ریکالم
ریکالم
www.awene.com
ژماره ()564 سێشەممە 2017/2/7
Industryپیشه‌سازی سینۆما&بۆ بازرگانیو Sinoma Trade
Scope of business: بواری كاركردن: t 4UFFM 4USVDUVSF EFTJHO NBOVGBDUVSF BOE JOTUBMMBUJPO ی ( نه‌خشه‌دانان ،درووستكردن ،دامه‌زراندن) ی ئاسن 1ـ په‌یكه‌ر t (FOFSBM 5SBEJOH JNQPSU BOE FYQPSU كردن) ه نارد ه ه و ن كرد ه هاورد ( ی گشت ی 2ـ بازرگان "t -JHIUJOHT ."/5 t -PHJTUJDT -$-)MANTA ی سوره‌یاو ڕووناكی ( ماركه‌ی - 3كار 5FM ی گواستنهوهو گیاندن ()LCL 4ـ كار
رۆژنامه‌یه‌كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێن ه ده‌ریده‌کات
4FF JU PO 1BH
عیادەی شەوانە رۆژی پسپۆڕیی ئاشتی
ریکالم
بۆ نەخۆشییەکانی: نەشتەرگەری گشتی هەناوی و دڵ مندااڵن پێست
ژنان و مناڵبون و نەزۆکی قورگ و لوت و گوێ البردنی موو بە لێزەر
گەڕەکی ئاشتی پشت شیرینی تابان
Mob. 0770 961 6966 0772 157 8372
ی زیاتر ل ه الپه‌ڕ ه ( )18ببینه ڕوونكردنه‌وه ریکالم
ریکالم
تەنها هەزار 0770 771 1011
حه‌یده‌ر شه‌شۆ‌و مه‌سعود بارزانی كۆده‌بنه‌وه
حه‌یده‌ر شه‌شۆ :هێزی پاراستن ی ئێزیدیخان لهژێر فه‌رمان ی بارزانیدا ده‌بێت حه‌ی���ده‌ر شه‌ش���ۆ ،فه‌رمان���ده‌ی هێز ی پاراستنی شه‌نگال‌و ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ندی یه‌كێتی نیش���تمانی كوردستان به‌دور له‌چاوی میدیاكان له‌گه‌ڵ مه‌سعود بارزان���ی كۆده‌بێته‌وه ،ئه‌و ده‌ڵێت "هێزی پاراس���تنی ئێزیدیخ���ان له‌ژێ���ر فه‌رمانی بارزانیدا ده‌بێت". ئاوێن���ه ،هه‌ولێ���ر :حه‌یده‌ر شه‌ش���ۆ به‌نێوانگری قاس���م شه‌ش���ۆی مامی ،كه فه‌رمانده‌ی هێزی شه‌نگالی سه‌ر به‌پارتی دیموكراتی كوردس���تانه ،له‌گه‌ڵ بارزانی كۆده‌بێته‌وه ،شه‌شۆ به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "له‌گه‌ڵ جه‌نابی س���ه‌رۆك كۆبوینه‌ته‌وه‌و لهس���ه‌ر ئ���هوه رێككه‌وتوین ك���ه هێزی پاراستنی ئێزیدیخان بخرێته سه‌ر میالكی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه". ناوبراو كه له‌یه‌كه‌م رۆژی ده‌ستگرتنی داعش به‌س���ه‌ر ش���ارۆچكه‌ی ش���ه‌نگالدا له ،2014/8/3یه‌كێك بو له‌و كه‌س���انه‌ی بۆ به‌رگری ك���ردن له‌ئێزیدییه‌كان "هێزی پاراستنی ش���ه‌نگال"یان دامه‌زراندو بوه فه‌رمانده‌ی ئه‌و هێزه ،رۆژی 5ی نیسانی 2015له‌الیه‌ن ئاسایشی پارتییهوه له‌شاری
دهۆك ده‌س���تگیركرا ،به‌بیانوی "ئه‌وه‌ی دامه‌زراندنی هێزێكی سه‌ربازی له‌ده‌ره‌وه ی چوارچێوه‌ی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه كارێكی نایاس���اییه" ،دواتر شه‌ش���ۆ به‌مه‌رجێك ئازادكرا ك���ه كوردس���تان به‌جێبهێڵێت‌و بگهڕێتهوه بۆ واڵتی ئه‌ڵمانیا. حه‌یده‌ر شه‌شۆ ئه‌وه‌ی بۆ ئاوێنه ئاشكرا كرد كه له‌كۆبونه‌وه‌ی ئه‌مدواییه‌یدا له‌گه‌ڵ بارزانی بۆ چونه س���ه‌ر میالكی وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه ،مه‌رجی ئهوه بوه هێزه‌كانی پاراس���تنی ئێزیدیخ���ان به‌هه‌م���ان ناوی خۆیو ئااڵی خۆیهوه بمێنێته‌وه ،ئه‌و وتی "ئێمه هێزێكی ئێزیدیی سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه ده‌بین". وتیش���ی "بارزانی فه‌رمانده‌ی گش���تی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستانه ،وه‌ختێك هێزی ئێزیدیخان له‌سه‌ر میالكی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه بێت ،به‌ته‌ئكید ئه‌و فه‌رمانده‌ی ئێمه‌ش ده‌بێت‌و هێزی پاراستنی ئێزیدیخان لهژێر فه‌رمانده‌یی ئه‌ودا ده‌بێت".
هه‌ورامییەکان ده‌یانه‌وێت به‌زمانی خۆیان بخوێنن
3
قاسم‌و حەیدەر شەشۆ
4
gj ( Ȯ ȼ( ȥ0ȧ Ȩj j
ئەگەر دادوەرەکانی ئێمە دادوەر بونایە براکەم نەدەکوژرا ریکالم
¼ĤËĥŇĨ ĞňĨêňÎ ŃÎ ğĤËä ŅÜňä »ëŎÔ ¼ĤËĤ »ň¹ê˵
ریکالم
هەڵگری دکتۆرا و پسپۆڕ لە نەخۆشییەکانی مێشک و دەروون لە واڵتی سوید و انگلترا دکتۆرا (بۆرد) لە واڵتی سوید
ňĥŇęô¡ĪËĤ ňĤĸňµ ³ňªňµ »ëŎÔ ¼ĤËĤ ŃÜ ¼ĤËĤ ¼ĠÊêĪňĨ ¼ĤËĤ »ëŎÔ ¼ĤËĤ »æêīµ »Êīŀňà êīĤňÔ »¡ëŇĜīµ ňĥҶĝô ŅÜňä ňŀī¹ ¼ÜËðĪËĤ ÓņçĠňĨêňÎ »êÊ¡Ī¡æêīµ ¼µňō¡īŇôňÎ ĢËġĤ˵ňĠňĨêňÎ ĞňÜêňð
M.B.CH.B DPM , DPH
ëŇĜĪňĨ ¼ĤËġŇĝð ¼Ĥ˵ňÕҵêËĠêňªīð ĞňÜêňðňĜ ĢËġĤ˵ňĠňĨêňÎ ģÕņĪňµ¡çÕð¡æ ëÕŎĤ˵ň¶¯łêËô ĪêËô »Ńµ Ī ³īµêňµ
ňō µ ň Ğ êËÜ È Ň ġ ň Î ĢËÕðæêīµ ňĜ ģōī
ͅȻ1 ȥ/ rȼo ȥ0 ȼe Ȩ4 ȥȻ+ ͅȨj˴ȭa4 gj ( Ȩ ȼ( Ȩ 4Ȼ/ȼÞ r ȨjȼeȻ0ȧ8 ƊȦ2j ȼ /ȼL W+ 4,Ȧȼ4 ȨȬđ 8 ͅ ȼ /ȼL ȥȼƉÞȗ/ 8 ͧrr+ ȨL/ȼT ناونیشان :سلێامنی ته‌الری زارا -نهۆمی سێیه‌م -شوقه‌ی ژماره 32
دکتۆر شاهۆ محمد علی مراد
5
ته‌له‌فۆن 3202416 :
به‌شی ریکالم 07700600659 :
هەڵگری دبلۆمی بااڵ لە چارەسەری نەخۆشییەکان بەڕێگای هیبنوتیزم (تنیوم المغناطیسی) شەقامی ایبراهیم پاشا -بەرامبەر مزگەوتی صالح الدین تەالری بنار -نهۆی سێیەم
07501102324
کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار
تیراژ4500 :
هه‌نوکه
) )564سێشه‌مم ه 2017/2/7
حه‌یده‌ر شه‌شۆ‌و مه‌سعود بارزانی كۆده‌بنه‌وه
3
حه‌یده‌ر شه‌شۆ :هێزی پاراستن ی ئێزیدیخان لهژێر فه‌رمان ی بارزانیدا ده‌بێت ئا :ئاوێنه
حه‌یده‌ر شه‌شۆ چاوه‌ڕوان ه سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم نوسراو ی فه‌رم ی ئاڕاسته ی وه‌زاره‌ت ی پێشمه‌رگ ه بكات تاهێز ی پاراستن ی ئێزیدیخان بخرێت ه سه‌ر میالك ی ئه‌و وه‌زاره‌ته ،ئه‌و ده‌ڵێت "له‌گه ڵ جه‌ناب ی سه‌رۆك كۆبوینه‌ته‌وه‌و ئهوه كۆتای ی هاتوه". حه‌ی���ده‌ر شه‌ش���ۆ ،فه‌رمان���ده ی هێز ی پاراستن ی ئێزیدیخان‌و ئه‌ندام ی ئه‌نجومه‌ن ی ناوه‌ند ی یه‌كێت ی نیش���تمان ی كوردس���تان‌و په‌رله‌مانتار ی پێشو ی ئه‌نجومه‌ن ی نوێنه‌ران ی عێراق له‌سه‌ر لیست ی یه‌كێتی ،به‌دور له‌چاو ی میدیاكان‌و به‌نێوانگر ی قاسم شه‌شۆ ی مام ی له‌گ���ه ڵ مه‌س���عود بارزان��� ی كۆده‌بێته‌وه، حه‌یده‌ر شه‌شۆ به‌ئاوێنه ی راگه‌یاند "له‌گه ڵ جه‌ناب ی س���ه‌رۆك كۆبوینه‌ته‌وه‌و لهس���ه‌ر ئ���هوه رێككه‌وتوی���ن ك ه هێز ی پاراس���تن ی ئێزیدیخان بخرێت ه س���ه‌ر میالك ی وه‌زاره‌ت ی پێشمه‌رگه". وتیش ی "ئێستا چاڕوانین نوسراو ی فه‌رمی لهوبارهیهوه ده‌رچێت". حه‌ی���ده‌ر شه‌ش���ۆ ،له‌یه‌ك���ه‌م رۆژ ی ده‌س���تگرتن ی داعش به‌سه‌ر ش���ارۆچكه ی ش���ه‌نگالدا له2014/8/3دا ،یه‌كێك بو له‌و كه‌سانه ی بۆ به‌رگر ی كردن له‌ئێزیدییه‌كان "هێز ی پاراستن ی ش���ه‌نگال"یان دامه‌زراندو بوه فه‌رمانده ی ئه‌و هێزه. داود جوندی ،جێگر ی به‌رپرس ی مه‌ڵبه‌ند ی موس���ڵو ئه‌ندام ی ئه‌نجومه‌ن��� ی پارێزگا ی نه‌ینه‌وا ،ك ه له‌وكاته‌دا بوه جێگر ی حه‌یده‌ر شه‌ش���ۆ ی فه‌رمان���ده ی هێز ی پاراس���تن ی شه‌نگال ،به‌ئاوێنه ی راگه‌یاند كاتێك داعش هێرش��� ی كرده سه‌ر ش���ه‌نگال ،له‌ناوچه ی شێخ ش���ه‌ره‌فه‌دین‌و چیا ی شه‌نگال یه‌كه‌م یه‌كه ی به‌رگری‌‌و به‌رخودان له‌سه‌ر ده‌ست ی كادێره‌كان ی یه‌كێت ی دامه‌زرا ،ئه‌و وت ی "من‌و حه‌یده‌ر شه‌ش���ۆو چه‌ندین كادێر ی دیكه ی یه‌كێت��� ی به‌رگریمان كردو س���ه‌ركردایه‌ت ی یه‌كێتیش به‌هه‌مو توانایه‌و‌ه پش���تگیرییان كردین". وتیش ی "داد‌ه هێرۆ هه‌ر ئه‌وكات پێیوتین بائ���ه‌م هێزه به‌ن���او ی ئێزیدیی���هوه بێتو به‌رخ���ودان به‌ن���او ی هیچ هی���چ الیه‌نێك ی حزبی���هوه مه‌كه‌ن ،هێزه‌كه‌مان ناونرا هێز ی
بارزانی فه‌رمانده‌ی گشتی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستانه ،وه‌ختێك هێزی ئێزیدیخان له‌سه‌ر میالكی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه بێت ،به‌ته‌ئكید ئه‌و فه‌رمانده‌ی ئێمه‌ش ده‌بێت پاراستن ی شه‌نگال‌و الهور ی شێخ جه‌نگیش زۆر یارمه‌ت ی داین". داود ئاماژه بهوه ده‌كات ك ه هه‌ر به‌هۆ ی یه‌كێتییه‌وه ،هێز ی پاراس���تن ی ش���ه‌نگال په‌یوه‌ند ی له‌گه ڵ به‌غدا دروستده‌كات ،ئه‌و وت ی "حه‌شد ی شه‌عب ی یارمه‌تییه‌ك ی باشیان داین له‌ڕو ی داراییه‌وه ،چوار مانگ موچه‌یان بۆ س���ه‌رف كردین له‌مانگ ی 10ی 2014تا 3ی ،2015ب���ه‌اڵم دوا ی ئ���هوه ی حه‌یده‌ر له‌الیه‌ن پارتیه‌و‌ه ده‌س���تگیر كرا ،ته‌نازول ی كردو په‌یوه‌ند ی له‌گه ڵ به‌غدا پچڕاند‌و ناو ی هێزه‌ك ه گۆڕا بۆ هێز ی پاراستن ی ئێزیدیخان‌و ئیتر من ده‌ستم له‌كاركێشایه‌وه". حه‌یده‌ر شه‌شۆ ،رۆژ ی 5ی نیسان ی 2015 له‌الیه‌ن ئاسایش ی پارتییهوه له‌شار ی دهۆك ده‌ستگیركرا ،به‌بیانو ی "ئهوه ی دامه‌زراندن ی هێزێك ی سه‌رباز ی له‌ده‌ره‌وه ی چوارچێوه ی وه‌زاره‌ت ی پێش���مه‌رگ ه كارێك ی نایاس���ایی ه له‌ناوچ���ه ی ش���ه‌نگال" ،وه‌ك وته‌بێ���ژ ی
بوه ل���هوه ی ناوو ئااڵ ی هێزه‌ك ه وه‌ك خۆ ی بمێنێته‌وه. شه‌ش���ۆ وت ی "به‌اڵم تائێس���تا نوسراو ی فه‌رمیم���ان لهس���ه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێ���م یان وه‌زاره‌ت ی پێش���مه‌رگه‌و‌ه س���ه‌باره‌ت به‌م ه به‌ده‌ست نه‌گه‌یشتوه". وتیش��� ی "له‌گ���ه ڵ جه‌ناب��� ی س���ه‌رۆك كۆبوینه‌ته‌وه‌و ئهوه كۆتای ی هاتوه".
حەیدەر شەشۆ سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم ئه‌وكات رایگه‌یاند .به‌اڵم زۆرێك پێیانوابو ك ه ده‌س���تگیركردنه‌كه ی شه‌ش���ۆ سیاسیی ه نه‌ك یاس���ایی ،یه‌كێت ی فش���اری له‌پارت��� ی كرد بۆ ئ���ازاد كردنی‌‌و كونس���وڵخانه ی ئه‌ڵمانیاش له‌سه‌ر ی هات ه ده‌نگ ،ك ه حه‌یده‌ر شه‌شۆ له‌ساڵ ی 1989هوه له‌ئه‌ڵمانیا دهژیو هه‌ڵگر ی ره‌گه‌زنامه ی ئه‌و واڵته‌شه .سه‌ره‌نجام به‌هۆ ی ئه‌و هه‌واڵنه‌و‌ه حه‌ی���ده‌ر شه‌ش���ۆ به‌مه‌رجێ���ك ئازادك���را كوردس���تان به‌جێبهێڵێ���تو بگهڕێتهوه بۆ واڵت ی ئه‌ڵمانیا. دواتریش حه‌یده‌ر شه‌ش���ۆ ك ه گه‌ڕایه‌و‌ه ش���ه‌نگال‌و فه‌رمانده‌ی ی هێز ی پاراس���تن ی ئێزیدیخان��� ی ك���رد ،پێداگری��� ی لهس���ه‌ر پێكهێنان��� ی ناوچه‌یه‌ك ی خۆبه‌ڕێوه‌بردن ی بۆ ئێزیدیی���ه‌كان كرد ،ب���ه‌اڵم هه‌فته ی رابردو ناوبراو كۆبون���هوه ی له‌گ���ه ڵ فه‌رمانده‌ی ی هێزه‌ك���ه‌دا ك���ردوهو پێیڕاگه‌یان���دون ئیتر ده‌چن ه سه‌ر میالك ی وه‌زاره‌ت ی پێشمه‌رگه. ئ���ه‌م بڕیار‌ه ل���ه‌دوا ی كۆبون���هوه ی نێوان
بارزانی مه‌س���عود بارزانیو حه‌یده‌ر شه‌ش���ۆ دێت، ك ه به‌نێوانگر ی قاس���م شه‌شۆ ی فه‌رمانده ی هێز ی شه‌نگال ی س���ه‌ر به‌پارت ی دیموكرات ی كوردستان ئه‌نجامدراوه.
قاسم شەشۆ پارتییهوه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر بچێت ه شوێنه‌كه ی قاسم شه‌شۆ وه‌ك باسده‌كرێ ،ك ه مامیه‌تی‌‌و وابڕی���اره ببێت ه راوێ���ژكار ی بارزانی ،ئه‌وا حه‌یده‌ر نه‌ك فه‌رمانده‌ی هێز ی شه‌نگال یان هێز ی ئێزیدخ���ان ،به‌ڵكو فه‌رمانده ی گرین دایزه‌ریش بێت به‌دڵنیای ی پارتییه".
داود جون���د ی ئاماژه ب���هوه ده‌كات ك ه په‌یوه‌ند ی نێوان قاس���م له‌گ���ه ڵ حه‌یده‌ر ئێس���تا زۆربه ی ناوه‌نده‌كان��� ی ئێزیدیی‌‌و په‌یوه‌ندییه‌ك��� ی توندوتۆ ڵ ب���وه ،ئه‌و وت ی "له‌ن���او ش���ه‌نگال‌و عه‌ش���یره‌ت ی جه‌واناندا یه‌كێت ی نیش���تمان ی كوردستان به‌دوا ی ئه‌و بنه‌ماڵه ی شه‌ش���ۆ بنه‌ماڵه‌یه‌ك��� ی دیارن‌و پرس���یاره‌دا ده‌گه‌ڕێن ك ه بۆچ��� ی بارزانیو حه‌یده‌ر شه‌ش���ۆ كۆبونه‌وه؟ كۆبونه‌وه‌یه‌ك له‌پارتیشه‌وه نزیكن". ئه‌و ئاماژه ی بهوه كرد ك ه قاس���م شه‌شۆ ك ه به‌دور له‌چ���او ی میدیاكان ئه‌نجامدراوه‌‌و گ���هوره ی بنه‌ماڵه‌كه‌ی���ه ،باوك��� ی حه‌یده‌ر تائێستاش رانه‌گه‌یه‌ندراوه. شه‌شۆش پێش���تر پارت ی بوهو خانه‌نشین ی حه‌یده‌ر شه‌شۆ بۆ یه‌كه‌مجار ئه‌نجامدان ی پارتیش���هو حاج���ۆ خه‌له‌فیش ه���ه‌ر له‌و بنه‌ماڵه‌ی ه ئه‌ندام ی لق‌و لێپرسراو ی ناوچه ی ئه‌و كۆبونه‌وه‌ی ه بۆ ئاوێن ه ئاشكرا ده‌كات، خانه‌س���ۆره‌‌و زۆرب���هی كه‌س���وكاره‌كه ی ك ه به‌ئاماده‌بون ی قاس���م شه‌ش���ۆ ی مام ی حه‌یده‌ریش له‌گ���ه ڵ پارتین ،ته‌نها حه‌یده‌ر ئه‌نجامدراوه ،ه���ه‌ر له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌ش���دا له‌گ���ه ڵ یه‌كێت ی بو ،ئه‌و وت��� ی "ههرچهنده بڕیار لهس���ه‌ر ئهوه دراوه هێز ی پاراستن ی تائێس���تا حه‌یده‌ر شه‌شۆ هه‌ڵوێست ی خۆ ی ئیزیدیخان بچێت ه سه‌ر وه‌زاره‌ت ی پێشمه‌رگه، به‌ئاش���كرا رانه‌گه‌یاندراو‌ه ك��� ه چوه‌ت ه ناو مه‌رج ی حه‌یده‌ر شه‌ش���ۆ ب���ۆ ئه‌م ه بریت ی
شه‌شۆ ئهوه ی رونكردهوه هێز ی پاراستن ی ئێزیدیخان ،ك ه زیات���ر له‌حه‌وت هه‌زار كچ‌و خورت��� ی ئێزیدیی له‌خۆده‌گرێ���ت ،به‌ناو ی خۆیو ئااڵ ی خۆیهوه ده‌مێنێته‌وه ،ئه‌و وت ی "كاتێك نوس���راو ی فه‌رم ی له‌سه‌رۆكایه‌ت ی ههرێمهوه ده‌ربچێت ئاڕاس���ته ی وه‌زاره‌ت ی پێش���مه‌رگ ه ده‌كرێ���ت ن���ه‌ك هێزه‌كان��� ی زێڕه‌ڤان���یو هێزه‌كان��� ی یه‌كه ی هه‌ش���تا ی پارت���یو حه‌فتا ی یه‌كێت���ی ،ئێم ه هێزێك ی ئێزیدی��� ی س���ه‌ر به‌وه‌زاره‌ت ی پێش���مه‌رگ ه ده‌بین ،به‌ب��� ێ ئ���هوه ی گرێبدرێین به‌هیچ هێزێك ی سیاسییه‌وه". وتیش��� ی "بارزان��� ی فه‌رمانده ی گش���ت ی هێز ی پێش���مه‌رگه ی كوردستانه ،وه‌ختێك هێز ی ئێزیدیخان لهس���ه‌ر میالك ی وه‌زاره‌ت ی پێشمه‌رگ ه بێت ،به‌ته‌ئكید ئه‌و فه‌رمانده‌ی ئێمه‌ش ده‌بێت‌و هێز ی پاراستن ی ئێزیدیخان لهژێر فه‌رمانده‌ی ی ئه‌ودا ده‌بێت".
له‌ناو شه‌نگال‌و عه‌شیره‌ت ی جه‌واناندا بنه‌ماڵه ی شه‌شۆ بنه‌ماڵه‌یه‌ك ی دیارن‌و له‌پارتیشه‌وه نزیكن
کێ له‌یه‌کێتیدا بڕیار دروستده‌کات؟
"ناكرێت لەدەرەوەی ئەنجومەنی سەركردایەتی یه‌کێتی رێککه‌وتن له‌گه‌ڵ پارتی یەكالیی بكرێتەوە" ئا :نیاز محه‌مه‌د
هەندێك لەئەندامانی سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان جەخت دەكەنەوە لەسەرئەوەی كە یەكێتی هەر دەبێ هەڵوێستی خۆی لەسەر پرسەكانی هەرێمی كوردستان لەڕێگەی ئەنجومەنی سەركردایەتی حزبەكەوە یەكالیی بكاتەوە بەاڵم سەكردەیەكی دیاری باڵی بڕیاری ناوەند لەو حزبە ترسی خۆی ناشارێتەوە لەوەی كە لەدەرەوەی رێكارەكانی پەیڕەوی حزبەكەو لەدەرەوەی ئەنجومەنی سەركردایەتی بڕیار لەسەر هەڵوێستی یەكێتی بدرێت. ش����اندی یەكێتی نیش����تمانی كوردستان لەدواكۆبونەوەی����دا لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان س����ەبارەت بەچارەس����ەركردنی دۆخ����ی سیاس����ی هەرێم����ی كوردس����تان رایانگەیاند ك����ە پڕۆژەیەك دەخەنە بەردەم پارت����ی بۆ چۆنییەتی چارەس����ەركردنی ئەو كێش����انەی هەرێم‌و ناوەڕۆكەكەشیان لەگەڵ شاندی پارتی تاوتوێكردوە. ب����ەاڵم پ����اش باڵوبونەوەی ئ����ەو هەواڵە دەستبەجێ ژمارەیەك ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی لەنامەیەكدا كە ئاڕاستەی مەكتەبی سیاس����ی حزبەكەیان‌و دەس����تەی كارگێڕی مەكتەب����ی سیاس����یان كردبو ،هۆش����داریان دابو ل����ەوەی كە هی����چ پرۆژەی����ەك نابێتە پڕۆژەی فەرمی یەكێتی ئەگەر لەئەنجومەنی سەركردایەتی تاوتوێ نەكرێت. بێگەرد تاڵەبانی ئەندامی س����ەركردایەتی
یەكێت����ی بەئاوێنەی وت ك����ە بڕیارە بۆ ئەو مەبەستە چوارش����ەممە یاخود پێنجشەممە مەكتەبی سیاس����ی یەكێت����ی كۆببێتەوە بۆ تاوتوێكردنی هەڵوێس����تی یەكێتی لەهەمبەر ئ����ەو پرس����انەی ك����ە ئەمڕۆك����ە لەهەرێمی كوردستان ،پاش ئەوەش بۆ هەمان مەبەست ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان كۆدەبێتەوە. بێگ����ەرد تاڵەبانی پێی وای����ە كە بەهیچ ش����ێوەیەك ناكرێت لەدەرەوەی ئەنجومەنی س����ەركردایەتی یەكێت����ی ئ����ەو پرس����انە یەكالبكرێن����ەوەو دەڵێ����ت "هەمو پرس����ێك پ����اش ئەوەی لەمەكتەبی سیاس����ی وتوێژی لەسەركرا دێتەوە ئەنجومەنی سەركردایەتی ئەوەش پ����اش ئەوەی كە ئام����ادەكاری بۆ كۆبون����ەوەی ئەنجومەن����ی س����ەركردایەتی یەكێتی دەكرێت لەسەر راسپاردەی جێگری یەكەمی سكرتێری گشتی". ئ����ەو جەخت لەس����ەر ئ����ەوە دەكاتەوەو دەڵێت "من دڵنیام هەمو بابەتەكان دێنەوە ئەنجومەن����ی س����ەركردایەتی‌و لەئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی بڕیاری كۆتایی لەسەر دەدرێت". لەتیف ش����ێخ عومەر بەرپرسی مەڵبەندی یەكی سلێمانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان ب����ۆ ئاوێنە جەختی ك����ردەوە كە لەم چەند رۆژەی داهاتودا بۆ مەبەستی یەكالكردنەوەی هەڵوێس����تی یەكێتی لەبەرامبەر پرسەكاندا كۆبون����ەوەی مەكتەب����ی سیاس����ی یەكێتی ئەنجام دەدرێت پاش ئەوەش بڕیار دەدرێت كە كۆبونەوەی ئەنجومەنی س����ەركردایەتی یەكێتی بكرێت.
"بێگومان ئەو كۆبونەوانە بۆ ئەوە دەكرێن كە بڕیاری تێدا بدرێت" .بەرپرسی مەڵبەندی یەكی سلێمانی یەكێتی وادەڵێت. یەكالیی نەبونەوەی هەڵوێس����تی یەكێتی لەس����ەر چۆنیەت����ی رێككەوتن����ی الیەن����ە سیاس����ییەكان لەسەر كێش����ەو قەیرانەكانی هەرێ����م ،تاڕادەیەك بۆتە هۆكار بۆ سس����ت بەڕێوەچون����ی گفتوگۆی نێ����وان الیەنەكان‌و گەیشتن بەڕێككەوتنێك بۆ چارەسەری ئەو قەیرانانەی هەرێم كە ماوەی زیاتر لەساڵێكە بەردەوامە . لەتیف شێخ عومەر جەخت دەكاتەوە كە ئەوان هیچ كێشەیەكیان نییە لەڕێككەوتن چ لەگەڵ پارتیو چ لەگەڵ گۆڕان‌و دەش����ڵێت "پێش����تر رێككەوتنمان لەگەڵ ئەو دو حزبە هەی����ەو ئێمە هەم����و كاتێ����ك ئامادەین بۆ رێككەوتن لەگەڵ ئەو دو حزبە".
جەختی����ش دەكات����ەوە كە قس����ەكردنی ئەوان لەس����ەر ئەوە دەبێت كە لەسەر چی رێككدەك����ەون" .ئەگینا ك����ەس نییە لەناو یەكێتی����دا دژی رێككەوت����ن بێ����ت چ لەگەڵ پارتیو چ لەگەڵ گۆڕانیش .بەاڵم قسەكەمان لەسەر ئەوەیە كە لەسەر چی رێككدەكەوین لەگەڵ پارتیو لەس����ەر چ����ی رێككدەكەوین لەگەڵ گۆڕان". لەب����ارەی ئەوەی ئایا ئ����ەو چۆنییەتیەی رێككەوت����ن بەڕێكارە حزبیی����ەكان دەتوانن یەكالیی بكەنەوە لەتیف شێخ عومەر دەڵێت "ئەوپەڕی هەوڵدەدەین بەڕێكارە حزبییەكان ئەو پرسانە یەكالیی بكەینەوە". ئ����ەو ئەندامانەی س����ەركردایەتی یەكێتی كە نامەكەیان ئاڕاس����تەی مەكتەبی سیاسی حزبەكەیان كردبو پێشنیاری گۆڕینی شاندی دانوستانكاری یەكێتیشیان بۆ گفتوگۆكردن
لەگەڵ الیەنە سیاسییەكان كردبو. لەتیف ش����ێخ عومەر لەبارەی ئەوەی ئایا دەكرێ����ت ئەو ش����اندە بگۆڕدرێ����ت ،دەڵێت "بێگومان مەكتەبی سیاسی لەكۆبونەوەكەی داهاتویدا هەمو شتەكان تاووتوێ دەكات". بارزان ئەحمەد كوردە سەركردەی دیاری باڵی ناوەندی بڕیار لەیەكێتی رەتیدەكاتەوە تاوەك����و ئێس����تا هیچ بڕیارێ����ك هەبێت كە یەكالكردنەوەی هەڵوێستی یەكێتی لەبەرامبەر كێش����ەكاندا ببرێتە ئەنجومەنی سەكردایەتی ئەو حزبەو دەش����ڵێت "هەڵوێس����تی یەكێتی تائێستاش یەكالنەبۆتەوە" .بارزان ئەحمەد كوردە لەگەڵ ئەوەشدا پاڵپشتی لەوە دەكات كە هەمو ئەو پرس����انە بێن����ەوە ئەنجومەنی س����ەركردایەتی بۆ یەكالی����ی كردنەوەیان‌و لەحاڵی ئەوەش����دا كە نەیەتەوە ئەنجومەنی س����ەركردایەتی ئەوە بەپێچەوانەی پەیڕەوی ناوخۆی حزبەكەی دەزانێت. یەكێتی نیش����تمانی كوردس����تان بەهۆی ملمالن����ێ ناوخۆییەكانیی����ەوە لەهەندێ����ك قۆناغی مێژویی خۆیدا ب����ۆ یەكالكردنەوەی هەڵوێستەكانی یاخود دیاریكردنی كاندید بۆ پۆستەكان بەتایبەت لەنێو حكومەتی هەرێم‌و حكومەت����ی عێراق����دا ،ل����ەدەرەوەی رێكارە حزبییەكان‌و ئەنجومەنی سەركردایەتییەكەی بڕیاری داوە. بارزان ئەحم����ەد كوردە جەخت دەكاتەوە كە ئەوە یەكێك بوە لەسەرچاوەی كێشەكانی ناو یەكێتی‌و دەش����ڵێت "بۆیە كێش����ە لەناو یەكێتیدا هەی����ە لەبەرئەوەیە كە ناگەڕێتەوە ب����ۆ بڕی����اری دەس����تەجەمعی‌و كۆبونەوەی سەركردایەتی".
كێشەی ناو یەكێتی ئەوەیە كە ناگەڕێتەوە بۆ بڕیاری دەستەجەمعی‌و كۆبونەوەی سەركردایەتی
2
تایبه‌ت
) )564سێشه‌مم ه 2017/2/7
هاواڵتییه‌ك له‌سلێمان ی 30ملیۆن دۆالر ی هاوڕێكان ی ده‌بات ی پێی ده‌وترا "قاسه‌ی بازاڕه‌كه" هاواڵتی���هی ك���ه به‌پاره‌كان���هوه دیار پیاوه ئا :زانكۆ سه‌ردار ی باش‌و سه‌رڕاست ی نه‌ماوه زۆر پیاوێك به‌خ���ۆی‌و ته‌واوی ئ���هو پارانه‌ی ال ی بوه ،ده‌ڵێت"به‌ڕاس���تی پێمان سه‌یر‌ه دانرابون دیارنامێنێت ،كاس���بكارێك ی هاواڵتیه‌ك له‌بازاڕی دۆالره‌كه ی بازاڕه‌كه‌ش له‌كاتێكدا كه نه‌یویس���ت ئه‌و روداوه رویداوه ،چونكه پیاوێك ی ی سلێمانی ،ده‌بێت ه جێگه شار ن���اوی بهێنرێت ب���ۆ "ئاوێنه" وتی"من زۆر باش ب���و ،ته‌نانه‌ت پێمان ده‌وت متمانه‌ی كاسبكارانی بازاڕه‌كه‌و ی ئه‌و براده‌ره‌یه ،قاسه‌ی بازاڕه‌كه". له‌ئه‌نجامدا بڕی 30ملیۆن دۆالری ئه‌و 150ملیۆن دینارم ال ده‌ش���ڵێت"چیرۆكه‌كان زۆرن له‌سه‌ر كاتێ���ك پاره‌كه‌م پێدا بۆ ئهوهبوه ك ه ی كاسبكارانه ده‌بات ،به‌پێی قسه ی پاره‌ی كاس���بكارانی بازاڕه‌كه، ی بردن ی بێت نه‌ك ئهوه ته‌نها به‌ئه‌مانه‌ت ال ی یه‌كێك له‌و كه‌سانه‌ی كه پاره ی پێوه‌بكات ،ته‌نها سه‌نتێكیشم دوای���ن زانیاریش ئه‌وه‌ی���ه كه ده‌ڵێن ئیش��� ی له‌الیه‌ن ئه‌و هاواڵتیه‌وه وه‌ك خۆ ی له‌البوه‌و بردویه‌تی، وه‌ك قازان���ج له‌و پاره‌ی ه وه‌رنه‌گرتوه 30 ،ملیۆن دۆالر ده‌ڵێت خوراوه ،ده‌ڵێت"كاتێك ی 70براده‌ره‌كان���م پێی���ان وت���م كه ئه‌و دو ناسیاوی خۆمان هه‌ی ه پێنج ملیار چوینه به‌رده‌م ماڵه‌كه‌ی نزیكه ی زۆر باشه‌و ده‌توانیت دیناری���ان الی دان���اوه ،خه‌ڵك هه‌ی ه برادهره پیاوێك ی كه‌س وه‌ستابون تاوه‌كو چاره‌نوس ی پاره‌ی الدابنێیت ،منیش لهس���ه‌ر ئه‌و چوار ده‌فته‌رو پێن���ج ده‌فته‌ر دۆالر پاره خوراوه‌كانیان بزانن ،له‌هه‌مان ی ئه‌وه‌شم دان���اوه الی ،براده‌رێك���ی دیك ه 180 بنه‌مایه پاره‌م الداناو پسوڵه ی پۆلیس وه‌ك كاتیشدا هێزێك ده‌فته‌ری الداناوه ،خه‌ڵك هه‌ی ه پێنج لێوه‌رگرت كه پاره‌م الداناوه". پارێزگاری له‌و ناوه ئاماده‌بون". ی دیك ه ملیار دیناری الیه‌تی ،براده‌رێك ی ی 70ده‌فته‌ری الی دان���اوه ،پاره‌یه‌ك ئ���هو كاس���بكاره‌ی نێ���و ب���ازاڕ ی ی هه‌فته‌ی راب���ردو ،له‌بازاڕ كۆتای دۆالره‌ك���هی ش���اری س���لێمانی ،ئه‌و دۆالره‌كه جه‌خت ل���هوه ده‌كات ،ئه‌و زۆر زۆری خه‌ڵك���ی الب���وه ،چه‌ندین
س���اڵه خه‌ڵك پاره الی ئ���هو برادهره داده‌نێت". ی دۆالره‌ك ه كاس���بكاره‌كه‌ی ب���ازار ئام���اژه ب���ه‌وه‌ش ده‌كات ،چه‌ن���د رۆژێك��� ه ئه‌وه‌ی���ان زانیوه ك��� ه ئه‌و پی���اوه‌ی به"قاس���هی بازاڕ"ه‌كه‌ی���ان ناس���رابو دیارنه‌ماوه ،له‌وباره‌یه‌شه‌و‌ه وتی"له‌بازاڕه‌ك���ه وتی���ان ئیفالس���ی كرده‌وه ،ئیتر دیارنه‌ماو تاوه‌كو ئێستا ك���ه‌س نازانێت چی به‌س���ه‌ر هاتوه، ئێستاش كۆمه‌ڵ كۆمه‌ڵ خه‌ڵك ده‌چن ه ی سلێمانی ،ئێم ه سه‌رماڵه‌كه‌یان له‌شار ی 70كه‌س كه چوی���ن بینیمان نزیكه له‌ب���ه‌رده‌م ماڵه‌كه‌یاندا وه‌س���تابون، ێ بون‌و ته‌نانه‌ت خێزانه‌كه‌ش���یان له‌و ی پۆلیسیش له‌وێ بو دیاره ئۆتۆمبێلێك ی شوێنه‌كه‌یان ده‌كرد". كه پاسه‌وان
ی یاسای ی وتیشی"به‌نیازین س���كااڵ له‌دژی تۆم���ار بكه‌ین ،چونكه نازانین ی چیه ،مۆبایلی داخستوه، چاره‌نوس ی به‌ڕاستی بههۆی ئه‌وه‌وه كاره‌ساتێك زۆر گ���هوره له بازاڕه‌ك���ه‌دا رویداوه، ئێس���تا وای لێهاتوه هیچ متمانه‌یه‌ك له‌نێوان كه‌سدا نه‌ماوه". له‌ئێس���تادا ی "كه‌س���وكاره‌كه ده‌یانه‌وێت سوڵح له‌گه‌ڵ ئه‌و خه‌ڵكه‌دا ی بك���ه‌ن ،ههرچهنده ناش���زانرێت چ ی ی ئه‌و كه‌س���ه خۆ ده‌بێت ،ئه‌گه‌رچ ی ش���اردۆته‌وه" ئه‌و كاس���بكار‌ه وه‌ها وت. ی له‌ئێس���تادا قاس���ه‌كه‌ی ب���ازاڕ ی دیارنیه ،ئه‌و دۆالره‌ك���ه چاره‌نوس��� كه‌سانه‌ش���ی ك ه پاره‌ی���ان الی داناوه
چاوه‌ڕوانی چاره‌نوس���ی پاره‌كانیانن، وه‌ك كاس���بكاره‌كه‌ش باس���ی لێ���وه ی 300كه‌س پاره‌یان ده‌كات ،نزیك���ه ی ئه‌و هاواڵتیه داناوه. له‌ال ی بۆ به‌وته‌ی ئه‌و كاسبكاره‌ی قسه ئاوێنه ده‌كرد ،رۆژانی چوارش���ه‌ممه‌و پێنجش���ه‌ممه‌ی هه‌فت���هی راب���ردو، ی ی له‌ب���ازاڕ پاره‌یه‌ك���ی زۆر خه‌یاڵ��� دۆالره‌ك���ه ق���ه‌رز ك���ردوه ،ده‌ڵێ���ت ی ی قه‌رز "به‌پێ���ی ئ���هو پ���اره زۆره ك���ردوه پێده‌چێت قه‌رزارێكی زۆر زۆر بوبێت". ی ی پۆلیس��� الی خۆش���یه‌وه وته‌بێژ ی سلێمانی ،نه‌قیب سه‌ركه‌وت پارێزگا ی راگه‌یان���د ئه‌حم���ه‌د به(ئاوێن���ه) ی "تائێس���تا هیچ كه‌س���ێك س���كااڵ ی له‌و شێوه‌ی ه تۆمار لهس���ه‌ر بابه‌تێك نه‌كردوه".
بۆ به‌ده‌ستێهێنانی پشتگیری حكومه‌ت نامه‌یه‌ك ئاڕاسته‌ی نه‌جه‌ف ده‌كات ئا :وریا و شۆڕش وه‌فدی هاوپه‌یمانی شیعی به‌سه‌ركردایه‌تی عه‌مار حه‌كیم پڕۆژه‌ی ئاشته‌وایی نیشتمانی ده‌خه‌نه به‌رده‌م الیه‌نه سیاسیه‌كانی هه‌رێمی كوردستان كه باس له‌ڕێكخستنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیه‌كانی هه‌ولێرو به‌غدا ده‌كات له‌عێراق لهدوای جه‌نگی موسڵ. ئااڵ تاڵه‌بانی س����ه‌رۆكی فراكس����یۆنی یه‌كێتی نیش����تمانی كوردستان له‌باره‌ی ئامانجی س����ه‌ردانی وه‌فدی هاوپه‌یمانی ش����یعیه‌وه ئه‌وه‌ی بۆ ئاوێنه ئاشكراكرد "هاوپه‌یمان����ی ش����یعه پڕۆژه‌یه‌كی����ان خس����توەته به‌رده‌م یه‌كێتی نیشتمانی ئێم����ه‌ش دوای تاوتوێكردن����ی وه‌اڵمیان ده‌ده‌ین����هوه ،هاوكات پێش����نیارێكیان هێناب����و بۆ چاره‌س����ه‌ری كێش����ه‌كانی
نێوان هه‌ولێ����رو به‌غدا ئه‌ویش لهڕێگهی دروس����تكردنی دو لیژنه‌ی (سیاس����یو حكومی)ی����هوه ك����ه كاربكه‌ن لهس����ه‌ر چاره‌س����ه‌ری كێش����ه (سیاس����یو حكومیه‌كان)ی نێوان هه‌ولێرو به‌غدا". ئاشكراش����یكرد "به‌وه‌فده‌كه‌م����ان راگه‌یاندوه كه چاره‌سه‌ری كێشه‌ی كورد له‌به‌غدای����ه ده‌بێت ه����ه‌ردوال جدی بین له‌وباره‌یه‌وەو ئه‌وه‌ش گرنتی سه‌ركه‌وتن ده‌دات". سه‌رۆكی فراكسیۆنی یه‌كێتی ئه‌وه‌شی به‌ئاوێنه وت "ئه‌مڕۆش باس����ی بابه‌تی مافی چاره‌ی خۆنوسین كراوه ،ئه‌وانیش وه‌كو ش����یعه الرییان لهوبارهیهوه نیه، پێش����تریش ش����یعه‌كان ئه‌و ش����ته‌یان هه‌روتوه". هاوتاك����هی له‌بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان كاوه محەمه‌د س����ه‌رۆكی فراكس����یۆنی گۆڕان
جەختی له‌سه‌ر هه‌مان زانیاری كرده‌وە‌و باس����ی ئه‌وه‌یك����رد ك����ه هاوپه‌یمان����ی شیعه خواس����تی هه‌یه په‌یوه‌ندیه‌كانی له‌گه‌ڵ ك����ورد رێكبخاته‌وەو الپه‌ڕه‌یه‌كی تازه‌بكاته‌و‌ه به‌تایبه‌ت بۆ دوای موسڵ، وتی "وه‌اڵمی ئێمه بۆ وه‌فده‌كه ئهوهبوه كه پشگتیری مافه نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی كورد بكه‌ن". س����ه‌رۆكی فراكس����یۆنی گۆڕان باسی ئه‌وه‌ش����یكرد پێش ئ����ه‌وه‌ی به‌غدا زوڵم له‌كورد بكات له‌كوردستان پارتی زوڵمی لێكردوه ،وتیشی "پێویسته په‌رله‌مانی كوردس����تان كێش����ه‌كان‌و چاره‌نوس����ی هه‌رێمی كوردستان له‌گه‌ڵ به‌غدا یه‌كالیی بكه‌ن����هوه ن����ه‌ك الیه‌نه سیاس����یه‌كان‌و داواش����مان لێك����ردن له‌كاراكردن����ه‌وه‌ی په‌رله‌م����ان هاوكاریمان بك����ه‌ن چونكه ئه‌مه پش����تیوانی نیه له‌گ����ۆڕان به‌ڵكو پشتیوانیه له‌هه‌رێمی كوردستان".
ریکالم
هاوكاتی ئ���هوه حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس���تان لهڕێگ���هی وه‌زاره‌ت���ی ئه‌وقاف���هوه دوای كۆبون���هوه له‌گه‌ڵ وه‌فدێك���ی وه‌قف���ی ش���یعی عێراق، په‌یامێ���ك له‌ب���اره‌ی به‌ده‌س���تهێنانی پشگیری بۆ س���ه‌ربه‌خۆیی ئاڕاسته‌ی نه‌جه‌ف كراوه. مەریوان نەقش���بەندی بەڕێوەبەری پەیوەندییەکان���ی وەزارەتی ئەوقاف‌و کاروب���اری ئاین���ی رایگەیان���د "ئەمڕۆ ع���ەال موس���ەوی س���ەرۆکی وەقف���ی شیعی بەس���ەردانێک گەیشتە هەرێمی كوردس���تان هاتنه‌كه‌شی له‌سه‌ر داوای خۆی بوه". راش���یگه‌یاند "ئامانجی لەهاتنەکەی بۆ کوردستان په‌یوه‌ندی نێوان شیعەو ک���ورد چاکبکاتەوە ،جەغتی لەس���ەر ئەوە کردەوە عەلی سیس���تانی ئەوەی قبوڵ نیی���ەو زۆر رێزی کورد دەگرێت
ئەیەوێت ئەو دۆستایەتییە بمێنێت". ئامانجێک���ی ت���ری س���ەردانەکە ی موس���ەوی ب���ۆ هەرێم ب���ۆ ئەوەیە کە ل���ەڕوی ئاینی‌‌و فیکرییەوە هەماهەنگی هەبێ���ت لەنێ���وان دەزگا ئاینیەکانی هەرێم‌و ش���یعەو پێک���ەوە کاربکەن بۆ روبەڕوبونەوەی تیرۆر. مه‌ریوان نه‌قش���به‌ندی له‌وبڕوایەدایه ش���یعە هەس���تیان بەوەک���ردوە ک���ە ک���ورد جدییە لەوەی ک���ە ئەگەر بێتو ئەوکێش���انەی لەگەڵ حکومەتی عێراق بەردەوام بێت ئەوا دەستەوەستان نابێت بەتایبەتی لەدوای ئەو گۆڕانکارییانەی کە پێش���بینی دەکرێ���ت لەڕۆژهەاڵتی ناوەڕاس���تدا روبدات ،هاوكات مه‌ترسی ئه‌وه‌یانك���ردوه كه كورد بڕیارێك بدات لهس���ودی ش���یعه‌كان نه‌بێت ،وتیشی "ش���یعەکان دەیانەوێت بەهەر جۆرێک بێت کورد رازی بکەن بیر لەجیابونەوە
نەکەنەوە". وتیش���ی "وەزیری ئەوق���اف بەناو ی حکومەت���ی هەرێمەوە پەیامێکی پێداو پێیوت تکام وایە ئەم پەیامە بگەیەنیت بەحکومەت���ی عێ���راق‌و مەرجەعیەتی نەجەف ،ئێمە وەکو کورد دەمانەوێت بەپێی دەستور لەگەڵ عەرەبی عێراقدا وەکو هاوبەش���ێکی راس���تەقینە بژین ئەگەر ئەم���ە جێبەجێنەکرێت ئێوەی شیعەش فشار نەخەنە سەر حکومەتی عێراق بۆ جێبەجێکردنی ئەو شەراکەتە راس���تەقینەیە ئەوا داواتان لێدەکەین لەمەرجەع���ە ش���یعەکانی خۆت���ان پشتگیریمان بکەن بۆ بڕیاردان لەمافی چارەی خۆمان پشتگیری سەربەخۆیی کوردستان بکەن‌و موسەویش بەڵێنیدا ئەو پەیامە بگەیەنێت بە بەرپرس���انی حکومەت���ی عێ���راق‌و مەرجەعیەت���ی نەجەف".
عیادەی شەوانە رۆژی پسپۆڕیی ئاشتی دکتۆر شکار نەوزاد عومەر عەبابەیلێی پزیشکی پسپۆڕی نەخۆشییەکانی قوڕگ‌و لوت‌و گوێ ـ جوانکاری لوت ـ نەشتەرگەری جیوبەکانی لووت بەناظور دکتۆرا (بۆردی عێراقی) لەنەشتەرگەری قوڕگ‌و لوت‌و گوێ ) M.B.Ch.B, F.I.B.M.S (ENT
تەنها هەزار
سلێمانی گەڕەکی ئاشتی ـ پشت شیرینی تابان تەنیشت باخچەی ساوایانی هەنگ 0770771011 0533292900
ریکالم ریکالم
هەنوکە
) )564سێشه‌مم ه 2017/2/7
برای ئه‌و هاواڵتییه‌ی به‌ده‌ستی زانای خالیدی خوله‌سور كوژرا:
5
ئه‌گه‌ر دادوه‌ره‌كان ی ئێم ه دادوه‌ر بونای ه براكه‌م نه‌ده‌كوژرا ئا :مه‌زهه‌ر كه‌ریم
برای ئه‌و هاواڵتییه‌ی له‌سه‌ر كێشه‌ی پاره له‌الیه‌ن زانا خالید خوله سوره‌وه كوژرا ده‌ڵێت "سكااڵی یاسایی له‌م واڵته‌دا ته‌نها بۆكوڕی هه‌ژار هه‌یه ،به‌یانی شكاتێكی لێبكه‌یت له‌ماوه‌ی بیست‌و دو ده‌قه‌دا بۆت ده‌گرن ،به‌اڵم داوا له‌سه‌ر كابرایه‌كی به‌رپرس تۆمار بكه به‌بیست‌و دو ساڵ لێی ناپرسن" ،شاهۆی برای زاناو سه‌رۆك عه‌شره‌تی غه‌واره‌و ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی پارتیش ده‌ڵێت "من داڵده‌ی تۆمه‌تبار ناده‌م". شایه‌تحاڵێك :تا فریای عوسمان كه‌وتین خوێن له‌ده‌ماریدا نه‌ما شایه‌تحاڵێك له‌ناوچه‌ی پیشه‌سازی هوانه ك���ه چه‌ندین س���اڵه له‌نزیكه‌وه "عوس���مان محه‌مه‌د" ده‌ناس���ێت ،به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند كاتژمێر 10:00ی س���ه‌رله‌به‌یانی رۆژی شه‌ممه ،2/4وه‌نه‌وش���ه‌یه‌كی ره‌ش له‌ب���ه‌رده‌م دوكانه‌كه‌ی عوسماندا وه‌ستاو ئه‌ویش له‌تاوا چوه‌ته ناو دوكانه‌كه‌ی‌‌و په‌الماری چه‌كه‌كه‌ی داو ه���اواری لێك���ردن نه‌یه‌ن���ه پێش���هوه ئه‌تانكوژم! ش���ایه‌تحاڵه‌كه وتی "عوس���مان هاواری ده‌كرد نه‌یه‌نه پێشه‌وه ئێوه چه‌ته‌ن، ك���ێ ئێوه‌ی ناردوه؟ چیت���ان ده‌وێت له‌من؟ كوڕێك له‌ئوتومبێله وه‌نه‌وش���ه‌كه دابه‌زی بو كه ن���اوی غه‌وارو كوڕی خالیدی خوله‌س���ور بوه ،سه‌ره‌نجام بههۆی خه‌ڵكی گوزه‌ره‌كه‌وه له‌یه‌ك جیاكرانه‌وه‌و نه‌یانهێشت شه‌ڕ روبدات‌و رۆیشتن". وتیش���ی "به‌اڵم كاتژمێر سێی پاشنیوه‌ڕۆ چه‌ند كه‌س���ێك به‌مارسیدس���ێكی ره‌ش���هوه هاتن���هوهو ئه‌وه‌نده‌م زانی ده‌نگی چوار پێنج فیش���ه‌ك هاتو عوس���مان هاواری كرد ،كه له‌به‌رامبه‌ر دوكانه‌كه‌یدا لهس���ه‌ر رافیعه‌یه‌ك كاری ده‌ك���رد ،ك���ه چوینه‌س���ه‌ری چه‌ن���د فیش���ه‌كێك به‌ر رانی كه‌وتب���و ،هاواریده‌كرد فریامك���هون بمب���ه‌ن بۆ نه‌خۆش���خانه ،هه‌ر ئه‌وكات به‌په‌له له‌گه‌ڵ دراوسێ دوكانه‌كانیدا خس���تمانه ئۆتۆمبیلێكه‌وه ،له‌نیوه‌ی رێگادا عوس���مان له‌زمان ك���ه‌وت ،به‌ح���اڵ نوزه‌ی ده‌ه���ات ك���ه لێیتێنه‌ده‌گه‌ش���تین ،كاتێ���ك گه‌یاندمان ه نه‌خۆش���خانه خوێن���ی تێبكه‌ین، نه‌مانزانی جۆری خوێنه‌ك���هی چیه ،خوێنی تێدانه‌ماو گیانی له‌ده‌س���تدا ،پزیش���كه‌كان وتیان فیش���ه‌كه‌كان ش���اخوێنبه‌ریان گرتوه، دواتر ته‌رمه‌كه‌یان ره‌وانه‌ی پزیشكی دادوه‌ری كرد". برای كوژراوه‌كه: یاسا ته‌نها به‌كوڕی هه‌ژار ده‌وێرێت رزگای برای عوس���مان كه ش���ه‌وی رابردو له‌گه‌ڵ خزم‌و كه‌س���وكاره‌كه‌یدا له‌كۆبونه‌وه‌دا بون به‌مه‌به‌س���تی چۆنیه‌ت���ی وه‌اڵمدانه‌وه‌ی ماڵ���ی بكوژه‌ك���ه ،به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند ئه‌و ماڵ���هی براكه‌یان كوش���توه داوای س���وڵح دهكهنو پێیانوتون لهس���ێ جێگه‌ی دیكه‌وه
رۆژێك پێش كوشتن ی براكه‌م 62گه‌اڵی بردو‌ه بۆیان بۆ باخه‌كه ی‌سیته‌ك‌و وتویه‌تی له‌ده‌رفه‌تێكدا ئه‌و ی دیكه‌شتان بۆده‌هێنم به‌اڵم پاره‌كه‌یان لێوه‌رنه‌گرتوه‌‌و پێیانوتوه سه‌گت تێبه‌رده‌ده‌ین‌و ئه‌تبه‌ستینه‌وه‌‌و ئه‌تكوژین ،بڕۆ پاره‌ك ه به‌ته‌واو ی بهێنه دوژمندارن ،ئ���هو وتی "ئ���ه‌وان ئاماده‌كاری هه‌مو ش���تێكیان تێدای���هو براكه‌یان ده‌ڵێت خۆم ده‌كوژیت ،برایه‌ك���م ده‌كوژیت ،خوێنت ده‌وێ���ت ،پاره‌ت ده‌وێ���ت ئاماده‌ین ،ئێمه‌ش وه‌ك عه‌شره‌ت‌و خزم‌و كه‌سوكار كۆبوینه‌ته‌وه تاقس���هی خۆمان هه‌بێت ،به‌اڵم تائێستا هیچ بڕیارێكمان نه‌داوه". وتیش���ی "ته‌نان���هت هه‌م���و الیه‌نه‌كانیش لهس���ه‌رخه‌تن به‌مه‌به‌س���تی س���وڵح كردن، ه���ه‌ر له‌پارتی‌‌و یه‌كیه‌تیه‌وه بگ���ره تاده‌گات به‌ئیسالمیه‌كان‌و گۆڕان". رزگار نائومێدی خ���ۆی به‌رامبه‌ر به‌الوازی یاس���ا له‌م واڵته‌دا ده‌رب���ڕی‌‌و به‌نیگه‌رانییه‌وه وتی "یاسای ئه‌م واڵته ئه‌وه‌نده الوازه ،به‌یانی بكوژه‌ك���ه‌ش بگرن ،ره‌نگه دو به‌یانی بیخه‌نه فڕۆكه‌یه‌ك���هوهو بینێ���رن له‌واڵتێكدا بۆخۆی ب���ژی ،خۆ من نابم���ه پاس���ه‌وان له‌زینداندا به‌دیاریه‌وه". ناوب���راو ئاماژهی به‌وه‌ش كرد كه متمانه‌ی به‌یاس���ا نیهو ئه‌گه‌ر یاسا سه‌روه‌ر بوایه له‌م واڵت���ه‌دا‌و ئه‌گه‌ر دادوه‌ره‌كان���ی ئێمه دادوه‌ر بونایه‌‌و بنكه‌ی پۆلیسه‌كانمان وه‌ك پێویست كاری���ان بۆ ئه‌و خه‌ڵكه بكردایه كاری براكه‌ی نه‌ده‌گه‌یش���ت به‌م رۆژه كه بكوژرێت‌و بچێته ژێر خاك���هوهو حه‌وت منداڵ ل���ه‌دوای خۆی به‌جێبهێڵێت ،ئه‌و وتی "ئێمه ماوه‌ی مانگێك زیاتره سكااڵی یاساییمان تۆمار كردوه ،كه‌چی دوای بیست شه‌و راپۆرتێك له‌بنكه‌ی پۆلیسی عه‌ربه‌ت���هوه دێ���ت ب���ۆالی دادوه‌ر‌و كاتژمێر ش هش‌و نیوی ئێواره ئیفاده‌ی لێوه‌رده‌گیرێت، عوس���مانی ب���رام پێیده‌ڵێ���ت جه‌نابی حاكم ده‌مكوژن بڕیارێكم بۆده‌ركه ،شتێكم بۆ بكه، له‌وه‌اڵمی عوسماندا ده‌ڵێت بڕۆ پیاو نیه بێت
به‌التا! ئه‌وه‌بو كوش���تیان ،كوا ئه‌و دادوه‌ره كه بڕیارێك���ی ده‌رنه‌كرد ،ئیش���ێكی بۆ ئه‌و برایه‌ی من نه‌كرد ،به‌مه‌رجێك سیدی ده‌نگ‌و داروبه‌ردی بۆ دادوه‌ر برد‌و وتی جه‌نابی حاكم گوێگره چۆن هه‌ڕه‌شه‌م لێده‌كه‌ن". رزگار ئام���اژه ب���هوه ده‌كات به‌بێ ئه‌وه‌ی ئه‌و كه‌س���انه‌ی براكه‌یان كوش���توه بیناسن‌و هیچ جۆره مامه‌ڵه‌یه‌كی���ان له‌گه‌ڵ هه‌بوبێت، به‌كرێگرته‌یی كابرایه‌كی دیكه هه‌ڵیانكوتاوه‌ته سه‌ری‌‌و ویستویانه پاره‌ی لێبسه‌نن. ئ���هو وت���ی "عوس���مانی ب���رام كێش���هی پاره‌ی له‌گ هڵ چه‌ند كه‌س���ێكدا دروس���تبوه كه له‌ئه‌وروپ���اوه ئه‌ش���یای ئوتومبێلیان بۆ ناردوه‌ته‌وه‌و كێشه‌ی 215وه‌ره‌قه كه‌وتوه‌ته نێوانیان���هوهو ویس���تویانه پ���اره‌ی براكه‌م بخۆن". رزگار جه‌خت ده‌كات له‌وه‌ی لهس���ه‌ر خه‌ت بوهو به‌و كه‌س���انه‌ی وتوه هه‌رچیتان ده‌وێت ده‌تانده‌ینه‌وه ،ئه‌و وتی "من زانیم ئه‌و كه‌سانه كه‌سی پیاوكوژیان ناردۆته سه‌ر براكه‌م ،وتم كاكه به‌براكه‌م مه‌ڵێن من خۆم ده‌فته‌ره‌كه‌تان ده‌ده‌مێ‌‌و به‌سه‌رچاو". وتیش���ی "به‌ڵێ���ن ب���و ده‌فته‌ره‌كه‌ی���ان بده‌م���ێ ،رۆژێ���ك پێش كوش���تنی براكه‌م 62گ���ه‌اڵی ب���ردوه بۆی���ان ب���ۆ باخه‌كه‌ی لهس���یته‌ك‌و وتویه‌ت���ی له‌ده‌رفه‌تێكدا ئه‌وی دیكه‌شتان بۆده‌هێنم مۆڵه‌تێكم بده‌نێ ،به‌اڵم پاره‌كه‌یان لێوه‌رنه‌گرتوه‌‌و پێیانوتوه سه‌گت تێبه‌رده‌ده‌ین‌و ئه‌تبه‌ستینه‌وه‌‌و ئه‌تكوژین ،بڕۆ پاره‌كه به‌ته‌واوی بهێنه". ئاماژه‌ش���ی بهوه ك���رد ل���ه‌دوای ئه‌وه‌ی عوسمان پاره‌كه‌ی لێوه‌رناگرن ،جارێكی دیكه سكااڵی یاساییان له‌سه‌ر تۆمار ده‌كات ،به‌اڵم
ئەو شوێنەی کە عوسمانی تێدا کوژرا ده‌ستڕۆیش���توه‌كان ئه‌گه‌ر یاس���ا هه‌یه كه به‌داخه‌وه بۆ منداڵی فه‌قیر هه‌یه".
