ریکالم
www.awene.com
ژماره ()587 سێشەممە 2017/8/1
ریکالم
رۆژنامه‌یه‌كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێن ه ده‌ریده‌کات
عیادەی شەوانە رۆژی پسپۆڕیی ئاشتی
ریکالم
دۆشاوی ته‌ماته‌ی شاره‌زوور تاكه به‌رهه‌می خۆماڵی كه هیچ مادده‌یه‌كی حافیزه‌ی تێدانیه
ریکالم
ریکالم
بۆ نەخۆشییەکانی: ژنان و مناڵبون و نەزۆکی قورگ و لوت و گوێ البردنی موو بە لێزەر
نەشتەرگەری گشتی هەناوی و دڵ مندااڵن پێست گەڕەکی ئاشتی پشت شیرینی تابان
تەنها هەزار
0770 771 1011
شاناز ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له‌پۆسته‌ك هی دور ده‌خرێته‌وه
جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا :شاناز یه‌كڕیزی یه‌كێتی تێكداوه به‌بڕیاری كۆس���ره‌ت ره‌س���وڵ ،جێگر ی سكرتێر ی یه‌كێت ی نیشتمانی كوردستان، ش���اناز ئیبراهی���م ئه‌حمه‌د له‌پۆس���ت ی به‌رپرس���ی رێكخس���تنه‌كانی ده‌ره‌وه ی یه‌كێتی دورده‌خرێته‌وه ،جه‌عفه‌ر ش���ێخ مسته‌فا ده‌ڵێت "شاناز یه‌كڕیز ی یه‌كێت ی تێكداوه". ئاوێنه ،س���لێمانی :به‌پێی زانیارییه‌كان ی ئاوێنه ،كۆس���ره‌ت ره‌س���و ڵ به‌بڕیارێك ش���اناز ئیبراهیم ئه‌حمه‌د س���زا ده‌دات‌و له‌پۆس���ته‌كه ی دور ی ده‌خاته‌وه ،بڕیار ی سزادانه‌ك ه دوێنێ ( )7/31گه‌یشتوه‌ت ه مه‌كته‌ب��� ی رێكخس���تن ی یه‌كێت���ی، هۆكاری س���زادانه‌كه‌ش لێ���دوان‌و ره‌خن ه به‌رده‌وامه‌كانی شاناز ئیبراهیم ئهحمهده له‌س���ه‌ركردایه‌ت ی حزبه‌كه‌ی ،به‌تایبه‌ت ی سه‌باره‌ت ب ه به‌شداری كردن ی ئه‌ندامان ی مه‌كته‌بی سیاس��� ی یه‌كێت���ی له‌كۆمیته ی ریفراندۆمدا. جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا ،ئه‌ندامی مه‌كته‌ب ی سیاس ی یه‌كێت ی له‌باره ی سزادان ی شاناز ئیبراهیم ئه‌حمه‌ده‌وه به‌ئاوێنه ی راگه‌یاند
ك ه "من شاناز بهوه نازانم قسه‌ی له‌سه‌ر بكه‌م ،ئهو قس���انه ی ئهو هه‌ر حساب ی بۆ ناكرێت ،یه‌كێك بیه‌وێت یه‌كڕیزی ی میلله‌ت تێكب���دات ،یه‌كڕیزیی حی���زب تێكبدات، ده‌بێت چ حسابێك ی بۆ بكه‌یت؟!" وتیش��� ی "ئه‌وان���ه ی یه‌كێتی ره‌س���هنو راسته‌قینه‌ن ریفراندۆم به‌پێویست ده‌زانن‌و ئاماده‌ن س���ه‌ری خۆش���یانی له‌پێناودا دانێن ،به‌اڵم كۆمه‌لێ���ك خه‌ڵك هه‌ن ب ه به‌رنامه‌ڕێژكراوی���ی ئیش ده‌ك���هن له‌ناو یه‌كێتیدا‌و دژ ی یه‌كڕی���ز ی میلله‌ته‌كه‌ن، دژ ی یه‌كڕی���زی یه‌كێت���یو دژی یه‌كێت ی كارده‌كه‌ن". س���ه‌ره‌تای ئه‌مس���اڵ ،ش���اناز ئیبراهیم ئه‌حمه‌دو چه‌ن���د كادێرێك ی بااڵ ی دیكه ی یه‌كێت ی به‌هۆی لێدوانه‌كانیانه‌وه له‌الیه‌ن مه‌كته‌بی سیاس���یه‌وه ئاگادار كرابونه‌وه، له‌وانه الهور شێخ جه‌نگی ،عادل مورادو سیروان كوێخا نه‌جم.
3
شاناز ئیبراهیم
کۆسرەت رەسوڵ
پاشه‌كه‌وتی موچه ی فه‌رمانبه‌ران ی كۆمسیۆن ی بااڵ ی هه‌ڵبژاردنه‌كان الده‌برێت
ژن ههبوه له‌گۆڕان ك ه پێمگوتوه خۆم كاندید ده‌كه‌م وتویه‌ت ی چۆن شتی واده‌كه‌ی؟ 4
ئێزیدییه‌كان كار بۆ دروستكردن ی "یاد فاشیم" ده‌كه‌ن
7
"ئهو كاره نیشانه‌ی پرسیار له‌سه‌ر كۆمسیۆن دروستده‌كات" س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیران پاش���ه‌كه‌وتی موچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی ب���ااڵی هه‌ڵبژاردن���ه‌كان‌و راپرس���ی الده‌برێت ،ئه‌ندامێك���ی په‌رله‌مانیش ده‌ڵێت "ئهو كاره نیش���انه‌ی پرسیار له‌س���ه‌ر كۆمسیۆن دروس���تده‌كات‌و واده‌كات هاواڵتی���ان متمانه‌یان به‌و ده‌زگایه نه‌مێنێت". ئاوێن���ه ،هه‌ولێ���ر :دوێن���ێ ،7/31 له‌پێدان���ی موچه‌ی مانگ���ی ئایاری كۆمس���یۆنی بااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كان‌و
راپرس���ی پاش���ه‌كه‌وتی موچه‌ك���ه الب���راوهو فه‌رمانبه‌رانی كۆمس���یۆن موچه‌ی ته‌واوه‌تیان وه‌رگرت ،سه‌مه‌د بێتواته‌ی���ی ،ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌نی كۆمس���یاران له‌كۆمس���یۆنی ب���ااڵی هه‌ڵب���ژاردن به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د ئه‌نجومه‌نی كۆمیس���اران به‌نوسراوی فه‌رمی داوای البردنی پاشه‌كه‌وته‌كه‌یان له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زی���ران كردوه ،ئهو وتی "كاتێك س���ه‌رۆكی كۆمس���یۆن به‌ناوی ئه‌نجومه‌نه‌وه ئ���هو داوایه‌ی
له‌س���ه‌رۆكی حكومه‌ت ك���رد ،منیش ده‌ق���ی ناقایلبونییه‌ك���هی خۆم���م له‌ب���ه‌رده‌م س���ه‌رۆكی حكومه‌ت���دا خوێن���ده‌وه .داواش���م لێك���رد ئهو ێ نه‌كات ،چونكه داواكارییه جێبه‌ج ئهوه گه‌نده‌ڵ���یو خۆجیاكردنه‌وه‌یه له‌خه‌ڵ���ك ،ئه‌گه‌ر كردیش���تان ناوی من���ی لێ ده‌ربهێنن ،م���ن پێی رازی نیم". ت���ه‌الر له‌تی���ف ،ئه‌ندام���ی لیژنه‌ی یاس���ایی په‌رله‌مانی كوردستان له‌و
4ساڵه ئه‌د ه‌بی كورد ی "بێكه‌س" كه‌وتو ه
ناونیشان :سلێامنی ته‌الری زارا -نهۆمی سێیه‌م -شوقه‌ی ژماره 32
ته‌له‌فۆن 3202416 :
پێشمه‌رگه‌یه‌ك ی سكرتاریه‌ت له‌ب ێ ئاوییدا ده‌خنكێت 8
بڕوایه‌دایه كه جیاكاریكردن له‌نێوان فه‌رمانبه‌ران‌و البردنی پاش���ه‌كه‌وت ی موچه له‌سه‌ر ده‌زگایه‌ك‌و هێشتنه‌وه‌ی له‌سه‌ر ده‌زگاكانی تر نادادپه‌روه‌رییه، ئهو وتی "ئهو كاره نیشانه‌ی پرسیار له‌س���ه‌ر كۆمسیۆن دروس���تده‌كات‌و واده‌كات هاواڵتیانیش متمانه‌یان به‌و ده‌زگایه نه‌مێنێت".
2
سەرکردەکانی شیعە لەسعودییە نزیک‌و لەئێران دور دەکەونەوە
20 به‌شی ریکالم 07700600659 :ـ 07500600659
کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار
5 تیراژ4500 :
هه‌نوکه
) )587سێشه‌ممه 2017/8/1
جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا :داعش‌و جاشی مه‌فره‌زه خاسه زۆر شه‌ریف‌و نه‌جیبترن له‌وانه ی كه‌مپین دژ ی ریفراندۆم دروستده‌كه‌ن ئا :مه‌زهه‌ر كه‌ریم جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی نیشتمانی‌‌و به‌رپرسی هێزه‌كانی حه‌فتا له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "ئهو هێزه‌ی داعش ئه‌مڕۆ له‌چیای حه‌مرین‌و حه‌ویجه‌یه هه‌ڕه‌شه‌یه‌كی مهترسیداره بۆ سه‌ر كه‌ركوك‌و هه‌رێمی كوردستان". ئاوێن����ه :خه‌ڵك����ی دڵه‌ڕاوكێیه‌كی زۆریان هه‌یه س����ه‌باره‌ت بهوهی له‌كات����ی ریفراندۆم‌و دوات����ردا روب����ه‌ڕوی ئه‌گ����ه‌ری نه‌خ����وازراو ببینه‌وه ،نه‌ك ه����ه‌ر له‌ڕوی ئابوریه‌وه به‌ڵكو له‌ڕوی سه‌ربازیش����هوه هێرش بكرێته س����ه‌ر هه‌رێمی كوردس����تان ،ئایا به‌بڕوای به‌ڕێزتان له‌حاڵه‌تێكی وادا كورد توانای به‌رگری كردنی له‌خۆی هه‌یه؟ جه‌عفه‌ر ش����ێخ مس����ته‌فا :ئێم����ه ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌وه بۆ راب����ردوی خۆمان ئه‌وه‌نده‌ی من بزانم‌و به‌بیرم بێت له‌س����اڵی1961هوه كه شۆڕشی كورد به‌رپابوه حكومه‌ته یه‌كله‌دوای یه‌كه‌كانی عێراق هه‌میشه ئابڵوقه‌یان خستوه‌ته س����ه‌ر تاكی كورد ن����ه‌ك هه‌ر كوردس����تان، رێگه‌یان نه‌داوه یه‌ك ماڵی كوردیش خواردنی پێبگات‌و هێرشیان كردوه‌ته سه‌ر گونده‌كانمان له‌زه‌وی‌‌و ئاس����مانه‌وه‌و به‌هه‌م����و توانایانه‌وه به‌تێزاب له‌گونده‌كانیان داوین‌و سوتاندویانه‌‌و وێرانیان كردوه ،كۆتاجار ئه‌نفالیان كردوین‌و به‌كیمیای����ی لێیانداوی����ن ،هه‌رچی نه‌ش����ێت پێیانكردوین ،نه باس����ی س����هربهخۆییو نه باس����ی ریفراندۆمیش����مان ك����ردوه ،ره‌نگ����ه له‌هه‌ندێ����ك كات����دا باس����ی حوكمێك����ی المه‌ركه‌زیمان كردبێت ،به‌مانای ئه‌وه‌یه هیچ كاتێك نه له‌ڕابردوداو نه له‌داهاتودا چاوه‌ڕێی ئهوه ناكه‌ین ده‌سه‌اڵتدارانی حكومه‌تی عێراق گوڵباران����ت بك����هن یاخود خۆی����ان پێتبڵێن فه‌رمو وه‌ره ئه‌مه ریفراندۆم بكه‌و هه‌قی خۆت چیه وه‌ریگ����ره ،بۆیه له‌به‌رئ����هوه ریفراندۆم بكه‌ی����ن‌و نه‌یكه‌ین ئێمه ئ����هو ئابڵوقه‌یه‌مان له‌سه‌ره ،ره‌نگه ئه‌مڕۆ له‌جاران جیاوازتربێت دۆخ����ی ناوچه‌كه هه‌موی تێكچ����وه ،پێموایه ئهو هه‌ڕه‌ش����انه‌ی ئێس����تا ده‌كرێن زۆربه‌یان ناتوان����رێ جێبه‌جێ بكرێن ،ئه‌گه‌ر بتوانن كه وه‌ك وتم����ان به‌ب����ێ ریفراندۆمیش كردویانه، خۆ س����هدو هه‌ش����تاو دو هه‌زار كورد ئه‌نفال ك����راون‌و زینده‌به‌چ����اڵ كراون‌و ئێس����تایش ته‌رمه‌كانیانمان ده‌س����ت نه‌كه‌وتۆته‌وه ،كه‌ی باس����ی ریفران����دۆم‌و س����ه‌ربه‌خۆیی كرابو؟ به‌اڵم ئای����ا ئێمه ئه‌گه‌ر ریفران����دۆم نه‌كه‌ین دۆخمان به‌ره‌و كوێ ده‌ڕوات؟ ئێمه هێزێكین به‌رگریمان كردوه له‌كاتێكدا س����وپا ی عێراق ك����ه س����وپایه‌كی ملیۆنی ب����وه به‌كیمیاویی لێیداوین ،به‌اڵم ئه‌وه‌نیه تۆ ئێس����تا وابزانیت س����وپای توركی‌‌و ئێران����یو عێراقی هه‌موی هێرشده‌كاته س����ه‌ر كوردستان ،ئه‌مه ترسی خه‌ڵك نیه ،خه‌ڵكانێك هه‌ن كه ئیش����ده‌كه‌ن ب����ۆ هه‌ندێك جێگه ی����ان به‌ڕێنمایی هه‌ندێك جێگ����هو ده‌وڵه‌تی ئیقلیمی‌‌و عێراق خه‌ڵكه‌كه ده‌ترس����ێنن ،ئه‌گینا م����ن پێموایه خه‌ڵكه‌كه ده‌زانێ����ت چی به‌س����ه‌رهاتوه له‌ڕابردودا ،كه
له‌م سه‌ر جادانه خه‌ڵكیان ره‌شه‌كوژ ده‌كرد، كه خه‌ڵكی����ان ده‌برد‌ه دائیره‌ی ئه‌من‌و به‌تێاڵ ئه‌یانكوش����ت‌و به‌كاره‌با ئه‌یانكوش����ت كه‌س باس����ی ریفراندۆم����ی كردبو؟ كه‌س باس����ی سه‌ربه‌خۆیی كردبو؟ ئێمه ده‌بێت چاوه‌ڕوانی هه‌مو ئه‌گه‌رێك بكه‌ین كه هێرش كرا به‌رگری ده‌كه‌ین تا مردن وه‌ك له‌وه‌ی پێشتر كردومانه، من پرسیارێك له‌وانه ده‌كه‌م كه ده‌ڵێن ئێستا كاتی سه‌ربه‌خۆیی نیه :ئه‌ی كه‌ی كاتیه‌تی؟ زۆر سه‌یره میلله‌تێك پێش دوژمنه‌كانی خۆی بكه‌وێت‌و پێش داگیركه‌رانی خاكه‌كه‌ی خۆی بكه‌وێت‌و بڵێ وه‌ختی ریفراندۆم نیه. ئاوێن����ه :وه‌ك ئاگادارین له‌كاتی ش����ه‌ڕی داعشدا پشتگیرییه‌كی گه‌وره‌ی نێوده‌وڵه‌تی هه‌بو بۆ كوردس����تان ،ئایا پێشبینی ده‌كه‌ن له‌كاتی پرسی ریفراندۆمدا هه‌مان پشتگیریی نێوده‌وڵه‌تی بۆ كوردو پێشمه‌رگه هه‌بێت؟ جه‌عفه‌ر ش����ێخ مس����ته‌فا :ئێمه له‌شه‌ڕی داعش����دا ن����ه ئه‌مریكام����ان له‌گه‌ڵداب����و ،نه هاوپه‌یمانانم����ان له‌گه‌ڵداب����و ،ن����ه ئێرانمان له‌گه‌ڵداب����و ش����ه‌ڕی داعشیش����مان ك����رد. له‌س����ه‌ره‌تادا ته‌نها میلله‌ته‌ك����هی خۆمانمان له‌گه‌ڵدابو جگه له‌وان یه‌ك كه‌س����مان له‌گه‌ڵ نه‌بو ،ئه‌گه‌ر بهاتایه‌و ئێس����تا وه‌ك واقیع ئهو فیشه‌كه‌ی به‌پێش����مه‌رگه بو بتژماردایه‌‌و ئهو چه‌كه‌ی به‌پێشمه‌رگه بو جۆره‌كه‌یت ببینیایه ئه‌توت چۆن پێش����مه‌رگه توانی ش����ه‌ڕی ئهو هێزه گه‌وره‌ی ه بكات؟ ئێمه لهوكاتهدا داعش هێرشی كرده س����ه‌رمان هیچ شه‌ش فیرقه‌ی س����وپای عێراقی هه‌ره‌س����ی هێنابو ،هه‌رچی چه‌ك‌و تهقهمهنیو كه‌ره‌س����ته‌ی س����ه‌ربازییه كه‌وته ده‌س����ت داعش ،جگه ل����هوه عه‌ره‌بی ناوچ����ه ته‌عریبك����راوه‌كان هه‌مویان چه‌كیان هه‌ڵگرت دژی پێش����مه‌رگه ،ب����ه‌اڵم توانیمان هێڵێكی به‌رگ����ری دروس����تبكه‌ین نه‌ك هه‌ر به‌رگ����ری له‌هه‌رێم����ی كوردس����تان بكه‌ین، به‌ڵكو ئهو ش����وێنانه‌ی س����وپای عێراقیشی لێب����و پێیده‌ڵێ����ن ناوچ����هی كوردس����تانی دابڕێن����راو ،چوینه ئهو ناوچان����هو به‌خوێنی تێكۆشه‌ره‌كانی ئه‌م میلله‌ته به‌رگریمان كردو نه‌مانهێشت پێشڕه‌وی بكات .له‌به‌رئه‌وه ئێمه پێش هه‌موش����تێك یه‌كگرتو بی����ن‌و خۆمان توانامان هه‌بێ����ت‌و بڕوامان به‌خۆمان هه‌بێت وه‌ك میلله‌ت پێموایه پشتیوانیش����مان هه‌یه، پشگیریش����مان هه‌یه .ئه‌مه‌نده ئاس����ان نیه هێزێك بیه‌وێت په‌الماری هه‌رێمی كوردستان بدات ،چونكه هێزی پێش����مه‌رگه ئهو هێزه‌یه كه له‌ئێس����تادا به‌بێ نان‌و به‌بێ ئاو زۆرجار به‌بێ موچه له‌س����ه‌نگه‌ره‌كاندا ش����ه‌ڕده‌كات، وره‌‌و توانای خۆڕاگری‌‌و فیداكاری بیروباوه‌ڕی پێشمه‌رگه له‌شوێنی خۆیه‌تی ،تۆ به‌وانه بڵێ كه ده‌یانه‌وێت خه‌ڵكی كوردستان بڕوخێنن‌و كه هێزی پێشمه‌رگه ناڕوخێت بیڕوخێنن بۆ خزمه‌تی دوژمنان‌و داگیركه‌رانی كوردستان، الی ئه‌وان����ه چ����ۆن ده‌توانی����ت قه‌ناع����ه‌ت دروستكه‌یت به‌میدیاكانیشه‌وه. ئاوێنه :هێزێكی گه‌وره‌ی داعش رویكردوه‌ته جه‌به‌ل حه‌مرین ،ئایا كۆكردنه‌وه‌ی ئه‌م هێزه له‌و ناوچه‌یه مه‌ترس����ی بۆ سه‌ر سنوره‌كانی هه‌رێمی كوردس����تان نیی����ه به‌تایبه‌تی دوزو كه‌ركوك‌و گه‌رمیان؟
ئهو هێزه‌ی داعش ئه‌مڕۆ له‌چیا ی حه‌مرین‌و حه‌ویجه‌یه هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك ی مهترسیداره بۆ سه‌ر كه‌ركوك‌و هه‌رێم ی كوردستان
جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا جه‌عفه‌ر ش����ێخ مس����ته‌فا :ئ����هو هێزه‌ی داعش ئه‌مڕۆ له‌ناوچ����هی حهویجهو ئه‌وانه‌ی ه هێزێكه كه هه‌ڕه‌ش����ه‌یه نه‌ك بۆسه‌ر هه‌رێمی كوردس����تان ،به‌ڵكو هه‌ڕه‌شه‌یش����ه بۆس����ه‌ر ئه‌نب����ار بۆ س����ه‌ر تكریت بۆ س����ه‌ر ته‌نانه‌ت موس����ڵ بۆ س����ه‌ر كه‌ركوك هه‌تا ب����ۆ به‌غدا مه‌ترس����یه له‌به‌رئه‌وه ش����وێنی ئه‌م هێزه كه له‌ناوچه‌ی زاب����ی بچوكه‌وه ده‌س����تپێده‌كات هه‌ت����ا ده‌چێت����ه مه‌نده‌لی‌‌و زنجیره ش����اخی حه‌مرین هه‌ڕه‌شه‌یه‌كی گه‌وره‌یه له‌سه‌ر هه‌مو پارێزگاكانی ده‌وروبه‌ری‌‌و تائێس����تا س����ه‌دان هێرش����یان ك����ردوه ،له‌م ماوهی����ه‌دا هه‌م بۆ س����ه‌ر هێزه ئه‌منیه‌كانی عێراق هه‌م بۆ سه‌ر سه‌نگه‌ره‌كانی پێش����مه‌رگه ده‌ستی زۆریان وه‌شاندوه له‌هێزه‌كانی عێراق ،له‌به‌رئه‌وه ئهوه هه‌ڕه‌ش����ه‌یه‌كی گه‌وره‌یه ئێستا هێزی داعش له‌و ناوچان����ه جێگیربوه ،كورد كه ئێس����تا بڕیارده‌دات له‌س����ه‌ر چاره‌نوسی خۆی ،ئێمه وه‌ك هێزی پێش����مه‌رگه ئه‌وه‌نده‌مان توانیوه سه‌نگه‌ره‌كانمان قایم كردوهو به‌هێزمان كردوه، ئێمه بۆ ماوهی س����اڵێك زیاتره نهمانتوانیوه هی����چ كرده‌وه‌یه‌كی س����ه‌ربازی ئه‌نجامبده‌ین له‌به‌رئ����هوهی عێراق به‌ڕه‌س����می ئ����اگاداری هێزه‌كان����ی هاوپه‌یمانانی كردوه كه رازی نیه لهوه زیاتر پێشمه‌رگه پێشڕه‌وی بكات‌و شه‌ڕی داعش بكات ،هاوكاری هێزه‌كانی پێشمه‌رگه بكات ،له‌به‌رئه‌وه هێزه‌كانی پێشمه‌رگه ته‌نها له‌حاڵه‌تی به‌رگریدان. ئاوێن����ه :ئێ����وه سه‌رس����ه‌ختانه داكۆكی
ئایا تا 8/10په‌رله‌مان كارا دهكرێتهوه؟ ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د
له‌كۆبونه‌وه ی چه‌ند رۆژی رابردوی ئه‌نجومه‌نی بااڵی ریفراندۆم پێشنیاركراو‌ه تا دو هه‌فته‌ی تر په‌رله‌مانی كوردستان كارابكرێته‌وه‌و سه‌رۆكی په‌رله‌مان بچێته‌و‌ه هه‌ولێر‌و ده‌ست به‌كاربێت .زۆربه‌ی فراكسیۆنه‌كان پێیانوایه یه‌كالكردنه‌وه‌ی پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم مه‌رجێكی سه‌ره‌كیی ده‌ستبه‌كاربونه‌وه‌ی په‌رله‌مانه. په‌رله‌مانتارێكی پارتیش ده‌ڵێت "بۆ پرس ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم فراكسۆنی پارت ی پرۆژهی ده‌بێت". وته‌بێژی فراكس���یۆنی پارت���ی محه‌مه‌د عه‌ل���ی له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان له‌باره ی كاراكردن���هوهی په‌رله‌مان���هوه به‌ئاوێنه ی راگه‌یان���د "هه‌وڵی جد ی هه‌ی���ه بۆ ئهوه ی په‌رله‌مان كارابكرێتهوه ،له‌ئه‌نجومه‌ن ی بااڵ ی ریفراندۆمیش ئهو بابه‌ته باس كراوه .ئهوه ی ماوه‌ته‌وه كۆبون���هوهی پارتیو بزوتنه‌وه ی گۆڕانه ،ئه‌ویش به‌م نزیكانه ئه‌نجامده‌درێت، به‌اڵم ناكرێت كاتێكی دیاریكراو دابنرێت بۆ كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان". ناوب���راو ئام���اژه ی به‌وه‌ش ك���رد كه‌وا حیزب��� ه سیاس���ییه‌كان ناتوان���ن تاهه‌تای ه له‌سه‌ر كێش���هو ناكۆك ی به‌رده‌وام بن ،هه‌ر ده‌بێت چاره‌س���ه‌رێك بدۆزرێته‌وه" .پارتیو
حزبه‌كان���ی تری���ش باش هه‌س���تیان بهوه كردوه كه‌وا پێویستیان به‌یه‌كتره .له‌ماوه ی رابردودا ساردییه‌ك له‌نێوان پارتیو گۆڕاندا هه‌بوه‌‌و دانیش���تن‌و گفتوگۆی���ان بهیهكهوه نه‌بوه ،ب���ه‌اڵم داوجار هه‌رده‌بێت به‌گفتوگۆ كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بكرێن .هیچ رێگایه‌كیش بۆ ئاشتی نیه ته‌نها ئاشت ی نه‌بێت". سه‌باره‌ت به‌پرسی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم محه‌مه‌د عه‌ل���ی وتی "له‌گه‌ڵ كاراكردنه‌وه ی په‌رله‌مان فراكس���ۆنی پارتی پرۆژهی خۆ ی ده‌بێ���ت بۆ پرس���ی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم. پارتی هیچ كاتێكیش داوای نهكردوه ماوه ی سه‌رۆكایه‌تی كاك مه‌سعود درێژبكرێته‌وه. ته‌نه���ا ئهوهی رویداوه ئێم��� ه نهمانتوانیوه ئهو پرسه چاره‌س���ه‌ر بكه‌ین .جه‌نابیشیان به‌بڕیاری ئه‌نجومه‌نی ش���ورا له‌پۆسته‌كه ی به‌رده‌وام بوه". عه‌ب���اس فه‌ت���اح ئه‌ندامی فراكس���یۆن ی یه‌كێتی له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان له‌باره ی واده‌ی كاراكردن���هوه ی په‌رله‌مان���هوه به(ئاوێنه)ی وت":له‌كۆبونه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌ن ی بااڵی ریفراندۆمدا ته‌نها وتراوه پێمانباش��� ه تاك���و 8 /10په‌رله‌مان كارابكرێتهوه ،نه‌ك وه‌ك بڕی���ار .پێموای���ه ئه‌گ���ه‌ر الیه‌نه‌كان بیانه‌وێ���ت ده‌توان���ن زوت���ر ل���هو واده‌ی ه په‌رله‌م���ان كارابكه‌ن���هوه .كاراكردن���هوه ی په‌رله‌مان په‌یوه‌ن���دی به‌الیه‌نه‌كانه‌وه هه‌ی ه به‌تایبه‌ت���ی پارت���یو بزوتن���هوهی گۆڕان،
پێش كاراكردنه‌وه ی په‌رله‌مان پێویست ه پرس ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم چاره‌سه‌ر بكرێت بۆیه پێویس���ته هه‌رچ ی زو‌ه ئهو دو الیه‌ن ه بهیهكهوه كۆببنهوهو قس���هی جد ی له‌سه‌ر ئهو بابه‌ت ه بكه‌ن ". ناوب���راو ئه‌وه‌ش���ی خس���ته‌ڕو "یه‌كێك له‌مه‌رجه‌كان���ی یه‌كێت���ی ب���ۆ ئه‌نجامدان ی ریفران���دۆم كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مانه‌‌و به‌بێ ئهوه به‌ش���داری ناكه‌ین .ئێم ه ده‌زگایه‌ك ی شه‌رعی‌‌و یاساییمان ههیهو نوێنه‌ر ی خه‌ڵكه. پێویس���ته هه‌مو ئهو بابه‌تانه ی په‌یوه‌ند ی به‌خه‌ڵك���هوه هه‌ی��� ه له‌وێدا ب���اس بكرێت‌و گفتوگۆو رێككه‌وتن ی له‌سه‌ر بكرێت‌و یاسا ی بۆ ده‌ربكرێت :له‌ك���وێ‌و چۆن‌و بۆچی ئهو ریفراندۆمه ده‌كرێت؟ ئه‌نجامدانی ریفراندۆم
له‌ئه‌نجامدان����ی ریفراندۆم ده‌كه‌ن ،به‌اڵم وه‌ك تێبینی ده‌كرێ����ت كۆده‌نگی����ه‌ك له‌یه‌كێتیدا به‌دیناكرێ����ت س����ه‌باره‌ت به‌ریفراندۆم ،چه‌ند ده‌نگێك هه‌ن به‌ئاش����كرا ب����اس لهوه ده‌كه‌ن ئهو كه‌س����انه‌ی ده‌چنه كۆمیت����هی ریفراندۆم نوێنه‌رایه‌تی یه‌كیه‌ت����ی ناكه‌ن ،هۆكاری ئهو ناكۆكیانه چین؟ جه‌عفه‌ر ش����ێخ مس����ته‌فا :وه‌اڵم����ی ئهو پرس����یارانه ناده‌م����هوه بچ����ۆ ل����هو به‌ره‌اڵو مه‌ره‌اڵیان����هی ن����او یه‌كێیه‌ت����ی بپرس���� ه كه به‌هه‌وه‌س����ی خۆیان قس����ه‌ده‌كه‌ن له‌س����ه‌ر ریفراندۆم. ئاوێنه :زۆرجار مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی بڕیارده‌دات به‌اڵم بڕیاره‌كانی جێبه‌جێ ناكرێن وه‌ك گۆڕینی س����ه‌رۆكی فراكسیۆنی یه‌كێتی له‌په‌رله‌مان����ی عێراق ،ئایا ئه‌م����ه له‌بایه‌خی بڕیاره‌كانتان كه‌م ناكاته‌وه؟ جه‌عفه‌ر شێخ مس����ته‌فا :بڕۆ له‌مه‌كته‌بی سیاسی بپرسه. ئاوێن����ه :ب����اس ل����هوه ده‌كرێت ش����اناز ئیبراهیم ئه‌حمه‌د به‌هۆی نوسین‌و لێدوانیه‌وه له‌الیه‌ن كۆسره‌ت ره‌س����وڵه‌وه له‌پۆسته‌كه‌ی دورخراوه‌ته‌وه ،ئه‌مه وایه؟ جه‌عفه‌ر ش����ێخ مس����ته‌فا :من شاناز هه‌ر بهوه نازانم قسه‌ی له‌سه‌ر بكه‌م ،شاناز چیه باهه‌ر بڵێت ،ئهو قس����انه‌ی ئهو هه‌ر حسابی بۆ ناكرێت ،یه‌كێك بیه‌وێت یه‌كڕیزیی میلله‌ت تێكبدات ،یه‌كڕیزیی حیزب تێكبدات ،ده‌بێت چ حسابێكی بۆ بكه‌یت؟! منم تۆیت ئهحمهده
مه‌حموده ،هه‌ركه‌سێكه .من پێموایه ئه‌وانه ی یه‌كێتی ره‌س����هنو راس����ته‌قینه‌ن ریفراندۆم به‌پێویست ده‌زانن‌و ئاماده‌ن سه‌ری خۆشیانی له‌پێن����اودا دانێن ،ب����ه‌اڵم به‌ته‌كید كۆمه‌لێك خه‌ڵك ه����هن به‌رنامه‌ڕێژكراویی ئیش ده‌كه‌ن له‌ناو یه‌كێتی����دا دژی یه‌كڕیزی میلله‌ته‌كه‌ن، دژی یه‌كڕیزی یه‌كێتی‌‌و دژی هه‌مو ش����تێكن‌و دژی یه‌كێت����ی كارده‌ك����هن ،له‌كۆبونه‌وه‌كه‌دا ك����ه داده‌نیش����یت گوێی لێده‌گری����ت ده‌زانی ئه‌مه ئه‌جیندایه‌ك����ی تایبه‌تی خۆی هه‌یه به به‌رنامه‌وه هاتۆته ناو كۆبونه‌وه‌كه‌وه كه چی بكات ،بۆیه من پێموای����ه یه‌كێتی ،یه‌كێتیه ره‌س����ه‌نه‌كان خاوه‌نی هه‌ڵوێس����تی خۆیانن‌و به‌ڕه‌شیان وتوه ره‌ش‌و به‌سپییان وتوه سپی‌‌و له‌گه‌ڵ سه‌ربه‌خۆیی‌‌و ریفراندۆمدان. ئاوێن����ه :رێكخ����ه‌رو خان����هی راپه‌ڕاندنی بزوتنه‌وه‌ی گۆران زۆرینه‌یان هاوڕێ‌‌و هاوكاری تۆ‌و ئێوه بون ،پێشبینی ده‌كه‌یت ئه‌م ستافه چ جۆره سیاس����ه‌تێك په‌یڕه‌و بكه‌ن به‌رامبه‌ر به‌ریفراندۆم‌و كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان؟ جه‌عفه‌ر ش����ێخ مس����ته‌فا :گۆڕان هێزێكه بته‌وێ����ت‌و نه‌ته‌وێت قورس����ایی خ����ۆی هه‌یه له‌گۆڕه‌پان����ی كوردس����تاندا ،ئه‌وانه‌ی ئه‌مڕۆ له‌خانه‌ی راپه‌ڕاندندان هه‌موی پیاوی تێكۆشه‌رو مان����دون له‌كوردایه‌تیدا له‌پێش����مه‌رگایه‌تیدا، قوربانیی����ان داوه‌‌و فیداكاریی����ان ك����ردوه له‌ش����اخ‌و له‌شار ،ئه‌م ده‌ستكه‌وتانه كه هه‌یه ئه‌م����ڕۆ له‌كوردس����تاندا ئه‌وانیش وه‌كو هه‌مو تێكۆش����ه‌رێكی تر به‌هه‌قه‌ت شه‌ریكن تێیدا،
3
له‌به‌ر ئ����هوه من پێموایه وه‌فایان بۆ خه‌باتی خۆی����ان بۆ ئ����هو هاوڕێیانه‌ی كه به‌ش����ێك ی زۆری����ان له‌ژێ����ر فه‌رمانی ئه‌واندا به‌س����ه‌دان پێش����مه‌رگه ش����ه‌هیدو برینداربون له‌پێناوی ئه‌م ده‌س����تكه‌وتانه‌و له‌پێناوی سه‌ربه‌خۆیی كوردس����تان ،من پێموایه ئه‌وان����ه هه‌نگاوی باش ده‌نێن ،به‌اڵم به‌دڵنیایی له‌ناو ئه‌وانیشدا رێگری هه‌یه ،كه‌سانێك هه‌یه هیچ هه‌ست به به‌رپرسارێتی ناكه‌ن ،بیر لهوه ناكه‌نه‌وه كورد چ قوربانیه‌كی داوه ،چ فیداكاریه‌كی كردوه، ئێستا چ ده‌رفه‌تێكه بۆ ئهوهی یه‌كڕیزی ماڵی كورد بپارێزی����ن‌و یه‌كده‌نگ بین ،ئه‌گه‌ر ئێمه یه‌كده‌نگ بین من بڕوام هه‌یه هه‌ر كۆسپێكیش بێته رێم����ان‌و هه‌ر هه‌ڕه‌ش����ه‌یه‌كیش رومان تێبكات ده‌توانین روبه‌ڕوی ببینه‌وه. ئاوێنه :پێشبینی ده‌كه‌یت له 25ی ئه‌یلولدا به‌ڵێ به‌ڕێژه‌یه‌كی زۆر له‌نه‌خێر بباته‌وه؟ جه‌عفه‌ر ش����ێخ مس����ته‌فا :ب����ه‌ڕای من پێمخۆشه سه‌دی سه‌د ریفراندۆم به به‌ڵی بێت ،هه‌قیش����ه وابێت ،ماڵ نیه شه‌هیدی نه‌بێت ،برینداری نه‌بێت ،ئه‌نفال نه‌كرابێت، كیمیاباران نه‌كرابێت له‌سه‌ر سه‌ربه‌خۆیی، من بڕوام وانیه خه‌ڵكه ره‌سه‌نه‌كه برسیه‌تی كاری تێبكات ،من پێوایه لێدوانی هه‌ندێك خه‌ڵك����ی نابه‌رپ����رس ك����ه ب����ه به‌رنامه كارده‌ك����هن له‌میدیاكان����هوه ده‌چن پێش دوژمن ده‌كه‌ون ئه‌ڵێن ك����ورد ریفراندۆمی ناوێت ،وه‌ختی ریفراندۆم نیه ،من پێموایه ئ����ه‌وان دوژمنه‌كان فێریان كردون وا بڵێن، بۆ نمونه نه‌بونی موچه بوه‌ته پاس����اوێك‌و بوه‌ته زوڕنایه‌ك به‌ده‌می ئهو كه‌س����انهوه كه دژی هه‌م����و یه‌كڕیزیه‌كی كوردن ،دژی هه‌م����و مافێكن ب����ۆ ئه‌م هه‌رێم����ه ،بوه‌ته زوڕنای����ه‌ك به‌ده‌میانه‌وه به‌چه‌پ‌و راس����تا بای����ده‌ده‌ن له‌كۆڕو كۆبونهوهو له‌میدیاكاندا ك����ه به‌دڵنیایی كاریگه‌ری خ����ۆی ده‌بێت له‌سه‌ر ریفراندۆم. ئاوێنه :قسه‌ت چیه له‌سه‌ر ئهو كه‌مپینه گه‌وره‌یه‌ی شاس����وار عه‌بدولواحید به‌نیازه به‌نه‌خێر دژ به‌ڕیفراندۆم بیكات؟ جه‌عفه‌ر ش����ێخ مس����ته‌فا :شاسوار ئهو پیاوه نیه من قسه‌ی له‌سه‌ر بكه‌م. ئاوێنه :ئه‌ندامانی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی له‌و كه‌مپینه‌دا به‌شدار ده‌بن؟ جه‌عفه‌ر ش����ێخ مسته‌فا :من نازانم ئهوه ده‌چێته چ خانه‌یه‌كه‌وه ،چ جیاوازی هه‌یه له‌گه‌ڵ ئهو مه‌فره‌زه خاسانه‌ی كورد كه ببون به‌جاش‌و ده‌هاتن پێش����مه‌رگه‌یان شه‌هید ده‌كرد‌و كوردستانیان ئه‌نفال ده‌كرد‌و پێش س����وپای عێراقی ده‌كه‌وت����ن‌و گونده‌كانی كوردستانیان ته‌خت ده‌كرد ،ئه‌سڵه‌ن ئهو مه‌فره‌زه خاس����انه زۆر شه‌ریفترو نه‌جیبتر بون له‌و كه‌س����هی ئهو كه‌مپینه دروس����ت ده‌كات ،جا الیه‌نه ،شه‌خسه ،هه‌ركه‌سێك بێت واته بكوژی پێشمه‌رگه زۆر شه‌ریفتره له‌وانه ،ئهو داعش����ه زۆر شه‌ریفتره له‌وانه، چونك����ه ئ����هوه دوژمنێك����ه روبه‌ڕومانه‌‌و ده‌ڵێت كورد ده‌كوژم ،میلله‌ته‌كه یه‌كڕیزو یه‌كده‌نگ روب����ه‌ڕوی ده‌وه‌س����تێت ،به‌اڵم ئه‌وانه یه‌كڕیزی كورد تێكده‌ده‌ن‌و یارمه‌تی دوژمنان‌و داگیركه‌ران ده‌ده‌ن.
به‌بێ په‌رله‌مان هیچ مانایه‌ك نابه‌خشێت" .كاتێك ده‌توانرێ���ت په‌رله‌مان كارابكرێتهوه س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م بكرێ���ت له‌كاتێكدا ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دن ی سه‌رۆكی فراكسیۆن ی بهوهی ئهو هۆكاره‌ی په‌رله‌مانی په‌كخس���ت ماوه‌كه‌ی به‌س���ه‌رچوه .بۆیه ده‌بێت یاسای یه‌كگرتو له‌په‌رله‌مانی كوردستان پێی وای ه چاره‌سه‌ر بكرێت .ئه‌ویش مه‌سه‌له‌ی ویالیه‌ت ی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌م���وار بكرێت���هوه ،ی���ان هه‌تا زوتر په‌رله‌مان كارابكرێتهوه دره‌نگه .بارزانیو گۆڕینی سیس���ته‌م ی سه‌رۆكایه‌تی ه پێویس���ته په‌رله‌مان چاره‌سه‌ری كێشه‌ك ه ده‌بێت ئهو حزبان ه له‌به‌رامبه‌ر خه‌ڵك‌و خوا بۆ په‌رله‌مانی كوردس���تان ك ه سه‌رچاوه ی بكات به‌جۆرێك هه‌ر یاس���ایه‌ك له‌په‌رله‌مان چی بڵێن‌و چه‌ند ش���ه‌رمه‌زار بن بهوهی دو هه‌مو كێشه‌كان ی تر ی هه‌رێمی كوردستانه .ده‌رچێت بچێته ب���وار ی جێبه‌جێ كردنه‌و‌ه ساڵ ه ئهو ده‌زگا شه‌رعییه‌یان په‌كخستوه؟ هه‌روه‌ه���ا پێویس���ته پاش���ه‌كه‌وتی موچ ه ". له‌الی خۆیه‌وه شوكری ه شێخان ی ئه‌ندام ی هه‌ڵه‌دنی به‌ئاوێنه‌ی وت "كاتێك په‌رله‌مان نه‌مینێت‌و گوزه‌ران��� ی خه‌ڵك باش بكرێت، كارا دهكرێتهوه كه پرس���ی س���ه‌رۆكایه‌ت ی ئه‌وجا مه‌س���ه‌له چاره‌نوسسازه‌كانی تریش په‌رله‌مان له‌فراكس���یۆن ی كۆمه‌ڵ ی ئیسالم ی هه‌رێم چاره‌س���ه‌ر كرابێ���ت ،بهداخهوه ئهو وه‌ك مه‌س���ه‌له‌ی ریفراندۆم له‌په‌رله‌مانه‌و‌ه له‌ب���ارهی كاراكردن���هوه ی په‌رله‌مان���هوه به‌ئاوێن���ه ی وت "هه‌م���و خه‌ڵ���ك‌و ئێمه ی بابه‌ت ه له‌كۆبونه‌وه‌ك���ه ی ئه‌نجومه‌نی بااڵ ی بڕیاری له‌سه‌ر بدرێت". ش���ێركۆ حه‌مه‌ده‌می���ن س���ه‌باره‌ت په‌رله‌مانتاریش خوازی���اری كاراكردنه‌وه ی ریفراندۆم قسه‌وباسی لێو‌ه نه‌كراوه". ناوب���راو ئاماژه ی به‌وه‌ش ك���رد "ده‌بێت به‌دیاریكردن���ی واده‌ی كاراكردن���هوه ی په‌رله‌مانین .پێویس���ته الیه‌ن ه سیاسیه‌كان پرسی س���ه‌رۆكایه‌ت ی یه‌كێك بێت له‌بابه‌ت ی په‌رله‌م���ان له‌الی���هن ئه‌نجومه‌ن���ی ب���ااڵ ی كێش���ه‌كان ی خۆیان به‌الوه بنێ���ن ،چونك ه گفتوگ���ۆكان ،چونكه گه‌وره‌ترین كێش���ه ی ریفراندۆم���هوه به‌توانج���هوه ده‌ڵێ���ت "ئهو هه‌رێ���م كێش���هی زۆر ی هه‌یه پێویس���ت ی كوردس���تان ئ���هو پرس���ه ب���و ،په‌رله‌مان ئه‌نجومه‌نه حزبی ه ك ه شوێن ی هه‌مو شتێك ی به‌چاره‌س���ه‌ر كردن هه‌ی ه ك ه په‌یوه‌ندییان خودی خۆی كێش���ه ی نه‌بوه .پێویس���ت ه گرتوه‌ت���هوه له‌كوردس���تان ،بۆچی بڕیار ی به‌ژیان���ی هاواڵتیان���هوه هه‌ی���ه .ئه‌گ���ه‌ر الیه‌ن ه سیاسیه‌كان به‌رچاویان رۆشن بێت‌و نه‌مان ی پاش���ه‌كه‌وت ی موچهو باش���كردن ی الیه‌نه‌كان له‌الیه‌ن خۆیانه‌و‌ه هه‌نگاو بنێن، ئه‌وا ده‌توانن سه‌رجه‌م كێشه‌كان چاره‌سه‌ر ئهو بابه‌ت ه یه‌كالی���ی بكه‌نه‌وه .ئه‌وكاته‌ش گوزه‌ران ی خه‌ڵك نادات؟" په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی گ���ۆڕان جه‌ختی لهوه بكه‌ن". په‌رله‌م���ان ده‌توانێت ده‌س���ت به‌كاره‌كان ی ناوبراو ئاماژه ی بهوه كرد "پێویسته پێش خۆی بكات���هوه .ئێمه وه‌كو فراكس���یۆن ی ك���رده‌وه "هی���چ كاتێك گ���ۆڕان گفتوگۆ ی یه‌كگرتو هه‌مان پرۆژهی پێش���ومان ده‌بێت ره‌تنه‌كردوه‌ت���هوه ،به‌مه‌رجێ���ك پارت��� ی كاراكردنه‌وه ی په‌رله‌مان پرسی سه‌رۆكایه‌ت ی بۆ پرس���ی س���ه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم‌و باشترین نیه‌ت��� ی جد ی هه‌بێ���ت‌و ته‌نها مه‌به‌س���ت ی هه‌رێم چاره‌سه‌ر بكرێت‌و الیه‌نه‌كان له‌نێوان سیس���ته‌میش په‌رله‌مانی���ه ب���ۆ هه‌رێم ی له‌كاراكردن���هوهی په‌رله‌م���ان ئه‌نجامدان ی خۆیاندا باس��� ی لێو‌ه بكه‌ن ،چونكه خۆیان ریفراندۆم نه‌بێت .پێویس���ته پارتی وانه ی ده‌زانن ماوه‌ك ه به‌سه‌رچوه‌و پێویسته له‌ڕو ی كوردستان ". ش���ێركۆ حه‌مه‌ده‌می���ن په‌رله‌مانت���ار ی له‌ڕاب���ردو وه‌رگرتبێ���ت ك��� ه خوڵقێنه‌ر ی سیاسیو یاساییهوه چاره‌سه‌ر بكرێت .به‌بێ گ���ۆڕان له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان له‌باره ی كێش���ه‌كانه" .ئهو وتیش��� ی "كاتێك یاسا چاره‌س���ه‌ر ی پرسی س���ه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم كاراكردنه‌وه ی په‌رله‌مان بۆ ئاوێنه وتی"هه‌مو له‌په‌رله‌م���ان ده‌رده‌چێت ده‌بێ���ت ره‌وانه ی كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان زه‌حمه‌ته".
2
تایبه‌ت
) )587سێشه‌ممه 2017/8/1
پاشه‌كه‌وتی موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران ی كۆمسیۆن ی بااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كان البرا ئا :شۆڕش محه‌مه‌د ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی كۆمسیاران له‌كۆمسیۆنی بااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كان‌و راپرسی ده‌ڵێت "چه‌ند مانگێكه كۆمسیۆن خه‌ریكی بێنه‌‌و به‌رده‌یه بۆ ئهوهی نوسراوێك بك هنو پاشه‌كه‌وتكردنی موچه‌یان له‌سه‌ر البدرێت" .وته‌بێژی كۆمسیۆنیش ره‌تیده‌كاته‌وه داواكاری البردنی پاشه‌كه‌وتی موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران له‌الیه‌ن كۆمسیۆنه‌وه ئاراسته‌ی سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران كرابێت. به‌پێ����ی زانیارییه‌كان����ی ئاوێنه‌ش دوێنێ (دوشه‌ممه) له‌پێدانی موچه‌ی مانگی ئایار ی كۆمس����یۆنی بااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كان‌و راپرسی پاشه‌كه‌وتی موچه‌كه البراوه‌‌و فه‌رمانبه‌رانی كۆمسیۆن موچه‌ی ته‌واوه‌تیان وه‌رگرتوه. س����ه‌مه‌د بێتواته‌یی ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی كۆمس����یاران له‌كۆمسیۆنی بااڵی هه‌ڵبژاردن ره‌تیك����رده‌وه ك����ه ئ����هو به‌ش����ێك بێ����ت له‌داواكارانی البردنی پاش����ه‌كه‌وتی موچه‌ی سه‌ر كۆمس����یاران‌و كارمه‌ندانی كۆمسیۆن. بێتواته‌یی ده‌ڵێت به‌ر له‌وه‌ی له‌س����ه‌ره‌تای ئه‌م مانگه‌دا س����ه‌ردانی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم بكه‌ن ،به‌هاوكاره‌كانی راگه‌یاندوه "نه‌نگییه ئهو داواكارییه بكه‌ین .ئهوه كاری ئێمه نییه
كه جیاكاریك����ردن له‌نێ����وان فه‌رمانبه‌ران‌و س����واڵ بكه‌ین ،به‌اڵم ئه‌وان هه‌ر س����وربون البردن����ی پاش����ه‌كه‌وتی موچ����ه له‌س����ه‌ر له‌سه‌ر داواكه‌‌و كردیانه نوسراوی فه‌رمیش". ده‌زگایه‌ك‌و هێشتنه‌وه‌ی له‌سه‌ر ده‌زگاكانی بۆیه له‌الی د.فوئاد حس����ێن "داوای البردنی ت����ر نادادپه‌روه‌ریی����هو "پێویس����ته خودی پاش����ه‌كه‌وتی موچه‌كه‌ی����ان ك����ردو كاره‌كه كۆمس����یۆن خۆی نه‌هێڵێت ئهو جیاكاری‌و روبه‌ڕوی كاك دڵش����اد ش����ه‌هاب راوێژكاری نادادپه‌روه‌ریی����ه هه‌بێت له‌نێ����وان ئه‌وان‌و سه‌رۆكی حكومه‌ت كرایه‌وه". شوێنێكی تردا" .جگه له‌وه‌ش به وته‌ی ئهو حاكم سه‌مه‌د ده‌ڵێت "رۆژی17ی ته‌موزی "ئه‌م����ه ده‌ریده‌خات كه داه����ات هه‌یه به‌اڵم ئه‌مس����اڵ دیس����انهوه ئهو بابه‌ته خرایه نێو حكومه‌ت به‌یه‌كسانی‌‌و دادپه‌روه‌رانه دابه‌شی باس����ی كۆبونه‌وه‌ی كۆمس����یۆن‌و هه‌ش����ت ناكات به‌س����ه‌ر فه‌رمانبه‌راندا" .چونكه وه‌ك ئه‌ندامه‌ك����هی ئه‌نجوم����هن ره‌زامه‌ن����د بون ئهو ده‌ڵێت "ئهو كاره نیش����انه‌ی پرس����یار له‌س����ه‌ری ،ته‌نها من به‌ده‌س����توخه‌تی خۆم له‌سه‌ر كۆمسیۆن دروس����تده‌كات‌و واده‌كات نوس����راوی ناقایلبونم به‌و داوایه پێشكه‌ش هاواڵتیانی����ش متمانه‌ی����ان ب����هو ده‌زگای����ه كردوه". نه‌مێنێت". جه‌غتیش����ی كردهوه "كاتێك س����ه‌رۆكی ئارام جه‌مال به‌رپرسی په‌یمانگای كوردی كۆمسیۆن به‌ناوی ئه‌نجومه‌نه‌وه ئهو داوایه‌ی بۆ هه‌ڵبژاردن جه‌غت له‌سه‌ر ئهوه دهكاتهوه له‌س����ه‌رۆكی حكومه‌ت ك����رد ،منیش ده‌قی كه ئه‌م كاره ناسیس����تمی‌‌و میزاجیه‌تی ئهو ناقایلبونییه‌كه‌ی خۆمم له‌به‌رده‌م س����ه‌رۆكی نوخبه ده‌سه‌اڵتداره نیشان ده‌دات كه به‌پێی حكومه‌ت����دا خوێنده‌وه .داواش����م لێكرد ئهو كارو به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان كارده‌كه‌ن. داواكارییه جێبه‌جێ ن����ه‌كات ،چونكه ئهوه وتیش����ی "ب����ۆ نمون����ه ك����ه ئیش����یان گهندهڵیو خ����ۆ جیاكردنه‌وه‌ی����ه له‌خه‌ڵك، نوسراوەکەی هەندرێن محەمەد به‌پێشمه‌رگه‌‌و هێزه‌كانی ناوخۆ بو ،له‌كاتی ئه‌گه‌ر كردیش����تان ناوی منی لێ ده‌ربهێنن، زرار جه‌غ����ت له‌س����ه‌ر ئ����هوه دهكاتهوه به‌ئیجابی باس كراوه .له‌وێ پێشنیار كراوه خۆی����دا موچه‌كانیان ده‌ده‌ن����ێ ،كه كاریان من پێی رازی نیم". ش����یروان زرار وته‌بێژی كۆمسیۆنی بااڵی ك����ه كۆمس����یۆن خ����ۆی داوای البردن����ی هه‌وڵ بدرێت پاشه‌كه‌وتی موچه بۆ كۆمسیۆن پێیان نه‌بو موچه‌یان ناده‌نێ". هه‌ڵبژاردنه‌كان ره‌تیده‌كاته‌وه سیس����تمه‌كه پاش����ه‌كه‌وتكردنی موچ����هی نه‌ك����ردوه .دیراسه‌ت بكرێت ،یان پاشه‌كه‌وته‌كه هه‌موی ئارام پێی وایه فه‌رمانبه‌رانی كۆمس����یۆن چوبێت����ه بواری جێبه‌جێكردن����هوهو ده‌ڵێت "حكومه‌ت خۆی چاودێری ده‌زگاكان ده‌كات‌و البدرێت یان رێژه‌یه‌كیان بۆ البده‌ن". به‌شێكن له‌سیس����تمی موچهو پێویسته كه "پێش����نیارێكه كراوه بۆ حكومه‌ت‌و نازانرێت له‌و چوارچێوه‌یه‌ش����دا چاودێری ده‌زگاكه‌ی ت����ه‌الر له‌تیف ئه‌ندامی لیژنه‌ی یاس����ای ی موچه‌ی ئه‌وانیان چ����اك كرد هه‌موی چاك ك����ردوهو كاره‌كان����ی له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران په‌رله‌مان����ی كوردس����تان ل����هو بڕوایه‌دایه بكه‌ن .چونكه "ش����وێنێك ك����ه كارت پێی په‌سه‌ند ده‌كرێت یان نا".
بو ،بێیت بڕیارێك����ی تایبه‌تی بۆ دابڕێژیت، ش����وێنێكیش كاری نه‌م����ا ئیت����ر بیخه‌یت ه ده‌ره‌وه‌ی بازنه .ئه‌مه نیش����انه‌ی ئه‌وه‌یه كه پارهو داهات ههیهو ئه‌وان پاره‌كه به‌و جۆره به‌كارده‌هێنن كه ئیشوكاره‌كانی خۆیانی پێ رایی بكه‌ن". هاوژی����ن عوم����ه‌ر لێپرس����راوی ناوه‌ندی هه‌ڵبژاردنی كۆمه‌ڵی ئیس��ل�امی كوردستان له‌گه‌ڵ ئهوهی به‌یاسایی‌‌و ده‌ستوری ده‌زانێت كه ه����ه‌ر فه‌رمانبه‌رێك موچ����هی ته‌واوه‌تی به‌بێ پاش����ه‌كه‌وت وه‌ربگرێت ،به‌اڵم ئاماژه بهوه ده‌كات كه ده‌سه‌اڵت ،پێدانی ئه‌م مافه بۆ مه‌به‌ستێكی تر به‌كارده‌هێنێت. ئهو خۆپیش����اندانی مامۆستایان به‌نمونه دێنێت����هوه ك����ه دوای په‌ككه‌وتنی خوێندن بۆ دو مان����گ زیاتر وه‌اڵمی����ان نه‌درایه‌وه. چونكه به وته‌ی ئهو "ده‌س����ه‌اڵت له‌هه‌رێمدا ده‌سه‌اڵتێكی خێڵه‌كییه‌‌و كاری به‌شه‌ریحه‌ی مه‌ده‌نی نییه ،به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ردا له‌ماوه‌یه‌كی كه‌مدا پاشه‌كه‌وتی موچه‌ی له‌سه‌ر هه‌ندێك هێزی ئه‌منی‌‌و سه‌ربازی البرد". هاوژین پێی وایه "البردنی پاش����ه‌كه‌وتی موچه‌ی كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌كان لێكه‌وته‌ی س����لبی‌‌و ده‌رونیش����ی ده‌بێت له‌س����ه‌ر كۆی فه‌رمانبه‌رانی تر ،چونكه زیاتر له‌دو س����اڵه داوای البردنی سیس����تمی پاشه‌كه‌وتكردنی موچه ده‌كه‌ن‌و وه‌اڵمیان نادرێته‌وه".
