Awene 585

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژماره‌ (‪)585‬‬ ‫سێشەممە ‪2017/7/18‬‬

‫ریکالم‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫عیادەی شەوانە رۆژی پسپۆڕیی ئاشتی‬

‫ریکالم‬

‫دۆشاوی‌ ته‌ماته‌ی‌‬ ‫شاره‌زوور‬ ‫تاكه‌ به‌رهه‌می‌‬ ‫خۆماڵی كه‌ هیچ‬ ‫مادده‌یه‌كی‌ حافیزه‌ی‌‬ ‫تێدانیه‌‬

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬

‫بۆ نەخۆشییەکانی‪:‬‬ ‫ژنان و مناڵبون و نەزۆکی‬ ‫قورگ و لوت و گوێ‬ ‫البردنی موو بە لێزەر‬

‫نەشتەرگەری گشتی‬ ‫هەناوی و دڵ‬ ‫مندااڵن‬ ‫پێست‬ ‫گەڕەکی ئاشتی پشت شیرینی تابان‬

‫تەنها‬ ‫هەزار‬

‫‪0770 771 1011‬‬

‫"ئاوێنه‌" بۆ دوهه‌مین ساڵ له‌نێو هه‌مو میدیاكان ‌ی كوردستان‬

‫له‌كاركردن له‌سه‌ر دۆسیه‌ ‌ی گه‌نده‌ڵی "یه‌كه‌م" ده‌بێت‬

‫رێكخ���راوی س���تۆپ ب���ۆ دژه‌گه‌نده‌ڵی‬ ‫به‌هاوكاری رێكخراوی ‪NED‬ی ئه‌مه‌ریكی‪،‬‬ ‫راپۆرتی سااڵنه‌ی پڕۆژه‌ی "به‌هێزكردنی‬ ‫لێپرسینه‌وه‌و ده‌سه‌اڵتی یاسا له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان" باڵوكرده‌وه‌‪ ،‬بۆ دوهه‌مین‬ ‫س���اڵه‌ له‌نێ���و ‪ 20‬میدی���ای بین���راوو‬ ‫ئه‌لكترۆنی‌و نوسراوو بیستراوی‌ هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تاندا كه‌ كاریان له‌سه‌ر دۆسیه‌ی‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌و پێش���ێلکاریی یاسایی كردوه‌‪،‬‬ ‫ئاوێنه‌ به‌پله‌ی‌ یه‌كه‌م دیاریده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬پ���رۆژه‌ی "به‌هێزكردنی‬ ‫لێپرس���ینه‌وه‌و ده‌س���ه‌اڵتی یاس���ا‪"،‬‬ ‫پڕۆژه‌یه‌ك���ی‌ رێكخ���راوی س���تۆپ ب���ۆ‬ ‫دژه‌گه‌نده‌ڵیی���ه‌ به‌ه���اوكاری رێكخراوی‬ ‫‪NED‬ی ئه‌مه‌ریك���ی ك���ه‌ له‌هه‌رێم���ی‬ ‫كوردس���تان چاودێ���ری ئه‌و كه‌یس���انه‌‬ ‫ده‌كات میدی���اكان له‌ب���اره‌ی گه‌نده‌ڵ���ی‬ ‫باڵویده‌كه‌نه‌وه‌‌و س���ااڵنه‌ دۆكیومێنتیان‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫بۆ دوهه‌مین س���اڵ‌ له‌كاركردن له‌س���ه‌ر‬ ‫دۆس���یه‌ی‌ گه‌نده‌ڵی‪ ،‬ئاوێنه‌ به‌ڕێژه‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر له‌پێ���ش س���ه‌رجه‌م ده‌زگا‬ ‫میدیاییه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تانه‌وه‌یه‌‬ ‫"به‌بین���راوو ئه‌لكترۆن���ی‌‌و بیس���تراوو‬ ‫نوس���راوه‌وه‌"‪ ،‬كه‌ له‌م���اوه‌ی‌ مانگی‌‪7‬ی‌‬ ‫‪ 2016‬تامانگ���ی‌‪7‬ی‌‪ ،2017‬رێكخراوه‌كه‌‬

‫مەسعود عەبدولخالق‪:‬‬

‫‪ 67‬راپۆرتیان له‌میدیاكانه‌وه‌ س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌دۆس���یه‌ی‌ گه‌نده‌ڵی‌ تۆماركردوه‌‪18 ،‬‬ ‫راپۆرتیان له‌ڕۆژنامه‌‌و وێبسایتی‌ ئاوێنه‌وه‌‬ ‫وه‌رگیراون‪.‬‬ ‫له‌ڕاپۆرته‌كه‌دا هات���وه‌ "ئه‌و زانیاریانه‌ی‬ ‫له‌باره‌ی گه‌نده‌ڵی‌و پێش���ێلكاری یاسایی‬ ‫سێكته‌ره‌كانی‌ نه‌وت‌و گشتی‌‌و كشتوكاڵ‌‌و‬ ‫زه‌وی‌وزارو ته‌ندروس���تی‌‪ ،‬س���ه‌رجه‌م‬ ‫میدی���اكان باڵویانكردۆت���ه‌وه‌‪ ،‬بونه‌ت���ه‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ی راپۆرتەکانی‌ پرۆژه‌كه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ش چاودێ���ری رۆژنامه‌و‬ ‫گۆڤ���اره‌كان كراوه‌"‪ ،‬به‌پێ���ی گرافیكێك‬ ‫ك���ه‌ ریزبه‌ندی���ی میدی���اكان ده‌رده‌خات‬ ‫سه‌باره‌ت به‌كاركردنیان له‌سه‌ر دۆسیه‌ی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌‪ ،‬ئاوێنه‌ له‌نێو‪ 20‬كه‌ناڵی بینراوو‬ ‫وێبسایتی ئه‌لكترۆنی‌و رۆژنامه‌و رادیۆدا‬ ‫به‌رێ���ژه‌ی ‪ %27‬له‌پل���ه‌ی یه‌كه‌مدای���ه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌ودوای ‪ 19‬میدیای بینراوو نوس���راوو‬ ‫بیستراوو ئه‌لكترۆنی كوردستان به‌ڕێژه‌ی‬ ‫‪ %73‬كاریان له‌سه‌ر دۆسیه‌ی گه‌نده‌ڵی‌و‬ ‫پێش���ێلكاریی یاس���ا ك���ردوه‌‪ .‬ئێن ئاڕ‬ ‫ت���ی به‌ڕێژه‌ی ‪ %12‬له‌پل���ه‌ی دوه‌مدایه‌‌و‬ ‫س���ایتی‌ دواڕۆژ به‌ڕێ���ژه‌ی‌‪ %10‬له‌پله‌ی‌‬ ‫سێهه‌مدایه‌"‪.‬‬

‫پێیانوتوین‬ ‫لەهەولێر بڕۆن‬

‫‪2‬‬

‫‪5‬‬

‫ئێران بۆ به‌رپرسانی‌ هه‌رێم‪ :‬ئەگەر سوربن‬ ‫لەسەر ئەنجامدانی ریفراندۆم‪ ،‬كاردانەوەی كردەگیمان دەبێت‬

‫عەلی شەمخانی پێشوازی لەوەفدی یەکێتی دەکات‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێیه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3202416 :‬‬

‫كۆم����اری ئیس��ل�امی ئێ����ران‪ ،‬پ����اش وتیش����ی‌ "ئەو وەف����دەی یەكێتی كە‬ ‫ئەوەی دژایەتی خۆی بەڕەس����می بۆ چوەت����ە ئێ����ران ئەركەك����ەی ئەوەیە‬ ‫ریفراندۆمی هەرێم راگەیاندبو‪ ،‬دەستی كارێك����ی واب����كات ئێرانیی����ەكان‬ ‫بەبۆچونەكانیان����دا‬ ‫بەجموجۆڵێك����ی دیپلۆماتی كردوە بۆ پێداچون����ەوە‬ ‫پاش����گەزكردنەوەی بەرپرسانی هەرێم بك����ەن‪ ،‬لەكاتێكدا ئێرانییەكانیش كار‬ ‫ل����ەو ریفراندۆمەی كە بڕی����ارە ‪25‬ی بۆ پاش����گەزكردنەوەی بەرپرس����انی‬ ‫ئەیلولی داهات����و بەڕێوەبچێت‪ ،‬فه‌رید هەرێ����م دەك����ەن‪ .‬بەدڵنیایی����ەوە دو‬ ‫ئه‌سه‌سه‌رد ده‌ڵێت "ئێران راسته‌وخۆ ئی����رادەی جی����اوازو دژبەی����ەك هەیە‬ ‫به‌ به‌رپرسانی‌ حزبی‌‌و حكومی‌ هه‌رێمی‌ لەم مەس����ەلەیەداو دەرف����ەت نییە بۆ‬ ‫راگه‌یان����دوه‌ ئەگەر س����وربن لەس����ەر سازان"‪.‬‬ ‫ئەنجامدان����ی ریفران����دۆم كاردانەوەی ئەسەسەرد پێیوانییە كاریگەرییەكانی‬ ‫ئێ����ران بگاتە ئەو رادەی����ەی یەكێتی‬ ‫كردەگیمان دەبێت"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬سلێمانی‌‪ :‬فەرید ئەسەسەرد‪ ،‬لەریفراندۆمەك����ە پاش����گەز ببێتەوەو‬ ‫ئەندام����ی ئەنجومەنی‌ س����ەركردایەتی پارت����ی س����وربێت لەس����ەری‪ ،‬ئ����ەو‬ ‫ی كوردس����تان وتی "ئەگ����ەر كەرتبون بێت����ە ئاراوە‬ ‫یەكێت����ی نیش����تمان ‌‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یان����د لەئێس����تادا هۆكارەکەی فشاری ئێران نییە بەڵكو‬ ‫بەرپرسانی ئێران پێیان ناوەتە قۆناغی كارانەكردنەوەی پەرلەمانە‪ ،‬چونكە الی‬ ‫دوەمی دەربڕینی هەڵوێستەكانیان كە ئێمە دەبێ پەرلەم����ان كارابكرێتەوەو‬ ‫ئەویش ئەوەیە روبەڕو دژایەتی خۆیان ریفران����دۆم ناوچ����ە جێناكۆکەكانیش‬ ‫بۆ ریفراندۆم بە بەرپرس����انی حزبی‌و بگرێتەوە"‪.‬‬ ‫حكومی هەرێ����م رابگەیەنن‪ ،‬ئەو وتی‌‬ ‫"ئێ����ران بەهیچ ش����ێوەیەك ریفراندۆم‬ ‫قبوڵ ناكات‌"‪.‬‬

‫به‌شی ریکالم ‪ 07700600659 :‬ـ ‪ 07500600659‬‬

‫ڕێژه‌ ‌ی گه‌نم ‌ی‬ ‫وه‌رگیراو له‌الیه‌ن‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌ی‬ ‫كشتوكاڵه‌وه‌‬ ‫به‌راورد به‌ساڵ ‌ی‬ ‫پار ‪ %78‬كه‌م ‌ی‬ ‫كردوه‌‬

‫‪6‬‬

‫بێکاریی گەنجانی‬ ‫ئالودەی‬ ‫تەکنەلۆژیا کردوە‬

‫‪3‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪8‬‬ ‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )585‬سێشه‌مم ‌ه ‪2017/7/18‬‬

‫ئێران دژایەتی توندی خۆی بەرامبەر بەڕیفراندۆم‬ ‫بە بەرپرسانی حزبی‌و حكومی هەرێم رادەگەیەنێت‬ ‫"ئەگەر سوربن لەسەر ئەنجامدانی‪ ،‬كاردانەوەی كردەگیمان دەبێت"‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫كۆماری ئیسالمی ئێران‪ ،‬پاش‬ ‫ئەوەی دژایەتی خۆی بەڕەسمی‬ ‫بۆ ریفراندۆمی هەرێم راگەیاندبو‪،‬‬ ‫دەستی بەجموجۆڵێكی دیپلۆماتی‬ ‫كردوە بۆ پاشگەزكردنەوەی‬ ‫بەرپرسانی هەرێم لەو ریفراندۆمەی‬ ‫كە حزبەكان بڕیاریانداوە لە‪25‬ی‬ ‫ئەیلولی داهاتودا بەڕێوە بچێت‪.‬‬

‫بەهەرێم بگەیەنێت‪ ،‬ئەو وتی "چونكە‬ ‫هەر زیانێك بەئێمە زیان بەخۆیش����ی‬ ‫دەگەیەنێت‪ ،‬ئێران دراوسێی ئێمەیەو‬ ‫دۆس����تی دێرینمانەو تائێس����تاش ئەو‬ ‫دۆس����تایەتییە بەردەوامە‪ ،‬تائێس����تا‬ ‫پەیوەندی هەرێم‌و ئێران نەگەیشتۆتە‬ ‫لێكداب����ڕان‌و ب����ەردەوام وتوێ����ژ هەیە‬ ‫لەنێوانمان����دا‪ ،‬بۆی����ە تاوتوێژ هەبێت‬ ‫پێم وانییە بگاتە ئاس����تی هەڕەش����ەو‬ ‫كاردانەوەی كردەكی"‪.‬‬

‫لەئێستادا بەرپرسانی‬ ‫ئێران پێیان ناوەتە‬ ‫قۆناغی دوەمی دەربڕینی‬ ‫هەڵوێستەكانیان كە‬ ‫ئەویش ئەوەیە روبەڕو‬ ‫دژایەتی خۆیان بۆ‬ ‫ریفراندۆم بە بەرپرسانی‬ ‫حزبی‌و حكومی هەرێم‬ ‫رابگەیەنن‬

‫رۆژی ش����ەممەی راب����ردو‪ ،‬هاوكات‬ ‫لەگەڵ بەڕێكەوتن����ی وەفدێكی بااڵی‬ ‫یەكێتی بەرەو تاران لەسەر بانگهێشتی‬ ‫رەس����می ئێران‪ ،‬وەفدێكی دیپلۆماتی‬ ‫بااڵی كۆماری ئیس��ل�امی ئێرانیش كە‬ ‫ئیرەج مەسجدی‪ ،‬باڵیۆزی نوێی ئێران‬ ‫لەعێراق سەرۆكایەتی دەكرد گەیشتنە‬ ‫هەولێر‪.‬‬ ‫فەری����د ئەسەس����ەرد‪ ،‬ئەندام����ی‬ ‫س����ەركردایەتی یەكێت����ی پێ����ی وایە‬ ‫لەئێستادا بەرپرس����انی ئێران پێیان هەرێم بگرنەبەرو لەدانیشتنەكانیشیاندا‬ ‫ناوەت����ە قۆناغی دوەم����ی دەربڕینی لەگەڵ بەرپرسانی هەرێم ئەو هەنگاوانە‬ ‫هەڵوێس����تەكانیان كە ئەویش ئەوەیە باس دەكەن‪.‬‬ ‫روب����ەڕو دژایەتی خۆیان بۆ ریفراندۆم‬ ‫داخستنی س����نورەكان‪ ،‬گرتنەوەی‬ ‫بە بەرپرسانی حزبی‌و حكومی هەرێم ئەو ئاوان����ەی لەئێرانەوە دێنە هەرێم‪،‬‬ ‫رابگەیەنن‪.‬‬ ‫وەرنەگرتنی ئەو كەرەس����تە خاوانەی‬ ‫���انی‬ ‫�‬ ‫بەرپرس‬ ‫���ەرد‬ ‫�‬ ‫ئەسەس‬ ‫بەبڕوای‬ ‫لەهەرێمەوە هەناردەی ئێران دەكرێن‪،‬‬ ‫لەگەڵ‬ ‫���تانەیاندا‬ ‫�‬ ‫دانیش‬ ‫���ەو‬ ‫�‬ ‫ئێ����ران ل‬ ‫پچڕاندنی هەر ج����ۆرە پەیوەندییەكی‬ ‫هەرێم‬ ‫حزبی‬ ‫‌و‬ ‫ی‬ ‫���‬ ‫�‬ ‫حكوم‬ ‫���انی‬ ‫بەرپرس�‬ ‫سیاس����ی‌و ئاب����وری لەگ����ەڵ هەرێم‪،‬‬ ‫���وان‬ ‫�‬ ‫لەنێ‬ ‫���ك‬ ‫�‬ ‫دایەلۆگێ‬ ‫���دەدەن‬ ‫هەوڵ�‬ ‫گوش����ار خس����تنە س����ەر حكومەتی‬ ‫���تی‬ ‫�‬ ‫بەمەبەس‬ ‫ئاراوە‬ ‫بێتە‬ ‫���ەردوالدا‬ ‫ه�‬ ‫بەغدا بەداخس����تنی ئاسمانی هەرێم‌و‬ ‫هەرێم‬ ‫سیاسیەكانی‬ ‫الیەنە‬ ‫كە‬ ‫ئەوەی‬ ‫جواڵندنی هێزەكانی حەشدی شەعبی‬ ‫پێداچونەوە بەبڕیارەكەی خۆیاندا بۆ لەس����نورەكانی ناوچە جێناكۆكەكان‪،‬‬ ‫ئەنجامدانی ریفراندۆم بكەن‪.‬‬ ‫بەو هەنگاوان����ە دادەنرێن كە دەكرێت‬ ‫هەرێم‬ ‫ئەگەر‬ ‫ئەسەس����ەرد پێیوایە‬ ‫ئێران دژ بەهەرێم لەداهاتودا بیانگرێتە‬ ‫ریفراندۆم‬ ‫ئەنجامدانی‬ ‫سوربێت لەسەر‬ ‫بەر ئەگەر هەرێم مل بۆ داواكانی ئەو‬ ‫قۆناغی‬ ‫پێبنێتە‬ ‫���ازە‬ ‫�‬ ‫ئەوا ئێران بەنی‬ ‫واڵتە نەدات‪.‬‬ ‫پەكخستنی‬ ‫بۆ‬ ‫كردارییەوە‬ ‫كاردانەوەی‬ ‫هەرچەندە فەرید ئەسەسەرد پێیوایە‬ ‫ئێرانییەكان‬ ‫هەرچەندە‬ ‫پرۆسەیە‬ ‫ئەو‬ ‫ئێران بەهیچ شێوەیەك ریفراندۆم قبوڵ‬ ‫رادەیەی‬ ‫���ەو‬ ‫�‬ ‫ئ‬ ‫بگاتە‬ ‫كار‬ ‫���ت‬ ‫�‬ ‫نایانەوێ‬ ‫ناكات‌ بەاڵم باس لەوەش دەكات كە ئەو‬ ‫ناچار بن هەن����گاوی كردەكی لەدژی وەفدەی یەكێتی چۆتە ئێران ئەركەكەی‬

‫‪3‬‬

‫کوبونەوەی عەلی شەمخانی لەگەڵ شاندەکەی یەکێتی لەتاران‬ ‫ئەوەیە كارێكی واب���كات ئێرانییەكان‬ ‫پێداچونەوە بەبۆچونەكانیاندا بكەن‪،‬‬ ‫لەكاتێك���دا ئێرانییەكانی���ش كار ب���ۆ‬ ‫پاش���گەزكردنەوەی بەرپرسانی هەرێم‬ ‫دەكەن‪ .‬ئەو وتی "ئێرانییەكان گوێمان‬ ‫لێدەگ���رن‪ ،‬بەاڵم ئەوانی���ش بۆچونی‬ ‫خۆیان هەیە‪ ،‬وەفدەكەی ئێمەش گوێ‬ ‫لەبۆچونەكانی ئ���ەوان دەگرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەدڵنیایی���ەوە دو ئی���رادەی جیاوازو‬ ‫دژبەی���ەك هەی���ە لەم مەس���ەلەیەداو‬ ‫دەرفەت نییە بۆ سازان"‪.‬‬ ‫پێش���یوایە كە هەرێمی كوردستان‬ ‫ئامڕازێكی فش���اری زۆر بەهێزی نییە‬ ‫چ بەرامب���ەر بەئێ���ران چ بەرامب���ەر‬ ‫بەتوركی���ا‪ .‬درێژتری���ن س���نوری‬ ‫نێودەوڵەتی هەرێم لەگەڵ ئێراندایە كە‬ ‫نزیكەی‪ 500‬كیلۆمەتر دەبێت‪،‬لەكاتێكدا‬ ‫لەگ���ەڵ توركیا کەمێ���ك زیاتر لە‪300‬‬ ‫كیلۆمەت���ر دەبێ���ت ك���ە ناوچەكانی‬ ‫ژێردەس���ەاڵتی یەكێت���ی تەنیا لەگەڵ‬ ‫ئێران هاوسنورن‪.‬‬

‫پێیوانیی����ە‬ ‫ئەسەس����ەرد‬ ‫كاریگەرییەكان����ی ئێ����ران بگاتە ئەو‬ ‫رادەی����ەی یەكێت����ی لەریفراندۆمەكە‬ ‫پاش����گەز ببێتەوەو پارتی س����وربێت‬ ‫لەس����ەری‪ ،‬ئەو وتی "ئەگەر كەرتبون‬ ‫بێت����ە ئ����اراوە هۆكارەکەی فش����اری‬ ‫ئێ����ران نییە بەڵك����و كارانەكردنەوەی‬ ‫پەرلەمان����ە‪ ،‬چونك����ە الی ئێمە دەبێ‬ ‫پەرلەم����ان كارابكرێت����ەوەو ریفراندۆم‬ ‫ناوچە جێناكۆکەكانیش بگرێتەوە"‪.‬‬ ‫ئەسەرسەرد لەگەڵ ئەوەیە ریفراندۆم‬ ‫"ئەگەر ب����ەو ئامانجەمان دەگەیەنێت‬ ‫ك����ە خۆم����ان دەمانەوێ����ت"‪ ،‬وێڕای‬ ‫فش����اری دەوڵەتانیش‪ ،‬ئەنجام بدرێت‬ ‫بەاڵم وتیشی "ئەگەر دڵنیا نەبین كە‬ ‫بەئامانجی خوازراوم����ان دەگەیەنێت‬ ‫وازی لێبهێنین باشترە"‪.‬‬ ‫لەبەرامبەریشدا‪ ،‬بەرپرسێکی پارتی‬ ‫دیموکراتی کوردس����تان جەغت لەوە‬ ‫دەکات کە ئێران هەر جوڵەیەك بكات‬

‫زی����ان بەهەرێم بگەیەنێ����ت‪ ،‬بەزیانی‬ ‫خۆیشی دەشکێتەوە‪.‬‬ ‫فازی����ل بەش����ارەتی‪ ،‬ئەندام����ی‬ ‫س����ەركردایەتی پارت����ی وێرای ئەوەی‬ ‫پێیوایە كە ئێ����ران كاریگەی نەرێنی‌و‬ ‫ئەرێنیش����ی لەس����ەر هەرێم هەیەو بۆ‬ ‫بەرژەوەن����دی خ����ۆی هەم����و كارێك‬ ‫دەكات‪ ،‬ب����ەاڵم جەخت ل����ەوە دەكات‬ ‫ك����ە ئیرادەی ك����ورد خ����ۆی گرنگەو‬ ‫دەبێت بتوانێ����ت هەژمونی دەوڵەتان‬ ‫بەسەریدا زاڵ نەبێت‌و سوربێت لەسەر‬ ‫بەرژەوەندییەكان����ی خ����ۆی‪ ،‬ئەو وتی‬ ‫"نازانین فش����ارەكانی ئێران دەگاتە چ‬ ‫رادەیەك‪ ،‬ب����ەاڵم ئێمە نابێت گوێمان‬ ‫لەفشاری كەس بێت‌و لەسەر بنەمای‬ ‫فشار كاری خۆمان پەكبخەین‪ ،‬ئەگەر‬ ‫وا بكەی����ن هەندێ����ك لەبەرپرس����انی‬ ‫ناوخ����ۆی عێ����راق هەڕەش����ەی زیاتر‬ ‫دەكەن"‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئ����ەوەش بەش����ارەتی پێی‬ ‫وانییە ئێران جوڵەیەك بكات كە زیان‬

‫بەرپرس����ێکی حزب����ی دیموکرات����ی‬ ‫کوردس����تانیش پێیوای����ە ئێران چەند‬ ‫دژایەت����ی مافەکان����ی ک����ورد بکات‪،‬‬ ‫هێش����تا ناتوانێ����ت ئی����رادەی کورد‬ ‫تێکبشکێنێت‪.‬‬ ‫تەیم����ور مس����تەفایی‪ ،‬ئەندام����ی‬ ‫دەفتەری سیاس����ی حزبی دیموكراتی‬ ‫كوردس����تانی ئێران كە ئێران واڵتێكە‬ ‫هیچ مافێ����ك بۆ كورد بەڕەوا نابینێت‬ ‫بۆی����ە هەمو دژایەتیەك����ی ریفراندۆم‌و‬ ‫هەرێ����م دەكات‪ ،‬بەاڵم پێ����ی وایە لەو‬ ‫دژایەتییەیدا ئێران ناتوانێت سەركەوتو‬ ‫بێت چونكە ئەو واڵتە خۆی لەئێستادا‬ ‫لەڕوی نێودەوڵەتییەوە لەبارودۆخێكی‬ ‫خراپدای����ەو س����وپای پاس����داران‬ ‫بەپشتیوانی تیرۆر لەالیەن ئەمریكاوە‬ ‫تۆمەتباركراوە‪ ،‬واڵتانی ئەوروپاش كار‬ ‫بۆ ئەوە دەكەن كە ئەو سوپایە بخەنە‬ ‫لیستی تیرۆرەوە‪.‬‬ ‫بەب����ڕوای تەیم����ور مس����تەفایی‪،‬‬ ‫فش����ارەكانی ئێران بۆ پەكخس����تنی‬ ‫ریفراندۆم رەنگە خۆی لەبەكارهێنانی‬ ‫هەن����دێ حزب‌و كەس����ایەتی ناوخۆی‬ ‫هەرێ����م‪ ،‬داخس����تنی س����نورەكان‌و‬ ‫تۆپبارانكردن����ی هەن����دێ ناوچ����ەی‬ ‫سنوریی‌و جواڵندنی حەشدی شەعبی‬ ‫لەناوچە جێناكۆكەكان����دا ببینێتەوە‪،‬‬ ‫هەروەه����ا داعش����یش دژ بەهەرێ����م‬ ‫بەكاربهێنێ����ت ك����ە بەبۆچون����ی ئەو‬ ‫"داعش جۆرێ����ك لەپەیوەندی لەگەڵ‬ ‫ئێران هەیە"‪.‬‬

‫هۆشیار سیوه‌یلی‌‪ :‬ب ‌ه بزوتنەوەی‌گۆڕانمان راگەیاندوە کە پارتی‌ رازیی ‌ه‬ ‫د‪.‬یوسف به‌سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان بمێنێته‌وه‌‌و ماوه‌ یاساییه‌ك ‌ه ‌ی خۆی‌ ته‌واو بكات‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫ی به‌رپرسی‬ ‫هۆشیار سیوه‌یل ‌‬ ‫مه‌كته‌بی په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫پارتی دیموكراتی‌ كوردستان له‌م‬ ‫گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "ئێستا‬ ‫پارتی‌ ئاماده‌یه‌ هه‌نگاوێكی‌ تر‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رخستن ‌‬ ‫بچێت ‌ه پێش له‌پێناو ‌‬ ‫پرۆسه‌ی‌ ریفراندۆم"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پش���تگیریی واڵت���ان‬ ‫له‌ئه‌نجامدان���ی‌ ریفران���دۆم ل���ه‌چ‬ ‫ئاستێكدایه‌؟‬ ‫ی‬ ‫هۆشیار س���یوه‌یلی‌‪ :‬به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫گش���تی‌ رای‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‌و ده‌وڵه‌تان‬ ‫ی‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌ئه‌نجامدان���ی‌ ریفراندۆم ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان پۆزه‌تیفه‌‌و تائێستا‬ ‫ی‬ ‫هیچ ده‌وڵه‌تێك جگ���ه‌ له‌ده‌وڵه‌تان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم هه‌ڵوێستێكی‌ وا ‌‬ ‫دراوس���ێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌رنه‌بڕی���وه‌ ك ‌ه خوێندنه‌وه‌ی‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫بۆ بكه‌ین ك ‌ه هه‌ڵوێستێكی‌ نێگه‌تیڤ‬ ‫ی پێنج‬ ‫ی به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫بێ���ت‪ .‬هه‌ڵوێس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌ هه‌میشه‌ییه‌كه‌ی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ئاس���ایش هه‌ڵوێس���تێكی‌ پۆزه‌تیڤه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫له‌و نێوه‌نده‌دا ئه‌مریكا هه‌ڵوێس���ت ‌‬ ‫ی كه‌ "كاته‌كه‌ی‌ گونجاو‬ ‫به‌و‌ه ده‌رب���ڕ ‌‬ ‫نیی���ه‌" ئه‌گین���ا له‌گه‌ڵ خواس���ت‌و‬ ‫داخوازییه‌كانی‌ گه‌لی‌ كوردستاندایه‌‪،‬‬ ‫روسیا به‌هه‌مان شێو‌ه ده‌ڵێت "ده‌بێت‬ ‫ریفران���دۆم له‌چوارچێ���وه‌ی‌ یاس���ا‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیی���ه‌كان بێ���ت"‪ ،‬بێگومان‬ ‫ی‬ ‫ریفراندۆمی‌ كوردستان له‌چوارچێوه‌ ‌‬ ‫یاسا نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ده‌بێت‪ .‬چین‬ ‫تائێس���تا هه‌ڵوێس���تی ده‌رنه‌بڕیوه‌‌و‬

‫ی واڵتان ده‌هاتنه‌ الی‌‌و ئێستا‬ ‫ی ك��� ‌ه هه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ش���اند ‌‬ ‫ك���ه‌ له‌وباره‌یه‌وه‌ لێیان ده‌پرس���ین‪ ،‬بوای���ه‌ ل���ه‌وه‌ ‌‬ ‫پێمان ده‌ڵێن ئێوه‌ بۆ خۆتان ده‌بێت له‌هه‌مانكاتدا ئه‌و هه‌ڵوێستانه‌ی‌ ئه‌وان ئه‌و سه‌ردانی‌ ئه‌وروپا ده‌كات؟‬ ‫ی‬ ‫هۆشیار س���یوه‌یلی‌‪ :‬بارزانی‌ كات ‌‬ ‫هه‌ڵوێس���تی‌ ئێم��� ‌ه بخوێنن���ه‌وه‌ ك ‌ه چاوه‌ڕوانكراوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی له‌س���ه‌روه‌ختی‌ ش���ه‌ڕ ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬قس ‌ه له‌سه‌ر ئه‌و‌ه ده‌كرێت خۆیش��� ‌‬ ‫رای‌ خۆمان ده‌رنه‌بڕی���و‌ه به‌و مانای ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی داعش ئه‌و داعش���یش چو بۆ ئه‌مریكا‌و سه‌ردان ‌‬ ‫ی نێگه‌تیفمان كه‌ له‌گ���ه‌ڵ كۆتایهاتن��� ‌‬ ‫دێت ك ‌ه هه‌ڵوێس���تێك ‌‬ ‫نییه‌‪ .‬فه‌ره‌نس���ا هه‌ڵوێس���تی‌ خراپ فۆكۆس���ه‌ نه‌ماوه‌ كه‌ پێشتر له‌سه‌ر ئه‌وروپاش���ی‌ ك���ردوه‌‌و له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫ی دونیاش هاتونه‌ت ‌ه‬ ‫ی به‌رپرسانی‌ واڵتان ‌‬ ‫ی هه‌بو وه‌ك جاران ش���اند ‌‬ ‫نیی���ه‌‌و به‌ریتانیاش به‌هه‌مانش���ێو‌ه بارزان��� ‌‬ ‫ی كوردس���تان‌و س���ه‌ردانی‌ بارزانییان‬ ‫ی هه‌رێم‌و الی‌ بارزان ‌‬ ‫ی هه‌بو‌ه واڵتان سه‌ردان ‌‬ ‫هه‌ڵوێس���تێكی‌ هاوس���ه‌نگ ‌‬ ‫كردوه‌‌و له‌ئاینده‌شدا به‌رده‌وام ده‌بن‌و‬ ‫له‌كاتێكدا ئه‌وانی���ش ده‌ڵێن "له‌گه‌ڵ ناكه‌ن؟‬ ‫هۆشیار سیوه‌یلی‌‪ :‬به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ل���ه‌و ب���واره‌دا هی���چ گۆڕانكارییه‌ك‬ ‫یه‌كێت���ی‌ خاك���ی‌ عێراقدای���ن" به‌اڵم‬ ‫ی كوردستان روینه‌داوه‌‪.‬‬ ‫ی وا نییه‌‪ ،‬چونكه‌ گرنگ ‌‬ ‫ی شت ‌‬ ‫له‌هه‌مانكاتدا رێ���ز له‌ئیراده‌‌و بڕیار ‌‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌ناوخ���ۆی‌ هه‌رێم���دا چ‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌نها په‌یوه‌س���ت نیی ‌ه به‌شه‌ڕی‌ دژ ‌‬ ‫گه‌لی‌ كوردستان ده‌گرین‪ .‬ده‌وڵه‌تان ‌‬ ‫ی‬ ‫تری‌ ئه‌وروپ���ا‌و ده‌وڵه‌تان���ی‌ تریش داعش‪ ،‬راسته‌ رۆڵی‌ كوردستانی‌ زیاتر پڕۆژه‌یه‌كت���ان هه‌ی���ه‌ ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌وره‌تر بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و كۆمه‌ڵی‌ ئیسالم ‌‬ ‫به‌هه‌م���ان ش���ێوه‌ هه‌ڵوێس���تیان له‌سه‌ر شانۆی‌ نێوده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی بێنه‌ ناو هاوكێشه‌كه‌؟‬ ‫ی ك���رد به‌اڵم پرس���ی‌ تیرۆر ل���ه‌دوا ‌‬ ‫پۆزه‌تیڤه‌‌و تائێس���تا هه‌ڵوێس���تێك ‌‬ ‫هۆشیار سیوه‌یلی‌‪ :‬هه‌ر پڕۆژه‌یه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ی داعش���یش هه‌ر ده‌مێنێت‌و به‌نه‌مان ‌‬ ‫نێگه‌تیڤم���ان له‌ده‌وڵه‌تێكی‌ عه‌ره‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫داعش مه‌سه‌له‌ی‌ تیرۆر له‌ناو ناچێت‪ .‬پێش���كه‌ش بكرێ���ت ل���ه‌ده‌ور ‌‬ ‫نه‌بیستوه‌‪.‬‬ ‫ی هه‌رێمی‌ كوردس���تان كاراكردنه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مان ده‌خولێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی له‌به‌رئه‌و‌ه رۆڵ ‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گش���تی‌ ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ئێمه‌ ده‌یخوێنینه‌وه‌ هه‌ڵوێس���ته‌كان له‌و بڕوایه‌داین له‌ئاینده‌شدا به‌هه‌مان ده‌بێت هه‌مو الیه‌نه‌كانی‌ كوردس���تان‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌بێت پێكه‌وه‌ گفتوگۆ بك ‌هن‌و رێككه‌وتنێك ‌‬ ‫ی شێوه‌ رۆڵێكی‌ دیار‌و ئاشكرا ‌‬ ‫پۆزه‌تیڤن‌و بۆ یه‌كه‌م جاریش ‌ه له‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫رێككه‌وتنامه‌ی‌ سیڤه‌ر كه‌ ده‌وڵه‌تان‌و له‌به‌ڕه‌نگاربونه‌وه‌ی‌ تیرۆر به‌تایبه‌تی‌‪ .‬ن���وێ‌ بكرێ���ت‪ ،‬چونك ‌ه مه‌س���ه‌له‌ ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬واتا ئه‌و فۆكۆسه‌ی‌ پێشتر ریفراندۆم‌و هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌پێش���ن‌و‬ ‫ی دونی���ا‬ ‫خ���اوه‌ن ده‌س���ه‌اڵته‌كان ‌‬ ‫ی هه‌بو وه‌كو خۆیه‌تی‌‌و كۆمه‌ڵێ���ك بڕی���اری‌ چاره‌نوسس���از‬ ‫ی به‌و شێوه‌یه‌یان هه‌بێت له‌سه‌ر بارزان ‌‬ ‫هه‌ڵوێستێك ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌پێش���ن كه‌ ده‌خوازێت الیه‌نه‌كان ‌‬ ‫ی هیچ نه‌گۆڕاوه‌؟‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌ س���ه‌ربه‌خۆی ‌‬ ‫هۆش���یار س���یوه‌لی‌‪ :‬تائێستا ئه‌و كوردس���تان یه‌ك گوتار ب���ن‪ .‬ئێم ‌ه‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی فۆكۆس���ه‌ نێوده‌وڵه‌تیی��� ‌ه هه‌ر وه‌كو حه‌زده‌كه‌ین گۆڕان‌و كۆمه‌ڵی‌ ئیسالم ‌‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌ئاس���تی‌ هاوس���ێكان ‌‬ ‫ی بێنه‌ پێش���ه‌وه‌‌و له‌پرسی‌ ریفراندۆمدا‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تاندا توركی���ا خۆیه‌ت���ی‌‌و هی���چ كاڵبونه‌وه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵمان���دا بن‪ .‬ئێم��� ‌ه حه‌زده‌كه‌ین‬ ‫ی سه‌ردان ‌‬ ‫ی به‌خۆیه‌و‌ه نه‌بینیوه‌‪ .‬بارزان ‌‬ ‫ئه‌نجامدان���ی‌ ریفراندۆم���ی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫ی په‌رله‌مان كارا بكرێت���ه‌وه‌‌و بێگومان‬ ‫ره‌تك���رده‌وه‌‪ ،‬ل���ه‌و بڕوایه‌دانی���ن ك ‌ه برۆكس���ل ده‌كات‌و له‌گه‌ڵ به‌رپرسان ‌‬ ‫ی ئه‌وان پرۆسه‌ی‌ ریفراندۆم‌و ئه‌و‬ ‫ی یه‌كێت���ی‌ ئه‌وروپ���ا كۆده‌بێت���ه‌وه‌‌و بون ‌‬ ‫كاردان���ه‌وه‌ی‌ ئێران ب���ۆ ئه‌نجامدان ‌‬ ‫پێش���وازی‌ لێده‌كرێ���ت‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌و‌ه ده‌نگانه‌ی‌ ك���ه‌ بۆ ریفراندۆم ده‌درێت‬ ‫ریفراندۆم زۆر توندتر بێت؟‬ ‫ی ئه‌و پرۆس���ه‌كه‌ به‌هێزت���ر ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هۆشیار سیوه‌یلی‌‪ :‬به‌داخه‌و‌ه ئێم ‌ه هی���چ كاڵبونه‌وه‌ی���ه‌ك له‌گرنگ ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌وان هه‌ر س���وربن له‌س���ه‌ر‬ ‫حه‌زمان ده‌كرد هه‌ڵوێس���تی‌ ئێران‌و له‌ناوچه‌كه‌دا روی‌ نه‌داوه‌‪.‬‬ ‫ی خۆیان‌و نه‌یه‌ن ‌ه نێو ئه‌م‬ ‫ی هه‌ڵوێس���ت ‌‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم پێش���تر بارزان ‌‬ ‫توركی���ا هه‌ڵوێس���تێكی‌ پۆزه‌تیڤتر‬

‫ی‬ ‫پرۆسه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وا پرس���ی‌ ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ی‬ ‫ریفراندۆم ناوه‌ستێت‌و له‌كات‌و سات ‌‬ ‫خۆیدا ریفراندۆم ئه‌نجام ده‌درێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئایا پارتی‌ ب���ه‌و‌ه رازیی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫یوس���ف محه‌م���ه‌د‌و ده‌س���ته‌ ‌‬ ‫ی كوردستان‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی په‌رله‌مان‬ ‫ده‌ستبه‌كاربن‌و ئه‌و خوله‌ ‌‬ ‫ته‌واو بكه‌ن؟‬ ‫ی هیچ‬ ‫هۆش���یار س���یوه‌یلی‌‪ :‬پارت ‌‬ ‫ی د‪.‬یوس���ف‬ ‫ی نیی ‌ه له‌وه‌ ‌‬ ‫كێش���ه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫محه‌م���ه‌د بگه‌ڕێته‌وه‌ ب���ۆ په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تان‌و م���او‌ه یاس���اییه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌رم ‌‬ ‫خۆی‌ ت���ه‌واو بكات‪ .‬پارت��� ‌‬ ‫نواندوه‌‌و له‌پێش���تردا سور بو له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ یوس���ف محه‌مه‌د نه‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫ی په‌رله‌م���ان‌و دواتر‬ ‫بۆ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی هه‌نگاوێك چو‌ه پێش‌و له‌سه‌ر‬ ‫پارت ‌‬ ‫ی یه‌كێتی‌ رازی‌ بو د‪.‬یوسف‬ ‫پێشنیار ‌‬ ‫ی بگه‌ڕێته‌وه‌‌و دواتر‬ ‫بۆ ماوه‌یه‌كی‌ كات ‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان بدرێت ‌ه‬ ‫كه‌س���ێكی‌ گۆڕان جگ ‌ه له‌د‪.‬یوس���ف‬ ‫ی ئاماده‌ی ‌ه‬ ‫محه‌مه‌د‪ .‬ئێس���تا پارت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تر بچێته‌ پێش له‌پێناو ‌‬ ‫هه‌نگاوێك ‌‬ ‫ی پرۆسه‌ی‌ ریفراندۆم‌و ئه‌و‬ ‫سه‌رخستن ‌‬ ‫ی‬ ‫كێش���ه‌‌و ملمالنێی ‌ه ناوخۆییانه‌ به‌ال ‌‬ ‫ی‬ ‫پارتییه‌و‌ه شتی‌ الوه‌كین‌و مه‌سه‌له‌ ‌‬ ‫ی ئێم ‌ه‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی‌ كوردستان له‌ال ‌‬ ‫له‌هه‌مو ش���ت گرنگتره‌‪ .‬ئ���ه‌و پڕۆژ‌ه‬ ‫نوێی���ه‌ی‌ ك���ه‌ دراو‌ه به‌گ���ۆڕان ب���ۆ‬ ‫ی په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫كاراكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫یه‌كێ���ك له‌خاڵه‌كان���ی‌ ئه‌وه‌ی��� ‌ه ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫د‪.‬یوس���ف محه‌م���ه‌د به‌س���ه‌رۆك ‌‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان بمێنێته‌وه‌‌و‬ ‫ماو‌ه یاساییه‌كه‌ی‌ خۆی‌ ته‌واو بكات‪.‬‬

‫ئێستا پارتی‌ ئاماده‌یه‌‬ ‫هه‌نگاوێكی‌ تر بچێته‌‬ ‫پێش له‌پێناوی‌‬ ‫سه‌رخستنی‌ پرۆسه‌ی‌‬ ‫ریفراندۆم‌و ئه‌و كێشه‌‌و‬ ‫ملمالنێیه‌ ناوخۆییانه‌‬ ‫به‌الی‌ پارتییه‌وه‌ شتی‌‬ ‫الوه‌كین‌و مه‌سه‌له‌ی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی‌ كوردستان‬ ‫له‌الی‌ ئێمه‌ له‌هه‌مو‬ ‫شت گرنگتره‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )585‬سێشه‌مم ‌ه ‪2017/7/18‬‬

‫هەولێر‪ :‬دەزگای ستاندەرد بیناکەی لێدەسێنرێتەوەو شوێنی دیكەشیان بەكرێ نادەنێ‬

‫مەسعود عەبدولخالق‪ :‬پێیانوتوین لەهەولێر بڕۆن‬

‫سەرۆكی دەزگای س����تاندەرد لەهەولێر‬ ‫رایگەیان����د كە لەئێس����تادا دەزگاكەیان‬ ‫لەو ش����ارە بێ بارەگا ماوەتەوە ئەوەش‬ ‫بەه����ۆی ئ����ەوەی كە خاوەنی ش����وێنی‬ ‫پێش����ویان ئامادە نەبوە ش����وێنەكەیان‬ ‫بەكرێ پێ بدات����ەوە كە گومان دەكات‬ ‫لەژێر فشاری دەس����ەاڵتدارانی هەولێردا‬ ‫ئ����ەو كارەی كردبێت‌و وتیشی"ش����وێنی‬ ‫دیكەش����مان بەكرێ نادەن����ێ‌و بەوەش‬ ‫كاری دەزگاكەمان وەستاوە"‪.‬‬

‫نی����از محەم����ەد‪ ،‬ئاوێن����ە‪ :‬مەس����عود‬ ‫عەبدولخالق‪ ،‬سەرۆكی دەزگای ستاندەرد‬ ‫بەئاوێن����ەی وت ك����ە هەفتەی پێش����و‬ ‫لەالیەن خاوەنی بینای بارەگەكەیانەوە‬ ‫ئاگاداركراونەتەوە كە دەبێ ش����وێنەكە‬ ‫چۆڵ بك����ەن‌و ئامادەش نییە بەكرێدانی‬ ‫ئ����ەو ش����وێنەیان ب����ۆ درێژبكاتەوە كە‬ ‫گومان دەكەن ئەو كارە لەژێر هەڕەشەی‬ ‫دەس����ەاڵتدارانی هەولێ����ردا كرابێ����ت‪.‬‬ ‫س����ەرۆكی دەزگای س����تاندەرد‬

‫وتیشی"ئێس����تا ب����ێ ش����وێنین‪،‬‬ ‫ویستوش����مانە هەر ش����وێنێكی دیكەش‬ ‫بگری����ن نەیانداوینەت����ێ چونك����ە بەبێ‬ ‫مۆڵەتی ئاس����ایش هیچ نوسینگەیەكی‬ ‫خانوب����ەرە ئامادە نییە ئەو كارە بكات‌و‬ ‫كێش����ەكەش ئەوەیە ئاس����ایش مۆڵەت‬ ‫بەئێمە نادەن یان راس����تتر پش����تگوێی‬ ‫دەخەن‌و پێماندەڵێن مۆڵەت لەدەس����ت‬ ‫پارێزگایەو پارێزگاش دەڵێت بەدەس����ت‬ ‫ئێمە نییە"‪.‬‬

‫مەس����عود عەبدولخالق ئ����ەو كارەش‬ ‫بە"جۆرێ����ك لەدەركردن"ی����ان لەهەولێر‬ ‫ناودەبات‌و وتیش����ی"بەاڵم بەڕەس����می‬ ‫دەرم����ان ناكەن‌و پێش����تریش دو س����ێ‬ ‫جار البەال پێیانوتوین كە پێیان باش����ە‬ ‫لەهەولێر بڕۆین"‪.‬‬ ‫جەختیش دەكاتەوە كە ئەوان بەهیچ‬ ‫شێوەیەك ئامادە نین هەولێر جێبهێڵن‌و‬ ‫وتیش����ی"وەاڵمی ئێمە بۆ بەرپرس����انی‬ ‫هەولێر ئەوە ب����وە ئەگەر دەرمان بكەن‬

‫ناچینە سلێمانی‪ ،‬بەڵكو دەچینە ئەودیو‬ ‫دێگەڵ����ەو دەیكەین����ە كەمپەین‌و خێمە‬ ‫هەڵدەدەین"‪.‬‬ ‫مەس����عود عەبدولخالق‪ ،‬سەرلەبەیانی‬ ‫رۆژی ‪20‬ی مانگ����ی راب����ردو لەس����ەر‬ ‫س����كااڵیەكی وەزارەت����ی پێش����مەرگە‬ ‫پەیوەس����ت بەباڵوكردن����ەوەی هەواڵێك‬ ‫لەپێگەی دەزگای ستاندەرد دەستگیركرا‪.‬‬ ‫هەرچەندە رێوش����وێنەكانی بەكەفالەت‬ ‫ئازادكردن����ی گیرابونەب����ەر‪ ،‬ب����ەاڵم‬

‫تادرەنگانێكی ئێوارە بەدەستبەس����ەری‬ ‫هێڵرایەوەو پاشان ئازادكرا‪.‬‬ ‫س����ەرۆكی دەزگای ستاندەرد وتیشی‬ ‫كە هەم����و الیەن����ە نێودەوڵەتییەكانی‬ ‫نەتەوە یەكگرت����وەكان‌و هیومان رایتس‬ ‫ۆوچ‌و باڵیۆزخان����ەو كونس����وڵخانەی‬ ‫ئەمری����كا گوێی����ان لەداواكانیان گرتوە‬ ‫بەاڵم فش����ارەكانی دەسەاڵت هێشتا بۆ‬ ‫س����ەریان بەردەوامن ك����ە تەنیا بەهۆی‬ ‫ئەوەشەوەیە رەخنە دەگرن‪.‬‬

‫سه‌ركردایه‌تیه‌كی‌ یه‌كێتی‌‪ :‬پێشبین ‌ی یەکێتی بڕیاری كەمكردنەوەی جێگرو‬ ‫خراپتر له‌دواكه‌وتنی‌ موچ ‌ه ده‌كرێت كارگێڕی مەڵبەندەكان دەدات‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫رێواس فایه‌ق ئه‌ندام ‌ی سه‌ركردایه‌ت ‌ی‬ ‫یه‌كێتی‌ رایده‌گه‌یه‌نێت"به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫شێوازی‌ فرۆشتنی‌ نه‌وتمان شێوازێك ‌ی‬ ‫تایبه‌تییه‌ دروستبونی‌ كێشه‌‌و قه‌یرانه‌كان‬ ‫شتێك ‌ی پێشبینی‌ كراوه‌"‪.‬‬ ‫رێواس فایه‌ق ك��� ‌ه ئه‌ندامی‌ په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫كوردس���تانه‌ له‌فراكس���یۆن ‌ی یه‌كێت���ی‌‪،‬‬ ‫وتیش���ی‌"ئێمه‌ م���اده‌م ب���ۆ موچ���ه‌ ‌ی‬ ‫فه‌رمانبه‌ران���ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‌و بۆ‬ ‫پڕكردنه‌وه‌ی‌ پێداویس���تیه‌كان ‌ی خه‌ڵك ‌ی‬ ‫كوردس���تان ‪ %90‬زیاتر پش���ت به‌داهات ‌ی‬ ‫ن���ه‌وت ده‌به‌س���تین‌و ده‌وڵ���ه‌ت نی���ن‌و‬ ‫سه‌روه‌ریمان نییه‌‌و ش���ێواز ‌ی فرۆشتن ‌ی‬ ‫نه‌وتمان شێوازێك ‌ی تایبه‌تییه‌‌و له‌شێواز ‌ی‬ ‫هی���چ ده‌وڵه‌تێك ‌ی تر ناچێ���ت له‌به‌رئه‌و‌ه‬ ‫دروستبونی‌ ئه‌م جۆره‌ كێشه‌‌و نیگه‌ران‌و‬ ‫قه‌یرانان ‌ه شتێك ‌ی پێشبینی‌ كراوه‌"‪.‬‬ ‫جه‌غتیش���ی‌ ك���رده‌وه‌ "بانك���ه‌كان‬ ‫به‌متمانه‌یه‌ك ‌ی كه‌مه‌و‌ه مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌م‬ ‫شێوازه‌ له‌فرۆشتن‌و ساغكردنه‌وه‌ ‌ی نه‌وت‬ ‫له‌بازاڕه‌كاندا ده‌كه‌ن‌و شت ‌ی له‌م ‌ه خراپتر‬ ‫پێشبینی‌ كراوه‌"‪.‬‬

‫س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ك ‌ه له‌به‌ر هه‌س���تیار ‌ی‬ ‫بابه‌ته‌كه‌ نه‌یویس���ت ناوی‌ ئاشكرا بكرێت‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند"زۆرێ���ك له‌بانك��� ‌ه‬ ‫جیهانیی���ه‌كان ئه‌وانه‌ی‌ پاره‌ ‌ی فرۆش��� ‌ی‬ ‫نه‌وت ‌ی هه‌رێمیان تیا داده‌نرێت كێشه‌یان‬ ‫هه‌یه‌‌و به‌ترسه‌وه‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردستان ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و جه‌غتیشی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌و‌ه كرده‌و‌ه‬ ‫"به‌رپرس��� ‌ه بااڵكان��� ‌ی هه‌رێ���م جه‌غتیان‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كردۆته‌وه‌ كه‌ هۆكار ‌ی دابه‌ش‬ ‫نه‌كردن ‌ی موچه‌ ‌ی فه‌رمانبه‌ران ‌ی هه‌رێم بۆ‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ كه‌ پاره‌ی‌ فرۆش��� ‌ی‬ ‫نه‌وت���ی‌ هه‌رێم له‌بانك���ه‌ جیهانییه‌كانه‌و‌ه‬ ‫نه‌گواستراوه‌ته‌و‌ه بۆ هه‌رێم"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش��� ‌ی به‌و‌ه كرد "مه‌ترس���ییه‌ك‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌و داهاته‌ ‌ی هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫هه‌یه‌ ك���ه‌ له‌ڕێگه‌ ‌ی فرۆش���تن ‌ی نه‌وته‌و‌ه‬ ‫ده‌س���ت ‌ی ده‌كه‌وێ���ت‌و مه‌ترس���ییه‌كه‌ش‬ ‫په‌یوه‌ن���د ‌ی به‌متمان���ه‌ی‌ بانكه‌كان���ه‌و‌ه‬ ‫هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫وتیش ‌ی "پێدان ‌ی موچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران ‌ی‬ ‫هه‌رێم دواده‌كه‌وێت‌و موچه‌ ‌ی مانگ ‌ی ‪‌ 5‬ی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ش له‌داهات���ی‌ ناوخۆ دراوه‌‌و‬ ‫له‌پاره‌ی‌ داهاتی‌ نه‌وت نه‌دراوه‌"‪.‬‬ ‫د‪.‬شوان قه‌اڵدزه‌ی ‌ی سه‌رۆكی‌ فراكسیۆن ‌ی‬

‫بزوتن���ه‌وه‌ی‌ ئیس�ل�امی‌ له‌په‌رله‌مان��� ‌ی‬ ‫كوردستان به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ رۆژ ‌ی‬ ‫‪13‬ی‌ ئه‌م مانگه‌‌و له‌گفتوگۆیه‌كیدا له‌گه‌ڵ‬ ‫بریكار ‌ی وه‌زی���ری‌ دارایی‌ هه‌رێم له‌باره‌ ‌ی‬ ‫هۆكاری‌ دواكه‌وتن ‌ی دابه‌شكردن ‌ی موچه‌و‌ه‬ ‫رایگه‌یان���دوه‌ "هیچ كێش���ه‌یه‌ك له‌ئارادا‬ ‫نییه‌‌و دابه‌ش���كردن ‌ی موچه‌ دواناكه‌وێت‌و‬ ‫ده‌س���ت ده‌كه‌ین���ه‌وه‌ به‌دابه‌ش���كردن ‌ی‬ ‫موچه‌‌و جه‌غتیش ‌ی له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كردۆته‌و‌ه‬ ‫ك��� ‌ه له‌ئاینده‌یه‌ك���ی‌ نزیك���دا ده‌س���ت‬ ‫به‌دابه‌شكردن ‌ی موچه‌ ده‌كه‌ینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫بۆ وه‌رگرتن���ی‌ زانی���اری‌ له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫ئاوێن���ه‌ چه‌ن���د جارێ���ك په‌یوه‌ن���دی‌‬ ‫به‌بریكاری‌ وه‌زاره‌ت���ی‌ دارایی‌‌و وته‌بێژی‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان كرد‌و‬ ‫وه‌اڵمی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانیان نه‌دایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ه���اوكات س���ه‌فین دزه‌ی���ی وته‌بێژی‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێ���م‪ ،‬له‌لێدوانێك���ی‌ بۆ‬ ‫ماڵپه‌ڕی حكومه‌ت���ی هه‌رێم ره‌تیكرده‌وه‌‬ ‫به‌هۆكاری‌ سیاسی‌ داهاتی نه‌وت له‌الیه‌ن‬ ‫توركیاوه‌ ده‌س���تی به‌س���ه‌ردا گیرابێت‌و‬ ‫جه‌ختیش���ی‌ له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ ك���رده‌وه‌‬ ‫"گواس���تنه‌وه‌ی داهاتی ن���ه‌وت له‌نێوان‬ ‫بانكی نێره‌رو بانكی وه‌رگر به‌ڕێكوپێكی‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چێت"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫بڕیاری گۆڕینی پۆستە‬ ‫حكومییەكانی یەكێتی لەسنوری‬ ‫سلێمانی لەدو هەفتەی داهاتودا‬ ‫یەكالیی دەكرێتەوەو بۆ‬ ‫چاكسازییەكانی ناو حزبیش بڕیاری‬ ‫كەمكردنەوەی جێگرو كارگێڕی‬ ‫مەڵبەندەكان دراوە‪.‬‬ ‫لەتیف ش���ێخ عومەر‪ ،‬بەرپرس���ی‬ ‫مەڵبەن���دی س���لێمانی یەكێت���ی كە لەئێستادا كار لەسەر كۆكردنەوەی‬ ‫بەئاوێنەی وت كە تائێس���تا هەندێك زانیاری‌و وەرگرتنی س���ی ڤی دەكات‬ ‫ئیجرائات كراوە ب���ۆ جێبەجێكردنی بۆ جێگرەوەی ئەو پۆستانە‪.‬‬ ‫بەپێی قسەی بەرپرسی مەڵبەندی‬ ‫گۆڕینی ئ���ەو بەڕێوەبەرە گش���تی‌و‬ ‫بەڕێوەبەرانەی لەس���نوری سلێمانی سلێمانی یەكێتی‪ ،‬حكومەت لەماوەی‬ ‫بەپێ���ی هەڵبژاردن���ەكان بەریەكێتی دو هەفت���ەی داهات���ودا ئەو پرس���ە‬ ‫یەكالی���ی دەكرێتەوەو بڕیار لەس���ەر‬ ‫كەوتون‪.‬‬ ‫وتیش���ی ك���ە گۆڕانكارییەكە پێنج دانانی جێگرەوەكان دەدرێت‪.‬‬ ‫لەالیەكی دیكەوە عەتا س���ەراوی‪،‬‬ ‫بەڕێوەب���ەری گش���تی‌و هەندێ���ك‬ ‫لەبەڕێوەبەرەكانی س���نوری سلێمانی ئەندام���ی ئەنجومەن���ی ناوەن���دی‬ ‫یەكێت���ی لەب���ارەی گۆڕانكارییەكانی‬ ‫كە الی یەكێتین دەگرێتەوە‪.‬‬ ‫ئاماژەی بەوەش���دا كە دۆس���یەكە ناو حزبەوە بەئاوێنەی وت كە بەپێی‬ ‫دراوەتەوە دەست حكومەت‌و تیمێكی ئ���ەو پرۆژەیەی بۆ چاكس���ازی نێو‬ ‫تایبەت بۆ ئەو مەبەستە پێكهێنراوە حزب لەالیەن مەكتەبی رێكخس���تن‌و‬

‫ئەنجومەن���ی ناوەند پەس���ەندكراوەو‬ ‫ئەنجومەن���ی س���ەركردایەتی بڕیاری‬ ‫لێ���داوە گۆڕان���كاری لەهەم���و‬ ‫مەڵبەندەكان���ی یەكێتی���دا دەكرێت‬ ‫گۆڕانكارییەكانیش بەتایبەت جێگری‬ ‫مەڵبەن���دەكان‌و كارگێر مەڵبەندەكان‬ ‫دەگرێتەوە‪.‬‬ ‫سەبارەت بەشێوازی گۆڕانكارییەكە‬ ‫ئەو ئەندام���ەی ئەنجومەنی ناوەندی‬ ‫یەكێتی وتی كە بەپێی بڕیارەكە لەهەر‬ ‫مەڵبەندێك تەنیا دو جێگر مەڵبەندو‬ ‫‪ 5‬تا‪ 7‬كارگێڕ مەڵبەند دەهێڵرێتەوە‬ ‫ك���ە ئەوەش هاوتایە لەگەڵ پەیڕەوی‬ ‫ناوخ���ۆی یەكێت���ی ك���ە لەالی���ەن‬ ‫مەڵبەن���دەكان خۆیان ئ���ەو ژمارەیە‬ ‫لەجێگرو كارگێڕ هەڵدەبژێردرێن‪.‬‬ ‫وتیش���ی لەئێس���تادا مەڵبەندی وا‬ ‫هەی���ە ‪ 90‬جێگر مەڵبەن���دی هەیەو‬ ‫مەڵبەندی���ش هەی���ە ‪ 120‬كارگێ���ڕ‬ ‫مەڵبەندی هەیەو ئەوەش بە"كارەسات‬ ‫ناودەبات"‪.‬‬ ‫عەتا س���ەراوی ئاماژەی بەوەشدا‬ ‫كە ب���ەم نزیكان���ە بڕیارەكە دەچێتە‬ ‫ب���واری جێبەجێكردنەوەو دەس���ت‬ ‫بەگۆڕانكارییەكان دەكرێت‪.‬‬

‫عیادەی شەوانە رۆژی پسپۆڕیی ئاشتی‬

‫دکتۆر سروە ئەرکان ساڵح‬ ‫پزیشکی پسپۆڕی نەخۆشییەکانی مندااڵن‬ ‫دکتۆرا (بۆرد) لەنەخۆشییەکانی‬ ‫مندااڵن‌و تازە لەدایکبوان‬ ‫‪M.B.Ch.B, F.I.B.M.S, ped.‬‬ ‫)‪(Baghdad‬‬

‫تەنها‬ ‫هەزار‬

‫سلێمانی گەڕەکی ئاشتی ـ پشت شیرینی‬ ‫تابان تەنیشت باخچەی ساوایانی هەنگ‬ ‫‪ 07707711011‬‬ ‫‪0533292900‬‬

‫ریکالم‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )585‬سێشه‌مم ‌ه ‪2017/7/18‬‬

‫دوا راپۆرتی‌ رێكخراوی ستۆپ بۆ دژه‌گه‌نده‌ڵی به‌هاوكاری رێكخراوی ‪NED‬ی ئه‌مه‌ریكی‪:‬‬

‫‪5‬‬

‫"ئاوێنه‌" بۆ دوهەمین ساڵ له‌ڕیزبه‌ندی ئه‌و میدیانه‌ی‬ ‫كاریان له‌سه‌ر دۆسیه‌ی گه‌نده‌ڵ ‌ی كردوه‌‪ ،‬یه‌كه‌مه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫رێكخراوی ستۆپ بۆ دژه‌گه‌نده‌ڵی‬ ‫به‌هاوكاری رێكخراوی ‪NED‬ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكی‪ ،‬دوا راپۆرتی سااڵنه‌ی‬ ‫پڕۆژه‌ی"به‌هێزكردنی لێپرسینه‌وه‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتی یاسا له‌هه‌رێمی كوردستان"‬ ‫باڵوكرده‌وه‌‪ ،‬له‌نێو ‪ 20‬میدیای بینراوو‬ ‫ئه‌لكترۆنی‌‌و نوسراوو بیستراوی‬ ‫كوردستاندا كه‌ كاریان له‌سه‌ر دۆسیه‌ی‬ ‫گه‌نده‌ڵی كردوه‌‪" ،‬ئاوێنه‌"ی‌ به‌پله‌ی‌‬ ‫یه‌كه‌م دیاریكرد‪.‬‬

‫ئه‌مه‌ش ده‌ریده‌خات‬ ‫ئاوێنه‌ زۆرترین‬ ‫گرنگی‌‌و كار ‌ی‬ ‫له‌سه‌ر دۆسیه‌كان ‌ی‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ كردوه‬

‫پ����رۆژه‌ی "به‌هێزكردنی لێپرس����ینه‌وه‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتی یاس����ا"‪ ،‬كه‌ له‌الیه‌ن رێكخراوی‬ ‫س����تۆپ ب����ۆ دژه‌گه‌نده‌ڵ����ی به‌ه����اوكاری‬ ‫س����ندوقی نیش����تیمانی بۆ دیموكراس����ی‬ ‫ئه‌مریك����ی ‪ NED‬ئاماده‌ك����راوه‌‪ ،‬دوێنێ‌‬ ‫‪ 7/17‬له‌ش����اری هه‌ولێ����ر دوا راپۆرت����ی‌‬ ‫له‌ڕێوره‌س����مێكدا به‌فه‌رم����ی باڵوكرده‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م پڕۆژه‌یه‌ كه‌ چاودێری ئه‌و كه‌یس����انه‌‬ ‫ده‌كات میدی����اكان له‌ب����اره‌ی گه‌نده‌ڵ����ی‌و‬ ‫پێش����ێلكاریی‌ یاس����ایی‌ باڵویده‌كه‌ن����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌وڵی داوه‌ زۆرینه‌ی زانیاری‌و به‌ڵگه‌كانی‬ ‫گه‌نده‌ڵ����ی دۆكیومێنت بكات كه‌ له‌ماوه‌ی‬ ‫س����اڵێكدا میدیاكانی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫باڵویانكردۆت����ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ له‌ماوه‌ی‌ مانگی‌‪7‬ی‌‬ ‫‪ 2016‬تامانگ����ی‌‪7‬ی‌ ‪ ،2017‬رێكخراوه‌ك����ه‌‬ ‫‪ 67‬راپۆرتیان له‌میدیاكانه‌وه‌ س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌دۆسیه‌ی‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و پێشێلكاریی‌ یاسایی‌‬ ‫تۆماركردوه‌‪ ،‬له‌نێو ئ����ه‌م ‪ 67‬راپۆرته‌دا‪،‬‬ ‫‪ 18‬راپۆرتی����ان له‌ڕۆژنام����ه‌‌و وێبس����ایتی‌‬ ‫ئاوێن����ه‌وه‌ وه‌رگی����راون‪ ،‬وه‌ك "فه‌رم����ان‬ ‫ره‌ش����اد" س����ه‌رۆكی‌ رێكخراوی‌ ستۆپ بۆ‬ ‫دژه‌گه‌نده‌ڵی ده‌ڵێت "ئه‌مه‌ش ده‌ریده‌خات‬ ‫ئاوێن����ه‌ زۆرترین گرنگی‌‌و كاری‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫دۆسیه‌كانی‌ گه‌نده‌ڵی‌ كردوه‌"‪.‬‬ ‫پ����رۆژه‌ی "به‌هێزكردنی لێپرس����ینه‌وه‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتی یاس����ا"‪ ،‬كه‌ یه‌كه‌مین پڕۆژه‌یه‌‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستان به‌شێوه‌ی درێژخایه‌ن‬

‫کارەکان���ی خۆیان بکەن‪ .‬پەکخس���تنی‬ ‫پەرلەم���ان وەک بااڵترین دام���ەزراوەی‬ ‫یاسادانان‌و نوێنەرایەتی وای کردوە ئێمە‬ ‫وەک پێویس���ت نەتوانین کاریان لەگەڵ‬ ‫بکەین‌و س���ەرنجەکان بخەینەڕو لەس���ەر‬ ‫کێش���ە یاس���ایی‌و کارگێریەکانی بەردەم‬ ‫پرۆسەی چاکسازی‪ .‬هەروەها سستی کاری‬ ‫دادگاکان لەکارکردن لەسەر کەیسەکانی‬ ‫گەندەڵی‌و نەبونی ئەولەویات لەکارکردن‬ ‫لەس���ەر کەیس���ەکان‪ ،‬ئەمە وای کردوە‬ ‫دیکۆمێن���ت‌و داوای زۆر کەڵەک���ە ببێت‌و‬ ‫بمێنێتەوەو بەئاس���انی یەکالنەکرێنەوە‪.‬‬ ‫رۆڵنەدانی ت���ەواو بەدامەزراوەکانی تری‬ ‫لێپرس���ینەوە ک���ە بریتین ل���ەداواکاری‬ ‫گش���تی‌و دەستەی دەس���تپاکی‌و دیوانی‬ ‫چاودێ���ری دارایی‪ .‬هەن���دێ رێگری تری‬ ‫ب���ەردەم کارەکانی پرۆگ���رام بریتی بوە‬ ‫لەدروستکردنی رۆتینیات لەهەندێ شوێن‬ ‫بۆ ئەنجامدانی چاالکیەکان کە هەندێکیان‬ ‫تێنەگەیش���تن ب���وەو هەندێکیش رێگری‬ ‫سیاسی"‪.‬‬

‫راپۆرتی ‪2016‬‬ ‫چاودێری ئه‌و كه‌یس����انه‌ ده‌كات میدیاكان‬ ‫له‌ب����اره‌ی گه‌نده‌ڵ����ی باڵویده‌كه‌ن����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌گوێره‌ی س����ێكته‌ره‌كانیش دۆسیه‌كانی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌‌و پێش����ێلكاریی‌ یاسایی‌ پۆڵێن‌و‬ ‫له‌یه‌كتر جیاكردوه‌ته‌وه‌‪ .‬له‌و ‪ 76‬راپۆرته‌ی‌‬ ‫دۆكیومێنتی����ان كردوه‌ له‌ماوه‌ی‌ س����اڵی‌‬ ‫راب����ردودا‪ 23 ،‬راپۆرتیان له‌بواری‌ نه‌وت‌و‬ ‫‪ 17‬راپۆرتیان له‌بواری‌ دۆسیه‌ی‌ زه‌وی‌‌وزار‌و‬ ‫كش����توكاڵی‌‌و ‪ 6‬راپۆرتی����ان تایبه‌ت بوه‌‬ ‫به‌ته‌ندروس����تی‌‌و ‪ 21‬راپۆرتیشیان تایبه‌ت‬ ‫ب����وه‌ به‌بواره‌ جۆراوجۆره‌كان����ی‌ دیكه‌ كه‌‬ ‫به‌سێكته‌ری‌ گشتی‌ ناوبراوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی گرافیكێك كه‌ ریزبه‌ندیی میدیاكان‬ ‫ده‌رده‌خات سه‌باره‌ت به‌كاركردنیان له‌سه‌ر‬ ‫دۆس����یه‌ی‌ گه‌نده‌ڵ����ی‌‪ ،‬ئاوێن����ه‌ له‌نێو‪20‬‬ ‫كه‌ناڵ����ی بینراوو وێبس����ایتی ئه‌لكترۆنی‌و‬ ‫رۆژنامه‌و رادیۆدا به‌ڕێ����ژه‌ی‪ %27‬له‌پله‌ی‬ ‫یه‌كه‌مدایه‌‪ ،‬ئ����ه‌ودوای ‪ 19‬میدیای بینراوو‬ ‫نوس����راوو بیستراوو ئه‌لكترۆنی كوردستان‬ ‫به‌ڕێژه‌ی‪ %73‬كاریان له‌س����ه‌ر دۆس����یه‌ی‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌و پێشێلكاریی یاسا كردوه‌‪ .‬ئێن‬

‫راپۆرتی ‪2017‬‬

‫‪SOAC‬‬ ‫رێكخراوی س���تۆپ بۆ دژه‌گه‌نده‌ڵی‪-‬‬ ‫‪ ،SOAC‬رێكخراوێكی كوردس���تانی ‌ه‬ ‫له‌ب���واری به‌دامه‌زراوه‌ی���ی ك���ردن‌و‬ ‫روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی‌و به‌هێزكردنی‬ ‫ب���واری لێپرس���ینه‌وه‌‌و ش���ه‌فافیه‌ت‬ ‫له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان‪ ،‬پ���رۆژه‌ی‬ ‫"به‌هێزكردن���ی لێپرس���ینه‌وه‌و رۆڵ���ی‬ ‫یاسا له‌هه‌رێمی كوردستان" گرنگترین‬ ‫پڕۆژه‌ی‌ ئه‌م رێكخراوه‌ی ‌ه كه‌ ئۆفیس���ی‬ ‫سه‌ره‌كی له‌هه‌ولێری پایته‌ختی هه‌رێمی‬ ‫كوردستانه‌‪.‬‬

‫‪NED‬‬ ‫رێكخراوی س���ندوقی نیشتیمانی بۆ‬ ‫دیموكراس���ی– ‪ ،NED‬رێكخراوێك���ی‬ ‫ئه‌مریك���ی ناحكوم���ی نابازرگانیی��� ‌ه‬ ‫له‌ساڵی‪ ١٩٨٣‬دامه‌زراو‌ه بۆ به‌هێزكردنی‬ ‫دیموكراس���ی‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌كی سه‌ره‌كیی‬ ‫له‌الی���ه‌ن كۆنگرێس���ی ئه‌مریكیی���ه‌و‌ه‬ ‫یارمه‌تیه‌ داراییه‌كانی به‌ده‌س���تدێنێت‪،‬‬ ‫ئامانجه‌كانی به‌هێزكردن‌و پاڵپش���تی‬ ‫كردنی دیموكراس���ییه‌ ل���ه‌و واڵتانه‌ی‬ ‫ك���ه‌ دیموكراس���ی به‌ت���ه‌واوی تێ���دا‬ ‫نه‌چه‌سپاوه‌‪.‬‬

‫ئاڕ ت����ی به‌ڕێژه‌ی ‪ %12‬له‌پله‌ی دوه‌مدایه‌‌و‬ ‫س����ایتی‌ دواڕۆژ به‌ڕێ����ژه‌ی‌ ‪ %10‬له‌پل����ه‌ ‌ی‬ ‫سێهه‌مدایه‌"‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ رێكخ����راوی‌ س����تۆپ ب����ۆ‬ ‫دژه‌گه‌نده‌ڵ����ی‪ ،‬فه‌رم����ان ره‌ش����اد ده‌ڵێت‬ ‫"س����اڵی رابردوش بەهەمان ش����ێوە هەر‬ ‫ئاوێن����ە زۆرتری����ن س����ود لەبەڵگەكان����ی‬

‫وەرگیرابو بۆ راپۆرتەكانمان”‪.‬‬ ‫ساڵی‌ رابردو "له‌ته‌موزی‪ 2015‬تاوه‌كو‬ ‫ته‌م���وزی ‪ ،"2016‬له‌دۆكیومێنتكردن���ی‬ ‫(‪ )119‬به‌دواداچون���ی میدیایی له‌باره‌ی‬ ‫دۆس���یه‌ی گه‌نده‌ڵی‌و پێشێلكاری یاسایی‬ ‫له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان‪ ،‬س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌"حكومه‌ت‌و حزب‪ ،‬س���ێكته‌ری نه‌وت‪،‬‬

‫س���ێكته‌ری كش���توكاڵ‌و زه‌وی‌وزار‪،‬‬ ‫س���ێكته‌ری ته‌ندروس���تی‌و س���ێكته‌ر ‌ی‬ ‫په‌روه‌رده‌"‪ ،‬ئاوێن ‌ه له‌نێ���و ‪ 22‬رۆژنامه‌و‬ ‫كه‌ناڵی ته‌له‌فزیۆن‌و س���ایتی ئه‌لكترۆنی‌و‬ ‫رادی���ۆدا به‌ڕێ���ژه‌ی‪ %25‬له‌پله‌ی یه‌كه‌مدا‬ ‫بو‪ ،‬ئه‌ودوای ‪ 21‬میدیای نوسراوو بینراوو‬ ‫بیستراوو ئه‌لكترۆنی به‌ڕێژه‌ی ‪ %75‬كاریان‬ ‫له‌سه‌ر دۆس���یه‌ی گه‌نده‌ڵی‌و پێشێلكاریی‬ ‫یاس���ا كردبو‪ ،‬له‌ریزیه‌ن���دی ‪ 10‬میدیای‬ ‫یه‌كه‌میش كه‌ كاریان له‌س���ه‌ر دۆس���یه‌ی‬ ‫گه‌نده‌ڵ���ی كردبو‪ ،‬ئاوێن���ه‌ به‌ڕێژه‌ی‪%29‬‬ ‫له‌پله‌ی یه‌كه‌مدا بو‪.‬‬ ‫له‌دوا راپۆرت���ی‌ پڕۆژه‌ی"به‌هێزكردنی‬ ‫لێپرسینه‌وه‌و ده‌سه‌اڵتی یاسا"دا سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ڕێگرییه‌كانی ب���ه‌رده‌م پرۆژه‌ك ‌ه ئاماژ‌ه‬ ‫به‌و‌ه كراو‌ه كه‌ "بەربەس���تی س���ەرەکی‬ ‫ب���ەردەم هێنان���ەدی ت���ەواوی ئامانجی‬ ‫پرۆگرام بریتیە لەواقعی سیاسی‌و قانونی‌و‬ ‫کارگێری هەرێمی کوردستان‪ ،‬کە بەهۆی‬ ‫جیانەکردنەوەی دەس���ەاڵتەکان لەیەکتر‬ ‫وای کردوە دامەزراوەکان بەباشی نەتوانن‬

‫پاش ساڵێك له‌هه‌وڵ ‌ی كوده‌تا‪ ،‬توركیا له‌چنگی‌ ئاسنینی‌ ئه‌ردۆغاندایه‌‬ ‫ئا‪ :‬زانا حه‌مه‌ غه‌ریب‬ ‫ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر له‌‪15‬ی‌ ته‌موزدا‪،‬‬ ‫ی ره‌جه‌ب‬ ‫سوپای‌ توركیا له‌دژ ‌‬ ‫ی سه‌رۆكی‌ ئه‌و‬ ‫ته‌یب ئه‌ردۆغان ‌‬ ‫واڵته‌ كوده‌تای‌ كرد‪ ،‬كوده‌تاك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫كه‌ به‌شه‌پۆلێكی‌ ده‌ستگیركردن ‌‬ ‫فه‌رمانده‌كانی‌ سوپاو پۆلیس‌و دادگاو‬ ‫ی كورد‬ ‫رۆژنامه‌نوسان‌و سیاسه‌تمه‌داران ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆتایی‌ هات‪ ،‬ئێستا پاش تێپه‌ڕین ‌‬ ‫ساڵێك به‌سه‌ر ئه‌و كوده‌تایه‌دا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ‪15‬ی‌ ته‌موز له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی "رۆژی‌ نیشتمان ‌‬ ‫توركیاو‌ه ناو ‌‬ ‫دیموكراسی‌" لێنراوه‌‪ ،‬به‌اڵم بوڵه‌ند‬ ‫ی جه‌هه‌په‌ ده‌ڵێت‬ ‫ئیزجان په‌رله‌مانتار ‌‬ ‫"ئه‌وه‌ی‌ له‌ئێستادا له‌توركیا ده‌بینرێت‌و‬ ‫تێده‌په‌رێت جگه‌ له‌یارییه‌كی‌ قێزه‌ون‬ ‫ی‬ ‫ی مانه‌و‌هی‌ ده‌سه‌اڵت هیچ ‌‬ ‫له‌پێناو ‌‬ ‫تر نیه‌"‪.‬‬ ‫توركیا‪ ،‬زیندانێكی‌ گه‌ور‌ه‬ ‫توركی���ا ل���ه‌دوای‌ كوده‌تاك���ه‌و‌ه‬ ‫ی ئاڵ���ۆزو‬ ‫پێیناوه‌ت���ه‌ قۆناغێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫ی گ���ه‌وره‌ ‌‬ ‫ملمالنێیه‌ك��� ‌‬ ‫ناوخۆییه‌وه‌و له‌ئاستی‌ نێوده‌وڵه‌تیشدا‬ ‫ی‬ ‫زیاتر په‌راوێ���ز كه‌وتوه‌‪ ،‬ك ‌ه به‌چاوێك ‌‬ ‫ی‬ ‫دیكتات���ۆری‌‌و هه‌وڵدان بۆ هێنانه‌كایه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌به‌هێزبون ‌‬ ‫ی تاكڕه‌وی ‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتێك ‌‬ ‫ی ئه‌ردۆغ���ان لێیده‌ڕوانرێت‪،‬‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫جه‌نگیز یاش���ار پارێ���زه‌رو چاالكوان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫سیاس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاتنه‌كایه‌ ‌‬ ‫راگه‌یان���د ك��� ‌ه ل���ه‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫بارودۆخێك���ی‌ ئاڵ���ۆزو جێبه‌جێكردن ‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك بڕیار له‌الی���ه‌ن ئه‌ردۆغانه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫گومانه‌كان زیاتر ده‌بن له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ‌‬ ‫كه‌ كوده‌تاكه‌ سیناریۆیه‌كی‌ دروستكراو‬ ‫بوه‌ بۆ شكستپێهێنان یان كۆتاییهێنان‬ ‫ی گرتن‌و‬ ‫ی ئاكه‌په‌و هه‌ڵمه‌ت ‌‬ ‫به‌نه‌یاره‌كان ‌‬ ‫ئه‌ش���كه‌نجه‌و ل���ه‌كارالدان‌و كوش���تن‌و‬ ‫ی ده‌س���تورو چه‌ندان‬ ‫ی راپرس��� ‌‬ ‫پرس��� ‌‬ ‫بڕی���ارو كاری‌ تر‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "به‌اڵم ئه‌م ‌ه‬

‫ی توركیا ده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫دواجار زیان به‌ناو ‌‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌تیداو بارودۆخیش‬ ‫له‌ئاس���ت ‌‬ ‫به‌هه‌ستیاری‌ ده‌مێنێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی "ئێس���تا توركیا له‌زیندانێك ‌‬ ‫وتیش ‌‬ ‫گه‌وره‌ ده‌چێت له‌سای ‌هی‌ ئه‌ردۆغاندا"‪.‬‬ ‫بارودۆخه‌كه‌ به‌ره‌و خراپتر ده‌ڕوات‬ ‫ی ‪2016‬‬ ‫ی ‪15‬ی‌ ته‌موزی‌ ساڵ ‌‬ ‫كوده‌تاكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بارودۆخێك ‌‬ ‫ك ‌ه بوه‌ هۆی‌ هاتن ‌ه ئارا ‌‬ ‫ی‬ ‫نائاسایی‌ له‌توركیا‪ ،‬هه‌لومه‌رجی‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی س���اڵێكدا زیاتر‬ ‫ره‌خس���اند له‌م���اوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌داموده‌زگاكان ‌‬ ‫له‌‪ 150‬هه‌زار هاواڵت ‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت ده‌ربكرێ���ن‌و زیاتر له‌‪ 50‬هه‌زار‬ ‫كه‌س���یش له‌هاواڵتی‌‌و سه‌ربازو پۆلیس‬ ‫ی نێوان‬ ‫ده‌س���تگیربكرێن‌و ملمالنێكان��� ‌‬ ‫ئه‌ردۆغ���ان‌و پارته‌ ئۆپۆزس���یۆنه‌كان‬ ‫قوڵتر ببنه‌وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ن���د‌ه ئه‌ردۆغان‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی یاد ‌‬ ‫ی نیش���تیمان ‌‬ ‫وه‌ك رۆژێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ركه‌وتن ‌ه ده‌كات���ه‌وه‌ ك���ه‌ له‌‪‌ 15‬‬ ‫ی ساڵی‌ رابردودا رویدا‪.‬‬ ‫ته‌موز ‌‬ ‫بوڵه‌ن���د ئیزج���ان‪ ،‬په‌رله‌مانت���ار‬ ‫ی‬ ‫ی جه‌هه‌په‌ ك ‌ه لیستێك ‌‬ ‫له‌سه‌ر لیس���ت ‌‬ ‫كه‌مالیس���ته‌‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‬ ‫"ئه‌وه‌ی‌ له‌ئێستادا له‌توركیا ده‌بینرێت‌و‬ ‫تێده‌په‌رێت جگ���ه‌ له‌یاریه‌كی‌ قێزه‌ون‬ ‫ی‬ ‫له‌پێن���اوی‌ مانه‌وه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵت هیچ ‌‬ ‫ترنی���ه‌‪ ،‬له‌س���ه‌ره‌تای‌ كوده‌تاك���ه‌و‌ه‬ ‫ی تاوانباركردو‬ ‫ئه‌ردۆغان گوله‌نیه‌كان��� ‌‬ ‫ی له‌ناو‬ ‫ی ئ���ه‌وان هه‌ڵمه‌ته‌كان��� ‌‬ ‫ل���ه‌دژ ‌‬ ‫ریزه‌كانی‌ پۆلیس‌و س���وپا چڕ كرده‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم دواتر ئه‌م هه‌ڵمه‌ت��� ‌ه له‌به‌رانبه‌ر‬ ‫ی توركیاو‬ ‫ی ت���ر ‌‬ ‫پارت���ه‌ سیاس���یه‌كان ‌‬ ‫ئه‌ندام‌و الیه‌نگرانیان جێبه‌جێكرا"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئێس���تا له‌توركیا ره‌وشه‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌ترس���ی‌ گه‌وره‌ ‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ ئاڵ���ۆزه‌‪ ،‬له‌سیاس���یه‌كانه‌و‌ه بڕوات‌و چاوه‌ڕوان ‌‬ ‫ی ئه‌گه‌ر لێده‌كرێت"‪.‬‬ ‫ی ئاس���ای ‌‬ ‫هه‌ت���ا هاواڵتیه‌ك��� ‌‬ ‫ی ئه‌ردۆغان نه‌بیت‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ بڕیاره‌كان��� ‌‬ ‫كورد سه‌ركوت‌و بێده‌نگ كراوه‌‬ ‫بۆچونێك���ی‌ پێچه‌وان���ه‌ت هه‌بێت وه‌ك‬ ‫ی كوده‌تاك ‌ه هیچ‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ كورد له‌كات ‌‬ ‫پش���تیوان له‌كوده‌تاو دوژمنی‌ توركیا‬ ‫ی نه‌ن���او بێده‌نگی‌ هه‌ڵبژارد‪،‬‬ ‫مامه‌ڵ���ه‌ت له‌گه‌ڵ ده‌كرێ���ت‪ ،‬ئه‌مه‌ش هه‌نگاوێك ‌‬ ‫ی زۆرترین‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫واده‌كات بارودۆخه‌ك��� ‌ه ب���ه‌ره‌و خراپتر به‌اڵم ئه‌م ‌ه نه‌بوه‌ هۆ ‌‬

