەو کۆمەڵگایەیە کە تیایدا ئامادەدەبێت‪.‬‬ ‫بۆ نمونە ئ����ەوەی لەواقیعی ئێمەدا وەک‬ ‫یۆتۆپیا دەردەکەوێت‪ ،‬دەشێت لەهەندێک‬ ‫شوێنی تردا واقیع بێت‌و ئەوەی لەدونیای‬ ‫ئێم����ەدا واقیع بێت لەش����وێنێکی دیکەدا‬ ‫یۆتۆپی����ا بێت‪ .‬ب����ەم مانای����ە پێوەرێکی‬ ‫پێش����وەخت بونی نیی����ە پێمانبڵێت چی‬ ‫ئایدیۆلۆژیای����ەو چ����ی یۆتۆپی����ا‪ ،‬ئەوەی‬ ‫دەستنیش����انی ئ����ەوە دەکات روانینێ����ک‬ ‫ئایدیۆلۆژیا یان یۆتۆپیا بێت شوێنبەندییە‪،‬‬ ‫س����یاقە کۆمەاڵیەتییەکەیەت����ی‪ .‬لەدیدی‬ ‫مانهایم����دا ئایدیۆلۆژیا ئ����ەو روانین‌و تێزو‬ ‫بیرکردنەوانەی����ە ک����ە دەیانەوێ����ت دونیا‬ ‫ب����ەو ش����ێوەیە بمێنێت����ەوە ک����ە هەیە‪،‬‬ ‫بیرکردنەوەیەکە هەوڵ����دان بۆ جێگیریی‌و‬ ‫نەگۆڕان‌و هێش����تنەوە ئاراستەی دەکات‌و‬ ‫ئێس����تاو ئایندەش بەو زم����ان‌و چەمک‌و‬ ‫روانینە لێکئەداتەوە کە س����ەر بەڕابردوە‪.‬‬ ‫ئایدیۆلۆژی����ا هەوڵی ئەوە ئەدات ئێس����تا‬ ‫بەلۆژیک����ی راب����ردو بخوێنێت����ەوەو ب����ەو‬ ‫لۆژیک����ەش تەفیس����ریبکات‪ .‬هەرچ����ی‬ ‫یۆتۆپیای����ە کۆمەڵێک بیرو بۆچونی تر کە‬ ‫دەخوازێ����ت ئێس����تا بەجێبهێڵێت‌و بەرەو‬ ‫ئاین����دە ب����ڕوات‪ ،‬روانینێک����ە دەخوازێت‬ ‫ئ����ەوەی هەی����ەو بااڵدەس����تە بگۆڕێ����ت‌و‬ ‫دونیایەک����ی دیکەی لێدروس����تبکات‪ .‬بەم‬ ‫مانایە یۆتۆپیا هەمیشە روی لەئایندەیە‪.‬‬ ‫زۆر بەکورتیی‪ ،‬بەردەوامیدان بەئێس����تاو‬ ‫بەوەی دروستکراوە ئەرکی ئایدیۆلۆژیایەو‬ ‫بیرکردن����ەوە لەدونیایەک جی����اواز لەوەی‬ ‫هەیە ئەرکی یۆتۆپیایە‪.‬‬ ‫بەبۆچون����ی من ئەوەی لەکوردس����تاندا‬ ‫رودەدات ئەوەی����ە ک����ە هی����چ یەکێک لەو‬ ‫ئایدیۆلۆژیایان����ەی کە هەن چیتر هەڵگری‬ ‫هیچ رەگەزێک����ی یۆتۆپی نین کە هێما بۆ‬ ‫ئایندەیەکی جیاواز ل����ەوەی هەیە بکات‪.‬‬ ‫هەریەکێ����ک ل����ەو ئایدیۆلۆژیان����ە واقیع‌و‬ ‫پراکتیکێکی هێندە ناش����یرین‌و بۆگەنیان‬ ‫درس����تکردوە‪ ،‬هێم����ا بۆ هی����چ واقعێکی‬ ‫جیاوازو قابیلی باوەڕپێکردن ناکەن‪ .‬بەم‬ ‫مانایە یۆتۆپیاکان لەناو ئایدیۆلۆژییەکاندا‬ ‫مردون‪ ،‬گەر نەمردبێتیش����ن ئ����ەوا تەواو‬ ‫تاڕادەی س����ڕینەوەو کوژانەوە رۆیشتون‪.‬‬ ‫یەکێک لەهۆکارەکانی تری دروس����تبونی‬ ‫ئەو جمهورە"نائایدیۆلۆژییە"ی باسمکرد‪،‬‬ ‫ل����ەم تێکش����کانەی یۆتۆپی����ا لەن����او‬ ‫ئایدیۆلۆژیادا هاتوە‪ .‬بەرهەمی بۆگەنبونی‬ ‫خەون����ە ئایندەییەکانی ناو هەریەکێک لەو‬ ‫یۆتۆپیایانەن کە لەپاڵ ئەو ئایدیۆلۆژیانەدا‬ ‫دروستبون‪.‬‬ ‫بەرخۆریزم وەک ئایدیۆلۆژیا‬ ‫لەشوێنی ترو لەنوسینی تردا بەدرێژیی‬ ‫باس����ی ئەوەم کردوە ک����ە ئایدیۆلۆژیای‬ ‫بااڵدەس����ت لەکوردس����تانی ئ����ەم دەیەی‬ ‫دواییدا نە ناسیۆنالیزمە‪ ،‬نە ئیسالمیزمە‪،‬‬ ‫ن����ە سۆس����یالیزمە‪ ،‬ن����ە لیبرالی����زم‪ ،‬نە‬ ‫هیچ"ئیزم"ێکی تری لەو بابەتانەشە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بەرخۆریزمە‪ .‬لەزۆر سەرەوە "بەرخۆریزم"‬ ‫لەدەی����ەی دوایی����دا ئەلتەرناتیڤیی هەمو‬ ‫ئەوان����ە ب����وەو کۆمەڵگای ئێم����ە لەهەمو‬ ‫ئاس����تەکانیدا نوقم����ی ن����او ئەخالقیات‌و‬ ‫بیرکردنەوەو هەڵس����وکەوتی بەرخۆرییانە‬ ‫بوە‪ .‬لەپێشەکیی کتێبی"لەچ ئێستایەکدا‬ ‫دەژین؟"ب����اس لەم دیمەن����ەی بەرخۆریی‬ ‫لەکوردس����تاندا دەکەم‪":‬بەرخۆری����ی بوە‬ ‫بەدیاردەیەک����ی جەم����اوەری بەرفراوان‌و‬ ‫ل����ەوە کەوت����وە ئ����اکاری ئەم ی����ان ئەو‬ ‫گروپ����ی تایبەتی ن����او ئ����ەو کۆمەڵگایە‬ ‫بێت بەتەنها‪ .‬ه����ەم چینەکانی خوارەوەو‬ ‫هەم چینی ناوەڕاس����ت‌و هەم ئەو نوخبە‬ ‫دەسەاڵتدارو دەوڵەمەندەی بەشێوەیەکی‬ ‫ئەفسانەیی لەسااڵنی رابردودا دەوڵەمەند‬ ‫ب����وە‪ ،‬هەمویان بەش����ێکن لەو ش����ەپۆلی‬ ‫بەرخۆرییەی لەواڵتەکەدا دروستبوە‪ .‬ئەم‬ ‫بەرخۆریییە روی لەهەمو ئاراس����تەکانە‪،‬‬ ‫وەکچۆن بەرخۆری����ی روبەرێکی گەورەی‬ ‫لەچاالکیی����ە دونیای����ی‌و عەلمانییەکان����ی‬ ‫ئینس����انی ئێمەی گرتۆت����ەوە‪ ،‬بەهەمان‬ ‫ش����ێوە چاالکیی����ە دینییەکان����ی دونیای‬ ‫ئێمەش ڕوکارێکی بەهێ����زی بەرخۆرییان‬ ‫وەرگرتوە‪ .‬وەکچ����ۆن کەرتە نەخوێندەوار‬ ‫ی����ان کەمخوێندەوارەکان����ی دونیای ئێمە‬ ‫لەبەرخۆرییی����ەوە ئااڵون‪ ،‬ئاواش بەش����ە‬

‫خوێن����دەوارو رۆش����نبیرەکەی واڵت‬ ‫بەرخۆرن‪ .‬هەمو یەکە کۆمەاڵیەتییەکانیش‬ ‫بەرخۆرن‪ ،‬هەم خێ����زان‪ ،‬هەم خێڵ‪ ،‬هەم‬ ‫حزب‪ ،‬ه����ەم مزگەوت‪ ،‬ه����ەم دەزگاکانی‬ ‫کۆمەڵ����گای مەدەن����ی‌و ه����ەم دەزگاکانی‬ ‫دەوڵەت خۆیان‪ ".‬ئەم دیاردەی بەرخۆرییە‬ ‫دیاردەیەکی"خۆبەخۆ"و"سروشتی" نییە‪،‬‬ ‫گەشەکردنێکی "خۆڕس����ک"ی کۆمەڵگای‬ ‫ئێمە دروستی نەکردوە‪ ،‬بەڵکو دیاردەیەکی‬ ‫سیاس����یی‌و س����تراتیژیەتێکی تایبەت����ی‬ ‫کارکردنی دەس����ەاڵت‌و مۆدێلێکی تایبەتی‬ ‫دەسەاڵتدارێتی دروستیکردوەو ئاراستەشی‬ ‫دەکا‪ .‬بونی بەرخۆری����ی بەئایدۆلۆژیا لەو‬ ‫جێگەیەدا بەرجەستە دەبێت کە بەرخۆریی‬ ‫تیایدا دەبێت بەس����ەرچاوەی ش����وناس‪،‬‬ ‫دەبێت بەسەرچاوەی بەها بااڵدەستەکان‪،‬‬ ‫دەبێ����ت ب����ە بەش����ێک لەچاوەڕوانیی����ە‬ ‫سەرەکییەکانی ئینسان‌و دەبێت بە بەشێک‬ ‫لەو پەیوەندییانەی کە کەس‌و گروپ‌و هێزە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکان بەیەکەوە گرێئەدات‪ .‬لەم‬ ‫دۆخانەدا کۆمەڵگا بەگشتی وەک بازاڕ یان‬ ‫وەک مۆڵێکی گەورە دەردەکەوێت تا هەر‬ ‫شێوازێکی تری پێکەوەبونی کۆمەاڵیەتیی‪.‬‬ ‫(خوێنەر بۆ وردەکارییەکانی ئەم بۆچونانە‬ ‫دەتوانێت بۆ کتێبەکە بگەڕێتەوە)‪.‬‬ ‫ئەوەی دەخوازم لێرەدا جەغتی لێبکەم‬ ‫ئەوەی����ە بەرخۆری����زم ئایدیۆلۆژیایک نییە‬ ‫توانای لێکدانەوەو تەفسیرکردنی دونیای‬ ‫هەبێ����ت بۆ ئەوانەی لەناوی����دا نوقمدەبن‪،‬‬ ‫بەتایبەتی لەو س����اتانەدا کە بەرخۆریزم‬ ‫توش����ی قەیران دەبێ����ت‌و ناتوانێت بنەما‬ ‫ئابورییەکان����ی خ����ۆی بپارێزێ����ت‌و لەزۆر‬ ‫ئاس����تدا هەڵدەوەش����ێتەوە‪ ،‬وەک دۆخی‬ ‫ئەمڕۆکەی کوردستان‪ .‬فەشەلی بەرخۆریزم‬ ‫بۆش����اییەکی گەورەی لەدونی����ای ئێمەدا‬ ‫دروس����تکردوە کە دەشێت بە"بۆشاییەکی‬ ‫نائایدیۆلۆژی����ی" ناویبنێین‪ .‬لەدوای هەمو‬ ‫شکست‌و قەیرانەکانیانەوە نە ناسیۆنالیزم‌و‬ ‫نە ئیس��ل�امیزم‌و نە دی����دە چەپگەراکان‪،‬‬ ‫ناتوان����ن‌و نەیانتوانی����وە ئەم بۆش����اییە‬ ‫پڕبکەنەوە‪ .‬هۆکارێکی دیکەی دروستبونی‬ ‫ئەو"جمه����ورە نائایدیۆلۆژییە" ئەم بنەما‬ ‫کۆمەاڵیەتیی‌و مێژوییەیە تایبەتەیە‪.‬‬

‫ئەم جمهورە تەنها‬ ‫لەڕوی سیاسییەوە‬ ‫ناڕازیی نییە‬ ‫بەڵکو لەڕوی‬ ‫فەرهەنگیی‌و‬ ‫کولتورییشەوە‬ ‫ناڕازییە‪ .‬ناڕازییە‬ ‫بەشێوازە‬ ‫بااڵدەستەکانی‬ ‫پەیوەندیی‬ ‫نێوان نێرو مێ‬ ‫پەیوەندییەکانی‬ ‫ناو خێزان‌و‬ ‫کولتورو فەرهەنگی‬ ‫مزگەوتەکان‬ ‫ئاکارەکانی ئەم جمهورە تازەیە‬ ‫لەسەرەتای ئەم نوس����ینەدا هێمایەکی‬ ‫خێرام بۆ هەندێک ئ����اکاری ئەم جمهورە‬ ‫نوێیە ک����رد‪ ،‬لێ����رەدا دەمەوێت کەمکێک‬ ‫زیاتر لەس����ەر ئەم بابەتە بوەستم‌و هێڵە‬ ‫گشتییەکانی ئاشکراتر بکەم‪:‬‬ ‫یەکەم‪ :‬وەک وت����م ئەم جمهورە گەنجە‬ ‫زۆر لەجمهوری س����ااڵنی ن����ەوەد هێمنترو‬ ‫گوێگرترو عەقاڵنیترە‪ .‬گەنجانێکن لەڕێگای‬ ‫تۆڕە کۆمەاڵیەتییەکانەوەو لەڕێگای دونیای‬

‫دیگیتاڵییەوە ئاگاداری هێڵە گشتییەکانی‬ ‫زی����اد لەئایدیۆلۆژیایەکن لەکوردس����تاندا‪.‬‬ ‫تێکس����تی زۆرێک لەنوس����ەران دەناسن‪،‬‬ ‫دەتوانن لەسەر ئەو تێکستانە قسەبکەن‌و‬ ‫رای خۆیان بەشێوەیەکی هێمن دەرببڕن‪.‬‬ ‫دوهەم‪ :‬ئەوەی تێبینی دەکرێت الوازبونی‬ ‫ئەو رۆحی پەالماردان‌و هێرشکردنەیە کە‬ ‫تائێس����تاش الی نوخبە ئایدیۆلۆژییەکان‬ ‫خۆی����ان ئامادەیەو جاران الی بەش����ێکی‬ ‫زۆری گوێگرانی����ش هەب����و‪ .‬ئەو هێرش����ە‬ ‫بریندارکەران����ەی جاران هەبون ئەمڕۆ بەو‬ ‫بڕو رادەیە نەماوە‪ ،‬بۆ نمونە ئیسالمییەک‬ ‫ئامادەی����ە گوێی لەڕەخنەکردنی ئیس��ل�ام‬ ‫بەگشتیی‌و ئایدیۆلۆژیای ئیسالمی سیاسیی‬ ‫بەتایەب����ت بگرێت‪ ،‬بەب����ێ دەنگەدەنگ‌و‬ ‫بریندارکردن‌و ئیهانەکردن‪.‬‬ ‫س����ێهەم‪ :‬ک����ە ب����اس لەدروس����تبونی‬ ‫جمهورێک����ی گوێگرتر دەک����ەم تەنها باس‬ ‫لەگوێگرتن����ی فیزیایی ناو هۆڵی کۆڕەکان‬ ‫ناک����ەم‪ ،‬بەڵکو ب����اس لەالوازبونی زۆرێک‬ ‫لەو رێگرە ئایدیۆلۆژیی‌و س����ایکۆلۆژییانە‬ ‫دەک����ەم ک����ە ناهێڵن تاکەکەس����ێک گوێ‬ ‫لەتاکەکەسێکی دیکە بگرێت‪.‬‬ ‫چ����وارەم‪ :‬بەش����ی ه����ەرەزۆری ئ����ەم‬ ‫جمه����ورە نوێیە جمهورێکی تەواو ناڕازییە‬ ‫ب����ەوەی هەیەو دروس����تکراوە‪ ،‬نەک تەنها‬ ‫لەئاستە سیاسییەکەیدا‪ ،‬بەڵکو لەئاستی‬ ‫ئایدیۆلۆژیش����دا‪ .‬ئ����ەم جمه����ورە بەدوای‬ ‫ئایدیۆلۆژیایەک����دا ناگەڕێ����ت قەناع����ەت‌و‬ ‫باوەڕەکان����ی خۆی پێببەخش����ێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بەدوای چارەس����ەرکردنی رەگوڕیشەکانی‬ ‫بێزاری����ی‌و بێئومێدی����ی‌و پەراوێزکەوتنی‬ ‫خۆیدا دەگەڕێت‪.‬‬ ‫پێنجەم‪ :‬ئ����ەم جمه����ورە تەنها لەڕوی‬ ‫سیاس����ییەوە ناڕازیی نییە‪ ،‬بەڵکو لەڕوی‬ ‫فەرهەنگی����ی‌و کولتورییش����ەوە ناڕازییە‪.‬‬ ‫ناڕازیی����ە بەش����ێوازە بااڵدەس����تەکانی‬ ‫پەیوەندیی نێوان نێرو مێ‪ ،‬پەیوەندییەکانی‬ ‫ن����او خێ����زان‌و کولت����ورو فەرهەنگ����ی‬ ‫مزگەوتەکان‪ .‬هاوکات سەرقاڵی بەئەزمونی‬ ‫تاکەکەس����انەی خۆی����ەوە وەک م����رۆڤ‌و‬ ‫لەڕوی سایکۆلۆژییە لەدۆخی تەحەداکرنی‬ ‫ئەو دونیایەدا دەژی کە ئامادەیە‪ .‬پێموایە‬ ‫بەش����ێکی گرنگی ئەم جمهورە بۆئەوەی‬ ‫بتوانێ����ت مانایەک بەژیان����ی خۆی بدات‪،‬‬ ‫زۆرج����ار خۆی وەک غەریبێ����ک لەناو ئەو‬ ‫دونیایەدا وێنادەکات‪.‬‬ ‫شەش����ەم‪ :‬ئەم جمهورە بەپەرۆش����ەوە‬ ‫دەیەوێت لەو دونیای����ە تێبگات کە تیایدا‬ ‫دەژی‪ .‬بۆی����ە گ����ەڕان ب����ەدوای بک����ەری‬ ‫رۆشنبیرییدا کە توانای شیکردنەوەی ئەو‬ ‫دونیای����ەی هەبێت‪ ،‬ل����ەدەرەوەی پیاوانی‬ ‫دی����ن‌و نوس����ەرانی ئەدەبیات����دا‪ ،‬یەکێکە‬ ‫لەجیاکەرەوەکانیان‪.‬‬ ‫حەوت����ەم‪ :‬ئ����ەم جمهورە کەس����انێکن‬ ‫تاقەت����ی جەدەلی����ان لەپێن����او جەدەلدا‬ ‫نەم����اوە‪ ،‬پرس����یاری زۆر کۆنکرێتی����ان‬ ‫هەی����ەو گۆڕانی ژیانی شەخس����یی خۆیان‬ ‫یەکێک����ە لەئاراس����تەکەرە س����ەرەکیی‌و‬ ‫بنەڕەتییەکانیان‪.‬‬ ‫هەش����تەم‪ :‬ئەم جمهورە رادەیەکی باش‬ ‫لەڕەگەزی مێینەی تێدایە‪.‬‬ ‫کایەی رۆشنبیریی‬ ‫کایەی رۆشنبیریی ئێمە ئەو سادەییەی‬ ‫لەدەس����تداوە ک����ە لەدە س����اڵی یەکەمی‬ ‫دوای راپەڕین����دا هەیب����و‪ .‬ئەم����ڕۆ ه����ەم‬ ‫خوێنەرو گوێگری جی����اواز پەیدابوە‪ ،‬کە‬ ‫ئەو گوێگرە نائایدیۆلۆژیانە شێوازێکیانە‪،‬‬ ‫هەم گروپی رۆش����نبیریی جی����اوازو هەم‬ ‫مینبەری جیاوازو هەم ئاراس����تەو تەوژمی‬ ‫جیاواز دروستبون‪ .‬چەپ‌و راست‌و دینیی‌و‬ ‫عیرفانی����ی‌و دونیاگەرو ناعیرفانی مینبەرو‬ ‫گۆڤ����ارو پێگەو جمهوری تایبەتیی خۆیان‬ ‫هەیە‪ .‬جگە لەمانە ه����ەم ژمارەی گۆڤارو‬ ‫رۆژنامەو س����ایتەکان زیادیانکردوە‪ ،‬هەم‬ ‫ژم����ارەی ئ����ەو ئاکادیمیانەی ک����ە لەناو‬ ‫کایەی کولتوردا ئام����ادەن‪ ،‬هەم ژمارەی‬ ‫ئەو خوێندەوارو رۆش����نبیرانەی کە زمانە‬ ‫جیهانیی����ەکان دەناس����ن‌و دەتوانن کاری‬ ‫وەرگێڕان بکەن‪ .‬ئەو کایە رۆش����نبیرییەی‬ ‫لەنەوەدەکان‌و سەرەتای سااڵنی دو هەزاردا‬ ‫گۆڤارو گروپی رەهەن����دی تێدا چاالکبون‬ ‫ئەم����ڕۆ گۆڕانی تەواوی بەس����ەرداهاتوە‪.‬‬ ‫هەم بک����ەرو بەرهەمهێنەری����ی کولتوریی‬ ‫زیادیک����ردوەو ه����ەم ت����ەواو فرەجۆریش‬ ‫بون‪ .‬لەناو کایەی رۆشنبیریی ئێمەدا ئەو‬ ‫پرۆس����ەیە ئامادەیە کە کۆمەڵناس����ەکان‬ ‫ناوی پرۆسەی"بەرهەمهێنانی جیاوازیی"‪،‬‬ ‫یان"بەجیاوازبون"ی����ان "هەمەڕەنگبون"ی‬ ‫لێدەنێ����ن‪ ،‬بەئینگلی����زی پرۆس����ەی"‬ ‫‪."differntiation‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrusti. sul@gmail. com‬‬

‫)‪ )536‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/7/19‬‬

‫‪15‬‬

‫الپه‌ڕه‌ی ته‌ندروستی‪ ،‬به‌سپۆنسه‌ری بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی‬ ‫كه‌ی‌ پێویست ‌ه ددانه‌كانت‬ ‫ال ‌ی پزیشك پاك بكه‌یته‌وه‌؟‬

‫د‪.‬به‌رزان محمد عه‌لی‌‪ :‬زوربه‌ ‌ی هه‌ره‌ زۆر ‌ی‬ ‫كاره‌كانی‌ په‌یمانگای‌ پزیشك ‌ی دادوه‌ر ‌ی‬ ‫بۆ كاروبار ‌ی زیندوه‌كانه‌‬

‫ئا‪ :‬راگه‌یاندنی‌ ته‌ندروستی‌ سلێمانی‌‬ ‫ل���ه‌م دیمانه‌ی���ه‌دا د‪.‬ب���ه‌رزان محمد‬ ‫عه‌لی‌ پزیش���كی‌ پس���پۆڕی‌ دادوه‌ری‌‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ په‌یمانگای‌ پزیشكی‌ دادی‌‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬تیشك ده‌خاته‌ سه‌ر مێژو و‬ ‫كاره‌كانی‌ په‌یمانگای‌ پزیشكی‌ دادوه‌ری‌‬ ‫له‌شاری‌ سلێمانی‌‪.‬‬ ‫ مێژوی‌ په‌یمانگای‌ پزیشكی‌ داوه‌ری‌‬‫بۆ كه‌ی‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌؟‬ ‫د‪ .‬ب���ه‌رزان محمد عه‌لی‌‪ :‬س���ه‌ره‌تا‬ ‫به‌ش���ێك بو پێ���ی‌ ده‌وترا (به‌ش���ی‌‬ ‫پزیش���كی‌ دادوه‌ری‌) ب���ه‌اڵم دوات���رو‬ ‫به‌هۆی‌ بونی‌ سه‌رجه‌م مه‌رجه‌ یاسایی‌و‬ ‫ته‌ندروس���تییه‌كانه‌وه‌ بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌‬ ‫له‌به‌رواری‌ (‪ )2006\7\9‬دا به‌بڕیارێكی‌‬

‫وه‌زاری‌ ژم���اره‌ (‪ )2568‬له‌به‌ش���ه‌وه‌‬ ‫گۆڕدرا بۆ په‌یمانگای‌ پزیشكی‌ دادوه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫سلێمانی‌‪.‬‬ ‫ مه‌رج���ه‌ یاس���اییه‌كان چی���ن بۆ‬‫كردنه‌وه‌ی‌ په‌یمانگای‌ دادوه‌ری‌؟‬ ‫د‪.‬ب���ه‌رزان محمد عه‌لی‌‪ :‬یاس���ایه‌ك‬ ‫هه‌یه‌ تایبه‌ت به‌په‌یمان���گای‌ دادوه‌ری‌‬ ‫ك���ه‌ ئام���اژه‌ ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫ئه‌وپارێزگایه‌ی‌ یاخود ئه‌و شاره‌ی‌ كه‌‬ ‫زانكۆی‌ تێدایه‌ له‌ناو زانكۆش پێویسته‌‬ ‫كۆلیژی‌ پزیش���كی‌ تێدابێت‌و له‌هه‌مان‬ ‫كاتدا پێویس���ته‌ پزیش���كی‌ پسپۆڕی‌‬ ‫تایبه‌ت هه‌بێت به‌بواره‌كه‌‪.‬‬ ‫ دروس���ته‌ وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌ن���او‬‫كۆمه‌ڵگه‌دا باوه‌ به‌ش���وێنی‌ مردوه‌كان‬ ‫بناسرێت؟‬ ‫د‪.‬به‌رزان محمد عه‌لی‌‪ :‬نه‌خێر به‌داخه‌وه‌‬

‫تائێستا په‌یمانگای‌ پزیشكی‌ دادوه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ش���وێنی‌ مردوه‌كان ناس���راوه‌ له‌ناو‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‌ ئێمه‌دا‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌‬ ‫زۆرب���ه‌ی‌ زۆری‌ كاره‌كان ته‌رخان���ن بۆ‬ ‫زین���دوه‌كان‌و په‌یمان���گای‌ پزیش���كی‌‬ ‫دادوه‌ری‌ (‪)%99‬ی‌ كاره‌كانیش���ی‌‬ ‫په‌یوه‌سته‌ به‌دادگاكانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ به‌ش���ه‌ گرنگه‌كان���ی‌ په‌یمان���گای‌‬‫پزیشكی‌ دادوه‌ری‌ سلێمانی‌ چییه‌؟‬ ‫د‪ .‬ب���ه‌رزان محمد‪ :‬له‌پێنج به‌ش���ی‌‬ ‫س���ه‌ره‌كی‌ پێكهاتوه‌ ئه‌وانیش بریتین‬ ‫له‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬به‌ش���ی‌ زین���دوه‌كان‪ :‬لێ���ره‌دا‬ ‫هه‌ر روداوێك پێویس���تی‌ به‌ش���یكاری‌‬ ‫پزیش���كی‌‌و لێكدان���ه‌وه‌ی‌ پزیش���كی‌‬ ‫هه‌بێ���ت له‌الی���ه‌ن دادگاوه‌ ده‌نێردرێت‬ ‫بۆ ئه‌م به‌ش���ه‌ بۆ وه‌رگتن���ی‌ زانیاری‌‬