نوێنەری حکومەتی هەرێم لەفەرەنسا:
هەڵوێستی ماکرۆن هەمان هەڵوێستی هۆالندە بەرامبەر بەکورد ئا :ئاوێنە
زۆرێک لەچاودێران پێیانوایە بەهەڵبژاردنی "ماکرۆن" وەک سەرۆکی فەرەنسا ،گۆڕانکارییەک لەسیاسەتی دەرەوەی فەرەنسادا بەرامبەر بەسوریاو عێراق بەدیهاتوە ،بەاڵم نوێنەری حکومەتی هەرێم لەفەرەنسا" ،عەلی دۆڵەمەڕی" لەم گفتوگۆیەی ئاوێنەدا دەڵێت "سیاسەتی سەرۆک ماکرۆن درێژەپێدەری سیاسەتی سەرۆک هوالند دەبێت سەبارەت بەهەرێمی کوردستان". ئاوێنە :ئایا هەس���تناکەن فەرەنسای ماکرۆن هەڵوێس���ت‌و روانینی بەرامبەر بەکورد تائەندازیەک جیاوازە لەفەرەنسای هۆالند کە بایەخ���ی تایبەتی بەهەرێمی کوردستان دەدا؟ عەل���ی دۆڵەمەڕی :هێش���تا زۆر زوە کە بڕی���ار بدەین لەس���ەر سیاس���ەتی س���ەرۆک ماکرۆن س���ەبارەت بەهەرێمی
کوردستان ،بەو پێیەی کە لەناوەڕاستی مانگ���ی ٥ی ئەمس���اڵ بوەتە س���ەرۆک کۆماری فەرەنساو کێشە ناوخۆییەکانی فەڕەنس���ا ئەولەویاتی هەیە بۆ سەرۆک ماکرۆن ،هەروەها هەڵبژاردنی پەرلەمانی فەرەنسی لەناوەراستی مانگی حوزەیرانی ئەمس���اڵ‌و چەندین کێش���ەی تر وەکو پێکهێنانی حکومەتی نوێ‌و پەرلەمانێکی نوێ‌و س���ەرقاڵبون بەکێشەکانی ناوخۆ بەتایبەتی لەڕوی دارایی‌و یاس���اییەوە. فەڕەنسا هەمیشە دۆس���تی کورد بوەو یارمەتی گەلی کوردی داوەو سیاسەتی سەرۆک ماکرۆن درێژەپێدەری سیاسەتی س���ەرۆک هوالند دەبێت‌و بگرە زیاتریش بەتایبەتی بۆ هەرێمی کوردستان. ئاوێن���ە :پێتانوانیی���ە پش���تگیریی فەرەنس���ا لەڕیفراندۆم���ی هەرێم���ی کوردستان بەئەندازەی پشتگیریی نییە لەکوردس���تانی س���ەردەمی ش���ەڕی دژ بەداعش؟ عەلی دۆڵەم���ەڕی :پەیوەندی لەنێوان گەل���ی کوردو فەرەنس���ا پەیوەندییەکی
مێژوی���یو پت���ەوە ک���ە رۆژ دوای رۆژ لەبەرزبونەوەدایەو فەرەنس���ا هەمیش���ە یارمەتی گەلی ک���وردی داوە بەتایبەتی لەکاتی تەنگانەدا .لەساڵی ١٩٩١بەهۆی واڵتی فەرەنس���اوە بو ک���ە ئەنجومەنی ئاس���ایش بڕی���اری٦٨٨ی دەرک���رد بۆ پاراستنی هەرێمی کوردستان ،هەروەها لەس���اڵی ٢٠١٤لەکاتی هێرش���ی داعش بۆ سەر کوردس���تان ،وەزیری دەرەوەی فەرەنس���ا یەکەمین وەزیر بو کە ٣رۆژ پاش هێرشەکە سەردانی هەولێری کردو پاڵپش���تی خۆی بۆ هەرێمی کوردستان دەربڕی‌و لە ٢٠١٤/٩/١٢خودی سەرۆکی فەرەنسا سەردانی هەرێمی کوردستانی کرد کە ئەوەش هەنگاوێکی زۆر ئیجابی‌و پڕ بایەخ بو بۆ گەلی کورد .هاوکارییەکان تاکو ئێستا بەردەوامن‌و هیچ گوڕانکاریی بەسەردا نەهاتوە ،بەڵکو پەیوەندییەکان رۆژ بەڕۆژ لەبەرزبونەوەدایە. ئاوێنە :لەچەند رۆژی رابردودا قس���ەو باس���ی ئەوە هەبو کە بارزانی سەردانی فەرەنس���ای ک���ردوە ،بەب���ێ ئ���ەوەی ریکالم
مەبەستی سەردانەکەی ئاشکرا بکرێت، ئایا ئەم سەردانە ئەنجامدرا؟ عەل���ی دۆڵەمەڕی :س���ەرۆک بارزانی س���ەردانی فەرەنس���ای نەکردوە ،تەنها سەردانی بروکسلی کردوە کە کۆبونەوەی لەگ���ەڵ پەرلەمانی ئەوروپی‌و حکومەتی بەلژی���کاو نوێنەرانی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەدەرەوە هەبوە. ئاوێنە :ئەوەی تێبینی دەکرێت ماکرۆن تائێستا ئامادە نەبوە پێشوازی لەبارزانی بکات بەپێچەوانەی هۆالندەوە ،هەروەها ماکرۆن نیەتی ئەوەشی دەرنەبڕیوە کە س���ەردانی هەرێمی کوردس���تان بکات، بەڕێزتان وەک نوێنەری حکومەتی هەرێم چ ئاماژەیەک لەمەدا دەخوێننەوە؟ عەلی دۆڵەم���ەڕی :هەروەکو ئاماژەم پێدا هێشتا زوە بڕیار لەسەر سیاسەتی دەرەوەی س���ەرۆک ماکرۆن بدەین ،بەو پێیەی کە ماوەیەک���ی زور کەمە بوەتە سەرۆکی واڵت‌و پاشان هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی فەرەنس���ا هەبوەو هەروەها خەریکی پێکهێنان���ی حکومەتێکی نوێ
بوە بۆ فەرەنس���او ئێستاش پشوەکانی هاوی���ن لەفەرەنس���ا دەس���تیپێکردوە. سیاس���ەتی دەرەوەی س���ەرۆک ماکرۆن هەمان سیاسەتی سەرۆک هۆالند دەبێت بەو پێیەی کە سەرۆک ماکرۆن راوێژکاری بەڕێزیان ب���وەو هەروەها وەزیریش بوە لەکابینەی س���ەرۆک هۆالن���دو ئەندامی پارتی سوشیالیس���تی فەرەنساش بوەو گەل���ی ک���ورد لەنزیکەوە دەناس���ێت. راوێژکاری ئێستای دیپلوماسی سەرۆک ماکرۆن ،بەرپرس���ی کابین���ەی وەزیری دەرەوەی فەرەنس���ا "بێرنارد کوشنەر"ە کە یەکێکە لەدۆس���تە هەرە نزیکەکانی ک���وردو بەڕێ���ز کوش���نەر پش���تگیری لەس���ەربەخۆیی کوردس���تان دەکات. هەروەه���ا وەزیری دەرەوەی ئیس���تای فەرەنس���ا ،وەزی���ری پێش���وی بەرگری فەرەنسا بوە کە چەندین جار سەردانی هەرێمی کوردس���تانی ک���ردوە ،ئەمانە هەمو ئ���ەوە دەردەخەن کە فەرەنس���ا وەک هەمیشە رێز لەئیرادەی گەلی کورد دەگرێت‌و هاوکاری دەکات
عەلی دۆڵەمەڕی
عیادەی شەوانە رۆژی پسپۆڕیی ئاشتی
دکتۆر سروە ئەرکان ساڵح پزیشکی پسپۆڕی نەخۆشییەکانی مندااڵن دکتۆرا (بۆرد) لەنەخۆشییەکانی مندااڵن‌و تازە لەدایکبوان M.B.Ch.B, F.I.B.M.S, ped. )(Baghdad
تەنها هەزار سلێمانی گەڕەکی ئاشتی ـ پشت شیرینی تابان تەنیشت باخچەی ساوایانی هەنگ 07707711011 0533292900
ریکالم
هەنوکە
) )587سێشه‌ممه 2017/8/1
5
ناكۆكی "ماڵی شیعه"سه‌ركرده‌كانیان له‌سعودی ه نزیك‌و له‌ئێران دور ده‌خاته‌وه په‌رله‌مانتارێكی كورد له‌به‌غدا :به‌دوری نازانم فراكسیۆنه كوردیه‌كان به‌سه‌ر دو به‌ره ی "سه‌دری"و "مالیكی"دا دابه‌ش بن ئا :مه‌زهه‌ر كه‌ریم سه‌ردانه‌كه‌ی موقته‌دا سه‌در بۆ سعودیه‌و كۆبونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ محه‌مه‌د بن سه‌لمانی جێنشینی ئهو واڵته، به‌گرنگترین روداوی سیاسی ئه‌م چه‌ند ساڵه‌ی هێزه شیعیه‌كانی عێراق داده‌نرێت .په‌رله‌مانتارێكی كورد له‌به‌غدا هیوای ئهوه ده‌خوازێت كه ئه‌م روداوه لێكه‌وته‌ی ئهوهی نه‌بێت فراكسیۆنه كوردییه‌كان به‌سه‌ر دو به‌ره‌ی ره‌وتی "سه‌دری"و به‌ره‌ی "مالیكی"دا دابه‌ش بكات. یه‌كش���ه‌ممه‌ی رابردو ،موقته‌دا سه‌در له‌هه‌نگاوێكی چاوه‌ڕواننه‌كراودا گه‌یشته س���عودیه .ئ���ه‌م س���ه‌ردانه‌ی موقته‌دا‌و كۆبونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ محه‌مه‌د بن سه‌لمان، له‌ناوه‌ن���ده ش���یعییه‌كانی ناوچه‌ك���ه‌دا به"ته‌قینه‌وه" ناوده‌برێت .وا پێش���بینی ده‌كرێ���ت زۆر به‌نهێن���ی ئاماده‌كاری���ی ب���ۆ س���ه‌ردانه‌كه كرابێ���ت‌و ته‌نان���ه‌ت له‌ترس���ی دزه‌كردن له‌به‌ش���ێك له‌ماڵی "سه‌دری"یش ش���اردرابێته‌وه ،هه‌ربۆیه ناوه‌نده ش���یعییه‌كان ئه‌م س���ه‌ردانه‌ی موقته‌دا ب���ۆ ری���از به"ماڵئاوایی كردن له‌ت���اران" ناوده‌به‌ن .ناوه‌نده سیاس���یه ش���یعییه‌كان هه‌ماهه‌نگ ی له‌نێوان ریازو حه‌نان���ه "ش���وێنی نیش���ته‌جێ بون���ی موقته‌دا سه‌در له‌نه‌جه‌ف" ،ده‌گه‌ڕێننه‌وه بۆ هه‌وڵی ژێربه‌ژێری باڵیۆزی پێش���وی س���عودیه له‌عێراق "س���امر س���ه‌بهان"، كه دواتر له‌الی���هن حكومه‌تی عێراقه‌وه ده‌رك���راو ئێس���تا وه‌زی���ری كاروباری كه‌نداوه له‌سعودیه‌و له‌فڕۆكه‌خانه‌ی جده پێشوازییه‌كی گه‌رمی له‌موقته‌دا كرد. س���ه‌درو حه‌كی���م ك���ه ناودارتری���ن بنه‌ماڵ���هی ش���یعه‌ن‌و بۆ چه‌ن���د نه‌وه ده‌چێت ده‌س���ه‌اڵتێكی گه‌وره‌ی دینی‌‌و دنیایی���ان هه‌یه ،مه‌یلێكی ئاش���كرایان ب���ۆ س���ه‌ربه‌خۆیی له‌بڕیاردان���دا ههیهو خوازی���ارن مه‌رجعیه‌تی ش���یعه س���ه‌ر
شه‌رم ه بۆ كورد ی بچێت ه پاڵ مالیك یان موقته‌دا سه‌در
محەمەد بن سەلمان‌و موقتەدا سەدر به‌حه‌وزه‌ی نه‌ج���ه‌ف‌و عێراق بێت ،نه‌ك حه‌وزه‌ی قوم‌و ئێران. ئه‌حمه‌دی حاجی ره‌شید په‌رله‌مانتاری كۆمه‌ڵی ئیس�ل�امی له‌په‌رله‌مانی عێراق به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه موقته‌دا س���ه‌در جی���اواز له‌هێ���زه ش���یعیه‌كانی دیكه، ئاره‌زوی مه‌رجه‌عیه‌تی عێراقی ده‌كات‌و كاری بۆ ده‌كات .ئه‌مه‌ش به‌ش���ێوه‌یه‌ك له‌ش���ێوه‌كان نیگه‌رانی دروس���تكردوه له‌نێوان ره‌وت���ی س���ه‌درو ئێرانیه‌كاندا به‌حكومی ئهوهی سعودیه له‌گه‌ڵ ئێراندا دوژمنایه‌تیه‌كی گه‌وره‌ی هه‌یه .ئهو وتی "هۆكارێكی دیك���ه‌ش ئه‌وه‌یه كه به‌ره‌و هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی عێراق له2018دا ده‌چین‌و هێزه ش���یعیه‌كان هه‌ر یه‌كه‌یان ده‌یه‌وێت پاڵپش���تی بۆ پڕۆژهی سیاسی خۆی ده‌سته‌به‌ر بكات". وتیش���ی "موقته‌دا س���ه‌در ده‌یه‌وێت كوتله‌ك���هی ته‌نها له‌ش���یعه پێكنه‌یه‌ت‌و سونه‌شی تێدا به‌ش���داربێت .به‌تایبه‌تی
ل���هو ناوچان���هی نه‌ی���اری حكومه‌تیان تێدای���ه ،زۆربه‌ی كوتل���ه‌كان له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دان ئهو فراكسیۆنه‌ی پێكیده‌هێنن ته‌نها یه‌ك تایه‌فه‌و یه‌ك پێكهاته‌ی تێدا نه‌بێت". موقته‌دا ،به‌دوژمنی سه‌رسه‌ختی نوری مالیكی داده‌نرێت ،مالیكیش به‌دۆس���تی نزیكی ئێ���ران‌و حزبواڵی لوبنان‌و رژێمی ئه‌س���هدو به‌فه‌رمانده‌ی راس���ته‌قینه‌ی حه‌شدی ش���ه‌عبی ناوده‌برێت .سعودیه ده‌یه‌وێت هه‌یبه‌تی ئێران‌و نوری مالیكی له‌ڕێگه‌ی ئه‌م سه‌ركرده شیعه نه‌جه‌فییه‌وه تێكبش���كێنێت ،كه له‌خۆپیشاندانه‌كانی دو ساڵ له‌مه‌وبه‌ردا هه‌وادارانی دروشمی "ئێران ب���ۆ ده‌ره‌وه"ی���ان به‌رزكرده‌وه. ئێستا ده‌یه‌وێت له‌ڕێگه‌ی هاوپه‌یمانییه‌وه له‌گه‌ڵ ئه‌یاد ع���ه‌الوی‌‌و عه‌بادی‌‌و عه‌مار حه‌كیم ده‌رفه‌ت���ی مانۆركردن له‌به‌رده‌م مالك���ی ته‌ن���گ بكات���هوهو كۆتای���ی به‌چاالكییه‌كانی "حه‌ش���دی ش���ه‌عبی" بهێنێت .جێگه‌ی س���ه‌رنجه كه هاوكات
له‌گ��� هڵ س���اته‌وه‌ختی س���ه‌ردانه‌كه‌ی موقته‌دا ،سعودیه هه‌ڵمه‌تێكی گه‌وره ی له‌دژی حه‌شدی شه‌عبی ده‌ستپێكرد‌وه. ئه‌حمه‌دی حاجی ره‌شید ئاماژه بهوه ده‌كات كه ئه‌م س���ه‌ردانه‌ی موقته‌دا بۆ سعودیه ئهوه ده‌گه‌یه‌نێت ناوماڵی شیعه هه‌ڵوه‌ش���اوه‌ته‌وه ،ئهو وتی "سعودیه ئاره‌زوی ئ���هوه ده‌كات به‌ره‌ی مالیكی‌‌و حه‌ش���دی ش���ه‌عبی الواز بێت .به‌بڕوای من بانگهێشتنامه‌كه‌ی موقته‌دا سه‌در بۆ سعودیه خوێندنه‌وه‌ی ئهوهی بۆ ده‌كرێت، كه نێوانی ره‌وتی س���ه‌دری‌‌و ئێرانیه‌كان به‌ره‌و ئاڵۆزی زیاتر ده‌ڕوات". س���ه‌باره‌ت به‌لێكه‌وته‌ی ئ���ه‌م روداوه له‌سه‌ر فراكسیۆنه كوردیه‌كان له‌به‌غداو ئه‌گ���ه‌ری دابه‌ش���بونیان به‌س���ه‌ر دو به‌ره‌ی "س���ه‌دری‌‌و مالیكی"دا ،ئهو وتی "ئێس���تا هێزه كوردیه‌كان له‌شپرزه‌ترین كاتیاندان .تائێس���تا دیار نیه ئایا پاش ئهو جه‌مسه‌ربه‌ندییه‌ی له‌عێراقدا دروست ده‌بێت ،ئه‌وان وه‌ك خۆیان به‌شپرزه‌یی
ده‌مێننه‌وه یان یه‌ك فراكس���ۆنی به‌هێز پێكده‌هێن���ن ،یاخود ئه‌وانی���ش به‌پێ ی نزیكییان له‌و واڵتانه دابه‌شده‌بن به‌سه‌ر هاوپه‌یمانی توركی ئه‌مریكی س���عودی یان روسی ئێرانیدا". وتیش���ی "به‌ب���ڕوای م���ن كوردی���ش دابه‌ش���ده‌بێت به‌س���ه‌ر ئ���هو دو هاوپه‌یمانێتییه‌دا ،الیه‌ن���ه كوردییه‌كان ل���ه‌كام ده‌وڵه‌تی ئیقلیمی���هوه نزیكبن، دابه‌شده‌بن به‌سه‌ر ئهو ده‌وڵه‌ته‌دا". به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ردا ،شاخه‌وان عه‌بدواڵ په‌رله‌مانت���اری عێ���راق له‌فراكس���یۆن ی پارتی جه‌غت لهوه ده‌كات كه ش���ه‌رمه ب���ۆ ك���ورد بچێته پ���اڵ مالیك���ی یان موقته‌دا س���ه‌در .ئهو وتی "چونكه ئێمه پرسێكمان هه‌یه كه پرسی نه‌ته‌وه‌یه‌كه، هه‌ربۆیه ئ���هوه گونجاو نیه كورد له‌هه‌ر به‌ره‌یه‌كدابێت". وتیش���ی "وه‌فدێكی بااڵی عه‌شایه‌ری س���ونه ماوه‌یه‌ك پێش ئێستا سه‌ردانی
كاك مه‌س���عودیان كرد كه ئهو ده‌وڵه‌ت ه كوردیه دروستده‌كات چه‌ند پارێزگایه‌كی س���ونیش به‌ش���داربن‌و ده‌وڵه‌تێك���ی س���ونی بێت ،ب���ه‌اڵم جه‌نابیان ئه‌وه‌یان ره‌تكرده‌وه‌‌و وتی ئهو ده‌وڵه‌ته‌ی كه ئێمه دروس���تیده‌كه‌ین ،ده‌وڵه‌تی كوردستانه. ئێمه كێش���ه‌مان له‌گه‌ڵ مه‌زهه‌ب‌و ئاین نیه ،پرس���ی لهوه گه‌وره‌ترمان هه‌یه كه نه‌ته‌وه‌ی كورده". جه‌غتی له‌وه‌ش كرد كه خۆیان له‌هه‌مو ئ���هو فراكس���یۆنانه‌ی عێ���راق به‌كه‌متر نازان���ن تاببین به‌پیاوی ئه‌وان .ئهو وتی "یه‌كێتی هه‌م���ان بۆچونی ئێمه‌ی هه‌یه له‌به‌غدا .هه‌ر وه‌فدێك���ی هه‌رێم ئه‌ندام سیاس���یه‌كانی یه‌كێت���ی له‌گه‌ڵ بوبێت‌و ئه‌ندام په‌رله‌مانێكی یه‌كێتی به‌رژه‌وه‌ندی هه‌بوبێت له‌گه‌ڵ ره‌وتێكی شیعیی یه‌كێتی لێپێچینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ كردوه". وتیش���ی "هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تاوه موقته‌دا س���ه‌در له‌گه‌ڵ ئێ���ران‌و دروس���تكردنی حه‌ش���دی ش���ه‌عبی نه‌بو ،له‌گه‌ڵیش���ی نابێت‌و دژیه‌تی".
تارمایی ریفراندۆمی كوردستان درز دەخاتە بەستەڵەكی رۆژهەاڵتی ناوەڕاستەوە ئا :نیاز محەمەد ریفراندۆمی هەرێمی كوردستان، خۆرهەاڵتی ناوەڕاستی خستۆتە ژێر كاریگەری خۆیەوە ،بەپێی قسەی شارەزایان واڵتانی ناوچەكە ترسی ئەوەیان هەیە جیابونەوەی هەرێم لەعێراق هەنگاوێك بێت بۆ لەبەریەكهەڵوەشاندنی ئەو نەخشانەی كە سەد ساڵ لەمەوبەر بەزۆر لەالیەن واڵتانی سەركەوتوی جەنگی جیهانی یەكەمەوە بەسەر گەالنی ناوچەكەدا سەپێنران. گەلی ك���ورد كە ژم���ارەی خۆی لەچل ملیۆن دەدات ،سەد ساڵ لەمەوبەر لەپالنی داڕشتنەوەی ناوچەكەدا بەسەر چوار واڵتی عێراق ،سوریا ،توركیاو ئێراندا دابەشكرا، ئەمڕۆ لەباشوری ئەو واڵتە پارچەكراوەوە دەیەوێ���ت لەڕێگ���ەی ریفراندۆم���ەوە ئەو پەیامە بەواڵتە زلهێزەكانی دنیاو ناوچەكە بدات كە دەبێ���ت وەك ژمارەیەكی گەورە لەگۆڕانكارییە نوێكاندا حسابی بۆ بكرێت. دكت���ۆر می���رۆ عەلی���ار ،ئەندام���ی دەفتەری حزبی دیموكراتی كوردس���تانی ئێران ،باس ل���ەوە دەكات كە خۆرهەاڵتی ناوەڕاس���ت گرنگی خۆی هەیەو ناوەندی بەرژەوەن���دی گەلێك لەواڵتان���ی زلهێزی دنیایە بۆیە هەنگاوی هەرێمی كوردس���تان بۆ سەربەخۆیی لەم ناوچەیەدا كاریگەری نەك لەس���ەر واڵتان���ی ناوچەك���ە بەڵكو لەسەر تەواوی واڵتانی خاوەن بەرژەوەندی لەخۆرهەاڵتی ناوەڕاستدا دەبێت. ئەو واڵتانەی ناوچەكە كە پاش ش���ەڕی جیهانی یەكەم بەزۆر دروستكراون خاوەنی سیس���تمی دیكتاتۆرین‌و بەب���ڕوای دكتۆر میرۆ فەرمانڕەواكانی���ان پێیانوایە دەبێت ئەو نەخش���انە بەو س���تەمەی ناویانەوە تائەبەد بمێننەوە.
پێدەچێت بەرنامەیەك بۆ دوبارە داڕشتنەوەی جوگرافیای سیاسی لەم ناوچەیەدا لەئارادا بێت، لەدۆخێكی لەو جۆرەدا ئەگەر پالنێكی وا كاری لەسەر بكرێت ،ئیتر هەر هەنگاوێكی دابەشكاری دەبێت بەپێگەیەك بۆ هەنگاوی دوای خۆی میرۆ باس لەوە دەكات كە كوردستانێكی سەربەخۆ لەناوچەكە جگە لەوەی كاریگەری دەبێت لەسەر هەڵوەشاندنەوەی ئەو نەخشە داس���ەپێنراوانەی هەن ،كورد فاكتەرێكی یاریدەدەریش دەبێت لەدیموكراتیزەكردنی خۆرهەاڵتی ناوەڕاستداو ئەمەش ترسێكی گەورەی الی فەرمانڕەوایانی س���تەمكاری ناوچەكە دروستكردوەو وتیشی "بەراورد بە واڵتانی دەوروبەر بەبێ هیچ زیادەڕۆییەك لەڕوی دیموكراسیەوە هەرێمی كوردستان پێشكەوتوترە". واڵتانی ناوچەكە پاساویان بۆ بەرگرتن لەس���ەربەخۆیی كوردس���تان ئەوەی���ە كە ناوچەكە توشی گێژاوو ناسەقامگیرییەكی
دیكە دەكات بەاڵم بەب���ڕوای دكتۆر میرۆ خوێندن���ەوەی واڵت���ان بۆ س���ەقامگیری واقیعی نییە .ئەو نمونەی ئێران دێنێتەوەو دەڵێت "لەڕوانگەی ئێرانەوە س���ەقامگیری مانەوەو پاراستنی ئەو رژێمەیە كە لەئێران بەهەمو ش���ێوەیەك پێكهات���ە نەتەوەیی‌و مەزهەبییەكان���ی دیكە س���ەركوتدەكات"، دكتۆر میرۆ پێش���ی وایە بەش���ێكی زۆری واڵتانی ناوچەكەش هەر وەك ئێران سەیری س���ەقامگیری دەكەن كە دیموكراسیەت‌و مافی گەالنیان پێ بێ سەروبەرەییە. ئاس���ۆ عەلی ،چاودێری سیاس���ی باس لەوە دەكات كە دابەش���كارییەكانی پاش جەنگی جیهانی یەك���ەم كۆمەڵێك واڵتی
بەهاری عەرەب���ی ناودەبران تادەركەوتنی داعش‌و لێكەوتەكانی لەعێراق‌و س���وریا، ش���ەڕی كورد لەگەڵ ئەو هێزە لەرۆژئاواو باشوری كوردستان ،شەڕی كوردی باكورو توركی���ا ،ئەوەی لەیەمەن‌و لیبیا رودەدات دەكرێت واتەماشای بكرێت كە جواڵندنی بەس���تەڵەكەكەو لەتوپەتكردنیەت���ی بەئاڕاس���تەی داڕش���تنەوەیەكی نوێ���ی نەخشەی جوگرافی‌و سیاسی ناوچەكە. گەل���ی كورد لەعێراق پ���اش روخاندنی رژێمی بەعس لەس���اڵی 2013بۆ جارێكی دیك���ە بەپێ���ی پەیمانێ���ك ك���ە دواجار لەدەس���توری عێراقدا رەنگڕێژبو جارێكی دیك���ە بەش���داری بونیادنان���ەوەی ئەو دەوڵەتەی كردەوە بەئامانجی دروستكردنی كەش���ێكی لەبار ب���ۆ پێكەوەژیانی هەمو پێكهاتەكانی واڵتەكە. بەاڵم بەبڕوای شوان داودی پەرلەمانتاری عێراق ل���ەدوای تێپەڕینی دوازدە س���اڵ بەس���ەر ئ���ەو دەس���تورەدا ،ئ���ەو هێزە ش���ەریكانەی لەگەڵ كوردبون لەپرۆسەی سیاسیدا جۆرێك پاشەكشەیان پێوە دیارە بەرامبەر جێبەجێكردنی ئەو دەستورە. ئاهەنگ گێڕان بەئااڵی کوردستانەوە داودی پێی وایە ئێستاش كە ناوچەكە لەخۆرهەاڵتی ناوەڕاس���ت لێكەوتۆتەوە كە كردن���ەوەی درزێ���ك لەو بەس���تەڵەكەی بەشەڕدا تێپەڕیوە ش���ەڕیش پێویستی سروشتی نینو حوكمڕانەكانیان پەنایان بۆ ناوچەكە ئەگ���ەری جواڵن لەبەش���ەكانی بەسەرلەنوێ داڕشتنەوەی هاوكێشەكان رێگەی نادیموكراتی‌و سەركوتكاری بردوە دیكەی بەستەڵەكەكەش دێنێتە ئاراوە". هەی���ە ك���ورد لەڕێگ���ەی ریفراندۆمەوە بۆ هێشتنەوەی پێكهاتەكان لەچوارچێوەی بە بڕوای ئەو چاودێرە سیاس���یە ئەوەی دەیەوێ���ت پەیامی ئ���ەوە بداتە واڵتانی ئەو نەخشە ناسروشتیانەدا ،بۆیە بەبڕوای لەهەن���دێ پێ���دراوەوە خوێندن���ەوەی بۆ ناوچەكەو واڵتان���ی زلهێزی دنیا كە لەو ئەو ئەمەش وادەكات ئەو واڵتانە هەمیشە دەكرێت پێدەچێت بەرنامەیەك بۆ دوبارە گۆڕانكاریانەدا دەبێت ژمارەیەكی گەورە لەبەردەم مەترس���ی لەتبون‌و دابەشبوندا داڕش���تنەوەی جوگرافیای سیاس���ی لەم بێت‌و پێگەی خۆی هەبێت. ناوچەیەدا لەئارادا بێ���ت ،لەدۆخێكی لەو بن. داودی دەڵێت"بێگوم���ان جیابونەوەی ئەو دەش���ڵێت "ت���رازان لەیەكێك لەو ج���ۆرەدا ئەگەر پالنێكی وا كاری لەس���ەر كوردو دابەش���بونی عێ���راق كاریگەری واڵتانە لێكەوتەو كاریگەری بۆ سەر دۆخی بكرێت ،ئیتر هەر هەنگاوێكی دابەش���كاری لەس���ەر واڵتان���ی دیك���ەی ناوچەكەش ه���ەر یەكێك لەو واڵتان���ەی دیكە دەبێت دەبێ���ت بەپێگەیەك بۆ هەن���گاوی دوای دەبێت بەئاڕاستەی دابەشبون بەتایبەت بەتایبەت كوردس���تان كە دابەش���كراوی خۆی. ئ���ەو واڵتان���ەی كوردی���ان تێدایە ،هەر س���ەر چوار دەوڵەت���ی ناوچەكەیەو كورد ئاس���ۆ عەلی پێی وایە شەڕەكانی ئەم ئەمەی���ش وایكردوە كاردانەوەكانیان بەو لەهەر واڵتێكیاندا س���تەملێكراوو بێبەشەو دواییەی ناوچەكە لەو راپەڕینانەوە كە بە جۆرە بن".
4
هەنوکە
) )587سێشه‌ممه 2017/8/1
تاكه كاندیدی ژن بۆ خانه‌ی راپه‌ڕاندن ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان:
ژن ههبوه له‌گۆڕان ك ه پێمگوتوه خۆم كاندید ده‌كه‌م وتویه‌تی چۆن شتی واده‌كه‌ی؟ ئا :نزار گزالی سوعاد سه‌ید عه‌بدولره‌زاق ،ئه‌ندامی جڤاتی گشتی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‌و تاكه كاندیدی ژن بۆ خانه‌ی راپه‌ڕاندن ،له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "سه‌ركردایه‌تی گۆڕان بڕیاری داوه ئهو پۆستانه‌ی به‌تاڵ ده‌بن دوای رۆیشتنی رێكخه‌ره‌كان بۆ خانه‌ی راپه‌ڕاندن ئهوه به‌ژن پڕده‌كرێته‌وه". ئاوێن����ه :هه‌فت����هی راب����ردو له‌كات����ی هه‌ڵبژاردنه‌كانی بزوتنه‌وه‌ی گۆران ،تۆ تاكه كاندی����دی ژن بوی بۆ خان����هی راپه‌راندنی بزوتنه‌وه‌ك����ه ،ئه‌مه چ����ۆن چۆنی بو؟ چی وایكرد خۆت كاندید بكه‌ی؟ سوعاد سه‌ید ره‌زاق :سه‌ره‌تا بیرۆكه‌ی خۆ كاندیدكردن����م به‌خه‌یاڵدا نه‌ده‌هات‌و پێموابو ژنانی دیكه‌ی نێو بزتنه‌وه‌كه‌مان دێنه پێش، زۆر جاری����ش وه‌ك ئهوهی له‌واڵته‌كه‌ی ئێمه باوه ئ����هو ژنانه‌ن كه ئه‌زمونی سیاس����یان زۆره‌و ده‌مێكه كاری سیاسیو حزبی ده‌كه‌ن، فۆكس زیاتر له‌سه‌ر ئه‌وان ده‌بێت ،بۆیه من هه‌ر له‌س����ه‌ره‌تاوه بڕیارم دابو ،هه‌ریه‌كێك له‌مانه بێته پێش����هوه من پشتیوانی بكه‌م. ه����ه‌ر بۆ ئهو مه‌به‌س����ته دوای گفتۆگۆكردن له‌گ����هڵ زۆرین����هی ژنانی نێ����و بزوتنه‌وه‌ی گ����ۆران ،تێبینیم ك����رد ك����ه‌س جورئه‌تی خۆكاندیدكردنی نیه ،چه‌ند هۆكاریش هه‌بو، به‌ش����ێكیان دورنین له‌واقیع ،له‌و هۆكارانه، یه‌كه‌میان ئهو براده‌رانه‌ی كه پاڵێوراو بون بۆ خانه‌ی راپه‌ڕاندن كه‌س����انی حزبی كۆن‌و پله‌بااڵ ب����ون‌و ژنه‌كان له‌ئاس����تی كێبڕكێی
ئه‌وان����دا نه‌بون‌و خۆش����یان له‌و ئاس����ته‌دا نه‌ده‌بین����ی .خاڵ����ی دوه‌م ،له‌پیاوه‌كانیان رانه‌ده‌بینی ده‌نگیان بۆ بده‌ن ،ئیدی ئه‌مانه هه‌مویان بونه هۆكار بۆ شكاندنی به‌ربه‌ستی ترس‌و گه‌یاندنی ئ����هو په‌یامه‌ی كه ئێمه‌ی ژنانیش له‌گۆڕاندا بونمان هه‌یه .بۆیه چومه نێو پرۆسه‌كه. ئاوێنه :پێتوایه ئامانجه‌كه‌ت پێكاوه؟ س����وعاد س����ه‌ید ره‌زاق :به‌ڵی له‌ڕێگه‌ی ئاوێن����هوه رایده‌گه‌یه‌ن����م ك����ه به‌ش����داری كردنه‌كه‌م په‌یامێك����ی مه‌عنه‌وی زۆر گرنگ ب����و ،زۆر له‌براده‌رانیش ش����ایه‌دی بۆ ئه‌مه ده‌ده‌ن .راس����تی به‌شداری كردنی من له‌پاڵ كۆمه‌ڵێك كه‌س����ی دێرینی نێو سیاسیه‌ت‌و بزوتنه‌وه‌كه‌ش خۆی له‌خۆیدا موجازه‌فه‌یه‌كی گ����ه‌وره بو ،وه‌ك پێش����تریش هێمام بۆكرد گرنگ بو په‌یامێك بگه‌یه‌ن����م‌و بڵێم ده‌بێت رۆڵی ژنانیش به‌هه‌ند وه‌ربگیرێت ،گرنگ بو یه‌كێكمان له‌و ژنانه‌ی نێو بزوتنه‌وه‌ی گۆران رێچكه‌شكێن بین ،من پێموایه زیاتر له‌چه‌ند ئامانجێكی ئه‌رێیانه‌م پێكا ،په‌یامێكی دیكه ئه‌وه‌بو ناكرێت وه‌ك حزب����ه ته‌قلیدیه‌كانی دیكه‌ی گۆڕه‌پانه‌كه ژن نابێت خۆی له‌قه‌ره‌ی پۆس����ته بااڵكان بدات‌و ته‌نان����ه‌ت به‌بیانوی باسكردنی به‌شداری گه‌نجان ،ژنان په‌راوێز بخرێن ،هه‌مو ئه‌مانه له‌ئێس����تادا هه‌ستێكی س����ه‌ربڵندانه‌یان بۆ دروس����تكردوم ،راسته ده‌رئه‌نجامه‌كه وه‌ك پێویس����ت نه‌بوه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر سه‌یر بكه‌ی منافسه‌كه‌ی من مامۆستا ج����ه‌الل جه‌وهه‌ر بو ،له‌كۆی 56ده‌نگ37 ، ده‌نگی بردوه ،له‌به‌رانبه‌ردا من 13ده‌نگ‌و 6 ده‌نگیش س����پیش هه‌بو .تێكرای پرۆسه‌كه‌و
دابه‌ش����بونی ده‌نگ����ه‌كان ره‌نگدانه‌وه‌ی رای ئازادو بوێرانه‌ی نێو بزوتنه‌وه‌كه‌یه. ئاوێن����ه :لێره‌و له‌وێ باس لهوه ده‌كرێت، ك����ه خۆكاندی����د ك����ردن ده‌بوای����ه به‌چه‌ند فلته‌رێ����ك تێپه‌ڕێت‌و به‌ربه‌س����تیش بۆ زۆر كه‌س دروستكراوه؟ سوعاد س����ه‌ید ره‌زاق :ئاشكرا له‌ڕابردوو له‌ئێستاش����دا چه‌ندی����ن جارو به‌ش����ێوهی جۆراوج����ۆر هه‌وڵ����ی ناش����یرینكردن‌و له‌كه‌داركردنی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان دراوه ،من به‌دڵنیایی����هوه پێتده‌ڵێم نه به‌ربه‌س����ت‌و نه هیچ جۆره فلته‌رێ����ك نه‌بو ،من وه‌كو تاكه ژنێكی نێو پرۆس����ه‌كه به‌پێی رێنماییه‌كان ن����اوی خ����ۆم تۆم����ار ك����ردوه ،هه‌روه‌ه����ا له‌ده‌ستوری بزوتنه‌وه‌كه‌ماندا دیاری كردوه، كه ده‌بێت كه‌س����ه‌كه له‌ئ����ۆرگان بێت یان هه‌ڵسوڕاوی بزوتنه‌وه‌ی گۆران بێت ،منیش به‌پێ����ی رێنماییه‌كان به‌بێ هیچ كێش����ه بۆ دروستكردنێك خۆم ناونوس كردو به‌شێكی زۆری براده‌رانی جڤاتی نیش����تمانی ئه‌وانه‌ی به‌ده‌نگدانیش پاداش����تیان نه‌كردم ،ئه‌وه‌بو ده‌ستخۆشیان لێكردم ،پێویسته هه‌ڵوه‌سته له‌سه‌ر ئهو خاڵه‌ش بكه‌ین كه زۆر جار ژنان به‌هۆی بڕوابه‌خۆنه‌بون‌و ئهو هۆكارانه‌شی كه له‌س����هرهوه هێمام بۆكردن ،خۆیان په‌راوێز ده‌خه‌ن ،ژن ههبوه له‌بزوتنه‌وه‌كه‌ی خۆمان كه پێمگوتوه خۆم كاندید ده‌كه‌م وه‌اڵمه‌كه‌ی ئهوه بوه ،چۆن شتی واده‌كه‌ی؟ تۆ 5ساڵی دیكه‌ت پێویسته بیر له‌كارێكی وابكه‌یته‌وه؟ كه‌واته زۆر كێشه له‌خودی ژنان خۆیاندایه. ئاوێنه :ده‌رئه‌نج����ام هیچ ژنێك له‌خانه‌ی راپه‌ران����دن نابینرێ����ت ،ب����ه‌ڕای ت����ۆ ئه‌مه
پارتی ده‌یه‌وێت بارزانی بكرێت به"رابه‌ر‌و مه‌رجه‌ع"
مۆدیل ی بونی "رابه‌ر" له‌كوردستاندا ره‌تده‌كرێتەوە ئا :شۆڕش محه‌مه‌د هه‌ندێك له‌چاودێرانی سیاسی له‌هه‌رێم ی كوردستان واده‌بینن كه پارتیو خود ی بارزانی پرسی ریفراندۆم بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و به‌هێزكردن ی پێگه‌ی خۆیان به‌كارده‌هێنن‌و سه‌ركه‌وتن‌و شكستی ئه‌م پڕۆسه‌ی ه به‌سه‌ركه‌وتن‌و شكستی خۆیان ده‌بینن، وته‌بێژی ئه‌نجومه‌ن ی سه‌ركردایه‌تی پارتیش له‌سلێمانی ره‌تیده‌كاته‌وه. عه‌تا شیخ حه‌سه‌ن وته‌بیژی ئه‌نجومه‌نی س���ه‌ركردایه‌تی پارت��� ی له‌س���لێمانی ب���ۆ ئاوێنه جه‌غت له‌س���ه‌ر ئ���هوه دهكاتهوه ك ه له‌سه‌ره‌تای دروس���تبونیه‌وه دروستكردن ی ده‌وڵ��� هتو س���ه‌ربه‌خۆیی كوردس���تان له‌س���تراتیژی پارتیدا هه‌بوه‌‌و به‌وته ی ئهو "یه‌كێك بوه له‌س���تراتیژه ه���ه‌ره له‌پێش‌و گرنگه‌كانی پارتی". وتیش���ی "پرس���ه‌كه وه‌ك رێكارێك��� ی دیموكراس���ی بۆ گه‌یش���تن به‌ده‌وڵه‌ت باس كراوهو ئ���هوه نه‌ب���وه كه پارت��� ی بیكات به‌ده‌س���تكه‌وتێكی حزب���یو بارزانی وه‌ك ده‌س���تكه‌وتێكی شه‌خس��� ی لێ ی بڕوانێت". له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا باسی لهوه كرد ك ه دواجار س���ه‌ركه‌وتنی پرسی ریفراندۆم سه‌ركه‌وتن ی بارزانی���ش ده‌گه‌یه‌نێ���ت" .بارزانی خاوه‌ن ی 50ساڵ خه‌بات‌و 50ساڵ ئه‌زمونی خه‌بات ه له‌ناو بزاڤ���ی رزگاریخواز ی نه‌ته‌وه‌ی كوردو سه‌ركرده‌یه‌كی س���هربازیو سیاسیش بوهو ژیانی خۆ ی خستۆته به‌ر مه‌ترسی". به‌پێچه‌وان���ه ی وته‌كان��� ی وته‌بێژه‌ك���ه ی س���ه‌ركردایه‌تی پارتی له‌س���لێمانی ،فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌ت ی یه‌كێت ی ده‌ڵێت "پرۆس���هی ریفراندۆم هه‌ر له‌بنه‌مادا شه‌خس���ه‌نه ك���راوه ،چ له‌الی���هن خ���ود ی بارزانییه‌وه‌‌و چ له‌الیه‌ن نه‌یاره‌كانیه‌وه". به بۆچونی ئه‌سه‌سه‌رد "ئه‌مه پرۆسه‌كه ی زۆر ئاڵۆزك���ردوهو ئ���هوهی په‌یوه‌ن���د ی ب ه شه‌خس���ه‌نه‌ی خ���ودی بارزانیی���هوه هه‌ی ه ئهوهی���ه كه پرۆس���ه‌كه‌ی به‌ن���اوی خود ی خۆیه‌وه به‌س���تۆته‌وه‌‌و به‌هۆی ئه‌مه‌و‌ه پێ ی وایه سه‌ركه‌وتنی ریفراندۆمه‌كه سه‌ركه‌وتن ه بۆ ئه‌و‌و په‌شیمانبونه‌وه‌ش لێ ی شكست ه بۆ ئهو". ئهو جه‌غت ی له‌سه‌ر ئهوه كردهوه ك ه وه‌ك
پرۆسه‌ی ریفراندۆم هه‌ر له‌بنه‌مادا شه‌خسه‌ن ه كراوه ،چ له‌الیه‌ن خود ی بارزانییه‌وه‌‌و چ له‌الیه‌ن نه‌یاره‌كانیه‌وه یه‌كێتی هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تاوه هه‌وڵی ئه‌وه‌یان داوه ك���ه پرۆس���ه‌كه به‌ن���او ی هیچ كه‌س‌و حزبێكه‌وه نه‌به‌س���ترێته‌وه‌‌و وت ی "به‌اڵم من به‌گومان���م لهوه ی ئێمه ل���ه‌م باره‌یه‌وه زۆر سه‌ركه‌وتو بوبین". ئه‌ندامه‌كه ی سه‌ركردایه‌ت ی یه‌كێتی ئاماژه بهوه ده‌دات كه ره‌نگه له‌پاش كاراكردنه‌وه ی په‌رله‌مانه‌وه بتوانرێت رۆڵی كه‌س‌و حزبه‌كان له‌و پڕۆسه‌یه‌دا كاڵ بكرێته‌وه‌‌و وتی "ره‌نگ ه ئه‌م���ه تۆزێ���ك كاریگه‌ر ی هه‌بێت له‌س���ه‌ر خه‌فه‌كردن���ی رۆڵ ی كه‌س���ه‌كان‌و حزبه‌كان له‌سه‌ر خودی پرۆسه‌كه". ره‌تیش���یكرده‌وه پڕۆژه‌یه‌ك ب���ۆ كردن ی مه‌س���عود بارزانی به رابه‌ر له‌گه‌ڵ یه‌كێت ی ب���اس كرابێت‌و وت ی "ش���ت ی له‌و ش���ێوهی ه ن��� ه له‌گه‌ڵ ئێمه ب���اس كراوه ن��� ه له‌گه‌ڵ هیچ حزبێكی ت���ر .دڵنیاش نین لهوه ی ك ه س���ه‌ركردایه‌تی پارتی یاخ���ود كادره‌كان ی پارت ی له‌ناو خۆیاندا به‌ش���ێوه‌یه‌ك ی فه‌رم ی ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌یان به‌جدد ی وه‌رگرتبێت". وتیش���ی "ب���ه‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر بیانه‌وێت ئه‌م مه‌سه‌له‌ی ه جدییه‌ت وه‌ربگرێت بهدڵنیاییهوه به‌ته‌نها ئه‌مه‌ی���ان پ ێ ناكرێت‌و هه‌ر ده‌بێت له‌گ���هڵ حزب���ه‌كان‌و الیه‌نه سیاس���یه‌كان‌و په‌رله‌م���ان رێككه‌وت���ن بكرێ���ت‌و بخرێت ه چوارچێوه‌یه‌ك ی یاساییهوه". ئه‌سه‌سه‌رد جه‌غت له‌سه‌ر ئهوه دهكاتهوه ك ه ئه‌گه‌ر مۆدیل ی بونی رابه‌ر له‌كوردستاندا بێته ئ���اراوه ،بهدڵنیاییهوه ئهو كات ه ئێم ه له‌گه‌ڵ ئێران ده‌بینه دوه‌مین واڵت له‌جیهان كه ئه‌م جۆره مۆدیل���هی پیاده كردوه .ب ه
سه‌ركردایه‌تی گۆڕان بڕیاری داوه ئهو پۆستانه‌ی به‌تاڵ ده‌بن دوای رۆیشتنی رێكخه‌ره‌كان بۆ خانه‌ی راپه‌ڕاندن ئهوه به‌ژن پڕده‌كرێته‌وه‌و جڤاتی نیشتمانی موساده‌قه‌ی له‌سه‌ر ده‌كات سوعاد سه‌ید ره‌زاق پاشه‌كشه نیه له‌مه‌سه‌له‌ی ژن‌و دیموكراسیو پره‌نسیپه‌كانی بزوتنه‌وه‌كه؟ س����وعاد س����ه‌ید ره‌زاق :ئه‌م خاڵه بۆته جێگ����هی باس‌و خواس����ی زۆرینه‌ی خه‌ڵكی له‌نێ����و بزوتنه‌وه‌ك����هو ده‌ره‌وه‌ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانیش ،به‌اڵم ئهوه له‌بیر نه‌كه‌ین هه‌بونی
"كاراكردنەوەی پەرلەمان" گرێكوێرەی كێشەكانی نێوان پارتیو گۆڕان دەكاتەوە؟
"پارتیو گۆڕان هێشتا بەگومانەوە لەیەكدی دەڕوانن" ئا :نیاز
بارزانی وته‌ی ئ���هو "له‌ده‌وڵه‌تی یاس���ادا مه‌رجه‌ع نییه .مه‌رجه‌ع یاس���اكان ی ئهو واڵته‌یه ك ه په‌رله‌مانه‌كه‌ی ده‌ری ده‌كات‌و ده‌س���ه‌اڵت ی راپه‌ڕاندن جێبه‌جێی ده‌كات". د.ئاس���ۆ مه‌حمود باژێروانی سلێمانی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌و بڕوایه‌دایه كه له‌سه‌ر مه‌بنای ئهو ئینكارییه‌ی كه پارتی ده‌یكات له‌و كات‌و ساته‌دا ئه‌توانرێت خوێندنه‌وه بۆ ئهوه بكرێت كه پارتی ده‌یه‌وێت خه‌ونێك ك���ه خه‌ونی هه‌مو خه‌ڵكی كوردس���تانه، ب���كات به‌ده‌س���تكه‌وتێكی شه‌خس���ی بۆ خۆی. وتیش���ی "كاتێ���ك ئه‌م���ه ده‌بێت���ه ده‌ستكه‌وتێكی شه‌خسی ،ئه‌وه‌ش كه پێی ده‌وترێت س���ه‌ربه‌خۆیی ره‌نگ���ه بیخه‌ینه مه‌ترسییه‌وه‌‌و هه‌ر رونه‌دات". باژێروانی س���لێمانی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ئام���اژه ب���هوه ده‌كات ك���ه بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان بڕوای ب���ه دامه‌زراوه ههیهو بڕوای به‌پیرۆزك���ردن‌و ش���تی داتاش���راو نییه. لهوبارهیهوه وتی "هه‌ركه‌س���ێك ده‌یه‌وێت رابه‌ر بۆ خۆی دروس���ت بكات با بۆخۆی دروس���تی بكات ،به‌اڵم وه‌كو بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ئێمه له‌گه‌ڵ دروستكردنی دامه‌زراوه‌‌و له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی دامه‌زراوه‌یین". جه‌غتیش���ی ك���رده‌وه "ئێم���ه بڕوامان به‌دروس���تكردنی رابه‌ر نیی���هو كورد نه مه‌زهه‌بێكی وای هه‌یه تا بیه‌وێت رابه‌ری بۆ دروس���ت بكات‌و هه‌روه‌ها مه‌س���ه‌له‌ی خێڵ‌و عه‌ش���یره‌تیش نه‌گه‌یشتۆت ه ئاستی رابه‌ر دروستكردن".
كاندی����د ،كه م����ن بوم ئه‌مه ب����هو مانایه‌یه بزوتنه‌وه‌ی گۆران له‌پرۆس����هی دیموكراتی‌و هه‌ڵبژاردن رێگری له‌كه‌س ناكات ،س����ه‌یری ژم����ارهی ده‌نگه‌كان����م بك����ه ،راس����ته‌وخۆ ئ����هوه ده‌رده‌خات كه له‌نێ����و بزوتنه‌وه‌كه‌دا ب����اوه‌ڕ به‌ژن‌و رۆڵ����ی ژن هه‌یه ،به‌اڵم ده‌بێ
هه‌موم����ان ئهوه بزانین كێبڕكێكه زۆر به‌هێز بو ،خه‌ڵكێك����ی به‌توانا له‌كێبركێكه‌دا بون، هه‌روه‌ها س����ه‌ركردایه‌تی گۆڕان بڕیاری داوه ئهو پۆستانه‌ی به‌تاڵ ده‌بن دوای رۆیشتنی رێكخ����ه‌ره‌كان بۆ خان����هی راپه‌ڕاندن ئهوه ب����ه‌ژن پڕده‌كرێت����هوهو جڤاتی نیش����تمانی موساده‌قه‌ی له‌سه‌ر ده‌كات. ئاوێن����ه :زۆر جار باس ل����هوه ده‌كرێت، ئه‌گه‌ر مه‌س����ه‌له‌ی كۆتا نه‌بێ����ت ئه‌وه‌ژنان له‌نێوه‌نده‌كان����ی بڕیار ته‌نانه‌ت په‌رله‌مانیش بونیان نابێت ،تۆ ئه‌مه چۆن ده‌بینی؟ سوعاد س����ه‌ید ره‌زاق :مه‌س����ه‌له‌ی ژن‌و به‌شداری ژن له‌نێو كایه‌ی سیاسیو له‌هه‌رێمی كوردس����تان زۆرجار جێگه‌ی پرس����یار بوه، شیكردنه‌وه‌ی زۆریش هه‌ڵده‌گرێت ،هه‌روه‌ها له‌په‌رله‌مان كۆتا پێویسته نه‌ك لهبهرئهوهی هاواڵتی����ان ده‌نگ به‌ژن ناده‌ن ،به‌ڵكو هزری پیاوس����االری له‌نێ����و حزبه‌كان����دا زاڵه‌و ژن به‌ئاسانی قبوڵ ناكات ،كاتێك كه دێنه سه‌ر مه‌سه‌له‌ی پۆست‌و ئیمتیاز زۆرجار واڕویداوه پیاوان به‌ربه‌س����تی سه‌ره‌كی بون بۆیه كۆتا زه‌روره هه‌بێت ،به‌اڵم له‌نێو س����ه‌ركردایه‌تی ح����زب كۆتا هی����چ مانایه‌كی نی����ه ،چونكه ئه‌گه‌ر كۆت����ا هه‌بێت ئهوه ده‌س����ه‌له‌مێنێت ك����ه خه‌ڵكانێك هه‌ن باوه‌ڕی����ان به‌بونی ژن نیه ،ئه‌مه‌ش له‌پره‌نس����یپی ه����ه‌ر حزبێكدا هه‌بێ����ت كاره‌س����اته .هه‌روه‌ها پێویس����ته له‌س����ه‌رده‌می ئێس����تادا حزبه‌كانی ئێمه‌ش وه‌ك حزبه كوردییه‌كان����ی رۆژئاواو باكوری كوردس����تان بیر بكه‌نه‌وه ،كه ده‌بینین ژنان چۆن له‌كایه‌ی سیاسیدا كاریگه‌رن‌و ته‌نانه‌ت له‌پۆستی هاوسه‌رۆكدان.
هەرچەندە پاش هەڵبژاردنی سەركردایەتی نوێی گۆڕان پارتی گەشبینە لەڕێگەی كاراكردنەوەی پەرلەمانەوە كێشەكانی نێوان حزبەكەی‌و بزوتنەوەی گۆڕان كۆتاییان پێ بێت بەاڵم پێناچێت ئەو گرێكوێرەیە بەو ئاسانییە بكرێتەوە ،چونكە هێشتا گۆڕان جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە پەرلەمان دەبێ لەو شوێنەوە دەست بەكارەكانی بكاتەوە كە پەكخرا. بڕیارە ب���ەم نزیكان���ە بزوتن���ەوەی گۆڕان وەاڵمی پارت���ی بداتەوە بۆ كۆبونەوە لەس���ەر ئاس���اییكردنەوەی ئەو پەرلەمانەی كە بەهۆی كێش���ەكانی نێوانیان���ەوە لەس���ەر سیس���تمی حوكمڕانی‌و یاسای سەرۆكایەتی هەرێم نزیكەی دو ساڵ لەمەوبەر پەكخرا. ش���ۆڕش حاجی ،وتەبێژی بزوتنەوەی گۆڕان وتی كە بۆ ئەگەری دانیش���تن یان دانەنیشتن لەگەڵ پارتی ،لەچەن���د رۆژی ئایندەدا جڤاتی نیش���تمانی بزوتنەوەی گ���ۆڕان كۆدەبێتەوەو لەوبارەی���ەوە بڕی���ار دەدات‌و ل���ەوێ وەاڵم���ی پەیامەكەی پارتی بۆ كۆبونەوەی راس���تەوخۆ دەدرێتەوە. دڵش���اد ش���ەهاب ،ئەندام���ی ئەنجومەن���ی سەركردایەتی پارتی لەگەڵ ئەوەدایە پەرلەمانی كوردس���تان بەبێ هیچ مەرجێك كارابكرێتەوەو لەو بڕوایەشدا بەرپرسیارێتی هەموان بەرامبەر بەقۆناغەكە دەبێتە هۆی ئەوەی حزب‌و الیەنەكان لەبەش���ێك لەداواكارییەكانی���ان بێنەخوارەوەو بیر لەبەرژەوەندی گەلی كوردس���تان بكەنەوەو پێش���ی وایە ب���ەم هۆیەوە بەرەوپێش���چونێك دروست دەبێت. ئاماژەی بەوەش���دا كە ئەوان نەگەیشتونەتە ئەو خاڵەی پەرلەمان لەكوێوە دەست پێبكاتەوە بەاڵم وتیشی "ئێمە گەش���بینین لەگەڵ گۆڕان بگەینە ئەنجام‌و هیچ ئەگەرێكی خراپ لەبەرچاو ناگرین". پارت���ی پاش هەڵبژاردنی رێكخەری گش���تی بزوتن���ەوەی گ���ۆڕان‌و خان���ەی راپەڕاندن كە هەمویان لەو كەسانەن بە تێكۆشەرە دێرینەكانی ناو بزوتنەوەك���ە ناودەبرێن ،پێی وایە كارێكی ئاس���انە لەگەڵ گۆڕان بگەنە رێككەوتن لەسەر زۆربەی كێشەكان.
فازی���ل بەش���ارەتی ،بەرپرس���ی لقی 12ی پارت���ی وتی"هەمو گرێكوێ���رەكان" دەكرێنەوە ئەوانەی لەپەرلەم���ان هەن‌و ئەوانەی دەرەوەی پەرلەمانیش‌و پێش���ی وایە لەئێستاوە هەندێك ئاساییبونەوە لەپەیوەندی نێوان ئەوان‌و گۆڕاندا هاتۆتەئاراوە. بەش���ارەتی وت���ی "بەب���ڕوای م���ن ئ���ەم س���ەركردایەتییە نوێی���ەی گ���ۆڕان خۆی���ان رزگارك���ردوە لەو عەقڵ���ە هەرزەكارانەیەی كە گۆڕانیان توشی زۆر تەنگلوچەڵەمەی سیاسیو هەورازو نشێوی گەورە كردبو ،ئەو عەقڵییەتەی ئێستای سەركردایەتی گۆڕان بۆ سیاسەتكردن‌و مامەڵەكردن لەگەڵ حزبە سیاس���ییەكانی دیكە بەتایبەت پارتیش عەقڵێكی جێگیرتری هەیە". فازیل بەشارەتی سەركردایەتی نوێی گۆڕان بەئەزمونترو سیاس���یتر ناودەبات‌و پێش���یوایە لەبەرئەوەی پێش���مەرگەی رۆژە س���ەختەكانی س���ەردەمی ش���اخن ئاگایان لەهەم���و هەورازو نش���ێوەكانی بزوتن���ەوەی كوردایەت���ی هەیەو دەزانن ئەم دەستكەوتانەی هەیە چەند خوێن‌و قوربانی لەپێناودا دراوەو وتیش���ی "بۆیە ئێمە وەكو پارت���یو تەنان���ەت الیەنەكانی دیكەش ئومێدم���ان هەی���ە مامەڵەیەكی تەندروس���تی سیاس���یانە لەگەڵ بارودۆخی سیاسی ئەمڕۆی كوردستاندا بكەن". تائێس���تاش لەنێو بەش���ێكی زۆری بنكەی جەماوەری گۆڕاندا مامەڵەكردنی ئەو بزوتنەوەیە لەگەڵ پارتیدا بەجۆرێك لەسازان لێكدەدرێتەوە كە بەش���ارەتی ئەو عەقڵیەتە "بەعەقڵیەتیكی هەرزەكاران���ە" ناودەبات‌و باس لەوە دەكات كە پێش���تریش ئەم س���ەركردانەی ئێستای گۆڕان "خۆیان تەس���لیمی خەڵكی گەنجی بێ ئەزمون لەبواری سیاس���یدا كردبو ،ئەگەر لەئێستاشدا بكەونە ژێر كاریگەری ئەو عەقڵیەتە گەنجانەیە ئ���ەوە گ���ۆڕان زەرەرمەن���دی یەك���ەم دەبێت لەكوردستان". پارتیو گۆڕان هێش���تا بەگومانەوە سەیری یەك���دی دەك���ەن لەبارەی هەن���گاوی یەكەمی پ���اش كاراكردنەوەی پەرلەمان���ەوە لەو دەزگا ش���ەرعیەداو بەش���ارەتی لەوبارەیەوە وتی "با پەرلەم���ان كارابكرێتەوە لەن���او پەرلەمان چی بە بەژەوەن���دی ئەمڕۆی خەڵكی كوردس���تان زان���را گفتوگ���ۆی لەب���ارەوە بكرێ���ت ن���ەك هەمومان بكەوینەوە س���ەنگەری ئینكاركردن‌و رەتكردنەوەی یەكتر كە هیچ كەس���ێك قازانجی
ل���ێ ن���اكات ،پێموایە ئەو قۆناغەم���ان بڕیوەو ئێستا بەم قۆناغە نوێیەوە بەرژەوەندی خەڵكی كوردستانی تێدا رەچاو بكەین". بەاڵم س���اماڵ عەب���دواڵ ،ئەندام���ی جڤاتی نیش���تمانی بزوتنەوەی گۆڕان وێ���ڕای ئەوەی پێیوایە ئاساییكردنەوەی پەرلەمان گرنگە بەاڵم پێی وایە هەر ئاساییكردنەوەی پەرلەمان بەس نییەو دەپرس���ێت كە پەرلەمان بۆچی پەكخراو جەختیش دەكاتەوە كە دەبێ ئاساییكردنەوەی پەرلەمان لەو ش���وێنەوە دەس���تپێبكاتەوە كە پەكخرا واتە لەپرسی سەرۆكایەتی هەرێمەوە. بەپێی وتەی ساماڵ عەبدواڵ گۆڕینی سیستمی حوكمڕان���ی لەهەرێمی كوردس���تان بەش���ێكە لەبەرنامەی سیاس���ی گۆڕان‌و دەس���تبەرداری نابن‌و پێشتر وتویانە كە لەڕێگەی پەرلەمانەوە كار ب���ۆ جێبەجێكردنی دەكەن بەاڵم نایانەوێت بیسەپێنن. لەبارەی ئەوەی كە ئایا ئەمە مەرج نیە ئەوان دەیس���ەپێنن ،ئەندامەكەی جڤاتی نیش���تمانی بزوتنەوەی گۆڕان وتی كە مەرج تەنیا پێش���تر پارت���ی هەیب���وەو ئێس���تاش لەمەرجەكان���ی پاش���گەزبۆتەوە ،ئ���ەوەش پەیوەندی بەپارتی خۆیەوە هەیەو وتیش���ی "پەرلەمان نە مەرجی دەوێ���ت دابخرێ‌و نە مەرجی دەوێت ئاس���ایی بكرێت���ەوە چونك���ە دەزگایەك���ی ش���ەرعی هەڵبژێ���ردراوی خەڵك���ەو ل���ەو ماوەیەش كە داخراوە پرۆس���ەی دیموكراس���ی كوردس���تان لەكەدار بوە".
"پەرلەمان نە مەرجی دەوێت دابخرێ‌و نە مەرجی دەوێت ئاسایی بكرێتەوە چونكە دەزگایەكی شەرعی هەڵبژێردراوی خەڵكە
تایبه‌ت
) )587سێشه‌مم ه 2017/8/1
ئێزیدییه‌كان كار بۆ دروستكردن ی "یاد فاشیم" ده‌ك هن
7
"پێگه ی ئێزیدیه‌كان الوازه ك ه هه‌ڵوێستێك ی هاوبه‌شیان سه‌باره‌ت به‌ئاینده ی خۆیان نییه" ئا :رێژه‌ن سه‌ردار
چاالكوان‌و رێكخراوه ئێزیدییه‌كان ده‌یانه‌و ێ سود له‌ئه‌زمون ی جوله‌كه‌كان وه‌ربگرن له‌دروستكردن ی مۆزه‌خانه ی "یاد فاشیم" ی تایبه‌ت به‌هۆلۆكۆستدا ،بۆ به‌دۆكیومێنت كردن ی ئهو تاوانه ی به‌رامبه‌ریان ئه‌نجامدراوه. هه‌فته ی رابردو ،نادی ه موراد بۆ یه‌كه‌مجار به‌ه���اوكار ی دو رێكخ���راو ی جوله‌ك��� ه ك ه له‌بوار ی ماف ی مرۆڤدا كارده‌كه‌ن ،سه‌ردان ی ئیس���رائیل ی كرد ،به‌شێك ی س���ه‌ردانه‌كه ی ئ���ه‌م كچ��� ه ئێزیدییه ته‌مه‌ن 24س���اڵ ه ك ه له‌الیه‌ن چه‌كداران ی داعش���هوه پاش ئهوه ی دایك‌و باوك‌و ش���ه‌ش برا ی له‌ساڵ ی 2014دا له‌گون���د ی كۆجۆ ك���وژران ،وه‌ك كه‌نیزه‌ك به‌دیل گیراو پاش چه‌رمه‌س���ه‌رییه‌ك ی زۆر توان ی له‌زیندان ی ده‌وڵه‌ت ی ئیسالم ی ناسراو به"داعش" هه‌ڵبێت ،گه‌ڕان بو به‌مۆزه‌خانه ی "ی���اد فاش���یم" ی تایبه‌ت به‌هۆلۆكۆس���تدا له‌ئۆرشه‌لیم .نادی ه ب ه به‌رگێك ی ره‌شپۆشه‌و‌ه ل���هو مۆزه‌خانه‌ی���ه‌دا له‌وێنه‌یه‌ك��� ی تیم ی ئیعدام ی نازییه‌كان راده‌ما ك ه گولله‌یان ده‌نا به‌جوله‌كه‌یه‌ك���هوهو له‌پش���تییه‌و‌ه چاڵێك ی پڕ له‌ته‌رم ی جوله‌ك���ه‌كان ده‌بینرا ،هیوا ی خواست له‌ئاینده‌یه‌ك ی نزیكدا ئێزیدییه‌كان له"یاد فاش���یم"وه چۆنیه‌ت ی به‌دۆكیومێنت كردن ی "جینۆس���ایدو به‌كه‌نی���زه‌ك كردن ی 3000ژن��� ی ئێزیدی‌‌و س���ه‌دان هه‌زار مرۆڤ ی ئ���اواره‌و ب���ه‌زۆر راگوێ���زراوو كوش���تارو ئه‌شكه‌نجه‌دانیان" فێر ببن. خ���در دومل���ی ،چاودێ���ر ی ب���وار ی كه‌مایه‌تیی���ه‌كان ك��� ه خۆیش��� ی ئێزیدییه، ئاماژه ب���هوه ده‌كات چاالكوانان‌و رێكخراوه ئێزییدی‌و كوردس���تانیو نێوده‌وڵه‌تییه‌كان به‌رده‌وام كار له‌سه‌ر ئهوه ده‌كه‌ن هاوشێوه ی مۆنیومێن���ت‌و مۆزه‌خان���ه ی یاد فاش���یم، مۆنیومێنتێك��� ی تایب���ه‌ت به‌جینۆس���اید ی ئێزیدییه‌كان دروستبكرێت ،ئهو وت ی "پالن‌و به‌رنامه‌یه‌ك ی له‌وجۆر‌ه هه‌ی ه به‌مه‌به‌س���ت ی پرۆس���ه ی دوكیومێنتكردن‌و دروستكردن ی مۆنیومێن���ت‌و مۆزه‌خانه‌یه‌ك��� ی تایب���ه‌ت به‌جینۆس���اید ی ئێزیدییه‌كان‌و به‌كه‌نیزه‌ك كردن ی 3000كچ ی ئێزیدی ،به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه ی ده‌ڤه‌ر ی ئێزیدییه‌كان هێش���تا سه‌قامگیر‌و ئارام‌و ئاس���ایش نییه ،ئه‌م هه‌نگاو‌ه كات ی ده‌وێت". ئ���هو وت ی "ئێم��� ه نه‌ك ه���ه‌ر ده‌مانه‌و ێ س���ود له‌ئه‌زمون ی یاد فاشیم‌و هۆلۆكۆست ی جوله‌ك���ه‌كان ببینین ،به‌ڵكو مه‌به‌س���تمان ه س���ود له‌ئه‌زمون ی بۆسنه‌وهه‌رسك‌و سربیا‌و ئه‌فه‌ریقی���او ئه‌رمینی���او هه‌م���و ئهو گه‌ل‌و
نادیە موراد لەیاد فاشیم واڵتانه‌ش ببینین ك ه روبه‌ڕو ی جینۆس���اید بونه‌ته‌وه". ئه‌م���ه له‌كاتێكدای���ه ك���ه ژماره‌ی���ه‌ك له‌ئه‌ندامانی كنێستی ئیسرائیلی خوازیارن پڕۆژه‌یاس���ایه‌كیان ئاماده‌كردوه بۆ داننان به‌جینۆس���ایدی ئێزیدییه‌كان‌و خس���تنه‌ناو پرۆگرام���ی خوێندنی ئهو واڵته‌وه ،هاوكات له‌گه‌ڵ ئه‌م هه‌نگاوه‌ش���دا س���ه‌ردانكردنی نادیه م���وراد بۆ ئیس���رائیل‌و ئاماده‌بونی له‌كۆنگره‌یه‌ك���ی تایب���ه‌ت به‌تاوانه‌كان���ی داع���ش دژ به‌ئێزیدی���ه‌كان ك���ه له‌الی���هن كنێس���تی ئهو واڵته‌وه رێكخرابو ،بوه جێی ره‌خنه‌ی توندی به‌ش���ێك له‌كه‌س���ایه‌تی‌‌و هێزه عه‌ره‌بییه‌كان" ،حه‌نان فه‌تالوی" ژنه سه‌ركرده‌ی ناسراوی شیعه‌كان به‌نیشانه‌ی سه‌رس���وڕمانه‌وه له‌په‌یجی تایبه‌تی خۆی له‌تۆڕی كۆمه‌اڵیه‌تی فه‌یس���بوك رایگه‌یاند
"نادیه موراد له‌كنێس���تی ئیسرائیله! ئایا عاقڵییه نادیه له‌ئیس���رائیل به‌دوای ماف ی مرۆڤدا بگه‌ڕێیت؟" خ���در دولی س���ه‌باره‌ت ب���ه‌م ره‌خنانه، به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "ئهو عه‌ره‌بانه‌ی كه دژی نادیه موراد قسه‌یان كردو نوسینییان هه‌بو هێشتا له‌رابردودا ده‌ژین‌و له‌روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی راس���تییه‌كان ده‌ترسن ،ئیس���رائیل ته‌نها وه‌ك عه‌الگه به‌كارده‌هێنن بۆ داپۆش���ینی شكسته‌كانیان به‌رامبه‌ر به‌ئیسرائیل". ناوبراو ئه‌وه‌ش���ی رونك���رده‌وه كه ئه‌م بۆچونان���ه ده‌یس���ه‌لمێنێ به‌كۆتاییهاتنی داعش ،مه‌ترس���ی له‌س���ه‌ر ئێزیدییه‌كان‌و كه‌مایه‌تییه‌كان كۆتایی نه‌هاتوه ،ئهو وتی "هێش���تا روانینی زۆرینه بۆ كه‌مایه‌تیه‌كان له‌ڕوانگه‌ی قبوڵ نه‌كردنه‌وه‌یه ،پێش���بینی ئ���هوه ده‌كرێت به‌نه‌مانی داعش مه‌ترس���ی
له‌س���ه‌ر ئێزییدیی���ه‌كان ب���ه‌رده‌وام بێت، چونكه هێشتا زۆرینه ئاماده‌نین داوای لێبوردن له‌ئێزیدییه‌كان بكه‌ن‌و ئه‌وانه دادگایی بكرێن كه كوش���تاریان لێكردنین‌و 3000كچ‌و ژنیان وه‌ك كه‌نیزه‌ك بردین". وتیش���ی "پێگ���هی ئێزیدی���ه‌كان ل���هو ملمالنێی���ه‌دا زۆر الوازه ،چونك���ه خۆیان یه‌كگرتو نین ،هه‌ڵوێستێكی هاوبه‌شیشیان نییه س���ه‌باره‌ت به‌ئاینده‌ی خۆیان‌و له‌ڕوی سه‌ربازیشه‌وه به‌س���ه‌ر هێزی پێشمه‌رگه‌و حه‌شدی شه‌عبی‌‌و په‌كه‌كه‌دا په‌رت‌و دابه‌ش بون". به‌رده‌وامبونی مه‌ترس���ی له‌س���ه‌ر بون‌و ئاین���ده‌ی ئێزیدیی���ه‌كان ك���ه گه‌وره‌ترین قوربانی ده‌ستی داعش بون ،ئهو هه‌سته‌ی
له‌ال دروستكردون كه ئاینده‌و چاره‌نوسیان به‌ئاین���ده‌و چاره‌نوس���ی كوردس���تانهوه به‌ستراوه. گوته‌بێ���ژی جڤات���ی رۆحان���ی كوردانی ئێزیدی ،كه‌ریم سلێمان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ئێزی���دی به‌ش���ێكن له‌گه‌لی كوردس���تان به‌گش���تی ،به‌اڵم لهبهرئهوهی ناوچه‌كه‌یان ش���وێنێكی س���تراتیجی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێمه مه‌ترسی زیاتریان له‌سه‌ره ،ئهو وتی "ئه‌گه‌ر مه‌ترسی بۆ كوردستان هه‌بێت ،ئه‌وا دوجار مه‌ترسی هه‌یه بۆ ده‌ڤه‌ری ئێزیدییه‌كان". وتیش���ی "به‌كۆتاییهاتنی داعش هه‌ست به‌دڵنیاییه‌ك���ی زیاتر ده‌كه‌ین ،باش���ترین چاره‌سه‌ریش له‌ڕابردوو ئێستاو داهاتوشدا بۆ ئێكه‌ی ئێزیدی ئه‌وه‌یه كه له‌چوارچێوه‌ی هه‌رێمی كوردس���تاندا بی���ن‌و مافه‌كانمان پارێزراو بێت".
