ریکالم
ریکالم
www.awene.com
ژماره ()574 سێشەممە 2017/4/25
Industryپیشه‌سازی سینۆما&بۆ بازرگانیو Sinoma Trade
Scope of business: بواری كاركردن: t 4UFFM 4USVDUVSF EFTJHO NBOVGBDUVSF BOE JOTUBMMBUJPO ی ( نه‌خشه‌دانان ،درووستكردن ،دامه‌زراندن) ی ئاسن 1ـ په‌یكه‌ر t (FOFSBM 5SBEJOH JNQPSU BOE FYQPSU كردن) ه نارد ه ه و ن كرد ه هاورد ( ی گشت ی 2ـ بازرگان "t -JHIUJOHT ."/5 t -PHJTUJDT -$-)MANTA ی سوره‌یاو ڕووناكی ( ماركه‌ی - 3كار 5FM ی گواستنه‌وه‌و گیاندن ()LCL 4ـ كار
رۆژنامه‌یه‌كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێن ه ده‌ریده‌کات
4FF JU PO 1BH
ریکالم
عیادەی شەوانە رۆژی پسپۆڕیی ئاشتی
Mob. 0770 961 6966 0772 157 8372
ی زیاتر ل ه الپه‌ڕ ه ( )18ببینه ڕوونكردنه‌وه
ریکالم
ریکالم
بۆ نەخۆشییەکانی: ژنان و مناڵبون و نەزۆکی قورگ و لوت و گوێ البردنی موو بە لێزەر
نەشتەرگەری گشتی هەناوی و دڵ مندااڵن پێست گەڕەکی ئاشتی پشت شیرینی تابان
تەنها هەزار
0770 771 1011
ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی:
پارت ی وه‌اڵمی نه‌خشه‌ڕێگاكه‌ی یه‌كێتی ناداته‌وه ی ی یه‌كێت ئه‌ندامێك���ی س���ه‌ركردایه‌ت ی ئام���اژه ب���هوه ده‌كات ك���ه پارت��� ی بڕیار له‌سه‌ر ریفراندۆم ده‌یه‌وێت خۆ ی بن بدات‌و ئه‌وانی تر پاش���كۆو كلك ی به‌یه‌كێتیش���هوه ،ئه‌و ده‌ڵێت "پارت ی ی نه‌خش���ه‌ڕێگاكه‌ی یه‌كێت وه‌اڵم��� ناداته‌وه" .ئەندامێکی سەرکردایەتی پارتی���ش دەڵێت"نەخش���ەڕێگاکەی
یەکێتی پێویس���تی ب���ەكات هەیە بۆ ئەوەی وەاڵمی بدەینەوە". ئاوێن���ه ،هه‌ولێر :ئارێ���ز عه‌بدواڵ، ی ی س���ه‌ركردایه‌ت ی ئه‌نجومه‌ن ئه‌ندام یه‌كێت���ی نیش���تمانی كوردس���تان ی به‌ئاوێن���هی رایگه‌یان���د مه‌كته‌ب��� ی ی بۆی نیی ه له‌گ���ه ڵ پارت سیاس��� ی رێبكه‌وێت به‌ده‌ر له‌و نه‌خشه‌ڕێگایه
له‌الیه‌ن س���ه‌ركردایه‌تی یهكێتییهوه ی په‌س���ه‌ند كراوه ،ئه‌و وت���ی "به‌پێ ی ی سیاس��� په‌یڕه‌وی ناوخۆ مه‌كته‌ب ێ بكات ده‌بێت ئه‌و سیاسه‌ته جێبه‌ج ی بۆی دایده‌ڕێژێت". ك ه سه‌ركردایه‌ت ی وتیش���ی "پارت���ی هی���چ وه‌اڵم نه‌خش���ه‌ڕێگاكه‌ی یه‌كێتی ناداته‌وه، ی پارتی ده‌یه‌وێت ئه‌مری واقیعی خۆ
وه‌ك چۆن له‌مه‌س���ه‌له‌ی حوكمڕانیدا سه‌پاندویه‌تی ،سه‌باره‌ت به‌ڕیفراندۆم‌و س���ه‌ربه‌خۆییش هه‌م���ان كار بكات، ی نایه‌وێت حزبه‌كانی تر چونكه پارت ی ی بن له‌داڕشتن هاوشان‌و هاوبه‌ش��� بڕیار‌و سیاسه‌تی كوردستاندا". ه���اوکات عەلی حس���ێن ،ئەندامی س���ەرکردایەتی پارت���ی دیموکراتی
کوردس���تان بەئاوێن���ەی راگەیان���د "نەخشەڕێگاکەی یەکێتی ،پێویستی ب���ەكات هەیە ب���ۆ ئ���ەوەی وەاڵمی بدەینەوە ،یەكێتیش تێگەیشتنی بۆ ئەوە هەیە". ی ئه‌م ه له‌كاتێكدایه كه لهناو مه‌كته‌ب ی سیاس���یو ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌ت ی ناكۆك‌و جیاواز یه‌كێتیدا دو بۆچون
ی په‌یوه‌ندییان س���ه‌باره‌ت به‌چۆنیه‌ت ی له‌گ هڵ پارتی ه���هن ،لهناو مه‌كته‌ب ی سیاسیدا لۆبیكردن بۆ نزیكردنه‌وه ی له‌پارت���ی ،به‌هێ���زه‌و یه‌كێت��� ی سه‌ركردایه‌تیش���دا له‌ئه‌نجومه‌ن��� بهپێچهوانهوه.
3
شاناز ئیبراهیم ئه‌حمه‌د سكااڵ ی یاسای ی له‌سه‌ر کۆمپانیای چاڤی‌‌و کەناڵی NRTتۆمار ده‌كات دوای ئهوهی كۆمپانیای چاڤی‌‌و كه‌ناڵ ی ،NRTهه‌واڵ����ی "داگیركردنی زیاتر له 7ه����ه‌زار مه‌تر زه‌وی پڕۆژه‌كه‌یانی له‌الیه‌ن شاناز ئیبراهیم ئه‌حمه‌د"هوه باڵوك����ردهوه ،ناوب����راو س����كااڵی یاس����ایی له‌س����ه‌ر كۆمپانیای چاڤی‌‌و كه‌ناڵی NRTتۆمار ده‌كات ،له‌س����ه‌ر ئهوهی "تۆمه‌تیان بۆ هه‌ڵبه‌س����توه‌و ناویان زڕاندوه".
ئاوێنه ،س����لێمانی :شاناز ئیبراهیم ئه‌حمه‌د ،به‌رپرس����ی په‌یوه‌ندییه‌كان ی ده‌ره‌وه‌ی یه‌كێت����ی نیش����تمانی كوردستان ،رۆژی یه‌كشه‌ممه‌ی رابردو ،4/23له‌بنك����هی پۆلیس����ی ئه‌زمه‌ڕ، سكااڵی یاسایی له‌س����ه‌ر كۆمپانیای چاڤ����یو كه‌ناڵ����ی NRTتۆمار كرد، س����ه‌رچاوه‌یه‌كی ئ����اگادار به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ناوبراو له‌سكااڵكه‌یدا ئاماژه‌ی
به‌وه كردوه كه له‌الی����هن كۆمپانیای چاڤی‌‌و كه‌ناڵی NRTهوه تۆمه‌تی بۆ هه‌ڵبه‌ستراوه‌و "ته‌شهیر"ی پێكراوه. س����ه‌رچاوه‌كه وتی "شاناز ئیبراهیم ئه‌حم����ه‌د داوای ك����ردوه كۆمپانیای چاڤ����یو كه‌ناڵ����ی NRTب����ه به‌ڵگه راست‌و دروستی ئه‌و هه‌واڵه بسه‌لمێنن كه له4/19دا باڵویانكردوه‌ته‌وه ،نه‌ك په‌نا ببه‌نه به‌ر چه‌واشه‌كاری‌‌و تۆمه‌ت
ێ بنه‌ما". به‌خشینه‌وه‌ی ب وتیشی "له‌سكااڵكه‌دا ناوی خاوه‌ن ی كۆمپانیاكه ،شاس����وار عه‌بدولواحید نه‌هاتوه". وته‌بێ����ژی پۆلیس����ی س����لێمانی، س����ه‌ركه‌وت ئه‌حم����ه‌د هه‌واڵه‌كه‌ی بۆ ئاوێنه پشتڕاست كرده‌وه‌و رایگه‌یاند "ش����اناز ئیبراهیم ئه‌حم����ه‌د له‌بنكه‌ی پۆلیس����ی ئه‌زمه‌ڕ ،س����كااڵی له‌سه‌ر
وەزیری داد لیژنەیەک بۆ چاککردنەوەی له‌ماوه‌ی 4ساڵدا ئاودەستی نوسینگەکەی پێکدەهێنێت 40پزیشك دراونه‌ته دادگا 2
شاناز ئیبراهیم
له‌شاره‌زور مۆلیده‌یەكی کارەبا لهناو باخچه‌یه‌كی مندااڵندایە
5
ریکالم
كۆمپانیای چاڤی‌‌و كه‌ناڵی NRTتۆمار كردوه". ئه‌م����ه له‌كاتێكدایه ك����ه له‌مانگی تش����رینی یه‌كه‌می س����اڵی رابردودا، له‌تیف ره‌ش����یدی هاوس����ه‌ری شاناز ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له‌سه‌ر باڵوكردنه‌وه‌ی هه‌واڵی "تاپۆكردنی پارچه زه‌وییه‌ك له‌ده‌باش����ان" ،س����كااڵی له‌س����ه‌ر كه‌ناڵی NRTتۆمار كردوه.
سه‌نته‌ر و كلینیكی
ریکالم
8
د .ئه‌فرام محمد حسن
ی شاره‌زاو ی ده‌روون ی د .ئه‌فرام محمد ،ب ه هاوكاری توێژه‌ران به‌سه‌رپه‌رشت به‌ئه‌زموون (ته‌الر كمال مدحت ،گۆران محمد ره‌سول ،نیگار كمال)
بۆ چارەسەرکردنی
خه‌مۆكی ،دڵه‌راوكێ ،ترس ،وه‌سواسی ،شیزۆفرینیا ی كه‌سێتی .گرفته‌كانی خه‌وو خواردن‌و گرفته سێكسیه‌كان ،ئالووده‌بوون به‌ماده‌هۆشبه‌ره‌كان په‌شێویه‌كان
دۆشاوی ته‌ماته‌ی خۆماڵی شاره‌زور تاكه به‌رهه‌می خۆماڵی كه هیچ مادده‌یه‌كی حافیزه‌ی تێدانیه ناونیشان :سلێامنی ته‌الری زارا -نهۆمی سێیه‌م -شوقه‌ی ژماره 32
سه‌رئێشه ،شه‌قیقه ،په‌ركه‌م ،بیرچونه‌وه ،خه‌ڵه‌فاندن ی خوێندن و ژیری ی منداڵ :ئۆتیزم ،فره‌جوله‌یی ،گرفت نه‌خۆشیه‌كان دكتۆرا (بۆرد) لە‌نه‌خۆشییه ده‌رونی‌و هۆشمه‌ندییه‌كان
ی ی كومه‌ڵه ئه‌ندام ی نه‌خۆشیی ه پزیشكان ی ئه‌وروپا ده‌رونیه‌كان
ئه‌ندام���ی ئه‌كادیمی���ا ی ئه‌مه‌ریك���ی بۆ نه‌خۆش���ییه ده‌رونیه‌كان‌و یاسا
ئه‌ندام���ی پرۆفش���ناڵ ی ئه‌كادیمی���ای زانس���تی نیۆیۆرك /ئه‌مریكا
راوێژكاری خێزان���یو په‌روه‌رده‌یی كۆلی���ژی نێودەوڵەت���ی كامبرج‌و زانكۆی بۆستن /ئەمەریکا
بۆ په‌یوه‌ندی كردن 0770 772 69 69یان afram_afram@yahoo.comناونیشان :سلێمانی ،به‌رانان ،نزیك مزگه‌وتی شێخ فرید ،به‌رامبه‌ر سوپه‌رماركێتی میترۆ ته‌له‌فۆن 3202416 :
به‌شی ریکالم 07700600659 :
کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار
تیراژ4500 :
هه‌نوکه
) )574سێشه‌ممه 2017/4/25
دۆست‌و نه‌یاره‌كانی پارتی ناو یه‌كێتی
3
"پارت ی ده‌یه‌وێت خۆ ی بڕیار له‌سه‌ر ریفراندۆم بدات‌و ئه‌وان ی تر كلك ی بن به‌یه‌كێتیشه‌وه" ئا :ئاوێنه ریفراندۆم‌و كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان‌و چۆنیه‌تی په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵ پارتی ،هه‌ڵوێست‌و بۆچونی ناكۆك‌و جیاوازی لهناو یه‌كێتیدا دروست كردوه ،ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی ده‌ڵێت "پارتی هیچ وه‌اڵمی نه‌خشه‌ڕێگاكه‌ی یه‌كێتی ناداته‌وه". به‌پێی ئه‌و زانیاریانه‌ی ده‌ست ئاوێنه كه‌وت���ون ،لهناو مه‌كته‌بی سیاس���یو ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیدا دو بۆچونی جیاواز سه‌باره‌ت به‌چۆنیه‌تی په‌یوه‌ندیی���ان له‌گ���هڵ پارت���ی هه‌ن، له‌ن���او مه‌كته‌بی سیاس���یدا لۆبیكردن ب���ۆ نزیكردنه‌وه‌ی یه‌كێت���ی له‌پارتی، به‌هێزه .ئه‌م ئاڕاسته‌یه زیاتر له‌الیه‌ن كۆس���ره‌ت ره‌س���وڵ جێگری یه‌كه‌می س���كرتێری گش���تی ،م���ه‌ال به‌ختیار كارگێ���ڕی مه‌كته‌بی سیاس���ی له‌گه‌ڵ پاڤێل تاڵه‌بانی سه‌رپه‌رشتی ده‌كرێت، مه‌كت���ه‌ب سیاس���یه هه‌ولێرییه‌كانی یه‌كێتی���ش "ئه‌رس���ه‌الن بایز ،عه‌دنان موفتی ،سه‌عدی پیره" پشتگیرییه‌كی به‌هێزی ئه‌م ئاڕاسته‌یه‌ن ،كه به‌مدواییه به‌شێوه‌یه‌كی رێكخراو له‌چاالكییه‌كانی مه‌كته‌بی سیاسیدا به‌شدارییه‌كی كارا ده‌كه‌ن. ئه‌ندامان���ی له‌به‌رامبه‌ریش���دا، مه‌كته‌بی سیاس���ی "ره‌فعه‌ت عه‌بدواڵ، قادر عه‌زیزو ش���ۆڕش ئیس���ماعیل"، پێچه‌وانه‌ی ئه‌م ئاڕاسته‌یه كارده‌كه‌ن، پێیانوایه پێویسته یه‌كێتی سیاسه‌ت‌و هه‌ڵوێس���تێكی س���ه‌ربه‌خۆی هه‌بێت‌و دوای هه‌م���و سیاس���هتو هه‌نگاوێكی پارتی نه‌كه‌وێت. هاوكات ،له‌ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیشدا ،كه وابڕیاره پێنج شه‌ممه‌ی داهاتو ،4/27كۆببێت���هوه ،نه‌یارانی دوای پارتی كه‌وتن به‌هێزه ،كه له‌الیه‌ن گروپێك له‌هه‌ڵۆكانی ئه‌م ئاڕاسته‌یه‌وه سه‌رپه‌رش���تی ده‌كرێن ،گرنگترینیان "ئارێز عه‌ب���دواڵ ،هه‌رێمی كه‌ریم ئاغا، ئااڵ تاڵه‌بانی ،فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد"ن. له‌ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ندیشدا ،هه‌ریه‌ك له‌ع���ادل مورادو الهور ش���ێخ جه‌نگی سه‌رسه‌ختانه نه‌یاری هه‌ر جۆره دوای پارتی كه‌وتنێكن ،به‌تایبه‌تی الهور كه له‌جوڵه‌و چاالكی به‌رده‌وامدایه. ئێس���تا ئ���هوهی پارس���ه‌نگی ئه‌م هاوكێش���ه‌یه یه‌كالیی ده‌كاته‌وه ،هێرۆ ئیبراهی���م ئه‌حمه‌ده ،به‌اڵم ئه‌م رۆژانه كه كوردستان به‌قۆناغێكی هه‌ستیاردا تێده‌په‌ڕێت هه‌ڵوێستی له‌مباره‌وه‌یه‌وه
لهناو مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتیدا ،بۆچونێك هه‌یه كه رێككه‌وتن له‌گه‌ڵ پارتی زه‌روریتره له‌شته‌كانی تر مه‌كته‌بی سیاس ی بۆی نییه له‌گ هڵ پارتی رێبكه‌وێت به‌پێی ئه‌و نه‌خشه‌ڕێگایه نه‌بێت له‌الیه‌ن سه‌ركردایه‌تی یهكێتییهوه په‌سه‌ند كراوه فازل میرانی‌و کۆسرەت رەسوڵ تا ئه‌ندازه‌یه‌ك ناڕونه.
له‌شته‌كانی تر".
ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی ،ئارێز عه‌ب���دواڵ له‌مباره‌یه‌و‌ه به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د هه‌رچه‌ن���ده بۆچونی جی���اواز هه‌یه لهناو یه‌كێتی، به‌اڵم دو خاڵی س���ه‌ره‌كی سیاسه‌ت‌و هه‌ڵوێس���تی یه‌كێتیی���ه ،یه‌كه‌می���ان كاراكردن���هوهی په‌رله‌م���ان ،دوه‌میان پێكهێنان���ی كۆمیته‌یه‌كی نیش���تمانی له‌هه‌مو الیه‌نه سیاسیه‌كانی كوردستان ب���ۆ ئه‌نجامدانی ریفران���دۆم نه‌ك هه‌ر یهكێتیو پارتی ،بۆ ئهوهی ریفراندۆم ببێته بابه‌تێكی نیش���تمانی ،ئه‌و وتی "ریفران���دۆم بابه‌تێكی نیش���تمانییه، پێویس���ته رێوشوێنی نیش���تمانی بۆ بگیرێته‌به‌ر نه‌ك حزبی". وتیش���ی "لهناو مه‌كته‌بی سیاس���ی یه‌كێتیش���دا ،بۆچونێ���ك هه‌ی���ه كه رێككه‌وت���ن له‌گه‌ڵ پارت���ی زه‌روریتره
سه‌باره‌ت به‌هه‌ڵوێستی پێچه‌وانه‌و ناك���ۆك له‌نێوان مه‌كته‌بی سیاس���یو س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیشدا ،ئارێز وتی "مومكین���ه بۆچونی جیاواز هه‌بوبێت، ب���ه‌اڵم سیاس���ه‌تی یه‌كێت���ی ئ���هو سیاسه‌ته‌یه له‌الیه‌ن سه‌ركردایه‌تییه‌وه داده‌ڕژێرێت ،به‌ده‌ر له‌مه سیاس���ه‌تی یه‌كێتی نییه". وتیش���ی "مه‌كته‌بی سیاس���ی بۆی نییه له‌گه‌ڵ پارت���ی رێبكه‌وێت به‌پێی ئه‌و نه‌خش���ه‌ڕێگایه نه‌بێ���ت له‌الیه‌ن س���ه‌ركردایه‌تی یهكێتییهوه په‌س���ه‌ند كراوه". ناوب���راو ئ���هوه رونده‌كات���هوه كه مه‌كته‌بی سیاسی ته‌نها جێبه‌جێكاری سیاس هتو بڕیاره‌كانی سه‌ركردایه‌تییه‌‌و پێویسته له‌چوارچێوه‌ی ئه‌و سیاسه‌ته كار بكات كه سه‌ركردایه‌تی دایده‌ڕێژێت،
ئه‌و وت���ی "به‌پێی په‌ی���ڕه‌وی ناوخۆ مه‌كته‌بی سیاسی ده‌بێت ئه‌و سیاسه‌ته جێبه‌جێ بكات كه سه‌ركردایه‌تی بۆی دایده‌ڕێژێت ،مه‌كته‌بی سیاس���ی بۆی نییه به‌ده‌ر له‌بڕیاره‌كانی سه‌ركردایه‌تی‌‌و نه‌خشه‌ڕێگاكه‌ی یه‌كێتی بڕیار بدات". وتیش���ی "ئ���هوهی ب���ه‌ده‌ر ل���هو نه‌خش���ه‌ڕێگایه قسه‌وباسێك ده‌كات، ئهوه گوزارشت له‌هه‌ڵوێست‌و سیاسه‌تی فه‌رم���ی یه‌كێتی نیش���تمانی ناكات‌و بۆچونی تاكه‌كه‌سه‌كه خۆیه‌تی". وێڕای ئهوهی جه‌غت ده‌كات له‌وه‌ی كه ده‌كرێت ره‌خنه‌‌و قس���ه‌یان له‌سه‌ر مه‌كته‌ب���ی سیاس���ی هه‌بێ���ت ،به‌اڵم تائێس���تا مه‌كته‌بی سیاس���ی كارێكی وای نه‌ك���ردوه كه بڵێن له‌سیاس���ه‌تی س���ه‌ركردایه‌تی الی���داوه ،ئ���هو وتی "هه‌ندێكج���ار بۆچ���ون‌و هه‌ڵوێس���تی جیاواز ده‌بێت به‌اڵم نه‌گه‌یش���تونه‌ته ئه‌و ئاسته‌ی بڵێن لێكترازاوین".
ئارێ���ز عه‌ب���دواڵ ئام���اژه ب���هوه ده‌كات كه س���ه‌ره‌ڕای ئ���هوهی پارتی رایگه‌یان���د وه‌اڵمی نه‌خش���ه‌ڕێگاكه‌ی یه‌كێت���ی ده‌داته‌وه ،به‌اڵم تائێس���تا وه‌اڵم���ی نه‌داوه‌ت���هوه ،ئ���هو وت���ی "پارتی هیچ وه‌اڵمی نه‌خش���ه‌ڕێگاكه‌ی یه‌كێتی نادات���هوه ،پارتی ده‌یه‌وێت ئه‌م���ری واقیع���ی خ���ۆی وه‌ك چۆن له‌مه‌سه‌له‌ی حوكمڕانیدا سه‌پاندویه‌تی له‌كوردستان ،سه‌باره‌ت به‌ڕیفراندۆم‌و س���ه‌ربه‌خۆیش هه‌م���ان كار ب���كات، چونكه پارت���ی نایه‌وێت حزبه‌كانی تر هاوش���ان‌و هاوبه‌ش���ی بن له‌داڕشتنی بڕیار‌و سیاسه‌تی كوردستاندا ،پارتی ده‌یه‌وێ���ت خۆی سیاس���هت داڕێژێ‌‌و الیه‌نه‌كانی تریش دوای كه‌ون ،پارتی هیچ حزبێكی به‌هاوپه‌یمانی راسته‌قینه قبوڵ نییه". وتیش���ی "پارت���ی ده‌یه‌وێ���ت خۆی
نه‌خش���ه‌ڕێگاكه دابڕێژێ���ت‌و ئه‌وان���ی ت���ر دوای بكه‌ون‌و پاش���كۆو كلكی بن به‌یه‌كێتیشه‌وه". ناوب���راو ئام���اژه ب���ه‌وه‌ش ده‌كات كه تائێس���تا پارتی مه‌به‌س���تی نییه رێككه‌وتنێك���ی نیش���تمانی بكرێت بۆ داڕشتنی نه‌خشه‌ڕێگه‌یه‌كی نیشتمانی ب���ۆ ئه‌نجامدانی ریفران���دۆم ،ئه‌و وتی "كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان زۆر گرنگه، ئه‌گ���ه‌ر په‌رله‌م���ان كارا نه‌كه‌ینه‌وه، كه‌وات���ه به‌ره‌و ده‌س���ه‌اڵتی تاكڕه‌وانه هه‌نگاو ده‌نێین‌و پرۆسه‌ی دیموكراسی ده‌كوژین". وتیش���ی "ریفراندۆم به‌ش���ه‌رعیه‌تی شۆڕش���گێڕیی ناكرێت ،شه‌رعیه‌تدان به‌ئه‌نجامدانی ریفراندۆم‌و سه‌ربه‌خۆیی‌‌و ده‌سته‌به‌ركردنی پشتیوانی ده‌ره‌كی‌‌و ناوخۆش ،پێویس���تی به‌كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مانه".
یه‌كێتی له‌پیرمام حه‌زی له‌ڕیفراندۆمه ،له‌گرده‌كه‌ش كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان ئا :وریا حسێن تائێستا یەکێتی لەسەر ئەوە ساغ نه‌بوه‌ته‌وه کە كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مانی پێش ریفراندۆم ده‌وێت یان بهپێچهوانهوه ،ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تی پارتیش ده‌ڵێت "مار چه‌ند پێچ بدات به‌خۆی ده‌بێت به‌ڕاستی بڕواته به‌رده‌م كونی خۆی". رۆژی 22نیس����ان س����ه‌ركردایه‌تی هاوبه‌ش����ی نێ����وان بزوتن����هوهی گۆڕان‌و یه‌كێتی نیش����تمانی كوردستان كۆبونه‌وه راگه‌یه‌نراوێكی هاوبه‌ش����یان باڵوكرده‌وه‌و رایانگه‌یان����د "ریفراندۆم‌و س����ەربەخۆیی‌و دامەزراندن����ی دەوڵ����ەت ماف����ی رەوای خەڵکی کوردستانە ،بەاڵم ئەوە بابەتێکی نیش����تمانییەو لەپەرلەمانی کوردس����تان یەکالیی دەکرێتەوە". ئه‌م راگه‌یه‌ن����راوه له‌كاتێكدایه مەحمود محەم����ەد وتەبێ����ژی پارت����ی دیموكراتی كوردس����تان ئهوهی به‌ئاوێنه رایگەیاند کە
ریفراندۆم‌و كاراكردن����ەوەی پەرلەمان دو شتی جیاوازن هەردوكیش����یان پێویستن كاریان بۆ بكرێت ب����ەاڵم ریفراندۆم نابێت لەسەر هیچ ش����تێك رابگیرێت‌و دەشڵێت ”له‌كۆبونه‌وه‌ی����ان له‌گه‌ڵ یه‌كێتی ،یه‌كێتی نه‌یانوتوه كاراكردنەوەی پەرلەمان لەپێش هەمو ش����تەكانەوە بێ����ت ،بەڵكو پێكەوە وتومان����ە بەهاوتەریب هەم����و كارەكان‌و بەرەو پێشەوە دەبەین”.
ده‌بێت له‌یه‌كێتی بپرسن كه بۆچی الی ئێمه جۆرێك قسه ده‌كه‌ن‌و الی پارتیش جۆرێكی تر
بڕیاری قورس����یانداوه ،وتی "ئێمه به‌ره‌ی كوردستانیمان دروس����تكردو شه‌ڕمانكردو س����ه‌داممان روخان����د له‌قۆناغێك����دا ك����ه په‌رله‌مانم����ان نه‌بوه ،بۆی����ه ئه‌گه‌ر پارته سیاس����یه‌كان نێوانی خۆی����ان چاكبكه‌ن ته‌بابن زۆر ش����ت هه‌یه ئاس����انه بكرێت". وتیش����ی "رای فه‌رم����ی یه‌كێتی مه‌كته‌بی سیاس����ی ده‌ری ده‌بڕێت ،كه به‌ش����داری كۆبونه‌وه‌كه‌یان كردوه". وه‌كو چۆن مسته‌فا چاوڕه‌ش به‌ڕونی رای یه‌كێتی نه‌دا به‌ده‌سته‌وه ،هاوكات پارتی‌و گۆڕانی����ش هه‌ریه‌كه‌و به‌پێی پێویس����تی خۆی سود له‌ڕاكانی یه‌كێتی وه‌رده‌گرێت، به‌و پێیه‌ی یه‌كێتی له‌س����لێمانی هاوسۆزه له‌گه‌ڵ گ����ۆڕان‌و له‌پیرمامیش هاوبۆچونه له‌گه‌ڵ پارتی.
مسته‌فا چاوڕه‌ش ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی نیش����تمانی كوردستان له‌ڕوانگه‌ی خوێندنه‌وه‌ی دامه‌زراوه‌كانی حزبه‌كه‌یه‌وه باس����ی ئه‌وه‌ده‌كات به‌ش����ێكی بابەته‌كه په‌یوه‌س����ته به‌كاراكردن����هوهی په‌رله‌مان له‌ئێس����تادا هه‌وڵ����ی ئ����هوه ده‌ده‌ن به‌چ ش����ێوازێك په‌رله‌مان كارابكرێته‌وه ،وتی "من پێموایه ریفراندۆم كارێكی ئاس����اییه‌و دكتۆر محەمه‌د عه‌ل����ی رێكخه‌ری ژوری ره‌نگه پێویس����تی به‌په‌رله‌مان نه‌بێت‌و دو شتی جیاوازن ،ده‌توانرێت ریفراندۆم به‌بێ ئه‌زمون����ی خه‌بات����ی خ����ۆیو پارته‌كه‌ی سیاس����ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ناتوانێت رای ده‌گێڕێت����هوه له‌بنیاتنان����ی هه‌رێم����ی فه‌رم����ی یه‌كێتی له‌ب����اره‌ی كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مانیش بكرێت". كوردستان‌و باسی ئه‌وه‌ده‌كات ،ئه‌وان به‌بێ په‌رله‌م����ان‌و پرس����ی ریفراندۆم����هوه ب����ۆ ئه‌و ئه‌ندامه‌ی س����ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی په‌رله‌مان به‌ره‌ی كوردس����تانی‌و چه‌ندین بزوتنه‌وه‌كه‌ی لێكبداته‌وه ،وتی "یه‌كێتی
ئه‌و رای����هی له‌هه‌ولێر ده‌یڵێ����ت جیاوازه له‌س����لێمانی ،بۆیه كاتێك ش����یكردنه‌و‌ه ده‌كه‌ی����ت ده‌بێ����ت بڵێی����ت كام رای����هی یه‌كێتی چونكه عه‌دنان موفتی به‌زمانێك قسه‌ده‌كات‌و له‌سلێمانی به‌زمانێكی دیكه قسه‌ده‌كرێت! ئه‌و رایه‌ی كه له‌سه‌ركردایه‌تی هاوبه‌ش به گۆڕانی ده‌ڵێن ئه‌و رایه‌یه كه مه‌كته‌بی سیاسی هه‌یه‌تی؟" رێكخ����ه‌ری ژوری سیاس����ی بزوتنه‌وه‌ی گ����ۆڕان له‌باره‌ی رای فه‌رم����ی یهكێتیهوه ئام����اژه ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ده‌كات ئ����هوهی له‌ڕاگه‌یه‌نراوی كۆبونه‌وه‌ی س����ه‌ركردایه‌تی هاوبه‌ش هات����وه رای فه‌رمی یه‌كێتیه كه جه‌خت له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ده‌كاته‌وه ریفراندۆم له‌ڕێگه‌ی په‌رله‌مانه‌وه ده‌كرێت ،وتیش����ی "ده‌بێت له‌یه‌كێتی بپرس����ن كه بۆچی الی ئێمه جۆرێك قس����ه ده‌كه‌ن‌و الی پارتیش جۆرێكی تر". به‌رپرس����ێكی پارتی به‌شداری یه‌كێتی به‌كاریگه‌ر وه‌سفده‌كات‌و بڕوای وایه یه‌كێتی هاوبه‌ش����ێكی راس����ته‌قینه‌ی ده‌س����ه‌اڵت‌و حكومڕانی هه‌رێمی كوردستانه.
فازیل به‌شاره‌تی ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی پارتی له‌ب����اره‌ی هه‌ڵوێس����تی یهكێتیهوه له‌نێوان گ����ۆڕان‌و پارتی په‌ندێكی كوردی ده‌هێنێت����هوه ،ده‌ڵێت " م����ار چه‌ند پێچ بدات به‌خ����ۆی ده‌بێت به‌ڕاس����تی بڕواته ب����ه‌رده‌م كونی خ����ۆی ،ب����ه‌اڵم یه‌كێتی دوربێت یان نزیك شه‌ریكه له‌م ده‌سه‌اڵته‌و ده‌بێت به‌دروستی مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ دۆخه‌كه بكه‌ن". ئ����ه‌وه‌ش ده‌ڵێ����ت "ده‌كرێ����ت یه‌كێتی سیاس����هت له‌گ����هڵ پ����ارت‌و الیه‌ن����ه سیاسیه‌كانی خۆی بكات ،یه‌كێتی له‌باره‌ی كاراكردن����هوهی په‌رله‌مانه‌وه له‌گفتوگۆدان له‌گه‌ڵ پارتی ب����ه‌اڵم بڕیارێكی گرنگیداوه له‌گ����هڵ ریفراندۆم‌و راپرس����یه له‌هه‌رێمی كوردستان". ه����ۆكاری ناڕون����ی رای فه‌رمی یه‌كێتی ش����ێوازی دۆخی ناوخ����ۆی یه‌كێتی بێت یان سیاس����ه‌تی به‌رژوه‌ندیخوازانه ،ئێستا سیاس����ه‌تی یه‌كێتی ئهوه پیش����انده‌دات "یه‌كێت����ی هه‌م گ����ۆڕان‌و هه‌م پارتیش����ی ده‌وێت".
2
تایبه‌ت
) )574سێشه‌ممه 2017/4/25
وەزیری داد لیژنەیەک بۆ سەرپەرشتیکردنی چاککردنەوەی بیری ئاودەستی نوسینگەکەی پێکدەهێنێت لەسلێمانی دەیان نوسینگەی گرەوکردن لەسەر یاری دەکرێتەوە
"هیچ یاساو رێسایەك نییە تالەكاتی پێویستدا مامەڵە لەگەڵ ئەو كۆمپانیاو شوێنانەدا بكەن" ئا :مەزهەر کەریم گرەو لەسەر یاری ،جۆرێكی دیكەی قومارەو لەڕێگەی چەند كۆمپانیاییەكی بوارەكەوە ماوەی چەند ساڵێكە هێنراوەتە هەرێمی كوردستان‌و ژمارەیەكی زۆر لەهاواڵتیانی هەرێم بەتایبەت گەنجان‌و ئەوانەی ئارەزویان بۆ سەیركردنی یارییە جیهانییەكان هەیە بەخۆیەوە گیرۆدە كردوە. ج���ۆری قومارەك���ە بریتیی���ە لەگرەوك���ردن لەس���ەر ئەنجام���ی یارییە وەرزش���ییەكان لەتۆپی پێوە بیگ���رە تاهەم���و جۆرەكانی دیكەی یارییەكان .گرەوكار لەڕێگەی یەكێك لەماڵپەرەكانی ئ���ەو كۆمپانیایانەی گرەوكردنەوە لەسەر تۆڕی ئینتەرنێت هەژمارێكی تایبەت بەخۆی دەكاتەوە دەتوانێت بەژمارە حس���ابێك گرەو
لەس���ەر ئەنجامی هەریارییەك بكات كە كۆمپانیاكە دەیخاتە بەردەست. لەكوردس���تان هاواڵتی���ان كەمتر خ���اوەن ژم���ارە حس���ابی بانكین، بۆیە ئ���ەو كۆمپانیایانە بیریان لەوە كردۆتەوە نوسینگەی تایبەت بۆ ئەو ئارەزومەندانە بكەن���ەوە كە خاوەن ژمارەی بانكی نین بۆ ئەوەی بتوانن بەشێوەی كاش گرەوەكانیان لەسەر یارییەكان بكەن. پەیامنێری ئاوێنە لەس���ەردانێكی مەیدانیدا بۆ ئەو ش���وێنانە لەشاری س���لێمانی كە بەدەیان نوس���ینگەی ئەو كۆمپانیایان���ەی لەكافتریاكان‌و ش���وێنی دیك���ەی تایب���ەت تێ���دا كراوەتەوە ،تێبینی ئ���ەوەی كردوە ژمارەیەك���ی زۆری هاواڵتی���ان ك���ە هەمویان لەڕەگەزی نێرن س���ەرقاڵی گرەون لەسەر یارییەكان ،بەجۆرێك لەبەشێكی ئەو ش���وێنە تایبەتانەی گرەو لەس���ەر یاریی���ەكان ،لەماوەی
چەن���د خولەكێك���دا دەی���ان كەس سەردان دەكەن. گ���رەوكار دەچێتە ئەو ش���وێنانەو ئ���ەو یاریی���ەو پێش���بینیكردنی بۆ ئەنجامەكان���ی هەڵدەبژێرێ���ت ك���ە ئارەزوی گرەولەس���ەركردنی دەكات‌و بڕی ئەو پارەیەش لەو نوس���ینگەیە دەخەوێنێت‌و پسوڵەیەكی پێدەدرێت، گەر پێش���بینییەكانی ب���ۆ یارییەكە راس���ت دەرچون بەپێ���ی یارییەكەو ئەو ب���ڕەی كە پێش���تر كۆمپانیاكە دیاریك���ردوە پ���ارە دەبات���ەوەو ئەگەر هەڵەش دەرچ���ون پارەكەی دەدۆڕێنێت. س���ۆران عەبدولغەفور بەڕێوەبەری چاودێ���ری بازرگان���ی س���لێمانی س���ەبارەت بەو كۆمپانیانەو شوێنی ئ���ەو یاریانە بەئاوێنەی وت كە چوار س���اڵ لەمەوبەر لیژنە هاوبەشەكانی قایمقامیەتی سلێمانی سەردانی ئەو جێگایانەیان دەكرد وەك كۆمپانیای
نەورۆز بێت ،كە ئەوكات بەڕەس���می لەوەزارەت���ی دارای���یو ئابوری���ەوە مۆڵەتیان ب���ۆ وەرگیرابو بۆ ماوەی دە س���اڵ لەو سەردەمەی كە رەشید تای���ەر جێگری وەزی���ری دارایی ئەو كاتی حكومەتی هەرێمی كوردستان مۆڵەتی پێدابون. س���ۆران ب���اس ل���ەوە دەكات لەس���ەرەتاوە ئەو كۆمپانیایانە بەبێ مۆڵەت لەكوردستان كاریان كردوەو بەهۆی نەبونی مۆڵەتەوە لەسلێمانی بۆ م���اوەی دو مان���گ جێگەكانیان پێداخراوە كە ئەوكات ژمارەیان چوار كۆمپانیا بوە لەسەرچنارو راپەرین‌و شەقامی سالم‌و مەولەوی. بەپێی وتەی ئەو سەرەتا كۆمپانیای نەورۆز بێت ،لەش���اری هەولێرەوە دەستی كردوە بەكاركردن‌و دواجاریش هاتۆت���ە س���لێمانی پاش���ان چەند كۆمپانیاییەك���ی دیكەش دەس���تیان كردوە بەو كارە.
ریکالم
بەڕێوەب���ەری چاودێ���ری بازرگانی س���لێمانی ئاماژە ب���ەوەش دەكات كە هی���چ یاس���او رێس���ایەك نییە تالەكاتی پێویس���تدا مامەڵە لەگەڵ ئ���ەو كۆمپانیاو ش���وێنانەدا بكەنو وتیش���ی"هیچ رێنماییەك دەرنەچوە تاپێم���ان بڵێت دەبێ���ت ئاگاداریان بكەنو رێنماییان بدەینێ بەو شێوە كاربك���ەن ی���ان كارمەك���ەن ،هیچ نوسراوێك بۆ بەڕێوەبەرایەتیەكەمان نەهاتوە". سۆران باسی لەوەشكرد كە ئەوان لەگ���ەڵ لیژنەكانی���ان چەندین جار چاوی���ان بەمۆڵەتەكانی���ان كەوتوەو بەدواداچونیش���یان بۆ ك���ردوە هیچ كێش���ەیەكیان نەب���وە ب���ەاڵم وتی نازانن پاش تەواوبونی ئەو 10ساڵە مۆڵەتەكانیان بۆ نوێ دەكرێتەوە یان نا. ل���ەالی خۆیش���ییەوە وتەبێ���ژی پۆلیسی پارێزگاری سلێمانی نەقیب
سەركەوت ئەحمەد لەبارەی هەبونی قومارخان���ە لەچەن���د جێگەی���ەك لەشاری سلێمانی بەئاوێنەی راگەیاند "لێپێچینەوە لەو ش���وێنانە تایبەتە بەلیژنەكانی قایمقامیەتی س���لێمانی هەركاتێ���ك داوام���ان ل���ێ بكرێ���ت ئێم���ە بەئەركەكەنم���ان وەك الیەنی جێبەجێكار هەڵدەستین‌و تەنها ئەوە كاری ئێمەیە". وتیش���ی "ئێم���ە وەك هێزەكانی پۆلی���س ه���ەر كاتێ���ك داواكاری گش���تی یان هاواڵتیەك پەیوەندیمان پێوەبك���ەن‌و س���ەردانی بنكەكانی پۆلی���س بكەنو س���كااڵ تۆماربكەن كە لەالیەن لیژنەكانی قایمقامیەتەوە بێ���ت كاتێك دەچن���ە دوكانێك یان جێگەی���ەك قوماری تێ���دا دەكرێت ئ���ەوكات هێزەكانم���ان دەچنە ئەو جێگەی���ەو خاوەن���ی قومارخانەكە دەستگیر دەكرێت‌و دەدرێت بەدادگا‌و كاری یاسایی لەگەڵ دەكرێت".
عیادەی شەوانەو رۆژی پسپۆڕیی ئاشتی
ریکالم
دکتۆر ژیال بەختیار عوسمان
پسپۆری نەشتەرگەری نەخۆشییەکانی ژنان و منداڵبون
تەنها
5000دینار سلێمانی ـ گەڕەکی ئاشتی ـ پشت شیرینی تابان 0770 7711 011 تەنیشت باخچەی ساوایانی هەنگ 053 329 2900
هەنوکە
) )574سێشه‌مم ه 2017/4/25
5
وه‌زیری ته‌ندروستی :له‌ماوه‌ی 4ساڵدا 40پزیشك دراونه‌ته دادگا 502لیژنه له‌سه‌ر دكتۆرو كارمه‌ند پێكهێنراوه ئا :بنار هیدایه‌ت د .رێكه‌وت حه‌مه‌ڕه‌شید ،وه‌زیری ته‌ندروستی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "به‌بێ پشتگیری حزب قورسه بتوانین گۆڕانكاری له‌سیسته‌می ته‌ندروستیدا بكه‌ین". ئاوێنه :پێتان وایه له‌ئێستادا هاواڵتیان له‌كه‌رتی ته‌ندروستی رازی بن؟ د.رێك���ه‌وت :ئێم���ه س���ێ س���اڵه له‌قه‌یرانێك���ی دارای���ی س���ه‌ختداین، 1.800.000هه‌زار ئاواره هاتۆته هه‌رێمی كوردستان %30 ،دانیشتوانی هه‌رێم له‌دو ساڵی رابردو زیادیكردوه ،تائه‌م كاته‌ش بڕی ده‌رمانی پێویستمان له‌به‌غداوه بۆ نه‌هاتوه ،سه‌ره‌ڕای به‌رده‌وامی شه‌ڕه‌كان له‌گه‌ڵ داعش ،توانیومان���ه به‌رده‌وامی بده‌ین به‌كه‌رتی ته‌ندروس���تی ،ره‌وشی ته‌ندروستیش له‌حاڵه‌تێكی باشدایه. ئاوێنه :به‌اڵم شه‌قام‌و هاواڵتیان گله‌ییان هه‌ی���ه له‌ته‌ندروس���تیو به‌وه‌زاره‌تێكی خراپی ده‌زانن ،بۆچونتان؟ د.رێكه‌وت :قس���هی خه‌ڵك له‌س���ه‌ر خزمه‌تگ���وزاری ته‌ندروس���تییه ن���ه‌ك ره‌وشی ته‌ندروستی ،به‌ڵی خزمه‌تگوزاری ته‌ندروس���تی له‌سه‌دا س���ه‌د رازی نین، له‌س���اڵی 2016رامانگه‌یاند ئامانجمان به‌رده‌وامیدان���ه به‌خزمه‌تگوزاریی���ه‌كان ن���ه‌ك پێشخس���تنی خزمه‌تگوزاری���ی ته‌ندروس���تی ،ئه‌و بودجه‌یه‌ی پێش���تر بۆم���ان دابینده‌كرا ئه‌وه‌م���ان نه‌ماوه، ته‌نها هاوكارییه‌ك���ی مانگانه‌ی زۆركه‌م دابینده‌كرا ،به‌دڵنیاییه‌وه گله‌یی له‌الیه‌ن هاواڵتیان���هوه ده‌بێت ،ئ���هوه وایكردوه ئامانجمان رانه‌وه‌س���تانی خزمه‌تگوزاری بێت‌و رانه‌وه‌ستێت. ئاوێنه :خۆتان ده‌ڵێن رازی نین ،ئه‌ی بۆ خزمه‌تگوزاری باشتر ناكه‌ن؟ د.رێكه‌وت :باشتركردنی خزمه‌تگوزاری پێویس���تی به‌گۆڕین���ی سیس���ته‌م‌و ده‌س���تكاریكردنی یاسا هه‌یه ،سه‌رجه‌م ئاماده‌كارییه‌كان بۆ گۆڕینی سیس���ته‌م كردومانه ،بۆ نمونه: -1له‌ساڵی 2013به‌ردی بناغه‌ی زیاتر له 20نه‌خۆشخانه‌مان دانا. -2پ���ڕۆژه‌ی جیاكردن���هوهی كه‌رتی گش���تیو تایب���هت به‌پالنێك���ی ته‌واوو تۆكم���ه ئاماده‌كراوه‌و به‌رزكراوه‌ته‌وه بۆ ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران. -3پ���ڕۆژه‌ی بیم���هی ته‌ندروس���تی به‌رزكراوه‌ته‌وه بۆ حكومه‌ت. -4پڕۆژه‌ی ئه‌نجومه‌نی پزیشكی ئهوه كارێك���ی زۆر گرنگه به‌ش���ێكی گله‌یی
د .رێکەوت
تائێستا ده‌رمانی قاچاخ ده‌هێنرێته هه‌رێمی كوردستانه‌وه دەرمانخانەیەک هاواڵتی په‌یوه‌س���ته ب���ه‌م خاڵه‌وه بۆ ئهوهی چۆنێتی مامه‌ڵه‌ك���ردن له‌الیه‌ن كارمهندو پزیشك رێكبخرێت‌و بخرێنه ژێر چاودێریی���هوه ئه‌م خاڵه‌ش ئاماده‌كراوه به‌اڵم جێبه‌جێ نه‌كراوه. ئاوێنه :هه‌ست ناكه‌ن نه‌خۆشخانه‌كان تاڕاده‌یه‌ك بوه به‌پاشاگه‌ردانی؟ د.رێكه‌وت :به‌و ش���ێوه‌یه نیه ،به‌اڵم له‌ئاستی داواكاری ئێمه‌دا نین. ئاوێنه :خۆتان له‌هه‌ڵس���وكه‌وتی ئه‌و كارمهندو پزیشكانه رازین بونه‌ته هۆكاری له‌كه‌داركردنی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی؟ د.رێكه‌وت :له‌هه‌ڵسوكه‌وتی به‌شێكیان رازی نین ،به‌اڵم ئه‌وه‌مان له‌به‌رچاوبێت وه‌ك الیه‌نی مرۆیی نزیكه‌ی دو ساڵه نه موچه‌ی ته‌واویان وهرگرتوه نه توانیویانه ده‌رماڵه وه‌ربگرن ،نه پێویستییه‌كانیان ب���ۆ دابینك���راوه ،ئه‌م���ه یه‌كێكه له‌و هۆكارانه‌ی كه‌مته‌رخه‌م بن ،فش���ارێكی زۆریان له‌سه‌ره ،به‌ش���ی زۆریان كاری باشیان كردوه ،منیش له‌هه‌ڵسوكه‌وتی به‌شێكیان رازی نیم. ئاوێنه :چاوكوێركردن‌و ده‌ستبڕینه‌وه‌و گیانله‌ده‌ستدان له‌نه‌خۆشخانه‌كان رویدا،
بۆنه‌توانرا لێپرسینه‌وه‌ی جدی بكرێت؟ د.رێك���ه‌وت :ئ���هو هه‌م���و حاڵه‌تان ه بونی هه‌بوه ،به‌اڵم له‌سیس���ته‌می هه‌مو واڵتان���ی دونی���ا ئه‌وانه‌ی باس���تكردون ههیهو ئه‌گ���ه‌ری رودانی هه‌یه ،له‌وانه‌یه له‌كوردستان زۆر كه‌متر بێت. ئاوێنه :واڵتێ���ك به‌نمونه كامه‌یه ئه‌م هه‌ڵه كوشندانه‌ی تێدایهو لێپرسینه‌وه‌ی تێدا ناكرێت؟ د.رێك���ه‌وت :ب���ۆ نمون���ه ئه‌مریكا، به‌پێی ئاماری ئه‌وان سااڵنه 250هه‌زار ك���ه‌س له‌ئه‌مری���كا له‌ئه‌نجام���ی هه‌ڵه پزیش���كییه‌كان ده‌مرن ،ئه‌گ���ه‌ر بێت‌و رێژه‌كه به 5ملی���ۆن وه‌ربگری به‌راورد به‌كوردستان ،ئێس���تاش ده‌كاته 3900 كه‌س ،له‌ئه‌ڵمانیا سااڵنه 17هه‌زار كه‌س به‌ه���ۆی هه‌ڵه‌ی پزیش���كییه‌وه ده‌مرن، له‌به‌ریتانی���ا س���ااڵنه 850هه‌زار كه‌س به‌و ش���ێوه‌یه ده‌مرن ،بۆ ئه‌و هه‌اڵنه‌ی رابردو رویانداوه وه‌زاره‌تی ته‌ندروس���تی لیژنه‌یه‌كی پێكهێن���اوه له‌گه‌ڵ نوێنه‌ری داواكاری گشتی ،له‌ساڵی 2014هوه 502 لیژنه له‌سه‌ر ئه‌و كێشانه پێكهێنراوه. ئاوێن���ه :ئ���هو 502لیژنه‌یه له‌س���ه‌ر
خراپ���ی مامه‌ڵه‌ی پزیش���كو هه‌ڵه‌كان پێكهێنراوه؟ د.رێكه‌وت :له‌س���ه‌ر ئه‌و حاڵه‌تانه‌ی هه‌بوه پێكهێنراوه. ئاوێن���ه :كه‌وات���ه له‌س���ه‌ره‌تای ده‌س���تبه‌كاربوونتان وه‌ك وه‌زی���ری ته‌ندروستی تائێس���تا چه‌ند پزیشكتان له‌سه‌ر كاره‌كه‌ی البردوه؟ د.رێكه‌وت :وه‌كو له‌س���ه‌ر كارالبردن‌و فه‌سڵكردن نه‌بوه ،به‌اڵم پزیشك دراوه‌ته دادگا ،له‌ماوه‌ی چوار ساڵدا 40پزیشك دراونه‌ت���ه دادگا ،له‌وان���ه له‌كاره‌كانیان دورخراونه‌ت���هوه ،هه‌یه له‌كار راگیراوه، وه‌زاره‌تی ته‌ندروس���تی ته‌داخولی دادگا ن���اكات ،هه‌روه‌ها ته‌نها پزیش���ك نیه، 75كارمه‌ندم���ان ره‌وانه‌ی دادگا كردوه به‌هۆی مامه‌ڵ���هی خراپیان���هوه152 ، س���زای جۆراوجۆری كارگێ���ری دراون وه‌ك دابه‌زاندنی پله‌و دابه‌زاندنی موچهو راگیران‌و فه‌سڵكردن. ئاوێنه :دواین كێشه مردنی كه‌سێك‌و ده‌س���تبڕینه‌وه‌ی منداڵێك���ه ،ب���ۆ هیچ هه‌ڵوێستان نه‌بو؟ د.رێكه‌وت :له‌س���ه‌ر ئ���هو حاڵه‌ته‌ی
ئاكرێ دو لیژنه‌ی زانستی‌و لێكۆڵینه‌وه‌م پێكهێناوه ئه‌و كه‌سانه دراونه‌ته دادگا، توندتری���ن س���زا ده‌درێ���ن له‌ئه‌گه‌ری ساغبونه‌وه‌ی ئه‌و كه‌یسه به‌سه‌ریاندا. ئاوێنه :پ���اش بڕینه‌وه‌ی ده‌س���تی، قه‌ره‌بوی ئه‌و منداڵه چییه؟ د.رێكه‌وت :ه���ه‌ر قه‌ره‌بویه‌ك به‌پێی یاسا هه‌بێت ملكه‌چی یاساین ،حاڵه‌ته‌كه له‌یاسادایه. ئاوێنه :ئه‌ی قه‌ره‌بوی هه‌تیوبونی دو منداڵ‌و بێ هاوسه‌ربونی ژنێك له‌شاری هه‌ولێر به‌چی ده‌كه‌نه‌وه؟ د.رێك���ه‌وت :به‌داخ���هوه ئه‌وان���ه ده‌رئه‌نجام���ی خراپ���ی سیس���ته‌مه كه تائێس���تا وه‌كو پێویس���ت وه‌اڵمدانه‌وه نه‌ب���وه ب���ۆ جێبه‌جێكردن���ی ،چونكه پاڵپشتییه‌كی سیاسیی ده‌وێت‌و ده‌بێت حزبه سیاس���ییه‌كان بێنه س���ه‌رخه‌ت‌و ئه‌وله‌وی���هت ب���ده‌ن به‌ته‌ندروس���تی هاواڵتیان ،چاكسازیی لهناو ته‌ندروستی، پێویس���تی به‌په‌رله‌مانه‌و ده‌بێت له‌وێوه ده‌ربچێ���ت ،دواتر خراپ���ی بارودۆخی ئاب���وری‌و خراپی رێنمایی���ه داراییه‌كان بونه‌ته هۆكار.
ئاوێن���ه :له‌قس���ه‌كانتدا ده‌رده‌كه‌وێت ح���زب ته‌داخول���ی وه‌زاره‌ته‌كه‌ت���ان ده‌كات؟ د.رێكه‌وت :مه‌به‌س���تم ئه‌وه‌یه كاتێك ده‌ته‌وێ���ت گۆڕان���كاری له‌سیس���ته‌می ته‌ندروستی بكه‌یت ده‌بێت له‌حزبه‌كانه‌وه به‌تایبه‌تی یهكێتیو پارتی پش���تگیری بكرێیت ،به‌بێ پش���تگیری حزب قورسه بتوانین گۆڕانكاری بكه‌ین. ئاوێنه :تائێستا پشتگیرییان كردون؟ د.رێكه‌وت :تائێس���تا به‌و ش���ێوه‌یه پش���تگیری نه‌كراوی���ن گۆڕان���كاری له‌سیسته‌م بكه‌ین. ئاوێنه :به‌رپرس���ی بااڵ هه‌یه له‌پشت هێنانی ده‌رمانی بێ كوالێتییه‌وه بێت؟ د.رێكه‌وت :تائێس���تا حاڵه‌تێك نه‌بوه له‌وه‌ی به‌رپرسێك به‌ڕاسته‌وخۆ له‌پشت هێنان���ی ده‌رمانی بێ كوالێتییه‌وه بێت، ئه‌گه‌ر له‌پشكنین ده‌رنه‌چوبێت نه‌یتوانیوه مه‌گ���ه‌ر به‌ڕێ���گای قاچ���اخ هێنابێتی، ده‌كرێت به‌بێ ئاگاداری ئێمه هێنرابێت، ئێمه رێگه‌ی یاساییو نایاساییمان هه‌یه، تائێس���تا ده‌رمانی قاچ���اخ ده‌هێنرێته هه‌رێمی كوردستانه‌وه.
وته‌بێژی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی:
هه‌ڵمه‌ته‌كان ی دژ ی وه‌زاره‌ت پزیشكان‌و كارمه‌ندانی ته‌ندروست ی دڵگران كردوه ئا :شۆڕش محه‌مه‌د روداوی بڕینه‌وه‌ی ده‌ستی منداڵێكی ته‌مه‌ن دو ساڵو چوار مانگ به‌ناوی (سه‌نا عیسام) له‌قه‌زای ئاكرێ ،به‌هۆی هه‌ڵه‌ی پزیشكیه‌وه كاردانه‌وه‌یه‌كی زۆری به‌دوای خۆیدا هێنا‌و له‌سه‌رانسه‌ری هه‌رێمی كوردستان هه‌ڵمه‌تی جیاجیا دژی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی هه‌رێم‌و كه‌رتی ته‌ندروستی هه‌رێمی كوردستان رێكخرا. وته‌بێ���ژی وه‌زاره‌ت���ی ته‌ندروس���تی جه‌غت له‌س���ه‌ر ئهوه ده‌كاته‌وه كه ئه‌و هه‌ڵمه‌تانه‌ی له‌دژی كه‌رتی ته‌ندروستی هه‌رێم رێكخ���ران كاریگه‌رییه‌كی خراپی هه‌ب���وه له‌س���ه‌ر پزیش���كو كارمهندو ستافی ته‌ندروستی‌‌و وتی "ماوه‌ی سێ ساڵه پزیشكان‌و كارمه‌ندانی ته‌ندروستی به‌روبعه موچهو له‌دۆخێكی زۆر ناخۆش خزمه‌تیان كردوهو له‌هه‌مو خه‌ڵكانی تر كه پێیان وایه دڵسۆزن زۆر له‌وانه زیاتر دڵسۆزانه كاریان كردوه".
وتیش���ی "به‌اڵم به‌داخ���هوه له‌الیه‌ن له‌كه‌رتی گش���تی رابگرن‌و به‌ربه‌ست بۆ هه‌ندێك كه‌سه‌وه به‌و شێوه‌یه هێرشیان ئه‌و پڕۆسه‌یه دابنێن". ئ���هو ئام���اژه‌ی ب���هوه ك���رد ك���ه ك���رده س���ه‌ر پزیش���كو كارمه‌ندان���ی "وه‌زاره‌ته‌ك���هی له‌به‌رنامه‌یدایه كه‌رتی ته‌ندروستی". د.خاڵ���س قادر وته‌بێ���ژی وه‌زاره‌تی ده‌رم���ان به‌ره‌و كه‌رتی گش���تی ببات‌و ته‌ندروستی هه‌رێم به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ده‌س���تی كه‌رت���ی تایبه‌ت ل���هو بواره "ئ���هو هه‌ڵمه‌تانه كاریگ���ه‌ری ههبوهو دوربخاته‌وه". جه‌غتیشی كردهوه "بێگومانین له‌وه‌ی ده‌توان���م بڵێم پزیش���كان‌و كارمه‌ندانی ته‌ندروس���تی هه‌رێم هه‌موی���ان دڵگران ئه‌و هه‌ڵمه‌ته ده‌س���تی ئه‌و كه‌سانه‌شی بون ب���هوهی ب���هو ش���ێوه‌یه رێز له‌و له‌پشته كه له‌به‌رژه‌وه‌ندییانه كه متمانه‌ی ماندوبونه‌ی���ان ناگیرێت كه س���ااڵنێكی خه‌ڵ���ك به‌نه‌خۆش���خانه گش���تییه‌كان زۆره به‌دۆخێك���ی س���ه‌خت خزمه‌تیان كه‌م بكه‌ن���هوهو بازاڕی نه‌خۆش���خانه تایبه‌ته‌كان گه‌رمتر بكه‌ن". كردوه". له‌به‌رامب���ه‌ردا په‌رله‌مانتارێكی گۆڕان وتیشی "ئهوه چاوه‌ڕوانكراو نه‌بو كه له‌هه‌ڵه‌ی یه‌ك دو كه‌سه‌وه به‌و شێوه‌یه ره‌خنه له‌سیس���تمی ته‌ندروستی هه‌رێم هێ���رش بكرێته س���ه‌ر ك���ۆی كه‌رتی ده‌گرێ���ت‌و ل���هو بڕوایه‌دایه ك���ه ئه‌م سیس���تمه وه‌ك هه‌م���و كایه‌كانی تری ته‌ندروستی". وته‌بێ���ژی وه‌زاره‌ت���ی ته‌ندروس���تی هه‌رێم شكستی خواردوه. د.ش���ێركۆ حه‌م���ه ئه‌می���ن ئه‌ندامی ئاماژه‌ی به‌وه‌ش���دا كه "له‌به‌شێكی ئه‌و هه‌ڵمه‌تانه‌دا كێش���ه سیاسیه‌كان رۆڵی په‌رله‌مانی كوردس���تان له‌فراكس���یۆنی گ���ۆڕان ،وتی "به‌بڕوای م���ن له‌هه‌رێمی تێدا هه‌بوه". وتیشی "به‌شێكی تری بۆ ئه‌وه‌یه كه كوردس���تاندا وه‌ك چ���ۆن حوكمڕان���ی هه‌وڵه‌كانی وه‌زاره‌تی ته‌ندروس���تی بۆ شكس���تی خواردوه‌‌و ئیداره‌دانی هه‌رێم ی به‌گش���تی شكس���تی خ���واردوه ،به‌و باشتركردنی خزمه‌تگوزاری ته‌ندروست
ج���ۆره‌ش كه‌رت���ی ته‌ندروس���تیش كه ئهوه ناكرێت كه مرۆڤی س���اغ نه‌خۆش به‌شێكه له‌و سیستمه ئه‌ویش شكستی نه‌كه‌وێت". د.شێركۆ حه‌مه ئه‌مین له‌و بڕوایه‌دایه خواردوه". وتیش���ی "من جیا ل���هو هه‌ڵمه‌تانه‌ی كه سیس���تمی ته‌ندروس���تی له‌هه‌رێمی كه ده‌كرێت بۆ خ���ۆم رایه‌كی تایبه‌تیم كوردس���تاندا له‌وپه‌ڕی قه‌یراندایه وه‌كو ههیهو پێموایه سیس���تمی ته‌ندروستی هه‌م���و كایه‌كانی ترو وتیش���ی "ره‌نگه له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان ئه‌وه‌نده ئیش پزیش���كیش بوبێ���ت به‌قوربان���ی ئه‌و له‌سه‌ر مرۆڤی نه‌خۆش ده‌كات ئه‌وه‌نده سیستمه". جه‌غتیشی كردهوه "موچه‌ی هه‌رێمی ئیش له‌س���ه‌ر مرۆڤی س���اغ ناكات بۆ كوردس���تان به‌م روبع���ه موچه‌یه‌ی كه ئهوهی نه‌خۆش نه‌كه‌وێت". جه‌غتیش���ی ك���ردهوه "ته‌نان���هت دابه‌ش���ده‌كرێت 500ملیار دیناره‌‌و له‌م وتوم���ه ئ���ه‌م وه‌زاره‌ت���ه هه‌ق���ه ناوی پاره‌یه 252ملی���ار دیناری ده‌ڕوات بۆ وه‌زاره‌تی نه‌خۆش بێت نه‌ك وه‌زاره‌تی ش���ه‌ش توێژ ئه‌وانیش (پێش���مه‌رگه، ئاسایش ،به‌رگری فریاكه‌وتن ،زێره‌ڤانی، ته‌ندروستی". ئ���هو ئاماژه‌ی به‌وه‌ش���دا كه له‌هه‌مو دژه تی���رۆر ،پاراس���تن‌و زانیاری) به‌و واڵته‌كان���دا كار ب���ۆ ئ���هوه ده‌كرێ���ت واتایه‌ی بۆ سیستمی ئه‌منی‌‌و عه‌سكه‌ری به‌كارهێنانی ده‌رمان ك���ه‌م بكرێته‌وه‌‌و خه‌رج ده‌كرێت". وتیش���ی "گروپێ���ك حوكمران���ی له‌وباره‌ی���هوه وتی "كه‌چ���ی له‌هه‌رێمی كوردستاندا لهبهرئهوهی ده‌رمان قۆرخ هه‌رێمی كوردس���تان ده‌ك���هن كه ئه‌مه كراوه بۆ پارت���یو یهكێتیو له‌هه‌رێمی تێڕوانینیان���ه ب���ۆ ئیداره‌دان���ی واڵت، كوردس���تاندا ده‌رم���ان وه‌ك���و هه‌م���و ئیت���ر چ چاوه‌ڕوانییه‌كت ل���هوه هه‌یه كایه‌كانی تر به‌حزبی كراوه ،له‌به‌رئه‌وه له‌م ج���ۆره عه‌قڵی��� هتو بیركردنه‌وه‌یه ئه‌وه‌ن���ده‌ی ئی���ش له‌س���ه‌ر ده‌رمان‌و سیستمێكی ته‌ندروستی‌‌و په‌روه‌رده‌یی‌‌و نه‌خۆش ده‌كرێت ئه‌وه‌نده ئیش له‌سه‌ر خزمه‌تگوزاییه‌كی باش هه‌بێت".