‫پێویست ئه‌و حاڵه‌تانه‌ش وه‌ك (تاوان ‌ه‬ ‫سێكسیه‌كان‪ ،‬هه‌ڵسه‌نگاندنی‌ ته‌مه‌ن‪،‬‬ ‫رێ���ژه‌ی‌ كه‌مئه‌ندامی‌‪ ،‬دی���اری‌ كردنی‌‬ ‫(وه‌چه‌) ‪ ،‬توانای‌ جه‌س���ته‌یی‌‪ ،‬رێژه‌ی‌‬ ‫مه‌ست بون به‌مادده‌ هۆشبه‌ره‌كان)‪.‬‬ ‫‪ -2‬به‌ش���ی‌ م���ردوه‌كان‪ :‬لێ���ره‌دا‬ ‫به‌پێی‌ یاس���ا ه���ه‌ر ج���ۆره‌ مردنێك‬ ‫ك���ه‌ گومانی‌ تێدا بێ���ت ره‌وانه‌ی‌ ئێره‌‬ ‫ده‌كرێت‌و توێكاری‌ ب���ۆ ده‌كرێت‪ ،‬هه‌ر‬ ‫بۆیه‌ هه‌م���و مردنێكیش ناگه‌ڕێنرێته‌وه‌‬ ‫بۆالی‌ پزیش���كی‌ دادوه‌ری‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌مو‬ ‫جۆره‌كان���ی‌ مردنی‌ پێك���راو و روداوی‌‬ ‫هاتوچۆو هه‌روه‌ها س���وتانه‌كان ده‌بێت‬ ‫بێته‌ ئه‌م به‌شه‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬ش���یكاری‌ تاقیگه‌ی���ی‌‪ :‬ه���ه‌ر‬ ‫پشكنینێك په‌یوه‌ست بێت به‌جه‌سته‌ی‌‬ ‫مرۆڤه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ شیكاری‌ بۆ بكرێت‬ ‫ی���ان ه���ه‌ر ده‌رمانێ���ك‌و مادده‌یه‌كی‌‬ ‫گومان���اوی‌ یاخود ژه‌ه���راوی‌ بونه‌كان‬ ‫له‌ڕێ���گای‌ دادگاكان���ه‌وه‌ ده‌نێردرێن‌و‬ ‫لێره‌دا پشكنینی‌ پێویستی‌ بۆ ئه‌نجام‬ ‫ده‌درێت‌و دوای‌ هه‌مو ئه‌وانه‌ش وه‌اڵمی‌‬ ‫پرسیاره‌كانی‌ دادوه‌ره‌كان ده‌درێته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ -4‬پش���كنینی‌ ش���وێنی‌ روداو و‬ ‫هه‌ڵدان���ه‌وه‌ی‌ گۆڕ‪ :‬ئ���ه‌و حاڵه‌تانه‌ش‬ ‫كه‌وتۆته‌ س���ه‌ر داواكاری‌ دادوه‌ره‌كان‬ ‫له‌ناو دادگادا به‌پێی‌ جۆری‌ روداوه‌كان‬ ‫ئاس���تی‌ پێویستییان سه‌ردانی‌ شوێنی‌‬ ‫روداوه‌كه‌ ده‌كرێت‌و پش���كنین ده‌كرێت‬ ‫بۆ خستنه‌ڕوی‌ راستی‌ روداوه‌كه‌‪.‬‬ ‫‪ -5‬راپۆرته‌ پزیشكیی‌و دادوه‌ریه‌كان‪:‬‬ ‫لێره‌دا هه‌مو كاره‌كان به‌بڕیاره‌و هه‌مو‬ ‫بڕیاره‌كانی���ش به‌ڕاپۆرت‌و نوس���راوی‌‬ ‫فه‌رم���ی‌ وه‌اڵم ده‌درێت���ه‌وه‌و هه‌م���و‬ ‫راپۆرته‌ پزیشكییه‌كانیش ده‌پارێزرێن‪.‬‬ ‫‪ -6‬به‌شی‌ زانست ‪ :‬زیاتر په‌یوه‌سته‌‬ ‫به‌ به‌ش���ی‌ خوێن���دن‌و توێژین���ه‌وه‌ی‌‬ ‫زانستییه‌وه‌‪.‬‬

‫ئا‪ /‬راگه‌یاندنی‌ ته‌ندروستی‌ سلێمانی‌‬

‫ی ددان���ه‌كان نیه‌‪ .‬ته‌نها هۆكاره‌ بۆ‬ ‫رو ‌‬ ‫ی س���ه‌ر ددانه‌ك ‌ه‬ ‫ی كلس‌و پالك ‌‬ ‫البردن��� ‌‬ ‫ی هیچ ئازارێك‪.‬‬ ‫ێ بون ‌‬ ‫به‌ب ‌‬ ‫ی پاككردن���ه‌وه‌ی‌ ددانه‌ك��� ‌ه‬ ‫دوا ‌‬ ‫ده‌بێت ددانه‌كان پۆلێن بكرێن له‌الیه‌ن‬ ‫ی ئامێر‌و‬ ‫ی ددانه‌و‌ه له‌ڕێگ��� ‌ه ‌‬ ‫پزیش���ك ‌‬ ‫هه‌ویری‌ تایبه‌ته‌وه‌ ئه‌م پۆلێن كردنه‌ش‬ ‫ی س���ه‌ر رویان‌و‬ ‫پێویس���ت ‌ه بۆسافكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫پارێ���زگاری لێكردنی���ان له‌كۆبونه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌كتریا ‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی پزیش���ك ‌‬ ‫ی ددان ال ‌‬ ‫پاككردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی چینی‌ پالك‌و‬ ‫ددان پێكهاتوه‌ له‌البردن ‌‬ ‫ی دانه‌كانت‪.‬‬ ‫به‌كتریا‌و كلسی‌ س���ه‌ر رو ‌‬ ‫ی كات كۆده‌بن���ه‌و‌ه‬ ‫ك���ه‌ به‌تێپه‌ربون��� ‌‬ ‫له‌س���ه‌ر روی‌ ددانه‌كان به‌هۆی‌ پێكهات ‌ه‬ ‫كالیس���ۆم‌و كانزایی���ه‌كان له‌ناو لیكدا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫مان���ه‌وه‌ی‌ ئه‌م كلس��� ‌ه له‌س���ه‌ر رو ‌‬ ‫ی گونجاو‌ه بۆدروست‬ ‫ددانه‌كان ناوه‌ندێك ‌‬ ‫ی به‌كتریا‌و‬ ‫ب���ون‌و كۆبونه‌وه‌‌و زیادبون��� ‌‬ ‫تێبینی‌‪:‬‬ ‫ی پوك‪.‬‬ ‫دروست بونی‌ نه‌خۆشییه‌كان ‌‬ ‫پاككردنه‌و‌هی‌ ددان له‌كه‌سێكه‌وه‌ بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی فڵچه‌ ‌‬ ‫ئه‌م جۆره‌ پاشماوان ‌ه له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیك ‌ه ده‌گۆڕێت‪ ،‬ئه‌وكه‌سان ‌ه ‌‬ ‫ی كه‌سێك ‌‬ ‫ددانه‌كانه‌و‌ه ناڕوات‌و پێویسته‌ پزیشك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رێنمای��� ‌‬ ‫ی كلس���یان زۆره‌ به‌پێ��� ‌‬ ‫ددان له‌ڕێگ ‌هی‌ ئامێری‌ تایبه‌ته‌وه‌ پاك ‌‬ ‫ی ‪6-5‬‬ ‫بكات���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش زۆر پێویس���ت ‌ه بۆ پزیشكه‌كه‌یان پێویس���ت ‌ه ماو‌ه ‌‬ ‫ی مانگ جارێك ددانی���ان پاك بكه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ددانه‌كانت‌و كه‌مكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫پاكڕاگرتن ‌‬ ‫ی ددانه‌كانی‌ كه‌م بێت‬ ‫به‌اڵم ئه‌گه‌ر كلس ‌‬ ‫نه‌خۆشییه‌كانی‌ پوك‪.‬‬ ‫ی ددان س���اڵی‌ جارێك سود له‌و پاككردنه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ئامێره‌كان���ی‌ پاككرن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫جۆرا‌وجۆرن‌و هیچ زیانێكیان بۆ س���ه‌ر ده‌بینێت‪.‬‬

‫كاركردن ‌ی زۆر ده‌بێته‌ هۆ ‌ی سه‌المه‌ت ‌‬ ‫ی پێش جه‌ڵت ‌ه ئاگات له‌م نیشانان ‌ه بێت‬

‫مێشك و بیره‌وه‌رییه‌ك ‌ی باش‬

‫ی زانیارییه‌كانیان هه‌یه‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ئا‪ /‬راگه‌یاندنی ته‌ندروستی سلێمانی پیاوان كراوه‌ ئه‌وان���ه‌ی‌ له‌ته‌مه‌ن ‌‬ ‫‪ 50‬س���اڵ‌‌و به‌ره‌و س���ه‌ره‌وه‌ بون‌و خێرات���رو خاوه‌ن���ی‌ بیره‌وه‌رییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌پێ���ی‌ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك���ی‌ نوێی‌ چه‌ن���د پش���كنینێكی‌ ده‌رونی���ان باش���ترن به‌راورد به‌و كه‌س���انه‌ی‌‬ ‫ئه‌مریكی‌ ده‌ركه‌وت���وه‌ به‌رده‌وامی‌ بۆ ك���راوه‌و لێكۆڵین���ه‌وه‌ش كراوه‌ كه‌متر سه‌رقاڵن‪.‬‬ ‫دكتۆر ساره‌ فیستینی‌ له‌زانكۆی‌‬ ‫چاالك���ی‌ رۆژان���ه‌و س���ه‌رقاڵبونی‌ له‌خش���ته‌ی‌ رۆژانه‌یان‌و ده‌ركه‌وتوه‌‬ ‫مرۆڤه‌كان به‌چه‌ندین كارو كرده‌وه‌ی‌ ك���ه‌ په‌یوه‌ندییه‌ك���ی‌ پت���ه‌و هه‌یه‌ ته‌كس���اس وتی‌‪ :‬لێكۆڵینه‌وه‌كه‌یان‬ ‫قورس���ی‌ رۆژان���ه‌ ده‌بێت���ه‌ ه���ۆی‌ له‌نێ���وان ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌ ئاس���تی‌ ده‌ریخس���توه‌ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ رۆژانه‌‬ ‫زیادبونی‌ هه‌لی‌ فێربون‌و سه‌المه‌تی‌ مێشكیان باشه‌و خشته‌ی‌ رۆژانه‌یان س���ه‌رقاڵن خاوه‌ن���ی‌ مێش���كێكی‌‬ ‫زۆر قه‌ره‌باڵغ���ه‌و هه‌روه‌ه���ا ئ���ه‌و ته‌ندروستن‌و زیاتر توانایان هه‌یه‌ بۆ‬ ‫مێشك‌و بیره‌وه‌رییه‌كی‌ باش‪.‬‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ك���ه‌ له‌س���ه‌ر ژن���ان‌و كه‌س���انه‌ توان���ای‌ پێداچون���ه‌وه‌ی‌ بیركه‌وتنه‌وه‌ی‌ روداوه‌كانی‌ رابردو‪.‬‬

‫ئا‪ /‬راگه‌یاندنی ته‌ندروستی سلێمانی‬ ‫مردن به‌هۆی‌ وه‌ستانی‌ دڵ یاخود‬ ‫جه‌ڵت���ه‌‪ ،‬بۆت���ه‌ ه���ۆكاری‌ یه‌كه‌می‬ ‫مردن له‌جیهان���داو توێژینه‌وه‌كانیش‬ ‫ده‌سته‌وسان نه‌وه‌ستاون له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫نیشانه‌ دیاره‌كانی‌ جه‌ڵته‌ به‌رله‌وه‌ی‌‬ ‫بگاته‌ حاڵه‌تی‌ مه‌ترسیدار‪.‬‬ ‫به‌رل���ه‌وه‌ی‌ جه‌ڵت���ه‌ی‌ دڵ ڕوبدات‬ ‫هه‌ندێ���ك نیش���انه‌ ده‌رده‌ك���ه‌ون‪،‬‬ ‫پێویسته‌ هه‌مو كه‌س���ێك ئاگاداری‌‬ ‫ئه‌و نیش���انانه‌ بێت نیش���انه‌كانیش‬

‫ناونیشانی وێبسایتی بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی‬

‫‪http://www. dohsuli. com‬‬

‫بریتین له‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬ئازارێكی‌ له‌ناكاو له‌ناوه‌ڕاست ‌‬ ‫ی‬ ‫س���نگ كه‌مێ���ك به‌الی‌ چه‌پ���دا كه‌‬ ‫بۆ م���اوه‌ی‌ دو خوله‌ك ی���ان زیاتر‬ ‫ده‌خایه‌نێت‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئازارێك ڕوده‌كاته‌ جه‌س���ته‌ت‬ ‫به‌تایبه‌تی���ش هه‌ردو ده‌س���ته‌كانت‬ ‫ئازارێكی‌ ماندوكه‌ریان بۆ دورس���ت‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫‪ .3‬ته‌نگه‌نه‌فه‌س���بون یه‌كێك���ی‌‬ ‫ت���ره‌ له‌نیش���انه‌كانی‌ جه‌ڵته‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫مرۆڤه‌ك���ه‌ ته‌نگه‌ نه‌ف���ه‌س ده‌بێت‌و‌‬

‫ناوچ���ه‌ی‌ س���نگی‌ وه‌ك ئ���ه‌وه‌ وایه‌‬ ‫فشاری‌ له‌سه‌ر بێت‪.‬‬ ‫‪ .4‬هه‌س���تكردن به‌ماندویه‌ت���ی‌و‬ ‫‌ئازاری‌ سه‌ر‪.‬‬ ‫‪ .5‬له‌كۆتایی���دا به‌ب���ێ ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫هی���چ كارێك���ت كردبێ���ت هه‌س���ت‬ ‫به‌ماندوبونێك���ی‌ زۆری‌ جه‌س���ته‌ت‬ ‫ده‌كه‌یت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌ر یه‌كێك له‌و حاڵه‌تانه‌ت‬ ‫به‌س���ه‌ر هات ب���ێ دو دڵ���ی‌ خۆت‬ ‫بگه‌یه‌نه‌ الی‌ نزیكترین نه‌خۆشخانه‌و‬ ‫پزیشكێكی‌ پسپۆڕ‪.‬‬

‫فەیسبوك‪https://www. facebook. com/tandroostyt :‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )536‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/7/19‬‬

‫كوردو ئه‌ردوغان‪ ،‬له‌دوای كوده‌تا!‬

‫ئاسۆ عه‌بدولله‌تیف‬ ‫پارت���ی دیموكراتی گه‌الن هه‌ده‌په‌و‬ ‫خودی ده‌میرتاش‪ ،‬له‌هه‌مبه‌ر كۆدێتای‬ ‫‪15‬ی ش���وباتی ‪ 2016‬ی توركی���ا‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ند‌ه به‌رپرسان ‌ه مامه‌ڵه‌یان كرد‪،‬‬ ‫دورنی���ه‌ ئه‌ردوغان‌و ده‌وڵه‌تی ئاكه‌پ ‌ه‬ ‫بخه‌ن ‌ه به‌رده‌م پێداچونه‌وه‌ی جددی‌و‬ ‫ده‌س���تپێكردنه‌وه‌ی گفتوگۆكان���ی‬ ‫ئاش���تی‌و س���ه‌رله‌نوێ داڕشتنه‌وه‌ی‬ ‫سیاسه‌تێكی نوێ به‌رانبه‌ر به‌قه‌ندیل‌و‬

‫ئیمراڵی‌و پارێزبه‌ندی په‌رله‌مانتاران‪.‬‬ ‫ئه‌ردوغان له‌ڕابردو‪ ،‬هه‌میشه‌ حسابی‬ ‫بۆ دو له‌مپه‌ری س���ه‌ره‌كی كردو‌ه ك ‌ه‬ ‫دوچاری شكس���تی توندی بكه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش له‌مپه‌ری جه‌نراڵ‌و عه‌سكه‌ری‬ ‫تورك (سوپا) ئه‌گه‌رچی ده‌ستكاری‬ ‫زۆرێ���ك له‌جومگه‌و جه‌مس���ه‌ره‌كانی‬ ‫كردوه‌‪ ،‬وه‌لێ مه‌ترسیه‌كه‌ی هه‌رماوه‌‪،‬‬ ‫له‌مپه‌ری دوه‌م گه‌ریالی كوردو هه‌په‌گ ‌ه‬ ‫(په‌كه‌كه‌) كه‌ مه‌ترس���ی ‌ه گه‌وره‌كه‌ی‬ ‫به‌رده‌م ده‌وڵه‌ته‌‪ ،‬ئه‌مانه‌ وه‌ك له‌مپه‌ر‬ ‫له‌به‌رده‌م خه‌ونی سوڵتانیزم‌و گۆڕینی‬ ‫ده‌ستورو س���تراتیژه‌كانی ئه‌ردوغان‬ ‫وه‌ستاون‌و پره‌نسیپی نه‌گۆڕن‪.‬‬ ‫ده‌بێت ده‌وڵه‌تی ئاكه‌په‌ به‌باش���ی‬ ‫مامه‌ڵه‌ی���ان له‌گه‌ڵدا ب���كات‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫له‌ئه‌گه‌ری په‌راوێزخس���تنی له‌مپه‌ری‬ ‫یه‌ك���ه‌م وات���ه‌ س���وپا‪ ،‬مه‌ترس���ی‬ ‫كوده‌ت���او س���ه‌رهه‌ڵدان دێت���ه‌ ئاراو‬ ‫له‌وه‌ی دوه‌میش���دا راپه‌ڕینی باكورو‬ ‫خۆس���ه‌ری دیموكرات���ی‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ئێس���تا ته‌ڤگه‌ری باكور بۆ خۆسه‌ری‬ ‫دیموكرات���ی ش���اره‌كانی باكور وه‌ك‬ ‫كۆنفیدراڵیه‌تێكی دیموكراتی هاوشانی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان‪ ،‬ته‌ڤد‌هم‌و په‌یه‌د‌ه‬

‫(‪ )PYD‬هه‌مو دیسپلینێكیان كردوه‌و‬ ‫گه‌ل ئاماده‌یه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت په‌رله‌مانیش‬ ‫ئاماده‌كراوه‌ به‌ناوی كه‌جه‌د‌ه (‪)KGD‬‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی جڤاكی دیموكراتی‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫له‌به‌رده‌م ئه‌ردوغاندا جگ ‌ه له‌ریفۆرم‌و‬ ‫وازهێنان له‌سه‌ركێش���ی‌و سازكردنی‬ ‫كه‌شی مه‌ده‌نی‌و ئاس���اییكردنه‌وه‌ی‬ ‫ره‌وش���ه‌ك ‌ه هیچ رێگه‌چاره‌یه‌كی تری‬ ‫له‌به‌رده‌مدا نیه‌‪.‬‬ ‫ره‌هه‌ندی یه‌كه‌میان ك ‌ه عه‌سكه‌رو‬ ‫س���وپایه‌ هه‌رگی���ز رێگ���ه‌ ن���اده‌ن‬ ‫ئه‌ردوغ���ان‌و ئاكه‌پ���ه‌ چیتر س���یماو‬ ‫كولت���وری كه‌مالیزم‌و س���یكوالریزم‬ ‫له‌واڵت���دا كاڵ بكاته‌وه‌و به‌دڵی خۆی‬ ‫ره‌نگڕێ���ژی كولت���ورو س���ێبه‌رێكی‬ ‫ئیس�ل�امی ئاینی بكات ب���ۆ داهاتوی‬ ‫توركی���ا‪ ،‬له‌ژێ���ر پ���ه‌رده‌ی ه���ه‌ر‬ ‫بڕوبیانویه‌كی وه‌ك گۆڕینی سیستمی‬ ‫حوكمران���ی واڵت له‌په‌رله‌مانی���ه‌و‌ه‬ ‫بۆ سه‌رۆكایه‌تی‌و ده‌س���تكاریكردنی‬ ‫ده‌س���تور‪ ،‬ره‌هه‌ن���دی دوه‌میش‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ته‌ڤگه‌ری سیاس���ی باكوره‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫ك���ه‌ پێ���ی ده‌وترێ���ت ئایدۆلۆژیكی‬ ‫ئاپۆچی‌و بزاڤی مه‌ده‌نی هه‌ده‌په‌یی‪،‬‬ ‫به‌هیچ جۆرێك نایانه‌وێت له‌مه‌ زیاتر‬

‫ئه‌ردوغان پێڕاكێشێ‌و موراهه‌نه‌ بكات‬ ‫به‌مافه‌كانی گه‌ل���ی كوردی باكوره‌و‌ه‬ ‫تا ئاس���تی قه‌تڵوعام‌و ره‌شه‌كوژی‌و‬ ‫به‌رده‌وامبونی ئۆپه‌راسیۆنه‌كان‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه ئه‌م كۆدێتایه‌ س���یناریۆ بێت‬ ‫ی���ان حه‌قیق���ه‌ت‪ ،‬هیچ له‌و پرس��� ‌ه‬ ‫ناگۆڕێت ك���ه‌ ئه‌ردوغ���ان له‌به‌رده‌م‬ ‫دو ره‌هه‌ن���دو له‌مپ���ه‌ری س���ه‌خت‬ ‫وه‌س���تاوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر س���یناریۆ بوبێت‬ ‫كه‌واته‌ ئه‌ردوغان حس���ابی بۆ هه‌ردو‬ ‫ره‌هه‌نده‌كه‌ كردوه‌و ویس���تویه‌تی به‌م‬ ‫كرده‌ی ‌ه هه‌م سوپا رام بكات‌و بیخات ‌ه‬ ‫ژێر ركێفی خۆیه‌وه‌‪ ،‬هه‌م هه‌ده‌په‌ش‬ ‫به‌هه‌ڵوێستێكی هه‌ڵه‌و كاردانه‌وه‌یه‌ك‬ ‫ك ‌ه خۆش���به‌ختانه‌ نه‌یك���رد‪ ،‬به‌ره‌و‬ ‫لێپێچینه‌وه‌ی یاسایی به‌رێت‪.‬‬ ‫هه‌ده‌په‌ هه‌ڵوێستێكی به‌رپرسانه‌ی‬ ‫نواندو نه‌ك هیچ ج���ۆر‌ه جوڵه‌یه‌كی‬ ‫پاسیڤی ئه‌نجام نه‌دا‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌ردوغان‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تیش���یان هێنای ‌ه‬ ‫س���ه‌ر ئ���ه‌و بڕوای���ه‌ی ك��� ‌ه ده‌بێت‬ ‫به‌جۆرێك���ی تر مامه‌ل ‌ه له‌گه‌ڵ كورددا‬ ‫بكرێت‌و چیتر به‌تیرۆریس���ت‌و ده‌رچو‬ ‫له‌یاساو ناشه‌رعی‪ ،‬له‌قه‌ڵه‌م نه‌درێن‪،‬‬ ‫ئه‌ردوغ���ان خۆی ك��� ‌ه له‌دایك بوی‬

‫قۆناغی توڕه‌یی سوپای واڵته‌كه‌یه‌تی‬ ‫ده‌بێ���ت ئیتر ب���اش ده‌ركی جوڵه‌ی‬ ‫س���ه‌ربازو گه‌ریال ب���كات‪ ،‬پێناچێت‬ ‫جوڵه‌ی س���ه‌ربازو سوپا لۆكاڵیه‌كه‌ی‬ ‫ئه‌ردوغان له‌مه‌ودوا ئامانجه‌ شاراوه‌كان‬ ‫بپێكێت‪ ،‬ده‌ركه‌وت به‌شێكی سوپاش‬ ‫ناڕازین له‌م سیاسه‌تانه‌ی ئه‌ردوغان‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت كۆمه‌ڵ���گای نێوده‌وڵه‌تیش‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ به‌ره‌یه‌كی نوێ دروس���ت بو‌ه‬ ‫ك��� ‌ه ده‌كرێت به‌ به‌ره‌ی دوای كوده‌تا‬ ‫ناوی به‌رین‪ ،‬كه‌س���ێك ك ‌ه له‌مێژوی‬ ‫توركی���ادا هه‌م س���وپاو هه‌م ئابوری‬ ‫واڵت���ی ب���ۆ به‌رژه‌وه‌ن���دی خ���ۆی‌و‬ ‫بنه‌ماڵه‌و كورسیه‌كه‌ی به‌كارهێنابێت‬ ‫له‌دوای "مس���ته‌فا كه‌مال ئه‌تاتورك"‬ ‫ته‌نها "ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردوغان" بوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ ئه‌م كاراكته‌ره‌ ئێستا به‌هه‌مو‬ ‫هێزی خ���ۆی ده‌یه‌وێ���ت پارێزگاری‬ ‫له‌و راب���ردو‌ه بكات‌و توركی���ا بكات ‌ه‬ ‫موڵكی خ���ۆی‌و خاوه‌نی هه‌مو جوڵ ‌ه‬ ‫ش���ه‌تره‌نجیه‌كان بێ���ت‌و بڕیاره‌كانی‬ ‫ده‌وڵه‌ت و په‌یوه‌ندی��� ‌ه ده‌ره‌كیه‌كان‬ ‫له‌ژێر هه‌ژمونگه‌ری خۆیدا بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پێناچێت به‌ره‌ی ن���وێ چیتر رازیبن‬ ‫ئه‌ردوغان باڵه‌كانی بكاته‌وه‌‪.‬‬

‫هه‌ده‌په‌ هه‌ڵوێستێكی‬ ‫به‌رپرسانه‌ی نواندو‬ ‫نه‌ك هیچ جۆر‌ه‬ ‫جوڵه‌یه‌كی پاسیڤی‬ ‫ئه‌نجام نه‌دا‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئه‌ردوغان‌و كۆمه‌ڵگای‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیشیان‬ ‫هێنای ‌ه سه‌ر ئه‌و‬ ‫بڕوایه‌ی كه‌ ده‌بێت‬ ‫به‌جۆرێكی تر مامه‌ل ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ كورددا بكرێت‌‬