ئهو عه‌ره‌بانه‌ی كه دژی نادیه موراد قسه‌یان كردو نوسینییان هه‌بو هێشتا له‌رابردودا ده‌ژین‌و له‌روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی راستییه‌كان ده‌ترسن
دو پرۆژه ی لێدان ی تونێلی هه‌یبه‌سوڵتان شكستده‌هێنێت كۆمپانیا ی جێبه‌جێكار شوێنه‌ك ه به‌جێده‌هێڵێت ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د دوای ئهوهی دو پرۆژهی لێدانی تونێلی هه‌یبه‌سوڵتان له‌شاری كۆی ه ده‌كه‌وێته بواری جێبه‌جێ كردن به‌بێ ته‌واوكردنیان كۆمپانیای جێبه‌جێكار پرۆژه به‌جێده‌هێڵێت‌و شكستده‌هێنێت له‌ئێستاشدا كاركردن له‌پرۆژ‌هی رێگاو تونێلی چیای هه‌یبه‌سوڵتان وه‌ستاوه، په‌رله‌مانتارێكیش ده‌ڵێت "بێ پالنی حكومه‌ت هۆكارێكی سه‌ره‌كی شكستی پرۆژه‌كانی كۆییه". له‌ساڵی 2005پرۆژهی لێدانی تونێلی هه‌یبه‌س���وڵتان بۆ كۆی���ه ده‌رده‌چێت، ب���ه‌اڵم به‌ه���ۆی دیارنه‌مان���ی بودج هی ته‌رخ���ان ك���راوو هه‌روه‌ها شكس���تی كۆمپانیاك���ه كارك���ردن له‌پرۆژه‌ك���ه‌دا ده‌وه‌س���تێت ،بۆ ج���اری دوه‌م لێدانی تونێلی هه‌یبه‌س���وڵتان له‌ش���وێنێكیترو به‌پرۆژه‌یه‌ك���ی ن���وێ ده‌رده‌چێت هه‌ر بۆ ئهو مه‌به‌س���ته چه‌ن���د رۆژێك پێش هه‌ڵبژاردن���ی په‌رله‌مان���ی كوردس���تان له‌س���اڵی 2013نێچیرڤ���ان بارزان���ی سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له‌كۆیه به‌ردی بناغ��� هی پڕۆژهی رێگاو تونێل���ی چی���ای هه‌یبه‌س���وڵتانی دانا كه ئ���ه‌م رێگایه قه‌ره‌باڵغی ناوش���اری كه‌مده‌كرده‌وه‌و رێگای كۆیه_سلێمانی‌‌و ده‌ڤه‌ری بیتوێنی نزیك دهكردهوه ،به‌اڵم به‌هۆی كه‌مته‌رخه‌می حكومه‌ت به‌بیانوی قه‌یرانی دارایی پرۆژه‌كه شكستده‌هێنێت‌و
ئه‌گه‌ر ئهو تونێله ته‌واو بكرایه رێگه‌كه‌مان بۆ نزیكده‌بۆوه‌و كاتمان بۆ ده‌گه‌ڕایه‌وه‌و مه‌ترسیشمان له‌سه‌ر نه‌ده‌ما كۆمپانی���ای جێبه‌جێكاریش ش���وێنه‌كه به‌جێده‌هێڵێت‌و لێپرس���ینه‌وه‌ش له‌گه‌ڵ ئهو كۆمپانیایه ناكرێ. پرۆژهی دروس���تكردنی رێگاو تونێلی چیای هه‌یبه‌س���وڵتان یه‌كێكه له‌پرۆژه س���تراتیژه‌كانی حكومه‌ت���ی هه‌رێم���ی كوردس���تان ،به‌درێژایی دو كیلۆمه‌ترو نی���وو به‌گوژم��� هی 159ملی���ارو 886 ملی���ۆن دین���ار دراوه به‌كۆمپانی���ای ستراتۆس���ی ئێرانی‌‌و به‌پێی رێككه‌وتنی له‌گ���هڵ حكومه‌تی هه‌رێ���م ده‌بو مانگی ئایاری 2016ته‌واو بوایه ،به‌اڵم به‌پێی به‌دواداچونێك���ی ئاوێن���ه ته‌نیا %6ی
تونێلی هەیبەت سوڵتان كاره‌كان له‌پرۆژه‌كه ته‌واو بوه. په‌رله‌مانت���اری گ���ۆڕان له‌په‌رله‌مان ی كوردس���تان قاره‌مان قادر كه نوێنه‌ری شاری كۆیه‌یه لهبارهی پرۆژه‌كانی كۆیه بۆ ئاوێنه وتی"بهداخهوه ماوهی دو ساڵه ئێم���ه به‌هۆی په‌ككه‌وتن���ی په‌رله‌مانی كوردس���تانهوه هه‌م���و كاره‌كانم���ان له‌لیژنه‌كان راگرتوه ،به‌اڵم لهماوهی پێشو له‌پاكێچێك���دا به‌دواداچونمان بۆ هه‌مو پرۆژه ته‌واونه‌كراوه‌كان���ی كۆیه كردوه له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان كه به‌شێكیان به‌هۆی نه‌بونی پ���اره له‌بانكه‌كان ته‌واو نه‌كراوه ،به‌تایبه‌تیش باسمان له‌پرۆژ‌هی
تونێل���ی چیای هه‌یبه‌س���وڵتان كردوه، هه‌م دیسان بیانویان نه‌بونی پاره بوه، هه‌ربۆیه‌ش ئ���هو كۆمپانیای��� هی كاری له‌پرۆژه‌كه ده‌كرد به‌جێیهێشتوه". ناوبراو ئاماژهی ب���ه‌وه‌ش كرد كه وا "لهماوهی راب���ردودا له‌جێبه‌جێ كردنی پرۆژه‌كان���ی كۆی���ه حكوم���ه‌ت پالن‌و به‌رنام��� هی نه‌ب���وه ب���هوهی كۆمه‌ڵێك پرۆژهی خسته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه، به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا بودج هی بۆ ئهو پرۆژانه دابین نهكردوه تاكو كۆمپانیاكان به‌رده‌وام بن‌و كۆتایی به‌پرۆژه‌كان بهێنن له‌كاتێكدا ئ���هو كۆمپانیایانه ماوه‌یه‌كی
زۆر چاوه‌ڕێی حكومه‌تیان كردوه ،به‌اڵم به‌هۆی كه‌مته‌رخه‌می حكومه‌ت به‌دوا ی ئه‌وه‌ش قه‌یرانی دارای���ی وایكردوه ئهو كۆمپانیایان���ه قازانجێك���ی باش بكه‌ن له‌كاتێكدا پرۆژه‌كانیش ته‌واو نه‌كراون". ه���ه‌ر س���ه‌باره‌ت به‌تونێل���ی چیای هه‌یبه‌س���وڵتان س���ه‌ركه‌وت ره‌س���وڵ قایمقامی قه‌زای كۆیه ب���ۆ ئاوێنه وتی "پ���رۆژ‌هی دو س���ایدی هه‌ولێر_كۆی���ه یه‌كێك���ه له‌پ���رۆژه س���تراتیژییه‌كانی حكومه‌ت‌و بایه‌خێكی زۆری پێده‌درێت، كه رێ���گای هاواڵتیان ئاس���ان ده‌كات ه���اوكات ده‌یبه‌س���تێته‌وه به‌تونێل���ی
هه‌یبه‌س���وڵتان بۆ ش���اری س���لێمانی‌‌و ده‌ڤ���ه‌ری بیتوێ���ن ،ب���ه‌اڵم بهداخهوه به‌ه���ۆی قه‌یرانی داراییه‌وه ئهو پرۆژه‌یه وه‌ستاوه‌‌و حكومه‌ت سولف هی بۆ خه‌رج ناكات". ناوب���راو ئاماژهی ب���ه‌وه‌ش كرد كه‌وا "ئه‌گه‌ر ئهو تونێله ته‌واو بكرێت بایه‌خێكی زۆری ده‌بێ���ت بۆ دانیش���توانی كۆیه، بهوهی رێگ هی نێوان كۆیه_س���لێمانی‌‌و ده‌ڤ���ه‌ری بیتوێ���ن نزی���ك دهكاتهوهو خه‌ڵك له‌رێگای هه‌یبه‌س���وڵتان‌و رێگای كه‌لكه‌س���ماق ن���اڕوات ك���ه هه‌میش���ه رێگایه‌ك���ی مه‌ترس���یداره ب���ۆ روداوی هاتوچۆ ،هه‌ربۆیه ه���ه‌ر كاتێك پارهی بۆ ته‌رخان كرا ئه‌وا ده‌س���ت به‌كاره‌كان ده‌كرێته‌وه‌و پڕۆژه‌كه ته‌واو ده‌كرێت". ئه‌مه له‌كاتێكدایه ك���ه ته‌واونه‌كردنی تونێل���ی هه‌یبه‌س���وڵتان له‌دی���دی ئهو كه‌س���ان هی ل���ه‌م رێگه‌ی���هوه هاتوچۆ ده‌ك���هن ،درێژكردن���هوهی مه‌ترس���ییه له‌س���ه‌ر ژیانیان ،به‌تایبه‌ت���ی ئه‌وان هی كاری ش���ۆفێری ده‌ك���هنو رۆژانه به‌م رێگه‌ی���ه‌دا دێن‌و ده‌چ���ن ،دانا ره‌حمان ش���ۆفێری ته‌كس���یه‌‌و رۆژانه هاتوچۆی س���لێمانی ده‌كات له‌مباره‌ی���هوه وت���ی "ئه‌گ���ه‌ر ئ���هو تونێل���ه ت���ه‌واو بكرایه رێگه‌كه‌م���ان بۆ نزیكده‌ب���ۆوه‌و كاتمان بۆ ده‌گه‌ڕایه‌وه‌و مه‌ترسیش���مان له‌سه‌ر نه‌ده‌ما ،لهبهرئهوهی تێپه‌ڕین به‌رێگ هی كه‌لكه‌س���ماق تێپه‌ڕینه به‌ڕێگایه‌كی پڕ مه‌ترس���ییدا ،چونك���ه رێگه‌وبانه‌ك���هی به‌كه‌ڵكی هاتوچۆ نایه‌ت".
6
ئابوری
) )587سێشه‌ممه 2017/8/1
خانوی پالستیکی لەسلێمانی زیاتر لە ١٠هەزار دانەی تێپەڕاندوە شارەزایەک :زۆربەیان بەهەڕەمەکی دروستکراون ئا :رێژەن سەردار شارەزایەکی بواری خانوی پالستیکی ئاماژە بەوە دەکات کە لەکوردستان زۆربەی خانوە پالستیکیەکان بەبێ بەرنامەو بەهەڕەمەکی دروستکراون، ئەو دەڵێت "زۆربەشیان تەنها لەهاویندا بەرهەمیان هەیە". بوره���ان بەک���ری تەمەن ٤٢س���اڵ ،کە ش���ەرواڵێکی خاک���یو کراس���ێکی رەن���گ کاڵەوەبوی لەبەردای���ەو خۆرەتاوی هاوین روخس���اری رەش داگەڕاندوە ،بەدەس���ت‌و پەنج���ە خۆاڵوییەکان���ی ئام���اژە بۆ خانوە پالس���تیکییەکانی پش���تەوەی دەکات‌و بەبێزاریی���ەوە دەڵێت "ئ���ەم هەمو رەنج‌و هیالکبونە لەگ���ەڵ بەرهەمهێنانی خەیاردا ئەدەین کەچی مایەک���ەی دەرناهێنێتەوە، تەنیا حەماڵییەکەمان بۆ دەمێنێتەوە". وتیش���ی "خەیار وەک تۆڵەکەی لێهاتوە هەر پارە ناکات". زۆرب���ەی ئەو خان���وە پالس���تیکیانەی لەکوردس���تان ه���ەن یەک ج���ۆر بەروبوم بەرهەمدەهێن���ن ،ک���ە ئەوی���ش خەیارە‌و بەڕێژەیەک���ی زۆر ل���ەوەرزی هاوین���دا بەروبومەکەی���ان دەخەنە بازاڕەوە ،ئەمەش وادەکات جوتیاران نەتوانن وەک پێویس���ت داهاتی���ان دەس���تبکەوێت‌و بەرهەمەکانیان بەنرخێکی کەم لەعەلوەو بازاڕەکاندا س���اغ دەکەنەوە. سەرهەنگ غەفوری تەمەن ٢٩ساڵ ،کە چەند س���اڵێکە کاری میوەفرۆشی دەکات‌و ب���ۆ کڕینی میوە بەکۆ هاتوە بۆ عەلوەکەی س���لێمانی ،ئاماژە بەوە دەکات هەرزانترین می���وەی ئ���ەم وەرزە خەیارە ،ئ���ەو وتی "خەیار ئەوەندە زۆرە کە لەعەلوەکە چەند
ئەم هەمو رەنج‌و هیالکبونە لەگەڵ بەرهەمهێنانی خەیاردا ئەدەین کەچی مایەکەی دەرناهێنێتەوە ،تەنیا حەماڵییەکەمان بۆ دەمێنێتەوە چاندنی خەیار لەخانوی پالستیکیدا جۆرێکیان ١٥٠دیناریش ناکەن". وتیشی "راس���تە خەیار لەبازاڕدا فرۆشی زۆرە ،بەاڵم بەرهەمهێنانی زیاد لەپێویستی ناوخۆیەو خس���تنەبازاڕی ب���ەم رێژەیە بێ نرخی دەکات". ل���ەدو س���ێ س���اڵی راب���ردودا ،بەهۆی سەرهەڵدانی قەیرانی ئابورییەوە ژمارەیەکی زۆر لەهاواڵتیان رویان کردوەتە دروستکردنی خانوی پالس���تیکی ،بەاڵم شارەزایانی ئەو ب���وارە جەغت ل���ەوە دەکەن ک���ە زۆربەی ئەم خانوانە بەب���ێ بەرنامەو بەهەڕەمەکی دروستدەکرێن. راوێژكاری كۆمه‌ڵه‌ی گه‌شه‌پێدانی خانوی
پالس���تیكی ،وه‌س���فی خه‌لیل ئیس���ماعیل ئام���اژە ب���ەوە دەکات ک���ە لەئێس���تادا لەس���لێمانی ژم���ارەی خانوی پالس���تیکی زیاتر ل���ە ١٠هەزار دانەی تێپەراندوە ،بەاڵم لەبەرئ���ەوەی جوتیاران تەنه���ا یەک جۆر بەروب���وم دەچێن���ن‌و رێژەیەکی زۆر لەیەک کات���دا دەخەنە بازاڕەوە س���ودێکی مادیی ئەوت���ۆی لێنابین���ن ،ئەو وتی "پێویس���تە پ�ل�ان‌و بەرنامەیەک دابنرێت بەمەبەس���تی بەزرکردنەوەی کوالێت���ی ئەو بەروبومانەی لەخانوە پالستیکییەکان بەرهەمدێت لەگەڵ فرە چەشنکردنی بەرهەمەکان‌و هەوڵدان بۆ ناردنەدەرەوەی بەرهەمی جوتیاران". وتیش���ی "لەهەرێمی کوردس���تان خانوە پالس���تیکیەکان تەنها دەتوان���ن لەوەرزی
هاویندا بەرهەمێکی زۆر بخەنە بازاڕەکانەوە ک���ە ئەم���ەش بەڕادەی���ەک نرخەک���ەی دادەبەزێت ،جوتی���ار چارەکی تێچونەکەی دەستناکەوێت". وەس���فی ئ���ەوەش روندەکات���ەوە ک���ە لەهەرێمی کوردس���تان بەرهەمی زستانەش هەی���ە ،بەاڵم خانوی پالس���تیکی لەوەزری زس���تاندا پێوستی بەس���وتەمەنی هەیە بۆ بەرهەمێنان���ی بەروبوم���ە هاوینەییەکان، لەزس���تاندا دەبێت خانوە پالس���تیکیەکان گ���ەرم بکرێن���ەوەو لەئێستاش���دا بەهۆی قەیرانی دارایی‌و بەرزی نرخی س���وتەمەنی ناتوانرێ���ت ئەم���ە بکرێت ،بۆی���ە زۆربەی جوتیارانی خانوە پالستیکیەکان لەزستاندا س���ەوزە دەچێنن کە ئەم���ەش نابێتە هۆی
بەرزکردن���ەوەی داهاتەکانی���ان ،ئەو وتی "لەواڵتان���ی جیهان خانوە پالس���تیکیەکان چ���وار وەرزەی س���اڵ بەرهەمی���ان هەیەو بونەتە سەرچاوەیەکی گرنگی داهاتی واڵت، بۆ نمون���ە لەئێران حکوم���ەت بۆری گازی بۆ ناو خانوە پالس���تیکیەکان ڕاکێش���اوە تاکو بتوانن لەزس���تان سەرجەم بەروبومە هاوینەکان بەرهەمبهێن ،ئەمە جگە لەوەی بانکی کشتوکاڵی بە بەردەوامی ئاسانکاری بۆ جوتی���اران دەکات‌و قەرزی بێ س���ودو درێژخای���ەن دەدات���ە جوتی���اران ،ب���ەاڵم لەکوردستان جوتیاران تەنها پشتدەبه‌ستن به‌توانای خۆیان". ناوب���راو ئاماژەی بەوەش کرد کە خانوی
پالستیکی پرۆژەیەکە لەس���اڵی ٢٠٠٧ەوە لەهەرێمی کوردستان دەستیپێکردوە ،شاری س���لێمانیش زۆرترین خانوی پالس���تیکی تێدایە لەس���اڵی ٢٠١٤نزیک���ەی ٣هەزار خانوی پالس���تیکی هەبوە ،بەاڵم لەسااڵنی قەیران���ی دارایی���دا خەڵکێک���ی زۆر روی لەدروس���تکردنی خانوی پالستیکی کردوە لەئێس���تا تەنها لەشاری سلێمانی ١٠هەزار خانوی پالستیکی هەیە ،ئەو وتی "لەمانگی پێنجی ئەمس���اڵەوە بەرهەم���ی جوتیارانی خانوە پالس���تیکییەکان لەشاری سلێمانی رۆژانە نزیک���ەی ٤٠٠تەن بوە ،بەمەرجێک پێداویستی ناوخۆی سلێمانی ٧٠تەنە". ئەو وتی "بەرهەم���ی زیادەی جوتیارانی سلێمانی بەشی هەمو کوردستان دەکات".
٪66ی ئاڵوگۆڕی بازرگانی هەرێم لەگەڵ ئێران‌و توركیایە "سنورەکانیان بەڕوی کوردستاندا دابخەن خۆیان زیان دەکەن" ئا :نیاز محەمەد لێكەوتە ئابورییەكانی ریفراندۆمی هەرێم، ترس‌و دڵەڕاوكێی الی بەشێك لەهاواڵتیان دروست كردوە .پەرلەمانتارێك پێیوایە پێویستە هەرێم بەر لەئەنجامدانی ریفراندۆم ژمارەیەك هەنگاو بنێت بۆ پاراستنی ئابورییەكەی ،بەاڵم وەبەرهێنەرێكی كوردو شارەزایەكی ئابوری بەدوری دەزانن ئێران‌و توركیا بتوانن سنورەكانیان بەڕوی هەرێمدا دابخەن. بەش����ێكی زۆری الیەنەكان����ی هەرێ����م بریاریان����داوە ل����ە25ی ئەیلول����ی داهات����و ریفراندۆم ئەنجام بدرێت لەكاتێكدا واڵتانی دراوسێ كە بەشێكی زۆری پێداویستییەكانی خەڵكی كوردستان لەوێوە هاوردە دەكرێن ناڕازەیەتی خۆیان لەو هەنگاوە دەربڕیوەو جەخت لەس����ەر یەكپارچەیی خاكی عێراق دەكەنەوە. ش����ێركۆ ج����ەودەت ،ئەندام����ی لیژنەی دارای����یو ئاب����وری پەرلەمانی كوردس����تان پێیوای����ە بەهۆی ئەوەی ئاب����وری هەرێمی كوردستان وابەس����تەی واڵتانی دراوسێیەو هەروەها پش����تی بەنەوت بەستوەو خاوەنی سیس����تمێكی ش����ەفاف نیی����ە بۆی����ە بەو ش����ێوازە ئەنجامدانی ریفراندۆم "هەڵەیەكی گەورە"یە. هەرێمی كوردستان سااڵنە لەگەڵ توركیا ب����ە بەهای نزیكەی 8ملی����ار دۆالرو لەگەڵ ئێرانیش بە بەهای نزیك����ەی 5ملیار دۆالر ئاڵوگۆڕی بازرگان����ی هەیە .وێڕای ئەوەش هەرێم تاپەنجا ساڵ گرێبەستی نەوتی لەگەڵ توركیاو تابیست س����اڵ لەگەڵ روسنەفتی روس����یو گرێبەس����تەكانی دیكەی نەوتیش بۆ 25ساڵن‌و هەروەها بەرژەوەندی سیاسیو ئابوری‌و ئەمنی ئەمریكا لەهەرێم هەیە بۆیە بەبڕوای شێركۆ جەودەت ئەمانە پێویستیان بەس����ەقامگیری‌و ژینگەی كاركردنەو دەبێ رێككەوتن لەگەڵ واڵتانی دراوسێ‌و عێراق‌و ئەمریكاو روسیا بكرێت‌و گەرەنتی پاراستنی بەرژەوەندییەكانی هەرێ����م‌و ئەو واڵتانەش بكرێت .پێشی وایە هەنگاوەكان پێویستیان بەكاتی زیاترە وەك لە25ی ئەیلول. بەبۆچون����ی دكتۆر خالید ،ئێران‌و توركیا دەس����ت بۆ بژاردەی داخستنی سنورەكان نابەن چونكە نایانەوێ����ت بازاڕێكی گرنگی
مەرزی باشماخ وەكو هەرێمی كوردس����تان لەدەست بدەن لەكاتێكدا %66ئاڵوگۆڕی بازرگانی هەرێم لەگەڵ ئێران‌و توركیایە. ئەم����ە وێ����ڕای ئ����ەوەی توركی����ا گرێبەس����تێكی 50س����اڵەی لەبواری نەوتدا لەگەڵ هەرێمی كورستاندا هەیە كە بەبڕوای ئەو مامۆس����تایەی زانكۆ ئەو گرێبەستە بۆ توركیا لەڕوی ئابورییەوە زۆر گرنگە. هەرێمی كوردستان بەپێی قسەی دكتۆر خالی����د %80پێداویس����تییەكانی خۆراك����ی خۆی لە دەرەوە ه����اوردە دەكات‌و هەوڵی هاواڵتیانی����ش ب����ۆ خەزنكردن����ی خ����ۆراك بەچارەس����ەرێكی كاتی ناودەبات‌و پێش����ی وایە لەجێی خۆیدا نییە. بۆیە وتیشی"ئەوەی رەشبینانە باسدەكرێت من لەگەڵی����دا نیم‌و گەش����بینم بەداهاتوی هەرێم بەتایب����ەت لەپەیوەندییەكانی لەگەڵ ئێران‌و توركیادا". وتیش����ی"ئەگەر س����نورەكان داخرێ����ن بەئاس����انی ناتوانی����ن ئی����دارەی دۆخەكە
بدەین". ئەو ش����ارەزایە پێیوایە ئەگەر ریفراندۆم ببێت����ە ه����ۆكار ب����ۆ س����ەپاندنی گەمارۆی ئاب����وری ئەوا باش����ترە دوابخرێ����ت لەگەڵ ئەوەش وتی"پێویس����تیمان بەدامەزراندنی دەوڵەت����ە تاوەكو بی����ر لەبەرژەوەندییەكی كات����ی بكەین����ەوە چونكە توركی����او ئێران بەرژەوەندییەكەی����ان لەگ����ەڵ ئێم����ە زۆر زیاترە". یاسین مەحمود رەشید وتەبێژی یەكێتی وەبەرهێنەرانی كوردستان ،پێی وایە ئێستا س����ەرەتای س����اڵی نەوەتەكان نییە ئێران‌و توركی����ا بتوانن س����نورەكانیان لەم كاتەدا دابخەن. ئەو لەب����ارەی ئێرانەوە وت����ی كە ئێران خۆی واڵتێكە ل����ەڕوی ئابوریی����ەوە لەژێر گەمارۆدای����ەو هەرێمی كوردس����تانیش بۆ بازرگانی لەگەڵ عێ����راق گەورەترین بازاڕی ئەو واڵتەیە. باس����ی لەوەش ك����رد كە ئەگ����ەر ئێران
س����نورەكانی دابخات نزیكەی 8بۆ 9ملیۆن ئێرانی لەناوچە پیشەسازییەكانی ئەو واڵتە بێكاردەبن. بەپێی زانیارییەكانی یاسین مەحمود ئێران ب����ەردەوام لەڕێگەی كونس����وڵخانەكانیەوە جەخت����ی لەوە كردۆتەوە كە س����نورەكانی بەڕوی هەرێمدا داناخات‌و ئاشكراشیكرد كە ئێران بەڕەس����می بڕیاریداوە هەردو مەرزی سەیرانبەندو كێلێ-ش بكرێنەوە. بەپێی قس����ەی ئەو وەبەرهێنەرە كوردە ئێران جگە لەمەرزی مونزریە ،بۆ ئاڵوگۆڕی بازرگانی خۆی لەگەڵ هەمو عێراق پشت بەو مەرزانە دەبەستێت كە هاوسنوری هەرێمی كوردستانن كە جگە لەخۆراك‌و پێداویستی رۆژان����ە چەندین كەرەس����تەی دیكەی وەك كەرەستەی بیناس����ازی هەناردەی هەرێم‌و عێراق دەكات ،بۆیە وتی "ئەوەندەی ئەوان لەداخس����تنی س����نورەكان دەترس����ن كورد ناترسێت". ه����ۆكاری دروس����تكردنی دڵەڕاوكێی نێو
خەڵكیش بۆ هەوڵ����ی "ژمارەیەك بازرگانی چاوچنۆك����ی خۆراك" دەگێڕێتەوە كە تەنیا لەبیری بەرژەوەندییەكانی خۆیاندان. بەپیی قسەی یاس����ین مەحمود هەرچی توركیاش����ە بەهۆی ئەوەی پ����اش هەوڵی كودەتاك����ەی س����اڵی رابردو ئاب����وری ئەو واڵتە بەش����ێوەیەكی بەرچاو دابەزیوە بۆیە هەرێمی كوردس����تان بازاڕێكی گەورەشە بۆ توركیا ئەمە وێڕای ئەوەی تاكە پردیشە بۆ بەستنەوەی بازرگانی واڵتەكە بە بەشەكانی دیك����ەی عێراق����ەوە ،وتیشی"لەئێس����تادا قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی توركیا لەگەڵ هەرێم بۆ 5تا 6ملیار دۆالر دابەزیوە". بەاڵم یاس����ین مەحمود باس����ی لەوە كرد ئەگەر ریفراندۆمی هەرێم بۆ س����ەربەخۆیی بێت رەنگە ئەوكاتە واڵتانی دراوسێ كێشە دروست بكەن‌و پێش����ی وایە دەبێ لەكاتی قس����ەكردن لەس����ەربەخۆیی گەرەنتی بەو دو واڵت����ە بدرێت بۆ ئ����ەوەی نەبنە مایەی كێشە.
فۆتۆ :مەزهەر کەریم
هۆكاری دروستكردنی دڵەڕاوكێی نێو خەڵك بۆ هەوڵی ژمارەیەك بازرگانی چاوچنۆكی خۆراك دەگەڕێتەوە كە تەنیا لەبیری بەرژەوەندی خۆیاندان
تایبەت
) )587سێشه‌ممه 2017/8/1
هه‌مو شتێک لهبارهی کوردستان‌و عێراقه‌وه
9
ئه‌م الپه‌ڕه‌یه به‌سپۆنسه‌ری رێکخراوی راگه‌یاندن له‌هه‌ماهه‌نگی‌‌و گواستنه‌وه، ئه‌کادیمیای راگه‌یاندنی ئه‌ڵامنی
www.niqash.org
له‌موسڵه‌وه بۆ ویالیه‌ت ی جه‌به‌ل داعش له‌چیای حه‌مرین جێ پێی خۆ ی قایم ده‌كات نیقاش ،دەشتی عەلی به‌ئازادبوونی موسڵ داعش پایته‌خته‌كه‌ی له‌عێراقدا له‌ده‌ستدا ،به‌اڵم پێده‌چێت له‌مه‌ودوا چیای حه‌مرین ببێته پایته‌ختی دووه‌می جموجۆڵه‌كانی ئهو گروپه. زانیارییه هه‌واڵگرییه‌كانی پێشمه‌رگه باس ل����هوه ده‌كه‌ن له‌چه‌ن����د هه‌فت����هی رابردوودا به‌ش����ێوه‌یه‌كی چڕوپڕ هه‌س����ت به‌جموجۆڵی چه‌كدارانی داعش كراوه له‌چیای حه‌مرین‌و وا مه‌زه‌نده ده‌كرێت به‌شی زۆری سه‌ركرده‌كانی ئهو گروپه بۆ دۆڵ‌و به‌رزاییه سه‌خته‌كانی ئهو ناوچه‌یه كشابێتنه‌وه. زنجیره چیای حه‌مرین له‌رووی جوگرافیی‌و س����ه‌ربازییه‌وه به‌ناوچه‌یه‌كی سه‌خت‌و دژوار داده‌نرێ����ت‌و له‌ناوچه س����نوورییه‌كانی واڵتی ئێران����هوه به‌پارێزگاكانی دیال����هو كه‌ركوك‌و سه‌اڵحه‌دیندا درێژ ده‌بێته‌وه تا نزیك سنووری سوریا. ههرچهنده له‌دوای حوزه‌یرانی 2014ته‌واوی ح����ه‌وزی حه‌مری����ن كه‌وته ده‌س����ت داعش، ب����ه‌اڵم له‌هه‌ڵمه‌ت����ه پێچه‌وانه‌كانی س����وپای عێراق‌و پێشمه‌رگه‌دا به‌ش����ی زۆری ناوچه‌كه كۆنترۆڵكرای����هوهو نیمچه س����ه‌قامگیرییه‌كی به‌خ����ۆوه بین����ی ،كه‌چی چه‌ن����د هه‌فته‌یه‌كه دووباره جموجۆڵی زۆری چه‌كدارانی داعشی به‌خۆوه بینیووه‌و بووه‌ته مه‌ترس����ی یه‌كه‌می ده‌زگا ئه‌منی‌‌و هه‌واڵگرییه‌كان. وه‌س����تا ره‌س����وڵ ،فه‌رمانده‌ی میحوه‌ری باش����وری كه‌ركوك����ی هێ����زی پێش����مه‌رگه،
به"نیقاش"ی وت "له‌پاش هێرشه‌كانی سوپای عێراق بۆ سه‌ر موس����ڵ‌و شكستی داعش له‌و شاره ،چه‌كدارانی داعش به‌شێوه‌ی تاك تاكو مه‌فره‌زه ده‌گه‌ڕێنه‌وه ناوچه‌ی حه‌مرین‌و قه‌زای حه‌ویجه كه‌ئێستا به‌ده‌ست داعشه‌وه‌یه". ده‌ش����ڵێت "داعش به‌نیازه ل����هو ناوچه‌یه خۆیان قای����م بك هنو چیتر ش����ه‌ڕی به‌ره‌یی له‌گه‌ڵ س����وپاو پێش����مه‌رگه ناك����هن ،به‌ڵكو به‌ش����ێوهی پارتیزانی هێرش‌و په‌المار ئه‌نجام ده‌ده‌ن". به‌پێی زانیاریی فه‌رمانده‌كانی پێشمه‌رگه، تادێ����ت ژماره‌ی چه‌كدارانی داعش له‌ناوچه‌كه روو له‌زیادبوون ده‌كات‌و وه‌ك وه‌ستا ره‌سوڵ ده‌ڵێت "ماوهی����ه‌ك له‌مه‌وبه‌ر داعش ویالیه‌تی جه‌به‌ل����ی راگه‌یان����دووه ،وه‌ك ئاماژه‌یه‌ك بۆ جه‌به‌ل حه‌مرین". فه‌رمانده‌ك����هی پێش����مه‌رگه ه����ۆكاری هه‌ڵبژاردنی چیای حه‌مرین له‌الیه‌ن داعشهوه، گه‌ڕانده‌وه بۆ سه‌ختی ناوچه‌كه‌و گرێدانه‌وه‌ی به‌سوریا كه یارمه‌تیده‌ریان ده‌بێت بۆ ئاسانی هاتوچ����ۆی چه‌ك����داره‌كان له‌نێ����وان عێراق‌و سوریادا. بۆ هێزه ئه‌من����یو هه‌واڵگرییه‌كانی عێراق‌و كوردس����تان ،زنجی����ره چی����ای حه‌مرین ناوو ناوبانگێك����ی باش����ی نیی����ه ،چونك����ه ده‌مێ س����اڵه ئهو ناوچه‌یه چه‌قی جموجۆڵی گروپه توندڕه‌وه‌كان بووه‌و پێیان وایه "گه‌رای تیرۆر" له‌وه‌ێوه چه‌كه‌ره ده‌كات. ل����ه‌دوای س����اڵی 2003وه زۆرب����هی گروپه چه‌كداره نه‌یاره‌كانی ده‌س����ه‌اڵتی نوێی عێراق له‌و ناوچه‌یه مۆڵگه‌ی����ان ههبووهو چاالكییان
پێشمه‌رگه له‌حه‌مرین نوان����دووه ،پێش داعش هه‌ریه‌ك����ه له‌گروپه چه‌كداره‌كانی (ئه‌لقاعیده ،ئه‌نس����ار سوننه، سوپای نه‌قشبه‌ندی ،جه‌یش موجاهدین‌و حزبی ع����ه‌وده) له‌ناوچه‌كه بوونیان ههبووهو له‌وێوه په‌الم����اری كه‌ركوك‌و داق����وق‌و دوزخورماتوو جهلهوالو سه‌عدیه‌‌و قه‌رته‌په یان داوه. دوو هه‌فت����هی راب����ردوودا ،چه‌ندجارێ����ك ژماره‌یه‌ك چه‌كداری داعش هێرش����یان كرده سه‌ر سه‌نگه‌ره‌كانی پێش����مه‌رگه له‌میحوه‌ری دوزخورمات����وو ،له‌پ����اش ئهو هێرش����انهوه له‌ئێس����تادا پێش����مه‌رگه بۆ پاراستنی گیانی خۆی����ان‌و قایمكردن����ی س����ه‌نگه‌ره‌كانیان له‌میحوه‌ری دوزخورماتوو خه‌نده‌ق لێده‌ده‌ن. عه‌ب����دواڵ ب����ۆر ،فه‌رمان����ده‌ی میح����وه‌ری پێش����مه‌رگه له‌دوزخورماتوو ،ب����ۆ "نیقاش" ئاماژهی به‌وه‌دا ،كه داعش پاش له‌ده‌ستدانی
ش����اره گ����ه‌وره‌كان دهگهڕێتهوه بۆ ش����ه‌ڕی پارتیزانی‌‌و وتی "چیتر ناتوانن هیچ جێگایه‌ك بگرن‌و كۆنتڕۆڵی بكه‌ن ،به‌ڵكو ته‌نیا په‌المار ده‌ده‌ن‌و ده‌گه‌ڕێنه‌وه شوێنی خۆیان". به‌پێی قس����هی عه‌بدواڵ بۆر شه‌وانه داعش ش����ه‌ڕی ده‌روونی له‌گه‌ڵ پێشمه‌رگه ده‌كه‌ن‌و به‌نزیك س����ه‌نگه‌ره‌كانی ئه‌واندا دێن‌و ده‌چن‌و رۆژان����ه‌ش ده‌گه‌ڕێنه‌وه بۆ حه‌ش����ارگه‌كانیان له‌حه‌مرین. بوون����ی ئهو چه‌كدارانه ل����ه حه‌مرین ته‌نیا مه‌ترس����ییان بۆ س����ه‌ر ناوچه سنوورییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان‌و سه‌نگه‌ره‌كانی پێشمه‌رگه نابێت ،به‌ڵكو هه‌ڕه‌ش����هن بۆ سه‌ر ئاسایش‌و سه‌قامگیری شارو شارۆچكه عێراقییه‌كانیش، ئه‌وه‌تا وه‌ستا ره‌سوڵ فه‌رمانده‌ی پێشمه‌رگه له‌كه‌رك����وك نه‌یش����ارده‌وه ك����ه بوون����ی ئهو
وێنه :دشتي عەلي
چه‌كداران����ه ل����ه حه‌مرین كۆتایی����ان نایه‌ت‌و مه‌ترسیان بۆ سه‌ر هه‌رێم‌و عێراق به‌رده‌وامی ده‌بێت. ه����ه‌ر له‌ب����ارهی ئ����هو مه‌ترس����ییانه‌وه له‌س����ه‌ره‌تای مانگی حوزه‌یران ،الهور ش����ێخ جه‌نگی به‌رپرسی ئاژانسی پاراستن‌و زانیاری له‌ئه‌نجومه‌نی ئاسایش����ی هه‌رێم ،س����ه‌ردانی به‌غ����دای ك����ردو به‌جی����ا له‌گ����هڵ هه‌ریه‌كه له‌وه‌زی����ری به‌رگری����ی عێ����راق‌و راوێ����ژكاری ئاسایشی نیش����تمانیی كۆبووه‌وه ،كه به‌پێی راگه‌یه‌ندراوێكی نوس����ینگه‌ی الهور تاڵه‌بانی له‌كۆبوونه‌وه‌كاندا تاوتوێی بوونی مۆڵگه‌كانی داعش له‌دیاله‌و زنجیره‌چیای حه‌مرین كردووه كه‌ده‌بنه هه‌ڕه‌شه بۆ س����ه‌ر دانیشتوانی ئهو ناوچانه‌‌و چۆنێتی رووبه‌ڕووبونه‌وه‌یان. الهور شێخ جه‌نگی كۆتایی هه‌فته‌ی رابردوو
به‌ئاژانس����ی رۆیته‌رزی راگه‌یان����د كه داعش حه‌مرین ده‌كه‌نه مۆڵگ����هی خۆیان وتی "له‌و باوه‌ڕه‌دام كه رۆژانێكی سه‌ختتر به‌ڕێوه‌یه". له‌ح����ه‌وزی حه‌مرین ده‌ریاچ����هی حه‌مرین هه‌ی����ه كه باش����وورو رۆژئ����اوای ده‌ریاچه‌كه له‌ژێر ده‌س����ه‌اڵتی س����وپای عێراق‌و حه‌شدی شه‌عبیدایه ،باكورو رۆژهه‌اڵتی ده‌ریاچه‌كه‌ش له‌ژێ����ر ده‌س����ه‌اڵتی پێش����مه‌رگه‌دایه ،هێزه ئه‌منییه‌كان وا مه‌زه‌ن����ده ده‌كه‌ن داعش ئهو ده‌ریاچه‌یه بۆ جموجۆڵه‌كانی به‌كار بهێنێت. رائید رێبین ته‌ها به‌رپرسی ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی پێش����مه‌رگه له‌میحوه‌ری نه‌قشبه‌ندی – تبج له‌نزیك جهلهوالو سه‌عدییه‌ی پارێزگای دیاله بۆشاییه ئه‌منییه‌كه‌ی خسته ئه‌ستۆی سوپای عێراقیو حه‌شدی شه‌عبی. رائید رێبین به"نیقاش"ی وت "له‌ناوچه‌كانی ژێ����ر ده‌س����ه‌اڵتی س����وپاو حه‌ش����ده‌وه دزه ده‌كه‌ن����ه حه‌مرین‌و په‌الماری س����ه‌نگه‌ره‌كانی پێشمه‌رگه ده‌ده‌ن ،یاخود بۆمبێك داده‌نێن‌و ده‌گه‌ڕێنه‌وه". ده‌شڵێت "ئهوهی گرنگه داعش هیچ باره‌گا‌و مۆڵگه‌یه‌كی����ان له‌ناوچه‌كانی ژێر ده‌س����ه‌اڵتی پێش����مه‌رگه‌دا نییه ،ئێمه ناوچه‌كه‌ی خۆمان ته‌واو قاییم كردووه". بۆ هێ����زه ئه‌منییه‌كانی عێ����راق‌و هه‌رێمی كوردس����تان ئێستا مه‌ترس����ی چیای حه‌مرین له‌مه‌ترس����ی حه‌ویجه‌ش گه‌وره‌ت����ره ،چونكه ئه‌وان لهوه ده‌ترسن داعش له‌وێوه دزه بكاته ناو ش����اره‌كانه‌وه‌و له‌رێ����ی ته‌قینه‌وه‌وه گورز بوه‌شێنێت ،به‌تایبه‌تی كه ئه‌زموونێكی تاڵی رابردوویان له‌و باره‌یه‌وه هه‌یه.
شه‌ڕێكی بێده‌نگ له‌تارمیه ..ده‌روازه‌ی داعش بۆ ناوجه‌رگه‌ی به‌غدا نیقاش ،ئیبراهیم ساڵح تارمی ه كه بڕیار وای ه شاره ئارامه‌كه‌ی نزیك به‌غدا بێت ،ئێستا شه‌ڕێكی بێده‌نگ ی تیا بهڕێوه ده‌چێت‌و خه‌ریكه ده‌بێت ه مه‌ترس ی راسته‌وخۆ بۆ ئاسایشی پایته‌خت. خۆكوژێك هه‌وڵ ده‌دات له‌نزیك بازگه‌یه‌كی س���وپای عێراق خۆی بته‌قێنێت���هوه ،یه‌كێك له‌س���ه‌بازه‌كانی بازگه‌ك ه هه‌وڵ���ی خۆكوژه‌ك ه پووچ���هڵ ده‌كات���هوهو ته‌ق���هی لێ���ده‌كات، دواب���ه‌دوای ئهو خۆكوژێك���ی تر هه‌وڵ ده‌دات ته‌نیا له‌دووری چه‌ند مه‌ترێكی كه‌م له‌شوێنی رووداوی یه‌ك���ه‌م هاوواڵتیان���ی مه‌ده‌نی بكات ه ئامانج به‌رله‌وه‌ی س���ه‌ربازێكی ت���ر به‌هه‌مان ش���ێوه رێ���ی لێبگرێ���ت ،دوای هه‌م���وو ئهو رووداوانه‌ش قه‌ده‌غه‌ی هاتووچۆ له‌و ش���وێن ه راده‌گه‌یه‌ندرێت. ئه‌م دیمه‌نه له‌ش���ارێكی نزیك له‌ناوچه‌كانی ژێ���ر كۆنترۆڵ���ی داع���ش وه‌ك پارێزگاكانی نه‌ینه‌وا یان ئه‌نبار ی���ان كه‌ركوك یان دیاله‌‌و س���ه‌اڵحه‌دین تۆمارنه‌كراوه ك���ه رێكخراوه‌ك ه هه‌ندێك ناوچه‌ی تێیاندا به‌ده‌سته‌وه‌یه ،به‌ڵكو رووداوه‌كه له‌تارمی ه رووی داوه ك ه گه‌وره‌ترین ش���اری به‌ش���ی باكووری به‌غدای پایته‌خته‌‌و باوه‌ڕوای���ه ك���ه زۆر دووره له‌ناوچه‌كانی ژێر كۆنترۆڵی داعش. ل ه 8ی ته‌مموزیش���دا رووداوه‌كان په‌ره‌یان س���ه‌ند‌و فڕۆكه‌كانی هاوپه‌یمانی نێوده‌وڵه‌تی به‌س���ه‌ركردایه‌تی ویالیه‌ت��� ه یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا له‌دژی داعش به‌ش���داریان كردو وه‌ك فه‌رمانده‌یی ئۆپراسیۆنه‌كانی به‌غدا رایگه‌یاند مۆڵگه‌یه‌كی رێكخراوه‌كه‌ی���ان ل ه تارمی ه كرده ئامانج‌و حه‌وت له‌ئه‌ندامه‌كانیان كوشتن. ئهو دیمه‌ن ه دوای چه‌ند رۆژێكی كه‌م دووباره ده‌بێته‌وه‌‌و به‌دیاریكراویش ئێواره‌ی شه‌ممه‌ی ناوه‌ڕاس���تی ته‌مموزی رابردوو ئه‌ویش له‌ڕێی خۆته‌قاندن���هوهی دوو خۆكوژ پ���اش ئهوهی هێزێك���ی ئه‌منی هه‌ڵیكوتایه س���ه‌ر ماڵێك ل ه تارمیه ،له‌و كاته‌دا هێزه ئه‌منییه‌كانی به‌رپرس ل���ه تارمی���ه دركیان ب���هوه كرد كه هێش���تا
ئه‌ركه‌كه‌ی���ان له‌و ناوچه‌یه ئاڵۆزه‌‌و رووبه‌ڕووی چه‌ند هێرش���ێك ده‌بن���هوه له‌ش���ێوهی ئهو هێرش���انه‌ی له‌كاتێك شاره‌كه له‌ژێر كۆنترۆڵی رێكخراوه‌كه‌دا بوو ،رووبه‌ڕوویان ده‌بوونه‌وه. چونك ه ئه‌ندامانی رێكخراوه‌ك ه كه ش���انه‌ی نووس���توو پێكده‌هێن���ن ،تائێس���تاش له‌زۆر خان���ووی چۆڵك���راودا خۆیان حه‌ش���ارداوه‌‌و كردوویاننه‌ت��� ه مۆڵگه‌ی خۆی���ان‌و بڕێكی زۆر چه‌ك‌و تهقهمهنیو مادده‌ی ته‌قینه‌وه‌یان تێدا حه‌شارداوه. به‌پێداچوونه‌وه‌یه‌ك���ی خێرا ب���هو رووداو‌ه ئه‌منییان���هی تارمی���ه به‌خۆی���هوه بینی���وه، ده‌رده‌كه‌وێ���ت ك���ه رۆژان���ه رووداوێ���ك یان دوو رووداو تۆم���ار ده‌كرێت ك���ه تێیدا هێزه ئه‌منییه‌كان ل���هو ناوچه‌ی��� ه ده‌كرێن ه ئامانج له‌الیه‌ن قه‌ناس به‌ده‌ستێكی نادیار یاخود چه‌ند چه‌كدارێكی نه‌ناس���راو یان بۆمبێكی چێندراو یان ته‌نان���ه‌ت خۆكوژێكی به‌په‌ل���ه ،ئه‌وه‌ش به‌گوێره‌ی ره‌وش���ی رۆژانه‌ی ئۆپراسیۆنه‌كان ك ه له‌الیه‌ن ده‌زگا ئه‌منییه‌كانی عێراق‌و الیه‌ن ه په‌یوه‌ندیداره‌كانه‌وه ده‌رده‌چێت. مه‌ترسی تارمیه خۆی له‌وه‌دا دهبینێتهوه ك ه چوار پارێزگای عێراقی پێكهوه ده‌به‌ستێته‌و‌ه ئه‌وانی���ش بریتین له س���ه‌اڵحه‌دین له‌باكوور‌و دیال��� ه له‌خۆره���ه‌اڵت‌و ئه‌نب���ار له‌خۆرئ���اوا‌و به‌غدای پایته‌ختیش ك ه الی باشووری تارمی ه پێكده‌هێنێت. ه���ه‌روه‌ك ئهو پێگه جوگرافی��� ه بایه‌خێكی س���تراتیجی ده‌دات���ه داعش ك��� ه درك بهوه ده‌كات كۆنترۆڵكردن���ی رووبه‌رێ���ك ل ه تارمی ه ئه‌گه‌ر بچووكیش بێت ،رێگه‌ی پێده‌دات بوونی خ���ۆی ل ه به‌غ���دای پایته‌خ���ت ببوژێنێته‌وه‌‌و هێزی خۆیش���ی له س���ێ پارێزگاكه‌ی دیكه‌و‌ه وه‌رده‌گرێ���ت كه ش���انه‌ی نوس���تووی تێیاندا ههیهو به‌شێوه‌یه‌كی هه‌ستپێكراو چاالكن. هه‌روه‌ها ئ���هو كۆنترۆڵكردنه‌ی رێكخراوه‌ك ه پالن���ی بۆ داده‌نێت ،رێگه‌ی پێ���ده‌دات درێژه به‌ك���رده‌وه تیرۆریس���تیه‌كانی ل��� ه پایته‌خت بدات به‌تایبه‌تی له‌گه‌ڵ توندكردنی رێوشوێن ه ئه‌منیی���ه‌كان له‌ده‌روازه‌ی خۆرئ���اوای له‌گه‌ڵ ئه‌نبار كه خۆی له بازگه‌ی سقوردا دهبینێتهوه،
ئه‌م هه‌فته‌یه له بۆ خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م راپۆرتانه‌و چه‌ندین راپۆرتی سه‌رنجراکێشی تر به‌زمانه‌کانی کوردی‌و عه‌ره‌بی‌و ئینگلیزی ،سه‌ردانی نیقاش بکه www.niqash.org
ئه‌وه‌ش مانای وایه توانای ناردنی ئۆتۆمبێلی بۆمبڕێژك���راوو خۆك���وژی له‌قائی���م‌و خاك���ی سوریاوه بۆ به‌غدا نابێت. كه‌ناڵه‌كان���ی راگه‌یاندنی ناوخۆ زۆر ته‌ركیز ناكه‌نه س���ه‌ر رووداوه‌كان���ی تارمی ه وه‌ك ئهو په‌یج���ه تایبه‌تانه له‌ت���ۆڕ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان ده‌یك���هن كه ن���اوی تارمیه‌ی���ان هه‌ڵگرتووه‌‌و به‌ش���ێوه‌یه‌كی رۆژانه باس���ی ئهو هێرش���ان ه ده‌ك���هن ،ئ���ه‌وه‌ش ده‌ریده‌خات ك��� ه ئاگری شه‌ڕێك به‌بێده‌نگی ل ه هه‌اڵیساندایه. هاوش���انی ئه‌وه‌ش چه‌ند ئاژانس���ێك ك ه ل ه ناوه‌كانیانه‌وه دیاره س���ه‌ر به داعش���ن یاخود پش���تیوانی ده‌كه‌ن ،باس له په‌ره‌سه‌ندنه‌كانی ئهو ش���ه‌ڕه بێده‌نگه ده‌كه‌ن وه‌كو ئاژانس���ی س���ه‌واریم‌و ئه‌خبارولموس���لیمین ئ���هوه جگ ه له ئاژانس���ی ئه‌عماق ك ه بهوه ناس���راوه باڵی میدیایی داعش به‌رجه‌سته ده‌كات ،پێده‌چێت ئه‌وه‌ش پالنێكی میدیایی بێت بۆ پش���تیوانی ش���ه‌ڕه‌كه‌ی تارمیه هاوش���انی په‌ره‌س���ه‌ندن ه ئه‌منییه‌كان له‌و ناوچه‌یه. گه‌ش���تیار كه‌متر له نیو س���ه‌عاتی ده‌وێت ب���ۆ ئهوهی له گه‌راجی نه‌هزه له ناوه‌ڕاس���تی به‌غدای پایتهختهوه بگات��� ه تارمی ه كه ته‌نیا ( 50ك���م) له ناوجه‌رگه‌ی پایتهختهوه دووره‌‌و یه‌كێك��� ه له‌و ش���ارانه‌ی به پش���توێنی به‌غدا ناس���راون ئه‌وانیش ئهو ناوچانه‌ن كه ده‌كه‌ون ه ده‌وروب���ه‌ری پایته‌خته‌وه‌‌و هه‌میش���ه گرێیه‌ك ب���وون بۆ هێ���زه ئه‌منییه‌كانی عێ���راق كه تا ئێس���تاش نه‌یانتوانیو‌ه ب ه ته‌واوی كۆنترۆڵیان بكه‌ن. وادیار‌ه له‌و ش���اره‌دا ئاس���ایش ترس���ێكی نیگه‌رانكه‌ره بۆ دانیش���تووانه‌كه‌ی به‌تایبه‌تی كه ش���اره‌كه‌یان له تش���رینی دووه‌می ساڵی 2014وه له ده‌س���تی داع���ش رزگاركراوه‌‌و تا ئێستاش به‌ش���ێوه‌یه‌كی رۆژان ه گرژی ئه‌منی به‌خۆوه ده‌بینێت ،ئ���ه‌وه‌ش دووپاتیده‌كاته‌و‌ه ك ه داعش له‌ش���ێوهی شانه‌ی نووستوودا ماوه كه له‌شان ه هاوشێوه‌كانی ل ه ناوچه‌كانی نزیك ل ه مۆڵگه‌كانی رێكخراوه‌كه ل ه نه‌ینه‌وا‌و ئه‌نبار یاخ���ود كه‌ركوك ی���ان دیاله‌‌و س���ه‌اڵحه‌دین، چاالكترن.
شێخ سه‌بیح سه‌لمان كه یه‌كێكه له شێخانی عه‌ش���یره‌ته‌كانی تارمیه ده‌ڵێ���ت "مژده‌یه‌كی خ���ۆش بوو ب���ۆ ئێمه ك���ه تارمی��� ه له‌الیه‌ن فه‌رمانده‌ی���ی ئۆپراس���یۆنه‌كانی به‌غ���دا وه‌ك ش���ارێكی ئارام راگه‌یه‌ندرا پ���اش ئه‌نجامدانی ئۆپراسیۆنی الفاوی راماڵه‌ر". الفاوی راماڵه‌ر فراوانترین ئۆپراس���یۆن بوو هێ���زه ئه‌منیی���ه‌كان به‌درێژای���ی هه‌فته‌یه‌كی ت���ه‌واو له قه‌زای تارمی���ه ئه‌نجامیان دا ك ه ل ه نۆی مانگی نیس���انی رابردوو ده‌س���تیپێكرد ت���ا 16ی هه‌م���ان مان���گ ،ب���ه كۆتاییهاتنی ئۆپراس���یۆنه‌كه‌ش لیوا روكن جه‌لیل روبه‌یعی فه‌رمان���ده‌ی ئۆپراس���یۆنه‌كانی به‌غ���دا ناوی "شاره ئارامه‌كه"ی له تارمیه نا ،به‌اڵم واقیعی شاره‌كه ئاماژه بۆ ئهوه ناكات. هه‌روه‌ه���ا له‌كات���ی كۆتاییهاتن���ی ئۆپراسیۆنه‌كه‌دا فه‌رمانده‌یی ئۆپراسیۆنه‌كانی به‌غدا به‌ش���ێوه‌یه‌كی راس���ته‌خۆ ئاماژهی بۆ ئهوه ك���رد ك ه ئه‌ندامانی داع���ش له خه‌ڵكی شاره‌كه‌دا نین ،رووداوه‌كانی دوای كۆتاییهاتنی ئۆپراسیۆنه‌كه‌ش ئه‌وه‌یان روون نه‌كرده‌وه. شێخ سه‌لمان وتیشی "له‌وه‌ته‌ی ئۆپراسیۆنی الفاوی راماڵه‌ر كۆتایی هاتووه تا ئێستا هێزه ئه‌منیه‌كان به‌ش���ێوه‌یه‌كی رۆژان ه به ئه‌نقه‌ست شه‌قامێك داده‌خه‌ن یاخود هه‌ڵمه‌تێكی گه‌ڕان‌و پشكنین ده‌ستپێده‌كه‌ن له ئه‌نجامیشدا مۆڵگه‌ی نوێ‌و چه‌ك‌و ته‌قه‌مه‌نی شاراوه ئاشكراده‌بن‌و داواكراوان ده‌ستگیرده‌كرێن یاخود رووبه‌ڕووی خۆك���وژان ده‌بنه‌وه ،ئه‌مه‌ش مان���ای ئهوهی ه ئۆپراس���یۆنه‌كه به كردهوه كۆتایی نه‌هاتووه‌‌و تارمیه هێشتا ئارام نییه". شێخ س���ه‌لمان به "نیقاش"ی وت "ئه‌ركی خه‌ڵكه‌كه‌ی���ه هه‌موو كارێ���ك ره‌تبكه‌نه‌وه ك ه تارمی��� ه بگه‌ڕێنێته‌وه ب���ۆ قۆناغه تاریكه‌كان، ئه‌گه‌ر كه‌سێكیش له ئه‌ندامانی عه‌شیره‌ته‌كانی تارمیه‌دا هه‌بێت س���ه‌ر به داع���ش بێت ،ئه‌وا پێویس���ت ه عه‌ش���یره‌ته‌كه‌ی خۆی لێ بێبه‌ری بكات". ك ه عه‌ش���یره‌تێك بێبه‌ریبوون���ی له یه‌كێك له ئه‌ندامان���ی راده‌گه‌یه‌نێت ،مان���ای ئهوهی ه ئ���هو كه‌س���ه چیت���ر پێش���وازیلێكراو نیی��� ه
ته‌له‌عفه‌ر‌و حهویجهو قائیم به‌ر له‌كۆتایی داعش سێ شه‌ڕی سیاسی له‌چاوه‌ڕوانی عێراقدان
له‌عه‌ش���یره‌ته‌كه‌دا‌و سه‌ر به‌و عه‌شیره‌ت ه نییه، وات���ه بڕی���اری بێبه‌ریب���وون وه‌ك ده‌ركردن له‌عه‌شیره‌ت وایه. عه‌مید روكن حس���ێن مالیك���ی فه‌رمانده‌ی فیرقه‌ی شه‌شه‌م -لیوای بیست‌و دووی پیاده كه به‌رپرس���ه له ئاسایشی تارمیه ،له‌هۆڵێكی داخراودا ل ه بنكه‌یه‌كی ئه‌منی سوپای عێراق ب ه شێخی عه‌شیره‌ته‌كانی تارمیه‌ی راگه‌یاند ئهو رێنماییانه‌ی له فه‌رمانده‌یی ئۆپراس���یۆنه‌كانی به‌غداو‌ه ده‌رچ���وون ،ئه‌وه‌یان تێدا هاتووه ك ه هه‌ر شێخی عه‌شیره‌تێك لێپێچینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كرێت ئه‌گه‌ر مۆڵگه‌یه‌كی داعش ل ه باخه‌كانی عه‌شیره‌ته‌كه‌یدا بدۆزرێته‌وه. تارمیه ب ه باخه فراوانه‌كانیه‌و‌ه سروشتێكی كش���توكاڵی الدێیی هه‌یه كه ب���وار ده‌دات ب ه ش���انه نووس���تووه‌كان دوور له‌چ���اوی هێزه ئه‌منی���ه‌كان مۆڵگه ل���هو باخانه‌دا دروس���ت بك���هن ،ئۆپراس���یۆنه به‌رده‌وامه‌كانی گه‌ڕان‌و پشكنینیش زیاتر ته‌ركیز ده‌خه‌نه سه‌ر گه‌ڕان به‌دوای ئ���هو مۆڵگانه‌دا به هاوكاری ش���ێخی عه‌ش���یره‌ته‌كان‌و پیاوماقواڵن���ی تارمی��� ه ب ه هه‌ردوو ناحیه‌ی قه‌زاكه مه‌شاهده‌‌و عه‌بایچی‌و هه‌موو گونده‌كانیشیانه‌وه. وادی���اره دانیش���تووانی تارمی���ه خوازیارن ه���اوكاری هێزه ئه‌منیه‌كان بكه‌ن تا به‌كرده‌و‌ه ش���اره‌كه‌یان ئارام بێت ،بۆی ه 15ی ئه‌م مانگ ه (ته‌مم���وز) نوێنه‌ران���ی هێ���زه ئه‌منییه‌كان به‌ڵگه‌نام���هی ش���ه‌ره‌فیان له‌گ���هڵ ش���ێخی عه‌شیره‌ته‌كان‌و پیاوماقواڵنی تارمیه ئیمزاكرد ك��� ه چه‌ندی���ن خاڵی پابه‌ندكه‌ری بۆ ش���ێخی عه‌ش���یره‌ته‌كان‌و پیاوماق���واڵن له‌خۆگرتبوو هه‌موویان به‌ئاڕاسته‌ی هاوكاری ته‌واوی ده‌زگا ئه‌منیه‌كان بوون. هه‌روه‌ها هه‌ردووال رێككه‌وتن له‌سه‌ر ئهوهی هه‌ر كه‌مته‌رخه‌مییه‌ك ل ه حاڵه‌تی بوونی یه‌كێك له‌و مۆڵگان ه له‌ناو خان���وو یاخود باخه‌كاندا، كه‌مته‌رخ���ه‌م به‌رپرس���یارێتی لێپێچینه‌وه‌ی یاسایی‌و عه‌شایری ده‌خرێته ئه‌ستۆ ،هه‌روه‌ها له به‌ڵگه‌نامه‌كه‌دا ته‌ئكید له‌س���ه‌ر پێویس���تی ئاش���كراكردنی هه‌م���وو زانیاریی���ه‌ك له‌الیه‌ن هاوواڵتیانه‌وه كراوه‌ته‌وه.
س���ه‌باره‌ت به‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه ،شێخ سه‌عید جاس���م مه‌ش���هه‌دانی ك ه به‌رپرسی عه‌شایری هێزه‌كانی حه‌ش���دی ش���ه‌عبیه ل��� ه تارمیه، ده‌ڵێت "هه‌موو عه‌ش���یره‌ته‌كان له تارمیه ئهو به‌ڵگه‌نامه‌یه‌یان ئیمزا كردووه‌‌و هه‌مووان له پاڵ هێزه ئه‌منییه‌كاندا ده‌وه‌س���تن بۆ ئازادكردنی شاره‌كه‌یان ب ه شێوه‌یه‌كی یه‌كجاری". هه‌روه‌ه���ا ده‌ش���ڵێت "ه���ه‌ر كه‌س���ێك تیرۆریس���تێك بش���ارێته‌وه ئ���ه‌وا خۆیش���ی تیرۆریسته‌‌و هه‌ر كه‌سێكیش پشتیوانی تیرۆر بكات ،خۆیش���ی تیرۆریسته ،هه‌ر كه‌سێكیش چ���ه‌ك له‌دژی هێزه ئه‌منیی���ه‌كان هه‌ڵبگرێت، هێزه ئه‌منییه‌كان وه‌ك تیرۆریس���ت مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن". به‌ڵگه‌نامه‌كه شێخان‌و پیاوماقواڵنی تارمی ه پابه‌ن���د ده‌كات‌و هێ���زه ئه‌منییه‌كانی���ش زۆر پشتی پێ ده‌به‌س���تن به‌تایبه‌تی كه باوه‌ڕیان وای ه ئهوهی ل ه تارمیه رووده‌دات ده‌رئه‌نجامی كاری گرووپی بچووكی په‌یوه‌ندیدار به داعشه‌‌و هاوكاریكردن له‌گه‌ڵ دانیشتووانی ناوچه‌ك ه ل ه شێخان‌و پیاوماقواڵن‌و هاوواڵتیانی چاالكی نێو كۆمه‌ڵگ ه ئهو گرووپان ه له‌ناو ده‌بات. له‌وباره‌یه‌ش���هوه عه‌می���د حس���ێن مالیكی فه‌رمان���ده‌ی فیرق���هی شه‌ش���ه‌م – لی���وای بیس���ت‌و دووی پیاده‌‌و به‌رپرس���ی ئاسایشی تارمیه ده‌ڵێت "هێزه ئه‌منییه‌كان به هاوكاری ش���ێخان‌و پیاوماقواڵن‌و هاوواڵتیان پاشماوه‌ی ئهو شانه نووس���تووانه له‌ناو ده‌به‌ن ك ه ته‌نیا چه‌ند گرووپێكی بچووكن ،بۆیه دانیش���تووانی ناوچه‌كه به‌ش���ێكی دانه‌بڕاون له ئاسایش���ی تارمیه". ئه‌مڕۆ ئۆپراس���یۆنه ئه‌منییه‌كان ل ه تارمی ه به‌رده‌وام���ن وه‌ك چ���ۆن ئۆپراس���یۆنه‌كانی هاوشێوه‌یان له شاره‌كانی سه‌ر به پارێزگاكانی نه‌ینه‌وا‌و سه‌اڵحه‌دین‌و دیاله‌‌و كه‌ركوك‌و ئه‌نبار به‌رده‌وام���ن ،هێ���زه ئه‌منییه‌كان���ی عێراقیش پێیانوایه رووداوه‌كانی تارمیه تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی س���ه‌خته بۆیان ،به‌اڵم بۆ داعش س���ه‌ختتره‌‌و سه‌ره‌نجامیش تێچووی كۆتاییهێنان به‌و شهڕه بێده‌نگ ه زۆر گران له‌س���ه‌ر هه‌ردووال ده‌كه‌وێت وه‌كو شه‌ڕه‌كانی دیكه.