‫ئەردۆغان‬ ‫ی‬ ‫زیان���ی‌ پێن���ه‌گات‪ ،‬به‌ڵكو ب���وه‌ هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌مو ئه‌و شاره‌وانیان ‌ه ‌‬ ‫له‌ده‌س���تدان ‌‬ ‫ی هێنابون‌و‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌ده‌س���ت ‌‬ ‫ی شاره‌دارییه‌كان‬ ‫ی ده‌ستگیركردن ‌‬ ‫له‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫یان البردنیان له‌شوێنی‌ ئه‌وان كه‌سان ‌‬ ‫ت���ورك‌و نزی���ك له‌ئاكه‌پ���ه‌ دان���ران‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌س���تگیركردن ‌‬ ‫هه‌روه‌ه���ا هه‌ڵمه‌ت ‌‬

‫ی ك���وردو چاالك���وان‌و‬ ‫په‌رله‌مانتاران��� ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ان‌و هاواڵتیان���ی‌ ك���ورد‬ ‫ی‬ ‫جێبه‌جێك���را به‌ش���ێوه‌یه‌ك له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی ‪ 10‬ه���ه‌زار كورد‬ ‫س���اڵێكدا نزیك���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێس���تا ‌‬ ‫له‌نێو ده‌س���تگیركراوه‌كان ‌‬ ‫توركیادان‪.‬‬ ‫به‌ڕوبه‌روبون���ه‌وه‌و‬ ‫س���ه‌باره‌ت‬ ‫ی كورد‪،‬‬ ‫هه‌نگاوه‌كان���ی‌ ئه‌ردۆغان له‌دژ ‌‬ ‫ی په‌رله‌مان‬ ‫"به‌دیعه‌ ئوزگوكچه‌" ئه‌ندام ‌‬ ‫ی راگه‌یاند‬ ‫له‌لیس���تی‌ هه‌ده‌په‌ به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی چاوه‌ڕوانكراو بو‪ ،‬كورد‬ ‫ئه‌وه‌ ش���تێك ‌‬ ‫ی ئه‌گه‌ر ئه‌ردۆغان كوده‌تاكه‌ش‬ ‫ده‌یزان ‌‬ ‫نه‌كاته‌ بیانویه‌ك له‌دژی‌‌و به‌كاریبهێنێت‬ ‫ی ت���ر ده‌دۆزێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئ���ه‌وا رێگایه‌ك��� ‌‬ ‫تۆڵه‌كردنه‌و‌ه له‌كوردانی‌ باكور به‌تایبه‌ت‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌ركه‌وتن له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان��� ‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫ی ‪%10‬‬ ‫ی به‌ربه‌س���ت ‌‬ ‫توركی���او تێپه‌ڕاندن ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌الی���ه‌ن هه‌ده‌په‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم كوده‌تاكه‌ ‌‬ ‫ی بۆ ئه‌ردۆغان ئاسان‬ ‫ته‌موز ئه‌و كار‌ه ‌‬ ‫ك���ردو ئێس���تا به‌تۆمه‌ت���ی‌ جۆراوجۆر‬ ‫ی زیندان‌و ئه‌شكه‌نج ‌ه‬ ‫كورده‌كان راپێچ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مانتاران ‌‬ ‫ی "گرتن ‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردو شاره‌دارییه‌كانمان جێبه‌جێكردن ‌‬ ‫به‌ش���ێكی‌ ئه‌و پیالنه‌یه‌ ك ‌ه به‌داخه‌و‌ه‬ ‫به‌هۆیه‌و‌ه بارودۆخی‌ توركیا به‌گشتی‌‌و‬ ‫كوردی���ش به‌ره‌و خراپ ب���ون ده‌ڕوات‪،‬‬ ‫مه‌ترس���یه‌كانی‌ س���ه‌ر ك���ورد له‌باكور‬ ‫ی نه‌رێنی‌ هه‌ب���و‌ه به‌جۆرێك‬ ‫كاریگ���ه‌ر ‌‬ ‫ی زۆر به‌دیده‌كرێ���ت‬ ‫بێده‌نگییه‌ك��� ‌‬ ‫ی باك���وری‌ كوردس���تان‪،‬‬ ‫له‌ش���اره‌كان ‌‬ ‫ته‌نان���ه‌ت ك���ورده‌كان له‌به‌رانبه‌ر ئه‌و‬ ‫هه‌م���و پێش���ێلكارییه‌ به‌ناچ���اری‌ له‌م‬ ‫دۆخه‌دا بێده‌نگییان هه‌ڵبژاردوه‌"‪.‬‬ ‫ی باكور به‌جۆرێك ‌ه‬ ‫بێده‌نگی‌ كوردان��� ‌‬ ‫ی توركیاو‬ ‫ی كوده‌تاك���ه‌ ‌‬ ‫ك ‌ه له‌س���اڵیاد ‌‬ ‫ی ئاكه‌پ ‌ه هیچ‬ ‫ی الیه‌نگران ‌‬ ‫ئاهه‌نگگێڕان��� ‌‬ ‫كاردانه‌وه‌یه‌كیان نه‌بو‪ ،‬له‌زۆرێك له‌شار‌ه‬ ‫ی‬ ‫كوردییه‌كان مه‌راسیمه‌كه‌ ب ‌ه به‌رفراوان ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌چ���و‪ ،‬هێزه‌كان���ی‌ پۆلی���س‌و‬ ‫ئه‌منیه‌ت���ی‌ توركیا باڵوه‌ی���ان پێكرابو‬ ‫له‌ش���ه‌قامه‌كاندا‪ ،‬ئیبراهی���م كامباش‬

‫ی‬ ‫ی بێده‌نگ ‌‬ ‫ی سیاس���ی‌ له‌باره‌ ‌‬ ‫چاودێر ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ورد له‌به‌رانبه‌ر پێش���ێلكارییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ توركیاو ئه‌ردۆغان به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫راگه‌یان���د "ئه‌ردۆغ���ان به‌سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ده‌ستگیركردن‌و زیندانی‌‌و ئه‌شكه‌نجه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی توركیا ‌‬ ‫له‌سه‌ركارالبردن هه‌مو گه‌الن ‌‬ ‫ترس���اندوه‌و بێده‌نگییان هه‌ڵبژاردوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵ ‌ه به‌رده‌وام ‌‬ ‫به‌اڵم ئه‌گه‌ر سیاسه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژێك گه‌الن ‌‬ ‫هه‌بێت ئ���ه‌وا به‌دڵنیای ‌‬ ‫توركیا كاردانه‌وه‌یان ده‌بێت‪ ،‬ئه‌ردۆغان‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رپه‌ڕاندن ‌‬ ‫له‌دواین لێدوانیدا دروشم ‌‬ ‫له‌به‌رانبه‌ر خیانه‌ت���كاران دوپاتكرده‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه ئه‌مه‌ش مه‌ترسی ‌ه بۆ هه‌مو ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌ردۆغان نین‬ ‫هاوڕای‌ سیاس���ه‌ته‌كان ‌‬ ‫یاخود پێچه‌وانه‌ی‌ ئه‌و بیرده‌كه‌نه‌وه‌"‪.‬‬

‫له‌ماوه‌ی‌ ساڵێكدا‬ ‫‪ 10‬هه‌زار‬ ‫كورد لەتورکیا‬ ‫ده‌ستگیركراون‬ ‫کورد بەتەواوی‬ ‫سەرکوت‌و بێدەنگ‬ ‫کراوە‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )585‬سێشه‌مم ‌ه ‪2017/7/18‬‬

‫هۆكار ‌ی شكست ‌ی یه‌ك لیستی ‌ی ئیسالمییه‌كان ئاشكرا ده‌كرێت‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ ئیسالمی‌ له‌باره‌ی‌ هۆكاری‌‬ ‫شكستی‌ دروستكردنی‌ یه‌ك لیستی‌‬ ‫له‌نێوان سێ‌ پارته‌ ئیسالمییه‌كه‌ی‌‬ ‫كوردستان رایده‌گه‌یه‌نێت " كۆمه‌ڵ‬ ‫پێی‌ وایه‌ به‌شداریكردنی‌ ئێمه‌‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌كانی‌ بارزانی‌ گه‌وره‌دا هیچ‬ ‫سودێكی‌ نییه‌‌و ئێمه‌ش پێمان وایه‌‬ ‫به‌شداریكردنی‌ ئه‌وان له‌كۆبونه‌وه‌كانی‌‬ ‫بارزانی‌ بچوكدا هیچ سودێكی‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫محه‌م����ه‌د س����اڵح بامۆك����ی‌ ئه‌ندام ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیس��ل�امی‌‬ ‫كوردستان به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند"كۆمه‌ڵی‌‬ ‫ئیسالمی‌ هه‌ر له‌س����ه‌ره‌تاوه‌ راشكاوانه‌‬ ‫هه‌ڵوێس����تی‌ خۆی‌و رای‌ خ����ۆی‌ وتوه‌‌و‬ ‫ئاماده‌ی����ی‌ خۆمان ب����ۆ برایه‌تی‌‌و كاری‌‬ ‫هاوبه‌ش‪ ،‬راگه‌یاندوه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ " له‌هه‌موی‌ گرنگتر ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫هه‌ڵوێسته‌ سیاس����یه‌كانمان له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫روداوه‌كانی‌ كوردس����تان‌و ناوچه‌كه‌ یه‌ك‬ ‫بێ����ت ی����ان راوێژی‌ راس����ته‌قینه‌‌و چاك‬ ‫له‌نێوانمان هه‌بێت"‪.‬‬ ‫بامۆك����ی‌ ئام����اژه‌ی‌ ب����ه‌وه‌دا ك����ه‌‬ ‫"رێككه‌وتون له‌س����ه‌رئه‌وه‌ی‌ ته‌فه‌هومی‌‬ ‫هه‌ڵوێس����تی‌ جی����اوازی‌ یه‌كتری‌ بكه‌ن‌و‬ ‫گله‌یی‌ له‌یه‌كتر نه‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌مه‌سه‌له‌ی‌ یه‌ك لیستیش‬ ‫وتی‌ "مه‌سه‌له‌یه‌كی‌ گرنگه‌‌و له‌په‌یڕه‌وی‌‬ ‫ناوخ����ۆی‌ كۆمه‌ڵدا له‌وباره‌ی����ه‌وه‌ باس‬ ‫كراوه‌ كه‌ بۆ ئه‌نجامدانی‌ یه‌ك لیس����تی‌‬ ‫ی له‌نێو ئه‌ندامانی‌ حزبدا‬ ‫ده‌بێت راپرس���� ‌‬ ‫بكه‌ین"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "تائێس����تا واده‌ی‌ هه‌ڵبژاردن‬

‫ێ الیه‌نه‌ ئیس��ل�امییه‌كه‌‬ ‫دیاری‌ نه‌ك����راوه‌‌و ئه‌گه‌ر واده‌كه‌ش دانرا به‌اڵم له‌میكانیزمی‌ چاره‌سه‌ردا هه‌ندێك پشتیوانی‌ س���� ‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ ده‌بێت ب����ۆ دروس����تكردنی‌ هه‌ر جیاوازیم����ان هه‌ی����ه‌ ل����ه‌ڕوی‌ تیۆری‌‌و به‌ده‌ستبهێنێت"‪.‬‬ ‫جه‌غتیشی‌ كرده‌وه‌ "به‌هیچ شێوه‌یه‌ك‬ ‫یه‌ك لیس����تییه‌ك بۆ هه‌ڵب����ژاردن راوێژ پراكتیكدا"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ جیاوازییه‌كانیش����ه‌وه‌‪ ،‬كامیل ئه‌و بابه‌ته‌ باس نه‌كراوه‌‌و نه‌مانبیستوه‌‬ ‫به‌ئه‌ندامانی‌ كۆمه‌ڵ بكه‌ین"‪.‬‬ ‫جه‌غتیشی‌ كرده‌وه‌ "له‌ئێستادا ناتوانین مه‌حمود وتی‌"كۆمه‌ڵی‌ ئیس��ل�امی‌ پێی‌ برایان����ی‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیس��ل�امی‌ مه‌رامێكی‌‬ ‫وایه‌ كه‌ به‌ش����داریكردنمان له‌كۆمیته‌ی‌ وایان هه‌بێت"‪.‬‬ ‫وه‌اڵمی‌ رونمان له‌وباره‌یه‌وه‌ هه‌بێت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئه‌و كه‌س����ه‌ی‌ كه‌ ده‌بێته‌‬ ‫بامۆك����ی‌ ئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ ریفراندۆم‌و وه‌اڵمدانه‌وه‌ی‌ دانیشتنه‌كانی‌‬ ‫"یه‌كگرتو بزوتنه‌وه‌ زۆر داكۆكی‌ له‌سه‌ر بارزان����ی‌ ئه‌مان����ه‌ بێس����ودن‌و ده‌بێ����ت كاندیدی‌ هه‌ر سێ‌ الیه‌نه‌كه‌ ئه‌و كه‌سه‌یه‌‬ ‫دروس����تكردنی‌ یه‌ك لیستی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‌و كێش����ه‌كان به‌م ج����ۆره‌ دانیش����تنانه‌‌و كه‌ له‌ده‌س����ته‌ی‌ بااڵی‌ كاری‌ هاوبه‌شدا‬ ‫له‌دواهه‌می����ن كۆبونه‌وه‌ش����یاندا بابه‌تی‌ به‌مجۆره‌ ئالیه‌تانه‌ به‌بێ‌ ئاماده‌س����ازی‌ بڕیاری‌ له‌سه‌ر ده‌درێت"‪.‬‬ ‫د‪.‬عوم����ه‌ر محه‌م����ه‌د به‌رپرس����ی‬ ‫سودێكی‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫یه‌ك لیستییه‌كه‌یان دواخستوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "به‌هه‌مان ش����ێوه‌ ئێمه‌ش نوس����ینگه‌ی ئه‌نجومه‌نی جێبه‌جێكردنی‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ خۆكاندیدكردنی‌ مامۆس����تا‬ ‫عه‌ل����ی‌ باپیریش بۆ س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌ تێبینیم����ان له‌س����ه‌ر كۆم����ه‌ڵ هه‌یه‌ كه‌ یه‌كگرتوی ئیسالمی كوردستان جه‌غت‬ ‫كوردستان‪ ،‬محه‌مه‌د ساڵح بامۆكی‌ وتی‌ به‌شداره‌ له‌حكومه‌تێكدا كه‌ حكومه‌ته‌كه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ دروستكردنی‌‬ ‫"شتی‌ وام نه‌بیستوه‌‌و شتی‌ واش باسی‌ خه‌ڵكی‌ برس����ی‌ ك����ردوه‌‌و چه‌ترێكه‌ بۆ یه‌ك لیس����تی‌ پارته‌ ئیس��ل�امیه‌كانیان‬ ‫گه‌نده‌ڵكاران‌و گه‌نده‌ڵی‌‪ ،‬واتا له‌هه‌ردوالوه‌ به‌كراوه‌یی‌ به‌جێهێشتوه‌‪.‬‬ ‫لێوه‌ نه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌"به‌رژه‌وه‌ندیمان له‌چی����دا بو‬ ‫كامی����ل مه‌حمود ئه‌ندام����ی‌ مه‌كته‌بی‌ تێبینیمان له‌سه‌ر یه‌كتری‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ره‌تیشیكرده‌وه‌ كه‌ گه‌یشتبنه‌ به‌ربه‌ست دوای‌ مشاوه‌ره‌‌و لێكتێگه‌یشتن هه‌نگاوی‌‬ ‫سیاس����ی‌ بزوتن����ه‌وه‌ی‌ ئیس��ل�امی‌ له‌و‬ ‫بڕوایه‌دای����ه‌ ك����ه‌ ئ����ه‌وان وه‌ك س����ێ‌ له‌دروستكردنی‌ لیستی‌ هاوبه‌ش‌و هه‌وڵی‌ بۆ ده‌نێین"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش����ی‌ به‌وه‌ كرد ك����ه‌ "كۆمه‌ڵی‌‬ ‫الیه‌ن����ه‌ ئیس��ل�امییه‌كه‌ به‌فیعل����ی‌ له‌ناو هه‌ر بۆ ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫جه‌غتیشی‌ له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ ئیس��ل�امی‌ به‌وانی����ان نه‌وت����وه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌ره‌یه‌كی‌ ئیس��ل�امیدان‌و وتی‌ "ئه‌وه‌ی‌‬ ‫دروس����تمان ك����ردوه‌ زیات����ره‌ له‌به‌ره‌‌و كاری‌ به‌ره‌كه‌یان ته‌نها له‌دروس����تكردنی‌ دروس����تكردنی‌ لیس����تی‌ هاوبه‌ش نین"‌و‬ ‫بریتییه‌ له‌س����ه‌ركردایه‌تیه‌كی‌ هاوبه‌ش یه‌ك لیستیدا چڕ نه‌كردۆته‌وه‌‌و به‌وته‌ی‌ وت����ی‌ "ب����ه‌اڵم ب����اس له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و‬ ‫ب����ۆ به‌ڕێوه‌بردن����ی‌ كاری‌ ئیس��ل�امی‌ ئ����ه‌و "كاری‌ به‌ره‌ی‌ ئیس��ل�امی‌ مه‌ودای‌ خوێندنه‌وه‌ی‌ هاوبه‌ش ده‌كه‌ن بۆ دۆخه‌‬ ‫سیاسیه‌كه‌"‪.‬‬ ‫فراوانتری‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫له‌كوردستاندا"‪.‬‬ ‫به‌رپرس����ی نوس����ینگه‌ی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫له‌باره‌ی‌ خۆكاندیدكردنی‌ عه‌لی‌ باپیر‬ ‫وتیش����ی‌ "له‌ئێس����تادا ئه‌وه‌ی‌ كه‌ زۆر‬ ‫باس����ی‌ لێده‌كرێت دروستكردنی‌ لیستی‌ ئه‌میری‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌ بۆ سه‌رۆكی‌ جێبه‌جێكردن����ی یه‌كگرت����و ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫هاوبه‌ش����ه‌‌و ك����راوه‌ به‌مۆرك����ی‌ كاره‌ هه‌رێمی����ش‪ ،‬كامیل مه‌حمود وتی‌ "ئێمه‌ ده‌كات كه‌"لێ����ره‌و ل����ه‌وێ‌ هه‌ندێ����ك‬ ‫به‌ره‌ییه‌ك����ه‌‌و ل����ه‌م قۆناغ����ه‌دا به‌هۆی‌ له‌گه‌ڵ مامۆس����تا عه‌ل����ی‌ باپیر له‌چه‌ند له‌ئه‌ندامه‌كان����ی كۆم����ه‌ڵ قس����ه‌یان‬ ‫هه‌ندێك جیاوازی‌ سیاسیمان بۆ واقیعی‌ رۆژی‌ راب����ردودا كۆبونه‌وه‌مان ئه‌نجامدا‌و له‌وباره‌ی����ه‌وه‌ كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ڕه‌س����می‌‬ ‫ئه‌مڕۆی‌ كوردستان‌و بۆ چاره‌سه‌ركردنی‌ به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك هی����چ ئاماژه‌یه‌كمان هیچی����ان ب����ه‌وان نه‌وت����وه‌ ك����ه‌ بڵێن‬ ‫قه‌یرانه‌ سیاس����یه‌كان‪ ،‬ئه‌و باس����ه‌مان له‌قسه‌كانیدا نه‌خوێنده‌وه‌ كه‌ ئه‌و خۆی‌ به‌رژه‌وه‌ندیمان له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا نییه‌ یه‌ك‬ ‫لیست دروست بكه‌ین"‪.‬‬ ‫كاندید بكات بۆ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم"‪.‬‬ ‫دواخستوه‌"‪.‬‬ ‫جه‌غتیشی‌ له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌‬ ‫وتیش����ی‌"پێمانوایه‌ ئه‌گه‌ر خۆیش����ی‌‬ ‫ئام����اژه‌ی‌ به‌وه‌ش����دا "له‌هه‌ندێ����ك‬ ‫له‌مه‌س����ه‌له‌ی‌ سیاس����یدا ئێم����ه‌ یه‌كین كاندید بكردایه‌ قس����ه‌ی‌ له‌سه‌ر ده‌كرد‌و له‌الی‌ كۆم����ه‌ڵ ئه‌و ئاماده‌ییه‌ نابینن بۆ‬ ‫له‌روانینمان بۆ بارودۆخه‌ سیاس����یه‌كه‌ باسی‌ ده‌كرد بۆ ئه‌وه‌ی‌ به‌النی‌ كه‌مه‌وه‌ دروستكردنی‌ یه‌ك لیستیه‌كه‌‌و له‌ئێستادا‬

‫بۆچی الیەنە سیاسییەكان‬ ‫لەسەر کاندیدێک بۆ‬ ‫پۆستەکەی بارزانی رێکناکەون؟‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫الیەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان‬ ‫بۆچونیان جیاوازە لەبارەی ئەو‬ ‫قسەیەی بارزانییەوە كە رایگەیاندبو‬ ‫الیەنە سیاسییەكان لەسەر كاندیدێك‬ ‫بۆ شوێنەكەی رێبكەون ئەو ئامادەیە‬ ‫پۆستەكەی رادەست بكات‪.‬‬ ‫هەفت����ەی رابردو‪ ،‬مەس����عود بارزانی‪ ،‬كە‬ ‫بەسەرۆكایەتی وەفدێكی ئەنجومەنی بااڵی‬ ‫ریفراندۆمی هەرێمی كوردستان سەردانی‬ ‫برۆكسلی كردبو‪ ،‬لەوتەیەكدا لەپەرلەمانی‬ ‫ئەوروپ����ا بۆ جارێكی دیكە دوپاتیكردەوە‬ ‫كە ئەگەر الیەنە سیاس����ییەكان لەس����ەر‬ ‫كاندیدێك بۆ ش����وێنەكەی رێكبكەون ئەو‬ ‫ئامادەیە پۆستەكەی رادەست بكات‪.‬‬ ‫ئارێ����ز عەبدواڵ‪ ،‬ئەندامی س����ەركردایەتی‬ ‫یەكێتی وت����ی كە الیەنە سیاس����ییەكان‬ ‫بۆیان نییە لەدەرەوەی پەرلەمان‌و یاس����ا‬ ‫سەرۆكێك بۆ هەرێمی كوردستان دابنێن‬ ‫گەر هەموش����یان لەوبارەی����ەوە یەكدەنگ‬ ‫بن‪.‬‬ ‫باس����ی لەوەش����كرد كە دو ڕێگا هەیە بۆ‬ ‫دیاریكردن����ی س����ەرۆكی هەرێم یەكێكیان‬ ‫هەڵبژاردن بكرێت بەپێی یاس����ا كۆنەكە‪،‬‬ ‫دوەمیش����یان ئەوەیە كە یاساكە هەموار‬ ‫بكرێتەوەو لەڕێگەی پەرلەمان س����ەرۆك‬ ‫هەڵبژێدرێت‪.‬‬ ‫پێشی وایە مەسعود بارزانی گەر بیەوێت‬ ‫دەس����تبەرداری ئەو پۆستە ببێت دەبێت‬ ‫رێگە بدات فراكسیۆنەكەی لەناو پەرلەمان‬ ‫هاوكار بێت بۆ هەمواركردنەوەی یاس����ای‬ ‫س����ەرۆكایەتی هەرێ����م ئ����ەوكات لەن����او‬ ‫پەرلەمانەوە بەچەن����د رۆژێك دەتوانرێت‬ ‫س����ەرۆكێك بۆ هەرێم دی����اری بكرێت كە‬ ‫"سەرۆكێكی یاسایی‌و شەرعی" بێت‪.‬‬ ‫پێش����ی وایە ئەگەر دەس����تكاری یاسایی‬ ‫س����ەرۆكایەتی هەرێمیش نەكرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەكرێ����ت یاس����ایەك دەربكرێت كە باس‬ ‫ل����ەوە بكات ك����ە تاهەڵبژاردن����ی داهاتو‬ ‫كەسێك لەش����وێنەكەی بارزانی دابنرێت‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم پێیوایە پارتی تائێس����تاش رێگرە‬ ‫لەبەردەم كارابونەوەی پەرلەمان‌و لەگەڵ‬

‫داوا دەكەین كۆبونەوە‬ ‫پێنج قۆڵییەکان‬ ‫زیندوبكرێنەوە بۆ‬ ‫چارەسەركردنی ئەو‬ ‫كێشەیە‪ ،‬لەوێ لەگەڵ‬ ‫الیەنەكانی دیكەشدا‬ ‫تاوتوێی گۆڕینی هەر‬ ‫سێ سەرۆكایەتییەكە‬ ‫بكرێت‬ ‫هەمواركردنەوەی یاس����ای س����ەرۆكایەتی‬ ‫هەرێمیشدا نییە‪.‬‬ ‫هەروەه����ا ش����وان راب����ەر‪ ،‬بڕی����اردەری‬ ‫ئەنجومەن����ی س����ەركردایەتی كۆمەڵ����ی‬ ‫ئیسالمی كوردستان پێیوایە ئەو قسەیەی‬ ‫بارزان����ی كە چەند جارێ����ك داوای كردوە‬ ‫كەسێك لەشوێنەكەی بۆ پۆستی سەرۆكی‬ ‫هەرێم دی����اری بكرێت "ب����ێ منەتكردنی‬ ‫خەڵكە"و بەمان����ای ئەوەیە كە ئەو خۆی‬ ‫"نەسەپاندوەو كێ ئامادەیە باسەرۆكایەتی‬ ‫هەرێم بكات‌و ئەو واز دەهێنێت"‪.‬‬ ‫باس لەوەش دەكات كە كەس بەو شێوەیە‬ ‫ئامادە نییە جێی ئ����ەو بگرێتەوە چونكە‬ ‫وەك ش����وان راب����ەر ئام����اژەی پێدەكات‬ ‫سەرۆكی هەرێم پۆستێكی یاساییەو مافی‬ ‫خەڵكەو نابێ ئ����اوا دابەش بكرێت بەڵكو‬ ‫دەبێت لەڕێگەی هەڵب����ژاردن‌و دەنگدانی‬

‫خەڵكەوە یان لەڕێگەی پەرلەمانەوە بێت‌و‬ ‫مەس����عود بارزانی‪-‬ش دەزانێت كە كەس‬ ‫بەو جۆرە ئامادە نییە ش����وێنەكەی ئەو‬ ‫وەربگرێ����ت بۆیە دەیەوێت ب����ەم رێگەیە‬ ‫خەڵك ئیح����راج‌و بێمنەت ب����كات‌و "دەنا‬ ‫چ����ۆن دەبێت ئ����ەو پۆس����تە گرنگە ئاوا‬ ‫گۆڕانكاری تێدا بكرێت"‪.‬‬ ‫"ئەگەر پارتی بەجدی ئامادەیە مەسعود‬ ‫بارزانی بگۆڕێت ئەوا بالەڕێگەی پەرلەمان‬ ‫یاخود هەڵبژاردن‌و یاساوە ئەو گۆڕانكارییە‬ ‫بكرێ����ت كە ئەنجامەكەی هەرچییەك بێت‬ ‫هەمو الی����ەك پێی رازی دەبن"‪ .‬ش����وان‬ ‫رابەر وای وت‪.‬‬ ‫بەاڵ رەئوف عوس����مان‪ ،‬سەرۆكی جڤاتی‬ ‫گش����تی بزوتنەوەی گ����ۆڕان پێیوایە بۆ‬ ‫چارەسەری ئەو كێشەیە دەبێت كۆبونەوە‬ ‫پێنج قۆڵییەكان زیندوبكرێنەوە كە بارزانی‬ ‫پێش����تر ئەوەی رەتكردب����وەوە جارێكی‬ ‫دیكە پارتی بگەڕێتەوە بۆ كۆبونەوە پێنج‬ ‫قۆڵییەكان‪.‬‬ ‫رەئوف عوس����مان وتی"داوا دەكەین ئەو‬ ‫كۆبونەوە پێنج قۆڵیانە زیندوبكرێنەوە بۆ‬ ‫چارەسەركردنی ئەو كێشەیە لەوێ لەگەڵ‬ ‫الیەنەكانی دیكەشدا تاوتوێی گۆڕینی هەر‬ ‫سێ س����ەرۆكایەتییەكە بكرێت" بەهیوای‬ ‫ئەوەش����ە الیەنەكان لەبارەی دیاریكردنی‬ ‫كەسێك لەجێی بارزانی بگەنە ئەنجام‪.‬‬ ‫یەكگرتوی ئیس��ل�امی كوردستان رایەكی‬ ‫دیك����ەی هەی����ەو بەرپرس����ی مەڵبەندی‬ ‫س����لێمانی ئەو حزبە پێی وایە ئەو پرسە‬ ‫دەبێ����ت گفتوگۆی لەس����ەر بكرێت بەاڵم‬ ‫وتیشی"هێشتا الیەنە سیاسییەكان لەسەر‬ ‫هیچ یەكێك لەخاڵە بنەڕەتییەكانی دیكە‬ ‫رێكنەكەوتون تابێن لەس����ەر ئەم پۆستە‬ ‫رێبكەون كە ئەس����ڵ ئەوەیە رێكبكەون‌و‬ ‫كاندیدی����ان هەبێت‌و یەكێت����ی دەتوانێت‬ ‫رۆڵی سەرەكی لەمەدا ببینێت"‪.‬‬ ‫عوسمان كاروانی لەگەڵ ئەوەی پێی وایە‬ ‫ئەو پرس����ە پێویس����تی بەكاراكردنەوەی‬ ‫پەرلەمان هەیە بەاڵم پێشی وایە "ئەگەر‬ ‫رێككەوتنی الیەنە سیاس����ییەكان لەسەر‬ ‫كەس����ێكی دیاریكراو نەبێت پەرلەمانیش‬ ‫كارابكرێت����ەوە پرس����ەكە ه����ەر گرف����ت‬ ‫دەبێت"‪.‬‬

‫پێیان باش نییه‌‌و له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ خۆیان‌و‬ ‫الیه‌نه‌كانی‌ تریشی‌ نابینن‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شدا كه‌ ئه‌وان‌و كۆمه‌ڵ‬ ‫به‌پێی‌ په‌یڕه‌وی‌ ناوخۆیان بۆ پرسی‌ یه‌ك‬ ‫لیستی‌ تائاس����تی‌ مه‌ڵبه‌نده‌كان ده‌بێت‬ ‫راوێژ به‌ئه‌ندامه‌كانیان بكه‌ن‌و وتی‌ "ئێمه‌‬ ‫تائێستا ئه‌و راوێژه‌مان نه‌كردوه‌‌و نازانین‬ ‫ئایا برایانی‌ كۆمه‌ڵ كردویانه‌ یان نا"‪.‬‬ ‫ی له‌سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫د‪.‬عومه‌ر محه‌مه‌د جه‌غت ‌‬ ‫كرده‌وه‌ "له‌و هه‌نگاوی‌ یه‌ك لیس����تییه‌‬ ‫بێئومێد نه‌بون‌و هه‌ر كاری‌ بۆ ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و نه‌یش����ارده‌وه‌ ك���� ‌ه له‌نێو خۆیاندا‬ ‫وه‌ك سێ‌ پارته‌ ئیسالمییه‌كه‌ تێبینییان‬ ‫له‌سه‌ر كاری‌ سیاسی‌ یه‌كتر هه‌یه‌‌و وتی‌‬ ‫"ب����ه‌اڵم ئێمه‌ هه‌موم����ان له‌گۆڕه‌پانێكی‌‬ ‫هاوبه‌شدا كار ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئامانجم����ان یه‌ك����ه‌ به‌اڵم‬ ‫له‌نه‌هج‌و ئس����لوبدا جیاوازیمان هه‌یه‌ بۆ‬ ‫گه‌یشتن به‌ئامانجه‌كان‌و له‌هه‌ندێك شتدا‬ ‫هاوكۆكین‌و له‌هه‌ندێكی‌ تردا جیاوازیمان‬ ‫هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫جه‌غتیش����ی‌ كرده‌وه‌ "ئێم����ه‌ بڕوامان‬ ‫وایه‌ ب����ۆ هه‌مو كۆبونه‌وه‌ی����ه‌ك بچین‌و‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌كاندا قس����ه‌ی‌ خۆمان بكه‌ین‬ ‫ب����ه‌اڵم برایان����ی‌ كۆم����ه‌ڵ پێی����ان وایه‌‬ ‫كۆبون����ه‌وه‌كان بێهوده‌ی����ه‌‌و ئه‌نجام����ی‌‬ ‫نابێ����ت‌و له‌به‌رئه‌وه‌ ناچنه‌ كۆبونه‌وه‌كان‬ ‫وه‌ك فشارێك نه‌ك وه‌كو ئه‌وه‌ی‌ بڕوایان‬ ‫به‌كۆبونه‌وه‌‌و گفتوگۆ نه‌بێت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ بونی‌ كاندید بۆ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێ����م وه‌ك نوێن����ه‌ری‌ س����ێ‌ الیه‌ن����ه‌‬ ‫ئیس��ل�امییه‌كه‌‪ ،‬د‪.‬عومه‌ر محه‌مه‌د وتی‌‬ ‫"هێش����تا زوه‌ ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌ قس����ه‌ی‌ لێ‌‬ ‫بكرێت‌و خوێندنه‌وه‌ی‌ باش����تر‌و قس����ه‌ی‌‬ ‫زیاتری‌ ده‌وێ����ت‌و له‌وباره‌یه‌وه‌ هیچمان‬ ‫باس نه‌كردوه‌"‪.‬‬

‫كۆمه‌ڵ پێیوای ‌ه‬ ‫به‌شداریكردن ‌ی‬ ‫یه‌كگرتوو بزوتنه‌و‌ه‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌كان ‌ی‬ ‫بارزانی‌ گه‌وره‌دا‬ ‫هیچ سودێكی‌ نییه‌‌و‬ ‫ئێمه‌ش پێمان وای ‌ه‬ ‫به‌شداریكردنی‌ ئه‌وان‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌كان ‌ی‬ ‫بارزان ‌ی بچوكدا هیچ‬ ‫سودێك ‌ی نییه‌‬

‫"تا ئێستا هیچ كه‌سێك كاندید نه‌كراو‌ه‬ ‫بۆ رێكخه‌ر ‌ی گشتی‌ بزوتنه‌وه‌ ‌ی گۆڕان"‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و زانیاریانه‌ی‌‬ ‫له‌ناوه‌نده‌كانی‌ گۆڕانه‌وه‌ دز‌ه‬ ‫ده‌كه‌ن بۆ نێو میدیا‪ ،‬عومه‌ر‬ ‫سه‌ید عه‌لی‌ به‌هێزترین كاندیده‌ بۆ‬ ‫وه‌رگرتنی‌ پۆستی‌ رێكخه‌ری‌ گشتی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪ ،‬ئه‌ندامێكی‌‬ ‫جڤاتی‌ نیشتمانیش ده‌ڵێت "تائێستا‬ ‫هیچ كاندیدێك بۆ رێكخه‌ری‌ گشتی‌‬ ‫ئاشكرا نه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫ده‌رگای‌ خۆپااڵوتن بۆ رێكخه‌ری‌‬ ‫گشتی‌ نه‌كراوه‌ته‌وه‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ جڤاتی‌ نیشتیمانی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان‪ ،‬س����اماڵ عه‌ب����دواڵ به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫رایگه‌یان����د ك����ه‌ ئ����ه‌و ده‌نگۆیانه‌ی‌‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌یه‌كالیكردنه‌وه‌ی‌ چه‌ند‬ ‫كه‌س����ایه‌تییه‌ك بۆ رێكخه‌ری‌ گشتی‌‬ ‫گۆڕان باس����یان لێوه‌ ده‌كرێت دورن‬ ‫له‌ڕاس����تیه‌وه‌‪ ،‬ئ����ه‌و وتی‌ "تائێس����تا‬ ‫ده‌رگای‌ خۆپااڵوت����ن ب����ۆ رێكخه‌ری‌‬ ‫گشتی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان نه‌كراوه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫هیچ كاندیدێكیش بۆ رێكخه‌ری‌ گشتی‌‬ ‫ئاشكرا نه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو ره‌تیكرده‌وه‌ له‌‪25‬ی‌ ته‌مموزدا‬ ‫وه‌ك بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان س����وپرایزیان‬ ‫له‌وباره‌ی����ه‌وه‌ هه‌بێ����ت‪ ،‬ئ����ه‌‌و وت����ی‌‬ ‫"تائێس����تا هیچ ش����تێكی‌ ره‌س����می‌‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ بونی‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫ساماڵ جه‌غتی‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش كرده‌وه‌‬ ‫كه‌ ئه‌و كه‌س����ه‌ی‌ ده‌بێت����ه‌ رێكخه‌ری‌‬ ‫گشتی‌ هه‌مان ده‌س����ه‌اڵته‌كانی‌ كاك‬ ‫نه‌وش����یروانی‌ نابێ����ت‪ ،‬ئ����ه‌‌و وت����ی‌‬ ‫"ئه‌وه‌شی‌ ده‌بێته‌ رێكخه‌ری‌ گشتی‌ نه‌‬ ‫وه‌ك نه‌وشیروان مسته‌فا ده‌بێت‌و نه‌‬ ‫ده‌توانێت جێگه‌ی‌ نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫بگرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫"كۆمپانیای‌ وشه‌ پێویستی‌‬ ‫به‌یه‌كالكردنه‌وه‌یه‌"‬ ‫ه����اوكات ئه‌ندامێكی‌ جڤاتی‌ گش����تی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌كه‌ش جه‌غت له‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫گواستنه‌وه‌ی‌ خاوه‌ندارێتی‌ كۆمپانیای‌‬ ‫وشه‌ له‌نه‌وشیروان مسته‌فاوه‌ بۆ سه‌ر‬

‫چیای‌ كوڕی‌ له‌ئاین����ده‌دا كاریگه‌ری‌‬ ‫نه‌رێن����ی‌ نابێت له‌س����ه‌ر بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫گ����ۆڕان‌و ده‌ڵێت "چیا ك����وڕی‌ كاك‬ ‫نه‌وش����یروانه‌‌و كۆمپانی����ای‌ وش����ه‌‬ ‫له‌ده‌ستێكی‌ ئه‌میندایه‌"‪.‬‬ ‫كوێس����تان محه‌مه‌د‪ ،‬ئه‌ندامی‌ جڤاتی‌‬ ‫گش����تی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان رایگه‌یاند‬ ‫"ئ����ه‌و بابه‌ت����ه‌ هه‌ت����ا ئێس����تا هیچ‬ ‫لێكه‌وته‌یه‌كی‌ خراپی‌ لێ‌ نه‌كه‌وتۆته‌وه‌‌و‬ ‫هیچ كێشه‌‌و ناڕه‌زایه‌تییه‌كی‌ دروست‬ ‫نه‌كردوه‌‌و نه‌بوه‌ته‌ بابه‌ت له‌الی‌ هیچ‬ ‫كه‌سێك"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "هه‌ر موڵكێك بێگومان هه‌ر‬ ‫ده‌بێت به‌ناوی‌ كه‌سێكه‌وه‌ بێت‌و بڕوا‬ ‫ناكه‌م كێشه‌ دروست بكات"‪.‬‬ ‫جه‌غتیش����ی‌ ك����رده‌وه‌ "چی����ا كوڕی‌‬ ‫كاك نه‌وشیروانه‌‌و په‌روه‌رده‌ی‌ ئه‌وی‌‬ ‫وه‌رگرتوه‌‌و هه‌رگی����ز ته‌ماعی‌ له‌هیچ‬ ‫موڵكێكی‌ گ����ۆڕان نییه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ڕوی‌‬ ‫یاس����اییه‌وه‌ ده‌بێ����ت خاوه‌ندارێت����ی‌‬ ‫پش����كه‌كانی‌ له‌س����ه‌ر یه‌كێك بێت"‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "به‌بڕوای‌ من له‌ده‌س����تێكی‌‬ ‫ئه‌میندایه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ له‌كاتێكدای����ه‌ ك����ه‌ به‌ش����ێك‬ ‫له‌هه‌ڵس����وڕاوانی‌ بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌ك����ه‌ن خاوه‌ندارێتی‌‬ ‫كۆمپانیای‌ وشه‌ له‌س����ه‌ر بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان بوایه‌ باش����تر بو نه‌ك له‌سه‌ر‬ ‫كه‌س‪ ،‬ب����ه‌و پێی����ه‌ی‌ بزوتن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان ته‌نها كه‌ناڵ����ی‌‪‌KNN‬و گردی‌‬ ‫زه‌رگه‌ت����ه‌ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر هه‌موی‌‬ ‫به‌ن����اوی‌ كه‌س����ێكه‌وه‌ بێ����ت ره‌نگه‌‬ ‫له‌ڕوی‌ سیاسی‌‌و یاساییه‌وه‌ لێكه‌وته‌ی‌‬ ‫نه‌رێنی‌ هه‌بێت‪.‬‬ ‫بێس����تون فایه‌ق‪ ،‬ئه‌ندامی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس����تان له‌فراكسیۆنی‌ گۆڕان له‌و‬ ‫بڕوایه‌دایه‌ كه‌ ئه‌و بابه‌ته‌ پێویس����تی‌‬ ‫به‌یه‌كالیی‌ كردنه‌وه‌‌و به‌الداخستن هه‌یه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌ئاینده‌دا به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫خ����راپ نه‌یه‌ت����ه‌ ب����ه‌ر بزوتن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان‌و به‌ربه‌س����ت بۆ بزوتنه‌وه‌كه‌‌و‬ ‫سیاس����ه‌ته‌كانی‌ گ����ۆڕان دروس����ت‬ ‫نه‌كات‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "له‌ئاینده‌دا پێموایه‌‬ ‫لێكه‌وته‌ی‌ ده‌بێ����ت‌و ده‌بێته‌ یه‌كێك‬

‫له‌بابه‌ته‌ زیندوه‌كانی‌ ناو بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫گ����ۆڕان ك����ه‌ جێگ����ه‌ی‌ گفتوگۆكردن‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬ ‫بێس����تون فایه‌ق ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش����دا‬ ‫"له‌ئێس����تادا ئ����ه‌م بابه‌ت����ه‌ نه‌بوه‌ته‌‬ ‫جێی‌ گفتوگ����ۆ‪ ،‬به‌اڵم له‌ئاینده‌دا ئه‌م‬ ‫بابه‌ته‌ یه‌خه‌ی‌ گ����ۆڕان ده‌گرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫جه‌غتیش����ی‌ كرده‌وه‌ "ئه‌سڵ وایه‌ ئه‌و‬ ‫مومته‌له‌كاتان����ه‌ به‌ن����اوی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕانه‌وه‌ بن باش����تره‌ ن����ه‌ك به‌ناوی‌‬ ‫كه‌سه‌وه‌"‪.‬‬

‫خاوەنداریەتی‬ ‫کۆمپانیای وشە‬ ‫پێویستی‌ به‌یه‌كالی ‌ی‬ ‫كردنه‌وه‌‌ هه‌ی ‌ه بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌ئاینده‌دا‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫خراپ به‌ربه‌ست‬ ‫بۆ بزوتنه‌وه‌كه‌‌و‬ ‫سیاسه‌ته‌كان ‌ی‬ ‫گۆڕان دروست‬ ‫نه‌كات‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )585‬سێشه‌مم ‌ه ‪2017/7/18‬‬

‫لەدایکبونی کوردستانێکی ئازادو سەربەخۆ‬ ‫بەهێزترین فاکتەری ئاشتی‌و سەقامگیریی ناوچەکەیە‬

‫لەڕوی ناچارییەوە‬ ‫چەند تێبینیەک‬

‫شەفیق قەزاز‬ ‫لەگۆڕەپانی سیاسیی ئەمڕۆی هەرێمدا‪ ،‬واتا‬ ‫لەدۆخێکدا کە بۆچون‌و مەبەستی شاردراوە‬ ‫راس���تیەکان ون دەک���ەن‪ ،‬هەڵوێس���تەکان‬ ‫لەبەرامبەر هێڵی سورو تەحەداکاندا شەرمن‬ ‫دەنوێن���ن‪ ،‬بڕی���ارەکان وەک موچەو بژێوی‬ ‫خەڵک کەم‌و پرزە لێبڕاون‪ ،‬لەڕەوشێکی لەو‬ ‫جۆرەدا‪ ،‬بەئاستێک زەحمەت بوە راشکاوانە‬ ‫ش���ت بوترێت‌و خەڵک بەس���وک‌و س���انایی‬ ‫لێ���ی تێبگەن‪ ،‬بەاڵم هەر ئ���ەم بارودۆخەی‬ ‫ئێستاش���ە ناچارمان دەکات کە بەڕوی ئەو‬ ‫گۆڕەپانە ش���پرزەیەدا و بەهیوای ئاس���تێک‬ ‫رونکردن���ەوەو ئاڕاس���تەدان ب���ەروداوەکان‪،‬‬ ‫تێبینیمان هەبێت‪.‬‬

‫شاری موسڵ‬ ‫‪ - Lepoint‬ئاوێنە‬ ‫بێرنارد هێنری لیڤی‪ ،‬فەیلەسوفی‬ ‫ناوداری فەڕەنسی لەوتارێكدا كە‬ ‫لەهەفتەنامەی "‪"lepoint‬ی چاپی‬ ‫فەڕەنسا باڵوكراوەتەوە‪ ،‬دەڵێت "هیچ‬ ‫جێی گومان نییە كە لەدایكبونی دەوڵەتی‬ ‫سەربەخۆو ئازادی كوردستان‪ ،‬دەتوانێت‬ ‫رۆڵێكی تەواوو یەكالكەرەوە بگێڕێت‬ ‫بۆ سەقامگیری‌و ئاشتەوایی ناوچەی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاست"‪.‬‬ ‫لیڤی‪ ،‬کە جولەكەیەكی‌ ناوداری‌ فەڕەنسی‬ ‫دۆس���تی نزیک���ی ک���وردەو زیات���ر لەچل‬ ‫ساڵە بەش���ێوەیەكی‌ كارا لەڕوداوە گەرم‌و‬ ‫هه‌ژێنه‌ره‌كانی‌ دنی���ادا ئاماده‌یه‌‌و پیاوێك ‌ی‬ ‫مه‌یدانییه‌و له‌سه‌رتاسه‌ری‌ جیهاندا به‌وپه‌ڕ ‌ی‬ ‫ریس���ك كردن���ه‌وه‌ له‌به‌ره‌كان��� ‌ی جه‌نگ���دا‬ ‫ئاماده‌ ده‌بێت‪ ،‬پش���تیوانێك ‌ی سه‌رسه‌خت ‌ی‬ ‫باشوری‌ س���ودان‌و جیابونه‌وه‌ ‌ی له‌ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫باكوری‌ س���ودان‌و یه‌كێك بو له‌الیه‌نگران ‌ی‬ ‫هێرشكردنه‌ س���ه‌ر عێراق‪ ،‬له‌وتارێكدا له‌دوا‬ ‫ژم���اره‌ی‌ هه‌فته‌نام���ه‌ ‌ی "‪ "lepoint‬ك��� ‌ه‬ ‫سه‌ره‌تای‌ ئه‌م هه‌فته‌یه‌ باڵوكراوه‌ته‌و‌ه باس‬ ‫لەش���ەڕی موس���ڵ‌و رزگاركردنی ئەو شارە‬ ‫لەدەستی داعش دەكات‌و سەركەوتنی هێزە‬ ‫عێراقییەكان���ی بەیەكێك لە"س���ەركەوتنە‬ ‫سەیرو نامۆ"كان ناوبردوە‪.‬‬ ‫لیڤ���ی لەوتارەكەیدا باس���ی لەپرس���ی‬ ‫ریفراندۆم���ی هەرێمی كوردستانیش���ی بۆ‬ ‫س���ەربەخۆیی كردوە كە بڕیارە رۆژی ‪25‬ی‬ ‫ئەیلولی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت‌و وتویەتی"لە‬ ‫دی���دی ئەوروپییەكان���ەوە وێ���ڕای ئەوەی‬ ‫دەوڵەتی عێراق كە دروستكراوی سەردەمی‬ ‫ئیپریالی���زم‌و پش���ێوییەكانی جەنگ���ی‬ ‫جیهان���ی یەك���ەم ب���وەو وەك دەوڵەتێكی‬ ‫س���اختە دەناس���رێت‪ ،‬هەرێمی كوردستان‬ ‫وەك دەوڵ���ەت نەتەوەیەكی راس���تەقینە‪،‬‬ ‫خاوەن رەگوڕیش���ەیە‪ .‬كوردستان‪ ،‬خاوەنی‬ ‫رەگوڕیش���ەی كەلتوری قوڵەو رێز لەبنەما‬ ‫دیموكراس���یەكان‌و عیلمانی���ەت‪ ،‬ئازادی‌و‬ ‫یەكس���انی ژن‌و پی���اوو ماف���ی كەمینەكان‬ ‫دەگرێت‌و لەماوەی ئەم چەند س���اڵەدا ئەو‬ ‫بنەمایانەی لەدام���ەزراوە دیموكراتییەكانی‬ ‫خۆیدا ئەزمون كردوە"‪.‬‬ ‫ئەو فەیلەسوفە فەڕەنسییە ك ‌ه ملیۆنه‌رێك ‌ی‬ ‫جوله‌كه‌ی���ه‌‌و له‌الی���ه‌ن كۆماری‌ ئیس�ل�ام ‌ی‬ ‫ئێران‌و نه‌ته‌وه‌په‌رستان ‌ی عه‌ره‌به‌و‌ه ئه‌وپه‌ڕ ‌ی‬ ‫دژایه‌تی‌ ده‌كرێ‌‪ ،‬وتوشیەتی كە بۆ ئەو هیچ‬ ‫جێی گومان نییە كە لەدایكبونی دەوڵەتی‬ ‫س���ەربەخۆو ئازادی كوردس���تان دەتوانێت‬ ‫رۆڵێك���ی تەواوو یەكالك���ەرەوە بگێڕێت بۆ‬ ‫سەقامگیری‌و ئاشتەوایی ناوچەكە‪.‬‬ ‫لیڤی ئاماژەی بەڕۆڵی كوردەكانی هەرێمی‬ ‫كوردستان كردوەو وتویەتی لەڕاستیدا ئەوە‬ ‫پێش���مەگە كوردەكانی ئەو هەرێمە بون كە‬ ‫لەمانگەكانی ئۆكتۆبەرو نۆڤەمبەری س���اڵی‬ ‫رابردودا دەروازەكانی ش���اری موس���ڵیان‬ ‫لەبەردەم هێزە عێراقییەكاندا خس���تە سەر‬

‫کاتی رزگارکردنی موسڵ‬ ‫پش���ت‪ .‬ئەوە كوردەكان بون كە بەدرێژایی‬ ‫ئەو چەند ساڵە رەشە‪ ،‬بەتەنیایی لەبەرامبەر‬ ‫داعشدا بەرگریان كرد‪ ،‬بەو جۆرەی بەریتانیا‬ ‫لەجەنگ���ی جیهانی دوەمدا تاس���اڵی ‪1941‬‬ ‫بەتەنیایی لەبەرامبەر نازییەكاندا لەئەوروپا‬ ‫وەستایەوە‪.‬‬ ‫وتوش���یەتی"لەكاتێكدا كە لەئابی ‪2014‬‬ ‫هێزە عێراقییەكان موس���ڵیان جێهێش���ت‌و‬ ‫لەبەرامبەر چەكدارە توندڕەوەكانی داعشدا‬ ‫هیچ بەرگرییەكی ئەوتۆیان پیش���ان نەدا‪،‬‬ ‫ئ���ەوە جەنگاوە دلێرەكان���ی كوردی هەرێم‬ ‫ب���ون ك���ە لەم���اوەی دو س���اڵی رابردودا‬ ‫پێش���ڕەوییەكانی داعش���یان لەبەرەیەكی‬ ‫زیات���ر لەهەزار كیلۆمەتری���دا راگرت‌و پاش‬ ‫ئەوەش بۆ پاشەكەش���ێ كردن بەهێزەكانی‬ ‫داعش ش���ەڕێكی ئازایانەیان دەستپێكرد‪.‬‬ ‫ئایا كوردەكان دەبنە لەبیركراوانی ش���ەڕی‬ ‫موس���ڵ؟ بەبیانوی ئەوەی كە لەسەرەتای‬ ‫هێرشی كۆتایی بۆ سەر موسڵ‪ ،‬هێزەكانی‬ ‫هاوپەیمان���ی نێودەوڵەت���ی نەیانویس���ت‬ ‫كوردەكان لەو شەڕەدا بەشداری بكەن‪ ،‬ئایا‬ ‫دەتوانین رێگە بەخۆم���ان بدەین كە رۆڵی‬ ‫كوردەكان لەو جەنگەدا نادیدە بگرین؟"‬ ‫لیڤی وتویەتی "رۆژی ‪25‬ی ئەیلولی داهاتو‬ ‫كوردەكانی هەرێمی كوردس���تانی عێراق بۆ‬ ‫دیاریكردنی چارەنوس���ی خۆی���ان لەپێناو‬ ‫دروس���تكردنی دەوڵەتێكی سەربەخۆدا كە‬ ‫بەر لەسەدەیەك بەڵێنی ئەوەمان پێدابون‪،‬‬ ‫دەچنە سەر سندوقەكانی دەنگدان‪ .‬ئەوان‬ ‫هەس���ت دەكەن كە زیاد لەهەر كاتێكی تر هەوڵی ئ���ەوە بدەن ك���ەوا لەخەڵكی دنیا‬ ‫ئێستا مافی ئەوەیان هەیە لەبارەی ئایندەی بگەیەنن كە ئەو ریفراندۆمە دەكرێت ببێتە‬ ‫چەقی گرژی‌و ناسەقامگیرییەكی نوێ؟"‪.‬‬ ‫نەتەوەكەیانەوە بەتەنیا بڕیار بدەن"‪.‬‬ ‫لیڤ���ی وتوش���یەتی "لەهەمانكاتدا چەند‬ ‫ئه‌م ده‌رهێنه‌رو فه‌یله‌س���وف ‌ه فه‌ره‌نسیی ‌ه‬ ‫ک���ە یه‌كێك��� ‌ه له‌وانه‌ی‌ ش���ێلگیران ‌ه كار بۆ دەنگێكی ك���ۆك لەودی���و دەریاكانەوە بۆ‬ ‫ناس���اندنی‌ كوردس���تان به‌جیه���ان وه‌ك پش���تیوانی لەخەڵكی هەرێمی كوردستان‬ ‫ده‌وڵه‌تێكی‌ س���ه‌ربه‌خۆ ده‌ك��� ‌هن‌و چه‌ندین بەرزبونەتەوە‪ .‬دەنگگەلێك كە دەڵێن وێڕای‬ ‫وتاریش���ی‌ س���ه‌باره‌ت به‌ستایش���كردن ‌ی ئەوەی عێراق واڵتێكی دروستكراوی جەنگە‬ ‫پێشمه‌رگه‌ له‌میدیا ناوداره‌كانی‌ فه‌ره‌نسادا ئیس���تیعمارییەكانەو خاوەن���ی هیچ جۆرە‬ ‫باڵوكردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬نوسیویەتی كە "لەكاتێكدا رەس���ەنێتییەك نییە‪ ،‬هەرێمی كوردستان‬ ‫كوردەكانی هەرێمی كوردس���تان بەشداری وەك یەك نەتەوە‪ ،‬كە خاوەنی رەگوڕیشەی‬ ‫لەڕیفراندۆمدا دەك���ەن‪ ،‬واڵتانی جیهانیش مێژوی���ی قوڵ���ە‪ ،‬خ���اوەن رەس���ەنێتیە‪.‬‬ ‫بەش���ێوەیەك لەش���ێوەكان لەبەردەم ئەو پشتیوانی لەپڕۆژەی سەربەخۆیی هەرێمی‬ ‫پرس���یارەدا دەمێنن���ەوە كە ئای���ا دەبێت كوردستان‪ ،‬پش���تیوانیكردنی دیموكراتی‌و‬ ‫وەك ئەنك���ەرە‪ ،‬تاران‌و مۆس���كۆ‪ ،‬بەچاوی عیلمانییەت���ە‪ ،‬پش���تیوانیكردنی رێزگرتن‬ ‫گومانەوە س���ەیری ئەو ریفراندۆمە بكەن‌و لەمافی كەمینە نەتەوەكان كە ئێمە ئەوەمان‬

‫واڵتانی جیهان لەبەردەم‬ ‫ئەو پرسیارەدان كە ئایا‬ ‫دەبێت وەك ئەنكەرە‪،‬‬ ‫تاران‌و مۆسكۆ‪ ،‬بەچاوی‬ ‫گومانەوە سەیری ئەو‬ ‫ریفراندۆمە بكەن‌و‬ ‫هەوڵی ئەوە بدەن كەوا‬ ‫لەخەڵكی دنیا بگەیەنن‬ ‫ئەو ریفراندۆمە دەكرێت‬ ‫ببێتە چەقی گرژی‌و‬ ‫ناسەقامگیرییەكی نوێ؟‬

‫بەڕون���ی لەڕەفتاری كوردەكان���ی هەرێمدا‬ ‫بەرامب���ەر بەخەڵكی غەیرەك���ورد بینیوە‪.‬‬ ‫پش���تیوانیكردنی س���ەربەخۆیی هەرێم���ی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬پش���تیوانیكردنە لەیەكسانی‬ ‫ژن‌و پیاوو بەهاگەلێك���ی دیكە كە واڵتانی‬ ‫ئەوروپا لەس���ەر ئ���ەو بەهایانە دامەزراون‪.‬‬ ‫لەكۆتاییداو وێڕای دژایەتی بۆ سەربەخۆیی‬ ‫هەرێمی كوردس���تان‪ ،‬ئەو س���ەربەخۆییە‪،‬‬ ‫فاکت���ەرو ئامڕازێك���ی زۆر بەهێز دەبێت بۆ‬ ‫سەقامگیری‌و ئاشتەوایی ناوچەكە"‪.‬‬ ‫ئام���اژەی بەوەش���داوە ك���ە دو ج���ۆر‬ ‫رزگاركردنم���ان هەی���ە‪ ،‬رزگاركردنێك كە‬ ‫ش���ادی‌و تامەزرۆی���ی لەگەڵدای���ە‪ ،‬وەك‬ ‫رزگاركردنی پاریس لەدەس���تی ئەڵمانیای‬ ‫ن���ازی لەس���اڵی‪1944‬دا‪ ،‬رزگاركردنێكیش‬ ‫كە تێكەڵە بەهەستی س���ەیرو نامۆ‪ ،‬وەك‬ ‫رزگاركردنی ش���اری وارش���ۆی پایتەختی‬ ‫پۆڵەن���دا لەس���اڵی‪1944‬و رزگاركردن���ی‬ ‫بەرلین���ی پایتەخت���ی ئەڵمانیا لەدەس���ت‬ ‫نازییەكان لەساڵی ‪1945‬دا‪ .‬لیڤی وتویەتی‬ ‫"رزگاركردنی موسڵ وێكچویی جۆری دوەمی‬ ‫رزگاركردنە"‪.‬‬ ‫وتوش���یەتی "لەم ج���ۆرە ئازادكردنەدا‪،‬‬ ‫لەگەڵ خۆشحاڵی‌و هەستكردن بەسوكبونی‬ ‫بارێكی قورس كە بەس���ەر شانمانەوە بوە‪،‬‬ ‫هەس���تی نیگەرانییەكی قورسیش لەالمان‬ ‫دروس���ت دەبێت‪ .‬كاتێك س���ەیری وێنەی‬ ‫خەڵك���ی رەنجدیدەی موس���ڵ دەكەین كە‬ ‫لەم���اوەی‪ 8‬مانگدا لەدۆزەخێك���دا بەناوی‬ ‫رۆژئ���اوای موس���ڵەوە ژی���اوە‪ ،‬كاتێك بیر‬ ‫لەكورژاوان���ی ئ���ەو ش���ەڕە دەكەین���ەوە‪،‬‬ ‫كاتێك تەماش���ای وێران���ە فراوانەكانی ئەو‬ ‫ش���ارە مێژوییە دەكەین‪ ،‬ب���ۆ هەر مرۆڤێك‬ ‫كێشەیە گەر نیگەرانییەكی قوڵ داینەگرێت‪.‬‬ ‫هەس���تكردن بەو نیگەرانیی���ە قوڵە لەگەڵ‬ ‫دڵخۆش���ی بەڕزگاركردنی موس���ڵ تێكەڵ‬ ‫دەبێت‌و هەستێكی س���ەیرو نامۆ لەمرۆڤدا‬ ‫دروستدەكات"‪.‬‬ ‫فەیلەسوفە فەڕەنسییەكە پرسیویەتی كە‬ ‫ئای���ا ئەو هەمو كاتە چاوەڕوانی پێویس���ت‬ ‫بو تابەخۆماندا بێینەوە كە دەبێ موس���ڵ‬ ‫رزگاربكەی���ن؟ ئای���ا دەبو ئەوەندە س���ەبر‬ ‫بگری���ن تاهێ���زە توندڕەوەكان���ی داع���ش‬ ‫پێگ���ەی خۆیان لەو ش���ارەدا قایم بكەن؟‬ ‫چەكی ئاڵۆز بەدەس���تبهێنن‌و لەوێوە تۆڕە‬ ‫تیرۆریس���تییەكەی خۆی���ان لەواڵتانی تردا‬ ‫پەرەپێب���دەن‌و ماش���ێنی م���ەرگ لەهەمو‬ ‫شوێنێ بخنەكار؟"‬ ‫بێرن���ارد هێن���ری لیڤی دەپرس���ێت‪ :‬چ‬ ‫چارەنوس���ێك چاوەڕوانی خەڵكی موس���ڵ‬ ‫دەكات؟ ئای���ا ئەوانەی ك���ە تائەم دواییانە‬ ‫ل���ە ش���ارەكە ماونەت���ەوە‪ ،‬وەك هاوكاری‬ ‫داعش س���ەیریان ناكەین؟ چۆن دەتوانین‬ ‫خۆم���ان لەیەکالکردنەوەی حس���اباتەكان‬ ‫ب���ەدور بگرین؟ كێ بودج���ە زەبەالحەكەی‬ ‫ئاوەدانكردنەوەی ئەو شارە دێرینە لەئەستۆ‬ ‫دەگرێ���ت؟ ئاوەدانكردنەوەیەك كە دەكرێت‬ ‫وەك رزگاركردنی دوەم بێت بۆ ئەو ش���ارە‬ ‫دێرینە‪.‬‬

‫بابەت���ی گەرمی ئەمڕۆی واڵت رێفراندومە‪.‬‬ ‫س���اڵی ‪ ٢٠٠٥‬بەبێ ئەوەی بەشێوەی ئێستا‬ ‫فش���اری زۆرو جی���اواز لەس���ەر دەنگدەران‬ ‫هەبێ���ت‪ ،‬خەڵ���ک بەڕێژەیەک���ی زۆر ب���ەرز‬ ‫دەنگیان بۆ س���ەربەخۆیی کوردس���تان دا‪.‬‬ ‫واتا بنەمایەکی رەوایان خوڵقاند کە دەکرێت‬ ‫پاڵپش���تی ه���ەر بڕیارێکی ئەم���ڕۆ بێت بۆ‬ ‫س���ەربەخۆبون‌و بەبڕیارێکی تێکڕای خودی‬ ‫کورد بناس���رێت‪ .‬لەهەمانکاتدا ئاش���کرایە‬ ‫کە لەوانەیە هەڵپەی ئێس���تا بۆ ئەنجامدانی‬ ‫رێفیراندومێک���ی ت���ر روبەڕوی رەوش���ێکی‬ ‫ناجۆرم���ان بکاتەوە کە دەکرێت خۆمانی لێ‬ ‫البدەین‪ .‬ئەمە لەخۆیدا حیکمەتی ئەنجامدانی‬ ‫گشتپرس���یەکی تر لەئێستادا‪ ،‬بەتایبەتی کە‬ ‫هێش���تا مەبەس���ت‌و ئامانج لێ���ی دیار نیە‪،‬‬ ‫دەخاتە بەر پرسیار‪.‬‬ ‫دیارە هەر مەس���ەلەی ریفێراندۆمیشە کە‬ ‫پرسی "کاراکردنەوە" یان "ئاساییکردنەوە"ی‬ ‫پەرلەمان���ی پەکخ���راوی کردۆت���ە خەم���ی‬ ‫ئەم���ڕۆی الیەن���ە سیاس���یەکان‌و چین���ی‬ ‫رۆشنبیرو نوس���ەرو میدیاکاران‌و کۆمەڵگای‬ ‫مەدەن���ی‪ .‬واپێدەچێت ئەوەمان تێپەڕاندبێت‬ ‫کە دەبێ���ت پەرلەمان دەس���تبەکاربێتەوە‪.‬‬ ‫تەنانەت کێش���ەی ئێس���تامان زیاتر ئەوەیە‬ ‫کە پەرلەمان بۆچ���ی کارا بکرێتەوە؟ دیارە‬ ‫لەئەگەری هاتنەپێش���ەوەی هەندێک کێشەی‬ ‫یاساییدا‪ ،‬ئەم پرسیارە گرنگیی خۆی هەیە‪.‬‬ ‫بەاڵم ب���ا ئەوە لەبیرنەکەین کە مش���تومڕی‬ ‫سیاس���یی بێبەر هەن‌و کۆبون���ەوەی چەند‬ ‫قۆڵی���ی الیەنەکان‪ ،‬لەم���اوەی کەمی خولی‬ ‫ئەم پەرلەمانەدا‪ ،‬دەش���ێت خودی پرۆسەکە‬ ‫لەباربەرن‪.‬‬ ‫کەوابو بۆ بەرزڕاگرتن���ی رۆڵی پەرلەمان‬ ‫دوای کاراکردنەوەی‌و بایەخدانی پێویس���ت‬ ‫بەپرس���ی س���ەربەخۆیی وەک خواس���تێکی‬ ‫نەتەوەیی‪ ،‬دەش���ێت پەرلەمان لەدەسپێکی‬ ‫کارو بەرنامەیدا شێوەی پەیامێکی لەمجۆرە‬ ‫رابگەیەنێ���ت‪ :‬پەرلەمانی کوردس���تان وەک‬ ‫نوێنەری راستەقینەو رەوای خەڵک‪ ،‬لەبڕوای‬ ‫ئەو خەڵکەوە بەمافی چارەی خۆ ‪ -‬نوس���ین‌و‬ ‫پشتبەس���تن بەئەنجام���ی گشتپرس���ی‬ ‫س���اڵی ‪ ٢٠٠٥‬ب���ۆ س���ەربەخۆیی‪ ،‬پەیامی‬ ‫پرۆسەی س���ەربەخۆیی باشوری کوردستان‬ ‫رادەگەیەنێت‪.‬‬ ‫خەڵکی باش���وری کوردس���تان لەرێگەی‬ ‫پەرلەمانەوەو لەروانگەی ئەو راس���تیەوە کە‬ ‫دەس���توری هەمیشەیی عێراق لەبەرژەوەندی‬ ‫خەڵکی هەرێمی کورستان کاری پێنەکراوەو‬ ‫ل���ەو واقیع���ەوە ک���ە "هاوژیان���ی"ی کوردو‬ ‫عەرەب لەدەوڵەت���ی عێراقی نوێدا دەرفەتی‬ ‫ژینگەیەک���ی یەکس���انیی سیاس���یی ئارام‌و‬ ‫س���ەرکەوتوی نەب���وە‪ ،‬ئ���ەم هەن���گاوە بۆ‬ ‫سەربەخۆیی دەنێت‪.‬‬ ‫وابەس���تە بەدەرهاوێژەی ئ���ەم بڕیارەوە‪،‬‬ ‫دەسەاڵتی حوکمڕانیی هەرێم‪ ،‬هەروەک چۆن‬ ‫سەرقاڵی بەجێهێنانەوەی رەوشێکی باشتری‬ ‫ناوخۆی هەرێم دەبێت‪ ،‬لەرێگەی پرۆسەیەکی‬ ‫ئاش���تیانەی راوێژکارانەو گفتوگۆ‪ -‬ئامێزەوە‬ ‫لەگەڵ دەوروبەر‪ ،‬شوێنکەوتوی بەدەستهێنانی‬ ‫سەربەخۆیی باشوری کوردستان دەبێت‪.‬‬ ‫هەڵبژاردن دەکرێت وەک بەش���ێکی گرنگ‬ ‫لەپڕۆس���ەی ریفۆرم س���ەیر بکرێت‪ .‬نازانین‬ ‫بۆچی زۆرینەی هێزە سیاس���یەکان ئەوەندە‬ ‫س���رکن بەرامبەر هەڵب���ژاردن لەکاتێکدا کە‬ ‫"چاکسازی" وێردی س���ەرزمانی هەمویانە؟‬ ‫گرنگ���ی‌و کاریگەریی ئەو پەیامەی پەرلەمان‬ ‫کاتێک بەرجەس���تە دەبێ���ت‪ ،‬کە پەرلەمان‪،‬‬ ‫بەهەم���ان ئی���رادەو توان���ای بڕی���ارەوە‪،‬‬ ‫هەڵبژاردن���ی داهاتوی هەرێم لەکاتی خۆیداو‬ ‫بەئامادەباش���ی ت���ەواوەوە‪ ،‬بڕی���ار لێبدات‬ ‫هەڵبژاردنی هەرێم دەبێتە سەنگی مەحەک‌و‬ ‫پێوەری راس���تەقینەی ب���ڕوای چاکباوەڕیی‬

‫‪7‬‬

‫خودی هێ���زو الیەنەکانی بەش���دار‪ ،‬بەوتەو‬ ‫راگەیاندن���ی رۆژانەی���ان‌و ئ���ەو پالتفۆڕمەی‬ ‫لەپرۆس���ەی هەڵبژاردن���دا نمای���ش دەکەن‬ ‫ئینگلیز وتەنی "با شایستەترین کەس براوە‬ ‫بێت"‪.‬‬ ‫شانبەشانی گرنگیی سازدانی هەڵبژاردنی‬ ‫داهاتوی هەرێ���م‪ ،‬بەرجەس���تەکردنی ئەوە‬ ‫حوکمڕانی پاش هەڵبژاردنە بەدەس���تورێک‪.‬‬ ‫وات���ا دەس���تورێک کە وەک یاس���ای بەرزی‬ ‫واڵت حوکمی قۆناغێکی تەندروس���ت بکات‪.‬‬ ‫ئەم���ە خواس���تێکی گرنگ‌و پێویس���تیەکی‬ ‫گەورەیە بەتایبەتی کە باش���وری کوردستان‬ ‫وەک خەڵک‌و دەس���ەاڵت ئەرک���ی نەتەوەیی‬ ‫بەدەستهێنانی دەوڵەتی کوردی لەخۆدەگرن‌و‬ ‫رەوش���ی حوکمڕانیی ئێس���تامان خوازیاری‬ ‫هەنگاوێکی چاکسازیی لەوجۆرەیە‪.‬‬ ‫زۆر لەناوچ���ە دابڕاوەکان���ی باش���وری‬ ‫کوردس���تان ئەمڕۆ پێشمەرگە دەیانپارێزێت‪،‬‬ ‫بەاڵم لەوانەیە رەوشێک بێتە ئارا‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫دوای شەڕی داعش‌و کۆنتڕۆڵکردنەوەی موسڵ‪،‬‬ ‫کە ئەو ناوچانە توشی تەحەدای جۆراوجۆر‬ ‫ببن���ەوە‪ .‬ئێمە وەک ک���ورد چاوەڕوانین کە‬ ‫لەس���تراتیژو بەرنامەیەکی نەتەوەییدا‪ ،‬ئەو‬ ‫ناوچانە بەیەکجاری بخەینەوە س���ەر خاکی‬ ‫کوردستان‪ .‬بۆیە دەبێت لەئێستاوە سیاسەت‌و‬ ‫پالنی پاڵپش���تدراوی یەکگرتومان هەبێت بۆ‬ ‫بەرەنگاربونەوەی ئەو تەحەدایانە‪.‬‬ ‫لەپێزانین بەگرنگی‌و هەس���تکردن بەرۆڵی‬ ‫پێش���مەرگەی کوردس���تان لەش���ەڕی دژ‬ ‫بەتێرۆرداو پشتبەستنی گروپی هاوپەیمانانی‬ ‫نێودەوڵەتی بەو رۆڵ���ە‪ ،‬دەوترێت ئەمریکاو‬ ‫بەریتانیاو ئەڵمانیا بەرنامەیەکی رێکخستن‌و‬ ‫برەوپێدان���ی توانای پێش���مەرگەیان‪ ،‬وەک‬ ‫هێزێکی س���ەربازی س���ەردەم‪ ،‬بڕیارلێداوە‪.‬‬ ‫بێجگە لەوەی کە ئ���ەم بەرنامەیە بابەتێکی‬ ‫گرنگی چاکس���ازییە کە خودی دەس���ەاڵتی‬ ‫هەرێم تا ئێس���تا نەیتوانیوە ئەنجامی بدات‪،‬‬ ‫فاکتەرێک���ی پتەوک���ەری ئ���ەو پێوەندی‌و‬ ‫ئاش���نابونەیە کە نێوان دامودەزگاو خەڵکی‬ ‫هەرێم‌و بەشێک لەجیهانی دەرەوە دروستبوە‪.‬‬ ‫دور لەهەر ش���ێوازێکی بەڕێوەچونی رەوشی‬ ‫ناوخۆی هەرێم‪ ،‬هاوکاریی دەسەاڵت‌و هێزی‬ ‫پێش���مەرگە خۆی لەگەڵ ئ���ەم بەرنامەیەو‬ ‫پش���تگیریی خەڵکی هەرێم بۆی‪ ،‬ئەرکێکی‬ ‫پێویس���تەو پەرلەمانێکی چ���االک دەتوانێت‬ ‫رۆڵی تێدا ببینێت‪.‬‬ ‫مامەڵ���ەی کۆمەڵ���گای نێودەوڵەت���ی‌و‬ ‫بەتایبەت���ی دەوڵەتان���ی هاوپەیمانی���ی دژ‬ ‫بەداعش بەرامبەر خواست‌و ئاواتی خەڵکی‬ ‫کوردس���تان نەیارنیە بەوەن���دەی بەحوکمی‬ ‫زەرورەتی رەوش���ی ناوچەک���ەو ئەولەویەتی‬ ‫شەڕی دژ بەتێرۆر‪ ،‬پاراستنی یەکێتی خاکی‬ ‫عێراق ئەم���ڕۆ پێویس���ت دەبینێت ئەمەش‬ ‫لەکاتێکدا ک���ە ئەمریکا هەس���تیارە بەوەی‬ ‫ک���ە ئەو "یەکێتی���ی"ە هی���چ کات زامنکراو‬ ‫نییە هەروەک چۆن ئیدارەیەکی پێش���وتری‬ ‫ئەمریکی لەکاتی کش���انەوەدا لەعێراق ساڵی‬ ‫‪ ٢٠١١‬ب���ۆی دەرک���ەوت‪ .‬بەمانایەک���ی تر‪،‬‬ ‫هاوشان لەگەڵ ئەو گرەوەی ئەمریکا لەسەر‬ ‫عێراق دەیکات‪ ،‬بژاردەی تر هەیە بۆ دوارۆژی‬ ‫نزیک یان دوری ئەو سیاس���ەت‌و س���تراتیژە‬ ‫لەعێرقدا‪.‬‬ ‫کاریگەری راس���تەقینەی ئ���ەم تێبینی‌و‬ ‫راس���پاردانە بەپەرلەمانی کوردس���تان تەنها‬ ‫ل���ەوەدا دەردەکەوێت کە ک���ۆی بابەتەکان‬ ‫بکرێن���ە ئەجێندای پەرلەمان‪ .‬بەرجەس���تە‬ ‫کردن‌و ئەنجامدانی دروس���تی ئەو ئەجێندایە‬ ‫دەکرێت پێناس���ەی شایس���تەی دوا ماوەی‬ ‫ئەم خول���ەی پەرلەمانی کوردس���تان بێت‪.‬‬ ‫وات���ا س���ەرەتایەکی ئومێدبەخ���ش بێ���ت‬ ‫بەزیندویی ئیرادەی گەل‌و دەس���ەاڵت‌و بڕوای‬ ‫راستەقینە بەخۆمان لەئاڕاستەکردنی ئەرکی‬ ‫داهاتوماندا‪.‬‬

‫هەڵبژاردن دەکرێت‬ ‫وەک بەشێکی گرنگ‬ ‫لەپڕۆسەی ریفۆرم‬ ‫سەیر بکرێت‪ .‬نازانین‬ ‫بۆچی زۆرینەی هێزە‬ ‫سیاسیەکان ئەوەندە‬ ‫سرکن بەرامبەر‬ ‫هەڵبژاردن لەکاتێکدا‬ ‫کە "چاکسازی" وێردی‬ ‫سەرزمانی هەمویانە؟‬

‫‪6‬‬

‫)‪ )585‬سێشه‌مم ‌ه ‪2017/7/18‬‬

‫سلێمان ‌ی خوازیاره‌ له‌پیشه‌سازییدا له‌گه‌شه‌ نه‌كه‌وێت‬

‫تایبەت‬

‫"پێویستمان به‌ناوچه‌ی‌ پیشه‌سازییه‌ له‌سلێمانی‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ گه‌ش ‌ه بكه‌ین"‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫سه‌رباری‌ قه‌یرانی‌ دارایی‌‌و چه‌ندین‬ ‫به‌ربه‌ست ‌ی دیكه‌ی‌ ئابوری‌‪ ،‬هێشتا گه‌ش ‌هی‌‬ ‫پیشه‌سازی‌ له‌سلێمانی‌ نه‌وه‌ستاوه‌‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گه‌شه‌پێدانی‌ پیشه‌سازی‌‬ ‫سلێمانی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات "ئێمه‌‬ ‫پێویستمان به‌ناوچه‌ی‌ پیشه‌سازییه‌‬ ‫له‌سلێمانی‌ بۆ ئه‌و‌هی‌ گه‌شه‌ بكه‌ین"‪،‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ ژووری‌ بازرگانی‌‌و پیشه‌سازیش‬ ‫ده‌ڵێت "پێویسته‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم پالنی‌‬ ‫تۆكم ‌هی‌ بۆ پاراستنی‌ به‌رهه‌می‌ ناوخۆ‬ ‫هه‌بێت"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گه‌ش����ه‌پێدانی‌ پیشه‌سازی‌‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬به‌سپۆنس����ه‌ری‌ ژووری‌ بازرگانی‌‌و‬ ‫پیش����ه‌ازی‌ س����لێمانی‌ راپۆرتێك س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌روپێوی‌ پیشه‌س����ازی‌ ئام����اده‌ ده‌كات‪ ،‬كه‌‬ ‫روپێوێكه‌ پارێ����زگای‌ س����لێمانی‌‪ ،‬پارێزگای‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌‪ ،‬ئیدار‌هی‌ گه‌رمیان‪ ،‬ئیداره‌ی‌ راپه‌ڕین‬ ‫ده‌گرێته‌وه‌‪" ،‬س����یروان محه‌مه‌د" س����ه‌رۆكی‌‬ ‫ژووری‌ بازرگان����ی‌‌و پیشه‌س����ازی‌ س����لێمانی‌‬ ‫به‌ئاوێن���� ‌هی‌ راگه‌یاند كه‌ ئه‌م����ه‌ یه‌كه‌مجاره‌‬ ‫راپۆرتێكی‌ به‌و جۆره‌ له‌كوردس����تاندا بكرێت‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "ئه‌م����ه‌ هه‌نگاوێكه‌ بۆ پاراس����تنی‌‬ ‫به‌رهه‌می‌ ناوخ����ۆوو دۆزینه‌وه‌ی‌ هه‌لی‌ كار بۆ‬ ‫گه‌نجان‌و رێگه‌گرتن له‌ڕۆش����تنی‌ پاره‌و دراوی‌‬ ‫هه‌رێم بۆ ده‌ره‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئامانج له‌ئه‌نجامدانی‌ روپێوییه‌كه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌رتی‌ پیشه‌س����ازیی‌ له‌س����لێمانیدا‬ ‫له‌گه‌ش����ه‌ نه‌ك����ه‌وێ‌‌و له‌ئاس����تی‌ عێ����راق‌و‬ ‫كوردستاندا پێگ ‌هی‌ خۆی‌ بپارێزێ‌‌و به‌یه‌كه‌می‌‬ ‫بمێنێته‌وه‌و نه‌كه‌وێته‌ مه‌ترسییه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئه‌وه‌ش����ی‌ رونكردوه‌ كه‌ پێش����نیاز‬ ‫كراوه‌ هه‌مان روپێویی‌ پیشه‌سازی‌ له‌پارێزگای‌‬ ‫هه‌ولێر‌و دهۆكیش بكرێت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ بزانرێت‬ ‫توانای‌ به‌رهه‌مهێنانی‌ هه‌ر كارگه‌یه‌ك چه‌نده‌ تا‬ ‫كۆبكرێنه‌وه‌‌و ئه‌گه‌ر پێداویستی‌ كوردستانیان‬ ‫پێدابین بكرێ����ت‪ ،‬داوا له‌وه‌زاره‌تی‌ بازرگانی‌‌و‬ ‫پیشه‌سازی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم بكرێت كه‌ كااڵ‬ ‫هاوشێوه‌كه‌ی كاتێك له‌ئێران‌و توركیاوه‌ دێت‪،‬‬ ‫رێژه‌ی‌ گومرككردنی‌ زی����اد بكرێت‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"كه‌ ئه‌مه‌ كرا واته‌ تۆ پارێزگاری‌ له‌به‌رهه‌می‌‬ ‫خۆماڵی‌ خۆت ده‌كه‌یت"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌م راپۆرته‌ زه‌مینه‌ خۆشكردنێكه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ بۆ پاراستنی‌ به‌رهه‌می‌ ناوخۆو هاندانی‌‬ ‫كارگه‌كانی‌ كوردستان بۆ به‌رده‌وام بون‪ ،‬كه‌‬ ‫پێش سه‌ردانی‌ ش����اندی‌ رێكخراوی‌ بازرگانی‌‬ ‫جیهانی‌ بۆ عێ����راق ئاماده‌كراوه‌‌و داواده‌كرێت‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ عێ����راق‌و هه‌رێمی����ش پابه‌ندبن‬ ‫به‌پاراستنی‌ به‌رهه‌می‌ نیشتمانییه‌وه‌"‪.‬‬