‫فه‌رهه‌نگی ژیانی رۆژانه‌و فه‌یسبوك‬ ‫شارو هاوشاری له‌(فه‌زای مه‌جازی)دا‬ ‫ئیسماعیل عوسمان*‬ ‫سه‌ره‌تا‪:‬‬ ‫سه‌رده‌مانێك ‌ه هه‌ر كه‌ ڕو بكه‌یته‌ هه‌ر‬ ‫ش���وێنكی گش���تی‪ ،‬كافی نێت‌و پارك‌و‬ ‫موتی���ل‌و ریس���تورانت‌و چایخانه‌‪ ،‬ماڵ‌و‬ ‫قوتابخان���ه‌كان‪ ،‬ناوه‌نده‌كانی ئاكادیمیاو‬ ‫ته‌نان���ه‌ت مزگ���ه‌وت‌و دیواخانه‌كانیش‪،‬‬ ‫هه‌میشه‌ مرۆڤیك به‌دیده‌كه‌یت به‌بێده‌نگی‬ ‫له‌گۆشه‌كدا دانیشتوه‌‪ ،‬به‌موبایل یا الپتوپ‬ ‫یا ئایپاده‌كه‌یه‌وه‌ له‌رێگای ئینته‌رنیته‌وه‌‬ ‫له‌دونیایه‌كی دیكه‌یدا س���ه‌رقاڵه‌و زۆبه‌ی‬ ‫كاته‌كانی له‌و دونیا نوێیه‌دا به‌سه‌ر ده‌بات‬ ‫كه‌ به‌دونیای مه‌جازی ناوده‌برێت‪.‬‬ ‫هاتنی ئ���ه‌م دونیا نوێی���ه‌ گۆڕانكاری‬ ‫له‌فه‌رهه‌نگ‌و ژیانی رۆژانه‌ی كه‌س���ه‌كاندا‬ ‫دروس���ت ك���ردوه‌‪( ،‬په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‬ ‫به‌ئایك���ۆن) ك���ردوه‌‪ ،‬هه‌ری���ه‌ك له‌ئێمه‌‬ ‫له‌بری په‌یوه‌ندی فه‌زای گشتی‌و گفتوگۆو‬ ‫راگۆرینه‌وه‌ گاڵته‌وگه‌پ���ی ژیانی رۆژانه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ هاوڕێ‌و دوسته‌كانمدا‪ ،‬خه‌ریكی‬ ‫به‌ئایكۆنكردن���ی په‌یوه‌ندییه‌كانمانی���ن‬ ‫له‌ڕێگای ئامێره‌كانی دیجتاڵه‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی‬ ‫ئایكۆنه‌كانه‌وه‌ په‌یوه‌ندییه‌كانیان ئاڵوگۆڕ‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ .‬هاواڵتی���ان هێ���واش هێواش‬ ‫خه‌ریكی تێكشكاندنی (فه‌زای گشتی)و‬ ‫دروستكردنی بونیادی (فه‌زای تایبه‌تی)‬ ‫خۆیانن‪ ،‬هاوكات فه‌زاو پانتایی شاریش‬ ‫گۆڕانگاری به‌س���ه‌ردا دێ���ت (دوفه‌زای‬ ‫بون) ی شاریش دێته‌ كایه‌وه‌‪ ،‬فه‌زایه‌ك‬ ‫كه‌ ئێم���ه‌ رۆژان���ه‌ كاره‌كان���ی خۆمانی‬ ‫تێ���دا به‌ڕێده‌كه‌ین‌و دی���دارو په‌یوه‌ندی‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌كانم���ان ئه‌نج���ام ده‌ده‌ی���ن‪،‬‬ ‫له‌هه‌مان كاتدا فه‌زایه‌كی دیكه‌ كه‌ هه‌مو‬ ‫ئه‌مانه‌ ده‌بنه‌ كۆدو هێما تێدایاندا‪ ،‬كات‌و‬ ‫شوێن مانای تایبه‌تی خۆیان وه‌رده‌گرن‪.‬‬ ‫په‌یوه‌ندیی���ه‌كان‌و‬ ‫ته‌كنولوژی���ای‬ ‫ئینته‌رنێت‪ ،‬جۆرێك له‌بااڵخانه‌و ش���اری‬ ‫تازه‌ی دروس���ت ك���ردوه‌‪ ،‬ش���ارێك كه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی���داره‌ به‌خێراییه‌ك���ی زۆری‬ ‫ش���ه‌پۆله‌ ئه‌لیكترۆنیه‌كان‪ ،‬شارێك پر‬ ‫له‌جه‌نجاڵ‌و فره‌كه‌لتور كه‌ هه‌مو نه‌ته‌وه‌‬ ‫جی���اوازه‌كان له‌م ش���اره‌دا ی���ه‌ك جۆر‬ ‫له‌شوناس���یان هه‌یه‌ كه‌ ئه‌ویش (سفرو‬ ‫یه‌ك)ه‌‪ ،‬له‌م شاره‌دا هیچ جۆره‌ مه‌یدان‌و‬ ‫خیابان‌و گ���ردو ته‌پۆڵكه‌یه‌كی ترافیك‬ ‫بون���ی نیه‌‪ ،‬فه‌زای ش���اریش هه‌میش���ه‌‬ ‫ده‌رگاكانی ك���راوه‌ن هاواڵتی���ان له‌هه‌ر‬ ‫كات‌و شوێنێكدا بن ده‌توانرێت بڕۆنه‌ نێو‬ ‫ئه‌م شاره‌وه‌‪ ،‬به‌مه‌رجێك توانای ده‌ست‬ ‫گه‌یش���تنیان به‌ئینته‌رنێت‌و ئامێره‌كانی‬ ‫په‌یوه‌ن���دی ك���ردن هه‌بێت‪ .‬له‌م ش���اره‌‬ ‫نوێیان���ه‌دا هاواڵتیان خه‌ریكی ئاڵوگۆڕی‬ ‫راوبیروبۆچونه‌كانی خۆیانن به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ هیچ یه‌ك له‌و كه‌سانه‌ به‌رپرسیاریه‌تی‬ ‫وته‌كانی خ���ۆی قبوڵ ب���كات‪ .‬بۆنمونه‌‬ ‫فه‌یسبوك جۆرێك له‌ڕاده‌ربرینی هێناوته‌‬ ‫ئاراوه‌(پێموای���ه‌) كه‌ هه‌م���و هاواڵتیانی‬ ‫ك���ردوه‌ به‌خ���اوه‌ن را به‌بێ ئ���ه‌وه‌ هیچ‬

‫ی���ه‌ك له‌هاواڵتیان روب���ه‌روی هیچ جۆره‌‬ ‫لێپرسینه‌وه‌یه‌كی یاسایی ببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێشكه‌وتنی ئه‌نته‌رنیت و هۆكاره‌كانی‬ ‫په‌یوه‌ندكردن به‌گش���تی‌و به‌تایبه‌ت تۆڕه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی���ه‌كان‌و دواتریش هاتنه‌كایه‌ی‌‬ ‫موبایلی هۆش���مه‌ند (‪)smart mobile‬‬ ‫وایكردوه‌ كه‌ به‌ش���ێكی زۆری هاواڵتیانی‬ ‫ئێم���ه‌ خاوه‌ن���ی دو جۆر له‌ش���وناس‌و‬ ‫ته‌نان���ه‌ت ره‌گه‌زنام���ه‌ی جی���اواز ب���ن‪،‬‬ ‫هاواڵتی ئاس���ایی ب���ن له‌ژیانی رۆژانه‌و‬ ‫هاواڵتیه‌كی مه‌جازیی���ش بن له‌حه‌ره‌می‬ ‫تایبه‌ت���ی‌و دونیای مه‌ج���ازی خۆیاندا‪.‬‬ ‫پرسیار لێره‌دا ئه‌وه‌یه‌ ئایا ئه‌م دو فه‌زایه‌‬ ‫چۆن كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر یه‌كتر دروست‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬ته‌واوكه‌ری یه‌كتر ده‌بن‌و هه‌وڵی‬ ‫سڕینه‌وه‌ی یه‌كتر ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫له‌شه‌پۆلی كشتوكاڵیه‌وه‌‬ ‫بۆ شه‌پۆلی مه‌جازی‬ ‫ژی���ان به‌درێژایی مێژوی خۆی به‌چه‌ند‬ ‫سه‌رده‌مێكی جیاوازدا تێپه‌ڕیوه‌و هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌و سه‌رده‌مانه‌ تایبه‌تمه‌ندی خۆی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫سه‌رده‌می كشتوكاڵی كه‌ مرۆڤه‌كان له‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌دا زیاتر به‌دوای نان په‌یداكردن‌و‬ ‫پێداویس���تیه‌كان‌و بژێوی ژیانی رۆژانه‌ی‌‬ ‫خۆیاندا بون (له‌تیف���ی‪ )75 :2010،‬كه‌‬ ‫به‌ژیانی سه‌ره‌تایی‌و ش���ه‌پۆلی یه‌كه‌می‬ ‫زینده‌گی ناوده‌برێت‪.‬‬ ‫لوین تافله‌ر‪ ،‬شه‌پۆلی دوه‌م ناوده‌نێت‬ ‫شۆڕش���ی پیشه‌س���ازی (‪ ،)1764‬ك���ه‌‬ ‫به‌داهێنان���ی ماش���ین‌و دروس���تكردنی‬ ‫شه‌مه‌نده‌فه‌رو هۆكاره‌ نوێیه‌كانی دیكه‌وه‌‬ ‫توانیویه‌ت���ی مرۆڤ ش���اره‌كان پێكه‌وه‌‬ ‫ببه‌ستێته‌وه‌‪ .‬شه‌پۆلی سێیه‌م (‪)1964‬‬ ‫ده‌ست پێده‌كات به‌شۆڕشی ئینفۆرماتیك‌و‬ ‫داهێنان���ی كۆمپیوت���ه‌ر‌و هاتن���ه‌ كایه‌‬ ‫سیس���ته‌می (‪ )Software‬وه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌دیدگای سۆسیۆلۆژیاوه‌ بڕوانین‬ ‫مرۆڤ له‌م سیته‌مه‌دا ده‌گۆڕێت به‌شێوه‌ی‌‬ ‫(سفرو یه‌ك) هه‌ریه‌ك له‌مرۆڤه‌كان كۆدی‬ ‫تایبه‌تی خۆیان ده‌بێت‪.‬‬ ‫ش���ه‌پۆلی چواره‌م‪ ،‬شه‌پۆلی مه‌جازی‌و‬ ‫دونیای مه‌جازییه‌‪ ،‬ئه‌م ش���ه‌پۆله‌ نوێیه‌‬ ‫مرۆڤه‌كان فێ���ری بێده‌نگ���ی‌و هه‌ڵهاتن‬ ‫له‌دونیای واقیعی ده‌كات‪ ،‬ته‌نها له‌رێگای‬ ‫یه‌ك كلی���ك كردنه‌وه‌‪ ،‬م���رۆڤ ده‌بێته‌‬ ‫هاواڵتی ش���ارێكی دیكه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌وته‌ی‌‬ ‫(نیل په‌س���تمه‌ن) ته‌له‌فزی���ۆن جۆرێك‬ ‫له‌موخه‌دیر بێت كه‌ (ئاڵدوس هاكسلی)‬ ‫له‌رۆمانی (دنیای قش���نگ نوین) باسی‬ ‫لێ���وه‌ ده‌كات‪ ،‬ئ���ه‌وا ئینته‌رنێت‌و ژیانی‬ ‫مه‌جازی به‌شێكه‌ له‌پێكهاته‌ی ئه‌و جۆره‌‬ ‫موخه‌دی���ره‌ی كه‌ هه‌م���و هاواڵتیانی له‌م‬ ‫شاره‌ توش���ی جۆرێك له‌بێهۆشی ده‌بن‬ ‫(قنبری‪.)2010 ،‬‬

‫دونیای مه‌جازی‬ ‫دونیایه‌كی كاریگه‌ر‌ه‬ ‫به‌هۆكاره‌كانی‬ ‫ته‌كنۆلۆژیاو‬ ‫په‌یوه‌ندیكردن‌و‬ ‫زانیارییه‌ نوێیه‌كان‪،‬‬ ‫هه‌مو ئه‌مان ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵگای داخڵی‬ ‫فه‌زایه‌ك كردو‌ه‬ ‫ك ‌ه به‌(كۆمه‌ڵگای‬ ‫زانیارییه‌كان)‬ ‫ناوده‌برێت‬

‫ژیانی رۆژانه‌ی خۆیانی تێدا ده‌گوزه‌رێنن‪.‬‬ ‫نه‌خشه‌سازی شار پێك دێت‪ :‬له‌ترافیك‌و‬ ‫پارك‌و باڵه‌خانه‌‌و سه‌رجه‌م پێكهاته‌كانی‬ ‫دیكه‌‪ ...‬له‌ڕوی ئیداریش���ه‌وه‌ س���ه‌رجه‌م‬ ‫یه‌ك���ه‌ ئیداریی���ه‌كان‌و به‌ڕێوه‌ب���ردن‌و‬ ‫شاره‌وانی‌و دامه‌زراوه‌كانی دیكه‌ ده‌گرێته‌‬ ‫خ���ۆی‪ ...‬هاواڵتیان له‌م ش���اره‌دا هه‌مو‬ ‫به‌زه‌مان‌و كاتی دیاریكراوه‌وه‌ په‌یوه‌ستن‬ ‫كه‌ ئه‌ویش شه‌و و رۆژو ساڵ‌و مانگه‌ به‌و‬ ‫هۆیه‌وه‌ په‌یوه‌ن���دی‌و زیندگیه‌كی رۆژانه‌‬ ‫ده‌گوزه‌رێنن‪.‬‬ ‫به‌اڵم ش���ار له‌فه‌زای مه‌جازیدا جۆرێك‬ ‫له‌مانای دیكه‌ له‌خۆده‌گرێت‪ ،‬پرۆفیس���ۆر‬ ‫سه‌عید ره‌زا عاملی (‪ ،)2010‬مامۆستای‬ ‫زانكۆی تاران‪ ،‬پس���پۆڕ له‌بواری فه‌زای‬ ‫مه‌جازیدا‪ ،‬پێوایه‌ ش���اره‌ مه‌جازییه‌كان‬ ‫شێوازێك نین له‌ئه‌ندیشه‌و خه‌یاڵ‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫شارێكی واقیعین به‌اڵم به‌شێوه‌ی مه‌جازی‬ ‫دروس���ت بون‪ .‬یه‌كه‌مین شاری مه‌جازی‬ ‫له‌ئه‌مس���تردام له‌هۆڵه‌ندا ‪ 1994‬دروست‬ ‫بوه‌‪ ،‬دواتر به‌شێوه‌یه‌كی خێرا له‌ئه‌مریكاو‬ ‫تۆكیۆو س���نگاپورا‪ ...‬گه‌شه‌ی كردوه‌‪.‬‬ ‫مانوێڵ كاس���تل پێوایه‌ دونیای مه‌جازی‬ ‫دونیایه‌ك���ی كاریگ���ه‌ره‌ به‌هۆكاره‌كانی‬ ‫ته‌كنۆلۆژیاو په‌یوه‌ندیك���ردن‌و زانیارییه‌‬ ‫شاری مه‌جازی‌و هاواڵتی مه‌جازی‬ ‫ش���ار له‌ف���ه‌زای واقیعی���دا جۆرێ���ك نوێی���ه‌كان‪ ،‬هه‌م���و ئه‌مان���ه‌ كۆمه‌ڵگای‬ ‫له‌جوگرافیاو نه‌خشه‌ی دیاریكراوی خۆی داخڵی فه‌زایه‌ك كردوه‌ كه‌ به‌(كۆمه‌ڵگای‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ ژماره‌یه‌ك���ی زۆری هاواڵتیان زانیاریی���ه‌كان) ناوده‌برێ���ت‪ ،‬له‌م دونیا‬

‫نوێی���ه‌دا واڵت���ی ئه‌لیكترونی و ش���اری‬ ‫مه‌جازیش دروستبون‪.‬‬ ‫له‌م شارانه‌دا شوێن‌و كات مانای تازه‌‬ ‫وه‌رده‌گرێت‪ ،‬په‌یوه‌ندی شارو هاواڵتیان‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی ئاس���ان ئه‌نجام ده‌درێت‪،‬‬ ‫ف���ه‌زای ش���وێن به‌ف���ه‌زای ج���واڵوه‌وه‌‬ ‫ده‌گۆرێت‪ ،‬هاواڵتیان به‌زه‌مان‌و شوێنێكی‬ ‫دیاریكراو وابه‌س���ت‌و په‌یوه‌س���ت نین‪،‬‬ ‫به‌وه‌ش چه‌مك���ی هاوكاتبون (همزمان)‬ ‫دێته‌ كایه‌وه‌ له‌هه‌مو ش���وێن هه‌مو كات‬ ‫ده‌توانێت هاواڵتی فه‌زای مه‌جازی بێت‪.‬‬ ‫له‌ڕوی كۆمینكه‌یشنیش���ه‌وه‌ پێویس���ت‬ ‫به‌وه‌ ن���اكات هاواڵتی���ان رێگایه‌كی دور‬ ‫بب���ڕن برۆن���ه‌ ده‌ره‌وه‌ له‌ف���ه‌زای ماڵ‪،‬‬ ‫ت���ا په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ كه‌س���انی دیكه‌دا‬ ‫ببه‌س���تن‌و بیروڕا ئاڵوگۆڕ بكه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ژینگ���ه‌ی م���اڵ به‌ه���ۆی هۆكاره‌كان���ی‬ ‫په‌یوه‌ندیكردن‌و كۆمینكه‌یشن (الپتۆپ‪،‬‬ ‫موبایلی هۆش���مه‌ند‪ ،‬تابلێت‪ )..‬به‌فه‌زای‬ ‫مه‌ج���ازی ده‌گۆڕێت‪ ،‬به‌س���ودوه‌رگرتن‬ ‫له‌م هۆكارانه‌ مرۆڤ ده‌توانێت ده‌س���تی‬ ‫بگات به‌هه‌ر ك ‌هس‌و هه‌ر خاڵێكی دیكه‌ی‬ ‫گۆی زه‌وی‌‪ ،‬به‌وته‌ی‌ (كاستل) "جوڵه‌ی‬ ‫دانیش���توان‌و جوڵ���ه‌ی زانیاریی���ه‌كان‬ ‫مانایه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی وه‌رده‌گرین"‪.‬‬ ‫به‌پێ وته‌ی‌ پاوڵ ڤیرلیس���ڤ (‪،)2001‬‬ ‫له‌م ش���ارانه‌دا ئیدی كرانه‌وه‌و به‌ستنی‬ ‫مه‌رزه‌كانی شار بونیان نامێنێت‪ ،‬شاریش‬ ‫له‌ڕوی نه‌خشه‌سازیه‌وه‌ به‌مەیدان‌و شقام‌و‬ ‫كواڵن دابه‌ش ناكرێت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌ندازیاری‬ ‫ش���اری مه‌جازی له‌سه‌ر ئه‌ساسی شوێن‬ ‫نیه‌ به‌ڵكو له‌س���ه‌ر بونیادی گۆڕانگارییه‌‬ ‫ته‌كنولۆژیه‌كان���ه‌‪ ،‬هاتنه‌كایه‌ی‌ چه‌مكی‌‬ ‫هاوكات (همزمان) كه‌ هه‌مو كات (‪)24‬‬ ‫كاتژمێر هاواڵتی���ان ده‌توانن داخڵ ئه‌م‬ ‫جۆره‌ ش���ارانه‌ بن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ جێگای‬ ‫مه‌ترس���یه‌ توانای جوڵه‌و كونترۆڵكردن‌و‬ ‫چاودێریك���ردن ل���ه‌م جۆره‌ ش���ارانه‌دا‬ ‫به‌شێوه‌ی راسته‌وخۆو له‌رێگای (كۆدی‬ ‫میللی) ده‌بێت‪.‬‬ ‫بۆنمونه‌‪ ،‬تۆڕی كۆمه‌اڵیه‌تی فه‌یسبوك‬ ‫كه‌ له‌ڕیزبه‌ندی یه‌كه‌مدا له‌چه‌ندین واڵتی‬ ‫دونی���ا‪ ،‬توانیویه‌تی مرۆڤ���ه‌كان له‌مه‌تر‬ ‫چوارگۆش���ه‌یه‌كدا به‌چه‌نده‌ه���ا هێكتار‬ ‫مه‌تر زه‌وی دونیا ببه‌س���تێته‌وه‌‪ ،‬له‌روی‬ ‫به‌رێوه‌ب���ردن‌و ئیداریش���ه‌وه‌ تاكه‌كانی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆ كردوه‌‪ ،‬هه‌ری���ه‌ك له‌ئێمه‌ی‬ ‫كردوه‌ته‌ خاوه‌نی (حه‌ره‌می تایبه‌تی) و‬ ‫(ك���ۆدی تایبه‌تی) خۆم���ان‪ ،‬هه‌مو كات‬ ‫مه‌رزه‌كان���ی ك���راوه‌ن‌و ئێم���ه‌ ده‌توانین‬ ‫له‌م ش���اره‌دا ده‌ستمان به‌زانیاری بگات‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان ئاڵوگۆڕ بكه‌ین‪.‬‬ ‫دو فه‌زایی بونی شار‬ ‫له‌ئێستادا هه‌مو شاره‌كانی كوردستان‬ ‫به‌دو جۆر له‌فه‌زا دابه‌شبون‪ ،‬فه‌زاییه‌ك كه‌‬ ‫فه‌زای واقیعی ژیانی رۆژانه‌ی‌ هاواڵتیانه‌‪،‬‬ ‫فه‌زایه‌ك���ی دیكه‌ش ف���ه‌زای مه‌جازییه‌و‬ ‫دروس���تبونی حه‌ره‌م���ه‌ تایبه‌تیه‌كان���ه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ هاواڵتی���ان له‌رێ���گای هۆكاره‌كانی‬

‫كۆمینیكه‌یش���ن‬ ‫په‌یوه‌ندیك���ردن و‬ ‫ده‌چێته‌ ناو ئ���ه‌و دونیا كۆمه‌اڵیه‌تیه‌ پڕ‬ ‫له‌جه‌نجاڵیه‌وه‌‪.‬‬ ‫دو فه‌زاییبون���ی ش���اری جۆرێك���ه‌‬ ‫له‌گه‌ش���ه‌كردنی ش���اره‌كان‪ ،‬بوه‌ته‌ هۆی‬ ‫كه‌مبونه‌وه‌ی‌ جوڵه‌ی ش���ارو كێشه‌كانی‬ ‫پیس���بونی ه���ه‌واو ژینگ���ه‌و ترافی���ك‌و‬ ‫بێزاربون���ی هاواڵتی���ان‪ ،‬ل���ه‌م فه‌زایه‌دا‬ ‫هاواڵتیان ده‌توانن هه‌مو پێداویستیه‌كان‬ ‫به‌ده‌س���ت بێنن‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش بوه‌ته‌ هۆی‬ ‫كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌ س���ه‌عات‌و خێرایی كار‪،‬‬ ‫گواس���تنه‌وه‌‌و گه‌یاندنی ئاس���ان كردوه‌‪،‬‬ ‫ئۆنالن بوی���ن ‪ 24‬كاتژمێ���ر ئینته‌رنێت‬ ‫كه‌ هاواڵتیان ده‌توان���ن هه‌مو كاره‌كانی‬ ‫رۆژانه‌ی���ان به‌ش���ێوه‌ی په‌یوه‌ندیكردن‌و‬ ‫كۆمینكه‌یش���ن ئه‌نج���ام ب���ده‌ن‪ ،‬به‌بێ‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ هی���چ ج���ۆره‌ په‌یوه‌ندیكردن‌و‬ ‫به‌ریه‌ككه‌وتنێك دروست بێت‪ .‬دایبرگرو‬ ‫فران���ك (‪ )1998‬ئ���ه‌م جۆره‌ ش���ارانه‌‬ ‫به‌(ش���اری زانیاریی���ه‌كان) ناوده‌ب���ات‪،‬‬ ‫موبایلی هۆشمه‌ندو به‌رباڵوی سیسته‌می‬ ‫كۆمپیته‌ری له‌س���اڵی ‪ 2020‬واده‌كات كه‌‬ ‫ئه‌م ش���ارانه‌ ژماره‌ی هاواڵتیانیان تیادا‬ ‫به‌ره‌و هه‌ڵكشان زیاتر بڕوات‪.‬‬ ‫ش���ار له‌ف���ه‌زای مه‌جازی���دا چ���وار‬ ‫تایبه‌تمه‌ندی هه‌یه‌ كه‌ جیاوازه‌ له‌فه‌زای‬ ‫واقیعی‪:‬‬ ‫ ش���وێن‪ :‬كۆمه‌ڵێك پێكهاته‌ی ته‌واو‬‫سروشتین كه‌ پێكدێن له‌شه‌قام‌و كۆاڵن‌و‬ ‫خیابان���ه‌كان‌و ژیانی رۆژانه‌ی‌ هاواڵتیان‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ش���وێن له‌ف���ه‌زای مه‌جازی���دا‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی رێككه‌وت���ن تاك���ه‌كان‌و‬ ‫به‌رجه‌سته‌ نیه‌‪.‬‬ ‫ كار‪ :‬تایبه‌ته‌ به‌ش���وێن و فه‌زایه‌كی‬‫دیاریك���راو‪ ،‬هاواڵتی���ان به‌هاتنه‌ ده‌ره‌وه‌‬ ‫له‌فه‌زای م���اڵ كاره‌كانی���ان جێ به‌جێ‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌ف���ه‌زای مه‌جازی���دا‬ ‫هاواڵتی���ان له‌رێ���گای هۆكاره‌كان���ی‬ ‫ته‌كنولۆژی���او په‌یوه‌ندكردنه‌وه‌ كاره‌كانی‬ ‫رۆژانه‌ ئه‌نجام بدات‪.‬‬ ‫ خێرای���ی‪ :‬به‌پ���ێ وت���ه‌ی‌ ون وین‌و‬‫ه���اوكاران (‪ )1998‬پاسكیلس���واری‬ ‫له‌ف���ه‌زای واقیعیدا خێرای���ی كه‌متر نیه‌‬ ‫له‌فه‌زای مه‌جازی‪ ،‬خێرا له‌فه‌زای واقیعیدا‬ ‫په‌یوه‌ن���داره‌ به‌س���ونه‌تی ك���ۆن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خێرایی له‌فه‌زای مه‌جازی���دا تایبه‌تمه‌ند‬ ‫به‌خێرایی شه‌پۆله‌ ئه‌لیكترۆنیه‌كان‪.‬‬ ‫ سیسته‌می وه‌اڵمدانه‌وه‌و كۆمینكه‌یشن‬‫له‌شاری واقیعیدا به‌شێوازی روبه‌ڕو به‌اڵم‬ ‫له‌فه‌زای مه‌جازیدا به‌هه‌ردو شێوازی ئۆن‬ ‫الین‌و ئۆفالین ده‌توانیت كۆمێنكه‌یش���ن‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ به‌رانبه‌ره‌ك���ه‌دا بكه‌یت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌وكات���ه‌ی‌ مرۆڤ���ه‌كان ئۆفالین���ن ت���ۆ‬ ‫ده‌توانیت په‌یامیان بۆ به‌جێ بهێڵیت‪.‬‬ ‫ئیكۆچی‌و ه���اوكاران (‪ )2004‬پێیوایه‌‬ ‫هه‌وڵ���ی زۆر ده‌درێ���ت ك���ه‌ چونیه‌كی‬ ‫له‌فه‌زای مه‌ج���ازی و واقعی���دا بكرێت‪،‬‬ ‫به‌شێوه‌ی كه‌ روناك ئاسایی‌و گه‌ڕان‌و له‌و‬ ‫فه‌زایه‌دا به‌جۆرێك بێت مرۆڤ هه‌س���ت‬ ‫به‌واقعیه‌تی بكه‌ن‪.‬‬

‫هه‌ڵسوكه‌وتی هاواڵتی‬ ‫له‌فه‌زای مه‌جازیدا‬ ‫مرۆڤ له‌م ش���اره‌ نوێیان���ه‌دا كه‌متر‬ ‫حیس���ی زندگ���ی ده‌كات‪ ،‬هاواڵتی���ان‬ ‫له‌ئاماده‌بون���ی یه‌كتریش له‌م فه‌زایه‌دا‬ ‫ی ژیانی‬ ‫ئاگادار نین‪ ،‬به‌اڵم به‌پێچه‌وانه‌ ‌‬ ‫واقیعی‪ ،‬هاواڵتیان له‌م ش���ارانه‌دا زیاتر‬ ‫هه‌س���ت به‌ئاس���وده‌یی ده‌كه‌ن چونك ‌ه‬ ‫جۆرێ���ك له‌جه‌نج���اڵ‌و به‌ریه‌كه‌وت���ن‬ ‫هه‌س���ت‌و نه‌س���تی مرۆڤه‌كان���ی تێدا‬ ‫كه‌مه‌‪ ،‬جۆرێ���ك له‌(ئ���ازادی رۆحی‌و‬ ‫جه‌سته‌یی) دروس���ت كردو‌ه هاواڵتیان‬ ‫هه‌ركات بیانه‌وێت ده‌چن ‌ه ئه‌م فه‌زایه‌و‌ه‬ ‫هه‌ركاتیش بیانه‌وێت دێنه‌ ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر له‌ڕوانگه‌ی سۆس���یۆلۆژیاو‌ه‬ ‫سه‌یری بكه‌ین ئه‌م شاران ‌ه شێوه‌یه‌كی‬ ‫یه‌كپارچه‌یان تێدا به‌دیده‌كرێت‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫هیچ س���نورو جوگرافیایه‌كی سیاس���ی‬ ‫له‌یه‌كتری جیاناكاته‌وه‌‪ ،‬شوناس���ێكی‬ ‫ی���ه‌ك پارچه‌ی���ی دروس���ت ده‌كات‪،‬‬ ‫هی���چ جۆر‌ه شوناس���ێكی (ن���ه‌ژادی‪،‬‬ ‫زم���ان‪ ،‬جوگرافیای���ی‪ ،‬كۆمه‌اڵیه‌ت���ی)‬ ‫بونی نامێنێ���ت‌و كاڵبونه‌وه‌ به‌خۆیه‌و‌ه‬ ‫ده‌بینێت‪ ،‬مانای شارچیه‌تی‌و نه‌ژادی‌و‬ ‫قه‌وم���ی ل���ه‌م فه‌زای���ه‌دا ون ده‌بێت‪.‬‬ ‫بۆنمون���ه‌‪ ،‬هه‌ولێ���ری‌و س���لێمانی‪،‬‬ ‫ئه‌مریكایی‌و عێراقی‪...‬‬ ‫وه‌اڵمی پرس���یاری سه‌ره‌كیش لێره‌دا‬ ‫ئه‌وه‌یه‌‪ :‬كه‌ شاری مه‌جازی به‌بێ‌ بونی‬ ‫ش���اری واقیع���ی هیچ ج���ۆره‌ بونێكی‬ ‫نیه‌‪ ،‬دو فه‌زایی بونی ش���اریش جۆرێك‬ ‫له‌به‌رفراوانی ف���ه‌زای واقیعی‪ ،‬توانای‬ ‫واقیعی ش���ارو له‌پاڵ توانای مه‌جازیدا‬ ‫گه‌ش ‌ه ده‌كات‪.‬‬ ‫• خوێندكاری ماس���ته‌ر له‌زانس���تی‬ ‫په‌یوه‌ندیی��� ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تی���ه‌كان ‪/‬‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی كه‌لت���ورو میدیا‪ ،‬زانكۆی‬ ‫تاران‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌‪:‬‬