له‌بری چه‌ك به‌قه‌ڵه‌م ی نا ته‌با پێشمه‌رگه‌یه‌ك دوو كار پێكه‌و ه كۆده‌كاته‌وه
8
کۆمەاڵیەتی
) )587سێشه‌مم ه 2017/8/1
پێشمه‌رگه‌یه‌كی سكرتاریه‌ت له‌ب ێ ئاوییدا ده‌خنكێت ئا :مه‌زهه‌رکەریم
ی كاتژمێر 11:30خولەکی پێشنیوه‌ڕۆ ی رابردو ،7/27 ی پێنج شه‌ممه رۆژ ی ی ته‌مه‌ن 31ساڵ به‌ناو كوڕێك ی سه‌ركه‌وت عه‌زیز ك ه پێشمه‌رگه ی ده‌چێت ه ێ ئاوی سكرتاریه‌ت ه له‌تاو ب ی ی خۆیانه‌و‌ه له‌گه‌ڕه‌گ بیره‌كه‌ی ماڵ ی تابیگه‌یه‌نێت ه ی سلێمان ی شار ئازاد ئاو ،به‌اڵم له‌بیره‌كه‌دا ك ه 35مه‌تر قوڵ ه ده‌خنكێت. شه‌ماڵ ئه‌حمه‌د ،هاوڕێ‌‌و دراوسێی ی س���ه‌ركه‌وت ك ه پێكهوه كاریان ماڵ ی ی چۆنیه‌ت له‌بیره‌كه‌دا كردوه ده‌رباره ی ی هاوڕێك���هی ،وت گیانله‌ده‌س���تدان "چه‌ن���د رۆژێ���ك ده‌بو س���ه‌ركه‌وت ب���ه‌رده‌وام ده‌ی���وت كار له‌بیره‌كه‌دا ده‌كه‌م ،ده‌بێت یارمه‌تیم بده‌یت منیش ی خۆتب ه به‌رده‌وام پێمده‌گوت ئاگادار ی ی مهترسیداره ،به‌اڵم ئهو گوێ كارێك ی ی كاره‌با نه‌ده‌گرت س���یم‌و به‌ك���ره ی ده‌چم ه خوارهوه ئاماده كرد بو ،وت ی ناو بیره‌ك ه ده‌كه‌م ده‌بێت س���ه‌یرێك یارمه‌تی���م بده‌یت ،چ���وه خواره‌وه‌‌و ی گڵ ی كردم به‌س���یمه‌ك ه سهتڵ بانگ ی بۆ ره‌وان ه بكه‌م ،یه‌كه‌م تێكردنه‌كه ی سه‌تڵم هێنای ه س���ه‌ره‌وه‌‌و له‌سه‌تڵ
دوه‌مدا له‌س���ه‌ر ته‌نیشت له‌بیره‌كه‌دا ی كه‌وت هه‌رچه‌ن���ده بانگم كرد ده‌نگ ی نه‌ما ی سیمه‌كه‌ش ی گرتن نه‌ما توانا ی چه‌میه‌وه‌‌و ی ش���لبون‌و مل په‌له‌كان له‌س���ه‌ر ته‌نیش���ت له‌ن���او بیره‌كه‌دا كه‌وت". ی "به‌په‌ل��� ه چوم��� ه كۆاڵن وتیش��� سه‌یرم كرد له‌ژن‌و منداڵ زیاتر كه‌س ب���ه‌ده‌ره‌و‌ه نه‌بو ناچ���ار خێزانه‌كه‌یم ئاگادارك���رد ك��� ه ته‌له‌ف���ون ب���كات ی س���ه‌ركه‌وت پێیبڵێت ب���ۆ برایه‌ك��� فریاكه‌وێ���ت س���ه‌ركه‌وت له‌بیره‌كه‌دا خن���كا ،بێ���ت به‌هانامان���هوه ك��� ه ی سه‌ركه‌وته‌و‌ه ی ئه‌ودیو ماڵ له‌كۆاڵن ی چه‌ند ی ده‌كرد ،دوا ی كرێ���كار كار ی ته‌له‌فۆنه‌ك��� ه كاتژمێرێ���ك دوا ی س���ه‌ركه‌وت‌و ئه‌وكات گه‌یشت ه ماڵ چوه ن���او بیره‌ك ه تابچێ���ت به‌هانای ی ی سه‌ركه‌وت سه‌ركه‌وته‌و‌ه ك ه ناوقه‌د ی توند به‌سیمه‌كه‌و‌ه به‌ستبو دوابه‌دوا ی به‌سیم سه‌ركه‌وتمان هێنایه‌ده‌ر خۆ ی زه‌ق ببون‌و له‌بیره‌ك ه ك��� ه چاوه‌كان ی كاری���ان نه‌ده‌كرد‌و ده‌س���ت‌و قاچ ی له‌ده‌م نه‌ده‌هاته‌ده‌ر، هیچ ده‌نگێك��� ی فریاكه‌وتن گه‌یاندمان ه نه‌خۆشخانه ی پزیش���كی ی پش���كنین ل���ه‌دوا ی پێیانڕاگه‌یاندین س���ه‌ركه‌وت به‌هۆ ی ی بیره‌ك���هوه خن���كاوه‌‌و گیان غاز
یه‌كه‌م سه‌تڵم هێنای ه سه‌ره‌وه‌‌و له‌سه‌تڵ ی دوه‌مدا له‌سه‌ر ته‌نیشت له‌بیره‌كه‌دا كه‌وت ههرچهنده بانگم كرد ده‌نگ ی نه‌ما توانا ی گرتن ی سیمه‌كه‌شی نه‌ما په‌له‌كان ی شلبون‌و مل ی چه‌میه‌وه‌‌و كه‌وت سەرکەوت ی له‌ده‌س���تداوه ،ته‌رمه‌كه‌یان ره‌وانه ی كردو ی س���لێمان ی دادوه‌ر پزیش���ك دواتر وه‌رمانگرته‌وه". ی سه‌ركه‌وت حس���ێن نه‌جم ،ئامۆزا ی ی ئامۆزاكه ی خنكان ی چیرۆك له‌باره
پاسه‌وان ی فه‌رمانده‌یه‌كی سه‌رباز ی له‌عه‌ربه‌ت به‌فیشه‌كێك كۆتای ی به‌ژیانی خۆ ی ده‌هێنێت
"شێنێ" به‌خه‌م ی ئاواتێك ی ژیانیه‌وه سه‌ر ی نایه‌وه ئا :مه‌زهه‌ر كاتژمێر 10:30خولەکی به‌یان ی رۆژ ی پێنج شه‌مم ه ،2017/7/27كچێك ی ته‌مه‌ن 17ساڵ به‌ناو ی شێنی نیهایه‌ت چه‌ند هه‌نگاوێك دور له‌ماڵ ی خۆیان له‌گه‌ڕه‌ك ی ئاشتی گیان له‌ده‌ستده‌دات.
ئا :مه‌زهه‌ر ئێواره‌ی رۆژی پێنجشه‌ممه‌ی رابردو ،7/23كوڕێكی ته‌مه‌ن 25ساڵ به‌ناوی "گه‌رمیان عه‌بدواڵ" كه پیشه‌ی پێشمه‌رگه‌یه له‌شارۆچكه‌ی عه‌ربه‌ت به‌فیشه‌كێك كۆتایی به‌ژیانی خۆی هێنا. میران به‌رزان ،خوشكه‌زای گه‌رمیان ك���ه یه‌كه‌م ك���ه‌س بوه گه‌یش���توه‌ت ه س���ه‌ر ته‌رمه‌ك���هی گه‌رمی���ان ،ئاماژه ب���هوه ده‌كات ئ���هو ئێواره‌یه گه‌رمیان ته‌له‌فون���ی بۆ ك���ردوهو پێوتوه وه‌ره له‌س���ه‌ر رێ���گای س���یته‌ك عه‌ربه‌ت���م چاوه‌ڕێم كارم پێته ،ئهو وتی "له‌گه‌ڵ داخس���تنه‌وه‌ی ته‌له‌فونه‌كه‌ی گه‌رمیان ئۆتۆمبیله‌كه‌م خس���ته‌كارو رۆیش���تم ل���ه‌دوره‌وه ئۆتۆمبیله‌ك���هی گه‌رمیانم بینی راوه‌ستابو ده‌رگای دیوی سایه‌قی كرابوه‌‌و گه‌رمیان كه فیشه‌كێك له‌ژێر چه‌ناگه‌ی دابو له‌س���ه‌ریه‌وه ده‌رچوبو جه‌س���ته‌ی خه‌ڵتانی خوێن ببو له‌سه‌ر زه‌ویه‌كه به‌ده‌مدا كه‌وتبو". وتیش���ی "له‌گ���هڵ هه‌ڵگرتن���هوهی ته‌رمه‌كه‌ی گه‌رمیان ،ده‌س���تم له‌ملیدا ترپ���هی دڵو گه‌رم���ی له‌جه‌س���ته‌یدا نه‌مابو دیاربو ك���ه نه‌ماوه هه‌رچۆنێك بو به‌ته‌نیا خستمه ناو ئۆتۆمبیله‌كه‌وه‌‌و گه‌یاندم���ه نه‌خۆش���خانه‌ی عه‌ربه‌ت‌و دواتر ته‌رمه‌كه‌ی گه‌رمیانیان ره‌وانه‌ی پزیشكی دادوه‌ری سلێمانی كردو خزم‌و كه‌سوكار‌و خاڵه‌كانم گه‌یشتنه سلێمانی‌‌و ته‌رم���ی گه‌رمیانم���ان وه‌رگرته‌وه كه پێیانوتین خۆی كوشتوه". گۆران عه‌بدواڵ ،برا گه‌وره‌ی گه‌رمیان كه نازانیت براكه‌ی له‌س���ه‌رچی خۆی كوش���توه ،وتی "ماوهی چه‌ند ساڵێك ده‌بێت من‌و گه‌رمیان پاس���ه‌وانی كاك ره‌م���ه‌زان دێكۆنی���ن ،گه‌رمیانی برام هیچ كێش���ه‌یه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ئابوری نه‌ب���وه هه‌م���و مانگێ���ك دو موچه‌ی وه‌رده‌گ���رت ،ش���ه‌هیدانه‌كه‌ی باوكم‌و خۆیش���ی مانگ���ی ملیۆنێك���ی هه‌بو، نازانم بۆچی خۆی كوشتوه؟! هه‌رچی پرسیار له‌هاوسه‌ره‌كه‌شی ده‌كه‌م هیچ كێش���ه‌یه‌ك له‌نێوانیان���دا نه‌بوه ،ئهو ئێواره‌یه به‌بێ ئهوهی هیچ كێشه‌یه‌كی هه‌بێت به‌پێكه‌نین���هوه له‌ماڵ چوه‌ته ده‌ره‌وه‌‌و دواجار نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه". وتیش���ی "دو رۆژ پێش ئهوهی خۆی بكوژێت ته‌له‌فون ده‌كات بۆ هاوڕێیه‌كی‌‌و پێیده‌ڵێت ره‌نگ���ه نه‌تبینمه‌وه گه‌ردنم ئازادكه ،گه‌رمیان زۆركات توڕه ده‌بو، ه���ه‌ر كاتێك كه پێمان ده‌وت گه‌رمیان گیان ئهوه وا نابێت یان وا باشه ،زۆر توڕه ده‌بو هیچ كاتێك به‌و ش���ێوه‌یه نه‌ب���وه په‌الماری چه‌ك ب���دات ،ئێمه
ی چاره‌سه‌ر نه‌ده‌كردن، ی "سه‌ركه‌وت چه‌ند ساڵێك پێش حكومه‌ت بۆ وت ی ئهو ی خه‌ڵك��� ی هه‌ربۆی��� ه زۆرین���ه ی خۆی���دا بیرێك ئێس���تا له‌ماڵه‌كه ی ده‌س���تیو ی 35مه‌تر گه‌ڕه‌ك ه په‌نایان بۆ بیر هه‌ڵكه‌ندبو ،ك ه قوڵییه‌كه ی بردبو ،ئه‌ویش به‌هه‌مانشێو‌ه ێ ئاوه‌و س���ور ده‌ب���و ،كۆاڵنه‌كه‌ی���ان زۆر ب ی نه‌بێت‌و ێ ئاوی ی ب ی بێ ئاوییان هه‌بو ،ده‌یویست كێشه به‌رده‌وام كێش���ه
گەرمیان لهبهرئهوهی برا بچوكمان بو زۆر كات ئ���اگاداری ده‌بوین‌و كارێكمان نه‌ده‌كرد یان قسه‌یه‌كمان نه‌ده‌كرد له‌دڵی گران بێت". س���واره ئه‌بوبه‌كر ،ب���رای ره‌مه‌زان دێكۆنی‌‌و به‌رپرس���ی س���ریه‌ی ئه‌سناد له‌هێزه‌كان���ی حه‌فت���ا ،وت���ی "ماوهی دو س���اڵ ده‌بێ���ت گه‌رمی���ان وه‌ك پێش���مه‌رگه له‌گه‌ڵ ئێمه‌دا كارده‌كات‌و م���اوه‌ی مانگێك ده‌بێ���ت ده‌وامه‌كه‌ی گوازراوه‌ته‌وه بۆ به‌شه‌كه‌ی من ،ئهوهی من بینیومه كه‌س���ێكی له‌سه‌رخۆ بوهو هیچ كێش���ه‌یه‌كی نه‌بوه به‌شێوه‌یه‌كی به‌رده‌وام كاره‌كانی خۆی ده‌كرد‌و هیچ كه‌سێك گله‌یی لێینه‌بو". وته‌بێژی پۆلیسی قه‌زاو ناحیه‌كانی پارێزگاری س����لێمانی ،نه‌قیب سایب سه‌الم به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند " ئێواره‌ی رۆژی پێن����ج ش����ه‌ممه 2017/7/23 كوڕێك����ی ته‌م����هن 25س����اڵ به‌ناوی گه‌رمی����ان عه‌بدواڵ كه پێش����مه‌رگه‌ی ره‌مه‌زان دێكۆنیه به‌فیشه‌كێك كه به‌ر چه‌ناگه‌ی كه‌وتوه خۆی ده‌كوژێت". وتیش����ی "هێزه‌كانمان گه‌یشتونه‌ته ش����وێنی روداوه‌ك����هو ته‌رمه‌كه‌ی����ان ره‌وانه‌ی پزیشكی دادوه‌ری سلێمانی كردوهو وته‌ی كه‌سوكاری كوژراوه‌كه وه‌رگی����راوه گومانی����ان له‌ك����ه‌س نیی����هو نازانن كوڕه‌كه‌ی����ان بۆ خۆی كوشتوه".
ی ئاو دابین بكات ك ه حكومه‌ت كێشه ی بۆ چاره‌سه‌ر نه‌ده‌كرا". بێ ئاو ی ی "س���ه‌ركه‌وت پێشمه‌رگه وتیش ی س���كرتاریه‌ت بو ،هیچ ی یه‌ك لی���وا ی دیك���هی نه‌ده‌ك���رد ،پێش كارێك��� ی ی ببێت��� ه پێش���مه‌رگ ه كار ئ���هوه ی ی ده‌ست ی بیر كرێكاری‌‌و هه‌ڵكه‌ندن ی كردوه ،ئه‌وكاته‌ش ك ه ده‌چێت ه مااڵن ی بیره‌كه‌یه‌و‌ه به‌دراوس���ێ‌‌و خێزانه‌كه ده‌ڵێت بۆی ه ده‌چم له‌م بیره‌دا كارده‌كه‌م تا ئاو بۆ خۆمان‌و دراوسێكانم دابین ی ژیانمه ئاوبده‌م بكه‌م ،ئهوه هیوایه‌ت به‌دراوس���ێكانمان ب���ه‌اڵم بهداخهوه له‌بیره‌كه‌یدا له‌بێ ئاوییدا خنكا". ی ی پارێ���زگا ی پۆلیس��� وته‌بی���ژ سلێمانی ،نه‌قیب سه‌ركه‌وت ئه‌حمه‌د ی ته‌مه‌ن ی راگه‌یاند " كورێك به‌ئاوێنه ی س���ه‌ركه‌وت عه‌زیز ك ه 31به‌ن���او ی 35 ی پێش���مه‌رگه‌ی ه له‌بیرێك پیشه ی مه‌تریدا له‌ماڵه‌كه‌یدا له‌گه‌ڕه‌كی ئازاد غاز لێیده‌دات‌و دواتر ده‌خنكێت". ی "لێكۆلینه‌و‌ه له‌ڕوداوه‌ك ه وتیش��� به‌رده‌وام ه ئه‌م كه‌س��� ه چه‌ند جارێك له‌الیه‌ن دراوسێكانیه‌و‌ه ئاگادار كراوه ی ك ه كار له‌بیره‌كه‌ی���دا نه‌كات به‌هۆ ی غاز له‌و بی���ره‌دا ،به‌اڵم ئهو هه‌بون ی ئهو ی كردۆته‌وه‌‌و دواجار توش��� ره‌ت روداوه بوه".
له‌دوره‌و‌ه ئۆتۆمبیله‌كه ی گه‌رمیانم بین ی راوه‌ستابو ده‌رگا ی دیو ی سایه‌ق ی كرابوه‌‌و گه‌رمیان ك ه فیشه‌كێك له‌ژێر چه‌ناگه ی دابو له‌سه‌ریه‌و‌ه ده‌رچوبو جه‌سته ی خه‌ڵتان ی خوێن ببو له‌سه‌ر زه‌ویه‌ك ه به‌ده‌مدا كه‌وتبو
كوێس���تان حه‌مه‌ئه‌مین ،پور ی ش���ێن ی سه‌باره‌ت به‌گیانله‌ده‌ستدان ی خوشكه‌زاكه ی ئاماژه بهوه ده‌كات ك ه ئهو به‌یانی ه هێش���تا ئه‌ندامان ی خێزانه‌كه ی هه‌ڵنه‌س���اون له‌خه‌و ده‌نگ ه ده‌نگێك له‌كۆاڵنه‌و‌ه په‌یدا بوه ،ئهو وت ی "یه‌كه‌مج���ار نه‌مده‌زان ی چیه؟ ده‌رگا ی شێنێ حه‌وش���ه‌م كردوهو س���ه‌یرێك ی كۆاڵنه‌كه‌م كرد زۆرین���ه ی ژن‌و پیاوو منداڵ ی كۆاڵنه‌ك ه ل���ه‌ده‌ره‌و‌ه ب���ون ،له‌وس���ه‌ر ی كۆاڵنه‌ك��� ه ئۆتۆمبیل��� ی پۆلیس وه‌س���تابون ،خه‌ڵك ی كۆببونهوه ،پرس���یارم كرد ئهوه چ ی بوه؟ یه‌كێ���ك له‌دراوس���ێكان وه‌اڵم��� ی دامه‌وه‌‌و به‌ده‌س���ته‌كان ی ئاماژه ی كردو وت ی ده‌ڵێن كچێك��� ی به‌ڕه‌گه‌ز عه‌ره‌ب ل���هو جێگه‌یه‌دا مردوه". وتیش��� ی "گه‌ر ناترسیت بچۆ سه‌یر ی بك ه بزان ه كێیه ،كاتێك گه‌یشتم ه سه‌ر ته‌رمه‌ك ه خه‌ڵكێك��� ی زۆر كۆببون���هوهو هێزه‌كان��� ی پۆلیسیش لێكۆلینه‌وه‌یان له‌ڕوداوه‌كه ده‌كرد، ته‌رمه‌ك ه له‌ته‌نیشت ی شه‌قامه‌ك ه له‌سه‌رپشت كه‌وتب���و ،ده‌س���ته‌كان ی ش���ۆڕببونه‌وه‌‌و قاچه‌كان ی به‌الداهاتبون‌و چه‌ند تاڵێك ی قژ ی له‌ته‌نیش���ت ئهو خام ه س���پیه ی روخسار ی ته‌رمه‌ك���ه ی داپۆش���یبو له‌س���ه‌ر زه‌ویه‌ك ه كه‌تب���ون‌و ره‌ش���یان دهكردهوه ك��� ه خام ه سپیه‌ك ه نه‌یش���اردبونه‌وه ،چوم ه پێشه‌و‌ه له‌پۆلیس���ه‌كان‌و وتم ده‌مه‌وێت س���ه‌یرێك ی ته‌رمه‌ك��� ه بكه‌م ،س���ه‌ره‌تا پۆلیس���ه‌كان نه‌یانده‌هێش���ت‌و رێگرییان كرد ،منیش زۆر پێداگریم كرد دواتر پێیانوتم ته‌نها بۆت هه‌ی ه به‌خێرای ی سه‌یری بكه‌یت بۆت نی ه ده‌ست ی قوتابخان���ه ،هۆكار ی كه‌وتن��� ی له‌وانه‌كان ی لێبده‌یت ،ئێم ه رێكار ی یاسای ی بۆ روداوه‌ك ه قوتابخانه ی بۆ ئ���هوه دهگهڕێتهوه ك ه زۆر ئه‌نجام ده‌ده‌ین ،یه‌كێك له‌پۆلیسه‌كان خام ه مه‌راق��� ی لێده‌خوارد‌و بێتاق���ه‌ت بو منیش س���پیه‌كه ی له‌س���ه‌ر ده‌موچاو ی ته‌رمه‌ك ه زو زو دڵیم ده‌دای���هوهو پێمده‌گوت ره‌نگ ه هه‌ڵدایه‌وه‌‌و س���ه‌یرمكرد كچه‌كه ی ئێمه‌یه ،ئه‌مس���اڵ وه‌ربگیرێت‌و چه‌ند رۆژێك ی دیك ه له‌و كات���ه‌دا نه‌مده‌زان ی چ ی بكه‌م ،نه‌مزان ی ده‌چینه‌و‌ه په‌یمان���گا ی هونه‌ره‌جوانه‌كان‌و چۆن‌و به‌چ شێوه‌یه‌ك گه‌ڕامه‌و‌ه بۆ ماڵه‌وه ،وه‌ربگیرێت". به‌په‌ل ه ده‌رگا ی ژور ی نوس���تن ی دو براكه‌مم گ���ۆران حه‌مه‌ئه‌می���ن ،خاڵ��� ی ش���ێن ێ و كردهوه ك ه له‌جێگه ی نوستنه‌كه‌یاندا بون ك��� ه چه‌ند مه‌ترێ���ك له‌و جێگه‌ی���هوه دور هێشتا له‌خه‌و هه‌ڵنه‌س���تابون ،به‌ده‌نگێك ی بو "ش���ێنێ" ی تێ���دا مردبو ده‌س���ته‌كانی به‌رز هاوارم كرد ش���ێن ی مردوه فریاكه‌ون ،ڕاده‌كێشا‌و زو زو جه‌خت ی دهكردهوه شێن ی لهوكاتهدا دایكم له‌ده‌نگ ی من له‌مه‌تبه‌خه‌ك ه له‌وجێگه‌ی���ه‌دا مرد ،ئهو وت��� ی "به‌یان ی بو هاته‌ده‌ره‌وه ،دایك‌و براكانم نه‌مانزان ی چۆن هێش���تا له‌خ���هو هه‌ڵنه‌س���تابوم له‌ده‌نگ ی چوین ه س���ه‌ر ته‌رمه‌كه ی شێن ێ ك ه هێشتا خوشكه‌كه‌م خه‌به‌رهاتم پڕ به‌وماڵ ه هاوار ی ره‌وانه ی پزیشك ی دادوه‌ریی نه‌كرابو". ده‌كرد فریاكه‌ون هه‌ستن له‌خه‌و شێن ێ مرد، ێ ش���ێن كوێس���تان ئاماژه بهوه ده‌كات گه‌یش���تین ه س���ه‌ر ته‌رمه‌كه ی شێنێ چه‌ند لێكردین، ئاواته‌كه ی نه‌هات���ه‌د ی ماڵئاوای ی خوله‌كێك به‌س���ه‌ر مردنه‌كه‌یدا رۆش���تبو، ی ئاگادار وام وه‌ك كچ ی خۆم وابو ،ب���ه‌رده به‌ئۆتۆمبیل��� ی فریاكه‌وت���ن ته‌رمه‌كه‌ی���ان ی ش���ێن پار ده‌ب���وم ،ئ���هو وتی "س���اڵ ی ده‌گواسته‌وه‌و پێیان راگه‌یاندین له‌پزیشك ی ی زو ه ئار زۆر نه‌یده‌ویست بچێته‌و‌ه قوتابخان ه دادوه‌ر ی ته‌رمه‌كه ی وه‌ربگرنه‌وه ،دوا ی دو ه ببێت كان ه جوان ده‌كرد له‌په‌یمانگا ی هونه‌ره كاتژمێر له‌چاوه‌ڕوان ی له‌پزیش���ك ی دادوه‌ر ی اڵم ه ب ربگیرێت، ه قوتابی ،زۆر هه‌وڵماندا تاو س���لێمان ی پێیانڕاگه‌یاندین كچه‌كه‌تان هیچ وه‌ریاننه‌گرت س���اڵ ی پار به‌زۆر ناردمانه‌و‌ه
سه‌یر ی كۆاڵنم ده‌كرد ئه‌وه‌نده‌مزان ی كچێك به‌جاده‌كه‌دا ده‌ڕۆیشت له‌پڕ كه‌وت ،خه‌ڵك ی كۆبونهوهو چوم ه به‌رده‌رگا ی حه‌وش ه ژنان ی گه‌ڕه‌ك كۆببونهوه
جێگه‌یه‌ك ی لێدان‌و بریندار ی به‌ڕوخساریه‌و‌ه نیهو ده‌توانن ته‌رمه‌كه ی وه‌ربگرنه‌وه". وتیش��� ی "له‌ته‌مه‌ن ی هه‌ش���ت ساڵیه‌و‌ه ش���ێن ێ دایك��� ی له‌ژیاندا نه‌م���اوه‌‌و به‌هۆ ی نه‌خۆش��� ی دڵ���هوه گیان ی له‌ده‌س���تداوه، لهوكاتهوه شێن ێ ال ی خۆمان له‌گه‌ڵ ئێمه‌دا ژیان به‌س���ه‌ر ده‌بات‌و زۆر ئاگادار ی ده‌بوین هه‌رگیز نه‌مانده‌هێشت توش ی ئازارو خه‌فه‌ت ببێت‌و خوشكه‌كه‌م وه‌ك كچ ی خۆ ی سه‌یر ی ده‌كرد‌و شێن ێ هه‌رگیز هه‌ست ی به‌ب ێ دایك ی نه‌ده‌ك���رد ،به‌اڵم چه‌ند رۆژێك پێش ئهوه ی گیان له‌ده‌س���تبدات ،هه‌ستمان ده‌كرد زۆر خه‌فه‌ت له‌ده‌رنه‌چون ی وانه‌كان ی ده‌خوات ك ه ئه‌مساڵ له‌قۆناغ ی ده بو ،له‌وه‌رز ی یه‌كه‌مدا ده‌رنه‌چو بو ،دو وانه ی وه‌رز ی دوهه‌میش ی هه‌بو به‌رده‌وام دڵنه‌وایمان ده‌كرد". دراوس���ێیه‌ك ی ماڵ ی شێن ێ ك ه نه‌یویست ناو ی ئاشكرابكرێت وت ی "كاتژمێر نۆ بۆ ده ی به‌یان ی بو له‌چێشتخانه‌ك ه به‌پێو‌ه وه‌ستابوم سه‌یر ی كۆاڵنم ده‌كرد ،ئه‌وه‌نده‌مزان ی كچێك به‌جاده‌كه‌دا ده‌ڕۆیشت له‌پڕ كه‌وت ،خه‌ڵك ی كۆبونهوهو چوم ه به‌رده‌رگا ی حه‌وش ه ژنان ی گه‌ڕه‌ك كۆببونهوه پرسیارم كرد ئاخۆ كێی ه ب���ه‌اڵم ئه‌وانیش وه‌اڵمیان دامه‌و‌ه كه نازانن كێیه‌و نایناسن". وتیش��� ی "دوات���ر زانیمان دراوس���ێمان ه ك��� ه ئه‌وان له‌وس���ه‌ر ی كۆاڵنه‌كه‌ن‌و ئێمه‌ش له‌مس���ه‌ری كۆاڵنه‌كه‌ی���ن‌و زۆر له‌ئێم���هوه دورن هامش���ۆو په‌یوه‌ندیمان نیه ،هه‌ربۆی ه نه‌مده‌ناس��� ی به‌اڵم ئهوه ی باسده‌كرێت ئهو كچ ه دایك ی به‌نه‌خۆش��� ی دڵ كۆچ ی دوای ی كردوهو پێده‌چێت ئه‌ویش به‌هۆ ی نه‌خۆش ی دڵه‌و‌ه به‌و ش���ێوه كتوپڕ‌ه مردبێت ك ه من بینیم له‌پڕ كه‌وت بێ ئهوه ی هیچ ش���تێك ی به‌ركه‌وێت". س���ۆران حه‌مه‌ئه‌می���ن خاڵ��� ی بچوك��� ی شێن ی وت ی "ش���ێن ی له‌قوتابخانه ی سه‌فین خوێندكار ب���و ،ئهو به‌یانی ه بۆ س���ه‌ردان ی قوتابخانه‌كه ی چوب���وه ده‌ره‌وه ،تابزانێت خش���ته ی تاقیكردنه‌وه‌ك���ه ی له‌قوتابخان ه هه‌ڵواس���راوه وه‌ریگرێ���ت‌و بگه‌ڕێت���هوه بۆ ماڵه‌وه ،ئهو شه‌و‌ه تادره‌نگانێك ی شه‌و یار ی پله‌یسته‌یش���ن ی ده‌كرد هیچ ی باس نه‌كرد گومانیشمان له‌كه‌س نیهو هیچ كێشه‌یه‌ك ی كۆمه‌اڵیه‌تیشمان له‌گه‌ڵ كه‌س نیهو به‌مردن ی ئاس���ای ی مردوه‌‌و هی���چ جێگه‌یه‌ك ی لێدان‌و ئازارو ئه‌شكه‌نج ه به‌جه‌سته‌یه‌وه نیه". وته‌بێژ ی پۆلیس��� ی پارێزگا ی سلێمانی، نه‌قیب س���ه‌ركه‌وت ئه‌حم���ه‌د لهوبارهیهوه به‌ئاوێن���ه ی راگه‌یاند "به‌یان��� ی رۆژ ی پێنج ش���ه‌مم ه 2017/7/27كچێك��� ی ته‌م���هن 17س���اڵ به‌ن���او ی ش���ێن ێ نیهایه‌ت نزیك ماڵ ی خۆیان له‌گه‌ڕه‌ك ی ئاش���ت ی به‌مردوی ی ده‌دۆزرێته‌وه". وتیش ی "په‌ڕاو ی یاس���ایی بۆ روداوه‌ك ه كراوه‌ته‌وه‌‌و وته ی كه‌سوكاره ی وهرگیراوهو گومانیان له‌كه‌س نیه ،له‌س���ه‌ره‌تادا گومان هه‌بو ئۆتۆمبێ���ل لێیدابێت ،به‌اڵم دواتر ك ه سه‌یر ی كامێرا ی چاودێر ی چه‌ند ماڵێك ی ئهو كۆاڵنه‌مان كردوه ده‌ركه‌وتو‌ه به‌له‌كاركه‌وتن ی دڵ مردوه".
ره‌نگاڵه
rangalayawene@gmail.com
جیهان ئیرباهیم خه‌یات :هه‌ندێ كه‌ناڵامن هه‌ی ه ی خوێن‌و نه‌خۆشی دڵ كردوه ی فشار خه‌ڵكیان توش ئا :شۆڕش محه‌مه‌د
) )587سێشه‌ممه 2017/8/1
11
»æêīµ »ËĠňĥŎð ئا :شۆڕش محه‌مه‌د فیلمی (هه‌ڵهاتن بۆ به‌هه‌شت)
گۆرانیبێژ جیهان ئیبراهیم خه‌یات رایده‌گه‌یه‌نێت"زۆر جار واهه‌ست ئه‌كه‌ی ده‌زگاكانی راگه‌یاندن به به‌رنامه كارناكه‌ن‌و هه‌ستده‌كه‌یت زه‌وق‌و مه‌زاجی شه‌خسی به‌ڕێوه‌به‌ر ده‌ور ده‌بینێ". لهبارهی دۆخی هونه‌ری كوردی له‌ئێستادا، جیهان ئیبراهیم له‌چاوپێكه‌وتنێكی تایبه‌ت به‌ئاوێن����ه وتی "به‌گش����تی دۆخی هونه‌ر خراپ نییه ،به‌اڵم ئه‌كرا له‌مه باشتر بوایه ئه‌ویش لهبهرئهوهی سه‌رده‌مه‌كه گۆڕاوه‌‌و دنی����ا بچوك بۆته‌وه به‌ه����ۆی په‌یوه‌ندییه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌وه له‌ڕێگه‌ی ئه‌نته‌رنێته‌وه ئه‌توانی ئ����اگاداری هونه‌ری هه‌مو گه‌النی سه‌ر روی زه‌وی بیت". وتیش����ی "له‌بواری مۆس����یقا‌و گۆرانیش پێشكه‌وتنی باش به‌ده‌ستهاتوه به‌تایبه‌تی له‌ڕوی كوالیت����ی به‌رهه‌مه‌كانه‌وه‌‌و له‌ڕوی شێوازی گۆرانی‌‌و مۆس����یقاوه گوێبیستی زۆربه‌ی س����تایله‌كانی دنی����ا ئه‌بین له‌ناو گۆرانی كوریدا". ئاماژهی به‌وه‌شدا "هونه‌رمه‌ند هه‌یه زۆر لهبارهی میدیای كوردیش����هوه ،جیهان حزبه‌كانیان كارده‌ك����هنو وتی "ئه‌مه وای ئه‌یانزانی كوڕی ئیبراهیم خه‌یاتم". به‌جوانی میكس����ی ئهو ستایالنه‌ی له‌گه‌ڵ جه‌غتیشی كردهوه "ئه‌توانم بڵێم هاتنه گۆران����ی كوردی����دا كردوهو خس����تویه‌تیه ئیبراهی����م ئاماژه ب����هوه ده‌دات كه بونی كردوه مه‌س����ه‌له جدییه‌كان كه په‌یوه‌ندی به‌رژه‌وه‌ن����دی ئ����اوازه كوردییه‌كان����هوه .ده‌زگای زۆری راگه‌یان����دن كاریگ����ه‌ری به‌كۆمه‌ڵگاو‌ه هه‌یه كه هونه‌ریش یه‌كێكه ن����اوه‌وه‌ی ئێمه ب����ۆ ناو ب����واری هونه‌ری كردۆته سه‌ر ره‌وتی هونه‌ر‌و وتی "زۆرجار ل����هو مه‌س����ه‌ل ه جدیانه بكرێت����ه قوربانی ح����ه‌زی باوكم بو .هاندانی ئهو بو ئێمه‌ش هه‌یشه به‌پێچه‌وانه‌وه". به‌دڵی ئه‌ومان كرد". جه‌غتیش����ی كردهوه "ئێستا موزیكژه‌نی واهه‌ست ئه‌كه‌ی ئه‌م ده‌زگایانه به به‌رنامه به‌رژه‌وه‌ندی حزب". ئاماژهی به‌وه‌شدا كه ئیبراهیم خه‌یات- لهبارهی رۆڵی باوكیش����یانه‌وه له‌ژیانی زۆر به‌توانامان هه‌یه له‌هه‌مو ش����اره‌كاندا كارناكه‌ن‌و هه‌ستده‌كه‌یت زه‌وق‌و مه‌زاجی هون����ه‌ری ئه‌وان����دا ،جیهان وت����ی "باوكم ێكی تر دروست نابێته‌وه‌‌و وتی "كه‌لێنێكی ك����ه توانایه‌ك����ی زۆر باش����یان هه‌ی����ه شه‌خسی به‌ڕێوه‌به‌ر ده‌ورده‌بینێ". وتیش����ی "زۆرجار ئامانجی كاره‌كانیان (خوا لێی خۆش ب����ێ) زۆر حه‌زی ئه‌كرد كرده هونه‌ری سرود‌و گۆرانی كوردی". له‌به‌ره‌وپێش����ه‌وه‌بردنی هونه‌ری گۆرانی‌‌و وتیشی "وه‌كو باوكیش له‌ده‌ستدانی باوك ئ����اوه‌ژو بۆته‌وه‌‌و بونه‌ت����ه مایه‌ی بێزاری‌‌و ك����ه ئێمه‌ش هه‌م����ان رێچك����هی هونه‌ری مۆسیقاو به‌ئاشكرا هه‌ستی پێده‌كرێ". ئهو بگرین ،هه‌ر له‌مناڵییه‌وه هه‌س����تمان كاره‌ساتێكی سه‌خته به‌تایبه‌تی باوكێگ ی جیه����ان ئام����اژه ب����هوه ده‌دات ك����ه تێكدانی مه‌زاجی گشتی كۆمه‌ڵگا". جه‌غتیش����ی كردهوه "هه‌ند ێ كه‌ناڵمان بهوه ئه‌ك����رد كاتێ ئاهه‌نگێك����ی گۆرانی به به‌زه‌یی‌‌و میهره‌بان‌و قسه‌خۆش����ی وه‌ك گۆرانبێژان����ی ك����ورد به‌گش����تی زۆر گوێ ن����اده‌ن به كوالیتی ده‌نگ����ی خۆیان‌و وتی هه‌یه به‌ڕاس����تی خه‌ڵكیان توشی فشاری ی����ان كۆبونه‌وه‌یه‌كی خێزانی خۆمان ئه‌بو ئیبراهیم خه‌یات ،به‌ڕاستی جێگای دیاره دوای ئهوهی كه گۆرانی ئه‌وت ئینجا رو ی له‌ناوماندا به‌تایبه‌تی بۆ من كه سااڵنێكی خوێن‌و نه‌خۆشی دڵ كردوه". "بێگومان خۆیشم یه‌كێكم له‌وان". ئهو گله‌یی لهوه ده‌كات كه زۆرجار كار ی ئه‌ك����رده ئێمهو ئه‌یوت "س����ه‌ره‌ی ئێوه‌یه زۆر وه‌ك ش����اگرد‌و خه‌یات له‌به‌رده‌ستیدا وتیش����ی "گه‌نجه‌كانم����ان زۆر هه‌وڵ����ی باش����یان هه‌یه له‌بواری هونه‌ری گۆرانی‌‌و هونه‌ری مۆسیقاو گۆرانی زۆر جوان گوێی گۆران����ی بڵێن یان ئه‌بوای����ه وه‌كو كۆرس كارم كردوه". جیه����ان ئاماژه بهوه ده‌كات كه له‌واڵتی پێ ن����ادرێ له‌كه‌ناڵه‌كانه‌وه‌‌و له‌به‌رامبه‌ردا گۆرانیه‌كانیمان بوتایه‌ته‌وه". مۆسیقادا". وتیشی "به‌و هۆیه‌وه خولیای مۆسیقاو ئێمه‌دا چی بۆ هونه‌رمه‌ندان به‌گشتی كراوه ئهو ل����هو بڕوایه‌دایه كه ئیداره‌ی هونه‌ر گرنگ����ی به‌ده‌نگێك ده‌درێ����ت كه تازه‌یه‌‌و گۆرانی وتنمان له‌ال دروست بو تاگه‌وره‌ش هه‌ر ئه‌وه‌ش ب����ۆ باوكی كراوهو گازه‌نده‌ی له‌كوردستان باش نییهو كه‌موكوڕی زۆری مایه‌ی بێزاركردنه. ئ����هو به‌ش����ێك له‌هۆكاره‌كان����ی ئ����هو ئه‌بوین خولیاكه‌م����ان زیاتری ئه‌كرد .من ئهوهی له‌حكوم هتو ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌كان تێدایهو جه‌غت له‌سه‌ر ئهوه دهكاتهوه كه ئه‌گه‌ر وانه‌بوایه دۆخی هونه‌ر زۆر له‌مه‌ی جیاوازیی����هی بۆ ئ����هوه گه‌ڕان����ده‌وه كه بۆ خۆم هه‌ر له‌قوتابخانه‌ی س����ه‌ره‌تاییه‌وه هه‌بو كه گرنگ����ی به‌هونه‌رمه‌ندان ناد‌هن‌و زۆربه‌ی كه‌ناڵه‌كان حزبین‌و له‌به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌هێنرامه ده‌رێ ب����ۆ گۆرانی وتن چونكه به‌ب����ڕوای ئهو خه‌ڵك‌و هاواڵتیان زیاتر رێز ئێستا باشتر ئه‌بو.
پرۆفایل:
جیهان ئیرباهیم ئه‌حمه‌د ی ئیبراهیم ی له‌گه‌ڕه‌ك * له‌س���لێمان پاشا له‌دایكبوه * خێزانداره‌‌و خاوه‌نی كوڕ‌و كچێكه ی ی زانكۆ ی كارگێڕ * ده‌رچوی كۆلێژ سه‌اڵحه‌دینه ی * ئێس���تا فه‌رمانبه‌ره له‌په‌یمانگه كشتوكاڵی به‌كره‌جۆ ی ی فه‌رمانگه دوكان * له‌دوای ده‌وام ی ژنانی هه‌یه به‌رگدور له‌هونه‌ر‌و هونه‌رمه‌ندان ده‌گرن ،وتیش���� ی "ه����ه‌ر ئ����ه‌وه‌ش دڵمان خ����ۆش ئه‌كات‌و چاوه‌ڕێی هیچی تر نیین". لهبارهی بونی ستایلی تایبه‌ت به‌خۆیشی، جیهان وتی "هیوادارم توانیبێتم ش����ێواز‌و س����تایلی تایبه‌ت به‌خۆم هه‌بێ ،له‌ڕاستیدا هه‌رگیز هه‌وڵم نه‌داوه السایی گۆرانیبێژانی پێش خۆم بكهمهوهو هه‌میشه هه‌وڵمداوه خۆم بم". وتیشی "ئهوهی له‌هه‌ست‌و هۆشی مندا هه‌یه ئهوه ده‌چڕم‌و كاتێ ئه‌توانی ستایلی خۆت هه‌بێ كه راستگۆبیت له‌گه‌ڵ خۆت‌و دڵو ده‌رونت". ئاماژهی به‌وه‌ش����دا "من زیاتر له‌قواڵیی هه‌س����تی خۆمه‌وه گۆرانی ئه‌ڵێم‌و زۆربه‌ی ئاوازه‌كانی����ش هی خۆم����ن‌و ره‌نگدانه‌وه‌ی ناخی منن". جه‌غتیش����ی ك����رده‌وه "ك����ه ده‌ربڕینی هه‌س����ته‌كانم له‌ئاوازێك����دا به‌رجه‌س����ته‌بو ئه‌وكاته من توانیومه ستایلی خۆمم هه‌بێ. هیوادارم توانیبێتم كه خۆم بم".
ی له‌ئه‌مریكا منایشده‌كرێت ئه‌نیمه‌یشنێكی كورد فیلمێكی ئه‌نیمه‌یشنی كوردی به‌ناوی هۆلیۆد ئه‌نجام ده‌درێت". جوبرائیل ئه‌بوبه‌كر ئاماژهی به‌وه‌شدا (بێده‌نگ���ی ئاس���مان) له‌ده‌رهێنان���ی جوبرائی���ل ئه‌بوبه‌كر له‌فێس���تیڤاڵێكی ك���ه "خه‌اڵتی فێس���تیڤاڵه‌كه به‌ده‌نگی نێونه‌ته‌وه‌ی���ی س���ینه‌مایی ئه‌مریكادا بینه‌ران���ی فێس���تیڤاڵه‌كه ده‌درێت���ه به‌ش���داری كێبڕكێی بردنه‌وه‌ی خه‌اڵت فیلمه‌كان". فیلمه‌ك���ه نوێتری���ن به‌رهه‌م���ی ده‌كات. ده‌رهێنه‌ر جوبرائیل ئه‌بوبه‌كر لهبارهی س���ینه‌مایی ده‌رهێن���ه‌ر جوبرائی���ل به‌ش���داری فیلمه‌كه‌ی له‌و فێستیڤاڵه‌دا ئه‌بوبه‌كره‌‌و به‌سپۆنسه‌ری عه‌باس فازڵ به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د "فیلمه‌ك���ه عه‌بدولره‌حمان خاوه‌ن���ی زانكۆی نۆلج له‌فێس���تیڤاڵی س���ینه‌مایی خه‌اڵت���ی به‌رهه‌مهێن���راوهو له‌ئێس���تادا فیلمه‌كه بینه‌ران له‌ئه‌مریكا به‌ش���داری ده‌كات‌و له‌چه‌ندی���ن فێس���تیڤاڵی س���ینه‌مایی نێونه‌ته‌وه‌ی���ی وهرگیراوهو به‌ش���داری كێبركێی بردنه‌وه‌ی خه‌اڵت ده‌كات". ی خه‌اڵت���دا ی له‌پێش���بڕكێ‌‌و بردن���هوه وتیشی "فێس���تیڤاڵه‌كه له‌رۆژی 6 ئه‌یلولی 2017له‌ئه‌مری���كا‌و له‌باكوری ده‌كات‌و دواهه‌مین به‌شداری‌‌و خه‌اڵتیش
ك���ه درایه ئه‌م فیلم���ه پێدانی خه‌اڵت ی باشترین سیناریۆ بو له‌خولی چواره‌می فێس���تیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی س���ینه‌مایی زانكۆی باب���ل‌و پێدانی خه‌اڵتی برۆنزی له‌به‌ش���ی فیلم���ه ئه‌نیمه‌یش���نه‌كانی فێستیڤاڵی سینه‌مایی باشوری جۆرجیا كه‌له‌واڵتی كه‌نه‌دا ئه‌نجامدرا. (بێده‌نگی ئاسمان) كورته فیلمێكی ئه‌نیمه‌یش���نه‌‌و له‌ب���ارهی خه‌ونه‌كانی مرۆڤ���ه بۆ ئازادیو له‌ب���ارهی چیرۆكی فیلمه‌كه‌شه‌وه جبرائیل ئه‌بوبه‌كر ده‌ڵێت "فیلمه‌كه باس له‌خه‌ونی مرۆڤ ده‌كات بۆ ئازادی ،به‌وپێیه‌ی كه هیچ كه‌سێك ناتوانێ���ت رێ���گا له‌ئ���ازادی بگرێ���ت‌و
به‌ربه‌ستی بۆ دروست بكات". وتیشی "ماوهی فیلمه‌كه 100چركه‌یه‌‌و به‌رهه‌می ساڵی -2017یه". جوبرائیل ئه‌بوبه‌كر ره‌حمان له‌دایكبوی ساڵی 1983ی شاری هه‌ولێره ،له‌ساڵی 2001هوه ده‌ستیداوه‌ته كاری سینه‌مایی‌‌و له‌نزیكه‌ی 40كورته فیلمدا یاریده‌ده‌ری وێنه‌گر بوهو له 13فیلمی س���ینه‌مایی درێژیش���دا یاری���ده‌ده‌ری وێنه‌گر بوهو له‌س���اڵی 2010هوه كاری ده‌رهێنان���ی س���ینه‌مایی ده‌كات‌و هه‌تا ئێستا چوار كورته فیلم���ی به‌رهه‌مهێناوه‌‌و نزیكه‌ی 20خه‌اڵت���ی نێوخۆی���یو جیهانیش���ی به‌ده‌ستهێناوه.
سیناریۆ‌و ده‌رهێنان :نینۆ جاكوسو وێنه‌گرتن :دانییل الیبارت مۆنتاژ :مارتن شماسمان مۆسیقا :بیدرۆ هالدمان به‌رهه‌می :سویسرا2001 - جۆری فیلم :دراما زمانی فیلم :كوردی ،ئه‌ڵمانی مێژوی باڵوكردنه‌وه‌ی10 :ی ئایاری 2002 ماوهی فیلم 90 :خوله‌ك نوان����دن :دوزغون ئیه����ان ،فیدان فرات، نوره‌دین یه‌لدیز ،والۆ لۆند فیلمه‌كه له‌وێستگه‌یه‌كی شه‌مه‌نده‌فه‌ر ی واڵت����ی سویس����را ده‌س����تپێده‌كات‌و كات ش����هوه .ژن‌و پیاوێك‌و سێ منداڵه‌كه‌یان ده‌رده‌كه‌ون كه هیالك‌و ش����ه‌كه‌تن ،به‌اڵم له‌هه‌مان كاتدا دڵخۆش����ن به‌جێهێشتنی كوردستان‌و گه‌یش����تنیان به‌سه‌رزه‌مینی خه‌ونه‌كانیان (واڵتی سویسرا). له‌وێستگه‌ی شه‌مه‌نده‌فه‌ره‌كه هاوڕێیه‌كی كوردیان پێشوازییان لێده‌كات‌و ده‌یانبات به‌ره‌و كه‌مپێكی تایبه‌ت به‌په‌نابه‌رانی ئهو واڵته. یه‌كێك له‌كه‌سایه‌تیه‌كانی نێو فیلمه‌كه پیاوێك���� ه به‌ناوی ش����موز ك����ه داواكاری پێدانی مافی په‌نابه‌رێتی بۆ س����ه‌رجه‌می خانه‌واده‌كه‌ی پێش����كه‌ش ده‌كات تاوه‌كو بتوانێت له‌گه‌ڵ خۆیدا بیانبات بۆ كه‌مپ. هه‌موان له‌ناو ئهو كه‌مپه‌دا له‌دۆخێكی ناسه‌قامگیر‌و دودڵیدا ژیان به‌سه‌ر ده‌به‌ن‌و چاوه‌ڕوانی چاوپێكه‌وتن‌و به‌ده‌ستهێنانی مافی په‌نابه‌رێتی‌‌و مانه‌وه‌ن. ش����موز بڕیاری ئ����هوه ده‌دات هه‌رچی ش����تێكی له‌ده‌س����ت بێ����ت بی����كات بۆ به‌ده‌س����تهێنانی ماف����ی په‌نابه‌رێت����ی بۆ خانه‌واده‌كه‌ی‌‌و بۆ ئ����هو كاره‌ش په‌نا بۆ هاوڕێیه‌كی ده‌بات به‌ناوی عه‌زیز. عه‌زی����ز راب����ردوی ش����موز ده‌زانێت‌و ده‌ش����زانێت له‌زینداندا بوهو ئازاردراوه‌‌و به‌هاواڵتییه‌كی سویس����ری ده‌ناسێنێت‌و ئامۆژگاری ئ����هوهی ده‌كات كه بۆ كاتی چاوپێكه‌وت����ن‌و به‌ده‌س����تهێنانی ماف����ی په‌نابه‌رێت����ی خانه‌واده‌كه‌ی چیرۆكی نوێ لهبارهی رابردوی خۆیه‌وه دروست بكات. ب����ۆ كڕینی چی����رۆك‌و كه‌یس����ی نوێ ئاڵتونه‌كانی ژنه‌كه‌ی ده‌فڕۆشێت. س����اڵی 2001فیلمه‌كه له‌فێس����تیڤاڵی سینه‌مایی سان سباستیان نمایشكرا‌و دو خه‌اڵت ی فێستیڤاڵه‌كه‌ی به‌ده‌ستهێنا ،كه یه‌كێكیان خه‌اڵتی باشترین ئه‌كته‌ر بو. ده‌رهێن����ه‌ر نینو جاكوس����و له‌دایكبوی ساڵی 1955ی باشوری ئیتاڵیایه‌‌و پاشان له‌گ����هڵ دای����ك‌و باوكی چونه‌ت����ه واڵتی سویسرا. له‌نێوان سااڵنی 1974و 1978له‌شاری میونیخ سینه‌ما‌و ته‌له‌فزیۆنی خوێندوه. له‌س����اڵی 1975هوه وه‌ك ده‌رهێنه‌ری فیلمی درێ����ژ‌و دۆكیۆمێنتاری كارده‌كات، چه‌ندی����ن فیلمی به‌رهه‌مهێن����اوه ،له‌وانه "فیلمی لیلیس ،1978فیلمی كۆچكردن .1978
پێشانگایه‌كی تایبه‌ت به‌كه‌لوپه‌ل‌و كه‌ره‌سته‌ی به‌جێاموانی ئه‌نفال رۆژی 23ی ته‌موزی 2017له‌گه‌له‌ری مۆزه‌خانه‌ی ئه‌منه سوره‌كه‌ی سلێمانی، به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی رۆشنبیریو هونه‌ری س���لێمانی ئام���اده‌ی پیش���انگایه‌كی نمایش���كردنی جلوبه‌رگ‌و كه‌ره‌س���ته‌ی به‌جێماوان���ی ئه‌نفال بو ،ك���ه له‌الیه‌ن س���ێ نه‌وه‌ی ئه‌نفاله‌وه ئاماده‌كرابو ،كه تێیدا كه‌لوپه‌لی 35خانه‌واده‌ی شه‌هیدی ئه‌نفالیان نمایشكردبو كه له‌دوای خۆیان جێیان هێشتوه.
به‌م بۆنه‌یه‌ش���هوه ،بابه‌ك���ر دڕه‌یی به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری گش���تی له‌ده‌فت���ه‌ری یاده‌وه‌رییه‌كان���ی پێش���انگاكه‌دا چه‌ند وته‌یه‌كی بۆ گه‌وره‌یی ئه‌نفال نوس���ی، كه گه‌وره‌ترین جینۆسایده به‌سه‌ر كورد هاتبێت. الی خۆش���یه‌وه خاتو كۆچه‌ر عارف، وه‌ك���و یه‌كێ���ك له‌ن���هوهی ئه‌نف���الو سه‌رپه‌رش���تیاری پێش���انگاكه ،وتی "ئامانج���ی ئێم���ه ل���ه‌م پێش���انگایه
هێش���تنه‌وه‌و یادكردن���هوهی ئ���ه‌م كاره‌س���اته‌یه الی نه‌وه‌كانی ئێستا ،بۆ ئهوهی ه���ه‌رده‌م ئازاره‌كانی ئه‌نفالمان له‌بیر بێت ،كه ته‌نیا تاوانی ئهو كه‌سانه ئه‌وه‌بو كه كورد بون‌و رژێمی گۆڕبه‌گۆڕی به‌عسییه‌كان وای به‌س���ه‌رهێنان ،ئه‌مه جگه له‌وه‌ی ده‌مانه‌وێت ته‌نیا له4/14ی رۆژی ئه‌نف���ال نه‌كرێته‌وه ،به‌ڵكو هه‌مو كاتێ���ك ئه‌نف���ال له‌بی���ری نه‌وه‌كانمان بێت".
پەیجی بەڕێوەبەرێتی گشتی رۆشنبیریو هونەری سلێامنی ته‌‌رازو ئەم ماوەی���ە کەمێک باری داراییت ب���ەرەو خراپب���ون رۆیش���توە ،بەاڵم ئەمڕۆ بیرۆکەیەکی نوێ بەمێش���کتدا دێت‌و دەبێتە هۆکاری باش���ترکردنی باری داراییت.
دوپشک ئەمڕۆ کەس���ێک پەیوەندیت پێوە دەکات‌و هەواڵێکی خۆش���ت پێدەدات ک���ە ئ���ەوەش ئاس���ودەت دەکات، خێزانەک���ەت ماوەیەک���ە پش���تگوێ خس���توە ئەم���ەش بوەتە ه���ۆکاری نیگەرانبونی ئەوان.
که‌‌وان هاوڕێیەک���ت توش���ی کێش���ەیەک دەبێ���ت‌و گرفت���ی ناخ���ۆش دێت���ە بەردەمی ،باشترە تۆ ئاگاداری بیت‌و هەوڵی تەواو بدەیت بۆ باش���ترکردنی دۆخی ئێستای.
www.facebook.com/www.dcysul.org گیسک باشترە کەمێک هێمنتر بیربکەیتەوەو ئاس���ودەتر بیت ،چونک���ە توڕەبون‌و هەڵچون بەرەو هیچ شوێنێکی باشت نابات‌و زیانت پێدەگەیەنێت.
سهتڵ ئ���ەو زانیاریانەی هەتە هەمیش���ە بەرەو رێگایەکی باشترت دەبەن ،بۆیە دەکرێت هەمیشە وەک جاران هەوڵی وەرگرتنی زانیاری زیاتر بدەیت.
نه‌‌هه‌‌نگ س���ود لەکەس���انی دەوروب���ەرت وەربگرە تاببیتە کەس���ێکی شارەزاو کارەکان بەباشی بڕوات ،وەک ئێستا بەلەس���ەرخۆیی بمێنەرەوە چونکە ئەمە باشترین نهێنی سەرکەوتنە.
10
rangalayawene@gmail.com
ره‌نگاڵه
س ی ح ر چنور ئه‌كبه‌رپور: ی ج و ا ن ئهو گرفتانه‌ی ی مه‌رج نییه فۆتۆ په‌یامی هه‌بێ
) )587سێشه‌ممه 2017/8/1
توشی نینۆك ده‌بن
ی ئهو ش���وێن ه ك���ه ئه‌ویش ی ئ���ازار نین���ۆك وه‌ك ه���ه‌ر پارچه‌یه‌ك ی ئاوو سابون جه‌ست ه توش���ی كۆمه‌ڵێك گرفت‌و به‌هۆی زۆربه‌كارهێنان ده‌بێت. نه‌خۆشی ده‌بێت له‌وانه‌ش: ی نین���ۆك .ك��� ه ئه‌س���توربون هه‌وكردن���ی ده‌وروبه‌ری نینۆك.ی لێدێت ی باڵند‌ه ی هه‌و به‌ش���ێوهی نینۆك ی چوارده‌ور واتا ئهو گۆشت ه ی ی برینداربون ی به‌كتریا یان ڤایرۆس كه ئه‌میش له‌ئه‌نجام ده‌كات به‌هۆ ی ئاوسان‌و سوربونه‌وه‌و نینۆك روئه‌دات. ئه‌بێت ه هۆ س���ەنتەری میدیکاڵ :به‌ختیاری ـ ش���ه‌قامی سه‌ره‌كی به‌رامبه‌ری سالۆن ئه‌سته‌نبوڵ
ئا :شۆڕش چنور ئه‌كبه‌رپور هونه‌رمه‌ندی فۆتۆگرافه‌ری كورد رایده‌گه‌یه‌نێت "مه‌رج نییه فۆتۆ په‌یامی هه‌بێ ،به‌اڵم كه به‌وردی ته‌ماشا بكه‌ین دیاره فۆتۆ په‌یامێكی خۆی بۆ بینه‌ر هه‌یه" .لهبارهی پێگه‌ی هونه‌ری فۆتۆ له‌ئێستادا ،چنور ئه‌كبه‌رپور به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "پێگه‌ی هونه‌ری فۆتۆ به‌هۆی بونی وێنه‌ی دیجیتاڵی له‌ئاستێكی به‌رزدایه، به‌شێوه‌یه‌ك كه وێنه‌ی دیجیتاڵی له‌ئێستادا باوترین تێكنۆلۆژی بۆ تۆماركردنی وێنه‌گه‌لی دو ره‌هه‌ندی‌‌و سێ ره‌هه‌ندی له‌بازاڕه پرۆفێشناڵه‌كاندان".
ته‌نكبون���هوهو له‌تبونی نینۆك.ئه‌میش به‌ه���ۆكاری بۆماوه یاخود زۆر به‌كارهێنانی پاككه‌ره‌وه‌كان. ی لولب���ون‌و به‌رزبونه‌وه ی به‌ش���ێك له‌نینۆك .ئه‌میش به‌هۆ ی یان كه‌مبونه‌وه‌ی ئاسن كه‌مخوێن له‌خوێندا.
ژماره ته‌له‌فۆنی 0533183536 - 07706581971 فه‌یسبوكmedicalclinicsuly :
وتیش����ی "خێرایی وه‌به‌رچاوهێنان‌و ناردن‌و چ����اپ‌و كوالیتی باش ،بوه‌ت����ه هۆی ئهوهی كه هون����ه‌ری وێنه‌گرتن جێگ����هو پێگه‌یه‌كی ب����ه‌رز له‌ناو خه‌ڵكانی ئه‌مڕۆدا بۆ خۆی تۆمار بكات". ئهو ئاماژه بهوه ده‌كات كه ئه‌مڕۆكه یه‌كێك له‌ڕكابه‌ره‌كانی هونه‌ری ش����ێوه‌كاری فۆتۆیه‌‌و لهوبارهیهوه ده‌ڵ����ێ "وه‌ك مه‌رج ،مه‌رج نییه فۆتۆ په‌یامی هه‌بێ ،به‌اڵم كه به‌وردی ته‌ماشا بكه‌ی����ن دیاره فۆتۆ په‌یامێكی خۆی بۆ بینه‌ر هه‌یه". وتیش���ی "ماناو په‌یامی فۆتۆ دهگهڕێتهوه س���ه‌ر ئهوهی كه ئهو فۆتۆیه ل���ه‌چ بوارێكدا گی���راوه ،بۆ وێن���ه فۆتۆ ده‌توان���ێ له‌بواری نیش���اندانی سروش���ت ،رێكالم ،هه‌واڵ ،مۆدو فه‌ش���ن ،بیوگرافی ،وه‌رزش‌و بواره‌كانی تردا بێ كه هه‌ڵگری چه‌ش���نێك زانی���اری یاخود په‌یامه". ئهو جه‌غتیش���ی ك���رده‌وه "ئه‌وه‌نده‌ی من له‌دنی���ای راگه‌یاندنی كوردی���دا كارم كردوهو هه‌س���تم پێ كردوهو بینیوم���ه بایه‌خێكی زۆر به‌فۆتۆگرافی نه‌دراوه". ئهو له‌و بڕوایه‌دایه بۆ به‌رگرتن له‌به‌كارهێنانی وێنه‌ی فۆتۆگرافه‌ران بێ پرسی خۆیان‌و نه‌دانی مافی ماندوبونیان ،پێویس���ته یاس���ای كۆپی رایت كاری پێ بكرێت‌و ده‌ڵێت "به‌ش���ێوه‌یه‌ك كه هه‌ركه‌س وێنه‌یه‌كی به‌كارهێنا بێ ئهوهی له‌الیه‌ن وێنه‌گره‌وه ڕێی پێدرابێ ،سزا بدرێ".
وتیش���ی "هه‌ڵبه‌ت ئه‌م یاس���ایه‌ش به‌ته‌نیا ناتوان���ێ به‌ر ب���ه‌م دیارده‌یه بگ���رێ ،مه‌گه‌ر ئهوهی راده‌ی رۆش���نبیری كۆمه‌ڵگاش بگاته ئاستێك كه خه‌ڵك ئه‌م كرداره به‌دیارده‌یه‌كی دزێو بزان���ن‌و هه‌روه‌ها راده‌ی تێگه‌یش���تویی ده‌زگاكان���ی راگه‌یان���دن هێنده ب���ه‌رز بێ كه خۆیان له‌م كاره بپارێزن". چنور ئه‌كبه‌رپور ،خه‌ڵكی ش����اری مهابادی
رۆژهه‌اڵتی كوردس����تانه .ماوهی پێنج س����اڵ ه دانیش����توی واڵتی نه‌روێژه .له‌ساڵی 2010هوه ده‌س����تی به‌چاالكیی����ه هونه‌ریه‌كان����ی خۆی له‌ب����واری وێنه‌كێش����ان كردوهو تائێس����تا دو جار وێنه‌كانی خۆی له‌پێش����انگاكان خستۆته به‌رچاوی بینه‌ران‌و له‌ساڵی 2013هوه ده‌ستی به‌كاری وێنه‌گه‌ری به‌ش����ێوه‌یه‌كی زانس����تیو پڕفێشناڵ كردوه.
نه‌جات حاجی :له‌ڕێگه‌ی وێنهوه نه‌هامه‌تی ئێزیدیه‌كان به‌جیهان دەگه‌یه‌نم ئا :زانا حه‌مه غه‌ریب نه‌جات حاجی كچێكی ته‌مه‌ن 21سااڵن ی ئێزیدییه‌و له‌ته‌له‌عفه‌ر هاتۆت ه دنیاوه، ئهو له‌دوای په‌الماره‌كانی داعشهوه بۆ سه‌ر شه‌نگال له‌گه‌ڵ خێزانه‌كه‌ی ئاواره ی باكور ی كوردستان بوهو له‌ئێستادا له‌كه‌مپێكی په‌نابه‌رانه له‌شاری نوسه‌یبێن. نه‌جات له‌گه‌ڵ ئهوهی توش���ی حاڵه‌تێك ی ده‌رون���ی خراپ هاتوه به‌هۆ ی په‌الماره‌كان ی داعش‌و له‌ده‌ستدانی به‌ش���ێك له‌دۆستان‌و ئازیزان���ی له‌ش���ه‌نگال ،ب���ه‌اڵم له‌ڕێگ���ه ی وێنه‌كێش���انهوه ئه‌یه‌وێت به‌س���ه‌ر ئهو بار‌ه ده‌رونیه‌دا زاڵ ببێت‌و وێنه ی ئهو نه‌هامه‌تیان ه بكێشێت كه به‌سه‌ریاندا هاتوه. له‌ب���ارهی چۆنیه‌ت���ی ده‌س���تكردن به‌وێنه‌كێش���ان ،نه‌جات ب���ۆ ئاوێن ه وتی" كاتێ���ك ته‌مه‌ن���م 7س���ااڵن بو ده‌س���تم به‌وێنه‌كێشان كردو ئاره‌زوی زۆرم هه‌بو بۆ هونه‌ر ی وێنه‌كێش���ان‌و له‌سه‌ره‌تاوه وێنه ی له‌بازاڕه‌كان���ی داعش ب���ه 20دۆالر كه‌مترو شتی ساده‌م ده‌كێشاو به‌رده‌وام هه‌وڵم ده‌دا ده‌س���تدرێژ ی كردن ه سه‌ریان‌و سوتاندنیان‌و باشتر بم‌و خۆم پێش بخه‌م‌و به‌رده‌وام بم‌و ئه‌ش���كه‌نجه‌دانیان بونه‌ته هه‌وێن ی زۆرینه ی هه‌تاوه‌كو بوه به‌شێك له‌ژیانم". وێنه‌كانم‌و ئه‌مه‌وێت له‌ڕێگه‌ی دروستكردن ی س���ه‌باره‌ت ب���هو بابه‌تان���ه ی له‌ڕێگه ی وێن���هی ئ���ه‌وان جارێك���ی ت���ر ئ���ازارو وێنهوه كاریان له‌س���ه‌ر ده‌كات ،ده‌ڵێت"به‌ر نه‌هامه‌تیه‌كانی ئێزید ی به‌جیهان بگه‌یه‌نم". له‌جینۆس���ایدی ئێزیدیه‌كان‌و په‌الماره‌كان ی لهبارهی به‌ربه‌سته‌كانی به‌رده‌م كاركردن ی داعش به‌گشت ی سروشت به‌شێك ی سه‌ره‌ك ی به‌تایب���ه‌ت كه ئێس���تا له‌كه‌مپدایه ،نه‌جات بون له‌كاره‌كانم‌و وێنه‌ی دیمه‌ن ی سروشت‌و وتی "پێش���تر ئێم��� ه له‌كه‌مپ���ی فیدانلیك كه‌س���ایه‌تیه‌كان‌و وێنه‌ی خه‌یاڵیم ده‌كێشا ،بوین له‌ش���ار ی ئامه‌د‌و ده‌متوانی كاربكه‌م‌و به‌اڵم له‌دوای هێرش���ه‌كانی داعش بۆ سه‌ر هیچ ئاس���ته‌نگ نه‌بو له‌به‌رده‌مم به‌تایبه‌ت ش���ه‌نگال‌و به‌دیلگرتن���ی كچ���ان‌و ژنان��� ی هاواڵتیان ی ئامه‌د زۆر پشتیوانیان ده‌كردم‌و ئێزیدی‌‌و ش���ه‌هیدكردن‌و سه‌ربڕینی پیاوان ی هه‌م���و پێداویس���تیه‌كان ی وێنه‌كێش���انیان ئێزیدی‌‌و كڕین‌و فرۆش���تن ی كچانی ئێزید ی بۆ دابی���ن ده‌كردم ،به‌اڵم ئێس���تا به‌هۆ ی
کاوڕ :زۆر ش���ت لەژیانتدا گۆڕانکاری بەس���ەردا دێ���ت ،بۆیە ئ���اگاداری هەڵس���وکەوتەکانت بە نەوەک زیان بگەیەنن بەژیانت ،خۆشەویستەکەت گرنگی زۆرت پێدەدات.