‫له‌ساڵ ‌ی ‪2009‬ه‌وه‌‬ ‫تا ساڵ ‌ی ‪2013‬‬ ‫ته‌نها‌ سااڵن ‌ه چل بۆ‬ ‫په‌نجا كه‌وتونه‌ته‌ كار‬ ‫به‌اڵم ئێستا ناچێته‌‬ ‫حه‌وت بۆ ده‌ پڕۆژ‌ه‬ ‫له‌ساڵێكدا‬ ‫کارگەیەکی ئاسن لەسلێمانی‬ ‫ناوبراو جه‌غت ل����ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫عێراق ئێس����تا كار بۆ پاراس����تنی‌ به‌رهه‌م ‌ی‬ ‫ناوخ����ۆ ده‌كات‌و ده‌بێت حكومه‌تی‌ هه‌رێمیش‬ ‫به‌هه‌م����ان ش����ێوه‌ كار ب����كات بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌‬ ‫پیشه‌سازی‌ له‌كوردستاندا زیانمه‌ند نه‌بێت‪.‬‬ ‫ل����ه‌م روپێوه‌ مه‌یدانییه‌دا كه‌ چه‌ندین داتاو‬ ‫ئاماری‌ ورد س����ه‌باره‌ت به‌دۆخی‌ پیشه‌سازی‌‬ ‫سلێمانی‌ له‌خۆده‌كرێت‪ ،‬ئاماژه‌ به‌له‌كاركه‌وتن‌و‬ ‫نه‌مان����ی‌ چه‌ندی����ن كارگ���� ‌هی‌ پیشه‌س����ازی‌‬ ‫له‌پارێزگاكان����ی‌ س����لێمانی‌‌و هه‌ڵه‌بج����ه‌و‬ ‫ئیداره‌كانی‌ گه‌رمیان‌و راپه‌ڕین كراوه‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گه‌ش����ه‌پێدانی‌ پیشه‌س����ازی‌‬ ‫س����لێمانی‌‪ ،‬محه‌م����ه‌د جه‌بار شه‌مس����ه‌دین‬ ‫پێیوای����ه‌ ئ����ه‌و دات����او ئامارانه‌ گوزارش����ت‬ ‫له‌وه‌ ن����اكات ك����ه‌ دۆخی‌ پیشه‌س����ازی‌ له‌م‬ ‫ش����وێنانه‌دا جێی‌ مه‌ترس����ییه‌‪ ،‬به‌ڵكو مای ‌هی‌‬ ‫نیگه‌رانییه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "پیشه‌سازی‌ له‌دۆخێكی‌‬ ‫قورسدایه‌‪ ،‬له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا به‌تایبه‌تی‌‌و‬ ‫له‌عێراقیش����دا به‌گشتی‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ژینگ ‌هی‌‬ ‫پیشه‌سازی‌ له‌بار نیه‌‪ ،‬ناوچه‌ی‌ پیشه‌سازیمان‬ ‫نییه‌‪ ،‬پێداویس����ته‌كانی‌ پیشه‌س����ازی‌ له‌ئاوو‬ ‫كاره‌با‌و زه‌وی‌ زۆر به‌قورسی‌ ده‌ستده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫كردنه‌وه‌ی‌ سنوره‌كان‌و به‌لێشاو هاتنی‌ كااڵی‌‬ ‫ب����ێ‌ كوالێتی‌ بۆ ن����او واڵته‌كه‌م����ان هۆكاری‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ ئه‌م دۆخه‌ قورسه‌ن"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "به‌اڵم پیشه‌س����ازی‌ نه‌وه‌ستاوه‌و‬ ‫گه‌ش����ه‌ی خۆی‌ كردوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ن����ده‌ قه‌رزی‌‬ ‫پیشه‌سازی‌ نه‌بوه‌‪ ،‬زه‌وی‌ پیشه‌سازی‌ نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫كاره‌با نه‌بوه‌‪ ،‬هێش����تا خه‌ڵ����ك پڕۆژه‌ی‌ هه‌ر‬

‫ك����ردوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچی‌ گه‌ش����ه‌كه‌ی‌ له‌ئاس����تی‌‬ ‫خواستی‌ ئێمه‌دا نییه‌"‪.‬‬ ‫ناوب����راو ئه‌وه‌ رونده‌كاته‌وه‌ كه‌ تا س����اڵی‌‬ ‫‪ 2013‬س����ااڵنه‌ چ����ل ت����ا په‌نج����ا پ����ڕۆژه‌ی‌‬ ‫پیشه‌س����از ‌ی له‌س����لێمانی‌ دامه‌زراون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دواتر گه‌شه‌كردنه‌كه‌ خاو بوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"له‌س����اڵی‌ ‪2009‬ه‌وه‌ تا س����اڵی‌ ‪ 2013‬ته‌نها‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گه‌شه‌پێدانی‌ سلێمانی‌ سااڵنه‌‬ ‫چ����ل بۆ په‌نج����ا پڕۆژه‌م����ان دامه‌زراندوه‌ كه‌‬ ‫به‌كرده‌ك����ی‌ كه‌وتونه‌ته‌ كار نه‌ك هه‌ر مۆڵه‌ت‬ ‫بوبێت‪ ،‬به‌اڵم ئێس����تا ناچێت����ه‌ حه‌وت بۆ ده‌‬ ‫پڕۆژه‌ له‌ساڵێكدا"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئ����ه‌وه‌ رونده‌كاته‌وه‌ كه‌ ئه‌م پڕۆژه‌‬ ‫پیشه‌س����ازیانه‌ زیاتر پ����ڕۆژ‌هی‌ مام ناوه‌ندی‬ ‫ب����ون‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "پ����ڕۆژ‌هی‌ پیشه‌س����ازیمان‬ ‫نییه‌ له‌ئاس����تی‌ ئه‌م ناوچه‌یه‌دا ناسراو بێت‪،‬‬ ‫كۆمپانیای‌ گه‌وره‌مان نییه‌ له‌ئاستی‌ رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاستدا به‌ناوبانگ بێت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "فاروق گروپ له‌گ����ه‌ڵ‌ الڤارج كه‌‬ ‫چیمه‌نتۆ به‌رهه‌مده‌هێن����ن پڕۆژ‌هی‌ گه‌وره‌ن‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها پڕۆژ‌هی‌ به‌رهه‌مهێنانی‌ ئاسن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تا ئێس����تا س����نوری‌ عێراقیان تێنه‌په‌ڕاندوه‌‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ هه‌نارده‌م����ان نیی����ه‌ ب����ۆ واڵتانی‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا‪ ،‬سه‌رۆكی‌ ژووری‌ بازرگانی‌‌و‬ ‫پیشه‌ساز ‌ی سلێمانی‌ جه‌غت له‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر زه‌مینه‌ی‌ له‌بار بڕه‌خسێنرێت بۆ كه‌رتی‌‬ ‫پیشه‌س����ازی‌‪ ،‬ئه‌وا كوردس����تان به‌گش����تی‌‌و‬ ‫س����لێمانی‌ به‌تایبه‌تی‌ خاوه‌ن����ی‌ وزه‌و توانای‬

‫گ����ه‌وره‌ن‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ب����ۆ نمونه‌ چیمه‌نتۆ ك ‌ه‬ ‫س����لێمانی‌ له‌به‌رهه‌مهێنانی����دا یه‌كه‌مه‌‪ ،‬ته‌نها‬ ‫له‌‪ %10‬له‌كوردس����تاندا س����ه‌رف ده‌بێت‪%90 ،‬‬ ‫ده‌ڕوات بۆ باشوری‌ عێراق‪ ،‬شیش‌و خشتیش‬ ‫به‌هه‌مانش����ێوه‌ ‪ %90‬ب����ۆ باش����وری‌ عێ����راق‬ ‫ده‌ڕوات"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئێس����تا پڕۆژه‌كانی‌ به‌رهه‌مهێنانی‌‬ ‫جبس‌و شیره‌مه‌نی‌‌و په‌له‌وه‌ر پڕۆژ‌هی‌ گه‌ور‌هی‌‬ ‫ئه‌م شاره‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌وان����ه‌ی‌ س����ه‌روكارییان له‌گ����ه‌ڵ‌ كه‌رت ‌ی‬ ‫پیشه‌س����ازییدا هه‌ی����ه‌ پێیانوای����ه‌ چه‌ندی����ن‬ ‫به‌ربه‌ست له‌به‌رده‌م گه‌ش����ه‌ی‌ پیشه‌سازییدا‬ ‫هه‌ن كه‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم وه‌ك پێویست كار‬ ‫بۆ هه‌ڵگرتن‌و البردنیان ناكات‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گه‌ش����ه‌پێدانی‌ پیشه‌س����ازی‌‬ ‫س����لێمانی‌ ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات ك����ه‌ ئه‌وان‬ ‫پێویس����تیان به‌ناوچ���� ‌هی‌ پیشه‌س����ازییه‌‬ ‫له‌س����لێمانی‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ گه‌شه‌ به‌پیشه‌سازی‌‬ ‫بدرێت‪ ،‬چونكه‌ كێش����ه‌ی‌ س����ه‌ره‌كی‌ خاوه‌ن‬ ‫پڕۆژه‌ زه‌وییه‌‪ ،‬ئ����ه‌و وتی‌ "رۆتینێكی‌ زۆرمان‬ ‫نییه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌ ئێمه‌ بۆ س����ێ‌ س����اڵ‌ ده‌چێت‬ ‫‪ 550‬دۆنمم����ان ب����ۆ دابین ك����راوه‌‪ 67 ،‬دۆنم‬ ‫قه‌ره‌بوی‌ تیایه‌‪ ،‬به‌اڵم سێ‌ ساڵه‌ له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫وه‌زیرانه‌و دێت‌و ده‌ڕوا تا ئێستا هیچ بڕیارێك‬ ‫ن����ه‌دراوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌م رۆتینانه‌ نه‌مێنێ‌‌و بڕیار‬ ‫بدرێته‌ ده‌س����ت وه‌زاره‌تی‌ په‌یوه‌ه‌ندیدار یان‬ ‫پارێزگاكان چاره‌سه‌ر ده‌كرێن"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ده‌بێت بیركردنه‌وه‌ی‌ حكومه‌ت‬ ‫بگۆڕێ����ت‪ ،‬حكوم����ه‌ت ئیتر نابێ����ت پڕۆژ‌هی‌‬

‫گه‌ور‌هی‌ وه‌ك ناوچه‌ی‌ پیشه‌سازی‌ جێبه‌ج ‌ێ‬ ‫بكات‌و ده‌ی����ان ملیۆن دۆالری‌ تێبچێت‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫ده‌بێت به‌ش����ێوه‌ی‌ كۆمپانیای‌ پش����كدار بێت‬ ‫یان بدرێ����ت به‌كه‌رتی‌ تایب����ه‌ت خۆی‌ ناوچه‌‬ ‫پیشه‌سازییه‌كه‌ دروست بكات‌و خۆی‌ كرێك ‌هی‌‬ ‫وه‌ربگرێت‪ ،‬ئه‌گینا دانیش����ین حكومه‌ت خۆی‌‬ ‫زه‌وی‌ بۆ ته‌رخ����ان بكات‌و پڕۆژه‌ی‌ بۆ بكات‪،‬‬ ‫ناوچه‌ی‌ پیشه‌س����ازی‌ به‌و ش����ێوانه‌ دروست‬ ‫ناكرێت"‪.‬‬ ‫محه‌م����ه‌د جه‌بار جه‌غت له‌وه‌ش ده‌كات كه‌‬ ‫فاكته‌ره‌كانی‌ به‌رده‌م گه‌شه‌ی‌ پیه‌سازی‌ زۆرن‪،‬‬ ‫كه‌ فاكت����ه‌ری‌ ناوخۆیی‌‌و ده‌ره‌كیش����ن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "ئه‌گه‌ر بێتو فاكت����ه‌ره‌ ناوخۆییه‌كانیش‬ ‫ئاماده‌ بكه‌ین‪ ،‬هێش����تا فاكته‌ری‌ ده‌ره‌وه‌مان‬ ‫ده‌مێنێ����ت‪ ،‬گرنگترینی����ان مه‌س����ه‌ل ‌هی‌ نرخ‌و‬ ‫كوالێتییه‌‪ ،‬ئه‌و كااڵیانه‌ی‌ هاوشێوه‌ی‌ كااڵكانی‌‬ ‫ئێمه‌ن زۆر به‌كوالێتی‌ نزم دێنه‌ واڵته‌وه‌ له‌به‌ر‬ ‫ملمالنێكردنی‌ ن����رخ‌و یه‌كه‌ی‌ تێچون‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌و واڵتانه‌ پشتگیریی‌ زۆری‌ به‌رهه‌مه‌كانیان‬ ‫ده‌كه‌ن هه‌ر له‌سوته‌مه‌نی‌‌و كاره‌با‌وه‌ بگره‌ تا‬ ‫ده‌گ ‌هی‌ به‌وه‌ی‌ ئه‌گه‌ر له‌ئه‌ندازه‌یه‌ك تێپه‌ڕێت‬ ‫هه‌نارده‌كردنی‌ كااڵیه‌كیان پاداش����ت ده‌كرێن‬ ‫سااڵنه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "به‌اڵم ئ����ه‌م پش����تگیریی ‌ه له‌الی‌‬ ‫ئێمه‌ نییه‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت س����نوره‌كانمان قایم‬ ‫بكرێن‌و ئه‌و كااڵیان ‌هی‌ دێ����ن به‌كوالێتی‌ بێنه‌‬ ‫ژووره‌وه‌‪ ،‬رس����وماتی‌ گومركی‌ بخرێته‌ س����ه‌ر‬ ‫كااڵ هاوشێوه‌كانی‌ خۆمان‪ ،‬ئه‌مه‌ هه‌ڕه‌شه‌یه‌‬ ‫له‌س����ه‌ر به‌رهه‌م����ی‌ پیشه‌س����ازی‌‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫كشتوكاڵیش"‪.‬‬

‫به‌ب����ڕوای‌ چاودێران����ی‌ ئاب����وری‌ دۆخ���� ‌ی‬ ‫پیشه‌س����ازی‌ له‌ئێستای‌ كوردس����تاندا جێی‌‬ ‫نیگه‌رانییه‌‌و ده‌بێ����ت پالنێكی‌ تابوری‌ تۆكمه‌‬ ‫هه‌بێت به‌مه‌به‌ستی‌ پاراستنی‌‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ ژووری‌ بازرگانی‌‌و پیشه‌س����ازی‌‬ ‫س����لێمانی‌ ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ یه‌كێك‬ ‫له‌كاره‌ساته‌كانی‌ كارنه‌كردنی‌ پڕۆژه‌كان‪ ،‬زۆری‬ ‫پڕۆژه‌كانه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "تۆ س����ه‌یری‌ سلێمانی‌‬ ‫ده‌كه‌یت سه‌دان كارگ ‌هی‌ بلۆكی‌ تیایه‌‪ ،‬سه‌دان‬ ‫كارگ ‌هی‌ ئه‌له‌منیۆم‌و ئه‌م ش����تانه‌ی‌ تیایه‌ كه‌‬ ‫ناكرێت به‌م ش����ێوه‌یه‌ بێ����ت‪ ،‬ده‌بێت پالنێك‬ ‫هه‌بێ����ت‌و مۆڵه‌ت����دان س����ه‌رچاوه‌كانی‌ یه‌ك‬ ‫بخرێت‪ ،‬یان هی����چ نه‌بێت له‌كاتی‌ مۆڵه‌تداندا‬ ‫الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كانی‌ لێئاگادار بكرێته‌وه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌م پاشاگه‌ردانی‌‌و سه‌رگه‌ردانییه‌‬ ‫دروست نه‌بێت"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ده‌بێت وه‌زاره‌تی‌ پالندانان پالنی‌‬ ‫هه‌بێت بزانێت كوردس����تان پێویستی‌ به‌چه‌ند‬ ‫كارگه‌ی‌ فالنه‌ كااڵو به‌رهه‌مه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر سلێمانی‌‬ ‫پێویس����تی‌ به‌ ‪ 10‬كارگ���� ‌هی‌ بلۆك بێت نابێت‬ ‫بیكه‌یت به‌ ‪."11‬‬ ‫س����یروان محه‌مه‌د ئاماژ‌هی‌ ب����ه‌وه‌ كرد كه‌‬ ‫ئێستا چاوه‌ڕوانن له‌هه‌ولێر‌و دهۆكیش هه‌مان‬ ‫راپۆرتی‌ روپێوی‌ پیشه‌س����ازی‌ ئاماده‌بكرێت‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "به‌نیازی����ن دوای‌ ئاماده‌كردنی‌ ئه‌و‬ ‫راپۆرتانه‌ كۆنفرانسێكی‌ گه‌وره‌ بكه‌ین بۆ ئه‌و‬ ‫خاوه‌ن كارگان ‌هی‌ پێداویستی‌ به‌رهه‌می‌ ناوخۆ‬ ‫دابین ده‌ك ‌هن‌و حكومه‌ت له‌پێویستی‌ پاراستنی‌‬ ‫به‌رهه‌می‌ ناوخۆ ئاگادار بكه‌ینه‌وه‌"‪.‬‬

‫ئه‌مساڵ‌‪ ،‬نه‌هاته‌ساڵی‌ گه‌نم بو‬

‫ڕێژه‌ ‌ی گه‌نم ‌ی وه‌رگیراو له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ت ‌ی كشتوكاڵه‌وه‌‬ ‫به‌راورد به‌ساڵ ‌ی پار ‪ %78‬كه‌م ‌ی كردوه‌‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬

‫له‌چه‌ندین ناوچه‌ی‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌‌‬ ‫به‌هۆی‌ خراپی‌‌و كه‌میی‌ به‌رهه‌می‌ گه‌نمه‌وه‌‪،‬‬ ‫جوتیاران ده‌ست له‌دورینه‌وه‌ی‌ گه‌نمه‌كانیان‬ ‫هه‌ڵده‌گرن‪ ،‬جێگری‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌‬ ‫كشتوكاڵی‌ سلێمانی‌ ده‌ڵێت "ئه‌مساڵ‌ ‪110‬‬ ‫ته‌ن گه‌نم له‌جوتیاران وه‌رگیراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ساڵی‌ پار ‪ 400‬ته‌ن وه‌رگیرا"‪.‬‬ ‫به‌هادین ئه‌بوبه‌كر‪ ،‬كه‌ماو‌هی‌ بیست ساڵه‌‬ ‫له‌گوندی‌ كانی‌ وه‌یس����ه‌ی‌ ناوچه‌ی‌ شارباژێر‬ ‫سه‌رقاڵی‌ كاری‌ كش����توكاڵ‌و چاندنی‌ گه‌نمه‌‪،‬‬ ‫ئام����اژه‌ به‌وه‌ ده‌كات له‌س����ااڵنی‌ نه‌وه‌ده‌كانی‌‬ ‫س����ه‌ده‌ی‌ ڕاب����ردوه‌وه‌ كه‌ وشكه‌س����اڵی‌ بو‪،‬‬ ‫ئه‌مس����اڵ‌ یه‌كه‌مجاره‌ به‌رهه‌م����ی‌ گه‌نم خراپ‬ ‫بێ����ت‪ ،‬ئه‌و وت����ی‌ "به‌هۆی‌ خراپ����ی‌ گه‌نمه‌وه‌‬ ‫نه‌مانتوانیوه‌ كر ‌ێ دورینه‌وه‌ك ‌هی‌ په‌یدا بكه‌م‪،‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ نارچاربوم ده‌ستی‌ لێهه‌ڵگرم"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "زه‌وی����م هه‌یه‌ جێگه‌ی‌ ش����انزه‌‬ ‫كاتژمێ����ره‌ تراكتۆر زه‌ویه‌كه‌م ب����ۆ بكێڵێت‪،‬‬ ‫یه‌ك كیل����ۆ گه‌نمم لێده‌س����ت نه‌كه‌وتۆته‌وه‌‌و‬ ‫له‌ناچاریدا وازملێهێناوه‌و زه‌ویه‌كه‌مان كردوه‌‬ ‫به‌له‌وه‌ڕگای‌ مه‌ڕومااڵت"‪.‬‬ ‫ناوب����راو ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ زه‌وییان‬ ‫هه‌ی����ه‌ دو بۆ س����ێ‌ ملی����ۆن دیناری����ان تێدا‬ ‫مه‌سره‌ف كردوه‌ به‌ده‌ر له‌وه‌ی‌ تۆوی‌ گه‌نمه‌كه‌‬ ‫هی‌ خۆیان بوه‌‪ ،‬هه‌ر له‌جوت‌و ده‌رمانی‌ سن‌و‬ ‫كوله‌و ده‌رمانی‌ بژارو ده‌رمانی‌ سه‌ماد هیچیان‬ ‫ده‌ست نه‌كه‌وتۆته‌وه‌‪ ،‬هۆكاره‌كه‌شی‌ بۆ نه‌بونی‌‬

‫ئه‌مساڵ وه‌زاره‌ت ‌ی‬ ‫كشتوكاڵ نه‌یتوان ‌ی‬ ‫بودجه‌ ‌ی پێویست‬ ‫دابنێت بۆ‬ ‫كۆنتڕۆڵكردنی‌ مێرو ‌ی‬ ‫سن‪ ،‬ك ‌ه زیانی‌ گه‌یاند‬ ‫به‌ به‌روبومی‌ جوتیاران‬ ‫جوتیارێک‬ ‫ه����اوكاری‌‌و ده‌س����تگیرۆیی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫ده‌گه‌ڕێنێت����ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "س����ااڵنی‌ ڕابردو‬ ‫باشبو حكومه‌ت تۆوی‌ گه‌نمی‌ باوه‌ڕپێكراوی‌‬ ‫ده‌داینێ‌‌و سه‌مادمان وه‌رده‌گرت‌و ده‌رمانیش‬ ‫هه‌ب����و‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئه‌مس����اڵ حكوم����ه‌ت هی����چ‬ ‫هاوكاریه‌كی‌ نه‌كردین‌و ڕێژه‌یه‌كی‌ به‌رچاویش‬ ‫سن هه‌بو كه‌ ئه‌وه‌ش هۆكارێك بو"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "سه‌رباری‌ ئه‌و هه‌مو نه‌هامه‌تی ‌هی‌‬ ‫له‌كاری‌ جوتیاریدا دێت����ه‌ ڕێمان‪ ،‬كاتیش كه‌‬

‫گه‌نمه‌ك����ه‌ ده‌به‌ینه‌ كۆگای‌ گه‌ن����م چه‌ند ڕۆژ‬ ‫ده‌مانهێلنه‌وه‌ كه‌ بۆ هه‌ر شه‌وێك ده‌بێت ‪75‬‬ ‫ه����ه‌زار دینار پاره‌ی‌ ك����رێ‌ ئۆتۆمبێل بده‌ین‬ ‫كه‌ گه‌نمه‌ك���� ‌هی‌ تێدایه‌و له‌ب����ه‌رده‌م كۆگای‌‬ ‫گه‌نمه‌كه‌دا ده‌وه‌س����تین‪ ،‬ئه‌وه‌ بۆ ماوه‌ی‌ دو‬ ‫ساڵ ده‌بێت هێشتا جوتیاران پار‌هی‌ گه‌نمان‬ ‫وه‌رنه‌گرتوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وان ‌هی‌ خه‌ریكی‌ كاری‌ كشتوكاڵن ئاماژه‌‬ ‫ب����ه‌وه‌ ده‌ك����ه‌ن به‌رهه‌می‌ گه‌ن����م له‌پارێزگای‌‬

‫سلێمانی‌ له‌ناوچه‌یه‌كه‌وه‌ بۆ ناوچه‌یه‌كی‌ دیكه‌‬ ‫جیاوازی‌ هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫كاروان حه‌مه‌س����اڵح‪ ،‬كه‌ س����ااڵنێكی‌ زۆره‌‬ ‫ئامێری‌ دورینه‌وه‌ی‌ گه‌نمی‌ پێیه‌و س����ه‌رقاڵی‌‬ ‫كاری‌ جوتیاریی����ه‌‪ ،‬ب����اس ل����ه‌وه‌ ده‌كات بۆ‬ ‫كاركردن����ی‌ یه‌ك كاتژمێ����ر دورینه‌وه‌ی‌ گه‌نم‬ ‫‪ 50‬ه����ه‌زار دین����ار وه‌رده‌گرێ����ت‪ ،‬ئ����ه‌و وتی‌‬ ‫"ئه‌گه‌ر بزانین جوتیار‌و خاوه‌نی‌ ئه‌و زه‌ویه‌ی‌‬ ‫گه‌نمه‌ك����ه‌ی‌ كۆده‌كات����ه‌وه‌‪ ،‬ئ����ه‌و پاره‌یه‌ی‌‬

‫ده‌س����تناكه‌وێت ئاگاداری‌ ده‌كه‌ین‌و كاری‌ بۆ‬ ‫ناكه‌ین‪ ،‬چونك����ه‌ ئێمه‌ ده‌زانی����ن به‌روبومی‌‬ ‫گه‌نمه‌ك ‌هی‌ ئه‌وه‌ نیه‌ تا به‌ش����ی‌ ئه‌و خه‌رجیه‌‬ ‫ب����كات‌و ئ����ه‌و به‌روبومه‌ نیه‌ ئ����ه‌و هه‌وڵی‌ بۆ‬ ‫ده‌دات"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "به‌رهه‌می‌ گه‌نم له‌ناوچه‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫ب����ۆ ناوچه‌یه‌ك����ی‌ دیك����ه‌ جی����اوازی‌ هه‌بوه‌‪،‬‬ ‫له‌ناوچه‌ی‌ ش����اره‌زور به‌رهه‌م����ی‌ گه‌نم خراپ‬ ‫نه‌بوه‌ به‌اڵم له‌ناوچ ‌هی‌ ش����ارباژێر ساڵ ساڵی‌‬

‫گه‌نم نه‌بو‪ ،‬كه‌ به‌بڕوای‌ من هۆكاره‌كه‌ی‌ ته‌نها‬ ‫حكومه‌ت نه‌بوه‌‌و ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ناشاره‌زایی‌‬ ‫به‌كارهێنان����ی‌ ده‌رم����ان له‌كات����ی‌ خۆی����دا‌و‬ ‫ناشاره‌زایی‌ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ به‌بێ‌ ڕێنمایی‌ ئه‌و‬ ‫كارانه‌ ده‌ك ‌هن‌و دواتر سه‌ركه‌وتونابن "‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێدایه‌ كه‌ ئه‌مساڵ ڕێژه‌ی‌ گه‌نمی‌‬ ‫وه‌رگی����راوی‌ هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان له‌الیه‌ن‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی‌ كش����توكاڵه‌وه‌ ‪ %78‬كه‌متر بوه‌‬ ‫به‌راورد به‌ساڵی‌ پار‪.‬‬ ‫جێگری‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گش����تی‌ كش����توكاڵی‌‬ ‫س����لێمانی‌‪ ،‬ڕزگار حه‌مه‌خ����در س����ه‌باره‌ت‬ ‫ب����ه‌ به‌رهه‌م����ی‌ گه‌نمی‌ ئه‌مس����اڵی‌ جوتیاران‬ ‫له‌س����نوری‌ پارێزگاری‌ س����لێمانی‌ به‌ئاوێن ‌هی‌‬ ‫ڕاگه‌یان����د به‌رهه‌م����ی‌ ئه‌مس����اڵی‌ گه‌نم باش‬ ‫ب����وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ چه‌ند كێش����ه‌یه‌ك هه‌بوه‌‌و‬ ‫ئه‌مس����اڵ وه‌زاره‌ت����ی‌ كش����توكاڵ نه‌یتوانی‌‬ ‫بودجه‌ی‌ پێویس����ت دابنێت بۆ كۆنتڕۆڵكردنی‌‬ ‫مێروی‌ س����ن‪ ،‬كه‌ زیانی‌ گه‌یاند به‌ به‌روبومی‌‬ ‫جوتی����اران‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "زۆن����ی‌ گه‌نم ناوچ ‌هی‌‬ ‫ده‌شتی‌ شاره‌زورو چه‌مچه‌ماڵ‌و ده‌شتی‌ بتوێنه‌‬ ‫به‌پل ‌هی‌ یه‌ك‪ ،‬په‌ڵه‌ی ‌هك‌و چه‌ند ش����وێنێك كه‌‬ ‫گه‌نمی‌ باشی‌ نه‌بوه‌‪ ،‬ناتوانین بیكه‌ین به‌نمونه‌‬ ‫كه‌ گه‌نم باش نه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌مساڵ ڕێژه‌ی‌ گه‌نمی‌ وه‌رگیراوی‌‬ ‫هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان له‌الی����ه‌ن وه‌زاره‌ت����ی‌‬ ‫كشتوكاڵی‌ ‪ %78‬كه‌متر بوه‌ به‌راورد به‌ساڵی‌‬ ‫پار‪ ،‬له‌مس����اڵدا ‪%25‬ی‌ گه‌نم����ی‌ جوتیارانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان وه‌رگیراوه‌ته‌وه‌‌و رێژه‌ك ‌هی‌‬ ‫ده‌كات����ه‌ ‪ 110‬ت����ه‌ن‪ ،‬س����اڵی‌ پ����ار ‪ 400‬ته‌ن‬ ‫وه‌رگیراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )585‬سێشه‌مم ‌ه ‪2017/7/18‬‬

‫ ‬

‫هه‌مو شتێک له‌باره‌ی کوردستان‌و عێراقه‌وه‌‬

‫‪www.niqash.org‬‬

‫‪9‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌یه‌ به‌سپۆنسه‌ری رێکخراوی‬ ‫راگه‌یاندن له‌هه‌ماهه‌نگی‌‌و گواستنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌کادیمیای راگه‌یاندنی ئه‌ڵامنی‬

‫بۆ الی‌ داعش یان پێشمه‌رگه‌؟‬

‫چیرۆك ‌ی ئه‌و كۆپته‌رانه‌ ‌ی كوردستانیان سه‌رقاڵكرد‬ ‫نیقاش‪ ،‬هه‌ستیار قادر‬

‫له‌هاوینــدا وێنــه‌ ‌ی گیرابێت‌و نزیك بێت له‌و‬

‫بــه‌اڵم ســه‌باره‌ت بــه‌و هه‌شــت فڕۆكه‌یه‌ ‌ی‬

‫عه‌میــد یه‌حیــا ره‌ســول وته‌بێــژ ‌ی‬

‫گرته‌یه‌كــی‌ ڤیدیۆیــی‌ نیشــتنه‌وه‌ی‌ چه‌نــد‬ ‫فرۆكه‌یه‌كــی‌ ســه‌رباز ‌ی له‌ناوچه‌یه‌ك ‌ی نزیك‬ ‫بنده‌ســتی‌ داعــش بــه‌س بــوو بــۆ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫بۆ مــاوه‌ ‌ی دوو هه‌فتــ ‌ه ئه‌م بابه‌تــ ‌ه ببێت ‌ه‬ ‫باسێكی‌ گه‌رموگوڕ ‌ی سه‌ر زار ‌ی خه‌ڵكی‌‪.‬‬ ‫رۆژ ‌ی ‪29‬ی‌ مانگــی‌ رابردوو (حوزه‌یران)‬ ‫گرته‌یه‌ك ‌ی ڤیدیۆی ‌ی له‌تۆڕ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كاندا‬ ‫باڵوكرایــه‌وه‌ كــه‌ تیایــدا شــه‌ش كۆپته‌ر ‌ی‬ ‫ســه‌ربازیی‌‌و دوانــ ‌ی گه‌وره‌تر كــ ‌ه به‌نه‌فه‌ر‬ ‫هه‌ڵگر ناســێنراون به‌ســه‌ر ســه‌نگه‌ره‌كان ‌ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌دا ده‌فڕن‌و له‌به‌ر ئه‌وه‌ ‌ی به‌مۆبایل‬ ‫گیراو‌ه بۆی ‌ه ئاراسته‌ ‌ی فڕین‌و نیشتنه‌وه‌یان‬ ‫به‌روونی‌ ده‌رناكه‌وێت‪.‬‬ ‫به‌پێ ‌ی ئه‌وه‌ی‌ له‌تــۆڕ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‌و‬ ‫به‌شــێك له‌میدیاكان باڵوبــۆوه‌‪ ،‬گێڕانه‌وه‌ ‌ی‬ ‫جــۆراو جــۆری‌ بــۆ ئــه‌و رووداوه‌ ده‌خرای ‌ه‬ ‫روو‪ ،‬جگــه‌ لــه‌وه‌ی‌ ناســنامه‌ی‌ فڕۆكه‌كان‌و‬ ‫شــوێنی‌ نیشــتنه‌وه‌ ‌ی دیار نه‌بــوون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫مه‌ترســیدارترین ســیناریۆ ئــه‌وه‌ بــوو كه‌‬ ‫ده‌وترا ئه‌و فرۆكان ‌ه ئه‌مه‌ریك ‌ی یان توركین‌و‬ ‫له‌ناوچه‌كانی‌ بنده‌ستی‌ داعش نیشتونه‌ته‌و‌ه‬ ‫بــۆ ئه‌وه‌ ‌ی كۆمه‌كی‌ ســه‌ربازی‌ بــه‌و گروپ ‌ه‬ ‫بگه‌یه‌نن‪.‬‬ ‫له‌مــاوه‌ ‌ی ســێ‌ ســاڵی‌ رابــردوودا زیــاد‬ ‫له‌جارێك قسه‌ ‌ی له‌و جۆر‌ه كه‌وتووه‌ت ‌ه سه‌ر‬ ‫زار ‌ی خه‌ڵكی‌ كوردستان ك ‌ه ده‌ڵێن توركیاو‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌مه‌ریكاش هاوكاری‌ راسته‌وخۆ ‌ی‬ ‫داعــش ده‌كــه‌ن‌و به‌فرۆكــ ‌ه كۆمه‌كیــان پ ‌ێ‬ ‫ده‌گه‌یه‌نــن‪ ،‬ئــه‌م رووداوه‌ نوێیــه‌ش بــه‌س‬ ‫بوو بۆ ئه‌وه‌ی‌ خه‌ڵكــ ‌ه به‌گومانه‌ك ‌ه بیكه‌ن ‌ه‬ ‫پاساو ‌ی لێكدانه‌وه‌كانی‌ خۆیان‪.‬‬ ‫دوو هه‌فته‌یــه‌ بــاس‌و خواســی‌ فرۆكــ ‌ه‬ ‫نه‌ناسراوه‌كان بووه‌ت ‌ه بابه‌تێك ‌ی گه‌رم له‌ال ‌ی‬ ‫خه‌ڵكــی‌ كوردســتان‪ ،‬ده‌یــان لێكدانــه‌وه‌و‬ ‫پێشــبینی‌ جیاوازی‌ بۆ ده‌خرێته‌ روو‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫تیمی‌ "نیقاش" شــوێن سه‌ره‌داوه‌كان كه‌وت‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ راستی‌ رووداوه‌كه‌ بسه‌لمێنێت‪.‬‬ ‫گرتــه‌ ڤیدیۆییــه‌كان دوو پارچه‌بــوون‪،‬‬ ‫یه‌كێكیــان وێنه‌ ‌ی فڕۆكه‌كان به‌ئاســمانه‌و‌ه‬ ‫گیرابوون ئه‌وی‌ تریان رۆیشتن‌و گه‌ڕانه‌وه‌یان‬ ‫پیشان ده‌دات كه‌ تیایدا هێزێكی‌ پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێــت كــه‌ مقۆمقۆیانــه‌ له‌ســه‌ر‬ ‫ناســنامه‌ ‌ی فڕۆكه‌كان‪ ،‬بێ ئه‌وه‌ی‌ هێزه‌كه‌و‬ ‫شــوێنی‌ گرتنــ ‌ی گرته‌ ڤیدیۆكه‌ش ئاشــكرا‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫ڤیدیۆی یەکەم‬ ‫ڤیدیۆی دوەم‬ ‫له‌بــه‌ر ئــه‌وه‌ی‌ ڤیدیۆكــ ‌ه به‌مۆبایلــ ‌ی‬ ‫پێشــمه‌رگه‌یه‌ك گیــراو‌ه له‌ســه‌نگه‌ره‌كان ‌ی‬ ‫هه‌ره‌ پێشــه‌وه‌و له‌تــۆڕ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كاندا‬ ‫باڵوكراوه‌تــه‌وه‌و نــ ‌ه وێنه‌گره‌كــه‌و نــه‌‬ ‫خاوه‌نــ ‌ی په‌یجه‌كانیــش ناســراو نه‌بــوون‪،‬‬ ‫بۆیــه‌ دۆزینــه‌وه‌ ‌ی كارێكــ ‌ی له‌م شــێوه‌ی ‌ه‬ ‫پرۆسه‌یه‌كی‌ ئاسان نه‌بوو‪.‬‬ ‫بــۆ زیاتــر له‌هه‌فته‌یــه‌ك په‌یامنێــر ‌ی‬ ‫"نیقاش" بۆ ســه‌رچاوه‌ ‌ی یه‌كه‌م ‌ی ڤیدیۆك ‌ه‬ ‫گــه‌ڕاو ده‌ركــه‌وت رۆژ ‌ی ‪29‬ی‌ حوزه‌یــران‬ ‫له‌په‌یجێكــ ‌ی فه‌یســبووك باڵوكراوه‌تــه‌و‌ه‬ ‫به‌نــاو ‌ی (كه‌ركوك ‪ ،)24‬له‌ســه‌ر پۆســت ‌ی‬ ‫ڤیدۆكه‌ش نوســراو‌ه "حه‌وت هێلیكۆپته‌ر ‌ی‬ ‫ره‌ش له‌ســنوری‌ باشــووری‌ كه‌ركوك له‌ژێر‬ ‫ده‌ســه‌اڵت ‌ی تیرۆریستان ‌ی داعش نیشتنه‌وه‌‪،‬‬ ‫یه‌كێــك له‌هێلیكۆپتــه‌ره‌كان بارهه‌ڵگــر‬ ‫بــووه‌و شــه‌ش هێلیكۆپته‌ره‌كــه‌ ‌ی دیكه‌ش‬ ‫پاســه‌وانی‌ هێلیكۆپتــه‌ره‌ بارهه‌ڵگره‌كــ ‌ه‬ ‫بــوون‪ ،‬هێلیكۆپتــه‌ره‌كان دوای‌ كاتژمێرێك‬ ‫هه‌ستاون به‌سه‌ر سه‌نگه‌ره‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌دا‬ ‫رۆیشتوون"‪.‬‬ ‫نیقــاش له‌كاتی‌ تۆماركردنــی‌ ڤیدیۆكه‌ ‌ی‬ ‫كۆڵییــه‌وه‌و ده‌ركــه‌وت پێــش ئــه‌و كاتــ ‌ه‬ ‫له‌ســه‌ر تۆڕه‌كان ‌ی ئینته‌رنێــت ئه‌و ڤیدیۆی ‌ه‬ ‫باڵونه‌كراوه‌تــه‌وه‌و به‌پێی‌ جــل‌و به‌رگ ‌ی ئه‌و‬ ‫پێشــمه‌رگانه‌ ‌ی له‌ڤیدۆكــه‌دا ده‌رده‌كــه‌ون‬ ‫له‌گه‌ڵ كه‌شوهه‌وا ‌ی ناوچه‌كه‌‪ ،‬وا ده‌نوێنێت‬

‫ده‌ره‌وێنێتــه‌وه‌‪ ،‬چونكــ ‌ه عه‌میــد هه‌ڵمه‌ت ‌ه‬ ‫ره‌ش یه‌كێــك له‌فه‌رمانده‌كانی‌ پێشــمه‌رگ ‌ه‬ ‫له‌ســنور ‌ی ته‌ل بوســیل به‌"نیقاش"ی وت‬ ‫"ئه‌و رۆژه‌ دوو كاروان فڕۆكه‌ هاتوون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫لــه‌م جۆر‌ه نه‌بوون‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌و روداو‌ه لێر‌ه‬ ‫بوایه‌ پێشمه‌رگه‌كانمان پێیان ده‌وتم"‪.‬‬ ‫گه‌یشتن به‌رێگایه‌ك ‌ی داخراو له‌ده‌رخستن ‌ی‬ ‫راســتی‌ گرته‌یه‌كــی‌ ڤییۆیــی ئــه‌و فڕۆكان ‌ه‬ ‫كاره‌كان قورستر ده‌كات‌و له‌م میحوه‌ره‌شیان‬ ‫هیچ ئه‌نجامێكی‌ ئه‌وتۆ ساغ نه‌بووه‌وه‌‪.‬‬ ‫شــاره‌زایی لیوا حه‌مه‌ رێگــر فه‌رمانده‌ ‌ی‬ ‫میحوه‌ری‌ پێنج ‌ی دووبز به‌وه‌كاله‌ت هه‌روه‌ك‬ ‫به‌شێك له‌ســه‌رچاوه‌كانی‌ "نیقاش" باسیان‬ ‫كرد دواهیوا بوو بۆ دۆزینه‌وه‌ی‌ ســه‌ره‌داو ‌ی‬ ‫ئه‌و گرته‌ ڤیدیۆیه‌‪.‬‬ ‫ئــه‌و ده‌ســتبه‌جێ‌و به‌بــێ دوو دڵــ ‌ی‬ ‫له‌پــاش پرســیاركردن به‌"نیقــاش"ی وت‬ ‫"گرتــه‌ ڤدیۆییه‌كــ ‌ه هی‌ ســنور ‌ی حلێوه‌یه‌و‬ ‫فڕۆكــه‌كان له‌فڕۆكه‌خانه‌یه‌ك ‌ی ئه‌و ناوچه‌ی ‌ه‬ ‫نیشــتونه‌ته‌وه‌"‪ .‬ئــه‌و ناوچه‌یــ ‌ه ده‌كه‌وێت ‌ه‬ ‫باشــوری‌ رۆژئاوا ‌ی دووز خورماتووی‌ ســه‌ر‬ ‫به‌ پارێزگا ‌ی سه‌اڵحه‌دین‪.‬‬ ‫ئێره‌ دواسنور‌ه له‌گه‌ڵ داعش ك ‌ه گومان ‌ی‬ ‫له‌ســه‌ر بێت كــ ‌ه ئه‌و گرتــ ‌ه ڤیدیۆی ‌ه له‌وێ‬ ‫گیرابێت به‌وپێیه‌ ‌ی به‌پێ ‌ی به‌دواداچونه‌كانمان‬ ‫ته‌خت ‌ی ناوچه‌كه‌ هاوشــێوه‌ ‌ی ئه‌و شوێنه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌ گرت ‌ه ڤیدۆییه‌كه‌ی‌ لێ گیراوه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه جگ ‌ه‬ ‫له‌وه‌ ‌ی تێكه‌ڵ ‌ی جوله‌به‌رگی‌ پێشــمه‌رگه‌كان‬ ‫له‌نێــوان جــۆری‌ تایبــه‌ت به‌پێشــمه‌رگه‌ ‌ی‬ ‫یه‌كێتــ ‌ی نیشــتیمانی‌‌و پارتــی‌ دیموكراتــدا‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ ‌ی تر گومانه‌كانی‌ ئێمه‌ی‌ برد به‌ره‌و‬ ‫ئــه‌و شــوێنه‌‪ ،‬به‌و پێیه‌ی‌ هێــز ‌ی هاوبه‌ش‌و‬ ‫تێكه‌ڵ ‌ی حه‌فتاو هه‌شــتا ‌ی ئه‌و دوو حزبه‌ ‌ی‬ ‫لێی ‌ه له‌ژێر ســایه‌ی‌ لیــوا ‌ی ‪16‬ی‌ هێزه‌كان ‌ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌دا‪.‬‬

‫رێكه‌وته‌ی‌ په‌یجه‌ك ‌ه نوسیوێتی‌‪.‬‬ ‫به‌هــاوكار ‌ی چه‌نــد رۆژنامه‌نووســێك ‌ی‬ ‫كه‌ركوكــی‌‪ ،‬تیمــی‌ به‌ڕێوه‌به‌رانــ ‌ی په‌یجــ ‌ی‬ ‫(كه‌ركــوك ‪ )24‬دۆزرانــه‌وه‌و گفتوگۆیــان‬ ‫له‌گه‌ڵ كرا‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ داوایانكرد به‌هۆكار ‌ی‬ ‫ئه‌منــی‌ ناویــان باڵونه‌كرێتــه‌وه‌‪ ،‬بــه‌اڵم‬ ‫جه‌ختیان له‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ ڤیدیۆك ‌ه نوێیه‌و‬ ‫پێشــمه‌رگه‌یه‌ك كــ ‌ه له‌كاتــی‌ راپه‌ڕاندنــ ‌ی‬ ‫ئه‌ركه‌كه‌یــدا بــووه‌ وێنــه‌ی‌ گرتــووه‌و بۆ ‌ی‬ ‫ناردوون‪.‬‬ ‫له‌ســنوری‌ پارێــزگا ‌ی كه‌ركــوك پێنــج‬ ‫میحوه‌ری‌ ســه‌ره‌كی‌ شــه‌ڕ هه‌یــ ‌ه ك ‌ه هێز ‌ی‬ ‫پێشــمه‌رگه‌ تیایدا ئاماده‌ن‪ ،‬به‌اڵم سیانیان‬ ‫ســنوریان به‌قه‌زا ‌ی حه‌ویجه‌ی‌ ژێر ده‌ســت ‌ی‬ ‫داعشــه‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬بۆ گه‌ڕان به‌دوای‌ راســت ‌ی‬ ‫گرته‌ ڤیدییۆیه‌كه‌و شــوێنه‌كه‌یاندا پێویست‬ ‫ده‌كات ئه‌گــه‌ری‌ هــه‌ركام لــه‌و میحوه‌ران ‌ه‬ ‫تاقیبكرێتــه‌و‌ه له‌گــه‌ڵ ئــه‌وه‌ ‌ی به‌ ســه‌دان‬ ‫كیلۆمه‌تــر له‌باشــور ‌ی كه‌ركــوك درێــژ‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێــی‌ ئــه‌و زانیاریانه‌ی‌ نێــره‌ری‌ گرت ‌ه‬ ‫ڤیدییــۆكان بــۆ په‌یجه‌كه‌یــان باســكردوو‌ه‬ ‫به‌شێك له‌و گرتان ‌ه له‌سنور ‌ی قه‌زای‌ داقوق‬ ‫گیراون‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ش یه‌كالكه‌ره‌و‌ه نه‌بوو‪.‬‬ ‫میحــوه‌ری‌ داقــوق ده‌كه‌وێتــه‌ باشــور ‌ی‬ ‫شــار ‌ی كه‌ركــوك كــ ‌ه به‌میحــوه‌ری‌ چــوار‬ ‫ناسراو‌ه ئه‌و‌ه یه‌كه‌مین وێستگه‌ ‌ی گه‌ڕانمان‬ ‫بوو به‌دوای‌ راستی‌ گرته‌ ڤیدیۆكه‌دا‪.‬‬ ‫لیــوا محه‌مه‌دی‌ حاجی قــادر فه‌رمانده‌ ‌ی‬ ‫میحــوه‌ری‌ داقوقــی‌ هێزه‌كانی‌ پێشــمه‌رگ ‌ه‬ ‫وێــرای‌ ئــه‌وه‌ ‌ی ئاماژه‌ی‌ بــه‌وه‌دا كه‌ رۆژان ‌ه‬ ‫فڕۆك ‌ه به‌ســه‌ر ناوچه‌كانیاندا ده‌سوڕێته‌وه‌‪،‬‬

‫ئه‌م هه‌فته‌یه‌ له‌‬ ‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م راپۆرتانه‌و چه‌ندین راپۆرتی سه‌رنجراکێشی تر‬ ‫به‌زمانه‌کانی کوردی‌و عه‌ره‌بی‌و ئینگلیزی‪ ،‬سه‌ردانی نیقاش بکه‌ ‪www.niqash.org‬‬

‫گرتــه‌ ڤیدیۆك ‌ه وتی‌ "ئه‌وه‌راســت نه‌بوون‌و‬ ‫گرته‌یه‌كی‌ كۆن بووه‌"‪.‬‬ ‫ئــه‌و فه‌مانده‌یــ ‌ه به‌"نیقــاش" ‌ی وت "من‬ ‫ئه‌و رۆژ‌ه له‌ســاتره‌كاندا بــووم‌و ئه‌وگرته‌ی ‌ه‬ ‫هــ ‌ی ناوچه‌كــه‌ی‌ ئێمــه‌ نییــه‌‪ ،‬چونكــه‌‬ ‫ده‌یانناسمه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ناشزانم كوێیه‌؟"‪.‬‬ ‫ترس له‌لێپرسنه‌وه‌و پاســاوی‌ پاراستن ‌ی‬ ‫نهێنییــه‌ ســه‌ربازییه‌كان وایكرد ك ‌ه هه‌وڵ ‌ی‬ ‫زیاتر بده‌ین له‌ســنوری‌ داقوقدا بۆ گه‌یشتن‬ ‫به‌راستی‌ ڤیدیۆكه‌‪.‬‬ ‫به‌رپرســێكی‌ ســه‌ربازیی‌ پێشــمه‌رگ ‌ه‬ ‫له‌میحــوه‌ری‌ داقــوق كــ ‌ه نه‌یوســت نــاو ‌ی‬ ‫باڵوبكرێتــه‌و‌ه به‌"نیقــاش"ی‌ وت "ئــه‌و‬ ‫گرتــ ‌ه ڤیدیۆیان ‌ه له‌ســنور ‌ی ئێم ‌ه نییه‌‪ ،‬من‬ ‫شــاره‌زای‌ ســه‌نگه‌رو ناوچه‌كانــم" به‌ڵگه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌وه‌شــ ‌ی هێنایه‌و‌ه ك ‌ه له‌سنوره‌كه‌ ‌ی ئه‌وان‬ ‫هیچ بورجێكی‌ كۆمپانیاكانی‌ مۆبایل بوون ‌ی‬ ‫نییــه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا له‌گرت ‌ه ڤیدۆكه‌دا بورجێك‬ ‫به‌د ‌ی ده‌كرێت‪.‬‬ ‫گومــان له‌ســه‌ر رووداوه‌كــ ‌ه ئه‌وه‌نــد‌ه‬ ‫خێرا ته‌شــه‌نه‌ ‌ی كرد ك ‌ه وه‌ســتا ره‌ســول‬ ‫فه‌رمانــده‌ی‌ میحــوه‌ری‌ چــواری‌ باشــور ‌ی‬ ‫كه‌ركــوك رۆژ ‌ی ‪‌ 30‬ی حوزه‌یران ناچار بوو‬ ‫كۆنگره‌یه‌كــ ‌ی رۆژنامه‌نووســ ‌ی ســازبكات‪،‬‬ ‫به‌اڵم قســه‌كان ‌ی ئه‌و به‌رپرســ ‌ه سه‌ربازیی ‌ه‬ ‫كه‌مێــك ئاڕاســته‌ ‌ی به‌دواداچوونه‌كانــ ‌ی‬ ‫"نیقــاش" ‌ی گــۆڕی‌‪ ،‬چونكــه‌ ئــه‌و وتــ ‌ی‬ ‫"فرۆكه‌كان ســه‌ر به‌ئۆپراسیۆن ‌ی هاوبه‌شی‬ ‫ئه‌مریــكا‌و عێــراق بــوون‌و ئۆپراســیۆنێكی‌‬ ‫سه‌ربازییان به‌ســه‌ركه‌وتوویی ئه‌نجامداوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم زانیاریی‌ زیاتر له‌سه‌ر ‌ی نادركێنین"‪.‬‬

‫ئۆپه‌راسیۆن ‌ه هاوبه‌شه‌كانی‌ سوپای‌ عێراق‌و‬ ‫وه‌زاره‌تــ ‌ی به‌رگر ‌ی له‌مڕووه‌و‌ه به‌"نیقاش" ‌ی‬ ‫وت "هه‌ر پرۆســه‌یه‌ك ‌ی سه‌رباز ‌ی له‌عێراقدا‬ ‫ك ‌ه ئه‌مریكا بیــكات یان هه‌ر الیه‌نێك به‌بێ‬ ‫ره‌زامه‌نــد ‌ی حكومه‌تــی‌ عێراقــ ‌ی ئه‌نجــام‬ ‫نادرێت‌و ســه‌باره‌ت به‌و گرته‌ ڤیدیۆییانه‌ش‬ ‫ئێمــ ‌ه خه‌ریكــ ‌ی لێكۆڵینه‌وه‌یــن لێیــان‌و‬ ‫گــه‌ر گه‌یشــتین ‌ه ده‌ره‌نجــام به‌ره‌ســم ‌ی‬ ‫رایده‌گه‌ێنین"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ قســه‌ ‌ی ئه‌و ئه‌فســه‌ره‌ تــا كات ‌ی‬ ‫نوســینی‌ ئــه‌م راپۆرته‌ لــ ‌ه ‪‌ 12‬ی ته‌مموز‪،‬‬ ‫ســوپای‌ عێراق ‌ی به‌فه‌رمی‌ ورده‌كاری‌ فڕین‌و‬ ‫نیشتنه‌وه‌ی‌ فرۆكه‌كان ‌ی بۆ ئاشكرا نه‌بووه‌‪.‬‬ ‫گــه‌ڕان بــه‌دوا ‌ی پێگه‌یه‌كــی‌ تــردا بــۆ‬ ‫دڵنیابوونــه‌و‌ه له‌گرتــه‌ ڤیدییۆكــه‌ ئاســان‬ ‫نه‌بــوو "نیقــاش" ســه‌رچاو‌ه ئه‌منییه‌كان ‌ی‬ ‫به‌كارهێنــا كــه‌ تیایدا ناو ‌ی "ته‌ل بوســیل"‬ ‫هێنرا كه‌ گوایه‌ ڤیدۆكه‌ له‌وێ تۆمار كراوه‌‪.‬‬ ‫"تــه‌ل بوســیل" له‌ســنوری‌ میحــوه‌ر ‌ی‬ ‫ســێ ‌ی قه‌زا ‌ی دووزخورماتوو‌ه ك ‌ه سنورێك ‌ی‬ ‫فراوانــه‌و ده‌كه‌وێتــه‌ ســنوری‌ باشــوری‌‬ ‫كه‌ركوك‪.‬‬ ‫عه‌بــدواڵ بــۆر به‌رپرســی ئــه‌و‬ ‫میحــوه‌ره‌ ئامــاژ‌ه به‌وه‌ده‌كات كــ ‌ه رۆژان ‌ه‬ ‫پیشــمه‌رگه‌كانی‌ گرتــه‌ی‌ ڤیدیۆیــی‌و وێنــ ‌ه‬ ‫ده‌گــرن‌و باڵویكده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬كاتێك "نیقاش"‬ ‫گرتــ ‌ه ڤیدۆییه‌كــه‌ی‌ پیشــاندا وتــی‌ "ئــه‌و‬ ‫شــوێنه‌ی‌ گرتــ ‌ه ڤیدییه‌كــه‌ی‌ تیــا گیراو‌ه‬ ‫ته‌لبوســیل نییه‌‪ ،‬من ئــه‌و رۆژ‌ه له‌ناوچه‌ك ‌ه‬ ‫بوو‪ ،‬فڕۆكه‌ی‌ له‌م شێوه‌یه‌م نه‌بینیوه‌"‪.‬‬ ‫دڵنیابوونــه‌وه‌ لــه‌و پرســ ‌ه له‌رێگــه‌ ‌ی‬ ‫سه‌رچاوه‌ی‌ تره‌وه‌ دوودڵ ‌ی سه‌ر ئه‌و گومان ‌ه‬

‫لیــوا حه‌مــه‌ رێگــر وتــی‌ "به‌رپرســی‬ ‫ئــه‌و یه‌كه‌یــه‌ی‌ گرتــه‌ ڤیدیۆكــه‌ی‌ گرتوو‌ه‬ ‫په‌یوه‌نــد ‌ی پێوه‌كــردووم‌و پێــی‌ وتــم ئه‌و‬ ‫وێنانه‌ پێشمه‌رگه‌یه‌ك ‌ی ئێمه‌ گرتویه‌تی‌"‪.‬‬ ‫عه‌قید ئازاد به‌رغه‌ش ئه‌فســه‌ر له‌فه‌وج ‌ی‬ ‫یه‌ك ‌ی لیوا ‌ی ‪16‬ی‌ پێشمه‌رگ ‌ه به‌ره‌و راست ‌ی‬ ‫روداوه‌كــه‌ی‌ بردین كاتێك به‌"نیقاش"ی وت‬ ‫"ئه‌و گرته‌ ڤیدۆیی ‌ه له‌الیه‌ن پێشمه‌رگه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫ئێمــ ‌ه وێنه‌ گیــراوه‌و دوای‌ باڵبوونه‌وه‌شــی‬ ‫بانگمــان كــردووه‌ بــۆ لێكۆڵینــه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫ئاگاداریــن فڕۆكه‌كان له‌فڕۆكه‌خانه‌ی‌ حلێو‌ه‬ ‫نیشــتونه‌وه‌و گرته‌كه‌ش له‌باره‌گا ‌ی فه‌وج ‌ی‬ ‫یه‌كه‌مه‌ گیراوه‌"‪.‬‬ ‫به‌رغــه‌ش وتیشــی‌ "ئــه‌و فڕۆكه‌خانه‌یــ ‌ه‬ ‫چه‌ند كیلۆمه‌ترێك له‌پێگه‌كانی‌ ژێر ده‌ست ‌ی‬ ‫داعشــه‌وه‌ دوور‌ه له‌ناوچــه‌ ‌ی زه‌رگه‌ بۆی ‌ه وا‬ ‫گومــان ده‌كرا كــ ‌ه ئه‌و فڕۆكانه‌ له‌ســنور ‌ی‬ ‫داعــش نیشــتبنه‌وه‌‪ ،‬بــه‌اڵم فڕۆكــه‌كان‬ ‫ئه‌مریكــی‌ بــوون‌و فرۆكه‌خانــه‌ ‌ی حلێوه‌ش‬ ‫به‌ده‌ســت هێزه‌كانی‌ ئێمه‌وه‌یــه‌و جاربه‌جار‬ ‫له‌وێ ده‌نیشنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫زیاد له‌ئه‌فســه‌رێكی‌ پێشــمه‌رگ ‌ه هۆكار ‌ی‬ ‫جموجۆڵــی‌ فرۆكه‌كانیــان بــۆ "نیقــاش"‬ ‫باســكرد‪ ،‬به‌و مه‌رجه‌ی‌ نهێنییه‌كه‌ پارێزراو‬ ‫بێت‪ ،‬چونك ‌ه ناوچه‌كه‌ هاوســنوری‌ داعشه‌و‬ ‫دركاندنــی‌ هــه‌ر زانیارییــه‌ك به‌زیــان بــۆ‬ ‫هێزه‌كانیان ده‌شكێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ســتیاریی‌ پرســه‌كه‌ وایكــرد "نیقاش"‬ ‫نه‌توانێت له‌گه‌ڵ ئه‌و پێشــمه‌ریه‌یه‌دا قســ ‌ه‬ ‫بــكات كه‌ گرتــه‌ ڤیدۆییه‌كه‌ی‌ گرتووه‌ به‌اڵم‬ ‫توانیومــان ده‌ســتمان بــگات به‌حه‌ســه‌ن‬ ‫عه‌بــدواڵ حه‌ســه‌ن كــ ‌ه یه‌كێكــه‌ لــه‌و‬ ‫پێشــمه‌ركانه‌ له‌گرته‌كــه‌دا قســه‌ ده‌كات‌و‬ ‫ده‌ڵێــت "كۆپتــه‌ره‌كان ئه‌مه‌ریكیــن"‪ ،‬ئه‌و‬ ‫به‌"نیقاش"ی وت "ســه‌عات ‪11‬ی‌ پێشنوه‌ڕۆ‬ ‫بــوو ك ‌ه ئه‌و فڕۆكه‌كانه‌مان بینی‌‌و هه‌مومان‬ ‫هاتینــ ‌ه ده‌ر‪ ،‬بــه‌اڵم نازانــم كــێ گرتــ ‌ه‬ ‫ڤیدۆییه‌كانی‌ گرتووه‌"‪.‬‬ ‫وتیشــ ‌ی "رۆژ ‌ی هاتنی‌ فرۆكه‌كان سه‌ره‌ ‌ی‬ ‫گۆڕین ‌ی ده‌وامم بوو له‌و ‌ێ ئه‌ركه‌كه‌كه‌م ته‌واو‬ ‫ئه‌بوو له‌ده‌وربه‌ر ‌ی ‪‌ 27‬ی مانگ" به‌پێ ‌ی ئه‌م‬ ‫گێڕانه‌وه‌یــه‌ بێــت رووداوه‌كــ ‌ه دوو رۆژ به‌ر‬

‫له‌باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ڤیدۆك ‌ه روویداوه‌‪.‬‬ ‫لێــره‌دا چیرۆكــی‌ فڕۆكــه‌كان كۆتاییــ ‌ی‬ ‫نایه‌ت به‌تایبه‌ت دڵنیابونه‌و‌ه له‌ناســنامه‌ ‌ی‬ ‫فڕۆكه‌كان‌و ئه‌و شوێنانه‌ی‌ لێوه‌ی‌ هاتوون‪.‬‬ ‫عه‌قیــد ئازاد به‌رغــه‌ش ده‌ڵێت "فڕۆكه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌مریكــی‌ بــوون‪ ،‬بــۆ ئۆپراســیۆنیش‬ ‫نه‌هاتبوون یــان له‌فڕۆكه‌خانه‌ ‌ی هه‌ولێر یان‬ ‫هه‌ریره‌و‌ه هاتبوون"‪.‬‬ ‫گــه‌ران بــه‌دوای‌ زانیاریــی‌ تایبــه‌ت‬ ‫به‌هه‌ڵفڕینــی‌ فڕۆكــه‌كان له‌یه‌كێك له‌و دوو‬ ‫فڕۆكه‌خانه‌یــه‌ ئاســان نییــه‌‪ ،‬بــه‌و پێیه‌ ‌ی‬ ‫ده‌چنــه‌ چوارچێــوه‌ی‌ زانیــار ‌ی نهێنییه‌وه‌‪،‬‬ ‫بــه‌اڵم ته‌رخانكردنــ ‌ی فڕۆكه‌خانه‌ ‌ی هه‌ریر ‌ی‬ ‫ســه‌ر به‌پارێــزگای‌ هه‌ولێــر بــۆ جوڵــه‌ ‌ی‬ ‫هێزه‌كان ‌ی ئه‌مه‌ریكا له‌دوا ‌ی شه‌ڕی‌ داعشه‌و‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ره‌كانی‌ بۆ نزیك كردینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ســه‌رچاوه‌كانی‌ "نیقــاش" وێنه‌یه‌ك ‌ی ئه‌و‬ ‫فڕۆكانه‌یان به‌رده‌ســت خســتین گوای ‌ه له‌و‬ ‫ســنوره‌ تۆمار كراوه‌‪ ،‬سه‌رچاوه‌ك ‌ه وا باس ‌ی‬ ‫كرد ك ‌ه وێنه‌كان له‌ئاسمان ‌ی هه‌ریرن‌و به‌ره‌و‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ ناوچه‌كه‌ فڕیون‪.‬‬ ‫تونــدی‌ رێوشــوێن ‌ه ئه‌منییــه‌كان‌و‬ ‫لێپرســینه‌و‌ه له‌دركاندنــ ‌ی زانیاریی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌فڕۆكه‌خانــه‌ ‌ی هه‌ریــر ئه‌ســته‌م بــوو بۆ‬ ‫ده‌ســتكه‌وتنی‌ شایه‌تحاڵێك ك ‌ه له‌نێوان ‪27‬‬ ‫بۆ ‪‌ 29‬ی حوزه‌یراندا ئه‌و فڕۆكانه‌ ‌ی بینینێت‬ ‫كه‌ له‌فڕۆكه‌خانه‌وه‌ فڕیون‪.‬‬ ‫زۆربه‌ی‌ ئه‌و كه‌ســانه‌ی‌ كــ ‌ه خه‌ڵك ‌ی ئه‌و‬ ‫ســنوره‌ن‌و "نیقاش" په‌یوه‌ندی‌ پێوه‌ كردن‬ ‫خۆیان له‌وه‌اڵمی‌ ئه‌و پرسیاره‌ ده‌دزییه‌وه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌دانیشــتوان ‌ی ناوچه‌ك ‌ه به‌بینین ‌ی‬ ‫وێنه‌كــه‌ ده‌ســتبه‌جێ وتی‌ "ئــه‌و‌ه ناوچه‌ ‌ی‬ ‫سیســاوایه‌ كــه‌ له‌باشــوری‌ فرۆکەخانــه‌ ‌ی‬ ‫هه‌ریره‌"‪.‬‬ ‫نیقــاش له‌رێ ‌ی نه‌خشــه‌كان ‌ی گوگڵه‌و‌ه بۆ‬ ‫ورده‌كاری‌ شــاخ‌و دۆڵــ ‌ی ناوچه‌كــه‌ گــه‌ڕاو‬ ‫بــه‌راوردی‌ كــردن بــه‌و وێنانــه‌ی‌ پێشــترو‬ ‫له‌ســاڵ ‌ی ‪ 2003‬گیــراون كاتێــك ســوپا ‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ركــی‌ لــه‌وێ بــوون‪ ،‬وا ده‌نوێنێــت ك ‌ه‬ ‫ئــه‌و وێنه‌یه‌ی‌ ده‌ســت "نیقــاش" كه‌وتوو‌ه‬ ‫به‌راســت ‌ی له‌ئاســمان ‌ی هه‌ریر بووبێ‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ش یه‌كالكه‌ره‌وه‌ نییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ســه‌رچاوه‌یه‌ ‌ی وێنه‌كه‌یدا به‌"نیقاش"‬ ‫كــ ‌ه گوایه‌ ئاســمان ‌ی هه‌ریر بێت‪ ،‬وت ‌ی "ئه‌م‬ ‫وێنه‌ی ‌ه به‌ره‌به‌یان گیراوه‌"‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌نده‌ ‌ی‬ ‫له‌ســه‌نگه‌ره‌كانی‌ پێشــمه‌رگه‌و‌ه باســ ‌ی‬ ‫ده‌كرێــت ڤیدیــۆ ‌ی جموجۆڵــی‌ فرۆكــه‌كان‬ ‫له‌نێوان نیوه‌ڕۆ بۆ ئێواره‌دا گیراوه‌‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ سه‌رباز ‌ی باسی‌ له‌و‌ه كرد‬ ‫ئــه‌و كۆپته‌ران ‌ه ماوه‌یه‌كی‌ زۆریان ناوێت بۆ‬ ‫ئــه‌وه‌ ‌ی له‌هه‌ریره‌و‌ه بگه‌نــه‌ حلێوه‌‪ ،‬كه‌وات ‌ه‬ ‫راسته‌وخۆ بۆ ناوچه‌ك ‌ه نه‌فڕیون‪.‬‬ ‫بــه‌اڵم ســه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ســه‌رباز ‌ی‬ ‫له‌كه‌ركوكــه‌وه‌ كــه‌ خــۆی‌ داوایكــرد ناو ‌ی‬ ‫باڵونه‌كرێتــه‌و‌ه به‌"نیقــاش"ی‌ وت "بــۆ‬ ‫پێگــه‌ی‌ فڕینــی‌ ئــه‌و فڕۆكــ ‌ه ئه‌مریكیانــ ‌ه‬ ‫ته‌نیا دوو ئه‌گه‌ر هه‌یه‌و ســێهه‌م ‌ی نیی ‌ه یان‬ ‫ئه‌وه‌تــا له‌هه‌ریره‌وه‌ فڕیون‌و له‌فرۆكه‌خانه‌ ‌ی‬ ‫كه‌ركوك نیشــتونه‌ته‌و‌ه بۆ به‌نزین تێكردن‌و‬ ‫دواتــر فرێونه‌تــه‌و‌ه بۆ حلێوه‌ یــان ئه‌وه‌تا‬ ‫راســته‌وخۆ له‌فڕۆكه‌خانــه‌ ‌ی كه‌ركوكــه‌و‌ه‬ ‫چوونه‌ت ‌ه حلێوه‌‌و هه‌ر له‌هه‌ریر نه‌بوون"‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ ‌ی فڕین ‌ی فرۆكه‌كان هه‌رچییه‌ك‬ ‫بوبێت هه‌مــوو به‌دواداچوونه‌كان ‌ی "نیقاش"‬ ‫ئــه‌وه‌ ســاغ ده‌كه‌نــه‌وه‌ كــه‌ فرۆكــه‌كان‬ ‫ئه‌مه‌ریكیــن‌و بــۆ فرۆكه‌خانه‌یه‌ك چوون ك ‌ه‬ ‫له‌ژێر ده‌ســتی‌ پێشــمه‌رگه‌دای ‌ه له‌خواروو ‌ی‬ ‫كه‌ركــوك‌و به‌مــه‌ش هیــچ یه‌كێــك لــه‌و‬ ‫گومانانــ ‌ه راســت ده‌رناچن كــ ‌ه فرۆكه‌كان‬ ‫بــۆ هاوكاریی‌ داعــش فڕیبن‪ ،‬به‌اڵم ســه‌یر‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه هه‌موو سه‌رچاوه‌یه‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌و‬ ‫ســوپا ‌ی عێراق ‌ی كه‌ قســه‌یان بــۆ "نیقاش"‬ ‫كــرد‪ ،‬خۆیان له‌زۆر ورده‌كاری‌ ده‌پاراســت‪،‬‬ ‫یه‌كێك له‌ســه‌رچاوه‌كان وتی‌ "ئه‌و شــوێن ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌نــد‌ه له‌داعشــه‌و‌ه نزیك ‌ه ك ‌ه مه‌ترســ ‌ی‬ ‫زۆر ‌ی له‌ســه‌ره‌و ئه‌مه‌ریكییه‌كانیــش‬ ‫پێداگــر ‌ی ده‌كه‌ن له‌ســه‌ر ئــه‌وه‌ی‌ هۆكار ‌ی‬ ‫جموجۆڵه‌كانیان له‌و ‌ێ ئاشكرا نه‌بێت"‪.‬‬

‫ئه‌جێندای دژبه‌یه‌ك‬

‫چیرۆكه‌كانی پێكه‌وه‌ژیان له‌موسڵ‬

‫سوننه‌ی عێراق به‌‬

‫په‌یوه‌ندی نائاسایی دوو‬

‫سێ كۆنگره‌ی ناكۆك‬

‫ژنی مسوڵامن‌و مه‌سیحی‬

‫ریزه‌كانیان یه‌كده‌خه‌ن‬

‫به‌به‌رچاوی داعشه‌وه‌‬

‫‪8‬‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )585‬سێشه‌مم ‌ه ‪2017/7/18‬‬

‫سه‌ركرده‌یه‌كی‌ كۆمه‌ڵه‌ له‌كه‌نه‌دا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌و له‌سلێمان ‌ی خۆی ده‌كوژێت‬ ‫فریامك���ه‌ون خ���ۆم له‌خۆمم دا‪ ،‬س���ه‌ره‌تا‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫وامده‌زانی‌ كه‌ جه‌ڵده‌ لێیداوه‌‪ ،‬پرسیم چی‌‬ ‫بوه‌؟ به‌ده‌نگێكی‌ پڕ له‌ئازار هاواری‌ ده‌كرد‬ ‫كاتژمێر ‪ 12:50‬خوله‌كی‌ رۆژی‌ هه‌ینی‌‬ ‫فریامكه‌ون فیش���ه‌كم له‌خۆمداوه‌‪ ،‬بریندارم‬ ‫‪" ،7/14‬عه‌بدولڕه‌حمان نه‌جات"ی‌‬ ‫بمگه‌یه‌ننه‌ نه‌خۆشخانه‌"‪.‬‬ ‫ته‌مه‌ن‪ 53‬ساڵ‌‪ ،‬ئه‌ندامی‌ كۆمیته‌ی‌‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌وكات فریاكه‌وتم ئۆتۆمبیله‌كه‌م‬ ‫ناوه‌ندی‌ رێكخراوی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ حزبی‌‬ ‫خسته‌كارو له‌گه‌ڵ چه‌ند هاوڕێیه‌كی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫كۆمۆنیستی‌ ئێران له‌گه‌ڕه‌كی‌ رزگاری‌‬ ‫كۆمه‌ڵ���ه‌‪ ،‬عه‌بدولڕه‌حمانم���ان گه‌یان���ده‌‬ ‫شاری‌ سلێمانی‌ به‌فیشه‌كێك خۆی‌‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌ی‌ فریاكه‌وتن‪ ،‬تانیوه‌ی‌ رێگا‬ ‫كوشت‪.‬‬ ‫عه‌بدولڕه‌م���ان هاواری‌ ده‌كرد‪ ،‬له‌پر ده‌نگی‌‬ ‫ئه‌حمه‌د ئیسماعیل‪ ،‬هاوڕێ‌‌و هاوخه‌باتی‌ نه‌م���او له‌هۆش خۆی‌ چو‪ ،‬به‌چوارده‌س���ت‬ ‫عه‌بدولڕه‌حم���ان ك���ه‌ چه‌ن���د مه‌ترێك له‌‌و گه‌یاندمانه‌ ژوری‌ نه‌شته‌رگه‌ری‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی‌‬ ‫عه‌بدولڕه‌حمان نه‌جات‬ ‫ژوره‌وه‌ دور ب���وه‌ ك���ه‌ عه‌بدولڕه‌حم���ان نه‌ب���رد پزیش���كه‌كان هاتن���ه‌ده‌ره‌وه‌‌و‬ ‫خۆی تێدا كوش���توه‌‪ ،‬ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد هه‌واڵی���ان ب���ۆ هێنای���ن‌و پێیانڕاگه‌یاندین ده‌ڵێت هاوڕێی‌ گیانیبه‌گیانی‌ عه‌بدولڕه‌حمان‬ ‫ك���ه‌ له‌گه‌ڵ بیس���تنی‌ ده‌نگی‌ فیش���ه‌كی‌ عه‌بدولڕه‌حمان به‌هۆی‌ سه‌ختی‌ برینه‌كه‌ی‌ بوه‌ كه‌ ماوه‌ی‌ چل ساڵه‌ پێكه‌وه‌ كارده‌كه‌ن‬ ‫ده‌مانچه‌ك���ه‌ی‌ عه‌بدولڕه‌حمان‪ ،‬له‌ژوره‌كه‌ی‌ گیانی‌ له‌ده‌س���تداوه‌و ته‌رمه‌كه‌ی‌ ره‌وانه‌ی‌ له‌كۆمه‌ڵ���ه‌‌و حزبی‌ كۆمۆنیس���تدا‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫هاتوه‌ته‌ ده‌ره‌وه‌ تابزانێ‌ چی‌ رویداوه‌‪ ،‬ئه‌و پزیش���كی‌ دادوه‌ری‌ س���لێمانی‌ ده‌كرێت بۆ رونكرده‌وه‌ كه‌ عه‌بدولڕه‌حمان ماوه‌ی‌ شه‌ش‬ ‫مانگ ده‌بێت له‌واڵت ‌ی كه‌نه‌دا گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ بۆ‬ ‫وتی‌ "هه‌ر ئه‌وه‌ن���ده‌م زانی‌ عه‌بدولڕه‌حمان لێكۆڵینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫حه‌س���ه‌ن ره‌حمان په‌نا‪ ،‬كه‌ وه‌ك خۆی‌ ئیش‌و كاره‌كانی‌ حی���زب‌و ئه‌و رۆژه‌ پێش‬ ‫ده‌س���تی‌ به‌س���كیه‌وه‌ بو ه���اوار ‌ی ده‌كرد‬

‫ئه‌وه‌ی‌ توش���ی‌ ئه‌و روداوه‌ بێت چاوه‌ڕوان ‌ی‬ ‫میوانێكی‌ ك���ردوه‌‪ ،‬ئه‌و وت���ی‌ "به‌داخه‌وه‌‬ ‫مه‌رگ مه‌ودای‌ نه‌دا پێش ئه‌وه‌ی‌ میوانه‌كه‌ی‌‬ ‫بگات‪ ،‬س���ه‌رقاڵی‌ كۆكردنه‌وه‌ی‌ ژوره‌كه‌ی‌‌و‬ ‫جانتاك���ه‌ی‌ بو به‌اڵم له‌‌وكات���ه‌دا پێده‌چێ‌‬ ‫به‌هۆی‌ سه‌رقاڵیی‌ ده‌ستی‌ بۆ ده‌مانچه‌كه‌ی‌‬ ‫بردبێت كه‌ به‌رده‌وام ده‌یخسته‌ جانتاكه‌ی‌‪،‬‬ ‫ده‌مانچه‌كه‌ش���ی‌ له‌و ج���ۆره‌ ده‌مانچانه‌ بو‬ ‫به‌رده‌وام فیش���ه‌كی‌ له‌به‌ردابو‪ ،‬پێویستی‌‬ ‫به‌می���ل هێنانه‌وه‌ نه‌بو‪ ،‬هه‌ر ده‌س���تت به‌ر‬ ‫میله‌ك���ه‌ی‌ بكه‌وتایه‌ یان ش���تێكی‌ به‌هێزی‌‬ ‫به‌ربكه‌وتایه‌ فیشه‌كی‌ لێده‌رده‌چو‪ ،‬زۆرجار‬ ‫پێمده‌گوت ئاگاداری‌ ده‌مانچه‌كه‌ت به‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "خێزانه‌كه‌ی‌ له‌كه‌نه‌دا ده‌ژین‌و‬ ‫هی���چ كه‌س���ێكی‌ نزیك���ی‌ خێزانه‌ك���ه‌ی‌‬ ‫له‌س���لێمانی‌ ناژین‪ ،‬هه‌ربۆی���ه‌ چاوه‌ڕوانی‌‬ ‫كه‌س���وكارو خێزانه‌كه‌ی‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬هێش���تا‬ ‫ته‌رمی‌ عه‌بدولڕه‌حمان له‌پزیشكی‌ دادوه‌ری‌‬ ‫وه‌رنه‌گیراوه‌ته‌وه‌‌و په‌یوه‌ندیمان كردوه‌ له‌م‬

‫چه‌ند رۆژه‌دا ئه‌ندامانی‌ خێزانه‌كه‌ی‌ ده‌گه‌ن ‌ه‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬دواتر له‌ڕێوڕه‌سمێكی‌ شایسته‌دا‬ ‫له‌ش���اری‌ س���لێمانی‌ ته‌رمه‌ك���ه‌ی‌ به‌خاك‬ ‫ده‌سپێردرێت"‪.‬‬ ‫وته‌بێژی‌ پۆلیس���ی‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌‪،‬‬ ‫نه‌قی���ب س���ه‌ركه‌وت ئه‌حمه‌د س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌كوژران���ی‌ كادێرێك���ی‌ ب���ااڵی‌ كۆمه‌ڵ���ه‌‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د "رۆژی‌ هه‌ین���ی‌‬ ‫‪ 2017/7/14‬پیاوێك���ی‌ ته‌مه‌ن ‪ 53‬س���اڵ‬ ‫به‌ناوی‌ عه‌بدولڕه‌حمان نه‌جات كه‌ ئه‌ندامی‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ كۆمه‌ڵه‌ی���ه‌ له‌ژوره‌كه‌ی���دا‬ ‫له‌بین���ای‌ كۆمه‌ڵ���ه‌ له‌گه‌ڕه‌ك���ی‌ رزگاری‌‬ ‫به‌فیشه‌كێك خۆی‌ ده‌كوژێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "هێزه‌كانم���ان گه‌یش���تونه‌ته‌‬ ‫شوێنی‌ روداوه‌كه‌و لێكۆڵینه‌وه‌ له‌ڕوداوه‌كه‌‬ ‫به‌رده‌وامه‌و ده‌ستگیراوه‌ به‌سه‌ر ئه‌و چه‌كه‌دا‬ ‫كه‌ خۆی پێكوش���توه‌‌و په‌ڕاوی‌ یاسایی‌ بۆ‬ ‫روداوه‌كه‌‌و كراوه‌ته‌وه‌‌و ته‌رمه‌كه‌ی‌ ره‌وانه‌ی‌‬ ‫پزیشكی‌ دادوه‌ری‌ كراوه‌"‪.‬‬

‫عه‌بدولڕه‌حمان ماوه‌ی‌‬ ‫شه‌ش مانگ ده‌بێت‬ ‫له‌واڵتی‌ كه‌نه‌دا گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌‬ ‫بۆ ئیش‌و كاره‌كانی‌‬ ‫حیزب‌و ئه‌و رۆژه‌ پێش‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ توشی‌ ئه‌و روداوه‌‬ ‫بێت چاوه‌ڕوانی‌ میوانێكی‌‬ ‫كردوه‌‬

‫له‌سه‌ر له‌وه‌ڕگا‪ ،‬خه‌زور ‌ی كوڕه‌كه‌ ‌ی به‌ته‌ور ده‌كوژێت‬

‫"تاوان ‌ی من چیی ‌ه بكوژه‌كه‌ باوكمه‌و خه‌زورم ده‌كوژێت"‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫كاتژمێر ‪ 6:30‬خوله‌كی‌ ئێواره‌ی‌ رۆژ ‌ی‬ ‫دوشه‌ممه‌ی‌ رابردو ‪ ،7/10‬پیاوێكی‌ ته‌مه‌ن‬ ‫‪ 61‬ساڵ به‌ناوی‌ ئه‌بوبه‌كر حه‌مه‌ئه‌مین‬ ‫له‌گوند ‌ی سیرینی‌ ناوچه‌ی‌ شارباژێر به‌ته‌ور‬ ‫ده‌كوژرێت‪.‬‬ ‫هاوكار‪ ،‬پورزا ‌ی ئه‌بوبه‌كر ئاماژه‌ی‌ به‌و‌ه‬ ‫كرد ك���ه‌ "له‌نزیك ئاوای ‌ی گوندی‌ س���یرین‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ هاوڕێیه‌ك���ی‌ دانیش���تبوین‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌نده‌م زان���ی‌ كوڕی‌ بكوژه‌ك���ه‌ به‌ناو ‌ی‬ ‫هۆشیار به‌ماتۆڕێكه‌وه‌ هاته‌ به‌رده‌مم‌و وت ‌ی‬ ‫ه���اوكار ڕاك���ه‌ كارم پێت���ه‌‪ ،‬چه‌ند جارێك‬ ‫بانگ���ی‌ كردم تابچم له‌گه‌ڵ���ی‌‪ ،‬زۆر به‌په‌ل ‌ه‬ ‫ب���و هه‌ر ه���اوار ‌ی ده‌كرد‪ ،‬تادواج���ار وتی‌‬ ‫فریاكه‌وه‌ ده‌ڵێ���ن ئه‌بوبه‌كر هیالكه‌ بابچین‬ ‫به‌هانایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "كاتێك گه‌یشتینه‌ الی‌ ئه‌بوبه‌كر‬ ‫ك��� ‌ه ئه‌و له‌جێگه‌یه‌ك ‌ی كه‌نده‌اڵنی‌ س���ه‌خت‬ ‫له‌وبه‌ر ئاواییه‌وه‌ له‌س���ه‌ر زه‌ویه‌كه‌ به‌پشتا‬