شاهۆ خالید خولەسور:
ئه‌و هێزه زۆرە چەکدارەی بەر دەرگاو سەربانی ماڵەکەمان كه‌سوكاری خۆمن‌و هیچ په‌یوه‌ندیه‌كی به‌پارتیه‌وه نیه
كه‌س به‌ده‌نگیه‌وه نایه‌ت ،ئه‌و وتی "ش���كات له‌م واڵته‌دا ته‌نها بۆكوڕی هه‌ژار‌و داماو هه‌یه، كوڕی هه‌ژار به‌یانی چی شكاتێكی لێده‌كه‌یت له‌ماوه‌ی بیس���تو دو ده‌ق���ه‌دا بۆت ده‌گرن، كه‌چی بۆ شكات كردن له‌كابرایه‌كی به‌رپرس به‌بیس���تو دو س���اڵ لێیناپرس���ن ،ته‌نانه‌ت پۆلیس���ێكیش نه‌یوێراوه بچێت���ه به‌رده‌رگای ماڵیان كه فه‌رمانی گرتنه‌كه‌یان بۆ به‌رێت". ده‌شڵێت "داوامان له‌الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كان ئه‌وه‌ی���ه بایاس���ا س���ه‌روه‌ربێت بافه‌رق���ی فه‌قی���رو ه���ه‌ژار ن���ه‌كات له‌گ���هڵ به‌رپرس‌و
شاهۆ خالید خوله‌سور :گه‌وره به‌رپرسانی پارتیو یه‌كێتیش له‌سه‌ر خه‌تن له‌به‌رامب���ه‌ردا ،كه‌س���وكاری زان���ا خالید خوله س���ور نیگه‌رانی خۆیان سه‌باره‌ت به‌م روداوه ده‌رده‌بڕن ،ش���اهۆ خالید خوله‌سور، برای زاناو س���ه‌رۆك عه‌ش���ره‌تی غ���ه‌واره‌و ئه‌ندامی س���ه‌ركردایه‌تی پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان ،له‌دیوه‌خانه‌كه‌ی خۆیدا له‌شاری سلێمانی كه پڕ بو له‌گه‌نجی چه‌ك به‌ده‌ست‌و پیاوی ریشسپی جامانه‌به‌س���هرو به‌رده‌رگاو س���ه‌ربانی دیوه‌خانه‌كه‌ش���ی به‌چه‌كدار ته‌نرا ب���و ،به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند پێی خۆش���بوه براك���هی بكوژرایه نه‌ك عوس���مان ،ئه‌و وتی "عوسمان پیاوێكی به‌ڕێزه ،ئێمه ناسیاویمان هه‌یه ،كوڕی بنه‌ماڵه‌یه‌كی پیاوه ،لهبهرئهوه به‌هه‌مانش���ێوه‌ی ئ���ه‌وان تازیه‌ب���ارم ،هه‌مو خزمان‌و عه‌شیره‌ت‌و ریشس���پیانم ناردوه بۆ پرسه‌كه‌ی له‌وێ به‌پێوه وه‌ستاون". ش���اهۆ ناڕه‌زایی به‌رامبه‌ر بهوه ده‌رده‌بڕێت كه ل���ه‌دوای روداوه‌ك���ه هێزێكی گ���ه‌وره‌ی ئاس���ایش له‌ده‌وری ماڵه‌كه‌یان كۆكراوه‌ته‌وه، ئ���هو وتی "ئێم���ه خێزانێك���ی گه‌وره‌ین له‌م ماڵ���ه‌دا ،زیاد لهس���ه‌دو په‌نجا كه‌س���ی تێدا ده‌ژی ،ره‌نگه نیوه‌ی منداڵو ژن بێت ،ئه‌گه‌ر كه‌سێك تاوانێك بكات ،خۆ نایه‌ته‌وه ماڵهوه دابنیشێت ،خۆ ئه‌گه‌ر كه‌سێكیش تاوانباربێت ئهوه یه‌ك كه‌س تاوانباره". وتیش���ی "من هه‌مو هه‌قێك ده‌گێڕمه‌وه بۆ هێزی ئه‌منی هه‌مو هێزێكی ئه‌منی له‌م شاره‌دا ساحیبی ئه‌و هه‌قه‌ن لێكۆڵینه‌وه له‌كاره‌كانی
عوسمانی برام پێیده‌ڵێت جه‌ناب ی حاكم ده‌مكوژن بڕیارێكم بۆده‌ركه ،شتێكم بۆ بكه ،له‌وه‌اڵم ی عوسماندا ده‌ڵێت بڕۆ پیاو نیه بێت به‌التا! ئه‌وه‌بو كوشتیان كوا ئه‌و دادوه‌ره ك ه بڕیارێك ی ده‌رنه‌كرد؟! خۆیان بكه‌ن ،به‌اڵم جۆری ئیش���ه‌كه‌و كاتی ئیشه‌كه ده‌زانێت كه كه‌سێك تۆمه‌تباره ،من نه‌هاتوم داڵده‌ی كه‌سێك بده‌م كه تۆمه‌تباره، م���ن له‌كاتی كوژرانی كه‌س���انی خۆش���ماندا وتومه بایاسا سه‌روه‌ر بێت كه به‌سه‌ر ته‌رمی باوكمه‌وه بوم وتومه بایاس���ا سه‌روه‌ر بێت، كه ره‌نگه گه‌رماوگه‌رمی ئه‌و كاره قس���ه‌یه‌كم بكردایه كاره‌سات رویبدایه". شاهۆ ئاماژهی به‌وه‌ش كرد كه شێخ ئه‌دهه‌م بارزانیو به‌رپرسانی پارتیو گه‌وره به‌رپرسانی یه‌كیه‌تی���ش په‌یوه‌ندیی���ان پێوه‌ك���ردوهو به‌به‌رپرسیارێتییه‌وه قس���ه‌یان له‌گه‌ڵ كردوه بۆ ئه‌وه‌ی كێشه‌كه گه‌وره‌تر نه‌بێت ،ئه‌و وتی "ئێمه وه‌ك خۆمان ئه‌وان به‌هه‌رش���تێك رازی ب���ن ئاماده‌ین‌و ب���ۆ دڵنه‌واییكردنیان هه‌رچی ئه‌وان پێیان باشبێت ئهوه ده‌كه‌ین". سه‌باره‌ت به‌و هێزه زۆره‌ش كه چوارده‌وری ماڵه‌كه‌یانی ده‌پاراست به‌چه‌كی كاڵشینكۆف‌و قه‌ناس‌و ده‌مانچه‌وه له‌ناو ش���اری سلێمانی، شاهۆ وتی "ئه‌و هێزه كه‌سوكاری خۆمن‌و هیچ په‌یوه‌ندیه‌كی به‌پارتی���هوه نیه ،ئێمه هه‌ردو ماڵه‌كه پارتین". پۆلیس :سكااڵ له‌سه‌ر زانا تۆمار كراوه س���ه‌باره‌ت به‌م روداوه ،وته‌بێژی پۆلیسی قه‌زاو ناحیه‌كانی پارێزگای سلێمانی ،نه‌قیب س���ائیب س���ه‌الم به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "وته‌ی كه‌س���وكاره‌كه‌ی عوسمان محه‌مه‌د وه‌رگیراوه كه س���كااڵیان له‌سه‌ر كه‌س���ێك تۆماركردوه به‌ناوی زانای خالیدی خوله‌سور ،لێكۆڵینه‌وه له‌ڕوداوه‌ك���ه به‌رده‌وام���هو ده‌ركه‌وتوه چه‌ند مانگێك ده‌بێت لهس���ه‌ر بڕێ���ك پاره ،چه‌ند جارێكی دیكه ده‌نگه‌ده‌نگیان بوه".
یه‌كێت ی ئاگادار ی دۆسیه‌ی نه‌وته؟! ئا :شۆڕش محه‌مه‌د پرسی دۆسیه‌ی نه‌وت‌و داهاته‌كانی فرۆش ی نه‌وت له‌گه‌ڵ باڵوكردنه‌وه‌ی وتارێكی هه‌ڵۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د بۆ قوباد تاڵه‌بانی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان، بوه‌وه به‌پرسێكی گه‌رم‌و باسوخواسی تۆڕه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان. هه‌ڵۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له‌وتاره‌كه‌دا ئاماژه ب����هوه ده‌كات ك����ه له‌لێدوانه‌كان����ی تاڵه‌بانی كوڕدا دوفاقی هه‌یه له‌باره‌ی دۆسیه‌ی نه‌وت‌و وه‌ختێك ئه‌ڵێت ئاگاداری دۆس����یه‌ی نه‌وتم‌و وه‌ختێكی تر ده‌ڵێت ئاگاداری نیم. هه‌ڵۆ ئیبراهی����م ئه‌حمه‌د له‌قوباد تاڵه‌بانی ده‌پرس����ێت “لێره‌دا ئه‌مه‌وێت لێت بپرس����م: ئایا به‌ڕاس����تی ئاگات له‌سیاسه‌ت‌و دۆسییه‌ی نه‌وتی هه‌رێمه یاخود ئاگات لێی نییهو وه‌كو پش����تگیریه‌كی مه‌عنه‌وی ب����ۆ حكومه‌ته‌كه‌ی پارتی ئه‌ڵێیت ئاگادارم؟ هه‌روه‌ها جه‌غت لهس����ه‌ر ئ����هوه ده‌كاته‌وه كه هیچ كه‌س����ێك له‌نێ����و یه‌كێتیدا به‌خودی هێرۆ ئیبراهی����م ئه‌حمه‌د-یش����هوه ئاگاداری دۆسیه‌ی نه‌وت نیین‌و لهوبارهیهوه ده‌ڵێ “تۆ نوێنه‌ری یه‌كێتی نیش����تیمانی كوردستانیت ل����ه‌م‌حكومه‌ت����ه‌دا ،كه‌واته النیك����ه‌م ،ئه‌بێ به‌شێك له‌سه‌ركردایه‌تی حزبه‌كه‌شت ئاگایان
له‌سیاسه‌تی نه‌وتی هه‌رێم بێت .به‌اڵم دڵنیات ئه‌كه‌م����هوه كه نه‌ك هه‌ر مه‌كته‌بی سیاس����ی حزبه‌كه‌ت ،ته‌نانه‌ت دایكیش����ت كه ئه‌ندامی ئه‌و مه‌كته‌به‌یه ئاگای له‌و”سیاس����ه‌ته” نییه، ته‌نها ئ����هو زانیاریانه نه‌بێ كه Wikileaks باڵوی كردۆته‌وه!” له‌به‌رامب����ه‌ردا ئه‌ندامێك����ی په‌رله‌مان����ی كوردستان له‌فراكس����یۆنی یه‌كێتی دۆسیه‌ی نه‌وت له‌هه‌رێمی كوردس����تان به‌دۆسیه‌یه‌كی ئاڵ����ۆز‌و هه‌ڵگ����ری كۆمه‌ڵێك ئیش����كالیاتی یاسایی‌‌و سیاسیو ژمێره‌یی وه‌سفده‌كات. رێواس فای����ه‌ق ئه‌ندامی لیژنه‌ی س����امانه سروش����تیه‌كان له‌په‌رله‌مان����ی كوردس����تان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "دۆسیه‌ی نه‌وت له‌هه‌رێمی كوردس����تان دۆس����یه‌یه‌كی ئاڵۆزه‌‌و هه‌ڵگری كۆمه‌ڵێك ئیش����كالیاتی یاس����ایی‌‌و سیاسیو ژمێره‌ییه‌‌و ناشه‌فافه به‌مانا راسته‌قینه‌كه‌ی". وتیش����ی "ئه‌مه‌ش وایكردوه ك����ه نه له‌ناو په‌رله‌مان����ی كوردس����تان‌و نه له‌دام����ه‌زراوه فه‌رمییه‌كانی كه تایبه‌تمه‌ندن به‌چاودێریكردنی پرۆس����ه نه‌وتیه‌كان‌و داهاتی نه‌وت دڵنیانه‌بن ل����هو زانیارییانه‌ی ك����ه له‌حكومه‌تی هه‌رێم‌و وه‌زاره‌تی سامانه سروشتییه‌كانه‌وه ده‌گات". ئه‌و ئاماژه ب����هوه ده‌كات "من حه‌قم بهوه نییه ك����ه كاك قوباد جه‌نابیان له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زی����ران‌و ئه‌نجومه‌نی هه‌رێمیی نه‌وت ئاگای له‌چیی����هو ئ����اگای له‌چی نییه .م����ن یه‌كێكم
له‌ئه‌ندامانی لیژنه‌ی س����امانه سروشتییه‌كان له‌په‌رله‌مانی كوردس����تان به‌ڵ����ێ به‌گومانم‌و به‌گومانه‌وه ده‌ڕوانمه ژماره‌كان‌و به‌گومانه‌وه له‌داهاته‌كان ده‌ڕوان����مو به‌گومانم له‌وه‌ی كه به‌ش����ێكی زۆر له‌داهاتی ن����ه‌وت ناچێته ناو خه‌زێنه‌ی گش����تیو ناچێته خزمه‌تی خه‌ڵكی كوردستانه‌وه". رێواس فایه‌ق ئاماژه بهوه ده‌كات كه وه‌كو دامه‌زراوه‌ی حكومه‌ت ئه‌وه‌ی ئه‌و دۆس����یه‌یه به‌ڕێ����وه ده‌بات ئه‌نجومه‌ن����ی هه‌رێمی نه‌وت‌و گازه‌‌و وت����ی "له‌ئه‌نجومه‌نی هه‌رێمیش پارتی خ����ۆی به‌ته‌نها نییهو جار هه‌بوه دو كه‌س����ی یه‌كێت����ی لێ بوهو ج����ار هه‌بوه كه‌س����ێكی یهكێتیو كه‌س����ێكی گۆڕانی لێ بوهو ئێستا كه‌سێكی یه‌كێتی لێیه". ئ����هو جه‌غتیش����ی ك����ردهوه "ل����ه‌ڕوی دامه‌زراوه‌یی����هوه پارتی به‌ته‌نه����ا نییه به‌اڵم له‌ڕوی ده‌ستبه‌س����ه‌راگرتنی داهاته‌كه‌ی فێڵ ده‌كات ی����ان له‌ڕێ����ی بانك����ه‌كان له‌توركیا‌و ل����ه‌ده‌ره‌وه به‌ش����ێك له‌داهاته‌ك����ه بۆ خۆی گلده‌دات����هوهو ناهێڵێ����ت خه‌ڵكی ت����ر ئاگای لێ بێ����ت ئه‌مه پێویس����تی به‌س����ه‌لماندنه‌‌و هه‌موش����مان به‌دوای ئه‌وه‌وه‌ین كه بزانین بۆ به‌شێك له‌داهاتی نه‌وتی هه‌رێمی كوردستان دیار نییه". وتیش����ی "م����ن ش����ه‌رم ده‌كه‌م‌و هه‌س����ت به‌شه‌رمه‌زاری ده‌كه‌م كه بڵێم یه‌كێتی ئاگای
له‌دۆسیه ی نه‌وت نییه". ئاماژهی به‌وه‌ش����دا "ئه‌گه‌ر یه‌كێتی ئاگا ی له‌دۆسیه‌ی نه‌وت نه‌بێت ئه‌بێت قبوڵ نه‌كات به‌شێك بێت له‌حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان‌و قبوڵ نه‌كات به‌ش����ێك بێت له‌و سته‌مه‌ی كه ئێستا له‌خه‌ڵكی كوردستان ده‌كرێت". رێواس فایه‌ق وتیش����ی "ئه‌گه‌ر ئاگاش����ی لێیه‌ت����ی به‌ڕاس����تی ئه‌مه ئاگالێب����ون نییهو ئه‌مه ناته‌بای����ه له‌گه‌ڵ دروش����مه‌كانی ئێمه له‌هه‌ڵمه‌ته‌كان����ی هه‌ڵب����ژاردن‌و له‌گ����هڵ ئه‌و به‌ڵێنان����هی ك����ه به‌خه‌ڵكمان داب����و له‌گه‌ڵ س����ه‌ره‌تاكانی كاركردن‌و دروستبونی یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان". سه‌رۆكی لیژنه‌ی سامانه سروشتییه‌كانیش له‌په‌رله‌مانی كوردس����تان كه سكااڵی یاسایی له‌ئه‌نجومه‌نی هه‌رێمی گاز‌و نه‌وت تۆماركردوه له‌و بڕوایه‌دایه كه ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی بااڵی ن����ه‌وت‌و گازی هه‌رێم به‌رپرس����یارن به‌رامبه‌ر به‌دۆسیه‌ی نه‌وت. شێركۆ جه‌وده‌ت سه‌رۆكی لیژنه‌ی سامانه سروش����تییه‌كان له‌په‌رله‌مانی كوردستان وتی "به‌پێی یاسا ئه‌نجومه‌نی بااڵی نه‌وت‌و گازی حكومه‌ت����ی هه‌رێمی كوردس����تان پێكهاتون لهس����ه‌رۆكی حكوم����هت ،جێگری س����ه‌رۆكی حكومه‌ت ،وه‌زیری س����امانه سروش����تیه‌كان، وه‌زیری دارایی ،وه‌زیری پالندانان ،سكرتێری ئه‌نجومه‌ن ی وه‌زیران".
وتیش����ی "ئه‌مانه به‌یاس����ا به‌رپرس����یارن به‌رامب����ه‌ر به‌هه‌م����و بڕیارێكی س����تراتیژی‌‌و سیاسه‌تی نه‌وت‌و گازی كوردستان". ج����ه‌وده‌ت ئام����اژه‌ی ب����ه‌وه‌دا "به‌پێ����ی یاس����اكه ئه‌و لیژنه‌یه‌ی پێ پێكهێنراوه ،ئه‌و به‌رپرس����یارێتییه‌ی پێداون كه به‌رپرسیاری یه‌كه‌م����ن به‌رامبه‌ر هه‌مو ئ����هو بڕیارانه‌ی كه تایبه‌تن به‌نه‌وت‌و گاز". ئام����اژه‌ی به‌وه‌ش����دا"بههۆی ئ����ه‌وه‌ی كه نه‌وتی هه‌رێم وردبین����ی ناكرێت‌و رێده‌گیرێت له‌وردبین����یو دو كۆمپانی����ای وردبین����ی جیهانیی����ان هێناوه له مانگ����ی 10ی 2016و گرێبه‌س����تیان له‌گه‌ڵ كردون‌و تائێس����تا هیچ راپۆرتێكی����ان دیار نیی����هو ته‌نانه‌ت راپۆرتی س����امانه سروشتییه‌كان بۆ مانگی 12هێشتا هه‌ر باڵونه‌كراوه‌ته‌وه‌‌و ئ����ه‌وا مانگی یه‌كیش تێپه‌ڕی". ئ����هو ره‌تیك����ردهوه ك����ه هیچ كه‌س����ێك ئ����اگای له‌دۆس����یه‌ی ن����ه‌وت نه‌بێ����تو وتی "ئ����ه‌م بابه‌ت����ه بابه‌تێكی ئابوریی����هو چه‌ند كه‌سێكی ده‌ستڕۆیش����تو به‌تایبه‌تی ئه‌وانه‌ی له‌ئه‌نجومه‌نی ب����ااڵی نه‌وت‌و گازی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس����تانن به‌دڵنیایی����هوه ئه‌وان ئاگاداری ته‌فاس����یڵن‌و ئه‌گه‌ر ئ����اگادار نیین بابێن رایبگه‌یه‌نن‌و بڵێن ئێمه ئاگادار نیین". وتیش����ی "ئێمه چه‌ند داوایه‌كمان لهس����ه‌ر دۆس����یه‌ی گه‌نده‌ڵی جواڵندوه‌‌و من سكااڵی
په‌رله‌مانتارێك ی یه‌كێتی :ئه‌گه‌ر یه‌كێت ی ئاگا ی له‌دۆسیه‌ی نه‌وت نه‌بێت ئه‌بێت قبوڵ نه‌كات به‌شێك بێت له‌حكومه‌تی هه‌رێم یاس����ایم له‌لیژنه‌ی بااڵی نه‌وت‌و گازی هه‌رێم ك����ردوهو داوام ك����ردوه داواكاری گش����ت ی لێكۆڵینه‌وه‌ی له‌سه‌ر بكات‌و ئه‌گه‌ر تۆمه‌تبارن سزای یاساییان بده‌ن". ش����ێركۆ جه‌وده‌ت جه‌غتیشی له‌سه‌ر ئهوه كرده‌وه ك����ه "ده‌س����تێوه‌ردانی حزبیش له‌و دۆس����یه‌یه‌دا ههیهو دیاره‌‌و ده‌س����تێوه‌ردانی حزبی له‌حكومه‌تدا شتێكی حاشاهه‌ڵنه‌گره".
4
هەنوکە
) )564سێشه‌مم ه 2017/2/7
هه‌ورامیه‌كان لهژێر ده‌سه‌اڵتی كوردا ترسی له‌ناوچونیان هه‌یه
"ده‌یانه‌وێت به‌زمانی هه‌ورامی بخوێنن" ئا :وریا حسێن به‌شێک له‌هه‌ورامیه‌كان پێیانوایه پێویسته وه‌كو نه‌ته‌وه مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ بکرێت ،به‌وپێیه‌ی خاوه‌نی ناسنامه‌و زمانی تایبه‌ت به‌خۆیانن، هه‌وڵێک له‌ئارادایه بۆئه‌وه‌ی به‌هاوکاری که‌نه‌که له‌هه‌ڵه‌بجه کۆنفرانسی هه‌ورامان شوناسی رێکبخرێت. ناوچ���هی هه‌ورامان له‌نێوان س���نوری باشوری كوردستان‌و رۆژهه‌اڵتی كوردستان دابه‌شبوه له‌باره‌ی س���نوری جوگرافیه‌وه قس���هی زۆر ده‌كرێت ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی هه‌یه به‌شێك له‌هه‌ورامانناس���ان باوه‌ڕیان پێی هه‌ی���ه ئه‌وه‌ی���ه ،س���نوری هه‌ورامان150 كیلۆمه‌تر چوارگۆش���ه‌یه‌و ژماره‌ی ناوچه هه‌ورامی نشینه‌كانیش له‌دیوی رۆژهه‌اڵت خۆی له 200ه���ه‌زار كه‌س دەدات له‌دیوی باش���وریش خۆی له 30بۆ 40هه‌زار كه‌س ده‌دات ،ئه‌مه جگ���ه له‌و هه‌ورامیانه‌ی كه ئێستا له‌ناوچه هه‌ورامیه‌كاندا ناژین. نوعمان فایه‌ق یه‌كێك له‌نوس���ه‌ره‌كانی هه‌ورامانه كه لهڕێگهی ده‌ركردنی گۆڤارو رۆژنامه‌ی (هۆرامان ،كۆمسا)و دەر‌كردنی كتێبی تایبه‌ت به‌هه‌ورامان كاری لهس���ه‌ر ژیانه‌وه‌ی كلت���ورو زمانی هه‌ورامی كردوه زۆر جه‌خت لهس���ه‌ر ئ���هوه ده‌كاته‌وه كه هه‌ورامانی دیوی باش���ور بهرهو له‌ناوچون ده‌چێت چونكه هه‌ورام���ی نه‌ماوه به‌ڵكو هه‌ورامی (س���ه‌وزو قاوه‌یی‌و زه‌رد) ههیهو دابه‌شبوه‌و ئێستا ده‌بێت كار بۆ ئه‌وه‌بكرێت هه‌ورامیه‌كان���ی رۆژه���ه‌اڵت رزگاربكرێت، وتی "هه‌ورامی زمانه‌و هه‌مو هه‌ورامیه‌كان مافی خۆیانە به‌زمان���ی خۆیان وانه‌یه‌كی تایبه‌تیان هه‌بێ���ت بۆ ئه‌وه‌ی زمانه‌كه‌یان پارێزراو بێت". هه‌ورامیه‌كان تائێس���تا به‌شێكی زۆریان وه‌كو نه‌ته‌وه مامه‌ڵ���ه دهكهنو باوه‌ڕیان وایه ده‌بێت وه‌كو نه‌ته‌وه‌ی دێرین ناسنامه‌و زمانی خۆیان بپارێزن كه زمانێكی دێرینی ناوچه‌كه‌یه ،به‌اڵم به‌رپرس���ه‌كان هه‌میشه
هه‌ورامی زمانه‌و هه‌مو هه‌ورامیه‌كان مافی خۆیانە به‌زمانی خۆیان وانه‌یه‌كی تایبه‌تیان هه‌بێت بۆ ئه‌وه‌ی زمانه‌كه‌یان پارێزراو بێت ناوچەی هەورامان به‌گومانه‌وه تێڕوانینیان بۆكردوه ،نوعمان له‌ژێ���ر چه‌ت���ری گ���ۆران كۆبوه‌ت���هوه نمونه‌یه‌كی لهوبارهیهوه بۆ ئاوێنه باسكرد به‌ش���ێك له‌ڕۆژهه‌اڵتناس���ه‌كانیش گۆران وتی "كاتی خ���ۆی كه براده‌رێكی كاكه‌یی به‌كورد نازانن ،به‌اڵم س���ه‌رباری ئه‌وه‌ش داوای له‌فه‌له‌كه‌دی���ن كاکەی���ی كردبو بۆ هه‌ورامیه‌كان له‌شۆڕش���ی كوردی تاوه‌كو ئه‌وه‌ی ه���اوكاری رۆژنامه‌ی (كۆمس���ا) ئێس���تا شانبه‌ش���انی س���ۆران‌و بادینان ب���كات ،ك���ه رۆژنامه‌یه‌ك���ی هه‌ورامی بو خه‌باتیان بۆ كورد ك���ردوه به‌اڵم ئه‌وه‌ی ره‌تیكردب���وه‌وەو هۆش���داری ئه‌وەش���ی بۆی ماوه‌ته‌وه مه‌حرومیه‌ته". دابو هه‌رهه‌نگاوێكی نوس���ین به‌هه‌ورامی جه‌م���ال بێدار كه خاوه‌نی فه‌رهه‌نگێكی هه‌نگاوێك���ه بۆ ئ���ه‌وه‌ی هه‌ورامی له‌كورد هه‌ورامیه تێیدا 53هه‌زار وشه‌ی هه‌ورامی جیابێته‌وه". له‌دی���وی باش���ور تێدایه ،ب���اوه‌ڕی وایه ره‌نگه ئه‌م قسه‌یەی فه‌له‌كه‌دین كاكه‌یی "هه‌ورام���ان میلله‌ته‌و پێویس���ته به‌زمانی له‌و روانگه‌یه‌وه بوبێ���ت كه هه‌ورامیه‌كان خۆیان له‌قوتابخان���ه‌كان بخوێنن ئه‌وه‌ش تائێس���تا یه‌كالی���ی نه‌بونه‌ته‌وه لهس���ه‌ر هیچ مه‌ترسیه‌كی له‌سه‌ر كورد نیه". ئه‌وه‌ی ئه‌وان به‌شێكبن له‌نه‌ته‌وه‌ی كورد ئه‌م���ه له‌کاتێکدای���ه ک���ه ج���اران یان به‌گومان���هوه ده‌ژین ،ته‌نانه‌ت جه‌مال بێدار كه رۆشنبیرێكی زۆر دیاری ناوچه‌ی له‌ش���ارۆچكه‌یه‌كی وه‌ك���و ته‌وێڵ���ه ك���ه هه‌ورامانه له‌شیكردنه‌وه‌كانیدا ئه‌م گومانه ناوچه‌یه‌كی ته‌واو نیش���ته‌جێی هه‌ورامی ناشارێته‌وه‌و باسی ئه‌وه‌ده‌كات "هه‌ورامان بو تاكه‌ژنێكی س���ۆرانی هه‌بو ناویان نابو
"مه‌نیج���ه كورده" ،به‌اڵم ئێس���تا نه‌وه‌ی نوێی هه‌ورامیه‌كان به‌ش���ێكی به‌رچاویان خێزانه‌كانی���ان به‌س���ۆرانی قس���ه‌ده‌كه‌ن ته‌نان���هت به‌ش���ێك له‌هه‌ورامی���ه‌كان منداڵه‌كانی���ان ناتوانن به‌هه‌ورامی قس���ه بكه‌ن. خه‌می هه‌ورامیه‌كان له‌ترسی له‌ناوچونی شێوه‌زارو کلتوره‌که‌یان گه‌یشتوه‌ته ئه‌وه‌ی به‌شێكیان سه‌رقاڵی کۆنفرانسێكن به‌ناوی كۆنفرانس���ی (هه‌ورامان شوناس���ی) بۆ رزگاركردنی كلتورو زمانی هه‌ورامیه‌كان، ك���ه وابڕی���اره له‌چه‌ند مانگ���ی داهاتودا له‌پارێزگای هه‌ڵه‌بجه بیبه‌ستن‌و كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی ك���ورد كه س���ه‌ر به‌په‌كه‌كه‌یە پتشگیرییان ده‌كات. ناجیح گوڵپی رێكخه‌ری كۆنفرانس���ی هه‌ورامان شوناس���ی باس���ی ئه‌وه‌ده‌كات كۆنفرانسه‌كه‌یان جه‌خت له‌سه‌ر پاراستنی كلت���ورو زمان���ی هه‌ورام���ی ده‌كات ،ئه‌و
فۆتۆ :ئاوێنە
ده‌ڵێ���ت "كلت���وری هه‌ورام���ی كلتورێكی ف���راوان‌و دێرینه به‌اڵم ئێس���تا كه‌وتوه‌ته به‌ر مه‌ترس���ی هه‌ژمونی كلتوری سۆرانی‌و ده‌مانه‌وێت بیپارێزی���ن ،بۆیه ده‌مانه‌وێت هه‌ورامی���ه‌كان له‌قوتابخان���ه‌كان به‌زمانی خۆیان بخوێنن كلتوره‌كه‌یان پارێزراوبێت ئه‌وه‌ش به‌پێی یاسا مافی خۆیانه". وه‌زاره‌تی رۆشنبیری الری نییه له‌وه‌ی هه‌ورامی���ه‌كان به‌زمانی خۆی���ان بخوێنن، ب���ه‌اڵم به‌پێویس���تی ده‌زان���ن وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده بڕیار له‌سه‌ر ئه‌م پرسه بدات. فه‌رهه‌ن���گ گۆمه‌ش���ینی وته‌بێ���ژی وه‌زاره‌تی رۆش���نبیری باسی ئه‌وه‌ده‌كات ئاگاداری به‌س���تنی كۆنفرانس نیه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی هه‌یه ئێستا ئێمه سه‌نته‌ره‌كانمان هه‌ڵوه‌شاندوه‌ته‌وه به‌پێی بڕیاری چاكسازی حكومه‌ت رێگریمان ك���ردوه له‌كردنه‌وه‌ی
سه‌نته‌ره‌كان ،وتی "له‌به‌ر قه‌یرانی داراییو به‌رنامه‌ی چاكس���ازی حكومه‌ت رێگریمان له‌كردنه‌وه‌ی س���ه‌نته‌ره‌كان كردوه ،نه‌ك له‌به‌ر حاڵه‌تێكی تایبه‌ت به‌هه‌ورامیه‌كان". وته‌بێژی وه‌زاره‌تی رۆشبیری حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس���تان باس���ی ئه‌وه‌ده‌كات ئه‌گ���ه‌ر هەو‌رامیه‌كان رێكکه‌وتن لهس���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی وانەیەک���ی هه‌ورام���ی هه‌بێ���ت له‌قوتابخان���ه‌كان ئێم���ه رێگ���ر نابی���نو ده‌ستخۆشیان لێده‌كه‌ین. ره‌نگ���ه كۆتای���ی ئ���ه‌م رێگای���ه ك��� ه هه‌ورامیه‌كان باس���ی ده‌كه‌ن سه‌ركێشان بێ���ت ب���ۆ دورس���تكردنی ناوچه‌یه‌ك���ی نافه‌رم���ی پارێزراو به‌كلت���وری هه‌ورامی، چونكه به‌وته‌ی خۆیان له‌ده‌سه‌اڵتی كورد هه‌ورامی���ه‌كان "ئه‌ركیان بین���یو مافیان نه‌دی".
"به‌ب ێ كارا كردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان هه‌ڵبژاردن ی داهاتو ئه‌نجام نادرێت" ئا :شۆڕش محه‌مه‌د تادێت واده‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كانی هه‌رێم نزیك ده‌بێته‌وه‌‌و له‌باره‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كانیشه‌وه روانینی جیاواز ههیهو هه‌ندێك پێی وایه هاوشێوه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كانی پێشو ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ش دواده‌كه‌وێت‌و هه‌ندێكی تر له‌و بڕوایه‌دان كه به‌بێ كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان قسه‌كردن له‌سه‌ر ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن ئه‌سته‌مه ،به‌اڵم یاساناسێك رایده‌گه‌یه‌نێت "له‌ڕوی یاساییه‌وه هه‌رێمی كوردستان خاوه‌ن یاسای هه‌ڵبژاردنه‌‌و كاری پێده‌كرێت‌و به‌و یاسایه‌ش ده‌شێت هه‌ڵبژاردن به‌بێ په‌رله‌مان ئه‌نجام بدرێت". پارتی :پڕۆسه‌ی كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان ده‌ستیپێكردوه عه‌تا شێخ حه‌س����ه‌ن وته‌بێژی ئه‌نجومه‌نی س����ه‌ركردایه‌تی پارتی له‌سلێمانی‌و هه‌ڵه‌بجه، رایده‌گه‌یه‌نێ����ت "هه‌ڵب����ژاردن ب����ۆ خ����ۆی پرۆسه‌یه‌كه پێویستی به‌جۆرێك له‌جێگیربون هه‌یه له‌كایه‌ی سیاسیو كایه‌ی كۆمهاڵیهتیو له‌بواری ئه‌منییه‌وه". وتیشی "ئێستا به‌شێوه‌یه‌كی گشتی دۆخی كوردس����تان جێگیره ،به‌اڵم هێشتا مه‌ترسی داع����ش لهس����ه‌ر هه‌رێمی كوردس����تان هه‌یه له‌به‌رئه‌وه‌ی س����نوره‌كانی نزیك����ه له‌هه‌رێمی كوردستانه‌وه". له‌ب����اره‌ی ئاماده‌كارییه‌كان����ی پارتیش بۆ ئه‌و پرۆس����ه‌یه ،عه‌تا شێخ حه‌سه‌ن وتی "بۆ خۆی هه‌م����و رۆژێكی كاری حزب����ی بریتییه له‌ئاماده‌كاری ب����ۆ هه‌ڵب����ژاردن‌و ئه‌وكاته‌ی هه‌ڵبژاردن ده‌كرێت لێم����ان رونه كه له‌چوار س����اڵی داهاتودا له‌ب����ه‌رده‌م هه‌ڵبژاردنێكی نوێداین". وتیش����ی "هه‌م����و چاالكییه‌كی حزبی وه‌ك هه‌ڵمه‌تێك بۆ بردنه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردنی داهاتو
ته‌ماشا ده‌كه‌ین". جه‌غتی له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش كرده‌وه كه پڕۆسه ی كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان ده‌س����تی پێكردوهو وتی "پرس����ی ئاشتی‌‌و پرسی رێكخستنه‌وه‌ی نێ����و ماڵ����ی ك����ورد بێگوم����ان به‌فلت����ه‌ری كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌ماندا تێده‌په‌ڕێت".
ئه‌گه‌ر پێداویستیی ه ته‌كنیكی‌‌و مرۆییه‌كان بۆ كۆمسیۆن له‌الیه‌ن حكومه‌تی ههرێمهوه دابین كرابێت ئه‌وا ده‌توانرێت له‌كاتی خۆیدا هه‌ڵبژاردن ئه‌نجام بدرێت
گۆڕان :به‌بێ كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان هه‌ڵبژاردنی داهاتو ئه‌نجام نادرێت ئه‌ندامێك����ی ژوری هه‌ڵبژاردنی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان رایده‌گه‌یه‌نێت بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان بڕوای به‌پڕۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن ههیهو پێیانوایه ده‌بێت له‌كاتی خۆیدا هه‌ڵبژاردن بكرێت. وریا محه‌مه‌د ئه‌ندام����ی ژوری هه‌ڵبژاردنی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان بۆ ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنی هه‌رێمی كوردستان كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان به‌پێویس����ت ده‌زانێت‌و له‌وباره‌ی����هوه ده‌ڵێ "پێویس����ته په‌رله‌م����ان كارا بكرێت����هوه بۆ ئه‌وه‌ی یاس����ای هه‌ڵبژاردن هه‌موار بكاته‌وه یان یاس����ایه‌كی نوێ بۆ هه‌ڵبژاردن ده‌ربكات ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی له‌كاتی خۆی����دا هه‌ڵب����ژاردن له‌هه‌رێم����ی كوردس����تان ئه‌نج����ام بدرێ����تو چیت����ر هه‌ڵبژاردن����ه‌كان دوا نه‌خرێ����ن وه‌كو هه‌ڵبژاردنه‌كانی رابردو". وه‌كو ئاماده‌كاری بزوتنه‌وه‌كه‌ش����یان ،وریا وتیش����ی "له‌م����اوه‌ی داهات����ودا خه‌ریكی محه‌مه‌د وتی "هه‌میش����ه گۆڕان له‌به‌رئه‌وه‌ی پارتێكی ئینتیخابیی����ه ئاماده‌ی هه‌ڵبژاردنه‌‌و ئه‌نجامدانی ئه‌و راپرسییه ده‌بین". ئه‌و ره‌تیكرده‌وه پڕۆسه‌ی هه‌ڵبژاردنی هه‌رێم له‌ئاماده‌سازیدایه بۆ هه‌ڵبژاردن". وتیشی "پالنیشمان بۆ هه‌ڵبژاردنی داهاتو به‌بێ كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مانی كوردس����تان ههیهو ه����ه‌ركات هه‌ڵب����ژاردن بكرێت پالنی س����ه‌ربگرێت‌و وتی "له‌الی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان خۆم����ان ههیهو ب����هو پالنه‌ی ك����ه دامانناوه به‌بێ په‌رله‌م����ان هه‌ڵبژاردنی داهاتو ئه‌نجام نادرێت چونكه هه‌ڵبژاردن پێویستی به‌یاسا‌و به‌شداری هه‌ڵبژاردن ده‌كه‌ین". ئ����هو جه‌غت����ی لهوه ك����ردهوه ك����ه وه‌كو ئیجرائات����ی نوێ هه‌ی����هو ئه‌وان����ه‌ش ته‌نها بزوتن����ه‌وه‌ی گ����ۆڕان له‌ب����اره‌ی ش����ێوازی له‌ده‌سه‌اڵتی په‌رله‌مانی كوردستاندایه ده‌ریان هه‌ڵبژاردنه‌ك����ه له‌نێ����و هه‌ڵس����وڕاوه‌كانیاندا بكات". وتیش����ی "هه‌ر كات به‌ب����ێ كاراكردنه‌وه‌ی راپرس����ی دهكهنو دواتر وه‌كو پڕۆژه‌یاس����ا په‌رله‌مان بڕی����ار له‌ئه‌نجامدان����ی هه‌ڵبژاردن ده‌یده‌نه په‌رله‌مانی كوردستان.
بدرێ����ت بزوتن����ه‌وه‌ی گۆڕان قس����هی خۆ ی رێبكه‌ون پڕۆس����هی هه‌ڵبژاردن س����ه‌ركه‌وتن به‌ده‌ستده‌هێنێت". ده‌بێت‌و وه‌اڵممان ده‌بێت". جه‌غتی لهس����ه‌ر ئه‌وه‌ش ك����ردهوه "جارێ دادوه‌ر له‌تیف مسته‌فا :ده‌كرێت به‌بێ زۆر زوه ك����ه ئاماژه بهوه بدرێ����ت له‌بڕیاری په‌رله‌مان هه‌ڵبژاردن ئه‌نجام بدرێت ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌بێ كاراكردنه‌وه‌ی دادوه‌ر له‌تیف مس����ته‌فا پسپۆڕی یاسای په‌رله‌م����ان ئایا گۆڕان بایكۆت����ی هه‌ڵبژاردن ده‌كات یان نا ،به‌اڵم هه‌مو ئه‌گه‌ره‌كان به‌بێ ده‌ستوری ئاماژه بهوه ده‌كات كه كۆمسیۆنی كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان له‌به‌رده‌م بزوتنه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردن����ه‌كان پێش����تر رایگه‌یاندوه كه بۆ هه‌ر هه‌ڵبژاردنێك پێش����وه‌خته پێویس����تیان گۆڕاندا كراوه‌یه". به‌ش����ه‌ش مانگ ههیهو ئێستاش شه‌ش مانگ زیاتر ماوه بۆ واده‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كانی هه‌رێمی یه‌كگرتو :تائێستا له‌كۆبونه‌وه‌كانی نێوخۆی یه‌كگرتودا ئه‌م پرسه باس نه‌كراوه كوردستان. وتیشی "ئه‌گه‌ر پێداویس����تییه ته‌كنیكی‌‌و ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌ن����ی راوێژكاری بااڵی یه‌كگرتوی ئیسالمی كوردستان له‌و بڕوایه‌دایه مرۆییه‌كان بۆ كۆمس����یۆن له‌الیه‌ن حكومه‌تی كه ده‌بێت هه‌ڵبژاردن له‌كاتی خۆیدا بكرێت‌و ههرێمهوه دابی����ن كرابێت ئ����ه‌وا ده‌توانرێت له‌كاتی خۆیدا هه‌ڵبژاردن ئه‌نجام بدرێت". دوا نه‌خرێت. ئ����هو جه‌غتی لهس����ه‌ر ئهوه ك����ردهوه كه به‌یان نوری ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی راوێژكاری بااڵی یه‌كگرتوی ئیس��ل�امی كوردستان وتی ئه‌گه‌ر ئه‌و یاسایه‌ی له‌باره‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان "زۆر واڵت هه‌ی����ه رۆژی هه‌ڵبژاردن����ی دیاری هه‌ی����هو پێویس����تی به‌هه‌مواركردنه‌وه نه‌بێت كردوهو هه‌رگیز گۆڕانكاری به‌سه‌ردا نایه‌ت‌و ئه‌وا ده‌كرێت به‌بێ په‌رله‌مان‌و به‌پشتبه‌ستن به‌یاسا كۆنه‌كه هه‌ڵبژاردن ئه‌نجام بدرێت. له‌و رۆژه‌دا هه‌ڵبژاردن ئه‌نجام ده‌درێت". وتیشی "ئه‌مه ته‌نها له‌كوردستاندا هه‌یه كه وتیش����ی "ب����ه‌اڵم به‌داخه‌وه ئه‌م����ه بۆته دیارده‌ی����ه‌ك له‌كوردس����تان‌و له‌عێراق����دا كه ناونراوه غیابی په‌رله‌مان‌و له‌هه‌ر ش����وێنێكی هه‌ڵبژاردن����ه‌كان دواخس����تنی پێ����وه دیاره‌‌و تر بوایه ده‌بو ئه‌وانه‌ی په‌رله‌مانیان راگرتوه سزا بدرانایه". دیارده‌یه‌كی باش نییه". ئام����اژه‌ی به‌وه‌ش����دا "له‌ڕوی یاس����اییه‌وه له‌باره‌ی روانینی یه‌كگرتوی ئیس��ل�امی بۆ ئه‌و پرسه‌ش ،به‌یان نوری وتی "یه‌كگرتوش هه‌رێم����ی كوردس����تان خ����اوه‌ن یاس����ای وه‌ك����و هه‌ر یه‌كێك له‌حزبه‌كانی تر هه‌تاوه‌كو هه‌ڵبژاردنه‌‌و كاری پێده‌كرێت‌و به‌و یاسایه‌ش ته‌واو پڕۆسه‌كه ده‌ستپێنه‌كات ناچێته ئه‌وه‌ی ده‌ش����ێت هه‌ڵبژاردن به‌بێ په‌رله‌مان ئه‌نجام كه ئاماده‌كاری ته‌واو بكات بۆ هه‌ڵبژاردن" .بدرێت". ئه‌و ره‌تیكرده‌وه كه حزبه بااڵده‌س����ته‌كان وتیشی"تائێستا له‌كۆبونه‌وه‌كانی نێوخۆی یه‌كگرت����ودا ئ����ه‌م پرس����ه باس نه‌ك����راوهو خ����اوه‌ن ئیراده‌ی خۆیی بن ب����ۆ ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن����ه‌كان‌و وت����ی "ئه‌گه‌ر به‌ویس����تی ئاماده‌كاری نه‌كراوه بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان". ئ����هو جه‌غتی لهس����ه‌ر ئهوه ك����ردهوه كه خۆی����ان بێت هه‌ڵبژاردن ناكه‌ن‌و بڕواش����یان ئه‌نجامدان����ی هه‌ڵبژاردن����ه‌كان وه‌س����تاوه‌ته به‌دیموكراسی نییه ،به‌اڵم تائێمه به‌شێك بین س����ه‌ر خواس����تی حزب����ه‌كان به‌تایبه‌ت����ی 5له‌عێراق‌و له‌عێراق هه‌ڵبژاردن بكرێت ناچارن حزبه‌ك����هو وتی "ئه‌گه‌ر 5حزبه‌كه بیانه‌وێت‌و هه‌ڵبژاردن بكه‌ن".
یه‌كێتی :په‌رله‌مان كارا نه‌كرێته‌وه كێشه‌ی تێده‌كه‌وێت ئه‌ندامێك����ی س����ه‌ركردایه‌تی یه‌كێت����ی نیشتیمانی كوردستان ئاماژه بهوه ده‌كات كه وه‌ك یه‌كێتی له‌گه‌ڵ ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنن له‌كات‌و ساتی خۆیدا. س����امان گه‌رمیانی ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی وتی "به‌گش����تی یه‌كێتی خۆی بهوه ده‌زانێت كه سۆسیالیست دیموكراته‌‌و باوه‌ڕی به‌دیموكراسیه‌ت‌و هه‌ڵبژاردن هه‌یه". ئ����هو ئام����اژه‌ی به‌وه‌ش����دا ك����ه ده‌بێ����ت له‌ئێستاوه به‌رنامه بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان دابنێن‌و خۆیانی بۆ ئاماده بكه‌ن‌و وتی "وه‌كو یه‌كێتی خه‌ریكی ئه‌وه‌ین له‌ئیستاوه به‌رنامه‌ڕێژی بۆ ئ����هو كاره بكه‌ین‌و له‌كۆبون����ه‌وه‌ی مه‌كته‌بی سیاسیو سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیدا ئه‌و بابه‌ته باسده‌كرێت‌و به‌رنامه‌ی بۆ داده‌نرێت". ئ����هو جه‌غتی لهس����ه‌ر ئهوه ك����ردهوه كه له‌زۆرب����هی كۆبونه‌وه‌كاندا باس����ی پرس����ی هه‌ڵبژاردن����ه‌كان ك����راوه ك����ه چ����ۆن بێتو چ����ی بكه‌ین ب����ه‌اڵم وه‌ك����و به‌رنامه‌ڕێژی بۆ كۆبونه‌وه‌كان����ی داهات����و به‌رنامه‌ڕێ����ژی بۆ ده‌كرێت. گه‌رمیان����ی كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مانیش����ی به‌پێویست زانی بۆ ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنه‌كان وتی "ده‌بێت حكومه‌تی هه‌رێم كاری بۆ بكات‌و خۆی بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كانیش ئاماده بكات". ئه‌و ئه‌ندام����ی س����ه‌ركردایه‌تیه‌ی یه‌كێتی وتیشی "هه‌ڵبژاردنه‌كان بوه‌ته ئه‌مری واقیع‌و عێراقیش هه‌موكات ئه‌گه‌ر دۆخی ئه‌منیش����ی له‌ب����ار نه‌بوبێ����ت هه‌ڵبژاردنی ه����ه‌ر كردوهو ده‌بێت ئه‌م پرۆسه‌یه‌ش له‌كوردستان ئه‌نجام بدرێت". ئه‌و جه‌غتی لهس����ه‌ر ئ����ه‌وه‌ش كرده‌وه كه "ده‌بێت هه‌مو الی����ه‌ك كار بۆ كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان بكه‌ن‌و په‌رله‌م����ان كارا نه‌كرێته‌وه كێشه‌ی تێده‌كه‌وێت".
تایبه‌ت
) )564سێشه‌مم ه 2017/2/7
هه‌مو شتێک له‌باره‌ی کوردستان‌و عێراقه‌وه
www.niqash.org
7
ئه‌م الپه‌ڕه‌یه به‌سپۆنسه‌ری رێکخراوی راگه‌یاندن له‌هه‌ماهه‌نگی‌‌و گواستنه‌وه، ئه‌کادیمیای راگه‌یاندنی ئه‌ڵامنی
وه‌زیر ی كۆچ‌و كۆچبه‌ران :چوار ملیۆن هاواڵت ی له‌عێراقدا ئاواره‌بوون نقاش ،ئاواره حه‌مید وه‌زیر ی كۆچ‌و كۆچبه‌رانی عێراق رایده‌گه‌یه‌نێت له‌سه‌ره‌تای قه‌یران ی داعشه‌وه چوار ملیۆن هاواڵتی له‌ناوخۆ ی عێراق ئاواره‌بوون ،به‌اڵم له‌و ژماره‌ی ه زیاتر له‌ملیۆنێك‌و شه‌ش سه‌د هه‌زار كه‌س گهڕاونهتهوه. ده‌رباز محه‌مه‌د (جاسم محه‌مه‌د) وه‌زیر ی كۆچ‌و كۆچبه‌رانی عێراق له‌چاوپێكه‌وتنێك ی تایبه‌ت���ی "نیقاش"دا ئاماژه بهوه ده‌كات ك ه له‌ناوخۆ ی عێراق هیچ كه‌سێك ناچار ناكرێت بۆ گه‌ڕان���هوه ،هه‌روه‌ه���ا حكومه‌تی عێراق رێكه‌وتن له‌گ���هڵ هیچ واڵتێك���دا ناكات تا په‌ناهه‌نده‌كان به‌زۆر بگه‌ڕێندرێنه‌وه. ده‌رباز محه‌مه‌د كه خۆ ی وه‌زیرێكی كورده به‌پێچه‌وان���ه ی لێكدانه‌وه‌كان��� ی حكومه‌ت ی هه‌رێم���هوه باس ل���هوه ده‌كات ئ���اواره‌كان جموجۆڵ���ی بازرگانی���ان له‌كوردس���تاندا دروستكردووه‌و نه‌بوونه‌ته مایه‌ی بارگرانی. س���ه‌باره‌ت به‌ئۆپه‌راس���یۆن ی موسڵ باس لهوه ده‌كات ك ه 194هه‌زار كه‌س له‌سه‌ره‌تای ئه‌و ئۆپه‌راس���یۆنه‌وه ئاواره بوون‌و مهزهنده ده‌كات له‌رۆژانی داهات���وو 250هه‌زار كه ی تریش ئاواره ببن. نیقاش :ژماره‌ی جیاواز ده‌وترێت له‌باره ی ژماره‌ی ئ���هو هاواڵتیانه‌ی له‌ناوخۆی عێراق ئاواره‌بوون ،ژماره راسته‌قینه‌ك ه چه‌نده؟ ده‌رباز محه‌م���ه‌د :له‌مانگ���ی حوزه‌یران ی 2014تاوه‌كو ئێس���تا چ���وار ملیۆن كه‌س ئاواره‌بوون‌و له‌و ژماره‌یه زیاتر له‌ملیۆنێك‌و شه‌ش سه‌د هه‌زار كه‌س گهڕاونهتهوه شوێن ی خۆی���ان‌و رۆژان���ه‌ش گه‌ڕان���هوه به‌رده‌وام ه له‌و دوو ملیۆن‌و چوارس���ه‌د هه‌زار كه‌سه ی ماونه‌ت���هوه خه‌ڵك���ی موس���ڵو ده‌وروبه‌ر ی زۆرین��� ه پێكده‌هێن���ن ،به‌جۆرێ���ك ژماره‌ی ئاواره‌كان���ی ئه‌و پارێزگای ه ملیۆنێك‌و س���ێ سه‌د هه‌زار كه‌س ده‌بن. نیق���اش :ئ���ه‌م ژماره‌یه ئ���هو عێراقیان ه
ناگرێت���هوه كه لهدوای قه‌یرانی داعش���هوه وه‌ك په‌ناهه‌ن���ده روویان له‌ده‌ره‌وه‌ی عێراق كردووه؟ ئه‌ی ژماره‌ی ئه‌وان چه‌نده؟ ده‌رباز محه‌مه‌د :هیچ كه‌س���ێك ئامارێك ی دروستی له‌به‌ر ده‌س���ت نییهو هیچ واڵتێك ئامارێك���ی دروس���تی پ���ێ نه‌داوین ،به‌اڵم به‌شێكی زۆریان له‌توركیان‌و به‌شێك ی كه‌متر لهس���وریاو ئه‌رده‌ن ،ئه‌مه سه‌ره‌ڕای ئهوه ی ژماره‌یه‌كی زۆریش بهرهو ئه‌وروپا رۆیشتن، به‌اڵم له‌راس���تیدا ئه‌وانه‌ی روویان له‌ئه‌وروپا ك���رد كه‌مینه‌یان له‌وانه‌ن ك��� ه ناوچه‌كانیان كه‌وته ژێر ده‌س���ه‌اڵتی داع���ش ،زۆرینه‌ك ه خه‌ڵك ی به‌غ���داو پارێزگاكانی ت���ر عێراق‌و هه‌رێمی كوردستانن. نیقاش :زۆرجار له‌ناوخۆدا گفتوگۆ گه‌رم ده‌بێت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ره‌نگه عێراق رێكه‌وتن ب���كات له‌گ���هڵ واڵتان���ی ئه‌وروپ���او به‌زۆر په‌ناهه‌نده‌كان بنێرنه‌وه ،ئه‌م ه تا چه‌ند رێ ی تێده‌چێت؟ ده‌رب���از محه‌م���ه‌د :به‌هی���چ ش���ێوه‌یه‌ك رێكه‌وتنێك���ی ل���هو ش���ێوه‌یه نه‌ك���راوهو ناش���كرێت ،ئه‌وانه‌ش���ی به‌ئاره‌زومه‌ندان��� ه خۆیان دێنه‌وه رێو ش���وێنه پێویسته‌كانیان ب���ۆ ده‌گیرێته به‌ر ،له‌چه‌ند رۆژی رابردووش وه‌فدێك ی وه‌زاره‌ته‌كه‌مان سه‌ردانی فنله‌ندا ی كرد بههۆی ئ���ه‌وه‌ی ئه‌و واڵته رایگه‌یاندبوو كه ناتوان���ن په‌ناهه‌ن���ده‌كان بژێنن‌و ده‌یان نێرنه‌وه ،بۆی ه ده‌مانه‌وێت به‌سه‌رجه‌م واڵتان بڵیی���ن پێویس���ته یاس���او پڕۆتۆكۆله‌كان ی تایبه‌ت به‌ماف ی په‌نابه‌ران ره‌چاو بكرێت ،ك ه هاواڵتیه‌ك ده‌چێته س���نوری هه‌ر واڵتێكه‌و‌ه ئه‌گه‌ر ماف ی مانه‌وه ی سیاسیشی پێ نه‌درێت ئه‌وا پێویس���ته له‌و واڵت ه بمێنێته‌وه‌و به‌زۆر نه‌نێردرێته‌وه‌و الیه‌نێكی مرۆڤایه‌تی س���ه‌یر بكرێت. ئ���اواره‌كان به‌ش���ێكی زۆری���ان بونه‌ت ه مایه‌ی گه‌ش���ه‌كردنی جوڵ���هی ئابوور ی بۆ كوردستان‌نیقاش :حكومه‌تی هه‌رێم له‌چه‌ند بۆنه‌یه‌ك���دا رایگه‌یاندووه كه ژماره‌یه‌كی زۆر خه‌ڵكی موس���ڵو ئه‌و ناوچان���هی كه‌وتبون ه
مهزهنده ده‌كه‌ین به‌و هۆیهوه 250 هه‌زار كه‌س له‌و ناوچانه‌وه ئاواره‌ببن ئێمه‌ش ئاماده‌كار ی ته‌واومانكردوو‌ه بۆ پێشوازیكردنیان ده‌ست داعش هاتونه‌ته كوردستان‌و ئێوه‌ش تۆمه‌تب���ار ده‌كات ب���ه‌وه‌ی هاوكارنین وه‌ك پێویست ،بۆچوون ی ئێوه چییه؟ ده‌رباز محه‌مه‌د :ئاواره‌كان به‌شێكی زۆریان بونه‌ته مایه ی گه‌شه‌كردن ی جوڵه‌ی ئابوور ی بۆ كوردس���تان‌و ه���ه‌ر خزمه‌تگوزاریه‌ك بۆ ئاواره‌كان دابی���ن كرابێت ئه‌وا یا حكومه‌ت ی عێراق دابینیك���ردووه یاخود رێكخراوه‌كان، حكومه‌ت ی هه‌رێ���م كه باس���ی دابینكردن ی خزمه‌تگ���وزاری ئ���اوو كاره‌ب���ا ده‌كات بۆ ئاواره‌كان ئه‌مه به‌شێك ی راسته ،به‌تایبه‌ت ی له‌پارێزگایه‌ك���ی وه‌ك ده���ۆك ،ب���ه‌اڵم به‌و شێوه‌ی ه نییه كه ئه‌وان باس ی ده‌كه‌ن گوای ه ئاواره‌كان بوبێتنه مایه‌ی كه‌می ئاوو كاره‌با بۆ هاواڵتیانی كوردس���تان ،به‌شێكی زۆر ی ئاواره‌كان له‌ن���او ئه‌و باڵه‌خانه‌و خانوانه‌دان كه له‌ناو سه‌نته‌ری شاردان ،جا ئه‌و شوێنان ه كورد یا عه‌ره‌ب یا خه‌ڵكی ئاواره ی تێدا بێت هه‌ر ده‌بێت خزمه‌تگوزار ی تیا بێت. نیقاش :باسی رێكخراوه خێرخوازییه‌كانت ك���رد ،ئه‌وان ت���ا چه‌ند ئه‌ركی سه‌رش���ان ی
ئێوه‌ی���ان س���وككردووه له‌هاوكاریكردن��� ی ئاواره‌كان؟ ده‌رب���از محه‌م���ه‌د :ئێم���ه له‌گ���هڵ ئه‌و رێكخراوان���ه پێك���هوه كارده‌كه‌ی���نو ئه‌وان یارمه‌تیده‌ر ی حكومه‌ت ی هه‌رێمیش���ن ،به‌اڵم له‌راستیدا ئهوه ی ئه‌وان بۆ ئاواره‌كان ی دابین ده‌كه‌ن خێ���ر نییه ،به‌ڵك���و گه‌یاندنی ئه‌و هاوكاریانه‌یه ك���ه واڵتان ی كۆمه‌كبه‌خش بۆ ئاواره‌كانی دابین ده‌كه‌ن ،راست ه به‌هه‌موان پێكه‌وه كارمان بۆ هاوكاریكردنی ئاواره‌كان كردووه ،به‌اڵم س���تراتیژی س���ه‌ره‌ك ی ئێم ه گێڕانه‌وه‌ی ئاواره‌كانه بۆ ش���ارو ماڵ‌و حاڵ ی خۆی���ان ،ناكرێ���ت ته‌نیا چاومان لهس���ه‌ر هاوكاریكردنیان بێ���تو كار بۆ گه‌ڕانه‌وه‌یان نه‌كه‌ین. نیقاش :ده‌س���تپێكردنی ئۆپه‌راس���یۆن ی ئازادكردنی موسڵ ژماره‌ی ئاواره‌كانی زیاتر كردووه؟ ده‌رب���از محه‌م���ه‌د :به‌ڵێ ،لهس���ه‌ره‌تا ی ئۆپه‌راس���یۆنه‌كه‌وه نزیك���ه ی 194ه���ه‌زار ك���ه‌س له‌موس���ڵو حه‌ویجه ئ���اواره بوون،
پاش ئازادكردن ی به‌شی خۆرهه‌اڵتی شاره‌ك ه تائێس���تا 40هه‌زار هاواڵت ی گهڕاونهتهوه بۆ شاره‌كه‌یان. نیقاش :ئ���هو خه‌ڵكانه‌ی ده‌چنه‌و‌ه ناوچ ه ئازادكراوه‌كان���ی خۆی���ان ئێ���وه چیان بۆ ده‌كه‌ن؟ ده‌رباز محه‌مه‌د :هه‌ر خێزانێك بگهڕێتهوه وه‌ك هاوكاری یه‌ك ملیۆن‌و پێنج سه‌د هه‌زار دینار ی پێ ده‌ده‌ین ،ئه‌وانیش ده‌بێت خۆیان تۆمار بكه‌ن ،ئه‌مه وه‌ك به‌خش���ین‌و هاندان ه بۆ ئه‌وانه‌ی ده‌گه‌ڕێنه‌وه ناوچه‌كانی خۆیان، ئه‌وانه‌ش��� ی ناتوانن بگه‌ڕێنه‌وه ناوچه‌كانیان به‌هۆ ی نه‌بوونی ئاس���ایش ،ئه‌وا پێنج سه‌د هه‌زار دیناریان پێ ده‌درێت ،ئه‌مه ته‌نیا بۆ یه‌كجاره. نیقاش :حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس���تان له‌راگه‌یاندراوێك���هوه ده‌ڵێت پێویس���ت ه ئه‌و خه‌ڵكان���هی ئ���اواره بوون سه‌ربه‌س���ت بن له‌گه‌ڕانه‌وه‌یان یان مانه‌وه‌یان ،مه‌به‌ست له‌م ه چییه ،ئایا زۆر له‌كه‌س كراوه بگه‌ڕێنه‌وه؟ ده‌رب���از محه‌م���ه‌د :زۆرم���ان له‌ك���ه‌س نه‌ك���ردووه‌و ئێم���ه‌ش ده‌ڵیین پێویس���ت ه گهڕانهوه ئاره‌زوومه‌ندان ه بێت نیقاش :پ���اش كۆتای ی هاتن��� ی قه‌یران ی ئاواره‌كان ،چاره‌نووس���ی كامپه‌كان چییان به‌سه‌ر دێت؟ ده‌رباز محه‌مه‌د :ئه‌گه‌ر خه‌ڵك له‌كامپه‌كاندا مابن ئ���ه‌وا هیچ كامپێ���ك داناخه‌ین ،به‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر كامپێ���ك خه‌ڵكی تێ���دا نه‌ما ئه‌وا راسته‌وخۆ به‌داخراو هه‌ژمار ده‌كرێت. نیقاش :زۆرجار باس���ی خراپ ی گوزه‌ران ی ن���او كامپ���ه‌كان ده‌كرێت ،ده‌كرێ���ت ئێوه وه‌سف ی ژیانی ناو كامپه‌كانمان بۆ بكه‌ن؟ ده‌رب���از محه‌مه‌د :ژیانێكی س���ه‌ره‌تاییه‌و زۆربه ی كامپه‌كان ته‌نیا له‌چادر پێكهاتوون‌و خزمه‌تگوزاری س���ه‌ره‌تایی تێدایه وه‌ك ئاوو كاره‌باو بنكه ی ته‌ندروس���تی ،به‌اڵم هه‌گیز ژیانی كامپه‌كان وه‌ك ژیانی ده‌ره‌وه‌ی كامپ نییه. نیقاش :پێش���تر باس له‌وه‌ك���را كه له‌ناو
كامپ���ه‌كان به‌تایبه‌ت كامپ���ی خازر بههۆی سه‌رماو س���ۆڵه‌وه چه‌ند ئاواره‌یه‌ك گیانیان له‌ده‌ستداوه ،ئه‌مه راست بوو؟ ده‌رباز محه‌مه‌د :نه‌خێر راست نییهو كه‌س بههۆی س���ه‌رماوه گیانی له‌ده‌ستدانه‌داوه‌و كامپه‌كان ی حه‌س���ن ش���ام‌و خازر ك ه نزیكن له‌یه‌كه‌وه زیاتر ل ه 70هه‌زار كه‌سی تێدایه‌و حاڵه‌تی م���ردن تیایان���دا رووده‌دات ،به‌اڵم كه‌س به‌هۆ ی سه‌رما گیان ی له‌ده‌ست نه‌داوه، چونكه نه‌وتی پێویست دابنیكراوه. نیق���اش :له‌هه‌ن���د ێ ناوچ ه كه‌س���وكار ی چه‌كدارانی داعش ناهێڵدرێت بگه‌ڕێنه‌وه بۆ ش���اره‌كانی خۆیان ،ئایا چاره‌نووسی ئه‌وان ه چییان به‌سه‌ردێت؟ ده‌رباز محه‌م���ه‌د :مه‌س���ه‌له‌ی گهڕانهوه به‌الی ئێم���هوه زۆره ملێ نیی���هو ن ه به‌زۆر ده‌نێردرێن���هوهو ن��� ه رێ ی گه‌ڕانه‌وه‌ش���یان لێده‌گیرێت ،به‌اڵم ئێم ه هانی خه‌ڵك ده‌ده‌ین بگه‌ڕێنه‌وه ،ئه‌گه‌ر ناوچه‌كه‌یان ئارام نه‌بێت ئ���ه‌وا وه‌ك ئاواره هه‌ژمار ده‌كرێن‌و هاوكار ی ده‌كرێن ،ب���ه‌اڵم بۆ ئه‌و ناوچان���ه ی بهرهو ئارام ی ده‌چن ئه‌گه‌ر خۆیان نه‌گه‌ڕێنه‌وه ئه‌وا هاوكاری ناكرێ���نو به‌ئاوار‌ه هه‌ژمار ناكرێن، به‌ڵكو ئه‌و كه‌سان ه به‌ش���ێوه‌یه‌ك ی ئاسای ی شوێنی ژیانیان گۆڕیوه‌و هیچی تر. نیقاش :قه‌یرانی ئاواره‌بوون بارگرانییه‌ك ی گه‌وره ی بۆ حكومه‌تی عێراقی دروس���تكرد، لهس���ه‌ره‌تا هاتن���ی داعش���هوه چه‌نده بۆ هاوكاریی ئاواره‌كان خه‌رجكراوه؟ ده‌رباز محه‌مه‌د :له‌و س���ێ ساڵه‌دا كۆ ی گشت ی ترلیۆنێك‌و نۆ س���ه‌د ملیار دینار بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ه خه‌رجكراوه. نیقاش :له‌ئێستادا ئاماده‌كاری ده‌كرێت بۆ رزگاركردنی رۆژئاواو باشوری موسڵ ،پێتان وایه ئه‌وه‌ش ش���ه‌پۆلێكی ت���ری ئاواره‌بوون دروست بكات؟ ده‌رب���از محه‌م���ه‌د :به‌ڵ���ێ ،مه‌زه‌ن���ده ده‌كه‌ین به‌و هۆی���هوه 250هه‌زار كه‌س له‌و ناوچانه‌وه ئاواره‌بب���ن ،ئێمه‌ش ئاماده‌كار ی ته‌واومانكردوو‌ه بۆ پێشوازیكردنیان.