گا هاوڕێکان���ت هەمیش���ە تۆیان وەک کەس���ێکی ش���ارەزاو ب���اش دان���اوە، لەب���ەر ئەم هۆکارەی���ە ئەمڕۆ هەندێک لەهاوڕێکان���ت س���ەردانت دەک���ەن بۆ وەرگرتنی رای تۆ.
گواس���تنه‌وه‌مان بۆ كه‌مپێك��� ی تر هه‌ندێك وێنه‌كانمی تیادا نمایش بكه‌م ،به‌اڵم له‌مانگ ی ئاسته‌نگ هاتونه‌ته به‌رده‌مم به‌اڵم به‌رده‌وام ئه‌یلول بڕیاره له‌الیه‌ن هاوڕێیه‌ك ی ئیسپان ی به‌ناوی داڤید دێ���ل كامپۆ كه فۆتۆگرافه‌رو ده‌بم". لهبارهی پێش���انگه‌‌و خوله‌كان ی هونه‌ر ی رۆژنامه‌نوس ه له‌ش���اری به‌رشه‌لۆنه به‌شێك شێوه‌كاریش���هوه ،نه‌جات وتی "له‌س���اڵ ی له‌وێنه‌كان���م له‌پێش���انگایه‌ك ی تایبه‌ت��� ی 2016به‌شداریم كرد له‌خولێك ی وێنه‌كێشان خۆیدا نمایش بكات‌و ئ���ازاری ئێزیدییه‌كان كه له‌الیه‌ن س���تافێكی فه‌ره‌نسی‌‌و كورده‌و‌ه بگه‌یه‌نێته هاواڵتیان ی ئیسپانی". له‌ب���ارهی كاردانه‌وه‌‌و س���ه‌رنج ی خه‌ڵك ب���ۆ م���اوه‌ی مانگێ���ك له‌كه‌مپ��� ی ئامه‌د به‌ڕێوه‌چو توانیم لهماوهی به‌ش���داریكردنم له‌بینین��� ی به‌رهه‌مه‌كان���ی ،نه‌ج���ات وت ی چه‌ن���د تابلۆیه‌ك بكێش���م‌و دوات���ر تابلۆی "به‌ش���ێكی زۆر ی ئه‌وان���هی دێن��� ه المان‌و به‌ش���داربوه‌كان بران���هوه فه‌ره‌نس���او وێنه‌كان���م ده‌بین���ن زۆر خه‌مبارده‌ب���ن‌و سه‌رس���امی خۆیان به‌كاره‌كانم ده‌رده‌بڕن‌و له‌پێشانگایه‌كدا نمایشكران". وتیش���ی"بهداخهوه نه‌متوانی���وه هه‌ت���ا هانم ده‌ده‌ن‌و پش���تگیرم ده‌كه‌ن له‌وه‌ی ك ه ئێستا پێش���انگا ی تایبه‌تی خۆم بكهمهوهو به‌رده‌وام بم‌و هه‌وڵی زیاتر بده‌م".
دوانه کارەکانت بەشێوەیەکی ڕێکوپێک‌و ب���اش بەڕێ���وە دەچ���ن ،پێویس���تە پالنێکی ب���اش بۆ بەرەوپێش���چونی کارەکانت دابڕێژێ���ت‌و زیاتر ئاگاداری هاوپیشەکانت بیت.
قرژاڵ دەبێت هەمیشە خاوەن بڕیاری خۆت بیت و گوێ بەقس���ەی کەس نەدەیت، ئەم���ڕۆ بڕیارێک���ی نوێ���ت الیەنەکانی ژیانت بەتەواوی دەگۆڕێت‌و ئاس���ودەت دەکات.
وتیش��� ی "هه‌ندێك ج���ار به‌كامێراكانیان وێن���هی كاره‌كانم ده‌گ���رن‌و ده‌ڵێن كاتێك گه‌ڕاین���هوه له‌واڵته‌كه‌م���ان پیش���ان ی خه‌ڵكانی ت���ری ده‌ده‌ین هه‌تاوه‌كو به‌ئازارو نه‌هامه‌تیه‌كان���ی ئێزیدیه‌كان ئاش���نا ببن‌و بزان���ن ئێزیدیی���ه‌كان به‌چ كاره‌س���اتێكدا تێپه‌ڕیون". لهبارهی په‌یام ی خۆیش ی له‌وێنه‌كێشان، نه‌جات وت���ی "په‌یامی م���ن وه‌ك كچێك ی ئێزید ی ئه‌وه‌یه ئێستا 3ساڵ به‌سه‌ر تاوان ی جینۆسایدو كۆمه‌ڵكوژ ی ئێمه‌دا تێده‌په‌ڕێت ئیت���ر ب���ا واڵتان���ی جیه���ان‌و رێكخ���راوه نێوده‌وڵه‌تیه‌كان زیاتر له‌سه‌ر ئێمه به‌ده‌نگ بێن‌و بێده‌نگ نه‌بن له‌ئاس���ت ئهو تاوانانه ی
شێر واباشترە ئیتر بڕوا بەوە بکەیت کە رابردو تێپەڕی���وەو ئیتر ناگەڕێتەوە، تۆ کەس���ێکیت ئەوەندەی لەڕابردودا دەژیت لەئێس���تادا ناژی���ت ،ئەمەش کاریگ���ەری خراپ���ی لەس���ەر ژیانت دەبێت..
به‌رانبه‌رمان كراوه". وتیش ی "هه‌وڵ بده‌ن بۆ رزگاركردنی ئهو كچ‌و ژن‌و منداڵ‌و پیاوانه ی كه تائێس���تاش له‌ژێ���ر ده‌س���تی داعش���دان و وه‌ك كۆیل ه مامه‌ڵه‌ی���ان له‌گه‌ڵ ده‌كرێـت‌و ئه‌ش���كه‌نج ه ده‌درێن". جه‌غتیشی كردهوه "هه‌وڵ ده‌ده‌م له‌ڕێگه ی وێن���هوه نه‌هامه‌تی ئێزیدی���ه‌كان به‌جیهان بگه‌یه‌نم‌و ئه‌مه‌وێ���ت له‌ڕێگه‌ی كاره‌كانمه‌و‌ه بڵێم ئێزیدییه‌كان میلله‌تێك ی سته‌ملێكراون‌و ئه‌وان جگ ه له‌په‌یامی ئاشتی‌‌و پێكه‌وه‌ژیان هیچ���ی تری���ان نیی���هو باچیت���ر روبه‌ڕو ی كوش���تن‌و له‌ناوب���ردن نه‌بینه‌وه‌و ئاش���ت ی به‌رقه‌رار بێت".
فه‌‌ریک ماوەی���ەک بەر لەئێس���تا نیگەران بوی���ت‌و بێتاقەت بویت ،ئەمڕۆ لەڕوی دەرونییەوە زیاتر هەس���ت بەئارامیی دەکەیت.
بیروڕا
) )587سێشه‌ممه 2017/8/1
birura. awene@gmail. com
به‌ڕاست نان‌و ئازادی له‌ده‌وڵه‌ت گرنگتره؟
13
وه‌اڵمێک بۆ ئهو هاوڕێیانه‌ی خه‌ڵکی مرۆڤپه‌روه‌ری کورد به"حه‌ماقه‌تی ناسیۆنالیستی کوردی ناوده‌به‌ن" جوتیار شه‌ریف زۆر ده‌مێکه ئه‌مویست نوسینێک له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته بنوسم به‌اڵم ژیانی ئاواره‌یی‌و په‌ناب���ه‌ری‌و نه‌بون���ی جێگای���ی باش بۆ خوێندن���هوهو نوس���ین‌و به‌کورتیه‌ک���هی نه‌بونی ده‌وڵه‌تێک که ش���کۆو کیانی من وه‌ک مرۆڤێ���ک هه‌ژمار بکات دوایخس���تم له‌نوسینی! ئایا ن���ان‌و ئازادی له‌ده‌وڵه‌ت گرنگتره؟ ئه‌توانی���ت پێ���م بڵێی���ت میلله‌تێک یان خه‌ڵکێک له‌م جیهانه‌دا هه‌یه به‌بێ ده‌وڵه‌ت نان‌و ئازادییان مسۆگه‌رکردبێت؟ بێگومان نه‌خێ���ر .ب���ه‌اڵم وه‌اڵمێک���ی ناپێچه‌وانه‌و هاوته‌ری���ب هه‌ی���ه ،به‌ڵ���ێ زۆر ده‌وڵه‌ت هه‌یه نان‌و ئازادی تێدا نییهو خه‌ڵکه‌که‌ی له‌پێناو نان‌و ئازادیدا کۆچ ده‌که‌ن! به‌اڵم له‌خۆت پرسیوه ئایا ئهو مرۆڤانه‌ی به‌دوای نان‌و ئازادیدا کۆچ ده‌که‌ن بۆ کوێ ده‌ڕۆن ئای���ا بۆ ش���وێنێک ئ���ه‌ڕۆن ناوی ده‌وڵه‌ت نه‌بێ؟ ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌ت ئهو شوێنه خراپه بێت کۆچبه‌ر لێی رابکات له‌هه‌مان کاتدا ئهو ش���وێنه باش���ه‌یه که کۆچبه‌ر ژیانی خۆی بۆ ئه‌خاته مه‌ترسیه‌وه! ئه‌مه‌ی س���هرهوه کرۆکی بابه‌ته‌که‌یه، ئه‌بێ ئێمه بزانی���ن‌و تێبگه‌ین چ جۆرێک له‌ده‌وڵه‌تم���ان ده‌وێ ،ئه‌گه‌ر چاوه‌ڕوانبین پارتیو مه‌س���عود بارزانی ده‌وڵه‌تمان بۆ دروس���ت بکه‌ن‌و ئێمه‌ش ده‌ست بخه‌ینه پشتی سه‌رمان‌و پاڵی لێبده‌ینه‌وه‌و ته‌نها
س���ه‌یربکه‌ین ،بیگوم���ان ده‌وڵه‌ته‌که‌مان له‌سۆماڵ‌و غینیاو ئه‌ریتریا باشترنابێت! ده‌وڵ���ه‌ت دروس���تکردن‌و به‌ڕێوه‌بردن پڕۆسه‌یه‌کی سه‌خت‌و دژوارو درێژخایه‌نه، له‌به‌دبه‌خت���ی ئێم���هی ک���ورد قۆناغ���ه س���ه‌خته‌که‌ی بوه به‌دروس���تکردن‌و دان پێدان���ان ده‌ن���ا بۆ گه‌النی دنی���ا قۆناغه س���ه‌خته‌که‌ی دوای دروس���تکردن دێ���ت ک���ه بریتی���ه له‌بنه‌بڕکردن���ی گهندهڵیو چه‌سپاندنی دادوه‌ری! که‌واته گ���ه‌ر ئاماده‌نین ئ���هو خه‌باته دژواره‌ی دوایی ده‌وڵ���ه‌ت دژی بنه‌ماڵه‌و تاک���ڕه‌وی‌و تاکحیزب���ی بکه‌ی���ن ،ده‌بێت چاوه‌ڕوان���ی ئه‌وه‌بی���ن ده‌وڵه‌تێکی وه‌ک ئه‌فغانس���تانمان هه‌بێت‌و نیوه‌ی زیاتری هاونیش���تیمانیانمان وه‌ک ئه‌فغانی���ه‌کان په‌ڕاگه‌نده‌ی تاراوگ���هو وێڵی دوای نان‌و ئازادی بی���ن ،ده‌بێ���ت ژماره‌یه‌کی زیاتر قوربانی بۆ لوشدانی ده‌ریای ئیجه ئاماده بکه‌ین! ئهوه ئێمه‌ی���ن ئه‌توانی���ن دیاریبکه‌ین ده‌وڵه‌ته‌که‌مان له‌و جۆره بێت وه‌ک چۆن سادق خانی پاکس���تانی بوه به‌سه‌رۆکی ش���اره‌وانی له‌نده‌ن الی ئێمه‌ش له‌داهاتو به‌نگالدش���یه‌ک بتوانێ ببێ به‌س���ه‌رۆکی ش���اره‌وانی پیره هه‌ولێر ،یان وه‌ک چۆن ئه‌ب���و تاڵیبی مه‌غریبی بوه به‌س���ه‌رۆکی شاره‌وانی رۆته‌ردامی هۆڵه‌ندا ،فلیپینیه‌کی خ���اوه‌ن ئیقامه‌ی ک���وردی بتوانێ ببێته پارێزگاری سلێمانی! ئایا ئهوه حه‌ماقه‌تی ناسیۆنالیستی کوردییه؟
ئه‌ی حیکمه‌ت چیه هه‌ندێ رۆش���نبیر ه���ه‌ر خه‌یاڵی���ان الی دروس���تبونی هاوش���ێوهی بۆرم���او الوس‌و مۆزه‌بیق���ه له‌کوردس���تان‌و خه‌ڵک به‌نمونه‌ی واڵتانی برسی ئه‌ترسێنن. ئای���ا جوله‌که‌کان���ی دنی���ا کاتێ���ک ئیسرائیلیان دروس���تکرد کێشه‌ی نانیان هه‌بو؟ یان ده‌وڵه‌مه‌ندترین خه‌ڵکانی ئه‌م جیهانه بون ،ئه‌ی چی وایلێکردن ئه‌ڵقه‌ی ده‌ست‌و ملوانکه‌ی ملی ژنه‌کانیان ببه‌خشن بۆ دروس���تکردنی ئ���هو ده‌وڵه‌ته ،وابزانم هه‌مومان چیرۆکی پیپس���یو به‌خش���ینی هه‌مو رۆژێک پاوه‌نێک بۆ دروس���تکردنی ئیس���رائیل ئه‌زانین ،ئاخ���ر جوله‌که‌کان پێویس���تیان به‌نیش���تیمانێک هه‌ب���و که ئازادیو بونێک که له‌مه‌ترسیدا بو بۆیان دابین بکات ،بۆیه نانیان به‌خشی بۆی! ده‌وڵ���ه‌ت بۆ ئێمه‌ی ک���ورد ته‌نها نان‌و ئازادی نیه ،بونێک���ه کیانێکه له‌و دوانه گرنگتره به‌ڵکو ناسنامه‌یه‌و شوناسه ،ئاخر ئه‌حم���ه‌د کایا کوا کێش���هی نان‌و ئازادی هه‌ب���و کاتێک به‌تورک���ی گۆرانی ئه‌وت؟ خ���ۆ کایا له‌به‌رده‌م کۆمه‌ڵێک سیاس���یو دییپلۆمات���کار نه‌یوت کوردم ،له‌س���ه‌ر سته‌یجێکی هونه‌ری‌و له‌به‌رده‌م کۆمه‌ڵێک هونه‌رمه‌ندی ناسک وتی کوردم ،ئه‌ی بۆ هونه‌رمه‌نده‌کانیش ره‌گه‌زپه‌رس���ت بون‌و نان‌و ئازادییان له‌کایا وه‌رگرته‌وه؟ ئایا ئهوه تاوان بو کایا وتی کاس���ێته نوێیه‌ک���ه‌م گۆرانیه‌کی ک���وردی تێدایهو من به‌کوردیش گۆران���ی ئه‌چڕم ،چونکه
تۆزێك غیره‌تتان هه‌بێ ،تۆزێک ئه‌خالقتان هه‌بێ تۆزێک شه‌ره‌فتان هه‌بێ ،هێنده سه‌رقاڵی دوبه‌ره‌کی‌و خیانه‌تی نێوان خۆتان مه‌بن ،من هه‌رئه‌وه‌م ههیهو ته‌واو! له‌بنچین���ه‌دا م���ن ک���وردم ،ئای���ا کای���ا ئه‌حمه‌قێک���ی ناسیۆنالیس���تی کورد بو؟ سه‌یرێکی ئه‌م وته‌یه‌ی کایا بکه باتێبگه‌ی کێ ئه‌حمه‌ق‌و ناسیۆنالیسته! "ئێم���ەی ک���ورد کاتێ���ک مەرگ���ی دوژمنەکانیشمان دەبینین دڵتەنگ دەبین،
دەڵێین هەڵەی کرد بەاڵم ش���ایەنی مردن نەبو ،ئێوە کاتێ���ک مەرگی ئێمە دەبینن دەگه‌شێنەوەو دەڵێن دەبوایە زوتر مردبا، بەاڵم هێشتاش درەنگ نیە ئێمە دوژمنی ئێوەنین تەنها کوردین"! نه‌بونی ده‌وڵه‌ت و ش���وناس سوێیه‌که ته‌نها ئه‌وان���ه تامیان ک���ردوه که ژیانی په‌ناب���ه‌ری واڵتانی جیهانی س���ێیه‌میان بینیوه ،گ���ه‌ر که‌رامه‌ت ش���کانی ژیانی که‌مپ‌و س���ێ ژه‌م ن���ان‌و په‌نیر خواردن‌و س���ه‌ره‌گرتن ب���ۆ خواردن‌و ژی���ان له‌گه‌ڵ 12نه‌فه‌ر له‌ژورێکت نه‌چه‌شتبێ زه‌حمه‌ته له‌نه‌بون���ی ده‌وڵه‌ت تێبگ���هی! گه‌ر دوای دو یان سێ س���اڵ چاوه‌ڕوانی بۆ ئهوهی ده‌وڵه‌تێ���ک له‌خۆت بگ���رێ ،نامه‌یه‌کت بۆ هات‌و نوس���رابو هه‌رس���ێ فه‌رمانگه‌ی زه‌وی���وزارو ئ���اوو ئ���اوه‌ڕۆو فه‌رمانگه‌ی په‌ن���ادان مافی به‌تۆ نه‌دا له‌م واڵته بژیت ئه‌وس���ا تێده‌گه‌ی که مرۆڤی بێ ده‌وڵه‌ت وه‌ک منداڵ���ی بێ دایک‌و ب���اوک وایه که هه‌تیوخانه‌یه‌کیشی ده‌ستناکه‌وێت. له‌پڕچه‌ککردن���ی س���عودیه له‌الی���هن ئه‌مری���کاوه ده‌بو تێبگه‌ن ،ب���ۆ ئه‌مریکا گرنگ نیه دۆسته‌کانی ده‌سه‌اڵتی بنه‌ماڵه‌و تاکڕه‌ویی���ان هه‌بێ���ت ،ته‌نها ب���ۆ ئه‌وان گرنگه له‌مپه‌رێک دروس���تکه‌ن له‌به‌رده‌م په‌ره‌س���ه‌ندنه‌کانی ئێران‌و بلۆکی روسی، ئهوه جه‌نگه له‌ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست هه‌یه نه‌ک پیاده‌کردنی دیموکراس���ی ،هه‌ربۆیه دروس���تبونی ده‌وڵه‌ت���ی س���ه‌ربه‌خۆیی کوردس���تان مه‌که‌نه ش���اکاری مه‌سعود
به‌رزان���ی ،به‌ڵکو دروس���تبونی ده‌وڵه‌ت جیاکردنه‌وه‌ی پارچه‌یه‌که له‌خاکی عێراقی شیعه‌ی سه‌ربه‌ئێران له‌الیه‌ن ئه‌مریکاوه‌و به‌ڵێنیشیان به‌به‌رزانی داوه ناڕاسته‌وخۆ پش���تگیری ده‌ک��� هنو س���ه‌رکه‌وتنی پڕۆسه‌که‌ی بۆ مسۆگه‌ر ده‌که‌ن. هه‌ربۆیه به‌دژایه‌تییەکانتان ده‌وڵه‌تێکی دییکتاتۆریمان بۆ دروست مه‌که‌ن ،به‌ڵکو رێگه به‌دروس���تبونی ئهو ده‌وڵه‌ته بد‌هن‌و به‌دژایه‌تیەکانتان رێگه مه‌ده‌ن مه‌س���عود به‌رزان���ی ببێت���ه تاک���ڕه‌وو دیکتاتۆری هه‌میشه‌یی تێیدا! دژایه‌تییەکانتان هیچ خزمه‌تێک ناکات جگه له‌خزم���ه‌ت ب���ە به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی ئێ���ران‌و ئهوهی مه‌س���عود به‌رزانی بکه‌ن به‌خاوه‌نی ب���ێ ڕکاب���ه‌ری ئه‌وده‌وڵه‌ته‌و ش���ه‌رعیه‌تی ده‌س���ه‌اڵتێکی ش���ێوه ئال س���عودی پێببه‌خش���ن ،چونکه دڵنیابن دروس���تبونی ئهو ده‌وڵه‌ته ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی تواناو ئیراده‌ی ئێمهو بارازانیشه! ل���ه کۆتایی���دا م���ن ه���ه‌ر دوا وته‌ی ئه‌حم���ه‌د کایاتان بیر دێنم���هوه کاتێک له‌نه‌خۆش���خانه‌ی پاریس گه‌نجێکی کورد لێی پرس���ی چ په‌یامێکت هه‌یه بۆ گه‌لی کورد ئه‌ویش داوای کاغه‌زو قه‌ڵه‌می کردو نوس���ی":تۆزێك غیره‌تتان هه‌بێ ،تۆزێک ئه‌خالقت���ان هه‌بێ ،تۆزێک ش���ه‌ره‌فتان هه‌ب���ێ ،هێن���ده س���ه‌رقاڵی دوبه‌ره‌کی‌و خیانه‌ت���ی نێ���وان خۆت���ان مه‌ب���ن ،من هه‌رئه‌وه‌م ههیهو ته‌واو!" منیش هه‌ر ئه‌وه‌م ههیهو ته‌واو!
كەمپەینی بارزانی بۆ ریفراندۆم :چەپ لەکوێ راوەستاوە؟ سەعید کەرامەت كامپەین���ی مەس���عود بارزان���ی ب���ۆ ریفران���دۆم س���ەبارەت بەس���ەربەخوێی کوردس���تان ئەوەنده بەڕوڵ���ەت جوان‌و باڵکیش���ە ،که بەداخەوه بەش���ی هەرە زۆری چەپی لەگەڵ خۆی���دا هاوئاهەنگ ک���ردوە .بەلەبەرچاوگرتنی ئەزمونی ٢٦ س���اڵەی حوکمڕان���ی بارزان���یو ئامانجه راس���تەقینەکانی ئەم پرۆژەیە ،بۆچۆنی چەپ له‌م بوارە جێگای س���ەرنجە .رەوت یان کەسایەتێک کە خۆی لەبواری ئابوری‌و بەڕێوەبردن���دا س���ەرچاوەی گەندەڵییەو بەهۆی پێش���ێلکردنی زەق‌و ناش���یاوی یاس���ا متمانەی لەژێر پرسیاردایە ،نابێت سەرپەرشتی پرۆژەیەکی ئاوا گرنگی پێ بسپێردرێت. كیش���ەکە تەنها لەناش���یاوی کارگێڕی ئ���ەم س���یناریۆیه‌دا ک���ورت نابێتەوه. ئامانج���ی ئەم ریفراندۆم���ە ئەوە نیه که خەڵکی کوردس���تان بەدرێژایی ١٠٠ساڵی راب���ردو س���ەروماڵیان بۆ دان���اوه .ئەم سیناریۆیە ،پالنێکی لەپشت پەردەوەیەو پڕە لەناڕونی. زۆرب���ەی رەوته چەپ���ەکان لەجیاتی ئەوەی جموجۆڵی پشت پەردەو مەترسی ئەنجامەکانی ئەم سیناریۆیە بخوێننەوە، کەچ���ی تەنه���ا رواڵەت���ی بابەتەکەیان بینیوه. راپرسی گشتی راس���ەقینە پێویستی بەکۆمەڵێک کاری بنەڕەتی‌و یاسایی هەیە کە دەبێ���ت لەالیەن الیەن���ی داواکارەوە ئەنجام درابێت ،کە لێرەدا بەچەند خاڵێک دەیانخەمە رو. ئامانجی ریفراندۆم ئ���ەم پ���رۆژە سیاس���یە ب���ۆ ئەوەنیه کێشەیەکی سەد ساڵەی کورد چارەسەر ب���کات .بەپێچەوانەوە ئەم���ە پیالنێکە لەبنەڕەتدا ب���ۆ دەربازکردن���ی ئەزمەی شەرعیەتی سیاسی کورسیەکەی مەسعود بارزانیە .ئەوە زیاتر لەدو س���اڵه ماوەی یاس���ایی س���ەرۆکی هەرێمی کوردستان بەس���ەرچوە ،بەاڵم عاشقبونی بەکورسی دەس���ەاڵت وایلێکردوە دەستهەڵنەگرێت لەکورس���ی س���ەرۆکایەتی هەرێ���م .ئەم کێش���ەیە بوەتە هۆی ئەوه که پارلەمان س���ەبارەت بەو پرسە هەڵوێست بگرێت. پ���اش وروژاندنی بابەتی س���ەروکایەتی لەالیەن باڵی ئۆپۆزسیۆنی ناوپەرلەمانەوە، مەسعود بارزانی بڕیاریدا ئەو دامەزراوەیە دابخ���ات‌و س���ەرۆکەکەی لەهەولێر دوور بخرێتەوه. لەوکاتەوه که ئ���ەم ئاڵوگۆڕە هاتۆتە
ئ���اراوە ،قەیران���ی ئاب���وری‌و سیاس���ی کوردستان گەیشتۆتە قوناخێکێ قوڵتر. س���ەرەڕای ئەم تەنگوچەڵەمەیە ،ئەوە زیات���ر ل���ەدو دەیەو نی���وه لەحوکمڕانی بارزانی لەکوردس���تان تێپەڕدەبێ کەچی هێش���تا ئ���ەو واڵت���ە یاس���ای بنەڕەتی ی���ان "دەس���تورێکی" ب���ۆ بەڕێوەبردنی کومەڵ���گا نی���ە .پێکهات���ەی کارگێڕی هەرێمی کوردستان تێکااڵوە لەگەندەڵی‌و توش���ی قەیرانێکی ماڵی گ���ەورە هاتوە. قەیرانی س���ەرۆکایەتی هەرێم‌و کێش���ە جۆراوجۆرەکان���ی ت���ر ،بونەت���ە مایەی فشارێکی زۆر لەدژی بارزانی. س���ەرباری ئ���ەم کێش���انە ،بارزان���ی نیگەرانی ئەوەیە که ئەزمونی کوردستانی رۆژئاوا س���ەرڕێژ بكات بۆ کوردس���تانی باش���ور .لەكاتێکدا که شەنگال لەدەست داعش ئازاد کرا ،دانیشتوانی ئەو شارەو ناوچەکان���ی دەوروب���ەری پێش���نیاری خۆبەڕێوەبردنی "یەکینەکانی پاراس���تنی گ���ەل" ،کە س���ەر بەحیزب���ی یەکیەتی دموکراتێک���ی س���وریەن ،هەڵب���ژارد بۆ بەڕێوەبردن���ی ناوچەکەی���ان .هێزەکانی بارزانی چەند جارێک ،بەیارمەتی تورکیا هەوڵیاندا که بەڕێوەبەرایەتی ئەو ش���اره لەنوێنەرانی دانیشتوانەکەی بستێننەوه. بەاڵم خۆڕاگ���ری خەڵکەکە ئەو پالنەیان بەرپەرچدایەوه .ئەگەر ئەزمونی رۆژئاوا لەباشور پەرەبس���تێنێ ،ئەوا بزوتنەوەی جەماوەری ئەبێتە هەڕەشەیەکی جددی تر لەئۆپوزیسیۆنی ئێستا لەسەر بارزانی. بارزانی هەس���تی ب���ەو مەترس���یانە کردوهو ئەوی بەو دەرئەنجامە گەیاندوه که دەب���ێ رێگایەک���ی تر ب���ۆ خەڵکی کوردستان بدۆزێتەوه .ریفراندۆمی ئێستا بۆ خزمەتکردنە ب���ەم گرفتە ،بەاڵم ئەم گرفتە تەنها یەک کێش���ەیە لەکێشەکانی ئەم گشت پرسیە.
ئەو کەسانەی که یاساوڕێسای ئەم یارییە دادەڕێژن لەجیاتی ئەوەی نوێنەرایەتی خەڵک بکەن ،هەرهەمویان دەستەمۆی بارزانین کارگێڕی‌و داد چۆن پێکدێت. کوردس���تان دەبێتە خاوەنی چ جۆرە دەس���تورێک ،ش���ێوازی دەستاودەست کردنی دەس���ەاڵت چۆن دەب���ێ؟ ئاخوا ب���واری دەستاودەس���تکردنی حکومەت‌و کەڵک وەرگرتن لەیاس���ای بنەڕتی واڵت دەدرێت؟ س���نورو جوگرافیای سیاس���ی کوردستان کامانەن؟ س���ەرەڕای ئەمان���ە ،ئەو کەس���انەی که یاساوڕێس���ای ئەم یارییە دادەڕێژن، لەجیات���ی ئ���ەوەی نوێنەرایەتی خەڵک بکەن ،هەرهەمویان دەستەمۆی بارزانین. بۆیە س���ودی ئەم س���یناریۆیە لەجیاتی ئ���ەوەی بڕوات���ە خەزێن���ەی هاواڵتیانی کوردس���تانەوە ،دەچێت���ە گیرفان���ی بنەماڵەیەکەوە.
گرفتەکانی تر کامانەن؟ هی���ج تاکێک ئ���اگای لەناوه‌ڕۆکی ئەم گشتپرس���یەی بارزانی نی���ە .کارگێڕانی چەپ لە كوێی ئەم یارییە راوستاوە؟ ئەم س���یناریۆیه ،خەڵکیان بەسندۆقێکی س���ەره‌ڕای ئ���ەو کەموکوڕییانە ،تائەو داخراو دڵخۆش���کردوه .هاواڵتیان نازانن جێگایەی من بەدواداچوونم بۆ ئەدەبیاتی لەژێ���ر دەس���ەاڵتی دەوڵەت���ی کوردی هێزه چەپەکانی کوردس���تانی باش���ورو پاش ریفراندۆم چۆن پێناس���ە دەکرێن‌و روژهەاڵت کردبێت ،هەمویان پێشوازییان مافەکانی���ان کامەن ،بۆیان رون نیه بەچ ل���ەم بانگهێش���تەی ریفران���دۆم کردوە. ش���ێوەیەک لەسیستمی حوکمڕانی دەنگ لەن���او کەس���ایەتییە دیارەکانی چەپ، دەدەن. لێرەدا چند س���ەرنجێکی ه���اوڕێ رێبوار پ���اش س���ەربەخۆیی سیس���تەمی ئە‌حم���ەد ،س���کرتێری پێش���وی حیزبی حوکمڕەوای���ی دڵخ���وازی بارزانی چۆن کۆمۆنیس���تی کرێ���کاری عێ���راق‌و یەکێ حکومەتێک دەبێ؟ دەبێتە پاش���ایەتی ،لەڕابەرانی بزوتنەوه‌که لەم ناوچەیە ،شی کۆماری سیکوالر ،کۆماری ئیسالمی یان دەکەمەوه. عەش���ایەری؟ کەس نازانێ هاوس���ەنگی ه���اوڕێ رێب���وار له‌نوس���راوێکدا هێز لەنێوان دامەزراوەکانی یاس���ادانان ،بەناونیش���انی"ریفراندۆم ماف���ی خەڵکە،
ب���ەاڵم بارزان���یو ناسیۆنالیس���م خاڵی الوازن!" وێڕای پش���تگیری لەهەڵمەت بۆ ئەم گشتپرسیە ،دەنوسێ: "لەوەش زیاتر دژایەتیکردنی ریفراندۆم بەهانەی "بەکارنەخستنەوەی پەرلەمان" جگە لەبەفیداکردنی چارەنوس���ی خەڵک لەپێن���او بەدەس���تهێنانەوەی بەش���ە دەسەاڵت‌و بەشیان لەسامانی بەتااڵنبراو هیچی تر نیە .بەگش���تی ئەو بۆچونەی کە راوەس���تانی بارزانیو پارتی لەپشتی ریفران���دۆم دەکات���ە بەهانەی���ەک ب���ۆ دژایەتیکردنی ئەم پرس���ە ،هەڵوێستێکی تەس���کی ئەنتی پارتی���ەو پەیوەندی بە بەرژەوەندی خەڵک‌و ئایندەیەکی باش���تر بۆ کۆمەڵگاوە نیە". نوس���ەر لەدرێژەدا دەڵی"،پرۆس���ەی ریفران���دۆم‌و جیابون���ەوەی کوردس���تان پرسێکی گرنگ‌و چارەنوسسازە ،ناوەڕۆکی ئەم پرۆسەیە شتێک نیە جگە لەبواردان بەدەربڕینی رای ئازادانەی خەڵک لەسەر ئایندەی ئەم کۆمەڵگایە". تائەو شوێنە که قسەو باسەکە لەسەر سەربەخۆیی‌و مافی چارەی خۆنوسینە، منیش ه���اوڕام لەگەڵ ه���اوڕێ رێبوار. کیانی سیاس���ی عێراق له‌س���ەر بنەمای نەژادی‌و ئاینی بنیادنراوە .ئەم ش���ێوه‌یە له‌حوکمڕانی بەربەس���تە لەگەشەکردنی مەدەنیانەی هاواڵتیانداو زیاتر مەیلی بەالی قوڵکردنەوەی کێشە نەژادییەکاندایە. بەدڵنیایی���ەوە ئەگەر بێ���ت‌و هێزێکی پێشکەوتوخواز ،بەرگریکەر لەسیستمێکی س���یکوالر ،پابەند بەماف���ی هاواڵتیان‌و دادوەری کۆمەاڵیەت���ی ،داوای ریفرندۆم‌و س���ەربەخۆیی کوردس���تان بکات دەبێت پشتگیری بکرێت. بەاڵم بزوتنه‌وەو کەسایەتی بانگەوازکەر بۆ گشتپرسی ئەم جارە هیچ نزیکایەتیەکی لەگەڵ بزوتنەوەیەکی وادا نیە. سەره‌ڕای ئەمە ،شێوەی بیرکردنەوەی ه���اوڕێ رێب���وار لەپاراگرافی س���ەرەوە ئەو تەس���ەورە دەدا بەخوێنەر که گوایا بارزان���ی خەریک���ه خەڵکی کوردس���تان بەرەو ئایندەیەکی باشتر دەبات .پێوایە که نەیارانی ریفراندۆمی ئەمڕۆ لەم پرسە گرینگە تێناگەن. پێش���تر ئیش���ارەتم دا که کەموکوڕی بنەڕەت���ی ئ���ەم ریفراندۆم���ە ناڕونبونی ناوەڕۆکەکەیەت���ی .حكومەت���ی بارزانی لەدرێژەی فەرمانڕەوایی خۆیدا نەیتوانیوە کارەب���او ئاو ب���ۆ خەڵک دابی���ن بکات. سەرەڕای بەپیت‌و بەرەکەتبونی خاکەکەی بۆ کشتوکاڵ ،کوردستان هێشتا خەیارو تەمات���ەو ماس���تاو لەئێ���ران‌و تورکیاوە هاورده دەکات. سیس���تمی بیرکردن���ەوەی بارزان���ی
لەئەنجام���ی ئەو هەڵبژاردن���ە کۆمەڵیک هەڵسوراوی سیاس���ی هەڵبژێردران .ئایا بارزانی رێزی لەو هەڵبژاردنە گرت تابایەخ به سەرئەنجامی ئەم گشتپرسیە بدات؟ ئەم باس���ە نه لەبەرئ���ەوه دەکەم بۆ ئەوەی رۆشنبێت ،که سەربەخۆیی لەژێر سەرپەرش���تی بارزانی بەو مانایە نیە که کۆمەڵگا ب���ەرەو ئاراس���تەیەکی گونجاو دەبات .ئەم رێفراندۆمە لەبنەمادا رفاندنی دەنگی خەڵکە ب���ۆ دەربازبون لەقەیران. شەرعییەتدانە بەکورس���ی سەرۆکایەتی بارزانی.
تائێستا نەیتوانیوه سیستمی دوئیدارەیی کوردستان بکات به‌یەک ،جا چۆن دەتوانێت یەک نەتەوە بەپێکهاتە جۆراوجۆره‌کانی‌و کێش���ە کەڵەکەبوەکانیەوە لەم تەنگەژە مێژوییەدا درباز بکات بەرەو ئاس���ۆیەکی باشترو ئایندەیەکی ئاسودە‌یان بۆ دابین بکات؟ ه���اوڕێ ڕێب���وار لەدرێ���ژه‌دا دەڵی"،ناوەڕۆکی ئەم پرۆس���ەیە شتێک نیە جگ���ە لەب���واردان بەدەربڕینی رای ئازادان���ەی خەڵ���ک لەس���ەر ئاین���دەی ئ���ەم کۆمەڵگایە" .ئەم ش���ێوە بیرۆکه دەربڕینە لەگەڵ راس���تیەکانی کۆمەڵگاو گرنگی ئەم کورسیە بوەتە هۆی ئەوەی ئەزمونه مێژوییەکاندا ناگونجێت .لێرەدا پرۆژەیەکی سیاس���ی خەریک���ه لەخوڕا که ئام���اده نیه پێش ئەم گشتپرس���یە تیۆری���زە دەکرێت .هەم���وان دەزانن که قەیرانی ناوچه کێشەلەسەرەکان یەکالیی حکومەتی عێراق لەسەر بنەمای قەومی‌و بکات���ەوه .بارزانی س���ور دەزانێ هاتنی ئایینی دامەزراوە .دامودەزگای حکومەتی بەفەرمی ئەو ناوچانە بۆ سەرکوردستان کوردیش له‌سەر بنەمای فەرهەنگی خێڵ‌و ڕێژەی دەنگی هێزه سیاسیەکانی تر بەرز دەکاتەوەو پارت���ی دەخاتە پەراوێزەوه. عەشاییری بەڕێوه دەچێت. ئەگەر له ١٣س���اڵی راب���ردو لەبەغدا لەبەرئەوە پێی باشترە بەجێیان بهێڵێت چەندی���ن جار حکومەت دەستاودەس���ت بۆ بەغدا تابتوانێ کورسییەکەی لەهەوڵیر بوه ،بەاڵم ئاڵوگوڕێکی لەو چەشنە لە ٢٦بپارێزێ. س���اڵی رابردو لەکوردستان روی نەداوە. رێگەچاره چیە؟ ئێس���تا بارزانی بەو پێشینە سیاسیەوه لەوانەی���ە خوێنەر پرس���یار بکات که رێگای بۆ "دەربڕینی رای ئازادانە" هەموار دەکات؟ ئایا سبەینێ رێز لەسەرئەنجامی "رێگەچاره چیە؟ ئای���ا دەبێ لەبەرانبەر ئ���ەم هەلومەرج���ه بێدەنگ دانیش���ین؟ دەنگەکان دەگرێ؟ بەش���داری له‌ڕیفران���دۆم ،له‌ژێ���ر هەر بەب���اوەڕی من لەجیاتی بەش���داریکردن هەلومەرجێک���دا ،مان���ای رێگ���ەدان بە لەشایی‌و لۆغانی ئەم پروپاگەندەیە ،دەبێ بەش���داری پوزەتیڤیان���ەی هاواڵتی���ان ئەم کەمپەینه بكرێ���ت بەبزوتنەوەیەکی لەکۆمەڵگ���ەدا نی���ه .دەس���کەوت‌و ناڕەزایەت���ی ب���ۆ دەس���تەبەرکردنی سەرئەنجامی هەر هەڵبژاردنێک پەیوەندی موچ���ە "پاش���ەکەوتکراوەکان" ڕیفرندۆم ب���ه‌وەوە هەی���ه ک���ه چ هێزێ���ک‌و بەچ پێویستی بەڕەوشێکی باش لەڕێکخستن‌و ئاس���ۆیەکەوه پرۆسەی ئەو گشتپرسیەی جێبەجێکردن���ە ،پێوێس���تی بەبنەم���ای رێکخس���توە .س���ەرئەنجامی دەنگ���دان ئابوری‌و دام���ەزراوه مەدەنی‌و حکومی‌و لەخۆیدا ناگەڕێتەوە بۆ خەڵک .تەنانەت س���ەروەری یاس���ا هەی���ە .ناوەن���دی س���ودی هەڵبژاردنەکان لەزۆربەی واڵتە بەدواداچون���ی پرس���ێکی گرنگ���ی لەم دیموکراس���ییەکانی جیهان به‌شێوەیەکی چەش���نه دەب���ێ لەدیوەخانی س���ەرۆک حزب���ەکان بێت���ە دەرەوە بۆ ن���او هوڵی گشتی بۆ خەڵک ناگەڕێتەوە. ئەو الیەنەی پرۆسەکە دەبات بەڕێوە ،دامەزراوه مەدەنی���ەکان که نوێنەرایەتی هەر ئەو الیەنەش بەرەکەی دەچنێتەوە .خەڵک دەکەن. بۆ پێش���بردنی ئەم پرس���ە ،سەرەتا نمونەی مێژویی زۆرمان هەیە که خەڵک بەهەڵبژاردن‌و گشتپرس���ی دیکتاتۆری‌و دەبێ چارەنوسی ناوچە كێشەلەسەرەکان نەهامەتی���ان ب���ۆ خۆی���ان هێن���اوە .دی���اری بكرێ���ت .پاش���ان لەڕێ���گای هەڵبژاردنی‌هێتلەرو ریفراندۆم بۆ کۆماری هەڵبژاردن���ی ش���ەفاف‌و قانونمەن���دو ئیس�ل�امی ،تەنیا دو نمونەن که پیشان دادپەروەران���ە نوێنەران���ی خەڵ���ک دەدەن دەس���ەاڵتداران چۆن بەئاس���انی هەڵببژێردرێ���ن ب���ۆ بەڕێوەبردن���ی ئەم دەتوانن دەنگی خەڵک بکەنه س���ەرمایە پرۆس���ەیە .ئەو نوێنەرانە دەبێت ئەرکی ئامادەکردنی پێویستییەکانی ئەم پرسە بۆ خۆیان. بالەگۆش���ەیەکی ترەوه چاو لەکێشەکە بگرنە سەرش���ان به‌دور لەدەستێوەردانی بکەین .لەساڵی ٢٠١٣خەڵکی کوردستان الیەنەکان. لەپرۆسەی‌هەڵبژاردنێکدا بەشداریان کرد s.keramat@gmail.com ک���ه بارزانی زیاتر لەهەر هێزێکتر دەوری July 25, 2017 هەبو لەداڕش���تنی یاسای هەڵبژاردنەکه.
12
) )587سێشه‌ممه 2017/8/1
ی كاتی كه
ریفراندۆمه؟ سه‌الح سه‌عید ئه‌مین هه‌ندێ����ك دڵس����افانه‌و هه‌ندێك����ی تر موغریزان����هو دێ����زه به‌ده‌رخۆنان����ه ئه‌م پرس����یاره ئه‌كه‌ن :بۆ ه����ه‌ردوال ،ئه‌مه كاتی ریفراندۆمه؟ هه‌رگی����ز فاكت����ه‌ری ده‌ره‌ك����ی – چ ئیقلیم����یو چ نێوده‌وڵه‌ت����ی – ناتوانێت كۆس����پی هه‌میشه‌یی به‌رده‌م "به‌ده‌وڵه‌تب����ون"ی ئێم����ه بێ����ت به‌اڵم ده‌توانێت ئاسته‌نگمان بۆ دروست بكات به‌اڵم وێرانه‌ی����ی فاكته‌ری ناوخۆ ئهوهی چاوه‌ڕێ ناكرێت به‌س����ه‌رمان ده‌هێنێت بافاكت����ه‌ره ده‌ره‌كیه‌ك����ه‌ش ته‌نان����ه‌ت هاوكاریش بێت،دیوێكی ئه‌مه ئه‌توانین له‌ده‌وڵه‌تی باش����وری س����ودان بیبینین كه ماوه‌یه‌ك به‌ر له‌ئێس����تا له‌س����ودان جیابوه‌وه. كه‌ی كاتی ریفراندۆمه؟ كارتی فش����اری به‌هێ����زی ئه‌وانه‌ی دژی به‌ده‌وڵه‌تبونی ئێمه‌ن له‌دو ش����ت تێپه‌ڕ ناكات ،یان ئه‌وه‌تا له‌س����ه‌ر هه‌مو ئاسته‌كان گه‌مارۆی چڕوپڕی ئابوریمان ده‌خه‌نه س����ه‌رو هه‌رێمه‌كه‌مان ده‌كه‌نه زیندانێكی گه‌وره‌ی بێخۆراك یان ئه‌وه‌تا به‌هێزی سه‌ربازیش په‌المارمان ده‌ده‌ن‌و هه‌ربه‌وجۆره داگیركارییه پێی رازینابن كه ئێستا داگیریان كردوه. هه‌ردوكیش����یان چاوه‌ڕوانك����راون‌و تائێس����تا كه كه‌متر ل����هدو مانگ ماوه بۆ ئهو واده‌ی����هی كه بڕیاره ریفراندۆمی تێدا بكرێت له‌ئاستی ده‌ره‌وه نه‌ك هیچ پش����تگیرییه‌ك نیه بۆ به‌ده‌وڵه‌تبونمان به‌ڵكو دژایه‌تی ههیهو به‌ڕه‌سمی نه‌یاری ریفراندۆمن. زیاد له‌چاره‌كه س����ه‌ده‌یه‌كه كۆمه‌ڵێك ده‌موچاو فه‌رمانڕه‌وای����ی ئێمه ده‌كه‌ن، به‌داهات����ی زۆره‌وه ،ب����ه‌زه‌وی به‌پیت����ی كش����توكاڵیه‌وه ،به‌س����امانی بێشوماری سه‌رزه‌وی‌‌و ژێر زه‌وییه‌كه‌یه‌وه ،به‌سامانه مرۆییه‌كه‌ی����هوه ،نه‌یانتوانی ژێرخانێكی ئابوری بۆ هه‌رێم دروست بكه‌ن‌و بتوانێت له‌س����ه‌ر پێی خۆی بوه‌ستێت له‌كاتێكدا هه‌رێم ئهو ده‌رفه‌ته‌ی هه‌یه خۆی خۆی بژێنێت ،ده‌موچاوه حوكمڕانه‌كانی هه‌رێم نه‌ك ئه‌مه‌یان نه‌كرد به‌ڵكو ئه‌وه‌شی هه‌بو به‌تااڵنیان بردو كوێریان كردهوه ،خه‌ڵك بۆیه قه‌ناعه‌ت ن����اكات ئه‌م ده‌موچاوانه نه‌وه‌ی دروس����تكردنی ده‌وڵ����ه‌ت نین، خۆ ده‌وڵه‌ت بون پرۆس����هی هه‌ڵتۆقینی قارچك نیه له‌چركه‌س����اتێكدا روبدات، به‌ڵكو پرۆس����ه‌یه‌كی وردی س����تراتیژی كارله‌سه‌ركراوی زه‌مه‌نه ،ئه‌گه‌ر له‌دوای راپه‌رینه‌وه كار بۆ ژێرخانی ئابوری هه‌رێم بكرایه‌و گهندهڵیو راوڕوت‌و ته‌راتێنكردن به‌داهاتی هه‌رێمه‌وه روینه‌دایه‌و ئێس����تا خاوه‌نی جۆرێ����ك له‌خۆژێن����ی بوینایه ل����ه‌ڕوی ئابوریی����هوه ئ����هو متمانه‌یه‌ش به‌قوڵ����ی الی خه‌ڵك دروس����ت ده‌بو كه به‌ڕاس����تی ئه‌م ده‌س����ه‌اڵتدارانه نیه‌تی ده‌وڵه‌تی����ان ههیهو خه‌ڵك به‌ده‌میانه‌وه ده‌ڕۆیش����ت‌و به‌رگ����هی هه‌مو ش����تێكی ده‌گرت‌و قوربانیشی بۆ ده‌دا. له‌الیه‌كی تره‌وه ،چاره‌كه س����ه‌ده‌یه‌كه سوپایه‌كی نیشتیمانیان له‌سه‌ر بناغه‌ی وه‌الو عه‌قی����ده ب����ۆ خ����اك‌و نه‌ت����هوه دروست نه‌كرد ،چنگی حزب‌و بنه‌ماڵه‌و شه‌خس����ه‌كانیان له‌قوڕگی پێش����مه‌رگه ده‌رنه‌هێنا بۆ خاتری نیش����تیمان به‌ڵكو هێ����زی چه‌كداریی����ان كرده وه‌س����یله‌ی په‌كخس����تنی دامه‌زراوه ش����ه‌رعیه‌كان‌و هۆكاری مانه‌وه له‌كورس����ی ده‌سه‌اڵت‌و بێحورمه‌تیكردن به‌یاس����او ش����كاندنی كه‌رامه‌تی مرۆڤ.. وه‌اڵمی پرس����یاری كات����ی ریفراندۆم، لێره‌دای����ه :له‌ژینگه‌یه‌كی ل����ه‌م جۆره‌دا ده‌وڵه‌ت چۆن راده‌گه‌یه‌نرێت یان وردتر كه‌سانێك خۆیان سه‌به‌بكاری گه‌ناندنی ژینگ����هی به‌ده‌وڵه‌تبون بن چۆن بڕوایان پێ بكه‌ین دڵس����ۆزی خاك‌و نه‌ته‌وه‌ن‌و ده‌وڵه‌تمان بۆ سه‌ر پێده‌خه‌ن. به‌دیوه‌ك����هی تریش����دا زه‌ره‌ر لێره‌دا بگه‌ڕێته‌وه خراپ نیه ،ئێمه ده‌وڵه‌تمان بۆ ژیان ئه‌وێت نه‌ك مردن ،ئه‌كرێت ئه‌م ساتانه بكه‌ینه قۆناغی به‌خۆداچونه‌وه‌و پێچه‌وانه‌ی 25س����اڵی راب����ردو ره‌فتار بكه‌ین‌و كارب����ۆ بونیادنان����ی پایه‌كانی ده‌وڵه‌ت بكه‌ین‌و خۆمان برس����یی بكه‌ین ب����ۆ خه‌ڵكه‌كه‌م����ان‌و ح����زب‌و بنه‌ماڵه‌و ش����ه‌خس بكه‌ینه قوربانی ئهو ئاواته‌ی میله‌ته‌كه‌مان س����ه‌دان ساڵه قوربانی بۆ ده‌داو خه‌وی پێوه ده‌بینێ.