‫كه‌وتبو‪ ،‬خوێن ‌ی لێده‌ڕۆش���ت‌و شان‌و قۆڵ‌و‬ ‫پش���تی‌ هه‌ر خوێن ب���و‪ ،‬به‌ح���اڵ ده‌نگی‌‬ ‫ده‌رده‌هات‌و هاوار ‌ی ده‌كرد (م) كوش���تمی‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و لێیدام ئاگام له‌خۆم نه‌بو‪ ،‬نازانم چۆن‬ ‫لێیدام‪ ،‬ئ���ه‌و له‌دواو‌ه په‌الماری���دام‪ ،‬ئاگام‬ ‫له‌خۆم نه‌بو فریامكه‌ون‪ ،‬له‌گه‌ڵ‌ شایه‌تیدان‬ ‫له‌وه‌ ‌ی ك���ێ‌ لێی���داوه‌ زو زو ش���ایه‌تمان ‌ی‬ ‫ده‌هێنا"‪.‬‬ ‫هاوكاری‌ پورزا ‌ی ئه‌بوبه‌كر ئاماژ‌ه به‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات خوێن���ی‌ تێدانه‌م���اوه‌ بۆی���ه‌ زۆر ‌ی‬ ‫نه‌خایاندوه‌ چاو ‌ی لێكناوه‌و مردوه‌‪ ،‬ئه‌و وت ‌ی‬ ‫"له‌گه‌ڵ كوڕی‌ بكوژه‌كه‌ ته‌له‌فۆنمان كرد بۆ‬ ‫ئۆتۆمبیل تابێ���ن به‌ده‌نگمانه‌وه‌‌و ئه‌بوبه‌كر‬ ‫بگه‌یه‌نین ‌ه نه‌خۆش���خانه‌‪ ،‬چه‌ند خوله‌كێك ‌ی‬ ‫پێنه‌چو ئۆتۆمبیل هات‪ ،‬ئه‌بوبه‌كر ده‌یویست‬ ‫هێز بدات ‌ه به‌رخۆی‌‪ ،‬به‌اڵم به‌رده‌وام خوێن ‌ی‬ ‫لێده‌ڕۆش���ت‪ ،‬برینه‌كانی‌ زۆر ق���و ‌ڵ بو ك ‌ه‬ ‫له‌جێگ��� ‌ه ته‌وراس ده‌چو ناو ئۆتۆمبیله‌كه‌ ‌ی‬ ‫خه‌ڵتانی‌ خوێ���ن كرد بو‪ ،‬به‌رده‌وام هاوار ‌ی‬ ‫ده‌كرد نزیك بوینه‌و‌ه له‌ته‌گه‌ران چاوه‌كان ‌ی‬ ‫لێكناو ده‌نگ ‌ی نه‌ما‪ ،‬چه‌ند خوله‌كێكی‌ نه‌برد‬

‫ئۆتۆمبیل���ی‌ فریاكه‌وتن ك ‌ه له‌س���لێمانیه‌و‌ه‬ ‫هاتبو به‌هانامانه‌و‌ه پشكنینیان بۆ ئه‌بوبه‌كر‬ ‫ك���رد‌و پێیان راگه‌یاندین به‌هۆی‌ س���ه‌خت ‌ی‬ ‫برینه‌كه‌ ‌ی له‌ژیاندا نه‌ماوه‌"‪.‬‬ ‫ئیبراهیم ك ‌ه یه‌كێك ‌ی دیكه‌یه‌ له‌پورزاكان ‌ی‬ ‫ئه‌بوبه‌كر‪ ،‬وتی‌ "ماوه‌ی‌ س���ی‌‌و حه‌وت ساڵ‬ ‫ده‌بێت ئه‌بوبه‌كرو (م) ماڵه‌كانیان دراوسێی ‌ه‬ ‫له‌گوند ‌ی سیرین‌و پێكه‌وه‌ كار ‌ی ئاژه‌ڵدار ‌ی‬ ‫ده‌كه‌ن‌و چه‌ند رۆژێك پێش ئێس���تا رۆژ ‌ی‬ ‫جه‌ژن پێكه‌وه‌ بون‌و قسه‌و باسیان پێكه‌و‌ه‬ ‫ده‌ك���رد‪ ،‬هی���چ كێش���ه‌یه‌ك ‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫ئابوری‌ له‌نێوانیاندا نه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "م���اوه‌ی‌ ده‌ س���اڵ ده‌بێ���ت‬ ‫ئه‌بوبه‌ك���ر كچێك��� ‌ی داو‌ه به‌كوڕێك ‌ی (م)‌و‬ ‫هیچ كێشه‌یه‌كیان له‌نێواندا نه‌بوه‌‌و پێكه‌و‌ه‬ ‫له‌گوند ‌ی سیرین سه‌رقاڵی‌ ئاژه‌ڵداری‌ بون‪،‬‬ ‫پێش ئه‌وه‌ی‌ ئه‌بوبه‌كر توش���ی‌ ئه‌و روداو‌ه‬ ‫بێت پێكه‌وه‌بوی���ن‌و چاومان به‌یه‌ك كه‌وت‌و‬ ‫قس���ه‌مانكرد ئه‌و هیچی‌ ب���اس نه‌كرد‪ ،‬من‬ ‫نازانم چۆن‌و بۆچ ‌ی كوش���تویه‌تی‌؟! كاتێك‬ ‫هه‌واڵی���ان ب���ۆ هێن���ام وتی���ان ئه‌بوبه‌كر‬

‫هۆشیار كوڕی‌ بكوژه‌كه‌‌و زاوا ‌ی ئه‌بوبه‌كر به‌هه‌قی‌ خ���ۆ ‌ی بگات‌و ئێم���ه‌ نازانین چ ‌ی‬ ‫له‌باره‌ی‌ كوژران ‌ی خه‌زور ‌ی به‌ده‌ستی‌ باوك ‌ی بڵێین‪ ،‬من‌و هاوسه‌ره‌كه‌م هیچ كێشه‌یه‌كمان‬ ‫وتی‌ "من له‌نزیك گوند بوم باوكم هێند‌ه لێم نی���ه‌ به‌ه���ۆ ‌ی دڵته‌نگ��� ‌ی ماڵی‌ خ���ه‌زورم‬ ‫دورنه‌بو‪ ،‬هاواری‌ كرد وتی‌ وه‌ره‌ كارم پێته‌‪ ،‬نه‌متوانیو‌ه به‌شدار ‌ی پرسه‌كه‌یان بكه‌م"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ل���ه‌دوای‌ ئ���ه‌و روداوه‌ گوندی‌‬ ‫كاتێك چومه‌پێشه‌وه‌ جل‌وبه‌رگی‌ خوێناو ‌ی‬ ‫بو‪ ،‬وامده‌زانی‌ ئاژه‌ڵی‌ س���ه‌ربڕیوه‌‪ ،‬دارێك ‌ی س���یرینمان به‌جێهێش���توه‌‌و مه‌ڕو مااڵتمان‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌بو وت ‌ی بڕۆ ئه‌وا من ئه‌بوبه‌كر ‌ی فرۆش���توه‌‌و گه‌ڕاوینه‌ته‌وه‌ شار ‌ی سلێمانی‌‌و‬ ‫خه‌زورتم كوش���ت‪ ،‬بڕۆ بزانه‌ ماوه‌ له‌ژیاندا نامانه‌وێ���ت جارێك���ی‌ دیك��� ‌ه بچینه‌و‌ه ئه‌و‬ ‫گونده‌"‪.‬‬ ‫من ده‌ڕۆمه‌و‌ه بۆماڵه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وته‌بێ���ژی‌ پۆلیس���ی‌ ق���ه‌زاو ناحیه‌كانی‌‬ ‫وتیش��� ‌ی "خه‌زورم‌و باوكم چه‌ند جارێك ‌ی‬ ‫دیك���ه‌ ده‌نگه‌ده‌نگیان بو‌ه له‌س���ه‌ر زه‌وی‌و پارێزگای‌ س���لێمانی‌‪ ،‬نه‌قیب سایب سه‌الم‬ ‫پوش‌و په‌اڵش‌و له‌وه‌ڕگا‪ ،‬خه‌زورم زه‌ویه‌ك ‌ی به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د "ئێ���واره‌ی‌ رۆژ ‌ی‬ ‫هه‌بو نه‌یده‌هێشت كه‌س مه‌ڕومااڵتی‌ تێبكات‪ ،‬دوشه‌مم ‌ه ‪ 2017/7/10‬پیاوێكی‌ ته‌مه‌ن‪61‬‬ ‫ب���ه‌اڵم باوكم گوێ ‌ی به‌و قس���انه‌ی‌ خه‌زورم س���اڵ له‌گوند ‌ی س���یرین به‌ناو ‌ی ئه‌بوبه‌كر‬ ‫ن���ه‌ده‌دا‌و به‌وهۆیه‌و‌ه چه‌ندینجار ش���ه‌ڕیان حه‌مه‌ئه‌می���ن له‌الیه‌ن كه‌س���ێك ‌ی نزیكیه‌و‌ه‬ ‫ده‌بو‪ ،‬ئاشت ده‌بنه‌وه‌‌و شه‌ڕه‌كه‌شیان ته‌نها ده‌كوژرێت كه‌ ته‌مه‌نی‌‪ 51‬س���اڵه‌‌و پیشه‌ ‌ی‬ ‫كاسبه‌"‪.‬‬ ‫قسه‌ بو هیچی‌ دیكه‌"‪.‬‬ ‫وتیش��� ‌ی "په‌ڕاوی‌ یاس���ایی‌ بۆ روداوه‌ك ‌ه‬ ‫هۆش���یار ئاماژه‌ش به‌وه‌ ده‌كات له‌دوا ‌ی‬ ‫له‌پزیش���كی‌ دادوه‌ری���ه‌‌و ك���وژراوه‌ گومانم‬ ‫ده‌كرد له‌الیه‌ن س���ه‌ربازی‌ ئێرانیه‌و‌ه ته‌قه‌ ‌ی مه‌رگ ‌ی خه‌زوری‌ به‌شدار ‌ی پرسه‌ی‌ خه‌زور ‌ی كراوه‌ت���ه‌وه‌‌و تۆمه‌تب���ار ده‌س���تگیركراوه‌‌و‬ ‫لێكرابێت كه‌ گوندی‌ سیرین له‌سه‌ر سنور ‌ی نه‌كردوه‌‪ ،‬ئه‌و وت��� ‌ی "ئه‌وه‌ تاوان ‌ی من نیه‌‪ ،‬دان ‌ی ناوه‌ به‌تاوانه‌كه‌یدا كه‌ له‌سه‌ر له‌وه‌ڕگا‬ ‫من داوا ده‌كه‌م یاسا س���ه‌ره‌وه‌ربێت باوكم په‌الماری‌ یه‌كیان داوه‌و كوشتویه‌تی‌"‪.‬‬ ‫ئێرانه‌"‪.‬‬

‫له‌نزیك گوند بوم‬ ‫باوكم هێنده‌ لێم‬ ‫دورنه‌بو هاواری‌ كرد‬ ‫وتی‌ وه‌ره‌ ئه‌بوبه‌كری‌‬ ‫خه‌زورتم كوشت‬

‫له‌هاوسه‌ر ‌ی دوه‌م ‌ی جیابوه‌‌وه‌و بێکاریی گەنجانی ئالودەی تەکنەلۆژیا کردوە‬ ‫به‌په‌تێك خۆی‌ خنكاند‬ ‫ئا‪ :‬تەالر حکمەت‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫پیاوێكی‌ ته‌مه‌ن‪ 43‬ساڵ‌‪ ،‬پاش دو مانگ‬ ‫جیابونه‌وه‌ له‌هاوسه‌ری‌ دوه‌می‌‪ ،‬توشی‌‬ ‫مه‌راق ده‌بێ‌‌و به‌په‌تێك خۆی‌ ده‌خنكێنێت‪.‬‬ ‫كاتژمێ����ر ‪ 7:30‬خوله‌ك����ی‌ به‌یانی‌ رۆژی‌‬ ‫پێنجش����ه‌ممه‌‪ 2017/7/14‬پیاوێكی‌ ته‌مه‌ن‬ ‫‪ 43‬س����اڵ به‌ن����اوی‌ "مه‌ول����ود مه‌جی����د"‬ ‫له‌ماڵه‌كه‌ی خۆیدا له‌گوندی‌ تۆپ ئه‌س����كه‌ر‬ ‫خۆی ده‌خنكێنێت‪.‬‬ ‫محه‌م����ه‌د‪ ،‬ك����وڕی‌ مه‌ول����ود س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌ساته‌وه‌ختی‌ خۆكوشتنه‌كه‌ی‌ باوكی‌ وتی‌‬ ‫"كاتژمێر حه‌وت‌و نیوی‌ به‌یانی‌ بو‪ ،‬پورزایه‌كم‬ ‫به‌ناوی‌ سه‌عدون ته‌له‌فۆنی‌ بۆ كردم كه‌ باوكم‬ ‫له‌ماڵه‌كه‌ی‌ خۆی����دا به‌په‌ت كۆتایی‌ به‌ژیانی‌‬ ‫خۆی‌ هێناوه‌‌و خۆی خنكاندوه‌‪ ،‬هه‌رئه‌وكات‬ ‫له‌گه‌ڵ گه‌یش����تنم به‌ماڵ����ی‌ باوكم كه‌ خزم‌و‬ ‫كه‌س����وكار گه‌یشتبون‌و له‌و جێگه‌یه‌ی‌ خۆی‌‬ ‫تێدا هه‌ڵواسیبو كۆبوبونه‌وه‌‪ ،‬له‌جێگه‌یه‌كی‌‬ ‫حه‌وشه‌كه‌دا كه‌ شیشی‌ سه‌قفی‌ تێدایه‌‌و بۆ‬ ‫كه‌لوپه‌ل هه‌ڵواس����ین دروستكراوه‌ له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫په‌تێكه‌وه‌ خۆی‌ پێدا هه‌ڵواسیبو‪ ،‬په‌له‌كانی‌‬ ‫ش����ۆڕببونه‌وه‌‌و جه‌سته‌ی‌ ساردببوه‌و گیانی‌‬ ‫له‌ده‌ستدابو"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "به‌ه����ۆی‌ كاری‌ لێكۆڵینه‌وه‌ی‌‬ ‫هێزه‌كانی‌ پۆلیس ده‌ستكاری‌ ته‌رمه‌كه‌یمان‬ ‫نه‌ك����رد‪ ،‬ب����ه‌اڵم زۆر گه‌ڕای����ن تابزانین به‌چ‬ ‫هۆكارێك خۆی‌ كوش����توه‌‌و هیچ نوسراوێكی‌‬ ‫له‌دوای‌ خۆی‌ به‌جێهێش����وه‌ یان نا‪ ،‬هیچمان‬ ‫ده‌س����تنه‌كه‌وت‪ ،‬هێزه‌كان����ی‌ پۆلیس هاتن‌و‬ ‫ته‌رمه‌كه‌یان برده‌ پزیشكی‌ دادوه‌ری‌‌و دوای‌‬ ‫چه‌ن����د كاتژمێرێك له‌پش����كنینی‌ توێكاریی‌‬ ‫ته‌رمه‌ك����ه‌ی‌‪ ،‬پێیانڕاگه‌یاندی����ن هیچ ئازارو‬ ‫ئه‌ش����كه‌نجه‌و لێدانێك به‌جه‌سته‌یه‌وه‌ نیه‌‌و‬ ‫خۆی‌ خۆی خنكاندوه‌"‪.‬‬ ‫محه‌م����ه‌د ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش ك����رد باوكی‌‬ ‫هیچ كێش����ه‌كی‌ دارایی‌ نه‌بوه‌و باری‌ دارایی‌‬

‫زۆر باش����بوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "باوكم ماوه‌ی‌ چه‌ند‬ ‫ساڵێك ده‌بێت س����ه‌رقاڵی‌ كاری‌ ئاژه‌ڵداریه‌‬ ‫له‌گوندی‌ تۆپ ئه‌س����كه‌ره‌ له‌قه‌زای‌ قۆره‌تو‪،‬‬ ‫رۆژێ����ك پێش ئ����ه‌وه‌ی‌ خ����ۆی‌ بخنكێنێت‬ ‫چاومان به‌یه‌ك كه‌وت‌و قس����ه‌مان كرد ئه‌و‬ ‫هیچی‌ باس نه‌كرد زۆر دڵی‌ خۆش����بو خه‌م‬ ‫له‌ڕوخساریدا به‌دینه‌ده‌كرا"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ماوه‌ی‌ چه‌ند س����اڵێك ده‌بێت‬ ‫له‌گه‌ڵ هاوسه‌ری‌ یه‌كه‌می‌ كه‌ ده‌كاته‌ دایكم‬ ‫جیابون����ه‌وه‌‌و له‌گه‌ڵ ژنێكی‌ دیكه‌دا جارێكی‌‬ ‫دیك����ه‌ ژیان����ی‌ هاوس����ه‌رگیری‌ پێكهێناوه‌‌و‬ ‫خاوه‌ن����ی‌ دو منداڵه‌‪ ،‬م����اوه‌ی‌ دو مانگێك‬ ‫ده‌بێ����ت له‌یه‌ك جیابونه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬تاكه‌ خه‌م‌و‬ ‫بێ����زاری‌‌و دڵته‌نگ����ی‌ باوك����م جیابونه‌وه‌یه‌‬ ‫له‌هاوس����ه‌ری‌ دوه‌می‌‌و دواجار ئه‌و روداوه‌ی‌‬ ‫به‌سه‌رخۆی‌ هێناوه‌"‪.‬‬ ‫مه‌جید‪ ،‬باوكی‌ مه‌ول����ود له‌باره‌ی‌ مه‌رگی‌‬ ‫كوڕه‌كه‌یه‌وه‌ وت����ی‌ "له‌و ڕۆژه‌وه‌ی‌ كوڕه‌كه‌م‬ ‫خۆی‌ تێدا خنكان����دوه‌ بیرده‌كه‌مه‌وه‌ نازانم‬ ‫ده‌بێت بۆچ����ی‌‌و چۆن په‌نای‌ ب����ۆ ئه‌وكاره‌‬ ‫بردبێت؟! ئه‌و سه‌رقاڵی‌ كاری‌ رۆژانه‌ی‌ بو‪،‬‬ ‫قه‌رزای‌ هیچ كه‌سێك نه‌بو‪ ،‬كێشه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫كه‌س نه‌بو‪ ،‬نازانم بۆچی‌ ئێمه‌ی‌ خه‌مباركردو‬ ‫رۆیشت‌و به‌جێیهێشتین؟!‬ ‫وتیش����ی‌ "چاوه‌ڕوان����ی‌ لێكۆلین����ه‌وه‌ی‌‬ ‫پۆلیسین‌و گومانمان له‌كه‌س نیه‌"‪.‬‬ ‫وته‌بێژی‌ پۆلیس����ی‌ گه‌رمیان رائید عه‌لی‌‬ ‫جه‌مال قه‌دوری‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "به‌یانی‌‬ ‫رۆژی‌ پێنجش����ه‌ممه‌‪ 2017/7/14‬پیاوێك����ی‌‬ ‫ته‌مه‌ن ‪ 43‬س����اڵ به‌ن����اوی‌ مه‌ولود مه‌جید‬ ‫له‌ماڵه‌كه‌ی‌ خۆیدا له‌گوندی‌ تۆپ عه‌س����كه‌ر‬ ‫به‌په‌تێك خۆی خنكاندوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "هێزه‌كانی‌ پۆلیس گه‌یشتونه‌ته‌‬ ‫ش����وێنی‌ روداوه‌كه‌‌و قوربانیه‌ك����ه‌ ره‌وانه‌ی‌‬ ‫پزیشكی‌ دادوه‌ری‌ كراوه‌‌و په‌ڕاوی‌ یاسایی‌ بۆ‬ ‫روداوه‌كه‌ كراوه‌ته‌وه‌‌و وته‌ی‌ كه‌سوكاره‌كه‌ی‌‬ ‫وه‌رگی����راوه‌ گومانیان له‌ك����ه‌س نیه‌‌و نازانن‬ ‫كوڕه‌كه‌یان بۆ خۆی‌ خنكاندوه‌"‪.‬‬

‫رێژه‌یه‌كی‌ زۆر له‌خه‌ڵكی‌ كوردستان‬ ‫وایكردوه‬ ‫‌‌‬ ‫بێكارن‪ ،‬ئه‌م بێكارییه‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئینته‌رنێت بن به‌بێ‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئالوده‌ ‌‬ ‫ی ته‌واویان هه‌بێت‬ ‫ئاگاداری‌‌و زانیاری ‌‬ ‫ی مه‌ترسییه‌كانی‌‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ ‌‬

‫ش���ادی تەم���ەن ‪ ٢٢‬س���اڵ‪ ،‬ک���ە‬ ‫ئەمس���اڵ دوا قۆناغ���ی خوێندن���ی بو‬ ‫لەبەش���ی میکانی���ک‪ ،‬ب���ەم رۆژگارە‬ ‫س���ەیری مۆبایلەک���ەی دەکات‌و‬ ‫ب���ەردەوام بیرو داڵغەی الی س���ناپ‬ ‫چات‌و فەیس���بوکەکەیەتی‪ ،‬ئەو بەدەم‬ ‫س���ەیرکردنی مۆبایلەکەی���ەوە ئاماژە‬ ‫بەوە دەکات کە زۆربەی کات خەریکی‬ ‫بەکارهێنان���ی تۆرەکۆمەاڵیەتیەکانەو‬ ‫هۆکارەکەش���ی بۆ ئەوە دەگەڕێنێتەوە‬ ‫"جگە لەئینتەرنێت هیچ سەرگەرمییەکی‬ ‫تری نییە"‪ ،‬ئەو وتی "ناچارم لەبێکارییدا‬ ‫کاتەکانی خ���ۆم بە‌بەکارهێنانی تۆرە‬ ‫کۆمەاڵیەتیەکان���ەوە بەس���ەربەرم‬ ‫بەتایبەتی فەیس���بوک‌و سناپ چات‪،‬‬ ‫چونک���ە زۆربەی گەنج���ان خەریکی‬ ‫بەکارهێنانی سناپ‌و فەیسبوکن"‪.‬‬ ‫شادی نمونەیەکە لەهەزاران گەنجی‬ ‫ئەم واڵتە کە ئالودە بون بەچونە سەر‬ ‫ئینتەنێت‌و پەیجە کۆمەاڵیەتییەکانەوە‪،‬‬ ‫هۆکارەکەش���ی بێكارییانە‪ ،‬سەرباری‬ ‫ئ���ەوەی زۆربەی ه���ەرە زۆریش���یان‬ ‫زانی���اری تەواوی���ان نیی���ە لەس���ەر‬ ‫ی‬ ‫مەترس���ییەکانی ئینتەرنێ���ت‪ ،‬له‌رو ‌‬ ‫مادی���ی‌و کۆمەالیەتیش���ەوە زیانی���ان‬ ‫پێدەگەیەنێت‪.‬‬ ‫ژیاری تەمەن ‪ ٢٠‬س���اڵ‪ ،‬باس لەوە‬ ‫دەکات کە بۆ کاتژمێرێک بێ ئینتەرنێت‬ ‫ناتوانێت هەڵکات‪ ،‬مەگەر ئەو کاتانەی‬ ‫دەچێتە پێخەفەوەو خەوی لێدەکەوێت‪،‬‬

‫زۆربەی گەنجان خەریکی بەکارهێنانی سناپ‌و فەیسبوکن‬ ‫ئەو وتی "ئینتەرنێت ڕێگادورەکانم بۆ‬ ‫کورت دەکاتەوە"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "بەڕاس���تی ئەوەن���دە‬ ‫بێکاریشم نازانم ئینتەرنێت نەکەم چی‬ ‫بکەم؟!"‪.‬‬ ‫بەپێ���ی ئامارێ���ک ک���ە لەالی���ەن‬ ‫دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستانەوە‬ ‫باڵوکراوەتەوە‪ ،‬س���اڵ بەساڵ بەهۆی‬ ‫قەیران���ی داراییەوە رێ���ژەی بێکاری‬ ‫لەبەرزبونەوەدای���ە‪ ،‬لەس���اڵی ‪٢٠١٦‬دا‬ ‫رێ���ژەی بێ���کاری ب���ۆ ‪%13.53‬‬ ‫بەرزبوەت���ەوە‪ .‬ش���اره‌زایه‌كی بواری‬ ‫ئابوری���ش باس لەوە دەکات ش���تیكی‬ ‫ئاس���اییه كه‌ گەنجان ب���ەو رێژە زۆرە‬ ‫ئینتەرنێت بەكاریبهێن���ن چونكە ئەو‬ ‫رێ���ژە زۆرە بێكاریەی كە لە‌ئێس���تادا‬ ‫هەیە وای لەگەنج���ان كردوە كە بەناو‬ ‫تۆڕە كومەاڵیەتیەكاندا بگەڕێن‪.‬‬

‫بەڕاستی ئەوەندە‬ ‫بێکارم نازانم‬ ‫ئینتەرنێت نەکەم‬ ‫چی بکەم؟‬

‫لیدەدات‪ ،‬ئەو وتی "ئەم رێژە زۆرەی كە‬ ‫د‪.‬محەم���ەد رئ���وف‪ ،‬مامۆس���تای سااڵنە خویندكاران تەخەروج دەكەن‌و‬ ‫زانک���ۆ ئاماژە ب���ەوە دەکات کە تۆڕە زیاتر خەریكی تۆڕی كۆمەاڵیەتی دەبن‬ ‫كۆمەاڵیەتی���ەكان دەتوانین بڵێین هەم ب���ۆ ئەوەیە تا بتوانن ئیش���یك پەیدا‬ ‫زیان���ی هەی���ەو هەم س���وود‪ ،‬چونكە بكەن"‪.‬‬ ‫ه���ۆكاره بۆ ئەوەی مانگانە یان رۆژانە‬ ‫س���ناپ چ���ات یەكێك���ە لەت���ۆڕە‬ ‫ب���ڕە پارەیەكی باش���یان لێبروات كە‬ ‫ئەم���ەش ل���ەروی مادی���ەوە زیانیان كۆمه‌اڵیەتیه‌كان كە تایبەتە بەناردن‌و‬

‫باڵوكردنەوەی وێنەو نوسین‌و فیدیوو‬ ‫چات ک���ردن‌و کامێرا‪ ،‬ک���ە بەمدواییە‬ ‫ژمارەیەک���ی زۆری گەنجان س���ەریان‬ ‫کردوەتەسەری‪ ،‬لەسناپ چاتدا لەدوای‬ ‫‪ 24‬كاتژمێر ئۆتۆماتیكی ئەو شتانەی‬ ‫باڵوتكردوەتەوە ئەس���ڕدرێنەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ش���ارەزایەکی تەکنەلۆژی���ا باس لەوە‬ ‫دەکات کە ئ���ەو وێنانەی ل���ەم تۆڕە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەدا دەتوانرێت بەشێوەیەکی‬ ‫ئاسان بەدەستبهێنرێن‪.‬‬ ‫کاروان کە ناس���راوە بە‌کاروان ئایتی‬ ‫ئام���اژە ب���ەوە دەکات هەم���و ت���ۆڕە‬ ‫کۆمەاڵیەتی���ەکان ئەگەری هاک کردن‌و‬ ‫بردن���ی زانیاریەکانی ناوی���ان هەیە‪،‬‬ ‫ئەو وتی "پێویس���تە لەسەر گەنجان‌و‬ ‫بەتایبەتی کچان ک���ە ئاگاداری وێنەو‬ ‫زانیاری���ە کەس���یەکانی خۆی���ان ببن‬ ‫چونکە چەندان بەرنامە هەیە بۆ هاک‬ ‫کردن‌و بردنی زانیاریەکانیان"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "تا `ئێس���تاش کۆمەڵگا‬ ‫نەگەیشتۆتە ئەو ئاستەی کە پەیوەندی‬ ‫بەزانیاری کەسانی ترەوە نەبێت"‪.‬‬ ‫ه���اوکات تەکنەلۆژی���ا هۆکارە بۆ‬ ‫دورخس���تنەوەی گەنجان لە‌کۆمەڵگا‪،‬‬ ‫توێژەرێک���ی کۆمەاڵیەتیش باس لەوە‬ ‫دەکات بەکارهێنان���ی تەکنەلۆژیا بەو‬ ‫ڕێژە زۆرەی کە لە‌ئێس���تادا گەنجانی‬ ‫بە‌خۆیەوە سەرقاڵکردوە وایکردوە کە‬ ‫تاک توشی گۆشەگیری ببن‪.‬‬

‫توێ���ژەری کۆمەاڵیەت���ی‪ ،‬پەپول���ە‬ ‫‌عەبدواڵ ئ���ەوە رون دەکاتەوە هۆکارە‬ ‫سەرەکیەکانی توشبونی تاک بەخەمۆکی‌و‬ ‫گرفتە دەرونیەکان تەکنەلۆژیایە‪ ،‬ئەو‬ ‫وتی "پێویستە ئەو کەسانەی کە تۆڕە‬ ‫کۆمەاڵیەتیەکان بەکاردەهێنن هەس���ت‬ ‫بە‌مەترس���یەکانی بکەن ک���ە زۆر جار‬ ‫دەبێتە هۆی نەخۆشیەکانی خەمۆکی‌و‬ ‫گۆشەگیری"‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )585‬سێشه‌مم ‌ه ‪2017/7/18‬‬

‫ی كورد‬ ‫ی ژن ‌‬ ‫زوبه‌یده‌ روناهی‌ نه‌هامه‌تیه‌كان ‌‬ ‫ده‌گوازێته‌وه‌ سه‌ر شاشه‌ی‌ سینه‌ماكان‬ ‫ئا‪ :‬زانا حه‌مه‌ غه‌ریب‬ ‫زوبه‌یده‌ روناهی‌ ژنێكی‌ كوردی‌‬ ‫ته‌مه‌ن ‪73‬ساڵ له‌گوندێكی‌ باكوری‌‬ ‫كوردستان به‌هۆی‌ نه‌هامه‌تی‌‌و‬ ‫گوزه‌رانی‌ كوردانی‌ باكور ‪ 20‬ساڵ‬ ‫له‌مه‌وبه‌ر كۆچبه‌ری‌ ئیسته‌نبوڵ‬ ‫ده‌بێت‌و له‌وێ‌ به‌هه‌زاران نه‌هامه‌تی‌‬ ‫منداڵه‌كانی‌ پێده‌گه‌یه‌نێت‌و‬ ‫ژیان ده‌گوزه‌رێنن‪ .‬زوبه‌یده‌‬ ‫به‌رێكه‌وتێكی‌ سه‌یر تێكه‌ڵ‬ ‫به‌سینه‌ما ده‌بێت‌و له‌رێگه‌ی‌‬ ‫رۆڵبینین له‌فیلمی‌ (گۆرانییه‌كانی‌‬ ‫دایكم) ده‌گاته‌ فێستیڤاڵه‌‬ ‫جیهانیه‌كان‌و نه‌هامه‌تیه‌كانی‌‬ ‫ژنی‌ كورد ده‌گوازێته‌وه‌ سه‌ر‬ ‫شاشه‌ی‌ سینه‌ماكان‪ ،‬ئه‌و له‌م‬ ‫دیداره‌ تایبه‌ته‌ی‌ ئاوێنه‌ باس‬ ‫له‌چۆنیه‌تی‌ ژیانی‌ خۆی‌ چۆنیه‌تی‌‬ ‫به‌شداریكردنی‌ له‌فیلمه‌كه‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ده‌س����تدانه‌ كاری‌ نواندن‬ ‫له‌سینه‌مادا‪ ،‬زوبه‌یده‌ رووناهی‌ وتی‌‬ ‫"له‌راستیدا رۆژێك له‌زانكۆی‌ بیلگی‬ ‫ئیس����ته‌نبول پانێلێك هه‌بو له‌سه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵك����وژی‌ ئه‌رمه‌نه‌كان‌و فه‌هیمی‌‬ ‫كورم یه‌كێك بو له‌وانه‌ی‌ به‌ش����داری‌‬ ‫پانێله‌كه‌ بون‌و منیش له‌گه‌ڵ ئه‌وان‬ ‫ب����وم‪ ،‬دوای‌ ته‌واوبون����ی‌ پانێله‌كه‌‬ ‫هاتینه‌ كافتریای‌ زانكۆو بینیم له‌وێ‌‬ ‫ده‌رهێنه‌ری‌ فیلمه‌كه‌ ئێرۆل میناتاش‬ ‫چاوه‌روان����ی‌ ئێمه‌ی‌ ده‌ك����رد‌و دوای‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ چاوپێكه‌وتنێكی‌ كورتمان‬ ‫هه‌ب����و داوای‌ لێكردم كه‌به‌ش����داری‌‬ ‫بكه‌م له‌فیلمه‌ك����ه‌ی‌ به‌اڵم من رازی‌‬ ‫نه‌بوم"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "دواتر فه‌هیم����ی‌ كوڕم‬ ‫پرۆژه‌ك����ه‌ی‌ خوێن����ده‌وه‌و ئه‌ویش‬ ‫زۆری‌ ب����ه‌دڵ ب����و‌و داوای‌ لێك����ردم‬ ‫كه‌له‌گه‌ڵ ئێ����رۆڵ رۆڵ ببینم‌و پێی‌‬ ‫وت����م كه‌به‌راس����تی‌ فیلمه‌ك����ه‌ زۆر‬ ‫س����ه‌رنجراكێش‌و كاریگه‌ره‌ به‌اڵم من‬ ‫ره‌تم كرده‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ چه‌ند‬ ‫جاری‌ ت����ر ئێرۆڵ چۆت����ه‌ ماڵیان‌و‬ ‫داوای‌ لێكردوه‌ به‌شداری‌ بكات به‌اڵم‬ ‫ئه‌و هه‌ر رازی‌ نه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "دواجار كوره‌كه‌م قسه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ كردم����ه‌وه‌و ئینجا قس����ه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ كه‌س‌و كاره‌كه‌م كرد له‌ئامه‌د‌و‬ ‫ئه‌وانی����ش زۆریان پێ خۆش بو زۆر‬ ‫داوایان لێكردم كه‌به‌ش����داری‌ بكه‌م‬ ‫ل����ه‌و فیلمه‌م دواج����ار منیش قبوڵم‬ ‫كرد"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌هۆكاری‌ رازی‌ نه‌بونی‌‬ ‫به‌به‌ش����داریكردن له‌فیلمه‌ك����ه‌دا‪،‬‬

‫زوبه‌یده‌ وتی‌ "یه‌كێك له‌هۆكاره‌كان بدات‌و له‌گه‌ڵیان به‌شدار بێت"‪.‬‬ ‫زوبه‌ی����ده‌ جه‌غ����ت له‌س����ه‌ر ئه‌و ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ بو م����ن ژنێكی‌ به‌ته‌مه‌ن بوم‌و‬ ‫ده‌كات����ه‌وه‌ "له‌یه‌ك����ه‌م رۆژی‌‬ ‫تازه‌ له‌رێی‌ ئه‌وه‌دا نه‌ماوم"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "هیچم له‌باره‌ی‌ كامێراو ده‌س����تكردن به‌وێنه‌گرتن هه‌س����تم‬ ‫نواندن‌و فیل����م نه‌ده‌زانی‌‌و من ته‌نیا به‌خۆش����یه‌كی‌ زۆر ك����رد به‌تایبه‌ت‬ ‫فیلمم له‌ته‌له‌فزی����ۆن بینی‌ بو بۆیه‌ كه‌بینیم ئێرۆڵ‌و ستافه‌كه‌ی‌ چه‌نده‌‬ ‫زۆر قورس بو من ئه‌و كاره‌ ئه‌نجام به‌خۆشه‌ویس����تیه‌وه‌ كاریان ده‌كرد‌و‬ ‫چه‌نده‌ عاش����قی‌ كاره‌ك����ه‌ی‌ خۆیان‬ ‫بده‌م‌و ده‌ترسام"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و ئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ ب����ون‌و چه‌ن����د به‌ئومێدو هی����واوه‌‬ ‫"پێداگی����ری‌ فه‌هیم����ی‌ ك����وڕی‌‌و هه‌نگاوه‌كانیان ده‌نا"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "من زۆر ش����تیان لێوه‌‬ ‫كه‌س����وكاره‌كه‌ی‌‌و بینینی‌ ئێرۆڵیش‬ ‫ی فێربوم‪ ،‬له‌نێو ستافی فیلمه‌كه‌شدا‬ ‫كه‌چه‌نده‌ به‌عیشقه‌وه‌ دوای‌ كاره‌كه‌ ‌‬ ‫كه‌وت����وه‌ وایلێ ك����ردوه‌ ره‌زامه‌ندی‌ چه‌ن����د هاوكارێكمان له‌گ����ه‌ڵ بون‬

‫‪»æêīµ »ËĠňĥŎð‬‬

‫له‌فیلمێك����دا بچمه‌ فێس����تیڤاڵێكی‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ دنی����او به‌كه‌لتوری‌ واڵتان ‌‬ ‫ی‬ ‫تر ئاشنا ببم‪ ،‬له‌فێستیڤاڵی‌ سه‌رایڤۆ‬ ‫پێش����وازییه‌كی‌ باش����مان لێك����راو‬ ‫به‌تایبه‌ت ده‌رهێنه‌رانی‌ ئه‌وروپایی‌‌و‬ ‫ئه‌مریكی‌ ده‌هاتن‌و له‌گه‌ڵم گفتوگۆیان‬ ‫ده‌كردو رێزیان ده‌گرتم‌و ده‌س����تیان‬ ‫م����اچ ده‌كردم‌و سه‌رس����امی خۆیان‬ ‫نیشانده‌دا سه‌باره‌ت به‌رۆڵه‌كه‌م"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئام����اژه‌ به‌بینینی‌ س����ه‌رایڤۆ‬ ‫ده‌كات‌و ب����ه‌راوردی‌ ده‌كات به‌ناوچه‌‬ ‫كوردییه‌كانی‌ باكوری‌ كوردس����تان‌و‬ ‫ده‌ڵێ����ت "كاتێ����ك به‌س����ه‌رایڤۆدا‬ ‫ده‌گه‌ڕام‌و هه‌ندێك باڵه‌خانه‌و خانوم‬ ‫ده‌بینی‌ كه‌پاش����ماوه‌ی‌ فیشه‌كیان‬ ‫به‌س����ه‌ره‌وه‌ ماب����و‪ ،‬هه‌م����ان ئ����ه‌و‬ ‫دیمه‌نانه‌م به‌بیرده‌هاته‌وه‌ كه‌به‌سه‌ر‬ ‫ئێمه‌ی‌ كوردیش ه����ات له‌باكور بۆ‬ ‫نمونه‌ هێزه‌ سه‌ربازییه‌كان ده‌هاتن‌و‬ ‫م����اڵ‌و باخه‌كانیان ده‌س����وتاندین‌و‬ ‫كه‌خه‌ڵك����ی‌ دانیم����ارك‌و رۆمانی����او ته‌قه‌یان لێده‌كردین‌و له‌ماڵه‌كانمان‬ ‫واڵتانی‌ ئه‌وروپا ب����ون به‌ئینگلیزی‌ ئاواره‌یان ده‌كردین"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "به‌شێك له‌و نه‌هامه‌تی‌‌و‬ ‫گفتوگۆیان ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم من هیچیان‬ ‫لێ تێنه‌ده‌گه‌یش����تم‌و ب����ه‌اڵم توانیم ئازارانه‌ی‌ به‌س����ه‌ر ئ����ه‌وان هاتبون‬ ‫له‌وانیش����ه‌وه‌ كۆمه‌ڵه‌ وش����ه‌یه‌كی‌ هاوش����ێوه‌ی‌ ئه‌وانه‌ بون كه‌به‌سه‌ر‬ ‫ئێمه‌ی‌ كوردیش����دا هاتن واته‌ له‌زۆر‬ ‫ئینگلیزی‌ فێر ببم"‪.‬‬ ‫"ئه‌وانی����ش به‌پێچه‌وانه‌وه‌ كه‌مێك ش����تدا خاوه‌ن����ی‌ ئازارێكی‌ هاوبه‌ش‬ ‫كوردی‌ فێربون‌و جار جار قس����ه‌مان بوین"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌كاردانه‌وه‌ی‌ بینه‌ران‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬به‌راس����تی‌ چه‌ند س����اتێكی‌‬ ‫خۆشمان به‌سه‌ربرد به‌یه‌كه‌وه‌ به‌بێ‌ له‌نمایش����كردنی‌ فیلمه‌كه‌ له‌ناوخۆی‌‬ ‫توركی����ا‪ ،‬زوبه‌ی����ده‌ ئام����اژه‌ به‌وه‌‬ ‫هیچ گرفتێك" زوبه‌یده‌ وای‌ وت‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ رۆڵی‌ خۆشی‌ له‌فیلمه‌كه‌دا‪ ،‬ده‌كات ك����ه‌ له‌ناوخ����ۆی‌ توركیاش‬ ‫زوبه‌یده‌ وت����ی‌ "من رۆڵ����ی‌ دایكی‌ فیلمه‌كه‌ زۆر نمایشی‌ بۆ كراو له‌زۆر‬ ‫عه‌لیم ده‌بینی‌‌و له‌شاری‌ ئیسته‌نبول فێستیڤاڵیش به‌ش����داربو به‌تایبه‌ت‬ ‫نیش����ته‌جێ‌ بوین‌و به‌اڵم توشی‌ زۆر فێستیڤاڵی‌ پرته‌قاڵی‌ ئاڵتونی‌‌و وتی‌‬ ‫روداوی‌ ناخۆش ده‌بینه‌وه‌ به‌راستی‌ "به‌اڵم ش����تێك كه‌جێگه‌ی‌ خه‌میاری‌‬ ‫ی له‌فیلمه‌ك����ه‌دا ته‌واوی‌ س����تافی‌ فیلمه‌كه‌بو ئه‌وه‌یه‌‬ ‫به‌ش����ێك ل����ه‌وه‌ ‌‬ ‫هه‌ی����ه‌ له‌ژیانی‌ راس����ته‌قینه‌ی‌ من كه‌له‌راگه‌یاندنه‌كانی‌ توركیا فیلمه‌كه‌‬ ‫بون����ی‌ هه‌بوه‌و هه‌ندێكج����ار له‌كاتی‌ وه‌ك فیلمێك����ی‌ توركی‌ ناو ده‌برێت‬ ‫وێنه‌گرتندا به‌خه‌ی����اڵ ده‌گه‌ڕامه‌وه‌ له‌كاتێك����دا ده‌رهێن����ه‌ری‌ فیلمه‌كه‌‬ ‫بۆ بیست س����اڵ له‌وه‌وپێش بۆ ئه‌و كورده‌‌و س����تافی‌ فیلمه‌كه‌ كوردین‌و‬ ‫ساته‌وه‌ختانه‌ی‌ له‌گه‌ڵ حه‌وت منداڵ چیرۆك����ی‌ فیلمه‌ك����ه‌ش له‌س����ه‌ر‬ ‫ئام����ه‌دم به‌جێهێش����ت‌و كۆچبه‌ری‌ كورده‌كانه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌ وه‌ك‬ ‫ئیسته‌نبول بوین‌و تووشی‌ چه‌ندین فیلمێكی‌ توركی‌ ناوی‌ ده‌هێندرێت‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت م����ن له‌و فێس����تیڤااڵنه‌ی‌‬ ‫نه‌هامه‌تی‌‌و ناره‌حه‌تی‌ بوینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئ����ه‌و راس����تیانه‌م ئاماده‌ب����وم وتوم����ه‌ من ك����وردم‌و‬ ‫به‌بیرده‌هات����ه‌وه‌ كه‌چ����ۆن هه‌م����و پاشناوی‌"روناكی‌"م بۆیه‌ هه‌ڵگرتوه‌‬ ‫ش����ه‌وانێك وه‌ك منداڵ ده‌گریام بۆ ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ وه‌ك كوردێ����ك خۆم‬ ‫نیش����تیمانی‌ راس����ته‌قینه‌و شوێنی‌ بناسێنم‌و مه‌ینه‌تیه‌كانی‌ كورد باس‬ ‫بكه‌م"‪.‬‬ ‫له‌دایكبون‌و گه‌وره‌ بونم"‪.‬‬ ‫جه‌غتیش����ی‌ ك����رده‌وه‌ "به‌داخه‌وه‌‬ ‫له‌باره‌ی‌ به‌ش����داریكردنی‌ فیلمه‌كه‌‬ ‫له‌فێستیڤاڵی‌ سه‌رایڤۆ‌و ئاماده‌بونی‌ (گۆرانییه‌كان����ی‌ دایك����م) یه‌كه‌مین‬ ‫ئه‌و له‌چاالكییه‌كانی‌ فێستیڤاڵه‌كه‌دا‪ ،‬فیلمی‌ من بو‌و ئه‌بێت به‌دواین فیلم‬ ‫زوبه‌یده‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌و ‌ه چونكه‌ ئیتر نامه‌وێ����ت رۆڵ ببینم‌و‬ ‫یه‌كێك بوه‌ له‌كاته‌ خۆشه‌كانی‌‌و وتی‌ به‌ش����داری‌ فیلمه‌كان بكه‌م به‌هۆی‌‬ ‫"بۆ یه‌كه‌مجار بو له‌رێگه‌ی‌ به‌شداریم ماندوبون‌و ته‌مه‌نه‌كه‌مه‌وه‌"‪.‬‬

‫ی رۆشنبیری‌ له‌یه‌ك رۆژدا‬ ‫ێ چاالك ‌‬ ‫س ‌‬ ‫ی ‪2017‬‬ ‫ی ‪11‬ی‌ ته‌مم���وز ‌‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گش���تی رۆش���نبیری‬ ‫ێ‬ ‫وهونه‌ری سلێمانی له‌ته‌الری هونه‌ر س ‌‬ ‫مه‌راسیمی به‌ڕێوه‌برد ك ‌ه بابه‌كر دڕه‌یی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی رۆشنبیری‌و هون ‌هر‌و‬ ‫ژماره‌ی���ه‌ك هونه‌رمه‌ن���دو روناكبی���رو‬ ‫ی راگه‌یاندن‪ ،‬ئاماده‌ی بون‪.‬‬ ‫كه‌ناڵه‌كان ‌‬ ‫سه‌ره‌تا ستۆدیۆیه‌كی مۆدێرنی ده‌نگی‬ ‫به‌ن���اوی (كابان) ب���ۆ كاری موزیك‌و‬ ‫ی بواری‬ ‫گۆرانی بۆ خزمه‌تكردنی زیاتر ‌‬ ‫هونه‌ر له‌ش���اری س���لێمانی كرایه‌وه‌‌و‬ ‫دواتر مه‌راس���یمێك بۆ رێزلێنان له‌هه‌ر‬ ‫س���ێ یان���ه‌ی فڕۆكه‌وانی س���لێمانی‌و‬ ‫گۆڤاری س���لێمانی‌و رێكخه‌رانی ته‌الری‬ ‫هونه‌ر به‌ڕێوه‌چو‪ ،‬دواتریش مه‌راسیمی‬ ‫باڵوكردن���ه‌وه‌و راگه‌یاندن���ی كتێب���ی‬ ‫كارنام���ه‌ی چاالكییه‌كان���ی‬ ‫دو س���اڵی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‬

‫پەیجی بەڕێوەبەرێتی گشتی رۆشنبیری‌و هونەری سلێامنی‬ ‫ته‌‌رازو‬ ‫کاردانەوەکان���ت زیاتر دەبن کاتێک‬ ‫ی شەرمەزارکەر‬ ‫تووش���ی‌ بارودۆخێک ‌‬ ‫ی دەوروبەرەکەت‬ ‫دەبیتەوە‪ ،‬یارمەت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫بدە ت���ا یارمەتی���ت ب���دەن لە‌کات ‌‬ ‫پێویستیدا‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫ئەو رووداوان���ەی‌ ئەمڕۆ روودەدەن‬ ‫دەتخەن���ە ژێ���ر فش���ارێکی‌ زۆرەوە‪،‬‬ ‫یەکیک لە‌ناسراوەکانت ئەمرۆ دەبێتە‬ ‫نزیکترین هاوڕێت‪ ،‬لەوانەیە ئەم کەسە‬ ‫هەندێک زانیاری‌ زیاترت بداتێ‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫ی بکە‬ ‫چاوەڕوانی‌ هەندێک گۆڕانکار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پیش���ەیتدا‪ ،‬ئاگادار‌و وریا ‌‬ ‫لە‌ژیان ‌‬ ‫ئ���ەو رووداوانەبە‌ک���ە لە‌دەوروبەرت‬ ‫ی بارودۆخەک���ە‬ ‫روودەدەن‌و چاودێ���ر ‌‬ ‫بکە‬

‫‪11‬‬

‫الیه‌كه‌"‪.‬‬ ‫گشتی رۆشنبیری‌و هونه‌ر رێكخرا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫دواتری���ش له‌مه‌راس���یمێكدا خه‌اڵت ‌‬ ‫ی له‌باره‌ی‬ ‫ل ‌ه وته‌یه‌ك���دا بابه‌كر دڕه‌ی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی‌ گش���ت ‌‬ ‫كردن���ه‌وه‌ی س���تۆدیۆكه‌وه‌ وتی "ئه‌م رێزلێنان��� ‌‬ ‫ستۆدیۆی ‌ه یه‌كه‌م ستۆدیۆی ‌ه له‌هه‌رێمی درایه‌ هه‌ری���ه‌ك له‌مامۆس���تا ئه‌حمه‌د‬ ‫كوردس���تان ك���ه‌ بۆ خزمه‌ت���ی هه‌مو حسێن سه‌رنوسه‌ری گۆڤاری سلێمانی‪،‬‬ ‫هونه‌رمه‌ن���دان كارده‌كات له‌هه‌م���و كه‌تائێس���تا خۆی���ی‌و هاوڕێكان���ی‬ ‫كوردس���تانی گ���ه‌وره‌دا‪ ،‬ك���ه‌ دی���ار‌ه توانیویان��� ‌ه ‪ 180‬ژم���ار‌ه له‌گۆڤ���اری‬ ‫خه‌رجییه‌كی باشی تێدا كراوه‌‌و هۆكاری س���لێمانی ده‌ربكه‌ن‪ ،‬س���االر غه‌یدان‬ ‫س���ه‌ره‌كی كردنه‌وه‌ی ئه‌م س���تۆدیۆی ‌ه كه‌ سه‌رپه‌رش���تیاری ته‌الری هونه‌ره‌و‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئێمه‌ پێویس���ته‌ هه‌وڵبده‌ین له‌م���اوه‌ی رابردودا خزمه‌تێكی باش���ی‬ ‫له‌كوردستاندا مه‌س���ه‌له‌ی ژیاندۆستی ئ���ه‌م ته‌الره‌ی كردوه‌‪ ،‬ن���وری ئه‌حمه‌د‬ ‫پ���ه‌ره‌ پ���ێ بده‌ین‪ ،‬كه‌ مه‌س���ه‌له‌یه‌ك ‌ه ره‌ش���ید له‌یانه‌ی فڕۆكه‌وانی سلێمانی‬ ‫ك��� ‌ه له‌م���اوه‌ی راب���ردو خزمه‌تێك���ی‬ ‫به‌داخه‌و‌ه ماوه‌یه‌ك ‌ه الواز بوه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "دیاره‌ ژیاندۆستی ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه خۆبه‌خشانه‌ی زۆری كردوه‌‪.‬‬ ‫پاش���ان كتێبی‌ (كارنامه‌ی دو ساڵی‬ ‫هه‌وڵبده‌ین به‌گه‌یاندنی مۆسیقاو گۆرانی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی) باڵوكرایه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫به‌خه‌ڵك‪ ،‬ژیانیان خۆشتر بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ی ك���رده‌وه‌ "س���تۆدیۆك ‌ه هه‌مو چاالكییه‌كان���ی‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫جه‌غتیش��� ‌‬ ‫ی حكومیی���ه‌‌و بۆ هه‌مو گشتی رۆشنبیری‌و هونه‌ری تێدایه‌‪.‬‬ ‫س���تۆدیۆیه‌ك ‌‬

‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫فیلمی‌ (‪ 10‬چركه‌)‬ ‫ده‌رهێنان‪ :‬ئاكۆ عه‌زیز‬ ‫سیناریۆ‪ :‬ئاكۆ عه‌زیز‪ ،‬ئازاد باستان‬ ‫به‌رهه‌م����ی‌‪ :‬به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت����ی‌ هون����ه‌ری‌‬ ‫سینه‌مای‌ سلێمانی‌‬ ‫نوان����دن‪ :‬كاوان عه‌زی����ز‪ ،‬ڕۆژان محه‌مه‌د‬ ‫ج����ه‌زا‪ ،‬ڕێب����وار حه‌م����ه‌ هه‌ورام����ی‪،‬‬ ‫عه‌بدولڕه‌حم����ان محه‌مه‌د‪،‬په‌رۆش زانكۆ‪،‬‬ ‫حه‌مه‌علی سوره‌قه‌اڵتی‪ ،‬عیزه‌ت ڕه‌ئوف‪.‬‬ ‫مۆنتاژ‪ :‬لوقمان سوخه‌نوه‌ر‬ ‫وێنه‌گرتن‪ :‬حه‌یده‌ر عومه‌ر‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری وێنه‌گرتن‪ :‬ئازاد باستان‬ ‫ده‌نگ‪ :‬قادری قادری‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری به‌رهه‌م‪ :‬كامه‌ران نوری‬ ‫روناكی‪ :‬به‌رهه‌م ته‌یب‌و حسێن عه‌لی‬ ‫دیزاین����ه‌ر‪ :‬عه‌بدولڕه‌حم����ان محه‌م����ه‌د‪،‬‬ ‫سه‌ربه‌ست حه‌مه‌ ئه‌مین‬ ‫فۆتۆگرافه‌ر‪:‬بنار سه‌ردار‬ ‫ماوه‌ی‌ فیلم‪ 80:‬خوله‌ك‬ ‫چیرۆكی فیلمه‌كه‌ باس له‌ ژنه‌ كوردێك‬ ‫ده‌كات كه‌ ده‌بێته‌ قوربانی كلتورێكی كۆنی‬ ‫ناش����رین‪ .‬له‌هه‌مان كاتدا منداڵه‌كه‌ش����ی‬ ‫باجی ئه‌و قوربانییه‌ ده‌دات‪.‬‬ ‫باس له‌و دیارده‌ نه‌شیاوانه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫ئه‌م����ڕۆ كۆمه‌ڵگ����ه‌ی كورده‌واریی پێوه‌ی‬ ‫ده‌ناڵێنن كه‌ بریتییه‌ له‌توندوتیژیی دژی‬ ‫ژنان‌و ئه‌و هۆكارانه‌ی كه‌ ده‌بنه‌ كێش����ه‌و‬ ‫رێگه‌خۆش����كه‌ر بۆ س����ه‌رهه‌ڵدانی كاری‬ ‫توندوتیژیی دژی ژنان‪.‬‬ ‫فیلمه‌ك����ه‌ له‌زیات����ر له‌‪ 20‬فێس����تیڤاڵی‌‬ ‫س����ینه‌مایی‌ به‌ش����داری‌ ك����ردوه‌‌و چوار‬ ‫خه‌اڵتی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ به‌ده‌ستهێناوه‌ له‌وانه‌‬ ‫له‌(ب��ل�اك ئه‌نته‌رناش����یۆناڵ فێس����تیڤاڵ‬ ‫به‌رلین)‌و (كه‌نه‌دا ئه‌نته‌رناشیۆناڵ فیلم)‬ ‫خه‌اڵتی‌ باشترین فیلمی‌ پێبه‌خشراوه‌‪.‬‬ ‫ئاكۆ عه‌زی����ز یه‌كه‌م فیلمی‌ له‌س����اڵی‌‬ ‫‪ 1994‬به‌ناوی‌ (هه‌نگاو) كه‌ فیلمێكی‌ درێژ‬ ‫بو بۆ كه‌ناڵ����ی‌ مید تیڤی‌ به‌رهه‌مهێناوه‌‌و‬ ‫پاش����ان چه‌ند فیلمێك����ی‌ دۆكیۆمێنته‌ری‌‬ ‫ده‌رهێناوه‌‪ .‬له‌فیلمه‌ دۆكیۆمێنته‌رییه‌كان‬ ‫فیلمی‌ (لب����اد)‌و فیلمی‌ (نوێژه‌ به‌بارانه‌)‬ ‫له‌سااڵنی‌ ‪‌2001‬و ‪.2003‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا له‌س����اڵی‌ ‪2005‬دا له‌گ����ه‌ڵ‬ ‫هونه‌رمه‌ند مه‌س����عود ع����ارف فیلمێكی‌‬ ‫درێژ به‌ناوی‌ (به‌هه‌ش����ت له‌ئاوێنه‌دا) بۆ‬ ‫كوردستان تیڤی‌ به‌رهه‌مده‌هێنن‌و له‌چه‌ند‬ ‫فێستیڤاڵێكدا به‌شداری‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫پاش����ان فیلمی‌ (‪ 10‬چركه‌) له‌س����اڵی‌‬ ‫‪ 2013‬به‌رهه‌مده‌هێنێت‌و پاش ئه‌وه‌ كورته‌‬ ‫فیلمی‌ (ره‌‌ه����ا) به‌رهه‌مده‌هێنێت‌و له‌‪35‬‬ ‫فێستیڤاڵی‌ سینه‌مایی‌ به‌شداری‌ ده‌كات‌و‬ ‫‪ 4‬خه‌اڵتی‌ فێس����تیڤاڵه‌ س����ینه‌ماییه‌كان‬ ‫به‌ده‌ستده‌هێنێت‪.‬‬ ‫نوێترین فیلم����ی‌ ده‌رهێنه‌ر ئاكۆ عه‌زیز‬ ‫فیلمێكه‌ به‌ناوی‌ (باب����ه‌ نوئێل) كه‌ تازه‌‬ ‫له‌به‌رهه‌مهێنان����ی‌ ته‌واوبوه‌‌و بۆ كۆمه‌ڵێك‬ ‫فێستیڤاڵ نێردراوه‌‌و هه‌ر خۆی‌ سیناریۆی‌‬ ‫فیلمه‌ك����ه‌ی‌ نوس����یوه‌‌و وێنه‌گرتنی‌ ژیار‬ ‫فایه‌ق‌و به‌رهه‌م ته‌یب وه‌ك دیزاینی‌ دیكۆر‌و‬ ‫یاری����ده‌ده‌ری‌ ده‌رهێن����ه‌ر‌و به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫وێنه‌گرتن‪ ،‬كاریان تیادا كردوه‌‪.‬‬

‫‪www.facebook.com/www.dcysul.org‬‬ ‫گیسک‬ ‫ئ���اگاداری‌ ئ���ەو کەس���انەبە‌کە‬ ‫لە‌بەردەمتدا خۆشەویس���تی‌ خۆیانت‬ ‫بۆ دەردەبڕن‌و لە‌ڕاستیدا ڕقیان لێتە‪،‬‬ ‫ی مامەڵەت لەگەڵ‬ ‫هەوڵب���دە ش���ێواز ‌‬ ‫دەوروبەرتدا باشتر بکەیت‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫داوای‌ یارمەتی‌ لە‌هاوڕێیەکت بکە‌و‬ ‫ی‬ ‫خۆپەرس���ت مەبە‪ ،‬هەم���وو هەوڵ ‌‬ ‫خ���ۆت بدە تا باش���ترینبیت لە‌نێوان‬ ‫ی کارەکەت‪.‬‬ ‫هاوکارەکانتدا لە‌شوێن ‌‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی دەوروبەرت‬ ‫لەوانەیە هەندێک کەس ‌‬ ‫ی الوازیت‌و‬ ‫وا هەس���ت بکەن کەسێک ‌‬ ‫لە‌هەموو شتیک دەترسیت‪ ،‬هەوڵبدە‬ ‫پێچەوانەکەیان بۆ بسەلمێنیت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫مه‌ترسێكانی‌ مكیاجی‌‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )585‬سێشه‌مم ‌ه ‪2017/7/18‬‬

‫السایكه‌ره‌وه‌ بزانه‌‬

‫خانمان كاتێك ئارایش���ت ده‌كه‌ن‬ ‫پێویس���ته‌ ئه‌و‌ه بزانن گ���ه‌ر بێت‌و‬ ‫ج���ۆری‌ مكیاجه‌كان الس���ایكه‌ره‌و‌ه‬ ‫بن‌و وات���ا له‌جۆری‌ باش‌و ناس���راو‬ ‫نه‌بن ئه‌وه‌ چه‌ندین مه‌ترسی‌ ده‌بێت‬ ‫بۆپێست له‌وانه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كیمیا ‌‬ ‫چه‌ند ماده‌یه‌ك ‌‬ ‫ ‬ ‫نادی���ار له‌ مكیاجی‌ الس���ایكه‌ره‌و‌ه‬

‫ی‬ ‫ب���ه‌كار ده‌هێنرێ���ت كه‌ئه‌بێته‌ هۆ ‌‬ ‫هه‌وكردن‌و هه‌ستیاری‌ پێست‪.‬‬ ‫رێژه‌یه‌كی‌ زۆر قوقۆش���م‬ ‫ ‬ ‫له‌و مكیاجه‌ الس���ایكه‌ره‌وان ‌ه به‌كار‬ ‫دێت كه‌ئه‌م ماده‌ی ‌ه زیان به‌خشه‌ بۆ‬ ‫مرۆڤ به‌گشتی‌‪.‬‬ ‫هه ‌ند ێ���ك‬ ‫ ‬ ‫جا ر ئه‌و مكیا جا نه‌ئه‌بنه‌ه���ۆ ی‌‬

‫س���ەنتەری میدیکاڵ‪ :‬به‌ختیاری ـ ش���ه‌قامی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫به‌رامبه‌ری‌ سالۆن ئه‌سته‌نبوڵ‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫ی زانكۆی‌ كۆی ‌ه فرۆكه‌ی‌‬ ‫خوێندكارێك ‌‬ ‫بێفرۆكه‌وان دروستده‌كات‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬

‫خوێندكارێكی‌ به‌شی‌ ئه‌ندازیار ‌‬ ‫ی‬ ‫زانكۆی‌ كۆیه‌ توانی‌ فرۆكه‌یه‌كی‌‬ ‫بێفرۆكه‌وان دروست بكات كه‌ده‌توانرێت‬ ‫له‌بواری‌ كشتوكاڵی‌‌و سه‌ربازی‌‌و‬ ‫میدیایی‌ سودی‌ لێ وه‌ربگیرێت‪.‬‬

‫ی چ���او كاتێ���ك‬ ‫هه‌وكردن��� ‌‬ ‫به‌كارده‌هێنرێت بۆئه‌و شوێنه‌‪.‬‬ ‫ی ئ���ه‌و مكیاجه‌ن ‌ه‬ ‫زۆربه‌ ‌‬ ‫ ‬ ‫ی‬ ‫ی په‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی دروس���ت كردن ‌‬ ‫ئه‌بنه‌ هۆ ‌‬ ‫ی زیپكه‌‪.‬‬ ‫پێست‌و ده‌ركه‌وتن ‌‬ ‫مكیاجی‌ الس���ایكه‌ره‌و‌ه‬ ‫ ‬ ‫ی‬ ‫ئه‌بێته‌ ه���ۆی‌ زوو دروس���ت بون ‌‬ ‫چرچی‌ پێست‪.‬‬

‫ژماره‌ ته‌له‌فۆنی‌ ‪0533183536 - 07706581971‬‬ ‫فه‌یسبوك‪medicalclinicsuly :‬‬

‫شڤان حه‌كیم خوێندكاری‌ دوا قۆناغی‌‬ ‫به‌شی‌ ئه‌ندازیاری‌ دروستكردن له‌زانكۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆیه‌ له‌باره‌ی‌ بیرۆكه‌ی‌ دروس���تكردنی‌‬ ‫ئه‌و فرۆكه‌ی���ه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند"هه‌ر‬ ‫له‌منداڵیه‌وه‌ شه‌یدای‌ ته‌كنه‌لۆجیا بوم‌و‬ ‫رۆژانه‌ به‌شتی‌ ئه‌لیكترۆنیاته‌وه‌ خه‌ریك‬ ‫ب���وم‌و ئامی���ره‌ كاره‌باییه‌كانی‌ ماڵه‌وه‌م‬ ‫ده‌كرده‌وه‌و له‌به‌ش���ێكیان س���ه‌ركه‌وتو‬ ‫ده‌بوم‌و به‌شێكیانم ده‌شكاند"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "یه‌كه‌م جار له‌پۆلی‌ یه‌كی‌‬ ‫ناوه‌ن���دی‌ ب���وم ویس���تم فرۆكه‌ی���ه‌ك‬ ‫دروس���ت بكه‌م‪ ،‬به‌اڵم به‌ه���ۆی‌ نه‌بونی‌‬ ‫پێداویستیه‌كانه‌وه‌ سه‌ركه‌وتو نه‌بوم بۆ‬ ‫ج���اری‌ دوه‌م له‌قۆناغی‌ دوی‌ زانكۆ بوم‬ ‫فرۆكه‌یه‌كم دروست كرد"‪.‬‬ ‫ش���ڤان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ "دوای‌‬ ‫ئه‌وه‌ ب���ۆ خوێندن چۆت���ه‌ پورتوگال‌و‬ ‫له‌وێ���دا بینیویه‌ت���ی‌ كه‌فرۆك���ه‌ی‌ زۆر‬ ‫دروس���ت كراوه‌‪ ،‬هه‌ر بۆی���ه‌ بریاریداوه‌‬ ‫كه‌ گه‌ڕایه‌وه‌ فرۆكه‌یه‌ك���ی‌ بێفرۆكه‌وان‬ ‫دروس���ت ب���كات‌و كه‌لێنێ���ك له‌بواری‌‬ ‫ته‌كنه‌لۆجیا له‌كوردستان پربكاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو له‌ب���اره‌ی‌ تایبه‌تمه‌ن���دی‌‬ ‫فرۆكه‌كه‌یه‌وه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات "ئه‌و‬ ‫فرۆكه‌ی���ه‌ له‌رێگه‌ی‌ چ���وار په‌روانه‌وه‌‬ ‫ده‌فڕێ���ت‌و ده‌توانرێ���ت له‌بواره‌كان���ی‌‬ ‫(كش���توكاڵ‌و میدیای���ی‌‌و س���ه‌ربازی‌‌و‬ ‫جوگراف���ی‌‌و گواس���تنه‌وه‌) س���ودی‌‬ ‫لێوه‌ربگیرێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "تێچوی‌ ئه‌و فرۆكه‌یه‌ ‪700‬‬ ‫دۆالره‌‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش فرۆكه‌كه‌م‬ ‫تایبه‌تمه‌ن���دی‌ زۆر هه‌یه‌‌و هیچی‌ كه‌متر‬ ‫نیه‌ له‌وانه‌ی‌ له‌واڵتی‌ ئه‌مریكا دروس���ت‬ ‫ده‌كرێن"‪.‬‬ ‫جه‌غتیش���ی‌ ك���رده‌وه‌ "یه‌كێ���ك‬ ‫له‌تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی‌ فڕۆكه‌كه‌م ئه‌وه‌یه‌‬

‫هه‌رگیز له‌كاتی‌ فڕین فرۆكه‌كه‌ت لێ بزر‬ ‫نابێت‌و كاتێكیش له‌ش���ه‌به‌كه‌ نامێنێت‬ ‫راس���ته‌وخۆ ده‌گه‌رێته‌وه‌ ئه‌و شوێنه‌ی‌‬ ‫لێی‌ هه‌س���تاوه‌و به‌دوری‌ ‪5‬كم ده‌ڕوات‌و‬ ‫به‌خێرایی‌ ‪ 80‬كم له‌كاتژمێرێكدا"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "هه‌روه‌ها له‌كات���ی‌ نه‌مانی‌‬ ‫ش���ه‌حن له‌پاتریه‌ك���ه‌ی‌ به‌رنابێته‌وه‌‌و‬ ‫راسته‌وخۆ ده‌نیشێته‌وه‌‌و له‌كاتی‌ فڕینیش‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ راس���ته‌وخۆ داتاو ڤیدۆت‬ ‫بۆ ده‌گوازێته‌وه‌ بۆ موبایله‌كه‌ت"‪.‬‬ ‫شڤان الش���ه‌ی‌ فرۆكه‌كه‌ی‌ له‌ماده‌ی‌‬ ‫ئه‌له‌منی���ۆم دروس���تكردوه‌و له‌رێگه‌ی‌‬ ‫كۆنترۆڵێك���ه‌وه‌ ب���ه‌كاری‌ ده‌هێنێ���ت‌و‬ ‫هه‌روه‌ها له‌و هه‌وڵه‌شی‌ سه‌ركه‌وتو بوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌"كاتێ���ك مرۆڤێك بیرۆكه‌یه‌كی‌‬ ‫له‌مێش���كی‌ ده‌چه‌س���پێت ئه‌گه‌ر كاری‌‬ ‫له‌س���ه‌ر نه‌كات ئه‌وا سه‌ركه‌وتو نابێت‪،‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ پێویسته‌ مرۆڤ تواناكانی‌ خۆی‌‬ ‫ببینێت‌و كه‌موكوریه‌كانیش���ی‌ هه‌س���ت‬ ‫پێ ب���كات له‌كاره‌كانیدا‪ .‬من س���ه‌ره‌تا‬ ‫سه‌ركه‌وتو نه‌بوم‪ ،‬به‌اڵم به‌رده‌وام بوم‌و‬ ‫سه‌ركه‌وتو بوم‌و ئاواته‌كه‌م هاته‌دی‌"‪.‬‬ ‫دروستكردنی‌ فرۆكه‌یه‌كی‌ بێفرۆكه‌وان‬ ‫له‌الی���ه‌ن خوێندكارێك���ه‌وه‌ س���ه‌رنجی‌‬ ‫مامۆستایانیشی‌ راكێشاوه‌‌و له‌و باره‌یه‌وه‌‬ ‫د‪.‬راستی‌ دڵش���اد مامۆس���تای‌ به‌شی‌‬ ‫ئه‌ندازیاری‌ زانكۆی‌ كۆیه‌ وتی‌"هه‌نگاوێكه‌‬ ‫ب���ه‌ره‌و پێ���ش هه‌روه‌ه���ا كۆڵنه‌دانی‌‬ ‫خوێندكارێك���ه‌ كه‌هه‌میش���ه‌ ب���ه‌دوای‌‬ ‫كاری‌ نوێ‌و داهێن���ان‌و كاری‌ ناوازه‌یه‌‪،‬‬ ‫الی‌ ئێم���ه‌ به‌دیهێنان���ی‌ ئامانجی‌ به‌ش‬

‫گه‌وره‌تره‌ له‌س���ه‌ركه‌وتنی‌ پرۆژه‌یه‌ك‌و‬ ‫ئامانجی‌ ئێمه‌ بریتیه‌ له‌دڵنیابون له‌وه‌ی‌‬ ‫خوێندكارانم���ان زۆرترین رێژه‌ی‌ متمانه‌‬ ‫به‌خۆبون‌و ئاماده‌باش���یان تێدا بێت بۆ‬ ‫خزمه‌تی‌ ئ���ه‌و س���ێكته‌رانه‌ی‌ كه‌دوای‌‬ ‫ده‌رچون خزمه‌تی‌ تێدا ده‌گه‌یه‌نن"‪.‬‬ ‫د‪.‬راس���تی‌ ئام���اژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ش‬ ‫ك���رد كه‌"دروس���تكردن جی���اوازه‌‬ ‫له‌كۆكردنه‌وه‌‪،‬دروس���تكردن هه‌مو ئه‌و‬ ‫كرداران���ه‌ ده‌گرێت���ه‌وه‌ له‌س���ه‌ره‌تایی‌‬ ‫دروس���تبونی‌ وه‌كو كه‌ره‌سته‌ی‌ خاو تا‬ ‫به‌رهه‌م���ی‌ ت���ه‌واو ئه‌نجامده‌درێت‪،‬ئێمه‌‬ ‫ئێس���تا دوری���ن ل���ه‌وه‌ی‌ بتوانی���ن‬ ‫كوادكۆپته‌رێك به‌هه‌مو پێكهاته‌كانیه‌وه‌‬ ‫دروس���ت بكه‌ین‪،‬ئه‌و پرۆژه‌یه‌ش ته‌نها‬ ‫هی‌ خوێندكارێكی‌ فاكه‌ڵتی‌ ئه‌ندازیاری‌‬ ‫به‌ش���ی‌ دروس���تكردن‌و توانای‌ خودی‌‬ ‫خوێن���دكار به‌تایبه‌ت���ی‌ ده‌رده‌خ���ات‬ ‫له‌بره‌ودان له‌به‌كارهێنانی‌ ته‌كنه‌لۆجیا‌و‬ ‫ناكرێت بۆ تێكرای‌ خوێندكارانی‌ زانكۆی‌‬ ‫كۆیه‌ هه‌ژمار بكرێت"‪.‬‬

‫فیستڤاڵی نێوده‌وڵه‌تی كوردستان بۆ فیلم له‌هه‌ولێر ئه‌نجام ده‌درێت‬ ‫"له‌رێگه‌ی‌ فیلمه‌و ‌ه كار بۆ سه‌ربه‌خۆیی‌ كوردستان ده‌كرێت"‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫له‌ژێر دروشمی (به‌ره‌و سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫كوردستان)‪ ،‬خولی هه‌شته‌می‬ ‫فیستڤاڵی كوردستان بۆ فیلم‪ ،‬له‌‬ ‫رۆژانی (‪ 26‬تا ‪30‬ی‌ ئابی ‪،2017‬‬ ‫له‌شاری‌ هه‌ولێر به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪.‬‬ ‫فێس���تیڤاڵه‌كه‌‌و‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌‪،‬‬ ‫ش���اخه‌وان مس���ته‌فا س���ه‌رۆكی‌‬ ‫فێس���تیڤاڵه‌كه‌ وتی‌ "به‌هۆی‌ قه‌یرانی‌‬ ‫دارایی‌‌و شه‌ڕی‌ داعشه‌وه‌ بونه‌ هۆكارێك‬ ‫كه‌ له‌جموجۆڵه‌ هونه‌رییه‌كانمان له‌سێ‌‬ ‫ساڵی‌ رابردو تاراده‌یه‌ك رابوه‌ستین‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌هاوكاری‌ كه‌رت���ی‌ تایبه‌ت‌و‬ ‫سپۆنسه‌ر‌و تاراده‌یه‌كیش به‌هاوكاری‌‬ ‫حكوم���ه‌ت ئێم���ه‌ ئه‌مس���اڵ خولی‌‬ ‫هه‌شته‌می‌ فێس���تیڤاڵی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫كوردستانمان بۆ فیلم راگه‌یاند"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌مانه‌وێت له‌و فێستیڤاڵه‌دا‬ ‫وه‌كو هونه‌رمه‌ندان‌و وه‌كو فیلمسازان‬ ‫ببینه‌ پاڵپش���تییه‌ك ب���ۆ هێزه‌كانی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌‌و بۆ به‌رگریكردن له‌خاكی‌‬ ‫كوردس���تان‌و بۆ به‌رزراگرتنی‌ ئااڵی‌‬ ‫كوردس���تان‌و ب���ۆ خۆش���گوزه‌رانی‌‬ ‫میلله‌تی‌ كورد‌و بۆ شه‌قامی‌ كوردی‌‌و‬ ‫ده‌مان���ه‌وێ‌ له‌رێگ���ه‌ی‌ هون���ه‌ره‌وه‌‬ ‫كاره‌كانی‌ خۆمان تاو بده‌ین‌و بچینه‌‬ ‫پێشه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ كرد كه‌ "هه‌ر‬

‫کاوڕ‬ ‫ی جیاواز‬ ‫ی وێنەیەک ‌‬ ‫وریابە‌ ل���ەوە ‌‬ ‫لە‌کەس���ایەتی‌ خۆت ب���ۆ خۆت یان‬ ‫کەسێکی‌ تر بکێشیت‪ ،‬زۆر گرنگە تا‬ ‫دوا س���ات لەگەڵ خەڵکی‌‌و خۆشتدا‬ ‫ڕاستگۆبیت‬

‫تاكێك له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌دا به‌پیشه‌كه‌ی‌‬ ‫خ���ۆی‌ ده‌بێ���ت خزمه‌ت ب���ه‌واڵت‌و‬ ‫خاك���ی‌ خۆی‌ بكات‪ .‬دی���اره‌ ئێمه‌ش‬ ‫وه‌كو فیلمس���ازان ده‌توانین به‌فیلم‌و‬ ‫فێستیڤاڵێكی‌ له‌و شێوه‌یه‌ پاڵپشتی‌‌و‬ ‫خۆراگری‌ خۆمان نیش���ان بده‌ین‌و بۆ‬ ‫خاكی‌ خۆمان دڵسۆزبین"‪.‬‬ ‫ش���اخه‌وان مس���ته‌فا ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات ك���ه‌ ل���ه‌م فێس���تیڤاڵه‌دا‬ ‫س���ه‌رجه‌می‌ ئ���ه‌و فیلمانه‌ نیش���ان‬ ‫ده‌درێن كه‌ له‌باره‌ی‌ ش���ه‌ڕی‌ داعش‌و‬ ‫تی���رۆر به‌گش���تی‌ به‌رهه‌مهێنراون‌و‬ ‫ده‌یانه‌وێت مه‌ترس���ییه‌كان له‌رێگه‌ی‌‬ ‫فیلمه‌وه‌ بگه‌یه‌ننه‌ هه‌مو دونیا‪.‬‬ ‫دروش���می‌‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌‬ ‫فێستیڤاڵه‌كه‌ش���ه‌وه‌‪ ،‬ش���اخه‌وان‬ ‫مسته‌فا وتی‌ "دیاره‌ هه‌ر فێستیڤاڵێك‬ ‫به‌دروش���مێك ئه‌نج���ام ده‌درێ���ت‌و‬ ‫ئێمه‌ بۆ ئه‌م خوله‌ی‌ فێس���تیڤاڵه‌كه‌‬ ‫به‌باشمانزانی‌ خولی‌ به‌ره‌و سه‌ربه‌خۆیی‌‬ ‫دابنێی���ن كه‌هاوكاته‌ له‌گه‌ڵ پرس���ی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی‌‌و ئه‌نجامدانی‌ ریفراندۆمی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان كه‌ بڕیاره‌ له‌‪25‬ی‌‬ ‫ئه‌یلولی‌ ئه‌مساڵ ئه‌نجام بدرێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "فێس���تیڤاڵه‌كه‌ تایبه‌ته‌‬ ‫به‌فیلم���ی‌ كوردی‌ له‌هه‌م���و جیهان‌و‬ ‫ده‌مانه‌وێ���ت فێس���تیڤاڵه‌كه‌ زۆر‬ ‫كوردییانه‌ به‌ڕێوه‌ببه‌ی���ن بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بتوانین به‌هه‌مو دونی���ا بڵێین ئێمه‌‬ ‫ئامانجم���ان س���ه‌ربه‌خۆییه‌‌و تینوی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆیین‌و ده‌مانه‌وێت له‌كۆتایدا‬

‫گا‬

‫ده‌وڵه‌ت���ی‌ كوردس���تان دروس���ت‬ ‫بكه‌ین"‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ فێس���تیڤاڵه‌كه‌ جه‌غتی‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ شانازی‌ به‌و‬ ‫دروشمه‌وه‌ ده‌كه‌ن‌و ده‌یانه‌وێت هه‌مو‬ ‫چین‌و توێژه‌كانی‌ تر وه‌كو ئه‌وان هه‌ر‬ ‫یه‌كه‌‌و له‌ش���وێنی‌ خۆی‌ كاربكات بۆ‬ ‫سه‌رخستنی‌ ئه‌و پرۆسه‌یه‌‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "نامان���ه‌وێ‌ چیت���ر‬ ‫له‌فێس���تیڤاڵه‌‬ ‫فیلمه‌كانم���ان‬ ‫جیهانییه‌كان به‌ناوی‌ واڵتی‌ عێراقه‌وه‌‬ ‫به‌ش���داری‌ بكات‌و ده‌مانه‌وێ‌ به‌ناوی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ كوردستانه‌وه‌ فیلمه‌كانمان‬ ‫به‌شداری‌ فێستیڤاڵه‌ سینه‌ماییه‌كان‬ ‫بكات"‪.‬‬ ‫جه‌غتیشی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌وه‌‬ ‫ك���ه‌ له‌ له‌مانگی‌ نیس���انی‌ ‪2016‬ه‌وه‌‬ ‫ئاماده‌كاری���ان بۆ ئه‌و فێس���تیڤاڵه‌‬ ‫ك���ردوه‌‌و چه‌ندی���ن كۆبونه‌وه‌یان بۆ‬ ‫ئه‌نجامداوه‌‌و وت���ی‌ "ئاماده‌كارییه‌كی‌‬ ‫زۆر زۆر باش���مان ب���ۆ ئه‌نجامدان���ی‌‬ ‫فێستیڤاڵه‌كه‌ كردوه‌‌و تائێستا خۆمان‬ ‫له‌ش���وێنێكی‌ باشی‌ فێس���تیڤاڵه‌كه‌‬ ‫ده‌بینین���ه‌وه‌‌و ده‌مانه‌وێ���ت كارێك‬ ‫بكه‌ین كه‌ ئاماده‌بوی‌ فێستیڤاڵه‌كه‌‌و‬ ‫میوانانی‌ فێس���تیڤاڵه‌كه‌ دڵیان شاد‬ ‫بكه‌ین‌و وایان ل���ێ‌ بكه‌ین تامه‌زرۆی‌‬ ‫خولێكی‌ تری‌ فێستیڤاڵه‌كه‌بن"‪.‬‬ ‫شاخه‌وان مس���ته‌فا ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌‬ ‫كرد كه‌ بودجه‌یه‌ك���ی‌ هێند كه‌م بۆ‬ ‫فێس���تیڤاڵه‌كه‌ ته‌رخانكراوه‌ كه‌ هی‌‬

‫دوانه‌‬

‫یەکێک لە‌هاوڕێ یان دراوس���ێکانت‬ ‫ڕووبەڕووی‌ چەندان کێشە دەبیتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم بە‌متمانە‌و س���ووربوونت دەتوانیت س���ەردانی‌ ماڵەک���ەت دەکات‪ ،‬ئ���ەم‬ ‫بەس���ەریدا زاڵبیت‪ .‬ته‌ندروستیت به‌ره‌و س���ەردانە دەبێتە هۆی‌ دڵخۆش���یت‬ ‫ی ڕۆژ‪ ،‬لەوانەیە ئەم کەس���ە‬ ‫بە‌درێ���ژا ‌‬ ‫باشتر ده‌روات‪.‬‬ ‫ی خۆشت بۆ بهێنێت‬ ‫هەواڵێک ‌‬