‫ غوالم رض���ا لطفی و علی دبیری‪،‬‬‫ش���هری مج���ازی و هویت ش���هری‪،‬‬ ‫مجله‌عل���وم اجتماع���ی‪ ،‬ش���ماره‌ ‪،36‬‬ ‫‪ 1389‬شه‌مسی‪.‬‬ ‫ عامل���ی‪ ،‬س���عید ره‌زا‪ ،‬دو فضای‬‫ش���دن شهر‪ :‬ش���هری مجازی ضرورت‬ ‫بنیادی���ن برای کالن ش���هرهای ایران‪،‬‬ ‫مجل���ه مطالعات فرهنگی و رس���انه‪،‬‬ ‫شماره ‪ 1389 ،2‬شمسی‪.‬‬ ‫ س���ید محم���ود نجاتی حس���ینی‪،‬‬‫هویت ش���هروندی مجازی‪ ،‬مطالعات‬ ‫فرهنگ���ی و ارتباطات‪ ،‬ش���ماره ‪،17‬‬ ‫زمستان ‪.1388‬‬ ‫ محمد الیاس قنبری‪ ،‬زندگی واقعی‬‫در دنیای مجازی‪ ،‬مجله سوره اندیشه‪،‬‬ ‫شماره ‪66‬و ‪ ،67‬بهمن ‪.1391‬‬ ‫ س���عید رضا عاملی‪ ،‬جلسه كالس‬‫کارشناسی ارشد‪ ،‬رشته علوم ارتباطات‬ ‫اجتماعی‪ /‬مطالعات فرهنگی و رسانه‪،‬‬ ‫دانشگاه تهران‪.1394 :‬‬

‫کتێب‬

‫)‪ )536‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/7/19‬‬

‫‪17‬‬

‫"نایادەوەری" یـیـە هەزار الپەڕەییەکەی ئەندرێ مالرۆ بەکوردی باڵودەکرێتەوە‬

‫مالرۆ پێچەوانەی هەمو نوسەرانی دی‪ ،‬یادەوەرییەکانی نوسیوەتەوە‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نەجم‬

‫کتێبی "نایادەوەری" نوسەری‬ ‫فەڕەنسی ئەندرێ مالرۆ بەوەرگێڕانی‬ ‫دالوەر قەرەداغی لەمانگی داهاتودا‬ ‫باڵودەکرێتەوە‪ .‬کتێبەکە پێک دێت‬ ‫لەیاداشت‌و یادەوەرییەکانی ئەو‬ ‫نوسەرە فەڕەنسییە‪.‬‬ ‫سەرەتا لەبارەی ناونیشانی کتێبەکە‪،‬‬ ‫کە هەرچەندە خۆی لەژانری یادەوەرییە‬ ‫بەاڵم ن����اوی "نایادەوەری"ی����ە‪ ،‬دالوەر‬ ‫قەرەداغی بەئاوێن����ەی راگەیاند "مالرۆ‬ ‫لەیەکێ����ک لەفەس����ڵەکانی س����ەرەتای‬ ‫کتێبەکەدا پاس����او بۆ ئەو ناولێنانە تا‬ ‫رادەی����ەک س����ەیرە دێنێت����ەوەو دەڵێ‪،‬‬ ‫"من ئ����ەم کتێبەم ناو ناوە نایادەوەری‪،‬‬ ‫لەبەرئ����ەوەی پرس����گەلێک دەکا ک����ە‬ ‫یادەوەریی نایکاو وەاڵمی ئەو پرسانەش‬ ‫کە یادەوەری����ی دەیان����کا‪ ،‬ناداتەوە‪".‬‬ ‫دیارە مەبەس����تی مالرۆ لەنوسینەوەی‬ ‫یادەوەرییەکان����ی‪ ،‬پێچەوانەی زوربەی‬ ‫ه����ەرە زۆری ئ����ەو نوس����ەرانەی ک����ە‬ ‫یادەوەرییەکانی خۆیان نوس����یوەتەوە‪،‬‬ ‫ئ����ەوە نییە کە نهێنی����ی لەژیانی خۆیدا‬ ‫بەرهەڵدا بکا‪ ،‬یان لەب����ەر ئاوێنەیەکدا‬ ‫رابوەس����تێ‌و ویژدانی خۆی بپش����کنێ‪،‬‬ ‫یاخ����ود دان بەنهێنیگەلێک����دا بن����ێ‌و‬ ‫حەکایەت����ە سەرنجڕاکێش����ەکانی ژیانی‬ ‫خۆی بۆ خوێنەر بگێڕێتەوە‪ .‬هەر مالرۆ‬ ‫خۆی لەمبارەیەوە دەپرسێ‪" :‬ئاخر ئەو‬ ‫ش����تە چ گرینگییەکی هەیە کە تەنها بۆ‬ ‫خۆم گرینگە؟"‪.‬‬ ‫هەروەه����ا ب����اس ل����ەوەش دەکات‬ ‫"مال����رۆ لەم کتێبەدا نە پەردە لەس����ەر‬ ‫نهێن����ی ش����اراوەو تایبەتمەندیی خۆی‬ ‫هەڵدەماڵێ‌و نە لەس����ەر هی خەڵکانی‬ ‫تریش‪ ،‬بەڵک����و یەکەمجار خودی خۆی‬ ‫لەنێو خەڵ����کان‌و لەناوجەرگەی مێژودا‬ ‫دادەن����ێ‌و لەپێناو ئ����ەوەدا کە لەبارەی‬ ‫خۆیەوە بدوێ‪ ،‬دێ����ت لەبارەی دونیاوە‬

‫دەدوێ‪ ،‬لەب����ارەی خەڵ����کان‌و روداو و‬ ‫روبەڕوبون����ەوە چارەنوسس����ازەکانەوە‬ ‫دەدوێ‪ .‬خ����ۆ ئەگ����ەر لەکتێبەکەش����دا‬ ‫ئاماژە بەتایبەتمەندییە کەس����ییەکانی‬ ‫خۆی‌و ئەوانیتر بدا‪ ،‬ئەوا ئەو ئاماژەدانە‬ ‫لەمیان����ەی بەرکەوتن����ی خۆیەوەیەتی‬ ‫بەدونیاو مێژوەوە‪ .‬جیاکەرەوەیەکی تری‬ ‫ئەو کتێب����ە لەگەڵ کتێبێکی یادەوەریی‬ ‫ئاساییدا ئەوەیە کە فەسڵ‌و گێڕانەوەکان‬ ‫بەزنجی����رەی زەمەنیی‌و ی����ەک لەدوای‬ ‫ی����ەک نین‪ .‬بەڵکو تەنانەت لەناو خودی‬ ‫فەسڵێکیشدا‪ ،‬رەچاوی یەکبەدوای یەکدا‬ ‫هاتنی زەمەنی نەکراوە‪ ،‬نوسەر بەزۆریی‬ ‫لەس����ەرچڵییەکەوە بۆ سەرچڵییەکی تر‬ ‫دەگەڕێتەوەو هەندێ جار بەرلەوەی بۆ‬ ‫زەمەنی یەکەم بگەڕێت����ەوە‪ ،‬هەمدیس‬ ‫روداوگەلێک لەزەمەنی ت����ری جیاوازدا‬ ‫باس دەکا"‪.‬‬ ‫مال����رۆ لەکتێبەکەی����دا ب����اس ل����ەوە‬ ‫دەکات بەدەس����تی ئەنقەست باسکردنی‬ ‫بایۆگرافی����ای خ����ۆی وەال ن����اوە‪" ،‬ئەم‬ ‫کتێبە پش����ت بەدەفتەری ئیش����ەکانی‬ ‫رۆژان����ە یان یاداش����تگەلی جوداجودای‬ ‫تر نابەس����تێ‪ ،‬بەڵکو لەس����ەر بناخەی‬ ‫توخمە دیاریکراوەکان����ی ئەزمونەکانی‬ ‫ژیان����م رۆنراوە‪ ،‬هەوڵ����م داوە خەڵکان‪،‬‬ ‫یان بەش����گەلێک لەمێژو‪ ،‬بدۆزمەوە‪ .‬بە‬ ‫جۆرێ����ک ل����ەڕوداو و خەڵکانێک دواوم‬ ‫ک����ە وەک بڵێ����ی رایەڵی����ان بەخۆمەوە‬ ‫لەناوجەرگ����ەی ژی����ان‌و مێ����ژودا بون‪،‬‬ ‫نەبوبێ‪''.‬‬ ‫کتێبەک����ە قەبارەیەک����ی گ����ەورەی نوس����ەرێک کە لەمیانەی خوێندنەوەی‬ ‫هەی����ەو بەکوردییەک����ەی دەگاتە زیاتر یادەوەییەکانیی����ەوە‪ ،‬دەیبینین لەهەمو‬ ‫لە ه����ەزار الپەڕە‪ ،‬وەرگێ����ڕی کتێبەکە ساتەوەختە چارەنوسازەکاندا ئامادەیی‬ ‫لەو بارەیەوە دەڵێت "رەنگە بەش����ێکی هەیەو دەدوێ‌و هەڵوێس����ت وەردەگرێ‌و‬ ‫زۆری ه����ۆکاری ئ����ەوەی ش����انم دابێتە یاخی دەب����ێ‌و دەجەنگێ‪ .‬بەجۆرێک کە‬ ‫ب����ەر تەرجەمەکردنی ئەم کتێبە 'دژوار' خوێنەر هەست دەکا ئەو نوسەرە نەک‬ ‫و دوردرێ����ژە ک����ە وەرگێڕان����ی نزیکەی یەک جار‪ ،‬بەڵکو چەند جارێک‌و لەچەند‬ ‫س����اڵێکی خایاند‪ ،‬سەرسامییم بەژیان‌و زەمەن قۆناغێکی جیاوازدا ژیاوە"‪.‬‬ ‫قەرەداغی لەو بارەیەوە زیاتر دەڵێت‬ ‫ئەزمونەکان����ی ئەو نوس����ەرە بوبێت کە‬ ‫وێڕای رۆمان‌و توێژینەوە هونەرییەکانی‪" ،‬نایش����ارمەوە رەنگ����ە هۆکارێکی تری‬ ‫زوربەی زۆری سەفەرو هات‌وچونەکانی ش����اندانە ب����ەری تەرجەمەکردنی ئەم‬

‫مالرۆ نوسه‌رێک ‌ه‬ ‫خۆی هه‌ڵده‌داته‌‬ ‫نێو ئاگره‌کانی‬ ‫مێژوه‌وه‪ ‌،‬ئه‌و پێی‬ ‫وایه‌ هونه‌رو ئه‌ده‌ب‬ ‫باشترو گونجاوتر‬ ‫له‌ئایدیۆلۆژیا له‌قه‌ره‌ی‬ ‫وه‌اڵمدانه‌وه‌ی پرسیاره‌‬ ‫قوڵ‌و ترسناک‌و‬ ‫بنچینه‌ییه‌کانی‬ ‫ئینسان دێن‬

‫ریکالم‬

‫‪Sinoma Industry & Trade‬‬

‫ ‬

‫ ‪+ , , , #& - ,‬ه‌ره ه‌مهێنان ‌ی‬ ‫‪ -1‬توانای‌ سااڵنه‌ی‌ به‌كاربردنی‌ (‪ ) 15000‬ته‌ن په‌یكه‌ری‌ ئاسنی جۆراوجۆره‌‪ ،‬وه‌ درووستكردن و ب‬ ‫درووستكردن‪ ،‬و‌ه دانان و‬ ‫‌ندازیاری‌ ‪،‬‬ ‫ ه‌ ‌ی ئه‬ ‫‌خش���‬ ‫جوانترین نه‬ ‫باش���ترین و‬ ‫

به‌‬ ‫

ئاس���نی‌ و پۆاڵ‬ ‫كار ‌ی په‌یكه‌ری‌‬ ‫

‬ ‫ ‪ -‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪. /‬‬ ‫ ‪

0 -

-‬پڕۆژه‌ ‌ی وه‌كو‬ ‫جێگیركردنی‌ به‌رهه‌مه‌ك ‌ه و هه‌موو خزمه‌تێك دوا ‌ی فرۆشتن ‌ی بۆ هه‌موو كارێكی‌ پیشه‌ساز ‌ی و‬ ‫‌موو جۆر‌ه بیناو‬ ‫ وه‌ هه‬ ‫چیمه‌نتۆ‪،‬‬ ‫كارگه‌ ‌ی‬ ‫ ‪ ,‬ه‌وت‪،‬‬ ‫ پااڵوگه‌ ‌ی ن‬ ‫ كاره‌با ‪،‬‬ ‫ ووزه‌ ‌ی‬ ‫‌مهێنان ‌ی‬ ‫(كارگه‌ ‌ی به‌ره‬ ‫پ���ڕۆژه‌ی‌‬ ‫ ‪ 1‬‬ ‫ ‪ .‬‬ ‫ ‬ ‫

‪2‬ه ‪ -‬‬ ‫ ‬ ‫پڕۆژه‌یه‌ك ‌ی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ ‌ی مه‌ده‌ن ‌ی ‪.‬‬ ‫ * ‬ ‫

‪

3

2 2‬‬

‫ ه‌كو‪ :‬ئامێر ‌ی‬ ‫چین���ی‌‪ ،‬و‬ ‫ ‪ 4‬به‌رهه‌م ‌ی‬ ‫ هه‌نێدێ���ك ل ‌ه‬ ‫ ه‌كردنی‌‬ ‫ هاورد‬ ‫‌ك���ردن و‬ ‫‌نارده‬ ‫ ی‌‪:‬كاری‌ هه‬ ‫گش���ت‬ ‫‪ -2‬بازرگان���ی‌‬ ‫

‬ ‫ ‬ ‫

‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫به‌رزكردنه‌وه‌‪ ،‬خه‌بات ‌ه ‪ ،‬وه‌ هه‌روه‌ها هه‌ر شتێك كه‌ داوابكرێت له‌ الیه‌ن بازرگانان و كڕیارانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ ‪

3 . -

, , 2‬‬

‫ ‪

3‬‬ ‫

‬ ‫لقمان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ ی‌ و هه‌ولێر‬ ‫سلێمان‬ ‫ ‪‌2‬ی (‪ : )MANTA‬له‌ هه‌ردوو شار ‌ی‬ ‫ ‌یا بۆ ماركه‌‬ ‫ و سوره‬ ‫‪ -3‬كار ‌ی ڕووناكی‌‬ ‫ * ‪ , , - ,‬‬

‫‪ -4‬كاری‌ گواس���تنه‌وه‌و لۆجستیك به‌ شێواز ‌ی ( ‪ : ) LCL‬كار ‌ی گواستنه‌وه‌ ‌ی كه‌لوپه‌ل هه‌موو مانگێك ب ‌ه‬ ‫هاوبه‌شی‌ له‌گه‌ڵ چه‌ند كه‌سێكدا ل ‌ه واڵتی‌ چینه‌وه‌ بۆ ته‌واوی‌ كوردستان‪.‬‬

‫ ‬

‫ ‬

‫ ‬

‫کتێبە‪' ،‬ئیرەیی' بردنم بەو نوسەرە‬ ‫بوبێ‪ ،‬تا لەڕێی وەرگێڕانی کتێبەکەیەوە‬ ‫دەریچەی����ەک بۆ ئەو ئیرەیی پێ بردنەم‬ ‫بکەم����ەوە‪ .‬ئاخر کاتێ����ک خوێنەر ئەو‬ ‫نوس����ەرە لەگەڵ نوس����ەرو سیاس����یی‬ ‫خۆماندا بەراورد دەکا‪ ،‬ئەوا جیاوازییەکە‬ ‫وەک دەڵێن ئاسمان‌و رێسمانە"‪.‬‬ ‫لەب����ارەی گرنگی����ی‌و الیەن����ی‬ ‫سەرنجڕاکێشی کتێبەکە بۆ خوێنەرانی‬ ‫کورد‪ ،‬دالوەر قەرەداغی دەڵێت "پێموایە‬ ‫ش����تی س����ەرنجڕاکێش لەم کتێبەدا بۆ‬ ‫خوێنەری ئێمە ئەوەیە کە بەنوسەرێکی‬

‫تر ب����ە جۆرە‬ ‫دونیابینیییەکی‬ ‫ش����ێو ا ز ێکی‬ ‫ت����رو خ����اوەن‬ ‫تری نوسین‪ ،‬ئاش����نا دەبێ‪ .‬بەتایبەتی‬ ‫ش����ێوازە کورتبێژی‌و قوڵ‌و تا رادەیەکی‬ ‫زۆر چ����ڕو بەیەکداچوەک����ەی‪ .‬پێدەچێ‬ ‫کتێبەکە لەسەرەتاوە بۆ هەندێ خوێنەر‬ ‫ماندوکەر بێت‪ ،‬دیارە ئەوەش پەیوەندی‬ ‫بە شێوازی نوس����ینی ئەو نوسەرەوەیە‬ ‫هەی����ە ک����ە وابزان����م ئەم����ە یەکەمین‬ ‫کتێبیەت����ی بەکوردی تەرجەمە دەکرێ‌و‬ ‫هیوادارم ببێتە سەرەتایەک بۆ هەوڵدان‬

‫بۆ وەرگێڕانی کتێبەکانی تری"‪.‬‬ ‫ئەندرێ مالرۆ جگە لەوەی نوس����ەرو‬ ‫رۆماننوس بوە‪ ،‬ه����اوکات لەپەنجاکانی‬ ‫س����ەدەی راب����ردودا لەحکومەتەک����ەی‬ ‫چارل����ی دی گۆڵداو لەدو خولدا وەزیری‬ ‫کاروب����اری کولت����ور ب����وە‪ ،‬وەرگێ����ڕی‬ ‫کتێبەک����ە ب����اس ل����ەوە دەکات کە لەو‬ ‫کتێبەدا مالرۆ‪ ،‬باس����ی ه����ەردو الیەنە‬ ‫کولتوری (ئەدەبی)و سیاسییەکە دەکا‪،‬‬ ‫"بەاڵم نەک ب����ەدو هێڵی تەریب‪ ،‬بەڵکو‬ ‫وەک هەم����و ئەزمونەکان����ی تری ژیان‪،‬‬ ‫بەش����ێوەیەکی یەکانگیرو هاوئاهەنگ‌و‬ ‫پێکداچ����و‪ .‬ب����ەاڵم بیریش����مان نەچێ‬ ‫مالرۆ هەمیش����ە پیاوی کردار بوە نەک‬ ‫خەی����اڵ‪ ،‬دەبینین دوای تێپەڕینی تافی‬ ‫خەیاڵپاڵوێتیی هەرزەکاریی‌و گەمەگەلی‬ ‫هونەریی شێلگیرو ئازایانە‪ ،‬پێ دەنێتە‬ ‫گۆڕەپانی روداوە گەورەکانەوە‪ .‬بەبڕوای‬ ‫ئ����ەو ''لەهەژدە س����اڵییەوە تا بیس����ت‬ ‫ساڵیی‪ ،‬ژیان وەک بازاڕێکە کە دەتوانرێ‬ ‫بەهای لێ بکڕدرێ‪ ،‬نەک بەپارە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بەکردار‪ ،‬بەاڵم زۆربەی خەڵک هیچ لەو‬ ‫بازاڕە ناکڕن''‪.‬‬ ‫دالوەر قەرداغ����ی زیات����ر ب����اس لەو‬ ‫نوس����ەرە دەکات‌و دەڵێ����ت "مال����رۆ‬ ‫نوس����ەرێکە خ����ۆی هەڵدەدات����ە نێ����و‬ ‫ئاگرەکانی مێژوەوە‪ ،‬هەموو جارەکانیش‬ ‫س����ەری دەس����ووڕمێ کە ئاخۆ چۆن بە‬ ‫زیندوویی ماوە‪ .‬بەردەوامیش پرس����یارە‬ ‫بنچینەییەکە لە خۆی دەکا‪ ":‬ئایا ژیان‬ ‫چ مانایەک����ی هەی����ەو ئەگ����ەر هەیەتی‬ ‫چیی����ە؟" بەتێڕوانینی مالرۆ‪ ،‬قوتابخانە‬ ‫فەلس����ەفی‌و سیاسییەکان‪ ،‬دامودەزگای‬ ‫داخ����راو و کەمتەرخەم����ن‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫هەم����وو دەیان����ەوێ وەاڵمێ����ک بۆ ئەو‬ ‫پرسیارە بدۆزنەوە‪ ،‬بەاڵم ناوێرن خودی‬ ‫پرس����یارەکە بکەن‪ .‬بەو هۆکارە مالرۆ‬ ‫پێیوایە هونەر‌و ئەدەب باشترو گونجاوتر‬ ‫لەئایدیۆلۆژی����ای سیاس����یی‪ ،‬لەقەرەی‬ ‫وەاڵمدانەوەی پرسیارە قوڵ‌و ترسناک‌و‬ ‫بنچینەییەکانی ئینسان دێن"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫‪16‬‬

‫خوێندن‬

‫)‪ )536‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/7/19‬‬

‫"قوتابخانەكەی یەكەمی وێژەیی چوار دەوامییە"‬ ‫ئا‪ :‬سروە‬ ‫خوێندكارانی ڕیزبەندی دە یەكەمی‬ ‫كوردستان لەسەر ئاستی وێژەیی‬ ‫نیگەرانن لەتێڕوانینی كۆمەڵگا بۆ وێژەیی‌و‬ ‫كەمی بەشەكانی وەرگرتنیان لەكۆلێژ‌و‬ ‫پەیمانگاكان‪.‬‬ ‫"مامۆستای تایبەتیان نەبوە"‬ ‫ئەحمەد عباس‪ ،‬یەكەمی وێژەیی لەس����ەر‬ ‫ئاس����تی هەرێم����ی كوردس����تان بەكۆنمرەی‬ ‫‪ 688‬لەئامادەیی بێجان‪ ،‬قوتابخانەكەی ئەو‬ ‫خوێندکارە لەگەڕەكی گواڵنی شاری هەولێرەو‬ ‫وەك خ����ۆی دەڵێت "چ����وار دەوامی تیابوە‪،‬‬ ‫ل����ە قوتابخانەیەكی وەه����ادا نمرەم هێنا‪ ،‬نە‬ ‫پرس����یارم كڕی����وە‪ ،‬ن����ە لەقوتابخانەیەك����ی‬ ‫ئەهلی بوم كە وەك هۆتێل بوبێت‪ ،‬تەنانەت‬ ‫مامۆس����تای تایبەتیشم نەبوە بەڵكو هەموی‬ ‫هەوڵی خۆم بوە"‪.‬‬ ‫ئاری م����وراد محەمەد‪ ،‬یەكەم����ی دوبارە‬ ‫ل����ە بەش����ی وێژەی����ی‌و بەهەم����ان کۆنمرە‬ ‫لەئامادەیی بتوێن لە شارۆچكەی چوارقوڕنە‬ ‫خوێندكاربوە‪ ،‬ئەو مامۆستای تایبەتی نەبوە‬ ‫بەاڵم بەشداری خولی بەهێزكردنی كردوە‪.‬‬ ‫س����انا ئەحم����ەد تەمەن ‪ 17‬س����اڵ پلەی‬ ‫س����ێیەمی وێژەیی بەدەستهێناوە بەكۆنمرەی‬ ‫‪ 684‬لەقوتابخانەی ش����ەهیدانی كیمیابارانی‬ ‫كچان‪ ،‬س����انا مامۆس����تای تایبەت����ی نەبوە‬ ‫"تەنها خول����ی بەهێزكردنی وانەی ئینگلیزیم‬ ‫بینی����وە‪ ،‬خۆبەخش����انە مامۆس����تا عیرفان‌و‬ ‫س����ۆران هاوكاری����ان كردوم"‪ .‬س����انا لەگەڵ‬ ‫ئەوەی باری دارایی خێزانەكەیان بەرز نییە‪،‬‬ ‫دەڵێت "دایك‌و باوكم نەیانهێش����توە هەستی‬ ‫پێبكەم"‪.‬‬ ‫پاش ئ����ەوەی چەندین خوێن����دكار پلەی‬ ‫بەرزی����ان بەدەس����ت هێن����ا‪ ،‬بەش����ێك ل����ە‬

‫خوێندكاران هەر‬ ‫لەپۆلی نۆی‬ ‫بنەڕەتییەوە روبەڕوی‬ ‫گرفت دەبنەوە لەوەی‬ ‫كە نازانن بچنە بەشی‬ ‫زانستی یان وێژەیی‬ ‫هۆڵێکی تاقیکردنه‌وه‌‬ ‫هاواڵتیان‌و تەنانەت مامۆس����تایانیش دەڵێن‬ ‫م����ەرج نییە ئەوانەی نمرەی بەرز بەدەس����ت‬ ‫دەهێنن ه����اوكات خاوەن توان����او زیرەكیش‬ ‫بن‪ ،‬لەوبارەیەوە ئ����اری موراد دەڵێت "ئێمە‬ ‫ناتوانین ڕێگ����ری لەبیركردنەوەكانی خەڵكی‬ ‫بكەین‪ ،‬بەاڵم‪ ،‬ئەو نمرەیەی بەدەستم هێناوە‬ ‫لە ئاس����تی تێگەیش����تنی خۆم����ەوە بوە بۆ‬ ‫وانەكان‪ ،‬چونكە تێگەیشتن بەالی منەوە زۆر‬ ‫لەپێشترە لەبەدەستهێنانی نمرە"‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەحمەد دەڵێت "ئەو كەسەی كە ئەو‬ ‫پلەیە بهێنت هەوڵی زۆری داوە‪ ،‬تێگەیشتوە‪،‬‬ ‫مەرج نییە هەمو خوێندكارێك هەمو شتێكی‬ ‫بیربمێنێت‪ ،‬بەاڵم ئاستێكی باشی هەیە"‪.‬‬ ‫س����اناش دەڵێت "زۆرجار پێش مامۆس����تا‬ ‫كەوتوم لە ش����یكاركردندا‪ ،‬هەتا مامۆستای‬ ‫وانەی بیركاری وتویەتی ئ����ەوە بۆ ئەوەندە‬ ‫پەلە دەكەیت"‪.‬‬