birura. awene@gmail. com
بیروڕا
ده‌وڵه‌ت‌و چاره‌سه‌ركردن ی دۆخی به‌بنبه‌ست گه‌یشتو، ئه‌زمون ی حوكمڕانیی هه‌رێم ئه‌بوبه‌كر عه‌لی گریمان���هی ئ���ه‌م وتاره ل���هو بۆچونه‌و‌ه سه‌رچاوه‌ی گرتوه ،ك ه سیستم ی حوكمڕانیی له‌فۆرمی هه‌رێمی كوردس���تانی ئێس���تادا له‌قه‌یران ی ده‌سه‌اڵتدا ده‌ژین له‌چوارچێوه ی هه‌مان ف���ۆرم‌و چوارچێ���وه‌و هه‌لومه‌رج ی ئێستاشدا ،چاكس���ازیی سیاسی ریشه‌یی‌و گۆڕان���كاری راس���ته‌قینه‌ی تێداناكرێ���ت. ه���ه‌ر بۆی���ه بیركردن���هوه بۆ چاكس���ازیی له‌چوارچێ���وه‌ی هه‌م���ان ف���ه‌زاو فۆرمدا، هێنده ی تر خ���ود ی ته‌وژمی ریفۆرمخواز ی كوردس���تانیش دوچار ی نائومێدی ده‌كات‌و ره‌نگ���ه س���ه‌ره‌نجام گ���ه‌ر دۆخه‌ك���ه به‌م ج���ۆره درێژه بكێش���ێت ،بش���بێته هۆ ی الواز ك���ردن‌و دوچاری قه‌یرانی ناس���نامه‌و له‌به‌ریه‌كهه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ریزه‌كانی بكات. به‌حوكمی ئ���هوهی چوارچێو‌ه سیاس���یو یاس���ایی‌و كارگێڕی‌‌و حیزبییه‌كان ی ئێستا، زه‌مینه ی سه‌ركه‌وتن ی خه‌باتی ریفۆرمخواز ی فه‌راه���ه‌م ناكه‌ن .هه‌ر لێره‌ش���هوه گرێدان ی گوت���اری ریفۆرمخوازی���ی به‌ڕه‌تكردنه‌وه ی گشتپرس���یو پ���ڕۆژه‌ی ده‌وڵه‌ت���هوه، به‌كارێك��� ی عه‌قاڵن ی نازانێت‌و پێش���یوای ه زی���ان به‌توانس���ت‌و داهات���وی گوتاره‌ك ه ده‌گه‌یه‌نێت .نوس���ه‌ری وتاره‌كه پێیوای ه ك ه هاتنه‌كای���هی ده‌وڵه‌ت شانش���ینێك ی نوێ‌و پڕئومێدترمان بۆ بیناكردنه‌وه‌ی سیس���تم ی سیاس���یو سه‌رخس���تن ی خه‌بات���ی دژه گهندهڵیو ناعه‌داله‌تی ده‌خاته به‌رده‌س���ت. كه فۆرم���ی حوكمڕانیی ب���اوو نوخبه‌كان ی ناوی خوڵقاندویان���ه .هه‌روه‌ها واده‌بینێت، كه وروژاندن ی پرس���ی ده‌وڵه‌ت به‌ده‌رفه‌ت بزانرێت‌و له‌سه‌ر حیزبه حوكمڕانه‌كان بكرێت به‌ماڵ‌و رێگه‌نه‌ده‌ن له‌نیوه‌ی رێگا په‌شیمان ببن���هوه ،به‌حوكم���ی ئ���هوهی واده‌بینێت ك���ه ده‌وڵه‌تی نیش���تیمانیی كوردس���تانی باش���ور ،چه‌ن���ده پرس���ێكی نه‌ته‌وه‌ی���یو نیشتیمانیه ،به‌هه‌مان شێوه مه‌سه‌له‌یه‌ك ی ریفۆرمخوازییه. به‌اڵم لێره‌دا هه‌مو كه‌س هه‌قی خۆیه‌تی ئهو پرسیاره‌مان ل ێ بكات ،كه له‌چ ڕوانگه‌یه‌ك‌و له‌س���ه‌ر بناغه‌ی چ راڤه‌و شیكردنه‌وه‌یه‌ك ی تی���ۆری‌‌و سیاس���ی گه‌یش���توینه‌ته ئ���هو قه‌ناعه‌ت���هی ،ك��� ه له‌ئه‌زمون���ی حوكمڕان ی باشوری كوردستاندا ده‌وڵه‌ت پێویستییه‌ك ی گرنگی دوباره خۆبیناكردنه‌وه ی سیاسییه؟ ئێمه‌ش هه‌وڵده‌ده‌ین به‌ش���به‌حاڵی خۆمان‌و هێن���ده‌ی وتارێك ی رۆژنامه‌وان��� ی رێگامان پێده‌دا وه‌اڵمێك به‌و پرس���یاره بده‌ینه‌وه‌و ئاماژه به‌و گۆش���ه نیگا فكری‌و سیاس���ی ه بكه‌ی���ن ،وایلێكردوی���ن ئهو پرس���انه به‌و شێوه‌یه بهیهكهوه گر ێ بده‌ین. هه‌رێمی كوردستان‌و قه‌یرانی سیاسیو حوكمڕانیی: هه‌رێم���ی كوردس���تان له‌قه‌یرانێك��� ی سیاس���یو حوكمڕانیدا ده‌ژیت ،مه‌به‌ستمان له‌قه‌یرانی حوكمڕانیش هه‌روه‌ك (د.طارق البش����ری) ئاماژهی پێكردوه ،ئه‌وه‌یه كه، سیس���تمی حوكمڕان���ی توان���ای درێژه‌دان به‌خ���ۆی نه‌مابێت .حوكمڕانه‌كانیش توانا ی مانه‌وه‌ی���ان له‌حوكمڕانیدا له‌ده‌س���تدابێت. ب���ه‌اڵم ئۆپۆزیس���ۆنیش هێش���تا توان���ا ی گه‌یشتن ه ده‌سه‌اڵتی نه‌بێت. مه‌به‌ستیش���مان ل���هوهی ك��� ه حكومه‌ت توان���ای حوكمڕانیی نامێن���ێ ،ئه‌وه‌یه ،ك ه گه‌ر بشتوانێت هێمنی‌‌و ئاسایش بپارێزرێت، توان���ای چاره‌س���ه‌ركردنی كێش���ه‌كان ی نابێت ،به‌ش���ێ له‌س���امانی گشتیش له‌ڕێ ی گه‌نده‌ڵیی���هوه ده‌چێت��� ه گیرفان ی به‌ش��� ێ له‌نوخب���ه حوكمڕانه‌ك���هوه ( .د .ط����ارق البشری التجدد الحضاري ص -302 )303گه‌ر له‌ڕوانگه‌ی ئهو ئاماژانه‌ی سه‌ره‌و‌ه ك ه ناوبراو بۆوه‌سفكردنی ده ساڵی كۆتایی‌و به‌تایبه‌تیش ( )5ساڵی دواتری حوكمڕان ی حوس���نی موباره‌ك له‌میس���ر به‌كاریهێناو‌ه دۆخ ی هه‌رێم هه‌ڵبسه‌نگێنن ،هه‌ستده‌كه‌ین ئه‌زمون ی حوكمڕانیی هه‌رێمیش له‌و دۆخه‌و‌ه نزیك���ه ،گ���ه‌ر به‌ته‌واوی���ش له‌قه‌یرانه‌كه‌دا رۆنه‌چوبێ���ت .ئ���ه‌وا به‌ده‌س���ت زۆرب���ه ی رواڵ���هتو ده‌ركه‌وته‌كانی���هوه ده‌ناڵێن���ێ. ئه‌زمونێك���ی ل���ه‌م ج���ۆره‌ش ،له‌دۆخێك ی وه‌كو هه‌رێمی كوردس���تاندا ،كه به‌نه‌بون ی ده‌وڵه‌ت‌و دابه‌شبون‌و ناكۆكی‌‌و ناعه‌داله‌تی‌‌و نادامه‌زراوه‌ی���ی هێ���زو دامه‌زراوه‌كانی���هوه ده‌ناسرێته‌وه ،زۆر زه‌حمه‌ت ه له‌سه‌ر ده‌ست ی هه‌مان نوخب���هی حوكمڕان‌و له‌چوارچێوه ی ده‌ستگرتن به‌هه‌مان چوارچێوه‌ی سیاسیو دامه‌زراوه‌ی���ی ،دوب���اره سیس���تمه‌كه بینا بكرێته‌وه. بۆیه به‌بڕوای ئێمه ئه‌زمونی حوكمڕانیی هه‌رێ���م‌و له‌هه‌م���ان كاتدا هه‌وڵ���ه‌كان بۆ
چاكس���ازیكردنی سیاسیش تیایدا به‌جۆر ێ له‌ج���ۆره‌كان ،گه‌یش���توه‌ته بنبه‌س���ت‌و سیستمه‌ك ه توانا ی خۆبه‌رهه‌مهێنانه‌وه‌یه‌ك ی جیاوازو دوباره خۆبیناكردنه‌وه‌ی نه‌ماوه. هه‌وڵه‌كان ی چه‌ندین س���اڵی رابردوی ئهو هه‌رێمه‌و به‌ش���ێ له‌و به‌ره‌نجامانه ی پێش ی گه‌یش���تین‌و ئ���هو لێكه‌وتان���هی له‌قه‌یران ی حوكمڕانی���ی كه‌وتونه‌وه ،به‌س���ه‌ریه‌كه‌وه، پشتڕاس���تی ئ���هو بۆچون���ه ی س���هرهوه ده‌كه‌نه‌وه. كێشه ی نه‌بونی نه‌ریت‌و پێوه‌رو مه‌رجه‌ع: كاتێ���ك سیس���تمێك ی سیاس��� ی ده‌گات ه بنبه‌س���ت ،وات���ه توان���ا ی وه‌اڵمدان���هوه به‌خواسته‌كان ی كۆمه‌ڵگه‌و چاره‌سه‌ركردن ی كێش���ه‌كان‌و گه‌ش���ه‌پێدانی نامێنێ���ت ،بۆ ده‌رچ���ون له‌و دۆخه به‌گوێ���ره‌ی جیاوازیی سیستمه‌كان‌و بارودۆخ‌و هێزه جێگره‌وه‌كان‌و سروش���تیی پێكهانه‌ی كۆمه‌ڵگه‌و هاوكێش ه نێوخۆیی‌و ده‌ره‌كیه‌كان ،زیاد له‌بژارده‌یه‌ك هه‌ی���ه ،بۆ ئ���هوه ی له‌ڕێی ئ���ه‌وه‌وه ،ژیان به‌ب���ه‌ر سیس���تمه‌كه‌دا بكرێت���هوهو دوباره بینابكرێت���هوهو تواناو كارای���یو زیندوێت ی ب���ۆ بگه‌ڕێنرێته‌وه .له‌س���ایه‌ی سیس���تم ه دیكتاتۆریه‌كان‌و نه‌بون���ی هیچ ده‌رفه‌تێك ی راس���ته‌قینه ب���ۆ گۆڕانی ئاش���تیخوازانه، نوخبه‌كان ب���ۆ چاره‌س���ه‌ركردن ی قه‌یران ی ده‌س���ه‌اڵت په‌ن���ا ده‌به‌ن��� ه به‌ر ش���ۆڕش، شۆڕشه‌كانیش به‌گوێره‌ی جیاوازیی سروشت ی كۆمه‌ڵگه‌و رژێم���ه‌كان‌و ناوچه فه‌رهه‌نگی‌‌و جیۆپۆلێتیكیه‌كان ،به‌س���ه‌ر س���ورو سپی‌‌و پرته‌قاڵی ،یاخود خوێن���اوی‌‌و ناخوێناوی، یاخود كه‌م خوێناویدا دابه‌شده‌بن. چاره‌نوسی شۆڕش���ه‌كان ،له‌هه‌مو واڵت‌و ش���وێن‌و كاته‌كاندا وه‌ك یه‌ك نین .چونك ه هه‌ندێكی���ان له‌نی���وه‌ی رێگ���ه‌دا فۆرم��� ی ش���ه‌ڕ ی ناوخۆ وه‌رده‌گرن‌و به‌هۆ ی ناكۆك ی نێوخۆی���یو ده‌س���تێوه‌ردانی ده‌ره‌كییه‌وه، به‌ش���ی زۆر ی په‌یامه‌كه‌یان له‌ده‌ستده‌ده‌ن. ئهوهی بۆ ئێمه ی كوردس���تانیی له‌باشور ی كوردستاندا گرنگ ه ئه‌وه‌یه ،سه‌ره‌ڕا ی بون ی قه‌یران���ی حوكمڕانیی له‌س���ۆنگه ی نه‌بون ی ده‌وڵ هتو ده‌س���ه‌اڵتێك ی یه‌كگرت���و ،بون ی له‌شكر ی حیزبی‌‌و په‌راوێزێ له‌دیموكراسی‌و ئه‌زمونی تاڵی ش���ه‌ڕی ناوخ���ۆ له‌ڕابردوداو هه‌ڵكه‌وته‌ی جوگرافیی‌و هاوس���ه‌نگی هێزه هه‌رێمایه‌تییه‌كان ،قورس��� ه بیر له‌ش���ۆڕش به‌س���یفه‌تی بژارده‌یه‌ك���ی عه‌قاڵن���ی ب���ۆ گۆڕان���كاری بكه‌ین���هوه ،چونكه ش���ۆڕش هه‌لومه‌رج‌و زه‌مینه‌ی خۆی هه‌یه ،ئه‌زمون ی رابردوش پێمانده‌ڵێ���ت ،ئهوه ی ناوده‌نرێت به‌شۆڕش له‌سۆنگه ی نه‌بون ی ده‌سه‌اڵتێك ی یه‌كگرتوی پاشماوه‌ی دو ئیداره‌یی‌و نه‌بون ی توان���ا ی ده‌ربڕینی ناڕه‌زایی سه‌رانس���ه‌ر ی فۆرمی ش���ه‌ڕی ناوخۆ به‌خ���ۆوه ده‌گرێت، ئ���ه‌وه‌ش واڵته‌ك���ه زیاتر داب���ه‌ش ده‌كات‌و ئه‌گه‌ره‌كانی گۆڕانكاری دورتر ده‌خاته‌وه. چونكه له‌هه‌رێمدا ته‌نها ده‌س���تپێكردن ی به‌ده‌س���ت ئێمه‌یه ،كۆتاییپێهێنانی‌‌و بڕین ی قۆناغه‌كان��� ی ئێران‌و توركی���ا ته‌حه‌كوم ی پێوه ده‌كه‌ن. گه‌رچ���ی وه‌النان ی ئهو بژارده‌یه ،به‌واتا ی بونی گره‌نتی بۆ سه‌رهه‌ڵنه‌دانی توندوتیژ ی ب ێ به‌رنامه له‌گه ڵ كه‌ڵه‌كه‌بونی كێش���ه‌كان نایه‌ت .له‌دوا ی وه‌النانی بژارده‌ی ش���ۆڕش، یاخ���ود توندوتی���ژی‌‌و به‌كارهێنانی هێز بۆ به‌دیهێنانی ئاڵوگۆڕی سیاس���ی ،بژارده ی له‌پێش���گرتنی فۆرمه‌كانی خه‌باتی مه‌ده‌نی دێته گۆڕێ .له‌وێنه‌ی خه‌باتی جه‌ماوه‌ری‌‌و جواڵندنی ش���ه‌قام‌و خه‌بات���ی په‌رله‌مانی‌‌و سه‌ندیكایی‌و میدیایی‌و....هتد. واته كارك���ردن به‌عه‌قڵی ریفۆرمخوازانه‌و چاكس���ازیكردن له‌داموده‌زگاكان‌و سروشتی كاركردن ی سیس���تم‌و دوباره‌بیناكردنه‌وه‌ی. ب���ه‌اڵم پرس���یار لێ���ره‌دا ئهوهی���ه :ك��� ه داخ���ۆ خه‌بات���ی په‌رله‌مان���یو حیزبی���ی، به‌ته‌نه���ا ،یاخود ه���اوڕ ێ له‌گه ڵ جواڵندن ی شه‌قام‌و فش���اری جه‌ماوه‌ریی راسته‌وخۆ، توان���ای به‌ئه‌نجامگه‌یاندن��� ی ئه‌رك��� ی دوباره‌بیناكردن���هوهی سیس���تمیان هه‌یه؟ ئای��� ه له‌چوارچێوه‌ی ئه‌زمون���ی حوكمڕان ی نیمچه شكس���تخواردو ی ئێستا ی هه‌رێمدا، له‌گ هڵ بون ی ناوچه ی كۆنترۆڵكراو ی حیزبی‌‌و یه‌كنه‌گرتنه‌وه‌ی راسته‌قینه ی هه‌رێم‌و بون ی ناكۆكیی ه سیاس���یه‌كان‌و كێش���هی ناوچ ه كوردس���تانیه‌كان ،قوڵبونه‌وه ی كێشه‌كان ی حوكمڕانیی له‌ئاسته جیاوازه‌كاندا ،سیستم قابیلی ریفۆرمكردن ماوه؟ وات ه هێزو نوخب ه گۆڕانخوازو ریفۆرمخ���وازه‌كان ده‌رفه‌تێك ی راسته‌قینه‌یان له‌به‌رده‌مدا ماوه ،بۆ ئهوه ی سیس���تمه‌ك ه والێبكه‌ن به‌سه‌ر كێشه‌كانیدا زاڵ بێت‌و قۆناغێك ی نوێ���ی جیاواز له‌كارو خزم هتو به‌خششه‌كانی ده‌ستپێبكات؟ خۆ ئه‌گه‌ر بوترێت شانشینێك ی له‌و جۆره ماوه، ده‌بێت بپرس���ێت چۆن‌و به‌چ���یو له‌ڕێ ی چ
ب���ه‌رده‌وام به‌رهه‌م ده‌هێنێت���هوه ،هه‌روه‌ها لهبهرئهوهی كه چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كان، واته چاكسازیی راسته‌قینه ،له‌سه‌ر ده‌ست ی هه‌م���ان ئهو هێزو نوخبان���هی دۆخه‌كه‌یان به‌ئێستا گه‌یاندوه ،كارێكی ئاسان نیه. له‌ڕاستیش���دا ئه‌ووه‌س���فه‌ش وه‌جاهه‌ت ی زۆری تێدای���ه ،ره‌نگ��� ه ناكۆك���ی ئێم��� ه مانانیش له‌سه‌ر به‌ره‌نجامگیر ی له‌ڕوانگه ی دۆخه‌كه‌و‌ه بێت ،نه‌ك خود ی دۆخه‌كه،وات ه له‌به‌چاره‌س���ه‌رنه‌زانینی دو ئیداره‌ی���یو هه‌رێم ی جیاوازو هه‌ڵگرتن ی ئهو پرس���ه بۆ دوای ده‌وڵه‌تی كوردستان ی باشور له‌فۆرمی المه‌ركه‌زیه‌تێك���ی ئیداری ف���راوان یاخود ده‌وڵه‌ت وه‌ك سه‌ره‌تای قۆناغێكی نوێ: له‌ب���ه‌رده‌م واقیعێك��� ی له‌و ج���ۆره‌دا ك ه ده‌وڵه‌تی فیدڕاڵیدا بێت .ناونیشانی به‌ش ێ له‌هۆكاره‌كان��� ی كه‌ڵه‌كه‌بونی كێش���ه‌كان ی ئاماژه‌یه‌ك ی گشتیمان پێكردو نه‌بون ی هیچ ده‌رفه‌تێك ی راسته‌قینه له(ڕوانگه‌ی ئێمه‌وه) هه‌رێم به‌م خااڵنه‌ی خوارهوه ده‌زانین: بۆ زاڵبون به‌س���ه‌ر كێش���ه بونیادییه‌كان ی یه‌كه‌م :نه‌بونی گفتوگۆیه‌ك ی راسته‌قین ه سیس���تم ی سیاس��� ی له‌هه‌رێمدا ،هه‌روه‌ها بۆ گه‌یش���تن به‌پرۆژه‌یه‌كی نیش���تیمانیی له‌ڕوانگه‌ی ئ���هو گۆڕانكاریانه‌وه ك ه جه‌نگ ی چاكس���ازیی سیاس���یو دوات���ر دارای���یو داع���ش‌و گۆڕانكارییه‌كان��� ی ناوچه‌ك���هو كێش���ه‌كان ی دو س���اڵی رابردو هێناویانه‌ت ه كارگێڕی‌‌و دادوه‌ری‌‌و...هتد. ه���ۆكاری نه‌ب���ون‌و س���ه‌رنه‌كه‌وتن ی ئ���اراوه ،چاره‌س���ه‌ر ل���ه‌وه‌دا ده‌بینی���ن، گفتوگۆیه‌ك ی له‌و جۆره‌ش به‌گوێره ی زۆربه ی ك��� ه خه‌ون���ی چاكس���ازیی‌و گۆڕان���كار ی ئهو توێژینه‌وانه‌ی له‌وباره‌و‌ه ئه‌نجامدراون .له‌سیستمی سیاس ی هه‌رێمدا بگوازینه‌وه بۆ چوارچێوه‌كانی ده‌وڵه‌تی كورستانی باشور. په‌یوه‌س���ته به‌نه‌بون��� ی كۆمه‌ڵ��� ێ بۆ ئهوه ی ئه‌گه‌ر له‌هه‌ندێ رویش���هوه بێت، دابڕانێك له‌گه‌ڵ ئه‌م ئه‌زمونه حوكمڕانیی ه پڕ پێشمه‌رجه‌وه له‌وانه‌ش: .1له‌ئارادانه‌بونی كه‌ش���وهه‌وا ی هێمن ی له‌كێش���ه‌یه‌دا دروست بكه‌ین‌و سه‌ره‌تایه‌ك ی نوێی جیاواز ده‌س���تپێبكه‌ین ،ك ه هه‌موان‌و پێویست. له‌وانه‌ش هێزه ریفۆرمخوازه‌كان قس���ه‌یان .2ناهاوسه‌نگی نێوان هێزه‌كان. میكانیزمێك���هوه ده‌هێنرێت���ه دی؟ چونك ه .3نه‌بون ی مه‌رجه‌ع بۆ به‌الداخس���تن ی له‌چۆنیه‌تی فۆرم پێدانو داڕش���تنی بناغه‌و ئێستا هه‌ر كه‌س لهناوهنده فكری‌و سیاسیی ه ناڕازییه‌ك ه ده‌مده‌كاته‌وه باس له‌شكس���تن ی جیاوازییه‌كان له‌كاتی بون���ی رای جیاوازو س���یماو تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی���دا هه‌بێت ،ئه‌م ئه‌زمون���ی حوكمڕان��� ی هه‌رێ���م ده‌كات ،نه‌گه‌یش���تن به‌س���ازان له‌س���ه‌ر پ���رس‌و س���ه‌ره‌تایه ده‌توان���ێ ئومێدێك���ی ترمان نائومێ���دی له‌نوخب���ه حوكمڕانه‌كه یاخود چاره‌س���ه‌رێكی دیاریكراو .له‌وانه‌ش نه‌بون ی س���ه‌باره‌ت به‌ئاینده ی ته‌وژم ی ریفۆرمخوازو به‌ش���ی زۆر ی نوخبه‌كه ده‌رده‌بڕێت ،لهوه ی ده‌س���تور ،دادگای ب���ااڵی ده‌س���توریی ،عه‌داله‌تخوازو دیموكراسیخواز ی كوردستان ی توانای خۆچاككردن‌و به‌رهه‌مهێنانی فۆرم‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك��� ی په‌یم���ان‌و ش���ه‌ره‌ف ی باش���ور پ ێ ببه‌خش���ێت .گه‌ر نه‌شتوانین سیس���تمێكی ته‌واو دڵخ���واز دابمه‌زرێنین، مۆدێلی حوكمڕان ی نوێ ی مابێت ،له‌سۆنگه ی نیشتیمانی مۆركراوو پابه‌ندكه‌ر. -4س���نورداربونی ه���ه‌ر گفتوگۆی���ه‌ك ئه‌وا ده‌توانین سیستمێ ره‌نگڕێژ بكه‌ین ،ك ه تێكه‌ڵبون���ی به‌مه‌س���ه‌له ی گه‌نده‌ڵ���یو خراپبه‌كارهێنان���ی ده‌س���ه‌اڵت‌و درێژه‌دان به‌سنوری ئهو به‌رژه‌وه‌ندییه ناڕه‌وایانه‌ی ك ه له‌ئاس���تێكی ماقوڵدا توانای وه‌اڵمدانه‌وه ی به‌ملمالنێ سیاس���یه مێژویی���ه ماندوكه‌رو دۆخی رابردو هێزی پارێزه‌ر ی به‌رژه‌وه‌ند ی به‌خواس���ته‌كانی ئێم���هو ئه‌ركه‌كان��� ی قۆناغه‌ك���هو پێویس���تیه‌كانی نیش���تیمان‌و نه‌زۆك���ه‌كان‌و رێگه‌گرتن له‌خۆنوێكردنه‌وه ی تایبه‌ت خوڵقاندویانه. هه‌رێ���م له‌ڕاب���ردودا هه‌ن���دێ هه‌وڵی بۆ نه‌ته‌وه‌س���ازی‌‌و ده‌وڵه‌تی م���اف‌و هاواڵت ی سیستم‌و ئاڵوگۆڕی ده‌سه‌اڵت. س���ه‌باره‌ت به‌وه‌اڵم���ی ئهو پرس���یاره ی گفتوگۆی نێ���وان الیه‌نه‌كان به‌خۆوه بینی‌‌و هه‌بێت‌و ئام���اده‌ی گه‌ش���ه‌پێدانیش بێت. له‌سه‌ره‌وه‌ش���دا وروژاندم���ان ،وات ه نه‌بون ی ئه‌زم���ون ك���رد ،دیارتریش���یان گفتوگ���ۆ هه‌ر له‌م روانگه‌یه‌شه‌و‌ه ده‌توانین واتایه‌ك ی دی���دێ ب���ۆ چۆنیه‌ت���ی چاره‌س���ه‌ركردن ی (پێن���ج) قۆڵییه‌ك���هی دوای بزوتن���هوه ئیجابیت���ر بده‌ین ب���هو گوته‌زایه‌ی ده‌ڵێت: كێشه‌كانی سیس���تم‌و دوباره‌بیناكردنه‌وه‌ی ،ناڕه‌زایه‌تیه‌ك���هی()17ی ش���وبات ب���و ،حوكمڕانان ی هه‌رێم بۆ راكردن له‌كێشه‌كان ی ده‌خوازی���ن ئام���اژه ب���هوه بكه‌ی���ن ،ك ه له‌نێ���وان دو حیزب���ه حوكمڕانه‌كه‌و س��� ێ حوكمڕانییه‌كه‌ی���ان په‌نای���ان بردۆت���ه به‌ر پێش���مه‌رجی وێناك���ردن‌و گه‌اڵڵه‌كردن���ی پارت���ه ئۆپۆزیس���یۆنه‌كه‌دا .ب���ه‌اڵم له‌به‌ر ریفران���دۆم .به‌واتایه‌ك���ی ت���ر ئه‌وه‌یان ل ێ هه‌ر چاره‌سه‌رێك بۆ كێش���هو قه‌یرانه‌كان ی زیاد له‌هۆكارێك‌و له‌وانه‌ش په‌یوه‌س���تبون ی قبوڵكه‌ی���ن بی���ر له‌چوارچێوه‌یه‌ك ی تر بۆ سیس���تم ،تێگه‌یشتنێكی راس���ت‌و بابه‌ت ی سیاس���ه‌ت له‌هه‌رێم���دا به‌بونی ب���ژارده ی چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كان بكه‌نه‌وه‌و ئه‌وه‌یان بۆ سروشتی كێش���ه‌كان‌و ئهو هۆكارانه‌ش به‌كارهێنان���ی هێ���زی ناهاوس���ه‌نگ ی له‌سه‌ر بكه‌ین به‌ماڵ كه به‌شێوه‌یه‌كی گشت ی ده‌خوازێت كه له‌پش���تیانه‌وه‌ن .وات ه له‌گه ڵ هاوكێش���ه‌كانی‌‌و ،به‌دامه‌زراوه‌یی نه‌كردن‌و له‌به‌ڕێوه‌بردنی هه‌رێمدا سه‌ركه‌وتو نه‌بون، ناسینی ره‌گوڕیش���هو سروشتی كێشه‌كان ،بێالیه‌ن نه‌بونی هێزه‌كان ی ئاسایشی ناوخۆو بۆیه ده‌بێت ملبده‌ن ب���ۆ ئهوهی ریفراندۆم ده‌توانرێ���ت رێ���گای چاره‌س���ه‌ركردن‌و هێ���زی پێش���مه‌رگه ،له‌پ���ا ڵ كه‌مئه‌زمون ی چوارچێوه‌یه‌ك���ی دروس���تترو گونجاوترمان لێده‌ربازبونی���ان دیاری بكرێت .س���ه‌باره‌ت الیه‌ن���ه‌كان ،به‌داخ���هوه شكس���تیانخوارد .له‌فۆرم���ی ده‌وڵه‌ت���دا بۆ ده‌س���تپێكردن ی به‌كێشه‌كانی كوردستانی باشورو سیستم ه گفتوگۆكانی دوای(19ی ئاب)یش له‌جیات ی س���ه‌ره‌تایه‌ك ی نوێ له‌بازن���هی حوكمڕانیی سیاسیه‌كه‌شی ،جۆراوجۆرن .به‌اڵم له‌قواڵیدا چاره‌س���ه‌ر دۆزینه‌وه بۆ چاره‌س���ه‌ركردن ی كوردستاندا بخاته به‌رده‌ست‌و به‌دوای خۆیدا په‌یوه‌ستن به‌فۆرمی حیزبیی زاڵ‌و كلتور ی قه‌یرانی ده‌س���ه‌اڵت‌و كێش���ه‌كانی هه‌رێم ،بێن���ێ .واته راكردنه‌كه بۆ س���ه‌رقاڵكردن‌و سیاس���یو وێناكردنی ده‌سه‌اڵت په‌یوه‌ند ی س���وتانی باره‌گاكانی پارتیو داخس���تن ی تێپه‌ڕاندن ی كات‌و به‌رهه‌مهێنانه‌وه‌ی هه‌مان له‌گ���ه ڵ كۆمه‌ڵگه‌و پاش���خانه ئایدۆلۆژی‌‌و په‌رله‌م���ان‌و قوڵكردن���هوهی كێش���ه‌كان ی مۆدیلی ك���ۆن نه‌بێ���ت ،له‌چوارچێوه‌یه‌ك ی شۆڕش���گێڕ‌ه ته‌قلیدییه‌ك���ه ی به‌ش���ێك ی لێكه‌وته‌وه .له‌ڕاستیش���دا هه‌ر له‌بنه‌ڕه‌ته‌و‌ه نوێ ی سیاسیو ده‌ستورییدا ك ه پێ ی ده‌ڵێن ده‌وڵه‌ت. تایبه‌تمه‌ند ی گفتوگۆیان تێدا نه‌بو. به‌رچاو ی نوخبه‌ی حوكمڕان. به‌ڵكو لێپرس���راوێتی له‌ئه‌س���تۆ گرتن ی به‌م ج���ۆره‌ش هێ���زو الیه‌نه‌كانی هه‌رێم سیستمه‌كه‌ش له‌س���ۆنگه‌ی كێشه‌كانی‌‌و سروش���ت ی قۆناغه‌ك���هو فۆرم���ی هه‌رێم‌و نه‌یانتوانی له‌نێوان خۆیاندا له‌سه‌ر پرسه‌كان ب���ه‌دوادا بێ���ت ،هه‌ڵب���ه‌ت ئه‌م خواس���ت ه به‌هوشیاری‌‌و ئاماده‌گی هێزو نوخبه هوشیارو په‌یوه‌س���تی به‌كێش���هی ك���ورده‌وه ،وا ی بگه‌ن به‌سازان. جێگره‌وه‌ی نه‌گه‌یش���تن به‌سازانیش دو لێپرسراوه‌كانی له‌هه‌ر دو قۆناغی دامه‌زراندن ی لێهاتوه ،هه‌روه‌كو مێژوی سیاس���یی كورد، ده‌وڵه‌ت‌و ده‌ستنیشانكردن‌و فۆرمۆڵه‌كردن ی كه‌ڵه‌كه‌ب���ون تیایدا كه ڕوبدات ،وات ه له‌گه ڵ شته: .1یه‌كالیی كردنه‌وه‌ی كێشه‌و ملمالنێكان سیستمه سیاسیه‌كه ی نێو ی دێته‌دی .نه‌ك هه‌مو كێش���هو ناكۆكی‌‌و ملمالنێیه‌كی نێوان هێزو الیه‌نه‌كاندا ،له‌هه‌ندێ روه‌و‌ه ده‌گه‌ڕێت ه له‌ڕێ���ی هێزی راس���ته‌وخۆی خه‌ڵكه‌وه ،ك ه ئامۆژگاریكردنی ده‌سه‌اڵتداران ی ئێستاو تكاو دواوه‌و ئ���هوهی له‌ماوه‌یه‌ك���دا بین���ا كراوه ه���ه‌روه‌ك كوردس���تان هه‌لومه‌رج ی ئهوه ی رجا لێكردنیان .ماوه‌ته‌وه ئهوهی هه‌روه‌ك تێدا پێنه‌گه‌یش���توه ،هه‌ربۆیه س���ه‌رجه‌م پێش���تریش وتومانه بڵێین ،ك��� ه ده‌وڵه‌ت به‌شێكی به‌رچاوی ده‌ڕوخێنرێته‌وه. هه‌وڵ���ه س���ه‌رنه‌كه‌وتوه‌كانی راب���ردوش هه‌وڵ���ه خوێن���اوی‌‌و مه‌ده‌نی���ه‌كان ب���هو به‌و ئه‌ندازه‌ی پێویس���تییه‌كی نه‌ته‌وه‌ییه، له‌فۆرم���ی جۆراوجۆردا ب���ۆ ریفۆرمكردن‌و ئاڕاسته‌دا شكستیان خوارد ،هه‌ربۆی ه یه‌ك ێ ئامڕازێكه بۆ گه‌ڕانه‌وه ی شكۆی زه‌وتكراوو گۆڕان���كاری راس���ته‌قینه له‌سیس���تمدا ،له‌پێش���مه‌رجه‌كانی سازانیش له‌م قۆناغه‌دا خودی پێخوس���تیكراو ،مافێك���ی خوراوو كه‌رامه‌تێك���ی ژێرپێدراو ،به‌هه‌مان ش���ێوه له‌گ���هڵ پێداگری س���ودمه‌ندانی درێژه‌دان سودوه‌رگرتنه له‌و ئه‌زمونه. .2له‌س���ایه‌ی س���ه‌رنه‌كه‌وتن ی گفتوگۆو پێویس���تیه‌كی گۆڕانكاری‌‌و ریفورمخوازیی به‌فۆرمی حوكمڕانی باو ،كارێكیان كردوه، ملمالنێكان بۆ ئاس���تێكی نه‌خ���وازراو قو ڵ نه‌بون���ی ده‌رفه‌ت���ی یه‌كالكردن���هوهی یه‌ك ه سیس���تم ی سیاس���یو س���ه‌رگرتن ی ببنه‌وه ،بێ متمانه‌یی نێ���وان هێزه‌كانیش رادیكااڵن���هی كێش���هو ناكۆكیه‌كان���دا ،پ���ڕۆژه‌ی ته‌وژم��� ی ریفۆرمخوازیی هه‌رێم‌و به‌ئه‌ندازه‌ی���ه‌ك په‌ره‌بس���ێنێت ،ك���ه هیچ هه‌ڵبژاردن وه‌ك میكانیزمێكی دیموكراس ی په‌ره‌دان به‌خه‌باته‌كه‌ی له‌داهاتودا پێویست ی گفتوگۆیه‌كی راس���ته‌قین ه بۆ قسه‌كردنێك ی بۆ به‌الداخستنی كێشه‌كان‌و چاره‌سه‌ركردن ی پێیه‌تی ،هه‌روه‌ها پێویستییه‌كی ده‌ربازبون ه جدد ی له‌مه‌ڕ كێشه‌كانی سیستم‌و رێككه‌وتن قه‌یران ی ده‌سه‌اڵت‌و دوباره دابه‌شكردنه‌وه ی ل���هو بازنه داخراوه ی دۆخ���ی حوكمڕانیی‌و له‌س���ه‌ر دوباره بیناكردنه‌وه‌ی‌‌و چاره‌س���ه‌ر هێزه‌كان‌و قورس���ایی الیه‌ن���ه‌كان‌و نوخبه‌و كێش���ه‌كانی ئێس���تای هه‌رێم���ی پێ���دا كردنی كێش���ه‌كان له‌ئارادا نه‌بێت .ئه‌مه‌ش پرۆژه‌كان ،ده‌بێته بژارده‌یه‌ك ی بیرلێكراوه ی تێپه‌ڕده‌بێت .له‌پێناو كردنه‌وه‌ی ده‌رفه‌ت‌و وایكردوه ،هه‌ندێ كه‌س لهناوهنده فكریی‌و عه‌قاڵنی .به‌اڵم له‌گ���ه ڵ عه‌قاڵنیی بونی دا ئاس���ۆ ی نوێ به‌ڕوی چاره‌س���ه‌ركردنیانداو ده‌ستپێكردنی س���ه‌ره‌تاو قۆناغێكی نوێ. سیاس���یو حیزبیه‌كه‌دا ،به‌فه‌رم ی ناسین ی له‌سۆنگه‌ی: ئه‌م خوێندنه‌وه‌یه‌ش ره‌هه‌ندو س���ه‌رچاوه ی أ -الوازیی ژێرخانی دیموكراسی. دابه‌ش���كردنی هه‌رێ���م‌و ده‌س���تلێكبه‌ردان ب -بونی ملمالنێ‌و ناكۆك ی قوڵ ی حیزبی‌‌و هاندان���ی نوێم���ان له‌مه‌ڕ س���هربهخۆییو له‌چوارچێوه‌ی جوگرافیای ئێستا ی هه‌رێمدا ده‌وڵه‌ت پێده‌به‌خشێت .ئه‌ركه دیموكراسیو وه‌ك چاره‌سه‌ر سه‌یر بكه‌ن‌و بانگه‌شه ی بۆ گروپی. ت -نه‌بون���ی هی���چ ده‌س���ته‌به‌ریه‌ك بۆ ریفۆرمخوازه‌كان به‌ئه‌ركه نه‌ته‌وه‌ییه‌كانه‌و‌ه بكه‌ن؟! له‌سۆنگه‌ی درێژه‌كێشان ی كێشه‌كان‌و له‌چوارچێوه‌ی هاوبه‌ش���ێكی نیش���تیمان ی ناكام ی به‌ش��� ێ له‌هه‌وڵه‌كان���ی گۆڕانكار ی هه‌ڵبژاردنێكی پاك‌و بێگه‌رد. پ -نه‌بونی ئاماده‌ییه‌كی راس���ته‌قین ه بۆ گش���تیدا تێكه ڵ به‌یه‌ك ده‌كات .بۆ ئهوه ی له‌دۆخی سیاس���یو وێناكردنێك���ی خراپ ی هه‌م���وان به‌جیاوازی���ی بۆچونه‌كانیان���هوه به‌رامبه‌ر ی حیزبی‌‌و سیاسی .گه‌یشتن ه ئهو ئاڵوگۆڕی ده‌سه‌اڵت. واده‌كه‌ن ئه‌م رێكارو میكانیزمه‌ش نه‌توان ێ خۆی���ان له‌پرۆژه‌و ئه‌نجامدان���ی ئه‌ركه‌كان ی قه‌ناعه‌ته‌ی ،ك ه سیستم له‌هه‌رێمدا ،له‌بر ی ئهوهی چاره‌سه‌ر به‌رهه‌م بێنێت ،كێشه‌كان ی وه‌ك ئهوه ی پێویست ه رۆڵی چاوه‌ڕوانكراو ی قۆناغه‌كه‌دا ببیننه‌وه.
داخۆ خه‌بات ی په‌رله‌مانی‌‌و حیزبیی، به‌ته‌نها ،یاخود هاوڕێ له‌گه‌ڵ جواڵندنی شه‌قام‌و فشاری جه‌ماوه‌ریی راسته‌وخۆ ،توانای به‌ئه‌نجامگه‌یاندنی ئه‌ركی دوباره بیناكردنه‌وه‌ی سیستمیان هه‌یه؟
خۆی له‌چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌و ناكۆكیه‌كاندا ببینێت ،بۆیه به‌كرده‌و‌ه له‌دۆخی ئێس���تا ی هه‌رێم���ی كوردس���تاندا ،گفتوگۆو س���ازان له‌گ���هڵ بون��� ی هه‌ڵبژاردنێك��� ی بێگه‌رد بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌كان ی ده‌سه‌اڵت ،به‌ئاست ی جۆراوجۆر گه‌یشتونه‌ت ه بنبه‌ست ،ته‌نانه‌ت گه‌ر فۆرمێ له‌س���ازان‌و رێككه‌وتنیش بێت ه ئاراوه ناتوانێت چاره‌س���ه‌رێكی ریشه‌یی بۆ كێش���ه‌كان بدۆزێته‌وه‌و ته‌نها به‌شێوه‌یه‌ك ی كاتی���ی له‌ئاس���ه‌وارو گه‌رمیی���ان ك���ه‌م دهكاتهوه.
تەندروستی
) )587سێشه‌ممه 2017/8/1
15
نیشانه‌كانی كه‌می یۆد له له‌شدا ی ئه‌م شاره‌زایانی بواری پزیشكی ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن ك ه بون نیشانانه ئهوه ده‌رده‌خات كه مادده‌ی یۆد كه‌مه ل ه له‌شتدا:
هه‌س���ت ك���ردن به‌هیالكی
ی گه‌رهه‌س���تت ك���رد ماوه‌یه‌ك زۆر مان���دو ش���ه‌كه‌تی ئهوه ی ی زۆر هه‌یه توش��� ئه‌گه‌رێك كه‌می مادده‌ی یۆد هاتبیت.
قه‌بزی
ی ئاس���تی یۆد له له‌شدا دابه‌زین ی له‌سه‌ر هه‌مو جه‌ست ه كاریگه‌ر ی ی كه‌م ی ئه‌وانه هه‌یه ،به‌گش���ت ی ئ���ه‌م ماده‌یه‌یان هه‌ی ه توش��� گرفتی قه‌بزی ئه‌بن. ی ده‌ره‌قی گه‌وره‌بونی غوده
ی كه‌می یۆد له له‌شدا ئه‌بێته هۆ گه‌وره‌بونی غوده‌ی ده‌ره‌قی.
راڕایی‌‌و دودڵی
ی ی كه‌می ی ئهو كه‌سانه ی زۆر به‌شێك ی ی دودڵیی‌‌و راڕای یۆدیان هه‌ی ه توش ی له‌و ئه‌بن ،هه‌ندێك جاریش خه‌مۆك كه‌سانه‌دا به‌دیده‌كرێت.
كێشه‌ی هه‌وكردن ی كۆئه‌ندامی میز له‌ژناندا له‌ش له‌كاتی بونی هه‌وكردنێكی توند.
ی می���ز پێكدێت له‌گورچیله‌و كۆئه‌ندام ی میزڵدان‌و میزڵدان به‌گش���تیش ب���ۆر ی توش���ی هه‌وكردن ده‌بن ،به‌اڵم له‌ژناندا بۆچی له‌ژنان���دا هه‌وكردنی كۆئه‌ندام ی میز دوباره ده‌بێته‌وه؟ ی بۆر زیات���ره ئه‌ویش به‌ه���ۆی نزیك ی ی به‌رگ ی نه‌مان ێ جار به‌ه���ۆ ی زاوزێ���وه - ،هه‌ند میزڵدانی���ان له‌كۆئه‌ندام��� ی له‌ش یاخود كه‌مبونه‌وه. هه‌روه‌ها ل���ه %70هه‌وكردنه‌كان به‌هۆ ی سێكسی. ی كردار به‌هۆ به‌كتریاوه‌یه ی ی یاخود وه‌ستان ی هۆرمۆن گۆڕانكار نیشانه‌كانی هه‌وكردن ی مانگانه له‌ته‌مه‌نی نائومێدی. ی س���ك سوڕ -1ئ���ازاری به‌ش���ی خوارهوه ی ئ���هو ی به‌ه���ۆ ی دوگیان��� یان په‌س���تان له‌و شوێنه .یاخود ئازار -له‌كات��� گۆڕانكاریه‌ی كه له‌وماوه‌یه‌دا روئه‌دات. له‌به‌شی خواره‌وه‌ی پشت. -2س���وتانه‌و‌ه یاخود هه‌س���ت كردن خۆپاراستن له‌هه‌وكردن: رۆژانه 2لیتر ئاو بخورێته‌وه.به‌ئازار له‌كاتی میز كردن. -3زو زو چون ه س���ه‌ر ئاوو هه‌ستكردن -به‌ڕێكوپێك���ی بچ���ۆ ب���ۆ س���ه‌رئاو. به‌پڕبون���ی میزڵدان له‌هه‌مانكاتیش���دا هه‌ركاتێك میزت هات بچۆ بۆس���ه‌رئاوو ی كه‌م ده‌كه‌یت كه ده‌چیته سه‌ر میز راگیر مه‌كه. میزێك ی خۆپاككردنه‌و‌ه لهپێشهوه بڕۆ له‌كات ئاو. ی كۆم نه‌یه‌ت ی میكرۆب -4گۆڕانكاری له‌ڕه‌نگ‌و بۆنی میزه‌كه .بۆدواوه بۆئه‌وه ی میز لهپێشهوه. -5هه‌ندێ���ك جار میزێك���ی خوێناوی‌‌و بۆ كۆئه‌ندام ی سێكس بڕۆ سه‌رئاو. ی -پێشو دوا ی گه‌رم ی پل���ه له‌گ���هڵ به‌رزبوونه‌وه
ئایا دڵه‌كز ێ له‌كات ی دوگیان ی مه‌ترسی هه‌یه؟ ریخۆڵه‌گیران چیه؟ %80ژنان له‌كاتی دوگیانی توش���� ی دڵه‌ك����زێ ئه‌ب����ن .به‌ش����ێكی زۆری ئه‌مه‌ش دهگهڕێتهوه بۆ به‌رزبونه‌وه‌ی هۆرمۆنی برۆجس����ترۆن ك����ه ئه‌بێته هۆی خاوبون����هوهی ده‌رچه‌ی نێوان بۆری خ����واردن له‌گه‌ڵ س����ه‌ره‌تای گ����ه‌ده كه ئه‌م����ه‌ش ئه‌بێت����ه هۆی گه‌ڕانه‌وه‌ی خ����واردن له‌گه‌ده‌وه بۆ بۆری خواردن ،هه‌روه‌ها هۆكارێكی تری����ش گه‌وره‌بونی منداڵ����هو دواتر په‌ستان خستنه س����ه‌رگه‌ده‌و دواتر گه‌ڕان����هوهی خ����واردن ب����ۆ بۆری خواردن .به‌اڵم دڵه‌كزێ هیچ زیانێك به‌كۆرپه‌له ناگه‌یه‌نێت. چۆنێتی چاره‌سه‌ر: هه‌ندێك ج����ار ته‌نها به‌گۆڕانكار ی له‌ڕۆتین����ی ژیان وه‌ك كه‌م خواردنی چ����ه‌وری‌‌و ش����یرینی هه‌روه‌ه����ا پیاس����ه‌كردن به‌پ����ێ كێش����ه‌كه چاره‌سه‌رده‌بێت. به‌كارهێنانی ده‌رمانی دژه ترشهڵۆككه هیچ زیانێكی بۆكۆرپه‌له نیه.
ی ریخۆڵ���ە گیران یه‌كێك��� ه له‌گرفته‌كان ی ده‌كات ریخۆڵ���ه كه ش���تێك رێگ���ر ی ناو ریخۆڵه. ی خۆراكه‌كان له‌هاتوچ���و نیشانه‌كانی ئه‌م حاڵه‌ته بریتی ه له.: سك ئێش ه ك ه له‌پڕدا روئه‌دات‌و یهكخول���ه‌ك ده‌خایه‌نێت‌و دواتر ده‌س���ت پێده‌كاته‌وه. رشانه‌وه.ی سك. ئاوسان قه‌بزی .نه‌خۆش���ه‌ك ه ن��� ه غازات‌و ن هپیسایی ده‌رناچێت. هۆكاری نه‌خۆشییه‌كه؟ ی فتقی���ان هه‌ی���هو ئ���هو كه‌س���انه ی بۆ وه‌رناگرن. چاره‌سه‌ر ی ریخۆڵه‌یان ئهو كه‌سانه‌ی نه‌شته‌رگه‌ر بۆكراوه.
وشکبونی پێست
ی ی ت���ر له‌نیش���انه‌كان یه‌كێك ی ئه‌م مادده‌ی��� ه بریتی ه كه‌م��� له‌وشكبون‌و خورانی پێست.
14
بیرورا
) )587سێشه‌مم ه 2017/8/1
سزا نێوده‌وڵه‌تییه‌كان‌و شوێنه‌وار‌ه ئابورییه‌كانی له‌سه‌ر عێراق "به‌بۆنه‌ی تێپه‌ڕبونی27ساڵ به‌سه‌ر داگیركردنی كوه‌یت له‌الیه‌ن عێراقه‌وه"
ئاراس محەمەد سەعید ئیبراهیم* ب����ه‌رواری ( 27 )2017/8/2س����اڵ تێده‌په‌ڕێت به‌س����ه‌ر داگیركردنی كوه‌یت له‌الیه‌ن عێراقه‌وه. ئ����هوهی ك����ه زۆرینه‌ی گه‌ل����ی عێراقی ئه‌یزان����ن س����ه‌باره‌ت ب����هو روداوانه‌ی كه له‌س����اڵی1991دا روی����دا كاتێ����ك عێراق كوه‌یتی داگیركرد ئهوه به‌ش����ێكی بچوكی روداوه‌كه‌ی����ه ،ئ����هوهی په‌یوه‌ن����دی به‌و ده‌ره‌نجام‌و زه‌ره‌رو زیانه به‌رجه‌س����تانهوه هه‌یه له‌سه‌ر ئهو داگیركردن‌و په‌الماردانه زۆرینه‌ی تاكی گه‌ل����ی عێراقیو ته‌نانه‌ت زۆرینه‌ی به‌رپرسانیشی ئاگایان لێی نیه. ئهو شته‌ی هاواڵتی ئه‌یزانێت سه‌باره‌ت به‌ڕوداوی باسكراو بریتییه له‌داگیركردنی كوه‌ی����ت له‌الیه‌ن س����وپای عێراق‌و دزین‌و بردنی ماڵ‌و مومته‌له‌كاته‌كان‌و وێرانكردنی كێڵگ����هو بی����ره نه‌وته‌كانیه‌تی ،پاش����ان ده‌ركردن����ی كۆمه‌ڵ����ه بڕیارێ����ك له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نی ئاسایشه‌وه كه داوای له‌عێراق كرد له‌كوه‌ی����ت بچێت����ه ده‌ره‌وه ،ئه‌گه‌ر پابه‌ن����د نه‌بو ئ����ه‌وا به‌هێزی س����ه‌ربازی ده‌كرێت����ه ده‌ره‌وه ،س����ه‌ره‌نجام ئه‌مه‌یان رویداو به‌هۆیه‌وه چه‌ندین س����زای به‌زه‌بر به‌س����ه‌ر عێراقدا س����ه‌پێنرا كه له‌مێژوی نه‌ت����هوه یه‌كگرتوه‌كان����دا ش����تی وا روی نه‌دابو. به‌اڵم ئ����هوهی كه زۆرین����ه ئاگای لێی نی����ه بریتیه له‌سروش����ت‌و ژم����ارهی ئه‌م بڕی����ارو ده‌ره‌نجامه خراپان����هی كه هات به‌س����ه‌ر ئابوری عێراقدا له‌ئابڵوقه‌دانێكی سه‌رتاس����ه‌ری كاول����كاری‌و دیاریكردنی قه‌ره‌بوی دارایی له‌س����ه‌ر عێ����راق به‌پێی شێوازێكی دیاریكراو ،دانانی هه‌مو داهاته نه‌وتییه‌كان����ی عێراقیش له‌بانكی یه‌ده‌كی فیدراڵ����ی ئه‌مریكاو بڕین����ی رێژه‌یه‌ك له‌و پاره‌یه س����ااڵنه ب����ۆ قه‌ره‌ب����وی زه‌ره‌رو زیانه‌كان كه س����ه‌ره‌تای فه‌رمانه‌كه كۆی گشتی پاره‌كه گه‌یشته 353ملیار دۆالر، پاش����ان رێككه‌وتن كرا له‌سه‌ر پێدانی 52 ملی����ار دۆالر كه به‌رده‌وام‌و تاكو ئه‌مڕۆش باجه‌كه‌ی ئه‌ده‌ین به‌سه‌رپه‌رش����تی چه‌ند لیژنه‌یه‌كی سه‌ر به‌نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كان. به‌پێ����ی رێكه‌وتنه‌ك����ه عێ����راق هه‌م����و تێچوه‌كان له‌ئه‌س����تۆ ئه‌گرێت ،له‌س����اڵی 2006لیژنه‌یه‌كی عێراقی له‌ژێر ناونیشانی لیژنه‌ی ش����اره‌زایانی دارایی پێكهێنرا بۆ ئهوهی سه‌رپه‌رشتی ئه‌ركی به‌دواداچون‌و وردبین����ی جێبه‌جێكردن����ی بڕیاره‌كان����ی په‌یوه‌س����ت به‌دانی قه‌ره‌ب����وه‌كان به‌زیان لێكه‌وتوان ب����كات كه ب����ه‌رده‌وام‌و تاكو ئێس����تاش به‌ته‌نسیق‌و هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ لیژن����ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی په‌یوه‌س����تدار به‌بابه‌ته‌كه له‌كاركردندایه. ل����هو جێگه‌یه‌و له‌س����ه‌ره‌تای س����اڵی 2006هوه تاكو ئێستا كه من بوم به‌ئه‌ندامی ئه‌م لیژنه‌یه كه له‌س����ه‌رۆكێك‌و دو ئه‌ندام پێكهاتوه‌و ئاماده‌ی دانیشتنه‌كانی لیژنه نێوده‌وڵتییه‌كان س����ه‌باره‌ت ب����ه‌م بابه‌ته ب����وم ،پوخته‌یه‌كی ورد س����ه‌باره‌ت به‌و روداوانه‌ی كه له‌ساڵی 1991هوه رویانداوه‌و له‌نێوانیش����یان ماوهی پوخته‌ی كاره‌كه‌م له‌لیژن����هی ناوبراو له‌س����ه‌ره‌تای س����اڵی 2006هوه تائێس����تا ئه‌خه‌مه به‌رده‌س����ت خوێنه‌ری به‌ڕێز. پێشه‌كییه‌ك ..بۆ مێژو هێزه عێراقییه‌كان پێشنیوه‌ڕۆی رۆژی دوی هه‌ش����تی ساڵی 1990له‌كرده‌وه‌یه‌كی داگیركه‌ران����هی حیس����اب ب����ۆ ده‌ره‌نجام نه‌كردودا په‌الماری ده‌وڵه‌تی كوه‌یتیان دا، له‌دوای په‌الماردانه‌كه به‌چه‌ند كاتژمێرێك ئه‌نجومه‌نی ئاسایش له‌سه‌ر داوای نێرده‌ی هه‌میش����ه‌یی كوه‌یت‌و نێرده‌ی هه‌میشه‌یی ئه‌مریكا دانیشتنێكی ئه‌نجامدا ،له‌كۆتایی دانیشتنه‌كه‌دا به‌پشتبه‌س����تن به‌زۆرینه‌و به 14ده‌نگ و به‌شداری پێنه‌كردنی یه‌مه‌ن له‌ده‌نگدانه‌ك����ه‌دا بڕیاری ژم����اره 660ی ساڵی 1990ی ده‌ركرد .كه تیایدا ئیدانه‌ی
ك����رده‌وه داگیركارییه‌كه‌ی ك����ردو داوای له‌عێراق كرد به‌په‌ل����هو به‌بێ هیچ قه‌یدو مه‌رجێك هه‌مو هێزه‌كانی بكشێنێته‌وه،و ده‌ست به‌وتوێژ بكرێت بۆ چاره‌سه‌ركردنی ناكۆكییه‌كان. ل����ه29ی تش����رینی دوه‌م����ی س����اڵی 1990ئه‌نجومه‌ن����ی ئاس����ایش له‌س����ه‌ر ئاس����تی وه‌زیرانی ده‌ره‌وه دانیش����تنێكی ت����ری ئه‌نجام����داو (جه‌یم����س بێك����ه‌ر) وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا سه‌رپه‌رش����تی كۆبونه‌وه‌كه‌ی ك����رد ،وه‌زیرانی ده‌ره‌وه‌ی ده‌وڵه‌تانی ئه‌ن����دام به‌میوانداری وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی كوه‌یت (شێخ سه‌باح االحمد) و نێ����رده‌ی هه‌میش����ه‌یی عێ����راق (دكتۆر عبداڵ‌میر اڵ‌نباری) ئاماده‌ی كۆبونه‌وه‌كه ب����ون ،ل����ه‌م كۆبونه‌وه‌ی����ه‌دا ئه‌نجومه‌نی ئاس����ایش بڕیاری ژماره 678ی س����اڵی ( )1990ی ده‌ركرد ،كه تیایدا داوا له‌عێراق ده‌كات به‌ته‌واوه‌تی پابه‌ندی بڕیاری ژماره 660ی ساڵی 1990و هه‌مو ئهو بڕیارانه‌ی په‌یوه‌ستن به‌بابه‌ته‌كه‌وه ببێت. له‌م����اوه‌ی نێ����وان پشتبه‌س����تن به‌بڕیاری678ی ساڵی 1990و كاتی كۆتایی دیاریك����راودا چه‌ندین ده‌ستپێش����خه‌ری س����ه‌باره‌ت به‌ویس����تی دوركه‌وتن����هوه له‌هه‌ڵگیرس����اندی ش����ه‌ڕ به‌خۆوه بینی، به‌اڵم ئه‌م ده‌ستپێشخه‌رییانه نه‌گه‌یشتنه ئه‌نجامێك كه رێگری له‌و شهڕه بكه‌ن. له9ی كانونی دوه‌می س����اڵی 1991دا چاوپێكه‌وتنێك له‌نێوان (جه‌یمس بێكه‌ر) وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكاو تاریق عه‌زیز وه‌زی����ری ده‌ره‌وه‌ی عێراق����دا ئه‌نجامدراو چاوپێكه‌وتنه‌كه شه‌ش كاتژمێری خایاند، ب����ه‌اڵم هی����چ ده‌ره‌نجامێك����ی پۆزه‌تیڤی به‌خۆوه نه‌بینی ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا نامه‌یه‌كی هه‌ڕه‌ش����هی ئاڕاس����ته‌ی عێ����راق كرد ب����هوهی عێراق له‌داهات����ودا وێران ئه‌كرێت‌و به‌ره‌و چاخی پێش پیشه‌س����ازی ئه‌گه‌ڕێنرێته‌وه ئه‌گه‌ر هات����و پابه‌ندی بڕی����اره نێوده‌وڵه‌تیه‌كان نه‌بێت‌و له‌كوه‌یتیش پاشه‌كش����ه نه‌كات، به‌اڵم وه‌زی����ری ده‌ره‌وه‌ی عێراق نامه‌كه‌ی وه‌رنه‌گ����رت‌و به‌س����وكایه‌تی ك����ردن بۆ حكومه‌ته‌كه‌ی دانا. له‌به‌ره‌به‌یانی 17كانونی دوه‌می ساڵی 1991دا هێزه‌كانی هاوپه‌یمانی نیشتیمانی به‌س����ه‌ركردایه‌تی ئه‌مریكا ده‌س����تیانكرد به‌هێرش����كردنه س����ه‌ر عێراق‌و بۆ ئهوهی هێرش����ه‌كه به‌غدای پایته‌خت‌و شاره‌كانی عێ����راق به‌ناوچ����ه نیش����ته‌جێبونه‌كان‌و ده‌زگاكانی ئابوری‌و س����هربازیو ژێرخانی ئابوری بگرێتهوه ،ئه‌م ش����ه‌ڕه تاكو28ی ش����وباتی س����اڵی 1991درێژه‌ی كێش����ا، بڕی����اری ژم����اره687ی س����اڵی 1991 ده‌رچ����و به‌كۆتای����ی هێنان����ی به‌ش����ی یه‌ك����ه‌م له‌ش����وێنه‌واره وێرانكارییه‌كانی ش����ه‌ڕه‌كه‌و قبوڵكردن����ی رژێم����ی عێراق به‌و مه‌رجانه‌ی كه گره‌نتی ئاگربه‌س����تن له‌خۆده‌گرێ����ت‌و س����ه‌پاندنی ئابڵوق����هی ئابوری‌و ده‌س����تگرتنی ته‌واوه‌تی به‌سه‌ر چه‌ك‌و كه‌لوپه‌لی سه‌ربازیداو دیاریكردنی ئ����هو قه‌ره‌ب����وه داراییانه‌ی كه له‌س����ه‌ر عێراقه بیدات به‌پێی ئهو ش����ێوازه‌ی كه دیاریكرابو له‌گه‌ڵ دیاریكردنی س����نور.... تاكۆتایی .له‌دوای كۆتایی هاتنی شه‌ڕه‌كه ش����وێنه‌واری ده‌ركردن����ی ئ����ه‌م بڕی����اره ده‌ركه‌وت ،ئه‌نجومه‌نی ئاسایش به‌رده‌وام بو له‌ده‌ركردنی چه‌ندین بڕیاری په‌یوه‌ست به‌یه‌كتر له‌س����ه‌ر عێراق ،كۆمه‌ڵێك بڕیار بون په‌یوه‌ندییان به‌جێبه‌جێكردنی بڕیاری ()687هوه بو كه بریتی بون له‌سه‌پاندنی سزای نێوده‌وڵه‌تی به‌سه‌ر عێراق‌و داماڵینی چه‌كی كیمیایی‌و دروس����تكردنی سندوقی قه‌ره‌بوكردنه‌وه به‌ش����ێوه‌یه‌ك بو به‌پێی بڕی����اری 705ی س����اڵی 1991عێراق ئهو قه‌ره‌بوه داراییه له‌داهاتی سااڵنه‌ی بدات كه له‌فرۆش����تنی نه‌وت‌و موشته‌قاته‌كانی ده‌ستی ئه‌كه‌وێت ،دوابه‌دوای ئه‌م بڕیاره هه‌ردو بڕیاری 706و 712ی ساڵی 1991 ده‌رچون ،ئ����ه‌م دو بڕیاره ل����هو بڕیارانه بون ك����ه له‌موعان����ات‌و ناڕه‌حه‌تییه‌كانی س����ه‌ر گه‌ل����ی عێراقی س����وككرد ئه‌ویش رێگه‌دان����ی عێراق بو به‌فرۆش����تنی بڕێك له‌نه‌وته‌ك����ه‌ی‌و تایبه‌تمه‌ندكردنی هه‌ندێك له‌واریداتی بۆ كڕینی خواردن‌و داوده‌رمان بۆ گه‌لی عێراق‌و به‌سه‌رپه‌رش����تی نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كان به‌سه‌ریاندا دابه‌ش بكرێت. به‌مه‌ش بڕیاری 687كه له3ی نیس����انی ساڵی 1991ده‌رچو له‌هه‌مو ئهو بڕیارانه‌ی كه پێش����تر له‌ئه‌نجومه‌نی ئاسایش‌و له‌و كات����هوه ك����ه ئه‌نجومه‌نه‌ك����ه بنیاتنراوه ده‌رچون زۆرت����رو زیاتر كاریگه‌ری هه‌بو، واته ئه‌نجومه‌نی ئاس����ایش لهوكاتهوه كه بنیاتنراوه هیچ بڕیارێكی به‌ئه‌ندازه‌ی ئه‌م بڕی����اره زۆرترو زیات����ر كاریگه‌ری نه‌بوه.
بڕیاره‌كان����ی ئه‌نجومه‌نی ئاس����ایش یه‌ك له‌دوای ی����ه‌ك تاكو ئازاری س����اڵی2003 درێژه‌یان كێش����ا تائه‌و جێگه‌یه‌ی شه‌ڕی ئه‌مری����كا دژ به‌عێ����راق ل����ه19ی ئازاری 2003وه ده‌س����تیپێكردو ل����ه8ی ئایاری 2003دا جاڕی كۆتایی ش����ه‌ڕی كرده‌وه‌ی س����ه‌ربازی درا .له‌دوای ئهوه ئه‌نجومه‌نی ئاس����ایش چه‌ندین بڕیاری رێكخراوی بۆ بارودۆخی عێراق ده‌ركرد ده‌ستپێك له‌گه‌ڵ بڕیاری داگیركردنی عێراق ژماره1483ی ساڵی 2003و چه‌ندین بڕیاری تر تاوه‌كو ده‌ركردنی بڕیاری 2107له27ی حوزه‌یرانی 2013ك����ه تیایدا بڕی����ار درا به‌ده‌رچونی عێراق له‌ژێر به‌ندی حه‌وته‌می په‌یماننامه‌ی نه‌ته‌وه یه‌كگرت����وه‌كان كه له‌چوارچێوه‌ی س����زا نێوده‌وڵه‌تیه‌كاندا زیاتر له 23ساڵ بو به‌سه‌ریدا سه‌پێنرا بو ،ئه‌م ده‌رچونه‌ی عێراق له‌و به‌نده ل����ه‌دوای ئهوه هات كه ئه‌مینداری گش����تی نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كان بان كیمۆن یاداشتێكی ره‌سمی پێشكه‌ش به‌هه‌ریه‌ك له‌عێراق‌و كوه‌یت كرد كه تیایدا باس����ی له‌ڕێكه‌وتنێكی لێكتێگه‌یش����تنی كردبو كه له‌نێوان ه����ه‌ردو واڵتدا ئه‌نجام بدرێت ،واژۆ بكرێت. گرنگترین ئهو بڕیاره نێوده‌وڵه‌تیانه‌ی به‌رامبه‌ر به‌عێراق ده‌رچون له‌خواره‌وه رونكردنه‌وه ده‌ده‌ین له‌سه‌ر هه‌ندێك بڕیاری دیاریكراو كه له‌ئه‌نجومه‌نی ئاسایش����هوه ده‌رچون له‌گ����هڵ كۆمه‌ڵێك به‌ند كه له‌بڕیاره‌كان����دا هاتون‌و تایبه‌تن به‌س����زای دارایی‌و ئهو قه‌ره‌بوكردنه‌وانه‌ی كه به‌ه����ۆی ئهو بڕیارانه‌وه س����ه‌پێنراون به‌ب����ێ باس����كردنی هه‌ندێك ش����تی تر، ژماره‌ی بڕیاره‌كانی په‌یوه‌ست به‌بابه‌ته‌كه نزیك����هی حه‌فت����ا بڕیارن ك����ه له‌مێژوی نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كاندا پێش����تر ش����تی وا روی نه‌داوه: .1بڕیاری ژماره 661له6ی ئابی ساڵی 1990 له‌هه‌ندێك به‌ندی ئه‌م بڕیاره‌دا ئه‌مانه‌ی خوارهوه هاتون: أ .رێگه‌ن����ه‌دان به‌هیچ واڵتێك له‌هێنانی كااڵو شتومه‌ك‌و به‌رهه‌مێك سه‌رچاوه‌كه‌ی عێراق یان كوه‌یت یان هه‌ردواڵت پێكهوه بێت. ب .رێگه‌نه‌دان به‌بازرگانیكردن به‌كااڵو به‌رهه‌م‌و ش����تومه‌كه‌وه له‌عێراق‌و كوه‌یت یان ناردنی ماڵ‌و سامان بۆیان. ج .رێگریك����ردن له‌هه‌م����و واڵت����ان له‌دابینكردنی ماڵ‌و سامان یان سه‌رچاوه‌ی دارایی یان ئابوری تر بۆحكومه‌تی عێراق یان بۆ هه‌ر پرۆژه‌یه‌كی تری بازرگانی یان پیشه‌س����ازی یان بۆ ه����ه‌ر بوارێكی تری گشتی له‌عێراق‌و كوه‌یتدا. به‌پێی ئه‌م بڕیاره سه‌رچاوه‌ی سه‌ره‌كی هاورده‌كردن����ی پارهی بیان����ی بۆ عێراق بڕێنرا ئه‌مه‌ش به‌هۆی وه‌س����تانی ناردنی نه‌وت‌و به‌رهه‌م����ه نه‌وتییه‌كانی تره‌وه بو كه زیاتر له %90بودجه‌ی سااڵنه‌ی عێراقی پێكئه‌هێنا. .2بڕیاری ژماره 687له3ی نیس����انی ساڵی :1991 له‌هه‌ندێك به‌ندی ئه‌م بڕیاره‌دا ئه‌مانه‌ی خوارهوه هاتون: أ .ئه‌نجومه‌نی ئاسایش جه‌خت له‌سه‌ر ئهوه ئه‌كاته‌وه به‌پێی یاسای نێوده‌وڵه‌تی عێراق به‌رپرس����ه له‌گه‌یاندنی هه‌ر زه‌ره‌رو زیانێكی ڕاسته‌وخۆ به‌هه‌ر واڵتێكی بیانی یان هاواڵتیانی ئهو واڵتانه یان ده‌زگاكانی ئه‌م����ه‌ش به‌هۆی په‌الماردان����ی عێراق بۆ كوه‌یت‌و داگیركردنیه‌وه‌یه‌تی. ب .پێویس����ته عێ����راق زۆر به‌تون����دی پابه‌ند بێت به‌دانه‌وه‌ی قه‌رزه بیانیه‌كانی سه‌رشانی. ج .دروستكردنی سندوقێك بۆ دانه‌وه‌ی ئ����هو قه‌ره‌بوان����هی كه په‌یوه‌س����ته به‌و داخوازییانه‌ی ك����ه ئه‌چێته چوارچێوه‌ی ئه‌م بڕی����اره‌وه‌و پێكهێنانی لیژنه‌یه‌ك بۆ به‌ڕێوه‌بردنی, به‌پێی ئه‌م بڕیاره عێراق هه‌مو واتایه‌كی سه‌ربه‌س����تی و س����یاده‌ی نیش����تیمانی له‌ده‌ستداو سه‌رچاوه‌كانیشی ئابڵوقه‌درا، وه له‌ڕوی ئابوری و سه‌ربازی و سیاسی و له‌هه‌موی گرنگتر له‌ڕوی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه توشی كاریگه‌ری بو. .3ده‌رچونی بڕیاری ژماره 705له15ی ئابی ساڵی 1991دا ئهوهی له‌هه‌ندێك به‌ندیدا هاتوه: ئه‌نجومه‌نی ئاس����ایش ل����ه30ی ئایاری س����اڵی 1991یاداش����تی له‌ئه‌مین����داری گش����تی پێگه‌یش����ت كه تیایدا پێشنیار ئ����ه‌كات ئ����هو قه‌ره‌بوكردنه‌وان����هی ك����ه
ئهوهی كه زۆرینه ئاگای لێی نیه بریتیه له‌سروشت‌و ژماره‌ی ئه‌م بڕیارو ده‌ره‌نجامه خراپانه‌ی كه هات به‌سه‌ر ئابوری عێراقدا له‌س����ه‌ر عێراق����ه بیانداته‌وه ك����ه به‌پێی بڕی����اری 687دیاریكراوه ل����ه %30به‌های ده‌س����تكه‌وتی س����ااڵنه‌ی عێراق له‌نه‌وت‌و به‌رهه‌م����ه نه‌وتییه‌كان����ی تێنه‌په‌ڕێ����ت. له‌كاتێكه‌وه ب����ۆ كاتێكی تر چاویش به‌م رێژه‌یه‌دا بخش����ێنرێته‌وه له‌سه‌ر رۆشنایی ئ����هو زانیاری‌و بنچینان����هی كه له‌په‌یامی ئه‌مینداری گش����تیدا هات����وه ،له‌گه‌ڵ ئهو په‌ره‌س����ه‌ندنانه‌ی ت����ر كه په‌یوه‌س����تن به‌بابه‌ته‌كه‌وه. ئه‌م بڕیاره تاكو ئێس����تاش‌و ئه‌مڕۆشی له‌گ����هڵ بێ����ت كاری پێده‌كرێ����ت له‌گه‌ڵ دابه‌زاندنی رێژه‌ی ناوبراو بۆ %25و پاشان بۆ.%5 .4ده‌رچونی بڕیاری 706له18ی ئابی ساڵی 1991دا یه‌كه‌م :ره‌زامه‌ندی لیژنه‌ی ئه‌نجومه‌نی ئاس����ایش كه به‌پێی بڕیاری661ی ساڵی 1990پێكهێنراوه له‌سه‌ر هه‌مو كردارێكی كڕینی نه‌وتی عێراق‌و به‌رهه‌مه نه‌وتیه‌كانی تری به‌پاڵپش����ت له‌گه‌ڵ داخوازی واڵتی كڕیار. دوه‌م :پێویسته واڵتی كڕیاری نه‌وته‌كه له‌گه‌ڵ هه‌مو كڕینێكی ن����ه‌وت‌و به‌رهه‌مه نه‌وتیه‌كانی تری عێراق پارهی ته‌واوه‌تی به‌ش����ێوهی كاش بخاته س����ه‌ر حسابێكی تایبه‌تی الی نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كان له‌ژێر سه‌رپه‌رشتی ئه‌مینداری گشتیدا بێت. س����ێیه‌م :دانان����ی پالنێك ب����ۆ كڕینی مادده خۆراكیه‌كان‌و داوده‌رمان‌و مادده‌ی پێویس����ت بۆ پڕكردنه‌وه‌ی پێداویس����تیه زه‌رورییه مه‌ده‌نی����ه‌كان ،ئه‌مه‌ش ئه‌بێت به‌ڕه‌زامه‌ندی ئه‌نجومه‌نی ئاس����ایش بێت‌و هه‌ر خۆی سه‌رپه‌رش����تیو موراقه‌به‌ش����ی بكات. چواره‌م :پێویس����ته خه‌رج����ی مادده خۆراكیه‌كان‌و داوده‌رمان‌و پێداویس����تیه ته‌ندروس����تیو مرۆیی����ه‌كان‌و ئ����هو مه‌س����روفاتانه‌ی كه نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كان ب����ۆ ئیداره‌دانی ئه‌م حاڵه‌ت����ه كردویه‌تی له‌س����ه‌ر ئهو پاره‌یه بێت كه له‌حیس����ابی تایبه‌ت به‌نیه‌تی كڕینی ئه‌م پێداویستیانه دانراوه.
قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌دا ،ئه‌بێت حكومه‌تی عێراق كه نوێنه‌ری گه‌له‌و له‌ڕوی نێوده‌وڵه‌تیشه‌و‌ه دانی پێدانراوه پابه‌ند به‌م بابه‌ته بكرێت، هه‌ر دواكه‌وتنێك����ی دانانی ئهو رێژه‌یه‌ش ئه‌گه‌ر به‌ڕه‌زامه‌ن����دی حكومه‌تی عێراق‌و ئه‌نجومه‌نی ئیداره‌دانی سندوقه‌كه نه‌بێت پێچه‌وانه‌ی بڕیاره‌كه‌یه. به‌پێی ئ����ه‌م بڕیاره‌و چه‌ن����د بڕیارێكی دوات����ره‌وه ئه‌نجومه‌ن����ی نێوده‌وڵه‌تی بۆ راوێژكردن‌و چاودێری ( ) IAMBپێكهێنرا ب����ۆ هه‌س����تان به‌ئه‌رك����ی چاودێریكردن له‌سه‌ر هه‌ڵكش����انی پارهی ده‌ستكه‌وتی نه‌وتی عێراق ،هه‌روه‌ه����ا چاودێریكردنی سندوقی گه‌ش����ه‌پێدانی عێراق .پاڵپشت ب����ۆ ئامۆژگاریكردنێك له‌م ئه‌نجومه‌نه‌وه ، ئه‌نجومه‌ن����ی وه‌زیران����ی عێ����راق له‌دانیش����تنێكیدا له 2006/10/19بڕیاریدا به‌دامه‌زراندن����ی لیژنه‌یه‌ك به‌ناوی لیژنه‌ی ش����اره‌زایانی دارای����ی عێراق����ی COFE بۆ هه‌س����تان به‌هه‌مان ئ����هو ئه‌ركه‌ی كه ئه‌نجومه‌نی نێوده‌وڵه‌تی پێی هه‌ڵئه‌ستێ ل����ه‌دوای ته‌واوبون����ی كاری ئه‌نجومه‌ن����ی نێوده‌وڵه‌تی. ل����ه 2011/6/30لیژنه‌ی ش����اره‌زایانی دارایی ئه‌ركی ئه‌نجومه‌نی ئاسایش����ی بۆ راوێژكردن‌و چاودێری گرته ئه‌ستۆو تاكو ئێس����تاش له‌جێبه‌جێكردن����ی ئه‌ركه‌كه‌ی به‌رده‌وامه. له‌م نمونه‌یه‌ی ئ����ه‌م بڕیارانه تێبینی ئه‌م خااڵنه‌ی خوارهوه ده‌كرێت: .1ماوه‌یه‌كی زه‌مه‌نی بۆ جێبه‌جێكردنی سزاكان‌و قه‌باره‌ی ئهو پارهو قه‌ره‌بوانه‌ی كه له‌سه‌ر عێراقه بیدات دیاری نه‌كرابو. .2به‌پێی ئ����ه‌م بڕیارانه عێراق پابه‌ند ك����راوه ،بۆ جێبه‌جێك����ردن به‌بێ ئهوهی زانیاری هه‌بێت له‌س����ه‌ر ئهو بڕه پاره‌یه‌ی كه داواكراوه‌و ئهو الیه‌نه‌ش����ی كه داوای ده‌كات. .3ئه‌م بڕیارانه به‌س����ه‌ر عێراقدا دێت‌و واجبیش����ه جێبه‌جێیان ب����كات با ئه‌گه‌ر له‌داهات����ودا رژێمی ده‌سه‌اڵتیش����ی تێدا بگۆڕێت ،چونكه ئه‌م بڕیارانه له‌به‌رامبه‌ر عێراق وه‌كو ده‌وڵه‌ت ده‌رچون نه‌ك وه‌كو حكومه‌ت یان رژێمی ده‌سه‌اڵت. .4وه‌ك ده‌ره‌نجامێك����ی سروش����تی بۆ ئه‌م����ه جێبه‌جێكردنی ئ����ه‌م بڕیارانه له‌سه‌ره‌تای ده‌رچونیه‌وه له‌ساڵی 1991هو به‌تایب����ه‌ت بڕیاره‌كانی ژماره،705 ،687 1483به‌رده‌وام كاری پێ ئه‌كرێت‌و تاكو نوسینی ئه‌م چه‌ند دێڕه‌ش كاركردن پێی كۆتایی نه‌هاتوه. پوخته‌یه‌ك سه‌باره‌ت به‌داواكردنی ئهو قه‌ره‌بوانه‌ی كه له‌لیژنه‌ی قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ی نه‌ت����هوه یه‌ككگرتوه‌كان����هوه پش����تیان پێبه‌ستراوه لیژنه‌ی����ه‌ك له‌نه‌ت����هوه یه‌كگرت����وه‌كان پۆلێن����ی ئ����هو قه‌ره‌بوكردنه‌وانه‌ی كردوه كه داواكراوه بدرێنه‌وه ،پۆلێنه‌كه‌ش به‌م شێوه‌یه‌ی الی خواره‌وه‌یه: .1كۆمه‌ڵ����هی Aقه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ی ئهو كه‌س����انه‌ی كه به‌ه����ۆی په‌الماردانه‌كه‌وه ناچاركرابون كوه‌یت یان عێراق به‌جێبهێڵن به‌بڕی 2500دۆالر بۆ تاكو 5000دۆالر بۆ خێزان. .2كۆمه‌ڵه‌ی Bب����ۆ قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ی ئ����هو كه‌س����انه‌یه ك����ه به‌ده‌س����ت برینی تاكه‌كه‌س����یه‌وه نااڵندویان����ه ،ی����ان یه‌كێك له‌كه‌س����ه نزیكه‌كانی����ان به‌هۆی په‌الماردانه‌كه‌وه مردوه به‌بڕی 2500دۆالر بۆ تاكو بڕه‌پاره‌یه‌ك كه س����نوری بگاته 10،000دۆالر بۆ خێزان. .3كۆمه‌ڵ����هی Cئهو زه‌ره‌رو زیانانه‌ی به‌هۆی به‌جێهێشتنی كوه‌یته‌و‌ه رویان داوه به‌بڕی 100.000دۆالر بۆ هه‌ر حاڵه‌تێك. .4كۆمه‌ڵ����هی Dزیانی كه‌لوپه‌لی تاكه كه‌س����یو خانوبه‌ره به‌بڕی 100.000دۆالر بۆ هه‌ر حاڵه‌تێك. .5كۆمه‌ڵه‌ی Eداواكاریه‌كانی ده‌زگاو دامه‌زراوه‌كانی كه‌رتی تایبه‌ت‌و گش����تیو بڕه‌ك����ه‌ش به‌پێی ئهو زه‌ره‌رانه ئه‌بێت كه له‌وێرانكردن����ی به‌ش����ه‌كانی كه‌رتی نه‌وت كه‌وتوه. .6كۆمه‌ڵ����هی Fئ����هو داواكارییانه‌ی ك����ه په‌یوه‌س����تن به‌حكوم����هتو ده‌زگا نێوده‌وڵه‌تییه‌كانه‌وه. ئه‌مه جگه ل����هو قه‌ره‌بوكردنه‌وانه‌ی كه بڕیاریان له‌سه‌ر دراوه به‌هۆی ئهو زه‌ره‌رو زیانان����هی به‌ر ژینگه‌ی هه‌ریه‌كه له‌ئێران‌و ئ����ه‌رده‌ن‌و كوه‌ی����ت‌و س����عودیه كه‌وتوه‌‌و بڕه‌كه‌شی ده‌گاته سنوری 4ملیار دۆالر.
