Awene 603

‫ریکالم‬

‫بیت کۆین‬ ‫جیهانی‬ ‫بەخۆیەوە‬ ‫سەرقاڵ‬ ‫کردوە‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژماره‌ (‪)603‬‬ ‫سێشەممە ‪2017/11/28‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫‪6‬‬

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬

‫کاتێک شەهید ئارام‬ ‫ستایشی‬ ‫کیم ئیل سۆنگ‬ ‫دەکات‬ ‫‪7‬‬

‫"‪ 150‬عه‌ره‌بی‌ سوننه‌ سێ‌ مانگ له‌فه‌لوجه‌ شه‌ڕی‌ سوپا ‌ی‬ ‫‌ئه‌مه‌ریكاو عێراقیان كرد‪ ،‬كه‌چی‌ ‪ 20‬هه‌زار پێشمه‌رگه‬ ‫‪ 20‬فیشه‌كیان له‌كه‌ركوك نه‌ته‌قاندو پاشه‌كشه‌یان كرد"‬ ‫عەمید س���ەرحەد قادر‪ ،‬ئام���اژ‌ه به‌و‌ه‬ ‫ی ئۆكتۆب���ه‌ر‬ ‫ی ‪‌ 16‬‬ ‫ده‌كات ك���ه‌ ش���ه‌و ‌‬ ‫ی تایبه‌تی‌ لەهەولێرەوە هاتوە بۆ‬ ‫هێزیك ‌‬ ‫كه‌ركوك‌و داوایانکردوه‌ بەهەر شێوەیەك‬ ‫بێت دكت���ۆر نەجمەدین دەرباز بكرێت‌‪،‬‬ ‫ێ‬ ‫ی س���ونن ‌ه س ‌‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "‪ 150‬عه‌ره‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫مان���گ له‌فه‌لوجه‌ به‌رامبه‌ر به‌س���وپا ‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكاو عێراق‌و پێشمه‌رگ ‌ه به‌رگرییان‬ ‫ی ‪ 20‬هه‌زار پێش���مه‌رگ ‌ه‬ ‫ك���رد‪ ،‬كه‌چ��� ‌‬ ‫له‌كه‌رك���وك ‪ 20‬فیش���ه‌كیان نه‌ته‌قاندو‬ ‫پاشه‌كشه‌یان كرد"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬عه‌مید س���ه‌رحه‌د‬ ‫قادر‪ ،‬بەڕێوەبەری پێش���ووی‌ پۆلیسی‬ ‫قەزاو ناحیەكان���ی كەركوك‌و ئەندامی‬ ‫لیژنەی ئەمنی پارێ���زگای كەركوك تا‬ ‫ی‬ ‫ی ئۆكتۆب���ه‌ر‪ ،‬له‌چاوپێكه‌وتنێك��� ‌‬ ‫‪‌ 16‬‬ ‫ی‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا رایگه‌یاند بەرنامە ‌‬ ‫پارت���ی‌ وایە بگەڕێت���ەوە بۆ كه‌ركوك‌و‬ ‫نێچیرڤان بارزانی بەتایبەتی لەسەر ئەو‬ ‫پرس���ە ئیش دەكات‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئەگەر‬ ‫دەزگا ئەمنییەكان���ی پارت���ی‌و یەكێتی‬ ‫زانیاریان لەسەر پاشەكشەی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫نەبوبێت له‌‪16‬ی‌ ئۆكتۆبه‌ردا بەراس���تی‬ ‫ئەوە كارەس���اتە‪ ،‬ئەگەر زانیاریش���یان‬ ‫هەبوبێت‌و پێشوەختە خۆیان بۆ ئامادە‬ ‫نەكردبێت ئەوەش هەر كارەساتە"‪.‬‬

‫وتیش���ی‌ "لەناو كەركوكدا هیچ شەڕێك‬ ‫نەك���راوە‪ ٢٠ ،‬ه���ەزار پێش���مەرگە‬ ‫لەكەركوك���دا بوە بەرگ���ری نەكردوە‪،‬‬ ‫ئەگ���ەر ش���ەڕ بكرایە هەتا ئێس���تاش‬ ‫كەركوك نەدەگیرا"‪.‬‬ ‫ناوب���راو جه‌غت ل���ه‌وه‌ش ده‌كات ئەو‬ ‫ش���ەوەی ‪١٦‬ی ئۆکتۆبەر کە هێش���تا‬ ‫ش���ەڕ دەس���تی پێنەكردب���و دكت���ۆر‬ ‫نەجمەدین تەلەفۆنی بۆ كردوه‌و داوای‬ ‫ی هەندێك هێزی كردوه‌ بۆ الی‬ ‫ناردن��� ‌‬ ‫ی "س���اڵی ‪ 2004‬بۆ‬ ‫ماڵەك���ەی‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫‪ ،2005‬بەپێ���ی راپۆرتی ئەمریكییەكان‬ ‫‪ 150‬كەس بەتراكس���ودەوە كە عەرەبی‬ ‫سوننە بون لەناو فەلوجەدا توانیان سێ‬ ‫مانگ شەڕی هەمو س���وپای ئەمریكاو‬ ‫عێراق بك���ەن‪ ،‬بەپێی ئەو راپۆرتە ئەو‬ ‫‪ 150‬كەسە ‪ 20‬بیكەیسی‌و ‪ 30‬قەناسیان‬ ‫پێب���وە‪ .‬لەكاتێك���دا ئێم���ە ‪ 20‬هەزار‬ ‫پێشمەرگە كە زۆربەی فه‌رمانده‌كانیان‬ ‫پێش���مەرگەی كۆن بون ب��� ‌ه بڕیارێك‬ ‫پاشەكشە دەكات‌و ‪ 20‬هەزار پێشمەرگە‬ ‫‪ 20‬فیشەك ناتەقێنێت"‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫لەم هەفتەیەدا پارەی كارمەندانی‬ ‫سەر سندوقی دەنگدانی ریفراندۆمەكە دابەش دەكرێت‬ ‫لەم هەفتەیەدا دەست بەدابەشكردنی‬ ‫پارەی كارمەندانی گرێبەس���تی س���ەر‬ ‫س���ندوقی دەنگدان���ی ریفراندۆمەكەی‬ ‫هەرێم���ی كوردس���تان لە‌ه���ەر س���ێ‬ ‫پارێ���زگای هەولێر‌و س���لێمانی‌و دهۆك‬ ‫دەكرێ���ت‌و لەپارێزگای هەڵەبجەش ئەو‬ ‫پارەیە بەتەواوی بەس���ەر كارمەنداندا‬ ‫دابەشكراوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ ،‬هه‌ولێر‪ ‌:‬وتەبێژی كۆمسیۆنی‬ ‫بااڵی سەربەخۆی هەڵبژاردن‌و راپرسی‬ ‫هەرێم‪ ،‬ش���ێروان محەم���ەد بەئاوێنەی‬ ‫راگەیاند راس���تە مافی ئەو كارمەندانە‬

‫دواكەوت���وە ب���ەاڵم بەخۆش���حاڵییەوە‬ ‫ت وەرگیراوە‌و ئێس���تا‬ ‫پارەكە لەحكومە ‌‬ ‫لەبانكدایە‌و لەم هەفتەیەدا لەهەرس���ێ‬ ‫پارێ���زگای هەولێر‌و س���لیمانی‌و دهۆك‬ ‫دەست بەدابەشكردنی دەكرێت‪.‬‬ ‫ش���یروان زرار ئاماژەی ب���ەوەدا دو‬ ‫پێش���نیار هەبوە لەب���ارەی میكانیزمی‬ ‫دابەشكردنی ئەو پارەیەوە‌‪ ،‬یەكێكیان‬ ‫ئەوە بوە لەڕێگەی بانكەكانەوە بدرێتە‬ ‫كارمەندەكان‌و پێش���نیارەكەی دیكەش‬ ‫بریتی بوە لەوەی لەڕێگەی نوسینگەكانی‬ ‫كۆمس���یۆنەوە لەپارێزگاكان ئەو كارە‬

‫ئەنجام بدرێت‌و ئێستاش ئەوە یەكالیی ئ���ەوە گەڕاندەوە كە ژمارەیان زۆرترە‌و‬ ‫ی وردبینیكردن زۆری پێچوە‪.‬‬ ‫بۆت���ەوە‌و لەڕێگ���ەی كۆمس���یۆنەوە پرۆسە ‌‬ ‫كۆمسیۆنی بااڵی هەڵبژاردن‌و راپرسی‬ ‫دابەشدەكرێت‪.‬‬ ‫وتیشی"لەقەزا‌و ناحیەكانیش بە‌ئیفاد هەرێم ب���ۆ بەڕێوەچون���ی ریفراندۆمی‬ ‫كارمەندانی نوسینگەكانی پارێزگاكانی هەرێمی كوردس���تان ل���ە‌‪25‬ی ئەیلولی‬ ‫كۆمس���یۆن دەنێردرێنە ئەو شوێنانە‌و رابردودا گرێبەس���تی لەگەڵ ‪ 55‬هەزار‬ ‫كەس لەهەرێم‌و ئەو ناوچانەی دەرەوەی‬ ‫پارەكە دابەشدەكەن"‪.‬‬ ‫ئەوەشی خستەڕو لەئێستادا لەپارێزگای هەرێم كە ریفراندۆمیان تێدا بەڕێوەچو‪،‬‬ ‫هەڵەبجە پارەكە دابەشكراوە‌و كۆتایی بۆ سەر سندوقەكانی دەنگدان كرد‪.‬‬ ‫بەپێی قس���ەی‌ وتەبێژی كۆمسیۆن‬ ‫پێهات���وەو دواكەوتنی دابەش���كردنی‬ ‫پارەی كارمەندانی س���ەر سندوقی لەم بڕی ئەو پارەی���ەی دەدرێتە هەر یەك‬ ‫س���ێ پارێزگایەی دیك���ەی هەرێم بۆ لەو كارمەندانە ‪ 120‬هەزار دینارە جگە‬

‫حیزبه‌كانی‌ باشور‌و هه‌ڵوێستیان به‌رامبه‌ر به‌كاره‌سات ‌ی ‪‌ 16‬ی ئۆكتۆبه‌ر‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێیه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3202416 :‬‬

‫به‌شی ریکالم ‪ 07700600659 :‬ـ ‪ 07500600659‬‬

‫لەكارمەندان���ی ناوچەكان���ی دەرەوەی‬ ‫هەرێم ك���ە پارەكەیان بڕێ���ك زیاترە‬ ‫ئەوەش بەهۆی حس���ابكردن بۆ بونی‬ ‫مەترسی لەو ناوچانە‪.‬‬ ‫ئاشكراش���یكرد ك���ە میكانیزم���ی‬ ‫دابەش���كردنی پارەی ئ���ەو كارمەندانە‬ ‫لەناوچەكانی دەرەوەی هەرێم تا ئێستا‬ ‫بڕیاری لێ ن���ەدراوە بەاڵم باش���ترین‬ ‫میكانیزم ئەوەیە كە لەنزیكترین ناوچەی‬ ‫ژێ���ر دەس���تی هەرێمی كوردس���تاندا‬ ‫لە‌ناوچەكانی ئەو كارمەندانەوە دابەش‬ ‫بكرێت‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫له‌سه‌ر‬ ‫وه‌رگرتن ‌ی‬ ‫حانوت ‌ی‬ ‫خوێندنگاكان‬ ‫شه‌ڕه‌ ته‌قه‌‬ ‫روده‌دات‬

‫‪2‬‬

‫کوشتیان‌و‬ ‫تورەکەی‬ ‫پارەکەیان‬ ‫برد‬

‫‪8‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )603‬سێشه‌ممه ‪2017/11/28‬‬

‫له‌سه‌ر وه‌رگرتن ‌ی حانوت ‌ی خوێندنگاكان شه‌ڕه‌ ته‌ق ‌ه روده‌دات‬

‫"پێرار داهاتی به‌كرێدانی‌ فرۆشگای‌ خوێندنگەکان زیاتر له‌ملیارێک دینار بوە"‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد عومه‌ر‬ ‫بەكر موحەمەد مەحمود بەرێوەبەری‬ ‫پەروەردەی رۆژئاوای سلێمانی‪ ،‬دەربارەی‬ ‫بەكرێدانی فرۆشگاكانی نێو خوێندنگەكان‬ ‫بە‌ئاوێنەی راگەیاند‪ ،‬فرۆشگاكان بەپێی‬ ‫سیستمێك‌و لەزیادكردنێكی ئاشكرادا‬ ‫بەکرێ دەدرێن‪ .‬ئەو وتی "كۆمەڵێك‬ ‫پێوەرمان هەیە بۆ بەكرێدانەكان‌و بەپێی‬ ‫ژمارەی خوێندكارەكان دیاری دەكرێن‪.‬‬ ‫پێش ئەوەی بەكرێدان لیژنەی خەماڵندن‬ ‫بەپێی رێكارە یاساییەكان نرخێك دادەنێت‪.‬‬ ‫بۆ ئەمساڵ هەتا ئێستاش لەپرۆسەكەداین‪،‬‬ ‫‪ 10‬قوتابخانەیەك ماون كاری بەكرێدانی‬ ‫فرۆشگاكەیان تەوا ببێت"‪.‬‬ ‫دەربارەی چۆنیەت����ی مامەڵكردن لەگەڵ‬ ‫ك����ۆی پ����ارەی فرۆش����گاكاندا وت����ی "كۆی‬ ‫گشتی پارەی هەر پەروەردەیەك لەكۆتاییدا‬ ‫كۆدەكرێتەوە‌و ژمارەیەك دەردەچێت‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫بەرێوەبەرایەتی گش����تی پەروەردە‌و هەر ‪12‬‬ ‫پەروەردەك����ەی تر كۆدەكرێتە‌وە‌و بەس����ەر‬ ‫ژمارەی ك����ۆی گش����تی خوێندكارانی هەمو‬ ‫خوێندنگاكانی سنورەكەدا دابەش دەکرێت‪.‬‬ ‫من ماوەی دو مانگە دەستبەكار بوم‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی باس دەكرێت كۆپارەی س����اڵی پێرار‬ ‫ژمارەیەكی گ����ەورە بوە‪ ،‬ب����اس لەملیارێك‬ ‫دیناری عێراقی دەكرێت"‪.‬‬

‫ئاماژەی بەوەش����كرد هەمو خوێندنگاكان‬ ‫ش����مولی بەكرێ����دان ناكەن‪ ،‬ب����ەاڵم لەكۆی‬ ‫پارەی فرۆش����گاكان پەروەردە یارمەتی ئەو‬ ‫خوێندنگایانەش دەدات‪ .‬ئەو وتی "لەئێستادا‬ ‫س����ەرچاوەی دارای����ی پ����ەروەردە تەنه����ا‬ ‫فرۆشگاكانی ناو خوێندگاكانە"‪ .‬راشیگەیاند‬ ‫لەكات����ی بەكرێدانەكاندا نوێنەری یاس����ایی‬ ‫ئامادە دەبێت‪ ،‬لەكۆتایی ساڵیشدا نوێنەری‬ ‫چاودێ����ری دارای����ی لەس����ەرەتاوە تاكۆتایی‬ ‫س����اڵ وردبینی بۆ بەكرێدانەكە‌و سەرجەمی‬ ‫پ����ارەكان دەكات‪ ،‬هەروەه����ا لەش����ێوازی‬ ‫خەرجكردنەكەشی دەكۆڵێتەوە‪.‬‬ ‫وتیشی "ئێمە الی خۆمانەوە ئەو پارانە بۆ‬ ‫پێداویستیەكانی قوتابخانە‌و نۆژەنكردنەوەیان‬ ‫خ����ەرج دەكەینەوە"‪ .‬لەبارەی پش����كی ئەو‬ ‫خوێندگایەی فرۆشگاكەی بەكرێداوە‪ ،‬ئەو وتی‬ ‫"پێرار كاتێك كۆی پارەكە دابەشكرا بەسەر‬ ‫ژم����ارەی خوێندكارەكاندا‪ ،‬ب����ۆ هەریەكەیان‬ ‫‪ 6‬هەزار‌و ‪ 713‬دین����ار دەرچو‪ .‬بەواتایەكی‬ ‫ت����ر ئەگەر قوتابخانەی����ەك ‪ 600‬خوێندكاری‬ ‫هەبوبێت‪ ،‬ئەوا ‪600‬جار ‪6‬هەزارو‪ 713‬دیناری خەرجی‪ ،‬بەش����ێكی تری دەدرێتەوە بە‌خول‬ ‫وەرگرت����وە‪ .‬ئەوە رێنمای����ی وەزارییە‌و ئێمە بۆ مامۆستا"‪.‬‬ ‫لەبارەی ئەو ش����ەڕ‌و تەقەكردنەی لەكاتی‬ ‫ناتوانین لێی البدەین"‪.‬‬ ‫رەتیشیكردەوە ئەو پارانە جگە لەپەروەردە بەكرێدانی فرۆشگای خوێندگایەكدا رویداوە‪،‬‬ ‫بۆ ش����وێنی دیك����ە بروات‪ ،‬ئ����ەو وتی "ئەو وتی "ئەوە لێك تێنەگەیش����تن بوەو كێشەی‬ ‫پارانە تەنها لەناو س����نوری پەروەردە دێت‌و نێ����وان بەڵێن����دەرەكان خۆیان����ە‪ .‬بەهی����چ‬ ‫دەچێت‪ ،‬بەاڵم دیارە خەرجیش سیس����تمی شێوەیەك پەیوەندی بە‌پەروەردە‌و چۆنیەتی‬ ‫خۆی هەیە‪ .‬بەش����ێكی ئ����ەو پارەیە دەبێتە بەكرێدانەك����ەوە نی����ە‪ .‬رەنگە تەم����اع یان‬

‫قوتابیان خەریکی لەفە خواەدنن‬ ‫كێبركێی نێوان بەڵێندەرەكان ئەو حاڵەتانە‬ ‫دروس����ت بكات‪ .‬كەس����ێكیان وتویەتی ئەم‬ ‫فرۆش����گایە بۆ منە‌و كەس����ی ت����ر بۆی نیە‬ ‫بەكرێی بگرێت"‪.‬‬ ‫لەالیەك����ی دیك����ەوە بەختی����ار موحەمەد‬ ‫نوێنەری گشتی فرۆشگاكانی خوێندنگاكانی‬ ‫س����لێمانی‪ ،‬بە‌ئاوێنەی راگەیاند بەهۆی ئەو‬ ‫قەیرانە ئابوریەی دروستبوە‪ ،‬بەشێكی زۆری‬

‫ئەو كەس����انەی فرۆشگاكانیان بەكرێ‌ گرتوە‬ ‫زەرەرمەن����د بون‪ .‬ئەو وتی "بەرزترین نرخی‬ ‫ئەمساڵ‪ ،‬بۆ بەكرێدانی فرۆشگای ئامادەیی‬ ‫سلێمانی كچان دانراوە كە برەكەی ‪ 40‬ملیۆن‬ ‫دینارە"‪.‬‬ ‫ئام����اژەی بەوەش����كرد س����ااڵنی راب����ردو‬ ‫لەس����ەدا ‪ 20‬ب����ۆ ‪25‬ی پ����ارەی بەكرێدانی‬ ‫فرۆش����گا دەدرایەوە بە‌خوێندنگاكان‪ ،‬بەاڵم‬

‫دوای دروس����تبونی قەیرانی دارایی‪ ،‬پارەکە‬ ‫دەچێتە بانکی رەشید‪ .‬ئەو وتی "پێرار كۆی‬ ‫پارەی فرۆشگاكان لەبانكی رەشید دادەنرا‌و‬ ‫هیچ بڕە پارەیەك بە‌خوێندنگاكان نەدەدرا‪.‬‬ ‫ئەگەر فرۆش����گایەك بە‪ 100‬ملیۆن دیناریش‬ ‫بەك����رێ‌ بدرایە‪ ،‬دەبو لەگ����ەڵ بەرێوەبەری‬ ‫خوێندنگەك����ە بچویتایە پارەك����ەت لە‌بانكی‬ ‫رەشید دابنایە‌و دەكرا بەچەكی بانك‪ .‬دواتر‬ ‫بە‌ژمارەی خوێندكارەكان پ����ارە دەدرایەوە‬ ‫بە‌خوێندنگاگان‪ .‬س����اڵی رابردوش لەس����ەدا‬ ‫‪25‬ی پارەك����ە ب����ۆ ئی����دارەی خوێندگاكان‬ ‫دیاریكرابو‪ ،‬لەس����ەدا ‪10‬یش����ی بۆ پەروەردە‬ ‫بو"‪.‬‬ ‫ل����ەالی خۆی����ەوە هیدایەت عەل����ی خدر‬ ‫نوێنەری ‪ 19‬فرۆش����گای ناو خوێندنگاكانی‬ ‫س����لێمانی‪ ،‬بە‌ئاوێنەی وت "ئەمساڵ بەهۆی‬ ‫ئەو قەیرانەی دروس����ت بوە‪ ،‬زۆر زەرەرمەند‬ ‫بوین‪ .‬بەشێكی زۆری خەڵك پارەی پێ نیە‪،‬‬ ‫زۆر كەس����یش وازی هێناوەو ئەو پارەیەشی‬ ‫رۆش����توە كە وەك بارمتە دایناوە‌و برەكەی‬ ‫یەك ملیۆن دینارە‪ .‬س����ااڵنی رابردو باشتر‬ ‫بو‪ ،‬فرۆش����گای وا هەبوە بۆ یەك ساڵ بە‌‪50‬‬ ‫ملیۆن دینار بەكرێ‌ دراوە"‪.‬‬ ‫ئ����ەو نوێن����ەرەی فرۆش����گاكان ئاماژەی‬ ‫بەوەش����كردوە لیژن����ەی یاس����ایی چاودێری‬ ‫بەكرێدان����ەكان دەكات‪ .‬ئ����ەو وتی "جاروبار‬ ‫هێزەكان����ی ئاس����ایش‌و پۆلیس����یش لەكاتی‬ ‫بەكرێدانەكەدا دێن"‪.‬‬

‫په‌رله‌مانتارێكی پارتی‌‪ :‬روداوه‌كان ‌ی ‪‌ 16‬ی ئۆكتۆبه‌ر ئێمه‌ ‌ی برده‌و‌ه به‌غدا‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫په‌رله‌مانتارێی پارتی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات ته‌نها به‌بایكۆتكردنی‌ فراكسۆنی‌‬ ‫پارتی‌ هیچ له‌دۆخه‌كه‌ ناگۆڕێت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ بڕیاریانداوه‌ بچنه‌وه‌ په‌رله‌مان‌و‬ ‫ده‌ستبكه‌نه‌وه‌ بە‌گفتوگۆ‪ .‬جه‌ختیش‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ ئه‌گه‌ر ڕوداوه‌كانی‌ شانزه‌ی‌‬ ‫ئۆكتۆبه‌ر ڕویاننه‌دایه‌‪ ،‬به‌رده‌وام ده‌بون‬ ‫له‌بایكۆت‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ گه‌ڕانه‌وه‌یان ب����ۆ په‌رله‌مان‬ ‫ئه‌ش����واق جاف ئه‌ندامی‌ په‌رله‌مانی‌ عێراق‬

‫له‌فراكس����یۆنی‌ پارتی‌ ڕایگه‌یاند "پێویست ‌ه‬ ‫بی����ر له‌ڕاب����ردو نه‌كه‌ین����ه‌وه‌‪ .‬ئێمه‌ بۆ دو‬ ‫خاڵ كار ده‌كه‌ین‪ ،‬گه‌ڕانه‌وه‌ی ئاواره‌كانی‌‬ ‫دوزخورماتو‌و كه‌رك����وك بۆ جێگه‌كانیان‌و‬ ‫پاراستی‌ ژیانیان كه‌ ئێستا له‌دۆخێكی‌ زۆر‬ ‫دژواردان"‪ .‬جه‌ختیشی كرده‌وه‌ "پێویسته‌‬ ‫كورد له‌به‌غ����دا بە‌یه‌كڕیزی كاربكات‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش ئامانجی‌ گه‌ڕانه‌وه‌مانه‌ بۆ به‌غدا"‪.‬‬ ‫ئه‌ش����واچ جاف پێی وای����ه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫ك����ورد له‌به‌غ����دا ی����ه‌ك ده‌ن����گ نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫به‌رده‌وام له‌دانوس����تانه‌كاندا س����ه‌ركه‌وتو‬ ‫نه‌بوه‌‪ .‬ئاماژه‌شی‌ به‌وه‌ كرد زۆرترین كات‬ ‫داوای‌ یه‌كرێ����زی‌‌و یه‌كده‌نگی‌ كردوه‌‌و وتی‌‬

‫"سه‌رجه‌می‌ فراكس����ۆنه‌ كوردیه‌كان داوای‌ له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق‪ .‬باوه‌ڕمان به‌گه‌ڕانه‌وه‌‬ ‫ئه‌و خااڵنه‌ ده‌كه‌ین كه‌ س����ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ هه‌بوه‌‪ ،‬بۆیه‌ گه‌ڕاوینه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش����ی‌ ب����ه‌وه‌ ك����رد "ئه‌وانه‌ی‌ وا‬ ‫عێراق ج����ێ‌ به‌جێی‌ بكات‪ .‬كێش����ه‌كانی‌‬ ‫ڕابردوم����ان وه‌ال ناوه‌‪ ،‬ك����ێ‌ چی‌ كردو بۆ هه‌س����ت ده‌كه‌ن ئێس����تا پێگ����ه‌ی‌ كورد‬ ‫واك����را‪ ...‬خۆش به‌ختانه‌ ئه‌مڕۆ یه‌كڕیزی‌‌و الوازه‌‪ ،‬هه‌ڵه‌یه‌كی گ����ه‌ور‌ه ده‌كه‌ن‪ .‬كورد‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ گش����تی‌ پێگه‌یه‌كی‌ سیاسی‌‬ ‫یه‌كده‌نگی هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "گه‌ڕانه‌وه‌مان ب����ۆ په‌رله‌مانی‌ به‌هێزی‌ هه‌ی����ه‌‌و خه‌ڵكی‌ كوردس����تانمان‬ ‫عێراق له‌س����ه‌ر داوای‌ سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانی‌ له‌پش����ته‌‪ ،‬ك����ورد هه‌رم����اوه‌"‪ .‬وتیش����ی‬ ‫عێراق‌و س����ه‌رجه‌م هێزه‌ سیاسیه‌كانی‌ ناو "به‌رپرس����انی‌ عێراق ده‌ڵێن بە‌ده‌ستوری‌‬ ‫په‌رله‌مان بوه‌‪ ،‬بۆئ����ه‌وه‌ی ئێمه‌یش وه‌ك عێراق كارده‌كه‌ین فه‌رمون با به‌ده‌س����تور‬ ‫هێزێك����ی‌ كاریگه‌ری‌ كوردس����تانی‌‌و وه‌ك كار بك����ه‌ن‌و ئه‌و داخوازیان����ه‌ی‌ به‌ڵێنیان‬ ‫س����ه‌رجه‌م هاوڕیكانم����ان له‌فراكس����یۆنه‌ به‌كورد دابو با جێبه‌جێی بكه‌ن به‌اڵم ئه‌م‬ ‫كوردس����تانه‌كان ڕۆڵ����ی‌ خۆم����ان ببینین قۆناغه‌ یه‌كده‌نگی‌ كوردی‌ پێویسته‌"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫هه‌ر له‌و باره‌یه‌وه‌ نه‌جیبە‌نه‌جیب یه‌كێكی‌ به‌غ����دا‪ .‬ئه‌گه‌ر ئه‌و دۆخه‌ ڕوینه‌دایه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫دیكه‌ له‌په‌رله‌مانتارانی‌ پارتی‌ له‌په‌رله‌مانی‌ وه‌ك فراكس����ۆنی‌ پارتی‌ به‌رده‌وام ده‌بوین‬ ‫عێراق ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد ئه‌وان بە‌بایكۆت له‌بایكۆت‌و فش����ارێكی‌ زیاترمان ده‌بو بۆ‬ ‫ك����ردن نه‌یانتوان����ی‌ هیچ له‌ب����ارو دۆخه‌ سه‌ر به‌غدا‪ ،‬به‌اڵم ئێستا پێچه‌وانه‌ بۆته‌وه‌‬ ‫بگۆڕن‌و وت����ی‌ "ته‌نها به‌بایك����ۆت كردنی‌ ئێمه‌ گه‌ڕاوینه‌ته‌وه‌ به‌غ����داو داوا ده‌كه‌ین‬ ‫فراكس����ۆنی‌ پارتی‌ هیچ له‌دۆخه‌ ناگۆرێت‪ .‬گوێمان لێبگیرێت‪ .‬كاتیش له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫هه‌ربۆی����ه‌ بڕیارماندا بچن����ه‌و‌ه په‌رله‌مان‌و خه‌ڵكی‌ كوردستاندا نیه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش����ی‌ وت "له‌دوای‌ گه‌ڕانه‌وه‌مان بۆ‬ ‫ده‌س����تبكه‌ینه‌وه‌ به‌گفتوگ����ۆ‌و داواكردنی‌‬ ‫م����اف‌و داخوازیه‌كان���� ‌ی میلله‌ته‌كه‌م����ان به‌غدا چه‌ند كوتله‌یه‌ك����ی‌ په‌رله‌مانی‌ داوا‬ ‫ده‌كه‌ن ئێمه‌ بده‌نه‌ دادگا له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق"‪.‬‬ ‫وتیش���� ‌ی "ئ����ه‌و دۆخ����ه‌ی‌ له‌ش����انزه‌ی‌ ده‌نگمان داوه‌ بە‌سه‌ربه‌خۆیی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫ئۆكتۆبه‌ردا ڕوی����دا له‌كه‌ركوك‌و ده‌روبه‌ری‌ ب����ه‌اڵم تائێس����تا ئه‌و بابه‌ت����ه‌ وه‌ك خۆی‌‬ ‫هۆكارێك����ی‌ دیكه‌بو بۆ ئ����ه‌وه‌ی بچینه‌وه‌ ماوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )603‬سێشه‌ممه ‪2017/11/28‬‬

‫‪3‬‬

‫"جەیشی ئەحراری سوننە" ئه‌و چه‌كدارانه‌ی‌ له‌نێوان كفری‌و دوز باڵوبونه‌ته‌وه‌‬ ‫ئاسایش ‌ی گه‌رمیان‪ :‬هه‌ر داعشن‌و ئه‌یانه‌وێت خۆیان ریكبخه‌نه‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاراز محه‌مه‌د‬ ‫ماوه‌ی زیاتر له‌دو هه‌فته‌ی ‌ه باسی‬ ‫گروپێكی چه‌كداری نەناسراو‬ ‫دەکرێت له‌سنوری (شاخی غه‌ره‌)‬ ‫ی سه‌ربە‌قه‌زای خورماتو‪ .‬هەندێک‬ ‫لەهاواڵتیانی ناوچەکەش هه‌بونیان‬ ‫پشتڕاست ده‌كه‌نه‌وه‌‪ .‬دەنگۆی ئەوە‬ ‫باڵوە کە لەدوای تێکشکانەکاین‬ ‫داعشەوە‪ ،‬ئەم گروپە چەکدارە‬ ‫رێکخراوێکی توندڕەوی نوێیان‬ ‫پێکهێناوە بە‌ناوی (ئەحراری سوننە)‬ ‫لەو ناوچەیە خەریکی خۆڕێکخستنن‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌ئاسایشی‬ ‫گه‌رمیانیش ئه‌و هێز‌ه هه‌رداعشن‌و‬ ‫ئه‌یانه‌وێت خۆیان رێكبخه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌س����ه‌ردانێكی مه‌یدانیدا بۆ سنوری‬ ‫شاخی غه‌ره‌‪ ،‬پەیامنێری ئاوێن ‌ه رۆیشتە‬ ‫نزیك چه‌كداره‌كان‌‪ .‬به‌پێی ئه‌و وێنانه‌ی‬ ‫په‌یامنێری ئاوێن ‌ه له‌سنوره‌ك ‌ه بینیویه‌تی‪،‬‬ ‫چه‌كداره‌كان زیات����ر ئۆتۆمبێلی جۆری‬ ‫مه‌رزیه‌و ماتۆریان پێیه‌و به‌س����نوره‌كه‌دا‬ ‫ده‌سورێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی هه‌بون����ی چه‌كداره‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫داركۆ ئه‌حمه‌د دانیشتوی سنوری قه‌زای‬ ‫كفری بە‌ئاوێنه‌ی وت "ئ����ه‌و چه‌كداران ‌ه‬ ‫له‌سنوری ش����اخی غه‌ره‌و نێوان كفری‌و‬ ‫دوزدان"‪ .‬وتیش����ی "م����ن به‌چاوی خۆم‬ ‫بینیوم����ن‌‪ ،‬جل����ی س����پیان له‌به‌ردایه‌و‬ ‫ده‌م‌و چاوی����ان هه‌ڵپێچ����اوه‌‪ ،‬خه‌ڵكیش‬ ‫له‌بازگه‌كانیان داون‌و پێیان وتون ئه‌وان‬ ‫كێش����ه‌یان له‌گه‌ڵ كورد نی����ه‌و حه‌قیان‬ ‫به‌سه‌ر كورده‌وه‌ نیه"‪.‬‬ ‫داركۆ وتیشی "بە‌‌وته‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی‬ ‫ك���� ‌ه چه‌كداره‌كانیان بینیوه‌و قس����ه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵ كردوون‪ ،‬ئه‌وان ژماره‌یان له‌پینج‬ ‫س����ه‌د تا ش����ە‌س����ه‌د ك����ه‌س ده‌بێت‌و‬

‫ئەو شوێنەی جەیشی ئەحرار سوننەی تێدایە‬ ‫له‌س����نوری دوز‌و كفری ده‌س����وڕێنه‌و‌ە‪.‬‬ ‫زۆرجار ش����وانه‌كان‌و جوتیاره‌كان ده‌یان‬ ‫بینن"‪.‬‬ ‫بۆوه‌رگرتن����ی زانیاری ل����ه‌و باره‌یه‌وه‌‬ ‫ئاوێن ‌ه په‌یوه‌ندی بە‌به‌رێوبه‌ری ئاسایشی‬ ‫كف����ری عوس����مان محه‌م����ه‌ده‌و‌ه كرد‌‪،‬‬ ‫ناوبراو وت����ی "هی����چ زانیاریه‌كمان له‌و‬ ‫باره‌یه‌و‌ه نیه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش����ی هه‌بێت ده‌بێت‬ ‫به‌رێوبه‌رایه‌تی گشتی ئاسایشی گه‌رمیان‬ ‫زانیاری باڵوبكاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫هاوكات سه‌رچاوه‌یه‌كی بااڵ له‌ئاسایشی‬ ‫گه‌رمیان ك ‌ه نه‌ویست ناوی باڵوبكرێته‌و‌ه‬ ‫بۆ ئاوێن ‌ه وتی "ئه‌و چه‌كداران ‌ه له‌سنوری‬ ‫(غ����ه‌ره‌و ق����ۆری چ����ای) باڵوبونه‌ته‌و‌ه‬ ‫له‌نێوان كفری‌و دوزدا"‪ .‬وتیش����ی "ئه‌وان‬ ‫هه‌رداعشن‪ ،‬ئێم ‌ه زانیاریمان هه‌یه‌و ئێستا‬ ‫ئه‌یانه‌وێت خۆیان رێك بخه‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی "ئه‌وان ئێستا كێشه‌یان له‌گه‌ڵ‬ ‫كورد نیه‌‪ ،‬به‌اڵم س����به‌ینێ ك���� ‌ه بگه‌ن ‌ه‬ ‫ش����تێك ئه‌و‌ه كێش����ه‌یان ده‌بێت‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ئێم ‌ه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ریگه‌یان ناده‌ین‬ ‫له‌و س����نور‌ه زیاتر باڵوبنه‌وه‌‌و رێگریان‬ ‫لێده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫هەر لەو بارەیەوە‪ ،‬مه‌ال كه‌ریم شكور‬ ‫به‌رپرس����ی بازنه‌ی حه‌مرین����ی یه‌كێتی‬ ‫نشتیمانی کوردستان بە‌ئاوێنه‌ی راگەیاند‬

‫ئه‌وان هێزێكی‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ گه‌وره‌ نین‬ ‫كه‌ وەک باس ئەکرێت‬ ‫بیانه‌وێت سلێمان‬ ‫به‌گ‌و ئامرلی‌و چه‌ند‬ ‫ناوچه‌یه‌كی تر بگرن‬ ‫"ئ����ه‌وه‌ی تائێس����تا دیاره‌‪ ،‬ئ����ه‌و هێز‌ه‬ ‫هێزێك����ی عه‌ره‌بی س����ونه‌ن‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫فكره‌و دیدیان تائێستا روننه‌بوه‌ته‌وه"‪.‬‬ ‫سەبارەت بەو دەنگۆیانەش کە دەڵێن ئەو‬ ‫هێزە سەر بە‌تارق هاشمین‪ ،‬مەال کەریم‬ ‫وتی "ئه‌و هێز‌ه پاش����ماوه‌ی داعش����یان‬ ‫تێدایه‌‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی ك ‌ه ئه‌وترێت سه‌ربە‌تارق‬ ‫هاش����مین مەرج نیه‌ به‌و شێوه‌ی ‌ه بێت‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ئێم ‌ه ئه‌زانین ك���� ‌ه ئه‌مان ‌ه مایه‌ی‬