داعش به‌ڵێنی موعجیز‌ه ده‌دات‌و خه‌ڵكیش ده‌رگای ماڵه‌كانیان ده‌سوتێنن نقاش ،تایبه‌ت پاش ئه‌وه‌ی داعش به‌شی زۆری شاری موسڵی له‌ده‌س���تدا بۆ هێزه عێراقیه‌كان، ئێس���تا به"موعجیزه‌یه‌كی خودایی" خۆی بۆ دوا ش���ه‌ڕ له‌به‌ری راس���تی ش���اره‌كه ئام���اده ده‌كات‌و رۆژ ب���ه‌رۆژ گوزه‌ران���ی خه‌ڵكیش بهرهو خراپی ده‌ڕوات. له‌به‌ری چه‌پی رووبای دیجله سه‌ربازێكی عێراقی وه‌س���تاوه بۆ چاودێریكردنی هه‌ر هه‌وڵێكی دزه‌كردن���ی چه‌كدارانی داعش‌و له‌به‌ری ئه‌وبه‌ریش قه‌ناس به‌ده‌س���تێكی چیچان���ی له‌ئاماده‌باش���یدایه بۆ ئه‌گه‌ری په‌ڕینه‌وه‌ی هێزه عێراقی���ه‌كان بۆ به‌ری راستی موسڵ دوا مۆڵگه‌ی ئه‌و رێكخراوه توندڕه‌وه ،له‌ئه‌نجامیش���دا دانیش���تووانی ناوچه‌كه دابه‌ش���بوون به‌سه‌ر ئازكراوان‌و گه‌م���ارۆدراوان‌و ته‌نیا رووباره‌كه نێوانیان جیاده‌كاته‌وه ،بۆیه هه‌مووان ده‌س���تیان لهس���ه‌ر دڵیانه له‌چاوه‌ڕوانی س���ه‌عاتی سفری ئۆپراسیۆنه‌كانی ئازادكردنی به‌ری راستدا. پاش چوار مانگ له‌ش���ه‌ڕی سه‌خت كه ئازادكردنی نزیكه‌ی له‌سه‌دا 60ی موسڵی لێكه‌وته‌وه ،هێ���زه عێراقیه‌كان ئێس���تا له‌پشووی جه‌نگاوه‌ردان ،ئه‌وه‌ی له‌ئارادایه رێكخس���تنه‌وه‌ی هێزه‌كان‌و دابه‌شكردنی رۆڵه‌كان���ه ب���ۆ ش���ه‌ڕه یه‌كالك���هرهوهو زۆرئاڵۆزه‌ك���ه ،ئه‌وی���ش به‌ه���ۆی چڕی دانیش���تووان‌و گه‌ڕه‌گه میللیه كۆنه‌كان‌و رووبه‌ره به‌رته‌س���كه‌كان‌و ژماره‌ی زۆری
چه‌كداران���ی داع���ش له‌و ناوچه‌ی���ه‌دا كه ك���ردووه ،كاف���رو مورته‌ده‌كانمان (هێزه عێراقیه‌كان) ده‌ركردووه" داعش���ه‌كه به‌م ده‌كرێته ئامانج. رێكخراوه توندڕه‌وه‌كه درك بهوه ده‌كات ج���ۆره كۆتایی به‌قس���ه‌كانی هێنا ،به‌بێ كه له‌بارێكدایه ئیره‌یی پێ نابرێت ،چونكه ئه‌وه‌ی كه‌س���ێك بوێرێت راستیه‌كه بڵێت گوش���اری لهس���ه‌ر زۆربووه دوای ئه‌وه‌ی هه‌رچه‌ن���ده هه‌م���ووان به‌روونی ئااڵكانی هێزه عێراقی���ه‌كان – به‌تایبه‌تی ده‌زگای عێراق له‌وبه‌ری رووباره‌كه‌وه ده‌بینن. ته‌نان���هت دوای تێپه‌ڕبوونی 10رۆژیش دژه‌تیرۆر – شكستیان پێ هێنا ،هه‌روه‌ك ژماره‌یه‌ك���ی زۆر چه‌كداری هێڵی یه‌كه‌م‌و به‌س���ه‌ر راگه‌یاندن���ی ئازادكردنی ته‌واوی س���ه‌ركرده‌ی مه‌یدانی له‌ده‌ستداوه ،به‌اڵم به‌ری چ���ه‌پ له‌الیه‌ن حكومه‌تی عێراقه‌وه هێشتا خۆی به‌گه‌وره ده‌زانێت‌و بانگه‌شه (24ی كانوون���ی دووه‌م)و رووماڵ���ی به‌رفراوانی كه‌ناڵه ئاسمانیه‌كان كه رۆژانه بۆ خۆی باڵوده‌كاته‌وه. موعجیزه‌یه‌كی خودایی س���ه‌ركه‌وتن بۆ وێنه له‌گه‌ڕه‌كه ئازادكراوه جیاجیاكانه‌وه ده‌گوازن���هوه ،وادی���اره داع���ش نایه‌وێت داعش ده‌هێنێت ته‌س���لیمی واقیع ببێت ،به‌پێی قس���هی كۆتای���ی داع���ش له‌گه‌ڕه‌كه‌كان���ی چه‌ند ش���ایه‌دحاڵێك بۆ "نیقاش" هه‌ینی خۆرهه‌اڵت‌و باك���ووردا به‌و جۆره بوو كه راب���ردوو وتاربێ���ژان داوای���ان له‌پیاوان‌و ئه‌وه‌ی ك���وژرا كوژراو ئه‌وه‌ش���ی هه‌اڵت ژنانی دانیش���تووی به‌ری راست كردووه هه‌اڵت ،به‌اڵم س���ه‌ركردایه‌تی رێكخراوه‌كه – چ ئه‌ندامان���ی رێكخراوه‌ك���ه یاخ���ود وازی له‌فێڵك���ردن له‌الیه‌نگران���یو پش���تیوانانی – كوڕه‌كانی���ان بنێرن بۆ دانیش���تووانی ناوچه‌كه ئازادنه‌كراوه‌كان شه‌ڕكردن شانبه‌شانی سوپای خه‌الف هتو نه‌هێن���اوه ئه‌وی���ش وه‌ك هه‌وڵێك���ی بێ ئه‌وه‌ش���یان به‌زمانی "سه‌رزه‌نش���تكردن‌و سووكایه‌تیكردن" پێوتوون. ئه‌نجام بۆ شاردنه‌وه‌ی راستیه‌كان. ئ���ه‌م وت���اره‌ی دوایین���ی داع���ش زۆر یه‌كێ���ك له‌ئه‌ندامان���ی رێكخراوه‌كه كه به‌رپرس���ه له‌نه‌خۆش���خانه‌ی ئیبن سینا حه‌ماس���ی بووه لهس���ه‌ر رێنمایی دیوانی له‌خۆرئاوای شاره‌كه له‌به‌رده‌م كۆمه‌ڵێك "ده‌عوه‌و مه‌س���اجید" ك���ه رێنماییه‌كانی له‌سه‌ردانیكه‌ران‌و نه‌خۆش���ه‌كاندا پرسی به‌نووسراو به‌سه‌ر مزگه‌وته‌كانی شاره‌كه‌دا "بۆچی زۆرێك له‌پزیش���كو برینپێچه‌كان ده‌گشتێنێت‌و ئه‌و په‌یامانه‌ش له‌خۆده‌گرن نایه‌ن بۆ ده‌وام؟ یه‌كێك له‌فه‌رمانبه‌رانیش كه رێكخراوه‌كه ده‌یه‌وێ���ت بیانگه‌یه‌نێته وه‌اڵمی دایه‌وه" :ئه‌وانه‌ی له‌به‌ری ئه‌وبه‌ر خه‌ڵكی مه‌ده‌نی‌و چه‌كداره توندڕه‌وه‌كان. یه‌كێ���ك ل���هو نوێژكه‌ران���هی ئاماده‌ی نیشته‌جێن ناتوانن بین بۆ ئێره". "ج���ا بۆچی؟! له‌وێ چ���ی رووده‌دات ،وتاره‌كه ب���ووه ،ده‌ڵێت "گه‌نجێكی به‌وره ئێمه به‌ته‌واوی كۆنترۆڵی ره‌وش���ه‌كه‌مان چ���ووه س���ه‌ر مینبه‌ره‌كه‌و ده‌س���تیكرد
ئه‌م هه‌فته‌یه له بۆ خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م راپۆرتانه‌و چه‌ندین راپۆرتی سه‌رنجراکێشی تر به‌زمانه‌کانی کوردی‌و عهرهبیو ئینگلیزی ،سه‌ردانی نیقاش بکه www.niqash.org
به‌سه‌رزه‌نشتكردنمان كه كه‌مته‌رخه‌مبووین له‌شه‌ڕكردن شانبه‌شانی سوپای خه‌الفه‌ت، پاش���ان هاواری به‌ڕوومان���دا كرد :ئه‌گه‌ر پێتانوابێت كافره‌كان (هێزه عێراقیه‌كان) ده‌گه‌ن���ه ب���ه‌ری راس���ت ،ئ���ه‌وا خه‌یاڵ ده‌كه‌ن ،سوێندبێت خودا به‌موعجیزه‌یه‌ك س���ه‌رمانده‌خات وه‌ك چ���ۆن پێغه‌مبه‌رو هاوه‌ڵه‌كان���ی سه‌رخس���ت كاتێك بایه‌كی توندی هه‌ڵكردو ریزی ئه‌و كافرانه‌ی تێكدا كه له‌ش���ه‌ڕی ئه‌حزابدا زیاتر له 1400ساڵ له‌مه‌به‌ر گه‌مارۆیان دابوو!". داعش شمشێره‌كه‌ی بۆ دوا شه‌ڕ تیژده‌كاته‌و‌ه دوور له‌ه���ه‌اڵی بانگه‌ش���ه‌كانیش، رێكخراوه‌ك���ه له‌خۆئاماده‌كردندای���ه ب���ۆ دوا ش���ه‌ڕ ،چونكه چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌كی پزیشكی بۆ "نیقاش"یان ئاشكرا كرد كه ده‌یان چه‌كداری بیانی‌و عه‌ره‌بی ناوچه‌كه له‌كۆمه‌ڵگه‌ی پزیشكیدا باڵوبوونه‌ته‌وه كه ده‌كه‌وێته الی به‌ری راستی رووباری دیجله‌و هه‌ندێكیشیان قه‌ناس به‌ده‌ستن‌و چوونه‌ته نهۆمه به‌رزه‌كانی نه‌خۆشخانه‌كان. ئ���ه‌م جۆره رێوش���وێنانه به‌ڕوونی له‌و گه‌ڕه‌ك���ه نیش���ته‌جێیانه ده‌رده‌كه‌ون كه به‌س���ه‌ر رووباره‌كه‌دا ده‌ڕوانن له‌باشووری ش���اره‌كه .چه‌كدارانی داعش ده‌س���تیان به‌س���ه‌ر ماڵه به‌رزه‌كاندا گرتووه‌و به‌سه‌ر یه‌كتری���دا كردوویاننه‌ت���هوهو چه‌كداری ده‌مامكداری���ان له‌به‌ش���ه‌كانی باش���وور جێگیرك���ردووه ك���ه وادی���اره خۆكوژن‌و به‌ش���ێوه‌یه‌كی نمایش���ئامێز ل���ه‌دوای له‌به‌ر خۆرهه‌اڵت بیر له‌خۆرئاوا ناكرێته‌وه شانه نوستووه‌كان له‌موسڵ سه‌ركه‌وتنه‌كانی سوپا ده‌خه‌نه مه‌ترسییه‌وه
س���ه‌ركرده‌كه‌یانه‌وه هاواریان ده‌كرد "یان س���ه‌ركه‌وتن یان ش���ه‌هید ب���وون" وه‌ك ئه‌بو س���ه‌عد دانیشتووی گه‌ڕه‌كی غزالنی ده‌ڵێت. دوای چوار مانگ له‌ده‌ستپێكردنی شه‌ڕی ئازادكردنی موس���ڵ ،ئێستا دانیشتووانی ش���اره‌كه له‌به‌ری راست ده‌توانن ئااڵكانی عێراق ببینن كه به‌به‌رزی ده‌ش���ه‌كێنه‌وه، له‌كاتێكدا ئااڵكانی داعش هێش���تا به‌سه‌ر سه‌ریانه‌وه‌ن ،هه‌روه‌ك گوێش راده‌دێرن بۆ ده‌نگی ئه‌و پێكدادانانه‌ی ئێس���تا له‌نێوان سه‌ربازه عێراقیه‌كانی جێگیربووی پشت رووباره‌ك���هو چه‌كداران���ی رێكخراوه‌كه‌دا رووده‌ده‌ن. له‌هه‌م���ان كاتیش���دا بارودۆخی مرۆیی زۆر هه‌س���تیار بووه ،نزیكه‌ی 750هه‌زار هاواڵتی مه‌ده‌نی تائێس���تا گه‌مارۆدراون ك���ه رێژه‌یه‌ك���ی زۆریان چه‌ن���د مانگێكه له‌برسێتیه‌كی راسته‌قینه‌دا ده‌ژین ،چه‌ند مانگێكه نه‌میوه‌و نه سه‌وزه‌و نه مادده‌ی خۆراكی نه‌چووه‌ته ناوچه‌كه‌یان ،ئه‌وانه‌ش ك���ه ئێس���تا به‌رده‌س���تن له‌هه‌ڵگیراوی عه‌مب���اره‌كان ده‌خرێن���ه‌ڕوو له‌ب���ازاڕدا به‌نرخێك���ی زۆر ده‌فرۆش���رێن‌و ئه‌گ���ه‌ر گه‌مارۆكه درێژه بكێشێت ئه‌وا بازاڕه‌كان به‌ته‌واوی داده‌خرێن. هه‌روه‌ك نه‌بوونی سووته‌مه‌نیش ژیانی له‌به‌ری الی راست به‌ته‌واوی په‌كخستووه، ش���ه‌قامه‌كان خاڵی���ن له‌جموجوڵ���ی هاتووچ���ۆ ،ته‌نی���ا ه���ۆكاری بچ���ووك‌و مامناوه‌ندی گواستنه‌وه هه‌ن كه له‌نێوان گه‌ڕه‌ك‌و بازاڕه‌كانی س���ه‌نته‌ری ش���اردا
ده‌سوڕێنه‌وه. ئ���هو چیرۆكانه‌ی له‌هه‌ندێ���ك خێزانی گه‌مارۆدراویش���هوه دێ���ن مای���هی سه‌رس���وڕمانن ،هه‌موو ماڵێك دووكه‌ڵی ل���ێ ب���ه‌رز ده‌بێت���هوه له‌ئه‌نجام���ی دار سووتاندندا ،چونكه گازی چێشتلێنان یان خۆگه‌رمكردنه‌وه ده‌ستناكه‌وێت. زۆربه‌ی ژنانی ماڵهوه له‌چێشتخانه‌كانیاندا توان���ای هیچیان نیی���ه ،ل���هو بارهیهوه ئوم ئه‌حم���ه‌د له‌ڕێی ته‌له‌فۆن���هوه وتی "ده‌س���تمانكردووه به‌س���وتاندنی ن���او ماڵه‌كان له‌كورس���یو دۆاڵب‌و سیس��� همو دواجاریش سه‌ره‌ی ده‌رگای ته‌خته هاتو هه‌ندێكیمان ده‌رهێناوه‌و كردومانه به‌داری سووتاندن‌و ناش���زانین ئایا ناچار ده‌بین جلوبه‌رگه‌كانیشمان بسووتێنین به‌رله‌وه‌ی ئازاد بكرێین". دوای ماوه‌ی���ه‌ك له‌كۆكی���ن كه بههۆی ئه‌و دووكه‌ڵه‌وه توش���ی بوو كه ماڵه‌كه‌ی پڕكردووه ،ئ���وم ئه‌حمه‌د وتی "دووكه‌ڵی ره‌ش روخس���ارو دی���واره‌كان‌و هه‌م���وو ش���تێكی ره‌نگ كردووه‌و ئه‌مه‌ش چاكه‌ی خه‌لیفه‌یه". نازانرێت ئوم ئه‌حمه‌د ناچار ده‌بێت چه‌ند ده‌رگا ده‌ربهێنێت‌و پشووی جه‌نگاوه‌ریش چه‌ن���د درێ���ژه ده‌كێش���ێت ،س���ه‌ركرده عێراقیه‌كان بێده‌نگن له‌باره‌ی واده‌ی دوا شه‌ڕی موسڵ‌و پالنه سه‌ربازیه‌كان‌و ماوه‌ی پێش���بینیكراوو پالنه‌كان���ی ئاواره‌بوون‌و ش���تی دیكه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی روونه ئه‌وه‌یه وریاییه‌كی زۆرو ترس���ێك هه‌یه له‌شه‌ڕی به‌ری الی راست.
جێهێشتنی ئاره‌زوومه‌ندانه خه‌ڵكی ئه‌نبار موڵك‌و ماڵه‌كه‌یان به‌نیوه قیمه‌ت ده‌فرۆشن
6
) )564سێشه‌مم ه 2017/2/7
هه‌ولێ ر جاده‌ی 120مه‌تری ته‌واوكرد سلێمانی هێشتا له‌شه‌قامی 60مه‌تری تێپه‌ڕی نه‌كردوه ئا :وریا حسێن له‌سلێمانی زۆرینه‌ی به‌رپرسه‌كان هاوڕان له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی سلێمانی له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتی هه‌ولێره‌وه زوڵمی لێده‌كرێت ،ته‌نانه‌ت رایه‌ك هه‌یه كه بڕوای وایه "به‌رپرسانی بااڵی حكومه‌ت به‌ئه‌نقه‌ست ده‌یانه‌وێت سلێمانی بچوكبكه‌نه‌وه". ش���ه‌قامی 120مه‌ت���ری هه‌ولێ���ر به‌گ���وژه‌ی 450ملیۆن دۆالر كه له‌الیه‌ن كۆمپانیای هێمن گروپه‌وه دروستكراوه‌و درێژیه‌ك���هی 38كیلۆمه‌ت���ره رۆژی یه‌كش���ه‌ممه كاره‌كان���ی ته‌واوكرا ،كه به‌پێی ستانداره‌ده‌كانی رێگاكه یه‌كێكه له‌پ���ڕۆژه س���تراتیژیه‌كانی هه‌ولێ���ر، هاوكات 100مه‌تری س���لێمانی كه ئێستا به‌ه���ۆی قه‌یران���ی دارای���ی كاره‌كانی وه‌ستاوه كۆتایی ساڵی 2014كاره‌كانی كه‌وتوه‌ته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه.
سلێمانی ده‌یزانی زوڵمی لێده‌كرێت له‌الیه‌ن هه‌ولێره‌وه بۆیه داوای سیستمی المه‌ركه‌زی كرد بۆ پارێزگاكان
به‌هادین ئیبراهیم به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی ش���اره‌وانیه‌كانی س���لێمانی له‌ب���اره‌ی پڕۆژه‌كانی پارێزگای سلێمانیه‌وه باسی ئه‌وه‌یك���رد جگه له‌چه‌ن���د پڕۆژه‌یه‌كی بچوك نه‌بێت پڕۆژه‌كانی تر وه‌ستاون، وت���ی "ج���اده‌ی 100مه‌تری س���لێمانی سلێمانی بهرهو به‌قه‌زابون بڕوات". وه‌س���تاوه ،جیاوازییه‌كان���ی هه‌ولێ���رو س���لێمانی دیارن‌و پێویستیان به‌ئاماژه ئه‌و زیاتر تیش���كی خس���ته س���ه‌ر پێكردن نیه". بابه‌ته‌كه‌و نمونه‌ی ئ���ه‌وه‌ی بۆ ئاوێنه به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی شاره‌وانیه‌كانی هێنایه‌وه "پڕۆژه هه‌ی���ه له‌زۆنی زه‌رد س���لێمانی نازانێ���ت چ���ۆن پ���اره ئه‌وه‌نده ئاس���انكاری ب���ۆ كراوه پێش خه‌رجده‌كرێ���ت ب���ۆ به‌ڵێن���ده‌ری ئه‌و ئ���ه‌وه‌ی گرێبه‌س���ته‌كه واژو ب���كات پرۆژانه‌و رێگاكه‌ی چۆنه ،به‌اڵم باوه‌ڕی پاره‌كه‌ی وه‌رگرتوه ،كه به‌های پاره‌كه وایه هه‌ولێر داهاتی زۆرتره له‌سلێمانی 25ب���ۆ 30ملی���ۆن دۆالره ،ئه‌م���ه‌ش ئه‌وه‌ش سودی لێوه‌رده‌گیرێت بۆ ئه‌و نیش���انه‌ی ئه‌وه‌یه له‌وێ پاره ئاسانتر ش���اره ،وتیشی "ستراتیژێك هه‌یه كار خه‌رجده‌كرێت". له‌سه‌ر ئه‌وه‌ده‌كات پڕۆژه‌كان له‌هه‌ولێرو ی ی لیژنه عوم���ه‌ر عینایه‌ت س���ه‌رۆك دابینكردنی پاره‌كه‌ی ئاسانكاری زیاتر ی شارهوانیو گه‌شتو بوه لهس���لێمانی ،ئ���ه‌وه‌ش وایكردوه خزمه‌تگوزراییه‌كان
دروستکردنی رێگای 120مەتری لەهەولێر گوزار‌و گواستنهوهو گه‌یاندن هاوشێوه‌ی به‌هادین ئیبراهی���م ده‌مێكه دركی به‌م دۆخه‌ك���ردوه ك���ه هه‌ولێر س���لێمانی خستوه‌ت ه په‌راوێزه‌وه‌و زوڵمی لێده‌كات، ئ���هو لهوبارهیهوه چه‌ندین نوس���راوی ئاڕاسته‌ی به‌رپرس���انی حكومه‌تكردو‌ه به‌اڵم وه‌اڵمێكی ئه‌وتۆی ده‌ستنه‌كه‌وتو‌ه بۆی ه ئێس���تا گه‌یشتوه‌ته ئه‌و باوه‌ڕه‌ی له‌كاتێكدا زۆربه‌ی پڕۆژه‌كانی ده‌ڤه‌ری سه‌وزو نیلی وه‌ستاون به‌اڵم حكومه‌ت پڕۆژه‌یه‌ك���ی وه‌كو پڕۆژه‌ی جاده‌ی120 مه‌تری ئه‌نج���ام ده‌دات ئهوه غه‌درێكی رونی نێچیرڤ���ان بارزانی ه له‌م ناوچه‌ی ه ده‌كرێ���ت وتی"پڕۆژه س���تراتیژیه‌كانی
رێ���گای (رانی���ه_دوكان ،ده‌ربه‌ند_ س���لێمانی ،هه‌ڵه‌بجه_سه‌یدس���ادق، پێنجوێن_سه‌یدسادق) %50بۆ %70یان ته‌واوكراوه به‌اڵم ئێستا وه‌ستان ،به‌اڵم پڕۆژه‌ی 120مه‌تری كه له‌كاتی قه‌یراندا ده‌ستپێكردو ته‌واوبو ،له‌كاتێكدا پردی كۆبان���ی لهس���لێمانی به‌هه‌مانش���ێوه ده‌ستپێكرد ته‌وانه‌بو". عومه‌ر عینایه‌ت ك���ه خۆی یه‌كێكه له‌ئه‌ندازی���اره دێرینه‌كان‌و ئه‌زمونێكی فراوانی هه‌یه له‌كاروباری شاره‌وانیه‌كان باوه‌ڕیش���ی وایه به‌درێژایی مێژو ئه‌م هه‌ڵمه‌ته دژی ئه‌م ناوچه‌یه هه‌رهه‌بوه به‌اڵم له‌كات���ی قه‌یران���ی دارایدا ئه‌م
ئابوری
خه‌رجكراوه". ده‌ش���ڵێت "بۆی���ه ئێم���ه داوای المه‌ركه‌زیم���ان كرد ب���ۆ پارێزگاكان، چونكه سلێمانی بودجه‌ی كه‌متری بۆ نێردراوه‌و زوڵمی لێكراوه". بری���كاری وه‌زی���ری ش���اره‌وانی گه‌ش���توگوزاری هه‌رێم بێئاگایی خۆی له‌باره‌ی خه‌رجكردن���ی چۆنیه‌تی ئه‌و پاره‌یه ده‌رده‌بڕێت ك���ه بۆ پڕۆژه‌كان خه‌رج ده‌كرێت ،قسه‌ی به‌رپرسه‌كانی سلێمانی ره‌تناكاته‌وه. خه‌س���ره‌و كه‌مال بریكاری وه‌زیری ش���اره‌وانی‌و گه‌ش���توگوزاری هه‌رێ���م له‌باره‌ی قسه‌ی به‌رپرسانی سلێمانیه‌وه ئ���هوه رونده‌كاته‌وه ك���ه ئه‌نجامه‌كان رون���ه ،ش���ه‌قامی120مه‌تری هه‌ولێ���ر جێبه‌جێده‌كرێ���ت ده‌ڵێ���ن به‌ق���ه‌رزه‌و من‌و وه‌زیری���ش ئاگادارنین له‌چۆنیه‌تی دابینكردن���ی پاره‌ك���هی ،وتی "ئه‌گه‌ر كۆمپانیا ه���ات به‌قه‌رز كاری بۆكردین ئه‌ڵێین ماڵتئاوابێت ،ئه‌م كۆمپانیایه‌ش وای���ه ب���ه‌اڵم ورده‌كاری قه‌رزه‌كه الی ئێمه نیه". خه‌س���ره‌و كه‌مال بریكاری وه‌زیری شارهوانیو گه‌شتوگوزاری هه‌رێم جه‌خت لهس���ه‌ر ئه‌وه‌ده‌كاته‌وه ئێستا هه‌ولێرو س���لێمانی له‌ڕوی ئاوه‌دانیه‌وه نزیكیان به‌یه‌ك���هوه هه‌یه به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی هه‌یه ئێستا هه‌ولێر چه‌ند جاده‌یه‌كی زیاتره لهس���لێمانی له‌وانه 100و 120مه‌تری، وتی "له‌كاتی قه‌یران���دا كۆمپانیاكانی س���لێمانی كاره‌كانیان وه‌ستاند به‌اڵم له‌هه‌ولێر نه‌وه‌ستان".
دیارده‌ی���ه زه‌قت���ر بوه‌ت���هوه وت���ی "كه‌مته‌رخه‌می ئه‌م پرۆسه‌یه بۆ قوباد تاڵه‌بان���یو هاوكات ب���ۆ وه‌زیره‌كه‌ی ئێمه‌ش دهگهڕێتهوه كه وه‌زیری دارایی بو". هاوكات محه‌مه‌د ره‌س���وڵ سه‌رۆكی لیژنه‌ی شارهوانیو خزمه‌تگوزاریه‌كانی كاتێك هه‌ولێر گه‌یشته شه‌قامی 120 ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگای س���لێمانیش هه‌م���ان ب���اوه‌ڕی بۆ دروس���تبوه كه مه‌تری‌و سلێمانی هێشتا شه‌قامی 60ی به‌رپرس���ه‌كانی تر الی���ان گه‌اڵڵەبوه ،تێپه‌ڕنه‌كردوه ئه‌مه ره‌نگه به‌رپرسانی ئه‌و ده‌ڵێ���ت "ناعەدالەت���ی جوگرافی سلێمانی په‌لكێش بكات بۆ قسه‌كردن هه‌ب���وه له‌دابه‌ش���كردنی بودج���ه‌دا ،لهس���ه‌ر مه‌ترسیه‌كی قوڵ كه روبەڕوی پێش���تر بودجه‌ی سلێمانی زۆربه‌ی بۆ ئاینده‌ی ئه‌م شاره بوە‌ته‌وه وه‌كو خۆیان ئ���اوو ئاوه‌ڕۆو پڕۆژه‌كان���ی ژێر زه‌وی ده‌ڵێن "مه‌ترسی به‌قه‌زابونیه‌تی".
بازاڕی ته‌كته‌لۆژیا له‌كوردستان ده‌گه‌شێته‌و‌ه "رۆژان ه به‌به‌های نزیكه‌ی 3ملیۆن دۆالر كڕین‌و فرۆشن بهمۆبایلهوه ده‌كرێت" ئا :وریا رۆژانه ملیۆنه‌ها دۆالر ته‌نها له‌بازاڕی مۆبایل ئاڵوگۆڕی پێده‌كرێت ،ئه‌مه‌ش هاوكاته له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ئه‌وانه‌ی چاالكن له‌بازاڕی ته‌كنه‌لۆژیا جه‌خت له‌سه‌ر ئهوه دهكهنهوه قه‌یرانی دارایی كاریگه‌ری له‌سه‌ر ئه‌م بازاڕه به‌تایبه‌ت مۆبایل‌و كۆمپیوته‌ر نه‌بوه. له‌سلێمانی ده‌مه‌و ئێواران له‌ناوه‌ڕاستی شه‌قامی مه‌وله‌وی ده‌یان ده‌ستگێڕ لێره كارده‌كه‌ن كاریش���یان كڕین‌و فرۆشتنی مۆبایل‌و ئامێره ته‌كنه‌لۆژیه‌كانه به‌نیازی ئه‌وه‌ی له‌كڕین یان فرۆشتنی مۆبایلێك ی���ان پارچه‌یه‌كی تر چه‌ن���د دۆالرێك قازانج بكه‌ن. ئ���ازاد ده‌س���تگێڕێكه م���اوه‌ی زیاتر لهس���اڵێكه خوی داوه‌ته ئ���ه‌م كاره‌و ب���ڕی 5ه���ه‌زار دۆالری ب���ۆ كاره‌كه‌ی ته‌رخانكردوه ،ئه‌و ده‌ڵێت "من له‌كاتی قه‌یرانی داراییدا ده‌س���تم به‌م كاره‌كرد، هه‌ستم به‌وه‌كردوه ئه‌م رۆژانه سه‌رباری كه‌مبون���ه‌وه‌ی پاره هێش���تاش خه‌ڵك ناتوانن واز له‌مۆبایل كڕین بهێنن". ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت "ئێستا خه‌ڵك له‌بری مۆبایلی ت���ازه ،مۆبایلی ده‌س���تی دو ده‌كڕێ���ت ،زۆرجاریش ئ���ه‌م مۆبایالنه ڕیفرێ���ش ده‌رده‌چن ی���ان به‌كارهاتوی خ���راپ دەب���نو ده‌بن���ه سه‌رئێش���ه خاوه‌نه‌كه‌ی". كۆمپانی���ای ئه‌س���ێ ب���ۆ مۆبای���ل‌و ئه‌لیكترۆنی���ات یه‌كێك���ه له‌كۆمپانی���ا س���ه‌ره‌كییه‌كانی ب���ازاڕی مۆبای���ل له‌عێ���راق‌و هه‌رێم���ی كوردس���تان،
ریفرێش ك���ه له‌دوبه‌یه‌وه دێن ،به‌نرخی نوێ به‌خه‌ڵك ده‌فرۆشرێنه‌وه".
به‌پێ���ی خه‌ماڵندنه‌كانی���ان "رۆژانه به به‌های نزیكه‌ی 3ملی���ۆن دۆالر مامه‌ڵ ه به‌مۆبایل���هوه ده‌كرێ���ت له‌هه‌رێم���ی كوردستان". الوه عه‌بدولڕه‌حم���ان به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری كارگێڕی كۆمپانیای ئه‌س���ێ باس���ی ئ���ه‌وه‌ده‌كات ب���ازاڕی ئه‌لیكترۆنی���ات به‌تایبه‌ت ب���ازاڕی مۆبایل له‌به‌رئه‌وه‌ی هه‌رده‌م له‌پێشكه‌وتندایه قه‌یرانی دارایی كاریگه‌ری لهس���ه‌ر دروس���تنه‌كردوه، ئه‌و ده‌ڵێ���ت "قه‌یرانه‌كه زۆر به‌س���ه‌ر ئه‌م ب���ازاڕه‌وه دیارنیه ،چونكه خه‌ڵك ئه‌گه‌ر مۆبایلی نوێ نه‌كڕێت ده‌ستی دو ده‌كڕێت". به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری كارگێ���ڕی كۆمپانیای ئه‌سێ باسی ئه‌وه‌شده‌كات هاوشێوه‌ی جیهان ب���ازاڕی ئه‌لیكترۆن���ی له‌هه‌رێم گه‌شه‌ده‌كات چونكه ئێمه ساڵی رابردو یه‌ك كاتژمێر پێش خودی ئه‌پڵ مۆبایلی ئه‌پڵمان فرۆشت ،وتی "ئه‌وه‌ی كێشه‌ی بۆ بازاڕی مۆبایل دروستكردوه‌و زیانی له‌ئێمه داوه مۆبایلی ریفرێشته". حاجی كاروان كه به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی ئه‌سێیه له‌نێوان قسه‌كانی به‌ڕێوه‌به‌ری كارگێڕه‌‌كه‌ی ئه‌وه‌ی بۆ ئاوێنه رونكردهوه پاره‌یه‌كی زۆر له‌بازاڕی مۆبایل ئاڵوگۆڕی پێده‌كرێت كه خ���ۆی له‌ملیۆنه‌ها دۆالر ده‌دات رۆژان���ه ،ئه‌و وتی "به به‌های 2 ت���ا 3ملیۆن دۆالر كڕین‌و فرۆش رۆژانه بهمۆبایلهوه ده‌كرێت".
قه‌یرانی دارایی كاریگه‌ری له‌سه‌ر بازاڕی ته‌كنه‌لۆژیا به‌تایبه‌ت مۆبایل‌و كۆمپیوته‌ر نه‌بوه
فرۆشیارێکی مۆبایل
له‌خواس���تیان كه‌می نه‌ك���ردوه بۆی ،كۆمپیوته‌ر له‌بازاڕه‌كانی كوردستان زیاد ته‌نانه‌ت ئێستا خه‌ڵك به‌پاره‌یه‌كی زۆر ده‌كات "بازاڕی كۆمپیوته‌ر باش���تربوه، له‌بازاڕه ئۆنالینه نێوده‌وڵه‌تیه‌كان داوای به‌جۆرێك ئه‌گه‌ر به‌پ���اره بیخه‌مڵێنین ه���ه‌ر تاكێك 500تا1000دۆالر بۆ كڕینی كۆمپیوته‌ری گرانبه‌ها ده‌كه‌ن. كۆمپیوته‌ر دابین ده‌كات". محەم���ه‌د عه‌لی كه خۆی پس���پۆڕیی ئه‌و فرۆش���یاره‌ی كۆمپیوته‌ر باس���ی هاوكات���ی ب���ازاڕی مۆبای���ل ،بازاڕی له‌ب���واری كۆمپویت���ه‌ر هه‌ی���هو كاری كۆمپیوته‌رو پارچه‌كان���ی چاوی زۆری كڕین‌و فرۆشتنی كۆمپیوته‌ریش ده‌كات ئه‌وه‌شده‌كات ئێس���تا داواكاری تایبه‌ت لهس���ه‌ره هاواڵتیان له‌م قه‌یرانه‌دا هیچ ئاماژه بۆ ئهوه ده‌كات رۆژانه خواستی زیادیك���ردوه به‌جۆرێك خه‌ڵك هه‌یه بۆ
كڕین���ی كۆمپیوت���ه‌ری كوالێت���ی به‌رز له‌پێگه‌ی به‌ناوبانگی كڕین‌و فرۆشتنه‌و‌ه داوای ده‌ك���ه‌ن ،ئه‌و ده‌ڵێ���ت "خه‌ڵك هه‌یه له‌ئه‌مازۆنه‌وه داوای كۆمپیوته‌ری كوالێت���ی به‌رزده‌كات كه 10تا 15رۆژی ده‌وێت تاده‌گاته كوردستان". ئ���ه‌وه‌ش ده‌ڵێت "ئێس���تا كێش���هی ب���ازاڕی كۆمپیوته‌ر ئه‌وه‌ی���ه ،خه‌ڵكی فێڵیان لێده‌كرێت ،چونكه كۆمپیوته‌ری
ئابوریناس���ان جه‌خت لهس���ه‌ر ئهوه ده‌كه‌ن���هوه ته‌كنه‌لۆژیا ئێس���تا وه‌كو پێویستیه‌كی س���ه‌ره‌كی ژیانی رۆژانه‌ی خه‌ڵكی لێهاتوه‌و خه‌ڵك ناچاره به‌شێك له‌داهاتی خۆی ب���ۆ ئه‌م بواره ته‌رخان بكات. دكت���ۆر كاوه قه‌ره‌داغ���ی خاوه‌ن���ی بڕوانامه‌ی دكتۆرایه له‌بواری كارگێڕی‌و دارای���ی باس���ی ئ���ه‌وه‌ده‌كات ئێس���تا ته‌كنه‌لۆژیا بوه‌ته پێویستیه‌كی سه‌ره‌كی هاواڵتی���ان‌و كاریگه‌ری كردوه‌ته س���ه‌ر ژیان���ی تاكو رێكخراوه‌كان���ی كۆمه‌ڵگا به‌جۆرێ���ك ناتوان���ن لێ���ی داببڕێ���ن، ده‌ڵێ���ت "خه‌ڵك ده‌توانێ���ت خواردن‌و جلوبه‌رگ كه‌مبكاته‌وه ،به‌اڵم ناتوانێت له‌ته‌كنه‌لۆجیا جیابێته‌وه". د.كاوه قه‌ره‌داغی باسی ئه‌وه‌شده‌كات ته‌كنه‌لۆژی���ا م���رۆڤ‌و دامه‌زراوه‌كانی ناچارده‌كات به به‌كارهێنانی ،وتیش���ی "جیه���ان پێش���بڕكێیه‌كی به‌هێ���زی له‌نێواندایه بۆ به‌رهه‌مهێنانی ته‌كنه‌لۆژیا، به به‌رده‌وامی بازاڕی جیهانی شتی تازه ده‌خاته‌ڕو". له‌ماوه‌ی 2س���اڵی راب���ردودا بازاڕی ته‌كنه‌لۆژیا به‌تایبه‌ت مۆبایل‌و كۆمپیوته‌ر كرانه‌وه‌یه‌ك���ی زۆری به‌خ���ۆوه بینی، ئه‌گه‌ری فراوانبونی ئه‌م كرانه‌وه‌یه هه‌یه له‌كاتێكدا جیهان هیچ وه‌س���تانێكی نیه له‌به‌رهه‌مهێنان���ی ته‌كنه‌لۆژیاو كوردیش له‌به‌كارهێنانی.
کوردستانێکی ئاوەدانت دەوێت ،بەرهەمی خۆماڵی بەکاربهێنە
کوالێتی تەندروستی باشتر
تایبەت
) )564سێشه‌مم ه 2017/2/7
تره‌مپ‌و كابینه‌كه‌ی
به‌یار عومه‌ر عه‌بدواڵ لێره‌دا هه‌وڵ ئ���ه‌ده‌م به‌كورتی ژیاننامه‌و بیروبۆچونی سیاسیو ئابوریو كۆمه‌اڵیه‌تی كه‌سه گرنگه‌كانی ناو ئیداره‌ی تره‌مپ باس بكه‌م .ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ن���دی به‌ژیاننامه‌یانه‌وه هه‌ی���ه وه‌ك س���اڵی له‌دایكبون‌و ش���وێنی ژیان‌وخوێندنیان ،راسته‌وخۆ له‌ئینگلیزیه‌وه وه‌رمگێڕاوه‌ته سه‌ر زمانی كوردی ،ئه‌وه‌شی كه په‌یوه‌ندی به‌ڕاوبۆچونی سیاسیو ئابوریو كۆمه‌اڵیه‌تیانه‌وه هه‌یه ،رونكردنه‌وه‌ی خۆمم بۆ زیادكردوه به‌جۆرێك كه خوێنه‌ری كورد زیاتر لێی تێبگات‌و پێی ئاش���نا بێت .به‌اڵم پێش���وه‌خت پێمباش���ه چه‌ن���د زاراوه‌یه‌كی سیاس���ی له‌گ���هڵ هه‌ندێك زانی���اری كورت له‌باره‌ی جوگرافیاو دانیش���توانی ئه‌مریكاوه بخه‌مه‌ڕو بۆ ئه‌وه‌ی كه دواتر له‌نوسینه‌كه‌دا هاتنه‌وه به‌رچ���اوی خوێن���ه‌ر ،بزانرێت كه مه‌به‌ست لێیان چیه. Aـ له‌ن���او كۆماریه‌كان���دا دو ج���ۆر له‌محاف���زكاری بون���ی هه‌ی���ه :محافزكاری كۆمه‌اڵیه‌ت���ی ( )Social Conservativeو Fiscal(. دارای���ی محاف���زكاری )Conservativeمحاف���زكاری كۆمه‌اڵیه‌تی بریتیه له‌ئایدۆلۆژیایه‌ك كه جه‌خت له‌پاراستنی نه‌ریت‌و ئاكاره ب���اوه‌كان ده‌كاته‌وه‌و هه‌وڵ ئ���ه‌دات له‌ده‌س���ت نه‌چ���ن .هه‌روه‌ها هه‌وڵ ئه‌دات به‌ها خێزانیه‌كان كه پش���ت به‌ئاینی مه‌سیحی ده‌به‌ستن پارێزراوبن :دژی ئاكاره نائاینی‌و نامه‌س���یحیه‌كان ده‌وه‌س���تێته‌وه، له‌ناویاندا منداڵ له‌بارب���ردن .له‌به‌رامبه‌ردا، زۆرینه‌ی دیموكراته‌كان لیبراڵ‌و ئازادیخوازن‌و پێچه‌وانه‌ی ئه‌مه بیر ده‌كه‌نه‌وه‌و پێیان وایه كه مرۆڤه‌كان ئازادن له‌وه‌ی كه په‌یوه‌س���ت ئه‌بن به‌ئایینی مه‌س���یحیه‌وه یان نا ،منداڵ له‌بار ئه‌به‌ن ن���ا ،به‌درێژایی مێژوی ئه‌مریكا چه‌ندی���ن محافزكاری كۆمه‌اڵیه‌تی پۆس���تی گرنگی���ان وه‌رگرتوه ،له‌وانه جۆرج بوش���ی باوك‌و كوڕ ،كه بون به‌سه‌رۆكی ئه‌مرریكا. محافزكاری دارایی فه‌لسه‌فه‌یه‌كی سیاسیه كه جه‌خت له‌كه‌مكردن���ه‌وه‌ی خه‌رجیه‌كانی حكومه‌ت به‌گش���تیو كه‌مكردنه‌وه‌ی بیمه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی به‌تایبه‌تی ده‌كاته‌وه ،بۆ ئه‌وه‌ی هاواڵتیان ناچاربن كاربكه‌ن‌و خۆیان بژێوی خۆیان دابین بك��� هنو ناچار نه‌بن حكومه‌ت بیانژێنێت .ئه‌م سیاسه‌تانه هاوشانن له‌گه‌ڵ كه‌مكردنه‌وه‌ی باج له‌سه‌ر هاواڵتیان .چونكه بێگومان كه رێژه‌ی باج كه‌مكرایه‌وه ،داهاتی حكومه‌ت ك���ه‌م ده‌كات‌و چیت���ر حكومه‌ت توانای دابینكردنی ئ���هو بیمه كۆمه‌اڵیه‌تیه ده‌س���تباڵوه‌ی نامێنێت ،هه‌روه‌ها حكومه‌ت ناچار ئه‌بێت خه‌رجیه‌كانیشی به‌گشتی كه‌م بكاته‌وه .به‌اڵم به‌ڕای محافزكاره داراییه‌كان، سودی س���ه‌ره‌كی سیاسه‌تی كه‌مكردنه‌وه‌ی باج ئه‌وه‌یه كه رێگه بۆ جوڵه‌ی س���ه‌رمایه‌و زیادبونی قازانج‌و دروس���تبونی هه‌لی كاری ن���وێ له‌كه‌رت���ی تایبه‌تدا خ���ۆش ده‌كات. به‌كورتیه‌ك���هی محاف���زكاره دارایی���ه‌كان كار لهس���ه‌ر بچوككردن���ه‌وه‌ی حكوم���هتو داموده‌زگاكانی‌و كه‌مكردنه‌وه‌ی فه‌رمانبه‌رو خه‌رجیه‌كان���ی دهكهنهوه چونكه پێیان وایه حكومه‌تی گه‌وره ده‌بێت به‌ئه‌رك‌و بارگرانی به‌س���ه‌ر بودجه‌ی گش���تیه‌وه :له‌به‌رامبه‌ردا ه���ه‌وڵ بۆ بوژاندنه‌وه‌و گه‌ش���ه‌كردن كه‌رتی تایب���هت ئ���ه‌د‌هن‌و له‌و ڕێی���هوه ده‌یانه‌وێت زۆرترین هه‌لی كار دابی���ن بكه‌ن .هه‌روه‌ها ئه‌مان���ه له‌گه‌ڵ بازرگانی ئ���ازاددان‌و كار بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی هه‌ندێك یاس���او رۆتینیات‌و رێنمایی زیاده ده‌كه‌ن .یه‌كێك له‌محافزكاره دارایی���ه به‌ناوبانگه‌كان رۆناڵ���د رێگانه كه له1989 – 1981سه‌رۆكی ئه‌مریكا بوه. بێگومان زۆرینه‌ی دیموكراته‌كان له‌مه‌شدا دیسان پێچه‌وانه‌ی كۆماریه‌كان بیرده‌كه‌نه‌وه‌و هه‌وڵ بۆ زیادكردنی باج به‌گش���تی ده‌ده‌ن‌و به‌دیاریكراوییش ده‌یانه‌وێت باج به‌ڕێژه‌یه‌كی زۆرتر لهس���ه‌ر ده‌وڵه‌مه‌ن���ده‌كان زیادبك هنو له‌شێوه‌ی بیمه‌ی كۆمهاڵیهتیو ته‌ندروستیدا بیده‌ن���هوه به‌ه���ه‌ژارو كه‌مده‌رامه‌ت���ه‌كان. كۆڵه‌كه‌ی ڕاوبۆچونه‌كه‌شیان له‌وه‌وه هاتوه ك���ه ده‌وڵه‌مه‌ن���ده‌كان زۆرترین س���ودیان له‌ئه‌مری���كاو سیس���ته‌مه‌كه‌ی بینی���وه‌و توانیویانه سه‌رمایه‌یه‌كی زۆر پێكه‌وه بنێن، له‌به‌رامب���ه‌ردا ه���ه‌ژاره‌كان زۆرترین زیانیان كردوهو نه‌یانتوانیوه هیچ س���ودێكی ئه‌وتۆ له‌واڵته‌كه‌یان‌و س���ه‌رچاوه‌كانی ببینن ،بۆیه پێیان وایه ئه‌ركی حكومه‌ته كه ئه‌م نادادی‌و
ناعه‌داله‌تیه رێكبكاته‌وه‌و هه‌ندێك له‌و سامان ه زۆره‌ی ده‌وڵه‌مه‌ن���ده‌كان پێكیان���هوه ناوه له‌ڕێی باجه‌وه لێیان بسه‌نێته‌وه‌و له‌شێوه‌ی بیم���هی كۆمهاڵیهتیو ته‌ندروس���تیدا بیدات به‌هه‌ژارو كه‌مده‌رامه‌ته‌كان‌و له‌و ڕێیه‌ش���هوه جۆرێك له‌جێگیریی‌و ئاسایشی كۆمه‌اڵیه‌تی دابین بكات. هه‌ندێك له‌كۆماریه‌كان ته‌نها محافزكاری كۆمه‌اڵیه‌تی���ن ،هه‌ندێك���ی تری���ان ته‌نه���ا محاف���زكاری دارایی���ن ،هه‌ندێكی���ان ه���ه‌م محافزكاری كۆمه‌اڵیه‌ت���ی ،هه‌م دارایین .بۆ نمون���ه تره‌مپ له‌ڕوی داراییه‌وه محافزكاره‌و پێی وای���ه ده‌بێت ب���اج‌و رۆتینیات‌و بیمه‌و خه‌رج���ی كه‌مبكرێت���هوه ،ب���ه‌اڵم ل���ه‌ڕوی كۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه محافزكار نیهو شاره‌زاییه‌كی ئه‌وتۆی له‌ئایندا نیهو زۆر په‌یڕه‌وی رێنماییه ئاینی���ه‌كان ناكات ،بۆی���ه ناچار بوه پێنس بكات به‌جێگری خۆی ،كه له‌ڕوی سیاسیو كۆمه‌اڵیه‌تی���هوه محاف���زكاره‌و تاڕاده‌ی���ه‌ك ئاینپه‌روه‌ره ،بۆ راكێشانی ده‌نگی زۆرینه‌ی محافزكاره‌كان به‌دارایی‌و كۆمه‌اڵیه‌تیشه‌وه. - Bبزوتن���ه‌وه‌ی ئاهه‌نگ���ی چا Tea(: )party movementبه‌شی زۆری ئه‌وانه‌ی كه محافزكاری دارایی���ن له‌ناو كۆماریه‌كاندا بزوتنه‌وه‌یه‌كیان دروست كردوه به‌ناوی (Tea ،)Party Movementوات���ه بزوتن���ه‌وه‌ی ئاهه‌نگی چ���ا ،كه كار ب���ۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی خه‌رجیه‌كانی حكومه‌ت دهكهنو هاوكات كار بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی باج‌و بیمه ده‌كه‌ن .ئه‌مانه جگه له‌وه‌ی ژماره‌یان زۆره‌و به‌پێی ده‌زگای ئاماری ئه‌مریكا ،نزیكه‌ی %10دانیش���توانی ئه‌مری���كا پێكده‌هێن���ن ،له‌ناوخۆیان���دا زۆر رێكخراوو تۆكم هنو ده‌س���تێكی بااڵیان هه‌یه له‌یه‌كالكردنه‌وه‌ی كاندیده‌كانی كۆماریه‌كاندا ب���ۆ س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌مری���كا .ب���ۆ نمونه له‌دیاریكردن‌و سه‌رخستنی تره‌مپدا ده‌ورێكی بااڵی���ان بینی چونكه تره‌مپ هاوڕابو له‌گه‌ڵ بیروبۆچونه‌كان���ی ئه‌وان���دا ك���ه بریتی بو له‌كه‌مكردنه‌وه‌ی خه‌رجی‌‌و باج‌و بیمه. ئ���ه‌م بزوتنه‌وه‌ی���ه ناوه‌كه‌ی خ���ۆی له‌و روداوه‌وه وه‌رگرتوه كه له‌ش���اری بۆس���تنی ئه‌مری���كا روی���داوه لهس���اڵی 1773دا ،كه بوه هۆی هه‌ڵگیرس���انی شۆڕشی ئه‌مریكی. به‌درێژای���ی چه‌ندی���ن س���اڵ ،به‌ریتانیه‌كان هه‌نارده‌كردنی چایان بۆ ئه‌مریكا مۆنۆپۆل‌و قۆرخ كردبو :هیچ ك هس‌و الیه‌نێكی تر بۆی نه‌ب���و بازرگانی چا ب���كات له‌ئه‌مریكا ،جگه له‌خۆی���ان .س���ه‌رباری ئ���ه‌وه‌ش ،باجێكی زۆریان خستبوه سه‌ر هه‌نارده‌كردنی چا كه له %25بو ،ده‌ش���بو دانیش���توانی ئه‌مریكا بیده‌ن .به‌شی زۆری دانیشتوانی ئه‌مریكاش رایان وابو كه نابێت حكومه‌ت‌و په‌رله‌مانێك باج له‌وان بس���ه‌نێت كه نوێن���ه‌ری ئه‌وانی تێدا نه‌بێت ،بۆیه لهس���اڵی 1773دا چه‌ند خۆپیش���انده‌رێك له‌شاری بۆستن له‌كه‌ناری زه‌ریای ئه‌تڵه‌س���ی ده‌چنه س���ه‌ر كه‌شتیه به‌ریتانی���ه‌كان كه چای���ان باركردبو ،ئینجا هه‌مو كیس���ه چاكان فڕێده‌ده‌ن���ه زه‌ریاوه، پاش���ان به‌ریتانیه‌كان كاردانه‌وه‌ی توندیان ده‌بێت‌و سه‌ره‌نجام له‌ساڵی 1775دا شۆڕشی ئه‌مریكیه‌كان دژی به‌ریتانیه‌كان له‌بۆستنه‌وه هه‌ڵده‌گیرسێت‌و سه‌ربه‌خۆیی ئه‌مریكای وه‌ك ده‌وڵه‌تێكی نوێ لێده‌كه‌وێته‌وه. - Cده‌زگای ئام���اری ئه‌مریكی (US- )Census Bureauئه‌مری���كای ك���ردوه به‌چ���وار هه‌رێم���ی جوگرافی���هوه .ئه‌مریكا له 50ویالیه‌ت پێك هاتوه له‌گه‌ڵ واش���نتنی پایته‌ختدا كه به‌پێی ده‌ستورو یاسا له‌الیه‌ن حكومه‌ت���ی فیدراڵی���هوه دیاریكراون ،به‌اڵم ئه‌م چوار هه‌رێمه ته‌نها به‌مه‌به‌ستی ئامارو س���ه‌رژمێری دیاریكراون‌و هیچ شه‌رعیه‌تێكی قانونی‌و ئیداری‌و سیاسیان نیه.
ترەمپ‌و ئیدارەی نوێ ب���ۆ ئه‌مریكا به‌زۆری له‌باك���وری رۆژهه‌اڵتی ئه‌مری���كا نیش���ته‌جێبون .ئ���ه‌م ویالیه‌تانه به‌ویالیه‌ته لیبراڵه‌كان ناسراون‌و خه‌ڵكه‌كه‌ی به‌زۆری ده‌نگ بۆ دیموكراته‌كان ده‌ده‌ن. .2باشور )The South(:هه‌رێمی باشور له 16ویالیه‌ت پێك دێت ) ته‌كساس ،فلۆریدا، جۆرجی���ا ،ماریالند ،دی�ل�اوه‌ر ،كارۆالینای باك���ور ،كارۆالین���ای باش���ور ،ڤێرجینیا، ڤێرجینی���ای ڕۆژئاوا ،ئه‌له‌بام���ا ،كه‌نتاكی، میسیسیپی ،تێنیسی ،ئاركه‌نسا ،لویسیانا، ئۆكالهۆما) له‌گه‌ڵ واش���نتنی پایته‌ختدا كه جی���اوازه له‌ویالیه‌تی واش���نتن كه كه‌وتۆته باك���وری رۆژئ���اوای ئه‌مریكاوه‌و س���نوری به‌كه‌نه‌داوه‌یه .ش���اره گرنگه‌كانی باش���ور بریتین له‌واش���نتنی پایته‌خ���ت ،به‌ڵتیمۆر، هیوس���تن ،دااڵس ،مه‌یامی ،ئه‌تاڵنتا ،و نیو ئۆرلینز .دانیش���توانی ئ���ه‌م ویالیه‌تانه هه‌م له‌ڕوی كۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه ،هه‌م له‌ڕوی داراییه‌وه به‌زۆری محافزكارن‌و ده‌ن���گ به‌كۆماریه‌كان ده‌ده‌ن .بێگومان ئه‌م شیكردنه‌وانه هه‌موی رێژه‌یین‌و هه‌ندێك جاریش پێچه‌وانه‌ی ئه‌مه روده‌دات. .3رۆژئ���اوا )The West(:هه‌رێم���ی رۆژئاوا له13ویالیه‌ت پێك دێت (كالیفۆرنیا، واش���نتن ،ئۆریگه‌ن ،ئه‌ریزۆن���ا ،كۆلۆرادۆ، ئایداه���ۆ ،مۆنتانا ،نیڤادا ،نیو مه‌كس���یكۆ، یوتا ،یاومینگ ،ئه‌الس���كا ،هاوای) .هه‌رێمی رۆژئاوا شاری گرنگی زۆر تێدایه ،له‌وانه لۆس ئه‌نجلس ،س���ان فرانسیسكۆ ،هۆلیود ،الس ڤێگاس ،س���یاتڵ‌و پۆرتالند .ویالیه‌ته‌كانی ئه‌م هه‌رێمه به‌نزیكه‌ی���ی نیو به‌نیو دابه‌ش بون له‌نێوان دیموكرات‌و كۆماریه‌كاندا :ئه‌و ویالیه‌تانه‌ی كه‌وتونه‌ته س���ه‌ر زه‌ریای هێمن وه‌ك كالیفۆرنیاو ئۆریگه‌ن‌و واش���نتن زیاتر لیبراڵن‌و به‌درێژایی مێ���ژوی ئه‌مریكا زیاتر ده‌نگی���ان به‌دیموكراته‌كان داوه ،به‌تایبه‌تی كالیفۆرنیا كه ویالیه‌تێكی گه‌وره‌یه‌و له‌هه‌مو ویالیه‌ته‌كانی تر ژماره‌ی دانیشتوانی زیاتره‌و كاریگه‌ریه‌ك���ی زۆری هه‌یه لهس���ه‌ر رێژه‌ی ده‌نگه‌كانی دیموكرات���ه‌كان .له‌به‌رامبه‌ردا، ئ���هو چه‌ند ویالیه‌ته‌ی ل���ه‌م هه‌رێمه‌دان كه كه‌وتونه‌ته قواڵیی خاكی ئه‌مریكاوه‌و له‌سه‌ر زه‌ری���ا نین زیات���ر محاف���زكارن‌و الیه‌نگری كۆماریه‌كانن .دیس���ان ئه‌م���ه‌ش رێژه‌ییه‌و هه‌ندێك جاریش هه‌بوه كه پێچه‌وانه‌ی ئه‌مه رویداوه ،بۆ نمونه ئارنۆڵد ش���وارزینگه‌ری ئه‌كته‌ری هۆلیود كه محاف���زكاری داراییه‌و س���ه‌ر به‌كۆماریه‌كانه ب���ۆ ماوه‌یه‌ك حاكمی كالیفۆڕنیا بوه. .4ناوه‌ڕاستی ڕۆژئاوا)The MidWest(:
نه‌خشه‌ی ( ،)1چوار هه‌رێمه‌كه‌ی ئه‌مریكا
وه‌ك له‌نه‌خش���هی ( )1دا دی���اره ،چوار هه‌رێمه‌كه بریتین له: .1باك���وری رۆژه���ه‌اڵتThe North(: )Eastهه‌رێم���ی باك���وری رۆژه���ه‌اڵت له9 ویالیه‌ت پێك دێت (نیویۆرك ،نیوجێرسی، په‌نس���لڤانیا ،مه‌سه‌چوسێتس ،كۆنێتیكه‌ت، مه‌ین ،نیو هامشه‌ر ،رۆد ئایله‌ند ،ڤێرمۆنت). شاره هه‌ره گرنگه‌كانی بریتین له‌نیویۆرك‌و بۆس���تن‌و فیالدلفیا .هه‌ندێك له‌م ویالیه‌تانه پێی���ان ده‌وترێ���ت نیوئینگالن���د(New )Englandواته ئینگلته‌ره‌ی نوێ ،بههۆی ئه‌وه‌ی كه یه‌ك���ه‌م جار ئینگلیزه‌كان هاتون
هه‌رێمی ناوه‌ڕاس���تی ڕۆژئاوا كه ناوه‌ڕاستی باك���وری ئه‌مری���كا ده‌كات‌و بریتی���ه له12 ویالیه‌ت )ئیڵینۆیس ،ئندیانا ،میش���یگه‌ن، ئۆهایۆ ،ویسكانس���ن ،ئایه‌وا ،كه‌نس���اس، مینیس���ۆتا ،میزۆری ،نیبراس���كا ،داكۆتای باكور ،داكۆتای باش���ور) .شاره گرنگه‌كانی ئه‌م هه‌رێمه بریتین له‌ش���یكاگۆ ،دیترۆیت‌و س���انت لویس .ئه‌م ویالیه‌تان���ه (Swing )Stateس���وینگ س���ته‌یتیان پێده‌وترێت. وات���ه ویالیه‌ت���ه جۆالنه‌یی���ه‌كان ،چونك���ه ئ���ه‌م 12ویالیه‌ته هه‌رگی���ز له%100یه‌كالیی نه‌بونه‌ت���هوه بۆ دیموكرات یان كۆماریه‌كان.