ئه‌م وه‌زاره‌ته هه‌قه ناوی وه‌زاره‌تی نه‌خۆش بێت نه‌ك وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی
4
هەنوکە
) )574سێشه‌ممه 2017/4/25
عەلی حسێن :نەخشەڕێگاکەی یەکێتی پێویستی بەكات هەیە بۆ ئەوەی وەاڵمی بدەینەوە ئا :نیاز محەمەد عەلی حسێن ،ئەندامی سەرکردایەتی‌و بەرپرسی پەیوەندییە نیشتمانییەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان ،لەم گفتوگۆیەی ئاوێنەدا دەڵێت "پارتی‌و یەكێتی دەزانن چی دەكەن‌و هەمو شتێك هی ئەوە نییە لەڕاگەیاندنەكان باس بكرێن". ئاوێن����ە :ئێ����وەو یەكێت����ی ماوەیەكە دەس����تتان كردوە بەبانگەشە بۆ پرسی ریفراندۆم لەمەش����دا زۆر بەتایبەت ئێوە جەخت لەس����ەر ئ����ەوە دەكەن����ەوە ئەو ریفراندۆمە ب����ێ كاراكردنەوەی پەرلەمان ئەنجام دەدەن ،هەس����ت ناك����ەن داوای الیەنەكانی دیكە پش����تگوێ دەخەن لەو روەوە؟ عەلی حس����ێن :راس����تە هەم����و حزبە سیاس����ییەكان ئەمڕۆ بەرپرس����یارێتیان لەس����ەر ش����انە ،بەاڵم پارتی‌و یەكێتی دو حزب����ن ك����ە كۆڵەك����ەی ئەساس����ی حوكمڕانی����ن لەهەرێم����ی كوردس����تان ك����ە رێبەرایەت����ی راپەڕینی����ان كردوە. بۆیە ئەرك����ی هەردوالمانە ئ����ەو قۆناغە تێپەڕێنین .پرسی پەرلەمان‌و كێشەكانی دیك����ەی نێ����وان الیەنە سیاس����ییەكان كێش����ەی ناوخۆی كوردستانن ،ئێمە كە دەوڵەتێكمان هەبو ئ����ەوكات میللەتەكە لەس����ەرمان دەس����ەپێنێت كە ش����ێوەی حوكمڕانی چۆن بێت. ئاوێنە :بەاڵم تەنان����ەت یەكێتیش كە
ئێمە كە دەوڵەتێكمان هەبو ئەوكات میللەتەكە لەسەرمان دەسەپێنێت كە شێوەی حوكمڕانی چۆن بێت عەلی حسێن بەو شەریكەی حوكمڕانی وەسفی دەكەن، لەمەسەلەی كارانەكردنەوەی پەرلەماندا زۆرجار كۆك نییە لەگەڵتاندا؟ عەلی حس����ێن :مەس����ەلەكە پەرلەمان نییە ،ئێمەش ئاواتەخوازبوین پەرلەمان ناوەندی بڕیاری سیاسی بوایە لەهەرێم، ب����ەاڵم ك����ە پەرلەمان ناوەن����دی بڕیاری سیاس����ی نییە بەدڵنیاییەوە دەكرێت بۆ پرس����ێكی وا بەدیل هەبێ����ت .پەرلەمان كاتێ����ك ناوەن����دی بڕیار دەب����و ،ئەگەر م����ام جەالل تەندروس����تی ب����اش بوایەو لەن����او پرۆس����ەكەو لەن����او پەرلەم����ان بوای����ە ،جەناب����ی كاك مەس����عودو كاك نەوشیروان‌و سەركردەكانی دیكەی الیەنە سیاس����ییەكان لەناو پەرلەم����ان بونایە. پەرلەمانی����ش نوێنەری حزبەكانەو هەمو ئەوانەی لە پەرلەمانن بەبێ حزبەكانیان یەكێكی����ان نەدەچ����وە پەرلەم����ان. مەسەلەكە كاراكردنەوەی پەرلەمان نییە، بەڵك����و ئەوەیە كە ئێم����ەی الیەنەكانی
كوردستان ،كۆمەڵێك فاكتەر هەیە نەك ئێستا لەئایندەش ئەگەر دەوڵەت نەبین لێناگەڕێین بگەینە یەكترو ئەستەمە. ئاوێنە :ئەو فاكتەرانە چین‌و كامانەن؟ عەلی حس����ێن :ئێمە نامانەوێت كەس تۆمەتبار بكەین ب����ەوە ،بەاڵم كۆمەڵێك فاكتەر هەیە ،وادەكەن كە مومكین نییە ئێمە بتوانی����ن بەیەكدەنگی لەو قۆناغە دەربچی����ن .چونكە ئێم����ە دەوڵەت نین‌و زۆر دەس����ت لەناو ئەو پرسەدا هەیە بۆ بەرژەوەندییەكان����ی خۆی����ان كاردەكەن ئەمەش ئاساییەو لەمێژوی زۆر میللەتدا هەبوە. ئاوێنە :ئەو دەستانە كێن؟ عەلی حس����ێن :ئێم����ە وەك وتم كەس تۆمەتب����ار ناكەی����ن ،بەڕاش����كاوی بڵێم ئەو دەس����تانە ئەگەر پارت����یو یەكێتی‌و گۆڕانیش نەب����ن رەنگ����ە خەڵكی دیكە بن ،ئەمەش ئاس����اییە كە هەمو ئەوانەی بەرژەوەندییان لەتێكدانی دۆخەكە هەیە
ئەمە بكەن .لێرە واقیعێكی سیاسی هەیە كە لەبەرژەوەندی هەن����دێ خەڵك نییە دەوڵەت بۆ كوردس����تان دروس����ت ببێت بۆیە دێ����ت‌و ئیس����تیغاللی ناكۆكییەكان دەكات‌و ئ����ەو ئیس����تغاللەش بەو جۆرە ئاراستە دەكات كە ناوخۆی كورد نەبێتە یەك. ئاوێنە :یانی ئەمە وەك بەربەس����تێك لەب����ەردەم كاراكردن����ەوەی پەرلەمانیش دەبینن؟ عەل����ی حس����ێن :ئێمە لەگ����ەڵ هەمو الیەن����ەكان رێككەوتبوین ،گ����ۆڕان ئەو رێككەوتنەی كە بڕیاربو هەمو شتێكمان بەتەوافوق بێت ،تێكدا ،ویس����تی پێگەی پەرلەمان بەكاربێنێت بەشێوەیەك مامەڵە بكات ك����ە نەگونجاوە لەگ����ەڵ هەرێمی كوردستان بەتایبەت لەكاتێكدا كە ئێمە لەش����ەڕدا بوین ،ئێس����تا ئەو متمانەیە لەنێوان ئێمەدا نەماوە .دروس����تبونەوەی ئەو متمانەیەش ئاسان نییە.
ئه‌ندامێك ی سه‌ركردایه‌تی یه‌كگرتو:
یهكێتیو پارتی له‌ڕوی به‌رنامه ی سیاس ی مایه‌پوچبون‌و په‌نا ده‌به‌نه‌و‌ه بۆ خێڵ‌و عه‌شیره‌ت ئا :شۆڕش محه‌مه‌د ی ماوه‌یه‌كه له‌كوردستان دیارده ئه‌نجامدانی فێستیڤاڵ‌و ئاهه‌نگ‌و گردبونه‌وه‌ی عه‌شیره‌ت‌و خێڵ له‌ناوچ ه ی جیاوازه‌كانی كوردستان په‌ره ی ی سه‌ركردایه‌ت سه‌ندوه‌‌و ئه‌ندامێك یه‌كگرتوی ئیسالمی كوردستانیش ی رایده‌گه‌یه‌نێت"یهكێتیو پارتی له‌ڕو ی سیاسی مایه‌پوچبون‌و به‌رنامه پهنادهبهنهوه بۆ خێڵ‌و عه‌شیره‌ت". ی ئه‌بوبه‌ك���ر هه‌ڵه‌دن���ی ئه‌ندام��� ی ی ئیس�ل�ام س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كگرتو كوردس���تان ،به‌ئاوێن��� هی راگه‌یان���د ی ئه‌و "ئه‌گ���ه‌ر مه‌به‌س���ت له‌ئه‌نجامدان ی چاالكییان ه زیندوكردنه‌وه‌‌و باس���كردن ی ك���ورده‌واری‌‌و كه‌له‌پ���ورو كه‌لت���ور ی ك ه دابونه‌ریته جوانه‌كان بێت ئه‌وانه ی یه‌كده‌گرنه‌وه له‌گ���هڵ بنه‌ماكانی ماف ی مرۆڤدا ش���تێكی باش���هو دیارده‌یه‌ك ی جوان���هو هه‌م���و میلله‌تێ���ك به‌مۆرك نه‌ته‌وایه‌تیدا ده‌ناسرێته‌وه". ی "ب���ه‌اڵم ئه‌گه‌ر مه‌به‌س���ت وتیش��� ئیس���تیغاللكردن‌و به‌كارهێنانی خێڵ‌و ی سیاسیو عه‌شیره‌ته‌كان بێت بۆ ملمالنێ ی ئینیتما ك ه به‌زۆری یهكێتیو بۆ كڕین ی له‌ڕابردودا ئه‌م نه‌هجه‌یان گرتۆت ه پارت به‌ر ئهوه دیارده‌یه‌كی خراپه". ی ئاماژه‌ی به‌وه‌ش���دا"زیندوكردنهوه ده‌مارگی���ریو ره‌گه‌زپه‌رس���تی ب���ۆ خێڵ‌و عه‌ش���یره‌ت پێچه‌وانه‌یه له‌گه‌ڵ ی ی س���ه‌رده‌م‌و مۆدێرنه‌‌و مه‌سه‌ل ه رۆح پێشكه‌وتن". ی ك���ردهوه ی جه‌غتیش��� هه‌ڵه‌دن��� ی ئه‌و حزبان ه "له‌الیه‌ك���هوه له‌ڕاگه‌یاندن ی ك���وڕ‌و كچ ه گه‌نجه‌كان ده‌ده‌ن بۆ هان ی به‌اڵم ی ئازادیو سه‌ربه‌ست مه‌س���ه‌ل ه ی تریشه‌و‌ه نه‌ریتی خێڵ زیندو له‌الیه‌ك ده‌كرێت���هوه ،بۆی ه زۆرج���ار بهداخهوه ی هه‌ندێك دی���ارد‌ه ناكرێت‌و ته‌قه‌بول��� روداوی نه‌خوازراویشی لێده‌كه‌وێته‌وه".
ی ئه‌و عه‌ش���یره‌ت ه بۆ ئ���هوهی ده‌نگ��� به‌ده‌ستبهێنن". ی ی "چونك ه ل���ه‌ڕوی به‌رنام ه وتیش��� ی مایه‌پوچبون پهنادهبهنهوه بۆ سیاس خێڵ‌و عه‌شیره‌ت". ی ی په‌رله‌مان رێزان شێخ دلێر ئه‌ندام ی ی دژ عێ���راق له‌فراكس���یۆنی یه‌كێت��� ی ی خه‌ڵك���ه له‌ژێ���ر ناو كۆكردن���هوه خێ���ڵ‌و وه‌كو دیارده‌یه‌ك���ی خێڵه‌كی‌‌و ی ل���هو بڕوایه‌دای ه كه دروس���تكردنه‌و‌ه ی ی كورد خێڵ‌و عه‌ش���یره‌ت كۆمه‌ڵگ ه دهگهڕێنێتهوه بۆ سه‌ده‌یه‌ك لەمەوبەر. وتیش���ی "ب���ه‌اڵم له‌كاتی ئێس���تادا ی هه‌ی ه هه‌ندێ���ك باب���هت هه‌یه گرنگ��� ی به‌نمونه له‌نێوان خه‌ڵكدا خۆشه‌ویست ی خزمایه‌تی‌‌و كه‌مبۆت���هوهو په‌یوه‌ن���د كه‌سایه‌تی بهره بهره به‌ره‌و كه‌مبونه‌و‌ه ده‌چێت‌و ئه‌و فێس���تیڤااڵنه ده‌توانێت ئه‌و په‌یوه‌ندییانه پته‌و بكاته‌وه". ی ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا كه ئه‌وان به‌شدار ی مه‌ردۆخیه‌كانی���ان كردوه فێس���تیڤاڵ ی هه‌مه‌جۆری تێدا له‌قه‌ره‌داغ‌و چاالك��� ی كورد بوه له‌س���ه‌ر كاره كه‌لتورییه‌كان ی ی خواردنه‌كان تانیش���اندان ی واده‌بینێت ك ه له‌ج���ۆر ئه‌بوبه‌ك���ر هه‌ڵه‌دن��� ی ی هه‌ڵپه‌ڕك���ێ‌‌و په‌یامه‌كه‌ش��� "ئه‌گ���ه‌ر مه‌به‌س���ت له‌و فێس���تیڤاڵ‌و ج���ۆر چاالكییان ه ب���ۆ راگرتن���ی دابونه‌ریت ه په‌یامی پێكه‌وه ژیان بوه. ی "ئه‌مان ه باشن ئه‌گه‌ر بكرێن وتیش��� ی ك���ورده‌واری‌‌و ی كۆمه‌ڵگه جوانه‌كان��� پاراستنی ره‌س���ه‌نایه‌تیمان بوای ه ئه‌وا به‌اڵم ن���ه‌ك به‌ناوی عه‌ش���یره‌تێكه‌و‌ه ی ی خزمه‌ت ده‌كران‌و بكرێت بۆ ده‌رخستنی هێزو جه‌ماوه‌ر ی حزب دور له‌ئه‌جندا ی رۆش���نبیرییه‌و‌ه عه‌شیره‌ته‌ك ه بێت". له‌الی���هن وه‌زاره‌ت��� رێزان شێخ دلێر جه‌غتی له‌سه‌ر ئهوه پش���تگیری ده‌كران‌و ش���تی رێكخراو كردهوه ك ه له‌پێش���تردا پارته سیاسی ه ده‌بو". ی ئه‌مج���ۆره ی "به‌دڵنیایی���هوه ئێم��� ه ده‌س���ه‌اڵتداره‌كان هان��� وتیش��� ی رۆڵ���ی ح���زب‌و هه‌ژمونی ح���زب لهناو چاالكیانه‌ی���ان داوه‌‌و ب���ۆ به‌رژه‌وه‌ند ی كوردس���تان ده‌بینین خۆیان به‌كاریان هێناوه. عه‌ش���یره‌ته‌كان ی "من له‌گه‌ڵ عه‌شیره‌تگه‌ریی‌‌و وتیش ك ه زۆر كاریگ���ه‌ره‌‌و زۆرجار بهداخهوه ی ی عه‌شیره‌ت بۆ به‌رژه‌وه‌ند ێ به‌كارهێنان ی هه‌ڵبژاردن‌و هه‌م له‌ملمالن هه‌م له‌كات پارته‌كان نیم‌و الیه‌نه سیاسیه‌كان له‌و سیاسیه‌كاندا به‌كارده‌هێنرێن". ی زۆریان كردوهو هه‌میش ه ی به‌وه‌شدا ك ه له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا بواره‌دا كار ئاماژه ی په‌نایان بۆ ئه‌م كه‌لتور‌ه گه‌ڕاونه‌ت���هوه بۆ عه‌ش���یره‌ته‌كان‌و بۆ یهكێتیو پارت ی "دێن لهناو عه‌ش���یر‌هت‌و به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان‌و بۆ كاتی ده‌نگدان ب���ردوهو وت ی خۆیان هه‌ڵده‌بژێرن سودیان لێ وه‌رگرتون". خێڵه‌كاندا كاندید
دروستكردنه‌وه ی خێڵ‌و عه‌شیره‌ت كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی دهگهڕێنێتهوه بۆ سه‌ده‌یه‌ك لەمەوبەر
ی ئاس���ۆ هاش���م پارێز‌هر‌و كه‌سایه‌ت عه‌شیره‌تی ئاغاسوری له‌و بڕوایه‌دای ه ك ه ی عه‌شیره‌ته‌‌و ی زاده كۆمه‌ڵگ هی كورد ی عه‌شیره‌تێكدا هه‌ركه‌سه‌‌و لهچوارچێوه ی "من بۆ ی پێناس���ه كردوهو وت��� خۆ ی یاساناس‌و چ خۆم چ وه‌ك كه‌س���ێك ی ئاغا وه‌ك به‌رپرس���ێك له‌عه‌ش���یره‌ت ی ته‌واوه‌تی���م پێی هه‌ی ه ی بڕوا س���ور ی ته‌كنه‌لۆژیا‌و ی ئێستا به‌هۆ له‌به‌رئه‌وه ی ی كۆمه‌اڵیه‌ت سۆسیالمیدیاو‌ه په‌یوه‌ند له‌نێوان تاكه‌كانی ئێم ه زۆر زۆر سست بوه". وتیش���ی "ئه‌گ���ه‌ر رێكخس���تنی ئه‌م ی عه‌شیره‌ت ه فێس���تیڤاڵ‌و نوێكردنه‌وه ی هۆكارێ���ك بێ���ت ب���ۆ نوێكردن���هوه ی خزمایه‌تی‌‌و تێكه‌اڵوبون‌و یه‌كتر ناسین ی ب���اوك‌و باپی���ران‌و دروس���تبونه‌و‌ه ی ی م���ن له‌ال په‌یوه‌ن���دی كۆمه‌اڵیه‌ت��� خۆمه‌وه ئه‌و كاره‌م په‌سه‌نده". ی كردهوه"ب���ه‌اڵم گرن���گ جه‌غتیش��� ئه‌وه‌یه ك ه مه‌سه‌ل هی عه‌شیره‌تگه‌رایی‌‌و ی ی سه‌ر نه‌كێشێت بۆ مه‌سه‌ل ه خێڵگه‌رای ی حزبایه‌تی ك���ه ئه‌مه به‌بڕوای من جێ مه‌ترسییه". ی ی ب���ه‌وه‌دا كه "حزبایه‌ت ئه‌و ئاماژه هه‌مو ج���ۆره یارییه‌ك���ی تێدایهو ئه‌و حزبان���هی كوردس���تانیش به‌جۆرێ���ك ی نفوزی خۆیان له‌جۆره‌كان بۆ زیادكردن ره‌نگ ه پشتگیری عه‌شیره‌ت بكه‌ن". ئاسۆ هاشم جه‌غتیشی كردهوه "ئێستا ی كۆمه‌ڵگه‌وكرانه‌وه‌‌و ی پێشكه‌وتن به‌هۆ مه‌سه‌له‌ی سۆس���یالمیدیاوه پێموانیی ه ی ب���هو ئه‌ندازه‌ی ه عه‌ش���یره‌ت كاریگه‌ر ی هه‌بێت ی خۆش��� له‌س���ه‌ر تاكه‌كان��� ی ل���ه‌ڕوی بیركردن���هوهو ئایدی���او كار حزبایه‌تییه‌وه". وتیشی "بۆی ه ئه‌گه‌ر ئه‌و دو هێزه یان ی تر پشتیوانی له‌عه‌شیر‌هت‌و هه‌ر حزبێك ی ی من كاریگه‌ر خێڵه‌كان بكه‌ن به‌بۆچون ئه‌وتۆی نابێت له‌سه‌ر كاری حزبایه‌تی‌‌و ی ی حوكمدار ی مه‌س���ه‌له به‌الڕێدابردن��� ی كوردستان". له‌هه‌رێم
ئاوێنە :ئەو متمانەی����ە لەنێوان ئێوەو یەكێتیدا هەیە؟ عەلی حس����ێن :یەك لەهۆكارەكان كە كاریگەرە لەس����ەر ئەو متمانەیەی نێوان ئێم����ەو یەكێتی واقیعی ن����او یەكێتییەو غیابی مام ج����ەالل وایكردوە یەك بڕیار لەن����او یەكێتی ئاس����ان نەبێ����ت ،بەاڵم ئێمە لەو دۆخ����ەی یەكێتیش تێدەگەین‌و هەڵوێس����تی یەكێتی����ش بەش����ێوەیەكی گشتی باشە. ئاوێنە :پارتی تاوەكو ئێس����تا وەاڵمی نەخش����ەڕێگاكەی یەكێت����ی نەداوەتەوە، هۆكاری ئەوە چییە هەر دوای دەخەن؟ عەلی حسێن :نەخشەڕێگاكەی یەكێتی ش����تی باش����ی تێدایە ،ب����ەاڵم هەندێكی پێویس����تی بەوەیە كە زیاتر بچینەپێش‌و پێویستی بەكات هەیە بۆ ئەوەی وەاڵمی بدەینەوە ،یەكێتیش تێگەیشتنی بۆ ئەوە هەیە. ئاوێنە :پارتی بۆچونی چییە لەس����ەر ئەو خاڵەی نەخشەڕێگاكەی یەكێتی كە چارەسەری كێشەی سێ سەرۆكایەتییەکە بەدابەشكردنیان دەكات؟ عەلی حسێن :ئێمە بۆچونمان وایە ئەو رێككەوتنانەی پێشوتر بۆ ئەو مەبەستە لەگەڵ الیەن����ەكان كردومانن تاڕادەیەك س����ەركەوتو نەبوی����ن تێیداو پێویس����تە گۆڕانكاری لەوان����ەدا بكرێت ،مەرج نییە دابەش����كردنی س����ێ س����ەرۆكایەتییەكە هەمو الیەن����ەكان بگرێتەوەو ئێمە رەنگە بۆ پێكهێنان����ی هاوپەیمانیەت����ەكان راو بۆچونمان جیاواز بێت لەس����ەر ئەوە كە
پێش����تر ئەو هاوپەیمانێتییەی كراوە بۆ پێكهێنانی س����ەرۆكایەتییەكان فراوانتر بو. ئاوێنە :تۆمەتب����ار دەكرێن بەوەی كە ئێوە جدی نین لە مەسەلەی ریفراندۆمدا بۆ كوشتنی كاتتانە؟ عەلی حسێن :پارتی‌و یەكێتی دەزانن چی دەكەن‌و هەمو شتێك هی ئەوە نییە لەڕاگەیاندنەكان باس بكرێن ،ئێمە وەك پارتی ئ����ەو هەم����و بەرژەوەندیانەی كە هەمان����ە وەك یەكەم حزبی كوردس����تان نایەی����ن ل����ە مەس����ەلەیەكدا بیخەین����ە مەترسییەوە گەر جدی نەبین تێیدا. ئاوێنە :واتە شتی پشت پەردە هەیەو ناتانەوێت خەڵك بیزانێت؟ عەلی حس����ێن :بەشێكی ئەوەی پشت پەردە ئەوەیە جەنابی سەرۆك سەردانی ئەمریكای كرد ،سەرۆكی ئەمریكاو جێگری سەرۆكی ئەمریكا ،س����ەرۆكی ئاسایشی نەتەوەیی‌و بەرپرس����انی پنتاگۆنی بینی، پێش ئەو مەس����ەلەیەی س����ەرۆكایەتی هەرێم بێتە پێش����ەوە هەم����و الیەنەكانی بانگكرد پێ����ی وتن كە ئ����ەوە بۆچونی ئەمریكییەكانە ،كە ب����ە ئەمریكییەكانی وتوە ئێمە بۆ ریفراندۆم‌و س����ەربەخۆیی خۆم����ان ئامادە دەكەین‌و دەبێت ئێوەش پش����تیوانمان بن بۆ ئەمەش كاك قوبادو كاك كۆس����رەت‌و وەزیری پێشمەرگە كە لەگۆڕان بو لەگەڵ کاک مەسعود بارزانی بون لەو سەردانەیدا كە ئەمریكییەكانیش پێیان وتون لە تەمەنی خۆتاندا دەوڵەتی كوردی دەبینن.
ئه‌كره‌م شه‌ریف: ئه‌نجومه‌نی پارێزگا نه‌یانهێشت ببمه قائیمقامی سه‌یدسادق ئا :وریا حسێن ئه‌كره‌م شه‌ریف جێگری پێشوی سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانیو ئه‌ندامی ئێستای ئه‌نجومه‌ن سه‌باره‌ت به‌وازهێنانی له‌پۆسته‌كه‌ی بۆ ئاوێنه قسه‌ده‌كات‌و ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌كات له‌سه‌ر داوای كۆسره‌ت ره‌سوڵ جێگری یه‌كه‌می سكرتێری گشتی یه‌كێتی وازی له‌پۆسته‌كه‌ی هێناوه ،ده‌ڵێت "زوڵمێكی گه‌وره‌م لێكرا". ئاوێنە :بۆچی له‌م كاته‌دا وازتان له‌پۆستی جێگری سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن هێنا؟ ئه‌كره‌م ش���ه‌ریف :بۆ چاره‌سه‌ری كێشه یاساییو سیاسیو ئیدارییه‌كانی ئه‌نجومه‌نی پارێ���زگا وازم له‌پۆس���ته‌كه‌م هێنا ،وه‌كو ده‌زانن ئه‌نجومه‌نی پارێزگا نزیكه‌ی س���ێ مانگ���ه كۆنه‌بوه‌ت���هوهو كێش���هی هه‌یه، له‌ئێستادا نیه‌تێك هه‌بو بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانی به‌اڵم نیه‌ته‌كه هیچ ئه‌نجامێكی نیه ،ئه‌گ���ه‌ر من هۆكاری ئه‌م كێش���انه‌بم ده‌س���تبه‌رداری ئ���هو پۆس���ته‌بوم له‌پێناو به‌رژوه‌ن���دی گش���ی ،ئێس���تایش ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نم ئه‌وه‌ش ماف���ی خۆمه‌و خه‌ڵك ده‌نگی پێداوم. ئاوێنه :ك���ێ داوای لێكردیت وازبهێنیت، قس���ه هه‌یه له‌س���ه‌ر ئ���هوهی فش���ارتان له‌سه‌ربوه؟ ئه‌ك���ره‌م ش���ه‌ریف :جێگ���ری یه‌كه‌می سكرتێری گش���تی داوای لێكردم وازبهێنم، نه‌فش���ارم له‌س���ه‌ربوه‌و ن���ه ده‌چمه ژێر فشاره‌وه ،له‌س���هرهتاوه تانه‌م لهبڕیاره‌كه دا ته‌نها ویس���تم بۆ رای گشتی بیسه‌لمێنم زوڵمی���ان له‌من كردوه ،وازهێنانه‌كه‌م پاش ئه‌وه‌بوه له‌سه‌ر ئاستی بااڵ داوام لێكرا واز له‌و مافه یاساییه بهێنم منیش قایلبوم. ئاوێن���ه :ئ���هی بۆچی وازت له‌پۆس���تی قائیمقامی سه‌یدسادقیش هێنا؟ ئه‌كره‌م شه‌ریف :چیرۆكێكی دورودرێژه، له‌الیه‌ك پله‌كه‌ی من به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی نمره (ئه‌لف) ە ،به‌اڵم پۆس���تی قائیمقام به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی پله (بێ)یه ،پێشتریش من پێشنیاری پۆس���تی قائیمقام‌و جێگری
پێشنیاری پۆستی جێگری پارێزگاری سلێمانیان بۆ كردم ره‌تمكرده‌وه پارێ���زگارم بۆ ك���را ب���ه‌اڵم ره‌تمكرده‌وه، من له‌ژێر فش���اردا قائیمقامی سه‌یدسادقم قبوڵكرد له‌الی���هن یهكێتیهوه نوس���راوی فه‌رمی���م ب���ۆ ك���راو تایب���هت به‌باڵێك���ی دیاریكراونه‌بو ،پاشان له‌پارێزگای سلێمانی له‌الیه‌ن پارێ���زگاره‌وه واژوی له‌س���ه‌ركراو رێ���كاری ئیداری‌و یاس���ایی وه‌رگرت به‌اڵم ك���ه هاته ئه‌نجومه‌نی پارێزگای س���لێمانی كێش���هی بۆ دروستكرا ،بۆیه من له‌كاتێكدا هه‌س���تبكه‌م ناڕه‌زایه‌تیه‌ك هه‌بێت له‌سه‌ر پۆستێك ئاماده‌نیم وه‌ریبگرم. ئاوێن���ه :له‌پێناو وازهێنان له‌م پۆس���ته هیچ پێشنیارێكت بۆ نه‌كراوه؟ ئه‌كره‌م ش���ه‌ریف :نه له‌س���ه‌ر پێشنیار وازم هێن���اوه ن���ه ئام���اده‌م له‌به‌رامب���ه‌ر پله‌وپۆس���ت‌و ئیمتیازاتی البه‌الدا وازبهێنم، لێره‌ش���هوه به‌هه‌موان ده‌ڵێم پۆس���تم بۆ پێش���نیاركراوه به‌اڵم ئه‌گه‌ر هەر پۆستێكم بۆ پێش���نیاربكرێت به‌مافی خۆمی ده‌زانم، ب���ه‌اڵم له‌به‌رامبه‌ر پۆس���ت‌و ئیمتیازی ژێر به‌ژێر ده‌ستبه‌رداری پۆسته‌كه‌م نه‌بوم. ئاوێنه :هه‌ستناكه‌یت ده‌ستخاڵی هاتیته ده‌ره‌وه‌و زوڵمت لێكرا؟ ئه‌كره‌م ش���ه‌ریف :ئه‌گه‌ر ده‌ستخاڵیش بێ���ت ،له‌پێن���او پاراس���تنی یه‌كێتی ناو یه‌كێتی ،له‌پێناو چاره‌س���ه‌ری كێشه‌كانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای یه‌كێتی ،من شانازی ده‌كه‌م ،به‌دڵنیاییش���هوه زوڵمێكی گه‌وره‌م لێكرا.
تایبه‌ت
) )574سێشه‌مم ه 2017/4/25
ژنە سەرکردەکانی باشوری کوردستان داوای سیستمی هاوسەرۆکی دەکەن "نوخبەی سیاسی حزبەكان باوەڕیان بەعەقڵ‌و توانای ژن نییە" ئا :وەرزێر بابەکر
نوخبەی سیاسی حزبەكان باوەڕیان وایە ،كە ئەو پۆستانە قۆرخە بۆ پیاوان باوەڕیان بەعەقڵ‌و توانای ژن نییە
بەشێك لەژنان‌و ئافرەتانی سەركردەی نێو حزبە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان نیگەرانن لەوەی پۆستە سیاسیەكان لەالیەن پیاوانەوە قۆرغكراون‌و رێگرییان لێدەکرێت لەوەی بەشدارێکی کارای نێو کایەی سیاسەت بن ،بۆ چارەسەری ئەمەش سیستمی هاوسەرۆکی پەیڕەو بکرێت. سەرگوڵ قەرەداغی :ژنان‌و ئافرەتان پێیانوایە سیاسەت ئیشێکی پیاوانەیە س���ەرگوڵ قەرەداغ���ی ئەندام���ی خولی پێش���وی پەرلەمانی كوردستان لەفراكس���ێۆنی كۆمەڵ���ی ئیس�ل�امی بەئاوێن���ەی راگەیان���د ،لەئێس���تادا هاوسەرۆكی یەکێکە لەچارەسەرەكان بۆئەوەی رێژەیەك���ی زیاتری ئافرەتان بێن���ە پێش���ەوە ب���ۆ نێ���و کای���ەی سیاس���ی .ناوبراو لەب���ارەی هۆکاری نەهاتنەپێش���ەوەی ئافرەت���ان بۆ نێو کای���ەی سیاس���ی باس���ی لەوەکرد، ئافرەتان خۆیان پێیانوایە سیاس���ەت ئیش���ێكی پیاوانەیە ،هاوکات پیاوانی نێو الیەنە سیاس���ییەكانیش باوەڕیان بەوەنییە ئافرەتان بتوانن لەڕێكەوتنە سیاسیەكاندا رۆڵیان هەبێت ،هەروەها
فیگەن یوکسەکداغ‌و دەمیرتاش ئافرەت���ان خۆیان دەن���گ بەنوێنەرە ئافرەت���ەكان ن���ادەن لەهەڵبژاردن���ی نێوخ���ۆی حزب���ەكان‌و هەڵبژاردن���ی پەرلەماندا. كوێستان محەمەد :سەرکردایەتی حزبەکان بڕوایان بەعەقڵی ژنان نییە كوێستان محەمەد ،ئەندامی جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان هاوكات
ئەندامی دو خولی پێشوی پەرلەمانی توانای ژن نییەو نەگەیش����تونەتە ئەو كوردستان بوە ،بەئاوێنەی راگەیاند ،بڕوایەی وەك مرۆڤێك مامەڵە لەگەڵ هەرچەندە رێژەیەك لەئافرەتان لەنێو ژندا بكەن. مەكتەبی سیاس����یو س����ەركردایەتی ئااڵ تاڵەبانی :پێویستە ژنان حزبەكاندا بونیان هەیە ،بەاڵم خاوەن چاونەترسبن پێگ����ەو بڕیاری خۆی����ان نین ،چونکە ئااڵ تاڵەبانی ئەندامی سەركردایەتی نوخبەی سیاس����ی حزبەكان باوەڕیان وایە ،ك����ە ئەو پۆس����تانە قۆرخە بۆ یەكێت����ی نیش����تیمانی كوردس����تان پیاوان ،هەروەه����ا باوەڕیان بەعەقڵ‌و بەئاوێنەی راگەیاند ،پێویستە ئافرەتان
زیاتر خۆیان ماندو بكەنو چاونەترسانە بچنە پێش����ەوە بۆ وەرگرتنی پۆستە ب����ااڵكان ،هەروەه����ا دەبێت حزبەكان رێگە خۆش����بكەن بۆئەوەی ئافرەتان بێنە پێش����ەوەی ئاس����تە ب����ااڵكان‌و رۆڵیان هەبێت ،هەروەها هاوسەرۆكی یەکێکە لەڕێگاكان بۆئەوەی ژنان بێنە پێش����ەوە .لەڕۆژئاوای کوردستان ژن هەمان دەسەاڵتی پیاوی هەیە.
7
ئارین ئەنگیزك :لەباکور ژنان هەمان دەسەاڵتی پیاوانیان هەیە ئاری���ن ئەنگی���زك ،ئەندام���ی بەڕێوەبەرێت���ی كۆماژنێن كوردس���تان ،KjKسەبارەت بەس���ەركردەی ژنان لەباك���وری كوردس���تان بەئاوێن���ەی راگەیاند ،لەگەڵ زۆری بەربەس���تەکان تێكۆش���انێكی پڕ مەزنی ژن لەباكوری كوردس���تان بونی هەیە ،بەشێوەیەک ژنان هاوشێوەی پیاوان لەبەڕێوبردن‌و س���ەركردایەتی ك���ردن كاردەك���ەن‌و رێكخس���تنی هاوبەش لەنێ���وان پیاوو ژن هەی���ە ،بەكرداری دەس���ەاڵتەكانی ژن لەبەڕێوەبردن���دا بەكاردێنن‌و هەمان دەسەاڵتی پیاوانیان هەیە. هنا سیدو :ژنان پشتگیری نوێنەرە ژنەكانیان دەكەن لەڕۆژئاڤا هن���ا س���یدو ،ئەندامی رێکخس���تنی رۆژئاوای كوردستان بەئاوێنەی راگەیاند، ژن نیوەی كۆمەڵگەی���ەو بۆچونی خۆی هەیە لەسەر ژیان ،لەكانتۆنەكانی رۆژئاوا ژنان هاوش���ێوەی پیاوان لەبەڕێوەبردن‌و دەسەاڵتدا هاوشێوەی پیاوان کاردەکەن‌و هاوش���ێوەی یەكت���ر دەس���ەاڵتیان هەی���ە ،لەالیەک���ی دیک���ەوە هەمو ژنان پشتگیریەكی تەواوی نوێنەرە ژنەكانیان دەكەن لەحوكمەتە خۆجێیەكان.
دیالن تاشده‌میر :ئه‌وانه ی ده‌نگی به‌ڵێیان داوه په‌نجه‌ی په‌شیمان ی ده‌گه‌زن
ده‌نگی به‌ڵێ به‌زۆر له‌و ناوچانه ی باكوردا سه‌ركه‌وتوه كه شاره‌دارییه‌كانیان ده‌ستگیركراون ئا :ئه‌نقه‌ره ،زانا حه‌مه‌غه‌ریب
دیالن تاشده‌میر په‌رله‌مانتار هه‌ده‌پ ه له‌په‌رله‌مانی توركیا له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "شتێكی ئاشكرایه كه شه‌ڕی ئێمه گرانترو دژوارتر ده‌بێت‌و ئه‌بێت له‌هه‌مو كات زیاتر خۆمان ئاماده‌بكه‌ین بۆ ئه‌و مه‌ترسی‌‌و هه‌ڕه‌شانه‌ی روبه‌ڕومان ده‌بنه‌وه". ئاوێن���ه :پاشه‌كش���هی رێ���ژه ی ده‌نگی ك���ورد به‌تایبه‌ت له‌ڕیفراندۆمی هه‌مواری ده‌س���تووری توركیا بۆچی ده‌گه‌ڕێته‌وه؟ دی�ل�ان تاش���ده‌میر :یه‌كێ���ك له‌هۆكاره گه‌وره‌كان ده‌س���تگیركردنی په‌رله‌مانتارانی كورده له‌توركیاو ئه‌گه‌ر بڕوانینه پرۆسه‌كه به‌ڕونی ئهوه دیاره ك���ه ده‌نگی به‌ڵێ به‌زۆر له‌و ناوچانه‌دا س���ه‌ركه‌وتوه كه ش���اره‌دارییه‌كانیان ده‌ستگیركراون یاخود په‌رله‌مانتارانی ئ���هو ناوچانه ده‌س���تگیركراون ،ئه‌مه جگه له‌فشارو ترس���اندنی هاواڵتیان‌و به‌زۆر ده‌نگپێدانی���ان به به‌ڵێ یاخود له‌هه‌ندێ���ك ناوچ���هو به‌تایبه‌تی���ش گون���ده‌كان به‌ناوی م���ردوه‌كان ده‌نگ ب���ه به‌ڵ���ێ دراوه‌و چه‌ندی���ن جۆری ساخته‌كاری تر. ئاوێنه :ده‌وترێت سه‌ركه‌وتنی به‌ڵێ له‌الیه‌ك په‌یوه‌ندی به‌الوازی‌‌و سس���تی كاركردن���ی ئه‌ندامانی هه‌ده‌په‌وه هه‌یه چونك��� ه نه‌یانتوانیوه وه‌ك پێویس���ت ده‌نگده‌ر هۆش���یار بكه‌نه‌وه‌و له‌الیه‌كی تریش به‌هاوڕاییتان له‌گه‌ڵ جه‌هه‌په؟ دیالن تاش���ده‌میر :م���ن پێچه‌وانه‌ی ئه‌و رایه بیرده‌كه‌مه‌وه‌و پێموایه ئێمه له‌گه‌ڵ هه‌مو ئه‌و به‌ربه‌س���ت‌و رێگری‌‌و ناڕه‌حه‌تیانه‌ی بۆمان هاته‌پێش‌و ئێمه له‌دۆخ���ی باری نائاس���اییو كوده‌تادا به‌ڕێوه‌ب���ردوهو كاروباره‌كانم���ان زۆرترین مه‌ترس���یمان له‌س���ه‌ر هه‌بوه به‌اڵم بهداخهوه كه به‌ش���ێكی كوردی باكور هاوسۆز بون له‌گه‌ڵ ئه‌ردۆگان‌و ده‌نگی���ان ب���ه به‌ڵ���ێ داو ئ���ه‌وه‌ش هۆكاری س���ه‌ركه‌وتنیان بو .سه‌باره‌ت به‌هاوڕابونیش له‌گ���هڵ جه‌هه‌په ئه‌مه شه‌ڕێكی گه‌وره‌بو له‌نێوانی به‌ڵێ یان نه‌خێر ئه‌بێ���ت هاوڕابین له‌گه‌ڵ هه‌مو ئه‌وان���هی ده‌یانوت نه‌خێر چونكه ئه‌م ش���ه‌ڕه بۆ هه‌مو گه‌الن���ی توركیا بوه به‌كوردیشه‌وه. ئاوێنه :چ���ی به‌وان���ه ده‌ڵێیت كه ده‌نگی به‌ڵێیان هه‌ڵبژارد؟
بهداخهوه به‌شێكی كوردی باكور هاوسۆز بون له‌گه‌ڵ ئه‌ردۆگان‌و ده‌نگیان به به‌ڵێ داو ئه‌وه‌ش هۆكاری سه‌ركه‌وتنیان بو
دی�ل�ان تاش���ده‌میر :م���ن هیچیان پێ ناڵێ���م چونكه ئێم���ه بانگه‌وازی دیموكراس���یو پێكه‌وه‌ژیان ده‌كه‌ین‌و هه‌وڵی به‌دیهێنانی ده‌ده‌ین له‌توركیادا به‌اڵم دڵنیام ئه‌وانه‌ی له‌توركیا ده‌نگیان به به‌ڵێ داوه له‌پاش���ه‌ڕۆژدا په‌نجه‌ی په‌ش���یمانی ده‌گه‌زن‌و په‌ش���یمانیش دادیان نادات‌و هه‌ر له‌ئێستاشه‌وه زۆر ده‌نگده‌ر هه‌یه په‌ش���یمان بوه له‌وه‌ی كردویه‌تی. ئاوێنه :بۆچی په‌ش���یمان ده‌بنه‌وه ئای���ا هه‌م���واری ده‌س���تور ئه‌وه‌نده مه‌ترسیداره‌و ئایا بۆچی ئێوه له‌ڕابردو رێگرنه‌ب���ون ل���هوهی نه‌چێت���ه بواری جێبه‌جێ كردنه‌وه؟ دی�ل�ان تاش���ده‌میر :به‌ڵ���ێ ئ���هی چ���ۆن مه‌ترس���یدار نی���ه چونك���ه به‌پێ���ی هه‌مواركردنی ئ���هو مادانه‌ی ده‌س���تووری توركی���ا ،ك���ه له‌الیه‌ن ئاكه‌پ���هو مه‌هه‌پ���هوه له‌په‌رله‌مان���ی توركی���ادا ئاماده‌كراب���وو سیس���تمی
سیاس���ی له‌توركی���ا له‌په‌رله‌مانییه‌وه بۆ سه‌رۆكایه‌تی ده‌گۆڕدرێت‌و پۆستی سه‌رۆكی حكومه‌ت هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه‌و ده‌س���ه‌اڵته‌كانی ده‌درێت به‌س���ه‌رۆك كۆم���ارو هه‌روه‌ه���ا س���ه‌رۆك كۆمار هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی ده‌س���ه‌اڵتی په‌رله‌مان‌و حكومه‌تی ههیهو ده‌سه‌اڵتی راگه‌یاندنی شه‌ڕو له‌س���ه‌ركارالبردنی به‌رپرس���ان‌و دادوه‌رانی ده‌بێت .ئه‌مه جگه ل���هوهی مادده‌كانی ()1،2،3،4 به‌بێ گۆڕان���كاری ماونه‌ته‌وه‌و جه‌خت له‌س���ه‌ر ی���ه‌ك زمان‌و ی���ه‌ك نهتهوهو یه‌ك ئااڵیی له‌توركیا ده‌كاته‌وه‌و هه‌مو هاواڵتیانی توركیا به‌تورك ناو ده‌كات. ئێم���ه وه‌ك په‌رله‌مانتارانی كورد له‌و س���اته‌وه‌خته‌وه‌ی له‌الی���هن ئاكه‌په‌و مه‌هه‌په پرۆژه‌یاساكه ئاماده‌كرا له‌دژی وه‌ستاوینه‌وه‌و شه‌ڕو به‌رگری خۆمانمان كرد به‌اڵم بهداخهوه نه‌توانرا شكستی پێ بهێنرێـت. ئاوێنه :باس���تان له‌وه ده‌كرد 2تا
دیالن دیرایه‌ت تاشده‌میر 1982له‌ئاگ���ری له‌دایك ب���ووه ،سۆس���یۆلۆژی‌‌و ئاركۆلۆژی له‌زانكۆی مه‌رس���ین خوێندوه ،چه‌ند س���اڵێك له‌ش���اره‌دار ی دیاربه‌كر به‌رپرس���ی ئه‌نجومه‌ن���ی ژنان ب���وه ،په‌رله‌مانتاره له‌سه‌ر لیستی هه‌ده‌په‌ی ناوچه‌ی ئاگری له‌په‌رله‌مانی توركیاو ی هه‌ده‌په‌یه. وته‌بێژی ئه‌نجومه‌نی ژنان 3ملیۆن ده‌نگ ساخته‌كراوه‌و سكااڵی خۆتان تۆماركرد ئایا هیچ ئه‌نجامێك ی ده‌بێت؟ دیالن تاشده‌میر :بهداخهوه به به‌ڵگه به‌س���ه‌دان هه‌زار ده‌نگ به‌بێ هه‌بونی مۆر وه‌ك ده‌نگی ئاسایی ئه‌ژماركرابون‌و ئه‌و س���كااڵیانه‌ی ئێم���ه‌ش تۆمارمان كردبو له‌به‌رانبه‌ر ئه‌و ساخته‌كارییانه‌ی كه هه‌بون‌و به‌و هیوایه‌ی یان پرۆسه‌كه هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌وه یاخود ئه‌و ده‌نگانه ئه‌ژمار نه‌كرێن به‌اڵم بهداخهوه له‌الیه‌ن
كۆمس���یۆنی ب���ااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كانی توركیاوه سكااڵو داواكان ره‌تكرانه‌وه. ئاوێن���ه :ئایا ئه‌رك‌و ش���ه‌ڕی ئێوه له‌س���ه‌ر داواكاری مافه‌كان���ی ك���ورد له‌دوای پرۆس���هی هه‌مواری ده‌ستور سه‌ختتر ده‌بێت؟ دیالن تاش���ده‌میر :ئهوه ش���تێكی ئاش���كرایه كه ش���ه‌ڕی ئێمه گرانترو دژوارتتر ده‌بێت‌و ئه‌بێت له‌هه‌مو كات زیاتر خۆم���ان ئاماده‌بكه‌ی���ن بۆ ئه‌و مه‌ترس���یو هه‌ڕه‌ش���انه‌ی روبه‌ڕومان
ده‌بنه‌وه ،به‌اڵم ئێمه به‌رده‌وام ده‌بین له‌و ئه‌ركه‌ی پێمان سپێردراوه له‌الیه‌ن گه‌له‌كه‌مانه‌وه‌و س���ور ده‌بین له‌س���ه‌ر داواكاری‌‌و به‌ده‌ستهێنانی مافه‌كانیان. ئاوێن���ه :ره‌وش���ی باك���ورو ئ���هو ره‌شبگیریه‌ی له‌به‌رانبه‌ر په‌رله‌مانتارو چاالكوان‌و سیاسی كورد له‌باكور هه‌یه تاكه‌ی به‌رده‌وام ده‌بێت؟ دیالن تاشده‌میر :هه‌تا ئه‌وكاته‌ی ئێمه به‌چۆكدا دێین راناوه‌س���تین له‌گوتنی راستی‌‌و داواكاری مافه‌كانمان ،ئه‌وه‌ش شتێكی مه‌حاڵه‌و خه‌ونێكه بۆ ئه‌وانه‌ی وابیربكه‌نه‌وه یان پی�ل�ان دابنێین بۆ ته‌س���لیمبونی كورد ،چونكه ئێمه‌ش مافمان هه‌ی���هو هه‌تاوه‌كو مافه‌كانمان به‌ده‌ست ده‌هێنین قوربانی له‌پێناویدا ده‌ده‌ین ،ب���هو هیوایه‌ی ئه‌ردۆغان واز له‌و پیالنه شه‌ڕانگێزیانه‌ی بهێنێت كه به‌رانبه‌ر ك���وردو هه‌مو ئه‌وانه پیاده‌ی ده‌كات كه له‌گه‌ڵ���ی هاوڕانین چونكه ئهوه جگه له‌زیان هیچ باشیه‌كی تیادا به‌دی ناكرێت.
6
ئابوری
) )574سێشه‌ممه 2017/4/25
عێراق هه‌وڵی شكستپێهێنانی بازرگانی هه‌رێم ده‌دات "هه‌رێم له‌ماوه‌ی دوساڵی رابردودا %40ئاستی بازرگانی له‌ده‌ستداوه" ئا :وریا حسێن زیاتر له‌هه‌زار كۆمپانیای گواستنه‌وه‌ی كه‌لوپه‌ل له‌خاڵه سنورییه‌كانی هه‌رێمی كوردستانه‌وه كاروچاالكیه‌كیان گواستوه‌ته‌وه خاڵه سنورییه‌كانی عێراق ئه‌وه‌ش خاوبونه‌وه‌ی بازرگانی له‌خاڵه سنورییه‌كانی هه‌رێم دروستكردوه.
ئه‌م دۆخه‌ی عێراق دروستیكردوه تازه بوه‌ته عاده‌ت ئه‌گه‌رێكی الوازه كۆمپانیاكانی گواستنه‌وه بگه‌ڕێنه‌وه خاڵه سنورییه‌كانی هه‌رێم
مس����ته‌فا ش����ێخ عه‌بدولڕه‌حم����ان سه‌رۆكی یه‌كێتی هاورده‌و نارده‌نیكارانی كوردستان ئهوه بۆ ئاوێنه ئاشكراده‌كات ک����ە خاوبونه‌وه‌یه‌ك����ی زۆر له‌م����ه‌رزه بازرگانیه‌كان����ی هه‌رێم ب����ه‌دی ده‌كرێت ئه‌ویش به‌ه����ۆی س����ه‌پاندنی تاریفه‌ی گومرگ����ی عێراق����ی به‌بێ ئاس����انكاری له‌هه‌رێم����ی كوردس����تان ،وت����ی "زیاتر له‌ه����ه‌زار كۆمپانی����ای گواس����تنه‌وه‌ی كه‌لوپ����ه‌ل له‌خاڵ����ه س����نورییه‌كانی هه‌رێمه‌وه رویان له‌خاڵه س����نورییه‌كانی عێراق به‌تایبه‌ت (ئوم قه‌سر)كردوه". هه‌رێم����ی كوردس����تان خاوه‌نی چوار خاڵی سنوری نێوده‌وڵه‌تیه كه كه‌لوپه‌ل كااڵی بازرگانی����ان له واڵت����ی توركیاو ئێران����هوه لێ����وه ه����اورده‌ی هه‌رێم����ی كوردستان ده‌كرێت ئه‌وانیش پێكهاتوه له‌خاڵه سنورییه‌كانی (ئیبراهیم خه‌لیل، حاجی ئۆمه‌ران ،باشماخ ،په‌روێزخان)، ب����ه‌اڵم ئێس����تا چاالك����ی بازرگانی له‌م خاڵه سنوریانه تائاس����تی نیوه كه‌متر بوه‌ته‌وه. س����ه‌رۆكی یه‌كێت����ی ه����اورده‌و نارده‌نیكاران����ی كوردس����تان ه����ۆكاری چون����ی كۆمپانیاكانی گواس����تنه‌وه بۆ خاڵه س����نورییه‌كانی عێ����راق بۆ ئهوه ده‌گه‌ڕێنێت����هوه ،هه‌رێمی كوردس����تان له‌س����ه‌پاندنی تاریفه‌ی گومرگی عێراقی %١٠٠كاری پێك����ردوه ب����ه‌اڵم عێراق بۆ شسكس����تپێهێنانی بازرگان����ی هه‌رێم‌و راكێش����انی س����ه‌رنجی جوتیاران كاری به‌تاریف����هی گومرگ����ی ك����ردوه ب����ه‌اڵم ئاسانكاری ته‌واوی كردوه ،هه‌ر بۆنمونه ئه‌گه‌ر 100تۆن برنج له‌عێراقه‌وه بهێنێت 50تۆنی گومرگ ده‌كرێت ،وتیشی "ئێمه
کااڵی کۆمپانیا کوردییەکان بەئەستەم دەگەنە خواروو ناوەڕاستی عێراق راپۆرتێكی تیروته‌س����ه‌لمان له‌وباره‌یه‌وە داوه به‌حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس����تان‌و خۆیشیان هه‌س����تیان به‌وه‌كردوه ،بۆیه ئاسانكاری بۆ كۆمپانیاكانی گواستنه‌وه ده‌ك����هن تا‌بگه‌ڕێن����هوه مه‌رزه‌كان����ی هه‌رێم". هاوكات����ی ئ����هوه؛ به‌پێ����ی وت����هی به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری گومرگی گه‌رمیان له‌خاڵی سنوری نێوده‌وڵه‌تی په‌روێزخان حسێن ئه‌حمه‌د ،ئێس����تا عێراق چه‌ندین خاڵی س����نوری نایاس����ایی داناوه بۆ ئهوهی هه‌رێم����ی كوردس����تان نه‌توانێ����ت كااڵ ه����اورده‌ی خ����وارو ناوه‌ڕاس����تی عێراق بكات ،هه‌ر ئه‌وه‌ش وایكردوه بازرگانان له‌ترس����ی گیانی خۆی����ان‌و باجی زۆری
خاڵه گومرگیه نایاس����اییه‌كان نه‌توانن كااڵ له‌خاڵه س����نورییه‌كانه‌وه هه‌نارده‌ی بازاڕه‌كان����ی عێ����راق بكه‌ن ،وتیش����ی "ئه‌مه هۆكاری س����ه‌ره‌كی خاوبونه‌وه‌ی بازرگانیه له‌خاڵه سنورییه‌كانی هه‌رێمی كوردس����تان ،ئ����هو خااڵن����ه‌ش دانراون سیاس����ین‌و ته‌نه����ا ب����ۆ خاوكردنه‌وه‌ی جوڵه‌ی بازرگانی هه‌رێمن".
عێ����راق وتیش����ی "ئ����هو كااڵیان����هی له‌عێراقه‌وه دێن كااڵی زۆر پێویست نین له‌هه‌رێمی كوردستان هه‌ن ،بۆیه ئه‌وان زۆر زیانی����ان به‌رناكه‌وێت له‌م دۆخه‌دا، ئه‌م دۆخه‌ی عێراقیش دروس����تیكردوه ت����ازه بوه‌ته ع����اده‌ت ئه‌گه‌رێكی الوازه كۆمپانیاكان����ی گواس����تنه‌وه بگه‌ڕێنه‌وه خاڵه سنورییه‌كانی هه‌رێم".
به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری گومرگ����ی گه‌رمی����ان له‌خاڵی سنوری نێوده‌وڵه‌تی په‌روێزخان ئ����ه‌وه‌ش ئاش����كراده‌كات %٤٠جوڵه‌ی بازرگانی له‌خاڵه س����نورییه‌كانی هه‌رێم كه‌مبوه‌ته‌وه‌و ئه‌و بازرگانیه‌ش����ی هه‌یه ئه‌و كااڵو شمه‌كانه‌ن دێنه ناو هه‌رێمه‌وه یان ده‌چنه ناوچه تازه رزگاركراوه‌كانی
رێگرییه‌كانی عێراق بۆ هاورده‌كردنی كه‌لوپه‌ل����ی بازرگان����ی له‌هه‌رێمه‌وه بۆ خ����وارو ناوه‌ڕاس����تی عێ����راق زیانێكی زۆری به‌كۆمپانیاكان����ی هه‌رێم گه‌یاندوه به‌جۆرێ����ك به‌ش����ێكی زۆری ك����ۆگای كۆمپانی����اكان كااڵكانی����ان ئه‌وه‌ن����ده ماونه‌ته‌وه ماوه‌كانیان به‌سه‌رچوه.
س����ۆران غه‌ف����ور س����ه‌رۆكی ژوری بازرگانی س����لێمانی ئ����هوهی بۆ ئاوێن ه پشتڕاس����تكرده‌وه به‌هۆی ئه‌و دۆخه‌ی بۆ بازرگان����ی له‌نێوان هه‌رێ����م‌و عێراق دروس����تبوه كۆمپانی����اكان كه‌مت����ر كااڵكانی����ان س����اغ ده‌بێت����هوه ئه‌وه‌ش وایكردوه به‌ش����ێكیان به‌نرخی هه‌رزان ده‌یفرۆش����نه‌وه ،به‌ش����ێكی تری����ش له‌كااڵكانیان به‌هۆی نه‌فرۆش����تنیانه‌وه له‌كۆگاكانیان ماوه‌یان به‌سه‌رچوه ،وتی "لیژنه‌مان چوه‌ته ك����ۆگای بازرگانیه‌وه كااڵكانی هه‌مو ئێكسپایه‌ربون". س����ه‌رۆكی ژوری بازرگانی جه‌ختیش له‌وه‌ده‌كات����هوه ئێس����تا ئ����ه‌وان رۆژانه سه‌ردانی بازاڕه‌كانی هه‌رێمی كوردستان ده‌كه‌ن رێژه‌ی هه‌ڵئاوسانی نرخه‌كان به‌و
هۆیه‌وه به‌رزبونه‌وه‌ی به‌خۆوه نه‌بینوه، به‌اڵم ئیس����تا له‌ژێر كاریگ����ه‌ری نرخی جیهانیدا برنج گران بوه ،وتیشی "نرخی ته‌مات����ه له‌گه‌ڵ پێگەیش����تنی ئه‌گه‌ری دابه‌زینی هه‌یه ،هاوكات برنجیش ئه‌گه‌ر له‌بۆرس����هی جیهان����ی دابه‌زێت ئه‌ویش كاریگ����ه‌ری ده‌بێت له‌س����ه‌ر نرخی برنج له‌بازاڕه‌كانی هه‌رێمی كوردستان". هه‌رێمی كوردستان له‌ماوه‌ی دو ساڵی رابردودا جگه ل����هوهی عێراق بودجه‌ی بڕی ،هاوكات له‌ئاستی بازرگانیش توانی پاشه‌كش����هی گه‌ورەی پێبكات ،به‌ڕای ش����اره‌زایانیش ئ����ه‌م كاره‌ی حكومه‌تی عێ����راق گ����ورزی گ����ه‌وره‌ی به‌بازرگانی هه‌رێم گه‌یاندوه.