‫كێشه‌ن بۆ سنوره‌كه‌ی ئێمه‌"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت بە‌خواستی هێزه‌كه‌ش وتی‬ ‫"ئه‌وان هێزێكی ئه‌وه‌ند‌ه گه‌ور‌ه نین ك ‌ه‬ ‫وەک باس ئەکرێت بیانه‌وێت س����لێمان‬ ‫ب����ه‌گ‌و ئامرلی‌و چه‌ن����د ناوچه‌یه‌كی تر‬ ‫بگرن‪ .‬من وای ئه‌بین����م ئه‌وان هێزێكی‬ ‫س����وننه‌ن‌و هاتو ‌ن س����ود ل����ه‌و فه‌راغ ‌ه‬ ‫وه‌رده‌گ����رن ك ‌ه له‌دوای هاتنی س����وپای‬ ‫عێراق‌و حه‌شده‌و‌ه دروست بووه‌"‪.‬‬ ‫مه‌الكه‌ریم وتیشی "ئه‌وان له‌شوێنانی‬ ‫وه‌ك حه‌فته‌غاره‌كان‌و ناوچه‌ی داقوقه‌و‌ه‬ ‫خه‌ڵكیان بۆدێت‌و له‌وێشه‌و‌ه ده‌گوازرێنه‌و‌ه‬ ‫بۆ س����نوره‌كانی دیاله‌"‪ .‬له‌سه‌ر ژماره‌ی‬ ‫هێزه‌كه‌ش وتی " زۆرجار ‪180‬كه‌س����ن‌و‬ ‫هه‌ندێ����ك جاری����ش ك����ه‌م ده‌بن����ه‌وه‌"‪.‬‬ ‫سەبارەت بە‌شوناس����ی هێزەکەش وتی‬ ‫"ئه‌وهێز‌ه كورد‌و عه‌ره‌بیشیان لەگەڵدایە‪.‬‬ ‫لەن����او كورده‌كاندا‪ ،‬هه‌ی���� ‌ه خه‌ڵكی دوز‬ ‫بوه‌و له‌ناو داعش����دا بو‌ه ئێس����تا له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وانن‪ ،‬هاتوون‌و به‌ناوێكی ترەوە ئیش‬ ‫ده‌كه‌ن‌و خۆیان رێكده‌خه‌نه‌وە"‪ .‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌ناو‌و ئ����ااڵی هێزه‌كه‌ش‬ ‫وت����ی "ئێم ‌ه ئااڵكه‌یان ئه‌زانین س����پیه‌و‬ ‫وێنه‌ی سه‌ره‌ش����ێرێكی لەس����ەرە‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌س����ه‌ر ناوه‌كه‌یان دڵنیا نین‌و تائێستا‬ ‫دیارنیه‌"‪ .‬وتیشی “ئێم ‌ه نه‌مان بیستوه‌و‬ ‫زانیاریم����ان نی���� ‌ه ك ‌ه خه‌ڵكێك����ی تاز‌ه‬ ‫په‌یوه‌ن����دی پیوه‌كردبن‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ی هه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌موی پاشماوه‌ی داعش‌و ئه‌نسار‌و چه‌ند‬ ‫هێزێكی ترن ك ‌ه پێكه‌و‌ه كۆبونه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌بون����ی ئه‌و چه‌كداران ‌ه له‌و س����نور‌ه‬ ‫له‌كاتێكدایه‌‪ ،‬ماوه‌ی زیات����ر له‌مانگێك ‌ه‬ ‫حه‌شدی شه‌عبی ده‌ستی گرتو‌ه به‌سه‌ر‬ ‫قه‌زای����ی دوز خورمات����ودا‌و هێزه‌كان����ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ش له‌و سنور‌ه پاشه‌كشه‌یان‬ ‫كردوە‪ .‬ئه‌و هێزه‌ش وه‌ك دانیش����توانی‬ ‫ناوچه‌كه‌و زانیاریه‌كان باس����ی ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫له‌ژێرناوی (ئەحراری سوننه‌)دا هاتونه‌ت ‌ه‬ ‫سنوره‌كه‌و تێدا ماونه‌ته‌و‌ه ‪.‬‬

‫لەشارۆچکەی دو ‌ز‬ ‫"‪ 2‬هەزار ماڵ‌و ‪ 450‬دوکان‌و‬ ‫محەل تااڵنکراون‌و سوتێرناون"‬

‫ئەندامێک����ی ئەنجومەنی پارێ����زگای دیالە‬ ‫رایدەگەیەنێ لەش����ارۆچکەی دوز "لەالیەن‬ ‫به‌شێك له‌حه‌شدی توركمانییەوە‪ ،‬نزیكه‌ی‬ ‫دو هه‌زار ماڵی كورد سوتێنراون‌و تااڵنكراون‪.‬‬ ‫زیات����ر ل����ه‌‪ ٤٥٠‬محه‌م����ه‌ل‌و دوكان دوای‬ ‫تااڵنكردنی����ان س����وتێنراون"‪ .‬چه‌ند رادیۆو‬ ‫ته‌له‌فزیۆنێك سوتێنراون‌و تااڵنكراون"‪.‬‬

‫مەال حەس����ەن ئەندام����ی ئەنجومەنی دیالە‬ ‫لەلێدوانێکدا ب����ۆ ئاوێنە رایگەیاند "لەدوای‬ ‫‪١٦‬ی ئۆکتۆب����ەوەرە حەش����دی ش����ەعبی‬ ‫ش����ارۆچکەی (دوز)ی خستۆتە ژێردەستی‬ ‫خۆیەوەو له‌و كاته‌ش����ه‌وه‌ نزیكه‌ی هه‌شت‬ ‫هه‌زار خێزانی كوردی سنوره‌كه‌ ئاواره‌ بون‌‬ ‫كه‌ په‌نجا تا شه‌س����ت هه‌زار کەس ئه‌كات"‪.‬‬ ‫جگەلەوەش "لەالیەن حەش����دی ش����ەعبی‌و‬ ‫بەتایبەت بەشێکی حەشدی تورکمانییەوە‬ ‫نزیکەی دو هەزار ماڵی کورد س����وتێنراون‌و‬ ‫تااڵنك����راون‪ ،‬زی����اد ل����ە‌‪ ٥٠‬م����اڵ‌و دوکان‬ ‫تەقێنراونەت����ەوە‪ ،‬زیاتر ل����ه‌‪ ٤٥٠‬محه‌مه‌ل‌و‬ ‫دوكان دوای تااڵنكردنی����ان س����وتێنراون‌و‬ ‫چه‌ند رادیۆو ته‌له‌فزیۆنێكیش سوتێنراون‌و‬ ‫تااڵنكراون"‪.‬‬ ‫م����ەال حەس����ەن ئاشکراش����ی ک����رد‬ ‫دەس����تدرێژییەکان نەوەس����تاون‌و وت����ی‬ ‫"ئه‌وه‌ی ئێمه‌ بیزانین نیازیان هه‌یه‌ نزیكه‌ی‬ ‫چوارس����ه‌د‌و په‌نج����ا ماڵی تر بس����وتێنن‌و‬ ‫خاوه‌نه‌كانیش����یان بە‌پێی م����اده‌ی چواری‬ ‫ئیرهاب‌ ب����ده‌ن به‌دادگا‪ .‬هه‌م����وو خاوه‌نی‬ ‫خانوه‌كانیش ئه‌و خۆبه‌خش����انه‌ی خه‌ڵكی‬

‫دوزن كه‌ س����ێ س����اڵ ش����ه‌ری داعش����یان‬ ‫كردوه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ەو ئەندام���ەی ئەنجومەن���ی دیال���ە‬ ‫سەبارەت بە‌س���ەردانەکەی سەرۆک کۆمار‬ ‫ب���ۆ ناوچەک���ە رایگەیاند "ش���ه‌وی رابردو‬ ‫ئێمه‌ نزیكه‌ی ش���انزه‌ كه‌س رۆش���توینه‌ته‌‬ ‫خزمه‌تی سه‌رۆك كۆمار‪ ،‬داواكاری خۆمان‬ ‫له‌چوار خاڵدا خسته‌ به‌رده‌ستی به‌رێزیان"‪.‬‬ ‫بە‌وت���ەی ئەو داواکاریی���ەکان‌ بریتی بوون‬ ‫له‌‪" :‬وه‌ستاندنی ته‌قاندنه‌وه‌ی خانوه‌كان‌و‌‬ ‫راگرتنی بڕیاری ده‌س���تگیركردنی خەڵک‪.‬‬ ‫ناردنی لیژنه‌یه‌ك بۆ دەرخس���تنی راستیی‬ ‫روداوەکان���ی س���نورەکە‪ .‬ناردنی هێزێكی‬ ‫بێالی���ه‌ن كه‌ ده‌س���ه‌اڵتی هه‌بێت‌و بتوانێت‬ ‫بنب���ڕی ئ���ه‌و كارانه‌ ب���كات‌و پۆلیس���ی‬ ‫سنورەکەش لەنێوان کوردو عەرەبدا هاوتا‬ ‫بکرێ���ت‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی پارێزه‌ری هه‌موان بێت‪.‬‬ ‫هەروەها دابینركدن���ی ئه‌منیه‌ت بۆئه‌وه‌ی‬ ‫خه‌ڵ���ك بتوانێ���ت بگه‌رێت���ه‌وه‌و قەرەبوی‬ ‫زیانەکانیشیان بکرێتەوە"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "خاڵ���ی تری���ش هه‌ی���ه‌ وه‌ك‬ ‫گه‌رانه‌دنه‌وه‌ی ئه‌و پۆستانه‌ی كه‌ به‌ده‌ست‬ ‫كورد‌و پێكهاته‌كانی ت���ره‌وه‌ بوون‌و دوایی‬ ‫هاتنی ئه‌و هیزه‌ گۆریونیان"‪ .‬جەختیش���ی‬ ‫کردەوە کە ئەوان تەنها مەبەستیان پۆستی‬ ‫کورد نیە‪ ،‬بەڵکو "وه‌ك گۆرینی س���ه‌رۆكی‬ ‫ئه‌نجوم���ه‌ن كه‌ به‌ته‌واف���ق هه‌ڵبژێردرابوو‬ ‫پیاوێك���ی عه‌ره‌بی س���ونه‌ی میانڕه‌و بوو‪،‬‬ ‫ئێس���تا ئه‌وان گۆریویانه‌و خه‌ڵكی خۆیان‬ ‫داناوه‌"‪.‬‬

‫پرۆسەی بە"شیعەكردن" لەكەركوك ده‌ستپێده‌كات‬ ‫به‌ره‌ ‌ی توركومانی‌‪ :‬ده‌بێت كورد مادەی ‪ 140‬له‌بیربكات‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫دۆخی ئەمنی شاری كەركوك بەراورد‬ ‫بە‌رۆژانی بەر لە‌‪16‬ی ئۆكتۆبەر‬ ‫بەتایبەت بۆ كورد "نائارامە"‪ .‬لەروی‬ ‫سیاسیشەوە توركمانەكان پێیانوایە‬ ‫دۆخێكی نوێ هاتۆتەئاراوە‌و مادەی‬ ‫‪ 140‬كۆتایی هاتوە‪ .‬عەرەبە‌شیعەكانیش‬ ‫شارەكەیان پڕكردوە لەبارەگای پڕ‬ ‫لەئااڵی رەنگاو رەنگی مەزهەبەكەیان‪.‬‬ ‫كەركوك بۆ كورد نائارامە‬ ‫جوان حەس���ەن‪ ،‬ئەندامی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگای كەركوك لەفراكسیۆنی یەكگرتو‬ ‫كەركوك باس���ی لەوەدەكات كە لەڕوی‬ ‫روكەشەوە كە سەیری دەكەیت زۆر ئارام‬ ‫دیارە بەاڵم رۆژانە لەدەمی خەڵكی كوردی‬ ‫شارەكە هەواڵی فراندنی هاواڵتیان‪ ،‬چونە‬ ‫سەر مااڵن‌و دزینی ئۆتۆمبێل دەبیستن‪.‬‬ ‫ئەو دەشڵێت"كەركوك لەڕوی دەرونییەوە‬ ‫بۆ ك���ورد ئارام نییە بەتایبەت پاش ئەو‬ ‫رودانەوانەی بەسەریدا هات"‪.‬‬ ‫بەپێی قسەی جوان ئەوانەی بەو كارانە‬ ‫هەڵدەس���تن هێزی چەك���دارن‌و خەڵك‬ ‫زیاتر دەڵێن س���ەر بە‌هێزەكانی حەشدی كردن‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەش ئازاد جەباری‪ ،‬ئەندامی‬ ‫شەعبین‌و هەندێك جاریش كەسانێكیان‬ ‫ئەنجومەن���ی پارێزگای كەركوك باس���ی‬ ‫تێدان كە بەكوردی قسەدەكەن‪.‬‬ ‫ئاماژەی بەوەش���دا كە ئ���ەو دیاردانە لەوە ك���رد كە دۆخی ش���اری كەركوك‬ ‫تاڕادەی���ەك بەر ل���ە‌‪16‬ی ئۆكتۆبەریش دۆخێكی ئاس���اییە تەنی���ا لە‌بازگەكانی‬ ‫لە‌شارەكەدا هەبون بەاڵم ئێستا زیادیان دەرەوەی شار گێچەڵ بۆ خەڵك دروست‬ ‫كردوەو ئەوەش راپۆتی پۆلیس پاڵپشتی دەكرێت‪.‬‬ ‫وتیشی"كێشە بۆ كورد دروست ناكرێت‬ ‫دەكات كاتێ���ك بەپێ���ی ئامارەكانی���ان‬ ‫لەنێ���وەی دوەم���ی مانگ���ی ئۆكتۆبەردا ئەوان���ە تەنی���ا دەنگۆن‪ ،‬ئ���ەوەی هەیە‬ ‫تاوان���ەكان بەرێژەیەك���ی زۆر زیادی���ان ئەوەیە كە كابرا چەكێكی خس���تۆتە ناو‬ ‫ئۆتۆمبێلەكەی‌و دەس���وڕیتەوە‪ ،‬لەكاتی‬ ‫كردوە‪.‬‬ ‫جوان ئاماژەی بەوەدا كە وێرای كردەوەی پشكنیندا كێشە بۆ ئەم كەسانە دروست‬ ‫ئەو هێزە چەكدارانە بەرامبەریان‪ ،‬كوردی دەكرێت چونكە یاسا ئەوە قبوڵ ناكات‪،‬‬ ‫كەركوك ناچن سكااڵ تۆماربكەن ئەوەش خ���ۆ بازگەی پێش���مەرگە نیی���ە بڵێیت‬ ‫رەنگ���ە لە‌بێهیواییانەوە بێ���ت بەرامبەر قبوڵی دەكەن"‪.‬‬ ‫بە‌دۆخەكە‪.‬‬ ‫پرۆسەی بە‌شیعەكردن لەكەركوك‬ ‫جوان بەداخە بۆ ئەوەی كە بەش���ێك‬ ‫لەالیەك���ی دیك���ەوە زانی���اری ئ���ەوە‬ ‫لە‌پێكهاتەكان���ی دیكەی كەركوك‌و هێزە‬ ‫عێراقییەكان نرخیان بۆ ئەو قوربانیانەی هەی���ە كە هێزە ش���یعەكان دەس���تیان‬ ‫پێش���مەرگە دانەنا كە لەپێناو پاراستنی ك���ردوە بە‌پرۆس���ەیەكی بە‌ش���یعەكردن‬ ‫دۆخی ئەمنی پارێزگاكەكەدا پێشكەشی لەش���ارەكەدا بەتایبەت لەبارەی گەڕەكە‬

‫من نازانم توركمان‬ ‫ئێستا بۆ خۆی‬ ‫بە‌براوە دەزانێت‬ ‫لەكەركوكدا لەكاتێكدا‬ ‫هیچ شتێكی‬ ‫دەستگیرنەبوە‬ ‫حەشد لەکەرکوک‬ ‫بەقس���ەی جوان بارەگاكانی حەشدی‬ ‫شەعبی كە ئااڵی رەنگاورەنگی مەزهەبی‬ ‫ش���یعەیان لەسەرە لە‌ش���ارەكە زیادیان‬ ‫كردوە‪.‬‬

‫عەرەبییەكاندا‪.‬‬ ‫جوان حەس���ەن باس���ی لەوەكرد كە‬ ‫قس���ەیە هەیە لەس���ەر ئەوەی خەڵكی‬ ‫سوننە لەكەركوك دەكرێت بە‌شیعە بەاڵم‬ ‫ئەمە شتێكی نامۆ نییە‌و شیعە ئایینێكی‬ ‫بەرەی توركمانی بایكۆتی دانیشتن‬ ‫تازە نییە‌و وتیشی"پرس���ی بونی شیعە‬ ‫لەگەڵ سەرۆك كۆمار دەكات‬ ‫ش���تێكی نامۆ نیی���ە لەكەركوكدا‪ ،‬ئێمە‬ ‫دوێنێ س���ەرۆك كۆماری عێراق فواد‬ ‫لە‌كەركوك���دا خێزانمان هەی���ە پیاوەكە‬ ‫شیعەیە‌و ژنەكەی سوننەیە لەگەڕەكێكی مەعسوم سەردانی شاری كەركوكی كرد‬ ‫كوردنش���یندا نیش���تەجێن‌و ئاساییشە‌و بۆ لێكۆڵینەوە لەدۆخی شارەكە‌و بڕیاربو‬ ‫لەگەڵ پێكهاتەكان بەجیا كۆببێتەوە بەاڵم‬ ‫هەتا ئێستاش بەردەوامن"‪.‬‬ ‫بەپێی قس���ەی جوان ئەو عەرەبانەی بەرەی توركمانی بایكۆتی دانیشتنەكەی‬ ‫لەس���ەردەمی س���ەدامدا هێنران���ە كردوە‪.‬‬ ‫ئ���ازاد جەب���اری باس���ی لەوەك���رد‬ ‫كەركوك لەس���ەدا هەش���تایان شیعەن‌و‬ ‫وتیشی"خەڵكی ش���یعە هەر لەگەڵماندا ك���ە بایكۆتكردن���ی كۆبون���ەوە لەگەڵ‬ ‫س���ەرۆك كۆماری عێراق لەالیەن بەرەی‬ ‫بون لەكەركوك‌و شارەزایانین"‪.‬‬ ‫وتیش���ی"ئەوەی نامۆی���ە یاخ���ود توركمانیەوە بەهۆی ئەوەوە بوە كە فواد‬ ‫خەڵكەك���ەی دڵگ���ران ك���ردوە هاتنی مەعس���وم باس���ی لەمادەی ‪ 140‬كردوە‬ ‫حەش���دی ش���ەعبییە بەچەك���ەوە‌و ئەو وەك مادەیەكی دەستوری‪.‬‬ ‫وتیش���ی"ئەوان لەبنەڕەتەوە دوژمنی‬ ‫دیاردە چەكدارییەی حەش���دی شەعبی‬ ‫كوردن‌و م���ادەی ‪140‬ی���ش نەبوایە هەر‬ ‫خەڵكی نیگەران كردوە"‪.‬‬

‫بیانویەك���ی دیكەی���ان دەدۆزیی���ەوە بۆ‬ ‫بایكۆتكردنی كۆبونەوە لەگەڵ س���ەرۆك‬ ‫كۆمار"‪.‬‬ ‫جوان حەس���ەن‪-‬ش وتی"توركمانەكان‬ ‫خۆش���یان نازانن چیان دەوێت بەتایبەت‬ ‫لەك���ورد‪ ،‬نازان���م لەس���ەر چ بنەمایەك‬ ‫بایكۆت���ی كۆبون���ەوە لەگەڵ س���ەرۆك‬ ‫كۆماردەكەن لەكاتێكدا س���ەرۆك كۆمار‬ ‫سیفەتێكی تەشریفی هەیە‌و تەنیا هاتوە‬ ‫راو بۆچونی پێكهاتەكان وەربگرێت"‪.‬‬ ‫بەپێی قس���ەی جوان بەرەی توركانی‬ ‫لەسەر ئەوەی بایكۆتی كۆبونەوەی لەگەڵ‬ ‫س���ەرۆك كۆمار كردوە ك���ە رایگەیاندوە‬ ‫پارێ���زگار تەنیا ئەنجوم���ەن دەتوانێت‬ ‫دیاری بكات‌و ئەنجومەن هەڵناوەشێتەوە‌و‬ ‫مادەی ‪140‬یش مادەیەكی دەس���تورییە‌و‬ ‫هەر دەمێنێت‪.‬‬ ‫وتیشی"ئەوەندەی ئێمە بەدی دەكەین‬ ‫ئەوان لەبەرئەوەی سەرۆك كۆمار كوردە‬ ‫بۆی���ە قبوڵی ناكەن لەگەڵی دابنیش���ن‌و‬ ‫ئەوان هیچ شتێكی كوردیان قبوڵ نییە‪.‬‬

‫م���ن نازان���م توركمان ئێس���تا بۆ خۆی‬ ‫بە‌براوە دەزانێ���ت لەكەركوكدا لەكاتێكدا‬ ‫هیچ شتێكی دەستگیرنەبوە"‪.‬‬ ‫ئایدن مەع���روف پەرلەمانتاری بەرەی‬ ‫توركمان���ی لە‌پەرلەمان���ی كوردس���تان‬ ‫جەخ���ت دەكاتەوە كە ب���ەالی ئەوانەوە‬ ‫م���ادەی ‪ 140‬كۆتایی هات���وە‌و دەمێكە‬ ‫ماوەكەی بەسەرچوە‌و ده‌بێت كورد ئه‌و‬ ‫ماده‌ی ‌ه له‌بیربكات‪.‬‬ ‫ئاماەژەی بەوەش���دا كە ئەو مادەیە نە‬ ‫بەغدا توانیویەت���ی جێبەجێی بكات‌و نە‬ ‫هەرێمیش بەپێچەوانەوە مادەی ‪ 140‬بوە‬ ‫هۆی دروستبونی كێشە لەنێوان بەغدا‌و‬ ‫هەولێر‌و لەنێ���وان پێكهاتەكانی خەڵكی‬ ‫كەركوكیشدا‪.‬‬ ‫ئەوەش���ی خس���تەڕو كە پێیوایە لەو‬ ‫ناوچان���ە‌و كەركوكی���ش دۆخێكی نوێ‬ ‫هاتۆت���ە ئاراوە‌و پێویس���تە پێكهاتەكان‬ ‫لەنێ���وان خۆی���ان رێكبكەون لەس���ەر‬ ‫بەڕێوەبەردنی ناوچەكانیان بەشێوەیەكی‬ ‫عادیالنە‌و یەكسان‪.‬‬ ‫حەشدی توركمانی كە سەر بەهێزەكانی‬ ‫حەشدی ش���ەعبییە‪ ،‬یەكێكە لەو هێزانە‬ ‫زۆر ناوی دەهێنرێت لەو پێشێلكاریانەدا‬ ‫ك���ە بەرامبەر بە‌كورد ك���راون بەتایبەت‬ ‫لەخورماتو‪.‬‬ ‫ئایدن مەعروف وتی"حەشدی توركمانی‬ ‫شتێكە‌و نەتەوەی توركمان شتێكی ترە‪،‬‬ ‫ئێمە وەكو توركمان لەگەڵ پێكەوەژیانین‬ ‫ب���ەاڵم رەنگ���ە توركمانێك���ی كەركوك‬ ‫جۆرێ���ك بی���ر بكات���ەوە‌و توركمانێكی‬ ‫هەولێر جۆرێكی تر بیربكاتەوە هەروەك‬ ‫ئ���ەوەی كوردێكی خورمات���و‌و كەركوك‬ ‫وەك كوردێك���ی هەولێر یان س���لێمانی‬ ‫بیرناكاتەوە چونكە رەوشی ئەو ناوچانە‬ ‫جیاوازە‪ .‬بەگش���تی توركم���ان بێبەرییە‬ ‫لەو كارانەی ئەگەر حەش���دی ش���ەعبی‬ ‫ئەنجامی داب���ن‪ ،‬چونكە توركمان لەگەڵ‬ ‫شەڕ‌و ئاڵۆزیدا نییە"‪.‬‬ ‫جەختیش���ی كردەوە توركمان لەهەر‬ ‫گۆڕانكارییەك���دا ك���ە لەڕێ���ی هێزەوە‬ ‫بەدرێژای���ی مێ���ژو لەعێراق���دا كرابێت‬ ‫زیانی تێدا كردوە‌و تاكە ش���ت توركمان‬ ‫دەس���تكەوتی تێیدا هەبێ���ت ئەوەیە كە‬ ‫پێكەوە ژیان بپارێزرێت‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )603‬سێشه‌ممه ‪2017/11/28‬‬

‫شۆڕش حاجی‌‪ :‬بزوتنەوەی گۆران شەرمن نیە‬

‫حكومەت‌و سەرۆك‌و جێگرەكەی شكستیانهێناوەو‬ ‫دەبێت ئەم حكومەتە هەڵبوەشێتەوە‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬ ‫شۆرش حاجی‪ ،‬ئەندامی خانەی‬ ‫راپەراندنی بزوتنەوەی گۆران‬ ‫لەم گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت‬ ‫"بریاربەدەست‌و دەسەاڵتدارانی‬ ‫ناو یەكێتی بەربەستن لەبەردەم‬ ‫جێبەجێكردنی رێكەوتنامه‌كه‌ی‌ گۆڕان‌و‬ ‫یه‌كێتی‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬هیچ نامەیەكی قوباد تاڵەبانی‪،‬‬ ‫جێگری س����ەرۆكی حكومەتی هەرێمتان‬ ‫پێگەیش����توە‪ ،‬ك����ە داوای كردبێت ئەم‬ ‫حكومەتە وەك خۆی بمێنێتەوه‌؟‬ ‫شۆرش حاجی‪ :‬من ئاگاداری نامەیەكی‬ ‫لەو جۆرە نیم‪ ،‬من ئەو نامەیەم نەبینیوە‬ ‫ب����ەاڵم من ئ����اگاداری بری����اری خۆمانم‬ ‫بریاری جڤاتی نیش����تمانی بزوتنەوەی‬ ‫گ����ۆران ئەوەیە ئ����ەم حكومەتە دەبێت‬ ‫هەڵبوەشێنرێتەوە حكومەتێكی رزگاری‬ ‫نیش����تمانی كات����ی لەجێگی دروس����ت‬ ‫بكرێت‪ ،‬ئەمە بریاری جڤاتی نیشتمانی‬ ‫بزوتنەوەی گۆرانە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئایا گۆران رازی بوە نێچیرڤان‬ ‫بارزانی‪ ،‬س����ەرۆكی حكوم����ەت‌و قوباد‬ ‫تاڵەبانی جێگری‪ ،‬لەحكومەتی رزگاری‬ ‫نیش����تمانی بەهەمان پۆستی ئێستایان‬ ‫بمێننەوە؟‬ ‫ش���ۆرش حاجی‪ :‬بەبێ‌ ناو‪ ،‬بێگومان‬ ‫حكومەت����ی رزگاری نیش����تمانی دەبێت‬ ‫حكومەت����ی هەم����و هێ����ز‌و الیەنەكانە‬ ‫سیاس����یەكانی كوردس����تان بێ����ت‪،‬‬ ‫بەتایب����ەت هێز‌و الیەنە س����ەرەكیەكان‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم بزوتنەوەی گۆران بریاری ئەوەی‬

‫نەداوە كاك نێچیرڤان‌و كاك قوباد وەك‬ ‫سەرۆكی وەزیران‌و جێگرەكەی لەشوێنی‬ ‫خۆیان بمێنن����ەوە‪ ،‬ئەمە بریاری جڤاتی‬ ‫نیشتمانی بزوتنەوەی گۆران نیە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ئای����ا بزوتن����ەوەی گ����ۆران‬ ‫داوای كردوە‪ ،‬دەبێت س����ەرۆك‌وجێگری‬ ‫حكومەتی رزگاری نیش����تمانی كەسانی‬ ‫تر بن‪ ،‬جگە لە‌نێچیرڤان بارزانی‌و قوباد‬ ‫تاڵەبانی؟‬ ‫ش���ۆرش حاجی‪ :‬جارێ‌ ئێمە باس����ی‬ ‫ئالیەتی ئەم حكومەتی رزگاری نیشتمانیە‬ ‫دەكەی����ن ‪،‬ج����ارێ‌ وردەكاریەكانیم����ان‬ ‫ب����اس نەكردوە‪ ،‬ب����ەاڵم ئێم����ە دەڵێن‬ ‫ئ����ەم حكومەتە شكس����تی هێناوە‪ ،‬واتا‬ ‫حكومەت‌و س����ەرۆكەكەی‌و جێگرەكەی‬ ‫شكستیان هێناوە‌و دەبێت ئەم حكومەتە‬ ‫هەڵبوەش����ێتەوە‌و حكومەتێك����ی ت����ر‬ ‫لەجێگەی دروستبكرێت‪ ،‬بەاڵم تائێستا‬ ‫نەگەیش����توینەتە قۆناغی ئەوەی ئەوان‬ ‫قبوڵیان كردبێت‌و حكومەتێكی رزگاری‬ ‫نیش����تمانی دروس����ت ببێ����ت بكەوینە‬ ‫س����ەر میكانیزمی دانان‌و ناوهێنانی ئەو‬ ‫خەڵكانەی كە ل����ەو حكومەتە رزگاریە‬ ‫نیشتمانیە بەشداری دەكەین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ئێوە ك����ە ئ����ەم حكومەتە‬ ‫بەشكس����تخواردو دەزان����ن‪ ،‬ئەی بۆچی‬ ‫وەزیرەكانتان ناكێشنەوە؟‬ ‫ش���ۆرش حاج���ی‪ :‬ئەم����ە بریارێكی‬ ‫سیاسی جڤاتی نیش����تمانی بزوتنەوەی‬ ‫گۆران����ە‪ ،‬دەمێكیش����ە وەزیرەكانم����ان‬ ‫خۆی����ان‬ ‫دەستلەكاركێش����انەوەی‬ ‫پێشكەش����كردوە‪ ،‬ب����ەاڵم ئێم����ە لەبەر‬ ‫هەلومەرجی سیاس����ی‌و پەالماردانەكانی‬ ‫داعش‌و ش����ەری موس����ڵ‌و لەبەر پرسی‬ ‫ریفراندۆم ئەوەی سەرۆكی پارتی هێنایە‬

‫پێش����ەوە‪ ،‬ئێمە بریارەكەمان راگرتوە‪،‬‬ ‫لەبەر ئ����ەم هەلومەرجە سیاس����یانەی‬ ‫لەئارادان‪ ،‬ب����ەاڵم لەكۆبونەوەی جڤانی‬ ‫نیشتمانی داهاتو بێگومان بریار لەسەر‬ ‫ئ����ەوەش دەدەی����ن ك����ە وەزیرەكانمان‬ ‫دەستلەكار بكێشنەوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬هەڵوێس����تی الیەنەكانی تری‬ ‫هەرێم لەس����ەر دروستكردنی حكومەتی‬ ‫رزگاری نیشتمانی چیە؟‬ ‫ش���ۆرش حاج���ی‪ :‬ئەوەی قس����ەمان‬ ‫لەگەڵ كردون هەندێكیان‪ ،‬وەك كۆمەڵی‬ ‫ئیس��ل�امی كوردس����تان‪ ،‬لیس����تەكەی‬ ‫دكتۆر بەرهەم هەمان بۆچونی ئێمەیان‬ ‫هەب����وە كە پێویس����تە ئ����ەم حكومەتە‬ ‫هەڵبوەش����ێتەوە‌و حكومەتێكی رزگاری‬ ‫نیش����تمانی كاتی دابمەزرێ����ت‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫برایانی یەكگرتوش كە قس����ەمانكردوە‬ ‫ئەوانیش لەگەڵ ئەوەن كە حكومەتێكی‬ ‫كات����ی كە ئ����ەوان پێی دەڵێ����ن كاتی‬ ‫نەك رزگاری نیش����تمانی‪ ،‬تەنها لەسەر‬ ‫موس����تەڵەحەكەی رێ����ك نەكەوتوی����ن‬ ‫دابمەزرێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ئ����ەی لەگ����ەڵ دو هێ����زە‬ ‫سەرەكیەكەی كوردستان‪ ،‬كە ئەوانیش‬ ‫پارتی‌و یەكێتین قسەتانكردوە؟‬ ‫ش���ۆرش حاجی‪ :‬دەرب����ارەی ئەو دو‬ ‫هێزەش‪ ،‬یەكێكی����ان پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستانە كە بێگومان بروای بەوەنیە‪،‬‬ ‫ئ����ەوی تریش����یان یەكێتی نیش����تمانی‬ ‫كوردستانە‪ ،‬خۆتان دەزانن ئێستا بریاری‬ ‫مەركەز لەناو یەكێتی نەماوە‪ ،‬مەكتەبی‬ ‫سیاس����ی متمان����ەی لێس����ەنراوەتەوە‪،‬‬ ‫راو بۆچ����ون‌و هەڵوێس����تەكانی یەكێتی‬ ‫لەكەسێكەوە بۆ كەسێكی تر دەگۆرێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ئەگەر دۆخ����ی یەكێتی بەو‬

‫جۆرەبێ����ت ك����ە باس����ی دەكەیت ئەی‬ ‫چۆنە دەتوانن بەردەوامی بەو رێكەوتنە‬ ‫سیاسیەی نێوانتان بدەن چۆن مامەڵەی‬ ‫لەگەڵ دەكەن؟‬ ‫ش���ۆرش حاجی‪ :‬هەتا ئێستا چۆنیان‬ ‫مامەڵە ك����ردوە دەبێت ه����ەروا مامەڵە‬ ‫بكەن‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئەگەر پارتی‌و یەكێتی رێگەیان‬ ‫لەدروس����تكردنی حكومەت����ی رزگاری‬ ‫نیش����تمانی گرت‪ ،‬ئێوە هەڵوێستان چی‬ ‫دەبێت؟‬ ‫ش���ۆرش حاج���ی‪ :‬ئەو كات����ە جڤاتی‬ ‫نیش����تمانی بزوتنەوەی گ����ۆران بریاری‬ ‫خۆی دەدات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬هەندێك لەخەڵك����ی پێیان‬ ‫وایە‪ ،‬ئ����ەم ماوەیە بزوتن����ەوەی گۆران‬ ‫تەواو خۆی س����ەرقاكردوە بە‌دەركردنی‬ ‫بەیاننامەوە؟‬ ‫ش���ۆرش حاج���ی‪ :‬خەڵ����ك واناڵێت‪،‬‬ ‫ئێمە لەبزوتنەوەی گۆران‪ ،‬منیش وەك‬ ‫شۆرش حاجی دەڵێین بەیاننامە یەعنی‬ ‫دەربرینی هەڵوێس����تی سیاس����ی‪ ،‬ئێمە‬ ‫هێ����زی چەكدارمانیە بچی����ن ئینقیالب‬ ‫بكەین‪ ،‬ئێمە بروام����ان بە‌ئینقیالب نیە‬ ‫بروامان بە‌ش����ەرە تفەن����گ نیە لەهەمو‬ ‫روداوێك كە دێتە پێش����ەوە‌و روداوەكان‬ ‫زۆرن زۆر بەپەل����ەش دێنە پێش����ەوە‪،‬‬ ‫بزوتن����ەوەی گۆران ش����ەرمن نیە وەك‬ ‫بەش����ێك ل����ەو حزبانەی قس����ەناكەن‪،‬‬ ‫ئێمە لەس����ەر هەمو روداوێ����ك‌و هەمو‬ ‫بابەتێك هەڵوێستی خۆمان بە‌بەیاننامە‬ ‫رادەگەیەنی����ن‪ ،‬ئێمە پێم����ان وایە ئەمە‬ ‫نەك خراپەیە بەڵكو نیشانەی ئازایەتی‌و‬ ‫راستگۆیی بزوتنەوەی گۆرانە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بەش����دارینەكردنی به‌ش����ێك‬