‫"خواستی كۆمەڵگا لەسەر بەشی وێژەیی‬ ‫نییە"‬ ‫(نازان����م بچم����ە وێژەیی یان زانس����تی)‬ ‫و(خێزانەكەم زانستییان پێباشە) ئەوە وتەی‬ ‫زۆرێ����ك لەخوێندكارانی نۆیەم����ی بنەڕەتیی‌و‬ ‫ل����ەو بارەیەوە ئ����اری دەڵێ����ت "خوێندكاران‬ ‫هەر لەپۆل����ی ‪ 9‬بنەڕەتییەوە روبەڕوی گرفت‬ ‫دەبنەوە لەوەی كە نازانن بچنە بەشی زانستی‬ ‫یان وێژەی����ی‪ ،‬هەرچەندە لەپۆل����ی حەتەوە‬ ‫بڕیارمدا بچمە وێژەی����ی چونكە لە بیركاریدا‬ ‫خراپ بوم‪ ،‬نەمدەتوانی سەركەوتوبم لەبەشی‬ ‫زانس����تیدا‪ ،‬لەگەڵ ئەوەی خێزانەكەم حەزیان‬ ‫دەكرد بچمە زانستی چونكە هەلی وەرگرتنی‬ ‫لەكۆلێژەكان زۆرترە‪ ،‬ب����ەاڵم دواجار بڕیاری‬ ‫خۆم بو"‪.‬‬ ‫ئاری وتیش����ی "ئ����ەو جیاوازیی����ە نكوڵی‬ ‫لێناكرێ����ت ه����ەر هەی����ە لەن����او هەموان����دا‬

‫بەدیدەكرێت كاتێك دەڵێت لەبەش����ی وێژەیم‬ ‫یەكس����ەر دەڵێن بۆ نەچویتە زانس����تی بەاڵم‬ ‫هەردوكیان بەتەواوكەری یەكتر دائەنێم"‪.‬‬ ‫ئەحم����ەد هەرچەن����دە م����اوەی دو هەفتە‬ ‫لەدەیەمی زانستی بوە "بەاڵم پاشان گەڕامەوە‬ ‫وێژەی����ی‪ ،‬لەگەڵ ئەوەی خواس����تی كۆمەڵگا‬ ‫لەس����ەر وێژەیی نییە بەاڵم هەر لەمنداڵییەوە‬ ‫حەزم لەوەب����وە ببمە پارێ����زەر بۆیە وێژەیم‬ ‫هەڵبژارد‪ ،‬لەكاتێكدا كە منداڵبوم نەمئەزانی‬ ‫كاری پارێزەری چییە"‪.‬‬ ‫ئ����ەو خوێن����دکارە ب����ەردەوام بو لەس����ەر‬ ‫وتەكانی وت����ی "خێزانەك����ەم حەزیان ئەكرد‬ ‫بچمە زانستی‪ ،‬ئێستاش ئەڵێن ئەم نمرەیەت‬ ‫ئەگەر لەزانس����تی بوایە ئەوا ش����وێنی باش‬ ‫وەریدەگرتیت بەاڵم ئەوانە بەالی منەوە گرنگ‬ ‫نەبون"‪.‬‬ ‫سانا كە سێیەمی وێژەییە لەپۆلی دەیەمدا‬

‫كتێبی بەش����ی زانس����تیش وەردەگرێت "زۆر‬ ‫حەزم لەبەش����ی زانس����تی بو‪ ،‬ب����ەاڵم دواتر‬ ‫بڕیارمدا بچمە وێژەیی‪ ،‬لەبەرئەوەی خوشكێكم‬ ‫چوە ئەو بەشە‪ ،‬خێزانەكەشم وتیان واباشترە‬ ‫بەیەكەوەبن"‪.‬‬ ‫س����انا پەش����یمانە‌ لەو بڕیارەی ئەو کاتە‬ ‫داویەتی‪" ،‬زۆر دڵخ����ۆش نیم بەئەنجامەكەم‪،‬‬ ‫گەر لەزانس����تی بومایە هەمان نمرەم ئەهێنا‬ ‫هەمو جارێ‌ مامۆستاكانیش پێم ئەڵێن‪ ،‬هەمو‬ ‫ك����ەس زیاتر لەخۆم پێیان ناخۆش����ە چونكە‬ ‫ح����ەزم دەكرد بچمە كۆلێژی پزیش����كی بەاڵم‬ ‫چارەنوسم وابو‪ ،‬پێشتر حەزم لەكۆلێژی یاسا‬ ‫نەبو ب����ەاڵم روداوێك لەژیان����ی خێزانەكەمدا‬ ‫روی����دا وایكرد كە حەزبكەم بب����م بەپارێزەر‌و‬ ‫بچمە ئەو بەش����ە بۆئەوەی ئەوە جارێكی تر‬ ‫دوبارە نەبێتەوە"‪.‬‬ ‫بەشەكانی وەرگرتنی خوێندكارانی وێژەیی‬ ‫كەمن‬ ‫ژم����ارەی ئەو كۆلێ����ژو پەیمانگایانەی كە‬ ‫خوێندكارانی بەش����ی وێژەیی دەتوانن تێیدا‬ ‫بخوێن����ن‪ ،‬كەمترە بە بەراورد لەگەڵ بەش����ی‬ ‫زانس����تی‪ ،‬ئاری لەوبارەیەوە دەڵێت "راستە‬ ‫وایە‪ ،‬بەاڵم خوێندكار ئەبێ����ت ئاگاداری ئەو‬ ‫بەشانەش بێت كە بۆی هەیە لێیان بخوێنێت‬ ‫بۆ ئەوەی پەشیمان نەبێتەوە"‪.‬‬ ‫ئەحمەد ئاماژەی بۆ ئەوەكرد كە كۆلێژێكی‬ ‫زۆركەم هەیە بۆ وێژەیی "هەتا هەندێك كۆلێژ‬ ‫بۆ زانستی‌و وێژەییە كە ئەوەش مافخواردنی‬ ‫ئێمەیە‪ ،‬واهەستدەكەم خواست لەسەر بەشی‬ ‫ئەدەبیی����ەكان وردە وردە ک����ەم دەبێت����ەوە‬ ‫لەكاتێك����دا بەش����ێكی كاریگ����ەرە‪ ،‬چونك����ە‬ ‫لەزۆربەی واڵتە پێش����كەوتوەكان پێویستیان‬ ‫بەكەسانی پس����پۆڕە لە بواری یاساو ئابوری‬ ‫بۆ بەرەوپێش بردنی كۆمەڵگا"‪.‬‬ ‫س����اناش نیگەران����ەو دەڵێ����ت "بەداخەوە‬ ‫كەمترین كۆلێژ هەیە كە تیایدا بخوێنێت"‪.‬‬

‫یه‌که‌مه‌کان خوازیارن له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت بخوێنن‬ ‫ئا‪ :‬سروە جەمال‬ ‫پاش ئەوەی رۆژی سێ‌ شەممەی رابردو ئەنجامی تاقیکردنەوەکانی قۆناغی دوانزدەی ئامادەیی راگەیاندرا‪ ،‬دو خوێندکار بەناوەکانی رێڤان‌و میر پلەی یەکەمیان بەدەستهێنا لەبەشی زانستی‬ ‫لەسەر ئاستی كوردستان‪ ،‬ئاوێنە چەند پرسیارێکی ئاراستەی ئەو دو خوێندکارە کردو ئەوانیش بەم شێوەیە وەاڵمیان دایەوە‪.‬‬

‫یەکەمی دوبارەی زانستی‪:‬‬ ‫یەکەمی زانستیی‪:‬‬ ‫هێشتا بڕیارم نەداوە بچمە چ بەشێک با كەسانی شارەزاتر پرسیار دابنێن‬ ‫رێڤان محێدین كەریم بەكۆنمرەی ‪ 698‬لەكۆلێژی‬ ‫هەڵەبجەی ش����ەهیدی هاوبەش����ی كوڕان‪ ،‬پلەی‬ ‫یەكەمی بەشی زانستی بەدەستهێنا‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬دەوترێت ئەو خوێندكارەی نمرەی بەرزی هێنا‬ ‫مەرج نییە زیرەك‌و لێهاتوبێت؟‬ ‫رێڤ���ان‪ :‬ه���ەر خوێندكارێ���ك كە نم���رەی پۆلی ‪12‬‬ ‫وەردەگرێتەوە هەمان چانس���ی هەی���ە بۆئەوەی پلەی‬ ‫یەكەم بەدەست بهێنێت‪ ،‬ئەوەی جیای دەكاتەوە هەوڵ‌و‬ ‫تێكۆشانە‪ ،‬ئیتر گرنگ نییە سااڵنی رابردو زیرەك بوە‬ ‫یان الواز‪ ،‬بۆیە كۆش���ش رۆڵی س���ەرەكی هەیە چونكە‬ ‫توانایەكی زۆریشت هەبێت ب ‌ێ كۆشش بێ‌ ئەنجامە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬هیچ مامۆس���تایەکی تایبەت���ت هەبوە‪ ،‬یان‬ ‫بەشداری خولی بەهێزکردنت کردوە؟‬ ‫رێڤان‪ :‬هی���چ مامۆس���تایەكی تایبەت���م نەبوەو هیچ‬ ‫خولێكیشم نەبینیوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بۆچونی تۆ چییە لەبارەی شێوازی پرسیاری‬ ‫هەڵبژاردن لەتاقیکردنەوەکاندا؟‬ ‫رێڤان‪ :‬زۆر باش���ە‪ ،‬چونكە ش���ێوازە كالسیكییەكە‬ ‫زۆر زۆر خراپە‪ ،‬هەڵب���ژاردن وا لەخوێندكار دەكات بیر‬ ‫بكات���ەوە‪ ،‬جگەلەوەی لەبەرك���ردن لەناودەبات‪ ،‬چونكە‬ ‫لەقۆناغی پێش���ودا خوێندكار هەب���وە هەمو كتێبەكەی‬ ‫رێڤان محێدین که‌ریم‬ ‫لەبەركردوە‪ ،‬بێ‌ ئەوەی لێی تێبگات كە ئەوەش سودی‬ ‫نییە‪.‬‬ ‫رێڤان‪ :‬بەگرنگی دەزان���م هەندێك خوێندكار بنێرێتە‬ ‫‪12‬‬ ‫لەماوەی‬ ‫خوێندن‬ ‫پڕۆگرامەكانی‬ ‫پێتوای���ە‬ ‫ئاوێنە‪:‬‬ ‫دەرەوە چونك���ە پاش ئەزمون وەرگرتن دەتوانن س���ود‬ ‫ساڵی رابردوتدا‪ ،‬سودی هەبێت بۆ خوێندنی زانكۆت؟ ب���ەواڵت بگەیەنن هەتا ئاڵوگۆڕی كلتوریش���ە‪ ،‬بەاڵم تا‬ ‫رێڤان‪ :‬یەكێك لەو كێش���انەی لەپ���ەروەردەدا هەیە ئێس���تا هیچمان پێ نەوت���راوە هەرچەندە س���كرتێری‬ ‫ئەوەیە كە خوێندكار چ���ی بخوێنێت‌و چی زیاتر گرنگە ئەنجومەن���ی وەزی���ران داوایكردوە ئەویش بەڕەس���می‬ ‫بۆی‪ ،‬ئەگەر من پزیش���كی هەڵبژێ���رم وانەی بایۆلۆجی رانەگەیەندراوە‪.‬‬ ‫گرنگە بۆیە پێویس���تە لەهەموی نمرەی زیاتر لەس���ەر‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬كێ���ن ئەوانەی خ���ەاڵت‌و دەستخۆش���ییان‬ ‫بێ���ت‪ ،‬بەاڵم نمرەكان وەك یەك دابەش���نەكراون‪ ،‬جگە پێشكەشكردون؟‬ ‫ل���ەوەی هەر کۆلێژێک هەڵبژێری���ن دەبێت گرنگی بەوە‬ ‫رێڤ���ان‪ :‬زۆرن ئەوانەی دەستخۆش���یان لێكردوم كە‬ ‫بدەین كە بزانین ل���ەچ بابەتێكدا زیرەك بوین‪ ،‬بۆنمونە ئەوەش پاڵپش���تێكی مەعنەوی گرنگە‪ ،‬بۆیە سوپاسیان‬ ‫من لەبیركاری‌و فیزیا زیرەك بوم حەزم لەئەندازیارییە‪ ،‬ئەكەم‪ ،‬ئ���ەو پش���تگیرییە نەك هەر ب���ۆ خوێندكاری‬ ‫هەرچەندە هێش���تا بڕی���ارم نەداوە بچمە چ بەش���ێك‪ ،‬زیرەك بەڵكو بۆ ئەوانی تریش گرنگە‪ ،‬چونكە هیوایەك‬ ‫دەمەوێت راوێژ بەخێزان‌و هاوڕێ‌‌و مامۆس���تاو كەسانی دەبەخش���ێت‌و هۆیەكە بۆئەوەی پێمان بڵێن كە هێشتا‬ ‫شارەزا بكەم‪ ،‬چونكە ئەو بڕیارە چارەنوسی منی پێوە خوێندن س���ودی هەیە‪ ،‬جگە لەپارێزگاری سلێمانی كە‬ ‫بەندە‪ ،‬ژیانی من ئەگۆڕێت‪.‬‬ ‫خەاڵت���ی كردوم‪ ،‬حاجی مرادیش س���ەفەرێكی عەمرەی‬ ‫یەكەمەكان‬ ‫خوێندكارە‬ ‫كە‬ ‫هەی���ە‬ ‫ئاوێنە‪ :‬دەنگۆیەك‬ ‫پێشكەشكردوم‪ ،‬جگە لەچەندین كەسایەتی تر‌و بڕیاریش‬ ‫بخوێنن؟‬ ‫كوردستان‬ ‫دەرەوەی‬ ‫بچنە زانكۆكانی‬ ‫وایە وەزیری پەروەردە خەاڵتمان بكات‪.‬‬

‫می���ر تەه���ا موحس���ین‪ ،‬بەكۆنم���رەی ‪698‬‬ ‫لەكۆلێژی ئەزمەڕی بەهرەداران‪ ،‬بوە یەكەمی‬ ‫دوبارە لەبەشی زانستی لەسەر ئاستی هەرێمی‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬دەوترێت ئەو خوێن���دكارەی نمرەی‬ ‫بەرزی هێنا مەرج نییە زیرەك‌و لێهاتوبێت؟‬ ‫می���ر‪ :‬ئەوە ئەكەم بەمەرج زیرەكی خوێندكار‬ ‫دەوری هەیە لەوەی تێب���گات لەبابەتەكە هەر‬ ‫كۆشش���كردن گرنگ نییە‪ ،‬چونكە پرس���یاری‬ ‫بەكالۆری���ش رێ���ك وەك كتێبەك���ە نایەتەوە‬ ‫بۆیە زیرەكی خۆش���تی پێویس���تە چونكە زۆر‬ ‫رۆڵ ئەبینت لەوەی لەس���ەر چ بنەمایەك وەاڵم‬ ‫دەدەیتەوە‪ ،‬من زۆر حەزم لەكۆلێژی پزیشكیە‬ ‫ئەو بەش���ەش پێویستی بەزیرەكییە‪ ،‬هیوادارم‬ ‫لەكۆلێژی���ش پلەیەكی باش���م هەبێت تا ئەوە‬ ‫بس���ەلمێنم كە زیرەك ه���ەر زیرەكە نەك هەر‬ ‫شت لەبەربکات‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬هیچ مامۆس���تایەکی تایبەتت هەبوە‪،‬‬ ‫یان بەشداری خولی بەهێزکردنت کردوە؟‬ ‫میر ‪ :‬بەڵێ‌ مامۆستای تایبەتم هەبوە هۆكاری‬ ‫ئەوەش دەگەڕێتەوە ب���ۆ ئەوەی تا مانگی ‪11‬‬ ‫میر ته‌ها موحسین‬ ‫هەندێ‌ مامۆس���تامان نەب���و‪ ،‬جگە لەوەی لەم‬ ‫دۆخە قەیراناویەدا گرفت هەر دروست ئەبێت‪ ،‬هەرچەندە هەندێك وانەی کرداری تێدایە ئێمە‬ ‫ب���ەاڵم داهات���وی ئەو كەس���ە لەپێ���ش هەمو جێبەجێ���ی‌ ناكەین تەنها س���ود لەتیۆرییەكە‬ ‫شتێكەوەیە‪.‬‬ ‫وەرگیراوە كە پێم وابێت‪ ،‬پڕۆگرامەكە ئەمریكی‬ ‫ش���ێوازی‬ ‫لەبارەی‬ ‫چییە‬ ‫تۆ‬ ‫بۆچونی‬ ‫ئاوێنە‪:‬‬ ‫ی���ان كەنەدیی���ە‪ ،‬ئەوەن���دەی زانیاریم هەبێت‬ ‫لەتاقیکردنەوەکاندا؟‬ ‫هەڵبژاردن‬ ‫پرسیاری‬ ‫بابەتێكی وەك بایەلۆجی پۆلی‪ 12‬خزمەت زۆر‬ ‫میر‪ :‬پێم باشە بەمەرجێ‌ بەشێوەیەكی باشتر بە بەش���ی پزیش���كی ئەكات‪ ،‬بیركاری‌و فیزیا‬ ‫دابڕێژرێت‪ ،‬هەندێك پرس���یار هەڵەی تێدا بو‪ ،‬یارمەتی گەورەی كۆلێجی ئەندازیاری دەدەن‪.‬‬ ‫پێویستە كەسانی ش���ارەزاتر دایبنێن چونكە‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬دەنگۆی���ەك هەیە ك���ە خوێندكارە‬ ‫هەندێ جار لەپرس���یارێك وەاڵمی پرسیارێكی یەكەم���ەكان بچن���ە زانكۆكان���ی دەرەوەی‬ ‫تری تیایە یان وەاڵمی تیا نییە یان دو وەاڵمی كوردستان بخوێنن؟‬ ‫تیایە‪ ،‬جگەلەوەی كەمت���ر زوڵم لەخوێندكار‬ ‫میر‪ :‬تا ئێستا كەس بەفەرمی راینەگەیاندوە‬ ‫دیاریك���راوەو‬ ‫دەكرێ���ت چونك���ە وەاڵمەك���ە‬ ‫كە ئێمە لەدەرەوە بخوێنین‪.‬‬ ‫ناكات‪.‬‬ ‫مامۆستاش پشكنینی بۆ‬ ‫ئاوێنە‪ :‬كێن ئەوانەی خەاڵت‌و دەستخۆشییان‬ ‫خوێندن‬ ‫پڕۆگرامەكان���ی‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬پێتوای���ە‬ ‫پێشكەشكردون؟‬ ‫هەبێت‬ ‫سودی‬ ‫رابردوتدا‪،‬‬ ‫س���اڵی‬ ‫لەماوەی ‪12‬‬ ‫میر‪ :‬تەنها پارێزگاری س���لێمانی‌و بڕیار وایە‬ ‫زانكۆت؟‬ ‫خوێندنی‬ ‫بۆ‬ ‫وەزیری پ���ەروەردەش خەاڵتمان پێش���كەش‬ ‫باشە‬ ‫پڕۆگرامەكە‬ ‫گشتی‬ ‫بەش���ێوەیەكی‬ ‫میر‪:‬‬ ‫بكات‪.‬‬

‫ته‌خته سپی‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫پشوی هاوینتان چۆن‬ ‫به‌سه‌ر برد؟‬ ‫به‌ڕێز عه‌باس‬ ‫ئه‌مه‌ ئ���ه‌و پرس���یاره‌یه‌ كه‌ هه‌میش��� ‌ه‬ ‫له‌كاتی ده‌س���تپێكردنی ده‌وامی خوێندن‌و‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای س���اڵی نوێ���وه‌ زۆرێ���ك‬ ‫له‌مامۆس���تایان له‌فێرخوازه‌كان���ی خۆیانی‬ ‫ده‌كه‌ن پرس���یاره‌كه‌ له‌نه‌س���تی مامۆستا‬ ‫مانای ئ���ه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێ���ت كۆتایی هاتنی‬ ‫ده‌وام‌و پش���وی خوێندنگا به‌مانای كۆتایی‬ ‫هاتنی كات‌و پرۆسه‌ی فێربون نایه‌ت‪ ،‬كێشه‌‬ ‫له‌پرس���یاره‌كه‌دا نییه‌و ته‌نانه‌ت له‌جێگه‌ی‬ ‫خۆیدای���ه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ی مامۆس���تا ئاگاداری‬ ‫چاالكییه‌كانی فێرخوازانی خۆی بێت‌و هانی‬ ‫په‌روه‌رده‌ك���ردن‌و فێركردن���ی به‌رده‌وامیان‬ ‫ب���دات‪ ،‬ه���ه‌ر فێرخوازێ���ك چاالكییه‌كانی‬ ‫خۆی باس بكات‌و ئاماژه‌ به‌و ش���تانه‌ بكات‬ ‫كه‌ له‌ماوه‌ی پش���وی هاوین���دا فێری بوه‌و‬ ‫ئه‌نجامی داوه‌ ده‌بێته‌ مایه‌ی ده‌ستخۆش���ی‬ ‫له‌الیه‌ن مامۆس���تاكه‌یه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم خۆ ئه‌گه‌ر‬ ‫نا به‌پێچه‌وانه‌وه‌ بو فێرخواز پشوی هاوینی‬ ‫به‌ به‌تاڵی بردبێته‌ سه‌رو هیچ چاالكییه‌كی‬ ‫ئه‌نجام نه‌دابێت‌و هه‌وڵی پرۆسه‌ی فێربونی‬ ‫نه‌دابێت له‌ه���ه‌ر كایه‌یه‌ك له‌كایه‌كانی ژیان‬ ‫وه‌ك نه‌نگییه‌ك س���ه‌یر ده‌كرێت‪ ،‬مه‌به‌ستی‬ ‫ئێم���ه‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ بڵێی���ن ئه‌م پرس���یاره‌‬ ‫چه‌ندێك ره‌وای���ه‌ مامۆس���تا له‌فێرخوازی‬ ‫بكات به‌هه‌مان ش���ێوه‌ش ره‌واو دروس���ته‌‬ ‫فێرخواز پرس���یاره‌كه‌ پێچه‌وانه‌ بكاته‌وه‌و‬ ‫پرسیاری ئه‌وه‌ له‌مامۆس���تاكه‌ی بكات كه‌‬ ‫ئه‌و چۆن پش���وی هاوینی به‌س���ه‌ر بردوه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك چ���ۆن گرنگه‌ بۆ مامۆس���تا فێرخواز‬ ‫له‌پش���وی هاویندا ش���تێك ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫خوێندنگاكه‌ی فێربوبێت‌و وه‌ك درێژكراوه‌ی‬ ‫پرۆسه‌ی خوێندن‌و فێربون سه‌یری ده‌كات‬ ‫له‌خوێندنگاو ده‌كه‌وێت���ه‌ هاندانی فێرخواز‬ ‫به‌هه‌مان ش���ێوه‌ش زۆر گرنگه‌ بۆ فێرخواز‬ ‫بزانێت مامۆستاكه‌ی له‌وماوه‌یه‌ی له‌ماڵه‌وه‌‬ ‫ب���وه‌و پش���وی خوێندنگا بوه‌ چ���ی زیاتر‬ ‫فێربوه‌و چ وانه‌یه‌كمان پێده‌ڵێت كه‌ له‌وانه‌ی‬ ‫پارس���اڵ نه‌چێت یان چ ئامۆژگارییه‌كمان‬ ‫ده‌كات جیاواز له‌ئامۆژگارییه‌كانی س���ااڵنی‬ ‫راب���ردو یان چ وته‌و ك���ردارو چیرۆكێكمان‬ ‫به‌رگ���وێ ده‌كه‌وێ���ت ك���ه‌ له‌س���اڵی پار‬ ‫نه‌چێ���ت‌و دوباره‌نه‌بێت���ه‌وه‌؟! وه‌ك چۆن‬ ‫بۆفێرخواز به‌ته‌نها ئه‌و وانانه‌ به‌س نین كه‌‬ ‫له‌خوێندنگا ده‌یانخوێنن‌و ده‌یانه‌وێت فێری‬ ‫بن چونكه‌ به‌ش���ێكی گرنگی پ���ه‌روه‌رده‌و‬ ‫فێرك���ردن ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی خوێندنگایه‌ وه‌ك‬ ‫به‌ش���داری كردنیان له‌خوله‌كانی مۆسیقاو‬ ‫هون���ه‌رو وه‌رزش‌و كۆمپیوت���ه‌رو زم���ان‌و‬ ‫هت���د‪ ...‬به‌هه‌م���ان ش���ێوه‌ش ئه‌م���ه‌ بۆ‬ ‫مامۆس���تاش راس���ته‌ ده‌بێت ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫خوێندن���گا له‌خۆپێگه‌یاندن���ی خۆیدا بێت‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی خۆی نوێ بكاته‌وه‌و به‌زانس���تی‬ ‫س���ه‌رده‌م رابگات‌و بره‌و به‌تواناكانی خۆی‬ ‫ب���دات چونكه‌ زانكۆ یان ه���ه‌ر ناوه‌ندێكی‬ ‫ت���ر لێ���ی ده‌رده‌چی���ت بۆ ئ���ه‌وه‌ی ببیت‬ ‫به‌مامۆس���تا به‌س نییه‌ كه‌ له‌شوێنی خۆت‬ ‫بوه‌ستیت‌و بڵێیت پێرفێكتم! چۆن ده‌بێت‬ ‫مامۆستایه‌كی زمان‌و ئه‌ده‌بیاتی كوردی كه‌‬ ‫له‌س���اڵی دوهه‌زاردا زانكۆی ته‌واو كردوه‌و‬ ‫دواتر بوه‌ به‌مامۆس���تا ئیت���ر موتابه‌عه‌ی‬ ‫نه‌مێنێت‌و ئاگای له‌ئه‌ده‌بیاتی كوردی دوای‬ ‫ساڵی دوهه‌زار نه‌بێت له‌كاتێكدا دونیایه‌ك‬ ‫شت هه‌یه‌و هۆكاری نه‌زانینه‌كه‌شی بۆ ئه‌وه‌‬ ‫بگه‌ڕێنێته‌وه‌ چونكه‌ له‌زانكۆ ئه‌و بابه‌تانه‌ی‬ ‫نه‌خوێندوه‌! فێرخ���وازی هه‌یه‌ رۆمانه‌كانی‬ ‫به‌ختیار عه‌لی به‌شێكی باشی خوێندۆته‌وه‌‬ ‫كه‌چی مامۆس���تاكه‌ی وه‌ك ناوێكی غه‌ریب‬ ‫به‌رگوێ���ی ده‌كه‌وێت؟ ه���ه‌م نوكته‌وه‌ هه‌م‬ ‫چیرۆكێكی واقعی هه‌یه‌ له‌وباره‌یه‌وه‌ رۆژێك‬ ‫فێرخوازێ���ك له‌یه‌كێ���ك له‌مامۆس���تاكانی‬ ‫ده‌پرس���ێت‌و ده‌ڵێ���ت‪ :‬مامۆس���تا رۆمانی‬ ‫"مه‌رگ���ی تاقانه‌ی دوه‌م"ی به‌ختیار عه‌لیت‬ ‫خوێندۆته‌وه‌؟ مامۆستاش ئیحراج ده‌بێت‌و‬ ‫ئاوا وه‌اڵمی ده‌داته‌وه‌و ده‌ڵێت‪ :‬نه‌وه‌ك هه‌ر‬ ‫رۆمان���ی "مه‌رگی تاقانه‌ی دوه‌م" به‌ڵكو من‬ ‫مه‌رگی تاقانه‌ی یه‌كه‌میش���م خوێندۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا رۆمانه‌كه‌ یه‌ك كتێب‌و یه‌ك به‌رگه‌‬ ‫كه‌چی مامۆستا كتێب‌و به‌رگێكی تری بۆ زیاد‬ ‫كرد بێ ئه‌وه‌ی بونی هه‌بێت! بۆ مامۆس���تا‬ ‫گرنگه‌ له‌پشوی هاویندا جگه‌ له‌به‌سه‌ربردنی‬ ‫كاتی خ���ۆش‌و ره‌فاهیه‌تی خ���ۆی به‌دوای‬ ‫زانست‌و زانیاریدا بگه‌ڕێت‌و گه‌شه‌ به‌الیه‌نی‬ ‫مه‌عریفی‌و زانینی خ���ۆی بدات‌و ئه‌و كه‌م‌و‬ ‫كورتی‌و هه‌اڵنه‌ بدۆزێته‌وه‌و ده‌ستنیشانیان‬ ‫بكات كه‌ له‌ماوه‌ی ساڵی پێشودا به‌سه‌ریدا‬ ‫تێپه‌ڕیون‌و دوباره‌ی نه‌كاته‌وه‌‪ ،‬مامۆس���تا‬ ‫ده‌بێت خۆی ئاماده‌ بكات گه‌ر پرس���یاری‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌فێرخوازه‌كان كرد كه‌ كاتی پشوی‬ ‫هاوینیان چۆن به‌س���ه‌ر بردوه‌ خۆیشی بۆ‬ ‫هه‌مان پرسیار به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ئاماده‌ بكات‬ ‫كه‌ له‌فێرخوازه‌كانیه‌وه‌ لێی بكرێت‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )536‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/7/19‬‬