خه‌سره‌و كه‌مال بریكاری وه‌زیری شاره‌وانی‌و گه‌شتوگوزاری هه‌رێم:
له‌هه‌ولێر زه‌وی به‌پێی پێویستی هاواڵتیان دابه‌شناكرێت ،بۆ كڕینی هیممه‌تی خه‌ڵكه ئا :وریا
خه‌سره‌و كه‌مال بریكاری وه‌زیری شاره‌وانی‌و گه‌شتوگوزاری هه‌رێمی كوردستان له‌باره‌ی پرۆسه‌ی تاپۆكردنی خانوی گوندی سنوری شاره‌كان بۆ ئاوێنه ده‌دوێت ،هاوكات له‌باره‌ی زیاده‌ڕۆییه‌وه حكومه‌ت بەگوناهبار ده‌زانێت ،ده‌ڵێت "حكومه‌ت هۆكاری زیادبونی دیارده‌ی زیاده‌ڕۆییه". ئاوێنه :ئ���ه‌م بڕی���اره‌ی حكومه‌تی هه‌رێم چۆنه بۆ تاپۆكردنی زه‌وی ئه‌و گوندانه‌ی ده‌كه‌ونه سنوری شاره‌كان؟ خه‌س���رهو كه‌م���ال :س���اڵی 2012 یاس���ایه‌ك له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان ده‌رچوه بۆ تاپۆكردنی ئه‌و گوندانه‌ی ده‌كه‌ونه سنوری شاره‌كان له‌وكاته‌وه چاوه‌ڕوانی���ن ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زی���ران رێنمایی ده‌رب���كات بۆ جێبه‌جێكردنی به‌اڵم تائێستاش رێنمایی ده‌رنه‌كردوه، س���ه‌ره‌ڕای ئ���هوهی چه‌ندی���ن ج���ار جه‌ختم���ان كردوه‌ت���هوه له‌س���ه‌ر ده‌ركردنی ئه‌و رێنماییان ه ،ئێس���تا من ئاگاداری ده‌ركردنی رێنمایی نوێ نیم له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زی���ران ،به‌اڵم ئهوهی هه‌یه به‌پێی یاساكه ئه‌و گوندانه وه‌كو گه‌ڕه‌كێ���ك له‌ش���ار مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌كرێت ،ئه‌وه‌ش پێویستی به‌ڕێنمایی هه‌یه له‌الی���هن ئه‌نجومه‌نه‌وه بۆ كات‌و
چۆنیه‌تی ده‌س���تپێكردنی تاپۆكردنی خانوی ئه‌و گوندانه. ئاوێنه :س���ودو زیان���ی تاپۆكردنی ئه‌م زه‌ویان���ه له‌چیدایه بۆ هاواڵتیان‌و حكومه‌ت؟ خه‌س���رهو كه‌م���ال :قازانجه‌ك���ه دوالیه‌نه‌ی���ه ه���ه‌م حكوم���هت ه���ه‌م هاواڵتی قازان���ج ده‌كات ،پێش هه‌مو شتێك حكومه‌ت كێشه‌یه‌كی گه‌وره‌ی له‌كۆڵ ده‌بێت���هوه كاتێك ئه‌و زه‌ویانه تاپ���ۆ ده‌كات وه‌كو ئ���هوه وایه زه‌وی دابه‌ش���كردبێت ،پاش���ان داهاتێكیش له‌به‌رامب���ه‌ر تاپۆكردنی ئ���هو زه‌ویانه ده‌درێت���ه حكومه‌ت ،ب���ۆ خه‌ڵكیش زه‌ویه‌كه ده‌بێته یاس���اییو ده‌توانێت مامه‌ڵ���هی پێوه‌ب���كات به‌م ش���ێوه‌یه به‌هه‌ڵواسراوی نامێنێته‌وه. ئاوێن���ه :پێتوای���ه ئه‌مه كێش���هی زیاده‌ڕۆیی چاره‌سه‌ر ده‌كات؟ خه‌س���رهو كه‌مال :خه‌ڵ���ك ئه‌گه‌ر كێش���هی نیش���ته‌جێبونی نه‌بێ���ت‌و دڵنیابێ���ت ل���هوهی خزمه‌تگوزاری بۆ ده‌ڕوات‌و ده‌توانێت مامه‌ڵه‌ی یاس���ایی به‌موڵكه‌كه‌یه‌وه ب���كات په‌نا نابات بۆ نیش���ته‌جێبونی زیاده‌ڕۆ ،به‌اڵم ئه‌مه دیارده‌ی زیاده‌ڕۆیی بنبڕ ناكات پێش هه‌م���و ش���تێك ده‌بێ���ت هۆكاره‌كانی زیاده‌ڕۆیی نه‌هێڵرێن. ئاوێن���ه :ئه‌وه‌ن���ده‌ی هه‌س���تتان پێكردبێت ،سنوری زیاده‌ڕۆیی له‌كوێ ههیهو گه‌یشتوه به‌چی؟
حكومه‌ت رێوشوێن ناگرێته‌به‌ر به‌رامبه‌ر ئه‌وانه‌ی بازرگانی به‌زه‌وییه‌وه ده‌كه‌ن كه سه‌دان كه‌س ده‌بن خه‌سره‌و كه‌مال خه‌سره‌و كه‌مال :زیاده‌ڕۆیی له‌هه‌مو عێ���راق بون���ی هه‌یه به‌تایب���هت ئه‌و ش���وێنانه‌ی به‌قه‌یران���دا تیپه‌ڕده‌بن، چونكه زیاده‌ڕۆیی ته‌نها بۆ ش���وێنی نیشته‌جێبون نیه به‌ڵكو گه‌شتوگوزاره، ب���ۆ ش���وێنی كاره ،له‌هه‌موبواره‌كان زیاده‌ڕۆی���ی هه‌یه ،ك���ه حكومه‌ت ئه‌و شوێنانه‌ی دابین نه‌كردبێتن‌و نه‌خشه‌ی بۆ نه‌كێشابێتن‌و پێویستی هاواڵتیان‌و
ش���وێنی كاری دابی���ن نه‌كردبێ���ت زیاده‌ڕۆیی ب���ه‌رده‌وام ده‌بێت ،ده‌بێت هۆكاره‌كان نه‌هێڵرێن پاشان زیاده‌ڕۆیی نامێنێت. ئاوێنه :ئه‌گه‌ر ئه‌م بڕیاره‌ی حكومه‌ت بچێت���ه ب���واری جێبه‌جێكردن���هوه، پێش���بینی ده‌كه‌ی���ت زیاده‌ڕۆی���ی بوه‌ستێت؟ خه‌سره‌وه كه‌مال :نه‌خێر ناوه‌ستێت،
به‌ش���ێكی چاره‌سه‌ر ده‌كات ،به‌شێكی ت���ری ناوه‌س���تێت ،زیاده‌ڕۆیی زه‌وی زیان له‌به‌كارهێنان���ی زه‌ویه‌كه ده‌دات به‌اڵم له‌ئه‌نجام���دا حكومه‌ت زیان له‌م پڕۆس���ه‌یەی زیاده‌ڕۆیی ناكات چونكه ئ���هو هه‌ركاتێ���ك بێت ماف���ی خۆی وه‌رده‌گرێت به‌اڵم زیان له پالن‌و جوانی واڵته‌ك���ه ده‌دات ،وه‌كو وتم له‌بابه‌تی زیاده‌ڕۆیی حكومه‌ت گوناهباره ،چونكه شوێنی تایب هتو بودجه ته‌رخانناكات بۆ ئهوهی ش���وێنی كارو نیشته‌جێبون بۆ هاواڵتیان دابین بكات ئه‌گه‌ر بهپاره بێت ی���ان دابه‌ش���كردن بێت ،خه‌ڵك كاتێك زانی پێویستی ههیهو حكومه‌ت بۆی دابینناكات په‌ن���ا بۆ زیاده‌ڕۆیی ده‌ب���ات ،هاوكاتی ئ���ه‌وه‌ش حكومه‌ت به‌پێی ماسته‌ر پالنی شاره‌كان زه‌وی دابین ناكات ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش حكومه‌ت رێوشوێن ناگرێته‌به‌ر به‌رامبه‌ر ئه‌وانه‌ی بازرگان���ی به‌زه‌ویی���هوه ده‌ك���هن كه ئه‌وان س���ه‌دان كه‌س ده‌ب���ن هاوكات دادگاكانی���ش الوازن‌و به‌ئه‌ركی خۆیان هه‌ڵناسن. ئاوێنه :له‌س���لێمانی گله‌یی ئه‌وه‌تان له‌س���ه‌ره ،كاتێك له‌هه‌ولێر 20هه‌زار پارچه زه‌وی ئاماده‌یه بۆ دابه‌شكردن، ب���ه‌اڵم ل���ه‌م ش���اره زه‌وی نه‌م���اوه، له‌وباره‌یه‌وه ده‌ڵێن چی؟ خه‌س���رهو كه‌م���ال :بابه‌ته‌ک���ە ئاماده‌ک���ردن‌و دابه‌ش���كردنی زه‌وی نی���ه ،زه‌ویی���ه‌ك ك���ه حزمه‌تگوزاری
نه‌بێ���ت‌و خه‌ڵ���ك نه‌توانێت س���ودی لێوه‌ربگرێت به‌های چیه ،با 20هه‌زار زه‌وی دابه‌ش���بكرێت ئایا ئه‌و زه‌ویانه خزمه‌تگوزاری ههیهو هاواڵتی ده‌توانێت خانوی له‌س���ه‌ر دروس���تبكات؟ زه‌وی هه‌یه له‌هه‌ولێر 10س���اڵه دابه‌شكراوه تاوه‌ك���و ئێس���تا خزمه‌تگ���وزای نیه، گرنگ ئهوهی���ه حكومه‌ت كه زه‌وی ته رخانك���رد خزمه‌تگوزاری پێ بگه‌یه‌نێ تاوه‌كو هاواڵتی سودی لێوه‌ربگرێت. ئاوێنه :پێتوانیه ئه‌م پڕۆسه‌یه هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه شكستخواردوه؟ خه‌س���رهو كه‌م���ال :پڕۆس���ه‌كه په‌یوه‌س���ته به‌پالن���ی حكومه‌ت���هوه، پێویس���تی به‌ته‌رخانكردن���ی پ���اره هه‌یه ،زه‌وی دابه‌شكردن پێویسته به كه‌س���ێك بدرێت ش���وێنی نیشته‌جێی نه‌بێت ،ئه‌گه‌ر زه‌وی دابه‌شكردن ببێته هۆكاری پاداشتكردن‌و كڕینی هیممه‌تی خه‌ڵ���كو ئهوه كوڕی باش���هو له‌گه‌ڵ رێزما به‌ناوی ئهوهی شه‌هیدو ئه‌نفالی هه‌یه كێشه‌ی نیشته‌جێی نه‌بێت سودی لێوه‌رناگیرێ���ت ،بەهه‌ده‌ردان���ی زه‌وی ئه‌وه‌یه ك���ه زه‌وی بده‌یت به‌خه‌ڵكێك كه پێویستی پێی نه‌بێت نه‌ك ئهوهی پێویستی پێیه‌تی. ئاوێنه :پێتوانیه ئهوهی هه‌ولێر له‌م شێوه‌یه‌یه ئێوه‌ی باسی ده‌كه‌ن؟ خه‌سره‌و كه‌مال :زۆربه‌ی زۆری به‌و شێوه‌یه‌ی ده‌زانم ،خه‌ڵكه‌كه پێویستی به‌وه‌نیه.
کوردستانێکی ئاوەدانت دەوێت ،بەرهەمی خۆماڵی بەکاربهێنە
کوالێتی تەندروستی باشتر
تایبەت
) )574سێشه‌مم ه 2017/4/25
"مۆرمۆن" لەکوردستانە
9
نوێنەری كەنیسەی مۆرمۆن :بەرپرسانی كورد پشتیوانیمان دەكەن ئا :نیاز محەمەد
كەنیسەی مۆرمۆنی یاخود كەنیسەی یەسوعی مەسیح بۆ قەدیسانی رۆژی كۆتایی ،ماوەی ساڵێكە لەهەرێمی كوردستان بەڕەسمی كاردەكەن. هەرچەندە هاتنی ئەوان بۆ هەرێم كاردانەوەی كەنیسەكانی دیكەی مەسیحی لێكەوتەوە بەاڵم نوێنەری كەنیسەكە لەسلێمانی دەڵێت كە كاری ئەوان راكێشانی مەسیحییەكانی كەنیسەكانی دیكە نییە بەالی خۆیاندا. ساالر جاف كە نوێنەری كەنیسەكەیە لەس���لێمانی باس لەوە دەكات س���اڵی پار بەرپرس���انی كەنیس���ەی مۆرمۆن لەئەمریكاوە هاتونەتە هەرێم‌و قسەیان لەگەڵ بەرپرسان كردوەو لێرە دەستیان بەكاركردوە. س���االر جاف كە خۆی وەك میشنەر بەمۆڵەتی لق���ی كەنیس���ەی مۆرمۆن لەس���كۆتالندا لەس���اڵی 2003ەوە گەڕاوەتەوە هەرێم‌و كاری میش���نەری دەكات ،ب���اس لەوە دەكات كە تاوەكو ئێستا لەهەرێم بەش���ێوەیەكی ئاشكرا بانگەش���ە بۆ رێبازە مەسیحییەكەیان ناكەن بەڵكو زیاتر لەڕێگەی رێكخراوی كەس���ییەكانەوە ئ���ەو كارە ئەنج���ام س���ەیری دەكرد ئەو هەمو كەنیس���انە خێرخوازی قەدیس���انی رۆژی كۆتایی دەدەن‌و هیچ بانگەشەیەكی ئاشكرایان هەیە ،دەی���وت خوایە روبكەمە كامیان ()Latter-Day Saintsەوە LDSبۆ كاری مژدەدەری و میشنەری نییە .ك���ە هەریەكەیان دەیوت من راس���تم، دەش���ڵێت ك���ە هەم���و كارەكانیان پاشان سمیس دەچێتە پاركێك‌و دوعا كاردەك���ەن ك���ە زیات���ر كارەكانی���ان لەچوارچێ���وەی یاس���اكانی هەرێم���ی دەكات‌و لەوكات���ەدا وەح���ی بۆ دێت‌و خێرخوازییە. هەرچەن���دە ن���اوی رێكخراوەك���ەش كوردس���تاندا دەكەن‌و پابەندن بەهەمو پاش چوار س���اڵ كتێب���ی مۆرمۆن كە لەن���اوی كەنیس���ەكەوە وەرگی���راوە یاس���ا بەركارەكان���ی كوردس���تانەوەو ئەوان پەیڕەوی دەكەن‌و ش���اردرابوەوە بەاڵم س���االر جاف دەڵێ���ت كە كاری لەهەم���و واڵتێكی دیك���ەش بەو جۆرە پیشانی سمیس دەدرێت". ش���وێنی س���ەرهەڵدانی كەنیسەكە رێكخراوەكەی���ان هی���چ پەیوەندییەكی كارەكانی���ان دەك���ەن .گلەیی ئەوەش بەكاری میش���نەرییەوە نیی���ەو تەنیا دەكات كە هەندێك كەنیسە هەن بەبێ ئەمریكای���ەو تائێس���تاش ل���ەو واڵتە زۆرتری���ن پەی���ڕەوكاری هەیەو زۆرێك كارێكی خێرخوازی پەتییەو الی ئەوان هیچ مۆڵەتێك لێرە كاردەكەن. كۆماریخ���وازەكان چیرۆكی دروستبونی ئەم كەنیسەیە لەئەندامان���ی قەدەغەی���ە ئەو كارە تێك���ەڵ بەكاری میشنەری‌و مژدەدەری بكرێت ،ئەو وتی دەگەڕێت���ەوە بۆ س���اڵی 1830كاتێك شوێنكەوتوی كەنیسەكەن وەك ساالر "خەڵك لەمڕۆژەدا پێویس���تی بەئایین جۆزی���ف س���میس لەنێو هەم���و ئەو جاف دەڵێت كە دۆناڵد ترامپ سەرۆكی نییە هێندەی پێویستی بەهاوكارییە" .كەنیس���ە مەس���یحیانەی هەیە بەدوای ئەمری���كا لەپەیڕەوكارانی كەنیس���ەی لەبارەی ئەوەی كە كاری میش���نەری كەنیس���ەیەكی ئەس���ڵدا دەگەڕێ���ت .ئەوانەو دەش���ڵێت "ه���ۆکاری ئەوەی لەڕێگەی چییەوە ئەنجام دەدەن ساالر س���میس بەدامەزرێنەری كەنیس���ەكەو ئێمەی كورد س���ەر بەو كەنیس���ەیەین ج���اف ئام���اژە ب���ەوە دەكات كە لەم لەنێ���و پەیڕەوكارانی كەنیسەكەش���دا ئەوەیە خزمەت���ی واڵتی خۆمان بكەین قۆناغەدا تەنیا لەڕێگ���ەی پەیوەندییە وەك پێغەمبەر س���ەیر دەكرێت" .ئەو لەڕێگەی بەكارهێنانی دەس���ەاڵتەكانی
دەبێت ئەو كەسەی لەكەنیسەی ئەوان قبوڵ دەكرێت كەسێكی رەوشتبەرز بێت‌و لەكحول‌و جگەرە بەدور بێت‌و تەنانەت لەخواردنەوەی چاو قاوەش بەدور بێت‌و زەكات بدەن‌و مانگانە رۆژێك بەڕۆژو بن کەنیسەیەک لەکوردستان ئەو كەنیسەیەوە لەئاستی جیهان". رێبازەك���ەی ئەوان وەك كەنیس���ەی مۆرم���ۆن بەوتەی س���االر پێش���وازی زۆری لێكراوە لەكوردس���تان‌و باسیش ل���ەوە دەكات كە تائێس���تا خەڵكێكی زۆر پەیوەن���دی پێوەكردون بۆ ئەوەی ببێتە ئەندامی كەنیسەكەیان ،ئەو وتی "بەاڵم ئێمە پەلەمان نییە بۆ پێشوازی لەو كەسانەو پێشمانوتون نابێت پەلە بكەن چونكە رێگەكەی ئێمە س���ەخت‌و قورسەو رێگەی سەخت‌و قورسیش كەم كەس هەڵیدەبژێرێت". رونیش���یدەكاتەوە ك���ە رێس���او پابەندبونەکانی ئەوان قورس���ەو ئەبێ ئەو كەس���ەی لەكەنیسەی ئەوان قبوڵ دەكرێت كەس���ێكی رەوش���تبەرز بێت‌و لەكحول‌و جگەرە بەدور بێت‌و تەنانەت لەخواردن���ەوەی چاو ق���اوەش بەدور بێت ،ئەمە وێڕای ئەوەی ئەو كەسانەی
ئەندامی كەنیس���ەكەن دەبێت زەكات بدەن‌و مانگانە رۆژێك بەڕۆژو بن ،ئەو وتی "هەر ش���تێك زیانی بۆ جەستەی مرۆڤ هەبێت نابێت بەكاربێت چونكە الی ئێمە جەس���تە ش���تێكی دیكەیەو بۆئەوەی���ە بتوانێت پالن���ە ئیالهییەكە جێبەجێ بكات". ساالر ئامادە نەبو ژمارەی ئەو كەسانە بۆ ئاوێنە ئاش���كرا بكات كە لەماوەی كاركردنی���ان لەكوردس���تان بونەت���ە مەسیحی‌و پەیوەندییان بەكەنیسەكەی ئەوان���ەوە ك���ردوە ،ئەو وت���ی "ئەوە تایبەتمەندیی���ەو ناتوانین لەئێس���تادا بیدركێنین .ئێمە لەپێناو خۆشەویستی لێرە هەین رەنگە دركاندنی ئەوە زیان بەخۆشەویس���تی بگەیەنێت‌و كێش���ە س���از بكات بۆیە نابێت ئ���ەو ژمارانە ب���اس بكەین" ،تەنیا ئەوەندەی وت كە "هێن���دە ئەندامیان هەیە بتوانن لقێكی
كەنیسەكە لێرە بكەنەوە". ئ���ەو قس���ەیەی ئ���ەو لەكاتێكدایە ك���ە بەپێی سیس���تمی كەنیس���ەكانی مۆرمۆن ،كردنەوەی هەر كەنیس���ەیەك لەناوچەیەك پێویس���تی بە 4تاوەكو 5 هەزار شوێنكەوتو هەیە. ئەو باس لەوە دەكات تاوەكو ئێستا روبەڕوی هیچ هەڕەشەیەك نەبونەتەوەو جگە ل���ەوەی هەن���دێ كەنیس���ە كە لەسااڵنی نەوەدەكانەوە هاتونەتە ئێرە كاردانەوەیان هەب���وە ،بەاڵم ئەو وتی "ئێمە پێمانوتون خەمتان نەبێت ئێمە هیچ كەس لەكەنیسەی كەس نابەین". هەرچەن���دە باس ل���ەوە دەكرێت كە ژمارەیەك بەرپرس لەگەڵ ئەو كەنیسەیە كاربكەن لەهەرێم ،بەاڵم س���االر جاف رەتیدەكاتەوەو ئاماژە بەوەشدەدات كە "بەرپرسانی كورد باش���نو پشتیوانی ئێمەو هەمو هەنگاوێكی باش دەكەن".
هەورامییەکان سەبارەت بەکۆنفرانسەکەیان ناکۆکن ئا :نیاز كۆتایی هەفتەی رابردو ،لەدو رۆژدا ،كۆنفرانسێك لەژێر ناوی هەورامانناسی لەهەڵەبجە بەئامانجی پاراستنی كلتورو زمانی هەورامی بەڕێوەچو .كۆنفرانسەكە لەنێو بەشێكی هەورامییەكاندا كاردانەوەی لێكەوتەوە بەوەی كە الیەنێكی سیاسی كۆنفرانسەكەی ئەنجامداوەو سەرپەرشتیاری كۆنفرانسەكەش دەڵێت جگە لەكۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان(كەنەكە) كەس پێشتر ئامادە نەبوە ئیشێكی لەو جۆرە بكات. مەهدی میكە عەلی ،شاعیری ناوچەكەو بەشداربوی كۆنفرانسەكە ،پێی وایە كە كۆنفرانس���ەكە سەركەوتو نەبوە چونكە الیەنداری پێوە دیاربوەو وتاری یەكەم‌و دواوتاری كۆنفرانسەكە دراوە بەنوێنەری كەنەكەو لەالیەن ئەوانەوە بەڕێوەبراوەو زیات���ر ب���ەالی پەكەكەدا ش���كاوەتەوە هەرچەن���دە وابانگەش���ەیان كردوە كە بێالیەنە. ئ���ەو پێش���ی وایە ك���ە ئەكرێت ئەو كۆنفرانس���ە خزمەتی پاراستنی كلتورو زمانی هەورامی بكات بەاڵم ئەو بەدوری دەزانێت كە دەسەاڵتی هەرێم وەاڵمی بۆ داواكارییەكەیان كە خوێندنە لەو ناوچانە بەزمان���ی هەورام���ی ،هەبێ���ت چونكە دەس���ەاڵتیش دەزانێت كۆنفرانس���ەكە پەكەكەی لەپش���ت بوەو س���ەد لەسەد حزبی بوە. بەاڵم ناجیح گوڵپی سەرپەرش���تیاری كۆنفرانس���ەكە باس ل���ەوە دەكات كە چەندین س���اڵە حكومەتی هەرێم‌و ئەو بەرپرسە هەورامیانەش���ی لەحزبەكانی دەس���ەاڵت‌و حكومەتن وەك پێویس���ت ئاوڕی���ان لەو مەس���ەلەیەو پاراس���تنی كلت���وری هەورام���ان نەداوەت���ەوەو دەش���ڵێت"ئێمە كۆنگ���رەی نەتەوەیی
چەندین ساڵە هەورامییەكان داوادەكەن بەزمانی خۆیان بخوێنن بەاڵم حكومەتی هەرێم‌و هیچ گوێی بەم داوایە نەداوەو ئێمەش وەك فشارێك یەكێك لەڕاسپاردەكانمان ئەوە بوە
پیرەمێردێک لەهەورامان
كوردستان (كەنەكە) الی لێكردوینەتەوە چەترێك���ە لەس���ەر ئاس���تی هەرچوار پارچەی كوردس���تان دامەزراوە ،ئەوان وتویانە ئێمە خەرجی كۆنفرانسەكەتان بۆ دابین دەكەین‌و س���ازدان‌و ماندبونی لەس���ەرخۆتان ،لەبەرئ���ەوەی هیچكام لەو حزبانە كە بەرپرسی هەورامیشیان تێدایە هی���چ بیرۆكەیەكی وایان نەبوەو ئێمەش چوینەتە پێش���ەوەو هەنگاومان ناوەو ئەو كارەمان كردوە ،ئیدی خەڵك چۆن لێك���ی دەداتەوە كێش���ەی ئێمە نییە ،كێ دەتوانێت بێتە پێش���ەوەو بۆ ساڵێكی دیكە بابێت كۆمەكمان بكات". ناج���ح گوڵپی وەك زم���ان دەڕوانێتە هەورامی پێش���یوایە هەم���و بنەماكانی زمان بەس���ەر هەورامیدا دەچەسپێنن‌و
دەشڵێت كە چەندین ساڵە هەورامییەكان داوادەكەن ك���ە لەناوچەك���ەی خۆیان بەزمانی دایكی خۆی���ان بخوێنن ،بەاڵم حكومەت���ی هەرێم‌و وەزارەتی پەروەردە هیچ گوێیان بەم داوایە نەداوەو"ئێمەش وەك فشارێك یەكێك لەڕاسپاردەكانمان ئ���ەوە ب���وە ك���ە زمان���ی هەورام���ی لەقۆناغەكان���ی بنەڕەتی���دا لەهەورامان بخوێنرێت". باس لەوەش دەكات كە بۆ س���اڵێكی دیكە ئەگەر بتوانن بیریان لەوە كردۆتەوە كە دەستەیەكی بێالیەن لەهەورامییەكان سەرپەرش���تی كۆنفرانس���ەكە بك���ەن‌و كۆمەكی داراییش هەر لەهەورامییەكان كۆبكەن���ەوە بۆ ئەو مەبەس���تە تاوەكو دوربن لەتۆمەتباركردنی���ان بەوەی كە
الیەنداری دەكەن. لەب���ارەی ئەو رەخنانەش���ی لەبارەی ئیدارەدان���ی كۆنفرانس���ەكەوە لێی���ان دەگیرێت سەرپەرشتیاری كۆنفرانسەكە وتی"هەم���و كۆنفرانس���ێك كەموكورتی تێ���دا دەبێ���ت ئێم���ە یەكەمجارمان بو ئەو ش���ێوە كۆنفرانسە بكەین .ئەمەش گۆڕانكاریەكی گەورەی���ە بۆ ناوچەكەو هەڵەبج���ەو هەورامان .ئێمە نە رێكخراو بوی���نو ن���ە دەزگا ،كۆمەڵێك كەس���ی دڵس���ۆزی هەورامان بوی���ن بەبۆچونی جی���اوازەوە توانیومانە ئ���ەوە بكەین. بەدڵنیایی هەوڵ دەدەین ئەگەر ساڵێكی دیك���ە كۆنفرانس���ەكەمان بەس���ت ئەو الوازیانە چارەسەر بكەین". ئ���ەوەش رەتدەكاتەوە ك���ە ئیدارەی
ش���ارەكە بەدەمیانەوە نەچوبن دەڵێت كە بەش���ێكی خەرجی كۆنفرانس���ەكە لەالیەن پارێزگارەوە لەئەس���تۆ گیراوە س���ەرەڕای ئەوەی كارئاسانی مۆڵەتیان بۆ كردون‌و ئەمنیەتی كۆنفرانسەكەشیان پاراستون. وتیشی"ئەوەشی كە بەرپرسی حزبی‌و ئەوان���ە نەهاتون ئێمە زۆر بەوە مورتاح بوین ،لەوەشدا رچەش���كێنیمان كردوە ك���ە كۆنفرانس���ێكی بێ بەرپرس���مان بەڕێوە بردوەو كێش���ە دانیشتی ریزی پێشەوەمان نەبوە". ناجیح گوڵپی باس لەوەش دەكات كە ئەوان هیچ نیەتێكی���ان نییە بۆ ئەوەی زەمینەس���ازی بكەن بۆ جیاكردنەوەی ئەو ناوچەیەو وتیشی" تەنیا داوای مافی
خۆمان دەكەین ،ئیتر حكومەت بەزاراوە یان ش���ێوەزارمان دادەنێت یان هەرچی تر ،لەكاتێكدا ئەم حكومەتەی ئێمە چوە مافی كلتوری داوە بەمەندائی ،لەیاسای پێكهاتەكانی هەرێمی كوردستاندا باسی ك���ردوە كە حكوم���ەت بەرپرس دەكات لەوەی مافە كلتورییەكانیان دابین بكات، بۆچی نەدرێ���ت بەئێمەی هەورامی" كە بەوتەی ئەو 150ه���ەزار كەس بۆ 200 هەزار كەسی هەورامی لەهەرێم دەژین. الی خۆیشیەوە هاوكار عیزەت گوڵپی، كە بەلێكۆڵینەوەیەك لەسەر مافی زمان‌و كلت���وری هەورام���ی لەڕاگەیاندنەكاندا، بەش���داری كۆنفرانس���ەكەی كردب���و، بەئاوێن���ەی وت كە لەن���او راگەیاندنی كوردی���دا هی���چ گرنگیی���ەك بەزمانی هەورامی نادرێت. پێشی وایە كلتوری هەورامی بەشێكە لەكلتوری كوردیو زمان���ی هەورامیش بە بەش���ێك لەزمان���ی فراوانی كوردی دەزانێ���ت ه���ەروەك چ���ۆن زمانەكانی سۆرانی‌و كرمانجی بەشی ئەو زمانەن. ه���اوكار پێشكەش���نەكردنی هەم���و بابەت���ەكان بەزمان���ی هەورام���ی بەیەكێ���ك لەكۆنفرانس���ەكەدا لەالوازییەكانی كۆنفرانس���ەكە دەزانێت‌و پێش���ی وایە دەكرێت لەساڵی ئایندەی كۆنفرانس���ەكەدا ئەو كێشەیە چارەسەر بكرێت. راس���تە سەد لەس���ەد ئامانجەكەمان نەپێكاوە ب���ەاڵم توانیومانە هەنگاوێكی باش بنێین كە دەتوانین س���اڵی داهاتو كاری باشتر لەس���ەر الوازییەكان‌و ئەو بابەتانەش بكەین كە ئەمس���اڵ ئیشیان لەسەر كراوە. ئەو پێش���ی وای���ە پش���تیوانیكردنی كۆنفرانسەكە لەالیەن كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستانەوە هیچ كێشەیەكی بۆ ئامانجی كۆنفرانسەكە دروس���تنەكردوەو وتیشی هەر كەسێكی دیكەش سپۆنسەری ئەو كۆنفرانس���ە بكات پێشوازی لێ دەكات بەاڵم كەس ئەوەی نەكردوە.
8
کۆمه‌اڵیه‌تی
) )574سێشه‌مم ه 2017/4/25
له‌شاره‌زور مۆلیده‌یەك ی کارەبا لهناو باخچه‌یه‌ك ی مندااڵندایە ئا :ئیمان زه‌ندی له‌سنوری شاره‌زور ،مۆلیده‌كه‌یەکی کارەبا لهناو باخچه‌یه‌كی مندااڵن دانراوه ،به‌ڕێوه‌به‌ری باخچه‌كه‌ش ده‌ڵێت "چه‌ندینجار سكااڵمان تۆمار كردوه ،به‌اڵم به‌بیانوی نه‌بونی شوێن مۆلیده‌كه‌ی النابات". ش����ه‌نیه‌ر حه‌می����د ،به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری باخچه‌ی مندااڵنی س����ارا بۆ ئاوێنه ئهوه ئاش����كرا ده‌كات ك����ه تائێس����تا نهبوهو نابێ����ت مۆلیده‌یه‌كی ئه‌هلی له‌س����نوری باخچه‌یه‌كی مندااڵن دابنرێت ،ئەو وتی "ب����ه‌اڵم له‌باخچه‌كه‌ی ئێمه ئ����ه‌م كاره قێزه‌ونه رویداوه بهداخهوه". وتیش����ی "لە2016وە ئێمه ده‌واممان له‌م باخچه‌یه كردوه ،هه‌رچه‌نده ده‌مێكه ئه‌م بین����ای باخچه‌یه كراوه‌ته‌وه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هه‌ر ئه‌و مۆلیده ئه‌هلیه‌ی تێدا بوه شوێنی خۆیه‌تی ،به‌اڵم وه‌كو موڵك ئه‌م زه‌ویه سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌یه‌و له‌ئێستاشدا كه باخچه‌ی مندااڵنی سارای تێدایه ،هه‌ربۆیه من ده‌س����تبه‌جێ چوم خاوه‌ن مۆلیده‌كه‌م ئاگاداركردوه‌ته‌وه كه الیبات ئێره منداڵی لێیه ". ئ����هو به‌ڕێوه‌به‌ره باس ل����هوه ده‌كات ئه‌مه كێش����ه‌یه‌و ناچار ب����وه دو ژوری باخچه‌كه ته‌رك بكات به‌هۆی مه‌ترس����ی ئ����ه‌م مۆلی����ده ئه‌هلی����هوه ،ئ����ەو وتی "به‌ڕاس����تی ئه‌مه كێش����ه‌یه له‌به‌ر گازو ژاوه‌ژاوی مۆلیده‌كه‌و پیس����بونی دیواری باخچه‌كه‌و به‌هۆی دوكه‌ڵه ره‌ش����ه‌كه‌ی بێزاربوین‌و به‌وهۆی����هوه دو ژورم ته‌رك كردوه ". وتیش����ی" چه‌ندینج����ار ئاگادارم����ان كردوه‌ت����هوه كه الیبات ،الینابات! ناچار رێگای یاساییمان گرتوه‌ته‌به‌ر ،هه‌روه‌ها په‌روه‌رده‌م ئاگادار كردوه‌ته‌وه پاش����ان په‌روه‌رده‌ش قائیمقامی ئاگاداركردوه‌ته‌وه تاڕێگای یاس����ایی بگرنه‌به‌ر ،به‌وهۆیه‌وه قائیمقامی شاره‌زور به‌هاوكاری سه‌رۆكی ش����اره‌وانی قس����ه‌یان له‌گ����هڵ خاوه‌ن مۆلیده‌كه كردوه به‌اڵم خاوه‌ن مۆلیده‌كه به‌بیانوی نه‌بونی ش����وێن له‌جێی خۆی هێش����تویەتیه‌وه له‌كاتێكدا شوێنمان بۆ پێش����نیار كردوه كه به‌كێبڵێكی گشتی وایه‌ره‌كان بگوازێته‌وه. به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری باخچ����هی مندااڵن����ی س����ارا به‌ڵگه‌ی مه‌ترس����ی مۆلیده‌كه‌ی به‌نمونه‌ی����ه‌ك كه له‌س����نوری باخچه‌كه رویداوه ب����ۆ ئاوێن����ه ده‌گێڕێته‌وه ،ئەو وت����ی "پێیان راگه‌یاندم ك����ه مۆلیده‌كه پشیله‌یه‌كی کوش����توه به‌هۆی شۆرتی وایه‌رێكه‌وه ،به‌وهۆیه‌وه ته‌زوش ئاسنی دیواره‌كانی باخچه‌كه‌ی گرتبو ،ئێمه‌ش بۆ ئ����هوهی منداڵێك گیان����ی نه‌كه‌وێته مه‌ترس����یه‌وه نه‌مانهێش����توه ده‌س����ت له‌ئاسنه‌كه‌وه بدات .ئه‌مه گرفته چونكه
مندااڵنی باخچەی سارا لەبەردەم موەلیدە ئەهلییەکەدا فۆتۆ :ئیمان زه‌ندی منداڵێك شتێكی لێبێت كێ به‌رپرسه؟ بێگوم����ان خ����اوه‌ن مۆلیده‌ك����ه چونك ه ئێم����ه رێگای یاس����اییمان گرتوه‌ته‌به‌رو ئاگادارمان كردوه‌ته‌وه". وتیش����ی " داوای ئه‌وه‌شمان لێكردون كه كاره‌بای به‌رده‌وامی باخچه‌كه بده‌ن، ب����ه‌اڵم ته‌نه����ا دو ئه‌مپێری����ان پێداوین له‌گه‌ڵیش����یدا داوای نرخ����ی ئ����هو دو ئه‌مپێره‌ش ده‌ك����هن ،بهداخهوه الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار زۆر كه‌مته‌رخه‌م بوه به‌ده‌م داواكه‌مانه‌وه نه‌هاتون ،هه‌رچه‌نده ئێمه ده‌سته‌وه‌ستان ناوه‌س����تین بڕیارمداوه پارێزه‌ر بگرم تاله‌دادگا چاره‌س����ه‌رێكی خوێندكارێك دو پێشنیارم بۆیان هه‌یه، بۆ بدۆزینه‌وه". مندااڵنی باخچه‌ی س����ارا رایده‌گه‌یه‌نن یه‌ك����ه‌م دوری بخه‌نه‌وه بۆ ش����وێنێكی كه قسه‌ی خۆیانیان ههیهو به‌كۆمه‌ڵێك دیك����ه ك����ه زۆر ئاس����انه ش����اره‌وانی دروش����م بێ����زاری خۆی����ان ده‌رده‌بڕن ،ده‌توانێت جێگه‌یه‌كی ب����ۆ دابین بكات له‌كاتێكدا ئه‌وانیش له‌به‌ر پیسی دوكه‌ڵ‌و یاخ����ود مۆلیده‌كه بكه‌ن ب����هو مۆلیده ئه‌هلیان����هی كه هه‌م ده‌نگی كه‌مه‌و هه‌م ژاوه‌ژاوی مۆلیده ئه‌هلیه‌كه بێزارن. كه‌سوكاری منداڵه‌كانیش زۆر ده‌ترسن دوكه‌ڵه‌كه‌ی". وتیش����ی" ئ����ه‌م مندااڵن����ه له‌كات����ی له‌ڕوداوێك����ی نه‌خ����وازراوو داواكارن ده‌س����تبه‌جێ ئ����ه‌م كاره چاره‌س����ه‌ر گه‌ش����ه‌كردندان ئه‌م دوكه‌ڵه زۆر خراپ‌و پیس����ه ،گوێم له‌توێژینه‌وه‌یه‌ك بوه كه بكرێت. عەلی حه‌مه‌ڕه‌شید باوكی خوێندكارێكه ده‌ڵێن منداڵ له‌ته‌مه‌نی حه‌وت س����اڵی له‌باخچه‌ی مندااڵنی س����ارا له‌وباره‌یه‌وه بڕێك����ی زۆر co2هه‌ڵمژێت كاریگه‌ری ئاش����كرای ده‌كات " من وه‌ك����و باوكی له‌س����ه‌ر بی����ره‌وه‌ری ده‌بێت‌و توش����ی
ئه‌م مندااڵن ه له‌كات ی گه‌شه‌كردندان ئه‌م دوكه‌ڵ ه زۆر خراپ‌و پیسه
ده‌به‌نگ����ی ده‌كات ،له‌ڕاس����تیدا گه‌ر من ده‌ركم به‌گرفتێكی له‌وش����ێوه‌یە بكردای ه هه‌رگی����ز منداڵ����م نه‌ده‌هێن����ا ب����ۆ ئه‌م باخچه‌یە ". ده‌ش����ڵێت" داواكارم له‌الیه‌ن����ه په‌یوه‌ندی����داره‌كان كه چاره‌س����ه‌رێكی خێرا ب����ۆ ئه‌م مندااڵنه بدۆزنه‌وه چونكه به‌ڕاس����تی ئه‌م مندااڵنه هیچ تاوانێكیان نیه ئێمه بێین گازی دوانه ئۆكس����یدی كاربۆن بكه‌ین به‌گه‌رویاندا ". س����ه‌باره‌ت به‌و گرفته مامۆس����تایان رای خۆیان خستوه‌ته‌رو رونیده‌كه‌نه‌وه ك����ه ده‌نگی مۆلیده‌ك����ه زۆر نه‌گونجاوه بۆ باخچه‌كه ،مامۆس����تایه‌ك وتی "ئەو مۆلیدەی����ە س����یمایه‌كی زۆر ناش����رینی به‌خش����یوه به‌باخچه‌ك����ه ك����ه ناتوانین منداڵ����ه‌كان ببه‌ینه باخچه‌ك����هی دواوه له‌به‌ر رودانی ه����ه‌ر ئه‌گه‌رێكی له‌ناكاو، هه‌روه‌ه����ا دوكه‌ڵ����ه ره‌ش����ه‌كه‌ی ك����ه ژینگ����هی باخچه‌كه‌ی پیس كردوه جگه مه‌ترسیشی ". هه‌روه‌ه����ا س����ه‌باره‌ت به‌و كه‌یس����ه مامۆستایان‌و به‌ڕێوه‌به‌ری باخچه‌ی سارا بۆ دوباره جه‌ختكردنه‌وه له‌مه‌ترس����ی مۆلی����ده‌ی ئه‌هلی لهناو باخچه‌ی س����ارا س����ه‌ردانی په‌روه‌رده‌یانك����رد ،محه‌مه‌د
ئه‌حم����ه‌د به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری پ����ه‌روه‌رده‌ی ش����اره‌زور له‌وباره‌یه‌وه وت����ی" دوباره ب����ۆ جه‌ختكردن����هوهی ئ����ه‌م كه‌یس����ه مامۆستایان‌و به‌ڕێوه‌به‌ری باخچه‌ی سارا س����ه‌ردانیان كردم كه گوایه پشیله‌یه‌ك به‌هۆی شۆڕتی كاره‌بای ئه‌و مۆلیدەیە‌وه تۆپیوه ئه‌مه‌ش شتێكه ده‌بێته مه‌ترسی بۆ گیان����ی مندااڵنی باخچه‌كه ،گرفته‌كه ئهوهی����ه كه مۆلیده‌یه‌ك����ی ئه‌هلی لهناو س����نوری باخچه‌كه‌دایه ك����ه ئه‌مه زۆر زۆر نایاس����اییه ،هه‌روه‌ه����ا الیه‌ن����ی په‌یوه‌ندیدارمان كه شاره‌وانیه لێئاگادار كردوه‌ت����هوه ،جگه له‌وه‌ش س����اڵی پار سكااڵی یاساییشمان گه‌یاندوه به‌دادگای شاره‌زور به‌اڵم تائێستا هیچ ئیجرائاتێك نه‌كراوه". وتیش����ی"بۆیه پێویسته ئه‌م كه‌یسه دوباره بجوڵێنرێت����هوه له‌زوترین كاتدا، پێش ئ����هوهی ئه‌م بینای����ه وه‌ربگیرێت ئ����ه‌م كه‌یس����ه‌مان جواڵندوه تائێس����تا به‌دواداچونی ب����ۆ نه‌كراوه دیاره الیه‌نی په‌یوه‌ندی����دار كه‌مته‌رخه‌م����ه به‌بیانوی نه‌بون����ی ش����وێنی گونج����او ،دوب����اره داواكاری����ن به‌زوترین كات ئه‌م مۆلیده‌یه له‌سنوری ئه‌م باخچه‌یه‌دا الببرێت له‌به‌ر ته‌ندروستی منداڵه‌كان ".
داوا ی ئه‌وه‌مان لێكردون ك ه كاره‌با ی به‌رده‌وام ی باخچه‌ك ه بده‌ن به‌اڵم ته‌نها دو ئه‌مپێریان پێداوین‌و داوای نرخ ی ئه‌و دو ئه‌مپێره‌ش ده‌كه‌ن
سه‌رهه‌نگ به‌فیشه‌كی هاوڕێكه ی ده‌كوژرێت ئا :مه‌زهه‌ر كه‌ریم كاتژمێر 7:30خوله‌كی رۆژی شه‌مم ه ،4/22كوڕێكی ته‌مه‌ن 27ساڵ به‌ناوی سه‌رهه‌نگ له‌گوندی ده‌گاشێخانی سه‌ر به‌ناحیه‌ی بیاره به‌ده‌رچونی فیشه‌كێك له‌چه‌كی هاوڕێكه‌ی ده‌كوژرێت.
سەرهەنگ
سه‌رهه‌نگ‌و رابه‌ر هاورێی گیانیبه‌گیانی یه‌كت����ر بون ،له‌منداڵی����هوه پێكه‌وه‌ن‌و ماڵه‌كانیشیان له‌یه‌ك كۆاڵندایه ،بڕیار ده‌ده‌ن له‌گ����هڵ هاورێیه‌ك����ی دیكه‌یان به‌ناوی دانا بچنه گوندی ده‌گاشێخانی ناوچه‌ی بیاره به‌مه‌به‌س����تی سه‌یران‌و گه‌ڕان‌و كۆكردنه‌وه‌ی گیای به‌هاره ،بۆ شه‌وی هه‌ینی له‌و گونده ده‌مێننه‌وه. ده‌گاش����ێخان ،نزیك����هی دو كاتژمێر به‌پ����ێ له‌بی����اره‌وه دوره‌و قه‌دپاڵ����ی چیاكانی ئه‌و گونده زۆر سه‌خت‌و رژده، س����ه‌ركه‌وتن به به‌رزاییه‌كاندا چه‌ندین كاتژمێر به‌پێ رۆشتنی ده‌وێت. له‌و چیا سه‌خته‌دا ،كاتێك داناو رابه‌ر پێكه‌وه سه‌رقاڵی هاتنه‌خواره‌وه ده‌بن، رابه‌ر ب����ه‌ده‌م قس����ه‌كردنه‌وه خه‌ریكی چه‌كه‌كه‌ی ده‌بێت ت����ا ئاماده‌ی بكات بۆ نیش����انه‌گرتنه‌وه ،له‌پڕ فیشه‌كێكی له‌ده‌ست ده‌رده‌چێت‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا سه‌رهه‌نگ هاوارده‌كات‌و له‌سه‌ر زه‌ویه‌كه ده‌كه‌وێت. ك����ه س����ه‌یرده‌كه‌ن ،فیش����ه‌كه‌كه‌ی به‌ركه‌وتوه‌و برینداره‌‌و هیچ هۆكارێكی گواستنه‌وه‌شیان پێنابێت.
به‌وته‌ی كه‌س����وكاره‌كه‌ی سه‌رهه‌نگ ،شه‌هید ،به‌اڵم دواتر ره‌وانه‌ی سلێمانی فیشه‌كه‌كه به‌ر پشته‌سه‌ری سه‌رهه‌نگ ده‌كرێت‌و له‌ڕێگه گیانله‌ده‌ستده‌دات. كۆس����ااڵن جه‌میل ،كه س����ه‌رهه‌نگ كه‌وتوه‌و ده‌ستبه‌جێ كه‌وتوه ،له‌شۆكی ئه‌و روداوه داناو رابه‌ر چه‌ند كاتژمێرێك هاوسه‌ری خوش����كه‌كه‌یه‌تی ،سه‌باره‌ت نازان����ن چ����ی له‌س����ه‌رهه‌نگ بك����هن ،ب����ه‌روداوی زو گی����ان له‌ده‌س����تدانی به‌دیاریی����هوه ده‌وه‌س����تن‌و ده‌یانه‌وێت س����ه‌رهه‌نگ ،وتی "به‌داخ����هوه به‌هۆی رێگری خوێن به‌ربونه‌كه‌ی بكه‌ن‌و دانا نه‌بونی پزیش����كو ده‌رمانی پێویس����ت به‌په‌تێك شوێنی فیشه‌كه‌كه ده‌به‌ستێت ،ره‌وان����هی س����لێمانی ك����راو له‌ڕێ����گا هه‌ر له‌و كات����ه‌دا چه‌ند جارێك رابه‌ر گیانیله‌ده‌س����تدا ،ئه‌گ����ه‌ر پزیش����كی ت����اوی چه‌كه‌ك����ه ده‌دات ت����ا كۆتایی پێویست هه‌بوایه هاوسه‌ری خوشكه‌كه‌م به‌ژیانی خۆی بهێنێت ،به‌اڵم دانا میلی به‌و شێوه‌یه گیانی له‌ده‌ست نه‌ده‌دا". وتیشی "كه‌سوكاری سه‌رهه‌نگ هیچ چه‌كه‌كه ده‌هێنێته‌وه‌‌و ته‌له‌فون ده‌كات بۆ ماڵه‌وه‌ی س����ه‌رهه‌نگ‌و پێیانده‌ڵێت داواكاریه‌كیان نیه له‌وماڵه‌و به‌ڕوداوێكی سه‌رهه‌نگ فیشه‌كی به‌ركه‌توه‌‌و فریامان ق����ه‌زاو قه‌ده‌ر وه‌س����فی ده‌كه‌ن به‌وه‌ی كه‌ون له‌گوندی ده‌گاشێخانین ئۆتۆمبیل ئه‌وان هاوڕێ����ی گیانیبه‌گیانی یه‌كتری ب����ون‌و زۆر یه‌كتریان خۆشده‌ویس����ت‌و بهێنن سه‌رهه‌نگ برینداره. س����ه‌رهه‌نگ نیوكاتژمێ����ر پێش ئه‌و باوكیشیان هه‌ر هاوڕێ بون". چه‌ند رۆژێك پێش ئه‌و روداوه داناو روداوه ته‌له‌ف����ون ده‌كات ب����ۆ ژینۆی هاوس����ه‌ری كه ده‌یه‌وێ����ت بگه‌ڕێته‌وه‌‌و سه‌رهه‌نگ‌و رابه‌ر خه‌ریكی ته‌واوكردنی خۆی����ان ئاماده‌كه‌ن ت����ا له‌گه‌ڵ منداڵه خانوه‌ك����هی س����ه‌رهه‌نگ ب����ون هی����چ تاقانه‌كه‌یان بچنه دهرهوه بۆ سه‌یران ،كارێكیان به‌جیا نه‌ده‌ك����رد ،به‌رده‌وام ب����ه‌اڵم دوای نی����و كاتژمێ����ر ته‌له‌فون پێك����هوه ب����ون رۆژان����ه چه‌ندین جار ده‌كرێت����هوه ب����ۆ ژینۆ ك����ه چاوه‌ڕێی ته‌له‌فونیان بۆ یه‌كتر دهكردو له‌یه‌كیان س����ه‌رهه‌نگ ن����ه‌كات ،كه ب����ۆ دواجار ده‌پرسی. به‌وت����هی كه‌س����وكاری راب����هرو دانا سه‌رهه‌نگ قس����ه له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌كه‌ی ده‌كات‌و به‌چاوه‌ڕوان����ی ده‌س����پێرێت‌و له‌دوای گیانله‌ده‌ستدانی سه‌رهه‌نگ ،دانا جارێكی دیكه گوێی����ان له‌ده‌نگی یه‌ك له‌ماڵه‌وه‌یه‌و نایه‌وێت كه‌س ببینێت‌و زۆر بێزاره‌و نازانێت چیبكات به‌رده‌وام بیر نابێته‌وه. ی له‌و چركه‌ساته ده‌كاته‌وه كه سه‌رهه‌نگ ی كه‌سوكاره‌ك ه ی به‌ده‌مه‌وه‌هاتن له‌دوا س����ه‌رهه‌نگ‌و هێنان����ه خ����وارهوهی فیشه‌كه‌كه‌ی به‌رده‌كه‌وێت. به‌وته‌ی كه‌س����وكاره‌كه‌ی رابه‌ریش، به‌برینداری كه به‌حاڵ هه‌ناسه ده‌دات، ده‌یگه‌یه‌ننه نه‌خۆش����خانه‌ی هه‌ڵه‌بجه‌ی ئه‌وان دڵگرانن ب����هو روداوه‌‌و ئاواتیان
ده‌خواس����ت كوڕه‌ك����هی ئ����ه‌وان بوایه نه‌ك س����ه‌رهه‌نگ به‌وش����ێوه‌یه گیان ی له‌ده‌س����تبدایه ،ئاماده‌ی����ی خۆش����یان ده‌ربڕیوه هه‌رچی كه‌سوكاری سه‌رهه‌نگ داوای ده‌كه‌ن له‌خزمه‌تیاندان كه ئێستا كوڕه‌كه‌ی����ان به‌م����اده‌ی 406له‌بنكه‌ی پۆلس����ی بیاره ده‌ست به‌س����ه‌ركراوه له‌الیه‌ن پۆلیسه‌وه". سه‌رهه‌نگ‌و رابه‌ر به‌هۆی كاره‌كه‌یان ب����ه‌رده‌وام چه‌كیان پێبو ،س����ه‌رهه‌نگ پۆلیس����ی نه‌وت‌و گاز ب����وهو رابه‌ریش پێش����مه‌رگه ب����وه ،هه‌ربۆی����ه بۆ هه‌ر جێگه‌ی����ه‌ك ده‌چ����ون چه‌كه‌كانی����ان له‌ش����اندابو ،زۆركاتیش به‌مه‌به‌س����تی راوش����كار به‌كاریان ده‌هێناو س����ااڵنه چه‌ندین جار ده‌چونه كوێس����تانه‌كانی بیاره‌‌و شه‌و ده‌مانه‌وه. وته‌بێژی پۆلیس����ی هه‌ڵه‌بجه ،رائید به‌رزان عوس����مان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "نیوه‌ڕۆی رۆژی ش����ه‌ممه2017/4/22 گه‌نجێك����ی ته‌م����هن 27س����اڵ به‌ناوی س����ه‌رهه‌نگ مه‌حم����ود له‌كات����ی چونه دهرهوه له‌گه‌ڵ دو ه����اوڕێ له‌ناحیه‌ی بی����اره به‌فیش����ه‌كێك كه به‌ر س����ه‌ری كه‌وتوه ده‌كوژرێت". وتیش����ی "هێزه‌كانمان گه‌یشتونه‌ته شوێنی روداوه‌كه‌و له‌كاتی گواستنه‌وه‌ی ب����ۆ نه‌خۆش����خانه ئه‌و گه‌نج����ه گیانی له‌ده‌س����تداوه‌‌و هاوڕێكه‌ش����ی به‌ماده‌ی 406ده‌س����تگیرا كراوه په‌ڕاوی یاسایی بۆ دۆسیه‌كه كراوه‌ته‌وه‌‌و وته‌ی تۆمه‌تبار وه‌رگیراوه".
سه‌رهه‌نگ نیوكاتژمێر پێش ئه‌و روداوه ته‌له‌فون ده‌كات بۆ ژینۆ ی هاوسه‌ر ی ك ه ده‌یه‌وێت بگه‌ڕێته‌وه‌‌و خۆیان ئاماده‌كه‌ن تا له‌گه‌ڵ منداڵ ه تاقانه‌كه‌یان بچن ه دهرهوه بۆ سه‌یران
ره‌نگاڵه
rangalayawene@gmail.com
) )574سێشه‌ممه 2017/4/25
گه‌الوێژ سه‌قزی: به‌كوردی‌‌و فارسی‌‌و ئه‌فغانی‌‌و عه‌ره‌بی‌‌و ئازه‌ری به‌ند ده‌ڵێم ئا :مه‌زهه‌ر كه‌ریم به‌ندبێژ گه‌الوێژ سه‌قزی له‌شار ی سه‌قز له‌دایك بوهو له‌منداڵیه‌وه ئاره‌زوی به‌ندبێژی كردوه .له‌باره‌ی خۆیه‌وه له‌چاوپێكه‌وتنێكی تایبه‌ت به‌ئاوێنه وتی "باوكم هاوكارێكی باشم بوهو ماوه‌ی 10ساڵه له‌واڵتی كه‌نه‌دا ژیان به‌سه‌رده‌به‌م‌و ی هه‌ورامان‌و ئێلی بۆ فێستیڤاڵ به‌گی جاف هاتومه‌ته‌وه بۆ شاری سلێمانیو به‌شداری چه‌ندین ئاهه‌نگم كردوهو یه‌كه‌م ژنم كاری به‌ندبێژی ده‌كه‌م". ی كاری به‌ندبێژی بۆ ژنان‌و له‌باره قورس����ی كاره‌كه‌ی ،گه‌الوێژ سه‌قز ی وتی"س����ه‌ره‌تای كاری گۆرانی وتنم به‌ڕه‌دیفی س����ونه‌تی ده‌ستم به‌كاری هونه‌ری كردو به‌هاوكاری مامۆس����تا ئه‌یوب����ی نۆبه‌خت له‌ش����اری بۆكان‌و فه‌روغ����ی فوالدی شه‌ش����ه گۆرانی مامۆس����تا محه‌م����ه‌دی ماملێم وته‌وه ب����ۆ یادی كۆچی دوای����ی ئه‌و ،به‌اڵم به‌ه����ۆی رێگه‌نه‌دانی ده‌وڵه‌تی ئێران ب����هوهی ژن گۆرانی بڵ����ێ نه‌متوانی باڵوی بكه‌مه‌وه". ی له‌ده‌س����تدانی وتیش����ی "ل����ه‌دوا هاوسه‌ره‌كه‌م له‌س����اڵی 2006واڵتی ی نهتهوه ئێرانم به‌جێهێشت‌و به‌هاوكار یه‌كگرتوه‌كان خۆم‌و دو منداڵم چوینه واڵتی كه‌ن����ه‌دا به‌مه‌به‌س����تی كاری هونه‌ری‌‌و خوێندن����ی منداڵه‌كانم له‌و واڵته كه ماوه‌ی ده س����اڵه له‌شاری تۆرنتۆ ژیان به‌سه‌رده‌به‌ین". ئام����اژه‌ی به‌وه‌ش����دا "س����ه‌رقاڵی به‌ندبێژیم له‌ریس����تۆرانته‌كانی كوردو
ێك ده‌كات ،له‌وباره‌یه‌وه له‌ڕێوره‌سمێكدا له‌هۆڵی كتێبخانه‌ی ه���ه‌ژار موكریانی له‌هه‌ڵه‌بجه‌و به‌ئاماده‌بون���ی زۆرێ���ك له‌گوێگران���ی هونه‌رمه‌ند "هۆشیار حه‌مه‌فه‌ره‌ج" سیدییه نوێیه‌كه‌ی به‌ناوی "كانی شێخ" باڵوكرده‌وه كه پێكهاتوه له ٧به‌رهه‌می گۆرانی. هۆش���یار حه‌مه‌ف���ه‌ره‌ج له‌لێدوانێك���دا به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند :دڵخۆشم به‌ته‌واوبونی ئه‌م كاره نوێییه‌و به‌ده‌مه‌وه‌هاتنی باش���ی گوێگران���م ك���ه زیات���ر هان���م ده‌دات بۆ خزمه‌تكردن���ی ب���ه‌رده‌وام ،هه‌روه‌ها ئه‌م به‌رهه‌م���ه له‌حه‌وت گۆران���ی پێك هاتوه‌و زۆرێ���ك له‌ئاوازه‌كان���ی خ���ۆم دامن���اوه‌و شیعری شاعیران (ئه‌حمه‌د موختار ،ناتق، هێم���ن له‌تی���ف ،ئیس���ماعیل خورماڵی)م به‌كارهێناوه. ناوب���راو ئام���اژه‌ی به‌وه‌ش���كرد"له‌به‌ر گوێگ���ران‌و خزم‌و دۆس���ته‌كانم هه‌ڵه‌بجه‌م هه‌ڵبژارد بۆ باڵوكردن���هوهی به‌رهه‌مه‌كه‌و له‌مانگی ته‌مموزی ئه‌مساڵیشدا كۆنسێرتێك هه‌ر له‌م شاره ساز ده‌كه‌م".
فارسی ئه‌و ش����اره‌دا‌و زۆرترین كار ی هونه‌ری به‌ندبێژی كوردیو فارسی‌‌و ئه‌فغانی‌‌و عه‌ره‌بی‌‌و ئازه‌ری ده‌ڵێم". وتیشی "به‌گرێبه‌ست له‌گه‌ڵ خاوه‌ن ریستۆرانته‌كان ش����هوه ئاهه‌نگه‌كان به‌ڕێده‌ك����ه‌م‌و توانیومه ئه‌و خه‌‌ونه‌ی منداڵیم كه زۆر ئاره‌زوی گۆرانی وتنم ده‌كرد بهێنمه‌دی‌‌و به‌رده‌وامبم له‌كاری هونه‌ری‌‌و به‌ندبێژی". جه‌غتی����ش ل����هوه ده‌كات����هوه "له‌ڕیستۆرانته‌كانی تۆرینتۆی واڵتی كه‌ن����ه‌دا به به‌ختیار س����اڵح‌و عه‌زیز وه‌یسی بانگم ده‌كه‌ن‌و زۆربه‌ی شه‌وه ئاهه‌نگ����ه‌كان گۆرانیه‌كان����ی عه‌زیز وه‌یس����یو به‌ختیار ساڵح ده‌ڵێمه‌وه‌‌و چه‌ندی����ن به‌ندی خۆش ده‌ڵێمه‌و‌ه كه له‌باوكمه‌وه بۆم ماوه‌ته‌وه‌‌و توانیومه هه‌وادارێكی باش����ی كوردو ئه‌فغانی‌‌و فارس له‌ده‌وری ش����هوه ئاهه‌نگه‌كانم كۆبكه‌مه‌وه". وتیش����ی "چه‌ندی����ن ه����ه‌واداری ئاهه‌نگه‌كان����م له‌فارس ئاره‌زوی جلی كوردی ده‌ك����هن به‌هۆی له‌به‌ركردن‌و به‌كارهێنان����ی جل����ی ك����وردی ك����ه ب����ه‌رده‌وام له‌ئاهه‌نگه‌كان����دا له‌به‌ری ده‌كه‌م‌و ئاماده‌نیم هیچ جلێكی دیكه له‌به‌ربك����ه‌م‌و زۆر حه‌زده‌كه‌م به‌جلی كوردیه‌وه كاری به‌ندبێژی بكه‌م". ئاماژه‌ی به‌وه‌ش����دا "هی����چ كاتێك چاوه‌ڕێی ك����ه‌س نی����م كاره‌كانم بۆ رێك بخات‌و خۆم به‌رده‌وام سه‌رقاڵی كاره‌كانی خۆم ده‌بم ،به‌هۆی داواكاری جه‌ماوه‌ره‌كه‌م بۆ به‌ندبێژی‌‌و ئاهه‌نگی ش����ادی تاكه هۆكارێكه به‌و شێوه‌یه به‌رده‌وام بم له‌كاره‌كه‌م". وتیش����ی "زۆركات له‌ئاهه‌نگه‌كاندا گۆرانی خ����اوم وتۆت����هوهو خه‌ڵكی
حه‌زی����ان پێ نه‌ب����وهو چه‌ندین جار داوای����ان لێك����ردوم گۆرانی ش����ادی بڵێمه‌وه‌‌و خه‌ڵكی به‌هۆی ماندوبونیان له‌ڕۆژه‌كانی هه‌فته‌دا ئاره‌زوی خۆشی‌‌و شادی‌‌و هه‌ڵپه‌ركێ ده‌كه‌ن‌و ئاره‌زوی گۆرانی شاد ده‌كه‌ن". گه‌الوێ����ژ س����ه‌قزی ئام����اژه به‌وه ده‌كات به‌رهه‌م����ی تایب����هت به‌خۆی نیی����هو وتی"له‌هه‌وڵ����ی ئ����ه‌وه‌دام به‌رهه‌می تایب����هت به‌خۆمم هه‌بێت، به‌اڵم تائێس����تا ده‌رفه‌ت نهبوهو بیرم لێكردۆته‌وه". وتیشی "هیوادارم منداڵه‌كانم ببنه هونه‌رمه‌ند كه خاوه‌نی كوڕو كچێكم. كوڕه‌كه‌م سه‌رقاڵی راهێنانی ئامێری كۆرگ����هو زۆر حه‌زی ب����ۆ ئه‌و ئامێره ههیهو هیوادارم ببێته هونه‌رمه‌ندێكی باش". گه‌الوێژ داواكاری له‌ژنانی كورد ئهوهی����ه ك����ه بتوانن به‌ش����داربن ل����ه‌كاری هونه‌رو به‌ربه‌س����ته‌كانی ژیانی����ان تێپه‌ڕێن����نو خزمه‌ت����ی هونه‌ری واڵته‌كه‌یان بكه‌ن‌و هیچ ش����تێك نه‌بێته رێگر له‌به‌رده‌م هونه‌رو حه‌زو ئاواته‌كانیان. جه‌غتی����ش له‌س����ه‌ر ئ����هوه ده‌كات����هوه"كاری به‌ندبێ����ژی س����ه‌رچاوه‌ی دارای����ی نیهو كاری دیك����ه ده‌كات‌و له‌وباره‌ی����هوه وتی "كاری هونه‌ری ته‌نها سه‌رچاوه‌ی بژێوی ژیانی من نیهو وه‌ك س����ه‌رجه‌م خه‌ڵك����ی دیكه موچه‌ی����ه‌ك له‌ده‌وڵه‌تی ئه‌و واڵته وه‌رده‌گرم‌و منداڵه‌كانیش����م وه‌ك خوێندكارێ����ك ل����هو واڵته ژیانیان دابینكراوه".