‫ئه‌ندامێكی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌‪:‬‬

‫پارتی له‌بوختانكردن بۆ یەکێتی ناوەستێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫هه‌ڵۆ پێنجوێنی‌‪ ،‬ئه‌ندامی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان‪ ،‬لهم‬ ‫گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "ئێمه‌ هه‌میشه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ بوین له‌كاتی‌ خۆی‌ پرۆسه‌ی‬ ‫هەڵبژاردن ئه‌نجام بدرێت"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ده‌وترێ���ت پارت���ی‌ دیموكرات���ی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬ده‌یه‌وێت هه‌ڵبژاردن له‌سه‌ره‌تا ‌ی‬ ‫‌س���اڵی‌ داهاتو ئه‌نجام بدرێت‪ ،‬به‌اڵم یه‌كێتی‌‬ ‫نیش���تمانی‌ كوردس���تان داوای‌ دواخس���تنی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئایا ئێوه‌ هیچ زانیاریه‌كتان له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌م قسانه‌ هه‌یه‌؟‬ ‫هه‌ڵ���ۆ پێنجوێن���ی‌‪ :‬به‌داخ���ه‌وه‌ براده‌رانی‌‬ ‫پارتی‌ پێش���تر خۆی���ان داوای‌ دواخس���تنی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی���ان ده‌ك���رد‪ ،‬نمونه‌ش س���ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێمه‌ س���ااڵنێكی‌ دور‌و درێژ داوایانكردوه‌و‬ ‫ته‌مه‌نی‌ بۆ درێژكراوه‌ته‌وه‌ تا دوا جار دۆخێكی‌‬ ‫سیاس���ی‌ وای‌ لێكرد ناچاربێت ده‌ستبه‌رداری‌‬ ‫پۆسته‌كه‌ی‌ ببێت به‌ناچاری‌‪ ،‬ئێستاش پێموایه‌‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و جموجۆاڵن���ه‌ی‌ هه‌یانه‌ وه‌ك ئه‌وه‌‬ ‫وایه‌ له‌س���ه‌ر پۆس���ته‌كه‌یان ب���ه‌رده‌وام بن‪،‬‬ ‫ته‌ده‌خول ده‌ك���ه‌ن‌و بری���ار ده‌ده‌ن‪ ،‬یه‌كێتی‌‬ ‫نیش���تمانی‌ كوردستان له‌هیچ كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌‪،‬‬ ‫له‌هیچ بۆن���ه‌و مه‌راس���یمێكدا راینه‌گه‌یاندوه‌‬ ‫كاتی‌ هه‌ڵب���ژاردن دوا بكه‌وێت‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫ئێمه‌ هه‌میشه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ بوین له‌كاتی‌ خۆی‌‬ ‫پرۆس���ه‌كه‌ ئه‌نجام بدرێت‪ ،‬رابردو شاهیده‌ كه‌‬ ‫پارتی‌ بوه‌ هه‌میشه‌ ویس���تویه‌تی‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫دوابخرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا یه‌كێتی‌ داوای‌ كردوه‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫دوا بكه‌وێت‌و ره‌چاوی‌ دۆخی‌ ئێستای‌ بكرێت‬ ‫به‌تایبه‌ت دوای‌ هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسیه‌كه‌ی‌‌و دروستكردنی‌ لیستێك له‌الیه‌ن‬ ‫به‌رهه‌م ساڵح؟‬ ‫هه‌ڵۆ پێنجوێنی‌‪ :‬هیچ كاتێك یه‌كێتی‌ داوای‌‬ ‫نه‌كردوه‌ پرۆس���ه‌ی‌ هه‌ڵب���ژاردن دوابكه‌وێت‪،‬‬ ‫هه‌ركاتێ���ك دی���اری‌ بكرێت ب���ۆ هه‌ڵبژاردن‬ ‫یه‌كێتی‌ ده‌توانێت خۆی‌ رێكبخاته‌وه‌‌و خۆی‌ بۆ‬ ‫پرۆسه‌كه‌ ئاماده‌بكات‪.‬‬

‫ئاوێن���ه‌‪ :‬دۆخ���ی‌ ئێس���تای‌ یه‌كێتی‌ چۆن‬ ‫ده‌گوزه‌رێت چ سه‌رنجێكت له‌سه‌ر دواین وتاری‌‬ ‫مه‌ال به‌ختیار له‌سه‌ر كێش���ه‌ ناوخۆییه‌كانتان‬ ‫هه‌یه‌؟‬ ‫هه‌ڵۆ پێنجوێنی‌‪ :‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ كاتی‌ كۆنگره‌‬ ‫زۆر تێپه‌ریوه‌‪ ،‬روداوه‌كانیش زۆر بون به‌سه‌ر‬ ‫یه‌كه‌وه‌‪ ،‬بیرو بۆچونی‌ جیاواز هه‌بوه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫روداوو بریاره‌كان‪ ،‬ئه‌و بریارانه‌م مه‌به‌سته‌ كه‌‬ ‫له‌الیه‌ن حكومه‌ت‌و سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم ده‌رچون‬ ‫وه‌ك بریاری‌ ریفراندۆم‌و دوای‌ ریفراندۆم هه‌مو‬ ‫ئه‌مانه‌ حاڵه‌تێكی‌ له‌ناو یه‌كێتی‌ دروستكردوه‌‬ ‫ك���ه‌ پێویس���تی‌ به‌كۆنگره‌یه‌‪ ،‬ئێس���تا ئێمه‌‬ ‫له‌خۆئاماده‌كردنداین بۆ ئه‌وه‌ی‌ كاتی‌ كۆنگره‌‬ ‫دیاری‌ بكه‌ین‌و له‌كاتی‌ به‌س���تنی‌ كۆنگره‌كه‌دا‬ ‫هه‌مو ئه‌و بابه‌تانه‌ی‌ قس���ه‌ی‌ جیاوازی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ده‌كرێن یه‌كالیی‌ بكه‌ینه‌وه‌و سه‌ركردایه‌تیه‌كی‌‬ ‫تازه‌ هه‌ڵببژێردرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێس���تا مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫ماوه‌ یان نا؟‬ ‫هه‌ڵۆ پێنجوێنی‌‪ :‬به‌پێی‌ دواین كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‪ ،‬مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬ ‫نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئایا به‌بێ‌ ئاماده‌بونی‌ كۆس���ره‌ت‬ ‫ره‌سوڵ كۆبونه‌وه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ ئه‌نجام ده‌ده‌ن؟‬ ‫هه‌ڵۆ پێنجوێنی‌‪ :‬نه‌خێ���ر مه‌رج نیه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫چاوه‌روانی‌ باشبونی‌ ته‌ندروستی‌ هه‌ڤاڵ كاك‬ ‫كۆس���ره‌ت ده‌كه‌ین‪ ،‬له‌حاڵه‌تێكیش���دا ئه‌گه‌ر‬ ‫جه‌نابیان نه‌توانن‪ ،‬به‌اڵم راسپارده‌یان ده‌بێت‬ ‫بۆ كۆبونه‌وه‌كه‌ ئه‌وكاتیش رێوش���وێنی‌ دیكه‌‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ كۆبونه‌وه‌كان بكرێن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬په‌یوه‌ندیه‌كانی‌ ئێس���تاتان له‌گه‌ڵ‬ ‫پارتی‌ چۆنه‌؟‬ ‫هه‌ڵۆ پێنجوێنی‌‪ :‬به‌داخه‌وه‌ هیچ هه‌نگاوێكی‌‬ ‫به‌ره‌وپێش���چون نه‌نراوه‌‪ ،‬ئه‌وان تا ئێس���تاش‬ ‫له‌بوختانك���ردن نه‌وه‌س���تاون‪ ،‬ئه‌یانه‌وێ���ت‬ ‫هۆكاری‌ شكس���تی‌ خۆیان بخه‌نه‌ سه‌ر شانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‪ ،‬به‌اڵم ئاشكرایه‌ هۆكاری‌ شكسته‌كان‬ ‫له‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم���ه‌وه‌ ده‌س���تپێده‌كات‬ ‫تا سیاس���ه‌ته‌ هه‌ڵه‌كانی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫سه‌ركردایه‌تیان‪.‬‬

‫ئێستا ئێم ‌ه‬ ‫له‌خۆئاماده‌كردنداین بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كاتی‌ كۆنگر‌ه‬ ‫دیار ‌ی بكه‌ین‌و له‌كات ‌ی‬ ‫به‌ستنی‌ كۆنگره‌كه‌دا‬ ‫هه‌مو ئه‌و بابه‌تانه‌ ‌ی‬ ‫قسه‌ی‌ جیاواز ‌ی‬ ‫له‌سه‌ر ده‌كرێن‬ ‫یه‌كالی ‌ی بكه‌ینه‌وه‌و‬ ‫سه‌ركردایه‌تیه‌كی‌ تاز‌ه‬ ‫هه‌ڵببژێردرێت‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌ی‌ یه‌كێتی‌ هیچ پش���كێكی‌ ئه‌م‬ ‫شكستانه‌ی‌ به‌رناكه‌وێت؟‬ ‫هه‌ڵۆ پێنجوێنی‌‪ :‬ئێمه‌ ناڵێن پش���كمان نیه‌‬ ‫ره‌نگه‌ یه‌كێك له‌كێش���ه‌كانی‌ ناو یه‌كێتی‌ ئه‌وه‌‬ ‫بێ���ت بریاره‌كانی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫وه‌ك پێویس���ت له‌مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���ی‌ كاری‌‬ ‫پێنه‌كراوه‌‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ هه‌ڤااڵنی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫ره‌خنه‌یان له‌هه‌ڤااڵنی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ هه‌بو‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌گه‌ڵ پرۆس���ه‌ی‌ ریفراندۆم بون به‌و‬ ‫شێوه‌یه‌ی‌ ئه‌نجامدرا ‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬مه‌ال به‌ختیار ده‌ڵێت له‌ئاینده‌یه‌كی‌‬ ‫نزیكدا به‌ڵگ���ه‌كان باڵوده‌بن���ه‌وه‌ كه‌ زۆربه‌ی‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌نجامدانی‌‬

‫ریفراندۆم ئیمزایان كردوه‌‪ ،‬قسه‌ی‌ تۆ چیه‌؟‬ ‫هه‌ڵ���ۆ پێنجوێنی‌‪ :‬من قس���ه‌كه‌م له‌س���ه‌ر‬ ‫قس���ه‌كانی‌ هه‌ڤ���اڵ م���ه‌ال به‌ختی���ار نی���ه‌‪،‬‬ ‫قس���ه‌م له‌س���ه‌ر واقیعه‌كه‌یه‌‪ ،‬به‌الغی‌ كۆتایی‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌كان���ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫بۆخۆی‌ رون‌و ئاشكرایه‌‪ ،‬به‌ڵێ‌ له‌گه‌ڵ پرۆسه‌ی‌‬ ‫ریفران���دۆم بوی���ن ب���ه‌اڵم بە‌كاراكردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌م���ان‌و به‌ش���داریكردنی‌ هه‌مو الیه‌نه‌كان‬ ‫بریاره‌ك���ه‌ش له‌په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تانه‌وه‌‬ ‫بدرێت‪ ،‬دروس���تكردنی‌ كۆمیت���ه‌ی‌ ریفراندۆم‬ ‫له‌په‌رله‌مان یاس���ای‌ بۆ ده‌ربچێ���ت‪ ،‬له‌كاتی‌‬ ‫نزیكبون���ه‌وه‌ی‌ ده‌نگ���دان ب���ۆ ریفراندۆمیش‬ ‫وتومانه‌ كار بە‌به‌دیله‌كانی‌ ریفراندۆم بكرێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ هه‌لێكی‌ مێژویی‌ ب���و بۆ گه‌له‌كه‌مان كه‌‬ ‫ئه‌وه‌ش پش���تگوێ‌ خرا‪ ،‬به‌داخ���ه‌وه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێمه‌وه‌ پێداگری‌ كردو حس���ابی‌‬ ‫بۆ دۆستایه‌تی‌ ئه‌مریكا‌و هاوپه‌یمانان نه‌كرد‪،‬‬ ‫حس���ابی‌ بۆ ده‌رو جیران نه‌كرد‪ ،‬حس���ابی‌ بۆ‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ به‌غدا نه‌كرد‪ ،‬هه‌مو دۆس���ته‌كانی‌‬ ‫لێ زویر كردی���ن‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ روی���دا له‌ئه‌نجامی‌‬ ‫گوێنه‌گرتنی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و ئه‌و هه‌ڤااڵنه‌ی‌‬ ‫ئێمه‌ بو كه‌ پشتیوانییان كرد‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌ندامێك���ی‌ خان���ه‌ی‌ راپه‌راندنی‌‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆران ده‌ڵێ���ت یه‌كێتی‌ هۆكاری‌‬ ‫جێبه‌جێنه‌كردن���ی‌ رێكه‌وتنه‌ك���ه‌ی‌ نێوانتانه‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێ���ت مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێت���ی‌‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���اوه‌ته‌وه‌‪ ،‬بری���ار له‌ن���او یه‌كێت���ی‌‬ ‫له‌كه‌س���ێكه‌وه‌ بۆ كه‌س���ێكی‌ ت���ر ده‌گۆرێت‪،‬‬ ‫پرس���ی‌ رێكه‌وتنه‌كه‌تان له‌گه‌ڵ گۆران به‌كوێ‌‬ ‫گه‌یشتوه‌؟‬ ‫هه‌ڵۆ پێنجوێنی‌‪ :‬بێگوم���ان له‌م قۆناغه‌ی‌‬ ‫ئێس���تا كه‌ ئه‌وان له‌و جۆره‌ لێدوانانه‌ ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫به‌داخ���ه‌وه‌ ده‌بو به‌و ش���ێوازه‌ قس���ه‌ نه‌كه‌ن‬ ‫چونكه‌ ئه‌وان ده‌زانن دۆخه‌ سیاسیه‌كه‌ چۆنه‌‌و‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ زۆرینه‌ی‌ یه‌كێتی‌ چۆن بوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌داخه‌وه‌ سیاس���ه‌تی‌ هه‌ڵبژاردن زاڵه‌ به‌سه‌ر‬ ‫راس���تیه‌كاندا هه‌ركه‌س���ێك ده‌یه‌وێ���ت له‌ژێر‬ ‫كۆمه‌ڵێ���ك بار ده‌ربچێت ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ بتوانێت‬ ‫متمانه‌یه‌ك���ی‌ زیاتر له‌ناو جه‌م���اوه‌ر بۆ خۆی‌‬ ‫كۆبكاته‌وه‌ یه‌عنی‌ ئه‌وه‌ سیاسه‌تی‌ هه‌ڵبژاردنه‌‬ ‫به‌راستی‌ كه‌ ئه‌و براده‌رانه‌ ده‌یكه‌ن‪.‬‬

‫له‌ئه‌ندامان����ی‌ خان����ه‌ی‌ راپه‌ڕان����دن‬ ‫لەكۆبونەوەی س����ەركردایەتی هاوبەشی‬ ‫یەكێتی‌و گۆران لەبەر چی بو؟‬ ‫ش���ۆرش حاج���ی‪ :‬م����ن ئەندام����ی‬ ‫س����ەركردایەتی هاوبەشی سەركردایەتی‬ ‫بزوتنەوەی گۆران‌و یەكێتی نیش����تمانی‬ ‫نیم‪ ،‬لەهیچ كۆبونەوەیەكی پێش����تریش‬ ‫بەش����داریم نەك����ردوە‪ ،‬لەب����ارەی‬ ‫بەشدارینەكردنی كاك عوسمانی حاجی‬ ‫مەحم����ود‪ ،‬م����ن نازانم ب����رۆن لەخۆی‬ ‫بپرسن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬هەوڵەكانی گ����ۆران لەگەڵ‬ ‫یەكێتی بەكوێ‌ گەیشتوە؟‬ ‫ش���ۆرش حاج���ی‪ :‬هەت����ا ئێس����تاش‬ ‫هەوڵەكانمان لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬ئ����ەوەی پەیوەس����تە‬ ‫بە‌رێكەوتنی نێوان گۆران‌و یەكێتی هیچ‬ ‫خاڵێكی جێبەجێنەكراوە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ئەگ����ەر هی����چ خاڵێكی ئەو‬ ‫رێككەوتن����ە جێبەجێنەك����راوەو ه����ەر‬ ‫كۆبون����ەوە ل����ەدوای كۆبونەوەیە‪ ،‬ئایا‬ ‫لەناو گۆران داوای هەڵوەش����اندنەوەی‬ ‫ئەو رێككەوتننامەیە ناكرێت؟‬ ‫ش���ۆرش حاجی‪ :‬ئەوە بریاری جڤاتی‬ ‫نیش����تمانی بزوتن����ەوەی گۆران����ە‪ ،‬تا‬ ‫ئێستا جڤاتی نیشتمانی بریاری لەسەر‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی ئەو رێككەوتننامەیە‬ ‫ن����ەداوە‪ ،‬بەاڵم من دەتوان����م پێت بڵێم‬ ‫ك����ە زۆر ئاش����كرایە كە هی����چ خاڵێكی‬ ‫رێكەوتنەك����ە جێبەجێنەكراوە‪ ،‬هۆكاری‬ ‫س����ەرەكیش بۆ جێبەجێنەركردنەكەی‬ ‫بریار بەدەست‌و دەس����ەاڵتدارەكانی ناو‬ ‫یەكێتی نیش����تمانی كوردس����تانە‪ ،‬كە‬ ‫بەربەست بون لەبەردەم جێبەجێكردنی‬ ‫ناوەرۆكی رێكەوتنەكە‪.‬‬

‫هیچ خاڵێكی‬ ‫رێكەوتنەكەی گۆڕان‌و‬ ‫یەکێتی جێبەجێنەكراوە‬ ‫هۆكاری سەرەكیش بۆ‬ ‫جێبەجێنەركردنەكەی‬ ‫بریار بەدەست‌و‬ ‫دەسەاڵتدارەكانی ناو‬ ‫یەكێتی نیشتمانی‬ ‫كوردستانە‪ ،‬كە‬ ‫بەربەست بون لەبەردەم‬ ‫جێبەجێكردنی ناوەرۆكی‬ ‫رێكەوتنەكە‬

‫ریکالم‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )603‬سێشه‌ممه ‪2017/11/28‬‬

‫عەمید سەرحەد قادر روداوەکانی کەرکوک لە‪١٦‬ی ئۆکتۆبەردا دەگێڕێتەوە‬

‫‪5‬‬

‫هێزیك لەهەولێرەوە هات‌و داوایانکرد بەهەر شێوەیەك بێت‬ ‫دكتۆر نەجمەدین دەرباز بكرێت‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫عەمید سەرحەد قادر‪ ،‬بەڕێوەبەری پۆلیسی‬ ‫قەزاو ناحیەكانی كەركوك‌و تا ‪16‬ی‬ ‫ئۆكتۆبەر ئەندامی لیژنەی ئەمنی پارێزگای‬ ‫كەركوك بوە لەم گفتوگۆیەی ئاوێنەدا‬ ‫دەڵێت "ئەو شەوەی ‪١٦‬ی ئۆکتۆبەر هێشتا‬ ‫شەڕ دەستی پێنەكردبو دكتۆر نەجمەدین‬ ‫تەلەفۆنی بۆ كردم‌و داوای هەندێك هێزی‬ ‫كرد بۆ الی ماڵەكەی "‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئ���ەوەی رویدا ل���ە‌‪16‬ی ئۆكتۆبەر‬ ‫لەكەركوك چۆن بو؟‬ ‫عەمید سەرحەد‪ :‬بۆ تێگەیشتن لەروداوەکە‬ ‫دەبێ���ت بگەڕێینەوە ب���ۆ كەمێك بەر لە‌‪16‬ی‬ ‫ئۆكتۆب���ەر‪ ،‬هەمو الیەك دەزان���ن كە قەزای‬ ‫حەویج���ە لەگەڵ چوار ناحی���ەو زیاتر لە‌‪500‬‬ ‫گوند لەژێردەستی داعشدا بون كە پێشبینی‬ ‫دەكرا زیات���ر لە‌‪ 2‬هەزار چەكداری داعش���ی‬ ‫لێبێت‪ ،‬پرس���یارەكە ئەوە بو بۆچی ش���ەڕی‬ ‫كۆنترۆڵكردنەوەی موس���ڵیان پێش ش���ەڕی‬ ‫حەویجە خس���ت؟ دەبوایە بەر لەئازادكردنی‬ ‫موس���ڵ قەزای حەویج���ە ئازادبكرایە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كاتێك قەزای حەویجە دواخ���را‪ ،‬زیاتر لە‌‪40‬‬ ‫هەزار چەك���دار لەهەمو هێ���زە عێراقییەكان‬ ‫هاتنە ئەو سنورە بۆ ئەوەی حەویجە كۆنترۆڵ‬ ‫بكەنەوەو لەسەر ئەمەش زانیاری تەواو هەبو‪.‬‬ ‫تا ئەوە ب���و ناوچەكەی���ان كۆنترۆڵكردەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم بەپێی زانیارییەكانی ئێمە تائێس���تاش‬ ‫بەشێكی زۆری چەكدارانی داعش لەو سنورە‬ ‫ماونەت���ەوە‪ .‬هێنانی ئەو هەمو هێزەی عێراق‬ ‫بۆ س���نوری پارێ���زگای كەركوك بەر لە‪16‬ی‬ ‫ئۆكتۆب���ەر بەڕاس���تی جێگای پرس���یار بو‪،‬‬ ‫دەبوایە هەم س���ەركردایەتی سیاسی كوردو‬ ‫هەم حكومەتی هەرێم‌‌و وەزارەتی پێشمەرگە‬ ‫زۆر ب���ەوردی چاودێ���ری ئ���ەو بارودۆخەیان‬ ‫بكردایەو ئاگاداری���ش كرابونەوە كە هێزێكی‬ ‫زۆر هێنراوەتە ئەو سنورە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ئەم���ە ب���ەر لە‌روداوەك���ە‪ ،‬ئەی‬ ‫روداوەكە خۆی چۆن رویدا‪ ،‬چونكە بەش���ێك‬ ‫لەبەرپرس���ان‌و فەرماندەكان دەڵێن ئاگاداری‬ ‫ئەوە نەبون هێرش���ێكی لەو جۆرە دەكرێت‌و‬ ‫بەشێكیش دەڵێن بەرێكکەوتن بوە؟‬ ‫عەمید س���ەرحەد‪ :‬من ب���ەر لە‌‪16‬ی مانگ‬ ‫لەنەخۆش���خانە لەسلێمانی نەشتەرگەری دڵم‬ ‫بۆ كرابو‌و بەوهۆی���ەوە لەمۆڵەتدا بوم‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ش���ەوی ‪16‬ی مانگ چومەوە ب���ۆ كەركوك‌و‬ ‫دۆخەك���ەم بەچ���اوی خ���ۆم بین���ی‌و لەناو‬ ‫روداوەكەدا بوم‪ .‬کە پارتی بەشێوەیەك باسی‬ ‫دەكات‌و یەكێتی بەشێوەیەكی تر‪ ،‬حكومەتی‬ ‫ناوەندی بەرێككەوتن باس���ی دەكات‌و ئێران‬ ‫دەڵێت من كەركوكم گرتەوەو توركیا دەڵێت‬ ‫من رۆڵم هەب���وە تێیدا‪ .‬لەگەڵ ئەمانەش���دا‬ ‫هێزی ئەمریكاو هێزی هاوپەیمانانیش ئاگادار‬ ‫بون‪ ،‬چونكە فیرق���ەی ئاڵتونی عێراق تیمی‬ ‫ئەمریكییەكان���ی لەگەڵ���دا ب���وە‪ ،‬كەتیبەی‬ ‫زرێپۆشی عێراق راوێژكاری هۆڵەندییەكانیان‬ ‫لەگەڵدا بوە‪ ،‬واتە ئەمە شتێك نەبوە بەدزیەوە‬ ‫كرابێ���ت‪ .‬م���ن وەكو خۆم كە م���اوەی زیاتر‬ ‫لە‌‪ 14‬س���اڵە لەكەركوك کارم كردوە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫بوترێت بەبێ ئاگاداری وەزارەتی پێشمەرگەو‬ ‫س���ەرۆكایەتی هەرێم بوە‪ ،‬بەڕاس���تی ئەمە‬ ‫كارەس���اتە! ئەگەر بش���وترێت ئەو الیەنانە‬ ‫ئاگاداربون‪ ،‬ئەو پرسیارە دەكرێت ئەی بۆچی‬ ‫بەرنامەكە بەو شێوەیە بەڕێوەچو كە كەركوك‬ ‫لەدەس���ت بدەی���ن؟ ئەمەش ه���ەر بۆ خۆی‬ ‫كارەساتێكی ترە‪ .‬ئێمە كاتێك بەوەزارەتێك‬ ‫دەڵێی���ن وەزارەتی پێش���مەرگە‪ ،‬دەبێت ئەو‬ ‫وەزارەتە بەمانای وشە زانیاری وردی لەسەر‬ ‫خاڵ بەخاڵ‪ ،‬فەسیل بەفەسیل‪ ،‬سریە بەسریە‬ ‫تا دەگاتە فەوج‌و لیوای پێش���مەرگە هەبێت‪،‬‬ ‫بەاڵم لەكاتێكدا وەزارەتی پێشمەرگەت هەیە‬ ‫دەچی���ت میح���وەر دادەنێی���ت‌و ئەندامێكی‬ ‫سەركردایەتی یان مەكتەبی سیاسی دەكەیت‬ ‫بە‌بەرپرس���ی ئەم میحوەرە‪ ،‬بەمە راستەوخۆ‬ ‫تۆ وا دەكەیت هێزەكان جیادەكەیتەوە‪ ،‬وای‬ ‫لێدەكەیت هێزەكان لەژێر دەسەاڵتی وەزارەتی‬ ‫پێشمەرگەدا نەبن‪ ،‬تۆ وەزارەتی پێشمەرگەت‬ ‫هەیە پێویستە كۆمەڵێك راوێژكاری سەربازی‬ ‫بەهێزی هەبێت‌و ئاگاداری هەمو جموجوڵێكی‬ ‫الیەنی بەرامبەر بێ���ت‪ ،‬لەكاتێكدا وەزارەتی‬ ‫پێش���مەرگە بەرپرس���ی هەمو پێشمەرگەیە‬ ‫لەزاخ���ۆوە ت���ا خانەقی���ن‪ ،‬هەروەه���ا دەبو‬ ‫س���ەرۆكایەتی هەرێ���م راوێ���ژكاری بەهێزی‬ ‫لەبواری س���ەربازیدا هەبوایەو دەستنیشانی‬ ‫كەموكوڕییەكان���ی بكردایە كە بۆ دەبێت ئەم‬ ‫میح���وەرە هەموی الیەنێكی سیاس���ی بێت‌و‬ ‫ئەو میحوەرەی تر الیەنێكی دیكەی سیاس���ی‬ ‫بێت؟! فەرمان���دەی لیوایەك كاتێك دەچێتە‬ ‫ژێر ركێفی ئەندامێكی مەكتەبی سیاس���ی كە‬ ‫بەرپرسی ئەو میحوەرەیە ئەو لیوایە دەچێتە‬ ‫ژێر دەس���ەاڵتی ئەو بەرپرسەوە یان دەبێت‬

‫راس���تەوخۆ فەرمانی وەازرەتی پێش���مەگە‬ ‫جێبەج���ێ ب���كات؟ ئەمان���ە كەموكوڕی���ن‌و‬ ‫كەموكوڕییەك���ەش خۆمان لێی بەرپرس���ین‌و‬ ‫كورد خۆی ه���ۆكاری ئەمەیە‪ .‬ئەگەر ئەوەی‬ ‫رویدا رێككەوتن بوبێت چۆن دەبێت الیەنێكی‬ ‫هەواڵگری ئاگاداری ئەو رێككەوتنە نەبوبێت؟‬ ‫ئەگ���ەر رێككەوتنیش نەكرابێت‌و پاشەكش���ە‬ ‫كرابێت چۆن ئەندامێكی مەكتەبی سیاس���ی‬ ‫یان الیەنێك بتوانێت پاشەكش���ە بەهێزەكان‬ ‫بكات؟ ئێمە لەئاستی وەزارەتی پێشمەرگەو‬ ‫ئەو راوێژكارە سەربازیانەی هەن نەمانتوانیوە‬ ‫هێزی پێشمەرگە هێزێك بێت لەژێر كۆنترۆڵی‬ ‫وەزارەت���ی پێش���مەرگەدا بێ���ت‌و وەزارەت‬ ‫فەرمانی پێبكات‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئێوە وەك بەرپرسی پۆلیسی قەزاو‬ ‫ناحیەكان���ی كەرك���وك‪ ،‬ئاگاداركرابونەوە كە‬ ‫ئەم پاشەکشەیە رودەدات؟‬ ‫عەمی���د س���ەرحەد‪ :‬هیچ كەس���ێك نەبوە‬ ‫بڵێت من ئاگام لەو پرس���ە نەب���وە‪ .‬كاتێك‬ ‫چەن���د رۆژێك ب���ەر لەهێرش���ەكە هەندێك‬ ‫لەسەنگەرەكان كە لەپێش���ەوە بون هێنرانە‬ ‫دواوە‪ ،‬ئەوكات���ە بەرپرس���ی میح���وەركان‪،‬‬ ‫فەرماندەی لی���واكان‪ ،‬فەرماندەی فەوجەكان‬ ‫لێدوانیاندا وتیان ئێمە ئەم س���ەنگەرانەمان‬ ‫بۆی���ە هێناوەت���ە دواوە لەبەرئ���ەوەی هێزی‬ ‫بەرامبەرمان بەهێزەو بەرنامەی هەیە هێرش‬ ‫بكاتە س���ەرمان‪ ،‬لەهەمانكاتدا دەیانوت ئێمە‬ ‫شوینەكانی خۆمان چۆڵناكەین مەگەر بەسەر‬ ‫تەرمەكانماندا بێن‪ ،‬دوای ئەوە كۆبونەوەیەك‬ ‫كرا ل���ەدوكان ك���ە س���ەركردایەتی پارتی‌و‬ ‫یەكێتی لەئاس���تێكی زۆر بەرزدا بەشداربون‪،‬‬ ‫الی ئێوارەكەشی لەبەش���یرو تازەو ناحیەی‬ ‫رەشاد كۆبونەوەیەكی تر كراوەو ئەنجامەكان‬ ‫دراونەت���ەوە بەیەكت���ر‪ ،‬بۆی���ە ئێم���ە وەك‬ ‫بەرپرسێكی ئەمنی بڵێین ئاگامان لەو پرسە‬ ‫نەبوە ئەوە وا نییە‪ ،‬هەمو بەرپرسان ئاگایان‬ ‫لەوە هەبو هێزێكی زۆر ك���ە مەزەندە دەكرا‬ ‫بە‌‪ 5‬بۆ ‪ 6‬هەزار كەس لەناحیەی رەش���ادەوە‬ ‫كە هاتن بەبێ ئەوەی لەهیچ شوێنێكەوە بڕۆن‬ ‫تا گەیشتنە گوندی بەشیر لەوێ لەماڵەكاندا‬ ‫دابەش���بون‌و دو رۆژ ل���ەوێ مان���ەوە‪ ،‬لەوێ‬ ‫كۆبونەوەیان ك���ردو ئەنجامی كۆبونەوەكەی‬ ‫ئەوان بەئاش���كرا ئەوە بو ك���ە ئەوان وتیان‬ ‫ئێمە بەرنامەمان هەیە كەركوك دەگرینەوەو‬ ‫دەچینە ناو شاری كەركوكەوە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەش‬ ‫هێزەكانی پێش���مەرگەو هێ���زە ئەمنییەكانی‬ ‫دیكە خرانە حاڵەتی ئامادەباش���ییەوە‪ ،‬كاك‬ ‫كۆس���رەت‌و كاك محەمەدی حاجی مەحمود‬ ‫هاتنە كەركوك‪ ،‬بەرپرسی میحوەرەكان لەوێ‬ ‫ب���ون‪ ،‬ئەگەر س���ەیری لێدوانەكانی ئەو كاتە‬ ‫بكەیت هەر لەپێش���مەرگەیەكەوە تاوەكو ئەو‬ ‫ئەندامانەی سەركردایەتی‌و مەكتەبی سیاسی‬ ‫كە بەرپرس���ی میحوەرەكان ب���ون دەیانزانی‬ ‫شەڕ دەبێت‪ ،‬دەیانزانی ئەو شەوە حكومەتی‬ ‫عێراق هێرش دەكات‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬كەواتە ئەم پاشەكش���ەیەی كورد‬ ‫بەپالن بوە یان پیالن بوە؟‬ ‫عەمی���د س���ەرحەد‪ :‬ئێم���ە پۆلیس���ین‪،‬‬ ‫پەیوەندیم���ان بەبابەتەكەوە نەب���وە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وەك وت���م پارتی دەڵێت خیانەتمان لێكراوە‪،‬‬ ‫یەكێتی دەڵێت ئێم���ە توانیومانە بەكەمترین‬ ‫زی���ان لەپێش���مەرگەو ش���ارەكە هێ���زەكان‬ ‫بكشێنینەوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬تۆ وەك فەرماندەیەكی سەربازی‪،‬‬ ‫ئەو دو شتە كامیان بەراست دەزانیت؟‬ ‫عەمید سەرحەد‪ :‬من ئەو شەوە لەكەركوك‬ ‫لەگ���ەڵ دكتۆر نەجمەدی���ن بەیەكەوە بوین‪،‬‬ ‫پەیوەندیم���ان ك���ردوە بە‌بەش���ێكی زۆری‬ ‫فەرماندەكان���ی لیواكانەوە‪ ،‬ئ���ەوان دەیانوت‬ ‫هێ���زی دوژمن كەوتۆتە پش���تمان‌و پش���تی‬ ‫لێگرتوی���ن بۆیە پاشەكش���ە دەكەین‌و هێزی‬ ‫ئەوان دو بەرامبەر هێزی ئێمەیە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬تۆ لەگەڵ دكتۆر نەجمەدین پێكەوە‬ ‫شارەكەتان جێهێشت؟‬ ‫عەمی���د س���ەرحەد‪ :‬ئ���ەو كاتەی ش���ەڕ‬ ‫دەستیپێكرد‪ ،‬ئێمە لەگەڵ دكتۆر نەجمەدیندا‬ ‫بوین‪ ،‬دكتۆر نەجمەدین پەیوەندی بەهەندێ‬ ‫لەفەرمان���دەی لیواكانەوە ك���ردو زانیاریمان‬ ‫بۆ دەهات كە الی تازە هێزێك لەش���ەڕدان‌و‬ ‫هێزێكی كاك كۆس���رەت لەناوچەی گەڕەكی‬ ‫س���ەناعە لەش���ەڕدابون‪ ،‬بەاڵم لەو ش���وێنە‬ ‫بترازێت بەم�ل�اوە هێزەكان���ی دیكە هەموی‬ ‫پاشەكشەی كردوەو بەشەڕ نەهاتوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئەم پاشەكشەیە بە‌پالن بو؟ پێشتر‬ ‫زانراو بو یان ئێوە ئاگادار نەبون؟‬ ‫عەمی���د س���ەرحەد‪ :‬من پێش���تریش وتم‬ ‫ئەگەر دەزگا ئەمنییەكان���ی پارتی‌و یەكێتی‬ ‫زانیاریان لەس���ەر ئەم پاشەكشەیە نەبوبێت‬ ‫بەراستی ئەوە كارەساتە‪ ،‬ئەگەر زانیاریشیان‬ ‫هەبوبێ���ت‌و پێش���وەختە خۆیان ب���ۆ ئامادە‬ ‫نەكردبێت ئەوەش هەر كارەساتە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ئەگەر ش���تێكی وا هەبوبێت‪ ،‬تۆ‬

‫چۆن ئاگادار ناكرێیتەوە لەكاتێكدا تۆ یەكێك‬ ‫بوی���ت لەفەرماندە ناس���راوەكانی كەركوك‌و‬ ‫پۆستێكی گرنگیشت هەبو؟‬ ‫عەمید س���ەرحەد‪ :‬ئەو شەوە هێشتا شەڕ‬ ‫دەستی پێنەكردبو دكتۆر نەجمەدین تەلەفۆنی‬ ‫بۆ ك���ردم‌و داوای هەندێك هێزی كرد بۆ الی‬ ‫ماڵەكەی‪ ،‬وتم باشە ئاساییەو هەندێ هێزم بۆ‬ ‫نارد بۆ الی ماڵەوە‪ ،‬وتی لەگەڵ بەڕێوەبەری‬ ‫پۆلیس���ی كەركوكیش عەمید خەتاب قسەم‬ ‫كردوەو ئەوانیش هێزم بۆ دەنێرن‪ .‬من چومە‬ ‫رەحیم ئاوا‪ ،‬دكتۆر نەجمەدین بەر لەمن لەوێ‬ ‫بو‪ ،‬ئەوە بو بەخەڵكەكەی دەوت وەرنە سەر‬ ‫جادە ئەوەی ئەم ش���ارە چۆڵ بكات خائینە‪.‬‬ ‫لەهەمانكاتیش���دا كاك ئاس���ۆ مامەندو كاك‬ ‫هەڵكەوت هاتنە ناو خەڵكەكە بەخەڵكەكەیان‬ ‫وت هی���چ نییەو بچن���ەوە ماڵ���ەوە‪ .‬من كە‬ ‫چوم���ە رەحیماوا دكتۆر نەجمەدین وتی واین‬ ‫لەش���ۆڕیجە‪ ،‬چومە شۆڕیجە لەوێ نەبو‪ ،‬وتی‬ ‫دەچم بۆ الی پارێزگا‪ ،‬كە چومە ئەوێ لەوێ‬ ‫لەگ���ەڵ عەمید خەتاب زیاتر ل���ە‌‪ 20‬خولەك‬ ‫بەیەكەوە بوین‪ .‬ئەوكاتە وتیان ش���ەڕ لەالی‬ ‫ناحی���ەی تازەو ل���ەدوزو گەڕەكی س���ەناعە‬ ‫دەس���تیپێكردوە‪ ،‬لەو كاتەدا هەندێ خەڵكی‬ ‫خۆبەخش���یش دەیانویست بچن بۆ شەڕەكە‪.‬‬ ‫دوای ئەوە جارێك���ی دیكە دكتۆر نەجمەدین‬ ‫پەیوەن���دی پێوە كردین���ەوەو وتی چومەتە‬ ‫الی ماڵی محەمەدی حاجی مەحمود‪ .‬دوایین‬ ‫جاریش پەیوەندی پێوە كردینەوە نایشارمەوە‬ ‫هێزیكی دیكەش لەهەولێرەوە هاتبو داواكرابو‬ ‫كە بەهەر ش���ێوەیەك بوە دكتۆر نەجمەدین‬ ‫دەرب���از بكرێت‪ .‬ئەوە ب���و دكتۆر نەجمەدین‬ ‫بەڕێك���راو پاش���ان ئێمە هەر لەناو ش���اری‬ ‫كەركوكدا ماینەوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬تۆ كەی كەركوكت بەجێهێشت؟‬ ‫عەمید س���ەرحەد‪ :‬من دەتوان���م بڵێم دوا‬ ‫كەس بوم كە كەركوكم بەجێهێش���ت‪ ،‬كاتێك‬ ‫من كەركوكم بەجێهێشت تەنانەت ئۆتۆمبێل‌و‬ ‫هەمەرەكان���ی كاك كۆس���رەتم بین���ی پێش‬ ‫ئێم���ە دەرچون‪ ،‬ئێم���ە كاتێ���ك دەرچوین‬ ‫هەم���و هێزەكانی عێراق هاتبونە ناو ش���اری‬ ‫كەركوك‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬واتە ئێ���وەش هیچ ش���ەڕێكتان‬ ‫نەكرد؟‬ ‫عەمید س���ەرحەد‪ :‬لەن���او كەركوكدا هیچ‬ ‫شەڕێك نەكراوە‪ .‬ئیمە پۆلیسین‪ ،‬پۆلیس سەر‬ ‫بەحكومەت���ی فیدراڵە‪ ،‬نەدەبو من بچم چەك‬ ‫بكەمە ش���انم‌و بەرامبەر بەهێزە عێراقییەكان‬ ‫ش���ەڕم بكردایە‪ .‬بیس���ت هەزار پێش���مەرگە‬ ‫لە‌كەركوكدا ب���وە بەرگری نەك���ردوە‪ .‬بەاڵم‬ ‫لەكاتی شەڕی داعش���دا یەك فیشەك لەهەر‬ ‫میحوەرێك تەقی بێت ئێمە لەوێ بوین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ئ���ەو هێزەی عێ���راق كە هات چ‬ ‫فەرماندەیەكی كورد یەکەمجار الی بۆ ش���ل‬ ‫كرد؟‬

