ژمارە (561) ژمارەی نوێی ئاوێنە

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژماره‌ (‪)561‬‬ ‫سێشەممە ‪2017/1/17‬‬

‫‪Industry‬پیشه‌سازی‌‬ ‫سینۆما&بۆ بازرگانی‌‌و‬ ‫‪Sinoma‬‬ ‫‪Trade‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫‪Scope of business:‬‬ ‫بواری‌ كاركردن‪:‬‬ ‫ ‪t 4UFFM 4USVDUVSF EFTJHO NBOVGBDUVSF BOE JOTUBMMBUJPO‬‬ ‫ی ( نه‌خشه‌دانان‪ ،‬درووستكردن‪ ،‬دامه‌زراندن)‬ ‫ی ئاسن ‌‬ ‫‪1‬ـ په‌یكه‌ر ‌‬ ‫ ‪t (FOFSBM 5SBEJOH JNQPSU BOE FYQPSU‬‬ ‫‌كردن)‬ ‫ه‬ ‫‌نارد‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ن‬ ‫‌كرد‬ ‫ه‬ ‫هاورد‬ ‫(‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫گشت‬ ‫ی‬ ‫‪ 2‬ـ بازرگان ‌‬ ‫ "‪t -JHIUJOHT ."/5‬‬ ‫ ‬ ‫‪t -PHJTUJDT -$-)MANTA‬‬ ‫ی سوره‌یاو ڕووناكی‌ ( ماركه‌ی‬ ‫‪ - 3‬كار ‌‬ ‫ ‪5FM‬‬ ‫ی گواستنه‌وه‌و گیاندن (‪)LCL‬‬ ‫‪ 4‬ـ كار ‌‬ ‫ ‪4FF JU PO 1BH‬‬

‫عیادەی شەوانە رۆژی پسپۆڕیی ئاشتی‬

‫ی حكومه‌ت‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫چی پێیوتن ؟‬

‫بۆ نەخۆشییەکانی‪:‬‬ ‫نەشتەرگەری گشتی‬ ‫هەناوی و دڵ‬ ‫مندااڵن‬ ‫پێست‬

‫‪5‬‬

‫‪Mob. 0770 961 6966 0772 157 8372‬‬

‫ی زیاتر ل ‌ه الپه‌ڕ ‌ه (‪ )16‬ببینه‌‬ ‫ڕوونكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ریکالم‬

‫ریکالم‬

‫ژنان و مناڵبون و نەزۆکی‬ ‫قورگ و لوت و گوێ‬ ‫البردنی موو بە لێزەر‬

‫گەڕەکی ئاشتی پشت شیرینی تابان‬

‫‪0770 771 1011‬‬

‫یه‌كێتی‌و پارتی پێكه‌و‌ه‬ ‫پڕۆژه‌یه‌كی هاوبه‌ش ده‌خه‌نه‌ به‌رده‌م الیه‌نه‌كان‬ ‫یه‌كێت����ی‌و پارت����ی ئاماده‌كاری����ی‌ بۆ‬ ‫داڕشتنی‌ پڕۆژه‌یه‌كی‌ هاوبه‌ش ده‌كه‌ن‬ ‫به‌مه‌به‌س����تی‌ ئه‌نجامدانی‌ دانوستان‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ الیه‌نه‌كان‪ ،‬ئه‌ندامێكی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاس����ی‌ یه‌كێتی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ك����ه‌ "پڕۆژه‌ هاوبه‌ش����ه‌كه‌ی یه‌كێتی‌و‬ ‫پارتی دژی گۆڕان نابێت‌"‪ ،‬به‌رپرسی‌‬ ‫ژوری‌ په‌یوه‌ندییه‌ دیبلۆماس����یه‌كانی‌‬

‫گۆڕانی����ش ده‌ڵێت "ج����ارێ بڕیارمان‬ ‫نه‌داوه‌ هیچ هه‌ڵوێستێك ده‌رببڕین"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ ،‬س����لێمانی‌‪ :‬یه‌كێت����ی‌‌و‬ ‫پارت����ی‌ له‌ئاماده‌كردن����ی‌ پڕۆژه‌یه‌كی‌‬ ‫هاوبه‌شدان بۆ ئه‌وه‌ی‌ بۆ گفتوكۆكردن‬ ‫بیخه‌نه‌ به‌رده‌م الیه‌نه‌ سیاسییه‌كانی‌‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬بڕی����اره‌ له‌چه‌ند رۆژی‬ ‫ئاینده‌دا جارێكیت����ر هه‌ردو الیه‌ن بۆ‬

‫ئ����ه‌و مه‌به‌س����ته‌ كۆببن����ه‌وه‌‪ ،‬به‌پێی كرد به‌"دڵش����اد ش����ه‌هاب" ئه‌ندامی‬ ‫زانیاریی����ه‌كان پڕۆژه‌ك����ه‌ی یه‌كێتی‌و س����ه‌ركردایه‌تی پارت����ی دیموكرات����ی‬ ‫پارت����ی چه‌ن����د بژارده‌ی����ه‌ك ده‌خاته‌ كوردس����تان‌و ئه‌ندام����ی ش����اندی‬ ‫به‌رده‌م الیه‌نه‌كان س����ه‌باره‌ت به‌(هه‌ر دانوستكاری پارتییه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ناوبراو‬ ‫س����ێ س����ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ی هه‌رێم����ی "ئام����اده‌ نه‌ب����و له‌وباره‌ی����ه‌وه‌ هیچ‬ ‫كوردستان)‌‪ ،‬به‌ئامانجی‌ ئه‌وه‌ی‌ بتوانن لێدوانێك بدات"‪.‬‬ ‫نزیكبون����ه‌وه‌ی پارت����ی‌و یه‌كێت����ی‬ ‫له‌سه‌ری‌ رێكبكه‌ون‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ بۆ زانیاری‌ زیاتر په‌یوه‌ندی‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ هێش����تا رێككه‌وتنی‌‬

‫یه‌كێتی‌و گۆڕان هه‌ڵنه‌وه‌ش����اوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫بزوتن����ه‌وه‌ی گۆڕانی����ش تائێس����تا‬ ‫رای فه‌رم����ی خ����ۆی س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌لێنزیكبون����ه‌وه‌ی‌ گ����ۆڕان‌و یه‌كێتی‌‬ ‫ده‌رنه‌بڕی����وه‌‪ ،‬به‌پێ����ی‌ زانیارییه‌كان‬ ‫بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گ����ۆڕان به‌یه‌كێت����ی‬ ‫راگه‌یاندوه‌ ئازادو ده‌ستكراوه‌ن‌ له‌وه‌ی‬ ‫به‌بێ گۆڕان له‌گه‌ڵ پارتی رێكبكه‌ون‪،‬‬

‫‪ 5‬قومارخانەی گه‌وره‌ لەسنوری پارێزگای سلێمانی‬ ‫بێ مۆڵەت ده‌كرێنه‌وه‌‬ ‫عەلی حەمەس���اڵح پەرلەمانت���اری گۆڕان‪ ،‬لەوەزارەتەكان���ی ناوخ���ۆو ش���ارەوانی‌و‬ ‫لەنوس���راوێكدا ك���ە ئاڕاس���تەی داواكاری گەشتوگوزار مۆڵەتیان نییە"‪.‬‬ ‫ئ���ەو پارلەمانتاران���ەی گ���ۆڕان‬ ‫گش���تی س���لێمانی ك���ردوە داوا دەكات‬ ‫رێگاچارەی یاس���ایی بگیرێتەبەر بەرامبەر لەنوس���راوەكەیدا جەخت���ی كردۆتەوە كە‬ ‫‪ 5‬قومارخانەی گه‌وره‌ لەسنوری پارێزگای بون���ی ئ���ەو قومارخانانە بەب���ێ مۆڵەت‬ ‫جگەل���ەوەی تاوان���ە زیانێك���ی زۆریش���ی‬ ‫سلێمانی كە بەبێ مۆڵەت كراونەتەوە‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬سلێمانی‪ :‬عەلی حەمەساڵح لەو بەهاواڵتی���ان گەیان���دوەو دەی���ان خێزانی‬ ‫نوس���راوەدا دەڵێ���ت "دوای بەدواداچون‪ ،‬هەڵوەش���اندۆتەوەو دەش���ڵێت "سروشتی‬ ‫دەركەوت لەشاری سلێمانی پێنج قومارخانە كاری ئەم رۆلێت‌و جیهازانە بەش���ێوەیەكە‬ ‫هەن‪ ،‬هیچ دامەزراوەیەكی فەرمی س���نوری كە ‪%95‬ی ئەو هاواڵتیانەی رۆیش���تون بۆ‬ ‫س���لێمانی كە پارێ���زگاو گەش���توگوزارو ئەم قومارخانانە دۆڕاون"‪.‬‬ ‫لەكۆتاییش���دا داوای لەداواكاری گشتی‬ ‫قایمقامیەتە‪ ،‬مۆڵەتی پێنەداون‌و لەهیچكام‬

‫س���لێمانی كردوە كە رێگاچارەی یاس���ایی‬ ‫بگرنەب���ەرو دەش���ڵێت "منی���ش بەپێدانی‬ ‫زانیاری تەواو هاوكاریتان دەكەم"‪.‬‬ ‫عەل���ی حەمەس���اڵح لەلێدوانێك���دا‬ ‫بەئاوێن���ەی راگەیان���د ك���ە بەپێی یاس���ا‬ ‫عێراقییەكان كردنەوەی قومارخانە بەهەمو‬ ‫ش���ێوەیەك قەدەغەیەو "ئەمانە لەڕێگەی‬ ‫كۆمەڵێك بەرپرس���ی حزبی‌و دامەزراوەی‬ ‫حزبیی���ەوە كراونەت���ەوەو بەشێكیش���یان‬ ‫خاوەندارێتییەكەی���ان بۆ ئ���ەو بەرپرس‌و‬ ‫دامەزراوان���ە دەگەڕێتەوەو بەشێكیش���یان‬ ‫‪ 50‬ب���ە‪ 50‬لەگەڵیان���دا ش���ەریكن‪ ،‬بۆی���ە‬

‫دەیانپارێزن"‪.‬‬ ‫پەرلەمانتارەك���ەی گ���ۆڕان دەش���ڵێت‬ ‫"بێگوم���ان لەس���لێمانی ئ���ەم ش���وێنانە‬ ‫س���ەر بەیەكێتی نیش���تمانی كوردستانن‪،‬‬ ‫لەهەولێریش س���ەر بەپارت���ی دیموكراتی‬ ‫كوردستانن"‪.‬‬ ‫بەر لەدو ساڵ لەمەوبەر ئەو پەرلەمانتارەی‬ ‫گۆڕان دۆسیەیەكی هاوشێوەی لەهەولێریش‬ ‫جواڵندوە ك���ە بەپێی زانیارییەكانی ئەو ‪8‬‬ ‫قومارخان���ەی بێ موڵ���ەت هەبوەو دەڵێت‬ ‫"لەوێ بەشێك لەوانە داخران بەاڵم ئەوەی‬ ‫ئێمە زانیومانە دوانیان كراونەتەوە"‪.‬‬

‫محه‌م����ه‌د تۆفیق ره‌حیم به‌رپرس����ی‌‬ ‫ژوری‌ په‌یوه‌ندییه‌ دیبلۆماس����یه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫گۆڕان له‌باره‌ی نزیكبونه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌و‬ ‫پارتی‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ "جارێ‬ ‫بڕیارم����ان نه‌داوه‌ هیچ هه‌ڵوێس����تێك‬ ‫ده‌رببڕین"‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫سیستمێك یەك‬ ‫ملیۆن دۆالری‬ ‫تێچوە بۆ‬ ‫پاككردنەوەی‬ ‫لیستی‬ ‫موچەخۆران‪ ،‬بەاڵم‬ ‫جێبەجێناكرێت‬ ‫‪4‬‬ ‫ریکالم‬

‫‪Invitation for Tender Application‬‬ ‫‪Open Tender‬‬ ‫‪Mercy Corps is an international non-profit NGO implementing programs in Iraq since 2003.‬‬ ‫‪Subject to the tender:‬‬ ‫‪The subject of this tender is to solicit financial and technical bids from interested goods/service providers for provision of medical equipment for Piramagrun Hospital as per the SoW and the BoQ:‬‬ ‫‪General Information:‬‬ ‫‪Mercy Corps invites potential applicants to bid in sealed envelopes for the above project.‬‬ ‫‪Tender Documents:‬‬ ‫‪Tender documents with all details on the condition of works and specifications may be requested by e-mail from: iq-tendering@mercycorps.org only.‬‬ ‫‪Questions/ Comments:‬‬ ‫‪Specific questions about this tender and application may be submitted to Mercy Corps at iq-tendering@mercycorps.org. Final date for questions is 48 hours prior to the deadline submission. Answers to‬‬ ‫‪individual questions may be directed to all tenderers. No questions will be answered over the phone or verbally in person.‬‬ ‫‪Bid Delivery:‬‬ ‫‪Offers must be submitted in a sealed envelope indicating name of the applicant and reference of bid. Offers should be submitted in a sealed envelope, hard copy to respective offices as indicated below by‬‬ ‫‪January 24th, 2017 at 11:00 am. Offers received after this time will not be accepted and incomplete offers will be rejected.‬‬ ‫‪Tender Opening:‬‬ ‫‪Opening of the offers will occur on January 24th, 2017 at 15:00. Tender openings will take place in Mercy Corps office in Suleymaniah, Iraq. Any bidder representative may attend bid opening. The final‬‬ ‫‪decision will NOT be announced at this bid opening.‬‬ ‫‪NOTE:‬‬ ‫‪No fee or payment is required to submit this bid. Vendor selection is performed separately from the collection of bids. Please report any request for fee or similar to iq-complaint@mercycorps.org.‬‬ ‫‪Mercy Corps Office Addresses:‬‬ ‫‪Suleymaniah: Salim Street, Musherawa 406, District 5, House Number 5, Suleymaniah, Iraq‬‬ ‫‪Erbil: 32 Park Street, Sarbesty Area, Erbil, Iraq‬‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێیه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3202416 :‬‬

‫ ‬ ‫به‌شی ریکالم ‪07700600659 :‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )561‬سێشه‌ممه‌ ‪2017/1/17‬‬

‫‪3‬‬

‫"پڕۆژ‌ه هاوبه‌شه‌كه‌ی یه‌كێتی‌و پارتی دژی گۆڕان نیه‌"‬ ‫ئا‪ :‬وریا حسێن‬ ‫یه‌كێتی‌و پارتی پڕۆژەیه‌كی هاوبه‌ش‬ ‫بۆ دانوستان له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كانی دیك ‌ه‬ ‫ئاماده‌ ده‌كه‌ن پاشان سه‌ردانی الیه‌نه‌كان‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬بڕیاریشه‌ له‌كۆبونه‌وه‌ی داهاتودا‬ ‫یه‌كێتی‌و پارتی ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ په‌سه‌ند‬ ‫بكه‌ن‌و بیكه‌نه‌ كارنامه‌ی دانوستانه‌كان‪.‬‬ ‫رزگار عه‌لی ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی‬ ‫یه‌كێت����ی نیش����تمانی كوردس����تان هی����چ‬ ‫زانیارییه‌ك����ی له‌باره‌ی پ����ڕۆژه‌ی هاوبه‌ش‬ ‫له‌نێوان یه‌كێتی‌و پارت����ی به‌ئاوێنه‌ نه‌دا‪،‬‬ ‫وتی "تائێستا دیارنیه‌ كه‌ی كۆده‌بینه‌وه‌و‬ ‫ئه‌جێندای كۆبونه‌وه‌كه‌ چی ده‌بێت"‪.‬‬ ‫به‌گوێ����ره‌ی زانیاریه‌كان����ی ئاوێنه‌ دوای‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی هاوبه‌ش����ی یه‌كێتی‌و پارتی‪،‬‬ ‫بڕی����اره‌ له‌چه‌ن����د رۆژی ئاین����ده‌دا هه‌ردو‬ ‫الی����ه‌ن كۆبون����ه‌وه‌ی دوه‌م ئه‌نجام بده‌ن‪،‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌و پڕۆژه‌ هاوبه‌شه‌وه‌‌ قسه‌بكه‌ن‬ ‫كه‌ پێشتر له‌كۆبونه‌وه‌ی یه‌كه‌مدا قسه‌یان‬ ‫له‌سه‌ر كرد‌وه‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی پێکه‌وه‌ بیخه‌نه‌‬ ‫به‌رده‌ستی الیه‌نه‌کان‪‌.‬‬

‫ئه‌ندامه‌كه‌ی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی‬ ‫كه‌ هاوكات ئه‌ندامی وه‌فدی دانوستانكاری‬ ‫یه‌كێت����ی نیش����تمانیه‌‪ ،‬ورده‌كاری‬ ‫كۆبونه‌وه‌كانی الیه‌و وه‌اڵمی ئه‌و‌ قس����انه‌‬ ‫ده‌داته‌وه‌ له‌باره‌ی نزیكبونه‌وه‌ی یه‌كێتی‌و‬ ‫گ����ۆڕان‌و گه‌اڵڵه‌كردن����ی پڕۆژه‌كه‌یان����ه‌وه‌‬ ‫ده‌وترێت‪ ،‬ئه‌و وتی "شتی وانیه‌ پڕۆژه‌یه‌ك‬ ‫هه‌بێت ب����ۆ س����ه‌غڵه‌تكردنی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕان‪ ،‬ئه‌وه‌ی باس����ده‌كرێت وه‌كو ده‌نگۆ‬ ‫باڵوكراوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬تائێس����تا بڕیارماننه‌داوه‌‬ ‫له‌ب����اره‌ی ئه‌وه‌ی چۆن دانوس����تان له‌گه‌ڵ‬ ‫الیه‌نه‌كانی تر ده‌‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌کان پڕۆژه‌كه‌ی یه‌كێتی‌و‬ ‫پارتی چه‌ن����د بژارده‌یه‌ک ده‌خاته‌ به‌رده‌م‬ ‫الیه‌ن����ه‌کان س����ه‌باره‌ت به‌(ه����ه‌ر س����ێ‬ ‫س����ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ی هه‌رێمی كوردستان)‌‪،‬‬ ‫بۆ ئ����ه‌وه‌ی الیه‌نه‌كان بتوان����ن رێكبكه‌ون‬ ‫له‌سه‌ری‪.‬‬ ‫دڵشاد ش����ه‌هاب ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی‬ ‫پارت����ی دیموكراتی كوردس����تان‌و هاوكات‬ ‫ئه‌ندامی شاندی دانوستكاری پارتی له‌باره‌ی‬ ‫نوێتری����ن پێش����هاته‌كانی نزیكبون����ه‌وه‌ی‬

‫یه‌كێتی‌و پارتی هیچ زانیاریه‌كی به‌ئاوێن ‌ه‬ ‫نه‌دا‪ ،‬ئ����ه‌و وتی "ئاماده‌ نیم له‌و باره‌یەوه‌‬ ‫هیچ بڵێم"‪.‬‬ ‫نزیكبونه‌وه‌ی پارتی‌و یه‌كێتی له‌كاتێكدایه‌‬ ‫ئێس����تا یه‌كێتی له‌گه‌ڵ بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫له‌ن����او هاوپه‌یمانیه‌تێك����دان‪ ،‬تائێس����تا‬ ‫بزوتن����ه‌وه‌ی گ����ۆڕان رای فه‌رم����ی خۆی‬ ‫له‌وباره‌ی����ه‌وه‌ ده‌رنه‌بڕی����وه‪ ،‬هه‌رچه‌ن����ده‌‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌کرێت ک����ه‌ گۆڕان به‌یه‌کێتی‬ ‫راگه‌یان����دوه‌ ئازادو ده‌س����تکراوه‌ن‌ له‌وه‌ی‬ ‫به‌بێ گۆڕان له‌گه‌ڵ پارتی رێکبکه‌ون‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم‪ ،‬به‌رپرسی‌ ژور ‌ی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ دیبلۆماسیه‌كانی‌ گۆڕان له‌باره‌ی‬ ‫نزیكبون����ه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌و پارتی ئه‌وه‌ی بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ راگه‌یاند که‌ "جارێ بڕیارماننه‌داوه‌‬ ‫هیچ هه‌ڵوێس����تێك ده‌رببڕی����ن"‪ ،‬هاوكات‬ ‫له‌باره‌ی پێشوازی لێكردنیان ئه‌گه‌ر وه‌فدی‬ ‫هاوبه‌ش هاتنه‌الی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی "ئه‌م پڕۆس����ه‌یه‌ ناخه‌ینه‌ ناو ئه‌گه‌رو‬ ‫نه‌گه‌ره‌وه‌ جارێ قسه‌ی له‌سه‌ر ناكه‌ین"‪.‬‬ ‫یه‌كگرتوی ئیسالمی‌و كۆمه‌ڵی ئیسالمی‬

‫هێش����تا خۆیان یه‌كالیی نه‌كردوه‌ته‌وه‌ بۆ‬ ‫چۆنیه‌ت����ی گفتوگۆكردن له‌گ����ه‌ڵ پارتی‌و‬ ‫یه‌كێتی‪ ،‬به‌اڵم باوه‌ڕیان وایه‌ نزیكبونه‌وه‌ی‬ ‫پارتی‌و یه‌كێتی هه‌نگاوێكی باش����ه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نابێت له‌س����ه‌ر حس����ابی الیه‌نه‌كانی دیكه‌‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن����ی جێبه‌جێكردنی‬ ‫یه‌كگرتوی ئیس��ل�امی له‌سنوری بادینان‪،‬‬ ‫س����ه‌عید عه‌ل����ی عه‌بۆ ئه‌وه‌ی ب����ۆ ئاوێنه‌‬ ‫رونكرده‌وه‌ ئ����ه‌وان نزیكبونه‌وه‌ی پارتی‌و‬ ‫یه‌كێت����ی به‌گرن����گ ده‌زانن ب����ه‌و پێیه‌ی‬ ‫رۆڵی پارتی‌و یه‌كێت����ی گرنگه‌ له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬به‌اڵم وتی "نابێت نزیكبونه‌وه‌ی‬ ‫یه‌كێتی‌و پارتی له‌س����ه‌ر حس����ابی كه‌سی‬ ‫تربێ����ت‪ ،‬هه‌م����و پێكه‌وه‌ب����ن‌و یه‌كڕیزی‬ ‫بپارێزن"‪.‬‬ ‫ه����اوكات بڕی����ارده‌ری ئه‌نجومه‌ن����ی‬ ‫س����ه‌ركردایه‌تی كۆمه‌ڵی ئیسالمی‪ ،‬شوان‬ ‫راب����ه‌ر رای هاوتا ئیس��ل�امیه‌كه‌ی دوباره‌‬ ‫ده‌كات����ه‌وه‌ ك����ه‌ نزیكبون����ه‌وه‌ی یه‌كێتی‌و‬ ‫پارتی گرنگه‌‪ ،‬به‌اڵم نابێت له‌سه‌ر حسابی‬ ‫كه‌سانی دیكه ‌بێت‪ ،‬ئه‌و وتی "هه‌ركاتێك‬

‫كێش����ه‌ی له‌م جۆره‌ له‌كوردستان هه‌بێت‪،‬‬ ‫یه‌كێتی‌و پارتی ب����ۆ پێدانه‌وه‌ی هیوایه‌ك‬ ‫بۆ خه‌ڵك‌و ته‌س����فیه‌كردنی چه‌ند پرسێك‬ ‫له‌نێوانیان كۆده‌بنه‌وه‌‌‪ ،‬به‌اڵم كۆبونه‌وه‌ی‬ ‫دروس����ت ئه‌وه‌ی����ه‌ ه����ه‌ردوال وه‌اڵم����ی‬ ‫داواكارییه‌كانی خه‌ڵك بده‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی "‌گه‌ڕی یه‌كه‌می دانوستانه‌كان‬ ‫ش����تێكی راوێژكاریی بو له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كان‪،‬‬ ‫ئێس����تاش ئه‌گ����ه‌ر دانوس����تان ته‌نها بۆ‬ ‫كۆبونه‌وه‌ بێت ره‌نگه‌ هیچ چاره‌س����ه‌رێكی‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬هاوكات له‌باره‌ی كۆبونه‌وه‌ی ئێمه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ پارتی‌و یه‌كێتی تائێس����تا بڕیارمان‬ ‫نه‌داوه‌"‪.‬‬ ‫یه‌كێت����ی‌و پارت����ی گه‌یش����تونه‌ته‌ ئه‌و‬ ‫قۆناغه‌ی دوباره‌ كوردس����تان به‌هاوبه‌شی‬ ‫ئی����داره‌ بك����ه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ش����ی ده‌مێنێته‌وه‌‬ ‫بۆالیه‌نه‌كان����ی ت����ر ئه‌وه‌ی����ه‌ به‌به‌ش����ی‬ ‫خۆیان رازیبن یان به‌ش����داری پرۆس����ه‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵتداری نه‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌شی چاره‌نوسی‬ ‫دانوس����تانه‌كان‌و پ����ڕۆژه‌ هاوبه‌ش����ه‌كه‌ی‬ ‫یه‌كێتی‌و پارت����ی دیاریده‌كات كاردانه‌وه‌ی‬ ‫الیه‌نه‌كان له‌سه‌رو هه‌مویانه‌وه‌ (گۆڕان)ه‌‬ ‫كه‌ تائێستا بێده‌نگی هه‌ڵبژاردوه‌‪.‬‬

‫نزیكبونه‌وه‌ی‬ ‫یه‌كێتی‌و پارتی‬ ‫گرنگه‌‪ ،‬به‌اڵم نابێت‬ ‫له‌سه‌ر حسابی‬ ‫كه‌سانی دیكه‌بێت‬

‫رێبوار تاڵه‌بانی‌‪ :‬كورد ‪%10‬ی‌ كورسیه‌كان ‌ی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن ‌ی پارێزگا ‌ی كه‌ركوك لەده‌ستده‌دات‬ ‫ئا‪ :‬گۆران لوقمان‬ ‫رێبوار تاڵه‌بانی‌ سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پارێزگای‌ كه‌ركوك‪ ،‬له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫ده‌ڵێت "له‌ ‪2005‬ه‌وه‌ هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پارێزگا له‌كه‌ركوكدا نه‌كراوه‌‪ ،‬نوێنه‌ره‌كانی‌‬ ‫ئێستا سێ‌ قۆناغه‌ له‌پۆسته‌كانیاندا ماون‌و‬ ‫ماندوبونی‌ زۆریان پێوه‌ دیاره‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ ‪ :‬بارودۆخی‌ ئه‌منی‌ ئێستای‌ كه‌ركوك‬ ‫چۆنه‌؟‬ ‫رێبوار تاڵه‌بانی‌‪ :‬كه‌ركوك ئێستا له‌ڕه‌وشێكی‌‬ ‫باشدایه‌‪ ،‬له‌پارێزگاكانی‌ دیكه‌ی‌ عێراق باشتره‌و‬ ‫ده‌توانی���ن بڵێی���ن وه‌ك هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫وایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬چۆن ره‌وش���ه‌كه‌ ب���ه‌و ڕاده‌یه‌ باش‬ ‫بوه‌؟‬ ‫رێب���وار تاڵه‌بانی‌‪ :‬پێش���مه‌رگه‌ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫داعش وه‌س���تاوه‌ته‌وه‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ كه‌ركوك‌و‬ ‫له‌ناوخۆش هێزه‌كانی‌ ئاسایش‌و پۆلیس رۆڵیان‬ ‫ب���اش بوه‌و هه‌مو هه‌فته‌یه‌ك ده‌زگا ئه‌منیه‌كان‬ ‫كۆبونه‌وه‌ ده‌كه‌ن بۆ هه‌ماهه‌نگی‌‌و ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پارێزگای‌ كه‌ركوكیش چاودێری‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬تائێس���تا حه‌ویجه‌ له‌ژێرده‌س���تی‌‬ ‫چه‌كدارانی‌ داعش���دایه‌‪ ،‬مه‌ترس���یه‌كان له‌سه‌ر‬ ‫كه‌ركوك ماون؟‬ ‫رێبوار تاڵه‌بانی‌‪ :‬به‌دڵنیایی���ه‌وه‌‪ ،‬به‌رده‌وام‬ ‫دڵه‌ڕاوكێ دروس���ت ده‌كات‪ ،‬باش���ترین نمونه‌‬ ‫روداوی‌ ‪21‬ی‌ تش���رینی‌ یه‌كه‌می‌ پارس���اڵ بو‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌ماهه‌نگی‌ خه‌ڵك���ی‌ كه‌ركوك نه‌بوایه‌‬ ‫له‌وانه‌ب���و روداوێك���ی‌ ترس���ناك بگوزه‌رای���ه‌‪.‬‬ ‫مه‌به‌س���ته‌كه‌ حه‌ویجه‌یه‌ كه‌ به‌رده‌وام ترس���ی‌‬ ‫دروس���تكردوه‌‪ ،‬جێ���ی سه‌رس���وڕمانمانه‌ كه‌‬ ‫حكومه‌تی‌ ناوه‌ند بازی‌ به‌سه‌ر حه‌ویجه‌دا ناوه‌و‬ ‫چوه‌ته‌ موسڵ!‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬هێ���زه‌ كوردیه‌كان بۆ فش���اریان‬ ‫نه‌كردوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ حه‌ویجه‌ پێش موسڵ ئازاد‬

‫ل ‌ه ‪2005‬ه‌وه‌ هه‌ڵبژاردن ‌ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگا‬ ‫له‌كه‌ركوكدا نه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫نوێنه‌ره‌كان ‌ی ئێستا س ‌ێ‬ ‫قۆناغه‌ له‌پۆسته‌كانیاندا‬ ‫ماون‌و ماندوبون ‌ی‬ ‫زۆریان پێوه‌ دیاره‌‬ ‫بكرێت؟‬ ‫رێبوار تاڵه‌بانی‌‪ :‬سه‌ركرده‌ی‌ گشتی‌ هێزه‌كان ‌ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ كاك مه‌سعوده‌‪ ،‬له‌سه‌ردانه‌كه‌ی‌ بۆ‬ ‫به‌غدا بۆ هه‌ماهه‌نگی‌ بو له‌پرۆسه‌ی‌ ئازادكردنی‌‬ ‫شوێنه‌ جیاوازه‌كان‪ ،‬كه‌واته‌ رێككه‌وتنی‌ سیاسی‬ ‫پێش رێككه‌وتنی‌ سه‌ربازیی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ جێی‌‬ ‫پرسیاری‌ ئێمه‌شه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ ‪ :‬ده‌وترێ���ت حه‌ویجه‌ وه‌ك بۆمبێكی‌‬ ‫چێنراوه‌ به‌ڕوی‌ كه‌ركوكدا؟‬ ‫رێب���وار تاڵه‌بان���ی‌‪ :‬روداوی‌‪21‬ی‌ تش���رینی‌‬ ‫یه‌كه‌م ئه‌وه‌ی‌ س���ه‌لماند‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ش له‌دوای‌‬ ‫‪ 2003‬مێژوی‌ ش���اره‌كه‌ ئه‌وه‌ی‌ خس���توه‌ته‌ رو‬ ‫كه‌ پێكهات���ه‌ جیاوازه‌كانی‌ كه‌ركوك دورن له‌و‬ ‫پشێویانه‌ی‌ له‌ناو شاره‌كه‌ روده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئازادكردنه‌وه‌ی‌ حه‌ویجه‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌‬

‫ئێوه‌ی‌ تێدایه‌ وه‌ك ئیداره‌ی‌ كه‌ركوك؟ یان چ‬ ‫رۆڵێكتان هه‌یه‌ تازو حه‌ویجه‌ ئازاد بكرێت؟‬ ‫رێبوار تاڵه‌بانی‌‪ :‬ئێمه‌ له‌دانیش���تنی‌ ره‌سمی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگا‪ ،‬داوامان له‌حه‌یده‌ر عه‌بادی‌‬ ‫كردوه‌ ك���ه‌ په‌له‌ی‌ تێدا بكرێ���ت‌و ئازادكردنی‌‬ ‫حه‌ویجه‌ دوربێت له‌ڕێككه‌وتنی‌ سیاس���ی‌ له‌به‌ر‬ ‫شاری‌ كه‌ركوك‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬هی���چ وه‌اڵمێكی‌ رون���ی‌ ئێوه‌یان‬ ‫داوه‌ته‌وه‌ كه‌ بۆ حه‌ویجه‌ ئازاد ناكرێت؟‬ ‫رێبوار تاڵه‌بانی‌‪ :‬نه‌خێر‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كاتێك ئێوه‌ ده‌ڵێن كه‌ركوك ئارامه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم توركمانه‌كان داوای‌ هاتنی‌ س���وپایان بۆ‬ ‫شاره‌كه‌ كرد؟‬ ‫رێب���وار تاڵه‌بان���ی‌‪ :‬ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێزگای‌‬ ‫كه‌رك���وك قه‌بوڵی‌ نه‌كرد هێ���زی‌ دیجله‌ بێته‌‬

‫كه‌رك���وك‪ ،‬ئێس���تا به‌دڵنیایی���ه‌وه‌ رێ به‌هیچ‬ ‫هێزێكی‌ دیكه‌ ناده‌ین‪ ،‬پێویستیش���مان به‌هێز‬ ‫نیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم ده‌وترێت تائێستاش له‌كه‌ركوك‬ ‫دو ئاس���ایش‌و دو رێنمایی ئه‌منی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫كێشه‌ دروست ناكات؟‬ ‫رێبوار تاڵه‌بانی‌‪ :‬ئه‌وه‌ كێش���ه‌یه‌كی‌ سیاسی‌‬ ‫كوردس���تانیه‌ پێش ئه‌وه‌ی‌ كێش���ه‌ی‌ كه‌ركوك‬ ‫بێت‪ ،‬پاشان حكومه‌تی‌ هه‌رێم لێی به‌رپرسه‌ بۆ‬ ‫یه‌كخس���تنیان‪ ،‬به‌اڵم تاڕاده‌یه‌ك هه‌ماهه‌نگیان‬ ‫له‌كه‌ركوك هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئاواره‌كان���ی‌ كه‌رك���وك‪ ،‬زۆر جار‬ ‫به‌رپرس���انی‌ شار وه‌ك مه‌ترس���ی‌ ته‌ماشایان‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬ژماره‌یان رو له‌كه‌مبونه‌ یان زیادبون؟‬ ‫رێبوار تاڵه‌بان���ی‌‪ :‬ژماره‌یان رو له‌كه‌مبونن‪،‬‬

‫خه‌ڵك هێواش هێواش ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ شوێنه‌‬ ‫ئازادكراوه‌كان‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و شوێنانه‌ی‌ كێشه‌یان‬ ‫هه‌یه‌ هێشتا خه‌ڵكه‌كه‌ی‌ نه‌ڕۆیشتونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬مه‌ترس���یتان نیه‌ ل���ه‌و ئاوارانه‌ كه‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ گوماناوییان تێدا بێت؟‬ ‫رێبوار تاڵه‌بانی‌‪ :‬له‌ئێس���تادا ته‌نها ئاواره‌ی‌‬ ‫حه‌ویجه‌ دێنه‌ ناو كه‌ركوك‌و له‌ده‌س���تی‌ داعش‬ ‫راده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وانیش پش���كنینیان بۆ ده‌كرێت‌و‬ ‫له‌ن���او چ���ادردا ده‌مێنن���ه‌وه‌و ناهێنرێنه‌ ناو‬ ‫كه‌ركوك‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ 26 :‬ملیۆن دۆالر بۆ دانانی‌ كامێراكانی‌‬ ‫چاودێری‌ له‌ن���او كه‌رك���وك ته‌رخانكرا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێستا شه‌قامه‌كان كامێرایان تێدا نیه‌؟‬ ‫رێب���وار تاڵه‌بانی‌‪ :‬تاهاتن���ی‌ داعش ‪%50‬ی‌‬ ‫پرۆژه‌ك���ه‌ جێبه‌جێكرا‪ ،‬به‌هۆی‌ دابه‌زینی‌ نرخی‌‬ ‫ن���ه‌وت‌و تێچوی‌ ش���ه‌ڕی داع���ش به‌ناته‌واوی‌‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬كه‌ره‌سته‌كان گه‌یشتونه‌ته‌ كه‌ركوك‪،‬‬ ‫به‌اڵم الیه‌نی‌ هون���ه‌ری‌‌و جێگیركردنیان ماوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش كه‌ دانراوه‌ به‌هۆی‌ ش���ه‌ڕی‌ داعشه‌وه‌یه‌‬ ‫كۆمپانیای جێبه‌جێكار جێیانهێشوه‌ لێره‌ نه‌ماون‬ ‫بیخه‌نه‌ كار‪ ،‬جارێ‌ پرۆژه‌كه‌ به‌جێبه‌جێنه‌كراوی‌‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬سه‌باره‌ت به‌هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پارێ���زگاكان له‌كه‌رك���وك چ ئاماده‌كاریی���ه‌ك‬ ‫كراوه‌؟‬ ‫رێب���وار تاڵه‌بان���ی‌‪ :‬كه‌ركوكیش وه‌ك هه‌مو‬ ‫پارێزگاكانی‌ دیك���ه‌ی‌ عێراقه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وانین‌و‬ ‫نازانین ده‌ره‌نجام چی ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم جی���اواز له‌پارێزگاكانی‌ دیكه‌‬ ‫ل���ه‌‪ 2005‬ه‌وه‌ ئ���ه‌و هه‌ڵبژاردن���ه‌ له‌كه‌رك���وك‬ ‫نه‌كراوه‌؟‬ ‫رێب���وار تاڵه‌بانی‌‪ :‬له‌ڕاس���تیدا ه���ه‌ر چوار‬ ‫س���اڵێك خه‌ڵك مافی‌ خۆیه‌تی‌ نوێنه‌ری‌ خۆی‌‬ ‫هه‌ڵبژێرێت‪ ،‬به‌اڵم په‌رله‌مانی‌ عێراقیش به‌سێ‬ ‫قۆناغ نه‌یتوانی‌ ئه‌و كێش���ه‌یه‌ چاره‌سه‌ر بكات‪،‬‬ ‫كێشه‌كان له‌نێوان سێ نه‌ته‌وه‌كه‌ی‌ كه‌ركوكه‌‪،‬‬ ‫تائێستاش رێككه‌وتن نه‌كراوه‌‪.‬‬

‫ئاوێنه‌ ‪ :‬كورد كێش���ه‌ی‌ ناوخۆی سه‌باره‌ت‬ ‫به‌و هه‌ڵبژاردنه‌ نیه‌؟‬ ‫رێب���وار تاڵه‌بانی‌‪ :‬نا كێش���ه‌ نیی���ه‌ له‌نێو‬ ‫پێكهاته‌ی‌ كوردیدا‪ ،‬گرنگه‌ هه‌ڵبژاردن بكرێت‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ نوێنه‌ره‌كانی‌ ئێس���تا س���ێ‌ قۆناغه‌‬ ‫له‌پۆس���ته‌كانیاندا م���اون‌و ماندوبونی‌ زۆریان‬ ‫پێوه‌ دیاره‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬چه‌نده‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ كورد ده‌بێت‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردن بكرێت؟‬ ‫رێبوار تاڵه‌بانی‌‪ :‬له‌ڕوی‌ سیاس���یه‌وه‌ ره‌نگه‌‬ ‫كورد زی���ان ب���كات‪ ،‬چونكه‌ ئێس���تا خاوه‌ن‬ ‫‪ 26‬كورس���ی‌ ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ین‪ ،‬ه���ه‌ر بڕیارێك‬ ‫بمانه‌وێت له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ خۆمان ده‌ریده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫له‌وانه‌یه‌ له‌قۆناغه‌كانی‌ ئاینده‌ قورستر بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ئه‌گ���ه‌ری‌ ئه‌نجامدانی‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫ترستان هه‌یه‌ كورد ژماره‌ی‌ كورسیه‌كانی‌ كه‌م‬ ‫بكات؟‬ ‫رێبوار تاڵه‌بان���ی‌‪ :‬به‌دڵنیایی���ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫له‌‪ 2005‬عه‌ره‌ب به‌شداری‌ هه‌ڵبژاردنی‌ نه‌كردوه‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌مجاره‌ به‌ش���داری‌ بك���ه‌ن ئه‌و رێژه‌یه‌‬ ‫گۆڕانی‌ به‌سه‌ردا دێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كورد له‌ئێس���تادا چه‌ند له‌س���ه‌دی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ كه‌ركوكی‌ به‌ده‌سته‌وه‌یه‌؟‬ ‫له‌ئه‌گ���ه‌ری‌ ئه‌نجامدانی‌ هه‌ڵب���ژاردن رێژه‌كه‌ی‌‬ ‫چه‌نده‌ ده‌گۆڕێت؟‬ ‫رێبوار تاڵه‌بانی‌‪ :‬كورد بۆ په‌رله‌مانی‌ عێراق‬ ‫له‌كه‌ركوكدا رێژه‌یه‌كی‌ باشی‌ كورسی‌ برده‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم نازانین ب���ۆ ئه‌نجومه‌ن چ���ۆن ده‌بێت‪،‬‬ ‫تائازادكردنه‌وه‌ی‌ حه‌ویجه‌ش پێموانیه‌ عه‌ره‌ب‬ ‫رازی‌ بن به‌ئه‌نجامدان���ی‌ هه‌ڵبژاردن‪ .‬كوردیش‬ ‫ره‌نگه‌ رێژه‌ك���ه‌ی‌ له‌ئه‌نجومه‌ندا ‪ %63‬بهێنێته‌‬ ‫‪.%53‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌وكاتی���ش په‌نج���ا ك���ۆ ی���ه‌ك‬ ‫به‌ده‌ستده‌هێنن؟‬ ‫رێب���وار تاڵه‌بان���ی‌‪ :‬به‌ڵ���ێ‌ ئ���ه‌و رێژه‌ی���ه‌‬ ‫به‌ده‌س���تده‌هێنین‪ ،‬ب���ه‌اڵم ب���ۆ تێپه‌ڕاندن���ی‌‬ ‫بڕیاره‌كان ئاسان نیه‌‪.‬‬

‫حه‌ویجه‌‪ ،‬بۆمبێك ‌ی ته‌وقیتكرا‌و به‌ڕو ‌ی كه‌ركوكدا‬ ‫مه‌ترس���یه‌كانی‌ داعش له‌س���ه‌ر كه‌ركوك‬ ‫ئا‪ :‬گۆران لوقمان‬ ‫ب���ه‌رده‌وام ئه‌گه‌رێكی‌ كراوه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫نزیكی‌ نێوان حه‌ویجه‌و كه‌ركوك‪.‬‬ ‫حه‌ویجه‌ یه‌كێك له‌و قه‌زا گه‌وره‌و‬ ‫ئازادنه‌كردن���ه‌وه‌ی‌ حه‌ویج���ه‌ جگ���ه‌‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندانه‌یه‌ كه‌ تائێستا له‌ژێر‬ ‫له‌مه‌ترسیه‌ ئه‌منیه‌كان بۆ سه‌ر كه‌ركوك‪،‬‬ ‫ده‌ستی‌ رێكخراوی‌ چه‌كداری‌ داعش‬ ‫رۆژانه‌ ژماره‌ی‌ ئاواره‌و هه‌ڵهاتوه‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌‪ .‬لێدوانه‌كان به‌ئاراسته‌ی‌‬ ‫ئازادكردنه‌وه‌یدا دژ به‌یه‌كن‌و به‌رپرسانی‌ قه‌زایه‌ بۆ سنوری‌ كه‌ركوك رو له‌زیادبون‬ ‫ده‌كات‪ ،‬وه‌س���تا ره‌س���وڵ به‌رپرس���ی‌‬ ‫به‌غداش كورد به‌هۆكاری‌ دواخستنی‌‬ ‫میح���وه‌ری‌ چ���واری‌ باش���وری‌ كه‌ركوك‬ ‫ده‌ستپێكردنی‌ پرۆسه‌ی‌ ئازادكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند "كه‌ی‌‬ ‫حه‌ویجه‌ داده‌نێن‪.‬‬ ‫به‌رنامه‌ی‌ ئازادكردنه‌وه‌ی‌ حه‌ویجه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫م���اوه‌ی‌ دو س���اڵ‌و نی���و زیات���ره‌ عێ���راق گونجا ئێمه‌ ئ���ه‌و قه‌زایه‌ رزگار‬ ‫له‌چوارچێ���وه‌ی‌ داگیركردن���ی‌ به‌ش���ێك ده‌كه‌ین "‪.‬‬ ‫نه‌جمه‌دین كه‌ری���م پارێزگاری كه‌ركوك‬ ‫له‌خاكی‌ عێراقدا‪ ،‬داع���ش ته‌واوی‌ قه‌زای‌‬ ‫حه‌ویج���ه‌و پێن���ج ناحیه‌ی‌ س���نوره‌كه‌ی‌ رۆژی‌‪15‬ی‌ كانون���ی‌ دوه‌م���ی‌‪2017‬‬ ‫داگیرك���رد‪ .‬ئه‌و قه‌زایه‌‪55‬كم له‌باش���وری‌ له‌كۆنفراس���ێكی رۆژنامه‌نوسیدا له‌باره‌ی‌‬ ‫رۆژئ���اوای‌ ش���اری‌ كه‌ركوك��� ‌هه‌وه‌ دوره‌‪ ،‬ئازادكردن���ه‌وه‌ی‌ حه‌ویج���ه‌ رایگه‌یان���د‬

‫"به‌الیان���ه‌وه‌ گرن���گ ب���و ئۆپراس���یۆنی‬ ‫ئازادكردن���ه‌وه‌ی‌ حه‌ویجه‌ ئه‌نجامبدرێت"‪.‬‬ ‫هۆكاری‌ دره‌نگكه‌وتنیشی‌ بۆ رێكنه‌كه‌وتنی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌و س���وپای عێراق‌و حه‌شدی‬ ‫شه‌عبی‌ له‌سه‌ر چۆنیه‌تی‌ ئازادكردنه‌وه‌كه‌‬ ‫گه‌ڕانده‌وه‌‪ .‬پارێزگاری‌ كه‌ركوك ئه‌وه‌شی‌‬ ‫خسته‌ڕو دواخستنی ئۆپراسیۆنی حه‌ویجه‌‪،‬‬ ‫بڕیارێكی سیاس���ی بوه‌و هاوپه‌یمانانیش‬ ‫رۆڵیان تیایدا هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و وته‌ی���ه‌ی‌ نه‌جمه‌دی���ن كه‌ری���م‬ ‫له‌كاتێكدایه‌ رۆژی‌‪ ١٤‬كانونی دوه‌می‪٢٠١٧‬‬ ‫حه‌یده‌ر عه‌بادی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ لیژنه‌ی ئاسایش‌و‬ ‫به‌رگ���ری په‌رله‌مانی عێراق له‌س���ه‌ر ئه‌و‬ ‫دۆس���یه‌یه‌ وتویه‌تی‌ ئه‌وان ویستویانه‌ به‌ر‬ ‫له‌ئۆپراس���یۆنی موس���ڵ قه‌زای حه‌ویجه‌‬ ‫كۆنترۆڵبكه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ك���ورد هۆكاری‬

‫ده‌ده‌ی���ن"‪ .‬ئه‌وه‌ش له‌كاتێكدایه‌ ئێس���تا‬ ‫دواخستنی بابه‌ته‌كه‌ بوه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا به‌رپرس���ه‌كه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌ حكومه‌تی‌ عێ���راق هێزه‌كانی‌ به‌ش���ه‌ڕ ‌ی‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "پێم سه‌یره‌ حه‌یده‌ر موسڵه‌وه‌ سه‌رقاڵن‪.‬‬ ‫نزیك���ی‌ نێ���وان كه‌رك���وك‌و حه‌ویجه‌‬ ‫عه‌بادی‌ ئه‌و قس���انه‌ی‌ ك���ردوه‌‪ .‬عه‌بادی‌‬ ‫هاته‌ مه‌كته‌ب خالید‪ ،‬ئێمه‌ داوامان لێكرد وایك���ردوه‌ ك���ه‌ ئازادكردن���ه‌وه‌ی‌ قه‌زاكه‌‬ ‫په‌له‌بكرێ���ت له‌ئازادكردنه‌وه‌ی‌ حه‌ویجه‌"‪ .‬بایه‌خ���ی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ ب���ۆ ك���ورد هه‌بێت‬ ‫وه‌ستا ره‌سوڵ وتیش���ی‌ "تائێستا له‌گه‌ڵ تابه‌یه‌كجاری‌ مه‌ترسیه‌كانی‌ سه‌ر كه‌ركوك‬ ‫به‌رپرس���ه‌ بااڵكان���ی‌ عه‌س���كه‌ری‌‪ 6‬جار بڕه‌وێنرێته‌وه‌‪ ،‬له‌‪21‬ی‌ تش���رینی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫كۆبوینه‌ت���ه‌وه‌و رێككه‌وتوین هه‌ریه‌كه‌مان ‪ 2016‬داعش هێرش���ێكی‌ به‌رباڵوی‌ كرده‌‬ ‫س���ه‌ر كه‌ركوك‌و ئاژانس���ی‌ پاراس���تن‌و‬ ‫له‌كوێوه‌ هێرش بكه‌ین"‪.‬‬ ‫به‌تێڕوانین���ی‌ به‌رپرس���ی‌ میح���وه‌ری‌ زانیاری‌ ئه‌وكات راگه‌یه‌نراوێكی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫چواری‌ باش���وری‌ كه‌ركوك���ی‌ هێزه‌كانی‌ دزه‌كردن���ی‌ چه‌كداران���ی‌ داع���ش بۆ ناو‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ ئ���ه‌و وتانه‌ی‌ عه‌ب���ادی‌ بۆ كه‌رك���وك باڵوكرده‌وه‌و ئاش���كرایكرد كه‌‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ك���ه‌ كورد رێگه‌ نادات "‪ 100‬چه‌كداری‌ داعش له‌قه‌زای‌ حه‌ویجه‌وه‌‬ ‫حه‌شدی‌ ش���ه‌عبی‌ بێته‌ كه‌ركوك‌و له‌وێوه‌ نێردراون بۆ س���نوری‌ داقوق‌و له‌وێشه‌وه‌‬ ‫به‌شداری‌ ئازادكردنه‌وه‌ی‌ حه‌ویجه‌ بكه‌ن‪ ،‬به‌ حه‌وت پاس گه‌یه‌نراونه‌ته‌ ناو ش���اری‌‬ ‫ناوبراو وتی‌ "ته‌نها رێگه‌ به‌سوپا ‌ی عێراق كه‌ركوك‪".‬‬

‫تائێستا له‌گه‌ڵ به‌رپرس ‌ه‬ ‫بااڵكانی‌ عه‌سكه‌ری‬ ‫‌‪ 6‬جار كۆبوینه‌ته‌وه‌و‬ ‫رێككه‌وتوین‬ ‫هه‌ریه‌كه‌مان له‌كوێو‌ه‬ ‫هێرش بكه‌ین‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )561‬سێشه‌ممه‌ ‪2017/1/17‬‬

‫تا ئێستا سیستمی تۆماركردنی بایۆمەتری لەوەزارەتەكانی‬ ‫پێشمەرگەو ناوخۆ نەچوەتە بواری جێبەجێكردنەوە‬ ‫هەرچەن���دە بەڵێنی���ان داوە ئەوانیش‬ ‫بگرێتەوە بەاڵم تاوەكو ئێستا سیستمی‬ ‫تۆماركردنی بایۆمەت���ری موچەخۆرانی‬ ‫هەرێ���م لەوەزارەتەكانی پێش���مەرگەو‬ ‫ناوخ���ۆو دەزگاكانی دیك���ەی هێزەكانی‬ ‫ناوخۆ نەچوەتە بواری جێبەجێكردنەوە‪.‬‬ ‫ئەم���ەش بەپێی قس���ەی بڕی���اردەری‬ ‫لیژنەی ناوخۆو ئاس���ایش لەپەرلەمانی‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ ،‬نیاز محه‌م���ه‌د‪ :‬قادر وەتمان‬

‫پەرلەمانت���اری یەكێت���ی‌و بڕی���اردەری‬ ‫لیژنەی ناوخۆو ئاس���ایش لەپەرلەمانی‬ ‫كوردس���تان بەئاوێنەی وت "ئێمە وەك‬ ‫لیژنەی ناوخۆو ئاسایش بەدواداچونمان‬ ‫بۆ ئەو كێشەیە كردوەو داواشمان كردوە‬ ‫كە سیستمی بایۆمەتری موچە‪ ،‬سەرجەم‬ ‫موچەخۆران���ی حكوم���ەت لەهەرێم���ی‬ ‫كوردس���تان بگرێتەوە‪ ،‬ئی���دی لەراژەی‬ ‫مەدەنی بێت یان سەربازی‪ ،‬بەهێزەكانی‬ ‫پێشمەرگەش���ەوە‪ ،‬چ ئ���ەو لیوایان���ەی‬

‫ل���ە چوارچێوەی وەزارەتی پێش���مەرگە‬ ‫یەكخ���راون‌و ئەوانەش���ی ك���ە میالكی‬ ‫فەرماندەی هێزەكانی حەفتاو هەش���تای‬ ‫یەكنەخراون‌و هەروەها هێزەكانی ناوخۆو‬ ‫هێزەكان���ی دیك���ەی ئاس���ایش‌و دەزگا‬ ‫هەواڵگرییەكانیش"‪.‬‬ ‫ق���ادر وەتمان ئاماژەی بەوەش���دا كە‬ ‫وەزارەت���ی پێش���مەرگەو ناوخۆ لەگەڵ‬ ‫ئ���ەوەی جەختیان ل���ەوە كردۆتەوە كە‬ ‫بڕیاریان ل���ەو بارەیەوە دەركردوە بەاڵم‬

‫بەرەی تورکمانی‪:‬‬ ‫ناوبردنی‌ كوردستان‬ ‫به‌"شیمالی‌ عێراق"‬ ‫گەورە مەکەن"‬ ‫رۆژنامه‌ی‌ توكم����ان ئیلی‌ زمانحاڵ����ی‌ به‌ره‌ ‌ی‬ ‫توركمانی‌ له‌كاتی‌ س����ه‌ردان ‌ی بینالی‌ یه‌لدرم ‌ی‬ ‫س����ه‌رۆك وه‌زیران����ی‌ توركی����ادا هه‌واڵێك���� ‌ی‬ ‫باڵوكردوه‌ته‌وه‌‌و ئاماژ‌ه به‌وه‌ ده‌كات كه‌ یه‌لدرم‬ ‫سه‌ردان ‌ی "شیمالی‌ عێراق"ی‌ كردوه‌‪ ،‬ئه‌ندامێك ‌ی‬ ‫مه‌كته‌ب ‌ی سیاس����ی‌ ب����ه‌ره‌ی‌ توركمانی‌ ده‌ڵێت‬ ‫"نابێ����ت ئه‌و هه‌واڵه‌ ئه‌وه‌ن����ده‌ گه‌ور‌ه بكرێت‪،‬‬ ‫ناوبردن����ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان به‌"ش����یمال ‌ی‬ ‫عێراق" له‌الیه‌ن رۆژنامه‌كه‌مانه‌وه‌ گوزارش����ت‬

‫له‌بۆچون‌و سیاسه‌تی‌ ئێم ‌ه ناكات"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ ،‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‪ :‬ئای����دن مه‌عروف‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ فیدراس����ۆنی‌ ب����ه‌ره‌ی‌ توركمان���� ‌ی‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان‌و ئه‌ندام ‌ی مه‌كته‌ب ‌ی‬ ‫سیاس����ی‌ ب����ه‌ره‌ی‌ توركمان����ی‌ له‌مب����اره‌وه‌‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ ره‌نگه‌ ئ����ه‌و هه‌واڵ ‌ه‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ ئی����راده‌ ‌ی به‌ره‌ی‌ توركمان ‌ی بێت‌و‬ ‫به‌هه‌ڵ ‌ه له‌رۆژنامه‌كه‌دا باڵكراوه‌ته‌وه‌‌و گوزارشت‬ ‫له‌بۆچون‌و ئیراده‌ ‌ی سیاس ‌ی به‌ره‌ی‌ توركمان ‌ی‬

‫ناكات‪ ،‬ئ����ه‌و وت����ی‌ "ئێم ‌ه دۆخ���� ‌ی ناوچه‌ك ‌ه‬ ‫له‌به‌رچاو ده‌گرین‌و ئه‌و بابه‌ته‌ شتێك نیه‌ دژ ‌ی‬ ‫كورد بوبێت‌و سیاس����ه‌تی‌ ب����ه‌ره‌ی‌ توركمان ‌ی‬ ‫رون‌و ئاش����كرایه‌ ئه‌و هه‌وااڵنه‌ نابێت ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫گه‌رو‌ه بكرێت‌و كاریگه‌ری‌ خراپ ‌ی نابێت‪ .‬ئه‌و‌ه‬ ‫رۆژنامه‌ی����ه‌‌و رۆژان ‌ه بابه‌تی‌ بۆ ده‌چێت‌و هه‌واڵ‬ ‫باڵوده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ئێم���� ‌ه نامانه‌وێت دژایه‌تی‌ هیچ‬ ‫الیه‌نێك بكه‌ی����ن‌و به‌ڕێزو ته‌بایی����ه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫عێراق‌و هه‌رێمدا ده‌ژین"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫لەوەاڵم���ی ئەوەدا كە پرس���یویەتی ئایا‬ ‫بڕیارەكەت���ان ب���ۆ فەرماندەییەكان���ی‬ ‫هێزەكانی حەفتاو هەشتاو لیواكانی سەر‬ ‫بەوەزارەتی پێشمەرگە ناردوە "وتویانە‬ ‫نەمان ناردوە بەاڵم دەینێرین"‪.‬‬ ‫بەاڵم دەڵێت"ئێمە لەڕاستیدا لەوە زۆر‬ ‫دڵنیانین‪ ،‬چونكە پرۆسەكە بەشێوەیەكی‬ ‫عەمەلی لەناو هێزی پێشمەرگەو ناوخۆ‬ ‫دەستی پێنەكردوە"‪.‬‬ ‫ئام���اژەی بەوەش���دا ك���ە "ئەوكاتە‬

‫دەتوانی���ن بڵێین ئ���ەو بەڵێنەی ئەوان‬ ‫براوەتە سەر كە ئێمە بینیمان ئەفسەرو‬ ‫فەرمان���دەكان‌و پل���ەدارەكان ه���ەم‬ ‫لەوەزارەت���ی ناوخۆو ه���ەم لەوەزارەتی‬ ‫پێش���مەرگە بچنە ش���وێنێك یان لەناو‬ ‫یەكەكانی خۆیان���دا كە وەك ناوەندێكی‬ ‫تۆماركردنی بایۆمەتری پرۆسەكە دەست‬ ‫پێبكات‪ ،‬بەاڵم تاكو ئێس���تا دەس���تی‬ ‫پێنەكردوە"‪.‬‬ ‫لەكۆتاییش���دا ناوب���راو جەختی لەوە‬

‫ك���ردەوە كە ئەو سیس���تمە دەبێ چۆن‬ ‫ب���وارە مەدەنییەك���ە دەگرێتەوە ئاواش‬ ‫هێزە چەكدارەكان بگرێتەوەو دەش���ڵێت‬ ‫"چونكە ئێمە ئاگادارین گەندەڵییەكی زۆر‬ ‫لەناو وەزارەتی پێش���مەرگەو هێزەكانی‬ ‫ناوخۆدا هەیەو لەحاڵەتی ئامادەنەبونی‬ ‫حكوم���ەت یاخود الیەنێك���دا بۆ ئەوەی‬ ‫كە ئەو سیس���تمە هێ���زە چەكدارەكان‬ ‫نەگرێت���ەوە‪ ،‬ئێم���ە وەك���و لیژن���ەی‬ ‫تایبەتمەند‪ ،‬هەڵوێستمان دەبێت"‪.‬‬

‫وته‌بێژی‌ پۆلیس‪ :‬دۆخی‌ دارایی وا بڕوات‪،‬‬ ‫دورنی ‌ه وه‌ك سااڵنی نه‌وه‌ده‌كان باند له‌سه‌ر‬ ‫شه‌قامه‌كان بوه‌ستێ‌ خه‌ڵكی روتبكاته‌وه‌‬ ‫وته‌بیژی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی ئاماژ‌ه‬ ‫ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ له‌س���اڵی‪2017‬دا باندێكی‬ ‫دزیكردنی���ان ده‌س���تگیركردوه‌‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"ئه‌گه‌ر دۆخی ئابوری هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫به‌م ش���ێوه‌ی ئێس���تا به‌رده‌وامبێت دورنیه‌‬ ‫وه‌ك س���ااڵنی نه‌وه‌ده‌كانی لێبێته‌وه‌ كه‌ باند‬ ‫له‌س���ه‌ر شه‌قامه‌كان ده‌وه‌س���تان‌و خه‌ڵكیان‬ ‫روت ده‌كرده‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‪ :‬نه‌قیب سه‌ركه‌وت‬ ‫ئه‌حم���ه‌د‪ ،‬وته‌بێ���ژی پۆلیس���ی پارێ���زگای‬ ‫سلێمانی به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‪ ،‬به‌هۆی دۆخی‬ ‫ئابوریی���ه‌وه‌ خه‌ریك���ه‌ روداوه‌كانی دزیكردن‬ ‫شێوه‌ی رێكخراو وه‌رده‌گرێت‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "له‌م‬ ‫چه‌ند رۆژه‌ی راب���ردودا باندێكی دزیكردنمان‬ ‫ده‌س���تگیر كرد كه‌ له‌سێ‌ كه‌س پێكهاتبون‪،‬‬

‫چونه‌ته‌ كۆاڵنه‌كان بۆ خانوی كرێ‌ ده‌گه‌ڕان‬ ‫ب���ه‌اڵم دواتر خۆیان له‌هاواڵتی ئه‌و گه‌ڕه‌كان ‌ه‬ ‫نزیك كردۆته‌وه‌‌و به‌هۆی حه‌بی بێهۆشكه‌ر كه‌‬ ‫له‌ڕێگه‌ی هه‌نگوین‌و شته‌وه‌ ده‌یاندانێ‌‪ ،‬یاخود‬ ‫لێیان ده‌پرسین نه‌خۆشیه‌كانتان چیه‌و ئێمه‌‬ ‫یاریده‌ده‌ری پزیشكین‪ ،‬به‌و شێوه‌یه‌ فریویان‬ ‫ده‌دان تاوه‌كو بێ هۆش���یان ده‌كردن‌و دواتر‬ ‫چیان هه‌بوایه‌ لێیان ده‌دزین"‪.‬‬ ‫وتیش���ی " زیاتر له‌هه‌ش���ت دۆسیه‌ هه‌یه‌‬ ‫كه‌ ئه‌وان دانی���ان به‌تاوانه‌كه‌یدا ناوه‌‪ ،‬زیاتر‬ ‫له‌‪ 10‬كه‌یس���ی تریش هه‌یه‌ كه‌ دادگا بڕیاری‬ ‫داوه‌ خاوه‌نی ماڵه‌كان ئه‌و تۆمه‌تبارانه‌ ببینن‬ ‫بزانن هه‌مان ئه‌و كه‌سانه‌ن یان نا"‪.‬‬ ‫ده‌ش���ڵێت "ئه‌و كه‌س���انه‌ خه‌ڵكی سنوری‬ ‫پارێزگای س���لێمانین‪ ،‬ژماره‌یان له‌ئێس���تادا‬

‫س���ێ‌ كه‌س���ه‌ به‌اڵم ره‌نگه‌ خه‌ڵكی تریشان‬ ‫له‌گه‌ڵ���دا بێت‌و هێش���تا ناوی���ان نه‌هاتبێت‪،‬‬ ‫دیاره‌ ئه‌و ژنه‌ی ده‌س���تگیركراوه‌ هاوسه‌ری‬ ‫هه‌یه‌و وه‌ك خۆیان ده‌ڵێ���ن هاوڕێی یه‌كێك‬ ‫له‌و كه‌سانه‌یه‌"‪.‬‬ ‫نه‌قی���ب س���ه‌ركه‌وت وتیش���ی "هه‌ندێك‬ ‫له‌ڕوداوه‌كان زیادی ك���ردوه‌ به‌هۆی قه‌یرانی‬ ‫دارایی���ه‌وه‌‪ ،‬ده‌بینیت كاب���را كرێكاره‌و كاری‬ ‫ده‌ستانكه‌وێت بۆیه‌ ره‌نگه‌ بچێته‌ دوكانێكه‌وه‌و‬ ‫ته‌نه‌كه‌ی���ه‌ك رۆن به‌رێت‪ ،‬یان گیرفان ببڕێت‬ ‫یان مۆبایلێك بدزێت‪ ،‬یاخود له‌گه‌ڵ باندێكدا‬ ‫رێك بكه‌وێت‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر دۆخه‌كه‌ وه‌ها خراپ‬ ‫بێ���ت دورنی���ه‌ وه‌ك س���ااڵنی نه‌وه‌ده‌كانی‬ ‫لێبێته‌وه‌ كه‌ باند هه‌بو له‌س���ه‌ر شه‌قامه‌كان‬ ‫ده‌وه‌ستان‌و خه‌ڵكیان روت ده‌كرده‌وه‌"‪.‬‬

‫عیادەی شەوانە رۆژی پسپۆڕیی ئاشتی‬ ‫دکتۆر شکار نەوزاد عومەر عەبابەیلێی‬ ‫پزیشکی پسپۆڕی نەخۆشییەکانی قوڕگ‌و لوت‌و گوێ ـ‬ ‫جوانکاری لوت ـ نەشتەرگەری جیوبەکانی لووت بەناظور‬ ‫دکتۆرا (بۆردی عێراقی) لەنەشتەرگەری قوڕگ‌و لوت‌و گوێ‬ ‫)‪M.B.Ch.B, F.I.B.M.S (ENT‬‬

‫تەنها‬ ‫هەزار‬

‫سلێمانی گەڕەکی ئاشتی ـ پشت شیرینی‬ ‫تابان تەنیشت باخچەی ساوایانی هەنگ‬ ‫‪ 0770771011‬‬ ‫‪0533292900‬‬

‫ریکالم‬ ‫ریکالم‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )561‬سێشه‌ممه‌ ‪2017/1/17‬‬

‫ئاوات حه‌سه‌ن‪ :‬سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت به‌ڕاشكاو ‌ی‬ ‫پێیوتین "هیچ داواكاریه‌كتان بۆ جێبه‌جێ‌ ناكه‌م"‬ ‫ئا‪ :‬زانكۆ سه‌ردار‬ ‫پاش نزیكه‌ی‌‪ 100‬رۆژ له‌بایكۆتی‌ هۆڵه‌كان ‌ی‬ ‫خوێندن بایكۆت شكا‪ ،‬ئاوات حه‌سه‌ن كه‌‬ ‫یه‌كێك بو له‌ئه‌ندامه‌ دیاره‌كانی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫ناڕازی‌ مامۆستایان له‌م گفتوگۆیه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "ئێمه‌ وامان پێڕاگه‌یه‌نرابو‬ ‫كه‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت هه‌ندێك‬ ‫له‌داواكاریه‌كانمان جێبه‌جێ‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌گه‌رنا‬ ‫به‌ڕاستی‌ ئێمه‌ نه‌ده‌چوین بۆ هه‌ولێر"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پ���اش‪ 100‬رۆژ له‌بایكۆت‪ ،‬هۆكاری‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ بڕیاری‌ شكاندنی‌ بایكۆت له‌چیه‌و‌ه‬ ‫سه‌رچاوه‌ی‌ گرت؟‬ ‫ئ���اوات حه‌س���ه‌ن‪ :‬بایك���ۆت به‌س���ه‌ر‬ ‫مامۆستایاندا فه‌رز كرابو‪ ،‬هیچ مامۆستایه‌ك‬ ‫ح���ه‌زی‌ له‌و بژارده‌یه‌ نیه‌و بژارده‌یه‌كی‌ تاڵه‌‪،‬‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ مامۆس���تایان فش���ارێكی‌ زۆر‬ ‫زۆریان لێكراو توش���ی‌ چاوس���وركردنه‌وه‌و‬ ‫تۆقاندن بون‪ ،‬هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‌ فه‌س���ڵ كردن‌و‬ ‫گواس���تنه‌وه‌و ئه‌وانه‌یان لێكرا‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫له‌ب���ه‌رده‌م به‌رپرس���یارێتیه‌كی‌ گ���ه‌وره‌دا‬ ‫راگ���رت‌و ئه‌ندامان���ی‌ ئه‌نجوم���ه‌ن بیری���ان‬ ‫له‌وه‌ك���رده‌وه‌ كه‌ س���ه‌دان مامۆس���تا له‌به‌ر‬ ‫ئێم���ه‌‪ ،‬له‌به‌رقوربانیه‌كانی‌ ئێمه‌ نه‌چوبونه‌وه‌‬ ‫ناوه‌نده‌كانی‌ خوێندن‪ ،‬ویستمان ئه‌وان نه‌بنه‌‬ ‫قوربانی‌‌و بۆی���ه‌ داوامان لێكردن كه‌ بچنه‌وه‌‬ ‫ده‌وامی‌ خۆیان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌س���تناكه‌ن پاش‪ 100‬رۆژ مانه‌وه‌‬ ‫له‌سه‌ر شه‌قام‪ ،‬ئیتر بێهیوا بون؟‬ ‫ئ���اوات حه‌س���ه‌ن‪ :‬هه‌ركاتێ���ك خه‌باتی‌‬ ‫مه‌ده‌نی‌ به‌ربه‌س���ت‌و له‌مپ���ه‌ڕ له‌به‌رده‌میان‬ ‫دانرا‪ ،‬ئه‌م���ه‌ ئاماژه‌یه‌كی‌ مه‌ترس���یداره‌ بۆ‬ ‫ده‌سه‌اڵت‪ ،‬ده‌سه‌اڵت ده‌بێت بیر له‌وه‌ بكاته‌وه‌‬ ‫كه‌ ناڕه‌زایی‌ به‌چاوس���وركردنه‌وه‌و تۆقاندن‌و‬ ‫رفاندن‌و ئوتومبێل سوتاندن چاره‌سه‌ر نابن‪،‬‬ ‫به‌ڵكو مه‌ترسی‌ ئه‌وه‌مان هه‌یه‌ كه‌ ناڕه‌زایه‌تی‌‬ ‫رێچكه‌ی‌ تر بگرێته‌ب���ه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ خه‌ڵك‬ ‫ئێس���تا توڕه‌تره‌‪ ،‬ئێمه‌ ته‌نها ده‌ستبه‌رداری‌‬ ‫بایكۆت بوین ئه‌گه‌رنا له‌ئاینده‌دا ره‌نگه‌ په‌نا‬ ‫ببه‌ینه‌ به‌ر فشاری‌ دیكه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬وه‌كو چی‌؟‬ ‫ئاوات حه‌سه‌ن‪ :‬ئه‌وه‌ له‌كاتی‌ خۆیدا ده‌ڵێین‪،‬‬ ‫چونكه‌ هیچكام له‌داواكاریه‌كانی‌ مامۆستایان‬ ‫له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌وه‌ جیًبه‌جێ نه‌كراوه‌‪ ،‬له‌‬ ‫دوا سه‌ردانیشمان بۆالی‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‬ ‫به‌ڕاش���كاوی‌ پێیوتین "هی���چ داواكاریه‌كتان‬ ‫ب���ۆ جێبه‌ج���ێ‌ ناك���ه‌م"‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ هه‌م‬ ‫داواكارییه‌كان زۆرن هه‌م بێباكی‌ ده‌سه‌اڵتیش‬ ‫زۆره‌‪ ،‬ئه‌م به‌ریه‌ككه‌وتنه‌ش له‌شوێنێكدا هه‌ر‬ ‫روده‌دات‪ ،‬بۆیه‌ هیوادارم به‌فش���اری‌ مه‌ده‌نی‌‬ ‫بێت‌و نه‌چێته‌ چوارچێوه‌ی‌ توندوتیژیه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬س���ه‌ردانه‌كه‌تان ب���ۆ الی‌ ئه‌دهه‌م‬ ‫بارزانی‌‌و نێچیرڤان بارزانی‌‪ ،‬پارتی‌‌و الیه‌نگرانی‌‬ ‫خۆش���حاڵ كردو زۆرێك له‌مامۆس���تایانیش‬ ‫ره‌خنه‌‌و ناڕه‌زاییان ده‌ربڕی‌‪ ،‬بۆچی‌ له‌كاتێكدا‬

‫ئاوات حەسەن‬ ‫ئێوه‌ كه‌ ده‌چونه‌ به‌رده‌م باره‌گای‌ حزبه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ پێش���وه‌خته‌ ئاگادارتان نه‌ده‌كردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئایا ئه‌مه‌ جۆرێ���ك له‌بایه‌خدان به‌پارتی‌ تیا‬ ‫ناخوێنرێته‌وه‌؟‬ ‫ئ���اوات حه‌س���ه‌ن‪ :‬دڵنیات���ان ده‌كه‌مه‌وه‌‬ ‫به‌رل���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و س���ه‌ردانه‌ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ پارت���ی‌ بكه‌ین‪ ،‬س���ه‌ردانی‌‬ ‫هه‌رچ���وار الیه‌نه‌ك���ه‌ی‌ دیكه‌م���ان كردوه‌‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌سه‌ردانێك زیاتریشمان كردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كه‌واته‌ به‌الیه‌نه‌كانی‌ دیكه‌ش���تان‬ ‫وتوه‌ كه‌ ده‌چنه‌ به‌رده‌م باره‌گاكانیان؟‬ ‫ئاوات حه‌سه‌ن‪ :‬دڵنیاتان ده‌كه‌م ئێمه‌ ئه‌و‬ ‫رۆژه‌ بۆ ئه‌وه‌ نه‌چوین كه‌ بڵێین دێینه‌ به‌رده‌م‬ ‫باره‌گاكه‌ی‌ ئێوه‌ بۆ خۆپیش���اندان‌و مۆڵه‌ت‌و‬ ‫ره‌زامه‌ندییان وه‌ربگرین‪ ،‬به‌ڵكو له‌سه‌ر داوای‌‬ ‫خۆیان چوین بۆ كۆبون���ه‌وه‌‪ ،‬له‌كۆبونه‌وه‌دا‬ ‫بوی���ن ك���ه‌ په‌یوه‌ندیان كرد به‌ به‌رپرس���ی‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ په‌یوه‌ندیی���ه‌كان‌و داوایان لێكرد كه‌‬ ‫ه���ه‌ر ئه‌و رۆژه‌ س���ه‌ردانیان بكه‌ین‪ .‬ئێمه‌ش‬ ‫ل���ه‌و چوارچێوه‌یه‌دا ب���ه‌ده‌م داواكارییه‌كه‌ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌ پارتیه‌وه‌ چوین‪،‬‬ ‫حه‌ز ده‌ك���ه‌م هه‌ر لێره‌ش���ه‌وه‌ به‌هاواڵتیانی‌‬ ‫هه‌رێم بڵێم له‌كاتی‌ خۆپیش���اندان بۆ به‌رده‌م‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتی‌ ئێمه‌ رێككه‌وتنمان‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ یه‌كێتیش كرد‪ ،‬به‌ڕاس���تی‌ ئه‌م دو‬ ‫هێزه‌ش چه‌كدارن‌و مه‌ترسی‌ ئه‌وه‌یان لێده‌كرا‬ ‫ك���ه‌ توندوتی���ژی‌ به‌رانبه‌ر خۆپیش���انده‌ران‬ ‫بنوێنن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌اڵم ئه‌وه‌ ئه‌ده���ه‌م بارزانی‌ بو‬ ‫دیداری‌ ئێوه‌ی‌ له‌گه‌ڵ س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫جێگره‌كه‌ی‌ رێكخست‪ ،‬كاتێك ئه‌وان رێكخه‌ری‌‬ ‫ئه‌و په‌یوه‌ندیه‌ بن‪ ،‬ئیتر چ پێویس���ت ده‌كات‬

‫ئێوه‌ بچنه‌ به‌رده‌م باره‌گاكانیان؟‬ ‫ئاوات حه‌سه‌ن‪ ،‬به‌ر له‌هه‌مو شتێك له‌و ‌ێ‬ ‫به‌ڕێز ئه‌دهه‌م بارزانی‌ پێیوتین چاوپێكه‌وتنی‌‬ ‫مه‌س���عود بارزانی‌‌و نێچیره‌ڤ���ان بارزانی‌ كه‌‬ ‫ئه‌و پێیوتن (س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و س���ه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌ت)تان بۆ وه‌رده‌گرم‪ ،‬من وتم (داوات‬ ‫لێده‌كه‌م واده‌یه‌كی‌ س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانمان‬ ‫بۆ وه‌ربگره‌)‪ ،‬پێش���موت ئێم���ه‌ خوازیارین‬ ‫داواكاریه‌كانمان بۆ جێبه‌جێ‌ بكه‌ن‌و سه‌ردانی‌‬ ‫كه‌سمان ناوێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ی‌ كه‌ وتت س���ه‌ردانی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫په‌رله‌مانم���ان بۆ وه‌ربگ���ره‌‪ ،‬وه‌اڵمی‌ ئه‌وان‬ ‫چیبو؟‬ ‫ئاوات حه‌س���ه‌ن‪ :‬وه‌اڵمێك���ی‌ داینه‌وه‌ كه‌‬ ‫نامه‌وێت لێره‌دا بیڵێم‪ ،‬ته‌نانه‌ت به‌س���ه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌تیش���م وت كه‌ واده‌یه‌كی‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫په‌رله‌مانم���ان بۆ رێكبخات ئه‌ویش وه‌اڵمێكی‌‬ ‫تون���دی‌ دام���ه‌وه‌‪ ،‬پێم���وت په‌رله‌مان���ت‬ ‫په‌كخستوه‌و سه‌رۆكه‌كه‌یت ده‌ركردوه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫ك���ه‌ چوینه‌ الی‌ حكوم���ه‌ت داواكاریه‌كانمان‬ ‫هه‌موی‌ خسته‌ به‌رده‌ستیان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێش���وازی‌ س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫جێگره‌كه‌ی‌‌و ستافه‌كه‌ی‌ له‌ئێوه‌ چۆن بو؟‬ ‫ئاوات حه‌س���ه‌ن‪ :‬پێشوازیه‌كی‌ شیاو بوو‪،‬‬ ‫هیچ كێشه‌یه‌ك نه‌بو‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌ حه‌زمانده‌كرد‬ ‫نه‌ بیانبینین‌و نه‌ س���ه‌ردانه‌كه‌مان بكردایه‌و‬ ‫ن���ه‌ پێش���وازیه‌یه‌كه‌یان وا بوای���ه‌‪ ،‬به‌ڵك���و‬ ‫داواكاریه‌كانی���ان بۆ جێبه‌ج���ێ‌ بكردینایه‌‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ ئێمه‌ داواكاریه‌كان ئامانج بوو المان‬ ‫نه‌ك سه‌ردانه‌كان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كه‌واته‌ بۆچی‌ چون؟‬ ‫ئاوات حه‌سه‌ن‪ :‬ئێمه‌ له‌الی‌ خۆمان وامان‬

‫پێڕاگه‌یه‌نرابو كه‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت هه‌ندێك‬ ‫له‌داواكاریه‌كانمان جێبه‌جێ‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌گه‌رنا‬ ‫به‌ڕاس���تی‌ ئێمه‌ نه‌ده‌چوین‪ ،‬م���ن له‌به‌رده‌م‬ ‫ب���اره‌گای‌ حكومه‌ت���دا رامگه‌یاند كه‌ ئومێدم‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ كه‌ چوین وتیان هه‌ر‬ ‫ئه‌مڕۆ س���ه‌دان په‌یوه‌ندیمان پێوه‌كراوه‌ كه‌‬ ‫هیچ داواكارییه‌ك���ی‌ ئێوه‌ جێبه‌جێ‌ نه‌كه‌ین‪،‬‬ ‫به‌ڕاس���تی‌ ئه‌وه‌ش جێگه‌ی‌ ناڕه‌حه‌تی‌ ئێمه‌‬ ‫بو‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬خاڵی‌ ه���ه‌ره‌ گرن���گ چیبو كه‌‬ ‫نێچیره‌ڤان بارزانی‌ له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا جه‌غتی‌‬ ‫له‌سه‌ر كرده‌وه‌؟‬ ‫ئاوات حه‌س���ه‌ن‪ :‬هیچ خاڵێكی‌ گرنگ له‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌دا نه‌ب���و‪ ،‬چونكه‌ داواكانی‌ ئێمه‌‬ ‫گرنگ بون به‌اڵم ئه‌نجامی‌ نه‌بو‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬هی���چ ج���ۆره‌ گرژی���ه‌ك‬ ‫له‌دانیشتنه‌كه‌تان دروست نه‌بو؟‬ ‫ئ���اوات حه‌س���ه‌ن‪ :‬نه‌خێ���ر كۆبونه‌وه‌كه‌‬ ‫زۆر ب���اش چوه‌ پێش���ه‌وه‌ له‌كاتێك���دا ئێمه‌‬ ‫سه‌رس���ه‌ختانه‌ داكۆكیمان ده‌كرد له‌س���ه‌ر‬ ‫داواكاریه‌كانمان‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌ هیچكام‬ ‫له‌داواكانیان جێبه‌جێنه‌كرد‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬س���ه‌رئه‌نجام بایكۆت شكێنرا‪ ،‬چ‬ ‫جیاوازیه‌ك���ی‌ ده‌بو ئه‌گه‌ر مانگێك پێش���تر‬ ‫ئه‌وه‌تان رابگه‌یاندایه‌؟‬ ‫ئاوات حه‌س���ه‌ن‪ :‬ئه‌وه‌ خه‌باتی‌ مه‌ده‌نیه‌‪،‬‬ ‫مانگێك پێش ئێستا حزبه‌كان‌و مامۆستایانی‌‬ ‫حزبه‌كان به‌وشێوه‌یه‌ پشتیان له‌ئێمه‌ نه‌كردبو‪،‬‬ ‫ل���ه‌م كۆتاییانه‌دا س���ه‌رجه‌م رێكخراوه‌كانی‌‬ ‫مامۆس���تایانی‌ حزبه‌كان به‌ته‌واوی‌ پشتیان‬ ‫له‌ئێمه‌ ك���ردو هاوكارمان نه‌بون‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌‬ ‫ه���ه‌ر ئ���ه‌و هیوایه‌مان هه‌بو كه‌ ده‌س���ه‌اڵت‬

‫به‌ریتانیه‌كان هه‌یكه‌لی‌ وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌ داده‌ڕێژنه‌و‌ه‬

‫ئێمه‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫گه‌نجی‌ خۆبه‌خش‬ ‫بوین‪ ،‬به‌اڵم هێشتا‬ ‫باش ماینه‌و‌ه‬ ‫له‌به‌رانبه‌ر ئه‌و‬ ‫ئه‌زمونه‌ی‌ ئەم هێزانە‬ ‫له‌خه‌نجه‌ر وه‌شتاندن‌و‬ ‫یه‌كترسڕینه‌وه‌دا‬ ‫هه‌یانه‬ ‫بخه‌ینه‌ ژێر ركێفی‌ فشاره‌ مه‌ده‌نیه‌كانمانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ت���ا وایلێهات هه‌ڕه‌ش���ه‌و چاوس���وركردنه‌وه‌‬ ‫له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه‌ زیاتر بو‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچی‌ له‌گه‌ڵ مامۆستایانی‌ لیستی‌‬ ‫هاوبه‌شدا تواناو بڕیاره‌كانتان یه‌كنه‌خست بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ جموجۆڵه‌كه‌تان كاریگه‌رتر بوایه‌؟‬ ‫ئاوات حه‌س���ه‌ن‪ :‬ئه‌وه‌ی‌ ئێم���ه‌ كردومانه‌‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ حزبه‌كان بوه‌‪ ،‬ئه‌و لیس���تانه‌ش‬ ‫هه‌ریه‌كه‌ی‌ تایبه‌تن به‌الیه‌نێكی‌ سیاس���یه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ به‌ڕاس���تی‌ له‌كۆت���ا رۆژه‌كانی‌ بایكۆتدا‬ ‫بۆم���ان ده‌رك���ه‌وت مامۆس���تایانی‌ هه‌م���و‬ ‫حزبه‌كان به‌ئاماژه‌ی‌ حزبه‌كانیان هه‌ڵده‌ستن‌و‬ ‫داده‌نیش���ن‪ .‬ئێم���ه‌ پار س���اڵیش له‌گه‌ڵیان‬ ‫خه‌باتم���ان ك���ردو له‌گه‌ڵی���ان به‌یاننامه‌مان‬ ‫باڵوكرده‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ئ���ه‌وان لێی‌‬ ‫كش���انه‌وه‌و ئێمه‌ی���ان له‌نی���وه‌ی‌ رێگاكه‌دا‬ ‫به‌جێهێشت‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌زمونێكی‌ تاڵمان له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌كێت���ی‌ مامۆس���تایاندا هه‌بو به‌س���ه‌رجه‌م‬ ‫فراكس���یۆنه‌كانه‌وه‌‪ ،‬ته‌مه‌نناش���مان ده‌كرد‬ ‫له‌گه‌ڵمان بن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتانوانییه‌ شكاندنی‌ بایكۆت ببو‬ ‫به‌ئه‌م���ری‌ واقیع ده‌بو زوتر ئ���ه‌م بڕیاره‌تان‬ ‫بدایه‌؟‬ ‫ئ���اوات حه‌س���ه‌ن‪ :‬ئێم���ه‌ داواكاریم���ان‬ ‫هه‌بو‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئ���ه‌و مامۆس���تایانه‌ی‌ له‌ژێر‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌و چاوسوركردنه‌وه‌دا چوبونه‌وه‌ هیچ‬ ‫داواكاریه‌كی���ان جێبه‌جێ‌ نه‌كرابو‪ ،‬ئه‌و رۆژه‌‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌كه‌ س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت له‌دكتۆر‬ ‫پشتیوانی‌ پرس���ی‌ ده‌وام له‌سلێمانی‌ چۆنه‌؟‬ ‫ئ���ه‌و وت���ی‌‪%98 :‬ی‌ قوتابخان���ه‌كان ده‌وام‬ ‫ده‌كه‌ن! ئێباشه‌ خۆ ‪ %100‬مامۆستایان ئێستا‬ ‫ناڕازین‪ ،‬هه‌ر ئه‌و رۆژه‌ی‌ پێش ئه‌وه‌ی‌ بچینه‌‬