هه‌ندێك له‌كۆماریه‌كان ته‌نها محافزكاری كۆمه‌اڵیه‌تین ،هه‌ندێك ی تریان ته‌نها محافزكاری دارایین ،هه‌ندێكیان هه‌م محافزكاری كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌م دارایین .بۆ نمونه تره‌مپ له‌ڕو ی كۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه محافزكار نیهو شاره‌زاییه‌كی ئه‌وتۆی له‌ئایندا نیهو زۆر په‌یڕه‌وی رێنمایی ه ئاینیه‌كان ناكات به‌پێی هه‌ڵبژاردن وه‌ك جۆالنێ دێن‌و ده‌چن، هه‌ندێك جار له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی كۆماریه‌كان‌و هه‌ندێك ج���ار له‌به‌رژه‌وه‌ندی دیموكراته‌كان ده‌نگ ده‌ده‌ن .ب���ۆ نمونه له‌م هه‌ڵبژاردنه‌ی دوایی���دا ه���ه‌ر دوان���زه ویالیه‌ته‌ك���ه جگه له‌ئیلینۆیس ده‌نگیان به‌تره‌مپ دا. كابینه‌كه‌ی تره‌مپ .1سه‌رۆكی ئه‌مریكا دۆناڵد تره‌مپ)Donald Trump(: تره‌مپ له‌ساڵی 1946له‌نیویۆرك له‌دایك بوهو هه‌ر له‌وێش گه‌وره بوه .به‌كالۆریۆسی له‌ئابوری���دا خوێن���دوه لهس���اڵی 1968 له‌زانكۆی په‌نس���لڤانیا ،كه یه‌كێكه له‌زانكۆ به‌ناوبانگه‌كانی ئه‌مریكا .لهس���اڵی 1971دا بوه به به‌ڕێوه‌به‌ری كۆمپانیاكه‌ی باوكی كه له‌ب���واری خانوب���ه‌ره‌دا كاری دهكردو ناوی ده‌زگای تره‌مپه )Trump Organization(. تره‌م���پ خاوه‌ن���ی چه‌ندین ئوتێ���ل‌و بینای ئۆفی���س‌و قومارخان���هو یاری���گای گۆڵفه. خاوه‌ن���ی پرۆگرام���ی ش���اجوانی ئه‌مریكاو گه‌ردونیش بوه له1996بۆ 324 .2015هه‌مین ده‌وڵه‌مه‌ندی جیهانه‌و سه‌رمایه‌كه‌ی نزیكه‌ی 4.5ملیار دۆالره. پاش���ان له‌دنی���ای كارو س���ه‌رمایه‌وه هات���ه ناو دنی���ای میدی���او ته‌له‌فزیۆنه‌وه‌و بو به‌پێشكه‌ش���كاری به‌رنامه‌ی���ه‌ك به‌ناوی ( )Apprenticeوات���ه ش���اگرد ،كه تیایدا به‌ش���داربوه‌كان بیرۆك���هی كاری جیاوازیان ده‌خس���ته‌ڕو ،تره‌مپیش ه���ه‌ر بیرۆكه‌یه‌كی به‌دڵ بوایه ده‌یهێشته‌وه‌و هه‌ر بیرۆكه‌یه‌كیشی ب���ه‌دڵ نه‌بوای���ه خاوه‌نه‌ك���هی له‌به‌رنامه‌كه ده‌رده‌كرد .ناوداربونیشی له‌میدیادا چ وه‌ك س���ه‌رمایه‌دارێك چ وه‌ك پێشكه‌ش���كارێك به‌كارهێنا بۆ هاتنه ناو دنیای سیاسه‌ت. • سیاس���ه‌تی ناوخ���ۆ :یه‌كێ���ك له‌ئه‌وله‌ویه‌ته‌كان���ی تره‌مپ جه‌ختكردنه‌وه‌یه لهس���ه‌ربه‌خۆیی وزه‌و هاتن���ه ده‌ره‌وه له‌په‌یماننام���هی ژینگه‌یی پاری���س چونكه رێگه‌ن���ادات ه���ه‌ر واڵتێك���ی ئه‌ن���دام له‌و رێكه‌تننامه‌ی���ه‌دا له‌بڕێك���ی دیاریكراو زیاتر دوانۆكسیدی كاربۆن ( )CO2بخاته ژینگه‌وه. ئه‌مه‌ش به‌واتای ئهوه دێت كه ده‌بێت ئه‌مریكا رێژه‌ی كارگه‌كانی‌و به‌رهه‌مهێنانی سنوردار
بكات .تره‌مپی���ش ده‌یه‌وێت زۆرترین كارگه بێنێت���هوه ئه‌مریكاو هه‌ل���ی كار زیادبكات، بۆیه له‌ئێس���تاوه ده‌یه‌وێت له‌و رێكه‌وتننامه ژینگه‌ییه بكشێته‌وه‌و ئازاد بێت له‌زیادكردنی كارگه‌كانی‌و ره‌خس���اندنی هه‌لی كاری نوێ. یه‌كێك���ی ت���ر له‌ئه‌وله‌ویه‌ته‌كان���ی بریتیه له‌وه‌به‌رهێن���ان له‌ژێرخانداو دروس���تكردنی چه‌نده‌ه���ا رێگه‌وبانی ن���وێ‌‌و نوێكردنه‌وه‌ی رێگه‌وبانه كۆنه‌كان .هه‌روه‌ها كار لهس���ه‌ر كه‌مكردنه‌وه‌ی باج ده‌كات له‌سه‌ر سه‌رجه‌م چینه‌كان له‌گه‌ڵ زیادكردنی گومرگ لهس���ه‌ر ئه‌و كااڵیانه‌ی له‌ده‌ره‌وه دێن بۆ ناو ئه‌مریكا، ب���ۆ ئه‌وه‌ی ب���ره‌و به‌پیشه‌س���ازی خۆماڵی بداته‌وه‌و كارگ���ه‌كان بگه‌ڕێنێته‌وه ئه‌مریكاو رێژه‌ی بێكاری كه‌مبكاته‌وه. • سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه :سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی تره‌مپ جه‌خت ل���هوه ده‌كاته‌وه كه ده‌بێت ئه‌مری���كا به‌په‌یوه‌ندیه‌كان���ی له‌گه‌ڵ چیندا بچێت���هوه ،هه‌روه‌ها به‌ڕێكه‌وتن���ه ئابوریو بازرگانیه‌كان���دا بچێت���هوه وه‌ك نافت���ا ( )NAFTAك���ه كورتك���راوه‌ی (North )American Free Trade Agreement وات���ه رێكه‌وتننام���هی بازرگان���ی ئ���ازاد له‌ئه‌مری���كای باكور :یه‌كێ���ك له‌بڕگه‌كانی بریتیه له‌نه‌هێشتنی گومرگ له‌نێوان ئه‌مریكاو كه‌نه‌داو مه‌كسیك .ئه‌مه‌ش وایكردوه له‌به‌ر نه‌بونی گومرگ زۆربه‌ی كارگه ئه‌مریكیه‌كان بچن بۆ مه‌كس���یك كه ده‌س���تی كار تێیدا زۆر هه‌رزانتره له‌ئه‌مری���كاو كااڵكانیان زۆر به‌هه‌رزانتر له‌وێ دروست بكه‌ن‌و پاشان به‌بێ دانی هیچ گومرگێ���ك بیهێننه‌وه له‌ئه‌مریكا به‌نرخێك���ی ه���ه‌رزان بیفرۆش���ن :ئه‌مه‌ش وایكردوه ژماره‌یه‌كی زۆر هاواڵتی ئه‌مریكی بێكاربن ،به‌تایبه‌تی له‌خوار چینی ناوه‌نددا. بۆیه تره‌مپ ده‌یه‌وێت ئ���ه‌م رێكه‌وتننامه‌یه هه‌ڵوه‌ش���ێنێته‌وه‌و گومرگ زیاد بكات‌و له‌و رێی���هوه زۆرب���هی كارگه‌كان ناچ���ار بكات بگه‌ڕێن���هوه بۆ ئه‌مریكاو س���ه‌ره‌نجام هه‌لی كار زیادبكات .یه‌كێكی تر له‌ئه‌وله‌ویه‌ته‌كانی تره‌م���پ ڕێگری كردنه له‌هاتنی به‌لێش���اوی په‌ناب���ه‌ر به‌تایبه‌ت���ی له‌مه‌كس���یك‌و واڵته ئیس�ل�امیه‌كانه‌وه له‌گ���هڵ دروس���تكردنی دیوارێك له‌سه‌ر سنوری مه‌كسیك. • تره‌مپ له‌گه‌ڵ سیاسه‌تی ده‌ستێوه‌رداندا نیه له‌سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه‌دا ،به‌اڵم ده‌یه‌وێت بودجه‌ی س���ه‌ربازی زیاد ب���كات .ئه‌و دژی هاتنی په‌نابه‌ره موس���ڵمانه‌كانه بۆ ئه‌مریكا به‌بیان���وی ئه‌وه‌ی ئاسایش���ی نیش���تمانی‌‌و ناوخۆی���ی ئه‌مریكا تێ���ك ده‌ده‌ن .هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ به‌كارهێنانی هێزی سه‌ربازی زیاتردایه بۆ له‌ناوبردنی داعش .هه‌ڵوێسته‌كانی له‌ڕوی سیاسیه‌وه تێكه‌ڵه‌یه‌كه له‌نیشتمانپه‌رستیه‌كی تێك���هڵ به‌پۆپیۆلیس���تی ب���ۆ راكێش���انی س���ۆزی ئه‌مریكیه‌كان ،له‌ڕوی ئابوریشه‌وه سیاس���ه‌ته‌كانی بریتی���ه له‌پاراس���تنی پیشه‌سازی خۆماڵی. • سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی تره‌مپ بریتیه له‌ده‌س���تێوه‌رنه‌دان له‌واڵتانی ترو گرنگیدان به‌ناوخۆی ئه‌مری���كاو به‌هێزكردنی ئابوریو دابینكردن���ی هه‌ل���ی كار .چه‌ندی���ن ج���ار دوپاتی كردۆته‌وه كه ئه‌مریكا لهپێش هه‌مو ش���تێكه‌وه‌یه‌و ده‌بێت ئه‌مریكا وه‌ك جاران مه‌زن بكه‌ین���هوه .تره‌مپ له‌گه‌ڵ زیادكردنی بودج���هی س���ەربازی ئه‌مریكادای���ه ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ كه‌مكردنه‌وه‌ی ئه‌و خه‌رجیانه‌دایه كه ئه‌مریكا له‌ناتۆدا خه‌رجی ده‌كات .ئه‌و پێی وایه ده‌بێت ئه‌مریكا ده‌ست له‌دروستكردنی ده‌وڵه‌تی نوێ هه‌ڵبگرێ���تو بهرهو ناوخۆی بڕوانێت‌و خ���ۆی به‌هێز بكات ،س���ه‌رچاوه مرۆی���یو داراییه‌كان���ی به‌كاربهێنێ���ت ب���ۆ پێداویس���تیه ناوخۆییه‌كان���یو به‌هێزكردنی ویالیه‌ته یه‌كگرتوه‌كانی ئه‌مریكا له‌ناوخۆدا. تره‌مپ هه‌ڕه‌شه‌ی ئهوه ده‌كات كه له‌وانه‌یه ئه‌مری���كا نات���ۆ به‌ج���ێ بهێڵێ���ت ئه‌گ���ه‌ر خه‌رجیه‌كان داب���ه‌ش نه‌كرێن له‌نێوان واڵته به‌ش���داربوه‌كاندا :بۆ نمون���ه ده‌ڵێت یابان ده‌بێت یان خه‌رجی ئه‌و به‌ش���هی س���وپای ئه‌مریكا دابین بكات كه له‌یابان جێگیركراون،
9
تره‌مپ له‌گه‌ڵ سیاسه‌تی ده‌ستێوه‌رداندا نیه له‌سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌دا ،به‌اڵم ده‌یه‌وێت بودجه‌ی سه‌ربازی زیاد بكات یان خۆی چه‌كی ئه‌تۆمی دروس���ت بكات بۆ خۆپاراستنی له‌كۆریای باكور. • ب���ۆ به‌گژاچونه‌وه‌ی داعش���یش ،تره‌مپ پێ���ی وایه ك���ه ده‌بێت ده‌س���ت به‌س���ه‌ر بی���ره نه‌وته‌كانی داعش���دا بگیرێ���تو له‌و پێناوه‌ش���دا هێ���زی زه‌مین���یو ئاس���مانی ئه‌مریكا به‌كاربهێنرێ���ت .تره‌مپ له2016دا له‌گه‌ڵ ناردنی 20000بۆ 30000س���ه‌ربازی ئه‌مریكی بو ب���ۆ ئه‌م ناوچه‌یه ،به‌اڵم دوایی لێی په‌ش���یمان بۆوه .به‌اڵم ئێستا پێی وایه كه هاوپه‌یمانه‌كانی ئه‌مریكا وه‌ك س���عودیه ده‌بێت س���وپای خۆیان بنێرن بۆ ش���ه‌ڕی داعش‌و بیره‌نه‌وته‌كانی داعش���یش بۆمباران بك���ه‌ن .هه‌روه‌ه���ا له‌گ���هڵ به‌كارهێنان���ی ئه‌ش���كه‌نجه‌دایه له‌گه‌ڵ تیرۆریسته‌كاندا بۆ به‌ده‌ستهێنانی زانیاری. • تره‌مپ له‌گه‌ڵ كۆتایی هێنانه به‌ڕێكه‌وتننامه ئه‌تۆمیه‌ك���هی ئێ���ران .له‌هه‌مانكاتدا له‌گه‌ڵ چاره‌سه‌ری كێشه‌ی فه‌له‌ستین -ئیسرائیله، به‌اڵم به‌ئاشكراش وتویه‌تی كه پشتیوانێكی سه‌رسه‌ختی ده‌وڵه‌تی ئیس���رائیله‌و له‌گه‌ڵ فراوانكردنی نشینگه ئیسرائیلیه‌كانه له‌كه‌رتی رۆژئ���اوا .تره‌م���پ چه‌ندین ج���ار وتویه‌تی ك���ه دژی جه‌نگی عێراق ب���وه‌و له‌هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا چه‌ندین جار ئه‌مه‌ی به‌جیب بوش كاندیدی سه‌رنه‌كه‌وتوی سه‌رۆكایه‌تی ده‌وته‌وه ،كه برای جۆرج بۆش���ی سه‌رۆكی پێش���و بو ،چونكه ب���ه‌ڕای تره‌مپ ،جۆرج ب���وش به‌بڕیاردان���ی له‌و جه‌نگ���ه زیانێكی زۆری م���ادی‌و مرۆیی به‌ئه‌مری���كا گه‌یاند. هه‌روه‌ه���ا تره‌مپ جه‌خت ل���هوه ده‌كاته‌وه كه كرایمیا وه‌ك به‌ش���ێك له‌خاكی روس���یا به‌ڕه‌سمی ده‌ناسێنێت‌و سزاكانی سه‌ر روسیا هه‌ڵده‌گرێت‌و پێی وایه كه روسیا ده‌توانێت هاوكارێكی باش���ی ئه‌مریكا بێت له‌جه‌نگی دژی داعش‌و تیرۆردا. .2جێگ���ری س���ه‌رۆكی هه‌ڵبژێ���ردراوی ئه‌مریكا مایك پێنس)Mike Pence(: پێنس له‌ساڵی 1959له‌ئندیانا له‌دایك بوهو به‌بنه‌چه ئێرله‌ندین‌و مه‌س���یحی كاسۆلیكن. كۆلی���ژی یاس���ای خوێن���دوه له‌زانك���ۆی ئیندیانا ،بۆ چه‌ند ساڵێك پێشكه‌شكارێكی محافزكاری كۆماری بوه له‌ڕادیۆو ته‌له‌فزیۆندا له 1994بۆ .1999مایك پێنس سیاسیه‌كی ئه‌مریكی���هو هه‌ڵبژێ���ردراوه ب���ۆ جێگ���ری سه‌رۆكی ئه‌مریكا ،پێشتر حاكمی ویالیه‌تی ئیندیانا بوه له‌ساڵی 2013بۆ )48( .2017 ه‌مین جێگری سه‌رۆكه له‌مێژوی ئه‌مریكادا. پێنس له‌ئیندیانا له‌دایك بوهو گه‌وره بوه كه به‌شێكه له‌ویالیه‌ته‌كانی ناوه‌ڕاستی رۆژئاوا ( ،)Midwest Statesب���ه‌اڵم له‌ڕاس���تیدا كه‌وتونه‌ته ناوه‌ڕاستی باكوری ئه‌مریكاوه. تره‌مپ له‌هه‌ڵبژاردنی پێنس����دا بۆ جێگری خۆی له‌سه‌ر وه‌ختی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا مه‌به‌ستی بو به‌تیرێك دو نیشان بپێكێت .یه‌كه‌م بههۆی ئه‌وه‌ی كه پێنس محاف����زكاری كۆمهاڵیهتیو داراییش����ه ،ده‌نگی زۆرب����هی محافزكاره‌كانی ئه‌مریكا به‌الی خۆیدا رابكێشێت ،به‌تایبه‌تی محافزكاره كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان ،چونكه تره‌مپ خ����ۆی زیات����ر محاف����زكاری دارایی����ه ،نه‌ك كۆمه‌اڵیه‌تی ،بۆیه پێویس����تی به‌پێنس بو كه محافزكاری كۆمه‌اڵیه‌تیه ،ده‌نگی محافزكاره كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانی بۆ مسۆگه‌ر بكات .هه‌روه‌ها پێن����س خه‌ڵك����ی ناوه‌ڕاس����تی رۆژئاوایه كه به‌س����وینگ س����ته‌یتس ناس����راون (Swing )Statesوات����ه ویالیه‌ته جۆالنه‌ییه‌كان ،هه‌ر ج����اره‌ی وه‌ك جۆالنه به‌الیه‌ك����دا ده‌كه‌ون‌و هه‌ندێك ج����ار ده‌نگ به‌كۆم����اری‌و هه‌ندێك جار ده‌ن����گ به‌دیموكرات����ه‌كان ده‌ده‌ن‌و زۆر ج����ار ئه‌وانن ك����ه ئه‌نجام����ی هه‌ڵبژاردنه‌كان یه‌كالیی دهكهنهوه :بۆیه هه‌ڵبژاردنی پێنس له‌و روه‌ش����هوه ب����ۆ تره‌م����پ زۆر گرنگ بو، چونكه خه‌ڵكی ئ����هو ناوچه‌یه‌یه‌و بۆ ئه‌وه‌ی تاڕاده‌یه‌ك س����ۆزی ئه‌و ناوچه‌یه كه رۆڵێكی یه‌كالك����ه‌ره‌وه ده‌بین����ن له‌هه‌ڵبژاردندا به‌الی خۆیدا رابكێشێت،
»» 19
8
کۆمه‌اڵیه‌تی
) )564سێشه‌مم ه 2017/2/7
بههۆی ئالوده‌بون به‌مه‌شروب له‌كه‌الوه‌یه‌كدا گیان ی سپارد ئا :مه‌زهه‌ر كه‌ریم كاتژمێر3:30خوله‌كی ئێواره‌ی 2017/1/31 كوڕێكی ته‌مه‌ن 35ساڵ به‌ناوی (د ع) له‌ناو داروپه‌ردوی هه‌یكه‌لێكدا له‌گه‌ڕه‌كی ئاشتی گیان له‌ده‌ستده‌دات كه ماوه‌ی پێنج ساڵه له‌سه‌ر شه‌قامه‌كان شهوو رۆژ ده‌كاته‌وه. ( أ.ع ) كه‌س���ی نزیكی (د) كه زۆربه‌ی كات���ه‌كان چاودێ���ری ده‌ك���ردو خواردنی ب���ۆ ده‌كڕی له‌ب���اره‌ی مردنی ئه‌م كه‌س���ه نزیكه‌ی���هوه ،وتی "ئه‌و كات���هی (د) مرد هه‌واڵیان بۆ هێنام‌و چومه سه‌رته‌رمه‌كه‌ی، كه له‌ن���او به‌تانیه كۆنه‌ی ئ���هو هه‌یكه‌له‌دا گیانی له‌ده‌ستدابو .ده‌ستبه‌جێ هێزه‌كانی پۆلی���س‌و براكانیم ئاگادارك���ردوه كه بێن براكه‌یان به‌رنه‌وه كه ماوه‌ی پێنج س���اڵێك ده‌بێت لهدوای مردنی باوكی له‌شه‌قامه‌كان ش��� هو‌و رۆژی ده‌كرده‌وه‌‌و زۆربه‌ی كاته‌كانی ژیانی مەست بو ،ش���ه‌ڕی دهكردو جوێنی دهداو نه‌یده‌توانی له‌گه‌ڵ كه‌س بژی". وتیش���ی "(د) له‌منداڵیه‌وه كه‌سێكی زۆر له‌سه‌رخۆو باش بو له‌ساڵی نه‌وه‌ده‌كاندا ببو به‌گه‌ریال له‌ناو په‌كه‌كه‌دا ،بۆ ماوه‌ی شه‌ش ساڵ مایه‌وه‌‌و دواتر له‌ساڵی 1999كه هاته‌وه ناو كه‌سوكاری ،هه‌وڵمان بۆدا كار بكات كه ئهوه بو ماوه‌ی چه‌ند س���اڵێكیش ئاسایش بو ،ب���ه‌اڵم دواجار له‌وێش جێگه‌ی نه‌بوه‌وه بههۆی ئ���ه‌وه‌ی به‌رده‌وام ش���ه‌ڕی دهكردو مه‌ش���روبێكی زۆری ده‌خوارد‌ه‌وه‌و به‌ناوی ئاسایشه‌وه قسه‌ی به‌خه‌ڵك ده‌وت ،له‌وێش ده‌ریانكرد كه دوات���ر كارێكی دیكه‌مان بۆ دۆزیه‌وه چه‌ند مانگێكیش له‌وی كاری كرد به‌ڵێنی دا كه خۆی باش بكات ،به‌اڵم دواتر س���ودی نه‌بو هه‌رچی ده‌ستده‌كه‌وت ده‌یدا به‌مه‌ش���روب ،كه هاوڕێی خراپ سه‌رتاپای ژیانی گۆڕی نه‌یده‌توانی زاڵ بێت به‌س���ه‌ر خۆیدا". ئاماژه‌ش ب���هوه ده‌كات (د) هه‌تا باوكی ماب���و پێكه‌وه ده‌ژیان له‌ی���ه‌ك ماڵدا به‌اڵم لهدوای مردنی باوكی ژیانی ده‌گۆڕێت ،ئه‌و وتی "چوار س���اڵ پێش ئێستا باوكی مردو خانوه‌كه‌یان ببوه وه‌ره‌س���هو داوای به‌شی ده‌ك���ردو زۆركات له‌دایك���ی ئه‌دا‌و ش���ه‌ڕی
ماوه‌ی پێنج ساڵێك ده‌بێت لهدوای مردنی باوكی له‌شه‌قامه‌كان شهوو رۆژی ده‌كرده‌وه‌‌و زۆربه‌ی كاته‌كانی ژیانی مەست بو ،شه‌ڕی دهكردو جوێنی دهداو نه‌یده‌توانی له‌گه‌ڵ كه‌س بژی
ئەو شوێنەی کە گیانی تێدا سپارد
ده‌ك���رد ئه‌وانیش له‌ناچاری���دا خانوه‌كه‌یان مرد ،ئه‌و وت���ی "رۆژان���ه ده‌هاته فولكه‌ی فرۆش���تو به‌ش���ی خۆیاندایه كه 18هه‌زار خاڵه‌حاج���یو ده‌هاته دوكانه‌ك���ه‌م ،رۆژان ه دۆالر بو ،هه‌رئه‌وكات ماڵه‌وه‌ی به‌جێهێشت‌و ن���ان‌و خواردن���م ده‌دای���هو زۆركات داوای ك���ه‌س نه‌یده‌زان���ی له‌كوێی���هو دوای چه‌ند پاره‌ی ده‌ك���رد پاره‌م نه‌ده‌دای���ه ده‌مزانی مانگێ���ك ده‌هاته‌وه‌‌و ده‌یگ���وت پاره‌كه‌یان ده‌ی���دا به‌مه‌ش���روب كه‌س���انێكیش هه‌بون لێدزی���وم‌و نازانم چۆن‌و ك���ێ بوه ،زۆربه‌ی نه‌یانده‌زانی بۆ مه‌شروبی ده‌وێت به‌زه‌ییان پێیدا ده‌هاته‌وه‌‌و پاره‌یان ده‌دایه ،ساڵی پار كاته‌كان ئاگای له‌خۆی نه‌بو". وتیش���ی "چه‌ن���د جارێ���ك س���ه‌ردانی داواملێكرد واز له‌و كاره بهێنێت له‌گه‌ڵ چه‌ند پزیشكمان پێكردبو تاواز له‌كاری مه‌شروب هاوڕێیه‌ك���ی نزیكم پاره‌م���ان بۆ كۆكرده‌وه بهێنێ���ت پزیش���كه‌كان پێی���ان ده‌وت گه‌ر تابچێته ده‌ره‌وه‌ی واڵت بۆ به‌یانیه‌كه‌ی دوباره واز له‌خواردن���هوه نه‌هێنێ���ت ئ���ه‌وا ژیان ده‌ستی كردوه به‌مه‌شروب خواردنه‌وه‌و وتی له‌ده‌س���ت ده‌دات كه بههۆی زۆری عاره‌ق نامه‌وێت بڕۆم ،بۆی ته‌رك نه‌ده‌كراو زۆركات خواردن���هوه چه‌ند ئه‌ندامێكی جه‌س���ته‌ی ده‌هاته سه‌ر شۆسته‌كان‌و توانای منداڵێكی س���وتابون‌و نه‌مابو ،ئه‌و به‌رده‌وام خه‌ڵكی نه‌بو هه‌ر جێگه‌یه‌كی ببینیایه لێیده‌مایه‌وه‌‌و هه‌ر پاره‌یه‌كیان ده‌دایه ده‌یدا به‌مه‌شروب‌و ئاگای له‌خۆی نه‌بو دواجار جێگه‌یه‌كمان بۆ ده‌یخ���وارده‌وه‌‌و گوێ���ی له‌قس���هی ك���ه‌س چاككرد كه تێی���دا ده‌مایه‌وه‌‌و خه‌ڵكی ئه‌م نه‌ده‌گ���رت‌و زۆرب���هی كاته‌كانیش ش���ه‌ڕی چوارده‌وره ده‌یانناس���یو شتیان بۆ ده‌برد‌و یارمه‌تییان ده‌دا". دهكردو جوێنی ده‌دا". لهوبارهیهوه وته‌بێژی پۆلیسی پارێزگای (م.ه) كه چه‌ن���د هه‌نگاوێك دوكانه‌كه‌ی ل���هو بینا ته‌واو نه‌كراوه‌وه دوره (د)ی تێدا س���لێمانی نه‌قی���ب س���ه‌ركه‌وت ئه‌حم���ه‌د
له2016دا 557منداڵ به‌هۆ ی ئه‌نجامدان ی تاوانهوه ده‌ستگیركراون
منداڵێك ی 15سا ڵ له‌سه‌ر ماده ی هۆشبه‌ر راگیراو‌ه ئا :ته‌الر حیكمه‌ت له‌ساڵی 2016دا رێژه‌ی ئه‌نجامدان ی تاوان له‌نێو مندااڵنی خوار ته‌مه‌ن 18 ساڵدا له‌سلێمانی به‌راورد به‌ساڵی رابردو زیادیكردوه ،له‌ساڵ ی 2016دا 557 منداڵ ده‌ستگیركراون ك ه 56منداڵیان حكومدراون‌و 501منداڵیشیان راگیراون، به‌اڵم له‌ساڵی 2015دا ته‌نها 36مندا ڵ حوكمدراون.
هه‌ندێكجار هه‌وڵی خوكوشتن ده‌ده‌ن یان منداڵه‌كان له‌ناو خۆیاندا شه‌ڕ ئه‌كه‌ن بههۆی ئه‌و گرێ ده‌رونییه‌ی كه هه‌یانه ده‌یانه‌وێت به‌و هه‌واڵنه تاڕاده‌یه‌ك ده‌رونی خۆیان ئارام بكه‌نه‌وه
(ن) منداڵێكی راگیراوی ته‌مه‌ن 15ساڵه، به‌هه‌ڵس���وكه‌وت‌و روانینه‌كانی���دا كوڕێك ی بزێو ده‌رده‌كه‌وێت ،ئه‌و وتی "ماوه‌ی مانگ زیات���ره له‌زینداندام ،به‌ه���ۆی به‌كارهێنان ی ماده‌ی هۆشبه‌ره‌وه گیراوم". وتیش��� ی "توش���یان كردوم خۆم ئه‌مه‌م نه‌مویستوه". (ن) نمون���هی ده‌ی���ان منداڵ���ی خ���وار ته‌مه‌ن 18س���اڵن كه به‌ه���ۆ ی ئه‌نجامدان ی تاوانهوه له‌شاری سلێمانی ده‌ستگیركراون، به‌پێی ئاماره باڵوكراوه‌كان له‌ساڵی 2016و سه‌ره‌تا ی ئه‌مساڵ ی 2017دا زۆرترین تاوان كه كرا بێت تاوانی دزی كردن بوه. (م) منداڵێكی ته‌مه‌ن 14ساڵه‌و ماوه‌ی 6مانگه سزا دراوه ،ئه‌و وتی "له‌سه‌ر دز ی كردن گیراوم". وتیش���ی "نه‌مزانی ،هاوڕێكانم وایان كرد له‌یاسادا به‌و مندااڵنه‌ی ته‌مه‌نیان خوار 18 س���اڵه‌و تاوان ئه‌نجام ده‌ده‌ن پێیانناوترێت كه دز ی بكه‌م". ئه‌م��� ه له‌كاتێكدای��� ه كه به‌پێی یاس���ای حوكومدراو ،به‌ڵكو پێیانده‌وترێت راگیراو، چاودێ���ری نه‌وجه‌وانان كه هی���چ منداڵێك ئه‌و وتی "س���زادانی مندا ڵ له‌م ته‌مه‌نه‌دا ل ه تاته‌مه‌ن���ی 11س���اڵی ت���ه‌واو نه‌كردبێت 6مانگه‌وه ده‌ستپێده‌كات تا 3ساڵ". وتیش���ی "به‌پێ���ی تاوانه‌كه س���زاكه‌ی به‌رپرسیاریتی سزای له‌سه‌ر نابێت. پارێزه‌ر ئاریان عوس���مان ،له‌چاكسازی ده‌گۆڕێت ،له‌ڕوی ده‌رونیه‌و‌ه ئه‌و مندااڵنه‌ی نه‌وجه‌وان���ان ئام���اژه ب���هوه ده‌كات ك��� ه كه دێنه ناو چاكس���ازییه‌و‌ه توشی شۆك‌و
حاڵه‌تێكی خراپی ده‌رونی ده‌بن ،لهبهرئهوه به‌رده‌وام لهژێر چاودێریدان". رۆز‌ه جه‌م���ال توێ���ژه‌ری ده‌رون���ی له‌چاكس���از ی نه‌وجه‌وان���ان ،ئام���اژه بهوه ده‌كات ئ���هو مندااڵنه‌ی ك ه تاوانێك ئه‌نجام ده‌ده‌ن‌و ده‌گیرێن توشی حاڵه‌تێكی ده‌رونی ئاڵۆز ده‌بن ،ئ���هو وت ی "هه‌ندێكجار هه‌وڵی خوكوش���تن ده‌ده‌ن یان منداڵ���ه‌كان له‌ناو خۆیان���دا ش���ه‌ڕ ئه‌كه‌ن بههۆی ئ���هو گر ێ ده‌رونییه‌ی ك���ه هه‌یان���ه ،ده‌یانه‌وێت به‌و هه‌واڵن���ه تاڕاده‌یه‌ك ده‌رون���ی خۆیان ئارام بكه‌نه‌وه". وتیش���ی "ئێمه وه‌ك توێژه‌ر هه‌ندێكجار س���ه‌ردانی ماڵ���ی منداڵ���ه‌كان ده‌كه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی له‌بارودۆخی���ان ئاگاداربین ،چونك ه كاتێك ده‌مانه‌وێت قس��� ه له‌گه ڵ منداڵه‌كان بكه‌ی���ن ،به‌ڕاس���تی وه‌اڵمم���ان ناده‌نه‌وه‌و درۆمان له‌گه ڵ ده‌ك���ه‌ن ،چونك ه وا ده‌زانن به‌م ئه‌توارانه ئاسوده ده‌بن". ناوب���راو ئام���اژه‌ی ب���ه‌وه‌ش ك���رد ك ه پێویس���ته هه‌وڵی ئهوه بدرێت له‌كۆمه‌لگادا به‌چاوێكی جیاواز س���ه‌یری ئ���ه‌م مندااڵن ه نه‌كرێ���ت ،چونكه كاریگ���ه‌ری خراپیش بۆ كۆمه‌ڵگه دروست ده‌كات ،ئه‌و وتی "ده‌بێت زۆر به‌هۆش���یارانه هه‌ڵس���وكه‌وتیان له‌گه ڵ بكه‌ین‌و تێكه‌ڵی كۆمه‌ڵگایان بكه‌ینه‌وه". به‌پێ���ی ئامارێكیش كه ده‌س���ت ئاوێن ه كه‌وتوه ،له‌ساڵی 2016دا رێژه ی ئه‌نجامدان ی ت���اوان له‌نێ���و مندااڵنی خ���وار ته‌مه‌ن 18 ساڵدا لهس���لێمان ی به‌راورد به‌ساڵی رابردو زیادیك���ردوه ،لهس���اڵ ی 2016دا 557 منداڵی ده‌س���تگیركراون ك��� ه 56منداڵیان حكومدراون‌و 501منداڵیش���یان راگیراون، به‌اڵم لهس���اڵی 2015دا ته‌نه���ا 36مندا ڵ حوكمدراون.
به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د "به‌یان���ی رۆژی یه‌كش���ه‌ممه 2017/1/31كوڕێك���ی ته‌مه‌ن 35س���اڵ به‌ناوی (د ع) له‌بینایه‌كی چۆڵی گه‌ڕه‌كی ئاش���تی گیان له‌ده‌ستدات لهدوای ئاگاداركردن���ه‌وه‌ی هێزه‌كانم���ان چوین بۆ ش���وێنی روداوه‌كه‌و ته‌رمه‌كه‌مان ره‌وانه‌ی پزیشكی دادوه‌ری كردو ده‌ركه‌وتوه بههۆی ماده كحولیه‌كانه‌وه گیانی له‌ده‌ستداوه". وتیش���ی "ئه‌و هاواڵتیه چه‌ن���د جارێكی دیكه ده‌س���تگیراوه‌و هاتۆته بنكه‌ی پۆلیس دوات���ر براو باوك‌و كه‌س���وكاره‌كه‌ی هاتون بردویانه‌ته‌وه كه ئه‌و كه‌سانه كه‌م نین‌و هه‌مو جۆره‌یان تیایه‌‌و بههۆی ماده كحولیه‌كانه‌وه مودمین بون تاتاوانێك ئه‌نجام نه‌ده‌ن ئێمه ئیجرائاتیان به‌رامبه‌ر ناكه‌ین". به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری گش���تی چاودێری���یو گه‌ش���ه‌پێدانی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی له‌پارێ���زگای س���لێمانی عوم���ه‌ر گوڵپ���ی س���ه‌باره‌ت به‌ئالوده‌بون���ی كه‌س���انێك به‌م���اده هۆشبه‌ره‌كان‌و مه‌شروب كه به‌و هۆیهوه بێ
النه ده‌بن‌و لهس���ه‌ر شه‌قامه‌كان ده‌مێننه‌وه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان���د "له‌داهاتویه‌كی نزیكدا پڕۆژه‌یه‌كی هاوبه‌ش ده‌خه‌ینه به‌رده‌س���ت رێكخ���راوو الیه‌ن���ه په‌یوه‌ندی���داره‌كان ،كه به‌داخ���هوه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی چاودێری���یو گه‌شه‌پێدانی كۆمهاڵیهتیو وه‌زاره‌تیش هیچ بڕه پاره‌‌و بودجه‌یه‌كی له‌به‌رده‌س���ت نییه تاله‌م بواره‌دا ئه‌و ئه‌ركانه‌ی به‌پله‌ی دوه‌م‌و س���ێیه‌م پاش دامه‌زراوه‌و وه‌زاره‌ته‌كانی تر ده‌كه‌وێته سه‌رشانی ئێمه تاپێی هه‌ستین، دیارده‌ی ئالوده‌بون له‌كوردس���تان نوێیه‌و ده‌بێت هه‌مومان له‌خه‌م���ی بنڕكردنیدابین، ئه‌گه‌رچی له‌زۆربه‌ی واڵتانی دونیا كێشه‌یه‌كی گه‌وره‌ی���هو ژماره‌ی���ان روی له‌زیادبون���ه، به‌اڵم ئێمه هه‌تا ئێس���تا نازانین له‌هه‌رێمی كوردستان یان له‌ش���اری سلێمانی ژماره‌ی ئه‌و كه‌س���انه چه‌نده تاڕێژه‌ی مه‌ترسییه‌كه بزانی���ن ،به‌اڵم بونی نزیكه‌ی یه‌ك لهس���ه‌ر چواری راگیراوان له‌چاكسازیه‌كان به‌تاوانی كێش���ان‌و به‌كارهێن���ان‌و بازرگانی مادده‌ی
هۆش���به‌ر ده‌ستبه‌س���ه‌ركراون كه به‌ڵگه ی ئه‌وه‌ی���ه كۆمه‌ڵگه‌ی ئێم���ه‌ش پارێزراونیه‌‌و پێویس���ته دامه‌زراوه‌كان كاری جیدی بكه‌ن له‌م روه‌وه". وتیشی "ئه‌و كه‌سانه‌ی ئالوده‌بون به‌ماده كحول���یو هۆش���به‌ره‌كان پێویس���ته بزانن خۆیان‌و خانه‌واده‌كانی���ان روبه‌ڕوی گرفتی زۆر ده‌بن���هوه ،ئێمه له‌راب���ردودا بینیومانه كه باوكێكی ئالوده چۆن ده‌بێته كێش���ه بۆ خۆیو هاوس���هرو منداڵه‌كانی ،به‌اڵم خودی چاره‌س���ه‌ر بۆ ئ���هو كه‌س���انه به‌ڕێژه‌یه‌كی زۆر په‌یوه‌ن���دی به‌كه‌رتی ته‌ندروس���تییه‌وه ههیهو ئێم���ه تیایدا رۆڵی هاوكارو ته‌واوكار ده‌گێڕی���ن ،ته‌نها ئه‌و كاتانه رۆڵمان ده‌بێت كه كێشه‌كه ببێته كێشه‌یه‌كی كۆمهاڵیهتیو ژن‌و من���داڵ تیایدا ببن���ه قوربانی كه ئه‌مه چه‌ندین جار رویداوه". عومه‌ر گوڵپی ئاماژه‌ش بهوه ده‌كات ئه‌ركی دامه‌زراوه‌كانی پۆلیس‌و دادگا‌و ته‌ندروستی‌‌و گه‌شه‌پێدانی چاودێری كۆمه‌اڵیه‌تی ئه‌ركێكی گرنگه بۆ كۆنترۆڵ كردن‌و س���نورداركردنی حاڵه‌ت���ه‌كان‌و گێڕانه‌وه‌ی كه‌س���انی ئالوده بۆ ن���او كۆمه‌ڵگه‌‌و خێزانه‌كانی���ان‌و ژیانی ئاسایی دور له‌مادده‌ی هۆشبه‌رو خواردنه‌وه كحولییه‌كان ،وتی "ته‌نها مادده‌ی هۆشبه‌رو كحولی نییه كه مایه‌ی زیانن به‌ڵكو نێرگه‌له‌و جگه‌ره‌كێشانیش مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌ن كه پێویسته كاربكرێت بۆ س���نورداركردنیان‌و هۆش���یاری‌‌و زانی���اری دژ ب���هو مادان���ه بدرێت���ه هاواڵتیان به‌تایب���هت له‌ده‌زگاكانی راگه‌یاندنه‌وه". به‌ڕێوه‌به‌ری ته‌ندروس���تی س���لێمانی د. میران محه‌م���ه‌د له‌وباره‌ی���هوه به‌ئاوێنه‌ی وت "ئێمه سێ س���ه‌نته‌ری تایبه‌تمان هه‌یه به‌نه‌خۆش���یه ده‌رونیه‌كان‌و ئه‌وه‌ی به‌ئێمه بكرێ���ت درێخ���ی ناكه‌ین چه‌نین كه‌س���ی مودمین هاتونه‌ته نه‌خۆش���خانه‌ی ده‌رونی لهدوای وه‌رگرتنی چاره‌سه‌رو چاكبونه‌وه‌یان گه‌ڕاونه‌ت���هوه ن���او كۆمه‌ڵ���گا دواتر وه‌ك خۆی���ان لێهاتۆت���هوه ئهوه له‌ده‌س���ه‌اڵتی ئێمه‌دا نیه ،خۆ نه‌خۆش���خانه ئوتێل نیهو پێویس���ته كاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی جێگه بۆ ئه‌و كه‌س���انه بكاته‌وه كه بێالنه ده‌بن یان به‌شێوازی به‌غدا ش���ێتخانه‌یه‌ك هه‌بێت بۆ ئه‌و كه‌سانه".
بههۆی نه‌بونی منداڵه‌و‌ه به‌له‌چكه‌كه‌ی خۆی ده‌خنكێنێت ئا :مەزهەر كاتژمێر 5:30خوله‌كی ئێواره‌ی رۆژی پێنجشه‌ممه 0217/1/2ژنێكی ته‌مه‌ن 20 ساڵ به‌ناوی (ب.ا) كه ماوه‌ی سێ ساڵ ده‌بێت ژیانی هاوسه‌رگیری پێكهێناوه لهدوای ئه‌وه‌ی پزیشكی منداڵبون پێیده‌ڵێت منداڵت نابێت له‌ماڵه‌كه‌ی خۆیدا له‌قه‌زای كه‌الر به‌له‌چكه‌كه‌ی خۆی ده‌خنكێنێت.
ئه‌و ئێواره‌ی ه له‌الی پزیشك بون له‌سلێمانی له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌كه‌ی دێنه‌وه بۆ كه‌الر به‌اڵم نازانرێت بۆچی‌و چۆن دواجار دێته‌وه بۆماڵه‌وه‌‌و به‌نهێنی له‌ژوره‌كه‌یدا به‌له‌چكه‌كه‌ی خۆی ده‌خنكێنێت
(س.ع) داپی���ره‌ی (ب) ك���ه ب���ه‌رده‌وام چاودێ���ری دهكردو رازو نهێن���ی كوڕه‌زاكه‌ی ده‌زان���یو ئام���ۆژگاری دهكردو قس���هی بۆ ده‌كرد ،وتی "ئه‌و رۆژه پێش ئه‌وه‌ی سه‌ردانی پزیش���كی منداڵب���ون بكات پێك���هوه بوین‌و هات ب���ۆ الم‌و هیچی باس نه‌ك���رد هه‌روه‌ك رۆژانی ئاس���ایی قس���هی دهكردو وتی ده‌چم س���ه‌ردانی پزیش���كی منداڵبون ده‌كه‌م ،زۆر حه‌زی ده‌كرد منداڵێكیان هه‌بێت ،ئه‌وه‌نده‌ی پێنه‌چ���و خه‌به‌ری���ان ب���ۆ هێنام ك���ه (ب) هیالك���هو له‌نه‌خۆش���خانه‌یه‌و ده‌بێت بگه‌ینه الی ،كاتێك س���ه‌ردانی نه‌خۆشخانه‌مكرد ئه‌و گیانی له‌ده‌س���تدابو ،ته‌رمه‌كه‌ی���ان ره‌وانه‌ی نه‌خۆش���خانه‌ی پزیش���كی دادوه‌ری كردب���و تابزانن به‌چی خۆی كوشتوه". وتیش���ی "ماوه‌ی سێ س���اڵ ده‌بێت (ب) ژیان���ی هاوس���ه‌رگیری پێكهێن���اوه‌‌و له‌گه‌ڵ هاوس���ه‌ره‌كه‌ی زۆر یه‌كتریان خۆشده‌ویست‌و زۆر بۆی باش���بوه چه‌نده له‌خه‌می له‌مه‌رگی كچه‌كه‌مانداین ئه‌وه‌نده‌ش له‌خه‌می كه‌سوكارو هاوژینه‌كه‌ی���دان بههۆی مه‌رگی كچه‌كه‌مانه‌وه تۆمه‌ته‌ب���اره‌و له‌زینداندای���ه ،ئه‌وانیش له‌الی خۆیان���هوه خه‌مب���ارن ب���ۆ ئ���هو روداوه‌‌و هه‌ركاتێ���ك پێكه‌وه له‌جێگه‌یه‌ك المانده‌دا بۆ له‌ده‌ستدانی بوكه‌كه‌یان ،پێیان وتوین ئه‌وان نانخواردن له‌ده‌ره‌وه كه ماوه‌ی پێنج س���اڵه زۆر ئ���اگاداری (ب)ب���ون‌و وه‌ك كچی خۆیان پێكه‌وه له‌ی���ه‌ك جێگه‌دا هه‌مان كارمان هه‌یه بۆ ئه‌ویشی ده‌كڕی زۆركات باسی ژیانی خۆی زیاتر رێزیان لێگرتوه‌‌و خۆشیانویستوه". كه‌س���ێكی نزیك���ی هاوژینه‌ك���هی (ب) ده‌كرد له‌گه‌ڵ (ب) ژیانیان زۆر خۆشه‌و هیچ كه‌نه‌یویس���ت ناوی بهێنرێت س���ه‌باره‌ت به‌و كێش���ه‌یه‌كیان نیهو چه‌ند جار سه‌ردانی ماڵی روداوه وتی "هاوسه‌رەكه‌ی زۆری خۆشده‌ویست ئێمه‌ش���یان ده‌كرد هیچ كێش���ه‌یه‌كیان نه‌بو
ته‌نه���ا ئه‌وه‌نده نه‌بێت كه زۆر حه‌زیان ده‌كرد منداڵی���ان هه‌بێت‌و ئه‌ویش به‌ده‌س���ت خوای گه‌وره‌یه ههرچهنده هیچ كاتێك نه‌مبیس���توه هاوژینه‌ك���هی (ب) باس���ی ب���كات‌و گله‌یی ئه‌وه‌بكات كه منداڵیان نابێت". (ش) دراوسێیه‌كی نزیكی (ب) كه ماوه‌ی ده س���اڵ ده‌بێت له‌گه‌ڵ ماڵ���ی هاوژینه‌كه‌ی خزمایه‌تیان ههیهو چه‌ند مه‌ترێك ماڵه‌كانیان له‌یه‌ك���هوه دوره وتی"ئ���هو ئێواره‌ی���ه له‌الی پزیشك بون له‌سلێمانی له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌كه‌ی دێنه‌وه بۆ كه‌الر به‌اڵم نازانرێت بۆچی‌و چۆن دواجار دێته‌وه بۆماڵه‌وه‌‌و به‌نهێنی له‌ژوره‌كه‌یدا به‌له‌چكه‌كه‌ی خۆی ده‌خنكێنێت". وتیشی "كه‌سوكاری (ب) هیچ سكااڵیه‌كیان له‌سه‌ر ماڵی كوڕه‌كه‌و خێزانه‌كه‌ی نیهو ده‌زانن تاوانێك له‌كوڕه‌كه‌و كه‌سوكاره‌كه‌یه‌وه نیه كه چه‌ندین جار گوێم لێبوه به‌خه‌س���ووخه‌زوری ده‌وت دای���كو باوك���ه هه‌ر به‌و ن���اوه بانگی ده‌كرد‌ن‌و زۆر خۆشیان ده‌ویست كه ئه‌و ماڵه خاوه‌نی چوار بوكی دیكه‌ش���نو ئهوه یه‌كه‌م بوكی���ان نیه پێك���هوه له‌یه‌ك ماڵ���دا له‌گه‌ڵ خه‌سو‌و خه‌زوری پێكه‌وه ده‌ژین". لهوبارهیهوه به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی توندوتی���ژی ژن���ان له‌گه‌رمی���ان عه‌قی���دی یاس���ایی له‌میعه محه‌مه‌د به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "ئێ���واره‌ی رۆژی پێنجش���مه‌مه 2017/1/2 ژنێكی ته‌مه‌نی 20س���اڵ به‌ن���اوی ( ب ا ) له‌ماڵه‌كه‌یدا به‌له‌چكه‌كه‌ی خۆی ده‌خنكێنێت‌و ته‌رمه‌كه‌ی ره‌وانه‌ی پزیشكی دادوه‌ری كراوه بۆ لێكۆڵینه‌وه‌‌و هاوسه‌ره‌كه‌ی ده‌ستبه‌سه‌ره بۆ لێكۆڵینه‌وه". وتیشی "وته‌ی كه‌س���وكاره‌كه‌ی وه‌رگیراوه كه هۆكاری خۆخنكاندنی بۆ ئهوه دهگهڕێتهوه ماوه‌ی س���ێ ساڵ ده‌بێت ژیانی هاوسه‌رگیری پێكهێناوه‌‌و چه‌ند جارێك سه‌ردانی پزیشكی منداڵبون���ی كردوه له‌دواجاردا پزیش���كه‌كان وه‌المی���ان داوه‌ته‌وه كه منداڵ���ی نابێت به‌و هۆیهوه نه‌یتوانیوه درێژه به‌ژیان بدات‌و خۆی كوشتوه".
ره‌نگاڵه
rangalayawene@gmail.com
ئا :مه‌زهه‌ر كه‌ریم
دا خه‌ڵك ه‌كاسبیه. خۆرئاوا كوڕه‌كانی ێنن. ی زه‌خت‌و ی م ده‌ست ت .جگ ه تكردوه ، كانه‌كه‌مدا
چه‌ماڵ���دا ه خاوه‌ن وته‌كانیدا ،ك ه ئه‌م ێكی زۆر ی خۆش��� ه‌وه‌دا ئه‌و ه.
وه
دو ساڵ (دایك) ی دیار �كردنی كاری هوه بۆ
كه‌سێك ه‌سانه‌ی سانه‌شی هیوای ه‌خوازم ه‌یه هیچ ی دایك .
مریه‌م عه‌لی كه له‌گه‌ڕه‌كی مامه‌یاره‌ی شاری سلێمانی نیشتهجێیهو ماوه‌ی 25ساڵه له‌و ناوچه‌یه‌دا دوكانی نوسینگه‌ی كڕین‌و فرۆشتنی خانوزه‌وی هه‌یه ،ئاماژه بهوه ده‌كات كاتێك كاری كڕین‌و فڕۆشتنی زه‌وی كردوه به‌هه‌نگاو زه‌ویه‌كانیان پێواوه‌‌و پێش ئه‌وه‌ی كاری نوسینگه بكات به‌شێوه‌ی هه‌وایی كاری كڕین‌و فرۆشتنی زه‌وی بۆ كه‌سانێك كردوهو مامه‌ڵه‌ی به‌خانوزه‌ویه‌وه كردوه. مریه‌م عه‌لی له‌ب���اره‌ی كاره‌كه‌یه‌وه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "ئهوه هیوایه‌تێكی ژیانم ب���وو س���ه‌ره‌ڕای رێگه‌پێنه‌دانی كه‌س���وكاره‌كه‌م ب���ه‌رده‌وام ب���وم له‌كاره‌كه‌م‌و تامردن ده‌ستبه‌رداری ئه‌م كاره‌م نابم". مریه‌م عه‌لی كه خه‌ریكی وه‌اڵمدانه‌وه‌ی ئه‌و كه‌س���انه بو كه په‌یوه‌ندیان پێوه ده‌كرد بۆ كڕین‌و فرۆش���تن‌و به‌كرێدانی خانوه‌كانیان‌و ل���ه‌ده‌وری كۆببونه‌وه‌‌و داوایان ده‌كرد مامه‌ڵه‌كانیان بۆ ئه‌نجام ب���دات‌و ته‌نان���هت یه‌كێ���ك له‌خاوه‌ن خانوه‌كان ده‌یوت گه‌ر تۆ قسه‌ی تێدا نه‌كه‌یت ئه‌و مامه‌ڵه‌یه سه‌رناگرێت. مریه‌م ئاماژهی بهوه كرد كه له‌ساڵی 1993هوه كاری مامه‌ڵه‌ی شاره‌وانی بۆ زه‌وی كه‌سانێكی نزیكی ئه‌نجامداوه كه زۆربه‌ی فه‌رمانبه‌رانی شاره‌وانی له‌به‌ر وته‌كان���ی كاره‌كانیان بۆ رایی دهكردو هاوكارییان ده‌كرد. هه‌روه‌ها وتی "ئه‌وكات هاوسه‌ره‌كه‌م له‌جێگ���ه‌دا ده‌كه‌وێت‌و كاس���پكارمان نابێ���تو خاوه‌نی ش���ه‌ش كوڕو س���ێ كچ بوم ،بۆیه منیش ده‌س���تمدایه ئه‌و كاره". وتیش���ی "ئه‌وكاتان���هی م���ن كاری یاس���ایم ده‌ك���رد له‌گه‌ڕه‌كه‌كان���ی مامه‌یاره‌و رۆژه���ه‌اڵت ژماره‌یه‌كی زۆر ك���ه‌م خانوبه‌ره‌ی تێدابو كه ش���هوانه ده‌ترس���این كه‌س���انێكی خ���راپ بێنه س���ه‌رمان‌و ماڵه‌كانمان ت���ااڵن بك هنو بمانك���وژن كه ناوچه‌یه‌ك���ی زۆر چۆڵ ب���و كه دواتر كاری كڕین‌و فرۆش���تنی پێوه‌ك���را قه‌ره‌باڵغ ب���و زۆرینه‌یان من كاری یاساییم بۆ ئه‌نجام داون". ئه‌و ئاماژه بهوه ده‌كات له‌سه‌ره‌تاو‌ه ناوبانگی په‌یدا كردوهو خه‌ڵكی به‌دوایدا گه‌ڕاون‌و داوایان لێكردوه له‌شاره‌وانی مامه‌ڵه‌كانیان بۆ رایی بكات. مریه‌م عه‌لی وتیش���ی "له‌دواتردا كه چاوم كرایه‌وه‌‌و س���ودێكی باشم بینی له‌كاره‌ك���همو پاره‌م په‌یداكرد‌و خه‌ڵكی ده‌هاتن پرس���یان پێده‌كردم له‌كڕین‌و فرۆشتنی خانو زه‌ویه‌كانیاندا". ئ���هو جه‌غت ل���هوه ده‌كات���هوه كه به‌شێوازێكی س���ه‌رپێی ده‌ستیكردوه به‌كڕین‌و فرۆشتنی خانوزه‌وی‌و ماوه‌ی
چه‌ند س���اڵێك به‌ش���ێوه‌ی سه‌رپێی له‌كڕین‌و فرۆشتنی زه‌وی به‌رده‌وام بوهو وتی "بێ ئه‌وه‌ی گوێ بده‌مه قس���هی كه‌سوكاره‌كه‌م كه ژماره‌یه‌كیان له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كارێكی پیاوان���ه‌م هه‌ڵبژاردوه نایانه‌وێ���ت بێن���ه ماڵ���مو مه‌رحه‌بام ناكه‌ن". وتیش���ی "چه‌ندی���ن جاری���ش تاهاوسه‌ره‌كه‌م مابو قسه‌ی پێده‌گوتم‌و ده‌یوت نابێت ئه‌و كاره بكه‌یت‌و منیش له‌وه‌اڵمدا پێمده‌وت ده هه‌سته نان بۆ منداڵه‌كان په‌یدابكه‌و بامن هیچ كارێك نه‌كه‌م". ئ���هو جه‌غت ل���هوه ده‌كات���هوه كه "نایه‌وێت ده‌ست له‌كه‌س پان بكاتهوهو ده‌یه‌وێت پشت به‌خۆی ببه‌ستێت". مریه‌م ئاماژه بهوه ده‌كات كه یه‌كه‌م كه‌س بوه له‌ژندا بیرۆكه‌ی نوسینگه‌ی خان���وزه‌وی بۆدروس���ت ده‌بێت‌و بڕیار ده‌دات دوكانێك���ی كڕین‌و فرۆش���تنی خانوزه‌وی بكاتهوهو لهوبارهیهوه وتی "له‌ساڵی 2002نوسینگه‌ی خانوزه‌ویم ههیهو بژێوی خۆم‌و منداڵه‌كانم له‌سه‌ر ئه‌وكاره‌ی���هو نامه‌وێ���ت وازی لێبهێنم تامردن به‌رده‌وام ده‌بم له‌كاره‌كه‌م". وتیشی "به‌م كاره‌م پاره‌یه‌كی باشم په‌یدا ك���ردوهو یارمه‌تی كه‌س���وكارو كچ‌و كوڕه‌كانم لێداو‌ه كه ژماره‌یه‌كیان ئێستا ماڵی خۆیان ههیهو به‌جیا ژیان به‌سه‌رده‌به‌ن". ئاماژهی ب���ه‌وه‌ش كرد"له‌ئێس���تادا كچێك���ی له‌گه‌ڵدای���ه ك���ه وه‌ك دواین منداڵی له‌سه‌ر ماڵ ماوه‌و كاره‌كانی بۆ رایی ده‌كات". مریه‌م زورب���هی كاره‌كانی لهڕێگهی ته‌له‌ف���ۆن‌و خ���اوه‌ن نوس���ینگه‌كانی دیك���هوه كاری كڕین‌و فڕۆش���تنی بۆ ده‌كرێت‌و وتی "ده‌بێت ژماره‌یه‌كی زۆر باش خه‌ڵك بناس���یت تا كاری كڕین‌و فڕۆش���تن‌و به‌كرێدانی خانوت ده‌س���ت بكه‌وێت‌و سه‌ركه‌وتوبیت". له‌باره‌ی كاری كڕین‌و فڕۆشتنی خانوو به‌كرێدانیشی وتی "له‌سنوری راپه‌رین‌و به‌كره‌جۆ خانوم الیه‌و نرخه‌كان شاره‌زام تاده‌گاته س���نوری قڕگ���هو ئیبراهیم ئه‌حمه‌د كه ژماره‌یه‌ك���ی زۆر هاواڵتی دێن تاخانویان ب���ۆ بگرم به‌كرێ‌‌و یان كڕین‌و فرۆشتنیان بۆ ئه‌نجام بده‌م كه زۆركات ئهوه به‌نوس���ینگه‌یه‌كی دیكه ناكرێت رێزی من ده‌گرن‌و چ كڕیارو چ فرۆشیار خاتری منیان الیه". وتیش���ی"له‌و ژماره‌ی���هی دێن���ه نوس���ینگه‌كه‌م ژماره‌یه‌ك���ی زۆری���ان ئ���اواره‌ن‌و من مامه‌ڵ���هو كاری به‌كرێ گرتنیان بۆ ئه‌نجام ن���اده‌م‌و نامه‌وێت مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئاواره‌دا بكه‌م". ناوبراو ئه‌وه‌شی رونكردهوه نرخێكی دیاریكراوی نییه بۆ مشته‌ریه‌كانی‌و وتی "گه‌ر خانویه‌ك بفرۆشرێت به‌ده ده‌فته‌ر من ته‌نه���ا دو وه‌ره‌قه وه‌رده‌گرم‌و گه‌ر خانوی���ه‌ك بگرم به‌كرێ بۆ كه‌س���ێك ته‌نها سێ هه‌زار دیناری لێ وه‌رده‌گرم‌و
) )564سێشه‌مم ه 2017/2/7
ژنێك 25ساڵه كاری كڕین‌و فرۆشتنی خانوو زه‌وی ده‌كات
زۆركاتیش هه‌رچه‌نێكیش���م بده‌نێ وه‌ریده‌گرم". ئام���اژه‌ی به‌وه‌ش���دا "بۆی���ه مامه‌ڵ���ه‌ش ناكه‌م ی���ان نرخێكی گونج���او وه‌رده‌گ���رم تاخه‌ڵكی بێن���هوه نوس���ینگه‌كه‌م‌و بب���ن به‌موشته‌ری‌و سه‌ردانم بكه‌ن". وتیش���ی "نرخی خانو له‌سێ ده‌فت���ه‌ره‌وه ده‌س���تپێده‌كات ت���ا پان���زه ده‌فت���ه‌ر بهرهو ژور به‌پێی جۆر‌و ش���وێنی‌‌و هه‌رچی خانوی كرێشه له‌دو س���ه‌دو په‌نجا ه���ه‌زاره‌وه ده‌س���ت پێده‌كات بۆ سێ سه‌د هه‌زار". مری���ه‌م جه‌غتیش���ی كرده‌وه "ب���ه‌ده‌ر له‌كاری نوسینگه‌كه‌م هیوایه‌تێكی زۆرم ب���ۆ ئ���هو فیل���مو درامایان���ه هه‌ی���ه كه كاری ب���ه‌رده‌وام شه‌ڕو چه‌كهه‌ڵگرتنی تێدایه". وتیشی "هه‌مو جل‌و ب���ه‌رگ‌و تاقمێك���ی س���ه‌ربازیم ههیهو حه‌زده‌ك���ه‌م بزانم چۆن شه‌ڕده‌كه‌ن‌و ئه‌وه‌ش هیوایه‌تی ژیانمه".
ژنە پزیشکێک مێژوی كۆیه له‌خانویه‌كدا كۆده‌كاته‌وه به‌جیا نمایش ده‌كرێت". ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د وتیشی "هه‌روه‌ها س����اڵی رابردوش خانویه‌ك ی مه‌س����عود حه‌مه س����ه‌عیدی برای دكتۆره عه‌تیه مۆزه‌خانه‌ی كلتوری له‌پ زێرین كه كه‌وتوه‌ته كه‌وتوبوه ته‌نیش����ت ئه‌و مۆزه‌خانه‌یه پێشكه‌شی گه‌ڕه‌كی به‌رقه‌اڵتی شاری كۆیه له‌وێدا ژنه ئێمه‌ی ك����ردو به‌م����ه‌ش فراوانتر ك����راو ژورێكی دكتۆرێكی خه‌ڵكی شاری كۆیه هه‌ر له‌كۆنه‌وه سه‌رجه‌م كه‌لوپه‌ل‌و كه‌ره‌سته‌‌و ئامێری كه‌له‌پوری تایبه‌تی����ش به‌ناوی ش����ه‌هید هه‌مینه‌خان كرایه‌وه كه‌كه‌لوپه‌له‌كان����ی ئ����هو ژن����ه ش����ه‌هیده‌ی تێدا بنه‌ماڵه‌كه‌یانی كۆكردبوه‌وه‌‌و له‌الی خۆی نمایشده‌كرێت". پاراستبوی‌‌و دوایش بیرۆكه‌ی ئه‌وه‌ی الدروست به‌رپرسی مۆزه‌خانه‌ی كلتوری له‌پ زێرین ئاماژه ده‌بێت له‌مۆزه‌خانه‌یه‌كدا نمایشی بكات. بهوه ده‌دات كه"تائێستا دو فێستیڤاڵی هونهریو هه‌روه‌ه����ا ك���� هل‌و په‌له‌كانی ئ����هو مۆزه‌خانه‌یه گۆرانی‌‌و مه‌قام‌و الوك‌و به‌س����تهو حه‌یران‌و هۆره‌ی له‌الیه‌ن فازیل شه‌وڕۆی ش����اعیر ریزبه‌ند كراون‌و كوردی له‌و مۆزه‌خانه‌یه سازكراوه". وتیشی "هه‌روه‌ها گۆڤارێكی وه‌رزیش ده‌رده‌چێت فراوانك����راوهو له‌چاالكیه‌كی ش����ێوه فێس����تیڤاڵ ل����ه 2015/5/30كرای����هوهو ورده ورده‌ش ئ����هو به‌ناوی "كلتوری كورد" تاكو ئێستاش سێ ژماره‌ی مۆزه‌خانه‌یه كه‌لوپه‌لی نوێی كلتوری بۆ ده‌هێنن‌و لێ ده‌رچوه‌‌و ژماره‌ی چواریش له‌به‌رده‌ستدایه". دی����ده‌وان یه‌عق����وب به‌رپرس����ی مۆزه‌خان����هی له‌خان����وی ئه‌و ژنه دكت����ۆره ده‌پارێزرێت‌و نمایش كلتوری له‌پ زێرین جه‌غتی كرده‌وه "رۆژانه جگه ده‌كرێت. دی����ده‌وان یه‌عق����وب به‌رپرس����ی مۆزه‌خان����هی له‌هاواڵتیانی ش����اری كۆی����ه هاواڵتیانی ده‌ره‌وه‌ی كلتوری ل����ه‌پ زێرین له‌باره‌ی به‌ش����هكانیو كارو كۆیه‌ش س����ه‌ردانی ئه‌و ش����وێنه دهكهنو گرنگی چاالكییه‌كانی ئه‌و مۆزه‌خانه‌یه بۆ ئاوێنه وتی"ئێمه به‌مێژوی كۆیه‌ش ده‌ده‌ن". وتیش���� ی "جگه له‌وانه‌ش تائێس����تا 25كه‌ناڵ‌و ل����هو مۆزه‌خانه‌یه چه‌ند به‌ش����ێكمان هه‌یه تێیدا كه‌لوپه‌له‌كان نمایش ده‌كه‌ین وه‌كو رستن‌و چنین‌و دام����ه‌زراوه‌ی راگه‌یاندن‌و ده‌یان ده‌س����تهو گروپ‌و جوان����كاری ژنانه‌‌و رێژه‌پێژه‌‌و ناوماڵ‌و راوش����كارو خوێندنگا‌و فه‌رمانگه س����ه‌ردانی مۆزه‌خانه‌كه‌یان كشتوكاڵ‌و ژنان‌و مندااڵن پێكهاتوه‌‌و هه‌ریه‌كه‌یان كردوه".