‫پارتی بەرنامەی وایە‬ ‫بگەڕێتەوە‪ ،‬كاك‬ ‫نێچیرڤان بەتایبەتی‬ ‫زۆر لەسەر ئەو پرسە‬ ‫ئیش ئەكات‪ ،‬دەیەوێت‬ ‫لەگەڵ یەكێتیشدا‬ ‫رێككەوتن هەبێت‌و‬ ‫كێشەكان هەموی‬ ‫چارەسەر بكرێت‬ ‫عەمید س���ەرحەد‪ :‬ئەو هێزە تەنیا لەیەك‬ ‫ش���وێنەوە نەهاتوە‪ ،‬لەدوزەوە هاتوە‪ ،‬لەتازە‬ ‫بۆ بەشیر هاتوە‪ ،‬لەڕێگای رەشادەوە هاتوە‪،‬‬ ‫لەمەكت���ەب خالیدەوە لەڕێ���گای حەویجەوە‬ ‫هاتوە‪ ،‬ئەو هێزە كە هاتوە بەتەواوی چەك‌و‬ ‫تفاقی سەربازییەوە هاتوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئایا فەرماندە كوردەكان بەئەركی‬ ‫خۆیان هەڵساون لەو كاتەدا؟‬ ‫عەمید سەرحەد‪ :‬من شتێك دەڵێم‪ ،‬ساڵی‬ ‫‪ 2004‬بۆ ‪ ،2005‬بەپێی راپۆرتی ئەمریكییەكان‬ ‫‪ 150‬كەس بە‌تراكسودەوە كە عەرەبی سوننە‬ ‫بون لەناو فەلوجەدا توانیان دو مانگ‌و نیو بۆ‬ ‫سێ مانگ شەڕی هەمو سوپای ئەمریكاو عێراق‬ ‫بكەن‪ .‬بەپێی ئ���ەو راپۆرتەی ئەمریكییەكان‬

‫سەرحەد قادر‬ ‫ئەو ‪ 150‬كەس���ە نزیكەی ‪ 20‬بیكەیس���ی‌و ‪30‬‬ ‫قەناس���یان پێبوە‪ .‬لەكاتێكدا ئێمە ‪ 20‬هەزار‬ ‫پێشمەرگە كە زۆربەی ئەو لیوایانەی یەكێتی‬ ‫فەرماندەكانیان‌و بەرپرس���انی میحوەرەكانی‬ ‫یەكێتی‪ ،‬پێش���مەرگەی كۆن بون كە چەندین‬ ‫داستانیان لەشاخ تۆماركردوە‪ .‬ئەو فەرماندە‬ ‫س���ەربازیانە ئەوكات چۆكی���ان بەحكومەتی‬ ‫بەع���س دادەدا‪ ،‬ب���ەاڵم ئێس���تاكە بڕیارێكی‬ ‫پاشەكشە دەدرێت‌و ‪ 20‬هەزار پێشمەرگە ‪20‬‬ ‫فیش���ەك ناتەقێنێت‪ ،‬ئەمە ناكاتە ئەوەی تۆ‬ ‫بڵێیت بەرگریت پێنەكراوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬كێ بڕیاری پاشەكشەی دا؟‬ ‫عەمید س���ەرحەد‪ :‬خ���ۆی كەموكوڕیەكە‬ ‫ئەوەیە كە لەسەرەتاوە دەستم خستەسەری‬ ‫كە هێزی پێشمەرگە یەكڕیز نەبوە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬بۆ پاشەكش���ێ‌و رێككەوتن ناوی‬ ‫وەستا رەسوڵ‪ ،‬الهور شێخ جەنگی‪ ،‬ئاراسی‬ ‫شێخ جەنگی‪ ،‬بافڵ تاڵەبانی دەهێنرێت‪ .‬ئایا‬ ‫بەپێی زانیارییەكانی تۆ ئەمە وایە؟‬ ‫عەمید س���ەرحەد‪ :‬من ناتوان���م بڵێم وایە‪.‬‬ ‫چونكە نەالهوری ش���ێخ جەنگی‪ ،‬نەئاراسی‬ ‫ش���ێخ جەنگی‌و نەباف���ڵ تاڵەبانی‌و نەیەكێك‬ ‫لەو برادەرانە پەیوەندییان بەمنەوە نەكردوە‬ ‫بڵێن پاشەكش���ە بكرێت‪ .‬بەاڵم قس���ە زۆرە‬ ‫لەوبارەیەوەو ئەوەش شتێك نییە شاراوە بێت‬ ‫لەئایندەدا دەردەكەوێت‪ .‬بەاڵم ئێس���تا وای‬ ‫لێهاتوە خەڵك خەریكە بەشتە راستیەكانیش‬ ‫باوەڕ نەكات‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ب���ەاڵم هەندێك كەس بە‌ئاش���كرا‬ ‫ستایشی پاشەكشێیان دەكرد؟‬ ‫عەمید س���ەرحەد‪ :‬بەڵێ كاك ئاس���ۆ‬ ‫مامەند لەوێ ب���وەو ماوەتەوەو ئینكاری‬ ‫ئەوە ناكرێت خۆیشیان چەندینجار باسی‬ ‫ئەوەیان كردوە كە ئەوان پێیان باش بوە‬ ‫هێزەكانیان پاشەكش���ە بكات بۆ ئەوەی‬ ‫زیان بەشارەكەو بەپێشمەرگەش نەگات‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئایا ئەو پاشەكش���ەیە کارێکی‬

‫باش بو؟‬ ‫عەمید س���ەرحەد‪ :‬بەمن بڵێیت من دەڵێم‬ ‫نەخێر باش نەبو‪ .‬بەاڵم لەوانەیە بەكەسێكی‬ ‫دیكە بڵێیت بڵێ شتێكی باش بوەو كۆمەڵێك‬ ‫پاساویش���ی هەبێت كە یەكێك لەو پاساوانە‬ ‫ئەوەیە هێزەكانی ئێمە نابەرابەر بوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئەگەر شەڕ بكرایە چی رویدەدا؟‬ ‫عەمی���د س���ەرحەد‪ :‬ئەگەر ش���ەڕ بكرایە‬ ‫لەكەركوك هەتا ئێستاش كەركوك نەدەگیرا‪،‬‬ ‫چونك���ە بەهەموی���ەوە زیات���ر ل���ە‌‪ 10‬هەزار‬ ‫چەكداری كورد لەكەركودا بون‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬قسە لەس���ەر ئەوە دەكرێت ئێوە‬ ‫دكتۆر نەجمەدیندا بردوە بۆ هەولێر؟‬ ‫عەمید س���ەرحەد‪ :‬دكت���ۆر نەجمەدین تا‬ ‫س���واری ئۆتۆمبیلەكەش بوە ب���ەرەو هەولێر‬ ‫بەیەك���ەوە بوین‌و راس���تە بەئۆتۆمبێلەكانی‬ ‫خۆی نەڕۆیشتوە بەڵكو ئێمە بەڕێمان كردوە‬ ‫كە رۆیشتوە‪ .‬نەشچو بۆ هەولێر‪ ،‬چو بۆ الی‬ ‫پردێ بۆ الی كەمال كەركوكی‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬تۆ تا كوێ لەگەڵیدا بوی؟‬ ‫عەمید س���ەرحەد‪ :‬ئێم���ە بەڕێمان كرد تا‬ ‫سواری ئەو ئۆتۆمبێالنە بو كە بردیان‪ .‬گرنگ‬ ‫ئەوەیە بەش���ێوەیەك بەڕێم���ان كرد كە هیچ‬ ‫كێشەیەك دروست نەبێت‪ ،‬واتە لەگەڵ هێزدا‬ ‫بەڕێم���ان نەكرد‪ ،‬بەڵكو بەش���یوەیەكی زۆر‬ ‫ئەمین بەڕێكرا‪ ،‬ئەوەش لەس���ەر داوای خۆی‬ ‫بوو خۆی داوای لێكردین‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بۆچ���ی داوای لەئێوە كردو داوای‬ ‫لە‌یەكێتییەكان نەكرد دەربازی بكەن؟‬ ‫عەمید سەرحەد‪ :‬دكتۆر نەجمەدین كاتێك‬ ‫قسەی لەگەڵ هەندێك لەفەرماندەكاندا كرد‬ ‫بەتەلەف���ۆن‪ ،‬ك���ە وتیان ئێم���ە فەرمانمان‬ ‫پێك���راوە ش���ەڕنەكەین‌و هێزەكانم���ان‬ ‫بكشێنینەوە‪ ،‬تەنانەت ئەوەشی وت كە كاك‬ ‫كۆس���رەت هەڵوێس���تی چیە لەو پرسەدا؟‬ ‫هەڵوێستی ش���ێخ جەعفەرو وەستا رەسوڵ‬ ‫چییە؟ من دانیشتبوم لەالی كە ئەم قسانەی‬ ‫دەكرد‪ .‬بۆیە ئەویش خۆی داوای كرد ببرێتە‬ ‫میحوەری پردێ بۆ الی كەمال كەركوكی‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئایا ئەمە دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی‬ ‫ئەو ش���ەوە متمان���ەی بەیەكێت���ی نەمابو‪،‬‬ ‫مەبەستم بەوانەی كە لەكەركودا بون؟‬ ‫عەمید س���ەرحەد‪ :‬تا ئەو ش���ەوە لەگەڵ‬ ‫هەمو فەرماندەو بەرپرس���ەكان لەیەكێتی‌و‬ ‫تەنانەت لەگەڵ محەمەدی حاجی مەحمودو‬ ‫لەگەڵ پارتیش قس���ەی دەكرد‪ .‬من تا ئەو‬ ‫كاتەی س���واری ئۆتۆمبێلەكەم كردوە وەك‬ ‫پارێ���زگار س���ەیرم كردوەو پێش���وتر چۆن‬ ‫فەرمانەكانیمان جێبەجێ كردوە ئەو شەوەش‬ ‫هەروا فەرمانیمان جێبەجێ كردوە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ت���ۆ ئێس���تا وەك بەڕێوەبەری‬ ‫پۆلیسی قەزاو ناحیەكانی كەركوك ماویت؟‬ ‫عەمید س���ەرحەد‪ :‬ئێس���تا بەڕێوەبەری‬ ‫پۆلیس���ی ق���ەزاو ناحیەكان���ی كەرك���وك‬ ‫ئەفس���ەرێكە ك���ە پێش���تریش الی خ���ۆم‬ ‫بوە بەوەكال���ەت بەڕێوەبەرەو من ئێس���تا‬ ‫لەمۆڵەتدام‌و داوای مۆڵەتی دیكەشم كردوە‬ ‫تا دو مانگی دیكەو ئێستا ئەو لەكەركوكە‪.‬‬ ‫خەڵك���ی پارت���ی زۆرە لەكەرك���وك دەوام‬ ‫دەك���ەن‌و زیاتر ل���ە‌‪ 600‬بۆ ‪ 700‬پۆلیس���ی‬ ‫كەرك���وك س���ەر بەپارتین‪ ،‬زیات���ر لە‌‪120‬‬ ‫ئەفسەری پارتی لەكەركوك دەوام دەكەن‪.‬‬ ‫من خۆیشم كاك ئاس���ۆ مامەند پەیوەندی‬ ‫پێوەكردم‪ ،‬بەڕێوەبەری ئاسایش���ی یەكێتی‬ ‫كاك هەڵك���ەوت پەیوەن���دی پێوەك���ردم‬ ‫پێشوتریش پێیانوتوم حەزدەكەن بچمەوەو‬ ‫بە‌گەڕانەوەی من دۆخەك���ە زۆر دەگۆڕێت‌و‬ ‫پێش���یانوتم پێمانباش���ە تۆ بێیتەوە ببیت‬ ‫بە‌بەڕێوەبەری پۆلیسی كەركوك‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬تۆ دەگەڕێیتەوە؟‬ ‫عەمی���د س���ەرحەد‪ :‬من تا ئێس���تا بڕیارم‬ ‫نەداوە بگەڕێمەوەو مۆڵەتم هەیە‪ ،‬چاوەڕوانی‬ ‫دۆخەكە دەكەم بزانم چۆنە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬بەبڕوای تۆ ئێس���تا كەركوك بۆ‬ ‫كورد شوێنێكی ئارامە یان نائارامە؟‬ ‫عەمید س���ەرحەد‪ :‬ئەگەر تۆ بتەوێت كورد‬ ‫وەك بەر ل���ە‌‪16‬ی ئۆكتۆبەر لەكەركوك بێت‬ ‫ئ���ەوە من پێت دەڵێم بەیەكێتیش���ەوە كورد‬ ‫وەك بەر لە‌‪16‬ی ئۆکتۆبەر لەكەركوك نییە‪،‬‬ ‫بەداخ���ەوە ئەوەی ك���ورد بەخوێنی هەزاران‬ ‫شەهید لەكەركوك بەدەستیهێنا لەدەستدراو‬ ‫ئێس���تا فش���ار لەس���ەر ناوچە كوردییەكانی‬ ‫كەركوكە‪ .‬كەس ناوێرێت ئااڵیەكی كوردستانی‬ ‫پێبێت لەشارەكە بسوڕێتەوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬كەركوك لەڕوی تیرۆرەوە مەترسی‬ ‫لەسەرە؟‬ ‫عەمید س���ەرحەد‪ :‬تەقین���ەوە لە‌كەركوكدا‬ ‫بوە‪ ،‬كەم ش���ەو هەی���ە لەكەركوکدا حاڵەتی‬ ‫هەڵدان���ی مۆلۆت���ۆف‌و نارنجۆك ب���ۆ مااڵن‌و‬ ‫هەڕەشە رونەدات‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬رزگار عەلی كە كاندیدی یەكێتییە‬ ‫ب���ۆ پارێزگاری كەرك���وك بەبڕوای تۆ بۆ ئەو‬

‫‪ 150‬عەرەبی سوننە‬ ‫لەفەلوجەدا توانیان‬ ‫سێ مانگ شەڕی‬ ‫هەمو سوپای ئەمریكاو‬ ‫عێراق بكەن کە ‪20‬‬ ‫بیكەیسی‌و ‪ 30‬قەناسیان‬ ‫پێبو لەكاتێكدا ئێمە‬ ‫‪ 20‬هەزار پێشمەرگە‬ ‫لەکەرکوکدا بەبڕیارێک‬ ‫پاشەکشەیان کرد‬ ‫پۆستە شیاوە؟‬ ‫عەمی���د س���ەرحەد‪ :‬رزگار عەلی پێش���تر‬ ‫س���ەرۆكی ئەنجومەنی پارێ���زگای كەركوك‬ ‫بوەو چەند ساڵێك لەوێ ئیشی كردوە‪ ،‬هەر‬ ‫منداڵێك���ی كورد بەریتە ئەوێ‌و پارێزگار بێت‬ ‫من پێمباشە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئەو ش���ەوەی كەركوك مەترس���ی‬ ‫شەڕی كورد‌و كورد هەبو؟‬ ‫عەمی���د س���ەرحەد‪ :‬بەڵ���ێ‪ ،‬ش���تێكی‬ ‫عاقاڵن���ەش بو كە ئ���ەوە روین���ەدا‪ .‬ئەگەر‬ ‫یەكێك لەو هێزانەی پێش���مەرگە لەكەركوك‬ ‫بون لەگەڕەكێك���ی كەركوكدا روبەڕوی هێزی‬ ‫عێراقی ببوایەتەوە چی رویدەدا؟‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬چۆن پالنی ش���ەڕی كوردو كورد‬ ‫بەری لێگیرا؟‬ ‫عەمید س����ەرحەد‪ :‬ئەو میحوەرەی كەمال‬ ‫كەركوكی بەرپرس����ی ب����و كۆمەڵێك لیوای‬ ‫هاوبەش����ی لێبو‪ ،‬ئاس����ایی لی����واكان لەوێ‬ ‫جیابونەوە‪ ،‬نیوەیان چون����ەوە الی پارتی‌و‬ ‫نیوەی����ان هاتن����ەوە الی یەكێتی‪ ،‬من بەرەو‬ ‫س����لێمانی هاتمەوە‪ .‬ئ����ەو لیوایانە چواردە‬ ‫س����اڵە بەیەكەوەن‌و نزیك چوار ساڵە لەیەك‬ ‫س����ەنگەردان بەیەك تەقینەوە لەهەردوالیان‬ ‫شەهید بوە‪ ،‬خوێنی پارتی‌و یەكێتی لەیەك‬ ‫س����ەنگەردا رژاوە‪ ،‬ت����ۆ لەوكاتەدا دەس����ت‬ ‫دەدەیت����ە چەك ب����ۆ یەكتری‪ ،‬ئ����ەوە زۆر‬ ‫قورسە‪.‬‬ ‫ئاوێن����ە‪ :‬پارتی دەگەڕێتەوە كەركوك یان‬ ‫نا؟‬ ‫عەمی����د س����ەرحەد‪ :‬بەبڕوای م����ن پارتی‬ ‫بەو دەموچاوان����ەی پێش����وەوە بگەڕێتەوە‬ ‫نەگەڕێتەوە باشترە‪ .‬پارتی پێویستی بەوەیە‬ ‫بۆ كەركوك پێداچونەوەیەك بەخۆیدا بكات‪،‬‬ ‫ل����ەروی حزبی‪ ،‬ئاس����ایش‌و پێش����مەرگەوە‬ ‫گۆڕانكاری ت����ەواو بكات‌و ئینج����ا بچێتەوە‬ ‫كەركوك‪ .‬بەبڕوای من لەئێستادا جەماوەری‬ ‫پارتی لەكەركودا زۆرترە تا ئەو كاتەی پارتی‬ ‫لەكەركوك بو‪ .‬ئەو جەماوەرەی پارتی لەوێ‬ ‫ئێستا زیاتر حەماسی هەیە‪ .‬زۆربەشی لەبەر‬ ‫خاتری پارت����ی‪ ،‬پارتی نیی����ە بەڵكو لەبەر‬ ‫خاتری ماڵی مەال مستەفا پارتییە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بەاڵم پێت نەوتین پارتی بەنیازە‬ ‫بگەڕێتەوە كەركوك یان نا؟‬ ‫عەمی����د س����ەرحەد‪ :‬بەڵ����ێ بەرنامە وایە‬ ‫بگەڕێتەوە‪ ،‬كاك نێچیرڤان بارزانی بەتایبەتی‬ ‫زۆر لەسەر ئەو پرسە ئیش ئەكات‪ ،‬دەیەوێت‬ ‫لەگ����ەڵ یەكێتیش����دا رێككەوت����ن هەبێت‌و‬ ‫كێشەكان هەموی چارەسەر بكرێت‪ ،‬پارتیش‬ ‫وەكو خ����ۆی كە ئەم����ە رێنمای����ی پارتییە‬ ‫دەڵێ����ت مەال مس����تەفا خۆی‌و شۆڕش����ێكی‬ ‫لەس����ەر كەركوك داناوە بۆیە پارتی دەست‬ ‫لەكەركوك هەڵناگرێت‪ ،‬بەاڵم بەمش����ێوەیە‬ ‫نایەوێ����ت بچێتەوە كەرك����وك بەڵكو دەبێت‬ ‫بەرێككەوت����ن بچێت����ەوە لەگ����ەڵ یەكێتیدا‪،‬‬ ‫چونكە پێش بەغ����دا دەبێت لەگەڵ یەكێتی‬ ‫رێككەوتن بكرێت‪ .‬ئێس����تا ب����ارەگای پارتی‬ ‫لەكەركوک����دا نییە‪ ،‬پارت����ی لەكەركوك ‪44‬‬ ‫پۆستی لەدەس����تدا بوە‪ ،‬بەاڵم ئێستا چەند‬ ‫پۆس����تێكی زۆر كەمی لەدەستماوە ئەویش‬ ‫لەسەر ئاستی بەرپرسی بنكەی پۆلیس‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬وەكو خۆت پێتخۆشە بگەڕێیتەوە‬ ‫بۆ كەركوك؟‬ ‫عەمید س����ەرحەد‪ :‬من لێتان ناش����ارمەوە‬ ‫چەن����د جارێ����ك داوای ئەوەم ك����ردوە كە‬ ‫خانەنش����ین بكرێ����م‌و ب����ەر لەس����اڵێك لەم‬ ‫رۆژنامەی����ەی ئێ����وەوە داوای ئەوەم كردوە‪.‬‬ ‫ئەگ����ەر داوام لێ بكەن بۆ ماوەیەك بچمەوە‬ ‫ئاساییە بەاڵم وەكو تر نامەوێت‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )603‬سێشه‌ممه ‪2017/11/28‬‬

‫"كۆمپانیاكان لەبەرامبەر ساغكردنەوەی دەرمانەكانیان‬ ‫گەشت بەدكتۆرەكان دەكەن یان ئوتومبێلیان بۆ ده‌كڕن"‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد عومه‌ر‬ ‫بەشێك لە‌دكتۆر‌و ده‌رمانخانه‌كان‬ ‫پەیوەندییان لەگەڵ كۆمپانیاكانی‬ ‫هێنانی دەرمان هەیە بۆ ساغكردنەوەی‬ ‫دەرمانەكان‌و لەبەرامبەریشدا‬ ‫كۆمپانیاكان بە‌گەشتكردن یان پێدانی‬ ‫پارە یان كرینی ئۆتۆمبێل دكتۆرەكان‬ ‫خەاڵت دەكات‪ ،‬دكتۆرێك ده‌ڵێت‬ ‫"لەبەرئەوەی دەرمان بابەتێكی زۆر‬ ‫هەستیارە‌و پەیوەندی بەژیانی خەڵكەوە‬ ‫هەیە دەبێت رەچاوی الیەنە زانستی‌و‬ ‫ئەخالقیەكەی بكرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌ن����وه‌ر پیاوێكی‌ ته‌مه‌ن ‪ 52‬س����اڵه‌و‬ ‫به‌هۆی‌ ئازاری‌ قاچییه‌وه‌ سه‌ردانی‌ یه‌كێك‬ ‫له‌پزیشكه‌كانی‌ كردوه‌‪ ،‬ئه‌و ره‌چه‌ته‌یه‌كی‌‬ ‫به‌ده‌س����ته‌وه‌یه‌ كه‌ ن����اوی‌ ده‌رمانه‌كانی‌‬ ‫له‌سه‌ر نوس����راوه‌‪ ،‬باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫پزیش����كه‌كه‌ له‌ژووره‌وه‌ رایس����پاردوه‌ بۆ‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ بچێت ئ����ه‌م ده‌رمانان����ه‌ له‌فاڵنه‌‬ ‫ده‌رمانخانه‌ بكڕێت‪ ،‬پێشیوتوه‌ كه‌ كڕیت‬ ‫وه‌ره‌ ب����ۆ الم بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ پێتبڵێم چۆن‬ ‫به‌كاریان بهێنێت‪.‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ی‌ به‌س����ه‌ر ئه‌ن����وه‌ردا هات����وه‌‬ ‫دیارده‌یه‌كه‌ ئێستا الی‌ زۆرێك له‌پزیشكه‌كان‬ ‫دوب����اره‌ ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬كه‌ نه‌خۆش����ه‌كانیان‬ ‫راده‌س����پێرن ب����ۆ كڕین����ی‌ ده‌رمانێك كه‌‬ ‫له‌الی����ه‌ن كۆمپانیایه‌كی‌ دیاریك����راوه‌وه‌‬ ‫هاورده‌ ده‌كرێت‪ ،‬مه‌رجیش نییه‌ كوالێتی‌‬ ‫ده‌رمانه‌كه‌ له‌ئاستی‌ پێویستدا بێت‌و ره‌نگه‌‬ ‫ده‌رمانی‌ له‌وه‌ چاكتر‌و كوالێتی‌ به‌رزتریش‬ ‫له‌بازاڕدا ده‌س����تبكه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم نوسینی‌‬ ‫ئه‌مجۆره‌ ده‌رمانانه‌ له‌الیه‌ن به‌ش����ێك له‌م‬ ‫پزیشكانه‌وه‌ چه‌ندین پرسیاری‌ ورژاندوه‌‪،‬‬ ‫ئایا ئه‌م پزیش����كانه‌ رێككه‌وتنیان له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ئه‌و كۆمپانیایانه‌ هه‌یه‌ بۆ ساغكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌رهه‌مه‌كانیان؟‬ ‫پزیش����كی دەرمان‪ ،‬د‪ .‬سەلمان جاف‬ ‫له‌مباره‌وه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ زۆرجار‬

‫لەس����ەر ئەم حاڵەتانە لێرە‌و لەوێ‌ قسە‬ ‫دەبیس����تنەوە‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "قسەیەك هەیە‬ ‫دەڵێ����ت ئەگەر تۆ پی����از نەخۆیت بۆنی‬ ‫دەمت نایەت‪ ،‬خەڵكیش لەخۆیەوە قس����ە‬ ‫ناكات‪ ،‬رەنگە هەموی راست نەبێت بەاڵم‬ ‫خۆ بەشێكی هەر راستە"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ناتوانین بەت����ەواوی بڵێین‬ ‫ئ����ەم نه‌وه‌یه‌ بەت����ەواوی خاوێنە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫مامۆس����تا بێت یان پزیشك یان پارێزەر‪،‬‬ ‫توێژی‌ ئێمەش وەك پزیشك‌و دەرمانسازو‬ ‫بەدەر نیە لەم كارانە‌و ئەم شتانەی هەر‬ ‫تێدەكەوێت وەك ك����ورد وتەنی چەم بێ‌‬ ‫چەقەڵ نابێت‪ ،‬ب����ەاڵم من گومان دەكەم‬ ‫رەنگە ژمارەیەك دكت����ۆری كەم بن بەو‬ ‫شێوەیە ناوی دكتۆرەكانیان بەدناو كردوە‪،‬‬ ‫ناشتوانم بڵێم ئەوەی باسی دەكەن بونی‬ ‫نیە‪ ،‬لەهەمو شوێنێك ئەم حاڵەتانە هەیە‬ ‫بەاڵم هەر یەكەو بە‌قەبارەی خۆی"‪.‬‬ ‫ئ����ەو پێی وای����ە رەنگە ئ����ەم حاڵەتە‬ ‫الی دەرمانخان����ە‌و پزیش����كەكان زیات����ر‬ ‫بكەون����ە بەرچ����او لەبەرئ����ەوەی كاری‬ ‫ئ����ەوان پەیوەن����دی بەژیان����ی نەخۆش‌و‬ ‫هاواڵتیانەوەی����ە‪ ،‬ئام����اژەی بەوەش����كرد‬ ‫هەڵەی����ەك لەنەخۆش����خانە روبدات زوتر‬ ‫دەردەكەوێ����ت ب����ەراورد بە‌هەڵیەی����ەك‬ ‫ئەگەر لەخوێندنگەیەك روبدات‪ ،‬لەبارەی‬ ‫بەخش����ینی ئۆتۆمبیل‌و پارە‌و گەشتكردن‬ ‫ب����ەو دكتۆرانەی كار بۆ س����اغكردنەوەی‬ ‫دەرمان����ی كۆمپانیاكان دەكەن‪ ،‬ئەو وتی‬ ‫"بێگوم����ان ئەوە هەیە‌و من چەند جارێك‬ ‫بیستومە"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شی رونكرده‌وه‌ كه‌ كاری دەرمان‬ ‫لەچوارچێوەی كارە بازرگانیەكانی تردایە‬ ‫وەك ماركێتینگ‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "لەبەرئەوەی‬ ‫دەرم����ان بابەتێك����ی زۆر هەس����تیارە‌و‬ ‫پەیوەندی بەژیانی خەڵكەوە هەیە دەبێت‬ ‫رەچاوی الیەنە زانس����تی‌و ئەخالقیەكەی‬ ‫بكرێت"‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ س����ه‌ندیكای‌ پزیشكان بونی‌‬

‫دەرمانخانە‬ ‫ئه‌م دیارده‌یه‌ له‌نێو پزیشكاندا به‌كارێكی‌ بەدواداچونی����ان بۆ ئەم حاڵەتانە كردوە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەڵگەیەكی س����ەلمێنەرایان دەست‬ ‫ناشایسته‌و ناشه‌رعی‌‌و نه‌شیاو ده‌بات‪.‬‬ ‫نەكەوت����وە‪ ،‬لەبارەی ئ����ەو دەنگۆیانەی‬ ‫د‪ .‬تەها مەحوی‪ ،‬سەرۆكی سەندیكای ك����ە دەڵێ����ن " هەندێك لەدكت����ۆرەكان‬ ‫پزیشكانی س����لێمانی بەئاوێنەی راگه‌یاند دەرمانەكانیان لەس����ەر مێزی بەردەمیان‬ ‫ئەوەی باس دەكرێت دیاردەیەكی نامۆیە‪ ،‬دان����اوە"‪ ،‬ئەو وت����ی "ئ����ەو دەرمانانەی‬ ‫نابێ����ت هەبێ����ت‪ ،‬ئه‌و وت����ی‌ "ئێمە وەك لەس����ەر مێ����زی دكت����ۆر دادەنرێت وەك‬ ‫س����ەندیكا جەختی لەس����ەر دەكەینەوە نمونە نیش����ان دەدرێ����ت‪ ،‬هیچ دكتۆرێك‬ ‫ئەگ����ەر پەیوەن����دی لەو ج����ۆرە لەنێوان بۆی نیە بیانفرۆش����ێت‪ ،‬ئەگەر بیشیدات‬ ‫دكت����ۆرەكان‌و كۆمپانیاكان����ی دەرم����ان بەنەخ����ۆش ئ����ەوا نابێ����ت لەبەرامبەردا‬ ‫هەبێ����ت‪ ،‬كارێك����ی ناش����ەرعیە‌و لەدژی پارە لەنەخۆش وەربگرن‪ ،‬ئێمە لەس����ەر‬ ‫ئ����ەم حاڵەتە چەندین جار دكتۆرەكانمان‬ ‫دەوەستینەوە"‪.‬‬ ‫ئاماژەی بەوەش ك����رد ئەگەر كارێكی ئ����اگادار كردوەتەوە‌و خۆم بەشەخس����ی‬ ‫لەوجۆرە هەبێت هاندەر دەبێت بۆ ئەوەی چومەتە سەر عه‌یادەكەی‌و پێموتون ئەو‬ ‫ئەو دكتۆرە دەرمانی زیاد بۆ نەخۆشەكە دەرمان����ەی كۆمپانیا ب����ۆی هێناون وەك‬ ‫بنوس����ێت‪ ،‬مه‌حوی‌ وتی‌ "خوانەخواستە نمونە‌و لەس����ەر مێزەكەت داتنابو بە‌پارە‬ ‫ئەگ����ەر ش����تێكی واهەبێ����ت رەنگە ئەو فرۆشتوتە بەنەخۆش"‪.‬‬ ‫پێش����یوایە دەرمانفرۆشتن تەنها كاری‬ ‫دكت����ۆرە دەرمان����ی زی����اد ب����ۆ نەخۆش‬ ‫بنوسێت‌و ئه‌مه‌ش واده‌كات خەڵك قسەی دەرمانخان����ەكان‌و ئ����ەو كەس����انەیە كە‬ ‫بروانامەی كۆلیژی دەرمانسازیان هەبێت‪.‬‬ ‫لەسەر بكه‌ن"‪.‬‬ ‫پێش����یوایە نابێت پەیوەندی لەوجۆرە لەبارەی گەش����تپێكردنی دكتۆرەكان بۆ‬ ‫لەنێوان دكت����ۆر‌و كۆمپانیاكانی دەرمان دەرەوەی واڵت لەالی����ەن كۆمپانیاكان����ی‬ ‫هەبێت‪ ،‬راشیگەیاند ئەوان وەك سەندیكا دەرمان����ەوە‪ ،‬ئ����ه‌و وت����ی "م����ەرج نیە‬

‫ئەگەر كەسێك یان‬ ‫الیەنێك دەڵێت من‬ ‫گومانم هەیە لەم بابەتە‬ ‫ئەوا داوا لەوەزارەتی‬ ‫تەندروستی بكات‬ ‫سەیری پاسپۆرت ‌ی‬ ‫دكتۆرەكان بكه‌ن‬ ‫كۆمپانیاكان تەنها ئ����ەو دكتۆرانە ببەن‬ ‫بۆ گەشت كە دەرمانەكانیان بۆ نەخۆش‬ ‫دەنوس����ن‪ ،‬دەبێت ئەوان لەسەر ئاستی‬ ‫زانس����تی‌و ش����ێوازی مامەڵەی دكتۆر بۆ‬ ‫بینین����ی نەخ����ۆش هەڵب����ژاردن بكەن‪،‬‬ ‫ئەوەی باس دەكرێت لەسەر گەشتكردن‬ ‫ب����ۆ كۆنگرەی زانس����تی لەزۆربەی زۆری‬ ‫واڵتانی دونیاش هەر هەیە‌و زۆربەی جار‬ ‫كۆمپانیاكانی دەرمان كۆنگرەكان س����از‬ ‫دەكەن"‪.‬‬ ‫به‌ش����ێك له‌پزیش����كه‌كانیش به‌ته‌واوی‌‬ ‫ئه‌وه‌ پشتڕاست ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ ئه‌م جۆر‌ه‬ ‫دیارده‌یه‌كه‌ له‌ناو به‌شێك له‌پزیشكه‌كاندا‬ ‫دروس����تبوه‌‌و ك����ه‌س ناتوانێ����ت نكوڵی‌‬ ‫لێبكات‪.‬‬ ‫دكتۆر ئەف����رام موحەمەد‪ ،‬پس����پۆری‬ ‫دەرونی بەئاوێنەی راگەیاند ئەوەی باس‬ ‫دەكرێن لەسەر زاری خەڵكی راستیەكە‌و‬ ‫ك����ەس ناتوانێ����ت نكۆڵی لێب����كات‪ ،‬ئەو‬ ‫پێیوای����ە بەڵگ����ەی حاش����ا هەڵنەگ����ر‬ ‫هەی����ە ك����ە دەیس����ەلمێنن كۆمپانیاكان‬ ‫لەبەرامبەر ساغكردنەوەی دەرمانەكانیان‬

‫گەش����ت بەدكتۆرەكان دەكەن‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"حكوم����ەت‌و وەزارەت����ی تەندروس����تی‌و‬ ‫س����ەندیكای پزیش����كان ناتوان����ن بڵێن‬ ‫ئاگاداری ئ����ەو بابەتە نین‪ ،‬كۆمپانیاكانی‬ ‫دەرمان نەك هەر لەم واڵتە لەسەرانسەری‬ ‫جیهان‪ ،‬سەردانی هەندێك دكتۆر دەكەن‬ ‫لەكلینیكەكەیان هەر بۆ ئه‌وه‌ی‌ گەشتێكی‬ ‫دەرەوەی����ان پێ بكەن تا ئەوەی هەندێك‬ ‫جار بەجێگیری برێ����ك پارەیان دەدەنێ‌‬ ‫مانگان����ە لەبەرامبەر ئ����ەو برە دەرمانەی‬ ‫دكتۆرەكە بۆ نەخۆش����ی دەنوس����ێت‪ ،‬تا‬ ‫دەگات ب����ەوەی ئوتۆمبیلێكی����ان بدەنێ‌‪،‬‬ ‫ئەم����ە بەش����ێوەیەكی ئاش����كرایە نەك‬ ‫تەنه����ا دكت����ۆر بەڵكو بەش����ێكی زۆری‬ ‫دەرمانخانەكانیش ب����ەو مەرجە دەرمانی‬ ‫كۆمپانیای����ەك دەهێنێ����ت بۆ فرۆش����تن‬ ‫یان بەنرخی كەم بیدرێتێ‌ یان گەش����تی‬ ‫دەرەوەی واڵت����ی پێبكات‪ ،‬كۆمپانیاكەش‬ ‫پارەی بلیتی‌ فڕۆك����ه‌‌و مانەوەی هۆتێل‌و‬ ‫خەرج����ی هەمو ئەو ماوەیە بۆ دكتۆرەكە‬ ‫تەرخان دەكات "‪.‬‬ ‫پێشی وایە ئەگەر كەسێك یان الیەنێك‬ ‫دەڵێ����ت م����ن گومانم هەیە ل����ەم بابەتە‬ ‫ئەوا داوا لەوەزارەتی تەندروس����تی بكات‬ ‫س����ەیری پاس����پۆرتی‌ دكتۆرەكان بكه‌ن‪،‬‬ ‫ئەو وت����ی "ب����ا وەزارەتی تەندروس����تی‬ ‫یان س����ەندیكای پزیش����كان س����ەیرێكی‬ ‫پاسپۆرتی‌ پزیش����كەكان بكه‌ن‪ ،‬بابزانێت‬ ‫لەماوەی ئەم س����ێ‌ چوار ساڵەی چونەتە‬ ‫دەرەوەی واڵت‪ ،‬چەند گەش����تی بۆ خۆی‬ ‫رۆشتوە بەپارەی خۆی‪ ،‬چەند گەشتیشی‬ ‫كۆمپانیای دەرمان بردویەتی‪ ،‬ئەوەی بڵێ‌‬ ‫بابەتەكە وانیە‪ ،‬من پێی دەڵێم بابەتەكە‬ ‫ئەوەندە ئاشكرایە كەس ناتوانێت نكۆڵی‬ ‫لێبكات‪ ،‬بابەتەكە لەحاڵەت دەرچوە‌و بوە‬ ‫بەدیاردە"‪.‬‬ ‫ئاوێنە چەن����د جارێ����ك پەیوەندیكرد‬ ‫بە‌س����ەرۆكی س����ەندیكای دەرمانسازانی‬ ‫كوردستان لقی س����لێمانی‪ ،‬بەاڵم وەاڵمی‬ ‫پەیوەندیەكانی نەدایەوە‪.‬‬