‫زەبونی رۆشنبیرانی كورد‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫لەواڵتی میس���ری ك���ۆن‪ ،‬پێش ئەوەی‬ ‫فەلس���ەفە بێتە ئاراوە‪ ،‬كاری پزیش���كی‬ ‫رۆڵێك���ی گرنگ���ی هەبو‪ ،‬ب���ەاڵم دواتر‬ ‫فەیلەس���وفەكان جەختیان لەسەر ئەوە‬ ‫كردەوە‪ ،‬كە جیاوازییەكی ئەوتۆ لەنێوان‬ ‫پزیشك‌و فەیلەس���وفدا نییە‪ ،‬بگرە هەمو‬ ‫فەیلەسوفێك خۆی لەخۆیدا پزیشكێكە‪،‬‬ ‫س���وكرات‌و هیگڵ بەئاش���كرا بۆچوێكی‬ ‫لەمجۆرەی���ان دەربڕیوە‪ ،‬ب���ەو مانایەی‬ ‫پزیش���ك چارەس���ەری جەس���تەت ب���ۆ‬ ‫دەكات‪ ،‬بەاڵم فەیلەس���وف چارەسەری‬ ‫رۆح دەكات‪ ،‬پێمبڵێ���ن رۆش���نبیرانی‬ ‫ئەم هەرێم���ە كەوتونەت���ە كوێوەی ئەم‬ ‫بۆچونەوە‪ ،‬كوا بچوكترین چارەس���ەر كە‬ ‫كردبێتیان‪ ،‬لەكاتێكدا ئ���ەم كۆمەڵگەیە‬ ‫تەنیا بەجەس���تە نەخ���ۆش نییە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بەئەقڵی���ش دەردەدارە‪ .‬بۆیە س���ارتەر‬ ‫ئێس���تا زیندو بوایە زۆرترین رەخنەی بۆ‬ ‫رۆشنبیرانی كورد دەبو‪ ،‬ڤۆلتێریش زیندو‬ ‫بوای���ە نامەیەكی دیك���ەی لێبوردنی بۆ‬ ‫كێشەی(كاالس) نەدەنوسی‪ ،‬دەهات بۆ‬ ‫رۆشنبیرانی كوردی دەنوسی‪ ،‬جۆن لۆك‬ ‫نەدەهات نام���ەی لێبوردەیی‌و حكومەتی‬ ‫مەدەنی‌و ئایین بنوس���ێ‪ ،‬دەهات دەیوت‬ ‫لەو هەرێمی كوردس���تانە رۆشنبیران كە‬ ‫ژمارەشیان زۆر كەمە بەاڵم زەبونترینیانن‪،‬‬ ‫تۆماس هۆبز گرێبەس���تێكی بۆ دەوڵەت‬ ‫دانەدەڕشت‪ ،‬دەهات گرێبەستێكی لەگەڵ‬

‫رۆشنبیرانی ئەم هەرێمە دەبەست كە ئیتر‬ ‫گرنگی بەتاك نەدەن‪ ،‬بەڵكو نوكی قەڵەم‌و‬ ‫پەنجەی س���ەر كیبۆردەكانتان ئاراستەی‬ ‫یاس���او ئ���ازادی‌و حوكمڕانییەكەت���ان‬ ‫بكەن‪ ،‬ئەوكات تاك خ���ۆی خاوەن رای‬ ‫خۆی دەبێ���ت‌و كاریگەریش���ی دەبێت‪.‬‬ ‫گرامش���ی نەدەهات باس���ی رۆشنبیریی‬ ‫ئۆرگانی بكات‪ ،‬چونكە تێدەگەیشت لەم‬ ‫هەرێمە رۆش���نبیری ئۆرگانی بونی نییە‪،‬‬ ‫لەجیاتی ئۆرگانی ن���ەزۆك بەرهەمدێت!‬ ‫بۆی���ە ناچاردەب���و ب���ەدوای زاراوەیەكی‬ ‫دیك���ە بگەڕێ���ت‌و بۆمان���ی بدۆزێتەوە‪.‬‬ ‫هیگڵ‌و مۆنتیسكسۆ لەسەر دابەشكردنی‬ ‫دەس���ەاڵتەكان‪ ،‬دژایەت���ی یەكتری���ان‬ ‫نەدەك���رد‪ ،‬پێكەوە بیرییێكیان لەو دەقە‬ ‫چەقبەس���توانە دەك���رد ك���ە لەهەرێمی‬ ‫كوردس���تان بەدەرزەن تەن دەنوسرێن‌و‬ ‫دەوترێن‌و فلس���ێكی سوتاویش ناهێنێت‪.‬‬ ‫كێش���ەی رۆش���نبیرانی ك���ورد ئەوەیە‬ ‫بەش���ێكیان لەژێر موگناتیس���ی ماركس‬ ‫گەش���ەیان نەك���ردوە‪ ،‬بەش���ێكی تریش‬ ‫لەژێر موگناتیس���ی هۆبزو كانت و هیگڵ‬ ‫گەش���ەیان نەكردوە‪ ،‬بەشێكی دیكەیش‬ ‫لەژێر موگناتیسی نیچەو فۆكۆوە نەهاتون‪،‬‬ ‫بەشەكەی تریش لەژێر موگناتیسی موساو‬ ‫عیساو محەمەدەوە نەهاتون‪ ،‬هەر یەكەو‬ ‫بەئاقارێك���ی بچوكدا هاتون‌و ئێس���تاش‬ ‫ه���ەر یەك���ەو لەئاوازێك���ی زۆر نەش���از‬

‫دەخوێنێت‪ ،‬رۆشنبیر بەوە رۆشنبیرە كە‬ ‫هەر چوار بەشەكە(ماركسیزم‪ ،‬كانتیزم‪،‬‬ ‫نیچەوی���ی‌و ئایینی) تێكەڵب���كات‌و ژیان‬ ‫بكاتە شەربەتێكی كۆكتێل‌و بیخواتەوە‪،‬‬ ‫كورد هێشتا رۆشنبیری كۆكتێلیی نییە‪،‬‬ ‫تەنیا یەكجۆرە شەربەت دەخواتەوە‪ ،‬كە‬ ‫لەیەك میوە دروستكرابێت‪ ،‬تەنانەت ئەو‬ ‫شەربەتەیش���ی حەز لێیە كە سروش���تی‬ ‫نیی���ە‪ ،‬تەنیا تامی میوەك���ەی دەداتێ‪،‬‬ ‫بەدەرمان س���ەرڕێژكراوە‪ .‬بۆیە زۆر شتی‬ ‫پێ هەزم ناكرێت‪ .‬كورد یەك ش���اعیری‬ ‫گەورەی هەبو‪ ،‬ئەویش فەتوای كوشتنی‬ ‫ب���ۆ دەرچوب���و‪ ،‬ئەوكات���ی فەتواكەش‬ ‫دەرچوبو‪ ،‬رۆشنبیرانی كورد هەر هیچیان‬ ‫نەكردایە دەبو ئەو هەمو وەهم‌و ئەو هەمو‬ ‫سیحرانەیان بەتاڵ بكردایەتەوە‪ ،‬كە رۆژانە‬ ‫بەردەوام وەهمی نوێ‌و س���یحری نوێمان‬ ‫پێ نیشاندەدەن‪ ،‬كەچی هیچیان نەكرد‪،‬‬ ‫جگ���ە لەچەن���د دەقێكی چەقبەس���توی‬ ‫وشكهەاڵتو شتێكی ترمان لەو رۆشنبیرانە‬ ‫نەبینی‪ ،‬نیچە توانی هەمو وەهم‌و سیحری‬ ‫میتافیزیكی رۆژئاوا بش���كێنێت‌و بەتاڵی‬ ‫بكات���ەوە‪ ،‬نیچە ب���وڕكان‌و گ���ڕكان بو‬ ‫بەرامبەر بەو وەهمان���ە‪ ،‬نیچە نائەقاڵنی‬ ‫نەبو‪ ،‬خ���ۆ ئەقاڵنی���ەت بەتەنیا موڵكی‬ ‫دی���كارت‌و كانت‌و هیگڵ نیی���ە‪ ،‬ئەمە چ‬ ‫پێوەرێكی نەزۆك‌و سەقەتە؟ ئەوەی دژی‬ ‫كانت‌و هیگڵ بێت بەنائەقاڵنی دابنرێت؟‬

‫ئەمە وەك ئەوە وای���ە ئەوەی لەئەوروپا‬ ‫دژی مەس���یح بێت بەدژە ئایینی بزانن با‬ ‫ئەوكەسە موسڵمانیش بوبێت‪ ،‬لەڕاستیدا‬ ‫ئ���ەوە جۆرج لۆكاش بو ئ���ەو فەتوایەی‬ ‫دا‪ ،‬بەچاویلكەیەك���ی تەماوی‌و تاریكەوە‪،‬‬ ‫لەكتێبەكەیدا نیچەو تێكشكاندنی ئەقڵ‪،‬‬ ‫نیچەی بەنائەقاڵنی دانا‪ ،‬ئیتر ئەم بۆچونە‬ ‫كەوتە ناو دونیای فیكرو لەو رۆژەوە نیچە‬ ‫بەنائەقاڵن���ی دادەنرێ‪،‬ئەمەش لەهەندێ‬ ‫بۆچون���ی نیچ���ەوە س���ەرچاوەی گرتبو‬ ‫بۆنمون���ە كاتێك دەڵێت‪ ،‬ژیان لەهیچەوە‬ ‫دروس���تبوەو بەهیچیش كۆتایی دێت‪...‬‬ ‫هت���د‪ .‬بەاڵم نیچ���ە زۆر ئەقاڵنی بو بۆیە‬ ‫هایدگ���ەرو فۆكۆو دیلۆزو دریداو ‪...‬هتد‬ ‫سەرس���امبون بەنیچە‪ .‬ئایا فۆكۆو دریدا‬ ‫نائەقاڵنی بون؟ ئەی فرۆید كە خۆی دان‬ ‫بەوەدا دەنێت كە س���ودی زۆری لەنیچە‬ ‫وەرگرتوە ب���ۆ دەرون ش���یكارییەكەی‪،‬‬ ‫ئایا فرۆید نائەقاڵنی بو؟ ئێمە نامانەوێ‬ ‫ئیدی ئەو رۆشنبیرە دەقبەستوانە‪ ،‬ساڵو‬ ‫بۆ خەڵك���ی ئەم هەرێم���ە بنێرن‪ ،‬وەك‬ ‫چ���ۆن ئەرس���تۆ بەدرێژایی س���ەدەكانی‬ ‫ناوەڕاس���ت‪،‬زیاتر لە‪1000‬س���اڵ زیاتر بو‬ ‫س�ڵ�اوی بۆ خەڵك���ی ئەوروپ���او بۆ ناو‬ ‫كڵێسا دەنارد‪ ،‬تا گالیلۆو كۆپەرنیكۆس‌و‬ ‫دی���كارت هاتن وتیان لەو س�ڵ�اوەی تۆ‬ ‫وەڕس بوین‌و جگە لەزیان سودێكی تێدا‬ ‫نییە‪ ،‬ئێستا پێویستمان بەساڵوی نوێیە‪،‬‬

‫ساڵوی رێنیسانس‪ ،‬س�ڵ�اوی كردنەوەی‬ ‫مێش���ك بو لەبەرامبەر دۆگماتیزم‪ .‬هیگڵ‬ ‫زۆر بەئومێ���دەوە بو ببێت بەئەرس���تۆی‬ ‫س���ەدەی ‪19‬و بتوانێ س���ەدەیەك بژی‌و‬ ‫حوك���م ب���كات‪ ،‬واتا س�ڵ�اوەكەی حوكم‬ ‫بكات‪ ،‬بەاڵم ماركس زو هات ساڵوەكەی‬ ‫پ���ێ وەرگەڕان���دو قڵپیك���ردەوەو ئینجا‬ ‫كوش���تی‪ ،‬نیچ���ەش هات وت���ی ئەوە بۆ‬ ‫من���ی ج���ێ بهێڵ���ن تەنیا م���ن دەتوانم‬ ‫بینێ���ژم‪ .‬ئەو چەكوش���ەی نیچە بەرزی‬ ‫كردبۆوە‪ ،‬ئێس���تا چەكوشەكە بەدەست‬ ‫خوێنەرەكانییەوەی���ەو هەر بەرزە‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەوەتا ئێس���تا ساڵوی رۆشنبیرانی ئەم‬ ‫هەرێم���ە بەتەواوی ژەنگ���ی گرتوە‪،‬پێش‬ ‫ئەوەی بمانەوێ بەتیزاب بیشۆین ئەبێت‬ ‫بیاننێژین‌و س�ڵ�اوێكی تر بەڕوخسارێكی‬ ‫جوانترو گەش���ترەوە بۆ خەڵك بنێرین‪.‬‬ ‫چیت���ر نابێ���ت ب���ەدوای كاڵوی بابردوی‬ ‫نوسین بكەوین‪ ،‬نابێ ئەقڵ بكەوێتە ژێر‬ ‫ركێفی سۆزەوە‪ .‬من ئێستاش نازانم نالی‬ ‫چ���ۆن لێمان كراب���و بەپێغەمبەر‪ ،‬گۆران‬ ‫ببو بەلوتكە‪ ،‬بەاڵم فەتوامان بۆ ش���ێركۆ‬ ‫دەركردبو‪ ،‬س���ەیری ئەو ئیزدیواجییەت‌و‬ ‫ئەو نیفاقە بكەن‪.‬‬ ‫كاتی خۆی شاعیرەكانی عەرەب ببونە‬ ‫رۆش���نبیری س���ەردەمی خۆیان‪ ،‬چونكە‬ ‫تێگەیش���تنێكی وردو نوێیان بۆ رۆشنبیر‬ ‫ال دروست نەببو‪ ،‬بۆیە كاتێك رۆشنبیری‬

‫‪19‬‬

‫خ���اوەن فیكری���ان لێ دروس���تبو‪ ،‬ئیتر‬ ‫ش���اعیرەكان پێچرانەوە ناو وەزیفەكەی‬ ‫خۆیان ئەویش شیعرو جوانی بو‪ ،‬چونكە‬ ‫ش���یعر لەبنەڕەتدا هیچ س���ەرچاوەیەكی‬ ‫زانس���تی‌و مێژویی‌و ‪...‬هت���د نییە‪ ،‬تەنیا‬ ‫هەندێ���ك بەه���ای ئ���اكاری تێدایە‪ ،‬كە‬ ‫ئەمەش پەیوەندی بەكاری رۆشنبیرییەوە‬ ‫نییە‪ .‬بەداخەوە ش���یعری نوێش ئێس���تا‬ ‫تەواو لەپاشەكش���ەدایە‪،‬روی ئەوەی تێدا‬ ‫نییە بەراوردێكی بچوكیش���ی پێ لەگەڵ‬ ‫ش���اعیرە ناودارەكانی جیهانی ‪ 150‬ساڵ‬ ‫پێش ئێستا بكەین (مەبەستم لەرامبۆیە)‬ ‫كە هەمو دیوانی ش���یعرەكەی ناگاتە ‪100‬‬ ‫الپەڕەو هەمو تەمەنی نوس���ینی شیعری‬ ‫ناگاتە ‪ 2‬ساڵ‪ ،‬بەاڵم تەنیا یەك شیعری‬ ‫كە تەنیا ‪ 3‬الپەڕەیە لەالیەن كتێبخانەی‬ ‫گشتی فەڕەنساوە بە(‪)3‬ملیۆن فرەنكی‬ ‫فەرەنس���ی كڕیویان���ە‪ ،‬ش���یعرەكەش‬ ‫بەناوی(نام���ەی خەوبینین���ك)ە‪ .‬تەنیا‬ ‫ش���ێركۆمان هەبو بڵێت نا‪ ،‬نابێت شیعر‬ ‫بم���رێ‪ ،‬بەاڵم دوای ئ���ەوەی خۆی مرد‪،‬‬ ‫ئێس���تا ش���یعری كوردیش لەگەڵیدامرد‪،‬‬ ‫ئاخر دوای شێركۆ دەقێكم نەخوێندۆتەوە‬ ‫هەست بكەم مەستی كردوم‪....‬بەڵێ ئیتر‬ ‫ش���یعر مرد وەك چۆن پێشتر شانۆمان‬ ‫مردبو‪ ،‬چیرۆكمان مردبو‪ ،‬رۆمانیش ئەوە‬ ‫هەر كارەس���اتێكی دیكەی���ەو بابەتێكی‬ ‫سەربەخۆی پێویستە‪.‬‬

‫لەدایکبونی جمهورێکی نائایدیۆلۆژیی‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫وەک زۆرینەی تیوریستەکانی ئەم بوارە‬ ‫باسیدەکەن ئەم پرۆسەی"هەمەڕەنگبونە"‬ ‫دەشێت دو دەرەنجامی ناکۆک‌و هاوسایەی‬ ‫لێبکەوێت���ەوە‪ .‬دەش���ێت لەس���ەرێکەوە‬ ‫هەم جۆرێ���ک لەئامێزانبون���ی کولتوریی‬ ‫دروس���تبکات‌و ئ���ەو ش���تە لەدایکببێت‬ ‫کەناوی"کای���ەی کولتور"یان"کای���ەی‬ ‫ڕۆش���نبیریی"ە وەک کایەیەکی سەربەخۆ‬ ‫لەپاڵ کایەکانی تردا‪ .‬بەاڵم لەس���ەرێکی‬ ‫دیک���ەوە چەن���دان ش���ێوازی ملمالن���ێ‬ ‫دروس���تدەکات لەنێوان گروپە کولتوریی‌و‬ ‫رۆشنبیرییەکانی ناو کایەکە خۆیدا‪ .‬هەردو‬ ‫پرۆسەکەش بەخەستیی لەدونیای ئێمەدا‬ ‫ئامادەن‪ ،‬بەکۆمەڵێک ئاکارو تایبەتمەندیی‬ ‫تایبەتەوە‪ .‬یەکێک لەو ئاکارانە ئەوەیە کە‬ ‫ناکۆکییەکانی ناو ئ���ەم کایەیە لەدونیای‬ ‫ئێمەدا بەڕادەیەک گەورەیە کە پرۆس���ەی‬ ‫"هەمەڕەنگبون"ی کولتوریی‌و رۆشنبیرییان‬ ‫گۆڕی���وە بۆ"پرۆس���ەی بەجەماعەتبون"‪،‬‬ ‫یان "بەقوتب ب���ون"ی داخراو و ناکۆک‌و‬ ‫دژ بەی���ەک‪ .‬بەدەگم���ەن نەبێت لەکایەی‬ ‫ڕۆشنبیریی ئێمەدا دو رۆشنبیر نادۆزیتەوە‬ ‫نرخ���ی کارو بۆچونەکنی یەکتر بگرن‌و دو‬

‫گروپیش بون���ی نیی���ە بەهێمنیی لەپاڵ‬ ‫یەکداب���ن‌و هەوڵی ئەوەب���دەن لەیەکتری‬ ‫فێرببن‪ ،‬یان النیکەم دژایەتیەکی تەواوی‬ ‫یەکت���ری نەک���ەن‪ .‬بێنرخکردن���ی کاری‬ ‫یەکتری یەکێکە لەئاکارە سەرەکییەکانی‬ ‫ناو کایەی ڕۆش���نبیریی‌و خۆ بەقوتبزانین‬ ‫ئ���ەو میکانیزمەی���ە ک���ە ئ���ەم دۆخ���ە‬ ‫ئاراستەدەکات‪.‬‬ ‫خاڵێکی دیکە ئەوەیە لەدونیای ئێمەدا‬ ‫لەس���ەرێکەوە ش���تێک بەناوی"کای���ەی‬ ‫کولتور"و "ڕۆش���نبیریی"ەوە دروس���تبوە‬ ‫بەپێگ���ەو بک���ەرو جوڵەی جی���اوازەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم سیس���تمە سیاس���ییە بااڵدەستەکە‬ ‫لەوەدا سەرکەوتوە کە لەشکرێکی وێکچو‬ ‫لە"رۆش���نبیریی بەیعە"لەناو ئەو کایەیەدا‬ ‫دروس���تبکات‪ .‬چەندان گ���روپ هەن کە‬ ‫هەریەکەی���ان لەپاڵ ئەم ی���ان ئەو پارتی‬ ‫سیاس���یی‌و ئ���ەم ی���ان ئەو کەس���ایەتی‬ ‫حزبی���ی‌و فاڵن ی���ان فیس���ار چاپخانەو‬ ‫دەزگاو هەندێ���ک کەس���ایەتی تایبەت���ی‬ ‫ناو گروپ���ە دەوڵەمەن���دو ملیۆنەرەکەی‬ ‫دونیای راپەڕیندا‪ ،‬درستبون‌و کاردەکەن‪.‬‬ ‫ئەمەش ملمالنێکانی ن���او کایەکەی نەک‬

‫تەنه���ا تیژترکردۆتەوە بەڵک���و رقاویترو‬ ‫کوێرانەتری کردۆتەوە‪ .‬نەک تەنها بڕێکی‬ ‫گ���ەورەی ناکۆکییە سیاس���ییەکانی ناو‬ ‫دونیای ئێمەی بۆ ناو کایەی رۆش���نبیریی‬ ‫گواس���تۆتەوە‪ ،‬بەڵک���و ناکۆکییەکانی ناو‬ ‫کایەکەشی سەختترو فراوانتر کردۆتەوە‪.‬‬ ‫ئەمەش وایک���ردوە جۆرێ���ک لەملمالنێی‬ ‫تاکەکەس���یی‌و گروپچێتی دروس���تببێت‪،‬‬ ‫کە لەس���ەرێکەوە درێژک���راوەی ملمالنێ‬ ‫سیاس���یی‌و ئابورییە ئاشکراو نهێنییەکان‬ ‫بێت‪ ،‬لەس���ەرێکی دیک���ەوە ملمالنێ بێت‬ ‫لەسەر ناو و ناوبانگ‌و نفوز‪ ،‬واتە ملمالنێ‬ ‫بێت لەسەر"سەرمایەی ڕەمزیی"‪.‬‬ ‫ئەو جمهورەی لەس���ەرەوە باس���مکرد‬ ‫لەزۆرێک لەمیکانیزمەکان‌و لەملمالنێکان‌و‬ ‫لەهەڵسوکەوتەکانی ناو کایە رۆشنبیریی‬ ‫بێزارو ناڕازییە‪.‬‬ ‫رۆڵی رۆشنبیر‬ ‫رۆش���نبیر رۆڵێکی نەگۆڕو هەتاهەتایی‬ ‫نیی���ە‪ ،‬یاس���ایەکی سۆس���یۆلۆژیی بونی‬ ‫نییە پێمانبڵێت ئەرکی ڕۆش���نبیر چییەو‬ ‫کامەیە‪ .‬رۆڵی رۆشنبیر لەکۆمەڵگایەکەوە‬

‫دوفاقی رزگاری‪ :‬شۆڕشی عەلمانی‌و‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫لەدونی���ای کوردی���دا ئەم���ە بەزەقی‬ ‫بون���ی هەی���ە‪ .‬رۆش���نبیری ک���وردی‬ ‫بەهەم���و رەن���گ و رواڵەتێکیەوە هەتا‬ ‫ئێس���تا لەچوارچێوەی ئایندا چەقیوە‪،‬‬ ‫بەجۆرێک که باش���ی باوەڕی‪ ،‬راس���تی‬ ‫ئایدیۆلۆژیای‪ ،‬بااڵیی دیدی‪ ،‬رێک وەک‬ ‫ئاین وەردەگرێت‪ .‬لەکاتێکدا دواین شت‬ ‫که بیرمەندێک هەیەتی یەقینە‪ .‬هەمیشە‬ ‫یەقین نیشانەی کەمی‌و الوازی زانینە‪.‬‬ ‫ئەم دۆخە که دەکرێت بوترێت زیاتر‬ ‫مێ���ژوی چەپ���ە‪ ،‬وەهای ک���ردوە‪ ،‬که‬ ‫دایەلۆگ‪ ،‬لەیەک گەیشتن‪ ،‬روبەڕوبونەوی‬ ‫فیکری لەم دونیایانەدا بونی کەم بێت‪.‬‬ ‫ئەمەش دەمانباتە ناو دونیایەکی ترەوە‬ ‫کە خەریکە دێتە ناو دونیای کوردیەوە‪،‬‬ ‫لەرێ���گای کۆمەڵێ���ک خوێن���دکار که‬ ‫لەهیندو ئەوروپ���ا خوێندویانە ئەویش‬ ‫دونیای پۆست کۆلۆنیالیزمە‪ ،‬یان پاش‬ ‫ئیستعمار‪.‬‬ ‫بەگشتی پۆست کۆلۆنیال خەڵکانێکن‬ ‫ک���ه ئەوروپ���او رۆژئاوا بە بەرپرس���ی‬ ‫س���ەرەکی هەمو نەهامەتیەکان دەزانن‪.‬‬ ‫کۆلۆنیال یانی رۆژئاوا‪ .‬بەالی پۆس���ت‪-‬‬ ‫کۆلۆنیال���ەوە س���ەختە وێن���ای غەیرە‬ ‫رۆژئاوایی���ەک ب���کات وەک کۆلۆنیال‪.‬‬ ‫ئەمە ئەگەر ب���ۆ جێگایەکی وەک هیند‬ ‫تا ئاس���تێک راست بێت‪ ،‬بۆ کوردستان‬ ‫بەهیچ شێوەیەک راست نیە‪ .‬ئینگلیز کە‬ ‫هاتوەتە کوردستان کەمتر لەدە ساڵێک‬ ‫لەوێ بوە‪ .‬دیارە چوارچێوەی دەوڵەتی‬ ‫عێراق���ی داڕش���توە ب���ەاڵم حوکمڕانی‬ ‫نەکردوە‪ .‬ئەم دیاردەیە لەکوردس���تانی‬ ‫باک���ور تائاس���تێک وروژاوە‪ ،‬ئای���ا‬

‫کوردستان کۆلۆنیکراوە‪ .‬چەپی تورکی‬ ‫بەزۆری کوردس���تان بەکۆلۆنی دانانێن‬ ‫چونکە وەهای لێکدەدەنەوە که تورکیا‬ ‫خۆی واڵتێکی جیهانی س���ێیە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بەمان���ای ئ���ەوەی کە لەرێ���گای هێزە‬ ‫جیهانیەکانەوە بەڕێوەدەبرێت‪ ،‬کە یانی‬ ‫تورکیا خۆی واڵتێک���ی کۆلۆنیالە بۆیە‬ ‫ناکرێت واڵتێکی کۆلۆنیال واڵتێکی تر‬ ‫کۆلۆنی بکات‪ ،‬بۆیە کوردستان کۆلۆنی‬ ‫تورکیا نیە‪.‬‬ ‫دیارە ئ���ەم دیدە نوقمبونە لەتیۆرەدا‬ ‫بۆ رەوایی بەخشین بەکارێکی کۆلۆنی‪.‬‬ ‫بەاڵم هەتا ئێس���تاش لەعێراقدا پرسی‬ ‫ئ���ەوە نەوروژێن���راوە ئایا کوردس���تان‬ ‫لەالی���ەن عێراق���ەوە کۆلۆن���ی کراوە‪.‬‬ ‫نەوروژانی پرس���ێکی وەها ئاسانکاری‬ ‫ک���ردوە ب���ۆ عێراقچێتی لەژێ���ر ناو و‬ ‫نات���ۆرەی جۆراوج���ۆردا‪ ،‬نوێترینی���ان‬ ‫فرەکەلتوری���ە‪ .‬بەو مانای���ە بۆ ئەوەی‬ ‫کوردستان ببێتە فرەکەلتور دەبێت هەر‬ ‫تەنها ک���وردی تیا نەبێت بەڵکو دەبێت‬ ‫ئەوانی تریش���ی تیادابن‪ .‬ئەم تێڕوانینە‬ ‫داپۆش���ینی دۆخێکی هەرە ترس���ناکە‬ ‫بەمیکیاژێک���ی س���ەقەت‪ .‬ئ���ەم دۆخە‬ ‫هیچ پەیوەن���دی بەفرەکەلتوریەوە نیە‪.‬‬ ‫دیارە یەک تاکەکەس نیە لەکوردستان‬ ‫لێکۆڵینەوەیەکی کردبێت لەسەر چەمکی‬ ‫فرەکەلت���وری‪ ،‬لێگ���ەڕێ لێکۆڵینەوەی‬ ‫ئیمپریکاڵ‪.‬‬ ‫شکس���تی عەلمانیەت ی���ان دوفاقی‬ ‫رزگاریخ���وازی هەروەه���ا راس���تەوخۆ‬ ‫پەیوەس���تە بەمێ���ژوی ئەوان���ەی کە‬ ‫بەعەلمانی ناس���راون‪ .‬لێرەدا لەدۆخی‬