ته‌‌رازو لەوانەی���ە ل���ەم ماوەی���ەدا دوچار ی زەحمەتی زۆر ببیت���ەوە کە ئەوەش پێویستی بەوریابوون‌و بەئاگایی دەبێت لەئەنجامدانی ئەو گۆڕانکارییانەی کە گەوهەریین لەکارەکەتدا.
دوپشک رۆمانس���ییەت خ���ۆی بەس���ەرتدا دەس���ەپێنێت لەم���ڕۆداو رۆژەکانی داهاتووی���ش پڕییەتی لەدڵخۆش���یو خەونی جوان لەگەڵ هاوژینەکەت.
که‌‌وان رێگ���ە م���ەدە بێهیوای���ی بچێتە نێو الیەنی دەرونیت چونکە گەش���بینی چارەس���ەری گونج���اوە ب���ۆ هەمو گرفتەکان ،هەواڵێك دەبیستیت.
گیسک فشاری رۆتین لەکاردا بەردەوامە بەاڵم دەتوانیت بەسەریدا زاڵبیت‌و کارەکان بەئارەزوی خۆت تێپەڕێنیت‌و بگەیت بەو ئامانجەی کە ئارەزوی دەکەیت.
سه‌‌تڵ ژیانت دوچاری ژینگەیەکی رۆمانسی‌‌و تێگەیش���تن دەبێتەوە ک���ە ئەوەش دەبێتە هۆی ئەوەی کە ئاسودەبیت لەدۆخەکە.
11
»æêīµ »ËĠňĥŎð ئا :شۆڕش محه‌مه‌د فیلمی (گۆرانییه‌ك بۆ به‌كۆ) س���یناریۆ‌و مۆس���یقا‌و ده‌رهێن���ان: نیزامه‌دین ئه‌رچ وێنه‌گرتن :تۆماس ماوخ مۆنتاژ :سوزان الهای به‌رهه‌می :هاوبه‌شی ئه‌ڵمانیا-ئه‌رمینیا- 1992 نوان���دن :نیزامه‌دی���ن ئ���ه‌رچ له‌رۆڵی (به‌كۆ) ،بیزاره ئارس���ن له‌ڕۆڵی (زین)، لوسیكا هیسین له‌رۆڵی (زینۆ) ،سیمالی جورا له‌ڕۆڵ���ی (كه‌مال) ،فی�ل�ا تیتال، نوریی���ه تیت���ال ،تیمۆر جورا ،س���یرین سینچۆ ،خاس���یا ریزگۆ ،بیریڤان فه‌قێ، له‌یال جوهه‌ر ،روس���تم جه‌م���ال ،ئه‌رین پۆالدۆ. گۆرانیی���ه‌ك ب���ۆ به‌ك���ۆ ،یه‌كێك له‌و فیلمان���هی ك���ه دایه‌لۆگ���ی فیلمه‌ك���ه كوردیی���هو نیزامه‌دین ئ���ه‌رچ یه‌كه‌مین به‌رهه‌می ده‌رهێنانی خۆیی پێش���كه‌ش ده‌كات‌و هه‌رخۆیش���ی س���یناریۆی ب���ۆ نوسیوه‌‌و هه‌روه‌ها نواندنی تێدا ده‌كات‌و مۆسیقاكه‌شی بۆ داناوه. نیزامه‌دی���ن ئه‌رچ بههۆی قس���ه‌كردنی به‌زمانی ك���وردی له‌ناو خه‌ڵكدا له‌توركیا زیندانی كرا‌و پاش���ان بۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵتی توركیا نه‌فی كرا. ل���ه‌م فیلم���ه‌دا كه‌س���ایه‌تی (به‌كۆ) ك���ه نیزامه‌دی���ن ئه‌رچ خ���ۆی رۆڵه‌كه‌ی به‌رجه‌سته ده‌كات ده‌بینین ده‌ستیداوه‌ته گه‌ش���تێكی دور‌و درێژ ب���ۆ دۆزینه‌وه‌ی براكه‌ی له‌ناوچه كوردنشینه‌كانی توركیاو له‌زین���دان هه‌ڵدێت‌و روده‌كاته س���وریاو پاشان له‌سوریاوه دێته شاخه جوانه‌كانی هه‌رێمی كوردستانی عێراق‌و له‌وێ خودی خۆیو نیشتیمانی خۆی ده‌دۆزێته‌وه. له‌باره‌ی فیلمه‌ك���هوه نیزامه‌دین ئه‌رچ ده‌ڵێ���ت "هه‌رچه‌ند جیه���ان زیاتر بزانن له‌باره‌ی ئێم���هی ك���ورده‌وه به‌هێنده‌ی ئهوه هی���وا له‌ناخماندا گه‌ش���ه ده‌كات. منیش هه‌ر بۆ ئه‌و مه‌به‌سته ئه‌م فیلمه‌م دروستكرد". نیزامه‌دین ئه‌رچ له‌ساڵی 1974هوه وه‌ك ئه‌كته‌ر‌و گۆرانیبێژ له‌چه‌ند به‌رنامه‌یه‌كی ته‌له‌فزیۆنی‌‌و رادیۆیی له‌شار ی ئه‌سته‌نبوڵ ده‌ركه‌وت���وه ،س���اڵی 1982له‌فیلم���ی به‌ره‌به‌یان-ی ده‌رهێنه‌ر س���ینا س���یتن نواندنی كردوهو پاش���ان له‌ساڵی 1985 له‌فیلمی قورب���ان ئۆڵدغوم-ی ده‌رهێنه‌ر شاهین چوك نواندنی كردوه. هه‌روه‌ه���ا ئه‌رچ مۆس���یقا ی بۆ ئه‌و دو فیلمه‌ش داناوه. س���اڵی 1980بههۆی ئ���ه‌وه‌ی له‌ناو خه‌ڵك���دا به‌زمانی كوردی قس���هی كرد زیندانی كرا‌و پاش���ان ئازادكرا‌و نه‌فیكرا‌و ئه‌وی���ش رویك���رده واڵت���ی ئه‌ڵمانی���او له‌ئێستاشدا له‌شاری به‌رلین نیشتهجێیهو لهس���اڵی 1984هوه خاوه‌ن���ی ماف���ی په‌نابه‌رێتی سیاسیی له‌و واڵته هه‌یه. فیلمی (گۆرانییه‌ك بۆ به‌كۆ) له‌چه‌ندین فێس���تیڤاڵی نێوده‌وڵه‌ت���ی س���ینه‌مایی نمایش���كراوه‌‌و ره‌خنه‌گ���ران به‌یه‌كێ���ك له‌فیلمه باش���ه‌كانی سینه‌مای كوردییان له‌قه‌ڵه‌م داوه.
نه‌‌هه‌‌نگ ئەمڕۆژە بەڵێنی دەستکەوتی زیاتر ی داراییت پێدەبەخش���ێت کە بەهۆی وەبەرهێنانەکانتەوە دەستتدەکەون لەیەکێک لەپڕۆژە سەرکەوتوەکاندا.
10
rangalayawene@gmail.com
س ی ح ری جوان چه‌مچه‌ماڵ: ی بۆ سود له له‌یزه‌ری مو ) )564سێشه‌مم ه 2017/2/7
ژنێكی ته‌مه‌ن 70ساڵ دوكانداره
وه‌رناگرین؟
ئا :گۆران لوقمان
ی ی زۆره‌وه ،خاوه‌ن ره‌حمه به‌ته‌مه‌نێك ی دوكانێكی بچكۆالنه‌یه له‌ناو بازاڕ چه‌مچه‌ماڵ ،ئه‌و ده‌ڵێت "ده‌مه‌وێت چاوم ی خۆم له‌ده‌ستی كه‌س نه‌بێت‌و نانی ده‌ست بخۆم". ی ره‌حم ه ئ���هو كات��� هی ئاوێن��� ه س���ه‌ردان ی ی ك���رد ،به‌یانییه‌كی زو بو ،تیش���ك ق���ادر ی به‌ربه‌ی���ان ده‌هات ه ن���او دوكانه‌كه‌ی، خ���ۆر ی ی ئاسنی قه‌دیم ناوبراو له‌سه‌ر كورس���ییه‌ك له‌چاوه‌ڕوانی مش���ته‌ریدا دانیشتبو ،بۆ ئاوێن ه ی دوكانداریم، ی " 8-7س���اڵه خه‌ریك دواو وت پێشتر هاوس���ه‌ره‌كه‌م ك ه به‌حاجی حه‌مه‌سور ناسراو بو دوكانه‌ك هی به‌ڕێوه ده‌برد". ی ی دوایی هاوس���ه‌ره‌كه ی كۆچ ب���ه‌اڵم دوا ی ئ���ه‌م پیره‌ژنه بڕیاری���دا دوكانه‌ك ه وه‌ك خۆ ی بكات. ی سه‌رپه‌رشت بهێڵێته‌وه‌و خۆ ی ی كورده‌وار ی ره‌حمه‌خان زیاتر شت دوكانه‌كه
له‌ئێستادا له‌یزه‌ر به‌باشترین رێگ ه داده‌نرێت بۆله‌ناوبردنی موی زیاده‌ی له‌ش ،له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا هه‌ندێك له‌و كه‌س���انه‌ی له‌یزه‌ر ب���ه‌كار ئه‌هێنن ده‌ڵێ���ن س���ودمان لێوه‌رنه‌گرتوه، ئه‌وه‌ی لێره‌دا مه‌به‌س���تمانه باسی بكه‌ین ئه‌وه‌یه ك���ه هه‌ندێك كه‌س س���ودی لێوه‌رناگ���رن یاخ���ود زۆر
ره‌نگاڵه
ی وشككراوه‌و ده‌رخۆنه‌و تێدای ه وه‌ك گسك‌و تو ته‌ڵه‌ی مش���ك .ناوبراو ئاماژهی ب���ه‌وه‌دا ك ه ی ئه‌م جۆره كه‌لوپه‌الن ه باشتره". "بازاڕ ی گوندی س���ۆفی حه‌س���ه‌نی ره‌حم ه خه‌ڵك ی خۆیهوه ی ژیان ناحیه‌ی س���ه‌نگاوه‌‌و له‌ب���اره ی ی به‌حاج ی ب���ه‌وه‌دا له‌وكات هی ش���و ئاماژه ی كردوه هاتوه‌ت��� ه چه‌مچه‌ماڵ .ئه‌و هاوس���ه‌ر ی 6كچ‌و 4ك���وڕ‌ه جگ ه له‌ته‌نها ئێس���تا خاوه‌ن ی ی كه جارجاره هاوكار ی وت ی وه‌ك خۆ كچێك ی ی دیك���ه چونه‌ته ن���او ژیان ده‌كات ،ئه‌وان��� خۆیان. ی هاوس���ه‌رگیری‌‌و ی ته‌م���هنو كات له‌ب���اره ی منداڵه‌كانیه‌و‌ه پرس���یارمان لێیكرد، ته‌مه‌ن��� ئه‌و وتی"هیچیانم له‌بی���ر نیهو نایزانم" .به‌اڵم ی زیاتر له70 ی ناوبراو ته‌مه‌ن ره‌نگ‌و روخس���ار ساڵ ده‌نوێنێت. ی ئ���ه‌م پیره‌ژنه ماینه‌و‌ه ئه‌وه‌نده‌ی ئێم ه ال ی له‌دوكانه‌كه‌ی نه‌كرد ،ئه‌و هیچ كڕیارێ���ك ڕو ی مه‌عاش گله‌یی له‌وه‌زعه‌كه هه‌بو وتی "له‌وه‌ت ه خراپ بوه ،رۆژی واهه‌ی��� ه بایی 2هه‌زار دینار
نافرۆشم". ی له‌به‌رامبه‌ر كاره‌كه‌ید به‌وت���هی خۆ ده‌ستخۆشی لێئه‌كا ،چونك ه چاوی له ره‌حمه رۆژان��� ه له‌خۆرهه‌اڵته‌و‌ه بۆ ی ده‌كات���هوه ،ك ده‌رگای دوكانه‌ك���ه له‌هه‌ولێره‌وه پێداویستیه‌كانی بۆ ده‌هێ ئ���هو ته‌مه‌نه دورودرێژ‌ه نه‌خۆش���ی شه‌كر‌هی توش كردوه ،بۆیه به‌رده‌وام به‌گۆچانه‌وه‌ی��� ه تاهه‌ڵس���ێت‌و ب���ڕوات ی بۆ دروست ی ك ه كێش��� ه له‌نه‌خۆش��� ی دوك ره‌حم ه قادر وتی "له‌حس���ابات كۆڵه‌وارم". ی وه‌ك ره‌حم��� ه له‌چه‌مچ نمون���ه ده‌گمه‌نه ،به‌تایبه‌ت بۆ ژنێكی پیر كه ی بێت ،به‌اڵم له‌و ی تایبه‌ت به‌خۆ كار ی ده‌ك���رد، ی ده‌رون هه‌س���تت به‌ئارام ژن���ه رۆژان ه له‌ماڵ دێت���ه‌ده‌رو خه‌ڵكێ ی زیاتر نه‌خ ده‌بینێ���ت ،به‌اڵم بۆ ئهوه ی به ی پێنه‌بات ،ره‌حمه ئاماژه زه‌فه‌ر رۆژانه‌ی باران ببارێت دوكان ناكاتهوه
به‌كه‌م���ی ئه‌وانی���ش بریتی���ن له :پش���كنینی هۆرمۆن���ی بكرێت گه‌ر به‌گشتی له‌یزه‌ر به‌ته‌واوه‌تی موه‌كه هه‌ستت كرد كێشه‌ی هۆرمۆنت هه‌یه، بنب���ڕ ن���اكات به‌ڵك���و زۆر كه‌می ئه‌وانه‌ی كیس���ی هێلكه‌دانیان هه‌یه ده‌كات���هوهو به‌ش���ێوه‌ی گه‌نده‌مو كه‌متر س���ود له‌له‌یزه‌ر وه‌رئه‌گرن، ده‌مێنێت���هوه ،ئه‌وانه‌ی كێش���هی پێویس���ته نێوان جه‌لسه‌كان له 30 هۆرمۆنیان ههیهو رێ���ژه‌ی هه‌ندێ رۆژ كه‌متر بێت چونكه ئه‌گه‌ر ره‌گی جۆری هۆڕمۆنیان به‌رزه ،هه‌ربۆیه موه‌كه دروست نه‌بوبێت له‌یزه‌ره‌كه پێویس���ته پێش ئه‌نجامدانی له‌یزه‌ر ناتوانێت له‌ناوی به‌رێت.
ناونیش���ان :به‌ختیاری -شه‌قامی س���ه‌ره‌كی به‌رامبه‌ری سالۆن ئه‌سته‌مبوڵ
ژماره ته‌له‌فۆنی 0533183536 - 07706581971 فه‌یسبوكmedicalclinicsuly :
ێ بۆ مه‌رگی دایكی باڵوده‌كاته‌وه شاخه‌وان هه‌ڵه‌بجه‌یی :به‌رهه‌مێكی نو
کاوڕ ناونیشانی گرنگ‌و گەورە هی قۆناغی داهات���وە ب���ەاڵم دەس���تکەوتەکان لەوانەی���ە پێویس���تیان بەهەندێک کات هەبێت بۆیە باش���تروایە پەلە نەکەیت.
گا
به‌شێوازێك بێت جوانی‌و تام‌و چێژ ئا :مه‌زهه‌ر كه‌ریم له‌ده‌ست بدات‌و گرنگ ئهوه نییه شاخه‌وان كه‌یخه‌سره‌و ده‌ڵه‌مه‌ڕی زۆرترین گۆران����ی باڵوبكه‌یته‌وه‌‌و گرن����گ ئه‌وه‌یه كاره‌كانت جێگه‌ی ناسراو به‌شاخه‌وان هه‌ڵه‌بجه‌یی ره‌زامه‌ندی هه‌واداره‌كانت بێت". هونه‌رمه‌ندی گۆرانیبێژ وتیش����ی "س����ه‌رقاڵیی ژی����ان رایده‌گه‌یه‌نێت "گۆرانییه‌كی نوێ به‌ناوی (دایك) بۆ مه‌رگی دایكم ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت‌و س����ه‌رقاڵی ژیانی خێزان����ی هۆیه‌كی دیكه‌یه باڵوده‌كه‌مه‌وه‌‌و له‌ماوه‌یه‌كی له‌نه‌بونی كاری هونهریو بێگومان كه‌میشدا به‌رهه‌مێكی دیكه به‌ناوی (ئه‌وا ده‌ڕۆم) پێشكه‌شی ژیانی ده‌ره‌وه‌ی واڵت جیاوازتره‌‌و به‌ش����ێوازێكی هێن����ده ئاس����ان هه‌وادارانم ده‌كه‌م". ده‌س����تت ب����ه‌كاره هونه‌رییه‌كانت زۆریش����ی ش����اخه‌وان هه‌ڵه‌بجه‌ی����ی ك����ه راناگات‌‌وكاتێك����ی ماوه‌ی بیس����ت س����اڵێك ده‌بێت ده‌وێت". ئه‌و ئام����اژه ب����هوه ده‌كات كه له‌واڵت����ی ئه‌ڵمانی����ا دهژیو هه‌ر له‌هه‌م����ان واڵت چه‌ندین به‌رهه‌می پێویس����ه كه‌س����انێكی گه‌نجیش هونه‌ری باڵوكردۆت����هوه ،ناوبه‌ناو بێن����ه دنیای هون����هرهوهو گرنگی دێت����هوه هه‌رێم����ی كوردس����تان به‌كاری هونه‌ری بده‌ن تاهونه‌ری له‌چاوپێكه‌وتنێكی له‌گه‌ڵ ئاوێنه ،میلله‌ته‌كه‌م����ان له‌نه‌مان‌و فه‌وتان رایگه‌یان����د "له‌مانگ����ی 2017/4بپارێزین‌و لهوبارهیهوه وتی"مه‌رجه له‌واڵت����ی ئه‌ڵمانی����ا ده‌گه‌ڕێمه‌وه هه‌مو كه‌س����ێك له‌ه����ه‌ر ته‌مه‌ن‌و هه‌رێمی كوردستان بۆ ته‌واوكردنی بوارێكدابێ����ت خزمه‌تی واڵته‌كه‌ی كاره هونه‌رییه‌كان����مو س����ه‌رقاڵی بكات ،هونه‌ریش یه‌كێكی دیكه‌یه ئاماده‌كردنی كۆنسێرتێكی هونه‌ری ل����هو بوارانه‌ی خزمه‌ت����ی كلتورو ده‌ب����مو پێشكه‌ش����ی هه‌وادارانمی نه‌ت����ه‌وه‌ی پێده‌كرێت تاله‌فه‌وتان بیپارێزین". ده‌كه‌م له‌شاری سلێمانی". وتیش����ی "مه‌رج����ه كاره‌كانیان وتیش����ی "له‌كۆنس����ێرته‌كه‌دا چه‌ندین گۆرانی ساڵی 2014و ئه‌و به‌فیلته‌ردا بڕوات‌و گۆرانی باش‌و به‌رهه‌مان����هی ك����ه له‌چه‌ند رۆژی خ����راپ له‌ی����ه‌ك جیابكرێته‌وه كه داهات����ودا باڵوی����ان ده‌كه‌م����هوه ،به‌داخ����هوه زۆرك����ه‌س گۆران����ی پێشكه‌شی هه‌وادارانمی ده‌كه‌م" .ده‌ڵێت‌و گۆرانیه‌كان����ی ده‌بینرێن س����ه‌باره‌ت به‌دوركه‌وتن����ه‌وه‌ی وه‌ك پێویس����ت نی����نو ناتوانرێت له‌جیهانی هونه‌ر ك����ه ماوه‌ی دو به‌هونه‌رو گۆرانیبێژ ناوبنرێت". جه‌غتی له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش كرده‌وه س����اڵ زیاتره هی����چ به‌رهه‌مێكی نوێی باڵو نه‌كردۆته‌وه ،شاخه‌وان كه پێویسته ده‌زگاكانی راگه‌یاندن وتی"نامه‌وێ����ت گۆرانییه‌كان����م زۆر گرنگ����ی به‌هونه‌ری ره‌س����ه‌ن
بده‌ن. س����ه‌باره‌ت ب����هو ك���� هس‌و الیه‌نان����هی هاوكاریی����ان كردوه له‌به‌رهه‌مه‌كانی����دا ،ش����اخه‌وان هه‌ڵه‌بجه‌ی����ی وت����ی "له‌ئێس����تاو رابردودا زۆر له‌هاوڕێ‌‌و دۆستان هاوكارییان ك����ردوم كه خۆم به‌قه‌رزاری����ان ده‌زانم كه له‌م به‌رهه‌مه نوێیه‌شدا هاوكارم ب����ون‌و ده‌مه‌وێت هه‌ركاتێك ده‌رف����هت هه‌بێ����ت به‌هه‌ر نرخێ����ك بێت پاداش����تیان بده‌م����هوهو گ����ه‌ر ه����اوكاری ئ����ه‌وان نه‌بوای����ه نه‌مده‌توانی گۆرانییه‌كان����م پێشكه‌ش����ی هه‌وادارانم بك����ه‌م له‌گۆرانی وتن به‌رده‌وام بم". وتیش����ی "ئه‌وكات����هی دێمه‌وه لهس����ه‌ركار خه‌ریك����ی كاره هونه‌رییه‌كان����م ده‌ب����مو ده‌توان����م بڵێ����م ئه‌وكاته پشوی منه كه خه‌ریكی كاره هونه‌رییه‌كان����م ده‌بم ك����ه ماندوبونێكی زۆری����ان ده‌وێت بههۆی كاره‌كان����مو دوری موزیك ژه‌ن����ه‌كان‌و ئه‌و س����تافه‌ی كه ده‌ته‌وێت كاریان له‌گ����هڵ بكه‌یت ماندوبونێك����ی زۆری ده‌وێ����ت ب����ه‌اڵم دواجار به‌رده‌وام ده‌بم له‌گۆرانی وتن ئ����هوه هیوایه‌تێكی ژیانمه". ش����اخه‌وان ئام����اژه ب����هوه ده‌كات ك����ه
قرژاڵ
شێر
دوانه
تۆ پێویستییەکی زۆرت هەیە بەدوبارە هەوڵێک���ی زۆر دەدەی���ت تاوەک���و رێکخستنەوەی الیەنی ژیان بەتایبەت پارێزگاری لەکێشی گونجاوت بدەیت هەندێ بابەت هەن کە هێشتا بەتەواوی کە ئەوەش زۆرێک لەخەڵکی ئیرەییت پێدەبەن. ئەنجامت نەداون.
نوێتری����ن به‌رهه‌می ب����ۆ مه‌رگی نه‌بونه‌ته‌وه‌‌و وتی"لهدوای د دایكی باڵوكردۆت����هوه كه بههۆی نوێترین به‌رهه‌مم به‌ناوی ( غوربه‌ت����هوه جارێكی دیكه دایكی باڵوده‌كه‌مه‌وه كه هۆنراوه‌ی نه‌بینیوه‌ت����هوهو هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌‌و كاری دابه‌ش��� به‌ی����ه‌ك موزی����ك ش����ادیار‌و ش����ا د ئاوازدانانی له‌الی����ه‌ن به‌نده ئه‌نجامدراوه". وتیشی "هیوادارم هه‌موك به‌دایكی شادبێته‌وه ئه‌و كه له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵتن ئه‌و كه‌س دایكی����ان له‌ژیاندا م����اوه ته‌مه‌ن درێژی بۆ دایكیان ده كه دایك ئه‌و س����ه‌روه‌ته پێناسه‌یه‌ك بۆ وشه‌ی نییه له‌م جیهانه‌دا".
ئەو هەواڵنەی کە تۆ ئەنجامیان دەدەیت راوێژ بەکەسانی تر بکە بۆ هەڵبژاردن ی لەوانەی���ە ل���ەالی هاوژینەک���ەت هیچ بڕیارە پیشەییەکان لەالیەن خۆتەوە گرنگ نەبن‌و ئ���ەوەش بەخۆبەزلزانین بڕیار مەدە چونکە لەوانەیە کۆمەڵێک بڕیاری بەپەلە ئەنجامبدەیت. دادەنرێت.
فه‌‌ریک دوچ���اری کۆمەڵی���ک پێک���دادان‌و گرژی لەکەش���وهەوادا دەبیتەوە کە ئ���ەوەش بەدڵ���ی تۆ نابێ���ت ،بەاڵم دواتر فش���ارەکان کەمدەبنەوەو لەو بەیەکدادانە بەدور دەبیتەوە.
بیروڕا
) )564سێشه‌مم ه 2017/2/7
birura. awene@gmail. com
رێککەوتن لەگەڵ پارتی رێبین هەردی لەگەڵ وتارەکەی سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستاندا کە پێشنیاری گوڕینی هەر سێ س���ەرۆکایەتیەکەی کردبو ،گوژمێکی تازەی وتوێژی الیەنە سیاس���یەکانی کوردس���تان دەستی پێکردەوە ،هەرچەندە خاوییەکی زۆر لەم دانیشتنانەدا هەیەو هەرچەند تەنیا یەک گوژمی دانیش���تنی دوالیەن���ە ئەنجامدراوە، ب���ەاڵم هەمو جوڵ���ەکان ئ���ەوە دەرئەخەن پێشنیارەکەی سەرۆکی پارتی هیچ راستیەکی تی���ا نەبوەو ئەوەی ب���ۆی ئەگەڕێت گۆڕانی هەر سێ سەرۆکایەتیەکە نیە ،بەڵکو گۆڕانی سەرۆکی پەرلەمانە بەتەنیاو چاوەڕێ ئەکات حزبەکان���ی دی خۆیان خۆبەخش���انە داوای بەردەوام بونی دو سەرۆکایەتیەکەی تری بۆ بکەن .واتە بەکورتی پارتی وەک هەمیش���ە خۆی بە بەهێز ئەبینێت‌و هەمو ئەو شتانەی کە لەڕابردودا رویان داوە واتەماش���ا ئەکات کە ئەوەندە بەهێزی کردوە کە هێزەکانی دی ئێستا ئامادەن‌و لەخوایان دەوێت پارتی الیان لێبکاتەوەو بەش���داریان پێب���کات .بۆچونی پارت���ی وای���ە دوای رێگەگرتن لەس���ەرۆکی پەرلەمان‌و دەرکردنی ٤وەزیرەکەی گۆڕان، کە زۆر ئاس���ان بۆی چوە س���ەر ،نمایشی دەس���ەاڵتێکی ک���ردوە ک���ە الیەنەکانی دی هێناوەتەوە بۆ واقی���ع‌و بەجۆرێک ملکەچی کردون کە ئەمجارە خۆیان داوای لێ ئەکەن س���ەرۆکەکانیان لەجێی خۆی���ان بمێننەوە. پارتی خ���ۆی بەس���ەرکەوتو ئەزانێت مادام توان���ی پەرلەمان‌و س���ەرۆکەکەی دەربکات‌و بەئاسانیش رێگە لەچونە ناو هەولێری هەمو ئەو کەسانە بگرێت کە بەدڵی نین .بەبڕوای
پارتی پەیامەکەی بەهەمو الیەک گەیشتوەو هێزەکانی دی تێگەیشتون هەر کەس الساری لەگ���ەڵ پارتی ب���کات ،گاڵتە نی���ەو بەزەبر رێگەی چونە ناو هەمو ئەو ش���وێنانەی لێ ئەگرێت کە لەژێر دەستیدایە. س���ەرۆکی پارتی لەوتارەکەی بەعشیقەدا بەڕاشکاوی پرس���ی ئەرێ لەخۆتان بپرسن دۆخی ئێس���تاتان باش���ترە یان پێشوتان؟ لەراس���تیدا ه���ەر ئ���ەم پرس���یارە ک���ۆی تێگەیش���تنی پارتی بۆ رێککەوتنی سیاسی ئاش���کرا ئەکات .پارتی لەوتووێژی سیاسیدا س���تراتیژێک پەیڕەو ئەکات ک���ە ئامادە نیە وازی ل���ێ بێنێت .ئەم س���تراتیژەش بریتیە لەئامادەیی بۆ بەخش���ینی بەش���داری کردن لەئیدارەدا ،بەمەرجی وەرگرتنی سیاس���ەت. پارتی ئیدارە ئەبەخشێ ،بەاڵم لەبەرامبەردا سیاس���ەتی لێت ئەوێت .ئامادەیە لەئیدارەدا پۆس���تی گ���ەورەو بچوک ببەخش���ێ ،بەاڵم لەبەرامب���ەر ئەوەدا ئەبێ���ت تۆ واز لەخەونە سیاس���یەکانت بێنێ���تو ئ���ەو سیاس���ەت‌و چوارچێوە گش���تیەت قەبوڵ بێت کە پارتی پێشنیاری کردوە .پارتی دانوستان ئەکات، لەگەڵ هەموان کۆئەبێتەوە ،نەرمییەکیش بۆ ئەم پۆست‌و ئەو پۆست ئەنوێنێت ،بەاڵم بەو مەرجەی ئەوەت قەبوڵ بێت کە سیاس���ەت‌و بڕیارەکان���ی ،پێش���نیارە سیاس���یەکان بۆ رێکخستنی واڵت بەدەست ئەوەوە بێت .هەر لەبەرئەمەش���ە الی پارتی���ەکان رێککەوتنی س���تراتیژی یەکێت���یو پارت���ی نمونەی ئەو رێککەوتنە سیاسیەیە کە بەردەوام بەدوایدا ئەگەڕێن. رێککەوتن���ی س���تراتیژی یەکێتی‌و پارتی رێک ئەو رێککەوتنەی���ە کە پارتی بۆ هەمو دانوس���تانێک لەگ���ەڵ خۆی���دا ئەیگێڕێت‌و بەدوای دوبارەکردنەوەی لەگەڵ هەر هێزێکدا ئەگەڕێت کە دانوستانی لەگەڵ ئەکات .ئەم رێککەوتنە بریتی ب���و لەوازهێنانی یەکێتی ل���ەدەورە سیاس���یەکەی خ���ۆی لەبەرامبەر وەرگرتن���ی هەندێ���ک پۆس���تی ئیداریدا کە بەڕوکەش گەورەو گرنگن ،بەاڵم لەناوەڕۆکدا هیچ مانایەکی سیاس���ییان نیە .بەهۆی ئەو رێککەوتنەوە پارتی یاس���ای س���ەرۆکایەتی
هەستئەکەم دروستبونی گۆڕان بەرهەمی راستەوخۆی رێککەوتنی ستراتیژی یەکێتی‌و پارتییە کە کردنی بەدو هێزی تەواو لێکچو کە بەیەک دەنگ‌و ئاواز ئەخوێنن .گۆڕان بەرهەمی پاشەکشێی یەکێتیە لەو دەورە سیاسیەی کە ئەبو بیبینێت‌و بەهۆی تەماعی ئیداری‌و دەسەاڵتی هەندێک لەسەرانیەوە لەدەستی دا هەرێمی تێپەڕاند کە تائەم س���اتەوەختەش یەکێکە لەو یاس���ایانەی قەیرانی سیاس���ی ئەم���ڕۆی لەکوردس���تاندا دروس���تکردوە، دەنگدانی دەس���توری تێپەڕان���د کە ئەویش بوەتە خاڵێکی سەرەکی ناکۆکی نێوان هێزە سیاسیەکانی کوردستان ،لەهەمو ئەمانەش دیارت���ر نەریت���ی درێژکردن���ەوەی وادەی
سەرۆکایەتی هەرێمی لەڕێگەی پەرلەمانەوە تێپەڕان���د ک���ە هەنوک���ە الی پارت���ی بوە بەنەریتێک کە پەرلەمان یان ئەبێت بەردەوام ئەنجامی بداتەوە ،یان بەزۆر دائەخرێت. رێکەوتنی س���تراتیژی یەکێتی لەهێزێکی سیاس���ی کاریگ���ەرەوە گۆڕی ب���ۆ هێزێکی پاش���کۆی پارتی کە ئەگەرچ���ی لەئیدارەی هەرێمدا هێندەی پارتی پشکی هەبوە ،بەاڵم لەڕوی سیاسیەوە بڕیاردەری یەکەم‌و دوایی پارتی بوە .رێککەوتنەکە ئەگەرچی گیرفانی هەندێک لەکادرە بااڵکان���ی یەکێتی قەڵەوو گ���ەورە ک���رد ،ئەگەرچی تەماع���ی ئیداری هەندێکی بەجۆرێک تێر کرد کە تاهەنوکەش خەون بەگەڕانەوەی ئەبین���ن ،بەاڵم لەڕوی سیاس���یەوە یەکێتی وەک هێزێکی سیاسی کە بەرنامەی سیاس���ی دیاریک���راوی هەیە بەتەواوی الواز کرد .هەر پۆس���تێکی ئیداری کە یەکێتی بەدەس���تی هێناوە ،لەبەرامبەردا پاشەکش���یەکی سیاسی هەبوە کە هەیبەتی سیاس���ی یەکێتی وەک هێزێک���ی کاریگەرو بڕیاردەر لەچارەنوس���ی کوردس���تاندا الواز ک���ردوە .تەماع���ی ئی���داری بەش���ێکی زۆر لەسەرانی یەکێتی ،دەوری سیاسی یەکێتی کردوە بەپاشکۆیەکی بەردەوامی ئەو ویستە سیاس���یانەی پارتی خەون���ی پێوە بینیوە. بێهودە نیە لەم دۆخە سیاسیە هەنوکەییەی ئێستاداکە کەس ئامادە نیە مۆری شەرعیەتی س���ەرۆکی هەرێ���م تازە بکات���ەوە ،هەندێک لەسەرانی ئەم هێزە وەک تاکە هەڵبژاردنیکی عەقاڵنیانە ئەیخەنە رو. لەدۆخێک���ی وادا بو بزوتن���ەوەی گۆڕان سەریهەڵدا .هەستئەکەم دروستبونی گۆڕان بەرهەمی راستەوخۆی رێککەوتنی ستراتیژی یەکێتی‌و پارتییە کە کردنی بەدو هێزی تەواو لێکچ���و کە بەیەک دەنگ‌و ئ���اواز ئەخوێنن. گ���ۆڕان بەرهەم���ی پاشەکش���ێی یەکێتی���ە لەو دەورە سیاس���یەی کە ئەب���و بیبینێت‌و بەهۆی تەماعی ئیداری‌و دەسەاڵتی هەندێک لەسەرانیەوە لەدەستی دا. کێشەی س���ەرەکی لەوەدایە تاپارتی بەم عەقڵیەتەوە دانوس���تان ب���کات‌و هەوڵبدات لەڕێ���ی تەماعی ئیدارییەوە ئەم هێز یان ئەو
هێز رازی بکات مل بۆ سیاسەتەکانی پارتی بدەن ،کێشەی هەرێمی کوردستان چارەسەر نابێت‌و قەیران‌و دوڕدونگی سیاسی بەردەوام ئەبێت‌و هەرجارەو بەش���ێوەی جیاواز خۆی دەرئەخات���ەوە .رەنگ���ە پارت���ی ئەمجارەو ج���اری تریش هێ���زی وا بدۆزێتەوە (ئەمڕۆ دەنگۆی ئەوە بەگەرمی باڵوە کە بەش���ێکی بەرچاوی یەکێتی ئامادەیە رێککەوتن لەگەڵ پارتی���دا زیندو بکات���ەوە) ،بەاڵم ئەمە نەک چارەس���ەری هیچ کێش���ەیەکی راستەقینە ناکات ،بەڵکو قەی���ران‌و ناکۆکیەکان قوڵتر ئەکات���ەوە .چونکەکارێک کە پارتی ئەیکات دەس���تەمۆکردنی کۆمەڵگای ک���وردی نیە، بەڵک���و دەس���تەمۆکردنی هەندێ���ک کادری سیاسی گەورەو بچوکە کە تەماعی ئیداری‌و دەس���ەاڵت ،هیچ قورس���اییەکی سیاسی بۆ نەهێشتونەتەوە .ئەوەی پارتی تیایدا هەڵە ئەکات ئەوەیە راکێشانی تەماعی ئەم حزب‌و ئەو حزب بەمانای راکێشانی ئەو خەڵکە نیە کە بڕیارە ئەم هێز یان ئەو هێز نوێنەرایەتی بک���ەن ،بەڵکو تەنیا بەمان���ای ئەوەیە ئەم هێزو ئەو هێزە لەبەرچاوی خەڵک ئەکەون‌و ئ���ەو قورس���اییەیان نامێنێت کە پێش���تر هەیانبوە .لەڕاس���تیدا پێچەوانەکەی راستە. دەس���تەمۆکردنی ه���ەر حزبێ���ک بەچەن���د تەماعێکی ئیداری بێ هیچ دەس���تکەوتێکی سیاسی گەورە ،هەمو ئەو خەڵکە توڕەو بێزار ئ���ەکات کە بڕیارە ئ���ەو هێزانە نوێنەرایەتی بکەن .تا ئەم توڕەیی‌و ناڕازیبونەش هەبێت، هەرێمی کوردستان لەقەیران رزگاری نابێت‌و بەردەوام لەبەردەم تەنگژەو س���ەرهەڵدانی روداوی ناخۆش‌و نەخوازراودا ئەبێت. لەبەر هەمو ئەمانە هەس���تئەکەم رێگەی راستەقینە ئەوە نیە پارتی ئیدارە لەگەڵ ئەم یان ئەو هێزدا بەش���بکات ،تەماعی کادرانی گ���ەورە یان بچوکی ئ���ەم یان ئەو حزب تێر بکات ،بەڵک���و ئەوەیە تەم���اع‌و چاوەڕوانی سیاس���ی زۆرین���ەی خەڵک���ی کوردس���تان جێبەجێب���کات ک���ە خ���ۆی لەدامەزراندنی سیس���تەمێکی پەرلەمان���یو حکومەتێک���ی چاودێریک���راودا ئەبینێت���ەوە کە س���ەرۆکی هەرێمێک���ی هەیە کە پاش تەواوبونی وادەی
13
یاس���ایی خۆی جێگەکەی چ���وڵ ئەکات بۆ کەسێکی تر .رێگەی راس���تەقینە لەگۆڕانی سیاس���یدایە ن���ەک لەبەخش���ینی پۆس���تە ئیداریەکان بەهەمو ئەو کادرە چاوچنۆکانەی کە ئامادەن لەپێناویدا واز لەهەمو ش���تێک بهێنن. پارتی ئەگەرچی هێزێکی بەهێزە و هێزی س���ەربازی‌و ئابوری گەورەی کوردس���تانی لەبەردەس���تە ،بەاڵم هەرگی���ز نابێت ئەوەی لەبی���ر بچێ���ت ک���ە کەمینەی���ە لەهەرێمی کوردستاندا .هەر کەمینەیەکیش بەزۆر خۆی بەس���ەر زۆرینەدا بس���ەپێنێت ،داهاتویەکی تاریک چاوەڕوانی ئەکات .قەیرانی سەرەکی کوردستانیش هەر لێرەوە دێت ،کەمینەیەک هەی���ە ک���ە لەبەرئ���ەوەی چ���ەک‌و پ���ارەو هەندێ���ک پەیوەندی دەرەکی بەهێزی هەیە، ئەیەوێت ب���ەزۆر ویس���تو چاوەڕوانیەکانی خۆی بەس���ەر زۆرینەی خەڵکی کوردستاندا بس���ەپێنێت .پارتی ئەتوانێ���ت تەماعی ئەو کادرە سیاس���یانە تێ���ر بکات ک���ە خەون بەدەس���ەاڵتێکی ئی���داری‌و گیرفانێکی پڕو دەس���ەاڵتێکی بێ چاودێریکراوەوە ئەبینن، بەاڵم هەرگیز ناتوانێ���ت لەتوڕەیی‌و بێزاری ئەو خەڵکە کەمبکاتەوە کە خەونی سیاسی ئەوی���ان قەبوڵ نیەو بەزۆرداری ئەزانن .گەر پارتیش توانای خۆگونجاندنی لەگەڵ زۆرینەی کوردس���تاندا نی���ەو ناتوانێ���ت تەحەمولی بەش���داری سیاس���ی هیچ هێزێ���ک بکات‌و هەر ئەبێت خۆی بڕیاربەدەس���تی سەرەکی کوردس���تان بێت ،ئەوا واباش���ترە نە خۆیو نە خەڵکیش ئازار ب���دات‌و بیر لەهەرێمێکی سەربەخۆو تایبەت بەخۆی بکاتەوە لەهەمو ئەو ش���وێنانەدا کە زۆرینەیە .هەستئەکەم تائەم عەقڵیەتە سیاس���یەی پارتی گۆڕانی بەسەردا نەیەت‌و رازی نەبێت مل بۆ ویست‌و ئیرادەی زۆرینەی خەڵکی کوردستان بدات، تاک���ە چارەس���ەرێک کە دوربێت لەش���ەڕو ناکۆکی‌و دوڕدونگی ،دروستبوی دو هەرێمی جیاوازە ،چونکە بەردەوامی ئەم هەرێمە بەم دۆخەوە کە کەمینەیەک ب���ەزۆر حوکمڕانی زۆرینە ئەکات ،هیچ داهاتویەکی گەش���ی لێ چاوەڕێ ناکرێت.
سیاسەتی بانکی جیهانی‌و چاکسازی هەرێمی کوردستان‌و بژێوی خەڵک
سەردار عەزیز مانگی ش����وباتی س����اڵی رابردو س����ەرۆک وەزیران����ی هەرێ����م نامەی����ەک بۆ س����ەرۆکی بانک����ی نیودەوڵەت����ی جیم کیم دەنوس����ێت، داوای لێ����دەکات کە ه����اوکاری هەرێم بکەن بۆ هەس����تانەوە لەقەیران����ی داراییو چۆنێتی پالندانان بۆ گەش����ە .وەک پالنی هەمیشەیی بانک����ی جیهانی ب����ۆ ئەم مەبەس����تە تیمێک پێکدەهێنێ����ت ب����ۆ نوس����ینی راپۆرتێ����ک‌و پێشنیارکردنی چەند پێشنیارێک. بانک����ی جیهان����ی وەک دەزگای����ەک میت����ۆدو رێ����گای تایبەت����ی خ����ۆی هەیە بۆ دەستنیشانکردنی کێشەکان‌و پێشنیارکردنی چارەس����ەرەکان .یەکێ����ک ل����ەو میت����ۆدە زااڵنە ئێس����تا میتۆدی ریکاردۆ هاوس����مان‌و هاوکارەکانیەتی .ئ����ەم مەنهەجە بەGrowth Diagnostics Approachناسراوە .بنەمای س����ەرەکی ئەم میتۆدە ئەوەیە کە چۆن ئەو رێگریان����ە دەستنیش����ان بکرێن ک����ە بونەتە بەربەست لەبەردەم گەشەی ئابوری واڵتێکدا. ئەم میتۆدە بەجیاواز لەمیتۆدەکانی پێش����وی واشنتۆن کۆنسێنس����یس(ئیجماعی) ،بۆ هەر واڵتێک بەکێش����ەو بەربەس����تەکان بەتایبەت دەستنیش����ان دەکات .هەروەه����ا بەدوای ئەو رێگریانەدا دەگەڕێت ئەگەر بێتو الببرێن ئەوا دەبن����ە هۆکاری ئەوەی زەمینە بس����ازێنن بۆ بوارەکانی تر کە گەش����ە بکەن؛ ئەوەی پێی دەوترێت (ئەکسەلەرەیشن) یان بزواندن .ئەم بیرمەندانە بڕوایان وەهایە دەبێت بیر لەڕێگرە کورت مەوداکان بکرێتەوە لەمیانەی گەشەداو بەردەوام مامەڵەی����ان لەگەڵدا بکرێت ،لەبری ئەوەی بیر لەکێش����ە دورمەوداکان بکرێتەوە. ئەمە یەکێکە لەو رەخنانەی کە روبەڕوی ئەم میتۆدە دەبێتەوە. ئەم میت����ۆدە کۆمەڵێک کێش����ەی تیادایە کە رەنگە لەئەنجامدا ئەگەر هاتو ئابوریش����ی بوژاندەوە بەاڵم لەقازانج����ی خەڵكی نەبێت. کرۆکی ئەم میتۆدە ئەوەیە کە دەبێت کەرتی تایب����ەت ببوژێتەوە .یان کارتی تایبەت ببێت بەئەنجامدەرو بەڕێوەبەری زۆربەی بوارەکانی کاری حکومەت .ئەم باوەڕە بەڕۆڵ‌و کاریگەری
کەرت����ی تایب����ەت وەک بوژێنەرەوەی����ەک بۆ ئابوریو پاش����ان گەش����ە ،زیاتر لەباوەڕێکی ئایدەلۆژی‌و ئاینی دەچێت ،هەتا لەباوەڕێکی واقیعی .دیارە لەزانکۆکانی کوردس����تانیش، خ����ۆ بەئابوریناس����ەکانی کوردی����ش ،هەمان دروش����م دوپ����ات دەکەنەوە ،چونک����ە وەها دەزانن ئابوری ئێستای هەرێم سۆشیالیستیەو ئەگەر بێتو بگۆڕدرێت بەس����ەرمایەداری ئەوا چارەس����ەر دەبێت .ئ����ەم باوەڕە نیش����انەی ه����ەژاری ئاگایی‌و مەعریفیە بەسوش����یالیزم، س����ەرمایەداری‌و لەسەروی هەمویەوە ،مێژوی ئەم چەن����د دەیەی ئەم میتۆدە ئابوریە .هیچ ئابوریەک نیە لەدونیادا تەواو سەرمایەداری‌و تەواو سۆشیالیستی بێت ،هەر هەوڵێکیش بۆ دروستکردنی ئابوریەکی تاک سیستەم تەنها شکست‌و قەیران دەرئەنجامیەتی. کە وەها دەڵێین چەمکی سۆشیال‌و چەمکی ب����ازاڕ ،دەکرێ����ت رەهەندو مان����ای جیاوازی هەبێت .بابۆ نمون����ە واڵتێکی وەک بەریتانیا وەربگرین .لەماوەی رابردودا دەرفەتی ئەوەم بۆ رەخس����ا کە دو کۆرس����ی چڕ لەوەزارەتی خەزانەی بەریتانی وەربگرم دەربارەی ئابوری واڵت����ی بەریتانیاو مۆدێڵی هاوبەش����ی کەرتی تایبەت‌و کەرتی گشتی .یەکێک لەو بوارانەی ک����ە جێگای س����ەرنجم بو ،ه����ەردو چەمکی سۆشیال‌و چەمکی بازاڕبو ،لەداڕشتنی پالنی ئابوریدا .چەمکی سۆش����یال ،وەک ئاشکرایە مۆدێلی ئابوری پارتی کرێکارانە ،لەهەمانکاتدا چەمکی بازاڕ مۆدێلی پارتی پارێزگارانە. چەمکی سۆشیال بەمانای ئەوەیە ،کاتێک کە پارتی کرێکاران لەس����ەر دەسەاڵتە ،ئەوا پالنی ئابوری بەئاڕاس����تەی ئ����ەو بونیادانەدا دەب����ات کە بۆ هەموانن ،وەک نەخۆش����خانە، قوتابخانە ،رێگاوبان ،دایەنگاو بوارەکانی تری هاوش����ێوەی .لەهەمانکاتدا پارتی پارێزگاران لەهەوڵی ئەوەدایە ک����ە چۆن پارە زیاتر الی تاکەکان بمێنێتەوە هەت����ا خۆیان بەئارەزوی خۆیان ئ����ەم خزمەتگوزاریانە بکڕن .لە روی فیس����کاڵ پۆلەس����یەوە یان����ی زۆری باج الی پارتی کرێکاران‌و کەمی باج الی پارێزگاران. بەاڵم بێگومان ه����ەردو بوارەکە لەهەناوی سیستەمی ئابوری بەریتانیدا جێگای دەبێتەوە، ک����ە دەتوانین بەئابوری س����ەرمایەداری ناوی بنێین بەاڵم لەهەمانکاتدا سوش����یال وێلفەری هەیەو ئێن ئێج ئێسی هەیە .مەبەست لێرەدا ئەوەیە کە دەبێت سیستەمی سیاسی تێکەڵ بێ����تو کراوەبێت لەبەرامبەر گواس����تنەوە بۆ جەختکردنەوە لەسەر تاک‌و کۆمەڵگا .تەنانەت فەیلەس����وفێکی شێلگیری سەرمایەداری وەک رۆب����ەرت نۆیزک لەدوا س����ااڵنی تەمەنیدا دان بەوەدا دەنێت کە هەڵەبوە لەس����ەر پێداگری
زۆری بچوککردنەوەی رۆڵی دەوڵەت‌و پێویست بونی کاری پێکەوەیی. بابگەڕێین����ەوە س����ەر میتۆدەک����ەی بانکی جیهان����ی .پێوەرێک بۆ ئابوری س����ەرکەوتو بەپێی ئەم میتۆدە بریتی����ه لەکەڵەکەکردنی سەرمایە یان قازانج .لەهەمانکاتدا رێگریەکان ک����ە لەس����اتی دەستنیش����انکردندا دەبینرێن وەها مامەڵەی����ان لەگەڵدا دەکرێت کە رێگری هەمیشەیین یان رێگری داهاتوشن. بۆیە رەنگە ئەم میت����ۆدە باس لەچۆنێتی دەس����تپێکردنی گەش����ە بکات ،بەاڵم بەپێی پێویس����ت باس لەچۆنێتی درێژەدان بەگەشە ن����اکات .بێگوم����ان جیاوازی هەی����ە لەنێوان چۆنێت����ی دەرچ����ون لەدۆخێ����ک‌و چۆنێت����ی بەردەوامیدان بەدۆخی نوێ. هەروەها دەکرێت هەست بەئەوەش بکرێت کە ئەمجۆرە پێش����نیارانە (پۆلەس����ی) باس لەپرۆسەی قۆناغ بەقۆناغی چاکسازی ئابوری ناکەن بەڵکو جەخت لەسەر ئەنجامدانی هەمو کارەکە دەکەن لەماوەیەکی کورتدا .لەکەیسی کوردس����تاندا تەنها سێ ساڵیان دەستنیشان کردوە. ئەم میت����ۆدە بەپێچەوان����ەی میتۆدەکانی پێش����وتری بانکی نێودەوڵەتی کە بەمیتۆدی واش����نتۆن کۆنسێنسیس ناس����راوبو ،ناچێتە وردو درش����تی هەمو بوارێکەوە .لەسەردەمی بااڵیی واش����نتۆن کۆنسێنس����دا رێنماییەکانی بانک����ی جیهان����ی هەوڵ����ی دەدا ک����ە هەمو بوارەکانی ئەژمار بکات‌و داوای گۆڕانکارییان تیادا بکات .ئەگەر رەخنەی میتۆدی پێش����و بریتی ب����و لەبەرفراوانی ئ����ەوا رەخنەی ئەم میتۆدە بریتیه لەتەس����کی .ناتوانین بۆ نمونە بڵێی����ن ئەگەر هاتو حکوم����ەت خەرجیەکانی کەمکردەوە‌و کەرتی تایبەت����ی بوژانەوە ئەوا گەشە دەست پێدەکات. گەشە لەواڵتێکدا کە کێشەی یاسایی زۆری هەی����ە ،کێش����ەی دەزگاو سیس����تەمی هەیە، کێش����ەی کەلتوری هەیە ،کێش����ەی نەبونی چەمکە مۆدێرنەکانی هەیە ،کێشەی سەختی لەگەڵ چەمکی ئابوریدا هەیە ،س����ەختە بەم مۆدێل����ە بەڕێوەبچێ����ت .ئێم����ە دەزانین کە پەیوەندیەکی پۆزتیف لەنێوان گەشەو ئازادیدا هەیە ،بەمانا فراوانەکەی وەک ئەمارتیا سین باسی دەکات. قەیران����ی ئاب����وری کوردس����تان قەیران����ی ئازادیەکانە ،ئازادی ب����ازاڕ ،ئازادی زانیاری، ئازادی کارکردن‌و بیزنێس ،ئازادی تاکە کەسی‌و هەروەها جۆری ژیانی ناسەرمایەداری. راپۆرتەکەی بانک����ی جیهانی چەند بوارێک دەستنیشان دەکات لەهەرێمی کوردستان وەک رێگر لەبەردەم گەش����ەی ئابوریو چاکسازی،
ئێمە ئەگەر بەخیتابی دەسەاڵتدا بڕۆینەوە لەهەرێمدا دەبینین کە گەشەپێدانی کەرتی نەوت‌و کردنی بەشادەماری ئابوری کوردستان ناچاری نەبو ،یان دەرئەنجام نەبو ،بەڵکو پالن بو، لەهەمانکاتدا وەک فریادەڕەسێک بەخەڵكی دەفرۆشرایەوە کە بەکورتی ئامانەی خوارەوەن: یەک����ەم ،ئیعتیمادکردنێک����ی زۆر لەس����ەر کەرتی نەوت High dependency on the
oil sector
دوەم ،رۆڵێکی بەرفراوانی کورتی گش����تی لەئابوریدا
An excessive role of the public sector in the economy س����ێیەم ،ئیعتیمادکردنە سەر هاورد ە eD .pendency on imports
چواره����ەم ،الوازی سیس����تەمی دارای����یو پشتبەس����تن بەکشاش sWeak financial sy tem and dependency on cash-econe .omy پاش����ان راپۆرتەک����ە ب����اس لەڕێگریی����ە کاتیەکانی����ش دەکات وەک جەنگ����ی داعش، هاتنی ئاوارە. ئەم دەستنیشانکردنانە بەڵێ راستن بەاڵم هۆکاری سەرەکی قەیرانی ئابوریو دارایی نین لەهەرێمی کوردستان.
ئەگەر بێتو هەریەک لەم بوارانە وەربگرین‌و هەوڵی راڤەیان بدەین ئەوا لەڕاستیدا دەگەینە ئ����ەو دەرئەنجامەی کە ه����ەر کام لەم بوارانە وەک رێگر نەبینراون بەڵکو وەک گونجاوترین رێگای ئاب����وری مامەڵەیان لەگەڵ����دا کراوە. دی����ارە هەریەک ل����ەم بواران����ە گەرچی وەها دەردەکەوێت کە جودان ،بەاڵم پەیوەندیەکی تۆکم����ە لەنێوانیان����دا هەی����ە .بنەم����ای ئەو پێکەوە گرێدانەش جۆری سیستەمی سیاسی هەرێمە. ئێمە ئەگەر بەخیتابی دەسەاڵتدا بڕۆینەوە لەهەرێمدا دەبینین کە گەش����ەپێدانی کەرتی نەوت‌و کردنی بەشادەماری ئابوری کوردستان ناچ����اری نەبو ،یان دەرئەنج����ام نەبو ،بەڵکو پالن بو ،لەهەمانکاتدا وەک فریادەڕەس����ێک بەخەڵك����ی دەفرۆش����رایەوە .لەس����ەر ئ����ەم بنەمایەش خەڵكی کوردس����تان بوە بەخاوەن خەیاڵێک؛ کە نەوت����ی هەرێم هێندە زۆرە کە بەشی خۆشگوزەرانی ئەو دەکات بەبێ ئەوەی پیویستی بەوە هەبێت کە کاربکات. نەوت نەک وەک سەرچاوەی خۆشگوزەرانی بەڵکو وەک فریادڕەس����ی سیاس����یش بینراوە لەهەرێم .ئاش����کرایە الی هەم����و چاودێرانی ئابوری سیاس����ی ،کە نەوت سەرچاوەی هەرە ئازیزی دەسەاڵتە دەسەاڵتخوازەکانە .چونکە ن����ەوت بڕێکی زۆری پ����ارە ،لەکاتێکی کەمدا بەدەستێکی کاری کەم بەرهەم دەهێنێت .ئەم خێراییەو پێویست نەبون بەدەستی کار ،وەها لەنوخبەی سیاس����ی دەکات کە خێرا پێگەی خۆیان پتەو بکەن‌و ببنە خاوەن س����ەرمایەو بتوانن دەستەودایەرەکانیش����یان رازی بکەن، بەسودی راستەوخۆو ناڕاستەوخۆ. هاتنی پارەی زۆری خێرا لەڕێگای نەوتەوە نەریتێکی هێنایە ئاراوە کە دەستەکەوتی خێرا بنەمای ئابوری بێ����ت ،بۆیە دەبینین کە ئەو کەرتانەی بوژاونەتەوە کە هەمو س����ەرچاوەی قازانجی زۆری خێران وەک هاوردە ،خانوبەرە. بەاڵم ئەگەر هاتو نەوت کرایە بڕبڕەی پش����تی ئابوری ئەوا بوژانەوەی کەرتی پیشەس����ازی دوادەکەوێت ،لەبەر گرانی دەستی کار ،گرانی بەرهەمهێنان����ی کااڵ ،نەبونی توانای کێبڕکێ لەگەڵ بازاڕەکانی دراوسێدا. بەاڵم بابێین لۆجیکیانە هەریەک لەبوارەکانی رێگر لێکبدەینەوە .پشتبەستن بەنەوت ،ئەمڕۆ لەئەدەبیاتی سیاس����ی نەوتدا وەک نەعلەتێک دەبینرێ����ت .بەجۆرێک باوەڕی خەڵكی نیمچە ئاگا وەهایە کە نەعلەتەکە لەنەوت خۆیدایە، نەک لەسیاسەتی نەوتی .نەوت ئەگەر بەباشی مامەڵەی لەگەڵدا بکرایە ،باشترین سەرچاوەی دەستکەوتنی پارەبو ،کە دەکرا بەکاربهێنرایە ب����ۆ بوژانەوەی کەرتەکان����ی تر ،بەبێ ئەوەی
ناچاربی����ت بەقەرزکردن .بەاڵم نەوتی هەرێم، بوەتە هۆکاری قەرزاری هەرێم .ئەمە دۆخێکی دوفاقیە .هۆکاری س����ەرەکی ئەم قەیرانەش مامەڵەی سیاس����یانەیە لەگ����ەڵ نەوتدا نەک مامەڵەی ئابوریو نیشتمانی‌و گەشە. هەروەه����ا بالەزۆری ی����ان گەورەیی کەرتی گش����تی بنواڕی����ن .ی����ان بەمانایەک����ی ت����ر لەزۆری موچەخۆر .یەکەم ،س����ەرنج ئەوەیە بەموچەخۆرکردن����ی کۆمەڵ����گای ک����وردی پرۆس����ەیەکی ئابوری نەبوە ،ناچاری نەبوە، بەڵکو بژاردەیەکی سیاسی بوە .بەاڵم موچە دو جۆرە :موچەی راستەقینەو موچەی بندیوار. ئەگەر موچە رێکبخرێت ،پاکبکرێتەوە ،هەمو موچەخۆرێک کاری پێبسپێردرێت ،چاودێری هەبێت لەس����ەر چۆنێت����ی بەڕێوەچونی کار. بەمان����ای ئەوەی کە کەرت����ی حکومەت وەک کۆمپانی����ا بەڕێوەبچیت ،ئ����ەوا پێدانی موچە بەخەڵك����ی کاری خراپ نیە .دەکرێت بوترێت س����ەرباری ئەو هەمو ب����ە فیڕۆدانە ،یەکێک لەباش����ترین ش����ێوازەکانی دابەزینی پارە بۆ ن����او خەڵكی‌و دروس����تبونی چین����ی ناوەند، هەرچەن����دە الواز ،لەکوردس����تان پرۆس����ەی موچەیە .ئەگەر بێتو بژاردەی س����ەرمایەداری ت����ۆخ بگرینە ب����ەر ،ئەوا رەنگ����ە ئابوریەکی بوژاوە بێتە ئاراوە ،ب����ەاڵم ٪٩٩خەڵک لێی بێبەری دەبێ����ت .نابێت بەژمارە بێبنەماکانی ج����ی دی پی واڵتێ����ک هەڵبخەڵەتێین کاتێک زۆرین����ەی خەڵکەک����ەی لەبرس����ێتیدا دەژی. ئابوری دەکرێ����ت قۆرغکراوبێت ،بەاڵم بەپێی پێوەرە ئابوری����ەکان بوژاوەبێت ،چونکە بڕی بەره����ەم‌و ب����ڕی قازانج زۆرن ،ب����ەاڵم ناگەنە زۆرینەی خەڵک .ئەمەش هۆکاری ئەو دۆخە پ����ڕ لەقەیران����ەی ئەوروپ����او ئەمریکایە ،کە لەئەنجامدا ناس����یونالیزمی ئابوری هێناوەتە ئاراوە ،کە هاوش����انە لەگەڵ رەگەزپەرستی‌و زینۆفۆبیا. دیارە بێگومان بونی سیستەمی بانکی ،بۆ هێنانی پارەی ژێرزەمینەکان‌و ناو سەرینەکان بۆ ناو بانکەکان‌و س����ود لێبینینیان بۆ بونی سیولە کارێکی بەسودە .بەاڵم ئەمە دیسانەوە لەسەر بنەمای باوەڕو پاکی سیستەمی سیاسی وەس����تاوە .ئەوەی جێگای سەرسوڕمانە کە ڕاپۆرتی بانکی نێودەوڵەتی بەهیچ شێوەیەک ئاماژە بەگەندەڵ����یو قۆرغکاری‌و بەفیڕۆدان‌و سیاس����ی بونی ئابوری هەرێم ن����اکات .بۆیە هەم����و ئەمانە دەمانگەیەنێت����ە ئەو باوەڕەی کە چاکسازی پێشنیارکراو لەسەر بنەمایەکی خەڵكدۆستی‌و نیش����تمانی نیە .لەهەمانکاتدا لەئەوپەڕی بێئاگایی لەسروش����تی سیستەمی سیاسی هەرێم نوسراوە .بۆیە گومانمان هەیە لەجیدیەتی راپۆرتەکە.