‫ئ���ه‌وه‌ نییه‌ باس بكرێ���ت‌و وتی‌ "بۆ‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ فێس���تیڤاڵه‌كه‌ پشتمان‬ ‫به‌الیه‌نی‌ كه‌رتی‌ تایبه‌ت به‌س���توه‌‌و‬ ‫فێس���تیڤاڵه‌كه‌ به‌سپۆنسه‌ری‌ كه‌رتی‌‬ ‫تایبه‌ت به‌ڕێوه‌ده‌چێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "فێس���تیڤاڵه‌كه‌ پڕۆژه‌ی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ رۆش���نبیرییه‌‌و به‌هاوكاری‌‬ ‫پارێزگاری‌ هه‌ولێر‌و ده‌سته‌ی‌ گشتی‌‬ ‫گه‌شتوگوزاری‌ هه‌رێم‌و چه‌ند شوێنێكی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ حكوم��� ‌هت‌و كه‌رتی‌ تایبه‌ت‌و‬ ‫كۆمپانیاكان ئه‌نجام ده‌درێت"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌خه‌اڵته‌كانی‌ فێستیڤاڵ‪،‬‬ ‫ش���اخه‌وان مس���ته‌فا وت���ی‌ "حه‌وت‬ ‫خه‌اڵت ده‌به‌خش���رێته‌ باشترینه‌كانی‌‬ ‫" فیلمی‌ درێ���ژ‪ ،‬ده‌رهێنه‌ری‌ فیلمی‌‬ ‫درێ���ژ‪ ،‬ئه‌كت���ه‌ری‌ ك���وڕ له‌فیلم���ی‌‬ ‫درێژ‪ ،‬ئه‌كته‌ری‌ ك���چ له‌فیلمی‌ درێژ‪،‬‬ ‫كورته‌ فیل���م‪ ،‬ئه‌نیمه‌یش���ن‪ ،‬فیلمی‌‬ ‫دۆكیۆمێنت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "بڕی‌ خه‌اڵته‌كه‌ش هێشتا‬ ‫دیاری‌ نه‌كراوه‌‌و چه‌ند سپۆنس���ه‌رێك‬ ‫به‌ڵێنیان داوه‌ كه‌ دابینی‌ بكه‌ن"‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ فێستیڤاڵه‌كه‌ ئه‌نجامدانی‌‬ ‫ئه‌مج���ۆره‌ فێس���تیڤااڵنه‌ به‌گرن���گ‬ ‫ده‌زانێ���ت ت���ا له‌رێگه‌ی���ه‌وه‌ فیلمه‌‬ ‫به‌رهه‌مهێن���راوه‌كان نمایش بكرێن‌و‬ ‫توانای‌ ده‌رهێنه‌رانی‌ كورد ده‌ربخرێت‌و‬ ‫كێبركێیه‌ك له‌س���ه‌ر ئاستی‌ كوالیتی‌‬ ‫باش���ی‌ له‌نێ���و ده‌رهێنه‌ران���ی‌ كورد‬ ‫دروست بكات‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "سازدانی‌ ئه‌م فێستیڤااڵنه‌‬

‫قرژاڵ‬ ‫ئارەزووی‌ ئ���ەوەت هەیە لە‌جێگاکەت‬ ‫ی‬ ‫هەڵبسیت‌و پالن دابنێیت بۆ گەشتێک ‌‬ ‫جی���اواز لەگ���ەڵ هاوڕێکانت���دا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە‌هەمان کاتیش���دا وا هەست دەکەیت‬ ‫بەرپرسیاریەتییەکانت زۆرن‌و ناتوانیت‬ ‫ئەم گەشتە بکەیت‬

‫وا له‌ده‌رهێنه‌ران���ی‌ كورد ده‌كات ك ‌ه‬ ‫زیاتر هه‌وڵ بده‌ن‌و به‌رهه‌می‌ به‌پێزتر‬ ‫پێش���كه‌ش بك��� ‌هن‌و خه‌اڵتكردنیش‬ ‫ده‌بێته‌ هانده‌رێكی‌ باش بۆیان"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ میوانه‌كانی‌ فێستیڤاڵیش‪،‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ فێستیڤاڵه‌كه‌ وتی‌ "میوانانی‌‬ ‫فێس���تیڤاڵ پێكدێن له‌به‌ش���داربوان‬ ‫له‌نێوخۆی كوردس���تان‌و پارچه‌كانی‌‬ ‫تری‌ كوردس���تان‌و هه‌ندێ���ك میوانی‌‬ ‫تایبه‌ت ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫له‌واڵتانی‌ جیهان"‪.‬‬ ‫ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌ش���دا كه‌ هێش���تا‬ ‫زوه‌ ن���اوی‌ ئ���ه‌و س���ینه‌ماكارانه‌ی‌‬ ‫جیهان ئاش���كرا بكه‌ن كه‌ به‌شداری‌‬ ‫فێستیڤاڵه‌كه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫جه‌غتیش���ی‌ كرده‌وه‌ ك���ه‌ له‌دانانی‌‬ ‫لیژن���ه‌ی‌ داوه‌ران���ی‌ فێس���تیڤاڵدا‬ ‫ئه‌ندامه‌كان���ی‌‬ ‫هه‌وڵیان���داوه‌‬ ‫له‌هونه‌رمه‌ندان���ی‌ ك���ورد‌و ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫كوردستان پێكبێت‌و وتی‌ "هه‌وڵمانداوه‌‬ ‫كه‌سانێك بن كه‌س���ه‌لیقه‌ی‌ باشیان‬ ‫هه‌بێ���ت‌و به‌ویژدانێكی‌ پاكه‌وه‌ بڕیار‬ ‫له‌سه‌ر براوه‌كان بده‌ن"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "هیوادرای���ن بتوانین ئه‌و‬ ‫گله‌ییانه‌ی‌ ك���ه‌ له‌فێس���تیڤاڵه‌كانی‌‬ ‫تر دروس���ت بوه‌ نه‌یهێڵی���ن‌و كه‌می‌‬ ‫بكه‌ینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫جه‌غتیشی‌ كرده‌وه‌ "له‌فێستیڤاڵه‌كه‌دا‬ ‫ئ����ه‌و فیلمان����ه‌ به‌ش����داری‌ ده‌ك����ه‌ن‬ ‫ك����ه‌ له‌س����اڵی‌ ‪ 2014‬هه‌ت����ا ‪2017‬‬ ‫به‌رهه‌مهێنراون"‪.‬‬

‫شێر‬ ‫لەوانەیە هەس���ت بە‌خۆشەویستی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫باش���ی‌ بکەی���ت بە‌نزیکبوون���ەوە ‌‬ ‫ی شۆک‬ ‫خۆشەویستەکەت لێت‪ ،‬تووش ‌‬ ‫مەبە‌ئەگەر بینی���ت کاروبارەکان بەو‬ ‫شێوەیە ناڕۆن کە دەتەوێت‪،‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫دوودڵ���ی‌‌و دڵەڕاوک���ێ ڕۆژەک���ەت‬ ‫لێتێکدەدەن وریاب���ە‪ ،‬دەبێت هەموو‬ ‫هەلێ���ک بقۆزیت���ەوە لەبەردەمتدا تا‬ ‫ڕزگارت ببێت لەم هەس���تە‪ ،‬ش���انس‬ ‫ئەمرۆ یاوەرتە‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )585‬سێشه‌مم ‌ه ‪2017/7/18‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫‪13‬‬

‫ریفراندۆم‌و دەرفەتەکانی ژینگەی ستراتیژی جیهان‬ ‫هیمن هەورامی‬ ‫بری���اری س���ەرکردایەتی سیاس���ی‬ ‫کوردستان‌و زرۆینەی پارتە سیاسیەکانی‬ ‫کوردستان بۆ دیاریکردنی رۆژی ‪٢٥‬ی ‪٩‬ی‬ ‫‪ ٢٠١٧‬وەک رۆژی ئەنجامدان���ی ریفراندۆم‬ ‫بۆ س���ەربەخۆیی‪ ،‬گفتوگ���ۆ‌و دیبەیتیکی‬ ‫زۆری لە س���ەر ئ���ەم پرس���ە هێناوەتە‬ ‫ئاراوە‪ .‬دور لەژاوەژاوی ئایدیۆلۆجی‪ ،‬ئەم‬ ‫پرسە پێویستی بەرونکردنەوەی زیاتری‬ ‫ت���ەواوی هەلومەرجەکان هەی���ە‪ .‬لەهەر‬ ‫قۆناغێکی میژویی ب���ەردەم گەلەکەمان‬ ‫کە دەرفەت هەبوبێت بڕیار لەچارەنوسی‬ ‫خۆی بدات‌و مافەکانم���ان لەقەوارەیەکی‬ ‫س���ەربەخۆدا بهێنرێتەدی‪ ،‬لۆمەی زۆری‬ ‫هەلومەرجی بابەتی‌و ژینگەی نێودەوڵەتی‬ ‫ک���راوە‪ .‬ل���ەم وت���ارەدا‪ ،‬هەوڵ���دەدەم‬ ‫س���یما‌و ئ���ەدگار‌و رەهەندەکانی ژینگەی‬ ‫س���تراتیژی ئێس���تای جیهان بخەینەرو‪،‬‬ ‫کە ئەگ���ەر باش خوێندنەوەی بۆ بکەین‪،‬‬ ‫بەپێچەوان���ەی قۆناغ���ە مێژویەکان���ی‬ ‫دیکەی سەردەمی ئیمپراتۆرییەتییەکان‌و‬ ‫دەوڵەت���ە کۆلۆنیالیەکان‌و دەوڵەتی پاش‬ ‫س���ەردەمی کۆلۆنیالیەتیەکان‪ ،‬ژینگەی‬ ‫ئێس���تای س���تراتیژی جیهان‪ ،‬دەرفەتی‬ ‫زۆری ب���ۆ گەلەکەمان تیدای���ە تا بتوانی‬ ‫بریاری س���ەربەخۆیی خۆی ب���دات‪ .‬بۆ‬ ‫ئ���ەم بابەت���ەش‪ ،‬پەنا وەب���ەر میتۆدی‬ ‫ئیس���تیقرائی ‪ Inductive‬دەب���ەم‪،‬‬ ‫لەخس���تنەروی ناوکۆیی ‪Context‬ی‬ ‫ئێستای هەلومەرجی دنیا‌و پێکهاتەکانی‬ ‫هێ���ز‌و داینامیکیەت���ی سیاس���ەتکردن‌و‬ ‫گۆڕانکاریی���ەکان‪ ،‬دواج���ار تێفکری���ن‌و‬ ‫ئەنجامگیری بۆ خوین���ەر بەجیدەهیلین‬ ‫کە چۆن ئێستا لە هەلومەرجی جیهانیدا‪،‬‬ ‫دەرفەت بۆ س���ەربەخۆیی‪ ،‬لەهەڕەش���ە‬ ‫زیاترە‪.‬‬ ‫جەمسەر یان جەمسەرەکانی جیهان؟‬ ‫ئەگەر تا پیش جەنگی جیهانی یەکەم‪،‬‬ ‫بەریتانیا زلهێزی گەورەی جیهان بووبێت‪،‬‬ ‫ئەوا لەپاش جەنگی جیهانی یەکەم وردە‬ ‫وردە توان���ای مان���ەوەی وەک زلهێ���زی‬ ‫جیهان لەدەس���تدەدات‪ .‬لەنێوان جەنگی‬ ‫جیهانی یەکەم‌و دووەم‪ ،‬ئابوری ئەمریکا‌و‬ ‫دروس���تکردنی هێزی دەریایی فراوان کە‬ ‫توانای باڵوبون���ەوەی لەت���ەواوی خاڵە‬ ‫ستراتیژییە دەریایەکانی جیهاندا هەبێت‪،‬‬ ‫ل���ەڕوی دەریایی���ەوە بااڵدەس���تی خۆی‬ ‫بەس���ەر بەریتانیا س���ەلماند‪ ،‬وردە وردە‬ ‫ئەمری���کا وەک زلهێ���زی جیهان دێتە ناو‬ ‫گۆڕەپانی نێودەوڵەت���ی‪ .‬لەگەڵ کۆتایی‬ ‫جەنگی جیهانی دوەم‪ ،‬ئەمریکا‌و یەکێتی‬ ‫س���ۆڤیەت‪ ،‬وەک دو جەمس���ەر‌و زلهێزی‬ ‫جیه���ان بۆ ماوەی نزیکەی ‪ ٤٥‬س���اڵ تا‬ ‫‪ ١٩٩١‬بری���اردەر‌و هێ���زی یەکالکەرەوەی‬ ‫پەیوەندیی���ە نێودەوڵەتی���ەکان دەب���ن‪،‬‬ ‫س���ەرجەم گۆڕانکاریەکان���ی جیه���ان‬ ‫لەفەلەک���ی تێ���ز‌و ئەنتی تێ���زی ئەم دو‬ ‫زلهێزەدا دەبن‪ .‬ب���واری مانۆر بۆ گەالنی‬ ‫ژێردەستەو‌ هاوکێشە هەرێمایەتییەکان‌و‬ ‫هاوکێش���ەکانی ناو خ���ودی واڵتانیش تا‬ ‫ئاس���تێکی زۆر بەپێ���ی دراوەکانی ئەو‬ ‫جیهانە دو جەمسەرییە شکلیان دەگرت‪.‬‬ ‫لەدوای نەمانی یەکێتی سۆڤیەت‪ ،‬ئەمریکا‬ ‫وەک تاکە جەمس���ەری جیه���ان‪ ،‬هێزی‬ ‫یەکالکەرەوەی هاوکێشە نێودەوڵەتییەکان‬ ‫دەبێت لەنێوان س���ااڵنی ‪ ١٩٩١‬تا ‪.٢٠٠٨‬‬ ‫بەسەرهەڵدانی تەنگەژەی ئابوری ‪‌٢٠٠٨‬و‬ ‫کەمێک لەس���ەر پێراوەس���تانی روسیا‌و‬ ‫سەرقاڵی ئەمریکا بەهەردو شەڕی عێراق‬ ‫– ئەفغانس���تان‌و گەش���ەکردنی خێرای‬ ‫ئابوری چی���ن‪ ،‬وردە وردە بااڵدەس���تی‬ ‫تەواوی ئەمریکا وەک تاکە جەمس���ەری‬ ‫جیهان کۆتایی پێدی���ت‪ .‬هەڵبەتە‪ ،‬ئەمە‬ ‫بەو مانایە نیە کە ئیدی ئەمریکا زلهێزی‬ ‫خۆی لەدەس���تدابێت‪ ،‬بەڵکو هەر هێزی‬ ‫س���ەرەکی ‪ Primary‬جیهان���ە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هێزی بااڵدەس���ت ‪Dominant‬ی جیهان‬ ‫نیە‪ .‬ل���ەدوای ‪٢٠٠٨‬وە گۆڕەپانی جیهان‬ ‫لەقۆناغ���ی راگوزەردای���ە لەدنیای تاک‬ ‫جەمسەری بەرەو دنیای فرە جەمسەری‬ ‫‪ Multi Polar‬ی���ان ئەس���لەن بەرەو‬ ‫دنیای بێ جەمسەری ‪ .Non- Polar‬لەم‬ ‫قۆناغە راگوزەریەدا‪ ،‬دەرفەتێکی زۆر بۆ‬ ‫ئەکتەرە جیۆپۆلەتیکیە نادەوڵەتییەکان‬ ‫دەڕەخس���ێنێت‪ ،‬کە بتوانن مانۆری زیاتر‬ ‫بکەن‪ ،‬دەرفەتی خس���تەروی تواناکانیان‬

‫بۆ پاراستن یان هەڕەشە کردن لەئاشتی‌و‬ ‫ئاسایش���ی جیهان���ی‌و هەرێمایەت���ی‬ ‫بەکاربهێن���ن‪ ،‬هێزەکان���ی پەراویز پێگە‌و‬ ‫بایەخ���ی زیات���ر لەهاوس���ەنگی هێ���زی‬ ‫هەرێمایەت���ی بخەن���ەرو‪ .‬لێرەوەی���ە کە‬ ‫هەرێمی کوردستان‪ ،‬لەم قۆناغی راگوزەر‬ ‫بەرەو شکلگرتنی جەمسەرەکان‪ ،‬توانای‬ ‫زیاتری شوێن قایمکردنی خۆی‌و مانۆری‬ ‫نێ���وان پالێوراوان���ی بون بەجەمس���ەر‬ ‫هەیە‪ ،‬بەپێچەوانەی تا ئاس���تی قەتیس‬ ‫م���ان‌و کەم���ی دەرفەت لەدنی���ای جوت‬ ‫جەمسەردا‪.‬‬

‫بڕیار نەدان‌و‬ ‫رارایی لەبریاردان‌و‬ ‫خۆترساندن‌و‬ ‫زەقکردنەوەی‬ ‫مەترسییەکان‬ ‫مەترسی لەسەر‬ ‫چارەنووسمان‬ ‫دادەنیت‬

‫داینامیکیەتی گۆڕانکارییەکان‬ ‫یەکێکی دیکە لەپێکهێنەرەکانی دیمەنی‬ ‫ستراتیژی ئێستای جیهان‪ ،‬داینامیکیەتی‬ ‫سیاسەت‌و پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکانە‪.‬‬ ‫بەمانایەک���ی دیک���ە‪ ،‬لەجیهان���ی جوت‬ ‫جەمسەرو دواتر تاک جەمسەردا‪ ،‬دنیای‬ ‫سیاس���ەت‌و پەیوەن���دی نێودەوڵەت���ی‪،‬‬ ‫دۆخیکی تا ئاستێکی زۆر جیگیر‌و دیار‌و‬ ‫خاوی هەبو‪ ،‬بەجۆرێک لەروی ش���وێن‌و‬ ‫کات���ەوە‪ ،‬گۆڕانکاریەکان‌و ش���ڵەقاندنی‬ ‫ژینگەی ستراتیژی دنیا‪ ،‬ریتمێکی خاویان‬ ‫هەبو هەم ل���ەروی چەندایەتی کەم بون‪،‬‬ ‫هەم لەروی چۆنایەت���ی گۆڕانکارییەکان هاوکێشانەدا‪ ،‬بوار بۆ هەرێمی کوردستان‬ ‫دیار بون‪ .‬ئێستا لەم قۆناغی راگوزەری دەرەخس���ێنیت لەئاس���تی هەرێمایەتی‌و‬ ‫ژینگ���ەی س���تراتیژی جیهانی���ەدا‪ ،‬هەم نێودەوڵەتی‌و گرتنەبەری دیپلۆماسیەتی‬ ‫گۆڕانکاریەکان خێران‪ ،‬هەم داینامیکیەتی فرەرەهەن���دی فرەئاراس���تە هەن���گاوی‬ ‫زیاتریان هەیە‪ .‬لەروی کاتەوە خێراترن‌و پرۆئاکتیڤ بگرێتەبەر‌و شوێن پێی خۆی‬ ‫لەروی شوێنەوە‪ ،‬زۆر قوژبنی جیهان‌و زۆر قایمتر بکات‪.‬‬ ‫ئاس���تیش دەگرنەوە‪ .‬ئەوەی وایکردەوە‬ ‫ک���ە ه���ەم گۆڕانکاری���ەکان خێراتر بن‪،‬‬ ‫چەمکی‌هێز‌و ماناکانی‬ ‫ئاستی پێشکەوتنی خێرای تەکنۆلۆژیای‬ ‫لەسەردەمی جیهانی جووت جەمسەری‬ ‫زانیاری‌و پێکەوەبەس���ترانی گۆی زەویە‪ .‬چەمکی هێ���ز‪ ،‬زیات���ر مانایاکی ماددی‬ ‫ئەوەی ئێس���تا لەتەکنۆلۆژی���ای زانیاری هەبو‪ .‬بە‌واتایەک���ی دیکە‪ ،‬پێوەری هێز‪،‬‬ ‫لەماوەی ‪ ٥‬س���اڵدا رودەدات‪ ،‬پیشتر لە هێ���زی رەق ب���و ‪ Hard Power‬ک���ە‬ ‫نێوان ‪ ٢٥‬بۆ ‪ ٣٠‬ساڵد رویدەدا‪ .‬گۆڕانکاری خ���ۆی لەتوان���ای س���ەربازی‌و چەک���ی‬ ‫سیاسی ناو واڵتان‪ ،‬نێوان واڵتان‌و لەسەر س���تراتیژیدا دەبینی���ەوە‪ .‬لەگەڵ نەمانی‬ ‫ئاس���تی ناوچ���ە جیاجیاکان���ی جیهان‌و جوت جەمس���ەری‌و یەکالبون���ەوەی دنیا‬ ‫لەناو گۆڕەپان���ی نێودەوڵەتی لە‪‌٢٠٠٨‬وە بۆ ئەمریکا‌و بااڵدەس���تی مۆدیلی ژیان‌و‬ ‫تا ئێس���تا‪ ،‬نمونەی ئەو داینامیکیەتەن کەلت���ور‌و خوێن���دن‌و ئابوری‌و ش���ێوەی‬ ‫کە لەروی بڕ‌و ئاس���ت‌و کاریگەیییانەوە‪ ،‬حوکمرانی ئەمریکا‪ ،‬بااڵدەستی بەچەمکی‬ ‫زۆر خێراتر‌و فراوانتر‌و داینامیکیترن لەو هێزی نەرم ‪ Soft Power‬دەدرا‪ .‬لەگەڵ‬ ‫روداوانەی لەس���ەردەمی تاکجەمسەری‌و کۆتای���ی تاکجەمس���ەری‌‌و هاتنەپێش���ی‬ ‫جوت جەمسەری رویاندەدا‪ .‬لیرەوەیە کە زیاتری ش���ەڕی تیرۆر‌و گۆڕانکارییەکانی‬ ‫دەبێ هەرێمی کوردس���تان‪ ،‬وریایانەتر‌و دنیا‪ ،‬بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ روداوەکان‪،‬‬ ‫باش���تر مامەڵەک���ردن لەگ���ەڵ کات نەتەنها ه���ارد پاوەر‌و نەتەنها س���ۆفت‬ ‫لەچەس���پاندنی بڕی���اری یەکالکەرەوە‪ ،‬پ���اوەر‪ ،‬ب���ەس نەب���ون‪ .‬جۆزی���ف نای‬ ‫هەنگاو بنێت‌و هیچ بوارێک بۆ دواخستن لەکتیب���ی ‪The Future of Power‬‬ ‫ی���ان بەالڕێدا بردنی ریفراندۆم‌و پرس���ی پێیوای���ە‪ ،‬هێز توان���ای کاریگەری دانانە‬ ‫سەربەخۆیی رێگا پێنەدات‪.‬‬ ‫لەس���ەر ئەوانی دیکە بۆ بەدەستهێنانی‬ ‫ئەو ئەنجامانەی کە دەتەوێت بەدەس���تی‬ ‫بهێنی‪ .‬لەم قۆناغ���ی راگوزەرەی دۆخی‬ ‫ناجێگیری پەیوەندی‬ ‫جیهانی���دا‪ ،‬هێزی زیرەک ‪The Smart‬‬ ‫ناوەندەکانی هێزی جیهان‬ ‫پیشتر وتمان کە ئەمریکا هێشتا هێزی ‪ Power‬وەک تێکەڵەی���ەک لەس���ۆفت‬ ‫س���ەرەکی دنیایە‪ ،‬بەاڵم هێزی بااڵدەست پ���اوەر‌و هارد پ���اوەر توانایەک���ی زیاتر‬ ‫نیە‪ ،‬لەگەڵ ئەمریکا‪ ،‬هەریەک لەروسیا‌و دەبەخشن بۆ بەدەستهێنانی بەرئەنجامی‬ ‫چین‌و یەکیتی ئەورپا‪ ،‬ئەو ناوەندانەی هێزی خ���وازراو‪ .‬لێرەوەی���ە کە هێ���زی گوتار‬ ‫ئێس���تای جیهانن‪ ،‬کە پەیوەندیەکانیان‌و ‪ Discourse‬کاریگ���ەری خ���ۆی هەیە‬ ‫کێش���ە‌و ئالۆزی‌و ملمالنێ‌و ه���اوکاری‌و بۆ دروستکردنی هاوپەیمانیەتی‪ ،‬دۆست‬ ‫بەریەککەوتنەکانی���ان‪ ،‬رەنگرێژی زۆرێک پەیدا کردن لەئاس���تی جیهانی‪ .‬ئەوەی‬ ‫لەئاڕاس���تەی روداوەکان���ی دنیا دەکەن‪ .‬گرنگە لێرەش���دا ئام���اژەی پێبدەین کە‬ ‫ئ���ەم دۆخ���ە لەپەیوەن���دی نێوانیان‪ ،‬وا وەک جۆزی���ف ن���ای دەڵێ���ت‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫کەوتۆتەوە کە لەس���ەر بەشیکی گرنگی س���ەردەم س���ەردەمی پەرت بونی هێز‌و‬ ‫ئاراستەی گۆڕانکاریەکان سازان نەکەن‪ ،‬دابەش���بونەوەی هێ���زە ‪Diffusion of‬‬ ‫بەرز‌و نزم���ی زۆر بەپەیوەندییەکانیانەوە ‪ ،Power‬بە‌وات���ای ئ���ەوەی ک���ە‌هێزی‬ ‫دیار بێ���ت‪ ،‬کێبەركێی یەکت���ر بکەن بۆ کاریگەری لەسەر دروس���تکرنی رووداو‌و‬ ‫فراوان کردنی هەژمونی ئابوری‪ ،‬سیاسی‪ ،‬رەنگپێدان‌و ئاڕاستەکردنی بەتەنها لەیەک‬ ‫جیۆپۆلەتیکی‪ ،‬هاوپەیمانیتی دروستکردن ئاڕاستە‌و دو ئاڕاس���تەوە نیە‪ .‬پەرتبونی‬ ‫ی���ان دەورەدانی یەکتری بەئاس���تی جیا هێ���ز لەزلهێزەکانەوە ب���ۆ دەوڵەتەکانی‬ ‫جی���ا‪ .‬ئەگەر لەهەر یەک���ە لەبابەتەکانی بچوکتر‌و لەناو دەوڵەتەکانیش‪ ،‬پەرتبونی‬ ‫پەیوەست بەدۆخی سوریا‪ ،‬شەڕی تیرۆر‪ ،‬هێز لەناوەندە تەقلیدیەکانی دەسەاڵتەوە‬ ‫ئۆکرانیا‪ ،‬دەرچونی بەریتانیا لە یەکیتی بۆ هێزەکان���ی دیکە‪ ،‬س���یمای ژینگەی‬ ‫ئەوروپا‪ ،‬رێککەوتنی پاریس‪ ،‬ئاسایش���ی ستراتیژی ئێس���تای دنیان‪ .‬لێرەوەیە کە‬ ‫وزە‪ ،‬کێش���ەکانی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‪ ،‬بۆ هەرێمی کوردس���تان‪ ،‬لەشەڕی داعش‬ ‫کێش���ەکانی باش���وری رۆژهەالتی چین‪ ،‬ئیرادەی پێش���مەرگە‌و گەلی کوردستان‌و‬ ‫کۆری���ای باک���ور‪ ،‬کێش���ەی پەنابەران‪ ،‬ش���کاندنی ئەفس���انەی داع���ش‌و توانا‬ ‫پرس���ەکانی ئەفریقی���ا‪ ،‬کێش���ەکانی هەوالگرییەکانی کوردس���تان‌و بونی بە‬ ‫بەستەلەکی باکور‪ ،‬ئاسایشی سایبەری‪ ،‬بەشێک لەهاوپەیمانی نێودەوڵەتی شەڕی‬ ‫رێککەوتن���ی پاریس‪ ،‬بەرزبونەوەی پلەی تیرۆر‪ ،‬الیەنی هارد پاوەری کوردس���تانی‬ ‫گەرم���ای گ���ۆی زەوی‌و چەندین بابەتی خس���تەرو‪ ،‬گوتاری رەوایی سەربەخۆیی‬ ‫دیکە‪ ،‬ئەم ناوەندانە‪ ،‬دۆخێکی ناجیگیر‌و کوردس���تان‌و پێکەوەژی���ان‌و نمون���ەی‬ ‫کەمتر سازانی سیاسیان هەبو‪ .‬بەوەشەوە فرەکەلت���وری کوردس���تان‌و شکس���تی‬ ‫نەوەستاون‪ ،‬روسیا لەرێگەی ئەوروپاوە‪ ،‬عێ���راق‌و کۆتای���ی فیدرالی���ەت‪ ،‬پێکەوە‬ ‫هەوڵ���ی ئیحتیوای رۆڵی ئەمریکا دەدات‪ ،‬ئەو هێ���زە زیرەک���ە ‪Smart Power‬‬ ‫ئەمری���کا بەه���ۆی روس���یا‌و ئەوروپاوەو دەبن کە دەرفەت لەبەردەم سەرکەوتنی‬ ‫بااڵدەستی خۆی مسۆگەر دەکات بەهۆی ریفراندۆم‌و چەس���پاندنی ئەنجامەکانیمان‬ ‫بەکارهینانی روس���یا لەالی���ەک‌و ئەوروپا زیاتر دەداتێ‪.‬‬ ‫هەڕەشەی جیاجیا‌و‬ ‫لەالیەکی دیکە ب���ۆ الوازکردنی یەکتری‌و‬ ‫سەرچاوەی جیا جیا‬ ‫سەرقاڵکردنیان‌و هێشتنەوەی رۆڵی خۆی‬ ‫یەکێک���ی دێک���ە لەپێکهینەرەکان���ی‬ ‫بەبااڵدەس���تی نێوانیان‪ ،‬چین لەکشانی‬ ‫هێزی ئابوری خۆی‌و س���ەپاندنی زیاتری دیمەنی ژینگەی ستراتیژی ئێستای دنیا‪،‬‬ ‫هەژموون���ی زلهێ���زی خ���ۆی لەمەلەفی بونی س���ەرچاوەی هەڕەشەی جیا جیا‌و‬ ‫باش���وری رۆژهەاڵت���ی ئاس���یا‌و کۆریای شێوەی روبەروبونەوەکانە‪ .‬لەدنیای جوت‬ ‫باک���ور‪ ،‬لەبەرامبەر ئەمریکادا نمایش���ی جەمسەری مەترسیەکانی جەنگی ئەتۆمی‌‌و‬ ‫خۆی دەکات‪ .‬ئا لێرەوەیە کە ئەم دۆخە پێش���بڕکێی خۆ پڕچەککردن‌و ش���ەڕی‬ ‫ناجێگیرەی نێوانیان وا دەکات‪ ،‬لەناو ئەو نێوان دەوڵەتان‌و داگیرکاری بەهەڕەش���ە‬

‫دی���ارەکان دەژمێ���ردران‪ .‬لەدنیای تاک‬ ‫جەمس���ەری‌و قۆناغی پاش ‪ ،٢٠٠٨‬تیرۆر‬ ‫بەیەکێک لەس���ەرچاوە س���ەرەکەیەکانی‬ ‫هەڕەش���ە لەس���ەر ئاش���تی‌و ئاسایشی‬ ‫جیهان���ی دادەنرێ���ت‪ .‬جگ���ە لەتیرۆر‪،‬‬ ‫شکستی دەوڵەتان‌و دروستبونی بۆشایی‬ ‫حوکمرانی‌و بۆشایی ئەمنی‌و هەڕەشەی‬ ‫سایبەری‌و بونی گورگە تەنهاکانی ‪The‬‬ ‫‪Lone Wolf‬ی تیرۆر وەک س���ەرچاوەی‬ ‫هەڕەش���ە‌و ملمالن���ێ مەزهەبی���ەکان‌و‬ ‫باڵوبونەوەی نەخۆش���یەکان‌و هاککردنی‬ ‫سیستەمەکانی تۆری پەیوەندیەکان‪ ،‬لەو‬ ‫هەڕەش���ە جیاجیانەن کە لەسەرچاوەی‬ ‫جیاجیاوە روبەروی واڵتان‌و کۆمەلگاکان‬ ‫دەبنەوە‪ .‬لەگ���ەل ئەوانەش���دا‪ ،‬نەبونی‬ ‫ئی���رادەی بڕیاردان یان دواخس���تن یان‬ ‫بڕی���اردان ب���ەوەی بڕی���ار نەدرێ���ت بۆ‬ ‫مامەڵەکردن لەگ���ەل بابەتی هەنوکەیی‬ ‫بەیەکێکی دیکە لەهەڕەشە‌و مەترسیەکان‬ ‫دادەنرێت‪ .‬ی���ەک لەنمونە زەقەکانی ئەم‬ ‫بوارە‪ ،‬بڕیارنەدانی ئەمریکا بو لەبەرامبەر‬ ‫س���وریا کاتێ���ک هێلی س���وری ئۆبامای‬ ‫بەزان���د‌و چەک���ی کیمی���اوی بەکارهێنا‪،‬‬ ‫درەنگ بڕیاردانی ئەوروپا بۆ مامەڵەکردن‬ ‫لەگەڵ پرس���ی داعش‪ ،‬وەها کەوتەوە کە‬ ‫هەڕەش���ەی داعش بچیت���ە ناوجەرگەی‬ ‫پایتەخت���ە گەورەکان���ی ئەوروپاوە‪ .‬بۆ‬ ‫ئێم���ەش‪ ،‬بڕی���ار ن���ەدان ‪‌Inaction‬و‬ ‫رارای���ی لەبری���اردان‌و خۆترس���اندن‌و‬ ‫زەقکردنەوەی مەترس���ییەکان‪ ،‬مەترسی‬ ‫لەسەر چارەنووس���مان دادەنیت‪ ،‬لێرەدا‬ ‫مەبەس���تم ئ���ەوە نیە کە حیس���اب بۆ‬ ‫هەمو س���یناریۆکان نەکریت‌و بێ منەتانە‬ ‫مامەڵ���ە لەگ���ەل پێ���دراوەکان بکرێت‪،‬‬ ‫مەبەس���تم ئەوەیە ئی���رادەی بریاردانمان‬ ‫نەبێ���ت‌و بەدواخس���تنی ریفران���دۆم‌و‬ ‫پرسی س���ەربەخۆیی لەم دەرفەتەی ناو‬ ‫هەلومەرجی بابەتی‪ ،‬مەترس���ی لەس���ەر‬ ‫ئایندەمان دروستبکەین‌و دەرفەتەکانمان‬ ‫لەدەس���تبچێت‪ .‬لەسیاس���ەت‪ ،‬ریس���ک‬ ‫نەکردن‪ ،‬گەورەترین ریسکە‪.‬‬ ‫کۆتایی دەوڵەت ‌ی ویستڤالییایی‬ ‫لەپاش جەنگی ‪ ٣٠‬س���الەی ئەوروپاو‬ ‫هاتنەئ���ارای دەوڵەت‪-‬نەت���ەوەی دوای‬ ‫رێککەوتن���ی ویس���تڤالیای ‪،١٦٤٨‬‬ ‫دەوڵەت���ەکان یەک���ەی ن���او پەیوەندییە‬ ‫نێودەوڵەتێ���کان ب���ون‪ .‬تەنانەت تیۆری‬ ‫ریالی���زم لەدیراس���اتی پەیوەن���دی‬ ‫نێودەوڵەتی‪ ،‬دەوڵەت تەوەرە‌و لەس���ەر‬ ‫بنەمای هێزی دەوڵەت بۆ خۆپاراس���تن‬ ‫لەکەی���ۆس‪ -‬پش���ێوی‪ -‬نیودەوڵەت���ی‬ ‫راڤ���ەی رەهەن���دەکان دەکات‪ .‬ئ���ەم‬ ‫بابەت���ە لەدنی���ای جوت جەمس���ەری‌و‬ ‫تاکجەمس���ەری بەردەوام���ی هەبو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەگەل سەرهەڵدانی راپەرینی ناو واڵتانی‬ ‫عەرەب���ی‌و ش���ەڕی داع���ش‌و بەهێزبونی‬ ‫فەیسبوک‌و سۆش���یال میدیا‌و بەهێزبونی‬ ‫پیگەی تاک لەناو کۆمەڵگاکان‌و شکستی‬ ‫دەوڵەت لەناوچەکە‌و زۆربونی پەنابەران‌و‬ ‫باڵوبون���ەوەی وێکیلێک���س‌و کەیس���ی‬ ‫ئی���دوارد س���نۆدن‌و کاریگ���ەری بزاڤ���ە‬ ‫پۆپۆلیستیەکان لەسەر سیاسەتی واڵتان‪،‬‬ ‫دۆخێکی وەهای هێنایە ئاراوە کە بەتەنها‬ ‫دەوڵەتەکان چی���دی تاکە (یەکەی) ناو‬ ‫تۆڕی پەیوەندییە نێودەوڵەتیەکان نین‪.‬‬ ‫لێرەوەی���ە کە پێگەی ئەکت���ەر‌و یەکەی‬ ‫‪Non-State Actor‬‬ ‫نا‪-‬دەوڵەت���ی‬ ‫رۆڵ‌و نەخ���ش لەش���کلپیدانی پەیوەندیە‬ ‫نێودەوڵەتیەکان دەگێڕێت‪ .‬بەش���ێک لەم‬ ‫ئەکت���ەرە نادەوڵەتیان���ە هەرەش���ەن بۆ‬ ‫ئاسایش‌و سەقامگیری نیودەولەتی‪ ،‬وەک‬ ‫داعش‌و رێکخراوە تیرۆریستیەکانی دێکە‪،‬‬ ‫بەشێکی دێکەی ئەکتەرە نادەوڵەتیەکان‬ ‫لەزۆرێ���ک لەدەوڵەت���ەکان کاریگ���ەری‬ ‫پۆزەتیڤ لەپاراس���تنی ئاسایش‌و ئاشتی‬ ‫هەرێمایەتی‌و جیهانی دادەنین‪ ،‬نمونەش‬ ‫هەرێمی کوردستانە‪ .‬هەرێمی کوردستان‬ ‫لەش���ەڕی تیرۆر‌و باالنس���ی هێزی نێوان‬ ‫سوننە‪ -‬شیعە‌و ملمالنێی هەژمونی ئێران‌و‬ ‫تورکیا بۆ زلهێزی ئیقلیمی‪ ،‬حەواندنەوەی‬ ‫ئ���اوارەو پەناب���ەر‌و بون بەس���ەنتەری‬ ‫هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لەشەڕی تیرۆر‪،‬‬ ‫س���ەلمێنەری ئەو راس���تیەیە کە چیدی‬ ‫(دەوڵ���ەت) بەتەنها گەمەکەری بنەڕەتی‬ ‫نیە‌و ب���وار بۆ ئەکت���ەرە نادەوڵەتیەکان‬ ‫هاتۆتە ئارا رۆڵ بگێڕن لەس���ەر شانۆی‬ ‫نێودەوڵەت���ی‪ .‬لێرەوەی���ە ک���ە هەرێمی‬ ‫کوردستان بەریفراندۆم‌و پرۆسەی بەرەو‬ ‫س���ەربەخۆیی بەئیرادەی خۆی قۆناغی‬ ‫لەئەکتەری نادەوڵەتی بەرەو ئەکتەرێکی‬ ‫دەوڵەتی تیدەپەرینیت‪.‬‬ ‫سەردەمی هاودژی‌و نادڵنیایی ستراتیژی‬ ‫لەدنی���ای ج���وت جەمس���ەری‌و ت���ا‬ ‫ئاستێکی زۆر لەدنیای تاکجەمسەریشدا‪،‬‬ ‫جۆرێ���ک لەرۆش���ن بون���ی ئاراس���تەی‬ ‫جوڵەی نێودەوڵەتی‌و دابەش���بونی هێز‌و‬

‫هاوپەیمانیتی���ەکان دی���ار ب���ون‌و کەمتر لەهاوپەیمانێتیە هەرێمایەتیەکان‌و تۆڕی‬ ‫بوار بۆ ه���اودژی ‪‌Paradox‬و نادلنیایی ئەو هاوپەیمانێتییە نێودەوڵەتیانە لەسەر‬ ‫س���تراتیژی ‪ Strategic Uncertainty‬ئاس���تی جیه���ان‪ ،‬هەرێمی کوردس���تان‬ ‫هەبوو‪ .‬یەکێک لەس���یما دیارەکانی ئەم س���ەلماندی ک���ە ژمارەیەک���ە‪ ،‬بەهەمو‬ ‫قۆناغی راگ���وزەرەی هەلومەرجی بابەتی کەموکوڕیەکانمان���ەوە‪ ،‬ناتوانرێ نادیدە‬ ‫دنیا‪ ،‬هەم ه���اودژی زۆر‌و هەم نادلنیایی بگیرێ‪.‬‬ ‫ستراتیژیە‪ .‬رەوتی روداو‌و گۆڕانکاریەکانی‬ ‫دنیا هێن���دە خێرا‌و فرە ئاراس���تەن کە گۆڕانی چەمکی جیۆپۆلەتێکی کالسیک‬ ‫خالێک���ی دیک���ەی گرن���گ لەدۆخ���ی‬ ‫توان���ای پێش���بینی نزێ���ک م���ەودای ‪٥‬‬ ‫ساڵیش زۆر س���ەخت بوە‪ ،‬گۆڕانکارییە ئێس���تای هەلومەرجی بابەت���ی گۆڕانی‬ ‫سیاسیەکانی ناو واڵتان‌و دابەشبونەوەی چەمکی جیۆپۆلەتێکی کالس���ێکە‪ ،‬واتە‬ ‫هێزی نێوان الیەنەکان‌و کاریگەریان لەسەر تەنه���ا سیاس���ەتی زەوی نی���ە‪ .‬بەڵکو‬ ‫هەڵوێست‌و سیاسەتی دەرەوەیان خێراتر پەیوەندی سیاس���ەت‌و پرسە داراییەکان‬ ‫جیۆپۆلەتێک���ی‬ ‫بوەو نادڵنیایی س���تراتیژی لێکەوتۆتەوە ‪‌Geo-Financial‬و‬ ‫ب���ەوەی کە ریتمێکی جیگیر نیە دڵنیایی ئەمن���ی‌و پەیوەن���دی کات‌و تەکنۆلۆژیا‌و‬ ‫ستراتیژی ببەخشیت‪ .‬لەنمونەی هاودژی‪ ،‬بەس���تنەوەی ب���ەزەوی‌و لێکەوتەکانی‪.‬‬ ‫هەلویس���تی ئەمریکا لەکۆنگ���رەی ریاز‌و لێرەشەوەیە کە پێگەی ئێستای هەرێمی‬ ‫تۆمەتبارکردنی قەت���ەر لەالیەن ترامپ‌و کوردستان لەروە جیۆپۆلەتێکیەکانەوە‪،‬‬ ‫دوات���ر فرۆش���تنی ئیف ‪‌١٦‬و س���ەردانی ئ���ەو دەرفەتەی دەداتێ بتوانێ پرس���ی‬ ‫تیلەرس���ن‌و مۆرکردن���ی رێککەوتن���ی ریفراندۆم‌و خۆسەلماندن وەک ئاکتۆرێکی‬ ‫ئەمنی‌و سیاسی‪ ،‬هاوپەیمانیەتی تورکیا‌و کارا‌و کارتێکەر بسەلمێنیت‪.‬‬ ‫س���عودیە‌و ئیمارات لەبەرامبەر هەژمونی‬ ‫ئێ���ران لەالی���ەک‌و ناکۆک���ی تورکی���ا‌و‬ ‫کۆتایی سەردەمی (سفر‪ -‬گەمە)‬ ‫سعودیە‌و ئیمارات لەسەر قەتەر لەالیەک‪،‬‬ ‫س���یمایەکی دیکەی قۆناغی راگوزەری‬ ‫پش���تیوانی ئەمریکا ل���ەروی هەوالگری ئێستای دنیا‪ ،‬کۆتایی سەردەمی (سفر‪-‬‬ ‫س���ەربازی بۆ تورکیا ل���ەدژی پەکەکە‌و گەمە)یە‪ .‬بەو واتایەی کە لەناو سەرجەم‬ ‫پش���تیوانی ئەمریکا بۆ پەیەدەی س���ەر گۆڕانکاریەکاندا‪ ،‬گرتنەبەری س���تراتیژی‬ ‫بەپەکەک���ە لەس���وریا لەش���ەڕی رەقە‌و ی���ان هەموی ی���ان هیچ‪ ،‬س���تراتیژێکی‬ ‫شەڕەکانی دیکە‪ ،‬ناکۆکی نێوان ئەمریکا‌و شکست خواردوە‪ .‬لێرەوەیە کە گرنگە بۆ‬ ‫روسیا لەس���ەر هەژمونی زیاتر لەسوریا‌و ئێمە کردار‌و گوتار‌و مارکێتینگی پرس���ی‬ ‫هەماهەنگی هەردوال‌و رێککەوتنی پوتین‪ -‬ریفراندۆم بەش���ێوازێک مامەڵەی لەگەڵدا‬ ‫ترامپ لەسەر ئاگربەس���ت‌و هەماهەنگی بکرێ���ت لەس���ەر ئاس���تی هەرێمایەتی‌و‬ ‫س���ەربازی دژی داع���ش‪ ،‬هەماهەنگ���ی نێودەوڵەت���ی‪ ،‬ک���ە بەمان���ای بردنەوە‪-‬‬ ‫ئێ���ران‌و روس���یا لەالیەک بۆ پاراس���تن‌و بردنەوەی���ە‪ .‬ه���ەر ج���ۆرە دڵنیایی���ەک‬ ‫مان���ەوەی رژێم���ی س���وریا‌و پەیوەندی پێویس���ت بێت‪ ،‬لەروانگە‌و سیاس���ەت‌و‬ ‫تا ئاس���تی س���تراتیژی نێوان روس���یا‌و ک���رداری نەخش���ە ب���ۆ دان���راو‪ ،‬دەبێت‬ ‫ئیس���رائیل بۆ دورخستنەوەی هەڕەشەی هەمومان پێکەوە بیگرینە بەر بۆ ئەوەی‬ ‫ئەمنی‌و سەربازی حیزبواڵ‌و ئێران لەسەر پرس���ی ریفراندۆم لەو ه���زرە ئەمنیەی‬ ‫ئەمنیەتی سنورەکانی ئیسرائیل‌و دەیان دەوروب���ەر کە بەتێڕوانینی س���فر گەمە‬ ‫نمونەی دیک���ەی پارادۆک���س‌و تێکەڵ‌و س���ەیری دەکەین بگۆڕین ب���ە تێڕوانینی‬ ‫ئاڵۆزبونی هاوپەیمانیتیەکان‪ .‬لەناو ئەم بردنەوە بردنەوە‪.‬‬ ‫تۆرە تێکچرژاوەی نادلنیایی ستراتیژی‌و‬ ‫هاودژی���ەدا‪ ،‬گرنگە هەرێمی کوردس���تان‬ ‫کۆبەند‬ ‫دەستەوەس���تان نەبێ���ت‌و دەرفەت���ی‬ ‫ه���ەروەک لەخس���تنەرووی بەش���ێک‬ ‫لەباری ئێس���تا بۆ ریفراندۆم‌و پرۆس���ەی لەس���یماو خەس���ڵەت‌و داینامێکیەت���ی‬ ‫سەربەخۆیی بەباشی بقۆزیتەوە‪ ،‬چونکە ژینگەی ستراتیژی دنیا ئەوەندەی بکریت‬ ‫نازانرێت دو س���اڵی ئایندە هاوکێشەکان لە‌وتارێکی رۆژنامەوانی خس���تمانە روو‪،‬‬ ‫چ���ۆن دەکەونەوەو ریفراندۆمیش بژرادە‌و بەپێچەوانەی سەردەمی جوت جەمسەری‬ ‫ئۆپشنێکی هەمیشەیی کراوە نیە کە هەر کە ب���واری مانۆری ئێمە زۆر تەس���ک‌و‬ ‫کاتێک حەزمان کرد‌و بەپێویستمان زانی قوربان���ی بەریەککەوتنی بەرژەوەندی دو‬ ‫ئینجا بەکاریبهێنین‪.‬‬ ‫کامپ بوین‌و لەسەردەمی تاکجەمسەریش‬ ‫ئەوەن���دی دیدی مرۆیی ب���ۆ دۆزی کورد‬ ‫هەبو‪ ،‬ئەوەندە بەدیدێکی هاوبشی ئەمنی‌و‬ ‫نەمانی (سازان)‬ ‫جگە لەو خاالنەی سەرەوە کە بابەتەکە سیاس���ی‌و باالنس���ی هێز مامەڵە لەگەڵ‬ ‫زۆرتر دەکێش���یت‪ ،‬بەاڵم لێرەدا دەرفەت کوردستان نەدەکرا‪ ،‬ئێستا لەم سەردەمی‬ ‫ه���ەر ئەوەندەی���ە باس بکرێ���ن‪ ،‬بابەتی راگ���وزەرەی گۆرەپان���ی نێودەوڵەتیەدا‪،‬‬ ‫دێکەی جی بایەخیش هەن کە بەکورتی ویرای هەمو کەموکوڕیەکانمان‪ ،‬کوردستان‬ ‫ئام���اژەی دێکەی���ان پیبدەی���ن‪ .‬یەکێک ه���ەم توان���ی خ���ۆی وەک کارەکتەرێک‬ ‫لەسیماکانی ئێستای هەلومەرجی بابەتی لەناوچەکە بس���ەلمێنێت‪ ،‬ه���ەم بتوانێت‬ ‫ئەوەیە کە (س���ازان‪ ) Consensus -‬لەرێگەی بڕیاردان‌و ئەنجامدانی ریفراندۆم‬ ‫لەس���ەر ئاس���تی گۆڕەپانی نێودەوڵەتی بۆ س���ەربەخۆیی‪ ،‬بەقەوارەیەکی خاوەن‬ ‫نیی���ە‌و لەن���او واڵتانیش نەم���اوە‪ .‬واتا‪ ،‬س���ەروەری‪ ،‬ش���وێنێک لەمێ���ژوی نوێی‬ ‫ناتوانرێت سازانی تەواو لەگەمەکەرەکانی قۆناغی فرەجەمسەری بۆ خۆی بپچڕێت‪.‬‬ ‫کۆمەڵگای نێودەوڵەتی چاوەڕوان بکرێت ئەگ���ەر چاوەڕێی ئەوە بی���ن لەو هەمو‬ ‫ی���ان لەناوەندەکان���ی هێزی ن���او واڵتان دنیای پارادۆکس‌و ئالۆزە پر لەناسازان‌و‬ ‫چ���اوەڕوان بکرێ���ت‪ .‬لێرەوەی���ە ئەگەر نادلنیای���ی س���تراتیژیەدا‪ ،‬ئەکتەرەکانی‬ ‫پێمانوابێت بۆ پرسی ریفراندۆم‪ ،‬لەنێوان دیکە پێمانبلێن کەی کاتیەتی‌و کەی کاتی‬ ‫واڵتانی خاوەن هەژمون سازانێک دەبێت نیە‌و ئەوان ئایندەمان بۆ رەنگڕێژ بکەن‪،‬‬ ‫بۆ پشتگیری یان ریگری لەریفرادنۆم‪ ،‬ئەوا ئەوە دەبێت تا هەتایە چاوەڕێ بین‪ .‬خوا‬ ‫خۆمان توشی حیساباتی هەڵە دەکەین‪ .‬یار بێت هەوڵدەدەین لە چەند نویسنێکی‬ ‫یان پێمانوابێت هەم لەئاستی هەرێمایەتی دێکەدا‪ ،‬هەلومەرجی ئێستای رۆژهەالتی‬ ‫یان لەئاستی ئەوروپا‌و زلهێزەکانی دیکە‪ ،‬ناوەراس���ت‌و دەرفەتەکان���ی ب���ەردەم‬ ‫س���ازانێک دەبێ���ت بۆ پش���تگیری یان ریفراندۆم‌و سەربەخۆیی بخەینەرو‪.‬‬ ‫رەتکردنەوە‪ ،‬دیس���ان توشی حیساباتی‬ ‫هەڵە دەبین‪ ،‬چونکە نەک لەسەر پرسی‬ ‫ریفراندۆم‪ ،‬بەڵکو لەس���ەر دەیان بابەت‌و‬ ‫تەوەری گرنگتر لەگۆڕەپانی نێودەوڵەتی‪،‬‬ ‫نەتوانراوە س���ازانی ناو واڵتەکان‌و نێوان‬ ‫واڵتەکان بهێنریت���ە دی‪ .‬ئەمەش بەرای‬ ‫م���ن هێندەی دەرفەتە ب���ۆ مانۆری ئێمە‬ ‫لەسەر دەستخستنی پشتگیری لە‌واڵتانی‬ ‫دۆس���ت‌و الیەندارکردنی واڵتانی بێالیەن‌و‬ ‫بێالیەن کردنی واڵتانی نەیار بەریفراندۆم‪،‬‬ ‫هێندە هەڕەشە نیە‪.‬‬ ‫تیۆری ئالۆزی ئاسایشی هەرێمایەتی‬ ‫بەپێی تیۆری باری بۆزان لەئاسایشی‬ ‫نێودەوڵەتی کە بەتیۆری ئالۆزی ئاسایشی‬ ‫هەرێمایەت���ی ناس���راوە ‪Regional‬‬ ‫‪،Complex Security Theory‬‬ ‫ئاسایش���ی ناوچەی���ی ئێس���تا پێکەوە‬ ‫بەستراوە‪ ،‬بەهەمانش���ێوە بەرهەمداری‌و‬ ‫دەستپیشخەری لەش���وێنێکی هەرێمێکی‬ ‫جیهانییەوە کاریگەری لەسەر ناوچەکانی‬ ‫دێکەش دادەنێت‪ .‬لێرەوەیە کە بەشداری‬ ‫هەرێمی کوردستان لەسەقامگیری دنیای‬ ‫ئالۆزی رۆژهەالتی ناوەراس���ت‪ ،‬کارتێک‬ ‫نیە ئەکتەرەکانی دێکەی ناوچەکە بتوانن‬ ‫ژێر پێی بخەن یان نادیدەی بگرن‪ ،‬بۆیە‬

‫بەشداری هەرێمی‬ ‫کوردستان‬ ‫لەسەقامگیری دنیای‬ ‫ئالۆزی رۆژهەالتی‬ ‫ناوەراست‪ ،‬کارتێک‬ ‫نیە ئەکتەرەکانی‬ ‫دێکەی ناوچەکە‬ ‫بتوانن ژێر پێی بخەن‬ ‫یان نادیدەی بگرن‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )585‬سێشه‌مم ‌ه ‪2017/7/18‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫بیروڕا‬

‫مه‌ترسـی ‌ی لە‌قۆناغ ‌ی دوا ‌ی ده‌وڵه‌ت له‌نێوان ره‌وایی‌‌و بە‌پاساوكردندا‬ ‫جاڕنامه‌ی‌ ده‌ستووری ‌ی وه‌ك زه‌مانه‌ت‬ ‫ئه‌بوبه‌كر عه‌لی‌‬

‫مش����ت‌ومڕه‌كانی‌ ئێس����تای‌ كوردستانی‌‬ ‫باش����وور له‌هه‌مبه‌ر ده‌وڵه‌ت‌و سه‌ربه‌خۆی ‌ی‬ ‫زیاد له‌ره‌هه‌ندێك له‌خۆده‌گرن‪.‬‬ ‫ئه‌م پرس����ه‌ هه‌ر له‌میكانیزم‌و ش����ێوه‌ی‌‬ ‫راپرسییه‌و‌ه تا ده‌گات ‌ه كاته‌كه‌ی‌‌و سیستمه‌‬ ‫سیاس����ییه‌ چاوه‌ڕوانكراوه‌ك����ه‌ی‌ ن����اوی‌‬ ‫ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬به‌ش����ێ‌ له‌نوخبه‌ی‌ سیاس����ی‌و‬ ‫حیزب����ی‌‌و فكریی‌‪ ،‬له‌س����ۆنگه‌ی‌ به‌دگومانی‌‬ ‫له‌هه‌مبه‌ر سروشتی‌ سیستمه‌ سیاسییه‌كه‌ی‌‬ ‫داهاتوی‌ كوردستانی‌ باش����وور‪ ،‬له‌قۆناغی‌‬ ‫دوای‌ راگه‌یاندن����ی‌ س����ه‌ربه‌خۆیدا‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر‬ ‫گشتپرس����یش وه‌ك رێكارێك ب����ۆ جاڕدانی‌‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆیی‌‌و دامه‌زراندن����ی‌ ده‌وڵ����ه‌ت‬ ‫ره‌تنه‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا گومان����ی‌ جۆراوجۆری‌‬ ‫بە‌ده‌وردا هه‌ڵده‌چنن؟‪ .‬ئه‌م هه‌ڵوێس����ته‌ش‬ ‫هه‌روا لە‌خۆڕایی‌‌و بۆش����ایی‌‌و بێ‌ پێشه‌كی‌‬ ‫ی����ه‌وه‌ س����ه‌رچاوه‌ی‌ نه‌گرت����ووه‌‪ .‬به‌ڵك����و‬ ‫ده‌رهاویش����ته‌‌و ره‌نگدان����ه‌وه‌ی‌ سروش����تی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ ده‌یانساڵی‌ رابردووی‌ نێوان هێزه‌‬ ‫خۆ به‌ناس����یونالیس زان����ه‌كان‌و ئه‌زموونی‌‬ ‫حوكمڕانی‌ (‪)25‬س����اڵی‌ راب����ردوو‪ ،‬ناكۆكی‌‬ ‫یه‌ سه‌ربازی‌‌و سیاسی یه‌كانه‌‪ .‬ده‌ركه‌وتن‌و‬ ‫س����ه‌رهه‌ڵدانی‌ ئۆپۆزیس����یۆنیش لە‌ژیان����ی‌‬ ‫سیاس����ی‌و حوكمڕانی‌ هه‌رێم لە‌(‪)2009‬دا‪،‬‬ ‫وه‌ك به‌ره‌نجامێ‌ بۆ ته‌شه‌كردنی‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫قوڵبونه‌وه‌ی‌ خراپ به‌كارهێنانی‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫له‌نێ����و نوخب����ه‌ی‌ حیزبی����ی حوكم����ڕان‌و‬ ‫سه‌رمه‌ست‌و خاوه‌ن به‌رژه‌وه‌ندیدا‪ ،‬لە‌هه‌ندێ‌‬ ‫روه‌وه‌‪ ،‬ره‌هه‌ن����دی‌ نوێ‌ی‌ خس����ته‌ س����ه‌ر‬ ‫ملمالنێ‌ ته‌قلیدی‌ ی����ه‌ باوه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگه‌‌و‬ ‫ره‌وتی‌ ناس����یونالیزمی‌ كوردی‌ لە‌باش����وور‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌م رووه‌ش����ه‌وه‌ كێش����ه‌كه‌ی‌ قوڵتر‬ ‫ك����رده‌وه‌‪ ،‬به‌ه����ۆی‌ زی����اد لە‌هۆكارێكه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌وج����ۆره‌ی‌ پێویس����ته‌‌و چاوه‌ڕوانده‌كرا‪،‬‬ ‫ئۆپۆزیس����یۆن نه‌یتوان����ی‌ ئ����ه‌و س����ه‌ره‌تا‬ ‫پرشنگدار‌و گرنگه‌ی‌ له‌سه‌ر ئاستی‌ دووباره‌‬ ‫پۆلێنك����ردن‌و پێناس����ه‌كردنه‌وه‌ی‌ ب����ه‌ره‌‌و‬ ‫سه‌نگه‌ر‌و ریزبه‌ندییه‌كان هێنابوویه‌ كایه‌وه‌‪،‬‬ ‫بگه‌یه‌نێته‌ ئاس����تی‌ تێپه‌ڕاندن����ی‌ ملمالنێ‌‬ ‫ته‌قلیدیه‌كان����ی‌ نێو ماڵی‌ كوردی‌ باش����وور‬ ‫كه‌ لە‌شه‌س����ته‌كانی‌ س����ه‌ده‌ی‌ رابردوه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌س����تی‌ پێكردووه‌‌و تاكو ئێستاش روحی‌‬ ‫ئه‌م كۆمه‌ڵگه‌یه‌ ئازار ده‌دات‌و س����ه‌رچاوه‌ی‌‬ ‫جۆره‌ها نه‌هامه‌تییه‌‪.‬‬ ‫گه‌ر بشگه‌ڕێینه‌وه‌ بۆ سه‌ر پرسه‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫یه‌كه‌ی‌ ئه‌م وتاره‌‪ ،‬واته‌ مه‌سه‌له‌ی‌ سیستمی‌‬ ‫سیاس����ی لە‌ده‌وڵه‌ت����ی‌ چاوه‌ڕوانك����راوی‌‬ ‫كوردس����تانی‌ باشووردا‌و بپرس����ین‪ :‬داخۆ‬ ‫وروژاندنی‌ ئه‌م پرسه‌ دیدێكی‌ روون‌و واقیعی‌‬ ‫سیاسی لە‌پش����ته‌وه‌یه‌‌و مه‌به‌س����ت تیایدا‬ ‫ده‌س����ته‌به‌ركردنی‌ كۆمه‌ڵێ‌ ده‌س����ته‌به‌ر‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ ‌ی ده‌وڵ����ه‌ت ته‌نها نه‌بێته‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫چوون����ه‌ نێ����و قۆناغێكی‌ ن����وێ‌ لە‌روانگه‌ی‌‬ ‫یاس����ای‌ گش����تی‌ نێو ده‌وڵه‌تی‌ یه‌وه‌‪ ،‬واته‌‬ ‫بون بە‌ئه‌ندامی‌ س����ه‌ربه‌خۆی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی‌‪ ،‬به‌ڵكو شانس����ی‌ گه‌وره‌ترمان‬ ‫بۆ چه‌سپاندنی‌ س����ه‌ره‌تاكانی‌ سیستمێكی‌‬ ‫دادپه‌روه‌رانه‌‌و دیموك����راس‌و هاوچه‌رخ پێ‌‬ ‫ببه‌خش����ێت؟‪ .‬هه‌روه‌ها بۆ ئه‌وه‌ی‌ به‌ش����ی‌‬ ‫له‌و مه‌ترس����ی‌‌و گومانانه‌ش له‌م روانه‌وه‌ بۆ‬ ‫نوخبه‌‌و هاواڵتیانی‌ ئاسایی‌ بڕه‌وێنێته‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ڕابردوی‌ هێزه‌ ده‌س����ه‌اڵتداره‌كان دروستیان‬ ‫كردووه‌؟‪.‬‬ ‫له‌م روه‌وه‌ س����ه‌ره‌تا ده‌مه‌وێت بڵێم بونی‌‬ ‫مه‌ترسی لە‌خراپ به‌كارهێنانی‌ ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫سیستمێكی‌ سیاس����ی نادروست لە‌ئاینده‌ی‌‬ ‫كوردس����تانی‌ باش����وور لە‌قۆناغ����ی‌ دوای‌‬ ‫دامه‌زراندن����ی‌ ده‌وڵه‌ت����ی‌ چاوه‌ڕوانكراودا‪،‬‬ ‫ره‌وایه‌‪ .‬ره‌وایه‌تی‌ خۆشی‌ له‌چه‌ندین شته‌وه‌‬ ‫وه‌رده‌گرێت‪ ،‬له‌وانه‌ش‪:‬‬ ‫‪ .1‬راب����ردووی‌ خوێنای‌ په‌یوه‌ندی‌ نێوان‬ ‫هێزه‌كان‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئه‌زموون����ی‌ حوكمڕانی‌ (‪ )25‬س����اڵی‌‬ ‫رابردووی‌ هه‌رێم‪.‬‬ ‫‪ .3‬دۆخی‌ ئێستای‌ هه‌رێم‪.‬‬ ‫‪ .4‬دواكه‌وتووی����ی‌ كلت����وری‌ سیاس����ی‬ ‫ناوچه‌كه‌‌و له‌وانه‌ش باشووری‌ كوردستان‪.‬‬ ‫كێش����ه‌ش له‌ده‌ربڕین����ی‌ ئه‌م مه‌ترس����یه‌‬ ‫ره‌وایه‌دا نیه‌‪ ،‬چونكه‌ ده‌ربڕینی‌ پێویستیه‌كی‌‬ ‫قۆناغه‌كه‌ی����ه‌‪ ،‬به‌ڵك����و كێش����ه‌ له‌وێ����وه‌‬ ‫س����ه‌رهه‌ڵده‌دات كه‌ ئه‌م مه‌ترس����ی‌ یه‌ بۆ‬ ‫ئاستی‌ ره‌تكردنه‌وه‌ی‌ خودی‌ سه‌ربه‌خۆیی‌‌و‬ ‫پرۆژه‌ی‌ ده‌وڵه‌ت‌و گه‌یش����تن بە‌ساته‌وه‌ختی‌‬ ‫خود سه‌روه‌ری‌ گه‌وره‌ بكرێت‪ .‬كێشه‌كه‌ش‬ ‫له‌م ئاس����ته‌دا قوڵتر ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬كاتێك ئه‌م‬

‫هه‌ڵوێستگرتنه‌ فكری‌‌و سیاسی‌و به‌رمه‌بنای‌‬ ‫تێڕام����ان‌و خوێندنه‌وه‌‌و وردبونه‌وه‌ لە‌خود ‌ی‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆیی‌‌و ده‌وڵه‌ت����ه‌وه‌ س����ه‌رچاوه‌‬ ‫نه‌گرێت‪ ،‬لە‌جه‌وهه‌ر‌و قواڵییدا هه‌ڵوێس����ت‬ ‫بێت به‌رامبه‌ر هێزێكی‌ سیاس����ی دیاریكراو‪،‬‬ ‫ك����ه‌ ده‌ستپێش����خه‌ر ب����وە‌ له‌‌وروژاندن����ی‌‬ ‫پرس����ی‌ گشتپرس����ی‌ دا‪ ،‬لە‌روانگه‌ی‌ به‌شێ‌‬ ‫لە‌به‌رامبه‌ره‌كانیشه‌وه‌‪ ،‬ئه‌هلیه‌تی‌ سیاسی‌و‬ ‫نیش����تمانی‌ ئه‌و هه‌نگاوه‌ی‌ نیه‌؟ مه‌به‌ستمه‌‬ ‫بڵێم داخ����ۆ وروژاندنی‌ ئه‌م مه‌ترس����ی‌ یه‌‬ ‫مه‌به‌س����ت تیایدا بیركردن����ه‌وه‌‌و هه‌وڵدان‌و‬ ‫كاركردنه‌ بۆ ج����وان هاتنه‌ بونی‌ ده‌وڵه‌ت‌و‬ ‫رێكه‌وت����ن له‌س����ه‌ر هێڵه‌ گش����تی‌ یه‌كانی‌‬ ‫سیس����تمی‌ سیاس����ی لە‌داهات����ووی‌ ئ����ه‌م‬ ‫ده‌وڵه‌ت����ه‌دا‌و به‌ده‌س����ت هێنان����ی‌ كۆمه‌ڵێ‌‬ ‫ده‌س����ته‌به‌ری‌ به‌و جۆره‌ی‌ كاری‌ سیاسی‌و‬ ‫نیش����تمانی‌ پێمان ده‌ڵێت‪ ،‬یاخ����ود ئه‌مه‌‬ ‫پاس����اوێكه‌ بۆ ره‌تكردنه‌وه‌ی‌ گشتپرس����ی‌و‬ ‫پرسی سه‌ربه‌خۆیی‌‌و به‌رگریكردنه‌ لە‌دۆخی‌‬ ‫ناده‌وڵه‌ت����ی‌ ئێس����تا؟ ئ����ه‌وه‌ی‌ وه‌اڵم����ی‌‬ ‫ئه‌م پرسیاره‌ش����مان لە‌رۆژان����ی‌ داهاتوودا‬ ‫ده‌دات����ه‌وه‌‪ ،‬ج����ۆری‌ ره‌فت����اری‌ سیاس����ی‬ ‫هێز‌و نوخبه‌كانه‌ ل����ه‌م روه‌وه‌‪ ،‬واته‌ داخۆ‬ ‫ب����ه‌دوا ‌ی ده‌س����ته‌به‌ریدا ده‌گه‌ڕێ����ن‌و كاتێ‌‬ ‫پێ‌ی‌ گه‌یش����تن ده‌بن بە‌به‌ش����ێكی‌ گرنگ‌و‬ ‫زیندووی‌ هه‌وڵه‌كانی‌ هێنانه‌ بونی‌ قه‌واره‌ی‌‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆی‌ نیش����تمانیی‌ لە‌كوردس����تانی‌‬ ‫باش����ووردا‪ ،‬یاخود دوای‌ ئ����ه‌وه‌ش درێژه‌‬ ‫بە‌پێداگرتن له‌س����ه‌ر هه‌ڵوێسته‌كه‌ی‌ خۆیان‬ ‫ده‌ده‌ن‌و لە‌هه‌م����ان روانگه‌ش����ه‌وه‌‪ ،‬دژ‬ ‫بە‌گشتپرسی‌و بە‌ده‌وڵه‌تبون ده‌وه‌ستنه‌وه‌؟‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ لێره‌دا له‌الیه‌ن به‌شێ‌ له‌و ناوه‌نده‌ی‌‬ ‫ئه‌م پرسه‌ی‌ كردووه‌ته‌ به‌ربه‌ست له‌به‌رده‌م‬ ‫پش����تیوانیكردن لە‌گشتپرس����ی‪ ،‬گومان����ی‌‬ ‫پابه‌ند نه‌بون بە‌ده‌س����ته‌به‌ریه‌كان بهێنرێته‌‬ ‫كای����ه‌وه‌؟ واته‌ بوترێت ده‌س����ته‌به‌ری‌ چی‌‬ ‫یه‌ ب����ۆ پابه‌ندبون بە‌ده‌س����ته‌به‌رییه‌كانه‌وه‌‬

‫خه‌بات بۆ حوكمڕانیه‌ك ‌ی‬ ‫باش‪ ،‬دیموكراسی‌‪،‬‬ ‫دادپه‌روه‌ریی‌‌و‬ ‫چاكسازیی‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫بە‌سه‌ربه‌خۆی ‌ی‬ ‫كۆتایی‌ نایه‌ت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ده‌بێت زیاتر په‌ر‌ه‬ ‫بسێنێت‌و شێلگیرانه‌تر‬ ‫بە‌سوود وه‌رگرتن‬ ‫له‌و ده‌رفه‌تانه‌ ‌ی‬ ‫چوارچێوه‌كانی‌ ده‌وڵه‌ت‬ ‫ده‌یخاته‌ به‌رده‌ست‬ ‫درێژ‌ه بكێشێت‌و‬ ‫به‌رفراوانتر بێت‬ ‫؟ له‌‌وه‌اڵمی‌ پرس����یارێكی‌ له‌م جۆره‌ش����دا‬ ‫ده‌ب����ێ‌ بڵێین‪ :‬وروژاندنی‌ پرس����یارێكی‌ له‌و‬ ‫ج����ۆره‌ لە‌هه‌ندی‌ روه‌وه‌ ده‌بێت����ه‌ جه‌ده‌لی‌‬ ‫سوفستائی‌‌و لێپرسراوێتی‌ سیاسی لە‌ئه‌ستۆ‬ ‫نه‌گرتنی‌ پێویست‪ .‬چونكه‌ زه‌مانه‌ت لە‌كاری‌‬ ‫سیاسی‌و لە‌ئاستی‌ ده‌ستوردا‪ ،‬گه‌ل‌و هه‌مو‬ ‫ئه‌و هێز‌و نوخبانه‌ن كه‌ به‌رگری‌ لە‌ئازادی‌‌و‬ ‫مرۆڤ‌و زه‌مانه‌ته‌كان‌و ده‌ستوور ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫بە‌واتایه‌ك����ی‌ ت����ر ئه‌گ����ه‌ر حكوم����ه‌ت‌و‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتداران یاس����ا به‌س����ه‌ر هاواڵتیاندا‬ ‫پیاده‌ بكه‌ن‌و هه‌ندێ‌ جاریش بیس����ه‌پێنن‪،‬‬ ‫ئه‌وا ئه‌ركی‌ گ����ه‌ل‌و هێزه‌ زیندووه‌كانیه‌تی‌‪،‬‬ ‫ده‌س����توور وه‌ك یاس����ای‌ چۆنیه‌ت����ی‌‬ ‫حوكمڕانێتیكردن به‌س����ه‌ر ده‌س����ه‌اڵتداراندا‬ ‫پی����اده‌ ب����كات‪ .‬بی����رم دێ����ت جارێكیان‬ ‫لە‌كۆڕێكدا لە‌زانكۆی‌ كۆیه‌ به‌ش����دابوویه‌ك‬ ‫لێ����ی‌ پرس����یم‪ :‬مامۆس����تا تۆ زۆر باس����ی‬ ‫دیموكراس����ی‌ ده‌كه‌ی����ت‪ ،‬گه‌ره‌نتی‌ چی‌ یه‌‬ ‫گه‌ر بوویته‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم دیموكراسیخواز‬ ‫بمێنیت����ه‌وه‌‌و زۆرداری����ی‌ نه‌كه‌یت؟ منیش‬ ‫له‌وه‌اڵم����دا وتم‪ :‬گره‌نتی‌ خ����ودی‌ خۆتانن‪،‬‬ ‫گه‌ل‌و رای‌ گش����تی‌ یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ ده‌ستورێكی‌‬

‫مه‌ده‌نیم بۆ دابنێن‌و ده‌س����ه‌اڵتم س����نوردار‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬خۆ ئه‌گه‌ر بە‌ماده‌كانی‌ یه‌وه‌ پابه‌ند‬ ‫نه‌ب����ووم به‌هۆی‌ دام����ه‌زراوه‌ ده‌س����توری‌‬ ‫ی����ه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان����ه‌وه‌ نه‌هێڵن‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش سوودی‌ نه‌بوو‪ ،‬بڕژێنه‌ سه‌رشه‌قام‌و‬ ‫لە‌فۆرمێكی‌ دیموكراسی‌ راسته‌وخۆ‌و خه‌باتی‌‬ ‫مه‌ده‌نیدا ناچار بە‌ملدان بۆ خواسته‌كانتانم‬ ‫بكه‌ن‪ .‬ئه‌وه‌ش سروشتی‌ كار ‌ی سیاسی یه‌‪،‬‬ ‫بونی‌ هۆش����یاری‌ مافخوازانه‌‌و هاوواڵتیانه‌‌و‬ ‫رای‌ گش����تی‌‌و زیندوێت����ی‌ سیاس����ی رێ‌‬ ‫لە‌له‌ڕێالدانی‌ حوكمڕان‌و خراپ به‌كارهێنانی‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت ده‌گرێت‪ .‬هه‌ڵبه‌ت له‌گه‌ڵ‌ بونی‌‬ ‫قسه‌ی‌ تر لە‌په‌یوه‌ندی‌ بە‌ژینگه‌ی‌ سیاسی‌و‬ ‫مۆدێلە‌حوكمڕانه‌ جیاوازه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫لە‌په‌یوه‌ن����دی‌ بە‌داهاتووی‌ كوردس����تانی‌‬ ‫باشووریش����دا‪ ،‬مه‌س����ه‌له‌كه‌ هه‌مان شته‌‪،‬‬ ‫ناب����ێ‌‌و هه‌ڵه‌ی����ه‌ ب����اس لە‌مه‌س����ه‌له‌ی‌‬ ‫له‌دایكبونێكی‌ ئایدیااڵنه‌ی‌ ده‌وڵه‌ت بكرێت‪.‬‬ ‫واته‌ لە‌روێكه‌وه‌ پێ‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ دابگیرێت‬ ‫ده‌بێت ده‌وڵه‌ت به‌بێ‌ ك ‌هم‌و كورتی‌ له‌دایك‬ ‫ببێت‪ ،‬واته‌ منداڵه‌كه‌ بە‌گه‌نجی‌ له‌دایك بێت‪،‬‬ ‫له‌رووێك����ی‌ تره‌وه‌ وابزانرێت س����اته‌وه‌ختی‌‬ ‫گه‌یشتنه‌ ده‌وڵه‌ت س����اته‌وه‌ختی‌ گه‌یشتنه‌‬ ‫بە‌كه‌ماڵ����ی‌ عه‌قڵ����ی‌‌و رۆحی‌‌و سیاس����ی‌و‬ ‫ئه‌خالق����ی‌‪ ،‬ه����ه‌ر له‌وێش����ه‌وه‌ خه‌بات بۆ‬ ‫سیستمێكی‌ دادپه‌روه‌رانه‌‌و دیموكراسییه‌كی‌‬ ‫پێگه‌یشتووتر‌و هاواڵتی‌ یه‌كی‌ خاوه‌ن ماف‌و‬ ‫كه‌رامه‌ت‌و ده‌سه‌اڵتێكی‌ به‌رپرس‌و سه‌روه‌ری‌‬ ‫یاسا‌و حوكمڕانی‌ دامه‌زراوه‌كان كۆتایی‌ پێ‌‬ ‫دێت‪ .‬چونكه‌ ده‌وڵه‌ت چاره‌سه‌ری‌ سیحری‌‬ ‫كێش����ه‌كان نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئ����ه‌وه‌ی‌ ده‌وڵه‌ت‬ ‫بۆمان ده‌كات لە‌بنه‌ڕه‌تدا دو شته‌‪:‬‬ ‫(أ‌) گێڕان����ه‌وه‌ی‌ (اعتب����ار)‌و هه‌س����ت‬ ‫بە‌كه‌رامه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ بۆ گه‌لی‌ كوردستانی‌‬ ‫باش����وور‪ ،‬ك����ه‌ س����ه‌د س����اڵ‌ بێ‌به‌ش����ی‌‌و‬ ‫چه‌وساندنه‌وه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‌و ئه‌نفال‌و كیمیا‬ ‫باران‌و بە‌گشتی‌ جینۆس����اید‌و فۆرمه‌كانی‌‬ ‫س����ووكایه‌تی‌ بە‌خ����ودی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ ئێمه‌‪،‬‬ ‫خوڵقاندوویه‌تی‌‪ .‬واته‌ چاره‌سه‌ری‌ كێشه‌ی‌‬ ‫كورد له‌م پارچه‌ی‌ كوردس����تاندا‌و هاتنه‌وه‌‬ ‫سه‌ر شانۆی‌ مێژوو‪.‬‬ ‫خوڵقان���دن‌و هێنان���ه‌ كایه‌ی‌‬ ‫( ‌ب) ‬ ‫چوارچێوه‌یه‌ك���ی‌ سیاس���ی‌و ده‌س���توریی‌‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی���ی‌ سروش���تی‌ ت���ر‌و گونجاوتر‪،‬‬ ‫ب���ۆ سه‌رخس���تنی‌ خه‌باتی‌ دیموكراس���ی‌‌و‬ ‫ریفۆرمكردن���ی‌ جومگه‌كان���ی‌ ده‌س���ه‌الت‌و‬ ‫بە‌گشتی‌ پرۆسه‌ی‌ نیشتمان‌و نه‌ته‌وه‌سازیی‌‌و‬ ‫كاركردن بۆ كۆتایی‌ هێنان به‌م دۆخه‌ نیمچه‌‬ ‫پاشاگه‌ردانی‌‌و دابه‌شبونه‌ نه‌زۆكه‌ی‌ ئێستا‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش ئه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێ���ت‪ .‬كه‌ خه‌بات‬ ‫ب���ۆ حوكمڕانیه‌ك���ی‌ باش‪ ،‬دیموكراس���ی‌‪،‬‬ ‫دادپه‌روه‌ری���ی‌‌و چاكس���ازیی‌‪ ،‬ن���ه‌ك‬ ‫بە‌سه‌ربه‌خۆیی‌ كۆتایی‌ نایه‌ت‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێت‬ ‫زیاتر په‌ره‌ بسێنێت‌و شێلگیرانه‌تر بە‌سوود‬ ‫وه‌رگرتن له‌و ده‌رفه‌تان���ه‌ی‌ چوارچێوه‌كانی‌‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت ده‌یخات���ه‌ به‌رده‌س���ت‪ ،‬درێ���ژه‌‬ ‫بكێش���ێت‌و به‌رفراوانتر بێ���ت‪ .‬ئه‌وه‌ ئه‌ركی‌‬ ‫ئێمه‌ی���ه‌‪ ،‬بە‌تایبه‌تیش هێ���زه‌ ریفۆرمخواز‌و‬ ‫نوخبە‌هۆش���یار‌و رێكخراوه‌ به‌رپرس���ه‌كان‌و‬ ‫نه‌وه‌ی‌ نوێ‌‪ ،‬لە‌داهاتووی‌ واڵته‌كه‌ماندان دژ‬ ‫بە‌هه‌مو مه‌یلێكی‌ پاوانخوازانه‌‌و تاكڕه‌وانه‌‌و دژه‌‬ ‫دیموكراسیانه‌ بوه‌ستینه‌وه‌‪ .‬ئه‌و خه‌باته‌ش‬ ‫چه‌ندین ساڵ‌ ده‌خایه‌نێت‪ .‬به‌ڵكو لە‌هه‌ندی‌‬ ‫هه‌ڵقه‌یدا هه‌ر كۆتایی‌ نیه‌‪ .‬بە‌حوكمی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫لە‌سیس���تمه‌ سه‌قامگیره‌كانیشدا قسه‌كردن‬ ‫له‌سه‌ر ده‌سه‌الت‌و كێش���ه‌كانی‌ حوكمڕانی‌‌و‬ ‫دیموكراس���ی‌‌و فره‌كلت���وری‌‌و مافه‌كان���ی‌‬ ‫هاوواڵت���ی‌‌و سیاس���ه‌ته‌ گش���تی‌ ی���ه‌كان‪،‬‬ ‫به‌رده‌وامه‌‪ .‬له‌و س���ۆنگه‌وه‌ ك���ه‌ بە‌حوكمی‌‬ ‫سروش���تی‌ ده‌سه‌الت‌و پێگه‌ی‌ ده‌سه‌اڵتدار‌و‬ ‫جۆری‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ هێز لە‌چوارچێوه‌ی‌‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت‌و كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌تی���دا‪،‬‬ ‫ناكرێ���ت‌و نابێ���ت‪ ،‬نابێت ده‌س���ه‌اڵت دوور‬ ‫لە‌چاودێری‌‌و ره‌خنه‌لێگرتن‌و پشكنین به‌ڕێوه‌‬ ‫بچێت‌و پیاده‌ بكرێ���ت‪ .‬خۆ ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ش‬ ‫روێكی‌ مه‌سه‌له‌كه‌ بێت‪ ،‬ئه‌وا روویه‌كی‌ تری‌‬ ‫په‌یوه‌سته‌ بە‌جێگره‌وه‌ی‌ پشتیوانی‌ نه‌كردن‬ ‫لە‌گشتپرس���ی‌و ده‌وڵ���ه‌ت‪ ،‬لە‌حاڵه‌تی‌ وه‌ك‬ ‫پاساو سه‌یركردنی‌ مه‌ترسی نادیموكراسی‌‬ ‫بون���ی‌ سیس���تم لە‌داهات���ووی‌ ده‌وڵه‌ت���ه‌‬ ‫چاوه‌ڕوانكراوه‌كه‌دا بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌‪.‬‬ ‫پوخته‌ی‌ قس���ه‌ش ل���ه‌م روه‌وه‌ ئه‌وه‌یه‌‪:‬‬ ‫دۆخۆ دۆخ���ی‌ جێگره‌وه‌ی‌ ده‌وڵ���ه‌ت‪ ،‬واته‌‬ ‫دۆخ���ی‌ ناده‌وڵه‌تی‌ ئێس���تا‌و مه‌حكوم بون‬ ‫بە‌چوارچێوه‌كان���ی‌ ده‌وڵه‌تێك���ی‌ نیمچ���ه‌‬ ‫شكس���تخواردو تایه‌فه‌گ���ه‌ری‌ وه‌ك عێراق‌و‬ ‫پارچه‌ پارچه‌یی‌ واقیعی‌ هه‌رێم‪ ،‬شانس���ێكی‌‬ ‫باش���تر بە‌خه‌باتی‌ دیموكراس���ی‌‌و ریفۆرم‌و‬ ‫عه‌داله‌تخوازی‌ ده‌به‌خش���ێت؟ ئایا ده‌توانین‬ ‫ل���ه‌ڕووی‌ لۆژیك‌و به‌ڵگه‌خوازی���ی‌‌و واقیعه‌وه‌‬ ‫دۆخی‌ ئێس���تا له‌و روه‌وه‌ بۆ ئه‌و ئامانجه‌ی‌‬ ‫سه‌ره‌وه‌ لە‌دۆخی‌ ده‌وڵه‌ت بە‌باشتر بزانین؟‬ ‫داخۆ ل���ه‌م روه‌وه‌ (‪ )20‬س���اڵی‌ حوكمڕانی‌‬ ‫رابردوو‪ ،‬به‌تایبه‌تیش (‪)9‬ساڵی‌ كۆتایی‌ ئه‌م‬