به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی رۆشنبیریو هونه‌ر به‌دو چاالكی یادی رۆژنامه‌گه‌ری كوردی كردهوه
رۆژی ،2017/4/22له‌یادی 119كوردییه‌كان له‌كۆندا له‌شێوه‌ی فۆتۆ ساڵه‌ی رۆژنامه‌گه‌ری كوردیدا ،گه‌له‌ری خستبوه‌ڕو. به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتیی رۆشنبیریو پاشان چاالكی دوه‌م ده‌ستی پێكرد، هونه‌ری سلێمانی ،دو چاالكی ئه‌نجامدا كه بریتی بو له‌پانێلێك به‌ناونیشانی كه چه‌ندین رۆژنامه‌نوس‌و نوسه‌رو (ره‌خنه له‌ڕۆژنامه‌گه‌ری كوردیی له‌ئێستادا) ،كه چوار رۆژنامه‌نوسی هونه‌رمه‌ندو روناكبیر ئاماده‌ی بون. له‌ده‌سپێكدا ،له‌الیه‌ن بابه‌كر دڕه‌یی به‌ئه‌زمون به‌شدارییان تێدا كرد كه به‌ڕێوه‌به‌ری گشتیی رۆشنبیریو ئه‌وانیش (توانا عوسمان ،شوان هونه‌ری سلێمانییه‌وه ،پێشانگای محه‌مه‌د ،له‌تیف فاتیح ،رامیار تایبهتیو هه‌میشه‌یی (پانۆرامای مه‌حمود)بون‌و دوای پێشكه‌شكردنی رۆژنامه‌گه‌ری له‌پایته‌ختی رۆشنبیری) باسه‌كانیان ،گفتوگۆیه‌كی كراوه كرایه‌وه كه له‌الیه‌ن نوسه‌رو له‌نێوان ئاماده‌بوان دروستبو بۆ رۆژنامه‌نوس مه‌ریوان مه‌سعوده‌وه زیاتر قسه‌كردن له‌سه‌ر بواری ره‌خنه ئاماده‌كرابو ،كه زۆربه‌ی رۆژنام ه له‌بواری نوسین‌و رۆژنامه‌گه‌ریدا.
ته‌‌رازو لەم ماوەیەدا هەمو ئەو ش���تانەت لەال روندەبنەوە كە ب���ۆ لەناوبردن‌و ناوزڕاندن���ی ت���ۆ بەكارهێن���راون‌و راستییەكان ئاشكرا دەبن.
دوپشک پ���ڕۆژەی زۆرت هەیە ب���ەاڵم هیچ الیەنێ���ك پاڵپش���تیت ناك���ەن بۆیە باش���تروایە بگەڕێیت بۆ دۆزینەوەی كەس���انێك كە لەم بوارەدا یارمەتیت بدەن.
ئەنجامدان���ی گەش���تێك لەگ���ەڵ هاوس���ەرەكەتدا دەبێتە هۆی ئەوەی لەو تەنیاییە رزگارت بێت ،لەمڕۆژەدا هیچ گرفتێكی تەندروستیت نییە.
»æêīµ »ËĠňĥŎð ئا :شۆڕش محه‌مه‌د مه‌مله‌كه‌تی مێروله‌كان سیناریۆ‌و ده‌رهێنان :عه‌دنان عوسمان پاڵه‌وانیه‌تی :شه‌هرام نامیق ،دڵسۆز ماوه‌تی نواندن :زایه‌ر عه‌ب���دواڵ ،روپاك عه‌بدولقادر، مینا ئیبراهیمزاده ،دڵزار كافرۆشی ،مه‌حمود گل���ی ،غاز ی ش���ینه ،له‌یال مه‌جیدی ،ش���نۆ خان ،هاوكار مسته‌فا ،هه‌ڵۆ نانه‌كه‌لی ،شوان ش���ێرزاد ،دلێر دڵزار ،ئارێز محێدین ،ماوه‌ت ئه‌رس���ه‌الن ،ئومێد ره‌زا ،فه‌رم���ان مه‌حمود، پێش���ه‌وا ناس���یح ،هه‌وراز ره‌ش���وان ،باوان نه‌به‌ز ،س���اڕێژ ئه‌ڤینی ،عه‌ل ی عه‌بدولواحید، عه‌بدولڕه‌حم���ان عه‌بدولواحید ،هێد ی غازی، س���ێبور ف���ازڵ ،مه‌حم���ود حه‌م���ه‌د ،زانیار عه‌دنان. به‌ڕێوه‌به‌ر ی به‌رهه‌م :شاهین نه‌جمه‌دین سه‌رپه‌رشتیاری گشتی سیناریۆ :نازم دڵبه‌ند سه‌رپه‌رشتیاری گش���تی كارگێڕی :شاخه‌وان مسته‌فا سه‌رپه‌رش���تیار ی گش���ت ی هونه‌ری :ئیبراهیم ره‌مه‌زان یاریده‌ری ده‌رهێنه‌ر :شه‌هرام نامق یاریده‌ر ی وێنه‌گر :ئارێز محێدین كرێن‌و شاریۆ :سیروان گل ی دیزاین ی روناكی :سرود ره‌شید جێبه‌جێكار ی روناكی :ماوه‌ت ئه‌رسه‌الن به‌رپرس ی په‌یوه‌ندییه‌كان :میران سابیر ماكیاژ:جه‌مال جه‌باری ،بێخاڵ سه‌باح وێنه‌گری فۆتۆگرافی :عه‌ل ی خۆشناو رێكخستن ی ره‌نگ :نیعمه‌ت نارنج ی ده‌نگهه‌ڵگر :شوان شێرزاد یاریده‌ری ده‌نگهه‌ڵگر :ئه‌یوب ئه‌كره‌م دیزاینی دیكۆر :رێبین چاالك كالكێت :ره‌نجده‌ر رزگار ڤیژواڵ ئیفێكت :ئاكار جه‌مال كامێرای باگ س���تێج :زانی���ار عه‌دنان ،فوئاد جه‌الل ئێكسسوار :نێرگز عه‌بدولره‌حمان به‌رپرس ی راگه‌یاندن :هه‌ژار ئه‌نوه‌ر وه‌رگێڕان���ی ب���ۆ زمان��� ی عه‌ره‌بی :یوس���ف مه‌رزانی وه‌رگێڕان���ی ب���ۆ زمانی ئینگلی���زی :هاومه‌ند ره‌نج ه وه‌رگێڕان ی بۆ زمان ی فه‌ڕه‌نسی :دكتۆر محسین ئه‌حمه‌د عومه‌ر وه‌رگێڕانی سینۆپس���س ب���ۆ زمان ی عه‌ره‌بی: تاریق ئاكره‌ی ی به‌ڕێوه‌به‌ری وێنه‌گرتن :سه‌نعان هه‌ولێر ی موزیك :زانا جه‌به‌ل ی پۆسته‌ر :پۆاڵ مه‌حمود بروشور :فه‌رهاد مه‌ال دیزاینی ده‌نگ و مۆنتاژ :نیعمه‌ت نارنج ی به‌رهه‌م هێنان :عه‌دنان عوسمان لۆكه‌یش���ن :گون���دی عه‌لی���اوه‌ی دێگه‌ڵ���هو ئه‌شكه‌وتی جاسه‌نه له‌سورداش ماوه‌ی فیلم 72 :خوله‌ك یه‌كه‌م نمایش :گوند ی عه‌لیاوه‌ی دێگه‌ڵ ه چیرۆك���ی فیلمه‌كه ب���اس له‌كاره‌كته‌رێك ده‌كات به‌ناو ی روپاك كه كاره‌كته‌ری سه‌ره‌كی ئه‌م فیلمه‌یه ،به‌بێ خواستی خۆی ده‌كه‌وێت ه ده‌ست گروپێكی تیرۆریستی بۆ ماوه‌یه‌كی زۆر ده‌س���تدرێژی سێكس���ی ده‌كرێت ه سه‌رو دوای رزگاركردن���ی له‌الی���هن قاچاغچییه‌ك ،روپاك منداڵێكی ده‌بێت .وێڵبون به‌دوای چاره‌نوس‌و خۆگونجان���دن له‌گ���هڵ كۆمه‌ڵ���گادا ،ده‌بێت ه كرۆكی ملمالنێكه. عه‌دن���ان عوس���مان پێش���تر زیات���ر له12 كورته‌فیل���م‌و فیلمێك���ی س���ینه‌مایی درێژی به‌ناوی "سێگۆش���هی مه‌رگ" به‌رهه‌م هێناوه، هه‌روه‌ها به‌ش���داری كۆمه‌ڵێك فێس���تیڤاڵی ناوخۆو عێراق‌و جیهان كردوه‌وخاوه‌نی چه‌ندین خه‌اڵت���ه .ده‌رچوی لقی ده‌رهێنان ه له‌به‌ش���ی سینه‌مای كۆلێژی هونهره جوانه‌كان له‌زانكۆی سه‌اڵحه‌دین .
ی ئارام عه‌ل ی تابلۆكان له‌قاهیر ه پیشان ده‌درێت هونه‌رمه‌ندی شێوه‌كاری كورد ئارام عه‌لی به‌بانگێشتنامه‌یه‌كی فه‌رم ی له‌الیه‌ن گه‌له‌ری ئۆستراكا له‌شاری قاهیره پێشانگه‌یه‌كی شێوه‌كاری كردهوه. پێشانگه‌كه له‌ڕۆژی 20ی نیسانی 2017 له‌شاری قاهیره‌‌و له‌هۆڵی (ئۆستراكا) به‌ئاماده‌بونی كۆمه‌ڵێك له‌هونه‌رمه‌ند‌و مامۆستای كۆلێژی هونهره جوانه‌كانی زه‌مالیك له‌الیه‌ن د.موحسین عه‌تیه كرایه‌وه. پێشانگه‌كه‌ی ئارام عه‌لی به‌ناونیشانی (یاده‌وه‌رییه‌كانی رۆژانی جه‌نگ) بو كه 20تابلۆی تیادا نمایشكرا. له‌باره‌ی ئه‌و به‌رهه‌مانه‌ی كه له‌م پێشانگه‌یه‌دا نمایشی كردو له‌لێدوانێكی تایبه‌ت به‌ئاوێنه ،هونه‌رمه‌ند ئارام عه‌لی وتی "له‌پێشانگه‌كه‌دا 20تابلۆ به‌ئه‌ندازه‌ی گهوره له‌نێوان 2مه‌تر بۆ 180سانتیمه‌تر ،نمایشكرا". سه‌باره‌ت به‌و كه‌ره‌ستانه‌شی كه له‌دروستكردنی تابلۆكاندا به‌كاری هێناون ،ئارام عه‌لی وتی "تابلۆكانی پێشانگه‌كه به‌ماده‌ی ئه‌كریلیك له‌سه‌ر كانڤاس دروستكراون". وتیشی "وه‌ك داوه‌رێك هه‌ڵبژێردراوم له‌بیناله‌ی میسر له‌بواری ڤیدیۆ ئارتدا". "له‌گه‌ڵ به‌وه‌شدا ئاماژه‌ی هونه‌رمه‌ندێكی تر هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ كاره ڤیدۆییه‌كانی فێستیڤاڵێكمان كرد كه له‌ڕۆژی 18ی نیساندا له‌هۆڵی رۆژنامه‌ی ئه‌هرام ،ئه‌نجامدرا".
پەیجی بەڕێوەبەرێتی گشتی رۆشنبیریو هونەری سلێامنی
که‌‌وان
11
www.facebook.com/www.dcysul.org
گیسک بەهۆی ئەو سەركەوتنانەی كە لەم ماوەیەی پێشودا بەدەستت هێنابون لەگ���ەڵ هەندێ���ك كەس���ی ناحەزدا دوچاری كۆمەڵێك گرفت دەبیتەوە.
سه‌‌تڵ باش���تروایە كە زیاتر لەپێویستی ئەركی رۆژانەت نەگریتە ئەستۆ بەڵكو لەبری ئەوە هەوڵبدە وەرزش بكەیت چونكە بۆ تەندروستیت باشە.
نه‌‌هه‌‌نگ فێری شتی نوێ دەبیت‌و سەركەوتن بەدەس���تدەهێنیت ،لەبەرئەوەی تۆ كەس���ێكی خاوەن بیری گونجاویت توانای ئەنجامدانی هەندێك رێكاری پارێزیت هەیە.
10
rangalayawene@gmail.com
ره‌نگاڵه
س ی ح ر شه‌هێن جه‌مال :ئه‌گه‌ر ماستاو نه‌كه‌یت ی ج و ا ن ی له‌دراماكاندا رۆڵی باشت ناده‌نێ پێویسته مانگان ه پێستت ) )574سێشه‌ممه 2017/4/25
پاك بكه‌یته‌وه
ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د
به‌هۆی پیسبونی ژینگه‌و زۆربونی دوكه‌ڵ����ی ئۆتۆمبێ����ل .پێس����تت یه‌كێ����ك ده‌بێ����ت له‌ئه‌ندامه‌كانی جه‌س����ته ك����ه زیانی پێ����ده‌گات‌و ناشیرین ده‌بێت .شاره‌زایانی بواری جوانكاری ئام����اژه به‌وه‌ده‌كه‌ن كه پێویس����ته پاككردنه‌وه‌ی پێس����ت له‌ش����وێنی تایب����هت بكرێت وه‌ك
ی س����ه‌ر سه‌نته‌ری پزیش����كیی‌‌و جوانكاری -2داخس����تنی كونیله‌كان بۆ هێش����تنه‌وه‌ی به‌ش����ێوه‌یه‌كی پێست پاش پاككردنه‌وه‌ی. -3له‌ڕه‌گه‌وه پێس����ت له‌تۆزو خۆڵ ته‌ندروست. ی پ����اك ده‌كاته‌وه ،به‌مه‌ش پێس����ت له‌س����وده‌كانی پاككردن����هوه رون ده‌بێته‌وه. پێست: -4له‌ناوبردن����ی چه‌ورێكان����ی پاككردن����هوهی -1له‌ناوبردنی خان����ه مردوه‌كانی ژێرپێس����ت‌و زیپكه‌كان. پێست.
س���ەنتەری میدیکاڵ :به‌ختیاری ـ ش���ه‌قامی سه‌ره‌كی به‌رامبه‌ری سالۆن ئه‌سته‌نبوڵ
ژماره ته‌له‌فۆنی 0533183536 - 07706581971 فه‌یسبوكmedicalclinicsuly :
شه‌هێن جه‌مال ئه‌كته‌ری شاری سلێمانی له‌میانه‌ی چاوپێكه‌وتنێكی له‌گه‌ڵ ئاوێنه ره‌خنه له‌هونه‌ری كوردی ده‌گرێت‌و ئاماژه به‌وه ده‌كات كه"زۆربه‌ی كاره هونه‌ریه‌كان به‌پێی هاوڕێیه‌تی رۆڵه‌كان دابه‌شده‌كه‌ن". ده‌شڵێت"به‌هۆی قه‌یرانی داراییه‌وه زۆربه‌ی ده‌رهێنه‌ره‌كان له‌گیرفانی خۆیان هونه‌ر ده‌كه‌ن". ئه‌و ماوه‌ی چوارده ساڵه كاری هونه‌ر ی ده‌كات ،له‌باره‌ی چۆنیه‌تی ده‌ستپێكردنی
كاری هونه‌ری له‌ماوه‌ی رابردو بۆ ئاوێن ه وتی"له‌س���اڵی 2003ده‌س���تم ب���ه‌كاری هون���ه‌ری كردوه ،وه‌ك ح���ه‌زو ئاره‌زوی خۆم له‌گروپ���ی هه‌ڵپه‌ڕكێ���ی ئێلبه‌گی ج���اف الی مامۆس���تا راس���تی عه‌لی‌‌و حه‌مه‌ی حاجی غالی وه‌ك سه‌رپه‌رشتی س���ه‌نته‌ره‌كه كارو چاالكیم���ان ده‌كرد، دواتر له‌هه‌مان ساڵدا پێیانوتم بۆ چه‌ند كلیپێك‌و به‌شداریم كرد". وتیش���ی "به‌ش���داری چه‌ن���د فیل���م‌و درامایه‌كم كردوه كه یه‌كه‌م كورته فیلم "دوا وێن���ه" بو له‌ده‌رهێنان���ی مه‌ریوان ئیبراهیم كه خه‌اڵتی باش���ترین ئه‌كته‌رم وه‌رگرت ،دوای ئه‌وه‌ش به‌شداریم له‌چه‌ند
ی ئاوێنه‌دا پاڵه‌وانی زنجیره‌ی (یوسفی راستگۆ) له‌دیدارێك مه‌حمود پاكنیه‌ت :له‌دڵه‌و ه ساڵو بۆ كوردستان‌و گه‌لی كورد ده‌نێرم ئا :زانا حه‌مه غه‌ریب مه‌حمود پاكنیه‌ت ئه‌كته‌ری ناودار ی شانۆو سینه‌ماو ته‌له‌فزیۆنی ئێرانی له‌دیدارێكی تایبه‌ت له‌گه‌ڵ ئاوێنه باس له‌ئه‌زمونی هونه‌ری‌‌و ژیانی تایبهتیو كاریگه‌ری كایه‌ی هونه‌رو رۆشنبیری ده‌كات له‌نێو كۆمه‌ڵگا. ئاوێن���ه :ده‌مانه‌وێ���ت بگه‌ڕێینه‌وه بۆ س���ه‌رده‌می گه‌نجیت‌و بۆ یه‌كه‌مین كاری هونه‌ری تۆ؟ مه‌حم���ود پاكنی���هت :له‌منداڵیم���هوه خولی���ای هونه‌رم هه‌بو له 13س���اڵیه‌وه به‌ته‌واوه‌ت���ی ئاره‌زویم ده‌ك���ردو وابزانم له‌ته‌مه‌نی 16س���اڵی بو كه‌به‌ش���داریم له‌یه‌كه‌می���ن ش���انۆگه‌ریدا ك���ردو ئیتر له‌دوای ئهوهوه به‌رده‌وام بوم‌و له‌ماوه‌ی 45ساڵی رابردو به‌شداری سه‌دان كاری شانۆیی‌‌و فیلم‌و درامام كردوه. ئاوێن���ه :له‌هه‌م���و ئ���هو به‌رهه‌مانه‌دا كاره‌كته‌رێك���ی دیاریك���راو هه‌ی���ه تایبه‌تمه‌ندی خ���ۆی هه‌بوبێت یان نزیك بوبێت له‌كه‌سایه‌تی خۆت یاخود بوبێته هۆی ناوبانگت؟ مه‌حم���ود پاكنیه‌ت :م���ن ئه‌كته‌رم و به‌رجه‌س���ته‌ی رۆڵێك ده‌ك���ه‌م جائه‌گه‌ر ئه‌و رۆڵه له‌كه‌سایه‌تی خۆشم دوربوبێت ئ���ه‌وا من خۆم كردوه به‌و كه‌س���ایه‌تیه، له‌به‌رئه‌وه هه‌مو ئه‌و رۆاڵنه‌ی بینیومن بۆ من خۆشه‌ویس���تن و وه‌ك یه‌ك وان ،من هونه‌ر ده‌كه‌م نه‌وه‌ك شوهره‌ت. ئاوێنه :به‌اڵم ره‌نگ ه بۆ هه‌واداره‌كانت وانه‌بێت هه‌ر ب���ۆ نمونه‌ش ئێوه به‌ڕۆڵی
کاوڕ بیرۆكە ئابوریی���ەكان جۆراوجۆر دەبن‌و زۆر پەرۆش���یت بۆ ركابەری ل���ەو ب���وارەدا ،لەم���ڕۆدا کاتێکی خ���ۆش لەگ���ەڵ هاوس���ەرەکەتدا بەسەردەبەیت.
یه‌عقوب پێغه‌مبه‌ر زیاتر ناسران به‌تایبه‌ت له‌ده‌ره‌وه‌ی ئێران‌و واڵتانی ئیسالمی؟ مه‌حم���ود پاكنی���هت :ئهوه راس���ته ب���ه‌اڵم خۆشه‌ویس���تیم ب���ۆ چیرۆكه‌كه‌و كه‌سایه‌تیه‌كه زیاتر پاڵنه‌رم بو بۆ ئهوهی كه ئه‌و رۆڵه وه‌ربگرم‌و به‌رجه‌سته‌ی بكه‌م نه‌وه‌ك بۆ ناوبانگ ،ئه‌وه‌ش راس���ته كه درامای یوسفی راستگۆ كاریگه‌ری زۆری هه‌بوه بۆ ناس���اندنم ،هه‌ر له‌ماوه‌ی ئه‌و چه‌ند رۆژه‌م له‌فێستیڤاڵ له‌عێراق هه‌ستم به‌وه كردوهو هه‌وادارێكی زۆر له‌ده‌ورمان كۆبونه‌ته‌وه. ئاوێنه :ئه‌مه‌وێت له‌سه‌ر رۆڵی یه‌عقوب پێغه‌مبه‌ر بپرسم تاچه‌ند به‌رجه‌سته‌كردنی قورس‌و ناڕه‌حه‌ت بو؟ مه‌حم���ود پاكنی���هت :به‌ڕاس���تی به‌رجه‌سته‌كردنی رۆڵی پێغه‌مبه‌ر یه‌عقوب س���ه‌المی خوای لێبێ���ت زۆر قورس بو به‌تایبه‌ت هه‌مو ژیانی بریتی بوه له‌گریان‌و حه‌س���ره‌ت‌و نابینای���یو له‌ده‌س���تدانی یوس���ف‌و چاوه‌ڕوانی‌‌و ملمالنێ‌‌و ش���ه‌ڕی ك���وڕه‌كان‌و هه‌مو ئه‌مانه‌ش قورس���ایی زۆریان هه‌بو به‌تایبه‌ت كه ده‌بێت له‌گه‌ڵ ساتبه‌ساتی روداوه‌كان بژیامایه‌و به‌واقیع به‌رجه‌س���ته‌م بكردایه‌ته‌وه ،هه‌ر بۆیه‌ش زۆر كات‌و ماندوبونی ویس���ت‌و س�ڵ�اوم بۆ رۆحی ده‌رهێن���هرو هاوڕێم فه‌ره‌جواڵ سوڵحشور ده‌نێرم كه هاوكارێكی گه‌وره‌م ب���و ،هه‌روه‌ه���ا زۆر دڵخۆش���م كاتێك ی ده‌بینم���هوهو كاریگه‌ری به‌روبومه‌ك���ه ه���ه‌م دراماكه‌و هه‌م رۆڵه‌كه‌ش���م ده‌بینم به‌سه‌ر بینه‌ره‌كانیه‌وه. ئاوێنه :كارك���ردن له‌درامایه‌كی ئاینی تاچه‌ند قورس بو؟ ماوه‌ی ته‌واوكردنی‌‌و
گا
مانه‌وه‌ت���ان له‌ش���وێنی وێنه‌گرتن چه‌ند بو؟ مه‌حم���ود پاكنی���هت :به‌دڵنیای���ی قورسایی‌‌و به‌رپرسیاریه‌تی گهوره كه‌وتبوه سه‌رش���انی ده‌رهێن���هرو به‌رهه‌مهێنه‌رو ئ���هو س���تافه‌ی كاریان له‌نوس���ینه‌وه‌ی س���یناریۆكه‌دا كردبو ،ده‌زان���ی چه‌نده ناڕه‌حه‌ته له‌س���وره‌تێكی قورئانی پیرۆز 45زنجیره دروست بكه‌یت به‌و فه‌زایه‌ی كه‌دروس���تكرابو ب���ۆ دراماك���ه ،ماوه‌ی ته‌واوكردن���ی دراماكه 4س���اڵی خایاندو زۆرینه‌ی كاته‌كانی ئێمه‌ش لهناو شوێنی وێنه‌گرتن ب���و هه‌تاوه‌ك���و زیاتر له‌گه‌ڵ رۆڵه‌كه‌دا بژین.
دوانه
هەڵسوكەوتی یەكێك لەهاوڕێكانت توانایەك���ی باش���ت هەی���ە لەباوەڕپێهێنانداو ئەوەش یارمەتیدەرە دەبێتە هۆی خراپكردنی ناوت‌و وێنای لەپاس���اوهێنانەوە ب���ۆ هەنگاوەكانی راستەقینەی تۆ بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا توان���ای رونكردن���ەوەی كارەكان���ت داهاتووت لەگەڵ هاوسەرەكەتدا. دەبێت.
ئاوێن���ه :دراماك���ه دوای ته‌واوبون���ی جه‌ده‌لێكی مه‌زهه‌بی لێكه‌وته‌وه؟ مه‌حم���ود پاكنی���هت :م���ن وه‌ك هونه‌رمه‌ندێ���ك ئ���هوهی له‌س���ه‌رم بێت كردوم���هو گ���وێ ب���ۆ ه���ه‌ر تێبینی‌‌و ره‌خنه‌یه‌كی هونه‌ری له‌باره‌ی رۆڵه‌كه‌ی خ���ۆم ده‌گ���رم‌و گفتوگ���ۆی ئاینی یان مه‌زهه‌بی له‌سه‌ر الیه‌نه‌كانی تری فیلمه‌كه به‌جێدێڵی���ن ب���ۆ ش���اره‌زایانی ئاینی. ئه‌بێت ئه‌وه‌ش بزانرێت كه نوسینه‌وه‌ی سیناریۆی دراماكه به‌سه‌رپه‌رشتی زیاتر له 20كه‌س له‌كه‌سانی پسپۆڕو شاره‌زای ئاین���ی نوس���راوه‌و س���ه‌رچاوه‌كانیش له‌قورئان���ی پیرۆزو حه‌دی���س‌و كتێبه
قرژاڵ
ته‌فسیریه‌كان بون. ئاوێنه :له‌كاتی بینینی دراماكه‌دا زۆر جار هه‌ست به‌وه ده‌كرێت كه تۆ به‌ڕاستی ده‌گریت یاخود نابینایت؟ مه‌حمود پاكنیه‌ت :به‌ڵێ به‌ڕاس���تیش هه‌رواب���وه م���ن زۆر ج���ار گریانه‌كان���م راس���تی بون‌و كاتێ���ك بی���رم له‌حاڵی پێغه‌مبه‌ر یه‌عقوب سه‌المی خوای لێبێت كردۆت���هوه كه چ���ۆن ئ���ازاری فیراقی چه‌شتوه ،نه‌متوانیوه نه‌گریم‌و فرمێسك له‌چاوه‌كان���م نه‌یه‌ته خ���واره‌وه‌‌و زۆرجار خۆم نابینا كردوهو نه‌مویستوه شته‌كان ببین���م ب���ۆ ئ���هوهی ببم���ه نابینایه‌كی راستی‌‌و زۆرجاریش وێنه‌گره‌كه هاوكاری ده‌كردم بۆ ئهوهی باشتر وه‌ك نابینایه‌ك ده‌ربكه‌وم. ئاوێنه :ده‌مه‌وێت بپرسم له‌خێزانه‌كه‌تدا ته‌نیا ئێوه كاری هونه‌ری ده‌كه‌ن؟ مه‌حم���ود پاكنی���هت :نه‌خێ���ر م���ن هاوسه‌ریش���م ئه‌كته‌رێك���ی به‌ئه‌زمونه‌و له‌درام���ای یوس���ف پێغه‌مبه‌ریش رۆڵی كالی مامای به‌رجه‌سته‌ده‌كرد كه یه‌كێك ب���و له‌خزمه‌تكاره‌كان ی كۆش���كو خاتو زوڵه‌یخاو له‌چه‌ندین درامای ته‌له‌فزیۆنی تر رۆڵی بینیوه. ئاوێن���ه :له‌كوردس���تان هه‌وادارێك���ی زۆرتان هه‌یه چیان پێده‌ڵێیت؟ مه‌حم���ود پاكنیه‌ت :له‌دڵه‌وه س�ڵ�او بۆ كوردس���تان و گه‌لی ك���ورد ده‌نێرم ئه‌و گه‌له‌ی زۆر نه‌هامه‌تیان چه‌ش���توه، به‌ڕاس���تی زۆر خۆشحاڵ ده‌بم له‌نزیكه‌وه به‌دیداری���ان ش���ادبم ب���هو هیوایه‌م ئه‌و ده‌رفه‌ت���ه‌م ب���ۆ بڕه‌خس���ێت ك���ه بێمه كوردستان.
شێر
س���ەركەوتن‌و دڵخۆش���یت ت���وش خ���ۆت مەخ���ەرە بەردەس���ت ئەو كەس���انەی كە خۆیان بە بەرپرس���ی دەبێ���ت‌و تواناكانی خ���ۆت بۆ هەمو تەندروس���تی دەزانن بەڵكو باشتروایە الیەك دەسەلمێنیت‌و هەواڵێكی باش دەبیس���تیت ،چەند س���اتێكی خۆش راوێژی پزیشك بكەیت. بەسەردەبەیت.
فیلمێكی س���ینه‌مایی كرد كه له‌واڵتانی دهرهوه نمایش���كراو رۆڵ���ی س���ه‌ره‌كیم بینی‌‌و كاندیدی باش���ترین خه‌اڵت بوم، به‌اڵم بهداخهوه به‌هۆی كچه‌كه‌مه‌وه كه ی هاتوچۆ هات نه‌متوانی توش���ی روداو به‌شدار بم". س���ه‌باره‌ت به‌جی���اوازی رۆڵ بینی���ن له‌هونه‌ری كۆمیدی‌‌و تراژیدی ،ش���ه‌هێن وت���ی "هیچ جیاوازیی���ه‌ك نییه له‌نێوان ئ���هو دو هون���ه‌ره ئه‌گ���ه‌ر ئه‌كته‌ر باش بێ���ت ده‌بێت له‌هه‌ردوكیان رۆڵ ببینێت، ب���ه‌اڵم هون���ه‌ری كۆمیدی پێویس���تی به‌ده‌موچاوێك���ی كۆمی���دی هه‌ی���هو من نیمه".
هۆشیار حه‌مه‌فه‌ره‌ج: له‌مانگی ته‌مموز كۆنسێرتێ له‌هه‌ڵه‌بجه ساز ده‌كه‌م ئا :نیكی محه‌مه‌د
له‌دواكاری هونه‌ریدا هونه‌رمه‌ندی ده‌نگڕه‌سه‌نی كورد وشیار حه‌مه‌فه‌ره‌ج له‌غه‌ریبیه‌وه به‌چه‌ند گۆرانیه‌كی ناوازه‌وه گه‌ڕایه‌وه به‌هاری هه‌ڵه‌بجه‌و چه‌پكێ گوڵی كێوی دا له‌یه‌خه‌ی گواڵن‌و باوه‌كۆچه‌ك‌و پیرمحمدو عه‌بابه‌یلێ و عه‌نه‌ب ـ وه‌ك قاسپه‌ی كه‌وه‌كانی هه‌ورامان چڕینی‌و له‌باڵی دا ـ له سیروانه‌وه به‌مه‌له‌ی ئه‌ده‌ب په‌ڕییه‌وه بۆ ده‌وروبه‌ر ـ به خاكوخۆڵدا گوزه‌ری كردو نالی دایه‌وه به‌حه‌بیبه ـ به‌شاره‌زووردا تێپه‌ڕی‌و شه‌می خسته‌وه خه‌یاڵه هه‌میشه به‌كوڵه‌كه‌ی وه‌لی دێوانه ـ له‌پایته‌خی رۆشنبیرییه‌وه به‌ره‌و قه‌اڵو مناره‌و پردی ده‌الل‌و ئااڵ شه‌كاوه‌كه‌ی كوردستانی كه‌ركوك ـ ئیدی ئه‌و چه‌شنی هه‌وره‌بروسكه گرماندی‌و نااڵندی‌و وه‌ك تاوه‌بارانی به‌هاری نه‌خشین باری به‌سه‌ر كه‌ژوكێوو ده‌شت‌و بناری كوردستاندا. هه‌ر بۆیه هه‌موان به تاس���هوه له هۆڵی كتێبخانه‌ی ه���ه‌ژار موكریانی له‌هه‌ڵه‌بجه‌ی پایته‌ختی ئاشتی‌و ئازادیو برین پێشوازی واژویه‌كی ب���ون ـ له‌گه‌ڵ عوده‌كه‌ی ئازادی س���اڵحی مه‌السابیردا وه‌ك تیپی مۆسیقای ش���نروێی جاران���ی باخی می���ر كه‌وتنه‌وه به‌خش���ینی ده‌ن���گ و چێ���ژو جوان���یو جه‌ماوه‌ریان مه‌س���ت كرد ،ئه‌مێس���تا ئه‌و كۆرپه‌یه‌ك���ی دیكه‌ی هونه‌ری هه‌یه به‌ناوی كانی شێخ. هونه‌رمه‌ن���د هۆش���یار حه‌مه‌ف���ه‌ره‌ج نوێتری���ن به‌رهه‌می گۆران���ی باڵوكرده‌وه‌و له‌چاوپێكه‌وتنێك���دا ب���اس ل���ه به‌رهه‌مه تازه‌كه‌ی ده‌كات‌و كاری داهاتوشی ئاشكرا
فه‌‌ریک هاوس���ەرەكەت متمان���ەی بەدەس���تدەهێنیتەوەو ل���ەو ك���ۆت‌و پارێزییان���ەی ك���ە پێ���وەی بوی���ت رزگارت دەبێت ،باشتروایە مۆڵەتێك وەرگریت.
بیروڕا
) )574سێشه‌ممه 2017/4/25
birura. awene@gmail. com
چەمکی دەسەاڵتی فۆکۆیی یان دیدێکی خورافی لەسەر دەسەاڵت ئاراس فەتاح بەشی چوارەم‌و کۆتایی کاک سەردار باس لەکارەساتێکی رۆشنبیریی دەکات کە لەدوای راپەڕینەوە سەریهەڵداوەو دەڵێت" :ل���ەدوای راپەڕینەوە باس لەفۆکۆو دەس���ەاڵت‌و مەعریفە دەکرێت ،بەبێ ئەوەی کەس لێ���ی تێگەیش���تبێت .بەتایبەت وەها دەبینرێت کە فۆکۆ دژەدەس���ەاڵتەو مەعریفە ئامڕازی دژایەتی دەسەاڵتە .ئەم تێگەیشتنە س���ەقەتە ،هی���چ بەرهەم���ی نەب���و ".ل���ەم پەرەگرافەشدا کێشەکەی کاک سەردار تەنها ئەم ش���ێوازە هەڕەمەکییە نییە لەڕادەربڕین‌و حوکمبەخشینەوەی گش���تگیرو رەها ،بەڵکو ئ���ەو هەڵە تێگەیش���تنەی خ���ودی خۆیەتی لەفۆکۆو چەمکی دەسەاڵت .بەڕاستی من بەم جورئەتە دۆنکیشۆتییەی کاک سەردار گەلێک سەرسامم کە دەڵێت کەس لەدوای راپەڕینەوە لەفۆک���ۆ نەگەیش���توە! چونکە ب���ەم جۆرە داوەرییانە خۆی دەخاتە ناو جەنگێکەوە کە دەزانێت تیایدا نەک دۆڕاوە ،بەڵکو سومعەی ئەکادیمیی خۆشی پێ لەکەدار دەکات. ئ���ەوەی لەنوس���ینەكەی كاك س���ەرداردا لەهەمو شتەكانی تری سەیرترو لەراستیشدا خورافییت���رە ئ���ەو تێزەی���ە ك���ە دەڵێ���ت لەكوردستاندا دەس���ەاڵت بونی نەبو ،كەچی "ڕەهەندیی���ەكان" رەخن���ەی دەس���ەاڵتیان دەكرد .وەاڵمدانەوەی ئەمجۆرە قسەفڕێدان‌و ئینشاس���ازیییە كارێك���ی نیگەرانك���ەرو بێگارییەکی ناخۆش���ە ،چونكە مرۆڤ ناچارە بچێتەوە بۆ سەرەتای سەرەتاكان‌و شتە هەرە بەدیهییەكان باس���بكاتەوە .جارێ كەس���ێك خۆی بەفۆكۆناس بناس���ێنێت‌و تێگەیشتنی خەڵكانی تر بۆ فۆكۆ ڕاس���تبكاتەوە ،هەرگیز هەڵ���ەی تیۆریی لەو ش���ێوەیە ناكات‌و بڵێت لە"کوردس���تان دەس���ەاڵت بونی نەبو" .گەر سەرکێشانە ئەمەش���ی کرد ئەوە یەك مانای س���ادەی هەی���ە ،ئەویش تێنەگەیش���تنێكی گەورەی���ە یەکەمج���ار لەدی���دی فۆكۆ خۆی، دوای ئ���ەوە لەدۆخ���ی کوردس���تان‌و ئینجا لەو فۆرمەی دەس���ەاڵت کە لەکوردس���تاندا سەروەرە .گەر كاك س���ەردار ئەم قسەیەی وەك تێگەیش���تنی خۆی لەفۆك���ۆ بكردایە، دەمانگوت كێشە نییەو ئەم خوێندنەوەیەش دەچێتە پاڵ بڕێ���ك لەو خوێندنەوە هەاڵنەی کەسانی وەک ئەو بۆ فیكری ئەم فەیلەسوفە دەیکەن .بەاڵم كێشەی کاک سەردار ئەوەیە دەیەوێت لەڕێ���گای ئەم بەن���او «تێز»ەوە هەڵ���ەی تێگەیش���تنی "رەهەندیی���ەكان" بۆ فۆكۆ چاكبكات���ەوەو رەهەندە پۆزەتیڤەکانی دەس���ەاڵتمان پیش���انبدات کە گوایە ئەوان نەیانبینیوە. ب���ەر لەهەم���و ش���تێك لەدی���دی فۆكۆدا كۆمەڵگای���ەك نادۆزینەوە دەس���ەاڵتی تێدا نەبێت .لەدیدی ئەم فەیلەس���وفەداڕوبەرێکی کۆمەاڵیەتی���ی بون���ی نییە ک���ە خاڵیی بێت لەدەسەاڵت .بەمچەشنە فۆکۆ دەسەاڵت وەکو پێکهاتێکی پێوراوی گەورە یان بچوک نابینێت، بەڵکو وەکو س���تراتیژێک تەماشایدەبکات کە لەهەمو ش���وێنێکدا ئامادەیە .هەر ئەمەش���ە وادەکات لەهەر ش���وێنێکدا دەس���ەاڵت بونی هەبێ���ت ک���ردەی بەرگریی���ش ئامادەبێت. كۆمەڵگا پێکهاتێکی ئاڵۆزی پەیوەندییەکانی دەسەاڵتە ،لەمرۆڤ‌و هێزو گروپ‌و پەیوەندیی‌و بەرژەوەندی سیاس���یی‌و کۆمەاڵیەتیی جیاواز پێكدێت کە هیچ یەکێکیان لەکایەی دەسەاڵت خاڵیی نیی���ن .نەك هەر ئەم���ە فۆكۆ تائەو شوێنە دەڕوات كە بڵێت دەسەاڵت لەناو هەمو جۆرە پەیوەندییەكدا بون���ی هەیە ،تەنانەت لەناو پەیوەندی خۆشەویستیی‌و هاوڕێیەتیی‌و دراوسێیەتییش���دا .دەسەاڵت بۆ فۆکۆ شتێک نیی���ە کەس���ێک خاوەنی بێ���ت ،دەزگایەکی بێگیان یاخ���ود س���تروکتورێک بێت ،بەڵکو ناوێکە بەو دۆخە ئاڵۆزە ستراتیژییە دەدرێت کە لەهەمو کۆمەڵگایەکدا بونی هەیە .بڕوانە ()Foucault 2005:254و هەروەه���ا ( .)Foucault 1983:94ب���ەم مانای���ە قسەکردن لەوەی کە گوایە کۆمەڵگا هەبێت‌و دەس���ەاڵتی تیا نەبێت ،وەهمێکی سیاس���یو سۆسیۆلۆژی گەورەیە ،ئەم خورافەتە بدرێتە پاڵ هەر کەسێک نادرێتە پاڵ فیکری فۆکۆ. ئەم ش���یکارییە سەرەتاییانە بۆ هەر کەسێک کەمەکێک شارەزای زانس���تە سیاسییەکانی هەبێت ،وەکو موبتەداو خەبەر وایە لەڕێزماندا. هەندێک لەنوسەرەکانی گۆڤاری ڕەهەندیش، بەدەیان ش���ێوازی جی���اواز ،ئ���ەم ڕوانینە سەرەتاییانەیان چەندانجار لەنوسینەکانیاندا بۆ خوێنەران شیکردۆتەوە. کاک سەرداریش بەم رستە بێسەروبەرەی لەسەر چەمکی دەس���ەاڵت لەکوردستاندا کە گوایە ش���تێکە بونی نییە ،ناچ���ارم دەکات
بگەڕێمەوە بۆ سەرەتای سەرەتاکان .بەحوكمی ئ���ەوەی ئێم���ە لەدونی���ای دوای راپەرین���دا سەروکارمان لەگەڵ کۆمەڵگای دوای جەنگدا هەیە ک���ە خەم‌و گرفت‌و کێش���ەی بونیادیی گەورەی هەب���و ،ئەم دونی���ا کۆمەاڵیەتیی‌و سیاسیی‌و ئابورییە ،دونیای ئامادەگیی ٤تا٥ ملیۆن تاکەکەس دونی���ای هەبونی چەندەها پارتی سیاسیی رێكخراوو ئامادەگیی دەیان‌و سەدان گروپی وەک گروپەكانی ژنان‌و گەنجان‌و قوتابیان‌و نوسەران‌و ئەندازیاران‌و پزیشكان‌و پارێزەران هت���د ...دونیای ئامادەگیی هێزی چەک���دارو میدی���ای گەورەی ئاراس���تەکراوو ئاب���وری ژێربەژێرو قۆرخک���راو هتد ...بۆیە ناماقوڵییەك���ی گەورەی���ە ب���اس لەوەبكەین دەس���ەاڵت لەكوردس���تاندا بون���ی نەب���وە. رەنگە مەبەس���تی كاك سەردار ئەوەبێت كە لەكوردس���تاندا ئەو دەسەاڵتە لیبراڵە ئامادە نەبوە كە فۆك���ۆ لەهەندێ���ک لەكتێبەكانیدا رەخنەی���ان دەكات .ب���ەاڵم لێرەش���دا ئ���ەم برادەرە دیسانەوە بەهەڵەداچوەو ئەو خاڵەی لەبیرکردوە ک���ە رەخنەی فۆکۆ تەنها رەخنە لەپراکتییک‌و دەزگاکان���ی کۆمەڵگای لیبرال نیی���ە ،بەڵکو بەش���ێکی گرنگی���ی رەخنەی فۆکۆ لەدەسەاڵت روبەڕوی ئەزمونی نازیزم‌و فاش���یزم کراوەتەوە .گەر خۆ مەبەستیش���ی س���ەرهەڵنەدانی دەس���ەاڵتی مۆدێ���رن بێت بەمانای جیانەکردنەوەی دەسەاڵت لەجەستەی پاش���ا ،ئەوەشیان دیس���انەوە مانای نەبونی دەسەاڵت نییە. ئێمە بیست ساڵە باس لەم ئیشکالییەتانە دەکەین‌و سەدەها الپەڕەمان لەسەر نوسیوە، باس لەوەدەکەین چۆن ل���ەدوای راپەڕینەوە فۆرمێكی ترس���ناكی دەسەاڵت لەكوردستاندا لەپرۆسەی دروس���تبوندا بو كە تێكەڵەیەک ب���و لەمۆدێلی بەع���س‌و مۆدێل���ی ئەزمونە تاكحیزبییەكان���ی ئەوروپ���ای خۆره���ەاڵت‌و الس���اییكەرەوەكانیان لەناوچەك���ەی ئێمەدا. فۆكۆ خۆی كە باس لەدەس���ەاڵت لەدونیای مۆدێرن دەكات‌و بە"بیۆدەسەاڵت" ناویدەبات، جیایدەكات���ەوە ل���ەو فۆرمانەی دەس���ەاڵت ك���ە لەدونیای بەر لەمۆدێرن���ەدا ئامادەبون‌و بە"دەسەاڵتی س���ەروەر" ناویان دەبات .واتە الی فۆك���ۆ دونی���ای بەر لەدونی���ای مۆدێرن دونیای���ەك نیی���ە بەتاڵبێت لەدەس���ەاڵت، بەڵکو س���تراتیژو تەکنیک‌و میکانیزمی خۆی هەیەو لەسەردەمی مۆدێرنەدا ئەمانە گۆڕانی قوڵیان بەس���ەردا دێت .بەڕای من ئەوەشی لەكوردستاندا لەدایكب‌و تێكەڵێكی ترسناكە لەدەس���ەاڵتی س���ەرەوەیی ب���ەر لەمۆدێرن‌و رس���تێک لەس���تراتیژو تەكنی���كو دەزگاو پراکتیکیی دەسەاڵتی مۆدێرن .لەکوردستاندا کاری س���تراتیژیی‌و پ���ارەی خەیاڵیی لەوەدا سەرفدەکرێت کە دەسەاڵت لەجەستەی پاشا جیانەکرێتەوەو دابەشنەکرێت ،وەکو الی پارتی دەیبینین .ئێمە ئەمانەمان بەچەندان شێوازو لەچەندین وتارو لێکۆڵینەوەدا ش���یکارکردوە کە ئێرە شوێنی دوبارەکردنەوەیان نییە. کاک س���ەردار دارالس���تیکێکی پێی���ەو دەیەوێ���ت ب���ە بەردێ���ک دو چۆلەکەمان بۆ مرداربکاتەوە .یەکەمیان دەیەوێت پێمانبڵێت ک���ە رەهەندیی���ەکان رەخن���ەی ش���تێکیان ک���ردوە کە نەب���وە ،هەمو ئ���ەو رەخنانەی گرتویانە تێگەیش���تنێکی هەڵ���ەو نێگەتیڤ ب���وە لەدەس���ەاڵت ئەم���ەش بوەت���ە مایەی بەرهەمهێنانی فەوزا .دوهەمیشیان دەیەوێت بڵێت "دەس���ەاڵتی کوردی گ���وێ بەمەعریفە نادات" واتە بەو مانا پۆزەتیڤەی ئەو دەسەاڵتی "بیۆپاوەر"ی دەبەخش���ێت ،لەکوردس���تاندا بونی نییە ،چونکە بەپێی تێگەیش���تنی کاک سەردار دەسەاڵت لەکوردس���تاندا مەعریفەو زانیاری لەپش���ت نییە .ئەمەش دوبارە بەڕای ئ���ەو بوەتە هۆکاری ئەوەی کە "دەس���ەاڵتی ژیانیی" لەئەدەبیاتی کوردیدا وەکو ش���تێکی نێگەتیڤ ببینرێت کە بەڕای ئەو لەجەوهەردا پۆزەتیڤە .من تەحەدای کاک سەردار دەکەم ب���ا زەحمەتبکێش���ێت‌و یەک رس���تە لەهەمو گۆڤاری رەهەندا بهێنێتەوەو بیسەلمێنێت کە ئێمە نوس���یبێتمان "دەسەاڵتی ژیانیی" شتی نێگەتیڤ بەرهەمدەهێنێت. ئایا دەسەاڵتی کوردیی بێ مەعریفەیە؟ س���ەرەتا بالەو خاڵەوە دەس���تپێبکەم کە ئەو قس���ەیەی كاك س���ەردار راست نییە کە دەڵێت دەس���ەاڵتی ك���وردی لەدونیای دوای راپەرین���دا دەس���ەاڵتێكە بەب���ێ زانی���اری‌و مەعریفە كاریكردوە .دەسەاڵتی کوردیی لەزۆر روەوە دوبارەکردنەوەیەک���ی خراپی ئەزمونی بەعسییانەی دەسەاڵتە لەدۆخێکی جیاوازترو لەن���او کۆمەڵگاو س���ەردەمێکی جیاوازتردا. هەروەک چۆن دەس���ەاڵتی بەع���س خاوەنی فایل‌و ئامارو زانیاری وردبو لەسەر كۆمەڵگای عێراقیی ،ئ���اواش پارتی‌و یەكێتیش خاوەنی فایل‌و ئام���ارو زانیاریی بون‌و هەن لەس���ەر كۆمەڵ���گای دوای راپەڕین لەكوردس���تاندا. دەزگاكانی زانیاریو پاراستن مەلەفیان لەسەر زۆرینەی خەلكی كوردس���تان هەیە ،لەس���ەر خێڵەكان‌و گروپەكان ،لەسەر دەوڵەمەندەكان‌و كارخان���ەكان ،لەس���ەر ئەوان���ەی لەفەلەكی ئەواندا بیرناكانەوەو ناجوڵێن ،لەس���ەر پارتە سیاسییەكانی تر ،لەسەر گروپە دینییەكان‌و تەریقەت���ەكان ،لەس���ەر خێڵ‌و عەش���یرەت‌و
بەرەبابە جیاوازەکان ،هت���د ...جگە لەمانە پارتی‌و یەکێتی دەزانن ژمارەی دانیش���توانی ژێ���ر دەس���ەاڵتیان چەندە ،چەندی���ان ژنی هەیەو چەندیان زگورتییە ،چەند لەدایکبوەو چەند مردوە ،چەندی���ان دەچێتە قوتابخانەو چەندیان ناچێت .جگە لەدەزگای ئاساییش‌و زانیاری���یو دژەتیرۆرو پۆلیس ک���ە زانیاری لەس���ەر گوندەکان‌و ش���ارۆچکەکان‌و ش���ارە گەورەکاندا کۆدەکەنەوە ،لەڕێگای ژمارەیەکی گەورە لەموختاری گەڕەکەکانیشەوە لەڕوداوی تایبەت‌و گش���تیی ناو ڕوب���ەرە جیاوازەکانی ئەو کۆمەڵگای���ە ئاگاداردەکرێنەوە .رۆژنامەو گۆڤ���ارو تەلەفزیۆنی���ان هەیە کە نوس���ین‌و رێپۆرتاژو رادەربڕینی تێدایە لەس���ەر چەندان کێش���ەو بابەتی جیاواز ،دەی���ان رێکخراوی حزبیی‌و رێکخراوی قوتابیان‌و نوسەران‌و ژنان‌و الوان‌و گەنجانی���ان هەیە کە هەندێکیان وەک سەرچاوەی کۆکردنەوەی زانیاری کاردەکەن. تەماش���اکردنێکی خێرای ئ���ەو زانیارییانەی ن���او فۆرمی "کارتی زانی���اری" کە لەدەزگای ئاساییشدا بەهاواڵتیان پڕدەکرێتەوە ،ئەوەمان بۆدەردەخ���ات کە کۆکردن���ەوەی زانیاری چ میکانیزمێکی مەترسیدارە بۆ لۆکالیزەکردن‌و کۆنترۆڵک���ردن‌و دیس���پلینکردنی تاکەکانی کۆمەڵ���گا .خوارافەتێك���ی گەورەیە وابزانین پارت���یو یەكێتی وەك هێزی دەس���ەاڵتداری كوردس���تان خاوەن���ی زانی���اری نی���نو ئەو دەس���ەاڵتەی هەیان���ە لەغیاب���ی مەعریفەدا كاردەكات‌و بەتەنها عەقڵی پێشمۆدێرنی خێڵ ئەم واڵتە بەڕێوەدەبات .لەوتارێکی هاوبەشمدا بەناوی "دوازدە تێز لەسەر دۆخی ئەمڕۆکەی کوردس���تان" ک���ە لەگ���ەڵ کاک مەریوان���دا نوس���یومانە ،ئ���ەو راس���تییە دەردەخەی���ن کە" :دەس���ەاڵتی راس���تەقینەی ئەو نوخبە سیاسییەی لەکوردس���تاندا بااڵدەستە ،لەناو ل���قو مەڵبەندەکاندایە ،لەناو دەزگا میدیاییە حیزبی���یو س���ێبەرەکاندایە ،لەن���او دەزگا ئەمنیی‌و پۆلیسیی‌و سەربازییەکاندایە ،لەناو یانەی وەرزشیی‌و س���ەندیکای کۆمەاڵیەتیی‌و هونەری‌و ئۆرگانی ئیداری���ی گەڕەکەکاندایە، لەن���او قوتابخان���ەکان‌و دادگاکاندای���ە، لەن���او ش���وێنەوارە گەش���تیارییەکاندایە، لەخاڵەکانی پشکنیندایە ،الی موختارەکان‌و راپۆرتنوسەکانە ،لەناو گوتاری ژمارەیەکی زۆر لەرۆشنبیرانی بەیعەدایە" .بۆیە وەکچۆن ئەو تێزەی کاک سەردار کە دەڵێت لەکوردستان دەس���ەاڵت بونی نەبوە هی���چ پەیوەندییەکی بەڕاس���تییەوە نییە ،ئاوا ئەو روانینەشی کە پێیوایە دەس���ەاڵت لەکوردس���تاندا لەغیابی زانیاریدا کاریک���ردوەو کاردەکات ،روانینێکی تەواو کۆڵەوارو بێبنەمایە. ئایا رەهەندییەکان گروپێکی ئەنارشیی بون یان هەڵگری بەرپرسیارێتی سیاسیی‌و ئەخالقیی بون؟ کاک سەردار تێگەیشتنێکی تری هەڵەمان لەس���ەر دەسەاڵت نیش���اندەدات‌و رەخنەشی لە"رەهەندییەکان" لەوەوە س���ەرچاودەگرێت ک���ە گوای���ە ئ���ەوان الیەن���ە پۆزەتیڤەکانی دەس���ەاڵتیان نەبینیوە ،بەڵک���و تەنها الیەنە نێگەتیڤەکانیان نیشانداوە کە بوەتە هۆکاری تێگەیشتنێکی ئەنارشییانە .گلەیی ئەوەشمان لێدەکات ک���ە گوایە "ئەگەر هەر بیرمەندێکی دونیا وەربگری���ت ،ئامانجی ئەوەیە کە چۆن سیستەم باش کاربکات ...بەاڵم دەرئەنجامی رەهەندی���ەکان دیدێكی دژەدەس���ەاڵتی بو. کە جۆرێک���ە لەئەنارکیزم ".ئەرێ بەڕاس���ت باپرس���یارێک لەکاک س���ەرداربکەین‌و بزانین ئەم فەوزایەی ناو سیاس���ەت‌و رۆش���نبیریی کوردی���ی خەت���ای "رەهەندییەکان���ە"؟ ئایا خەتای رەهەندییەکانە کاک سەردار دەیەیەک دوای رەهەن���د هەندێک ش���ت دەڵێت لەهیچ ئیمتیحانێک���ی فیکریی س���ادەدا دەرناچێت؟ ئ���ەم راڤەکردنەی کاک س���ەردار بۆ رەهەند لەو راڤەکردنە س���ادەیە دەچێت کە هەندێک خەڵکی سەر ش���ەقام بۆ بزوتنەوەی گۆڕانی دەکات‌و دەڵێ���ت گ���ەر بزوتن���ەوەی گۆڕان نەبایەو ئ���ەم هەمو رەخنەی���ەی نەگرتبایە، ئەو فەوزایە دروستنەدەب‌و کە ئێستا هەیەو دۆخی ئێمەش بەو شێوەیە خراپ نەدەبو کە ئێستا هەیە! س���ەیرە راوێژکارێک کە خ���ۆی قوربانیی دەس���ەاڵتێک بێت‌و دوای ش���اربەدەرکردنی س���ەرۆکایەتی ئ���ەو پەرلەمان���ەی ک���ە ئەو راوێژیدەکات ،لەالیەن پارتییەوە نەهێڵرابێت بگەڕێت���ەوە ب���ۆ هەولێر ،کەچ���ی لەالیەک پێمانبڵێ���ت لەکوردس���تان دەس���ەاڵت بونی نیی���ە ،لەالیەکی ت���رەوە بانگەش���ەی ئەوە بکات کاری ئ���ەوی بیرمەند ئەوەیە لەخەمی ئەوەدابێت دەس���ەاڵت چۆن باش کاربکات‌و هەر کەسێکیش رەخنەی ئەو دەسەاڵتەی بەو ش���ێوەیە نەکردبێت کە ئەو لێیتێگەیشتوە، بەفەوزەویی ناودێڕی بکات .باش���ە ش���تێک بونی نەبێت چۆن چاکی دەکەیت ،دەسەاڵت بۆئەوەی چاکیبکەی���ت دەبێت بونی هەبێت. وەک دەبینین کاک س���ەردار قوڕێکی بۆخۆی گرتۆتەوە ک���ە بەهیچ ش���ێوەیەک ناتوانێت لێیدەرچێت. رەخنەگرتنی دەس���ەاڵت لەهەرێمدا لەوەوە نەهات كە رۆش���نبیرانی رەهەند ئەنارشیی‌و فەوزەویین‌و رقیان لەدەس���ەاڵتە ،بەڵكو لەو هێرشە سیس���تەماتیکیی‌و پەالمارە بەئاشكرا
بەر لەهەمو شتێك لەدیدی فۆكۆدا كۆمەڵگایەك نادۆزینەوە دەسەاڵتی تێدا نەبێت .لەدیدی ئەم فەیلەسوفەداڕوبەرێکی کۆمەاڵیەتیی بونی نییە کە خاڵیی بێت لەدەسەاڵت
گ���ەورەو بەرچاوانەوە س���ەرچاوەی گرت کە دەس���ەاڵت بۆس���ەر کایە جیاوازەكانی ژیانی كۆمەاڵیەتیی‌و ئابوریی‌و فەرهەنگیی‌و مەدەنیی دەس���تیانپێکرد ،ل���ەدوای ئ���ەوە ه���ات کە یەکێتی‌و پارتی لەمەنفای ئێرانەوە هاتنەوەو دەستیانکرد بەکۆنترۆڵکردنی سەرجەم دەزگا ئیداریی‌و ئابوری‌و ئەمنی‌و سیاسییەکان .ئەم پەالماردانەی كۆمەڵ���گا لەڕۆژەكانی یەكەمی راپەڕین���ەوە دەس���تیپێكرد .لەداخس���تنی ش���وراكانەوە ،بۆ كوشتن‌و بێسەرشوێنكردنی چەندەه���ا ئاف���رەت‌و كەس���انی ناڕازی���یو لەوانیش���ەوە بۆ دەس���تگرتنێكی تەواوەتی بەس���ەر فەزای گشتی شارەكان‌و پەکخستنی توانا سەربەخۆکانی ئەو کۆمەڵگا مەدەنییەدا کە لەدۆخی دروس���تبون‌و گەش���ەکردندا بو. لەهەمو ئەمانەشدا الساییەکی تەواوی ئەزمونی بەعسیان دەکردەوە کە لەو رۆژگارەدا هەموی چەند کیلۆمەترێ���ک لەخوارمانەوە بو .دوای ئەوانەش دەس���تیانکرد بەمونافەس���ەیەكی ناشیرین لەس���ەر هەمو پێگەیەک لەناو کایە ئاب���وری‌و كۆمەاڵیەت���یو فەرهەنگییەكان���ی دەس���ەاڵتدا تابەهەڵگیرس���انی شەڕی ناوخۆ گەیشت لەس���اڵی١٩٩٤دا .پاشان سەرجەمی ئ���ەو كارە ناش���یرینانەی ل���ەدوای١٩٩٤ەوە دو هێ���زە بااڵدەس���تەكەی هەرێ���م بەرامبەر بەیەكت���ریو بەرامب���ەر كۆمەڵ���گای كوردی ئەنجامیان���دا .ئەوەی بەدی���ار چاوی ئێمەوە دروستدەبو لەئاستە سەرەکییەکانیدا هەمان ئ���ەو دونیایە بو ك���ە س���تراتیژو تەکنیکی دەسەاڵتی بەعس دروس���تیكردبو ،بێگومان بەهەندێ���ك جیاوازیی���ەوە .دوبارەكردنەوەی ئەزمون���ی «پارت���ی س���ەركردە» ،ی���ان «حیزبی قائی���د»و خس���تنەبری حیزب بۆ كۆمەڵ���گا ،ی���ان بەحیزبیكردنێك���ی تەواوی كۆمەڵگاو گۆڕانی پێش���مەرگەكانی دوێنێ بۆ س���ەرمایەدارو بزنیس���مانەكانی ئەمڕۆ ،ئەمە جگ���ە لەپەیوەن���دی ژێێربەژێر ب���ە بەعس‌و بەدەوڵەت���ە ئیقلیمییەکانەوە ب���ۆ ئازاردانی یەکت���رو توندکردنەوەی کۆنترۆڵیان بەس���ەر کۆمەڵگای ئێمەدا. ئەمان���ە ئ���ەو ش���تانە ب���ون ك���ە ئێمەی"رەهەندیی���ەکان" س���ااڵنێک پێ���ش دروس���تبونی ئۆپۆزیس���یۆن دەمانبینی���نو مەترسییەكانیمان هەستپێدەكردو لەسەرمان دەنوس���ین .دەرچون���ی ژمارەیەكی گۆڤاری رەهەند كە هاوش���ان بو بەتاوانی ٣١ی ئاب، تەرخان بو بۆ قسەكردن لەسەر شەڕی ناوخۆ كە تائەوكاتە نزیكەی س���ێ س���اڵ تەمەنی هەب���و .بەهەمو كوش���تن‌و بڕی���نو راونان‌و س���وكایەتیكردنەکانییەوە هەم بەیەكترو هەم بەتەواوی كۆمەڵگا .رەخنەكردنی دەس���ەاڵت لەهەرێم���دا ل���ەدوای تێبینیكردنێكی وردی چۆنیەتی دروس���تبون‌و بەهێزبون‌و كاركردنی ئەو دەس���ەاڵتەوە هات ك���ە پارتی‌و یەكێتی لەن���او هەرێمدا دروس���تیانكرد .ئ���ەو تێزە س���ەرەكییەی ئێمە باوەڕمان پێیبو ،النیكەم ب���ۆ نوس���ەرە س���ەرەكییەكانی گۆڤارەكە، بریتیی بو لەوەی "دەس���ەاڵت گەر ئەمڕۆكە نەیگۆڕیت سبەینێ گۆڕینی زەحمەت دەبێت، گەر س���بەینێ نەیگۆڕیت دو سبەی گۆڕینی زۆر قورس���تر دەبێ���ت" .ئەوەی ك���ە وایكرد ش���یكردنەوەو رەخنەكردنی دەسەاڵت ببێت بەیەكێك لەبابەتە س���ەرەكییەكانی گۆڤاری رەهەند ئەم ئەزمونە ترسناكەی دروستبونی دەسەاڵت بو لەكوردستاندا ،هاتنی مۆدێلێک ب���و کە پڕب���و لەئەگەری جەنگ‌و کوش���تن‌و دزی���یو گەندەڵیی ،نەك ئەنارش���یزم وەك كاك سەردار دەیڵێت‌و بەر لەكاك سەرداریش مەال بەختیارو پارتی‌و چەند كەس���ێكی دیكە دەیانگوت .هەروەها رەخنەكردنی دەس���ەاڵت لەوەش���ەوە نەهاتبو كە نوس���ەرانی رەهەند ب���ەدوای یۆتۆپیایەكی ئایدیۆلۆژییدا بگەڕێن‌و بیانەوێت لەكوردس���تاندا بیچەسپێنن ،یاخود تەنها لەناو چوارچێوەیەکی ئەکادیمیی روتدا باس لەمۆدێل���ی "حکومەتی ب���اش" بکەن‌و لەخەمی ئەوەدابن بب���ن بەڕاوێژکارو کارمەند لەن���او ئ���ەو سیس���تمەدا .ئ���ەوەی كەمێك ویژدان‌و بەرپرسیارێتی ئەخالقیی رۆشنبیریی