‫‪5‬‬

‫الی‌ س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت ده‌یان مامۆس���تای‌‬ ‫هه‌ولێر باوه‌ش���یان پێدا ده‌ك���ردم‌و ده‌یانوت‬ ‫توخوا مامۆستا ش���تێكمان بۆ بكه‌ن به‌خوا‬ ‫دڵمان هاتۆته‌ ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم هه‌س���تناكه‌ن قه‌باره‌ی‌‬ ‫خۆپیشاندانه‌كان به‌تایبه‌ت له‌م چه‌ند رۆژه‌ی‌‬ ‫رابردودا‪ ،‬زۆر بچوك ببۆوه‌ به‌راورد به‌ڕۆژانی‌‬ ‫پێش���تر‪ ،‬ده‌بو به‌و گه‌وره‌یی���ه‌ كاره‌كانتان‬ ‫هه‌ڵپه‌س���اردایه‌ ن���ه‌ك ئه‌وه‌ی‌ ئ���اوا بچوك‬ ‫ببنه‌وه‌؟‬ ‫ئاوات حه‌سه‌ن‪ :‬ئه‌مه‌ قسه‌ی‌ ئه‌و كه‌سانه‌یه‌‬ ‫كه‌ له‌ش���اخ بون‪ ،‬ناكرێت تۆ ره‌وایه‌تی‌ به‌وه‌‬ ‫بده‌یت بڵێیت له‌وكاته‌ی‌ زۆر به‌هێزیت خۆت‬ ‫ته‌س���لیم بكه‌‪ 25 ،‬س���اڵه‌ ئه‌م ده‌س���ه‌اڵته‌‬ ‫خه‌ریك���ی‌ گه‌نده‌ڵ كردنی‌ ئه‌م كۆمه‌ڵگه‌یه‌ن‪،‬‬ ‫م���ن ناتوانم به‌‪ 100‬رۆژ خه‌بات���ی‌ مه‌ده‌نیانه‌‬ ‫بیانخه‌مه‌ ژێر ركێف���ی‌ داواكاریه‌كانی‌ خۆم‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌م���ه‌ بیناكردنه‌و ئێمه‌ خش���تێكمان‬ ‫داناوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم پێتانوانییه‌ جواڵنه‌وه‌كه‌تان‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای‌ هه‌م���و خاڵ���ه‌ به‌هێزه‌كانی‌ بێ‌‬ ‫كه‌موكورتیش نه‌بو؟‬ ‫ئاوات حه‌س���ه‌ن‪ :‬ئه‌وه‌ راس���ته‌و ئێمه‌ش‬ ‫كۆمه‌ڵێ���ك گه‌نجی‌ خۆبه‌خ���ش بوین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هێش���تا ب���اش ماین���ه‌وه‌ له‌به‌رانب���ه‌ر ئه‌و‬ ‫ئه‌زمونه‌ی‌ ئەم هێزانە له‌خه‌نجه‌ر وه‌شتاندن‌و‬ ‫یه‌كترس���ڕینه‌وه‌دا هه‌یان���ه‌‪ ،‬ناش���بێت ئه‌وه‌‬ ‫نادیده‌ بكرێت كه‌ هه‌نگاوێكی‌ باش���بو توانی‌‬ ‫‪ 100‬رۆژ به‌رده‌وام بێت به‌بێ‌ زیانگه‌یاندن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كۆمێنتت چییه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ده‌وترا‬ ‫ئێوه‌ په‌یوه‌ندیتان له‌گ���ه‌ڵ ناوه‌ندی‌ بڕیاردا‬ ‫هه‌یه‌و زیاتر فه‌رمان له‌وان وه‌رده‌گرن؟‬ ‫ئاوات حه‌س���ه‌ن‪ :‬ئێمه‌ ئه‌و رۆژه‌ی‌ چوینه‌‬ ‫ب���ه‌رده‌م گۆڕان وتی���ان یه‌كێتی���ن‪ ،‬چوینه‌‬ ‫به‌رده‌م یه‌كێت���ی‌‌و یه‌كگرتوو وتیان گۆڕانن‪،‬‬ ‫به‌اڵم خ���ۆ ده‌بێت له‌س���ه‌ر هه‌م���و ئه‌مانه‌‬ ‫به‌ڵگه‌یه‌ك هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌كۆی‌ ئ���ه‌م روداوانه‌دا ئایا ئێوه‌‬ ‫به‌م ئه‌نجامه‌ رازین ی���ان نا‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ به‌و‬ ‫سه‌ردانانه‌ی‌ كه‌ كردتان‌و چونه‌ الی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌تیش؟‬ ‫ئاوات حه‌سه‌ن‪ :‬من وه‌كو خۆم لینكم له‌گه‌ڵ‬ ‫هیچ كه‌سێك‌و هیچ سیاسیه‌كدا نیه‌‪ ،‬زۆرێك‬ ‫له‌و سیاسیانه‌ی‌ كه‌ چومه‌ته‌ الیان به‌هۆكاری‌‬ ‫ئه‌وه‌بوه‌ م���ن له‌لیژنه‌ی‌ په‌یوه‌ندیه‌كان بووم‪،‬‬ ‫حه‌زم به‌مردنی‌ خۆمكردوه‌ نه‌ك ته‌وقه‌كردن‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌وان‌و دانیش���تن له‌گه‌ڵیان���دا‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ خه‌ڵكێك هه‌یه‌ ده‌س���تی‌ هه‌بوه‌‬ ‫له‌دزینی‌ س���ه‌روه‌ت‌و سامانی‌ ئه‌م میلله‌ته‌داو‬ ‫ناچاریش ب���وم بچمه‌ الیان‪ ،‬هه‌ندێكیش���ان‬ ‫خه‌ڵكێك���ی‌ زۆر به‌ڕێ���ز بون‪ ،‬م���ن هه‌ندێك‬ ‫له‌و به‌رپرس���انه‌ زۆر به‌ڕاشكاوی‌ پێموتن كه‌‬ ‫چوار منداڵم هه‌یه‌‪ ،‬به‌خوا به‌س���ه‌ردانێكی‌ تۆ‬ ‫بۆ ش���تێكی‌ تایبه‌تی‌ خۆم ئه‌گه‌ر هه‌ر چوار‬ ‫منداڵه‌كه‌م له‌م���ردن رزگاریان بێت نایه‌م بۆ‬ ‫الت‪.‬‬

‫“تاكو ئێستا ‪ 320‬هه‌زار راژه‌ ‌ی پێشمه‌رگ ‌ه كراو‌ه كه‌ به‌شێكی‌ به‌ڕاست نازانین"‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫جێگری‌ سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ كاروباری‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت "به‌ریتانییه‌كان هه‌یكه‌لی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌ داده‌ڕێژنه‌وه‌"‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی راگه‌یاندن‌و هۆشیاری‬ ‫وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ش ده‌ڵێ‌ "ئه‌و میالكه‌ی‌‬ ‫كه‌ ئێستا له‌وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌ هه‌یه‌‬ ‫پێمان زیاده‌‌و له‌به‌رئه‌وه‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫باشتر كه‌ بگونجێت له‌گه‌ڵ كاری‌ وه‌زاره‌تدا‬ ‫ده‌ستكاری‌ ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫دلێر مس���ته‌فا جێگری‌ س���ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫كاروب���اری‌ پێش���مه‌رگه‌ له‌په‌رله‌مان��� ‌ی‬ ‫كوردس���تان له‌باره‌ی‌ ئه‌و چاكسازییانه‌ی‌ كه‌‬ ‫به‌نی���ازه‌ له‌وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌دا بكرێت‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌‬ ‫وه‌ك س���ه‌رجه‌می‌ وه‌زاره‌ته‌كانی‌ تر كێشه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵئاوس���انی‌ هه‌ب���وه‌‌و یه‌كێ���ك ب���وه‌ له‌و‬ ‫وه‌زاره‌تان���ه‌ی‌ كه‌ زۆرتری���ن میالك‌و زۆرترین‬ ‫بودجه‌ی‌ هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "به‌هۆی‌ ش���ه‌ڕی‌ داعشیشه‌وه‌ كه‌‬ ‫نه‌توانراوه‌ هێزه‌كان یه‌ك بخرێن‌و پرۆفیشناڵ‬ ‫بكرێن‪ ،‬گه‌یشتۆته‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ چاكسازی‌ تیادا‬ ‫بكرێت"‪.‬‬

‫ئه‌و ئام���اژه‌ی‌ ب���ه‌و چاكس���ازییانه‌دا ك ‌ه‬ ‫له‌وه‌زاره‌تی‌ ناوبراو ك���راوه‌‌و وتی‌ "ماوه‌یه‌كه‌‬ ‫چه‌ند چاكس���ازییه‌ك كراوه‌ ك���ه‌ ئێمه‌ وه‌كو‬ ‫لیژنه‌ی‌ پێش���مه‌رگه‌ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫پشتیوانیمان لێكردوه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌ ناو وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ میالكی‌ زۆری‌ ئه‌فسه‌رانی‌ هه‌یه‌‬ ‫كه‌ نزیكه‌ی‌‪7‬ه���ه‌زار میالكی‌ هه‌یه‌‌و‪2‬هه‌زار بۆ‬ ‫‪ 2500‬ئه‌فس���ه‌ر نه‌قڵ كراون‌و هه‌وڵ ده‌درێت‬ ‫له‌لیواكانی‌ تر سودیان لێوه‌ربگیرێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "به‌ریتانییه‌كان ماوه‌ی‌ سێ‌ مانگ‬ ‫له‌ن���او وه‌زاره‌ت���ی‌ پێش���مه‌رگه‌‌و ‪ 2‬مانگیش‬ ‫له‌به‌ریتانی���ا توێژینه‌وه‌یه‌كیان بۆ كردوین بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ پێكهاته‌یه‌ك���ی‌ جوانمان بۆ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ بده‌نێ‌‌و ئێستا هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ ماوه‌‬ ‫كه‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌ له‌سه‌ری‌‬ ‫كۆبێته‌وه‌‌و بڕیاری‌ له‌باره‌وه‌ بدات"‪.‬‬ ‫ئه‌و جه‌غتی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ له‌و‬ ‫س���ێ‌ چوار مانگه‌ی‌ كه‌ موچه‌ی‌ پێش���مه‌رگه‌‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ لیژنه‌وه‌ ده‌درێ���ت نزیكه‌ی‌ ‪8‬هه‌زار‬ ‫بۆ ‪ 9‬ه���ه‌زار پێش���مه‌رگه‌ ده‌ركه‌وت���وه‌ كه‌‬ ‫ده‌وام ناك���ه‌ن‌و بندیوارن‌و وتی‌ "موچه‌كانیان‬ ‫راگیراون‌و به‌دواداچونیان بۆ ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "لیژنه‌ی‌ تایبه‌ت بۆ پێداچونه‌وه‌‬ ‫به‌لیستی‌ شه‌هیدی‌ پێش���مه‌رگه‌ پێكهێنراوه‌‬ ‫كه‌ ژماره‌یان ‪ 100‬هه‌زار ش���ه‌هیده‌‌و هه‌روه‌ها‬ ‫لیژنه‌یه‌كی���ش ب���ۆ پێداچونه‌وه‌ به‌لیس���تی‌‬

‫كه‌مئه‌ندامانی‌ سه‌نگه‌ریش دروستكراوه‌"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش���دا كه‌ هه‌ندێك ش���وێن‌و‬ ‫پێگه‌یان له‌ناو وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌ س���ڕ‬ ‫كردوه‌‌و له‌باره‌ی‌ ئه‌و چه‌كانه‌ش كه‌ له‌واڵتانی‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ بۆ پێشمه‌رگه‌ نێردراون‪ ،‬دلێر مسته‌فا‬ ‫وتی‌"چه‌كه‌كانم���ان كۆكردۆت���ه‌وه‌‌و به‌نمونه‌‬ ‫چه‌كی‌ ئه‌ڵمان���ی‌ كه‌ جاران به‌هه‌مو لیواكاندا‬ ‫باڵوببونه‌وه‌ ئێس���تا ده‌یانهێنینه‌ دو لیوا بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئاگاداری‌ بین"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "راژه‌ی‌ پێشمه‌رگایه‌تیمان راگرتوه‌‬ ‫كه‌ تاكو ئێستا ‪ 320‬هه‌زار راژه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫كراوه‌ كه‌ به‌شێكی‌ به‌ڕاست نازانین"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شدا ك ‌ه له‌هه‌وڵی‌ دابینكردنی‌‬ ‫زه‌وی���ن بۆ پێش���مه‌رگه‌‌و له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ وتی‌‬ ‫"خه‌ریكی‌ دابینكردنی‌ زه‌وین بۆ پێش���مه‌رگه‌‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ ئه‌و به‌ڵێن���ه‌ی‌ ك���ه‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ش���اره‌وانی‌ داویه‌تی‌ له‌وانه‌ی���ه‌ خه‌یاڵ بێت‌و‬ ‫به‌هیچ واڵتێك دابین نه‌كرێت"‪.‬‬ ‫جێگ���ری‌ س���ه‌رۆكی‌ لیژن���ه‌ی‌ كاروب���اری‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ ئاماژه‌ به‌راگرتنی‌ موچه‌ی‌ زیاتر له‌‬ ‫‪ 100‬ئه‌فس���ه‌ری‌ وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ مانگانه‌ موچه‌یان له‌وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌‌و‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ به‌رگری‌ به‌غداش وه‌رگرتوه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و چاكس���ازیكردنی له‌وه‌زاره‌ت���ی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ی‌ به‌ئه‌ركی‌ سه‌رشانی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارت���ی‌ زانی‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ هه‌رێم ببێته‌ خاوه‌نی‌‬

‫هێزێكی‌ له‌مه‌ باش���تر‌و چاكس���ازیكردنی‌ له‌و راگه‌یاندن‌و هۆش���یاری وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫وه‌زاره‌ته‌ به‌كارێكی‌ پێویست زانی‌ به‌و پێیه‌ی‌ ئه‌و پرۆسه‌یه‌ی‌ كه‌ له‌وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌دا‬ ‫وه‌ك ئ���ه‌و وتی‌ "ئ���ه‌و وه‌زاره‌ت���ه‌ پاره‌یه‌كی‌ ده‌س���تیپێكردوه‌ به‌دوباره‌ فۆرمه‌له‌كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫زۆری‌ تی���ادا به‌فیڕۆ ده‌درێ���ت‌و رێككه‌وتنی‌ وه‌زاره‌ت ناوبرد‌و وه‌ك داڕش���تنه‌وه‌ی‌ میالكی‌‬ ‫ناموقه‌ده‌س���ی‌ تیایه‌‌و كۆمه‌ڵێك كه‌مئه‌ندامی‌ وه‌زاره‌ت وه‌سفی‌ كرد‪.‬‬ ‫عه‌می���د هه‌ڵگورد حیكم���ه‌ت به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫سه‌نگه‌ری‌ له‌س���ه‌ره‌‌و كۆمه‌ڵێك خانه‌نشینی‌‬ ‫له‌س���ه‌ره‌ كه‌ هه‌ندێك جار ئه‌و خانه‌نشینانه‌ گش���تی راگه‌یان���دن‌و هۆش���یاری وه‌زاره‌تی‬ ‫له‌ش���وێن دانانیان ب���ۆ ده‌كرێت ك���ه‌ ئه‌مه‌ پێش���مه‌رگه‌ رایگه‌یان���د "ئێم���ه‌ له‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫له‌سیاس���ه‌تی‌ س���ه‌ربازیدا جێگای‌ نابێته‌وه‌‌و پێشمه‌رگه‌ س���ااڵنێكه‌ ئه‌زمونی‌ به‌ڕێوه‌بردن‌و‬ ‫ده‌بێ���ت بگوێزرێن���ه‌وه‌ بۆ س���ه‌ر وه‌زاره‌تی‌ ئیشوكارمان هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌یكه‌له‌ی‌ كه‌‬ ‫هه‌مانه‌‌و ئێستا به‌هۆی‌ قه‌یرانی‌ دارایی‌‌و به‌هۆی‌‬ ‫دارایی‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌"ئه‌گه‌ر ئه‌و چاكسازییانه‌ نه‌كرێت ئ���ه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ ئه‌زمونێكم���ان له‌به‌ڕێوه‌بردندا‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌ خراپتر ده‌بێت‌و چاكتر وه‌رگرت���وه‌ یه‌كێ���ك ل���ه‌و هه‌نگاوان���ه‌ی‌ كه‌‬ ‫وه‌زاره‌ت ده‌ینێت مه‌سه‌له‌ی‌ فۆرمه‌له‌كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫نابێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و جه‌غتی‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ وه‌كو هه‌یكه‌لی‌ وه‌زاره‌ت‌و میالكی‌ وه‌زاره‌ته‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌و میالكه‌ی‌ كه‌ ئێستا له‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫حزبی���ش یه‌كێت���ی‌ له‌گ���ه‌ڵ ئه‌نجامدانی‌ ئه‌و‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ هه‌یه‌ پێمان زی���اده‌‌و له‌به‌رئه‌وه‌‬ ‫چاكسازییانه‌دایه‌‪.‬‬ ‫دلێ���ر مس���ته‌فا به‌پێویس���تی زان���ی‌ كه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ باش���تر كه‌ بگونجێت له‌گه‌ڵ‬ ‫خانه‌نش���ینی‌ له‌س���ه‌ر وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌ كاری‌ وه‌زاره‌تدا ده‌ستكاری‌ ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شدا كه‌ ئه‌م كاره‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫نه‌مێنێ���ت‌و بخرێته‌ س���ه‌ر وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌‌و‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ وتی‌"جاری‌ وا هه‌یه‌ ته‌بدیلی‌ تێدا به‌حزب���ه‌كان‌و پش���تگیری‌ حزب���ه‌كان نییه‌‬ ‫ده‌كرێ���ت‌و ته‌نانه‌ت پله‌كه‌ش ده‌گۆڕدرێت كه‌ بۆ ئه‌و پرۆس���ه‌یه‌‌و په‌یوه‌ن���دی‌ به‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌مانه‌ له‌وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌ نه‌بن پێش���مه‌رگه‌ هه‌یه‌‌و كاری‌ وه‌زاره‌ت خۆیه‌تی‌‌و‬ ‫له‌وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌ ناگۆڕدرێن‌و ده‌س���تكاری‌ وتی‌"وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه‌ لیژنه‌ی‌ تایبه‌تی‌‬ ‫هه‌یه‌ ب���ه‌م بابه‌تانه‌‌و كاری‌ له‌س���ه‌ر كردوه‌‌و‬ ‫ناكرێن"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری گش���تی هه‌نگاوی‌ زۆری‌ باشی‌ بڕیوه‌"‪.‬‬

‫ێ‬ ‫ك ‌ه له‌و س ‌‬ ‫چوار مانگ ‌هی‌ ك ‌ه‬ ‫موچه‌ی‌ پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ی لیژنه‌و‌ه‬ ‫له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫ده‌درێت نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 8‬هه‌زار بۆ‬ ‫‪ 9‬هه‌زار پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ده‌ركه‌وتوه‌ ك ‌ه‬ ‫ده‌وام ناكه‌ن‌و‬ ‫بندیوارن‌‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )561‬سێشه‌ممه‌ ‪2017/1/17‬‬

‫سیستمێك یەك ملیۆن دۆالری تێچوە‬ ‫بۆ پاككردنەوەی لیستی موچەخۆران‪ ،‬بەاڵم جێبەجێناكرێت‬ ‫"رێگا نادەین"‪.‬‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫وەزارەت���ی كاروكاروب���اری كۆمەاڵیەتیی‬ ‫الیەن���ی پەیوەندی���دارە بەپێدان���ی موچە‬ ‫سیستمێكی ئەلیكترۆنی لەالیەن ئاژانسی‬ ‫بەوانەی یاساكە دەیانگرێتەوە‪ ،‬كە كراوەتە‬ ‫ئەمریكی نێودەوڵەتی بۆ پەرەپێدان‬ ‫دو بەش���ی س���ەرەكی‪ ،‬یەكەمیان بەش���ی‬ ‫(‪ ،)USAID‬بۆ وەزارەتی كارو كاروباری‬ ‫چاودێ���ری خێزان‪ ،‬دوەمیش���یان بەش���ی‬ ‫كۆمەاڵیەتی دانراوە بۆ پاككردنەوەی‬ ‫كەمئەندامان‪.‬‬ ‫لیستی موچەخۆرانی تۆڕی پاراستنی‬ ‫بەش���ی یەك���ەم ك���ە ت���ۆڕی چاودێریی‬ ‫كۆمەاڵیەتی‌و بڕی یەك ملیۆن دۆالری لەم‬ ‫خێزان���ە (كۆمەاڵیەتیی) بەپێ���ی رێنمایی‬ ‫پرۆگرامە خەرجكردوە‪ ،‬تائێستا كاری‬ ‫‪ 24‬ك���ە لەالیەن وەزارەتی دارایی دەرچوەو‬ ‫پێنەكراوەو بەرپرسانی وەزارەتەكەش‬ ‫هەریەكە لە(بێ���وەژن‪ ،‬ئافرەتی جیابۆوە‪،‬‬ ‫لێدوانی جیاواز لەوبارەیەوە دەدەن‪.‬‬ ‫خوێندكاری خێزاندار‪ ،‬هاوس���ەری كەسێكی‬ ‫بەپێ���ی زنجیرەی���ەك دۆكیومێنی���ت حوكم���دراو‪ ،‬هەم���و كچێك���ی ب��� ‌ێ دایك‌و‬ ‫لەس���نوری پارێزگای هەولێر هەزاران كەس باوك‪ ،‬منداڵ���ی هەتیوی ناكام‪ ،‬پەككەوتە)‬ ‫لەت���ۆڕی پاراس���تنی كۆمەاڵیەت���ی بەدەر دەگرێتەوە‪ ،‬هەریەكەش لەمانەی س���ەرەوە‬ ‫لەیاس���او رێنمایی موچ���ەی مانگانەیان بۆ بەپێی مەرجی تایبەت مانگانە موچەیەكی‬ ‫بڕاوەتەوەو بەڕێوەبەرایەتی تۆڕی پاراستنی تایبەتیی���ان بۆ دابیندەكرێ���ت كە بڕەكەی‬ ‫كۆمەاڵیەتی هەولێر س���ێ‌ كابینەیە ئامادە (‪ )150‬ه���ەزار دینارەو نزیكەی دو س���اڵە‬ ‫نییە پشكنین بۆ لیس���تی ناوەكانی تۆڕی موچەیان پێنەدراوە‪.‬‬ ‫پاراستنی كۆمەاڵیەتیی بكرێت‪.‬‬ ‫بەش���ی دوەمی���ش ك���ە كەمئەندامانە‪،‬‬ ‫دوایینجاریش كە ئاژانسی ‪ USAID‬بەپێی ئەمانیش هاوكاریی دەكرێن بەپێی رێنمایی‬ ‫لێكتێگەیشتنێكی هاوبەش لەگەڵ وەزارەتی ژم���ارە ‪ 2‬س���اڵی ‪ 2012‬تایب���ەت‪ ،‬كە هەم‬ ‫كار‪ ،‬سیس���تمێكی نوێ���ی بەناوی (‪ )SSN‬پێناسەی كەمئەندامی كردوە‪ ،‬هەم رێژەی‬ ‫بۆ پاككردنەوەی لیس���تی ناوەكانی تۆڕی كەمئەندامبون‌و ئەو كەسانەی دەیانگرێتەوە‬ ‫ئەلیكترۆنیەی���ە كە بەهاوكاریی ئاژانس���ی كێشەیەك لەبەرنامەكە نەبو‪ ،‬بەاڵم هەر كار‬ ‫پاراس���تنی كۆمەاڵیەتیی بۆ حكومەت داناو دیاریك���ردوە‪ ،‬موچەكەی���ان ‪ 150‬ه���ەزار‬ ‫‪ USAID‬ئەمریكی���ی دامەزرێن���راوەو بڕی بەسیستمەكە نەكرا‪.‬‬ ‫لەئەیلولی ‪ 2015‬بەڕەسمیی لەالیەن وەزیری دیناربو‪ ،‬بەاڵم حكوم���ەت كردویەتی تەنها‬ ‫س���ەرچاوەكە رونیك���ردەوە ك���ە‬ ‫نزیكەی یەك ملیۆن دۆالری تێچوە‪.‬‬ ‫بە‪ 89‬هەزار دینار‪.‬‬ ‫كاروكاروباری كۆمەاڵیەتیی راگەیەنرا‪.‬‬ ‫ئەم بەرنامەیە بەپێی لێكتێگەیش���تنێك بەڕێوەبەرایەتی سلێمانی ناوەكانی داخڵی‬ ‫بەپێی زانیارییەكانی دەستكەوتو لەهەمو‬ ‫س���ەرەتای ئاش���كرابونی بەنایاس���ایی‬ ‫ب���وە لەنێ���وان وەزارەت‌و ئاژانس���ەكە‪ 30 ،‬سیس���تمەكە كردوەو بەشێك لەدۆسییەكان‬ ‫ناونوس���كردنی خەڵك لەچوارچێوەی تۆڕی كوردس���تان لەكۆتایی ‪ 2014‬نزیكەی ‪195‬‬ ‫فەرمانبەری تایبەتمەندی بۆ دامەزرێنراوەو لەالیەن سیستمەكە رەتكراوەتەوەو كێشەیان‬ ‫پاراس���تنی كۆمەاڵیەتی���ی دەگەڕێتەوە بۆ ه���ەزار ك���ەس موچەی���ان لەچوارچێوەی‬ ‫مەشقی تایبەتیان پێكراوە بۆ كارپێكردنی نەبوە لەگەڵ بەگەڕخس���تنی سیستمەكە‪،‬‬ ‫س���اڵی ‪ ،2010‬كاتێك لیژنەیەكی پشكنینی ت���ۆڕی چاودێ���ری خێ���زان وەرگرت���وە‪،‬‬ ‫بەرنامەك���ە‪ ،‬وەزی���ری كارو كاروب���اری بەاڵم بەڕێوەبەرایەتی هەولێرو دهۆك رازی‬ ‫سەر بەوەزارەتی كاروكاروباری كۆمەاڵیەتیی دوای بەدواداچونێك���ی وردو بەپێ���ی ئەو‬ ‫كۆمەاڵیەتیی لە بۆنەیەكی رەسمییدا لە‪21‬ی نین بە بەگەڕخس���تنی بەرنامەكەو دەزانن‬ ‫س���ەردانی قەزای سۆران دەكات‌و سەرباری دۆكیومێنتانەی بەردەس���تن دەردەكەوێت‬ ‫ئەیلولی ‪ 2015‬بەئامادەبونی ژمارەیەكی زۆر بە بەگەڕخس���تنی بەرنامەك���ە ژمارەیەكی‬ ‫دوجار رێگریكردنی ئاش���كرا بەنوس���راوی ژمارەیەك���ی ئێج���گار زۆر لەوانەی بەناوی‬ ‫لێپرس���راوی حكوم���ەت‌و چاودێرانی بیانی ئێجگار زۆر لەموچەخۆرانی هەولێرو دهۆك‬ ‫رەسمیی‪ ،‬بەاڵم بەپێی چەند بەڵگەنامەیەك كەمئەندام‪ ،‬یاخ���ود تۆڕی چاودێری خێزان‬ ‫لەهۆڵی س���ەعد عەبدوڵ�ل�ا لەهەولێر لەژێر كە بەنایاس���ایی ناونوسكراون موچەكانیان‬ ‫دەرك���ەوت لەك���ۆی زیاتر لەش���ەش هەزار لەس���نوری پارێزگای هەولێر ناونوسكراون‌و‬ ‫ناوی"ئێستا كاتی چاكسازییە" بەرنامەكەی دەبڕێت‪ ،‬بۆیە رێگریی دەكەن‪.‬‬ ‫موچەخۆری چاودێ���ری خێزان‪ ،‬نزیكەی ‪ 4‬موچەیان بۆ بڕاوەتەوە بەدەر لەیاس���ایەو‬ ‫سەرچاوەیەك لەوەزارەتی كارو كاروباری‬ ‫راگەیان���د‪ ،‬ه���ەر ل���ەوێ دوپاتیك���ردەوە‬ ‫هەزاریان لەدەرەوەی یاسا ناونوسكرابون‪ .‬هیچ رێنماییەك نایانگرێتەوە‪.‬‬ ‫تەنها لە‪%11‬ی ئەوان���ەی موچە وەردەگرن كۆمەاڵیەتیی كە نزیكە لەو كێش���ەیە بۆی‬ ‫س���ەبارەت بە بەڕێوەبەرایەتی گش���تیی‬ ‫كاتێك گومانكرا لەلیس���تی موچەخۆرانی‬ ‫لەچوارچێوەی تۆڕی پاراستنی كۆمەاڵیەتیی رونكردینەوە ئەگەر سیستمەكە بخرێتەگەڕ‪،‬‬ ‫چاودێریی خێزان لەسنوری (سۆران‪ ،‬چۆمان‪ ،‬گەش���ەپێدان‌و چاودێری خێ���زان لەهەولێر‬ ‫هەژارن‌و لە ‪%89‬ی���ان لەچینی مامناوەندو ئەوا لەكۆی ئەو ‪ 200‬ه���ەزار موچەخۆرەی‬ ‫رواندز)‪ ،‬لیژنەیەك بەئیمزای وەزیر پێكهێنرا بەپێ���ی بەڵگەنام���ەكان زۆرترین كێش���ە‬ ‫ت���ۆڕی پاراس���تنی كۆمەاڵیەتی���ی نزیكەی‬ ‫دەوڵەمەندن‪.‬‬ ‫بەژم���ارە ‪ 2343‬و ل���ە‪ ،2010/11/2‬بەاڵم لەلیستی كەمئەنداماندا هەیەو گوماندەكرێت‬ ‫بەپێی زانیاریی وردو چەند دۆكیومێنتێك‪ %40 ،‬ب���ۆ ‪ %50‬نایانگرێت���ەوەو موچەكانیان‬ ‫رێگرییان لێدەكرا‪ ،‬بەپێ���ی بەڵگەنامەیەك ژمارەیەك���ی ئێج���گار زۆر بەدەر لەیاس���ا‬ ‫ئاژانسی ‪ USAID‬بەڕەسمیی چەند جارێك دەبڕێت‪ ،‬ئیدارەی هەولێ���رو دهۆكیش ئەو‬ ‫بەدەس���توخەتی بەڕێوەب���ەری چاودێری‌و تۆماركرابن‪ .‬بەپێی یاس���ا هەمو كەسێكی‬ ‫س���ەردانی وەزارەت‌و ئەنجومەنی وەزیرانی راس���تییە دەزانن كە چۆن ناونوس���كراون‪،‬‬ ‫گەشەپێدانی س���ۆران‪ ،‬ئاماژە بەوەدەكات كەمئەندام بەپێی پشكنینی پزیشكیی مافی‬ ‫هەرێمی���ان ك���ردوە ب���ۆ زانین���ی هۆكاری بۆیە رێگریی دەكەن‪ ،‬سەرچاوەیەك لەزاری‬ ‫كە نەیهێشتوە پش���كنین بۆ فەرمانگەكەی وەرگرتن���ی موچەیەكی مانگان���ەی هەیە‪،‬‬ ‫راگرتن���ی بەرنامەكە‪ ،‬كە لە‪ 15‬پارێزگاكەی لێپرسراوێكی ئاژانسی ‪ USAID‬رونیكردەوە‬ ‫بكرێت! هاوكات بەڵگەنامەیەكی دیكەش كە بەاڵم بەڵگەكانی بەردەستن دەیسەلمێنێت‬ ‫دیك���ەی عی���راق ب���ۆ هەم���ان مەبەس���ت كە لەو‪ 200‬هەزار موچەخۆرە سیس���تمەكە‬ ‫لیژنەكە ئاراستەی وەزیریان كردوە دەڵێت‪ :‬ژمارەیەك���ی زۆری موچەخ���ۆر بەن���اوی‬ ‫جێبەجێیان كردوەو سەركەوتو بوە‪ ،‬بەاڵم ‪ 126‬ه���ەزاری خوێندۆت���ەوەو نزیكەی ‪75‬‬ ‫سەرباری پێدانی فەرمانی رەسمیی پشكنین‪ ،‬كەمئەن���دام‪ ،‬لیژنەی پزیش���كیان بۆكراوەو‬ ‫تائێستا وەاڵمی رەسمییان دەستنەكەوتوە‪ ،‬ه���ەزاری نەخوێندۆتەوەو قەبوڵی نەكردوە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەڕێوبەری بەڕێوەبەرایەتی چاودێری‌و موچەیان بۆ بڕاوەتەوە‪.‬‬ ‫تەنانەت چەند جارێك سەردانی نوسینگەی ل���ەو رێژەیەش پش���كی ش���ێر بەرهەولێرو‬ ‫بەپێی بەڵگەنامەكان لیژنەی پزیش���كیی‬ ‫گەشەپێدانی سۆران نەك هاوكاریی نەكردین‬ ‫جێگری س���ەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانیان دهۆك دەكەوێت‪.‬‬ ‫بۆ پش���كنین بەڵكو رێگریی لێكردین بەب ‌ێ پش���كنینی رۆڵێك���ی گ���ەورەی بینیوە بۆ‬ ‫سەرچاوەكە ئەوەی رونكردەوە كە ئێستا‬ ‫تێپەڕاندن���ی دۆس���ییەكان بەنایاس���ایی‪ ،‬یەكەمدا زیاتر لە ‪ 800‬ن���اوی دوبارە هەبو كردوە بۆ گەیاندنی گلەیی‌وگازندە لەبارەی‬ ‫هیچ پاساوێكی یاسایی‪.‬‬ ‫سیس���تمێكی دیكەیان لەدهۆكەوە هێناوە‬ ‫دواب���ەدوای ئ���ەم روداوە چەندینج���ار پێدەچێ���ت ئیمزای���ان بەكۆمەڵ لەس���ەر كە پارەكەیان لەبانك مابوەوە نزیكەی یەك جێبەجێنەكردنی بەرنامەكە‪.‬‬ ‫بەپێ���ی س���ەرچاوەیەكی باوەڕپێك���راو دەیانەوێ‌ لەهەولێرو س���لێمانی جێبەجێی‬ ‫لەوەزارەت���ی كاروكاروب���اری كۆمەاڵیەتیی دۆس���ییەی بەن���او پش���كنینی پزیش���كی ملیار دینار بو‪ .‬ه���ەروەك لیژنەكە دەڵێت‬ ‫لەدو كابین���ەی رابردوو ئەم كابینەیە لیژنە كردبێ���ت‌و راپۆرتیان ب���ۆ خەڵكانێكی زۆر زۆر لەو دۆسیانەی مامەڵەی كەمئەندامییان لەحكومەت‪ ،‬بڕیاربو تشرینی یەكەمی ‪ 2015‬بكەن‪ ،‬ئەم سیس���تمە ناڕۆشنەو دەرفەتی‬ ‫كرد‪ ،‬لەشس���اغن و كەمئەن���دام نین بەهیچ موچە بەپێی ئەم سیس���تمە دابەشبكرێت‪ ،‬تۆماركردن���ی بەنایاس���ایی دەدات‪ ،‬بۆی���ە‬ ‫پێكهێن���راوە بۆ پش���كنین‌و وردبینیكردنی بەنایاسایی دروستكردبێت‪.‬‬ ‫لەئەیلولی‪ 2011‬جارێكی دیكە بەفەرمانی ش���ێوەیەك‪ .‬تەنان���ەت هەبوە س���ێ جار ب���ەاڵم دوای دو رۆژ كارپێكردن���ی بەڕێوبەرایەتی س���لێمانی رەتیانكردۆتەوە‪،‬‬ ‫لیستی موچەخۆرانی چاودێری‌و گەشەپێدانی‬ ‫هەولێر‪ ،‬بەاڵم رێگری���ی لەلیژنەكان كراوە‪ ،‬ژمارە ‪ 1564‬لە ‪ 2011/9/29‬لیژنەیەكی دیكە لیژنەی پش���كنینی بۆك���راوە‪ ،‬هەرجارەی سیس���تمەكە‪ ،‬بەبێ‌ هیچ بیانوییەك راگیرا‪ .‬وەزی���ری كاروكاروب���اری كۆمەاڵیەتی���ش‬ ‫بەپێی زنجیرەیەك دۆكیومێنتی رەس���میی پێكهێنرا بەئەندامێتی داواكاری گشتیی بۆ جۆرە نەخۆشییەكی بۆ نوسراوە‪ .‬تەنانەت ئەوكاتە ئاژانسە ئەمریكییەكە بەپەلە هاتنە دەیەوێ���ت لەبەرامب���ەر س���ەرنەگرتنی‬ ‫(نوسراو) بۆ وەزارەت‌و وەزیر بەرزكراوەتەوە پێداچونەوەی ‪ 89‬دۆس���ییە لەفەرمانگەی دۆسیە هەیە كە ئێستا الی ئێمە پارێزراوە‪ ،‬وەزارەتی كار بۆ ئەوەی لەهۆكاری راگرتنی سیس���تمەكەی ئاژانس���ی ‪ USAID‬ئ���ەو‬ ‫ك���ە رێگریی���ان لێك���راوەو نەیانهێش���توە هەولێر‪ ،‬بەاڵم دەركەوت كێشەكە زۆر لەوە ناس���نامەی حزبی���ی لەن���او دۆس���ییەی سیستمەكە بكۆڵنەوە‪ ،‬پێیان راگەیەنرا كە سیستمە بخاتەگەڕ‪.‬‬ ‫نەرمی���ن ئەحمەد‪ ،‬بەڕێوەب���ەری دیوانی‬ ‫پشكنین بكەن‪ .‬دوایین لیژنە لە‪ 2015/5/7‬گەورەترە كە پێش���بینی دەكرێت‌و ئەوانەی كەمئەندامانی فەرمانگەی چاودێریی خێزانی گرفتی تەكنیكی‌و گرفت لەكۆمپیوتەرەكان‬ ‫هەیە‪ ،‬ئاژانس���ەكە بەپەل���ە تەكنیككارانی وەزارەت���ی كاروكاروب���اری كۆمەاڵیەت���ی‬ ‫سەردانی بەڕێوەبەرایەتییەكەی كرد‪ ،‬بەاڵم بەدەر لەڕێنمایی ناونوس���كراون بەهەزاران هەولێردا هەبوە‪.‬‬ ‫دوایین هەوڵ���ی وەزارەتی کارو كاروباری خۆیان هێن���او دەرك���ەوت بەرنامەكە هیچ لەلێدوانێك���دا بەئاوێنەی وت "ئەو پرۆژەیە‬ ‫بەڕێوەبەری گش���تیی فەرمانگەكە بەڕونی بن‪.‬‬ ‫لەیەكێك لەكۆنوسەكاندا هاتوە لەقۆناغی كۆمەاڵیەتی���ی دانان���ی ئ���ەو سیس���تمە كێش���ەیەكی تێدانیی���ەو تاقیانكردەوە هیچ راوەستاوە‪ ،‬هۆكارەكانی راگرتنی پرۆژەكەش‬ ‫بەوەزی���ری كاروب���اری كۆمەاڵیەتی دەڵێت‬

‫بە بەگەڕخستنی‬ ‫بەرنامەكەو دەزانن‬ ‫بە بەگەڕخستنی‬ ‫بەرنامەكە‬ ‫ژمارەیەكی ئێجگار‬ ‫زۆر لەموچەخۆرانی‬ ‫هەولێرو دهۆك‬ ‫كە بەنایاسایی‬ ‫ناونوسكراون‬ ‫موچەكانیان دەبڕێت‬ ‫بۆیە رێگریی دەكەن‬

‫تەكنیكین"‪.‬‬ ‫ناوب���راو رەتیش���ی ك���ردەوە ك���ە هیچ‬ ‫الی���ەن‌و بەڕێوەبەرایەتیی���ەك رێگر بوبێت‬ ‫لەجێبەجێكردنی ئەو پرۆژەیەدا‪ ،‬وتیش���ی‬ ‫كە ئەو پڕۆژەیە ئیش���ی لەسەر كراوە بەاڵم‬ ‫تەواو نەبوە‪.‬‬ ‫بەاڵم هەمزە مەغدید‪ ،‬وتەبێژی وەزارەتی‬ ‫كاروكاروباری كۆمەاڵیەتی بۆ ئاوێنە ئاماژەی‬ ‫بەوەدا كە ئەو پڕۆژەیە رانەگیراوەو ئامانج‬ ‫لێی ئەوەیە كە هەمو خاوەن پێداویس���تییە‬ ‫تایبەتەكان سودمەندانی تۆڕی كۆمەاڵیەتی‬ ‫لەداتابەیس���ێكدا كۆبكرێن���ەوە بۆ ئەوەی‬ ‫ن���اوە دوب���ارەكان‌و ئ���ەو ناوان���ەی زیادن‬ ‫الببرێن كە پێش���تر ن���اوەكان تەنیا لەڕێی‬ ‫بەڕێوەبەرایەتییە گش���تییەكانەوە ئیشیان‬ ‫لەس���ەر كرابو دەڵێت "لیس���تەكان زۆرجار‬ ‫ناوی دوبارەو گرفتی تێدابو"‬ ‫هەمزە مەغدید ئاماژەی بەوەشدا كە ئەو‬ ‫ژمارەیەی هەبوە لەلیستەكاندا زۆر زۆر بوە‬ ‫كە نزیكەی ‪ 110‬هەزار كەمئەندام بەپێی ئەو‬ ‫لیس���تانە لەهەرێم هەبوە ئەمە لەكاتێكدایە‬ ‫بەپێی قس���ەی ئەو لەهەم���و عێراقدا تەنیا‬ ‫‪ 210‬هەزار كەمئەندام هەیە‪.‬‬ ‫هەمزە جەختی كردەوە كە ئەو پڕۆژەیە‬ ‫لەئێس���تادا چاوەڕوان���ی ئەنجام���ی لیژنە‬ ‫پزیشكییەكانە بۆ ئەوەی كاری پێبكرێت كە‬ ‫ئەوەش وردەكارییەو كاتی دەوێت‌و تائێستا‬ ‫یەكالیی نەبۆتەوەو دەڵێ���ت "ئەگینا ئێمە‬ ‫‪%90‬ی كارەكانمان تەواو كردوە"‪.‬‬ ‫وتەبێژەك���ەی وەزارەت���ی كاروكاروباری‬ ‫كۆمەاڵیەتی باس���ی لەوەش���كرد كە بەپێی‬ ‫لیس���تەكانی بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەكان‬ ‫كەس���ی تێدابوە بەپێی راپۆرتی پزیشكی‬ ‫رێژەی ك���ەم ئەندامییەكەی ‪ %80‬بوە بەاڵم‬ ‫كاتێك ئەمان جارێكی تر پێشكەشی لیژنەی‬ ‫پزیشكییان كردۆتەوە بەپێی راپۆرتی نوێی‬ ‫پزیشكی رێژەكەی ‪ %00‬بوە‪.‬‬ ‫ئەو دەڵێ���ت "ئێمە دەمانەوێ���ت ئەوانە‬ ‫نەمێنن لەو لیستانەدا چونكە ئەوانە بونەتە‬ ‫مشەخۆر بەس���ەر كەمئەندامانەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەوە رێگرە ل���ەوەی خزمەتی كەمئەندامی‬ ‫راستەقینە بكرێت"‪.‬‬

‫"ئیسالمییه‌كان ناتوانن وه‌ك ئه‌ڵته‌رناتیفی‌ ئه‌م دۆخه‌ خۆیان بخه‌نه‌ڕو"‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫عه‌لی‌ باپیر ئه‌میری‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌‬ ‫كوردستان دوباره‌ هێرشه‌كانی‌ بۆ سه‌ر‬ ‫عه‌لمانیه‌كانی‌ كوردستان ده‌ستپێكرده‌وه‌‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت شكستی‌ حوكمڕانی‌ كوردستان‬ ‫به‌شكستی‌ عه‌لمانیه‌كان وه‌سفده‌كات‪.‬‬

‫عەلی باپیر‬

‫ئه‌میری‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیس��ل�امی‌ له‌نوس����ینێكدا‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ ئه‌زمونی‌ حوكمڕانی‌ كوردس����تان‌و‬ ‫گفتوگۆی‌ هێزه‌ ئیس��ل�امییه‌كانی‌ كوردس����تان‬ ‫بۆ پێكهێنانی‌ به‌ره‌یه‌كی‌ هاوبه‌ش����ی‌ ئیسالمی‌‬ ‫ده‌ڵێت "كارو پڕۆژه‌ی ئیسالمی ساغ‌و ره‌سه‌ن‪،‬‬ ‫به‌هیچ جۆرێ����ك ناكرێ‌‌و نالوێ‌ ك����ه‌ له‌ڕیزی‬ ‫خه‌ڵك‌و جه‌ماوه‌ر به‌گش����تی‌و به‌تایبه‌ت چینی‬ ‫به‌ش����خوراو و چه‌وس����اوه‌دا نه‌بێ‌‌و له‌به‌رانبه‌ر‬ ‫كه‌سانی س����ته‌مكارو خۆس����ه‌پێن‌و گه‌نده‌ڵ‌و‬ ‫قۆرخكاری ده‌سته‌اڵت‌و ساماندا نه‌وه‌ستێ"‪.‬‬ ‫ده‌ش����ڵێ‌ "ل����ه‌م بارودۆخ����ه‌ قه‌یراناوییه‌ی‬ ‫هه‌رێمی كوردستانیش����دا‪ ،‬كه‌ سیكۆالریس����ته‌‬ ‫بڕیاربه‌ده‌س����ته‌كان‪،‬‬ ‫بااڵده‌س����ت‌و‬

‫له‌حوكمڕانییان����دا‪ ،‬فه‌ش����ه‌لێكی بێڕه‌زای����ان‬ ‫هێناوه‌و‪ ،‬خه‌ڵكیان به‌ته‌واویی بێزارو نائومێد‬ ‫كردوه‌‪ ،‬ئیس��ل�امییه‌كان ئه‌ركی سه‌رش����انیانه‌‬ ‫كه‌ چیدیكه‌ له‌م واقیعه‌ ناش����ه‌رعییه‌ دژواره‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگاكه‌یانه‌وه‌ رانه‌مێنن‌و هه‌وڵی پاكسازیی‌و‬ ‫چاكسازیی تێداكردنی بده‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌بوبه‌ك����ر كاروانی‌ كه‌س����ایه‌تی‌ دیاری‌ نێو‬ ‫بزاڤی‌ ئیسالمی‌ كوردستان له‌و بڕوایه‌دایه‌ كه‌‬ ‫شكس����تی‌ حوكمڕانی‌ له‌كوردستان په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌ئیس��ل�امی‌‌و عه‌لمانیه‌ت����ه‌وه‌ نیی����ه‌‌و وت����ی‌‬ ‫"شكستی‌ حوكمڕانی‌ كوردس����تان په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌ئاستی‌ باوه‌ڕبونی‌ هێزه‌كان به‌دیموكراسی‌‌و‬ ‫هه‌روه‌ه����ا به‌زانس����تی‌ به‌ڕێوه‌بردن����ی‌ واڵت‌و‬ ‫راس����تگۆبون له‌گه‌ڵ بیروباوه‌ڕی‌ نیشتیمانی‌‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "به‌ب����ڕوای‌ من ته‌فس����یری‌ ئه‌مه‌‬ ‫هێن����ده‌ی‌ ته‌فس����یرێكی‌ سیاس����ی‌‌و ئیداری‌‌و‬ ‫ئه‌خالقییه‌‪ ،‬ته‌فسیرێكی‌ ئایدۆلۆژی‌ ده‌ره‌قه‌تی‌‬ ‫نایه‌ت"‪.‬‬ ‫ئه‌و جه‌غتی‌ له‌س����ه‌ر ئ����ه‌وه‌ش كرده‌وه‌ كه‌‬ ‫بڕوای‌ به‌پۆڵێنی‌ ئیسالمی‌‌و عه‌لمانیه‌ت نییه‌‌و‬

‫له‌وباره‌ی����ه‌وه‌ وت����ی‌ "به‌تایبه‌تی‌ ل����ه‌م كاته‌دا‬ ‫جواڵندن����ی‌ مه‌س����ه‌له‌ی‌ عه‌لمانی‌‌و ئیس��ل�ام ‌ی‬ ‫له‌كوردس����تاندا جگه‌ له‌وه‌ی‌ توانای‌ ته‌فسیری‌‬ ‫بارودۆخه‌كه‌ی‌ نییه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا به‌بڕوای‌‬ ‫من له‌قازانج����ی‌ خودی‌ ئیس��ل�امییه‌كان نییه‌‬ ‫له‌دواڕۆژدا"‪.‬‬ ‫به‌ب����ڕوای‌ كاروانی‌ خودی‌ ئیس��ل�امییه‌كان‬ ‫ئاماده‌یی‌ ئه‌وه‌یان نییه‌ وه‌ك ئه‌ڵته‌رناتیف بۆ‬ ‫ئه‌م دۆخه‌ خۆیان بخه‌نه‌ڕو‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌دروس����تبونی‌ به‌ره‌یه‌ك����ی‌‬ ‫ئیس��ل�امیش‪ ،‬ئه‌بوبه‌كر كاروان����ی‌ وتی‌ "ئه‌و‬ ‫س����ێ‌ الیه‌نه‌ ئیس��ل�امبون خاڵی‌ هاوبه‌شیانه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم گه‌ش����ه‌كردنی‌ مێ����ژوی‌ هێ����زه‌كان‌و‬ ‫له‌هه‌ندێك روه‌وه‌ تێگه‌یش����تنیان بۆ ناوه‌ڕۆكی‌‬ ‫پرۆژه‌ی‌ ئیسالمی‌‌و ئیس��ل�امیبون‌و چۆنیه‌تی‌‬ ‫گۆڕانكارییه‌كان‌و هه‌ڵوێس����ته‌ سیاسیه‌كانیان‬ ‫جیاوازی‌ له‌نێوانیان هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ئێستا هه‌یه‌ هه‌وڵێكه‌‌و‬ ‫قابیل����ی‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ هه‌یه‌ ك����ه‌ له‌س����ه‌ر خاڵه‌‬ ‫هاوبه‌شه‌كان كۆببنه‌وه‌‌و سه‌ركه‌وێت‪ ،‬له‌هه‌مان‬ ‫كاتدا ئه‌گه‌ری‌ ئه‌وه‌ش����ی‌ لێده‌كرێت له‌نیوه‌ی‌‬

‫رێگه‌ سه‌رنه‌كه‌وێت‌و پاشه‌كشه‌ بكات"‪.‬‬ ‫ئه‌بوبه‌كر كاروان����ی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫پێشنیاری‌ بۆ هێزه‌ ئیسالمییه‌كان ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫شێوازی‌ ئیشكردنیان وه‌ك ئه‌م هێزانه‌ی‌ ئێستا‬ ‫تێپه‌ڕێنن‌و وت����ی‌ "پێش����نیارم ئه‌وه‌یه‌ بۆیان‬ ‫كه‌ له‌ڕوی‌ سیاس����ییه‌وه‌ حزبێكی‌ نیشتیمانی‌‬ ‫دیموكراتی‌ پاش����خان ئیسالمی‌ كراوه‌ دروست‬ ‫بك����ه‌ن‌و ل����ه‌ڕوی‌ ره‌وش����تی‌‌و ئه‌خالقیی����ه‌وه‌‬ ‫چوارچێوه‌ی‌ نوێ‌ دروست بكه‌ن"‪.‬‬ ‫جه‌غتیشی‌ له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ هێزه‌‬ ‫ئیسالمییه‌كان به‌م فۆڕمه‌ی‌ ئێستایان ناتوانن‬ ‫گه‌ش����ه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌ بك����ه‌ن‌و ته‌نانه‌ت ناتوانن‬ ‫له‌په‌یوه‌ن����دی‌ نێ����وان خۆیاندا ده‌س����تكه‌وتی‌‬ ‫گه‌وره‌یان هه‌بێت‪.‬‬ ‫مه‌س����عود عه‌بدولخالق نوس����ه‌ر‌و چاودێری‌‬ ‫سیاس����ی‌ له‌و بڕوایه‌دایه‌ له‌كوردستان به‌ره‌ی‌‬ ‫س����ته‌مكار‌و سته‌ملێكراو هه‌ی ‌ه نه‌ك ئیسالمی‌‌و‬ ‫عه‌لمانی‌‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌و جۆره‌ پۆڵێنكارییه‌ له‌قازانجی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵكاراندایه‌"‪.‬‬ ‫له‌و بڕوایه‌ش����دایه‌ كه‌ ده‌ستێكی‌ گه‌نده‌ڵكار‬

‫له‌ئارادایه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و جۆره‌ پۆڵێنكارییانه‌‬ ‫ره‌واج پێ‌ بدات‪.‬‬ ‫عه‌بدولخال����ق قۆن����اغ‌و كاته‌ك����ه‌ به‌گونجاو‬ ‫نازانێت بۆ باسكردن له‌و بابه‌ت‌و پۆڵێنكارییه‌‌و‬ ‫ل����ه‌و بڕوایه‌دایه‌ كه‌ ملمالنێیه‌ك����ی‌ چینایه‌تی‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستان هه‌یه‌‌و ئه‌وه‌ی‌ كه‌ هه‌یه‌‬ ‫ده‌س����ته‌‌و تاقمێك داهاتێك����ی‌ زۆریان بردوه‌‌و‬ ‫چینێكی‌ ت����ر هه‌یه‌ كه‌ له‌مه‌ترس����یدایه‌‌و زۆر‬ ‫چه‌وسێنراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و له‌ب����اره‌ی‌ وتاره‌كانی‌ عه‌ل����ی‌ باپیره‌وه‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌عه‌لمانیه‌كان‪ ،‬وتی‌ "ئیسالمییه‌كانی‌‬ ‫كوردس����تان حه‌زده‌ك����ه‌ن ئ����ه‌و شكس����ته‌ی‌‬ ‫كوردس����تان ناس����نامه‌كه‌ی‌ دیاری‌ بكرێت كه‌‬ ‫ئاخۆ شكسته‌كه‌ عه‌لمانییه‌ یان ئاینییه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "له‌الیه‌كی‌ تریشه‌وه‌ مه‌به‌ست لێی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تیكردنی‌ ئه‌و به‌ره‌ ئیسالمییه‌یه‌ كه‌‬ ‫به‌نیازه‌ له‌نێوان ئه‌و س����ێ‌ هێزه‌ ئیسالمییه‌دا‬ ‫پێكبهێندرێ����ت‌و مامۆس����تا عه‌ل����ی‌ باپی����ر‬ ‫مه‌به‌س����تیه‌تی‌ پێگه‌یه‌كی‌ به‌هێزی‌ هه‌بێت له‌و‬ ‫به‌ره‌ ئیس��ل�امییه‌دا‌و س����ه‌ركردایه‌تی‌ به‌ره‌كه‌‬ ‫بكات"‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )561‬سێشه‌ممه‌ ‪2017/1/17‬‬

‫ ‬

‫هه‌مو شتێک له‌باره‌ی کوردستان‌و عێراقه‌وه‌‬

‫‪www.niqash.org‬‬

‫‪7‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌یه‌ به‌سپۆنسه‌ری رێکخراوی‬ ‫راگه‌یاندن له‌هه‌ماهه‌نگی‌‌و گواستنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌کادیمیای راگه‌یاندنی ئه‌ڵامنی‬

‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ ته‌مومژاوی‌ چه‌ندین كه‌سایه‌تی‌ له‌كه‌ركوك تیرۆر كراون‬ ‫نقاش‪ ،‬شااڵو محەمەد‬ ‫به‌هۆی‌ فره‌ پێكهاته‌ییه‌وه‌ هیچ كاتێك‬ ‫كه‌ركوك بێ‌ سه‌رئێشه‌ نه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫رووداوه‌ ته‌مومژاوییه‌كانی‌ ئه‌م دواییه‌‬ ‫مه‌ترسییه‌كانی‌ بۆ قۆناغێكی‌ تر بردووه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ هه‌موو پێكهات���ه‌كان به‌كوردو‬ ‫ع���ه‌ره‌ب‌و توركمانه‌وه‌ كه‌ركوك به‌"ش���ار ‌ی‬ ‫ئاشتی‌‌و پێكه‌وه‌ژیان" ناوده‌به‌ن‪ ،‬به‌اڵم زۆرجار‬ ‫بارودۆخه‌ نائاسایی‌‌و بۆش���اییه‌ ئه‌منییه‌كان‬ ‫ده‌رفه‌تی‌ ره‌خس���اندووه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫كه‌سانی‌ نه‌ناس���راوه‌وه‌ ده‌ست بوه‌شێنرێت‌و‬ ‫ته‌سفیه‌ی‌ حیساب له‌و شاره‌دا بكرێت‪ ،‬شه‌ڕی‌‬ ‫داعشیش یه‌كێك بوو له‌و ده‌رفه‌تانه‌‪.‬‬ ‫به‌رپرس���انی ب���ااڵی‌ ئه‌من���ی پارێ���زگای‌‬ ‫كه‌ركوك ئاش���كرای‌ ده‌كه‌ن ش���ه‌ڕی‌ داعش‬ ‫كاریگ���ه‌ری‌ له‌س���ه‌ر تی���رۆری‌ كه‌س���ایه‌تیه‌‬ ‫دیاره‌كانی‌ كه‌ركوك له‌الیه‌ن نه‌یاره‌كانیانه‌وه‌‬ ‫هه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم س���ه‌رۆكی‌ لیژن���ه‌ی‌ ئه‌منی‌‌و‬ ‫ئاس���ایش له‌ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ كه‌ركوك‬ ‫ده‌ڵێ���ت "زۆرینه‌ی‌ تیرۆره‌كان له‌الیه‌ن گروپه‌‬ ‫چه‌كداره‌كانه‌وه‌ بووه‌‪ ،‬نه‌ك ركابه‌ره‌كانیان‪".‬‬ ‫به‌گوێ���ره‌ی‌ ئ���ه‌و زانیاریان���ه‌ی‌ "نیقاش"‬ ‫له‌ده‌زگا ئه‌منییه‌كانه‌وه‌ ده‌س���تی‌ كه‌وتووه‌‪،‬‬ ‫ل���ه‌دوای‌ ‪10‬ی‌ حوزه‌یران���ی‌ س���اڵی‌ ‪2014‬‬ ‫كۆنترۆڵكردنی‌ ناوچه‌كانی باشور‌و خۆرهه‌اڵتی‬ ‫پارێ���زگای كه‌رك���وك كه‌ بریتی���ن له‌قه‌زای‬ ‫حه‌ویج���ه‌‌و ناحییه‌كانی زاب‪ ،‬ره‌ش���اد‪ ،‬ریاز‪،‬‬ ‫مولته‌قا‌و عه‌باس���ی له‌الی���ه‌ن چه‌كداره‌كانی‬ ‫داعش���ه‌وه‌‪ ،‬ل���ه‌و كات���ه‌وه‌ ‪ 52‬كه‌س���ایه‌تی‌‬ ‫سیاسی‌‌و رۆژنامه‌نوس‌و هاواڵتی‌‌و مامۆستای‬ ‫ئاینی‌ له‌رووداوی‌ ته‌مومژاوی‌و له‌یه‌ك دابڕاودا‬ ‫له‌شاری‌ كه‌ركوك تیرۆر كراون‪ ،‬دیارترینیان‬

‫ئه‌و بۆشاییه‌ ئه‌منییه‌ی‌‬ ‫به‌هۆی‌ شه‌ڕی‌‬ ‫داعشه‌وه‌ دروستبووه‌‬ ‫بووه‌ته‌ مایه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بكه‌ره‌ راسته‌قینه‌كان‬ ‫نه‌دۆزرێنه‌وه‌‬ ‫محه‌م���ه‌د خه‌لیل جبوری‌ س���ه‌رۆكی‌ كوتله‌ ‌ی‬ ‫عه‌ره‌بی‌ له‌ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێزگای‌ كه‌ركوك‌و‬ ‫حاكم ئیبراهیم خه‌میس‪ ،‬س���ه‌رۆكی پێشتری‬ ‫دادگای تاوانه‌ گه‌وره‌كانی ش���اری كه‌ركوك‌و‬ ‫موقه‌ده‌م ئایدن ره‌فعه‌ت به‌رپرس���ی یه‌كه‌ی‬ ‫هه‌واڵگری شاری كه‌ركوك‌و ئه‌حمه‌د موتله‌گ‬ ‫به‌رپرسێكی به‌ش���ی‌ میكیانیكی‌ كۆمپانیای‬ ‫نه‌وت���ی باكورو كه‌م���ال محه‌م���ه‌د جێگری‌‬ ‫به‌رپرس���ی‌ كۆمیته‌ی‌ قه‌ره‌هه‌نجیری‌ یه‌كێتی‌‬ ‫نیشتمانی‌ كوردستان‌و ئیبراهیم ئه‌حمه‌د پێش‬ ‫نوێ���ژو وتارخوێنی مزگه‌وتی س���ادق ئه‌مین‬ ‫بوون‪ ،‬دواهه‌مینیشیان تیرۆركردنی‌ محه‌مه‌د‬ ‫س���ابت به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ڕادیۆی‌ باباگوڕگوڕ بوو‬ ‫كه‌ س���ه‌ر به‌تۆڕی‌ ڕاگه‌یاندنی‌ عێراقیه‌ له‌‪6‬ی‌‬ ‫كانوون���ی‌ یه‌كه‌می‌ س���اڵی‌ راب���ردوو‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌ده‌س���تگیركردنی‌ دوو ك���ه‌س به‌تۆمه‌ت���ی‌‬

‫شاری کەرکوک‬ ‫تیرۆركردن���ی‌ محه‌مه‌د خه‌لیل دۆس���یه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ له‌الیه‌ن پۆلیس���ی‌ كه‌ركوك���ه‌وه‌ له‌ژێر‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌دان‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش زۆر كات بۆت���ه‌‬ ‫هۆكاری‌ ئه‌وه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌كانی‌ ش���اره‌كه‌ یه‌كتر‬ ‫به‌و پالنی‌ تیرۆركردنه‌ تۆمه‌تبار بكه‌ن‪.‬‬ ‫كورد نیگه‌رانه‌ له‌و لێدوانانه‌ی‌ هێزه‌ ئه‌منیه‌‬ ‫كوردییه‌كان تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن به‌تیرۆركردنی‌‬ ‫كه‌سایه‌تیه‌ دیاره‌كانی‌ ش���اره‌كه‌‪ ،‬عه‌ره‌ب‌ و‬ ‫توركمانه‌كانیش ده‌ڵێ���ن ده‌زگا ئه‌منیه‌كان‌و‬ ‫لیژنه‌ی‌ ئه‌من���ی‌ كه‌ركوك به‌رپرس���یارن كه‌‬ ‫زۆرینه‌ی‌ له‌نه‌ته‌وه‌ی‌ كوردن‪.‬‬ ‫ئازاد جه‌باری‌ س���ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ ئه‌منی‌‌و‬ ‫ئاس���ایش له‌ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ كه‌ركوك‬ ‫به‌"نیق���اش"ی‌ وت "گروپ���ه‌ چه‌كداره‌كان بۆ‬ ‫تێكدانی‌ ئاسایشی‌ ش���اره‌كه‌و دروستكردنی‌‬ ‫ده‌مارگیری‌ نه‌ته‌وه‌ی���ی پالنی‌ تیرۆركردنیان‬

‫وێنه‪ :‬شوان نوزاد‬

‫له‌نێوان س���ه‌رجه‌م نه‌ته‌وه‌كان ئه‌نجامداوه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ ته‌واوی‌ نه‌ته‌وه‌كانی‌ كه‌ركوك به‌بێ‌‬ ‫جیاواز ‌ی له‌ژێر هه‌ڕه‌شه‌ی‌ تیرۆردان‌و ده‌بێت‬ ‫هاوكاری‌ یه‌ك بین ب���ۆ ڕووبه‌ڕبونه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫پیالنانه‌ی‌ تیرۆرستان"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ل���ه‌دوای‌ جێگیربوون���ی‌ هێزی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ له‌س���نوره‌كه‌و چاوك���راوه‌ی‌‬ ‫ئاسایشی‌ گشتی‌‌و پۆلیسی‌ كه‌ركوك چه‌ندین‬ ‫پالنی‌ تیرۆرس���تی‌ هه‌ڵوه‌ش���اوه‌ته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ناكرێت تیرۆركردنی‌ كه‌س���ایه‌تیه‌كان بكرێته‌‬ ‫موزایه‌ده‌ی‌ سیاسی‌"‪.‬‬ ‫محه‌م���ه‌د خ���زر‪ ،‬ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌ن���ی‬ ‫پارێ���زگای كه‌رك���وك له‌كوتل���ه‌ی عه‌ره‌بی‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وان���ه‌ی ئازاد جه‌ب���اری‌ پێیوایه‌ ئه‌و‬ ‫تیرۆره‌ی‌ كه‌سایه‌تیه‌ دیاره‌كانی‌ كه‌ركوك كه‌‬ ‫هه‌یه‌ كاریگه‌ری له‌سه‌ر پێكه‌وه‌ژیان ده‌بێت‌‌و‬

‫ناڕه‌زایی سه‌د رۆژه‌ی مامۆستایان خامۆش بوو‬ ‫نقاش‪ ،‬جوانڕۆ محه‌مه‌د‬

‫مانگرتنی‌ سێ‌ مانگه‌ی‌ مامۆستایان له‌چه‌ند‬ ‫ناوچه‌یه‌كی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان بێ‌ ئه‌نجامێكی‌‬ ‫ئه‌وتۆ به‌ره‌و كۆتایی‌ ده‌چێت‌و ناڕه‌زاییه‌كان‬ ‫له‌سه‌ر شه‌قامه‌وه‌ گواستراونه‌ته‌وه‌ بۆ ناو تۆڕه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‪.‬‬ ‫رۆژی‌ ‪27‬ی‌ ئه‌یلولی‌ س���اڵی‌ رابردوو كاتێك‬ ‫وه‌زی���ری‌ پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم��� ‌ی‬ ‫كوردس���تان زه‌نگی‌ ده‌س���تپێكردنی‌ س���اڵی‌‬ ‫نوێ���ی‌ خوێندنی‌ لێ���دا‪ ،‬به‌هه‌زاران مامۆس���تا‬ ‫له‌پارێزگاكانی‌ سلێمانی‌‌و هه‌ڵه‌بجه‌و ئیداره‌كانی‌‬ ‫گه‌رمیان‌و راپه‌ڕین دژی‌ بڕیاره‌كه‌ وه‌س���تانه‌وه‌و‬ ‫رایانگه‌یان���د پابه‌ندنابن به‌ده‌س���تپێكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫خوێندنه‌وه‌ تا ئه‌و كاته‌ی‌ شایسته‌ داراییه‌كانی‌‬ ‫خۆیان پێده‌درێت‪ ،‬به‌و هۆیه‌ش���ه‌وه‌ هۆڵه‌كانی‌‬ ‫خوێندن هه‌ر له‌قۆناغی‌ سه‌ره‌تاییه‌وه‌ تا زانكۆ‬ ‫چۆڵ بوون‪.‬‬ ‫كێشه‌ی‌ سه‌ره‌كی‌ مامۆس���تایان په‌یوه‌سته‌‬ ‫به‌پێنه‌دان���ی‌ موچه‌كانیان له‌كات���ی‌ خۆیاندا‪،‬‬ ‫چونكه‌ مامۆستایان رایده‌گه‌یه‌نن كه‌ سێ‌ موچه‌و‬ ‫نیوی‌ ساڵی‌ ‪2015‬و دوو موچه‌ی‌ ساڵی‌ پاریان‬ ‫پێنه‌دراوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ له‌مانگی‌ شوباتی‌‬ ‫‪2016‬ه‌وه‌ به‌بڕی���اری‌ حكوم���ه‌ت ب���ۆ به‌رگرتن‬ ‫له‌ته‌ش���ه‌نه‌كردنی‌ قه‌یرانی‌ دارایی‌ سیس���ته‌می‌‬ ‫پاش���ه‌كه‌وت راگه‌یه‌ندراوه‌و مامۆستایان نیوه‌‬ ‫یان چاره‌كی‌ موچه‌كه‌ی���ان پێده‌درێت (به‌پێی‌‬ ‫بڕی‌ موچه‌كان هه‌ر مامۆس���تایه‌ك به‌ش���ێكی‌‬ ‫موچه‌كه‌ی‌ بۆ پاش���ه‌كه‌وت ده‌كرێ���ت‌و ده‌بێته‌‬ ‫قه‌رز الی‌ حكومه‌ت)‪.‬‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ی‌ بایكۆتی‌ هۆڵه‌كانی‌ خوێندنیان‬ ‫ك���رد‪ ،‬هه‌فتانه‌ به‌تایبه‌تی‌ له‌رۆژانی‌ ش���ه‌ممه‌و‬ ‫یه‌كشه‌مماندا له‌ش���وێنه‌ دیارو هه‌ستیاره‌كانی‌‬ ‫ناوچه‌كان���ی‌ خۆیان���دا به‌ه���ه‌زاران مامۆس���تا‬ ‫ده‌چوونه‌ سه‌ر ش���ه‌قامه‌كان‌و رێی‌ هاتوچۆیان‬ ‫داده‌خست‪ ،‬چه‌ندین رێپێوانیش���یان ئه‌نجامدا‬ ‫بۆ ب���ه‌رده‌م به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانی‌ په‌روه‌رده‌و‬ ‫پارێزگاو نوسینگه‌كانی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان‌و‬ ‫عێ���راق‌و دادگاكان‌و ب���اره‌گای‌ ژماره‌ی���ه‌ك‬ ‫له‌حیزبه‌كان‪.‬‬ ‫ب���ۆ رێكخس���تنی‌ داواكارییه‌كانیان له‌هه‌موو‬ ‫ناوچه‌كان مامۆس���تایان ده‌س���ته‌ی‌ تایبه‌تیان‬ ‫پێكهێنا كه‌ به‌ناوی‌ ئه‌وانه‌وه‌ قس���ه‌ی‌ ده‌كردو‬

‫داواكانی‌ ده‌خسته‌ روو‪.‬‬ ‫دڵشاد میرانی‌ كه‌ یه‌كێكه‌ له‌‪ 33‬ئه‌ندامه‌كه‌ ‌ی‬ ‫ده‌س���ته‌ی‌ ناره‌زایه‌تی‌ مامۆساتایان له‌سلێمانی‌‬ ‫به‌"نیقاش"ی‌ وت "ناره‌زایه‌تی‌ مامۆستایان ته‌نها‬ ‫له‌س���ه‌ر موچه‌ نییه‌‪ ،‬ئێم���ه‌ ده‌مانه‌وێت وانه‌ی‌‬ ‫نیش���تیمانپه‌روه‌ری‌ به‌ده‌سه‌اڵتێك بڵێینه‌وه‌ كه‌‬ ‫هیچ خه‌می‌ هه‌رێمه‌كه‌ی‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫ده‌شڵێت "شانازی‌ گه‌وره‌ ئه‌وه‌یه‌ ئێستاشی‌‬ ‫له‌گه‌ڵدا بێت س���ه‌ره‌ڕای‌ هه‌موو ئه‌و هه‌واڵنه‌ی‌‬ ‫له‌دژم���ان درا نه‌مانهێش���ت خۆپیش���اندان‬ ‫توندوتیژی‌ لێبكه‌وێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ ئه‌و به‌شه‌ی‌ خۆپیشاندانه‌كه‌یه‌ كه‌ وه‌ك‬ ‫به‌رهه‌م مسته‌فا ئه‌ندامی‌ سكرتاریه‌تی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫مامۆس���تایان ئاماژه‌ی‌ پێ���ده‌كات‪ ،‬بۆ هه‌موو‬ ‫مامۆستایان مایه‌ی‌ شانازییه‌‪ ،‬ئه‌و به‌"نیقاش"ی‌‬ ‫وت "ئ���ه‌م خۆپیش���اندانه‌ی‌ مامۆس���تایان‬ ‫ده‌رئه‌نجام���ی‌ ئ���ه‌و هه‌م���و ناعه‌داله‌تیه‌یه‌ كه‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم ده‌یكات‌و هۆكاری‌ سه‌ره‌كیش‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ ئه‌م واڵته‌ پی���اوی‌ ده‌وڵه‌تمه‌داری‌ تیا‬ ‫نییه‌"‪.‬‬ ‫ده‌شڵێت "خۆپیشاندانه‌كه‌مان مۆدێلێكی‌ نوێ‌‬ ‫بوو به‌وه‌ی‌ به‌رده‌وامی���ن‌و كۆڵناده‌ین‌و كۆكین‬ ‫له‌سه‌ر داواكانمان به‌وشێوازه‌ سه‌رده‌میانه‌یه‌ی‌‬ ‫كه‌ هه‌یه‌و نه‌شمانهێش���توه‌ زیان بگات به‌یه‌ك‬ ‫شوێنی‌ حكومی‌‌و شه‌قامه‌كانیش‪ ،‬به‌ڵكو خۆمان‬ ‫به‌پارێزه‌ریان ده‌زانین نه‌ك حكومه‌ت"‪.‬‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان ئه‌زموونێك���ی‌ تاڵی‌‬ ‫له‌خۆپیشاندانی‌ پڕ توندوتیژی‌ هه‌یه‌‪ ،‬زیندوترین‬ ‫نموونه‌ش خۆپیشاندانی‌ شه‌ست رۆژه‌ی‌ شوبات‬ ‫بۆ نیسانی‌ ‪ 2011‬بوو كاتێك له‌سنوری‌ پارێزگای‌‬ ‫س���لێمانی‌ دژی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم خۆپیشاندان‬ ‫به‌ڕێوه‌چ���وو‪ ،‬به‌هۆی���ه‌وه‌ زیاتر ل���ه‌ ده‌ كه‌س‬ ‫كوژران‌و به‌سه‌دانیش بریندار بوون‪.‬‬ ‫مامۆس���تایان ئێستا شانازی‌ به‌وه‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫زیاتر له‌سه‌د رۆژ درێژه‌یان به‌ناڕه‌زایه‌تی‌ داوه‌و‬ ‫"درێژترین ماوه‌ی‌ ناڕه‌زایه‌تی‌"یان به‌ڕێوه‌بردووه‌و‬ ‫نه‌یانهێشتووه‌ ئاراس���ته‌ی‌ خۆپیشاندانه‌كه‌ بۆ‬ ‫توندوتی���ژی‌ بگۆڕێت‪ ،‬س���ه‌ره‌ڕای‌ ئه‌وه‌ی‌ به‌و‬ ‫ئاڕاسته‌یه‌ هاندراون‪.‬‬ ‫دره‌نگانێك���ی‌ ش���ه‌وی‌ ‪ 27‬كانوونی‌ یه‌كه‌م‪،‬‬ ‫ئۆتۆمبێلی‌ دوو مامۆستا له‌ئه‌ندامانی‌ ده‌سته‌ی‌‬ ‫ناڕازی‌ له‌به‌رده‌م ماڵه‌كانی‌ خۆیان له‌س���لێمانی‌‬ ‫س���وتێندران‌و چه‌ند رۆژێك دواتر بۆ ماوه‌یه‌ك‬ ‫هێ���زه‌ ئه‌منیی���ه‌كان ژماره‌یه‌ك مامۆس���تایان‬

‫ئه‌م هه‌فته‌یه‌ له‌‬ ‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م راپۆرتانه‌و چه‌ندین راپۆرتی سه‌رنجراکێشی تر‬ ‫به‌زمانه‌کانی کوردی‌و عه‌ره‌بی‌و ئینگلیزی‪ ،‬سه‌ردانی نیقاش بکه‌ ‪www.niqash.org‬‬

‫ده‌ستگیركردو دواتر ئازادیان كردن‪ ،‬هه‌موو ئه‌و‬ ‫هه‌واڵنه‌ له‌الیه‌ن مامۆس���تایانه‌وه‌ وا لێكدرایه‌وه‌‬ ‫كه‌ بۆ ئه‌وه‌ ب���ووه‌ كاردان���ه‌وه‌ بنوێنن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دانی���ان به‌خۆیان���دا گرتووه‌‪ ،‬ئ���ه‌وكات چه‌ند‬ ‫الیه‌نێكی‌ سیاسیان به‌سوتاندنی‌ ئۆتۆمبێله‌كان‬ ‫تۆمه‌تبارك���رد‪ ،‬ب���ێ‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ دادگاو هێ���زه‌‬ ‫ئه‌منییه‌كان ئه‌و راستیه‌ بسه‌لمێنن‪.‬‬ ‫چه‌ند جارێ���ك ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێ���م داوایان له‌مامۆس���تایان ك���رد له‌پێناو‬ ‫نه‌فه‌وتانی‌ چاره‌نووسی‌ ده‌یان هه‌زار خوێندكار‬ ‫پرۆسه‌ی‌ خوێندن په‌ك نه‌خه‌ن‪ ،‬چونكه‌ خوێندن‬ ‫له‌پارێزگاكان���ی‌ هه‌ولێ���رو دهۆك به‌ئاس���ایی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چوو‪ ،‬به‌اڵم مامۆس���تایان به‌ده‌م ئه‌و‬ ‫داواكارییه‌وه‌ نه‌چ���وون‌و رایانگه‌یاند نه‌ ئه‌وان‌و‬ ‫نه‌ خوێندكاران ناتوانن له‌س���ایه‌ی‌ ئه‌و قه‌یرانه‌‬ ‫داراییه‌دا درێژه‌ به‌خوێندن بده‌ن‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د قادر باوكی‌ س���ێ‌ خوێندكاره‌و ناوه‌‬ ‫ناوه‌ وه‌ك هاواڵتییه‌ك به‌شداری‌ خۆپیشاندانی‌‬ ‫مامۆستایانی‌ ده‌كرد‪ ،‬به‌"نیقاش"ی‌ وت "ئه‌گه‌ر‬ ‫س���ه‌رجه‌م مامۆس���تایانیش بایكۆت بشكێنن‬ ‫من به‌م دۆخه‌م���ه‌و‌ه منداڵه‌كانم نانێرمه‌وه‌ بۆ‬ ‫خوێندن‪ ،‬چونكه‌ ناتوانم مه‌س���ره‌فیان بكه‌م‪،‬‬ ‫ئه‌و پاره‌ كه‌مه‌ی‌ له‌كرێكاری‌ ده‌ستم ده‌كه‌وێت‬ ‫به‌ش ناكات"‪.‬‬ ‫له‌هه‌فت���ه‌ی‌ كۆتایی‌ س���اڵی‌ راب���ردوو دوای‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ زۆرب���ه‌ی‌ مامۆس���تایان بێهیوابوون‬ ‫له‌وه‌ی‌ حكوم���ه‌ت داواكارییه‌كانی‌ بۆ جێبه‌جێ‌‬ ‫بكرێت‪ ،‬چونه‌وه‌ خوێندنگاكان‪ ،‬به‌اڵم ئێستاش‬ ‫ژماره‌یه‌ك مامۆستا هه‌ن هێشتا هه‌ر به‌رده‌وامن‬ ‫له‌خۆپیشاندان‌و بایكۆت‌و دووشه‌ممه‌ی‌ رابردوو‬ ‫خۆپیش���اندانێكی‌ تری���ان به‌ڕێوه‌ب���رد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌ژماره‌یه‌كی‌ كه‌متر له‌وه‌ی‌ جاران‪.‬‬ ‫ناس���ك عوس���مان كه‌ دایكی‌ خوێندكارێكی‌‬ ‫ئاماده‌یی���ه‌ له‌باره‌ی‌ بایكۆتی‌ مامۆس���تایانه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێ���ت "ئ���ه‌وان بایكۆتیانك���رد ئێم���ه‌‬ ‫له‌پش���تیانبوین‪ ،‬به‌اڵم ئه‌واتا ئێستا چونه‌ته‌وه‌‬ ‫قوتابخانه‌كانیان‌و هیچ ده‌ستكه‌وتێكیان نه‌بوو‬ ‫ته‌نها خوێندنی‌ چه‌ن���د مانگێكی‌ قوتابیه‌كانی‌‬ ‫ئێمه‌یان دواخست"‪.‬‬ ‫كێش���ه‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ خوێندن���ی‌ خوێندكارانی‌‬ ‫پۆله‌كانی‌ ‪9‬و ‪ 12‬به‌ئاسانی‌ قه‌ره‌بوو ناكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ تاقیكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م دوو قۆناغه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئاس���تی‌ كوردس���تان سه‌رتاس���ه‌رییه‌و ده‌بێت‬ ‫هه‌موو پارێزگاكانی‌ هه‌رێم پێكه‌وه‌ پرۆگرامیان‬

‫ته‌واو كردبێت‪.‬‬ ‫د‪.‬ش���ێركۆ حه‌مه‌ ئه‌مین ئه‌ندام���ی‌ لیژنه‌ ‌ی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌و خوێندن���ی‌ ب���ااڵ له‌په‌رله‌مان���ی‌‬ ‫كوردس���تان س���ه‌باره‌ت به‌قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و ماوه‌یه‌ی‌ له‌خوێندن فه‌وتاوه‌ به‌"نیقاش"ی‌‬ ‫وت "گوێم���ان له‌وته‌ی‌ خوێن���دكاران گرتووه‌و‬ ‫پێش���نیاره‌كانیانمان وه‌رگرت���وه‌ ك���ه‌ داوای‌‬ ‫كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌ مه‌نه���ه‌ج ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش نه‌ك���را ره‌نگه‌ یه‌كێك له‌بژارده‌كانی‌ تر‬ ‫درێژكردنه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌ خوێندن بێت"‪.‬‬ ‫هیچ یه‌كێ���ك له‌و بژاردانه‌ بڕی���اری‌ كۆتایی‌‬ ‫له‌ب���اره‌وه‌ ن���ه‌دراوه‌‌و چاره‌نووس���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫مامۆس���تایانه‌ش نادیاره‌ كه‌ هێش���تا درێژه‌یان‬ ‫به‌بایكۆت داوه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وان ده‌ڵێن س���وورن‬ ‫له‌س���ه‌ر داواكانیان‌و وه‌زاره‌تی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ش‬ ‫ده‌ڵێ���ت ئ���ه‌وه‌ی‌ ئاماده‌نه‌بێ���ت له‌هۆڵه‌كانی‌‬ ‫خوێن���دن رێوش���وێنی‌ یاس���ایی‌ له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫ده‌گیرێته‌ به‌ر‪.‬‬ ‫ش���ۆڕش غه‌فوری‌ به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ ڕاگه‌یاندنی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ داواكاری‌‬ ‫مامۆستایان به‌ڕه‌وا ده‌بینێت‪ ،‬به‌اڵم به‌"نیقاش"ی‌‬ ‫وت "له‌ئێستادا زۆرێك له‌مامۆستایان چونه‌ته‌وه‌‬ ‫هۆڵه‌كانی‌ خوێندن‌و له‌مانگی‌ كانوونی‌ یه‌كه‌مه‌وه‌‬ ‫ئاماده‌نه‌ب���وون وه‌رگی���راوه‌‪ ،‬ئ���ه‌و مامۆس���تا‬ ‫هۆش���یارانه‌ی‌ هه‌س���تیان به‌مه‌ترسی‌ دۆخه‌كه‌‬ ‫كردوه‌ چونه‌ته‌وه‌ هۆڵه‌كانی‌ خوێندن"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "بڕی���اره‌ له‌گه‌ڵ موچ���ه‌ی‌ مانگی‌‬ ‫كانوونی‌ یه‌كه‌مدا ‪ 150‬هه‌زار بۆ مامۆس���تایانی‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ ش���ارو ‪ 100‬هه‌زار بۆ مامۆس���تایانی‌‬ ‫ناوشار س���ه‌رفبكرێت به‌هاوكاری‌ رێكخراوێكی‌‬ ‫خێرخواز"‪.‬‬ ‫ئه‌و مه‌یدان���ه‌ی‌ زۆربه‌ی جار مامۆس���تایان‬ ‫له‌ب���ه‌رده‌م پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ س���لێمانی‌ لێ���ی‌‬ ‫كۆده‌بوونه‌وه‌ ئێستا یان چۆڵه‌ یاخود ژماره‌یه‌كی‌‬ ‫كه‌می‌ مامۆس���تا ناڕه‌زایه‌تی‌ ل���ێ ده‌بینرێت‪،‬‬ ‫كام���ه‌ران قه‌ره‌داغی‌ یه‌كێكه‌ له‌مامۆس���تایانی‌‬ ‫ناڕازی‌‌و له‌ڕۆژانی‌ خۆپیش���اندانه‌كاندا له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫وێنه‌كێش���انه‌وه‌ له‌سه‌ر ش���ه‌قامه‌كان ناڕه‌زای‌‬ ‫مامۆس���تایان ده‌خاته‌ به‌رچاوی‌ به‌رپرسان بۆ‬ ‫"نیقاش" وتی‌ "له‌ئێس���تادا خۆپیش���اندانه‌كان‬ ‫گڕوتینی‌ پێشوی‌ نه‌ماوه‌ به‌هۆی‌ به‌شدارینه‌كردنی‌‬ ‫هاواڵتیانه‌وه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ فراوان‌و نه‌گۆڕینی‌‬ ‫شێوازی‌ به‌یاننامه‌كانی‌ مامۆستایانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ده‌ش���ڵێت "به‌رده‌وامیم���ان له‌بایك���ۆت‬

‫به‌"تیرۆری‌ سیاسی‌" ناوی‌ ده‌بات‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د خزر به‌"نیقاش"ی‌ وت "نه‌ته‌وه‌كان ‌ی‬ ‫كه‌ركوك گومانیان له‌و تیرۆره‌ سیاسیه‌ هه‌یه‌‬ ‫كه‌ كه‌س���ایه‌تیه‌كانی‌ كه‌ركوك���ی‌ گرتۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌زگا ئه‌منیه‌كان به‌رپرسیاری‌ یه‌كه‌من‬ ‫له‌جێگربوون���ی‌ دۆخی‌ ئه‌منی‌ ش���اره‌كه‌ كه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌كانی���ان زۆرینه‌ی���ان له‌نه‌ته‌وه‌ی‌‬ ‫كوردن"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ هه‌موو به‌رپرس���انی‌ كه‌ركوك‬ ‫له‌كوردو ع���ه‌ره‌ب‌و توركم���ان جه‌خت له‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ نابێت ئه‌و تیرۆرانه‌ كاریگه‌ری‌‬ ‫له‌س���ه‌ر پێكه‌وه‌ ژیان دروس���ت بكات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌روون���ی‌ دیاره‌ كه‌ كه‌لێنێك���ی‌ له‌نێوانیاندا‬ ‫دروستكردووه‌‪.‬‬ ‫ری���از س���اری كه‌هیه‌‪ ،‬جێگری‌ س���ه‌رۆكی‬ ‫حزب���ی توركمان ئیلی عێ���راق جه‌ختی‌ له‌و‬ ‫بۆچوون���ه‌ ك���رده‌وه‌و وت���ی‌ "نابێ���ت پالنی‌‬ ‫تیرۆری‌ كه‌ساتیه‌كان ببێته‌ تێكدانی‌ پێكه‌وه‌‬ ‫ژیانی‌ ش���اره‌كه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌بێت س���نور بۆ‬ ‫ئه‌و ده‌س���تدرێژییه‌ی‌ دابنرێت كه‌ به‌تیرۆری‌‬ ‫كه‌ساتیه‌كان ده‌ستی‌ پێكردوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "توركمان زیات���ر له‌نه‌ته‌وه‌كانی‌‬ ‫ت���ر له‌به‌رده‌م هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‌ تیرۆرس���تاندان‪،‬‬ ‫به‌پاس���اوی‌ جیا جیا تیرۆر كراون‪ ،‬كێشه‌كه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ به‌ش���ێكی‌ زۆریان له‌الیه‌ن پۆلیسه‌وه‌‬ ‫دۆسیه‌كانیان داخراوه‌"‪.‬‬ ‫نیق���اش هه‌وڵی���دا لێدوانی‌ به‌رپرس���انی‌‬ ‫ئه‌منی‌ كه‌ركوك وه‌ربگرێت‪ ،‬به‌اڵم به‌پاساوی‌‬ ‫قه‌ده‌غه‌كردنی‌ لێ���دوان له‌الی���ه‌ن وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ناوخۆی‌ عێراق���ه‌وه‌ له‌ئه‌فس���ه‌رانی‌ ئه‌منی‌‪،‬‬ ‫ئاماده‌ نه‌بوون به‌ناوو پۆستی‌ خۆیانه‌وه‌ له‌و‬ ‫باره‌یه‌وه‌ لێدوان بده‌ن‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ بااڵی‌ پۆلیس له‌پارێزگای‌‬ ‫كه‌رك���وك به‌"نیق���اش"ی‌ وت "زۆرین���ه‌ی‌‬