.5بڕیاری ژماره 1483له2003/5/22 ئه‌نجومه‌ن����ی نێوده‌وڵه‌تی به‌رده‌وام بو له‌ده‌ركردنی كۆمه‌ڵێ����ك بڕیاری رێكخراو بۆ حاڵه‌تی نێوان عێ����راق‌و كوه‌یت ،ئه‌م بڕیارانه له‌س����ه‌ره‌تای ده‌ستپێكی شه‌ڕی ئه‌مریكا له‌س����ه‌ر عێراق‌و گۆڕینی رژێمی ده‌سه‌اڵت له‌س����اڵی2003و به‌دیاریكراوی ل����ه19ی ئازاردا ده‌رچ����ون كه ئه‌نجومه‌ن به‌بڕیاری ژماره 1483ل����ه2003/5/22دا ده‌ریك����ردو كۆی بڕیاره‌ك����ه له 27بڕگه‌ی كاریگ����ه‌ر پێ����ك دێ����ت كه له‌خ����واره‌وه پوخته‌ی هه‌ندێك له‌به‌نده‌كانی ده‌خه‌ینه به‌رده‌ست: دروس����تكردنی سندوقی گهشهپێدانیعێ����راق ،كۆمه‌ڵێك ژمێریاری س����ه‌ربه‌خۆ هه‌ڵئه‌ستن به‌پێداچونه‌وه به‌حسابه‌كه‌یداو له‌الی����هن ئه‌نجومه‌ن����ی نێوده‌وڵه‌تییه‌وه كۆمه‌ك ئه‌كرێن بۆ راوێژكردن‌و چاودێری. پێویس����ته س����ندوقی گه‌ش����هپێدانیعێراق ش����ه‌فافانه كارب����كات بۆ داخوازی به‌ده‌مه‌وه‌چونی پێداویستیه مرۆییه‌كانی گه‌لی عێ����راق‌و كاربكات ب����ۆ گێڕانه‌وه‌ی ژێرخانی ئابوری‌و هه‌رش����تێك به‌س����ودو قازانج بۆ گه‌لی عێراق بگه‌ڕێته‌وه. وتی ه ���تك دانان����ی رێ����ژه‌ی%5ی ده‌س�له‌خ����واره‌وه س����ه‌رژمێرییه‌ك ك����راوه سندوقی ه نه‌وت‌و به‌رهه‌مه نه‌وتیه‌كانی تر ل ب����ۆ ژم����ارهی ئ����هو داواكردنان����هی كه
پێشكه‌ش����كراون بۆ ئ����هو كۆمه‌اڵنه‌ی كه له‌پێش����هوه باس����مانكرد ،هه‌روه‌ها بڕی قه‌ره‌بوكردن����ه‌وه‌كان به‌دۆالری ئه‌مریكی‌و بڕی ئ����هو پاره‌یه‌ی كه دانراوه بدرێته‌وه‌و ك����ه به‌فیعلی����ش دراوه‌ت����هوه ،له‌گ����هڵ ئ����هو بڕو شایس����ته‌یه‌ی ك����ه تاكو ئه‌مڕۆ نه‌دراوه‌ته‌وه. .1ژماره‌ی ئهو داواكردنانه‌ی پێشكه‌ش كراون ده‌گاته 2,686,108داواكاری. .2ب����ڕی ئ����هو قه‌ره‌بوكردنه‌وانه‌ی كه داواكراوه 353ملیار دۆالره. .3ئ����هو بڕه پاره‌یه‌ی بڕیاری له‌س����ه‌ر دراوه بدرێته‌وه 52ملیار دۆالره. .4ئهو ب����ڕه پاره‌یه‌ی تاك����و به‌رواری 2014/7/24دراوه‌ته‌وه بریتیه له47,600 ملیار دۆالر. .5بڕی پ����ارهی ماوه تابه‌رواری ئه‌مڕۆ 4,600ملیار دۆالره. پارهی قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌كه له2014/7/24 دا وه‌س����تا به‌ه����ۆی بونی چه‌ند ش����تێك له‌ی����ه‌ك كات����دا ،وه‌ك :ش����ه‌ڕی داعش‌و دابه‌زین����ی نرخ����ی ن����ه‌وت‌و ده‌ركه‌وتنی كورتهێنان له‌بودجه‌ی ده‌وڵه‌تی عێراقداو له‌گه‌ڵ له‌ده‌س����تچونی به‌شێكی گه‌وره‌ی ش����اره‌كانی عێ����راق له‌ژێر س����ه‌یته‌ره‌ی حكومه‌ت‌و باڵوبونه‌وه‌ی ئیرهاب تیایاندا. ده‌وڵه‌تی كوه‌یت ده‌ستپێشخه‌ری كرد بۆ ره‌زامه‌ندی ده‌ربڕین له‌س����ه‌ر دواخستنی بڕینی رێژه‌ی %5ی ده‌س����تكه‌وتی نه‌وت‌و به‌رهه‌مه نه‌وتیه‌كان له‌به‌رواری2016/1/1 له‌گه‌ڵ توانای دواخس����تن بۆ جارێكی تر له‌ئه‌گه‌ری به‌رده‌وامی هه‌ره‌سهێنانی بواری ئاسایش له‌عێراق‌و به‌رده‌وامی كورتهێنان له‌بودجه‌كه‌یدا .به‌ڵێ له‌میانه‌ی كۆبونه‌وه یه‌ك ل����ه‌دوای یه‌كه‌كان����دا له‌گه‌ڵ لیژنه‌ی قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه یه‌ككگرتوه‌كان‌و له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی كوه‌یتیشدا عێراق توانی ره‌زامه‌ندی دواخس����تنه‌كه وه‌ربگرێت بۆ ب����ه‌رواری 2017/1/1و جارێكی تریش بۆ ب����ه‌رواری 2018/1/1وه‌ك كۆتا كات كه شایه‌نی درێژكردنه‌وه نیه. له‌كۆت����ا كۆبونه‌وه‌مان����دا وه‌ك لیژن����هی ش����اره‌زایانی دارای����ی عێراقیو نوێنه‌رایه‌تی هه‌میشه‌یی عێراق له‌نه‌ته‌وه یه‌ككگرت����وه‌كان له‌جنێ����ف‌و نوێن����ه‌ران له‌وه‌زاره‌ت����ی ده‌ره‌وه‌ی عێراق له‌به‌رواری 24ی نیس����انی 2017له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نی به‌ڕێوه‌بردنی لیژنه‌ی قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌كان له‌نه‌ت����هوه یه‌كگرت����وه‌كان ئه‌نجومه‌ن����ی ناوبراو ئ����هوهی رونكرده‌وه كه ناگونجێت هی����چ درێژكردنه‌وه‌ی����ه‌ك ب����ۆ دانه‌وه‌ی پاره‌ك����ه بكرێ����ت ل����ه‌واده‌ی دیاریكراوی خۆی����دا كه ده‌كاته ب����ه‌رواری.2018/1/1 م����ادام عێراقیش ئ����هوهی رونكردوه‌ته‌وه ك����ه ناتوانێ����ت ئهو ب����ڕه پارهی����هی كه له‌س����ه‌ریه‌تی به‌پێی میكانیزمی پێش����و بیدات����هوه پێویس����ته ه����ه‌ردو وه‌ف����دی عێ����راق‌و كوه‌یت به‌ش����ێوه‌یه‌كی دوقۆڵی كۆببنهوهو كۆمه‌ڵێك هه‌ڵبژارده بدۆزنه‌وه كه زه‌مانه‌ت����ی به‌رده‌وامی جێبه‌جێكردنی پابه‌ندیی����ه‌كان بكات‌و بڕی پارهی ماوهی قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ك����ه له‌قازانج����ی كوه‌یت ب����دات‌و ئه‌نجوم����هن ئ����اگادار بكه‌ن����هوه بهوهی ك����ه هه‌ردوال پێی گه‌یش����تون بۆ ئ����هوهی ئه‌نجومه‌نی ئاس����ایش بڕیارێكی له‌س����ه‌ر ده‌ربكات چونكه ئه‌مه مه‌له‌فه. ئه‌نجومه‌ن رۆژی 2017/5/15ی دیاریكرد بۆ كۆبونه‌وه‌ی ه����ه‌ردو وه‌فدی عێراق كه پێكهاتبون له‌لیژنه‌ی ش����اره‌زایانی دارایی عێراقیو نوێنه‌رایه‌تی هه‌میش����ه‌یی عێراق له‌نه‌ت����هوه یه‌كگرت����وه‌كان‌و نوێن����ه‌ران له‌وه‌زاره‌ت����ی ده‌ره‌وه‌ی عێ����راق له‌گ����هڵ وه‌ف����دی كوه‌یت����ی ،ئ����هو دانیش����تنه‌ش له‌بنكه‌ی نه‌ت����هوه یه‌كگرتوه‌كان له‌جنێف بهڕێوه ده‌چێت ،به‌مه‌به‌س����تی گه‌یش����تن به‌ڕێككه‌وتنێكی رون‌و ئاشكرا .له‌ڕاستیدا له‌كۆبونه‌وه‌ی ناوب����راودا وه‌فدی عێراقی كۆمه‌ڵێ����ك پێش����نیاری خس����ته به‌رده‌م وه‌فدی كوه‌یتی به‌مه‌به‌ستی كۆتاییهێنان به‌مه‌له‌ف����ی قه‌ره‌بوكردن����ه‌وه‌كان ب����هو وه‌س����ائیل‌و هۆكارانه‌ی كه ره‌خس����اون‌و له‌به‌رده‌ستن ،چونكه عێراق ناتوانێت ئهو پڕه پاره‌یه بدات كه له‌ئه‌ستۆیدا ماوه‌ته‌وه به‌پێ����ی ئامرازو ش����ێوازی بڕینی پاره‌كه له‌ده‌س����تكه‌وته نه‌وتییه‌ك����هی هه‌روه‌كو له‌پێشدا رونمانكرده‌وه. وه‌فده‌كان تاكو ئه‌وڕۆ نه‌گه‌یشتنه هیچ رێككه‌وتنێ����ك .پانۆراماك����ه به‌رده‌وامه‌و كۆبون����ه‌وه‌كان‌و بڕیاره‌كانی����ش ه����ه‌ر به‌رده‌وامن بۆ كۆتاییهێنان به‌ڕوداوێك كه ته‌مه‌نی27ساڵه. * شاره‌زای دارایی -
C.P.A
کتێب
) )587سێشه‌ممه 2017/8/1
ماركس ئومێده‌وار بو شاعیرو ئه‌دیبێکی ناودار ی لێده‌رچێت ئا :بارام سوبحی ماركس له‌كاتی میوانداریدا زۆر كراوهو قسه‌خۆش‌و میواندار بو، ئاماده‌ی هه‌مو جۆره قسه‌یه‌كی خۆش‌و نه‌سته‌ق بو ،له‌ژیانیدا خوی به‌قه‌رز گرتبو ،حه‌زێكی تایبه‌تی بۆ شه‌راب هه‌بو ،قوماركردنی زۆر پێخۆش بو ،له‌خه‌رجكردنی پاره‌دا بۆ هاوڕێیانی هیچ درێغی نه‌ده‌كرد. نوسه‌ری كتێبی "كارل ماركس كێ بو" واده‌ڵێت. كتێبی "ماركس كێ بو" له‌نوس���ینی دكتۆر عه‌بدولعه‌ل���ی موقبیله ،مه‌جید مارابی‌و جه‌واد حه‌یده‌ری له‌فارسییه‌وه كردویان���ه به‌ك���وردی .ده‌زگای ئایدیا له‌دوتوێی( )592الپه‌ڕه‌دا چاپیكردوه. ئ���ه‌م كتێب���ه تایبه‌ته به‌باس���كردنی ورده‌كاری ژیان���ی كارل مارك���س له‌له‌دایكبونی���هوه له‌س���اڵی ()1818 تاكو مردنی له‌ساڵی (.)1883
له‌لیس���تی قوتابییه هه‌ڵكه‌وتوه‌كان ی هاوپۆل���ی خۆی���دا نه‌ب���وه .ره‌نگ���ه له‌به‌رئه‌وه بێت ئ���اره‌زوی بۆ هه‌ندێك وانه‌ی زۆره‌ملێی وه‌كو فیزیاو شه‌ریعه‌ت نه‌ب���و .ب���ۆ وانه‌كانی ش���ێوه‌كاری‌‌و میوزیك‌و زمانی جوله‌كه كه به‌شێوه‌ی ئ���ازادو دور له‌ه���ه‌ر زۆره‌ملێی���ه‌ك ده‌وترایه‌وه ،نه‌چوه‌و پێ���ی نه‌ناوه‌ته ناو ئهو پۆالنه‌وه .له‌تاقیكردنه‌وه‌كانی كۆتایی س���اڵدا نمره‌كانی له‌مامناوه‌ند زیات���ر تێنه‌ده‌په‌ڕی .ته‌نی���ا له‌زمانی ئینگلی���زی‌‌و ئه‌ڵمانی���دا نه‌بێ���ت كه له‌سه‌روی مامناوه‌نده‌وه بو.
كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر گه‌ش���هی فیكر ی مارك���س‌و چه‌س���پاندنی بیروب���اوه‌ڕو فه‌لس���ه‌فه‌ی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی هه‌ب���و، هاوڕێیه‌تی‌‌و هاتوچۆكردن‌و مش���تومڕ له‌گه‌ڵ رۆش���نبیرانی شۆڕشگێڕ نه‌بو، به‌ڵكو گفتوگۆكان���ی له‌گه‌ڵ كرێكاران بو .ماركس رێزێكی زۆری له‌كرێكارانی پاریس ده‌گرت به‌ه���ۆی :وزه ،توانا، ژی���ری‌‌و ئه‌ندێش���ه‌یانه‌وه .به‌جۆرێك له‌یه‌كێ���ك له‌نامه‌كانیدا ده‌نوس���ێت: له‌كۆبونه‌وه‌كانی پارتی كۆمۆنیس���تی فه‌ره‌نس���ادا برایه‌تی ته‌نها وشه‌یه‌كی بێناوه‌ڕۆك نییه ،راستییه ،ره‌سه‌نایه‌تی له‌سیمای كارایاندا ده‌دره‌وشێته‌وه. له‌س���اڵی ( )1848مارك���س توانی بڕی شه‌ش هه‌زار فرانك پشكی خۆی له‌میراتی باوكی وه‌رگرێت ،به‌اڵم له‌بری ئهوهی به‌و پاره‌یه قه‌رزه‌كانی بداته‌وه، نزیك���هی پێنج ه���ه‌زاری ب���ۆ كڕین‌و دابینكردنی چه‌ك بۆ ئ���هو كرێكارانه ته‌رخانكرد كه له‌مانگی ش���وباتی ئهو ساڵه‌دا دژی حكومه‌ت شه‌ڕیان كردبو، چونكه لهوكاتهدا به‌و ئه‌نجامه گه‌یشتبو دڵنیاش بو له‌وه‌ی كه كاتی شۆڕش���ی گ���ه‌وره له‌سه‌رتاس���ه‌ری ئه‌وروپ���ادا هاتوه ...ماركس له‌هیچكام له‌سیستمه پارله‌مانییه‌كان چاوه‌ڕوانی چاكسازی نه‌ده‌كرد ،ته‌نیا شۆڕشی به‌تاقه رێگای رزگاربونی خه‌ڵك ده‌زانی.
حه‌زده‌كه‌م ببمه شاعیر كارل یه‌ك���ه‌م كه‌س���ی خێڵ���ی ماركس���ه‌كان ب���و كه چو ب���ۆ زانكۆ. له‌زانكۆ بۆ شه‌ش كۆرس له‌به‌شه‌كانی یاساو ش���یعرو ئه‌ده‌بیات ناوی خۆی تۆمارك���رد .ب���هو ئومێ���ده‌ی رۆژێك شاعیرو ئه‌دیبێكی ناوداری لێده‌رچێت، به‌وهۆی���هوه بۆیه بوه ئه‌ندامی گروپی ده‌سته‌ی شاعیران .ته‌نانه‌ت تاكۆتایی ته‌مه‌نیشی وازی له‌خوێندنه‌وه‌ی شیعر به‌زمانه جیاوازه‌كان نه‌هێنا. ل���ه‌ڕۆژی( )1836/11/10نامه‌یه‌كی بۆ باوكی نوس���یو تیایدا ده‌ڵێت :من هه‌مو ئهو كتێ���بو وانانه‌ی په‌یوه‌ندی به‌یاس���او یاس���اكانی داده‌وه هه‌یه بۆ ئهوه نه‌مخوێندونه‌ته‌وه ببمه پارێزه‌ر، به‌ڵك���و بۆ ئ���هوه ب���وه له‌بابه‌ته‌كانی ده‌ره‌وه‌ی سروشت تێبگه‌م ،هه‌وڵده‌ده‌م به‌فێربون���ی م���اف‌و یاس���اكان په‌ی به‌فه‌لسه‌فه‌ی ئهو یاسایانه ببه‌م. مارك���س ل���ه()1841/4/15 بڕوانام���هی دكت���ۆرای له‌زانكۆی یه‌نا وه‌رگ���رت .بابه‌ت���ی تێزه‌ك���هی له‌ژێر ن���اوی "فه‌لس���ه‌فه‌ی یۆنان���ی" بو كه تائه‌وكات زۆری له‌باره‌وه نه‌نوس���رابو. ناونیش���انه‌كه‌ی ئه‌مه ب���و :جیاوازی نێوان فه‌لسه‌فه‌ی سروشتی له‌ڕوانگه‌ی دیموكراته‌كان‌و ئێپ���ی كوریانه‌كانه‌دا. به‌ئاوات���هوه ب���و تێ���زی دكتۆراكه‌ی چاپ بكات .به‌اڵم چاالكیه سیاس���یو بیروبۆچونه فه‌لس���ه‌فیه‌كانی رێگربون له‌چاپكردنی.
دێوه‌كه له‌دایكبو مارك���س دوه‌م منداڵ���ی هه‌ش���ت منداڵه‌ك���هی های���ن ری���ش‌و هانریت پێالس برۆكه .كاژێر دوی نیوه‌شه‌وی ( )1818/5/5له‌شاری تریێر له‌ئه‌ڵمانیا له‌دایكبو ،به‌اڵم له‌ناسنامه‌یه‌كدا رۆژی حه‌وت���ی ئای���ار تۆمارك���راوه .كاتێك له‌دایكب���و دایك���ی به‌منداڵی ش���ادی ناوی برد ،باوكی هه‌ندێك نیش���انه‌ی دێوئاسای له‌ڕوخس���اری منداڵه‌كه‌یدا بین���ی .دوات���ر ده‌ركه‌وت پێش���بینی دایكی هه‌ڵه‌بو ،پێشبینیه‌كه‌ی باوكی له‌ڕاستی نزیكتر بو. مردن‌و نه‌خۆشی یه‌كێك له‌سیماكانی خانه‌واده‌ی ماركس بو ،به‌جۆرێك برا گه‌وره‌كه‌ی ته‌مه‌نی نه‌گه‌یشته ساڵێك مرد .پاشان ئێدواردی برای له‌ته‌مه‌نی11 ساڵی ،هێرم هنو كارلین له‌ته‌مه‌نی 23 ی له‌ته‌مه‌نی36 ساڵی‌‌و هانریتی خوشك ساڵی به‌هۆی نه‌خۆشی سیله‌وه مردن. كارلیش به‌هۆی نه‌خۆش���ی س���یله‌وه له‌چونه سه‌ربازی به‌خشرا. نوس���ه‌ر ده‌ڵێ���ت :كارل هه‌رگی���ز په‌یوه‌ندییه‌ك���ی نزیكی ئه‌وتۆی له‌گه‌ڵ جگه‌ره‌و شه‌راب خوشك‌و براكانی نه‌بو ،هه‌ست‌و سۆزی ماركس حه‌زێكی تایبه‌تی بۆ شه‌راب بۆ دایكیشی وه‌ك كوڕێك ،به‌تایبه‌تی هه‌بو ،له‌قۆناغی زانكۆدا زۆر مه‌شروبی كوڕه گه‌وره نه‌بوه. ده‌خوارده‌وه .له‌قۆناغی خێزانداریشدا زۆرب���هی ش���ه‌وانی له‌مه‌یخان���ه عاشقی فه‌ڕه‌نساو نه‌یاری جوله‌كه رۆژی()1824/8/26و له‌ته‌مه‌ن���ی به‌سه‌رده‌برد ،ئاكارێك كه هاوسه‌ره‌كه‌ی ش���ه‌ش س���اڵیدا كارل برایه كڵێساو زۆر نیگه‌ران ده‌كرد ،دواتر كچه‌كانیشی غوس���ڵی ته‌عمیدی پێك���راو به‌فه‌رمی هه‌مان شێوازیان درێژه پێدا .ماركس بو به‌مه‌سیحی .به‌بڕوای مه‌سیحیه‌كان سه‌باره‌ت به‌جگه‌ره‌كێشانه‌ی ده‌یوت: مه‌زهه‌بی جوله‌كه جگه‌له‌كڕنوش بردن‌و ئهو پاره‌یه‌ی به‌هۆی چاپكردنی داس باوه‌ڕب���ون به‌پاره‌وپول هیچ ش���تێكی كاپیتاڵه‌وه ده‌س���تمكه‌وت ،كه‌متر له‌و تری فێری ش���وێنكه‌وتوانی نه‌كردوه‌و پارهی���ه بو كه من س���ه‌رده‌مانێك كه ناكات .ههرچهنده كارل خۆی جوله‌كه س���ه‌رقاڵی نوس���ینی بوم ،بۆ كڕینی بو ،ب���ه‌اڵم هه‌م���ان دی���دو بۆچونی جگه‌ره خه‌رجمكرد. ل���ه‌ڕوی دارایی���هوه مارك���س زۆر مه‌س���یحیه‌كانی له‌ب���ارهی جوله‌كه‌وه هه‌بو ،هه‌تا مردیش هه‌ر له‌س���ه‌ر ئهو ده‌س���تباڵو ب���و .ك���ه‌س نه‌یده‌زانی پاره‌كانی خۆی چ���ۆن خه‌رجده‌كات. رایه‌ی خۆی بو. كارل ه���ه‌روه‌ك له‌باوكیی���هوه بۆی له‌ژیانی���دا خ���وی به‌ق���ه‌رز گرتب���و، مابوه‌وه زۆر هۆگرو ش���ه‌یدای كه‌لتورو به‌ش���ێوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ ق���ه‌رز راهاتبو، فه‌رهه‌نگ���ی فه‌ڕه‌نس���ی ب���و ،هه‌ت���ا هه‌مو ژیانی به‌و شێوه‌یه به‌سه‌رده‌برد. كۆچیش���ی كرد هیچ گۆڕانێك به‌سه‌ر هه‌ربۆیه ب���ه‌رده‌وام ق���ه‌رزاری چه‌ند ئهو هۆگرییه‌ی ئه‌ودا نه‌هات .نوس���ه‌ر كه‌س���ێك ب���و .له‌كات���ی میوانداریدا ده‌ڵێت :پاریس بۆ هه‌میش���ه له‌بیری زۆر ك���راوهو قس���ه‌خۆش‌و میوان���دار سیاس���یو شۆڕش���گێڕانه‌ی ماركسدا بو ،ئاماده‌ی هه‌مو جۆره قس���ه‌یه‌كی ب���و به‌س���ه‌نته‌ری هه‌ڵس���ه‌نگاندن‌و خۆش‌و نه‌سته‌ق بو .قوماركردنی زۆر ی پاره‌دا لێكۆڵین���هوه ،ه���ه‌ر روداوێ���ك له‌وێ پێ خۆش ب���و ،له‌خه‌رجكردن ده‌هاته ئاراوه ده‌س���تبه‌جێ سه‌رنجی بۆ هاوڕێیانی هیچ درێغی نه‌ده‌كرد. ماركس���ی راده‌كێشا ،هه‌رجار عه‌شق‌و عه‌شقی جێنی خۆشه‌ویستیه‌ك كه ئهو بۆ كرێكارانی ماركس ب���ه‌ر ل���هوهی بچێته زانكۆ فه‌ڕه‌نس���ی له‌ناخی خۆیدا هه‌س���تی پێده‌كرد ،س���ه‌رله‌نوێ ئه‌وی توش���ی عاش���قی یه‌كێ���ك له‌كچ���ه ه���ه‌ره جوانه‌كانی ش���اره‌كه‌ی ب���و كه ناوی زه‌وق ده‌كرد. نوس���ه‌ر ده‌ڵێت :ماركس به‌تایبه‌تی جێنی ڤان ڤوس���تڤالن ب���و ،ئه‌م كچه زۆر ح���ه‌زی له‌خوێندن���هوهی رۆژنامه ههرچهنده داواكارییه‌كی زۆری هه‌بو، فه‌ڕه‌نس���یه‌كان بو ،وه‌كوئه‌وه‌ی هه‌مو چوار س���اڵیش ل���ه‌كارل گه‌وره‌تر بو، روداوه گ���ه‌وره‌و بچوكه‌كان���ی جیهان به‌اڵم هه‌شت ساڵی ره‌به‌ق ته‌حه‌مولی هه‌مو ش���تێكی ك���رد ،تاوه‌كو له‌گه‌ڵ له‌پاریسه‌وه ده‌ستیان پێكردبێت. خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ی ك���ه پێ���ی ده‌وت وه‌حشیه ره‌ش���ه‌كه چوه ناو كه‌ژاوه‌ی منداڵێكی زمانزان كارل له‌منداڵی���هوه له‌دایكی���هوه ژیانی هاوبه‌شی‌‌و هاوسه‌رییه‌وه. كارل توانای ئهوهی نه‌بو بارودۆخی فێ���ری هۆڵه‌ندی بو .به‌ه���ۆی ئهوهی به‌هره‌یه‌كی باش���ی ههبوه بۆ فێربونی دارای���ی ژیان���ی رۆژان���هی رێكبخات، زمان ،زۆربه‌ی زمانه س���ه‌ربه‌خۆكانی چاره‌س���ه‌ری ئهو بابه‌ته له‌ئه‌س���تۆی ئه‌وروپا ته‌نانه‌ت روسیش���ی ده‌زانی‌‌و هاوس���ه‌ره‌كه‌ی بو .هه‌روه‌ها له‌تێكڕای قس���هی پێده‌كرد .دایك���ی ههرچهنده كاره‌كانی���دا ته‌نان���ه‌ت له‌كاروب���اری ژنێكی به‌مشور بو به‌اڵم زیره‌ك نه‌بو ،سیاسیش���دا له‌گ���هڵ هاوس���ه‌ره‌كه‌ی ههرچهنده كارلی زۆر خۆشده‌ویس���ت ،راوێژی ده‌ك���ردو رێنماییه‌كانی ئه‌وی به‌اڵم قه‌ت له‌كارل تێنه‌ده‌گه‌یشت ،هه‌ر به‌جێده‌هێنا. به‌رهه‌م���ی ئه‌م ژن‌و مێ���رده حه‌وت ئهو تێنه‌گه‌یش���تنه بێڕێ���زی به‌رامبه‌ر منداڵ بو :س���ێ كچ‌و چوار كوڕ .كچه به‌دایكی له‌ناخی كارلدا دروستكرد. له‌قۆناغ���ی دواناوه‌ن���دی خاوه‌ن���ی گه‌وره‌كه‌ی دومانگ به‌ر له‌مردنی خۆی به‌هره‌یه‌كی زۆر بو ،به‌اڵم هه‌رگیز ناوی كۆچ���ی دوای���ی كرد ،ئ���ه‌م مردنه‌ش
17
كاریگه‌رییه‌كی قوڵی له‌ڕوی ده‌رونیه‌وه له‌سه‌ر ماركس هه‌بو .نوسه‌ر ده‌ڵێت: ماركس هه‌مو شتێك پشتگوێ ده‌خات‌و به‌توڕه‌یی���هوه مامه‌له له‌گ���هڵ هه‌مو كه‌سێك ده‌كات ،له‌به‌رانبه‌ر هاوسه‌رو منداڵه‌كانیدا ئه‌وپه‌ڕی ئارامی‌‌و س���ۆز ده‌نوێنێ���ت .به‌جۆرێ���ك ده‌توانرێ���ت بوترێت ئهو نمونه‌ی باش���ترین باوك‌و هاوسه‌ره. یه‌كێك له‌دیمه‌نه ئازاربه‌خش���ه‌كانی ژیان���ی مارك���س ،مردن���ی پێنجه‌مین منداڵێت���ی به‌ن���اوی فرانچیس���كا كه له‌ته‌مه‌نی یه‌ك ساڵیدا مرد ،وه‌لێ به‌هۆی نه‌بون���ی پاره‌وه بۆ به‌خاكس���پاردنی، مه‌یتش���ۆره‌كه ئاماده‌نه‌بو ته‌رمه‌كه‌ی به‌خ���اك بس���پێرێت .ت���ا ئه‌وكاته‌ی جێنی چوه ماڵ���ی خزمێكی‌‌و ئه‌ویش دو پاوه‌ن���ی پێدا بۆ كڕین���ی تابوت. له( )1852/4/28ماركس له‌نامه‌یه‌كدا ب���ۆ ئه‌نگڵس نوس���ی :كاتێ���ك ئه‌م كۆرپه‌ی���ه له‌دایكبو بێش���كه‌ی نه‌بو، كاتێكیش مرد تاماوه‌یه‌ك له‌سه‌ر گۆی زه‌وی جێگایه‌ك بۆ ته‌رمه بچوكه‌كه‌ی نه‌بو. ئه‌زمونی خوێندنه‌وه‌و رۆژنامه‌نوسی مارك���س گرنگیه‌ك���ی زۆر ی به‌خوێندنه‌وه‌ی زۆر وردی مێژو ده‌دا. بڕوای وابو به‌بێ زانستی ته‌واو له‌بواری مێژو دامه‌زراندنی هیچ زانستێكی نوێ مسۆگه‌ر نابێت .ماركس ئهو كه‌سانه‌ی له‌گه‌ڵ���ی ئاش���نا ده‌ب���ون به‌قوڵ���ی ده‌یانخس���ته ژێر كاریگه‌ری زانیارییه گش���تییه‌كانی خۆی���هوه ،زۆربه‌ی ئهو ش���تانه‌ی خوێندبوی���هوه له‌بیره‌وه‌ری خۆیدا پاراس���تبوی .له‌دانیش���تنێكدا ده‌یتوان���ی س���ه‌باره‌ت به‌چه‌ندی���ن بابه‌تی جۆراوجۆر قس���هو باس بكات. زۆربه‌ی ئهو رس���تانه‌ی ك���ه له‌كتێبه په‌یوه‌ندیداره‌كان���دا س���ه‌باره‌ت ب���هو بابه‌تانه نوس���رابو وه‌كو خۆی دوپاتی دهكردهوه .زۆربه‌ی شیعری شاعیرانی گه‌وره‌ی ئه‌ڵمانیای له‌به‌ربو. مارك���س له‌ژیانی خۆی���داو له‌چه‌ند قۆناغێكدا كاری رۆژنامه‌گه‌ری كردوه. نوسه‌ر ده‌ڵێت :ماركس له‌ڕاستیدا جگه له‌نوس���ینی ره‌خنه توانای نوس���ینی شتێكی تری نه‌بو ،چونكه له‌بنه‌ڕه‌تدا ره‌خنه‌گ���ر بو .هه‌ر له‌یه‌ك���ه‌م رۆژانی ده‌س���تپێكردنی به‌كاری رۆژنامه‌وانی ئ���هوهی ك���ه ده‌ینوس���ی ببوایه یان نه‌بوای���ه ب���ۆن‌و به‌رامه‌ی سیاس���یو
ماركس له‌ڕاستیدا ی جگه‌له‌نوسین ی ره‌خنه توانا ی ی شتێك نوسین تری نه‌بو، چونكه له‌بنه‌ڕه‌تدا ره‌خنه‌گر بو
ره‌خنه‌یی پێوه دیاربو. مارك���س له‌ب���ارهی رۆژنامه‌گ���ه‌ر ی ئ���ازاده‌وه ده‌ڵێت :رۆژنام���هی ئازادو سه‌ربه‌س���ت وه‌ك ش���اعیرێك وایه كه سه‌رچاوه‌ی ده‌س���ه‌اڵتی گه‌لی ئازاده‌و له‌بری چاوو گوێی ئه‌وان قسه ده‌كات. رۆژنامه‌ی ئ���ازادو سه‌ربه‌س���ت وه‌ك زنجیرێك وایه كه خه‌ڵك به‌حكومه‌ت‌و هه‌مو جیهانه‌وه گرێ���ده‌دات .هێزێكه هه‌م���و ه���ه‌وڵ‌و تێكۆش���انێكی مادی ده‌گۆڕێت به‌هه‌وڵ‌و تێكۆشانی فیكری‌‌و عه‌قاڵن���ی .كه‌ره‌س���ته‌یه‌كی بێالیه‌نه كه دانپێدانانی ئ���هو هه‌اڵنه‌ی له‌الیه‌ن خه‌ڵكه‌وه روی���داوه ده‌خاته‌وه به‌رده‌م دادگایكردنی خودی خه‌ڵك .رۆژنامه‌ی ئازاد وه‌ك ئاوێنه‌یه‌ك وایه كه خه‌ڵك خۆیانی تێ���دا ده‌بینن‌و بینینی خۆیان له‌ناو ئاوێنه‌كه‌دا به‌گه‌وره‌ترین هه‌نگاو ده‌زانن بۆ گه‌یش���تن به‌دركی زانست. كه‌ره‌س���ته‌یه‌كه ده‌توانێت ئاس���انتر له‌ه���ه‌ر ش���تێك حكوم���ه‌ت له‌خه‌ڵك نزیك بكاته‌وه‌و ئهو داواكارییانه‌ی كه حكومه‌ت له‌خه‌ڵكه‌كه‌ی هه‌یه بێته‌دی.
ئه‌نگڵس ماركسی گۆڕی له‌یه‌كه‌م ژم���ارهی گۆڤ���اری ئانال له‌مانگی شوباتی 1844كه ته‌نها ئهو ژماره‌یه‌ی لێده‌رچو ،ئه‌نگڵس وتارێكی لهبارهی ئابوری نه‌ته‌وه‌یی نوس���یبو. ئ���هو وت���اره كاریگه‌رییه‌ك���ی گرنگی له‌سه‌ر بۆچونه‌كانی ماركس دانا .له‌ژێر كاریگه‌ری ئهو وتاره‌دا بو به‌ته‌واوه‌تی س���ه‌رنجی ماركسی به‌ره‌و الی ئابوری راكێشاو بنه‌مای هاوڕێیه‌تی‌‌و هاوكاری هه‌میشه‌یی له‌نێوانیاندا دروستكرد. لهماوهی بیست س���اڵی دۆستایه‌تی نێوانیاندا ،ئه‌نگڵس له‌مانچس���ته‌ره‌وه زیات���ر له‌چل هه‌زار پاوه‌نی بۆ ماركس نارد .له‌كاتێكدا خه‌رجی به‌خێوكردنی مانگانه‌ی ئه‌سپێكی تایبه‌تی ئه‌نگڵس له‌ته‌ویله‌یه‌كی تایبه‌تدا زیاتر له‌خه‌رجی مانگانه‌ی خێزانی ماركس بو. یه‌كێ���ك له‌كتێب���ه به‌ناوبانگه‌كانی ماركس كتێب���ی "داس كاپیتاڵ"ه ،كه بۆ نوس���ینی نزیكه‌ی ( )1500كتێب‌و گۆڤ���اری ك���ۆن‌و نوێی خوێن���ده‌وه، خوێندنه‌وه‌ی وردی له‌سه‌ر بابه‌ته‌كانی ئهو كتێبانه كردو یاداش���تێكی زۆری له‌باره‌یانه‌وه نوس���ی .ئاواتی ماركس ئه‌وه‌بو به‌نوسین‌و باڵوكردنه‌وه‌ی داس كاپیت���اڵ ناوێكی نه‌مرو هه‌میش���ه‌یی له‌دنیادا بۆ خۆی به‌جێهێش���ت ،به‌اڵم ته‌نها توانی به‌رگی یه‌كه‌می له‌سه‌رده‌می مان���هوهی خۆی���دا چاپ ب���كات ،دو به‌رگه‌كه‌ی ت���ری پاش مردنی له‌الیه‌ن ئه‌نگڵسه‌وه بۆ جیهان خرایه‌ڕو .دوای چاپكردن���ی به‌رگی یه‌كه‌می نامه‌یه‌كی بۆ ئه‌نگڵس نوس���یو پێیوت :ده‌بێت ته‌نیا سوپاسی تۆ بكه‌م ،چونكه به‌بێ ه���اوكاری‌‌و له‌خۆبوردویی تۆ هه‌رگیز توانای نوس���ینی هه‌ر سێ به‌رگه‌كه‌ی ئهو كتێبه‌م نه‌ده‌بو. هاوڕێیه‌ت���ی مارك���س‌و ئه‌نگڵ���س به‌جۆرێ���ك ب���و كاتێك مارك���س بوه په‌یامنێری رۆژنامه‌ی نیویۆرك ده‌یلی تریبۆن���ی ئه‌مریك���ی ،ئه‌نگڵس نۆزده وتاری سه‌باره‌ت به‌ئه‌ڵمانیا بۆ رۆژنامه‌كه نوس���یو مارك���س به‌ن���اوی خۆیه‌وه هه‌فت���هی دوجار ره‌وان���هی ئه‌مریكای ده‌ك���رد .ل���ه‌رۆژی()1853/6/29 له‌نامه‌یه‌كدا بۆ ئه‌نگڵس نوسی :دوێنێ بۆ یه‌كه‌مجار بابه‌تێك كه به‌ئینگلیزی نوسیبوم بۆ دانام به‌ڕێكرد. كرێكاران شۆڕش بكه‌ن نوس���ه‌ر رایده‌گه‌یه‌نێت ئ���هوهی كه
مرۆڤایه‌تی كوڕی پێویسته ده‌رب���ارهی چۆنێت���ی مامه‌ڵه‌كردن ی ماركس له‌گه‌ڵ خێ���زان‌و منداڵه‌كانی، نوسه‌ر ده‌ڵێت :ماركس گێڕه‌ره‌وه‌یه‌كی ب���اش ب���و ،زۆرب���هی چیرۆك���ه به‌ناوبانگه‌كان���ی له‌به‌ربو ،بۆ مندااڵن‌و كه‌س���انی ده‌وروب���ه‌ری ده‌وت���هوه. س���ه‌رباری هه‌ژاربون���ی ،منداڵه‌كانی ده‌ن���ارده قوتابخان���ه تایبه‌تی���ه‌كان، هه‌وڵیدا جگ���ه له‌وان���هی قوتابخانه، له‌بواری سه‌ماكردن ،مۆسیقاو گۆرانی په‌روه‌رده بكات ،به‌اڵم به‌هۆی نه‌بونی پ���اره نه‌یتوانی ئامێ���ری پیانۆیان بۆ دابین بكات .ماركس هه‌میشه ده‌یوت ته‌نی���ا ش���تێكی حه‌زره‌تی مه‌س���یح كه خۆش���یده‌وێت ئهوهی���ه كه ده‌ڵێن به‌رامبه‌ر مندااڵن سۆزو موحیبه‌تێكی زۆری ههبوه. مارك���س ح���ه‌زی ده‌كرد ن���هوهی كوڕی زۆر بێت ،لهوبارهیهوه ده‌یوت: چاوه‌ڕوان���م ژنانی ن���او خێزانه‌كه‌مان ب���ه به‌رده‌وام���ی كوڕی���ان ببێ���ت، به‌تایبه‌ت���ی حه‌زم له‌منداڵ���ی كوڕه، چونكه له‌ئێس���تادا مێژوی مرۆڤایه‌تی پێویس���تی به‌كوڕه .هه‌روه‌ها ده‌ڵێت: له‌چوارچێ���وه‌ی پش���وی ته‌واوه‌تیدا له‌ژیانك���ردن له‌نێ���وان ئه‌ندامان���ی خێزانه‌كه‌م تێده‌گه‌م .له‌نێوان گریان‌و قیژه‌و ژاوه‌ژاوی مندااڵندا ئه‌م جیهانه بچوكه خۆمانییه‌م هه‌زارجار له‌جیهانه گه‌وره ده‌ره‌كییه‌كه پێ باشتره. له‌كۆتاییه‌كان���ی ته‌مه‌نیدا ،ماركس نامه‌ی���ه‌ك ب���ۆ یه‌كێ���ك له‌كچه‌كانی ده‌نوس���ێت‌و تیایدا ده‌ڵێ���ت :تێكڕای دارایی خۆمم بۆ ش���ۆڕش ته‌رخانكرد‌و هیچ���كات په‌ش���یمان نی���م ،به‌ڵك���و به‌پێچه‌وانه‌وه ئه‌گه‌ر ده‌رفه‌تی دوباره ژیانه‌وه‌م هه‌بوایه ئ���هوهی له‌رابردودا كردومه دوباره‌م دهكردهوه ،ته‌نیا یه‌ك شت نه‌بێت هاوسه‌رگیریم نه‌ده‌كرد. س���ه‌رباری ئ���ه‌م بۆچونانه‌ی ،به‌اڵم ماركس بڕوای وابو له‌ڕوانگه‌ی مێژوییه‌وه به به‌رده‌وامی ژنان رۆڵێكی گه‌وره‌یان له‌ژیان���ی پیاوان���دا هه‌ب���وه .ده‌یوت: بارودۆخی ژنان له‌هه‌ر كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك، باشترین نیش���انه‌ی شارستانێتی ئهو كۆمه‌ڵگه‌یه‌ی���ه .هه‌روه‌ها ده‌یوت :هه‌ر كه‌س���ێك ئاگاداری مێژوی نه‌ته‌وه‌كان بێ���ت ،ده‌زانێت هی���چ گۆڕانكارییه‌كی گ���ه‌وره له‌كۆمه‌ڵگه‌دا به‌بێ شۆڕش���ی ژنان روین���ه‌داوه‌و پێش���كه‌وتنی ئهو كۆمه‌ڵگه‌ی���ه پ���اش پێش���كه‌وتن‌و سه‌ركه‌وتنی ژنان هاتۆته ئاراوه. ماركس مرد كاتژمێ���ر س���ێی پاش���نیوه‌ڕۆ ی ( ،)1883/3/14مارك���س كاتێ���ك له‌س���ه‌ر كورس���یه‌كی ژوره‌كه‌ی خۆی دانیشتبو به‌ئارامی‌‌و ئاسوده‌یی كۆچی دوایی كرد ،ئه‌گه‌ر دو مانگی تر بژیایه ده‌یتوان���ی جه‌ژنی65مین س���اڵیادی له‌دایكبون���ی ب���كات .ئ���هو زۆرج���ار ده‌یوت :مردن بۆ ئهو كه‌سه‌ی ده‌مرێت رۆژڕه‌شی نییه ،بۆ ئهو كه‌سه سه‌خته كه ده‌مێنێته‌وه. سێ رۆژ دوای مردنی‌‌و به‌ئاماده‌بونی ته‌نها نزیكه‌ی بیست كه‌س ته‌رمه‌كه‌ی ماركس له‌ته‌نیشت گۆڕی هاوسه‌ره‌كه‌ی له‌شاری له‌نده‌ن به‌خاك سپێردرا.
16
خوێندن
) )587سێشه‌ممه 2017/8/1
خوێندنی پیشه‌یی له‌كوردستان پشتگوێخراوه
یه‌كه‌م ی پیشه‌یی له‌سه‌ر ئاستی كوردستان :هیچ جیاوازیه‌كم نی ه له‌گه‌ڵ كه‌سێكدا كه تێكڕای 50بێت
كۆمپیته‌ر بخوێنم ئه‌گه‌ر وه‌ربگیرێم چونكه لێره ئا :سروه جه‌مال هه‌مو ش����تێك بوه‌ته واسته‌و هیچ جیاوازیه‌كم نیه له‌گه‌ڵ كه‌س����ێكدا كه تێك����ڕای 50بێت‌و یه‌كه‌می خوێندنی پیشه‌یی له‌سه‌ر ئاستی واسته‌ی گه‌وره‌ی هه‌بێت". هه‌رێمی كوردستان بهنیگهرانیهوه ده‌ڵێت ئارام وتیش����ی "ئێس����تا هاوڕێ����م هه‌یه‌پاش "هیچ گرنگیه‌ك به‌پیشه‌یی نادرێت". ته‌واوبون����ی بڕیاریداوه دوكانی تایبه‌ت به‌خۆی ئه‌نستتیوتی(په‌ی) یش بۆ په‌روه‌رده‌و دابنێت ،به‌اڵم ئهوه بۆ هه‌مو كه‌س����ێك نالوێت گه‌شه‌پێدان پڕۆژه‌یه‌ك بۆ كاراكردنه‌وه‌ی به‌تایب����ه‌ت ل����ه‌م كاته‌و له‌م واڵت����ه‌دا چه‌ندین خوێندنی پیشه‌یی راده‌گه‌یه‌نێت. ب����راده‌رم په‌نا ب����ۆ چه‌كداری ده‌ب����هنو ته‌نها پاش ئهوهی 2017-7-24وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده بڕوانامه‌كه‌یان ده‌وێت". له‌ڕۆژی راگه‌یاندنی ئه‌نجامی تاقیكردنه‌وه‌كاندا ئه‌نجامی كۆشش����ی قوتابی����ان‌و خوێندكارانی پۆلی دوازده‌ی ئاماده‌یی‌‌و خوێندنی پیش����ه‌یی ئ����ارام وه‌زیری پ����ه‌روه‌رده ده‌بینێت "وه‌زیری راگه‌یاند ،ئارام محه‌مه‌د عومه‌ر پله‌ی یه‌كه‌می پ����ه‌وه‌رده وت����ی پیش����ه‌یی زۆر گرنگ����ه بۆ له‌خوێندنی پیشه‌یی له‌سه‌ر ئاستی كوردستان واڵته‌كه‌م����ان ،به‌اڵم هیچ گرنگ����ی پێنادرێت‌و ته‌نانه‌ت وێژه‌ییه‌كانیش ،زیاتر گرنگی به‌زانستی به‌ده‌ست هێنا. ئه‌وكاته‌ی ئ����ارام ده‌زانێت ب����ۆ یه‌كه‌م جار ده‌درێت باش����ه فه‌رقمان چییه له‌گه‌ڵ زانستی له‌كفری به‌ش����ی كۆمپیته‌ر كراوه‌ته‌وه ،بڕیار بۆ ناتوانین بچینه به‌ش����ه به‌رزه‌كان له‌كاتێكدا ئ����ه‌دات ل����ه‌دوای پۆلی نۆ بچێته ئهو به‌ش����ه ئهو نمره به‌رزه‌ت هه‌بێت ،پیشه‌ییه‌كان له‌زۆر ش����ت بێبه‌ش����كراون ته‌نان����ه‌ت داهاتوش هه‌ر "جگه‌له‌وه‌ش حه‌زم له كۆمپیته‌ر بو". ئ����ارام س����ه‌رجه‌م قۆناغه‌كان����ی خوێندنی ش����ه‌هاده‌یه‌كیش بهێنیت ده‌بێت خۆت هه‌وڵ به‌س����ه‌ركه‌وتویی ته‌واوكردوه ،به‌اڵم نیگه‌رانه بده‌یت ،حكومه‌ت ئه‌وه‌ت بۆ ناكات". ره‌نج ك����ه هاوڕێی ئارام����هو ئه‌ویش هه‌مان له‌وه‌ی لهماوهی ئهو س����ێ ساڵه‌ی له‌خوێندنی پیش����ه‌یی بوه كارێكی نوێی نه‌كردوه‌و ده‌ڵێت به‌ش����ی ته‌واوكردوه ،بۆ ئاوێنه قس����هی كردو "چونكه ئهو ش����وێنه هی ئ����هوه نیه بتوانیت وتی"ئهو به‌ش����هی ئێمه زۆر كه‌موكورتی هه‌بو كارێك بكه‌یت ،ئێمه تاپارو پێرار كۆمپیته‌ری ناچاربوین كۆمپیته‌ر له‌مه‌كته‌به‌كان وه‌ربگرین، تایبه‌تمان نه‌بوه كه بتوانین ئیش����ی له‌س����ه‌ر ئه‌ویش به‌س����واڵكردن وای لێهاتب����و پۆلێكی بكه‌ین ،دو یان س����ێ خوێندکار له‌س����ه‌ر یه‌ك بیس����توچوار ته‌له‌به بوین به‌جیا عه‌مه‌لیمیان كۆمپیته‌ر بوین تا بتوانین سودی لێوه‌ربگرین‌و ئه‌كرد تائێس����تاش نازانین بۆ س����اڵی داهاتو وانەک����ە بخوێنی����ن ،بۆیه هۆی����ه‌كان فه‌راهه‌م دابینی ئه‌كه‌ن یان نا ،جگه‌له‌وه‌ش پیشه‌ییه‌كان نه‌ب����وه‌و زۆر گرنگیان پ����ێ نه‌ئه‌داین ،ئه‌گه‌ر هیچ گرنگی����ان پێنادرێت ته‌نه����ا یه‌كه‌مه‌كان پێداویستیه‌كان دابین بكرایه ده‌متوانی كارێك وه‌رده‌گیرێن له‌زانكۆ ئه‌وه‌ش زوڵمێكی گه‌وره‌یه بۆنمونه ئێم����ه بۆ له‌زانك����ۆكان وه‌رنه‌گیرێین بكه‌م". ی به‌شی پیشه‌یی بو كاتێكی بۆنمونه بۆ له‌به‌شه‌كانی كۆمپیته‌رو ئه‌ندازیاری ئهو كه یه‌كه‌م زۆری ته‌رخان كردوه بۆ كۆششكردن‌و ده‌ڵێت وه‌رنه‌گیرێین؟" ره‌نجه وتیش����ی"پڕۆگرامه‌كه باش����ه ،به‌اڵم "جگه له‌نوێژو خواردن‌و خه‌و ئیتر ئهوهی ترم له‌قۆناغی دودا ئهو پڕۆگرامه نیه كه فێری بین هه‌موی ته‌رخان ده‌كرد بۆ كۆشش كردن". ئارام ههرچهنده یه‌كه‌می به‌شی پیشه‌یی بوه ئه‌توانن ده‌ستكاری بكه‌ن یان له‌قۆناغی سێدا له‌سه‌ر ئاستی كوردستان ،به‌اڵم بهنیگهرانیهوه ته‌نها مه‌ش����قی كرداری‌‌و زانستمان تایبه‌ت بو وتی "به‌ت����ه‌واوی نازانم كه‌چ به‌ش����ێك وه‌رم به به‌شه‌كه‌مان". هاوكات����ی ناڕه‌زایی ده‌ربڕینی خوێندكارانی ئه‌گرێ����ت ،زۆر بهداخهوه ب����واری وه‌رگرتنمان كه‌مه ،به‌رزترین به‌ش ئه‌ندازیاری كۆمپیته‌ره‌و به‌ش����ه پیش����ه‌ییه‌كان ئه‌نس����تتیوتی په‌ی بۆ ته‌نها یه‌كه‌م‌و دوه‌م‌و سێیه‌می ناوچه‌ك ه له‌زانكۆ په‌روه‌رده‌و گه‌شه‌پێدان‌و رێكخراوی هه‌ڵوێست وه‌ر ئه‌گیرێ����ت ،م����ن دامن����اوه له‌ئه‌ندازیاری پێكهوه پڕۆژهی به‌شداری له‌كاراكردنی خوێندنی
راس����پارده‌كانی راده‌گه‌یه‌نن ،تائێستا دو ۆرك شۆپیان ئه‌نجامداوه به به‌شداری مامۆستایان‌و سه‌رپه‌رش����تیاران‌و به‌رپرسانی په‌یوه‌ندیداری پ����ه‌روه‌رده‌و كه‌س����انی ش����اره‌زاو بڕیاریش����ه ۆركش����ۆپێكی تری����ش ئه‌نجام ب����ده‌ن له‌گه‌ڵ خ����اوه‌ن كاره‌كان����دا "بۆئ����هوهی بزانین چۆن ده‌ستی كاریان بۆ ئاماده بكه‌ین ،چونكه گه‌ر خوێندنی پیش����ه‌یی كارا بكه‌ین ئه‌وا رۆڵێكی گرنگ ده‌بینی����ت ،به‌اڵم ئه‌بێت ئهو به‌ش����انه له‌گه‌ڵ خواس����تی بازاڕدا بگونجێت نه‌ك وه‌ك ئێستا كه به‌شه‌كان كۆنن‌و پڕۆگرامیان كۆنه‌و مامۆس����تاكانیان زانی����اری تازه‌ی����ان پێنیه، وه‌رشه‌كان زۆر كۆنن هه‌ندێ شوێن كار له‌سه‌ر ته‌له‌فزێون����ی ره‌شوس����پی ده‌كه‌ن كه ئێس����تا هه‌موی سمارته ،بۆیه ده‌بێت كار له‌سه‌رئه‌وه بكه‌یت بزانیت پێداویس����تی ب����ازاڕ چییه‌‌و ئهو به‌ش����انه بكه‌یت����هوه كه بازاڕ پێویس����تیه‌تی‌‌و مامۆستاكانیش رابهێنرێن". سه‌روه‌ر عه‌بدولڕه‌حمان باسی ئه‌وه‌شی كرد "له‌س����ه‌رده‌می كابینه‌ی شه‌ش����ه‌مدا بڕیاردرا س����ێ كۆمه‌ڵگای پیشه‌یی بكرێته‌وه پێموابێت شه‌ست ملیار دۆالری بۆ ته‌رخان كراو بهداخهوه هیچ شتێك دروست نه‌كراو پاره‌كه‌شی خورا، ئێمه ئه‌مانه‌وێت ئیش له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش بكه‌ین، جگه‌ل����هوهی پێویس����ته خوێن����دكار دڵی به‌و پیشه‌یی له‌پارێزگای سلێمانی‌‌و هه‌ڵه‌بجه ئه‌نجام به‌ش����انه خۆش بێت كه‌خوێندن����ی ته‌واوكرد ده‌ده‌ن ،س����ه‌روه‌ر عه‌بدولڕه‌حمان ،س����ه‌رۆكی كاری ده‌ست بكه‌وێت بۆیه ده‌بێت ئهو به‌شانه ئه‌نس����تتیوتی په‌ی بۆپه‌روه‌رده‌و گه‌شه‌پێدان بكه‌ین����هوهو رابهێنرێن به‌زانیاری تازه‌و ده‌بێت لهوبارهیهوه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "مه‌به‌س����تی یاسای وه‌به‌رهێنان هه‌مواربكرێت‌و ده‌رچوانی ئێم����ه ئهوهی����ه چ����ۆن خوێندنی پیش����ه‌یی پیشه‌یی دابمه‌زرێنن". سه‌رۆكی رێكخراوی ئه‌ستتیوتی په‌ی باسی كارابكه‌ین ك����ه زۆر گرنگه به‌داخ����هوه له‌الی ئێمه پشتگوێ خراوه ،زۆربه‌ی خوێندكاران كه پ����ڕۆژه یاس����ایه‌ك ده‌كات ب����ۆ خوێندكارانی پۆلی نۆ ته‌واو ئه‌كه‌ن رو له‌خوێندنی ئه‌كادیمی خوێندنی پیشه‌یی ده‌ڵێت "كه‌سانێكمان هه‌یه ده‌كه‌ن‌و پیش����ه‌ییه‌كه‌یان بێبایه‌خ كردوه وه‌ك كه ح����ه‌زده‌كات درێژه به‌خوێندن بدات ،به‌اڵم ئهوهی ئهو خوێندكارانه‌ی كه نمره‌یان نیه یان بهداخهوه ده‌رگای زانك����ۆ به‌ڕویاندا داخراوه، تاقه‌تی خوێندنیان نیه لێكدانه‌وه‌یه‌كی ئاوایان كاتی خۆی له‌په‌رله‌مان ئه‌وه‌مان چه‌سپاند كه بۆ ده‌كرێت ،بۆی����ه ئێمه پێمان گرنگ بو كارا هه‌م����و ده‌رچوانی پیش����ه‌یی له‌زانكۆی ئه‌هلی بكرێته‌وه كه ئه‌وه‌ش په‌یوه‌س����ته به‌كۆمه‌ڵێك بخوێن����ن بۆنمونه ده‌رچویه‌ك����ی میكانیك بۆ ی له‌به‌ش����ی میكانیك وه‌رنه‌گیرێ����ت ،بهداخهوه شوێنه‌وه له‌وانه وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌و خوێندن بااڵو كاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و كه‌رتی تایبه‌ت" .له‌وه‌زاره‌ت����ی خوێندنی ب����ااڵ دژی ئه‌وه‌بون‌و ئه‌نس����تتیوتی په‌ی وابڕیاره س����ێ ۆركشۆپ س����ه‌رۆكی هه‌رێمی����ش ئیمزای نه‌ك����رد ،به‌اڵم ئه‌نجام بدات ه����اوكات توێژینه‌وه‌یه‌كی وردیان ده‌بێت ئهو یاس����ایه هه‌موار بكرێته‌وه ،چونكه له‌الیه له‌س����ه‌ر ئهو دوپارێزگای����هو له‌كۆتایدا ناكرێت ده‌ست بنێین به‌ڕوی گه‌نجه‌كانماندا".
وه‌رشه‌كان زۆر كۆنن هه‌ندێ شوێن كار له‌سه‌ر ته‌له‌فزێونی ره‌شوسپی ده‌كه‌ن كه ئێستا هه‌موی سمارته
رێكخراو ی داكۆكی له‌زانكۆو په‌یمانگاكان دامه‌زرا شێوازو رێگایانه‌ی كه له‌الیه‌ن رێكخراوه‌كه‌یانه‌وه ئا :سروه به‌كاریده‌هێنن ده‌ڵێت "پێویسته مامۆستای زانكۆ له‌سه‌ر هه‌مو كێشه‌كانی كۆمه‌ڵگا قسه‌ی هه‌بێت‌و له‌دوای ڕاپه‌ڕینه‌وه بۆ یه‌كه‌م جار رێكخراوێكی چاره‌سه‌ریش���ی هه‌بێت بۆیه ئێس���تا به‌هاوكاری تایبه‌ت به‌مامۆستایانی زانكۆو په‌یمانگاكان چی���ن‌و توێژه‌كانی تر كار بۆ ئ���ه‌وان ده‌كه‌ین كه داده‌مه‌زرێت ،ئه‌حمه‌د محه‌مه‌د ئه‌ندامی چۆن ئهو پاشه‌كه‌وتی موچه‌یه هه‌ڵبگرین ،پێشتر ده‌سته‌ی دامه‌زرێنه‌ری ئهو رێكخراوه لهبارهی خه‌ڵ���ك هه‌ر هاتۆت���ه س���ه‌رجاده‌و داوای ئهوهی ئامانج‌و كاره‌كانیانه‌وه ده‌ده‌وێت‌و ده‌ڵێت "گه‌ر كردوه پاشه‌كه‌وت نه‌مێنێت ،به‌اڵم ئێمه چاره‌سه‌ر له‌سه‌ر بنه‌مای زانستی ئیش بكه‌یت ده‌بێت ده‌خه‌ینه‌ڕو گه‌ر تاكو یه‌كی نۆ پاش���كه‌وتی موچه ده‌سه‌اڵت وه‌اڵم بداته‌وه". النه‌برا ئهوه پێشنیار ده‌كه‌ین ئه‌وانه‌ی كه تائێستا به دروش���می به‌رزڕاگرتنی ش���كۆی زانس���ت‌و پاشكه‌وت نه‌یگرتونه‌ته‌وه له 9-1ئه‌وان پاشەكه‌وت ئه‌كادیمیاكان ،رێكخراوی داكۆكی له‌مامۆستایانی بیانگرێته‌وه واته ببێت به نۆره ،جگه‌له‌وه‌ش بۆچی زانك���ۆو په‌یمانگاكان دامه‌زرا ،به‌رزڕاگرتنی به‌هاو به‌شێكی گرتۆته‌وه به‌ش���ێكی نه‌گرتۆته‌وه ئه‌گه‌ر شكۆی زانست‌و ئه‌كادیمیانی زانكۆو په‌یمانگاكان‌و به‌ڕاس���تی ئه‌مه قه‌یرانه ده‌بێ���ت هه‌مو هاواڵتیان داكۆكیكردن له‌بارودۆخی ژیان‌و گوزه‌ران‌و سه‌رجه‌م بگرێتهوه ئه‌وه‌ش به‌قسه‌كردن له‌گه‌ڵ نوسینگه‌ی ماف���ه پیش���ه‌یی‌و ئه‌كادیمیه‌كانی���ان‌و بێالیه‌نی س���لێمانی په‌رله‌مان���ی كوردس���تان ،جگه‌له‌وه‌ی ناوه‌نده‌كانی خوێندنی بااڵ له‌هه‌ر ده‌س���توه‌ردان‌و پڕۆژه‌یه‌كم���ان هه‌یه بۆ ئ���هوهی داهاتی گومرگ‌و فشارێكی نازانس���تیو نادیموكراسی كه پێچه‌وانه نه‌وت ش���ه‌فاف بێت‌و چاكس���ازی تی���ا بكرێت، بێ���ت له‌گ���هڵ یاس���او رێنماییه‌كان���ی وه‌زاره‌تی هه‌روه‌ها هۆكاری ده‌ره‌كی به‌كارده‌هێنین‌و له‌گه‌ڵ خوێندنی بااڵو به‌های دیموكراس���یو مافی مرۆڤ كونس���وڵخانه‌كان‌و هه‌تا رۆژنامه جیهانیه‌كانیش له‌نێوه‌نده‌كانی زانكۆو په‌یمان���گاكان‌و رێزلێنانی بۆئه‌وه‌ی فشار دروست بكه‌ین". زۆرج���ار مامۆس���تایانی زانك���ۆو په‌یمانگاكان ئه‌كادیمیه به‌هره‌مه‌ندو لێهاتوه‌كان له‌ئامانجه‌كانی روب���ه‌ڕوی گله‌ی���یو ره‌خن���ه ده‌بون���هوه به‌هۆی ئهو رێكخراوه‌یه. ئ���هو ئه‌ندامه‌ی ده‌س���ته‌ی دامه‌زراندن لهبارهی ئاماده‌نه‌بونی���ان له‌سه‌رش���ه‌قام ب���ه‌راورد ه���ۆكاری دامه‌زراندن���ی رێكخراوه‌ك���هوه ده‌ڵێت به‌مامۆستایانی س���ه‌ر به‌وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده كه "له‌دوای راپه‌ڕینه‌وه تائه‌مڕۆ رێكخراوێكی تایبه‌ت به‌ش���ێوه‌یه‌كی به‌رچاوترو ب���ۆ ماوه‌یه‌كی زۆرتر به‌مامۆس���تایانی زانكۆو په‌یمان���گاكان نه‌بوه كه له‌سه‌ر شه‌قامه‌كان مانه‌وه ،لهوبارهیهوه ئه‌حمه‌د به‌رگری له‌مافه‌كانیان بكات‌و كار بۆ به‌دیهێنانیان محه‌م���ه‌د ده‌ڵێت "هه‌ڵه‌س���ه‌نگاندنه‌كه ده‌كه‌وێته بكات ،هه‌روه‌ها دوای س���ێ مانگ بایكۆتی ساڵی س���ه‌ر ئهوهی كه ئایا مامۆستایان چیان كردوهو رابردو ویس���تمان به‌رده‌وام بین له‌چاالكیه‌كانمان وه‌اڵمی ده‌سه‌اڵت چی بوه ،وه‌ك مامۆستای زانكۆ ك���ه ئه‌وكاته ده‌س���ته‌ی داكۆكی بوی���ن ،به‌اڵم كه توێژینه‌وه ده‌كه‌یت به‌راورد ده‌كه‌یت ،بۆنمونه س���ه‌رۆكایه‌تی زانكۆ وتی ئێوه هیچ س���یفه‌تێكی له‌گه‌ڵ واڵتێكی دراوسێدا ،بۆخۆم پێم باشه له‌گه‌ڵ ره‌س���میتان نیهو نه‌مانتوانی هیچ كارێك بكه‌ین ،میس���ردا بێت ،له 2004بزوتنه‌وه‌ی ئیتر به‌س���هی میس���ری دروس���ت بو كه زیاتر ئیشیان نوسین‌و بۆیه ئێمه‌ش ئهو رێكخراوه‌مان دامه‌زراند". ی خۆپیشاندان بو كه له‌س���ه‌ر حوكمی بنه‌ماڵه‌یی‌‌و س���اڵی رابردو زۆر رێگه تاقیكرایه‌وه له‌پێناو گه‌یاندن���ی ده‌نگ���ی ن���اڕازی‌و دابینكردنی مافی نادادپه‌روه‌ری كه ئێس���تا ئهوه له‌كوردستاندا زۆر مامۆس���تایان ،ئه‌حم���ه‌د محه‌مه‌د له‌ب���ارهی ئهو زه‌قه ،به‌اڵم ده‌سه‌اڵت وه‌اڵمی نه‌بو بۆیه به‌شۆڕش
كۆتایی هات ،بۆیه ئهوه گرنگه كه ئایا كاریگه‌ری ههبوه یان نا به‌اڵم ده‌سه‌اڵت گوێناگرێت ،ئهوه ی كه ت���ۆ له‌به‌رامبه‌ریان ئی���ش ده‌كه‌یت ئه‌وانیش به‌هه‌مان ش���ێوه ،ئه‌گ���ه‌ر كاریگ���ه‌ری نه‌بوبێت لهبهرئهوهی ده‌س���ه‌اڵتێكت هه‌ی���ه گوێ ناگرێت‌و هێ���زی ههیهو به‌كاریده‌هێنێت ،س���اڵی رابردوش زۆرین���هی مامۆس���تایانی زانك���ۆ له‌بایكۆتدابون تائه‌وكاته‌ی لیس���تی هاوبه‌ش رایگه‌یاند بایكۆت شكا". ئه‌م رێكخراوه به‌ر له‌ڕاگه‌یاندنیان سمینارێكیان س���ازداوه "زۆرێك له‌به‌رپرس���ان‌و ئهو كه‌سانه‌ی په‌یوه‌س���تن به‌كێش���ه‌كه‌وه ئه‌ماده‌بون‌و باس���ی ئه‌وه‌مان كردوه وتومانه ئهو كێش���ه‌یه نیشتمانیه بۆی���ه هه‌موان به‌رپرس���ین ئه‌وه‌ت���ا له‌دوایه‌مین راپۆرتی گه‌نده‌ڵیدا كوردس���تان له‌پێش���ه‌وه‌یه‌و ئ���ه‌وه‌ش به‌هۆی حوكمی یه‌كێتی‌‌و پارتیه‌وه‌یه كه له‌س���ه‌ر بنه‌مای حیزبی‌‌و پۆست دابه‌شكراوه بۆیه تۆڕی به‌رژه‌وه‌ندی دروست بوه ،كه‌واته كێشه‌كه سیاس���یه گه‌ر ئهو هێزه سیاس���یانه هاماهه‌نگی له‌گ���هڵ رێكخراوه‌كان نه‌ك���هن باوه‌ڕناكه‌م بتوانن بگه‌نه ئامانجێك كه شتێكی به‌رچاو بێت". هه‌میشه پرس���یاری ئهوه ده‌كرێت تاچه‌ند ئهو رێكخراوه سه‌ربه‌خۆیه یان كێ پشتگیری ده‌كات. ئهو ئه‌ندامه‌ی ده‌سته‌ی دامه‌زراندن ده‌ڵێت "یه‌كێك له‌كێش���ه‌كان ئه‌وه‌یه كه هه‌ر رێكخراوێك دروست ئه‌بێت له‌وانه‌یه گومانی ئهوه بخه‌نه سه‌ری كه ئهوه حیزبیه گه‌ر كه‌س���ێكی حیزبیش له‌ڕێكخراوه‌كه‌دا بێت گرنگ ئه‌وه‌یه له‌پێناو ئامانجی رێكخراوه‌كه‌دا ئیش بكات ئیتر ئهوه ده‌یس���ه‌لمێنێت كه ئایا ئهو رێكخراوه بێالیه‌نه یان نا". ئهو ئه‌ندام���هی رێكخراوی داكۆك���ی له‌زانكۆو په‌یمان���گاكان گه‌ش���بینه به‌كاره‌كانیان‌و ده‌ڵێت "وه‌ك مامۆس���تای زانك���ۆ ك���ه ئی���ش ده‌كه‌ی به‌ڕه‌ش���بینیه‌وه ئیش ناكه‌ی ،گه‌ر له‌سه‌ر بنه‌مای زانس���تی ئی���ش بكه‌یت ده‌بێت ده‌س���ه‌اڵت وه‌اڵم بداته‌وه ،ئه‌كه‌وێته س���ه‌ر ئهوهی ده‌سه‌اڵت چه‌ند دێت به‌ده‌م داواكاریه‌كانته‌وه".