12
) )564سێشه‌مم ه 2017/2/7
birura. awene@gmail. com
بیروڕا
بۆچ ی ئه‌فالتون دژی دیموكراسی بوه؟ شه‌فیقی حاجی خدر ش���ێوازی فهرمانڕهوایهتی مقۆمقۆیه‌كی زۆری له‌‌مێ���ژوی فه‌لس���ه‌فه‌و بیرمه‌ندی���دا ناوه‌ت���هوه .س���ه‌باره‌ت به‌‌چاكزانی���نو هه‌ڵس���ه‌نگاندنی ش���ێوازی فه‌رمانڕه‌وای���ی قسه‌وباس���ی زۆر كراوه .ئ���ه‌وه‌ی ئێمه‌ش لێره‌دا مه‌به‌س���تمان ه ته‌نه���ا الییكردنه‌وه‌ی ه له‌بابه‌تی دیموكراسی .لێره‌دا جێی خۆیه‌تی بیروڕای ئه‌فالتونی فه‌یله‌سوف له‌باره‌یه‌و‌ه ده‌رببڕین ،ك ه خۆی له‌الیه‌نگرانی دیموكراسی نه‌بو به‌ڵكو فهرمانڕهوایهتی ئه‌ریستۆكراسی به‌باشتر داده‌نا. جارێ له‌به‌راییه‌وه ،دیموكراسی به‌چه‌مك ه ئه‌س���یناییه‌كه‌ی فراژی نه‌بو ،چونك ه هه‌ر له‌دوتوێ ی دو شاره ده‌وڵه‌تی وه‌ك ئه‌سیناو س���پارتادا بو ،له‌نێ���و ئه‌و دو شاره‌ش���دا ه���ه‌ر بۆ ئازاده سه‌رده‌س���ته‌كان بو ،له‌نێو ئازاده‌كانیش���دا ته‌نه���ا بۆ نێ���ره‌كان بو، له‌نێ���و نێره‌كانیش���دا بۆ ئه‌وان���هی خاوه‌ن ده‌رامه‌تێك���ی دیاركراو بون .لهس���ه‌ره‌تای سه‌ده‌ی رابردوش ك ه له‌ڕۆژئاوادا ئه‌م جۆره دیموكراسییه له‌ش���ێوه‌ی ناڕاسته‌وخۆییدا، وات ه له‌شێوه‌ی نوێنه‌رایه‌تی په‌یڕه‌و ده‌كرا، هێشتا هه‌ر له‌بن چه‌ند سنورێكدا ده‌ینااڵند. خۆ ناكرێ باسی سنوری ته‌مه‌نیش بكرێ، تا له‌كۆتاییدا وه‌ك پێوه‌رێك خۆی له‌ته‌مه‌نی هه‌ژد‌ه ساڵیدا بینییه‌وه. سه‌رچاوه‌ی په‌سندنه‌كردنی دیموكراسی الی ئه‌فالتون ( 347-429پ.ز) دهگهڕێتهوه ب���ۆ ش���ێوازی فه‌رمانڕه‌وایه‌تییه‌كه خۆی. ئه‌و له‌‌كتێبه‌ك���هی ده‌وڵه‌تدا چ���وار جۆره ش���ێوازی حوكمڕانی به‌زنجیره یه‌ك لهدوای ی���ه‌ك به‌خ���راپ ده‌زانێ ،هه‌ر یه‌كه‌ش���یان ده‌بێته مایه‌ی هاتنه كایه‌ی ش���ێوازه‌كه‌ی دی ك���ه تیمۆكراس���ی ،ئۆلیگارش���ی، دیموكراس���یو س���ته‌مكاری (تیرانیزم)ن. پێیوابو دیموكراس���ی وات���ه فه‌رمانڕه‌وایی
خه‌ڵ���ك ،ئی���دی خه‌ڵكیش ئ���هو زانیار‌ی‌‌و پس���پۆڕێتییه‌یان نییه فه‌رمانڕه‌وایی بكه‌ن. تاكه‌كانی كۆمه‌ڵ هه‌ر یه‌كه‌یان به‌‌كاروباری رۆژانه‌ی خۆیان س���ه‌رقاڵن ،بۆیه لهئاست گه‌مه‌ی سیاسییدا ئه‌و سه‌ره‌ده‌ره ده‌رناكه‌ن، ك���ه ئامانجی ره‌وای خۆی���ان بپێكن .بۆیه گ���ه‌ر فه‌رمانڕه‌وایه‌تیی���ان بكه‌وێته چه‌نگ، ئ���ه‌وا ده‌وڵه‌تێكی بێ هێ���ز ده‌بێ‌و هه‌ر زو له‌ب���ه‌ر ملدانه‌ن���ان بۆ یه‌ك���دی‌‌و جیاوازی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی���ان ئ���اژاوه‌ی تێده‌كه‌وێ. هه‌روه‌ها ئ���ه‌وه‌ش ده‌ڵێ "ئه‌گ���ه‌ری ئهوه هه‌یه لهڕێگهی نوێنه‌رایه‌تیكردنه‌وه له‌الیه‌ن سیاس���ه‌توانانه‌وه فیڵ له‌خه‌ڵكی ره‌شۆكی بكرێ ،چونك ه خه‌ڵ���ك هه‌ر گوێیان ههیهو گوێ بۆ سیاس���ه‌توانان هه‌ڵده‌خه‌ن كه‌چی دهكهنو چیان پێی ه تاده‌گه‌نه سه‌ر ته‌خت. زۆر به‌‌ئاس���انی خه‌ڵك له‌‌خشت ه ده‌بردرێ‌و ئی���دی ریش���یان ده‌كه‌وێت��� ه به‌رده‌س���تی سیاسه‌تمه‌داره زۆرزانه‌كان". ئه‌فالت���ون سیس���تمی دیموكراس���ی بهسیس���تمێكی عه‌قڵمه‌ندان���ه دانانێ ،ئه‌و بهچاوی خۆی ش���اهید بو لهس���ه‌ر ئه‌وه‌ی كه چۆن لهژێر سایه‌ی دیموكراسیدا حوكم به‌سه‌ر مامۆستاكه‌ی سوكراتدا (399-470 پ.ز) درا كه ژار بخواته‌وه ،بۆیه بیری لهوه كرده‌وه ك ه جڵه‌وی ده‌سه‌اڵت بدرێته ده‌ست كه‌س���انی زاناو تێگه‌یشتو ،كه به‌‌ئاوه‌ز كار بكه‌ن نه‌وه‌ك به‌سۆزو هه‌ڵچون. ئه‌فالتون سه‌باره‌ت به‌دیموكراسی ده‌نوسێ وه‌لێ به‌دبه‌ختی لێده‌كه‌وێته‌وه ،چونكه تیایدا "كه‌وات���ه دیموكراس���ی دێ ،ه���ه‌ژاره‌كان په‌روه‌رده‌كردنی گه‌ل بۆ ده‌ستنیشانكردنی به‌توندی له‌گه‌ڵ نه‌یاره‌كانیان ده‌جوڵێنه‌وه ،باشترین كه‌سانی ده‌وڵه‌تمه‌داری واڵت هیچ هه‌ندێكی���ان ده‌ك���وژن ،ئه‌وان���ی دیكه‌ش حیس���ابێكی بۆ نه‌كراوه .ئه‌وه‌ی به‌گه‌له‌و‌ه ش���اربه‌ده‌ر ده‌كه‌ن ،گه‌لیش هاوپشك ده‌بێ په‌یوه‌س���ته بڕی���اری خۆی نیی���ه ،به‌ڵكو له‌ئازادی‌‌و هێز .به‌اڵم دیموكراسیش له‌گه‌ڵ خواس���تی حكوم���هت دوپ���ات ده‌كاته‌وه. خۆیدا مه‌رگ���ی خۆی هه‌ڵگرت���وه ئه‌ویش كۆبونه‌وه‌یه‌كی جه‌ماوه‌ری زێیه‌كی ترسناك ه زێده دیموكراس���ییه .بنه‌ما سه‌ره‌كییه‌كه‌ی بۆ پیداڕۆیش���تنی كه‌ش���تی ده‌وڵه‌ت .هه‌ر پێكهاتوه له‌هاومافی بۆ هه‌موان تاپایه‌كانی بایه‌ك���ی ده‌م���ی قس���ه‌كه‌ران ئاراس���ته‌ی به‌ڕێو‌بردنی ده‌وڵه‌ت دیار بكه‌ن .ئه‌و بڕیار‌ه كه‌ش���تییه‌ك ه ده‌گ���ۆڕێ .بۆی���ه كۆتای���ی له‌گۆش���ه‌نیگای یه‌كه‌مه‌وه سه‌رنجڕاكێشه :دیموكراس���ی یان به‌س���ته‌مكاری (تیرانی)
ئه‌فالتون پێیوای ه كاروباری ده‌وڵه‌ت به‌ڕێوه‌بردن پێویست ه سه‌رله‌به‌ری هه‌ر له‌پنتی یه‌كه‌مه‌وه تا دواپنتی هه‌موی رێكبخرێ‌و ئاماده‌كاری بۆ بكرێ هیچ شتێك نابێ بێ رێسا بمێنێته‌وه
روسیاو بەهاری عەرەب ی لەکوێ هاتو لەکوێ دەستیپێکرد چاپوك سه‌ید عومه‌ر سەرچاوەی بەهاری عەرەبی خەریکە بەدەردی سەرچاوەی عەولەمە دەڕوات‌و بێ ئەوەی گرینگی بەالیەنە مێژوییەکەی بدرێت. بزوتنەوەیەک کە لەسەرەتای سییەکانی سەدەی نۆزدەهه‌م بەناوی (بزوتنەوەی الیەنگران����ی ئیتالی����ای الو) کە لەالیەن مازبێنی����ەوه دامەزراب����و .راپەڕینەکانی بزوتنەوەکە زۆر کاریگەری هەبو لەسەر رۆژئاوای ئەوروپ����ا بەتایبەت ئەڵمانیاو فەڕەنس����ا .فەیلەس����وفو نوس����ەرانی س����ەدەی نۆزدە ئەو بزوتنەوەیەیان بە بەهاری خەڵک ناودەبرد. راپەڕین����ەکان دوای نەمان����ی دەرەبەگایەت����ی ئامانجی����ان راماڵی����نو الوازک����ردن‌و س����نوردارکردنی رژێم����ی پاشایەتی‌‌و دیکتاتۆریەت‌و سەرمایەداری نوێ بو .هەروەها هەوڵی سنوردارکردنی زیاتری دەسەاڵتی پیاوە ئاینییەکانیان دەدا ،کە دوای کەمبونەوەی دەسەاڵتیان لەسەدەکانی پێش����و ،پاڵپشتی تەواوی ئەو رژێمانە بون. لەناوەن����دی هەش����تاکاندا پارت����ی کۆمۆنیس����تی یەکێت����ی س����ۆڤیەت بەس����ەرکردایەتی گۆرباتش����ۆف لەژێر دروش����می (گالسنەست‌و پێرۆبسترۆیکا گۆرباتش����ۆف ب����ۆ چاکس����ازیو پارتی وات����ە – عەلەنیەت‌و ئیع����ادەی بینا) کۆمۆنیست‌و کشانەوەی کۆمۆنیستەکانکە دواجار بوە ه����ۆی روخانی یەکێتی لەپش����تگیری گۆرباتش����ۆف ،هه‌روه‌ها سۆڤیەت‌و تا()10ساڵ روسیا نەیتوانی به‌ه����ۆی روداوە یەکبەدواییەکەکان����ی لەگۆڕەپان����ی سیاس����ی نێودەوڵەت����ی یەکێت����ی س����ۆڤیەت ،نەتوان����را هی����چ جۆرە چاکس����ازیەکی ئاب����وری بکرێت. بێتەوە سەرپێیه‌كانی. ئ����ەو ح����ه‌وت دەوڵه‌ت����ە عەرەبییەی لەگۆڕەپان����ی نێودەوڵتیش����دا ،روخانی (جه‌زائی����ر ،تون����س ،لیبیا ،میس����ر ،دیواری بەرلین‌و هەڵوەشانەوەی حیلفی عێراق ،س����وریا ،یەمەن) ک����ە لەنیوەی وارش����ۆو کەوتنی یەکێتی س����ۆڤیەت‌و سەدەی بیستەوە ئیستعماری عەرەبیان نەمانی دوجەمسەری ،تاهاتنی پوتین‌و لەواڵتەکانیان وەدەرنابو .کەمپێکی نوێ هەل����ی هاتن����ەوەی ورچە س����پیەکە بۆ لەژیانی سیاسی دەوڵەتە عەرەبییه‌کان گۆڕەپان����ی سیاس����ی نێودەوڵەت����ی، نەیتوانی جارێکیتر س����ەرنج‌و متمانەی هاتە کایەوە. قۆناغی گۆرباتش����ۆف‌و دروس����تبونی واڵتە دۆستەکانی پێشوی رابکێشێتەوە، بەرەیەک����ی ئۆپۆزس����یۆنی بەهێ����ز له‌هه‌مانكاتدا نە ئەو واڵتانەش توانییان بەسەرکردایەتی یلتسن دژی پالنەکانی هی����چ گۆڕانکاریەک لەژیانی سیاس����ی
ئەوەی جێگا ی سەرنج‌و تێڕامانە خۆخزاندنەوە ی جارێکیتر ی روسیایە بۆ واڵتانی عەرەب ی کەنار دەریا گەرمەکانە لەڕێگای هیالل ی شیعیەوه
ناوەکی‌‌و دەرەکی خۆیاندا بکەن. بەر لەسەردانەکەی تۆنی بلێر بۆ ال ی قەزافی .قەزافی س����ەردانێکی ئیتالیای ک����ردو بەرلس����کۆنی دەس����تی قەزافی ماچکرد (ئەوە جۆرێک له‌داوای لێبوردن بو بۆ ئ����ەو تاوانانەی س����وپای ئیتاڵیا کردبوی لەسەردەمی داگیرکاری لیبیادا، بەهەمان ش����ێوەی راوێژکاری ئەڵمانی لەناوەندی شەس����تەکان لەس����ەر گۆڕی سەربازی ونی پۆڵۆنی کەوتە سەرچۆک‌و داوای لێبوردنی لەگەل����ی پۆڵۆنیا کرد لەتاوانەکانی س����وپای نازی لەپۆڵۆنیا) دەرکەوت خواس����تێکی سیاس����یەکانی ئەوروپ����ی هەی����ە لەمامەڵەیەک����ی نوێ لەگەڵ ئەو واڵتانە .کەچی ناتۆو دەزگا هەواڵگریەکانی رۆژئاواو ئەمریکا ئەوەیان بۆ قبوڵنەکرا ،نەک لەبەرئەوەی درەنگە، بەڵکو ئەوان ملیارەها دۆالریان پێشکەش بەڕوسیا کرد تادەست لەحیلفی وارشۆ هەڵبگرێ .جارێکیت����ر مەحاڵ بو کۆنە کەمپێکی وەها بەوجۆرە ئیدارەیە قبوڵ بکرێت. جی����اوازی گ����ەورەی نێ����وان بەهاری خەڵ����ک لەئەوروپ����ا به‌رانب����ه‌ر به‌هاری عه‌ره‌بی له‌نیش����تمانی عه‌ره‌ب ئهوه بو، ك����ه به‌هاری خه‌ڵك توان����ی رژێمەکان‌و دەسەاڵتی پیاوانی ئاینیه توندڕەوەکان کە پێشتر دەسەاڵتی خۆیان لەدەستدابو بوبونە پاڵپش����تی س����ەرەکی‌‌و بەهێزی رژێمەکان����ی ئەو س����ەردەمە .بەیەکەوە دەس����ەاڵتیان س����نوردار بکرێ .کەچی لەبەه����اری عەرەبیدا بی����ری توندڕەوی ئیس��ل�امی بەه����ۆی هەناس����ەلێبڕینیان لەسەردەمی رژێمەکاندا بونە جێگرەوەی رژێمەکانی����ان‌و بەهارەکەیان خوێناوی کرد. ئەوەی جێ����گای س����ەرنج‌و تێڕامانە، خۆخزاندنەوەی جارێکیتری روس����یایە ب����ۆ واڵتان����ی عەرەب����ی کەن����ار دەریا گەرمەکانە لەڕێگای هیاللی ش����یعیەوه‌و خۆئامادەکردنیه‌تی بۆ شەڕی نیشتمانی سێیەم ،ئەوەش بۆ روسەکان مەبەست لەشەڕی جیهانی س����ێیەم نییە .به‌ڵكو ئەو بابەتە باسێکی تری دەوێ..
یان به‌ئاوتۆكراس���ی كۆتایی دێ .له‌دواییدا فێڵبازتری���نو بێبه‌زه‌ییترین لهخش���ته‌به‌ر كه خۆی ده‌كات���ه "پارێزه‌ری گه‌ل" ركێفی ده‌سه‌اڵتی ده‌كه‌وێته ده‌ست". ئه‌فالت���ون پێیوایه كاروب���اری ده‌وڵه‌ت به‌ڕێوه‌بردن پێویس���ته س���ه‌رله‌به‌ری هه‌ر له‌پنت���ی یه‌كه‌م���هوه تا دواپنت���ی هه‌موی رێكبخرێ‌و ئاماده‌كاری بۆ بكرێ ،هیچ شتێك نابێ بێ رێسا بمێنێته‌وه .هه‌ر فه‌رمانێكیش ده‌بێ خه‌ڵكی تایبه‌تی بۆ په‌روه‌رده بكرێ‌و فێربك���رێ .جڵ���ه‌وی فهرمانڕهوایهتی���ش پێویس���ته بدرێت���ه ده‌س���ت به‌ئاگاترین‌و زاناترین كه‌س ،ئه‌ویش كه‌سی فه‌یله‌سوفه. ئه‌وسا قانون‌‌و رێس���اكان له‌ڕاژه‌ی گشتیدا ده‌بن .بۆی ه لێره‌دا نه‌یارێتی بۆ دیموكراسی بۆ بااڵیی پله‌ی رێكخس���تنی كاروباره‌كانی نێو ده‌وڵه‌ت دهگهڕێتهوه ،چونكه ره‌وایه‌تی الی ئه‌و چ بۆ ده‌وڵه‌ت چ بۆ تاكیش ئه‌وه‌ی ه وه‌ك ده‌ڵ���ێ "ئه‌وه‌ی لهس���ه‌ریان ه بیكه‌ن" وات���ه رێوش���وێنێك له‌گ���هڵ :به‌رچاوڕونی ئیشوكاره‌كان لهس���ه‌ر ره‌وتێك كه هه‌ڵه‌ی تێدا نه‌كرێ .هه‌مو خۆی له‌كاروباری هه‌مو هه‌ڵنه‌قورتێنێ. ئه‌فالت���ون چۆنیه‌ت���ی فه‌رمانڕه‌وایه‌ت���ی ده‌وڵ���هت (ئ���ه‌وكات ده‌وڵه‌تی ش���ار بو) به‌لێخوڕینی گه‌مییه‌ك ده‌چوێنی ،ك ه‌ناكرێ كه‌س���ی بێئاگا جڵ���ه‌وی گه‌مییه‌ك ه بگرێت ه ده‌س���تو به‌نه‌زانی یان به‌ئ���اره‌زوی خۆی لێیبخوڕێ ،چونك ه ئه‌وس���ا یان نقوم ده‌بێ ی���ان ناگاته كه‌ناری ئ���ارام .به‌اڵم كاپتنی لێهات���و ده‌توان���ێ گه‌مییه‌ك���ه بگه‌یه‌نێت ه كه‌ناری ئارام. ئ���هو ئه‌ریستۆكراس���یه‌ی ئه‌فالتون نابێ به‌ئه‌رستۆكراتیه‌كی زۆردارانه‌و سته‌مكاران ه وێن���ا بك���رێ .چونك���ه سیس���تم الی ئه‌و به‌په‌روه‌رده ده‌بێ "هه‌ری���ه‌ك له‌ئه‌ندامانی كۆم���هڵ فه‌رمانێك���ی تایبه‌تیانه‌یان هه‌یه، ب���ۆ راییكردنی فه‌رمانه‌كه‌ش���یان لێزانییان پێویس���ته ك ه‌له‌فێرگه‌كانی ده‌وڵه‌ت فێری
ده‌بن ".ئه‌وه‌نده هه‌یه ئه‌رستۆكراس���یهكهی ئه‌فالت���ون به‌ئه‌ندێش���هی ی یۆتۆپیا مایه‌و‌ه چونكه به‌كرده‌وه جێبه‌جێ نه‌كراوه. ه���ه‌ر ئ���هو دژوه‌س���تانه‌وه‌ی ئه‌فالتون له‌هه‌مبه‌ر دیموكراس���ی به‌ه���ۆی ره‌خنه‌‌و په‌الره‌كان���ی ك���ه زیات���ر پاش���اگه‌ردانی‌و بێسه‌روبه‌ری رێكخستنی ده‌گرته‌وه ،باندۆری ئه‌وه‌ی لهدوای خۆی به‌جێهێاڵ ك ه‌تاسه‌ده‌ی نۆزده‌هه‌میش زاراوه‌ی دیموكراسی بهجوانی له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتدارانه‌و‌ه سه‌یر نه‌كرێ. بێجگ��� ه لهس���ه‌رنجه‌كانی ئه‌فالت���ون، فه‌یله‌س���وفو بیرمه‌ندانی دیك���ه‌ش له‌به‌ر هه‌ندێ خاڵی الوازی سیستمی دیموكراسی ره‌خنه‌یان لێگرتوه .لهپێش هه‌موش���یانه‌و‌ه هانده‌ری ره‌خنه‌كه‌یان پرس���ی شاره‌زایی‌و فه‌رهه‌نگ ب���وه .هه‌روه‌ك ویل دورانت Will Durantله‌‌كتێبه‌كه‌ی چه‌رده‌یه‌ك لهس���ه‌ر فه‌لسه‌فه خس���تویه‌تیه به‌‌رباس كه هه‌ندێ له‌بیرمه‌ن���دان بۆی���ه دژی دیموكراس���ین‌و بهسیس���تمێكی ناس���ه‌ركه‌وتوی ده‌زان���ن چونك���ه له‌دانانی ده‌س���ه‌اڵتداراندا پش���ت به‌جه‌ماوه‌ر ده‌به‌ستێ ،جه‌ماوه‌ریش ئاستی رۆشنبیرییان چونیه‌ك نییه ،به‌شێوه‌یه‌كی گش���تی نه‌زانینی���ان به‌س���ه‌ردا زاڵ��� ه به‌تایبه‌تیش ده‌رباره‌ی كێش���ه ئاڵۆزه‌كانی فه‌رمانڕه‌وایه‌ت���ی .جه‌م���اوه‌ر به‌گش���تی به‌‌یه‌كه‌یه‌كی س���ۆزدارو هه‌ڵچو ده‌ناسرێ، بۆیه ئاس���ان ه له‌و رێگ���هوه كاری لێبكرێ. وات ه سیاسه‌تمه‌داران وه‌ك دیورانت به‌چین یان توێژێكی نوێیان داده‌نێ ،ك ه‌له‌هه‌ناوی سیستمی دیموكراسیدا له‌‌دایكده‌بن ،ده‌زانن چۆن جه‌ماوه‌ر لهخش���ته بب���ه‌ن .هه‌ر بۆ زیات���ر نزیكردنه‌وه‌ی بیرۆكه‌كه قس���ه‌یه‌كی باك���ۆ Bacoدێنێته‌و‌ه كه نوس���یویه‌تی "ده‌وڵه‌تمه‌دارانی سیس���تمه دیموكراسیی ه كۆن���ه‌كان ده‌ڵێن :خه‌ڵ���ك وه‌ك زێ وایه‌و نوێنه‌رانیشی بایه‌كه‌ن". ئ���هو س���ه‌رنجه‌ی ئه‌فالت���ون له‌هه‌ندێ الیه‌ن���ی گرنگ وش���یارمان ده‌كاته‌وه ،گه‌ر
هات���و به‌وردی ره‌چ���او نه‌كرێ���ن ،ئامانج ه ره‌چاوكراوه‌كان���ی په‌یام���ی دیموكراس���ی نایه‌ن���ه‌دی ،ی���ان له‌بار ده‌برێ���ن .لهپێش هه‌موشیان پرس���ی ئه‌زمون‌‌و شاره‌زایی ك ه راسته‌وخۆ به‌پرسی رۆشنبیری‌و فه‌رهه‌نگه‌و‌ه گرێ���دراوه .راس���ته ئه‌وان���هی خۆی���ان ده‌پاڵێون‌و لهڕێگ���هی ده‌نگدانه‌وه به‌‌ته‌مای نوێنه‌رایه‌تیكردنی كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكن ،له‌گه‌ڵ سیاسه‌ت‌‌و هونه‌ری سیاسه‌تدا سه‌روبه‌ریان هه‌یه ،ب���ه‌اڵم به‌ش���ێكی زۆر له‌‌ده‌نگده‌ران ئ���هو ش���اره‌زاییه‌یان نیی���هو له‌گه‌م���هی سیاسیش���دا ئ���اگادار نین ،بۆی��� ه ره‌‌نگبێ تاڕاده‌یه‌ك لهڕێگ���هی پڕوپاگه‌نده‌وه‌و‌ه یان بههۆی الیه‌نگرێتی���ان بۆ هۆز ،تیره ،دین، ئاینزاو ده‌سته‌گه‌ری ئاراسته‌ی ده‌نگدانیان دیاری ده‌كرێ .ئه‌مه‌ش لهس���ه‌ر حیس���ابی هه‌ڵس���ه‌نگاندنی به‌رنامه‌كان���ی هه‌ڵبژاردن ده‌بێ .بۆی ه هه‌وادارێتی پێش���نۆره‌یی خۆی لهس���ه‌ر حیس���ابی ش���اره‌زایی‌و كارامه‌یی وه‌رده‌گرێ. سه‌رچاوه‌كان:
Willem Witteveen, De dennk�-1 beeldige staat, Voorstelling van democratische vernieuwing, Am.2000 ,sterdam University Press Will Durant, In den hof der -2 wijsbegeerte,een critishe uiteenzetting van de Groote vragen van dezen tijd, achtste druk, Den .1947 ,Haag Wil Durant, vam Socrates tot-3 Bergson, Hoofdstukken uit Geschiedenis van het Denken, Den .1950 ,Haag Herman van Erp, Wouter van -4 Gids, Mensen en macht, Een geschiedenis van het social-filosofische denken.amstterdam1978
پرۆژەو خۆفی خوا کەریمە سور خوێنەران����ی بەڕێ����ز ئەگ����ەر نەبین بەسەریەشە بۆتان فەرمون سەیرکەن‌و دیقەت بدەن: لەکۆتا ئێوارەی مانگی یەکی ئەمساڵدا ( )٢٠١٧کاک کارزان عوس����مانی پێشکەش����کاری بەرنامەی (تاوتوێ)ی کەناڵی ) )NRTی میوانداری سێ ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای کردبو لەهەولێرەوە راستەوخۆ کە (خەدیجە عەبدولجەبار) ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی – فراکس����یۆنی یەکگرت����و( ،عەب����اس محەمەد) س����ەرۆکی فرکسیۆنی کۆمەڵ لەپارێزگای هەولێ����ر( ،عەدبولڕەحمان موهەندی����س) س����ەرۆکی فراکس����یۆنی گوڕان لەئەنجومەن����ی پارێزگای هەولێر بون ،هەروەه����ا لەهەواڵەکانی کاتژمێر هەش����تی هەمان ئێوارەدا لەهەواڵێکدا، باڵویان کردەوە ک����ە گوایە ئەنجومەنی پارێزگاکان پرۆژەیەکیان ئامادە کردوە لەڕۆژی ()١٠ی کانونی دوهەمدا بڕیارو رەزامەندیان لەسەرداوە ،لەڕۆژی ()٢٣ ی هەمان مانگدا ئاڕاستەی ئەنجومەنی وەزیرانیان کردوە ،پرۆژەکەشیان ئەوەیە ک����ە گوایە حکوم����ەت لەب����ری قەرزی فەرمانبەران چەکی����ان بداتێ ئەوانیش بتوان����ن ب����ەو چەکانە هەن����دێ قەرزو شایستەی کە لەئەس����تۆیانە بیدەنەوە بەحکوم����ەت ،تائێ����رە ئەتوانی����ن وەک بەرنامەیەکی وردبونەوە سەیری کەین، بەاڵم پێویستی بەئاماژەو لێدوان هەیە. .١ئەوەی جێی س����ەرنجە نەک هەر بەرنامەی ناوبراوو پێشکەشکارەکەیەتی، بەڵک����و زۆر کەن����اڵ‌و بەرنامەی تریش ئەکەون����ە هەم����ان هەڵ����ەوەو دوبارەو چەندبارە ئەبێتەوە ،هەڵەکەش ئەوەیە بەرنام����ەکان کەمتری����ن لێکۆڵینەوەیان هەیە بۆ رەگ‌و س����ەرچاوەی کێشەکان، بەڵك����و کاتێ����ک کێش����ەکان بەرۆکمان ئەگرێت ئەوسا بازاڕی بەرنامەو گفتوگۆ گ����ەرم ئەبێت ،بەبێ ئ����ەوەی جورئەتی ئ����ەوە هەبێت کە خوڵقێنەری کێش����ەو قەیرانەکان بخەنەڕو بۆ رای گشتی. .٢کەمی زانیاری لەالی پێشکەشکارو بەرنام����ەو کەناڵەکانی����ش ،کە ئەمەش ئەبێتە هۆی ونبونی ئەس����ڵی كێشەکەو چەواشەکاریشە بۆ رای گشتی.
هەمو ئەو بەرپرس‌و چاودێرو نوسەرانەی دێنە سەر شاشەکان، واخۆیان پێشکەش ئەکەن کە ئەوان (یەحیای مەعمەدان)و فریادڕەسن .٣هەمو ئ����ەو بەرپ����رس‌و چاودێرو نوس����ەرانەی دێنە س����ەر شاش����ەکان، واخۆیان پێش����کەش ئەک����ەن کە ئەوان (یەحی����ای مەعمەدان)و فریادڕەس����ن، لەکاتێک����دا ئ����ەوان پاڵەوان����نو دژی گەندەڵین ،هەر لەب����ەر ئەو هۆیەش بو ئەم رونکردنەوەیەمان بەپێویست زانی. .٤لەبەه����اری ( )٢٠١٦دا ژوری بازرگان����یو پیشەس����ازی س����لێمانی پرۆژەیەک����ی بەچاپکراوی لەش����ێوەی نامیلکەیەکدا باڵوکردەوە بەناونیش����انی (پرۆژەی چاکسازی ئابوری) (پەیپەری ژووری بازرگانیو پیشەسازی سلێمانی بۆ چارەسەری قەیرانی ئابوری) ،هەروەها لەماڵپەڕەکەش����یاندا باڵوی����ان کردەوە، لەگۆڤ����اری بازرگان����یو پێشەس����ازیدا لەپەرەگرافێک����دا لەالپ����ەڕە ()٢٤٠دا نوسیویەتی ،کە ئەمە دەقەکەیەتی (بۆ
چارەسەرکردنی قەیرانی موچە لەئێستادا کار بەسیس����تەمی کریدت بکرێت ،واتە سیستەمی کارتی دڵنیایی بانکیcredit cardبخرێتە بواری جێبەجێ کردنەوە، بەمەبەس����تی س����وککردنی باری شانی حکومەت‌و کارمەن����دان ،کە هەنگاوێکە ب����ۆ پێشخس����تنی سیس����تەمی بانکی‌و کەمکردن����ەوەی ئاڵوگ����ۆڕی نەقدی کە ئەمڕۆ هەمو جیه����ان پەیڕەوی دەکات. حکومەت دەتوانێت لەڕێگەی پسپۆرانی بانکی����ەوە لەماوەیەکی کورت����دا ژمارە حس����ابێکی بانکی بکات����ەوەو کارتێکی ئەلەکترۆنی بانکی دروست بکات لەسەر ژمارە حسابەکە کارمەندی خاوەن کارتی بانکی ،مانگانە نیوەی موچەکەی بەنەقد وەربگرێت ،نیوەکەی تریشی بچێتە سەر ئەو ژمارە حسابە بانکیەوە ،دیارە هەمو تاکێکی ئەم کۆمەڵگایە هەندێ پەیوەندی دارایی بەحکوم����ەت‌و دامودەزگاکانیەوە هەی����ە ،زۆرێک لەکارمەن����دان قەرزاری پێش����ینەن وەک پێش����ینەی خانوبەرە، پێشینەی هاوسەرگیری ،پێشینەی تر، هەروەه����ا باج ،پ����ارەی تازەکردنەوەی سااڵنەی ئوتومبێل‌و مۆڵەتی شۆفێری، س����ەرپێچیەکانی هاتوچۆو پارەی ئاوو کارەبا....هت����د ،بۆ ئ����ەوەی کارمەندان لەڕێگەی ئەو کارتەوە هەمو قەرزەکانیان بدەنەوە بەحکومەت). .٥س����ەیر لەوەدایە میوانەکانی کاک کارزان نەک ئاماژەی����ان بەو پرۆژەیەی ژووری بازرگانی ن����ەدا بەڵکو خۆیانیان کردە خاوەن����یو دیاربو کاک کارزانیش بێئاگابو. .٦لەوانە س����ەیرو سەمەرەتر لەڕۆژی ()١٢/٢٨ی پاردا ئەنجومەنی پاریزگای هەولێ����ر ئەیکاتە بڕی����ارو رۆژێک دواتر رۆژنام����ەی هەولێرێ����ش باڵویئەکاتەوە بێئ����ەوەی کەس لەکولەکەی تەڕیش����دا ن����اوی پرۆژەک����ەی ژور بهێنێ����ت ،کە هەرک����ەس پ����رۆژەی ناوب����راوی دیبێت ئەزانێ زۆر پوختەو هەوڵ‌و کۆششێکی زۆری پێوەدیارە. لەکۆتایی����دا پرس����ەکە ئەوەی����ە هەرچی ئەچێتە بەرچ����اوی کامێرایەک یادەس����تی ئەگاتە مایکێک ئەوا دنیای لەبیرئەچێتەوە خ����ۆی ئەبێتە پاڵەوان‌و کوڕە ئازاکە بۆیە مافی خۆمانە بپرسین، ئەی ئەوەش بەش����ێک نیە لەگەندەڵی؟ ئەی لەخۆفی خوا ناترسن؟
ته‌ندروستی tandrusti. sul@gmail. com
) )564سێشه‌مم ه 2017/2/7
15
الپەڕەی تەندروستی ،بەسپۆنسەری بەڕێوبەرایەتی تەندروستیی سلێمانی
د.میران محەمەد: سااڵنە لەپارێزگای سلێمانی نزیكەی دو هەزارو پێنج سەد توشبووی نوێی شێرپەنجە تۆمار دەكرێت توشبون بەنەخۆشییەكەشی گەڕاندەوە بۆ كەمی جوڵەو وەرزشنەكردن‌و قەڵەوی‌و خواردنی ناتەندروست‌و خواردنی كحول‌و جگەرەكێشان..هتد.
لەڕۆژی جیهانی ش���ێرپەنجەدا لەشاری سلێمانی ،لەژێر دروش���می من دەتوانم بەشداربم لەبەڕەنگاربونەوەی نەخۆشی شێرپەنجەدا. بەئامادەبوونی د.رێكەوت حەمەڕەشید وەزی���ری تەندروس���تیو س���ەردار قادر پارێزگاری س���لێمانی‌و د.میران محەمەد
بەڕێوبەری گشتی تەندروستی سلێمانیو بەڕێوەب���ەری نەخۆش���خانەی هی���وا كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی بەڕێوەچو. تێی���دا د.رێك���ەوت حەمەڕەش���ید وەزی���ری تەندروس���تی رایگەیان���د: لەس���اڵی2016دا نزیكەی 5058حاڵەتی توشبون بەشێرپەنجە هەبوە لەهەرێمی
چۆن ده‌زانی شتێك له‌لوتی منداڵه‌كه‌تدایه؟
گه‌ر هه‌س���تت ك���رد منداڵه‌كه‌ت ئه‌م ی لێده‌ركه‌وت ئهوه بزان ه ك ه نیش���انانه شتێكی نامۆ له‌لوتیدایه. ئاوسانی لوت‌و سوربوونه‌وه‌ی. ته‌نگه‌نه‌فه‌س���یو زۆرج���ار گوێتلهههناس��� هی منداڵه‌كه‌ت ده‌بێت وه‌كو كه‌سێكی گه‌وره هه‌ناسه ده‌دات. هاتنه‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌ردراوێك لهیهكێكی له‌كون ه لوته‌كان یاخود هاتنه‌ده‌ره‌و‌ه ی تێكه‌اڵو له‌خوێن له‌لوت یان ده‌ردراوێك ی منداڵه‌كه. له‌ده‌م
ێ جار ئه‌م نیش���انانه‌ش پاش هه‌ند چه‌ن���د كاتژمێرێ���ك له‌منداڵه‌ك���هت روئه‌دات. ی گه‌رما. به‌رزبونه‌وه‌ی پله به‌ده‌م هه‌ناسه‌ده‌دات.ی ی هه‌ناسه‌كه له‌كاتی خه‌وتن ده‌نگ وه‌ك ده‌نگی فیكه ده‌بێت. ی ی ناخ���ۆش له‌ده‌مولوت��� بۆنێك��� منداڵه‌كه دێت. ی هه‌ن���دێ ج���ار منداڵه‌ك ه توش��� دڵتێكه‌ڵهاتن‌و رشانه‌وه ده‌بێت.
كوردس���تان ،ئەمەش خۆشبەختانە بە بەراورد بەساڵی پێشوتر رێژەكە كەمتر ب���وە ،بەپێی داتاكان ل���ە 100000كەس لەالی خۆمان نزیكەی 99كەس توش���ی ئەم نەخۆشییە دەبێت‌و ئەمەش بەراورد بەواڵتانی جیهان كەمترە. وەزی���ری تەندروس���تی هۆكارەكانی
الی خۆیشیەوە سەردار قادر پارێزگاری س���لێمانی لەوتەیەكی���دا رایگەیان���د: سوپاس���گوزاری كەرتی تەندروس���تین لەبەرئ���ەوەی پێشمەرگەئاس���ا لەكاتی قەی���ران‌و نەهامەتیەكان���ی واڵتەكەماندا بایكۆتی دەوامیان نەكردو لەخزمەتكردن بەردەوامبون‌و ئەمەش هیوابەخش بو بۆ شارەكەمان ،بۆیە داواكارم لەحكومەتی هەرێمی كوردس���تان لەموازەنەی ساڵی نوێی 2017دا پش���كی شێر بۆ وەزارەتی تەندروس���تی دابنرێت‌و ئ���ەو ماندوبون‌و دڵسۆزییەیان لەبەرچاو بگێرێت. ه���ەر لەكۆنگ���رە رۆژنامەوانیەكەدا، د .میران محەمەد بەڕێوەبەری گش���تی تەندروس���تی س���لێمانی رایگەیان���د: لەپارێزگای س���لێمانی‌و لەساڵی2016دا نزیك���ەی 2000ب���ۆ 2500حاڵەتی تازەی ش���ێرپەنجە تۆمار دەكرێ���ت ،بەوردیش لەس���اڵی رابردودا 2096كەسی توشبوی تازە تۆم���ار ك���راون‌و ل���ەو رێژەیەش 1018كەس���یان لەڕەگەزی نێرو 1078 كەس���ەكەی دیكەش���یان لەڕەگەزی مێ بون ،لەو رێژەیەش 1625كەسیان لەناو سەنتەری شاری سلێمانیدا تۆماركراوە.
د .هه‌ڵگورد ساڵح جاف .پزیشكی ددان‌و رۆژنامه‌نوسی زانستی
چه‌ند رێنامییه‌ك پاش ددان هه‌ڵكێشان‌و نه‌شته‌رگه‌ری بچوك
له‌ر
ێنمایه كانی رێبه‌ری ح ك وم ه ت ی ب ه ر یت انیا
پ����اش ئ����ه‌وه‌ی ددانه‌ك����هت نزیكترین پزیشك بكه. پاش هه‌ڵكێشانی ددانه‌كه بۆماوه ی هه‌ڵده‌كێشیت ئه‌و لۆكه‌یه‌ی كه له‌سه‌ری داده‌نرێت تاوه‌كو ی����ه‌ك كاتژمێر الی 24كاتژمێ����ر ب����هو الیه ن����ان مه‌خۆ، مه‌به ،پاش ئه‌و كاته‌ش هیچ ش����تێكی ش����هوانه ددانه‌كان خاوێ����ن بكه‌ره‌وه ی به‌اڵم ده‌س����تكاری ناوچ����هی برینه‌كه تر مه‌خه‌ره سه‌ری چونكه ئه‌بێته هۆ مه‌كه باخوێنی لێنه‌یه‌ت. زیاتر خوێن لێهاتنی ئه‌و شوێنه. ده‌توانی����ت پاش رۆژێ����ك به‌ئاوو خوێ����ن لێهاتن����ی ش����وێنی ددانلهكهسێكهوه بۆ یه‌كێكی ترده‌گۆڕێت ،خوێ ئاو له‌ده‌مت وه‌رده‌یت ،ئه‌م كاره ب����ه‌اڵم ئه‌گه‌ر پاش دو كاتژمێر خوێنی برینه‌كه خاوێن ده‌كاته‌وه‌و یارمه‌تی زو زۆر له‌و ناوچه‌یه هات ئهوه س����ه‌ردانی چاكبونی ده‌دات.
مه‌به‌ست له‌چاره‌سه‌ر ی سروشتی چیه؟ ئا :سۆران مه‌عروف قه‌ره‌داغی چاره‌سه‌ری سروشتی رێگه‌یه‌كی زانستیه بۆچاره‌س���ه‌ر كردنی نه‌خۆش���ی به‌كاردێت لهڕێگهی وه‌رزش���ی تایبه‌ت‌و به‌كارهێنانی ئامێری پزیشكی به‌مه‌به‌س���تی گه‌ڕانه‌وه‌ی جوڵه‌و چاالكی. چاره‌س���ه‌ری سروش���تی یارمه‌ت���ی كه‌مكردن���ه‌وه‌ی ئازارو گه‌ڕان���ه‌وه‌ی باره‌ی ئاسایی‌‌و میكانیكی جه‌سته ده‌دات .هه‌ردو ره‌گه‌زو له‌هه‌رته‌مه‌نێك بێت ده‌توانێت سود له‌م چاره‌سه‌ره وه‌ربگرێت. ئ���هو نه‌خۆش���یانه‌ی ك���ه س���ود له‌چاره‌سه‌ری سروشتی وه‌رده‌گرن: ش���كاوی ،س���وتاوی ،رهقبونی جومگ���ه‌كان ،ئازاری مل‌و پش���تو ئه‌ژنۆكان‌و ئینزیالق‌و رۆماتیزمه. پێكانی وه‌رزشی ،سهوهفانیجومگهكان به‌گشتی. ماكه‌كان���ی له‌رزین(پاركینس���ۆن) ،ئه‌وانه‌ی توشی جه‌ڵده‌ی مێشك‌و دڵ ده‌بن، شه‌له‌لی ده‌ماغ‌و ئۆتیزم. • چاره‌سه‌ری سروش���تی پێویستی به‌كات ههیهو به به‌رده‌وام بون لهس���ه‌ری‌‌و په‌یڕه‌وكردنی رێنماییه‌كان س���ودی ته‌واوی لێوه‌رده‌گیرێت ،هه‌روه‌ها ئه‌م چاره‌س���ه‌ره س���ودێكی زۆری هه‌ی���ه له‌پاش‌و پێش���ی هه‌ندێك جۆری نه‌شته‌رگه‌ری.
ناونیشانی وێبسایتی بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی
سەنتەری ساڤا بۆ چارەسەری سروشتی (هیندی ـ کوردستانی) لەگەڵ پرۆفیسۆرو راهێنەری هیندی 07706196331
http://www. dohsuli. com
فەیسبوكhttps://www. facebook. com/tandroostyt :
14
بیرورا
) )564سێشه‌مم ه 2017/2/7
ئێستای جیهان‌و رێگەیەک
ئەحمەد رەسوڵ خەبات���ی ئینس���ان بەدرێژای���ی مێ���ژو لەهەر ش���وێنێکی دنیادا بەپلەی یەک دژ بەدەسەاڵتدارێتی سیاسی هەژمونگەر "کە تەواوی کایەکان شوێنکەوتەو ژێرهەژمونی دەس���ەاڵتدارێتی سیاس���ین" بەسەر کۆی ژیانداو دواتریش‌و بەشێوەیەکی الوەکی دژ بەئایدیای باوو بااڵدەستی ئایدۆلۆژی‌و دینی‌و کۆمەاڵیەتی بوە لەپێناو باشترکردنی ژیان‌و فراوانترکردنی ئەگەرەکانی گەش���ەکردنی زیاتری ژیاری‌و وجودیی خۆیدا. دینامیکیەتی ژیان لەهەر کۆمەڵگایەکی س���ەر ئ���ەم هەس���ارەیەدا ،ک���ە دەڵێێن دینامیکیەتی ژیان لەه���ەر کۆمەڵگایەکدا خۆبەخۆ مانای دینامیکیەتی ژیانی ئینسان دەگرێتەوە ،وایکردوە هەمیشە ئەگەرەکانی گۆڕانکاری‌و نوێبون���ەوە کراوەتربن "نەک ه���ەر ئەوەندە بەڵک���و دەتوانی���ن بڵێین حەتمیش بن" .لێرەوە هەر چەقبەستنێک ی���ان داگەڕانێ���ک ب���ەرەودوا دژ بەڕەوتی دینامیکیەتی ژی���ان بوە ،ئیتر ئەمە خۆی بوەتە زەمینەی سەرهەڵدانی ناڕەزایەتی، یاخیبون‌و شۆڕشەکان. سەدەی بیست ...کاپیتالیزم ئاش���کرایە سەدەی بیست ،سەدەی خێرا گەش���ەکردنی کاپیتالیزمە "هەڵبەت دەبێت ئەوەش رون بێ���ت کە کاپیتالیزم بەرئەنجامی رەوتی بەرەوپێش���ەوەچونی مێ���ژوی ئینس���انە" وەک سیس���تمێکی لەدایکب���وی نێ���و هەن���اوی مۆدێرنیتی. خۆرئ���اوا کە زادگ���ەی مۆدێرنیتی و بەها گەردونیە بنەماییە ئینسانیەکانە ،بەهەمان شێوەش زادگەی سەرهەڵدانی کاپیتالیزمە وەک سیس���تمێکی ئابوری سیاس���ی کە دواتر لەبەرئەنجامی باڵوبونەوەی تەکنیک‌و ئامڕازەکان���ی بەرهەمهێنانی کۆمەاڵیەتی‌و دەزگا کۆمەاڵیەتی���ە مۆدێرنەکان���ەوە بەسەرانس���ەری جیهاندا لەسەدەی بیستدا سەرمایەداری بو بەسیستمێکی جیهانداگرو لەنزیکەی دو دەیەی کۆتایی سەدەی بیست‌و ئەم سەرەتایەی س���ەدەی بیستویەکیشدا دەرکەوت���نو پەرەگرتن���ی نیۆلیبراڵیزم‌و بااڵدەستبونی بەس���ەر سیاسەت‌و ئابوری جیهاندا .سیس���تمی ئابوری سەرمایەداری بەنێ���و هەم���و کۆمەڵگاکان���ی دنی���ادا باڵوب���وەوە بێئەوەی نۆڕم‌و بەها گەردونیە ئینس���انیەکانی بەرهەمهاتوی مۆدێرنیتی‌و جێگیربوی نێو سیس���تمی سەرمایەداری خۆراوایی لەگەڵ خۆیدا بگوازێتەوە. دۆخی ئێستای جیهان ئەگ���ەر نیگای���ەک لەدۆخی ئێس���تای سیاسەت‌و ئابوری جیهان بکەین ،دەبینین کە جەنگ‌و نائارامی نزیکەی تەواوی دنیای گرتۆتەوە ،هاوش���انی داکەوتنی بەش���ی زۆرینەی ئینس���ان لەکۆمەڵگاکاندا بەرەو بێبەشی‌و دەستڕانەگەیشتن بەهۆکارەکانی خۆش���گوزەرانی‌و بارودۆخ���ی ژیانێک���ی هاوچەرخانەو هەژاربونی بەشێکی گەورەتری مرۆڤ لەزۆرین���ەی کۆمەڵگاکاندا بەڕادەی بێبەش���بون لەپێداویستیە سەرەتاییەکانی ژیانی روت .بەتەنیشت ئەمەشەوە فراوانتر ب���ون‌و گەورەتربون���ی ه���ەرڕۆژەی گاپی نێ���وان س���ەرمایەداران‌و دەس���ەاڵتدارانی سیاس���ی "ک���ە گ���روپ‌و بازنەیەکی زۆر بچ���وک‌و بەرتەس���کی ه���ەر کۆمەڵگایەک پێکدەهێنن" لەالیەک‌و س���ەرجەمی خەڵك لەالیەک���ی ت���ر لەه���ەر کۆمەڵگایەک���دا. دیس���انەوە بەوردبون���ەوە لەشوناس���ی ئ���ەو هێ���زە سیاس���یو کۆمەاڵیەتیانەی سیاسەت ئاڕاستە دەکەن‌و نەخشەو هێڵی پەیوەندی‌و ملمالنێکان دەکێشن ،بەئاسانی تێدەگەی���ن کە لەهەر کاتێکی رابردو زیاتر بەه���ا ئینس���انیە گەردونی���ەکان‌و ماف‌و ئازادی���ە تاکی‌و بەکۆمەڵ���ەکان لەتەواوی کۆمەڵگاکان���ی دنی���ادا لەژێر هەڕەش���ەو پێشێلکاریدان ئەمەش بەهۆکاری هەرچی زیاتر بااڵدەستبونی بزوتنەوە شۆڤێنیست‌و رەیسیس���تەکان‌و هێزە پۆپۆلیستە دینی‌و ناسیۆنالیستەکانەوە. چ رێگەیەک! لەکۆمەڵ���گا خۆرئاواییەکان���دا ئ���ەم رۆژگارانە ،ش���اهیدی هەڵکشانی رۆژبەڕۆژ زیاتری هێزە راستڕەوو ئیکستریمستەکانین، هەروەک چ���ۆن لەخۆرهەاڵت باڵوبونەوەی پەت���ای مەزهەب���یو دینی گەیش���توەتە ئاس���تێکی ترس���ناک‌و هاوتەری���ب لەگەڵ جەنگە نەژادی‌و ئیتنیکی���ەکان .ئایا هیچ رێگەیەک���ی دی نی���ەو تەنه���ا رێگەچارە بەس���ەرا خۆهەڵدانە بۆ نێو ئەو زەلکاوی
میوانە ئاقڵەکانی پارتی شاهۆ تۆفیق
ملمالنێی دیموکراسیدا وازیکرد. هەموان الی پارتی میوانن! ئ����ەم تێڕوانین����ە ،وێنای����ەک نییە پەیوەندیی نێ����وان میوان‌و خانەخوێ بەرجەس����تە بکات .بەڵک����و بڕوایەکی بەهێزەو یەکبەیەک����ی ئەندامانی ئەو حزبە دەیسەلمێنن. لەڕاس����تیدا دەبێ ئ����ەو هەڵەیەش چ����اک بکرێت����ەوە کە پارت����ی وەک ح����زب ،بەخانەخوێ پیش����ان بدرێ، چونکە پارتی ،تەنها روکەش����ێکە بۆ ئۆرگانیزەکردنی کاری کەسانێک ،کە خۆیان پێ لەحزب گەورەترە .ئەمەش گاڵتەپێکردن‌و کەمکردن����ەوەی بەها نییە ،بەڵکو شانازییەکە ،هەم خۆیان وەک ماڵبات قبوڵیانەو هەم ئەندامانی حزبی����ش بەس����نگفراوانییەوە پێ����ی رازیین .ئەم بڕوایەش هی ئەمڕۆ نییە، بەڵکو لەمێژە رەگی لەئەندێش����ەکاندا داکوتاوەو پێیان وایە هەموان میوانی ماڵ‌و س����فرەی ئەوانن‌و بەو پێیەش؛ می����وان دەبێ بەویس����تو ئ����ارەزوی خانەخوێ بجوڵێتەوەو ئەو ،ش����وێن‌و کات‌و جۆری خواردن‌و ئیسراحەتی بۆ دیاریبکات.
میوانێک����ی الس����ارەو ک����ێ میوانێکی ئاقڵ؛ ئ����ەوە ئەوانی تر بڕیار دەدەن. ب����ەو مانای����ەی ،ئەوانەی الس����اریی دەکەن‌و بەکەللەڕەقییان ،پراکتیزەی ئەو تێڕوانین����ە ناکەن؛ دەکرێ لەهەر ساتێکدا بەر رەشەبای نیگەرانییەکانی خانەخ����وێ بک����ەون‌و وەک میوانێکی نەخوازراو بنێردرێن����ەوە بۆ ماڵەوەو نانبڕاویش بکرێن. ئەوانەش کە ش����ەنی خۆیان لەگەڵ بای خانەخوێدا دەک����ەن‌و بەئاقڵیی، خۆی����ان وابەس����تەی فەلس����ەفەکەی سەرەوەی مام جەالل دەکەن؛ لەجێی باش‌و کورس����یی نەرم دادەنیش����نو لەخوانیی گ����ەرم نۆش دەکەن‌و وەک س����ێبەرو کارگوزار دەبن بەپاسەوانی خەونەکان. ئەوەی رەخن����ە لەماڵباتی بارزانیو پارت����یو خەونەکانی����ان بگرین؛ جێی خۆیەتی ،چونکە ئ����ەوان بڕیاردەری یەکەم����ن .ب����ەاڵم ئ����ەوەی رەخن����ە لەزۆربەی حزب‌و پاڵەوانە سیاس����یو عەسکەریەکانی تر بگرین ،کە بونەتە میوانی ئاقڵی (س����فرە)و (س����فر) ی ژم����ارەی حس����ابەکان؛ ه����ەم جێی نیگەرانیی‌و هەم پێکەنینە. حەمدی ساحێبقڕان ،جوانی فەرمو:
"هەمو تێکدانێک لەگ����ەڵ ماڵباتی بارزانی����دا ،بەزیان����ی ک����ورد ت����ەواو دەبێت". ئەمەی سەرەوە ،قسەی مام جەاللە. پارتییەکان پێیانوایە (وەسفە) بەاڵم لەڕاستیدا ( زەمە) .راڤەکردن‌و رامان لەم قسەیە ،با بۆ وردبینیی‌و سەلیقەی خوێنەر جێبهێڵین. ئ����ەوەی (پارت����ی)ی کردوەت����ە فەرمان����ڕەواو بڕی����اردەری یەک����ەم؛ فاکت����ەری چاالکی����یو ئاس����تی خۆشەویستیی جەماوەریی ئەو حزبە نییە .ئەفس����ونەکە ل����ەوەدا نییە ئەم حزبە تاچەند توانیوەیەتی لەئاس����تی سیاسییو جەماوەرییەوە شتی گەورە بکات ،بەڵکو تەلیسمەکە لەو قسەیەی م����ام جەاللدای����ە ،کە ئای����ا بۆ هەمو تێکدانێ����ک لەگەڵ ماڵبات����ی بارزانیدا بەزیانی هەموان تەواو دەبێت؟ مام جەالل لەهەمو کەس زیاتر ئەزمونی ژیانی تەبای����یو ناتەبای����ی لەگەڵیاندا هەب����وەو لەهەموانیش زیاتر دەس����تی لەگەورەکردنیان����دا هەب����وە ،هەربۆی����ە میوانە ئاقڵەکان ملمالنێ تون���دەی فەندەمێنتالیزمی دینی‌و گش����تاندنی ئەو دیدەی ئ����ەو ،رۆڵێکی لەدنیادا سەری مو غەم نەماوە ئ����ەوەی هەم����وان میوان����ن ،الی لەدەورەم گردە ،بۆیە میسلی کێوم ناس���یۆنالیزم خوڵقاندویان���ە؟ ئایا بۆ ئەو نێگەتیڤی لەژیانی سیاس����یو پرۆسەی پارتی بڕاوەتەوە ،ب����ەاڵم ئەوەی کێ دۆخەی ئەم ناوچەیەی خۆمان "کوردستان بەواڵتان���ی دەوروبەری���ەوە"و خۆرهەاڵتی ناوەڕاست‌و جیهانیش بەگشتی تێیکەوتوەو هەر ڕۆژ توندبون���ەوەی زیاتری ملمالنێی مەزهەبگەرایی‌و ناسیۆنالیس���تی پەڕگیرو ش���ۆڤێنیزم‌و رەیس���یزم چ رێگەیەک���ی دەربازب���ون‌و چ پەناگایەک���ی فیکری���ی ئینسانی هەیەو چ بزوتنەوەیەکی سیاسی کۆمەاڵیەت���ی دەتوان���ێ وەاڵمدەرەوەیەکی جدی بێت؟ وه‌ك ئه‌وه‌ی هه‌یه نیش���انی بینه‌رو له‌تیف فاتح فه‌ره‌ج خوێنه‌رو بیسه‌ره‌كانیان ناده‌ن. میدی���ای جاسوس���ی له‌ب���واری مارکسیزم وەک بیرکردنەوەیەکی سیاس���یدا وێرانكه‌رتری���ن ج���ۆری میدیاو سیخوڕی رەخنەیی کۆلێکتیڤ میدیای���هو هه‌میش���ه سیاس���یه‌كان له‌نێ���وان كاری رۆژنامه‌وان���یو لەس���ەدەی بیس���تدا لەکۆمەڵ���گا له‌ب���ه‌رده‌م قه‌ی���ران‌و ناجۆری���دا تایبەتتری���ش جاسوس���یدا تاڵه‌ده‌زویه‌ك���ی باریك خۆرئاواییەکان���داو راده‌گرێ���تو به‌رده‌وام كار لهس���ه‌ر ئەوروپیەکاندا لەبەرامبەر شەپۆلی نازیزم‌و هه‌یه ،ئه‌وه‌ش گرێ���دراوه به‌ئاكاری دروستكردنی قه‌یران‌و پشێوی ده‌كات فاشیزم‌و ناس���یۆنالیزمی پەڕگیر ،رەوتی كاری رۆژنامه‌نوس���یه‌وه ،ه���ه‌ردو بۆ سه‌ركه‌وتنی الیه‌ن‌و دڵخوازه‌كه‌ی چەپ‌و مارکس���یزم وەک وەاڵمدەرەوەیەک الزانی���اری كۆده‌كه‌ن���هوه ،یه‌ك���ه‌م خۆی ،ئه‌م میدیایه هیچی له‌و ده‌زگا شانۆی سیاس���یو کۆمەاڵیەتی ئەوکاتەی ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی بی���دات به‌خه‌ڵ���ك جاسوسیانه كه‌متر نیه كه به‌ڕاپۆرته کۆمەڵگاکان���ی رەنگکردبو .مارکس���یزم‌و دوه‌م بۆ ئ���ه‌وه‌ی بی���دات به‌ده‌زگا ناڕاسته‌كانیان فریوی سه‌روی خۆیان چەپگەرایی وەک فەلسەفەیەکی ئینسانی‌و جاسوس���یهكهی ،له‌ڕاستیدا هه‌ندێك ئه‌ده‌ن. لەس���ەروی دی���نو نەت���ەوەو ئیتنیکەوە ،جار رۆژنامه‌نوس���ه‌كان ی���ان ده‌زگا ه���ەم رەخن���ەو ناڕەزایەتیەک���ی ق���وڵ میدیایی���ه‌كان به‌گش���تی ،به‌جۆرێك میدیاو سته‌مكاری لەهەلومەرجی سیاس���یو ئابوریو ملمالنێ كارده‌ك���ه‌ن ك���ه راپۆرته‌كانیان زۆر ل���ه‌م چه‌ند س���اڵه‌ی راب���ردودا توندەکان‌و دابەش���کاریە کێش���ەدارەکان‌و جاسوسیانه نوسرابێت ،جاسوسیانه میدیای ك���وردی ئه‌وه‌ن���ده‌ی كاری ه���ەم ئەڵەرناتیڤێک���ی رادیکاڵ لەئاس���ت م���ه‌رج نیه هه‌ر به‌و ج���ۆره بێت كه لهس���ه‌ر به‌رهه‌مهێنانی سته‌مكاری‌‌و زانی���اری تیایه لهس���ه‌ر الیه‌ك یان کاپیتالیزمدایە. جوانكردن���ی س���ته‌مكاری ك���ردوه، بەشێکی زۆر لەقوتابخانە فەلسەفیەکان‌و خه‌ڵكێك ،جاسوسیانه به‌و مانایه‌ی ئه‌وه‌نده كاری لهس���ه‌ر هۆش���یاری فەیلەس���وفانی س���ەدەی بیس���ت ی���ان كار له‌سه‌ر تێكدانی ژیانی سیاسی، خه‌ڵك كردب���ا ،ئێس���تا بارودۆخی ژێرکاریگ���ەری مارکس���یزم ب���ون وەک یاخ���ود تێكدانی په‌یوه‌ن���دی نێوان سیاس���ی جۆرێكی تر ب���و ،میدیای کۆمەڵناسان‌و فەیلەس���وفانی قوتابخانەی گروپێ���ك ی���ان حزبێ���كو الیه‌نێك كوردی به‌پێی حه‌ز مامه‌ڵه‌ی كردوه، فرانکفۆرت‌و بەشێکی زۆر لەفەیلەسوفانی ده‌كات ،ئه‌گه‌ر بهچاوی ره‌خنه‌گرانه‌و یان باش���تره بڵێین به‌پێی ویست‌و فەڕەنس���ی ،جا یان لەبەش���ێکی ژیانیاندا وه‌ك توێژه‌رێك مرۆڤ ش���ه‌نوكه‌وی په‌یوه‌سته‌گی ،كاركردن بۆ دێواندنی لەگەڵ هێزە مارکسیستەکاندا ئەکتیڤیست ئه‌م یه‌ك دو ساڵه‌ی هه‌ندێ میدیای كاره‌كته‌ره‌كانی ده‌سه‌اڵت له‌الیه‌ك‌و بون یان الیەنگری ناڕەزایەتیە جەماوەری‌و نوس���راوو بین���راوی ك���وردی بكات له‌الیه‌كی تریشه‌وه نیشاندانی هه‌مو بزوتن���ەوە چەپگەراکان ب���ون .بۆیە ئەم به‌ڕونی ئ���ه‌وه‌ی ب���ۆ ده‌رده‌كه‌وێت ی ده‌س���ه‌اڵت بهجوانی ناشرینیه‌كان دۆخەی ئێس���تا ئ���ەم ناوچەیەی خۆمان‌و ك���ه میدیا له‌هه‌ن���دێ قۆناغدا چه‌ند جیه���ان بەگش���تی پیای���دا تێپەڕدەبێت ،موخابه‌راتیان���ه كاری ك���ردوه ،له‌م موخابه‌راتیه حزبیه‌كان رۆڵێكی زۆر وه‌ك ئه‌وه‌ی میدیای سه‌ربه‌ده‌سه‌اڵت‌و تەنه���ا بەڕێگ���ەی ناڕەزایەت���یو رەخنەی یه‌ك دو س���اڵه‌ی پێشودا به‌تایبه‌ت ناشرینیان بینیوه له‌م ڕوه‌وه ،لێدان س���ێبه‌ری ده‌س���ه‌اڵت ب���ه‌رده‌وام ی وه‌ك نه‌وشیروان ئ���هوه كاری ب���وه ،هه‌میش���ه وێنه مارکسیستی‌و دروستبونی بەرەی فراوانی لهدوای سه‌رهه‌ڵدانی ئۆپۆزسیۆنێكی له‌كه‌س���ایه‌تیه‌كان جەماوەری چەپگ���ەرا ئەگەری تێپەڕاندنی كاراوه میدیا راسته‌وخۆو سێبه‌ره‌كانی مس���ته‌فا ،عه‌لی باپیر ،سه‌اڵحه‌دین راستیه‌كه‌یان شاردوه‌ته‌وه ،میدیای هەیە .هەڵبەت کە دەڵێین بەرەی فراوانی سه‌ر حزبه‌كانی ده‌سه‌اڵت خرانه گه‌ڕ به‌هادی���ن ،دروس���تكردنی راپۆرتی گرێدراوی ده‌س���ه‌اڵت ب���ه‌رده‌وام بۆ جەماوەری چەپ ،مەبەست لەدروستبونی ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی له‌ڕۆڵ���ی میدیایی دور بێبنه‌م���ا لهس���ه‌ریان ،ش���ێواندنی شاردنه‌وه‌ی سته‌مكاری‌‌و نادادیه‌كان ئۆپۆزس���یۆنێکی چەپگ���ەرای فراوان���ی بكه‌ونه‌وه‌و خه‌ریكی كارێكی تر بن ،بیرو ڕاكانی���ان ،هه‌وڵدان بۆ ئه‌وه‌ی كاری له‌سه‌ر فریودانی خه‌ڵك كردوه، جەماوەریە ،کە ئەم بیرکردنەوە کۆلێکتیڤە وتارو دیدارو راپۆرته سیاس���یه‌كانی گوم���ان لهس���ه‌ریان دروس���ت بێت به‌و مانایه‌ی به‌س���ته‌مكاری خۆماڵی مارکسیس���تیە رێگەبگرێت لەهەڵکش���انی س���ااڵنی 2011تاكۆتایی 2016ئه‌و الی خه‌ڵ���ك ،ئه‌مانه نمونه‌ی دیاری رازی بن ،به‌نادادی‌‌و گه‌نده‌ڵی رازی هەرچی زیاتری رەوتە شۆڤێنی‌و رەیسیستی‌و راس���تیه بۆ ئێمه رونت���ر ده‌كاته‌وه ،ئه‌و میدیا جاسوس���یه‌ن ،راستیه‌كه بن ،مژده‌ی خۆش له‌ڕێیه ،ئه‌مه‌یان بزوتنەوە دینی‌و ناسیۆنالیستە پۆپۆلیستە كه میدیای كوردی به‌ش���ێكی زۆری ئه‌وه‌یه ئه‌م ره‌وت���اره هه‌ر به‌رانبه‌ر له2011هوه ده‌ست پێكردوه ،سااڵنی تون���دڕەوەکان .هەروەها ئەگەری ئەوەش س���ه‌رقاڵی كاری میدیای���ی نه‌بوه‌و ئه‌و كه‌س���انه نه‌كراوه‌و شۆڕبوه‌ته‌وه یه‌ك���ه‌م ت���ا 2014ئۆپۆزس���یۆنیان بۆ خ���واره‌وه‌ش تائاس���تی ئه‌ندام‌و تۆمه‌تب���ار ده‌كرد ب���ه‌وه‌ی نایه‌وێ بێنێت���ە بەردەم کۆمەڵگا ک���ە کاپیتالیزم سه‌رگه‌رمی كارێكی تر بوه. له‌و ماوانه‌دا له‌نێو میدیایی كوردیدا ،الیه‌نگرانی حزبه‌كانی ئۆپۆزس���یۆن ،ده‌وڵ���هت رابگه‌یه‌ن���رێو راگه‌یاندنی بەگش���تیو دەس���ەاڵتدارێتیە سیاسیەکان بەتایبەتی ناچاربکەن بەڕیفۆرمی ئابوریو كاری به‌خائین كردن ،قێزه‌ون كردن ،له‌نێ���و رۆژنام���هو كه‌ناڵ���ه ره‌وتار ده‌وڵه‌ت دوا ده‌خه‌ن 2015 ،هۆگه‌لی گەڕاندنەوەی هەلومەرجێکی باشتری ژیان بۆ دێواندن ،گه‌وجاندن‌و ده‌سته‌مۆكردن ،جاسوس���یه‌كاندا چ���اوت ده‌كه‌وێته دیكه‌ی شه‌ڕی داعش‌و ئه‌وه‌یان كرده ی هاتنی ئینسانەکان .واتا ئەوەی لێرەدا دەمانەوێت لێدانی كه‌س���ایه‌تی ،دروس���تكردنی سه‌ر س���ه‌دان ناوی لێدراو ،راپۆرت بیان���و 2016 ،مژده‌ی كۆتای سایكس بیكۆیان راگه‌یاندو ئێستاش بیڵێی���ن بیرکردنەوەیەکی مارکسیس���تی گومان‌و درزو كه‌لێن ،شه‌ڕی ده‌رونی ،له‌سه‌ر دروستكراو. ئه‌م جۆره میدیا جاسوسیه ،كاری ده‌ڵێ���ن 2017س���اڵێكی جیاوازه، بەرفراوان���ی کۆمەاڵیەتی‌و س���ەرهەڵدانی پڕوپاگه‌نده‌و كاركردن���ی گۆڵبزانه، بەرەیەکی فراوانی ئۆپۆزس���یۆنی چەپگەرا هه‌م���و ئه‌مانه كاری زۆری لهس���ه‌ر پێش���ینه‌ی ئه‌وه‌ی���ه نه‌یاروئه‌وانه‌ی ئه‌مه وه‌نه‌بێ���ت میدیای به‌رانبه‌ریش گەرەنتی هەم پاشەکشەکردنی هێزە دینی‌و كراوه ،ل���ه‌م س���ااڵنه‌دا میدیا وه‌ك وه‌ك ئه‌و بیرناكهنهوه ناشرین كات ،توانیبێتی ئاوه‌زدارانه مامه‌له له‌ته‌ك ناسیۆنالیس���تە پەڕگیرو شۆڤێنیستەکانە ،چه‌كێكی خه‌راپ بۆ تێكدانی ئارامی بشێوێنێ‌‌و یارو به‌رپرس‌و گه‌وره‌كانی ئه‌و پرس���ه‌دا بكه‌ن‌و له‌هۆكاره‌كانی هەم باش���تر بونی هەلومەرج���ی ئابوریو به‌كار هاتوه‌و زۆرترین كار لهس���ه‌ر خ���ۆی ج���وان ب���كات‌و په‌یكه‌ریان ئه‌و موژده‌و بڕوبیانوانه بپرسن. میدی���ای كوردی له‌ماوه‌ی رابردودا دۆخ���ی ژیان���ی کۆمەڵگایە ب���ۆ ژیانێکی شكاندنی شكۆو پێگه‌ی كه‌سایه‌تیه بۆ دابتاش���ێ ،بۆ ئه‌م���ه‌ش ته‌نانه‌ت هاوچەرخان���ەو مرۆڤانەت���ر .ئەمە بۆ ئەم دیاره‌كان���ی ئۆپۆزس���یۆنیش كراوه له‌دانان���ی وێن���ه ،ش���ێوازی جوڵه‌و ئه‌وه‌ن���ده‌ی ماكینه‌ی���ه‌ك ب���و ب���ۆ ناوچەیەو جیهانیش بەگشتی راستە .بۆیە ته‌نان���هت به‌دروس���تكردنی فای���ل‌و هه‌س���تو كه‌وتی كه‌س���ایه‌تیه‌كان ،به‌رهه‌مهێنان���ی س���ته‌مكاری ،بیری ئێس���تا دۆخی کوردس���تان‌و ئەم ناوچەیە دۆسیه‌ی زۆر ترس���ناك‌و ئاكاریه‌وه ره‌ن���گ‌و ڕو ،س���یمای گه‌ش���بینانه لهوه نه‌ك���ردهوه میدیا ده‌توانێ رای کە بەش���ێکن لەدۆخی جیهانی هەم وەک بۆی���ان ،لێ���دان به‌ناش���رینترین س���ود وه‌رده‌گرێت‌و ئهوه ده‌كات كه گشتی دروست بكات ،ده‌توانێ به‌گژ پێویس���تیەک ،هەم وەک ئەگەرێکی بەهێز ش���ێوه له‌وانه‌ی به‌دیدی ده‌س���ه‌اڵت پێویس���ته بیكات ،وات���ه ئه‌و جۆره ناجۆری‌‌و نادادیه‌كاندا بچێته‌وه ،ئه‌م به‌ربه‌س���تن له‌به‌رده‌میان���دا ،ده‌زگا له‌میدیا هه‌رگیز هه‌قیقه‌ت وه‌ك خۆی ،میدیایه له‌په‌نا شه‌ڕی حزبه‌كانه‌وه، لەبەردەمی مارکس‌و مارکسیزمدایە.