‫چاره‌نوس���ی‌ نادیاره‌ به‌هۆی‌ بێباكی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫پشتگیرینه‌كردنی‌ به‌رفراوانی‌ مامۆستایان"‪.‬‬ ‫له‌كۆی‌ زیاتر له‌ ‪ 35‬هه‌زار مامۆستا كه‌ به‌پێی‌‬ ‫زانیارییه‌كانی‌ ده‌سته‌ی‌ ناڕه‌زایه‌تی‌ مامۆستایان‬ ‫به‌ش���داری‌ بایكۆتیان كردووه‌‪ ،‬ئێس���تا به‌شی‌‬ ‫هه‌ره‌ زۆری���ان چوونه‌ته‌وه‌ هۆڵه‌كانی‌ خوێندن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌ت���ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌وه‌ هێش���تا‬ ‫توڕه‌ی���ی‌ به‌رده‌وامه‌و له‌یه‌كێ���ك له‌په‌یجه‌كانی‌‬ ‫تایب���ه‌ت به‌مامۆس���تایانی‌ ناڕازی‌ نوس���رابوو‬ ‫"گیرف���ان به‌ت���اڵ‌و دڵم���ان پ���ڕه‌‪ ،‬ئه‌مڕۆش‬ ‫بایكۆت بش���كێت رۆژێك دێ���ت به‌گوڕوتینێكی‌‬ ‫به‌هێزتره‌وه‌ سه‌ر هه‌ڵده‌داته‌وه‌"‪.‬ئه‌و مه‌یدانه‌ی‌‬ ‫زۆربه‌ی جار مامۆستایان له‌به‌رده‌م په‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫س���لێمانی‌ لێ���ی‌ كۆده‌بوون���ه‌وه‌ ئێس���تا یان‬ ‫چۆڵ���ه‌ یاخ���ود ژماره‌یه‌كی‌ كه‌می‌ مامۆس���تا‬ ‫ناڕه‌زایه‌تی‌ ل���ێ ده‌بینرێت‪ ،‬كامه‌ران قه‌ره‌داغی‌‬ ‫یه‌كێك���ه‌ له‌مامۆس���تایانی‌ ن���اڕازی‌‌و له‌ڕۆژانی‌‬ ‫خۆپیش���اندانه‌كاندا له‌ڕێگه‌ی‌ وێنه‌كێش���انه‌وه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ش���ه‌قامه‌كان ناڕه‌زای‌ مامۆس���تایان‬ ‫ده‌خاته‌ به‌رچاوی‌ به‌رپرس���ان بۆ "نیقاش" وتی‌‬ ‫"له‌ئێستادا خۆپیشاندانه‌كان گڕوتینی‌ پێشوی‌‬ ‫نه‌ماوه‌ به‌هۆی‌ به‌ش���دارینه‌كردنی‌ هاواڵتیانه‌وه‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ ف���راوان‌و نه‌گۆڕینی‌ ش���ێوازی‌‬ ‫به‌یاننامه‌كانی‌ مامۆستایانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ده‌ش���ڵێت "به‌رده‌وامیم���ان له‌بایك���ۆت‬ ‫چاره‌نوس���ی‌ نادیاره‌ به‌هۆی‌ بێباكی‌ حكوم ‌هت‌و‬ ‫پشتگیرینه‌كردنی‌ به‌رفراوانی‌ مامۆستایان"‪.‬‬ ‫له‌كۆی‌ زیاتر له‌ ‪ 35‬هه‌زار مامۆستا كه‌ به‌پێی‌‬ ‫زانیارییه‌كانی‌ ده‌سته‌ی‌ ناڕه‌زایه‌تی‌ مامۆستایان‬ ‫به‌ش���داری‌ بایكۆتیان كردووه‌‪ ،‬ئێس���تا به‌شی‌‬ ‫هه‌ره‌ زۆری���ان چوونه‌ته‌وه‌ هۆڵه‌كانی‌ خوێندن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌ت���ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌وه‌ هێش���تا‬ ‫توڕه‌ی���ی‌ به‌رده‌وامه‌و له‌یه‌كێ���ك له‌په‌یجه‌كانی‌‬ ‫تایب���ه‌ت به‌مامۆس���تایانی‌ ناڕازی‌ نوس���رابوو‬ ‫"گیرف���ان به‌ت���اڵ‌و دڵم���ان پ���ڕه‌‪ ،‬ئه‌مڕۆش‬ ‫بایكۆت بش���كێت رۆژێك دێ���ت به‌گوڕوتینێكی‌‬ ‫به‌هێزتره‌وه‌ سه‌ر هه‌ڵده‌داته‌وه‌"‪.‬ئه‌و مه‌یدانه‌ی‌‬ ‫زۆربه‌ی جار مامۆستایان له‌به‌رده‌م په‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫س���لێمانی‌ لێ���ی‌ كۆده‌بوون���ه‌وه‌ ئێس���تا یان‬ ‫چۆڵ���ه‌ یاخ���ود ژماره‌یه‌كی‌ كه‌می‌ مامۆس���تا‬ ‫ناڕه‌زایه‌تی‌ ل���ێ ده‌بینرێت‪ ،‬كامه‌ران قه‌ره‌داغی‌‬ ‫یه‌كێك���ه‌ له‌مامۆس���تایانی‌ ن���اڕازی‌‌و له‌ڕۆژانی‌‬ ‫خۆپیش���اندانه‌كاندا له‌ڕێگه‌ی‌ وێنه‌كێش���انه‌وه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ش���ه‌قامه‌كان ناڕه‌زای‌ مامۆس���تایان‬

‫دۆسیه‌ی‌ تیرۆری‌ كه‌س���ایه‌تیه‌كان به‌تیرۆری‌‬ ‫نادی���ار له‌قه‌ڵ���ه‌م دراوه‌‪ ،‬چونك���ه‌ پرۆژه‌ ‌ی‬ ‫كامێ���رای‌ چاودێری‌ له‌ش���اره‌كه‌دا جێبه‌جێ‌‬ ‫نه‌كراوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌و هاواڵتیانه‌ی‌ تیرۆره‌كه‌‬ ‫ده‌بیی���ن جگ���ه‌ له‌پێدانی‌ زانیاری له‌س���ه‌ر‬ ‫ج���ۆری‌ ئۆتۆمبیله‌كانیان زانی���اری‌ دیكه‌یان‬ ‫نه‌دركاندووه‌"‪.‬‬ ‫كێش���ه‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ ئه‌و بۆشاییه‌ ئه‌منییه‌ی‌‬ ‫به‌ه���ۆی‌ ش���ه‌ڕی‌ داعش���ه‌وه‌ دروس���تبووه‌‬ ‫بووه‌ته‌ مایه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ بكه‌ره‌ راس���ته‌قینه‌كان‬ ‫نه‌دۆزرێن���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ كێش���ه‌ی‌‬ ‫كۆن‌و نوێی‌ ئه‌و شاره‌ ئه‌وه‌یه‌ چه‌ندین ده‌زگا‬ ‫ئه‌منی‌ جیاوازیان تێدای���ه‌ كه‌ هه‌ماهه‌نگیان‬ ‫پێكه‌وه‌ نییه‌‪.‬‬ ‫فازڵ نه‌جمه‌دین ئه‌فسه‌ری‌ پێشوو له‌به‌شی‌‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌ له‌وه‌زاره‌تی‌ ناوخ���ۆی‌ عێراق‌و‬ ‫ش���اره‌زای‌ بواری‌ ئه‌من���ی‌ به‌"نیقاش"ی‌ وت‬ ‫"ژینگ���ه‌ی‌ كه‌ركوك‪ ،‬ژینگه‌یه‌ك���ی‌ له‌باره‌ بۆ‬ ‫بكوژان تاكو بتوان���ن ركابه‌ره‌كانیان بكوژن‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش راس���ته‌وخۆ كاریگ���ه‌ری‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫پێكهاته‌كان ده‌بێت‪ ،‬چونك���ه‌ مامه‌ڵه‌كردنی‌‬ ‫سیاسیه‌كان وایكردوه‌ راسته‌وخۆ نه‌ته‌وه‌كان‬ ‫یه‌كتر تۆمه‌تبار بكه‌ن به‌كوشتنی‌ یه‌كتری‌"‪.‬‬ ‫ف���ازڵ نه‌جمه‌دین وتیش���ی‌ "ده‌بێت ده‌زگا‬ ‫ئه‌منیه‌كان ڕێك بخرێته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ كه‌ركوك‬ ‫چه‌ندی���ن ده‌زگای‌ ئه‌من���ی‌ تێدای���ه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫وایك���ردوه‌ كاری‌ هاوبه‌ش���یان كه‌متر بێت‌و‬ ‫ئاڵوگۆڕی‌ زانیاری‌ له‌نێوانیاندا الواز بێت"‪.‬‬ ‫هی���چ یه‌كێ���ك له‌پێكهاته‌كان���ی‌ كه‌ركوك‬ ‫گه‌ش���بین نین به‌رامب���ه‌ر راوه‌س���تانی‌ ئه‌و‬ ‫ش���ه‌پۆلی‌ تیرۆركردنه‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئه‌و كاته‌ی‌‬ ‫بكه‌ری‌ راس���ته‌قینه‌ی‌ رووداوه‌كان ئاش���كرا‬ ‫ده‌كرێن‪ ،‬هه‌م���وو كوش���تنه‌كان به‌عه‌الگه‌ی‌‬ ‫داعشدا هه‌ڵده‌واسرێن‪.‬‬

‫ده‌خاته‌ به‌رچاوی‌ به‌رپرس���ان بۆ "نیقاش" وتی‌‬ ‫"له‌ئێستادا خۆپیشاندانه‌كان گڕوتینی‌ پێشو ‌ی‬ ‫نه‌ماوه‌ به‌هۆی‌ به‌ش���دارینه‌كردنی‌ هاواڵتیانه‌وه‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ ف���راوان‌و نه‌گۆڕینی‌ ش���ێوازی‌‬ ‫به‌یاننامه‌كانی‌ مامۆستایانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ده‌ش���ڵێت "به‌رده‌وامیم���ان له‌بایك���ۆت‬ ‫چاره‌نوس���ی‌ نادیاره‌ به‌هۆی‌ بێباكی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫پشتگیرینه‌كردنی‌ به‌رفراوانی‌ مامۆستایان"‪.‬‬ ‫له‌كۆی‌ زیاتر له‌ ‪ 35‬هه‌زار مامۆستا كه‌ به‌پێی‌‬ ‫زانیارییه‌كانی‌ ده‌سته‌ی‌ ناڕه‌زایه‌تی‌ مامۆستایان‬ ‫به‌ش���داری‌ بایكۆتیان كردووه‌‪ ،‬ئێس���تا به‌شی‌‬ ‫هه‌ره‌ زۆری���ان چوونه‌ته‌وه‌ هۆڵه‌كانی‌ خوێندن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌ت���ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌وه‌ هێش���تا‬ ‫توڕه‌ی���ی‌ به‌رده‌وامه‌و له‌یه‌كێ���ك له‌په‌یجه‌كانی‌‬ ‫تایب���ه‌ت به‌مامۆس���تایانی‌ ناڕازی‌ نوس���رابوو‬ ‫"گیرف���ان به‌ت���اڵ‌و دڵم���ان پ���ڕه‌‪ ،‬ئه‌مڕۆش‬ ‫بایكۆت بش���كێت رۆژێك دێ���ت به‌گوڕوتینێكی‌‬ ‫به‌هێزتره‌وه‌ سه‌ر هه‌ڵده‌داته‌وه‌"‪.‬ئه‌و مه‌یدانه‌ی‌‬ ‫زۆربه‌ی جار مامۆستایان له‌به‌رده‌م په‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫س���لێمانی‌ لێ���ی‌ كۆده‌بوون���ه‌وه‌ ئێس���تا یان‬ ‫چۆڵ���ه‌ یاخ���ود ژماره‌یه‌كی‌ كه‌می‌ مامۆس���تا‬ ‫ناڕه‌زایه‌تی‌ ل���ێ ده‌بینرێت‪ ،‬كامه‌ران قه‌ره‌داغی‌‬ ‫یه‌كێك���ه‌ له‌مامۆس���تایانی‌ ن���اڕازی‌‌و له‌ڕۆژانی‌‬ ‫خۆپیش���اندانه‌كاندا له‌ڕێگه‌ی‌ وێنه‌كێش���انه‌وه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ش���ه‌قامه‌كان ناڕه‌زای‌ مامۆس���تایان‬ ‫ده‌خاته‌ به‌رچاوی‌ به‌رپرس���ان بۆ "نیقاش" وتی‌‬ ‫"له‌ئێستادا خۆپیشاندانه‌كان گڕوتینی‌ پێشوی‌‬ ‫نه‌ماوه‌ به‌هۆی‌ به‌ش���دارینه‌كردنی‌ هاواڵتیانه‌وه‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ ف���راوان‌و نه‌گۆڕینی‌ ش���ێوازی‌‬ ‫به‌یاننامه‌كانی‌ مامۆستایانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ده‌ش���ڵێت "به‌رده‌وامیم���ان له‌بایك���ۆت‬ ‫چاره‌نوسی‌ نادیار‌ه به‌هۆ ‌ی بێباك ‌ی حكومه‌ت‌و‬ ‫پشتگیرینه‌كردن ‌ی به‌رفراوانی‌ مامۆستایان"‪.‬‬ ‫له‌ك���ۆ ‌ی زیاتر ل ‌ه ‪ 35‬هه‌زار مامۆس���تا كه‌‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانیارییه‌كانی‌ ده‌س���ته‌ی‌ ناڕه‌زایه‌ت ‌ی‬ ‫مامۆس���تایان به‌ش���داری‌ بایكۆتیان كردووه‌‪،‬‬ ‫ئێس���تا به‌ش��� ‌ی هه‌ره‌ زۆری���ان چوونه‌ته‌و‌ه‬ ‫هۆڵه‌كان���ی‌ خوێن���دن‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌ت���ۆڕ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان���ه‌وه‌ هێش���تا توڕه‌ی��� ‌ی‬ ‫به‌رده‌وامه‌و له‌یه‌كێ���ك له‌په‌یجه‌كانی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌مامۆس���تایانی‌ ناڕازی‌ نوس���رابوو "گیرفان‬ ‫به‌تاڵ‌و دڵمان پڕه‌‪ ،‬ئه‌مڕۆش بایكۆت بشكێت‬ ‫رۆژێك دێت به‌گوڕوتینێك ‌ی به‌هێزتره‌وه‌ سه‌ر‬ ‫هه‌ڵده‌داته‌وه‌"‪.‬‬

‫ۆزه‌كان بۆ واشنتۆن‌و حه‌شد بۆ تاران‬

‫ی ئه‌نبار ده‌گۆرێت‬ ‫نه‌خش ‌ه ‌‬

‫ملمالنێی نوێی ئه‌مه‌ریكاو ئێران‬

‫قه‌زاو ناحیه‌‬

‫له‌سه‌ر سنووری عێراق‌و سوریایه‌‬

‫به‌دڵی‌ عه‌شیره‌ت‌و حیزب‬

‫‪6‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )561‬سێشه‌ممه‌ ‪2017/1/17‬‬

‫حكومه‌ت مانگی ئازار ئاستی پاشه‌كه‌وتی موچ ‌ه ‪ %10‬بەرزدەکاتەوە‬

‫"گه‌نجینه‌كان چاوه‌ڕوانی رێنماییی نوێی وه‌زاره‌تی دارایین له‌باره‌ی گۆڕانكاریی له‌موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران"‬ ‫ئا‪ :‬وریا حسێن‬ ‫مانگی ئازاری ئه‌مساڵ گۆڕانكاری‬ ‫به‌سه‌ر سیستمی پاشه‌كه‌وتی‬ ‫موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران دێت به‌پێی‬ ‫چه‌ند پێشنیارێك الی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران گه‌اڵڵه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم تائێستاش هیچ رێنماییه‌كی‬ ‫په‌یوه‌ست به‌و گۆڕانكارییه‌و‌ه‬ ‫نه‌دراوه‌ته‌ گه‌نجینه‌ی پارێزگاكانی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‪.‬‬ ‫فه‌رح����ان جه‌وه����ه‌ر په‌رله‌مانت����اری‬ ‫كوردستان له‌س����ه‌ر فراكسیۆنی پارتی‬ ‫دیموكرات����ی كوردس����تان كه‌ ئێس����تا‬ ‫پارته‌ك����ه‌ی س����ه‌رۆكایه‌تی حكومه‌ت����ی‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌یه‌‪ ،‬له‌باره‌ی ئه‌و گۆڕانكارییه‌‬ ‫ئابوریان����ه‌ی ك����ه‌ بڕی����اره‌ له‌حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان روده‌ده‌ن به‌تایبه‌ت‬ ‫پاش����ه‌كه‌وتی موچ����ه‌ی فه‌رمانب����ه‌ران‬ ‫كه‌ خواس����تی زۆری له‌س����ه‌رە له‌الیه‌ن‬ ‫فه‌رمانبه‌ران����ه‌وه‪ ‌،‬ده‌ڵێ����ت "بۆ س����اڵی‬ ‫‪ 2017‬رێژه‌ی موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران ‪%10‬‬ ‫داده‌شكێنرێت"‪.‬‬ ‫به‌گوێره‌ی زانیارییه‌كان كه‌ حكومه‌ت‬ ‫به‌شێكی پشتڕاس����تكردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬مانگی‬ ‫ئ����ازاری ئه‌مس����اڵ گۆڕانكاری به‌س����ه‌ر‬ ‫سیس����تمی پاش����ه‌كه‌وتی موچ����ه‌ی‬ ‫فه‌رمانبه‌ران����دا دێ����ت‪ ،‬گۆڕانكاریه‌كه‌ش‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای سیسته‌مێكی نوێی موچه‌‬ ‫ده‌بێت كه‌ له‌س����ه‌ر بنه‌مای پڕۆس����ه‌ی‬ ‫(بایۆمه‌ت����ری) واته‌ به‌ئه‌لیكترۆنیكردنی‬ ‫سیس����تمی موچ����ه‌ی فه‌رمانب����ه‌ران‬ ‫بنیاتنراوه‌‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی پارتی له‌په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس����تان گۆڕانكاری ئابوری له‌ساڵی‬ ‫‪2017‬دا بۆ ئه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌ كه‌ نرخی‬ ‫نه‌وت به‌رزبوه‌ته‌وه‌و داهات زیادیكردوه‌‪،‬‬ ‫وتی " پێش����بینی ده‌كرێ����ت حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم ساڵی‪ 2017‬داهاتی زیاتر ببێت"‪.‬‬

‫چاوه‌ڕێی فه‌رمانی‬ ‫وه‌زاره‌تین بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی ده‌ستكاری‬ ‫پاشه‌كه‌وتی موچه‌‬ ‫بكه‌ین‬

‫خۆپیشاندانی مامۆستایان‬ ‫هاوكات س���ه‌رچاوه‌یه‌ك له‌ئه‌نجومه‌نی كۆتایی بێت به‌گوێره‌ی قسه‌ی به‌رپرسانی‬ ‫وه‌زیران���ی هه‌رێم به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند حكومه‌ت جگه‌ له‌(كه‌سوكاری شه‌هیدان‌و‬ ‫تائێس���تا هی���چ گۆڕانكارییه‌كی ئابوری كه‌مئه‌ندامان) كه‌س ناتوانێت دو موچه‌‬ ‫له‌ب���اره‌ی موچ���ه‌وه‌ كه‌ بوبێت���ه‌ بڕیار وه‌ربگرێت‪.‬‬ ‫به‌رپرس���انی حكوم���ه‌ت زانیاریه‌كانی‬ ‫روین���ه‌داوه‌و چاوه‌ڕوانی���ش ناكرێ���ت‬ ‫گۆڕان���كاری گ���ه‌وره‌ روب���دات‪ ،‬ب���ه‌اڵم تایب���ه‌ت به‌گۆڕانكاریی���ه‌ ئابوریه‌كانیان‬ ‫به‌گوێ���ره‌ی زانیاری���ه‌كان ئه‌گه‌ری زۆره‌ له‌بازنه‌یه‌كی ته‌س���كدا هێش���توه‌ته‌وه‌و‬ ‫جگه‌ له‌گۆڕینی سیس���تمی پاشه‌كه‌وتی ه���اوكات خۆیان الده‌ده‌ن له‌قس���ه‌كردن‬ ‫موچ���ه‌ ك���ه‌ رێژه‌ك���ه‌ی ‪ %‌10‬ه���اوكات له‌وباره‌یه‌وه‌‪.‬‬ ‫د‪.‬نوری عوسمان سه‌رۆكی فه‌رمانگه‌ی‬ ‫سیس���تمی موچه‌و خه‌رج���ی حكومه‌ت‬ ‫گۆڕان���كاری به‌س���ه‌ردابێت به‌جۆرێ���ك هه‌ماهه‌نگ���ی‌و به‌دواداچونی حكومه‌تی‬ ‫پشكی ش���ێری گۆڕانكارییه‌كانیش به‌ر هه‌رێم له‌ب���اره‌ی ئ���ه‌و گۆڕانكارییانه‌وه‌‬ ‫ده‌رماڵ���ه‌كان ده‌كه‌وێ���ت ک���ە ئه‌گه‌ری كه‌ له‌پاشه‌كه‌وتی موچه‌ ده‌كرێت باسی‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی���ان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش هاوكات ئه‌وه‌یكرد‪ ،‬ئه‌و ورده‌كارییه‌ الی وه‌زارەتی‬ ‫ده‌بێ���ت له‌گ���ه‌ڵ ته‌وابونی سیس���تمی دارای���ی هه‌رێمه‌‪ ،‬ئه‌وان ده‌توانن زانیاری‬ ‫بایۆمه‌ت���ری فه‌رمانبه‌رانی حكومه‌ت ك ‌ه له‌وباره‌یه‌وه‌ باڵوبكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌رباری ئه‌گه‌ری ئه‌م گۆڕانكارییه‌‬ ‫چاوه‌ڕوان دەکرێ‌ تامانگی سێی ئه‌مساڵ‬

‫تائێس����تا هی����چ گۆڕانكارییه‌ك����ی تازه‌‬ ‫به‌فه‌رمی نه‌گەیش����توه‌ به‌ده‌س����ت یه‌ك ‌ه‬ ‫ئیدارییه‌كانی س����نوری پارێزگاكان بۆیه‌‬ ‫ئه‌وانیش دودڵن له‌نوێكردنه‌وه‌ی لیستی‬ ‫تۆماری موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران بۆ س����اڵی‬ ‫‪ 2017‬و تائێس����تا موچه‌ی مانگی یه‌كی‬ ‫ئه‌مساڵیشیان نه‌به‌ستوه‌‪.‬‬ ‫ش����ێركۆ مه‌ولود به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی‬ ‫ژمێری����اری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی په‌روه‌ده‌ی‬ ‫گشتی سلێمانی له‌وباره‌یه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫راگه‌یاند "تائێس����تا ئ����ه‌وه‌ی به‌رنامه‌ی‬ ‫ئێم����ه‌ بێ����ت له‌س����ه‌ر ئه‌و سیس����تمی‬ ‫پاشه‌كه‌وته‌ی ساڵی ‪ 2016‬ی وه‌زاره‌تی‬ ‫دارایی هه‌رێمی كوردستان بۆی ناردوین‬ ‫له‌س����ه‌ری ده‌ڕۆین‪ ،‬هی����چ رێنماییه‌كی‬ ‫دارایی تازه‌مان بۆ نه‌هاتوه‌"‪.‬‬ ‫راشیگه‌یاند "ئه‌وه‌ی ده‌وترێت تائێستا‬

‫هیچ����ی نه‌بوه‌ته‌ راس����تی بۆی����ه‌ ئێم ‌ه‬ ‫چاوه‌ڕێی فه‌رمانی وه‌زاره‌تین بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ده‌ستكاری پاشه‌كه‌وتی موچه‌ بكه‌ین"‪.‬‬ ‫هاوكات ش����ه‌رمن محەم����ه‌د جێگری‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری گش����تی خه‌زێنه‌ی یه‌كی‬ ‫س����لێمانی ئه‌وه‌ی بۆ ئاوێنه‌رونكرده‌وه‌‬ ‫ئه‌وانیش تائێستا رێنمایی نوێیان له‌باره‌ی‬ ‫سیس����تمی موچه‌وه‌ ب����ۆ نه‌هاتوه‌ به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی زانیاری بێ����ت له‌مڕۆوه‌ موچه‌ی‬ ‫هێزه‌كانی پێش����مه‌رگه‌ دابه‌شده‌كرێت‪،‬‬ ‫وتیش����ی "به‌هی����چ جۆرێ����ك ئ����اگادار‬ ‫نه‌كراوینه‌ت����ه‌وه‌ له‌ب����اره‌ی دیاریكردنی‬ ‫سیستمی نوێی موچه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی كه‌ هه‌یه‌‬ ‫ده‌وترێ����ت دوای نه‌ورۆز پاش����ه‌كه‌وتی‬ ‫موچه‌ ده‌ستكاری ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫جێگری به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی خه‌زێنه‌ی‬ ‫س����لێمانی هی����چ پێش����بینیه‌ك ناكات‬

‫سه‌باره‌ت به‌چۆنیه‌تی ده‌ستكاریكردنی‬ ‫موچ����ه‌ی فه‌رمانبه‌ران‌و ئ����ه‌وه‌ ده‌ڵێت‬ ‫"ناتوان����م بڵێم ئه‌و ش����تانه‌ی ده‌وترێت‬ ‫له‌ب����اره‌ی ده‌س����تكاریكردنی موچ����ه‌وه‌‬ ‫راس����ته‌ یان نا‪ ،‬چونكه‌ هیچ شتێكمان‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ بۆ نه‌هاتوه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی سیستمی پاشه‌كه‌وتی موچه‌ی‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ران حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م‪%15‬‬ ‫ب���ۆ ‪ %75‬موچه‌ گلده‌دات���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ری‬ ‫مانگی س���ێ گۆڕان���كاری بكرێت وه‌كو‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌كه‌ش باسیكرد‪ ،‬به‌هێزترینی‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی پاشه‌كه‌وتی موچه‌ ده‌بێت‬ ‫به‌ڕێ���ژه‌ی ‪%10‬ئه‌م���ه‌ش ره‌نگ���ه‌ ئاوی‬ ‫دڵی فه‌رمانب���ه‌ران نه‌داته‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌كو‬ ‫فه‌رمانبه‌رانیش باس���ی ده‌كه‌ن "ئه‌وان‬ ‫چاوه‌ڕان���ی زیاتر ل���ه‌وه‌ن كه‌ حكومه‌ت‬ ‫پالنی بۆ داناوه‌"‪.‬‬

‫مه‌ترسیه‌كی گه‌ور‌ه هه‌یه‌ به‌بێ فلته‌ر كه‌رتی كاره‌با بدرێته‌ كۆمپانیا حزبییه‌كان‬ ‫"ئه‌م مانگ ‌ه چه‌ند كۆمپانیایه‌كی بیانی دێنه‌ هه‌رێم بۆ تاقیكردنه‌وه‌ی پێوه‌ره‌كانی كاره‌با"‬ ‫ئا‪ :‬وریا‬ ‫به‌رپرسانی كاره‌بای هه‌رێم باسی‬ ‫ئه‌وه‌ده‌كه‌ن تائێستا بڕیاری یه‌كالكەرە‌وه‌‬ ‫له‌باره‌ی راده‌ستكردنی كه‌رتی كاره‌با‬ ‫به‌كه‌رتی تایبه‌ت نه‌دراوه‌و هاوكات به‌ڕای‬ ‫شاره‌زایانی ئه‌و كه‌رته‌ مه‌ترسی هه‌یه‌‬ ‫له‌كاتی راده‌ستكردنی كه‌رتی كاره‌با‬ ‫رێژه‌یه‌ك له‌فه‌رمانبه‌رانی وه‌زاره‌تی كاره‌با‬ ‫بنێردرێنه‌ هێزی كارو ته‌نها موچه‌ی‬ ‫بنه‌ڕه‌تییان بدرێتی‪.‬‬ ‫محه‌م���ه‌د ئه‌می���ن هه‌ورام���ی وته‌بێژی‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی كاره‌بای هه‌رێ���م ئاماژه‌ی بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ك���رد پێش ئ���ه‌وه‌ی كه‌رت���ی كاره‌با‬ ‫بدرێت به‌كه‌رتی تایبه‌ت ده‌بێت گۆڕانكاری‬ ‫بكرێ���ت له‌ش���ێوازی ئیداره‌دان���ی كه‌رتی‬ ‫كاره‌با ئه‌ویش له‌ئێس���تاوه‌ ئه‌و پڕۆسه‌یه‌‬ ‫ده‌س���تیپێكردوه‌ ب���ه‌وه‌ی ك���ه‌ زیاده‌ڕۆیی‬ ‫له‌سه‌ر كاره‌با نه‌مێنێت له‌گه‌ڵ پێداچونه‌وه‌‬ ‫به‌هه‌یكه‌لی وه‌زاره‌ت‪ ،‬وتیشی "له‌م مانگه‌وه‌‬ ‫تامانگی س���ێ هه‌ندێك كۆمپانیای جیهانی‬ ‫دێن بۆ دانانی پێ���وه‌ر له‌هه‌ندێك ناوچه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و كۆمپانیایه‌ تێس���ت ده‌كه‌ن پاش���ان‬ ‫هه‌ر كام له‌و پێوه‌ران���ه‌ی ئه‌و كۆمپانیانه‌‬ ‫ده‌ستنیش���انی ده‌ك���ه‌ن ئه‌گ���ه‌ر وه‌زاره‌ت‬ ‫به‌دڵیبو‪ ،‬ئه‌وا دواتر هه‌ڵده‌ستین به‌گۆڕینی‬ ‫فیده‌ركانی كاره‌با له‌سه‌رانسه‌ری هه‌رێمی‬ ‫كوردستان"‪.‬‬ ‫گواس���تنه‌وه‌ی وه‌زاره‌ت���ی كاره‌ب���ا‬ ‫له‌كه‌رتی حكومه‌ته‌وه‌ ب���ۆ كه‌رتی تایبه‌ت‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی پالنی چاكسازی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تاندایه‌ ك���ه‌ به‌هاوكاری‬ ‫بانك���ی نێوده‌وڵه‌ت���ی بنیاتن���راوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬

‫چونكه‌ پێویستی به‌پاره‌یه‌كی زۆر هه‌یه‌‪.‬‬

‫ره‌نگه‌ به‌شێك‬ ‫له‌كارمه‌ندان كه‌‬ ‫ناپێویستن بنێردرێنه‌‬ ‫ناو هێزی كار‬ ‫به‌موچه‌ی بنه‌ڕه‌تی‬ ‫قایلبكرێن‬ ‫كارمه‌نده‌كانی وه‌زاره‌تی كاره‌با ترس���یان‬ ‫له‌م پڕۆسه‌یه‌و ئاینده‌ی خۆیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫وته‌بێ���ژی وه‌زاره‌ت���ی كاره‌ب���ای هه‌رێم‬ ‫له‌ب���اره‌ی كارمه‌ندان���ی كاره‌ب���ا‌وه‌ ئاماژه‌‬ ‫بۆئ���ه‌وه‌ده‌كات ئ���ه‌و كارمه‌ندان���ه‌ی ك���ه‌‬ ‫خۆی���ان ده‌یانه‌وێ���ت كاربك���ه‌ن له‌كاری‬ ‫خۆیان به‌رده‌وام ده‌بن‌و هیچ كێشه‌یه‌كیان‬ ‫نابێت‪ ،‬وتیشی "پێش���بینی ده‌كه‌ین دوای‬ ‫گواس���تنه‌وه‌ی كه‌رتی كاره‌ب���ا بۆ كه‌رتی‬ ‫تایب���ه‌ت كاره‌كان زیات���ر بێ���ت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫كاره‌با س���یانه‌و خزمه‌تگوزاری‌و به‌شداری‬ ‫نوێی هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر بۆنمونه‌ ساڵی رابردو‪100‬‬ ‫ه���ه‌زار كه‌س به‌ش���داربونیان ب���ۆ كاره‌با‬ ‫نوێكردوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬له‌ئێس���تادا پێویس���ته‌‬ ‫سیس���تمه‌كه‌ دابمه‌زرێنین پاش���ان ده‌ست‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی كاره‌ب���ای هه‌ولێر‬ ‫ئه‌وه‌ ب���ۆ ئاوێنه‌ رونده‌كانه‌وه‌ له‌باری ئه‌و‬ ‫پڕۆسه‌یه‌وه‌ پێشنیاریان داوه‌ته‌ وه‌زاره‌تی‬ ‫كاره‌با تائێستا وه‌اڵمیان نه‌دراوه‌ته‌وه‌ بۆیه‌‬ ‫تائێستا ده‌س���تنه‌كراوه‌ به‌جێبه‌جێكردنی‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و وت���ی "ئ���ه‌م پرۆس���ه‌یه به‌گوێره‌ی‌‬ ‫خه‌ماڵندنه‌كان پێویس���تی ب���ه‌‪ 67‬ملیۆن‬ ‫دۆالر هه‌ی ‌هو‌ پێش���نیاریمان ك���ردوه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫پاره‌یه‌ له‌كۆمپانی���اكان قه‌رزبكرێت دواتر‬ ‫له‌سه‌ر داهاتی كاره‌با بدرێته‌وه‌"‪.‬‬

‫کردنەوەی پرۆژەیەکی کارەبا لەهەولێر‬ ‫بەگواس���تنه‌وه‌كه‌‌ بكه‌ین‪ ،‬كارمه‌ند ئێستا‬ ‫ئ���ه‌و به‌ڕێوه‌ب���ه‌ره‌ مه‌ترس���یه‌كی تری‬ ‫كاری خۆی ده‌كات"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌م پڕۆس���ه‌یه‌وه باسكردو‌ چه‌ند‬ ‫هاوكاتی قس���ه‌كانی وته‌بێژی وه‌زاره‌تی زانیاریه‌كی ب���ۆ ئاوێنه‌ رونكرده‌وه‌ ئه‌ویش‬ ‫كاره‌ب���ای هه‌رێ���م له‌باره‌ی چاره‌نوس���ی ئه‌وه‌یه‌ مه‌ترس���ی گه‌وره‌ هه‌یه‌ ئه‌م كه‌رته‌‬ ‫كارمه‌ندان���ی وه‌زاره‌ت���ی كاره‌باوه‌ یه‌كێك بخرێت���ه‌ چنگ���ی كۆمپانیاكان���ی كه‌رتی‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان كه‌ ئاگاداری پڕۆس���ه‌ی تایبه‌تی حزبیه‌وه‌‌‪ ،‬وت���ی "ئه‌گه‌ر رێنمایی‬ ‫گۆڕانكاریی���ه‌كان ب���وه‌ باس���ی ئه‌وه‌یكرد نه‌بێت بۆ كۆنترۆڵكردنی ئه‌و كۆمپانیانه‌ی‬ ‫كارمه‌ن���دان ده‌رناكرێن ب���ه‌اڵم بۆچونێك كه‌رت���ی كاره‌بای���ان ده‌درێتی مه‌ترس���ی‬ ‫هه‌یه‌ باس���ی ئه‌وه‌ ده‌كات ره‌نگه‌ به‌شێك گه‌نده‌ڵ���ی ده‌كرێ���ت له‌م پڕۆس���ه‌یه‌‪ ،‬به‌و‬ ‫له‌كارمه‌ندان كه‌ ناپێویستن بنێردرێنه‌ ناو پێیه‌ی ئه‌و كۆمپانیانه‌ی كه‌رتی كاره‌بایان‬ ‫هێ���زی كار به‌موچه‌ی بنه‌ڕه‌تی قایلبكرێن‪ ،‬ده‌درێت���ی ئه‌گه‌ر هه‌ی���ه‌ كۆمپانیای حزبی‬ ‫وتیشی "كه‌رتی تایبه‌ت وه‌كو كه‌رتی گشتی بن ئه‌وه‌ش واده‌كات حكومه‌ت چاوپۆش���ی‬ ‫نیه‌‪ ،‬ئ���ه‌و كاره‌ی به‌‪4‬ه���ه‌زار كارمه‌نده‌وه‌ له‌هه‌ڵه‌كانی���ان بكات ئه‌وانیش به‌ش���وێن‬ ‫له‌كه‌رتی گشتی ده‌كرێت به‌ ‪ 500‬كارمه‌ندی قازانجی خۆیانه‌وه‌ن"‪.‬‬ ‫كه‌رتی تایبه‌ت ده‌كرێت"‪.‬‬

‫الی خۆیه‌وه‌ محه‌م���ه‌د ئه‌مین هه‌ورامی‬ ‫وته‌بێ���ژی وه‌زاره‌تی كاره‌ب���ای حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێ���م جه‌خ���ت له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ده‌كاته‌وه‌‬ ‫تائێستا هیچ كۆمپانیایه‌ك هه‌ڵنه‌بژێردراوه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی كه‌رتی كاره‌بای بدرێتی‪ ،‬وتیشی‬ ‫"ئه‌گه‌ر ئێستا هه‌ر كۆمپانیایه‌ك داواكاری‬ ‫پێشكه‌ش بكات لێیوه‌رناگیرێت‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‬ ‫حكوم���ه‌ت ده‌یه‌وێ���ت خۆی فی���ده‌رەكان‬ ‫بگۆڕێت پاش���ان به‌پێ���ی رێنمایی كاره‌با‬ ‫بدرێته‌ كۆمپانیاكان"‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌هه‌نگاوه‌كان���ی كه‌مكردنه‌وه‌ی‬ ‫به‌فیڕۆدان���ی كاره‌با ك���ه‌ وه‌زاره‌تی كاره‌با‬ ‫ده‌یگرێته‌ب���ه‌ر كه‌مكردن���ه‌وه‌ی كاره‌ب���ای‬ ‫بێس���نوره‌ به‌مااڵن‌و ش���وێنه‌گشته‌كان بۆ‬ ‫‪ 20‬ئه‌مپێر‪ ،‬به‌اڵم تائێستا جێبه‌جێنه‌كراوه‌‬

‫ئه‌ندازی���ار حس���ێن حه‌م���ه‌د ق���ادر‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری گش���تی كاره‌ب���ای هه‌ولێر‬ ‫جه‌ختیش���ی له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ك���رده‌وه‌ ئه‌م‬ ‫پڕۆژه‌یه‌ گرنگه‌‌و چاره‌س���ه‌رێكی كاتیه‌ بۆ‬ ‫ئێستاو زۆر باشه‌‪ ،‬وتیشی "ئه‌م پڕۆسه‌یه‌‬ ‫به‌شێكی زۆر له‌سه‌رپێچیه‌كان ناهێڵێت‌و بۆ‬ ‫داهاتوش سودی بۆ پالنی وه‌زاره‌تی كاره‌با‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ره‌نگ���ه‌ ئ���ه‌م پڕۆس���ه‌یه‌ گه‌ورەتری���ن‬ ‫كێش���ه‌ی به‌رده‌می ئه‌و ماڵ���ه‌ به‌رپرس‌و‬ ‫س���ه‌رمایه‌دارانه‌بن كه‌ كاره‌بای به‌رده‌وام‌و‬ ‫بێسنوریان ده‌وێت به‌اڵم وته‌بێژی وه‌زاره‌تی‬ ‫كاره‌ب���ا جه‌خ���ت له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ده‌كاته‌وه‌‬ ‫ئه‌وانیش پابه‌ندی ئه‌م پڕۆسه‌یه‌ ده‌كرێن‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئه‌م پڕۆس���ه‌یه‌و پڕۆس���ه‌كانی تریش‬ ‫كه له‌چوارچێوه‌ی‌ پڕۆس���ه‌ی گواستنه‌وه‌ی‌‬ ‫كاره‌بان ب���ۆ كه‌رتی تایب���ه‌ت ئه‌گه‌رێكی‬ ‫به‌هێزه‌ س���اڵی‪ 2017‬روب���ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم هیچ‬ ‫گرنتیه‌كی به‌هێز ناوترێت كه‌ئه‌م پڕۆسه‌یه‌‬ ‫به‌ب���ێ ده‌س���توه‌ردان به‌ڕێوه‌ده‌چێ���ت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئاینده‌كه‌ش���ی به‌ڕونی له‌م باره‌به‌وه‌‬ ‫نابینرێت‪.‬‬

‫کوردستانێکی ئاوەدانت دەوێت‪ ،‬بەرهەمی خۆماڵی بەکاربهێنە‬

‫کوالێتی‬ ‫تەندروستی‬ ‫باشتر‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )561‬سێشه‌ممه‌ ‪2017/1/17‬‬

‫‪9‬‬

‫منداڵێك ‌ی ته‌مه‌ن ‪ 2‬سااڵن له‌گۆمه‌كه‌ی‌ به‌ر ماڵی‌ خۆیان ده‌خنكێت‬ ‫دایك‌و باوكی‌ گوندی‌ كه‌مااڵنی‌ سه‌ر به‌عه‌ربه‌ت به‌جێده‌هێڵن‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫منداڵێكی ته‌مه‌ن ته‌مه‌ن ‪ 2‬سااڵن‪،‬‬ ‫به‌ناوی ئه‌نه‌س حه‌سه‌ن له‌دوای‬ ‫دو كاتژمێر به‌خنكاویی له‌گۆمێكی‬ ‫ئاودا له‌به‌رده‌م ماڵی خۆیان له‌گوندی‬ ‫كه‌مااڵنی‌ سه‌ر به‌ناحیه‌ی‌ عه‌ربه‌ت‬ ‫ده‌دۆزرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫كارزان محه‌مه‌د‪ ،‬كه‌ ماوه‌ی دو مانگ‬ ‫ده‌بێت ماڵی حه‌سه‌نی‌ باوكی ئه‌نه‌س‬ ‫بون به‌دراوسێیان‌و كاری مه‌ڕداری بۆ‬ ‫باوك����ی ده‌كات‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ وت "ئه‌و‬ ‫به‌یانی����ه‌ ئه‌نه‌س ده‌خنكێ����ت‪ ،‬باوكی‬ ‫له‌مه‌ڕداری ده‌بێت‌و دایكیشی خه‌ریكی‬ ‫كاری ناوم����اڵ ده‌بێ����ت‪ ،‬ك����ه‌ بێئاگا‬ ‫ده‌بن له‌هه‌واڵی كوڕه‌كه‌یان‪" ،‬له‌دوای‬ ‫نیو كاتژمێ����ر دایكی ئه‌نه‌س ده‌زانێت‬

‫منداڵه‌كه‌ی له‌ژور نه‌م����اوه‌ ده‌گه‌ڕێت‬ ‫به‌دوای����دا‌و نایدۆزێته‌وه‌ ك����ه‌ كاتێك‬ ‫سه‌یرده‌كات له‌ناو ئه‌و گۆمه‌ی به‌رده‌م‬ ‫ماڵه‌وه‌ كه‌ بۆ ئاودانی ئاژه‌ڵ‌و مه‌ڕوماڵت‬ ‫دروس����تكراوه‌‌و بیس����ت س����انتیمه‌تر‬ ‫قوڵه‌ به‌س����ه‌ردا كه‌‌وتۆت����ه‌ ئاوه‌كه‌وه‌‌و‬ ‫ده‌س����تبه‌جێ‌ گیان����ی له‌ده‌س����تداوه‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌ره‌تادا ته‌نها قاچه‌كانی بینراوه‌‌‌و‬ ‫كه‌ ده‌ریانهێناوه‌ الش����ه‌كه‌ی له‌قوڕی‬ ‫گۆمه‌كه‌دا ره‌نگی قاوه‌ییه‌كی زه‌ردباوی‬ ‫گرتوه‌‌و به‌ئاسانی نه‌ناسراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی "دایكی ئه‌ن����ه‌س له‌دوای‬ ‫بینینی كوڕه‌ تاقانه‌ دو س����ااڵنه‌كه‌ی‬ ‫ه����اوار ده‌كات ب����ۆ هاوس����ه‌ره‌كه‌‌ی‌و‬ ‫دواتریش م����ن ئ����اگادار ده‌كرێمه‌وه‌‌و‬ ‫به‌ئۆتۆمبیله‌كه‌م ره‌وانه‌ی نه‌خۆشخانه‌‬ ‫زڕگوێزه‌ڵه‌م����ان ك����رد‪ ،‬پزیش����كه‌كان‬ ‫پێیانوتین به‌هۆی ئه‌و قوڕه‌ی چوه‌ته‌‬

‫ده‌م‌و ق����وڕگ‌و لوتی����ه‌وه‌ هه‌ر ئه‌وكات‬ ‫ده‌ستبه‌جێ‌ گیانی له‌ده‌ستداوه‌"‪.‬‬ ‫ناوب����راو باس ل����ه‌وه‌ ده‌كات دایك‌و‬ ‫باوك����ی ئ����ه‌م منداڵ����ه‌ ك����ه‌ مه‌رگی‌‬ ‫كۆرپه‌كه‌یان ژانی‌ خستوه‌ته‌ دڵیانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی كه‌س����وكاریان‬ ‫پاش ئاگاداركردنه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌مه‌رگی‌ تاقانه‌كه‌ی����ان هه‌ر ئه‌وكات‬ ‫ته‌رمه‌كه‌ی����ان بردوه‌ت����ه‌وه‌ بۆ قه‌زای‬ ‫دوبس‌‪.‬‬ ‫كارزان ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات ماڵی‬ ‫حه‌س����ه‌ن ته‌نه����ا دو مان����گ ده‌بێت‬ ‫هاتونه‌ت���� ‌ه گه‌ڕه‌ك����ی كه‌مااڵنی خوارو‬ ‫كه‌ س����ه‌ربه‌ قه‌زای عه‌ربه‌ته‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"پورزایه‌كم به‌ناوی عه‌بدواڵ‪ ،‬حه‌سه‌نی‬ ‫باوكی ئه‌نه‌س ده‌ناس����ێت له‌ش����اری‬ ‫كه‌ركوك‌و داوای����ان لێده‌كات گه‌ر كار‬ ‫ده‌ك����ه‌ن‌و كاری����ان نیه‌ بێنه‌ ش����اری‬ ‫س����لێمانی‌و له‌ش����ارۆچكه‌ی عه‌ربه‌ت‬

‫مه‌ڕداری بكه‌ن‪ ،‬ماوه‌ی دومانگه‌ كاری‬ ‫خۆیان ده‌كرد‪ ،‬منداڵه‌ دو سااڵنه‌كه‌یان‬ ‫حه‌زی‌ له‌ی����اری‌و چون����ه‌ده‌ره‌وه‌ بو‪،‬‬ ‫ه����ه‌ر له‌خه‌و هه‌ڵده‌س����تا ده‌هاته‌ به‌ر‬ ‫ده‌رگاكه‌یان"‪.‬‬ ‫وتیش����ی "له‌دوای خنكانی ئه‌نه‌س‬ ‫دای����ك‌و باوكی چونه‌ته‌وه‌ بۆ ش����اری‬ ‫كه‌ركوك‪ ،‬رۆژانه‌ ته‌له‌فونیان بۆ ده‌كه‌ین‬ ‫تا بێنه‌وه‌ س����ه‌ر كاره‌كه‌یان‌و پۆلیس‬ ‫داواده‌كات لێدوانی����ان لێوه‌رگرێ����ت‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم تائێس����تا نه‌گه‌ڕاونه‌ت����ه‌وه‌‌و‬ ‫پێناچێت جارێكی دیك����ه‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌‬ ‫بۆ ش����ارۆچكه‌ی عه‌رب����ه‌ت‪ ،‬كه‌ ئه‌وان‬ ‫له‌دوای مه‌رگی منداڵه‌كه‌یان له‌ش����اری‬ ‫كه‌ركوك نیشته‌جێن‌و چاویان به‌رایی‌‬ ‫نایه‌ت وه‌ك خۆیان ده‌ڵێن ئه‌و شوێنه‌‬ ‫ببیننه‌وه‌ كه‌ منداڵه‌كه‌یان به‌و ش����ێوه‌‬ ‫دڵته‌زێنه‌ گیانی‌ تیا سپاردوه‌"‪.‬‬

‫له‌وباره‌ی����ه‌وه‌‪ ،‬وته‌بێژی پۆلیس����ی‬ ‫قه‌زاو ناحیه‌كانی پارێزگاری سلێمانی‪،‬‬ ‫نه‌قیب سایب سه‌الم به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‬ ‫"منداڵێك����ی ته‌مه‌ن ‪ 2‬س����اڵ به‌ناوی‬ ‫ئه‌نه‌س حه‌س����ه‌ن له‌گۆمێك����ی ئاودا‬ ‫به‌خنكاوی ده‌دۆزرێت����ه‌وه‌ كه‌ دایك‌و‬ ‫باوكی به‌ره‌گ����ه‌ز عه‌ره‌بن‪ ،‬ماوه‌ی دو‬ ‫مانگ ده‌بێت له‌گوندی كه‌مااڵنی خوارو‬ ‫كه‌ سه‌ر به‌شارۆچكه‌ی عه‌ربه‌ته‌‌و كاری‬ ‫مه‌ڕداریان كردوه‌ به‌كرێ‌ بۆ هاواڵتیه‌ك‬ ‫به‌ناوی محه‌مه‌د"‪.‬‬ ‫وتیش����ی "دای����ك‌و باوك����ی ئ����ه‌و‬ ‫منداڵ����ه‌ له‌گ����ه‌ڵ گیانله‌ده‌س����تدانی‬ ‫كوڕه‌كه‌یان لێدوانی����ان لێوه‌رگیراوه‌‌و‬ ‫روداوه‌كه‌ی����ان وه‌ك ق����ه‌زاو ق����ه‌ده‌ر‬ ‫باس ك����ردوه‌‌و گومانیان له‌كه‌س نیه‌و‬ ‫هی����چ س����كااڵیه‌كیان تۆمارنه‌كردوه‌‌و‬ ‫گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌ شاری كه‌ركوك"‪.‬‬

‫له‌ناو ئه‌و گۆمه‌ی‬ ‫بۆ ئاودانی ئاژ‌هڵ‌و‬ ‫مه‌ڕوماڵت دروستكراوه‌‌و‬ ‫بیست سانتیمه‌تر قوڵه‌‬ ‫به‌سه‌ردا كه‌‌وتۆته‌‬ ‫ئاوه‌كه‌وه‌‌و ده‌ستبه‌جێ‌‬ ‫گیانی له‌ده‌ستداوه‬

‫چیرۆکی بەڵگەنامەیی وەرگێڕێکی سوپای ئەمەریکاو سەربازێکی‬ ‫هاوڕەگەزبازی عێراقی کە دەکەونە داوی خۆشەویستیی یەکترەوە‬ ‫ئا‪ :‬کاوە ڕەش‪ ،‬بەریتانیا‬ ‫بێگومان چیرۆک‌و داستانی‬ ‫خۆشەویستی نێوان کوڕو کچانی‬ ‫نێو کۆمەڵگای عێراقی هێندە زۆرن‪،‬‬ ‫کە هەریەکەیان بۆخۆی رۆمانێکی‬ ‫لێ بەرهەم دێت‪ ،‬بەاڵم بەدەگمەن‬ ‫چیرۆکی خۆشەویستی نێوان دو‬ ‫هاوڕەگەزباز‪ ،‬دو کوڕ‪ ،‬یاخود دو کچ‬ ‫بەرگوێ دەکەوێت‪.‬‬

‫هەردو کەپڵ دەڵێن‬ ‫پێشتر زۆر نائومێد‬ ‫بوین‪ ،‬بەاڵم ئێستا‬ ‫هەست دەکەین وەک‬ ‫خێزانیک دەژین‪.‬‬ ‫ئێرە شارێکی هاوڕێی‬ ‫هاوڕەگەزبازەکانە‬ ‫ئێمە ئێستا لەناو‬ ‫خەوندا دەژین‪ ،‬ئێمە‬ ‫ئازادین‬

‫ئەم جارە چیرۆکی عاشقبونی نێوان‬ ‫دو کوڕ‪ ،‬لەعێراقەوە بۆ ئەمەریکا‪ ،‬لێرە‬ ‫بەشێکی لێ دەخوێننەوە‪.‬‬ ‫وەرگێڕێک���ی س���وپای ویالیەت���ە‬ ‫یەکگرتوەکان���ی ئەمەری���کا‪ ،‬بەن���اوی‬ ‫"نەی���اف هرەبی���ەد"و س���ەربازێکی‬ ‫س���وپای عێراق؛ بەناوی "بتو ئالالمی"‬ ‫لەکات���ی جەنگی مەترس���یداری عێراق‬ ‫لەنیگایەکەوە عاشقی یەکتر دەبن‪.‬‬ ‫دوای دوازدە س���اڵ‌و هەوڵدانێک���ی‬ ‫سەخت لەکۆتاییدا بەیەک دەگەن‪.‬‬ ‫لەناوەڕاستی جەنگی عێراق‌و لەساڵی‬ ‫‪٢٠٠٣‬دا‪ ،‬نەی���اف وەک هەرگەنجێک���ی‬ ‫دیک���ەی عێراقی‪ ،‬بێ���کار کە دەرچوی‬ ‫بەشی هونەری بو دوای ئەوەی بەشوێن‬ ‫کارێک دەگ���ەڕا تابیدۆزێتەوە‪ ،‬ئەوەبو‬ ‫توانی وەک وەرگێڕێک لەگەڵ س���وپای دەبێ زۆر وریابیت‪ ،‬ئەگەرنا چارەنوست‬ ‫کوشتنە‪.‬‬ ‫ئەمەریکا دابمەزرێت‪.‬‬ ‫نەیاف دەڵێ‪ :‬من هەس���تم نەکرد بو‬ ‫نەیاف دەڵێ‪ ،‬دوای وەرگرتنی کاری‬ ‫وەرگێڕی‪ ،‬لەش���اری ڕومادی دامەزرام "بتو ئەلالمی" س���ەربازیش‪ ،‬هەس���ت‌و‬ ‫لەگەڵ س���وپای ئەمەریکا‪ .‬بەش���داری س���ەرنجی نامۆی بۆ من راکێش���اوە‪.‬‬ ‫دەورییەی گەڕان‌و پشکنینم دەکرد لەو بتو دەڵێ‪ ،‬منیش هەستێکی نامۆم بۆ‬ ‫ش���ارەدا‪ ،‬کە جێگایەکی زۆر ترسناک ئەو هەبو‪ .‬بەردەوامیش ئەو هەس���تە‬ ‫بو‪ ،‬هەم���و چرکەیەک ئەگ���ەری پێدا گەش���ەی دەک���رد‪ ،‬وەک ئ���ەوەی من‬ ‫تەقین���ەوەی بۆمبی س���ەر رێگاکان‌و بەدوای ئەودا گەڕاب���م‪ ،‬بۆیە لەهەلێک‬ ‫پێکانم���ان هەب���و لەالی���ەن قەن���اس دەگەڕام تاقسەی لەگەڵ بکەم‪.‬‬ ‫رۆژێک چانس���ی ئەوەمان بۆ رەخسا‬ ‫بەدەس���تەکانەوە‪ .‬زۆرکات پرس���یارم‬ ‫لەخ���ۆم دەک���رد م���ن چ���ی دەکەم‌و کە بەیەکەوە لەنزیکەوە یەکتر بناسین‌و‬ ‫بۆ لێرەم؟ لەگەڵ ئەوەش���دا توش���ی گفتوگ���ۆ بکەین‪ .‬لەکات���ی ئەنجامدانی‬ ‫چانس���ێکی روبەڕوبونەوە هاتم لەگەڵ چاالکیی���ەک ب���ۆ خاوێنکردن���ەوەی‬ ‫سەربازێکی س���وپای عێراق‪ ،‬کە هەمو نەخۆشخانەی گش���تی رومادی‪ ،‬دوای‬ ‫گەڕانەوام���ان ل���ەو دەورییە بۆ جێگا‬ ‫شتێکی گۆڕی‪.‬‬ ‫یەکێک ل���ەڕۆژەکان‌و لەکاتی ئەرکدا سەالمەتەکانمان‪ ،‬ڕۆژێک بتو بانگێشتی‬ ‫ل���ەدەرەوە دانیش���تبوم‪ ،‬گەنجێ���ک نانخواردنێکی کردم لەگەڵ س���ەربازە‬ ‫دوای خۆش���ۆردنی لەیەکێ���ک لەبلۆکە هاوەڵەکانی‪ .‬شەو دوای شەو گفتگۆمان‬ ‫گەرماوەکان���دا هات���ە دەرەوە‪ ،‬قژێکی دەکرد‪ ،‬تادەهات هەس���تمان بۆ یەکتر‬ ‫زۆر رەش���ی هەبو کە دەبریسکایەوە‪ ،‬زیاتر دەبو‪ .‬س���ێ رۆژ دوای بانگێشتی‬ ‫زەردەخەنەی لەدەموچ���اودا دیار بو‪ .‬نانخواردنەکە‪ ،‬بەهانەیەکمان دۆزییەوە‬ ‫لەوکاتەدا تەنها بیرم کردوە ئۆی خودای تابڕۆین���ە دەرەوە‪ ،‬ئەلالم���ی دەڵ���ێ؛‬ ‫خۆم‪ ،‬ئەو گەنجە بەڕاس���تی ژیکەڵەیە‪ ،‬لەش���وێنێکی تاریک کە جێگای پارکی‬ ‫واهەستم کرد شتێکی زۆر جوان پەیدا هەمەرەکان بو دانیشتین‪ ،‬زۆر لەنەیاف‬ ‫نزیک بومەوە‪ ،‬گوتم؛ ئێستا کاتی هاتوە‬ ‫بوە لەشوێنێکی زۆر خراپ‪.‬‬ ‫نایف دەڵێ‪ :‬من پێشتریش کەسێکی کە پێت بڵێم‪ ،‬من چ هەس���تێکم بۆ تۆ‬ ‫هاوڕەگەزب���از بوم‪ ،‬بەاڵم زۆر بەنهێنی‪ ،‬هەیە‪ ،‬هەروەها من تۆم خۆش دەوێ‪.‬‬ ‫چونک���ە هاوجنس ب���ون لەکۆمەڵگای دواتر ئەو ماچی کردم‌و جێیهێشتم‪ .‬ئەو‬ ‫عێراقی���دا‪ ،‬ش���تێکی زۆر هەڵەی���ەو ش���ەوە زۆر تایبەت بو‪ ،‬بۆیە بۆ ماوەی‬ ‫بەچاوێک���ی قێزەون‌و حەرام دەزانرێت‪ .‬دو رۆژ نانم نەخوارد‪.‬‬ ‫تادەه���ات پەیوەندیەکەمان قوڵتر‬ ‫تەنان���ەت مەترس���ی کۆمەڵگاو خودی‬ ‫خێزانەکانی���ان لەس���ەرە‪ ،‬ت���اڕادەی دەب���و‪ ،‬بۆیە کاتی زیاترم���ان لەکامپە‬ ‫کوش���تن‪ .‬نایف دەڵ���ێ؛ لەوبارەیەوە سەربازیەکە زۆرتر لەگەڵ یەک بەسەر‬

‫ئەو دو گەنجەی یەکتریان خۆشدەوێت‬ ‫دەبرد‪ .‬نەیاف دەڵێ؛ لەکاتی دەرچونی‬ ‫دەورییەکانمان زیات���ر هەوڵم دەدا کە‬ ‫بتو لەگەڵ من نزیک بێت‌و چەندین جار‬ ‫وێنەمان بەیەکەوە دەگرت‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫کە هەوڵمان���دا بڕۆین ب���ۆ ئەمەریکا‪،‬‬ ‫بەیەکەوە بین‪ .‬نەیاف دەڵێ؛ تادەهات‬ ‫هاوەڵە ئەمریکی‌و عێڕاقییەکان‪ ،‬تێبینی‬ ‫زیاتریان دەکرد لەسەر نزیکبونەوەمان‪.‬‬ ‫بۆیە م���ن بەکاپتن���ە ئەمەریکیەکەی‬ ‫خۆم گوت‪ ،‬کە دەب���ێ هاوکاریم بکات‬ ‫بتو بهێنێت���ە ئەو خێوەتان���ەی ئێمە‬ ‫بۆ چەند ش���ەوێک الم���ان بمێنێتەوە‪.‬‬ ‫دوای ئەوەی بەش���ێک لەسەربازەکان‬ ‫بۆیان دەرکەوت کە من هاوڕەگەزبازم‪،‬‬ ‫قس���ەیان لەمن بڕی‪ .‬تەنانەت یەکێک‬ ‫لەهاوەڵ���ە وەرگێڕەکانم ک���ە خەڵکی‬ ‫هەمان ش���ەقام‌و گەڕەکی ماڵی خۆمان‬ ‫بو‪ ،‬بەشوڵێکی گەورە باڵێکی شکاندم‬ ‫کە زانی هاوڕەگەزبازم‪.‬‬ ‫لەس���اڵی‪٢٠٠٧‬وەرگێڕو س���ەربازە‬ ‫عێراقیەک���ە کارەکانیان گواس���ترایەوە‬ ‫بۆ ش���اری دیوانیە لەباشوری عێڕاق‪.‬‬ ‫ئەوان بە بەخت بون ک���ە کارەکانیان‬ ‫لەهەم���ان ش���اربو‪ ،‬ب���ەاڵم هێش���تا‬ ‫دەب���و پەیوەندیەکەی���ان بەنهێن���ی‬ ‫بپارێ���زن‪ .‬ل���ە‪ ٢٠٠٩‬نەی���اف بەه���ۆی‬ ‫کارکردن���ی بۆماوەیەک���ی زۆر لەگەڵ‬ ‫س���وپای ئەمەریکاو مەترس���ی لەسەر‬ ‫ژیان���ی‪ ،‬داواکاری ماف���ی پەناب���ەری‬ ‫پێش���کەش بەئەمەریکا ک���رد‪ .‬نەیاف‬ ‫وای بیرکردۆت���ەوە ئەگ���ەر بێتو مافی‬ ‫پەنابەری بەدەس���ت بهینێت‪ ،‬پاش���ان‬ ‫ه���ەوڵ بدات ک���ە "بتو"ی س���ەربازی‬

‫هاوڕێی بگەیەنێت���ە الی خۆی‪ .‬دەڵێ‪:‬‬ ‫دەمزانی ئەگەر لەعێراق بمێنینەوە هیچ‬ ‫داهاتویەکم���ان نابێت‪ .‬لەعێراقدا دەبێ‬ ‫بەهاوس���ەرگیری کردن لەگەڵ کچێک‪،‬‬ ‫کۆتایی بەئارەزوی ناخمان بێت‪.‬‬ ‫نەیاف دەڵێ‪ ،‬من سەیری بەرنامەی‬ ‫‪ series Queer As Folk‬کردب���و‪ ،‬کە‬ ‫باس���ی کۆمەڵگایەک���ی هاوڕەگەزبازی‬ ‫دەکات‪ ،‬لەش���وێنێکی دیک���ەی ئ���ەو‬ ‫جیهانە‪.‬‬ ‫دوای ئ���ەوەی "نەی���اف هرەبی���ەد"‬ ‫ماف���ی پەناب���ەری لەئەمەری���کا پ���ێ‬ ‫بەخشرا‪ ،‬هەوڵیدا فیزا بۆ"بتو ئەلالمی"‬ ‫خۆشەویستی وەربگرێ‪ ،‬بەاڵم لەوکاتەدا‬ ‫هەوڵەکانی سەری نەگرت‪.‬‬ ‫دوای ئ���ەوەی خێزان���ی ئەلالم���ی‬ ‫کوڕەکەی���ان‬ ‫هەس���تیانکردوە‬ ‫هاوڕەگەزب���ازە‪ ،‬هەوڵیان���داوە کچێکی‬ ‫ل���ێ مارەبکەن‪ ،‬بەاڵم دواجار هەڵدێت‬ ‫دەچێ بۆ بەیروت‪.‬‬ ‫لەبەی���روت‬ ‫ئ���ەوەی‬ ‫دوای‬ ‫لە(‪ )UNHCR‬داوای مافی پەنابەری‬ ‫بۆ ئەمەریکا دەکات ب���ەاڵم بەرلەوەی‬ ‫ج���واب وەربگرێ���ت‪ ،‬ڤی���زای بەیروتی‬ ‫بەس���ەرچو رەوانەی عێ���راق کرایەوە‪.‬‬ ‫ئەوان لەوکاتەدا بە بەردەوام لەڕێگای‬ ‫سکایپەوە پەیوەندیان هەبوە‪.‬‬ ‫ئەلالم���ی دەڵ���ێ؛ لەبەی���روت چەند‬ ‫جارێ���ک لەڕێ���گای(‪)UNHCR‬وە‬ ‫چاوپێکەوتن���م ئەنجامدا بەمەبەس���تی‬ ‫وەرگرتن���ی فی���زای ئەمەری���کا‪ ،‬وەک‬ ‫کەس���ێکی هاوڕەگەزباز کە مەترس���ی‬ ‫راستەقینە لەسەر ژیانم هەبو‪ ،‬هەرەها‬ ‫هاوڕێ خۆشەویستەکەشم کە بەیەکەوە‬

‫لەگ���ەڵ س���وپای ئەمەری���کا لەعێراق‬ ‫کارمان کردبو‪ ،‬دەب���و خۆم بگەیەنمە‬ ‫ئەمەریکا‪.‬‬ ‫هەرچەندە چاوەڕوانیەکی زۆر سەخت‬ ‫ب���و‪ ،‬ب���ەاڵم ب���ەردەوام پەیوەندیمان‬ ‫بەیەک���ەوە دەکرد‪ .‬دواج���ار ئەلالمی‬ ‫دیمانەیەکی بۆ رەخس���ا لەڕێگای یوو‬ ‫ئێن ئێچ س���ی‌ ئاڕەوە لەباڵوێزخانەی‬ ‫کەنداو لەبەیروت���ی پایتەختی لوبنان‪.‬‬ ‫توان���ی فی���زای کەن���ەدا وەربگرێت‌و‬ ‫لەس���ێپتەمبەری ‪٢٠١٣‬دا‪ ،‬بەفڕۆک���ە‬ ‫گەیش���تە ش���اری ڤانكووڤەر لەکەندا‪.‬‬ ‫هەردو کەپڵە هاوڕەگەزبازە عێڕاقییەکە‪،‬‬ ‫‪١٤٠‬میل لەدوری یەکتر دەژیان لەسەر‬ ‫س���نور‪ .‬نەیاف دەڵ���ێ‪ ،‬هەمو کۆتایی‬ ‫هەفتەی���ەک‪ ،‬یاخود ئەو رۆژانەی کارم‬ ‫نەدەکرد دەچوم بۆ بینینی "بتو"چونکە‬ ‫ئەو لەس���ەر س���نوری کەنەدا دەژیاو‬ ‫منیش لەسەر سنوری ئەمەریکا‪.‬‬ ‫ب���ۆ دواجار ئ���ەو دو کەپڵە لەواڵتی‬ ‫کەنەدا‪ ،‬بەشێوەیەکی فەرمی رێوڕەسمی‬ ‫هاوس���ەرگیریان لەڤاالنتاین���ی ‪،٢٠١٤‬‬ ‫ئەنجام���دا‪ .‬پاش هاوس���ەرگیریەکەیان‬ ‫"نەیاف" داواکاری ڤیزای ئەمەریکای بۆ‬ ‫"بوتو" وەک هاسەری خۆی پێشکەش‬ ‫بەئەمەری���کا کرد‪ .‬ئەوان لەش���وباتی‬ ‫‪٢٠١٥‬دا بانگ هێشتکران بۆ ئینتەرڤیو‬ ‫لەفەرمانگەی کۆچی ئەمەریکا‪ ،‬لەشاری‬ ‫مەنتریۆل‪ .‬فەرمانبەرەکە تەنها س���ێ‬ ‫چوار پرس���یاریکرد‪ ،‬پاش نزیکەی دە‬ ‫خولەک بە بتوی‌ گوت‪ :‬داواکاری تۆمان‬ ‫پەس���ەند کرد کە تۆ وەک کۆچبەرێک‬ ‫لەئەمەری���کا نیش���تەجێ بیت‪ .‬نەیاف‬ ‫دەڵ���ێ؛ پرس���یارم کرد کە قس���ەکە‬

‫دووبارە بکاتەوە چونکە بۆ من جێگای‬ ‫بڕوا نەبو‪ ،‬لەوکاتەدا دەس���تم لەسەر‬ ‫دەم���م دانابو‪ ،‬تاهاوار نەک���ەم‪ .‬دواتر‬ ‫هەردوکمان چوینە دەرەوە لەخۆشیان‬ ‫دەستمان بەگریان‌و لەرزین کرد‪ .‬بڕوامان‬ ‫نەدەک���رد کە لەکۆتایدا ئەوە رویدا‪ .‬بۆ‬ ‫دواجار بەیەکەوە دەچینە ئەو شوێنەی‬ ‫کە دەمانویس���ت بەیەکەوە تێیدا ژیان‬ ‫بەس���ەر بەرین‪ .‬لەمارچی ‪ ٢٠١٥‬دوای‬ ‫ئ���ەوەی هەردوکی���ان لەئاپارتمانێکی‬ ‫شاری س���یاتەلی ئەمەریکا نیشتەجێ‬ ‫ب���ون‪ ،‬بڕیاریان���دا ئاهەنگێکی تەواوی‬ ‫تایبەت بەهاوس���ەرگیریەکەیان ئەنجام‬ ‫بدەن‪ .‬دەڵێن رۆژی هاوسەرگیریەکەمان‬ ‫خۆش���ترین رۆژب���و لەژیان���دا‪ .‬نەیاف‬ ‫ئێس���تا مافی هاواڵتیبون���ی ئەمەریکی‬ ‫پێبەخش���راوە‪ .‬بتوش کارتی سەوزی‬ ‫هەیە‪ ،‬چاوەڕوان دەکات ئەویش ساڵی‬ ‫داهات���و ببێت بەهاواڵت���ی ئەمەریکی‪.‬‬ ‫نەی���اف هرەبی���د دەڵێ؛ چ���ی دیکە‬ ‫پێویس���ت بەخۆش���اردنەوە ن���اکات‪،‬‬ ‫ئێستا کاتێک بەڕێگادا دەڕۆین دەست‬ ‫دەخەینە سەرشانی کەتر‪.‬‬ ‫چیرۆک���ی خۆشەویس���تی ئ���ەو دو‬ ‫گەنجە هاوڕەگەزبازەی عێراق‪ ،‬کراوەتە‬ ‫فیلیمێک���ی بەڵگەنامەیی بەناوی ‪Out‬‬ ‫‪of Iraq‬و لەڤێس���تیڤاڵی ‪ LA Film‬بۆ‬ ‫یەکەم جار نیشاندرا لەساڵی ڕابردو‪.‬‬ ‫ه���ەردو کەپڵ دەڵێن‪ ،‬پێش���تر زۆر‬ ‫نائومێد بوین‪ ،‬بەاڵم ئێس���تا هەس���ت‬ ‫دەکەین وەک خێزانی���ک دەژین‪ .‬ئێرە‬ ‫ش���ارێکی هاوڕێی هاوڕەگەزبازەکانە‪،‬‬ ‫ئێمە ئێستا لەناو خەوندا دەژین‪ ،‬ئێمە‬ ‫ئازادین‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )561‬سێشه‌ممه‌ ‪2017/1/17‬‬

‫پاش شانزه‌ سا ‌ڵ له‌هۆڵه‌ندا گه‌ڕایه‌وه‌‌و له‌عه‌وا ‌ڵ خۆی‌ سوتاند‬ ‫"به‌رده‌وام توڕه‌و سه‌رخۆش بو"‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫كاتژمێر ‪ 5:30‬خوله‌كی ئێواره‌ی‬ ‫رۆژی شه‌ممه‌ ‪ ،2017/1/7‬پیاوێكی‬ ‫ته‌مه‌ن ‪ 52‬ساڵ‪ ،‬به‌ناوی (پێشڕه‌و)‬ ‫له‌حه‌وشه‌ی ماڵه‌كه‌یدا نه‌وت ده‌كات‬ ‫به‌خۆیداو خۆی ده‌سوتێنێت‪،‬‬ ‫هاوسه‌ره‌كه‌شی ده‌ڵێت "ئه‌و ئێواره‌یه‌‬ ‫له‌ده‌رگای نه‌داو له‌سه‌ردیواره‌وه‌‬ ‫هاته‌وه‌ بۆ ماڵه‌وه‌‪ ،‬په‌الماری‬ ‫منی داو وتی ئه‌تكوژم‪ ،‬سه‌ری‬ ‫شكاندم‌و رۆیشته‌ ده‌ره‌وه‌‌و نه‌وتی‬ ‫كرد به‌خۆیداو به‌ئاگره‌وه‌ خۆیكرد‬ ‫به‌ماڵێكی دراوسێماندا"‪.‬‬ ‫پێش���ڕه‌‌و فه‌رمانب���ه‌ری وه‌زاره‌تی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌یه‌‌و ماوه‌ی ش���انزه‌ ساڵ‬ ‫له‌واڵتی‌ هۆڵه‌ندا ژیاوه‌‪ ،‬س���اڵی‪2006‬‬ ‫گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ هه‌رێمی كوردستان‌و ژیانی‬ ‫هاوس���ه‌رگیری پێكهێن���اوه‌‌و خاوه‌نی‬ ‫دو منداڵه‌ به‌ن���اوی دیناو‌ دنیا‪ ،‬به‌یان‬ ‫هاوسه‌ری پێشڕه‌و‪ ،‬كه‌ جلێكی‌ ره‌شی‌‬ ‫له‌به‌ردابو له‌و ش���وێنه‌دا وه‌ستابو كه‌‬ ‫هه‌فته‌ی‌ رابردو هاوسه‌ره‌كه‌ی خۆی تێدا‬ ‫سوتاند بو‪ ،‬ده‌سته‌كانی راده‌كێشا بۆ‬ ‫ئه‌و پارچه‌ جله‌ سوتاوانه‌ی له‌جه‌سته‌ی‬ ‫پێش���ڕه‌و كه‌وتبونه‌ خواره‌وه‌ له‌كاتی‬ ‫خۆس���وتاندنیدا له‌حه‌وش���ه‌كه‌‪ ،‬ئ���ه‌و‬ ‫وتی‌ "ئێ���واره‌ بو‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌نده‌م زانی‬ ‫پێشڕه‌و به‌س���ه‌ر دیواری حه‌وشه‌كه‌دا‬ ‫س���ه‌ركه‌وت‌و له‌ده‌رگای نه‌دا‪ ،‬ده‌رگای‬ ‫مه‌دخه‌له‌كه‌ی ك���رده‌وه‌و هاواری كرد‬ ‫خۆت‌و كچه‌كه‌ت ده‌كوژم‪ ،‬منیش پێموت‬ ‫توخوا ده‌ست بۆ دنیای‌ كچم مه‌به‌ ئه‌و‬ ‫تاوانی چیه‌ چیمان ك���ردوه‌‪ ،‬خۆم دا‬

‫پێشڕەو‬

‫چاوم لێبو به‌و گڕه‌و‌ه‬ ‫رایكرده‌ ده‌ره‌وه‌و‬ ‫خۆی كرد به‌ماڵێكی‬ ‫دراوسێماندا‪ ،‬پارچه‌ی‬ ‫سوتاوی جله‌كانی‬ ‫ده‌كه‌وتنه‌ خواره‌وه‌‌و‬ ‫گڕ له‌جه‌سته‌ ‌ی‬ ‫به‌رزده‌بۆوه‌و‬ ‫نه‌مده‌زانی چی بكه‌م‬

‫به‌س���ه‌ر كچه‌كه‌مدا تالێی نه‌دا‪ ،‬هاوارم به‌جله‌كانیه‌وه‌ خۆی سوتاند بو‪ ،‬چاوم‬ ‫كرد فریامانكه‌ون له‌وكاته‌دا په‌الماری لێب���و به‌و گڕه‌وه‌ رایك���رده‌ ده‌ره‌وه‌و‬ ‫دام‌و س���ه‌ری كێش���ام به‌دیواره‌كه‌داو خۆی ك���رد به‌ماڵێكی دراوس���ێماندا‪،‬‬ ‫الچ���اوم ته‌ق���ی‌و خوێ���ن به‌الچاومدا پارچه‌ی سوتاوی جله‌كانی ده‌كه‌وتنه‌‬ ‫هاته‌خ���واره‌وه‌‌و به‌رچ���اوم ره‌ش بو‪ ،‬خواره‌وه‌‌و گڕ له‌جه‌سته‌ی‌ به‌رزده‌بۆوه‌و‬ ‫ئه‌وی���ش رۆیش���ته‌ ده‌ره‌وه‌‌و كاتێك���م نه‌مده‌زانی چی بكه‌م"‪.‬‬ ‫به‌ی���ان ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫زانی ئاگر له‌حه‌وش���ه‌كه‌دا به‌رزبوه‌وه‌‬ ‫كه‌ نه‌وتی كردبو به‌خۆیداو ش���قارته‌ی پێش���ڕه‌و به‌رده‌وام له‌خۆی‌‌و كچه‌كانی‌‬ ‫س���ه‌ر ته‌باخه‌كه‌ی بردبو ئاگری نابو ده‌دا‪ ،‬ش���ه‌وانه‌ دره‌ن���گ ده‌هات���ه‌وه‌‪،‬‬

‫زۆرب���ه‌ی كات س���ه‌رخۆش بو‪ ،‬چه‌ند چه‌ن���د رۆژێك پێش ئێس���تا له‌بنكه‌ی‬ ‫جارێك په‌یوه‌ندیم ك���رد به‌براكه‌یه‌وه‌ پۆلیسی سه‌را سكااڵمان له‌سه‌ر تۆمار‬ ‫كه‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت ب���و‪ ،‬ده‌یگوت كرد كه‌ پ���اره‌ی خواردوی���ن‌و بۆمان‬ ‫م���ن نامه‌وێت تێكه‌ڵی كێش���ه‌ی ئێوه‌ بێنێته‌وه‌‪ ،‬به‌دوای ماڵیاندا ده‌گه‌ڕاین‌و‬ ‫بم ته‌له‌فونم بۆ مه‌كه‌ره‌وه‌ تكایه‌ ئه‌وه‌ ته‌له‌فونم���ان بۆده‌ك���رد وه‌اڵم���ی‬ ‫نه‌ده‌دایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌منه‌وه‌ نیه‌"‪.‬‬ ‫به‌یان ئاماژه‌ی به‌وه‌ كرد له‌‌وكاته‌وه‌ی‬ ‫به‌ی���ان دڵگران���ه‌ به‌خۆس���وتاندنی‬ ‫هاوس���ه‌ره‌كه‌ی‌‌و به‌ڕوداوێكی ناخۆش‌و ژیانی هاوسه‌رگیری پێكهێناوه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫دڵته‌زێنی‌ ژیانی‌ ناوی‌ ده‌بات‪ ،‬ئه‌و وتی‌ پێش���ڕه‌و‪ ،‬زۆرب���ه‌ی‌ كات خه‌یاڵ بو‪،‬‬ ‫"من نه‌مزانی باری ده‌رونی ته‌واو نیه‌‪ ،‬هه‌رچی ده‌ستده‌كه‌وت خه‌رجی ده‌كرد‬ ‫دوای ساڵێك كه‌ ژیانی هاوسه‌رگیریمان ب���ۆ براده‌ره‌كانی‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "چه‌نینجار‬ ‫پێكهێنا ئه‌وكات زانیم كه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی به‌ڵێنی پێده‌دام كه‌ چیتر ئه‌و كارانه‌‬ ‫واڵت توشی روداوێكی ئۆتومبیل بوه‌‌و دوب���اره‌ نه‌كات���ه‌وه‌‌و واز له‌خواردنه‌وه‌‬ ‫س���ه‌ری زه‌برێكی به‌هێزی به‌ركه‌‌وتوه‌‌‪ ،‬بهێنێت‪ ،‬منیش به‌هۆی ئه‌و دو كچه‌ی‬ ‫كه‌ زۆربه‌ی كات پالتینه‌كانی س���ه‌ری له‌نێوانماندای���ه‌ نه‌مده‌زانی چی بكه‌م‪،‬‬ ‫پیش���ان ده‌دام‌و بۆی باس ده‌كردم كه‌ ده‌مزان���ی لێ���ی‌ جیاببم���ه‌وه‌ ده‌بێت‬ ‫ئه‌و له‌خواوه‌ نه‌مردوه‌‌و پزیش���كه‌كانی ئ���ه‌و دو منداڵه‌ بچنه‌ خانه‌ی مندااڵنی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی واڵت پێیان وتوه‌ له‌كوردستان بێسه‌رپه‌رش���ت‌و ژیانی���ان ده‌فه‌وتێ‌‌و‬ ‫بویتایه‌ ده‌مردیت‪ ،‬شانس���ێكی باشت كه‌سوكاره‌كه‌ش���م قه‌بوڵیان نه‌ده‌كرد‬ ‫خۆم به‌خێویان بك���ه‌م‪ ،‬هه‌ر چۆنێك‬ ‫هه‌یه‌ چاره‌سه‌ركراویت‌و ئه‌ژیت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "له‌‌وكات���ه‌وه‌ی ژیان���ی بێ���ت ب���ه‌و ژیانه‌ رازی ب���وم‪ ،‬رۆژێك‬ ‫هاوس���ه‌رگیرمان پێكهێناوه‌ به‌رده‌وام به‌ر له‌خۆس���وتاندنه‌كه‌ی‌ مۆبایله‌كه‌ی‬ ‫هاوكاریم كردوه‌‪ ،‬فه‌رمانبه‌ری وه‌زاره‌تی لێوه‌رگرت���م‌و وتی باس���ی نه‌كه‌یت تۆ‬ ‫كشتوكاڵ بوه‌‪ ،‬ماوه‌ی دو مانگ ده‌بێت بۆچیت���ه‌‪ ،‬هه‌رچ���ی ده‌س���تده‌كه‌وت‬ ‫ئۆتومبیلێكم بۆ كڕیوه‌ به‌هه‌شت هه‌زارو س���ه‌رفی ده‌ك���رد ب���ۆ براده‌ره‌كانی‌و‬ ‫شه‌ش سه‌د دۆالر‪ ،‬كه‌ ئه‌وه‌نده‌ پێی نه‌بو ده‌یدا به‌مه‌ش���روب‌و ئالوده‌ بو له‌سه‌ر‬ ‫به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی قسه‌ بكات فرۆشتویه‌تی‌و خواردنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی "دوای سێ‌ ڕۆژ له‌خۆسوتاندنی‬ ‫پاره‌ك���ه‌ی ل���ه‌الی هاوڕێیه‌كی داناوه‌و‬ ‫چاوم���ان پێینه‌كه‌وتۆت���ه‌وه‌ به‌بیانوی له‌نه‌خۆشخانه‌ی س���وتاوی له‌سلێمانی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی كارێكی بۆ بدۆزێت���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ كه‌ به‌دیاریه‌وه‌ بوم گیانی له‌ده‌س���تدا‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ هۆكارێك بو زۆر بێزاری كردبو‪%75 ،‬ی‌ س���وتا ب���و‪ ،‬داوای لێبوردنی‬ ‫ب���ه‌رده‌وام بی���ری لێده‌ك���رده‌وه‌ كه‌ لێك���ردم‌و پێیوتم كه‌ خه‌تای ئه‌و بوه‌و‬ ‫ده‌هاته‌وه‌ بۆ ماڵ���ه‌وه‌ توڕه‌ بو چه‌ند گه‌ردنی ئازاد بك ‌هم‌و ئاگام له‌دو كچه‌كه‌‬ ‫جارێك داوام لێك���رد ماڵی هاوڕێكه‌یم بێت‪ ،‬كه‌ تائێس���تا كچه‌كان به‌مه‌رگی‬ ‫پیشانبدات كه‌ یه‌كجار هاتبوه‌ ماڵمان‪ ،‬باوكیان نه‌زانیوه‌"‪.‬‬

‫س����ابیر عه‌ب����دواڵ دراوس����ێی ماڵی‌‬ ‫پێش����ڕه‌و‪ ،‬ك����ه‌ چه‌ن����د هه‌نگاوێ����گ‬ ‫ماڵه‌كانی����ان له‌یه‌ك����ه‌وه‌ دوره‌و‬ ‫ده‌رگاكانی����ان به‌رامبه‌ره‌‪ ،‬س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌س����اته‌وه‌ختی‌ خۆس����وتاندنه‌كه‌ی‌‬ ‫پێش����ڕه‌و‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ وت "كاتكێكم‬ ‫زان����ی مناڵه‌كان����م هه‌واڵی����ان هێن����ا‬ ‫دراوسێ تازه‌كه‌مان خۆی سوتاند‪ ،‬كه‌‬ ‫م����اوه‌ی دو مانگێك ده‌بێت هاتونه‌ته‌‬ ‫ئ����ه‌و كۆاڵنه‌‪ ،‬كاتێك چوم����ه‌ ده‌ره‌وه‌‬ ‫س����ه‌یرم كرد به‌ئاگ����ره‌وه‌ راده‌كات‌و‬ ‫ژن‌و منداڵ����ی ك����ۆاڵن هاتونه‌ت����ه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌‌و ه����اواری ده‌كرد فریامكه‌ون‌و‬ ‫خۆی كرد به‌ماڵێكی ته‌نیش����تمانداو‬ ‫دوات����ر ئاگره‌كه‌مان لێدورخس����ته‌وه‌‌و‬ ‫گه‌یاندمانه‌ نه‌خۆش����خانه‌ی سوتاوی‌و‬ ‫هێزه‌كانی پۆلیسمان ئاگاداركرده‌وه‌‌و‬ ‫گه‌یشتنه‌ شوێنی روداوه‌كه‌"‪.‬‬ ‫وته‌بێژی پۆلیسی قه‌زاو ناحیه‌كانی‬ ‫پارێزگای س����لێمانی‪ ،‬نه‌قیب سائیب‬ ‫سه‌الم له‌مباره‌یه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‬ ‫"ئێواره‌ی رۆژی ش����ه‌ممه‌ ‪2017/1/7‬‬ ‫پیاوێك����ی ته‌مه‌ن ‪ 52‬س����اڵ به‌ناوی‬ ‫پێشڕه‌و له‌ماڵه‌كه‌یدا له‌گه‌ڕه‌كی عه‌واڵ‬ ‫ن����ه‌وت ده‌كات به‌جه‌س����ته‌یداو خۆی‬ ‫ده‌س����وتێنێت‪ ،‬كه‌ خێزاندارو خاوه‌نی‬ ‫دو منداڵه‌"‪.‬‬ ‫ته‌قیب س����ائیب وت����ی "تیمه‌كانی‬ ‫نه‌هێشتنی تاوان گه‌یشتونه‌ته‌ شوێنی‬ ‫روداوه‌كه‌‌و كه‌س����ه‌كه‌یان گه‌یاندوه‌ته‌‬ ‫نه‌خۆشخانه‌و لێدوانیان لێوه‌رگرتوه‌ كه‌‬ ‫ده‌ڵێت به‌هۆی كێشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه‌‬ ‫خۆم س����وتاندوه‌‌و ده‌س����تی كه‌س����ی‬ ‫تێدانیه‌‌و سكااڵی له‌سه‌ر كه‌س نیه‌"‪.‬‬