‫کوردستاندا دو دیاردە شایانی ئاماژە‬ ‫پێدانە‪ :‬یەکەم‪ ،‬ک���ێ عەلمانیە ‪ ،‬دوەم‬ ‫ک���ێ نەتەوەیی���ە؟ ئایا ئ���ەو هێزانەی‬ ‫کە لەژێ���ر ئەم ن���اوەدا پۆلێن دەکرێن‬ ‫هەڵگری ئ���ەم دیدەن یان هەڵگری ئەم‬ ‫ناوەن دور لەن���اوەڕۆک‪ .‬ئەم دیاردەیە‬ ‫لەزانستی لۆژیکدا پێی دەوترێت پیاوی‬ ‫پوش���ین‪ .‬بەو مانایە وێنای کەس���ێک‬ ‫بکە بەش���ێوەیەک کە م���ەرج نیە ئەو‬ ‫وەها بێ���ت بۆئەوەی ئاس���انکاریت بۆ‬ ‫ب���کات هەت���ا هێرش بکەیتە س���ەری‪.‬‬ ‫دی���ارە ئەم���ە ریتۆریکە ن���ەک لۆژیک‬ ‫بەاڵم لەکێش���ەکانی لۆژیکە‪ .‬بەو مانایە‬ ‫بۆ نمون���ە یەکێتی‌و پارتی نە عەلمانین‬ ‫نە نەتەوەیی‪ ،‬ب���ەاڵم بۆئەوەی هێرش‬ ‫بکەیتە س���ەر عەلمانیەت‌و نەتەوە ئەوا‬ ‫بیانکە بەعەلمانی نەتەوەیی‪.‬‬ ‫کاتێ���ک هێ���زەکان کە بەو ئاس���تە‬ ‫لەحکومڕانیدا خراپ���ن‌و لەڕوانگەی ئەم‬ ‫چەمکانەوە دەبینرێن ئەوا ئاس���انکاری‬ ‫دەکات بۆ گەش���ەی بی���ری پێچەوانەی‬ ‫ئەمانە‪ .‬ئەمە بۆ زۆربەی زۆری ناوچەکە‬ ‫راستە‪ .‬لێرەوە ملمالنێی نێوان کۆمەڵێک‬ ‫هێز دێتە ئاراوە که هەڵگری ناون بەاڵم‬ ‫دورن لەپەیام‌و مەعریفەی ئەو دیدانەوە‪.‬‬ ‫کاتێک ئەم هێ���زە عەلمانیانە دڕندەن‪،‬‬ ‫ئەوا لەئەنجام���دا وەک پەرچەکردارێک‬ ‫هێ���زە تەقلیدی���ەکان دەکەن���ە دڕندە‪.‬‬ ‫ئەم دیدە زۆر الی پۆس���تکۆلۆنیالەکان‬ ‫جەختی لەس���ەر دەکرێت���ەوە‪ ،‬کە من‬ ‫گومانم لێی هەیە‪ .‬بەو مانایە ئایا هێزە‬ ‫دینی���ەکان کراوەو میان���ڕەو بون پێش‬ ‫سەرهەڵدانی هێزە عەلمانیەکان؟‬

‫ب���ۆ کۆمەڵگای���ەک‌و لەژینگەیەک���ەوە بۆ‬ ‫ژینگەی���ەک‌و لەس���ەردەم‌و زەمانێک���ەوە‬ ‫بۆ س���ەردەم‌و زەمانێکی ت���ر دەگۆڕێت‪.‬‬ ‫رۆش���نبیرێک لەکۆمەڵ���گای ئەمریکی���دا‬ ‫ب���ژی ئەرکێکی هەیە جی���اواز لەوەی کە‬ ‫لەکۆمەڵگای ئەفغانیدا دەژی‪ ،‬رۆشنبیرێکی‬ ‫روس���یی ئەرکێکی لەسەرشانە جیاواز لەو‬ ‫ئەرکەی لەسەرشانی رۆشنبیرێکی کوردە‪.‬‬ ‫ئەمەیە وادەکات رۆشنبیرانی ناو سەردەم‌و‬ ‫کۆمەڵگاو ژینگە جیاوازەکان بە بەردەوامی‬ ‫دەرگیربن لەگەڵ پرسیارگەلێکی لەبابەتی‬ ‫ئ���ەوەی ئایا رۆڵی ئەوان وەک رۆش���نبیر‬ ‫چیی���ە؟ پێویس���تە چیبکەن لەن���او ئەو‬ ‫ژینگەی���ەدا کە تیای���دا ئام���ادەن؟ بەم‬ ‫مانایە ئەوەی بەرەو قسەکردنمان لەسەر‬ ‫چییەتی رۆش���نبیرو رۆڵەکان���ی دەبات‪،‬‬ ‫نابێت هەندێکی روانینی یەقینیی نەگۆڕو‬ ‫هەندێک بۆچونی بەبەردبوی پێش���وەخت‬ ‫بڕیار لەسەردراو بێت‪ ،‬بەڵکو پێویستە ئەو‬ ‫واقیعە مێژوییە کۆنکرێت‌و ئاڵۆزەبێت کە‬ ‫لەئارادایەو رۆش���نبیر تیایدا وەک یەکێک‬ ‫لەبکەرەکان لەناویدا ئامادەیە‪.‬‬ ‫ش���تێک کە س���ەرنجی منی راکێشاوە‬

‫بێزارب���ون‌و بێتاقەتب���ون‌و پاشەکش���ەی‬ ‫تەواوی بڕی هەرەزۆری ئەو رۆشنبیرانەن‬ ‫کە لەملمالنێکردنی دەسەاڵت نەدەترسان‪،‬‬ ‫لەن���او ڕوب���ەری گش���تیدا رەخنەگران���ە‬ ‫ئامادەبون‌و لەسەر روداو و هاتنەپێشەوەکان‬ ‫قس���ەو رەخنەو هەڵوێس���تی ئاش���کرایا‬ ‫هەبو‪ .‬ئەم نوخبە رۆش���نبیرە نەک تەنها‬ ‫بێدەنگ بوە‪ ،‬بەڵکو واهەستدەکەیت هەمو‬ ‫کوردستان بس���وتێت ئەوان واز لەشیعرو‬ ‫رۆمان‌و ش���انۆو کورتەچیرۆک نوس���ینی‬ ‫خۆی���ان ناهێنن‪ .‬ئەم دۆخ���ە بەڕادەیەکە‬ ‫ش���تێک بەناوی ململنێی نێوان ڕۆشنبیرو‬ ‫دەسەاڵت لەکوردستاندا نەماوەتەوە‪ ،‬یان‬ ‫تەواو ت���ەواو الوازب���وە‪ ،‬زۆرینەی ئەهلی‬ ‫قەڵەم‌و فیکر‪ ،‬بەش���ێوازی راستەوخۆ یان‬ ‫ناڕاستەوخۆ‪ ،‬لەناو نەخشەکانی دەسەاڵتدا‬ ‫ئامادەن‪.‬‬ ‫رێک لەو دۆخی بێدەنگییەدا گەمارۆدانێکی‬ ‫تەواوی کاری رۆشنبیریی لەئارادایە‪ ،‬نەک‬ ‫تەنها بەهۆی ئەو دۆخە قەیراناوییەوە کە‬ ‫دروستکراوەو بڕس���تی لەیەکەی زۆرینەی‬ ‫کۆمەاڵیەتی���ی ئ���ەو کۆمەڵگای���ە بڕیوە‪.‬‬ ‫بەڵکو بەهۆی دەستگرتنی تەواودا بەسەر‬

‫بەشی هەرە زۆری دەزگا ڕۆشنبیرییەکان‌و‬ ‫دەزگاکانی پەخش‌و باڵوکردنەوەدا‪ .‬ئەمڕۆ‬ ‫بەکردەوە زۆرینەی هەرەزۆری رۆشنبیران‬ ‫فەرمانب���ەری دەوڵەت ی���ان فەرمانبەری‬ ‫پارتە سیاس���ییەکانی کوردستانن‪ .‬ئەمە‬ ‫وایکردوە زۆرینەیەکی بێدەنگ لەواڵتەکەدا‬ ‫دروستببێت‪ ،‬یان بەشی زۆریان خەریکی‬ ‫ش���یعرو ئەدەبی���ات بن‌و ئەم���ەش وەک‬ ‫تاک���ە ئەرکێک‌و تاکە رۆڵێ���ک ببینن کە‬ ‫پێیهەس���تن‪ .‬کە ب���اس لەخۆخەریکردن‬ ‫بەش���یعرو ئەدەبی���ات دەک���ەم‪ ،‬بەهیچ‬ ‫ش���ێوەیەک نامەوێت لەنرخ���ی ئەو دوانە‬ ‫کەمبکەمەوە‪ ،‬بەاڵم کردنی ئەم دو کایەیە‬ ‫بەشوێنی هەاڵتن لەڕوبەڕوبونەوەی کێشە‬ ‫س���ەرەکییەکان کێش���ەیەکی ئەخالقیی‬ ‫گەورەیە کە نیش���انەی پرس���یار لەسەر‬ ‫رۆشنبیربونی رۆشنبیران دادەنێت‪ .‬دەبێت‬ ‫ئ���ەو خاڵە الی هەموان ئاش���کرابێت هیچ‬ ‫کۆمەڵگایەک بەتەنها بەشیعرو ئەدەبیات‬ ‫ناژی‪ ،‬بەتایبەت���ی کۆمەڵگایەک بەردەوام‬ ‫لەژێر فشارو دەستێوەردانی شێوێنەرانەی‬ ‫زی���اد لەهێ���زو الیەنێک���ی سیاس���یی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیدا بێت‪.‬‬

‫ونبون‬ ‫* ناسنامه‌یه‌كی‌ ژوری بازرگانی‌ سلێمانی‌ ونبوه‌ به‌ناوی‌ (مه‌هدی‌ خالید عوسمان) هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوینه‌ ‪.‬‬ ‫* ناسنامه‌یه‌كی‌ ژوری بازرگانی‌ سلێمانی‌ ونبوه‌ به‌ناوی‌ (رفیق عبدالله‌ محمد ) هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوینه‌ ‪.‬‬ ‫* وس���لێكی‌ شاره‌وانی‌ س���لێمانی‌ رقم ‪ ،800558‬تاریخ ‪ ،2011/12/4‬ونبوه‌ به‌ناوی‌ (فتاح مصتفی‌ صالح ) هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ‬ ‫پرسگه‌ی‌ ئاوینه‌ ‪.‬‬ ‫* وصلێكی‌ ش���اره‌وانی‌ س���لیمانی‌ رقم ‪ ،555854‬تاریخ ‪ 2014/3/27‬ونبوه‌ به‌ناوی‌ (فتاح مصطفی صالح ) هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌‬ ‫بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوینه‌ ‪.‬‬ ‫* پێناسیكی‌ باری‌ شارستانی‌ به‌ناوی‌ (گۆران احمد حمه‌ عزیز ) ونبوه‌‪ ،‬هه‌ركه‌س ده‌یدۆزێته‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ كتێبخانه‌ی‌ خـاك له‌كه‌الر‪.‬‬ ‫* پێناسیكی‌ باری‌ شارستانی‌ به‌ناوی‌ (كریم عبدالحمید عباس) هه‌ركه‌س ده‌یدۆزێته‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ كتێبخانه‌ی‌ خـاك له‌كه‌الر‪.‬‬ ‫* وه‌س���لێكی‌ ش���اره‌وانی‌ گرده‌گۆزین���ه‌ ژماره‌ (‪ )559572‬كه‌ بڕه‌كه‌ی‌ (‪ )1250000‬به‌ناوی‌ (تحس���ین حس���ین علی ) ونب���وه‌ هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه‌‬ ‫بیگه‌رێنێته‌وه‌ بۆ كتیبخانه‌ی‌ خاك له‌ كه‌الر‪.‬‬ ‫* ناس���نامه‌ی‌ پۆلیس���ی‌ وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆی‌ عێراق به‌ش���ی‌ پاسه‌وانی‌ س���نور به‌ ناوی‌(سۆران حسن رۆس���ته‌م وه‌یس) ونبوه‌‪ ،‬هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه‌‬ ‫بیگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ كتیبخانه‌ی‌ ره‌سه‌ن له‌ ده‌ربه‌ندیخان‪.‬‬

‫نوێرتین هه‌واڵ ‪ ...‬زۆرترین زانیاری‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )536‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/7/19‬‬

‫قه‌یرانی رێکخستن یان قه‌یرانی په‌روه‌رده‌؟‬ ‫سه‌باح یاسین‬ ‫پێده‌چێ���ت قەیرانی رێکنه‌خس���تویی‌و‬ ‫رێکنه‌که‌وتنی تاک‌و کۆمه‌ڵگای خۆرهه‌اڵتی‬ ‫به‌کوردیش���ه‌وه‌ بۆ کولت���وری په‌رورده‌ی‬ ‫خێ���زان‪ ،‬دی���ن‪ ،‬کۆمه‌ڵ���گا‪ ،‬سیاس���ه‌ت‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬که‌ له‌سه‌ر بنه‌مای بااڵده‌ستی‬ ‫ئایدیاڵی تاک‌و ئه‌قڵی ره‌های رابردو و بەها‬ ‫کولتوریەکانی کە زۆرکارانە لەسەردەمەکانی‬ ‫ئێمپراتۆرەکانەوە دین‌و دونیا س���ەپاون‪.‬‬ ‫لەئێس���تای رێکخس���تنی هەرێمی���ش ئەو‬ ‫بەردەوامیە مێژو و دەس���ەاڵت لەماناداندا‬ ‫بەس���ەرکردەو بنکردە بونی هەیەو مانای‬ ‫دەس���توپێوەندەکان بۆ مان���ای ئەندامی‬ ‫پارتیەکان گۆڕاوە‪ .‬دەسەالت وەک بیرۆکە‬ ‫لەزمانی کوردیدا مانای لەدەستڕۆیشتنەوە‬ ‫نەک ل���ەکارو بیری مێش���کەوە کە گیان‬ ‫رێکخس���تنە وەرگیراوە‪ .‬مادەی مێشک کە‬ ‫سەرچاوەی ئەو بونە کیمیاوییە بەمۆغ ناو‬ ‫دەبرێت‪ .‬مۆغ لەئێس���ک‌و کەللەی سەردا‬ ‫هەم���ان بون���ی کیمیایی هەیەو مێش���ک‬ ‫وەک رێکخ���ەری گی���ان‌و کولت���ور رۆڵی‬ ‫بەڕیوەبردنی گیان لەئۆرگانەکاندا لەس���ەر‬ ‫بنەما هاوتاکردنی جیاوازی دەبینێت‪ .‬ئەو‬ ‫رۆڵگێڕانە سروشتی‌و گەردونیە بناسینرێت‬ ‫کردگاریانە ن���ەک رەهاییانە کار دەکات‌و‬ ‫پێدەچێت ک���ردگاری زمانی رابردو مانای‬ ‫بەوشەکان‌و نیگای ئاوەدانکەری دونیا هاوتا‬ ‫بەئاوەدانی زمانی دینیانە دابێت‪ ،‬کە واتە‬ ‫گونجاوە کە گریمان دێرینترین دەستوری‬ ‫دین‌و دونیا وەک دەس���تورێک بکەین‪ ،‬کە‬ ‫لەس���ەر بنەمای هاوتاکردن���ی (‪)check‬‬ ‫جی���اوازی(‪ )balance‬دامەزرابێ���ت‪.‬‬ ‫لەئێستادا ئێمە لەعیراقی فیدراڵدا دەژین‬ ‫ک���ە دەس���تورەکەی لەس���ەر میکانیزمی‬ ‫هاوتاکردنی جیاوازی کارو بیرەوە لەالیەن‬ ‫نوێنەرانی ئەمری���کاو بەریتانیا دامەزراوەو‬ ‫هەرێمیش بەخۆش‌و بەترش���ت پەیوەستی‬ ‫بەو یاس���ایانە کراوە‪ .‬یاساکان لەبنەڕەتدا‬ ‫مانایان لەئاڵوگۆڕی بازاڕییەوە وەرگرتوە‪،‬‬ ‫بۆیە سیاسەتی بازاڕی ناوی بازاڕی ئازادی‬ ‫لێنراوە‪ .‬ئ���ەو ناولێنانەش بەمەبەس���تی‬ ‫دیموکرات���ی کردن بوە تا ل���ەو رێگەیەوە‬ ‫بنەماکان���ی پ���ەروەردە لەرەهای بۆچون‌و‬ ‫کارەوە ب���ۆ هاوتاکردن���ی جیاوازی مرۆیی‬ ‫کە پێداویس���تی ژیانەو رێگاخۆش���کەر بۆ‬ ‫نەوە لەس���اواییەوە بەپێگەی���وی بگات‪.‬‬ ‫ئەوەش ئاڵوزی کولت���وری بۆ ئەم مرۆڤە‬ ‫خوڵقاندوە کە بەمەخلوقی خودا ناونراوەو‬

‫ئاوەدانی‌و لەس���ەر ئ���ەو بنەم���ا هاوتاو‬ ‫ناکردگارانەش بەردەوامی بەو پەروەردەیە‬ ‫جی���اوازە وەک نێ���رو مێ ژیان���ی کردوە‪.‬‬ ‫داوەو ئەوەش ژیانی زیاتر ئاڵۆز کردوە‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەو بنەما زمانیی���ەو ئەو ئاوەدانیە‬ ‫لەئەمڕۆدا مرۆڤەکان کە کار لەسەر بیری‬ ‫دێرینەی ناوچەکە لەگەڵ رۆژگاردا ناهاوتاو‬ ‫خۆیان ناکەن‌و بازاڕیش وەک مەبەست بۆ‬ ‫جیاواز گۆڕاوەو تاکی بااڵدەس���ت بەناوی‬ ‫بەدەستهێنانی بەرژەوەندی بەکار دەبەن‌و‬ ‫ئێمپراتۆرەوە خۆی س���ەپاندوەو ئاوەدانی‬ ‫دەس���ەاڵتیش خۆهەڵخەڵەتێنەرانە خۆی‬ ‫دێرین بەرەو تێکش���کانەوە چوەو لەسەر‬ ‫وەک مێشک نەک دەست پێناسە دەکات‌و‬ ‫بنەم���ا ئاس���ەواری ئێمپراتۆرەکانی دونیا‬ ‫ئەوەش رێگرە لەبیناکردنی دەس���تورێک‬ ‫دینی خەاڵف���ەت وەک تەواوکەری ئەقڵی‬ ‫ک���ە بەالیکەم���ەوە دەس���ەاڵتداران ک���ە‬ ‫رەهای���ی س���ەپێنراوەو تائەم���ڕۆ بەهای‬ ‫سەرکردەی پارتەکان لەسەری رێککەون‪.‬‬ ‫کولتوری ئەو دیدەی دینە لەدونیادا خۆی‬ ‫رێکنەکەوتنەکەیان بۆ بنەما پەروەردەیان‬ ‫بەک���ردگاری کۆتایی ناو دەب���ات‌و رێگرە‬ ‫دەگەڕێتەوە چ وەک س���ەرکردەو بنکردە‬ ‫لەدامەزرانەوە دەس���تور کە لەبنەڕەتا لەم‬ ‫یان دایک‌و باوک یان مامۆس���تاو مەال یان‬ ‫خاکەی ئێمەدا چەکەرەی س���ەریهەڵداوەو‬ ‫رۆشنبیرو سیاسی بۆ خودی خۆیان وەک‬ ‫رەهایی دەس���ەاڵت لەناوی بردوە‪ .‬کەواتە‬ ‫مرۆڤ‌و پێکهاتەیەک���ی ئاڵۆز ناگەڕێنەوەو‬ ‫ئێمە وەک تاک‌و کۆمەڵ پێویستە بەخودی‬ ‫ئەوەش وادەکات کە ب���ەردەوام بەرابردو‬ ‫الوازی‌و هێ���زی خۆمان���دا بچینەوە تا لەو‬ ‫بدەن‌و وەک خودێکی سس���ت کار لەسەر‬ ‫رێگەی���ەوە لەبەها کولتوری���ەکان بگەین‬ ‫خۆیان بکەن‌و گۆڕان لەبنەما دەستوریەکاندا‬ ‫کە چۆن مانا سروش���تی‌و گەردونیەکەیان‬ ‫سروشتیانەو گەردونیانە بکەن‪.‬‬ ‫بەالیەک‌و رەهاییەک���ە بەالیەکی تر بۆ ناو‬ ‫ب���ۆ ئ���ەوەی سروش���تیانە کار بکەین‪،‬‬ ‫پەروەردە گواستۆتەوە‪ .‬ئەو پێناسەکردنە‬ ‫پێویستە بیر لەسروش���تی زمانی‌و مانای‬ ‫لەخ���ودی خۆیدا رێگە خ���ۆش دەکات بۆ‬ ‫مرۆڤ���ی خۆمان کە تۆو ب���اوک‌و دایکمانە‬ ‫بیناکردن���ەوەی ئەو مانا سروش���تیانەی‬ ‫بکەینەوە‪ .‬دایک‌و باوک لەکاتی جوتبونیاندا‬ ‫ک���ە گەردونی���ان خوێندۆت���ەوەو لەگەڵ‬ ‫دەڵێن ئاومانهاتەوە‪ .‬ئاوهاتنەوە مانایە بۆ‬ ‫گەشەکردنیش���ماندا کە ه���ەم پێگەیویی‬ ‫تۆو ک���ە نەوەییەو نەوەش بەردەوامی ئەو‬ ‫تاک‌و ه���ەم پێگەیوی کولت���ورە ماناکان‬ ‫بونە سروش���تیە کە کوڕو ک���چ لەرێگەی‬ ‫دەکرێت‪ ،‬نوێ کرێتەوە‪.‬‬ ‫ناوک���ەوە ک���ە ه���ەر ت���ۆوە بەرەگەزی‬ ‫بەش���داری نێرو مێ لەم نوێبونەوەیەدا‬ ‫مرۆڤبونەکەی���ەوە گرێ���دراوەو لەرێگ���ەی‬ ‫مانابەخش���ەو س���ەرکردە بەرپرسیارە کە‬ ‫کولت���وری زمانەکەی���ەوە بەهاوڕەگ���ەزو‬ ‫کار لەس���ەر ئەو ئاراس���تەیە بکات‪ ،‬نەک‬ ‫خاکەیەوە بەستراوەتەوە‪ .‬ئاو لەسروشتدا نەسەپاوە‪.‬‬ ‫نەوە بەو مانا سروشتیە لەزمانی کوردیدا بەردەوام بەدەسەاڵتی خۆی وەک نوێنەری‬ ‫گەردونیانە گەشتی ئەرزو ئاسمان دەکات‌و‬ ‫هەتاوییانە خۆی نوێ دەکاتەوەو ئەو بونە بەئاو دانراوە هێمایەکی سروشتیش���ە بۆ س���ەرەتا کۆتاییانە بدات‪ .‬خۆ بەسەرەتاو‬ ‫سروش���تی‌و گەردونیە ئاویش سەرچاوەی نەوە کە ک���وڕو کچ‌و بەردەوامی پش���ت‌و کۆتای���ی نەک هەر خ���ۆ بەزلزانین‌و مانای‬ ‫مانادان���ی زمانیەک���ە ب���وە‪ ،‬کەواتە ئاو‪ ،‬پشتە کە ناوکەو وەک ئەوەی کە تۆویشە لەخۆهەڵخەڵەتان���ەوە وەرگرت���وە‪ ،‬ت���ا‬ ‫ئاوەدان���ی‌و ئاوهاتن���ەوە بەردەوامی ئەو ئاوەو بەو مانای���ە زمانی ئێمە بەردەوامی ئەمڕۆش ئەو ئەقڵە رەهایە س���ەرچاوەی‬ ‫مان���ەوە ئێمەی���ە لەچەقبەس���توییەوە‬ ‫زمان���ە جوتیاریی���ەن کە نیش���تەجێبونی بەبۆچونی سروشتی گەردونیانە داوە‪.‬‬ ‫لەزمانی سۆمەرو کوردی مانای نەوە کە ک���ە ن���اوی گەندەڵ���ی کۆمەاڵیەتی‌و بێ‬ ‫لەس���ەر ئەم خاکە کردگاریانە داهێناوەو‬ ‫پەروەردگاریانەش مانای بەوشەکان داوە‪ ،‬تۆو و ئاوە هاوتایە بەمانا دوفاقیە لەوشەی دەس���توریمان ناوناوەو نێرو مێمان وەک‬ ‫بەاڵم ل���ەو دەمەوە کە بەکۆیلەی ئەم یان زمان���ی ه���ەردو دو رەگەزەکە کە زمانیان س���ەرکردەو بنکردە بەش���دار لەو مان‌و‬ ‫ئەو کولتورەی تر کراوە‪ ،‬دیدی مەخلوقی وەک پلەگۆشتی ناودەم‌و گفتوگۆی گیاندار بونی ئەم بارە کە رابردوی تێکش���کانەوە‬ ‫بەسەردا س���ەپاوەو بەمانای دەسەاڵتیش ناس���اندوە‪ .‬زمانی سۆمەری تاچوار هەزار نەوە س���ەپاندویەو رێگرە لەگەشەی نەوە‬ ‫نائەقاڵنیەتی مانادان بەوش���ە دەبینرێت‌و ساڵە لەمەوەبەر لەخاکی مێزۆپۆتامیا ژیاوە لەس���اوییە بۆ پێگەیوەو هەر ئەو بونەشە‬ ‫ئەوەش ئ���ەوە دەگەیەنێت کە ئێمە وەک کە خواری حەمرین ئەم���ڕۆ دەگەیەنێت‌و کە کۆمەڵگای ئێمە وەک پیریکی نەخۆش‬ ‫کورد پێویس���تە ب���ۆ بنەم���ا زمانەکەمان ئەمڕۆ لەالیەن عارەبی بەڕەگەز سعودییەوە پەکخس���توە‪ .‬بۆنمونە وش���ەی سەرکردە‬ ‫بگەڕێنەوەو لەس���ەر ئ���ەو بنەمایە خودی داگیرک���راوە‪ .‬کەوات���ە روانگ���ەی زمانی مانای لەس���ەرو ک���ردە وەرگرتوەو هەمو‬ ‫خۆمان‌و دونیام���ان وەک مانادانەوە بەخۆ کوردی‌و س���ۆمەریەکان لەس���ەر بنەمای مرۆڤیکش ئەو توانایەی هەیە‪ ،‬کەچی ئێمە‬ ‫کە مرۆڤ ئ���اوەدان بکەین���ەوە‪ .‬چونکە سیستەمی گیان کە دەستوری سروشتیە وەک مرۆڤ رەچ���اوی ئەو مانایە ناکەین‌و‬ ‫مرۆڤ مانایە بۆ نێرو مێ‌و وش���ەکە وەک داهێنراوەو دەرئەنجامی گەش���ە ئەو زمانە دەسەاڵتخوازەکان بەسەرکردە ناو دەبەین‪،‬‬ ‫بیرۆکە لەس���ەر بنەم���ای هاوتاو جیاوازی کردگاری���ی‌و پەروەردگاریی���ە ب���وە‪ ،‬کە کە س���ەربردانە کار لەس���ەر تێکشکانەوە‬ ‫دی���ن‌و دونیا داهێن���راوەو ماناکە رەهایانە کش���توکاڵ‌و ئاژەڵداری کردوە‪ ،‬بەبنەمای وەک دەس���توپیوەند دەکەن‪ .‬سەربردەی‬