هەبێت ،ئەوە دەزانێت کە بەش���ی هەرەزۆری رەخنەكانی رەهەند لەدەسەاڵت لەكوردستاندا راستبون‌و پێشبینییەکانیشیان بۆ چەسپاندنی دەسەاڵتدارێتییەکی حزبۆکراتیی‌و سوڵتانیی ئیمارەتئاسای پڕ لەئەمیرو ئەمیرەی نوێ بە بەرچاوی خۆمانەوە دەبینین‌و لەئێستاش���دا لەهەمو کاتێکی تر بە بەرجەستەکراوی تیایدا دەژین .كۆمەڵگای ئێمە گیری بەدەس���ت ئەو دەس���ەاڵت‌و دەس���ەاڵتدارانەوە خواردوە كە ل���ەو رۆژگارەدا بەئێمەیان دەگوت «پەلەمان لێمەك���ەن»" ،ئەزمونەكەم���ان س���اوایە»و "لەقۆناغی گوزەرداین بەرەو دیموکراسییەت". دوای زیاد لەچارەكە سەدەیەك لەحوكمڕانیی وێرانكەران���ەی پێش���مەرگەكانی دوێن���ێ، تێزەكانی نوسەرانی رەهەند لەسەر دەسەاڵت لەكوردستاندا لەهەمو كات زیندوترو راستترن. لەنوێترین کاری ش���یکارییمدا بۆ پەیوەندی نێ���وان ئەخالق‌و سیاس���ەت ک���ە لەئاوێنەدا باڵومک���ردەوە ،ب���اس لەوەدەک���ەم کە چۆن کردەی سیاسەت لەکوردستاندا ،بەتێگەیشتنە ڤێبەرییەکەی ،لەشەغەفەوە دەبێت بەبزنیس. بەمانایەکی تر چۆن سیاسەت لەدونیای دوای راپەڕیندا رەهەندی "بەرپرسیارێتیی ئێتیکی" خۆی لەدەستدەدات کە شۆڕشگێڕانی دوێنێ بانگەشەیان بۆدەکرد .واتە لەبری ئەوەی بۆ سیاسەت بژین ،سیاسەت بو بەپیشەیەک کە پێی بژین. ریخۆڵەکوێرەی فیکریی هەندێ رستە هەیە وەکو ریخۆڵەکوێرە وایە، س���ەرەڕای ئەوەی کە بونی هیچ وەزیفەیەکی مانابەخش���ی لەناو جەس���تەی رس���تەکەدا نییە ،کەچ���ی دەتوانێت ببێ���ت بەهۆکارێک ب���ۆ گرفت .یەکێ���ک لەو رس���تانەی کە ئەم وەزیفەیەی لەجەس���تەی نوس���ینەکەی کاک سەرداردا هەیە ،وروژاندنی یەکێکە لەچەمكە سەرەكییەكانی فۆكۆ بەناوی conduct of conductك���ە دەكرێ���ت بە"هیدایەتكردنی رەفت���ار" بۆ زمانی كوردی وەریبگێڕین .كاك سەردار لێرەش���دا جگە لەفڕێدانی چەمكەكە هیچی تری نەكردوە ،ئەو رستەیە لەوێ بێت یان نا هیچ وەزیفەیەکی نییە ،تەنها ئەوەندە نەبێت کە کاک س���ەردار دەیەوێت پێمانبڵێت ئاگات���ان لێیە من ئەمەش دەزانم ،بەاڵم لەوە زیاترتان بۆ رونناکەمەوە. ئەوە راستە کە سااڵنێکە هەوڵی جیاواز هەیە
بۆئەوەی چەمکی conduct of conduct
لەن���او پەیوەندیی���ە نێودەوڵەتییەکانیش���دا جێگەی بکرێتەوە ،بەاڵم ئەم چەمکە بەشێكە لەتێزی Governmentalityالی فۆکۆ کە بابەتی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان‌و كارلێكی دەوڵەتەكان لەس���ەریەكتر نیی���ە ،هەروەها ئەوەش نییە چۆن دەوڵەتێك هەندێك هێزی پرۆكسیی خۆی بجوڵێنێت ،بەڵكو چەمكێكی بنچینەییت���رو ئاڵۆزترەو باس لەنیش���اندانی چۆنیەتی ئیش���كردنی دەسەاڵت دەكات لەناو خ���ودی كۆمەڵگا مۆدێرنەكان���دا ،بەتایبەتی دەس���ەاڵتی دەوڵەت ،کۆمەڵ���گای مەدەنیی، دانیشتوان‌و تەکنیکی حوکمڕانیی‌و چۆنیەتی دیس���پلینکردنی کۆمەڵ���گاو کۆنترۆڵکردنی ئەو س���وبیەکتانەی لەسنوری ئەو دەوڵەتەدا دەژی���ن .باس ل���ەوەدەكات چ���ۆن دەوڵەت هیدایەتی رەفتاری تاكەكەسەكان‌و دانیشتوان دەكات .هیدایەتدان بەمانای بەجێهێش���تنی كاریگەری لەسەر رەفتارو كرداری كەسەكان‌و دەستنیش���انكردنی ئ���ەو ئاس���ۆیانەش كە تاكەك���ەس‌و گروپ���ەكان لەچوارچێوەیان���دا بجوڵێنەوە .بەکورتی فۆکۆ باس لەدەوڵەتی مۆدێرن دەکات کە چۆن لەدوتوێی پەیوەندیی نێ���وان تەکنیکی دەس���ەاڵتی پاس���تۆرالی‌و سیاسیی بەرهەمهاتوە .ئەم تێزەی فۆكۆ دژ بەو پرنسیپە لیبرالەیە كە پێیوایە تاكەكەسی ناو كۆمەڵگا مۆدێرنەكان لەڕەفتارو كرداریاندا ئازادو س���ەربەخۆن‌و ئەوەی پێیهەڵدەس���ن دەرئەنجام���ی بڕیاری س���ەربەخۆو عەقاڵنی تاكەكەس���ییانەی خۆیان���ە .فۆك���ۆ پێیوایە تاكەكەس لەكۆمەڵگا مۆدێرنەكان بەو رادەیە ئازادو سەربەخۆو عەقاڵنی نییە كە لیبرالیزم پێش���نیاری دەكات ،چونك���ە پیادەكردن���ی دەس���ەاڵت ل���ەم كۆمەڵگایان���ەدا مان���ای چاودێریكردن‌و دیس���پلینكردن‌و رێنیشاندان، مانای «هیدایەت»كردنی تەنانەت ئەگەرەكانی هەڵسوكەوت‌و جواڵنەوەی كەسەكان بەجۆرێك دەرەنجامەكانی���ان پێش���بینیكراوو رێكخراوو ئاراستەكراو بن‌و شتێك نەبن بكەونە دەرەوەی میكانیزمە جیاوازەكانی دیسپلینكردنەوە .بەم مانایە حوكمڕانیكردن مانای دیس���پلینکردن‌و كۆنترۆڵكردن‌و ئاراستەکردنی كایەی رەفتارو جواڵنەوەی كەسەكان دەگەیەنێت ،نەك تەنها ئەو كایەیەی لەئێس���تادا هەی���ەو ئامادەیە، بەڵكو ئەوەش كە وەك ئەگەری كایە دەشێت ئامادەبێت .ئەمەش مانای ئەوەی دەسەاڵت الی فۆكۆ بەرهەمهێنەرە ،نەك تەنها سەركوتكەر، واتە جۆرێكی تایبەت لەتاكەكەس‌و كۆمەڵگاو دانیشتوان بەرهەمدەهێنێت‌و لەڕێگەی چەمكی "بیۆپ���اوەر"ەوە باس ل���ەوەدەكات چۆن ئەم دەسەاڵتە رۆڵ دەبینێت لەبەرهەمهێنانی ژیان خۆیدا .دیارە باس���كردنی وردو میتۆدیانەی ئەم ش���تانە دەكەونە دەرەوەی مەبەس���تی ئ���ەم وتارەی منەوە ،بەاڵم س���ەرجەمی ئەم چەمکان���ەی کە کاک س���ەردار بەهەڵە لەدە تێزەکەی���دا باس���یاندەکات ،لەالیەن هەندێك
13
لەنوس���ەرەكانی رەهەن���دەوە بەقوڵی���یو دورودرێ���ژی باس���كراون ،بەتایبەتی لەالیەن كاك مەریوانەوە. تێگەیشتنی هەڵە یان بەکارهێنانی هەڵە کاک س���ەردار بۆئەوەی چەمک‌و تێزەکانی ئێمە دوبارەنەکاتەوەو بڵێت ئەمە لەداهێنان‌و ماندوبونی مەعریفیی من���ە بۆ خوێندنەوەی مۆدێل���ی دەس���ەاڵتدارێتیی لەکوردس���تان، پێچێکی گەورە بەدەوری تێزی س���وڵتانیزمی م���نو کاک مەریوان���دا دەدات‌و مۆدێل���ی دەس���ەاڵتدارێتی لەکوردس���تان جارێکی���ان بە"کورش���ی ئێرانیی" دەچوێنێ‌و جارێکی تر بە"ڕەهاگەرایی ئەورپیی" .لەش���وێنێکی تردا بیریدەکەوێتەوە کە نزیکایەتی لەگەڵ واڵتانی دورە دراوسێکانماندا لەئاسیاو ئەفریقا هەیەو پاشان جارێکی تر دەگەڕێتەوە سەر تیۆریی مۆدێرنیزەکردن‌و کێش���ەکە دەکات بەکێشەی شکس���تی کۆمەڵگای تەقلیدیی ل���ەوەدا کە ناتوانێت مۆدێرن بێت .لەکۆتاییشدا بانگەوازی مردن���ی بیکردنەوە دەکات‌و بەنەغمەیەکی پڕ لەحوزنەوە دەڵێت":ئێمە لەڕۆژگارێکدا دەژین ک���ە قەی���ران زۆرە بەاڵم بیرکردن���ەوە بونی نیە .الی من زۆرە :هەرە سەرەکییان بریتیە لەبرینداربون بەمۆدرێنە ،نقومبون لەئایندا". سەرەتا چەمکی برینداربون بەمۆدێرنە چەمکی کاک س���ەردار خۆی نییە ،بەڵکو چەمکێکی ج���ۆرج تەرابیش���ییەو لەکتێب���ە گرنگەکەی "النظریة القومی���ة والدولة القطریة" باس لەبرینداربونی عەرەب بەرامبەر بەپرۆس���ەی مۆدێرنە دەکات‌و بە"برینێکی ئەنترۆپۆلۆژیی" ناودێ���ردەکات‌‌و من بۆخ���ۆم وەکو چەمکێک لەنوسینێکمدا لەساڵی١٩٩٦دا بەکارمهێناوە. لەب���ەر درێژیی نوس���ینەکە ب���واری ئەوەم نییە لەس���ەر بیرۆکەی "نقومبون لەئایین"دا قس���ەبکەم‌و تادەگات بەو هەاڵنەی تریش���ی کاتێک کە دەڵێت "بیری ئاینی یان دونیابینی ئاینی عەشقی سادەگەرایی‌و ئایکۆنۆگرافیە". بەکورتیی کاک س���ەردار پاش بیست ساڵ دێت ئەو تێزانەمان لەسەر دەسەاڵتی کوردی پێدەفرۆش���ێتەوە کە ئێمە بەدرێژایی تەمەنی نوسینمان ئیشمان لەسەر کردون‌و لەمڕۆشدا بون بە بەش���ێک لەوشیاری سیاسیی خەڵکی ئێمە .کاک سەردار وادەزانێت تێزێکی گەورەی داهێناوە کە دەڵێت "ڕاپەڕین س���اتەوەختی دروس���تبونی خەڵكو کۆمەڵگاو دیموکراسی نی���ە .بەڵک���و بەپێچەوانەوە س���اتەوەختی دروس���تبونی دەس���ەاڵتە بەفۆرمی کوردی". لەش���وێنێکی تردا دەڵێت :تراژیدیای دونیای مۆدێرن���ە لەڕۆژهەاڵتی ناوەڕاس���تدا ئەوەیە کە "چۆن هەمو ش���تێک بۆ شەخس دروست بکرێت ...چۆن نیش���تمانی م���ن ،دەوڵەتی م���ن ،سیس���تەمی گونجاو بۆ من دروس���ت بکرێ���ت .ئەمە ئەو قۆناغەیە ک���ە لەئەوروپا بەڕەهاگەرایی ناس���راوە ،لە(لوی چواردە)وە دەس���تپێدەکات‌و لەشۆڕشی فەرەنسیدا تەواو دەبێت ".لەتێزی سێهەمی هەمان نوسینیشیدا مۆدێڵێک���ی ترم���ان بۆدەهێنێ���ت‌و دەڵێت: "ئامانجی نوخب���ەی دەس���ەاڵتدار مانەوەیە نەک هەم���و تەمەنیان بەڵکو گواس���تنەوەی کورسی‌و پارەکانیانە بۆ مناڵەکانیان" ڕەگی ئەم سیستەمەش دەگەڕێنێتەوە بۆ "کورشی فارس���ی"ی .لەبەرامبەر ئەمان���ەدا دەمەوێت ئەو ڕاستییە س���ادەیە بەبیری کاک سەردار بهێنمەوە لەوەتەی نوسەرانی رەهەند دەنوسن، یەکێک لەکایە س���ەرەکییەکانیان بریتیی بوە لەش���یکاری تایبەتمەندێتیی پرسی دەسەاڵت لەکوردستان ،رەخنەی مۆدێلی دیموکراسییە ساواکەی حیزبە کوردییەکان‌و نیشاندانی ئەو مۆدێلی دەسەاڵتدارێتییە ئەمارەتییە حیزبیی‌و دەس���ەاڵتدارێتییە لوکاڵیی‌و حیزبۆکراتییەیە کە من‌و کاک مەریوان بەسوڵتانیزم ناودێڕمان کردوە .پرس���یارەکە ئەوەیە کاک س���ەردار بەڕاس���ت ئاگاداری ئەو هەم���و لێکۆڵینەوانە نییە ک���ە ئێمە لەتەمەنی گۆڤ���اری رەهەندو س���ەردەمی رەخن���ەو چاوپێکەوت���نو وتارو کتێبەکانمان���دا باڵومانکردۆت���ەوەو ئێس���تا بەخش���کەیی ش���تەکانی ئێمە دەبات‌و وەکو داهێنانی خۆی نماییش���ی دەکات‌و دەیەوێت پێمان بڵێت کەس پێش ئەو ئەم رەهەندانەی دەسەاڵتی خۆماڵیی کوردی نەبینیوە. بۆئ���ەم مەبەس���تەش دەگەڕێمەوە س���ەر تێزەکەم���ان دەرب���ارەی "دەس���ەاڵتدارێتی س���وڵتانیزم" .من‌و کاک مەریوان لەچەندین نوس���یندا ئەوەم���ان دەستنیش���انکردوە کە مۆدێلی دەس���ەاڵتدارێتی لەکوردستاندا سەر بەمۆدێلێکە لەس���وڵتانیزم ک���ە رەگەکەی نە دەگەڕێتەوە بۆ "کورش���ی فارس���یی"و نە بۆ "رەهاگەرایی ئەوروپیی" وەکو کاک س���ەردار لێیتێگەیش���توە ،بەڵکو دەگەڕێتەوە بۆ ئەو گۆڕانکارییانەی بەس���ەر چەمکی دەسەاڵتدا هاتن لەدوای راپەڕینەوە .ئێمە نوس���یومانە کە "ئەم دەس���ەاڵتە ڕەهەندێکی جەستەیی‌و تاکەکەس���یی گرنگی���ی هەی���ە ،مۆدێلێکی پارتیزانانەیە کە جەس���تەی دەس���ەاڵتداران لەهەرش���وێنێک بن ،پێگە هەرە گرنگەکانی بڕی���اردان‌و بڕیارنەدان لەوێی���ە .ئەم مۆدێلە لەدەس���ەاڵت گەرچی خاوەنی دەیان دەزگای زەبەالحی دیس���پلین‌و ئاراس���تەکردنە ،بەاڵم خۆی پابەن���د نییە بەدەزگاکان���ەوە ،بەڵکو بەجەس���تەی ئەو نوخبەیەوە کە دەزگاکانی دروستکردوە".
»» 19
12
) )574سێشه‌ممه 2017/4/25
birura. awene@gmail. com
بیروڕا
گوند الی کارل مارکس بۆ دەبێت لەدەوڵەتی کوردی بترسین؟
سەردار عەزیز گون���د ی���ان الدێ ،ئامادەییەک���ی کاریگ���ەری هەی���ە لەچەند ئاس���تێکی جیاوازدا لەپێکهاتەی ئاگایی‌و سیاس���یو کەلتوری‌و ئاب���وری‌و ئەخالق���ی مرۆڤی ک���ورددا .ب���ەاڵم وەک زۆر ب���واری تر، بیرلێنەکراوەیە .لەناونیشانی ئەم نوسینە مەبەس���تم دو وروژاندن���ە :یەکەم ،چۆن دیدی مارک���س ،بەئاگایی‌و بەبێ ئاگایی، زاڵە بەسەر پۆلێنکاری کورددا بۆ گوند، لەهەمانکاتدا ،چۆن ئەم دیدە ،نەگونجاوە بۆ کوردستان. مارک���س زۆر بەکەمی کاری لەس���ەر رۆژه���ەاڵت کردوە ،بەاڵم س���ێ چەمکی گرنگی کارپێکردوە کە ئامادەییان هەیە: ئەوانیش س���تەمکاری رۆژهەاڵتی ،جۆری ئاس���یایی بەرهەمهێن���ان ،لەگەڵ گوند. ئەم س���ێ چەمکە هەرس���ێکیان پێکەوە گرێ���دراوەن ،لەچەندی���ن ئاس���تدا ،من لەگون���دەوە دەیانبینم .گوند الی مارکس ئ���ەو جێگایەیە ک���ە ش���ارنیە .مارکس فەیلەس���وفی ش���ارە .بەاڵم دەبێت ئەوە بڵێین ک���ە مارکس بیرمەن���دی پانتایی نیە ،بەڵک���و بیرمەندی کاتە .بەو مانایە ئەوە مێژو کات‌و قۆناغە کە گرنگی هەیە الی مارکس نەک ش���وێن‌و پانتایی‌و بوار. بۆیە ئاس���ان نیە بڵێین کە الی مارکس گوند ش���وێنە ،بەڵکو گوند لەقۆناغێکی تایبەتدایە ،لەقۆناغی گەشەی مرۆڤایەتی. ئەم جیاوازییە کاتی‌و ش���وێنیە گرنگە بۆ لێکدانەوەکەمان. کاتێ���ک دەڵێین مارک���س گوند وەک نێگەتیفی شار دەبینێت یان ئەو جێگایەیە کە ش���ار نیە ،ئەوا دو قۆن���اغ لەبەرچاو دەگرێت ،قۆناغی پێش بۆرژوازی ،لەگەڵ قۆناغی ب���ۆرژوازی .ئەمە لەس���ەرەتای مانیفێستدا بەباش���ی دەردەکەوێت کاتێ ب���اس ل���ەڕەق‌و ش���ل دەکات .دەتوانین بڵێی���ن الی مارک���س ،وەک کاتێک باس لەگوندی هیند دەکات ئاماژەی پێدەدات، گون���د جێگایەکی داب���ڕاوی ،نەگۆڕە کە پێداویس���تیەکانی خ���ۆی دابین���دەکات بەدابڕان لەهەمو دەوروبەری ،یانی گوند کۆمارێک���ی بچوک���ە .ئەم خەس���ڵەتانە پێچەوان���ەی ش���ارن ،ک���ە جێگایەک���ی ش���لە ،لەبەردەوام گۆڕاندایە ،پەیوەندی بەجێگاکان���ی ترەوە هەیە .لەس���ەر ئەم بنەمای���ە گوند جێگایەک���ی دواکەوتوەو ش���ار جێگایەک���ی پێش���کەوتو .وەک بەئاگادەبێتەوە کە دەربڕینی پێشکەوتوو پێش-نەکەوتو خۆی لەخۆیدا دەربڕینێکی مارکسیە .چونکە پێشکەوتو بریتیە لەو بونەوەرەی کە پێشترە لەئەوانی تر بەرەو ئامانجێک. دیارە ئەم دیدەی مارکس پڕ لەهەڵەیە، زیات���ر دیدێکی سیاس���یە لەبری ئەوەی زانستی بێت .چونکە گوند بەهیچ جۆرێک دابڕاونیە ،کۆمارێکی بچوک نیە ،هەروەها ئەم���ە هۆکاری ئەوەنیە کە س���تەمکاری قبوڵ دەکات ،وەک مارکس دەڵێت .بەاڵم ئەمە دەریایەک ش���تی لەسەر نوسراوە، کاری ئێمە نیە لێرەدا ،بەاڵم کاری ئێمەیە گەڕانەوە بۆ دۆخی ئاگایی کوردی. بەهەمانش���ێوەی مارک���س گون���د وەک جێگایەک���ی دواکەوت���و دەبینرێت لەئەدەبیات���ی کوردی���دا ،بەتایب���ەت لەئەدەبیات���ی زارەکی ئ���ەو جێگایانەی کە خۆیان بەش���اری دەزانن .دیارە شارو شارس���تانی لەزمانی کوردیدا رێککەوت نیە کە لەیەکترەوە نزیکن .بەم پێیە شار بااڵی���ەو گوند نزم .بەاڵم ئەوەی رون نیە ئەوەیە ئایا گوند چیە لەئاگایی کوردیدا: ئای���ا جوگرافیای���ە ،ی���ان پێکهاتەیەکی کات-ئامێزە ،ئای���ا گوند خاوەن بونیادی ئابوری‌و کەلت���وری تایبەت���ە یان گوند ئاگاییە .من وەها هەس���ت دەکەم گوند ناوێکە بۆ جۆرێک لەئاگایی کە پەیوەست نیە بەگوند وەک جوگرافیا. ئەگ���ەر گوند وەک جوگرافیا وەربگرین ی���ان وەک پانتای���ی ئ���ەوا ئاس���ان نیە بڵێی���ن هەمو گوندی کوردی بەیەک جۆر لەپێکهات���ەی کۆمەاڵیەت���یو سیاس���یو ئابوری دەژین .هەروەها دەکرێت بپرسین ئایا گوند هەیە ،وەک نێگەتیفێکی شار، چونکە گومان دەکرێت جێگایەک هەبێت وەک ش���ار .ب���ەاڵم زۆر ش���ت لەئاگایی کوردی���دا ،لەبەر زاڵبونی دی���دی ئاینی تەنها بونێکی زمانەوانی هەیە .بۆ نمونە بەهەشت دۆزەخ ،تەنها بونێکی زمانییان هەیە .بەڕای من هەروەها شارو گوندیش. کاتێ وەها دەڵێین مەبەستمان ئەمانەی خوارەوەیە: یەکەم ،دۆخی کوردس���تان وەک یەک بوە لەڕابوردودا .بەگشتی دانیشتوانێکی کەم‌و ش���اری نوێ ،کە کەلتوری تایبەتی
ش���ار نەهاتوەتە ئ���اراوە .بۆیە دەبینین تەنها یەک جێگا لەکوردستان خۆی بەشار دەزانێ���ت :هەمومان دەزانین کوێیە .ئەم کولتورە بێ بنەمایە لەپرۆس���ەی شەڕی ناوخۆی پارت���یو یەکێتیدا بەکاردێت بۆ دروستکردنی پەرتکردن‌و پاشان زاڵبون بەسەر مرۆڤی کورددا دوەم ،ش���ار وەک جێگای پیشەسازی، چینی ناوەند ،هەبونی چینی بەرهەمهێنی مەعریف���ە ،بونی نیە .ئەم���ڕۆ زۆرینەی خەڵكی کورد بینەری هەمان کەناڵەکانی تەلەفزیونن لەهەرجێگایەکی کوردستان. تەکنەلۆجی���ا رێگری ب���و لەهاتنە ئارای کولتوری جیاواز. س���ێ ،دۆخی سیاس���ی کوردستان کە هاتن بۆ ش���ارو گەڕان���ەوەو هاتنەوە بۆ ش���ار ،بەهۆکاری سیاسی چ لەسەردەمی بەع���س‌و چ لەس���ەردەمی دەس���ەاڵتی کوردی���دا ،رێگرب���وە ل���ەوەی گوند بێتە ئ���اراوە وەک جێگایەک���ی س���ەقامگیری نەگ���ۆڕ ،لەبەرامب���ەر جێگایەکی ش���لی هەمیشە گۆڕاودا. چوار ،هەر ش���ارێکی کوردی چیرۆکی دروس���تبونی خۆی هەیە ،کەرکوک زۆر تایبەتەو جی���اوازە لەس���لێمانی ،نەوت ش���اری تایبەت بەخۆی دروست دەکات، بێتشلەمۆن نامەیەکی دوکتۆرای تایبەتی نوس���یوە لەزانکۆی هارڤ���ەرد دەربارەی شاری کەرکوک ،شایستەی خوێندنەوەیە. هەولێ���ر جێگایەکی نیولیبرال���ە لەگەڵ کۆمەڵێک خەسڵەتی تردا ،کە دیسانەوە بەرهەمی خەونی نەوتی کوردە. پێنج ،ئێمە ئەگەر میتۆدەکەمان وەها لێبکەین ،لەکاتێکدا کە ش���ار بونی نیە، ئ���ەوا گوندیش بونی نی���ە ،چونکە گوند لەڕوانگەی ش���ارەوە بین���راوە ،بەدیدی مارکس ،بەاڵم گوند هەیە ،کەواتە ئەوەی هەی���ە تەنها گوندە ،ب���ەاڵم لەم دۆخەدا پێویستمان بۆ میتۆدی جیاوازە. شەش ،کاتێک کە شار و گوند بونێکی تایبەت���ی جی���اواز و نزی���ک لەیەکتریان هەی���ە ،ئەوا چەمکی گوند و ش���ار ،یان بون���ی ملمالنێ لەنێوان ئ���ەم دو دیدەدا تەنها بنەمایەکی مەج���ازی ناواقیعییان هەی���ە .دەکرێت بڵێی���ن تەنها لەخەیاڵدا بونی هەیە. بۆیە لەس���ەر ئەم بنەمایانەی سەرەوە ناتوانی���نو هەڵەی���ە بڵێین ک���ە دۆخی کوردس���تان بریتی���ە لەملمالنێ���ی نێوان گوندو ش���ار ،ی���ان بونی دی���دی گوندو دیدی ش���ار ،ی���ان چینی گون���دو چینی ش���ار .چونک���ە ئەمانە هەم���وی بونی نیە .بەتایبەت کاتێک ئەم تێگەیش���تنە پانتاییانە نیە ،ئابوریانە نیە ،سیاسیانە نی���ە ،ئەوەی هەیە چەمکی گوندو ش���ار چەمکی موزەیەفن ،بۆ ئامانجی سیاسی بەکار دەبرێن .ئێمە دەزانین کە دو جۆر تێگەیشتنی س���ەرەکی هەیە :یەکەمیان زانس���تیەو ئەویتریان سیاسی .یەکەمیان راس���تی بەیان دەکات ،دوەمیان راستی بۆ ئامانج���ی خۆی بەره���ەم دەهێنێت. دەبێ���ت پەیوەندی نێوان ئەم دو میتۆدە پەیوەندی رکەبەری بێت نەک خزمەتکاری وەک لەکوردستان دەیبینین.
دیارە ئەم دیدەی مارکس پڕ لەهەڵەیە زیاتر دیدێکی سیاسیە لەبری ئەوەی زانستی بێت چونکە گوند بەهیچ جۆرێک دابڕاونیە، کۆمارێکی بچوک نیە ،هەروەها ئەمە هۆکاری ئەوەنیە کە ستەمکاری قبوڵ دەکات ،وەک مارکس دەڵێت
لەنێوان پرۆسەی بەدەوڵەتبون‌و ژینگەی بەدەوڵەتبون سەنگەر موشیر مەنتکی*
بێگومان دەوڵ���ەت خەونی هەمو کوردێکە. کێش���ەی بەش���ێک لەب���ەرەی دژەدەس���ەاڵت رەتکردنەوەی بژاردەی دەوڵەت نیە کە حزبی دەس���ەاڵت وێن���ای دەکات بەڵکو ترس���ە لەم شێوازەی پرۆسەی بەدەوڵەتبون کە نوخبەیەکی کوردی رابەرایەت���ی دەکات کە بەدرێژایی ٢٤ ساڵی رابردو شکستی هێناوە لەبەدەستهێنانی متمانەی خەڵک .کێش���ە لەم کەلێنە گەورەیە کە لەنێوان گوتاری بنیاتنای دەوڵەت لەالیەک‌و ژینگ���ەو دۆخ‌و ئامادەکاریەکان���ی پرۆس���ەی بەدەوڵەت بون هەیە ،لەالیەکی تر مەبەس���ت لێرە ئەوەنیە کە ناکرێ دەوڵەت دروست بکرێت لەو دۆخە چەقبەستوەی هەرێم بەڵکو مەبەست لەوەیە چ جۆرە دەوڵەتێکمان دەوێ���ت ،ئیمکانی���ات‌و ب���ژاردەو دەرفەتەکان تاچەند یارمەتیدەرن بۆ هەڵبژاردنی باش���ترین ب���ژاردە یان پشتگوێخس���تن‌و بازدان بەس���ەر ئەم دەرفەتانەو س���وربون لەسەر هەڵبژاردنی خراپترین پرۆس���ەی بەدەوڵەتب���ون .دەوڵەت دەکرێت لەس���ایەی خراپترین ب���ژاردە لەکۆی بژاردە بەردەس���تەکان دروستبکرێت ،دەکرێت هەمان پرۆس���ەی دەوڵەتبونی وەکو باشوری سودان هەڵبژێرین کە سەرەڕای ئەو ئیمکانیاتە شاراوەیەی باشوری سودان هەیەتی لەئابوری نەوت‌و کشتوکاڵ ،دانیشتوانەکەی لەخرپترین قەیرانی برس���یەتی‌و ناس���ەقامگیری سیاسیو ئەمنیدا ژیان دەکەن کە لێوانلێوە لەگەندەڵی‌و ش���ەڕو کاولکاری‌و خۆخۆری .کێش���ە لەکەمی ئیمکانی���ات‌و دەرفەتەکان نیە ،بەڵکو کێش���ە لەژینگەی بەدەوڵەتبون‌و خراپی بەڕێوەبردنی پرۆسەکەیە. بۆ ب���ون بەدەوڵ���ەت هەرێمی کوردس���تان پێویس���تی بەپاڵەوانێک���ی ئەفس���انەیی وەک هی���راکل نی���ە ،بێگوم���ان نوخب���ەی کوردی دەتوانێت کوردس���تان بەپرۆسەی دەوڵەتبوندا بب���ات‌و هەاڵوبەزم���ی دەوڵەت گ���ەرم بکات. کێشەکە لەوەدایە چ ژینگەیەکی دەوڵەتبونمان هەڵب���ژاردوە ،چ ئامادەکاریەک���ی دەوڵەتبون ک���راوە ک���ە گەرەنت���ی ئاسایش���ی ئابوری‌و سیاس���یو ئەمنی لەناوخۆو ل���ەدەرەوە بکات، گەرەنت���ی دوبارەنەبونەوەی ش���ەڕی ناوخۆو دولەتب���ون‌و رێگری لەدەس���ەاڵتی پاوانخوازی بکات ،گەرەنتی ژیانێکی شایس���تە بۆ خەڵکی کوردس���تان‌و فەراهەم���ی م���اف‌و ئازادیەکان ب���کات ،کە ببێتە ه���ۆی نمونەیەک���ی دیاری دیموکراسی‌و دەستاودەس���تکردنی دەسەاڵت، کە ببێتە ه���ۆی بەدامەزراوەکردنی دەزگاکانی دەوڵەت‌و پاراس���تنی سەربەخۆیی‌و بێالیەنیان لەخزمەتکردن���ی هاواڵتی���ان ،ببێت���ە ه���ۆی بەمۆدێرنەکردنی کوردس���تان‌و کەمکردنەوەی دەس���ەاڵت‌و ئەقڵیەت���ی خێڵەک���ی بەس���ەر دەوڵەت. ئ���ەم نوس���ینە هەوڵ���دەدات دو ش���ت لێکجیابکات���ەوە ،پرۆس���ەی دەوڵ���ەت ب���ون لەگ���ەڵ ژینگ���ەو ئامادەکاریەکانی پرۆس���ەی بەدەوڵەتبون. بۆ ئەوەی پرۆس���ەی بەدەوڵەتبونی هەرێم بەسەرۆکایەتی بارزانی هەڵبسەنگێنین ناکرێت تەنها پش���ت بەگوت���ارو بانگەش���ەکانی ئەو ببەستین کە هەوڵی ئاراستەکردنی رای گشتی خەڵکی کوردس���تان دەدات بەئاراس���تەیەکی دیاریکراو ،بەڵکو دەبێت بڕوانینە کردارەکانی نوخب���ەی حوکم���ڕان‌و ئاراس���تەی روداوەکان لەس���ەر ئ���ەرزی واقیع بۆ ئ���ەوەی وێنەیەکی رونمان پێ بدات لەهەڵسەنگاندنی هەوڵەکانی بەدەوڵەتبون. پرۆسەی بەدەوڵەت بون ژینگەو ئامادەکاری‌و مەرج���ی پێش���ینەی پێویس���تە ب���ۆ ئەوەی ئەزمونێکی س���ەرکەوتوی لێ دروست بکرێت‌و بەسەر ئاستەنگ‌و هەڕەش���ە جدیەکانی دوای دروستکردنی دەوڵەت زاڵ بێت یان الیەنیکەم خۆی بۆ ئام���ادە بکات‌و دوربێت لەئەزمونێکی وەکو باشوری سودان یان ببێت بەدەوڵەتێکی شکستخواردو پێش ئەوەی لەدایک بێت. ژینگ���ەی دەوڵەتبونی ه���ەر ئەزمونێک یان کۆمەڵگای���ەک دەکرێت هاوبەش بێت لەهەندێ خ���اڵ‌و جیاواز لەهەندێکی ت���ر .لێرە دەکرێت بەکورت���ی ئام���اژە بەچەن���د ئامادەکاریەکی س���ەرەکی بکرێ���ت ب���ۆ دەس���تەبەرکردنی ژینگەیەکی گونجاوو سەرکەوتوانەی بەدەوڵەت بونی هەرێم: یەک���ێ لەمەرجەکانی ژینگەیەک���ی لەباری دەوڵەتب���ون کۆدەنگ���ی هێ���زە سیاس���یە س���ەرەکیەکانە .پرۆس���ەی بەدەوڵەتب���ون پێویس���تی بەنوخبەیەک���ی یەکگرت���و هەی���ە بەش���ێویەک هیچ یەکێک لەهێزە سەرەکیەکان ناکۆکی س���ەرەکییان نەبێت ی���ان هاودژ نەبن لەگەڵ پرۆس���ەی بەدەوڵەتب���ون .بەبێ بونی کۆدەنگ���ی هێ���زە س���ەرەکیەکانی کۆمەڵگا ناکرێ���ت باس لەپرۆس���ەیەکی س���ەرکەوتوی دەوڵەتب���ون بکەی���ن .پەرتەوازەیی‌و ملمالنێی توندوتی���ژو پەراوێزخس���تنی هەندێک لەهێزە س���ەرەکیە ناکۆکەکان ئاس���تەنگەکان زۆرتر دەکات‌و دەرفەت���ی دەوڵەتێک���ی س���ەرکەوتو کەمتر دەکاتەوە ،کێش���ەو قەیرانەکانی دوای دەوڵەتب���ون زیاتر دەکات ،کە لەدەرئەنجامدا
دەرفەت���ی دەوڵەتێکی شکس���تخواردو زیاتر دەکات .ئ���ەوەی لەهەرێم تێبینی دەکرێت لەم دۆخەی ئێستا ،لەدوای شەڕی ناوخۆ هیچکات هێزو الیەنە س���ەرەکیەکانی هەرێ���م ئەوەندە ناک���ۆک‌و پەرتوباڵو نەب���ون بەتایبەتی دوای داخس���تنی پەرلەمان‌و پەراوێزخستنی گۆڕان بەزەبری هێزی س���ەربازی .مەرجی کۆدەنگی لەبارەی پرۆسەی بەدەوڵەتبون بەدی ناکرێت. نەبون���ی کۆدەنگ���ی وەکو ئاس���تەنگی ناوخۆ لەهەمو ئاس���تەنگەکانی ت���ر جدیترە .ئەوەی جێگای سەرس���وڕمانە س���ەرکردایەتی بەرەی پرۆسەی بەدەوڵەتبون بێباکیەکی تەواوی لێ بەدیدەکرێت لەم روەوە .ئەوەی هەوڵی بۆ دراوە یان دەگوزەرێ لەهەنگاونان بەرەو دروستکردنی کۆدەنگی جگە لەگوتارو بەیاننامەو س���ەردانی دیوەخانانە شتێکی تر نیە ،بانگەشە‌و بەیاننامە ش���تێکەو هەنگاونانی کرداری‌و کاری جدی بۆ تواندنەوەی بەس���تەڵەکی بەردەم کۆدەنگی‌و دروستکردنی متمانەی نێوان هێزە سیاسیەکان شتێکی ترە .چارەسەرکردنی ئەم دۆخە دەبێت لەچارەس���ەرکردنی ئەو هۆکارانە دەستپێبکات ک���ە بونەتە ه���ۆی شکس���تی کۆدەنگی نەک گوتارو سیاسەتی دیوەخان. لەپ���اڵ کۆدەنگ���ی سیاس���ی ،ب���ۆ ئەوەی ژینگەیەکی تەندروس���ت‌و لەبار بۆ پرۆس���ەی دەوڵەتبون دروس���ت بکرێ���ت دەبێت هەوڵی لەخۆگرتن‌و بەدەس���تهێنانی متمانەی کەمینەو گروپە نەتەوەی���یو ئاینییەکانی هەرێم بدرێت بەتایبەت���ی لەناوچە جێناکۆکەکان .پرس���یار لێرەدا ئەوەیە ئایا تاچەند میکانیزمی گونجاوو کرداری نراوە بۆ گەرەنتی کردنی ئایندەیان بۆ ئەوەی هەس���ت بکەن کە ئاسایشی شوناسیان پارێ���زراوە لەگ���ەل هەرێم .بەڵێن���ی زارەکی‌و سیاسەتی دیوەخان بەس نیە بۆ دروستکردنی متمانە بەڵکو پێویس���تی بەگەرەنتی یاساییو دەس���توریو سیاس���ەتی کرداریە کە ئەمەش لەماوەی رابردوی ئەزمونی هەرێم بەدی نەکراوە بەش���ێویەکی دی���ار .بەنمونە ئااڵو س���رودی نیشتمانی کوردستان بەهیچ جۆرێک گوزارشت لەتورکمان‌و و کلدۆئاشوری‌و عەرەبەکان ناکات کە لەس���نوری هەرێم دەژین ،ئەم سیمبواڵنەی ک���ە تەنها گوزارش���ت لەیەک گروپ���ی ئیتنی دەکەن هیچی کەمتر نیە لەس���یمبوڵ‌و سرودی تورکی���ای ئەتات���ورک ک���ە تەنها گوزارش���ت لەتورکبونی تورکیا دەکاتەوە .لەمەش خراپتر نوخبەی دەسەاڵتدار بوەتە هۆی خراپترکردنی ئاس���تی متمان���ەی هەندێ���ک ل���ەم کەمینانە لەهەرێم ،کوردان���ی ئێزیدی نمونەیەکی دیاری شکستی سیاس���ەتەکانی حکومەتی هەرێمە. لەم���اوەی ئ���ەم 26س���اڵەی راب���ردو دەکرا هەنگاوی پراکتیکی بنرابایە بۆ ئەوەی جێگای کەمینەکان بکرابایەوەو ئینتیمای هاواڵتیبونی ئەم کەمینانە بەهێزتر بکرابایە بۆ کوردس���تان بەتایبەتی لەناوچە جێناکۆکەکان. دوەم وەگەڕخس���تنەوەی دام���ەزراوە دیموکراتیەکان‌و کاراکردنەوەی پەرلەمان وەکو دەزگایەک���ی گرنگ کە هەمو یان زۆربەی هێزە سیاسیە س���ەرەکیەکانی کۆمەلگا کۆدەکاتەوە مینبەریکی گرنگە یەکەم بۆ شەرعیەتدان بەهەر هەنگاوێک���ی بەدەوڵەتب���ون لەناوخۆدا ،دوەم وەک مینبەرێ���ک بۆ دروس���تکردنی کۆدەنگی نێوان هێزە سیاسیەکان‌و نزیکردنەوەی بۆچونە جی���اوازەکان لەچوارچێ���وەی دامەزراوەیەکی ش���ەرعی‌و دیموکراسی ،بانگەش���ەو دیوەخان زیاتر لەس���اڵێکە ناتوانێ���ت الیەنە ناکۆکەکان کۆبکات���ەوە ،لەکاتێک���دا دەزگایەک���ی وەکو پارلەم���ان دەتوانێ���ت لەکۆبونەوە ئاس���اییو رۆتینی���ەکان کۆیان بکاتەوە .س���ێیەم زیاتر کردنی پاڵپش���تیو ش���ەرعیەتی نێودەوڵەتیە بۆ پرۆس���ەی بەدەوڵەتب���ون‌و کەمکردنەوەی ئاس���تەنگ‌و فشارە هەرێمیەکانە ،کە ئەوکاتە بەش���ێویەک وێنا دەکرێت ک���ە ئەمە ئیرادەی خەڵکی کوردستانەو پرۆژەیەکی دامەزراوەییە نەک میزاجێکی کاتیانەی تاکە کەسێک کە هەر کات ت���وڕە بو یان توش���ی هەاڵمەتی دەوڵەت بو بابەت���ی دەوڵەتبون بوروژێنێ .ئەمەو جگە لەوەی کە میزاجی کەس���یی کەس���ێک زیاتر دەکەوێت���ە ژێ���ر کاریگەری فش���ارە هەرێمی‌و نێودەوڵەتیەکان ،بەالم بەراورد بەچوارچێوەی دامەزراوەکان ئەم فش���ارە کەمتر جێدەس���تی دیار دەبێت. سەرسوڕمان لەوەدایە کە نوخبەی حوکمڕان هیچ هەنگاوێکی جیدی نەناوە بۆ زیندوکردنەوەی پەرلەم���ان وەکو دامەزراویەکی ش���ەرعی کە نوێنەرایەت���ی خەڵ���ک‌و هێ���زە سیاس���یەکان دەکات ،تاوەک���و ئێس���تا بارزان���ی س���ورە لەسەر الدانی پرۆس���ەی دەوڵەتبون لەڕێگەی پەرلەمان ،بەڵکو لەمە خراپتر بەردەوام پاساو دەهێنرێت���ەوە بۆ ئەوەی بڵێ���ن کە مەرج نیە پەرلەمانت هەبێت بۆ دروس���تکردنی دەوڵەت، دەوڵەت بەڕێککەوتنی سیاسی نێوان هێزەکان دروستدەکریت یان دەوڵەت لەڕێگەی دیوەخان دروس���ت دەکرێت .بەڵێ هەروەکو لەسەرەتادا ئاماژەمان پێکرد دەکرێ���ت دەوڵەت لەڕێگەی دیوەخ���ان دروس���ت بکرێت ،بەاڵم کێش���ەکە لەوەدای���ە چ دەوڵەتێکمان دەوێت؟ دەوڵەتیک کە دەرفەتی سەرکەوتنی زیاتر بێت ،دەوڵەتێک کە دەرفەتی بەدیموکراس���یبونی زیاتر بێت کە ملمالنێ سیاسیەکان لەڕێگەی میکانیزمەکانی
لەهەرێم ئاماژەکان زیاتر بەو ئاراستەیەن کە پاڵنەری دەوڵەت بون خۆی دەبینێتەوە لەگەڕان بەدوای گەرەنتی پاراستنی هەژمونی ئاسایشی دەسەاڵتی نوخبەیەکی بچوک دیموکراس���ی رێک بخات ی���ان دەوڵەتێک کە تەنه���ا بەناو دەوڵ���ەت بێت‌و بەک���ردار تەنها میرنش���ینێکی سوڵتانی شکستخواردو بێت کە عەقڵیەت‌و دەسەاڵتی خێڵەکی‌و سیاسەتی هێز تەحەکوم بکات پێی ،دەوڵەتێک کە نەتوانێت ئیدارەی ناکۆکیە سیاسیەکان بکات ،دەوڵەتێک کە دەرفەتی بون بەباش���وری س���ودانی زیاتر بێت لەوەی ببێت بەدەوڵەتێکی س���ەرکەوتو. بارزانی دەتوانێت بەپشتگوێخستنی پەرلەمان‌و پەراوێزخستنی هەندێک لەهێزە سەرەکیەکانی کوردس���تان دەوڵەت دروس���ت ب���کات بەاڵم دەوڵەتێک دەبێت کە ئاس���تەنگ‌و کێشەکانی زیات���ر دەبێ���ت ،دەرف���ەت‌و ئامادەکاریەکانی تەس���کتر دەبێتەوە ب���ەراورد بەدەوڵەتێک کە ژینگەیەکی لەباری دەوڵەتبونی بۆ کرابێت. ئەم ئارگومێنتەی کە باوەڕی بەدواخس���تنی کێشە ناوخۆییەکانی وەکو داخستنی پەرلەمان‌و پەراوێزخس���تنی هێزە سەرەکیەکان هەیە یان دەڵێت بادەوڵەتمان هەبێت ئینجا کێش���ەکان چارسەر دەبن جگە لەنەخوێندنەوەی کێشەکان ی���ان راکردن لێی هیچی تر نیە .بەپێچەوانەوە زۆرێک لەئەزمون���ەکان پێمان دەڵێن کە دوای دەوڵەتبون کێش���ەو ئاس���تەنگەکان زۆر زیاتر دەب���ن لەئێس���تا ،ئەگ���ەر نوخب���ەی کوردی نەتوانێت لەم دۆخە کێشەکان چارەسەر بکات یان ئام���ادەکاری بۆ بکات ئەوا بێگومان دوای دەوڵەتبون زەحمەتر دەبێت. خاڵێک���ی تر س���ەبارەت بەژینگ���ەو فەزای بەدەوڵەتبون���ی هەرێ���م ئەوەی���ە لەگ���ەڵ گەرمبونی گوتاری ریفراندۆم‌و س���ەربەخۆیی، ف���ەزای ئازادییەکان بەش���ێوەیەکی هاوتەریب بچوککراونەت���ەوە ،پێش���ێلی ئ���ازادی رادەربڕی���ن زیادی کردوە ،دەنگ���ە ناڕازیەکان س���ەرکوتدەکرێن ،رەخنەگ���ران لەس���ەر رای جیاواز دەکوژرێن ،هەر هەوڵێکی خۆپیشاندان نەک لەدژی دەس���ەاڵت بەڵک���و ئەگەر بەدڵی دەسەاڵتیش نەبێت بەتوندی قەدەغە دەکرێت. ئەم���ە ژینگ���ەو ف���ەزای پێش دروس���تبونی دەوڵەت���ە ،ئەمە ئەو ژینگەیەی���ە کە گوتاری دولەتب���ون تی���ادا رۆژ ب���ەڕۆژ گەرمتر دەبێت لەگەڵ بەرزبونەوەی رێژەی پێش���ێلکاریەکان دژ بەئازادیە سیاس���یەکان .ئەگ���ەر دەوڵەت پرۆژەیەکی نیش���تمانی بێت‌و بۆ خەڵک بێت، چۆن دەبێت خەڵک بکوژرێت لەسەر جیاوازی بی���روڕا؟ ئەمە تەنها یەک ش���تمان پێ دەڵێت کە دەوڵەت پرۆژەیەکی نیش���تمانی نیە بەڵکو ئامڕازێک���ە بۆ زیادکردنی ئاسایش���ی نوخبەی حوکم���ڕان .رێزگرت���نو فەراهەم���ی م���اف‌و ئازادی���ەکان بەهیچ بیانوو ش���ێوەیەک ناکرێت دوابخرێن ،هەر بیانویەک بۆ دواخستنیان جگە لەپاکانە بۆ دەس���ەاڵتێکی پاوانخواز هیچی تر نیە ،جگە لەگەمەکردن بەکات‌و خۆئامادەکردن بۆ دەوڵەتێکی نادیموکراس���ی ش���تێکی تری لێناخوێندرێتەوە. هەم���و ئەمانە پێمان دەڵێ���ن کە ئەگەری لەدایکبونی دەوڵەتێکی وەکو باشوری سودان یان کازاخس���تان‌و تاجیکستان زۆرترە کە هیچ ش���وێنێک نیە ب���ۆ رەخنەگرتن لەدەس���ەاڵت بەتایبەت���ی لەزۆن���ی زەرد ک���ە رابەرایەت���ی پرۆس���ەی بەدەوڵەتبون دەکات .ئەو قسەیەی کە دەڵێ دۆخی ئەم ئازادیو بەهایانە لەدوای دەوڵەتبون باشتر دەبن‌و پەرەیان پێدەدرێت، لۆجیکێکی بێبنەمایە ،مەگەر کوردستان ئێستا لەڕوی دیفاکتۆوە دەوڵ���ەت نیە ،مەگەر دوای دەوڵ���ەت بون هەمان نوخبەو هەمان بنەماڵەو هەمان هێزو هەمان ئاس���ایش‌و هەمان دەزگای پاراستن‌و زانیاری نین مەگەر هەمان کەسەکان نین کە حوکم دەکەن. خاڵێکی ت���ر تایبەت���ە بەف���ەزای گوتاری ریفران���دۆم ،پرۆس���ەی دەوڵەتب���ون دەبێت پرۆسەیەک بێت رێگە بەدیالۆگێکی کراوە بدات بۆ هەڵسەنگاندنی قۆناغی پێش دەوڵەت دوای
دەوڵەت‌و مەترسی‌و ئاستەنگەکان لەفەزایەکی گش���تی تاووتوێ بکرێت بە بەش���داری گروپە ئیتنیەکان‌و هێزە سیاسیەکان بۆ ئەوەی ترسی ئەو هێزانە لەپرۆسەکەو شێوازەکەی بەئاشکرا گوزارشتی لێ بکرێت کا ئایا تاچەند مەترسی جیدین ،هەوڵ‌و میکانیزمی پراکتیکی‌و کرداری بۆ بدۆزرێتەوە ،نەک گوتارێکی دەوڵەتبون کە هەموان رەتبکاتەوە ،هەمو ئەوانەی هەڵناپەرن بەئاوازی س���ەرۆک ،دوربخرێن���ەوە بەڕێگرانی بەردەم دەوڵەتبون سەیربکرێن ،هەمو ئەوانەی بەگۆرانیەکانی س���ەرۆک جۆش نابن بەخائین‌و دەس���تی دەرەکی سەیر بکرێن .ئەو ژینگەیەی کە ئەم فەزا ئازادەی پێویس���تە کە رێزگرتن‌و گوێگرتن���ە لەهەمو دەنگە جی���اوازەکان تەواو بزرە لەگوتاری دەوڵەتبون ،ئەگەر ژینگەیەکی ئاوا رەش‌و س���پی‌و داخ���راو هەژمونی هەبێت دەبێت چاوەڕوانی چ جۆرە دەوڵەتێک بکەین؟ دەوڵەتێک کە گوێ لەدەنگی هاواڵتی دەگرێت‌و بۆ هاواڵتی دروس���ت دەکرێت یان دەوڵەتێک بۆ ئاسایش���ی نوخبەیەکی بچ���وک .لەهەرێم ئاماژەکان زیاتر بەو ئاراس���تەیەن کە پاڵنەری دەوڵ���ەت بون خ���ۆی دەبینێت���ەوە لەگەڕان بەدوای گەرەنتی پاراستنی هەژمونی ئاسایشی دەسەاڵتی نوخبەیەکی بچوک. ئاستەنگە دەرەکیەکان‌و چۆنیەتی ئیدارەدانی ئاماژەیەک���ی ت���رە لەشکس���تی مامەڵەیەکی دروس���ت لەگ���ەڵ ژینگ���ەی بەدەوڵەتب���ون. فراوانکردنی بۆشایی بۆ جوڵەو گەمەی زیاتری هەرێم لەدۆخی بون بەدەوڵەت‌و دروستکردنی بژاردەی زۆر لەڕێگەی پشتنەبەس���تن بەیەک کاراکت���ەری هەرێم���ی دەبێ���ت یەکێ���ک بێت لەئەولەویات���ی هەرێم .هەرکاتێ���ک بژاردەکان زۆرتر بو ئەوا کاراکت���ەرە هەرێمیەکان کەمتر دەتوانن ی���اری بەئایندەی هەرێم بکەن‌و زیاتر ئام���ادەی قەبوڵکردن‌و دانوس���تان بن لەڕوی ئابوری‌و سیاسیو ئەمنیەوە .هەرچەندە هەرێم تاڕادەیەک هەنگاوی ناوە بەرەو باش���ترکردنی ب���ژاردە دەرەکیەکان ،بەاڵم لەگەڵ ئەوەش���دا کۆمەڵێ کەموکوڕی س���ەرەکی هەن کە دەکرا بەش���ێوەیەکی باش���تر س���ود لەدەرفەتەکان وەربگیرێ���ن .یەک���ەم ئاس���تەنگ الوازی بەدامەزراوەکردنی پەیوەندیەکانە لەبەرژەوەندی بەکەس���ایەتی کردن���ی پەیوەندی���ەکان .هەر کاتێک پەیوەندی���ەکان بەدام���ەزراوەی کران دەرفەتی سەرکەوتنی زیاترە .بۆ ئەم مەبەستە هەرێم دەبێت بژاردەکانی زیاتر بکات لەڕێگەی باشکردنی پەیوەندی لەگەڵ بەغدا بەپلەیەک. بەغ���دا دەبێت بژاردەی س���ەرەکی هەرێم بێت پێش واڵتە دراوس���ێکان .یەکەم لەبەر ئەوەی واڵتان���ی دراوس���ێی وەک���و تورکی���او ئێران کێشەی س���تراتیجیان هەیە لەسەر مەسەلەی کورد ،بەاڵم بەغ���دا دوای جیابونەوەی هەرێم کێش���ەی کورد لەچوارچێوەی عێراق نامێنێت بەم���ەش دەکرێت پاڵن���ەری دروس���تکردنی پەیوەن���دی زیات���ر بێت ئەگەر سیاس���ەتێکی دروست لەگەڵ بەغدا بگیرێتەبەر بەڕێککەوتن ی���ان بەلێکتێگەیش���تن پرۆس���ەی جیابونەوە ئەنجامبدرێت .دوەم هەرکاتێک تورکیا بزانێت ک���ە ئەو تاک���ە دەروازەی هەرێمە بۆ دەرەوە، بەتایبەت���ی لەدۆخ���ی خراپبون���ی پەیوەندی لەگ���ەڵ بەغ���دا ،تورکی���ا فش���ارەکانی زیاتر دەکات ب���ۆ بەپاش���کۆکردنی هەرێم ،بەهەمان ش���ێوە زیادکردنی بژاردەکان لەڕێگەی سنور لەگەڵ س���ونەکان‌و س���وریاو هەرێمی کوردانی رۆژئ���اواو ئێران ،ئەوا ب���واری جوڵەی هەرێم زیاتر دەبێت‌و تورکیا درک بەو راستیە دەکات ک���ە ئ���ەو تەنها تاک���ە ب���ژاردەی هەرێم نیە. بەپێچەوان���ەی ئەم لۆجیک���ە هەرێم لەماوەی رابردوو ئێس���تا پەیوەندیەکی دروستی بنیات نەن���اوە لەگەڵ بەغداو رۆژئاوای کوردس���تان‌و ئێران ،لەهەمان کات بەش���ێویەکی دیار تەنها پشت بەتورکیا دەبەستێت کە ئەمە لەگوتاری سەرۆکی حکومەت بەئاشکرا دیارە کاتێک وتی س���ێ بژاردەمان هەیە تورکیا تورکیا تورکیا. ئەمە خۆی مانای دروس���تکردنی پەیوەندیەکی پاش���کۆیانەی ئارەزومەندانەیە ک���ە بەخراپ بەسەر ژینگەی بەدەوڵەتبون دەشکێتەوە. دەوڵەت بۆ راکردن لەکێشە سەرەکییەکان: پ���رۆژەی دەوڵەتبون دەبێ���ت هەم ئامڕازو ه���ەم ئامان���ج بێت ب���ۆ پاراس���تن‌و فەراهەم کردنی ئاسایش���ی شوناس���ی تاکەکان لەپاڵ فەراهەمکردنی م���اف‌و ئازادییە بنەڕەتیەکانی هاواڵتیان بەجیاوازی ئینتیمایان .بەاڵم کاتێک پاڵنەری سەرەکی پرۆسەی بنیاتنانی دەوڵەت دەبێت���ە ئامڕاز بۆ گەڕان ب���ەدوای زیادکردنی ئاسایشی نوخبەیەکی دیاریکراو یان رێگایەک ب���ۆ گەرەنتیکردنی هەژمونی گروپێکی بچوک لەبەرامبەر راکردن لەکێش���ە سەرەکیەکان کە دەس���ەاڵت روبەرویان بۆت���ەوە ،ئەوکاتە ئەم دەوڵەتە زیاتر بەرەو دەوڵەتێکی شکستخواردو پڕ لەکێش���ە هەن���گاو دەنێ���ت .خەڵک مافی خۆیەت���ی ک���ە گومان ب���کات لەم پرۆس���ەی دەوڵەتبونەی بارزانی ک���ە زۆربەی ئاماژەکان ب���ەو ئاراس���تەیەمان دەبات ک���ە وەک ئامڕاز بەکارهاتوە بۆ بەدەس���تهێنانی ش���ەرعیەت‌و گەرەنت���ی مان���ەوەی هەژمونی خ���ۆیو بازنە بچوکەکەی بەسەر کوردستان.
»» 19
ته‌ندروستی tandrusti. sul@gmail. com
) )574سێشه‌ممه 2017/4/25
15
الپەڕەی تەندروستی ،بەسپۆنسەری بەڕێوبەرایەتی تەندروستیی سلێمانی
ئه‌گه‌ر هه‌یه نزیكه‌ی 1بۆ %14ژنان دوچاری شه‌كره ی دوگیان ی ببن
بۆ یه‌كه‌مینجار له‌ڕێگه ی سیسته‌مێك ی په‌یوه‌ندیه‌و‌ه پرسگه ی سه‌رجه‌م نه‌خۆشخانه‌كانی شار ی سلێمان ی بهیهكهوه ده‌به‌سترێنه‌وه
ئا :د .مه‌ریم به‌كر وه‌ك زانراوه به‌شێوه‌یه‌كی گشتی شه‌كره ده‌كرێت به‌دو جۆره‌وه ،جۆری یه‌ك‌و جۆری دو ،به‌اڵم شه‌كره‌ی سكپڕی جۆرێكی تایبه‌ته كه له‌كاتی سكپریدا ده‌رده‌كه‌وێت‌و له‌زۆربه‌ی نه‌خۆشه‌كاندا پاش تێپه‌ڕبونی سكپڕی كۆتایی دێت هه‌رچه‌نده ره‌نگه به‌درێژایی ته‌مه‌ن بمێنێته‌وه.