‫پیاوێك پاش كوشتن ‌ی به‌دو فیشه‌ك‬ ‫ته‌رمه‌كه‌ ‌ی ده‌سوتێنرێت‌و به‌ته‌ل له‌كومبارێكه‌و‌ه ده‌پێچرێت‌و فڕ ‌ێ ده‌درێت‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫كاتژمێر‪ 12:30‬خوله‌كی نیوه‌ڕۆی‬ ‫دوشه‌ممه‌‪ ،2017/1/9‬ته‌رمی‌ سوتاوی‌‬ ‫پیاوێكی ته‌مه‌ن‪ 25‬ساڵ له‌چۆڵه‌وانی‌‬ ‫نێوان ئاوباره‌و خه‌لیفاوه‌دا ده‌دۆزرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫تائێستا شوناسه‌كه‌ی‌ الی‌ پۆلیس ئاشكرا‬ ‫نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫سابیر ئه‌حمه‌د‪ ،‬كه‌ ش���وێنی كاره‌كه‌ی‬ ‫س���ه‌د مه‌ترێك ل���ه‌و جێگه‌ی���ه‌وه‌ دوره‌‪،‬‬ ‫ته‌رمه‌كه‌ی لێدۆزراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ وت‬ ‫"نی���وه‌ڕۆ بو‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌ن���ده‌م زانی چه‌ند‬ ‫ئۆتۆمبێ���ل‌و قه‌ره‌باڵغییه‌كی زۆر به‌رامبه‌ر‬ ‫دوكانه‌كه‌م كۆبونه‌وه‌ كه‌ ده‌شتێكی چۆڵه‌‪،‬‬ ‫كاتێك چوم پۆلیس���ه‌كان خه‌ریكی ته‌رمی‌‬ ‫كه‌س���ێك بون كومب���ار ی���ان به‌تانیه‌كی‬ ‫س���وری‌ تێوه‌ ئااڵبو‪ ،‬قه‌راغه‌كانی‌ به‌ته‌لی‌‬ ‫س���ه‌قف دورابون‪ ،‬پۆلیس���ه‌كان به‌پالیس‬ ‫ئه‌و ته‌النه‌یان لێده‌كرده‌وه‌ كه‌ كومبار یان‬ ‫به‌تانیه‌كه‌ی توند تێوه‌پێچرابو هیچ جلێكی‬ ‫له‌به‌ردا نه‌بو‪ ،‬ته‌رمه‌كه‌ی‌ ره‌ش ببۆوه‌‪ ،‬دیار‬ ‫بو به‌ئاگرێكی به‌هێز سوتێنرا بو‪ ،‬ده‌ست‌و‬ ‫قاچه‌كانی له‌پێش���ه‌وه‌ كۆكرابونه‌وه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫تاڵه‌موی���ه‌ك به‌س���ه‌رو ده‌موچاویه‌وه‌ نه‌ما‬ ‫بو"‪.‬‬ ‫س���ابیر ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ چه‌ند‬ ‫رۆژێ���ك پێ���ش دۆزینه‌وه‌ی ئه‌و الش���ه‌یه‌‬ ‫ژماره‌یه‌كی زۆر سه‌گ له‌و ده‌شته‌ چۆڵه‌دا‬ ‫ده‌بین���را خه‌ڵكی گه‌ڕه‌كه‌كه‌ی���ان به‌وه‌ڕین‬ ‫هه‌راسان كردبو‪ ،‬دور نه‌ده‌كه‌وتنه‌وه‌ به‌اڵم‬ ‫ل���ه‌دوای دورخس���تنه‌وه‌ی ته‌رمه‌كه‌ چه‌ند‬ ‫رۆژێك ده‌بێت هیچ سه‌گێكی نه‌دیوه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ش���ایه‌تحااڵنه‌ی ب���ۆ یه‌كه‌مج���ار‬ ‫ته‌رمه‌كه‌یان بینیوه‌ ئام���اژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫كه‌ "له‌به‌تانیه‌كی ئه‌ستوردا گرمۆڵه‌كراوه‌و‬ ‫نه‌ده‌ناس���رایه‌وه‌‪ ،‬ته‌نه���ا ئ���ه‌وه‌ نه‌بێ���ت‬ ‫له‌پشته‌ س���ه‌ره‌وه‌ به‌شێوه‌یه‌كی بازنه‌یه‌ك‬ ‫ته‌پڵه‌س���ه‌ری‌ سور ده‌رده‌كه‌وت كه‌ سه‌گ‬ ‫خواردبوی"‪.‬‬ ‫خه‌ڵك���ی ئ���ه‌و گه‌ڕه‌ك���ه‌ پێی���ان وایه‌‬

‫ته‌رمه‌كه‌ی‌ ره‌ش‬ ‫ببۆوه‌‪ ،‬دیار بو‬ ‫به‌ئاگرێكی به‌هێز‬ ‫سوتێنرا بو‪ ،‬ده‌ست‌و‬ ‫قاچه‌كانی له‌پێشه‌وه‌‬ ‫كۆكرابونه‌وه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫تاڵه‌مویه‌ك به‌سه‌رو‬ ‫ده‌موچاویه‌وه‌‬ ‫نه‌ما بو‬

‫ئەو شوێنەی تەرمەکەی تیا فڕێدرابو‬ ‫جێگه‌یه‌وه‌ دوره‌ ته‌رمه‌كه‌ی‌ لێدۆزراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ وت "كاتێ���ك به‌ئۆتۆمبیله‌كه‌م‬ ‫به‌ڕێگاكه‌دا ده‌ڕۆیشتم قه‌ره‌باڵغیه‌كی زۆری‬ ‫لێبو‪ ،‬سه‌یرم كرد ته‌رمێكه‌ له‌به‌تانیه‌كه‌وه‌‬ ‫پێچراوه‌‌و به‌چوار پێنج پۆلیس ده‌یانه‌وێت‬ ‫ب���ه‌رزی بكه‌نه‌وه‌ ب���ۆ ن���او ئۆتۆمبیلكی‬ ‫ئه‌مبواڵن���س‌و بیگوازنه‌وه‌‌‪ ،‬پۆلیس���ه‌كان‬ ‫پرس���یاریان له‌و كه‌س���انه‌ی چوارده‌وریان‬ ‫ده‌كردو س���ۆراغی‌ دۆزینه‌وه‌ی‌ شوناس���ی‌‬ ‫كه‌س���ه‌كه‌یان ده‌ك���رد‌و به‌خه‌ڵكه‌كه‌ی���ان‬ ‫ده‌وت گه‌ر كه‌س���ێك كه‌سوكاری دیارنییه‌‬ ‫باس���ه‌ردانی بنك���ه‌ی پۆلیس���ی به‌كره‌جۆ‬ ‫بكات‌"‪.‬‬

‫كوژراوه‌ك���ه‌ له‌جێگه‌یه‌كی تر ك���وژراوه‌‌و ئێسكه‌كانی پشتیشی ده‌بینرا"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "پێده‌چێت چه‌ند رۆژێك بێت‬ ‫دواتر به‌ئۆتۆمبیل گوازراوه‌ته‌وه‌ بۆ ئه‌وێ‌‌و‬ ‫زۆر گومان ده‌ك���ه‌ن هاواڵتییه‌كی به‌ڕه‌گه‌ز له‌و جێگه‌ی���ه‌ فڕێدرابێت كه‌ ده‌ش���تێكی‬ ‫عه‌ره‌ب بێت‪ ،‬كه‌ ب���ۆ یه‌كه‌مجاره‌ ته‌رمێك چۆڵه‌‌و خه‌ڵكیی ئاوباره‌ خۆڵ‌و خاش���اكی‬ ‫تێدا فڕێده‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫به‌وجۆره‌ له‌و شوێنه‌دا بدۆزرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ابیر ئه‌وه‌ش���ی‌ رونك���رده‌وه‌ كه‌ بۆ‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ وه‌ك سابیر ئاماژه‌ی‌ پێده‌كات‬ ‫خه‌ڵكی ئه‌و گه‌ڕه‌كه‌ ته‌رمه‌كه‌یان له‌دوره‌وه‌ یه‌كه‌مج���ار به‌ه���ۆی دو ك���وڕی گه‌نجه‌وه‌‬ ‫بینیوه‌‪ ،‬به‌اڵم گومانیان له‌وه‌ هه‌بوه‌ ئه‌وه‌ ته‌رمه‌ك���ه‌ دۆزراوه‌ت���ه‌وه‌ ك���ه‌ ته‌مه‌نیان‬ ‫ته‌رمی‌ كه‌سێك بێت‪ ،‬ئه‌و وتی "له‌دوره‌وه‌ له‌نێوان بیس���ت بۆ بیست‌و پێنج ساڵدایه‌و‬ ‫به‌تانیه‌ك���ی ره‌نگ س���وری خ���ه‌ت خه‌ت ماوه‌یه‌كی زۆره‌ به‌و ش���وێنه‌دا ده‌گه‌ڕێن‌و‬ ‫ده‌بین���را كه‌ له‌و چۆڵه‌وانیی���ه‌دا فڕێدرابو‪ ،‬شتی كۆن هه‌ڵده‌گرنه‌وه‌‪ ،‬كه‌ چونه‌ته‌ سه‌ر‬ ‫چونكه‌ ده‌شتێكی چۆڵ بو كه‌س نه‌یده‌زانی الشه‌كه‌ خه‌به‌ریان داوه‌ به‌پۆلیس‪.‬‬ ‫چییه‌‪ ،‬تادواتر له‌دوره‌وه‌ هێنده‌ی جێگه‌ی‬ ‫به‌هج���ه‌ت عه‌ب���دواڵ‪ ،‬كه‌ له‌گ���ه‌ڵ ژن‌و‬ ‫تۆپێك���ی منداڵ س���وریی ته‌پڵه‌س���ه‌ری‬ ‫به‌هج���ه‌ت ئه‌وه‌ش���ی‌ رونك���رده‌وه‌ كه‌‬ ‫ده‌بین���را‪ ،‬ك���ه‌ چوینه‌ نزیك���ه‌وه‌ بینیمان كچه‌كه‌ی له‌حه‌‌وش���ه‌ی ماڵه‌كه‌ی وه‌ستابو‬ ‫به‌شێك له‌ته‌رمه‌كه‌ی‌ س���ه‌گ خواردبوی‌و له‌خه‌لیف���اوه‌‌و دوس���ه‌د مه‌ترێ���ك ل���ه‌و خه‌لیفاوه‌ بچوكه‌و هه‌مویان یه‌كتر ده‌ناسن‪،‬‬

‫ئه‌و وتی‌ "ئه‌م كه‌سه‌ خه‌ڵكی ئه‌م ناوچه‌ی ‌ه‬ ‫نیه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم دودڵی‌و گومان���ی بۆ خه‌ڵكی‬ ‫گه‌ڕه‌كه‌كه‌م���ان دروس���تكردوه‌‪ ،‬رۆژان���ه‌‬ ‫چه‌ندین خوێندكار به‌و شوێنه‌دا تێده‌په‌ڕن‪،‬‬ ‫چه‌ندینجار كچ‌و ژن‌و منداڵه‌كانم س���ه‌یری‬ ‫ئه‌و جێگه‌یه‌ ده‌ك ‌هن‌و ئه‌وكاته‌یان بیردێته‌وه‌‬ ‫كه‌ ته‌رمێك له‌و جێگه‌یه‌دا دۆزراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ترسی بۆ خه‌ڵكی ئه‌و گه‌ڕه‌كه‌‬ ‫دروستكردوه‌ كه‌ له‌جێگه‌یه‌كی دوره‌وه‌ ئه‌و‬ ‫ته‌رمه‌یان هێناوه‌"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌دۆزینه‌وه‌ی ته‌رمێك له‌نێوان‬ ‫ئاوباره‌و خه‌لیفاوه‌دا‪ ،‬وته‌بێژی پۆلیس���ی‬ ‫پارێ���زگای س���لێمانی نه‌قیب س���ه‌ركه‌وت‬ ‫ئه‌حمه‌د به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ "له‌الیه‌ن‬ ‫دو هاواڵت���ی ئه‌و گه‌ڕه‌ك���ه‌وه‌ هێزه‌كانمان‬

‫فۆتۆ‪ :‬مەزهەر‬

‫له‌هه‌بون���ی ته‌رمێك ئ���اگادار كراونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ته‌مه‌نی كوژراوه‌كه‌ له‌نێوان بیس���ت‌و پێنج‬ ‫بۆ سی س���اڵدا‌یه‌و ره‌گه‌زی نێره‌و له‌دوای‬ ‫سوتانی الشه‌كه‌ی له‌كومبار یان به‌تانیه‌وه‌‬ ‫به‌ته‌ل پێچ���راوه‌‌و دواتر فڕێ���دراوه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫ناسنامه‌و ش���تێكی دیكه‌ی پێنیه‌ له‌چه‌ند‬ ‫جێگه‌یه‌كی سك‌و پشتیه‌وه‌ جێ فیشه‌ك‌و‬ ‫برینداری پێوه‌یه‌ كه‌ له‌پش���تی س���ه‌ریه‌وه‌‬ ‫چه‌ند پارچه‌گۆشتێكی لێبۆته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی "ته‌رمه‌كه‌مان ره‌وانه‌ی پزیشكی‬ ‫دادوه‌ری ك���ردوه‌ بۆ لێكۆڵین���ه‌وه‌‪ ،‬چه‌ند‬ ‫وێنه‌یه‌ك���ی گی���راوه‌‌و ره‌وان���ه‌ی بنك���ه‌ی‬ ‫پۆلیس���ی به‌كره‌جۆ‌و س���ه‌رجه‌م بنكه‌كان‬ ‫كراوه‌ تاهه‌ر هاواڵتیه‌ك كه‌سێكیان دیارنیه‌‌و‬ ‫بێسه‌روش���وێنه‌ بچن سه‌یری وێنه‌كه‌ بكه‌ن‬ ‫بزانن كه‌سوكاریان نیه‌و نایناسن"‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‌ه مه‌رج نیی ‌ه‬ ‫بێت بۆ بون‬

‫به‌ش����ێوه‌ ‌ی‬ ‫نه‌رمه‌ندێك ‌ی‬ ‫به‌ئه‌كادیم ‌ی‬

‫ه‌ر ‌ی دیكه‌م‬ ‫م"‪.‬‬ ‫ه‌دا له‌بوار‌ه‬ ‫یان ‌ی ئه‌وه‌ن‬ ‫س����تگیرۆی ‌ی‬ ‫به‌جێكردن ‌ی‬

‫ده‌س����ه‌اڵت‬ ‫زی‌ ده‌كرێت‬ ‫كاریگه‌ری ‌ی‬

‫سلێمانییه‌‌و‬ ‫وه‌‌و نزیكه‌ ‌ی‬ ‫ه‌ مۆس����یقا‬

‫ه‌وه‌‬

‫كه‌وتنه‌وه‌وه‌‬ ‫ه‌كوژێته‌وه‌‌و‬

‫ه‌كانی دیكه‌‬ ‫و بارێك دار‬

‫ی سه‌ره‌كی‬ ‫ه‌مه‌نی دیك ‌ه‬

‫یشمان هه‌ر‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )561‬سێشه‌ممه‌ ‪2017/1/17‬‬

‫ن‬ ‫ی‬ ‫گ‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ع‬ ‫و‬ ‫س‬ ‫ام‬ ‫ن‬ ‫‪:‬‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ر‬ ‫پ‬ ‫رسانی‌ سیاسی‌‬ ‫ز‬ ‫ۆ‬ ‫ر‬ ‫ئ‬ ‫ی‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫ی‬ ‫غ‬ ‫ال‬ ‫ل‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ئ‬ ‫ه‌كته‌ری‌ ژن ده‌كه‌ن‬

‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬

‫خانمه‌ ئه‌كته‌ری‌ سینه‌مای‌ كوردی‌ نیگار‬ ‫عوسمان جه‌غت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌‬ ‫كه‌ به‌رپرسانی‌ سیاسی‌ زۆر ئیستیغاللی‌‬ ‫ئه‌كته‌ری‌ ژن ده‌كه‌ن‌و ده‌ڵێ‌ "ئه‌گه‌ر ژنێك‬ ‫نواندن بكات‪ ،‬به‌اڵم پشتگیری‌ نه‌بێت‬ ‫ناتوانێت به‌ره‌وپێشه‌وه‌ بچێت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ س���ه‌ره‌تاكانی‌ كاری‌ نواندنی‌‌و‬ ‫له‌دیدارێكدا له‌گه‌ڵ ئاوێنه‌‪ ،‬نیگار عوسمان‬ ‫خانمه‌ ئه‌كته‌ری‌ كورد وتی‌ "كاتێك له‌بانه‌‬ ‫قوتاب���ی‌ ب���وم یه‌كێ���ك له‌ده‌رهێنه‌ره‌كان‬ ‫ك���ه‌ زانی‌ م���ن زۆر بزێوم من��� ‌ی هه‌ڵبژارد‬ ‫به‌شداری‌ كاری‌ نواندن بكه‌م هه‌رچه‌ند من‬ ‫ته‌نها خه‌ریكی‌ خوێندن‌و وه‌رزش بوم"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "به‌ڕێك���ه‌وت هاتمه‌ ن���او ئه‌و‬ ‫بواره‌وه‌ ئه‌وكات له‌ته‌مه‌نی‌ سیانزده‌ ساڵی‌‬ ‫بوم‌و دوای‌ ئه‌وه‌ش راهێنانم كردو به‌ته‌واوی‌‬ ‫خه‌ریكی‌ ئه‌و بواره‌ بوم‌و خوێندنم كرد"‪.‬‬ ‫"ویستم به‌ئازادی‌ لێره‌ كاربكه‌م"‬ ‫ئ���ه‌و ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات به‌ه���ۆ ‌ی‬ ‫هون���ه‌ره‌وه‌ وازی‌ له‌كۆلێژ هێناوه‌‌و هاتۆته‌‬ ‫باش���وری‌ كوردس���تان‌و له‌و باره‌یه‌وه‌ وتی‌‬ ‫"به‌خاتری‌ كاری‌ هونه‌ری‌ هاتمه‌ باش���وری‌‬ ‫كوردستان هه‌روه‌ها ویستم به‌ئازادی‌ لێره‌‬ ‫كار بكه‌م"‪.‬‬ ‫جه‌غتیش له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌‬ ‫توش���ی‌ كێشه‌ی‌ زۆر بوه‌ته‌وه‌ هه‌م له‌الیه‌ن‬ ‫خه‌ڵكه‌وه‌ هه‌م له‌الیه‌ن كه‌س���وكارییه‌وه‌‌و‬ ‫ته‌نها باوكی‌ پشتگیری‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌كه‌م���ی‌ به‌ش���داری‌ ژن‬ ‫له‌هون���ه‌ردا‪ ،‬نیگار عوس���مان وتی‌ "ئه‌وه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‌ ئێمه‌ هه‌تا‬ ‫ئاستی‌ رۆش���نبیریت به‌رز نه‌بێت ناتوانیت‬ ‫خواستت هه‌بێت‌و ئازادانه‌ بیربكه‌یته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "بۆ منی‌ ژن ل���ه‌داب‌و نه‌ریتدا‬

‫هه‌تا شه‌ش���ی‌ ئێواره‌ له‌ده‌ره‌وه‌ بیت له‌و‌ه‬ ‫زیاتر ناتوانیت بمێنیته‌وه‌ ده‌بێت ترس���ت‬ ‫هه‌بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاماژه‌ش به‌وه‌ ده‌كات كه‌ له‌نواندندا‬ ‫ژنان توشی‌ زۆر كێشه‌ ده‌بنه‌وه‌‌و به‌تایبه‌تی‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر خێزان���دار بێت به‌رپرس���یاریه‌تی‌‬ ‫زیاتری‌ ده‌كه‌وێته‌ سه‌رشان‌و له‌و باره‌یه‌وه‌‬ ‫وتی‌ "ده‌بێ���ت ژن خۆی‌ هه‌ن���گاو بنێت‌و‬ ‫ش���ه‌ڕێكی‌ هه‌تاهه‌تایی‌ ب���كات بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫پاشگه‌زنه‌بێـته‌وه‌ له‌داهاتودا"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "بۆیه‌ هه‌میش���ه‌ ئافره‌تی‌ ئێمه‌‬ ‫پاش���كه‌وتوه‌ ترس���ێك هه‌یه‌ هه‌ر ئه‌وه‌ش‬ ‫وایك���ردوه‌ له‌ی���ه‌ك ئاس���تدا بمێنێته‌وه‌‌و‬ ‫من خوازی���ارم ئافره‌تی‌ ئێمه‌ ئه‌و ترس���ه‌‬ ‫بش���كێنن‌و له‌و ب���واره‌دا بخوێن���ن‌و په‌ره‌‬ ‫به‌خۆیان بده‌ن"‪.‬‬

‫"من ئێستا ئازادم چونكه‌ دژی‌‬ ‫داب‌ونه‌ریتم"‬ ‫ئ���ه‌و جه‌غت له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌‬ ‫كه‌ به‌رپرس���انی‌ سیاس���ی‌ زۆر ئیستغاللی‌‬ ‫ئه‌كته‌ری‌ ژن ده‌كه‌ن‌و ده‌ڵێ‌ "ئه‌گه‌ر ژنێك‬ ‫نواندن ب���كات‪ ،‬به‌اڵم پش���تگیری‌ نه‌بێت‬ ‫ناتوانێت به‌ره‌وپێشه‌وه‌ بچێت له‌هه‌مانكاتدا‬ ‫ئه‌گه‌ر داهاتێكی‌ باشی‌ هه‌بێت به‌رپرسێكی‌‬ ‫سیاسی‌ پش���تگیری‌ بكات ئه‌وا ئه‌و كه‌سه‌‬ ‫زۆرتر له‌و بواره‌ ده‌چێته‌ پێش���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تائه‌ب���ه‌د له‌ژێر ده‌س���تی‌ ئه‌و به‌رپرس���ه‌‬ ‫ده‌بێـ���ت‌و له‌ه���ه‌ر ش���وێن‌و كاتێكدا بێت‬ ‫ده‌بێت بچێت به‌ده‌میه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ دابونه‌ریته‌كانی‌ كۆمه‌ڵگه‌ش‪،‬‬ ‫وتی‌ "من ئێس���تا ئ���ازادم چونك���ه‌ دژی‌‬ ‫داب‌ونه‌ریت���م ئێس���تا ك���ه‌ كاری‌ هونه‌ری‌‬ ‫ده‌ك���ه‌م داب‌ونه‌ریت قبوڵی‌ نیه‌‌و پێی‌ وایه‌‬ ‫نابێت له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ ماڵ هه‌نگاو بنێیت‌و ژن‬ ‫وه‌كو كه‌ره‌سته‌یه‌ك سه‌یر ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئاین یه‌كێكه‌ له‌و هۆكارانه‌ی‌‬ ‫داب‌ونه‌ریت���ی‌ دروس���تكردوه‌ كه‌ تێیدا ژن‬

‫‪»æêīµ »ËĠňĥŎð‬‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬

‫ده‌به‌س���تێته‌وه‌‌و نایه‌ڵێت هه‌ن���گاو بنێت‬ ‫ب���ۆ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬به‌و بڕوایه‌ی‌ توش���ی‌ گوناه‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و جه‌غت له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌‬ ‫ش���انازی‌ به‌وه‌وه‌ ده‌كات كه‌ كورده‌ به‌اڵم‬ ‫خۆی‌ وته‌نی‌ "ش���انازی‌ ب���ه‌وه‌ ناكه‌م كه‌‬ ‫داب‌ونه‌ریت���ی‌ كورده‌واری‌ به‌س���ه‌رمدا زاڵ‬ ‫بێت"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ كاردان���ه‌وه‌ی‌ بین���ه‌ران ب���ۆ‬ ‫به‌رهه‌مه‌كانیان‪ ،‬نیگار وتی‌ "ئێمه‌ ئیش بۆ‬ ‫خه‌ڵك ده‌كه‌ین‪ ،‬به‌اڵم تائێستا فێری‌ ئه‌وه‌‬ ‫نه‌بون بێنه‌ هۆڵی‌ س���ینه‌ماكان‌و س���ه‌یری‌‬ ‫فیلمێك بكه‌ن"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "من نازانم بۆچی‌ له‌رابردو خه‌ڵك‬ ‫زۆر ده‌چوه‌ سینه‌ما‌و ئێستا ناچێت؟ ئه‌مه‌‬ ‫له‌كاتێكدا س���ه‌یركردنی‌ فیلم له‌س���ینه‌ما‬ ‫تاموچێژێكی‌ تایبه‌تی‌ هه‌یه‌"‪.‬‬

‫فۆتۆگراف‬

‫"هه‌میشه‌ روبه‌ڕوی‌ توانج لێدان بومه‌ته‌وه‌"‬ ‫ئ���ه‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ هه‌میش���ه‌‬ ‫روبه‌ڕوی‌ توانج لێدان بۆته‌وه‌‌و له‌و باره‌یه‌وه‌‬ ‫وتی‌ "به‌هۆی‌ كاره‌كه‌مه‌وه‌ ره‌خنه‌ی‌ ناموسیم‬ ‫لێگیراوه‌‌و ده‌وترێ‌ چۆن ژنێكی‌ نامه‌حره‌م‬ ‫باوه‌ش ده‌كات به‌پیاوێكی‌ نامه‌حره‌م دا!"‬ ‫ئه‌و له‌و بڕوایه‌دای���ه‌ كه‌ له‌فیلمدا ئه‌گه‌ر‬ ‫كه‌س���ایه‌تییه‌كی‌ قبوڵ كرد ده‌بێت هه‌مو‬ ‫تایبه‌تمه‌ندیه‌كانیش���ی‌ قب���وڵ بكات‌و وتی‌‬ ‫"م���ن باش ده‌زانم له‌نواندن چ مه‌عقوله‌‌و چ‬ ‫نامه‌عقوله‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌پڕۆژه‌ی‌ داهاتویان‪ ،‬نیگار‬ ‫عوس���مان وتی‌ "ساڵی‌ ‪ 2017‬له‌وه‌ ده‌چێت‬ ‫باش بێت بۆ من‪ .‬پێش���نیاری‌ به‌ش���داری‌‬ ‫نواندنم زۆر بۆ كراوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئێس���تا خه‌ریكی‌ به‌رهه‌مێكم‬ ‫له‌دهۆك رۆڵ���ی‌ كچێكی‌ ئی���زدی‌ ده‌بینم‬ ‫ب���ه‌زاراوه‌ی‌ ئی���زدی‌‌و هه‌روه‌ه���ا به‌زمانی‌‬ ‫ئینگلیزی‌ قسه‌ ده‌كه‌م‪ .‬ئه‌زمونێكی‌ تازه‌یه‌‬ ‫بۆ من‌و كارێكی‌ زۆر قورسیشه‌"‪.‬‬

‫هه‌رێم عه‌بدواڵ‪ :‬بۆ‌ فۆتۆیه‌ك‌ ‪ 1600‬دۆالریان‌ دامێ‌ نه‌مفرۆشت‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫فۆتۆگرافه‌ر هه‌رێم عه‌بدواڵ رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫"سه‌رمایه‌دارێك ‌ی سلێمانی‌ بۆ كڕین ‌ی‬ ‫فۆتۆی‌ (موسای‌ كۆبانێ‌) زیاتر له‌‪1600‬‬ ‫دۆالری‌ پێدام پێمنه‌فرۆشت‌و دامناو‌ه‬ ‫له‌پێشانگایه‌كی تایبه‌ت له‌شاری كۆبانێی‬ ‫سه‌ربه‌رز نمایشی بكه‌م"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ ‌ی سه‌ره‌تاكانی‌ كاری‌ فۆتۆگراف ‌ی‬ ‫خۆی‌و به‌رهه‌مه‌كانیه‌وه‌‪ ،‬هه‌رێم عه‌بدواڵ‬ ‫له‌دیدارێكدا له‌گه‌ڵ ئاوێن ‌ه رایگه‌یاند‬ ‫"له‌ساڵی ‪2005‬ه‌و‌ه كاری فۆتۆگرافه‌ریم‬ ‫ده‌ستپێكردوه‌‌و سه‌ره‌تا نزیكه‌ی‌‪ 2‬ساڵ‬ ‫ئه‌رشیفم ئه‌كرد‌و پاشان له‌ساڵی‌‪2007‬ه‌و‌ه‬ ‫وه‌ك فۆتۆگرافه‌ر كاره‌كانم له‌زۆربه‌ی‬ ‫رۆژنامه‌كانی ناوخۆو ماڵپه‌ره‌كان و‬ ‫تیڤییه‌كان باڵوكرایه‌وه‌‌و هه‌روه‌ها‬ ‫له‌هه‌ندێك رۆژنامه‌ی‌ ده‌ره‌وه‌ش وه‌ك‬ ‫رۆژنامه‌ ‌ی شه‌رقولئه‌وسه‌ت فۆتۆكانم‬ ‫باڵوكرایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش��� ‌ی "ح���ه‌زی‌ فۆتۆگراف���ه‌ری‌ من‬ ‫ئه‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ س���ه‌رده‌می منداڵیم‪ .‬بیرم ‌ه‬ ‫حاجییه‌ك له‌حه‌ج هاته‌وه‌‌و كامێرای به‌هه‌مو‬ ‫مندااڵنی گه‌ڕه‌كه‌كه‌مان دابه‌شكرد‌و من زۆر‬ ‫فه‌قیرو ش���ه‌رمن بوم هه‌ر وه‌ستابوم كاتێ‬ ‫حاجی چوار ده‌وری چۆڵ بو ته‌نها كه‌سێك‬ ‫بوم كه‌ كامێرام وه‌رنه‌گرتبو"‪.‬‬ ‫"ناتوانم له‌كامێرا داببڕێم"‬ ‫ئه‌و ئاماژه‌ ب���ه‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه له‌وكاته‌و‌ه‬ ‫كامێ���را چۆت��� ‌ه ن���او دڵ‌و ده‌رونی���ه‌‌وه‌‌و‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ وتی‌ "له‌و س���ه‌رده‌مه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫به‌سه‌رده‌م ‌ی نه‌وه‌ته‌كان ناسراو‌ه من عاشقی‬ ‫كامێرام و بۆ هه‌تا هه‌تایه‌ بوین به‌هاوڕێ و‬ ‫ئێستاش ناتوانم لێی‌ داببڕێم"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌بایه‌خدانیان به‌وێنه‌گرتن ‌ی‬ ‫مندااڵن‪ ،‬هه‌رێم عه‌بدواڵ وتی‌ "له‌ڕاس���تیدا‬ ‫س���ه‌رده‌می‌ منداڵ���ی من س���ه‌رده‌مێك بو‬

‫ته‌‌رازو‬ ‫خه‌ریكه‌ كۆتایی‌ به‌ ناڕه‌حه‌تییه‌كانت‬ ‫دێ���ت‌و تۆزێ���ك دان به‌خۆتدا بگره‌‪،‬‬ ‫خۆشه‌ویسته‌كه‌ت بڕوای‌ به‌تۆ هه‌یه‌‪.‬‬

‫به‌داخ���ه‌و‌ه به‌چه‌ندین ش���ه‌ڕو ناهه‌مواریدا‬ ‫تێپه‌ڕین‪ .‬ئێمه‌ش منداڵیمان وه‌ك منداڵێكی‬ ‫ئاس���ایی نه‌بو به‌داخه‌وه‌ خۆش���یمان وه‌ك‬ ‫پێویست نه‌بینی"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "هه‌ستده‌كه‌م پێویست ‌ه له‌سه‌رمان‬ ‫بۆ دونیاكه‌ی ئه‌وان كار بكه‌ین ئه‌وه‌ش وای‬ ‫له‌من كردو‌ه ك ‌ه ناتوانم په‌راوێزیان بخه‌م"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ ‌ی به‌وه‌ش���دا كه‌ له‌هه‌ر جێگایه‌ك‬ ‫بێت زۆر حه‌ز به‌تێكه‌ڵبون ‌ی مندااڵن ده‌كات‌و‬ ‫وتیش��� ‌ی "كامێراكه‌شم وه‌ك منداڵێك دێت ‌ه‬ ‫به‌رچاو كه‌ له‌باوه‌شی ده‌گرم"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ ‌ی فرۆشتنی‌ تابلۆكانیشی‌‪ ،‬هه‌رێم‬ ‫عه‌بدواڵ وتی‌ "له‌كوردس���تان خه‌ڵكی ئێم ‌ه‬ ‫نه‌گه‌یش���تونه‌ت ‌ه ئه‌و ئاسته‌ی‌ پاره‌ به‌فۆتۆ‬ ‫ب���ده‌ن‌و من هه‌مو فۆتۆكانم خۆش���ده‌وێت‬ ‫چونك���ه‌ ه���ه‌ر كاره‌و یادگارییه‌كی بۆ من‬ ‫جێهێشتوه‌‪ .‬ئه‌توانم بڵێم پاره‌ بێ بایه‌خ ‌ه‬ ‫له‌الی من به‌راورد به‌فۆتۆكانم"‪.‬‬ ‫وتیش ‌ی "س���ه‌رمایه‌دارێكی‌ سلێمان ‌ی بۆ‬ ‫كڕین���ی‌ فۆتۆی‌ (موس���ا ‌ی كۆبانێ‌) زیاتر‬ ‫ل��� ‌ه ‪1600‬دۆالری‌ پێ���دام پێمنه‌فرۆش���ت‌و‬ ‫دامناوه‌ له‌پێش���انگایه‌كی تایبه‌ت له‌شاری‬ ‫كۆبانێی س���ه‌ربه‌رز نمایش���ی بكه‌م نه‌ك‬ ‫له‌ماڵێك چه‌ند كه‌س���ێك بیبینن‌و داهاتی‬ ‫وێنه‌ك���ه‌ش پێشكه‌ش��� ‌ی لێقه‌وماوانی ئه‌و‬ ‫شار‌ه ده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "هه‌ندێ���ك ده‌زگاش هه‌ی��� ‌ه‬ ‫وێنه‌ك���ه‌ت به‌كارده‌هێنێت نه‌ك هه‌ر پاره‌ت‬ ‫ناداتێ‌ به‌ڵكو ناویشت نانوسن"‪.‬‬ ‫" هێنده‌ ‌ی نه‌مابو له‌الیه‌ن جه‌ندرمه‌كان ‌ی‬ ‫توركیاوه‌ بكوژرێین"‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ چونیان بۆ كۆبان���ێ‌ له‌دوا ‌ی‬ ‫ئازادكردن ‌ی له‌ده‌س���ت ‌ی داعش‌و وێنه‌گرتن‬ ‫له‌و ش���اره‌‪ ،‬هه‌رێم عه‌بدواڵ وتی‌ "چونم بۆ‬ ‫كۆبانێ زیاتر هه‌س���تێكی نیشتیمانی بو‬ ‫به‌ڕێ���گای‌ قاچاخ چوینه‌ ئ���ه‌وێ‌‌و هێنده‌ ‌ی‬ ‫نه‌ماب���و له‌الیه‌ن جه‌ندرمه‌كان���ی‌ توركیاو‌ه‬ ‫بكوژرێین‌و دراینه‌ به‌ر ده‌ستڕێژ ‌ی گولله‌"‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫باری دارایی���ت به‌ره‌و خراپی ده‌ڕوات‬ ‫گه‌ر كێش���ه‌كانت چاره‌سه‌ر نه‌كه‌یت‬ ‫له‌وانه‌یه‌ دۆخه‌كه‌ت ب���ه‌ره‌و ئاڵۆزتر‬ ‫بڕوات‪.‬‬

‫وتیش���ی‌ "له‌و گه‌ش���ته‌دا بوینه‌ خاوه‌ن ‌ی‬ ‫فیلمی‌ موس���ای‌ كۆبانێ‌‌و دو كلیپ گۆرانی‬ ‫به‌ڕێز نوهه‌اڵت‌و مندااڵنی كۆبانێ‌‌و خاوه‌نی‬ ‫زیاتر ل��� ‌ه ‪ 5000‬فۆتۆ كه‌ وه‌ك دۆكیۆمێنت‬ ‫به‌ئه‌مانه‌ته‌وه‌ له‌الی خۆم پاراستومن"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ كردنه‌وه‌ی‌ پێشانگه‌یه‌ك ‌ی تایبه‌ت‬ ‫به‌فۆتۆكان���ی‌ له‌واڵت��� ‌ی ئه‌ڵمانی���ا‪ ،‬هه‌رێم‬ ‫عه‌بدواڵ وتی‌ "زیاتر له‌ساڵێك ‌ه وه‌ك په‌نابه‌ر‬ ‫نیش���ته‌جێی‌ واڵت���ی‌ ئه‌ڵمانیام‌وله‌ڕێگه‌ ‌ی‬ ‫سۆشیال ئامته‌و‌ه داوام لێكرا له‌شار ‌ی هێربن‬ ‫له‌ڤێست ڤالن پێشانگایه‌ك بكه‌مه‌وه‌‌و به‌‪45‬‬ ‫فۆتۆ پێش���انگه‌یه‌كم له‌ماڵێكدا ك ‌ه ته‌مه‌ن ‌ی‬ ‫زیاتر له‌‪ 200‬ساڵه‌ كرده‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "پێش���انگاك ‌ه ده‌نگدانه‌وه‌یه‌كی‬ ‫زۆری ب���ه‌دوای خۆی���دا هێن���ا‌و‬ ‫له‌ش���اره‌كانی ت���ره‌و‌ه ئه‌هاتن‬ ‫بۆ بینینی‌و پاش���ان یه‌كێك‬ ‫له‌خو ێند نگه‌كا ن���ی‌‬ ‫ش���اری ڤێرنه‌ س���ه‌ر‬ ‫به‌هه‌رێم���ی ڤێس���ت‬ ‫ڤالن داوای لێكردم‬ ‫پێشانگایه‌كی تر‬ ‫بكه‌مه‌وه‌‌و منیش‬ ‫ب��� ‌ه ‪ 15‬فۆت���ۆ‬ ‫پێش���انگه‌یه‌كم‬ ‫ك���ر د ه‌و ه‌‌و‬ ‫له‌ئێستا ش���د ا‬ ‫پێش���ا نگه‌كه‌‬ ‫ب���ۆ خه‌ڵك��� ‌ی‬ ‫ئ���ه‌و ش���ار‌ه‬ ‫كراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫داوایان لێكردوه‌ پێش���انگه‌یه‌ك بكاته‌وه‌‌و‬ ‫ئه‌ویش له‌خۆئاماده‌كاریی���ه‌ بۆ كردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫پێشانگه‌كه‌‪.‬‬ ‫جه‌غتیش���ی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫فۆتۆی‌ نێو پێش���انگاكانی‌ ب���اس له‌ژیان ‌ی‬ ‫مندااڵنی‌ ئاوار‌ه ده‌كات كه‌ به‌هۆ ‌ی جه‌نگ ‌ی‬ ‫تائیف���ی‌‌و ئاینییه‌وه‌ ئاواره‌ب���ون‌و ژیانێك ‌ی‬ ‫ناهه‌م���وار ئه‌گوزه‌رێنن‌و ژیان له‌ناو خانو ‌ی‬ ‫داڕوخ���او‌و ژێر چادرگه‌‌و س���ه‌رما‌و گه‌رما‬ ‫هه‌راسانی‌ كردون‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ كاردان���ه‌وه‌ی‌ بینه‌ران به‌رامبه‌ر‬ ‫فۆ تۆ كا ن ‪،‬‬

‫هه‌رێ���م وت���ی‌ "یه‌كێك ل���ه‌و پیاوانه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫فۆتۆكانم���ی‌ بینی‌ وت��� ‌ی "منداڵی‌ خۆمت‬ ‫بیرهێنامه‌وه‌ له‌جه‌نگ���ی‌ دوه‌م ‌ی جیهانی‌‌و‬ ‫دوان له‌مامۆس���تاكانم ك���ه‌ دو خوش���كن‬ ‫به‌ناوه‌كان���ی لیزاو ئه‌ن���كا رویان تێكردم‌و‬ ‫به‌دڵی پڕ له‌گریانه‌وه‌ وتی كارۆس���ی كوڕم‬ ‫دێت ‌ه به‌رچ���اوم چۆن بتوانم ئ���ه‌م وێنان ‌ه‬ ‫ته‌ماش���ابكه‌م ك���ه‌ مندااڵنێك ه���ه‌ن به‌م‬ ‫ناڕه‌حه‌تی‌و سه‌ختیی ‌ه ئه‌ژین"‪.‬‬

‫هه‌رێم عه‌بدواڵ‬ ‫* له‌سلێمانی‌ له‌دایكبوه‌‬ ‫* به‌ش���داری زیاتر له‌چوار پێش���انگای‬ ‫هاوبه‌شی‌ كردوه‌ له‌كوردستان‬ ‫* خاوه‌ن���ی دو پێش���انگای‌ تایبه‌ت���ه‌‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت‬ ‫* ئه‌ندام���ی میترۆگراف���ی‌و كۆمه‌ڵ���ه‌ی‬ ‫وێنه‌گرانی كوردستانه‌‬ ‫* وه‌ك وێنه‌گ���ر‌و یاری���ده‌ده‌ری وێنه‌گر‬ ‫به‌شداری شه‌ش كورته‌ فیلمی‌ كردوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫سیانیان خاوه‌ن خه‌اڵتی جیهانین‪.‬‬

‫سیناریۆ‌و ده‌رهێنان‪ :‬كازم ئۆز‬ ‫وێنه‌گرتن‪ :‬ئه‌ركان ئۆزكان‬ ‫مۆنتاژ‪ :‬كازم ئۆز‪ ،‬زولفی‌ دولو‪ ،‬ئۆزكان‬ ‫كوچوك‪ ،‬سافاز بویراز‬ ‫مۆسیقا‪ :‬مسته‌فا بایبر‬ ‫به‌رهه‌مهێنان‪ :‬توركیا‪2001-‬‬ ‫نواندن‪ :‬موهلیس ئاسان‪ ،‬زولفییا دولو‪،‬‬ ‫فیی���از دومان‪ ،‬نه‌زمی‌ كیری���ك‪ ،‬مهه‌مه‌ت‬ ‫عه‌لی‌ ئۆز‪ ،‬سامی میرمیر‪.‬‬ ‫چیرۆك���ی‌ فیلمه‌ك���ه‌ باس ل���ه‌دو كه‌س‬ ‫ده‌كات به‌ن���اوی‌ ف���اروق‌و عه‌ل���ی‌ كه‌ دو‬ ‫گه‌نج���ن‌و له‌گه‌ش���تێكدا له‌نێو پاس���ێك‬ ‫یه‌كتری‌ ده‌ناسن‌و ئه‌وان هاوته‌مه‌نن به‌اڵم‬ ‫به‌ره‌و چاره‌نوسێكی‌ ته‌واو جیاواز هه‌نگاو‬ ‫هه‌ڵده‌هێنن‪.‬‬ ‫ف���اروق به‌ره‌و خزمه‌تكردنی‌ س���ه‌ربازی‌‬ ‫له‌س���وپای‌ توركیا ده‌چێت‌و عه‌لیش به‌ره‌و‬ ‫ش���اخ‌و ته‌ڤلیب���ون به‌ڕیزه‌كان���ی‌ گه‌ریال‬ ‫ده‌چێت‪.‬‬ ‫له‌وگه‌شته‌دا په‌یوه‌ندییه‌كی‌ پته‌و له‌نێوان‬ ‫ئه‌و دو گه‌نجه‌ دروس���ت ده‌بێت به‌اڵم هیچ‬ ‫كامیان به‌ویتر ناڵێت بۆ كوێ‌ ده‌چێت‪.‬‬ ‫دوای‌ چه‌ند مانگێك له‌وه‌ دوباره‌ یه‌كتری‌‬ ‫ده‌بیننه‌وه‌ به‌اڵم ئه‌مجاره‌ له‌به‌ره‌كانی‌ شه‌ڕ‬ ‫به‌رامبه‌ر یه‌كتر‪.‬‬ ‫فیلمه‌ك���ه‌ له‌چه‌ن���د فێس���تیڤاڵێكی‌‬ ‫س���ینه‌مایی‌ جیهان���ی‌ به‌ش���داری‌ كردوه‌‌و‬ ‫چه‌ندین خه‌اڵتی‌ به‌ده‌س���تهێناوه‌‪ ،‬له‌وانه‌‪:‬‬ ‫له‌فێس���تیڤاڵی‌ فون میالندی‌ شه‌ش���ه‌م‌و‬ ‫خولی‌ سیانزده‌هه‌می‌ فون تریست خه‌اڵتی‌‬ ‫باش���ترین فیلم���ی‌ دراوه‌ت���ێ‌‌و هه‌روه‌ها‬ ‫له‌فێس���تیڤاڵی‌ ئه‌ریبۆرنۆ له‌واڵتی‌ توركیا‌و‬ ‫فێس���تیڤاڵی‌ جوفی‌ فالنس���یای‌ ئیسپانیا‬ ‫خه‌اڵتی‌ لیژنه‌ی‌ داوه‌ری‌ پێدراوه‌‪.‬‬ ‫كازم ئ���ۆز له‌دایكب���وی‌ ‪1973/1/1‬ی‌‬ ‫ش���اری‌ ده‌رس���یمی‌ باكوری‌ كوردستانه‌‪.‬‬ ‫له‌نێوان سااڵنی‌ ‪ 1992‬تا ‪ 1996‬له‌توركیا‬ ‫ده‌رهێنانی‌ س���ینه‌مایی‌ خوێندوه‌‌و به‌ر له‌و‬ ‫فیلم���ه‌ كورته‌ فیلمێك���ی‌ به‌ناوی‌ (زه‌وی‌)‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 1999‬به‌رهه‌مهێن���ا‌و له‌چه‌ندین‬ ‫فێستیڤاڵی‌ سینه‌مایی‌ جیهانی‌ نیشاندرا‌و‬ ‫فیلم���ی‌ (فۆتۆگ���راف) یه‌كه‌می���ن فیلمی‌‬ ‫ریوایی‌ درێژی‌ ئه‌وه‌‪.‬‬ ‫نوس���ه‌ر س���یروان ره‌حی���م له‌ب���اره‌ی‌‬ ‫ده‌رهێنه‌ر كازم ئۆزه‌وه‌ ده‌نوس���ێت "كازم‬ ‫ئۆز له‌زانستگه‌ی‌ (یلدز‪-‬ته‌كنیك) له‌شاری‌‬ ‫ئه‌س���ته‌نبوڵ خوێندنی‌ ته‌واوكردوه‌‌و بۆته‌‬ ‫ئه‌ندازیاری‌ بیناس���ازی‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و كاره‌ی‌‬ ‫نه‌ك���ردوه‌‌و خۆی‌ له‌نوس���ینی‌ س���یناریۆ‌و‬ ‫ده‌رهێنانی‌ سینه‌مایی‌ دۆزییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌و ن���ه‌وه‌ كورده‌ی���ه‌ له‌باك���ور ك���ه‌‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای‌ نه‌وه‌ده‌كانی‌ سه‌ده‌ی‌ بیستدا‬ ‫به‌هه‌مو ش���ێوه‌یه‌ك روب���ه‌ڕوی‌ هه‌ڵمه‌تی‌‬ ‫ناسیمیالس���یۆنی‌ كوردان له‌الیه‌ن كۆماری‌‬ ‫توركیا بون���ه‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌و‌و هاوڕێكانی‌ له‌بن‬ ‫سه‌یوانی‌ ناوه‌ندی‌ رۆشنبیری‌ میزۆپۆتامیا‪-‬‬ ‫ئه‌سته‌نبوڵ گه‌شه‌یان كردو هاتنه‌ ده‌رێ‌‪،‬‬ ‫ناوه‌ندێك له‌هه‌لومه‌رجی‌ سه‌ختی‌ كاركردندا‬ ‫له‌شاری‌ ئه‌س���ته‌نبوڵ كاری‌ گه‌وره‌یان بۆ‬ ‫كولت���ور‌و زمانی‌ كوردی‌ ك���رد‪ .‬كازم له‌و‬ ‫ناوه‌نده‌ ده‌ستی‌ به‌ كاری‌ سینه‌ما كرد"‪.‬‬

‫"پێشانگه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫نوێ‌ ده‌كه‌مه‌وه‌"‬ ‫ئ���ه‌و ئام���اژه‌ ‌ی‬ ‫به‌وه‌ش���دا ك���ه‌ یه‌كێك‬ ‫له‌خوێندنگاكان���ی ش���اری‬ ‫لوین س���ه‌ر به‌هه‌رێمی ڤێست‬ ‫ڤالن نزی���ك له‌ش���اری دۆرتمۆند‬

‫که‌‌وان‬ ‫توانیت به‌سه‌ر هه‌مو شتێكدا زاڵبیت‌و‬ ‫هه‌مو به‌ربه‌سته‌كانت شكاند‪ ،‬كاتێكی‌‬ ‫خۆش به‌سه‌ر ده‌به‌یت‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫خۆت خۆشه‌ویس���ت كردوه‌و واخۆت‬ ‫ده‌رخستوه‌ كه‌ دڵخۆشیت‪ ،‬له‌هه‌ندێ‌‬ ‫له‌و كێشانه‌ دور بكه‌وه‌ كه‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌تۆوه‌ نیه‌‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫تۆزێ���ك س���ه‌بر بگ���ره‌ باله‌وه‌زیاتر‬ ‫كێشه‌كه‌ت سه‌رقاڵت نه‌كات‪ ،‬هه‌ند ‌‬ ‫ێ‬ ‫پش���و وه‌ربگ���ره‌و كاتێك���ی‌ زیات���ر‬ ‫له‌ماڵه‌وه‌ به‌سه‌ربه‌ره‌‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫توڕه‌ییه‌كه‌ت بوه‌ته‌ هۆی‌ بێزاركردنی‌‬ ‫هاوس���ه‌ره‌كه‌ت‪ ،‬پێویسته‌ ئاگادار ‌‬ ‫ی‬ ‫كێشه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانت بیت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫چۆن رزگارت ده‌بێت‬

‫)‪ )561‬سێشه‌ممه‌ ‪2017/1/17‬‬

‫له‌شڵی‌ ده‌موچاو‬

‫ئاودێر به‌رزان‪ :‬من ده‌مه‌وێت‬ ‫به‌ته‌نها سه‌ربازه‌ ونه‌كه‌ نه‌بم له‌هونه‌ردا‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش‬ ‫ئاودێر به‌رزان ئیبراهیم رایده‌گه‌یه‌نێت "من ده‌مه‌وێت‬ ‫به‌ته‌نها سه‌ربازه‌ ونه‌ك ‌ه نه‌بم له‌هونه‌ردا‌و شتێكم بۆ‬ ‫خۆم هه‌بێت‌و تایبه‌ت به‌خۆم بێت"‪.‬‬ ‫ئاودێر به‌رزان كه‌ له‌م دواییانه‌دا یه‌كه‌مین به‌رهه‌م ‌ی‬ ‫هون����ه‌ری‌ خ����ۆ ‌ی به‌ن����اوی‌ (س����ێبه‌ر) باڵوك����رده‌وه‌‌و‬ ‫ده‌نگدانه‌وه‌یه‌كی‌ باش���� ‌ی له‌نێوه‌ن����د ‌ی هونه‌ر ‌ی به‌دوا ‌ی‬ ‫خۆیدا هێنا له‌دیدارێك ‌ی تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا سه‌باره‌ت ب ‌ه‬ ‫به‌رهه‌مه‌ك ‌ه وت ‌ی "كلیپی‌ (سێبه‌ر) تێكست‌و ئاوازه‌كه‌ ‌ی‬ ‫هی‌ هاوڕێ ‌ی خۆشه‌ویس����تم هێ����د ‌ی عوتاره‌‌و ئه‌و حه‌ز ‌ی‬ ‫كرد ك ‌ه به‌رهه‌مه‌كه‌ به‌ده‌نگ ‌ی من تۆماربكرێت‌و پێ ‌ی وتم‬ ‫ده‌نگێكی‌ جیاواز‌و س����تایلێك ‌ی تایبه‌ت به‌خۆتت هه‌یه‌‌و‬ ‫پێمخۆشه‌ ئه‌م به‌رهه‌م ‌ه تۆ بیڵێیت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌"ئه‌مه‌ یه‌كه‌م ئه‌زمون����ی‌ گۆرانی وتنمه‌‌و من‬ ‫خۆم حه‌زم له‌و جۆره‌ س����تایله‌یه‌ ك����ه‌ پۆپه‌‌و له‌الیه‌ن‬ ‫زۆرێ����ك له‌هونه‌رمه‌ند ‌ی جیهانییه‌وه‌ كار له‌س����ه‌ر ئه‌و‬ ‫ستایل ‌ه ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شدا ئه‌و ستایل ‌ه ستایلێكی‌ جیهانییه‌‌و‬ ‫تایبه‌ت نییه‌ به‌كه‌سێك‌و واڵتێكه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ كلیپه‌كه‌ش����ه‌وه‌ وت ‌ی "رۆژێك‬ ‫به‌ر له‌سه‌ری‌ س����اڵ كلیپه‌ك ‌ه له‌كه‌ناڵ ‌ی یوتیوب‌و تۆڕ‌ه‬

‫ش���ڵی‌ ده‌موچ���او بریتی���ه‌ له‌و‬ ‫خ���اڵ‌و نوكتانه‌ی‌ س���ه‌ر پێس���ت‬ ‫ك���ه‌ ب���ه‌زۆری‌ ل���ه‌ده‌وری‌ ل���وت‌و‬ ‫چه‌ناگه‌ ده‌رده‌چن‪ .‬هۆكاری‌ ش���ڵی‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆهه‌س���تیاری‌ هه‌ندێ‌‬ ‫جۆر پێس���ت‌و به‌تایبه‌تیش پێسته‌‬ ‫س���ورو س���پییه‌كان‪ ،‬ئ���ه‌م خااڵنه‌‬ ‫كاتێك ده‌رده‌كه‌ون كه‌ كه‌س���ه‌كه‌‬ ‫پێس���تی‌ هه‌س���تیارو به‌رتیش���كی‌‬

‫ژماره‌ ته‌له‌فۆنی‌ ‪0533183536 - 07706581971‬‬ ‫فه‌یسبوك‪medicalclinicsuly :‬‬

‫ی سلێامن ‌‬ ‫ی‬ ‫عه‌لوه‌ ‌‬ ‫ی دار خۆی‌ گه‌رم ده‌كات ‌ه‬ ‫به‌زۆپا ‌‬

‫فۆتۆی‌ ژن ‌ه پێشمه‌رگه‌یه‌كی‌ كۆمه‌ڵه‌‬ ‫ی جیهانی‌ ده‌درێتێ‌‬ ‫خه‌اڵتێك ‌‬ ‫وێنه‌ی‌ ژنه‌ پێشمه‌رگه‌یه‌كی‌ كۆمه‌ڵه‌ كه‌‬ ‫منداڵێكی‌ ساوای‌ به‌شانه‌وه‌یه‌‌و شه‌ڕی‌‬ ‫داعش ده‌كات‌و له‌الیه‌ن فۆتۆگرافه‌ر ناسیح‬ ‫عه‌لی‌ خه‌یات وێنه‌ی‌ گیراوه‌ له‌پێشبڕكێی‌‬ ‫رێكخراوێكی‌ نێوده‌وڵه‌تیدا خه‌اڵتی‌ سێهه‌می‌‬ ‫پێبه‌خشرا‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ خه‌اڵته‌ك����ه‌‌و له‌لێدوانێك���� ‌ی بۆ‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬ناسیح عه‌لی‌ خه‌یات وتی‌ "فۆتۆیه‌كم‬ ‫به‌ش����داری‌ پێش����بڕكێیه‌كی‌ رێكخراوێك����ی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت����ی‌ ك����رد‌و له‌ئه‌نجام����دا خه‌اڵتی‌‬ ‫سێهه‌می‌ پێبه‌خشرا"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "پێش����بڕكێكه‌ له‌الیه‌ن رێكخراوی‌‬ ‫پارادای����م تایمز رێكخرابو ك����ه‌ رێكخراوێكی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیی����ه‌‌و تایبه‌ت����ه‌ به‌ڕاگه‌یان����دن‌و‬ ‫فۆتۆگرافی‌"‪.‬‬ ‫ئام����اژه‌ی‌ به‌وه‌ش����دا "پارادای����م تایم����ز‬ ‫هه‌مو س����اڵێك پێش����بڕكێیه‌كی فۆتۆگرافی‬ ‫ئه‌نجامده‌دات‌و پێشبڕكێی ئه‌مساڵی تایبه‌ت‬ ‫ك����رد به‌وێنه‌ی ش����ه‌ڕی دژی داعش‌و تیرۆر‬ ‫له‌ئاس����تی هه‌مو دونیا له‌هه‌مو جیهانیشه‌وه‌‬ ‫فۆتۆگرافه‌ران به‌شدارییان كردو منیش وه‌كو‬ ‫كوردێك به‌شداریم كرد"‪.‬‬ ‫خه‌یات جه‌غت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌‬ ‫ئه‌و هه‌ر به‌ناوی كوردێكی خه‌ڵكی پارێزگای‬ ‫هه‌ڵه‌بج����ه‌و به‌ئااڵی پیرۆزی كوردس����تانه‌وه‌‬ ‫به‌ش����داریی‌ ك����ردوه‌‌و وتی‌ "خۆش����به‌ختانه‌‬ ‫فۆتۆكه‌م پله‌ی سێیه‌می به‌ده‌ستهێنا"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "وێنه‌ك����ه‌ی‌ م����ن فۆت����ۆی‌ ژنه‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌یه‌كی‌ كۆمه‌ڵه‌یه‌ ك����ه‌ منداڵه‌ دو‬

‫کاوڕ‬ ‫كارێكی‌ باش ده‌كه‌ی���ت كه‌ ئه‌بێت ‌ه‬ ‫ه���ۆی‌ رازی‌ كردنی‌ ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت‪،‬‬ ‫پێویس���ته‌ زیاتر ئ���اگاداری‌ خۆت‬ ‫بیت‪.‬‬

‫كۆمه‌اڵیه‌تیی����ه‌كان باڵوب����ۆوه‌‌و پاش����ان له‌كه‌ناڵه‌كان ‌ی‬ ‫ته‌له‌فزیۆن باڵوبۆوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���� ‌ی "باڵوبونه‌وه‌ی‌ كلیپه‌كه‌ كاردانه‌وه‌یه‌ك ‌ی زۆر‬ ‫باش����ی‌ هه‌بوو خه‌ڵكێك ‌ی زۆر ده‌ستخۆش����ی‌‌و ستایش ‌ی‬ ‫به‌رهه‌مه‌كه‌یان كردوه‌‌و هیچ ش����تێكیش بێ‌ كه‌موكورت ‌ی‬ ‫نابێت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ رێژه‌ی‌ بینین ‌ی كلیپه‌كه‌ش له‌یوتیوب‪ ،‬ئاودێر‬ ‫وتی‌ "رێژه‌ی‌ بینین ‌ی كلیپه‌كه‌ له‌یوتیوب زۆر باش بوه‌‌و‬ ‫تائێستا نزیكه‌ی‌ ‪ 70‬هه‌زار بینه‌ر ‌ی هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ س����تاف ‌ی به‌رهه‌مهێنانی‌ كلیپه‌كه‌شه‌وه‌ وت ‌ی‬ ‫"باریان مه‌جی����د كار ‌ی وێنه‌گرتنی‌ بۆ كلیپه‌كه‌ كردوه‌‌و‬ ‫كار ‌ی مۆنتاژ رێبه‌ر رزگار ئه‌نجامیداوه‌‌و پۆشاك ‌ی وه‌ڵف‬ ‫سپۆنسه‌ری‌ جلوبه‌رگی‌ كلیپه‌كه‌ی‌ گرته‌ئه‌ستۆ"‪.‬‬ ‫جه‌غتی‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش كرده‌وه‌ كه‌ ئه‌م به‌رهه‌مه‌ بۆت ‌ه‬ ‫هاندانێك بۆ به‌رده‌وامبون ‌ی له‌سه‌ر كار ‌ی هونه‌ری‌‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "س����ه‌ره‌تا من ویس����تم وه‌كو موزیسیانێك‬ ‫ده‌ربكه‌وم به‌اڵم دواجار موزیس����یانه‌كانیش پێویستیان‬ ‫ب����ه‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌ به‌رهه‌میان هه‌بێ����ت‌و ده‌نگیان نه‌مرێت‬ ‫به‌و واتایه‌ی‌ به‌سه‌ربازی‌ ون نه‌مێننه‌وه‌"‪.‬‬ ‫"م����ن ده‌مه‌وێ����ت به‌ته‌نها س����ه‌ربازه‌ ونه‌ك����ه‌ نه‌بم‬ ‫له‌هونه‌ردا‌و ش����تێكم بۆ خۆم هه‌بێ����ت‌و تایبه‌ت به‌خۆم‬ ‫بێت" ئاودێر به‌رزان وای‌ وت‪.‬‬ ‫ئه‌و له‌گ����ه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ ك����ه‌ به‌ئه‌كادیمیان����ه‌ هونه‌ر ‌ی‬

‫نه‌خوێن����دو‌ه به‌اڵم ئاماژه‌ ب����ه‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه‬ ‫خوێندن���� ‌ی ئه‌كادیمی‌ پێوه‌رێكی‌ دروس����ت ب‬ ‫به‌هونه‌رمه‌ندێكی‌ باش‪.‬‬ ‫وتیش���� ‌ی "چه‌نده‌ه����ا كه‌س����مان هه‌یه‌‌و ب‬ ‫ئه‌كادیمیش هونه‌ر ‌ی نه‌خوێندوه‌‌و ئێستا هون‬ ‫باش‌و س����ه‌ركه‌وتوه‌و خوێندنی‌ هونه‌ریش ب‬ ‫پێویسته‌"‪.‬‬ ‫ئام����اژه‌ ‌ی به‌وه‌ش����دا "پ����ڕۆژه‌ی‌ هون����ه‌‬ ‫له‌به‌رنامه‌دایه‌‌و له‌داهاتودا پێشكه‌شی‌ ده‌كه‌م‬ ‫وتیش���� ‌ی "چه‌نده‌ها كه‌س هه‌یه‌ له‌م شاره‬ ‫جیاوازه‌كان����ی‌ هون����ه‌ردا به‌توان����ان‌و ش����ای‬ ‫كاری����ان ب����ۆ بكرێت ب����ه‌اڵم به‌داخه‌و‌ه ده‌س‬ ‫ناكرێ����ن‌و هاوكاریی����ان ناكرێ����ت ب����ۆ جێب‬ ‫به‌رهه‌مه‌كانیان"‪.‬‬ ‫جه‌غتیش���� ‌ی له‌س����ه‌ر ئه‌و‌ه كرده‌وه‌ كه‌‬ ‫بایه‌خێك ‌ی ئه‌وتۆی‌ به‌هونه‌ر نه‌داوه‌‌و جیاواز‬ ‫له‌بایه‌خدان به‌هونه‌رمه‌نده‌كان‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش����دا ك ‌ه قه‌یران����ی‌ دارای ‌ی‬ ‫كردۆت ‌ه سه‌ر به‌رهه‌م‌و كار‌ه هونه‌رییه‌كان‪.‬‬ ‫ئاودێر به‌رزان ئیبراهیم له‌دایكبوی‌ شار ‌ی‬ ‫حه‌ز و خولیا ‌ی هونه‌ر ‌ی له‌منداڵییه‌وه‌ هه‌بو‬ ‫چ����وار س����اڵ ‌ه به‌ش����ێوه‌یه‌ك ‌ی ئه‌كادیمیانه‌‬ ‫ده‌خوێنێت‪.‬‬

‫هه‌ت���او ده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬هه‌ن���دێ‌ له‌یزه‌ر پێویس���ته‌ كه‌سه‌كه‌ پابه‌ند‬ ‫جاری���ش هۆكاره‌ك���ه‌ی‌ بۆماوه‌یه‌‪ .‬بێت ب���ه‌و چه‌ند جه‌لس���ه‌یه‌ی‌ كه‌‬ ‫بۆچاره‌س���ه‌ركردنی‌ ئه‌م حاڵه‌ته‌ش بۆی‌ داده‌نرێ���ت‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌بێت‬ ‫له‌یزه‌ر یه‌كێكه‌ له‌ڕێگه‌ باش���ه‌كان كرێمی‌ دژه‌خۆر به‌كاربێنێت له‌هه‌مو‬ ‫ك���ه‌ ئه‌بێت���ه‌ ه���ۆی‌ بنبڕكردنی‌‪ .‬كاتێكداو نابێت زۆر بچێته‌ به‌رهه‌تاو‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ كرێمی‌ تایبه‌تیش هه‌یه‌ ئه‌م رێگه‌ی���ه‌ هیچ الیه‌نێكی‌ خراپی‌‬ ‫ی نیه‌ ب���ه‌اڵم تۆزێك ئ���ازاری‌ هه‌یه‌و‬ ‫بۆله‌نابردنیان‪ ،‬به‌اڵم چاره‌س���ه‌ر ‌‬ ‫خێ���راو س���ه‌ره‌كی‌ به‌كارهێنان���ی‌ هه‌ندێ جار س���وربونه‌وه‌و ئاوسانی‌‬ ‫له‌یزه‌ره‌‪ .‬بۆ زیاتر سودوه‌رگرتن له‌ كاتی‌ دروست ده‌بێت‪.‬‬

‫ناونیش���ان‪ :‬به‌ختیاری‌‪ -‬شه‌قامی‌ س���ه‌ره‌كی‌ به‌رامبه‌ری‌‬ ‫سالۆن ئه‌سته‌مبوڵ‬

‫ئا‪ :‬شۆڕش‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫مانگییه‌ك����ه‌ی‌ به‌كۆڵه‌وه‌یه‌‌و ش����ه‌ڕی‌ داعش‬ ‫ده‌كات"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ناس����ح عه‌لی خه‌ی����ات له‌ ‪20‬ی‬ ‫ئه‌م مانگ����ه‌دا پێش����انگه‌یه‌كی فۆتۆگرافی‬ ‫له‌واڵت����ی ئه‌مری����كا ده‌كات����ه‌وه‌‪ ،‬له‌ب����اره‌ی‌‬ ‫ئه‌و پێش����انگه‌یه‌ش‪ ،‬وتی‌ "پێش����انگه‌یه‌كی‬ ‫فۆتۆگرافه‌ری����ی له‌واڵتی ئه‌مریكا‌و له‌كۆلێژی‬ ‫هونه‌ری نیویۆرك ده‌كه‌مه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌و كۆلێژه‌ یه‌كێكه‌ له‌گه‌وره‌ترین‬ ‫كۆلێ����ژه‌ هونه‌رییه‌كانی ئه‌و واڵته‌‌و س����ااڵنه‌‬ ‫فێستیڤاڵێك بۆ هونه‌ره‌كان‬ ‫ئه‌نجام ده‌دات له‌شێوه‌ی‬ ‫فێس����تیڤاڵی گ����ه‌الن‌و‬ ‫كه‌لتوره‌ جی����اوازه‌كان‌و‬ ‫چه‌ندی����ن چاالك����ی‬ ‫هه‌مه‌ج����ۆری تی����ادا‬ ‫ئه‌نجام ده‌درێت"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و ئام����اژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌دات كه‌ له‌كۆی‌‪97‬‬ ‫فۆتۆگراف����ه‌ر ك����ه‌‬ ‫له‌سه‌رتاسه‌ری جیهان‬ ‫فۆتۆكانی����ان ناردبو‬ ‫بۆ ئه‌و فێس����تیڤاڵه‌‬ ‫فۆتۆكان����ی‌ ئ����ه‌و‬ ‫هه‌ڵبژێردراوه‌‌و وتی‌‬ ‫" خۆ ش����به‌ختا نه‌‬ ‫فۆتۆكان����ی م����ن‬ ‫هه‌ڵبژێ����ردراو ن‌و‬ ‫ئه ‌مس����ا ڵ‬ ‫پێش����انگه‌كه‌ بۆ‬ ‫من ده‌كرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ " هه‌روه‌ها فۆتۆكانیش‬

‫گا‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬

‫دواتر ده‌بنه‌ موڵكی ئه‌و كۆلێژه‌"‪.‬‬ ‫ناس����یح عه‌لی‌ خه‌یات ئامانج له‌م كاره‌ی‬ ‫كۆلێژه‌ك����ه‌ بۆ كۆكردن����ه‌وه‌ی فۆتۆی گه‌الن‬ ‫له‌كۆلێژه‌كه‌دا ده‌گه‌ڕێنێت����ه‌وه‌‌و وتی‌ "دواتر‬ ‫له‌الیه‌ن خوێندكارانی به‌ش����ی ش����ێوه‌كاری‬ ‫كۆلێژه‌ك����ه‌ فۆت����ۆكان دروس����تده‌كرێنه‌وه‌‌و‬ ‫كارنامه‌ی ده‌رچونیان له‌س����ه‌ری پێشكه‌ش‬ ‫ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شدا كه‌له‌پێشانگه‌كه‌دا ‪300‬‬ ‫فۆتۆ نمایشده‌كات‌و تاكۆتایی ساڵی ئاینده‌‬ ‫پێشانگه‌كه‌ به‌رده‌وام ده‌بێت‪.‬‬

‫دوانه‌‬

‫ئه‌و كارانه‌ی‌ كه‌ ئه‌م ماوه‌یه‌ ده‌یكه‌یت ته‌ندروس���تیت زۆر باش���ه‌و توانی���ت‬ ‫هی���چ ئه‌نجامێك���ی‌ نابێ���ت هه‌ربۆیه‌ چاودێ���ری‌ خۆت بكه‌ی���ت‪ ،‬هه‌واڵێك ‌‬ ‫ی‬ ‫خ���ۆش ده‌بیس���تیت ك���ه‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫چاودێری‌ زیاتری‌ ئیشه‌كانت بكه‌‪.‬‬ ‫به‌كه‌سێكی‌ نزیكی‌ تۆوه‌ هه‌یه‌‪.‬‬

‫ناسیح عه‌لی‌ خه‌یات له‌س����اڵی‌ ‪2003‬ه‌وه‌‬ ‫ده‌س����تیداوه‌ته‌ كاری‌ فۆتۆگرافی‌‌و ئه‌ندام ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی وێنه‌گرانی كوردستان‌و كۆمه‌ڵه‌ی‬ ‫وێنه‌گران����ی واڵتانی عه‌ره‌ب‌و س����ه‌ندیكای‬ ‫رۆژنامه‌نوسانی كوردستان‌و رێكخراو ‌ی ئاشتی‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت����ی‌‌و یوپیكه‌ ك����ه‌ ئه‌مه‌ی‌ دواییان‬ ‫ده‌زگایه‌كی فۆتۆگرافی‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌‪.‬‬ ‫خاوه‌ن����ی‪ 38‬پێش����انگای هاوبه‌ش����ی‬ ‫نێوخۆیی‌‌و ده‌ره‌وه‌یه‌‪ .‬خاوه‌نی‪ 7‬پێشانگای‬ ‫تایبه‌ت����ه‌ له‌ناوخ����ۆو ده‌ره‌وه‌ی واڵت‌و كاری‌‬ ‫عوس����مان میش����یاوی كه‌ ماوه‌ی‪10‬س����اڵ ده‌بێت كاری‬ ‫بۆ چه‌ن����د ده‌زگایه‌كی راگه‌یاندنی‌ ناوخۆیی‌‌و‬ ‫میوه‌فرۆش����ی ده‌كات‌و خاوه‌ن����ی دوكانی میوه‌فرۆش����یی ‌ه‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫له‌ب����ازاڕی عه‌لوه‌ی س����لێمانی به‌ئاوێن����ه‌ی راگه‌یاند "ئه‌و‌ه‬ ‫م����اوه‌ی دو س����اڵ ده‌بێ����ت ب����ه‌ به‌رده‌وامی زۆپ����ای دار‬ ‫به‌كارده‌هێنم له‌دوكانه‌كه‌ماندا‌و س����اڵی پار دوه‌م كه‌سبوم‬ ‫كه‌ زۆپای دارمان به‌كارده‌هێنا‌و له‌مساڵدا له‌سه‌دا شه‌ستی‬ ‫دوكانداره‌كانی عه‌لوه‌كه‌ زۆپای دار به‌كارده‌هێنن كه‌ هۆكاری‬ ‫نه‌بون����ی نه‌وت‌و كاره‌بای حكومی ناچ����اری كردوین زۆپای‬ ‫دار به‌كاربێنین كه‌ باشترین سه‌رچاوه‌یه‌ بۆ گه‌رمكردنه‌وه‌‌و‬ ‫تێچویه‌كی كه‌می ده‌وێت‌و گه‌رمییه‌كی باشیش ده‌دات"‪.‬‬ ‫وتیش����ی "به‌ه����ۆی رێگه‌پێنه‌دانی دروس����تكردنی زۆپای‬ ‫دار له‌ن����او ش����ار‪ ،‬له‌ش����وێنه‌كانی دیكه‌ی ده‌ره‌وه‌ی‌ ش����ار‬ ‫وه‌ك پێنجوێن‌و سه‌یدس����ادق ده‌یهێنی����ن‌و هه‌ر دوكاندارێك‬ ‫بیه‌وێ����ت داینێت ئه‌وا به‌تایبه‌تی ب����ۆی ده‌هێنن یان خۆی‬ ‫ده‌یهێنێت"‪.‬‬ ‫ئاماژ‌ه به‌وه‌ش ده‌كات ك����ه‌ نرخی هه‌ر زۆپایه‌كی‌ دار ل ‌ه‬ ‫س����ی‌و پێنج هه‌زار دیناردایه‌‌و به‌هۆی ئه‌و داخوازیه‌ زۆره‌ی‬ ‫له‌س����ه‌ریه‌تی نرخه‌كه‌ی زۆر زیادی كردوه‌‌و ساڵی پار ته‌نها‬ ‫ب ‌ه بیست‌و حه‌وت هه‌زار دینار بو‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "زۆپا ‌ی دار له‌كه‌ره‌سته‌ی‌ چینكۆ دروستده‌كرێت‌و‬ ‫ده‌توانرێ����ت بۆ م����اوه‌ی چوار س����اڵ كاری پ����ێ بكرێت‌و‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌كی كات����ی له‌دوكانه‌كانم����ان دانراون‌و ئاس����ان‬ ‫به‌یانیان زو كه‌ ده‌چیته‌ بازاڕی عه‌لوه‌ی‌ سلێمانی‌‪،‬‬ ‫دوكه‌ڵی زۆپا داره‌كانی ئه‌و خاوه‌ن كارانه‌ی كه‌‬ ‫له‌پێناوی نانی ئه‌و رۆژه‌یاندا رویانكردۆته‌ ئه‌و جێگه‌یه‌‬ ‫ئاسمانی ئه‌و ناوچه‌یه‌ی ته‌نیوه‌ به‌جۆرێك چه‌ند مه‌تر‬ ‫دور له‌و بازاڕه‌ بۆنی سوتانی داری زۆپاكانیان دێت‌و‬ ‫زۆرێك له‌هاواڵتیانی له‌ده‌وری خۆی كۆكردۆته‌وه‌‌و‬ ‫به‌ده‌م ده‌مه‌ته‌قێ‌و سه‌رقاڵییان بۆ كاره‌كانیان ده‌ستیان‬ ‫بردۆته‌ پێشه‌وه‌ له‌زۆپاكان تاله‌به‌یانییه‌كی ساردو‬ ‫تاریكدا خۆیان گه‌رم بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫شێر‬

‫ب���ڕوات به‌چوارده‌وه‌ره‌ك���ه‌ت مه‌ك���ه‌ سه‌فه‌رێكی‌ كورت ده‌كه‌یت كه‌ هه‌ندێ‌‬ ‫هه‌ندێكی���ان ئه‌یانه‌وێ���ت زیان���ت له‌خۆشه‌ویس���تانی‌ خ���ۆت ئه‌بینیت‌و‬ ‫پێبگه‌یه‌نن‪ ،‬ته‌ندروستیت به‌ره‌و باشتر كاتێكی‌ خ���ۆش له‌گه‌ڵیان به‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌به‌یت‪.‬‬ ‫ده‌ڕوات‪.‬‬

‫ده‌گوێزرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش����دا له‌ڕو ‌ی مه‌ترسی‌ ئاگرك‬ ‫زۆر بێ‌ كێش����ه‌یه‌‌و له‌دوای س����وتانی داره‌كه‌ ده‌‬ ‫ده‌بێت ‌ه خۆڵه‌میش‌‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "داری ناوچ����ه‌ی پێنجوێن‌و ش����وێنه‌‬ ‫له‌رێگ����ه‌ی ئۆتۆمبێل����ه‌وه‌ ده‌گات به‌ده‌س����تمان‌و‬ ‫به‌په‌نجا بۆ شه‌ست هه‌زار دینار ده‌كڕین"‪.‬‬ ‫ئه‌و جه‌غت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌و‌ه كه‌ هۆكاری‬ ‫به‌كارهێنان����ی زۆپ����ای دار ب����ۆ نه‌بونی س����وت ‌ه‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ وه‌ك نه‌وت‌و كاره‌با‪.‬‬ ‫وتیش���� ‌ی "تا ئه‌م دۆخه‌ وابێت ئه‌وا زۆپای دار‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ناكرێت هه‌مو مه‌رجه‌كانت بسه‌پێنیت‬ ‫به‌سه‌ر خۆشه‌ویسته‌كه‌تدا‪ ،‬كه‌سێك ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆپه‌رست مه‌به‌‪ ،‬چوارشه‌ممه‌ به‌ختی‌‬ ‫تۆیه‌‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )561‬سێشه‌ممه‌ ‪2017/1/17‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫سەدەی پۆپۆلیزم‬ ‫ئاراس فەتاح‬ ‫بەشی یەکەم‬ ‫لەس���اڵی‪2016‬دا س���ێ روداوی گ���ەورە‬ ‫دونیای سیاس���ەتیان لەئەوروپ���او ئەمریکادا‬ ‫هەژاندو بون بەش���وێنی گفتوگۆی ناو روبەری‬ ‫گشتیی‌و زانستە سیاسیی‌و کۆمەاڵیەتییەکان‪.‬‬ ‫یەکەمیان ریفڕاندۆمی مانگ���ی یولیۆی ‪2106‬‬ ‫ب���و لەبریتانیا کە لەدەرئەنجام���دا هاواڵتیانی‬ ‫بریتانی���ا بڕیاریان���دا واڵتەکەی���ان لەیەکێتی‬ ‫ئەوروپ���ا دەرچێ���ت‌و ماڵئاوایی ل���ەو پرۆژە‬ ‫گ���ەورە سیاس���ییە ئەوروپی���ی‌و جیهانیی���ە‬ ‫ب���کات‌و چیدی لەگەڵ دەوڵ���ەت‌و نەتەوەکانی‬ ‫تردا لەچوارچێ���وەی یەکێتی ئەوروپادا ژیانی‬ ‫سیاس���یی خۆیان رێکنەخەن‌و ماڵی سیاسیی‬ ‫خۆیان لەوان جیابکەن���ەوە‪ .‬وەکو بۆ هەموان‬ ‫ئاشکرایە ئەم پرۆسەیە بەسەرهەڵدانی زاراوەی‬ ‫پۆپۆلیستییانەی ”‪ “Brexit‬ناوبانگی دەرکرد‬ ‫ک���ە داهێنانێکی هونەریی نوێ���ی زمانەوانیی‬ ‫بو ب���ۆ ه���ەردو وش���ەی ‪ British‬و ‪ exit‬کە‬ ‫بەمانای دەرچون دێت‪ .‬دوهەمیان هەڵبژاردنی‬ ‫سەرۆکی پۆپۆلیستی ئەمریکی‪ ،‬دۆناڵد ترامپ‬ ‫ب���و‪ ،‬سێهەمیش���یان ملمالنێی تون���دی نێوان‬ ‫(نۆربێرت هۆرس���ت)‪ ،‬س���ەرۆکی پۆپۆلیستی‬ ‫توندڕەوی حیزب���ی ‪ FPÖ‬و کاندیدە دژەکەی‬ ‫(ئەلێکسەندەر ڤان دێر بێلن) بو کە ئەندامی‬ ‫رابردوی حیزبی سەوزەکان بو‪ ،‬بۆ هەڵبژاردنی‬ ‫سەرۆکایەتی لەنەمسادا‪ .‬لەدوتوێی ماراتۆنێکی‬ ‫هەڵبژاردن���ی گ���ەورەدا دەرئەنجامەک���ەی‬ ‫بەجیاوازی رێژەیەکی کەم‪ ،‬بەدۆڕانی سەرۆکە‬ ‫پۆپۆلیس���تییەکە نۆربێرت هۆرس���ت بەرامبەر‬ ‫بەڤان دێر بێلن کۆتاییهات‪ .‬ئەم س���ێ روداوە‪،‬‬ ‫سێ ڕوداوی سیاسیی س���اکارو تێپەڕ نەبون‪،‬‬ ‫بەڵکو دەرئەنجامی تیژبونەوەی پرۆس���ەیەکی‬ ‫دورودرێ���ژی ملمالنێی سیاس���یی‌و نائارامیی‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‌و تەنگەژەی ئابوری���ی قەیرانی‬ ‫سیس���تەمی دارایی‌و نادڵنیای���ی ئەمنیین کە‬ ‫سیس���تەمی گلۆبالیزمی سەرمایەداریی لەگەڵ‬ ‫خۆی���دا بەرهەمیهێناون‪ .‬ک���ۆی ئەم دۆخەش‬ ‫لەزۆرێ���ک واڵتان���دا بوە بەه���ۆی لەدایکبونی‬ ‫دیاردەیەکی سیاس���یی نوێ ک���ە پۆپۆلیزمی‬ ‫نوێیە‪.‬‬ ‫لەکۆتای���ی س���ەدەی راب���ردوەوە ژمارەی‬ ‫ئ���ەو بک���ەرە سیاس���یی‌و بزوتن���ەوەو پارتە‬ ‫سیاس���ییانەی ک���ە لەئەوروپ���ای خۆرئ���اواو‬ ‫خۆرهەاڵت‌و لەئەمریکای باکورو باشوردا وەک‬ ‫رەوت���ی پۆپۆلیزم پۆلێندەکرێن‪ ،‬رو لەزیادبون‬ ‫دەکەن‌و هەڵکش���انێکی جەماوەرییان بەخۆوە‬ ‫بینیوە‪ .‬گەر تەماشایەکی نەخشەی سیاسیی‬ ‫لەخۆرئاواو خۆرهەاڵت���ی واڵتە ئەوروپییەکاندا‬ ‫بکەین‪ ،‬دەبینین کە لە‪ 24‬واڵتدا‪ 33‬رێکخراوی‬ ‫سیاس���یی راس���تڕەوو توندڕەوی پۆپۆلیستی‬ ‫بونی هەیە ک���ە بەگوتاری نیۆفاش���یی‌و دژە‬ ‫بێگانە خەباتی سیاس���یی دەک���ەن‪ .‬هەندێک‬ ‫لەم رێکخراوانە وەکو رێکخراوە تەقلیدییەکان‬ ‫ئەندامی���ان نییە وەک الی (پارت���ی لەپێناو‬ ‫ئازادیی) ‪ PVV‬لەهۆڵەندا دەبینرێت‪ ،‬ژمارەی‬ ‫ئەندامانی هەندێکی تریان گەیشتۆتە سەروی‬ ‫‪ 120.000‬ئەن���دام وەک الی رێکخراوی ئیتاڵی‬ ‫‪ Liga Nord‬دەیبینین‪ .‬لەهەڵبژاردنەکانیش���دا‬ ‫هەڵکش���انێکی بەرچ���اوی هەندێکی���ان‬ ‫دەبینی���ن ک���ە توانیان زۆرین���ەی دەنگەکانی‬ ‫هەڵب���ژاردن لەواڵتەکەیاندا بەدەس���تبهێنن و‬ ‫بەم ش���ێوەیەش حکومڕان���ی واڵت بکەن‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونە حیزب���ی (یەکێتی مەدەنیی هەنگاریی)‬

‫‪Szövetsége‬‬

‫‪Demokraták‬‬

‫‪Fiatal‬‬

‫ک���ە ب���ە(‪ )Fidesz‬ناوبانگ���ی دەرک���ردوە‪،‬‬ ‫لەدواهەڵبژاردن���ی پەرلەمان���ی واڵتەکەیان���دا‬ ‫لەساڵی‪ 2014‬دا زۆرینەی دەنگەکانی بە‪%44,8‬‬ ‫بەدەس���تهێناوەو لەهەڵبژاردن���ی پەرلەمان���ی‬ ‫ئەوروپاشدا‪ %51,5‬بەدەستهێنا‪ .‬بەهەمانشێوە‬ ‫پارت���ی دادو یاس���ای پۆڵەن���دی ‪Prawo i‬‬ ‫‪ Sprawiedliwość‬کە کورتکراوەکەی(‪)PiS‬‬ ‫یە‪ ،‬لەس���اڵی ‪ 2015‬توانی بەزۆرینەی رەهای‬ ‫دەنگەکان���ی هەڵبژاردنی پەرلەمانی واڵتەکەی‬ ‫بە‪ % 37,6‬بەدەستبهێنێت‪ .‬جگە لەم دو واڵتە‬ ‫کە دو حزبی پۆپۆلیستی راستڕەو حکومداریی‬ ‫دەکات‪ ،‬لەش���ەش واڵت���ی ت���ری ئەوروپ���ادا‬ ‫حزبە پۆپۆلیس���تە ڕاس���تڕەوەکان بەش���دارن‬ ‫لەحکومەت‌و کاریگەری گەورەو بچوکیان لەسەر‬ ‫نەخش���ەی سیاسیی‌و نەخش���اندنی سیاسەت‬ ‫لەواڵتەکانیاندا هەیە‪ ،‬ئ���ەو حزبانەش بریتین‬ ‫لە‪ :‬حزبی گەلی سویسری ‪Schweizerische‬‬ ‫‪ ،)Volkspartei (SVP‬لەفینلەن���دا حزب���ی‬ ‫فینلەندیی���ە راس���تەقینەکان ()‪Perus‬‬ ‫‪ ،Perussuomalaiset‬لەلیتوانیا حزبی هەمو‬ ‫ش���تێک بۆ لیتوانیا ‪ -‬بۆ نیشتیمان‌و ئازادی‪،‬‬ ‫بزوتن���ەوەی س���ەربەخۆیی نەتەوەیی لیتوانیا‬ ‫‪Nacionālā apvienība, NA - VL-TB/‬‬ ‫‪ ،LNNK‬لەنەرویج حزبی گەشەپێدانی نەرویجی‬ ‫‪ ،Framstegspartiet‬لەس���لۆڤاکیا حزب���ی‬ ‫نەتەوەیی س���لۆڤاکیی(‪SNS) Slovenská‬‬