‫دراوی دیجیتاڵی جیهانی بەخۆیەوە سەرقاڵ کردوە‬

‫بیت كۆین‪ :‬ئەفسونی دراوێكی ئەلكترۆنی كە بەرگەی ناگرین‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬ ‫دراوی دیجیتاڵی‪ ،‬یەكێكە لەو زاراوانەی ‬ ‫بۆ وەسفكردنی دیاردەیەك بەكاردێت‬ ‫كە لەرابردویەكی نزیكدا لەنێو دڵی‬ ‫تەكنەلۆژیاوە سەریهەڵدا‪ ،‬بەاڵم ئەمڕۆكە‬ ‫پێ بەپێ شوێنی خۆی لەناو دنیا‬ ‫رەمزییەكەی دراوەكاندا كردۆتەوەو وێڕای‬ ‫ئەوەی رۆڵێكی پەراوێزیی لەتۆڕەكانی‬ ‫ئاڵوگۆڕی سەرمایەگوزاریدا هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەبێتە ئاڵنگارییەك لەبەردەم حكومەت‌و‬ ‫بانكە ناوەندییەكان‌و سیستمە دراوییە‬ ‫نێودەوڵەتییەكاندا‌و بە"دراوی ئایندە"‬ ‫ناودەبرێت‪.‬‬ ‫لەپاڵ بی���ت كۆین‪-‬دا چەن���د دراوێكی‬ ‫دیك���ەی ئەلكترۆنی ك���ە ژمارەیان خۆی‬ ‫لەس���ەدان جۆر دەدات سەریان هەڵداوە‪:‬‬ ‫ئەسریەم‪ ،‬داش‌و ریپڵ‪ ،‬ناسراوترینی ئەو‬ ‫دراوە ئەلكترۆنیان���ەن‪ ،‬بەاڵم لەهەمویان‬ ‫دیارتر تا ئێستا "بیت کۆین"ە‪.‬‬ ‫"بیت كۆین" كە لەس���اڵی ‪2009‬دا وەك‬ ‫دراوێك���ی ئەلكترۆن���ی بە‌بەهایەكی زۆر‬ ‫كەمەوە لەدایكبو‪ ،‬لەمانگی كانونی دوەمی‬ ‫ئەمساڵدا (‪ )٢٠١٧‬بەهای هەر یەكەیەكی‬ ‫ئەو دراوە گەیش���تە زیاتر لەهەزار دۆالر‪،‬‬ ‫ل���ەرۆژی ‪6‬ی ئەم مانگ���ەدا بەهای هەر‬ ‫یەكەیەكی گەیشتە ‪ 7‬هەزار‌و ‪ 500‬دۆالرو‬ ‫رۆژی ‪14‬ی ئەم مانگەش هاتەوە س���ەر ‪6‬‬ ‫هەزارو ‪ 500‬بۆ ‪ 6‬هەزارو ‪ 600‬دۆالر‪.‬‬ ‫هەڵبەز‌و دابەزێكی وەها خێرا لە‌مێژوی‬ ‫دراوی جیهاندا زۆر دەگمەنە‌و بەم پێیەش‬ ‫كەم نین ئەو بەس���ەرهاتانەی دەربارەی‬ ‫بەكارهێنەران���ی "بیت كۆین" لێرەو لەوێ‬ ‫دەبیس���ترێن‪ :‬بەس���ەرهاتی ئەوانەی كە‬ ‫كەوتونەتە سەر ساجی عەلی یان ئەوانەی‬ ‫كە بە‌عەیشونۆشی خۆیان گەیشتون‪.‬‬ ‫بیت كۆی���ن بەمەودایەك���ی زۆر پێش‬ ‫ركابەرەكان���ی كەوت���وە‌و لە‌ئێس���تادا‬

‫دەتوانرێت بەئاسانی‬ ‫بگۆڕدرێتەوە بە‌دراوی‬ ‫واقیعی‌و تەنانەت توانای‬ ‫هەڵگرتن‌و گواستنەوە‌و‬ ‫بەكارهێنانی لەهەمو‬ ‫شوێنێكی دنیادا زیاترە‬ ‫لە‌دراوە ئاساییەكان‬ ‫دراوی بیت کۆین‬ ‫بەناوبانگترینیان���ە‪ ،‬هەرچەن���د دیار نییە‬ ‫ت���ا چەندی دیك���ە دەتوانێت ئەو پێگەی‬ ‫یەكەمەی خۆی بپارێزێت‪.‬‬ ‫داهێنان���ی دراوی "بیت كۆین" دەدرێتە‬ ‫پ���اڵ كەس���ایەتییەكی رەمزی���ی بەناوی‬ ‫ساتۆش���ی ناكامۆتۆ ك���ە هیچ كەس هیچ‬ ‫ش���تێك لەبارەی ئەوەوە نازانێت كە ئەو‬ ‫كەس���ێكی واقعی بێت‌و دور نییە لەپشت‬ ‫ئەم ناوە ژاپۆنیەوە‪ ،‬بلیمەتێك یان چەند‬ ‫بلیمەتێكی ب���واری كۆمپیوت���ەر‌و چەند‬ ‫شارەزایەكی پرس���ە داراییەكان‌و لە‌دۆڵی‬ ‫س���لیكۆنی كالیفۆرنیا‪ ،‬خۆیان حەش���ار‬ ‫دابێت‪ .‬‬ ‫ئەم دراوە ئەلكترۆنییە لەس���ەر بنەمای‬ ‫تەكنەلۆژیای ناسراو بە‌"زنجیرە بلۆكەكان‬ ‫‪ " Blockchain‬كاردەكات‪ .‬مەبەس���ت‬ ‫لە‌بلۆكچەی���ن دەفتەرحس���ابێكی كراوەی‬ ‫ئەلكترۆنیی���ە ك���ە تەواوی پرۆس���ەكانی‬ ‫پەیوەس���ت بە‌بەكارهێنان���ی دراوەك���ە‬

‫لە‌مامەڵەكان���دا لەوێ���دا تۆماردەكرێ���ن‌و‬ ‫بەكارهێنەران ئاگایان لێیەتی‪ .‬لەراستیدا‬ ‫هەریەكە لە‌بەكارهێنەران دەبنە ئەڵقەیەكی‬ ‫زنجی���رەی پێكهێنەری ئەم ت���ۆڕە‪ .‬بەم‬ ‫جۆرە "بی���ن كۆین" پش���ت بە‌كۆمەڵێك‬ ‫بەكارهێن���ەری ئ���ەم دراوە دەبەس���تێت‬ ‫ك���ە وەك پارە بۆ كڕین‌و فرۆش���ی كااڵ‌و‬ ‫خزمەتگوزارییەكان بەكاری دەهێنن‪.‬‬ ‫دراوە ئاس���اییەكان پشت بە‌دەسەاڵتی‬ ‫حكومەتێك (وەك دۆالر) یاخود یەكێتی‬ ‫چەند حكومەتێك (وەك یۆرۆ) دەبەستن‌و‬ ‫لەژێر چاودێری بانك���ە ناوەندییەكاندان‪.‬‬ ‫"بی���ت كۆی���ن" دراوێك���ی المەركەزییە‌و‬ ‫لەژێ���ر دەس���ەاڵتی حكوم���ەت‌و بانك���ە‬ ‫ناوەندییەكاندا نییە‌و بەهاكەی پەیوەستە‬ ‫بەو كۆمەڵە بەكارهێنەرەوە كە بۆ مامەڵە‬ ‫س���ەرمایەگوزارییەكان بەكاری دەهێنن‪.‬‬ ‫هەندێك لە‌شارەزایان ئەم تایبەتمەندییە‬

‫بە‌خاڵێكی گرنگ بۆ "بیت كۆین" لەقەڵەم‬ ‫دەدەن‌و تەنانەت لەدایكبونی ئەم دراوەش‬ ‫بە‌شۆڕش���ی هاواڵتیان دژ بە‌ئیس���تبدادی‬ ‫حكومەت‌و بانكە ناوەندییەكان ناودەبەن‪.‬‬ ‫ئەوەش لەبیرنەكەی���ن كە "بیت كۆین"‬ ‫لەپاش ماوەیەكی كەم لە‌قەیرانە داراییەكەی‬ ‫سالی ‪2008‬ی ئەمریكاوە دروست بو‪ ،‬كە‬ ‫مایەپوچبون���ی بانكێكی بەناوبانگی وەك‬ ‫"لیمان ب���رازەرز ‪" Lehman Brothers‬‬ ‫یەكێك بو لە‌نیش���انە سەرەكییەكانی ئەو‬ ‫قەیران���ە دارایی���ە‪ .‬ئەم زریان���ە داراییە‌و‬ ‫لێكەوتەكان���ی ب���ۆ ئاب���وری ئەمری���كا‪،‬‬ ‫ئەوروپا‌و ئاس���یا‪ ،‬ش���ەپۆلێكی رەشبینی‬ ‫دژ بە‌بانكە ناوەندیی���ەكان‌و مەركەزیەتی‬ ‫بەڕێوەبردنی دراو لەدەستی ئەو بانكانەدا‬ ‫هێنایە ئاراوە‪ .‬ئاشكراش بو كە تەنانەت‬ ‫س���ەربەخۆترین بانك���ە ناوەندییەكان���ی‬ ‫جیه���ان لە‌دەس���تكاریكردنی ب���ڕی پارە‬

‫خۆی���ان بەدورناگرن‌و ئەو كارەش بەناوی‬ ‫بەرگریك���ردن لە‌"بەرژەوەندی هاوبەش���ی‬ ‫نەتەوەیی"ەوە ئەنجام دەدەن‪ .‬‬ ‫لەئەنجامی ئەو قەیرانە‪ ،‬بۆ رزگاركردنی‬ ‫بانكەكان‪ ،‬حكومەتەكان پارەیەكی زۆریان‬ ‫پێدان كە بەشێك لەو پارانەیان لەڕێگەی‬ ‫چاپكردن���ی پ���ارەی كاغ���ەزی نەقدەوە‬ ‫بەدەس���تهێنا‌و بەش���ێكی دیكەش���یان‬ ‫لەڕێگەی زیادكردن���ی قەرزەكانیانەوە كە‬ ‫هەڵبەتە بارە قورسەكەی ئەمەش كەوتە‬ ‫سەر ش���انی باجدەران‪ .‬الیەنگرانی "بیت‬ ‫كۆی���ن" دەڵێ���ن بڕیار نیی���ە حكومەت‌و‬ ‫بانك���ە ناوەندییەكان بەناوی "خواس���تی‬ ‫نەتەوەیی"‌و "پاراستنی بەرژەوەندییەكانی‬ ‫واڵت"ەوە دەس���ت بەگیرفانی هاواڵتیاندا‬ ‫بك���ەن بەبێ ئەوەی بۆچون���ی هاواڵتیان‬ ‫وەربگرن‪ .‬دیس���ان لەڕوانگەی الیەنگرانی‬ ‫"بیت كۆی���ن"ەوە‪ ،‬لەدایكبونی ئەم دراوە‬

‫نیش���انەی ئازادی تاكەكەس‌و هەنگاوێكی‬ ‫گرنگە الی ئەو هاواڵتیانەی كە دەیانەوێت‬ ‫خۆیان لەژێر دەس���تی واڵت‌و حكومەت‌و‬ ‫بانكی ناوەندی دەربازبكەن‪ .‬‬ ‫الیەنگرانی "بیت كۆین"‪ ،‬بۆ بەرگریكردن‬ ‫لە‌دراوەكەی���ان پەنادەبەن���ە ب���ەر چەند‬ ‫بەڵگەیەكی دیك���ە‪ ،‬بەوتەی ئەوان "بیت‬ ‫كۆین" خاوەنی تەواوی تایبەتمەندییەكانی‬ ‫دراوی ئاساییە بەو واتایەی كە بە‌ئاسانی‬ ‫دابەش���دەكرێت‪ ،‬دەتوانرێت بەئاس���انی‬ ‫بگۆڕدرێتەوە ب���ە‌دراوی واقیعی‌و تەنانەت‬ ‫توانای هەڵگرتن‌و گواستنەوە‌و بەكارهێنانی‬ ‫لەهەمو ش���وێنێكی دنیادا زیاترە لە‌دراوە‬ ‫ئاساییەكان‪.‬‬ ‫لەالیەكی دیكەوە "بیت كۆین" خاوەنی‬ ‫ئیعتبارێك���ی جەوهەریی���ە ك���ە پش���تی‬ ‫بە‌چەند هاوكێشەیەكی ئاڵۆزی ماتماتیكی‬ ‫بەس���توە‌و متمان���ەی پێویستیش���ی‬ ‫بەدەس���تهێناوە كە ئەمەش ژێرخانی هەر‬ ‫سیس���تمێكی دراوییە‪ .‬سەرەڕای ئەوەش‬ ‫بەپێچەوان���ەی دراوە ئاس���اییەكانەوە كە‬ ‫دەكرێت بەشێوەیەكی ناكۆتا لەالیەن بانكە‬ ‫ناوەندییەكان���ەوە چ���اپ‌و باڵوبكرێنەوە‪،‬‬ ‫ژمارەی "بیت كۆین"ەكان ناتوانرێت لە‌‪21‬‬ ‫ملیۆن یەكە زیاتر بێت‪ ،‬بەم هۆیەشەوە‪،‬‬ ‫وێڕای هەڵبەز‌و داب���ەزە بەردەوامەكانی‪،‬‬ ‫وەك ئامڕازێك���ی دەگم���ەن دەمێنێتەوە‌و‬ ‫لە‌هەاڵوسان پارێزراو دەبێت‪.‬‬ ‫س���ه‌رباری‌ هه‌مو ئه‌مانه‌ش‪ ،‬بیت كۆین‬ ‫هێش���تا دوژمن‌و ره‌خنه‌گ���ری‌ زۆره‌‪ ،‬كه‌م‬ ‫نی���ن ژم���اره‌ی‌ ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ ده‌پرس���ن چ‬ ‫به‌رنامه‌و ده‌زگایه‌ك له‌پش���ت ئه‌م دراوه‌‬ ‫دیجیتاڵەوە؟ به‌بڕوای‌ ئ���ه‌م ره‌خنه‌گرانه‌‬ ‫هێش���تا ژماره‌ی‌ به‌ركابه‌ران���ی‌ ئه‌م دراوه‌‬ ‫له‌‪%1‬ی‌ دانیش���توانی‌ جیهان تێناپه‌ڕێت‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت گومان ل���ه‌وه‌ش ده‌كه‌ن كه‌ ئه‌م‬ ‫دراوه‌ س���ه‌ره‌نجام ببێته‌ هۆی‌ پوكانه‌وه‌ی‌‬ ‫دراوی‌ نیشتمانی‌ واڵتان‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )603‬سێشه‌ممه ‪2017/11/28‬‬

‫‪7‬‬

‫ساڵه‌ ‌ی شۆڕش ‌ی ئۆ‌كتۆبه‌رو بزاڤی‌ چه‌پ له‌كوردستان‬ ‫ئیبراهیم عەلیزادە‪:‬‬

‫شۆڕشی‌ ئۆكتۆبه‌ر‌و شاعیرو رۆشنبیرانی‌ كورد‬

‫بانگەوازی شۆڕشی ئۆكتۆبەر درەنگ بەكوردستان گەیشت‬ ‫ئا‪ :‬لەیال جەمال‬ ‫ئیبراهیم عەلیزادە‪ ،‬سکرتێری سکرتێری‬ ‫کۆمەڵەی سەر بەحیزبی کۆمۆنیستی ئێران‬ ‫لەم گفتوگۆیەی ئاوێنەدا دەڵێت "ئێمە‬ ‫دەتوانین كۆمەڵێك كاریگەری ئەرێنی‬ ‫شۆرشی ئۆكتۆبەر لەروی هوشیاری‬ ‫سیاسیەوە لەسەر كۆمەڵگای كوردستان‬ ‫دەستنیشان بكەین"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬نزیكی جوگرافیی ئێران لەڕوسیاو‬ ‫كاریگەری���ی شۆڕش���ی ئۆكتۆب���ەر لەس���ەر‬ ‫ئازەرییەكان‪ ،‬وەك دراوس���ێی ك���وردەكان‪،‬‬ ‫ڕۆڵی چی بوو لەس���ەر ڕەنگدانەوەی شۆڕشی‬ ‫ئۆكتۆبەر بەسەر رۆژهەاڵتی كوردستانەوە؟‬ ‫ئیبراهیم عەلی���زادە‪ :‬خەلكی كوردی ئێران‬ ‫كاریگەرییەكی ئەوتۆیان‪ ،‬لەشۆرشی ئوكتوبەر‬ ‫وەرنەگرت‪ .‬ئەوەی كە پێوەندی بەكاریگەری‬ ‫یەكێت���ی س���ۆڤیەت لەس���ەر كوردس���تانی‬ ‫ئێرانەوەیە‪ ،‬دەگەڕێتەوە بۆ ‪ 23‬س���اڵ دواتر‪،‬‬ ‫واتە سەردەمی شەڕی دوهەمی جیهانی‪ ،‬ئەو‬ ‫كاتەی كە كۆماری مەهاباد لەسالی ‪ 1946‬دامه‬ ‫زراو ‪ 11‬مانگ دەوامی هێنا‪ .‬پەیوەندی خەباتی‬ ‫خەلكی ئ���ازەری بەشۆرش���ی ئۆكتۆبەرەوە‪،‬‬ ‫بەپێچەوان���ەی كوردس���تان‪ ،‬پەیوەندیەك���ی‬ ‫لەنزیك���ەوەو كاریگەر بو‪ .‬ئ���ەو نزیكایەتییە‬ ‫هۆكاری ئابوری‌و كۆمەالیەتی هەبو‪ .‬لەساالنی‬ ‫سەرەتای سەدەی بیستەم‪ ،‬پیشەسازی نەوت‬ ‫لەباكۆ پایتەختی ئازەربایجان‪ ،‬پەرەیس���ەند‬ ‫بو‪ .‬بەسەدان هەزار كرێكاری ئازەری لەبەشی‬ ‫ئێران���ەوە ب���ۆ كاركردن روی���ان كردبۆە ئەو‬ ‫ناوچەی���ە‪ .‬ئازەربایج���ان لەهەمانكات���دا ببو‬ ‫بەناوەندێكی گرینگی چاالكی كۆمونیستەكانی‬ ‫ئەو س���ەردەمی روس���یا (كە ئەوكات ناویان‬ ‫سوس���یال دیموكرات) بو‪ .‬رێب���ازو بەرنامەی‬ ‫"سوس���یال دیموكراسی" لەرێگەی كرێكارانی‬ ‫موهاجیرەوە كە بەردەوام لەنیوان دو بەشی‬ ‫ئازەربایجان لەهاتوچوندا بون‪ ،‬دەگۆازرایەوە‬ ‫بۆ ئازەربایجانی ئێران‪ .‬یەكەم ریكخراوی چەپ‬ ‫بەناوی كۆمەڵەی "سوس���یال دیموكراتەكانی‬ ‫ئێران" لەساڵی ‪1904‬و لەسەرەتای دەسپێكی‬ ‫شۆرشی مەشروتیەت‪ ،‬پێكهات‌و ئەو رێكخراوە‬ ‫بەش���داری چاالكانەی لەو شۆرشەدا بو‪ .‬ئەو‬ ‫رەوتە دوای سەركەوتنی شۆرشی ئوكتوبەر‪،‬‬ ‫بوو بە"حیزبی كمونیستی ئێران"‪ .‬بیری چەپ‬ ‫كاریگەرێكی گەلێك بەرچاوی لەسەر شۆرشی‬ ‫مەش���روتەی ئێ���ران لەس���الەكانی ‪-1904‬‬ ‫‪1911‬هەبو‪ ،‬بەاڵم كوردس���تانی رۆژهەالت لەم‬ ‫شۆرش���ەدا دەوری نەبو‪ .‬لەراستیدا ئەوكاتە‬ ‫خەباتێك���ی نەتەوایەت���ی بەوات���ای دەقیقی‬ ‫وشە‪ ،‬لەكوردستانی ئێران سەری هەلنەدابو‪.‬‬ ‫ك���وردەكان وەك���و لەدرێ���ژەی مێ���ژوی تا‬ ‫ئەوكاتیان‪ ،‬لەمابەینی بەرداشی دو دەوڵەتی‬ ‫ئێران‌و عوس���مانیدا‪ ،‬ببون بەئامڕازی حیساب‬ ‫لەیەك دەركردن‌و ملمالنێی ئەم دو دەوڵەتە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئایا هەژمونی روسەکان لەجەنگی‬ ‫دوەمی جیهانیەوە بەس���ەر ئێراندا‪ ،‬لە‌سودی‬ ‫كێش���ە نەتەوەییەكان���ی ك���وردی ڕۆژهەاڵت‬ ‫شكایەوە یاخود بەپێچەوانەوە؟‬ ‫ئیبراهی���م عەلی���زادە‪ :‬پێ���ش شۆرش���ی‬ ‫ئۆكتوبەر‪ ،‬ئێران لەنێوان روسیاو بەریتانیادا‪،‬‬ ‫بەس���ەر دوو ناوچ���ەی نفوز داب���ەش كرابو‪.‬‬ ‫بەلش���ەفیکەكان دەسبەجێ هێزەكانی رژیمی‬ ‫پێشویان لەئێران كش���اندەوەو پەیماننامەی‬ ‫داب���ەش كردن���ی ئێرانیان لەگ���ەڵ بەریتانیا‬ ‫هەڵوەشاندەوە‪ .‬مەسەلەكە لەروی مێژوییەوە‬ ‫هیچ نارونییەكی تێدا نییە‪ .‬كاتێك كە شۆرشی‬ ‫ئۆكتوب���ەر لەروس���یا س���ەركەوت هێزەكانی‬ ‫روس���یا لەباكوری ئێران‌و لەكوردس���تانیش‬ ‫كش���انەوە‪ .‬قەیران���ی سیاس���ی لەئێ���ران‬ ‫س���ەریهەڵدا‪ ،‬ئێران بەكردەوە پارچە پارچە‬ ‫بو‪ .‬رەزاش���ا بەیارمەتی بەریتانیا‪ ،‬كەوتەخۆ‬ ‫ب���ۆ س���ەركوت كردن���ی س���ەرهەڵدانەكان‌و‬ ‫لەوانە س���ەركوتی س���ەرهەڵدانی عەشیرەتی‬ ‫شكاك بەس���ەرۆكایەتی سمایل ئاغای سمكۆ‬ ‫لەكوردستان‌و ش���یخ خەزعەل لەخوزستان‪.‬‬ ‫لەبەردەم ش���ەڕی دووهەمی جیهانیدا رەزاشا‬ ‫لەبەریتانی���ا هەڵگەرایەوەو ب���و بەالیەنگری‬ ‫ئاڵمان‪" .‬ئەرتەشی سوور" لەباكوری ئێرانەوەو‬ ‫"ئەرتەش���ی بەریتانیا" لەباشورەوە هاتنە ناو‬ ‫خاكی ئێرانەوەو ئەرتەش���ی شا بێ بەرگری‬ ‫تێكش���كاو رەزاش���ا لەئێ���ران دورخرایەوەو‬ ‫كوڕەكەی لەجێگەی داندرا‪ .‬كوردستانی ئێران‬ ‫لەس���ەقزەوە بەرەو باكور لەژێ���ر كونتروڵی‬ ‫"ئەرتەشی س���وور"دابو‪ .‬وەكو سیاسەتێك‪،‬‬ ‫ئەرتەش���ی س���ور هەر ش���وێنێكی لەشەڕدا‬ ‫داگیركردب���ا‪ ،‬بەیارمەتی هێ���زە محەلیەكان‪،‬‬ ‫حكومەتێكی خۆجێی تێدا دادەمەزراند‪ .‬هەر‬ ‫وەكو چۆن لەواڵتانی خۆرهەاڵتی ئەوروپا كە‬ ‫لەژێردەستی سوپای ئاڵمان رزگاری كردبون‬ ‫هەر ئەو كارەی كرد‪ .‬دوای كۆتاییهاتنی شەڕو‬ ‫بەپێی رێكەوتننامەی "یاڵتا"‪ ،‬كە لەڕاس���تیدا‬

‫كۆماری مەهاباد‬ ‫بەم شێوەیەی‬ ‫كە دامەزرابو بەو‬ ‫هێزانەی كە پێی‬ ‫پشتئەستور بو‪،‬‬ ‫چارەنوسێكی غەیری‬ ‫شكست نەبو‪ .‬هەر‬ ‫ئەوەندە دەیتوانی‬ ‫بونی هەبێ كە‬ ‫ئەرتەشی سوور‬ ‫لەناوچەكەدابو‬ ‫داب���ەش كردنی جیهان بو لەنێوان دو زلهێزی‬ ‫"یەكێتی سۆڤیەت"و "ویالیەتە یەكگرتۆەكانی‬ ‫ئامریكا"‪" ،‬ئەرتەشی سوور" ئەبوایە لەباكوری‬ ‫ئێران پاشەكشە بكات‪ .‬بەپێی بەلگەنامەكان‪،‬‬ ‫تەنانەت كاتێك ئەرتەش���ی سوور لەكشانەوە‬ ‫لەباك���وری ئێ���ران‌و لەنیمچ���ە دورگ���ەی‬ ‫باڵكاندا تەئخیری كرد‪ ،‬ئەمریكا هەرەش���ەی‬ ‫بەكارهێنانی چەكی ئەتوم���ی كرد‪ .‬كۆماری‬ ‫مەهاباد كە لەژێر سێبەری ئەرتەشی سووردا‬ ‫پێكهاتب���وو‪ ،‬توان���ای موقاوەم���ەی بەرانبەر‬ ‫بەهێرشی رژیمی شا لەخۆیدا پێكنەهێنابوو‪.‬‬ ‫هەربۆیە بەبێ هیچ چەش���نە بەرگریەك خۆی‬ ‫بەدەستەوەدا‪ .‬هێزی چەكداری كۆمار‪ ،‬هێزی‬ ‫عەش���یرەت‌و دەرەبەگەكانی كوردستان بوو‪،‬‬ ‫كە هەس���تی نەتەوایەتی بەالیانەوە واتایەكی‬ ‫نەبو‪ .‬ژەمارەی هێزی پێش���مەرگە كە لەژێر‬ ‫دەس���ەاڵتی كۆماری مەهاباد دابون‪ ،‬ئەوندە‬ ‫نەب���وو بتوانێ ئاسایش���ی ناوخۆیی تەنانەت‬ ‫یەك ش���اریش دابین ب���كات‪ ،‬چ جای ئەوەی‬ ‫بەرانبەر بەسوپای شا بەرگری لەكۆمار بكات‪.‬‬ ‫زوڵم‌و زۆری دەربەگەكان كە هەلپەرەستانەو‬ ‫بەهۆی دەس���ەاڵتی ئەرتەش���ی س���وورەوە‬ ‫خۆیان بەالیەنگری كۆمار هەڵدەخس���ت وای‬ ‫كردب���و جەماوەری خەلكی كوردس���تان‪ ،‬كە‬ ‫ئەوكات لەسەدا ‪75‬یان لەگوندەكان دەژیان‪،‬‬ ‫بەهیچ ش���ێوەیەك دڵیان بەكۆماری مەهاباد‬ ‫خۆش نەب���ێ تا بەرگ���ری لێبك���ەن‪ .‬دوای‬ ‫هەلوەش���انەوەی كۆماری مەهاب���اد بوو كە‬ ‫بزوتنەوەی جوتیاران ل���ەدژی دەرەبەگەكان‬ ‫لەناوچەكان���ی موكریان هەڵگیرس���ا ئەویش‬ ‫بەهۆی نەبونی س���ەركردایەتێكی سیاس���ی‪،‬‬ ‫تێكش���كا‪ .‬ه���ۆكاری شكس���تی بزوتنەوەی‬ ‫نەتەوایەتی كە كوردستانی ئێران لەسەردەمی‬ ‫دوای كۆتاییهاتنی ش���ەڕی دوهەمی جیهانی‬ ‫الوازی بابەتی���ی بزوتنەوەك���ە خ���ۆی بوو‪،‬‬ ‫ن���ەك زەربەلێدانی یەكێتی س���ۆڤیەت‪ .‬ئێمە‬ ‫هەر هەڵس���ەنگاندنێمان بۆ ئەوكاتی یەكێتی‬ ‫س���ۆڤیەت هەبێ‪ ،‬مێژووی واقعی لەم روەوە‬ ‫خەتای���ەك لەس���ەر ئ���ەم دەوڵەت���ە تۆمار‬ ‫ناكات‪ .‬كۆماری مەهاباد بەم ش���ێوەیەی كە‬ ‫دامەزرابوو‪ ،‬بەوهێزانەی كە پێی پشتئەستور‬ ‫بو‪ ،‬چارەنوسێكی غەیری شكست نەبو‪ .‬هەر‬ ‫ئەوەندە دەیتوانی بونی هەبێ كە ئەرتەش���ی‬ ‫سوور لەناوچەكەدابو‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬كۆمەنیس���تەكان تاڕادەی���ەک‬ ‫ئامڕازێك بون بەدەس���ت یەكێتی سۆڤێتەوە‪،‬‬ ‫كۆمەنیس���تە ك���وردەكان‪ ،‬بەتایبەت خۆت‌و‬ ‫هاوڕێكان���ت کە كۆمەڵئ گەنج���ی زانكۆكانی‬ ‫تاران بون‪ ،‬لە‌س���ەرەتای حەفتاكاندا كاریگەر‬ ‫بەبی���ری چەپ‌و م���اوی‪ ،‬پرۆژەت���ان چی بو‬ ‫ب���ۆ كۆمەڵگەك���ە‪ ،‬كە ئەوکات كوردس���تانی‬ ‫ڕۆژه���ەاڵت گی���رۆدەی بارودۆخی س���ەختی‬ ‫ئابوری‌و سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی ببو؟‬ ‫ئیبراهی���م عەلی���زادە‪ :‬ئێم���ە ئامڕازێ���ك‬ ‫نەبوی���ن بەدەس���ت یەكێت���ی س���ۆڤێتەوە‪،‬‬ ‫كۆمونیس���تەكانی دیكەی ئێرانیش هەمویان‬ ‫وانەب���ون‪ .‬لەو س���ەردەمەدا كە ئێمە چاالكی‬ ‫سیاسیمان دەستپێكرد یەكێتی سۆڤیەتمان‬ ‫بەواڵتێك���ی سوسیالیس���تی نەدەزانی‪ .‬ئەو‬ ‫بەش���ە لەچەپەكان���ی ئێران كە ل���ەدەوری‬ ‫حیزبی ت���ودەی ئێران كۆببون���ەوەو هەموو‬ ‫چەپ���ی ئێرانیش هەر ئەوان نەبوون‪ ،‬یەكێتی‬ ‫س���ۆڤیەتیان بەناوەندی كۆمۆنیسمی جیهانی‬ ‫دەناس���ی‌و بەپێ���ی بیروبۆچونی���ان‪ ،‬الی���ان‬ ‫واب���وو كە هەمو هەوڵ���ەكان دەبێ لەپێناوی‬ ‫پاراس���تنی بەرژەوەندیەكانی ئەم ناوەندەدا‬ ‫بێ���ت‪ .‬ئێمە بەپێی ئەزمونی خەباتی خەڵكی‬

‫ئیبراهیمی عەلیزادە‬ ‫كوردس���تان‌و بەپێ���ی ئەزمون���ی ئەوكات���ی‬ ‫هەمو گەالنی جیه���ان‌و بەپێی دونیابینیەكی‬ ‫زانس���تیانەی كە باوەڕمان پێیبو‪ ،‬دەمانزانی‬ ‫كە هی���چ كێش���ەیەكی كۆمەالیەت���ی لەدژی‬ ‫نیزام���ی ك���ۆن‌و ل���ەدژی رژیمێك ك���ە ئەو‬ ‫نیزامە دەپارێزێ‪ ،‬بەبێ پشتبەس���تن بەهێزی‬ ‫جەماوەر س���ەرناكەوێ‌‪ .‬بەاڵم هێزی جەماوەر‬ ‫لەدەوری دروشم‌و سیاس���ەتێك كۆدەبێتەوە‬ ‫ك���ە كەمكردن���ەوەی ئازارەكان���ی ئەم���ڕۆی‬ ‫ئ���ەوان‌و بەدیهێنانی ئاواتەكان���ی دواڕۆژیان‬ ‫نوینەرایەتی بكات‪ .‬ئەو جەماوەرەش خەڵكی‬ ‫كرێ���كارو زەحمەتكێ���ش بون ك���ە ئەوكات‬ ‫زۆرب���ەی هەرەزۆریان لەگون���دەكان دەژیان‪.‬‬ ‫هەربۆی���ە س���تراتیژی ئێمە لەس���ەر بنەمای‬ ‫ریش���ەكێش كردنی نیزام���ی دەرەبەگایەتی‬ ‫دامەزراب���و‪ .‬ئێمە المانوابو هێزی پێویس���ت‬ ‫لەدژی ستەمی نەتەوایەتیش لەپرۆسەی وەها‬ ‫خەباتێك���دا دەیتوانی كۆبێتەوە‪ .‬دواكەوتویی‬ ‫ئابوری‌و سیاسی‌و كۆمەاڵیەتی لەرەوتی وەها‬ ‫شۆرش���ێكدا دەیتوانی چارەس���ەربێت‪ .‬ئەمە‬ ‫جەوه���ەرو ناوەرۆك���ی بەرنامەو س���تراتێژی‬ ‫ئەوكاتی ئێمە بو‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ئای���ا شۆڕش���ی ئۆكتۆب���ەرو‬ ‫سیاس���ەتەکانی بەرامبەر بەگەالنی دراوسێی‬ ‫س���ۆڤێت‪ ،‬توان���ی ڕۆڵێك���ی ئەوت���ۆ ببینێ‬ ‫لەس���ەرهەڵدانی هوش���یاری سیاس���ی الی‬ ‫كوردەكانی ڕۆژهەاڵت؟‬ ‫ئیبراهی���م عەلی���زادە‪ :‬یەك���ەم بڕی���اری‬ ‫شۆرش���ی ئۆكتۆبەر‪ ،‬هەڵوەشاندنەوەی هەمو‬ ‫رێكکەوتنەكان���ی رژێمی قەیس���ەری لەگەڵ‬ ‫بەریتانیاو ل���ەدژی نەتەوەكانی بندەس���ت‌و‬ ‫واڵتانی دراوس���ێی روس���یا ب���و‪ .‬بانگەوازی‬ ‫شۆرش���ی ئۆكتۆب���ەر‪ ،‬ماف���ی دیاریكردن���ی‬ ‫چارەن���وس بۆ نەتەوەكانی بندەس���ت بو كە‬ ‫تەنانەت پێش شۆرش���ی ئۆكتۆبەریش لەناو‬ ‫بەلش���فیكەكاندا مشت‌ومڕی لەس���ەر كرابوو‬ ‫بب���و بەبۆچونێك���ی جێكەوتوو‪ .‬شۆرش���ی‬ ‫ئۆكتۆبەر سەرەتای وەخەبەرهاتنێكی بەرینی‬ ‫كۆمەاڵیەتی لەئاس���تی جیهانی���دا بو‪ .‬لەهەر‬ ‫ش���وێنێك كە چەوس���اندنەوەو ه���ەاڵواردن‌و‬ ‫س���تەم‌و نایەكس���انی هەبو‪ ،‬بانگەوازی ئەو‬ ‫شۆرش���ە بەهەس���ت‌و س���ۆزەوە وەرگی���راو‬ ‫لەچەندین ش���وێن وەاڵمی وەرگرتەوە‪ .‬دەیان‬ ‫ریفۆرمی كۆمەالیەتی لەواڵتانی پێشكەوتوی‬ ‫سەرمایەداری بەش���وێن خۆیدا هێنا‪ ،‬رەوتی‬ ‫رزگاری واڵت���ان لەژێ���ر چنگ���ی ئیس���تعمار‬ ‫خێراتر بۆەوەو دەیان واڵت یەك لەدوای یەك‬ ‫سەربەخۆیی خۆیان بەدەس���تهێنا‪ .‬بێگومان‬ ‫ئەو بانگەوازە لەناو رۆش���نبیرانی كوردیشدا‬ ‫رەنگدانەوەی هەبو‪ .‬ش���یعرەكانی مامۆس���تا‬ ‫قانع‌و گۆران چاو لێبكەن‪ ،‬نیش���انەیەكی ئەو‬ ‫كاریگەرەیە دەبینن‪ .‬بەداخەوە لەبەر گەلێك‬ ‫هۆكاری بابەتی كە پەیوەندی بەدواكەوتویی‬ ‫كۆمەڵگای كوردستان‌و لەخوارەوە بونی ئاستی‬ ‫پەیوەندیەكانی بەرهەمهێنان‌و لەخوارەوەبونی‬ ‫ئاستی هوشیاری سیاس���ی‌و كۆمەاڵیەتیەوە‬ ‫بو‪ ،‬بانگ���ەوازی شۆرش���ی ئۆكتۆبەر درەنگ‬ ‫بەكوردستان گەیش���ت‌و تەنیا لەسەروبەندی‬ ‫شەڕی دوهەمی جیهانیدابو كە ئێمە دەتوانین‬ ‫كۆمەڵێ���ك كاریگ���ەری ئەرێن���ی شۆرش���ی‬ ‫ئۆكتۆبەر لەروی هوشیاری سیاسیەوە لەسەر‬ ‫كۆمەڵگای كوردستان دەستنیشان بكەین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬پێگ���ەو ڕۆڵ���ی ك���ورد چ���ۆن‬ ‫هەڵئەس���ەنگێنن لەن���او گروپی ‪53‬و حیزبی‬ ‫تودەدا‪ ،‬بەش���داری كوردەكان ش���تێك بوو‬ ‫هاوش���ێوەی بەش���داری كوردەكانی باشورو‬