ئا :راگه‌یاندنی ته‌ندروستی
شه‌كره‌ی س����كپڕی بریتییه له‌تێكچوون ی میكانیزمی راگرتنی رێژه‌ی شه‌كره له‌راده‌ی سروش����تی كه بۆ یه‌كه‌م جار له‌س����كپڕیدا ده‌رده‌كه‌وێت‌و ده‌بێته ه����ۆی به‌رزبونه‌وه‌ی ئاستی ش����ه‌كره له‌خوێندا به‌شێوه‌یه‌ك كه ئه‌گه‌ر چاره‌س����ه‌ری گونج����اوی بۆ نه‌كرێت ئاكامی خراپی ده‌بێت له‌س����ه‌ر ته‌ندروستی دایك‌و كۆرپه. رێ����ژه‌ی ئه‌و ژنانه‌ی كه دوچاری ئه‌م باره ده‌بن له‌نێوان 1ت����ا %14به پێی جیاوازی كۆمه‌ڵ����گاكان ،هه‌رچه‌نده ئه‌م نه‌خۆش����ییه تایبه‌ته به‌كاتی س����كپڕی ب����ه‌اڵم كۆمه‌ڵێك هۆكاری دروستبونی به‌رزی رێژه‌ی شه‌كر هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر دایكێك پێشوتر منداڵێك ه����ۆكار هه‌ی����ه واده‌كات هه‌ندێ����ك ك����ه‌س زۆرتر دوچاری ئه‌م نه‌خۆش����یه بێت ،له‌وانه لهناو س����كیدا مردبێت به‌ب����ێ هیچ هۆیه‌كی له‌كات����ی س����كپڕیدا ده‌گه‌ڕێت����هوه بۆ چه‌ند قه‌ڵه‌وی ،زیادبونی كێش له‌كاتی س����كپڕیدا ،به‌رچاو یان پێش����وتر منداڵێكی بوبێت كه گۆڕانكاریه‌كی فس����یۆلۆجی ك����ه به‌هۆیه‌وه ته‌مه‌نی گه‌وره‌ی دایك ،جگه‌ره‌كێشان‌و بونی كێش����ی منداڵه‌ك ه له‌ڕاده‌ی سروشتی زیاتر جه‌س����ته‌ی مرۆڤه‌ك����ه جۆرێ����ك له‌به‌رگری نه‌خۆشی شه‌كره له‌كه‌س����وكاری پله یه‌كی بوبێت ،زۆرتر له‌ژنانی تر ئه‌گه‌ری توشبونی تێدا دروس����ت ده‌بێت به‌رامبه‌ر به‌هۆڕمۆنی ئه‌نسۆلین ك ه به‌رپرس����ه له‌ڕاگرتنی رێژه‌ی به‌شه‌كره‌ی سكپڕی هه‌یه. سكپڕه‌كه‌دا وه‌ك دایك‌و باوك.
چۆن یارمه‌ت ی كه‌سێك بده‌ین ك ه په‌ركه‌م دەیگرێت
بۆ یه‌كه‌مینجار پرسگه‌ی سه‌رجه‌م نه‌خۆشخانه‌كانی شار ی سلێمانی له‌ڕێگه‌ی سیسته‌مێكی په‌یوه‌ندیكردنه‌وه بهیهكهوه ده‌به‌سترێته‌وه ،به‌م كاره‌ش سه‌رجه‌م پرسگه‌كان له‌ژێر سه‌رپه‌رشتی راسته‌وخۆی به‌ڕێوبه‌ری گشتی ته‌ندروستی سلێمانیدا ده‌بێت.
ش����ه‌كره له‌خوێن����دا ،ئه‌م����ه‌ش ده‌بێت���� ه به‌رزبونه‌وه‌ی شه‌كر له‌خوێندا ئه‌م گۆڕانكاریه بۆی����ه روده‌دات تاوه‌ك����و زۆرتری����ن رێژه‌ی ش����ه‌كر ئاماده‌بێت بۆ گه‌ش����هی منداڵه‌كه كه به‌ته‌واوه‌تی پش����ت ده‌به‌ستێت به‌ماده‌ی گلوكۆز بۆ گه‌شه‌و چاالكیه‌كانی.
به‌پێ����ی وت����هی د.می����ران محه‌مه‌د ی ته‌ندروس����تی به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری گش����ت س����لێمانی ،ئه‌مه هه‌وڵێكی نوێیه بۆ رێكخستن‌و باش����تركردنی ئیشوكاری پرس����گه‌كان‌و زیات����ر پێشخس����تنی كه‌رت����ی ته‌ندروس����تی ،چونك����ه پرسگه‌كان ده‌توانن رویه‌كی جوانتری نه‌خۆش����خانه‌كان نیش����انی هه‌م����وان بده‌ن‌و به‌باش����ترین ش����ێوه پێشوازی له‌نه‌خۆش‌و یاوه‌ری نه‌خۆش بكه‌ن. د.میران محه‌مه‌د وت����ی "بونی ئه‌م پرۆژه‌یه كارئاس����انیو خزمه‌تێكی تره به‌نه‌خۆش����ه‌كان به‌تایب����هت له‌كات����ی ئیحاله‌ك����ردن‌و ناردن‌و گواس����تنه‌وه‌ی
نه‌خۆش له‌نێوان نه‌خۆشخانه‌كاندا ك ه ده‌توانرێت پێشوه‌خت ئاماده‌كاری بۆ وه‌رگرتنی نه‌خۆشه‌كه بكرێت". به‌ڕێوه‌به‌ری گش����تی ته‌ندروس����تی س����لێمانی ویش����ی"له‌ڕێگه‌ی ئ����ه‌م پرۆژه‌یه‌وه له‌گه‌ڵ لێپرسراوی هۆبه‌ی پرس����گه‌كان له‌دی����وان ده‌توانی����ن راسته‌وخۆ سه‌رپه‌رش����تی كاره‌كانیان بكه‌ین ،هه‌روه‌ها هه‌وڵیش ده‌ده‌ین كه رۆژێك ته‌رخان بكه‌ین بۆ پرس����گه‌ی هه‌ر نه‌خۆش����خانه‌یه‌ك بۆ ئاگاداربونی زیات����ر له‌چۆنێت����ی پێشكه‌ش����كردنی خزمه‌تگوزاری ته‌ندروستی‌‌و مامه‌ڵه‌ی ئه‌و كارمه‌ندانه له‌گه‌ڵ هاواڵتیان. الی خۆیش����یه‌وه بڕی����ار ئ����ازاد محمود لێپرس����راوی هۆبه‌ی پرسگه‌ی نه‌خۆش����خانه‌كانی ش����اری سلێمانی، باس����ی له‌م سیسته‌مه كردو وتی "له‌م رێگه‌یه‌وه چاره‌س����ه‌ری ئه‌و كێش����انه ده‌كه‌ین كه پێشتر هه‌مانبوه له‌پرسگه‌ی نه‌خۆش����خانه‌كاندا ،له‌ڕێگای ئامێری په‌یوه‌ندیكردنه‌وه ده‌توانن له‌یه‌ككاتدا ئ����اگاداری هه‌رحاڵه‌تێك بین له‌ناردنی نه‌خۆش له‌نێوان نه‌خۆشخانه‌كاندا یان هه‌بونی كێشه‌و گرفته‌كان.
ئیفلیجبونی ده‌موچاو چۆن روئه‌دات؟ ئا :سۆران مەعروف قەرەداغی ئیفلیجیی ده‌موچاو واته په‌ككه‌وتنی هه‌س���ته‌ده‌ماره‌كانی 7ب���ۆ .12به‌اڵم زیات���ر له‌حه‌وته‌م روئ���ه‌دات هه‌ربۆیه زیات���ر پێ���ی ده‌وترێ���ت هه‌وكردنی هه‌سته‌وه‌ری حه‌وته‌م .هۆكاری ئیفلیج بونی ئه‌م هه‌سته‌وه‌رانه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ هه‌وكردن به‌هۆی ڤایرۆس ،به‌ركه‌وتنی به‌هێز به‌هه‌ر روداوێك بێت ،پچڕاندن،
نه‌مانی به‌رگری ل���ه‌ش له‌و ده‌مارانه. له‌م كاته‌ش الیه‌كی روخس���ار راست یان چه‌پ گرفتی جوڵه‌ی بۆ دروس���ت ده‌بێ���ت له‌ئه‌ندامه‌كان���ی چاو یان برۆ ی���ان ده‌م یان چه‌ناگه هه‌ندێ جاریش ئ���ازاری گوێچكه‌و ناخۆش بونی تامی ده‌م. چاره‌سه‌ری نه‌خۆشییه‌كه: -1به‌كارهێنان���ی قه‌ت���ره‌ی چ���او
بۆداخرانی چاو. -2به‌كارهێنان���ی ده‌رمان���ی دژه هه‌وكردن. -3چاره‌س���ه‌ری سروش���تی وه‌ك( ش���ێالن ،به‌كارهێنانی ئامێر ،چاالك كردنه‌وه ،وه‌رزشی تایبه‌ت به‌ده‌موچاو )رێگه‌یه‌ك���ی زۆر به‌س���وده ،چونكه س���ه‌رجه‌م ئیفلیجبون���ه‌كان ئ���ه‌م چاره‌س���ه‌ره رۆڵێكی گهوره ده‌بینێت له‌زو چاكبونه‌وه.
ئا :دكتۆر ئه‌فرام سه‌ره‌تا ئه‌و كه‌ره‌ستانه‌ی دوردهخهینهوهكه له‌ده‌وروبه‌رین هه‌وڵئه‌ده‌ین دۆشه‌ك یاخود سه‌رین یان هه‌رش���تێكی نه‌رم له‌ده‌وروبه‌ری دانێین. نه‌خۆش���ه‌كه بخه س���ه‌ر ال ،باشتر وایهالی راس���ت بێت ،تۆزێك س���ه‌ری دانه‌وێنه بۆخ���واره‌وه بۆئ���هوهی كه‌فی ده‌م���ی بێته دهرهوه. هه‌ندێ ج���ار له‌وكات���ه‌دا عه‌بای رهشئهدهن به‌س���هرو چاوی ئه‌و كه‌س���ه‌دا ،ئه‌مه هه‌ڵه‌ی���هو بگ���ره كاره‌كه قورس���تر ده‌كات‌و وای لێده‌كات هه‌وای ته‌واو بۆ نه‌خۆش���ه‌كه نه‌ڕوات‌و ره‌نگه ببێته هۆی خنكانی. گه‌ر راوه‌شان‌و جوڵه‌ی هه‌بو ئه‌وا دهستیمهگرهو لێیگه‌ڕێ تاوه‌كو ئه‌و وزه‌یه‌ی هه‌یه‌تی ونی بكات. ره‌نگه كاریگه‌رییه‌كانی حاڵه‌ته‌كه تاوهكوچهند كاتژمێرێك بمێنێت هه‌ربۆیه پێویسته ئه‌و كه‌سه له‌ژێر چاودێری بێت. له‌كاتی چه‌ند باره‌بون���هوهی حاڵهتهكهلهڕۆژێكدا پێویس���ته س���ه‌ردانی پزیش���ك بكرێت.
ناونیشانی وێبسایتی بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی
سەنتەری ساڤا
بۆ چارەسەری سروشتی (هیندی ـ کوردستانی) لەگەڵ پرۆفیسۆرو راهێنەری هیندی ناونیش����ان :ش����اری پزیش����کی س����لێمانی 07501564954 - 07706196331
http://www. dohsuli. com
فەیسبوكhttps://www. facebook. com/tandroostyt :
14
بیرورا
) )574سێشه‌ممه 2017/4/25
ئیفالسی ئیسالمی سیاسی :ئه‌نفال‌و متمانه سه‌ندنه‌وه‌ی كۆتایی لهقهوارهی عێراق ئێردۆغان‌و یەکگرتو
عارف هەمەوەندی وەک بینیمان ش���ەوی گشتپرسیەکەی تورکی���ا زیات���ر لەئێردۆغ���ان الیەنگرانی یەکگرتوی ئیس�ل�امی دڵیان بەئەنجامەکە خۆشبو! وەک کەسێک کە لەسەرەتاکانی تەمەنمدا پشتگیری هەریەک لەئێردۆغان‌و یەکگرتوم کردوە ئەم چەند دێڕە دەنوسم وەک ش���یکاری لەس���ەر ب���اری دەرونی‌و سیاسی هەردوکیان .لێرەدا ناڵێم ئاکەپە چونکە ماوەیەکی زۆرە پارتێکی سیاسی بەو ناوەوە نەماوەو هەمو دامەزرێنەرەکانی لەالی���ەن خ���ودی ئێردۆغان���ەوە پاکتاو کراون. پێدەچێ���ت الیەنگران���ی یەکگرتو ئەم شتانە نەزانن: ئێردۆغان لەگشتپرس���یەکەدا دۆڕاندی، کاتژمی���ر 4:30رۆژی دەنگدانەک���ە کۆمیس���یۆنی هەڵبژاردنەکان���ی تورکی���ا بڕیاریدا دەنگی ناو ئەو زەرفانەش ئەژمار بکرێت کە مۆری کۆمیس���یۆنەکەی پێوە نی���ە! ئەم بڕیارە پێچەوانەی یاس���ای98 و101و هەڵبژاردنەکان���ی تورکیای���ەو کۆمیس���یۆن ناتوانێ���ت بڕیارێک���ی لەو شێوەیە دەربکات. ژمارەی ئ���ەو دەنگان���ەی لەزەرفە بێ مۆرەکان���دان ملی���ۆن‌و نیوێ���ک دەنگەو هەرهەم���وی دەنگ���ی بەڵێی���ە ،گ���ەر ئێردۆغان ئەم تەزوی���رەی نەکردایە ئەوا لەگشتپرسیەکەدا دۆڕابو. باس���ی قۆرغکردنی مێدی���اکان ناکەم بەدرێژای���ی قۆناغی گشتپرس���یەکە ،کە ب���ەڕوی ئۆپۆزس���یۆندا داخ���راو تەواوی تەلەڤیزیۆنە رەخنەگرەکان لەچوارچێوەی باری نائاسایی واڵتدا داخران. ئێردۆغ���ان لەس���ەرەتای دەس���ەاڵتیدا بەڵێن���ی خۆش���گوزەرانی‌و دادپەروەری دەدا بەهاواڵتیان���ی تورکی���او بەتایبەت کوردەکان ،بەاڵم نەک هەر خۆشگوزەرانی نەهێنا بۆیان ،بەڵکو سیس���تەمی دادگای واڵتەکەی هەڵتەکاندو ئێس���تا لەتورکیادا شتێک نەماوە بەناوی دادگا. ئێردۆغ���ان ل���ەدوای کودەت���ا دروس���تکراوەکەی15ی تەموز ١٣٠،هەزار هاواڵتی واڵتەکەی نانبڕاو کردوە بەپاساوی بەشداری لەکودەتا! ٥٠ه���ەزار هاواڵت���ی زیندان���ی کردوە١٥٠،رۆژنامەنوس���ی لەزین���دان قەتیس کردوە 160،تەلەڤیزیۆن‌و دەزگای راگەیاندنی داخس���توە 15،هەزار خانمی بااڵپۆش���ی لەزیندانەکان قەتیس کردوەو لەزیندان���دا ئەش���کەنجەیان دەدرێ���ت‌و دەستدرێژی دەکرێتە سەریان. ه���ەر دادوەرێ���ک لەدادگاکاندابڕیارێک بدات بەدڵی نەبێت دەس���تگیری دەکات، تائێستا 4هەزار داواکاری گشتی‌و دادوەر لەکارەکانی���ان دور خراونەتەوەو زیندانی کراون! دەمیرت���اش کە رەمزی ئاش���تیخوازیە لەتورکیادا ،بەفەرمانی ئێردۆغان زیندانی ک���راوەو هەمو چاالکیەکانی هەدەپە وەک نیمچە قەدەغەی لێهاتوە. تەواوی چاودێری س���ندوقەکانی س���ەر بەهەدەپە لەناوچە کوردیەکان بەتۆمەتی پڕوپاگەندە بۆ پەکەکە چەند رۆژێک پێش دەستپێکردنی گشتپرس���یەکە دەستگیر ک���ران! ه���ەر ئەمەش بوە ه���ۆی ئەوەی لەناوچە کوردیەکاندا 1.5ملیۆن دەنگیان ساختە کرد.
خۆشەویستی الیەنگرانی یەکگرتو بۆ ئێردۆغان، وەک خۆشەویستی ئەو گەنجانە وایە کە لەژیاندا هیچ سەرکەوتن‌و چیرۆکێکیان نیەو بون بەالیەنگری رۆناڵدۆو مێسی گەر ئاگایان لەمەش نەبێت ئەوە غافڵن، خۆ گەر ئاگاشیان لێیەو هێشتا ئێردۆغان بەقودوەی خۆیان دەزانن ،ئەوە نەک هەر ئیمانی���ان زەعیفە ،کوردایەتیەکەش���یان ئەزعەفول کوردایەتیە. حزبێک کە تائێستا گوتارێکی سیاسی نەبێ���ت‌و یەکالی���ی نەبۆت���ەوە ل���ەوەی ئۆپۆزس���یۆنە یان پاش���کۆی دەسەاڵت، حزبێ���ک ک���ە تائێس���تا خۆی لەپش���ت پاشگری ئیس�ل�امیە مەاڵس داوەو بێجگە لەبەکارهێنانی ئیس�ل�ام هی���چ گوتارێکی سیاسی پێ نەبێت. حزبێ���ک ک���ە ئ���ەم ب���ێ گوتاری���ە بەسیاس���ەتێکی حەکیمانە ئەژمار بکات‌و لەواڵت���ی نەوت���دا نەتوانێ���ت وتارێک���ی سیاس���ی رەخنەگرانە پێش���کەش بکات؛ ن���ەک هەرئەوەی خەوی گرتنە دەس���تی دەس���ەاڵتی نیە ،بەڵکو خەمی ئەوەشی نیە کە ببێتە یەکەم پارتی ئۆپۆزس���یۆن لەسەر ئاستی کوردستان! حزبێک ک���ە بانگخوازەکان���ی دەکاتە قوربانی سیاسەت‌و دەنگی بانگخوازەکانی زۆرترە لەسیاسەتمەدارەکانی! حزبێ���ک کە بەهۆی دەستەوس���انیەوە لەسیاسەتدا تەواوی کادیرەکانی پێشکەش بەگۆڕان کردوەو بڕبڕەی پش���تی یەکەم پارتی ئۆپۆزسیۆنی کوردستان بەکادیرە ناڕەزایەکانی ئەم دروست بوە! ئ���ەم حزب���ە وازی ل���ەوە هێن���اوە لەکوردس���تاندا دەسەاڵت بگرێتە دەست، وازی لەوەش هێناوە ببێتە پارتی یەکەمی ئۆپۆزسیۆن ،دڵی خۆی بەوە دەداتەوە کە ئێردۆغانێکی دوژمنی کوردو کوردستان، فاشیتێکی دیکتاتۆر لەتورکیادا سیستەمی سەرۆکایەتی دروست بکات! لەکاتێک���دا خۆی���ان لێرە پش���تگیری لەسیستەمی پەڕلەمانی دەکەن! ئەم دوفاقیە لەبیرکردنەوەو هەڵویستدا، وای ک���ردوە ب���ەرەی س���لێمانیو دهۆک دروست ببێت‌و لەئێس���تادا سەرۆکی ئەم حزبە رۆڵی چاالکوانێکی مەدەنی دەبینێت لەنێوان پارتە سیاسیەکانی کوردستاندا. خۆشەویس���تیان ب���ۆ ئێردۆغ���ان پڕکردن���ەوەی ئەو بۆش���اییە دەرونییەیە کە خۆش���یان هەس���تیان کردوە هەرگیز لەکوردس���تاندا س���ەرکەوتن بەدەس���ت ناهێنن‌و نابنە دەسەاڵت.
ئەمە ئەو دادپەروەریە بو کە ئێردۆغان بەڵێنی پێ دەدا لەس���ەرەتای دەستگرتن لەکاتێک���دا گەر سیاس���ەتیان بزانیایە بەسەر دەسەاڵتدا!؟ لەس���ەرەتای دەس���ەاڵتیدا باسی لەوە دەیانتوانی گوتارێک���ی بەهێزتر لەگۆڕان دەک���رد کە دژی گەندەڵ���ی دەبێت‌و وتی پێش���کەش بکەن ،بەهۆی ئەوەی خەڵکی <گەر رۆژێک خۆم یان کوڕەکانم دەوڵەمەند ئێم���ە بەگوت���اری دین���ی زیات���ر فریو بوین بزانن کە دزیمان کردوە> ،ئێس���تا دەخوات! خۆشەویس���تی الیەنگران���ی یەکگرتو کوڕەکەی بەناوی بیالل ٣٦کەشتی هەیە ک���ە نرخی هەریەکەیان س���ەرو ملیۆنێک ب���ۆ ئێردۆغان ،وەک خۆشەویس���تی ئەو گەنجانە وایە کە لەژیاندا هیچ سەرکەوتن‌و دۆالرە! ئێردۆغان بەڵێنی ئاشتی بەکوردەکانی چیرۆکێکی���ان نی���ەو ب���ون بەالیەنگری تورکیا دا ،بەاڵم لەس���ەر دەستی ئەو 14رۆناڵدۆو مێسی. یەکگرت���و وەک گەنجێکی ه���ەرزەکار ش���ار یان ش���ارۆچکەی ک���وردی باکور خاپور کراون‌و ٣٥٠هەزار کورد لەتورکیادا بۆش���ایە دەرونی���ە سیاس���یەکانی ئاوارە بون‌و لەش���ەڕو پێکدادانەکانی ئەم بەس���ەرکەوتن‌و داکەوتن���ی دوژمنێک���ی دوایانەدا زیاتر ل���ە ٣٠٠هاواڵتی مەدەنی فاشیستی تورکی پۆپۆلیست پڕ دەکاتەوە کورد بەدەستی سوپای تورک کوژران ...ک���ە هەرچی بەهای ئیس�ل�امە لەژێر پێی پێدەچێ���ت برادەرانی یەکگرتو ئاگایان ناوەو کار بۆ هێشتنەوەی دەسەاڵتەکەی دەکات. لەمانە نەبێت... خۆ گەر یەکگرتو بۆ جارێک لەپێناسەی بەاڵم..... خ���ۆ ئاگایان لەوە کە ئێردۆغان چەندە خۆی���ان بگەڕانایە لەو قورئانەی باوەڕیان ناحەزە بەئااڵی کوردس���تان لەکەرکوک ،پێیەتی ،ئەوا دەیانبینی خودا لەبارەیانەوە ئاگای���ان لەوەی���ە کە چۆن هەڕەش���ەی دەفەرموێت: لەکاربەدەس���تانی هەرێ���م کرد لەس���ەر ُّم َذ ْب َذ ِبنيَ َب نْ َي َٰذلِ َك اَل إِ ىَ ٰل َٰه ُؤ اَل ِء َو اَل إِ ىَ ٰل َٰه ُؤ اَل ِء ۚ َو َمن ُي ْضلِلِ ال َّل ُه َف َلن َت ِج َد لَ ُه َس ِبيل هەڵکردنی ئەو ئااڵیە...
ی كورد هێ���زه حوكمڕانه‌كان ،كێش���ه ی خۆی به‌رده‌وام له‌هه‌ڵكشان‌و داكشان ئه‌بوبه‌كر عه‌لی ب���وه ،به‌درێژایی ئه‌و مێ���ژوه ،عێراق ی وه‌ك قهواره به‌ده‌ر له‌وه‌ی كێ حوكم ناونیش���انی ئه‌م وت���اره پێداگرتن ه ده‌كات‌و مۆدێلی حوكمڕانی‌‌و سیس���تم ه ی ی چیه ،دژ به‌خواسته‌كان ی ك���ه نه‌ته‌وه‌یه‌ك لهناو سیاسییه‌ك ه له‌س���ه‌ر ئهوه ی سیاسیدا دوچاری په‌المار‌و گه‌لی كوردس���تان وه‌ستاوه‌‌و بزوتنه‌و‌ه قه‌واره‌یه‌ك ی جینۆس���اید بوبێته‌وه ،له‌هه‌مان كاتدا ناسیونالیست ه كوردیه‌كه‌ش به‌ڵكو گه‌ل ی ی ئه‌و قه‌واره‌‌و كورد به‌گشتی سه‌ركوت كراوه .ئهوه نه‌توانێ ببێ���ت به‌خاوه‌ن ی ی واشی كردوه ،عێراق وه‌ك قه‌واره‌یه‌ك ی بگۆڕێ���ت ،نابێت جارێك له‌ماهیه‌ت��� ی جۆره‌ها ێ ببه‌خشێته‌وه‌‌و خه‌ون‌و ناكام‌و پڕكێش���هو سه‌رچاوه ی پ تر متمانه ی خوێنڕێژی‌‌و ناهه‌قی‌‌و وه‌ده‌رنان‌و ی ئهوهوه فۆرم خه‌یاڵ‌‌و دواڕۆژی به‌چوارچێوه ی ه���ۆكاره، ی س���ه‌ركوت بێ���ت ،كۆمه‌ڵ ببه‌ستێته‌وه .ئه‌نفال ده‌بێت بۆ ئێمه ی له‌وانه‌ش: كوردو گه‌لی كوردستان ده‌ستنیشانكه‌ر ی .1ناسروش���تی بون���ی دامه‌زراندن ی ی مێژوی��� ی جیاك���ه‌ره‌وه دو قۆناغ��� ی مان���ا ی عێ���راق :عێ���راق به‌ت���ه‌واو بێت ،قۆناغی پێ���ش ئه‌نفال‌و قۆناغ ی ی كۆلۆنیالیزم ی لهناو عێراقدا قه‌واره‌یه‌كی ده‌ستكردن ی ئه‌نف���ال ،قۆناغ��� دوا بیركردنه‌وه‌‌و مانه‌وه‌‌و ژیانكردن ،له‌گه ڵ خۆرئاوای���ه ،ه���ه‌ر ئه‌وه‌یش له‌پش���ت ی عێراق‌و به‌ئامانج كردن قۆناغ���ی دوا ی ئێستا. ی به‌م ش���ێوه‌یه ی پێكهێنانیه‌ت ی قه‌واره‌ی س���ه‌ربه‌خۆ دامه‌زراندن��� ی دابه‌شكردن‌و هاوسه‌نگی‌‌و به‌رژه‌وه‌ندیی ه نیش���تمانی .ده‌بێت ئه‌نفال ته‌نها وه‌ك كۆڵۆنیالیس���تیه‌كان له‌ناوچه‌ك���ه‌دا، روداوێك ی عێراق‌و ی گه‌الن��� ی تێپه‌ڕ س���ه‌یر نه‌كرێت ،ته‌نها ن���ه‌ك به‌رژه‌وه‌ن���د ی هۆكاری دامه‌زراندنیه‌تی. نه‌به‌س���ترێته‌وه به‌ڕاب���ردوه‌وه ،به‌ڵكو پێكهاته‌كان بكرێت��� ه خاڵی وه‌رچه‌رخ���ان‌و دابڕان‌و نابێ���ت له‌بیرمان بچێت عێ���راق وه‌ك خۆیه‌كالكردنه‌وه‌ی فكری‌‌و سیاس���یو پاداش���ت به‌خشرای ه بنه‌ماڵ هی شه‌ریف رۆحی ،چونك ه بۆ نه‌ته‌وه‌یه‌ك حورمه‌ت ی مه‌ككه. ی (حسێن) ی مێ���ژو ش���ه‌هیده‌كانی‌‌و قوربانیه‌كان ی ئینگلیزه‌كان هه‌ستیان كرد له‌سۆنگه ی ئه‌نف���ال ئید بگرێت ،دوا ی مه‌لیكه‌وه، ی بوارێ بۆ ناعێراقی بون‌و ناشیعه‌بون ی عێراق سازش له‌گه‌ڵ ناسنامه ی ی بوندا گه‌ر باشوری كوردستان نه‌خرێت ه سه‌ر نه‌م���اوه .گه‌رچ��� ی ئه‌م واڵت ه ی به‌داخ���هوه له‌گ ه ڵ ،ئ���ه‌وا حوكمڕانی كردن��� زی���اد له‌هۆكارێك‌و له‌وان���ه‌ش هه‌ژار ێ ئاس���ان نابێت .ئه‌وه‌ش ی نو ی بۆ شا ی نه‌خش ه ی له‌هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌و‌ه فكری‌‌و الوازی ناس���یۆنالیزمی كوردیو سه‌ر ی ئه‌وان���هوه ده‌رده‌چێت، هێ���زه ناسیونالیس���ته‌كانی ،ك���ورد داڕێژراوه‌كان نه‌یتوان���ی ئه‌نفال بكاته كه‌ره‌س���ته ی له‌مێژودا نیه، ی هه‌ر بۆی ه عێ���راق ره‌گ ی ناسیونالیس���ت ه گوتارێكی نوێ بۆ جیاوازی سیاس���ی .س���ه‌رجه‌م هه‌وڵه‌كان نه‌یتوانی بیكات��� ه هه‌وێنی خه‌ماڵندن ی ی عه‌ره‌به‌كانی���ش له‌پێن���او دۆزینه‌وه ی تۆكم ه ناس���نامه‌یه‌ك ی بۆ ئه‌م ی مێژوی ی نیش���تمانی‌‌و قواڵیی‌‌و پاڵپش���تێك نه‌ته‌وه‌ی���ی ك���ه توان���ای له‌خۆگرتن ی ی قهواره له‌رزۆكه له‌ڕێی زیندوكردنهوه ی لهچوارچێوه جیاوازه‌كان��� ی سۆمه‌ری‌‌و بابلی‌‌و ئاشوری، ی یه‌كبون‌و شارستانێت ی هاوبه‌ش خه‌یاڵ ی نه‌ته‌وه‌ییدا هه‌بێت .بێ ئاكام مانه‌وه. ی ی ناس���یۆنالیزم ئه‌مه‌ش ئ���هو دۆخه ی هه‌ر له‌س���هرهتاوه .2له‌به‌رئ���هوه كوردیم���ان بۆ ده‌خات���ه‌ڕو ،ك ه له‌دوا ی ی ش���تێ به‌ناوی گه‌لی عێراق���هوه بون ی نه‌وه‌ده‌كانه‌و‌ه تیایدا ده‌ژین ،له‌كاتێكدا نه‌بوه :مه‌لیك فه‌یسه‌ڵیش له‌سه‌ره‌تا ئه‌نفال ده‌بێت شۆڕش���ێ له‌هۆش���یار ی سییه‌كانی س���ه‌د‌هی رابردو به‌ئاشكرا سیاس���یو نه‌ته‌وه‌ی��� ی ئێم���ه‌دا به‌رپا س���كااڵ ل���ه‌م واقیع ه ده‌كات‌و س���نگ‌و بكات. ی كۆمه‌ڵگه‌‌و به‌رۆكی خ���ۆی له‌نه‌بون��� ی خه‌ڵكانێكه‌وه ده‌رده‌بڕێت ،كه پێناس ه ی متمان ه سه‌ندنه‌وه له‌عێراق بۆچی؟ گه‌لیان به‌س���ه‌ردا بچه‌سپێت‌و خاوه‌ن ی ئه‌م پرس���یاره په‌یوه‌س���ت ه هه‌س���ت‌و ناسنام هی هاوبه‌ش بن .ئه‌م وه‌اڵم ی ی تر ك ه دۆخه‌ش وایكردوه ناسیونالیزمی عێراق به‌وه‌اڵمدان���هوهی پرس���یارێك ی ده‌ڵێ���ت :بۆچ���ی ئه‌نف���ال دژ به‌كورد به‌نیمچه هه‌میش���ه‌یی بۆ هێشتنه‌وه ی پش���ت ئه‌نج���ام ده‌درێت؟ ئه‌و ه���ۆكار‌و فه‌زا‌و گه‌ل���ی عێ���راق به‌یه‌كگرتوی پاڵنه‌ران ه چین له‌پا ڵ رودانی ئه‌م تاوان ه به‌پش���تیوانی ده‌ره‌ك���یو زۆرلێكردن‌و سه‌ركوتی ناوخۆیی به‌رێت. گه‌وره‌یه‌وه‌ن؟ ی ی ناس���یونالیزم .3س���ه‌رهه‌ڵدان بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌ی ئه‌م پرسیار‌ه گرنگه، ی ی عه‌ره‌بی :عێ���راق له‌كاتێكدا به‌واڵتێك زۆر به‌كورت���ی ده‌ڵێی���ن ،هۆكاره‌كان ێ ی ك���ورد جۆرا‌وج���ۆرن ،فره‌نه‌ته‌و‌ه له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێت ،بو به‌یه‌ك ئه‌نفالكردن��� ی ی ناس���یونالیزم له‌قه‌اڵ س���ه‌خته‌كان له‌وانه‌ش: ی عه‌ره‌بی .به‌ڵكو یه‌كێ له‌توندڕه‌وترین‌و ی كورد ده‌وڵه‌ت یه‌ك���ه‌م :له‌به‌رئه‌وه ی ده‌وڵه‌ت س���ه‌باره‌ت دواكه‌وت���و تری���نو توندوتیژتری���ن نه‌ب���و :نه‌بون��� ی ئ���ه‌م ناس���یونالیزمه ك ه ی فۆرمه‌كان��� ی ناس���یونالیزم به‌ك���ورد له‌س���ه‌ده ی بیس���ته‌م ،له‌به‌عس���دا خۆی به‌رجه‌س���ت ه ده‌كات، خۆرهه‌اڵتدا ،واته س���ه‌ده ی ك���ردن له‌كورد له‌عێراقدا سه‌ری هه‌ڵدا‌و گه‌ش هی كرد. یه‌كس���ان بو به‌نكوڵ ی ده‌مارگیر‌و بون���ی ناس���یونالیزمێك وه‌ك نه‌ت���هوه .ئه‌نفالی���ش له‌قواڵییدا ی ی كردن ه له‌كورد .كورد نادیموكراس���ی له‌م جۆره‌ش له‌واڵتێك ی نكوڵ به‌رهه‌م��� ی یه‌كه‌م‌و فره‌نه‌ت���ه‌وه‌دا ،گومان���ی تێ���دا نی��� ه ی جه‌نگ���ی جیهان ئه‌گه‌ر دوا ی به‌كاره‌س���ات ب���ۆ س���ه‌ر ناس���نام ه ی ناوچه‌كه له‌سه‌ر بناغ ه دابه‌ش���بون ی ی ناوی‌‌و تێكڕا ی جیاوازه‌كان ی نه‌ته‌وه‌ی ی قهواره نه‌ته‌وه‌ی���ی ،له‌دامه‌زراندن��� ی س���ه‌ربه‌خۆی خۆی بێبهش نه‌بوایه ،كۆمه‌ڵگه ده‌ش���كێته‌وه .چونك ه بون ی ی جی���اوازی نه‌ته‌وه‌ییه‌و‌ه ناس���یونالیزمێكی له‌و جۆره ،هێنده له‌س���ۆنگه ی عێراقی بون ی جینۆساید‌و ئه‌و هه‌مو تاوان‌و تر بناغه‌كانی ناس���نامه دوچار هه‌ڵده‌ته‌كێنێ ،به‌كرده‌وه عێراق ده‌كات سته‌م‌و چه‌وساندنه‌وه‌یه نه‌ده‌بو. ی ی بااڵده‌ست‌و هه‌وڵ ی نهتهوه ی عێ���راق نه‌ب���و به‌موڵك دوه‌م :له‌به‌رئ���هوه ی تواندنه‌وه یاخ���ود له‌په‌راوێزدا مانه‌وه‌‌و به‌ده‌وڵ���هت :به‌وردبون���هوه له‌مێژو ی ی ناس���یونالیزمی نه‌ته‌وه‌كان ی ناكارابون ی ن���وێ ،هه‌ر له‌س���اته‌وه‌خت عێراق دامه‌زراندنیه‌و‌ه تاكو ئێس���تا ،هه‌روه‌ها ت���ر ده‌دات .ئه‌مه‌ش ئه‌و ش���ته‌بو ك ه ی به‌س���ه‌رنجدان له‌و هه‌م���و خوێنڕێژی‌‌و له‌عێراقدا رویدا‌و س���ه‌باره‌ت به‌ئێمه ی به‌ناوی ئه‌نفاله‌و‌ه ی كوردیش جینۆساید ی دوچ���ار پاكت���ا‌وو س���ه‌ركوته ی ب���و ،ئ���ه‌م چوارچێوه لێكه‌وته‌وه. پێكهاته‌كان��� .4مۆدێرنه‌یه‌ك���ی توندوتیژ :عێراق سیاسیو قانونی ه هێنده‌ی قه‌واره‌ی ه به‌و ی ی به‌تایبه‌تی���ش له‌س���ای هی ئه‌زمون��� ئه‌ندازه‌ی ه ده‌وڵه‌ت نیه .عێراق نه‌یتوان ی ی حوكمڕان���ی به‌عس���دا به‌پرۆس���ه‌یه‌ك ی هاونیشتمان ببێته نیشتمان ،نه‌یتوان ی مۆدێرنه‌كردن���ی توندوتی���ژدا تێپه‌ڕی، ی ناسروشت به‌رهه‌م بێنێ ،له‌س���ۆنگه ی نهتهوهو نیشتیمانس���ازی‌‌و ی پرۆس���ه ی س���ه‌رهه‌ڵدانه‌كه‌ی‌‌و نادیموكراس بون ی ی یه‌كه‌كانی ،نوێكردنه‌و‌هی په‌یوه‌ندیه‌كان له‌سای ه ی رژێم ه یه‌ك ل���ه‌دوا بون ی سیس���تم ه دیكتاتۆریبونی سیس���تمی سیاس���یو به‌تایبه‌تی���ش له‌س���ایه ی ببێت ه بااڵده‌س���تی عه‌قڵ���ی عه‌س���كه‌رتاری‌‌و كۆماریه‌كه‌یدا ،هه‌رگیز نه‌یتوان ناوه‌ندێك���ی بێالیه‌ن ب���ۆ كه‌ڵه‌كه‌بون سیس���تمی تاكحزبی‌‌و حزبی فه‌رماند‌ه ی ی هاوبه‌ش ،ئه‌نجام درا .ئه‌م پرۆسه‌یه‌ش به‌واتا (ئینتما)و به‌هاوناس���نامه ی بۆی ه كێش���هی ك���ورد ته‌نه���ا له‌گ ه ڵ تێكش���اندن‌و س���ڕینه‌وه‌‌و البردن��� ی سیاس���ی عێراقیدا نهبوهو هه‌مو ئ���هو ره‌نگ‌و ده‌نگ‌و ناس���نامه‌‌و سیس���تم ی ی ده‌سه‌اڵتانه دێت ،كه ده‌كه‌ونه دهرهوه نییه ،به‌ڵكو له‌گه ڵ خ���ودی قهواره ی ده‌وڵه‌ت‌و پێش مۆدێرنه، عێراقدای���ه .به‌ڵگه‌ی رونیش له‌س���ه‌ر ده‌س���ه‌اڵت ی ناتوندوتیژی ئه‌م ی عێراق‌و یاخ���ود قۆناغێك��� ی قهواره ئه‌م راستییه ،مێژو ی كوردو شۆڕش‌و راپه‌ڕینه‌كانی‌‌و پرۆسه‌یه‌وه. كێشه ی س���ه‌باره‌ت ی ئه‌م پرسه‌ش��� ئهوه ی ی ناسیۆنالیزمی كوردییه .به‌واتا ره‌وت ی ی بو ،به‌ئێم��� هی ك���ورد گه‌یاندبوه ئاس���ت ئهوهی كاتێ سیس���تم پاشایه‌ت ی ی له‌ناوچون ،هه‌ندێ چه‌مك ی مه‌ترس��� دواتریش ك��� ه بو به‌كۆماری ،له‌قۆناغ ی ی ب���و ،لهچوارچێوه كۆماریشدا ،به‌جیاوازی سیماو كاراكت هرو وه‌كو س���ه‌روه‌ر
عێراق به‌ته‌واو ی مانا قه‌واره‌یه‌ك ی ده‌ستكردن ی كۆلۆنیالیزم ی خۆرئاوایه ،هه‌ر ئه‌وه‌یش له‌پشت پێكهێنانیه‌تی به‌م شێوه‌یه‌ی ئێستا ی سیاسیدا. مۆدێرنه ی ره‌ها ده‌دات چه‌مكێ���ك كه ئ���ازاد به‌ده‌وڵه‌ت‌و به‌ك���رده‌وه‌ش ئه‌و نوخب ه فه‌رمانڕه‌وایه‌ی به‌ناوی ئهوهوه قس��� ه ی پێش���مه‌رج ه ده‌كه‌ن ،به‌كرده‌وه رۆڵ زانس���تی‌‌وبیرۆكراتی‌‌و ده‌زگای���یو ته‌كنه‌لۆجییه نوێكان ،ئه‌و شتان ه بون ی ی كورد پێویست كه ئه‌نفال‌و جینۆساید ی پێ���ی ب���و ،به‌جۆرێ���ك ل���ه‌ده‌ره‌وه ی ئ���ه‌م مۆدێرنه‌ی���هوه نه‌توانی���ن وێنا ی له‌و ش���ێوه‌ی ه ئه‌نجامدان���ی تاوانێك بكه‌ی���ن( .مه‌ری���وان وری���ا /ئه‌نفال‌و مۆدێرن���ه ،ره‌هه‌ند ،ژماره،1997 ، 7/ ال.) 51-50 ی س���ێهه‌م :خۆبه‌ده‌س���ته‌وه‌نه‌دان ك���وردو درێ���ژه‌دان ب��� ه به‌رگ���ری: ی هه‌روه‌ك ئاماژه‌مان پێكرد بااڵده‌ست ی ناس���یونالیزمی عه‌ره‌ب���یو سروش���ت ی ی پێكهاتن ق���ه‌وار‌هی عێراقی‌‌و ج���ۆر ی كردبو، ی توندوتیژ ،كارێك مۆدێرنه‌یه‌ك ی ی نه‌ته‌وه‌یه‌ك ك��� ه ك���ورد به‌س���یفه‌ت جی���اواز ،نه‌توانێ گوزارش���ت له‌بون‌و ی خۆی بكات ،جگ ه ی جیاواز ناسنامه ێ ئاستی كلتوری دیاریكراو ،ك ه له‌هه‌ند ی له‌سایه‌یدا رۆژ به‌ڕۆژ ته‌عریب له‌جه‌سته ی به‌ره‌و خاكه‌كه‌ی ده‌بڕی‌‌و كوردبونیش ی قو ڵ ده‌برد‌و ده‌یخس���ت ه ش���ێواندنێك ی خزمه‌ت ستراتیژی ناس���یونالیزمێك ی خۆبه‌نه‌فره‌تكردنه‌وه، دوژمن‌و دۆخ��� ی ی هاوكێشه‌ك ه بۆ كورد له‌سایه به‌كورت به‌عس‌و ق���ه‌وار‌هی عێراقدا ،هه‌ڵبژاردن بو له‌نێوان دو ب���ژارده‌ی نه‌خوازراودا: ی ی���ان ملكه‌چ���یو ده‌س���تبه‌رداربون ناس���نامه ،به‌تایبه‌تیش به‌مانا سیاسی نه‌ته‌وه‌ییه‌ك���هی ،یاخود س���ه‌ركوت‌و س���ه‌ره‌نجام هه‌وڵدان ب���ۆ تواندنه‌وه. ی نه‌ته‌وه‌یه‌كی گهورهو كورد له‌به‌رئه‌وه ی ناوه‌ڕاس���ت ه ، ره‌س���ه‌نی خۆرهه‌اڵت��� ی نه‌ته‌وه‌یی‌‌و ئه‌تنیك نییهو خاوه‌ن خاك ی ی مێژو شارستانێت به‌شدارییه‌كی مه‌زن ی وه‌ك ناوچه‌كه‌ی���ه ،نه‌یده‌توان��� ی النیكه‌می رێزگرتن له‌مێ���ژو كه‌رامه‌ت ی خۆبه‌ده‌س���ته‌و‌ه ی جگه له‌ڕێباز خۆ ی هه‌ڵبژێرێت نه‌دان‌و خه‌بات‌و به‌رگ���ر ی (ته‌عریب)و .بۆی��� ه ملی به‌پرۆس���ه ی ێ ن���ه‌دا .قبوڵ ی زۆره‌مل ئاوێ���زان بون ی نه‌كرد، ناسنامه‌یه‌كی عێراقی سه‌پاو ی له‌خه‌مڵین‌و ناوه‌ڕۆك ك ه هیچ قسه‌یه‌ك ی پێدانیدا نه‌بێت .ئه‌م خودهۆشیاریی ه ی كورد به‌خ���ۆیو وێناكردن���ی به‌خود نه‌ته‌وه‌یی ،نه‌ك هه‌ر به‌ناسیونالیس���ت ه عه‌ره‌ب ه به‌رچاوته‌نگه‌كان له‌عێراقدا قوت ی ئه‌وان هێمایه‌ك بو، نه‌ده‌چو ،به‌ڵكو ال ی ی بون‌و شێواندن بۆ گیانی تێكدان‌و یاخ ی به‌عس بۆ ئه‌و وێنه پاكیزه‌‌و بێگه‌رد‌ه كۆمه‌ڵگه مێگه‌لییه‌كه‌ی ده‌یخواس���ت. ی بۆیه سه‌ره‌نجام دۆخه‌كه گه‌یشت به‌وه ی مادام كه ك���وردو ناس���یونالیزمه‌ك ه ی له‌خۆگرتن (اس���تیعاب) نین ئاماده به‌و جۆره‌ی به‌عس ده‌یخوازێت ،ده‌بێت بیر ل��� ه له‌ناوبردنێك���ی هه‌مه‌الیه‌نه‌یان بكرێته‌وه ،ئه‌نفالیش ئه‌و فۆرمه بو ،ئه‌و ی تێدا جێبه‌جێ كرا .هه‌ڵبه‌ت مه‌به‌سته ی ئه‌و چاره‌نوس��� ه ئه‌گ���ه‌ر رژێم دوچار ی ره‌شه نه‌بوایه ،ئه‌نفال ته‌نها هه‌ڵقه‌یه‌ك ی ئه‌و نه‌خش ه دۆزه‌خی ه بو ،بۆ زنجیره پاكتاوكردنی كورد كێشرابو. ی چ���واره‌م :بێده‌نگ���ی كۆمه‌ڵگ���ه ی نێوده‌وڵه‌ت���ی :ئه‌گ���ه‌ر بێده‌نگ��� ی نێوده‌وڵه‌تی نه‌بوایه ئاسان كۆمه‌ڵگه نه‌بو ئه‌نفال روبدات. (پۆس���ت هیلته‌رمان /جینۆس���اید، هاوتاوان���ی ،بێده‌نگ ب���ون ،ره‌هه‌ند ، ژماره ،1999 ،7/ال 18و دواتر ) ی ی كۆمه‌ڵگه به‌اڵم نابێت هاوبه‌ش���ی نێوده‌وڵه‌ت���ی له‌تاوان���ی ئه‌نفالدا ته‌نها
له‌س���اته‌وه‌ختی ئه‌نجامدان���ی تاوانه‌ك ه ی رابردودا كورت له‌هه‌شتاكانی سه‌ده بكه‌ینه‌وه .چونك ه هه‌روه‌ك چۆن ئه‌نفال ی ی عێراق پێشه‌ك س���ه‌باره‌ت به‌ناوخۆ ی ده‌ی���ان س���اڵ هی هه‌ب���و ،كۆمه‌ڵگه ی نێوده‌وڵه‌تی���ش ه���ه‌ر له‌بیس���ته‌كان ی جۆراوجۆر ی رابردوه‌وه به‌شێواز سه‌ده به‌ش���داربو له‌زه‌مینه‌س���ازكردن ب���ۆ ی جینۆسایدی كوردو ی تاوان ئه‌نجامدان ی كوردس���تان .ئه‌م هاوبه‌ش���یه‌ش گه‌ل ل���ه‌م خااڵن هی خواره‌وه‌دا به‌رجه‌س���ت ه ده‌بێت: ك���ورد بێبهش���كردنی (أ) ی ی خ���ۆی ،له‌دوا لهقهوارهی نه‌ته‌وه‌ی ی ی جیهانی یه‌كه‌م‌و دابه‌ش���كردن جه‌نگ ی عوسمانی، به‌جێماوه‌كانی سه‌ڵته‌نه‌ت ك���ه ره‌گ��� ه قوڵه‌كان���ی ئه‌نف���ال له‌م خاڵه‌دایه. (ب) داننه‌نان به‌كورد وه‌ك گه‌ل: ی ی نێوده‌وڵه‌ت ی دوه‌می كۆمه‌ڵگ ه تاوان ی ی له‌ماف دژ به‌كورد دوای بێ‌به‌شكردن ی س���ه‌ربه‌خۆ ، پێكهێنان���ی ق���ه‌وار‌ه ی نكوڵیكردن بو له‌نه‌ته‌وه‌بون‌و گه‌لبون ی نه‌ته‌وه‌بون ی ئ���هوه ك���ورد ،به‌حوكم ی به‌كرده‌وه گرێدراب���و به‌بونی ده‌وڵه‌ت نه‌ته‌وه‌ی���یو گه‌لی���ش زاراوه‌ی���ه‌ك بو دابڕابو به‌س���ه‌ر دانیش���توانی قهواره ی كۆڵۆنیالیس���ته‌كاندا .بۆی��� ه دوا ی به‌ئه‌ندامبون���ی عێ���راق له‌كۆمه‌ڵ���ه ی كورد ی گه‌ل ێ به‌ناو گه‌الندا .ئیتر شت ی ی بێ‌به‌شكراو له‌دیاریكردن وه‌ك گه‌لێك ی ماف���ی چاره‌ن���وس له‌فه‌رهه‌نگ��� ی ی نێوده‌وڵه‌ت���یو یاس���ا كۆمه‌ڵ���گا ی نێوده‌وڵه‌تی‌‌و كۆڕ‌و رێكخراو‌ه گش���ت جیهانیه‌كان‌و ده‌وڵه‌ت ه بڕیار به‌ده‌س���ت ه بااڵده‌سته‌كان به‌سه‌ر ئه‌و رێكخراوانه‌دا بونی نه‌ما؟! ی ی نێوده‌وڵه‌ت (ج) داننه‌نانی كۆمه‌ڵگه ی ناسیونالیس���ت ی به‌بزوتن���هوه ك���وردی‌‌و شۆڕش���ه‌كه‌ی :ل���ه‌م روه‌و‌ه ی هیچ ی نێوده‌وڵه‌ت ی كۆمه‌ڵگ���ه دی���د ی ی ق���وڵو راس���ته‌قینه جیاوازییه‌ك��� ی ئه‌و ق���ه‌واره‌‌و ده‌وڵه‌تان ه نه‌بو، له‌دید كه كوردیان به‌س���ه‌ردا دابه‌ش���كرابو، ی كوردیش���یان به‌تێكد‌هر‌و پێشمه‌رگه یاخی‌‌و چه‌ته ده‌ناساند‌و وه‌سف ده‌كرد! ی ی یاسا هه‌ربۆی ه هه‌رگیز لهچوارچێوه ی گشتی ئینس���انیی نێوده‌وڵه‌تیدا دان ی كوردیدا به‌م شۆڕشه‌‌و ناس���یونالیزم ی ی گه‌لێك ی ش���ه‌رع نه‌ن���ا وه‌ك نوێنه‌ر ی بنده‌ست‌و ماف زه‌وت كراو‌و كه‌سێتیه‌ك یاسای گشتی نێوده‌وڵه‌تی. ی ی رژێم (د) چاوپۆشین له‌تاوانه‌كان ی به‌عس له‌پێش ئه‌نفاله‌كان���داو له‌كات ی تاوانه‌كان���دا :ئه‌وی���ش ئه‌نجامدان��� ی به‌بیان���وی بونی س���ه‌روه‌ری‌‌و بنه‌ما ی ده‌وڵه‌تاندا، ده‌ست وه‌رنه‌دان له‌كاروبار ی هه‌روه‌ه���ا به‌هه‌ندنه‌گرتن���ی بنه‌ماكان ی مرۆڤ‌و دیموكراس���یو كوێربون ماف ی ناڕه‌واوه ،له‌ئاست ی به‌رژه‌وه‌ند به‌هۆ ی ئه‌و هه‌مو ت���اوان‌و وه‌حش���یگه‌رییه ی به‌عس‌و رژێمه‌كه‌ی دژ به‌كورد ئه‌نجام ده‌دات ،راپۆرته‌كان دواتر ئاشكرایان كرد واڵت ه گه‌وره‌كان‌و ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كان ی ی قڕكردن له‌نزیكه‌وه ئاگایان له‌پرۆسه ی ك���وردو ئه‌نفال���ه‌كان بوه ،به‌اڵم گه‌ل ی عێراقیان وه‌ك مه‌سه‌له‌یه‌كی ناوخۆی له‌قه‌ڵ���ه‌م داوه‌‌و به‌رژه‌وه‌ندیان له‌وه‌دا نه‌بینیوه‌ته‌وه له‌سه‌ر ئه‌و تاوانان ه بێن ه ده‌نگ. بێ واتابونی متمانه به‌خشینه‌وه به‌عێراق ی ی روخان ێ دوا ره‌نگ��� ه یه‌ك���ێ بڵ��� ی به‌عس عێراق گ���ۆڕاوه‌‌و كورد رژێم��� ی به‌ش���داربوه له‌بیناكردنه‌وه‌ی، خۆیش ی كۆن‌و نوێمان ههیهو ئه‌و بۆی��� ه عێراق ی ی پێش���و په‌یوه‌ندیان به‌عێراق قسان ه ی كۆنه‌و‌ه هه‌یه .به‌اڵم له‌ڕاستیدا ئه‌زمون چوارده س���اڵی رابردو پێمان ده‌ڵێت: كه هیچ گۆڕانێكی راس���ته‌قینه به‌سه‌ر ی عێراقیدا ی عێراق‌و ناسیونالیزم ماهیه‌ت ی نه‌هات���وه ،ك���ه پێكهات���هی عه‌ره‌ب ی عێ���راق نوێنه‌رایه‌ت���یو خاوه‌ندارێت��� ده‌كه‌ن .باسیش���مان كرد ك���ه ئه‌نفال ی له‌ره‌هه‌ندێكی���دا په‌یوه‌ن���دی به‌خود ی عێراقه‌و‌ه هه‌یه .ئه‌گه‌ر پێشتر قهواره ی ی كێشه ی چاره‌سه‌ركردن عێراق توانا ی ی هه‌بوای���هو له‌داخوازییه‌كان ك���ورد ی تێبگه‌یشتایه، ناس���یونالیزمی كورد ی نه‌ده‌كێشا بۆ هه‌رگیز كێشه‌ك هی سه‌ر ی ئه‌نفال‌و جینۆساید .جینۆساید ترۆپك ی ی كوردو ناسیونالیزم ی دژایه‌ت سیاسه‌ت كوردییه له‌عێراقدا. ی گه‌ر س���ه‌یرێكی واقیعی چه‌ند ساڵ رابردوو ئێستای عێراقیش بكه‌ین .هه‌ست ده‌كه‌ین متمانه به‌خشینه‌وه به‌عێراق بۆ كورد بێ واتایه ،لهبهرئهوهی:
»» 19
کتێب
) )574سێشه‌ممه 2017/4/25