‫قۆناغه‌‪ ،‬به‌س نین بۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌وه‌ تێبگه‌ین‬ ‫لە‌واقیع���ی‌ ناده‌وڵ���ه‌ت‌و پارچ���ه‌ پارچه‌ بو‬ ‫نیمچه‌ مێلیش���یاگه‌ری‌ هه‌رێمدا‪ ،‬مه‌سه‌له‌ی‌‬ ‫به‌دام‌و ده‌زگایكردن‌و س���ه‌روه‌ری‌ یاس���ا‌و‬ ‫سیستمێكی‌ دیموكراسی‌ پێگه‌یشتو شانسی‌‬ ‫زۆری‌ له‌به‌ر ده‌مدا نیه‌ ؟‪.‬‬ ‫چونك���ه‌ لە‌واقیع���ی‌ ئێس���تادا ته‌نانه‌ت‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتێكی‌ یه‌كگرت���ووش بون���ی‌ نیه‌ تا‬ ‫بیر لە‌رووخاندن‌و دووب���اره‌ دامه‌زراندنه‌وه‌ی‌‬ ‫بكه‌ینه‌وه‌‪ .‬دیاره‌ مه‌به‌س���تم ئه‌وه‌ نیه‌ بڵێم‬ ‫خه‌بات لە‌دۆخی‌ ئێس���تادا به‌ت���ه‌واوی‌ بێ‌‬ ‫هوده‌ی���ه‌‪ ،‬به‌ڵكو ده‌مه‌وێ���ت بڵێم بە‌به‌راورد‬ ‫بە‌چوارچێوه‌ی‌ ده‌وڵه‌ت وزه‌‌و توانا‌و كاتێكی‌‬ ‫زۆر له‌چوارچێوه‌ی���دا به‌ه���ه‌ده‌ر ده‌چێ���ت‪.‬‬ ‫ب���ێ‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ گۆڕانكارییه‌كی‌ راس���ته‌قینه‌‬ ‫رووب���دات‪ .‬بۆی���ه‌ ئه‌گ���ه‌ر هه‌ندێكم���ان‬ ‫مه‌سه‌لە‌نه‌ته‌وه‌ییه‌كه‌ش���مان ال گرن���گ‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ده‌بێ���ت‪ ،‬لە‌روانگه‌یه‌ك���ی‌ ریفۆرم‌و‬ ‫دیموكراس���یخوازانه‌ی‌ رووت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ش���ێك‬ ‫بی���ن لە‌پرۆژه‌ی‌ بنیاتنان���ی‌ ده‌وڵه‌ت‪ .‬خۆ‬ ‫ئه‌گه‌ر بوترێت ده‌وڵ���ه‌ت هێزێكی‌ كه‌ڵه‌كه‌بو‬ ‫ره‌وایه‌تیه‌ك���ی‌ زۆرتر ده‌خاته‌ به‌ر ده‌س���ت‬ ‫هێزێكی‌ دیاریكراو ئه‌ویش بۆ كۆنترۆڵكردنی‌‬ ‫سه‌رجه‌م كایه‌‌و پنته‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫خ���ۆی‌ لە‌كۆمه‌ڵگه‌دا به‌كاری���ان ده‌هێنێت‪،‬‬ ‫دیسانه‌وه‌ به‌هۆی‌ زیاد لە‌هۆكارێكه‌وه‌ نابێته‌‬ ‫پاس���اوی‌ دواخس���تنی‌ پ���رۆژه‌ی‌ ده‌وڵه‌ت‌و‬ ‫پشتیوانی‌ لێنه‌كردنی‌‪ ،‬له‌وانه‌ش‪:‬‬ ‫(‌أ) ئه‌م مه‌ترس���ی‌ ی���ه‌ ته‌نه���ا ئه‌گه‌ر‌و‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌كه‌‌و حه‌تمیه‌تێك نیه‌ نه‌توانین‬ ‫خۆی‌ لێ‌ ببوێرین‪.‬‬ ‫(‌ب) كوردستان له‌گه‌ڵ‌ هه‌مو كێشه‌كانیدا‬ ‫بە‌فره‌یی‌ ده‌س���تی‌ پێكردووه‌‌و ئاس���ان نیه‌‬ ‫هێزێك كۆنترۆڵی‌ بكات‪.‬‬ ‫(‌ج) سه‌ربه‌خۆیی‌‪ ،‬وه‌ره‌قه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‌و‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی‌ لە‌هه‌ر هێزێك ده‌ستێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ۆ خۆدزین���ه‌وه‌ لە‌ئه‌ركه‌ دیموكراس���ی‌‌و‬ ‫ریفۆرمخوازییه‌كان به‌كاریان بێنێت‪.‬‬ ‫(‌د) له‌گ���ه‌ڵ‌ بونی‌ قه‌واره‌ی‌ س���ه‌ربه‌خۆ‌و‬ ‫نه‌ترس���ان ل���ه‌‪ ،‬له‌ده‌س���تچوونی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌ڕووی‌ نه‌ته‌وه‌ی���ی‌ یه‌وه‌‪ ،‬جه‌وهه‌ری‌‬ ‫ملمالنێكان ده‌بن بە‌مه‌سه‌له‌ی‌ دیموكراسی‌‌و‬ ‫گ���وزه‌ران‌و ریف���ۆرم‌و گه‌ش���ه‌پێدان‪ .‬ل���ه‌و‬ ‫پێناوه‌ش���دا‪ ،‬به‌ش���ی‌ لە‌خه‌ڵكی‌ به‌شداریی‌‬ ‫لە‌خه‌بات���ی‌ مه‌ده‌نی���دا ده‌ك���ه‌ن‌و ئ���ه‌و‬ ‫س���ڵكردنه‌وه‌ یان ال نامێن���ێ‌ كه‌ لە‌(‪)17‬ی‌‬ ‫شوبات‌و هه‌ندی‌ كات‌و فۆرمی‌ تری‌ چاالكیدا‬ ‫بینیمانن‌و هه‌ستمان پێكرد‌و به‌وه‌ش خه‌باتی‌‬ ‫ریفۆرمخوازیی‌ ده‌چێته‌ پێش‪ .‬لە‌سه‌رو هەمو‬ ‫ئه‌وانه‌ش���ه‌وه‌‪ ،‬گه‌ر به‌م پاس���اوه‌ لە‌س���ه‌ر‬ ‫هه‌مان هه‌ڵوێست س���وور بین‪ ،‬ئه‌وا ده‌بێت‬ ‫حس���ابی‌ جددی‌ بۆ ئه‌وه‌ بكه‌ین‪ ،‬كه‌ الیه‌نی‌‬ ‫به‌رامب���ه‌ر‌و هاوبۆچوونه‌كانی‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌م ناڕه‌زایه‌ت���ی‌ ی���ه‌وه‌ پرس���ه‌كه‌ به‌رنه‌‬ ‫پێش‌و ریفۆرم ئه‌نجام ب���ده‌ن‌و‪ ،‬له‌م روه‌وه‌‬ ‫دیفاكتۆیه‌ك بسه‌پێنن‪ .‬ئه‌وكاته‌ به‌بیانووی‌‬ ‫بونی‌ مه‌ترسی یه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م راڕایی‌ یه‌ی‌ ئێستا‬ ‫ده‌بێت���ه‌ خاڵێك���ی‌ الوازی���ی‌ لە‌داهاتووی‌‬ ‫خه‌باتی‌ مه‌ده‌نی‌‌و ریفۆرم‌و دیموكراسیخوازیی‌‬ ‫باشووری‌ كوردستاندا‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر بۆیه‌ ئێم���ه‌ وا ده‌بینین ب���ژارده‌ی‌‬ ‫عه‌قاڵنی‌ خۆكردنه‌ بە‌به‌ش���ێك لە‌پرۆژه‌كه‌‌و‬ ‫به‌ركه‌وت���ه‌ نه‌ته‌وه‌ی���ی‌ یه‌ كه‌ لە‌ئێس���تادا‬ ‫له‌گ���ه‌ ‌ڵ داواكردنی‌ رێكه‌وتن له‌س���ه‌ر هێڵه‌‬ ‫گش���تی‌ یه‌كانی‌ سیستمی‌ سیاسی باشووری‌‬ ‫كوردستان لە‌واقیعی‌ دوای‌ سه‌ربه‌خۆبوندا‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌م پێناوه‌ش���دا پێشنیاری‌ رێكه‌وتن‬ ‫له‌س���ه‌ر جاڕنامه‌یه‌كی‌ ده‌ستووری‌ (اڵ‌عالن‬ ‫الدس���توری)‌و په‌س���ه‌ند كردن���ی‌ ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫بە‌مه‌به‌س���تی‌ ره‌واندنه‌وه‌ی‌ مه‌ترسی‌ یه‌كان‌و‬ ‫ج���وان به‌ڕێكردن���ی‌ قۆناغی‌ راگ���وزه‌ری‌‌و‬ ‫زه‌مینه‌ خۆشكردن بۆ بنیاتنانی‌ سیستمێكی‌‬ ‫سیاس���ی چاوه‌ڕوانكراو‪ ،‬ئه‌مه‌ی‌ خواره‌وه‌ش‬ ‫ره‌شنووس���ی‌ ئ���ه‌و جاڕنامه‌یه‌‪ ،‬ب���ۆ تاو‌و‬ ‫توێكردن‌و گفتوگۆله‌س���ه‌ر كردن‌و گه‌یشتن‬ ‫بە‌رێكه‌وتن له‌سه‌ر ناوه‌رۆكه‌كه‌ی‌‪.‬‬ ‫جاڕنامه‌ی‌ ده‌ستووریی‌‬ ‫وه‌ك زه‌مانه‌تێك بۆ حوكمڕانێتی‌ باش‬ ‫لە‌قۆناغی‌ راگوزه‌ریدا‬ ‫ره‌شنووسی‌ پێشنیاركراو بۆ گفتوگۆكردنی‌‬ ‫هێزه‌كان له‌سه‌ری‌‌و گه‌یشتن بە‌رێكه‌وتن‬ ‫به‌ناوی‌ خوای‌ به‌خشنده‌ی‌ میهره‌بان‬ ‫له‌پێن���او ب���اش به‌ڕێكردن���ی‌ قۆناغ���ی‌‬ ‫راگ���وزه‌ری‌‌و پاراس���تنی‌ م���اف‌و ئ���ازادی‌‬ ‫یه‌كان‌و گه‌یشتن بە‌سه‌ربه‌خۆیی‌‌و نیشاندانی‌‬ ‫نیازپاكی‌‌و ئاراس���ته‌كانی‌ سیاس���ه‌تكردن‌و‬ ‫هێڵه‌ گش���تی‌ یه‌كانی‌ سیس���تمی‌ سیاس���ی‬ ‫لە‌كوردس���تانی‌ باش���وری‌ س���ه‌ربه‌خۆدا‌و‬ ‫دڵنیابون لە‌خراپ به‌كارنه‌هێنانی‌ ده‌سه‌الت‪،‬‬ ‫ئه‌م���ڕۆ په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان ده‌ق���ی‌‬ ‫جاڕنامه‌ی‌ ده‌ستوری‌ ده‌رده‌كات كه‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان‌و كوردستانی‌ باش���ور بە‌گشتی‌‬ ‫لە‌قۆناغ���ی‌ داهاتوو ت���ا راگه‌یاندنی‌ فه‌رمیی‌‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی‌‌و داڕشتنی‌ ده‌س���توری‌ واڵته‌‬

‫نابێ‌‌و هه‌ڵه‌ی ‌ه‬ ‫باس لە‌مه‌سه‌له‌ ‌ی‬ ‫له‌دایكبونێك ‌ی‬ ‫ئایدیااڵنه‌ی‌ ده‌وڵه‌ت‬ ‫بكرێت‪ .‬وات ‌ه‬ ‫لە‌روێكه‌وه‌ پێ‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ دابگیرێت ده‌بێت‬ ‫ده‌وڵه‌ت به‌بێ‌ كه‌م‌و‬ ‫كورتی‌ له‌دایك ببێت‪،‬‬ ‫وات ‌ه منداڵه‌كه‌ بە‌گه‌نج ‌ی‬ ‫له‌دایك بێت‪ ،‬له‌رووێك ‌ی‬ ‫تره‌وه‌ وابزانرێت‬ ‫ساته‌وه‌ختی‌ گه‌یشتن ‌ه‬ ‫ده‌وڵه‌ت ساته‌وه‌خت ‌ی‬ ‫گه‌یشتنه‌ بە‌كه‌ماڵ ‌ی‬ ‫عه‌قڵی‌‌و رۆحی‌‌و‬ ‫سیاسی‌و ئه‌خالقی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆكه‌‪ ،‬لە‌سه‌ری‌ ده‌ڕوات كه‌ لە‌( ‪) 23‬‬ ‫مادده‌ پێكهاتووه‌‪.‬‬ ‫مادده‌ی‌‪ :1/‬سیستمی‌ سیاسی كوردستانی‌‬ ‫باشور كۆماریی‌‪ ،‬دیموكراسیی‌‪ ،‬په‌رله‌مانی‌‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫م���ادده‌ی‌‪ :2/‬ئیس�ل�ام ئاین���ی‌ ده‌وڵه‌ته‌‪،‬‬ ‫كوردی‌ زمانی‌ فه‌رمی‌ یه‌ له‌گه‌ڵ‌ پاراس���تنی‌‬ ‫ماف���ی‌ خاوه‌ن زمانه‌كانی‌ ت���ردا‪ ،‬بنه‌ماكانی‌‬ ‫شه‌ریعه‌تی‌ ئیسالم سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫یاس���ادانانن‌و پێویس���ته‌ ئه‌و یاس���ایانه‌ی‌‬ ‫ده‌رده‌چ���ن پێچه‌وانه‌ی‌ به‌ها بااڵكان‌و بنه‌ما‬ ‫گشتی‌ یه‌كانی‌ ئیسالم نه‌بن‪.‬‬ ‫مادده‌ی‌‪ :3/‬س���ه‌روه‌ری‌ ب���ۆ گه‌له‌‌و هه‌ر‬ ‫خۆش���ی‌ سه‌رچاوه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵت‌و ره‌وایه‌تی‌‬ ‫ی���ه‌‪ .‬به‌ڕاس���ته‌وخۆ‌و ل���ه‌ڕێ‌ی‌ نوێن���ه‌ره‌‬ ‫هه‌ڵبژیدراوه‌كانی‌ یه‌وه‌ موماره‌سه‌ی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫م���ادده‌ی‌‪ :4/‬په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان‬ ‫لە‌چوارچێ���وه‌ی‌ ئه‌ركه‌كان���ی‌ قۆناغ���ی‌‬ ‫راگوزه‌ریدا بە‌س���یفه‌تی‌ مه‌رجه‌عی‌ یاسایی‌‌و‬ ‫بنه‌ڕه‌تی���ی‌ سیاس���ی گه‌ل���ی‌ كوردس���تان‪،‬‬ ‫چاودێ���ری‌ ب���اش به‌ڕێوه‌چوون���ی‌ ڕێ‌‌و‬ ‫ش���وێنه‌كان‌و دام‌و ده‌زگا‌و یاساكان ده‌كات‌و‬ ‫بۆشایی ‌ه یاساییه‌كان پڕده‌كاته‌وه‌‌و‪ ،‬ده‌بێته‌‬ ‫مینبه‌رێك بۆ به‌رجه‌س���ته‌كردنی‌ ئیراده‌ی‌‬ ‫نیش���تمانی‌‌و زیندوێت���ی‌ سیاس���ی‌و ب���اش‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ كاره‌كان‪.‬‬ ‫مادده‌ی‌‪ :5/‬پارێزگاری‌ لە‌ماف‌و ئازادی‌ یه‌‬ ‫گشتی‌ یه‌كان ده‌كرێت‪.‬‬ ‫م���ادده‌ی‌‪ :6/‬هاواڵتیان ب���ه‌ده‌ر لە‌ئاین‌و‬ ‫ره‌ن���گ‌و زمان‌و مه‌زهه‌ب‌و نه‌ت���ه‌وه‌‌وپێگه‌ی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ئینتمای‌ سیاس���یان لە‌به‌رده‌م‬ ‫یاس���ادا یه‌كس���انن‌و لە‌م���اف‌و ئه‌ركدا وه‌ك‬ ‫یه‌ك���ن‪ ،‬واڵتنامه‌ش له‌س���ه‌ر هه‌م���ان بناغه‌‬ ‫دیاریده‌كرێت‪.‬‬ ‫مادده‌ی‌‪ :7/‬هاواڵتیان ئازادن لە‌پێكهێنان‌و‬ ‫دامه‌زراندن���ی‌ پارت‌و رێكخراوی‌ سیاس���ی‌و‬ ‫دامه‌زراوه‌كان���ی‌ كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‌ مه‌ده‌نی‌ به‌و‬ ‫چه‌شنه‌ی‌ لە‌یاس���ادا روونكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌گ ‌هڵ‌‬ ‫قه‌ده‌غه‌كردنی‌ رێكخراوی‌ نهێنی‌‌و چه‌كداری‌‌و‬ ‫ره‌گه‌زپه‌رست‌و ته‌كفیری‌‪.‬‬ ‫مادده‌ی‌‪ :8/‬گرتنه‌ پێش���ی‌ سیاس���ه‌تی‌‬ ‫ده‌س���تتێوه‌رنه‌دان لە‌كاروب���اری‌ واڵتان���ی‌‬ ‫دراوسێ‌‌و پاراستنی‌ سه‌ره‌تای‌ دراوسێیه‌تی‌‬ ‫باش‌و چاره‌س���ه‌ركردنی‌ كێش���ه‌كان له‌ڕێ‌ی‌‬ ‫گفتوگۆ‌و رێكاره‌ ئاشتیخوازه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫مادده‌ی‌‪ :9/‬س���ه‌روه‌ت‌و س���امانی‌ نه‌وت‌و‬ ‫غاز‌و كانزاكان موڵكی‌ گه‌لی‌ كوردس���تانن‌و‬ ‫به‌وپه‌ڕی‌ ڕوونی‌‌و بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌ گه‌ل‌و واڵت‌و‬ ‫لە‌چوارچێوه‌ی‌ یاس���ای‌ نه‌وت‌و غازدا به‌ڕێوه‌‬ ‫ده‌برێت‌و وه‌به‌رهێنیان تێدا ده‌كرێت‪.‬‬ ‫مادده‌ی‌‪ :10/‬سیستمی‌ ئابوری‌ كوردستان‬ ‫له‌س���ه‌ر بناغه‌ی‌ فۆرمێك���ی‌ دادپه‌روه‌رانه‌ی‌‬ ‫ب���ازاڕی‌ ئازاد‌و ه���اوكاری‌ كه‌رتی‌ گش���تی‌‌و‬ ‫تایبه‌تی‌‌و كاركردن له‌سه‌ر فره‌سه‌رچاوه‌یی‌‌و‬

‫پش���ت نه‌به‌س���تنی‌ ته‌واو بە‌ن���ه‌وت‌و غاز‌و‬ ‫په‌ره‌پێ���دان‌و هێنان���ه‌دی‌ دادپ���ه‌روه‌ری‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ داده‌ڕێژرێت‪.‬‬ ‫مادده‌ی‌‪ :11/‬ماف���ی‌ موڵكایه‌تی‌ تایبه‌ت‬ ‫پارێ���زراوه‌‪ ،‬ل���ە‌ده‌ره‌وه‌ی‌ یاس���ادا زه‌ه‌وت‬ ‫ناكرێت‌و ده‌ستی‌ به‌سه‌ردا ناگیرێت‌و سنوردار‬ ‫ناكرێت‪.‬‬ ‫مادده‌ی‌‪ :12/‬ئازادی‌ تاكه‌كه‌سی‌ پارێزراوه‌‪،‬‬ ‫جگ���ه‌ لە‌حاڵه‌تی‌ (تلب���س)‪ ،‬به‌بێ‌ فه‌رمانی‌‬ ‫دادگا‌و لە‌چوارچێ���وه‌ی‌ یاس���ا‌و پاراس���تنی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌دا‪ ،‬نابێت كه‌س ده‌ستگیر بكرێت‌و‬ ‫خۆی‌‌و ماڵی‌ بپش���كنرێت‌و ئازادی‌ سنوردار‬ ‫بكرێت‌و رێگای‌ هاتوچۆی‌ لێ‌ بگیرێت‪.‬‬ ‫مادده‌ی‌‪ :13/‬ده‌س���تگیركراو پێویس���ته‌‬ ‫لە‌ئه‌ش���كه‌نجه‌ ب���ه‌دوور بێت‌و ل���ە‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫زین���دان‌و حه‌بس���خانه‌ فه‌رم���ی‌ ی���ه‌كان‬ ‫نه‌هێڵرێته‌وه‌‌و مامه‌ڵه‌یه‌كی‌ له‌گه‌ڵدا نه‌كرێت‬ ‫كه‌رامه‌تی‌ ئینسانی‌ بریندار بكرێت‪.‬‬ ‫ده‌س���ته‌به‌ركردنی‌‬ ‫م���ادده‌ی‌‪:14/‬‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی‌‌و بێ‌الیه‌نی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ دادوه‌ری‌‌و‬ ‫دادگا‌و كاركردن بە‌بنه‌مای‌ سه‌روه‌ری‌ یاسا‌و‬ ‫دامه‌زراندنی‌ هێزێكی‌ پۆلیس���ی‌ تایبه‌ت به‌م‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌ بۆ ب���اش پیاده‌كردن���ی‌ بڕیار‌و‬ ‫حوكمه‌كانی‌‪.‬‬ ‫م���ادده‌ی‌ ‪ :15/‬هی���چ تاوان‌و س���زایه‌ك‬ ‫ل���ە‌ده‌ره‌وه‌ی‌ یاس���ا بونی‌ نی‌ یه‌‪ ،‬یاس���اش‬ ‫حوكمی‌ پێش ده‌رچوونی‌ ناكات‌و به‌رمه‌بنای‌‬ ‫حوكمی‌ داوه‌ریش نه‌بێت هیچ كه‌س���ێك سزا‬ ‫نادرێت‪.‬‬ ‫م���ادده‌ی‌‪ :16/‬تۆمه‌تب���ار ب���ێ‌ تاوان���ه‌‬ ‫ت���ا به‌گوێ���ره‌ی‌ رێ���كاره‌ یاس���ایی‌ یه‌كان‬ ‫تاوانه‌كه‌ی‌ به‌سه‌ردا ساغ ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬له‌گ ‌هڵ‌‬ ‫پارێزگاریكردن لە‌مافی‌ به‌رگری‌ له‌خۆكردن‌و‬ ‫بونی‌ پارێزه‌ر‪.‬‬ ‫مادده‌ی‌‪ :17/‬ئه‌ركی‌ په‌رله‌مان‌و ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫دادوه‌ری‌‌و س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم���ه‌ پارێزگاری‌‬ ‫لە‌سه‌روه‌ری‌ گ ‌هل‌و یاساو رێزگرتن له‌م جاڕه‌‬ ‫ده‌ستوری‌ یه‌‌و پاراس���تنی‌ یه‌كیه‌تی‌ خاك‌و‬ ‫گه‌لی‌ باش���وری‌ كوردس���تان‌و دادپه‌روه‌ری‌‬ ‫كۆمه‌الیه‌ت���ی‌ ب���ه‌و جۆره‌ی‌ ل���ه‌م جاڕنامه‌‌و‬ ‫یاساكاندا هاتووه‌‪ ،‬بكه‌ن‪.‬‬ ‫مادده‌ی‌‪ :18/‬دوای‌ جاڕدانی‌ سه‌ربه‌خۆیی‌‬ ‫لە‌ماوه‌ی‌ شه‌ش مانگدا ده‌سته‌ی‌ دامه‌زرێنه‌ران‬ ‫بە‌(تواف���ق) هه‌ڵده‌بژێردرێن بە‌مه‌به‌س���تی‌‬ ‫ئاماده‌كردنی‌ ره‌شنووسی ده‌ستوری‌ كۆماری‌‬ ‫باشوری‌ كوردستان لە‌ماوه‌یه‌كی‌ دیاریكراودا‌و‬ ‫ئاماده‌كردنی‌ بۆ گشتپرسیكردن له‌سه‌ری‌‪.‬‬ ‫مادده‌ی‌‪ :19/‬ده‌سه‌اڵت‌و دام‌و ده‌زگاكان‌و‬ ‫له‌وان���ه‌ش حكومه‌ت لە‌قۆناغ���ی‌ راگوزه‌ریدا‬ ‫بە‌شێوه‌ی‌ (توافق)و له‌سه‌ر بناغه‌ی‌ كۆمه‌ڵی‌‬ ‫پێوه‌ر‪ ،‬ك���ه‌ رێكه‌وتنی‌ له‌س���ه‌ر ده‌كرێت‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ ده‌چ���ن‌و كۆمه‌ڵگه‌ لە‌ملمالنێ‌ی‌ توند‬ ‫دوور ده‌خرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫مادده‌ی‌‪ :20/‬سیس���تمی‌ ئیداری‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫بناغه‌ی‌ المه‌ركه‌زی‌ ئیداری‌ به‌ڕێوه‌ ده‌چێت‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ ئیداری لە‌نێوان ناوه‌ند‌و پارێزگا‌و‬ ‫یه‌ك���ه‌ ئیداریه‌كاندا داب���ه‌ش ده‌كرێت‌و هیچ‬ ‫رێگرییه‌كی���ش نی���ه‌ دوای‌ س���ه‌ربه‌خۆیی‌‌و‬ ‫لە‌چوارچێوه‌ی‌ یه‌كپارچه‌یی‌ خاكی‌ ده‌وڵه‌تدا‬ ‫پرسی فیدراڵیه‌تیش تاوتوێ‌ بكرێت‪.‬‬ ‫مادده‌ی‌‪ :21/‬كۆماری‌ كوردستانی‌ باشور‬ ‫دوای‌ دامه‌زران���دن‌و ت���ا په‌س���ه‌ندكردنی‌‬ ‫ده‌س���تور‌و ئه‌نجامدان���ی‌ هه‌ڵبژاردن���ه‌كان‬ ‫له‌س���ه‌ر بناغه‌ی‌ ئه‌و‪ ،‬له‌الیه‌ن ده‌سته‌یه‌كی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ س���ێ‌ كه‌س���ی‌ یه‌وه‌ به‌ڕێوه‌‬ ‫ده‌برێ���ت‪ ،‬ك���ه‌ دواتر به‌یاس���ا میكانیزمی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن‌و سنوری‌ ده‌س���ه‌اڵت‌و سروشتی‌‬ ‫ئه‌ركه‌كانیان دیاری‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫مادده‌ی‌‪ :22/‬هه‌رێمی‌ كوردستان‌و كۆماری‌‬ ‫كوردستانی‌ باشور لە‌چوارچێوه‌ی‌ رێزگرتن‬ ‫پابه‌ند ده‌بێ���ت بە‌س���ه‌رجه‌م جارنامه‌كانی‌‬ ‫پاراس���تنی‌ مافی‌ م���رۆڤ‌و دژایه‌تی‌ ترۆر‌و‬ ‫پارێزگاری‌ لە‌ئاشتی‌ هه‌رێمایه‌تی‌‌و جیهانی‌‌و‬ ‫بنه‌ماكان���ی‌ یاس���ای‌ گش���تی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‌و‬ ‫ئینسانی‌‪.‬‬ ‫مادده‌ی‌‪ :23/‬مافه‌ سیاسی‌و فه‌رهه‌نگی‌‌و‬ ‫ئاب���وری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌ یه‌كانی‌ س���ه‌رجه‌م‬ ‫پێكهاته‌ ئاینی‌‌و نه‌ته‌وه‌یی‌ یه‌كانی‌ كوردستان‬ ‫پارێزراو ده‌ب���ن‌و به‌گوێره‌ی‌ قه‌باره‌ی‌ خۆیان‬ ‫به‌ش���داری‌ دام‌و ده‌زگاكان���ی‌ هه‌رێم ده‌بن‌و‬ ‫بە‌زمانی‌ خۆیان ده‌خوێنن‌و لە‌موماسه‌ره‌كردنی‌‬ ‫فه‌رهه‌نگ‌و ناسنامه‌‌و ئاین‌و مه‌زهه‌بی‌ خۆیاندا‬ ‫ئازاد ده‌بن‪ .‬لە‌كوردستانی‌ باشوردا پێكه‌وه‌‬ ‫ژیانی‌ ئاش���تیخوازانه‌ به‌یاس���ا ده‌س���ته‌به‌ر‬ ‫ده‌كرێت‌و هەمو جۆره‌ جیاكارییه‌ك قه‌ده‌غه‌‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫تێبینی‌‪:‬‬ ‫كۆمه‌ڵێ‌ مادده‌ی‌ تر ده‌رباره‌ی‌ پاراستنی‌‬ ‫م���اف‌و ئازادی‌ یه‌ تایبه‌تی‌‌و گش���تی‌ یه‌كان‬ ‫كه‌ له‌ڕشنووس���ی‌ ده‌س���توری‌ هه‌رێم‌و هه‌ر‬ ‫ده‌س���تورێكی‌ تری‌ دیموكراس���یدا هاتوون‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ ئازادی‌ بی���روڕا‌و رۆژنامه‌گه‌ری‌‌و‬ ‫عه‌قیده‌‌و په‌رستن‌و دوورخستنه‌وه‌ی‌ هاواڵتی‌‌و‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ شوێنی‌ نیشته‌جێ‌ بون‌و‪ ..‬هتد‪.‬‬ ‫پێویسته‌ له‌م جاڕنامه‌دا جێگایان بكرێته‌وه‌‪.‬‬

‫تەندروستی‬

‫)‪ )585‬سێشه‌مم ‌ه ‪2017/7/18‬‬

‫ئه‌و ‪ 6‬خۆراكه‌ی‌ ك ‌ه زۆر پێویسنت بۆ ئێسك‬ ‫‪ 2‬شیر‬

‫‪15‬‬

‫‪ 4‬ماسی‌ سه‌له‌مۆن‬

‫ی‬ ‫یه‌كێك��� ‌ه ل���ه‌و خواردنه‌وان���ه‌ ‌‬ ‫ك���ه‌ ته‌نها ی���ه‌ك كوپ���ی‌ لە‌‪%30‬‬ ‫ئه‌و كالس���یۆمی‌ تێدای��� ‌ه كه‌رۆژان ‌ه‬ ‫پێویست ‌ه بۆله‌ش‪ ،‬هه‌روه‌ها ماست‬ ‫ی‬ ‫وپه‌نیریش س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ باش ‌‬ ‫كالسیۆمن‪.‬‬

‫‪ 6‬هێلكه‌‬

‫ی ل���ه‌رێ‌ خۆراكه‌و‌ه‬ ‫زۆر به‌كه‌م ‌‬ ‫ی پێویستی‌ ڤیتامین‬ ‫ده‌توانین بر ‌‬ ‫ی ده‌ست كه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم سه‌له‌مۆن‬ ‫د‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێكه‌له‌و خواردنانه‌ی‌ ك ‌ه برێك ‌‬ ‫باش ڤیتامین دی‌ ده‌دات به‌له‌ش‪.‬‬

‫‪ 1‬كالسیۆم وڤیتامین دی‌‬

‫‪ 3‬سه‌وزه‌ی‌ گه‌اڵ پانه‌كان‬

‫ی هه‌ی ‌ه‬ ‫ی به‌ ڤیتامین د ‌‬ ‫له‌ش پێویست ‌‬ ‫ی پێویست وه‌رگرێت‪،‬‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ كالسیۆم ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ربۆی��� ‌ه وه‌رنه‌گرتن���ی‌ كالس���یۆم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بوكانه‌وه‌ ‌‬ ‫پێویس���ت ئه‌بێت��� ‌ه ه���ۆ ‌‬ ‫ئێسك‌و دواتر زوو شكانی‌‪.‬‬

‫له‌پ���اش ش���یرو به‌رهه‌م���ه‌كان‬ ‫ی وه‌ك س���پناغ وكاهو‬ ‫س���ه‌وزه‌كان ‌‬ ‫كه‌له‌رمو سلق‪...‬هتد به‌پله‌ی‌ دوه‌م‬ ‫دێت كه‌ زۆرترین كالسیۆمی‌ تێدایه‌‪.‬‬

‫خواردنی‌ هێلك ‌ه به‌سود‌ه بۆ ئێسك‬ ‫ی‬ ‫ی برێكی‌ باش ڤیتامن د ‌‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ ‌‬ ‫تێدایه‌‪.‬‬

‫‪ 5‬باده‌م‬

‫ی باش كالس���یۆمی‌ تێدایه‌‪،‬‬ ‫برێك��� ‌‬ ‫ی رۆژان ‌ه پێویس���ت ‌ه‬ ‫هه‌ربۆیه‌ خواردن ‌‬ ‫ی ئێسك‪.‬‬ ‫بۆبه‌هێز كردن ‌‬

‫‪ 10‬خو دەبنە هۆی‬ ‫لەکارکەوتنی گورچیلە‬

‫بۆچ ‌ی توش ‌ی هه‌وكردن ‌ی پوك ده‌بیت؟‬

‫کەم‬

‫زۆر‬ ‫بەکارهێنانی‬ ‫خوێ‬

‫ی‬ ‫هه‌ندێك هۆكار ه���ه‌ن كه‌ئه‌بن ‌ه هۆ ‌‬ ‫هه‌وكردنی‌ پوك له‌مرۆڤداله‌وانه‌‬ ‫‪ -1‬جگه‌ره‌كێش���ان‪ .‬یه‌كێك��� ‌ه ل���ه‌و‬ ‫ی پوك‌و‬ ‫ی هه‌وكردن ‌‬ ‫ی كه‌ئه‌بێته‌هۆ ‌‬ ‫خوان ‌ه ‌‬ ‫ی پوكه‌كه‌و‬ ‫ریگری‌ ده‌كات له‌تازه‌بوونه‌وه‌ ‌‬ ‫زوچاك بونه‌وه‌ی‌ لە‌هه‌رهه‌وكردنێك‪.‬‬ ‫ی‬ ‫‪ -2‬پاكو خاوێنی‌‪ .‬پ���اك رانه‌گرتن ‌‬ ‫ی‬ ‫پاك‌و خاوێن���ی‌ ددان‌و به‌كارنه‌هێنان ‌‬ ‫ی ددان هۆكاریك ‌ه‬ ‫فڵچه‌و مه‌عجون‌و ده‌زو ‌‬ ‫بۆتوش بون به‌هه‌وكردنی‌ پوك‪.‬‬

‫‪ -3‬گۆرانكاری ‌ه هۆرمۆنێكان‪ .‬زۆر جار‬ ‫ی مانگان ‌ه‬ ‫ی یان س���ور ‌‬ ‫ی دوگیان ‌‬ ‫به‌ه���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���وره‌ك ‌ه گۆرانكار ‌‬ ‫یاخ���ود نه‌مان ‌‬ ‫هۆرم���ۆن دروس���ت ده‌بێت ك���ه‌ دواتر‬ ‫ی هه‌وكردنی‌ پوك‪.‬‬ ‫ئه‌بێته‌ هۆ ‌‬ ‫‪ -4‬مێ���ژوی‌ خێزان���ی‌‪ .‬هه‌ندێك جار‬ ‫بونی‌ نه‌خۆشی‌ بوك له‌ناو خێزانه‌كاندا‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌وكردن ‌‬ ‫هۆكارێك��� ‌ه بۆده‌ركه‌وتن��� ‌‬ ‫پوك له‌ناو خێزانه‌كان‪.‬‬ ‫‪ -5‬ده‌رمان‪ .‬هه‌ندێك جۆری‌ ده‌رمان‬

‫ی له‌الی���ه‌ن پزیش���كه‌و‌ه‬ ‫ی چ‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌نوسرێت به‌اڵم ئه‌بێته‌ هۆی‌ هه‌وكردن ‌‬ ‫پوك‪.‬‬ ‫ی‬ ‫‪ -6‬نه‌خۆش���ی‌‪ .‬هه‌ندێ���ك ج���ۆر ‌‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ وه‌ك ش���ێرپه‌نجه‌‪ ،‬ئای���دز‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رگ���ر ‌‬ ‫ی نه‌مان��� ‌‬ ‫كه‌ئه‌بێت���ه‌ ه���ۆ ‌‬ ‫له‌ش پوك توش���ی‌ هه‌وكردن ده‌كات‪،‬‬ ‫ی شه‌كره‌یان‬ ‫هه‌روه‌هائه‌وان ‌هی‌ نه‌خۆش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌یه‌ زۆر به‌ی‌ كات توش���ی‌ هه‌وكردن ‌‬ ‫پوك ده‌بن‪.‬‬

‫* ئازاری‌ به‌ش���ی‌ خواره‌وه‌ی‌ پشت‪.‬‬ ‫هه‌ست كردن به‌ئازاری‌ به‌شی‌ خواره‌وه‌ی‌‬ ‫پش���ت به‌اڵم ئازاره‌كه‌ به‌رده‌وام نه‌بوو‬ ‫واتا ده‌هات‌و ده‌رۆیشت به‌اڵم به‌هه‌مان‬ ‫راده‌ی‌ ئ���ازار‪ ،‬ئه‌وه‌ نیش���انه‌یه‌كی‌ زو‬ ‫له‌دایك بونی‌ كۆرپه‌له‌یه‌‪.‬‬ ‫* بون���ی‌ ده‌ردراو له‌به‌ش���ی‌ زاوزێ‌‬ ‫خانمان‪ .‬گه‌ر هه‌س���تت به‌بونی‌ برێكی‌‬ ‫زۆروله‌پر لە‌ده‌ردراو كرد‪ ،‬ئه‌وه‌به‌هه‌ند‬ ‫وه‌ری‌ بگره‌ چونكه‌ له‌وانه‌یه‌ منداڵه‌كه‌ت‬ ‫پێش كاتی‌ خۆی‌ له‌دایك ببێت‪.‬‬ ‫* ئازاری‌ له‌به‌شی‌ خواره‌وه‌ی‌ سك‪.‬‬ ‫گه‌رهه‌ستت به‌ئازاری‌ به‌شی‌ خواره‌وه‌ی‌‬ ‫س���ك كردو ئازاره‌ك ‌ه له‌شێوه‌ی‌ ئازاری‌‬ ‫غازات بوو هه‌ندێك جار سك چونیشی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ بوو ئه‌وه‌ پێویس���ته‌ به‌زوترین‬ ‫كات برۆیته‌نه‌خۆشخانه‌‪.‬‬ ‫* ئه‌گه‌ر هه‌ستت كرد توشی‌ خوێن‬ ‫به‌ربون���ی‌ كۆئه‌ندامی‌ زاوزێ‌ بوی‌ ئه‌وه‌‬ ‫نیشانه‌یه‌كی‌ مه‌ترس���یداره‌ بۆ له‌دایك‬ ‫بونی‌ كۆرپه‌له‌ی پێش وه‌خته‌‪.‬‬

‫راگرتنی‬ ‫میز‬

‫زۆر‬ ‫خواردنی‬ ‫شیرینی‬

‫کەمی‬ ‫ڤیتامین‌و‬ ‫کانزاکان‬

‫زۆر‬ ‫خواردنی‬ ‫گۆشتی سور‬

‫خواردنەوەی‬ ‫مادە‬ ‫کهولیەکان‬

‫کەم خەوی‬

‫ئه‌مان ‌ه نیشانه‌ ‌ی زو له‌دایك بون ‌ی كۆرپه‌له‌كه‌ته‌‬ ‫ت���ۆی‌ دایك���ی‌ دوگی���ان گه‌رئ���ه‌م‬ ‫نیش���انانه‌ت هه‌ب���وو ئ���ه‌وه‌ له‌وانه‌یه‌‬ ‫منداڵه‌كه‌ت پێش وه‌خت له‌دایك ببێت‌و‬ ‫پت گوێ‌ مه‌خه‌‪.‬‬

‫خواردنەوەی‬ ‫ئاو‬

‫زۆر‬ ‫خواردنەوەی‬ ‫قاوە‬

‫خراپ‬ ‫بەکارهێنانی‬ ‫دەرمانی ئازار‬ ‫شکێنەکان‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )585‬سێشه‌مم ‌ه ‪2017/7/18‬‬

‫ی تایبه‌تی‌‬ ‫نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫كراو ‌ه بۆ هه‌ر‬ ‫دوو نووسه‌ر‌و‬ ‫ی كورد‬ ‫ڕووناكبیر ‌‬ ‫ی وریا‬ ‫مه‌ریوان ‌‬ ‫قانع‌و ئاراس فه‌تاح‬ ‫ڕێبوار مه‌ال محمود‬ ‫ی ‪،2017-7-3‬‬ ‫ڕۆژی‌ دووشه‌ممه‌ به‌روار ‌‬ ‫ی (ده‌زگای‌ سنور میدیا)‬ ‫ده‌زگایه‌ك به‌ناو ‌‬ ‫ی كه‌الر هه‌ستا‬ ‫ی كتێبخانه‌ ‌‬ ‫لە‌هۆڵی‌ گشتی ‌‬ ‫بە‌سازدانی‌ كۆڕێك بۆ هه‌ر دوو به‌ڕێزان‬ ‫(مه‌ریوان وریا قان���ع‌و ئاراس فه‌تاح)‪،‬‬ ‫ی (ڕیفراندۆم‌و پرسی‬ ‫لە‌ژێر ناونیش���ان ‌‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت)‪ ،‬ك��� ‌ه بە‌ئاماده‌بونی‌ زۆرێك‬ ‫ی كه‌الر‌و‬ ‫لە‌گه‌نجان‌و ڕۆش���نبیرانی شار ‌‬ ‫ده‌وروبه‌ری‌ به‌ڕێوه‌ چوو‪ .‬به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫ك���ۆڕ‌و س���یمینار هون ‌هر‌و ش���اره‌زایی‬ ‫ده‌وێت‌و بە‌هەمو س���تاف‌و كه‌سێكیش‬ ‫ناكرێت‪ ،‬ه���اوكات هۆڵه‌كه‌یش بچووك‬ ‫ی گه‌رم���ا زۆر به‌رز بوو‪‌،‬و‬ ‫ب���وو‪ ،‬پله‌كان ‌‬ ‫ی فێنككه‌ره‌و‌ه‬ ‫وه‌كو پێویس���ت ئامێ���ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ۆ هۆڵه‌ك ‌ه دابین نه‌كرابوو‪ ،‬س���تاف ‌‬ ‫كۆڕه‌كه‌ش زۆر الواز‌و كه‌مئه‌زموون بون‬ ‫ی‬ ‫ی كۆڕه‌كه‌دا‪ ،‬بۆیه‌ دوا ‌‬ ‫لە‌به‌ڕێوه‌بردن��� ‌‬ ‫ی هه‌ردوو نووسه‌ر ته‌واو‬ ‫ئه‌وه‌ی قسه‌كان ‌‬ ‫ب���ون‪ ،‬كه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ زۆر بابه‌تی‌‌و‬ ‫زانس���تی‌‌و قانونی‌و پوختیش له‌س���ه‌ر‬ ‫بابه‌ته‌ك��� ‌ه گفتوگۆیان كرد‪ ،‬س���ه‌رنج‌و‬ ‫ی ئاماده‌بوان دروست بوو‪،‬‬ ‫پرس���یار ال ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌س���تبه‌جێ كۆنترۆڵ نه‌ما‌و شیرازه‌ ‌‬ ‫پرس���یار‌و موداخه‌له‌ك���ردن تێكچ���و‪.‬‬ ‫لە‌كۆتاییشدا به‌ش بە‌حاڵی‌ خۆم هیچم‬ ‫ی‬ ‫حاسڵ نه‌كرد‪ .‬جا بۆیه‌ لێره‌دا لە‌ڕێگا ‌‬ ‫ی (ئاوێنه‌)وه‌‪ ،‬س���ه‌رنج‌و‬ ‫هه‌فته‌نام���ه‌ ‌‬ ‫پرس���یاره‌كانی‌ خۆم ئاراسته‌ی‌ هه‌ردوو‬ ‫به‌ڕێ���زان ده‌ك���ه‌م‌و هی���وادارم وه‌اڵمم‬ ‫بده‌نه‌وه‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬كاك مه‌ری���وان‌و كاك ئ���اراس‪،‬‬ ‫ئێو‌ه وه‌ك���و نووس��� ‌هر‌و ڕووناكبیران‌و‬ ‫ی‬ ‫ی تریش لە‌ڕۆشنبیران‌و ئه‌دیبان ‌‬ ‫زۆرێك ‌‬ ‫ی به‌ڕێزان (ش���ێرزاد‬ ‫ی هاوش���ێوه‌ ‌‬ ‫تر ‌‬ ‫حسن‪ ،‬فوئاد س���دیق‪ ،‬به‌ختیار عەلی‪،‬‬ ‫حه‌مه‌س���ه‌عید حسن‪ ،‬س���ه‌ردار عزیز‪،‬‬ ‫ی‬ ‫عادل باخه‌وان‪ ،‬فاروق ڕه‌فیق‌و چه‌ندان ‌‬ ‫تریش)‪ ،‬ڕاس���ت ‌ه بە‌كتێب‌و وتاره‌كانتان‬ ‫ی‬ ‫ی خۆتان به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫هاوخه‌می‌و ڕه‌خن ‌ه ‌‬ ‫گش���تی‌ بۆ ئه‌م ئه‌زموون��� ‌ه ده‌رده‌بڕن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫به‌اڵم زۆربه‌تان مه‌یدانییه‌ن لە‌ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫ی لە‌كوردستان له‌گه‌ڵ‬ ‫واڵتن‌و زۆر به‌كه‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێمه‌ ده‌ژی���ن‪ .‬لە‌كاتێكدا ئه‌م حاڵه‌ته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێس���تا لە‌مێژووی‌ بیست بۆ چل ساڵ ‌‬ ‫ڕابوردووی‌ قه‌ڵه‌م‌و ڕۆش���نبیرانی‌ كورد‬ ‫ی‬ ‫ڕاست بوە‌‪ ،‬به‌و واتایه‌ی‌ زۆربه‌ی‌ نه‌وه‌ ‌‬ ‫ڕابوردووی‌ قه‌ڵه‌م‌و ڕۆش���نبیرانی‌ پێش‬ ‫خۆیش���تان یان خۆی���ان كۆمه‌ڵگایان‬ ‫ی‬ ‫جێ هێش���تو‌ه یان لە‌به‌ر الوازی‌ ئاست ‌‬ ‫كۆمه‌ڵگا هه‌ڵهاتوون‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی سیاسییه‌كان ‌‬ ‫‪ -2‬به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشت ‌‬ ‫كوردس���تان زۆربه‌یان وه‌كو جه‌س���ت ‌ه‬ ‫له‌نێومان���دا ئاماده‌گیی���ان نه‌بوە‌‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫ی ژی���ان‌و گوزه‌ران‌و س���ه‌ف ‌هر‌و‬ ‫كوالێت��� ‌‬ ‫ی ژیانی���ان لە‌ئێم ‌ه‬ ‫هەمو ش���تێكی‌ تر ‌‬ ‫جیاواز ب���وە‌‪ .‬هه‌رچه‌ند هه‌ندێك له‌وان‬ ‫هه‌ر لە‌كوردس���تان بون‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وان‬ ‫لە‌دۆڵێكی‌ س���ه‌وزدا ده‌ژین‪ ،‬ئێمه‌یش‬ ‫ی ڕه‌ش���ی وش���كداین‌و ده‌ور‌ه‬ ‫لە‌دۆڵێك ‌‬ ‫دراویی���ن بە‌مه‌ترس���ییه‌كانی‌ داع���ش‌و‬ ‫ی‬ ‫ی دارای���ی‌و ‪ 1800.000‬ئاواره‌ ‌‬ ‫قه‌یران��� ‌‬ ‫ی‬ ‫عه‌ره‌بی ڕه‌گه‌زپه‌رس���تی‌ س���ه‌رده‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تر ‌‬ ‫عه‌قڵی جاهیلی‪ .‬هاوكات ئازارێك ‌‬ ‫ی چاره‌سه‌رنه‌كراوی‌ چه‌قه‌بستوومان‬ ‫تاز‌ه ‌‬ ‫ب���ۆ دروس���ت ب���وە‌‪ ،‬ئه‌ویش ئ���ازاری‬ ‫ی‬ ‫بێمتمانه‌یی بە‌ به‌ڵێن‌و قس���ه‌‌و لێدوان ‌‬ ‫سیاس���ییه‌كانمان لە‌كوردس���تان‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی پڕئازاری‌ ده‌رون ‌‬ ‫ی گه‌وره‌ ‌‬ ‫بە‌بۆشاییه‌ك ‌‬ ‫ده‌بینم لە‌كوردس���تان‪ .‬وه‌اڵمیشیان بۆ‬ ‫دۆخه‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ ك ‌ه ده‌ڵێن ئه‌م قۆناغ ‌ه‬ ‫بریتییه‌ لە‌قۆناغی گوزه‌ری سیاس���ی‌و‬ ‫ده‌بێت تێی په‌ڕێنین‪.‬‬ ‫ی ده‌مێنێت���ه‌و‌ه ده‌كه‌وێت ‌ه‬ ‫‪ -3‬ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌س���تۆی‌ كۆمه‌ڵگا‪ ،‬ئه‌گه‌ر بە‌زانست ‌‬ ‫كۆمه‌ڵناس���ی پۆلێ���ن‌و پێناس���ه‌ی‬ ‫ی تاك‌و‬ ‫په‌یوه‌ندیی���ه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان ‌‬ ‫ی كوردی‬ ‫خێ���زان‌و كۆمه‌ڵ‌و كۆمه‌ڵ���گا ‌‬ ‫بكه‌ی���ن‪ ،‬ئ���ه‌وا ده‌بینین له‌س���ه‌ر دوو‬ ‫كلتور بونیاد ن���راوه‌‪ ،‬كه‌لتوری‌ خوێن‌و‬ ‫ی ئایین‪ .‬ك ‌ه به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫كه‌لتور ‌‬ ‫ی‬ ‫دواكه‌تووان ‌ه موماره‌س���ه‌‌و موراجه‌عه‌ ‌‬ ‫ئه‌و دوان���ه‌ ده‌كه‌ی���ن‪ .‬لە‌كاتێكدا ئه‌م‬ ‫ش���ێوه‌ دواكه‌وتوویی��� ‌ه گه‌وره‌تری���ن‬ ‫مه‌ترس���ی‌و به‌ربه‌س���ته‌ لە‌ب���ه‌رده‌م‬ ‫ی‬ ‫پرۆسه‌ی دیموكراس���یدا به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫(فه‌لسه‌فی)‪.‬‬

‫ئالوده‌بون به‌درامای تورکی‬ ‫محەمەد سەعید‬ ‫له‌دوای ئه‌وه‌ی ک���ه‌ مرۆڤایه‌تی پێده‌نێنێته‌‬ ‫قۆناغی دیجتاڵه‌وه‌‪ ،‬میدیا به‌تایبه‌تی میدیای‬ ‫بینراو (ت���ی ڤی‌و وێنه‌ی ج���واڵو) ده‌بێته‌‬ ‫یه‌کێک لە‌کاریگه‌رترین هۆکار بۆ دروستکردنی‬ ‫که‌س���ێتی له‌مرۆڤدا‪ .‬فه‌یله‌س���وفی ئه‌ڵمانی‬ ‫هابەرماس ڕاس���تی پێکاوه‌ که‌ده‌ڵێ "ئه‌وه‌‬ ‫ڕاگه‌یاندنه‌ که‌ مرۆڤ دروس���ت ده‌کات" واته‌‬ ‫ڕاگه‌یاندن چۆنی بوێ ده‌توانێ ئاڕاس���ته‌مان‬ ‫بکات‌و ئاره‌زوه‌کانیشمان دیاری بکات‪.‬‬ ‫هەم���و جۆره‌کان���ی ڕاگه‌یاندن (نوس���راو‪،‬‬ ‫بیس���تراو‪ ،‬بینراو‪ )...‬به‌گوێ���ره‌ی توانایان‬ ‫ده‌توانن ده‌س���کاری لە‌ساکۆلۆجیای مرۆڤدا‬ ‫بک���ه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم لە‌هەموی���ان کاریگه‌رت���رو‬ ‫مه‌ترس���یدارتر میدی���ای بین���راوه‌‪ ،‬چونکه‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی وێنه‌و کامێ���را مرۆڤ ده‌وروژێنن‬ ‫میدیای بیستراوو نوسراو ناتوانن ڕاسته‌وخۆ‬ ‫که‌س���ێتی بگ���ۆڕن‌و بڕیار دروس���ت بکەن‪.‬‬ ‫گه‌ر نمونه‌یه‌ک له‌س���ه‌ر کاریگ���ه‌ری وێنه‌ی‬ ‫جواڵو(تیڤ���ی‌و هاوش���ێوه‌کانی) بێنینه‌وه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر مرۆڤ‪ ،‬خنکانی منداڵێکی کوردی‬ ‫ڕۆژ ئ���اوا به‌ناوی ئاالنه‌وه‌(ئایله‌ن) که‌ چۆن‬ ‫به‌هۆی وێن���ه‌ی مه‌رگی لە‌که‌ن���ار ئاوه‌کانی‬ ‫ئیجه‌ی تورکی���ادا ناخی مرۆڤایه‌تی هه‌ژاند‪،‬‬ ‫بوە‌ هۆی ئیلهام���ی چه‌ندین چیرۆک‌و فیلم‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ لە‌کاتێکدا تاس���اتی ئه‌م نوس���ینه‌ش‬ ‫چه‌ندین مرۆڤ���ی کۆچب���ه‌ر لە‌هه‌مان ئاوی‬ ‫ئاالن���ی جوانه‌ مه‌رگ���ه‌وه‌ ده‌خنکێن‌و ده‌ریا‬ ‫قوتی���ان ده‌دات‌و زۆرجاری���ش لە‌که‌ن���ار‬ ‫ئاوه‌کاندا ده‌بنه‌ خۆراکی گیانله‌به‌ران‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌م ج���ۆره‌ لە‌قوربانییانه‌ نابنه‌ س���ه‌رنجی‬ ‫دونی���ا وه‌ک���و ئایله‌نی ڕۆژئ���اوای‪ ،‬بۆچی؟‬ ‫چونکه‌ ئایله‌ن لە‌ڕێ���گای میدیای بینراوه‌وه‌‬ ‫پیشان درا‪ ،‬بۆیه‌ هەس���تی هەمو که‌سێکی‬ ‫به‌ویژدان���ی هه‌ژاند؛ که‌وات���ه‌ میدیای بینراو‬ ‫ده‌توانێ ڕاس���ته‌وخۆ جارێکی تر دروستمان‬ ‫بکاته‌وه‌ وه‌کو ئه‌وه‌ی که‌ هابەرماس ئاماژەی‬ ‫پێ���داوه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ لە‌کاتێک���دا جۆره‌کانیتری‬ ‫میدی���ا به‌وش���ێوه‌ ناتوانن ده‌س���تکاریمان‬ ‫بکه‌ن‪.‬هه‌ربۆی���ه‌ زۆربه‌ی واڵتان���ی عەره‌بی‬ ‫گه‌وره‌تری���ن دوژمنیان که‌ناڵ���ی جه‌زیره‌ی‬ ‫عەره‌بی هه‌واڵییه‌ لە‌ئێستادا نه‌ک ئیسرئیل‪،‬‬ ‫بۆیه‌ مه‌رجی دانوستان‌و رێکه‌وتنیان لە‌گه‌ڵ‬ ‫قه‌ته‌ردا داخس���تنی ئه‌و که‌ناڵه‌یه‪ ‌،‬لێره‌وه‌یه‌‬ ‫گرنگ���ی میدیا خۆی ده‌رده‌خ���ات که‌ چۆن‬ ‫واده‌کات واڵتێک���ی گ���ه‌وره‌ی نه‌وتی وه‌کو‬ ‫عەرەبس���تانی سعودی چۆن لە‌به‌رامبه‌ر ئه‌م‬ ‫که‌ناڵه‌دا(جه‌زیره‌) توشی فۆبیا بوە‌‪.‬‬ ‫نام���ه‌وێ زۆر باس���ی میدیای ج���واڵو بکه‌م‬ ‫ده‌مه‌وێ باس لە‌پرس���ێکی هه‌نوکه‌یی بکه‌م‬ ‫که‌ نه‌ک لە‌کوردستاندا به‌ڵکو له‌سه‌رانسه‌ری‬ ‫دونیادا بۆته‌ قسه‌وباس له‌سه‌ری به‌تایبه‌تی‬

‫لە‌واڵتان���ی عەره‌بی‌و هه‌رێمی کوردس���تان‌و‬ ‫ته‌نان���ه‌ت واڵتانی ئه‌فریق���ی‌و ئه‌مه‌ریکای‬ ‫التینیشدا ئه‌ویش کێشه‌ی زیادبونی بینه‌ری‬ ‫درامای تورکییه‌‪.‬‬ ‫لە‌کوردستاندا هیچ بوارێک‌و کایه‌یه‌ک نه‌ماوه‌‬ ‫وێران نه‌بوبێ بۆنی وێرانه‌و خه‌راباتی لێنه‌یه‌ت‬ ‫لە‌بواری په‌روه‌رده‌وه‌ بۆ بواری ته‌ندروستی‌و‬ ‫کشتوکاڵ‌و پشه‌سازی‌و ڕۆشنبیری‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫ک ‌هش‌و هه‌واوش‪ ،‬به‌کورتی کۆی سس���تمی‬ ‫ژیان لە‌ژێر پرسیاردایه‌‪!...‬‬ ‫که‌وات���ه‌ ش���تێکی نام���ۆ نیه‌ ک���ه‌ دراماو‬ ‫س���ینه‌ماو گۆرانی‌و مۆسیقاش پریشکی ئه‌م‬ ‫قوڕبه‌س���ه‌رییه‌یان به‌ربک���ه‌وێ‪ .‬ئایا هۆکار‬ ‫چیه‌ بین���ه‌ری کورد ئه‌وه‌ن���ده‌ی تامه‌زرۆی‬ ‫بینینی درامای بیانی���ن؛ به‌تایبه‌تی تورکی‬ ‫ئ���اره‌زوی بینینی کوردی ناک���ه‌ن؟ به‌رزی‬ ‫ئاستی هونه‌ری درامای تورکییه‌ لە‌به‌رامبه‌ر‬ ‫الوازی هونه‌ری کوردی؟ یاخود سیاس���ه‌تی‬ ‫شکس���تخواردوی ده‌س���ه‌اڵتی کوردییه‌ که‬ ‫‌ئه‌م سێکته‌رەش���ی(دراما) کردۆته‌ قوربانی‬ ‫سیاسه‌تی بازرگانی؟ یان نه‌بونی هۆشیارییه‌‬ ‫سه‌باره‌ت بە‌میدیاو دراماو سینه‌ما؟‬ ‫هەم���و میدیایه‌کی بییان���ی یاخود ده‌ره‌کی‬ ‫که‌ بتوانێ بە‌ئاس���انترین ش���ێوه‌ بینه‌رێکی‬ ‫زۆر بۆ خۆی ڕاکێش���ێ ه���ۆکار زۆره‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫گرنگترین هۆکار س���ێ فاکته‌ری سه‌ره‌کین‪:‬‬ ‫یه‌که‌می���ان الوازی میدیای ناوخۆیه‌ جا ئایه‌‬ ‫ل���ه‌ڕوی ته‌کنیکی‌و پرۆفێش���ناڵی‌و هونه‌ری‬ ‫بێ یاخود سیاس���ی‌و ئابوری‪ .‬خاڵی دووه‌م‪:‬‬ ‫به‌هێزی میدی���ای ده‌ره‌کی‌و پێش���که‌وتنی‬ ‫لە‌بواری هونه‌ری‌و ته‌کنه‌لۆجی‌و سیاسی بێ‬ ‫لە‌به‌رامبه‌ر ناوخۆدا‪ .‬هۆکاری سێیه‌م‪ :‬ئاستی‬ ‫هۆش���یاری‌و ڕۆش���نبیری بینه‌ر لە‌به‌رامبه‌ر‬ ‫تێگه‌یش���تنیان بۆ هونه‌ری سینه‌ماو دراماو‌‬ ‫میدیا به‌گشتی‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌خاڵی یه‌که‌م‪ ،‬درامای کوردی‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای حه‌فتاکانه‌وه‌ ک���ه‌ به‌کۆمه‌ڵێ‬ ‫درامای کورت که‌ پێده‌وترا ته‌مس���یل زیاتر‬ ‫بینه‌ری کورد پێ ئاش���انابو توانی رۆڵێکی‬ ‫به‌رچاو ببینێ‌ له‌ڕاکێشانی بینه‌ر‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫چه‌نده‌ها که‌موکوڕی ئه‌کادیمی‌و هونه‌رییان‬ ‫هه‌ب���و‪ ،‬به‌اڵم واش توانییان س���ه‌رکه‌وتوبن‬ ‫لە‌چاو دراماکانی ئێس���تای هونه‌ری کوردی‪.‬‬ ‫له‌سه‌ره‌تای هه‌ش���تاکاندا درامای ژاڵه‌ دێته‌‬ ‫بون که‌ ئه‌میش هه‌رچه‌نده‌ ژماره‌ ئه‌ڵقه‌کانی‬ ‫زۆر نه‌بون وه‌کو دراما میسری عه‌ربیه‌کانی‬ ‫ئه‌وکاته‌‪ ،‬به‌اڵم بوە‌ سمبولی بازدان لە‌درامای‬ ‫کورته‌وه‌ بۆ درێ���ژو توانی کاریگه‌رێکی زۆر‬ ‫به‌هێز بخات���ه‌ ناو کۆمه‌ڵگاوه‌ تائێس���تاش‬ ‫مۆس���یقاو گۆرانیه‌که‌ی درام���ای ژاڵه‌ بۆته‌‬ ‫یاده‌وری نه‌ته‌وه‌ی خه‌ڵکی کوردستان‪.‬‬ ‫لە‌درام���ای ژاڵ���ه‌وه‌ تاوه‌ک���و دوای ڕاپه‌ڕین‬ ‫هونه‌ری کوردی (درام���ا) نه‌یتوانی قه‌ڵه‌م‬ ‫بازێ���ک به‌س���ه‌ر ژاڵ���ه‌دا بدات‪ ،‬ل���ە‌دوای‬ ‫ڕاپه‌رینی���ش ته‌نه���ا درامایه‌ک ک���ه‌ توانی‬

‫تورکه‌کان توانییان‬ ‫ئاستی لۆکا‌ڵی‬ ‫تێپه‌رێنن‌و بینه‌ری‬ ‫ده‌ره‌کی ده‌سته‌مۆ‬ ‫بکه‌ن‌و‌بازرگانیه‌کی‬ ‫باشی پێو‌ه بکه‌ن‬ ‫هه‌ر له‌ڕێگای ئه‌م‬ ‫درامایانه‌وه‌ ڕیکالمی‬ ‫بازرگانی‌و گه‌شتیاریش‬ ‫بۆ واڵته‌که‌یان بکه‌ن‬ ‫جه‌ماوه‌رێکی زۆر ب���ۆ خۆی په‌لکێش بکات‬ ‫س���ه‌ره‌رای هەم���و تێبینی���ه‌کان‌و س���ه‌رنج‬ ‫ڕه‌خنه‌کان گه‌رده‌لول بو‪ ،‬که‌ توانی کێبڕکێ‬ ‫لە‌گه‌ڵ دراما بیانیه‌کاندا بکات‪.‬‬ ‫لە‌دوای درامای گه‌رده‌ل���ول هونه‌ری درامی‬ ‫لە‌کوردس���تاندا نه‌یتوانی���وه‌ ب���ه‌رده‌وام بێ‬ ‫ب���ۆ به‌رهه‌مهێنانی دراما ک���ه‌ بتوانێ بینه‌ر‬ ‫لە‌س���ه‌یرکردنی درامای بیانی���ه‌وه‌ وه‌رگێڕێ‬ ‫بۆ کوردی‪ .‬هۆکار زۆره‌ بۆ به‌رهه‌منه‌هێنانی‬ ‫درامایه‌ک که‌ رکابه‌ری میدیای ده‌ره‌وه‌ بکات‪،‬‬ ‫هۆکاری ئابوری که‌ بۆته‌ دێوه‌زمه‌یه‌ک کۆی‬ ‫دونی���ای کۆمه‌ڵگای ک���وردی وێران کردوه‌‪،‬‬ ‫نه‌بونی ده‌رهێن���ه‌رو سینارس���تی به‌تواناو‬ ‫به‌مانای وشه‌ کارامه‌بێ لە‌بواره‌که‌دا‪ ،‬غیابی‬ ‫ده‌ق���ی نه‌م���ر جا ئای���ه‌ ده‌قێ���ک بێ باس‬ ‫لە‌ژانێک���ی گه‌ردونی‌و یونیڤێرس���اڵی بکات‬ ‫یاخ���ود مانیفێس���تی قه‌یرانێک���ی وجودی‌و‬ ‫لۆکا‌ڵی ب���کات‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ لە‌کوردس���تاندا‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ کاره‌ساتی وه‌کو ئه‌نفال‌و هه‌ڵەبجه‌و‬ ‫جینۆس���ایدو کاول���کاری هه‌ی���ه‌ ده‌توانرێ‬ ‫وه‌ک���و گه‌لی جوله‌که‌ فیلمی س���ه‌رکه‌وتوی‬ ‫لێبه‌رهه‌مبهێن���رێ‪ ،‬به‌اڵم ک���ه‌ ناکرێ دیاره‌‬ ‫الوازی هون���ه‌ری کوردییه‌ به‌تایبه‌تی لە‌بونی‬ ‫ده‌رهێنه‌ری به‌سه‌لیقه‌و ئه‌کته‌ری لێهاتو که‌‬ ‫بتوانێ ئه‌م تراژیدیانه‌بکات بەبواری نمایشی‬ ‫موڤی‌و سینه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫زۆرج���ار هۆکاری سیاس���ی‌و کۆمه‌اڵیه‌تیش‬ ‫ڕۆڵی گێ���ڕاوه‌ ل���ه‌م قه‌یران���ی هونه‌رییەدا‬ ‫بۆنمون���ه‌ چه‌ندی���ن درام���ا ئاماده‌کراون بۆ‬ ‫نمای���ش به‌اڵم بە‌بیان���وی به‌زاندنی کۆمه‌ڵێ‬

‫به‌ه���ای ئایینی‌و که‌لتوری ڕاگیراون‌و نمایش‬ ‫نه‌کراون یه‌کێک له‌و درامایانه‌ "درامای ئاریا"‬ ‫بو‪ .‬هه‌روه‌ها ده‌سه‌اڵتی سیاسی کوردیش که‌‬ ‫کۆی ئابوری واڵتیان قۆڕغ کردوه‌‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ر‬ ‫درامایه‌ک گه‌ر لە‌خزمه‌ت مه‌رامی سیاسیاندا‬ ‫نه‌بێ پشتیوانی ناکه‌ن‪‌.‬‬ ‫خاڵ���ی دوه‌م‪ ،‬ک���ه‌ به‌رزی ئاس���تی درامای‬ ‫تورکیی���ه‌ لە‌چاو درامای کوردیدا‪ ،‬ش���تێکی‬ ‫به‌ڵگ���ه‌ نه‌ویس���ته‌ ک���ه‌ درام���ا بیانیه‌کان‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی تورک���ی س���ه‌ره‌ڕای هەم���و‬ ‫تێبینیه‌کانمان له‌س���ه‌ریان لە‌چ���او درامای‬ ‫کوردیه‌وه‌ پێشکه‌وتوترن‪ ،‬لە‌لۆکه‌یشنه‌وه‌ بۆ‬ ‫ده‌رهێنه‌رو مۆنتاژو ستایڵ‌و ڕه‌نگ‌و ته‌کنیکی‬ ‫وێن���ه‌ گرتن‪ ،‬ئه‌داو ئ���ازادی ئه‌کته‌ر هیتد‪..‬‬ ‫درام���ای تورکی راس���ته‌ له‌ڕوی تێکس���ت‌و‬ ‫ده‌قه‌وه‌ زۆر الوازه‌‪ ،‬چونکه‌ زۆربه‌ی دراماکان‬ ‫تاڕاده‌یه‌ک لە‌ده‌وری یه‌ک کێش���ه‌دا گیریان‬ ‫خواردووه‌ ئه‌ویش خیان ‌هت‌و خۆشه‌ویس���تی‬ ‫هه‌رزه‌کاران���ه‌و ڕفاندنی منداڵ‌و ش���ه‌ڕکردن‬ ‫له‌سه‌ر س���ه‌روه‌ت‌و سامان‪ ،‬بڕواناکه‌م باسی‬ ‫ش���تێکی ت���ر ب���کات له‌مانه‌ زیات���ر‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ده‌توانن بین���ه‌ر له‌چاوه‌ڕوانی���دا بهێڵێته‌وه‌‬ ‫ب���ۆ بینینه‌وه‌ی���ان لە‌زنجیره‌یه‌ک���ه‌وه‌ ب���ۆ‬ ‫دانه‌یه‌ک���ی تر‪ ،‬یه‌کێکی ت���ر لە‌به‌هێزیه‌کانی‬ ‫ئ���ه‌م درامایانه‌ زۆری زنجی���ره‌ی دراماکه‌یه‌‬ ‫ک���ه‌ ئه‌م���ه‌ وا له‌بین���ه‌ر ده‌کات ب���ه‌رده‌وام‬ ‫لە‌گه‌ڵیدا ب���ژی‌و وازی لێنه‌هێنێت‪ .‬خاڵێکی‬ ‫گرنگ که‌ پێو‌یس���ته‌ بوت���رێ ئه‌وه‌یه‌ که‌ چ‬ ‫درامای تورکی‌و چ که‌ناڵی جه‌زیره‌ی عەره‌بی‬ ‫هەمو بینه‌رێک ( کورد‪ ،‬عەره‌ب‪ ،‬خه‌ڵکانی‬ ‫تریش) ده‌زانێ که‌ هه‌ردو میدیاکه‌ په‌یامێکی‬ ‫مرۆڤدۆس���تانه‌ ناگه‌یه‌نن‪ ،‬به‌اڵم کاره‌س���ات‬ ‫لێره‌وه‌ ده‌س���تپێده‌کات ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ که‌‬ ‫بینه‌ر ناتوان���ێ ده‌س���تبه‌رداریان بێ؛ واته‌‬ ‫سه‌ڕه‌رای ناڕاست بونیان بینه‌ر هه‌ر گۆییان‬ ‫لێدەگرێت‌و ئالوده‌ن پێیان‪ ،‬ئایه‌ ئه‌مه‌ به‌رزی‬ ‫ئاس���تی ڕاگه‌یاندنی ئه‌و دو که‌ناڵه‌یه‌ یاخود‬ ‫نه‌بونی هۆشیاری بینه‌ره‌؟‬ ‫خاڵی س���ێیه‌م‪ ،‬ئاستی هۆش���یاری بینه‌ره‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ئه‌م ئالوده‌بونه‌ بە‌درامای تورکی‬ ‫ته‌نها بینه‌ری کوردی گیرۆده‌ نه‌کردوه‌ به‌ڵکو‬ ‫زۆربه‌ی واڵت���ه‌ عەره‌بیه‌کانی���ش بینه‌ریان‬ ‫ئال���وده‌ی درام���ای تورکی ب���ون ته‌نانه‌ت‬ ‫واڵتانی تری جیهانی���ش‪ ،‬بۆنمونه‌ واڵتێکی‬ ‫وه‌ک���و ش���یلی به‌تام���ه‌زرۆوه‌ موتابه‌عه‌ی‬ ‫درام���ا تورکی���ه‌کان ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬که‌واته‌ دور‬ ‫لە‌هەمو ش���عورێکی ناسیۆنالستی ده‌توانین‬ ‫بڵێین تورکه‌کان توانییان ئاس���تی لۆکا‌ڵی‬ ‫تێپه‌رێن���ن‌و بین���ه‌ری ده‌ره‌کی ده‌س���ته‌مۆ‬ ‫بکه‌ن‌و‌بازرگانیه‌کی باشی پێوه‌ بکه‌ن‪ ،‬هه‌ر‬ ‫له‌ڕێگای ئه‌م درامایانه‌وه‌ ڕیکالمی بازرگانی‌و‬ ‫گه‌شتیاریش بۆ واڵته‌که‌یان بکه‌ن‪.‬‬ ‫لێره‌دا پرسیارێ س���ه‌رهه‌ڵده‌دات ئایا بینه‌ر‬ ‫تاوانب���اره‌ له‌وه‌ی ئال���وده‌ی درامای تورکی‬ ‫بوە‌؟ گ���ه‌ر به‌دیوێک���دا تاوانباربێ چونکه‌‬

‫ئ���ه‌م درامایانه‌ هیچ په‌یامێکی ئینس���انی‌و‬ ‫مرۆڤدۆستی تیادا نییه‌ ته‌نانه‌ت مه‌به‌ستێکی‬ ‫خه‌یاڵی‌و زانس���تیش نمایش ن���اکات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بینه‌ر گوێناداتێ‌و کاتی به‌فیڕۆده‌دات بۆیان‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کی تره‌وه‌ بینه‌ر چاوه‌ڕێیه‌ کێ بتوانێ‬ ‫گۆشی بکات‌و سه‌رنجی به‌الی خۆدا ڕاکێشێ‪،‬‬ ‫گه‌ر دراما ناوخۆیه‌کان نه‌توانن هه‌ستن به‌م‬ ‫کاره‌ که‌واته‌ ناهه‌قی بینه‌ر لە‌کوێدایه‌؟‬ ‫بین���ه‌ر لە‌واڵتانی رۆژهەاڵتدا چونکه‌ لە‌ژیانی‬ ‫ڕاسته‌قینه‌ی خۆیاندا ئازادی خۆشه‌ویستیان‬ ‫ل���ێ زه‌وت ک���راوه‌ به‌مانایه‌کی ت���ر ناتوانن‬ ‫لە‌کۆمه‌ڵگه‌دا ئه‌وه‌ی که‌ لە‌ناخ‌و ده‌رونیاندایه‌‬ ‫به‌یانی بکه‌ن به‌ئازادانه‌ به‌تایبه‌تی په‌یوه‌ندی‬ ‫خۆشه‌ویس���تی‌و ئه‌وینداری‌و به‌ستنی ژوان‌و‬ ‫ڕه‌خن���ه‌ گرت���ن‌و سه‌رزه‌نش���ت کردنی پیاو‬ ‫لە‌الیه‌ن هاوسه‌ره‌که‌یه‌وه‌ به‌هۆی دابونه‌ریت‌و‬ ‫که‌لتوره‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌م دراما تورکیانه‌ که‬ ‫‌زۆرب���ه‌ی باس ل���ه‌م کێش���انه‌ ده‌کات بۆیه‌‬ ‫ده‌توانێ بینه‌ری مه‌ح���روم کراوی کوردیش‬ ‫ب���ه‌الی خۆی���دا راکێش���ێ‪ ،‬لێره‌وه‌ی���ه‌ گه‌ر‬ ‫سه‌رنجێکی ئاشقان‌و ئالوده‌بوانی ئه‌م جۆره‌‬ ‫درام���ا تورکیانه‌ بده‌ی���ن ده‌بینین زۆرینه‌ی‬ ‫بینه‌ره‌کانیان لە‌ڕه‌گه‌زی مێینه‌ن که‌ ئه‌میش‬ ‫به‌ڵگه‌ی���ه‌ بۆ نه‌بونی ئ���ازادی لە‌کۆمه‌ڵگای‬ ‫کوردیدا‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ لە‌کاتێکدا لە‌درام���ای کوردیدا وەکو‬ ‫چ���ۆن مرۆڤه‌کان���ی ده‌ره‌وه‌ی درام���اکان‬ ‫ناتوان���ن ئازادان���ه‌ ئه‌وین���داری بک���ه‌ن‌و‬ ‫سانسۆری کۆمه‌اڵیه‌تیان له‌سه‌ره‌ به‌هه‌مان‬ ‫شێوه‌ش ئه‌کته‌ره‌ کورده‌کانیش ناتوانن ئه‌و‬ ‫رۆڵه‌ ئازایان���ه‌‌و ئازادانه‌ ببینن که‌ ئه‌کته‌ره‌‬ ‫تورکه‌کان زۆر به‌ئاس���انی ده‌یگێڕن لە‌کاتی‬ ‫نواندندا به‌بێ ترسی کۆمه‌اڵیه‌تی‪.‬‬ ‫لە‌کۆتاییدا بۆ ئ���ه‌وه‌ی ڕێ به‌م داگیرکاریه‌‬ ‫میدیای���ه‌و ئالوده‌بونه‌ی بینه‌ر بگرین ده‌بێ‬ ‫ب���واری ئابوری له‌چنگ نوخبه‌ی سیاس���ی‬ ‫ده‌ربهێن���رێ تاوه‌ک���و نه‌بێت���ه‌ کارتێک بۆ‬ ‫به‌رهه‌مهێنان���ی درامای مه‌به‌س���ت‪ ،‬ده‌بێ‬ ‫ئازادی بی���روڕاو نمای���ش فه‌راهه‌م بکرێ‪،‬‬ ‫که‌رت���ی پ���ه‌روه‌رده‌ پێویس���ته‌ تاکێ���ک‬ ‫پێبگه‌یه‌ن���ێ ته‌نه���ا بیر لە‌بون���ه‌ دکتۆرو‬ ‫ئه‌ندازی���ار نه‌کاته‌وه‌ به‌ڵکو کاری هونه‌ری‌و‬ ‫سینه‌ماش هه‌م‌و غه‌می بێ‪ ،‬به‌شی سینه‌ما‬ ‫لە‌زانکۆکان���دا په‌ره‌ی پێبدرێ‪‌،‬پێویس���ته‌‬ ‫ڕۆشنبیری هونه‌ری سینه‌ما‌و دراما په‌ره‌ی‬ ‫پێب���درێ به‌ش���ێوازێک که‌ مرۆڤ���ی کورد‬ ‫واگۆش بکرێ که‌ کاری هونه‌ری به‌ش���ێکی‬ ‫گرنگه‌ لە‌پڕۆسه‌ی ناس���اندنی ناسنامه‌مان‬ ‫به‌دونیا‪ ،‬ده‌بێ شوێن‌و لۆکه‌یشن گونجاو بۆ‬ ‫کاری س���ینه‌مایی‌و دراما فه‌راهه‌م بکرێ‪،‬و‬ ‫پێویس���ته‌ کاری به‌رهه‌مهێنانی س���ینه‌ماو‬ ‫دراما وه‌کو چۆن پش���تیوانی مادی ده‌وێ‬ ‫ده‌بێ خۆش���ی به‌ش���ێک بێ بۆ بازرگانی‌و‬ ‫ریکالم‌و په‌یداکردنی سامان تاوه‌کو بتوانێ‬ ‫دوباره‌ کاری جوانتر به‌رهه‌مبهێنێته‌وه‌‪.‬‬

‫سه‌ده‌ ‌ی بیست‌و یه‌ك‬ ‫سه‌ده‌ی به‌نداو‌ه گه‌وره‌كان‌و هه‌ڵگیرسانی‌ جه‌نگ ‌ی ئاو‬ ‫به‌ختیار خچر عبدااله‌‬

‫ئاش���كرایه‌ ڕۆژ دوای ڕۆژ ژم���اره‌ ‌ی‬ ‫دانیشتوانی سه‌ر گۆی زه‌وی‌ ڕو لە‌زیاد بونه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت لە‌ئاسیا‌و باكوری ئه‌فریقا‪ ،‬مه‌زه‌نده‌‬ ‫ده‌كرێت ژماره‌ی ئێس���تای دانیشتوانی‌ گۆی‌‬ ‫زه‌وی‌ سه‌روی‌ حه‌وت ملیارد كه‌س بێت‪ ،‬له‌و‬ ‫ڕێژه‌یه‌ش نیوه‌ی‌ زیاتری ده‌كه‌وێته‌ ناوچه‌ی‌‬ ‫ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌راس���ت‌و باكوری ئه‌فریقا‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌ "ناوچه‌ی‌ دانیش���توان چڕ" ده‌ناس���رێن‪،‬‬ ‫هه‌ر به‌پێی پێش���بینییه‌كان‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌یه‌ بۆ‬ ‫س���ااڵنی (‪ )2050‬ژماره‌ی دانیشتوانی گۆی‌‬ ‫زه‌وی‌ بگات���ه‌( ‪ )9.3‬ملی���ارد كه‌س‪، ،‬واتا‬ ‫س���ااڵنه‌ به‌تێك���ڕای (‪ )90‬ملیۆن كه‌س زیاد‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫كه‌واته‌ ڕۆژ دوای ڕۆژ پێداویس���تیی ئاوی‌‬ ‫ش���یرین زیاد ده‌كات له‌الیه‌ن واڵتان‪ ،‬به‌پێی‬ ‫س���تانداردی جیهانی هه‌ر تاكێك لە‌ساڵێكدا‬ ‫پێویس���تیی‌ به‌(‪1000‬مه‌تر سێجا) ئاو هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ بۆ هه‌ر س���اڵێك بڕی‌ (‪ 90‬ملیارد مه‌تر‬ ‫سێجا) پێداویستیی‌ ئاو زیاد ده‌كات‪ ،‬كه‌ ئه‌و‬ ‫ڕێژه‌یه‌ش یه‌كسانه‌ به‌بڕی هه‌مو ئه‌و ئاوه‌ی‌‪،‬‬ ‫كه‌ لە‌ساڵێكدا به‌ ڕوباری‌ نیلدا تێده‌په‌ڕێت‪.‬‬ ‫ئاوی ش���یرین (‪)%3‬ی ئاوی‌ س���ه‌ر زه‌وی‌‬ ‫پێكده‌هێنێت‪ ،‬كه‌ بۆ كشتوكاڵ‌و خواردنه‌وه‌‬ ‫بش���ێت‪ ،‬ئه‌و بڕه‌ش به‌یه‌كس���انی به‌س���ه‌ر‬ ‫جیهان���دا دابه‌ش نه‌ب���وه‌‪ ،‬ته‌نی���ا (‪)%1‬ی‬ ‫ده‌كه‌وێت���ه‌ رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���ت‌و باكوری‬ ‫ئه‌فریقا‪ ،‬بۆی���ه‌ زۆر كات له‌و ناوچانه‌ گرژی‬ ‫به‌هۆی ده‌رامه‌تی ئاو دروست بوه‌‪ ،‬كه‌ له‌نیو‬ ‫س���ه‌ده‌ی‌ ڕابردودا زیاتر لە‌سێ سه‌د حاڵه‌تی‬ ‫ئاڵۆزی رویداوه‌ به‌هۆی‌ ئاوه‌وه‌‪ ،‬دیارترینیان‬ ‫داگیركردن���ی به‌رزایه‌كانی جۆاڵن بو له‌الیه‌ن‬