‫ڕۆژئاوا لەناو ش���یوعیەكانی عێراق‌و سوریادا‪،‬‬ ‫یاخود بارودۆخۆكە لەئێران جیاواز بو؟‬ ‫ئیبراهی���م عەلی���زادە‪ :‬ل���ەروی مێژوویەوە‬ ‫كوردەكان لەسەر گروپی ‪ 53‬نەفەر كە دوای‬ ‫هاتنەدەر لەزیندانی رەزاشا‪ ،‬حیزبی تودەیان‬ ‫دامەزران���د‪ ،‬كاریگەرێكیان نەبوو‪ .‬دواجار كە‬ ‫ئەرتەشی سوور هاتە كوردستان‌‌و "كۆمەلەی‬ ‫ژیانەوەی ك���ورد" بو بەحیزب���ی دیموكراتی‬ ‫کوردستان‪ ،‬حیزبی تودەی ئێران چاالكیەكانی‬ ‫خۆی لەئازەربایجان‌و لەكوردستان پەرە پێدا‪.‬‬ ‫ژمارەیەكی���ش هەڵس���وڕاوی سیاس���ی كورد‬ ‫لەهەمانكاتدا ك���ە ئەندامی حیزبی دیموكرات‬ ‫بون‪ ،‬الیەنگریش���یان لەحیزبی تودەی ئێران‬ ‫دەك���رد‪ .‬ب���ۆ ماوەیەكیش حیزب���ی تودەی‬ ‫ئێران حیزب���ی دیموكراتی وەكو لقێكی خۆی‬ ‫چاولێدەكرد‪ .‬ئەم رەوتە دوای شكستی كۆماری‬ ‫مەهاب���ادو بەتایبە‌دوای كۆنگ���رەی دوهەمی‬ ‫حیزب���ی دیموكرات كە لەكوردس���تانی عێراق‬ ‫بەریەوەچوو الواز ب���و‪ .‬دوای روخانی رژێمی‬ ‫پاشایەتی لەئێران بۆ ماوەیەك دوبارە رەوتی‬ ‫سەر بەحیزبی تودە لەناو حیزبی دیموكراتدا‬ ‫س���ەریهەڵداوەو بو بەه���ۆی جیابونەوەیەكی‬ ‫گەورە لەو حیزبەدا‪ .‬س���ەرجەم ئەوە راستە‬ ‫ك���ە ش���یوعیەكانی رۆژهەالتی ناوەڕاس���ت‬ ‫بەهۆی پشتبەس���تنی بێ ش���ەرت‌و مەرجیان‬ ‫بە‌بەرژەوندیەكانی یەكێتی س���ۆڤیەت‪ ،‬كەم‌و‬ ‫زۆر سیاسەتێكی هاوشێوەیان هەبوە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬هاوكاریتان لەگ���ەڵ گروپەكەی‬ ‫مەنس���وری حیكم���ەت لە‌‪1983‬بۆچ���ی‌و‬ ‫جیابونەوەت���ان لەچ���ی؟ ئای���ا لەس���ەر‬ ‫هەڵس���ەنگەیاندنی راپەڕین���ی کوردس���تان‬ ‫کێشەکەتان تێکەوت؟‬ ‫ئیبراهی���م عەلیزادە‪ :‬ئێم���ە لەگەڵ گروپی‬ ‫"یەكیت���ی تێكۆش���ەرانی كۆمونیس���ت"‪ ،‬كە‬ ‫مەنسوری حیكمەت لەكەسایەتیە دیارەكانی‬ ‫ب���و‪ ،‬هەروەه���ا كۆمەلێك���ی دیك���ە لەهێزە‬ ‫چەپەكان���ی ئێران‪ ،‬لەس���الی ‪ 1983‬حیزبی‬ ‫كۆمۆنیس���تی ئێرانمان پێكهێناو ئەوەش بۆ‬ ‫ئێمە بڕیارێكی كوتوپڕو لەناكاو نەبو‪ .‬بەپێی‬ ‫بۆچون‌و ئەولەویەتێك بو كە هەر لەسەرەتای‬ ‫پێكهاتنی كۆمەڵە لەساڵی ‪1969‬وە لەسەری‬ ‫س���اغ بوین‪ .‬بەپێی ئەو بۆچونە‪ ،‬رێكخراوی‬ ‫كۆمەڵە تەنی���ا راگوزارێك بوو بۆ پێكهێنانی‬ ‫حیزبی كومونیستی ئێران‪ .‬دواجاریش لەساڵی‬ ‫‪ 1991‬ئ���ەوە رەوتی كۆمۆنیس���می كرێكاری‬ ‫بەرابەرایەتی مەنس���وری حیكم���ەت بوو كە‬ ‫لەحیزبی كۆمۆنیستی ئێران جیابونەوە‪ .‬ئێمە‬ ‫وەكو حیزبی دایك لەجێگەی خۆمان ماینەوە‪.‬‬ ‫یەكێك لەناكۆكیەكانی جی���دی ئێمەو ئەوان‬ ‫لە‌سەر هەلسەنگاندنی جیاوازمان بۆ راپەرینی‬ ‫كوردستانی عێراق‪ .‬بەاڵم تەنیا ئەوەش نەبو‪.‬‬ ‫كۆتاییهاتنی شەڕی ئێران‌و عێراق‌و كاریگەری‬ ‫لەسەر چاالكی كۆمەڵە‪ ،‬مانەوە یا نەمانەوەی‬ ‫ناوەندەكانی كۆمەڵە لە‌كوردس���تانی عێراق‌و‬ ‫داهاتوی خەباتی پێش���مەرگانە‪ ،‬لەو بابەتانە‬ ‫بون ك���ە مش���تومڕی زۆریان لەس���ەر كراو‬ ‫س���ەرئەنجام رۆیش���تنی ئەوانی لەكۆمەڵەو‬ ‫لەحیزبی كۆمۆنیستی ئێرانی لێكەوتەوە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬س���ەد س���اڵ تێپەڕی بەس���ەر‬ ‫ئۆكتۆب���ەردا‪ ،‬خ���ۆری ش���ۆڕش لەلینینەوە‬ ‫هەڵهات‌و لەگۆرباتش���ۆڤدا ئاوابو‪ ،‬دوای سی‬ ‫س���اڵ زیاتر لەكاری سیاس���ی‪ ،‬خۆری ئێوە‬ ‫لەڕۆژهەاڵتی كوردستان كەی هەڵدێت؟‬ ‫ئیبراهی���م عەلیزادە‪ :‬ئ���ەوەی كە یەكێتی‬ ‫س���ۆڤیەت لەس���ەردەمی گورباچۆف���دا ب���ۆ‬ ‫هەڵوەش���ایەوەو ئ���ەوەی كە ئەو شۆرش���ە‬ ‫بۆچی ئامانج���ە سۆسیالیس���تیەكانی خۆی‬ ‫نەپێكا‪ ،‬دو بابەتی جیاوازن‌و هەڵسەنگاندنی‬ ‫جیاوازیان بۆ دەكرێ‪ .‬شۆرشی ئۆكتۆبەر ‪10‬‬ ‫تا ‪ 12‬س���اڵ دوای هەلگیرس���انی‪ ،‬بەرە بەرە‬ ‫لەئامانجەكانی خۆی دوركەوتەوەو بەو واتایە‬ ‫شكستی خوارد‪ .‬چینی كرێكار لەحكومەتێك‬ ‫كە بەدەس���تی خۆی دایمەزراندبوو نامۆ ببو‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوە ‪ 60‬س���اڵ دواتر ب���و كە یەكیتی‬ ‫سۆڤیەت وەكو سیستمێكی سیاسی‌و ئابوری‬ ‫دیاریكراو‪ ،‬داڕما‪ .‬هەردو حاڵەتیان لەبنەڕەتدا‬ ‫هۆكاری ئابوریان هەبوو‪ .‬شكستی یەكەمیان‬ ‫بەه���ۆی ئ���ەوە بو ك���ە نەیتوانی شۆرش���ی‬ ‫سیاسی رۆژانی ئۆكتۆبەری ‪1917‬بگوازیەتەوە‬ ‫بۆ شۆرش���ێكی ئابوریی لەس���ااڵنی دواتردا‪.‬‬ ‫نەیتوانی گوڕانكاری بنەڕەتی لەژیانی ئابوری‬ ‫چینی كرێ���كارو لەكۆنترۆل���ی چینی كرێكار‬ ‫بەس���ەر رەوتی بەرهەمهێنان���دا پێكبهێنێ‪.‬‬ ‫چین���ی كرێكار كە پێش���تر لەالی���ەن چینی‬ ‫س���ەرمایەدارەوە دەچەوساوە‪ ،‬ئەوجار كاری‬ ‫بۆ دەوڵەتێك دەكرد ك���ە ئەولەویەتی خۆی‬ ‫لەكێبڕك���ێ لەگ���ەل زلهی���زەكان‌و لەپێناوی‬ ‫دامەزراندن‌و بەردەوام مانەوەی روس���یایەكی‬ ‫بەهێز دەستنیشان كردبو‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫كاتێك گۆران الوكی‌ سور ‌ی بۆ "كۆریا ‌ی‬ ‫باكور" ده‌چڕی‌‌و شه‌هید ئارامیش‬ ‫"كیم ئیل سۆنگ"ی به‌سه‌رۆك ناوده‌برد‬ ‫سات محه‌مه‌د‬ ‫شۆڕشی‌ ئۆكتۆبه‌ر‪ ،‬روداوێكی‌ هێند‌ه گه‌وره‌و‬ ‫هه‌ژێنه‌ر بو كه‌ س���یمای‌ س���ه‌ده‌ی‌ بیسته‌می‌‬ ‫به‌جارێك گۆڕی‌‌و جێ‌ په‌نجه‌ی‌ به‌س���ه‌ر ژیانی‌‬ ‫سیاسی‌‌و ئابوری‌‌و فكری‌‌و ئه‌ده‌بی‌‌و هونه‌ری‌‌و‬ ‫كۆمه‌الیه‌ت���ی‌ جیهان���ه‌وه‌ ل���ه‌و س���ه‌ده‌یه‌دا‬ ‫به‌جێهێشت‪ ،‬كاریگه‌رییه‌كانی ئه‌م شۆڕشه‌ش‬ ‫به‌س���ه‌ر ره‌وتی‌ سیاسی‌‌و رۆشنبیری‌‌و ئه‌ده‌بی‌‬ ‫كوردی سه‌ده‌ی‌ بیسته‌مه‌وه‌ به‌ڕونی‌ دیاره‌‪.‬‬ ‫شۆڕش���ی‌ ئۆكتۆبه‌ر كه‌ به‌یه‌كه‌مین هه‌وڵی‌‬ ‫رێكخراو داده‌نرێت بۆ چه‌سپاندنی‌ ده‌سه‌اڵت ‌ی‬ ‫خه‌ڵكی‌ زه‌حمه‌تكێش‌و كرێكار‌و سته‌ملێكراو‪،‬‬ ‫هه‌ر زو له‌سه‌رتاس���ه‌ری‌ جیهاندا هاوسۆزی‌‌و‬ ‫پش���تگیرییه‌كی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ به‌ده‌س���تهێنا‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ له‌واڵتان���ی‌ رۆژهه‌اڵتدا كه‌ جه‌ورو‬ ‫س���ته‌م پشتی‌ چه‌مابونه‌وه‌و سااڵنێكی‌ زۆر بو‬ ‫"ئیستیبداد" بڕستی‌ لێبڕیبون‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌هۆی‌ دواكه‌وتویی‌‌و نه‌خوێنده‌واریی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‌ ك���ورده‌واری‌‌و ت���ا ئه‌ندازه‌یه‌ك‬ ‫دابڕانی���ه‌وه‌ له‌جیه���ان‌و گۆڕانكارییه‌كان���ی‌‬ ‫س���ه‌رده‌م‪ ،‬كاریگه‌ری���ی‌ شۆڕش���ی‌ ئۆكتۆبه‌ر‬ ‫دره‌نگت���ر ب���ه‌راورد به‌كۆمه‌ڵگه‌كان���ی‌‬ ‫چوارده‌ورممان وه‌ك فارس‌و ئازه‌ری‌‌و تورك‌و‬ ‫عه‌ره‌ب له‌سه‌ر كورد ده‌ركه‌وت‪.‬‬ ‫له‌كوردستان زیاتر له‌دوای‌ جه‌نگی‌ دوه‌می‌‬ ‫جیهانییه‌وه‌ ئه‌م كاریگه‌رییه‌ هه‌ستپێده‌كرێت‪،‬‬ ‫كه‌ هه‌مو ئه‌وانه‌ی‌ ل����ه‌و رۆژگاره‌دا هیوایان‬ ‫به‌ژیانێكی‌ یه‌كس����ان ده‌خواست‌و خه‌ونیان‬ ‫بە‌به‌هه‌ش����تی‌ سۆش����یالیزمه‌وه‌ ده‌بین����ی‌‪،‬‬ ‫پش����تیوانیان له‌یه‌كێت����ی‌ س����ۆڤیه‌ت كرد‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ له‌و سه‌رده‌مه‌دا یه‌كێتی‌ سۆڤیه‌ت‬ ‫له‌س����ایه‌ی‌ ده‌س����ه‌اڵتی‌ تۆقێنه‌ری‌ ستالیندا‬ ‫تاسا بو‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م پش���تیوانییه‌ش زیات���ر نوخب���ه‌ی‌‬ ‫خوێنده‌وارو رۆش���نبیری‌ كوردی‌ ده‌گرته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ش���یعری‌ دیارترین شاعیرانی‌ ئه‌و رۆژگاره‌ی‌‬ ‫كوردا به‌رجه‌س���ته‌ ده‌بێت‪ ،‬كه‌ هه‌ڵبه‌س���ت‌و‬ ‫هۆنراوه‌و س���رودیان بۆ شۆڕش���ی‌ ئۆكتۆبه‌ر‌و‬ ‫بۆ لینینی‌ عه‌زم ئاس���نین‌و هاوڕێ‌ س���تالین‌و‬ ‫مۆسكۆی‌ جوان نوسیوه‌‌و ستایشیان كردون‌و‬ ‫پیانهه‌ڵ���داون‪ ،‬به‌و پێیه‌ی‌ م���ژده‌ی‌ ئازادی‌‌و‬ ‫یه‌كسانییان بۆ كوردو بۆ تێكڕای‌ مرۆڤایه‌تی‌‬ ‫پێیه‌‪.‬‬ ‫سه‌رنجڕاكێش ئه‌وه‌یه‌ زۆربه‌ی‌ ئه‌و شاعیرانه‌‬ ‫زیاتر په‌رۆش���ییان بۆ ئازادی‌‌و دادپه‌روه‌ری‌‌و‬ ‫یه‌كسانی‌ وایلێكردون پش���تیوانی‌ له‌شۆڕشی‌‬ ‫ئۆكتۆب���ه‌ر بكه‌ن‌و به‌فریادره‌س���ی‌ بزانن نه‌ك‬ ‫باوه‌ڕ بونیان به‌ئایدۆلۆژیای‌ چه‌پ‌و ماركسیانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مانه‌ شاعیری‌ س���ه‌رده‌م‌و رۆژگاری‌ خۆیان‬ ‫بون‪ ،‬كه‌ رۆژگاری‌ هه‌ڵكش���انی‌ بیری‌ چه‌پ بو‬ ‫له‌سه‌رتاسه‌ری‌ جیهان‌و ناوچه‌كه‌شدا‪.‬‬ ‫ه���ه‌ژاری‌ موكریان���ی‌ چه‌ندین ش���یعری‌ بۆ‬ ‫ستایش���ی‌ لینین‌و ستالین نوس���یوه‌و سوێند‬ ‫به‌"شۆڕش���گێرانی‌ ئۆكتۆب���ه‌ری‌ مه‌زن‌و گیان‬ ‫فیدایان���ی‌ س���ۆڤیاتی‌ ئ���ازاد" ده‌خ���وات كه‌‬ ‫به‌ره‌نگاری‌ "ئیستیعمار‌و كۆنه‌په‌رستی‌ ناوخۆ"‬ ‫بێته‌وه‌‌و له‌چه‌ندین شیعریشدا به‌توندی‌ هێرش‬ ‫ده‌كاته‌ س���ه‌ر "ترومان‌و ماك ئارس���ه‌رو ماك‬ ‫ئارتۆر‌و رۆكیفله‌ر"‪.‬‬ ‫هه‌ژار ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫سه‌الم ئه‌ی‌ مۆسكۆ قه‌اڵی‌ ئازادی‌‬ ‫په‌نای‌ هه‌ژاران سه‌رچاوه‌ی‌ شادی‌‬ ‫پاشان ده‌ڵێت‬ ‫كیژه‌ روسه‌كه‌ی‌ ناوت نازانم‬ ‫نامه‌كه‌ت گه‌یشت قه‌زات له‌گیانم‬ ‫یاخود ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫له‌مۆسكۆ مه‌كۆی‌ رزگاران‬ ‫له‌ناوجه‌رگه‌ی‌ دۆست‌و یاران‬ ‫له‌په‌نا كۆشكی‌ كرملین‬ ‫له‌كن گۆڕی‌ پاكی‌ لینین‬ ‫له‌به‌انبه‌ر ئه‌ستێره‌ی‌ سوور‬ ‫جێ‌ هومێدی‌ نزیك‌و دوور‬ ‫هه‌ژاری���ش وه‌ك زۆرێك له‌ش���اعیرانی‌ ئه‌و‬ ‫رۆژگاره‌ پش���تیگیرییه‌كی‌ گ���ه‌وره‌ له‌كۆریای‌‬ ‫باكور ده‌كات‪ ،‬كه‌ ئێستا به‌"گه‌وره‌ترین قه‌اڵی‌‬ ‫دیكتاتۆریی‌" ناوده‌برێت‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫نه‌سیم گه‌ر ده‌چیته‌ رۆژهه‌اڵتی‌ دوور‬ ‫سه‌المم بكه‌ له‌كۆریای‌ سوور‬

‫شەهید ئارام‬

‫یه‌كێكی‌ دیكه‌ له‌شاعیره‌ ناوداره‌كانی‌ كورد‬ ‫كه‌ ش���یعری‌ بۆ لینین‌و رژێمی‌ سۆشیالیستی‌‬ ‫نوسیوه‌ "قانیع"ه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫كورده‌ وه‌ره‌ بنواڕه‌ ده‌وای‌ ده‌ردت له‌كوێیه‌‬ ‫هه‌ر بیری‌ لینینه‌‪ ،‬ده‌واو چاری‌ نه‌خۆشین‬ ‫نابی‌ به‌كه‌رو عه‌بدی‌ هه‌مو به‌گله‌ر‌و توججار‬ ‫لۆرد نابێ‌ به‌باخات‌و گه‌دا نابێ‌ به‌په‌رژین‬ ‫یاخود ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫گوێ‌ بگ���ره‌ قانونی‌ سۆشییالیس���تی‌ ده‌نگی‌‬ ‫دایه‌وه‌‬ ‫رۆژی‌ مه‌رگت زۆر نزیكه‌ ئه‌و ده‌نگه‌ یاسینته‌‬ ‫هه‌روه‌ها "هێمن"ی‌ ش���اعیریش س���ه‌ربار ‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ رۆژێك ل���ه‌رۆژان هه‌ڵگری‌ بیری‌ چه‌پ‬ ‫نه‌بوه‌‪ ،‬به‌اڵم دیس���ان ش���یعری‌ بۆ ستالین‌و‬ ‫لینین وتوه‌‪:‬‬ ‫بۆ هه‌ژارپه‌روه‌ری‌ یا بۆ عه‌دڵ‌و داد‬ ‫بژی‌ ئیستالین‌و خۆش بێ‌ لینین‬ ‫یان ده‌ڵێ‌‪:‬‬ ‫ڕێی‌ نه‌جاتمانه‌ په‌نا بۆ ئیتحادی‌ شۆره‌وی‌‬ ‫س���ۆرمه‌یه‌ بۆ چ���اوی‌ ئێمه‌ خ���اك‌و خۆڵی‌‬ ‫مه‌سكه‌وێ‬ ‫ڕه‌بب���ی‌ ئیس���تالین ب���ژی‌ ب���ۆ الگری���ی‌‬ ‫مه‌زڵوومه‌كان‬ ‫ت���ا زه‌مانه‌ خ���ول ده‌دا تا ڕۆژ ده‌به‌خش���ێ‌‬ ‫پورته‌وێ‌‬ ‫ره‌نگه‌ دیارترین ش���اعیری‌ ئه‌و رۆژگاره‌ كه‌‬ ‫جیهانبینی‌ چینایه‌تی‌و هه‌ڵگری‌ بیری‌ چه‌پانه‌و‬ ‫ئه‌ندامی‌ حزبی‌ شیوعی‌ بوه‌‪" ،‬گۆران"ی‌ شاعیر‬ ‫بێت‪ ،‬ئه‌و چه‌ندین شیعری‌ بۆ مۆسكۆی‌ جوان‌و‬ ‫یادی‌ لینین‌و ش���یعرێكی‌ درێژیش���ی‌ به‌ناوی‌‬ ‫الوكی‌ س���وور بۆ كۆریای‌ ئ���ازا "واته‌ كۆریای‌‬ ‫باكور" نوس���یوه‌‪ ،‬كه‌ ره‌نگه‌ ئه‌و كۆریایانه‌ی‌‬ ‫گۆران به‌"ئازا" ناویان ده‌بات ئێس���تا له‌ژیاندا‬ ‫بونایه‌ گلله‌ییان له‌م ش���اعیره‌ كورده‌ بكردایه‌‬ ‫به‌و ئه‌ندازه‌یه‌ ستایش���ی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ واڵتێكی‌‬ ‫كردوه‌ چه‌پۆكی‌ ئاس���نینی‌ كیم ئیل سۆنگ‌و‬ ‫كوڕو نه‌وه‌ك���ه‌ی‌ له‌ماوه‌ی‌ ئه‌م ‪ 70‬س���اڵه‌ی‌‬ ‫رابردوه‌دا كۆریایان كرد به‌زیندانێكی‌ گه‌وره‌‌و‬ ‫خۆشیان بون به‌"سه‌جان"‪.‬‬ ‫گۆران كه‌ خاوه‌نی‌ به‌ش���ێك له‌جوانترین‌و‬ ‫ناسكترین شیعری‌ كوردییه‌‪ ،‬له‌"یادی‌ له‌نین"دا‬ ‫به‌مجۆره‌ ده‌دوێت‪:‬‬ ‫به‌سه‌ركرده‌یی‌ به‌رزی‌ هاوڕێ‌ له‌نین‬ ‫كشا له‌شكری‌ شۆڕشی‌ سووری‌ چین‪..‬‬ ‫براده‌ر له‌نین‪..‬‬ ‫به‌عه‌زم ئاسنین‪..‬‬ ‫بژی‌ یادی‌ پیرۆزو به‌رزی‌ له‌نین!‬ ‫بژی‌ داس‌و چه‌كوش! بژی‌ حیزبی‌ چین!‬ ‫دیاره‌ كه‌م نین ژماره‌ی‌ ئه‌و رۆشنبیرانه‌ش‬ ‫كه‌ له‌ناوه‌ڕاس���تی‌ س���ه‌ده‌ی‌ بیس���ته‌مه‌وه‌ تا‬ ‫ناوه‌ڕاستی‌ ده‌یه‌ی‌ ‪ ،1980‬عاشقانه‌ شه‌یدای‌‬ ‫بیری‌ چه‌پ‌و ماركس���ی‌‌و كۆمۆنیس���تی‌ بون‪،‬‬ ‫به‌ش���ێك له‌م رۆژنبیرانه‌ ب���ۆ خوێندن رویان‬ ‫كرده‌ یه‌كێتی‌ سۆڤیه‌تی‌ جاران‌و به‌شێكیشیان‬ ‫په‌نایان ب���رده‌ به‌ر ئه‌و واڵت���ه‌و هه‌ر له‌وێش‬ ‫س���ه‌ریان نایه‌وه‌ وه‌ك "ئه‌بو قاسمی‌ الهوتی‌"‬ ‫كه‌ به‌ش���اعیری‌ پرۆلیتاریی‌ ئێران ناس���راوه‌‪.‬‬ ‫خاوه‌ن به‌هره‌یه‌كی‌ وه‌ك "حه‌سه‌نی‌ قزلجی‌"ش‬ ‫كه‌ هه‌مو ته‌مه‌نی خه‌ونی به‌هه‌ڵهاتنی‌ خۆری‌‬ ‫یه‌كسانییه‌وه‌ بینی‌‪ ،‬له‌زس���تانی‌ ساردوسڕی‌‬ ‫زیندانه‌كانی‌ كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێراندا له‌پێناو‬ ‫حیزبی‌ توده‌دا س���ه‌ری‌ نایه‌وه‌و بێسه‌روشوێن‬ ‫كرا‪.‬‬ ‫له‌نێو ئه‌و رۆشنبیرانه‌ش���دا‪ ،‬سه‌رسام بون ‌ی‬ ‫"شه‌هید ئارام" به‌كۆریای‌ باكورو هاوڕێ‌ "كیم‬ ‫ئیل س���ۆنگ"ی‌ س���كرتێری‌ حیزبی‌ شیوعی‌‌و‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ كۆریای‌ باكور سه‌رنج راده‌كێشێ‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ له‌وتاره‌كانیدا به‌"س���ه‌رۆك" ناویده‌بات‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و ده‌نوس���ێت "ده‌بێ���ت به‌ش���ی‌ ژووروی‌‬ ‫كۆری���ا له‌ڕێی‌ جه‌نگ���ی‌ گه‌لی‌ چه‌ك���داره‌وه‌‬ ‫به‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌ س���ه‌رۆك كیم ئیل س���ۆنگ‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵتی‌ ئیمپریالیزم رزگار بكرێت‌و هێزه‌‬ ‫ده‌س���تدرێژكه‌ره‌ ئه‌مه‌ریكیی���ه‌كان‌و نۆكه‌رانی‌‬ ‫راوه‌دووبنرێن‪ ..‬كۆریای‌ باكور ئێستا یه‌كێكه‌‬ ‫له‌قه‌اڵ به‌هێزه‌كانی‌ سۆش���یالیزم‌و بنكه‌یه‌كی‌‬ ‫شۆڕشگێڕانه‌یه‌ دژی‌ ئیمپریالیزم"‪.‬‬

‫گۆران‬

‫‪8‬‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫)‪ )603‬سێشه‌ممه ‪2017/11/28‬‬

‫كوشتیان‌و توره‌كه‌ی پاره‌كه‌یان برد‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫كه‌ریم سدیق له‌دوای‌ چونه‌دره‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ماڵ له‌شوقه‌كانی‌ ڕۆژ ستی‌‬ ‫له‌نزیك پردی‌ كۆبانی‌‪ ،‬بە‌نۆ فیشه‌ك‬ ‫ده‌كوژرێت‌و ئه‌و توره‌كه‌ پاره‌یه‌ی‌‬ ‫به‌ده‌ستیه‌وه‌ ده‌بێت ده‌برێت كه‌بڕی‌‬ ‫بیست هه‌زار دۆالری‌ تێدابوه‌‪.‬‬ ‫ماوه‌ی‌ بیست‌و پێنج ساڵه‌ له‌شه‌قامی‌‬ ‫مه‌وله‌ی‌ ش���اری‌ س���لێمانی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫مێزێكی‌ په‌نجا س���انتیمی‌ كاری‌ كڕین‌و‬ ‫فرۆشتنی‌ دراوو كارتی مۆبایلی‌ ده‌كرد‪،‬‬ ‫به‌خۆبه‌خش���یش بانگبێ���ژی‌ مزگه‌وتی‌‬ ‫(سه‌عه‌ تاكۆیی‌) بو‪.‬‬ ‫به‌یانی‌ ڕۆژی‌ سێشه‌ممه‌ وه‌ك هه‌مو‬ ‫ڕۆژێك���ی‌ ئاس���ایی‌ پ���اره‌و دراوه‌كانی‌‬ ‫ده‌پێچێت���ه‌وه‌‌و‬ ‫له‌توره‌كه‌یه‌ك���دا‬ ‫له‌ش���وقه‌كانی‌ ڕۆژ س���تیه‌وه‌ ب���ه‌ڕێ‌‬ ‫ده‌كه‌وێت بۆ سه‌ركاره‌كه‌ی‌ بۆ شه‌قامی‌‬ ‫مه‌وله‌وی‌‪ .‬به‌اڵم دوای‌ چه‌ند خوله‌كێك‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ هاواڵتیه‌كه‌وه‌ خه‌به‌ر ده‌درێت‬ ‫بە‌كه‌س���وكاره‌كه‌ی‌ چه‌ن���د هه‌نگاوێك‬ ‫له‌نزیك پردی‌ كۆبانی‌ كه‌سێك له‌سه‌ر‬

‫زه‌ویه‌كه‌ كه‌توه‌‌و جه‌س���ته‌ی‌ خه‌ڵتانی‌‬ ‫خوێن بوه‌‪ ،‬وه‌رن س���ه‌یری‌ الشه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بكه‌ن ئاخۆ ئه‌وه‌ كه‌ریمه‌ یان نا! ئه‌مه‌‬ ‫وته‌ی‌ كه‌سوكاره‌كه‌یه‌تی‌‪.‬‬ ‫نه‌قیب سه‌ركه‌وت ئه‌حمه‌د وته‌بێژی‌‬ ‫پۆلیس���ی‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫كوش���تنی‌ كه‌ریم سدیق‌و س���ه‌ره‌داوی‌‬ ‫كوشتنه‌كه‌ی‌ بۆ ئاوێنه‌ دواو وتی‌ "كه‌ریم‬ ‫بە‌نۆ فیش���ه‌ك كوژراوه‌‪ ،‬فیشه‌كه‌كان‬ ‫به‌ر ده‌س���ت‌و ش���ان‌و قۆڵی‌ كه‌وتون‌و‬ ‫ده‌س���تبه‌جێ‌ گیان���ی‌ له‌ده‌س���تداوه‌‪.‬‬ ‫هۆكاری‌ كوش���تنه‌كه‌ی‌ ب���ۆ پاره‌بوه‌‪،‬‬ ‫توره‌كه‌یه‌ك���ی‌ پێیبوه‌ پ���اره‌و كارتی‬ ‫موبایلی‌ تێدابوه‌‪ .‬له‌داوی‌ كوشتنه‌كه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌و توره‌كه‌یه‌ دیارنه‌م���اوه‌‌و له‌الیه‌ن‬ ‫بكوژه‌كانه‌وه‌ براوه‌"‪.‬‬ ‫وته‌بی���ژی‌ پۆلی���س ئه‌وه‌ش���ی‌ وت‬ ‫"ڕوداوی‌ كوشتنه‌كه‌ی‌ ڕۆژی‌ سێ‌شه‌ممه‌‬ ‫ڕێكه‌وت���ی‌ ‪ 2017/11/21‬كاتژمێر ‪7‬ی‌‬ ‫به‌یانی‌ بوه‌ ئه‌وكات���ه‌ی له‌ماڵ هاتۆته‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ .‬بكوژه‌كان بۆی‌ دانیش���تون‪،‬‬ ‫له‌نزیك پردی‌ كۆبانی‌ ته‌قه‌یان لێكردوه‌‌و‬ ‫ی كه‌س���وكاره‌كه‌ی‌‬ ‫كوش���تویانه‌‪ .‬وته‌ ‌‬ ‫وه‌رگی���راوه‌‪ ،‬نازانن بۆچ���ی‌ كوژراوه‌‌و‬

‫كه‌ریم سدیق‬ ‫گومانی���ان له‌كه‌س نی���ه‌‪ .‬لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫له‌ڕوداوه‌كه‌ به‌رده‌وامه‌"‪.‬‬ ‫ده‌شتی‌ خوش���كه‌زای‌ هاوسه‌ره‌كه‌ی‌‬ ‫كه‌ریم ش���ه‌ریف كه‌چه‌ن���د هه‌نگاوێك‬ ‫ماڵی���ان له‌یه‌كه‌وه‌ دوره‌‪ ،‬باس���ی‌ ئه‌و‬ ‫كاته‌ی كرد كه‌ خه‌به‌ریان پێگه‌یش���ت‬ ‫مێردی‌ پوری‌ كوژراوه‌‌و وتی‌ "له‌رێگه‌ی‌‬ ‫هاواڵتیه‌ك���ه‌وه‌ ئاگاداركرای���ن له‌نزیك‬ ‫پ���ردی‌ كۆبانی‌ كه‌س���ێك ك���وژراوه‌‌و‬ ‫هێزه‌كان���ی‌ ئاس���ایش له‌ته‌رمه‌ك���ه‌‬ ‫كۆبونه‌ته‌وه‌‪ .‬منیش خزم‌و كه‌س���وكارو‬ ‫پورمم ئاگاداركرده‌وه‌‪ ،‬چوم س���ه‌یری‌‬ ‫ته‌رمه‌ك���ه‌م ك���رد‪ ،‬ئه‌و بو‪ .‬له‌س���ه‌ر‬

‫له‌شكر به‌یانی‌ ڕۆژ ‌ی پێنج شه‌مم ‌ه‬ ‫تاپڕه‌كه‌ی‌ هه‌ڵده‌گرێت‌و له‌گه‌ڵ چه‌ند‬ ‫هاورێیه‌كی له‌ماڵ ده‌چێته‌ ده‌ره‌و‌ه‬ ‫له‌قه‌زاری‌ ده‌ربه‌ندیخان‪ ،‬دواتر‬ ‫كه‌سوكاری‌ ئاگادار ده‌كرێنه‌وه‌ كه‌‬ ‫فیشه‌كێكی‌ ناوه‌ به‌خۆیه‌وه‌و هیالكه‌‪.‬‬ ‫محه‌م���ه‌د باوك��� ‌ی له‌ش���كر به‌ئاوێنه‌ ‌ی‬ ‫ڕاگه‌یان���د "ئه‌و به‌یانیه‌ی له‌ش���كر خۆ ‌ی‬ ‫كوش���ت‪ ،‬من له‌ماڵ نه‌بوم‪ ،‬بۆ س���ه‌ردان‬ ‫چوبوم��� ‌ه هه‌ڵه‌بجه‌ی‌ تازه‌‪ .‬ته‌له‌فون كه‌م‬ ‫له‌و ماڵه‌ی‌ لێی می���وان بوم له‌بیرجوبو‪.‬‬ ‫گه‌یشتمه‌و‌ه به‌رده‌رگای‌ ماڵه‌وه‌ خێزانه‌كه‌م‬ ‫وتی‌ له‌شكر فیش���ه‌كی‌ ناو‌ه به‌خۆیه‌وه‌‌و‬ ‫برین���داره‌ بردویان ‌ه بۆ نه‌خۆش���خانه‌‪ .‬تا‬ ‫من گه‌یش���تم ‌ه نه‌خۆشخانه‌‪ ،‬ته‌رمه‌كه‌یان‬ ‫ڕه‌وان���ه‌ی‌ پزیش���كی‌ دادوه‌ری‌ كردب���و‪.‬‬ ‫كه‌فیش���ه‌كێك ‌ی تاپڕ له‌س���ه‌ر دڵ ‌ی دابو‪،‬‬ ‫گیانی‌ له‌ده‌س���تدابو دواتر ته‌رمه‌كه‌یمان‬ ‫وه‌رگرته‌وه‌"‪.‬‬ ‫باوكی له‌ش���كر به‌مج���ۆر‌ه روداوه‌كه‌ی‬ ‫گێڕای���ه‌وه‌‪" :‬ئ���ه‌و به‌یانی���ه‌ كوڕه‌ك���ه‌م‬ ‫تاپڕه‌كه‌ ‌ی هه‌ڵده‌گرێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ هاوڕێكان ‌ی‬ ‫له‌م���اڵ ده‌چێت���ه‌ ده‌ره‌وه‌‌و ده‌چێت��� ‌ه‬ ‫ئه‌و ده‌ش���ته‌‪ .‬ئ���ه‌و ناوچه‌ی��� ‌ه زۆر كات‬ ‫سوێس���كه‌ ‌ی هه‌یه‌‪ .‬به‌وته‌ی‌ هاورێكانی‌‪،‬‬ ‫له‌ش���كر پێنج فیش���ه‌كی‌ پ���ێ ده‌بێت‪.‬‬ ‫یه‌ك یه‌ك هه‌ر پێنجیان تاق ‌ی ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌سه‌ری‌ پێنجه‌مدا فیشه‌كه‌كه‌ ده‌ته‌قه‌ێت‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر دلێ‌ ده‌دات‌و به‌سه‌ختی‌ بریندار ‌ی‬ ‫ده‌كات"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "له‌شه‌كر ماوه‌ی‌ چه‌ند ساڵێك‬ ‫ده‌ب���و له‌گه‌ڵ خوش���كێكم‌و باوكم ده‌ژیا‪،‬‬ ‫چونكه‌ دایكی‌ له‌شكر كۆچی‌ دوای‌ كردوه‌‌و‬