‫‪ )národná strana‬لەیۆنانیش حزبی یۆنانییە‬ ‫(‪ANEL) Anexartiti‬‬ ‫س���ەربەخۆکان‬ ‫‪ )Ellines‬کە هەمویان بەپێی دەنگ‌و سەنگیان‬ ‫لەحوکمڕانی واڵتەکانیاندا بەش���دارن‌و پۆستی‬ ‫وەزاریی جیاوازیان بەرکەوتوە‪.‬‬ ‫س���ااڵنێکی زۆرە هەڵبەزو داب���ەزو خێزاوو‬ ‫نیش���تاوێکی گ���ەورە لەس���ەنگی هێ���زە‬ ‫پۆپۆلیستییەکان‌و نەخش���ەی سیاسیی واڵتە‬ ‫ئەوروپییەکان���دا دەبینرێ���ت‪ .‬هەندێ���ک لەو‬ ‫رەوتە پۆپۆلیس���تییانە ب���ون بەگرفتی گەورە‬ ‫ب���ۆ نوخب���ەی دەس���ەاڵتدارانی تەقلیدیی ناو‬ ‫کای���ەی سیاس���ەت‌و برەوێک���ی جەماوەریی‬ ‫گەورەی���ان بەخۆیانەوە بینی���وە‪ .‬ژمارەی ئەو‬ ‫بزوتنەوەو هێزە سیاسیانەی کە بەپۆپۆلیست‬ ‫لەقەڵەمدەدرێن‪ ،‬رویان لەهەڵکشانێکی گەورە‬ ‫کردوە‪ .‬س���ەرەتای ئەم شەپۆلە لەحەفتاکانی‬ ‫س���ەدەی رابردوەوە دەس���تپێدەکات‪ ،‬کاتێک‬ ‫پارتی راس���تڕەوی نوێ لەدانیمارک‌و نەرویج‌و‬ ‫سویس���راو فەرەنساو بەلجیکا سەرهەڵدەدەن‌و‬ ‫هەندێکی���ان لەم���ڕۆدا ب���ون بەگەورەتری���ن‬ ‫هێ���زی سیاس���یی لەواڵتەکانیان‪ .‬لەس���ااڵنی‬ ‫هەش���تاو نەوەدەکانەوە لەس���ویدو فینلەنداو‬ ‫ئیتاڵی���او نەمس���او هۆڵەن���داو دانیم���ارک‌و‬ ‫ئەڵمانیا بزوتنەوەی نوێ س���ەرهەڵدەدەن‪ ،‬کە‬ ‫هەندێکیان پاش دابەش���بونیان لەگەڵ پارتە‬ ‫کۆنزەڕڤاتیڤەکانی پێش���وتردا دروس���تبون‪.‬‬ ‫هەندێکی تریش���یان نەیانتوانی بەردەوام بن‌و‬ ‫کۆتایی بەژیانی سیاس���ییان هات‌و ڕێکخراوی‬ ‫نوێ‌و بەس���ەرۆکی نوێوە جێگ���ەی گرتنەوە‪،‬‬ ‫وەکو لەهۆڵەندا بەنەمانی لیستی پیم فۆرتاین‌و‬ ‫س���ەرهەڵدانی رێکخ���راوی (‪ )PVV‬پارتی بۆ‬ ‫ئ���ازادی‪ ،‬بەس���ەرۆکایەتی گێ���رت ڤیلدەرس‬ ‫دەیبینین‪.‬‬ ‫ژمارەی سەرۆکە پۆپۆلیستییەکان لەجیهاندا‬ ‫بەتەنها بەش���ێک نین لەنەخش���ەی سیاسیی‬ ‫ئ���ەو واڵتان���ەی ک���ە بزوتن���ەوە و رێکخراوە‬ ‫پۆپۆلیس���تییەکان تیایدا دروس���تبون‪ ،‬بەڵکو‬ ‫هەندێکیش���یان ب���ون بەفیگەری سیاس���یی‬ ‫نێونەتەوەییش‪ ،‬لەوێنەی سیلڤیۆ بێرلوسکۆنی‌و‬ ‫ئومبێرتۆ بۆس���ی لەئیتالیاو پیا کیارس���گارد‬ ‫لەدانمارک‌و یۆرگ هایدەرو نۆربێرت هۆرس���ت‬ ‫لەنەمس���او پی���م فۆرتاین‌و گێ���رت ڤیلدەرس‬ ‫لەهۆڵەنداو نایجڵ ف���اراج لەبریتانیاو ڤیکتۆر‬ ‫ئوربان لەهەنگاریاو س���ۆومن ماسێدون پۆولێ‬ ‫لەفینلەن���داو لێ���ش کازینس���کی لەپۆڵەنداو‬ ‫دۆناڵد ترامپ لەواڵتە یەکگرتوەکانی ئەمریکاو‬ ‫لەواڵتان���ی ئەمری���کای التینی���ش ئاش���ناین‬ ‫بەناوگەلێک���ی ت���ر لەوێن���ەی هۆگ���ۆ چافێز‬ ‫لەفەنزوێال‪ ،‬ئیڤۆ مۆرالێس لەپۆلیڤیاو فێرناندۆ‬ ‫لوگۆ لەپاراگوای‪ .‬لەخۆرهەاڵتی ناوەڕاستیشدا‬ ‫ئ���ۆردۆگان یەکێک���ە لەبەناوبانگتری���ن ئ���ەو‬ ‫فیگەرە سیاسییانەی کە وەکو پۆپۆلیستێکی‬ ‫ئیسالمیی ناوبانگی دەرکردوە‪ .‬وەکو دەبینین‬ ‫ناوی ئ���ەو پۆپۆلیس���تانە بەتەنها س���ەر بە‬ ‫ب���ەرەی هێزە ناسیۆنالیس���تییە توندڕەوەکان‬ ‫نی���ن‪ ،‬بەڵکو چ���ەپ‌و ئیسالمییش���ی تێدایە‪.‬‬ ‫بەمانایەک���ی تر رەوت���ی پۆپۆلی���زم بەتەنها‬ ‫موڵکی هێزە ناسیۆنالیس���تەکان نییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫پۆپۆلیزم شوناس���ێکی فراوانترە بۆ هەمو ئەو‬ ‫هێزان���ەی کە بەن���اوی گەلەوە قس���ەدەکەن‌و‬ ‫قس���ە بۆ گەل دەکەن‪ .‬هەندێکیان دەیانەوێت‬ ‫بگەن بەدەسەاڵت‌و هەندێکی تریان دەسەاڵتی‬ ‫سیاس���ییان لەواڵتەکەیان���دا قۆرخک���ردوە‪.‬‬ ‫بەش���ێوەیەکی گش���تی ناوبانگ���ی هەن���دێ‬ ‫لەڕێکخ���راوو بزوتن���ەوە پۆپۆلیس���تییەکان‬ ‫راستەوخۆ بەبونی سەرۆکە کاریزمییەکانیانەوە‬ ‫بەن���دەو وێنای رێکخراوەکانیان بەجەس���تەی‬ ‫فیگەرە سیاس���ییەکانیانەوە لەحیم بوە‪ .‬هەر‬ ‫ئەمەش���ە وادەکات بەنەمان���ی ئەو س���ەرۆکە‬ ‫بزوتنەوەک���ەش توش���ی هەڵوەش���اندنەوەو‬ ‫لەناوچون بێت‌و رێکخراوو کەسایەتی کاریزمیی‬ ‫ت���ر جێگەیان بگرن���ەوە‪ ،‬وەک���و لەهۆڵەنداو‬ ‫نەمسادا نمونەکانی دەبینین‪.‬‬ ‫گەر بیرمەندی بەناوبانگی بریتانی (ئێریک‬ ‫هۆبس���باوم)‪ ،‬سەدەی بیس���تەمی بەسەدەی‬ ‫توندڕەوێتیی‪ Age of Extremes‬ناساندبێت کە‬ ‫تیایدا ئایدیۆلۆژیا تۆتالیتێرەکان‌و رژێمەکانیان‬ ‫لەڕێگای هەڵگیرساندنی هەردو جەنگی جیهانی‬ ‫یەکەم‌و دوهەمەوە بون بەهۆکاری کارەس���اتی‬ ‫گ���ەورەی مرۆی���ی بێوێنە‪ ،‬ئەوا ب���ۆ هەندێک‬ ‫لەلێکۆڵەرەوانی زانستە ساسییەکان لەوێنەی‬ ‫کاش م���ودە(‪)Cas Mudde‬ی هۆڵەن���دی‪،‬‬ ‫رۆحی ئەم س���ەردەمە ‪ Zeitgeist‬بەپۆپۆلیزم‬ ‫ناوزەد دەکەن‪ .‬هەر ئەم دۆخەش���ە وایکردوە‬ ‫ک���ە بیرمەن���دان‌و دەزگاکان���ی لێکۆڵینەوەی‬ ‫سیاسیی‌و کۆمەاڵیەتییەکان ئەم دیاردە نوێیە‬ ‫وەک پێکۆڵێ���ک (تەح���ەدا) بۆ سیس���تەمی‬ ‫دیموکراس���یی‌و مەترس���ییەک تەماشا بکەن‪.‬‬ ‫ئەم���ەش وایکردوە کە لەم���ڕۆدا گفتوگۆیەکی‬ ‫چڕی هۆکاری دروستبون‌و گەشەسەندنی ئەم‬ ‫دیاردەی���ە بکرێت‌و لێکۆڵین���ەوە لەو رەهەندو‬ ‫ئاکامان���ە بکرێت کە بزوتن���ەوەی پۆپۆلیزمی‬ ‫نوێ لەگ���ەڵ خۆی���دا دەیهێنێ���ت‪ ،‬بۆئەوەی‬ ‫س���تراتیژی سیاس���یی بەرامب���ەر دابڕێژرێت‌و‬ ‫بیر ل���ەوە بکرێت���ەوە چۆن‌و ب���ەچ میتۆدێک‬ ‫رێ لەدەرئەنجام���ە کارەس���اتئامێزەکانی ئەم‬ ‫شەپۆلەسیاس���ییە نوێیە بۆ س���ەر کۆمەڵگا‬ ‫بگیرێت‪.‬‬ ‫پرسیارە سەرەکییەکە بریتییە لە‪ :‬پۆپۆلیزم‬ ‫چییە؟ ئایا دەتوانرێت پێناس���ێکی گش���تگیر‬ ‫ب���ۆ ئ���ەم چەمک���ە بدۆزینەوە کە ب���ۆ هەمو‬ ‫بزوتنەوەیەک شیاو بێت‌و لەهەمو واڵتێکدا کاری‬

‫پێبکرێت؟ ئایا پۆپۆلی���زم بوە بەدیاردەیەکی‬ ‫نوێی سیاس���ەت لەئاستی جیهانیی؟ ئایا ئەم‬ ‫ش���ەپۆلە نوێیە دەتوانێت ببێت بەمەترسیی‌و‬ ‫ئەڵتەرنالتیڤێک بۆ نوخبەی سیاسیی تەقلیدیی‬ ‫لەواڵتە دیموکراتییە سەرمایەدارییەکان‌و نیمچە‬ ‫دیموکراتییەکان‌و سیستەمی پەرلەمانتاریزم؟‬ ‫ئای���ا پۆپۆلی���زم ئایدیۆلۆژیای���ەو مۆدێلێکە‬ ‫لەحوکمڕان���ی‪ ،‬یان گوتارێک���ی تەماویی‌و پڕ‬ ‫ئیشکالیی‌و ناش���ێلگیریی سیاسییە کە خەمی‬ ‫یەکەم‌و کۆتایی ئەوەی���ە بەگوتارێکی ”عەوام‬ ‫فەریبیی“ەوە بەدەس���ەاڵت بگات یان بەش���ی‬ ‫تێدا هەبێت؟‬ ‫گومانی تێدا نییە تێگەیش���تن لەم دیاردەیە‬ ‫بۆ دونیای ئێمەش پرس���ێکی گرنگە‪ ،‬چونکە‬ ‫پۆپۆلیزم بوە بە بەش���ێکی دانەبڕاوی زمان‌و‬ ‫کردەی سیاس���ەتی رۆژانەی سیاسەتمەداران‌و‬ ‫حزبە سیاسییەکانمان‪ .‬ئەم نوسینە سەرەڕای‬ ‫ئەوەی هەوڵێکە بۆ شیکاری چەمکی پۆپۆلیزم‬ ‫ل���ەڕوە تیۆریی���ە سۆس���یۆ سیاس���ییەکەی‪،‬‬ ‫لەهەمانکاتدا کۆششێکیش���ە بۆ خوێندنەوەی‬ ‫چەمکی پۆپۆلیزم لەگوتاری سیاسیی ناو حزبە‬ ‫تەقلیدیی���ە کوردییەکان‌و دەستنیش���انکردنی‬ ‫رەگەزە س���ەرەکییەکانی ئەو گوتارانەشە کە‬ ‫لەدەرەوەی حزبە دەس���ەاڵتدارەکان‪ ،‬گوتاری‬ ‫پۆپۆلیستیی بەرهەمدەهێنن‪.‬‬

‫پێدەچێت ئەستەم بێت‬ ‫کردەی سیاسەت لەواڵتە‬ ‫دیموکراسییەکاندا‬ ‫لەگوتاری‬ ‫پۆپۆلیستییانە دابڕێنین‬ ‫هەمو هەڵبژاردنێک‬ ‫لەم واڵتانەدا دەبێت‬ ‫بەنماییشکردنێکی‬ ‫گەورەی پرۆژەو‬ ‫پرۆگرامە سیاسییەکان‌و‬ ‫رازانەوەی خەونە‬ ‫ئابوریی‌و دەستکەوتە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکان‬ ‫پۆپۆلیزم وەکو بڵندگۆی دەنگی نەبیستراوی‬ ‫گەل‬ ‫دەتوانین پۆپۆلیزم بەدو ش���ێواز لەکردەی‬ ‫”فوک���ردن“ بچوێنی���ن‪ .‬یەکەمی���ان فوکردنە‬ ‫بەمیزەاڵنی”گەل“داو گەورەکردن‌و پڕکردنێتی‬ ‫بەج���ۆش‌و س���ۆزو حەماس���ی سیاس���یی‪.‬‬ ‫دوهەمیش���یان فوکردن���ە لەچ���رای نوخبەی‬ ‫دەس���ەاڵت‌و هەوڵدانی کوژانەوەو کۆتاییهێنانە‬ ‫بەش���ەوق‌و رەونەق���ی پێگ���ەی دەس���ەاڵتە‬ ‫سیاس���یی‌و ئەخالقییەک���ەی‪ .‬بەم چەش���نە‬ ‫پۆپۆلیزم لەس���ەر س���تراتیژێک کاردەکات کە‬ ‫لەسیس���تەمی دیموکراس���ییدا رێگەپێدراوە‪،‬‬ ‫ئەویش قسەکردنە لەبری گەل‌و بەناوی گەلەوە‬ ‫بەناوی وەدەس���تهێنانەوەی س���ەروەرێتی بۆ‬ ‫زۆرینەی���ەک کە پەراوێزخ���راون‌و لەدەرەوەی‬ ‫بازن���ەی دەس���ەاڵتدان‌و گەڕان���ەوەی بڕیاری‬ ‫چ���ارەی خۆنوس���ینە بۆ بکەری س���ەرەکیی‬ ‫سیاسەت لەدیموکراس���ییەتدا کە خودی گەل‬ ‫خۆیەتی‪ .‬هەر ئەمەش���ە وادەکات کە زۆرینەی‬ ‫بزوتنەوەو هێزە پۆپۆلیس���تییەکان مەس���تی‬ ‫پرسی ریفڕاندۆم‌و راپرسیی بن‪ .‬رێکەوت نییە‬ ‫کە هەمو بزوتنەوەو هێزە پۆپۆلیستییەکان بۆ‬ ‫هەمو بڕیارێکی سیاسیی گەورەو بچوک داوای‬ ‫ریفران���دۆم‌و گەڕانەوە بۆ دەنگی گەل دەکەن‪،‬‬ ‫چونکە بەبۆچونی ئ���ەوان ئەوە تەنها گەلەکە‬ ‫دەبێت خ���ۆی بڕیاری ش���ێوازی حوکمڕانی‌و‬ ‫رێکخستنی چەش���نی ژیانی خۆی بکات‪ ،‬نەک‬ ‫پەرلەمان‌و ئەو نوخب���ە حوکمڕانەی واڵت کە‬ ‫ئاگای لەدۆخ���ی گەل نییە‪ .‬لەم کاتانەش���دا‬ ‫هەوڵ���دەدەن بەگوت���ارە ناسیۆنالیس���تیی‌و‬ ‫رەگەزپەرس���تیی‌و ئایینییەکانی���ان ج���ۆش‌و‬ ‫خرۆش���ی ”گەل“ بەالی خۆیاندا رابکێش���ن‌و‬ ‫کاریگ���ەری گ���ەورە بەس���ەر دەرئەنجام���ی‬ ‫راپرسییەکاندا بەجێبهێڵن‪ .‬بۆ نمونە وروژاندنی‬ ‫پرس���ی پەناهەن���دەو بەس���تنەوەی بەڕێژەی‬ ‫زۆربونی جەریمەو تاوانکاریی لەکۆمەڵگانیاندا‪،‬‬ ‫پرسی زۆریی بێگانەو بەس���تنەوەی بەپرسی‬ ‫بێکاریی لەواڵتەکانیاندا‪ ،‬پرس���ی ئاساییش���ی‬ ‫نەتەوەیی‌و تیرۆر کە هەمیشە بەموسڵمانانەوە‬ ‫دەبەس���ترێتەوە‪ ،‬پرس���ی لەدەس���تدانی بەها‬ ‫ئایین���ی‌و کۆمەاڵیەتی���ی‌و نەتەوەیی���ەکان‌و‬ ‫بەس���تنەوەی ئەم کێش���ەیەش بەمەترس���ی‬ ‫زۆربونی بێگانەو بون���ی پلورالیزمی ئەتنیی‌و‬ ‫ئایینیی لەواڵتەکانیان کە بەڕایان ئەوان دەبێتە‬

‫ه���ۆکاری کاڵبونەوەو ونبونی رەس���ەنایەتیی‬ ‫کولتوریی‪ .‬بەمچەش���نە بەب���ێ بونی چەمکی‬ ‫”گ���ەل“ ناتوانین لەپۆپۆلی���زم بدوێین‌و بەبێ‬ ‫بون���ی دەنگی گەلیش ناتوانین باس لەگوتاری‬ ‫پۆپۆلیستی بکەین‪.‬‬ ‫بیرمەن���دی ئەڵمانیی رال���ف دارندۆرف رای‬ ‫وایە کە پۆپۆلیزم لەجەوهەردا دژ بەسیستەمی‬ ‫پەرلەمانتاریزمە‪ ،‬چونکە پۆپۆلیزم س���اکارەو‬ ‫پەرلەمانتاری���زم ئاڵۆز‪ .‬لەکاتێک���دا پەرلەمان‬ ‫دەزگایەک���ی ئاڵ���ۆزە بۆ دۆزین���ەوەی وەاڵم‬ ‫بۆ کێش���ە ئاڵۆزەکانی کۆمەڵ���گا‪ ،‬پۆپۆلیزم‬ ‫چارەسەری س���یحراوی‌و خێراو س���اکاری بۆ‬ ‫گرفت���ەکان هەیە‪ .‬بەڕای ئەو پەرلەمان س���ێ‬ ‫ئەرکی سەرەکیی هەیە کە بۆ جێبەجێکردنیان‬ ‫پێویس���تی بەکات���ە‪ .‬یەکەمی���ان پەرلەم���ان‬ ‫ش���وێنێکە ب���ۆ گفتوگ���ۆی چ���ڕو دورودرێژ‬ ‫دەربارەی بابەتە گرنگ‌و ئاڵۆزەکانی کۆمەڵگاو‬ ‫سیاس���ەت‪ .‬دوهەم ش���وێنێکە بۆ کۆدەنگیی‌و‬ ‫وەرگێڕان���ی ئ���ەم گفتوگۆیانە ب���ۆ بڕیاردان‪.‬‬ ‫لەکۆتای���ی‌و سێهەمیش���دا پەرلەم���ان دەبێت‬ ‫ئ���ەم بڕیارانە بکات بەیاس���ا بۆ ئەوەی هێزی‬ ‫بەردەوامێتیی���ان هەبێت‪ .‬ئەم���ەش وادەکات‬ ‫پەرلەمانتاریزم ش���وێنێکی دژەپۆپۆلیستییانە‬ ‫بێت بۆ چارەسەرەکان‪ ،‬چونکە وەکو دارندۆرف‬ ‫دەڵێت دیموکراس���یی سیس���تەمێکی ئاڵۆزەو‬ ‫پۆپۆلیزمیش وەاڵمی س���اکارو چارەس���ەری‬ ‫خێ���رای بۆ کێش���ەو ئاڵۆزییەکان���ی کۆمەڵگا‬ ‫دەوێت‪ .‬لەدیموکراس���ییدا بڕیارو چارەسەری‬ ‫س���یحرئامێزو خێرا بۆ کێش���ەکان بونی نییە‪،‬‬ ‫بەڵک���و هەمو بڕیارێک بەپرۆس���ەیەکی درێژی‬ ‫راوێژو بیرکردنەوەو گفتوگۆکردندا تێپەڕدەبێت‪.‬‬ ‫بونمونە دەرکردنی هەم���و بێگانەکان لەواڵت‬ ‫دروشمێکی س���اکاری پۆپۆلیس���تانەی حزبە‬ ‫راستڕەوو توندڕەوەکانە‪ ،‬بەاڵم کاتێک خۆیان‬ ‫دێنە س���ەر حوکم مومکین نییە بەو ئاسانییە‬ ‫بتوانن بەو ساکارییە ئەو پرسە ئاڵۆزە چارەسەر‬ ‫بکەن‪ .‬لەباشترین حاڵەتدا بۆ چارەسەرکردنی‬ ‫پرسی تاوانکاریی(جەریمە) لەواڵتەکانیان کە‬ ‫دوبارە بەپرس���ی زۆریی بێگانەو پەناهەندەوە‬ ‫دەیبەستنەوە‪ ،‬دەتوانن سنورەکان پتەو بکەن‪،‬‬ ‫دەزگای پۆلیس‌و ئاساییش بەسامانی دارایی‌و‬ ‫مرۆیی بەهێزتر بک���ەن‌و ژمارەیەک پەناهەندە‬ ‫دەربکەن‌و بەندیخانەی نوێ دروس���تبکەن کە‬ ‫هیچ یەکێک ل���ەم پرۆژانە ناتوانێت جەوهەری‬ ‫کێشەکان چارەسەر بکات‪.‬‬ ‫لەم س���ۆنگەیەوە خزمایەتییەک���ی نزیک‌و‬ ‫پت���ەو لەنێ���وان پۆپۆلی���زم‌و دیماگۆگییەتدا‬ ‫دروس���تدەبێت‪ ،‬چونک���ە هەم���و هەوڵێک بۆ‬ ‫دۆزینەوەی شەرعییەت بۆ سیاسەت پێویستی‬ ‫بەپاڵپشتی بکەری س���ەرەکی سیاسەت هەیە‬ ‫کە خودی ”گەل“ە‪ .‬ئەمەش وایکردوە کە هەمو‬ ‫بڕیارێکی چارەنوسساز لەواڵتە دیموکراتییەکاندا‬ ‫بەهەوڵدانێک���ی زۆری سیاس���ەتمەدارەکاندا‬ ‫تێپەڕبێت ب���ۆ قەناعەتپێهێنانی زۆرینەی گەل‬ ‫بۆ ئەو بڕیارانەی کە دەیدەن‪ .‬بۆ نمونە پرسی‬ ‫ئەندامب���ون لەیەکێت���ی ئەوروپا یان پرس���ی‬ ‫بێگانەو پەناهەندە‪ ،‬یاخود پرس���ی جەنگ دژ‬ ‫بەتیرۆر کە لەنمونەی جەنگی ئەفغانس���تان‌و‬ ‫عێ���راق‌و لەم دواییەش���دا لەنمونەی جەنگ دژ‬ ‫بەداعشدا بەرجەستە دەبێت‪ ،‬باشترین نمونەی‬ ‫ئ���ەو پرس���ە هەنوکەییانەن ک���ە پۆپۆلیزمی‬ ‫ن���وێ لەواڵت���ە ئەوروپییەکان کاری لەس���ەر‬ ‫دەک���ەن‌و مۆبیلی���زەی خەڵک���ی پێدەک���ەن‪.‬‬ ‫هێزە پۆپۆلیس���تەکان هەمیش���ە کار لەسەر‬ ‫ئەو دەالقەی���ە دەکەن کە لەناو سیس���تەمی‬ ‫دیموکراسییدا بونی هەیەو رەخنەی سەرەکییان‬ ‫ئەوەیە کە نوخبەی دەسەاڵت چیدی ناتوانێت‬ ‫تەعبیر لەکۆی دەنگ‌و خواس���تی گەل بکات‪،‬‬ ‫بۆیە س���ەری زمان‌و بنی زمانیان گەڕانەوەیە‬ ‫بۆ دەنگی گەل‪.‬‬ ‫پێدەچێت ئەس���تەم بێت کردەی سیاسەت‬ ‫لەواڵت���ە دیموکراس���ییەکاندا لەگوت���اری‬ ‫پۆپۆلیس���تییانە دابڕێنین‪ .‬هەمو هەڵبژاردنێک‬ ‫لەم واڵتان���ەدا دەبێ���ت بەنماییش���کردنێکی‬ ‫گ���ەورەی پ���رۆژەو پرۆگرامە سیاس���ییەکان‌و‬ ‫رازان���ەوەی خەون���ە ئابوریی‌و دەس���تکەوتە‬ ‫کۆمەاڵیەتیی���ەکان‪ .‬هەڵمەت���ی هەڵب���ژاردن‬ ‫بەپلەی یەکەم لەس���ەر وروژاندنی هەس���ت‌و‬ ‫نەس���تی دەنگ���دەران کاردەکات ک���ە ک���ۆی‬ ‫گ���ەل پێکدەهێنێت‪ .‬هەر ئەمەش���ە وادەکات‬ ‫ک���ەم سیاس���ەتمەدار بدۆزینەوە ک���ە لەکاتی‬ ‫هەڵبژاردن���دا بتوانێ���ت زمانە سیاس���ییەکەی‬ ‫لەڕەگەزی پۆپۆلیستی بپارێزێت‌و کەم حزبیش‬ ‫بدۆزینەوە کە بتوانێت پرۆگرامە سیاسییەکەی‬ ‫هێندە عەقاڵنیی‌و نیوتراڵ‌و بێالیەنانە دابڕێژێت‬ ‫کە بێبەری بێت لەدروشمی پۆپۆلیستیی‪.‬‬ ‫زۆرینەی لێکۆڵەرەوان لەس���ەر ئەوە کۆکن‬ ‫ک���ە پۆپۆلیزم لەس���اکارترین وێنەیدا بریتییە‬ ‫لەدابەش���کردنی دونیا لەنێوان ئێمەو ئەواندا‪،‬‬ ‫ئەوانەی لەس���ەرەوەن‌و ئەوانەی لەخوارەوەن‪.‬‬ ‫ئامانج���ی هەم���و بزوتنەوە پۆپۆلیس���تەکان‬ ‫لەس���ەرێکەوە بریتیی���ە لەپیرۆزکردنی دەنگی‬ ‫گ���ەل ”‪ “Vox populi‬و لەس���ەرێکی ترەوە‬ ‫بریتییە دژایەتیکردنی ئەوانەی کە لەسەرەوەن‬ ‫کە بەنوخبەی سیاسیی تەقلیدیی دەژمێردرێن‪.‬‬ ‫بەمانایەک���ی ت���ر پۆپۆلیزم دابەش���کردنێکی‬ ‫شاقوڵی کۆمەڵگایە بۆ ئەوانەی لەسەرەوەن‌و‬ ‫ئەوان���ەی ک���ە لەخ���وارەوەن؛ ب���ەڕای ئەوان‬ ‫ئەوانەی لەس���ەرەوەن کەمینەیەکی گەندەڵ‌و‬ ‫مش���ەخۆری کۆمەڵگا پێکدەهێنن‌و ئەوانەشی‬ ‫لەخوارەوەن زۆرینەیەکی پاک‌و بەغەلوغەشی‬ ‫گەل پێکدەهێنن‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫کوردبون لەمەنگەنەی حەتمیەتی‬ ‫مێژویی‌و تەڵەزگەی جوگرافییدا‬

‫نەوزاد جەمال‬ ‫کوردبون س���ەختە‪ ،‬ئەگ���ەر هەندێکجاریش‬ ‫ئەس���تەم دەرنەکەوێت‪ .‬ئەمە فاکتێکە رۆژانە‬ ‫بەئەزمونک���ردن درک���ی پێدەکەی���ن‪ .‬هەڵبەت‬ ‫ناڵێم کوردبون لەخۆیدا شکس���تێکی بونەکییە‬ ‫(وجودی)‪ ،‬بەڵکو فاکتەرە شکس���تهێنەرەکان‬ ‫تەنگەژەکەیە‪ .‬پرس���یارە بنەڕەتیەکە ئەمەیە‪:‬‬ ‫ئاخۆ ئەم سەختییە دەرهاویشتەی حەتمیەتی‬ ‫(ناچاری)مێژوییە یان جوگرافیایە؟ جوگرافیا‬ ‫چارەنوس���ی ئێم���ەی دەستنیش���انکردوە یان‬ ‫مێژو؟ پرسیارێکی بونیادی‪ ،‬بەاڵم گشتی‪.‬‬ ‫هەڵبەت لێ���رەدا ئامانجم وەاڵمدانەوەیەکی‬ ‫پاکێج���ی‌و رەچەتەئاس���ا نیی���ە‪ ،‬بەئەندازەی‬ ‫وروژاندن���ی پرس���یارەکە‪ .‬هەندێکج���ار‬ ‫پێویس���تدەکات‪ ،‬توێ���ژەری ئەکادیمیس���ت‪،‬‬ ‫روناکبیرو نوسەران پرس���یاری گەورەو گرانی‬ ‫لەوج���ۆرە تاوتوێک���ەن‪ .‬چونک���ە‪ ،‬ئاس���ۆی‬ ‫بیرکردنەوەو خۆناس���ی بەوجۆرە پرس���یارانە‬ ‫فراوانتر دەبێت‪ .‬بەجۆرێک رونکردنەوەیەکیشە‬ ‫کە چ���ۆن و بۆچی گەلی کوردو چارەنوس���ی‬ ‫کوردستان لەم وێستگەیەدایە‪.‬‬ ‫ئێم���ە دەرگی���ری ئ���ەو راستیەش���ین کە‬ ‫ب���ۆ رەفت���اری بیرکردن���ەوە‪ ،‬هەڵس���وکەوتی‬ ‫سیاس���ی و زمانی و ئابوریمان بەجۆرێکە کە‬ ‫لەبەرژەوەندی خۆماندانییە‪ .‬ئایا؛ ئەم رەفتارانە‬ ‫جوگرافیا(ژینگە)کردە یامێژو بۆی بڕوینەتەوە؟‬ ‫بەسادەیی‪ ،‬بۆچی کوردوکوردستان بەم دەردە‬ ‫درێژخایەن���ە گەیش���توە؟ ئەم پرس���یارانە‪،‬‬ ‫لەخۆیدا وەاڵمدەرەوەی پێگەی ئێمەشە لەسەر‬ ‫نەخش���ەی سیاس���ی‌و ئابوری‌و هێزو زانست‌و‬ ‫شارس���تانیەت‌و فەلس���ەفەو هون���ەر‪ .‬ئیت���ر‪،‬‬ ‫کوردس���تان وەک بکەرێکی سیاسی‌و ئابوری‌و‬ ‫کولتوری‪ ،‬پێدراوێکی سروش���تی‌و دیاردەیەک‬ ‫نییە کە لەخۆڕا بێتەدی‪.‬‬ ‫لەکاتێکدا‪ ،‬وەک زۆربەی گەالنی خۆرهەاڵت‪،‬‬ ‫زۆرجار کەموکورتیەکان���ی خۆمان دەبەینەوە‬ ‫سەر جوگرافیا یان مێژو‪ .‬یادەیخەینە ئەستۆی‬ ‫زلهێ���زەکان‌و پیالنگێ���ری نێودەوڵەتی‪ .‬ئەی‬ ‫ئ���ەوەی لەچوارچێ���وەی ماڵەک���ەی خۆماندا‬ ‫رودەدات‪ ،‬دەس���تی کێ���ی تێدای���ەو کێ لێی‬ ‫بەرپرسیارە؟ کەواتە گێڕانەوەی داستانی 'بونی‬ ‫ئێم���ە’ لەکوێوەو لەچییەوە شکس���تدەخوات؟‬ ‫یەکێک لەتێزە گرنگەکان سەبارەت بەشکست‌و‬ ‫س���ەرکەوتنی گەالن‪ ،‬زەمینەس���ازی جەنگ‌و‬ ‫ملمالنێکان‪ ،‬هی نوس���ەری ناس���راو 'رۆبەرت‬ ‫کاپالن’ە ک���ە لەکتێبی 'تۆڵ���ەی جوگرافیا’دا‬ ‫باس���یکردوە‪ .‬ئەو پێیوای���ە لەڕێگەی پاڵنەرە‬ ‫جوگرافیەکانەوە‪ ،‬نەک هەر دەتوانین هۆکاری‬ ‫جەنگ‌و شەڕوشۆرەکانی میژو راڤەکەین‪ ،‬بەڵکو‬ ‫پێشبینی س���ەرهەڵدانی جەنگەکانی داهاتوش‬ ‫بکەین‪.‬‬ ‫بێگوم���ان بەڵگەنەویس���تە ک���ە کارلێکی‬ ‫راس���تەوخۆ لەنێوان ژینگەو مرۆڤدایە‪ .‬مرۆڤ‬ ‫کارک���ردی جوگرافیاو مێژوش���ە‪ .‬بۆیە نکوڵی‬ ‫لەوەناکرێت کە جوگرافیاو ژینگە کاریگەر بوە‬ ‫لەسەر ش���ێوازی بەرهەم‌و ئابوریمان‪ .‬شکستی‬ ‫'ئیکتیف���ای زاتی’ ئێم���ە لەس���ەردەمانێکداو‬ ‫لەبەرڕۆیشتنی ئابوری (الی مەسعود محەمەد)‪،‬‬ ‫هۆکارگەلێکی داگیرکردن بوە‪ .‬ئیدی جوگرافیا‬ ‫قەدەرێکە کە ئێمەی رادەس���تی ژینگەکەمان‬ ‫ک���ردوە‪ .‬ئەمەش لەش���ێوازی تەالرس���ازیدا‪،‬‬ ‫لەپۆش���ینی جلوبەرگەوە تاڕژێمی سیاس���یش‬ ‫رەنگیداوەتەوە‪.‬‬ ‫سیس���تمی سیاس���ی ک���راوە‪ ،‬لەژینگەی‬ ‫داخراودا نایەتەدی‪ .‬جگەلەوەی س���تەمکاری‌و‬ ‫دیکتاتۆریەتی���ش لەو واڵتانەی س���ەرچاوەی‬ ‫سروشتیان زەبەندەیە‪ ،‬دیاردەیەکی بەرچاوە‪.‬‬ ‫ب���ەڕای من‪ ،‬ک���ورد زیاتر بونێک���ی جوگرافی‬ ‫هەیە تامێژویی‪ .‬سەردەمانێکی زۆر‪ ،‬کوردگەل‬ ‫کۆتوبەن���دی ژینگ���ەو جوگرافیاکەیەت���ی‪.‬‬ ‫بۆیە ئەگەر بپرس���ین‪ :‬تاچەن���د هەلومەرجی‬ ‫جوگراف���ی لەمپەرێکە لەس���ەر چارەنوس���ی‬ ‫گەل���ی ک���ورد‪ ،‬خ���راپ ناکەی���ن‪ .‬ه���اوکات‪،‬‬ ‫گەورەیی‌و هەستیاری پرس���ی کورد لەئاستی‬ ‫ناوچەی���ی‌و نێودەوڵیتی���ش‪ ،‬بەدیوێکدا بەندە‬ ‫بەدیمۆگرافیاوە‪ .‬زۆری رێژەی دانیشتوانەکەی‪،‬‬ ‫قەبەی���ی پرس���ەکەی دەستنیش���اندەکات‪.‬‬ ‫جگەلەوەی‪ ،‬زیادبونی دانیش���توان‪ ،‬بەجۆرێک‬ ‫میکانیزم���ی قەرەبوکردنەوەی ئ���ەو قڕکەوتنە‬ ‫بوە کە بەهۆکاری پەتاو نەخۆش���ی‌و جەنگەوە‬ ‫لێیکەوتوە‪.‬‬ ‫بەس���تنەوەی فاکت���ەرە جوگرافی���ەکان‬ ‫بەسیاسەت‌و شارستانیەتەوە‪ ،‬لەو سۆنگەیەوە‪:‬‬ ‫ئایا بۆ سەرهەڵدانی شارستانیەتێک‪ ،‬ژینگەیەکی‬ ‫پێرفێکت مەرجە یا لەبار پێویس���تە؟ چیدەبو‬ ‫ئەگەر 'نال���ی’‌و 'حاجی ق���ادر’و 'پیرەمێرد’و‬ ‫مەوالن���او روناکبیرانیت���ر لەبات���ی مانەوەیان‬ ‫لەئەس���تامبول‪ ،‬بڕۆیش���تنایەتە پاری���س یان‬

‫دیارە وەکچۆن‬ ‫چیاکان ئامێزی‬ ‫بزاڤی چەکداری‬ ‫کورد بون‪،‬‬ ‫هاوکات لەمپەری‬ ‫شارستانیەت‌و ژینی‬ ‫شارنیشینیش بون‬

‫پایتەختێکیتری ئەوروپا؟ ئەگەر مەوالناخالید‬ ‫لەس���لێمانیدا بمایەتەوە‪ ،‬هەمان مەوالنا دەبو؟‬ ‫ئەگەر شەرەفخانی بەدلیسی کوڕی جوتیارێک‬ ‫بای���ە‪ ،‬دەبوە مێژونوس؟ ئەی ئەو هەمو مەالو‬ ‫خوێندەوارانەیت���ر ک���ە پەرت���ەوازەی ناوەوەو‬ ‫دەرەوەی کوردستان بون‪ ،‬بەچی دەگەیشتن؟‬ ‫رەنگ���ە زۆربەیان ک���ە زیرەکتربوب���ن لەناوە‬ ‫دیارەکان���ی دونیای ئەدەب و عیرفان‪ ،‬کەچی‪،‬‬ ‫خۆری ناوبانگیان هەڵنەهات؟‬ ‫رەنگە بیرمەندی فەرەنسی 'فێردیناند بۆردێل’‬ ‫(‪ )1902–1985‬لێ���رەدا بەتەنگمان���ەوە بێت‪.‬‬ ‫نهێنی ئەو پەیوەن���دی دیالیکتیی کات‪/‬مێژوە‬ ‫بەجوگرافیای���ەوە‪ .‬بەڕای ئەو‪ ،‬مرۆڤ ملکەچی‬ ‫جوگرافیای���ەو مێ���ژو بەتەنها دەستنیش���انی‬ ‫چارەنوس���ی گەالن ناکات‪ .‬زۆرجار مرۆڤەکان‬ ‫بەه���ۆی جوگرافی���اوە لەگۆڕینی ئاراس���تەی‬ ‫مێژوەکەی���ان دەستەوس���ان دەب���ن‪ .‬کەواتە‬ ‫هەڵس���وڕێنەری جوڵەی مێ���ژو جوگرافیایە‪،‬‬ ‫نەک بەتەنها مرۆڤ‪/‬کات‪ .‬خاڵی جیاکەرەوەی‬ ‫'برۆدێ���ل’ لەمێژونوس���ەکانیتر‪ ،‬دۆزین���ەوەی‬ ‫س���ەرەداوەکانی فاکت���ەرە جوگرافیەکان���ە‬ ‫لەپرۆس���ەی مێژویی���دا‪ .‬گرێدان���ەوەی مێ���ژو‬ ‫بەفاکتە جوگرافیاکانەوە‪ ،‬زۆر رونکردنەوەمان‬ ‫پێ���دەدات‪ .‬ئەگ���ەر‪ ،‬س���ەردەم‪/‬کات نەخرێتە‬ ‫چێوەی جوگرافیاوە‪ ،‬دەبێتە بابەتێکی پەتی‪.‬‬ ‫مێژو ه���ەر م���رۆڤ ناگرێت���ەوە‪ ،‬بەڵکو کۆی‬ ‫سروش���ت‌و ژینگەش لەمێژوی مرۆڤایەتیدا رۆڵ‬ ‫دەگێڕێ���ت‪ .‬کەواتە تەنها بکەرە تاکەکەس���ی‌و‬ ‫خ���ودی روداوەکان کاریگەر نیین‪ ،‬بەڵکو چیا‪،‬‬ ‫دۆڵ‪ ،‬روبار‪ ،‬پێدەشت‌و ژینگە بەگشتی‪ .‬لێرەوە‬ ‫بەجۆرێک حەتمیەتی مێژویی بوەتە حەتمیەتی‬ ‫جوگرافی‪.‬‬ ‫باش���ە‪ ،‬مێژو م���رۆڤ دروس���تدەکات یان‬ ‫بەپێچەوان���ەوە؟ نی���وەی راس���تیەکە ئەوەیە‬ ‫م���رۆڤ مێژوس���ازە‪ .‬بەاڵم جوگرافی���ا تاکەی‬ ‫ت���ری شارستانیەتس���ازییە‪ .‬ش���وێنگەی‬ ‫جوگرافی‪ ،‬هەناوی شارستانیەتە‪ .‬لەبەرئەوەی‬ ‫شارس���تانیەت بۆتەیەکی داخراو نییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫سروشتێکی دینامیکیی هەیەو لەسەر یەک هێڵی‬ ‫تەریبی پەرەسەندن گەشەناکات‪ .‬دیالیکتیکی‬ ‫شارس���تانیەت‪ ،‬کاروانێک���ە کە دو فرس���ەخ‬ ‫دەڕواتە پێش‪ ،‬فرسەخێکیش پاشەکشەدەکات!‬ ‫ئیدی جوگرافیا ئامڕازێکە کە پرۆسەی گەشەو‬ ‫پەرەس���ەندنی مێژویی خاودەکاتەوە‪ .‬چونکە‬ ‫هەمو شارستانیەتێک لەس���ەر پەیوەندییەکی‬ ‫تێکچ���ڕژاوی کات‌و ش���وێن برەو دەس���ێنێت‪.‬‬ ‫لەبەرئەوە رۆڵی دەری���او زەریاکان‪ ،‬کاریگەرە‬ ‫لەپێش���کەوتنی کەشتیەوانی‌و س���ەرهەڵدانی‬ ‫ئەنگیزەی کۆلۆنیالیزمدا‪ .‬ژینی شارنش���ینی‪،‬‬ ‫پێویس���تی بەڕوبەرە نزم‌و پێدەشتەکانە‪ ،‬نەک‬ ‫دۆڵ‌و چیاکان‪.‬‬ ‫دی���ارە وەکچۆن چی���اکان ئامێ���زی بزاڤی‬ ‫چەک���داری ک���ورد ب���ون‪ ،‬ه���اوکات لەمپەری‬ ‫شارس���تانیەت‌و ژین���ی شارنیش���ینیش بون‪.‬‬ ‫پێویس���تە ئ���ەوەش بوترێ���ت؛ ئەگ���ەر کورد‬ ‫لەکۆتبەندی جوگرافیاو مێژودا بوبێت‪ .‬ئێس���تا‬ ‫بەسایەی تەکنەلۆجیای پەیوەندی‌و زانیاریەوە‪،‬‬ ‫ئاودیوی سنورەکان‌و رێگرە باوەکان بوە‪ .‬بۆیە‬ ‫ناکرێت بی���رو ژیری ئێمە بۆ هەتاهەتایە خۆی‬ ‫قەتیس���ی کۆتوبەندی جوگرافیا یامێژو بکات‪.‬‬ ‫بێگوم���ان فاکت���ە جوگراف���ی‌و مێژوییەکان‪،‬‬ ‫رۆڵی���ان لەڕونکردن���ەوەی ه���ۆکارە خۆکردو‬ ‫دەوروبەرکردەکاندا هەیە‪ .‬ب���ەاڵم‪ ،‬کێ ئەوانە‬ ‫دەکات���ە چارەن���وس‌و ئایندەی ئێم���ە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫کارلێکی زاتی ژیری‌و ئامادەیی س���ایکۆلۆجی‬ ‫خۆمان نەبێت؟‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )561‬سێشه‌ممه‌ ‪2017/1/17‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫بیروڕا‬

‫کاوسا (به‌رئه‌الهییا) خه‌الق ل هه‌رێما کوردستانێ‬ ‫سه‌بری سلێڤانه‌یی‬ ‫پرسیارا سه‌ره‌که‌ یا ڤێ گۆتارێ ئه‌ڤ ‌ه‬ ‫یه‌‪ :‬گه‌لۆ رێکخس���تنا ده‌وله‌تا ئیسالمی‪،‬‬ ‫یان ده‌ستهه‌التا کوردی ب ڤێ فه‌لسه‌فا‬ ‫حوکمرانی���ێ ل س���ه‌ر جڤاک���ێ کوردی‬ ‫مه‌ترسیدارتره‌ ؟‬ ‫رێکخستنا ده‌وله‌تا ئیسالمی یا ئیراق‬ ‫و ش���امێ‪ ،‬رێکخس���تنه‌کا سیاسی یه‌‪،‬‬ ‫پرۆژه‌ی���ه‌ک مه‌زنه‌ و حه‌س���اباتێن خوه‌‬ ‫یێن تایبه‌ت هه‌ن���ه‌‪ ،‬ئاالڤه‌که‌ ژ ئاالڤێن‬ ‫سیاس���ی د ئاجێندایا هنده‌ک ده‌وله‌تێن‬ ‫هه‌رێمی و نێڤده‌وله‌تی ده‌‪ ،‬وه‌کو ئاڤاهی‬ ‫ژی ل سه‌ر بونیاته‌ک هزری و دینی هاته‌‬ ‫ئاڤاکرن و ده‌ڤه‌را رۆژهه‌التا ناڤه‌راستێ‬ ‫باش���ترین هه‌مبێ���زه ب���ۆ وێ و ه���ه‌ر‬ ‫رێکخس���تنه‌کا دی یا دینی ‪ /‬سیاسی‌‪.‬‬ ‫واته‌‪ ،‬هه‌م وه‌ک رێکخستن هه‌م ژی وه‌ک‬ ‫پیشه‌س���ازی ئه‌نجامه‌کا خوه‌زایی یه‌ بۆ‬ ‫ئاوای���ێ پراکتیزه‌یا دینی و سیاس���ی ل‬ ‫ده‌ڤه‌رێ‪ .‬باندۆرێن وێ پتر سیاس���ی و‬ ‫ئابۆری نه‪ ‌،‬چونکو بۆ وێ مه‌ره‌مێ هاتییه‌‬ ‫دورس���تکرن‪ .‬ئه‌و دکارت کارتێکرنێ ل‬ ‫سیس���ته‌مێن سیاسی ل هنده‌ک وه‌التان‬ ‫(ئی���راق‪ ،‬س���ووریا‪ ،‬تورکی���ا‪ ،‬ئیران و‬ ‫ده‌وله‌تێ���ن که‌نداڤی) بکت‪ ،‬به‌لێ نکارت‬ ‫کارتێکرنه‌کا راسته‌راست ل ستره‌کتوورا‬ ‫جڤاکێ���ن وان وه‌الت���ان بک���ت‪ ،‬چونکو‬ ‫غایه‌ت ئه‌و نینه‌ و هه‌گه‌ر هات و هنده‌ک‬ ‫باندۆر په‌یدا ژی بوو‪ ،‬هینگێ دێ ل سه‌ر‬ ‫ئاستێ تاکه‌که‌سان یان بازنێن به‌رته‌نگ‬ ‫بت‪.‬‬ ‫کا چاوان وێ رێکخستنێ کارتێکرنێن‬ ‫نێگه‌تیڤ ل س���ه‌ر پرس���ا سیاس���ی ل‬ ‫ده‌ڤه‌رێ هه‌بوون و کورد ژی ته‌ڤا‪ ،‬ئه‌ها‬ ‫وه‌سان کارتێکرنێن پۆزه‌تیڤ ژی هه‌نه‌ و‬ ‫ئه‌م کورد هه‌تا راده‌یه‌کێ مفادار بوون ب‬ ‫تایبه‌ت د ئاستێ هه‌رێمی و نێڤده‌وله‌تی‬ ‫ده‌‪ ،‬بنێ���ره‌ ب درێژییا دی���رۆکا کوردی‬ ‫هۆکارێ بابه‌تی الواز بوویه‌‪ ،‬به‌لێ دگه‌ل‬ ‫هاتن���ا وێ رێکخس���تنێ‪ ،‬ئ���ه‌و هۆکاره‌‬ ‫بهێ���ز بوویه‌ هه‌ت���ا وێ رادێ کو هه‌ڤال‬ ‫و هه‌ڤپه‌یمانێ���ن نێڤده‌وله‌تی بۆ کوردان‬ ‫په‌یدا بوونه‌‪‌،‬لێ مخابن هۆکارێ زاتی د‬ ‫ئاستێ پێویست ده‌ نینه‌‪.‬‬ ‫بزاڤ���ا ده‌وله‌تا ئیس�ل�امی نکارییه‌ و‬ ‫نکارت کارتێکرنه‌ک نێگه‌تیڤ ل جڤاکێ‬ ‫کوردس���تانی بکت‪ ،‬به‌لکو ب به‌روڤاژی‪.‬‬ ‫ئه‌و بوویه‌ هۆکار کو هه‌ناسا به‌رخوه‌دان‬ ‫و کوردبوونێ ل نک تاکێ کوردس���تانی‬ ‫بلند ببت‪ ،‬ئێدی ل سه‌رانس���ه‌ر باشوور‬ ‫و رۆژئاڤایێ کوردس���تانێ و بێ دوودلی‬ ‫به‌ش���داری خه‌بات و به‌رهه‌نگاریێ بوو‪،‬‬ ‫هه‌تا وێ رادێ کو پێشمه‌رگه‌ و شه‌رڤان‬ ‫د میدیای���ا جیهانی ده‌ بوون���ه‌ هێما و‬ ‫خالسکه‌رێن مرۆڤاتیێ ژ تیرۆرێ‪.‬‬ ‫دبت بۆ هنده‌ک خواندڤانان سه‌یر بت‬ ‫هه‌گه‌ر ئه‌ز بێژم ده‌س���تهه‌التا کوردی ب‬

‫ڤێ فه‌لسه‌فا حوکمرانیێ ژ هه‌ر بزاڤه‌کا‬ ‫دی پتر زیانێ دگه‌هینت جڤاکێ کوردی!‬ ‫به‌ل���ێ دۆرهێلێ جڤاکی ب خوه‌ به‌لگه‌یه‌‬ ‫ل س���ه‌ر وێ ئاخاڤتنێ‪ .‬دووباره‌ دبێژم‪،‬‬ ‫رێکخس���تنا ده‌وله‌تا ئیسالمی باندۆره‌ک‬ ‫دووس���ه‌ری ل سیاس���ه‌تێ دکت‪ ،‬به‌لێ‬ ‫ده‌ستهه‌التا کوردی باندۆره‌کا ئێکسه‌ری‬ ‫و نێگه‌تی���ڤ ل جڤاکێ ک���وردی دکت‪،‬‬ ‫چاوان؟!‬ ‫جڤاکێ کوردی‪ ،‬کو ب س���ه‌دان ساالن‬ ‫خه‌باتێ دکت‪ ،‬ب هزاران ش���ه‌هید وه‌کو‬ ‫قوربان���ی دانه‌‪ ،‬چ���و نه‌مایه‌ و ب چاڤێ‬ ‫س���ه‌رێ خوه‌ نه‌دیتی‪ ،‬ب���ه‌رده‌وام هێز‬ ‫دایه‌ بزاڤا رزگاریخوازا کوردس���تانی هێژ‬ ‫ل س���ه‌رده‌مێ پارتیزان���ی و هه‌تا نها‪،‬‬ ‫به‌لێ ل به‌رانبه‌ر وێ که‌دێ‪ ،‬ده‌ستهه‌التا‬ ‫ک���وردی ل باش���وور وه‌کو پێویس���ت‬ ‫س���ه‌ره‌ده‌ری دگه‌ل جڤاکی و هه‌لویستێ‬ ‫وی نه‌کریی���ه‌‪ .‬جڤ���اک بنگه‌هـه‌ و هه‌ر‬ ‫تێگه‌هـ و پێکهاته‌یه‌کێ پێدڤی‪ ،‬گه‌ره‌که‌‬ ‫بۆ به‌رژه‌وه‌ن���دا وی جڤاکی بت‪ ،‬به‌لێ د‬ ‫ڤان س���ێ س���الێن دوماهیکێ ده‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫تێگه‌ه���ـ و پێکهاته‌یه‌ک نه‌ د به‌رژه‌وه‌ندا‬ ‫جڤاکێ ک���وردی ده‌ بوو‪ .‬هنده‌ک که‌س‬ ‫و الیه‌ن رێکخس���تنا ده‌وله‌تا ئیس�ل�امی‬ ‫دکن به‌هانه‌ بۆ قه‌یرانان و ڤێ ره‌وش���ا‬ ‫دامایی‪ ،‬دبت هه‌تا راده‌یه‌کێ ئه‌و به‌هانه‌‬ ‫راس���ت بت‪ .‬به‌لێ یه‌که‌می���ن جار نینه‌‬ ‫ده‌س���تهه‌التا کوردی ئه‌قلێ به‌هانه‌گه‌ری‬ ‫پراکتی���زه‌ دک���ت‪ .‬دیاره‌ که‌س���ێن بێ‬ ‫پ���رۆژه‌ و ئیس���نیاتیڤ ب���ه‌رده‌وام وی‬ ‫ئه‌قلی بکاردهینن و قه‌ت باس���ێ ئه‌قلێ‬ ‫ره‌خنه‌یی ناکن ره‌نگه‌ چونکو د فه‌لسه‌فه‌‬ ‫و ئه‌ده‌بیاتا وان ده‌ نینه‌‪.‬‬ ‫ده‌س���تهه‌الت د س���اده‌ترین پێناس���ا‬ ‫خوه‌ ده‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ خزمه‌تا جڤاکی بکت و‬ ‫هه‌گه‌ر نه‌کر‪ ،‬هینگێ س���ه‌نگ و بوهایێ‬ ‫خوه‌ ژ ده‌ست ددت‪ .‬ده‌ستهه‌التا کوردی‬ ‫نه‌شیایه‌ سیاسه‌تێن گشتی ب ئاوایه‌کێ‬ ‫ته‌ندورس���ت د ناڤ جڤاکی ده‌ پراکتیزه‌‬ ‫بکت‪ ،‬هه‌روه‌سان نه‌شیایه‌ ئارمانجێن وێ‬ ‫سیاس���ه‌تێ ژی ته‌کووز بکت ب تایبه‌ت‬ ‫ئارمانجێن زانستی(علمی)‪ ،‬گه‌شه‌پێدان‬ ‫(تنموی) و پراکتیکی (مهنی و عملی)‪.‬‬ ‫کا ئه‌م ل جۆرێن سیاسه‌تێن ده‌وله‌تێ‬ ‫‪ /‬هه‌رێم���ێ بنێرن ئه‌ڤج���ار لێبگه‌رن کا‬ ‫ده‌ستهه‌التا کوردی سه‌رکه‌ڤتن د کیژان‬ ‫بواری ده‌ سه‌لماندییه‌‪:‬‬ ‫سیاس���ه‌تا یاس���ایی‪ ،‬سیاس���ه‌تا‬ ‫خوه‌پارازتنێ‪ ،‬سیاس���ه‌تا چاکس���ازی‪،‬‬ ‫سیاس���ه‌تا پارێزگاری ‪ /‬خوه‌پارازتنێ‪،‬‬ ‫سیاس���ه‌تا گه‌ش���ه‌پێدان و ئاڤه‌دان���ی‪،‬‬ ‫سیاسه‌تا دس���پلینێ‪ ،‬سیاسه‌تا هێما و‬ ‫واته‌یی‪ ،‬سیاسه‌تا ناڤخوه‌یی‪ ،‬سیاسه‌تا‬ ‫ده‌ره‌کی‪ ،‬سیاس���ه‌تا خزمه‌تگ���وزاری‪،‬‬ ‫سیاس���ه‌تا دیپلۆماس���ی‪ ،‬سیاس���ه‌تا‬ ‫س���تراتیژی‪ ،‬سیاس���ه‌تا ئه‌س���که‌ری‪،‬‬ ‫سیاس���ه‌تا دارایی‪ ،‬سیاس���ه‌تا ئابۆری‪،‬‬ ‫سیاسه‌تا ئاسایشی‪ ،‬سیاسه‌تا هه‌رێمی‪،‬‬ ‫سیاس���ه‌تا به‌رهه‌مدان���ێ‪ ،‬سیاس���ه‌تا‬ ‫نێڤده‌وله‌ت���ی‪ ،‬سیاس���ه‌تا ته‌کتیک���ی‪،‬‬ ‫سیاسه‌تا بارێ نه‌ئاسایی ‪ /‬ته‌نگاڤییان‪،‬‬ ‫سیاس���ه‌تا نه‌ته‌وه‌ی���ی‪ ،‬سیاس���ه‌تا‬ ‫نیشتیمانی‪ ،‬سیاس���ه‌تا ئیدارا خوه‌یی‪،‬‬ ‫سیاسه‌تا فه‌درالی و‪...‬هتد‪.‬‬ ‫دبت هنده‌ک جۆرێ���ن دی ژی هه‌بن‪،‬‬ ‫به‌ل���ێ ی���ا گرینگ ئ���ه‌وه‌ ک���و جڤاکێ‬

‫کوردس���تانی ب درێژییا دی���رۆکا خوه‌‪،‬‬ ‫نه‌ڤیایه‌ بارێ ده‌ستهه‌التێ (ژ سه‌رده‌مێ‬ ‫میرنشینان هه‌تا نها) گران بکت‪ ،‬به‌لکو‬ ‫ب مافێن هه‌ری س���اده‌ و س���اکار رازی‬ ‫بووی���ه‌‪ .‬نها ژی پرانیی���ا ته‌خ و چینێن‬ ‫جڤاکی ب تنێ وان مافێن ساده‌ و ساکار‬ ‫دخوازن دا ب ئاوایه‌کێ س���ه‌رفراز بژین‪.‬‬ ‫راس���ته‌ ئه‌و پرسا خوه‌ یا نیشتیمانی و‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی مانده‌ال ناک���ن و ئه‌ز دلنیامه‌‬ ‫کو ئاماده‌ ن���ه‌ هێژ قوربانان بدن‪ ،‬به‌لێ‬ ‫دره‌نگمانا وێ پرس���ێ نابیته‌ به‌هانه‌ کو‬ ‫ده‌س���تهه‌الت جڤاکی ژ مافێن س���اده‌ و‬ ‫ساکار مه‌حرووم بکت‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌س���تهه‌التا نکارت خزمه‌تا تاک‬ ‫و جڤاکی بکت‪ ،‬مافێ���ن وی یێن هه‌ری‬ ‫ساده‌ و ساکار دابین بکت‪ ،‬قه‌ت نکارت‬ ‫پرسگرێکێن سیاس���ی یێن مه‌زن وه‌کو‬ ‫پرس���ا مافێ چاره‌نڤیس ی���ان ده‌وله‌تێ‬ ‫ژی چاره‌س���ه‌ر بکت و هه‌گ���ه‌ر هات و‬ ‫پریتانسیۆن (ئیدیعاکرن)ب وێ چه‌ندێ‬ ‫ک���ر‪ ،‬هینگێ ژ جارچووڤ���ێ پرۆپاگه‌ندا‌‬ ‫حزبی و سیاسی ده‌رناکه‌ڤت‪.‬‬ ‫جڤاک���ێ کوردی ب س���ه‌دان س���االن‬ ‫شیایه‌ بێ ده‌وله‌ت خوه‌ راگرت‪ ،‬نه‌بوونا‬ ‫ده‌وله‌ت���ێ نه‌بوو س���ه‌ده‌م ب���ۆ تێکدانا‬ ‫جڤاکێ کوردستانی و کارێکته‌را مر‌ۆڤێ‬ ‫کوردس���تانی‪ ،‬به‌لکو ب به‌روڤاژی‪ ،‬بوو‬ ‫هۆکار و پالده‌ره‌ک کو ئه‌و تاک و جڤاک‬ ‫پت���ر ل مافێ���ن خوه‌ بگ���ه‌رت و هه‌ول‬ ‫ب���دت ب رێ���کا هه‌موو جۆرێ���ن خه‌بات‬ ‫و تێکۆش���ینێ و س���ه‌ره‌رایی هه‌بوون���ا‬ ‫داگیرکه‌ر و سه‌رده‌ستێن توند زاتێ خوه‌‬ ‫ته‌حقی���ق بکت‪ .‬به‌لێ نه‌بوونا وان مافێن‬ ‫س���اده‌ و س���اکار‪ ،‬دکارت ب س���انه‌هی‬ ‫زیانێ بگه‌هینت جڤاکێ کوردس���تانی و‬ ‫د دوماهیکا دوماهیک���ێ ده‌ ئه‌و جڤاکه‌‬ ‫ته‌فکیک ببت‪ ،‬گه‌له‌ک ژ بوها و پرنسیپێن‬ ‫خوه‌ ژ ده‌ست بدت‪.‬‬ ‫سیاس���ه‌تا (قگ���ع االعن���اق وال قگع‬ ‫االرزاق‪ /‬قوتکرنا س���ه‌ری نه‌کو قوتکرنا‬ ‫ئه‌رزاقی) ب تنێ ده‌ستهه‌التێن دیکتاتۆر‬ ‫دژی جڤاکێ���ن خ���وه‌ پراکتی���زه‌ دکن‪.‬‬ ‫مه‌ره‌م ژ وێ سیاس���ه‌تێ ئ���ه‌وه‌ جڤاک‬ ‫بێده‌ن���گ‪ ،‬ملک���ه‌چ و ه���ه‌وادار بب���ت‪،‬‬ ‫به‌ل���ێ ئه‌و سیاس���ه‌ته‌کا که‌ڤنه‌ و دگه‌ل‬ ‫سه‌رده‌مێ جیهانگێریێ ناگونجت‪ .‬ژخوه‌‬ ‫ئێک ژ پرس���گرێکێن ملله‌تێن رۆژهه‌التا‬ ‫ناڤه‌راس���تێ ئه‌وه‌ کو دره‌نگ ب تشتان‬ ‫دحه‌س���ت‪ .‬فکرا ماکیاڤیللی و هه‌ڤبیرێن‬ ‫وی بۆ ده‌ستهه‌التێ به‌ری سه‌دان ساالن‬ ‫پراکتیزه‌ دب���وو‪ ،‬ژنوو ده‌س���تهه‌الت و‬ ‫سیاسه‌تمه‌دارێن کورد دخوازن ل ‪2016‬‬ ‫پراکتی���زه‌ بکن‪ ،‬بۆ نموونه‌ پش���تی کو‬ ‫"تیتۆ" بوویه‌ سه‌رۆکوه‌زیرێ یۆغسالڤیا‪،‬‬ ‫سه‌رۆکێ س���ووری "حافز ئه‌سه‌د" دچت‬ ‫پیرۆزباهییا وی و د روینشتنه‌کا تایبه‌ت‬ ‫ده‌ ژێ دخ���وازت هنده‌ک پێش���نیازان‬ ‫بدتێ! تیتۆ دبێژت‪ :‬تۆ ڤان مریش���کان‬ ‫(مریش���کێن رۆمانی) ل ده‌وروبه‌ری من‬ ‫دبینی؟ ئه‌و برس���ی ن���ه‌‪ ،‬به‌لێ ئه‌ز زوو‬ ‫ب زوو نان���ی نادم وان‪ ،‬ه���ه‌ر بێهه‌نکێ‬ ‫پاریکه‌کێ دهاڤێژم به‌ر وان دا تێر نه‌بن‬ ‫و دوور نه‌که‌ڤن‪ ،‬تۆ ژی وێ سیاس���ه‌تێ‬ ‫دگ���ه‌ل ملله‌تێ خ���وه‌ بکاربهینه‌‪ .‬حافز‬ ‫ئه‌س���ه‌دی ئه‌و پێش���نیازه‌ کره‌ گوهارک‬ ‫و کر گوه���ێ خوه‌‪ ،‬به‌لێ ئ���ه‌م هه‌موو‬ ‫دبینن کا وێ سیاس���ه‌تێ س���ووریا به‌ر‬

‫ئه‌ڤ ‌ه بانگه‌وازییه‌کا‬ ‫بۆ ده‌ستهه‌التا‬ ‫کوردی کو ل‬ ‫ملله‌تێ خو‌ه بزڤرن‬ ‫و وه‌کو پێویست‬ ‫خزمه‌تا وی بکن‬ ‫به‌ری کو کێلیکه‌ک‬ ‫بهێت و هه‌سره‌تا‬ ‫وه‌ کاغه‌زا سپی و‬ ‫ئیمزایه‌ک بت‬ ‫ب کی���ژان ئاقاری ڤه‌ بر! هه‌روه‌س���ان‬ ‫نموونه‌ی���ه‌کا دی ده‌ربارێ ده‌س���تهه‌التا‬ ‫میسری ل سه‌رده‌مێ حونسی موباره‌کی‪.‬‬ ‫ملیاردێره‌ک میس���ری‪ ،‬قه‌ستا حوسنی‬ ‫موباره‌ک���ی دکت و دبێژت���ێ کوڕێ ته‌‬ ‫جه‌مال گه‌له‌ک م���ن ته‌نگاڤ دکت هه‌ر‬ ‫چه‌نده‌ ئه‌ز دگه‌ل ته‌خسیر ناکم‪ ،‬حونسی‬ ‫موباره‌ک ل جهێ ک���و به‌ال جه‌مالی ژێ‬ ‫ڤه‌کت‪ ،‬پرس���یار دکت کا وی چه‌ند کوڕ‬ ‫هه‌نه‌‪ ،‬کابرا دبێژت س���ێ کوڕ! موباره‌ک‬ ‫دبێ���ژت‪ ،‬ئێ جه‌مال���ی ژی وه‌کو کوڕێ‬ ‫خوه‌ یێ چارێ حه‌س���اب بکه‌! هه‌لبه‌ت‬ ‫هه‌گه‌ر ده‌وله‌ت یا که‌س���ان بت‪ ،‬یاس���ا‬ ‫و ده‌ستوور س���ه‌روه‌ر نه‌بن‪ ،‬نه‌ حوکمێ‬ ‫‌س���ڤیل و ده‌زگه‌هان بت‪ ،‬دێ به‌ره‌الهی‬ ‫و فه‌رته‌نه‌ بت‪ .‬به‌لێ ده‌م ب س���ه‌ر وان‬ ‫جۆره‌ سیاسه‌تان ڤه‌ چوو‪ ،‬ئێدی ده‌مێ‬ ‫ده‌وله‌تا س���ڤیل و هه‌ڤوه‌التیبوونێ یه‌‪،‬‬ ‫ده‌مێ ده‌وله‌تا یاس���ا و ده‌ستووری یه‌‪،‬‬ ‫نه‌ ده‌مێ خاپاندن و بسه‌رده‌برنا تاک و‬ ‫جڤاکی یه ب هنده‌ک سیاسه‌تێن کاله‌ڤاژ‬ ‫و ترسناک‪.‬‬ ‫خوانده‌ڤان���ێ هێژا‪ ،‬ب���اال خوه‌ بدێ‪،‬‬ ‫ب درێژییا دیرۆکا کوردی تاکه‌که‌س���ێ‬ ‫کورد وه‌کو ڤێگاڤێ ره‌ش���بین و دامایی‬ ‫نه‌بووی���ه‌ دگه‌ل ک���و ب درێژییا دیرۆکێ‬ ‫سه‌رده‌س���تان حوکم کریی���ه‪ ‌،‬به‌لێ نها‬ ‫کورد ب خوه‌ حوکمی دکن‪.‬‬ ‫ئه‌ڤه‌ واته‌ی���ا چ دگه‌هینت؟ کو کورد‬ ‫هه‌مان سیاس���ه‌تا سه‌رده‌س���تان دگه‌ل‬ ‫ملله‌تی پراکتیزه‌ دکت‪ .‬ل دووڤ فامکرنا‬ ‫سه‌رده‌ستان‪ ،‬فه‌لسه‌فه‌ و ئه‌ده‌بیاتا وان‬ ‫یا سیاسی‪ ،‬گه‌له‌ک نۆرماله‌ ئه‌و ملله‌تی‬ ‫برس���ی بکن‪ ،‬ده‌ربده‌ر بکن‪ ،‬ئازار بدن‪،‬‬ ‫ب���ێ کار و خزمه‌تگ���وزاری بهێلن و‪...‬‬ ‫هتد‪ ،‬به‌لێ کاره‌ساته‌ کو ده‌ستهه‌الته‌کا‬ ‫ک���وردی وان کری���اران ئه‌نج���ام بدت و‬

‫ل به‌هانه‌ی���ان بگه‌رت‪ .‬ئه‌ز پشتراس���تم‬ ‫هه‌گه‌ر ئ���ه‌ڤ قه‌یرانا هه‌ی���ی قه‌یرانه‌کا‬ ‫سه‌رتاس���ه‌ری با‪ ،‬چو فه‌رق جوداهی د‬ ‫ناڤبه‌را تاکه‌که‌سێن جڤاکێ کوردستانی‬ ‫ده‌ نه‌بان‪ ،‬هینگ���ێ ملله‌تێ مه‌ دا خوه‌‬ ‫دیت���ه‌ ب���ه‌ر و میی���ه‌ک ژ خوه‌ ش���اش‬ ‫نه‌دکر‪ ،‬به‌لێ فه‌رق و جوداهییه‌کا مه‌زن‬ ‫د ئاس���تێ تاکه‌که‌س���ان ده‌ هه‌یه‌‪ .‬ئه‌ڤ‬ ‫قه‌یرانه‌ ب تن���ێ بۆ فه‌رمانبه‌ر‪ ،‬هه‌ژار و‬ ‫به‌له‌نگازانه‌‪ ،‬ما ته‌ دیتییه‌ به‌رپرسه‌ک باال‬ ‫گازنده‌ کری���ن‪ ،‬ما ته‌ دیتییه‌ بازرگانه‌ک‬ ‫(شریکێ به‌رپرس���ی) ره‌خنه‌یه‌ک کری‪،‬‬ ‫ما ته‌ دیتییه‌ موسته‌فیده‌کێ کو چه‌ندێن‬ ‫پارچێن ئه‌ردی وه‌گرتی���ن یان چه‌ندین‬ ‫راتبان وه‌ردگ���رت‪ ،‬خوه‌ نه‌رازی کری؟!‬ ‫نه‌خێ���ر‪ .‬ب تنێ د س���ه‌رێ فه‌رمانبه‌ر‪،‬‬ ‫فه‌قی���ر و ژاران ده‌ دش���کێت و ب تنێ‬ ‫ل ده‌م���ێ ده‌نگ���دان و هلبژارتنان وان‬ ‫ره‌به‌نان قه‌درێ خوه‌ هه‌یه‌ دا کو دیسان‬ ‫بهێته‌ ئیستیغاللکرن و خاپاندن‪.‬‬ ‫باندۆرا ڤان قه‌یرانان ل س���ه‌ر جڤاکێ‬ ‫کوردی زێده‌ خرابه‌‪ ،‬دکارت ب سانه‌هی‬ ‫وی جڤاک���ێ ب���ێ کارێکت���ه‌ر بهێلت و‬ ‫کارێکته‌را وی ی���ا هه‌یی ژی بله‌وتینت‪،‬‬ ‫چاوان؟!‬ ‫ئێ���ك‪ :‬ل س���ه‌ر ئاس���تێ خێزان���ێ‪،‬‬ ‫هه‌لویس���تێ دایبابان هه‌مب���ه‌ر زارۆکان‬ ‫الواز دبت ب تایبه‌ت هه‌لویس���تێ بابی‪،‬‬ ‫ژبه‌رک���و جڤاکه‌ک بابس���االری یه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫به‌رپرس���یاره‌ ژ دابینکرن���ا پاریێ نانی‬ ‫و ئاس���تێ ژیارێ‪ ،‬به‌ل���ێ نه‌بوونا کار‪،‬‬ ‫دامه‌زران���دن و راتبی‪ ،‬وی بابی ته‌نگاڤ‬ ‫دکت‪ ،‬دوور نینه‌ په‌نایێ بۆ ده‌ینان ببت‬ ‫ئه‌و ژی که‌س ئاماده‌ نینه‌ هاریکار بت‪،‬‬ ‫نه‌خوه‌ هه‌گ���ه‌ر به‌رده‌وام بوو دوور نینه‌‬ ‫ئێ���دی هه‌یب���ه‌ت و ق���ه‌درێ وی د ناڤ‬ ‫خێزانێ ده‌ کێ���م ببت هه‌تا دگه‌هت وێ‬ ‫رادێ کو ب���وون و نه‌بوونا وی وه‌کهه‌ڤ‬ ‫بت‪ .‬ئێدی که‌س گوهێ خوه‌ نادیته‌ وی‪،‬‬ ‫دبیته‌ هه‌المه‌ت���ه‌ک د ئاڤهییه‌کێ تاری‪،‬‬ ‫سار و ڤاال ده‌‪.‬‬ ‫دوو‪ :‬ل سه‌ر ئاستێ فه‌رمی‪ ،‬فه‌رمانبه‌ر‬ ‫بێ���زار دبت‪ ،‬نکارت د س���ازییا خوه‌ ده‌‬ ‫بب���ت ئۆرگانه‌ک ئاکتیڤ ژبه‌رکو راتب و‬ ‫پاداشت نینن‪ ،‬له‌ورا بایێ وی سار دبت‬ ‫و پێگری ب ده‌وامێ وه‌کو پێدڤی ناهێته‌‬ ‫کرن‪ ،‬هه‌روه‌س���ان ده‌ستهه‌التا کاری ژی‬ ‫هێز و بوهایێ خوه‌ ژ ده‌ست ددت‪ ،‬ئێدی‬ ‫بریار‪ ،‬رێنما و راسپاراده‌ وه‌کو حوبر ل‬ ‫سه‌ر کاغه‌زان دمینن‪.‬‬ ‫سێ‪ :‬ل سه‌ر ئاس���تێ ژیانا جڤاکی و‬ ‫بازارێ‪ ،‬سیاسه‌تا دارس���تانێ پراکتیزه‌‬ ‫دبت‪ ،‬واته‌ هێز و به‌رژه‌وه‌ندا که‌سایه‌تی‬ ‫زاڵ دبت‪ ،‬دلۆڤانی‪ ،‬جوامێری و دلسۆزی‬ ‫نامینن‪ ،‬خه‌لک هه‌س���ت و هه‌لویس���تێن‬ ‫خوه‌ ل هه‌ڤدوو دجێربینن‪ ،‬ئێدی زمانێ‬ ‫تۆلێرانس غائیب دبت و زمانێ توندی و‬ ‫گه‌فان به‌ربه‌الڤ دبت‪ .‬خه‌لک ژ س���وبا‬ ‫دترس���ت نه‌کو خراپتر بت‪ ،‬له‌ورا پێ ل‬ ‫دل و ئه‌قلێ خوه‌ دکت و په‌نایێ بۆ هه‌ر‬ ‫ئاالڤه‌کێ دبت کو به‌ش���داری سوبایه‌ک‬ ‫س���ه‌قامگیر ببت ته‌نان���ه‌ت هه‌گه‌ر ئه‌و‬ ‫ئاالڤ ن���ه‌ره‌وا ژی بت‪ .‬هه‌ر وه‌س���ان‪،‬‬ ‫ئاستێ تاوانێ بلند دبت ژبه‌رکو ئاستێ‬ ‫ه���ه‌ژاری و به‌له‌نگازی���ێ بلن���د بوویه‌ و‬ ‫ده‌مێ کو باژێر و کۆمه‌لگه‌هـ ب جاره‌کێ‬ ‫تاری دبن‪ ،‬هینگێ ده‌لیڤه‌یا تاوانێ زێده‌‬

‫دبت‪.‬‬ ‫چار‪ :‬ل جه���ێ هزرک���رن و ره‌خنێ‪،‬‬ ‫زمانێ تران���ه‌ و نوکتان په‌ی���دا دبت و‬ ‫ده‌س���تهه‌الت ژی وێ چه‌ندێ دخوازت‪،‬‬ ‫ژبه‌رک���و ترانه‌ و نوکته‌ نکارن گۆتار یان‬ ‫پرۆژیه‌کێ ته‌ندورست پێک بهینن‪ ،‬به‌لکو‬ ‫ب تنێ بۆ هه‌ناسه‌دانێ (تنفیس) ێ نه‌‪،‬‬ ‫به‌لێ ه���زر و ره‌خنه‌ دوو چه‌کێن بهێزن‬ ‫و غائیب دبن‪ .‬دیاره‌ ره‌وش���ێن ئاوارته‌ و‬ ‫تراژیدی‪ ،‬چاره‌س���ه‌ری و هزرێن ئاوارته‌‬ ‫دڤێ���ن‪ ،‬نه‌کو پێکه‌نی���ک و ترانه‌‪ ،‬به‌لێ‬ ‫هنده‌ک ک���ه‌س ب به‌هانه‌ی���ا ئابزێردێ‬ ‫(عبپیه‌) و هون���ه‌را کۆمێدیایێ دخوازن‬ ‫ملله‌ت هه‌ناسا خوه‌ بدت و غه‌زه‌با خوه‌‬ ‫ب ئاخاڤتنان ده‌رببرت‪.‬‬ ‫پێنج‪ :‬هنده‌ک بوها‪ ،‬پره‌نسیپ‪ ،‬شه‌رم‬ ‫و ماقیلی نامینن‪ .‬ئێدی نه‌ ملله‌ت شه‌رمێ‬ ‫ژ ده‌ستهه‌التێ و حوکوومه‌تێ دکت و نه‌‬ ‫ژی ئه‌و ش���ه‌رمێ ژ ملله‌تی دکن‪ .‬ئێدی‬ ‫که‌سێ های ژ که‌سێ نامینت‪ ،‬هه‌رکه‌س‬ ‫دب���ت کورێ بابێ خ���وه‌‪ ،‬د کێده‌رێ ره‌‬ ‫بقه‌تت بۆ وی نه‌خه‌مه‌‪ .‬ئه‌ڤه‌ ب خوه‌ ب‬ ‫خوه‌ کوژتنا روحا یه‌کبوون و ئینتیمائێ‬ ‫یه‌ د ناڤا جڤاکی ده‌‪.‬‬ ‫ش���ه‌ش‪ :‬ملله‌ته‌ک بهێته‌ برسیکرن‪ ،‬د‬ ‫تاریێ ده‌ بژیت‪ ،‬بێ کار بت‪ ،‬چو هزر بۆ‬ ‫وی ملله‌تی ناهێته‌ کرن و ئه‌و ب خوه‌ ژی‬ ‫ده‌ستان ژ خوه‌ به‌رددت هه‌تا وێ رادێ‬ ‫کو دبیته‌ ملله‌ته‌کێ بێ پرس‪ ،‬بێ دۆز‪،‬‬ ‫بێ ماف���ێ چاره‌نڤیس‪ ،‬ئیدی خوه‌زیکێن‬ ‫ب���ه‌رێ دخوازت و ژ کاروانێ جیهانگێری‬ ‫و پێشکه‌ڤتنێ دهێته‌ دابران‪ ،‬ئێدی وه‌کو‬ ‫قووناغێن سه‌ره‌تایی (مه‌شاعییا دێرین)‬ ‫رۆژێن خوه‌ دبت س���ه‌ری و ل به‌خت و‬ ‫بارێ ئاسمانان دمینت هه‌تا ژیانا وی ب‬ ‫دوماهیک بهێت‪.‬‬ ‫هه‌ف���ت و دوماهی���ک‪ :‬تاکه‌که‌س���ێ‬ ‫ک���و د تاری (نه‌بوون���ا کاره‌بێ)‪ ،‬برس‬ ‫(نه‌بوونا راتب���ان) و نه‌زانینێ (نه‌بوونا‬ ‫یاس���ا و دادپه‌روه‌ریێ) ده‌ بژیت‪ ،‬نابت‬ ‫تاکه‌که‌س���ه‌کێ خ���وه‌دان کارێکته‌ره‌ک‬ ‫سه‌رده‌مانه‌‪ ،‬نابت ئۆرگانه‌کێ ئاکتیڤ و‬ ‫به‌رهه‌مدار‪ ،‬نابت ره‌قه‌مه‌ک د هه‌ڤکێشا‬ ‫سیاس���ی و ئاب���ۆری ده‌‪ ،‬به‌لک���و دبت‬ ‫بوون���ه‌وه‌ره‌ک ره‌زی���ل و مه‌لوول‪ ،‬هه‌ژار‬ ‫و به‌له‌نگاز‪ ،‬ده‌روێش و پارس���ه‌ک‪ ،‬له‌ورا‬ ‫ئێدی نابیته‌ گه‌ف ل س���ه‌ر به‌رژه‌وه‌ندا‬ ‫حوکوومه‌تێ و پارتێن سیاسی وه‌ک کو‬ ‫ئ���ه‌و هزردکن‪ ،‬به‌لێ ئه‌ز ب خوه‌ هزره‌ک‬ ‫دی دک���م‪ :‬دیاره‌ پرانییا ده‌س���تهه‌التێن‬ ‫دڤ���ه‌رێ وه‌ کرن‪ ،‬به‌لێ ل دماهیکێ ئه‌و‬ ‫ب خوه‌ ره‌زی���ل و مه‌لوول بوون‪ ،‬بوونه‌‬ ‫قه‌ره‌قووز د ده‌س���تێ ملله‌تێن خوه‌ ده‌‬ ‫هه‌تا وێ رادێ کو کونمشک ل وان بوونه‌‬ ‫قه‌یسه‌ری‪.‬‬ ‫که‌س���ه‌ک مینا س���ه‌دام حس���ێن یان‬ ‫قه‌زاف���ی د دوماهی���ک کێلیکان ژی ده‌‪،‬‬ ‫ئاماده‌ بوو کاغه‌زا س���پی بۆ ده‌وله‌تێن‬ ‫زلهێ���ز ئیم���زا بکت ب تنێ ک���و وی ژ‬ ‫غ���ه‌زه‌ب و تۆلڤه‌کرن���ا ملله‌تی بپارێزن‪،‬‬ ‫به‌لێ ده‌وله‌تان پش���تا خوه‌ دایێ و ئه‌و‬ ‫ب تنێ هێالن‪.‬‬ ‫ئه‌ڤ���ه‌ بانگه‌وازییه‌کا بۆ ده‌س���تهه‌التا‬ ‫کوردی کو ل ملله‌تێ خوه‌ بزڤرن و وه‌کو‬ ‫پێویس���ت خزمه‌تا وی بک���ن‪ ،‬به‌ری کو‬ ‫کێلیکه‌ک بهێت و هه‌س���ره‌تا وه‌ کاغه‌زا‬ ‫سپی و ئیمزایه‌ک بت‪.‬‬

‫نه‌هێڵین میدیا په‌روه‌رده‌مان بكات؟‬ ‫رێباز دارا‬ ‫ئه‌مڕۆ زیاتر له‌هه‌ر ته‌مه‌نێكی تری‪،‬‬ ‫میدیا قوڵتر له‌ده‌س���ه‌اڵته‌كانی دی‪،‬‬ ‫جیاوازتر له‌ئه‌رك���ه‌ بنچینه‌ییه‌كانی‬ ‫خ���ۆی‪ ،‬ئاماده‌ییه‌كی راس���ته‌وخۆی‬ ‫هه‌ی ‌ه له‌گه‌ڵ تاك به‌تاكی كۆمه‌ڵگا‪،‬‬ ‫ئه‌مڕۆ میدیا له‌ناو "شوێنی كار"مانه‌‪،‬‬ ‫له‌ن���او حزبدایه‌‪ ،‬له‌ن���او قوتابخانه‌و‬ ‫زانكۆی���ه‌‪ ،‬له‌مزگه‌وت‌و كه‌نیس���ه‌یه‌‪،‬‬ ‫وردتر بڵێم له‌ناو ژیانی تایبه‌تیماندایه‌‪،‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ لێره‌وه‌ تێده‌گه‌ین كه‌ میدیا‪،‬‬ ‫به‌تایب���ه‌ت میدی���ای بین���راوو تۆڕ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‪ ،‬ك ‌ه بۆخۆم گومانم‬ ‫هه‌ی ‌ه له‌وه‌ی ئه‌م تۆڕان ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫ب���ن‪ ،‬هێنده‌ی ئه‌وه‌ی ئیش له‌س���ه‌ر‬ ‫تێكش���كاندنی كۆمه‌ڵگ���ه‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫له‌نێوی���دا ئ���ه‌وه‌ی ناوم���ان لێناو‌ه‬ ‫"خێزان"‪ ،‬به‌ت���ه‌واوی رۆچونه‌ت ‌ه ناو‬

‫ژیانی گشتی‌و تایبه‌تیمان‪.‬‬ ‫م���ادام ئه‌مڕۆ میدیا ب���ه‌م قه‌بار‌ه‬ ‫گه‌وره‌ی���ه‌‪ ،‬بون���ی هه‌ی���ه‌‪ ،‬كه‌وات ‌ه‬ ‫پرسیاره‌كه‌ ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ ئایا ده‌كرێت‬ ‫له‌ب���ری ح���زب‌و ئایی���ن‌و زانك���ۆ‪،‬‬ ‫په‌روه‌رده‌مان بكات؟‬ ‫به‌بۆچونی من وه‌اڵمی ئه‌م پرسیار‌ه‬ ‫مه‌تاتی���ه‌و ه���ه‌ر ش���یكه‌ره‌وه‌یه‌كی‬ ‫سیاس���یی‌و ئاینیی‌و رۆش���نبیریی‪،‬‬ ‫به‌پێی دنیابین���ی بواره‌كه‌ی خۆی‪،‬‬ ‫وه‌اڵمت بۆ ده‌دۆزێته‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه ئه‌مه‌ش‬ ‫ش���تێكی ئاس���اییه‌‪ ،‬چونكه‌ میدیا‬ ‫بۆخۆی‪ ،‬زانس���تێكی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌‪،‬‬ ‫جی���اواز له‌زانس���تێكی وه‌كو فیزیاو‬ ‫بیركاری‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ ئه‌گه‌ر له‌زانستی‬ ‫بیركاریدا یه‌ك ك���ۆ یه‌ك بكاته‌ دو‪،‬‬ ‫ره‌نگ��� ‌ه له‌ناو دنی���ای میدیادا‪ ،‬ئه‌م‬ ‫هاوكێش���انه‌ گۆڕانكارییان به‌سه‌ردا‬ ‫بێت‪ ،‬وه‌ك چ���ۆن میدیا ده‌توانێت‪،‬‬ ‫مێش���ێك ب���كات به‌گامێش���ێك‌و‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌‪.‬‬

‫له‌به‌رئه‌و ‌ه باچیتر ئه‌و پرس���یار‌ه‬ ‫له‌خۆم���ان نه‌كه‌ین كه‌ ئای���ا میدیا‬ ‫رۆڵ���ی په‌روه‌رده‌ی پێبده‌ین یان نا؟‬ ‫چونكه‌ چیتر میدیا ئه‌و پرس���یاره‌ی‬ ‫تێپه‌ڕان���دوه‌و ئێس���تا به‌فیعلی ئه‌و‬ ‫رۆڵ���ه‌ ده‌گێڕێ���ت‪ ،‬كه‌وات���ه‌ بائیتر‬ ‫ئیش له‌سه‌ر ئه‌و‌ه بكه‌ین كه‌ میدیا‪،‬‬ ‫په‌روه‌رده‌یه‌ك���ی ب���اش بنێرێت بۆ‬ ‫تاكه‌كان‪ ،‬باش به‌مانا كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫سیاس���ی‌و ئاین���ی‌و زانس���تیه‌كه‌ی‪،‬‬ ‫ك��� ‌ه بگونجێت له‌گ���ه‌ڵ پێوه‌ره‌كانی‬ ‫شارستانیی بونی ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه‌ی‬ ‫كه‌ میدیاكه‌ی تێدایه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ب���ۆ وه‌اڵمی پرس���یاری‬ ‫سه‌ره‌كی بگه‌ڕێین‪ ،‬له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫كوردس���تانی عێراقدا‪ ،‬ئه‌وا به‌ڕونی‬ ‫هه‌ندێك میدیا وه‌اڵمی پرسیاره‌كه‌مان‬ ‫ده‌ده‌ن���ه‌وه‌ ك ‌ه له‌ڕاب���ردودا به‌پالن‌و‬ ‫س���تراتیژێكی دیاریك���راو‪ ،‬كاریان‬ ‫كردوه‌ له‌سه‌ر ناشرینكردنی سیستمی‬ ‫سیاسیی‪ ،‬په‌روه‌رده‌‪ ،‬زانكۆ‪ ،‬حزب‪،‬‬