كاریگه‌رییه‌كانی جه‌نگ‌و تیرۆر له‌سه‌ر مندااڵن ئا :به‌ڕێز عه‌باس "پۆستتراومای مندااڵن‌و جه‌نگ‌و تیرۆر" كتێبێكی مامۆستاو نوسه‌ری بواری په‌روه‌رده‌و فێركردن" فایه‌ق سه‌عید"ه ،كتێبه‌كه لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كه له‌سه‌ر كاریگه‌رییه‌كانی جه‌نگ‌و شه‌ڕو توندوتیژی‌و ناسه‌قامگیری له‌سه‌ر كه‌سێتی منداڵ‌و نه‌هامه‌تییه‌كانی‌و ره‌نگدانه‌وه‌ی به‌درێژایی ژیانی، كتێبی"پۆستتراومای مندااڵن‌و جه‌نگ‌و تیرۆر" ساڵی 2016له‌الیه‌ن "ده‌زگای رۆشنبیری مارگرێت" له‌سلێمانی به‌قه‌باره‌ی 246الپه‌ڕه چاپ‌و باڵوكراوه‌ته‌وه. هۆكاری نوسین له‌سه‌ر پۆستتراوما نوس����ه‌ر له‌باره‌ی نوسینیی كتێبێك له‌سه‌ر پۆستتراوما ده‌ڵێت" مه‌به‌ستی سه‌ره‌كی من له‌نوس����ینی ئه‌م كتێبه به‌ڕاده‌ی یه‌كه‌م ئه‌وه‌یه له‌كاتێكدا كه جه‌نگ نیشتیمانی ئێمه‌ی لول كردوه، ببمه یه‌كێك له‌وانه‌ی له‌نوس����ینه‌وه‌ی ئه‌ده‌بیاتی جه‌نگ����دا رۆڵیان هه‌بێت، هه‌روه‌ها به‌ڕاده‌ی دوه‌م ده‌مویس����ت س����ه‌رنجی ده‌زگاكان����ی پ����ه‌روه‌رده‌و خه‌ڵكی ئاس����ایش بۆ ئهوه رابكێشم ك����ه به‌رل����هوهی تۆمه‌ت ئاڕاس����ته‌ی منداڵه‌كان بكه‌ن‌و هه‌راس����انیان بكه‌ن ك����ه ناتوانن فێربب����ن و بخوێنن ،بیر ل����هوه بكه‌ن����هوه ئایا ئ����هو مندااڵنه توش����ی جۆرێك له‌جۆره‌كانی تراوما نه‌هاتون؟! هیوادارم هه‌مو ده‌زگاكانی كۆمه‌ڵگ����ه ،به‌رله‌وه‌ی ه����ه‌ر بڕیارێك ب����ده‌ن ،بیر له‌وه‌ش بكه‌نه‌وه ئایا ئه‌م مندااڵنه له‌راب����ردودا هیچ گرفتێكیان له‌ماڵه‌وه هه‌بوه؟ له‌ناوچه‌كانی شه‌ڕدا ژیاون؟ باوك‌و دایكیان جیابونه‌ته‌وه؟ دایكه‌كانیان توش����ی هه‌ندێ حاڵه‌تی وه‌ك خه‌مۆكی بون؟ ...هتد تراوماو پۆستتراوما چییه؟ " تراوما له‌ڕوانگه‌ی ده‌رونناسیه‌و‌ه بریتییه له‌و ناڕه‌حه‌تیی‌و كاریگه‌ریی‌و زیان����ه ده‌رونییان����هی له‌ئه‌نجام����ی هه‌ن����دێ روداوو بارودۆخی ده‌ره‌كیدا (ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌رون) دروس����ت ده‌ب����ن ،ب����ۆ نمون����ه :جیابون����هوه، مایه‌پوچی����ی ،پێكدادانی ئۆتۆمبێل، هێنان����هوهی نمره‌یه‌ك����ی زۆر ن����زم له‌تاقیكردنه‌وه‌كاندا ك����ه زۆر نزمتره له‌ئاس����تی چاوه‌ڕوانییه‌كان....هتد، به‌مانایه‌ك����ی دیكه ،تراوم����ا بریتییه له‌ترس����ی هاوكارینه‌ك����ردن له‌كات����ی كاره‌ساته‌كاندا ،ترس����ی ئهوهی هیچ یه‌كێ����ك به‌هانای خۆت یان كه‌س����ه نزیكه‌كانته‌وه نه‌ی���� هتو پارێزگاریتان ل����ێ ن����ه‌كات ،ده‌رئه‌نج����ام زی����ان به‌ده‌رونی خۆت یا كه‌سه نزیكه‌كانت ده‌گات"".پۆس����تتراوما له‌دوای تراوما دێت ،واته كاتێك تراوما سه‌خت‌و ئاڵۆز ده‌بێ����ت‌و مرۆڤ توان����ای ده‌ربازبونی نییه ،ل����هو دۆخ����ه‌دا كاریگه‌رییه‌كان ئاڵۆزت����ر ده‌بن����هوهو له‌ده‌رئه‌نجامدا مرۆڤ توش����ی ترس‌و دڵه‌ڕاوكێیه‌كی زۆر ده‌بێ����ت ،بۆیه ده‌رونناس����ه‌كان‌و پزیش����كه ده‌رونیی����ه‌كان ب����اس له‌پۆستتراوما ده‌كه‌ن ،كه به‌كوردیش به‌مانای په‌ش����ێویی‌و سترێسی پاش تراوما دێته‌وه ،به‌ش����ێوه‌یه‌كی دیكه، روداوێك����ی ده‌ره‌ك����ی زۆر به‌هێ����ز ده‌رون����ی م����رۆڤ ده‌هه‌ژێنێ����ت ،ئه‌و مرۆڤه تاماوه‌یه‌كی درێژ ئه‌و روداوه‌ی بیرده‌كه‌وێت����هوه ،پێوه‌ی ده‌ناڵێنێت، له‌ترس‌و دڵه‌ڕاوكێدا ده‌ژێت ،بۆ نمونه ئه‌نفال ،رفاندن����ی ژنه ئێزدییه‌كان... هت����د .ل����ه‌م حاڵه‌ت����ه‌دا مرۆڤ����ه‌كان تاماوه‌یه‌ك����ی درێژ واهه‌س����ت ده‌كه‌ن كه هه‌میشه شتێكی خراپ به‌ڕێوه‌یه‌و تارمایی روداوه تراوماوییه‌كان هه‌میشه به‌سه‌ر س����ه‌ریانه‌وه‌یه"و " ،به‌شێكی زۆری توشبوان به‌پۆستتراوما زۆربه‌ی كاته‌كان نه‌س����ره‌وتن‌و بێ ئۆقره‌ییان پێوه‌دیاره". كاریگه‌رییه‌كانی جه‌نگ‌و تیرۆر له‌سه‌ر منداڵ "ئالوده‌ب����ون به‌جه‌ن����گ‌و تی����رۆر له‌ته‌مه‌ن����ی منداڵی����دا ده‌بێت����ه هۆی توش����بون به‌پۆس����تتراوماو ئه‌مه‌ش كاریگ����ه‌ری گ����ه‌وره له‌س����ه‌ر ژیانی جه‌س����ته‌یی‌و ده‌رونی داهاتوی مرۆڤ داده‌نێت ،یه‌كێك له‌و ده‌هاویش����تانه ئهوهی����ه مرۆڤ����ه‌كان زۆر توندوتی����ژ ده‌بن‌و به‌ئاس����انی په‌نا بۆ توندوتیژی ده‌ب����هن"" ،جه‌نگ‌و تیرۆر له‌س����ه‌ر ئاس����ته به‌رباڵوكه‌یدا هۆكارێكی زۆر به‌هێزن ب����ۆ تراوماو پۆس����تتراوما"،
ته‌نها دو كاژێر له‌سه‌ر یه‌ك بخه‌وێت، به‌اڵم دوای ئ����هو روداوه پێنج كاژێر له‌س����ه‌ر یه‌ك ده‌خه‌وت به‌بێ ئهوهی خه‌ب����ه‌ری بێت����هوه ،ئ����ه‌م حاڵه‌ت����ه ك����ه دوای روداوه‌كان����ی ی����ازده‌ی س����ێبتێمبه‌ر هاته كای����هوه له‌هه‌ندێ حاڵه‌تدا ب����وه مایه‌ی تاڵكردنی ژیانی خێزانه‌كان"و"زۆرێك ل����هو مندااڵنه‌ی روداوه‌كان����ی11ی س����ێبته‌مبه‌ریان بینیب����و ،نه‌یانده‌وێرا به‌ته‌نیا بخه‌ون‌و مانی����ان ده‌گ����رت بۆ ئ����هوهی له‌گه‌ڵ دایكه‌كانیان����دا بخه‌ون ،چونك ه له‌گه‌ڵ ئه‌واندا هه‌س����تیان به‌س����ه‌قامگیری‌و ئارامی ده‌ك����رد ،ئه‌و مندااڵنه له‌وه‌ش ده‌ترس����ان له‌دایكه‌كانیان به‌یه‌كجاری داببڕێ����ن ،وه‌ك ئاماژه‌ی����ه‌ك ب����ۆ
"به‌پێ����ی لێكۆڵینه‌وه‌ی����ه‌ك ()%60 ئ����هو مندااڵن����هی له‌ناوچه‌كان����ی جه‌نگدا توشی پۆس����تتراوما هاتبون كۆمه‌ڵێك نیش����انه‌ی جیاوازیان پێوه دیاربوه ،ئه‌و مندااڵنه سیماو حاڵه‌ته تراماوییه‌كانیان لهناو یاری ،قس����هو په‌ی����ام ،هێماكانیاندا دوب����اره زیندو ده‌بونه‌وه ،میزاجیان زیاتر تێكده‌چو، ك����ه به‌ش����تێكه‌وه خوی����ان ده‌گرت تاماوه‌یه‌ك����ی زۆر پێ����وه‌ی خه‌ری����ك ده‌بون ،له‌ڕوی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه زیاتر پاشكه‌وتوبون ،هه‌ستیان به‌دڵته‌نگیی دهكردو خۆی����ان دوره‌په‌رێز ده‌گرت"، "ده‌ن����گ‌و دیمه‌نه‌كانی جه‌نگ دیمه‌نی ئاس����ایی نی����ن ،به‌ڵك����و دیمه‌نی زۆر ب����ارگاوی‌و هه‌س����تیارو به‌هێ����زن، به‌هێزی‌و هه‌ستیاربونی ئه‌و دیمه‌نانه كاریگه‌ری ئه‌وتۆ له‌س����ه‌ر یاده‌وه‌ریی‌و هه‌س����ته‌كانی منداڵ����ی كۆرپه به‌جێ ده‌هێڵێ ،ك����ه دواج����ار ده‌بنه هۆی دروس����تبونی كێش����هی ده‌رون����ی بۆ من����داڵ" ،بۆیه"جه‌ن����گ به‌هه‌م����و فۆرمه‌كانی����هوه من����داڵ له‌ژینگ����هی منداڵێتی داده‌بڕێت" ،هه‌روه‌ها"یه‌كێك له‌ده‌رهاویشته‌كانی تراوماكانی جه‌نگ، تی����رۆرو كۆمه‌ڵكوژیی ئه‌وه‌یه ،منداڵ له‌جیاتی چاالكیی فێری بێده‌نگییه‌كی س����ێ ره‌هه‌ندیی ده‌بێ����ت ،بێده‌نگیی له‌ناخ����ی خۆی����دا ،بێده‌نگیی له‌نێوان خۆی‌و خێزانه‌كه‌یدا ،بێده‌نگیی له‌نێوان خێزانه‌كه‌ی‌و جیهانی ده‌ره‌وه‌دا ،بۆیه هه‌ر هه‌نگاوێك بۆ چاره‌س����ه‌ركردنی تراوماكانی منداڵ ده‌بێ له‌نه‌هێشتنی ئه‌و بێده‌نگییانه‌وه سه‌رچاوه‌بگرێت"، له‌ڕاس����تیدا"به‌ده‌ر له‌بون����ی فیزیكی راس����ته‌وخۆی من����دااڵن له‌به‌ره‌كانی جه‌نگ ،لهناو پرۆسه‌ی كۆمه‌ڵكوژیی‌و له‌به‌ر هێرشه تیرۆریستییه‌كاندا ،زۆر دۆخ و فاكت����ه‌ری دیك����ه‌ش هه‌ن كه كه‌ش����ێكی له‌بار بۆ توشبونی مندااڵن به‌پۆستتراوما دێننه ئاراوه بۆ نمونه بینین����ی فیلم‌و هه‌واڵ����ه بینراوه‌كان، بینین����ی دیمه‌ن����ی كوش����تن‌و بڕین، ده‌ستدرێژیی سێكس����یو ناسێكسی، دیمه‌نه‌كانی توندوتی����ژی‌و ئازاردانی جه‌سته‌یی كه‌س����ه نزیكه‌كان ...هتد، هه‌ڵمژین����ی ه����ه‌وای جه‌ن����گ‌و ژیان له‌ژێر هه‌ڕه‌ش����هی كرده تیرۆرئامێزو جه‌نگئامێزه‌كان����دا كاریگه‌ری گهوره له‌سه‌ر گه‌شه‌س����ه‌ندن‌و دروستكردنی ستروكتوره‌كانی بیركردنه‌وه‌ی منداڵ داده‌نێن" ،به‌اڵم "به‌رقه‌راربونی ئاشتی ده‌بێ رۆڵی له‌هێوركردنه‌وه‌و هێدیبونی مرۆڤه‌كاندا هه‌بێ����ت ،توێژینه‌وه‌یه‌كی زانس����تی ئه‌م مه‌س����ه‌له‌یه پشتڕاست ده‌كاته‌وه‌و ده‌گاته ئه‌و ده‌رئه‌نجامه‌ی دوای تێپه‌ڕبون����ی س����اڵێك به‌س����ه‌ر پرۆسه‌ی ئاشتی له‌نه‌وه‌ته‌كاندا له‌نێوان ئیس����رائیلییه‌كان‌و فه‌له‌ستینییه‌كاندا رێژه‌ی توشبون به‌حاڵه‌تی پۆستتراوما مردنی دایك‌و باوك����ی هاوڕێكانیان"، %70كه‌م بوه‌وه"" ده‌بێت ئ����هوه بزانین"یاده‌وه‌رییه‌كانی منداڵ����ی كۆرپه به‌ڕاده‌ی����ه‌ك به‌هێزن منداڵ‌و یاده‌وه‌ریی "من����داڵ وه‌ك����و گ����ه‌وره ده‌توانێ ته‌نانه‌ت بۆنی له‌ش����ی دایك ،شیری كاره‌س����اته ناخۆش����ه‌كانی جه‌ن����گ ،دایك‌و جل‌و به‌رگه‌كانیش����ی به‌باشی تی����رۆرو كۆمه‌ڵكوژی����ی له‌یاده‌وه‌ریی ده‌ناسێته‌وه‌و له‌ژنه‌كانی دیكه جیایان خۆی����دا بپارێزێ����ت‌و به‌ش����ێوه‌یه‌كی ده‌كاته‌وه ،بۆیه هه‌ر دابڕانێكی دایك ئه‌كتیڤ یاپه‌سیڤ له‌كاتی پێویستدا له‌منداڵه‌كه‌ی ،جا به‌هۆی جه‌نگه‌وه بێت زیندویان بكاته‌وه"" ،منداڵێك دوای یا به‌هۆكارێكی دیكه ،ده‌بێته مایه‌ی هێرش����ه‌كانی یازده‌ی س����ێبته‌مبه‌ری قه‌یران����ی گهوره بۆ منداڵی كۆرپه كه رێكخراوی القاعده له‌نیۆیۆرك ترس����ی به‌چه‌ندین شێوه گوزارشتی لێده‌كات، دونیای لێ نیشتبو كاتێك فڕۆكه‌یه‌كی بۆ نمونه :گریان ،خه‌وزڕان ،مانگرتن له‌س����ه‌ر ئاس����مانی قوتابخانه‌كه‌یان له‌خواردن(ش����یر) ...هت����د ،به‌پێی بینی كه زۆر ن����زم ده‌فڕی ،ئه‌و پێی هه‌ندێ تاقیكردن����ه‌وه‌ش بۆنی دایك وابو ئ����هو فڕۆكه‌یه خۆی ده‌كێش����ێ منداڵی كۆرپه ئارام ده‌كاته‌وه". به‌ته‌الری قوتابخانه‌كه‌یاندا ،داڕوخانی گرنگی یاری بۆ مندااڵنی تاوه‌ره‌كان����ی نیۆیۆرك ئه‌و ترس����هی توشبوی جه‌نگ‌و تیرۆر له‌البه‌رجه‌س����ته كردب����و ك����ه هه‌مو "یاریكردنه‌كان����ی منداڵ����ی كۆرپه فڕۆكه‌ی����ه‌ك ئه‌و تراومایه‌ی له‌ال زیندو ده‌كرده‌وه"" ،ئ����هو مندااڵنه‌ی به‌هۆی دو ج����ۆرن :یاریكردن����ی منداڵ����ی جه‌نگ‌و تیرۆره‌وه توشی پۆستتراوما كۆرپه له‌گه‌ڵ خۆی ی����ا ئامرازه‌كانی دێن ،ب����ه به‌رده‌وامی ی����اری جه‌نگ یاریكردن ،هه‌روه‌ها یاریكردن له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن ،یان ئه‌و كه‌ره‌سانه به‌كاردێنن دایك ی����ا ده‌وروبه‌ره‌كه‌ی����دا ،منداڵی كه ل����هو جه‌نگ����ه‌دا به‌كارهاتون ،بۆ كۆرپه‌و بچوكیش زۆرێك له‌كاته‌كانی نمون ه فڕۆكه ،نمونه‌یه‌كی دیكه ،ئه‌و خۆیان بۆ دیالۆگكردن له‌گه‌ڵ دایك، مندااڵنه‌ی هه‌ڕه‌ش����هی كوشتنیان لێ بوكه‌شوشه ،ورچ ،پشیله ،یارییه‌كانی كراوه ،هه‌وڵ ده‌ده‌ن هه‌مان هه‌ڕه‌شه دیكه‌یان����دا ته‌رخان ده‌ك����هن ،پیاژێ له‌هاوڕێكانیان بكه‌ن ،به‌اڵم له‌فۆرمی له‌تیۆرییه‌ك����هی خۆیدا ،ئهوه ده‌خاته یارییه‌كی مندااڵنه‌دا"" ،به‌ش����ێك له‌و رو كه منداڵ له‌ڕێگه‌ی ئه‌و دیالۆگه‌وه منداڵ����ه كۆرپان����هی له‌هێرش����ه‌كانی چی حه‌زو خۆزگه‌ی هه‌یه بۆ یارییه‌كه‌ی ی����ازده‌ی س����ێبته‌مبه‌ر له‌نهۆم����ی (بوكه‌شوش����ه‌كه‌ی) ئاشكرا ده‌كات‌و خ����وارهوهی مه‌ڵبه‌ن����دی بازرگان����ی گفتوگۆیه‌ك به‌ده‌ستدێنێ كه ده‌چێته ئه‌مری����كا ب����ون ،به‌ه����ۆی داڕوخانی خانه‌ی مه‌نه‌لۆجی به‌كۆمه‌ڵه‌وه ،به‌م تاوه‌ره‌كانه‌وه توش����ی پۆس����تتراوما شێوه‌یه چ بوكه‌شوشه‌و چ یارییه‌كانی ب����ون ،یه‌كێ����ك له‌نیش����انه‌كانی ئه‌و دیكه (واته په‌یوه‌ندی منداڵ‌و ئامرازه پۆس����تتراومای ه تێكچونی خه‌وی ئه‌و بێڕۆح����ه‌كان) ئه‌و ئامرازه باش����انه‌ن مندااڵنه بو ،یه‌كێك ل����هو كۆرپانه‌ی كه به‌هۆیان����هوه ده‌توانین خه‌مه‌كانی ئه‌و كات����ه تازه له‌دایك ببو واڕاهاتبو جه‌نگ‌و په‌ڕچ����ون له‌ده‌رونی منداڵه
ئاواره‌كان بهێنینه دهرهوه"" ،له‌كاتی جه‌ن����گ و تیرۆردا به‌زۆری هیچ جۆره یارییه‌ك به‌رده‌س����ت ناكه‌ون ،ئهوهی جێگه‌ی س����ه‌رنجه كه‌متری����ن بایه‌خ به‌ئامڕازه‌كانی یاریكردن ده‌درێ ،لێره‌دا ده‌توانین دو هۆكار یاداش����ت بكه‌ین، یه‌كه‌می����ان گرینگی رۆڵ����ی یاریكردن له‌گه‌شه‌سه‌ندنی پرۆسه ده‌رونییه‌كان‌و گه‌شه‌س����ه‌ندنی مه‌عریفی����ی مندااڵندا هێشتا وه‌كو زانس����ت له‌هۆشمه‌ندیی كۆمه‌ڵگ����هی ئێم����ه‌دا نه‌چه‌س����پیوه، دوه‌میش����یان به‌ه����ۆی دابه‌زین����ی داهاتی خێزان����ه‌كان‌و قه‌یرانی ئابوری چه‌ند نمونه‌یه‌كی كاریگه‌ر له‌وانه‌ی توشی پۆستتراوما هاتون واڵت هیچ پاره‌یه‌ك ب����ۆ ئامڕازه‌كانی "چه‌ندین به‌ڵگه‌ی زانس����تی به‌هێز یاریكردن ته‌رخان ناكرێت ،خێزانه‌كان له‌جیاتی ئهوهی بوكه‌شوشه‌و سمۆره‌و ئاماژه به‌وه ده‌كه‌ن كه ته‌ندروس����تیی ده‌رونی منداڵ له‌پێنچ ساڵی یه‌كه‌می ژیانی����دا له‌وانه‌ی����ه په‌یوه‌ندییه‌ك����ی ق����وڵو به‌رده‌وام����ی به‌كاریگ����ه‌ری فاكته‌ره‌كان����ی تراوم����اوه هه‌بێت ،بۆ نمونه :توندوتیژی ناوماڵ ،ئازاردانی من����داڵ ،توندوتی����ژی كۆمه‌ڵگ����هو جه‌ن����گ"" ،ش����انۆكارێكی جوله‌ك����ه به‌ن����اوی ()Roma Ligocka له‌كاتی قڕكردن����ی جوه‌كاندا ،منداڵی خۆی لهناو گیتۆكانی (ئۆردوگا زۆره ملێیه‌كان)ی پۆڵه‌ندا به‌س����ه‌ر بردوه، ئه‌م خانم����ه له‌دیدارێك����ی رۆژنامه‌ی گاردیان����ی س����اڵی 2002ئ����هوهی ئاش����كرا كردوه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا كه ئێس����تا ئ����هو ژیانێك����ی ده‌وڵه‌مه‌ندو داهێنه‌رانه‌ی له‌بواری ش����انۆدا هه‌یه، به‌اڵم هه‌رگیز ئه‌و روداوه تۆقێنه‌رانه‌ی بیرناچنه‌وه كه له‌سه‌رده‌می منداڵیدا له‌ئ����ۆردوگای نازییه‌كاندا بینیویه‌تی، ئه‌و تائێس����تاش به‌ده‌ست كه‌مخه‌وی، ت����رس‌و خه‌مۆكیی����هوه ده‌ناڵێنێت"، هه‌روه‌ها "(سوزان فێالوس) نمونه‌ی دایكێك����ی دیكه‌ی����ه ك����ه كچه‌ك����هی له‌دارس����تانێكدا ده‌ستدرێژی سێكسی كراوه‌ته سه‌رو كوژراوه ،سوزان ئهوه بۆ رۆژنامه‌ی گاردیان باس ده‌كات كه تاماوه‌یه‌كی درێژخایه‌ن توشی شۆك بوهو نه‌یهێشتوه مێرده‌كه‌ی ته‌نانه‌ت په‌نجه‌ش����ی تێوه‌بدات ،هه‌مو پیاوێك بۆ س����وزان بوه‌ته هه‌ڕه‌شه‌و تارمایی بك����وژی كچه‌كه‌ی‌و به‌قس����هی خۆی ئه‌و روداوه به به‌رده‌وامی له‌مێشكیدا گ����وزه‌ر ده‌كا" ،نمونه‌یه‌ك����ی دیكه" (ئێمیلی����ا و ئانن����ا) دو ژنی جوله‌كه ب����ون كه له‌س����اڵی 1931له‌پۆڵه‌نداو له‌یه‌كێك له‌واڵته‌كانی باڵتیك له‌دایك بون ،له‌كاتی داگیركردنی واڵته‌كانیاندا ئ����ه‌وان ته‌مه‌نی����ان 8س����ااڵن بوه، هه‌ردوكی����ان له‌گ����هڵ خێزانه‌كانیاندا ب����ه‌ر ش����ااڵوی نازیی����ه‌كان كه‌وتن، له‌دوای 66ساڵ كاتێك به‌مه‌به‌ستی توێژین����هوه دیداری����ان له‌گه‌ڵ س����از ده‌كرێت ،هه‌ردوكیان زۆر به‌وردی ئه‌و پۆس����تتراوماویه‌یان بیردێته‌وه ،هه‌ر كه‌روێش����ك ب����ۆ منداڵه‌كانیان بكڕن له‌لێدان و كاركردنه‌وه تاگیتۆكان‌و ئه‌و خه‌ریكی ئهوه ده‌بن نان بۆ منداڵه‌كان ژورانه‌ش كه به‌گاز منداڵه جوه‌كانیان بكڕن"" ،دروس����تكردن و به‌هێزكردنی تێدا كوشتون ،بۆیه هه‌ردوكیان بڕیار كه‌سایه‌تی منداڵ یه‌كێكه له‌و الیه‌نانه‌ی ده‌ده‌ن له‌ژیانیان����دا هه‌رگی����ز دوگیان ك����ه له‌ڕێگ����هی یاریكردن����هوه زیاتر نه‌بن بۆ ئهوهی ناچار نه‌بن منداڵێك پت����هو ده‌بێت"" ،پزیش����كی ده‌رونی‌و بهێننه دنیاوه له‌و ته‌مه‌نه ناس����كه‌دا ده‌رونش����یكاری من����داڵ (وینكۆت) ئازارێك بچێژن له‌وه‌ی خۆیان بچێت. له‌تیۆرییه‌ك����هی خۆی����دا له‌ب����اره‌ی (رابردو)ی ئه‌م دوژنه (هۆلۆكۆست) (ناوچ����هی راگوزه‌ر) به‌م ش����ێوه‌یه هه‌میشه له(ئێستا) یاندا ده‌ژیاو رۆژ گوزارشت له‌گرنگیی یاریكردن ده‌كات :نه‌ب����وه له‌بیری بك����هن ،وه‌كو هه‌مو له‌یاریك����ردن ،ته‌نه����ا له‌یاریكردن����دا توشبویه‌كی پۆس����تتراوما ،ئه‌مانه‌ش منداڵ ده‌توانێ ش����ت دروست بكات‌و ترسێكی گه‌وره‌یان هه‌بوه له‌وه‌ی رابردو داهێنان بكات ،وه‌ك����و تاكیش ته‌نها له‌داهات����ودا خۆی دوب����اره بكاته‌وه، له‌ڕێگه‌ی داهێنانه‌وه ده‌توانێ خۆی‌و بۆی����ه هه‌ردوكی����ان به‌ش����ێوه‌یه‌كی كه‌سایه‌تی خۆی بدۆزێته‌وه" ،هه‌روه‌ها ئاره‌زومه‌ندانه نه‌یانهێشتوه منداڵیان "(ڤاڵ����ده‌ر) له‌تیۆرییه‌ك����هی خۆیدا ،ببێت". ده‌رونش����یكاری یاریكردن ،یاریكردن پۆستتراوما له‌كوردستان وه‌ك فاكته‌ری گۆڕان له‌په‌سیڤبونه‌وه "ده‌كرێ م����رۆڤ گریمان����هی ئهوه ب����ۆ ئه‌كتیڤب����ون وه‌ك ئامڕازێك بۆ ئه‌س����میلیزه‌كردن‌و به‌تاڵكردن����هوهی بكات به‌الیه‌نی كه‌مه‌وه هه‌مو ئه‌و ژن‌و بارگرانیی����ه ده‌رونییه‌كان����ی من����داڵ منداڵه ئیزیدییانه‌ی له‌الیه‌ن داعشه‌وه پێناسه ده‌كات" ،هه‌ربۆیه" یاریكردن گیراون ،هه‌مو ئ����هو ژن و مندااڵنه‌ی چ����ۆن له‌ب����واری په‌روه‌رده‌ناس����یدا له‌ئۆردوگاكان����ی ئه‌نفال����دا له‌الی����هن ئامرازێك����ه ب����ۆ په‌روه‌رده‌ك����ردن‌و به‌عسه‌وه گیراون ،هه‌مو ئه‌وانه‌ی كه‌وتنه به‌رهه‌مهێنانه‌وه‌ی مه‌عریفه ،به‌هه‌مان به‌ر كیمیابارانكردنی هه‌ڵه‌بجه...هتد، شێوه له‌بواری ده‌رونناسیدا ئامڕازێكه به‌ده‌ست پۆستتراومایه‌كی درێژخایه‌ن بۆ چاره‌س����ه‌ركردنی نه‌هامه‌تییه‌كانی ده‌ناڵێنن ،ئه‌و توێژینه‌وه كلینیكیانه‌ی جه‌نگ ،له‌كاتی چاره‌سه‌ركردنی تراوما له‌گ����هڵ رزگاربوان����ی هۆلۆكۆس����ت یاپۆس����تتراومای من����داڵ ،یاریكردن‌و سازكراون ئهوه پشتڕاست ده‌كه‌نه‌وه وێنه‌كێش����ان ده‌بن����ه دو ئام����ڕازی كه به‌الیه‌نی كه‌مه‌وه هه‌ندێ نه‌خۆشی چاره‌س����ه‌ری زۆر ئه‌كتیڤ له‌پێناوی ده‌رونی كه به‌و رزگاربوانه‌وه دیاربوه، به‌رته‌س����ككردنه‌وه‌ی به‌دو نه‌وه‌ی دواتری ئه‌و كه‌سانه‌شه‌وه ش����كاندن‌و هه‌ژمونی جه‌نگ له‌ده‌رونی منداڵدا" ،دیاربوه ،بۆنمونه پۆستتراوما ،ترس‌و " ب����هو پێیه‌ی جه‌نگ زۆرجار به‌هه‌مو دڵه‌ڕاوكێ����ی درێژخای����هن ،خه‌مۆكی‌و ڕه‌هه‌نده‌كانیی����هوه له‌ژیان����ی منداڵدا په‌یوه‌ندییه‌ك����ی خراپ����ی نێ����وان ئاماده‌ی����ه ،بۆی����ه دۆخ����ی جه‌ن����گ ئه‌ندامه‌كانی خێزان"" ،ئه‌و كه‌سانه‌ی له‌دركپێكردن����ی هه‌مو هه‌س����ته‌كانی پۆس����تتراومایان هه‌یه ،له‌ماوه‌ی 3تا منداڵدا به‌شێوه‌یه‌كی زۆر زه‌ق ڕه‌نگ 6مانگدا چاك نه‌بنه‌وه حاڵه‌ته‌كه‌یان
پۆسترتاومای مندااڵن‌و جه‌نگ‌و تیرۆر فایەق سەعید
ئالوده‌بون به‌جه‌نگ‌و تیرۆر له‌ته‌مه‌نی منداڵیدا ده‌بێت ه هۆی توشبون به‌پۆستتراوماو ئه‌مه‌ش كاریگه‌ری گهوره له‌سه‌ر ژیانی جه‌سته‌یی‌و ده‌رونی داهاتوی مرۆڤ داده‌نێت
ده‌ده‌ن����هوه ،به‌هه‌م����ان ش����ێوه ئه‌و دیمه‌نه تۆقێنه‌رو ناشیرینه به‌هێزانه‌ی جه‌نگ‌و تی����رۆر ده‌بنه به‌ش����ێك له‌و ستروكتورانه‌ی مێشكی منداڵ ره‌نگڕێژ ده‌ك����هن ،ئامڕازی هه‌ره‌س����ه‌ره‌كی بۆ به‌ڕێكردنی ژیان له‌الی منداڵ‌و منداڵی كۆرپه بریتییه له‌یاریكردن ،بۆیه ئه‌وان له‌كاتی یاریكردن����دا هه‌مو خه‌مه‌كانی خۆی����ان ده‌خه‌ن����ه‌ڕو ،مامه‌ڵه‌ی����ان له‌گه‌ڵدا ده‌ك هن‌و چاره‌سه‌ریش����یان بۆ ده‌دۆزنه‌وه".
17
به‌پۆس����تتراومای درێژخایه‌ن ناوزه‌د ده‌كرێ ،له‌به‌ر ڕۆش����نایی كه‌سوكاری ئه‌نفالكراوه‌كاندا كه دوای زیاتر له27 ساڵ ئه‌وان هه‌مو ئه‌و یاده‌وه‌رییانه‌ی له‌ب����اره‌ی ئه‌نفال����هوه هه‌یان����ه ،زۆر به‌ئاس����انی له‌گ����هڵ بینین����ی ه����ه‌ر دیمه‌نێكی هاوش����ێوه ،یادكردنه‌وه‌ی ئه‌نفال����ه‌كان له‌میدیاكان����هوه ،وێنه‌ی قوربانییه‌كان...هتد ،زیندو ده‌بنه‌وه، ئه‌م جۆره له‌پۆستتراوما ده‌چێته خانه‌ی پۆستتراومای درێژخانه‌وه" ،هه‌روه‌ها" ئه‌مڕۆ له‌هه‌ر ب����ازاڕو كۆاڵن‌و ماڵێكی كوردس����تاندا له‌په‌یوه‌ندی ،پرسیارو به‌رخوردی مرۆڤه‌كان وردبینه‌وه ئه‌و مامه‌ڵه ڕه‌ق‌و ناهاوس����ۆزییه به‌ڕونی ده‌بینی����ن ،مرۆڤ����ه‌كان به‌ئاس����انیو له‌به‌ر كه‌متری����ن رای جیاواز به‌یه‌كدا دێ����نو بێڕێ����زی به‌رانب����ه‌ر به‌ی����ه‌ك ده‌كه‌ن ،ته‌نانه‌ت له‌كاتی دروستبونی ترافیكدا كه خه‌تای كه‌سی تێدا نییه، شۆفێره‌كان به‌ئاس����انی له‌گه‌ڵ یه‌كدا به‌ش����ه‌ڕ دێن ،له‌ژیانی سیاسیش����دا هه‌مو حزبه‌كان ب����ه‌ڕوی دیكتارتۆردا هه‌ڵده‌ش����اخێن ،به‌اڵم دوای دیكتاتۆر یه‌كتر ده‌ك����وژن‌و كه‌مترین به‌زه‌ییان به‌كه‌س����دا نایه‌ته‌وه"(" ،پونامێكی) له‌توێژینه‌وه‌یه‌كی هاوبه‌شدا له‌زانكۆی (تامه‌ر فۆرس����ی) له‌فینله‌ندا له‌سه‌ر كاریگه‌ری روداوه تراوماوییه‌كان له‌الی 153منداڵی كورد ،باس له‌وه ده‌كات" توندوتیژی سه‌ربازی وه‌ك فاكته‌رێكی گرینگ ،به‌ش����ێكی دانه‌بڕاوه له‌ژیانی مندااڵنی كوردستان‌و رۆڵێكی گه‌وره‌ی له‌دروستبونی تراوماكاندا بینیوه ،بۆ نمونه %29منداڵ����ه‌كان یه‌كێك یان زیاتر له‌خێزانه‌كانیان كوژراوه%18 ، یه‌كێك یان زیاتریان لێ بریندار بوه، هه‌روه‌ها %36خزمه‌كانیان كوژراوه، %31خزمه‌كانیان برینداربوه ،به‌هه‌مان ش����ێوه %63منداڵه‌كان لهناو شه‌ڕو ته‌ق����ه‌دا ئاماده‌ییان هه‌بوه ،له‌الیه‌كی دیك����هوه %23منداڵه‌كان كوش����تنی خه‌ڵ����كو %18برینداربونی خه‌ڵكیان به‌چ����اوی خۆیان بینی����وه ،هه‌روه‌ها %19وێرانكردن‌و روخانی خانوه‌كانیان بینیوه" ،له‌بواری په‌روه‌رده‌و فێركردن "وه‌زاره‌تی پهروهرده تائێس����تا هیچ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی له‌سه‌ر هۆكاره‌كانی ئه‌و گرفتان����ه باڵونه‌كردۆته‌وه كه بۆ ئه‌و مندااڵنه دره‌ن����گ تێده‌گه‌ن ،یان كاژێرێك له‌سه‌ر یه‌ك وشه راده‌وه‌ستن، یان چه‌ند نیگه‌ران‌و خه‌مبارو نائارامن؟ به‌هه‌مان ش����ێوه ئه‌و مندااڵنه پێشتر له‌چ ناوچه‌یه‌ك نیش����ته‌جێ بون؟ ئایا ناوچه‌كانیان جه‌نگ‌و ش����ه‌ڕی تێدابوه یان ن����ا؟ ئای����ا مندااڵنی ش����ه‌نگال، سه‌رده‌ش����ت ،هه‌ڵه‌بجه ،ه����ه‌كاری، دێرس����یم ،ناوچ����ه س����نورییه‌كانی كوردس����تان ....هت����د ،چه‌ندی����ان ئاس����اییو چه‌ندیان پۆس����تتراومایان هه‌یه؟ ئایا ئاس����تی خوێندكارانی ئه‌و ناوچانه له‌گه‌ڵ ئاس����تی خوێندكارانی ن����او ش����اره گ����ه‌وره‌كان جیاوازییان هه‌ی����ه؟ ئای����ا گریمانه‌ی ئ����هوه نییه دواكه‌وتویی به‌ش����ێك له‌خوێندكاران په‌یوه‌ندی به‌پۆس����تتراومای جه‌نگ‌و نه‌خۆش����ییه‌كانی دیك����هوه هه‌بێ����ت كه ئ����هو جه‌ن����گ‌و ش����ه‌ڕانه باڵویان كردۆت����هوه؟"" ،له‌توێژینه‌وه‌یه‌كدا كه له‌سه‌ر خوێندكاره كوه‌یتییه‌كان كراوه ئهوه ده‌ركه‌وتوه كه ئاس����تی به‌رزی پۆستتراومای خوێندكاران‌و كاریگه‌ری له‌سه‌ر ئه‌دای خوێندكاران په‌یوه‌ندیی به‌توندوتیژییه‌كانی جه‌نگی كوه‌یته‌وه هه‌بوه".
یاده‌وه‌رییه‌كانی منداڵی كۆرپ ه به‌ڕاده‌یه‌ك به‌هێزن ته‌نانه‌ت بۆنی له‌شی دایك ،شیری دایك‌و جل‌و به‌رگه‌كانیشی به‌باشی ده‌ناسێته‌وه‌و له‌ژنه‌كانی دیك ه جیایان ده‌كاته‌وه
16
تایبەت
) )574سێشه‌ممه 2017/4/25
ده‌رچوان ی زانكۆ ی قه‌ڵه‌م بڕیاره‌ك هی خوێندن ی بااڵ به‌نادروست ده‌زانن ئا :سروه خوێندكاره ده‌رچوه‌كانی زانكۆی قه‌ڵه‌م نیگه‌ران‌و ناڕازین له‌و بڕیاره‌ی وه‌زاره‌ت ی خوێندنی بااڵ كه ئیمتیاز ده‌درێت به‌و خوێندكاره ده‌رچوانه‌ی كه دانیشتوی شاری كه‌ركوكن‌و ئاماده‌یشیان له‌وێ ته‌واوكردبێت ،ده‌رچویه‌ك ده‌ڵێت " ئهوه ناهه‌قییه ،سزای ئه‌وكه‌سانه ئه‌درێت كه ئاواره‌بون‌و حكومه‌تی به‌عس ده‌ریكردون‌و له‌وێ نه‌یان خوێندوه". به‌پێی نوس����راوێكی وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵو توێژینه‌وه‌ی زانس����تی له2017-4-4 له‌ب����اره‌ی ده‌رچوان����ی زانك����ۆی قه‌ڵ����ه‌م ئاماژه‌كراوه به‌پێدانی ئیمتیاز به‌ده‌رچوانی ئه‌م زانكۆی����ه ئه‌وانه‌ی ده‌كه‌ون����ه ناوچه كوردستانیه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی ئیداره‌ی هه‌رێم له‌س����نوری پارێزگای كه‌ركوك به‌مه‌رجێك ئێستا دانیشتوی ئه‌م سنوره‌بن‌و ده‌رچوی قوتابخانه ئاماده‌ییه‌كانی ئه‌م س����نوره‌بن، ئ����ه‌وه‌ش نیگه‌ران����یو ناڕه‌زای����ی ل����ه‌الی خوێندكاران‌و ده‌رچوان دروس����ت كردوه، كورده یه‌كێك����ه ل����هو خوێندكارانه‌ی كه له‌ساڵی 2011له‌زانكۆی قه‌ڵه‌م وه‌رگیراوه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "ئه‌وكاته هیچ بڕیارێك
نه‌بو دان به‌م زانكۆیه‌دا نه‌نرێت كه له‌عێراق دانپێدانراوه ،كه چوم����ه قۆناغی چواره‌م وتیان دان����ی پێدانانرێت باش����ه گوناحی ئێمه چییه كه نزیكه‌ی %60خوێندكارانی ده‌ره‌وه‌ی كه‌ركوك بوین ،ئێستا وه‌زاره‌تی خوێندنی ب����ااڵ بڕیارێكی ده‌كردوه ئهوهی كه‌ركوكییه‌و ئاماده‌ی����ی له‌وێ خوێندبێت ئه‌وا كاری بۆده‌كرێت ،به‌اڵم من ئاماده‌یم له‌وێ نه‌خوێندوه له‌یه‌كی س����ه‌ره‌تایی بوم كه له‌الیه‌ن رژێمی به‌عس����هوه ده‌ركراین، جگه‌له‌وه‌ی ماڵه پێشمه‌رگه‌شین ئێستاش ئ����هو بڕیاره‌ی����ان داوه له‌كاتێك����دا ئێمه زۆربه‌مان له‌سه‌ر هه‌رێم دامه‌زراوین". كورده له‌باره‌ی ه����ۆكاری ئه‌م بڕیاره‌وه ده‌ڵێت "ئ����ه‌وان پێیان وایه ئه‌م زانكۆیانه نرخ����ی كه‌مت����ره خوێندكارێك����ی زۆریش رویان تێكردوه ،زانكۆكانی ئێره ئه‌و رێژه زۆره‌یان بۆ نه‌ئه‌مایه‌وه بۆیه داوای پاره‌و به‌ش له‌یه‌ك ئه‌كه‌ن كه دواجار خوێندكار ده‌بێته قوربانی". ته‌نه����ا ئه‌و خوێن����دكاره ده‌رچوانه نین كێش����ه‌یان بۆ دروست بوه كه كه‌ركوكین‌و ئێس����تا له‌ناوچه‌كان����ی تری كوردس����تان ئه‌ژی����ن به‌ڵكو یه‌كێكی تر له‌وخوێندكارانه ك����ه خه‌ڵك����ی كه‌ركوكه‌و 14س����اڵه له‌وێ نیش����ته‌جێیه ته‌نها لهبهرئهوهی ئاماده‌یی
له‌ب����اره‌ی ئ����هو كێش����ه‌یه‌ی ده‌رچوان ی له‌وێ نه‌خوێن����دوه ئیمتیازی ده‌رچونی بۆ ئ����هو زانكۆی����هوه ش����ێركۆ حه‌مه‌ئه‌مین، ناكه‌ن. محه‌مه‌د عه‌لی به‌ڕێوه‌به‌ری رۆشنبیریو ئه‌ندام����ی لیژنه‌ی پ����ه‌روه‌رده‌و خوێندنی هون����ه‌ری كه‌رك����وك ك����ه له‌چه‌مچه‌ماڵ ب����ااڵو توێژینه‌وه‌ی زانس����ت ی له‌په‌رله‌مانی ئاماده‌ی����ی ته‌واوك����ردوه به‌ئاوێن����هی كوردس����تان به‌ئاوێن����هی ڕاگه‌یاند " چه‌ند راگه‌یاند "دوای ئ����هوهی بڕیارێك ده‌رچو زانكۆیه‌ك����ن ك����ه له‌ڕوی كات‌و س����ه‌عاتی له‌وه‌زاره‌ت����ی خوێندن����ی ب����ااڵو له‌ڕێگه‌ی ده‌وامكردن‌و س����تاف‌و ئه‌و مه‌رجانه‌ی كه نوس����ینگه‌ی كه‌ركوكه‌وه ئاگاداركراینه‌وه له‌یاس����ای زانكۆ ئه‌هلییه‌كاندا هه‌یه رێك تاپێداویس����تیه‌كان به‌ری����ن بۆئ����هوهی نیه ،جگه‌ل����هوهی ئه‌مان ئه‌ڵێن به‌غدا دان بڕوانامه‌كانمان بۆ ته‌س����دیق بكه‌ن ،دوای به‌زانكۆ ئه‌هلییه‌كانی هه‌رێمدا نانێت ئیتر دوس����ێ مانگ ن����اوی كۆمه‌ڵێ����ك كه‌س ئێمه بۆ دان به‌زانكۆكانی عێراقدا بنێین". شێركۆ حه‌مه‌ئه‌مین وتیشی "به‌اڵم ورده هاته‌وه‌وتمان بۆ ئێمه‌ی تیانین وتیان ئێوه ئاماده‌ییتان له‌كه‌ركوك ته‌واو نه‌كردوه" .ورده به‌ره‌و چاره‌س����ه‌ر ئ����ه‌ڕوات هاوتای محه‌مه‌د عه‌لی به‌نیگه‌رانیه‌وه وتیش����ی بڕوانامه‌یان بۆ ده‌كرێت چه‌ندین جار باسی " گوناح����ی ئێم����ه چیی����ه كات����ی خۆی ئه‌وه‌مان كردوه كه مه‌رجه‌كانیان بسه‌پێنن س����ه‌دام ده‌ریكردوین‌و له‌ش����وێنه‌كانی تر به‌س����ه‌ریاندا ،هه‌روه‌ها وتومانه یان رێگه ئاماده‌یمان ت����ه‌واو كردوه ،ئهوه ناهه‌قییه مه‌ده‌ن بچن بخوێنن یان ئهوهی كه رۆیشت سزای ئه‌وكه‌سانه ئه‌درێت كه ئاواره‌بون‌و ده‌بێت چاره‌س����ه‌ری ب����ۆ بدۆزرێته‌وه خۆ حكومه‌تی به‌عس ده‌ریكردون‌و نه‌یانتوانیوه بڕوانامه‌كانی ئاماده‌یی له‌مان وه‌رده‌گرن". له‌ب����اره‌ی ئه‌و بڕیاره‌ش����هوه ش����ێركۆ بخوێنن". محه‌مه‌د عه‌لی وتیش����ی له‌هه‌وڵه‌كانمان حه‌مه‌ئه‌می����ن ده‌ڵێ����ت "ئ����هوه ناهه‌قیه ب����ه‌رده‌وام ده‌بی����ن ،هه‌رچه‌ن����ده ده‌ڵێن پێویس����ته چاره‌س����ه‌ر بكرێ����ت ،ه����ه‌ر گه‌یشتۆته‌وه به‌وه‌زیرو وابڕیاره چاره‌سه‌ری به‌ڕێزێكیش سكااڵ بهێنێته الی ئێمه ئه‌وا ئه‌و كێش����ه‌یه بكه‌ن ،ب����ه‌اڵم چه‌ند مانگ ئیشی له‌س����ه‌ر ده‌كه‌ین‌و له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌ت تێپه‌ڕیوه هی����چ وه‌اڵمێكمان وه‌رنه‌گرتوه‌و قسه ده‌كه‌ین". له‌به‌رامبه‌ردا جه‌مال كه‌مال حوس����ێن، ئێمه تائێستا چاوه‌ڕێین".
پڕۆفیس����ۆری یاریده‌ده‌رو سه‌رپه‌رشتیار ی گش����تی زانك����ۆو په‌یمان����گا تایبه‌ته‌كان له‌وه‌زاره‌ت����ی خوێندن����ی ب����ااڵ به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند "بۆ ئه‌وانه‌ی ده‌كه‌ین كه‌دانیشتوی كه‌ركوك����ن ،ب����ه‌اڵم ب����ۆ ش����اره‌كانی تر هی����چ ناكرێت ،چونكه ئ����هو خوێندكارانه هیچ پاس����اوێكیان نیه كه ل����هو زانكۆیه خوێندویان����ه ،زانكۆكانی ئێم����ه كراوه‌یه بۆیان به‌س ئ����ه‌وان لهبهرئهوهی پێوه‌ری وه‌رگرتنیان له‌هه‌رێمی كوردس����تان نه‌بوه یان نمره‌ی����ان كه‌م بوه یان ویس����تویانه ده‌وام نه‌ك هن‌و بۆیه چونه‌ته ئه‌و زانكۆیه، ب����ۆ نمونه له‌هه‌ولێر ح����ه‌وت زانكۆ هه‌یه ماقوله بچێت له‌قه‌ڵه‌م بخوێنێت". به‌ڕێوەبه‌ری زانكۆو په‌یمانگا ئه‌هلییه‌كان وتیش����ی "بۆی����ه ئ����هو كاره‌ش����مان بۆ كه‌ركوكیه‌كان ك����ردوه لهبهرئهوهی ئه‌گه‌ر ئه‌وان له‌زانكۆی حكومی وه‌رنه‌گیرێن بچنه كوێی ترو له‌كوێ بخوێنن". خوێندكاران ده‌ڵێن له‌س����هرهتاوه ئه‌م زانكۆی����ه دانیپێدان����راوه له‌به‌رامبه‌ردا ئه‌و به‌ڕێوب����ه‌ره ده‌ڵێت "ك����ێ وتویه‌ت ی دانی پێدا ئه‌نرێت ل����ه به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌كه‌ی من هیچ ش����تێك ده‌رنه‌چوه ب����ۆ دان پێدانان له‌كوێ ده‌رچ����وه بابچن داوایان له‌س����ه‌ر تۆماربكه‌ن".
ئه‌مان ئه‌ڵێن به‌غدا دان به‌زانكۆ ئه‌هلییه‌كانی هه‌رێمدا نانێت ئیتر ئێمه بۆ دان به‌زانكۆكانی عێراقدا بنێین
خوێندنگەیه‌ك گۆڤار ی فیزیاو ژیان باڵوده‌كاته‌و‌ه ئا :سروه جه‌مال فیزیاو ژیان ناوی گۆڤارێكی زانستییه، كۆلێژی ئه‌زمه‌ر بۆ به‌هره‌داران ده‌ریده‌كات ،سه‌رپه‌رشتیاری گۆڤاره‌كه ده‌ڵێت " ده‌مانه‌وێت واله‌خوێندكار بكه‌ین له‌ده‌ره‌وه‌ی كتێب بڕیارله‌سه‌ردراوی خوێندن بیربكاته‌وه‌و وردبێته‌وه له‌وه‌ی وانه زانستیه‌كان به‌شێكن له‌ژیان". به‌رگ���ی گۆڤاره‌كه به‌وێنه‌ی ئه‌فس���ان ه زیندوه‌كه‌ی فیزیای تیۆری ،تیۆری رێژه‌یی گش���تیو هێ���زی كێش���كردن ،خوێندنی وانه‌كه له‌كۆلێ���ژ هه‌روه‌ه���ا وێنه‌یه‌ك كه گوزارشته له‌یه‌كێك له‌بابه‌ته‌كانی میكانیك روپۆش���كراوه ،سه‌رپه‌رشتیاری گۆڤاره‌كه سه‌روه‌ر حه‌س���هن كه هاوكات مامۆستای فیزیایه له‌باره‌ی ئامانج���ی له‌كارێكی له‌م ج���ۆره به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د "گه‌یاندنی زانیاریو خۆشه‌ویس���تكردنی وانه‌كه له‌الی خوێندكاران كاری له‌پێشینه‌ی مامۆستایانه به‌تایب���هت بۆ وان���ه زانس���تیه‌كان بۆیه هه‌وڵمانداوه ئ���هو كاره بكه‌ین جگه‌له‌وه‌ی له‌چوارچێوه‌ی پڕۆسه‌كه‌دا تاقیكردنه‌وه‌ی ك���رداری‌‌و س���یمینارو گفتوگ���ۆی نێوان خوێندكاران���م ئه‌نجام���داوه ،بڕیارم���دا نوس���ین‌و وه‌رگێرانی بابه‌ته‌كانی فیزیاش تاقیبكه‌ین���هوه ك���ه بێگوم���ان كاریگه‌ری باشی ده‌بێت". ئه‌و مامۆس���تایه ستافێكی چوار كه‌سی له‌خوێندكاره‌كانی به‌ناوی (سۆنیا ساالرو مه‌س���تی س���ه‌ركه‌وت‌و نالی هی���وا‌و الزۆ شه‌فیق) دروست ده‌كات بۆ هاوكاریكردن‌و سه‌رپه‌رشتیكردنی گۆڤاره‌كه ،وه‌ك خۆی ده‌ڵێت "ئه‌وه‌ش راهێنانێكی تربو له‌س���ه‌ر كاری به‌كۆمه‌ڵی خوێندكاران كه وه‌اڵمێكی
ئه‌م گۆڤاره بوه پاڵنه‌رێك ی به‌هێز ك ه وانه ی فیزیا له‌الم خۆشه‌ویستربێت، چونك ه بابه‌ت ی زۆرجیاوازو سه‌رنجڕاكێشم خوێنده‌وه کۆمەڵێک خوێندکار گۆڤارەکە دەخوێننەوە باشیان بۆ كاره‌كه ههبوهو ئامانجه‌كه‌شمان هاته دی". بابه‌ته‌كان���ی گۆڤاره‌ك���ه جگه‌له‌ب���واره جیاوازه‌كانی فیزیاو الیه‌نی تیۆری‌و چه‌ند هه‌واڵێكی نوێ ،وێنه‌ی چه‌ندین كارو چاالكی تایبه‌ت به‌وانه‌كه‌شی له‌خۆگرتوه .زۆربه‌ی بابه‌ته‌كانی گۆڤاره‌كه په‌یوه‌س���ته به‌ژیانی رۆژانه‌وه بۆیه ناونراوه فیزیاو ژیان ،سه‌روه‌ر حه‌س���هن جگه‌له‌پێداچونه‌وه‌ی بابه‌ته‌كان‌و
سه‌رپه‌رش���تی كردنی ،كاری دیزاینیش��� ی ك���ردوهو پاش ئاماده‌بون���ی گۆڤاره‌كه بۆ چ���اپ رێكخراوی هیوافاونده‌یش���ن ئه‌ركی له‌چاپدانی ده‌گرێته ئه‌ستۆ "زۆرسوپاسیان ئه‌كه‌م ،ئ���ه‌وه‌ش یه‌كێكی تر ب���و له‌كاره جوانه‌كانیان". سه‌روه‌ر حه‌سه‌ن كه هه‌ڵگری بڕوانامه‌ی ماسته‌ره باس له‌كاریگه‌ری پڕۆژه‌یه‌كی له‌م جۆره ده‌كات‌و وت���ی "به‌دڵنیاییه‌وه كارو
چاالكییه‌كان���ی ده‌ره‌وه‌ی پ���ۆل‌و هاندانی خوێن���دكاران ب���ۆ دۆزین���هوهی به‌ه���رهو تواناكانیان له‌بوارێكی دیاریكراودا كارێكی شایس���ته‌یه‌و مه‌به‌س���تی ه���ه‌ره گه‌وره‌ی په‌روه‌رده‌ش���ه كه بتوانی���ن واله‌خوێندكار بكه‌ین له‌ده‌ره‌وه‌ی كتێبی بڕیارله‌سه‌ردراوی خوێندن بیربكاته‌وه‌و بگه‌ڕێت‌و وردبێته‌وه له‌وه‌ی وانه زانستیه‌كان به‌شێكن له‌ژیان‌و لێی دانه‌بڕێن ،ئه‌و ده‌مه خوێندكار بێهوده
فۆتۆ :سروە
له‌وانه‌ك���ه ناڕوانێ���ت جگه‌ل���هوهی كاتێك خوێندكار كاری ده‌ستی خۆی ده‌بینێته‌و‌ه هه‌س���ت به‌بون���ی خۆی ده‌كات ،ئاس���تی رێزگرت���ن له‌خۆی به‌رزده‌بێ���ت ،ئێمه به‌م گۆڤاره ئه‌و هه‌س���ته‌مان بۆ 30خوێندكار دروست كرد". ئ���ه‌م گۆڤ���اره پێنج س���ه‌د دانه‌ی لێ چاپكراوه‌و بڕیاره به‌س���ه‌ر خوێندنگاكاندا دابه‌ش بكرێت ،به‌اڵم به‌ده‌س���تی وه‌زیری
پ���ه‌روه‌رده‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی گش���تی په‌روه‌رده‌ی س���لێمانیو سه‌رپه‌رشتیاران‌و چه‌ندی���ن كه‌س���ی ش���اره‌زای بواره‌ك���هو خوێندكاران گه‌یش���توه "زۆرسه‌رسام بون پێی". ئه‌و قوتابیانه‌ی كه به‌بابه‌ت به‌شداربون زۆر دڵخۆشبون‌و ئه‌وانه‌ش كه‌مته‌رخه‌میان كردبو له‌ناردنی بابه‌ته‌كان زۆرپه‌ش���یمان بون .س���ۆنیا س���االر یه‌كێكه له‌ئه‌ندامانی ستافی گۆڤاره‌كه ،جگه‌له‌وه‌ی به 3بابه‌ت به‌ش���داربوه یارمه‌ت���ی خوێندكارانی داوه له‌هه‌ڵبژاردن���ی بابه‌ته‌كان���دا "بۆئ���هوهی بابه‌تی گونجاو هه‌ڵبژێرن‌و هه‌روه‌ها دوباره‌و له‌یه‌كه‌وه نزیك نه‌بێت‌و له‌كاتی دیاریكراودا ت���ه‌واوی بكه‌ن،جگه‌ل���هوهی یارمه‌تی ئه‌و خوێندكارانه‌شمان ده‌دا كه تازه هاتونه‌ته خوێندنگاكه‌و توانای وه‌رگێڕانیان بۆ زمانی كوردی به‌هێزنیه". س���ۆنیا باس له كاریگ���ه‌ری گۆڤاره‌كه ده‌كات ،وت���ی "ئ���ه‌م گۆڤ���اره ب���وه پاڵنه‌رێك���ی به‌هێ���ز ك���ه وان���هی فیزیا ل���ه‌الم خۆشه‌ویس���تربێت ،چونكه بابه‌تی زۆرجی���اوازو سه‌رنجڕاكێش���م خوێن���ده‌وه له‌كاتی گ���ه‌ڕان ب���ه‌دوای بابه‌ته‌كاندا بۆم ده‌رك���ه‌وت زانس���تی فیزی���ا زۆر قوڵتره ل���هوهی له‌كتێبه‌كه‌ماندا هه‌یه ،جگه‌له‌وه‌ی به‌هۆی ئ���هو كاره‌وه په‌یوه‌ندیمان له‌گه‌ڵ مامۆس���تاكه‌ماندا به‌هێزترب���و ،هه‌روه‌ه���ا توانای نوس���ین‌و وه‌رگێڕانی زانس���تیمان به‌هێزتربو". سۆنیا سوپاس���ی مامۆستاكه‌ی ده‌كات "فێریكردین به‌هه‌وڵی به‌رده‌وام‌و هاوكاری یه‌كت���ری ده‌توانین كاری گ���ه‌وره‌و ناوازه بكه‌ین ،هه‌تا كاتێك گۆڤاره‌كه‌مان ته‌واوكرد باوه‌ڕمان نه‌ئه‌كرد كارێكی ئه‌وه‌نده جوان بێت‌و زۆرشانازیمان به‌خۆمانه‌وه كرد".