یه‌كێك له‌كێشه‌كان ئه‌وه‌یه كه هه‌ر رێكخراوێك دروست ئه‌بێت له‌وانه‌یه گومانی ئهوه بخه‌نه سه‌ری كه ئهوه حیزبیه
رێكخراوه‌كه س���یازده ئه‌ندام���ی دامه‌زرێنه‌ری هه‌ی���هو ل���ه 2017-4-18مۆڵه‌ت���ی ره‌س���مییان وه‌رگرت���وه‌و له‌كۆتای���ی مانگی حه‌وت���دا خۆیان راگه‌یاندو باره‌گای س���ه‌ره‌كی له‌شاری سلێمانیه‌و له‌هه‌م���و زانكۆكان���ی كوردس���تان ده‌س���ته‌یه‌ك پێكدێنن‌و پاش���ان له‌سه‌ر ئاستی هه‌مو زانكۆكان كۆنفرانێسك ئه‌نجام ده‌ده‌ن بۆ ئهوهی ئه‌نجومه‌نی بااڵ دروست بكه‌ن.
ته‌خته سپی
هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت
ئه‌زمون‌و مامۆستایه‌تی به‌ڕێز عه‌باس زۆرج����ار ره‌خنه‌مان گرت����وه‌و دیدێك����ی نه‌رێنیمان ههبوه به‌رانبه‌ر مامۆس����تایانی تازه دامه‌زراو(ئه‌وانه‌ی زۆرج����ار پێیان ده‌وترێت كه‌مئه‌زم����ون) بهوهی توانای ئهوهی����ان نیی����ه موماره‌س����هی ت����ه‌واوی په‌یامه‌كه‌ی خۆی����ان بكه‌ن‌و زۆرجار ئه‌مه‌ش ده‌به‌س����ترێت به‌وه‌وه ك����ه هۆكه‌ی ئه‌وه‌یه ئه‌زمونیان نییه! له‌ڕاس����تیدا ئێمه پێمان وانییه هۆكاره راس����ته‌قینه‌كه ئه‌وه‌بێت‌و وای بۆ ده‌چین گرفته‌كه له‌شوێنێكیتره یان دروستر نامانه‌وێت گرفته‌ك����ه ببینین‌و یانی����ش نه‌خێر له‌بنه‌م����ادا توانای بینین‌و وردبونه‌وه‌مان الوازه! ئهوهی س����ه‌رنج ده‌درێت ئهو مامۆس����تایانه‌ی له‌ڕوی ژماره‌ی ساڵه‌وه خزمه‌تیان زۆره وه‌ك����و گرنگ����یو ئیمتیازێ����ك لێیده‌ڕوانن بهوهی له‌گه‌نج‌و تازه‌دامه‌زراوه‌كان باشترن ،چونكه ئه‌زمونیان هه‌یه! سه‌رنجی ئێمه له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌نییه به‌ئه‌زمونه‌كان له‌تازه دامه‌زراوه‌كان(كه‌مئه‌زمونه‌كان!) باش����ترن یان نه‌خێر ،به‌پێچه‌وانه‌وه تازه‌دامه‌زراوه‌كان باشترن له‌وان، به‌ڵكو قسه‌ی ئێمه له‌سه‌ر چه‌مكی ئه‌زمونه له‌تێڕوانینی ئ����هو مامۆس����تایانه‌وه‌و به‌س����تنه‌وه‌ی ژماره‌ی س����اڵ به‌باش����یو خراپی مامۆستاوه! گه‌ر ئه‌م بۆچونه‌ی ئێمه له‌هه‌رش����وێنێك یه‌ك دو مامۆستا نه‌گرێته‌وه ئاساییه، ئێمه زیاتر مه‌به‌ستمان رێژه زۆره‌كه‌و قسه له‌سه‌ر رێسا گشتییه‌كه‌یه. بهداخهوه وازنه‌هێنانی به‌ڕێوه‌به‌رو سه‌رپه‌رش����تیارو به‌ڕێوه‌به‌ری په‌روه‌رده‌كانیش به‌هۆی بونی(ئه‌زمون)هوه یه‌كێكه له‌وكێش����انه‌ی كه كایه‌ی په‌روه‌رده‌و فێركردن پێ����وه‌ی ده‌ناڵێنێت‌و رێگه به‌فیك����رو دونیایبینی نوێ نادرێت به‌ناوی كه‌مئه‌زمونی‌و نه‌بونی ئه‌زمونه‌وه! ره‌وایه بپرس����ین چه‌ند سه‌رپه‌رش����تیار یان چه‌ند به‌ڕێوه‌به‌رو مامۆستا به‌ناوی زۆری ژماره‌ی ساڵی خزمه‌ت‌و ئه‌زمونه‌وه كاریگه‌رییان له‌سه‌ر چ فێرخوازو چ مامۆستایانی گه‌نج داناوه؟ ئێمه پێمانوایه ئه‌وه‌نده كه‌مه له‌ئاستی نه‌بوندایه! هه‌ندێكجار مامۆستایانی(به‌ئه‌زمون) كه‌موكورتییه‌كانی خۆیان له‌ژێر ناوی ئه‌زمونه‌وه ده‌شارنه‌وه‌و موماره‌سه‌ی په‌یامی مامۆستایه‌تی خۆیان ناكه‌ن ،هه‌روه‌ها له‌الیه‌ن به‌رپرسانی په‌روه‌رده‌ییشه‌وه چاودێری ناكرێن! ده‌بێت ئهوه بزانین نابێت هه‌مو ئه‌زمونێك به‌ڕاست‌و دروست بزانین ،یان مامۆستای به‌ژماره‌ی ساڵ خزمه‌ت‌و ئ����هوهی پێیده‌وترێت مامۆس����تای به‌ئه‌زمون به‌درێژایی س����ااڵنی وانه‌وتنه‌وه‌ی ی����ه‌ك ش����ێوازی له‌وانه‌وتنه‌وه به‌كارهێناوه‌و مامۆس����تایی وه‌ك كاری دوه‌می س����ه‌یر ك����ردوهو هیچ كاتێك خۆی نوێ نه‌كردۆته‌وه‌و س����ودی له‌هه‌ڵه‌كانی س����ااڵنی خزمه‌تی وه‌رنه‌گرتوه‌و راس����ت‌و ناڕاس����تی بۆ رون نه‌بۆته‌وه‌و پ����ه‌ره‌ی به‌خۆی نه‌داوه‌و خۆی به‌هێز نهكردوه لهماوهی س����ااڵنی خزمه‌تی ،ئایا ره‌وایه‌و ده‌گونجێت له‌ڕوی په‌روه‌رده‌ییه‌وه به‌مه بوترێت مامۆس����تای به‌ئه‌زمون‌و وه‌كو مامۆستایه‌كی سه‌ركه‌وتو باش س����ه‌یربكرێت؟ بیگومان وه‌اڵمه‌كه‌ی الی هه‌موان رون����هو نه‌خێ����ره ،مامۆس����تای به‌ئه‌زم����ون ئه‌وه‌نده‌ی په‌یوه‌ندی به‌تێگه‌یش����تنه‌وه هه‌یه هیچكات په‌یوه‌ندی به‌گه‌وره‌بونه‌وه نییه ،مه‌به‌س����تمان ئه‌وه‌یه مامۆستای به‌ئه‌زم����ون ئه‌وه‌یه تێده‌گات‌و س����اڵ به‌س����اڵ له‌بواری مامۆس����تایی باش����تر ده‌بێت‌و خۆی ن����وێ دهكاتهوهو پ����ه‌ره به‌خۆی ده‌دات‌و كاریگه‌ری به‌س����ه‌ر ئه‌وانیتره‌وه جێده‌هێڵێ����ت ،ن����ه‌ك وه‌ك الی ئێم����ه ب����اوه بۆ هه‌مو كه‌سێك كه سااڵنی خزمه‌تی زۆربێت‌و ته‌نانه‌ت ئه‌وهه‌مو س����اڵه‌ی وه‌ك یه‌كه‌م رۆژی دامه‌زراندنی بێت پێیده‌ڵێن مامۆس����تای به‌ئه‌زمون‌و وه‌كو مامۆستایه‌كی پۆزه‌تیڤ لێیده‌ڕوانرێت! "عه‌بدولڕه‌حم����ان ئه‌حم����ه‌د وه‌هاب" ك����ه دكتۆرای له‌كۆمه‌ڵناس����یو سیاس����ه‌تی په‌روه‌رده‌یی����دا هه‌ی����هو له‌كتێبی"مه‌ل����هی دژه‌ڕه‌وت ،پ����ه‌روه‌رده له‌ڕوانگه‌یه‌كی ره‌خنه‌گرانه‌وه" ده‌رباره‌ی گرفتی مامۆستای به‌ئه‌زمون ده‌ڵێت":سیاسه‌تی په‌روه‌رده‌یی له‌هه‌رێمی كوردستاندا له‌س����ه‌ر كۆپیكردن‌و دوباره‌كردنه‌وه‌ی ئه‌زمونی پێشتر دام����ه‌زراوه‌و ،هه‌ر هه‌وڵێك����ی بۆ زیاتر چه‌س����پاندنی ئه‌وبڕی����ارو رێكارانه‌ن ك����ه پێش����تر گیراونه‌ته‌به‌ر .بۆ نمون����ه ،له‌په‌روه‌رده‌كردن‌و پێگه‌یاندنی مامۆس����تایاندا هێن����ده له‌س����ه‌روه‌رگرتنی ئه‌زمون����ی مامۆس����تایانی پێش����ترو له‌س����ه‌ركاركردن له‌ناوه‌نده‌كان����ی خوێندندا ب����ۆ وه‌رگرتن����ی ئ����هو ئه‌زمونان����هی له‌هه‌رناوه‌ندێكدا باون جه‌خ����ت دهكرێتهوه ،هێنده له‌س����ه‌ر پێكهێنانی كه‌شوهه‌وایه‌كی فه‌لس����ه‌فی‌و مه‌عریفیی پرۆفیشناڵ بۆ مامۆس����تایان جه‌خت ناكرێته‌وه تاڕێی����ان له‌ئه‌زمون‌و شێوازی دیكه‌ی خۆناس����ین‌و ماناكانی بون به‌مامۆستا بكه‌وێت .بۆیه ده‌بینین هه‌میش����ه كار له‌سه‌ر راهێنانی مامۆس����تا له‌خ����ول‌و وۆركش����ۆپه كورتخایه‌نه‌كان����دا له‌الی����هن مامۆس����تاو سه‌رپه‌رش����تیاری(به‌ئه‌زمون!) هوه ده‌كرێ����ت ن����ه‌ك په‌روه‌رده‌كردن����ی مامۆس����تایان وه‌ك كه‌س����انی پرۆفیش����ناڵی س����ه‌ربه‌خۆو ئ����ازادو په‌یوه‌س����ت به‌بیركردنه‌وه‌ی ره‌خنه‌گرانه‌و په‌یوه‌ندیدارو ئه‌زمون����ه ئ����اكاری‌و رۆحیه‌كان����هوه .له‌كوردس����تاندا به‌شێوه‌یه‌كی ئاس����ایی ئه‌گه‌ر مامۆستایه‌ك ته‌مه‌نێكی زیات����ری له‌وانه‌وتن����ه‌وه‌دا به‌كاربردبێ����ت له‌س����ه‌روی مامۆس����تایه‌كه‌وه‌یه كه تازه ده‌س����تی به‌مامۆستایه‌تی كردوهو ،مامۆس����تای(كه‌مئه‌زمون!) ده‌بێت هه‌میش����ه رێچكه‌ی مامۆس����تای(پڕئه‌زمون) بگرێت .لێره‌دا گشت جه‌ختكردنه‌وه‌كه له‌س����ه‌ر بڕی ئه‌زمونه ،نه‌ك له‌س����ه‌ر چییه‌ت����یو چۆنییه‌ت����ی ئه‌زم����ون ".هه‌روه‌ها نوس����ه‌ر ده‌رباره‌ی مه‌ترسی ئه‌زمون‌و ئه‌زمونی هه‌ڵه به‌تایبه‌تی كه له‌دونیای كوردیدا وه‌كو راس����تی مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌كرێت ،ده‌نوسێت":فه‌یله‌س����وفی په‌روه‌رده‌یی (جۆن دوی) پێ����ی وای����ه ،گه‌ر كارو چاالكی له‌س����ه‌ر بنه‌مای هۆشیارو عاقاڵنه ،له‌سه‌ر قوڵبونه‌وه به‌نێو راستییه‌كان‌و ماناكانیاندا دانه‌مه‌زرابێت ،ئه‌وا ئه‌زمون زۆر به‌ساده‌یی كاروكرده‌وه‌ی نادروست ده‌گۆڕێت بۆ نه‌ریتی هه‌ڵه".
تایبه‌ت
) )587سێشه‌ممه 2017/8/1
مێردمنداڵێکی کورد بێسەروشوێن دەبێت
19 ریکالم
ئا :ئازاد بایز کۆڤین مەعروف کەریمی تەمەن ١٦س������اڵ کە خەڵکی شارۆچکەی دوکانە لەبەرواری ٢٠١٧/٥/٥بەمەبەستی سەفەرکردنی بۆ واڵتی بەریتانیا بەڕێگای قاچاخ لەماڵ هاتۆتە دەر لەو بەروارەوە ئەم گەنجە هیچ سۆراخ‌و هەواڵێکی نیە ،شایەنی باسە کۆڤینی تەمەن ١٦س������اڵ لەباری خێزانییەوە خاوەنی تەنها دایکێکی بەتەمەنەو تاقانەی ماڵە ،هەروەها بەچەند رۆژێک دوای س������ەفەری کۆڤینی تاقانە دایکیشی سەری خۆی هەڵدەگرێت‌و تائێستاش کوڕو دایک بێسەروشوێنن ،لەالیەکی تریشەوە یەکێک لەهاوڕێ نزیکەکان������ی کۆڤین بەئاوێنەی راگەیاند س������ەرباری دژواری باری خێزانی ئەم کوڕو دایکە لەڕابردودا باوکی کۆڤین لەس������ەر کێشەی کۆمەاڵیەتی کوژراوەو هەر ئەمەش کاریگەری دروست کردوە لەسەر رۆیشتن‌و دیارنەمانی کۆڤین.
کۆڤین مەعروف کەریمی
ریکالم
وه‌زاره‌تی داد به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی تۆماركردنی خانووبهره تێبینه‌رایه‌تی تۆماركردنی خانووبهرهی شارباژێر لیژنه‌ی جێگیركردنی خاوه‌ندارێتیی شارباژێر
[داوای تۆماركردنی خانووبهره به نوێكراوه]
بانگه‌وازی
به‌پێی ئهو داوایه‌ی پێشكه‌ش������ی فه‌رمانگه‌كه‌مان كراوه له رێكه‌وتی (7/26 )2017/س������ه‌باره‌ت به تۆماركردنی ته‌واوی زنجیره‌ی ( 402گه‌ره‌كی /چوارتای كۆن) به ناوی به‌ڕێز (عبدالله محمد قادر) به رێوڕه‌س������می نوێكراوه به‌وپێیه‌ی له‌بن ده‌س������تیدابووه وه‌ك خاوه‌ندار لهماوهی یاساییدا ،بۆیه بانگه‌وازی داواكه‌ی ده‌كه‌ین به‌مه‌به‌ستی جێگیركردنی خاوه‌ندارێتیی به‌ڕێزیان وه‌ك پێشه‌كییه‌ك بۆ تۆماركردنی به‌پێی ئه‌حكامی یاس������ای تۆماركردنی خانووبهره ژماره ( 43ساڵی 1971هه‌مواركراو) ،بۆیه هه‌ركه‌سێك په‌یوه‌ندی یان مافێكی دیاریكراوی هه‌یه به‌م خانووبه‌ره‌وه با به‌ڵگه و دیكۆمێنته‌كانی پێشكه‌ش به‌م فه‌رمانگه‌یه بكات له ماوهی ( )30رۆژ له رۆژی دوای باڵوبوونه‌وه‌ی ئه‌م بانگه‌وازه‌وه ،هه‌روه‌ها ئاماده‌بێت له پێگه‌ی خانووبه‌ره‌كه‌دا له كاتژمێر ()10ی س������ه‌رله‌به‌یانی له رۆژی دوای ته‌واوبوونی ئه‌م بانگه‌وازه‌وه تاكو مافه‌كانی خۆی بس������ه‌لمێنێت له‌و نۆڕینه (كه‌ش������ف) پێگه‌یی هی له‌و رۆژه‌دا ئه‌نجام ده‌درێت بۆ ئه‌م مه‌به‌سته. هیـوا محـمـد جـالل تێبینه‌ری تۆماركردنی خانووبهرهی شارباژێر وه‌زاره‌تی داد به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی تۆماركردنی خانووبهره تێبینه‌رایه‌تی تۆماركردنی خانووبهرهی شارباژێر لیژنه‌ی جێگیركردنی خاوه‌ندارێتیی شارباژێر بانگه‌وازی [بڕیاری جێگیركردنی خاوه‌ندارێتی خانووبهره به نوێكراوه] پاڵپشت به س������ه‌لماندنی خاوه‌ندارێتی ته‌واوی زنجیره‌كانی ( 256 ،254 ،253گه‌ڕه‌كی/چوارتای كۆن) بۆ داواكارانی تۆماركردن به‌رێزان (میراتگرانی /محمد مام رش������ید مصطف������ی) به‌پێی بڕیاری جێگیركردنی خاوه‌ندارێتی ب������ه‌رواری ( )2017/5/7كه له‌م لیژنه‌یه‌وه ده‌رچووه ،بۆیه بانگه‌وازی ئه‌م بریاره ده‌كه‌ین و هه‌ركه‌س������ێكیش په‌ڵپی هه‌یه با س������كااڵی خۆی پێش������كه‌ش به دادگای تایبه‌تمه‌ن������د بكات له‌م������اوه‌ی ( )30رۆژدا له رۆژی دوای باڵوبونه‌وه‌ی ئه‌م بانگه‌وازه‌وه ده‌س������تپێده‌كات ،چونكه پاش ته‌واوبوونی ئه‌م ماوه‌یه تێبینه‌رایه‌تی تۆماركردنی خانووبهرهی ش������ارباژێر زنجیره ناوبراوه‌كان تۆم������ارده‌كات به‌پێی بریاری ناوبراو ئه‌گه‌ر هیچ ئاگاداركردنه‌وه‌یه‌ك له‌دادگاوه نه‌بوو به پێشكه‌شكردنی سكااڵ. هیـوا محـمـد جـالل تێبینه‌ری تۆماركردنی خانووبهرهی شارباژێر عدد1476 : به‌روار2017/7/27 :
سه‌رۆكایه‌تی شاره‌وانی رزگاری كارگێری و خۆیه‌تی ئاگاداری
س������ه‌رۆكایه‌تی ش������اره‌وانی رزگاری ئاگاداری هه‌موو ئهو هاواڵتیانه دهكاتهوه كه س������ااڵنی ( )1989 -1987زه‌ویان له‌ناحییه‌ی رزگاری (صمود) وه‌رگرتوه كه هاواڵتی (حه‌مه‌س������اڵح محمود ساڵح) خاوه‌ن زه‌وی ژماره هه‌وائی ( )11517داوای ڕێگا پێدان ی كردوه به مه‌به‌س������تی دروس������تكردنی خانوو هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ی له‌س������ه‌ر ئهو پارچه زه‌وییه هه‌یه لهماوهی ( )30ڕۆژدا له دوای باڵوكردنه‌وه‌ی ئه‌م ئاگادارییه،ئاگاداری س������ه‌رۆكایه‌تی ش������اره‌وانیمان بكاته‌وه به پێچه‌وانه‌وه ش������اره‌وانیمان كاری یاسایی بۆ ناوبراو ده‌كات. اراز محمد محمود سه‌رۆكی شاره‌وانی رزگاری
18
تایبه‌ت
) )587سێشه‌ممه 2017/8/1
كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان بۆچی؟
ئەنوەر حسێن (بازگر)
پەرلەم���ان ،گەر لەژێر مەترس���یو هەڕەشەش���دا بێت ،دەبێت سود لەم بارودۆخ���ە وەربگرێت‌و رێگا نەدرێت بەیەكجاری لەبار بچێت. س���یانزەیەم :تێڕوانینی ئەوروپاو ئەمەری���كا دژی خەبات���ی چەكداری پەكەكەی���ە ،ب���ەاڵم پش���تیوانییە لەخەباتی مەدەنی كوردەكان ،دەبێ سود لەم الیەنە وەربگرێت. چواردەی���ەم :پەكەكەو الیەنەكانی ت���ری پارچەكان���ی تری���ش ،ناب���ێ پەیوەندیی���ان لەگ���ەڵ واڵتان���ی داگی���ركاری كوردس���تان لەس���ەر حسابی پارچەكانی تری كوردستان ببێت‌و هەمو رەوایەتییەك بدەن بەو پەیوەندییان���ە ،واتا نابێ پەیوەندی پەكەكە لەگەڵ ئێران لەسەر حسابی كوردەكانی ئێران بێت‌و پارتی لەگەڵ توركیا لەس���ەر حس���ابی پەكەكەو باكور بێت. پانزەی���ەم :بون���ی میدیایەك���ی زەبەالح���ی پەكەكە ،ك���ە نزیكەی 10كەناڵ���ی س���ەتەالیتی هەی���ە، یارمەتیدەری باش���ە بۆ پش���تیوانی لەگوت���اری یەكگرت���وی ك���وردی‌و كارەكانی كۆنگرەی نەتەوەیی. شانزەیەم :دبلۆماسیەتی بەرباڵوی پەكەك���ە ،فاكتەرێك���ی باش���ە بۆ یارمەتیدانی كۆنگرەی نەتەوەیی. حەڤدەی���ەم :پەكەك���ە هێزێك���ی چەكداری راهێنراوی هەیە (هێزەكانی پاراس���تنی گەل ،)HPG -دەكرێت س���ود لەتوانای ئینس���ان‌و خەباتی گەریالی ئەو وەربگرێت بۆ پشتیوانی پارچەكان���ی ت���ری كوردس���تان‌و جێبەجێكردن���ی (س���وپای رزگاری گەلی كوردستان). هەژدەی���ەم :پەكەكە دەبێت دوای س���ەركەوتن‌و بەس���تنی كۆنگ���رەی نەتەوەیی كوردس���تان ،بەڕەس���می كۆنگرەی نەتەوەیی كورد ()KNK لەبرۆكسل هەڵوەشێنێتەوە.
باكور وەكو یەكەم پارچەی گەورەی كوردستان رۆڵی گەورە لەسیاسەتی كوردس���تان‌و لەكۆنگرەی نەتەوەییدا گرنگە ،كە زۆرتر لەپارتی كرێكارانی كوردس���تان PKKخۆی بەرجەستە دەكات ،ب���ەاڵم هێ���زی تریش هەن دەكرێ���ت بەش���داربن لەكۆنگ���رەی نەتەوەیی. باك���ور لەئێس���تادا بەقۆناغێك���ی س���ەخت‌و دژواردا تێپەڕ دەبێت ،كە پێویس���تی بەلەسەر وەستانی زۆرتر هەیە. یەك���ەم :پرۆس���ەی ئاش���تی پاشەكش���ەی ك���ردوە ،جەن���گ‌و شەڕێكی س���ەخت لەنێوان ئەنكەرەو قەندیل بەڕێوەدەچێت ،كە مەترسی گەورەبونی لێدەكرێت ،بۆیە كۆنگرەی نەتەوەی���یو یەكێ���ك لەكارەكان���ی دۆزینەوەی چارەسەر یان پشتگیری خەباتی رەوای باكورە. دوه���ەم :ش���ەڕی باك���ور بیانوی داوەت���ە ئەنكەرە ب���ۆ قەتڵ‌و عامی باكورو رەش���بگیری هاوس���ەرۆكان‌و س���ەركردەكانی HDPو زیندان���ی كردنی���ان ،ئەم���ەش خەباتی باكور قورس���ترو پ���ڕ قەیران‌و كێش���ەتر دەكات. س���ێیەم)PKK( :ش پێویس���تە واز لەو بۆچون���ە بهێنێت ،كە دەبێ هەژمونی تەواوی بەس���ەر كۆنگرەی نەتەوەییدا هەبێت ،بەڵكو دەبێت بۆ سەرخستنی كارەكانی كۆنگرە نەرم‌و نیانی زۆرتر بنوێنێت. چ���وارەمPKK:ش دەبێت ،پێش بەس���تنی كۆنگ���رەی نەتەوەی���ی، كێش���ەكانی خ���ۆی لەگ���ەڵ پارتی بەئاشتی چارەسەر بكات‌و دەستبدەنە دیال���ۆگ ،ئەگەرنا كاریگەری خراپی بەس���ەر كۆنگ���رەی نەتەوەیی���ەوە دەبێ���ت‌و دەبێت���ە گواس���تنەوەی كێش���ەكانی( PKKو پارتی) ،یان باكورو باشور بۆ ناو كۆنگرە. پێنج���ەم PKK :دەبێ���ت واز لەسیاسەتی هەمو شت بۆ من ،هەمو ش���ت PKKیە بهێنێت ،چ لەس���ەر ئاس���تی باكورو رۆژئاواو رۆژهەاڵت، چونكە وتاردان���ی ئایدۆلۆژی مجرد، سەركەوتو نابێت. شەش���ەم :باكور الیەن���ی بەهێزی كوردس���تانی كۆنگرەی نەتەوەییە، ب���ەاڵم توركی���ا دوژمن���ی پلەیەكی كوردس���تان‌و هێ���زەكان‌و كۆنگرەی هێزەكانی باكوری كوردستان: نەتەوەییە ،دەبێ هێزەكان‌و بەتایبەت -1هەڵۆكانی ئازادی كوردس���تان Teyrênbazê (Azadiya پارتی ئەمە بزانێت. حەوتەمPKK :و هێزەكانی تریش ، )Kurdistanپارتێكی یاس���اغ‌و دەبێ���ت بۆ مەس���ەلەی بەرژەوەندی چەك���دارو چاالك���ە لەكوردس���تانی نەتەوەیی ،حساب لەگەورەو بچوكی توركیاو بنكەی سەرەكی لەقەندیلدایە هێزەكان نەكەن ،بەڵكو بەرژەوەندییە لە 29ی ئەیلول���ی 2004دامەزراوە، نیش���تمانییەكان ،ك���ە كۆنگ���رەی باهۆز ئەردال رێب���ەری پارتەكەیەو ل���ەڕوی ئایدیۆلۆژیی���ەوە پارتێكی نەتەوەییە بڕیاری لێدەدات. هەشتەم :غیابی عەبدوڵاڵ ئۆجەالن ،نەتەوەی���ی كوردیی���ەو چەندی���ن كاریگەری نێگەتیڤی دەبێت لەس���ەر چاالكی لەتوركیا ئەنجامداوە لەوانە كۆنگ���رەی نەتەوەیی ،هاوش���ێوەی تەقینەوەك���ەی مانگ���ی دوی2016 ئەنكەرە .ئەم پارتە خۆی بەپارتێكی غیابی مام جەالل. نۆیەم :پەكەكە ،راستە نوێنەرایەتی جودا لەپەكەكە دەناسێنێت‌و ئامانجی زۆرین���ەی گەلی باكور دەكات ،بەاڵم دەوڵەت���ی نەتەوەی���ی كوردیی���ەو دەبێت ئازادی زۆرتر بدات بەهێزەكانی بەدەیان هەڵس���وڕاوو چاالكی هەیەو توركی���ا وەك پارتێكی تێرۆریس���ت ناو توركیا بەتایبەت هەدەپە. دەی���ەم :گواس���تنەوەی خەباتی بەفەرمی ناس���اندویەتی .لۆگۆكەی چەكداری بۆ ناو شارەكان ،لەساڵی نەخشەیەكی كوردس���تانی گەورەیە 2016كارێكی هەڵەو سیاس���ەتێكی بەڕەنگی س���ورو وێنەی هەڵۆیەكی راست نەبو ،چونكە دەستی ئەنكەرەی فڕی���و لەنێویدایە .كورتكراوەی ناوی ئاوەاڵكرد بۆ تێكەاڵوكردنی خەباتی حزبەكەیش بە(تاك) ناسراوە. -2حیزبوڵاڵی توركی رێكخراوێكی چەكداری‌‌و خەباتی خەڵكی س���ڤیل بەناوی تی���رۆر ،كە نابێ���ت دوبارە كوردی س���وننی چەكدارە لەتوركیاو لەس���ەر بنەمای نەیارێتی‌و دژایەتی بكرێتەوە. یانزەیەم :پشتیوانی باكور بكرێت پەكەكە لەساڵی 1979لەشاری باتمان ب���ۆ دەرهێنانی پەكەكە لەلیس���تی لەالیەن حسێن وەلی ئۆغلۆ دامەزرا. تیرۆری نێودەوڵەت���یو ئازادكردنی زیات���ر چاالكییەكانیان لەباش���وری رۆژهەاڵت���ی توركیادای���ەو مژوڵ���ی ئۆجەالن لەزیندان. دوانزەی���ەم :هەلومەرجێ���ك هەیە وانەوتنەوەی ئاین���یو خوێندنەوەی لەباك���ور ب���ۆ خەبات���ی مەدەن���یو قورئانن بەزاڕۆیانی ئاوایی نشینەكانی
پەكەكە ،راستە نوێنەرایەتی زۆرینەی گەلی باكور دەكات بەاڵم دەبێت ئازادی زۆرتر بدات بەهێزەكانی ناو توركیا بەتایبەت هەدەپە
كوردستان .لەس���اڵی 1981تاوەكو 1990بەناوی بزوتنەوەی یەكبونەوە كاری ك���ردو زیاتر قورس���ایی خۆی لەدیاربەك���ردا دەبینییەوە .دیارترین پارتێكی ك���وردی كە رژێمی توركیا دژ بەبزوتن���ەوەی نەتەوەی���ی كورد بەتایبەتی پەكەكە بەكاریهێنا بریتی ب���و لە(حزب الل���ه) .توركیا بەپێی نەخشە نهێنییەكانی ساڵی()1983 ز لەالیەن (حس���ێن وەل���ی ئۆغلو)و راستەوخۆ لەالیەن ئەفسەری ئاسایشی توركی���ی (قورق���وت ئەیكی���ن)ەوە سەرپەرش���تی دەكرا .ئەمانە گروپی چەكدارییان لەش���ارە كوردییەكاندا دروس���تكردو بەئاش���كرا مەشقیان دەكردو ئەدەبیاتی ئیسالمی‌و سیمای ئیس�ل�امی ژنانیان بوبوە دیاردەیەك لەن���او ناوچ���ە كوردییەكان���دا .ئەم پارتە بۆ روبەڕوبونەوەی بزوتنەوەی نەتەوەیی كوردو روناكبیرو نوسەرو خوێنەوارەكانی كورد دروس���تكرابو، ب���ۆ نمونە لەس���ێپتەمبەری()1992 نوس���ەری گەورەی كورد (موس���ا عەنتەر)یان تی���رۆر كرد .لە()1991 ت���ا()1995ز زیاتر لە( )500ئەندام‌و الیەنگری پەكەكەیان تیرۆر كرد. بەگوێ���رەی راپۆرت���ەكان ()17 هەزار هاواڵتی كورد بەدەس���تی ئەم رێكخ���راوە تی���رۆر ك���راون .لەپاش كوژرانی ئۆغلۆ( ،عیس���ا ئاڵتسۆی) ك���ە كوردێكی باكورە ب���وە رێبەری پارتەك���ە .دەوڵ���ەت هەرهێند كاری بەم رێكخراوە بو تا بوە مەترسی بۆ خودی دەوڵەتیش ،ئیدی لە()2000 ب���ەدواوە كەوت���ە بچوككردن���ەوەی پارتەك���ەو لەناوبردن���ی ،ب���ەاڵم لە()2011ز بەدواوە حكومەتی (دادو گەش���ەپێدان) زۆربەیانی ئازادكرد. حزب الله س���اڵی 2000سەرۆكەكەی كە حس���ێن ئۆغلو بو ك���وژرا ،دواتر بڕیاریان���دا پارتی بانگ���ەوازی ئازاد دابمەزرێن���ن ك���ە باڵ���ی مەنزل���ی حزبەكە دایمەزراند لەساڵی 2013دا كورتكراوەی ئەم ناوە دەبێت بەهودا ب���اری توركی .ئەم پارت���ە لەدواین هەڵبژاردنی توركیادا بەشداری كردو دەنگی پێویستی نەهێنا. -3پارت���ی گەالن���ی دیموك���رات (هەدەپە) لە15ی ئۆكتۆبەری 2012 دامەزراوە ،حزبێكی چەپی سیاس���ی مۆڵەتێدراوی توركیایەو پێی وایە بۆ هەمو پێكهاتەكان���ی توركیا خەبات دەكاو رێبەرو الیەنگرانی كوردن. رێب���ەری پارتەك���ە س���ەركردەی الو س���ەالحەدین دەمیرتاش���ە ك���ە هاوس���ەرۆكەو ئێس���تا لەزینداندایە، چونك���ە پارت���ی دیموكراتی گەالن (هەدەپە) توانی بەربەس���تی %10ی هەڵبژاردن���ەكان تێكبش���كێنێت‌و بەپش���تییوانی ه���ەردو هەوادارانی كوردو چەپگەراكان توانی %13.1ی كۆی دەنگەكانی توركیا پێكبهێنێت. لەبەرئەوە بردنەوە مێژوییەكەی كورد، بوە مایەی دەهری بونی ئەردۆگان. چونكە پارت���ی دادو گەش���ەپێدان (ئەكەپە) یان دەب���و لەتەك پارتی گەلی كۆم���اری (جەهەپ���ە) یاخۆ دەبو لەت���ەك هەدەپەو پارتی كاری ناسیۆنالیس���تیی توركیا مەهەپە دا هاوپەیمان���ی بكات ب���ۆ پێكەوەنانی كابینەی حكومەت یان دەبو داوا بكات هەڵبژاردنی پێشوەخت رابگەیەننەوە، ئەوەبو هیچ هاوپەیمانییەك چێ نەبو، ناچار بڕی���اردرا لەیەكی نۆڤەمبەری هەمان ساڵدا سەرلەنوێ هەڵبژاردن بكرێتەوە . -4پارتی سۆسیالیستی كوردستانی توركی���ا (پ.س.ك) ،لەكۆتای���ی ساڵی 1974دا ،وەك یەكەم پارتی س���ەربەخۆی كوردیی بەشێوەیەكی نهێنی لەئەنكەرە دامەزرا . یەك���ەم گردبونەوەی���ان لەماڵی (زیائاكار) بو ،دامەزرێنەران بریتی بون لە :ئیحس���ان ئاكسۆی ،فارۆق ئ���اراس ،یەڵماز ش���امیلبل ،نەزیفی خەلیل���ی ،مەهدی زان���ا ،زیا ئاكار، كەمال بۆرقای .لەیەكەم دانیش���تندا كەمال بۆرقای بەس���كرتێری گشتی دیاریكرا. پ.س.ك پارتێكی ش���لڕەوی دور لەتوندوتی���ژی ب���و ،لەتێكۆش���انی دێموكراس���یدا ناس���نامەی رامیاریی خۆی شانبەش���انی چەپ���ی توركیی لەتوركی���ا دەبینی���ەوە ،لەمێ���ژوی توركی���ا دا یەكەم پارت���ی كورد بو كە بەشێوەیەكی ئاشكرا خۆی وەك پارتێك���ی كۆمۆنیس���ت رادەگەیاندو تێ���زی داگیركردن���ی كوردس���تانی
پەكەكە هێزێكی چەكداری راهێنراوی هەیە (هێزەكانی پاراستنی گەل ـ )HPGدەكرێت سود لەتوانای ئینسان‌و خەباتی گەریالی ئەو وەربگرێت بۆ پشتیوانی پارچەكانی تری كوردستان‌و جێبەجێكردنی سوپای رزگاری گەلی كوردستان خستبوە كارنامەی گروپە سیاسییە چەپڕەوەكان���ی ك���وردو توركەوە. لەتێكۆش���اندا بەهیچ جۆرێك بڕوای بەخەباتی چەكداری نەبو .پ.س.ك لەكۆدەت���ای 1980دا ت���ەواوی رێكخستنەكانی لەباكوری كوردستان راگیران‌و س���ەركردایەتی سیاس���یی پارتەكەی���ش بڕیاریان���دا روبكەن���ە رۆژهەالتی كوردس���تان .ئێستەیش لەئەوروپاو باش���وری كوردس���تانن‌و مەسعود تەك سكرتێریانەو لەساڵی ( )2016كەم���ال ب���ۆركای رێبەری پێشویان گەڕایەوە توركیا. ( -5كەنەكە – – KNKكۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان) ،كە بارەگای سەرەكی لەبرۆكسلەو وەكو پەرلەمانی كوردس���تان وایە لەمەنف���او كوردی هەرچوار پارچەكانی كوردستان تێیدا ئەندامن‌و دو هاوسەرۆكی هەیە ،رێبوار رەشیدو نیولەفەر كۆچ‌و كۆنسەیەكی بەڕێوەبەرایەتیشی هەیە. -6پارت���ی رزگاری كوردس���تان لەس���اڵی 1976لەالی���ەن (مومتاز كوتای‌‌و مەمەند ئۆزۆن) دامەزراوە. -7ئااڵی رزگاری لەس���اڵی 1976 لەالیەن (خەدیجە یەش���ار ،ئیكرام دەلەم) دامەزرا. -8رێكخراوی كاوە لەساڵی 1976 لەالی���ەن مەحم���ود ف���ورات ،داود حەسەن كرۆن دامەزراوە. -9رێكخراوی دەنگی كاوە لەساڵی 1976لەالیەن مس���تەفا ڤاكسەكال‌و فەرید ئۆزۆن دامەزراوە. -10پارتی كرێكارانی كوردس���تان لە 27تشرینی دوەمی 1978لەالیەن ئۆجەالنەوە عەبدوڵاڵ دام���ەزراوەو ئێس���تا جەمیل بایك‌و بەسێ هۆزات هاوسەرۆكن. -11پارتی ئیس�ل�امی كوردستان (پ���اك) لەس���اڵی 1980لەالی���ەن محەمەد سەباح گابۆری دامەزراوە. -12تەڤگ���ەری سۆسیالیس���تی كوردستان لەس���اڵی 1980لەالیەن زەكی ئادسز دامەزراوە. -13ب���ەرەی تەڤگ���ەرا رزگاری���ا كوردس���تان لە 22حوزەیرانی 1988 دام���ەزراوە ،پێكهات���وە ل���ەم هێزو الیەنە سیاسیانە: پارت���ی پێش���ەنگی كارگ���ەریكوردستان. پارتی سۆسیالیستی كوردستان. ئااڵی رزگاری. پارتی دیموكراتی كوردس���تان -رێكخستنی نەتەوەیی. پارتیا هێزێن كوردستان. پارتیا شۆڕشگێڕێن كوردستان كوكس���ا -باڵی سۆسیالیس���ت(لەكۆك). یەكێتی سۆسیالیستی كوردستان. -14پارتی كرێكارانی كوردس���تان (ڤەزین) ،لەس���اڵی 1991دامەزراوە لەپارت���ی كرێكاران���ی كوردس���تان
جیابونەتەوە لەدوای كۆنگرەی ()4 لەالی���ەن محەمەد ش���ەنەر ،بۆتان، ئەبوبەك���ر ،ش���ەمدین دام���ەزراوەو بەرپرسی یەكەم دكتۆر باران بوە. -15پارت���ی كاری گەل ()HEP لەحوزەیرانی 1990دامەزراوە لەالیەن فەهم���ی ئیش���یكالر ،س���اڵی1993 لەالیەن توركیاوە داخرا. -16پارتی دیموك���رات ()DEP ل���ە 27حوزەیرانی 1993دامەزراوە، سكرتێری پارتەكەش یەشار قایا بو لەساڵی 1994توركیا دایخست. -17پارت���ی گەل���ی دیموك���رات ( )HADEPلەس���اڵی 1994 دام���ەزراوە لەالیەن م���وراد بوزالك‌و ساڵی 2003داخرا. -18پارت���ی دیموكراس���ی گ���ەل ( )DEHEPلەساڵی 2003دامەزراو ئێس���تا س���ەالح دەمیرتاش‌و یۆگەن یوگسەداخ هاوسەرۆكن. ( -19كەجەكە – – KCKكۆما جڤاكێ���ن كوردس���تان) ،بااڵتری���ن‌و بەهێزتری���ن بەش���ی پەكەكەی���ە، دوای عەبدوڵ�ڵ�ا ئۆج���ەالن ،كە دو هاوسەرۆكی هەیە بەناوەكانی جەمیل بایك (جومعە)و بەس���ێ هۆزات ،كە هاوكات هەردوكیان ئەندامی كۆنسەی سەرۆكایەتیشن ،هەردوكیان شیعەن‌و عەلەوین‌و س���ەبری ئ���وك ئەندامی كۆنسە جێگری هاوسەرۆكە. ( -20پەكەك���ە – – PKK پارت���ی كرێكاران���ی كوردس���تان)، یەكێكە لەپێكهاتەكانی (كەجەكە)، هەرچەندە واب���اوە كە پەكەكە هێزە گرنگ‌و یەكەمەكەیە ،بەاڵم لەڕاستیدا پەكەكە بەشێكە لەكەجەكە. ( -21هەپەگ���ە – – HPG هێزەكانی پاراستنی گەل) ،بەشێكن لەكەجەك���ەو لەپ���اڵ (یەپەگ���ە - )YPGو (هەرەك���ە )HRK -و (یەپەشە )YPSHA -و (یەپەژە )YPJو (یەژاستار )YJSTAR -كە هەمویان باڵی سەربازی كەجەكە پێكدەهێن���ن و ه���ەركام لەم هێزانە فەرمانداریەتی خۆی هەیە ،بەتایبەت لەیەكێك لەپارچەكانی كوردس���تان، بەاڵم فەرمانداری گش���تی هەمویان، م���وراد قەرەیاڵن���ە ،ك���ە ئەندامی كۆنسەی سەرۆكایەتی كەجەكەیە. ( -22یەپەگ���ە – – YPG یەكینەكان���ی پاراس���تنی گ���ەل) تایبەت���ە بەڕۆژئاوای كوردس���تان‌و باڵی چەك���داری پیاوانی پەیەدەیەو ئەندام���ی فەرمانداری گش���تی باڵی سەربازی كەجەكەیە. ( -23هەرەك���ە – – HRK هێزەكان���ی رۆژهەاڵتی كوردس���تان) باڵ���ی س���ەربازی پژاك‌و ك���ۆداری رۆژهەاڵت���ی كوردس���تانەو ئەندامی فەرمانداری گش���تی باڵی سەربازی كەجەكەیە. ( -24یەپ���ەژە – – YPJ یەكینەكانی پاراس���تنی ژنان) باڵی ژنانی چەكداری پەیەدەیە لەڕۆژئاواو ئەندام���ی فەرمانداری گش���تی باڵی سەربازی كەجەكەیە. ( -25یەژاس���تار – YJSTAR - یەكێت���ی ژنانی ئازادی – س���تار)، تایبەت���ە بەژنانی ن���او بزوتنەوەكەو ئەندام���ی فەرمانداری گش���تی باڵی سەربازی كەجەكەیە. ( -26پەیەدە – – PYDپارتی یەكێتی دیموكراتی) پارتێكی س���ەر بەپەكەكەیەو لەڕۆژئ���اوا دامەزراوە، س���اڵح موس���لیم‌و ئاس���یا عەبدوڵاڵ هاوسەرۆكین‌و هەرسێ كانتۆنەكانی رۆژئ���اوا (كۆبان���ێ ،عەفری���ن، جەزیرە) لەالی���ەن پەیەدەو ئەڤدەم بەڕێوەدەبرێت. ( -27كۆنگ���رەی گەل – )KGK كۆنگ���رەی حزبەكەی���ە ل���ە()301 ك���ەس پێكدێت ،دو س���اڵ جارێك ئەنجامدەدرێ���ت ،وات���ا پەرلەمانی حزبەو سەر بەكەجەكەیەو لەئێستادا دو هاوس���ەرۆكی هەی���ە( ،رەمزی كارتاڵ‌و هاجر زاگرۆس). ( -28ك���ۆدار – – KODAR كۆمەڵ���گای دیموكرات���یو ئ���ازادی رۆژهەاڵتی كوردستان) ،باڵی سیاسی كەجەكەیە لەڕۆژهەاڵتی كوردستان‌و دو هاوسەرۆكی هەیە (رێزان جاویدو زیالن تانیا) ،لەگەڵ ئەوەشدا لەالیەن دەس���تەیەكی بەڕێوەبەرایەتیی���ەوە بەڕێوەدەچێت. -29ئاپۆ(عەبدوڵ�ڵ�ا ئۆج���ەالن) دامەزرێن���ەرو رێب���ەری پەكەكەیەو لەس���اڵی 1999ـ���ەوە لەتوركی���ا زیندانییە.
( -30كۆنس���ەی س���ەرۆكایەتی كەجەكە -كۆنسە ،) -وەكو مەكتەبی سیاسی وایە ،دوای ئۆجەالن بااڵترین دەس���ەاڵتی حزبەكەیە ،ئەندامەكانی ئەمانەن( :جەمیل بایك «جومعە»، بەس���ێ ه���ۆزات ،م���وراد قەرەیاڵن (كەمال) ،مستەفا قەرەسو (حسێن عەل���ی) ،دوران كال���كان (عەباس) ت���ورك» ،عەل���ی حەی���دەر قەیتان (فواد) ،فاتمە ئادر ،بێرتان دەرسیم، سۆزدار ئاڤێستا ،دیار غەریب ،زوبێر ئایدار ،سەبری ئوك ،فاتیمە عادل). ( -31كۆمیتەی (مجلس) پەكەكە) دو ساڵ جارێك دەبەسترێت‌و ئامانجی دروس���تكردنی كادرو پ���ەروەردەو ئارتەش���ە ،رێكخس���تن‌و راگەیاندن‌و رێكخس���تنی گەل ،ب���واری فكری‌و نەزەریی ،ل���ە( )50ئەندام پێكدێت‌و ه���ەركام لەمان���ە بەرپرس���یارێتی كۆمیتەیەكی هەی���ە ،بەاڵم هەندێك لەوانە لەناو (توركیا ،ئێران ،باشور، سوریا)ن و ناوەكانیان ئاشكرا نییەو بەنهێنی كاردەكەن. ( -32یەبەش���ە – – YBSH یەكینەكانی بەرخۆدانی ش���ەنگال)، ب���ەدوای هاتنی داعش لەش���ەنگال دروس���تبو ،لەالی���ەن ئەنجومەنێكی یەزیدی بەڕێوەدەبرێت. ( -33رەژاك – – RJK رێكخستنی ژنانی ئازادی كوردستانی رۆژهەاڵت) ،س���ەر بەپارت���ی ژنانی ئازادی كوردس���تانی ئێران (پژاك) ـە. ( -34هەدەپە – – HDPپارتی دیموكراس���ی گەالن) ،كە لەتوركیا كاردەكات‌و ( )36ئەندام پەرلەمانی هەی���ە ،هاوس���ەرۆكی حزبەك���ەش پێكهاتوە لە(سەاڵحەدین دەمیرتاش‌و فیگەن یوكسەكداغ). ( -35كەج���ەدە – – KCD كۆنگ���رەی جڤاك���ی دیموكراتی���ك) دروس���تكراوی پەكەكەی���ە لەباكورو هاوسەرۆكەكانی پێكهاتون لە(سەلما ئیرم���اك‌و )....و چەن���د ئەن���دام پەرلەمانی لەناوخۆی توركیا هەیەو زۆر چاالكە. ( -36كانت���ۆن – ئی���دارەی ناوخۆیی رۆژئاوا) ،لەس���اڵی 2013 لەالیەن پەیەدە دروستكراون‌و لەسێ كانتۆن پێكهاتون (كۆبانێ ،عەفرین، جەزی���رە)و هەركام لەو كانتۆنانە دو هاوس���ەرۆكی هەیە ،ژنێك‌و پیاوێك، نەتەوەكان���ی ع���ەرەب‌و ئاش���وری‌و ئەرمەنی تێیدا بەشدارن. ( -37تەڤ���دا – – TVD تەڤگ���ەری كۆمەڵگ���ەی ئ���ازادی دیموكراتی ئێزیدی) ،حزبێكی نوێیە لەباش���وری كوردس���تان ،ب���ەدوای هاتنی داعش‌و ش���ەڕەكانی شەنگال لەالیەن پەكەك���ەوە بۆ ئێزیدییەكان دروس���تكراوەو س���ەرۆكی (تەڤدا) سەعید حەسەنە. ( -38تەڤگ���ەر – TVGK – تەڤگ���ەری ئ���ازادی كۆمەڵ���گای كوردس���تان) ،حزبێك���ی سیاس���ی باشوری كوردستانە پێشتر لەیەكێتی نەتەوەیی دیموكراتی كوردس���تانیو پارت���ی چارەس���ەری دیموكراس���ی كوردستان بوە ،دو هاوسەرۆكی هەیە (شیالن ش���اكرو محەمەد عەبدول) سەر بەپەكەكەیە. ( -39ئەنجومەنی گەلی رۆژئاوای كوردستان) لەڕۆژئاوا دوای رزگاربونی ش���ارەكان دامەزرا ،دیدی سیاس���ی پەیەدەو هاوسەرۆكەكانی پێكهاتون لە(سینەم محەمەد.).... ARGK ( -40ئەرگەک���ە– ئارتەشی رزگاری گەلی كوردستان) ل���ە 1986دامەزراوە ،لەس���ەرەتاوە تاس���اڵی1999لەكۆنگرەی پێنجەمی پەكەك���ە ،جەمیل بایك س���ەرۆكی ARGKب���و دوات���ر س���لێمان قائیدی(س���ەالل) كرایە لێپرسراوی ARGKو دوات���ر ئ���ەم ئارتەش���ە هەڵوەش���ایەوەو HPGش���وێنی گرتەوە. ( -41ئەرنەك���ە – ERNK – ب���ەرەی رزگاری نیش���تیمانی كوردستان) س���ێ كەس لێپرسراوی بون قەرەس���و ،فەیس���ەڵ ئاتەش، زوهاد دواتر ئەمیش هەڵوەش���ایەوە بوە كۆنگرەی گەل. تێبینی :ئەمە بەشێکە لەوتارێکی درێژ ،بۆ خوقێندنەوەی س���ەردانی ماڵپەری ئاوێنە بکە. www.awene.com
Awene
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی ،سەردەشت عوسمان ،سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاهیرو ویدات حسێن؟
سەردەمی گاڵتەجاڕی محه‌مه‌د نوری ئەو گەمە سیاسییە ناشرینەی حزبە كوردییەكان (بەتایبەت یەكێتی‌و پارتی) لەدوای راپەڕینەوە كردویانە ،شكاندنی بەهای ئەو وشەو چەمكانە بوە كە پەیوەستە بەباشكردنی ژیانی هاواڵتیانەوە ،هەمو كارەكانی ئەم دو حزبە نەهێشتنی رەونەق‌و مانای راستەقینەی ئەو دەستەواژانە بوە كە سیستەمێكی دیموكرات‌و دروستی لەسەر دادەمەزرێت (دیموكراسی ،ئازادی ،شەفافیەت ،دەنگدان ،نەهێشتنی گەندەڵی ،دەستاودەستكردنی دەسەاڵت) زۆر وشەو چەمكی تر كە ئەم دو حزبە ماناو ئامانجەكانیان شكاندن .با نمونە لەسەر چەمكی گەندەڵی‌و روبەڕوبونەوەی ئەم دیاردەیە بهێنینەوە .ئەم حزبانە كاتێك باس لەگەندەڵی دەكەن ،وەك ئەوەی كەسی گەندەڵكار مرۆڤە نامۆو نادیارەكان بن‌و لەدەرەوەی ئەم هەرێمە هاوردەكرابن ،لەكاتێكدا ئەوانەی نوقمی گەندەڵی بون ،ئەو بەرپرسانەن كە لەناو هەناوی ئەم دو حزبەوە هاتونەتە دەرێ‌و ئێستاش بەهۆی پێگەكانیانەوە لەپڕدا دەوڵەمەندبون ،هەمو شێوازێكی ناشەرعی‌و نایاسایشیان پەیڕەو كردوە لەبەدەستهێنانی سامانی گشتی‌و گۆڕینی بەسامانی تایبەت بۆ خۆیان ،ئەوانەی گەندەڵن ئەو بەرپرسانەن كە بەیاننامە دژی گەندەڵی دەنوسن .ئەو حزبانەشی بەكردەوە هاواڵتیانیان بێزارو برسی كرد ،بەقسە بەرگری لەقوتی هاواڵتیان دەكەن ،تەماشای ئەم كۆمیدیایە بكە لەم هەرێمەدا دەگوزەرێت. لەئێستاشدا ئەم دو حزبە یارییەكی تر لەگەڵ خەڵكدا دەكەن كە شێوەیەكە لەگاڵتەكردن. ئەم شانۆگەرییە نوێیە تەنها ئامانج لێی گاڵتەجاریی كردنە بەمیللەتێك ،یان ئەگەر تایبەتی بكەینەوە گاڵتەكردنە بەهەمو فەرمانبەران‌و موچەخۆران .دیمەنەكە بەمشێوەیە دەستپێدەكات :لەدوای هەمو كۆبونەوەیەكی سەركردایەتی‌ومەكتەبی سیاسی یەكێتی‌و پارتی كە تەواو دەبێت بەالغێك باڵودەكەنەوە ،تێیدا دەڵێن :هەوڵدەدەین گوزەرانی خەڵك باشبكرێت‌و كێشەی نیو موچەیی چارەسەربكرێت! ئەم دو حزبە لەخۆیان پرسیوە ئەرێ ئەم رستەیەیان بەڕاستە یان دەیانەوێت گاڵتەوگەپ لەگەڵ خەڵكدا بكەن؟ ئایا ئەم دو حزبە لەڕێی ئەم رستەیەوە دەیانەوێت خۆیان بەخەفەتباری ئەم دۆخە لەقەڵەم بدەن، یان رستەیەكە تەنها بۆ راكێشانی سۆزێكی گشتییە؟ باوەڕناكەم ئەندامان‌و الیەنگرانی خۆشیان باوەڕ بەم رستەیە بهێنن .لەكاتێكدا ئەوەی گوزەرانی خەڵكی خراپ كردوەو داهاتەكانی ئەم واڵتەیان بردوە ،ئەم دو حزبە بەڕێزەی كوردستانن .چۆن دەكرێت جەلالد بگری بۆ دواساتەكانی گیانلەدەستدانی قوربانی؟ یان چۆن دەبێت ئەوانەی دۆخەكەیان خراپكرد خۆیان باسی خراپییەكانی دۆخەكە بكەن؟ یەكێتی‌و پارتی دو هاوبەش‌‌و برابەشن لەهەمو داهاتەكان هەر لەبردن‌و فرۆشتنی نەوتەوە تاوەرگرتنی پارەی گومرگ لەسەر پالیس‌و پانكەش .كێشەی نیوموچە كە كێشەیەكی دروستكراو سواغدراوە بەمەسەلەیەكی سیاسی (بۆ مەرامی حزبی‌و لەپێناو كورسیدا وایلێكراوە) ،پارتی لەجێبەجێكردنی بەسەر موچەخۆراندا بەردەوامەو یەكێتیش لەودیو دیگەڵە لەناو حكومەتدا پشتیوانی لێدەكات، بەاڵم لەمدیو دێگەڵەوە دەیەوێت بەزمانی موچەخۆرێكی توڕە بدوێت .لەكاتێكدا هۆكاری بەردەوامبونی ئەم نیوموچەو نەبونی موچەیەش ،بەیەك پلەو ئەندازە دەكەوێتە سەرشانی هەردوكیان ،چونكە كۆی سامانی ئەم هەرێمە الی ئەم دو حزبەیە .بەیاننامەكانی سەركردایەتی یەكێتی‌و پارتی جگە لەبێڕێزیكردن بەخەڵك هیچ ماناو خوێندنەوەیەك هەڵناگرێت ،لەبەرئەوەی هەموان دەزانین كە ئەم دو حزبە هۆكاری قەیران‌و گەندەڵی‌و بەهەدەردانی سامانی گشتی‌و بەستنی قاسەكانی حكومەت بەگیرفانی حزبەوەكانیانەوە بون .لە چ سیستەمێكی حكومڕانیی رەشیددا هەبوە كەسە گەندەڵەكان نەخشەرێگای چارەسەری گەندەڵی دابڕێژن؟ یان بەچ پێوەرێك حزب خەڵك برسی‌و بێ موچە بكات‌و سامانی بەرێت كەچی لەبەیاننامەكانیدا باس لەباشكردنی گوزەرانی هاواڵتیان بكات؟ ئەم دو حزبە وانوقم بون لەگەندەڵی‌و بێڕیزیكردن بەمرۆڤی كوردەوە ،هیچ هیوایەك نەماوە بۆ ئەوەی گۆڕانی بنەڕەتی لەم هەرێمەدا لەسەر دەستی ئەم دوانەدا بكرێت ،لەپاڵ هەمو ئەمانەشدا ،ئەم دو حزبە خاڵیش بونەتەوە لەهەمو راستییەك .كۆی بەیاننامەو بەالغەكانیان جگە لەساختەكاری‌و هەڵخەڵەتاندن هیچ لێكدانەوەیەكی تر هەڵناگرێت. تروسكایی چارەسەركردنی ئەم دۆخە لەسەر دەستی بەرپرسەكانی ئەم دو حزبە نەك هەر ناكرێت بەڵكو لەمەحاڵ مەحاڵترە.
دەزگای رۆشنبیریی جەمال عیرفان بۆ چاپ و باڵوکردنەوە
ریکالم
کاسۆ مۆڵ ـ نهۆمی چوارەم ناو بيناى يه‌كێتى نوسه‌رانى كورد ـ لقى سليمانى ـ شه‌قامى سالم ـ به‌رامبه‌ر ماكسيى مۆڵ
4ساڵه ئه‌د ه‌بی كورد ی "بێكه‌س" كه‌وتو ه
هه‌ینی داهاتو چوار ساڵ به‌سه‌ر كۆچی دوایی ناودارترین شاعیر ی كورد "شێركۆ بێكه‌س"دا تێده‌په‌ڕێت گەورەیی شێرکۆ بێكه‌س لەوەدا بەرجەستە دەبێت، کە داهێنەری جوانترین دەقە شیعری‌و ئەدەبییەکان ی كورده ده‌رباره‌ی ئەو کارەساتە هەژێنەرو روداوە مێژوییانەی بەدرێژایی چل ساڵ کوردستانی پێدا تێپەڕی ،لەگەڵ مەرگی ئەودا چوار ساڵە کورد لەدەقێکی شیعری‌و ئەدەبی سەرنجڕاکێشی هاوشێوەی دەقە ناوازەکانی شێرکۆ بێبەشە
شێركۆ ك ه خاوەنی 30دیوانی شیعرەو زۆرێک لەشیعرەکانی بۆ چەندین زمانی زیندوی جیهان وەرگێڕدراون ،لە ٢ی ئایاری ساڵی ١٩٤٠ لەگەڕەکی گۆیژەی شاری سلێمانی لەدایکبوە ساڵی ١٩٦٨یەکەمین کۆمەڵە شیعری بەناوی تریفەی هەڵبەست باڵوکردەوە ساڵی 1975بەهۆی بەشداری چاالكانەی لەشۆڕشی کورددا دەسەاڵتدارانی ئەوكاتی عیراق دوریانخستوەتەوە بۆ پارێزگای ئەنبار‌و بۆ ماوەی سێ ساڵ خرایە ژێر چاودێرییەوە ساڵی 1986خەاڵتی فلورەنسا لەئیتاڵیا پێدەبەخشرێت ،ساڵی ١٩٨٧لە‌سوید “خەاڵتی تۆخۆڵسکی” پێدەبەخشرێت پاش گەڕانەوەی بۆ کوردستان ساڵی ١٩٩٢لەیەکەم کابینەی حکومەتی هەرێمی کوردستاندا دەبێتە وەزیری ڕۆشنبیری ،ماوەی ساڵێك‌و چەند مانگێك لەپۆستەكەیدا مایەوەو دواتر بەهۆی “پێشێلكاری دیموكراسی” لەهەرێم دەستی لەكاركێشایەوە‌و جارێكی دیكە گەڕایەوە بۆ واڵتی سوید
دیارترین بەرهەمەکانی شیرکۆ بریتین لە "داستانی هەڵۆی سوور ،دەربەندی پەپوولە ،خاچ‌و مارو رۆژژمێری شاعیرێک ،كورسی، ئێستا كچێك نیشتمانمە ،ئەسپێك لەپەڕەی گواڵڵە ،خێراكە مردن خەریكە بگات ،نووسین بەئاوی خۆڵەمێش"
لەساڵی ١٩٩٨ەوە “دەزگای چاپ‌و پەخشی سەردەم”ی دامەزراند لە ٤ی ئابی ٢٠١٣لەستۆکهۆڵمی پایتەخی سوید بەهۆی نەخۆشییەوە کۆچیدوایی کرد
ریکالم
به‌یانیت باش من ناوم (كەڵەشێر)ەو خەڵكی مەڵكەندیم چەندین ساڵە پاسەوانم و بەیانیان زویش بۆ ئەم گەڕەكە ئەخوێنم، لەمێژووی راپەڕیویشدا تەتەر بووم و چەندین نامەی نهێنیم لێرەوە گەینادۆتە ئەشكەوتەكان بەاڵم ئێستا دەنگم نووساوەو تووتیەكی دكتۆر پێی وتم :لە گەرووتا گرێیەك دروست بووە ،چارەسەرت لەدەرەوەیە منیش چەندین سكااڵنامەم گەیاندە كەڵەشێرە گەورەكان. كەچی سەیر ئەوەبوو دوێنێ دكتۆرە توتییەكە پێی وتم: نەگبەت تۆ وادیارە ئاگات لەهیچ نییە ،بەر لە چەند رۆژێك لەجێگەی تۆ مریشكێكی ساغ و سەلیم و جوانیان نارد بۆ هەندەران کۆپلەیەک لەقەسیدەی ئێستا کچێک نیشتمانمە: شێرکۆبێکەس
ریکالم