‫مزگه‌وت‪ ،‬ئایین‪ ،‬سه‌ره‌ڕای ئه‌مانه‌یش‪ ،‬بكات ك���ه‌ بیربكه‌ین���ه‌وه‌‪ ،‬بتوانێت‬ ‫تاكێكی جوێنفرۆشی به‌رهه‌م هێناوه‌‪ ،‬داعش پێناس���ه‌ ب���كات كه‌ هێنده‌ی‬ ‫تاكێك���ی بێبه‌ره���ه‌م‪ ،‬تاكێ���ك ك ‌ه بریتی ‌ه له‌فكرێك���ی توندڕه‌وی هه‌زار‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای نه‌بونی هیچ به‌رهه‌مێك‪ ،‬س���اڵه‌‪ ،‬چیتر نیه‌‪ ،‬یان قه‌ناعه‌تمان‬ ‫بڕوای به‌هیچ به‌رهه‌مێكیش نیه‌ (ك ‌ه پێبكات ك���ه‌ جیاكردن���ه‌وه‌ی دیین‬ ‫ئه‌مه‌یان رێژه‌یی���ه‌)‪ ،‬مادام زۆرینه‌ی له‌ده‌س���ه‌اڵت‪ ،‬بێڕێزیكردن نیه‌ به‌و‬ ‫میدیای كوردی‪ ،‬له‌رابردوو ئیستادا‪ ،‬ئاین���ه‌ی زۆرتری���ن ش���وێنكه‌وته‌ی‬ ‫به‌مجۆره‌ كاریان ك���ردوه‌و ده‌كه‌ن‪ ،‬هه‌ی ‌ه له‌ن���او كۆمه‌ڵگاكه‌دا‪ .‬هه‌ربۆی ‌ه‬ ‫كه‌وات��� ‌ه ناتوانی���ن كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك���ی میدی���ای ك���وردی چیت���ر ناتوانێت‬ ‫زین���دوو هۆش���یار‪ ،‬كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و رێچكه‌یه‌ ب���ه‌رده‌وام‬ ‫شارس���تانی بنیات بنێین‪ ،‬وه‌كچۆن بێ���ت كه‌ پێی وایه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی باڵوی‬ ‫ئه‌مج���ۆره‌ نابینین له‌كوردس���تانی نه‌كات���ه‌وه‌ روداو نی���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی‬ ‫میدیا گرنگی پێن���ه‌دات گرنگ نیه‌‪،‬‬ ‫عێراقدا‪.‬‬ ‫كه‌واته‌ به‌م تایپ ‌ه له‌میدیای بینراوو له‌به‌رئه‌و ‌ه ئه‌گه‌ر میدیا له‌س���ه‌ر ئه‌م‬ ‫به‌م رۆڵه‌ی ت���ۆڕ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‪ ،‬رێچكه‌یه‌ به‌رده‌وام بێت‪ ،‬ئه‌وا ده‌بێت‬ ‫مه‌حاڵ���ه‌ بوێری���ن ئه‌و پرس���یار‌ه بگه‌ڕێین ب���ه‌دوای ده‌زگایه‌كی تری‬ ‫له‌خۆم���ان‌و میدی���ای كوردی���ش كۆمه‌اڵیه‌تی‌و په‌روه‌رده‌یی‌و زانستیی‬ ‫بكه‌ی���ن‪ ،‬كه‌ ئایا‪ ،‬میدی���ا ده‌توانێت ت���ردا‪ ،‬تاك���و هه‌م تاك پ���ه‌روه‌رده‌‬ ‫رۆڵی پ���ه‌روه‌رده‌كار بگێڕێت‌و له‌بری بكات‪ ،‬هه‌می���ش میوانێكی بێزاركه‌ر‬ ‫زانكۆو ئایین‌و حیزب‌و خێڵ‪ ،‬وه‌اڵمی نه‌بێت‌و ئه‌رك ‌ه بنچینه‌ییه‌كانی خۆی‬ ‫پرسیاره‌كانمان بۆ بداته‌وه‌و فێرمان بیرنه‌چێته‌وه‌‪...‬‬

‫مادام ئه‌مڕۆ میدیا‬ ‫به‌م قه‌باره‌ گه‌وره‌یه‌‪،‬‬ ‫بونی هه‌یه‌‪ ،‬كه‌واته‌‬ ‫پرسیاره‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫ئایا ده‌كرێت له‌بری‬ ‫حزب‌و ئایین‌و زانكۆ‪،‬‬ ‫په‌روه‌رده‌مان بكات؟‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrusti. sul@gmail. com‬‬

‫)‪ )561‬سێشه‌ممه‌ ‪2017/1/17‬‬

‫‪15‬‬

‫الپەڕەی تەندروستی‪ ،‬بەسپۆنسەری بەڕێوبەرایەتی تەندروستیی سلێمانی‬ ‫چه‌ند هه‌نگاوێك‬ ‫بۆ به‌هێز كردنی‌‬ ‫كۆئه‌ندامی‌‬ ‫به‌رگری‬ ‫منداڵه‌كه‌ت‬

‫د‪ .‬هه‌ڵگورد ساڵح جاف‪ .‬پزیشكی‌ ددان‌و رۆژنامه‌نوسی‌ زانستی‌‌‬

‫به‌م رێنامییان ‌ه ددانی‬ ‫له‌رێنمایه‌كان منداڵه‌كه‌ت بپارێزه‌‬

‫ی‬ ‫ی توش بون ‌‬ ‫ی تر ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫منداڵ له‌هه‌مو كه‌سێك ‌‬ ‫به‌نه‌خۆشی‌ هه‌ی ‌ه به‌تایبه‌تی‌ په‌تا وه‌رزییه‌كان‪.‬‬ ‫ی باوانی���ش بۆئ���ه‌وه‌ی‌ كه‌متری���ن كات‬ ‫ئێ���وه‌ ‌‬ ‫منداڵه‌كه‌ت به‌نه‌خۆشی‌ ببینیت ئه‌م رێنماییان ‌ه‬ ‫ئه‌نجام بده‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬میوه‌و س���ه‌وزه‌ زۆر بد‌ه به‌منداڵه‌كه‌ت‌و ئه‌و‬ ‫خواردنانه‌ی‌ پێبده‌ ك ‌ه زیاتر له‌سه‌وزه‌ بن‪.‬‬ ‫ی زۆر بده‌ به‌منداڵه‌كه‌ت‪.‬‬ ‫‪ -2‬شله‌مه‌ن ‌‬ ‫‪ -3‬زۆرترین كات بیب���ه‌ ده‌ره‌و‌ه بۆ یاری كردن‬ ‫له‌ناو باخ‌و وه‌رزش كردن‪ ،‬باكه‌مترین كات یاریی ‌ه‬ ‫كۆمپیوته‌رییه‌كان بكات‪.‬‬ ‫ی كرابێ���ت چونك��� ‌ه‬ ‫‪ -4‬هه‌میش��� ‌ه نینۆكه‌كان��� ‌‬ ‫ی رابگرێت‬ ‫منداڵ ناتوانێت پ���اك‌و ته‌میزی خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و ش���وێنه‌ش زۆر گونجاوه‌ ب���ۆ كۆبونه‌وه‌ ‌‬ ‫میكرۆب‪.‬‬

‫ئه‌و خواردنانه‌ ‌ی ك ‌ه‬ ‫دڵه‌كزێت ناهێڵن‬ ‫ی‬ ‫دڵه‌ك���زێ‌ یه‌كێكه‌ل���ه‌و گرفتان���ه‌ ‌‬ ‫ك ‌ه به‌ش���ێكی‌ زۆری خه‌ڵك ناڕه‌حه‌ت‬ ‫ی‬ ‫ی چاره‌سه‌رنه‌كردن ‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ناوبردنی‌ روپۆش��� ‌‬ ‫ئه‌بێت ‌ه ه���ۆ ‌‬ ‫ناوه‌وه‌ی‌ گه‌ده‌و س���ورێنچك‌و پاشان‬ ‫ی دڵه‌كزیش‬ ‫برینداركردن���ی‌‪ .‬ه���ۆكار ‌‬ ‫ی خۆراك‌و‬ ‫زۆرن له‌وانه‌ بۆماوه‌‪ ،‬سسیتم ‌‬ ‫ی‬ ‫رێژه‌ی‌ ترش���ی‌‪ .‬خۆراكی���ش رۆڵێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ی��� ‌ه له‌چاره‌س���ه‌ر كردن ‌‬ ‫گرنگ��� ‌‬ ‫دڵه‌كزێ‌ ‪ .‬شاره‌زایانی‌ بواری‌ خۆراك‬ ‫ئاماژ‌ه به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ هه‌ندێك خۆراك‬ ‫ی‬ ‫ی ترشه‌ڵۆك ‌‬ ‫چاره‌سه‌ر‌ه بۆ له‌ناوبردن ‌‬ ‫گه‌ده‌ ئه‌وانیش بریتین له‌‪:‬‬ ‫ی‬ ‫ زه‌نجه‌فی���ل‪ :‬ئه‌بێت��� ‌ه ه���ۆ ‌‬‫ی‬ ‫ی ئ���ازارو نه‌هێش���تن ‌‬ ‫كه‌مكردن���ه‌وه‌ ‌‬

‫ی ی���ه‌ك كه‌وچك‬ ‫دڵه‌ك���زێ‌‪ .‬خواردن��� ‌‬ ‫ی بۆت هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫سود ‌‬ ‫ی‬ ‫ مۆز‪ :‬مادده‌یه‌كی‌ تێدای ‌ه كه‌ڕێژه‌ ‌‬‫ی رێك ده‌كات‪.‬‬ ‫ترش ‌‬ ‫ سپیناخ‌و كوله‌كه‌‪ .‬ڤیتامین‌و كانزاو‬‫ریشاڵیان تێدایه‌‪ .‬كه‌ یارمه‌تیده‌رن بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ری‌ دڵه‌كزێ‌‪.‬‬ ‫ی تێدای ‌ه‬ ‫ س���یر‪ :‬مادده‌ی‌ ئه‌لیسین ‌‬‫ی‬ ‫ك��� ‌ه رێگ���ری‌ ده‌كات له‌دروس���تبون ‌‬ ‫ترشه‌ڵۆك‪.‬‬ ‫ی ك���ه‌م‬ ‫ی ترش��� ‌‬ ‫ كاه���و‪ :‬م���ادده‌ ‌‬‫ده‌كاته‌وه‌و یارمه‌تی‌ هه‌رس ده‌دات‪.‬‬ ‫ چه‌ره‌س���ات‪ .‬به‌تایبه‌ت���ی‌ باده‌م‪.‬‬‫ێ‬ ‫له‌كاتی‌ هه‌س���ت كردن���ت به‌دڵه‌كز ‌‬ ‫ده‌توانیت بڕێك چه‌ره‌س بخۆیت‪.‬‬

‫ی‌ رێبه‌ری‌ حك‬ ‫ومه‌تی‌ به‌ریتانیا‬

‫( ته‌مه‌نی‌ ‪ 3‬ساڵ بۆ ‪ 6‬ساڵ)‬ ‫ی منداڵه‌كه‌ت بش���ۆ‪ .‬پێش نوس���تن‌و‬ ‫‪ -1‬رۆژان ‌ه دو جار ددان ‌‬ ‫هه‌ركاتێكی‌ تر له‌ڕۆژدا‪.‬‬ ‫‪ -2‬پێویس���ته‌ كرداری‌ ددان شۆردنه‌كه‌ له‌الیه‌ن گه‌وره‌یه‌كه‌و‌ه‬ ‫ی بكرێت‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رشت ‌‬ ‫ی ددان به‌كاربێنه‌‪ .‬ده‌بێت‬ ‫ی ده‌نك ‌ه نۆكێك هه‌ویر ‌‬ ‫‪ -3‬به‌قه‌بار‌ه ‌‬ ‫ی ‪ 1350‬بۆ ‪ ppm 1500‬فلۆرایدی‌ تێدابێت‪.‬‬ ‫بڕ ‌‬ ‫‪ -4‬پاش ددانشتن تف بكه‌ره‌وه‌و ئاو له‌ده‌مت وه‌ربده‌‪.‬‬ ‫ی خواردن ‌ه شه‌كره‌وییه‌كان كه‌م بكرێته‌وه‌و‬ ‫‪ -5‬پێویست ‌ه بڕو جار ‌‬ ‫ی به‌كارهێنانیش���یان پابه‌ند بكرێت به‌ژه‌مه‌كانه‌وه‌‪ ،‬نابێت‬ ‫كات ‌‬ ‫له‌چوار جار زیاتر به‌كاربهێنرێت‪.‬‬ ‫‪ -6‬كاتێك منداڵه‌كه‌ت نه‌خۆش ده‌بێت ئه‌و ده‌رمانان ‌ه‬ ‫به‌كار بێنه‌ ك ‌ه شه‌كریان تێدانیه‌‪.‬‬ ‫ی منداڵه‌كه‌ت‬ ‫ی ددان ب���ده‌ له‌ددان��� ‌‬ ‫‪ -7‬بۆیاخ��� ‌‬ ‫ی پزیشك‪(.‬بۆیاخێك ‌ه به‌كاردێت‬ ‫ساڵی‌ دوجار ال ‌‬ ‫ی كردنه‌وه‌)‪.‬‬ ‫بۆپاراستنی‌ ددانه‌كه‌ی‌ نه‌ك سپ ‌‬

‫ئه‌گه‌ری‌ توش بون به‌سه‌وه‌فان له‌دوا ‌ی په‌نجا ساڵیه‌و‌ه له‌‪%50‬یه‬ ‫ی‬ ‫جومگ���ه‌كان زی���اد ده‌كات به‌زیادبون ‌‬ ‫ی ن���ه‌رم‌و نیانی‌‌و‬ ‫ته‌مه‌ن به‌له‌ده‌س���تدان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جومگه‌كان‌و كه‌مبونه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ئاسا ‌‬ ‫كشان ‌‬ ‫ی كارك���ردن تیایان���دا‪ .‬باوترین‬ ‫هێ���ز ‌‬ ‫ی ك ‌ه س���ه‌وه‌فانیان تێدا‬ ‫ئه‌و جومگانه‌ ‌‬ ‫روئه‌دات (ئه‌ژنۆو مل‌وپشت)ه‌‪.‬‬ ‫ی (‪)30‬‬ ‫رێژه‌ی‌ توش���بوان تاكو ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی په‌نجا ساڵیه‌و‌ه‬ ‫ی ‪ %1‬و له‌سه‌رو ‌‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جوگراف ‌‬ ‫ی شوێن ‌‬ ‫ده‌گات ‌ه ‪ %50‬و به‌پێ ‌‬ ‫ده‌گۆڕێ���ت‪ .‬له‌كوردس���تان رێژه‌ك��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رزونزم ‌‬ ‫ی هه‌ڵكه‌وت���ه‌ ‌‬ ‫زۆر‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫پێكهاته‌ی‌ ش���وێنه‌كه‌‪ .‬ژن���ان‌و پیاوان‬ ‫وه‌ك ی���ه‌ك ت���وش ده‌بن ب���ه‌اڵم زیاتر‬ ‫ی‬ ‫له‌ژن���ان به‌ده‌رده‌كه‌وێت ئه‌ویش به‌هۆ ‌‬ ‫كاركردن‌و جۆری‌ پیشه‌كه‌یان‪.‬‬

‫ی درێژخایه‌ن ‌ه‬ ‫سه‌وه‌فان نه‌خۆش���یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئازار ‌‬ ‫ی ده‌ركه‌وتن��� ‌‬ ‫ك��� ‌ه ده‌بێته‌ هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫جومگ���ه‌كان‌و ئاوس���ان‌و كه‌مبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫جوڵ���ه‌ له‌جومگه‌كان���دا‪ .‬داخوران��� ‌‬

‫هۆكاره‌كانی‌‪:‬‬ ‫گۆڕان���كاری‌ دروس���ت ده‌بێ���ت‬ ‫ی‬ ‫ی كڕكڕاگه‌كان ‌‬ ‫به‌له‌ده‌س���تدانی‌ نه‌رم��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ناو جومگ��� ‌ه به‌كه‌مبون���ه‌وه‌ی‌ مادده‌ ‌‬ ‫(‪ )portiogylycan‬ك��� ‌ه لێپرس���راو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كردن���ی‌‌و ن���ه‌رم‌و نیان ‌‬ ‫له‌پارێ���زگار ‌‬ ‫جومگ���ه‌كان له‌جوڵ���ه‌دا‪ .‬ئه‌م دۆخه‌ش‬ ‫ی (زیادبونی‌ كێ���ش " ته‌مه‌ن"‬ ‫به‌ه���ۆ ‌‬

‫ی "الخل���ع الوالدی‌"و ده‌ستنیشانكردنی‌ نه‌خۆشیه‌كه‌‪:‬‬ ‫له‌جێچون���ی‌ منداڵ ‌‬ ‫ی ن���ازوری‬ ‫ی وه‌رزش���دا بینین��� ‌‬ ‫پێكان���ی‌ تون���د له‌كات��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تیشك ‌‬ ‫وردبینی‌ تاقیگه‌یی‌‌و وێنه‌گرتن ‌‬ ‫روئه‌دات‪.‬‬ ‫ئێكسی‌‌و موگناتیسی‌‪.‬‬ ‫نیشانه‌كانی‌‪:‬‬ ‫ی نوشتانه‌و‌ه چاره‌سه‌ركردن‪:‬‬ ‫ی جومگه‌كان له‌كات ‌‬ ‫‪ .1‬ئازار ‌‬ ‫ی كۆتایی‌‌و بنبڕ بۆ ئه‌م‬ ‫چاره‌س���ه‌رێك ‌‬ ‫ی زۆر‪.‬‬ ‫یان دانیشتن بۆماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ده‌نگی‌ ته‌قه‌ت���ه‌ق له‌ناو نه‌خۆش���یه‌ نیه‌ به‌اڵم ده‌توانرێت رێگ ‌ه‬ ‫‪ .2‬بیس���تن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بگیرێت‌و به‌ره‌و باش ‌‬ ‫له‌زیادو خراپبون ‌‬ ‫جومگه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫‪ .3‬ئاوسان‌و هه‌ندێك جار سوربونه‌وه‌ی ببرێت‪.‬‬ ‫ی (چارەسەری‬ ‫ی سروشت ‌‬ ‫ی ئه‌ژنۆ ی���ان هه‌ردوكیان ‪ .1‬چاره‌سه‌ر ‌‬ ‫جومگه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی كۆبونه‌وه‌ی‌ ش���ل ‌هی‌ له‌ش سروش���تی) باش���ترین رێگه‌چاره‌سه‌رو‬ ‫له‌ئه‌نجام��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رێنمای ‌‬ ‫سه‌المه‌ترین ‌ه ئه‌ویش به‌پێدان ‌‬ ‫له‌ئه‌ژنۆكان‪.‬‬ ‫ی تایبه‌ت‌و رێگرتن له‌و‬ ‫ی رۆیش���تن یان دروست‌و وه‌رزش ‌‬ ‫ی له‌كات ‌‬ ‫‪ .4‬ئاس���ته‌نگ ‌‬ ‫ی رۆژانه‌ ئه‌نجام‬ ‫كاره‌ هه‌اڵنه‌ی‌ كه‌ له‌كار ‌‬ ‫سه‌ركه‌وتن به‌قاڵدرمه‌و شاخدا‪.‬‬ ‫ی وه‌س���تان ده‌درێت‪.‬‬ ‫ی زۆر له‌كات ‌‬ ‫ی ئازار ‌‬ ‫‪ .5‬بون ‌‬ ‫ی ئازارش���كێن‬ ‫ی ده‌رمان ‌‬ ‫‪ .2‬وه‌رگرتن��� ‌‬ ‫به‌پێوه‌ یان له‌كاتی‌ به‌یانیاندا‪.‬‬ ‫ی تایبه‌ت ك ‌ه یارمه‌تیده‌رن‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌رمان ‌‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ری‌ گرفته‌كه‌‪.‬‬ ‫ی كۆتایی ‌ه‬ ‫ی ك ‌ه بڕیار ‌‬ ‫‪ .3‬نه‌ش���ته‌رگه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌ویش به‌جۆرێ���ك كه‌ هیچ هه‌نگاوێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌مابێت به‌وه‌رگتنی‌ راوێژ ‌‬ ‫چاره‌سه‌ر ‌‬ ‫دكت���ۆری‌ تایب���ه‌ت‌و چارەس���ەرکاری‬ ‫سروشتی‌‪.‬‬ ‫‌‪X.RAY” MRI‬‬

‫سەنتەری ساڤا‬

‫بۆ چارەسەری سروشتی (هیندی ـ کوردستانی)‬

‫ئامادەکردنی‪ :‬سۆران مەعروف قەرەداغی‬ ‫پسپۆری چارەسەرکاری سروشتی هیندی‬

‫ناونیشانی وێبسایتی بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی‬

‫‪http://www. dohsuli. com‬‬

‫فەیسبوك‪https://www. facebook. com/tandroostyt :‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )561‬سێشه‌ممه‌ ‪2017/1/17‬‬

‫عەلی باپیر‪ ،‬نە لەعەلمانیەت گەیشتوەو نە لەناسیۆنالیزم‪،‬‬ ‫ئیسالمیشی هەڵگێڕاوەتەوە‬ ‫فوئاد سدیق‬ ‫‪1‬ـ‪2‬‬ ‫قسە گەر عیقدی گەوهەر بێ‪ ،‬غەرەز دەیكا‬ ‫بەخەرموهرە‬ ‫چ تەئس���یرێ لەوەعزتدای���ە واعی���ز وا پ���ڕ‬ ‫ئەغرازی‬ ‫مەحوی‬ ‫كۆمەڵگای كوردی لەدو كێشەی سەرەكیدا‬ ‫ب���ەردەوام خولدەخوات���ەوە‪ ،‬ئەویش یەكەم‪:‬‬ ‫هەمیش���ە لێكدان���ەوەی هەڵ���ە ب���ۆ زاراوەو‬ ‫دەس���تەواژەو تەنان���ەت بۆ ئایدی���او فیكرو‬ ‫فەلس���ەفەش دەكات‌و بەئارەزوی دڵی خۆی‬ ‫رەملی بۆ لێ���دەدات‪ ،‬دوەمیان ئەوەیە هەمو‬ ‫بزوتنەوە ئیس�ل�امییە سیاسییەكانی هەرێمی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬گرفتێك���ی زۆر س���ەختن ب���ۆ‬ ‫بەرەوپێش���ەوەچونی كۆمەڵگا بەئاراس���تەی‬ ‫ئەقاڵنییەت‪ ،‬چونكە هەمیش���ە ئەو بزوتنەوە‬ ‫سیاس���ییە ئیس�ل�امیانە‪ ،‬بەس���ەركردەو‬ ‫بنكردەكانیانەوە‪،‬لەهەوڵ���ی ئ���ەوەدان بەرەو‬ ‫وەهم‌و خورافات‌و ئەفسانەگەراییمان ببەنەوەو‪،‬‬ ‫لەم پێناوەش���دا هەر رۆژەو قەوانێكی كۆن‌و‬ ‫سواومان بۆ لێدەدەنەوە‪ .‬كارەساتی گەورەش‬ ‫ئەوەی���ە خەڵكانێك بەدوای ئ���ەو جەهالەتە‬ ‫بكەون‌و پێیانوابێت ئەوە رێگای رزگاركردنی‬ ‫كۆمەڵگایە! عەلی باپیر یەكێك لەوكەسانەیە‪،‬‬ ‫ك���ە ل���ەدوای راپەڕین���ەوە بەش���ێوەیەكی‬ ‫راس���تەوخۆو بەردەوام لەهەوڵی گەوجاندنی‬ ‫كۆمەڵگای كوردیدا بوەو هەر رۆژەو قەوانێكی‬ ‫س���واومان ب���ۆ لێدەداتەوە‪ ،‬ك���ە لەدونیاداو‬ ‫لەجیهانێكی كەمێك خۆشگوزەراندا‪،‬دەمێكە‬ ‫كۆتاییان پێهاتوەو هەمو ئەو قەوانە س���واوو‬ ‫هەم���و ئەو خورافات‌و ئەفس���انەو هەمو ئەو‬ ‫قاوەگرتنەوان���ە لەگۆڕ ن���راون‪ .‬چونكە هەمو‬ ‫ئەمانە لەفاڵگرتنەوەیەك زیاتر بۆ كورد هیچی‬ ‫دیكەی پ���ێ نییە‪ ،‬تەنیا ل���ەم كۆمەڵگایەی‬ ‫ئێمە نەبێت هێشتا خەڵكانێك هەن بەدوعای‬ ‫گورگیش دەڵێن ئامین! دەنا لەهەمو دونیادا‬ ‫گورگ هەر گورگەو قەت نەبوە بەمەڕ‪.‬‬ ‫كەم نین ئەوانەی ل���ەم هەرێمە‪ ،‬نایانەوێ‬ ‫لەعەلمانیەت تێبگەن‪ ،‬عەل���ی باپیر بەتەنیا‬ ‫نییە‪ ،‬زۆر لەنوخبەی سیاسی‌و كۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫تەنان���ەت بەناو روناكبیریش هەن‪ ،‬هێش���تا‬ ‫لەعەلمانی���ەت تێنەگەیش���تون‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫بەردەوام كۆمەڵێك دەس���تەواژەی بێ ماناو‬ ‫هەڵخەڵەتێنەران���ە بەخەڵكی ئ���ەم هەرێمە‬ ‫دەفرۆشنەوە‪ ،‬وەك ئەوەی بزانن عەلمانییەت‬ ‫چییە‪ ،‬باش���ترین نمونە ئەوە چەندین جارە‬ ‫عەلی باپی���ر ئاماژە بۆ دەس���ەاڵتی پارتی‌و‬ ‫یەكێتی دەكات‌و دەڵێت عەلمانیەت لەهەرێمی‬ ‫كوردستان تێكشاوەو نابێت چیدی رێگە بەو‬ ‫دەس���ەاڵتە عەلمانییە بدرێت‪ ،‬كە گەندەڵەو‬ ‫خەڵكی برسی كردوەو سیستەمێكی سەقەتی‬ ‫سیاسی بەڕێوەدەبات‌و ئابوری بۆخۆی قۆرخ‬ ‫كردوەو ‪......‬هتد‪ .‬هەمو بۆچونەكانی عەلی‬ ‫باپی���ر لەوەدا یەكدەگرنەوە ك���ە عەلمانیەت‬ ‫ئیلح���ادو دژە ئایین‌و مەزهەبەكانی ئایینییە‪،‬‬ ‫بەتایب���ەت ئایین���ی ئیس�ل�ام‪،‬لەكاتێكدا ئەم‬ ‫قس���ەیە زۆر بێ بنەماو ب���ێ ناوەڕۆكەو هیچ‬ ‫بەسەر راستییەوە نییە‪ .‬چۆن؟ پێش ئەوەی‬ ‫بێینە س���ەر عەلمانیەت‪ ،‬با بزانین دەوڵەتی‬ ‫ئیلحادی كامەیەو لەكوێ هەبوە‪ ،‬ئینجا دێینە‬ ‫س���ەر عەلمانیی���ەت‪ .‬لەبنچین���ەدا دەوڵەتی‬ ‫ئیلحادی بریتی بو لەو دەوڵەت‌و لەو سیستەمە‬ ‫سیاسییەی كە لەیەكێتی سۆڤێت كە لە‪17‬ی‬ ‫ئۆكتۆبەری‪ 1917‬گەیش���تە دەسەاڵت‌و لە‪-24‬‬ ‫‪ 1991 /12/25‬لەبەریەكهەڵوەش���ایەوە‪ ،‬واتا‬ ‫بۆماوەی زیاتر لەحەفتا ‪ 70‬س���اڵ پەیڕەوی‬ ‫لێدەكرا‪ ،‬كە بەزەبری هێز رێگا لەخەڵك دەگیرا‬ ‫بچنە كڵێس���ای ئەرتۆدۆكسی بۆ نوێژكردن‌و‬ ‫بەجێهێنانی فەریزەكانی ئایینی مەس���یحی‪،‬‬ ‫تەنانەت كار گەیش���تبوە ئەوەی رۆمانەكانی‬ ‫گەورەترین رۆماننوسی نەك بەتەنیا روسی‪،‬‬ ‫بەڵكو جیهانیی لەنمونەی (دۆستۆیڤس���كی)‬ ‫سانس���ۆر كرابون‌و رێ���گای باڵوكردنەوەیان‬ ‫لێگیرابو‪ ،‬بەتۆمەتی درۆزنانەی خۆیان‪ ،‬گوایا‬ ‫بۆنی مەسیحییەتی لێدێت! ئەمە سیستەمی‬ ‫سیاس���ی روسیای س���تالینی بو كە عەلمانی‬ ‫نەبو‪ ،‬بەڵكو ئیلحادی بو‪ .‬جیاوازییەكی زۆریش‬ ‫لەنێ���وان عەلمانیەت‌و ئیلح���اد لەالیەكەوەو‬ ‫هەروەها عەلمانیەت‌و ئایین لەالیەكی دیكەوە‬ ‫هەیە‪ .‬ئەمەی لەڕوس���یای سۆڤێتی رویدەدا‪،‬‬ ‫بەهەمانش���ێوە پێچەوانەكەی لەس���عودیەو‬ ‫ئێران‌و ئەفغانستانی س���ەردەمی حوكمڕانی‬ ‫تاڵیبان‌و بنالدن نمایش���دەكرایەوەو فەتوا بۆ‬ ‫كەسانی بیروڕا جیاواز دەردەكراو شەرعیەت‬ ‫بەكوشتنەكەی دەدراو خوێنی حەاڵڵ دەكرا‪،‬‬ ‫وەك ئ���ەوەی بەرامبەر س���ەلمان روش���دی‬ ‫لەئێران‌و فەرەج فۆدەو دەیان هزرڤانی دیكە‬ ‫لەمیس���رو‪....‬هتد دەی���ان نمون���ەی یەكجار‬ ‫مەرگەس���اتئامێز لەوبارەیەوە ه���ەن‪ ،‬ئاخر‬ ‫عەلی باپیر چی ما بەپرس���ی ئەخالقی نەسر‬

‫حامد ئەبوزێد نەكەن؟ لەو هەرێمەی ئێمەش‬ ‫فەتوا بۆ كوشتنی گەورەترین شاعیری كورد‬ ‫لەمێژوی كۆن‌و نوێدا(شێركۆ بێكەس)دەركراو‬ ‫ئەو عەلی باپیرەی كە ئێس���تاكەش دەیەوێ‬ ‫حوكم بگرێتە دەس���ت ی���ەك نوققەی لێوە‬ ‫نەهات! بۆ؟! ئەمە باخ���ۆی وەاڵم بداتەوە‪،‬‬ ‫كە هی���چ وەاڵمێكی نییە‪ .‬لەكاتێكدا ئەوانەی‬ ‫فەتواكەی���ان بۆ ش���ێركۆ بێك���ەس دەركرد‬ ‫لەهاوبیرو هاوسەنگەرو برایەكانی عەلی باپیر‬ ‫بون! كتێبخانەش���یان تەقان���دەوەو تێزابیان‬ ‫بەئافرەتی مۆدەدا دەكردو لەناو چەقی بازاڕ‬ ‫بێئەدەبانە هۆهایان لەكچان‌و ژنان دەكرد‪...‬‬ ‫هتد‪،‬بەاڵم عەلی باپی���ر هەر ورتەیەكی لێوە‬ ‫نەهات! بۆ؟ ئەوە لەس���ەریەتی دەبێت خۆی‬ ‫رونكردن���ەوە بدات‪ .‬كە بۆچی بۆ ئەوكارە پڕ‬ ‫لەشەرم‌و ش���ورەیی‌و زۆر قێزەونانە‪ ،‬نوقەی‬ ‫لێوە نەدەهات‪ ،‬ئای���ا عەلی باپیر كە رەخنە‬ ‫لەو حكومەت‌و دەس���ەاڵتە دەگرێت‪ ،‬دەیەوێ‬ ‫بمانباتەوە س���ەر ئ���ەو دۆخی فەت���وادان‌و‬ ‫تی���زاب لێدان‌و هۆه���ا کێش���ان‌و زۆریدیكە‪،‬‬ ‫چونكە عەل���ی باپیرو رێكخراوە سیاس���ییە‬ ‫ئیس�ل�امییەكەی ئەوەندە لەو تاریكپەرستانە‬ ‫ب���ەدور نەبو‪ ،‬خ���ۆ ئەگەر لەژێ���ر رێنمایی‌و‬ ‫فەرمانەكانی ئەودا ئەو كارانە نەكرابن! بەاڵم‬ ‫وادیارە تائێس���تاش عەلی باپیر شانازی بەو‬ ‫كاروك���ردەوە مەرگەس���اتئامێزانەوە دەكات‪،‬‬ ‫كە لەواڵتانی عەرەبی‌و هەرێمی كوردس���تان‬ ‫رویاندەدا‪ ،‬دەنا ئاوەها لەم س���ەردەمی پاش‬ ‫مۆدێرن���ەو حوكمڕانی زیرەك‌و ‪...‬هتد كەچی‬ ‫لەس���ەردەمێكی ئاوەها پێشكەوتودا بەدوای‬ ‫هەندێك كەسی كۆنەپەرستی ئایینی ناكەوێتن‬ ‫كە جگە لەمەینەت���ی‌و تاریكی‪ ،‬نەیانتوانیوە‬ ‫یان نەیانویستوە‪ ،‬بچوكترین چرا هەڵبكەن‪.‬‬ ‫ئ���ەم خۆڵكردنە چاوی خەڵك���ە‪ ،‬میراتی‬ ‫عەرەبە ش���ۆڤێنی‌و توندڕەوەكانی ئیسالمن‪،‬‬ ‫كە ل���ەدەرەوەی جیهانی توندی ئیس�ل�امی‪،‬‬ ‫هیچ جیهان‌و ئایدیاو بۆچونێكی دیكە نابینن‪،‬‬ ‫بەجۆرێك كەوتنە ملمالنێ‌و بەربەرەكانێكردنی‬ ‫عەلمانییەت گەیشتە ئەوەی وتیان عەلمانیەت‬ ‫پیالنێك���ی رۆژئاوای���ی‌و جیهانییە‪،‬ل���ەوەش‬ ‫تێپەڕین‌و گوتیان عەلمانییەت خاچپەرستنە‪،‬‬ ‫جولەكایەتییە‪ ،‬مەسیحییەتە‪ ،‬رۆژئاواییەو‪...‬‬ ‫هت���د‪ .‬تەنانەت لەس���ەر ئاس���تی روناكبیرە‬ ‫بااڵكان���ی عەرەبیش���دا‪ ،‬عەلمانیی���ەت هەزم‬ ‫نەكراوە‪ ،‬تۆ بڕوانە حەسەن حەنەفی‌و محەمەد‬ ‫عابد ئەلجاب���ری‌و ‪...‬هتد‪ .‬كەس���ایەتییەكی‬ ‫گ���ەورەی وەكو جاب���ری داوای دەكرد باواز‬ ‫ل���ەزاراوەی عەلمانی���ەت بهێنین‪،‬چونكە هیچ‬ ‫پێویستییەكمان پێی نییە‪ ،‬بەڵكو بالەجیاتی‬ ‫عەلمانی���ەت واباش���ترە زاراوەی ئەقاڵنیەت‌و‬ ‫دیموكراس���ی بەكاربهێنین ك���ە ئەوە چاری‬ ‫كێش���ەو گرفتەكانمان دەكات! بەاڵم دەبێت‬ ‫ئەوەش بڵێین لەبەرامبەریدا زۆر كەس���ایەتی‬ ‫گ���ەورەی روناكبیری عەرەبی���ش لەجیهانی‬ ‫عەرەبی���دا هەن‪ ،‬كە هەمیش���ە هەوڵەكانیان‬ ‫لەپێناوی قوڵكردن���ەوەی عەلمانییەتدا بوە‪،‬‬ ‫نمونەی جۆرج تەرابیشی‌و هاشم ساڵح‌و عزیز‬ ‫العظمة‌و موراد وەهبەو فوئاد زەكەریاو زۆری‬ ‫دیكە‪ .‬ئێمەی كورد لەو هەرێمە تائێس���تاش‬ ‫زیات���ر ئەو كولت���ورە عەرەبییە س���ەلەفییە‬ ‫چەقبەس���توەمان وەرگرت���وە‪ ،‬ك���ە هەم���و‬ ‫جیهانی عەرەبی خس���تۆتە ناو گێژاوێكەوەو‬ ‫ه���ەر رۆژەو توندڕەوترین گروپی سیاس���ی‬ ‫ئیس�ل�امی بەرهەمدەهێنێت نمونەی ئیخوان‬ ‫موس���لمین‌و كۆمەڵەی ئیس�ل�امی‌و قاعیدەو‬ ‫ئەنسارولئیس�ل�ام‌و جوندولئیس�ل�ام‌و بەرەی‬ ‫نوسرەو داعش‌و ‪...‬هتد‪ .‬ئەو نوخبە سیاسی‌و‬ ‫روناكبیرییەی عەرەب هیچ بەهایەكی بۆسەر‬ ‫كورد نەبوە‪ ،‬تابتوانی���ن خۆمان لەفۆرمێكی‬ ‫نوێتردا نمایش بكەین‪ ،‬دەنا محەمەد ئارگۆن‌و‬ ‫سەید قیمەنی‌و ناسر ئەبوزێدو فەرەج فۆدەو‬ ‫دەیان كەس���ایەتی دیكەی ع���ەرەب مایەی‬ ‫خوێندنەوەی وردو مایەی سود لێوەرگرتنن‪،‬‬ ‫ب���ا بپرس���ین لەبەرچ���ی عەل���ی باپیر هیچ‬ ‫سودێكی لەو روناكبیرە هاوچەرخانەی ئەمڕۆ‬ ‫وەرنەگرتوە‪ ،‬بەمحەمەد عەبدەو عەبدولرەحمان‬ ‫كەواكیبی‌و جەمالەدین ئەفغانیشەوە‪ ،‬كەچی‬ ‫هەر ب���ەدوای ئیبن تەیمییەو س���ەید قوتب‌و‬ ‫توندڕەوەكان���ی دیكە دەكەوێ���ت كە دەیان‬ ‫س���اڵ‌و ئیب���ن تەیمیی���ە ‪ 750‬س���اڵ پێش‬ ‫ئێس���تا ژیاوە‪ .‬جیهانی عەرەب���ی پێش‪750‬‬ ‫س���اڵ چۆن بوە‪ ،‬رێك عەلی باپیر خوازیارە‬ ‫بمانباتەوە بۆ ئەو س���ەردەمە پڕ لەتاریكییە‪.‬‬ ‫بەاڵم مێژوی عەلمانیەت زیاتر لە‪ 150‬س���اڵە‬ ‫دەركەوت���وەو بەدرێژای���ی ئەو‪ 150‬س���اڵەش‬ ‫بەردەوام چەمكی نوێتر بەخۆیەوە دەگرێت‌و‬ ‫خۆی نوێدەكات���ەوە‪ ،‬دوای ئەزمونێكی زۆری‬ ‫ملمالنێی نێوان باڵ‌و هێزەكان‪ ،‬فەیلەس���وفی‬ ‫گەورە س���پینۆزا یەكەمین كەس بو ئاماژەی‬ ‫بۆ ئەوە كرد كە ئایین جێگای هەمو یاساكانی‬ ‫حكومەتی گرتۆتەوە‪ ،‬بەاڵم گرفتەكە ئەوەیە‬ ‫حكومەت بەردەوام پێویستی بەپێشكەوتن‌و‬ ‫گۆڕانكاریی���ە لەپێناوی باش���ترین ش���ێوەی‬ ‫حوكمڕانیدا‪،‬بۆ خۆشگوزەرانی خەڵك‪ ،‬كەچی‬ ‫ئایین چەسپاوو نەگۆڕەو توانای پێشخستنی‬

‫بیانوەكانی عەلی‬ ‫باپیر بۆ عەلمانییەت‬ ‫ئەوەیە كە گوایا‬ ‫پارتی‌و یەكێتی كە‬ ‫حكومەتی هەرێمیان‬ ‫پێكهێناوە‪ ،‬فەشەلیان‬ ‫لەبەڕێوەبردنی ئەم‬ ‫هەرێمەدا هێناوە‬ ‫چونكە دو حیزبی‬ ‫عەلمانین‪ ،‬ئەڵاڵهو‬ ‫ئەكبەر! ئەرێ‬ ‫بەڕاست لەناو تەواوی‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫كادیرێك نەبو بەگوێی‬ ‫عەلی باپیردا بچرپێنێ‬ ‫بڵێ ئەمیرەكەم‬ ‫پارتی‌و یەكێتی‬ ‫عەلمانی نین‬ ‫نییە‪ .‬بۆیە سپینۆزا گوتی نابێت شەریعەتی‬ ‫ئایین���ی ببێتە یاس���ای حوكمڕان���ی‪ .‬كەچی‬ ‫عەلی باپی���ر نایەوێ تێبگات كە عەلمانییەت‬ ‫چیی���ە‪ ،‬رەنگە بوترێ ئ���ەوە كەی گرفتە كە‬ ‫لەعەلمانییەت نەگەیش���توەو نایزانێ‪ ،‬تائێرە‬ ‫راس���تە مەرج نیی���ە هەمو ك���ەس بیزانێت‬ ‫عەلمانییەت چییە‪ ،‬ب���ەاڵم گرفت ئەوەیە تۆ‬ ‫لەماناو دەالل���ەت‌و مەدلولەكانی زاراوەیەكی‬ ‫وەكو عەلمانییەت نەزانیت‪ ،‬كەچی بەردەوام‬ ‫هێ���رش بكەیت���ە س���ەری‌و بەزاراوەیەك���ی‬ ‫ناتەندروست‌و خراپ‌و تەنانەت بەفاشیل‌و‪...‬‬ ‫هت���د بیزان���ی‪ ،‬ئەمەیان س���ەیرە! هەروەك‬ ‫فڕكانی تەیرە! لەڕاستیدا دەتوانم بڵێم‪ ،‬تەنیا‬ ‫لەن���او كورد قەباحەتی لەمج���ۆرە رودەدات‪،‬‬ ‫دەنا لەناو ه���ەر كۆمەڵگایەكی دیكەو لەهەر‬ ‫واڵتێكی دیكە بوایە‪ ،‬حەشریان پێدەکرد‪.‬‬ ‫مێ���ژوی عەلمانی���ەت ب���ۆ یەكەمج���ار‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی‪ ،1851‬كە بۆ یەكەمجار‬ ‫لەالیەن نوس���ەری بەریتانی جۆرج هۆلیۆك‬ ‫لەساڵی‪ 1851‬بەكاریهێنا‪ ،‬ئەمەش لەئەنجامی‬ ‫كارەساتی گەورەی سەدەكانی ناوەڕاست بو‪،‬‬ ‫كە ئایینی مەسیحی لەڕێگای كڵێساكانییەوە‪،‬‬ ‫هەم���و ژیانی بۆ خ���ۆی كۆنت���ڕۆڵ كردبو‪،‬‬ ‫كڵێس���ا ب���ۆ مان���ەوەو بەردەوامبونی خۆی‬ ‫دادگای پش���كنینی دانابو‪ ،‬كە رۆژانە دەیان‌و‬ ‫س���ەدان كەس دەخرانە ب���ەردەم ئەو دادگا‬ ‫تۆقێنەرەوە‪ ،‬كە زمانبڕین‌و سەربڕین‌و ئینجا‬ ‫س���وتاندن ببو بەنەریت‌و ببو بەكولتوری ئەو‬ ‫ئایینە‪ ،‬ئەو ئایینەی مەسیح دەیگوت ئەگەر‬ ‫شەپازللەیەكیان لەال رومەتێكت دا‪ ،‬بەهێواشی‬ ‫الڕومەتەكەی تریش���ی بۆ رابگرە تالێتبدات‪،‬‬ ‫كەچ���ی كڵێس���اكانی ئەوروپ���ا دادگاكانی‬ ‫پش���كنینیان بۆ خەڵك دامەزراندبو‪ ،‬یەكەم‬ ‫فەیلەسوف كە لەس���ەرەتای نوسینەكانیدابو‬ ‫كڵێس���ا گرتی زمانی بڕی ئینجا سەری بڕی‬ ‫ئینجا بەس���ەربڕاوی س���وتاندی‪ ،‬دەگێڕنەوە‬ ‫كاتێ س���ەریان لەجەستەی جودا كردبوەوە‪،‬‬ ‫هێشتا برۆكانی دەجواڵن‪ ،‬ئینجا سوتاندیان‪،‬‬ ‫ئەو فەیلەس���وفە ن���اوی جیۆردانۆ بڕۆنۆ بو‪.‬‬ ‫نمونەكان یەكجار زۆرن لەوبارەیەوە‪ .‬كێشەی‬ ‫كاالس ك���ە گرفتی قوڵی نێ���وان كاتۆلیك‌و‬ ‫پڕۆتس���تانتەكان بو‪ ،‬زۆر باڵوە‪ ،‬چونكە جگە‬ ‫لەئەمی���ل زۆالو برادەران���ی‪ ،‬ڤۆلتێر رۆڵێكی‬ ‫گەورەی لەڕاس���تی نیش���اندانی ئەو كێشەیە‬ ‫بەناوی (نامەیەك لەبارەی لێبوردنەوە)بینی‪،‬‬ ‫ك���ە دەنگدانەوەیەكی گ���ەورەی بەخۆیەوە‬ ‫بینی‪ ،‬چونكە ئەم ش���ەڕە ئایینییە كێشەی‬ ‫قوڵی خستە ناو یەك خێزانیشەوە‪ ،‬كێشەی‬ ‫گەورەی خس���تە نێوان كوڕو باوكەوە‪ ،‬نازانم‬ ‫عەلی باپیر ئاگادارە؟‬ ‫بەڵ���ێ عەلمانی���ەت لەن���او ئ���ەو دۆخە‬ ‫سیاسییە پڕ لەڕەش���ەباو تۆفانە دروستبو‪،‬‬

‫كە ه���اوكات قۆناخی رۆش���نگەری لەگەڵیدا‬ ‫ب���و‪ ،‬بەواتایەكی دیك���ە عەلمانیەت ئەوكاتە‬ ‫جۆرێك ب���و لەئەقاڵنیەت‪ ،‬وات���ا عەلمانیەت‬ ‫بۆ ئ���ەوە دروس���تبو‪ ،‬ئی���دی نابێ���ت هیچ‬ ‫بیروباوەڕێ���ك بەس���ەر بیروباوەڕێكی دیكە‬ ‫زاڵبكرێ���ت‪( .‬هۆلیۆك) كە ئ���ەو زاراوەیەی‬ ‫بەكارهێنا‪ ،‬مەبەس���تی ئەوە بو سیس���تەمی‬ ‫كۆمەاڵیەتی لەئایین ج���ودا بكاتەوە‪ ،‬جیای‬ ‫بكاتەوە‪ ،‬نەك دژی بوەس���تێت‪ .‬ئەمە هەمان‬ ‫ئ���ەو هەڵوێس���تەیە كە مەس���یح لەئینجیلی‬ ‫مەرق���ۆس(‪ )17-12:12‬گوتویەت���ی ئەوەی‬ ‫قەیس���ەر بۆ قەیس���ەرو ئەوەی خوداش بۆ‬ ‫خ���ودا‪ ...‬عەلمانیەت بەرهەمی ئەو پرۆس���ە‬ ‫دورودرێژەی س���ەدەكانی ناوەڕاست بو‪ ،‬كە‬ ‫تاهاتنی قۆناخی رێنیسانس درێژەی كێشا‪،‬كە‬ ‫نزیكەی‪ 1500‬س���اڵی خایاند‪< .‬ئەپیقۆرس>‬ ‫ی فەیلەس���وف زو چرپاندی‌و وەك یەكەمین‬ ‫فەیلەسوف لەدەس���ەاڵتی ئایینی دوا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وەجاخكوێر بو‪ ،‬تاشۆپینهاوەرو داڤید هیوم‌و‬ ‫ڤۆلتێرو تۆماس جیڤرس���ۆن‌و‪...‬هتد نەهاتن‪،‬‬ ‫زەمینەكە زۆر تەس���ك و بچوك بو‪ ،‬تادواجار‬ ‫نیچە بەچەكوش���ەكەی هەم لەسەری هیگڵ‌و‬ ‫هەم لەسەری مەسیح‌و ئایینەكەی داو پارچە‬ ‫پارچەی كرد‪ .‬راس���تە عەلمانیەت لەبنەڕەتدا‬ ‫ئایینی مەسیحی خستە پەراوێزەوەو بردییەوە‬ ‫ن���او كڵێس���اكان‌و لەس���ەر ش���ەقام و لەناو‬ ‫دامودەزگا فەرمییەكان���ی حكومی‌و لەژیانی‬ ‫سیاس���یدا دوریخس���تەوە‪ .‬ئەمە رێك هەمان‬ ‫ئەو قس���ەیەی پێغەمبەری موسڵمانانیش���ە‬ ‫كاتێ وتی(ئێوە باش���تر لەكاروباری دونیای‬ ‫خۆتان دەزانن)‪ ،‬بەو واتایەی ئایین پەیوەندی‬ ‫بەتێكەڵكردن���ی كاروبارەكانی ژیانەوە نییە‪،‬‬ ‫بەڵك���و پەیوەن���دی گرێدانی ه���ەر تاكێكە‬ ‫لەگەڵ خودای خ���ۆی‪ .‬بۆ رۆژی دوایی دوای‬ ‫مردن‪ .‬دەتوانین بڵێین سیس���تەمی عەلمانی‬ ‫پەیوەن���دی بەژیان���ی زیندەگ���ی ئێس���تای‬ ‫مرۆڤەكانەوە هەی���ەو لەگرفت‌و ئاڵۆزییەكانی‬ ‫ئێستایان دەكۆڵێتەوەو چارەسەری پێویست‌و‬ ‫گونجاویش���یان بۆ دەدۆزێتەوە‪ ،‬دور لەهەمو‬ ‫توندوتی���ژی‌و پێكدادانێ���ك‪ ،‬بەڵكو گفتوگۆ‬ ‫تەوەری س���ەرەكی پەیڕەوكردنییەتی‪ .‬بەاڵم‬ ‫سیس���تەمی ئیس�ل�امی هەمو هەوڵەكانی بۆ‬ ‫ژیانی دوای زیندەگیی���ە واتا بۆ ژیانی دوای‬ ‫مردنە‪،‬هەم���و ئ���ەو ئەرك‌و كارانەی ئێس���تا‬ ‫بەس���ەر خەڵكی دەس���ەپێنێ‪ ،‬ئامانجەكە بۆ‬ ‫دوای مردن���ە‪ ،‬بۆیە بەدرێژای���ی مێژو لەهیچ‬ ‫سیستەمێكی ئیس�ل�امیدا یان فراوانتر بڵێین‬ ‫لەهیچ سیس���تەمێكی ئایینی���دا‪ ،‬نەتوانراوە‬ ‫خۆش���گوزەرانی بۆ خەڵك مسۆگەر بكرێت‌و‬ ‫مرۆڤ���ەكان بەئارامی‌و بەئاس���ودەیی بژین‪،‬‬ ‫چونك���ە ه���ەر رۆژەو بڕیارێك���ی ئیجب���اری‬ ‫بەسەریاندا دەس���ەپێنرێت و‪...‬نمونەش لەو‬ ‫بارەیەوە زۆرە‪ ،‬داعش هێش���تا لەموسڵ ماوە‬ ‫ئەوەن���دە دور نییە‪ ،‬یان باعەلی باپیر بچێت‬ ‫سەردانێكی تكریت‌و فەلوجەو رومادی بكات‬ ‫كە پێش���تر بۆ ماوەیەك داعش���ی تێدابون‪،‬‬ ‫بزانە ئێس���تا خەڵكەكەی چۆنن‌و چۆن باسی‬ ‫ئەو بڕیارە سەپێنراوانەی داعشی بۆ دەكەن‪،‬‬ ‫كە رۆژانە هەر خەریكی فەتواو بڕیاردان بون‬ ‫بەسەر ئەو خەڵكەوە‪ .‬كە دڵنیام عەلی باپیر‬ ‫باش باش ئاگادارە‪.‬‬ ‫هەڵبەت عەلمانیەت وابەس���انایی نەیتوانی‬ ‫جێگای خ���ۆی بكات���ەوە‪ ،‬بەڵك���و ئەویش‬ ‫بەنێو كۆمەڵێك ملمالنێی سەختدا تێپەڕبو‪،‬‬ ‫چونك���ە پیاوان���ی ئایین���ی لەفەرەنس���او‬ ‫ئینگلتەرا(بەریتانیای ئێس���تا)و ئیس���پانیا‪،‬‬ ‫تەواوی دەس���ەاڵت‌و پل���ەو پۆس���تەكانیان‬ ‫بۆخۆی���ان قۆرخ كردب���و‪ ،‬چەندین ملمالنێی‬ ‫سەختیش هاتنە ئاراوە‪ ،‬چونكە لەسیستەمە‬ ‫ئایینییەكان���دا‪ ،‬حوكمڕان���ی ب���ۆ ماوەییەو‬ ‫ئاسانترین شت پشتاوپشتكردنی دەسەاڵتە‪،‬‬ ‫پاشاكانی فەڕەنس���او ئینگلتەراو ئیسپانیاو‬ ‫‪..‬هت���د‪ ،‬نمون���ەی زەقی پشتاوپش���تكردنی‬ ‫دەسەاڵت‌و نمونەی زەقی گەندەڵی دەسەاڵت‬ ‫بون‪ ،‬بۆیە هەندێكیان كەوتنە بەر رەحمەتی‬ ‫راپەڕین���ی خەڵ���ك‌و لەس���ێدارە دران‪ .‬ئیتر‬ ‫بەڕێ���گای قوربانیدان عەلمانیی���ەت هاتۆتە‬ ‫ئاراوەو دواجار عەلمانیەت پەیڕەوی لێكراوە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم عەلمانیەت وەك دەق���ە ئایینییەكان‬ ‫نییە چەس���پاوو نەگۆڕ بێت‪ ،‬بەڵكو لەماوەی‬ ‫دروس���تبونی ئەم چەمكە تائەمڕۆ بەردەوام‬ ‫جوانت���رو دەوڵەمەندترو هاوس���ەردەمانەتر‬ ‫دەكرێ���ت‪ ،‬حوكمڕان���ی بۆماوەی���ی‌و‬ ‫پشتاوپشتكردنی دەس���ەاڵتیش لەفەرهەنگی‬ ‫عەلمانیەتدا ش���وێنی نەبۆتەوەو عەلمانیەت‬ ‫دژیەتی‪ .‬بۆ دادپەروەری‌و مافی هاواڵتیبون‌و‬ ‫ئازادی تاكەكەس‪ ،‬ئەوە عەلمانیەتی رۆژئاوایە‬ ‫وایكردو مەڕو گ���ورگ پێكەوە ئاو بخۆنەوە‪،‬‬ ‫ئ���ەوە عەلمانیەت���ی رۆژئاوای���ە وایك���ردوە‬ ‫ت���ەواوی ئازادی بدات بەه���ەر تاكێك لەهەر‬ ‫بستێكی هەر نیش���تمانێكی ئەوروپیدا بێت‪،‬‬ ‫هیچ بیروباوەڕێك بۆی نەبێت خۆی بەس���ەر‬ ‫بیروباوەڕێكی دیكەدا بسەپێنێت جالەژێر هەر‬ ‫بیانو پاساوێكەوە بێت‪ .‬گەوهەری عەلمانیەت‬ ‫ئەو قس���ەیەی ڤۆلتێرە ك���ە دەڵێت (ئەگەر‬

‫چی م���ن ت���ەواو لەگ���ەڵ بیروبۆچونەكەت‬ ‫ناكۆكم‪ ،‬ب���ەاڵم ئامادەم لەپێن���او دەربڕینی‬ ‫بۆچونەكەت���دا‪،‬دژ بەقس���ەكانم‪ ،‬خۆم بكەم‬ ‫بەقوربان���ی) بەڵ���ێ ئەمەی���ە عەلمانیەت���ی‬ ‫راستەقینە جەنابی عەلی باپیر‪.‬‬ ‫عەلی باپیر ئەوە چەندین جارە هێرش���ی‬ ‫بێ بنەم���ا دەكاتە س���ەر عەلمانیەت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫تائێس���تا نەیتوانی���وە عەیب‌وعارەكان���ی‬ ‫عەلمانییەت باس بكات‪ ،‬نەیتوانیوە بڵێ ئەی‬ ‫خەڵكینە عەلمانییەت ئەوەی دەوێت‌و ئەوەی‬ ‫ناوێ���ت‪ ،‬نەیتوانیوە هیچ بڵێت‪ ،‬جگە لەچەند‬ ‫رستەیەكی ئینشائی بێ بنەمای فیكری‌و بێ‬ ‫بنەمای راس���تی‌و زانس���تی‪ .‬كەواتە من لێی‬ ‫دەپرسم‪ ،‬باشە تێمانبگەیەنە مەترسییەكانی‬ ‫عەلمانیی���ەت‪ ،‬بۆس���ەر ئ���ازادی تاكەكەس‬ ‫چییە؟ مەترسییەكانی عەلمانییەت لەكوێدایە‬ ‫ب���ۆ كۆمەڵگای كوردی؟ ئای���ا لەعەلمانیەتدا‬ ‫مافی هیچ كەس���ێك پێشێل دەكرێت؟ ئەگەر‬ ‫پێش���ێلدەكرێت‪ ،‬تكایە بۆمان���ی رونبكەوە‪،‬‬ ‫چونك���ە ئێم���ە هێش���تا نەگەیش���توین بەو‬ ‫زانیارییە‪ .‬ئەی عەلمانیەت لەگەڵ ئاش���تی‌و‬ ‫خۆشەویس���تی‌و لێبوردەیی���دا چۆن���ە؟ هیچ‬ ‫ناكۆكییەك هەی���ە لەمبارەیەوە؟ من دڵنیام‬ ‫لەسەر ئەم چەند پرس���یارەی سەرەوە هیچ‬ ‫لەهەگبەكەتدا نییەو ناش���توانیت بچوكترین‬ ‫وەاڵم���ت هەبێ���ت‪ ،‬تەنانەت تالەژیانیش���تدا‬ ‫ماوی بڕۆ بەدوای س���ەرچاوەی جۆراوجۆردا‬ ‫بگەڕێ‌و هەر بگەڕێ‪ ،‬بەاڵم یەك سەرچاوەی‬ ‫زانس���تی نادۆزیت���ەوە‪ ،‬كە ب���ۆ وەاڵمی ئەم‬ ‫پرس���یارنە دڵت خۆش بكات‪ ،‬بەاڵم قەیناكە‬ ‫پرس���یارێكی ترت لێدەكەم‪ ،‬رەنگە لەمەیان‬ ‫بزەیەك���ت بێتێ‌و كەمێك دڵ���ت پێی خۆش‬ ‫بێت‪ ،‬ئەویش ئەوەیە‪ ،‬باش���ە تۆ كە ئەوەندە‬ ‫بەخراپ باس���ی عەلمانییەتم���ان بۆ دەكەی‪،‬‬ ‫یەكەم‪ :‬بەوردی بۆمانی باس بكە كە پارتی‌و‬ ‫یەكێتی عەلمانین‪ ،‬دوەم بەوردی بۆمان باس‬ ‫بكە كە عەلمانییەت دژی ئایینە لەناویشیاندا‬ ‫ئایینی ئیسالم‪ ،‬چونكە تۆ خۆت لێمان كردوە‬ ‫بەنوێن���ەری ئ���ەو ئایین���ەو وەك ئەوەی تۆ‬ ‫نوێنەری خودا بیت لەسەر زەوی‌و كۆمەڵگای‬ ‫كوردی���ش هەموی دژی ئایی���ن‌و دژی خودا‬ ‫بوبن‪ ،‬دەباش���ە بۆمانی رونبكەوەو بائێمەش‬ ‫بزانین عەلمانییەت لەكوێدا دژی ئایینە‪.‬‬ ‫نامەوێ بچمە س���ەر ئ���ەوەی عەلمانییەت‬ ‫لەماوەی ئەو س���ەدەو نی���وەی رابردودا كە‬ ‫چەن���دە پێش���كەوتوەو چەن���دە خزمەت���ی‬ ‫بەكۆمەڵ���گای مرۆڤایەتی ك���ردوە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەوەیان ئەلف بای تێگەیشتنی هەر كەسێكە‬ ‫لەعەلمانیەت‌و هەروەه���ا بەدەیان‌و تەنانەت‬ ‫بەسەدان كتێبیش لەو بارەیەوە هەن‪ ،‬ئەگەر‬ ‫عەلی باپی���ر تاقەتی كتێ���ب خوێندنەوەی‬ ‫هەبێ���ت! چونك���ە گوتارە سیاس���ییەكانی‪،‬‬ ‫واعیزەكان���ی‪ ،‬ئامۆژگارییەكانی عەلی باپیر‬ ‫باكتێبەكانیشی لەگەڵیدا بێت‪ ،‬هەمو ئەمانە‬ ‫ئ���ەوەت پێدەڵێن‪ ،‬ئەو بەڕێ���زە یان ئەوەتا‬ ‫كاتی بۆ خوێندنەوە نییە‪ ،‬یانیش ئەوەتا هەر‬ ‫خۆی ناخوێنێتەوەو پێیوایە ئەو پێویس���تی‬ ‫بەخوێندن���ەوە نەم���اوە‪ ،‬چونك���ە قۆناخی‬ ‫خوێندن���ەوەی بڕی���وەو! ئەو هەمو ش���تێك‬ ‫دەزانێت! ئەگەر نەیشیزانێت‪ ،‬ئەوا شەو خەون‬ ‫دەبینێت‌و بۆ سبەینێ هەموی ئەزبەركردوە!‬ ‫بەڕاستی سەیرە ئەم واڵتەی ئێمە چی بەسەر‬ ‫هاتوە بەدەس���ت دەیان كەس���ی لەشێوەی‬ ‫عەلی باپیر‪ .‬ئاخر ئەو قس���انەی عەلی باپیر‬ ‫ب���ەردەوام دەیڵێتەوە‪ ،‬یەكس���ەر ئەوەت بۆ‬ ‫روندەبێتەوە كە ناخوێنێتەوەو تەنیا قس���ە‬ ‫دەکات‪ ،‬بێگومان ئەمەش كارەساتە‪ .‬ئازادی‬ ‫الی عەل���ی باپیر تاكڕەهەن���دەو مانایەك بۆ‬ ‫ئەویدی ناهێڵێتەوە‪ ،‬دەنا ئەوەتا سیستەمی‬ ‫سیاسی لەئەوروپا هەموی عەلمانییەتە‪ ،‬ئەو‬ ‫فەڕەنس���ایەی كە داعش بەردەوام لەپیالنی‬ ‫جۆراوجۆردای���ە بۆئ���ەوەی ئاڵ���ۆزی بكات‌و‬ ‫بیش���ێوێنێ‪ ،‬بەاڵم ئەوەت���ا خەڵك ئازادە چ‬ ‫جۆرە ئایینێك هەڵدەبژێرێت‪ ،‬ئازادیش���ە كە‬ ‫ئایین هەڵدەبژێرێت ی���ان هەر بڕوای بەهیچ‬ ‫ئایینێك نییە‪ ،‬كێ مەسیحییە‪ ،‬كێ ئیسالمە‪،‬‬ ‫كێ بوزاییە‪ ،‬یان هەر باوەڕی بەهیچ ئایینێك‬ ‫نییە‪ ،‬هەرك���ەس خۆی بەرنامەو ش���ێوازی‬ ‫ژیانی خ���ۆی دادەنێ���ت‪ ،‬بێئ���ەوەی كەس‬ ‫هیچی بەسەردا بس���ەپێنێت‪ .‬ئازادیش ئەوە‬ ‫نییە ئ���ازادی ئەوانی دیك���ە زەوت بكەیت‪،‬‬ ‫چونك���ە تائێس���تا هەم���و روانگ���ەی عەلی‬ ‫باپیر بۆ دەستبەس���ەرداگرتن‌و س���ەپاندن‌و‬ ‫بەگشتیكردنە‪ ،‬نوس���ین‌و گوتارو دیمانەكان‬ ‫لەوبارەیەوە خۆیان قسە دەكەن‪ .‬عەلمانییەت‬ ‫بەوە جوانتر بوە كە بەش���ێوەیەكی فەرمی‬ ‫بەرامبەر بەهەمو ئایینەكان بێالیەنە‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫هەمو هاواڵتیەكیش بەش���ێوەیەكی یەكسان‌و‬ ‫دادپەروەران���ەو ب���ێ جی���اوازی رەفتارو‪..‬‬ ‫هت���د مامەڵ���ە دەكات‪ ،‬بەب���ێ رەچاوكردنی‬ ‫هیچ ئینتیم���او لێكدان���ەوەو بیروباوەڕێكی‬ ‫ئایینی‪ .‬ل���ەروی سیاسیش���ەوە عەلمانیەت‬ ‫بزوتنەوەیەك���ە بەئاراس���تەی جیاكردنەوەی‬ ‫ئایی���ن لەحوكمڕان���ی‪ ،‬وات���ا ن���ە حكومەت‬ ‫دەست لەكاروبارە ئایینییەكان وەربدات‌و نە‬

‫ئایینەكانیش دەس���ت لەكاروباری حوكمڕانی‬ ‫وەرب���دەن‪ ،‬ئێس���تا لەواڵتان���ی كەن���ەداو‬ ‫ئەمری���كاوە تائەوروپ���ا‪ ،‬واڵتانێكی یەكجار‬ ‫زۆر‪ ،‬خۆیان لەو كێشەیە قورسە رزگاركردوە‬ ‫ك���ە ئایی���ن س���ەرچاوەی یاس���اكان بێت‪،‬‬ ‫ئێمە ماف���ی مرۆڤمان هەیە ب���ەری خەباتی‬ ‫النیكەم‪10000‬دەه���ەزار س���اڵە‪ ،‬باش���ترین‬ ‫سەرچاوەشە چونكە جیاوازی‌و رەگەزپەرستی‬ ‫بەرامبەر بەمرۆڤەكان���ی رەتكردۆتەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەوروپا س���ەركەوتو بو‪ ،‬ئەمری���كاو كەنەدا‬ ‫س���ەركەوتو بون كە عەلمانییەتیان پەیڕەو‬ ‫كرد‪ ،‬بەاڵم ئەی سعودیەو ئێران و پاكستان‬ ‫و ئەفغانستانی سەردەمی بن الدن‌و تاڵیبان؟‬ ‫عەلی باپیر ئاش���كرا بانگەشەی ئەوەمان بۆ‬ ‫دەكات بمانخاتەوە ناو كوێرەوەری‌و خۆیشی‬ ‫ببێت���ە ئەمی���رو پێش���ەوای ئ���ەم هەرێمە‪،‬‬ ‫ك���ە قوربانییەكان���ی روب���اری خوێنە‪ ،‬نەك‬ ‫جۆگەلە‪.‬‬ ‫بیانوەكانی عەل���ی باپیر بۆ عەلمانییەت‬ ‫ئەوەی���ە ك���ە گوای���ا پارت���ی‌و یەكێتی كە‬ ‫حكومەتی هەرێمیان پێكهێناوە‪ ،‬فەشەلیان‬ ‫لەبەڕێوەبردن���ی ئ���ەم هەرێم���ەدا هێناوە‪،‬‬ ‫چونك���ە دو حیزب���ی عەلمانی���ن‪ ،‬ئەڵاڵهو‬ ‫ئەكب���ەر! گرفت ئەوە نیی���ە خەڵك چەند‬ ‫ش���ارەزای عەلمان���ی بون‪ ،‬پرس���یاری من‬ ‫ئەوەیە ئەرێ بەڕاست لەناو تەواوی كۆمەڵی‬ ‫ئیس�ل�امی كادیرێ���ك نەب���و بەگوێی عەلی‬ ‫باپیردا بچرپێنێ بڵ���ێ ئەمیرەكەم پارتی‌و‬ ‫یەكێتی عەلمانی نین‪ ،‬یان لەناو هەر س���ێ‬ ‫حیزبی ئیسالمی سەركردەیەك بنكردەیەك‬ ‫ك���وڕە الیەنگرێكیان تێدا نەب���و ئەم هەڵە‬ ‫گەورەی���ەی ئەمی���ری كۆمەڵی ئیس�ل�امی‬ ‫راس���تبكاتەوە؟ چۆن یانی ك���ەس نەبو؟‬ ‫سەاڵواتێكی پێویستە! جارێ ئەم حكومەتی‬ ‫هەرێم���ەی شكس���تی خ���وارد‪ ،‬ه���ۆكاری‬ ‫بنچینەیی ئەوەب���و حكومەتێكی تەوافوقی‬ ‫لێپێكهێنرا‪ ،‬كە ئەمڕۆ لەهەمو دونیادا تەنیا‬ ‫لەپێنج واڵتدا حكومەت���ی تەوافوقی هەیە‪،‬‬ ‫ئەوی���ش هیچیان س���ەركەوتو نەبون‪،‬لەنێو‬ ‫ئەو حكومەتی تەوافوقییەدا‪،‬كە ناویان لێنا‬ ‫حكومەتی بنكە ف���راوان‪ ،‬حزبەكەی عەلی‬ ‫باپی���ر بەوپەڕی كەیفخۆش���ییەوە چوە ناو‬ ‫حكومەتەكەو وەزیریش���ی پێدرا‪ ،‬ئینجا ئەم‬ ‫حكومەتە بە بەشداری دو حزبی بنچینەیی‬ ‫ئیسالمی سیاسی پێكهاتوە‪ ،‬ئەم حكومەتە‬ ‫خاوەنی یەكێتی زانایانی ئایینییە‪ ،‬خاوەنی‬ ‫وەزارەتێكی گ���ەورەو تایبەت���ی كاروباری‬ ‫ئایینییە بەن���اوی ئەوقافەوە‪ ،‬ئەم وەزارەتە‬ ‫ملمالنێی دەكرد لەسەر ئەوەی دەبێ لەحزبە‬ ‫ئیسالمییەكان زیاتر مزگەوت دروستبكات‪،‬‬ ‫س���وپایەك لەخەڵك���ی نەخوێن���دەواری‬ ‫لەمزگەوت���ەكان بەفەرمی دامەزراندوە‪ ،‬ئەم‬ ‫حكومەت���ە ئاس���انكارییەكی ب���ۆ بازرگانە‬ ‫زەبەالح���ەكان كردبو ك���ە لەجیاتی ئەوەی‬ ‫ب���اج بدەن بەحكومەت با ب���ەو بڕە پارەیە‬ ‫مزگەوتێك دروس���تبكەن‪ ،‬لەرۆژانی جەژن‌و‬ ‫بۆن���ە ئایینییەكان���دا‪ ،‬پش���وی فەرمییە‪،‬‬ ‫جەژنی رەمەزان سێ رۆژو جەژنی قوربان‪4‬‬ ‫رۆژە‪ .‬ل���ەڕۆژی لەدایكبونی پێغەمبەردا نە‬ ‫دامودەزگایەكی حكومی هەیە‪ ،‬نە ناحكومی‪،‬‬ ‫تەنانەت بازاڕیش دادەخرێت‌و تەنیا شەربەت‌و‬ ‫چوكلێتی لێدابەشدەكرێت‪ .‬ئەمانەو چەندین‬ ‫نمونەی دیكە هەن‌و هەموشیان تاكاتی ئەم‬ ‫نوسینەم هەن‪ ،‬باش���ە جەنابی عەلی باپیر‬ ‫من نازانم تۆ لەكامە فەرهەنگدا عەلمانییەتت‬ ‫خوێندۆتەوەو ئاوا بۆمانی هەڵدەگێڕیتەوە‪،‬‬ ‫ئاخر حكومەتێك ئاوەه���ا گرنگیدانی بێت‬ ‫بەئایی���ن‌و كاروبارەكان���ی ئایینییەوە‪ ،‬ئەو‬ ‫حكومەتە لەكوێدا عەلمانییە؟! ئەی باش���ە‬ ‫بەڕێزت���ان بۆچی چونە ن���او ئەو حكومەتە‬ ‫عەلمانییەوە‪ ،‬لەكاتێك���دا وەك خۆت ئەوە‬ ‫چەندیجارە بەفەش���ەل‌و فاش���یل باس���ی‬ ‫دەكەی���ت‪ ،‬ئایا ئەم���ە ع���وزر لەقەباحەت‬ ‫گەورەتر نییە‪ ،‬تائێستاش لەناو حكومەتن‌و‬ ‫ناكشێنەوەو دەشڵێیت فاش���یلە‪ ،‬تۆ لەناو‬ ‫فاش���یالنم چی دەكەی‪ ،‬ب���ۆ ناگەڕێیتەوە‬ ‫ناو ب���ەرەی خەڵك‪ .‬ئەمە چ عەلمانیەتێكە‪،‬‬ ‫ش���اعیران نەتوانن ش���یعرێكی ئیستاتیكی‬ ‫تەنزئامێز لەبارەی خوداو ئایینەوە بنوسن‪،‬‬ ‫ئەمە چ عەلمانیەتێكە‪ ،‬نوسەرو روناكبیران‬ ‫گەورەتری���ن گرفتیان ئەوە بێ���ت‪ ،‬نەتوانن‬ ‫لەس���ەر ئایین كتێبێكی زانستی‌و نمونەیی‬ ‫بنوس���ن‪ ،‬نەتوانن خوێندنەوەیەكی زانستی‬ ‫لەس���ەر ئایینی ئیسالم بنوس���ن‪ ،‬نەتوانن‬ ‫هەندێك لەو كتێبانەی بەعەرەبی چاپكراون‪،‬‬ ‫نەوێ���رن بیكەن بەكوردی‪ ،‬ت���ۆ عەلمانیەت‬ ‫بەچی تێگەیشتوی برا‪ ،‬دەبڕۆ لەجیاتی ئەم‬ ‫هەمو دیمانەو ئەو هەمو قس���ە س���واوانەی‬ ‫لەتیڤییەكان بۆ خۆنیشاندان (استعراض) ی‬ ‫خۆت دەیك���ەی‪ ،‬دە ب���ڕۆ ماوەیەكی باش‬ ‫خۆت بەخوێندنەوە خەریك بكە‪ .‬ئەو چوار‬ ‫ئایەتەی لەبەرت كردوە بەهەڵە بەكەسیشی‬ ‫مەفرۆشەوە چونكە خەڵكیش لەتۆ باشتری‬ ‫تێگەیش���توە‪ .‬مەح���وی گوتەنی‪ :‬ش���وكر‬ ‫هوشیارە مەحوی تێدەگا دنیا خەراباتە‪...‬‬

‫کتێب‬

‫)‪ )561‬سێشه‌ممه‌ ‪2017/1/17‬‬

‫‪17‬‬

‫مەرگی سۆڤییەت لەزاری گۆرباچۆڤەوە‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫میخائیل گۆرباچۆڤ‪ ،‬دوایین سه‌رۆكی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ سۆڤیه‌ت له‌بیره‌وه‌رییه‌كاندا ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫سه‌دام حسێن به‌ڕاستی‌ له‌ بارودۆخی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی‌ تێنه‌ده‌گه‌یشت‪ .‬له‌باره‌ی‌‬ ‫دۆخی‌ ئێستای‌ روسیاشه‌وه‌ ده‌ڵێت‪ :‬بارێكی‌‬ ‫خه‌مناكه‌‪ ،‬چونكه‌ به‌ركه‌وتی‌ ته‌واوكاری‌‬ ‫وه‌النراو جێی‌ خۆی‌ بۆ میتۆده‌ پڕ هه‌راو‬ ‫جه‌نجاڵییه‌كان چۆڵكرد‪.‬‬ ‫كتێب����ی‌ بیره‌وه‌رییه‌كان����ی‌ میخائی����ل‬ ‫گۆرباچۆڤ مه‌س����عود بابایی‌ له‌فارس����یه‌وه‌‬ ‫كردویه‌تی‌ به‌ كوردی‌‪ ،‬له‌دو به‌رگ پێكهاتوه‌و‬ ‫تێكڕا (‪ )1230‬الپه‌ڕه‌ی����ه‌و له‌باڵوكاوه‌كانی‌‬ ‫خان����ه‌ی‌ وه‌رگێڕان����ه‌ له‌س����لێمانی‌‪ .‬به‌رگی‌‬ ‫یه‌كه‌م تایبه‌ته‌ به‌باسكردنی‌ ژیانی‌ تایبه‌تی‌‬ ‫خۆی‌ هه‌ر له‌منداڵیه‌وه‌ تابونی‌ به‌س����ه‌رۆك‬ ‫كۆمار‌و كاره‌كانی‌ ل����ه‌و ماوه‌یه‌دا به‌تایبه‌تی‌‬ ‫چاكسازییه‌كانی‌ پرۆسترۆیكاو گالسنۆست‪.‬‬ ‫به‌رگی‌ دوه‌می‌ تایبه‌ته‌ به‌باسی‌ په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیه‌كان‌و ئه‌و روداوانه‌ی‌ له‌واڵتانی‌‬ ‫س����ۆڤیه‌ت‌و ئه‌وروپ����ادا رویان����داوه‌‪ ،‬ك����ه‌‬ ‫دیارترینی����ان هه‌ڵوه‌ش����انه‌وه‌ی‌ یه‌كێت����ی‌‬ ‫سۆڤیه‌ت‌و یه‌كگرتنه‌وه‌ی‌ ئه‌ڵمانیایه‌‪ ،‬شه‌ڕی‌‬ ‫كوه‌یت‌و عێراقیش باسێكی‌ تایبه‌تی‌ ناو ئه‌م‬ ‫كتێبه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ هۆكاره‌كان����ی‌ باڵوكردن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫یاداش����ته‌كانی‌‪ ،‬ده‌ڵێت‪ :‬له‌ساڵی‌ (‪)1985‬‬ ‫تاكۆتای����ی‌ (‪ )1991‬له‌گه‌رمه‌ی‌ روداوه‌كاندا‬ ‫بوم‪ ،‬ئێس����ته‌ كه‌ له‌باری‌ قورسی‌ ئه‌ركه‌كانم‬ ‫وه‌ك س����ه‌رۆكی‌ واڵت رزگارم ب����وه‌‪ ،‬ل����ه‌و‬ ‫ب����اوه‌ڕه‌دام ماف����ی‌ خۆم����ه‌ هه‌رچییه‌ك كه‌‬ ‫ده‌زان����م بیگێڕمه‌وه‌و روانگه‌كان����م له‌باره‌ی‌‬ ‫هه‌ندێك مه‌سه‌له‌وه‌ كه‌ بۆ هاوسه‌رده‌مه‌كانم‬ ‫ئێجگار گرنگه‌ رۆشن بكه‌مه‌وه‌‪ ..‬ئه‌م كتێبه‌‬ ‫زۆرب����ه‌ی‌ له‌باره‌ی‌ منه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو زیاتر‬ ‫په‌یوه‌ن����دی‌ ب����ه‌ڕۆژگاران‌و بارودۆخه‌كانه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ نه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ی‌ سفت‌وسۆ دا‪.‬‬ ‫سه‌رسامی‌ مێژوم‌و رقم له‌ئه‌ده‌بیاته‌‬ ‫گۆرباچۆڤ له‌ساڵی‌ (‪ )1931‬له‌دایكبوه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ باوكی‌ س����ه‌رباز بوه‌ له‌سوپای‌‬ ‫س����ۆڤیه‌تدا‪ ،‬بۆیه‌ تاوه‌كو چوه‌ته‌ قوتابخانه‌‬ ‫زیاتر له‌گ����ه‌ڵ ب����اوه‌و دایه‌گه‌وره‌یدا ژیاوه‌‪،‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌م قۆناغه‌ی‌ ژیانی‌ ده‌ڵێت‪ :‬ئه‌وان‬ ‫منیان وه‌ه����ا بارهێنابو كه‌ هه‌س����تمده‌كرد‬ ‫گرنگترین ئه‌ندام����ی‌ خێزانم‪ ،‬زۆر هه‌وڵیاندا‬ ‫رازی����م بكه‌ن النیكه‌م ب����ۆ ماوه‌یه‌كی‌ كورت‬ ‫له‌گه‌ڵ دایكم‌و باوك����م بژیم‪ ،‬به‌اڵم هیچكات‬ ‫بۆی����ان نه‌ل����وا‪ .‬هه‌مومانی����ش ل����ه‌و دۆخه‌‬ ‫خۆشحاڵ بوین"‪.‬‬ ‫كاتێ����ك جه‌نگی‌ جیهان����ی‌ دوه‌م كۆتایی‌‬ ‫دێت‪ ،‬گۆرباچۆڤ ته‌مه‌نی‌ چوارده‌ ساڵ بێت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ باس له‌كاریگه‌ری‌ ئه‌و جه‌نگه‌ ده‌كات‌و‬ ‫ده‌ڵێ����ت‪ :‬ن����ه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ ن����ه‌وه‌ی‌ مندااڵنی‌‬ ‫رۆژگاری‌ جه‌نگه‌‪ .‬جه‌نگ ئێمه‌ی‌ سوتاندوه‌و‬ ‫هێم����او زناكی‌ خۆی‌ له‌س����ه‌ر كه‌س����ێتی‌‌و‬ ‫روانگه‌مان بۆ جیهان به‌جێهێشتوه‌‪.‬‬ ‫ناوب����راو وه‌كو خۆی‌ ده‌ڵێ����ت له‌قۆناغی‌‬ ‫ئاماده‌یی����دا چێ����ژی‌ له‌وانه‌كان����ی‌ فیزیك‌و‬ ‫بی����ركاری‌ وه‌رگرت����وه‌و به‌مێژو سه‌رس����ام‬ ‫بوه‌‪ ،‬به‌اڵم "ئه‌ده‌بیات جاڕس����ی‌ ده‌كردم"‪.‬‬ ‫كاتێ����ك ده‌چێت����ه‌ زانكۆ‪ ،‬كۆلێ����ژی‌ قانون‬ ‫هه‌ڵده‌بژێرێت‌و له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت‪ :‬ناتوانم‬ ‫بڵێم هه‌ڵبژاردنی‌ كۆلێژی‌ یاسا به‌رنامه‌یه‌كی‌‬ ‫راو رایه‌ڵك����راوی‌ ورد ب����و‪ ،‬ب����ه‌اڵم پێگه‌ی‌‬ ‫دادوه‌ر یادادوه‌ری‌ گشتی‌ كاری‌ تێده‌كردم‪..‬‬ ‫له‌ش����تێك دڵنیام به‌بێ‌ ئه‌و پێنج س����اڵه‌ی‌‬ ‫خوێن����دن له‌زانكۆی‌ مۆس����كۆ "گۆرباچۆڤی‌‬ ‫رامیاریزان" سه‌ری‌ هه‌ڵنه‌ده‌دا‪.‬‬ ‫حزب نه‌یده‌هێشت قسه‌ بكه‌م‬ ‫گۆرباچ����ۆڤ له‌س����اڵی‌ (‪ )1952‬ده‌بێت ‌ه‬ ‫ئه‌ندام����ی‌ پارتی‌ كۆمۆنیس����ت‪ ،‬له‌(‪)1971‬‬ ‫ده‌بێته‌ ئه‌ندامی‌ كۆمیته‌ی‌ ناوه‌ندی‌‌و نۆ ساڵ‬ ‫دواتر ده‌بێته‌ ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێ����ت‪ :‬كاتێك بومه‌ ئه‌ندام����ی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاس����ی‌‪ ،‬بڕیارمدا له‌س����ه‌ر ئه‌م به‌رنامه‌یه‌‬ ‫كاربك����ه‌م‪ :‬به‌له‌س����ه‌رخۆیی‌ بڕژێمه‌ س����ه‌ر‬ ‫كاره‌ك���� ‌هم‌و لێبڕاوانه‌ له‌گه‌ڵ گیروگرفته‌كاندا‬ ‫به‌ره‌وڕوببمه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌كناس����ی‌ س����كرتێری‌‬ ‫گش����تی‌ بم‌و له‌مه‌ڕ هه‌مو مه‌س����ه‌له‌كانه‌وه‌‬ ‫راوێ����ژی‌ له‌گ����ه‌ڵ بك����ه‌م‪ .‬ب����ۆ یه‌كگرتویی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌ تێبكۆش����م‪ ،‬لێپرسراوی‌‬ ‫كۆمیته‌ی‌ كۆماره‌كان ل����ه‌وه‌ی‌ كه‌ خه‌ریكه‌‬ ‫روده‌دات ئاگادار بكه‌مه‌وه‌‪.‬‬ ‫ناوب����راو له‌س����اڵی‌ (‪ )1985‬ده‌بێت����ه‌‬ ‫س����كرتێری‌ گش����ت ‌ی حزبه‌ك����ه‌ی‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم‬ ‫ره‌خن����ه‌ له‌حزبه‌ك����ه‌ی‌ ده‌گرێ����ت‌و ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫له‌سه‌ره‌تاكان ‌ی ساڵی‌ (‪ )1970‬تانۆڤه‌مبه‌ری‌‬ ‫ساڵی‌(‪ ،)1980‬واته‌ هه‌شت ساڵ‌و نیو ته‌نیا‬ ‫دوج����ار‪ ،‬جارێكیان له‌پلین����ۆم‌و جارێكیان‬ ‫له‌كۆنفرانس����ی‌ ئه‌نجومه‌ن����ی‌ ب����ااڵی‌ پارتی‌‬ ‫كۆمۆنیستی‌ س����ۆڤیه‌ت ئیزنی‌ قسه‌كردنیان‬ ‫پێ����دام‪ .‬له‌حاڵێك����دا هاوش����انه‌كانم هه‌ل‌و‬ ‫ده‌رفه‌تی‌ زۆریان بۆ قسه‌كردن پێدرا‪ ..‬بۆیه‌‬ ‫له‌ڕێگ����ه‌ی‌ رۆژنامه‌و گۆڤ����اره‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‌و‬ ‫ناوچه‌ییه‌كان����ه‌وه‌ روانگه‌كان����ی‌ خۆم����م‬ ‫ده‌رده‌بڕی‌‪.‬‬

‫س���ه‌ره‌كیی‌ چه‌كه‌كان���ی‌ جیهانی‌ س���ێیه‌م‬ ‫ب���و‪ ،‬هه‌ربۆی���ه‌ پش���تیوانیی‌ له‌حكومه‌ت���ه‌‬ ‫س���ه‌ره‌ڕۆكان‌و ته‌نان���ه‌ت رژێم���ه‌ به‌ته‌واوی‌‬ ‫س���ته‌مكاره‌كان ده‌كردو بنه‌واش���ه‌یه‌ك كه‌‬ ‫ب���اوه‌ڕی‌ پێی‌ هه‌بو ئه‌مه‌ بو "فاڵنه‌ دیكتاتۆر‬ ‫بیژییه‌‪ ،‬وه‌لێ‌ هه‌رچۆنێك بێت زۆڵێكه‌ له‌ئێمه‌‬ ‫كه‌وتۆته‌وه‌"‪.‬‬