‫له‌شكر پێنج فیشه‌ك ‌ی‬ ‫پێ ده‌بێت‪ .‬یه‌ك یه‌ك‬ ‫هه‌ر پێنجیان تاق ‌ی‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪ .‬له‌سه‌ر ‌ی‬ ‫پێنجه‌مدا فیشه‌كه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌ته‌قه‌ێت‪ ،‬له‌سه‌ر دل ‌ێ‬ ‫ده‌دات‌و به‌سه‌ختی‌‬ ‫برینداری‌ ده‌كات‬ ‫م���ن جارێك ‌ی دیك ‌ه ژیانی‌ هاوس���ه‌رگیرم‬ ‫كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم زۆرب���ه‌ی‌ كاته‌كان ده‌هات‬ ‫بۆ الم‌و قس���ه‌م له‌گه‌ڵ ده‌كرد‪ .‬كێش���ه‌ ‌ی‬ ‫نه‌بو‪ ،‬كه‌س���ێك ‌ی زۆر له‌سه‌رخۆ بو‪ .‬واز ‌ی‬ ‫له‌خوێندن هێنابو‪ ،‬له‌ن���او بازاری‌ قه‌زا ‌ی‬ ‫ده‌ربه‌ندیخان دوكانی‌ هه‌بو"‪.‬‬ ‫ئام���اژه‌ی به‌وه‌ش كرد گومان ‌ی له‌كه‌س‬ ‫نیه‌‪ .‬ئه‌و وتی‌ "له‌ش���كری‌ كوڕم كێشه‌ ‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ ك���ه‌س نه‌بوه‌‪ ،‬هیچ كێش���ه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ده‌رون��� ‌ی نه‌بوه‌‪ ،‬ڕوداوه‌ك ‌ه‬ ‫ق���ه‌زاو ق���ه‌ده‌ره‌‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی‌ ب���ۆ منیان‬ ‫باسكردوه‌‪ ،‬له‌شكر تاپڕێك ‌ی كۆنی‌ پێبوه‌‌و‬ ‫فیش���ه‌كه‌كان چه‌ن���د جارێ���ك چروكیان‬ ‫كردوه‌‪ .‬ئه‌ویش له‌دوای‌ ئه‌و چه‌ند فیشه‌ك ‌ه‬ ‫چروكه‌‪ ،‬باوه‌ڕی‌ به‌وه‌ نه‌ماوه‌ دوا فیشه‌ك‬ ‫كار ب���كات‪ ،‬به‌اڵم دواتر پێش���بینیه‌كه‌ ‌ی‬

‫مامۆستا هیدایه‌ت عه‌لی‌ پێشنوێژ ‌‬ ‫ی‬ ‫مزگه‌وتی‌ س���ه‌عه‌تاكۆیی‌ ك���ه‌ ماوه‌ی‌‬ ‫پێنج س���اڵ ‌ه كه‌ریم ده‌ناسێت‌و زۆربه‌ی‌‬ ‫كاتی‌ نوێژه‌كان پێكه‌وه‌بون له‌مزگه‌وت‪،‬‬ ‫وتی‌ "پیاوێكی‌ زۆر له‌سه‌رخۆو بێده‌نگ‬ ‫ب���و‪ .‬به‌بێ‌ به‌رامبه‌ر خزمه‌تی‌ مزگه‌وتی‌‬ ‫ده‌كردو بانگی‌ ده‌دا‪ .‬ڕۆژێك پێش ئه‌وه‌‬ ‫پێكه‌وه‌بوین‪ ،‬قس���ه‌مان ده‌كرد‪ ،‬باسی‌‬ ‫دۆخی‌ بازاڕ كراو وتی‌ دۆخی‌ بازاڕ زۆر‬ ‫خراپ بوه‌‪ .‬دواتر داوام لێكرد كارتێكم‬ ‫بۆ بنێرێت‪ .‬پاره‌ی‌ وه‌رنه‌ده‌گرت بە‌زۆر‬ ‫پاره‌م دایه‌و ڕۆشت ئیتر نه‌مبینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫مامۆس���تا هیدایه‌ت وتیشی‌ "ئێستا‬ ‫مزگه‌وته‌كه‌م���ان بێ‌ بانگبێ���ژی‌ پێوه‌‬ ‫دیاره‌‪ .‬زۆر خه‌مبارین بۆ كۆچی‌ دوایی‌‬ ‫ئه‌و پی���اوه‌‪ .‬براکانم بمردنایه‌ هێنده‌ی‌‬ ‫ئه‌وم پێناخۆش نه‌بو‪ .‬ماوه‌ی‌ سێ‌ ڕۆژه‌‬ ‫ل���ه‌دوای‌ نوێژ قورئ���ان به‌رزده‌كه‌مه‌وه‌‬ ‫بۆالی‌ خوای‌ گه‌وره‌‪ ،‬بكوژی‌ ئاش���كرا‬ ‫بكرێت‪ .‬غه‌دریان لێكرد كه‌س���ێكی‌ زۆر‬ ‫دیندارو ڕو له‌خوابو"‪.‬‬

‫ماوه‌ ‌ی پێنج ساڵە به‌ب ‌ێ‬ ‫به‌رامبه‌ر له‌مزگه‌وت ‌ی‬ ‫سه‌عه‌ تاكۆیی‌ له‌شار ‌ی‬ ‫سلێمان ‌ی نیوه‌ڕۆو‬ ‫عه‌سران بانگبێژ ‌ی‬ ‫ده‌كرد‌و ده‌گه‌ڕایه‌و‌ه‬ ‫بۆ سه‌ر كاره‌كه‌ ‌ی‬ ‫له‌شه‌قام ‌ی مه‌وله‌و ‌ی‬ ‫بە‌وته‌ی ئه‌وان‬ ‫كه‌سێكی زۆر بێده‌نگ‌و‬ ‫خۆشه‌ویست بوه‌‬

‫له‌سه‌ر دەمەبۆڵە ژنبراكه‌ی ده‌كوژێت‬

‫وای زانی فیشه‌كه‌ك ‌ه‬ ‫چروكه‌ به‌اڵم كوشتی‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬

‫زه‌ویه‌كه‌ كه‌وتبو‪ ،‬جه‌س���ته‌ی‌ خه‌ڵتان ‌‬ ‫ی‬ ‫خوێن ببو‪ ،‬توره‌كه‌ پاره‌كه‌ی‌ پێنه‌مابو‬ ‫ك���ه‌ به‌وت���ه‌ی‌ هاوس���ه‌رو منداڵه‌كانی‌‬ ‫بیس���ت هه‌زار دۆالی‌ تێداب���وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌و پاره‌ی���ه‌ی‌ له‌گیرفان‌و جزدانه‌كه‌یدا‬ ‫بوه‌ ده‌س���كاری‌ نه‌ك���راوه‌‌و وه‌ك خۆی‌‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ده‌شتی‌ وتیشی‌ "له‌دوای‌ ڕه‌وانه‌كردنی‌‬ ‫ته‌رمه‌كه‌ی‌ ب���ۆ پزیش���كی‌ دادوه‌ری‌‪،‬‬ ‫ده‌ركه‌وتوه‌ كه‌ الش���ه‌كه‌ی‌ نۆ فیشه‌كی‌‬ ‫به‌ركه‌ت���وه‌‌و ده‌س���ت به‌ج���ێ‌ گیانی‌‬ ‫له‌ده‌س���تداوه‌‪ .‬ئێمه‌ وه‌ك كه‌سوكاری‌‬ ‫گومانمان له‌كه‌س نیه‌‌و هیچ كێشه‌یه‌كی‌‬ ‫ئاب���وری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تیمان له‌گه‌ڵ كه‌س‬ ‫نه‌ب���وه‌‪ ،‬ته‌نها له‌به‌ر ئ���ه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌‬ ‫كوژراوه‌ كه‌ پێی بوه‌"‪.‬‬ ‫نوێژخوێنه‌كان���ی مزگه‌وتی س���ه‌عه‌‬ ‫تاكۆی���ی باس ل���ه‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن كه‌ریم‬ ‫س���دیق به‌ده‌ر له‌كاری‌ دراو گۆڕینه‌وه‌‬ ‫ماوه‌ی‌ پێنج ساڵ ده‌بو به‌بێ‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫له‌مزگه‌وتی‌ سه‌عه‌ تاكۆیی‌ له‌ناو‌ بازاڕی‌‬ ‫ش���اری‌ س���لێمانی‌ نیوه‌ڕۆو عه‌س���ران‬ ‫بانگبێژی‌ ده‌كرد‌و دوات���ر ده‌گه‌ڕایه‌وه‌‬ ‫بۆ سه‌ر كاره‌كه‌ی‌ له‌شه‌قامی‌ مه‌وله‌وی‌‪.‬‬

‫بە‌وته‌ی ئه‌وان كه‌سێكی زۆر بێده‌نگ‌و‬ ‫خۆشه‌ویست بوه‌‪.‬‬

‫ڕاس���ت ده‌رنه‌چ���وه‌‪ ،‬فیش���ه‌كێكی‌ داو‌ه‬ ‫له‌خۆی‌‌و خۆی‌ كوشتوه‌"‪.‬‬ ‫تالیب عه‌بدوڵاڵ كه‌ ماوه‌ی‌ پانز‌ه ساڵ ‌ه‬ ‫دراوس���ێی‌ ماڵ ‌ی له‌ش���كره‌‪ ،‬وت��� ‌ی "له‌و‬ ‫باوه‌ڕه‌دا نیم له‌شكر به‌ئه‌نقه‌ست كوژرابێت‬ ‫یان خۆ ‌ی كوشتبیت‪ ،‬چونك ‌ه كوڕێك ‌ی زۆر‬ ‫له‌سه‌رخۆو باش بو‪ .‬كه‌سوكار‌و هاوڕێكان ‌ی‬ ‫زۆر به‌باش ‌ی وه‌س���فیان ده‌كرد‪ .‬خۆیش ‌ی‬ ‫هێنده‌ كوڕێكی‌ له‌س���ه‌رخۆو بێده‌نگ بو‪،‬‬ ‫قه‌ت ڕۆژێك نه‌بوه‌ ش���ه‌ڕو ده‌نگ ‌ه ده‌نگ ‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ هیچ كه‌س���ێك بوبێت‪ .‬ئه‌وه‌ ‌ی ك ‌ه‬ ‫ڕویداو‌ه ته‌نها قه‌زاو قه‌ده‌ر بوه‌‪ .‬ئه‌و ڕۆژ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ چه‌ند هاوڕێیه‌كی‌ تاپرێكی‌ پێبوه‌و‬ ‫له‌ماڵ چۆته‌ ده‌ره‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ش یه‌كه‌م جار‬ ‫نی ‌ه به‌هۆ ‌ی تاپڕه‌وه‌ خه‌ڵك ‌ی توش��� ‌ی ئه‌و‬ ‫ڕوداوانه‌ ده‌بن"‪.‬‬ ‫وتیش��� ‌ی "به‌حكومی‌ ئه‌و چه‌ند ساڵه‌ ‌ی‬ ‫دراوس���ێی ماڵی‌ له‌ش���كرم‪ ،‬ئ���اگادار ‌ی‬ ‫ژیانیم‪ .‬له‌پرسه‌كه‌یدا بوم‌و هاوڕی‌‌و كه‌س ‌ه‬ ‫نزیكه‌كانیم بینیوه‌‪ .‬ده‌گێڕنه‌وه‌ ئه‌م كوڕ‌ه‬ ‫هی���چ داواكاری‌و كێش���ه‌و داخوازیه‌ك���ی‌‬ ‫نه‌بوه‌‌و ئه‌وه‌ی‌ كه‌س���وكارو هاوڕێكانیش ‌ی‬ ‫باس���ی‌ لێ���وه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬ڕوداوه‌ك���ه‌ قه‌زاو‬ ‫قه‌ده‌ربوه‌"‪.‬‬ ‫ڕائید ئیقباڵ محه‌مه‌د وته‌بێژ ‌ی پۆلیس ‌ی‬ ‫ق���ه‌زاو ناحیه‌كانی‌ پارێزگا ‌ی س���لێمان ‌ی‬ ‫ڕایگه‌یان���د "به‌یانی‌ ڕۆژی‌ پێنج ش���ه‌مم ‌ه‬ ‫‪ 2017/11/23‬كورێكی‌ ته‌مه‌ن ‪ 19‬س���اڵ‬ ‫به‌ناو ‌ی له‌ش���كر محه‌مه‌د به‌فیش���ه‌كێك ‌ی‬ ‫تاپڕ خ���ۆ ‌ی ده‌كوژێت‪ ،‬فیش���ه‌كه‌ك ‌ه به‌ر‬ ‫دڵ ‌ی كه‌توه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "لێكۆلین���ه‌وه‌ له‌ڕوداوه‌ك��� ‌ه‬ ‫به‌رده‌وامه‌‪ ،‬وته‌ی‌ كه‌سوكاری‌ وه‌رگیراو‌ه‬ ‫په‌ڕاو ‌ی یاسای ‌ی بۆ ڕوداوه‌كه‌ كراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫چاوه‌ڕێی‌ بڕیاری‌ دادگاین ئاخۆ ڕوداوه‌ك ‌ه‬ ‫قه‌زاو قه‌ده‌ره‌ یان خۆكوشتنه‌"‪.‬‬

‫بەتاپڕ خۆی کوشت‬

‫رێژەی تاوان لەبەرزبونەوەدایە‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫عه‌بدوڵاڵ ئه‌و به‌یانیه‌ له‌شاری‌ سلێمانی‌‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬کەریم‌ زاوایان ته‌له‌فونی‌ بۆ‬ ‫ده‌كات‌و ده‌بێته‌ شه‌ڕه‌ جوێنیان‪.‬‬ ‫چه‌ند كاتژمێرێك دواتر له‌ناو شاری‌‬ ‫ڕانیه‌ یه‌كتر ده‌بینه‌وه‌‌و په‌الماری‌ یه‌ك‬ ‫ده‌ده‌ن‪ ،‬کەریم‌ به‌فیشه‌كێك عه‌بدوڵاڵ‬ ‫ده‌كوژێت‪ .‬ئه‌مه‌ قسه‌ی‌ مەحمودی برای‌‬ ‫عه‌بدوڵاڵیه‌‪.‬‬ ‫عه‌بدوڵاڵ حس���ه‌ینی ته‌مه‌نی‌ ‪ 44‬ساڵ‪،‬‬ ‫بۆ ماوه‌ی‌ بیس���ت‌و پێنج س���اڵ له‌شار ‌‬ ‫ی‬ ‫ڕانیه‌ كاری‌ غاز فرۆش���ی‌ مااڵنی‌ ده‌كرد‪،‬‬ ‫ژیانی‌ هاوسه‌رگیری‌ پێكهێنابو‪ ،‬خاوه‌نی‌‬ ‫چوار كچ‌و پێنج كوڕه‌‪.‬‬ ‫شۆڕش ئیس���ماعیل وته‌بێژی‌ پۆلیسی‌‬ ‫ش���ارۆچكه‌ی‌ ڕانی���ه‌ ك���ه‌ تیمه‌كانی���ان‬ ‫گه‌ش���تونه‌ته‌ ئه‌و جێگه‌یه‌ی‌ عه‌بدوڵاڵی‌‬ ‫تێدا ك���وژراوه‌و لێكۆڵینه‌وه‌یان ده‌س���ت‬ ‫پێك���ردوه‌‪ ،‬له‌ب���اره‌ی روداوه‌ك���ه‌وه‌‬ ‫بە‌ئاوێن���ه‌ی وت "به‌یان���ی‌ ڕۆژی‌ ی���ه‌ك‬ ‫شه‌ممه‌ ‪ 2017/11/19‬عه‌بدوڵاڵ حسه‌ین‬ ‫به‌ده‌ستی‌ مێردی‌ خوش���كه‌كه‌ی‌ به‌ناوی‌‬ ‫کەریم‌‪ ،‬به‌فیشه‌كێكی‌ ده‌مانچه‌ ده‌كوژرێت‬ ‫كه‌ به‌ر قوڕگی‌ كه‌وتوه‌‪ .‬پێش���تر ده‌نگه‌‬ ‫ده‌نگ له‌نێوانیان���دا ڕویداوه‌‪ ،‬دواتر له‌ناو‬ ‫بازاڕی‌ ش���اری‌ ڕانی���ه‌ یه‌كتریان بینیوه‌‪،‬‬ ‫په‌الم���اری‌ یه‌كی���ان داوه‌‌و له‌ئه‌نجام���دا‬ ‫عه‌بدوڵاڵ كوژراوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "له‌ئێس���تادا کەری���م‌ به‌پێی‬ ‫ماده‌ی‌ ‪ 406‬له‌یاس���ای‌ سزادانی‌ عێراقی‌‬ ‫ده‌ستگیركراوه‌‌و دانی‌ به‌تاوه‌نه‌كه‌یدا ناوه‌‪.‬‬ ‫بە‌وته‌ی‌ كه‌س���وكاری‌ كوژراو‌و بكوژه‌كه‌‪،‬‬ ‫مەحم���ودی‌ برای‌ عه‌بدوڵ�ڵ�ا بڕێك پاره‌‬ ‫قه‌رزاری‌ کەریم‌ بوه‌‌و چه‌ند جارێك داوای‌‬ ‫لێكردۆته‌وه‌ نه‌یداوه‌ته‌وه‌‪ .‬دواتر عه‌بدوڵاڵ‬ ‫بۆت��� ‌ه كه‌فیل���ی‌ مەحمودی‌ ب���رای‌‪ .‬هه‌ر‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ كه‌ نزیكه‌ی‌ پێنج‬ ‫ملی���ۆن دیناره‌‪ ،‬کەریم‌‌و عه‌بدوڵاڵ ده‌بێته‌‬ ‫شه‌ڕیان‌و عه‌بدوڵاڵ ده‌كوژێت"‪.‬‬ ‫هه‌رچی‌ مەحمودی‌ ب���رای‌ عه‌بدوڵاڵیه‌‬

‫كوژراوه‌كه‌ برامه‌و‬ ‫بكوژه‌كه‌ش ئامۆزاو‬ ‫مێرد ‌ی خوشكه‌كه‌شم ‌ه‬ ‫با یاسا سه‌روه‌ربێت‬

‫ئ���ه‌وه‌ ڕه‌ت ده‌كاته‌وه‌ براكه‌ی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫پ���اره‌ كوژرابێت‪ .‬ئه‌و ده‌ڵێ���ت "براكه‌م‬ ‫له‌س���ه‌ر جوێنی‌ خ���راپ ك���وژراوه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫به‌یانیه‌ پێش روداوه‌ك���ه‌ کەریم‌ زاوامان‬ ‫ته‌له‌فونی‌ بۆ عه‌بدوڵاڵی‌ برام كرد‪ ،‬زۆری‌‬ ‫جوێ���ن بە‌خۆی‌و خێزانه‌ك���ه‌ی دا‪ .‬دواتر‬ ‫ته‌له‌فونیان به‌س���ه‌ریه‌كدا داخس���ته‌وه‌‪.‬‬ ‫پاش���ان من ڕۆش���تمه‌وه‌ ب���ۆ ماڵه‌وه‌‌و‬ ‫عه‌بدوڵاڵم به‌جێ‌ هێش���ت‪ .‬م���ن ئاگادار‬ ‫نه‌بوم كه‌ بۆ نیوه‌ڕۆك���ه‌ی‌ له‌ناو بازاڕی‌‬ ‫ڕانیه‌ کەری���م‌‌و عه‌بدوڵاڵ یه‌كیان بینیوه‌‌و‬ ‫په‌الماری‌ یه‌كیان داوه‌‪ ،‬کەریم‌ ده‌مانچه‌ی‌‬ ‫پێب���وه‌ ته‌ق���ه‌ی‌ له‌عه‌بدوڵ�ڵ�ا ك���ردوه‌‌و‬ ‫كوشتویه‌تی‌"‪.‬‬ ‫مەحم���ود ئه‌وه‌ش���ی‌ وت "کەری���م‌‬ ‫له‌منداڵی���ه‌وه‌ له‌گ���ه‌ڵ خێزان���ی‌ خۆمان‬ ‫بوه‌‌و پێك���ه‌وه‌ بوین‪ .‬هیچ كاتێك له‌گه‌ڵ‬ ‫عه‌بدوڵ�ڵ�ای‌ برام كێش���ه‌ی‌ نه‌بوه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫ڕوداوه‌ی‌ كه‌ ڕویداوه‌ ق���ه‌زاو قه‌ده‌ربوه‌‪.‬‬ ‫من نازانم ئێس���تا چی‌ بڵێم! كوژراوه‌كه‌‬ ‫برام���ه‌و بكوژه‌ك���ه‌ش ئام���ۆزاو مێردی‌‬ ‫خوشكه‌كه‌شمه‌‪ .‬با یاس���ا سه‌روه‌ربێت‪،‬‬ ‫کەری���م به‌هه‌قی‌ خ���ۆی‌ ب���گات‌و باجی‌‬

‫تاوه‌نه‌ك ‌هی‌ بدات"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ كه‌س���وكارو منداڵه‌كان��� ‌ی‬ ‫کەریمه‌وه‌ له‌دوای‌ كوش���تنی‌ عه‌بدوڵاڵی‌‬ ‫ب���رای‌‪ ،‬مەحم���ود ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ كرد‬ ‫"منداڵ‌و كه‌س���وكاره‌كه‌ی‌ کەریم‌ زاوامان‬ ‫له‌ش���اری‌ ڕانی��� ‌ه نه‌ماون‌و ڕۆش���تون بۆ‬ ‫شاری‌ هه‌ولێر‪ .‬براو كه‌سوكاره‌كه‌ی‌ کەریم‌‬ ‫حاش���ایان له‌تاوانی‌ كوڕه‌كه‌یان كردوه‌‪،‬‬ ‫خه‌مب���ارن بە‌ئه‌نجامدانی‌ ئ���ه‌و تاوانه‌ی‌‬ ‫كوڕه‌كه‌ی���ان ئه‌نجامی‌ داوه‌‌و به‌ش���داری‌‬ ‫پرسه‌كه‌ی‌ عه‌بدوڵاڵیان كردوه‌‪ .‬ئه‌وانیش‬ ‫نازانن له‌ب���اره‌ی‌ كوش���تنی‌ عه‌بدوڵاڵوه‌‬ ‫به‌ده‌ستی‌ کەریم‌ چی‌ بڵێن"‪.‬‬ ‫خوشكه‌زایه‌كی‌ عه‌بدوڵاڵ كه‌ نه‌یویست‬ ‫ناوی‌ ئاش���كرابكرێت جیاواز له‌قسه‌كانی‌‬ ‫مەحمودی‌ خاڵی‌ باس���ی‌ كوشتنی‌ خاله‌‬ ‫عه‌بدوڵاڵی‌ ك���رد‌و وتی‌ "م���اوه‌ی‌ چه‌ند‬ ‫س���اڵێك ده‌بێت خاڵ���ه‌ مەحمودو کەریم‌‬ ‫زاوای‌ ماڵ���ی‌ باپی���رم مامه‌ڵ���ه‌ی‌ كڕین‌و‬ ‫فرۆش���تنی‌ ب���اخ له‌نێوانیان���دا هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫خاڵ���ه‌ مەحمودم هه‌زارو س���ه‌د دۆالری‌‬ ‫کەریم‌ قه‌رزار بو‪ ،‬چه‌ن���د جارێك داوای‌‬ ‫له‌خاڵه‌ مەحمودم كردبو به‌اڵم ئه‌و به‌هه‌ر‬ ‫هۆكارێك بێت نه‌یده‌دایه‌وه‌‪ .‬دواجار خاڵه‌‬ ‫عه‌بدوڵاڵم كه‌وتب���وه‌ نێوانیان‌و به‌ڵێنی‌‬ ‫داب���و پاره‌كه‌ بۆ خاڵه‌ مەحمود بداته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌ویش پاره‌كه‌ی‌ نه‌دابوه‌وه‌‪ .‬کەریم‌‬ ‫چاوه‌ڕوانی‌ ئ���ه‌و پاره‌یه‌ی‌ ده‌كرد‌و داوای‌‬ ‫ده‌كرده‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئه‌و به‌یانیه‌ کەریم‌ ته‌له‌فون‬ ‫بۆ خاڵه‌ عه‌بدوڵاڵ ده‌كات‌و له‌سه‌ر پاره‌كه‌‬ ‫جوێنی‌ زۆری‌ پێده‌دات‪ .‬ده‌شڵێت ئه‌گه‌ر‬ ‫پاره‌كه‌ی‌ نه‌ده‌نه‌وه‌ ئه‌مه‌‌و ئه‌وه‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫دواتر خاڵم كه‌ له‌شاری‌ سلێمانی‌ ده‌بێت‪،‬‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ڕانیه‌و کەریم‌ ده‌بینێته‌وه‌و‬ ‫ده‌بێته‌ ش���ه‌ڕیان‪ .‬کەری���م‌ ده‌مانچه‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌ر ده‌هێنێ���ت‌و چه‌ن���د فیش���ه‌كێك‬ ‫ده‌ته‌قێنێت‪ .‬فیش���ه‌كێك به‌ر الملی‌ خاڵه‌‬ ‫عه‌بدوڵاڵم ده‌كه‌وێت‌و ده‌س���تبه‌جێ‌ گیان‬ ‫له‌ده‌ستدات"‪.‬‬ ‫تێبینی‪ :‬ناوەکان خوازراون‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )603‬سێشه‌ممه ‪2017/11/28‬‬

‫هه‌مو شتێک له‌باره‌ی کوردستان‌و عێراقه‌وه‌‬

‫‪www.niqash.org‬‬

‫‪9‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌یه‌ به‌سپۆنسه‌ری رێکخراوی‬ ‫راگه‌یاندن له‌هه‌ماهه‌نگی‌‌و گواستنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌کادیمیای راگه‌یاندنی ئه‌ڵامنی‬

‫پاشه‌كشه‌ی‌ ئۆپۆزسیۆن له‌كوردستان‬

‫گۆڕان له‌بزوتنه‌وه‌یه‌كی‌ یاخییه‌وه‌ بۆ حیزبێكی‌ بێده‌نگ‬ ‫نیقاش‪ ،‬هونەر حەمەرەشید‬

‫سه‌رده‌مێك هێزه‌ ئۆپۆزسیۆنه‌كان له‌كوردستان‬ ‫هاوكێشه‌ی‌ سیاسییان سه‌راوژوور ده‌كرد‪،‬‬ ‫كه‌چی‌ ئه‌مڕۆ دیارترینیان كه‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕانه‌ له‌پاشه‌كشه‌یه‌كی‌ سه‌یردایه‌‪.‬‬ ‫تائێس����تا ش����ۆكی كۆچی دوایی نه‌وشیراوان‬ ‫مس����ته‌فا بزووتن����ه‌وه‌ی گۆڕانی به‌رن����ه‌داوه‌‪،‬‬ ‫بزووتنه‌وه‌ك����ه‌ كه‌وت����وە ب����ه‌رده‌م كۆمه‌ڵێ����ك‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ی سیاس����ی‪ ،‬كه‌ ده‌رچون تێیاندا‬ ‫ئاسان نابێت بۆی‪.‬‬ ‫بزووتن����ه‌وه‌ی گۆڕان‪ ،‬ك����ه‌ دوەم گه‌وره‌ترین‬ ‫هێزی سیاس����ییه‌ له‌هه‌رێمی كوردستان له‌رووی‌‬ ‫كورس����ی‌ په‌رله‌مانییه‌وه‌‪ ،‬ئێس����تا رووبه‌ڕووی‬ ‫ره‌خنه‌یه‌ك����ی زۆر بوەت����ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش له‌س����ه‌ر‬ ‫ئاس����تی ناوخۆی����ی‌و ده‌ره‌وه‌ی‪ ،‬خاڵی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫وه‌رچه‌رخانی‌ سیاس����ی‌ ئ����ه‌م بزوتنه‌وه‌یه‌ ئه‌و‬ ‫كاته‌ بو كه‌ له‌مانگی‌ ئایاری‌ رابردوو نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فای‌ كاریزماو س����ه‌ركرده‌ی‌ كۆچی‌ دوایی‌‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫یه‌ك����ه‌م تاقیكردنه‌وه‌ی‌ گۆڕان له‌دوای‌ كۆچی‌‬ ‫دوایی‌ سه‌ركرده‌كه‌ی‌‪ ،‬پرۆس����ه‌ی‌ ریفراندۆم بو‬ ‫كه‌ له‌ئه‌یلولی‌ ئه‌مس����اڵدا به‌ڕێوه‌چو‪ ،‬گۆڕان بۆ‬ ‫زیاتر له‌سێ‌ مانگی‌ به‌ر له‌ئه‌نجامدانی‌ پرۆسه‌كه‌‬ ‫هه‌ڵوێس����تی‌ جۆراوجۆرو ناته‌ب����ای‌ ده‌رده‌بڕی‌‪،‬‬ ‫ماوه‌یه‌ك ده‌یوت ده‌بێ‌ په‌رله‌مان بڕیاری‌ لێبدات‪،‬‬ ‫ماوه‌یه‌كی‌ تر ده‌یوت دوابخرێت‌و سه‌رده‌مێكیش‬ ‫ده‌نگده‌ره‌كانی‌ سه‌رپش����ك ده‌ك����رد بۆ به‌ڵێ‌‌و‬ ‫نه‌خێر‪ ،‬دواجاریش رێكخه‌ری‌ ئێستایان (عومه‌ر‬ ‫س����ه‌ید عه‌لی‌) له‌رۆژی‌ ریفراندۆمدا وتی‌ ده‌نگی‌‬ ‫به‌به‌ڵێ‌ داوه‌‪.‬‬ ‫نه‌وشیروان مس����ته‌فا رێكخه‌ری‌ كۆچكردووی‌‬ ‫ئ����ه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌‪ ،‬یه‌كێك ب����و له‌كاریگه‌رترین‬ ‫كه‌سایه‌تییه‌ سیاس����ییه‌كانی‌ كوردستان‪ ،‬هه‌ر‬ ‫به‌فیعلیش یه‌كه‌مین بزوتنه‌وه‌ی‌ ئۆپۆزس����یۆنی‌‬ ‫له‌كوردستان له‌دوای‌ راپه‌ڕینی‌ ساڵی‌ ‪1991‬ه‌وه‌‬ ‫له‌س����ه‌ر ده‌س����تی‌ ئه‌و هات����ه‌ ئ����اراوه‌‪ ،‬كاتێك‬ ‫له‌ته‌مم����وزی‌ ‪ 2009‬به‌ش����داری‌ هه‌ڵبژاردن����ی‌‬ ‫په‌رله‌مان����ی‌ كردو له‌یه‌كه‌م ئه‌زموندا چاره‌كێكی‌‬ ‫كورس����ییه‌كانی‌ په‌رله‌مانی‌ برده‌وه‌و گه‌وره‌ترین‬ ‫هێزی‌ ئۆپۆزسیۆنی‌ دروس����تكرد كه‌ به‌هۆیه‌وه‌‬ ‫گۆڕانێك����ی‌ گ����ه‌وره‌ له‌هاوكێش����ه‌ی‌ سیاس����ی‌‬ ‫كوردستاندا هاته‌ ئاراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وان����ه‌ی‌ چاودێری‌ كاره‌كان����ی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕانیان ده‌كرد ده‌ڵێن له‌سه‌رده‌می‌ نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فادا ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌ بۆ هه‌مو رووداوه‌كان‬

‫خاوه‌نی‌ مان����ۆڕو كارتی‌ تایبه‌ت����ی‌ خۆی‌ بوەو‬ ‫دوو هێزه‌ ده‌س����ه‌اڵتداره‌كه‌ (پارتی‌ دیموكرات ‌ی‬ ‫كوردستان‌و یه‌كێتی‌ نیش����تیمانی‌ كوردستان)‬ ‫ی‌ ناچاركردوە له‌ژێر فش����اری‌ جه‌ماوه‌رییدا زۆر‬ ‫بڕیار بده‌ن كه‌ پێش����تر له‌دژی‌ بون‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی‌ نه‌وش����یروان مسته‌فا نه‌خۆشكه‌وت‌و‬ ‫دواتری����ش كۆچ����ی‌ دوای����ی‌ ك����رد‪ ،‬ئیت����ر ئه‌و‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی����ه‌ بوە بزوتنه‌وه‌یه‌كی‌ ده‌س����ت‌و پێ‌‬ ‫س����پی‌‪ ،‬نه‌ك هه‌ر له‌ده‌ره‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌ناوخۆی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌كه‌ش ناڕه‌زایی‌ قووڵ دروستبوە‪.‬‬ ‫ناڕه‌زاییه‌كان له‌ناوخۆی گۆڕان به‌شێوه‌یه‌كه‌‬ ‫داوای ده‌ستله‌كاركێش����انه‌وه‌ی عومه‌ری سه‌ید‬ ‫عه‌لی رێكخه‌ر‌و خانه‌ی راپه‌ڕاندنی گۆڕان ده‌كه‌ن‬ ‫به‌رزترین ده‌سته‌ی‌ سیاسی‌ ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌‪،-‬‬‫له‌س����ه‌ر ئاس����تی ده‌ره‌وه‌ش ره‌خنه‌یه‌ك����ی زۆر‬ ‫له‌گۆڕان ده‌گیرێت‪ ،‬به‌وه‌ی ناتوانێت له‌پرسه‌كان‬ ‫هه‌ڵوێستی یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی هه‌بێت‪.‬‬ ‫چه‌ند رۆژێك له‌مه‌وبه‌ر چه‌ند هه‌ڵسوڕاوێكی‌‬ ‫دی����اری بزووتن����ه‌وه‌ی گ����ۆڕان نامایه‌كیان بۆ‬ ‫بزوتنه‌وه‌كه‌ی����ان نوس����ی‌‌و ناڕه‌زای����ی‌ توندیان‬ ‫ده‌رب����ڕی‌‪ ،‬ئ����ه‌وان نوس����یبویان "نه‌وش����یروان‬ ‫مس����ته‌فا له‌فنجانێكدا گه‌رده‌لولی ئه‌خولقاند‪،‬‬ ‫جێنش����ینه‌كانی گه‌رده‌لول����ی ئه‌هێنن����ه‌وه‌ نێو‬ ‫فنجانه‌كه‌"‪.‬‬ ‫هۆشیار عه‌بدوڵاڵ په‌رله‌مانتاری‌ عێراق كه‌ تا‬ ‫چه‌ند ماگێك پێش ئێستا سه‌رۆكی‌ فراكسیۆنی‌‬ ‫گۆڕان بو له‌په‌رله‌مان‌و دواتر س����ه‌رۆكایه‌تی‌ دا‬ ‫به‌هاوكارێك����ی‌‪ ،‬به‌"نیق����اش"ی‌ وت "ئێمه‌ له‌ناو‬ ‫خه‌ڵك‌و جه‌م����اوه‌ری گۆڕانین‪ ،‬ئ����اگاداری ئه‌و‬ ‫ناڕه‌زاییانه‌ین له‌س����ه‌ر سیاس����ه‌ته‌كانی گۆڕان‬ ‫دروس����تبوە‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر گۆڕان به‌رده‌وامبێت‪،‬‬ ‫به‌دڵنیایی زیانی زۆری ده‌كات‌و له‌س����ه‌ر ئاستی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان پێگه‌و قورسایی نامێنێت"‪.‬‬ ‫هۆش����یار عه‌بدوڵاڵ باس����ی‌ جیاوازی‌ نێوان‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فاو س����ه‌ركرده‌كانی‌ ئێستای‌‬ ‫گ����ۆڕان ده‌كات‌و ده‌ڵێ����ت "كاتێ����ك حیزبه‌كان‬ ‫بڕی����اری تێپه‌ڕاندن����ی ده‌س����تووری هه‌رێمیان‬ ‫له‌‪2010‬دا نه‌وش����یروان مسته‌فا ناڕازی بو لێی‌و‬ ‫به‌فه‌رم����ی دژایه‌تی ك����ردو چه‌ندی����ن مانۆڕی‬ ‫سیاسیش����ی ب����ۆ ئه‌نجام����دا‪ ،‬تا س����ه‌رئه‌نجام‬ ‫رێگه‌ینه‌دا به‌و ش����ێوه‌یه‌ی هه‌ی����ه‌ تێپه‌ڕێنرێت‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم س����ه‌ركردایه‌تی گۆڕان له‌ئێس����تاداو بۆ‬ ‫پرسی ریفراندۆم هه‌ر رۆژه‌و بۆچونێكیان هه‌بو‪،‬‬ ‫تا ئه‌وه‌ی له‌و پرۆسه‌یه‌دا هیچ رۆڵێكیان نه‌بو‪،‬‬ ‫ئه‌نجامه‌كه‌شی به‌و شێوه‌یه‌ كه‌وته‌وه‌‪ ،‬كه‌ ئێستا‬ ‫كوردستانی به‌دۆخێكی مه‌ترسیدار گه‌یاندوە"‪.‬‬ ‫ئه‌و ریفراندۆم����ه‌ی‌ ‪25‬ی‌ ئه‌یلول به‌ڕێوه‌چوو‬