‫ئیس���رائیله‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ ئیس���رائیل (‪)%50‬ی‬ ‫سه‌رچاوه‌ ئاوییه‌كانی‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ سنوره‌كانی‬ ‫خۆی‌ دابینی ده‌كات‪.‬‬ ‫به‌پێی ئه‌و ئاماره‌ی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان‬ ‫ب�ڵ�اوی‌ كردۆت���ه‌وه‌‪ ،‬له‌ئێس���تادا (‪)%18‬‬ ‫دانیشتوانی جیهان بێبه‌شن لە‌ئاوی پاك بۆ‬ ‫خواردن���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ وا پێش���بینی ده‌كرێت ئه‌و‬ ‫ڕێژه‌یه‌ ب���ۆ (‪ )%33‬به‌رز ببێت���ه‌وه‌ تاوه‌كو‬ ‫ساڵی‌ (‪ ،)2025‬هه‌ر به‌پێی ئاماره‌كان هه‌مو‬ ‫ده‌قیقه‌یه‌ك مرۆڤێك ده‌مرێت به‌هۆی ده‌ست‬ ‫نه‌كه‌وتن���ی‌ ئاوی پاكه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ زۆر لە‌واڵتان‬ ‫له‌هه‌وڵی دروست كردنی به‌نداوی‌ گه‌وره‌دان‪،‬‬ ‫له‌ئێس���تادا (چوار س���ه‌د ه���ه‌زار) به‌نداوی‬ ‫گه‌وره‌ لە‌جیهاندا هه‌یه‌‪( ،‬چوار س���ه‌دوپه‌نجا‬ ‫هه‌زار) لە‌پالندان بۆ دروست كردن‪.‬‬ ‫خۆش���به‌ختانه‌ هه‌رێمی كوردس���تان ئه‌و‬ ‫ئ���اوه‌ی‌ كه‌ له‌ژێ���رزه‌وی‌ هه‌یه‌ت���ی‌‪ ،‬ئاوێكی‌‬ ‫س���ازگاره‌‌و كه‌مترین تێچونی پێویس���ته‌ بۆ‬ ‫پاككردنه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا هه‌رێم پێنج ڕوباری‌‬ ‫س���ه‌ره‌كیی هه‌ی���ه‌‪ ،‬كه‌ چ���واروه‌رزه‌ ئاویان‬ ‫پێدادێت‪ ،‬بریتین لە‌ڕوباره‌كانی (زێی گه‌وره‌‪،‬‬ ‫زێی بچوك‪ ،‬س���یروان‪ ،‬خاپور‪ ،‬ئاوه‌سپی)‪،‬‬ ‫ك���ه‌ له‌توانایاندا هه‌ی���ه‌ نزیكه‌ی‌ (‪ 30‬ملیارد‬ ‫مه‌تر س���ێجا) ئاو بۆ هه‌رێ���م دابین بكه‌ن‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها س���ااڵنه‌ (‪ 20‬ملیارد مه‌تر س���ێجا)‬ ‫ئاو به‌ه���ۆی بارانه‌وه‌ داده‌بارێ���ت‪ ،‬ئه‌م بڕه‌‬ ‫ئاوه‌ زۆره‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر بێت‌و پالنی‌ جدی هه‌بێت‬ ‫زۆر لە‌پێویستیی‌ هه‌رێم زیاده‌ بۆ كشتوكاڵ‌و‬ ‫ئاودێری‌و ئ���اوی‌ خواردنه‌وه‌ی‌ مااڵن‌و بواری‌‬ ‫پیشه‌سازی‌‪.‬‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‌ جدی‌‬ ‫له‌سه‌ر س���ه‌رچاوه‌ ئاوییه‌كانی هه‌یه‌‪ ،‬واڵتی‌‬ ‫توركی���ا به‌جێبه‌جێ‌ كردنی‌ پ���ڕۆژه‌ی‌ گاب‪،‬‬ ‫ده‌س���ت ده‌گرێت به‌سه‌ر به‌شێكی‌ زۆری‌ ئه‌و‬

‫ئاوه‌ی‌ ك���ه‌ به‌خاكی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا‬ ‫تێپه‌ڕده‌بێت‪ ،‬پڕۆژه‌ی‌ گاب پێكدێت لە‌(‪)21‬‬ ‫به‌ن���داو‌و (‪ )17‬وێس���تگه‌ی‌ به‌رهه‌مهێنانی‌‬ ‫كاره‌با‌و (‪ )30‬سیس���ته‌می‌ ئاودێری‌‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫ئ���ه‌و پ���ڕۆژه‌وه‌ (‪ )155‬گون���د لە‌باك���وری‌‬ ‫كوردس���تان ژێر ئاو ده‌كه‌ون‌و به‌هۆیه‌وه‌ (‪7‬‬ ‫ملیۆن) س���ه‌ر مه‌ڕو ب���زن له‌ناوده‌چن‪ ،‬جگه‌‬ ‫لە‌چه‌ندین دۆنم زه‌ویی كشتوكاڵی‌‪ ،‬له‌الیه‌كی‬ ‫تریشه‌وه‌ كۆماری‌ ئیسالمیی ئێران له‌پالنیدا‬ ‫هه‌یه‌ هه‌مو ئه‌و ڕێڕه‌وه‌ ئاوییانه‌ی‌ كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫سنوره‌وه‌ دێنه‌ ناو خاكی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫به‌ه���ۆی‌ تونێڵ���ی‌ ئاوییه‌وه‌ ئاڕاس���ته‌كه‌یان‬ ‫بگۆڕێت‌و له‌ناو خاكی‌ خۆیدا به‌نداوی‌ له‌سه‌ر‬ ‫دروس���ت بكات‪ ،‬كه‌ تازه‌ترینیان گرتنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاوی‌ زێی بچوكه‌ له‌سه‌ر ده‌ریاچه‌ی‌ دوكان‪،‬‬ ‫ئه‌و زێیه‌ (‪ )%40‬ئ���اوی‌ ده‌ریاچه‌ی‌ دوكان‬ ‫دابی���ن ده‌كات‪ ،‬ئه‌مه‌ش مه‌ترس���یی گه‌وره‌‬ ‫بۆ پڕۆژه‌ی‌ ئاوی‌ خاس لە‌قه‌اڵدزێ‌ دروس���ت‬ ‫ده‌كات‪ ،‬كه‌ زیانی‌ ب���ۆ (‪ 80‬هه‌زار) هاواڵتی‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬له‌حاڵه‌تێكدا ئه‌گه‌ر بڕی‌ پێویس���تیی‌‬ ‫ئاوی���ش بگات���ه‌ پڕۆژه‌كه‌‪ ،‬به‌ه���ۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫پڕۆژه‌كه‌ به‌شێوه‌یه‌ك دیزاین كراوه‌ ناتوانێت‬ ‫ئاوی‌ پیس چاره‌س���ه‌ر بكات‪ ،‬له‌و حاڵه‌ته‌دا‬ ‫پڕۆژه‌كه‌ كاری‌ خۆی‌ ن���اكات‪ .‬جگه‌ له‌وه‌ش‬ ‫زیان���ی‌ گه‌وره‌ی‌ هه‌ی���ه‌ بۆ پ���ڕۆژه‌ی‌ ئاوی‌‬ ‫ده‌ربه‌ند لە‌ڕانیه‌‪ ،‬كه‌ له‌داهاتودا ده‌كه‌وێته‌كار‪،‬‬ ‫جگه‌ لە‌زیانی‌ كش���توكاڵی‌‌و سامانی‌ ماسی‌‪،‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گش���تیش مه‌ترسی‌ ژینگه‌یی‬ ‫بۆ ئاوی‌ ده‌ریاچه‌ی‌ دوكان دروس���ت ده‌كات‪،‬‬ ‫چونكه‌ زێی‌ بچوك تاكه‌ سه‌رچاوه‌یه‌ كه‌ ئاو‬ ‫ب���ۆ ده‌ریاچه‌كه‌ دابی���ن ده‌كات لە‌هه‌ر چوار‬ ‫وه‌رز ‌ی ساڵدا‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا كوردس���تان خاوه‌ن���ی‌ (‪)17‬‬ ‫به‌ن���داوی‌ گ���ه‌وره‌‌و بچوك���ه‌‪ ،‬گه‌وره‌ترینیان‬

‫به‌نداوی‌ دوكانه‌ كه‌ به‌ته‌نها لە‌س���ه‌رجه‌میان‬ ‫زیاتر ئاو ده‌گرێ���ت‌و بڕه‌كه‌ی‌( ‪ 6.8‬ملیارد‬ ‫مه‌تر س���ێ‌ جایه‌)‪ ،‬له‌حاڵه‌تی‌ پڕبوندا‌و (‪)20‬‬ ‫به‌ن���داوی‌ بچوكی���ش لە‌قۆناغ���ی‌ جێبه‌جێ‌‬ ‫كردندان‪ ،‬كه‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌ (‪)% 80‬ی‬ ‫كاره‌كانیان ته‌واوبوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‌ قه‌یرانی‌‬ ‫داراییه‌وه‌ ماوه‌ی‌ چه‌ند س���اڵێكه‌ كاره‌كانیان‬ ‫ڕاگی���راون‪ ،‬ئه‌مه‌ش مه‌ترس���ییه‌كی‌ گه‌وره‌یه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر به‌نداوه‌كان ل���ه‌وه‌رزی‌ باران بارین‌و‬ ‫الفاودا‪ ،‬مه‌ترسی‌ ڕوخانی‌ یه‌كجاره‌كییان لێ‌‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ پێویسته‌ له‌سه‌ر حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬له‌ڕێگ���ه‌ی‌ كه‌ناڵه‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫ئیدارییه‌كان���ی‌ خۆی���ه‌وه‌‪ ،‬به‌پ���ێ‌ ی‌ یاس���ا‬ ‫نێوه‌ده‌وڵه‌تیی���ه‌كان ئه‌وه‌ی‌ هێڵس���نگی‌ یان‬ ‫ئه‌وه‌ ‌ی ساڵی‌ (‪)1997‬ی‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان‬ ‫بۆ ڕوب���اره‌ س���نورییه‌كان‪ ،‬گفتوگۆی‌ خۆی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ئێران‌و توركیادا بكات‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫واڵتانه‌ په‌یوه‌ست بكات به‌پێی‌ ئه‌و یاسایانه‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‌ ئه‌و ڕوبارانه‌دا بكرێت‪ ،‬كه‌ دێنه‌‬ ‫ناو خاكی‌ هه‌رێمی‌ كورس���تانه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫به‌پێی پشكنینه‌ جیۆلۆجی‌‌و ئه‌ندازیاریه‌كان‪،‬‬ ‫له‌كوردس���تاندا (‪ )280‬ش���وێنی‌ له‌بار هه‌یه‌‬ ‫بۆ دروس���ت كردنی‌ به‌نداو‪ ،‬بۆیه‌ پێویس���ته‌‬ ‫حكوم���ه‌ت هه‌رچی‌ زوه‌ پالنێكی‌ چڕ‌و تۆكمه‌‬ ‫دابنێت‪ ،‬بۆ دروس���تكردنی‌ چه‌ندین به‌نداوی‌‬ ‫گه‌وره‌‌و بچوك‌و دروستكردنی‌ چه‌ند پۆندێك‬ ‫له‌ناوچه‌ پێده‌ش���ته‌كان‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌ركردنی‌‬ ‫چه‌ند یاس���ا‌و ڕێنماییه‌كی‌ توند ده‌رهه‌ق به‌و‬ ‫كه‌س���انه‌ی‌‪ ،‬كه‌ به‌نایاسایی بیر هه‌ڵده‌كه‌نن‌و‬ ‫پالنێكی‌ گشتگیر دابنرێت بۆ ئه‌و شێوازانه‌ی‌‬ ‫ئاوی‌ پێ‌ به‌كارده‌هێنرێت بۆ كشتوكاڵ‌ كردن‪،‬‬ ‫كه‌ ئێستا لە‌جیهاندا باون‪ ،‬به‌بڕێكی‌ كه‌م ئاو‬ ‫ده‌توانرێت بڕێكی‌ زۆر زه‌وی‌ ئاو بدرێت‪.‬‬

‫(‪ )20‬به‌نداوی‌ بچوكیش‬ ‫لە‌قۆناغی‌ جێبه‌جێ‌‬ ‫كردندان‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫گشتی‌ ‪% 80‬ی‬ ‫كاره‌كانیان ته‌واوبوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌هۆی‌ قه‌یرانی‌‬ ‫داراییه‌وه‌ ماوه‌ی‌ چه‌ند‬ ‫ساڵێكه‌ كاره‌كانیان‬ ‫ڕاگیراون‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫مه‌ترسییه‌كی‌ گه‌وره‌یه‌‬ ‫له‌سه‌ر به‌نداوه‌كان‬ ‫له‌وه‌رزی‌ باران بارین‌و‬ ‫الفاودا‪ ،‬مه‌ترسی‌‬ ‫ڕوخانی‌ یه‌كجاره‌كییان‬ ‫لێده‌كرێت‬

‫کتێب‬

‫)‪ )585‬سێشه‌مم ‌ه ‪2017/7/18‬‬

‫‪17‬‬

‫له‌كابوڵه‌وه‌ بۆ سانفرانسیسكۆ‬ ‫وێنه‌ی قوربانیدانی ئه‌فغانییه‌كان له‌ڕۆمانی "كۆالر‌ه فڕین"دا‬ ‫ئا‪ :‬دره‌و مه‌هدی‬ ‫له‌كۆتایی‌ (‪ )1979‬كه‌ تانكه‌‬ ‫روسییه‌كان هاتنه‌ ئه‌فغانستانه‌وه‌‪،‬‬ ‫نه‌هامه‌تی به‌رۆكی ئه‌فغانستانی‬ ‫گرت‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی چاره‌نوس‬ ‫به‌ڕه‌وای نه‌بینێت خه‌ڵكی ئه‌و واڵته‌‬ ‫چیتر له‌ئارامی‌و ئاسوده‌یدا بژین‪.‬‬ ‫له‌و ده‌مه‌وه‌ تائێستا ئه‌فغانستان‬ ‫خوێنی له‌به‌ر ده‌ڕوا‪ .‬نوسه‌رێكی‌‬ ‫ئه‌فغانی‌ له‌ڕۆمانێكدا وێنای‌ ئه‌و دو‬ ‫قۆناغه‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫رۆمانی "كۆالره‌ فڕین" له‌نوس����ینی‬ ‫رۆماننوس����ی ئه‌فغان����ی "خالی����د‬ ‫حوس����ێنی"یه‌‪ .‬حه‌كی����م كاكه‌وه‌یس‬ ‫له‌س����ویدیه‌وه‌ كردویه‌تی به‌كوردی‌و‬ ‫ناوه‌ن����دی ئاویه‌ر له‌س����اڵی (‪)2011‬‬ ‫له‌دوتوێ����ی‌ (‪ )390‬چ����اپ‌و ب��ڵ�اوی‬ ‫كردۆته‌وه‌‪ .‬به‌پێی هه‌واڵێكی رۆژنامه‌ی‬ ‫"نیوی����ۆرك تایمز"ی ئه‌مریكی كاتێك‬ ‫رۆمانه‌كه‌ له‌ساڵی (‪ )2003‬باڵوكرایه‌وه‌‬ ‫ب����ۆ ماوه‌ی (‪ )101‬هه‌فته‌ له‌لیس����تی‬ ‫پڕفرۆش����ترینه‌كانی رۆژنامه‌كه‌ بوه‌و‬ ‫ملیۆنان خوێنه‌ری هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫"كۆتای����ی راس����ته‌قینه‌ له‌ئه‌پرێڵی‬ ‫(‪ )1978‬له‌گ����ه‌ڵ كوده‌ت����ای‬ ‫كۆمۆنیس����ته‌كاندا ه����ات‪ .‬ئه‌وج����ا‬ ‫له‌دیس����ه‌مبه‌ری (‪ )1979‬ك����ه‌ تانكه‌‬ ‫روس����ییه‌كان هاتنه‌ ئه‌فغانس����تان‌و‬ ‫گلۆر بون����ه‌وه‌ ئه‌و گه‌ڕه‌كه‌ی كه‌ من‌و‬ ‫حه‌سه‌ن یارمان تێدا ده‌كرد‪ .‬ئه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫ئه‌فغانستانه‌ی كوشت كه‌ ده‌مناسی‌و‬ ‫شاره‌زای سه‌ره‌تاكه‌ی بوم‪ .‬ئیتر بوه‌‬ ‫سه‌رده‌مێك ئه‌فغانستان خوێنی له‌به‌ر‬ ‫بڕواو ئێستاكه‌ش به‌رده‌وامه‌"‪.‬‬ ‫ل����ه‌م گێڕانه‌وه‌ی����ه‌وه‌ بۆم����ان‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت ك����ۆی رۆمانه‌كه‌ وێنای‬ ‫دو س����ه‌رده‌می جیاوازمان بۆ ده‌كات‬ ‫ك����ه‌ ئه‌فغانس����تان پێیدا گ����وزه‌ری‬ ‫كردوه‌‪ ،‬س����ه‌رده‌می پێش س����ااڵنی‬ ‫(‪)1978‬و س����ه‌رده‌می دوای سااڵنی‬ ‫(‪ )1978‬كه‌ كۆمۆنیسته‌كان كوده‌تا‬ ‫ده‌كه‌ن به‌سه‌ر كۆماری ئه‌فغانستاندا‪،‬‬ ‫دواتری����ش روس����ه‌كان ب����ۆ یارمه‌تی‬ ‫كۆمۆنیس����ته‌كان‪ ،‬له‌ساڵی (‪)1979‬‬ ‫دا ئه‌فغانس����تان داگی����ر ده‌ك����ه‌ن‌و‬ ‫توش����ی كاولكاری ده‌كه‌ن‪ .‬پاش����ان‬ ‫دوای ش����كانی روس����ه‌كان له‌و واڵته‌‬ ‫له‌كۆتایی هه‌شتاكانی سه‌ده‌ی رابردو‬ ‫به‌گه‌له‌كۆمه‌یه‌ك����ی نێوده‌وڵه‌ت����ی‌و‬ ‫یارمه‌تیدان����ی گروپ����ه‌ جیهادیه‌كان‬ ‫له‌الی����ه‌ن ئه‌مری����كاو رۆژئ����اواوه‌‪،‬‬ ‫بزوتن����ه‌وه‌ی تاڵیبان جێگه‌ی ئه‌وانی‬ ‫گرته‌وه‌ له‌واڵت����داو ئه‌وانیش هێنده‌ی‬ ‫تر ئه‌فغانس����تانیان به‌ره‌و كاولكاری‬ ‫برد‪.‬‬ ‫رۆمانه‌كه‌‪ ،‬ش����ه‌مه‌نده‌فه‌ری ژیانی‬ ‫ك����وڕو باوكێك����ی چین����ی خانه‌دان‌و‬ ‫خۆش����گوزه‌رانی كابوڵه‌و له‌گه‌ڕه‌كی‬ ‫"وه‌زیر ئه‌كبه‌رخان"ی ئه‌و ش����اره‌وه‌‬ ‫ده‌س����ت پێ����ده‌كات‌و له‌والیه‌ت����ی‬ ‫ئه‌مری����كا‬ ‫"سانفڕانسیس����كۆ"ی‬ ‫كۆتایی دێت‪ .‬نوس����ه‌ر له‌ڕۆمانه‌كه‌دا‬ ‫به‌ناڕاس����ته‌وخۆ وێن����ه‌ی به‌ش����ێك‬ ‫له‌ژیان����ی خۆیش����ی بۆ كێش����اوین‪،‬‬ ‫كه‌ له‌ژیان����ی "ئه‌می����ر" كاره‌كته‌ری‬ ‫س����ه‌ره‌كی رۆمانه‌كه‌دا به‌رجه‌سته‌ی‬ ‫كردوه‌‪ ،‬چونكه‌ خۆیشی هاواڵتیه‌كی‬ ‫ئه‌فغانی����ه‌و به‌ش����ێك له‌ڕوداوه‌كانی‬ ‫واڵته‌ك����ه‌ی خ����ۆی بینیوه‌و پاش����ان‬ ‫هاوشێوه‌ی "ئه‌میر" له‌ناو رۆمانه‌كه‌دا‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ خانه‌واده‌كه‌ی ب����ۆ ئه‌مریكا‬ ‫كۆچیان كردوه‌‪.‬‬ ‫"ئه‌میر" ئه‌و ك����وڕه‌ ئه‌فغانیه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ "س����احێب ئاغ����ا"ی باوكیدا‬ ‫كه‌ موس����وڵمانی س����وننه‌ مه‌زهه‌بن‌و‬ ‫له‌خێڵی په‌ش����تۆنن له‌گه‌ڵ حه‌سه‌ن‌و‬ ‫عه‌لی باوكیدا ك����ه‌ خێزانێكی خێڵی‬ ‫هه‌زاری ش����یعه‌ن له‌خان����وه‌ جوان‌و‬ ‫راقیه‌كه‌ی خۆیان له‌و گه‌ڕه‌كه‌ راقیه‌ی‬ ‫كابوڵ����ی پایته‌خدا ده‌ژی����ن‪ .‬ئه‌میرو‬ ‫باوكی خاوه‌ن ماڵ‌و حه‌س����ه‌ن‌و عه‌لی‬ ‫باوكیش����ی نۆكه‌ری ماڵ����ی ئه‌میرن‌و‬ ‫له‌هه‌مان ماڵ له‌گه‌ڵیان ده‌ژین‪.‬‬ ‫حه‌س����ه‌نی كوڕه‌ هه‌ژاری نۆكه‌ری‬ ‫ماڵی ئه‌میر هه‌ر له‌منداڵیه‌وه‌ هاوڕێی‬ ‫گیانیبه‌گیان����ی ئه‌می����ره‌و ئاماده‌یه‌‬ ‫هه‌م����و قوربانی����ه‌ك ب����دات له‌پێناو‬ ‫ئه‌میری هاوڕێیدا‪ ،‬كه‌چی ئه‌میر نه‌ك‬ ‫هه‌ر هیچ قوربانی����ه‌ك نادات له‌پێناو‬ ‫حه‌س����ه‌نی هاوڕێی����دا به‌ڵك����و له‌به‌ر‬

‫شتێك كه‌ من‬ ‫تێبینیم نه‌كردبو‪:‬‬ ‫به‌ده‌گمه‌ن منداڵ‬ ‫له‌گه‌ڵ پیاودا‬ ‫ده‌بینران‪ .‬جه‌نگ‬ ‫به‌ده‌گمه‌ن باوكی‬ ‫له‌ئه‌فغانستان‬ ‫هێشتبوه‌وه‬

‫ئه‌و ترس����نۆكیه‌ی ك����ه‌ له‌حاڵه‌تێكدا‬ ‫حه‌سه‌ن پێویس����تی به‌یارمه‌تی ئه‌و‬ ‫هه‌ی����ه‌و ناتوانێت یارمه‌تی بدات‪ ،‬به‌و‬ ‫هۆیه‌وه‌ ده‌یه‌وێت لێی دوركه‌وێته‌وه‌و‬ ‫له‌كۆڵ����ی بێت����ه‌وه‌‪ ،‬تاته‌مه‌نی (‪)12‬‬ ‫ساڵی‌و له‌ساڵی (‪)1975‬دا لێك جودا‬ ‫ده‌بن����ه‌وه‌‪ .‬به‌هۆی ئ����ه‌و خیانه‌ته‌ی‬ ‫ك����ه‌ ئه‌می����ر له‌حه‌س����ه‌نی هاوڕێ����ی‬ ‫ده‌كات ك����ه‌ به‌دزینی بڕێ����ك پاره‌و‬ ‫كاتژمێرێك تۆمه‌تباری ده‌كات‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌مه‌ش حه‌س����ه‌ن‌و باوكی ئه‌و ماڵه‌و‬ ‫ش����اری كابوڵی����ش جێده‌هێڵن‪ .‬ئه‌م‬ ‫خیانه‌ته‌و جێهێشتنی ماڵیان له‌الیه‌ن‬ ‫هاوڕێكه‌یه‌وه‌ وا ده‌كات ئه‌میر له‌گه‌ڵ‬ ‫ئازاری ویژداندا بژی له‌ته‌مه‌نی (‪)12‬‬ ‫س����اڵیه‌وه‌ تاته‌مه‌نی (‪ )38‬س����اڵی‌و‬ ‫كۆتاییه‌كانی رۆمانه‌كه‌‪.‬‬ ‫نوسه‌ر له‌س����ه‌ره‌تای رۆمانه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫به‌ته‌كنیكی گێڕانه‌وه‌ی به‌كارهێنانی‬ ‫كه‌س����ی یه‌كه‌می تاك "من" له‌س����ه‌ر‬ ‫زاری "ئه‌میر"كاره‌كته‌ری س����ه‌ره‌كی‬ ‫رۆمانه‌ك����ه‌ ده‌س����ت به‌گێڕان����ه‌وه‌ی‬ ‫چیرۆكه‌ك����ه‌ ده‌كات تاكۆتای����ی‬ ‫رۆمانه‌كه‌‪ ،‬كه‌ چه‌ندی����ن جار حیوار‬ ‫له‌نێ����وان گێڕه‌ره‌وه‌و كه‌س����انی تری‬ ‫سه‌ره‌كی‌و ناسه‌ره‌كی ناو رۆمانه‌كه‌دا‬ ‫دروست ده‌بێت‪.‬‬ ‫ه����ه‌ر له‌س����ه‌ره‌تای رۆمانه‌ك����ه‌دا‪،‬‬ ‫نوسه‌ر په‌نا ده‌باته‌ به‌ر به‌كار هێنانی‬ ‫ته‌كنیكی "فالش����باگ"و یادهێنانه‌وه‌‪.‬‬ ‫گێڕه‌ره‌وه‌ له‌كۆتایی سااڵنی ته‌مه‌نی‬ ‫سی ساڵیدایه‌و له‌باخچه‌یه‌كی شاری‬ ‫سانفرانسیس����كۆدا پیاس����ه‌ ده‌كات‌و‬ ‫ده‌كه‌وێت����ه‌ بیركردن����ه‌وه‌ له‌ژیان����ی‬ ‫س����ه‌رده‌می منداڵی له‌ئه‌فغانستاندا‪،‬‬ ‫پاش����ان دواتر له‌ڕێگه‌ی فالشباگه‌وه‌‬ ‫ده‌ست به‌گێڕانه‌وه‌ی سه‌رده‌می منداڵی‬ ‫خۆیمان بۆ ده‌كات‪ ،‬به‌هۆیه‌وه‌ وێنه‌ی‬ ‫سه‌رده‌می پڕ له‌ئارامی‌و ئاسوده‌یی‌و‬ ‫ژیانێك����ی پڕ له‌شایس����ته‌ی خه‌ڵكی‬ ‫ئه‌فغانستانمان بۆ ده‌كێشێت‪.‬‬ ‫سه‌رده‌می منداڵی‬ ‫تاپێش ساڵی ‪:١٩٧٨‬‬ ‫ئه‌فغانس����تان وه‌ك واڵتێك����ی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ئاسیا هه‌ر چه‌نده‌ واڵتێكی‬ ‫جیهانی س����ێهه‌مه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم تاكۆتایی‬ ‫حه‌فتاكانی س����ه‌ده‌ی رابردو واڵتێكی‬ ‫ئارام‌و ئاسوده‌ بوه‌و خه‌ڵكی ژیانێكی‬ ‫ئارام‌و ئاس����وده‌یان هه‌ب����وه‌‪ .‬لێره‌دا‬ ‫چه‌ند په‌ره‌گرافێ����ك ده‌خه‌ینه‌ڕو كه‌‬ ‫له‌رۆمانه‌كه‌دا گوزارش����ت له‌ئارامی‌و‬ ‫ئاسوده‌یی ژیانی خه‌ڵكی ئه‌فغانستان‬ ‫ده‌كات تاسااڵنی ‪:١٩٧٨‬‬ ‫"هه‌مو ك����ه‌س ل����ه‌و باوه‌ڕه‌دابون‬ ‫كه‌ باوكم‪ ،‬ب����اوه‌‪ ،‬جوانترین خانوی‬ ‫له‌(وه‌زیر ئه‌كبه‌ر خ����ان)ی گه‌ڕه‌كی‬ ‫خواپێداوانی كابوڵ دروس����تكردوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ن����دێ كه‌س ل����ه‌و ب����اوه‌ڕه‌دا بون‬ ‫جوانترین خانوی هه‌م����و كابوله‌"‪...‬‬ ‫"ك����ه‌ ته‌مه‌ن����م بو به‌نۆ س����اڵ باوكم‬

‫له‌كابوڵ ترس‬ ‫له‌هه‌مو شوێنێك‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬له‌شه‌قام‌و‬ ‫یاریگاو بازاڕه‌كان‬ ‫ترس به‌شێكه‌‬ ‫له‌ژیانمان‪ ،‬ئه‌و‬ ‫به‌ڕبه‌ڕانه‌ی‬ ‫نیشتیمانه‌كه‌مان‬ ‫به‌ڕێوه‌ ده‌به‌ن‪ ،‬گوێ‬ ‫به‌بارودۆخی ژیانی‬ ‫خه‌ڵك ناده‌ن‬

‫له‌گه‌ڵ خۆیدا بردمیه‌ ته‌ماش����اكردنی‬ ‫گه‌مه‌ی "بوزگاشی"كه‌ له‌یه‌كه‌م رۆژی‬ ‫به‌ه����اردا له‌س����ه‌ری س����اڵدا ئه‌نجام‬ ‫ده‌درێ‪ .‬ئه‌وده‌مه‌ ئێستاشی له‌گه‌ڵدا‬ ‫بێ‪ ،‬بوزگاش����ی‪ ،‬وه‌رزشی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ئه‌فغانستان بو"‪.‬‬ ‫ل����ه‌دوای كوده‌تاك����ه‌ی داودخانی‬ ‫ئامۆزای ره‌زا شا‪ ،‬به‌سه‌ر ره‌زا شاداو‬ ‫كۆتایی هێنان به‌سیستمی پاشایه‌تی‌و‬ ‫دروس����تكردنی سیس����تمی كۆماری‬ ‫له‌ئه‌فغانستاندا‪ ،‬نوسه‌ر له‌ڕۆمانه‌كه‌دا‬ ‫ده‌نوسێت‪:‬‬ ‫"له‌س����ااڵنی دوات����ردا‪ ،‬ب����اس هه‌ر‬ ‫باسی پێشكه‌وتنی دارایی بو‪ ،‬ریفۆرم‬ ‫له‌س����ه‌ر زاری هه‌مو كه‌سێكی كابوڵ‬ ‫بو‪ .‬پاش����ایه‌تی دۆڕاو هه‌ڵوه‌شایه‌وه‌و‬ ‫كۆمارییه‌ك����ی مۆدێرن جێی گرته‌وه‌و‬ ‫س����ه‌رۆكێك نوێنه‌رایه‌ت����ی ده‌ك����رد‪.‬‬ ‫هه‌س����تێكی نوێبونه‌وه‌و هه‌ڵوێس����ت‬ ‫وه‌رگرتن ده‌ستی به‌سه‌ر واڵتدا گرت‪.‬‬ ‫خه‌ڵك باس����ی مافی ژنان‌و ته‌كنیكی‬ ‫مۆدێرنیان ده‌ك����رد‪ .‬وه‌كی تر ئه‌گه‌ر‬ ‫چی ده‌سه‌اڵتدارێكی تر له‌كۆشكی شا‪،‬‬ ‫له‌كابوڵ جێ����گای گرتبو‪ ،‬ژیان وه‌ك‬ ‫خۆی ب����ه‌رده‌وام بو‪ .‬خه‌ڵكی له‌ڕۆژی‬ ‫ش����ه‌ممه‌وه‌ تاپێنج ش����ه‌ممه‌ كاریان‬ ‫ده‌كردو رۆژانی هه‌ینی‪ ،‬بۆ باخچه‌یه‌ك‬

‫ی����ان ده‌م ئاوێكی ئه‌فغانس����تان یان‬ ‫باغی پاغمان ده‌چونه‌ سه‌یران‪ ،‬پاس‌و‬ ‫ئۆتۆمبێل����ی ره‌نگاوڕه‌ن����گ به‌كۆاڵنه‌‬ ‫ته‌ن����گ‌و قه‌ره‌باڵغه‌كان����ی كابوڵ����دا‪،‬‬ ‫وه‌كی جاران ده‌س����وڕانه‌وه‌و هاواری‬ ‫رێنماییكردنی س����ه‌كن‪ ،‬به‌ش����ێوازی‬ ‫كابوڵی‪ ،‬له‌پاس����ه‌كانه‌وه‌ ده‌بیسترا‪،‬‬ ‫له‌جه‌ژن����ی س����ێ رۆژی دوای مانگی‬ ‫ره‌مه‌زانی پیرۆز‪ ،‬خه‌ڵكه‌كه‌ جوانترین‬ ‫جلیان له‌به‌رده‌كردو ده‌چونه‌ سه‌ردانی‬ ‫خزم����ان‪ .‬خه‌ڵك ئامێزی����ان به‌یه‌كدا‬ ‫ده‌ك����ردو یه‌كتری����ان م����اچ ده‌كردو‬ ‫جه‌ژنه‌پیرۆزه‌ی����ان له‌یه‌كت����ر ده‌كرد‪:‬‬ ‫"عی����د مب����ارك" جه‌ژنێك����ی خۆش‪.‬‬ ‫مندااڵن دیاریی����ان پێده‌دراو هێلكه‌ی‬ ‫كواڵویان ره‌نگ ده‌كرد"‪.‬‬ ‫"زستان ئه‌و وه‌رزه‌ بو كه‌ مندااڵنی‬ ‫كاب����وڵ له‌هه‌م����و وه‌رزه‌كان����ی ت����ر‬ ‫پێیان خۆش����تربو"‪" ...‬شه‌ڕه‌كۆالره‌‪،‬‬ ‫له‌ئه‌فغانس����تاندا نه‌ریتێك����ی ك����ۆن‬ ‫بو‪ .‬خه‌ڵكه‌كه‌ به‌یانی زو ده‌س����تیان‬ ‫پێده‌ك����ردو لێ نه‌ده‌بون����ه‌وه‌ تا تاكه‌‬ ‫كۆالره‌ی براوه‌ به‌ئاسمانه‌وه‌ ده‌ما"‪...‬‬ ‫"له‌بیرمه‌ باوكم له‌ماڵ بوایه‌ دڵم خۆش‬ ‫ده‌بو‪ ،‬پێك����ه‌وه‌ نانم����ان ده‌خواردو‬ ‫ده‌چوینه‌ سینه‌ماو س����ه‌ردانی كاكه‌‬ ‫هومایۆن‌و كاكه‌ فاروق"‪.‬‬ ‫هه‌م����و ئ����ه‌م گێڕانه‌وانه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫زاری "ئه‌میر" كاره‌كته‌ری س����ه‌ره‌كی‬ ‫رۆمانه‌كه‌وه‌‪ ،‬وێنه‌ی ش����ێوه‌ ژیانێكی‬ ‫پڕ له‌ئاس����وده‌یی‌و خۆش����گوزه‌رانی‬ ‫خه‌ڵكی ئه‌فغانستانمان بۆ ده‌كێشێت‪،‬‬ ‫كه‌ خه‌ڵكی ئه‌و واڵته‌ له‌س����ه‌رده‌می‬ ‫كۆماری ئه‌فغانستان‌و پێش كوده‌تای‬ ‫كۆمۆنیسته‌كان به‌سه‌ریدا ده‌یانتوانی‬ ‫بیگوزه‌رێن����ن‪ .‬ئ����ه‌م ج����ۆره‌ له‌ژیان‬ ‫گوزه‌راندن له‌ئه‌فغانس����تاندا درێژه‌ی‬ ‫هه‌بو تاكۆتایی حه‌فتاكانی س����ه‌ده‌ی‬ ‫راب����ردو دوات����ر ورده‌ ورده‌ ب����ه‌ره‌و‬ ‫ب����ه‌دۆزه‌خ بون هه‌ن����گاوی ناو واڵت‬ ‫ئارامی لێ سه‌ندرا‪.‬‬ ‫سه‌رده‌می دوای ساڵی ‪:١٩٧٨‬‬ ‫كۆتایی حه‌فتاكانی سه‌ده‌ی رابردو‬ ‫نه‌هامه‌ت����ی به‌رۆكی ئه‌فغانس����تانی‬ ‫گ����رت‌و وه‌ك ئ����ه‌وه‌ی چاره‌ن����وس‬ ‫ب����ه‌ڕه‌وای نه‌بینێت خه‌ڵكی ئه‌و واڵته‌‬ ‫چیت����ر له‌ئارامی‌و ئاس����وده‌یدا بژین‪،‬‬ ‫كوده‌تایه‌ك‌و هێرش����ێكی داگیركاری‬ ‫ده‌ره‌كی روس����ه‌كان‌و هاتنی تاڵیبان‬ ‫ژیانی لێ ش����ێواندن‌و هه‌زاران خه‌ڵك‬ ‫بون����ه‌ قوربانی‌و س����وتماكی جه‌نگ‌و‬ ‫كاولكارییه‌كان‌و ه����ه‌زاران خه‌ڵكیش‬ ‫ئاواره‌ی واڵتان ب����ون‌و زێدی خۆیان‬ ‫به‌جێهێشت‪.‬‬ ‫ئه‌مان����ه‌ی خ����واره‌وه‌ چه‌ن����د‬ ‫په‌ڕه‌گرافێك����ی ن����او رۆمانه‌كه‌ن كه‌‬ ‫گوزارشت له‌سه‌رده‌می پڕ له‌نه‌هامه‌تی‬ ‫دوای س����اڵی ‪١٩٧٨‬ی ئه‌فغانس����تان‬ ‫ده‌كات‪:‬‬ ‫"هاوینی (‪ )1976‬س����ێزده‌ ساڵم‬

‫پڕك����رده‌وه‌‪ .‬ئ����ه‌وه‌ هاوین����ی پێش (له‌سه‌ر ده‌ستی تاڵیبانه‌كان‪ ،‬چونكه‌‬ ‫دواهاوینی ئه‌فغانس����تان بو كه‌ وه‌ك ئه‌وان شیعه‌ مه‌زهه‌ب بون)‪.‬‬ ‫"ئه‌میر ئاغا‪ ،‬به‌داخه‌وه‌ ئه‌فغانستانی‬ ‫واڵتێك����ی ئ����ارام‌و نه‌ناس����راو ناوی‬ ‫هه‌بێ"‪" ...‬دو س����اڵ ب����و هاتبوینه‌ سه‌رده‌می منداڵیمان ده‌مێكه‌ نه‌ماوه‌‪،‬‬ ‫واڵته‌ یه‌كگرتوه‌كان به‌اڵم من هێشتا لێره‌ دۆس����تایه‌تی نه‌ماوه‌و خۆالدان‬ ‫به‌فراوانی واڵته‌كه‌ سه‌رسام بوم‪ .‬چه‌ند له‌كوش����تن نییه‌‪ .‬كوشتن به‌رده‌وامه‌‪،‬‬ ‫گه‌وره‌ ب����و‪ ...‬زۆر پێش داگیركردنی له‌كابوڵ ترس له‌هه‌مو شوێنێك هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌فغانس����تان له‌الی����ه‌ن له‌ش����كری له‌ش����ه‌قام‌و یاریگاو بازاڕه‌كان ترس‬ ‫روسیاوه‌‪ ،‬زۆر پێش ئه‌وه‌ی گونده‌كان به‌ش����ێكه‌ له‌ژیانمان‪ ،‬ئه‌و به‌ڕبه‌ڕانه‌ی‬ ‫ته‌خت بكرێ����ن‌و قوتابخانه‌كان وێران نیشتیمانه‌كه‌مان به‌ڕێوه‌ ده‌به‌ن‪ ،‬گوێ‬ ‫بكرێن‌و زۆر پێش ئه‌وه‌ی وه‌ك تۆوی به‌بارودۆخی ژیانی خه‌ڵك ناده‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌میر گێڕه‌ره‌وه‌ی رۆمانه‌كه‌ دوای‬ ‫مه‌رگ مین له‌زه‌وی بچێنن‌و به‌رله‌وه‌ی‬ ‫مندااڵن له‌به‌رئه‌وه‌ بخه‌نه‌ چاڵه‌وه‌ كه‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ كابوڵ له‌ساڵی (‪،)2001‬‬ ‫به‌ردیان له‌یه‌كت����ر گرتوه‌‪ ،‬زۆر پێش به‌سه‌رس����وڕمانه‌وه‌ به‌ش����ۆفێری ئه‌و‬ ‫هه‌م����و ئه‌وانه‌ كابوڵ ب����ۆ من بو بو ئۆتۆمبێل����ه‌ ده‌ڵێ����ت كه‌ له‌ش����اری‬ ‫به‌ش����اری جنۆكه‌ پڕ بو له‌جنۆكه‌ی پیشاوه‌ری پاكستانه‌وه‌ به‌كرێی گرتبو‪،‬‬ ‫ك����ه‌ هه‌تا ناو كابوڵ له‌ئه‌فغانس����تان‬ ‫سێلچ"‪.‬‬ ‫"هاوینی س����اڵی دوات����ر‪ )1989( ،‬له‌گه‌ڵیدا بێت "هه‌ستده‌كه‌م له‌واڵتی‬ ‫رۆمانه‌ك����ه‌ باڵوكرای����ه‌وه‌‪ .‬بنك����ه‌ی خۆمدا گه‌شتیارم"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م وته‌یه‌ ل����ه‌دوای ئ����ه‌وه‌ دێت‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ داوای لێكردم سه‌ردانی‬ ‫كتێبفرۆش����ه‌كانی پێنج ش����ار بكه‌م كاتێ����ك ده‌گاته‌ ش����اری كابوڵ‌و ئه‌و‬ ‫له‌ناو ئه‌فغان����ه‌ په‌نابه‌ره‌كاندا نه‌ختێ هه‌م����و دیمه‌نی وێران����ه‌و كاولكاری‌و‬ ‫ناس����رام‪ .‬ئ����ه‌وه‌ ئه‌و س����اڵه‌ بو كه‌ پاشماوه‌ی جه‌نگه‌ی له‌سه‌ر ئه‌و خاكه‌‬ ‫یه‌كیه‌تی س����ۆڤیه‌ت ده‌س����تبه‌رداری بینی كه‌ نه‌ده‌ناسرایه‌وه‌‪ ،‬بینی چۆن‬ ‫داگیركردن����ی ئه‌فغاس����تان بو‪ .‬ده‌بو خه‌ڵك بونه‌ت����ه‌ قوربانیه‌كی گه‌وره‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ س����ه‌رده‌مێكی خ����ۆش بێ بۆ ئه‌و جه‌نگانه‌ی كه‌ له‌سه‌ر ئه‌و خاكه‌‬ ‫ئه‌فغانی����ه‌كان‪ .‬له‌ب����ری ئه‌وه‌ ش����ه‌ڕ رویانداوه‌‪.‬‬ ‫دواتری����ش ئه‌می����ر‪ ،‬له‌درێ����ژه‌ی‬ ‫ب����ه‌رده‌وام ب����و‪ .‬ئه‌مج����اره‌ ش����ه‌ڕ‬ ‫كه‌وته‌ نێوان ده‌س����ته‌ جیاوازه‌كانی گه‌ڕانی����دا ب����ه‌دوای ك����وڕه‌ بێباوك‬ ‫ئه‌فغانیه‌كان����ه‌وه‌‪ .‬موجاهیدین له‌دژی كه‌وتوه‌كه‌ی حه‌س����ه‌نی هاوڕێی‪ ،‬كه‌‬ ‫رژێم����ی به‌كرێگیراو ك����ه‌ نه‌جیبوڵاڵ له‌هه‌تیوخانه‌یه‌كی شاری كابوڵ له‌ژێر‬ ‫سه‌رۆكی بو‪ ،‬شه‌ڕی ده‌كردو خه‌ڵكیش چنگی تاڵیبانه‌كاندا بو‪ ،‬كاتێك ئه‌میر‬ ‫به‌ژماره‌ی زۆر به‌ره‌و پاكستان په‌نایان به‌ناو ش����اری كابوڵدا ده‌سوڕایه‌وه‌‪،‬‬ ‫وتی "شتێك كه‌ من تێبینیم نه‌كردبو‪:‬‬ ‫ده‌برد"‪.‬‬ ‫"چ����اره‌ نه‌بو ه����ه‌ر ده‌بو باس����ی به‌ده‌گم����ه‌ن من����داڵ له‌گ����ه‌ڵ پیاودا‬ ‫تاڵیبانه‌كانی����ش بكرێت‪ ،‬پرس����یم‪ - :‬ده‌بینران‪ .‬جه‌ن����گ به‌ده‌گمه‌ن باوكی‬ ‫یه‌كج����ار ئاوها خراپ����ه‌ وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌ئه‌فغانستان هێشتبوه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌درێژه‌ی سوڕانه‌وه‌ی ئه‌میرو‬ ‫بیس����تومه‌؟ ‪-‬ن����ا‪ ،‬خراپت����ر‪ ،‬زۆر‬ ‫خراپت����ره‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ رێ به‌كه‌س ناده‌ن ش����ۆفێره‌كه‌ به‌ناو ش����اری كابوڵدا‪،‬‬ ‫كه‌ م����رۆڤ بێ����ت"‪" ...‬له‌و س����ه‌رو س����واڵكه‌رێك له‌ئه‌می����ر ده‌پرس����ێت‬ ‫به‌نده‌دا‪ ،‬پێموابێ له‌س����اڵی (‪" )1995‬یه‌كه‌مجارت����ه‌ تاڵیب����ان ده‌بینیت؟"‬ ‫بو‪ ،‬ده‌مێ بو ش����وره‌وی تێكشكابو‪ .‬دوات����ر ئه‌میر‪ ،‬ل����ه‌دوای بینینی‌ ئه‌و‬ ‫كابوڵ به‌ده‌ستی مه‌سعودو ره‌ببانی‌و هه‌مو دیمه‌نه‌ سه‌یرو سه‌مه‌رانه‌ی ئه‌و‬ ‫موجاهیده‌وه‌ بو‪ .‬ملمالنێی نێوان ئه‌و شاره‌و بینینی دیمه‌نه‌ سامناكه‌كانی‬ ‫ده‌س����ته‌ جیاوازانه‌ له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت تاڵیبانه‌كان‪ ،‬له‌ناو یاریگاكه‌ی شاری‬ ‫توند بو‪ ،‬ك����ه‌س له‌كابوڵ دڵنیا نه‌بو كابوڵدا دوای نمایش����ێكی ترسناكی‬ ‫تائێواره‌ به‌زیندویی ده‌مێنێ‪ .‬گوێمان تاڵیبان����ه‌كان ده‌ڵێ����ت "ش����تێكم‬ ‫له‌هاژه‌ی راكێت‌و گولل����ه‌دا راهاتبو‪ .‬بیركه‌وت����ه‌وه‌ كه‌ كات����ی خۆی باوكم‬ ‫چاوم����ان له‌گ����ه‌ڵ دیمه‌نی ناش����تنی گوتبوی‪ :‬ئه‌گه‌ر رۆژێك ئه‌فغانستان‬ ‫ته‌رم����ی كوژراودا له‌ن����او كۆاڵنه‌كاندا بكه‌وێته‌ ده‌ستیانه‌وه‌‪ ،‬خوا یارمه‌تیمان‬ ‫راهاتب����و‪ .‬ل����ه‌و س����ه‌رده‌مه‌دا كابوڵ بدات!"‬ ‫پاش����ان ئه‌می����ر دوای بیركردنه‌وه‌‬ ‫له‌وه‌وه‌ نزیكتر بو پێی بڵێی دۆزه‌خی‬ ‫له‌چاره‌نوسی ش����اره‌ وێرانكراوه‌كه‌ی‬ ‫سه‌ر زه‌وی"‪.‬‬ ‫"بۆم باس����كردی كه‌ ساڵی ‪ 1996‬سه‌رده‌می منداڵی كه‌ به‌راورد به‌ئێستا‬ ‫تاڵیبان����ه‌كان هاتن����ه‌ ناو ش����اره‌وه‌ شێوه‌ به‌هه‌شتێك بو بۆخۆی‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫كۆتاییان به‌ش����ه‌ڕ هێن����ا‪ ،‬كه‌ رۆژانه‌ "له‌په‌نجه‌ره‌ ش����كاوه‌كه‌وه‌ ته‌ماشای‬ ‫رویان ده‌دا‪ ،‬ئێمه‌ ئاهه‌نگمان گێڕا‪ ...‬ئه‌س����تێره‌كانم ده‌كرد‪ ،‬بی����رم له‌وه‌‬ ‫دوای چه‌ن����د هه‌فته‌یه‌ك تاڵیبانه‌كان ده‌كرده‌وه‌ كه‌ ئه‌وه‌ی خه‌ڵك له‌باره‌ی‬ ‫كۆالره‌ فڕاندنیان قه‌ده‌غه‌كرد‪ .‬دوای ئه‌فغانستانه‌وه‌ باسی ده‌كه‌ن‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫دو س����اڵ‪ 1998 ،‬له‌مه‌زاری شه‌ریف راست بێ‪ ،‬ره‌نگه‌ ئه‌م واڵته‌ به‌ڕاستی‬ ‫قه‌سابخانه‌ بۆ هه‌ژاره‌كان به‌رپاكرا"‪ .‬چاره‌سه‌ری نه‌بێ"‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫خوێندن‬

‫)‪ )585‬سێشه‌مم ‌ه ‪2017/7/18‬‬

‫خوێندكارانی‌ به‌ش ‌ه ناوخۆییه‌كان‬ ‫‪ 100‬هه‌زار دینار نه‌ده‌ن ئه‌نجام ‌ی تاقیكردنه‌وه‌كانیان پێنادرێته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫به‌بڕیارێكی‌ سه‌رۆكی‌ زانكۆی‌ سلێمانی‌‬ ‫هه‌ر خوێندكارێكی‌ به‌شه‌ناوخۆییه‌كان بڕی‌‬ ‫‪ 100‬هه‌زار دینار نه‌دات كه‌ وه‌ك كرێی‌‬ ‫مانه‌وه‌ له‌به‌شه‌ ناخۆیه‌كان له‌خوێندكاران‬ ‫وه‌رده‌گیرێت‪ ،‬ئه‌نجامی‌ تاقیكردنه‌وه‌كان‬ ‫وه‌رناگرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ به‌ش���ی‌ راگه‌یاندن له‌زانكۆی‌‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬د سه‌الم نه‌سره‌دین له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند "ئه‌و ب���ڕه‌ پاره‌یه‌ی‌‬ ‫له‌خوێن���دكاران وه‌رده‌گیرێ���ت په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌ به‌ش���ه‌ناوخۆییه‌كانه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"ئه‌وكاته‌ی‌ خوێندكار داوای‌ ئه‌س���تۆپاكی‌‬ ‫لێده‌كرێت مۆری‌ بۆ ناكرێت ئێمه‌ش ده‌زانین‬ ‫كه‌ ئ���ه‌و كه‌رته‌ ته‌واو نیه‌و ئه‌س���تۆپاكی‌‌و‬ ‫چێكی‌ ب���ۆ نه‌ك���راوه‌‪ ،‬هه‌ر بۆی���ه‌ نمره‌ی‌‬ ‫ناده‌ینه‌وه‌‌و ئێمه‌ له‌و روه‌وه‌ هه‌ڵسه‌نگاندنی‌‬ ‫بۆده‌كه‌ی���ن ن���ه‌ك ئاخۆ خوێندكار س���ه‌د‬ ‫هه‌زاره‌كه‌ی‌ داوه‌ یان نا"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "ئێم���ه‌ كاتێك ئه‌س���تۆپاكی‌‬ ‫ب���ۆ خوێن���دكار ده‌كه‌ی���ن ده‌بێ���ت مۆری‌‬ ‫س���ه‌رجه‌م ئ���ه‌و به‌ش���انه‌ی‌ پێوه‌بێت كه‌‬ ‫بۆم���ان دیاریك���ردون‪ ،‬ئه‌و ب���ڕه‌ پاره‌یه‌ی‌‬ ‫له‌خوێن���دكار وه‌رده‌گیرێ���ت په‌یوه‌ن���دی‌‬ ‫به‌كاروب���اری‌ خوێندكاران���ه‌وه‌ هه‌یه‌ له‌بری‌‬ ‫مانه‌وه‌یان له‌به‌ش���ه‌ ناوخۆیی���ه‌كان لێیان‬ ‫وه‌رده‌گیرێ���ت‪ ،‬خوێندكار هه‌بوه‌ هاتوچۆی‌‬ ‫كردوه‌ له‌به‌شه‌ناوخۆیی‌ نه‌ماوه‌ته‌وه‌ پاره‌ی‌‬ ‫لێوه‌رناگیرێت‪ ،‬ئه‌و خوێندكاره‌شی‌ له‌به‌شی‬ ‫ناوخۆیی‌ ماوه‌ته‌وه‌ ئه‌و بڕه‌ی‌ لێوه‌رده‌گیرێت‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌مه‌ خوێندكار سه‌رپشك كراوه‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌ ك���رد زۆرینه‌ی‌‬ ‫خوێندكارانی‌ به‌شه‌ناوخۆییه‌كان سه‌د هه‌زار‬ ‫دیناره‌كه‌یان داوه‌‌و ئه‌س���تۆپاكییان هێناوه‌‬ ‫نمره‌یان وه‌رگرتۆته‌وه‌‪ ،‬خوێندكاریش هه‌یه‌‬

‫سه‌د هه‌زار دینار‬ ‫بۆچی‌ بده‌ین؟‬ ‫دامه‌زراندنه‌كه‌مان‬ ‫جوانه‌ تاپاره‌شمان‬ ‫لێوه‌ربگرن؟!‬

‫بەشە ناوخۆییەکانی قلیاسان‬ ‫توانای‌ پێدانی‌ ئه‌و بڕه‌پاره‌یه‌ی نیه‌ بیدات‪،‬‬ ‫ئه‌و وت���ی‌ "ب���ه‌اڵم خوێندكاری���ش هه‌بو‌ه‬ ‫له‌سه‌ره‌تای‌ ساڵه‌وه‌ كه‌سوكار‌و خێزانه‌كه‌ی‌‬ ‫ئه‌و بڕه‌پاره‌یه‌یان داوه‌تێ‌ تابیدات به‌هه‌قی‌‬ ‫به‌شه‌ناوخۆییه‌كاندا‪ ،‬خۆی‌ خه‌رجی‌ كردوه‌‌و‬ ‫ئاماده‌ نه‌بوه‌ ئه‌و پاره‌یه‌ بدات"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌و گله‌یی‌‌و كێشه‌یه‌ی‌ دروستبوه‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ خودی‌ خوێندكاره‌كه‌‬ ‫خۆی‌ دروس���تی‌ ده‌كات ه���ۆكاری‌ نه‌بونی‬ ‫نیه‌ مه‌به‌س���تیه‌تی‌ ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ نه‌داته‌‬ ‫حكومه‌ت"‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ به‌ش���ی‌ راگه‌یاندن ئاماژه‌ی‌‬ ‫ب���ه‌وه‌ش كرد خوێندكاری���ش هه‌یه‌ پاره‌ی‌‬ ‫رۆژان���ه‌ی‌ پێنیه‌‪ ،‬ئ���ه‌و وت���ی‌ "داواكردنی‌‬

‫ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ له‌خوێن���دكار له‌م دۆخه‌ی‌‬ ‫ئێستادا قورس���ه‌‪ ،‬كه‌ هیچ كارێكی‌ دیكه‌ ‌ی‬ ‫نی���ه‌ جگ���ه‌ له‌خوێندنه‌كه‌ی‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌و‬ ‫پاره‌یه‌ له‌خوێن���دكار وه‌رده‌گیرێت له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌ته‌وه‌‌و ئه‌وه‌ بڕیاری‌ سه‌رو خۆمانه‌و‬ ‫ده‌بێ���ت جێبه‌جێ���ی‌ بكه‌ین‪ ،‬ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫سه‌رۆك به‌شه‌كانی‌ تێدانیه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا ئ���ه‌و خوێندكاران���ه‌ ‌ی‬ ‫له‌به‌ش���ه‌ناوخۆییه‌كانی‌ زانكۆدان ناڕه‌زایی‌‬ ‫ده‌رده‌ب���ڕن‌و ده‌ڵێ���ن "دامه‌زراندنه‌كه‌مان‬ ‫جوانه‌ تاپاره‌شمان لێوه‌ربگرن؟!"‬ ‫هاوژی���ن ن���ه‌وزاد‪ ،‬ك���ه‌ خوێن���دكاری‌‬ ‫به‌شه‌ناوخۆییه‌ له‌زانكۆی‌ سلێمانی‌ ئاماژه‌ی‌‬

‫به‌وه‌ كرد كه‌ چه‌ند رۆژێكه‌ نمره‌ی‌ كۆتای ‌ی‬ ‫ساڵ ده‌درێته‌وه‌ به‌خوێندكاران‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫ئاماده‌ نییه‌ بچێته‌وه‌ بۆ زانكۆ تانمره‌كانی‌‬ ‫وه‌ربگرێت���ه‌وه‌‌و داوای‌ له‌هاوڕێكانیش���ی‌‬ ‫ك���ردوه‌ له‌به‌ش���ه‌ناوخۆیه‌كان نه‌چن���ه‌وه‌‬ ‫زانك���ۆ نمره‌كانیان وه‌ربگرن���ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌وه‌ ناهه‌قیی���ه‌ له‌خوێندكار ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "س���ه‌د هه‌زار دینار بۆچ���ی‌ بده‌ین؟‬ ‫دامه‌زراندنه‌كه‌م���ان جوان���ه‌ تاپاره‌ش���مان‬ ‫لێوه‌ربگرن؟!"‬ ‫وتیشی‌ "به‌رپرسانی‌ حكومه‌ت ده‌یانه‌وێت‬ ‫خوێندنی‌ حكوم���ی‌ بكه‌نه‌ كه‌رتی‌ تایبه‌ت‌و‬ ‫پ���اره‌ له‌خوێن���دكار وه‌ربگ���رن به‌بیانوی‌‬ ‫به‌شه‌ناوخۆیی‌‪ ،‬هه‌ر ساڵی‌ مه‌رجێك له‌سه‌ر‬

‫خوێندكار زیاد ده‌كه‌ن‌و بڕیاره‌كانیان هیچی‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ خه‌ڵكی‌ هه‌ژاردا نیه‌"‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم س���امان مه‌حم���ود كه‌ م���اوه‌ی‌‬ ‫چوار س���اڵه‌ له‌به‌ش���ه‌ناوخۆیی‌ زانكۆ ژیان‬ ‫به‌س���ه‌رده‌بات‪ ،‬جیاواز بیرده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌‌و‬ ‫وتی‌ "بایكۆت‌و خۆپیش���اندان س���ودی‌ نیه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ بڕیاره‌كانی‌ ئه‌م حكومه‌ته‌‪ ،‬چه‌ندین‬ ‫جار داوامان له‌به‌رپرس���انی‌ زانكۆ كرد ئه‌و‬ ‫بڕه‌ پاره‌یه‌م���ان لێوه‌رنه‌گ���رن یان بۆمان‬ ‫كه‌مبكرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم سودی‌ نه‌بو‪ ،‬هه‌ربۆیه‌‬ ‫ناچاربوین ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ بده‌ین"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "هه‌رم���ن نه‌ب���وم زۆرین���ه‌ی‌‬ ‫خوێندكارانی‌ به‌ش���ه‌ناوخۆیی‌ بڕی‌ س���ه‌د‬ ‫هه‌زاره‌كه‌ی‌ لێوه‌رده‌گیرا تائه‌س���تۆپاكی‌ بۆ‬

‫بكرێت‌و نمره‌كان���ی‌ وه‌ربگرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌ی‌ من‬ ‫نم���ره‌ وه‌رنه‌گرمه‌وه‌ چی‌ بك���ه‌م؟! ناچارم‬ ‫بزانم ده‌رچوم یان نا؟ له‌به‌ش���ی‌ كاروباری‌‬ ‫خوێن���دكاران ئاگاداری���ان ده‌كردی���ن گه‌ر‬ ‫دوای‌ چه‌ند س���اڵێكی‌ دیكه‌ش بێینه‌وه‌ بۆ‬ ‫نمره‌كانم���ان هه‌ر ده‌بێت ئ���ه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌‬ ‫بده‌ین ئه‌وكات بڕوانامه‌كه‌مان ده‌ده‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ وه‌رگرتنی‌ بڕی‌ س���ه‌د هه‌زار‬ ‫دیناری‌ كرێی‌ به‌شه‌ناوخۆیی‌ له‌خوێنكاران‪،‬‬ ‫په‌یامنێ���ری‌ ئاوێن���ه‌ په‌یوه‌ندی‌ ك���رد به‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ كاروباری‌ خوێنكاران له‌زانكۆی‌‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬د‪.‬ئ���اراس زه‌ینه‌ڵ ب���ه‌اڵم ئه‌و‬ ‫ئاماده‌نه‌ب���و له‌وباره‌یه‌وه‌ هیچ لێدوانێك بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ بدات‪.‬‬

‫ئه‌و ژمار‌ه زۆره‌ی قوتابی بۆ كه‌وتون؟‬ ‫ڕێبین قادر‬ ‫خوێندكاری دكتۆرا لەئه‌مه‌ریكا‬ ‫یه‌كێ���ك ل���ه‌و راس���تیانه‌ی له‌تی���ۆری‬ ‫ئه‌گه‌ره‌كان���ه‌وه‌ فێرده‌بیت‬ ‫‪ )Theory‬بریتیه‌ له‌وه‌ی گه‌ر هاتو ئه‌گه‌ری‬ ‫رودانی حاڵه‌تێك سفر یان یه‌ك بو ئه‌وا ئه‌و‬ ‫روداوه‌ به‌جۆرێك لەجۆره‌كان به‌موسته‌حیل‬ ‫داده‌نرێت‪ .‬ئ���ه‌م راس���تیه‌ بیركاریه‌ له‌زۆر‬ ‫جێگای پراكتیكی س���ودی لێوه‌رگیراوه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونه‌ له‌قومارخانه‌كانی الس فیگاس‪ ،‬گه‌ر‬ ‫هاتو كه‌س���ێك بێت‌و هه‌مو شه‌وێك قومار‬ ‫بباته‌وه‌ ئه‌وا رێك گومانی ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫ئه‌و كه‌سه غه‌ش بكات‪.‬‬ ‫ئه‌و پێشه‌كییه‌ ئه‌گه‌رییه‌ی سه‌ره‌و‌ه ته‌نها‬ ‫ب���ۆ ئه‌وه‌ب���و له‌دیارده‌یه‌ك���ی په‌روه‌رده‌یی‬ ‫حاڵیببی���ن ئه‌وه‌ی���ش رێ���ژه‌ی ده‌رچون��� ‌ه‬ ‫له‌به‌ش���ه‌كانی بی���ركاری به‌گش���تی‪ ،‬زۆر‬ ‫به‌تایبه‌تیش له‌قۆناغی یه‌كه‌م‪ ،‬س���اڵی‪٢٠١٥‬‬ ‫له‌زانكۆی سلێمانی له‌كۆلیژی زانست به‌شی‬ ‫بیركاری له‌نزیكه‌ی‪ ١٠٠‬قوتابیه‌ك ته‌نها یه‌ك‬ ‫دو كه‌س���یان به‌ده‌وری یه‌ك���ه‌م ده‌رچون‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وكات له‌بلۆگ���ی بی���ركاری بابه‌تێكمان‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌و ‌ه نوس���ی‌و ته‌له‌فزیۆنی‪NRT‬‬ ‫راپۆرتێك���ی له‌س���ه‌ر بالوك���رده‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌مساڵ هه‌مان روداو له‌زانكۆی سه‌الحه‌دین‬ ‫كۆلیژی په‌روه‌رده‌ به‌ش���ی بیركاری رویداو‪،‬‬ ‫ل���ه‌ نزیك���ه‌ی‪ ٤٥‬قوتاب���ی یه‌كس���اڵ ‌ه هیچ‬ ‫یه‌كێكی���ان ده‌رنه‌چو‪ ،‬وات ‌ه رێژه‌ی ده‌رچون‬ ‫س���فره‌ له‌ده‌وری یه‌كه‌م‪ ،‬یان���ی لەئه‌گه‌ری‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌قوتابیه‌كی ئه‌و پۆل ‌ه بپرسیت ك ‌ه‬ ‫ئاخۆ ده‌رچوه‌؟ هه‌مان ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫مردویه‌ك زیندو ببێته‌وه‌‪.‬‬ ‫(‪Probability‬‬

‫روداوی په‌روه‌رده‌ی���ی ل���ه‌م ج���ۆره‌‪،‬‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگه‌ی زیندوو ده‌ستگای په‌روه‌رده‌یی‬ ‫(بۆ نمونه‌ وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌و وه‌زاره‌تی‬ ‫خوێندنی بااڵ) راچڵه‌كان دروس���ت ده‌كات‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌م روداو‌ه پێمانده‌ڵێت پرۆس���ه‌ی‬ ‫فێربون له‌شوێنێكدا كێشه‌داره‪ ،‬پێمانده‌ڵێت‬ ‫بۆ ماوه‌ی ساڵێك مامۆستا ده‌چێته‌ پۆله‌وه‌و‬ ‫قوتابی له‌شارانه‌و‌ه دێنه‌ زانكۆو ئه‌نجامیش‬ ‫سفره‌‪ .‬به‌دیوێكی تریشدا پێمانده‌ڵێت زانكۆ‬ ‫له‌خه‌می قوتابییه‌كانیدا نی ‌ه به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫دروس���ت ك ‌ه ئه‌مه‌یش مانای ئه‌وه‌یه‌ زانكۆ‬ ‫هێشتا ل ‌هو‌اڵتی ئێمه‌دا به‌شێوازه‌ ته‌قلیدیی ‌ه‬ ‫هه‌ره‌مییه‌ك���ه‌ی ج���اران ده‌ڕوات به‌ڕێ���وه‌‪،‬‬ ‫پێمانده‌ڵێ���ت كه‌لێن���ی گ���ه‌ور‌ه له‌نێ���وان‬ ‫مامۆستاو قوتابی هه‌یه‌‪ ،‬پێمانده‌ڵێت‪ ،‬زانكۆ‬

‫یه‌كێكه‌ له‌بێخه‌مترین ده‌زگاكانی حكومه‌ت‬ ‫له‌م واڵته‌دا قوتابی داوه‌ته‌ ده‌ست قه‌ده‌ری‬ ‫به‌ش���ه‌كان‌و هیچ چاودێرییه‌ك نی ‌ه به‌س���ه‌ر‬ ‫به‌ش���ه‌كانه‌وه‌‪ .‬كه‌ ئه‌مه‌یش خه‌تاباركردنی‬ ‫به‌ش���ه‌كانی كۆلیژ نیه‌(ك ‌ه هه‌ڵبه‌ت به‌شی‬ ‫خۆی گوناهباریش���ه‌) هێنده‌ی قورس���ایی‬ ‫خستن ‌ه سه‌رشانی به‌شه‌كان‌و مامۆستاكان‬ ‫له‌كاتێكدا ئه‌وان یه‌كێكن له‌قوربانیانی ئه‌م‬ ‫بارودۆخه‌ نوێیه‌‪.‬‬ ‫له‌ئه‌مه‌ری���كا‪ ،‬ه���ه‌ر مامۆس���تایه‌كی‬ ‫قۆناغه‌كان���ی یه‌كه‌م‌و دوه���ه‌م كاتێك وان ‌ه‬ ‫ده‌ڵێن���ه‌وه‌‪ ،‬ه���ه‌ر وه‌رزێك���ی خوێندن دو‬ ‫جار له‌سه‌رۆكایه‌تی زانكۆكه‌وه ده‌زگایه‌كی‬ ‫تایب ‌هت‌ به‌شێوه‌یه‌كی ره‌س���می په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌مامۆس���تاكانه‌و‌ه ده‌كات‌و داوای لیس���تی‬ ‫ن���اوی ئ���ه‌و قوتابیان���ه‌ی لێده‌كرێ���ت ك ‌ه‬ ‫نایه‌ن���ه‌ ژوره‌وه‌‪ ،‬ی���ان نمره‌كانی���ان باش‬ ‫نیه‌و له‌مه‌ترس���ی ده‌رنه‌چون���دان‪ .‬كاتێك‬ ‫مامۆس���تاك ‌ه لیس���ته‌كه‌ ده‌نرێ���ت بۆ ئه‌و‬ ‫لیژنه‌ پس���پۆڕه(ك ‌ه سه‌ر به‌س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫زانكۆن‌و‌ به‌ش���ی بی���ركاری هیچ په‌یوه‌ندی‬ ‫پێ���وه‌ نی���ه‌)‌واته‌ الیه‌نیكی س���ه‌ربه‌خۆن‌و‬ ‫جێبه‌جێكاری نین‪ ،‬دێن‌و له‌گه‌ڵ قوتابییه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌كه‌ون ‌ه گفتوگۆ كه‌ ئاخۆ هۆكاری پش���ت‬ ‫ئه‌و ئه‌نجام���ه‌ خراپان ‌ه چیه‌ یاخود هۆكاری‬ ‫ده‌وامنه‌كردن‪ ‌،‬به‌هیچ شێوەیە‌كیش ده‌وری‬ ‫پۆلیس نابینن تاوه‌كو سزای قوتابی بده‌ن‪.‬‬ ‫دواتری���ش به‌ش���ێوه‌یه‌كی دروس���ت چه‌ند‬ ‫راس���پارده‌یه‌ك ده‌ده‌ن به‌قوتابیه‌ك���ه‌ ب���ۆ‬ ‫راس���تكردنه‌وه‌ی باری نمره‌كانی‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت‬ ‫نابێ���ت ئه‌وامان ل ‌ه بیربچێت كه‌س���انی ناو‬ ‫ئه‌و لیژنه‌ی ‌ه زۆربه‌یان له‌بواری سایكۆلۆجی‌و‬ ‫په‌روه‌رده‌دا بروانامه‌یان هه‌یه‌(دكتۆرا‌ یاخود‬ ‫ماس���ته‌ر)‪ .‬له‌ئه‌نجامی راس���پارده‌ی نێوان‬ ‫لیژنه‌كه‌و قوتابی(له‌گه‌ڵ قوتابیه‌كاندا یه‌ك‬ ‫به‌یه‌ك داده‌نیش���ن) له‌خراپترین حاڵه‌تدا‪،‬‬ ‫داوا له‌قوتابیەك���ه‌ ده‌كرێت ك���ه‌ له‌و وانه‌ی ‌ه‬ ‫بكش���ێته‌وه‌‪ )Drop‬گ���ه‌ر دڵنیانی ‌ه له‌وه‌ی‬ ‫ده‌توانێ���ت راس���پارده‌كان جێبه‌جێبكات‪.‬‬ ‫به‌مانایه‌كی تر‪ ،‬هه‌مو بژارده‌ دروس���ته‌كان‬ ‫ده‌خه‌ن��� ‌ه به‌رده‌س���تی‪ ،‬هه‌م���و ئه‌مانه‌یش‬ ‫له‌كه‌ش���ێكی دۆس���تانه‌دا ئه‌نجامده‌درێت‪،‬‬ ‫به‌جۆرێك قوتابی هه‌ستده‌كات ده‌وروبه‌ری‬ ‫مه‌به‌ستیانه‌ له‌مه‌ترسی شكستێكی ئه‌كادیمی‬ ‫حه‌تم���ی ئ���اگادار ‌ی بكه‌ن���ه‌و‌ه له‌هه‌وڵ���ی‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی زیانه‌كانن له‌گه‌ڵیدا‪.‬‬ ‫به‌درێژای���ی م���اوه‌ی مامۆس���تایه‌تیم‬ ‫له‌زانكۆكانی كوردس���تان (س���ه‌اڵحه‌دین‌و‬ ‫س���ۆران) هی���چ ئاگاداركردنه‌وه‌یه‌ك���ی له‌و‬

‫ش���ێوه‌یه‌م نه‌بینی‌و نه‌بیستوه‌ كه‌ هه‌بێت‪.‬‬ ‫كاتێك له‌م رۆژانەدا‌ له‌دو قوتابی كه‌وتومان‬ ‫پرسی كه‌ ئاخۆ هیچ كاتێك به‌ته‌نیا بانگی‬ ‫قوتابی���ه‌كان ك���راوه‌ ب���ۆ ئاگاداركردنه‌وه‌و‬ ‫رێنماییكردن له‌الیه‌ن به‌ش یان كۆلیژی یاخود‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی زانكۆ؟ وه‌اڵم���ی هه‌ردوكیان‬ ‫نه‌خێربو‪ .‬واته‌ هیچ الیه‌نێك ئه‌و قوتابیانه‌ی‬ ‫به‌ش���ێوه‌كی تایبه‌ت ئاگادارنه‌كردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت ئه‌مه‌ی���ش كه‌موكورتی زانكۆکه‌ی ‌ه‬ ‫به‌ده‌ره‌جه‌ی یه‌ك‌و دویش خه‌مساردی به‌ش ‌ه‬ ‫كه‌ س���ه‌روی خۆی (س���ه‌رۆكایه‌تی به‌ش)‬ ‫ل���ه‌م حاڵه‌تان���ه‌ ئاگادارنه‌كردوه‌ته‌وه‌‪ .‬وات ‌ه‬ ‫ده‌كرێت سه‌رۆكایه‌تی به‌ش داوای هاوكاری‬ ‫له‌سه‌روی خۆیه‌و‌ه بكات‌و به‌ر له‌كاره‌ساتی‬ ‫په‌روه‌رده‌یی له‌م جۆر‌ه بگرێت‪.‬‬ ‫زۆرن ئ���ه‌و گۆڕاوان���ه‌ی ك���ه‌ له‌پش���ت‬ ‫ده‌رنه‌چون���ی قوتابیان���ی به‌ش���ی یه‌كه‌می‬ ‫بیركاری���ه‌وه‌ن به‌گش���تی‪ ،‬ب���ه‌اڵم كاتێك‬ ‫ده‌رنه‌چ���ون له‌حاڵه‌تێكی فه‌ردیه‌وه‌ ده‌بێت‬ ‫بەدیارده‌یه‌ك���ی ده‌س���ته‌جه‌معی ئه‌وكات��� ‌ه‬ ‫هه‌ندێك هۆكار س���ه‌رئاو ده‌كه‌ون‌و له‌زۆرێك‬ ‫له‌حاڵه‌ت���ی كه‌وتنه‌كان���دا هاوبه‌ش���ه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫كه‌سی نزیك له‌و پرسه ده‌توانێت‌ به‌جوانی‬ ‫بیانبینێ���ت‪ .‬له‌خ���واراو‌ه كۆمه‌ڵێ���ك له‌و‬ ‫هۆكارانه‌ ده‌خه‌مه‌ ڕو‪:‬‬ ‫‪ -١‬پرۆگرامی بیركاری قوتابخانه‌كان‪:‬‬ ‫یه‌كێ���ك ل���ه‌كاره‌ باش���ه‌كانی وه‌زاره‌تی‬ ‫په‌روه‌رده‌‪ ،‬نوێكردنه‌وه‌ی پرۆگرامی بیركاری‬ ‫بو‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ده‌كرا باشتربكرێت به‌اڵم‬ ‫به‌هه‌مو خەوشەكانیه‌وه‌ پرۆگرامی بیركاری‬ ‫قوتابخانه‌ یه‌كێكه‌ له‌پرۆسه‌ سه‌ركه‌وتوه‌كانی‬ ‫وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌م پرۆگرام ‌ه‬ ‫كێش���ه‌داره‌ له‌وه‌ی چه‌ند به‌ش���ێكی گرنگ‬ ‫هه‌بوه‌ له‌پرۆگرامه‌كانی جاراندا كه‌ ئێس���تا‬ ‫نه‌م���اوه‌ له‌وانه‌یش هه‌نده‌س���ه‌ی ئیقلیدی‌و‬ ‫لۆجیك ك���ه‌ هه‌ردوكیان ده‌ورێكی گرنگیان‬ ‫هه‌ی ‌ه له‌وه‌ی گه‌ر هاتو قوتابی له‌به‌شه‌كانی‬ ‫بیركاری وه‌رگیرا توش���ی ش���ۆك نه‌بێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م دو به‌ش���ه‌ هه‌نده‌س���ه‌ی ئیقلی���دی‌و‬ ‫لۆجیك هه‌ریه‌كه‌یان به‌ش���ێوه‌یەكی جیاواز‬ ‫رۆڵده‌گێڕن‪ .‬بۆ نمونه‌ هه‌نده‌سه‌ی ئیقلیدی‬ ‫ك ‌ه ته‌مه‌نی زیاتر له‌دو هه‌زار ساڵه‌ قوتابی‬ ‫فێری بیركردنه‌وه‌ی بیركاری ده‌كات‪ .‬فێری‬ ‫ئه‌وه‌ی ده‌كات كه‌ ئاخۆ چۆن بیركاریزانه‌كان‬ ‫ئیدیعای���ه‌ك یاخ���ود فه‌ره‌زیه‌یه‌ك ده‌كه‌ن‌و‬ ‫دواتری���ش فێری���ان ده‌كات ك��� ‌ه چۆن ئه‌و‬ ‫گریمانه‌ی ‌ه ده‌س���ه‌لمێنن‪ .‬هه‌مو ئه‌مانەیش‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی سیس���ته‌ماتیك ده‌بێت وات ‌ه‬

‫سروشتی وانه‌كانی‬ ‫بیركاری پێمانده‌ڵێت‬ ‫كه‌ به‌هیچ كلۆجێك‬ ‫ناكرێت له‌زانكۆ‬ ‫سیسته‌می هه‌ڵبژاردن‬ ‫به‌كاربهێنین‬

‫گه‌ر هات���و قوتابی ئه‌م ج���ۆره‌ لێهاتوه‌ی‬ ‫له‌بواری هه‌نده‌س���ه‌ی ئیقلیدی هه‌بێت ئه‌وا‬ ‫له‌زانكۆیش س���ودی لێوه‌رده‌گرێت چونك ‌ه‬ ‫هه‌م���ان سیس���ته‌مه‌ له‌زانكۆ ب���ه‌اڵم ته‌نها‬ ‫ده‌ره‌جه‌ی ئاڵۆزیه‌كه‌ی���ان جیاوازه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫دوهه‌میان لۆجیكه‌‪ .‬له‌لۆجیكدا ك ‌ه به‌هه‌مان‬ ‫شێوه‌ له‌پرۆگرامی بیركاریدا البراوه‌‪ ،‬كاری‬ ‫كردوه‌ت���ه‌ س���ه‌ر ش���ێوازی بیركردنه‌وه‌ی‬ ‫قوتابیه‌كان بۆ بی���ركاری‪ ،‬چونك ‌ه لۆجیك‬ ‫ته‌نها شتێك ‌ه ك ‌ه هه‌مو به‌شه‌كانی بیركاری‬ ‫پێكه‌وه‌ گرێداوه‌‪ .‬یاخود باش���تر‌ه بڵێم ك ‌ه‬ ‫هه‌مویانی له‌سه‌ر كۆكن‪ ،‬لۆجیك له‌بیركاری‬ ‫یان���ی ئ���ه‌و زه‌مینه‌ی���ه‌ی كه‌ س���ه‌رجه‌م‬ ‫به‌شه‌كانی بیركاری تیایدا ته‌راتێن ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫وه‌كو ‪ playground‬جێگای یاری مندااڵن‬ ‫وایه‌‪ ،‬كه‌ پێیان ده‌ڵێت له‌كوێ س���ه‌المه‌ت ‌ه‬ ‫بۆ یاریك���ردن‪ .‬له‌لۆجیك���دا قوتابی فێری‬ ‫زمان���ی بی���ركاری ده‌كات‪ ،‬چونك ‌ه دواجار‬ ‫زمانی بیركاری جی���اوازه‌ له‌وه‌ی مرۆڤه‌كان‬ ‫قس���ه‌ی پێده‌ك���ه‌ن‪ .‬لۆجی���ك ئه‌لفبی���ێ‬

‫بیركاریه‌‪،‬ئه‌گه‌‌ر پاشخانێكت نه‌بێت له‌سه‌ر‬ ‫لۆجیك ئه‌وا ناتوانیت هیچ هه‌نگاوێك بنێیت‬ ‫له‌بیركاریدا‪.‬‬ ‫كاتێ���ك قوتابی دێت ‌ه ناوقۆناغی یه‌كه‌می‬ ‫زانك���ۆو ب���ۆ یه‌كه‌مجار لۆجی���ك ده‌بینێت‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه له‌وانه‌شه‌ تێیبگات به‌اڵم له‌ڕوی‬ ‫رەوانیه‌و‌ه ‪ fluency‬هێشتا كێشه‌ی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ هه‌مومان ده‌زانی���ن زۆرجار مرۆڤ‬ ‫پێویس���تی به‌كاته‌ تاوه‌كو ئ���ه‌و زانیاریه‌ی‬ ‫وه‌ریگرتوه‌ هه‌رس���بكات‪ .‬گه‌ر بهاتبای ‌ه ئه‌و‬ ‫به‌ش ‌ه كه‌مه‌ی لۆجیك ك ‌ه له‌ئاماده‌یی هه‌بو‬ ‫النه‌برایه‌ ئ���ه‌وا به‌دڵنیاییه‌وە قوتابی زانكۆ‬ ‫ئاستێكی باش���تری ده‌بو زۆر به‌تایبه‌تیش‬ ‫له‌وانه‌ی فاوه‌نده‌یشینی بیركاری‌و فاینایت‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ش���ێوازی تاقیكردن���ه‌وه‌ی به‌كالۆری‬ ‫پۆلی‪:١٢‬‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێم���ی كوردس���تان‌و زۆر‬ ‫به‌تایبه‌ت وه‌زاره‌تی پ���ه‌روه‌رده‌ هه‌ڵه‌یه‌كی‬ ‫س���تراتیجی گه‌وره‌ی���ان ك���ردوه‌ كاتێ���ك‬ ‫ش���ێوازی هه‌ڵبژاردنی دانا‪ .‬له‌وانه‌ی ‌ه له‌ڕوی‬ ‫داراییه‌و‌ه سودی خۆی هه‌بێت به‌اڵم له‌ڕو‌ه‬ ‫په‌روه‌رده‌ییه‌كه‌ی���ه‌وه‌ كاره‌س���اتی له‌دوایه‌‪،‬‬ ‫ده‌كرێ���ت بڵێ���م ورده‌ ورده‌ نیش���انه‌كانی‬ ‫ئ���ه‌م كاره‌س���اته‌ ده‌بینین‪ .‬وه‌ك���و ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌قۆناغه‌كانی یه‌كه‌می به‌شه‌كانی بیركاری‬ ‫روده‌دات‪ ،‬ش���ێوازی خوێندن له‌به‌شه‌كانی‬ ‫بیركاری به‌گشتی بنچینه‌‪-‬سه‌لماندنه ‌‪Proof‬‬ ‫‪ Based‬وات ‌ه مامۆستا دێت‌و پرسیاره‌كان‬ ‫وه‌كو جۆری���ك له‌چیرۆك باس���ده‌كات ك ‌ه‬ ‫سه‌ره‌تاو كۆتایی‌و ناوه‌ڕۆكی هه‌یه‌و هه‌موی‬ ‫پێك���ه‌وه‌ گرێ���دراوه‌‪ .‬سروش���تی وانه‌كانی‬ ‫بیركاری پێمانده‌ڵێ���ت ك ‌ه به‌هیچ كلۆجێك‬ ‫ناكرێ���ت له‌زانك���ۆ سیس���ته‌می هه‌ڵبژاردن‬ ‫به‌كاربهێنی���ن‪ ،‬بگر‌ه هه‌ر مامۆس���تایه‌كیش‬ ‫وابكات ئ���ه‌و‌ه جێگای نابێته‌وه‌‪ .‬ئه‌م جۆر‌ه‬ ‫له‌جیاوازی ‌ه گه‌وره‌ی ‌ه له‌نێوان تاقییكردنه‌و‌ه‬ ‫له‌پۆل���ی‪١٢‬و قۆناغی یه‌ك���ی زانكۆ قوتابی‬ ‫توش���ی جۆرێك له‌نائومێدی كردوه‌‪ .‬به‌وه‌ی‬ ‫یه‌كه‌می���ان ئاس���انه‌و دوهه‌می���ان گرانه‌‪.‬‬ ‫یه‌كه‌می���ان پش���ت به‌چانس ده‌بەس���تێت‌و‬ ‫دوهه‌میان پش���ت له‌خوێندنی ب���ه‌رده‌وام‪.‬‬ ‫یه‌كه‌میان پش���ت به‌خێرایی ده‌به‌س���تێت‌و‬ ‫دوهه‌میان له‌س���ه‌رخۆیه‌… یه‌كه‌میان یان‬ ‫ده‌یزانیت یاخ���ود نایزانیت به‌اڵم دوهه‌میان‬ ‫ده‌كرێ���ت رێ���ژه‌ی جی���اوازت له‌وه‌اڵمه‌ك ‌ه‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫كاتێ���ك قوتاب���ی پۆلی‪ ١٢‬دێن ‌ه به‌ش���ی‬ ‫بیركاری‌و زۆرێك له‌وانه‌ نمره‌یه‌كی به‌رزیان‬ ‫هه‌ی���ه‌ له‌بیركاری پۆلی‪ ١٢‬ب���ه‌اڵم له‌یه‌كه‌م‬