بۆیە ئەم دۆخەی ئێستا ئەم ناوچەیەی خۆمان‌و جیهان بەگشتی پیایدا تێپەڕدەبێت ،تەنها بەڕێگەی ناڕەزایەتی‌و رەخنەی مارکسیستی‌و دروستبونی بەرەی فراوانی جەماوەری چەپگەرا ئەگەری تێپەڕاندنی هەیە
لەڕاستیدا دەبێ ئەو هەڵەیەش چاک بکرێتەوە کە پارتی وەک حزب بەخانەخوێ پیشان بدرێ ،چونکە پارتی تەنها روکەشێکە بۆ ئۆرگانیزەکردنی کاری کەسانێک ،کە خۆیان پێ لەحزب گەورەترە
كوردو میدیا
ئه‌م جۆره میدیا جاسوسیه ،كار ی پێشینه‌ی ئه‌وه‌ی ه نه‌یاروئه‌وانه‌ی وه‌ك ئه‌و بیرناكهنهوه ناشرین كات، بشێوێنێ‌‌و یارو به‌رپرس‌و گه‌وره‌كان ی خۆ ی جوان بكات‌و په‌یكه‌ریان بۆ دابتاشێ
له‌په‌نا ملمالنێی حزبه‌كانه‌وه ،ئه‌ویش وه‌ك به‌شێك له‌و سیاسه‌ته هه‌ڵه‌ی ه خۆی ده‌رخست ،میدیای له‌م جۆره ده‌بێته فاكت‌و پاڵپش���تێكی به‌هێزی س���ته‌مكاری ،له‌په‌رچه‌كرداریش���دا ئ���ه‌وی روب���ه‌ڕوی ده‌بێت���هوه وه‌ك میدیا دیس���ان هه‌مان هه‌ڵه دوباره ده‌كات���هوهو بارودۆخێك���ی دۆگم���ا دروس���ت ده‌كه‌ن ،به‌و جۆره له‌بری ئ���ه‌وه‌ی میدیا ببێته دروس���تكه‌ری رای گش���تی ده‌بێته ماكینه‌ی ترس‌و دڵه‌ڕاوك���ێ‌‌و تۆقاندن‌و به‌رده‌وام كار لهس���ه‌ر قه‌به‌كردنی هه‌واڵه بچوك‌و بێبایه‌خه‌كان ده‌كات‌و ناهێڵێ ئارامی دروست بێت. ئ���ه‌م جۆره له‌میدیا ل���ه‌دوا جاردا شكس���ت ده‌خوات‌و ناچاره كۆتایی به‌ته‌مه‌نی خ���ۆی بهێنێ ،له‌نێو ئه‌م میدیایه‌دا به‌ئاشكرا تۆوی دوبه‌ره‌كی جیاكاری ،گه‌وره‌كردن‌و بچوككردنه‌وه، جوانكردن‌و ناشرینكردن ،به‌پاڵه‌وان ك���ردن‌و به‌خائی���ن ك���ردن كاری لهس���ه‌ر ده‌كرێت‌و ده‌بێت���ه هۆیه‌كی سه‌ره‌كی هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیه كۆمهاڵیهتیو سیاسیو جڤاكیه‌كان، هه‌مو ئه‌مانه‌ش دواتر سه‌رده‌كێش���ن بۆ به‌بتكردنی كه‌سانێك‌و له‌وێشه‌وه بۆ پاراستنی بته‌كان به‌رهه‌مهێنانی س���ته‌مكاری كوێران���ه ،میدی���ای كوردی له 25س���اڵی رابردویدا زۆر به‌هه‌ڵه‌ش���ه‌یی به‌و جۆره مامه‌ڵه‌ی ك���ردوهو نه‌یتوانی���وه له‌ب���اوك‌و خودانه سیاس���یهكهی هه‌ڵگه‌ڕێته‌وه به‌ومانایه‌ی له‌كوێدا باوك یان خودان هه‌ڵه ی���ان كێماس���یه‌كی هه‌بوبێت توانیبێتی رایبگرێ. به‌كورتی‌و به‌كوردی میدیا له‌كۆمه‌ڵی داخ���راودا ،له‌كۆمه‌ڵ���ی دواكه‌وتودا هۆیه‌ك���ی گرنگ���ی دروس���تكردنی سته‌مكاریه ،ئه‌مه له‌كۆمه‌ڵی كراوه‌دا وانی���هو له‌وێدا میدیا به‌ربه‌س���تێكی گه‌وره‌ی���ه له‌به‌رده‌م دروس���تكردنی س���ته‌مكاریدا ،له‌كاتێ���كا له‌كۆمه‌ڵی داخ���راودا ئه‌رك���ی میدی���ا ئه‌وه‌یه كۆمه‌ڵ بهرهو كرانه‌وه‌و بینینی دنیا به‌رێت ،كۆمه‌ڵ ب���ه‌ره‌و پێكه‌وه‌یی‌‌و لێبورده‌ی���یو پێك���هوه هه‌ڵك���ردن به‌رێت ،ئایا به‌ڕاستی میدیای كوردی تاچه‌ند ئه‌م���هی كردوه ،له‌ده‌ره‌وه‌ی پێدانی ه���ه‌واڵ به‌ماكیاجكراوی یان ب���هو جۆره‌ی دڵخ���وازو خودانه‌كه‌ی لێی وه‌رگرتوه ،تامیدیای خۆخاوه‌ن‌و به‌رپرسیارو دروستكاری رای گشتی دروس���ت نه‌بێت ئه‌س���ته‌مه بتوانین ده‌س���تكه‌وته‌كانی میدی���ای كوردی له‌كاڵكردنه‌وه‌ی گیانی س���ته‌مكاریدا به‌باشی ببینین.
کتێب
) )564سێشه‌مم ه 2017/2/7
17
بێ شعور كێیه؟
خراپترین جۆری بێ شعوری ،بێشعوری سیاسییه‌كانه! ئا :به‌ڕێز عه‌باس "بێ شعوری"وشه‌یه‌ك ه زۆرجار یان رۆژانه به‌رگوێمان ده‌كه‌وێت به‌رانبه‌ر ئه‌و كه‌سانه به‌كارده‌هێنێرێت ك ه هه‌ڵسوكه‌وت‌و ڕه‌فتارو زمانیان گونجاو نییهو ناشیاوه‌و زۆرجاریش وه‌ك تانه له‌الیه‌ن به‌رانبه‌ره‌كانیانه‌و‌ه پێیان ده‌وترێت كه‌سی بێشعور، خراپترین‌و پڕكێشه‌ترین كۆمه‌ڵگا ئه‌و كۆمه‌ڵگایانه‌ن كه كه‌سانی بێشعوری تێدا زۆره ،له‌م بارهیهوه كتێبێكی گرنگ‌و به‌بایه‌خ له‌ماوه‌ی پێشودا چاپ بو به‌ناوی"بێ شعوری" له‌نوسینی "د.خاوێر كریمێنت"هو "ئه‌مجه‌د عوسمانی"وه‌ریگێڕاوه‌ت ه سه‌رزمانی كوردی له‌باڵوكراوه‌كانی كتێبخانه‌ی هه‌ژار موكریانییه له‌هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هیدو ساڵی 2016باڵوكراوه‌ته‌وه. ئایا بێ شعوری تایبه‌ته به‌چینێكی دیاریكراو؟ دیاره مه‌به‌ست له‌چه‌مكی بێ شعوری ئهوه نییه ك ه ده‌رونش���یكاری ناسراوو به‌ناوبانگ"سیگمۆند فرۆید" باسی لێو‌ه ده‌كات به‌وه‌ی هه‌مو كه‌سێك كۆمه‌ڵێك ره‌فت���ارو ئ���اكاری هه‌ی��� ه ناتوانێ���ت راسته‌وخۆ موماره‌س���هی بكات به‌ڵكو له‌نه‌ستیدا هه‌ڵی ده‌گرێت‌و له‌ده‌رفه‌تێكی ترو گونجاوتردا موماره‌س���هی ده‌كات‌و پی���اده‌ی ده‌كات ،به‌ڵك���و مه‌به‌س���ت له‌بێ شعوری ئه‌وه‌یه ك ه مرۆڤێك هه‌ر له‌بنه‌مادا هه‌ڵسوكه‌وتی سه‌یرو سه‌مه‌ر‌ه ئه‌نج���ام بدات‌و دوربێ���ت له‌ئه‌ته‌كێت‌و ئینس���انێكی س���اغڵه‌م‌و ته‌ندروست، كه‌س���ی بێ ش���عور ته‌نه���ا چینێك‌و گروپێكی دیاریكراو ناگرێته‌وه‌وه‌ك چۆن سیاسی بێ ش���عورمان هه‌ی ه به‌هه‌مان شێوه‌ش دكتۆری بێ شعورو بازرگان‌و دای���كو ب���اوك‌و ئینس���انی مه‌ده‌نی‌و منداڵی بێ شعورمانیش هه‌یه ،زۆرێك له‌وانه‌ی بێ ش���عوری له‌كه‌س���ێتیاندا ره‌نگده‌دات���هوه ئه‌وان���ه‌ن ده‌یانه‌وێت خۆیان به‌سه‌رخه‌ڵكیدا بسه‌پێنن ،وه‌ك "كریمێنت" ده‌نوسێت "مرۆڤی بێ شعور هه‌وڵ ده‌دا به‌س���ه‌ر خه‌ڵك���دا زاڵ بێ‌و ژیانی مسۆگه‌ر بكات .قه‌ت كێشه‌كانی چاره‌س���ه‌ر ناكا ،تاوان���ه‌كان ده‌خات ه ئه‌ستۆی كه‌س���ێكی تر .به‌اڵم ئاخری شكس���ت ده‌هێنێ .به‌كورتی بێ شعور كه‌سێك ه ك ه هه‌ڵه‌كانی به‌هه‌ڵ ه جێبه‌جێ ده‌كا"".بێ شعوره‌كان تینوی پله‌وپایه‌و ده‌س���ه‌اڵتن ،هیچ سیاس���ه‌تمه‌دارێك، وتاربێژ یان پزیشكێك له‌به‌ر سیاسه‌ت، وتار یان كاری پزیش���كی بێ ش���عور نه‌بوه ،به‌ڵكو له‌به‌ر بێ شعوری خۆیان رویان له‌و پیش���انه كردوه كه به‌سه‌ر خه‌ڵكدا زاڵبن". خراپترین جۆری بێ شعوری، بێشعوری سیاسییه‌كانه! گه‌وره‌ترین نه‌هامه‌تی‌و ده‌رده‌سه‌ری میلله‌تێ���ك توش���ی بێ���ت ئه‌وه‌ی��� ه سیاس���ییه‌كانی ش���عوریان له‌ده‌س���ت دابێت‌و ره‌فتارو هه‌ڵس���وكه‌وته‌كانیان بریت���ی بێ���ت له‌بێ ش���عوری ،یه‌كێك له‌بێشعوری سیاسیی ه ده‌سه‌اڵتداره‌كان زۆرجار ئه‌وه‌یه قه‌باره‌و پێگه‌ی خۆیان ناناسن‌و له‌وه‌همدا ده‌ژین وه‌ك ئه‌و موژد‌ه ناڕاستانه‌ی كه رۆژانه ده‌یده‌ن به‌گوێی هاواڵتێكانی خۆیان���داو له‌حه‌قیه‌قه‌ت‌و ده‌رئه‌نجامیش���دا واده‌رناچێت ،ئه‌وه‌ی موسیبه‌تیش���ی به‌س���ه‌ردا دێت ته‌نها میلل���هت خۆیه‌ت���یو به‌ب���ێ ئ���ه‌وه‌ی سیاس���ییه‌كان تۆزێك له‌بێ ش���عوری خۆیان البده‌ن! له‌مێژودا"یه‌كێك له‌و بێ شعورییه سیاس���ییانه‌ی كه له‌جیهاندا ده‌نگ���ی دای���هوه ئه‌وه‌ب���و كه"نیكیتا خرۆش���ۆف" به‌تاكه‌وشه‌كه‌ی له‌مێزی رێكخراوی نه‌ته‌وه‌كان���ی داو رایگه‌یاندا رۆژئاوا ده‌خه‌م ه گۆڕه‌وه!" كه‌چی واش ده‌رنه‌چو ،سیاسییه‌كانی كوردستانیش ب���ه‌رده‌وام ته‌ح���ه‌دای پێش���كه‌وتن‌و ده‌وڵ���هتو دژایه‌ت���ی به‌غ���دا دهكهنو له‌والش���هوه به‌سیاس���ه‌تێكی فاش���ل‌و برس���یكردنی خه‌ڵكه‌وه لێی ده‌رده‌چن‌و به‌بێ ئه‌وه‌ی تۆزێك ش���عور بیانگرێت‌و بیانجوڵێنێ���ت! ب���ێ ش���عوری چیی ه ژیانی سیاس���ییه‌كان له‌هه‌مو رویه‌كه‌و‌ه له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان له‌گه‌ڵ دۆخی
گرفت‌و كێشه‌ی كه‌سی بێ شعور ئه‌وه‌یه كه‌وا هه‌ست ناكات بێ شعوره ،ره‌فتارو بیركردنه‌وه‌و قسه‌كردنه‌كانی خۆی به‌الو‌ه گرنگه‌و هه‌ست ناكات هه‌ڵ ه بێت! ب���ه‌ر له‌قه‌یران جی���اوازی نییهو ژیانی خه‌ڵكه‌كه‌شی له‌وپه‌ڕی نه‌هامتیدا بێتو گه‌یشتبێت ه هه‌ره‌س‌و كه‌چی ك ه وتاریش ده‌ده‌ن تاوانی ئه‌م دۆخ ه زۆری نامێنێت بیخه‌ن���ه ئه‌س���تۆی هاواڵتییه‌كانیان‌و ته‌نانه‌ت هه‌ندێكجاریش بگاته ئاس���تی هه‌ڕه‌شه‌كردن! بێ شعوری سیاییه‌كان نه‌خۆشییه‌و پێویستی به‌چاره‌سه‌ركردن هه‌یه ،گه‌ر وانه‌بێت بێ شعورییه‌كانیان هاواڵتیانی���ش ده‌گرێت���هوهو به‌رده‌وام له‌دۆخی ناجێگیردا ده‌ژین. ئایا بێ شعوری نه‌خۆشییه؟ "كریمێن���ت" ده‌رب���اره‌ی پرس���یای ئه‌وه‌ی ئایا بێ ش���عوری نه‌خۆش���یی ه یان نا ده‌نوسێت "تۆ بڵێی بێ شعوری نه‌خۆش���ی ب���ێ؟ وه‌اڵمی م���ن بۆ ئه‌م پرسیاره"ئه‌رێیه" ،بێ شعوری نه‌خۆشی بێ حه‌یای���یو كه‌ڵكوه‌رگرتن له‌خه‌ڵكه. مرۆڤ���ی ب���ێ ش���عور له‌ك���ۆڵ خه‌ڵك نابێته‌وه‌و ئه‌گه‌ر بیانویان پێ نه‌گرێ‌و گێچه‌ڵیان بۆ س���ازنه‌كا ناحه‌سێته‌وه! هۆكاری دیكه‌ی ئه‌م نه‌خۆشیی ه ئه‌وه‌ی ه كه رۆژ له‌گه‌ڵ رۆژ له‌زیادبوندایه‌و ده‌بێ چاره‌سه‌ر بكرێ ،بۆ وێنه له‌بازرگانیدا، بێ شعوری كه‌م داهات هه‌وڵ ده‌دا ببێت ه بێ شعورییه‌كی گه‌وره ،ئه‌م بابه‌ته ،بێ شعوری كردۆته كێش���ه‌یه‌كی گه‌وره‌ی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی ،له‌وانه‌ی ه كه‌س���ێك ك ه ده‌توانێ له‌ڕۆژێكدا سه‌د كه‌س بێ چار‌ه بكا ،سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست بهێنێ ،رۆژی هه‌زار كه‌س داماو ده‌كا"".له‌ڕاس���تیدا هێشتا ره‌خنه‌گران تێنه‌گه‌یشتون كه بێ شعوری نه‌خۆش���یی ه نه‌ك بێ ئه‌ده‌بی، ته‌نانه‌ت سه‌رشێتی‌و سه‌ربزێویش نیه، ئه‌وان ه ئاڵۆزی كه‌سایه‌تین ،له‌حاڵێكدا ب���ێ ش���عوری جۆرێ���ك گیرۆده‌بون ه به‌ده‌سه‌اڵت ،سوكایه‌تی‌و سه‌ركوتكردنی خه‌ڵكه ،نه‌ناس���ینی ئ���ه‌رك‌و تینوێتی زاڵبون به‌سه‌ر خه‌ڵكه ،ئه‌م نه‌خۆشیی ه هاوس���ه‌نگی مرۆڤ تێك دهداو داماوو كڵۆڵی ده‌كا". سیفات‌و نیشانه‌كانی بێ شعور "د.خاوێر كریمێنت" ده‌ڵێت "له‌وانه‌ی ه نه‌توان���م بێ ش���عوری تاری���ف بكه‌م، ب���ه‌اڵم بێگومان ئه‌گه‌ر بێ ش���عورێك ببینم ده‌یناس���م ،هه‌مومان له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه‌ی���ن ك ه به‌كه‌س���ێك ده‌ڵێن بێ ش���عور كه ره‌فتاری ناحه‌زو وه‌ڕزكه‌ری خ���ۆی به‌ئه‌نقه‌س���ت نیش���ان دهداو به‌ئازارو سادیس���می خه‌ڵك خۆشحاڵ ده‌بێ " كه‌س���ی بێ ش���عور به‌هه‌ندێك تایبه‌تمه‌ندی‌و س���یفات ده‌ناس���رێته‌و‌ه وه‌ك ئه‌وه‌ی "خاوێر كریمێنت" ئاماژهی پێ ده‌كات ،بۆنمون ه بێ ش���عوره‌كان، سوپاسی خۆیان ده‌كه‌ن ،پێیانوای ه خێرو
به‌ره‌كه‌تێكن ك ه خودا به‌س���ه‌رخه‌ڵكیدا باراندون���ی ،پێیانوایه خه‌ڵك بۆ هه‌مو ش���تێك له‌بی���روڕای ئ���ه‌وان كه‌ڵكو ه‌ر د ه‌گ���ر ن ، پێیانوایه خودا ئه‌وانی راس���پاردوه هه‌ت���ا ئه‌و كه‌س���انه‌ی بی���روڕای جیاوازی���ان هه‌ی��� ه س���زایان ب���ده‌ن، كارێ���ك ده‌كه‌ن ك ه خه‌ڵ���ك وه‌ك م���ار تێ���ك بئاڵێ���نو س���ه ر یا ن لێبشێوێ ،ده‌ڵێن ئێم ه ق���هت هه‌ڵ ه ناكه‌ی���ن! به‌رده‌وام تاوانه‌كانی���ان ده‌خه‌ن ه ئه‌س���تۆی كه‌س���ێكی ت���ر ،پێیان خۆش���ه ئه‌گه‌ر په‌رستش���یان نه‌كه‌ن النیكه‌م به‌س���ه‌ریاندا هه‌ڵبڵێن ،ده‌یانه‌وێ به‌سوكایه‌تی‌و گاڵته‌پێكردنی خه‌ڵك، بڕوابه‌خۆیی خۆیان به‌هێز بكه‌ن .ژیان له‌ڕوانگه‌ی بێ ش���عوره‌كانه‌وه یانی زاڵ بون به‌س���ه‌ر خه‌ڵكدا ،بۆی ه هه‌میش��� ه نیگه‌رانی له‌ده‌س���تدانی ده‌سه‌اڵتیانن. ئه‌وان ب���ۆ به‌رده‌وامی ده‌س���ه‌اڵتیان‌و ب���ۆ چه‌وس���اندنه‌وه‌و قازانجی خۆیان، رێس���اكان ده‌س���تكاری ده‌كه‌ن ،جگ ه له‌خۆی���ان ده‌ب���ێ هه‌م���و كه‌س���ێك په‌یڕه‌وی له‌یاس���اكان بكات ،به‌قازانج‌و سیاس���ه‌ته‌كانی خۆیان داب‌ونه‌ریته‌كان ده‌گ���ۆڕن‌و ئ���ه‌وه‌ش كاری ئه‌وان���ی س���انا كردۆته‌وه‌و له‌كاتی پێویس���تدا خه‌ڵ���ك لۆمه ده‌كه‌ن ،به‌كلكه‌س���وته‌و زمانلوس���ی ده‌یان���ه‌وێ به‌پله‌وپای��� ه بگه‌ن ،ده‌وروپشتیان پڕه له‌زمانلوس‌و ماس���تاوچی ،ب���ه‌رده‌وام دوپات���ی دهكهنهوه ك ه ئه‌ركێكی گه‌وره‌و گرانیان به‌ئه‌ستۆوه‌یه! بێ شعوره‌كان ئه‌ڤینداری ئه‌م ش���تانه‌ن (خۆیان ،بارودۆخیان، م���اڵ‌و س���امانیان ،پله‌وپایه‌ی���ان، س���ه‌یاره‌كانیان ،زانس���تیان"ئه‌گه‌ر خوێنده‌واریان هه‌بێ" ،بیروڕایان ،بیری ده‌مارگرژییان) .مرۆڤی بێ شعور پێیوای ه س���ازان یانی :هه‌رچی ئ���ه‌وان گوتیان به‌دروست‌و ره‌وای بزانین ،بیروباوه‌ڕی ناپه‌سه‌ندیان په‌سه‌ند بكه‌ین ،هه‌رچی هه‌ڵه‌ی ه ئاكام���ی ئه‌وانیتره! ،هه‌ركه‌س بیه‌وێ به‌ئه‌وان ب���گا له‌ناو ده‌چێ .بێ ش���عوره‌كان زۆرج���ار په‌یمانش���كێنی دهكهنو درۆ دهكهنو به‌وحاڵه‌ش خۆیان به‌مرۆڤێكی دروستكار ده‌زانن ،خۆیان به‌عاش���قی خ���وداو دوژمنی ش���ه‌یتان ده‌زانن ،له‌كاتێك���دا ئاكاریان ئینكاری خوداو په‌یڕه‌وی له‌شه‌یتانه! ،بێ شعور به‌خیلی بهوه ده‌با كه كه‌س���ێك له‌وان لێهاتوترو س���ه‌ركه‌وتوتربێ ،به‌ڕواڵه‌ت هێدی‌و لهس���ه‌رخۆن‌و له‌ده‌روندا وه‌كو مه‌نجه‌ڵێ���ك ده‌كوڵێن‌و لهس���ازكردنی ناكۆكی‌و دوبه‌ره‌كی ناترسێن .به‌ڕواڵه‌ت خه‌ریكی یهكێتیو كۆبونه‌وه‌ی بنه‌ماڵه‌ن، به‌اڵم له‌ڕاستیدا زۆر لێزانان ه به‌قازانجی خۆی���ان ئاقاری بنه‌ماڵ���ه تێكده‌ده‌ن. هه‌روه‌ها ب���ێ ش���عوره‌كان "پێیانوای ه مرۆڤ���ه‌كان ئه‌رك���ی سه‌رش���انیانه ك ه داخ���وازی ئ���ه‌وان ئه‌نجام ب���ده‌ن‌و بۆ خۆشڕابواردنیان كه‌ره‌سته‌ی پێویست ئاماده بكه‌ن ،ده‌ست له‌كاروباری خه‌ڵك وه‌رده‌ده‌ن ،پێی���ان ناخۆش��� ه خه‌ڵك خه‌مخۆری یه‌كتر بن ،به‌هه‌ر چه‌ش���ن ه ئه‌ركێك ناڕه‌حه‌ت ده‌بن‌و به‌سوكایه‌تی له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن ،پێیان خۆش ه خه‌ڵك گیروگرفتی���ان بێ چونك���ه كه‌س بیر له‌هه‌ڵه‌كانیان ناكاتهوه ،كارێك ده‌كه‌ن ك ه خه‌ڵك خۆیان به‌ق���ه‌رزداری ئه‌وان بزانن"" ،پێیانوای ه ئاریش���هو دژوارییان نیی���ه ،خۆی���ان وانیش���ان ده‌ده‌ن ك ه ه���ۆكارو دان���ه‌ری ئاریش���ه‌كان نین، هه‌روته‌یه‌ك ك ه دژی ئه‌وان بێ حاشای لێده‌كه‌ن"" .بێ شعوره‌كان بیسه‌رێكی باشن ،ئه‌وان له‌دۆزینه‌وه‌ی خاڵی الوازو كه‌م‌وكوڕییه‌كان���ی دۆس���تو نه‌یاراندا كارامه‌و لێهاتون‌و له‌كاتی گونجاودا ئه‌م زانیارییان ه به‌كارده‌ب���ه‌ن ،جگه له‌وان ه به‌خۆمراندن‌و گوێ ش���لكردن ،كارێك ده‌ك���ه‌ن كه خه‌ڵك پێیان���دا هه‌ڵبڵێن، به‌اڵم به‌ڕواڵه‌ت خۆیان وانیشان ده‌ده‌ن ك ه گوێیان ش���ل ك���ردوه ،ئه‌گینا هیچ نابیستن".
قسه‌كردن‌و راده‌ربڕین هونه‌ره‌و ده‌بێت مرۆڤ بزانێت له‌كوێداو له‌چ كاتێكدا قسه‌كانی‌و راكانی ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی جێگای خۆیان بگرن‌و نه‌بێته قسه‌یه‌كی وه‌ڕزكه‌رو ئه‌وه‌شی گوێ ده‌گرێت هه‌ست به‌ناڕه‌حه‌تی‌و ئازاربكات بێ شعوره‌كان له‌كاتی خۆیدا قس ه ناكه‌ن! قسه‌كردن‌و راده‌ربڕین هونه‌ره‌و ده‌بێت مرۆڤ بزانێت له‌كوێ���داو له‌چ كاتێكدا قس���هكانیو راكانی ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی جێگای خۆیان بگرن‌و نه‌بێت ه قسه‌یه‌كی وه‌ڕزكه‌رو ئه‌وه‌شی گوێ ده‌گرێت هه‌ست به‌ناڕه‌حه‌تی‌و ئازاربكات ،هه‌مو رسته‌و وش���ه‌یه‌كیش بۆ هه‌م���و جێگایه‌ك‌و بۆ هه‌مو ش���وێنێك دروست نییهو ناكرێت وه‌ك ئه‌وه‌ی ده‌وترێت ئه‌وه‌ی به‌زماندا هات بیڵێیت ،ئه‌وه‌ی زۆرجار مرۆڤی بێ شعوری پێ ده‌ناسرێته‌وه ئه‌و ئه‌توار‌ه
نادروسته‌ی ه ك ه بێ ئه‌وه‌ی بیربكاته‌و‌ه هه‌مو قسه‌یه‌ك ده‌كات ،بۆنمونه"مرۆڤی بێ ش���عور ته‌نانه‌ت له‌ڕۆژێكی به‌هاری ره‌خن ه ده‌گرێ كه هه‌مو كه‌سێك پێیان خۆشه ،ئه‌گه‌ر هیچ نه‌بێ ده‌ڵێ ده‌نگی مه‌ل���ه‌كان ئازارم ده‌ده‌ن""،س���ه‌باره‌ت به‌بابه‌تێ���ك قس���ه ده‌كه‌ن ك��� ه هیچ زانیارییه‌كیان نیهو س���ه‌ره‌ڕای ئه‌وان ه لهئاست ئه‌و بابه‌ت ه السارو سه‌ره‌ڕۆن". ئایا بێ شعوری په‌یوه‌ندی به‌نه‌خوێنده‌وارییه‌وه هه‌یه؟ د.خاوێ���ر كریمێن���ت پێیوای��� ه "بێ ش���عوری په‌یوه‌ندی به‌خوێنده‌وارییه‌و‌ه نییه ،په‌یوه‌ن���دی به‌ڕه‌فتاری مرۆڤه‌و‌ه هه‌ی���ه ،ته‌نان���هت هه‌ندێ���ك له‌ب���ێ شعوره‌كان ،پسپۆڕن‌و خه‌ڵك رێنوێنی ده‌كه‌ن" ،بۆی ه م���ه‌رج نییه بڕوانامه‌ی خوێندن���ی ب���ااڵ به‌ده‌ربێ���ت له‌ب���ێ ش���عوری‌و بێ ش���عوری تایبه‌ت نیی ه به‌نه‌خوێنه‌واره‌كان ،بۆیه گه‌ر س���ه‌رنج بده‌ین رۆژان ه به‌ر ئه‌و مرۆڤانه ده‌كه‌وین ك ه خ���اوه‌ن بڕوانامه‌ن‌و پس���پۆڕێتیان هه‌ی ه له‌بوارێك���ی دیاریكراوو ئه‌تواریان بێ شعورییه‌و به‌رانبه‌ره‌كانیان ده‌ناڵێنن به‌ده‌س���تیانه‌وه‌و هه‌رچی هه‌وڵده‌ده‌ن‌و بۆی���ان ده‌كرێ���ت نابێ���ت به‌مرۆڤێكی ش���عوردار! ته‌نانه‌ت كاریگه‌ری خراپی ئه‌وتۆی وای به‌جێهێشتوه‌و ئه‌وانه‌شی به‌ته‌م���ای خوێندن���نو هه‌وڵی خوێندن ده‌ده‌ن بههۆی بێ ش���عوری به‌ش���ێك له‌خوێنه‌واره‌كان���هوه واز له‌خوێن���دن ده‌هێنن! "بێ شعوری" ده‌بێت له‌خوێندنگاكاندا بخوێنرێت نوسه‌ری كتێبی" بێشعوری" پێیوای ه ده‌بێت "بێ شعوری" بكرێت به‌وانه‌یه‌ك‌و له‌خوێندنگاو قوتابخانه‌كاندا بخوێنرێت‌و وه‌كو زانستێكی سه‌ربه‌خۆو گرنگ لێی بڕوانرێت‌و بایه‌خی پێ بدرێت ،چونك ه "بێ شعوری" مرۆڤه‌كان تائه‌ندازه‌یه‌كی زۆر له‌فراوانبوندای���هو به‌جۆرێك���ه گه‌ر بنه‌ماو خاڵ‌و نیش���انه‌كانی كه‌سی بێ شعور بخوێنینه‌وه كه‌م كه‌س به‌ئاسانی لێی ده‌رباز ده‌بێت‌و بۆ چاره‌سه‌ركردنی دی���ارده‌ی بێش���عوریش باش���ترین ش���وێن كه لێیه‌و‌ه ده‌س���تی پێبكرێت
ناوه‌نده‌كانی خوێن���دن‌و په‌روه‌رده‌و فێركردن��� ه بۆ ئه‌وه‌ی له‌وێ���وه به‌پێی به‌رنامه‌و پرۆگرامێكی زانستی فێرخواز فێربكرێت‌و رابهێنێرێت له‌سه‌رئه‌وه‌ی ك ه مرۆڤێكی خاوه‌ن شعوری لێده‌رچێت . "د.خاوێر كریمێنت" ده‌نوس���ێت "ته‌نیا رێگ���ه ب���ۆ چاكبونه‌وه‌ی سیس���ته‌می فێ���ركاری ،ده‌ركردنی بێ ش���عوره‌كان له‌و سیس���ته‌مه‌یه‌و ده‌بێ هه‌وڵ بده‌ین ئامانجی سه‌ره‌كی په‌روه‌رده‌و فێركردن، خوێندن‌و نوس���ینی مندااڵن بێته‌دی، به‌ڕای من یه‌كه‌م هه‌نگاو چاكس���ازیو دانان���ی وانه‌یه‌ك���ی ن���وێ به‌ناوی"بێ شعورناس���ی" بۆ قۆناغی دواناوه‌ندییه. بۆی��� ه ده‌بێ���ت ئ���اگاداری ئه‌وه‌بین‌و "راس���تییه‌كی تاڵ ه ك���ه بۆگه‌نیوی بێ شعوری ته‌واوی دنیای داگرتوه‌و ئه‌گه‌ر ب���ۆ خاوێنكردنه‌وه‌ی ه���ه‌وڵ نه‌ده‌ین، توشی كاره‌ساتێك ده‌بین ،كاره‌ساته‌ك ه ده‌گات���ه ئاس���تێك كه ئی���دی له‌به‌ر دوپاتبونه‌وه‌و هۆگره‌تی ،هه‌س���تی پێ ناكه‌ین!" كێشه‌ی بێ شعوره‌كان ئه‌وه‌یه هه‌ست ناكه‌ن بێ شعورن! گرفت‌و كێش���هی كه‌س���ی بێ شعور ئه‌وه‌یه كه‌وا هه‌ست ناكات بێ شعوره، ره‌فتارو بیركردنه‌وه‌و قس���ه‌كردنه‌كانی خۆی ب���ه‌الو‌ه گرنگه‌و هه‌س���ت ناكات هه‌ڵ ه بێت! یان ئه‌و قسانه‌ی ده‌یانكات پێیوانییه قسه‌ی نابه‌جێ‌و ناڕاست بن، بۆی ه ئه‌گه‌ر قسه‌كانیش���ی بۆ ڕاس���ت بكرێنه‌و‌ه به‌بێزارییه‌وه وه‌ری ده‌گرێت‌و جێبه‌جێی ناكات ،كه‌س���ی بێ ش���عور گوێی لهوه نییه ئه‌و قسانه‌ی ده‌یانكات تاچه‌ن���د كاریگ���ه‌ری خراپ به‌س���ه‌ر ئه‌وانیتره‌و‌ه به‌ج���ێ ده‌هێڵێت ،ئه‌وه‌ی گرنگ ه ته‌نها ئه‌وه‌یه قسه‌كه‌ی بكات ئیتر چۆن ده‌كه‌وێته‌وه كێش���هی ئه‌و نییه! "د.خاوێر كریمێن���ت" چیرۆكێكمان بۆ ده‌گێڕێته‌وه‌و باس لهوه ده‌كات رۆژێك منداڵێك���ی باخچه‌ی من���دااڵن به‌ناوی "كۆی���ن" ده‌چێت بۆ باخچ���هو یه‌كه‌م رۆژی ده‌بێت ،یه‌كێك له‌مامۆس���تاكانی به‌ناوی خۆیهوه بانگی ده‌كات‌و ده‌ڵێت "كۆین"" ،كۆی���ن" ده‌ڵێت ئه‌وجا زانیم ك ه ناوم"ه���ۆی گوێره‌كه نییه!" ،دایكو باوكی "كۆین"یان به‌ناوی خۆیهوه بانگ نه‌كردوه ئه‌مه‌ش كاریگه‌رییه‌كی خراپی به‌س���ه‌رییه‌وه جێهێش���توه‌و"د.خاوێر كریمێن���ت" "كۆی���ن"ی وه‌ك منداڵی دایكو بابێكی بێ ش���عور باسكردوه، كه رۆژانه چ له‌الی���ه‌ن دایك‌وباوك یان كه‌س���انی ترهوه رسته‌ی ئاوا نادروست یان لهوه خراپت���ر ده‌وترێته‌وه له‌الیه‌ن بێ ش���عوره‌كانه‌وه‌و به‌ب���ێ ئه‌وه‌ی بیر له‌كاریگه‌رییه خراپه‌كانی بكرێته‌وه.
16
تایبەت
) )564سێشه‌مم ه 2017/2/7
"خوێندكاران به‌ڕێژه‌یه‌كی به‌رچاو مه‌لزه‌مه به‌كارده‌هێنن"
"بابه‌تی مه‌لزه‌مه‌و وانه‌ی تایبه‌ت وه‌ك كلتورێكی لێهاتوه بۆ هه‌مو قوتابیه‌كی 12ی ئاماده‌یی" ئا :سروه جه‌مال
ئهوه ته‌نها خوێندكاره‌كان نین كه نیگه‌رانن‌و په‌نا ده‌به‌نه به‌ر به‌كارهێنانی مه‌لزه‌مه له‌بری كتێب به‌ڵكو مامۆستایانیش خۆیان زۆرجار په‌نا ده‌به‌نه به‌ر به‌كارهێنانی فرۆشتنی مەلزەمە لەناوبازاڕ ده‌كات "گه‌وره‌تری���ن كه‌موك���وڕی كتێبه‌ك���ه ئه‌وه‌یه شێوازی داڕشتنی باسه‌كانی بابه‌ته‌كان رێك له‌شوێن ی خۆیدا نه‌هاتۆته‌خواره‌وه‌و پاش���وپێش خراوه بۆنمونه له‌باس���ی رێكه‌وتننامه‌كان یامیرنش���ینه‌كان نه‌هاتوه باس���ی رێكه‌وتنانه‌مه‌كه‌و هۆكاره‌كانی بكات‌و پاشان به‌نده‌كانی بخاته رو به‌ڵكو هاتوه به‌شێكی له‌پێشه‌وه باس كردوهو ئینجا به‌نده‌كانی خس���توه‌ته رو ئینجا جارێكی تر هاتوه باس���ی كردۆت���هوه ئه‌وه‌ش زه‌ینی خوێندكار په‌رش‌و باڵوو ئاڵۆز ده‌كات". كاوه عوم���ه‌ر ،به‌ڕێوب���ه‌ری گش���تی پڕۆگ���رام‌و چاپه‌مه‌نیه‌كان له‌وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی تاكه‌ی مه‌لزم���ه به‌كارده‌هێنرێت به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "هه‌تا سیس���ته‌می تاقیكردنه‌وه‌ی وه‌زاری پۆلی 12ی ئاماده‌یی‌‌و ش���ێوازی وه‌رگرتن له‌زانكۆو په‌یمانگاكان به‌م ش���ێوه‌یه بێت قوتابی په‌ناده‌باته به‌ر مه‌لزه‌مه، ئه‌گه‌ر به‌دواداچونێكی وردو زانستیانه بكرێت ده‌بینین ته‌نها له‌پۆلی 12مه‌لزه‌مه ههیهو له‌وانی ترنا ،له‌هه‌مو ئه‌و واڵتانه‌ی كه سیسته‌می تاقیكردنه‌وه‌ی وه‌زاری‌‌و ش���ێوازی وه‌رگرتنیان به‌م ش���ێوه‌یه‌ی كوردس���تان‌و عێراقه مه‌لزه‌مه‌و وانه‌ی تایبه‌تی بونی هه‌یه". له‌به‌رامبه‌ر نیگه‌رانی‌‌و ناڕه‌زاییه‌كانی خوێندكاران‌و مامۆس���تایان له‌ش���ێوازی داڕش���تنه‌وه‌ی كتێبه‌كان كاوه عومه‌ر ده‌ڵێت "ئه‌گ���ه‌ر پڕۆگرامه‌كانی خوێندن له‌هه‌رێمی كوردس���تان شێوازی داڕش���تنه‌وه‌ی باش
نه‌بێ���ت یان هه‌ڵ���هو كه‌مو كوڕی تیابێ���ت بۆ ته‌نها پۆلی 12به‌كاریده‌هێنن‌و ئه‌وانیتر كێش���ه‌یان نه‌بێت، مه‌لزه‌م���ه ب���ه‌ر له‌ڕاپه‌ڕینی���ش هه‌بوه ئ���ه‌وكات كه خوێندكار بوم له‌پۆلی ،12ئایا پڕۆگرامه‌كانی عێراق شێوازی داڕشتنه‌وه‌ی باش نه‌بو كه‌موكوڕی هه‌بو". به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری پڕۆگرام���ه‌كان ده‌ڵێ���ت "وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده هه‌وڵیداوه ئ���ه‌م بابه‌ته بنبڕبكات له‌ڕێگای دانانی باش���ترین پڕۆگرامی خوێندن به‌اڵم به‌داخه‌وه بابه‌ت���ی مه‌لزه‌م���هو وانه‌ی تایب���هت وه‌ك كلتورێكی لێهات���وه هه‌م���و قوتابیه‌كی پۆل���ی 12ی ئاماده‌یی ده‌بێ���ت بیكڕێ���تو مامۆس���تای تایبه‌ت���ی هه‌بێت، له‌م چه‌ند س���اڵه‌ش زۆر زیاتربوه بههۆی باش���بونی گوزه‌ران���ی تاكی ك���ورد له‌ڕوی دارای���ی ،ههرچهنده ئه‌مس���اڵ وان���هی تایبه‌ت كه‌م ب���وه‌و كڕینی مه‌لزمه زیاتربوه ،جگه‌له‌بونی ئه‌و هه‌مو ته‌له‌فزیۆنه لۆكاڵیانه به‌بێ سانسۆر ریكالم ده‌كه‌ن بۆ وانه‌ی تایبه‌ت‌و هانی قوتابی ده‌ده‌ن كه په‌نا ب���ۆ مه‌لزه‌مه ببات هه‌روه‌ها تۆڕه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‌و كه‌س���وكاری خوێندكارانیش هۆكارن". كاوه عومه‌ر ئهوه ره‌ت ده‌كاته‌وه كه مامۆستا داوای مه‌لزمه‌ب���كات‌و قوتابیان ئ���ازادن له‌كڕین‌و نه‌كڕینی به‌ڵگه‌ش ئه‌وه‌یه ئه‌و قوتابیانه‌ی كه لهس���اڵی رابردو یه‌كه‌م بون مه‌لزه‌مه‌ش���یان به‌كارنه‌هێنابو كه‌س���یش داوای لێنه‌كردبون".
كاتێ���ك ده‌چیت���ه به‌رده‌ركی س���ه‌رای س���لێمانی له‌چه‌ندین ش���وێنی جیاواز جگه‌له‌بونی كتێبێكی كه‌م رێژه‌یه‌كی زۆر مه‌لزه‌م���ه ده‌بینین ،جگه‌له‌وه‌ی زۆرن ئه‌و چاپخانانه‌ی كه ئێس���تا مه‌لزمه‌كان چاپ ده‌كه‌ن بههۆی زۆری خواس���ت ،چ لهس���ه‌ر ئاستی زانكۆو چ له‌سه‌ر ئاستی خوێندنگاكان،خاوه‌نی چاپه‌مه‌نی دایك، چۆمان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "ئێستا رۆژانه ده‌غیله‌مان ملێونێك���ه كه پێش���تر بایكۆت بو 50ه���ه‌زار بوه، نرخه‌كانیش به‌پێی وه‌ره‌ق���هی مه‌لزمه‌كه‌یه‌و ئه‌وه‌ی له‌الی ئێمه به 5000دیناره،له ناو په‌یمانگاكاندا 8بۆ 10هه‌زار ه ،جگه‌له‌وه‌ش مه‌لزمه ژماره‌ی سپاردنی نیه بۆیه ده‌توانین چاپی بكه‌ینه‌وه‌و هه‌تا مامۆس���تایه‌ك ژماره‌ی سپاردنی وه‌رگرتبو من چاپیشم كرده‌وه به‌اڵم نه‌یتوانی هیچ بكات چونكه هه‌ر پڕۆگرامه‌كه‌یه ،بۆیه ئازادین كه‌س لێپرس���ینه‌وه‌مان له‌گه‌ڵ ناكات ده‌زانن نرخه‌كانمان دیاریكراوه". ئه‌و فرۆش���یاره‌ی به‌رده‌ركی س���ه‌را باس���ی زۆری خواس���ت لهس���ه‌ر مه‌لزم���ه‌كان ده‌كات "بۆپۆلی 12 مامۆستا كاریگه‌ری هه‌یه كه هه‌ندێكیان مه‌لزمه‌كانیان پڕفرۆشترینن ،ههرچهنده وه‌ك چاپخانه‌كه‌ی ئێمه هیچ جۆره رێككه‌وتنێكمان نیه له‌گه‌ڵ هیچ مامۆس���تایه‌ك به‌اڵم په‌یمان���گا هه‌یه رێككه‌وتنی له‌گه‌ڵ مامۆس���تا ههیهو له ه���ه‌ر مه‌لزه‌مه‌یه‌ك 250بۆمامۆس���تاكه‌یه به‌وه‌ش خوێندكار زه‌ره‌رمه‌ند ده‌بێت".
"وانه‌ی شه‌تره‌نج ده‌خرێته‌پڕۆگرامه‌كانی خوێندنه‌وه" ئا :سروه چه‌ند ساڵێكه هه‌وڵده‌درێت یاری شه‌تره‌نج بخرێته پڕۆگرامی خوێندنه‌وه‌و ببێت به‌وانه‌یه‌ك تاله‌قوتابخانه‌و زانكۆكان بخوێنرێت ،به‌ڕێوبه‌ری پڕۆژه‌كه ده‌ڵێت "ده‌مانه‌وێت زۆرترین تاكی كورد فێری ئه‌و یاریه فكرییه بن" .مامۆستایه‌كی بیركاریش ده‌ڵێت "گه‌ر پڕۆگرامێكی ئیختیاری هه‌بێت له‌قوتابخانه‌كاندا بۆ فێربونی شه‌تره‌نج كارێكی باشه به‌اڵم ،داسه‌پاندنی به‌سه‌ر قوتابیدا زیانی زیاتره". بڕیاروای����ه ی����اری ش����ه‌تره‌نج ببێ����ت به‌وانه‌یه‌ك‌و له‌قوتابخانه‌كاندابخوێنرێت ،دڵزار حه‌مه‌ساڵح،سه‌رۆك ی یانه‌ی ش����ه‌تره‌نجی خانزاد كه بڕوانامه‌ی نێوده‌وڵه‌تی له‌ڕاهێنان����ی ش����ه‌تره‌نج‌و بڕوانام����هی نێوده‌وڵه‌تی بۆ ناوبژیوانی هه‌یه ،له‌باره‌ی ئامانجیان له‌پێشكه‌شكردنی پڕۆژه‌یه‌ك����ی وا ،وتی "ده‌مانه‌وێت زۆرترین تاكی كورد فێری ئ����هو یارییه فكرییه بێ����ت ،چونكه ده‌بێته‌هۆی كارئاس����انی ب����ۆ پالنی تۆكم����هو هه‌ڵبژاردن����ی رێگا ئاس����انه‌كان ،بیركردن����هوه رون ده‌كات����هوهو ته‌نانه‌ت یارمه‌تی قوتابی ده‌دات كه له‌وانه‌كانی قوتابخانه‌ش����دا زی����ره‌ك بێ����ت ،چونك����ه یارمه‌ت����ی بیركردن����هوهو به‌بیرهێنانه‌وه ده‌دات". ئه‌م یانه‌یه‌له‌ساڵی 2014وه پڕۆژه‌یه‌كی پێشكه‌شی وه‌زاره‌تی پ����هروهرده ك����ردوه كه‌پڕۆگرامێكی تایبه‌ت به‌یاری ش����ه‌تره‌نجه به‌زمانی كوردییه‌و وه‌ك سه‌رۆكی
هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت
سیسته‌م ی خوێندن به‌ب ێ ئامانج سه‌ریاس سه‌مین
ژماره‌ی ئه‌و خوێندكارانه‌ی كه مه‌لزه‌م ه به‌كارده‌هێنن رۆژبه‌ڕۆژ رو له‌زیادبونه ،خوێندكارێك ده‌ڵێت "بابه‌ته‌كان له‌مه‌لزمه‌دا جوانتر رونكراونه‌ته‌وه ، جگه‌له‌وه‌ش له‌وانه‌یه ئه‌و مامۆستایه‌ی وانه‌كه‌ت پێده‌ڵێت باش نه‌بێت بۆیه ناچارین مه‌لزمه‌ی مامۆستای تر به‌كاربهێنین". كاتێك ده‌چێته پۆلی 12یه‌كسه‌ر بیر لهوه ده‌كاته‌وه كه باش���ترین مه‌لزه‌م���هی باناوبانگترین مامۆس���تا وه‌ربگرێ���ت ،بۆیه ه���ه‌ر زو به‌رله‌ده‌س���ت پێكردنی وه‌رزی خوێندن كۆمه‌ڵێك مه‌لزمه په‌یدا ئه‌كات ،به‌اڵم ئه‌وكاته‌ی دێت���هوه قوتابخانه مامۆس���تاكه‌ی داوای گۆڕین��� ی مه‌لزمه‌كه‌ی لێ���ده‌كات ،ژینۆ هادی یه‌كێكه له‌و خوێندكارانه‌و باسی ئه‌وه‌ی بۆ ئاوێنه كرد "پاش شكاندنی بایكۆت كه مامۆس���تاكان ده‌هاتنه ژوره‌وه له‌دڵ���ی خۆما ئه‌م���وت خوای���ه داوای مه‌لزه‌مه‌ی تر نه‌ك���ه‌ن ،ئاخر بۆ هه‌ر مه‌لزه‌مه‌یه‌ك به‌الیه‌نی كه‌مه‌وه ده‌بێت 5000دینار بده‌ین له‌م قه‌یرانه‌دا" .ژینۆ ده‌ڵێت "ناچارین مه‌لزه‌مه به‌كاربهێنین چونكه داڕش���تنه‌وه‌ی باشتره‌و ئاسانتره به‌پێچه‌وانه‌ی كتێبه‌كه‌وه". ئهوه ته‌نها ژین���ۆ نیه كه مه‌لزه‌مه به‌كارده‌هێنێت، به‌ڵكو زانا رزگاریش خوێندكارێكی تری پۆلی 12یه‌و له‌به‌رئه‌وه‌ی س���اڵی رابردو نمره‌یه‌كی كه‌می هێناوه بۆی���ه دانیش���ته‌وه‌و وه‌ك خۆی ده‌ڵێ���ت "ئه‌وه‌نده‌م مه‌لزه‌م���ه هه‌یه وه‌اڵ نازانم چه‌نده ،چونكه دوس���اڵه له‌پۆل���ی 12م ،هه‌ندێكم پار كڕیوه‌و ئه‌مس���اڵ به‌دڵم نه‌بوه ئیتر هی ترم كڕیوه ،بههۆی مه‌لزمه گۆڕینه‌وه 100000م خه‌رجكردوه" زانا باس���ی ئه‌و ه���ۆكاره ده‌كات كه ئه‌وو هه‌زاران خوێندكاری ت���ری ناچار به به‌كارهێنان���ی مه‌لزه‌مه كردوهو ده‌ڵێت "بابه‌ته‌كان���ی جوانتر رونكراوه‌ته‌وه‌و جگه‌له‌وه‌ش له‌وانه‌یه ئه‌و مامۆس���تایه‌ی كه وانه‌كه‌ت پێده‌ڵێت���هوه باش نه‌بێت وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌مه‌كته‌بی تر هه‌یه ئینج���ا مه‌جبوری مه‌لزمه‌ی ت���ر به‌كاربهێنیت، كتێب���ه‌كان رون نین جارێ هه‌ندێك وانه هه‌ر به‌كاری ناهێنین بۆنمونه كوردی‌‌و فیزیا". ئ���هوه ته‌نها خوێن���دكاره‌كان نین ك���ه نیگه‌رانن‌و په‌نا ده‌به‌نه ب���ه‌ر به‌كارهێنانی مه‌لزه‌مه له‌بری كتێب به‌ڵكو مامۆس���تایانیش خۆیان زۆرج���ار په‌نا ده‌به‌نه به‌ر به‌كارهێنانی‌‌و دڵش���اد ئیس���ماعیل كه ماوه‌ی 7 س���اڵه وانه‌ی مێژو ده‌ڵێته‌وه ئه‌مس���اڵ له‌به‌ر كه‌می كات���ی خوێندنی وان���ه‌كان پاش ش���كاندنی بایكۆت مه‌لزه‌مه‌یه‌ك���ی ب���ۆ خوێندكاره‌كانی دروس���تكردوه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "مه‌لزمه‌كه‌ش هه‌ر كتێبه‌كه‌یه به‌اڵم رێزمانی نوسینه‌وه‌ی خراوه‌ته سه‌ر زمانی قسه‌كردنی خۆمان‌و تێگه‌یشتنی تێدا ئاسان كراوه‌ته‌وه ،كتێبه‌كه درێژدادڕه ئێمه‌ش به‌ه���ۆی كه‌می كاته‌وه به‌هۆكاری بایكۆتی ئه‌مس���اڵ ئه‌ركی زۆریان به‌س���ه‌ردا ده‌ده‌ین خوێندكاریش فریاناكه‌وێت ،بۆیه ئه‌و مه‌لزه‌مه‌یه‌م دانا تاكتێبه‌ك���ه كورت بكه‌مه‌وه چونك���ه خوێندكاری 12 ده‌بێ���ت كتێبه‌كه ته‌واو ب���كات بۆ نمره‌ش بخوێنێت بۆیه ده‌بێت وه‌اڵمه‌كانی وردو جوان بێت". ئه‌و مامۆس���تایه باس���ی كه‌موكوڕی كتێبی مێژو
ته‌خته سپی
یانه‌ك����ه ده‌ڵێت "جگه‌ل����ه‌وه‌ی چه‌ندین س����ه‌رچاوه ی بیانی به‌زمانی عهرهبیو ئینگلیزی پێشكه‌ش����كرده‌وه كه په‌ی����ڕه‌و ده‌كرێ����ت له‌الیه‌ن یه‌كێتی ش����ه‌تره‌نجی نێوده‌وڵه‌تیه‌وه". دڵزار به‌خۆشحاڵییه‌وه وتی"پێش یه‌كێتی شه‌تره‌نجی عێراقی به‌رنامه‌كه‌مان پێشكه‌شی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ی هه‌رێم كردوهو ره‌زامه‌ندی لهس����ه‌ر دراوه ،به‌ڕێوه‌به‌ری دیوان����ی وه‌زاره‌ت زۆر هاوكارمانه ل����ه‌م به‌رنامه‌یه‌دا، به‌اڵم كۆسپه‌كان له‌و كاته‌وه دروست بون كه قه‌یرانی دارایی دروس����تبو ،چونكه ئه‌و به‌رنامه‌یه پێویس����تی به‌ش����ه‌تره‌نج‌و ب����ۆردی راهێنان‌و نامیلك����هی چاپكراو هه‌یه ،ئه‌گه‌رنا چه‌ندین یاریزانی نێوده‌وڵه‌تیمان ههیهو ئاماده‌ن بۆ ئه‌وه‌ی به‌كرده‌یی كاربكه‌ن". یانه‌ی شه‌تره‌نجی خانزاد له‌قوتابخانه‌كانی هه‌ولێره‌وه ده‌ستیان پێكردوهو جگه‌له‌وه‌ی ئه‌م یانه‌یه وه‌ك هه‌مو سه‌نته‌رو یانه‌و په‌یمانگاكانی تر له‌پشوی هاویندا خولی تایبه‌تی هه‌بوه‌و ژماره‌یه‌كی زۆر منداڵو گه‌نجی فێری یاری ش����ه‌تره‌نج كردوه ،پێشتریش له‌شاری سلێمانی هاوكاری خولێك بون له‌و بواره‌دا. (چۆن یاری شه‌تره‌نج بكه‌م) ناوی ئه‌و نامیلكه‌یه‌یه كه ئ����ه‌م یانه‌ی����ه ده‌یانه‌وێ����ت لهڕێگهی����هوه وانه‌كه بخوێنرێت ،وه‌ك خاوه‌نی پڕۆژه‌كه ده‌ڵێت "وه‌رگیراوه له‌كتێبی یاساكانی ش����ه‌تره‌نج كه یه‌كێتی شه‌تره‌نجی نێوده‌وڵه‌تی ده‌ریده‌كات". رێبین قادر،خوێندكاری دكتۆرا له‌زانستی بیركاریدا له‌باره‌ی گرنگی خوێندنی یاری شه‌تره‌نج وه‌ك وانه‌یه‌ك
كارێكی باشه گه‌ر پڕۆگرامێكی ئیختیاری هه‌بێت له‌قوتابخانه‌كاندا بۆ فێربونی شه‌تره‌نج به‌اڵم سه‌پاندنی به‌سه‌ر قوتابیدا زیانی زیاتره له‌قوتابخانه‌كان����دا ده‌ڵێت "زیادكردن����ی هه‌ر بابه‌تێك به‌ش����ێوه‌یه‌كی گونجاو بۆ پڕۆگرامی قوتابخانه سودی خۆی هه‌یه ،یاری شه‌تره‌نج كه گه‌مه‌یه‌كی ستراتیجییه ده‌كرێت بخرێته پڕۆگرام����ی بیركارییه‌وه به‌ومه‌رجه‌ی شێوازی پێشكه‌ش����كردنه‌كه‌ی خزمه‌ت به‌وانه‌كه بكات
نه‌ك به‌و شێوه ته‌قلیدییه بێت كه له‌یانه‌كانی شه‌تره‌نج ده‌وترێته‌وه". رێبی����ن ق����ادر ك����ه هه‌میش����ه له‌ڕێ����گای كارو نوسینه‌كانیه‌وه ده‌یه‌وێت وانه‌ی بیركاری ببه‌ستێته‌وه به‌كاره‌كانی رۆژانه‌و وانه‌ك ه خۆشه‌ویست بكات ،ده‌ڵێت "ته‌نها فێركردنی یاری شه‌تره‌نج یاخود هه‌ر یاریه‌كی تری س����تراتیجی س����ودێكی ئه‌وتۆی نابێت گه‌ر هاتو نه‌توانرێت پالنی وانه‌وتنه‌وه‌ی یاریه‌كه له‌گه‌ڵ ته‌مه‌ن‌و ئاس����تی فكری قوتابیه‌كان بگونجێنرێت ،ناكرێت ئه‌م كاره ته‌نه����ا بۆ ناوبانگ بێ����ت چونكه هه‌ندێ گه‌مه‌ی زۆر س����اده‌تر هه‌یه بۆنمونه س����ێ ریس����كێن ده‌كرێت له‌قۆناغێك����ی زوت����ردا له‌پۆل����ی یه‌كه‌م����ی بنه‌ڕه‌تی بخوێنرێت‌و سوده‌كه‌ش����ی له‌یاری شه‌تره‌نج زیاتر بێت بۆ ئه‌و قۆناغه". ئه‌و مامۆس����تایه‌ی زانكۆ به‌باش����ی ده‌زانێت زیاتر له‌پڕۆگرامێك����ی هه‌بێ����ت ده‌ڵێت "كارێكی باش���� ه گه‌ر پڕۆگرامێك����ی ئیختیاری هه‌بێ����ت له‌قوتابخانه‌كاندا بۆ فێربونی شه‌تره‌نج به‌اڵم س����ه‌پاندنی به‌سه‌ر قوتابیدا زیانی زیاتره ،ده‌كرێت س����ود له‌شه‌تره‌نج وه‌ربگیرێت بۆ گه‌ش����ه‌پێدانی بیری ئه‌بس����تراكیانه ب����ه‌اڵم رێگای تریش بۆ هه‌مان مه‌به‌ست زۆره ،بۆیه نابینیت له‌واڵته رۆژئاواییه‌كاندا ش����ه‌تره‌نج به‌ش����ێك بێت له‌پڕۆگرامی بیركاری ئه‌وه‌ی هه‌یه ته‌نها له‌چه‌ند واڵتێكی ئاساییه، ده‌بێ����ت ئه‌و راس����تییه بوترێت كه له‌زۆرب����هی واڵته پێشكه‌وتوه‌كان رێكخراوی فاونده‌یشینی تایبه‌ت هه‌یه بۆ بره‌ودان به‌م یارییه".