‫که‌واته‌ قه‌یرانی‬ ‫تاک‌و کۆمەڵگای‬ ‫ئێمە لەگەڵ نەبونی‬ ‫دەستورو پەرلەمان‬ ‫سەریهەڵنەداوە‬ ‫بەڵکو ئەقڵی رەها‬ ‫سەرچاوەیەتی‬

‫رونكردنه‌وه‌‬ ‫له‌ده‌قی‌ ڕێپۆرتاژه‌كه‌تاندا س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌فه‌رمانگ���ه‌ی‌ رێكخراوه‌ ناحكومییه‌كان‬ ‫له‌ژم���اره‌ ‪535‬ی‌ سێش���ه‌ممه‌ی‌ رابردوی‌‬ ‫ئاوێن���ه‌دا هات���وه‌ ك���ه‌ "رێكخ���راوی‌‬ ‫گه‌ش���ه‌پێدانی‌ مه‌ده‌نیه‌ت (‪ )CDO‬هیچ‬ ‫به‌راییه‌كی‌ نیه‌ له‌دۆسیه‌ی‌ تۆمار له‌بابه‌ت‬ ‫فه‌رمانی‌ تۆماركردنی‌ له‌وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆ‬ ‫پێش ده‌رچون له‌ یاسای ژماره‌ (‪" )1‬‬ ‫به‌ڕێزتان ئاگادار ده‌كه‌ین كه‌‪:‬‬ ‫‪ CDO /1‬تۆمار ك���راوه‌ له‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫یارمه‌ت���ی‌ مرۆڤایه‌ت���ی‌‌و ه���اوكاری‌‬ ‫به‌ژم���اره‌ ‪ 719‬ل���ه‌ ‪ 2001/4/29‬وات���ه‌‬ ‫پێ���ش (‪ )12‬س���اڵ‌ له‌وه‌رگرتن���ی‌ ئه‌و‬ ‫پڕۆژه‌یه‌ له‌فه‌رمانگ���ه‌و هه‌روه‌ها تۆماره‌‬ ‫له‌"فه‌رمانگه‌ی‌ رێكخراوه‌ ناحكومییه‌كانی‌‬ ‫عێراق له‌ساڵی‌ ‪ 2011‬واته‌ پێش دو ساڵ‌‬ ‫له‌ وه‌رگرتن���ی‌ ئه‌و پڕۆژه‌یه‌‪ ،‬فه‌رمانگه‌ی‌‬ ‫رێكخ���راوه‌ ناحكومیه‌كانی���ش ئاگاداری‌‬ ‫ته‌واوی‌ ئه‌م دو تۆماره‌یه‌‪.‬‬

‫‪ /2‬رێكخ���راوی‌ ‪ CDO‬خه‌اڵت��� ‌ی‬ ‫ئاڵتونی‌ باش���ترین ڕێكخراوی‌ ‪ NGO‬ی‌‬ ‫له‌الیه‌ن حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫پێبه‌خشراوه‌ له‌ساڵی‌ ‪ 2008‬واته‌ ‪ 5‬ساڵ‌‬ ‫پێش وه‌رگرتنی‌ ئه‌و پڕۆژه‌یه‌و فه‌رمانگه‌‬ ‫ئاگاداری‌ ناوی‌ ئه‌و رێكخراوانه‌یه‌ كه‌ ئه‌م‬ ‫خه‌اڵته‌یان وه‌رگرتوه‌‪.‬‬ ‫‪ /3‬رێكخراوی‌ ‪ CDO‬له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تی‌‬ ‫هه‌رێ���م ب���ۆ كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‌ مه‌ده‌نی‌ وه‌ك‬ ‫یه‌كێك له‌ڕێكخراوه‌ چاالك���ه‌كان نامه‌ی‌‬ ‫پشتگیری‌ بۆ كراوه‌ له‌ساڵی‌ ‪ 2008‬پێش‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و فه‌رمانگه‌یه‌ دروس���ت ببێت‪،‬‬ ‫له‌كاتی‌ پێشكه‌ش���كردنی‌ دۆكۆمێنته‌كان‬ ‫ب���ۆ فه‌رمانگه‌ هه‌مو ئ���ه‌م دۆكۆمێنتانه‌‬ ‫پێشكه‌ش كراوه‌‪.‬‬ ‫‪ /4‬به‌گوێره‌ی‌ ده‌قی‌ نوسراوی‌ ژماره‌‬ ‫‪ 5627‬له‌س���اڵی‌ ‪ 2009‬س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زی���ران كه‌ ئاراس���ته‌ی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆ كراوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ رونكراوه‌ته‌وه‌‬

‫كه‌ رێكخراوه‌كانی‌ پارێزگای سلێمانی‌ كه‌‬ ‫ی ساڵی ‪ 1999‬كارده‌كه‌ن‬ ‫به‌یاسای ‪‌ 297‬‬ ‫پێویست ناكات س���ه‌ر له‌نوێ‌ مۆڵه‌تیان‬ ‫نوێ‌ بكرێته‌وه‌‪ ،‬وێنه‌یه‌كی‌ ئه‌م نوسراوه‌‬ ‫ئاراسته‌ی‌ ‪ CDO‬كراوه‌‪.‬‬ ‫‪ /5‬رێكخراوی‌‪ CDO‬له‌س���اڵی‌ ‪ 2013‬كه‌‬ ‫ریپۆرتاژه‌كه‌ی‌ به‌ڕێزتان ئاماژه‌ی‌ پێدراوه‌‬ ‫په‌یوه‌س���تنامه‌ی‌ هه‌بوه‌ له‌گه‌ڵ ئاژانسی‌‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌ یه‌كگرت���وه‌كان ب���ۆ كاروباری‌‬ ‫په‌ناب���ه‌ران(‪ ، )UNHCR‬لیژن���ه‌ی‌‬ ‫فریاگوزاری‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ ‪ ،IRC‬هاوكاری‌‬ ‫خه‌ڵك���ی‌ نه‌روی���ج ‪ ،NPA‬ئه‌گه‌ر ‪CDO‬‬ ‫تۆماری‌ یاس���ایی‌ نه‌بێت چۆن ده‌توانێت‬ ‫ئه‌م پڕۆژه‌و چاالكیانه‌ ئه‌نجام بدات‪.‬‬ ‫‪ /6‬رێكخ���راوی‌ ‪ CDO‬پێویس���تی‌‬ ‫به‌تۆماركردن نه‌ب���وه‌ چونكه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫(‪ )3‬تۆم���اری‌ یاس���ایی‌ هه‌ی���ه‌و ته‌نها‬ ‫پێویس���تی‌ به‌خۆگونجاندن بووه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌شدا وه‌رگرتنی‌ پڕۆژه‌ی‌ ناوبراو له‌سه‌ر‬

‫بنه‌مای خۆگونجاندن له‌گه‌ل یاسای‌ ژماره‌‬ ‫‪1‬ی‌ س���اڵی‌ ‪ 2011‬نه‌بوه‌ به‌ڵكو له‌س���ه‌ر‬ ‫بنه‌مای‌ كاری‌ فیعلی‌‪ ،‬ده‌س���تكه‌وته‌كان‪،‬‬ ‫توان���ای‌ مرۆی���ی‌‪ ،‬ش���اره‌زایی‌ له‌بواری‌‬ ‫پڕۆژه‌و پڕۆفایلی‌ ده‌وڵه‌مه‌ندی‌ كاركردن‬ ‫له‌گه‌ڵ ئاژانس���ی‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان‌و‬ ‫رێكخ���راوه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كان ‪ ،‬كه‌ ‪CDO‬‬ ‫كاری‌ له‌گه‌ڵ ده‌یانیان كردوه‌‪.‬‬ ‫ئێمه‌ وه‌ك رێكخراوی‌‪ CDO‬ده‌ستخۆشی‌‬ ‫له‌ هه‌موو هه‌وڵێك ده‌كه‌ین بۆ ده‌رخستنی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ له‌هه‌ر جێگه‌یه‌ك‌و به‌شێك بێت‬ ‫ب���ه‌اڵم باوه‌ڕی‌ ته‌واویش���مان به‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫كه‌ عورفی‌ رۆژنامه‌نوس���ی‌‌و پاراس���تنی‌‬ ‫مافه‌كان���ی‌ به‌رامب���ه‌ر واده‌خوازێت كه‌‬ ‫پێش باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ هه‌ر بابه‌تێك رای‬ ‫به‌رامبه‌ریش وه‌رگیرێت‪ ،‬سوپاس هیوای‬ ‫به‌رده‌وامیتان بۆ ده‌خوازین‪.‬‬ ‫رێكخراوی‌‬

‫‪CDO‬‬

‫لەسەردەمی ئاخامینەکانەوە سەریهەڵداوەو‬ ‫بەگوێ���رەی گێڕانەوەی هێرۆدت بۆ ماوەی‬ ‫پێنج س���ەد س���اڵ‪ ،‬ئاخامین���ەکان هەر‬ ‫مۆگێکیان گرتبێت لەرۆژیکدا کوشتویان‌و‬ ‫ئەو رۆژەیان ناو ناوە جەژنی مۆغ کوشتن‪.‬‬ ‫کەواتە گەڕانەوە بۆ مانا بنەمایەکانی زمان‬ ‫رێگە بۆ لەخۆگەیش���تمان خۆش دەکات‪.‬‬ ‫مرۆڤ تا لەخودی خۆی نەگات لەخودا کە‬ ‫هاوتاکردنی کردگاری جیاوازیە ناگات‪.‬‬ ‫بۆ تێگەیش���تن لەناکردگاری���ی تاک و‬ ‫کۆمەڵ���ی ئێم���ە‪ ،‬دەکرێت وات���ای "ئێم ‌ه‬ ‫مه‌خلوقی خودای���ن" وەک تێکەڵە زمانی‬ ‫سروش���تی‌و ناسروش���تی بەهای کولتوری‬ ‫کە ناکردگارییە بخەینە ژێر پرس���یارەوە‬ ‫تا لەکردگاری کارو بێر مێش���ک بگەین کە‬ ‫بەرپرسیار لەبونە گیانیەکەی کە کولتوری‬ ‫زمان مان���ای پێداوە‪ ،‬ن���ەک ئەقڵی رەها‬ ‫کە خۆی بەک���ردگاری مانا وەک بەردەوام‬ ‫داڵخ���ە ک���ە رەهایان���ە (میتافیزیکیانە)‬ ‫ناساندوە‪ .‬لەئیس���تادا ئێمە هەڵگری ئەو‬ ‫مانا ک���ردگاری‌و ئەو بەه���ا ناکردگاریەن‬ ‫کە دین‌و دونیا داهێنان‌و داڕوخانی دێرین‬ ‫بەرهەمهی���ان هێناوەو تا ئ���ەو دو الیەنە‬ ‫ل���ەکارو بێ���ری خۆماندا ب���ەدی نەکەین‬ ‫ناتوانین پەروەردگاران���ە مانا بەکردگاری‬ ‫خۆمان‌و نەوەکانمان وەک مرۆڤ بدەین‪.‬‬ ‫مێش���ک له‌مرۆڤ���دا مانای لەهەس���تی‬ ‫سروشتی‌و گەردونی هۆشەوە وەردەگرێت‌و‬ ‫کولتوری زمانی کوردیش لەسەر ئەو بنەما‬ ‫زانین‌و زانستە دامەزراوە‪ .‬ئەوش بۆ کورد‬ ‫دەس���تمایەکی گەورەی���ەو دەکرێت وەک‬ ‫س���ەرمایە بۆ خۆبیناکردنەوە‪ ،‬سودی لێ‬ ‫وەرگیرێ���ت‪ .‬بڕوانە ئاوازەکانی مەوالنەوەو‬ ‫مەال‪ ،‬مارون‪ ،‬مامۆس���تا کە هاوش���ێوەی‬ ‫ئاوازی م���وغ داهێن���راون‌و مرۆڤیش بەو‬ ‫مانایە وەک نێرو مێ ناس���ینراوە‪ .‬ئەوەش‬ ‫رێگەی بۆ گەشە بەجیاوازی خۆشکردوە‪.‬‬ ‫بۆنمونە لەگێڕانەوەی داستانی گلگامیشداو‬ ‫هێرۆدۆت رەچاوی رێکخستنەوەی کۆمەڵ‬ ‫لەس���ەر بنەم���ای گفتوگ���ۆو هاوتاکردنی‬ ‫کارو بی���ر جی���اوازی مرۆڤ���ەکان دەکەین‬ ‫ک���ە مۆغی���ان هەیە‪ .‬م���ۆغ ب���ەو مانایە‬ ‫لەدێریندا بە بەڕێوەب���ەری گیان‌و کۆمەڵ‬ ‫دانراوەو دەستوری کۆمەاڵیەتی سەردەمی‬ ‫گڵگامیش ل���ەو رێگەیەوە تا س���ەردەمی‬ ‫مادەکان ماوەتەوەو لەگەڵ س���ەرهەڵدانی‬ ‫بااڵدەستی ئاخامینەکان گۆڕاوەو زمانیش‬ ‫هەر بەو مانایە ئەوانی وەک بااڵدەست کە‬ ‫ستەمکارە ناساندوە‪.‬‬ ‫لەپێناسه‌ ‌ی وشه‌کان ساواو نه‌وه‌و الو‌دا‬

‫درێژکراوه‌ی مانای وش���ه‌ی مرۆڤ‌و گیان‬ ‫وەک مان���ای "زمان"و "م���ۆغ" دوفاقەیە‬ ‫دەبینی���ن‌و ئەوەش ئ���ەو دەگەیەنێت‪ ،‬کە‬ ‫روانگەی زمانی ئێمەو سۆمەری بەردەوامی‬ ‫بەگفتوگۆی ئەقڵی کە زانین‌و زانستی باوان‬ ‫بوە داوە‪ ،‬بەاڵم لەدوای ئەو سەردەمانەوە‬ ‫ب���اوان رەتکراوەتەوەو بەکاف���ر ناوبران‌و‬ ‫لەناوبراون‪ .‬هەروەها لەوش���ەکانی گیان‪،‬‬ ‫زمان‪ ،‬مرۆڤ‪ ،‬نەوە‪ ،‬س���او هاوش���ێوەیی‬ ‫ماناکەی���ان وەک بون���ی رۆژو مانگ کە‬ ‫دوفاقەیی مانایە بۆ کات‌و جێگا دەبینین‌و‬ ‫ئ���ەوەش ئەوە دەگەێنێت کە سروش���تی‌و‬ ‫گەردون���ی وەک خودێک ک���ە کردگارییە‬ ‫پێناس���ەکراوەو ئەو مانایەش بەپێوانەی‬ ‫ژی���ان کراوەو مرۆڤ لەس���ەر ئەو بنەمایە‬ ‫تێگەیشتنی کولتوری زمانی دامەزراندوەو‬ ‫هاوت���ا بەو بونە سروش���تی‌و گەردونیەش‬ ‫رەچاوی خۆنوێکردنەوە (‪ )updated‬وەک‬ ‫سروشت گەردونیانە لەخۆیدا بەدیکردوە‪.‬‬ ‫نوێکردن���ەوەی زمانی سروش���تی هێمایە‬ ‫بۆ ک���ردگاری گەردون ن���ەک ناکردگاری‬ ‫(مەخلوق) کەواتە خۆ ناسین‌و خوداناسین‬ ‫کارو بیری زمانەو بەبێ کارکردنی بەردەوام‬ ‫لەس���ەر ئەو بنەمایە ئاس���تەمە دەرچون‬ ‫لەب���اری مەخلوقی ک���ە زۆر کاری رابردو‬ ‫سەپاندویەتی‪.‬‬ ‫که‌وات��� ‌ه قه‌یران���ی ت���اک‌و کۆمەڵگای‬ ‫ئێمە لەگەڵ نەبونی دەس���تورو پەرلەمان‬ ‫س���ەریهەڵنەداوە‪ ،‬بەڵک���و ئەقڵ���ی رەها‬ ‫س���ەرچاوەیەتی‌و تاکی دەس���ەاڵتخوازیش‬ ‫مش���ەخۆرانە ژیان لەسەر ئەو بەردەوامیە‬ ‫دەکات ک���ە ناکردگاریان���ە س���ەپێنراوەو‬ ‫خۆهەڵخەڵەتینەرانەش لەهەریەک لەئێمەدا‬ ‫ژی���ان دەکات‪ .‬بۆنمون���ە بی���ر لەوات���ای‬ ‫"فەرم���ان" لەدیدەی ئیزدی���دا بکەرەوە تا‬ ‫لەمێژوی ئەنفال بگەین کە لەس���ەردەمی‬ ‫ئاخامینەکان���ەوە بەهانەی دی���ن‌و دنیای‬ ‫ب���ۆ دۆزراوەت���ەوە‪ .‬کۆرش���ی ئاخامینی‬ ‫کارەکانی خۆی بەپەیامی خودایی داناوەو‬ ‫رەهایانەش ئێمپراتورەکەی لەسەر بنەمای‬ ‫رەهاو بەکۆیلەکردنی ئەویتر داناوەو بەهای‬ ‫مەخلوقی لەو س���ەردەمەوە س���ەپێنراوە‪.‬‬ ‫ئەقڵی کە بااڵدەس���تی دەسەاڵتی رەهای‬ ‫تاکە لەمێ���ژوی ناوچەکەدا بێ لەداڕوخان‬ ‫هیچی تری بەرهەم نەهێناوەو لەئێستاشدا‬ ‫دەوڵەت���ی دوبەی باش���ترین نمونەیەتی‌و‬ ‫خراپتری���ن نمونەش تورکی���ا کە هەوڵی‬ ‫بیانکردن���ەوەی س���وڵتەنەتی تورک���ی‌و‬ ‫خەالفەتی ئیس�ل�ام دەدات کە داعش���یان‬ ‫بەرهەمهێناوە‪.‬‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫مالیکی‬ ‫چ مژدەیەکی بۆ کورد پێیە؟‬ ‫ئاسۆس هەردی‬ ‫ئەگەرچی بەنیاز بوم ش���تێک لەس���ەر کودەتا شکس���تخواردوەکەی تورکیاو‬ ‫دەرنجام‌و کاریگەرییەکانی‪ ،‬بەتایبەت لەس���ەر کوردس���تان بنوسم‪ ،‬بەاڵم پاش‬ ‫سەردانەکەی مالیکی بۆ سلێمانی‌و پێشوازی کردنی لەبااڵترین ئاستدا‪ ،‬بەگرنگم‬ ‫زانی قسەیەک لەسەر ئەم بابەتە بکەم‪.‬‬ ‫پێش���ەکی با هەندێک راستیی دوێنێی نزیک بەبیر خۆمان بێنینەوەو بپرسین‬ ‫مالیک���ی کێیە؟ تۆبڵێ���ی ئەوەندە زو ئەوەمان لەبیرچوبێت���ەوە کە ئەم پیاوە‪،‬‬ ‫بەمله���وڕی‌و هەوڵی بێباکانەی بۆ س���ەپاندنی دەس���ەاڵتی تاكڕەوانەی خۆی‪،‬‬ ‫ش���ەقی هەڵدا لەهەم���و هاوپەیمانێتییەک لەگەڵ ک���وردو تەنانەت لەگەڵ حزبە‬ ‫شیعەکانیشدا‌؟ ئەو نەبو هێزی سەربازی ناردەسەر خانەقین‌و فەرماندەیی دیجلەی‬ ‫بەرامبەر هێزی پێشمەرگە قوتکردەوە؟ هەر ئەو نەبو هەمو یاساو رێساو رێکارە‬ ‫دەس���تورییەکانی کردە قوربانیی دەسەاڵتی خۆی‌‌و هەمو دەستە سەربەخۆکانی‬ ‫کردە پاشکۆی س���ەرۆک وەزیران؟ هەر ئەو نەبو بەس���ەرکوتکردنی خوێناویی‬ ‫ناڕەزایەتییەکانی ناوچەی سوننەنشین زەمینەی دەسەاڵتگرتنە دەستی داعشی‬ ‫فەراهەم کردو بوە بەرپرس���ی یەکەم لەگەشەسەندن‌و گەورە بونی داعش؟ ئەو‬ ‫نەبو هەرچی لە ‪٢٠٠٣‬وەو لەسەر بناغەی دەستوری عێراقی دامەزرێنرابو‪ ،‬هەموی‬ ‫وێران کرد؟ ئەو کەس���ە نییە کە تەنانەت زۆرێک لەهاوپەیمانە هاومەزهەبەکانی‬ ‫خۆی‪ ،‬داوای دادگاییکردنی دەکەن؟‪ ...‬هتد‪.‬‬ ‫من دەزانم بەتایبەت لەکێش���ەی نێ���وان هەرێم‌و بەغدادا الیەنی کوردی‌و حزبە‬ ‫بااڵدەستەکان بەش���ێکی گرنگی بەرپرس���یارێتیی قەیرانەکەیان لەئەستۆ بوەو‬ ‫لەئەس���تۆیە‪ ،‬بەتایبەت لەمەس���ەلەی نەوتدا کە پەیوەندییەکی راس���تەوخۆی‬ ‫بەش���ێرپەنجەی گەندەڵییەوە هەیە‪ ،‬بەاڵم هەمو ئەمانە نابێ ئەو راس���تییەمان‬ ‫لەبیربەرێتەوە کە مالیکی کێیەو چۆن کوردستان‌و عێراق‌و تەنانەت ناوچەکەشی‬ ‫گەیاندە ئەم وێرانەیەی ئێستا‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ لەعێراقدا جگە لەشەڕی مەزهەبی‌و نەتەوەیی‪ ،‬شەڕو ملمالنێیەکی گەورە‬ ‫لەنێو خودی ش���یعەدا لەسەر دەس���ەاڵت لەئارادایە‪ .‬مالیکی پاش ئەوەی لەژێر‬ ‫قورسایی شکست بەرامبەر داعش‌و وێرانکردنی دۆخی سیاسی عێراقدا ناچارکرا‬ ‫دەس���ت لە پۆستی سەرۆک وەزیران هەڵگرێ‌و بەپش���تیوانیی ئێران لەدادگایی‬ ‫کردن رزگاری بو‪ ،‬ماوەیەکی زۆرە لەهەوڵی ئەوەدایە بەهەر شێوەو نرخێک بوە‪،‬‬ ‫جارێکی تر بێتەوە مەیدان‌و خۆی وەک پیاوی دەوڵەت‌و رزگارکەر نیشان بدات‌و‬ ‫دەس���ەاڵت بگرێتەوە دەست‪ .‬سەردانەکەش���ی بۆ کوردستان‪ ،‬جگە لەگەمەیەک‬ ‫ب���ۆ بەکارهێنانی کورد لەم پێناوەداو هەوڵێک ب���ۆ فراوانکردنی ئەو درزەی کە‬ ‫لەنێوان هێزە کوردییەکاندا هەیە‪ ،‬هیچ ئامانجێکی تری نیە‪ .‬دەیەوێ وەک دەڵێن‬ ‫ب���ە بەردێک دو چۆلەکە بکوژێت‪ .‬لەالیەکەوە بەپش���تیوانی کورد‪ ،‬یان النیکەم‬ ‫بەش���ێکی گرنگ لەهێزە کوردییەکان باری الری خۆی لەبەغدا راس���ت بکاتەوە‪،‬‬ ‫لەالیەکی تریشەوە بەقوڵکردنەوەی ئەو قەیرانە سیاسییەی لەکوردستاندا هەیە‪،‬‬ ‫ئەوەندەی تر هەرێم بەرامبەر بەغدا الواز بکات‪ .‬دیارە ئەگەر بۆیشی بچێتەسەر‪،‬‬ ‫هەرێمی کوردستان قوربانییەکی نەرمەقوتی دەسەاڵتەکەی دەبێت‪.‬‬ ‫بۆیە هیوادارم ئەوەی دەیبینین‪ ،‬تەنها نمایش���ێکی میدیایی بێت‌ بۆ نیشاندانی‬ ‫هێز‪ ،‬نەک هەوڵێک بۆ هاوپەیمانی لەگەڵ کەس���ێک کە مێژوی حوکمڕانییەکەی‬ ‫لێوانلێوە لەتاکڕەوی‌و س���ەرکوتکردن‌و هەڵگەڕانەوە لەدۆست‌و هاوپەیمانەکان‌و‬ ‫جگە لە دوژمنایەتیش‪ ،‬هیچ مژدەیەکی بۆ کورد پێ نییە‪.‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر؟‬

‫‪1960‬‬ ‫عەدنان مەندەریس‬ ‫لەسێدارە درا‬

‫‪ 4‬کودەتا لەتورکیا‬ ‫‪ 38‬ئەفسەر بەسەرکردایەتی‬ ‫جەمال گورسیل‬ ‫کودەتایەکیان ئەنجامدا‬ ‫دژی حکومەتی عەدنان‬ ‫جەمال گورسیل‬ ‫مەندەریس‬

‫‪1971‬‬

‫سلێامن دیمیرل‬ ‫دەستی لەکار کێشایەوە‬

‫بو بەسەرۆک‬

‫سەرۆکایەتی ئەرکانی تورکیا‬ ‫دوا هۆشداری دایە سلێامن دمیرل‪،‬‬ ‫ئەویش پاش ‪ 3‬کاتژمێر کۆبونەوە لەگەڵ‬ ‫وەزیرەکاندا دەستی لەکار کێشایەوە‬

‫‪1980‬‬ ‫جەنەرال‬ ‫کەنعان ئیفرین‌و‬

‫جەنەرال کەنعان ئیفرین‌و چەند‬ ‫ئەفسەرێک حکومەتەکەی‬ ‫سەرۆک وەزیران سلێامن‬ ‫دمیرلیان هەڵوەش��اندەوە‬

‫‪1997‬‬ ‫دورخستنەوەی ئەربەکان‬ ‫لەکاری سیاسی‬

‫‪ 6‬جەنەرال لەبەیاننامەیەکدا‬ ‫لە‪28‬ی شوبات حکومەتەکەی‬ ‫نەجمەدین ئەربەکانیان شکست‬ ‫پێهێنا‬

‫دەرەنجامەکانی کودەتاکە‬

‫خانەنشینکردنی هەزارەها ئەفسەر‬ ‫لەکارالبردنی ‪ 500‬دادوەرو داواکاری گشتی‬ ‫لەکارالبردنی ‪ 1400‬مامۆستای زانکۆ‬ ‫دەرەنجامەکانی کودەتاکە‬

‫سوپا باری نائاسایی راگەیاندو‬ ‫دەسەاڵتی گرتەدەست‬ ‫حکومەتی تەکنۆکرات‬ ‫پێکهێرنا لەژێر چاودێری سوپادا‬ ‫دەرەنجامەکانی کودەتاکە‬

‫دەستگیرکردنی ‪ 650‬هەزار هاواڵتی‬

‫‪ 30‬هەزار هاواڵتی تاراوگەیان هەڵبژارد‬

‫کوژرانی ‪ 50‬هاواڵتی‬ ‫کوژرانی ‪ 300‬هاواڵتی‬ ‫لەژێر ئەشکەنجەدا‬

‫دەرەنجامەکانی کودەتاکە‬

‫قەدەغەکردنی حیجاب لەزانکۆکان‬ ‫داخستنی خوێندنگاکانی لەبەرکردنی قورئان‌و رێبازی سۆفییەکان‬ ‫دامەزراندنی حکومەتێک بەسەرۆکایەتی مەسعود یەڵامز‬

‫ریکالم‬