‫تاقیكردن���ه‌وه‌ی پۆلی یه‌كی زانكۆ توش���ی‬ ‫شكس���تده‌بن‪ ،‬به‌ش���ێكی زۆریان زه‌حمه‌ت ‌ه‬ ‫بتوان���ن هه‌ڵبس���تنه‌وه‌‪ .‬چونك ‌ه به‌گش���ی‬ ‫قوتاب���ی ك���وردی قوتابیه‌كی دڵش���كاوە‌و‬ ‫له‌ڕوە سایكۆلۆجیه‌كه‌یه‌و‌ه زۆر ناكامڵه‌‪ .‬بۆ‬ ‫ئه‌مه‌ پێمخۆش���ه‌ باس له‌ڕاپۆرتێكی فه‌رید‬ ‫زه‌كه‌ریای كه‌ناڵی‪ CNN‬ئه‌مه‌ریكی بكه‌م ك ‌ه‬ ‫لیكۆڵینه‌وه‌یه‌كی له‌سه‌ر قوتابی ئه‌مه‌ریكی‬ ‫باڵوكردبوه‌وەو ده‌ڵێت‪ :‬گه‌ر هاتو قوتابیه‌كی‬ ‫ئه‌مه‌ریكی له‌تاقیكردنه‌وه‌ی بیركاری خراپ‬ ‫بو ئه‌وا متمانه‌ی به‌خ���ۆی هیچ ناڕوخێت‌و‬ ‫ده‌ڵێت ئه‌وه‌ مس���ته‌وای راستی خۆم نیه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌مان س���ایكۆلۆجیه‌ت له‌قوتابیه‌كی‬ ‫كۆری���ای باش���ورو چیندا نی���ه‌‪ .‬ئه‌مه‌یش‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ی له‌قوتابخانه‌كانی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا قوتابی له‌ڕو‌ه سایكۆلۆجیەكه‌یه‌و‌ه‬ ‫نه‌ش���كێنراوه‌و ب���ڕواو متمان���ه‌ی به‌خۆی‬ ‫له‌ده‌س���تنه‌داوه‌‪ .‬به‌پێچه‌وانه‌ی واڵتانی تری‬ ‫وه‌كو چین‌و كۆریای باش���ورو كوردس���تان‬ ‫(یان كۆماری كوردستان!)‬ ‫‪ -٣‬ش���ێوازی وانه‌وتنه‌وەو تاقیكردنه‌وه‌ی‬ ‫مامۆس���تای زانك���ۆ‌‪ :‬له‌كورس���تان جۆر‌ه‬ ‫عه‌قڵیه‌تێ���ك هه‌یه‌ له‌به‌ش���ه‌كانی بیركاری‬ ‫ئه‌ویش هه‌میش��� ‌ه ئه‌و مامۆستایه‌یه‌ نمره‌ی‬ ‫زۆر به‌رز به‌قوتابیه‌كانی بدات ده‌بێت ‌ه جێگای‬ ‫قسه‌له‌سه‌ركردن‪ ،‬هه‌میش ‌ه ئه‌و مامۆستایه‌ی‬ ‫كه‌ پرس���یاری جی���اوازه‌و ته‌قلیی���دی نی ‌ه‬ ‫ده‌بێت���ه‌ ه���ۆی ره‌خنه‌لێگرت���ن له‌الی���ه‌ ‌ن‬ ‫هاوپیش���ه‌كانیه‌وه‌‪ .‬زۆر ج���ار به‌ئاش���كراو‬ ‫نهێن���ی دژایه‌تی ئه‌و س���تایل ‌ه له‌ش���ێوازی‬ ‫وانەی���ه‌‌كراوه‌ ك���ه‌ قوتابی���ه‌كان وانه‌كه‌ی‬ ‫مامۆستا به‌ئاس���ان تێبگه‌ن‪ ،‬بۆ تێگه‌یشتن‬ ‫له‌م ‌ه باش���تر‌ه دو نمون ‌ه بهێنمه‌وه‌‪ .‬له‌دوای‬ ‫پرۆسه‌ی ئازادكردنی عێراق پاش ساڵی‪٢٠٠٣‬‬ ‫كۆمه‌ڵێك مامۆس���تای به‌توانا ل���ه‌ده‌ره‌و‌ه‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌‪ .‬له‌به‌شی بیركاری كۆلیژی زانست‬ ‫دو مامۆس���تای كورد هه‌ب���ون كه‌ لەو‌اڵتی‬ ‫س���ویدو كه‌نه‌دا گه‌ڕابونه‌وه‌‪ .‬هه‌ڵسوكه‌وتی‬ ‫ئه‌و دو پرۆفیس���ۆره‌ زۆر ن���ه‌رم‌و مۆدێرن‬ ‫بو له‌گه‌ڵ قوتابیه‌كان‪ ،‬هه‌میش��� ‌ه له‌وانه‌ی‬ ‫ئه‌واندا قوتابی نمره‌ی زۆر به‌رزو‌ به‌جۆش‌و‬ ‫تامه‌زرۆیی���ەوه‌ قوتابی���ه‌كان ده‌یانخوێند‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و ش���ێوازی وانه‌وتنه‌وه‌ی ‌ه بوه‌ هۆی‬ ‫سه‌رئێش���ه‌ بۆ ئه‌و به‌ڕێزانه‌‌و به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫ناڕه‌سمی دژایه‌تی ده‌كران‪،‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )585‬سێشه‌مم ‌ه ‪2017/7/18‬‬

‫ئه‌و ژمار‌ه زۆره‌ی قوتابی‪ ..‬پاشماوە‬ ‫بگ���ره‌ جارێكیان یه‌كێكیان له‌لیژنه‌ی‬ ‫گش���تی تاقیكردنه‌وه‌كان بانگهێشتكرا‪،‬‬ ‫هۆكاری���ش جی���اوازی ش���ێوازی‬ ‫پرس���یارهێنانه‌وه‌ی ب���و‪ .‬به‌مانایه‌ك���ی‬ ‫تر گه‌ر تۆ جیاواز بی���ت له‌نمره‌ دانان‌و‬ ‫پرس���یار هێنانه‌وه‌ ئ���ه‌وا‌ له‌الیه‌ن جیلی‬ ‫كۆنه‌وه‌ توش���ی به‌رهه‌ڵستی ده‌بیت‪ .‬من‬ ‫باسی س���اڵی ‪ ٢٠٠٦‬ده‌كه‌م‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م‬ ‫قسه‌یه‌ بۆ ئێس���تایش راسته‌‪ .‬هه‌میشه‌‬ ‫واباشتربو قوتابیه‌كانت ده‌رنه‌چن وه‌كو‬ ‫ئه‌وه‌ی هه‌موی���ان ده‌ربچن‌و نمره‌ی به‌رز‬ ‫بهێنن‪ .‬ئ���ه‌م عه‌قڵیه‌ته‌ زه‌ره‌رێكی زۆری‬ ‫نه‌ك به‌ته‌نها له‌قوتابی ئاست مامناوه‌ندو‬ ‫قوتابی ئاست نزمداوه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌گه‌ڵیشیدا‬ ‫قوتابی زیره‌كی���ش زه‌ره‌رمه‌ند بوه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونه‌ قوتابیه‌ یه‌كه‌مه‌كانی به‌ش���ه‌كانی‬ ‫بیركاری هه‌میش���ه‌ نمره‌كانیان كه‌متره‌‬ ‫له‌‪ .٨٥‬ك���ه‌ ئه‌مه‌یش كێش���ه‌یه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫قوتابیه‌ی ده‌یه‌وێت له‌ده‌ره‌وه‌ بخوێنیت‪،‬‬ ‫چونكه‌ گ���ه‌ر هاتو بته‌وێ���ت له‌واڵتێكی‬ ‫وه‌كو ئه‌مه‌ری���كا زه‌ماله‌ وه‌ربگریت ئه‌وا‬ ‫ده‌بێت‪GPA‬ك���ه‌ت له‌‪ 3‬زیاتربێت به‌اڵم‬ ‫زۆرب���ه‌ی قوتابیه‌ یه‌كه‌م���ه‌كان ناگه‌نه‌‬ ‫ئه‌و نمره‌یه‌‪ .‬ئه‌مه‌ی���ش به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌یه‌‬ ‫مامۆس���تای زانكۆی به‌شه‌كانی بیركاری‬ ‫له‌به‌ر هه‌رهۆیه‌ك بێ���ت‌و به‌نه‌زانی بێت‬ ‫یان نا رێگا له‌داهاتوی قوتابی ده‌گرن‪.‬‬ ‫‪ -٤‬نه‌بون���ی حه‌لقه‌كانی پێداچونه‌وه‌‪:‬‬ ‫له‌زانكۆكانی ئه‌مه‌ری���كا‪ ،‬بۆ زۆرێك له‌و‬ ‫وانان���ه‌ی كه‌ قوتابی كێش���ه‌ی هه‌یه‌ بۆ‬ ‫نمونه‌ كالكلوس‌و پری‪-‬كالكوله‌س‌و جه‌بر‬ ‫هتد‪ ..‬له‌الیه‌ن هه‌ندێك جێگای تایبه‌تی‬ ‫ناو زانكۆ هه‌فتان���ه‌ بازنه‌ی تایبه‌تی‌ بۆ‬ ‫رێكده‌خرێت كه‌ قوتابیه‌كان ده‌چن‌و له‌وێ‬ ‫پرسیاری تایبه‌ت له‌و بابه‌ته‌ ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫خوێندویانه‌ له‌ناو پۆل‪ ،‬ئه‌و كه‌س���انه‌ی‬ ‫له‌وێن زۆربه‌یان قوتابی پێش���كه‌وتون‪،‬‬ ‫واته‌ مامۆس���تا نین(كه‌ دیاره‌ ئه‌مه‌یش‬ ‫باش���ه‌ له‌چه‌ند رویه‌كه‌وه‌) زیاتر له‌چه‌ند‬ ‫قوتابیه‌ك پێكه‌وه‌ له‌سه‌ر مێزێك یاخود‬ ‫له‌س���ه‌ر ته‌خته‌ڕه‌ش له‌گه‌ڵ ئه‌و قوتابیه‌‬ ‫پێش���كه‌وتوه‌ به‌واناكان���دا ده‌چن���ه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م پرۆس���ه‌یه‌ الی خۆمان هه‌یه‌ به‌اڵم‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی سیسته‌ماتیك نیه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫هه‌یه‌ براده‌رایه‌تی‌و ته‌كلیفی شه‌خسیه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی من باس���ی ده‌ك���ه‌م رێكخراوه‌و‬ ‫پش���تی به‌چه‌ند لێكۆڵینه‌وه‌ی زانس���تی‬ ‫به‌س���توه‌و‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی پت���ه‌و ره‌گی‬ ‫داكوت���اوه‌ بوه‌ته‌ به‌ش���ێك له‌كه‌لتوری‬ ‫به‌شه‌كانی بیركاری‪.‬‬ ‫‪ -٥‬نه‌بون���ی سیس���ته‌می تیۆته‌رین‪:‬‬ ‫مه‌به‌ستم له‌تیۆته‌رین‪ ،‬شێوازی یه‌ك‪-‬بۆ‪-‬‬ ‫یه‌كی وانه‌و ده‌رس���وتنه‌وه‌یه‌یه‌‪ ،‬واته‌ بۆ‬ ‫نمونه‌ گه‌ر له‌ناو پ���ۆل چه‌ند قوتابیه‌ك‬ ‫كێش���ه‌ی تایبه‌تی���ان هه‌بێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌وا‬ ‫ده‌كرێت له‌ڕێگ���ه‌ی وانه‌وتنه‌وه‌ی یه‌ك‪-‬‬ ‫بۆ‪-‬یه‌كه‌وه‌ ئاستیان به‌رزبكرێته‌وه‌‪ .‬واته‌‬ ‫ته‌نها مامۆس���تایه‌ك یاخود قوتابیه‌كی‬

‫پێشكه‌وتو له‌گه‌ڵ ئه‌و قوتابیه‌ هه‌فته‌ی‬ ‫كاتژمێرێ���ك ی���ان چه‌ن���د كاتژمێرێك‬ ‫داده‌نیش���ێت‌و به‌وانه‌كان���دا ده‌چنه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵب���ه‌ت ئه‌مه‌ جی���اوازه‌ له‌حه‌لقه‌كانی‬ ‫پێداچون���ه‌وه‌ ب���ه‌وه‌ی حه‌لق���ه‌كان‬ ‫زیات���ر له‌قوتابیه‌ك پێك���ه‌وه‌ ده‌خوێنن‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌مه‌ی���ان ته‌نها ی���ه‌ك قوتابیه‌‪.‬‬ ‫به‌دڵنیاییەوە ئه‌مه‌ توانای مرۆیی‌و كاتی‬ ‫ده‌وێت‪ .‬به‌اڵم به‌دڵنیاییه‌وه‌ هۆكار ده‌بێت‬ ‫له‌كه‌مكردن���ه‌وه‌ی رێ���ژه‌ی ده‌رنه‌چون‌و‬ ‫به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی قوتابیان‪.‬‬ ‫‪ -٦‬نه‌بونی ئاماده‌یی فێربون له‌قوتابیدا‪:‬‬ ‫یه‌كێك له‌خاڵه‌ جیاكه‌ره‌وه‌كانی فێربون‬ ‫له‌نێوان قۆناغ���ی ئاماده‌ی���ی‌و زانكۆدا‬ ‫فزوڵه‌…ئ���ه‌وه‌ی له‌زانك���ۆ قوتاب���ی‬ ‫پێویستی پێیه‌تی فزوڵێكی فێربونه‌ كه‌‬ ‫واده‌كات قوتابی ته‌نها به‌و كه‌مه‌ زانیارییه‌‬ ‫رازینه‌بێ���ت كه‌ مامۆس���تا پێی ئه‌دات‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت له‌زۆرب���ه‌ی زانكۆكانی جیهاندا‬ ‫مامۆستا له‌وكاته‌ كه‌مه‌ی كه‌ هه‌یه‌ ته‌نها‬ ‫ده‌توانێ���ت وێنه‌یه‌كی گش���تی بابه‌ته‌كه‌‬ ‫بۆ قوتابیه‌كان بكێش���ێت‪ ،‬ئه‌وه‌ قوتابیه‌‬ ‫ده‌بێت بچێت سه‌رجه‌م هه‌رێمه‌كانی ناو‬ ‫وێنه‌كه‌ بپشكنێت‪ .‬ئه‌وه‌ فزولی قوتابیه‌‬ ‫واده‌كات زۆرج���ار له‌مامۆس���تاكه‌ زیاتر‬ ‫له‌بابه‌ته‌ك���ه‌ ش���اره‌زایی هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كاتێك قوتابی له‌و شوێنه‌ ده‌وەستێت كه‌‬ ‫مامۆستا پێیداوه‌و له‌كۆتاییشدا بچوكترین‬ ‫پرس���یار كه‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی موح���ازه‌ره‌‬ ‫بێته‌وه‌ نه‌زانیت‪ ،‬یه‌كس���ه‌ر گله‌یی‌و عوزر‬ ‫ب���ۆ ده‌رنه‌چونه‌ك���ه‌ی ده‌دۆزێت���ه‌وه‌ كه‌‬ ‫پرس���یاری ناو مه‌لزه‌م���ه‌ نه‌هاتوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌میش���ه‌ ئه‌م ع���وزره‌ ئاماده‌یی هه‌یه‌‬ ‫له‌كاتی ده‌رنه‌چون���ی هه‌مو قوتابیه‌كدا‪،‬‬ ‫وه‌كو بڵێ���ی كۆنتراكتێكی نهێنی هه‌بێت‬ ‫له‌نێوان مامۆستاو قوتابی كه‌ سه‌رجه‌م‬ ‫پرس���یاره‌كان ده‌بێت له‌ن���او مه‌لزه‌مه‌دا‬ ‫بیت‪ .‬ئه‌م نه‌خۆشیه‌ نه‌ك بۆ پۆلی یه‌ك‬ ‫به‌ڵكو بۆ قوتابی ماس���ته‌رو دكتۆرایش‬ ‫راس���ته‌‪ .‬په‌ت���ای ئ���ه‌م بیركردنه‌وه‌یه‌‬ ‫له‌قوتابخانه‌وه‌ دی���ت‪ ،‬ئێمه‌ له‌قوتابخانه‌‬ ‫هه‌میشە واحاڵیبوین كه‌ ته‌نها بابه‌ته‌كانی‬ ‫ناو كتێبه‌كه‌ كه‌ زۆرجار كراوه‌ به‌مه‌لزه‌مه‌‬ ‫بزانی���ن ئ���ه‌وا كافیه‌‪ ،‬كاتێ���ك قوتابی‬ ‫به‌هه‌م���ان عه‌قڵیه‌ته‌وه‌ دێته‌ زانكۆو هیچ‬ ‫ئاماده‌ییه‌كی تیادا نی���ه‌ بۆ تێپه‌ڕاندنی‬ ‫ئ���ه‌و كۆمفۆرت‪-‬زۆن���ه‌ (هه‌رێمێ���ك كه‌‬ ‫قوتاب���ی هه‌س���ت ب���ه‌وه‌ ده‌كات هه‌مو‬ ‫ش���تێك له‌ژێر كۆنترۆڵی خۆیدایه‌) ئه‌وا‬ ‫كه‌مترین الدان له‌موحازه‌ره‌ ده‌بێته‌ هۆی‬ ‫په‌شۆكانی قوتابی‪ ،‬له‌كوردستان هۆكار‬ ‫زۆرن بۆ نه‌بونی فزوڵ له‌قوتابیدا‪ ،‬وه‌كو‬ ‫باس���مكرد یه‌كێكیان ئ���ه‌و عه‌قڵیه‌ته‌یه‌‬ ‫كه‌ قوتابی هه‌ڵیگرت���وه‌ له‌ئاماده‌ییه‌وه‌‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ خۆی���دا ده‌یهێنیت ب���ۆ زانكۆ‪،‬‬ ‫یه‌كێكی تر دۆخه‌ سیاسی‌و ئابوریه‌كه‌ی‬ ‫كوردس���تانه‌‪ ،‬كه‌ قوتابی زانكۆ هه‌ست‬ ‫به‌نائومێدیه‌ك���ی گ���ه‌وره‌ ده‌كات‪ .‬به‌اڵم‬ ‫چونك���ه‌ قوتاب���ی له‌كوردس���تان فێری‬

‫‪19‬‬ ‫ریکالم‬

‫هه‌ڵگرتنی زانیاری كراوه‌و به‌گشتی هیچ‬ ‫توانستێكی خوڵقاندنی دۆخی نوێیی نی ‌ه‬ ‫ئه‌وا له‌به‌رده‌م ئه‌م گۆڕانكاریه‌ سیاسی‌و‬ ‫ئابوریانه‌ ته‌نها نائومێدبون‌و ده‌رنه‌چونی‬ ‫ب���ۆ ده‌مێنیته‌وه‌‪ .‬كه‌وات���ه‌ ده‌توانم بڵێم‬ ‫ده‌رنه‌چون���ی قوتاب���ی به‌دیوێكی تردا‬ ‫ده‌كرێت وه‌ك���و جۆرێ���ك له‌ناڕازیبون‌و‬ ‫خۆپیشاندان ته‌ماشابكرێت هه‌ڵبه‌ت ئه‌مه‌‬ ‫ته‌نها فه‌ره‌زیه‌یه‌كه‌و ده‌كرێت خه‌ڵكی تر‬ ‫به‌دواداچونی بۆ بكات‪.‬‬ ‫‪ -٧‬نوێنه‌بون���ه‌وه‌ی مامۆس���تای‬ ‫زانكۆ‪ :‬یه‌كێك ل���ه‌و چینانه‌ی كه‌مترین‬ ‫نوێبونه‌وه‌ی���ان تی���ادا به‌دیده‌كرێ���ت‬ ‫له‌كومه‌ڵ���گای كوردیدا مامۆس���تاكانی‬ ‫زانك���ۆن‌‪ .‬ل���ه‌دوای‪ ٢٠٠٣‬زانكۆكان���ی‬ ‫كوردستان چانسی نوێبونه‌وه‌ی باشتریان‬ ‫ب���ۆ هه‌ڵكه‌وتوه‌ چونكە ژماره‌یه‌كی باش‬ ‫له‌ئاكادیمیس���ته‌كان له‌ده‌ره‌وه ‌‌هاتن بۆ‬ ‫زانكۆكان���ی كوردس���تان‪ ،‬زه‌ماله‌كان���ی‬ ‫تواناس���ازی‌و حكومه‌ت���ی عێراق���ی‬ ‫چانس���ێكی باشی ره‌خس���اند بۆ چونه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی مامۆس���تاكان ب���ۆ خوێن���دن‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌‪ .‬یه‌كێك له‌و به‌شانه‌ی زۆرترین‬ ‫زه‌ماله‌ی���ان به‌ركه‌وت به‌ش���ی بیركاریه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌راورد به‌و ژماره‌ زۆره‌ هه‌س���ت‬ ‫به‌گۆڕان���كاری گ���ه‌وره‌ ناكه‌ی���ت له‌ناو‬ ‫به‌شه‌كانی بیركاری‪ ،‬هۆكه‌ی‪ ،‬یه‌كێكیان‬ ‫عه‌قڵیه‌ت���ی ك���ۆن هێش���تا به‌ته‌واوه‌تی‬ ‫ئاماده‌یی هه‌یه‌و چینی پرۆفیسۆره‌كانی‬ ‫كۆن به‌چاوی مه‌ترس���ی بۆ چینه‌ نوێكه‌‬ ‫ده‌ڕوانن به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی كه‌ له‌ده‌ره‌وه‌‬ ‫هاتونه‌ته‌وه‌ كه‌ دیاره‌ ئه‌مه‌یش له‌وانه‌یه‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی ئه‌نقەست نه‌بێت هێنده‌ی‬ ‫په‌رچه‌كردارێكی الش���عوری بیت‪ .‬بونی‬ ‫ئ���ه‌م كێش���ه‌ دژبه‌یه‌كه‌ راگه‌یه‌ن���دراوه‌‬ ‫وایكردوه‌ مامۆس���تا گه‌نجه‌كان پرۆژه‌ی‬ ‫نوێیان نه‌بێت‪ ،‬ش���ێوازی دیدگای نوێی‬ ‫وانه‌وتنه‌وه‌یان نه‌بێ���ت‪ .‬به‌مانایه‌كی تر‬ ‫درێژه‌پێ���ده‌ری ئه‌و سیس���ته‌مه‌ كۆنه‌ی‬ ‫ش���ێوازی وانه‌وتنه‌وه‌ ده‌ب���ن كه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫دۆخی كوردستان گۆڕاوه‌‪ ،‬دۆخی ئابوری‬ ‫كوردس���تان زۆر جیاوازه‌ له‌جاران‪ ،‬گه‌ر‬ ‫مامۆستاكانی به‌شی بیركاری‪ ،‬شێوازی‬ ‫وانه‌وتنه‌وه‌ی���ان به‌جۆرێ���ك له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫گۆڕانكاری���ه‌ن نه‌بێ���ت‪ ،‬ئه‌وا پرۆس���ه‌ی‬ ‫به‌نائومێدبون���ی قوتاب���ی زیاتر ده‌بێت‪،‬‬ ‫كاری مامۆس���تا نابێ���ت ته‌نها وتنه‌وه‌ی‬ ‫وانه‌ی���ه‌ك بێ���ت كه‌ قوتاب���ی ده‌توانێت‬ ‫له‌یۆتوبیش سه‌یری بكات‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێت‬ ‫قوتاب���ی رابهێنێت له‌س���ه‌ر چاله‌نجی‌و‬ ‫كۆمه‌ڵێك ئامڕازی پێببه‌خشێت كه‌ چۆن‬ ‫به‌ڕەن���گاری ئه‌و چاالنجیان���ه‌ ببێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌كورستان نه‌ك ئه‌م كاره‌ ناكرێت به‌ڵكو‬ ‫به‌شه‌كانی بیركاری ده‌بنه‌ خودی كێشه‌‬ ‫بۆ قوتابی‪.‬‬ ‫س���وپاس‪ :‬ئه‌م نوس���ینه‌ بێ هاوكاری‬ ‫كاك���ه‌ ئوس���امه‌ قوتاب���ی قۆناغی چوار‬ ‫له‌زانكۆی س���ه‌اڵحه‌دین‪-‬هه‌ولێر به‌ش���ی‬ ‫بیركاری نه‌ده‌بو‪.‬‬

‫هەرێمی کوردستان ‪ /‬عێراق‬ ‫وەزارەتی داد‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی گشتی فەرمانگەکانی داد‬ ‫ ‬ ‫فەرمانگەی دادنوسی سلێمانی‪2/‬‬

‫ریکالم‬

‫ژمارە ‪714/‬‬ ‫بەروار‪٢٠١٧/7/17 :‬‬

‫ئاگاداری‌‬ ‫بەپێی ئەو داوایەی کە لەالیەن (هاورێ محمد صالح) پێش������کەش بە فەرمانگەکەمان کراوە خاوەنی ش������وێنکاری ‪ -‬هاڤیار ـ بۆ‬ ‫ش������کاندن‌و پێچانەوەی گوێزو بادەم‪ /‬پرۆژەی بچوک‪ .‬لەبەرواری (‪ )2017/7/2‬داوای تۆمارکردنی ئەو ئامێرانەی کردوە لە لە‬ ‫(ن‪.‬پ‪ )١/‬دانراون کە ئامێرەکانیان لەخوارەوە دیاری کراوە بەپێی یاس������ای دادنوس������انی ژمارە (‪)33‬ی ساڵی (‪)1998‬ی بەکار‬ ‫لەهەرێمی کوردس������تان باڵودەکەینەوە‪ .‬جا هەر کەس������ێ خۆی بەپەیوەندیدار یان خااوەنی هەریەک لەو ئامێرانە دادەنێ لەماوەی‬ ‫(‪ )15‬پانزە رۆژدا س������ەردانی ئەم فەرمانگەیە بکات‪ ،‬بەپێچەوانەوە ناچارین کە بەناوی داواکارەوە تۆماری دەکەین‌و بڕوانامەی‬ ‫تۆماری ئامێرەکانی پێدەدرێت‪.‬‬ ‫لەگەڵ رێزدا‬ ‫ئامێرەکان‬ ‫‪ .1‬ئامێری ئاش بۆ شکاندنی گوێز بریتییە لە‪:‬‬ ‫خەزانێک بۆ تێکردنی گوێزو ناردنی بەهۆی دوو ناعور بۆ ناو ئاشەکە‪ .‬ناردنی بۆ ئامێرێک بۆ جیاکردنەوەی توێکڵی گوێز‪.‬‬ ‫ئێرانی ـ بێ ژمارە ـ کارەبایی‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئامێری ئاش بۆ شکاندنی بادەم کە پێکهاتوە لە‪:‬‬ ‫خەزانێ������ک بۆ تێکردنی بادەم‌و ناردنی بۆ ناو ئاش������ەکە بەه������ۆی دوو ناعور‪ .‬جێاکردنەوەی بادەمەک������ە لەتوێکڵەکەی‪ .‬ژمارە ـ‬ ‫‪ 872308‬ـ کارەبا ـ ئێرانی‪.‬‬ ‫ئامێرێک کە پێکهاتوە لە خەزانێک بۆ بێژانەوەی بادەمە شکاوەکە لەخۆڵ‌و توێکڵ‌و بادەم‬ ‫سۆران یادگار رشید‬ ‫ ‬ ‫دادنوسی یەکەمی‬ ‫ ‬ ‫فەرمانگەی دادنوسی سلێمانی‪2/‬‬ ‫ ‬

‫ونبون‬

‫* پسوڵه‌یه‌كی‌ وه‌رگرتنی‌ پاره‌ی‌ شاره‌وانی‌ كه‌الر‪ ،‬ژماره‌ (‪ )0056082‬به‌رواری‌ (‪ )2014/4/6‬به‌ناوی‌ (هندرێن مسته‌فا محمد)‬ ‫ونبوه‌‪ ،‬هه‌ركه‌س ده‌یدۆزێته‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ كتێبخانه‌ی‌ خاك له‌كه‌الر‪.‬‬ ‫* باجێك���ی‌ په‌یمانگای‌ ته‌كینكی‌ كه‌الر‪ ،‬به‌ش���ی‌ ڕووپێوی‌‪ /‬قۆناغی‌ دووه‌م‪ ،‬به‌ناوی‌(محم���د محمود احمد) ونبوه‌‪ ،‬هه‌ركه‌س‬ ‫ده‌یدۆزێته‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ كتێبخانه‌ی‌ خاك له‌كه‌الر‪.‬‬

‫ونبون‬

‫* دوو پاسپۆرتی عێراقی بەناوەکانی (محەمەد عەبدواڵ ساڵح) و (بێگەرد سابیر فەرەج) ونبوە‪.‬‬ ‫هەرکەس دۆزییەوە بیگەڕێنێتەوە بۆ ئەم ژمارە مۆبایلە‪)07701528093( :‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )585‬سێشه‌مم ‌ه ‪2017/7/18‬‬

‫لەئایرالنده‌وه‌ بۆ ژاپۆن‬ ‫رێگایه‌کی درێژ‪ ،‬وانه‌یه‌کی سه‌خت‬ ‫ئا‪ :‬قادر عەبدولسەمەد‬ ‫مارک سواین هاواڵتیه‌کی به‌ریتانیه‌‬ ‫له‌(فۆلکستۆن ـ‬ ‫‪ ),Kent‬ئه‌ژی‪ ،‬بۆ ماوه‌ی زیاتر‬ ‫لەسێ هه‌فته‌ له‌گه‌ڵ کۆمپانیای‬ ‫نۆکیا له‌(هه‌ولێر) کاری کردوه‌‪،‬‬ ‫نوسه‌ری کتێبی (رێگای درێژ‪..‬‬ ‫وانه‌ی سه‌خت‪Long Road ..Hard‬‬ ‫‪ )...Lesson‬لەیانه‌ که‌لتورییه‌که‌ی که‌‬ ‫وێستگه‌ی چڤینی نوسه‌رو هونه‌رمه‌ندو‬ ‫رۆشنبیرانه‌ زیاتر یه‌کترمان ناسی‬ ‫باسی هۆکاره‌کانی نوسینی کتێبه‌که‌ی‬ ‫کرد به‌ڕاستی زۆر پێی سه‌رسام‬ ‫بوم‪ ،‬به‌سه‌رهات‌و چیرۆکی نوسینی‬ ‫کتێبه‌که‌ی هانی دام ئه‌م دیمانه‌یە‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ سازبکەم‪.‬‬ ‫کێنت‪Folkestone-‬‬

‫* وه‌ک له‌س���ه‌ره‌وه‌ ئام���اژه‌م پێدا‬ ‫به‌ڕێزتان نوسه‌ری ئه‌و کتێبه‌ن‪ ،‬ئه‌توانی‬ ‫پێم بڵێت هۆکاری نوسینی چی بو؟‬ ‫** پێش نوسینی ئه‌و کتێبەلەبواری‬ ‫هون���ه‌ری نوس���ین‌و رۆژنامه‌وانیدا کارم‬ ‫کردبو‪ ،‬ماوه‌یه‌ک به‌ر لەده‌س���تپێکردنی‬ ‫گه‌شته‌که‌م له‌گه‌ڵ کوڕه‌که‌مدا هه‌ندێك‬ ‫هاوڕێ���م لەنێوه‌ندی ئه‌ده‌بدا که‌س���انی‬ ‫ناس���راون‪ ،‬ی���ان ئه‌وان���ه‌ی لەب���واری‬ ‫خوێندنه‌وه‌و کڕین‌و فرۆش���تنی کتێبدا‬ ‫به‌ئه‌زمونن پێیان وتم پێویست ده‌کات‬ ‫کتێبێک بنوسن ده‌باره‌ی کۆی ئه‌زمونی‬ ‫س���ه‌فه‌ره‌که‌تان به‌تایبه‌ت���ی په‌یوه‌ندی‬ ‫نێوان منی(ب���اوک‌و کوڕه‌که‌م) به‌وردی‬ ‫له‌سه‌ر هۆکارو کاریگه‌ریه‌کانی په‌یوه‌ندی‬ ‫نێوانمان‌ بۆئه‌وه‌ی ببێته‌ تاکه‌ سه‌رچاوه‌ی‬ ‫دروس���ت بۆ بابه‌تی کتێبه‌که‌م‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫کوڕه‌که‌مدا رێککه‌وتین هه‌ریه‌ک به‌جیا‬ ‫رۆژبه‌ڕۆژ سه‌رنج‌و تێبینیه‌کانی خۆمان‬ ‫بەنهێنی بنوسین تاکۆتایی گه‌شته‌که‌مان‬ ‫ئه‌و نوس���ینانه‌ وه‌ک به‌ڵگه‌یه‌کی راست‬ ‫نیش���انی بدات جیاوازی بۆچونه‌کانمان‬ ‫چۆنه‌ له‌سه‌ر ئه‌و روداوانه‌ی دێنه‌‌ سه‌ر‬ ‫رێگەمان‪ ،‬ئێمه‌ که‌ دو نه‌وه‌ی جیاوازین‬ ‫لەگه‌ش���تی رێگایه‌ک���ی دورین بێگومان‬ ‫کاردانه‌وه‌ی جیاوازمان ئه‌بێت بۆ کۆی‬ ‫کێش���ه‌و روداوه‌کان هیوام���ان ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ک���ه‌ ئه‌زمونێکی یارمه‌تی���ده‌ر بێت بۆ‬ ‫س���ه‌رجه‌م دایک‌و ب���اوک‌و مناڵه‌کانیان‬ ‫لەچاره‌س���ه‌رکردنی کێش���ه‌کانیان‌و‬ ‫هانده‌رێک بێ���ت که‌ رۆژێ���ک لەڕۆژان‬ ‫بتوانن گه‌ش���تێک یان سه‌رکه‌شییه‌کی‬ ‫وه‌ک ئێمه‌ بکه‌ن‪.‬‬ ‫* گه‌شته‌که‌تان بوه‌ تاکه‌ سه‌رچاوه‌و‬ ‫بابه‌ت���ی کتێبه‌که‌ت ح���ه‌ز ئه‌که‌م بزانم‬ ‫ماوه‌ی نوسینه‌که‌ی‌ چه‌ند بو؟‬ ‫** نوسین‌و پاکنوسکردنی ساڵێکی‬ ‫ته‌واوی خایاند‪ ،‬به‌اڵم لەگه‌شته‌که‌ماندا‬ ‫‌‪16‬هه‌زار کیلۆمه‌ترمان بڕی س���اڵێکمان‬ ‫پێنه‌چو‪.‬‬ ‫* کاردانه‌وه‌ی به‌ڕێزتان چۆن بو که‌‬ ‫یه‌که‌م جار کوڕه‌ک���ه‌ت داوای لێکردیت‬ ‫وه‌ک کوڕو باوک حه‌ز ئه‌کات گه‌شتێک‬ ‫بکه‌ن به‌یه‌که‌وه‌؟‬ ‫** یه‌ک���ه‌م ج���ار هه‌فته‌یه‌ک پێش‬ ‫کرێسمسی س���اڵی‪ 2000‬لە(کانته‌ربێری‬ ‫‪ )-Canterbury‬بوین ئه‌وکاته‌ (سام)‬ ‫ی کوڕم ته‌مه‌نی‪ 10‬س���اڵ بو پرسیاری‬ ‫لێکردم لەیاده‌کانی کریس���مس‌و سه‌ری‬ ‫س���اڵدا چه‌ند رۆژ له‌ماڵه‌وه‌ ئه‌بم وه‌اڵمم‬ ‫دایه‌وه‌ نزیکه‌ی ‪ 10‬ڕۆژ‪ ،‬وتی حه‌ز ئه‌که‌ی‬ ‫گه‌شتێکی کورت بکه‌ین بەپاسکیل؟ وتم‬ ‫لەئێس���تادا کاته‌که‌ی گونجاو نیه‌ له‌به‌ر‬ ‫باران‌و س���ه‌رما به‌اڵم ئه‌و پێداگری کرد‬ ‫منیش دڵم نه‌شکاند چه‌ند رۆژێک پێش‬ ‫کرێسمس گه‌ش���ته‌که‌مان ده‌ستیپێکرد‬ ‫لە(کانتربێ���ری ب���ۆ فۆلکس���تۆن‬ ‫‪)Canterbury to Folkestone‬‬ ‫دوری نێوانیان ‪ 40‬کیلۆمه‌تر بو به‌ختمان‬ ‫هه‌بو ئه‌و رۆژه‌ هه‌تاوێکی خۆش بو زۆر‬ ‫سارد نه‌بو‪( ،‬سام) پاسکیلێکی بچوکی‬ ‫ج���ۆری (‪ )BMX‬پێب���و دوانیوه‌ڕۆی‬ ‫ئ���ه‌و رۆژه‌ گه‌یش���تینه‌ (فۆلکس���تۆن‬ ‫‪ )-Folkestone‬لەڕێستوڕانێک نانمان‬ ‫خوارد لەدارستانێکی نزیک که‌نار ده‌ریا‬ ‫خێمه‌یه‌کمان هه‌ڵدا ئه‌و شه‌وه‌مان له‌ژێر‬ ‫خێمه‌دا به‌ڕێکرد هه‌رچه‌نده‌ زۆر س���ارد‬ ‫بو سه‌خترین شه‌وی ساڵ بو له‌سه‌رمادا‬ ‫نه‌ماتوان���ی بخه‌وین تاخ���ۆری به‌یانی‬ ‫به‌ده‌رک���ه‌وت بینیم���ان س���ه‌رخێمه‌که‌‬ ‫هه‌م���وی زوقم بو داوام لە(س���ام) کرد‬ ‫ئه‌ڵێی چی ته‌له‌فۆن ب���ۆ دایکت بکه‌م‬ ‫بەئۆتۆمبێل بمانبات���ه‌وه‌ ماڵه‌وه‌‪ ،‬رازی‬ ‫نه‌ب���و وتی چۆن هاتوی���ن ئه‌بێ ئاواش‬ ‫بگه‌ڕێینه‌وه‌ ئێمه‌ وابڕیارمان داوه‪ ‌،‬زۆر‬ ‫سه‌رس���ام بوم لەبڕیاره‌که‌ی په‌شیمان‬ ‫نه‌بۆوه‌‪....‬بۆ ش���ه‌و گه‌ڕاینه‌وه‌ ماڵه‌وه‌‬

‫(سام) هاته‌ المه‌وه‌ پێیوتم‪:‬‬ ‫س���ام‪ :‬باوکه‌ ئه‌گه‌ر گه‌وره‌بوم حه‌ز‬ ‫ئه‌که‌ی گه‌ش���تێک بکه‌ین بەپاس���کیلی‬ ‫گه‌وره‌؟‬ ‫مارک‪ :‬به‌ڵێ‪..‬ب���ۆ کوێ حه‌ز ئه‌که‌ی‬ ‫بچین؟‬ ‫سام‪ :‬بۆ ژاپۆن‪.‬‬ ‫مارک‪ :‬هه‌ناس���ه‌م توند ب���و پێموت‬ ‫ئه‌زان���ی ژاپۆن چه‌ن���د دوره‌؟ ‪16.000‬‬ ‫کیلۆمه‌تره‪‌.‬‬ ‫سام‪ :‬ئاساییه‌ دوری کێشه‌ نیه‌‪ ،‬باوکه‌‬ ‫دوای ته‌واوکردن���ی قۆناغ���ی ئاماده‌یی‬ ‫پێ���ش ئ���ه‌وه‌ی بچیته‌ زانکۆ س���اڵێک‬ ‫پشوت ئه‌ده‌نێ کاتێکی زۆرباشه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫سه‌فه‌ره‌‪.‬‬ ‫دوباره‌ سه‌رس���ام ب���وم بەئازایه‌تی‌و‬ ‫بوێریه‌که‌ی (سام) هه‌رچه‌نده‌ ته‌مه‌نی‬ ‫‪ 10‬س���اڵ بو نازانێ���ت دوری ‪16.000‬‬ ‫کیلۆمه‌ت���ر چه‌ن���ده‌ ب���ه‌اڵم الم رون���ه‌‬ ‫که‌ ناترس���ێت ح���ه‌زی لەس���ه‌فه‌رێکی‬ ‫دورودرێژی یه‌ک ساڵیه‌ به‌ناو جیهاندا‪.‬‬ ‫لۆن���ای هاوس���ه‌رم تایبه‌تمه‌ن���ده‌‬ ‫لەبواری ده‌رونناس���ی منااڵن کۆی ئه‌و‬ ‫گفتوگۆیه‌ی نێوان م���ن‌و کوڕه‌که‌مم بۆ‬ ‫باس کرد لەوه‌اڵمدا وتی زۆربه‌ی باوک‌و‬ ‫کوڕه‌کان کێش���ه‌یه‌کان هه‌ی���ه‌‪ ،‬ناتوانن‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌کی ته‌ندروس���تیان هه‌بێت‪،‬‬ ‫زۆربه‌ی باوکان به‌الیانه‌وه‌ قورس‌و گرانه‌‬ ‫به‌هاوبه‌شی کارێک له‌گه‌ڵ کوڕه‌کانیاندا‬ ‫بکه‌ن بگره‌ هه‌ر پشتگوێش���ی ئه‌خه‌ن‌و‬ ‫ئه‌بێته‌ کاریگه‌ری خراپ لەنه‌وه‌یه‌که‌وه‌‬ ‫بۆ نه‌وه‌یه‌کی تر‪ ،‬دوای ئه‌م قس���انه‌ی‬ ‫هاوس���ه‌ره‌که‌م بڕیارم���دا ئه‌بێ هه‌رچی‬ ‫لەتوانام���دا هه‌بێ���ت بیک���ه‌م بۆئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌م سه‌فه‌ر س���ه‌ربگرێت هه‌روه‌ها ئه‌و‬ ‫گومانه‌یش���م هه‌بو له‌وانه‌ی���ه‌ دوای ‪8‬‬ ‫ساڵی تر (سام) حه‌زی ئه‌م سه‌فه‌ره‌ی‬ ‫نه‌مێنێت‪.‬‬ ‫* به‌ڕێزتان له‌ته‌مه‌نی‪ 15‬ساڵیدا بون‬ ‫باوکت کۆچ���ی داویی کرد بەبێ باوکی‬ ‫گه‌وره‌ بویت هه‌ست ئه‌که‌یت روداوێکی‬ ‫وا کاریگه‌ری له‌س���ه‌ر په‌س���ه‌ندکردنی‬ ‫گه‌شته‌که‌تان هه‌بوبێت؟‬ ‫** په‌یوه‌ندیه‌کی ئاڵۆزو نائاس���ایم‬ ‫هه‌بو له‌گه‌ڵ باوکمدا ده‌مه‌قاڵێی زۆرمان‬ ‫هه‌بو‪ ،‬من سه‌ربه‌کێش���ه‌ ب���وم ئه‌ویش‬ ‫زۆر غه‌مب���ارو نیگه‌رانی من بو‪ ،‬حه‌زی‬ ‫ئه‌کرد من ئه‌و هه‌اڵنه‌ نه‌که‌مه‌وه‌ که‌ ئه‌و‬ ‫کردویه‌تی‪ ،‬منیش حه‌زم له‌سه‌رکه‌شی‌و‬ ‫یاخیبون بو ئه‌مویس���ت هه‌مو ش���تێک‬ ‫بەڕێ���گای خ���ۆم بکه‌م‪ ،‬م���ن و باوکم‬ ‫لەدوژمنی یه‌کتر ئه‌چوی���ن‪ ،‬به‌داخه‌وه‌‬ ‫لەته‌مه‌نی‪ 37‬ساڵیدا له‌ناکاو بەجه‌ڵده‌ی‬ ‫دڵ کۆچی دوایی کرد هه‌میش���ه‌ هه‌ستم‬ ‫ئه‌ک���رد من کوش���تومه له‌وکاته‌وه‌ وای‬ ‫ئه‌بینم که‌ ئیت���ر نه‌توانم کاری به‌جێ‌و‬ ‫دروس���ت بکه‌م ئه‌وه‌ی ک���ردوه‌ هه‌موی‬ ‫هه‌ڵه‌بوه‌‪ ،‬هاوس���ه‌ره‌که‌م بەئامۆژگاریه‌‬ ‫جوانه‌کان���ی پێیوتم ئه‌توانی هه‌ڵه‌کانت‬

‫راست بکه‌یته‌وه‌ به‌شێوه‌یه‌کی دروست‌و‬ ‫مۆدرێن له‌گه‌ڵ کوڕه‌که‌مان هه‌ڵسوکه‌وت‬ ‫بکه‌یت‪‌.‬‬ ‫* یه‌که‌مین هه‌نگاوی گه‌ش���ته‌که‌تان‌‬ ‫که‌ی ده‌ستی پێ کردو لەچ شوێنێکه‌وه‌‬ ‫بو؟‬ ‫** لە‪23‬ی مانگی ته‌موزی س���اڵی‬ ‫‪ 2008‬یه‌که‌مین هه‌نگاوی گه‌شته‌که‌مان‬ ‫ده‌س���تی پێکرد لەشارۆچکه‌ی (دینگڵ‬ ‫‪ )-Dingle‬که‌ ده‌که‌وێته‌ نیمچه‌‌دورگه‌ی‬ ‫که‌ناری رۆژئ���اوای ئایرالند‪( ،‬س���ام)‬ ‫ئه‌و ش���ارۆچکه‌یه‌ی‌ هه‌ڵبژارد بۆ خاڵی‬ ‫ده‌ستپێک به‌هه‌ر ش���ێوه‌یه‌ک بو رازی‬ ‫کردم هه‌رچه‌ن���د‪ 800‬کیلۆمه‌تری زیادی‬ ‫خسته‌ س���ه‌ر رێگای گه‌شته‌که‌مان‪ ،‬زۆر‬ ‫جار بۆ س���ه‌فه‌ری کورت‌و پش���ودانی‬ ‫خێزان���ی ئه‌چوین���ه‌ ئه‌و ش���ارۆچکه‌یه‌‬ ‫وه‌ک ماڵ���ی دوەمم���ان واب���و بۆمان‌‪،‬‬ ‫دانیشتوانه‌که‌ی پێش���وازییه‌کی جوان‌و‬ ‫شیاویان لێکردین‌و به‌گه‌رمی ماڵئاواییان‬ ‫لێکردی���ن لەکه‌ناڵه‌کان���ی ته‌له‌فیزیۆنی‬ ‫ئایرال‌ن���داوه‌ س���اتی ده‌س���تپێکردمان‬ ‫په‌خشکرا‪.‬‬ ‫* بۆچی (س���ام) ح���ه‌زی کرد ئه‌و‬ ‫گه‌شته‌ درێژه‌ بەپاسکیل بکه‌ن؟‬ ‫** له‌س���ه‌ر ئه‌و بابه‌ت���ه‌ گفتگۆی‬ ‫زۆرمان کرد پێشنیارم کرد بەکه‌ره‌ڤان‬ ‫یان مات���ۆر بێت لەکۆتاییدا هه‌ردوکمان‬ ‫پاس���کیلمان بەباش زان���ی به‌تایبه‌تی‬ ‫(س���ام) ح���ه‌زی نه‌ئه‌ک���رد وه‌ک‬ ‫سه‌رنشینێک لەته‌نیشتمه‌وه‌ دابنیشێ‌و‬ ‫جوڵه‌ی نه‌بێت‪.‬‬ ‫* لەنێ���وان واڵتانی دنی���ادا بۆچی‬ ‫ژاپۆن‌و تۆکێ���وی پایته‌خ���ت بوه‌ دوا‬ ‫خاڵی کۆتایی گه‌شته‌که‌تان؟‬ ‫** لۆن���ای هاوس���ه‌رم لە(تۆکێو)‬ ‫ناسی س���اڵی ‪ 1984‬هه‌ردوکمان له‌وێ‬ ‫مامۆس���تای زمان���ی ئینگلی���زی بوین‬ ‫زۆرب���ه‌ی کات باس���ی خۆش���ییه‌کانی‬ ‫ژیانم���ان ئه‌ک���رد لە(ژاپۆن) س���ام به‌‬ ‫به‌رده‌وامی گوێبیس���تی ئه‌و باسانه‌ بو‬ ‫دڵنیاب���و ئه‌گه‌ر رۆژێ���ک داوایه‌کی وام‬ ‫لێبکات بەپاس���کیل بچین بۆ ژاپۆن بێ‬ ‫دودڵی ئه‌ڵێم به‌ڵێ‪.‬‬ ‫* کێش���ه‌و به‌ربه‌س���تی ب���ه‌رده‌م‬ ‫گه‌شته‌که‌تان چی بو؟‬ ‫** (سام) گه‌یشته‌ ته‌مه‌نی‪ 18‬ساڵ‬ ‫کاتی ده‌ستپێکردنی گه‌شته‌که‌مان نزیک‬ ‫بو ئه‌و بڕیاری دابو س���اڵێکی پش���وی‬ ‫له‌گه‌ڵ باوکیدا به‌سه‌ر به‌رێت هه‌رچه‌نده‌‬ ‫ح���ه‌زی ئه‌کرد له‌گه‌ڵ هاوڕێکانیدا بێت‪،‬‬ ‫چه‌ند جارێک گفتۆگ���ۆی دورودرێژمان‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌ کرد هه‌ستێکی وام‬ ‫هه‌بو له‌وانه‌یه لەبڕیاره‌که‌ی‌ په‌ش���یمان‬ ‫ببێته‌وه‌‪.‬‬ ‫لەواڵت���ی رۆمانیا بەڕێگایه‌کی باریک‌و‬ ‫ته‌س���کدا ئه‌ڕۆیشتین پۆلیس هاته‌ سه‌ر‬ ‫رێگامان ئ���اگاداری کردی���ن که‌ نابێت‬ ‫به‌و رێگایەدا بڕۆی���ن له‌به‌ر ته‌نگه‌به‌ری‬ ‫رێگاکه‌ که‌ ته‌نها بۆ ماشێنی بارهه‌ڵگری‬

‫دوبار‌ه سه‌رسام‬ ‫بوم بەئازایه‌تی‌و‬ ‫بوێریه‌که‌ی (سام)‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ته‌مه‌نی‬ ‫‪ 10‬ساڵ بو نازانێت‬ ‫دوری ‪16.000‬‬ ‫کیلۆمه‌تر چه‌ند‌ه‬ ‫به‌اڵم الم رونه‌ ک ‌ه‬ ‫ناترسێت حه‌زی‬ ‫لەسه‌فه‌رێکی‬ ‫دورودرێژی یه‌ک‬ ‫ساڵیه‌ به‌ناو جیهاندا‬ ‫گه‌وره‌بو‪ ،‬بەناچاری بەش���ه‌مه‌نه‌فه‌ر بۆ‬ ‫شاڕۆچکه‌یه‌کی نزیک رۆیشتین لەکاتی‬ ‫دابه‌زیندا س���ام زو چ���وه‌ خواره‌وه‌ من‬ ‫که‌مێ���ک دواکه‌وت���م ش���ه‌مه‌نه‌فه‌ره‌که‌‬ ‫جواڵو وێستگه‌که‌ی به‌جێهێشت‪( ،‬سام)‬ ‫بەته‌نیا مایه‌وه‌ دوای ‪ 2‬کاتژمێر وه‌ستا‬ ‫پ���اش چاوه‌ڕوانیه‌ک���ی زۆر گه‌ڕامه‌وه‌‬ ‫بۆ وێس���تگه‌که‌ ل���ه‌وێ نه‌مابو زۆری بۆ‬ ‫گه‌ڕام پۆلیس���ی ئه‌و ش���اره‌م ئاگادار‬ ‫ک���رده‌وه‌ دوای نی���وه‌ی ش���ه‌و لەنزیک‬ ‫روبارێ���ک دۆزیمه‌وه‌ لێم پرس���ی بۆچی‬ ‫لەوێس���تگه‌که‌ نه‌ماویته‌وه‌ وتی لەترسی‬ ‫ئه‌و سه‌رخۆشانه‌ی له‌و ناوه‌دابون‪.‬‬ ‫کێشه‌ی فیزه‌مان لەئێران هه‌بو‪..‬پێش‬ ‫گه‌شته‌که‌مان لە له‌نده‌ن لەباڵوێزخانه‌ی‬ ‫ئێران به‌ه���ۆی هاوڕێیه‌کم���ه‌وه‌ داوای‬ ‫فیزه‌م���ان ک���رد قبوڵیان نه‌ک���رد‪ ،‬که‌‬ ‫گه‌یشتنه‌ تورکیا له‌و میوانخانه‌یه‌ی لێی‬ ‫مابوینه‌وه‌ باس���ی فیزه‌ی ئێرانمان کرد‬ ‫وتیان لێره‌ زۆر ئاسانه‌ دیسانه‌وه‌ داوای‬ ‫فیزه‌مان کرد دوای دو هه‌فته‌ چاوه‌ڕوانی‬ ‫فیزه‌که‌یان پێداین زۆر دڵخۆش بوین‪.‬‬ ‫* حه‌ز ئه‌که‌م بزانم خواردن‌و خه‌وتان‬ ‫چۆن بو؟‬ ‫** ل���ه‌دوای ئ���ه‌وه‌ی ئایرالندم���ان‬ ‫بەجێهێشت گه‌یشتینه‌ فه‌ره‌نسا بەکه‌نار‬ ‫روباری (راین‪ ) Rhine-‬به‌ره‌و ئه‌ڵمانیا‪،‬‬ ‫لەمانگی(ئاب) دا بوی���ن زۆر گه‌رم بو‬ ‫زۆرب���ه‌ی کات لەخێم���ه‌دا ئه‌ماین���ه‌وه‌‬

‫لەکاتژمێر ‪10‬ی ش���ه‌و ئه‌خه‌وتین بۆ‪7‬‬ ‫به‌یان���ی دوای نانخ���واردن لەڕۆیش���تن‬ ‫به‌رده‌وام بوین ت���ا ‪ 12:30‬نیوه‌ڕۆ له‌م‬ ‫کاته‌دا له‌گه‌ڵ (سام) وا رێککه‌وتین که‌‬ ‫رۆژانه‌‪100‬کیلۆمه‌تر ببڕین به‌و مه‌رجه‌ی‬ ‫به‌یان���ی زو ئاماده‌بین تانیوه‌ڕۆ‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫زۆر گ���ه‌رم بوایه‌ له‌ژێر دارودره‌ختدا بۆ‬ ‫دو کاتژمێر ئه‌خه‌وتین که‌ فێنک ئه‌بۆوه‌‬ ‫لەڕۆیشتن به‌رده‌وام ئه‌بوین‌ تادره‌نگانی‬ ‫ش���ه‌و‪ ،‬لەتورکیا گه‌رمی رۆژانه‌ ناچاری‬ ‫کردین لەنیوه‌ڕۆوه‌ تائێواره‌ بوەس���تین‬ ‫تێکڕای رۆیش���تمان که‌مب���ۆوه‌ بۆ ‪85‬‬ ‫کیلۆمه‌تر‪.‬‬ ‫لەئێران بۆ ماوه‌یه‌کی زۆر رۆیش���تین‬ ‫ه���ه‌ر چۆڵه‌وانی بو ن���ان‌و ئاومان پێ‬ ‫نه‌ما بو که‌س���مان نه‌دی تادوای نیوه‌ڕۆ‬ ‫ل���ه‌و چۆڵه‌وانی���ه‌دا کابرایه‌کمان بینی‬ ‫به‌س���وار گوێدرێژێکه‌وه‌ بو هه‌رچۆنێک‬ ‫ب���و تێمانگه‌یان���د جێگایه‌کمان پێبڵێ‪،‬‬ ‫رێگاک���ه‌ی نیش���انداین دوای چه‌ن���د‬ ‫کاتژمێرێک گه‌یشتینه‌ خاڵێکی پشکنین‬ ‫داوای ن���ان‌و ئاوم���ان ک���رد یه‌کێ���ک‬ ‫ته‌له‌فۆنێک���ی ک���رد دوای ماوه‌ی���ه‌ک‬ ‫دوک���ه‌س هات���ن ئێمه‌یان ب���رد له‌گه‌ڵ‬ ‫خۆیان گه‌یش���تینه‌ شوێنێک ته‌نها یه‌ک‬ ‫خانوی گه‌وره‌ی لێ بو وابزانم خوێندگای‬ ‫دین���ی یان به‌ندینخانه‌ ب���و ژماره‌یه‌کی‬ ‫زۆر لەکچ‌و ژن ل���ه‌وێ ئه‌ژیان هه‌مویان‬ ‫قورئانی���ان به‌ده‌س���ته‌وه‌ ب���و یه‌کێک‬ ‫لەپیاوه‌کان داوای کرد نانمان بۆ بکه‌ن‬ ‫نانی درێژ (به‌ربه‌ری) زۆریان بۆ کردین‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌نگویندا بەدیاری پێشکه‌شیان‬ ‫کردین پاره‌یان وه‌رنه‌گرت که‌ پێمان وتن‬ ‫بەپاس���کیل ئه‌چین بۆ ژاپۆن هه‌مویان‬ ‫پێکه‌نین به‌ڕاس���تی که‌س���انی زۆرباش‬ ‫بون سوپاسیان ئه‌که‌ین‪.‬‬ ‫* له‌ماوەی گه‌ش���ته‌که‌تاندا پشوتان‬ ‫داوه‌ بۆ رۆژێک یان هه‌فته‌یه‌ک؟‬ ‫** به‌رنامه‌که‌م���ان وا داناب���و ک���ه‌‬ ‫لەهه‌فته‌یه‌ک���دا‪ 5‬رۆژ ب���ه‌رده‌وام بی���ن‬ ‫له‌گه‌ش���ته‌که‌دا ‪ 2‬رۆژ پش���و بده‌ی���ن‬ ‫لەهه‌فت���ه‌ی یه‌که‌مدا بۆم���ان ده‌رکه‌وت‬ ‫‪ 2‬رۆژ زۆره‌ کردمان���ه‌ ‪ 1‬ڕۆژ‪ ،‬لەکۆتایی‬ ‫مانگ���دا له‌ه���ه‌ر جێگای���ه‌ک بوینایه‌ ‪4‬‬ ‫ڕۆژم���ان ئه‌کرد بەپش���و‪ ،‬به‌رنامه‌یه‌کی‬ ‫باش بو تاکۆتایی گه‌ش���ته‌که‌مان هه‌ر‬ ‫به‌و شێوه‌یه‌ بوه‌‪.‬‬ ‫لەکرێسمس���ی س���اڵی ‪ 2008‬لۆنای‬ ‫هاوس���ه‌رم له‌گ���ه‌ڵ کچ���ه‌ بچوکه‌که‌م‌و‬ ‫هه‌ندێ���ك لەهاوڕێکانی (س���ام) هاتن‬ ‫بۆ المان بۆ هیندس���تان ئاهه‌نگه‌کانی‬ ‫کریسمس‌و سه‌ری ساڵمان پێکه‌وه‌ کرد‬ ‫سێ هه‌فته‌ پشومان دا‪.‬‬ ‫من له‌و که‌س���انه‌م که‌ ح���ه‌ز ئه‌که‌م‬ ‫به‌یانیان زو هه‌س���تم له‌خ���ه‌و ئاماده‌بم‬ ‫بۆ کاری رۆژانه‌م‪( ،‬سام) وه‌ک زۆربه‌ی‬ ‫گه‌نج���ان حه‌ز ئه‌که‌ن دره‌نگ هه‌س���تن‬ ‫له‌خ���ه‌و له‌س���ه‌رخۆ ئاماده‌ب���ن ئه‌مه‌‬ ‫پێچه‌وان���ه‌ی منه‌‌ زۆر بێ���زاری ئه‌کردم‬ ‫هه‌ندێک ج���ار ده‌مه‌قاڵ���ێ‌و توڕه‌بونی‬

‫ل���ێ ئه‌که‌وته‌وه‌‪ .‬پ���اش ماوه‌یه‌ک بۆی‬ ‫ده‌رکه‌وت که‌ چه‌ند سودمه‌نده‌و گه‌لێك‬ ‫باشتره‌ زو هه‌ستێت‌و کاره‌کانی بکات‪.‬‬ ‫* هه‌س���تت چۆن بو که‌ گه‌یش���تنه‌‬ ‫خاڵی کۆتایی گه‌شته‌که‌تان؟‬ ‫** هۆش و هه‌س���تم الی خۆم نه‌بو‬ ‫سه‌یری یه‌کترمان ئه‌کرد ئه‌مانوت ئه‌وه‌‬ ‫ئێمه‌ین توانیمان ئه‌و کاره‌ بکه‌ین به‌اڵم‬ ‫له‌وه‌ زیاتر دڵته‌نگ بوین لەدواهه‌فته‌ی‬ ‫کۆتاییدا هه‌ستمان ئه‌کرد گه‌شته‌که‌مان‬ ‫تام‌و چێژی سه‌ره‌تای نیه‌‪ ،‬لەڕۆژانی دوا‬ ‫هه‌فته‌دا که‌ ب���ه‌ره‌و (تۆکیۆ‪)-Tokyo‬‬ ‫ئه‌ڕۆیش���تین بیرمان ئه‌کرده‌وه‌ سه‌یری‬ ‫یه‌کترمان ئه‌ک���رد ئه‌مانوت( چۆن ئه‌م‬ ‫گه‌ش���ته‌مان وا زو کۆتای���ی هات ئیدی‬ ‫ئه‌ب���ێ بگەڕێینه‌وه‌ بۆ ژیانی ئاس���ایی‬ ‫خۆمان) لەدوا خاڵی کۆتایدا هه‌ردوکمان‬ ‫بێده‌نگ وه‌ستاین باوه‌ڕمان نه‌کرد ئه‌وه‌‬ ‫ئێمه‌ بین ئه‌و گه‌ش���ته‌ دورو درێژه‌مان‬ ‫بەپاس���کیل کردوه‌‪ ،‬گه‌ش���تێکی چوار‬ ‫وه‌رزی ‪10‬مانگی خایاند لە‪2008-7-23‬‬ ‫بۆ ‪.2009-5-15‬‬ ‫* کتێبه‌ک���ه‌ت ن���اوی (رێگایه‌ک���ی‬ ‫درێژ‪..‬وانه‌یه‌کی س���ه‌خت) ئێستا زانیم‬ ‫رێگا درێژه‌که‌ چیه‌ ح���ه‌ز ئه‌که‌م بزانم‬ ‫وانه‌ سه‌خته‌که‌ چۆنه‌ الی به‌ڕێزتان؟‬ ‫** وان���ه‌ س���ه‌خته‌که‌ زۆر قورس‌و‬ ‫گران بو من‌و (سام) به‌و وانه‌ سه‌خته‌دا‬ ‫گوزه‌رم���ان ک���رد‪ ،‬پێویس���ته‌ ئ���ه‌وه‌‬ ‫قبوڵ بکه‌م‌ من که‌س���ێک ب���وم حه‌زم‬ ‫ئه‌کرد هه‌موش���تێک لەژێر ده‌س���ەاڵتی‬ ‫خۆمدابێت‪ ،‬به‌دڵ���ی من بێت‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫راس���تیه‌کانیش ب���ه‌و ش���ێوه‌یه‌ بڕوات‬ ‫که م���ن ئه‌مه‌وێت لەپێش س���ه‌فه‌ره‌که‌‬ ‫نه‌مئه‌زان���ی ئ���ه‌وه‌ ئ���اکاری منه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫کاتێ���ک یارمه‌تی کوڕه‌ک���ه‌م نه‌دابو بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی ئه‌و‌ رێگایه‌ هه‌ڵبژێرێت که‌ خۆی‬ ‫ئه‌یه‌وێت ئه‌مه‌ش مانای ئه‌وه‌نیه‌ که‌ ئه‌و‬ ‫حه‌ز نه‌کات بڕیار لەده‌ستی خۆیدا بێت‬ ‫هه‌ندێک جار توڕه‌یی ناخایانم ئه‌بینی‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها لەکوڕه‌که‌مه‌وه‌ فێربوم هۆکاری‬ ‫په‌یوه‌ندی من‌و باوکم بۆ واناخۆش‌و ئاڵۆز‬ ‫بو‪ ،‬لێره‌وه‌ فێربوم باش���تر لەکوڕه‌که‌م‬ ‫تێبگه‌م زیاتریش خودی خۆم بناسم‪.‬‬ ‫* مافی خۆته‌ ئاسوده‌و دڵخۆش بیت‪،‬‬ ‫شانازی بەخۆته‌و‌ه بکه‌یت وه‌ک باوکێک‌‬ ‫ئه‌و کاره‌ ناوازه‌یه‌ی بۆ کوڕه‌که‌ی کرد؟‬ ‫** به‌ڵێ شانازی بەخۆمه‌وه‌ ئه‌که‌م‬ ‫به‌اڵم زیاترو زۆرتر شانازی بەکوڕه‌که‌مه‌وه‌‬ ‫ئه‌ک���ه‌م بۆ ئه‌و ده‌س���تکه‌وته‌ هه‌روه‌ها‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر راس���تگۆتربم گه‌ش���ته‌که‌مان‬ ‫یارمه‌ت���ی منی دا بۆ چاره‌س���ه‌رکردنی‬ ‫هه‌ندێ کێشه‌ی ده‌رونیم‪.‬‬ ‫* م���ن زۆر خۆش���حاڵم به‌ڕێزتان���م‬ ‫ناسی هه‌روه‌ها ش���انازیت پێوه‌ ئه‌که‌م‬ ‫بۆ ئ���ەو کاره‌ جوانه‌ی ب���ۆ کوڕه‌که‌ت‬ ‫کرد‪ ،‬ده‌گمه‌نن ئه‌و باوکانه‌ی کاری له‌و‬ ‫شێوه‌یه‌ی تۆ بکه‌ن؟‬ ‫** منی���ش سوپاس���ت ئه‌ک���ه‌م‪،‬‬ ‫گه‌شته‌که‌م رێکخست بۆ ئه‌وه‌ی‌ (سام)‬ ‫سودو ئه‌زمونی لێ وه‌ربگرێت‪ ،‬قوربانیم‬ ‫ب���ە‪ 10‬مانگی ئیش���ه‌که‌م دا لەکۆتاییدا‬ ‫بۆم رون بۆوه‌ من زۆرترین ده‌ستکه‌وتم‬ ‫هه‌ب���وه‪ ‌،‬له‌و گه‌ش���ته‌دا فێربوم نابێت‬ ‫هه‌موش���تێک لەژێر ده‌ستی مندا بێت‪،‬‬ ‫فێربوم باشترو زیاتر لەکوڕه‌که‌م‌و باوکی‬ ‫کۆچکردوشم تێبگه‌م‪ ،‬هه‌روه‌ها فێربوم‬ ‫تای ت���ه‌رازوی کارو ژیان بەیه‌کس���انی‬ ‫رابگرم‪ ،‬پێش گه‌ش���ته‌که‌ ئیشی زۆرم‬ ‫ئه‌ک���رد زۆر هیالک‌و ماندو ئه‌بوم ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌ڵه ‌نه‌بم ه���ۆکاری مردنه‌که‌ی باوکم‬ ‫ئیشی زۆرو پش���ودانی کەم‌بو‪...‬دوای‬ ‫گه‌ش���ته‌که‌ گه‌ڕام���ه‌وه‌ ماڵ���ه‌وه‌ به‌اڵم‬ ‫به‌ش���ێوازێکی جیاواز بەئارامی‌و هێمنی‬ ‫ژیان به‌س���ه‌ر ئه‌ب���ه‌م‪ ،‬زۆری کێش���ه‌‬ ‫قورس‌و گرانه‌کان���م له‌بیر خۆم برده‌وه‌‬ ‫ته‌نه���ا لەکات���ی نوس���ینی کتێبه‌که‌دا‬ ‫بی���رم که‌وتنه‌وه‌‪ ،‬هه‌م���و کاتێک ئه‌ڵێم‬ ‫کوڕه‌ک���ه‌م ژیان‌و مانی منی پاراس���ت‬ ‫هه‌روه‌ها هاوسه‌ره‌که‌شم که‌ رازی کردم‬ ‫بۆ گه‌ش���ته‌که‌ ‌توانی کاروباری ماڵه‌وه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێت له‌و ماوه‌یه‌ی من لەده‌ره‌وه‌‬ ‫بوم ئێس���تا بەدڵنیای���ه‌وه‌ ئه‌ڵێم (من‬ ‫که‌سێکی به‌ختیارم)‬ ‫* حه‌ز ئه‌که‌ی لەئاینده‌دا گه‌ش���ێکی‬ ‫تری له‌و شێوه‌یه‌ بکه‌یت؟‬ ‫** به‌ڵێ به‌دڵنیاییه‌وه‌ پالنیشمان بۆ‬ ‫داناوه‌ چاوه‌ڕوانم (سام) هاوسه‌رگیری‬ ‫ب���کات هه‌رکاتێک مناڵه‌که‌ی گه‌یش���ته‌‬ ‫ته‌مه‌نی ‪ 18‬س���اڵی ئه‌و گه‌شته‌ دوباره‌‬ ‫ئه‌که‌ینه‌وه‌‪ ،‬ئه‌بێته‌ گه‌ش���تێکی س���ێ‬ ‫نه‌وه‌ی جیاوازی خێزانێک (باپیرو کوڕو‬ ‫ک���وڕه‌زا) به‌خته‌وه‌ر ئه‌بم ئه‌گه‌ر ته‌مه‌ن‬ ‫نه‌بێته‌ رێگرو له‌ژیاندا بمێنم ئه‌و گه‌شته‌‬ ‫دوباره‌ بکه‌مه‌وه‌‪.‬‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫له‌پشت هه‌مو سه‌روه‌ت‌و‬ ‫سامانێكه‌وه‌‪ ،‬تاوانێك هه‌یه‌‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاهیرو ویدات حسێن؟‬

‫ئێران به‌رامبه‌ر به‌ڕیفراندۆم ئاگر ده‌كاته‌وه‌‬

‫سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫كاربه‌ده‌ستان ‌ی كۆمار ‌ی ئیس�ل�ام ‌ی ئێران‪ ،‬له‌عه‌ل ‌ی خامه‌نه‌ئ ‌ی رابه‌ره‌و‌ه بگر‌ه‬ ‫تاده‌گات به‌محه‌مه‌د ‌ی باقری‌‌و عه‌ل ‌ی ش���ه‌مخانی‌‌و ئیره‌ج ‌ی مه‌سجدی‌‌و قاسم ‌ی‬ ‫سلێمانی‌‪ ،...‬دژایه‌ت ‌ی توند ‌ی خۆیان به‌رامبه‌ر ئه‌نجامدان ‌ی ریفراندۆم له‌هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردستان راگه‌یاندوه‌‬

‫ئاوێنه‌ بۆ دوهه‌مین ساڵ‌ له‌نێو هه‌مو میدیا بینراوو نوسراوو بیستراوو‬ ‫ئه‌لكترۆنییه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستاندا‪ ،‬زۆرترین كاری‌ له‌سه‌ر دۆسیه‌ی‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫پێشێلكردنی‌ یاسایی‌ كردوه‌‪ ،‬به‌پێی‌ پڕۆژه‌یه‌ك كه‌ له‌الیه‌ن رێكخراوی ستۆپ بۆ‬ ‫دژه‌گه‌نده‌ڵی به‌هاوكاری رێكخراوی ‪NED‬ی ئه‌مه‌ریكی ئاماده‌كراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م ئه‌نجامه‌ له‌دو روه‌وه‌ بۆ ئێمه‌ گرنگه‌‪ :‬یه‌كه‌میان‪ ،‬ئاوێنه‌ به‌توانایه‌كی‌‬ ‫مادی‌ ناچیزو به‌ژماره‌یه‌ك ستافی‌ زۆر كه‌مه‌وه‌‪ ،‬كه‌ له‌په‌نجه‌ی‌ ده‌ستێك‬ ‫تێناپه‌ڕێت‪ ،‬توانیویه‌تی‌ چه‌ند هێنده‌ی‌ ئه‌و میدیایانه‌ كار له‌سه‌ر ئاشكراكردنی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ بكات‪ ،‬كه‌ بودجه‌كه‌یان ئه‌وه‌نده‌ گه‌وره‌و زه‌به‌الحه‌ جورئه‌ت ناكه‌ن‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ شه‌فاف‌و رون وه‌ك هه‌مو كه‌ناڵه‌كانی‌ دیكه‌ی‌ ئه‌م جیهانه‌ بۆ رای‌‬ ‫گشتی‌ كوردستانی‌ ئاشكرا بكه‌ن! جا میدیایه‌ك كه‌ له‌ڕوی‌ داراییه‌وه‌ نه‌توانێت‬ ‫له‌سه‌ر پێی‌ خۆی بوه‌ستێ‌‌و بودجه‌و خه‌رجییه‌كانی‌ بۆ رای‌ گشتی‌ ئاشكرا‬ ‫بكات‪ ،‬ئیتر چۆن ده‌توانێت كار له‌سه‌ر گه‌نده‌ڵی‌‌و پێشێلكردنه‌ یاساییه‌كان‬ ‫بكاو داوای‌ شه‌فافیه‌ت له‌خه‌ڵكی‌ تر بكات؟!‬ ‫دوه‌م‪ ،‬ئه‌م ئه‌نجامه‌ زیاد له‌هه‌ر شتێك سه‌ربه‌خۆبونی‌ ئاوێنه‌ ده‌سه‌لمێنێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئاوێنه‌ میدیایه‌كی‌ گرێدراوی‌ ئه‌م حزبی‌ سیاسی‌ یان گوێڕایه‌ڵی‌ ئه‌و‬ ‫سه‌ركرده‌ یان ئه‌و بازرگانی‌ كوردستان بوایه‌‪ ،‬ئه‌وا روبه‌ری‌ ئازادی‌ به‌و‬ ‫ئه‌ندازه‌یه‌ فراوان نه‌ده‌بو كه‌ بتوانێت ئازایانه‌ ده‌ست بۆ هه‌مو جۆره‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫پێشێلكارییه‌ك به‌رێ‌‌و چاوپۆشییان لێنه‌كات‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئاوێنه‌ ده‌نگی‌ ئازادی‌ هه‌مو‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ نه‌بوایه‌ كه‌ رۆژانه‌ له‌م كۆمه‌ڵگه‌یه‌دا ده‌نگیان كپ‌و مافیان پێشێل‬ ‫ده‌كرێ‌‪ ،‬جورئه‌تی‌ ئه‌وه‌ی‌ نه‌ده‌كرد به‌مجۆره‌ كار له‌سه‌ر چه‌ندین دۆسیه‌ی‌‬ ‫هه‌ستیار بكات كه‌ زۆرێك له‌میدیاكانی‌ تر له‌ناوهێنان‌و وتنی‌ ده‌ترسن‪.‬‬ ‫هه‌ر میدیایه‌ك له‌م هه‌رێمه‌دا هه‌ڵگری‌ په‌یامێكه‌‪ ،‬په‌یامی‌ ئاوێنه‌ داكۆكیكردن‬ ‫له‌ئازادی‌‌و گه‌یاندنی‌ زانیاری‌‌و ئاشكراكردنی‌ راستییه‌كانه‌‪ ،‬ئاوێنه‌ به‌رده‌وام‬ ‫له‌هه‌وڵی‌ ئه‌وه‌دا بوه‌ له‌و چوارچێوه‌ ته‌قلیدییه‌ خۆی‌ رزگار بكات كه‌ زۆرێك‬ ‫له‌میدیای‌ كوردی‌ خۆی‌ تێخزاندوه‌‪ ،‬ئاوێنه‌ هه‌رگیز له‌وتنی‌ راستییه‌كان‬ ‫نه‌ترساوه‌ ئه‌گه‌ر زیانی‌ به‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ خۆیشی‌ گه‌یاندبێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش خاڵێكی‌‬ ‫به‌هێزیی‌ بوه‌‪.‬‬ ‫كێ‌ هه‌یه‌ له‌م كوردستانه‌دا په‌ی‌ به‌و راستییه‌ نه‌بات كه‌ كه‌شتی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫ئابوری‌ ئه‌م واڵته‌ "با"ی‌ گه‌نده‌ڵی‌ پاڵی‌ پێوه‌ده‌نێ‌؟ كه‌ هه‌زاران سیاسه‌تمه‌دارو‬ ‫بزنسمان‌و فەرماندەی سەربازی‌و دادوه‌رو رۆشنبیر‌و رۆژنامەنوس‌و پیاوی‌ ئایینی‌‌و‬ ‫مامۆستای‌ زانكۆو راوێژكارو وه‌زیر‌و په‌رله‌مانتاری‌ گه‌نده‌ڵكار به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫سیسته‌ماتیك له‌م تۆڕی‌ گه‌نده‌ڵییه‌دا چاالكن‌و له‌سه‌ر به‌تااڵنبردنی‌ دارایی‌‬ ‫گشتی‌ قه‌ڵه‌وو ده‌وڵه‌مه‌ند ده‌بن‪.‬‬ ‫ڤایرۆسی‌ گه‌نده‌ڵی‌ له‌كوردستاندا جۆرێكه‌ له‌و ڤایرۆسه‌ كوشندانه‌ی‌ كه‌‬ ‫به‌وپه‌ڕی‌ تاوانكارییه‌وه‌ "دیموكراسی‌‌و شه‌فافیه‌ت‌و دادپه‌روه‌ری‌" ده‌كوژن‪،‬‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی‌ كوردستان كۆی‌ ژیانی‌ سیاسی‌‌و ئه‌منی‌‌و ئابوری ئه‌م هه‌رێمه‌یان‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مایه‌ك دیزاین كردوه‌ كه‌ ته‌نها خزمه‌ت به‌كه‌ڵه‌كه‌كردنی‌ سه‌روه‌ت‌و‬ ‫سامانه‌كه‌یان‌و خزمه‌ت به‌مانه‌وه‌و به‌رده‌وامبونیان له‌ده‌سه‌اڵتدا بكات‪.‬‬ ‫"ماریۆ بۆزو" به‌گاڵته‌ ئه‌م وته‌یه‌ی‌ "به‌لزاك"ی‌ نه‌كردوه‌ به‌ده‌روازه‌ی‌ رۆمانه‌‬ ‫ناوداره‌كه‌ی "عه‌راب ‪ ،" godfather -‬كه‌ ده‌ڵێت "له‌پشت هه‌مو سه‌روه‌ت‌و‬ ‫سامانێكه‌وه‌‪ ،‬تاوانێك هه‌یه‌"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫ئەزمونی ئەم کتێبە‪ ،‬ئەزمونی دو کەسە‬ ‫سەر بە دو نەوەی جیاوازن‪ ،‬کە ئەوپەڕی هەوڵیان‬ ‫داوە شیکارییە ئابورییەکان بۆ خوێنەران ئاسان‬ ‫بکەنەوە‬ ‫ی‬ ‫ه به‌ناو تیۆر ‌‬ ‫ه گه‌شتێك ‌‬ ‫ئه‌م په‌رتوك ‌‬ ‫ی ساده‌و ره‌وان‬ ‫ی به‌زمانێك ‌‬ ‫ماكرۆئابوری ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئابور ‌‬ ‫ی زانست ‌‬ ‫بۆ تێگه‌یشتن له‌قواڵییه‌كان ‌‬ ‫ه پێویست‌و بەسودە‬ ‫ی ئه‌م كتێب ‌‬ ‫خوێندنه‌وه‌ ‌‬

‫‪9/25‬‬

‫پێشبین ‌ی ده‌كرێت تاهه‌رێم ‌ی كوردستان له‌واده‌ ‌ی ئه‌نجامدان ‌ی ریفراندۆمه‌ك ‌ه‬ ‫‪ 9/25‬نزیكتر بێته‌وه‌‪ ،‬دژایه‌ت ‌ی ئێرانیش به‌رامبه‌ر به‌و پرۆس���ه‌ی ‌ه گه‌وره‌تر‌و‬ ‫به‌رفراوانت���ر ببنه‌وه‌‪ ،‬پێش���بین ‌ی ئه‌وه‌ش ده‌كرێت فش���اره‌كان ‌ی ئێران بۆ‬ ‫په‌كخستن ‌ی ریفراندۆم له‌چه‌ند هه‌نگاوێكدا به‌رجه‌ست ‌ه بێت‬ ‫تۆپبارانكردنی‬ ‫هەندێ ناوچەی سنوریی‌‬

‫گرتنەوەی‬ ‫ئەو ئاوانەی‬ ‫لەئێرانەوە دێنە‬ ‫هەرێم‬

‫جواڵندنی هێزەكانی حەشدی‬ ‫شەعبی لەسنورەكانی ناوچە‬ ‫جێناكۆكەكان‬

‫داخستنی‬ ‫سنورەكان‌‬ ‫پچڕاندنی هەر جۆرە‬ ‫پەیوەندییەكی سیاسی‌و‬ ‫ئابوری لەگەڵ هەرێم‬

‫داعش دژ بەهەرێم‬ ‫بەكاربهێنێت‬ ‫ریکالم‬

‫گوشار خستنە سەر‬ ‫حكومەتی بەغدا‬ ‫بەداخستنی ئاسمانی‬ ‫هەرێم‬ ‫وەرنەگرتنی ئەو كەرەستە‬ ‫خاوانەی لەهەرێمەوە‬ ‫هەناردەی ئێران دەكرێن‬ ‫ریکالم‬