‫حزبێك به‌بێ‌ گه‌نج‌و ژن‬ ‫گۆرباچ����ۆڤ باس له‌وه‌ده‌كات مه‌س����ه‌له‌ ‌ی‬ ‫به‌س����ااڵچویی‌ ته‌مه‌نی‌ ئه‌ندامان����ی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ ببوه‌ كێشه‌یه‌كی‌ هه‌ستیار‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫نێونجی‌ ته‌مه‌نی‌ ئه‌ندامانی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬ ‫گه‌یشتبوه‌ نزیك حه‌فتا ساڵ‌و زۆر له‌ڕێبه‌رانی‌‬ ‫سیاسی‌ بیست یاسی‌ س����اڵ بو له‌ده‌سه‌اڵتدا‬ ‫مابون����ه‌وه‌‪ .‬بۆی����ه‌ داكۆكی‌ له‌بون����ی‌ گه‌نجان‬ ‫له‌لوتك����ه‌ی‌ ده‌س����ه‌اڵتدا ده‌كات‌و ده‌ڵێ����ت‪:‬‬ ‫تائێس����تاش پێموای����ه‌ كارس����پاردن به‌الوان‬ ‫له‌ته‌نیش����ت به‌ئه‌زمونه‌كان هه‌ره‌ پێویس����ته‌‪،‬‬ ‫ئه‌م كاره‌ ناوێزه‌یه‌ش تێهه‌ڵكێش‌و گرێدانێكی‌‬ ‫چاك دروستده‌كات"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ به‌ش����داری‌ ژنانی����ش ده‌ڵێ����ت‪:‬‬ ‫هه‌رچه‌ن����د له‌س����ه‌رله‌به‌ری‌ مێژومان����دا گه‌لێ‌‬ ‫جاران به‌ده‌نگی‌ دلێر له‌باره‌ی‌ یه‌كسانی‌ ژنان‌و‬ ‫به‌شدارییان له‌ده‌وڵه‌تدا هوتافمان داوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌ك����رده‌وه‌ نه‌ك ته‌نیا له‌واڵتان����ی‌ رۆژئاوایی‌‬ ‫به‌ڵكو ته‌نان����ه‌ت له‌واڵتان����ی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ له‌م‬ ‫مه‌سه‌له‌دا پاشه‌وه‌تربوین‪ .‬ئه‌مڕۆ به‌داخم كه‌‬ ‫ژنێك له‌ده‌س����ته‌ی‌ رێبه‌رایه‌ت����ی‌ گۆرباچۆڤدا‬ ‫نه‌بو‪ .‬له‌ده‌س����ته‌ی‌ رێبه‌رایه‌تی‌ پێشنیش����دا‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫سروشتی‌ ده‌سه‌اڵت له‌سۆڤیه‌تدا‬ ‫نوس����ه‌ر زۆر راش����كاوانه‌ باس ل����ه‌ده‌ردو‬ ‫گرفته‌كانی‌ ده‌سه‌اڵتدارانی‌ یه‌كێتی‌ سۆڤیه‌ت‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌س����ه‌ره‌تادا ب����اس له‌تێك����ه‌اڵوی‌‬ ‫حزب‌و حكومه‌ت ده‌كات‌و ده‌ڵێت‪ :‬له‌ سایه‌ی‌‬ ‫ده‌ستوردا‪ ،‬حزب ده‌بوایه‌ سیاسه‌تی‌ داڕشتبایه‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ بااڵی‌ سۆڤیه‌ت په‌سه‌ندی‌ كردباو‬ ‫ده‌وڵه‌ت جێبه‌جێی‌ كردبا‪ ..‬به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫ح����زب ل����ه‌و كاروبارانه‌دا ده‌س����تی‌ وه‌رده‌دا‬ ‫ك����ه‌ له‌به‌رگ����ره‌وه‌ی‌ ئی����ش‌وكاری‌ هێزه‌كانی‌‬ ‫یاس����ادانان‌و راپه‌ڕاندنی����ش ده‌بو‪ ،‬سیس����تم‬ ‫به‌ به‌رچ����اوی‌ هه‌موانه‌وه‌ ل����ه‌رزه‌ی‌ ده‌هات‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێ����ت‪ :‬له‌كۆماره‌كاندا ئه‌م كارانه‌‬ ‫باو بون‪ :‬خزم خزمێنه‌‪ ،‬قاره‌مان په‌رس����تی‌‌و‬ ‫په‌س����نی‌ رێبه‌رانی‌ ناوچه‌ی����ی‌‪ ..‬نواندنی‌ ئه‌م‬ ‫ته‌خشان‌و په‌خش����ان‌و زێده‌ڕۆییانه‌ش له‌سه‌ر‬ ‫حسێبی‌ دابونه‌ریتی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ پینه‌ده‌كرا‪.‬‬ ‫دواتر دێته‌ سه‌ر باسی‌ ده‌ستاوده‌ستكردنی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت‌و ده‌ڵێت‪ :‬له‌ واڵته‌كه‌ی‌ ئێمه‌دا هیچ‬ ‫كه‌س به‌ح����ه‌زو ئاره‌زوی‌ خۆی‌ خانه‌نش����ین‬ ‫نه‌كرا‪ ،‬ئاریش����ه‌ی‌ س����ه‌ره‌كی‌ ئه‌وه‌ب����و ئێمه‌‬ ‫ره‌وتێكی‌ خه‌ڵكس����االرانه‌ی‌ ئاس����اییمان نه‌بو‬ ‫كه‌ به‌هۆیه‌وه‌ ده‌س����ه‌اڵت بشێ‌ ده‌ستاوده‌ست‬ ‫بكرێت‪ .‬كابرایه‌كی‌ ئێجگار نه‌خۆش‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫به‌س����ااڵچو ده‌یتوان����ی‌ له‌لوتك����ه‌ی‌ قوچه‌كی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتدا بمێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫كاتێ����ك باس له‌بودج����ه‌ی‌ واڵتیش ده‌كات‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬ده‌بێ‌ بڵێم "زۆرێك" له‌ "رازو نهێنی‌"‬ ‫بودج����ه‌ هێنده‌ باش ده‌پارێزران كه‌ من ته‌نیا‬ ‫له‌شه‌وی‌ ده‌س����ت له‌كاركێشانه‌وه‌م له‌پۆستی‌‬ ‫س����ه‌رۆك كۆماریدا په‌یم به‌بڕێك له‌وانه‌ برد‪.‬‬ ‫من ئ����اگام له‌گه‌وره‌ترین "راز" هه‌بو‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫ئه‌وه‌بو كه‌ بودجه‌ك����ه‌ی‌ ئێمه‌ كون‌و كه‌لێنی‌‬ ‫زۆری‌ تیاب����و‪ .‬بۆ چاره‌س����ه‌ری‌ له‌كورتیدانی‌‬ ‫بودجه‌ پاره‌ له‌پاره‌پاشه‌كه‌وتی‌ هاواڵتیان گل‬ ‫ده‌درایه‌وه‌و ق����ه‌رزی‌ نێوخۆیی‌ زێده‌تر ده‌بو‪.‬‬ ‫له‌په‌ن����ا ئ����ه‌وه‌دا به‌فه‌رم����ی‌ راده‌گه‌یه‌نرا كه‌‬ ‫داهاته‌كان هه‌میش����ه‌ له‌خه‌رجییه‌كان زیاتره‌و‬ ‫بودجه‌ به‌ته‌واوی‌ هاوسه‌نگه‌‪.‬‬ ‫روناكبیران نه‌یاری‌ پرۆسترۆیكا بون‬ ‫گۆرباچۆڤ كاتێك ده‌بێته‌ س����ه‌رۆككۆمار‬ ‫پرۆس����ه‌یه‌كی‌ چاكسازی‌ سیاس����ی‌‌و ئابوری‌‬ ‫ده‌س����تپێده‌كات‪ ،‬ك����ه‌ به‌پرۆس����ترۆیكاو‬ ‫گالسنۆست ناس����راوه‌‪ .‬ناوبراو رونیده‌كاته‌وه‌‬ ‫پرۆس����ترۆیكا به‌م س����ێ‌ قۆناغه‌دا رۆیشتوه‌‪،‬‬ ‫قۆناغی‌ س����ه‌ره‌تایی‌ له‌(‪ )1988 -1985‬بو‪،‬‬ ‫كاتی‌ په‌یجۆره‌كان‪ ،‬تاقیكارییه‌كان‌و هه‌ڵه‌كان‬ ‫ب����و‪ .‬قۆناغ����ی‌ دوه‌م له‌به‌ه����اری‌ (‪)1988‬‬ ‫ده‌س����تی‌ پێكردو تا(‪ )1990‬خایاند ته‌رخانی‌‬ ‫خه‌ڵكساالركردنی‌ كۆمه‌ڵگه‌ كرا‪ .‬به‌تێگه‌یشتن‬ ‫ل����ه‌وه‌ی‌ پینه‌وپ����ه‌ڕۆ ك����ردن‪ ،‬یاته‌نان����ه‌ت‬ ‫س����اخكردنه‌وه‌یه‌كی‌ گرنگ‪ ،‬هیچی‌ لێ‌ ش����ین‬ ‫نابێت‌و یاخۆ هیچ ده‌ستپێشخه‌رییه‌كی‌ ئابوری‌‬ ‫به‌بێ‌ نوێكردنه‌وه‌ی‌ بینای‌ له‌رزۆكی‌ سیستمی‌‬ ‫ئابوری‌ س����ه‌رناكه‌وێ‌‪ .‬س����ه‌ره‌نجام قۆناغی‌‬ ‫س����ێیه‌م ل����ه‌(‪ )1991 -1990‬ئێم����ه‌ گه‌واهی‌‬ ‫ملمالنێ����ی‌ هێزه‌ جڵه‌وپچ����ڕاوه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪،‬‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‌و سیاسییه‌كان بوین‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬روناكبیران به‌ زیانمه‌ندی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫پرۆس����ترۆیكا ناودێ����ر ده‌كات‌و ده‌ڵێ����ت‪ :‬به‌‬ ‫ته‌واوی‌ رون‌و ئاش����كرایه‌ كه‌ بڵێسه‌ی‌ ئاگری‌‬ ‫شۆڕشی‌ هزر كه‌ پرۆس����ترۆیكا هه‌ڵگیرساند‬ ‫زیات����ر له‌هه‌موان گ����ورز ‌ی له‌توێژی‌ روناكبیر‬ ‫وه‌شاند‪ .‬هه‌ربۆیه‌ من حه‌زناكه‌م له‌باره‌یانه‌وه‌‬ ‫ش����ێلگیرانه‌ داوه‌ری‌ بك����ه‌م‪ ،‬چ بگات به‌وه‌ی‌‬ ‫سه‌ركۆنه‌یان بكه‌ن‪ .‬توێژی‌ روناكبیر سه‌ختتر‬ ‫له‌هه‌ر كه‌س����ێكی‌ دیكه‌ له‌گۆڕانكارییه‌كانه‌وه‌‬ ‫خه‌س����اری‌ لێكه‌وت‪ .‬روناكبی����ران كه‌ ته‌نیاو‬ ‫ته‌نیا پیشه‌كه‌یان وای‌ ده‌خواست روداوه‌كان‬ ‫ش����ی‌‌و ش����یته‌ڵ بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬كه‌وتبونه‌ لێواری‌‬ ‫دوبه‌ره‌كیی����ه‌وه‌‪ ..‬هه‌ندێ‌ ك����ه‌س هه‌وڵیاندا‬ ‫تۆڵه‌ی‌ له‌نێوچونی‌ ژیانی‌ ئاسوده‌ی‌ پێشویان‬ ‫بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وانیدی‌ كه‌ سه‌رمه‌س����تی‌ ئازادی‌‬ ‫بون تێده‌كۆش����ان له‌شانۆیه‌كی‌ چاونه‌ترسیدا‬ ‫پێش یه‌كدی‌ بكه‌ون‪.‬‬

‫سه‌دام له‌كات به‌جێمابو‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌په‌الم����اری‌ عێراق بۆ س����ه‌ر‬ ‫كوه‌یت‪ ،‬گۆرباچۆڤ ده‌ڵێت‪ :‬س����ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫عێ����راق له‌دی����دی‌ نێوده‌وڵه‌تیی����ه‌وه‌ له‌كات‬ ‫به‌جێمابو‪ .‬ئ����ه‌وان هه‌روه‌ها به‌بیرۆكه‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫نوس����ابون كه‌ ره‌گاژۆی‌ له‌چاخ����ی‌ ملمالنێدا‬ ‫داكوتاب����و‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر قه‌یرانێك له‌م به‌ش����ه‌ی‌‬ ‫جیهان����دا رویداب����ا‪ ،‬ئه‌مه‌ری����كاو یه‌كێت����ی‌‬ ‫سۆڤیه‌ت به‌شێوه‌یه‌كی‌ مسۆگه‌ر له‌دو به‌ره‌ی‌‬ ‫نه‌یاره‌وه‌ مه‌ته‌رێزیان له‌یه‌كدی‌ ده‌گرت‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫گه‌وره‌ترین هه‌ڵه‌ی‌ به‌غدا بو‪.‬‬ ‫پاش����ان به‌درێ����ژی‌ ب����اس له‌هه‌وڵه‌كانی‌‬ ‫خ����ۆی‌‌و واڵته‌ك����ه‌ی‌ له‌ب����اره‌ی‌ كش����انه‌وه‌ی‌‬ ‫عێ����راق له‌كوه‌یت‌و رونه‌دانی‌ ش����ه‌ڕ ده‌كات‪،‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت‪ :‬سه‌دام حسێن به‌ڕاستی‌‬ ‫له‌بارودۆخه‌كه‌ تێنه‌ده‌گه‌یشت‪ ،‬گیرۆده‌ی‌ ئه‌و‬ ‫وه‌همه‌ بو كه‌ كۆمه‌ڵگ����ه‌ی‌ جیهانی‌ ته‌گبیرو‬ ‫ش����یره‌تی‌ توندوتی����ژ ناگرێته‌ب����ه‌ر‪ .‬دوات����ر‬ ‫ب����اس له‌گفتوگۆیه‌كی‌ خۆی‌‌و نێ����وان تاریق‬ ‫عه‌زیزی‌ وه‌زی����ری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌وكاتی‌ عێراق‬ ‫ده‌كات‪ ،‬كه‌ عه‌زیز پێیوت����وه‌‪ :‬ئێمه‌ ده‌زانین‬ ‫روبه‌ڕوبونه‌وه‌م����ان ده‌بێ����ت به‌ملمالنێیه‌كی‌‬ ‫به‌ری����ن كه‌ لێكه‌وته‌كانی‌ نه‌ك ته‌نیا له‌س����ه‌ر‬ ‫نیشتیمانی‌ عه‌ره‌بی‌‪ ،‬به‌ڵكو كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر‬ ‫تێكڕای‌ جیهان داده‌نێت‪.‬‬

‫سه‌رۆكایه‌تی‌ عێراق له‌دیدی‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌وه‌ له‌كات‬ ‫به‌جێمابو‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌دی����دی‌ تایبه‌ت����ی‌ خۆی‌ بۆ‬ ‫پرۆس����ترۆیكا‪ ،‬ده‌ڵێ����ت‪ :‬ئه‌زمون����ی‌ رابردو‬ ‫نیش����انی‌ دابو‪ ،‬ئه‌گه‌ر پزیس����كی‌ چاكسازی‌‬ ‫كۆمه‌اڵن����ی‌ خه‌ڵ����ك نه‌گرێت����ه‌وه‌ ئاكامه‌كه‌ی‌‬ ‫نوشوس����تییه‌‪ .‬ده‌بو كۆمه‌ڵگ����ه‌ هه‌رچی‌ زوه‌‬ ‫له‌خه‌وی‌ وڕی‌‌و كاس����ی‌ راچڵه‌كێنین‌و خه‌ڵك‬ ‫له‌ڕه‌وت����ی‌ گۆڕانكارییه‌كاندا به‌ش����دار بكه‌ین‪.‬‬ ‫م����ن وه‌ك ده‌س����ته‌به‌رێك بۆ س����ه‌ركه‌وتنی‌‬ ‫پرۆس����ترۆیكا–ره‌وتی‌ گۆڕان له‌واڵته‌كه‌ماندا‪-‬‬ ‫له‌م بابه‌ته‌م ده‌ڕوانی‌‪.‬‬ ‫حزب‌و سوپا دژم بون‬ ‫یه‌كێ����ك له‌كاره‌كان����ی‌ گۆرباچ����ۆڤ‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ژماره‌ی‌ س����ه‌ربازو چه‌كه‌كانی‌‬ ‫س����وپای‌ س����ۆڤیه‌ت بو‪ ،‬كه‌ به‌وت����ه‌ی‌ خۆی‌‬ ‫نه‌یاری‌ زۆری‌ بۆ دروس����تكردوه‌‪ ،‬له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬من كه‌ وێرابوم ئه‌س����تونه‌ قایمه‌كانی‌‬ ‫سوپای‌ هه‌ژده‌ ملیۆنی‌ دیوانساالران بهه‌ژێنم‌و‬ ‫ژماره‌ی����ان كه‌م بكه‌مه‌وه‌‪ ،‬ئێس����ته‌ تێده‌گه‌م‬ ‫له‌ڕاس����تیدا ش����انه‌ی‌ زه‌رگه‌ته‌م تێكداوه‌‪ .‬من‬ ‫ده‌مزانی‌ ئه‌وان هی����چ به‌زه‌ییه‌ك له‌جاڕه‌یاندا‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫له‌ڕه‌وتی‌ باسكردنی‌ نه‌یارانی‌ پرۆسترۆیكادا‪،‬‬ ‫باس له‌حزبه‌كه‌ی‌ خۆی‌ ده‌كات‌و ده‌ڵێت‪ :‬ئێمه‌‬ ‫به‌ڕۆشنی‌ خێرایی‌ بیچمگرتنی‌ باڵێكی‌ نه‌یاری‌‬ ‫سیاس����ی‌‌و توندی����ی‌ په‌الماره‌كه‌ی‌ بۆ س����ه‌ر‬ ‫حزبمان به‌هه‌ند وه‌رنه‌گرت‪ ،‬گرنگترین شتێك‬ ‫ك����ه‌ تێبینیمان نه‌كرد راده‌ی‌ پش����تگیرییه‌ك‬ ‫ب����و كه‌ نه‌ك ته‌نیا توێ����ژی‌ روناكبیر‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ته‌نان����ه‌ت چینی‌ كرێكار به‌ه����ۆی‌ هیوابڕاوی‌‬ ‫له‌حیزب‌و بێتوانایی‌ دیوانس����االران له‌گۆڕینی‌‬ ‫خۆیان ل����ه‌م باڵه‌ نه‌یاره‌یان ده‌كرد‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ده‌ڵێ����ت‪ :‬به‌داخ����ه‌وه‌ ئه‌م ره‌فت����اره‌ له‌واڵتی‌‬ ‫ئێمه‌دا ئێجگار باوه‌و له‌حزبدا زیاتر له‌هه‌موان‪،‬‬ ‫هه‌ر كه‌س هاوڕاتان نیی����ه‌ دوژمنتانه‌و ده‌بێ‌‬ ‫وه‌ده‌ری‌ بنێن‪ ،‬ته‌نانه‌ت باش����تروایه‌ به‌خشت‬ ‫سه‌ری‌ پان بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ كۆمارو حیزب‬ ‫هه‌ندێ����ك له‌نه‌ی����اران‪ ،‬گۆرباچ����ۆڤ به‌و‌ه‬ ‫تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن كاتێك بوه‌ته‌ سه‌رۆك كۆمار‬ ‫خه‌می‌ حزبه‌كه‌ی‌ نه‌ماوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و به‌رپه‌رچی‌‬ ‫ئه‌م بۆچونه‌ ده‌دات����ه‌وه‌و ده‌ڵێت‪ :‬كاتێك من‬ ‫به‌س����ه‌رۆك كۆماری‌ س����ۆڤیه‌ت هه‌ڵبژێردرام‪،‬‬ ‫به‌هیچ شێوه‌یه‌ك نه‌مده‌ویست به‌و چه‌شنه‌ی‌‬ ‫هه‌ندێك ئه‌مڕۆ بانگه‌ش����ه‌ی‌ بۆ ده‌كه‌ن "حزب‬ ‫به‌ده‌ستی‌ چاره‌نوس بسپێرم"‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌ڕاستی‌‬ ‫ئه‌و مه‌به‌س����ته‌م هه‌بوایه‌ ساده‌ترین رێگه‌ بۆ‬ ‫گه‌یش����تن به‌م ئامانجه‌ له‌نێوبردنی‌ پۆس����تی‌‬ ‫س����كرتێری‌ گش����تی‌ بو‪ ،‬كه‌ لێتان ناشارمه‌وه‌‬ ‫په‌یت����ا په‌یتا داوای����ان لێده‌كردم ئ����ه‌م كاره‌‬ ‫بكه‌م‪ .‬به‌اڵم به‌رده‌وامیی‌ به‌رپرسیایه‌تیه‌كه‌مم‬ ‫له‌به‌رانب����ه‌ر ح����زب‌و ملیۆن����ان كۆمۆنیس����ت‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌چاكس����ازییه‌كان ده‌ناسی‌‪ .‬من‬ ‫به‌ئه‌ركی‌ سه‌رشانی‌ خۆمم ده‌زانی‌ هه‌ركارێك‬ ‫كه‌ ده‌لوێ‌ بۆ یارمه‌تیدانی‌ حزب ئه‌نجامی‌ بده‌م‬ ‫تاڕه‌وتی‌ خه‌ڵكس����االركردنی‌ خۆی‌ له‌نێوخۆوه‌‬ ‫په‌ڕكاڵ (تكمیل) بكات‪.‬‬

‫جیاوازییه‌كانی‌ من‌و ره‌یگان‬ ‫كاتێ����ك گۆرباچ����ۆڤ ده‌بێت����ه‌ س����ه‌رۆك‬ ‫كۆم����ار یه‌كێ����ك ل����ه‌كاره‌ س����ه‌ره‌كییه‌كانی‌‬ ‫ئاس����ایكردنه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ واڵته‌كه‌ی‌‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ ئه‌مه‌ری����كادا ده‌بێ����ت‪ ،‬هۆكاره‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌گێڕێت����ه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‪ :‬م����ن‌و یاریده‌ده‌رانم‬ ‫له‌كاروباری‌ ده‌ره‌وه‌دا به‌تێكڕا له‌م روانگه‌یه‌دا‬ ‫هاوپش����ك بوی����ن كه‌ ده‌بێ‌ س����ه‌ره‌تا له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌مه‌ریكا بسازێیت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌مه‌ریكا رێبه‌ری‌‬ ‫ناس����راوی‌ رۆژئاوایه‌‪ ،‬به‌ب����ێ‌ ره‌زامه‌ندی‌ ئه‌م‬ ‫واڵته‌ هه‌ر هه‌وڵێك بۆ گۆڕینی‌ پێوه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵت‌و رۆژئاوا سه‌ری‌ نه‌ده‌گرت‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫ده‌لوا وه‌ك "كارێكی‌ هه‌ڵخڕێن"‪ ،‬هه‌وڵێك بۆ‬ ‫كه‌لێن خس����تنه‌ نێو یه‌كگرتنی‌ رۆژئاواو شتی‌‬ ‫له‌و جۆره‌ له‌قه‌ڵه‌م بدرێت‪.‬‬ ‫گۆرباچۆڤ دی����دارو په‌یوه‌ندییه‌كی‌ زۆری‌‬ ‫له‌گه‌ڵ س����ه‌رۆكی‌ ئه‌مه‌ری����كا رۆناڵد ره‌یگان‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬له‌باره‌ی‌ جیاوازییه‌كانیانه‌وه‌ ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫له‌یه‌كه‌مین دیدارمانه‌وه‌ بۆم ده‌ركه‌وت ره‌یگان‬ ‫هۆگ����ری‌ ورده‌كارییه‌كان نیی����ه‌‪ .‬به‌من گوترا‬ ‫ئ����ه‌و راپۆرتانه‌ی‌ له‌س����ه‌ر مێزه‌كه‌ی‌ ره‌یگان‬ ‫داده‌نرێن هه‌رگیز له‌دو یان س����ێ‌ الپه‌ڕه‌یه‌كی‌‬ ‫تایپكراو تێناپه‌ڕێن‪ ،‬هه‌ر شتێكی‌ درێژداده‌ڕانه‌‬ ‫ره‌تده‌كرای����ه‌وه‌‪ .‬به‌پێچه‌وان����ه‌وه‌ مێزه‌ك����ه‌ی‌‬ ‫من هه‌میش���� ‌ه كه‌ڵه‌كه‌ی����ه‌ك له‌راپۆرته‌كان‪،‬‬ ‫دۆسیه‌‌و خشته‌به‌نده‌كانی‌ له‌سه‌ر هه‌ڵچنرابو‪.‬‬ ‫من هیچكات خوم ب����ه‌وه‌ نه‌گرتبو "زانیارییه‌‬ ‫كورتكراوه‌كان" بخوێنمه‌وه‌‪ ،‬وه‌لێ‌ نازانم ئه‌مه‌‬ ‫ئیمتیازێ����ك یان دواكه‌وتوی����ه‌ك بو‪ .‬له‌واڵتی‌‬ ‫ئێم����ه‌دا زانیاریی����ه‌كان بۆ كاربه‌ده‌س����تانی‌‬ ‫پایه‌به‌رز به‌هه‌ڵه‌ش����ه‌یی‌ ئام����اده‌ ده‌كرێن كه‌‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ كاتی‌ به‌نرخی‌ زۆرو زه‌وه‌ند‬ ‫له‌كیس بده‌ین‪.‬‬ ‫چه‌ك له‌به‌رانبه‌ر ئایدۆلۆژیا‬ ‫گۆرباچ���ۆڤ جه‌خت له‌وه‌ده‌كاته‌وه‌ چه‌ق ‌ی‬ ‫سیاسه‌تی‌ ده‌ره‌وه‌یان له‌س���ه‌ر ئه‌م بنه‌مایه‌‬ ‫بوه‌‪ :‬ئێمه‌ تێگه‌یشتین ئێجگار گرنگبو هزره‌‬ ‫هه‌ڵه‌كان���ی‌ خۆم���ان له‌ب���اره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌وه‌ راس���ت بكه‌ینه‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌م هه‌ڵێنجانه‌‬ ‫هه‌اڵن���ه‌ ئێمه‌ی���ان ناچاركردبو ب���ۆ چه‌ندین‬ ‫ده‌ی���ه‌ له‌گه‌ڵ باق���ی‌ جیهان نه‌ی���ار بین كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ كاریگه‌رییه‌كی‌ خراپی‌ له‌س���ه‌ر ئابوری‌‬ ‫ئێمه‌و هه‌روه‌ها بێداری���ی‌ كۆمه‌اڵنی‌ خه‌ڵك‪،‬‬ ‫زانس���ته‌كان‪ ،‬فه‌رهه‌نگ‌و توانای‌ روناكبیریی‌‬ ‫واڵته‌كه‌مان دانابو‪ ..‬ش���ێوه‌ی‌ دیبلۆماتیكی‌‬ ‫ئێم��� ‌ه كه‌مێكی‌ به‌خاتر ملهوڕ ‌ی بو‪ .‬ئامانجی‌‬ ‫س���ه‌ره‌كی‌ نیش���اندانی‌ وره‌یه‌كی‌ نه‌به‌زیوو‬ ‫ره‌فتارێك���ی‌ لوتبه‌رزانه‌ی‌ تامس���ارانه‌ بو كه‌‬ ‫به‌هیچ تێبینییه‌كی‌ سیاسی‌ یاكرده‌وه‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫پاساو نه‌ده‌درا‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ جیاوازییه‌كانی‌ نێوان س���ۆڤیه‌ت‌و‬ ‫واڵتانی‌ رۆژئاوا وه‌كو دو جه‌مسه‌ری‌ سیاسی‌‬ ‫ل���ه‌ جیهاندا‪ ،‬ده‌ڵێت‪ :‬ئێس���تا ك���ه‌ ئاوڕێك‬ ‫له‌ڕابردو ده‌ده‌مه‌وه‌ دانی‌ پیاده‌نێم سیاسه‌تی‌‬ ‫ئێم ‌ه له‌مه‌ڕ واڵتانی‌ له‌حاڵی‌ گه‌ش���ه‌دا زیاتر‬ ‫ئایدۆلۆژی���ك بو‪ .‬ب���ه‌اڵم به‌ت���ه‌واوی‌ رون‌و‬ ‫ئاش���كرابو كه‌ رۆژئاوا هه‌میش���ه‌ دابینكه‌ری‌‬

‫چیچیانی‌ دوێنێ‌‌و روسیای‌ ئه‌مڕۆ‬ ‫دوای‌ ده‌ستله‌كاركێش����انه‌وه‌ی‌ گۆرباچۆڤ‪،‬‬ ‫بۆریس یه‌ڵتس����ن ده‌بێته‌ س����ه‌رۆكی‌ روسیاو‬ ‫له‌س����اڵی‌ (‪ )1994‬په‌الم����اری‌ چیچی����ان‬ ‫ده‌دات‪ ،‬گۆرباچ����ۆڤ ه����ۆكاری‌ ئه‌و په‌الماره‌‬ ‫ئاش����كرا ده‌كات‌و ده‌ڵێ����ت‪ :‬له‌ڕاپرس����یه‌كدا‬ ‫ك����ه‌ له‌نۆڤه‌مب����ه‌ری‌ (‪ )1994‬به‌ڕێوه‌چ����و‬ ‫(‪ )%70‬به‌ش����داربوان متمانه‌یان به‌س����ه‌رۆك‬ ‫كۆمار نه‌ب����و‪ .‬خۆشه‌ویس����تی‌ حزبی‌ ئیگۆر‬ ‫گایدار كه‌ وه‌ك هێزی‌ س����ه‌ره‌كیی‌ سیاسیی‌‬ ‫الیه‌نگ����ری‌ ده‌وڵ����ه‌ت له‌قه‌ڵ����ه‌م ده‌درا په‌یتا‬ ‫په‌یت����ا كه‌م ده‌بوه‌وه‌‪ .‬به‌رپرس����ان به‌ره‌به‌ره‌‬ ‫بۆی����ان ده‌ركه‌وت ناڕه‌زایه‌ت����ی‌ له‌واڵتدا روی‌‬ ‫له‌زیادبونه‌‪ .‬ئ����ه‌وان له‌هه‌مو ده‌رگایه‌كیان دا‬ ‫به‌شكم بتوانن شتێك په‌یدابكه‌ن له‌الیه‌كه‌وه‌‬ ‫سه‌رنجی‌ خه‌ڵك رابكێشێ‌‪ ،‬له‌الیه‌كی‌ دیكه‌وه‌‬ ‫س����ه‌رۆك كۆمار زیاتر بخاته‌وه‌ به‌ر داڵن‪ .‬به‌و‬ ‫ش����ێوه‌یه‌ بو كه‌ بیرۆكه‌ی‌ "شه‌ڕێكی‌ بچوكی‌‬ ‫سه‌ركه‌وتوانه‌" له‌چیچان بیچمی‌ گرت‪.‬‬ ‫گۆرباچ����ۆڤ جه‌ختده‌كاته‌وه‌ به‌رپرس����ان‬ ‫ل����ه‌ هه‌لومه‌رج����ی‌ چه‌تون����دا ناتوانن خۆیان‬ ‫له‌به‌كارهێنانی‌ هێز ببوێ����رن‪ ،‬به‌اڵم پێیوایه‌‬ ‫"وه‌ها كارێك ده‌بێ‌ پێویس����ت‌و پاس����اودارو‬ ‫ئێجگار سنوردار بێت‪ ،‬چونكه‌ رێگاچاره‌یه‌كی‌‬ ‫راس����ته‌قینه‌ ته‌نی����ا به‌ئام����ڕازی‌ سیاس����ی‌‬ ‫ده‌لوێ‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ دۆخی‌ ئێس����تای‌ روسیاش����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێ����ت‪ :‬ب����اری‌ خه‌مناكی‌ روس����یای‌ ئه‌مڕۆ‬ ‫به‌ره‌نجامی‌ راس����ته‌وخۆی‌ ئ����ه‌و واقیعه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌هه‌ر قۆناغێكی‌ تایبه‌تدا‪ ،‬به‌ركه‌وتی‌ فراژویی‌‬ ‫(تكامل����ی‌) وه‌النراو جێی‌ خ����ۆی‌ بۆ میتۆده‌‬ ‫پڕ ه����ه‌راو جه‌نجاڵییه‌كان چۆڵكرد‪ ،‬ش����تێك‬ ‫ك����ه‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌ لێكترازان����دو ژیانی‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫تیابرد‪.‬‬

‫ئیرت كه‌س‬ ‫"كێ‌ سال ‌ه شێتی‌‬ ‫كوشت"‬ ‫نانوسێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫رۆژی‌ شه‌ممه‌ ‪ ،2017 / 1 / 7‬مه‌رگ هات‌و‬ ‫پیاوێكی‌ گه‌وره‌و به‌ئه‌ده‌بی‌ ئێمه‌ی‌ به‌یه‌كجاری‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ خۆی‌ ب����رد‪ ،‬پیاوێك����ی‌ میهره‌بان كه‌‬ ‫یه‌كێ����ك له‌جوانترین ش����اكاره‌كانی‌ ئه‌ده‌بی‌‬ ‫ك����وردی‌ له‌س����ێ‌ به‌رگدا به‌ناوی‌ "كێ‌ س����اله‌‬ ‫شێتی‌ كوشت؟" نوسیوه‌‪.‬‬ ‫عه‌لی‌ كه‌ریم‪ ،‬نوس����ه‌ری‌ رۆمانی‌ "كێ‌ ساله‌‬ ‫شێتی‌ كوش����ت" وه‌ك باڵنده‌یه‌كی‌ كۆچه‌ر ‌ی‬ ‫كورد له‌م وه‌رزه‌ ساردو خه‌مناكه‌دا له‌مۆسكۆ‬ ‫دڵی‌ له‌لێدان ك����ه‌وت‪ ،‬هه‌مو ئه‌و خوێنه‌رانه‌ی‌‬ ‫ئه‌و رۆمانه‌ ناوازه‌و به‌نرخه‌یان خوێندوه‌ته‌وه‌‬ ‫ب����اش له‌گه‌وره‌یی‌ ئه‌م كۆس����ت‌و كاره‌س����اته‌‬ ‫تێده‌گه‌ن‪ ،‬كه‌ "كێ‌ س����اله‌ ش����ێتی‌ كوشت؟"‬ ‫رۆمانێكه‌ خوێنه‌ر سه‌رسام ده‌كات‪.‬‬ ‫پرۆفیس����ۆر "عه‌لی‌ كه‌ری����م"‪ ،‬پاش ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌كۆتای����ی‌ په‌نجاكان����ی‌ س����ه‌ده‌ی‌ رابردودا‬ ‫كۆلیژی‌ "دار المعلمین"ی‌ ته‌واو كرد‪ ،‬س����اڵی‌‬ ‫‪ 1960‬به‌زه‌مال����ه‌ی‌ حكومه‌تی‌ عێراقی‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫"د‪.‬كه‌مال مه‌زه����ه‌رو د‪.‬كاوس قه‌فتان" به‌ره‌و‬ ‫یه‌كێتی‌ سۆڤیه‌تی‌ پێش����و به‌ڕێكه‌وت‌و ساڵی‌‬ ‫‪ 1966‬بڕوانام����ه‌ی‌ دكت����ۆرا ‌ی له‌جوگرافی����ا‌و‬ ‫گه‌ردونناس����یدا به‌ده‌س����تهێنا‪ .‬ساڵی‌ ‪1966‬‬ ‫گه‌ڕای����ه‌وه‌ عێ����راق‌و له‌زانك����ۆی‌ به‌س����ره‌ بو‬ ‫به‌مامۆستا تاس����اڵی‌ ‪ ،1980‬كه‌ له‌م ساڵه‌دا‬ ‫رویكرده‌وه‌ مۆس����كۆو له‌زانكۆكان����ی ئه‌وێدا‬ ‫وانه‌ی‌ وته‌وه‌‪ .‬پاش����ان بۆ چه‌ند ساڵێك چوه‌‬ ‫لیبیا‌و له‌زانكۆكانی‌ ئه‌و واڵته‌دا وانه‌ی‌ وته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌لیبیا به‌هۆی‌ زه‌وتكردنی‌ پاس����پۆرته‌كه‌یه‌وه‌‬ ‫له‌الی����ه‌ن باڵوێزخانه‌ی‌ عێراق����ه‌وه‌ روبه‌ڕوی‌‬ ‫كێش����ه‌ی‌ گه‌وره‌ ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هیمه‌تی‌‬ ‫عادل مورادو عه‌دنان موفتی پاس����پۆرتی‌ بۆ‬ ‫په‌یدا ده‌كرێ‌‌و ئه‌و واڵت����ه‌ به‌جێده‌هێڵێ‌‌و بۆ‬ ‫یه‌كجاری‌ روده‌كاته‌وه‌ مۆسكۆو هه‌مو ته‌مه‌نی‌‬ ‫بۆ كاری‌ ئه‌ده‌بی‌‌و نوس����ینی‌ رۆمان ته‌رخان‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫د‪.‬عه‌لی‌ كه‌ هاوسه‌ره‌كه‌ی‌ روسییه‌و خاوه‌نی‌‬ ‫دو كچ����ه‌ به‌ناوی‌ "جوان‌و ئاریانه‌"‪ ،‬یه‌كێك بو‬ ‫له‌دامه‌زرێنه‌رانی‌ ئینستیتۆی‌ كوردی‌ له‌ڕوسیا‌و‬ ‫چه‌ندین ده‌قی‌ ئه‌ده‌ب����ی‌ له‌كوردییه‌وه‌ كردوه‌‬ ‫به‌روس����ی‌ له‌وانه‌ مه‌م‌و زینی‌ خانی‌‪ ،‬هاوكات‬ ‫چه‌ندین ده‌قی‌ شانۆیی‌ جیهانیشی‌ وه‌رگێڕاوه‌‬ ‫بۆ س����ه‌ر زمانی‌ روسی‌‪ .‬س����اڵی‌ ‪ 2011‬به‌رگی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ "كێ‌ ساله‌ شێتی‌ كوشت؟"ی‌ به‌چاپ‬ ‫گه‌یاند‪ ،‬به‌رگی‌ دو‌هم‌و سێهه‌میش����ی‌ ئاماده‌ن‬ ‫بۆ چاپ‪.‬‬ ‫ئه‌و ك����ه‌ س����اڵی‌ ‪ 1935‬له‌گه‌ڕه‌كی‌ حاجی‌‬ ‫حانی‌ س����لێمانی‌ چ����اوی‌ به‌دنی����ا هه‌ڵێنابو‪،‬‬ ‫له‌ن����او هاوڕێكانی����دا به‌نوكته‌ب����ازو قس����ه‌ی‌‬ ‫خۆش‌و ش����یعری‌ هه‌جو ناوبانگی‌ ده‌ركردبو‪،‬‬ ‫له‌باڵوێزخان����ه‌ی‌ عێ����راق له‌لیبی����ا پێیانوتبو‬ ‫كه‌ "تۆ نوكته‌ت له‌سه‌ر س����ه‌رۆكی‌ فه‌رمانده‌‬ ‫سه‌دام كردوه‌ له‌به‌س����ره‌و روسیا‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌‬ ‫پاسپۆرته‌كه‌ت ناده‌ینه‌وه‌!"‬

‫كتێبێك به‌سێ‌ ملیۆن دۆالر‬ ‫له‌س����اڵی‌ (‪ )1987‬گۆرباچ����ۆڤ كتێب���� ‌ی‬ ‫پرۆس����ترۆیكا باڵوده‌كات����ه‌وه‌‪ ،‬ك����ه‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫پێنج ملیۆن دانه‌ی‌ له‌(‪ )160‬واڵت‌و به‌هه‌شتا‬ ‫زمان لێده‌فرۆشرێت‪ ،‬سێ‌ ملیۆن دۆالر مافی‌‬ ‫دانانی‌ كتێبه‌ك����ه‌ ده‌بێت‪ .‬ناوب����راو ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫پاش پێدان����ی‌ باج‌و گلدانه‌وه‌كانی‌ دیكه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫مافی‌ س����پاردنه‌ بۆ ئامانج‌و مه‌به‌ستی‌ كاری‌‬ ‫مرۆڤدۆستانه‌ وه‌ك سندوقی‌ یارمه‌تی‌ گه‌یاندن‬ ‫به‌قوربانییه‌كانی‌ بومه‌له‌رزه‌ی‌ ئه‌رمه‌نس����تان‌و‬ ‫تاجیكس����تان كه‌ڵكی‌ لێوه‌رگیرا‪ .‬به‌گش����تی‌‬ ‫د‪.‬عه‌لی‌‪ ،‬له‌م رۆژگاره‌ خه‌مناكه‌ی‌ وش���ك‬ ‫پێشوازی‌ له‌كتێبه‌كه‌م كرا‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت نه‌ك وه‌ك‬ ‫كتێبێكی‌ ئاسایی‌‪ ،‬به‌ڵكو وه‌ك به‌رنامه‌یه‌كی‌ هه‌اڵتنی‌ بیر‌و هۆش���دا مه‌رگ���ی‌ تۆ زیانێكی‌‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ری‌ پرۆستریكا باسی‌ لێوه‌كرا‪ .‬گه‌وره‌یه‌ ب���ۆ هه‌مو كورد‪ ،‬ه���ه‌ر هه‌مومان‬ ‫به‌مردنت دڵگرانین‪ ،‬روحت شاد‪.‬‬ ‫نۆبڵ‪ :‬خه‌اڵت‌و په‌الماردان‬ ‫له‌س����اڵی‌ (‪ )1990‬گۆرباچ����ۆڤ خه‌اڵت����ی‌‬ ‫نۆبڵ����ی‌ ئاش����تی‌ پێده‌درێ����ت‪ ،‬له‌مباره‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬به‌ش����ێكی‌ ه����ه‌رە زۆری‌ كاردانه‌وه‌ی‌‬ ‫ناوخۆی‌ س����ۆڤیه‌ت له‌باره‌ی‌ ئ����ه‌و خه‌اڵته‌وه‌‬ ‫زۆر له‌ئه‌م ‌هك‌و رێزه‌وه‌ به‌دور بو‪ .‬بارودۆخه‌كه‌‬ ‫له‌واڵته‌كه‌مان����دا ئێجگار قه‌یران����اوی‌ بو‪ ،‬من‬ ‫له‌هه‌م����و الیه‌ك����ه‌وه‌ په‌الم����ار ده‌درام‪ .‬له‌م‬ ‫چوارچێ����وه‌دا خه‌اڵت����ی‌ نۆبڵ به‌نیش����انه‌ی‌‬ ‫پژڕاس����ی‌ سیاس����ه‌ته‌كانی‌ م����ن له‌الی����ه‌ن‬ ‫خه‌ڵكانێكه‌وه‌ له‌قه‌ڵه‌م درا كه‌ به‌ڕای‌ به‌شێكی‌‬ ‫زۆری‌ رایگش����تی‌ س����ۆڤیه‌ت وه‌ك گوته‌بێژی‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌ "ئیمپریالیستی"یه‌كانی‌ رۆژئاوا‬ ‫ره‌فتاری����ان ده‌كرد‪ .‬ش����تێك ك����ه‌ واق‌ووڕی‌‬ ‫كردم‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ كاردانه‌وه‌ی‌ دوژمنكارانه‌ی‌‬ ‫رێبه‌رایه‌تی‌ فیدراسیۆنی‌ روسیا بو‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )561‬سێشه‌ممه‌ ‪2017/1/17‬‬

‫داوا له‌وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رد‌ه ده‌كرێت چاودێر ‌ی قوتابخانه‌ ئه‌هلییه‌كان بكات‬ ‫وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌‪ :‬گه‌ر ناڕازین با منداڵه‌كانیان له‌قوتابخانه‌ی ئه‌هلی بگوازنه‌و‌ه‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫كه‌سوكاری ئه‌و قوتابیانه‌ی له‌قوتابخانه‌‬ ‫ئه‌هلیه‌كان ده‌خوێنن گله‌یی‌و گازنده‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌یانه‌ وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ وه‌ك پێویست‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌به‌رو مامۆستایانی ئه‌و قوتابخانانه‌‬ ‫ناپرسێته‌وه‌‌و داوا ده‌كه‌ن ئه‌و قوتابخانانه‌‬ ‫چاودێریی‌ بكرێن‪ ،‬باوكی‌ قوتابییه‌ك ده‌ڵێت‬ ‫"هه‌ر حه‌فته‌ ناحه‌فته‌یه‌ك به‌ناوی سه‌فره‌ی‬ ‫زانستی‌و پێداویستی كتێب‌و جل‌و به‌رگ‬ ‫بڕێك پاره‌مان لێده‌وه‌رده‌گیرێت كه‌ نازانین‬ ‫بۆچیه‌!"‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری قوتابخان���ه‌ ئه‌هلی���ه‌كان‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی په‌روه‌رده‌ی س���لێمانی‪،‬‬ ‫به‌هرۆز محه‌م���ه‌د س���ه‌باره‌ت به‌قوتابخانه‌‬ ‫ئه‌هلییه‌كان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "له‌وه‌زارتی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ حه‌فتاو دو ماده‌ بۆ رێگه‌پێدانی‬ ‫قوتابخان���ه‌ ئه‌هلیه‌كان هه‌یه‌ كه‌ له‌س���اڵی‬ ‫‪2014‬دا په‌رله‌مان���ی كوردس���تان ده‌نگ���ی‬ ‫له‌سه‌رداوه‌‌و خه‌ڵكانێك به‌پێی‌‌ ئه‌و مه‌رجانه‌‬ ‫بۆیان هه‌یه‌ قوتابخان���ه‌ی ئه‌هلی بكه‌نه‌وه‌‌و‬ ‫رێگه‌ی���ان پێبدرێ���ت‪ ،‬ك���ه‌ ه���ه‌ژده‌ مه‌رج‬ ‫له‌خۆده‌گرێ���ت‪ ،‬له‌وان���ه‌ رێگه‌پێدانی الیه‌نه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كان‌و سپۆنس���ه‌ری ده‌زگایه‌كی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی هه‌بێت‪ ،‬گه‌ر نێوده‌وڵه‌تی بێت‬ ‫ده‌بێت رێنماییه‌كان���ی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌‬ ‫جێبه‌جێ‌ بكات كه‌ مه‌رجه‌كان قورس نین"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "له‌س���نوری پارێزگای سلێمانی‬ ‫بیست‌و سێ‌ قوتابخانه‌ی ئه‌هلی كراونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ه���ۆی دۆخ���ی قه‌یران���ی دارای���ی هه‌رێم‬ ‫ژماره‌یه‌ك له‌و قوتابخانانه‌ داخراون‪ ،‬له‌دوای‬ ‫تاقیكردن���ه‌وه‌ی وه‌رزی دوه‌می س���اڵی پار‬ ‫قوتابیان���ی‌ ئ���ه‌و قوتابخانانه‌ نوس���راویان‬ ‫ب���ۆ ك���راوه‌‌و گوازراونه‌ته‌وه‌ ب���ۆ قوتابخانه‌‬ ‫حكومیه‌كان"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش به‌وه‌ ده‌كات كه‌سوكاری قوتابیان‬ ‫ئ���ازادن منداڵه‌كانی���ان له‌قوتابخانه‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫بگوازنه‌وه‌ بۆ قوتابخانه‌یه‌كی دیكه‌‌‪ ،‬ئه‌و وتی‬ ‫"گه‌ر دایكان‌و ب���اوكان خزمه‌تگوزاریه‌كانی‬ ‫قوتابخان���ه‌ی ئه‌هلییان به‌ڵ نی���ه‌ ده‌توانن‬ ‫منداڵه‌كه‌ی���ان ببه‌ن���ه‌ قوتابخانه‌یه‌كی تری‌‬ ‫ئه‌و بیست‌و سێ‌ قوتابخانه‌ ئه‌هلییه‌ی هه‌یه‌‬ ‫له‌سنوری پارێزگاری سلێمانی كه‌ نرخی كرێی‬

‫نرخی كرێی‬ ‫خوێندن ئازاد‌ه له‌و‬ ‫قوتابخانانه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫له‌ملیۆنیك‌و پێنج‬ ‫سه‌د هه‌زاره‌و‌ه‬ ‫ده‌ستپێده‌كات بۆ چوار‬ ‫ملیۆن‌و پێنج سه‌د‬ ‫هه‌زار دینار بۆ یه‌ك‬ ‫ساڵی خوێندن‬ ‫قوتابخانەی ئەهلی‬ ‫خوێندن ئازاده‌ له‌و قوتابخانانه‌‪ ،‬له‌ملیۆنیك‌و‬ ‫پێنج سه‌د هه‌زاره‌وه‌ ده‌ستپێده‌كات بۆ چوار‬ ‫ملیۆن‌و پێنج س���ه‌د هه‌زار دین���ار بۆ یه‌ك‬ ‫ساڵی خوێندن"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "هه‌رمنداڵێ���ك له‌قۆناغی یه‌كی‬ ‫س���ه‌ره‌تاییه‌وه‌ تاقۆناغی شه‌شی ئاماده‌یی‬ ‫له‌هه‌م���ان قوتابخانه‌ به‌هه‌م���ان نرخ ده‌وام‬ ‫ده‌كات كه‌ له‌سااڵنی رابردودا خوێندویه‌تی‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌قوتابخانه‌ی س���ه‌اڵحه‌دین پێچه‌وانه‌‬ ‫بو قوتاب���ی هه‌تا پله‌كانی خوێندنی ببڕیایه‌‬ ‫به‌ره‌وس���ه‌ر نرخه‌كان كه‌م ده‌بونه‌وه‌ به‌هۆی‬ ‫خزمه‌تكردنی���ان ل���ه‌و قوتابخانه‌یه‌دا وه‌ك‬ ‫هانده‌رێك ب���ۆ به‌رده‌وامییان له‌پڕۆس���ه‌ی‬ ‫خوێندن"‪.‬‬ ‫ناوبراو جه‌غت ‌ی له‌وه‌ش كرد كه‌ كه‌سوكاری‬ ‫قوتابیان هه‌ر س���كااڵیه‌كیان بردبێته‌ الیان‬

‫به‌دواداچونی���ان ب���ۆ كردوه‌‌و چاره‌س���ه‌ری‬ ‫كێش���ه‌كانیان بۆ كردون‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌ "هه‌ر‬ ‫هاواڵتیی���ه‌ك كێش���ه‌ی هه‌ی���ه‌ ده‌توانێ���ت‬ ‫سه‌ردانمان بكات‪ ،‬رۆژانه‌ لیژنه‌ی وه‌زاره‌تی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ س���ه‌ردانی ئ���ه‌و قوتابخانان���ه‌‬ ‫ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬ئێم���ه‌ ئاگاداری���ن‌و چاودێریان‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬س���ااڵنه‌ لیژنه‌ی هه‌ڵسه‌نگاندنمان‬ ‫هه‌یه‌ بۆ مامۆس���تایان بۆ ماوه‌ی دو س���اڵ‬ ‫مۆڵه‌تیان پێده‌درێت گه‌ر س���ه‌ركه‌‌وتو بون‬ ‫ئ���ه‌وا مۆڵه‌تیان بۆ تازه‌ ده‌كرێته‌وه‌ ئه‌گه‌رنا‬ ‫ئه‌وا مۆڵه‌ته‌كه‌یان بۆ تازه‌ ناكرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ردا به‌شێك له‌كه‌سوكاری‌‬ ‫قوتابیان���ی‌ ئ���ه‌و قوتابخانان���ه‌ گله‌ی���ی‌‌و‬ ‫گازنده‌یانه‌ له‌چۆنیه‌تی‌ مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ‌‬ ‫منداڵه‌كانیان له‌و قوتابخانانه‌دا‪.‬‬ ‫باوك���ی خوێندكارێ���ك ك���ه‌ منداڵه‌كه‌ی‬

‫ریکالم‬

‫‪Sinoma Industry & Trade‬‬

‫ ‬

‫ ‪+ , , , #& - ,‬ه‌ره ه‌مهێنان ‌ی‬ ‫‪ -1‬توانا ‌ی سااڵنه‌ی‌ به‌كاربردنی‌ (‪ ) 15000‬ته‌ن په‌یكه‌ری‌ ئاسنی جۆراوجۆره‌‪ ،‬وه‌ دروستكردن‌و ب‬ ‫ جێگیركردن ‌ی‬ ‫ و‌ه دانان‌و‬ ‫دروستكردن‪،‬‬ ‫‌ندازیاری‌ ‪،‬‬ ‫ ه‌ ‌ی ئه‬ ‫جوانترین نه‌خش‬ ‫بەباشتری‬ ‫

ئاسنی‌‌و پۆاڵ‬ ‫كاری‌ په‌یكه‌ر ‌ی‬ ‫ ‪ -‬‬ ‫ ‬ ‫ن‌و ‪. /‬‬ ‫ ‬ ‫

‬ ‫ ‪

0 -

-‬ه‌كو پڕۆژه‌ ‌ی‬ ‫به‌رهه‌مه‌ك���ه‌‌و هه‌مو خزمه‌تێك دوای‌ فرۆش���تنی‌ بۆ هه‌مو كارێكی‌ پیشه‌س���ازی‌‌و پ���ڕۆژه‌ی‌ و‬ ‫بیناو پڕۆژه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫ جۆره‌‬ ‫ ‪ .‬هه‌مو‬ ‫ ه‌نتۆ‪ ،‬وه‌‬ ‫ ‪ ,‬ی‌ چیم‬ ‫ ه‌وت‪ ،‬كارگه‌‬ ‫ پااڵوگه‌ ‌ی ن‬ ‫ ‌با ‪،‬‬ ‫ ‪ -‬كاره‬ ‫

‪2‬وزه‌ی‌‬ ‫‌رهه‌مهێنان ‌ی‬ ‫(كارگه‌ ‌ی به‬ ‫ ‪ 1‬‬ ‫ ‬ ‫ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ ‌ی مه‌ده‌ن ‌ی ‪.‬‬ ‫ * ‬ ‫

‪

3

2 2‬‬

‫ ه‌رزكردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫‌كو‪ :‬ئامێر ‌ی ب‬ ‫ ‪ 4‬چینی‌‪ ،‬وه‬ ‫‌نێدێك لەبه‌رهه‌م ‌ی‬ ‫ هه‬ ‫‌كردنی‌‬ ‫هاورده‬ ‫‌كردن‌و‬ ‫‌‪:‬كاری‌ هه‌نارده‬ ‫‪ -2‬بازرگان ‌ی گشت‬ ‫

‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫

‬ ‫ ی ‬ ‫ ‬ ‫خه‌بات ‌ه ‪ ،‬وه‌ هه‌روه‌ها هه‌ر شتێك كه‌ داوابكرێت لەالیه‌ن بازرگانان‌و كڕیارانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ ‪

3 . -

, , 2‬‬

‫

‬ ‫ ‪

3‬هه ‌یه‌‪.‬‬ ‫ ه‌ولێر لقمان‬ ‫سلێمانی‌‌و ه‬ ‫ ‪ : )MANTA(2‬لەهه‌ردو شار ‌ی‬ ‫ بۆ ماركه‌ ‌ی‬ ‫ سوره‌یا‬ ‫‪ -3‬كار ‌ی ڕوناكی‌‌و‬ ‫ * ‪ , , - ,‬‬

‫‪ -4‬كاری‌ گواس���تنه‌وه‌و لۆجس���تیك بەش���ێواز ‌ی ( ‪ : ) LCL‬كاری‌ گواس���تنه‌وه‌ ‌ی كه‌لوپه‌ل هه‌مو مانگێك‬ ‫بەهاوبه‌شی‌ له‌گه‌ڵ چه‌ند كه‌سێكدا لەواڵت ‌ی چینه‌وه‌ بۆ ته‌واو ‌ی كوردستان‪.‬‬

‫ ‬

‫ ‬

‫ ‬

‫یه‌كه‌م ساڵی خوێندنیه‌تی له‌قوتابخانه‌یه‌كی‬ ‫ئه‌هلی‌و نه‌یویس���ت ناوی‌ ئاش���كرا بكرێت‪،‬‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ وت "هێنده‌ی ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ی‬ ‫لێیان وه‌رده‌گیرێت گرنگییان پێنادرێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "به‌ده‌ر له‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ی له‌بری‬ ‫سااڵنه‌ی خوێندن له‌كه‌س���وكاری قوتابیان‬ ‫وه‌رده‌گرێت به‌ناوی جیاجیا داوای بڕه‌ پاره‌ی‬ ‫دیك���ه‌ ده‌كرێت به‌بێ‌ پرس���ی كه‌س���وكاری‬ ‫قوتاب���ی كه‌لوپه‌لی���ان ب���ۆ ده‌كڕدرێ���ت‌و‬ ‫داوای پ���اره‌ له‌قوتاب���ی ده‌كرێت كه‌ ده‌بێت‬ ‫كه‌س���وكاریان به‌ناچاری پ���اره‌ بده‌ن وه‌ك‬ ‫كڕینی تیش���ێرتێك به‌هه‌ش���ت هه‌زار دینار‬ ‫كه‌ نرخه‌ك���ه‌ی زۆر له‌وه‌ كه‌مت���ره‌ له‌بازاڕ‪،‬‬ ‫داوا ده‌كه‌ن دو س���ه‌د‌و بیست دۆالر بده‌ین‬ ‫بۆ نرخی كتێبی س���اڵێك‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ بڕێكی‌‬ ‫زۆره‌‪ ،‬یان حه‌وت س���ه‌د ه���ه‌زار دینارمان‬

‫لێوه‌رده‌گیرێ���ت بۆ پاره‌ی خواردنی رۆژانه‌‪،‬‬ ‫پاره‌ی نۆ مانگی خوێدنیشمان لێوه‌رگیراو‌ه‬ ‫وه‌ك كه‌س���وكاری قوتابی كه‌ ته‌نها هه‌شت‬ ‫مانگ ده‌خوێنن"‪.‬‬ ‫باوكی‌ ئ���ه‌و قوتابییه‌ ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌ش‬ ‫ك���رد كه‌ زۆربه‌ی ئه‌و وانان���ه‌ی ده‌وترێته‌وه‌‬ ‫به‌قوتابیانی قوتابخان���ه‌ ئه‌هلیه‌كان هه‌مان‬ ‫ئ���ه‌و وانانه‌ی���ه‌ له‌قوتابخان���ه‌ حكومیه‌كان‬ ‫ده‌وترێن���ه‌وه‌ كه‌ زمانی ك���وردی‌و عه‌ره‌بی‌و‬ ‫دی���ن‌و جوگرافیا‌و ئینگلی���زی ده‌خوێنرێت‌و‬ ‫ش���تێكی جیاوازتری تێدانی ‌ه ته‌نها ئه‌وه‌نده‌‬ ‫نه‌بێ���ت كۆمه‌ڵێ���ك گه‌ش���تیان پێده‌ك ‌هن‌و‬ ‫هه‌ندێك وانه‌ی زیاتریان به‌زمانی ئینگلیزی‬ ‫پێده‌وترێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌گله‌یی كه‌سوكاری خوێندكاران‬ ‫له‌قوتابخان���ه‌ ئه‌هلی���ه‌كان‪ ،‬به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‬

‫قوتابخانه‌ی وایف له‌گوندی ئه‌ڵمانی‪ ،‬تاریق‬ ‫نه‌جم به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یان���د كه‌ "ئه‌م جۆره‌‬ ‫مامه‌ڵ���ه‌ كردنان���ه‌ له‌قوتابخانه‌یه‌ك���ه‌وه‌ بۆ‬ ‫قوتابخانه‌یه‌كی دیكه‌ جیاوازه‌‌و ناتوانم بڵێم‬ ‫وای���ه‌ یان وانییه‌‪ ،‬م���ن وه‌ك قوتابخانه‌كه‌م‬ ‫بۆ ئه‌مس���اڵ ته‌نها س���ه‌د هه‌زاری خواردنم‬ ‫له‌كه‌سوكاری قوتابی وه‌رگرتوه‌‪ ،‬ئه‌و كرێیه‌‬ ‫نه‌بێت بۆ خوێن���دن لێیان وه‌رگیراوه‌‪ ،‬كۆی‬ ‫داخوازییه‌كانی دیكه‌ خۆیان دابینیان كردوه‌‪،‬‬ ‫داوای پاره‌مان له‌كه‌س نه‌كردوه‌‪ ،‬ناشمه‌وێت‬ ‫ببمه‌ پارێزه‌ری هیچ الیه‌ك كه‌ هه‌ردوال هه‌قی‬ ‫خۆیانه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌سه‌اڵت ده‌بێت به‌دواداچون‬ ‫بكات‌و كه‌سوكاری قوتابیش هه‌قی خۆیه‌تی‬ ‫گله‌ی���ی هه‌بێت داوای چاودێ���ری وه‌زاره‌تی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ بكات تائه‌و نرخه‌ كه‌م بكرێته‌وه‌‬ ‫یان ده‌ستكاری بكرێت"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫تایبه‌ت‬

‫سه‌د خوزیا منه‌ ب وی مێری‬ ‫ئێ په‌دشای خوه‌ندیه‌ دێری‬ ‫به‌لێ ئاڤرانه‌كی بۆ خۆ ل ئاشێ موحبه‌تێ‬ ‫بهێری‬ ‫******‬ ‫ئه‌وبو ئاشێ موحبه‌تێ‬ ‫برێ وی ژ موحبه‌تێ‬ ‫ئاڤا وی ژ مه‌عریفه‌تێ‬ ‫******‬ ‫ژ قه‌نجیا پر ئوسفه‌ت بن‬ ‫نه‌ ب موكر بن نه‌ ب حیله‌ بن‬ ‫دا سبه‌ ل ئاخره‌تێ‬ ‫ل به‌ر پادشای خوه‌ نه‌ د بێ عزه‌ت بن‬ ‫لەكاتێك����دا ئایین����ی ئێ����زدی ك����ە وەك‬ ‫ئایینەكان����ی (ج����و‪ ،‬مەس����یحی‪ ،‬ئیس��ل�ام‌و‬ ‫‪ )....‬ئایینێك����ی موژدەب����ەر (تەبش����یری)‬ ‫نیی����ەو كۆڵەگ����ەی بیروب����اوەڕو بەهاكان����ی‬ ‫لەس����ەر باوەڕبون بە( تاك‌و تەنیایی خودا‪،‬‬ ‫خ����ودا ئافرێن����ەرو دروس����تكەری گەردون����ە‬ ‫بەگیان����دارو بێ گیانەكان����ی‪ ،‬ئازادیی مرۆڤ‬ ‫لەهەڵبژاردن����ی ئایینەك����ەی‪ ،‬بەیەكەوەژیانی‬ ‫ئایینی‪ ،‬خۆشەویس����تی‌و تەبایی) داڕش����توەو‬ ‫ل����ەالی ئێ����زدی‌و ئێزدییەكان (ئ����او‪ ،‬هەوا‪،‬‬ ‫خ����اك‌و ئاگ����ر) چ����وار رەگەزی س����ەرەكی‌و‬ ‫پیرۆزن(پی����رۆز لەڕوانگ����ەی ئێزدیی����ەكان‬ ‫بەمان����ای رێزلێگیراو نەك پەرس����تراو دێت)‪.‬‬ ‫كەچی لەگەڵ هەمو ئەو بنەماو بەهاو باوەڕە‬ ‫ژی����ان‌و مرۆڤدۆس����تەیان‪ ،‬بەدرێژایی مێژوی‬ ‫ژیانیان‌و لەم سەرزەمینەدا سەرەڕای پەالمارو‬ ‫هێرش����ی دڕندانەی مەغۆل(سوپای تەیموری‬ ‫لەن����گ)‪ ،‬هاوكات لەالیەن دەس����ەاڵتدارەكانی‬ ‫ئیس��ل�ام (تورك‌و عەرەب)‪ ،‬هەروەها لەالیەن‬ ‫میرنشین‌و دەسەاڵتدارە موسڵمانە كوردەكان‬ ‫(كە هاوخوێن‌و هاوڕەگەزو هاونیش����تمانیان‬ ‫بون!)‪ ،‬كراونەتە ئامانجی راوەدونان‌و كوشتن‌و‬ ‫قڕكردن‪.‬‬ ‫هێرشە دڕندەو وەحش���یگەرانەكەی چەتەو‬ ‫ئەمیرەكانی دەوڵەتی ئیسالمی (داعش!) لەوال‬ ‫بوەس���تن‪ ،‬كە لەمێژوی خۆیان���دا ئێزدییەكان‬ ‫كارەس���اتی واگەورەو جەرگبڕیان بەخۆیانەوە‬ ‫نەبینیوە (وەك فۆڕمی وەحش���یگەرییەكە!)‪.‬‬ ‫وەكوت���ر لەس���ەر دەس���تی خەالفەتەكان���ی‬ ‫ئیسالمیی ناوچەكەو میرنش���ینە كوردەكان‌و‬ ‫هەر بەناوی جیاوازیی ئایینییەوە‪ ،‬گەورەترین‬ ‫ستەمیان لێكراوەو هێرشی دڕندانەیان كراوەتە‬ ‫س���ەر(ئەوەی ك���ە ئێزدییەكان پێ���ی دەڵێن‬ ‫فەرمان‪).‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ مێژویی���ه‌كان ئام���اژه‌‬ ‫به‌له‌ناوبردن���ی(‪ )35‬ه���ه‌زار خێزان���ی ئێزدی‬ ‫لەالیەن س���وپای (تەیم���وری لەنگ) دەكەن‬ ‫له‌ش���نگال‪ .‬ه���اوكات س���ەرچاوەكان ب���اس‬ ‫لەوەش ده‌ك���ه‌ن كه‌ له‌ماوه‌ی نێوان ش���ه‌ڕی‬ ‫چاڵدێ���ران(‪ )1514‬تاكۆتایی جه‌نگی یەكەمی‬ ‫جیهانی(‪ ،)1918‬بەتایبەتی لەس���ەر دەستی‬ ‫عوس���مانییەكان‪ ،‬ژماره‌ی قوربانیانی ئێزدی‬ ‫لەیەك ملیۆن كەس���ی تێپەڕكردوەو نزیك بەو‬ ‫ژم���ارەو رێژەیەش‪ ،‬ئێزدی���ەكان به‌ زۆره‌ملێ‌و‬ ‫زۆرداری‪ ،‬ناچ���ار بەگۆڕین���ی ئایینه‌كه‌ی���ان‬ ‫كراون‪.‬‬ ‫میرنش���ینە كوردەكانیش ك���ە هەر بەفیتی‬ ‫عوس���مانییە هاودینەكانیان‌و لەژێر كاریگەریی‬ ‫ئایی���ن‌و فەتوای پیاوەكانیدا‪ ،‬دەس���تیان لەو‬ ‫پرۆسەی كوش���توبڕانەی ئێزدییەكان هەبوە‪،‬‬ ‫كارەساتی گەورەیان بەسەر كوردانی ئێزدیدا‬ ‫هێن���اوە بۆ نمونه‌ (می���ر به‌درخان به‌گ) بەو‬ ‫مەرج���ە لەئێزدیی���ەكان گ���ەڕاوە لەس���ایەی‬ ‫حوكمڕانییەكەی‌و لەقەڵەمڕەوی دەسەاڵتەكەیدا‬ ‫بژی���ن‪ ،‬بەوەی دەبێ ئایین���ی خۆیان بگۆڕن‪،‬‬ ‫ئەگەرنا كوشتن‌و س���ەرپەڕاندنیانی بەشمشێر‬ ‫حەاڵڵ كردوە‪ .‬هەروەها پاش���ای گەورە(یان‬ ‫پاشای كۆرە) بەفیتی پیاوانی ئایینی پەالماری‬ ‫ئێزدییەكانی داوەو جگە لەكوش���تنی (عەلی‬ ‫بەگی میری ئێزدییەكان)‪ ،‬دەیان هەزار مرۆڤی‬ ‫ئێزدیشی كوش���توەو زیاتر لەدە هەزاریشیانی‬ ‫بەدیل گرت���وەو ناچار بەگۆڕینی ئایینەكەیانی‬ ‫كردون‪ .‬هاوكات (ئیبراهیم پاشای بابان)یش‬ ‫بەپی�ل�ان‌و هاوكاریی عوس���مانییەكان‪ ،‬دوای‬ ‫ئابڵوقەدانی ش���نگال‪ ،‬لەچوار الوە هێرش���ی‬ ‫كردوەتە سەر ئێزدییەكان‌و دەستی لەكوشتنی‬ ‫گەورەو بچوكی ئێزدییەكان نەپاراستوە‪.‬‬ ‫كاتێكی����ش دوا (فەرم����ان)ی دڕندان����ە‬ ‫لەالی����ەن ئەمی����رو چەتەكان����ی دەوڵەت����ی‬ ‫خەالفەتەوە(داع����ش!) دەكرێت����ە س����ەر‬ ‫ئێزدیی����ەكان‌و ك����چ‌و ژنەكانی����ان بەكەنیزەك‬ ‫دەب����ەن‌و بەس����ەبییان دەك����ەن‌و من����داڵ‌و‬ ‫گەنجەكانیان كوشتوبڕ دەكەن‌و بەشێكیشیان‬ ‫ناچار بەگۆڕینی ئایینەكەیان دەكەن‪ .‬خەیاڵی‬ ‫كوردایەتیی ساختەچی تەنیا بۆ ئەوە دەچێت‬ ‫كە نابێ هاوس����ۆزو پاڵپش����تی(نادیە) بین‪،‬‬ ‫چونكە لەس����ەكۆ نێودەوڵەتییەكاندا باس����ی‬ ‫كوردبونی خۆی نەكردوە!‬ ‫بەگوێ����رەی ئام����ارە نافەرمیی����ەكان‪،‬‬ ‫چەكدارانی دەوڵەتی ئیس��ل�امی‪ ،‬هەر لەگەڵ‬ ‫یەكەم هێرش����یان بۆسەر شنگال‌و ناوچەكانی‬ ‫دەوروبەری‪ ،‬وێڕای كوش����تنی سەدان مرۆڤی‬ ‫س����ڤیلی ئێزدی‪ ،‬هاوكات زیات����ر لە(‪)5838‬‬

‫)‪ )561‬سێشه‌ممه‌ ‪2017/1/17‬‬

‫كەس����ی دیكەی ئێزدی كە هەمویان كچ‌و ژن‌و‬ ‫منداڵ بون بەدی����ل بردن‌و دواتر وەك كۆیلەو‬ ‫كەنی����زەك لەبازاڕەكان����ی موس����ڵ‌و رەققەدا‬ ‫بازرگانی����ان پێوە ك����ردن‪ .‬لەدۆخێكی ئاوادا‪،‬‬ ‫لەبری ئەوەی دی����وە مرۆیی‌و تراژیدییایەكەی‬ ‫كارەس����اتەكە ببینن‌و كار لەسەر ئەوە بكەن‬ ‫ئ����ەو كەیس����ەی هاونیش����تمانی‌و هاوزمانهو‬ ‫هاوڕەگەزەكانی����ان بكاتە س����كانداڵ‪ ،‬كەچی‬ ‫جەن����گاوەرە ئایدیۆلۆژییەكان����ی كوردایەتیی‬ ‫س����اختە ب����ەدو ئاراس����تەی جی����اواز (وەك‬ ‫رەنگدان����ەوەی جیاوازی����ی بەرژەوەن����دی‌و‬ ‫ناكۆك����ی سیاس����ی‌و ئایدیۆلۆژی)‪ ،‬كەیس����ی‬ ‫كارەس����اتی ئێزدییەكان دەكەنە كەرەستەی‬ ‫ملمالنێ����ی سیاس����ی‌و ئایدیۆل����ۆژی‪ .‬لەوەش‬ ‫واوەت����ر‪ ،‬ئاراس����تەیەكی ئ����ەو گوت����ارە‬ ‫ساختەچییە(لەئاستە سیاسی‌و كۆمەاڵیەتی‪/‬‬ ‫ش����ەقامی ئایدیۆلۆژیی خۆی) دێت‌و داكۆكی‬ ‫نەكردن����ی (نادیە) لەكوردبون����ی خۆی (كە‬ ‫لەبنەڕەت����دا وەك م����رۆڤ‌و مێین����ە كراوەتە‬ ‫ئامان����ج)‪ ،‬دەكاتە بیانو‪ ،‬بۆ پاس����اودانەوەی‬ ‫خۆدزینەوەكانی لەبەرپرس����یارێتییە مۆڕاڵی‌و‬ ‫ویژدان����ی‌و نەتەوەییەكان����ی‪ ،‬بەرامب����ەر‬ ‫بەچارەنوس����ی قوربانیی����ەكان‪ ،‬ك����ە دواجار‬ ‫قوربانیی نەتەوەكەیی����ن‌و مەڵۆیەكی دیكەی‬ ‫كارەس����ات‌و نەهامەت����ی‌و جینۆس����ایدكردنی‬ ‫كوردانەو دەچێتە سەر خەرمانەی ماڵوێرانیی‬ ‫جینۆسایدكردنەكانی دیكەی كورد‪.‬‬ ‫(‪)7‬‬ ‫(نادیە) لەقوربانیی ئایینییەوە‬ ‫بۆ قوربانیی سیاسی!‬ ‫خ����راپ نیی����ە جارێك����ی دیك����ە ئەگ����ەر‬ ‫بەس����ەرەقەڵەمی راگوزەرێ����ش بێت‪ ،‬خەیاڵ‌و‬ ‫یادەوەریتان ببەینەوە س����ەر ئ����ەو فەرمان‌و‬ ‫كوش����توبڕانەی بەن����اوی ئایی����ن‌و بەئامانجی‬ ‫ناچاركردنی����ان بەگۆڕین����ی ئایینەكەی����ان‪،‬‬ ‫لەالیەن دەسەاڵتدارە ئیسالمەكان كە دەرهەق‬ ‫بەئێزدییەكانی����ان ك����ردوە‪ .‬ل����ەو فەرم����ان‌و‬ ‫هێرش����انەی كە ئەو حوكمڕانانەو سوپاكانیان‬ ‫كردویانەت����ە س����ەر ئێزدییەكان‪ .‬س����ەرەڕای‬ ‫(كوش����تنی بەكۆم����ەڵ‪ ،‬بەتااڵنبردن����ی ماڵ‌و‬ ‫سەروەت‌و س����امان‪ ،‬بەدیلگرتنی منداڵ‌و كچ‌و‬ ‫ژنەكانیان‪ ،‬تێكدان و خاپوركردنی پەرستگاو‬ ‫مەزارەكانی����ان)‪ .‬ه����اوكات زۆرێ����ك لەگوندو‬ ‫ئاواییەكانیشیان س����وتاندون‌و لەگەڵ زەویدا‬ ‫كردویانەت����ە ی����ەك‪ .‬لێ����رەدا بەكورتی چەند‬ ‫نمونەیەك����ی ئەو فەرمان‌و ش����ااڵوانەدەخەینە‬ ‫بەر دیدەتان‪:‬‬ ‫بەدرەدی����ن لوئلوئی فه‌رمانڕه‌وای موس����ڵ‪،‬‬ ‫‪1254‬ی زایین����ی‪ ،‬لەبەرامب����ەر ئ����ەوەی‬ ‫ئێزدییەكان ملیان بۆ دانی باج‌و سەرانە نەدا‪،‬‬ ‫هێرشی كردنە سەرو وێڕای كوشتوبڕێكی زۆر‪،‬‬ ‫دیلەكانیش����یان یان لەداردان‪ ،‬یان س����ەریان‬ ‫بڕین‪ .‬هاوكات گۆڕی ش����ێزئادیان هەڵدایەوەو‬ ‫ئێسك و پروسكەكەیان سوتاند‪.‬‬ ‫ساڵی ‪1743‬ی زاینی‪ ،‬نادر شای ئەفشاری‪،‬‬ ‫شااڵوێكی بەرفراوانی كردە سەر ئێزدییەكان‌و‬ ‫لەكوش����تن‌و ئەشكەنجەدان‌و راوەدونان درێغی‬ ‫نەكردو دواتریش می����ری ئێزدییەكانی بەدیل‬ ‫گرت‪.‬‬ ‫س����ولەیمان پاش����ای بەغدا‪ ،‬بەپاڵپش����تی‬ ‫ژمارەی����ەك می����رو ه����ۆزی ك����وردی‌و خێڵە‬ ‫عەرەبەكانی ناوچەكە‪ ،‬لەهێرش����ێكدا بۆ سەر‬ ‫ش����نگال‌و گوندەكان����ی دەوروب����ەری‪ ،‬زیاتر‬ ‫لەهەزاران ئێزدی كوشت‪.‬‬ ‫پاش����ای گەورە (میری ك����ۆرەی رواندز)‬ ‫لەساڵی ‪1832‬ی زایینی‪ ،‬بەهاندانی پیاوانی‬ ‫ئایینی‌و لەناویاندا(مەال یەحیای مزوری)و ئەو‬ ‫مەالیانەی دەرباری خەلیفەكانی عوس����مانی‬ ‫بون‪ ،‬هەروەها بەپاڵپشتی خێڵە كوردەكانی‬ ‫ناوچەك����ە‪ ،‬توندترین‌و دڵڕەقترین هێرش����ی‬ ‫كردە س����ەر ئێزدییەكان لەشێخان‌و شنگال‌و‬ ‫دەوروب����ەری‪ ،‬جگە لەبەدیلگرتن����ی(‪)10000‬‬ ‫دەهەزار ك����ەس‌و كوش����تنی (عەلی بەگیی‬ ‫میری ئێزدییەكان)‪ ،‬كوشتارگەیەكی خوێناوی‬ ‫بۆ خەڵكەكەیش����ی نایەوە‪ .‬تەنانەت ئەو ژن‌و‬ ‫پیرو مندااڵنەی لەترس����ی لەش����كری پادشا‬ ‫رایانكرد‪ ،‬زۆربەی����ان لەكاتی پەڕینەوەیان بۆ‬ ‫ئەوبەری موسڵ‪ ،‬لەئاودا خنكان‪.‬‬ ‫س����اڵی ‪1837‬ی زایین����ی‪ ،‬ه����ەر یەك����ە‬ ‫لە(رەشیدپاشای موس����ڵ)و (حافیز پاشای‬ ‫دیاربەكر) بەجیاو لەهێرش����ەكانیان بۆ سەر‬ ‫ش����نگال‌و دەوروب����ەری‪ ،‬جگە لەكوش����تنی‬ ‫خەڵك‪ ،‬دوای تااڵنكردنی ماڵ‌و س����ەروەتیان‪،‬‬ ‫نزیك����ەی (‪ )34‬گون����دی ئێزدییەكانی����ان‬ ‫سوتاند‪ .‬تائەوەی راوەدوی هەمو ئەو خێزان‌و‬ ‫ژن‌و مندااڵنەش����یان نا كە لەترسی دڕندەیی‬ ‫لەشكری هەردو پاش����اكە رویان كردە چیاو‬ ‫ئەش����كەوتەكانی ناوچەكە‪ ،‬بەتۆپبارانكردن‬ ‫كەوتنە وێزەیان‪.‬‬ ‫دوای فەرمان����ە خوێناوییەكەی (پاش����ای‬ ‫ك����ۆرە)‪ ،‬س����ەختترین‌و دڕندەتری����ن فەرمان‬ ‫كرابێت����ە س����ەر ئێزدیی����ەكان‪ ،‬هێ����رش‌و‬ ‫شااڵوەكانی(عومەرپاش����ا – كە لەڕیزەكانی‬ ‫سوپای س����وڵتاندا پلەی س����ەرتیپ‪/‬فەریقی‬ ‫ئێستا) بو‪ .‬سەرتیپ عومەرپاشا ساڵی ‪1892‬ی‬

‫(نادیە) توانی‬ ‫بەهەمو دونیا بڵێ‪:‬‬ ‫من نادیەی مرۆڤم‬ ‫ئەوەتا وێڕای هەمو‬ ‫دروشمەكانتان بۆ‬ ‫ژیانێكی جوان‌و‬ ‫شایستەتر بەمرۆڤ‬ ‫دڕندەیی مرۆڤ‬ ‫لەلوتكەی خۆیدا‪ ،‬ژیانی‬ ‫پێ رەوا نەبینیم‬ ‫زایینی‌و بەفەرمانی راس����تەوخۆی س����وڵتان‬ ‫دوای بانگهێش����تكردنی ژمارەیەك سەرۆك‌و‬ ‫دەمڕاس����ت‌و پیاوی ئایینی ئێزدی‌و دانیشتن‬ ‫لەگەڵیاندا بەئامادەبون����ی ژمارەیەك پیاوی‬ ‫ئایینیی ئیسالم‌و مەس����یحی‪ ،‬داوای لێكردن‬ ‫دەستبەرداری ئێزدیایەتی بن‌و ببنە ئیسالم‪.‬‬ ‫دوای ئەوەی كەس����ایەتییە ئێزدییەكان رازی‬ ‫نەبون بەوەی ئایینی خۆیان بگۆڕن‪ ،‬هەمویانی‬ ‫خس����تە زیندان‌و ژێر ئەشكەنجەو ئازار‪ .‬دوای‬ ‫ئەوەش هێرش����ێكی بەرفراوانی كردە س����ەر‬ ‫ئاواییەكانیان‌و سەرپشكی كردن لەنێوان بونە‬ ‫موس����ڵمان‌و كوشتندا‪ .‬ئیدی ئەوەی بەزەبری‬ ‫هێزو چەك‌و بۆ خۆپاراس����تن‪ ،‬ش����ایەتمانی‬ ‫روكەش����یان داو ناچ����ار بەئەنجامدانی پێنج‬ ‫فەرزەنوێژ كران‌و پیاوی ئایینی موسڵمانیان‬ ‫ب����ۆ هێنان����ە ئاواییەكانی����ان تامنداڵەكانیان‬ ‫فێری بیروباوەڕی ئیس��ل�ام بك����ەن‪ .‬ئەوەیتر‬ ‫ك����ە نەچونە ژێر باری مەرجەكانی س����وڵتان‬ ‫كە لەزاری عومەر پادشاو سەربازەكانی پێی‬ ‫راگەیاندن‪ ،‬زیاتر لە(‪ )500‬پیاوی لێكوشتن‌و‬ ‫ژن‌و كچ‌و منداڵەكانیشی بەدیل‌و كۆیلە لەگەڵ‬ ‫سوپاكەیدا بردن‪.‬‬ ‫نمون����ەی دیك����ەی فەرمان����ەكان زۆرو‬ ‫زەوەن����دن كە دوای ئەو ماوەیەو لەس����ەدەی‬ ‫بیستەمدا(لەش����وێنكات‌و لەسای بارودۆخی‬ ‫جیاوازدا) كراونەتە س����ەر ئێزدییەكان‪ .‬هەمو‬ ‫ئەو فەرمان‌و هێرش����انەش بەن����اوی ئایین‌و‬ ‫بەئامانجی لێس����ەندنەوەی شوناسی ئایینی‌و‬ ‫كولت����وری لەئێزدیی����ەكان‪ ،‬ئەنج����ام دراون‪.‬‬ ‫دوا(فەرمان)یش كە لەژێر هەمان ناوو پەیام‌و‬ ‫بانگ����ەوازو ئ����ااڵو ئامانجدا لەس����اڵی‪2014‬ی‬ ‫زایینی لەالیەن چەتەكانی دەوڵەتی ئیسالمی‬ ‫كرایە س����ەر ئێزدیی����ەكان‪ ،‬ترۆپك‌و لوتكەی‬ ‫دڕندەیی(ئەگەر كۆتافەرمانیش نەبێت!) ئەو‬ ‫هێرش‌و گوتارە بو‪.‬‬ ‫بۆیە قسەكردن لەسەر پرسی ئێزدییەكان‌و‬ ‫ئ����ەوەی بەدرێژای����ی مێ����ژوو تائێستاش����ی‬ ‫لەگەڵدابێ����ت كراونەتە ئامانجی سیاس����ەتی‬ ‫سەركوتكردن‌و سڕینەوەی شوناسی ئایینی‌و‬ ‫كولتوری‪ ،‬بابەتی دەیان لێكۆڵینەوەو بەرگی‬ ‫كتێبن‪ .‬ئ����ەوان‪ ،‬واتە ئێزدیی����ەكان‪ ،‬بەراورد‬ ‫بەپەیڕەوكارانی ئایینەكانی (جو‪ ،‬مەسیحی‪،‬‬ ‫س����ابیئە‪ ،‬مەجوس����ی) لەبەرامبەر ش����ااڵوی‬ ‫حوكمڕان����ە ئیس��ل�امەكاندا‪ ،‬ئامانجی یەكەمی‬ ‫لەناوبردن‌و س����ڕینەوە بون‪ .‬ئەوەی چانس����ی‬ ‫پاراستن‌و بەردەوامیی پەیڕەوكارانی ئایینەكانی‬ ‫دیكەیش����ی‪ ،‬لێرەو لەوێ‪ ،‬یان لەهەلومەرجی‬ ‫جیاوازدا‪ ،‬لەهەژمون‌و ش����ااڵوو هەڕەشەكانی‬ ‫خەالف����ەت‌و میرنش����ین‌و دەس����ەاڵتدارە‬ ‫ئیسالمەكاندا (بەتایبەتی عوسمانی‌و كورد!)‬ ‫زیاتر كردوە‪ ،‬پرس����ی یاكتاپەرستی‌و خاوەنی‬ ‫(كتێبی ئاس����مانی) بوە‪ .‬وات����ە بەو پێیەی‬ ‫پەیڕەوكارانی ئەو ئایینان����ەی ناومان بردن‪،‬‬ ‫یەكتاپەرس����ت‌و خاوەنی كتێبی ئاس����مانین‪،‬‬ ‫چانسی ئەوەیان هەبوە بەراورد بەئێزدییەكان‬ ‫لەپەراوێزی بەرنامەو پالنەكانی س����ڕینەوەدا‬ ‫بن‪ .‬لەبەرامب����ەردا تاوانباركردنی ئێزدییەكان‬ ‫بە(شەیتانپەرست)‪ ،‬هەروەها بەوەی خاوەنی‬ ‫كتێبی ئاس����مانی نین‪ ،‬پاس����اوی بەردەوامی‬ ‫هێزو دەس����ەاڵتدارو حوكمڕانەكانی ئیس��ل�ام‬ ‫بوە ب����ۆ بەئامان����ج گرتن����ی (ئێزدییەكان)‌و‬ ‫لەناوبردنیان‪.‬‬ ‫ئ���ەو تاوانباركردن���ە پوچ‌و ب���ێ بنەمایەی‬ ‫ئێزدیی���ەكان‪ ،‬وەك هەوڵێك���ی دڕندان���ە بۆ‬ ‫رەواییدان بەكوشتوبڕی ئێزدییەكان‌و بەكۆیلەو‬ ‫كەنیزەك بردنی ك���چ‌و ژنەكانیان‌و تااڵنكردنی‬ ‫م���اڵ‌و س���ەروەت‌و س���امانیان لەكاتێكدای���ە‬ ‫ك���ە (ئێزدیایەتی) وەك یەكێ���ك لەكۆنترین‬ ‫ئایینەكانی رۆژهەاڵت‪ ،‬ئایینێكی یەكتاپەرستەو‬