راپرسی له‌پێناو كۆنه‌قین شۆڕش غه‌فوری * له‌ژماره ()٥٧١ی رۆژنام���هی (ئاوێنه) كه له‌ڕێكه‌وتی ( )٢٠١٧/٤/٤باڵوبوه‌ته‌وه، له‌الپ���ه‌ڕه ()١٦دا راپۆرتێك ئاماده كراوه له‌سه‌ر راپرس���ییه‌كی (په‌یمانگه‌ی كوردی بۆ هه‌ڵبژاردن) كه به‌هاوكاری (ده‌س���ته‌ی داكۆكی له‌مافی مامۆستایان) ئه‌نجام دراوه. ئهوهی جێگه‌ی سه‌ره‌نجه: ـ راپرسی زانستیی یا (راپرسی ستاندارد ـ )Standardized Questionnaire پێوه‌رو بنه‌مای تایبه‌تی خۆی ههیهو ناكرێت لهگۆتره پرس���یار ریز بكرێت‌و ده‌رخواردی خه‌ڵك���ی بدرێ���ت‌و كۆمه‌ڵێ���ك وه‌اڵم���ی خوازراویش وه‌ربگیرێت���هوه ،بهپێچهوانهوه راپرس���ی س���تاندارو زانس���تی ده‌بێ���ت به‌ئامانجێكی گش���تیو له‌س���ه‌ر بنه‌مایه‌كی دروست پرسیاره‌كانی ده‌ستنیشان كرابێت‌و دواتریش پرس���یاره‌كان له‌الیه‌ن كه‌س���انی پسپۆڕو زانستییهوه هه‌ڵسه‌نگێنرابن ،ئینجا
جۆگه‌له‌ی (موچ���ه) یاڕونتر بڵێین (پاره) ده‌س���ت له‌كاربكێش���ێته‌وه؟) ،به‌مه‌ی���ش‌و به‌كه‌سانی پسپۆڕو شاره‌زاو خاوه‌ن ئه‌زمون بخرێنه به‌رده‌ستی خه‌ڵكی. ـ له‌ڕاپرس���ی س���تاندارددا ،هیچ كاتێك یه ،ك��� ه به‌هه‌م���و پێوه‌رێ���ك وه‌اڵمه‌كان به‌خاتروختور رێژه‌یه‌كی( )%٧٤ده‌رده‌خرێت هه‌یه ،ئیتر به‌ڕاپرسییه‌كی چكۆڵه‌ی ()٨٠٠ به‌خ���راپ كه‌ڵ���ك له‌ئیحساس���ی خه‌ڵك���ی س���ه‌باره‌ت بهپاره به‌تایبه‌ت له‌نێو كوردداو بۆ ده‌ستله‌كاركێش���انه‌وه‌ی وه‌زیر ،چونك ه كه‌س���ی چۆن بڕیار له‌س���ه‌ر پڕۆسه‌یه‌كی وه‌رناگیرێت (سوئئیس���تیفاد‌ه له‌ئیحساس له‌م دۆخه‌یش���دا ،ئه‌نجامێكی هاوش���ێوه‌و وانیش���انده‌درێت وه‌زی���ری پ���ه‌روه‌رد‌ه گه‌وره‌ی په‌یوه‌ست به‌چوار ملیۆن كه‌سیه‌و‌ه هۆكاری كه‌می موچه‌ی مامۆس���تایان بێت‌و ده‌درێ���ت! وه‌اڵمێك���ی ( )%٩١هاوڕاییه‌كی ناكرێ���ت)و پێ���وه‌ری لۆجیك���ی ه���هن بۆ تاكڕه‌هه‌ندیانه به‌ده‌سته‌وه ده‌ده‌ن. سێیه‌م :راپرسیه‌كه گه‌ره‌كیه‌تی‌و به‌ده‌ستی به‌مه‌یش نائاوه‌زمه‌ندی راپرس���یكه‌رمان بۆ ده‌سته‌ئه‌نقه‌ست‌و ئامانجدارانه‌ی ه به‌تایبه‌ت پرسیاركردن‌و پرس���یاره‌كانیش په‌یوه‌ست له‌م ئه‌زمه‌ی بیرنه‌كردنه‌وه‌و بااڵده‌س���تبونی ناكرێن به‌دۆخێكی هه‌س���تیاره‌وه ك ه وه‌اڵم‌و ئه‌نقه‌ست كار له‌سه‌ر وروژاندنی ئیحساس‌و ده‌رده‌كه‌وێت. پێنجه‌م :بێماناترین پرس���یار ئه‌وه‌یه ك ه ئیحساسه‌دا. ده‌ره‌نجامی راپرس���یه‌كه پێ���ش وه‌رگرتنی دروستكردنی قین ده‌كات ،به‌جۆرێك دۆخێك بۆی��� ه له‌بنه‌م���ادا راپرس���ییه‌كی ل���ه‌م الی خوێنه‌رو وهاڵمدهرهوه دروس���ت ده‌كات (كه‌رتی پهروهرده چۆن ده‌بینیت؟)و وه‌اڵمی هیچ روانگه‌و رایه‌ك دیاربن. تاوه‌اڵمی مه‌به‌س���ت هه‌ڵبژێرێ���ت ،نه‌وه‌ك (سه‌ركه‌وتو ،شكستخواردو نازانم) خراوه‌ت ه شێوه‌یه‌یه نه‌ك هه‌ر هیچ بنه‌مایه‌كی زانستی كه وایه: یه‌كه‌م :ئه‌م راپرس���یه‌ی ك ه په‌یمانگه‌ی ئه‌و وه‌اڵمه‌ی ك��� ه وهاڵمدهرهوه به‌زاناییه‌و‌ه به‌رده‌م وهاڵمدهرهوه .باش ه به‌چ لۆجیكێك نییه ،به‌ڵكو به‌هایه‌كی گه‌وره‌شی نابێت ن ه كوردی به‌هاوكاری ده‌سته‌ی داكۆكی له‌مافی پێویس���ته بیداته‌وه .بۆ نمونه پرس���یاری پرسیارێكی له‌م ش���ێوه‌یه‌و به‌سێ بژارده‌ی له‌هی���چ ناوه‌ندێكی ئه‌كادیم���یو نه له‌الیه‌ن مامۆس���تایان كردویه‌ت���ی ،راپرس���ییه‌كی (وه‌ك مامۆستایه‌ك موچه‌كه‌ت به‌شی ئهوه س���ه‌قه‌ت ده‌خرێته به‌رده‌م مامۆس���تایان؟ خودی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌وه. سوپاس بۆ ئه‌و الیه‌ن‌و گروپ‌و كه‌سانه‌ی ئامانجداره‌و له‌س���ه‌ره‌تای راپرس���یه‌كه‌و‌ه ده‌كات ك ه وه‌ك مرۆڤێكی ئاس���ایی بژیت؟) چۆن ده‌كرێت پڕۆس���ه‌یه‌كی گهورهو گران ئامانجه‌ك���هی رون‌و ئاش���كرایه‌و ئه‌گه‌ریش ی���ا (به‌م دۆخه ده‌توانیت وه‌ك پێویس���ت كه زۆرینه‌ی دانیش���توانی ئه‌م واڵته‌ی پێوه كه كێماس���ییه‌كانی وه‌زاره‌ت���ی په‌روه‌رده‌و به‌نده ،هه‌روا له‌گۆتره‌و ئاسان بڕیاری له‌سه‌ر كه‌رتی پهروهرده ده‌بینن ،بێشك وه‌زاره‌تی راپرس���ی نه‌كرابایه ،ئه‌وا هه‌م���ان ئه‌نجام به‌كاری مامۆستایی هه‌ستیت؟)و هتد... چ���واره‌م :هه‌ر بۆ تامی زار پرس���یارێك بدرێت ،چۆن ده‌كرێت سێكته‌ری پهروهرده په‌روه‌رده‌یش ده‌رگاك���هی ئاوه‌اڵیه بۆ ئه‌و ده‌رده‌چو. دوه‌م :له‌ڕاپرس���یه‌كه‌دا ك ه وه‌اڵمی ( )١١داده‌نرێت كه به‌مسقاڵ په‌یوه‌ندی به‌پرسێكی به‌م س���ێ وه‌اڵمه س���ه‌قه‌ته نازانس���تیی ه دڵسۆزانه‌ی له‌خه‌می په‌روه‌رده‌دان بۆ ئهوهی پرس���یار دراوه‌ته‌وه ،هه‌مو پرس���یاره‌كان زانستییهوه نییهو له‌وه‌اڵمده‌ره‌و‌ه ده‌پرسرێت كاری له‌س���ه‌ر بكرێت! ئه‌م وه‌اڵمه لهگۆتره راپرسییه‌كی زانستی‌و دروست‌و پێشنیاری له‌جۆگه‌له‌یه‌كدا ئ���او ده‌خۆنه‌وه كه ئه‌ویش كه (ئایا داوا ده‌كه‌ی���ت وه‌زیری پهروهرده ناكرێت وه‌اڵم بدرێته‌وه ،به‌ڵكو پێویس���تی راس���ته‌قینه بۆ چاكسازی له‌م كه‌رته بده‌ن ه
وه‌زاره‌ت‌و ده‌س���ت نانێت به‌ڕوی كه‌سه‌وه، به‌اڵم دروست نیی ه گروپێك بۆ هه‌اڵیساندنی ناڕه‌زایه‌ت���یو به‌ئامانج���ی گلۆركردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵێك مامۆس���تا هه‌وڵی له‌م چه‌ش���ن ه بده‌ن ،چونكه راپرس���یه‌كه به‌هه‌ر ره‌هه‌ندو ئاراس���ته‌یه‌كدا ته‌ماش���ای بكه‌یت ،دواجار دێیته‌و‌ه س���ه‌ر ئه‌و ئاراسته‌یه‌ی كه ده‌بێت دژی حكوم���هتو وه‌زاره‌ت���ی پ���ه‌روه‌رد‌ه بێیته‌وه نێو ش���ه‌قام‌و من���دااڵن بكرێنه‌و‌ه سوته‌مه‌نی ،ئه‌مه‌یش له‌چه‌ند پرسیاره‌كه‌ی كۆتایی راپرسیه‌كه‌دا به‌ڕونی ده‌رده‌كه‌وێت كه باسی فشارو ناڕه‌زایه‌تی ده‌كات. له‌گ���هڵ هه‌مو ئه‌مانه‌یش���دا ،پێویس���ت ه رۆژنام���هی ئاوێنه رونتر له‌دۆخه‌كه‌و گرنگی باب���هتو ریپۆرته‌كانی بڕوانێت‌و قورس���ایی الپه‌ڕه‌كانی بۆ راپرس���یو بابه‌تێكی بچوكی له‌م شێوه‌یه كه‌م نه‌كاته‌وه. * به‌ڕێوه‌به‌ری راگه‌یاندنی وه‌زاره‌تی پهروهرده
تایبه‌ت
) )574سێشه‌ممه 2017/4/25
چەمکی دەسەاڵتی فۆکۆیی ...پاشماوە ئەم سیس���تەمە بەبڕوای ئێمە لەس���ەر پرنس���یپێکی ساکار دروس���تبوە کە سزای ئەوان���ە دەدات دژایەتییدەکەن‌و پاداش���تی ئەوان���ەش دەکات ک���ە ملکەچی���نو دەبن بە بەش���ێک لەمیکانیزمەکانی پاراس���تنی ئەو دەس���ەاڵتە .ئەم فۆرمی رێکخس���تنی دەسەاڵتەی لەکوردستاندا هەیە بەبۆچونی ئێم���ە ناوکێکی ڕەقی هەیە کە لەخێزانێکی سیاس���یی پێکهاتوە ناهێڵێت هیچ کەس‌و گروپێک���ی تر جێگەیان بگرێت���ەوە ،هەمو ئەو کەس‌و گروپان���ەی تریش کە دەکەونە دەرەوەی ئەم خێزانەو کوڕو کوڕەزایانەوە، وەالئەتی ڕەهایان بۆ ئەم خێزانە سیاسییە هەیەو ئەرکیان تەنها پاراستن‌و بەرگریکردنە لەبەرژەوەندییەکان���ی ئ���ەم خێزان���ە سیاس���ییەو لەڕێگای ئەوانیش���ەوە لەهی خۆیان .بەپێچەوانەی کاک سەردارەوە من رام وانییە کە ئەم دەس���ەاڵتدارێتییە پێش مۆدێ���رن‌و تەقلیدیی���ەو عەقڵییەت���ی خێڵ ناهێڵێ���ت مۆدێرن بێ���ت ،بەڵکو لەچەندین نوس���یندا ئەوەم���ان گوت���وە ک���ە حیزبی کوردیی فۆرمی خێڵی سیاسیی وەرگرتوە. واتە لەپرۆسەی دوبارەبەخێڵکردنی حیزبدا هەوڵدەدات مۆدێلێک لەسیستەمی سیاسیی پیازئاسا بەرهەمبهێنێت .پیازئاسا بەمانای مۆدێلی تیۆریی سیستەم وەک الی نیکالس لومان دەیبینین کە چۆن دەس���ەاڵتدارێتی سوڵتانیی دەیەوێت لەوێنەی پیاز ناوکێکی رەق دروس���تبکات‌و هەم���و گروپانەی کە لەدەوریدایە تەنها وەزیفەی پاراس���تنی ئەو سیس���تەمەیان هەبێت‌و هیچ شانس���ێکیان نەبێت رۆژێک لەڕۆژان بچنە ناو ناوکەکەوەو ب���ۆ هەمیش���ە لەتوێکڵ���ی دەرەوەی ئەو سیستەمە خێزانییەدا دەمێننەوە .ئەو ناوکە تەنها بۆ خێزانە سیاسییەکە مۆنۆپۆلکراوەو بەشێوەی ویراسیی بۆیان دەمێنێتەوە. هەمو مۆدێرنبونێک مانای دیموکراس���یی ی���ان باش���یی سیس���تەم نیی���ە ،بەڵک���و پابەن���دی ئەوەیە ئەو ڕەهەن���دە مۆدێرنانە چ���ۆن لەپەیوەندییەکان���ی دەس���ەاڵتدا تەوزیفدەکرێت .هەرئەمەش���ە واملێدەکات بڵێم سااڵنێکە پارتی زۆر لەیەکێتی‌و گۆڕان مۆدێڕنترە ،چونکە ستراتیژێکی سوڵتانیی رون���ی هەیە ،دەزگای ڕاوێ���ژکاری گەورەی بیانیت ب���ۆ دەهێنێت‌و میدی���ای مۆدێرنت بۆ دروس���تدەکات ،لەئاس���تی کولتورییدا ملیۆن���ان دۆالر ل���ەوەدا خەرج���دەکات کە هەیب���ەت‌و هەیمەن���ەی کولتوریی بۆخۆی دروس���تبکات ،وەکو لەفیل���م‌و کلیپەکانی ئەم س���ااڵنەی دواییدا بینیمان .ئەمانەش لەپێناو دانانی بناغەی دەسەاڵتدارێتییەکی س���وڵتانیی ک���ە لەمڕۆدا ب���وە بەواقعێکی سیاسیی .پرسیارەکە ئەوەیە :عەقڵییەتی خێ���ڵ‌و نامۆدێرنێتی مان���ای چییە؟ کەی مۆدێرنکردن���ی دەس���ەاڵت گەرەنتیی بوە ب���ۆ دیموکراس���ییەت‌و بەرهەمهێنان���ی "حکومەتی رەشید" .هاوتاکردنی مۆدێرنیزم بەدیموکراس���یی ،لەدوای ئەزمونی نازیزم‌و س���تالینزمەوە کۆتایی هاتوە .هەمو کاری
ئەدۆرن���ۆو هاوەڵەکان���ی لەقوتابخان���ەی فرانکف���ۆرت بریتیی ب���ون لەوەاڵمدانەوەی ئ���ەوە پرس���یارەی "بۆچی رۆش���نگەریی تۆتالیتاریزمی بەرهەمهێنا؟" دی���ارە ئێمە ئەوەمان نەش���اردۆتەوە کە سەرچاوەی تێزی سوڵتانیزمان بۆ مۆدێلی دەسەاڵتدارێتی لەکوردستان دەگەڕێتەوە بۆ تێزەکان���ی ماکس ڤێب���ەر .ئەوەی کە کاک س���ەردار کردویەتی بەتێزی خۆی‌و پێیوایە ک���ە لەم سیس���تەمەدا "هەمو ش���تێک بۆ شەخس دروست دەکرێت ...نیشتمانی من، دەوڵەتی من ،سیس���تەمی گونجاو بۆ من". ئێمە لەنەوەدەکانەوە تاوتوێی ئەوەمانکردوە کە ئەم مۆدێلە لەدەسەاڵت کایەی سیاسەت‌و ئاب���وری پێکەوەگرێدەدات‌و مەس���افەیەکی لەنێوان کایەی شەخسیی‌و کایەی گشتییدا نەهێش���تۆتەوەو کۆنترۆڵی خێزانیی هەمو جومگەکان���ی دەس���ەاڵتی ک���ردوەو واڵت‌و دەزگاو سامان‌و دانیش���توانەکەیان کردوە بەموڵک���ی شەخس���یی خۆی���ان‌و وەک���و س���ەرمایەیەکی شەخس���یی مامەڵە لەگەڵ کۆمەڵگاو حکوم���ەت‌و پەرلەماندا دەکەن. تاوتوێ���ی ئەوەمانکردوە کە ئ���ەم مۆدێلە لەدەس���ەاڵتدارێتی حوکمکردن���ە ن���ەک حوکمڕانییک���ردن ،چونک���ە جیاوازییەکی گەورە لەنێوان حوکمکردن‌و حوکمڕانیکردندا هەیە .ئێمە س���ااڵنێکە باس لەدەس���ەاڵتی جەستەیی‌و بەجەس���تەییکردنی دەسەاڵت دەکەی���ن وەک هەوڵێ���ک بۆ تێگەیش���تن لەوەی دروستکراوە .کۆی ئەم بابەتانەمان لەچەندین وتارو لێکۆڵین���ەوەدا بەچەندین شێوازو زمان نوسیوەتەوەو باڵوکردۆتەوە کە ئێرە شوێنی دوبارەکردنەوەیان نییە .ئەوەی جێگای سەرس���وڕمانە ئەوەیە کاک سەردار بەئێمە دەڵێت لەدەس���ەاڵت نەگەیش���تون‌و مەعریفەیان بەرهەمنەهێناوە ،کەچی هەمو ئ���ەو تێزانەی ئێمەی ب���ردوەو بەفۆرمێکی ترو بەتێگەیش���تنێکی کولتورالیستی خراپ دوبارە نوس���یویەتییەوەو وەک���و داهێنانی خۆی بەخوێنەرانی فرۆشتۆتەوە. هەڵەی مێژویی یان هەڵەی میتۆدی شیکاریی؟ کاک س���ەردار لەتێ���زی پێنجەمدا دێتە س���ەر حیزب���ی کوردیی‌و دەڵێ���ت" :دوای ڕاپەڕی���ن حیزبی ک���وردی لەدایک بو .ئەم جانەوەرە ،مەبەستمان لێرە لەتەعبیرەکەی هۆبزە؛ لیڤیاس���ان ،بو بەخ���اوەن خەڵك، هێز ،پانتایی ،سەرچاوەی داهات ،دروشم، پەیوەندی خوێن‌و خێڵەکی .ش���ەڕی ناوخۆ یەکێك بو لەو ش���ەڕانەی ک���ە کۆمەڵگای کوردی کوشت‌و حیزبی کوردی دروستکرد. حیزب وەک دەزگایەک���ی مۆدرێن؛ میدیای خۆی بەرهەم هێنا ،خیتابی خۆی ،هەست‌و سۆزی خۆی دژ بەنەتەوە ،دژ بەنیشتمان، دژ بەدەوڵ���ەت ،دژ بەسیس���تەم‌و هەروەها دژ بەئاب���وری .حیزب���ی ک���وردی دەزگای دروس���تکردنی شەخس‌و هێشتنەوەی بنەما تەقلیدیەکانی کۆمەڵگایە ".جارێ بەشێکی
زۆری ئەم قسانە لەسەر پەیوەندی حیزب‌و کۆمەڵگاو حیزب‌و نەتەوەو بەشەخسیکردنی دەس���ەاڵت بەسەدان ش���ێوازی جیاواز بەر لەکاک س���ەردار کراوەو گەر بەهەڵەش���دا نەچم بەش���ی هەرەزۆریان لەئەدەبیاتی ناو گۆڤاری ڕەهەندەوە هاتون .دیارە کێشەکە تەنها لێرەدا نییە ،چونکە ئەو پەرەگرافەی کاک س���ەردار لەسەر گریمانەیەکی مێژویی بیناکراوە ک���ە لەبنەڕەتەوە هەڵەیە .یەکەم حیزبی کوردی دوای ڕاپەڕین لەدایکنەبوە، بەڵکو حیزبی کوردی ل���ەدوای ڕاپەڕینەوە چەمکی دەسەاڵت لەقۆناغی شۆڕشگێڕێتی ش���اخەوە دەگوازێت���ەوە ب���ۆ قۆناغ���ی بەدەزگاییکردنی شەرعییەتی شۆڕشگێڕێتیی لەش���اردا .حی���زب ل���ەدوای راپەڕین���دا دروس���تنەبو ،بەڵک���و ئ���ەم "جان���ەوەرە" سیاس���ییەی کە کاک سەردار بەڕیتۆریکانە باس���یدەکات ،لەقۆناغ���ی دوای راپەڕیندا دەچێتە قۆناغی بەجەماوەریبونەوە ،دەبێت بەبکەرێکی نادەوڵەتی گەورەو زەبەالح .من لێرەدا ناچ���ارم پەرەگرافێکی تر لەو وتارە پێکەوەیی���ەم لەگەڵ کاک مەریواندا بەناوی "دوان���زە تێز لەس���ەر دۆخ���ی هەنوکەیی کوردستان"دا دابنێمەوە ،بۆئەوەی خوێنەر بزانێت ئێمە پێش ساڵێک چیمان نوسیوەو کاک س���ەردار چۆن بردویەتیی‌و چیش���ی لێکردوە ،ئێمە دەنوس���ین "لەدونیای دوای ڕاپەڕیندا مێژویەک لەدایکدەبێت تەواو جیاواز لەمێژوی پێش خۆی .لەم مێژوەدا پارتەکان دەب���ن بە"پارت���ی جەماوەر"یی ،ش���ێوازو مۆدێلی نوێی "گەش���ەکردن‌و پێشکەوتنی کۆمەاڵیەتی���ی" دێتەکای���ەوە" ،فەزایەکی گش���تیی" لەدونیای ئێمەدا دروس���تدەبێت تەواو جی���اواز لەفەزاکانی جاران ،جۆرێکی ت���ر لەئابوریی‌و بازرگانی���ی جیاواز لەپێش خ���ۆی س���ەرهەڵدەدات ،بازرگانانی کورد دەچنە ناو تۆڕی دونیای ئابوریی گلۆباڵەوە، میدیای ترو ڕۆژنامەنوس���ی ترو ڕۆشنبیری تر دروستدەبێت .گروپی کۆمەاڵیەتی نوێ‌و توێژی ئابوریی نوێ دێنەکایەوە ،جۆرێکی تر لە"کۆمەڵ���گای مەدەنی"ی لەدایکدەبێت کە لەوانی پێشتر جیاوازن" .پەیوەندییەکی نوێ" لەنێوان سیاسەت‌و ئابوریی‌و ئابوریی‌و سیاس���ەتدا دروس���تدەبێت .مۆدێلی نوێی دەوڵەمەندبون‌و هەژارکەوتن دروستدەبێت، دیاردەی خۆکوش���تن‌و هەاڵت���نو نائومێدی نوێ دێتەکایەوە ،جۆری نوێ لەپیاوەتیی‌و ژنبون‌و سایکۆلۆژیا لەدایکدەبێت ،شێوازی ت���ری ئامادەگی���ی توندوتیژی���ی لەفەزای گش���تییدا دێتەکای���ەوە ،پەیوەندییەکی تر بەڕابردوەوە دێتەکای���ەوەو خەون‌و وەهمی نوێ دروستدەبن ،لەوەهمی بەدوبەیکردنی کوردس���تانەوە بیگ���رە تادەگات���ە خەون‌و وەهم���ی دروس���تکردنی دەوڵ���ەت .جگە لەمانەش میکانیزمی نوێی دیس���پلیکردنی کۆمەڵ���گاو کڕی���نو ترس���اندن‌و نانبڕین‌و بێدەنگکردن‌و چەپاندنی نوێ دروستدەبن. دونی���ای ئێمە لەهەمو ئاس���تێکدا توش���ی "ش���ڵەژانێکی پێوانەیی" ف���راوان دەبێت‌و
بەهایەک نامێنێتەوە بریندارنەکرێت .ئەمە جگ���ە لەگۆڕان���ی پەیوەندیی���ە ئیقلیمیی‌و جیهانیی���ەکان‌و بەیەکداچونی بەش‌و پارچە جیاوازەکانی دونیا بەشێوەیەکی هەمەالیەن‌و کەموێن���ە بەناویەکدا .ئ���ەم هەمو گۆڕانە لەبونی���ادی کۆمەڵ���گای ئێم���ەدا وادەکات بڵێین هەرکەسێک باس لەخۆدوبارەبونەوەو بونیادی نەگ���ۆڕو سیس���تمی خۆرهەاڵتی زەبەالح بکات کە گوایە چەندان س���ەدەیە وەک خ���ۆی ماوەتەوەو نەگۆڕاوە ،ئەوا ئەو کەسە نەک تەنها خۆی‌و ئەوانیتر بەهەڵەدا دەب���ات ،بەڵکو تەواو بێبەرییە لەس���ەرەتا ه���ەرە س���ەرەتاییەکانی بیرکردن���ەوەی زانستیی‌و لەزۆر ڕوش���ەوە ئیستیقالەیەکی تەواوی بەعەقڵی خۆی کردوە". لەڕاستیدا زۆر بێمانایە لەسەر ئەو هەڵە کارەساتئامێزە بوەستین‌و نادروستییەکەی بس���ەلمێنین کاتێک کاک س���ەردار دەڵێت "حیزبی کوردی دوای ڕاپەرین لەدایک بوە". با لەم خەتا سۆسیۆ مێژوییەشی خۆش بین‌و بڵێین گریمان مەبەستی کاک سەردار ئەوە بوە کە حی���زب لەقۆناغی دوای راپەرینەوە دەبێت بەو جانەوەرە هۆبزییەی کە باس���ی دەکات ،ب���ەاڵم ه���ەر کەس���ێک کەمەکێک وشیاری مێژویی هەبێت ،دەبێت ئەو ڕاستییە بزانێ���ت کە حیزبی کوردی لەچرکەس���اتی دروس���تبونی خۆیدا کە نیو سەدەی پێش راپەڕینە ،بەرهەمێک���ی گرنگ‌و کاریگەریی پرۆس���ەی مۆدێرنی���زەی ن���او کۆمەڵگای کوردس���تان بوە" .گروپە ستراتیژییەکانی شار" هەڵدەسن بەدامەزراندنی دەزگایەکی بیرۆکرات���ی "بان-خێڵ���ی"و "س���ەرو- ناوچەیی"و پرس���ی ئینتیم���ا لەئینتیمای خێ���ڵ‌و ناوچەو خێزان���ەوە دەگوازنەوە بۆ س���ەروی ئەم یەکە کۆمەاڵیەتییە بچوکانە. حیزب موخاتەبەی ت���اک بەتاکی کۆمەڵگا دەکات‌و وەکو ئەن���دام بۆ ناو ئەم پێکهاتە نوێی���ە س���ەوقیان دەکات .حیزب چەمکی ئەندامب���ون لەقەدەرێک���ی کۆمەاڵیەتییەوە دەگۆڕێت بۆ توانای هەڵبژاردن .واتە چیدی ئینتیمای منی کورد وەکو تاک وابەس���تەی یەکەیەکی کۆمەاڵیەتیی بچوک نییە ،بەڵکو یەکەیەک���ی گەورەتری بۆ دروس���تدەکرێت کە دەبێتە س���ەرچاوەی ئینتیمایەکی نوێ ب���ۆ کەس���ەکان .بەکوردییەک���ەی لەدوای دروس���تبونی حیزب���ەوە چی���دی قەدەری تاکەکەس ئەوە نییە کە تامردن تەنها سەر بەگروپێکی کۆمەاڵیەتیی بێت کە ئەندامبون تیایدا قەدەرێکی خۆنەویس���تە لەش���ێوەی خێڵ‌و عەشرەت‌و ناوچەدا ،بەڵکو دەتوانێت بچێتە ناو حیزبێکەوە کە کەسانیتری سەر بەناوچەو ش���ێوەزمان‌و خێڵ‌و شارو گوندی تری تێدایە .ب���ۆ نمونە چیدی من قەدەرم ئ���ەوە نییە تاڵەبانیی ی���ان بەرزنجیی یان کەالریی ب���م بەتەنها ،چونکە چارەنوس���م وابو کە لەناو ئەم یەکە تۆتاڵەدا لەدایکبم‌و توان���ای بڕیاردانم نەبێ���ت ،بەڵکو لەدوای دامەزراندن���ی ئۆرگانەکانی حیزبەوە توانای هەڵبژاردن���م هەیە لەوەی بب���م بەئەندامی
ئه‌نفال‌و متمانه سه‌ندنه‌وه ی ...پاشماوە .1عێراق له‌ماوه‌ی رابردودا بوه گۆڕه‌پانێكی خوێن���اوی جه‌نگێكی مه‌زهه‌بی‌‌و تایه‌فه‌گه‌ری‌‌و تاڕاده‌ی���ه‌ك كۆمه‌ڵك���وژی س���وننه‌كان. ئ���ه‌وه‌ش ده‌ریده‌خات تاكو ئێس���تاش عێراق چوارچێوه‌یه‌كه بۆ نه‌فر‌هت‌و كۆمه‌ڵكوژی. .2عێ���راق له‌س���ۆنگه‌ی نیمچ���ه شكس���تخواردبونی ،دوباره ب���وه پانتاییه‌ك ب���ۆ جینۆس���ایدكردنی یه‌زیدیی���ه‌كان وه‌ك پێكهاته‌یه‌ك���ی گه‌ل���ی كوردس���تان‌و كورد، له‌سه‌ر ده‌ستی فۆرمێكی خوێناوی‌‌و فاشیزمی به‌ئاین پاس���اودراوی تێكه‌ڵ به‌پاشماوه‌كانی ناسیونالیزمی عه‌ره‌بی. وێنای كورد الی هێزه عێراقیه‌كان .3 به‌شێوه‌یه‌كی گش���تی گۆڕانێكی راسته‌قینه‌ی به‌س���ه‌ردا نه‌هاتوه .تاكو ئێستا وه‌ك رابردو گوم���ان له‌عێراقی بونمان ده‌كرێ���ت ،وا وێنا ده‌كرێین كه ب���ه‌دوای ده‌رفه‌تێكدا ده‌گه‌ڕێین بۆ دابه‌شكردنی عێراق .به‌و جۆره‌ش توخمی نائارامی‌‌و ناجێگیرین. .4عێراق���ی نوێ هێش���تا ناس���نامه‌كه‌ی یه‌كالنه‌بۆت���هوه ،داخۆ به‌پله‌ی یه‌كه‌م عێراقی ش���یعه‌یه یاخود س���وننه‌یه .دی���اره هه‌رگیز ناتوانێ عێراقی كورد بێت ،به‌حوكمی ()%20 بونی پێكهاته‌ی كورد له‌عێراقدا .واته هێشتا ملمالنێ له‌سه‌ر یه‌كالیی كردنه‌وه‌ی خاوه‌ندارێتی عێراقی كۆتایی نه‌هاتوه .به‌كرده‌وه‌ش عێراق رۆژێ ل���ه‌ڕۆژان نه‌یتوانیوه هی هه‌موان بێت. هی پێكهاته‌ی���ه‌ك بوهو ئه‌وانی ت���ر به‌پله‌ی دوو س���ێ هاتون .له‌ئێستاش���دا له‌جه‌وهه‌ردا هه‌روایه .له‌هه‌نوكه‌دا ره‌هه‌ندی تایه‌فه‌گه‌ری‌‌و مه‌زهه‌بیش بۆ ئه‌م كێشه‌یه زیاد بوه. .5له‌س���ه‌ر ئاس���تی فیدراڵیه‌تیشدا عێراق نه‌بو به‌ده‌وڵه‌تێكی فیدراڵی ،داننان به‌هه‌رێمی كوردستاندا هێنده‌ی دیفاكتۆی له‌پشته‌وه بوه
باوه‌ڕبون به‌فیداڵیه‌ت���ی له‌گه‌ڵدا نه‌بوه .بونی هه‌رێمیش به‌م ده‌س���ه‌اڵتانه‌ی ئێستاوه ،وه‌ك ده‌بینرێت ش���تێكه له‌ده‌ست چوه‌‌و له‌ئێستادا لێ ی په‌ش���یمانن .هه‌ربۆیه چه‌ندین جار داوای گۆڕین ی ده‌ستور ده‌كه‌ن‌و به‌شێ له‌و داوایه‌ش په‌یوه‌ندی به‌ده‌سه‌اڵته‌كان‌و پێگه‌ی هه‌رێمه‌وه هه‌یه .فیدراڵیه‌تیش له‌چه‌ند ساڵی رابردودا بۆ كوردو داننان به‌واقیعی هه‌رێمی كوردس���تاندا به‌كار هێنرا ب���ۆ له‌باربردنی خه‌ونی كورد بۆ گێڕانه‌وه‌ی ناوچه كوردس���تانیه‌كان .مادده‌ی ( )140به‌ك���ردهوه بێ ناوه‌ڕۆك كراو نوخبه‌ی نوێی حوكمڕان ئاماده نه‌بون به‌پیاده‌كردنێكی نیازپاكان���هو لێپرس���راوانه‌ی مادده‌كه ده‌رگا ب���ه‌ڕوی چاره‌س���ه‌ر كردنی كێش���هی كوردا بكه‌نه‌وه .هه‌ربۆیه بونی هه‌رێمی كوردس���تان یه‌كس���ان نییه به‌چاره‌س���ه‌ری كێشه‌ی كورد له‌عێراق���دا .چونكه نزیك���هی ( )%40خاكی مێژوی���ی كوردس���تانی باش���ور ده‌كه‌ون���ه ده‌ره‌وه‌ی قه‌ڵه‌مڕه‌وی سنوره سه‌پێنراوه‌كانی ئێس���تای هه‌رێمی كوردس���تانه‌وه .تێڕوانینی ده‌س���ه‌اڵتدارانی عێ���راق‌و هه‌ن���دێ هێ���زی ناسیونالیس���تی لۆكاڵی���ش له‌كه‌ركوكدا ،كه له‌چوارچێوه‌ی ستراتیژی ئه‌واندا كار ده‌كه‌ن، به‌رهه‌مهێنانه‌وه‌ی هه‌مان دیدی به‌عس‌و رژێمه پێش���وه‌كانه .پێش���م وایه ئه‌گه‌ر س���ه‌رقاڵی ش���ه‌ڕی ناوخۆو الوازی به‌غدا نه‌بوایه هه‌رگیز رێگای���ان نه‌ده‌دا هه‌رێم به‌م جۆره‌ی ئێس���تا مامه‌ڵه بكات‌و بجوڵێته‌وه به‌تایبه‌تیش له‌سه‌ر هه‌رسێ ئاستی په‌یوه‌ندییه‌كانی دهرهوه ،وزه، هێزی پێشمه‌رگه. .6تاكو ئێس���تاش كه‌ڵكه‌ڵه‌یه‌ك له‌به‌غدادا بڕیار به‌ده‌س���ت ه كه بڕوای به‌هه‌ڕه‌ش���ه‌كردن له‌كه‌ركوك‌و گه‌لی كوردستان‌و سزادانی هه‌یه. هه‌موم���ان له‌شكركێش���یو هێزه‌كانی دیجله‌‌و
هه‌ڕه‌ش���ه‌كانی نوری مالیكیمان له‌بیره ،ئه‌م ه جگ���ه له‌هه‌ڕه‌ش���هی هه‌ندێ له‌س���ه‌ركرده‌ی مێلیش���یا مه‌زهه‌بییه‌كان ،له‌ئێستاش���دا هیچ گره‌نتیه‌كی راس���ته‌قینه بونی نیه كورد له‌وه دڵنیا بكاته‌وه ،له‌هێ���رش‌و په‌الماری هه‌ندێ له‌پێكهاته س���ه‌ربازییه‌كانی عێ���راق پارێزراو ده‌بێت. .7تاك���و ئێس���تاش هێ���زه عێراقییه‌كان به‌كرده‌وه بڕوایان به‌مافی چاره‌نوس���ی گه‌لی كوردس���تان نی���هو مامه‌ڵه‌ی ئ���ه‌وان له‌گه‌ڵ ك���وردو پارێزراو بون���ی كورد له‌هه‌ڕه‌ش���هو په‌الماره‌كانیان په‌یوه‌س���ته به‌وه‌ی ئه‌م گه‌له چاو له‌مافی چاره‌نوس���ی خۆی بپۆشێ‌‌و بیر له‌سه‌ربه‌خۆیی نه‌كاته‌وه. لێدوانه‌كانی سه‌ماحه‌تی عه‌ممار حه‌كیم كه به‌میانه‌ڕه‌وترینی نێو شیعه‌كان‌و نزیكترینیان له‌ك���ورد له‌عێراق���دا داده‌ن���رێ له‌قاهی���رهو له‌مه‌ڕ هه‌وڵی گه‌لی كوردس���تانی باش���ور بۆ ئه‌نجامدان���ی گشتپرس���ی وه‌ك رێكارێ���ك بۆ دیاریكردنی مافی چاره‌نوس ،ش���ایه‌تی ئه‌و راستیه‌ن. له‌كاتێكدا ئهوهی كوردی له‌مێژودا دوچاری جۆره‌ها فۆرمی چه‌وساندنه‌وه‌و سته‌ملێكردن‌و تاوانكاری كردوه .ده‌ستگرتن بوه به‌النیكه‌می ئه‌م مافه‌وه. له‌به‌رئه‌وه ده‌بێت له‌سه‌ر ئاستی بیركردنه‌وه‌‌و قه‌ناعه‌تی سیاس���ی یه‌كالببێت���هوهو خۆمان له‌سه‌ر ئهوه ساغ بكه‌ینه‌وه كه ئێمه ناتوانین ببین به‌عێراقی ،عێراقی بون ناس���نامه‌یه‌كی س���ه‌پاوه به‌س���ه‌ر ئێمه‌داو هی���چ رژێمێكیش ئێم���هی وه‌ك عێراق���ی نه‌بینی���وهو مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا نه‌كردوین .عێراقیش ناتوانێت ببێت به‌هی هه‌موان ،چونكه به‌حوكمی سروش���ت‌و پێكهاته‌كه‌ی یان ده‌بێت هه‌ڵبوه‌شێت ،یاخود
ده‌بێت له‌س���ه‌ر زۆرلێكردن‌و په‌راوێزخس���تن‌و سه‌ركوتكردنی به‌ش���ێ له‌پێكهاته‌كانی درێژه به‌خۆی بدات .بۆیه ئه‌گه‌ر ئه‌نفال بۆ هه‌ره‌س‌و شكستپێهێنانی ستراتیژی كوردو بڕستلێبڕینی ئه‌نج���ام درابێ���ت ،ده‌بێ���ت ئێم���ه بیكه‌ین به‌كه‌ره‌سته‌یه‌كی ستراتیژی خۆبیناكردنه‌وه‌ی رۆح���یو ده‌رون���یو سیاس���یو نه‌ته‌وه‌ی���یو تێپه‌ڕاندنی ئه‌و چوارچێوه سیاسیو یاساییو ده‌زگاییه‌ی تیایدا ئه‌نجامدرا .ده‌بێت بیكه‌ینه س���ه‌رچاوه‌ی لێس���ه‌ندنه‌وه‌ی ره‌وایه‌ت���ی له‌و عێراقه‌ی كه به‌مه‌رج���ی مامه‌ڵه‌نه‌كردن وه‌ك نه‌ته‌وه‌یه‌كی س���ه‌ربه‌خۆ ئێم���هی قبوڵه .هه‌ر ئه‌م���ه‌ش ل���ه‌ڕوه مه‌عنه‌وییه‌ك���هوه قه‌ره‌بوی میلله‌ته‌كه‌م���ان ده‌كاته‌وه .ن���ه‌ك له‌داردانی (سه‌دام حسێن)و هه‌ندێ له‌دار‌وده‌سته‌كه‌ی. كه له‌بنه‌ڕه‌تدا ته‌نانه‌ت دیكتاتۆری پێش���وش له‌سه‌ر كه‌یسی ئه‌نفال له‌دار نه‌درا. به‌اڵم گرنگه له‌كاتێك���دا هه‌وڵ ده‌ده‌ین كه دابڕان له‌گه‌ڵ قه‌واره‌ی عێراقدا دروس���تبكه‌ین له‌چوارچێوه‌ی یاس���ای گشتی نێوده‌وڵه‌تیدا، كه تاكو ئێس���تا ماهیه‌تی نه‌گۆڕاوه‌‌و ته‌نانه‌ت ئاماده نییه مه‌رامنامه‌ی دادگای بااڵی تاوانی نێوده‌وڵه‌تی قبوڵ ب���كات ،خۆمان له‌میانه‌ی ده‌وڵه‌تی كوردس���تانی چاوه‌ڕوانكراودا عێراق له‌به‌رگێكی كوردیدا به‌رهه‌م نه‌هێنینه‌وه. ئه‌وه‌ش به‌وه ده‌بێت سیس���تمی سیاس���ی داهاتو ،ده‌وڵه‌ت به‌گش���تی ،ده‌وڵه‌تی ماف‌و یاس���او دامه‌زراوه‌كان‌و هاواڵتی‌‌و دیموكراسی‌‌و دادپ���ه‌روه‌ری بێت .ده‌وڵه‌تێ���ك بێت به‌مانا ده‌س���توریو یاس���اییو ئه‌خالقیه‌ك���هی نوێنه‌رایه‌تی قۆناغی پاش عێراق بكات ،واته پاش نادادی‌‌و جیاكاری‌‌و سه‌ركوت‌و گه‌نده‌ڵی‌‌و ناعه‌داله‌تی‌‌و نه‌بونی سه‌روه‌ری یاساو رێزگرتن له‌ئیراده‌ی هاواڵتی‌‌و ماف‌و ئازادییه‌كانی.
ئەم حیزب یان ئەوی دی کە بەرجەس���تەی یەکەیەک���ی گەورەترو ئاڵۆزت���رە لەخێڵ‌و ناوچە ،کە گەل‌و نەتەوەیە .کاک س���ەردار زۆر ب���اش ئەو ڕاس���تییە سۆس���یۆلۆژییە دەزانێ���ت کە چەمک���ی هاواڵتیبون لێرەوە دەس���تپێدەکات .واتە چۆن مافی تاکەکان بەپێی پەی���ڕەوو پڕۆگ���رام دیاریدەکرێت‌و خۆی لەپەیوەندیی خوێن‌و ئایین‌و خێزانیی جیادەکاتەوە .گومانی تێدا نییە کە حیزبی کوردیی لەپرۆس���ەی ملمالنێی نوێنەرایەتی نێوان هێزی ش���اریی‌و گوندی���ی دەکەوێتە ناو پرۆسەی بەخێڵکردن‌و بەناوچەییکردنی خ���ۆی ،دنیای���ەک کێش���ەی گ���ەورەی بۆ دروس���تدەبێت‌و خۆیشی دروس���تیدەکات، بەاڵم ئەم پرۆس���ەیە مان���ای ئەوە نییە کە کورد لەگەالنی وەکو پاکستان‌و بەنگالدیش‌و یەمەن‌و واڵت���ە ئەفریقییەکان نزیکەو وەک ئ���ەوان شکس���تی لەهەن���گاوی مۆدێرنەدا هێناوە ،وەکو کاک سەردار دەڵێت ،بەڵکو میکانیزم���ی پرۆس���ەی "بەکۆمەڵگابون"و ملمالنێ���ی نێوان گروپ���ەکان لەکۆمەڵگای کوردس���تاندا ،میکانیزم‌و خەسڵەتی خۆی هەیە کە دەبێت بەوردی بخوێنرێتەوەو بەو س���ەرپێییە ب���ەراوردی کولتوریی‌و مێژویی ب���ۆ نەکرێت .م���ن وردەکاری���ی هەمو ئەم ش���یکارانەم س���ەبارەت بەمۆدێلی حیزب‌و رۆڵی لەبەرهەمهێنانی وێنای نوێ بۆ نەتەوە لەژم���ارە یەک���ی رەهەند لەس���اڵی١٩٩٦و لێکۆڵینەوەکانی دواترمدا باڵوکردۆتەوە. ئەو "تێزە" ئیشکالییانەی لەم وتارەدا جێگای رەخنەگرتیان نەبوەوە قسەکردن لەسەر کۆی ئەو قسانەی کاک سەردارو گرفتە میتۆدیی‌و زانستییەکانی لەم نوسینەدا جێگای نابێتەوە ،بەاڵم بۆئەوەی خوێنەر بزانێت کە کاک سەردار چەند تێزی تری نوس���یوە کە دەبێت ڕاس���تبکرێنەوە. مەبەستمە ئەم رستانەی کاک سەردار وەکو خۆی دابنێمەوە کە دەش���ێت بەسەر هەمو خوێنەرێکی ئاس���اییدا تێپەڕن کە شارەزای زانستە سیاس���یی‌و کۆمەاڵیەتییەکان نەبن. ئەو بەناو تێزانەش ئەمانەن: "هی���چ ئیمپراتیۆریەتێ���ک ،هیچ هێزێکی جیهان���ی ،بگرە هیچ دەوڵەتێ���ک نایەوێت بەتەواوی بەڕاستەوخۆ حوکم بکات " "قەیران لەناوچەکەدا دەبێتە هۆی بونی ک���ورد .نەبونی قەیران دەبێت هۆی نەمانی کورد". "نوخب���ەی سیاس���ی ن���اوەوە بەبێ نرخ تەماشا دەکات‌و دەرەوە بەسوڵتان". "پێکهاتەی مۆدرێن هەمیشەیی دەسەاڵت ناهێڵێت ،ب���ەاڵم پێکهاتەی پێش���مۆدرێن هەمیشەیی دەسەاڵت دەچەسپێنێت". "نوخبەی سیاس���ی ک���وردی ،نوخبەی سیاسیو دەوڵەتمدارنین". "کۆمەڵ���گای تەقلی���دی بریتی���ە لەئەو گروپە بچوکانەی لەش���ێوازی تیرەو خێڵ‌و عەشیرەت‌و کەسایەتیەوە بونیان هەیە". "کۆمەڵگای ڕۆژئاوا جودایە لەکۆمەڵگاکانی
19
تر بەوەی بۆ س���ەردەمانێکی زۆرە دەزگای خۆشەکردنی مرۆڤی تیادایە ،کە لەکڵێسادا خۆی دەبینێتەوە .بەاڵم سیس���تەمی ئاینی رۆژهەاڵت بەو شێوەیە نیە". "دەس���ەاڵتی کوردی گ���وێ بەمەعریفە نادات ،ی���ان گوێ بەمەعریفەی کۆمەاڵیەتی نادات". "خەڵك دەبنە بنەمای دەسەاڵت لەڕێگای کارکردنیانەوە ،لەڕێگای سیستەمی باجەوە. بەاڵم ئەمە لەکوردستان بونی نیە". "ئایدۆلۆژیا لەڕێگای سنوربەندی ،ڕەنگ، زمان ،جەمسەربەندی‌و زۆر ئامڕازی ترەوە دێتە دی". "زۆرئاسان کۆمەڵگای ڕۆژهەاڵتی دەکرێتە بەرخ���ۆر ،چونکە شتپەرس���تی بەش���ێکی دێرین���ی کەلت���وری ئ���ەم کۆمەڵگایەی���ە. لەهەمانکات���دا ش���ت بەش���ێک لەبونیادی کەسایەتی لەکۆمەڵگاداو هەروها رەهەندێکی ئێجگار سێکسی هەیە". "هێزی ک���وردی تێکناش���کێنرێت ،نەک لەب���ەر بەهێزی ی���ان بون���ی ڕەگ ،بەڵکو لەبەر ڕۆڵی هێ���زی ئیقلیمی ،کە دەیەوێت کورد لەدۆخی خێڵەکیدا بمێنێتەوە چونکە بەئامڕازکردنی ئاسانە". "لەکاتێک���دا دەرەوەی رۆژئ���اوا بون���ی نی���ە ،تراژیدیای���ە ک���ە لەبونێکدابیت لێی تێنەگەیت". "لەمێژوی گەالنی تردا ،بەتایبەتی گەالنی ئەوروپ���ی ،قەیران بی���ری بەرهەم هێناوە. بەاڵم ئەمە وەهانیە لەدونیای ئێمەدا". "بیری ئاینی یان دونیابینی ئاینی عەشقی سادەگەرایی‌و ئایکۆنۆگرافیە". کۆتا تێبینی ئەم زنجیرە وەاڵمەی من ناچێتە سەر ئەو رەهەندەی بەرهەمهێنانی تێکست کە مرۆڤ لەکاتی نوسینیدا چێژی لێ ببینێت ،بەڵکو بەپێچەوانەوە بۆ من بێگارییەکی گەورە بو. وەاڵمدانەوەی کاک س���ەردار بۆ من کارێکی ناخ���ۆش بو ،بەاڵم پێویس���ت ب���و .وەک پێشتریش گوتم وەکچۆن لەهەرێمدا شەرمی سیاس���یی نەماوە ،ئاواش خەریکە شەرمی مەعریفییش نەمێنێت .ئەو قس���انەی کاک س���ەردار بەرامبەر بەڕەهەندو نوسەرەکانی کردونی ئەوەندەی تەعبیر لەنەمانی شەرمی مەعریفیی دەکەن ،هێندە تەعبیر لەهەوڵی جیدی���یو بەئینس���افانەی خوێندن���ەوەی گۆڤاری رەهەندو کارو بەرهەمی س���ااڵنێکی درێ���ژ لەنوس���ینی نوس���ەرەکانی ناکەن. بەدەنگهاتنی من چەندە هەوڵێکی س���ادە ب���و بۆ گێڕانەوەی رێز بۆ فیکرو نوس���ین، لەهەمانکاتیشدا بەرپرسیارێتییەکی ئێتیکیی بو بۆ پوچەڵکردنەوەی ئەو هەمو تۆمەت‌و ئەحکامە کوێرانەی کاک سەردار بۆ پڕۆژەی رەهەندو نوسەرەکانی دروستیکردبو کە من خ���ۆم یەکێ���ک ب���وم لەدامەزرێنەرانی‌و بۆ یەکەمینجاریشە لەژیانی نوسینمدا لەسەری بێمە وەاڵم.
بۆ دەبێت لەدەوڵەتی کوردی ..پاشماوە ئەو دەیەوێت لەڕێگای بەدەوڵەتکردن منەتێکی هەتاهەتایی ب����ۆ پاکانەکردنی هەژمون����ی دەس����ەاڵتی بەس����ەر خەڵکی کوردس����تان ب����کات‌و بازب����دات بەس����ەر ش����ەرعیەتی دیموکراس����یو رێزگرت����ن دەستاودەس����تکردنی لەپرەنس����یپی دەسەاڵت ،هەروەک چۆن لەماوەی رابردو شەڕی دژبەداعش بەکارهێنرا بۆ زەرورەتی مانەوەی لەکورسی سەرۆکایەتی ،دەکرێت ئامانج لەپرۆس����ەی ریفرندۆم‌و جۆشدانی گوتاری دەوڵەتب����ون گەڕان بێت بەدوای شەرعیەتی مانەوەی هەژمونی دەسەاڵتی، ب����ەو پیێ����ەی ک����ە ئ����ەو دامەزرێن����ەرو خوڵقێن����ەری دەوڵەتی نەت����ەوەی کورد دەبێ����ت‌و ئەو فەزڵەی هەی����ە کە خۆی‌و نەوەکانی رابەرایەتی ئەم دەوڵەتە بکەن کە هەمو خەڵکی کوردستان دەبێت باجی دانەوەی ئەم قەرزە گەورەیەی ئەو بکەن. تەنان����ەت دوای دەوڵەتب����ون ،بۆ زاڵبون بەسەر ئاستەنگ‌و مەترسیەکان ئەو وێنا دەکرێت کە تاکە راب����ەری زەرورەتە کە بتوانێت کەش����تی دەوڵەتەکە لەشەپۆلی مەترسیەکان رزگار بکات‌و بەرەو کەناری ئارامی ببات ،بۆیە دەبێت خۆی‌و کەس����ە نزیکەکانی هەر بەکاپتنی ئەو کەش����تیە بمێنن����ەوە کە بۆ ئەبەد گەش����ت دەکات بەرەو کەنارێکی ئارام کە بونی نیە. لەکۆتاییدا ئەمە مانای ئەوە ناگەیەنێت کە بژاردەی مانەوە لەگەڵ عێراق‌و نەبون
بەدەوڵەت باشترە ،بەڵکو کرۆکی باسەکە لێرەدا ئەوەیە خراپترین ژینگەی پرۆسەی بەدەوڵەتبون هەڵبژێ����ردراوە ،لەکاتێکدا دەرفەت����ی دروس����تکردنی ژینگەیەک����ی لەبار هێش����تا بەس����ەر نەچوە ،ئەمەش سیاس����ەتێکی ت����ری بارزانی����ە کە هەمو بژاردە باشەکان دەکوژێت‌و دو خراپترین بژاردە دەهێڵێتەوە ،کە خەلک ناچار بکات لەنێوانیان :ب����ژاردەی مانەوەی هەژمون‌و دەس����ەاڵتی پاوانخوازی‌و بچوکردنەوەی ف����ەزای ئازادیی����ەکان بەاڵم لەس����ایەی دەوڵەتی کوردستان یان بژاردەی مانەوەی لەگەڵ عێ����راق‌و لەگ����ەڵ بەردەوامبونی هەمان هەژمون‌و پاوانخوازی. بۆیە کێش����ە لەڕەتکردن����ەوەی خەونی دەوڵ����ەت نیی����ە لەالی����ەن هی����چ الیەن‌و هێزێکی سیاس����ی بەڵکو کێش����ە لەسەر ئەو ژینگ����ە پێویس����تەی بەدەوڵەتبونە ک����ە خ����ودی کاراکتەرەکانی پرۆس����ەی بەدەوڵەت بون بەهەمو شێوەیەک هەوڵی تێکدانی����ان داوە .دەوڵەتی کوردس����تان دەکرێت دروس����ت بێت بەاڵم بەدڵنیایەوە دەوڵەتێک نابێت هاواڵتیانی کوردس����تان خەونەکانیان لەس����ەر بنیات ناوە بەڵکو دەوڵەتێک دەبێت بارزانی لەسەر وێنەی خۆی دایدەتاشێ. * خوێن����دکاری دکت����ۆرا لەزانک����ۆی نۆتنگهام-بەریتانیا
18
تایبه‌ت
) )574سێشه‌ممه 2017/4/25
www.awene.com
ریکالم
نوێرتین هەواڵ زۆرترین زانیاری
ونبون * ناسنامەیەکی ژوری بازرگانیو پێشەسازی سلێمانی بەناوی (عباس اکبر سعید) ونبوە ،هەرکەس دۆزییەوە بیگەڕێنێتەوە بۆ پرسگەی ئاوێنە. * ناس����نامەیەکی ژوری بازرگانیو پێشەس����ازی س����لێمانی بەناوی (شێرکۆ کریم رش����ید جاف) ونبوە ،هەرکەس دۆزییەوە بیگەڕێنێتەوە بۆ پرسگەی ئاوێنە. * ناس����نامەیەکی ژوری بازرگانیو پێشەس����ازی س����لێمانی بەناوی (کامەران جالل عبدالقادر) ونبوە ،هەرکەس دۆزییەوە بیگەڕێنێتەوە بۆ پرس����گەی ئاوێنە. * ناس����نامەیەکی ژوری بازرگانیو پێشەس����ازی س����لێمانی بەناوی (رەهێڵ جلیل عبدالکریم) ونبوە ،هەرکەس دۆزییەوە بیگەڕێنێتەوە بۆ پرس����گەی ئاوێنە. * ناسنامەیەکی ژوری بازرگانیو پێشەسازی سلێمانی بەناوی (زکریا عطا احمد) ونبوە ،هەرکەس دۆزییەوە بیگەڕێنێتەوە بۆ پرسگەی ئاوێنە. سه‌رۆكایه‌ت ی شاره‌وانی سەیدسادق بەشی نەخشەدانانی بنەڕەتی
ئاگاداری
عدد539/223 : به‌روار2017/3/19 :
ئاگاداری س����ەرجەم فەرمانگەو هاواڵتیان دەکەین ش����ارەوانیمان هەڵدەستێت بەیەکگرتن‌و راس����تکردنەوەو جیاکردنەوەی هەر سێ پارچە زەوی ژمارە ()3/47 ،3/45 ،3/43ی کەرت����ی ()19ی باوەک����وژراو لە (1128.25م )2بۆ (1228.07م )٢واتا ب����ڕی (0.18م )٢کەم دەکات ،ئەم کەمبونەوەش لەئەنجام����ی گۆڕین����ی دووری لەباکوری رۆژهەاڵتەوە لە )(27م) دەبێت بە (26.1م) پاش����ان جیادەبێتەوە بۆ پێنج ب����ەش کە هێمای (ا،ب،ج،د،هـ) وەرگرت����وە ،ک����ە روبەری (ا) دەبێت بە (235.04م)٢یەو روب����ەری (ب) دەبێت (310.09م)٢و روبەری (ج) دەبێت ب����ە (200.03م)٢و روبەری (د) دەبێ����ت ب����ە (198.44م )٢و روبەری (هـ) دەبێت بە (184.47م )٢وەک ئەوەی لەبڕیاری ئەنجومەنی ش����ارەوانیمان ژمارە ( )51لە 2016/5/24دا ی یاساییداو دوای ()30 رونکراوەتەوەو وێنەی لەشارەوانیمانە ،تکایە هەر کەس‌و الیەنێک رەخنەو پێشنیاری هەیە باسەردانی شارەوانی بکات له‌ماوه ی ئه‌م ئاگادارییه ،لەیەکێک لەرۆژنامەکانی ناوخۆدا هیچ رەخنەو پێشنیارێک وەرناگیرێت... ڕۆژدا له‌باڵوكردنه‌وه ئەندازیار نەبەرد حسن توفیق سه‌رۆكی شاره‌وانی سەیدسادق سه‌رۆكایه‌ت ی شاره‌وانی رزگار ی ی و خۆیه‌ت ی كارگێر
عدد748 : به‌روار2017/4/18 :
ئاگاداری
ی (صمود) وهرگرتوه س����ه‌رۆكایه‌تی ش����اره‌وانی رزگاری ئاگاداری هه‌موو ئه‌و هاواڵتیان ه ده‌كاته‌وه ك ه سااڵنی ( )1989-1987زه‌ویان له‌ناحییه‌ی رزگار ی ڕێگا پێدان ی كردوه به مه‌به‌س����تی دروس����تكردن ی خانوو هه‌ر هاواڵتییه‌ك ی ژماره هه‌وائی ( )1216داوا ی فه‌ره‌ج محمود) خاوه‌ن زه‌و ك ه هاواڵت ی (نور ی ئه‌م ئاگادارییه،ئاگاداری سه‌رۆكایه‌تی شاره‌وانیمان بكاته‌وه ب ه ی له‌سه‌ر ئه‌و پارچه زه‌ویی ه هه‌ی ه له‌ماوه‌ی ( )30ڕۆژدا ل ه دوای باڵوكردنه‌وه گلدانه‌وه پێچهوانهوه شاره‌وانیمان كاری یاسای ی بۆ ناوبراو ده‌كات. اراز محمد محمود سه‌رۆكی شاره‌وانی رزگاری سه‌رۆكایه‌تی شاره‌وانی رزگاری ی و خۆیه‌ت ی كارگێر
عدد747 : به‌روار2017/4/18 :
ئاگاداری
ی (صمود) وهرگرتوه س����ه‌رۆكایه‌تی ش����اره‌وانی رزگاری ئاگاداری هه‌موو ئه‌و هاواڵتیان ه ده‌كاته‌وه ك ه سااڵنی ( )1989-1987زه‌ویان له‌ناحییه‌ی رزگار ی ڕێگا پێدانی كردوه ب ه مه‌به‌س����تی دروس����تكردن ی خانوو هه‌ر هاواڵتییه‌ك كه هاواڵتی (رابعه س����تار جه‌بار) خاوه‌ن زه‌وی ژماره هه‌وائی ( )2156داوا ی ئه‌م ئاگادارییه،ئاگاداری سه‌رۆكایه‌تی شاره‌وانیمان بكاته‌وه ب ه ی له‌سه‌ر ئه‌و پارچه زه‌ویی ه هه‌ی ه له‌ماوه‌ی ( )30ڕۆژدا ل ه دوای باڵوكردنه‌وه گلدانه‌وه ی یاسای ی بۆ ناوبراو ده‌كات. پێچهوانهوه شاره‌وانیمان كار اراز محمد محمود سه‌رۆكی شاره‌وانی رزگاری
ریکالم
Sinoma Industry & Trade
+ , , , #& - ,ه‌ره ه‌مهێنان ی -1توانا ی سااڵنه‌ی به‌كاربردنی ( ) 15000ته‌ن په‌یكه‌ری ئاسنی جۆراوجۆره ،وه دروستكردن‌و ب جێگیركردن ی وه دانان‌و دروستكردن، ندازیاری ، ه ی ئه جوانترین نه‌خش بەباشتری ئاسنی‌‌و پۆاڵ كاری په‌یكه‌ر ی - نو . / 0 - -ه‌كو پڕۆژه ی به‌رهه‌مه‌ك���هو هه‌مو خزمه‌تێك دوای فرۆش���تنی بۆ هه‌مو كارێكی پیشه‌س���ازی‌‌و پ���ڕۆژه‌ی و بیناو پڕۆژه‌یه‌ك ی جۆره .هه‌مو ه‌نتۆ ،وه ,ی چیم ه‌وت ،كارگه پااڵوگه ی ن با ، -كاره
2وزه‌ی رهه‌مهێنان ی (كارگه ی به 1 ئاوه‌دانكردنه‌وه ی مه‌ده‌ن ی . *
3 2 2
ه‌رزكردنه‌وه، كو :ئامێر ی ب 4چینی ،وه نێدێك لەبه‌رهه‌م ی هه كردنی هاورده كردن‌و :كاری هه‌نارده -2بازرگان ی گشت
ی خه‌بات ه ،وه هه‌روه‌ها هه‌ر شتێك كه داوابكرێت لەالیه‌ن بازرگانان‌و كڕیارانه‌وه. 3 . - , , 2
3هه یه. ه‌ولێر لقمان سلێمانیو ه : )MANTA(2لەهه‌ردو شار ی بۆ ماركه ی سوره‌یا -3كار ی ڕوناكی‌‌و * , , - ,
-4كاری گواس���تنه‌وه‌و لۆجس���تیك بەش���ێواز ی ( : ) LCLكاری گواس���تنه‌وه ی كه‌لوپه‌ل هه‌مو مانگێك بەهاوبه‌شی له‌گه‌ڵ چه‌ند كه‌سێكدا لەواڵت ی چینه‌وه بۆ ته‌واو ی كوردستان.
ریکالم
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د
دەرفەت‌و بەربەستەکانی بەردەم بەدەوڵەتبونی کوردستان
Awene
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی ،سەردەشت عوسمان ،سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیرو ویدات حسێن؟ ریکالم
ئاسۆ عەلی* شتێكی زانراوە کە بەهۆی داخراوی پێگەی جوگرافی هەرێمی کوردستان ،بەدەوڵەتبونی ئەم هەرێمە وەك فاکتەرێکی پێویست ،پێویستی بەوەیە هەڵویستی نادژی ئەو دەوڵەتانە یاخود یەك لەو دەوڵەتانە بەدەس���تبهێنێت وەك مەرجی هەرەکەم لەئاس���تی دەرەکیدا. مەبەس���ت لەو دەوڵەتان���ە ئێران‌و تورکیان" ،س���وریا تائایندەیەکی نادی���ار لەدەرەوەی ئەم حس���ابە دەمێنێتەوە بەهۆی داڕوخانی دۆخی ناوخۆیییەوە" ،لەئاس���تی ناوخۆشدا، عێراق .لەڕوی مێژوییەوە بەربەس���تی سەرەکی لەبەردەم ئەم خەونەی کورد بریتی بوە لەهاوهەڵوێس���تی ئەو دەوڵەتانە ل���ەدژی هەر پرۆژەیەکی کورد بۆ س���ەربەخۆیی لەهەر پارچەیەکی کوردستان .ئەوەی ئێس���تا گوڕی بەمەسەلەی سەربەخۆیی کوردستان داوە ئەو باوەڕەیە کە پێیوایە ئیستا ئەم هاوهەڵویستییەی ئەو دەوڵەتانە گۆڕانی بەسەرهاتوە بەئاراس���تەی کرانەوە بەس���ەر مەس���ەلەکەدا .ئەوەی لەماوە کورتی رابردودا تێبینی کرا ئەوەبو هەڵوێستی عێراق‌و ئێران وەك جاران دژی سەربەخۆیی کوردستانن. بەاڵم ئەوەی تائاس���تێك ناڕونە هەڵویس���تی تورکیایە ،کە زۆرێك پێیانوایە لەئێستادا النیکەم دژ نیە بەپرۆژەی سەربەخۆیی کورد .رەنگە ئەم گەشبینییە لەو باکگراندە مێژوییەوە سەرچاوەی گرتبێت کە ئەو واڵتە سەروکاری هەوڵەکانی دژایەتی مەسەلەی سەربەخۆیی کوردی دەکرد نەك هەر لەئاستی هەرێمایەتی ،بەڵکو لەئاستی نێودەوڵەتییش. دیارە ئەوەی گرنگە ئێس���تایە ،ئەوەی لەلێدوانەکانی بەرپرسانی ئەو واڵتە لەم ماوەیە تێبینی دەکرێت کاتێك مەس���ەلەی کەرکوک‌و س���ەربەخۆیی هاتە نێو مەیدانی سیاس���ی عی���راق ،تورکیا ب���ێ مەرج دژی پرۆژەی ک���ورد نییە هەتا ئەگەر پشتگیریش���ی نەکات لەئێستادا. دەسەاڵتدارانی تورکیای سونیی لەوە تێگەیشتون‌و چەندین جار ئاماژەیان داوە بەوەی کە ئێران دەستی بەس���ەر عێراقدا گرتوە لەڕێگەی هاومەزهەبەکانیەوە لەبەغدا ،دژایەتی توندی تورکیا بۆ چەکدارانی حەش���دی شەعبی‌و ناساندنیان وەك تیرۆرست بەشێکە لەم بێزاربونەی ئ���ەو واڵتە لەڕۆڵی ئێران لەعێراق .بۆیە دەکرێت لەئێس���تادا تورکیا بەدوای بەشی خۆی لەعێراقدا بگەڕێت وەك النیکەمی داخوازیەکانی لەناوچەکە بەرانبەر ئێران. ئاماژەی ناڕون هەن کە هاوهەڵویستی مێژویی نێوان واڵتانی سەردار بەسەر بەشەکانی کوردس���تانەوە گۆڕانی بەسەرداهاتوە بەئاڕاس���تەی لێكترازان .تورکیا پێدەچێت بەمەرج جیابونەوەی هەرێمی کوردس���تان پەس���ەند بکات .بەاڵم بەپێچەوانەوە پێناچێت ئێران‌و حکومەت���ە هاومەزهەبەکەی لەبەغدا هەرگی���ز کراوەبن بەڕوی ئەو هەنگاوە .ئەمەش تاکە س���ەرچاوەی سەرەکی ئەو ئومێدەیە کە ئێس���تا زیاتر لەسەردەمەکانی پێشو بۆ پرۆژەی دەوڵەتی سەربەخۆی کوردستان دروستبوە. هاوشانی ئەم دەرفەتە پێشبینکراوەو رێگریە دیارانە ،گرنگە دەسەاڵتدارانی هەرێم کراوە بن بەڕوی ترس‌و مەرجەکانی ئەو واڵتانە لەڕێگەی بەگەڕخس���تنی کەناڵە دیپڵۆماسیەکان لەئاستی نیشتیمانی ،نەك حزبی ،کە ئێستا شێوەی باوی جۆری مامەڵەی دەسەاڵتدارانی هەرێم���ە لەگ���ەڵ ئەو واڵتانە .بۆ نمونە پێویس���تە دەس���ەاڵتدارانی هەرێ���م کراوەبن بۆ گفتوگۆکردنی خواس���ت‌و ترس���ەکانی تورکمانەکان .بەهەمانش���ێوە پێویس���تە گفتوگۆ بکرێ���ت لەگەڵ ئیران بۆ رەواندنەوەی هەر مەترس���ییەك کە ئەو واڵتە هەیبێت دەربارەی دەوڵەتی ئایندەی کوردس���تان ،جگە لەویس���تی بێمەرجی ئەو واڵتە بۆ مانەوەی عێراق بەیەكپارچەیی .ئەوەی پەیوەندی بەعێراق خۆیەوە هەیە ،زەحمەتە چاوەڕێی ئەوە بکرێت کە جیابونەوەیەکی دۆستانە روبدات بەتایبەت ئەگەر سەردارەکانیان لەتاران رازی نەبن. بەهەرحاڵ جیابونەوەکە پێدەچێت لەخۆڕاپسکاندن بچێت لەوەی لەتەوقەیەکی گەرمی ماڵئاوایی وەك ئەوەی لەباشوری سودان بەدەستهات. * خوێندکاری زانستی سیاسی /پەیوەندییە نێودەوڵەتیەکان ـ زانکۆی ساۆزێرن ئیڵەنۆیی ئەمریکا
ریکالم
ریکالم
ریکالم