پایه‌یه‌ك���ی گرن���گ یاخ���ود گرنگتری���ن پایه‌ی پ���ه‌روه‌رده‌و فێرك���ردن ئامانجه ،وات ه نه‌خش���ه‌ڕێیه‌ك بۆ سیسته‌می خوێندن له‌هه‌مو ی ك ه واڵتێكدا هه‌ی ه بۆ ئه‌و مه‌به‌ست‌و ئامانجه سیس���ته‌مه‌كه‌ی له‌سه‌ر نه‌خش���ه‌ڕێژ ده‌كرێت، ی بڕوانام ه له‌بنه‌ڕه‌تدا خوێندن‌و به‌ده‌س���تهێنان ی ئامان���ج نیه ،وه‌ك له(سیس���ته‌م)ی خوێندن هه‌رێمدا به‌رچاوه ،گه‌ر راش���كاوان ه له‌به‌رپرس ه ی بااڵكانی په‌روه‌رده بپرسین ئامانج له‌سیسته‌م ێ خوێندن له‌هه‌رێمی كوردستاندا چیه؟ ئه‌وا به‌ب ی دودڵی‌‌و بیركردنهوه كۆمه‌ڵێك ده‌س���ته‌واژه ی خوێندن قه‌به‌مان بۆ ریز ده‌كه‌ن ك ه سیسته‌م ی ێ له‌دۆخ له‌هه‌ناوی خۆیدا هه‌ڵیگرت���وه ،وه‌ل ی دیك ه به‌ركه‌وتنی واقیعه‌كه‌دا ،بابه‌ت‌و به‌هاگه‌ل ده‌بینین. ی وه‌زی���ری پ���هروهرده دوا وێن���ه ێ له‌گ���هڵ له‌خوێندنگه‌یه‌كدای���هو ،ه���اوڕ ی خوێندكاره‌كان���ی س���ه‌رقاڵه به‌پاككردنه‌وه ی بینای خوێندنگه‌یه‌ك ،ئه‌م��� ه گه‌ر بۆ وه‌زیر ی په‌روه‌رده ئامانجه‌كه‌ی خس���تنه‌ڕوو پیشاندان پاكوخاوێن���یو به‌كه‌لتوركردن���ی بێ���ت ،ئه‌وا له‌به‌رامب���ه‌ری ئه‌م بۆچون���ه‌دا چه‌ندینی دیك ه ی تر. هه‌ن كه الیانوایه ته‌نها نمایشه‌و هیچ س���ااڵن ه وێنه‌ی دوباره‌و هاوش���ێوه ده‌بینین له‌چاالكیه جۆراوجۆره‌كاندا به‌رپرس���ان وه‌كو ی خوێندكاران جۆرێ���ك له‌نمایش گوای ه كۆمه‌ك ده‌كه‌ن ،وێنه‌یه‌كی ساخته‌مان پیشانده‌ده‌ن ك ه زۆر له‌وێنه راس���ته‌قینه‌كه‌ی خۆیان جیاوازه، ێ له‌گه‌ڵ خوێن���دكار كاتێ���ك ده‌بینێت ه���اوڕ ی پاك ده‌كاته‌وه ،بێگومان وه‌زیر خوێندنگه‌كه هه‌س���تێكی وای الدروس���ت ده‌بێت ،ك ه ئه‌وان ی ی���ه‌ك ئامانجیان هه‌ی���هو ،به‌ده‌س���ته‌جه‌مع بۆ ئامانجێك���ی دیاریك���راو كارده‌كه‌ن ،به‌اڵم هه‌م���ان خوێندكار به‌ر دنیای���ه‌ك له‌جیاوازی‌‌و په‌رته‌وازه‌بونی هزری ده‌بێت له‌خوێندگه‌یه‌كدا ی به‌بیروبۆچون���ی جیاواز ك���ه مامۆس���تاكان وانه‌كانی���ان ده‌ڵێنه‌وه ،یاخود باش���تره بڵێم ی ی تێگه‌یش���تنی جی���اواز ئامانج��� به‌ڕێگ���ه بابه‌ته‌كانی���ان به‌خوێن���دكاران ده‌گه‌یه‌ن���ن، چۆن خوێندكار ناكه‌وێـته نێوان به‌رداش���هوه له‌خوێندگه‌كه‌ی خ���ۆی بابه‌تێكی وه‌كو كیمیا ی بگات ی به‌ئامانجه‌كه ده‌خوێنێت‌و بۆ ئ���هوه ی تایبه‌ت ی خولێك كه نمره‌ی به‌رزه ،به‌ش���دار ی به‌تێچویه‌ك���ی زۆر ده‌كات ،ئه‌مه جگه لهوه ی زی���اده‌ڕه‌وی نیه گه‌ر بڵێ���م كه‌مترین ره‌چاو ی له‌خوێندنگه‌كاندا ده‌كرێت‌و گه‌ر پاكوخاوێن��� ی هه‌ریه‌ك ی ته‌ندروس���تی س���ه‌ردان لیژنه‌یه‌ك ی له‌خوێندنگ���ه‌كان بكه‌ن ،ده‌زان���ن ك ه ئهوه ی ی لێ بایه‌خی نه‌بێت‌و وه‌ك���و بابه‌تێكی الوه‌ك ده‌ڕوانرێت ،مه‌سه‌له‌ی پاكوخاوێنیه! ی هه‌رێم رون نی ه ی حكومه‌ت��� ی نوێ كابین���ه ك ه نه‌خش���ه‌ڕێ‌و نه‌هجی كاركردن���ی چی ه بۆ پرس���ێكی پڕبایه‌خی وه‌كو پ���هروهرده ،ئهوه ی بابه‌تێكی رواڵه‌تیه له‌پۆستێكی بااڵدا هاوكار خوێن���دكاران بیت بۆ پاككردنه‌وه ،وه‌لێ زیاتر ی سه‌ر به‌وه‌زاره‌ته‌كه‌ت له‌نیوه‌ی خوێندنگه‌كان زیاتر له 3مانگی ته‌واو ،نه‌چنه ده‌وامه‌كانیان‌و ئام���اده نه‌بی���ت س���ه‌ردانێكیان بكه‌ی���تو له‌كێشه‌كانیان بكۆڵیته‌وه ،هه‌ر ئه‌مه‌ش نا گه‌ر ی خوێندكارانی خوێندنگه‌ی���ه‌ك پێكه‌وه بڕیار ی ی وه‌زیر ب���ده‌ن پێناچێ���ت ده‌رفه‌ت س���ه‌ردان بینینیانی هه‌بێت ،ئه‌مه بابه‌ته رواڵه‌تیه‌كه‌ی ه ك ه ی بابه‌تێك ده‌گوزه‌رێت‌و خوێندكار له‌واقیعه‌كه لهس���ه‌ر نمایش‌و شاشه‌كانیشدا جۆرێكی دیك ه ده‌گوزه‌رێت. ی خوێندن ی سااڵنێكی دور‌ودرێژ خوێندكار دوا ی ن���ه‌ك دانامه‌زرێنرێت به‌ڵكو هێن���ده زانیار ی ی ل ه كه‌رت پێنادرێت بتوانێت ده‌رفه‌تی كاركردن ی خوێندن ل ه تایبه‌تدا هه‌بێت ،واته سیس���ته‌م ی ئێس���تادا بوه به‌كارخانه‌ی بێكاركردنی هێز ی ئێستا. مرۆیی‌‌و له‌كارخستنی تواناكانی نه‌وه ی ئێس���تا دره‌نگ نی ه بۆ ئه‌وه‌ی سیس���ته‌م خوێندن ئامانج���ی رون بكاتهوهو رایبگه‌یه‌نێت ی كه ئ���ه‌وان به‌نمون ه جه‌خت لهس���ه‌ر پرس��� ی دیموكراس���ی ده‌كه‌نه‌وه‌و ،كه‌ره‌سته‌كانیش��� ب���ۆ فه‌راهه‌م بك���ه‌ن ،یاخود جه‌خت لهس���ه‌ر ی ی ئێمه‌و نه‌وه ئهوه بكه‌ن���هوه كه خوێندكاران ی گران ئێس���تامان ژیان دۆس���ت ب���ن ،كارێك نیه ماوه‌ی نێ���وان پرۆگرامه‌كان���ی خوێندن‌و ی ی كۆمه‌ڵگه هاوته‌ریب ب���ن ،وات ه ئهوه ژیان��� خوێن���دكاران له‌پرۆگرامه‌كان���دا وه‌ریده‌گ���رن ی كۆمه‌اڵیه‌تیدا به‌كاری بخه‌ن‌و بتوانن له‌ژیان��� ی ی كارو سه‌رچاوه ببێته هۆی دۆزینه‌وه‌ی هه‌ل ی ئێستا ئابوری س���ه‌ربه‌خۆ بۆیان ،نه‌ك ئهوه هه‌ی���ه پرۆگرام بابه‌تێك باس ده‌كات لهس���ه‌ر ی ی ئه‌وتۆ ئاستی واقیع‌و له‌كۆمه‌ڵگه‌دا به‌هایه‌ك نیه.
تایبه‌ت
) )564سێشه‌مم ه 2017/2/7
تره‌مپ‌و كابینه‌كه‌ی...پاشماوە سه‌ره‌نجام س���ه‌ركه‌وتوش بو ،توانی له‌ك���ۆی 12ویالیه‌تی ئ���ه‌م هه‌رێمه، له11ویالیه‌ت���دا براوه بێ���ت .بێگومان به‌شێكیش���ی په‌یوه‌ندی به‌وه‌وه هه‌بو كه ئه‌م ویالیه‌تانه زۆرترین زه‌ره‌رمه‌ند بون له‌ڕۆیشتنی كارگه ئه‌مریكیه‌كاندا بۆ چین و مه‌كس���یك ،چونكه زۆربه‌ی كارگه قورس���ه‌كانی ئه‌مریكا كه‌وتبونه ئه‌م ویالیه‌تانه‌وه ،به‌تایبه‌تی كارگه‌كانی ئۆتۆمبێ���ل ك���ه له‌دیترۆی���ت ب���ون‌و له‌به‌ر هه‌رزانی ده‌س���تی كار زۆربه‌یان دیترۆیتیان جێهێشت‌و رویانكرده چین‌و مه‌كسیك ،ئه‌مه‌ش رێژه‌ی بێكاری له‌م ویالیه‌تان���ه زۆر به‌رز ك���ردهوه ،بۆیه زۆربه‌ی ئ���ه‌م ویالیه‌تانه ه���اوڕا بون له‌گ���هڵ سیاس���ه‌ته‌كانی تره‌مپدا كه بریتی ب���ون له‌زیادكردن���ی گومرگ و گه‌ڕاندنه‌وه‌ی كارگ���ه‌كان بۆ ئه‌مریكاو زیادكردنی هه‌لی كار. • سیاس���ه‌تی ناوخۆ :له‌ساڵی 2000دا هه‌ڵبژێردرا بۆ كۆنگری���س .له2009بۆ 2011بو به‌س���ه‌رۆكی كۆنگره‌ی ماڵی كۆماریه‌كان .پێنس هه‌م مه‌س���یحیه، ه���ه‌م محاف���زكاره ،ه���ه‌م كۆماریه‌كی سه‌رسه‌خته‌و پش���تیوانیه‌كی سه‌ره‌كی بزوتنه‌وه‌ی ئاهه‌نگی چایه Tea Party(. )Movementله‌و كاته‌وه‌ی پێنس بو به‌حاكمی ئیندیانا له2013هوه ،رێژه‌ی باجی زۆر كه‌م ك���رده‌وه‌و بودجه‌یه‌كی زیات���ری ته‌رخانك���رد بۆ مه‌س���ه‌له‌ی په‌روه‌رده‌و خوێندن. • وه‌ك حاكم���ی ئندیان���ا ،هه‌وڵێكی ناس���ه‌ركه‌وتوانه‌ی دا كه رێگه بگرێت له‌ئاواره سوریه‌كان له‌ئندیانا نیشته‌جێ بن .پێنس ده‌ڵێت كه ئه‌و پش���تیوانی دۆناڵ���د تره‌م���پ ده‌كات ب���ۆ ئه‌وه‌ی به‌شێوه‌یه‌كی كاتیش بێت هاتنی په‌نابه‌ر رابگرن ل���هو واڵتانه‌ی تیرۆریس���تیان زۆره‌و هه‌ڕه‌ش���ه‌ن بۆ س���ه‌ر ئاسایشی ئه‌مری���كا .هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ بیرۆكه‌كه‌ی تره‌مپیشدایه بۆ دروستكردنی دیوارێك له‌سه‌ر س���نوری ئه‌مریكاو مه‌كسیكداو دواج���ار پاڵن���ان به‌مه‌كس���یكه‌وه بۆ دان���ی پاره‌كه‌ی .به‌پێ���ی ریزبه‌ندیه‌ك كه یه‌كێ���ك له‌ڕۆژنام���ه ئه‌مریكیه‌كان كردویانه بۆ ئایدۆلۆژیای سیاسیه‌كان، پێنس محافزكارترین جێگری سه‌رۆك بوه له‌چل س���اڵی رابردوی ئه‌مریكادا. پێن���س له‌ناو جێگره‌كاندا ،دیك چینی جێگ���ری جۆرج بوش���ی ك���وڕ وه‌ك نمونه‌ی ب���ااڵی خۆی ده‌بینێت .پێنس هه‌م ل���ه‌ڕوی ئابوریه‌وه ،ه���ه‌م له‌ڕوی كۆمهاڵیهتیو ئاینیه‌وه محافزكاره. • سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه :پێنس یه‌كێك بوه له‌وانه‌ی پشتگیری جه‌نگی عێراقی ك���ردوه .هه‌روه‌ه���ا دژی كش���انه‌وه‌ی ئه‌مریكا بوه له‌عێراق .له‌مانگی چواری 2007دا ،واته دو مانگ دوای ته‌قینه‌وه گه‌وره‌كه‌ی بازاڕی شۆریجه‌ی به‌غدا كه 16كه‌س���ی تیا م���ردن ،پێنس‌و جۆن مه‌كه‌ین چ���ون بۆ بازاڕی ش���ۆریجه، بۆ ئه‌وه‌ی پیش���انی بده‌ن كه ئاسایش له‌به‌غ���دا به‌رقه‌راره ،ب���ه‌اڵم رۆژنامه‌ی نیوی���ۆرك تایم���ز رایگه‌یان���د كه ئه‌و س���ه‌ردانه له‌ژێ���ر چاودێریه‌كی ئه‌منی تون���دا ب���وه‌و ته‌نان���هت هه‌لیكۆپته‌ر له‌ئاس���مانه‌وه پاس���ه‌وانی ك���ردون‌و پاراس���تونی .بۆیه ب���ه‌ڕای رۆژنامه‌ی نیویۆرك تایمز ئه‌و چونه ئاماژه‌یه‌كی هه‌ڵه‌ی داوه لهس���ه‌ر بازاڕی شۆریجه‌و دۆخی به‌غ���دای ئه‌مینتر پیش���انداوه له‌وه‌ی هه‌یه .پێنس له‌گه‌ڵ زیادكردنی ژماره‌ی س���ه‌ربازه ئه‌مریكیه‌كاندا بوه له‌عێراق .دژی داخستنی )گرتوخانه‌ی گوانتانامۆ( بوهو پێی وابوه‌و ئێستاش پێی وای���ه كه تیرۆریس���ته‌كان نابێت
له‌دادگای مه‌ده‌نی���دا دادگایی بكرێن، به‌ڵك���و ده‌بێت له‌دادگای س���ه‌ربازیدا دادگایی بكرێن. • پێن���س پش���تیوانی له‌ئیس���رائیل ده‌كات بۆ په‌الماردانی ئێران‌و رێگرتنی له‌دروستكردنی چه‌كی ئه‌تۆمی .هه‌روه‌ها پشتیوانی له‌ئیسرائیلیه‌كان كردوه بۆ به‌كارهێنانی هێز بۆ گه‌مارۆدانی غه‌زه‌و ئیسرائیلی به‌باشترین دۆستی ئه‌مریكا ناوبردوه .له‌ساڵی 2016دا یاسایه‌كی ده‌رك���رد ك���ه رێگ���ری ده‌كات له‌هه‌ر كۆمپانیایه‌كی ویالیه‌تی ئندیانا مامه‌له بكات له‌گه‌ڵ هه‌ر كۆمپانیایه‌كی بێگانه ك���ه بایكۆتی ئیس���رائیلی كردوه .ئه‌و دژی ده‌وڵه‌تی فه‌له‌س���تینه .هه‌روه‌ها ب���ه‌رده‌وام ره‌خن���هی له‌سیاس���ه‌تی ئۆباما گرتوه‌و ب���ه‌الوازی له‌قه‌ڵه‌مداوه له‌مه‌سه‌له‌ی سوریاو ئێران‌و ئوكرانیاداو پێی وایه كه الوازی ئۆبامایه وایكردوه پوتین‌و روس���یا هه‌یمه‌نه‌و هه‌ژمونیان له‌جیهاندا زیادبكات. -3وه‌زیری ده‌ره‌وه -ریكس تیله‌رس���ن )Rex Tillerson(: تیله‌رسن س���ه‌رمایه‌دارێكی ئه‌مریكیه، لهس���اڵی 2006ه وه ب���ۆ 2016 به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی ئیكس���ۆن مۆبیڵ بوه كه شه‌ش���ه‌مین كۆمپانیای جیهانه له‌ڕوی داهاته‌وه .تیله‌رس���ن س���ه‌ره‌تا وه‌ك ئه‌ندازیارێ���ك كاری ك���ردوهو به‌كالۆریۆسی له‌ئه‌ندازیاریدا خوێندوه له‌زانكۆی ئۆستن له‌ته‌كساس .تیله‌رسن خاوه‌نی نزیكه‌ی 250ملیۆن دۆالره. • سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه :ئ���هو یه‌كێكه له‌وان���هی كه به‌رده‌وام كۆمه‌كی دارایی كۆماریه‌كان���ی ك���ردوه ب���ۆ هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردن .تیله‌رسن مامه‌ڵه‌ی داراییو بازرگانی نزیكی له‌گه‌ڵ پۆتیندا هه‌یه، ئه‌مه‌ش مش���تومڕی دروس���ت كردوه له‌ئه‌مری���كادا ،به‌تایبه‌تی هه‌ندێك له‌و مامه‌ل���ه داراییان���ه له‌دۆكۆمێنته‌كانی په‌نامادا ئاشكرا بون .له‌ساڵی 2014دا، تیله‌رس���ن زۆر به‌توندی دژی سزاكانی س���ه‌ر ڕوسیا وه‌س���تایه‌وه .پێشتریش سه‌رۆكی كۆمپانیای هاوبه‌شی ئه‌مریكی روس���ی بوه (ئیكسۆن -نه‌فتگاس).تیله‌رس���ن له‌گه‌ڵ پۆتیندا براده‌رایه‌تی په‌یدا كردوه له‌زه‌مه‌نی یه‌ڵس���نه‌وه كه تیله‌رس���ن نوێنه‌ری ئیكس���ۆن مۆبیڵ ب���وه له‌ڕوس���یا .تیله‌رس���ن نه‌ك هه‌ر له‌گه‌ڵ پۆتین���دا ،به‌ڵكو له‌گه‌ڵ ئیگۆر سه‌چین یشدا زۆر هاوڕێیه كه سه‌رۆكی ئه‌منیه‌تی هه‌مو كرملینه‌و كه‌س���ی زۆر نزیكی پۆتینه .له2011دا ،تیله‌رس���ن له‌گ���هڵ روس���یادا رێكه‌وتننامه‌یه‌كی مۆركرد بۆ هه‌ڵكه‌ندنی بیر له‌و به‌شه‌ی جه‌مسه‌ری باكور كه موڵكی روسیایه، بۆ ده‌رهێنانی نه‌وت به به‌های 300ملیار دۆالر .له‌ساڵی 2013دا پۆتین مه‌دالیای هاوڕێیه‌تی گه‌لی روس���یای به‌تیله‌رسن به‌خشی. • لهس���اڵی 2017دا ئاش���كرا بو ،كه له‌كاتێكدا تیله‌رسن به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی ئیكس���ۆن مۆبیڵ ب���وه ،كۆمپانیاكه‌ی له‌گ���هڵ چه‌ن���د كۆمپانیایه‌ك���ی تردا ش���ه‌ریك‌و هاوپش���ك بون كه كاریان له‌گ���هڵ ئێ���ران‌و س���وریاو س���وداندا كردوه ،له‌كاتێكدا ئ���ه‌م واڵتانه لهژێر گه‌م���ارۆی ئاب���وری ئه‌مری���كادا بون. ئه‌وان���هی ره‌خنه‌ی لێده‌گ���رن ،ده‌ڵێن كه ئه‌و مامه‌ڵه‌ی دارایی له‌گه‌ڵ ئێران‌و سوریاو سوداندا كردوه له‌كاتێكدا لهژێر گه‌مارۆی ئابوری ئه‌مریكادا بون .بۆیه پێیان وایه كه تیله‌رسن هیچ گرنگیه‌كی به‌مه‌س���ه‌له‌ی ئاسایش���ی نیشتیمانی ئه‌مریكا نه‌داوه .ب���ه‌ڕای ئه‌وان ،ئه‌مه ئاماژه‌یه‌كی باش نیه بۆ كه‌س���ێك كه
به‌رزترین پۆستی دیبلۆماسی وه‌ربگرێت كه وه‌زیری ده‌ره‌وه‌یه. • لهس���اڵی 2011دا ،تیله‌رس���ن رێكه‌وتننامه‌یه‌ك���ی له‌گ���هڵ هه‌رێمی كوردس���تاندا مۆركرد ب���ۆ ده‌رهێنانی نه‌وت :به‌پێی یاساو ده‌ستوری عێراقی، ئه‌م مامه‌ڵه‌یه نایاس���ایی ب���و چونكه مه‌س���ه‌له‌ی نه‌وت‌و گاز له‌ده‌س���توردا به‌مه‌س���ه‌له‌یه‌كی س���یادی دان���راوهو ته‌نها حكومه‌تی ناوه‌ن���دی بۆی هه‌یه گرێبه‌س���ت له‌گه‌ڵ كۆمپانی���ا نه‌وتی‌و گازیه‌كاندا بكات‌و رێن���ادات كۆمپانیا نه‌وت���یو گازی���ه‌كان به‌ش���ێوه‌یه‌كی راس���ته‌وخۆ مامه‌ڵه له‌گ���هڵ هه‌رێمی كوردستاندا بكه‌ن. • ل���ه2017دا تیله‌رس���ن به‌ت���ه‌واوی ده‌س���تی له‌كۆمپانیای ئیكسون مۆبیڵ هه‌ڵگرت ،بۆ ئه‌وه‌ی به‌یه‌كداچونه‌وه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی دروس���ت نه‌بێت له‌نێوان به‌رژه‌وه‌ن���دی تایبه‌ت���ی خ���ۆی كه) ئیكسون مۆبیله( له‌گه‌ڵ به‌رژه‌وه‌ندی گش���تی گه‌لی ئه‌مری���كادا .كۆندۆلیزا رایس پێشنیاری تیله‌رسنی بۆ تره‌مپ كردوه بۆ وه‌رگرتنی پۆس���تی وه‌زیری ده‌ره‌وه .هه‌روه‌ه���ا كوش���نه‌ری زاوای تره‌مپ و س���تیڤ بان���ۆن (راوێژكارو س���تراتیژ داڕێژه‌ری سه‌ره‌كی تره‌مپ) پشتیوانیان كردوه. -4وه‌زیری داراییو خه‌زێنه -س���تیڤن موشین )Steven Munchin(: ستیڤن موش���ین له‌ساڵی 1962له‌دایك بوهو زانكۆی به‌ناوبانگی یه‌ڵی()Yale ی خوێن���دوه .به‌ڕێوه‌به‌رێكی پایه‌به‌رز بوه له‌بانك���ی به‌ناوبانگ���ی گۆڵدمان س���اكس ( )Goldman Sachsو سه‌رمایه‌دارێكی گه‌وره‌ی جوله‌كه‌یه. • سیاس���ه‌تی ناوخ���ۆ :موش���ین پشتیوانی له‌پالنه ئابوریه‌كانی تره‌مپ ده‌كات‌و به‌ئازایان���هی له‌قه‌ڵه‌م دهداو پێیوایه رێژه‌یه‌ك���ی زۆر له‌هه‌لی كاری دروس���ت ده‌كاو پارێزگاری له‌كرێكاری ئه‌مریكی ده‌كات .موشین یه‌كێكه له‌و به‌ڕێوه‌ب���ه‌ره بانكیانه‌ی ك���ه ملیۆنه‌ها دۆالری ده‌س���تكه‌وتوه دوای قه‌یران���ی دارای���ی ئه‌مری���كاو ده‌ركردنی خاوه‌ن خانوه‌كان پاش ئ���ه‌وه‌ی نه‌یانتوانیوه ق���ه‌رزی خانوه‌كانی���ان بده‌ن���هوه. تره‌مپ یه‌كێك بوه له‌و كه‌س���انه‌ی كه به‌زه‌ق���ی ره‌خنه‌ی توندی له‌بانكه‌كان‌و به‌ڕێوه‌به‌ره‌كانی���ان گرتوه كه زیانێكی زۆریان له‌چین���ی كرێكارو هه‌ژار داوه. به‌اڵم به‌ڕێوه‌به‌ری بانكیشی بۆ وه‌زیری دارای���یو خه‌زێنه هه‌ڵب���ژاردوه ،له‌به‌ر ش���اره‌زایی له‌بواره‌كه‌دا .موشین وه‌ك هه‌ر وه‌زیرێكی دارایی پێشخۆی ده‌بێت له‌ب���ه‌رده‌م لیژنه‌ی ئابوری س���یناتدا ئاماده بێت بۆ پرس���یارو وه‌اڵم ،پێش ئه‌وه‌ی ده‌نگی له‌سه‌ر بدرێت بۆ وه‌زیری داراییو خه‌زێنه. • یه‌كێك له‌ئه‌وله‌ویه‌ته سه‌ره‌كیه‌كانی موش���ین ئه‌وه‌یه كه رێ���ژه‌ی موچه‌ی چینی ناوه‌ن���دو كرێكار به‌رز بكاته‌وه. یه‌كێكی ت���ر له‌ئه‌وله‌ویه‌ته‌كانی ئه‌وه‌یه كه قه‌باره‌ی ئابوری ئه‌مریكا سااڵنه 3 – %4زیادب���كات ،بۆ ئه‌مه‌ش ده‌ڵێت ئه‌مریكا پێویستی به‌ڕیفۆرم‌و چاكسازی هه‌یه له‌باجدا .به‌واتایه‌كی تر ده‌یه‌وێت رێژه‌ی باج به‌گش���تی له‌ده‌وڵه‌مه‌نده‌وه بۆ هه‌ژار ك���ه‌م بكاتهوهو ساده‌ش���ی بكاته‌وه ،بۆ ئه‌وه‌ی زۆرینه‌ی هاواڵتیان لێی تێبگ���ه‌ن .هه‌روه‌ها پێوایه ده‌بێت ئه‌مری���كا مامه‌ل���هو رێكه‌وتننام���هی بازرگانی به‌جیا له‌گه‌ڵ هه‌ر ده‌وڵه‌تێكدا ب���كات ،نه‌ك رێكه‌وتننام���هی هه‌رێمی له‌گه‌ڵ چه‌ن���د ده‌وڵه‌تێكدا به‌یه‌ك جار واژو بكات.
19
ریکالم
عدد257 : به‌روار2017/2/5 :
ی رزگار ی ی شاره‌وان سه‌رۆكایه‌ت كارگێری و خۆیه‌ت ی
ئاگاداری
ی (صمود) ی رزگار ی ( )1989-1987زه‌وی���ان له‌ناحییه ی ئاگاداری هه‌موو ئه‌و هاواڵتیان ه ده‌كاته‌وه كه س���ااڵن ی ش���اره‌وانی رزگار س���ه‌رۆكایه‌ت ی خانوو ی دروستكردن ی ( )10140داوای ڕێگا پێدانی كردوه ب ه مه‌به‌س���ت ی ژماره هه‌وائ ی (س���بیح ه محمد حس���ن) خاوه‌ن زه‌و وه‌رگرتوه كه هاواڵت ی ی ئه‌م ئاگادارییه،ئاگاداری س���ه‌رۆكایه‌ت ی باڵوكردنه‌وه ی لهس���ه‌ر ئه‌و پارچ ه زه‌ویی ه هه‌ی ه له‌ماوه‌ی ( )30ڕۆژدا له دوا هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه شاره‌وانیمان بكاته‌وه به پێچه‌وانه‌و‌ه شاره‌وانیمان كاری یاسایی بۆ ناوبراو ده‌كات. اراز محمد محمود ی رزگاری ی شاره‌وان سه‌رۆك
ونبون
ی بازرگانی سلیمانی به‌ناوی(سامان فایەق علی) ونبوە ،هەرکەس دۆزییەوە بیگەڕێنێتەوە بۆ پرسگەی ئاوێنە. ی ژور * پێناسێك ی بازرگانی سلیمانی به‌ناوی(کۆمپانیای سامان فایەق علی) ونبوە ،هەرکەس دۆزییەوە بیگەڕێنێتەوە بۆ پرسگەی ئاوێنە. ی ژور * پێناسێك ی بازرگانی سلیمانی به‌ناوی(سۆران رەفیق حمە امین) ونبوە ،هەرکەس دۆزییەوە بیگەڕێنێتەوە بۆ پرسگەی ئاوێنە. ی ژور * پێناسێك
باڵوکراوەی نوێ
لەباڵوکراوەکانی
دەزگای چاپی
جەمال عیرفاب سلێامنی -کاسۆمۆڵ -نهۆمی چوارەم
ریکالم
18
تایبه‌ت
) )564سێشه‌مم ه 2017/2/7
دۆخی ناوچه‌كه‌و هه‌رێم بهرهو كوێ! ئه‌حمه‌د هه‌ورامی داڕش����تنه‌وه‌ی نه‌خشه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس����تو گۆڕانكاریه‌كان����ی دوا ی شه‌ڕی داعش بوه‌ته شتێكی حه‌تمی ، له‌دیزاینی نوێی ناوچه‌كه‌دا چاره‌نوسی كورد نادیاره‌و هیچ دڵنیاییه‌ك نیه كه كورد دوای ئه‌م شه‌ڕه چی به‌رده‌كه‌وێت! ی ته‌س����كی له‌ئه‌نجام����ی بیركردنهوه ده‌س����ه‌اڵتدارانی ك����وردو هۆش����یاری تاكی كورد هه‌ركاتێك كورد ش����تێكی ده‌س����تكه‌وتبێت به‌رهه‌می یارییه‌كی نێوده‌وڵه‌تی بوه نه‌ك ده‌س����تكه‌وتی سیاسییو وردبینی ده‌س����ه‌اڵتدارانی كورد ئه‌مریكا به‌ش����ێوه‌یه‌كی جیاواز فاكته‌رێكی كاریگه‌ری هاوبه‌ش ده‌بێت له‌ئێس����تاو دواڕۆژی عێراق‌و هه‌رێمی كوردس����تان وه‌ك دو سیس����ته‌می حوكمڕانی. میحوه‌ری روسیاو توركیاو ئێران سێ بێگانه له‌ژورێكدا پێكدێن روس����یا خه‌ونی هه‌میش����ه‌یی خۆی بۆگه‌یش����تن به‌ده‌ریای ناوه‌ڕاست بو هێنای����ه‌دی‌‌و هه‌ژمونی خۆی به‌س����ه‌ر ناوچه‌كه‌دا ده‌سه‌پێنێت ،ئه‌وبۆشاییه له‌هه‌ژمون����ی ئه‌مری����كادا وای كرد كه روس����یا هه‌ژمون����ی خ����ۆی له‌هه‌ندێ واڵتانی ناوچه‌كه‌دا باڵوبكاته‌وه‌و خۆی به‌دادوه‌رێك بۆ ئاڵۆزیه‌كانی س����وریا ده‌ربكه‌وێت. ئه‌و بارودۆخ����ه ئاڵۆزه ناوخۆییه‌بو ك����ه توركیای هاویش����ته باوه‌ش����ی روس����یاوه ،هه‌ڕه‌ش����ه‌كانی ئۆردوگان له‌بزوتنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌ی كورد له‌سوریا و توركی����ا بونه هۆی ئه‌وه‌ی توركیا ی له‌گه‌ڵ روسیا په‌یدا مه‌یلی ئاشته‌وای بكات. توركیا له‌هه‌ر قۆناغێكدا پشتگیری باشوری كوردستانی كردبێت له‌پێناو به‌ره‌ژه‌وه‌ندیه ئابورییه‌كانی‌‌و تێكدانی په‌یوه‌ندیه‌كان����ی حزبه‌كانی باش����ورو باكورو رۆژئاوای كوردستان بوه ،كه مه‌ترسیه‌كی گه‌وره‌ی له‌سه‌ر دواڕۆژی
كورد دروستكردوه .پێده‌چێت ئێران‌و توركیا له‌ئاینده‌ی س����وریادا ته‌واو ی توانا سه‌ربازیه‌كانی خۆیان به‌كاربێنن بۆس����نورداركردنی ده‌سه‌اڵتی كوردو شكس����ت هێن����ان ب����هو دیفاكتۆی����ه له‌ڕۆژئاوای كوردستاندا دروست بوه. توركی����ا به‌ه����اوكاری ده‌وڵه‌تان����ی كه‌ن����داو له‌قۆناغ����ی دوای ش����ه‌ڕی داعش له‌چوارچێوه‌ی گۆڕانكاریه‌كان له‌نه‌خش����هی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس����تدا به‌نیازه له‌پارێزگاكانی موسڵ‌و حه‌ڵه‌ب ی مه‌زهه‌بی سونه و كه‌ركوك ده‌وڵه‌تێك دابمه‌زرێنێت. ئێ����ران ئه‌وی����ش هه‌وڵی گه‌یش����تن به‌ده‌ری����ای ناوه‌ڕاس����ت ئ����ه‌دات له‌ڕێگای بنیادنانی میحوه‌ری ش����یعه به‌ئاڕاسته‌ی ناوچه‌شیعه‌كانی عێراق‌و س����وریای عه‌ل����ه‌وی و حیزب����واڵی لوبنانی ،پاڵپشتی ئێران بۆ حه‌شدی شه‌عبی له‌عێراقدا له‌پێناو به‌دیهێنانی ستراتیژی شیعه‌یه ،ئێران كاریگه‌ری لهس����ه‌ر هه‌رێمی كوردس����تان به‌پێی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی خۆیه‌تی سیاسه‌تی له‌گه‌ڵ یه‌ك پارچه‌یی خاكی عێراقه، ئه‌گ����ه‌ر كورد له‌گه‌ڵ ئه‌و سیاس����ه‌ته نه‌بێت ئێران كاردانه‌وه‌ی خۆی ده‌بێت چونك����ه ده‌س����ه‌اڵتی ئێ����ران له‌زاخۆ تاده‌گاته كه‌الرو كفری بااڵده‌س����ته. ئێران و به‌غدا كار بۆ ئهوه ده‌كه‌ن كه ته‌لعه‌فه‌ر بكرێته پارێزگا له‌به‌رئه‌وه‌ی دانیشتوانی شیعه‌ن‌و شه‌نگالیش ببێته قه‌زایه‌كی ،ئه‌مه‌ش دانانی ئاسته‌نگه بۆ ئه‌وه‌ی شه‌نگال نه‌كرێته پارێزگا. ی پڕۆسه‌ی ئاشتی له‌ئه‌ستانا سازدان پایته‌ختی كازاخس����تان به به‌شداری روس����یاو توركی����او ئێران‌و به‌ش����ێك له‌ئۆپۆزس����یۆن و نوێنه‌ران����ی رژێمی سوریا بۆ به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی مانۆڕێك به‌ڕژێمی ئه‌سه‌د ده‌كات‌و بانگهێشتی الیه‌نه ئۆپۆزیس����یۆنه‌كان‌و نوێنه‌رانی كورد بۆ مۆس����كۆ بۆ دی����اری كردنی به‌رنامه‌یه‌ك����ی داڕێژراوی روس����یا بو بۆچاره‌نوسی سوریا. له‌ئه‌نجامی ئه‌م گۆڕانكاریانه ئه‌مریكا وه‌ك س����ه‌یركه‌ر ناهێڵێت����هوه بڕیاری
كێشه‌كان له‌مه‌یدانی شه‌ڕی سوریادا سیاس����یو فه‌رزكردنی ئیراده به‌سه‌ر هۆكارن بۆ رێگه‌گرتن لهس����ه‌قامگیری ئۆرگانه‌كانی ده‌سه‌اڵتداو ناعه‌داله‌تی جوگرافی لهس����ه‌ر ئاس����تی سیاسیو هاوپه‌یمانیه‌تێكی دورمه‌ودا. ئابوری كه هه‌مو ده‌س����ه‌اڵته ئیداری و دارایی����ه‌كان به‌ده‌س����ت حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان به‌قۆناغێكی هه‌رێ����م و به‌ڕێوه‌به‌ره گش����تیه‌كانه‌و هه‌ستیاردا تێده‌په‌ڕێت! به‌گه‌ڕانه‌وه به‌مێژودا ئه‌وش����ه‌ڕانه‌ی ئه‌مه‌ش نیشانه‌ی نه‌بونی سیستمێكی ك����ورد كردوێتی وه‌ك بری����كار ڕۆڵی به‌ڕێوه‌بردنی یه‌كگرت����وه له‌هه‌ر ێمی تیا بینیوه به‌ش����ێوازی جی����اواز دژ كوردستاندا .په‌كخس����تنی په‌رله‌مان ی ناوخۆ یا دژ به‌دوژمنی و ناكۆك����ی الیه‌ن����ه سیاس����یه‌كان به‌حكومه‌ت���� ده‌ره‌ك����یو ناوخ����ۆ ی����ان ش����ه‌ڕ بۆ به‌ئاڕاس����ته‌یه‌كی نادروست ده‌ڕوات‌و حكومه‌تی دراوسێ‌و یان بۆ الیه‌نێكی رێ����ڕه‌وی ش����یرازه‌ی سیاس����ی ئه‌م هه‌رێمی یا بۆ الیه‌نێكی نێوده‌وڵه‌تی ،هه‌رێمه‌ی تێك����داوه‌و ناڕه‌زایه‌تیه‌كانی ئه‌گ����ه‌ر ئه‌مان����ه جیاوازب����ن له‌كردار مامۆس����تایان‌و كۆمه‌اڵن����ی خه‌ڵك����ی به‌اڵم ده‌رئه‌نجامه‌كانی به‌ش����ێوه‌یه‌كی به‌رامبه‌ر بڕینی موچه‌و ناعه‌داله‌تی كه ده‌س����ه‌اڵت بێباك بو له‌وه‌اڵمدانه‌وه‌ی بێزاركه‌ر له‌یه‌كده‌چن. به‌خێرای����ی داخوازیه‌كانی����ان ئه‌مان����هو چه‌نده‌ها گۆڕانكاری����ه‌كان ده‌گوزه‌رێن‌و فشاره‌كان زۆرن له‌سه‌ر كێشه‌ی تر بونه‌ته قه‌یرانی چه‌قبه‌ست هه‌رێم����ی كوردستان،پێش����بینی‌‌و و لهس����ه‌ر ئاس����تی ناوخۆی هه‌رێمی تێگه‌یش����تنی دروس����ت له‌ئاڕاس����تهو كوردستاندا. له‌سه‌رئاس����تی ده‌ره‌وه‌دا ك����ورد ئاكامه‌كان����دا ده‌گه‌ڕێت����هوه بۆ تواناو س����ه‌لیقه‌ی سیاس����ی توخمێك����ی له‌ئاینده‌یه‌كی نزیكدا بهرهو كێش����هی لێوه‌ش����اوه‌ی ك����ورد ك����ه له‌قۆناغی گه‌وره‌ت����ر ده‌بێت����هوه به‌ئاڵ����ۆزی داهات����ودا به‌ڕه‌نگاری بێت����هوه .ئه‌و په‌یوه‌ندیه‌كان����ی هه‌رێ����م و به‌غ����دا بۆچونه كه ده‌ڵێ����ت هه‌رگیز ملمالنێ به‌ئاڕاسته‌یه‌كدا ده‌ڕوات كه متمانه‌ی و كێش����ه‌یه‌كی سیاس����ی به‌چ����ه‌ك نێوانیان له‌ده‌س����ت بدات ههرچهنده چاره‌س����ه‌ر ناكرێ����ت بگ����ره دۆخه‌كه له‌به‌ڕه‌نگاربونه‌وه‌ی داعشدا هاوبه‌شن. زیاتر بهرهو ئاڵۆزی و كاره‌س����اتاوی له‌كاتێكدا به‌ش����ێك له‌ئیتالفی یاس����ا ده‌ب����ات ئ����ه‌م وانه‌ی����ه ب����ۆ هه‌رێمی پڕۆژه‌ی سیستمی حوكمی زۆرینه‌یان كوردس����تان له‌هه‌مو كاتێك گرنگتره ،ئاماده‌ك����ردوه له‌ب����ری سیس����تمی لهس����اته‌وه‌ختێكدا ده‌ژی����ن له‌ناوه‌وه شه‌راكه‌ت ،ئه‌مه‌ش بۆ دورخستنه‌وه‌ی دوچاری كێشه‌ی زۆرگه‌وره بوینه‌ته‌وه س����ونه‌و كورده له‌حوكرانی عێراقدا، ی .له‌قه‌یرانی سیاسیو ئابوریو داراییو له‌الیه‌كی ترهوه ئاڵۆزی په‌یوه‌ندیه‌كانی خۆی ده‌بێ����ت ،به‌هاتنه س����ه‌ركار نوێی دۆناڵد تره‌مپ ئه‌مریكا هه‌نگاوی ئی����داری و گه‌نده‌ڵ����یو به‌هه‌ده‌ردان‌و حه‌ش����دی ش����ه‌عبی‌‌و پێش����مه‌رگه به‌په‌ل����ه ده‌نێت بۆ بون����ی هه‌ژمونی به‌تااڵن بردنی س����ه‌روه‌ت‌و س����امانی به‌تایبه‌ت����ی له‌ناوچه داب����ڕاوه‌كان كه ئ����ه‌م واڵته س����ه‌پاندنی سیس����ته‌می ئێستا حه‌شدی ش����ه‌عبی به‌درێژایی له‌ناوچه‌كه‌دا. سه‌رۆكی نوێی ئه‌مریكا هه‌ڵوێستی پاشه‌كه‌وتی زۆره‌ملێی موچه‌و نه‌بونی هێڵ����ی كه‌ركوك تاس����نوری حه‌مرین ی گه‌رای ههیهو هه‌س����ت خێ����رای وه‌رگرت ب����ۆ دانانی پالن بۆ خزمه‌تگوزاری‌‌و ته‌ندروستی‌‌و كاره‌باو نیازی دانان به‌ڕه‌نگار بونه‌وه‌ی داعش‌و هه‌ڕه‌ش����ه س����وته‌مه‌نی‌‌و رێگه‌وبان‌و....هتد .كه ده‌كرێت دوای ش����ه‌ڕی موس����ڵ وه‌كو له‌ئێران رایگه‌یاند واش����نتۆن به‌دوری ئه‌م واڵته‌ی لێوانلێو كردوه له‌هه‌ژاری‌‌و بۆمبێك����ی چێن����راو ب����ه‌ڕوی كوردا نازانێت په‌نا بۆ هه‌ر بژارده‌یه‌ك ببات ناعه‌داله‌ت����یو ب����ێ مافی‌‌و س����ته‌م‌و بته‌قێته‌وه. هه‌رێم����ی كوردس����تان كه‌وتۆت����ه به‌رامبه‌ر هه‌ڕه‌شه‌كانی ئێران‌و دانانی بێكاری ك����ه ئه‌مانه هه‌مو به‌ڕاده‌یه‌ك ناوچه‌ی ئارام له‌سوریادا ،ئه‌مه‌ش بوه پرسیان خستۆته سه‌ر سێكته‌ره‌كانی ب����ه‌رده‌م به‌رژه‌وه‌ن����دی ده‌وڵه‌تان����ی مایه‌ی هه‌ڵوه‌س����ته وه‌رگرتن له‌الیه‌ن ژیانی كۆمه‌اڵنی خه‌ڵك����ی له‌هه‌رێمی ناوچه‌ك����ه ،ده‌س����ه‌اڵتدارانی هه‌رێ����م روس����یاو ئێران����هوه .قوڵبون����ه‌وه‌ی كوردستاندا .قۆڕخكردنی ده‌سه‌اڵتی له‌نێوان ب����ه‌ره‌ی ئێ����ران و توركیادا
له‌سه‌ر ئاستی سیاسی و ئابوری ده‌بێت ده‌سه‌اڵتدارانی كورد به‌ئاراسته‌ڕێگایه‌كی راست هه‌نگاو بنێن ،چونكه سه‌ربه‌خۆیی به‌یه‌كگرتویی دێته‌دی
ریکالم
Sinoma Industry & Trade
+ , , , #& - ,ه‌ره ه‌مهێنان ی -1توانا ی سااڵنه‌ی به‌كاربردنی ( ) 15000ته‌ن په‌یكه‌ری ئاسنی جۆراوجۆره ،وه دروستكردن‌و ب جێگیركردن ی وه دانان‌و دروستكردن، ندازیاری ، ه ی ئه جوانترین نه‌خش بەباشتری ئاسنی‌‌و پۆاڵ كاری په‌یكه‌ر ی - نو . / 0 - -ه‌كو پڕۆژه ی به‌رهه‌مه‌ك���هو هه‌مو خزمه‌تێك دوای فرۆش���تنی بۆ هه‌مو كارێكی پیشه‌س���ازیو پ���ڕۆژه‌ی و بیناو پڕۆژه‌یه‌ك ی جۆره .هه‌مو ه‌نتۆ ،وه ,ی چیم ه‌وت ،كارگه پااڵوگه ی ن با ، -كاره
2وزه‌ی رهه‌مهێنان ی (كارگه ی به 1 ئاوه‌دانكردنه‌وه ی مه‌ده‌ن ی . *
3 2 2
ه‌رزكردنه‌وه، كو :ئامێر ی ب 4چینی ،وه نێدێك لەبه‌رهه‌م ی هه كردنی هاورده كردن‌و :كاری هه‌نارده -2بازرگان ی گشت
ی خه‌بات ه ،وه هه‌روه‌ها هه‌ر شتێك كه داوابكرێت لەالیه‌ن بازرگانان‌و كڕیارانه‌وه. 3 . - , , 2
3هه یه. ه‌ولێر لقمان سلێمانیو ه : )MANTA(2لەهه‌ردو شار ی بۆ ماركه ی سوره‌یا -3كار ی ڕوناكی‌‌و * , , - ,
-4كاری گواس���تنه‌وه‌و لۆجس���تیك بەش���ێواز ی ( : ) LCLكاری گواس���تنه‌وه ی كه‌لوپه‌ل هه‌مو مانگێك بەهاوبه‌شی له‌گه‌ڵ چه‌ند كه‌سێكدا لەواڵت ی چینه‌وه بۆ ته‌واو ی كوردستان.
دابه‌ش����بون تاڕاده‌یه‌ك كاریگه‌رییان له‌ڕوی سیاسیو ئابوریه‌وه له‌سه‌ریان هه‌یه هه‌وڵ ئه‌ده‌ن الیه‌نه كوردیه‌كان بكه‌نه دارده‌ستیان شه‌ڕی وه‌كاله‌تیان پێبكه‌ن ببنه پاش����كۆ بۆ ئه‌جێندای ئیقلیمی .له‌پێناو دورخس����تنه‌وه‌یان له‌ئه‌رك����ی نیش����تمانی‌‌و نه‌ته‌وه‌یی بۆ ئه‌وه‌ی كورد نه‌بێت����ه خاوه‌ن بڕیاری خ����ۆی له‌دیاری كردنی چاره‌نوس����ی بۆدامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ. بۆ تێپه‌ڕاندنی ئه‌م قۆناغه سه‌خته‌ی ئه‌مڕۆی هه‌رێمی كوردستان پێویسته حكومه‌تی هه‌رێم نه‌خش����ه‌ڕێگایه‌كی دروس����ت بۆچاره‌س����ه‌ری بنه‌ڕه‌ت����ی كێش����ه‌كاندابێت ك����ه كاریگ����ه‌ری راسته‌وخۆیان له‌سه‌ر ژیانی كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكی‌‌و ئاینده‌ی هه‌رێمی كوردستان هه‌ی����ه .به‌چاره‌س����ه‌ركردنی كێش����ه سیاسیو ئابوریو داراییو چاكسازی ریش����ه‌یی بۆ نه‌هێش����تنی گه‌نده‌ڵی‌‌و ئاش����تكردنه‌وه‌ی ناعه‌داله‌ت����یو كۆمه‌اڵن����ی خه‌ڵكی ب����ه به‌جێهێنانی داخوزییه‌كانیان‌و هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی سیس����ته‌می پاش����ه‌كه‌وتی موچ����هو دابینكردن����ی خزمه‌تگوزاری����ه‌كان‌و پێداویس����تیه‌كانی ژیان����ی خه‌ڵك����ی ئه‌مانه‌ش به‌یه‌كڕیزی و یه‌كخستنه‌وه‌ی ماڵی ك����وردی‌‌و دروس����ت كردنه‌وی متمان����هو ئاش����ته‌وایی‌‌و یه‌كڕی����زی نیشتمانی له‌نێوان الیه‌نه سیاسیه‌كانی هه‌رێم و الیه‌نه كانی تری به‌شه‌كانی كوردستان‌و گه‌ڕانه‌وه‌ی شه‌رعیه‌ت بۆ په‌رله‌مان و ره‌خس����اندنی هاوسه‌نگه عه‌داله‌تی جوگرافی ده‌بێت. له‌سه‌ر ئاستی سیاس����ی و ئابوری ده‌بێ����ت ده‌س����ه‌اڵتدارانی ك����ورد به‌ئاراس����ته‌ڕێگایه‌كی راس����ت هه‌نگاو بنێن ،چونكه سه‌ربه‌خۆیی ستراتیژی به‌یه‌كگرتوی����ی دێته‌دی .ب����ۆ ئه‌وه‌ی پێگه‌ی كورد له‌ن����او گۆڕانكاریه‌كانی ناوچه‌كه‌دا دوای شه‌ڕی داعش به‌هێزو سه‌قامگیر بێتو كورد ببێته به‌شێكی براوه‌ی ئه‌و جه‌نگ����ه هه‌مه‌الیه‌نه كه پێش����بینی ده‌كرێ����ت له‌ناوچه‌ك����ه‌دا ڕوبدات.
ریکالم
Awene
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی ،سەردەشت عوسمان ،سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیرو ویدات حسێن؟
ئێرە ،کۆماری مۆزە! خەبات عەبدواڵ لەدەرەوەی ئەو گوتارە پفدراوە س���ادەو تۆڵەستێنەی س���ااڵنێکەو ناوبەناو هەڕەشەی جیابونەوەو دروس���تکردنی دەوڵەتێکی کوردی دەکات ،لەڕاس���تیدا کورد تەنها لەمیانەی سەربەخۆییەوە پێ دەخاتە ناو مێژوەوە. ئەوەی حاڵی حازر لەعێراق ،س���وریا ،تورکیاو ئێران دەگوزەرێت شکستی دیموکراسی نیە وەکو هەندێک لێی بەدحاڵی بون ،لەڕاس���تیدا ئەوەی شکستی هێناوە خودی دەوڵەت خۆیەت���ی .ئەڵبەت���ە ئەو مۆدێلە شکس���تخواردوەی دەوڵ���ەت کە ئەوەن���دەی لەخەونی پێکەوەنانی ئیمپراتۆریایەکی ستەمکاردایە ،هێندە سەروکاری بەدیموکراسی‌و مافی ئەوانی دییەوە نیە .کێش���ەی کورد لەو دەوڵەتانەی کە کوردیان تێدادەژی ،کێش���ەی هەبون یان نەبونی دیموکراسی نیە ،چونکە لەبنەڕەتدا دیموکراسی پێوەندی بەدەستەبەرکردنی مافی چارەنوسی گەالنەوە نیە .دیموکراسی فۆرمێکە لەفۆرمەکانی خۆبەڕێوەبردن ،بەپێی کات‌و ش���وێن چەندین مۆدێلی جیاوازی هەیە .ئیس���رائیل ،ئیس���پانیاو هندستان سێ دەوڵەتی دیموکراس���ین ،بەاڵم وەکو س���ێ دەوڵەتی داگیرکەر هیچ کامیان ئامادە نین مافی گەالنی فەلەستینی ،کەتەلۆنی‌و کشمیرییەکان دەستەبەر بکەن. ب���ا لەوە گەڕێی���ن کە عێراق خ���ۆی عەیامێکە لەکوردس���تان جیابۆتەوە ،لەڕاس���تیدا ڕاگەیاندنی دەوڵەتی کوردی لەالیەن ئەم عەگید یان ئەو مێرخاسی کوردەوە ،جگە لەوەی هیچ ئازایەتییەکی تێدا نەماوە ،هاوتەریبیش���ە لەگەڵ کارەس���اتێکی گەورەدا؛ کارەساتی ئ���ەوەی کە ئێمە حاڵ���ی حازر نەتەوە نین .نەت���ەوە بەمانا کولتورییەک���ەی نا؛ (زمان، خ���اک‌و خوێنی هاوبەش) ،بەڵکو نەتەوە بەمانا سۆسیۆسیاس���ییەکەی؛ بونی یادەوەری‌و خەونی هاوبەش .جگە لەوەش هه‌رێمی کوردس���تان لەبنەڕەتداو لەپاش ڕاپەڕینی س���اڵی ١٩٩١ەوە ب���ۆ خۆی ده‌وڵه‌تە .چما هەرێمی کوردس���تان وەکو هەمو دەوڵەتانی تری دنیا لەپایەکانی دەوڵەت؛ خاک ،خەڵک‌و دەسەاڵتی سیاسی بەهرەمەند نیە؟ هەرێمی کوردستان دەوڵەتێک���ی ڕانەگەیەن���دراوە .بەاڵم لەبەرئەوەی نەتەوە نین ،نەمانتوانیوە بەئاڕاس���تەی سەرخۆبون هەنگاوبنێین .سەربەخۆیی چەمکێکی فراوانترە لەدەوڵەت .سەربەخۆیی لەڕوە سیاسییەکەیەوە دەسەاڵتی خۆبەڕێوەبردن‌و س���ەروەری نەتەوەیە لەمیانەی دەوڵەتەکەی خۆی���ەوە ،توان���ای بڕیاردانە بەب���ێ گەڕانەوەو وابەس���تەیی بەهێ���زو دەوڵەتانی ترەوە. سەربەخۆیی تەنانەت لەچەمکی ئازادیش فراوانترە .ئازادی هی تاکەکەس بێت یان نەتەوە، بەش���ێکە لەسەربەخۆیی .سەربەخۆیی تا ڕادەیەکی زۆر پێوەندی بەچەمکی سەروەرییەوە هەیە .ئەو چەمکەی کە بەگوێرەی ژان بۆدان لەسەرو هەموان‌و لەمیانەی هەموانەوە فراژی دەبێت‌و بڕیارەکانی بەجۆرێکە ئیعتیبار بۆ هیچ هێزێکی تری ناوخۆ دانانێت. س���ەرکردایەتی سیاس���ی کورد لەوەتەی النیکەم ڕوخانی فاشیزمی بەعسییەوە نەکاری جدی بۆ هاوژیانی لەعێراقدا دەکات ،نەبۆ سەربەخۆیی‌و پێکهێنانی دەوڵەتێکی نیشتمانی کوردستانی .ڕاس���تیەکەی س���ەرکردایەتی سیاس���ی کورد لەکەڵکەڵەی بەدەوڵەتکردنی حیزبدایە .کە ئەمەش هیچ نیە جگە لەکوش���تنی یادەوەری‌و خەونی هاوبەش .ئاخر پاش ئ���ەوەی حیزبی کوردی خەریکە هەمو ش���ەرعیەتی مانەوەی خۆی وەکو فریادڕەس���ێکی نەتەوەیی لەدەست دەدات ،لەهەوڵی گۆڕینی خۆیدایە لەدامەزراوەیەکی کۆن‌و چەقبەستوەوە بۆ بونەوەرێکی دیکە .ئێستا ئێمە شاهیدی پڕۆسەیەکی یەکجار ترسناکین ،ئەم پڕۆسەیە گوزارە نیە لەپڕۆژەیەکی ناسیونالیس���تی کە حیزب بەدرێژایی چەند ساڵی پێشو نەتەوەی لەدەور کۆکردبێتەوە ،لەڕاس���تیدا ئەوە پرۆس���ەی گۆڕینی حی���زب خۆیەتی بۆ دەوڵەت. دەوڵ���ەت بۆ نەتەوە نا ،بەڵکو بۆ ئەو بەش���ەی نەتەوە ک���ە لەهەمانکاتدا جەماوەرەکەی حیزبن .دەوڵەت بۆ کوردستان نا ،بەڵکو بۆ ئەو بەشەی نیشتمان کە نیشتمانی حیزبە. ئەزمونی هەرێمی کوردس���تان پێویس���تە بنوس���رێتەوەو بکرێتە عیبرەت ،بۆ ئەوە نا میللەت���ان چاوی لێبکەن ،نا ..ب���ۆ ئەوەی کەس چاوی لێن���ەکات .ئاخر ئەوەی چارەکە سەدەیەکە سەرانی کورد ناویان ناوە ئەزمونە نوێیەکە ،پڕۆژەی سەربەخۆیی‌و دروستکردنی نەتەوەو حوکمڕانییەکی دلێر نیە ،ڕاستیەکەی ئەوەی ئەوان شانازی پێوە دەکەن کۆماری مۆزە ،کۆماری مۆز! *کورتکراوەی وتارێکی درێژە
سوننە شیعەو زۆرانبازی بێ بڕانەوە ئێران
بەحرەین
عێراق
سوریا
واڵت ژمارەی دانیشتوان
کەمرت
%15
مسوڵامنانی جیهان شیعەن پاکستان
لوبنان
سعودییە
واڵت ژمارەی دانیشتوان
شیعە سوننە
سەرچاوەpew forum, CIA Facebook, Midel East forum : ریکالم
چاوەرێتانین... ئاهەنگی تایبەتی هونەرمەندان بۆ ڕۆژی ڤاالنتاین میران عەلی جێگر میدیا حسین یەریڤان
جێگر میدیا حسێن
یەریڤان
میران عەلی
ئاهەنگی تایبەت لەڕۆژی ڤاالنتاین بێ بەرامبەر لە فاملی مۆڵ ـ سلێامنی کاتژمێر 6:30ی ئێوارە ــ 11ی شەو
2/14