‫ب���ڕوای بەبونی خودایەكی ت���اك‌و تەنیا هەیە‬ ‫كە كردگارو ئافرێن���ەری گەردونە‪ ،‬بەگیاندارو‬ ‫ب���ێ گیانیی���ەوە‪ .‬لەتێكستەكانیش���یاندا زۆر‬ ‫بەڕونی‌و راش���كاوی ئاماژەیان بەم راستییەو‬ ‫روە راس���تەقینەكەی باوەڕو پەرستشەكەیان‬ ‫ك���ردوە‪ ،‬كە دەڵێن"خ���ودێ ئێكە‪ ،‬نابتە دو‪..‬‬ ‫خوەدان���ێ خێرو ش���ەڕایە"‪ .‬تەنانەت بەراورد‬ ‫بەئایینی ئیسالم كە دەڵێ خودا (‪ )101‬ناوی‬ ‫هەی���ە‪ ،‬ئەوا لەڕوانگەی ئایین���ی ئێزدیییەوە‪،‬‬ ‫خ���ودا(‪ )1001‬ناوی هەی���ەو بەڕونی‌و رەوانی‬ ‫لەتێكستە ئایینەكانیاندا هاتوە‪":‬سوڵتان ئێزی‬ ‫ب خوە پادش���ایە‪ ..‬هزار و یەك ناڤ‪ ،‬ل خوە‬ ‫دانایە‪ ..‬ناڤێ هەرە م���ەزن‪ ،‬خودایە "‪ .‬چش‬ ‫لەوەی ك���ە لەباری زمانەوان���ی‌و فەرهەنگی‌و‬ ‫وات���ادا" ئێزی‪ ،‬ئێزی���دا‪ ،‬ئ���ەزدای‪ ،‬ئێزدان "‬ ‫بەمانای " خودا‪ ،‬ئەزدام – منی هێناوەتە بون‪،‬‬ ‫خالیق‪/‬ئافرێنەر"دێت‪ .‬وەك چۆن(ئێزدی)ش‬ ‫بەكەس���ێك دەگوترێ كە "بەندەی خودا‪ ،‬یان‬ ‫خوداپەرستە"‪.‬‬ ‫بەهەرح���اڵ‪ ،‬دێین���ەوە جارێكی تر قس���ە‬ ‫لەس���ەر عەقڵیەت���ی ژەن���گاوی نادیدەگرتن‌و‬ ‫ب���ێ بەهاكردن���ی قوربانیدان���ی (نادی���ەو‬ ‫دەستەخوش���كەكانی) دەكەین‪ ،‬كە لەبنەڕەتدا‬ ‫جگ���ە ل���ەوەی عەقڵیەتێك���ە بەباكگراوندی‬ ‫ژەه���راوی نەریتگەرای���ی ئایین���ی بارگاوییە‪،‬‬ ‫هاوكات بەرهەمی بەرچاوتەنگیی كوردایەتیی‬ ‫س���اختەیە‪ .‬كوردایەتیی���ەك ك���ە لەس���ەر‬ ‫بنەم���ای ملمالنێ���ی سیاس���ی‌و ئایدیۆلۆژیدا‪،‬‬ ‫كەیس���ی (نادیەكان) دەكاتە كااڵی ملمالنێی‬ ‫ئایدیۆلۆژی‌و پاس���اوی خۆدزین���ەوە لەئەرك‌و‬ ‫بەرپرس���یارێتییە مرۆیی‌و مۆڕاڵ���ی‌و تەنانەت‬ ‫نەتەوەیی‌و نیشتمانییەكانیشی لەبەرامبەر ئەو‬ ‫س���تەمكارییە كوێرە ئایینییەی كە چەتەكانی‬ ‫دەوڵەتی ئیس�ل�امی بەن���اوی ئایین‌و نەتەوە‪،‬‬ ‫دەره���ەق بەخوش���ك‌و ب���را ئێزدییەكانم���ان‬ ‫ئەنجامیان دا‪.‬‬ ‫بەمانایەكی دیكەو رون‌و راشكاوتر‪(،‬نادیە)‬ ‫لەگەڵ ئ���ەوەی قوربانی���ی ئایینییە‪ ،‬هاوكات‬ ‫لەسای ملمالنێی حزبایەتیی كوێری كوردیشدا‪،‬‬ ‫بوە‪ ،‬یان ڕاس���تتر كرایە قوربانیی سیاسیش‪.‬‬ ‫كەمی���ش نەبون ئ���ەو گوت���ارو ئاماژانەی كە‬ ‫بێش���ەرمانە قس���ەیان لەس���ەر ئەوە دەكرد‪،‬‬ ‫گوایە(نادی���ە) ئەجێندای هێزێكی سیاس���ی‬ ‫جێبەجێ دەكات‪ .‬تائ���ەوەی ئەو بیركردنەوە‬ ‫ژەهراویی���ەی هەردو ئاراس���تەی كوردایەتیی‬ ‫س���اختە‪ ،‬ب���وە ه���ۆكارو پاڵن���ەری ئەوەی‪،‬‬ ‫بەش���ێك لەئێزدییەكان(ئەگەر كەمیش بن!)‬ ‫دوای دەربەدری‌و ئاوارەبون‌و گیرس���انەوەیان‬ ‫لەهەندەران‪ ،‬حاشا لەكوردبونی خۆیان بكەن‌و‬ ‫خۆی���ان وەك نەتەوەیەكی جیاواز بناس���ێنن‪،‬‬ ‫ئەم���ەش وەك پەرچەكردارێكی���ان بەرامبەر‬ ‫هەوڵ���ی ناچی���زەو ملمالنێی ناش���ەریفانەی‬ ‫هێزە سیاس���ییەكانی (كوردایەتیی ساختە)‬ ‫ب���ۆ وەبەرهێنانی كەیس���ی ئێزدییەكان‌و ئەو‬ ‫س���تەمەی لێی���ان ك���را لەخزم���ەت قازانجی‬ ‫سیاسی‌و دەسكەوتی كاتیدا!‬ ‫ئ���ەو س���تەمەی ك���ە ئەمی���رو چەتەكانی‬ ‫دەوڵەت���ی خەالف���ەت لەئێزدییەكانیان كرد‪،‬‬ ‫ئەگەرچی لەلوتكەی دڕندەیی‌و وەحشیگەریدا‬ ‫ب���و و تەرجەمەكردنەوەیەكی حەرفی باوەڕی‬ ‫ئایین���ی‌و پاش���خانی كولت���وری ئ���ەو هێزە‬ ‫تاریكپەرس���تە بو‪ ،‬بەاڵم ئەو دڕندەییەیان لەو‬ ‫راس���تییەش كەم ناكاتەوە ك���ە ئێزدییەكان‬ ‫سەرەڕای ئەو ناسۆرییەیان‪ ،‬لەبری دڵنەوایی‌و‬ ‫دڵدانەوەی���ان‌و هەوڵ���دان ب���ۆ كۆكردنەوەی‬ ‫پارچ���ە بریندارەكانی���ان‌و یەكخس���تنەوەی‬ ‫جەس���تەو یادەوەری نەتەوەیی���ان‪ ..‬لەجیاتی‬ ‫گەورەكردن���ی كەیس���ی مرۆیی���ان‌و لۆبی بۆ‬ ‫كردنی لەناوخ���ۆو ناوچەكەو جیهانداو كردنی‬ ‫بەس���كانداڵێكی نێونەتەوەی���ی‪ ،‬كەچی كرانە‬ ‫ئامڕازی رەواجپێدانی بازاڕی حزبایەتی‌و كااڵی‬ ‫ملمالنێی سیاس���ی‪ .‬بۆ ئەمەش تەنیا (نادیە)‬ ‫بەس بو‪ ،‬تاگوزارشت نەكردنی لە(كوردبون)‬ ‫ی خ���ۆی لەمیان���ی ددانپێدانانی ب���ەو برینە‬ ‫قواڵن���ەی خرانە جەس���تەو یادەوەریی‌و بون‌و‬ ‫بەه���ای مرۆییانەی (وەك ه���ەر كچ‌و ژنێكی‬ ‫دیك���ەی ئێ���زدی)‪ ،‬روخس���ارە قێزەونەكانی‬ ‫ئ���ەو ملمالن���ێ قێزەونە دەربخ���ات‌و دەمامك‬ ‫لەسەر روی ئاراس���تە ئایدیۆلۆژییە كورتبین‌و‬ ‫بەرچاوتەنگەكانی كوردایەتیی ساختە البدات‪.‬‬ ‫‪...................................‬‬ ‫(*)‪ :‬هەڵبژاردەی چەند قەولێكن‪.‬‬ ‫(**)‪ :‬لەس���ەرچاوەیەكی ئێزدناس���یدا‬ ‫خوێندومەتەوە كەوا 'تفاق كە بەواتای ته‌بایی‬ ‫دێت‪ ،‬یەكێكە لەپرەنسیپە گرنگەكانی باوەڕی‬ ‫ئایینی ئێزدی‪ ،‬بەو پێیەی یه‌كێكه‌ له‌ناوه‌كانی‬ ‫خ���ودا‪ .‬ئێزدیی���ەكان بەپاڵپش���ت بەباوەڕە‬ ‫ئایینییەكەی���ان‪ ،‬پێیانوای���ە خ���وای گه‌وره‌‬ ‫لەجەوهەرو بنەڕەتدا خۆی به‌ته‌بایی ناساندوە‪.‬‬ ‫واتە ته‌بایی بناغه‌ی گش���ت پرەنس���یپه‌كانه‌و‬ ‫تەنان���ەت دوای ئه‌فراندنیان‪ ،‬فریش���ته‌كانیش‬ ‫لەسەر تەبایی رێككه‌وتون‪ .‬بەم واتایەش بێت‪،‬‬ ‫تف���اق‌و تەبایی لەباوەڕی ئێزدییەكاندا بناغه‌ی‬ ‫خۆشی‌و شادی‌و خۆشەویستییە‪ .‬بەمانایەكی‬ ‫تر‪ ،‬خودی خوا‪ ،‬تەباییە‪ ،‬یان راس���تتر بڵێین‪:‬‬ ‫خودا خۆشەویستییە"‪.‬‬

‫ی رزگار ‌ی‬ ‫ی شاره‌وان ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫كارگێری‌ و خۆیه‌ت ‌ی‬

‫ئاگاداری‌‬

‫‪19‬‬

‫عدد‪35 :‬‬ ‫به‌روار‪2017/1/8 :‬‬

‫ی (‪-1987‬‬ ‫ی ئاگاداری‌ هه‌موو ئه‌و هاواڵتیان ‌ه ده‌كاته‌و‌ه ك ‌ه سااڵن ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگار ‌‬ ‫ی (س���ویبه‌ محمد مولود)‬ ‫ی (صمود) وه‌رگرتو‌ه كه‌ هاواڵت ‌‬ ‫‪ )1989‬زه‌وی���ان له‌ناحیی���ه‌ی‌ رزگار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژماره‌ هه‌وائی‌ (‪ )6375‬داوای‌ ڕێگا پێدانی‌ كردوه‌ ب ‌ه مه‌به‌س���تی‌ دروس���تكردن ‌‬ ‫خاوه‌ن زه‌و ‌‬ ‫ی (‪ )30‬ڕۆژدا ل ‌ه‬ ‫خان���وو هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌و‌هی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌و پارچه‌ زه‌ویی ‌ه هه‌ی��� ‌ه له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ به‌ پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫دوای‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگادار ‌‬ ‫شاره‌وانیمان كاری‌ یاسایی‌ بۆ ناوبراو ده‌كات‪.‬‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ی رزگاری‌‬ ‫ی شاره‌وان ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی رزگار ‌ی‬ ‫ی شاره‌وان ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫كارگێری‌ و خۆیه‌ت ‌ی‬

‫ئاگاداری‌‬

‫عدد‪90 :‬‬ ‫به‌روار‪2017/1/15 :‬‬

‫ی (‪-1987‬‬ ‫ی ئاگاداری‌ هه‌موو ئه‌و هاواڵتیانه‌ ده‌كاته‌وه‌ ك ‌ه سااڵن ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگار ‌‬ ‫ی (صمود) وه‌رگرتو‌ه ك ‌ه هاواڵتی‌ (رش���ید عزیز محمد) خاوه‌ن‬ ‫ی رزگار ‌‬ ‫‪ )1989‬زه‌ویان له‌ناحییه‌ ‌‬ ‫ی خانوو‬ ‫ی دروس���تكردن ‌‬ ‫ی كردو‌ه به‌ مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫ی ڕێگا پێدان ‌‬ ‫ی (‪ )7571‬داوا ‌‬ ‫ی ژم���اره‌ هه‌وائ ‌‬ ‫زه‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و پارچ ‌ه زه‌ویی ‌ه هه‌ی ‌ه له‌م���اوه‌ی‌ (‪ )30‬ڕۆژدا له‌ دوا ‌‬ ‫هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ش���اره‌وانیمان بكات���ه‌وه‌ به‌ پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگاداری‌ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫شاره‌وانیمان كاری‌ یاسایی‌ بۆ ناوبراو ده‌كات‪.‬‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ی رزگاری‌‬ ‫ی شاره‌وان ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬

‫ی رزگار ‌ی‬ ‫ی شاره‌وان ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫كارگێری‌ و خۆیه‌ت ‌ی‬

‫ئاگاداری‌‬

‫عدد‪70 :‬‬ ‫به‌روار‪2017/1/10 :‬‬

‫ی (‪-1987‬‬ ‫ی ئاگاداری‌ هه‌موو ئه‌و هاواڵتیانه‌ ده‌كاته‌وه‌ ك ‌ه سااڵن ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگار ‌‬ ‫ی رزگاری‌ (صمود) وه‌رگرتو‌ه ك ‌ه هاواڵتی‌ (عس���مت محمد خس���ره‌و)‬ ‫‪ )1989‬زه‌ویان له‌ناحیی ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ڕێگا پێدانی‌ كردو‌ه به‌ مه‌به‌س���تی‌ دروس���تكردن ‌‬ ‫ی (‪ )4959‬داوا ‌‬ ‫ی ژمار‌ه هه‌وائ ‌‬ ‫خ���اوه‌ن زه‌و ‌‬ ‫ی (‪ )30‬ڕۆژدا ل ‌ه‬ ‫ی له‌س���ه‌ر ئه‌و پارچه‌ زه‌ویی ‌ه هه‌ی���ه‌ له‌ماو‌ه ‌‬ ‫خان���وو هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌و‌ه ‌‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ به‌ پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫دوای‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگادار ‌‬ ‫شاره‌وانیمان كاری‌ یاسایی‌ بۆ ناوبراو ده‌كات‪.‬‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ی رزگاری‌‬ ‫ی شاره‌وان ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی رزگاری‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وان ‌‬ ‫كارگێری‌ و خۆیه‌ت ‌ی‬

‫ئاگاداری‌‬

‫عدد‪76 :‬‬ ‫به‌روار‪2017/1/10 :‬‬

‫ی (‪-1987‬‬ ‫ی ئاگاداری‌ هه‌موو ئه‌و هاواڵتیانه‌ ده‌كاته‌وه‌ ك ‌ه سااڵن ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگار ‌‬ ‫ی (ابراهیم مجید محمود)‬ ‫ی رزگاری‌ (صمود) وه‌رگرتو‌ه ك ‌ه هاواڵت��� ‌‬ ‫‪ )1989‬زه‌وی���ان له‌ناحیی���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ڕێگا پێدانی‌ كردوه‌ ب ‌ه مه‌به‌س���تی‌ دروس���تكردن ‌‬ ‫خ���اوه‌ن زه‌وی‌ ژماره‌ هه‌وائی‌ (‪ )1973‬داوا ‌‬ ‫ی (‪ )30‬ڕۆژدا ل ‌ه‬ ‫خان���وو هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌و‌هی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌و پارچه‌ زه‌ویی ‌ه هه‌ی��� ‌ه له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ به‌ پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫دوای‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگادار ‌‬ ‫شاره‌وانیمان كاری‌ یاسایی‌ بۆ ناوبراو ده‌كات‪.‬‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ی رزگاری‌‬ ‫ی شاره‌وان ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی رزگار ‌ی‬ ‫ی شاره‌وان ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫كارگێری‌ و خۆیه‌ت ‌ی‬

‫ئاگاداری‌‬

‫عدد‪73 :‬‬ ‫به‌روار‪2017/1/10 :‬‬

‫ی (‪-1987‬‬ ‫ی ئاگاداری‌ هه‌موو ئه‌و هاواڵتیانه‌ ده‌كاته‌وه‌ ك ‌ه سااڵن ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگار ‌‬ ‫ی (ابراهیم اس���ماعیل وه‌حید)‬ ‫ی (صمود) وه‌رگرتوه‌ كه‌ هاواڵت ‌‬ ‫‪ )1989‬زه‌ویان له‌ناحیی ‌هی‌ رزگار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دروس���تكردن ‌‬ ‫ی (‪ )4837‬داوای‌ ڕێگا پێدانی‌ كردوه‌ ب ‌ه مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫ی ژمار‌ه هه‌وائ ‌‬ ‫خاوه‌ن زه‌و ‌‬ ‫ی (‪ )30‬ڕۆژدا ل ‌ه‬ ‫خان���وو هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌و‌هی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌و پارچه‌ زه‌ویی ‌ه هه‌ی��� ‌ه له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ به‌ پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫دوای‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگادار ‌‬ ‫شاره‌وانیمان كاری‌ یاسایی‌ بۆ ناوبراو ده‌كات‪.‬‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ی رزگاری‌‬ ‫ی شاره‌وان ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی رزگار ‌ی‬ ‫ی شاره‌وان ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫كارگێری‌ و خۆیه‌ت ‌ی‬

‫ئاگاداری‌‬

‫عدد‪69 :‬‬ ‫به‌روار‪2017/1/10 :‬‬

‫ی (‪-1987‬‬ ‫ی ئاگاداری‌ هه‌موو ئه‌و هاواڵتیانه‌ ده‌كاته‌وه‌ ك ‌ه سااڵن ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگار ‌‬ ‫ی (هیدایت امین عزیز) خاوه‌ن‬ ‫ی (صمود) وه‌رگرتو‌ه ك ‌ه هاواڵت ‌‬ ‫ی رزگار ‌‬ ‫‪ )1989‬زه‌ویان له‌ناحییه‌ ‌‬ ‫ی دروس���تكردنی‌ خانوو‬ ‫ی كردو‌ه به‌ مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫ی ژم���اره‌ هه‌وائی‌ (‪ )4960‬داوای‌ ڕێگا پێدان ‌‬ ‫زه‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و پارچ ‌ه زه‌ویی ‌ه هه‌ی ‌ه له‌م���اوه‌ی‌ (‪ )30‬ڕۆژدا له‌ دوا ‌‬ ‫هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ش���اره‌وانیمان بكات���ه‌وه‌ به‌ پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگاداری‌ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫شاره‌وانیمان كاری‌ یاسایی‌ بۆ ناوبراو ده‌كات‪.‬‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ی رزگاری‌‬ ‫ی شاره‌وان ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬

‫ونبون‬

‫ی ( ئاراس كریم علی) ونبوە‪ ،‬هەرکەس‬ ‫ی بازرگانی‌ سلیمانی‌ به‌ناوه‌ ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫* پێناسێك ‌‬ ‫دۆزییەوە بیگەڕێنێتەوە بۆ پرسگەی ئاوێنە‪.‬‬ ‫ی بازرگانی‌ سلیمان به‌ناوی‌( والی‌ ابو به‌كرمجید) ونبوە‪ ،‬هەرکەس دۆزییەوە‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫* پێناسێك ‌‬ ‫بیگەڕێنێتەوە بۆ پرسگەی ئاوێنە‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )561‬سێشه‌ممه‌ ‪2017/1/17‬‬

‫بەبۆنەی وەرگرتنی خەاڵتی ساخارۆف‬

‫ئایا (نادیە موراد) كوردە‪ ،‬یان ئێزدی‪ ،‬یاخود مرۆڤ؟‬ ‫نوری بێخاڵی‬ ‫به‌شی دوه‌م‌و کۆتایی‬ ‫(‪)4‬‬ ‫میتۆلۆژیای ئایینی‪ ،‬وەك بنەماو‬ ‫كۆڵەگەیەكی نەتەوەو نیشتمانسازی!‬ ‫لەبەشی یەكەمی ئەم نوسینەدا ئاماژەمان‬ ‫بەیەكێك لەو هۆكارانە كرد كە وایكردوە ئەو‬ ‫عەقڵییەتە س����ەقەتە‪ ،‬یان ئ����ەو كوردایەتییە‬ ‫س����اختەیە‪ ،‬ب����ەم چەش����نە مامەڵ����ە لەگەڵ‬ ‫كەیسی (نادیە)دا بكات‪ .‬ئەویش نائاگاییەتی‬ ‫بەمێ����ژو‪ .‬ی����ان ئەوەتا ئاش����نایەتییەكی بەم‬ ‫مێژوە هەی����ە‪ ،‬وەلێ بەپاس����اوی ئەوەی كە‬ ‫داكۆكی����ان لەكوردبون����ی خۆی����ان نەكردوە‪،‬‬ ‫رەوایی بەبێباكییەكانی خۆی بدات لەئاس����ت‬ ‫ئەو برینە قوڵەی خراوەتە رۆحی (نادیەكان)‬ ‫و ئ����ەو بێباكییەیش����ی بەكوردایەتیی عەییار‬ ‫بەئێمە بفرۆشێتەوە‪.‬‬ ‫مێ����ژو و شارس����تانییەتیی مرۆڤایەت����ی‬ ‫پێمان دەڵێ‪ ،‬ك����ەوا ناوچ����ەی میزۆپۆتامیا‬ ‫(كوردستانیش وەك بەشێك لەو جوگرافیایە)‬ ‫النكەی س����ەرهەڵدان‌و گەشەكردنی ئایینەكان‬ ‫بوە‪ ،‬لەناویش����یاندا ئایینە یەكیاپەرستەكان‪.‬‬ ‫بۆیە تێگەیشتن لەو مێژوەو رۆڵی نەتەوەكانی‬ ‫ناوچەك����ە لەدەس����تگرتن بەڕەچەڵ����ەك‌و‬ ‫كولت����ورو گەڕانەوە ب����ۆ میتۆلۆژیای ئایینی‌و‬ ‫س����ودلێوەرگرتنی لەپرۆس����ەی گەشەپێدان‌و‬ ‫بەرەوپێش����بردنی پرسی شوناسی نەتەوەیی‌و‬ ‫پرۆسەی دەوڵەتسازی لەو سەردەمانەدا‪ ،‬ئەوا‬ ‫خەمس����اردی‌و كەمتەرخەمی‪ ،‬یان راشكاوتر‪،‬‬ ‫س����اویلكەیی‌و خۆش����خەیاڵیی كوردمان لەم‬ ‫ب����وارەداو لەو س����ەردەماندا ب����ۆ دەردەخا‪.‬‬ ‫ئەگین����ا چۆن دەچێتە عەقڵ����ەوە‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫بونی ك����ورد هاوكاتی بونی س����ۆمەرییەكان‌و‬ ‫تەنان����ەت پێش ئەوانیش ب����وە لەناوچەكەدا‪.‬‬ ‫وات����ە بەرلەوەی عەرەب‌و ت����ورك لێرە هەبن‪،‬‬ ‫كورد هەبوە‪ ،‬كەچی ئەوان مانەوەو كوردیش‬ ‫لەبەردەم شااڵوەكانیاندا بوە ئاردی ناو دڕك‌و‬ ‫تاهەنوك����ەو بێوچان ب����ەدوای خۆدۆزینەوەو‬ ‫خۆشوناسكردنەوەدا دەگەڕێت‪.‬‬ ‫رونتر بڵێین‪ :‬لەمیان����ی خوێندنەوەی وردو‬ ‫قوڵم����ان بۆ مێژوی ملمالنێی گەالنی ناوچەكە‬ ‫كە شەڕی خۆشوناس كردنەوەو چارەنوسیان‬ ‫ك����ردوەو ئایی����ن قەڵغانێكی ئەو پرۆس����ەی‬ ‫خۆس����ەلماندن‌و بەردەوامییەی����ان بوە‪ ،‬پەی‬ ‫بەوە دەبەین كە كورد لەو بوارەش����دا لەڕیزی‬ ‫دواوەی گەالن����ی ناوچەكەدا هات����وەو دێت‪.‬‬ ‫بەو پێیەی دەس����تەپاچەیی‌و خەمس����اردی‌و‬ ‫كەمتەرخەمی����ی ك����ورد لەدەس����تگرتن بەم‬ ‫رەچەڵ����ەك‌و رەس����ەنایەتییە كولتوری‌و بەها‬ ‫مەعنەویی����ەی مێژو و میتۆلۆژی����ای ئایینیی‬ ‫خ����ۆی‪ ،‬رەهەندو هۆكارێك����ی گرنگی (ئەگەر‬ ‫سەرەكیش نەبێت) بەردەوامیی ژێردەستەیی‬ ‫كورد بوە‪ .‬بەو پێیەی پاراستن‌و بەرگریكردن‬ ‫لەڕەس����ەن‌و رەچەڵەك‌و كولتور‪ ،‬لەگەڵیشیدا‬ ‫پاراس����تن‌و دەستگرتن بەئایین وەك بەشێكی‬ ‫ناو ئ����ەو كولتورە‪ ،‬یەكێك بوە لەهۆكارەكانی‬ ‫ن����ەك تەنیا مان����ەوەو بەردەوامی بەش����ێك‬ ‫لەگەالنی ناوچەكە‪ ،‬بەڵكو بنەماو بناغەیەكی‬ ‫پت����ەوی خۆشوناس����كردنەوەو بونیادنان����ی‬ ‫دەوڵەتیش ب����وە‪ .‬بەو پێیەی كە میتۆلۆژیای‬ ‫ئایین����ی نەتەوەی����ەك‪ ،‬كۆڵەگەیەكی پتەوی‬ ‫كولت����وری ئ����ەو نەتەوەیەیە‪ .‬دی����ارە كولتور‬ ‫وەك شوناس����ێكی خ����اوەن تایبەتمەن����دی‌و‬ ‫جیاكەرەوەی نەتەوەیەك لەوەی تر‪.‬‬ ‫لەم گۆشەنیگا مێژوییەوە دەتوانین بڵێین‪:‬‬ ‫پرۆس����ەی دەس����تپێوەگرتن‌و بەرگریك����ردن‬ ‫لەڕەچەڵ����ەك‌و كولتوری ه����ەر نەتەوەیەك‪،‬‬ ‫دواج����ار بەقازانج����ی چارەن����وس‌و ئاییندەی‬ ‫ن����ەوە یەكلەدوایەكەكان����ی نەتەوەكە خۆی‪،‬‬ ‫تەواو دەبێت‪ .‬بۆیە س����ەیرو نامۆو نوێ نییە‬ ‫ئەگەر ئاماژە بەو راس����تییە بكەین كە لەناو‬ ‫پرۆس����ەی بەخاوەن دەركەوتن لەش����وناس‌و‬ ‫نەتەوەس����ازی‌و نیشتمانس����ازیدا‪ ،‬پاراستنی‬ ‫رەس����ەنایەتی‌و رەچەڵ����ەك‌و كولت����ور‪ ،‬وەك‬ ‫بنەم����او پێكهێنەرێكی گرنگی ش����وناس‪ ،‬كە‬ ‫ئایینی����ش بەب����ارە رۆح����ی‌و مەعنەوییەكەی‬ ‫بەش����ێكی ئەو كولتورەیە‪ ،‬دەبێتە بەش����ێكی‬ ‫گرنگ لەئ����ەرك‌و بەرپرس����یارێتیی نەتەوەیی‬ ‫ئەندامان����ی ئ����ەو نەتەوەی����ە‪ .‬بۆیەش����ە كە‬ ‫مێ����ژو دەخوێنین����ەوە‪ ،‬نمونەگەلێك����ی زۆری‬ ‫نەتەوەكانمان بەرچاودەكەوێت كە لەڕابردودا‬ ‫كولتورو میتۆلۆژیای ئایینیی خۆیان كردوەتە‬ ‫بنەمای گەش����ەپێدانی پ����ڕۆژەی نەتەوەیی‌و‬ ‫بەردی بناغەی بونیادنانی دەوڵەت‪ .‬بەالیەنی‬ ‫كەم����ەوە بەردەوامی‌و مانەوەو گەش����ەكردنی‬ ‫شوناس����ی نەتەوەیی‌و پرۆس����ەی نیشتمان‌و‬ ‫دەوڵەتسازیی هەر یەك لەعەرەب‌و جوو فارس‬ ‫(ئەوەی دواییان لەئاستە ئایینی‌و وردتریش‪،‬‬ ‫لەئاس����تە مەزهەبییەكەی����دا) ك����ە بەرهەمی‬ ‫پاراس����تن‌و پەیوەس����ت ب����ون‌و خۆگرێدان‌و‬ ‫پابەندبونیانە بەكولتورو میتۆلۆژیای ئایینی‪،‬‬ ‫نمونەی زیندون‪.‬‬ ‫كاتێكیش ئ����ەو مێژوە بیر دەهێنینەوە‪ ،‬بۆ‬

‫ئەوەی����ە بڵێین كە بەداخ����ەوە‪ ،‬وەك ئەوەی‬ ‫لەڕابردودا كورد خ����اوەن میتۆلۆژیای ئایینی‬ ‫تایبەتیی خۆی بوە‪ ،‬بەاڵم ئەو دەم نەیتوانی‪،‬‬ ‫یان نەیزانی‪ ،‬یاخود راستتر ویست‌و ئیرادەی‬ ‫ئەوەی نەبو ئەم كولتورو پاش����خانە ئاینییە‬ ‫وەك یەكێك لەبنەماو پێكهێنەرەكانی شوناس‪،‬‬ ‫لەپرۆسەی خۆشوناسكردنەوەو لەناو پڕۆژەی‬ ‫نەت����ەوەو نیشتمانس����ازیدا وەبەربهێنێتەوەو‬ ‫بیكاتە یەكێك لەبنەماو كۆڵەگەكانی خەبات‌و‬ ‫تێكۆش����انەكەی‪ .‬وەكوتری����ش لەقۆناغەكانی‬ ‫دوات����ردا ك����ە دەی����ان‌و س����ەدان گۆڕانكاری‬ ‫لەهەلومەرج����ی سیاس����ی‌و كۆمەاڵیەت����ی‌و‬ ‫ئابوری‌و جوگراف����ی لەناوچەكەو دەوروبەریدا‬ ‫رویاندا‪ ،‬نەیتوانی لەمیان����ی ئەو گۆڕانكاری‌و‬ ‫ملمالنێیانەدا پەراوێزێك بۆ خۆی داگیربكات‌و‬ ‫بەقازانج����ی خ����ەون‌و ئامانج����ە نەتەوەی����ی‌و‬ ‫نیش����تمانییەكانی خ����ۆی بیش����كێنێتەوە‪.‬‬ ‫وەك چ����ۆن بەدرێژای����ی مێ����ژوی بزوتنەوەی‬ ‫سیاس����ی‌و جواڵنەوەی چەك����داری (ئەوەی‬ ‫ناویانناوە ش����ۆڕش!)‪ ،‬هیچ تێزێكی سیاسی‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژیایەك فریای خەونە نەتەوەییەكانی‬ ‫نەكەوت����ن‪ .‬هاوكات تاهەنوك����ەش بنەمایەكی‬ ‫تیۆری‌و میكانیزمی پێویستی بۆ دەربازكردنی‬ ‫دۆخ����ی ژێردەس����تەیی‌و پەرتەوازەیی خۆی‬ ‫بەرهەم نەهێناوە‪ ،‬كە توانای روبەڕوبونەوەی‬ ‫باهۆزی پێشهات‌و گۆڕانكارییە هەنوكەییەكان‬ ‫هەبێت‌و لەسەر پێیەكانی خۆی راگیری بكات‌و‬ ‫نەوەكانی ئاییندەی ئومێدی خۆیانی لەس����ەر‬ ‫هەڵچنن‪.‬‬ ‫بەشێوەیەكی گش����تی پرسیاری ئەوەی كە‬ ‫كورد بۆچ����ی تائەم چركەس����اتەش خاوەنی‬ ‫هۆشیاریێكی دروستی نەتەوەیی نییەو فیكرو‬ ‫تیۆری ناس����یونالیزمی نەك هەر لەال گەاڵڵە‬ ‫نەبوە‪ ،‬بەڵكو هێشتا لەناو گێژاوی خۆونكردندا‬ ‫خەریك����ە ئ����ەو بەه����او بنەم����ا سروش����تی‌و‬ ‫كولت����وری‌و مێژوك����ردو كولتوریییان����ەی كە‬ ‫پێكهێنەری گوتاری ناسیونالیستین لەدەستی‬ ‫خۆی دەدات‌و مەس����تی ئەو شااڵوی دروشم‌و‬ ‫هوتافانە بوە كە دەیانەوێ باوەڕمان پێبهێنن‬ ‫كە س����ەردەمی بزوتنەوەی ناسیونالیس����تی‌و‬ ‫بونیادنان����ی دەوڵەت‌و نەتەوەو تایبەتمەندییە‬ ‫نەتەوەیی����ەكان گوزەش����تن‌و دەب����ێ خۆمان‬ ‫رادەستی قەدەری نیولیبڕالیزم‌و جیهانگیریی‬ ‫ب����ازاڕی س����ەرمایە بكەی����ن‪ .‬هەم����و ئەمانە‬ ‫بابەت‌و تەوەری فرەڕەهەندن كە وردبونەوەو‬ ‫قوڵبونەوە تیایاندا‪ ،‬ئامانجی نوس����ینەكەمان‬ ‫بەئاقارێكی دیكەدا دەبات‪.‬‬ ‫بەهەرحاڵ دێینەوەو دەپرس����ین‪ :‬بەڕاست‬ ‫كورد كە لەس����كی دایك����ی كەوتوەتە خوار‪،‬‬ ‫موسڵمان بوە‪ ،‬یان لەپرۆسەكانی ناو ملمالنێ‬ ‫ئایینییەكاندا بەم ئایینە ئاش����نا بوە؟ ئەدی‬ ‫ك����ورد ئیرادەگەرانە بوەتە موس����ڵمان‪ ،‬یان‬ ‫ناچ����ار بەچونە ژێر جەبرو پێش����مەرجی بێ‬ ‫چەندوچونی بەئیس��ل�ام بون كراوەو كراوەتە‬ ‫موس����ڵمان؟ ئەگەر كورد لەڕەگەوە موسڵمان‬ ‫بوە (كە تەنی����ا گریمانەیەكەو بەس!)‪ ،‬ئەی‬ ‫بەیت‌و بالۆرەكانی دەوڵەتی مادو ئەتمۆسفیرە‬ ‫ئایینییەك����ەی ئ����ەو ئیمپراتۆرییەتە چەندی‬ ‫بەچەن����د؟ ئەگەری����ش كراوەتە موس����ڵمان‪،‬‬ ‫بۆچ����ی ش����ەرم لەڕەس����ەنایەتی‌و راب����ردوە‬ ‫ئایینییەكەی دەكات؟ باش����ە بۆچی كوردێكی‬ ‫بەموس����ڵمانكراو ش����انازی بەوە دەكات پێی‬ ‫بڵێن كوردی موس����ڵمان‪ ،‬بەاڵم هەمان كورد‬ ‫هەست بەشورەیی‌و كەمی دەكات ئەگەر دان‬ ‫بەڕابردوە رەس����ەن‌و رەچەڵەكە ئایینییەكەی‬ ‫خۆیدا بنێت‪ ،‬وەك بەشێك لەمێژوو كولتوری‬ ‫خۆی؟ ئایا هی����چ جیاوازییەك هەیە كوردێك‬ ‫زەردەش����تی‪ ،‬ئێزدی‪ ،‬جو‪ ،‬مەس����یحی‪ ،‬یان‬ ‫موسڵمان بێت؟ ئەگەر جیاوازە‪ ،‬جیاوازییەكە‬ ‫لەچ����ی‌و كوێدای����ە؟ ئەگەر قس����ە لەس����ەر‬ ‫یەكتاپەرس����تییە‪ ،‬ئ����ەوا هەمو ئ����ەو ئایینانە‬ ‫یەكتاپەرس����تن‪ ،‬ئیتر ئەم پارادۆكسی شەرم‬ ‫كردنەوە لەڕەچەڵەكی ئایینی خۆت‌و شانازی‬ ‫كردن بەئایینێكی بەسەردا سەپێندراو‪ ،‬چییە؟‬ ‫مەگەر خودی ئەم پارادۆكسە بۆ خۆی جۆرێك‬ ‫لەشەرمەزاری‌و خۆبەكەمگرتن‌و بچوك بینین‌و‬ ‫هەڵگەڕانەوە لەمێژوو رەسەنایەتیی خۆت نییە‬ ‫لەئاست ئەوانی دیكەی سەردەستدا؟‬ ‫بەهەرح����اڵ‪ ،‬چون����ە ناو ئ����ەم گفتوگۆیەو‬ ‫گەڕان بەش����وێن وەاڵمی ئەم پرس����یارانە زۆر‬ ‫لەوە زیاتر هەڵدەگ����رێ‌و دەرگای جەدەلێكی‬ ‫فراوان بەس����ەر خۆیاندا دەكەنەوە‪ ،‬كە لێرەدا‬ ‫شوێنیان نابێتەوەو لەمەبەستە سەرەكییەكەی‬ ‫نوسینەكەشمان كە پرسیاری كوردبون‪ ،‬یان‬ ‫كوردنەبونی ئێزدییەكانە‪ ،‬دورمان دەخاتەوەو‬ ‫بەرەو گفتوگۆیەكی دوبارەو س����واو كێشمان‬ ‫دەكات‪ ،‬بەتایبەت����ی لەس����ای وەاڵمگۆیەكانی‬ ‫ئایینێ����ك كە خ����ۆی بەهەڵگ����ری حەقیقەتی‬ ‫رەهاو كۆتایی دەزانێت‌و ئ����ەو هەمو میرات‌و‬ ‫كولت����ورەی مرۆڤایەت����ی‌و میتۆلۆژیای ئایینی‬ ‫وەك بەش����ێك لەو كولت����ورە‪ ،‬وەك كااڵیەكی‬ ‫س����تۆك‌و ماوەبەس����ەرچو س����ەیر دەكات‪.‬‬ ‫بۆی����ە لێ����رەدا ه����ەوڵ دەدەی����ن بەگوێرەی‬ ‫پێدراوو ئارگۆمێنت����ە مێژوییەكان‌و زنجیرەی‬ ‫بەدوایەكداهاتن����ی ئایین����ەكان لەناوچ����ەی‬ ‫میزۆپۆتامیاو لەنێویش����یدا كوردستان‪ ،‬وەك‬

‫بەش����ێك لەو جوگرافیاو سەرزمینەی النكەی‬ ‫لەدایكبون‌و سەرهەڵدانی ئایینەكان‪ .‬هەروەها‬ ‫بەگەڕان����ەوە بۆ زمانی دەق‌و ن����زاو پاڕانەوەو‬ ‫س����روتە ئایینییەكان‪ ،‬قسە لەس����ەر بەڵگەو‬ ‫ئارگۆمێنتەكان����ی كوردبون����ی ئێزدیی����ەكان‬ ‫دەكەین‌و كۆشش دەكەین وەاڵمی ئەو پرسیارانە‬ ‫وەربگرینەوە كە‪ :‬ئایا ئێزدی بونی ئەوان هیچ‬ ‫لەكوردبونەكەی����ان‪ ،‬یان راس����تتر‪ ،‬لەخودی‬ ‫كوردبون كەم دەكاتەوە؟ ئایا ئێزدیبون وەك‬ ‫باوەڕێكی ئایینیی دێرین‌و رەس����ەنی كوردان‬ ‫بارێكە بەسەر شانی كوردبونەوە‪ ،‬یان لەكەو‬ ‫ش����ورەییەكە پێیەوە‪ ،‬تاناچ����ار بین خۆمان‬ ‫لەبرین����ە مرۆییەكانیان نەكەینە خاوەن؟ ئایا‬ ‫ئ����ەم لۆژیكە كەهەنۆتیی����ە نامانخاتە بەردەم‬ ‫ئەو پرسیارەش كە مادام ئێزدی وەك باوەڕی‬ ‫ئایینی‪ ،‬ب����ار و لەكەیە ب����ۆ كوردبون‪ ،‬ئاخۆ‬ ‫بەدیوەكەی تردا پەیوەستبونی مرۆڤی كورد‬ ‫بەه����ەر باوەڕێكی دیك����ەی ئایینی‪ ،‬لەخودی‬ ‫خۆیدا بارگرانی نییە بەس����ەر ملی كوردبون‌و‬ ‫لەكەی����ەك نیی����ە پێی����ەوە؟ ئای����ا ئایینێكی‬ ‫خۆزایی ناو هەناوی باوەڕی ئایدیالی‌و رۆحی‌و‬ ‫كولتوری نەتەوەیەك‪ ،‬لەگەڵ ئایینێكی تر كە‬ ‫لەدەرەوەی ویست‌و ئیرادەی نەتەوەكە خۆی‪،‬‬ ‫بەسەریدا سەپێنرابێت‪ ،‬كامەیان بارن بەسەر‬ ‫نەتەوەكە خۆی؟ بەڕاست مادام زۆرینەی كورد‬ ‫موس����ڵمانە‪ ،‬دەبێ ئەو كوردەی پەیڕەوكاری‬ ‫ئایینێك����ی دیكەی����ە‪ ،‬لەشوناس����ی كوردبون‬ ‫دابش����ۆردرێ‌و ئەو بون‌و مافە سروشتكردەی‬ ‫لێزەوت بكرێ؟‬ ‫(‪)5‬‬ ‫كوردی ئێزدی‪ ،‬ئێزدیی كورد!‬ ‫وەك پێش����تر ئاماژەمان پێدا‪ ،‬كوردستان‬ ‫وەك بەش����ێك لەو ناوچەی����ەی لەكۆندا پێی‬ ‫دەگوترا میزۆپۆتامی����ا‪ ،‬جگە لەوەی بەزێدی‬ ‫ژیانی یەكەم مرۆڤی س����ەرەتایی (نیاندەرتاڵ‬ ‫– ئەشكەوتی شانەدەر)و بەسەرزەمینی ژیارو‬ ‫شارستانییەتی سەرەتایی مرۆڤایەتی ناسراوە‪،‬‬ ‫بەتایب����ەت لەپەیوەس����ت بەگواس����تنەوەی‬ ‫مرۆڤایەتی لەژیانی ئەش����كەوت‌و راووش����كار‬ ‫ب����ۆ ژیانی نیش����تەجێبون‌و كش����توكاڵكردن‌و‬ ‫بەرهەمهێن����ان (گوندی چەرم����ۆی ناوچەی‬ ‫گەرمی����ان)‪ .‬هەروەه����ا بەگوێرەی تێكس����تی‬ ‫قورئ����ان‪ ،‬كوردس����تان س����ەرزەمینی نوێ����ی‬ ‫ژیانی پ����اش تۆفانەكەی س����ەردەمی (نوح)‬ ‫یشە‪ ،‬ئەو تۆفانەی دوای ئەوەی مرۆڤایەتی‌و‬ ‫ش����وێنەوارەكەی پێش����تری لەخۆیدا لول دا‪.‬‬ ‫بەش����وێن خۆیدا دەفتەری ژیانێكی داخست‌و‬ ‫الپ����ەڕەی ژیانێكی دیكەی نوێ����ی مرۆڤایەتی‬ ‫كرای����ەوەو كەش����تیی ژیانی نوێ����ی مرۆڤ‌و‬ ‫گیانلەبەرەكان (كەشتیی نوح) لەسەر كێوی‬ ‫(جودی)ی باكوری كوردستاندا لەنگەری گرت‪.‬‬ ‫هاوكات كوردس����تان بەالنكەی سەرهەڵدان‌و‬ ‫گەش����ەكردنی ئایین����ەكان‌و بەتایبەتی ئایینە‬ ‫یەكتاپەرس����تەكان دادەنرێ����ت‪ .‬ئایینەكان����ی‬ ‫(میترایی‪ ،‬زه‌رده‌ش����تی‪ ،‬مانەوی‪ ،‬مەزدەكی‪،‬‬ ‫ئه‌زدایی ‪ -‬ئێزدی‪ ،‬یارسانی) زادەی ئەو ژینگەو‬ ‫جوگرافیایەن كە هەر یەكەو لەس����ەردەمێكدا‬ ‫باوەڕەكانیان باڵیان بەسەر تەواوی مرۆڤەكانی‬ ‫ئەو ناوەدا كێش����ابو‪ .‬بەدوای ئەوانیشدا هەر‬ ‫یەكە لەئایینەكانی (جو‪ ،‬مەسیحی‪ ،‬ئیسالم)‬ ‫لەس����ای هەلومەرجێكی جیاوازو بەش����ێوازو‬ ‫میكانیزمی جیاوازەوە‪ ،‬بونە (یان راس����تتر‪،‬‬ ‫كرانە!) ئایینی باوی گەالنی ناوچەكە!‬ ‫بۆچون‌و لێكدانەوەی جیاواز لەسەر مێژوی‬ ‫س����ەرهەڵدان‌و دەركەوتن����ی (ئێزدی)ییەكان‬ ‫هەن‪( .‬نیكیتین‪ ،‬تۆماب����واو ماكدوێل ئایینی‬ ‫ئێزدی بەتێكەڵەیەك لەبنەماو بەهاو باوەڕی‬ ‫ئایینەكانی زەردەش����تی‌و مانی‌و میس����رائی‌و‬ ‫بتپەرس����تی دادەنێن‪ .‬بەالی خۆیش����یانەوە‪،‬‬ ‫مێژونوسە موسڵمانەكان سەرهەڵدانی ئێزدی‬ ‫بەس����ەردەمی دەركەوتنی شێخ ئادی– عادی‬ ‫ك����وڕی موس����افیر‪ -‬دەبەس����تنەوە‪ .‬هەرچی‬ ‫لێكۆڵەرو نوس����ەرو جڤاكناس����ە كوردەكانن‪،‬‬ ‫دەركەوتن����ی ئێزدی دەگەڕێنن����ەوە بۆ پێش‬ ‫س����ەردەمی ش����ێخ ئ����ادی‌و تەنان����ەت پێش‬ ‫دەركەوتن����ی مەس����یحییەتیش‪ .‬لەوانە دكتۆر‬ ‫رەشاد میران‪ ،‬هاوكات لەم بۆچونەیدا‪ ،‬تۆفیق‬ ‫وەهبی هاوڕای میرانە)‪.‬‬ ‫دی����ارە ن����ە ئامانجی ئ����ەم نوس����ینەمان‬ ‫ئەوەیەو ن����ە لەبنەڕەت����دا یەكالییكردنەوەی‬ ‫ئ����ەو جەدەلە مێژویی����ە كاری ئێمەیە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ئەوەی لەم باس����ەدا بۆ ئێم����ە جێی بایەخە‬ ‫ئەوەیە كە ئێ����زدی یەكێكە لەكۆنترین ئایینە‬ ‫یەكتاپەرس����تەكانی ئ����ەو ناوچەی����ە‪ .‬وات����ە‬ ‫ئەگەر دایكی هەم����و ئایینەكانی ناوچەكەش‬ ‫نەبێت‪ ،‬ئەوا كۆنترینییان����ەو خاوەنی پەیام‌و‬ ‫بنەماو باوەڕی یەكتاپەرس����تانەیە‪ .‬ئایینێكە‬ ‫س����ەرزەمینی دەركەوتنی خاكی كوردستانەو‬ ‫زمانی نوێژو نزاو وێردو س����روتەكانی‪ ،‬قەول‌و‬ ‫بەیتەكانی‪ ،‬لەوەش گرنگتر زمانی رەس����ەنی‬ ‫هەردو كتێبە ئایینییەكەی (مەسحەفا رەش‌و‬ ‫جیلوە) كوردییە‪.‬‬ ‫بەمانایەكی دیكە‪ ،‬ئەوەی لەم نوس����ینەدا‬ ‫خزم����ەت بەئامانجی نوس����ینەكەمان دەكات‪،‬‬ ‫وەك بەڵگ����ەو ئارگۆمێنتێك����ی مێژوی����ی بۆ‬

‫(نادیە) ئەگەرچی‬ ‫قوربانییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫قوربانییەكەی لەمیانی‬ ‫پرۆسەی بەردەوام‬ ‫بەقوربانیكردنەوەی‬ ‫خۆیدا لەپێناو‬ ‫بەرهەمهێنانی‬ ‫ژیانێكی شایستەتر‬ ‫بەمرۆو مێینە‬ ‫وەبەردەهێنێتەوە‬ ‫بەدرۆخس����تنەوەی ئەو بانگەش����ەو دروشمە‬ ‫چەواش����ەكارانەی كوردایەتی����ی س����اختە‪،‬‬ ‫ئەوەیە ك����ە بەپێی س����ەرچاوە مێژوییەكان‌و‬ ‫توێژینەوەكانی ب����واری میتۆلۆژیای ئایینی‌و‬ ‫لێكۆڵینەوە ئاركیۆلۆژییەكان‪ ،‬س����ەرهەڵدانی‬ ‫ئایینی ئێزدی‌و دابەشبونی جوگرافیی ئایینەكە‬ ‫بەدرێژای����ی مێژو مان����ەوەو جێگیربونیان لەم‬ ‫جوگرافیایەدا(ش����ێخان‪ ،‬به‌عشیقه‌‪ ،‬به‌حزانی‌‪،‬‬ ‫شه‌نگال‪ ،‬زوممار‪ ،‬ئەلقۆش‪ ،‬سێمێل‪ ،‬خانكێ‌و‬ ‫دێره‌بون لەباش���وری كوردستان‪ ‌-‬قامیشلۆ‌‪،‬‬ ‫عفرین‌و گونده‌كان���ی‌ ده‌وروبه‌ری‌ لەڕۆژئاوای‬ ‫كوردس���تان‪-‬هەرێمەكانی مێردین‪ ،‬س���یرت‪،‬‬ ‫ئۆرفه‌‪ ،‬قارس‪ ،‬ئاگری‌‌و ئه‌رده‌هان لەباكوری‬ ‫كوردس���تان‪ ).‬ئەمەو وێ���ڕای بونیان لەواڵتە‬ ‫جیاجیاكان���ی دونیا‪‌ -‬ئه‌رمینی���ا‪‌ ،‬جۆرجیا‪،‬‬ ‫ئه‌ڵمانیا‪ ،‬نه‌مسا‪ ،‬فه‌ڕه‌نسا‪ ،‬سویدو ئه‌مریكا‪-‬‬ ‫ئەویش بەهۆی ئەو فەرمانانەی لەسەردەمە‬ ‫جیاوازەكانی دەس���ەاڵتدارێتیی ئیس�ل�امەوە‬ ‫بەعەرەب‌و تورك‌و میرنشینە كوردییەكانەوە‬ ‫كراوەتە س���ەریان‌و بەهۆیانەوە ئێزدییەكان‬ ‫لەترسی ستەم‌و چەوس���اندنەوە‪ ،‬بەدونیادا‬ ‫دەرب���ەدەرو پەڕاگەندە بون‌و لەو ش���وێنانە‬ ‫گیرس���اونەتەوە!) هەروەها زمانی رەسەنی‬ ‫تێكس���تی قەول‌و بەیت‌و نزاو نوێژو س���روتە‬ ‫ئایینییەكانی���ان‌و كتێب���ە پیرۆزەكانیان كە‬ ‫بەزمان���ی ك���وردی‪ ،‬ش���ێوەزاری كرمانجیی‬ ‫سەرون‪ .‬بەڵگەی كوردبونی ئێزدییەكانن‪.‬‬ ‫لەكاتێكدا پرسی زمانی دەق‌و كتێبەكانی‬ ‫ئێ���زدی لەیەكالییكردن���ەوەی شوناس���ی‬ ‫نەتەوەیی پەیڕەوكارانی ئەو ئایینە‪ ،‬بەڵگەی‬ ‫كۆنكرێتییە لەس���ەر رەچەڵەك‌و رەس���ەن‌و‬ ‫ناسنامەی نەتەوەیی ئێزدییەكان‪ ،‬بەوەی نەك‬ ‫تەنیا كوردی رەسەنن‪ ،‬بەڵكو رەسەنایەتیی‬ ‫كوردبونیان لەهەمو ئەو كوردانەش هەاڵوێر‬ ‫دەكات‪ ،‬ك���ە پەی���ڕەوكاری ئایینی دیكەن‬ ‫(زەردەشتی‪ ،‬كاكەیی‪ ،‬ئیسالم)‪ .‬بەو پێیەی‬ ‫زمانی ئایینەكەی���ان كوردییەو نەتەوەیەكی‬ ‫دیكە لەم سەرزەمینەدا نادۆزیتەوە ئێزدیاتی‬ ‫تێدا بێ���ت‌و پەیڕەوكاری هەب���ن‪ .‬ئیدی كە‬ ‫(نادیەكان) ئەم پاش���خان‌و دیوارە مێژوییە‬ ‫پتەوەیان لەپشت بێت‪ ،‬لەوكاتەیدا دەكرێنە‬ ‫ئامانجی س���تەم‌و چەوس���اندنەوەی مرۆیی‌و‬ ‫رەگەزی‪ ،‬چ حاجەت بەوەن بۆ ئەوەی بەرەی‬ ‫هاوسۆزی‌و پش���تیوانی بۆ ئازارو ژانەكانیان‬ ‫زیاد بكەن‪ ،‬پەنا بۆ شوناسی ئیتنی خۆیان‬ ‫بەرن؟ چییە‪ ،‬داخۆ گوتارێكی س���اختەچی‌و‬ ‫دوفاقی���ی كوردایەتیی رەوای���ی بەكەیس‌و‬ ‫مافەكانیان دەدات وەك مرۆڤ‌و مێینە‪ ،‬یان‬ ‫نا؟ ئەوان ك���ە لەالیەن چەتەكانی دەوڵەتی‬ ‫ئیس�ل�امی‌و ئەمیرەكانیان بەرمەبنای دەقی‬ ‫ئایینی‌و پاڵپش���ت بەئەزمونی بەرجەستەی‬ ‫ناو مێژوی كولتوری‌و ئایینی دەسەاڵتدارێتی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬دەس���تدرێژی كراوەتە سەریان‌و‬ ‫وەك م���رۆڤ‌و مێین���ە كراونەت���ە ئامانجی‬ ‫چەوس���اندنەوە‪ .‬كوا پێویست بەوە دەكات‬ ‫خۆی���ان وەك كورد ش���وناس بكەن؟ دەی‬ ‫ئەگەر كورد نەبن‪ ،‬ئیتر ناكرێ وەك قوربانیی‬ ‫مرۆیی دەس���تی ستەم س���ەیر بكرێن؟ ئایا‬ ‫لەن���او گوتارو بنەم���او بەهاكانی كوردبون‌و‬ ‫كوردایەتیدا(كوردایەتیی راستەقینە لەئاستی‬ ‫پەیوەندیی���ە كۆمەاڵیەت���ی‌و كولتورییەكان)‬ ‫مرۆڤ (بەجیاوازیی ئینتیماكانی) بنەڕەت‌و‬ ‫س���ەرچاوەو ئامانج نییە؟ دەی باش���ە ئەو‬ ‫كوردایەتییە نەخۆش‌و قەڵب‌و بەرچاوتەنگە‬ ‫ب���ارگاوی بەڕەگەزپەرس���تییە‪ ،‬ئەگەر ئەمە‬ ‫تێگەیشتنی بێت بۆ پێوەرەكانی قوربانیدان‌و‬ ‫قوربانی خۆی‪ .‬ئەی ئەگەر ئەو راستییە تاڵ‌و‬ ‫ژەه���رەی دەرخوارد بدەین‪ ،‬كە میرنش���ینە‬

‫كوردییەكان���ی (بادینان‌و بابان‌و س���ۆران)‬ ‫وەك پرەنس���یپ‪ ،‬بەرمەبن���ای پاش���خانی‬ ‫ئایینیی���ان‪ ،‬لەبارودۆخێكیش���دا پاڵپش���ت‬ ‫بەهەمان پاش���خانی ئایینی‌و بۆ قایلكردنی‬ ‫دڵی خەلیفەكان‪ ،‬لەهەلومەرجێكی دیكەشدا‬ ‫دیسان پشتیوان بەهەمان پاشخانی ئایینی‌و‬ ‫بەدنەدانی پیاوانی ئایینی‪ ،‬سوكایەتی نەماوە‬ ‫بەئێزدییەكانی نەكەن‪ ،‬تادەگاتە راوەدونان‌و‬ ‫كوش���توبڕ‪ .‬ئاخۆ دەبێ ئ���ەو چەرچییانەی‬ ‫كوردایەتی ساختە چیمان پێ بكەن؟‬ ‫ل���ەم گۆش���ەنیگایەوە‪( ،‬نادی���ە) لەیەك‬ ‫كات���دا س���یمبوڵی مرۆڤی چەوس���اوە‪ ،‬ژنی‬ ‫س���تەملێكراو‪ ،‬ئێ���زدی قوربانی���ی ئایین‌و‬ ‫كەنیش���كە كوردێكی روس���ورە‪ .‬بۆیەش���ە‬ ‫كاتێ بەزمان���ی قوربانی وەك مرۆڤ‌و مێینە‬ ‫گوزارش���ت لەو نەهامەتی‌و برینانەی خۆی‌و‬ ‫دەستەخوش���كەكانی دەكات‪ ،‬ك���ە چ���ۆن‬ ‫بەشێوەیەكی دڕندانە وەك كااڵ بەكاربردراون‌و‬ ‫مرۆڤایەتی‌و سەكۆ نێودەوڵەتییەكان دەخاتە‬ ‫بەردەم سەنگی مەحەك‪ ،‬كە لەسای بێدەنگی‬ ‫هەموان‪ ،‬لەسێبەری درۆو بانگەشەكانیان بۆ‬ ‫ئاشتی‌و بەیەكەوەژیان‪ ،‬لەبەرچاوی خەواڵوو‬ ‫خەوت���وی ویژدانیان‪ ،‬كران���ە نێچیر‪ .‬دەبوا‬ ‫گوتاری س���اختەی كوردایەتیی(لەئاس���تە‬ ‫سیس���ی‌و عەوامە مێگەلییەكەیدا!) بۆ خۆی‬ ‫كەیس���ەكەیان بكاتە س���كانداڵ‌و لەجیهاندا‬ ‫لۆبییان بۆ بكات‌و كۆدەنگیێكی نیشتمانیش‬ ‫لەناوخۆو دەرەوە بۆ پشتیوانی‌و سەرخستنی‬ ‫هەن���گاوە بوێرەكانی (نادیە) بەرهەم بێنێ‌و‬ ‫ت���ەواوی توانا ماددی‌و دارایی‌و لۆجس���تی‌و‬ ‫میدیاییەكانی بۆ داكۆكیكردن لەو كەیس���ە‬ ‫بخاتە گەڕ‪ .‬نەك ئەوەی بەپاساوی پوچەوە‬ ‫هێش���تا ئەو رەندە كچە قەرزب���ار بكاتەوەو‬ ‫بیكاتە كەرەس���تەی تانەو تەشەرو ئامانجی‬ ‫سەركۆنەو تیرو توانج‪.‬‬ ‫ئێس���تا كە (نادیە) بەتەنیا سەركێش���ی‬ ‫كردو بوێری دایە بەر خۆی‪ ،‬پەردەی شەرمی‬ ‫بیركردن���ەوەی نێرس���االرانەی كۆمەڵ���گای‬ ‫كوردی‌و كوردایەتی ساختە بدڕێنێ‌و دەمامكی‬ ‫سەر روخس���اری مۆنی ئەو گوتارە البدات‪.‬‬ ‫كاتێ بەتەنیا وەك گەڕیدەیەكی سەرگەردان‌و‬ ‫بێ قیبلەنما‪ ،‬بەس���واری كەشتیێكی تەنیای‬ ‫ناو شەپۆڵە سەرشێتەكانی توانجی ئایینی‌و‬ ‫تانەی كۆمەاڵیەتیی‪ ،‬س���ەركەش‌و سەرفراز‬ ‫روب���ارو دەریاو ئۆقیانوس���ەكان دەبەزێنێ‌و‬ ‫وەك مەلێكی تەرەك���راوی جێبەخۆنەگرتو‪،‬‬ ‫سەر بەسەر لقی هەر درەختێك‌و لوتكەی هەر‬ ‫چیایەك‌و هێالنەی س���ەر هەر باڵەخانەیەكدا‬ ‫دەكات‌و بەدەنگێكی ب���ەرزو ئازاو خەمگین‪،‬‬ ‫گوێ���ی مرۆڤایەت���ی‌و دونی���ا كاس دەكات‌و‬ ‫لەدەرگاو پەنج���ەرەی كڵۆمدراویان دەدات‌و‬ ‫لەخەوی قوڵی بێباكی بەرامبەر ژانی مرۆڤ‬ ‫بێداری���ان دەكاتەوەو ناچار بەپش���تیوانی‌و‬ ‫هاوسۆزی‌و گوێلێگرتنیان دەكات‪ .‬ئەوە تەنیا‬ ‫(نادیە) خۆیەت���ی گرەوەك���ەی دەباتەوەو‬ ‫شانازییەكەی دەكاتە تاجی سەر سەری خۆی‪.‬‬ ‫لەكاتێكدا دەكراو زۆر ئاسان بو‪ ،‬پشكی ئەو‬ ‫شكۆو شانازییەیش بەر كوردایەتیی ساختە‬ ‫كەوتبا‪ ،‬كە بەپاساوی دۆگم‌و بیانوی لەرزۆك‪،‬‬ ‫نەك هەر خۆی لەبەرپرسیارێتییەكە دزیەوە‪،‬‬ ‫بەڵك���و دڕێغیش���ی نەكرد ل���ەوەی لەبەهاو‬ ‫سەنگ‌و قورس���ایی ئەو سەركێشی‌و بوێری‌و‬ ‫جەسارەتەی (نادیە) كەم بكاتەوە‪.‬‬ ‫دەی خۆ تازە هیچ شتێك ناتوانێ ئەو برینە‬ ‫رۆحیانەی (نادیەكان) چارەسەر بكات‪ ..‬خۆ‬ ‫بەهیچ نرخێك قەرەبوی بۆشاییەكانی دوای‬ ‫قوربانیدان‌و م���ەراق‌و غایلە دەرونییەكانیان‬ ‫ناكات���ەوە‪ .‬وەلێ هەمو ئ���ەو برینانە رێیان‬ ‫لە(نادی���ە) نەگ���رت‌و بڕس���تی ئەوەیان لێ‬ ‫نەبڕی‪ ،‬تادونیا لەوە بێ���دار بكاتەوەو هاوار‬ ‫بكات‪:‬‬ ‫چیتر مرۆڤ ش���ایتەی ئەو هەمو خوێن‌و‬ ‫كوشتن‌و وێرانییە نییە‪..‬‬ ‫چیت���ر ناكرێ ئایین رەوایی بەش���كاندنی‬ ‫ش���كۆی مێینە بدات‌و كولتوری پیاوساالری‬ ‫سوكایەتی بەدایك‌و خوشك‌و هاوسەرو كچی‬ ‫خۆی بكات‪.‬‬ ‫(نادیە) توانی بەهەمو دونیا بڵێ‪:‬‬ ‫م���ن نادیەی مرۆڤم‪ ،‬ئەوەت���ا وێڕای هەمو‬ ‫دروشمەكانتان بۆ ژیانێكی جوان‌و شایستەتر‬ ‫بەمرۆڤ‪ ،‬دڕندەیی مرۆڤ لەلوتكەی خۆیدا‪،‬‬ ‫ژیانی پێ رەوا نەبینیم‪..‬‬ ‫م���ن (نادیە)ی كچ‌و ژن���م‪ ،‬ئەوەتا زێروی‬ ‫فەت���وای ئایین���ی‌و كولتوری پیاوس���االری‪،‬‬ ‫سەرەڕای هەمو بانگەشەكانتان بۆ لێبوردەیی‬ ‫ئایینی‌و نەهێش���تنی جیاوازی���ی جێندەری‌و‬ ‫دروش���می وەكیەكی رەگ���ەزی‪ ،‬بون‌و بەهاو‬ ‫شكۆی مێینەییمی هەتك كرد‪.‬‬ ‫(نادی���ە) ئەگەرچ���ی قوربانیی���ە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫قوربانییەكەی لەمیانی پرۆس���ەی بەردەوام‬ ‫بەقوربانیكردن���ەوەی خۆی���دا لەپێن���او‬ ‫بەرهەمهێنانی ژیانێكی شایس���تەتر بەمرۆو‬ ‫مێینە وەبەردەهێنێتەوەو دەبێتە س���یمبوڵ‌و‬ ‫شانازی بۆ مرۆڤایەتی‪ ،‬بۆ مێینە‪ ،‬بۆ كورد‪،‬‬ ‫بۆ ئێزدییەكان‪ .‬باكوردایەتیی س���اختەچیش‬ ‫هەر (سیر بخواو زوڕنا لێدا!)‪.‬‬

‫(‪)6‬‬ ‫ئێزدییەكان لەنێوان ستەمی دوژمنانیان‌و‬ ‫سەركوتی كوردە هاوخوێنەكانیان!‬ ‫لەبەشی پێش����تردا ئاماژەمان بەكوردبونی‬ ‫بێ چەندوچون����ی ئێزدییەكان كرد‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫لەپەیوەس����ت بەزمان����ی رەس����ەنی پەرتوكە‬ ‫ئایینییەكانی����ان (جیلوەو مەس����حەفا رەش)‬ ‫تێكس����تی ق����ەول‌و بەیتەكانی����ان‌و س����روت‌و‬ ‫رێوڕەس����مە ئایینییەكانیان‪ .‬ئەمەو سەرەڕای‬ ‫دابەشبونی جوگرافی ئایینەكە لەكوردستان‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ ئام����اری‌ نه‌ته‌وه‌یه‌كگرت����وه‌كان‪،‬‬ ‫ژمارەی كوردانی‌ ئێ����زدی‌ لەجیهان‪ ،‬نزیكه‌ی‌‬ ‫ملیۆنێ����ك‌و‪ 500‬هه‌زار ك����ه‌س دەبن (هەندێ‬ ‫ئاماری دیك����ەو تەنان����ەت ئێزدییەكانیش بۆ‬ ‫خۆیان‪ ،‬ئام����اژە بەژمارەیەكی زۆرتری ئێزدی‬ ‫دەكەن‪ ،‬لەوەی كە لەئاماری ئەو رێكخراوەدا‬ ‫هاتوە)‪ .‬زیاتر له‌نیوه‌ی‌ ئه‌و ژماره‌یه‌ له‌باشوری‌‬ ‫كوردستان نیش����تەجێن‌و نیوه‌كه‌ی‌ تریشیان‬ ‫له‌باك����ورو رۆژئ����اوای كوردس����تان‌و واڵتانی‬ ‫(ئه‌رمینی����ا‪ ،‬جۆرجیا‪ ،‬ئه‌ڵمانیا‪ ،‬فه‌ڕه‌نس����ا‪،‬‬ ‫نه‌مسا‪ ،‬ئه‌مریكاو سوید) ده‌ژین‪.‬‬ ‫ئایین����ی ئێ����زدی‪ ،‬وەك ئایینێك����ی تەواو‬ ‫ك����وردی‌و كوردان����ە‪ ،‬خ����اوەن تایبەتمەندیی‬ ‫خۆیەتی ك����ە لەزۆرب����ەی ئایینەكانی دیكەو‬ ‫بەتایبەتی لە(ئایینی ئیسالم‪ ،‬وەك ئایینێكی‬ ‫موژدەب����ەری پاوانخ����وازو دەس����ەاڵتخواز)‬ ‫جیادەكات����ەوە‪ .‬بەو پێیەی ئێ����زدی ئایینێك‬ ‫نییە دەس����ەاڵتخواز‪ .‬هەروەها ئایینێكە بەوە‬ ‫دەناس����رێتەوە ك����ەوا پەیوەندیی ب����اوەڕدارو‬ ‫پەیڕەوكارەكانی لەگەڵ خوادا‪ ،‬پەیوەندیێكی‬ ‫تەواو رۆح����ی‌و داماڵ����راو لەڕیاكارییە(تاكی‬ ‫ئێزدی خواپەرستیی خۆی دور لەچاوی خەڵك‬ ‫دەكات)‪ .‬هەروەها ئێزدی نەك هەر مەترس����ی‬ ‫نەبوەو نییە بۆ سەر ئایینەكانی دیكە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ئایینێكە بەس����ەر خۆیدا داخراوەو نەك هەر‬ ‫چاوی ل����ەوە نییە پەی����ڕەوكاری ئایینەكانی‬ ‫دی بۆ هەر مەبەس����تێك بێ����ت‪ ،‬ئایینەكەیان‬ ‫بگۆڕن‌و ببنە ئێ����زدی‪ ،‬بەڵكو پێیوایە مرۆڤی‬ ‫ئێزدی بەسروشتی خۆی‌و بەزگماك ئێزدییە‪،‬‬ ‫لەب����ەر ئەوە قەبوڵ ناكات كەس����ی دیكە كە‬ ‫لەسەر ئایینێكە‪ ،‬ببێتە ئێزدی‪ .‬هەر ئەمەشە‬ ‫وایك����ردوە كە ئێ����زدی بەردەوام لەتێكس����تە‬ ‫ئایینییەكانیدا‪ ،‬لەقەول‌و بەیتەكانیدا‪ ،‬جەخت‬ ‫لەس����ەر بەیەكەوەژیان����ی ئایین����ی‌و برایەتی‬ ‫نەت����ەوەكان‌و تەبایی‌و ئاش����تی‌و چاكەكاری‬ ‫بكاتەوە‪ .‬ئەوەتا لە(قەولەكانیاندا)دا جەخت‬ ‫لەس����ەر وەالنان����ی رق‌و كینەو دونیاویس����تی‬ ‫دەكاتەوەو پێداگیری لەس����ەر سەرڕاس����تیی‌و‬ ‫خێرخوازی‌و دەست‌ودەم‌و داوێنپاكیی مرۆڤ‌و‬ ‫برایەتیی گ����ەالن‌و بەیەكەوەژیانی ئایینەكان‌و‬ ‫تەبایی‌و ئاش����تی‌و خۆشەویس����تی دەكاتەوەو‬ ‫تیایاندا هاتوە‪)*( :‬‬ ‫ل بۆڕێ حوڕ سواربه‌‬ ‫ب نه‌فسێڕه‌ تی گوهداربه‌‬ ‫ب هه‌مو موخلقاڕه‌ ئی ب یار به‌‬ ‫******‬ ‫ئه‌و مرارێ ب خونه‌‬ ‫گه‌لی برا ئێك مه‌گرن ب كورب و كینه‌‬ ‫ئه‌ڤ فێنه‌ ‪ ،‬فێنه‌كه‌ ده‌ره‌وینه‌‬ ‫******‬ ‫سه‌را وێ مرارێ‬ ‫ژ ئێك مه‌گرن ساری‬ ‫ئه‌ڤ دنیا خۆشه‌‪،‬‬ ‫ب موحبه‌ت‪ ،‬ب براتی‪ ،‬ب یاری‬ ‫******‬ ‫هه‌كه‌ تو یه‌كی ببینی‬ ‫تو خێره‌كێ ڤێڕه‌ بگه‌هینی‬ ‫پرسیار مه‌كه‌ تو ژ كی دینی‬ ‫******‬ ‫په‌دشا تفاق چێكر (**)‬ ‫ناڤێ خوه‌ی شیرین لێكر‬ ‫ڕاستی و به‌هوه‌ری ڤیڕه‌ ڤرێكر‬ ‫******‬ ‫تفاق و به‌هوه‌ری ژ ناڤێ خوداێ یه‌‬ ‫مه‌له‌كا پێ گرتبو ڕێیه‌‬ ‫ب وێ تفاقێ‪ ،‬خودێ خوه‌ ناس����كر ل ناڤ‬ ‫دوڕێیه‌‬ ‫******‬ ‫تفاق سه‌رێ هه‌مو ئه‌ركانه‌‬ ‫مه‌له‌كا گرتبو مجلس و دیوانه‌‬ ‫ب تفاقێ نژیاركرن‪ ،‬چارده‌ ته‌به‌قێت ئه‌ردو‬ ‫ئه‌سمانه‌‬ ‫******‬ ‫هه‌ر هه‌فت مه‌له‌ك كو عه‌فرین‬ ‫ب تفاقێ و ڕاستیێ لێك ئێورین‬ ‫ژ موحبه‌تێ نه‌ده‌را هه‌ڤ ده‌برین‬ ‫******‬ ‫ئه‌ز چومه‌ دیوانا ئیالهی‬ ‫م ل ور دیتن خۆشی و شاهی‬ ‫سه‌رێ هه‌موێ تفاق و ته‌باهی‬ ‫******‬ ‫مه‌له‌كا تفاق و ته‌باهی كرن‬ ‫په‌دشا سێ هه‌زار ناڤ ل خوه‌كرن‬ ‫ژ ئه‌و پاش‪،‬‬ ‫ئه‌رد چێكرن و ئه‌سمان ئاڤاكرن‪.‬‬ ‫******‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫رۆڵی پیاوە نەخۆشەکەی هەرێم‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیرو ویدات حسێن؟‬

‫سەنگەر موشیر مەنتکی*‬ ‫قسە زۆر کرا لەسەر رۆڵی پارتی لەو بارودۆخەی هەرێم پێیدا گوزەر دەکات‪،‬‬ ‫لەشکس���تی پرۆسەی سیاسی‪ ،‬قەیرانی پۆس���تی سەرۆکی هەرێم ‪ ،‬شکستی‬ ‫پرۆسەی چاکس���ازی‌و خراپی دۆخی ئابوری هەرێم‪ ..‬پارتی وەکو کاراکتەرو‬ ‫بەرپرس���ی سەرەکی دیوە دیارەکەی ئەم چەقبەستوییە سیاسی‌و ئابورییەی‬ ‫هەرێم���ە‪ ،‬کە بەڕونی پەنجەی بۆ درێژ دەکرێت‪ .‬دیوە نادیارەکەی ئەم دۆخە‬ ‫خراپە پیاوە نەخۆش���ەکەی هەرێمە‪ ،‬واتا یەکێتی هەم وەک هاوپەیمان‌و هەم‬ ‫وەک رکابەری پارتی لەیەککاتدا‪.‬‬ ‫رۆس���تۆ ئاماژە بەڕۆڵی هێزە رکابەرەکان لەکۆمەل���گا دەکات وەکو یەکێ‬ ‫لەهۆکارەکانی بەدیموکراس���ی بون‌و جوڵەی پرۆس���ەی سیاسی کاتێک زیاتر‬ ‫لەهێزێک هەیە لەکۆمەڵگا کە رکابەری یەکتر دەکەن‪ ،‬هەمو هێزەکان باوەڕیان‬ ‫وایە کە لەڕێگای ش���ەڕ یان بەکارهێنانی هێز ناتوانن گەرەنتی س���ەرکەوتن‬ ‫بکەن بەڵکو بەزیان بەس���ەر هەمو الیەک دەش���کێتەوە‪ ،‬بۆیە تاکەڕێگا بۆ‬ ‫یەکالیی کردن���ەوەی ملمالنێ���کان بەناچاری بریتی دەبێ���ت لەپەنابردن بۆ‬ ‫دیموکراس���ی‪ .‬دەکرێت هێزەکان وەکو پرەنس���یب دیموکراس���ی نەبن بەاڵم‬ ‫بەناچاری مومارەس���ەی دیموکراس���ی دەکەن وەکو ئامڕاز کە بەتێپەڕبونی‬ ‫کات دەبێت بەکلتوری دیموکراسی هەم لەسەر ئاستی جەماوەرو هەم لەسەر‬ ‫ئاس���تی نوخبەی سیاسی‪ .‬بۆیە لەحاڵەتی نەبونی کێبرکێ لەنێوان هێزەکان‬ ‫ی���ان بونی هێزێکی تاکجەمس���ەر‪ ،‬پاڵنەری بەدیموکراس���یبون الواز دەبێت‪.‬‬ ‫لەڕوی تیۆرییەوە یەکێتی وەک هێزێکی سیاسی‌و چەکداری دەکرێت ئەو رۆڵە‬ ‫ببینێت لەبەرامبەر پارتی بۆ ئەوەی بەس���ودی بەگەڕخس���تنەوەی پرۆسەی‬ ‫دیموکراسی‌و چاکسازی تەواو بێت‪ .‬بەاڵم پرسیار ئەوەیە بۆچی یەکێتی ئەو‬ ‫رۆڵ���ە نابینێت یان ناتوانێت ئەو رۆڵە ببینێت‪ .‬ی���ان بۆچی دەبێت یەکێتی‬ ‫بەتاوانباری سەرەکی ببینرێت لەپرۆسەی مۆنۆپۆڵکردنی دەسەاڵت‌و سامان‌و‬ ‫پەکخستنی دیموکراسی لەالیەن پارتی یان بەڕونتر لەالیەن بارزانی؟‬ ‫بەکورت���ی چونک���ە یەکێتی وەکو هێزێک���ی رکابەر هەڵس���وکەوت ناکات‬ ‫لەبەرامب���ەر پارتی بۆ ئەوەی ئەو هاوس���ەنگی هێزو ملمالنێیە وا لەهەردو ال‬ ‫بکات پەنا ببەنە بەر بەگەڕخس���تنی دیموکراس���ی رێگریکردن لەمۆنۆپۆلی‪.‬‬ ‫کۆمەڵێ���ک هۆکار هەن کە وا لەیەکێت���ی دەکات نەتوانێت ئەم رۆڵە ببینێت‬ ‫لەبری ئەمە شەراکەتێکی پاشکۆ هەڵبژێرێ‪.‬‬ ‫لێرەدا پرسیار ئەوەیە ئایا چارەسەر چییە؟ فشارو سڕبونی هێزی جەماوەرییە‬ ‫بەهەمو چین‌و توێژەکانی کە رابەرایەتی بکرێت لەالیەن هێزە سیاسی‌و مەدەنیە‬ ‫گۆڕانخ���وازەکان بۆ ئەوەی ئەو پەیامە بەدەس���ەاڵت بگەیەنرێت کە لۆژیکی‬ ‫هێ���زی چەکداری‌و هەژمون���ی بنەماڵەیی ناتوانێت نائومێدی لەدروس���تبونی‬ ‫گۆڕان الی خەڵکی کوردس���تان دروس���تبکات‪ .‬دەبیت ناڕەزایی‌ هەمو چین‌و‬ ‫توێژە جیاوازەکانی کۆمەڵگا لەخۆ بگرێت بۆ دروس���تکردنی بلۆکێکی مێژوی‬ ‫کاریگەر کە رابەرایەتی بکرێ���ت لەالیەن بژاردەیەک لەدەرەوەی هەردو هێزە‬ ‫تەقلیدییەکە کە رۆژبەڕۆژ شێرپەنجەی بەبنەماڵەبون زیاتر رەگ دادەکوتێت‬ ‫لەهەمو جومگە سیاس���ی‌و ئابوری‌‌و ئەمنیەکان���ی هەرێم کە بەبێ بونی ئەو‬ ‫هێزە جەماوەریە هیچ ئومێدی گۆڕانکاری‌و چاکسازی لێناکرێت‪.‬‬ ‫* خوێندکاری دکتۆرا لەزانکۆی نۆتنگهام – بەریتانیا‬

‫مه‌سجدی‌‪ ..‬باڵوێزو پاسدار‬ ‫كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێران سه‌رتیپ ئیره‌ج مه‌سجدی‬ ‫ته‌مه‌نی‌ ‪ 60‬ساڵی‌ وه‌ك باڵوێزی‌ نوێی‌ ئێران له‌عێراق راگه‌یاند‬ ‫راوێژكاری‌ قاسمی‌ سلێمانی‌و فه‌رمانده‌یه‌كی‌ ناسراوی‌‬ ‫هێزی‌ قودسی‌ سه‌ر به‌سوپای‌ پاسدارانه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ له‌گه‌ڵ‌ سه‌ركرده‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان به‌هێزه‌‪،‬‬ ‫كه‌ له‌كاتی‌ جه‌نگی‌ عێراق‌و ئێراندا رۆڵی‌ ئه‌مڕۆی‌ قاسم ‌ی‬ ‫سلێمانی‌ ده‌بینی‌‌و فه‌رمانده‌ی‌ قه‌رارگای‌ ره‌مه‌زان بو‬ ‫قه‌رارگای‌ ره‌مه‌زان چاالكیی له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ سنوره‌كانی‌ ئێران ده‌كردو‬ ‫دواتر رۆڵێكی‌ گرنگی‌ له‌دامه‌زارندنی‌ هێزی‌ قودسدا هه‌بو كه‌ هێزه‌‬ ‫نه‌یاره‌كانی‌ سه‌دامی‌ پڕ چه‌ك ده‌كرد‪ ،‬له‌وانه‌ هێزی‌ به‌در‬ ‫سێهه‌مین باڵوێزی‌ ئێرانه‌ له‌به‌غدا له‌پاش روخانی‌ رژێمی‌ سه‌دام‬ ‫مه‌س����جدی‌ رۆڵێكی‌ گرنگ له‌بونی‌ پاس����داران له‌سوریا‌و عێراقدا‬ ‫ده‌بینێ����ت‪ ،‬ئه‌و هه‌فته‌ی‌ رابردو رایگه‌یاند كه‌ "هێڵی‌ پێش����ه‌وه‌ی‌‬ ‫جه‌نگاوه‌ارنی‌ ئێران‪ ،‬موسڵ‌‌و لوبنان‌و حه‌ڵه‌به‌"‬ ‫باڵوێ����زی‌ ئێران له‌عێراق به‌هۆی‌ گرنگی����ی‌ پێگه‌یه‌وه‌‪ ،‬نه‌ك هه‌ر‬ ‫به‌رپرس����ی‌ په‌یوه‌ندییه‌ دیبلۆماسییه‌كانی‌ نێوان دو واڵته‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫رێكخه‌ری‌ هه‌ماهه‌نگیی‌ نێوان هێزه‌ ش����یعه‌كانی‌ عێراق‌و سوپای‌‬ ‫پاسدارانیشه‌‬ ‫دو باڵوێزه‌كه‌ی‌ پێشتری ئێرانیش له‌عێراق‪ ،‬دیسان فه‌رمانده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫پێشوی‌ هێزی‌ قودسی‌ سوپای‌ پاسداران بون‪ ،‬باڵوێزه‌كانی‌ ئێران‬ ‫له‌لوبنان‌و سوریاش به‌هه‌مانشێوه‌‬

‫سوریا‌و عێراق‪ :‬كۆتایی ملمالنێ‌‬ ‫‪Syria and Iraq: Ending the Conflict‬‬

‫ داڤۆس‬

‫ مه‌سعود بارزانی‌‬

‫پرسیاری سه‌ره‌كی‬ ‫دیبه‌یته‌كه‌‌‪ :‬له‌ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ گۆڕانكارییه‌‬ ‫هه‌رێمییه‌كان‌و ملمالنییه‌كانی‬ ‫ئه‌مڕۆدا‪ ،‬سیناریۆ‬ ‫گریمانییه‌كان چین بۆ‬ ‫كۆتاییهێنان به‌ملمالنییه‌كان‌و‬ ‫سه‌رله‌نوێ بنیاتنانه‌وه‌ی‬ ‫ئارامی ناوچه‌كه‌؟‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری جێبه‌جێكاری گروپی نه‌وتیی‬ ‫"هیالل"ه‌ له‌شارقه‌‪ ،‬ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی‌ كۆمپانیای "دانه‌ غاز"ه‌ كه‌‬ ‫به‌گه‌وره‌تری���ن كۆمپانیای غاز داده‌نرێت‬ ‫له‌ڕۆژهه‌اڵت���ی ناوه‌ڕاس���ت‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری كۆمپانیای گۆلف تاینه‌ره‌و‬ ‫پێشتریش له‌گ ‌هڵ‌ كۆمپانیای شێل كاری‬ ‫كردوه‌‬

‫ی پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستانه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫له‌الیه‌ن حزبه‌ك���ه‌ی‌‌و واڵتانی‌ ده‌ره‌وه‌ وه‌ك‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان مامه‌ڵه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ده‌كرێت‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ له‌ڕوی‌ یاساییه‌وه‌‬ ‫ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ به‌سه‌رچوه‌و له‌ناوخۆی‌‬ ‫كوردس���تاندا ئه‌م پۆس���ته‌ی‌ مشتومڕێكی‌‬ ‫زۆری‌ له‌سه‌ره‌‬

‫ئه‌مڕۆ كۆڕبه‌ندی ئابوری‬ ‫جیهانیی "داڤۆس" له‌سویسرا‬ ‫به‌ به‌شداری نزیكه‌ی ‪ 3‬هه‌زار‬ ‫كه‌سایه‌تی سیاسی‌‌و هونه‌ری‌و‬ ‫ئه‌ده‌بی‌و گه‌وره‌ بازرگان‌و‬ ‫بزنسمانی ‪ 100‬واڵت‌‪ ،‬ده‌ست‬ ‫به‌كاره‌كانی ده‌كات‬ ‫له‌سێهه‌م رۆژی‬ ‫كۆڕبه‌نده‌كه‌دا ‪،2016 /1/ 20‬‬ ‫دیبه‌یتێك له‌ژێر ناوی "سوریا‌و‬ ‫عێراق‪ :‬كۆتایی ملمالنێ‌"‬ ‫به‌ به‌شداری مه‌سعود بارزانی‬ ‫ئه‌نجام ده‌درێت‬

‫ مه‌جید حه‌مید جه‌عفه‌ر‬

‫ محه‌مه‌د شیمشاك‬

‫ ستیڤان دی میستۆرا‬

‫وه‌زیری پێش����وی دارایی توركیایه‌‪ ،‬ساڵی‬ ‫‪ 2009‬تا ‪ 2015‬له‌كابینه‌كانی ره‌جه‌ب ته‌یب‬ ‫ئه‌ردۆغان‌و ئه‌حم����ه‌د داود ئۆغلودا وه‌زیر‬ ‫ب����و‪ ،‬به‌بنه‌چه‌ كورده‌و خه‌ڵك����ی باتمانه‌‪،‬‬ ‫راوێ����ژكاری س����ه‌رۆك وه‌زیرانی ئێس����تای‬ ‫توركیا بینال����ی یه‌لدرمه‌‪ ،‬گۆڤاری فۆربس‬ ‫ساڵی ‪ 2013‬رایگه‌یاند كه‌ شیمشاك یه‌كێكه‌‬ ‫له‌‪ 500‬كه‌سایه‌تییه‌ كاریگه‌ره‌كه‌ی جیهان‬

‫دیبلۆماس���ییه‌كی ن���اوداری ئیتاڵی���ا‌و‬ ‫سویده‌‪ ،‬ئێس���تا نێرده‌ی تایبه‌تی نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌كگرتووه‌كانه‌ بۆ سوریا‪ ،‬پێشتر نێرده‌ی‬ ‫تایبه‌تی نه‌ته‌و‌ه یه‌كگرتوه‌كان بو له‌عێراق‌و‬ ‫ئه‌فغانستان‌و نوێنه‌ری سكرتێری نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌كگرت���وه‌كان ب���و له‌باش���وری لوبنان‪،‬‬ ‫له‌زۆرب���ه‌ی ناوچ��� ‌ه نائارامه‌كانی جیهاندا‬ ‫چاالكانه‌ كاری‌ كردو‌ه‬

‫کۆڕبه‌ندی ئابووری جیهانی لەداڤۆس‬

‫مینا عرێبی‬

‫س���ااڵنه‌ کۆبوونەوەکان���ی بە بەش���داری س���ه‌دان کەس���ایەتی دیاری‬ ‫جیهان‌و سەرۆکی واڵتان‪ ،‬وەزیرانی دارایی‌و کارگێڕی کۆمپانیا گەورەکان‪،‬‬ ‫ئەستێرە دیارەکانی سینەماو بواره‌کانی هزرو زانست بەڕێوە دەبات‬

‫دیبه‌یته‌كه‌ له‌الیه‌ن "مینا عرێبی"‪ ،‬كه‌ رۆژنامه‌نوسێكی دیاری به‌بنه‌چه‌‬ ‫عێراقییه‌ به‌ڕێوه‌ ده‌برێت‪ ،‬مینا پێشتر به‌رپرسی نوسینگه‌ی واشنتۆنی‬ ‫رۆژنامه‌ی شه‌رقولئه‌وسه‌ت بوه‌‬