‫ی كاریگه‌ری‌ گۆڕان به‌خاك سپێردرا‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌خاكسپاردنی‌ نه‌وشیروان مسته‌فا به‌شێكی‌ گه‌وره‌ ‌‬ ‫دواتر بوە هۆكاری‌ س����ه‌ره‌كی‌ كێش����ه‌ی‌ نێوان‬ ‫به‌غداو هه‌ولێر‪ ،‬له‌س����ه‌ره‌تاوه‌ گ����ۆڕان له‌گه‌ڵی‌‬ ‫نه‌ب����و‪ ،‬به‌اڵم هی����چ مانۆڕێكیش����ی‌ نه‌نواند بۆ‬ ‫ئه‌نجامنه‌دانی‌‪.‬‬ ‫ره‌خنه‌یه‌ك����ی‌ دیك����ه‌ له‌گ����ۆڕان ئه‌وه‌ی����ه‌‬ ‫ك����ه‌ پ����اش "شكس����تی" مه‌س����عود بارزانی‌و‬ ‫حیزبە‌ده‌سه‌اڵتداره‌كان‌و پاشه‌كشه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫له‌ناوچه‌ جێناكۆكه‌كان‪ ،‬نه‌یتوانیوه‌ دیس����انه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ رون‌و دیاری‌ هه‌بێت‌و چاره‌یه‌كی‌ بۆ‬ ‫كێشه‌ ئاڵۆزه‌كان پێبێت‪.‬‬ ‫ئارام ئه‌حمه‌د‪ ،‬نوسه‌رو چاالكوان یه‌كێكه‌ له‌و‬ ‫كه‌س����انه‌ی له‌رێگه‌ی تۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌وه‌‬ ‫زۆرترین ره‌خنه‌ له‌بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان ده‌گرێت‌و‬ ‫هه‌وادارێكی زۆریشی له‌ناوخۆو ده‌ره‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫هه‌یه‌ به‌"نیقاش"ی‌ وت "له‌دوای ڕیفراندۆمه‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ پارتی‌و یه‌كێتی كه‌وتنه‌ حاش����ییه‌وه‌‪ ،‬ده‌بو‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان خۆی بكاته‌ خاوه‌ن‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیسالمی‪ ،‬الیه‌نه‌كانی تر وه‌ك به‌رهه‌م‬ ‫ساڵح‪ ،‬ش����اندێك دروس����تبكه‌ن‌و بچنه‌ به‌غدا‌و‬ ‫خۆیان وه‌ك به‌دیل نیشانبده‌ن"‪.‬‬ ‫هه‌رچ����ی‌ به‌رپرس����انی‌ ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌ش����ه‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م بۆچونه‌دا رایه‌كی‌ پێچه‌وانه‌یان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ت����ا محه‌مه‌د عه‌لی‪ ،‬ئه‌ندامی جڤاتی‬ ‫نیش����تمانی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان ب����ۆ "نیقاش"‬ ‫ده‌ڵێت "گۆڕان له‌پرسه‌ سیاسییه‌كان به‌پرسی‬ ‫ریفراندۆمیش����ه‌وه‌ هه‌ڵوێس����تی خ����ۆی هه‌بوە‪،‬‬ ‫راسته‌ ره‌نگه‌ هه‌ڵوێسته‌كان له‌ئاست داواكاری‬ ‫جه‌ماوه‌رو هه‌ڵس����وڕاوانی نه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‬ ‫دۆخ����ی هه‌رێم����ی كوردس����تانیش نه‌توانراوه‌‬

‫هه‌ندێك هه‌ڵوێست رابگه‌یه‌نرێت"‪.‬‬ ‫له‌ئێس����تادا نیگه‌ران����ی‌و ناڕه‌زاییه‌كان����ی ناو‬ ‫گۆڕان ته‌نی����ا به‌ره‌خنه‌گرتنه‌وه‌ نه‌ماوه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫چه‌ند هه‌وڵێك هه‌یه‌‪ ،‬بۆ هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی خانه‌ی‬ ‫راپه‌ڕاندن‌و جڤات����ی نیش����تمانی‌و ئه‌نجامدانی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ ناوخۆیی‌‪.‬‬ ‫نیقاش له‌چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌كی ناو گۆڕانه‌وه‌‬ ‫زانیوییه‌تی‪ ،‬هه‌وڵ����ه‌كان به‌كرداری كراون‌و داوا‬ ‫له‌جڤاتی نیش����تمانی كراوه‌ كۆبونه‌وه‌ بكات بۆ‬ ‫دیاریكردن����ی واده‌ی هه‌ڵبژاردنی ناوخۆیی‪ ،‬كه‌‬ ‫ده‌بێ����ت هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌مانگی ‪ 12‬ئه‌مس����اڵ‬ ‫ئه‌نجامبدرێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌نجامدانی كۆنفرانس����ی‬ ‫نیشتمانی‪ ،‬كه‌ وه‌ك كۆنگره‌ی حیزبه‌كانی تره‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا هه‌وڵه‌كان ب����ۆ ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬كه‌ گۆڕان‬ ‫به‌ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنی ناوخۆیی‌و كۆنفرانسی‬ ‫نیشتمانی‪ ،‬ده‌س����ته‌یه‌كی نوێ بۆ به‌رێوه‌بردنی‬ ‫هه‌ڵبژێرێت‌و له‌و رێیه‌وه‌ هه‌ڵوێستی‌ رونی‌ خۆی‌‬ ‫بۆ هه‌مو پرسه‌كان هه‌بێت‪.‬‬ ‫عه‌دنان عوسمان هه‌ڵس����وڕاوی بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫گ����ۆڕان یه‌كێك����ه‌ له‌ده‌نگ����ه‌ ناڕازییه‌كان����ی‬ ‫بزووتنه‌وه‌ك����ه‌‪ ،‬ئ����ه‌و پێیوای����ه‌ گ����ۆڕان ته‌نیا‬ ‫به‌هه‌ڵبژاردنی ناوخۆیی‌و كۆنفرانسی نیشتمانی‬ ‫ده‌توانێت ل����ه‌م دۆخه‌ی خ����ۆی ده‌رباز بكات‪،‬‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ س����ه‌ر ئ����ه‌و ره‌وت����ه‌ی جارانی‪ ،‬كه‌‬ ‫"هه‌میش����ه‌ رووداوی گ����ه‌وره‌ی له‌كوردس����تان‬ ‫ده‌خولقاند"‪.‬‬ ‫عه‌دنان عوسمان بۆ "نیقاش" ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر‬ ‫گ����ۆڕان هه‌ڵبژاردنی ناوخۆی����ی ئه‌نجامنه‌دات‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ جاڕی مه‌رگی سیاسی خۆی ده‌دات‌و ئه‌و‬

‫فۆتۆ‪ :‬بريار نامق‬

‫كاریگه‌رییه‌ به‌هێزه‌ی جارانی نامێنێت"‪.‬‬ ‫هه‌ڵبژاردن����ه‌ ناوخۆییه‌كان����ی گ����ۆڕان‬ ‫به‌داواكارییه‌كی نه‌وش����یروان مسته‌فا دواخراوه‌‬ ‫كه‌ ئه‌و كاته‌ی‌ له‌ژیاندا بوە‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌بیانووی‬ ‫ئه‌وه‌ی پێشتر گۆڕان چ له‌سه‌ر ئاستی ناوخۆی‬ ‫خ����ۆی‪ ،‬چ له‌س����ه‌ر ئاس����تی ده‌ره‌وه‌‪ ،‬دۆخ����ی‬ ‫گونجاوی نه‌بوە بۆ ئه‌و پرۆسه‌یه‌‪.‬‬ ‫جه‌مال حاج����ی محه‌مه‌د ئه‌ندام����ی خانه‌ی‬ ‫راپه‌راندن����ی بزووتن����ه‌وه‌ی گۆڕان ل����ه‌و باره‌وه‌‬ ‫ئام����اژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئ����ه‌وان به‌ده‌م ده‌نگه‌‬ ‫ناڕازییه‌كانی گۆڕانه‌وه‌ چون‌و پێشنیارو سه‌رنج‌و‬ ‫تێبینییه‌كانی����ان له‌به‌رچ����او گرت����وەو كار بۆ‬ ‫جێبه‌جێكردنی داواكارییه‌كانیشیان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫جه‌م����ال حاجی به‌"نیق����اش"ی‌ وت "گۆڕان‬ ‫بزووتنه‌وه‌یه‌كی جه‌ماوه‌ریی����ه‌و ئه‌و ره‌خنانه‌ی‬ ‫لێده‌گیرێت‪ ،‬ته‌نیا بۆ دڵس����ۆزییه‌و به‌ش����ێكی‬ ‫زۆری ره‌خنه‌كانیش له‌جێ����ی خۆیه‌تی‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫گۆڕان له‌زۆر جێگه‌دا هه‌ڵوێستی وه‌ك پێویست‬ ‫نه‌بووبێت"‪.‬‬ ‫ب����ه‌راورد به‌حیزبه‌كانی‌ دیكه‌ی‌ كوردس����تان‬ ‫گۆڕان ته‌مه‌نی‌ له‌هه‌مویان كه‌متره‌و هه‌شت ساڵه‌‬ ‫له‌گۆڕه‌پانی‌ كوردس����تاندایه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌و هه‌شت‬ ‫س����اڵه‌دا توانی‌ له‌رێی‌ كورس����ی‌ په‌رله‌مانییه‌وه‌‬ ‫ببێته‌ دوەم هێ����ز له‌دوای‌ پارت����ی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردستانه‌وه‌‌و به‌قه‌د ئه‌ویش كاریگه‌ری‌ به‌سه‌ر‬ ‫رووداوه‌ سیاسییه‌كانه‌وه‌ هه‌بێت‪ ،‬كه‌چی‌ ئێستا‬ ‫ئه‌ندامان����ی‌ ده‌ڵێن ته‌نانه‌ت به‌ق����ه‌د حیزبە‌زۆر‬ ‫بچووك‌و په‌راوێزخراوه‌كانیش رۆڵی‌ نییه‌‪.‬‬ ‫رێبی����ن ئه‌حم����ه‌د هه‌ردی‌ كه‌ نوس����ه‌رێكی‌‬

‫دیاره‌ له‌كوردستان‌و دۆستی‌ نزیكی‌ نه‌وشیروان‬ ‫مس����ته‌فا ب����وە‪ ،‬نایش����ارێته‌وه‌ ئ����ه‌و دۆخه‌ی‌‬ ‫ئێس����تا گۆڕان����ی‌ تێكه‌وتوە دۆخێك����ی‌ خراپه‌و‬ ‫ئه‌و ره‌خنانه‌ش����ی‌ له‌ناوخ����ۆو ده‌ره‌وه‌ له‌گۆڕان‬ ‫ده‌گیرێ����ت له‌جێی‌ خۆیه‌تی‌‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ش به‌هۆی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ گۆڕان له‌پرسه‌ سیاسییه‌كان هه‌ڵوێستی‌‬ ‫رون����ی‌ نه‌ب����وەو نه‌یتوانیوه‌ مانۆڕی‌ سیاس����ی‌‬ ‫پێویست ئه‌نجامبدات‪.‬‬ ‫رێبین هه‌ردی‌ به‌"نیقاش"ی‌ وت "گۆڕان دوای‌‬ ‫كۆچی‌ دوایی نه‌وشیروان مس����ته‌فا نه‌یتوانیوه‌‬ ‫وه‌ك پێویس����ت خۆی‌ كۆبكاته‌وه‌و ئه‌و بۆشاییه‌‬ ‫به‌باشی‌ پڕبكاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ده‌ش����ڵێت "گ����ۆڕان له‌ئێس����تا زۆر كارت����ی‌‬ ‫سیاس����ی‌ به‌ده‌س����ته‌وه‌یه‌‪ ،‬ده‌توانێ����ت له‌دژی‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت‌و پارتی‌‌و یه‌كێت����ی‌ به‌كاریبهێنێت‪،‬‬ ‫گرنگترین كارتی����ش هه‌ماهه‌نگی‌ له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌‬ ‫سیاس����ییه‌كان‪ ،‬یان جوواڵندنی‌ شه‌قام‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫سه‌یره‌ تائێستا ئه‌مه‌ی‌ به‌كارنه‌هێناوه‌"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ الیه‌نگرانی‌ گۆڕان سه‌ریان سوڕماوه‌‬ ‫له‌بێده‌نگی‌ بزوتنه‌وه‌كه‌یان‪ ،‬به‌اڵم ده‌سه‌اڵتدارانی‌‬ ‫ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌ نایشارنه‌وه‌ كه‌ فشاری‌ ده‌ره‌كی‌‬ ‫به‌شێكه‌ له‌هۆكاری‌ بێده‌نگیان‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د عه‌لی‌ ئه‌نجامی جڤاتی نیش����تمانی‬ ‫گ����ۆڕان ده‌ڵێت "له‌دوای‌ ئه‌نجامدانی‌ ریفراندۆم‌و‬ ‫تێكچونی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نێوان هه‌ولێرو به‌غدا‬ ‫س����ه‌رجه‌م ئه‌و ش����انده‌ بیانییان����ه‌ی‌ هاتونه‌ته‌‬ ‫س����لێمانی‌‌و له‌گ����ه‌ڵ گۆڕان كۆبونه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫داواكاریی����ان خس����توەته‌ڕو‪ ،‬ب����ه‌وه‌ی‌ ده‌بێت‬ ‫پشتگیری‌ حكومه‌ت بكه‌ین"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌م دان به‌خۆدا گرتنه‌ كاتییه‌‪ ،‬له‌وه‌‬ ‫زیاتر گۆڕان چاوه‌ڕێی‌ ئه‌م حكومه‌ته‌ ناكات كه‌‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ چوار س����اڵی‌ رابردوو ته‌نیا قه‌یرانێكی‌‬ ‫داوه‌ته‌ ده‌ست قه‌یرانێكی‌ تر"‪.‬‬ ‫الیه‌نگران����ی‌ گ����ۆڕان گه‌یش����تونه‌ دۆخێ����ك‬ ‫هیوایه‌ك����ی‌ ئه‌وتۆیان به‌بزوتنه‌وه‌كه‌یان نه‌ماوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وان ده‌ڵێن هیچ كاتێك به‌قه‌د ئێس����تا كه‌ش‬ ‫له‌بار نه‌بوە بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ بزوتنه‌وه‌كه‌یان ده‌نگی‌‬ ‫هه‌بێت له‌به‌رامبه‌ر قه‌یرانی‌ دارایی‌‌و ریفراندۆمی‌‬ ‫"شكس����تخواردوو" كه‌چی‌ ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌ ته‌نیا‬ ‫بێده‌نگی‌ هه‌ڵبژاردوە‪.‬‬ ‫بڕیاره‌ هه‌ش����ت مانگ����ی‌ تر له‌كوردس����تان‬ ‫هه‌ڵبژاردن����ی‌ په‌رله‌مان����ی‌ كوردس����تان به‌ڕێوه‌‬ ‫بچێت‪ ،‬ئ����ه‌وكات ده‌رده‌كه‌وێت ئای����ا نیگه‌رانی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ له‌گ����ۆڕان‌و بزوتنه‌وه‌ی‌ ئۆپۆزس����یۆنی‌‬ ‫كاتی‌ بوە‪ ،‬ی����ا به‌یه‌كجاری‌ لێ����ی‌ بێهیوا بون‌و‬ ‫ته‌اڵقیان داوه‌‪.‬‬

‫كوردو حه‌شدی‌ شه‌عب ‌ی دیارترینیانن‪ ..‬عه‌بادی‌ چوار زەحمەتیی گەورەی لەپێشە‬ ‫نیقاش‪ ،‬موسته‌فا حه‌بیب‬ ‫كۆتایی ویالیه‌ته‌كه‌ی حه‌یده‌ر عه‌بادی‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیران وه‌كو سه‌ره‌تاكه‌ی پڕیه‌تی‬ ‫له‌دۆسێی سیاسی‌و ئه‌منی‌و ئابووری ئاڵۆز‪،‬‬ ‫چوار زه‌حمه‌تی‌ گه‌وره‌ی‌ له‌پێشه‌ به‌ر له‌وه‌ ‌ی‬ ‫ویالیه‌ته‌كه‌ی‌ كۆتای ‌ی بێت‪.‬‬ ‫ته‌نی���ا ش���ه‌ش مان���گ م���اوه‌ له‌ویالیه‌ت���ی‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌ی حه‌یده‌ر عه‌بادی سه‌رۆك وه‌زیران‬ ‫له‌دوای سێ ساڵی پڕ له‌رووداو كه‌ تێیدا سه‌رقاڵ‬ ‫بو بە‌جه‌نگ ل���ه‌دژی داعش‌و دواجار گه‌یش���ت ‌ه‬ ‫س���ه‌ركه‌وتن له‌پاش كۆنترۆڵكردن���ه‌وه‌ی هه‌مو‬ ‫ئه‌و ش���ار‌و شارۆچكانه‌ی داعش له‌هاوینی ساڵی‬ ‫‪2014‬وه‌ كۆنترۆڵی كردبون‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی به‌ڕێوه‌ی ‌ه ئاسان نابێت‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫عه‌بادی كه‌ فه‌رمانڕوایی بە‌میراتێكی قورس���ه‌و‌ه‬ ‫له‌ن���وری مالیك���ی هاوكاری له‌حزب���ی "ده‌عوه‌"‬ ‫وه‌رگرتوە‪ ،‬رووبه‌ڕووی كێش���ه‌ی دیكه‌ بوەته‌وه‌‪،‬‬ ‫چونك ‌ه به‌مدواییان ‌ه ئاستی جه‌ماوه‌ری هه‌ڵكشاو‌ه‬ ‫تا ئه‌و ڕاده‌یه‌ی بە‌"پیاوی ئه‌ركه‌ قورس���ه‌كان"‬ ‫ناوده‌برێت‪ ،‬كه‌واته‌ ئایا له‌م تاقیكردنه‌وه‌ نوێیه‌دا‬ ‫سه‌ركه‌وتوو ده‌بێت؟‬ ‫كاتێ���ك عه‌بادی له‌ئابی ‪2014‬دا ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫وه‌رگ���رت له‌بارێك���دا نه‌بو ئیره‌ی���ی پێببرێت‪،‬‬ ‫س���ه‌ره‌تای حوكمڕانیه‌كه‌ی بە‌ناكۆكییه‌كی قووڵ‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ن���وری مالیك���ی هاوكاری‌و س���ه‌رۆكی‬ ‫حزب‌و س���ه‌رۆك وه‌زیرانی پێش���وو ده‌ستپێكرد‬ ‫كه‌ دوورخس���تنه‌وه‌ی له‌ده‌س���ه‌اڵت بە‌خیانه‌ت‬ ‫وه‌س���فكرد‪ ،‬له‌كاتێك���دا س���ێیه‌كی واڵت له‌ژێر‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی توندڕه‌وان���دا بو كه‌ گه‌یش���تبون ‌ه‬ ‫ده‌وروب���ه‌ری به‌غ���دای پایته‌خ���ت‪ ،‬ه���اوكات‬ ‫خه‌زێنه‌ی ده‌وڵه‌تیش خاڵ���ی بو له‌پاره‌‌و نرخی‬ ‫جیهانیی نه‌وتیش بۆ كه‌متر له‌‪ 20‬دۆالر دابه‌زیبو‬ ‫له‌واڵتێكدا ‪%95‬ی داهات ‌ه نیشتمانییه‌كه‌ی پشت‬ ‫بە‌به‌رهه‌مهێنانی نه‌وت ده‌به‌ستێت‪.‬‬

‫به‌اڵم ئه‌مڕۆ‪ ،‬قه‌یرانی سیاسی له‌گه‌ڵ هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان ل���ه‌دوای ریفراندۆم���ی جیابونه‌و‌ه‬ ‫له‌عێراق‌و رێكخستنی هه‌ڵبژاردنه‌كانی په‌رله‌مان‌و‬ ‫خۆجێیی‌و په‌سه‌ندكردنی بودجه‌ی گشتی واڵت‬ ‫له‌سایه‌ی قه‌یرانێكی دارایی خنكێنه‌ردا‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئاینده‌ی "حه‌ش���دی ش���ه‌عبی" له‌دیارترین ئه‌و‬ ‫ئاڵنگاریانه‌ن ك ‌ه رووبه‌ڕووی عێراق ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫قه‌یران له‌گه‌ڵ كورد‬ ‫ئ���ه‌و قه‌یران���ه‌ی له‌نێ���وان به‌غ���دا‌و هه‌ولێر‬ ‫س���ه‌ریهه‌ڵدا له‌ده‌ره‌وه‌ی پێشبینی عێراقییه‌كان‬ ‫بو‪ ،‬چونكه‌ سووربونی كورد له‌سه‌ر ئه‌نجامدانی‬ ‫ریفراندۆم���ی جیابون���ه‌وه‌ ل���ه‌واڵت له‌كاتێك���ی‬ ‫خراپداب���و‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی حكومه‌ت���ی فیدراڵی‬ ‫پش���تیوانییه‌كی هه‌رێم���ی‌و نێوده‌وڵه‌تی دیاری‬ ‫لێ ده‌كرا‪ ،‬له‌ئه‌نجامیش���دا قه‌یرانێكی سیاسی‌و‬ ‫س���ه‌ربازی لێكه‌وته‌وه‌ كه‌ بوەهۆی له‌ده‌ستدانی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی هه‌رێمی كوردس���تان به‌سه‌ر شاری‬ ‫كه‌ركوكی دڵی كوردان‌و ناوچه‌ جێناكۆكه‌كان‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای تێپه‌ڕبونی زیات���ر له‌دوو مانگیش‬ ‫به‌س���ه‌ر قه‌یرانه‌كه‌دا دواجار حكومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان خواس���تی خۆی بۆ دیالۆگ له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌غدا بۆ چاره‌سه‌ركردنی ناكۆكییه‌كان ده‌ربڕی‪،‬‬ ‫به‌اڵم پێده‌چێت حكومه‌ته‌كه‌ی حه‌یده‌ر عه‌بادی‬ ‫س���ه‌رۆك وه‌زی���ران زۆر مكوڕ نه‌بێ���ت‌و هه‌وڵی‬ ‫به‌ده‌س���تهێنانی كات ب���دات تا له‌س���ه‌ر زه‌وی‬ ‫ده‌س���تكه‌وت چنگ بخات‌و بیكات ‌ه الیه‌نی به‌هێز‬ ‫له‌دانوستانه‌كاندا‪.‬‬ ‫تا ئێس���تا عه‌ب���ادی دوو مه‌رجی س���ه‌ره‌كی‬ ‫بۆ ده‌س���تپێكردنی دیالۆگ دان���اوه‌‪ ،‬یه‌كه‌میان‬ ‫ده‌رچون���ی راگه‌یاندنێك���ی راش���كاوی‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێمی كوردس���تانه‌ س���ه‌باره‌ت‬ ‫بە‌هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی ئه‌نجامه‌كانی ریفراندۆمی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی ك���ه‌ ره‌زامه‌ن���دی ‪%92‬ی كوردی‬ ‫به‌ده‌ستهێناوه‌‪ ،‬حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانش‬ ‫هه‌وڵی جێبه‌جێكردنی ئه‌و داوایه‌ ده‌دات له‌ڕێی‬

‫حەیدەر عەبادی‬ ‫رایگه‌یاندن���ی ئه‌وه‌ی رێ���ز له‌راڤه‌كردنی دادگای‬ ‫فیدراڵی ده‌گرێت س���ه‌باره‌ت بە‌ناده‌ستووریبونی‬ ‫ریفران���دۆم‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌ندێك له‌سیاس���ییه‌كان‬ ‫له‌به‌غ���دا ده‌ڵێن راگه‌یاندن���ی رێزگرتن جیاواز‌ه‬ ‫له‌راگه‌یاندنی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچ���ی مه‌رج���ی دوەمیش���ه‌ ئ���ه‌وا‬ ‫بریتیی���ه‌ له‌س���ووربونی حكومه‌ت���ی فیدراڵ���ی‬ ‫له‌س���ه‌ر به‌ڕێوه‌بردن���ی ده‌روازه‌ س���نووریی ‌ه‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی هه‌رێمی كوردس���تان له‌گه‌ڵ‬ ‫توركی���ا‌و ئێران‌و س���وریا‌و باڵوكردنه‌وه‌ی هێزی‬ ‫فیدراڵی به‌درێژایی پشتێنه‌ی سنووری‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫مایه‌ی نیگه‌ران���ی كورده‌ له‌ئه‌گه‌ری هه‌ڕه‌ش��� ‌ه‬ ‫لێكردنی���ان له‌ئاین���ده‌دا له‌ڕێ���ی ئابڵووقه‌یه‌كی‬ ‫ئابوورییه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ به‌شێكی زۆری داهاته‌كانی‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێمی كوردس���تان ل���ه‌و ده‌رواز‌ه‬ ‫سنووریانه‌وه‌ دێت‪.‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ عه‌بدوڵاڵ حاجی سه‌عید كادری‬ ‫بااڵی "یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان" ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫"قه‌ب���اره‌ی ئاڵوگۆڕی بازرگان���ی له‌گه‌ڵ توركیا‬ ‫گه‌یش���توەت ‌ه ‪ 20‬ملی���ار دۆالر‌و له‌گه‌ڵ ئێرانیش‬ ‫‪ 7‬ملی���ار دۆالره‌" ئه‌مه‌ش ئاماژه‌ی ‌ه بۆ قه‌باره‌ی‬ ‫ئه‌و زیانه‌ی ره‌نگه‌ ب���ه‌ر هه‌رێم بكه‌وێت له‌كاتی‬ ‫ده‌س���تبه‌رداربونی له‌ده‌روازه‌كان له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫حكومه‌تی فیدراڵی‪.‬‬ ‫له‌چه‌ند رۆژی رابردووشدا هه‌ڵوێستی ده‌وڵه‌ت ‌ه‬

‫گ���ه‌وره‌كان هه‌ندێ���ك گۆڕانی به‌س���ه‌ردا هات‪،‬‬ ‫چونك ‌ه كاتێك قه‌یرانه‌كه‌ ده‌ستیپێكرد پشتیوانی‬ ‫عه‌بادییان ده‌ك���رد‌و ره‌خنه‌یان له‌كورد ده‌گرت‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌گه‌ڵ زیادبونی كاردانه‌وه‌ی زیاده‌ڕه‌وانه‌ی‬ ‫به‌غ���دا س���ه‌باره‌ت بە‌قه‌یرانه‌ك���ه‌‌و گه‌یش���تنی‬ ‫هێزه‌ فیدراڵییه‌كان‌و "حه‌ش���دی ش���ه‌عبی" بۆ‬ ‫ده‌وروبه‌ری هه‌ولێر‌و په‌رۆش نه‌بونی عه‌بادی بۆ‬ ‫دیال���ۆگ‪ ،‬ده‌وڵه‌ته‌ گه‌وره‌كان به‌تایبه‌تیش واڵت ‌ه‬ ‫یه‌كگرتوەكان‌و یه‌كێتیی ئه‌وروپا ده‌س���تیانكرد‬ ‫بە‌گوش���اركردن له‌به‌غدا بۆ دیال���ۆگ‌و راگرتنی‬ ‫رێوشوێنه‌كان له‌دژی هه‌رێم‪.‬‬ ‫به‌رپرسێكی بااڵی حكومه‌تی فیدراڵی ك ‌ه پێی‬ ‫باش بو ئاماژه‌ بە‌ن���اوی نه‌كرێت‪ ،‬بە‌"نیقاش"ی‬ ‫وت‪" :‬به‌مزووان���ه‌ گفتوگ���ۆ له‌گ���ه‌ڵ هه‌رێم���ی‬ ‫كوردستان ده‌س���تپێده‌كات‪ ،‬به‌اڵم گفتوگۆیه‌كی‬ ‫ئاس���ان نابێت ئه‌گه‌ر كورد هه‌ڵوێستی توندیان‬ ‫هه‌بێ���ت‪ ،‬س���ه‌ره‌تاش گفتوگ���ۆكان دۆس���ێی‬ ‫س���ه‌ربازی‌و دانانی نه‌خشه‌یه‌ك بۆ باڵوبونه‌وه‌ی‬ ‫هێزی فیدراڵی‌و پێشمه‌رگه‌ له‌سه‌ر ئه‌و سنوور‌ه‬ ‫له‌خۆده‌گرێت كه‌ له‌سه‌ری رێكده‌كه‌ون"‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌گوێره‌ی قس���ه‌ی ئه‌و به‌رپرس���ه‌‪،‬‬ ‫مه‌سه‌له‌كانی دیكه‌ی په‌یوه‌ندیدار بە‌به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫نه‌وت‌و به‌ش���ه‌ بودجه‌ی هه‌رێمی كوردس���تان‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی ده‌روازه‌ س���نوورییه‌كان‌و شێوازی‬ ‫حوكمكردن���ی كه‌ركوك ره‌نگ���ه‌ هه‌ندێك كاتی‬

‫بووێت‪.‬‬ ‫رێكخستنی هه‌ڵبژاردن‬ ‫بڕیارب���و له‌نیس���انی راب���ردوودا هه‌ڵبژاردنی‬ ‫خۆجێیی له‌واڵتدا به‌ڕێوه‌بچێت‪ ،‬به‌اڵم حكومه‌تی‬ ‫عێراق نه‌یتوانی رێكیبخات‌و حزبه‌كانی ش���یعه‌‌و‬ ‫س���وننه‌‌و كوردی���ش رازی بون بە‌دواخس���تن‌و‬ ‫یه‌كخس���تنی له‌گ���ه‌ڵ له‌گ���ه‌ڵ هه‌ڵبژاردن���ی‬ ‫په‌رله‌ماندا كه‌ بڕیاره‌ له‌ئایاری س���اڵی داهاتوو‬ ‫به‌ڕێوه‌بچێت‪.‬‬ ‫دوای چه‌ن���د مانگێكیش له‌مش���تومڕی توند‬ ‫له‌ن���او په‌رله‌مان���دا‪ ،‬په‌رله‌مانت���اران توانی���ان‬ ‫كۆمس���یۆنێكی نوێی هه‌ڵبژاردن ده‌ستنیش���ان‬ ‫بك���ه‌ن كه‌ وه‌ك هه‌میش���ه‌ ئه‌ندامه‌كانی س���ه‌ر‬ ‫بە‌حزبە‌س���ه‌ره‌كییه‌كانی واڵتن‪ ،‬به‌اڵم كۆمسیۆن‬ ‫ره‌گ���ه‌زی س���ه‌ره‌كی ئه‌نجامدان���ی هه‌ڵبژاردنی‬ ‫داهاتوو نییه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و بارودۆخ ‌ه سیاس���ی‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی ‌ه نوێیه‌ی له‌دوای جه‌نگی دژ بە‌داعش‬ ‫سه‌ری هه‌ڵداوه‌‪ ،‬ئاڵنگاریه‌كی نوێیه‌‪.‬‬ ‫پێناچێت حزبە‌س���وننه‌كان پ���ه‌رۆش بن بۆ‬ ‫ئه‌نجامدان���ی هه‌ڵبژاردن له‌به‌ه���اری داهاتوودا‪،‬‬ ‫هۆكاره‌ك���ه‌ش ئه‌وه‌ی ‌ه ئه‌و ش���ارانه‌ی بە‌پێگه‌ی‬ ‫جه‌م���اوه‌ری ئه‌و حزبان���ه‌ داده‌نرێ���ن‪ ،‬به‌هۆی‬ ‫شه‌ڕه‌كانی دژ بە‌توندڕه‌وان به‌درێژایی سێ ساڵی‬ ‫رابردوو وێرانكراون‌و نیوه‌ی دانیشتووانه‌كه‌یان تا‬ ‫ئه‌م���ڕۆش ئاواره‌ی ده‌ره‌وه‌ی ش���اره‌كانیان بون‬ ‫به‌هۆی فه‌وزای ئه‌منی‌و ترس له‌ده‌ستگیركردنی‬ ‫زۆرداران���ه‌‌و هه‌ره‌س���هێنانی خزمه‌تگ���وزاری‌و‬ ‫ژێرخانه‌وه‌‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتار لق���ا وه‌ردی له‌"هاوپه‌یمانی هێز‌ه‬ ‫عێراقییه‌كان" (سوننه‌) بە‌"نیقاش"ی وت‪" :‬ده‌بێت‬ ‫حكوم���ه‌ت پێداویس���تییه‌كانی هه‌ڵبژاردنێك���ی‬ ‫دیموكراتی دابین بكات ئه‌گه‌ر سووربێت له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌نجامدان���ی هه‌ڵب���ژاردن دوای ش���ه‌ش مانگی‬ ‫دیكه‌‪ ،‬مه‌عقول نیی ‌ه هه‌ڵبژاردن له‌پارێزگا سونن ‌ه‬ ‫نش���ینه‌كان رێكبخرێت كه‌ هێزه‌كانی "حه‌شدی‬ ‫ش���ه‌عبی"یان تێدا باڵوبوەته‌وه‌‌و ملیۆنان كه‌س‬

‫له‌دانیشتووانه‌كه‌شیان تا ئێس���تا له‌كامپه‌كانی‬ ‫ئاواره‌یی له‌ده‌ره‌وه‌ی شاره‌كانیان ده‌ژین"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ك جه‌نگ له‌دژی داعش ته‌رازووی هێزی‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسیه‌كانی گۆڕیوه‌‌و چه‌ند پێكهاته‌یه‌كی‬ ‫چه‌ك���دار كه‌ به‌ش���داریان له‌ش���ه‌ڕه‌كاندا كردوە‬ ‫ده‌یانه‌وێت ئاس���تی جه‌ماوه‌رییان بقۆزنه‌و‌ه بۆ‬ ‫به‌شداریكردن له‌سیاس���ه‌تدا‪ ،‬وه‌ك ئه‌و گرووپ ‌ه‬ ‫شیعانه‌ی له‌ژێر س���ایه‌ی دامه‌زراوه‌ی "حه‌شدی‬ ‫شه‌عبی"دا كۆبونه‌ته‌وه‌‌و پێكهات ‌ه عه‌شایرییه‌كانی‬ ‫سوننه‌ ك ‌ه هه‌وڵده‌ده‌ن خۆیان وه‌ك جێگره‌وه‌ی‬ ‫حزبە‌ته‌قلیدییه‌كان بناسێنن‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ یاس���ای حزب���ه‌كان كه‌ س���اڵی‬ ‫‪ 2015‬له‌الیه‌ن په‌رله‌مانه‌وه‌ په‌س���ه‌ند كراوه‌‌و بۆ‬ ‫یه‌كه‌مین جار له‌هه‌ڵبژاردنی داهاتوودا جێبه‌جێ‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬رێگه‌ ن���ادات پێكهات ‌ه چه‌كدارییه‌كان‬ ‫به‌شداری هه‌ڵبژاردن بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و گرووپان ‌ه‬ ‫ده‌س���تیان كردوە بە‌فێڵكردن له‌یاس���ا ئه‌ویش‬ ‫له‌ڕێی خۆناونووس���كردنیان وه‌ك حزب‌و به‌ناوی‬ ‫نوێوه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش مایه‌ی نیگه‌ران���ی حكوم ‌هت‌و‬ ‫حزبە‌ته‌قلیدییه‌كانه‌ ك ‌ه له‌له‌ده‌س���تدانی پێگه‌ی‬ ‫سیاسییان ده‌ترسن‪.‬‬ ‫سه‌ره‌نجامیش هه‌ڵبژاردنی داهاتوو گرنگترین‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن ده‌بێ���ت ب���ۆ واڵت له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‬ ‫یه‌كه‌می���ن هه‌ڵبژاردنه‌ له‌پاش له‌ناوبردنی داعش‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چێ���ت‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ش���ه‌ممه‌ی رابردوو‬ ‫عه‌ب���ادی رایگه‌یاندبو ك ‌ه هه‌ڵب���ژاردن له‌واده‌ی‬ ‫خۆی���دا ئه‌نجام ده‌درێت‪ ،‬به‌اڵم حزبە‌ش���یعه‌كان‬ ‫بە‌هه‌وڵ���دان ب���ۆ دواخس���تنی هه‌ڵب���ژاردن‌و‬ ‫درێژكردنه‌وه‌ی م���اوه‌ی كاری حكومه‌ت بۆ دوو‬ ‫ساڵ تۆمه‌تباری ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫کۆی بابەتەکە لەماڵپەری نیقاش بخوێنەرەوە‬ ‫‪http://www.niqash.org/ku/articles/‬‬ ‫‪politics/5781‬‬

‫‪10‬‬

‫)‪ )603‬سێشه‌ممه ‪2017/11/28‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ری جوان سه‌الح مه‌جید‪ :‬هه‌ر گۆرانیه‌كی‌ فلكلۆ‬ ‫ی‬

‫تۆمار بكرێت ستۆدیۆكه‌ی‌ له‌سه‌ر من‬

‫ئه‌مانه‌ قژ له‌ناو ده‌به‌ن‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫سه‌الح مه‌جید ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات چی‌‬ ‫له‌ده‌ستبێت ده‌یكات بۆ خزمه‌تی‌ هونه‌ری‌‬ ‫كوردی‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "هه‌ر هونه‌رمه‌ندێك‬ ‫به‌رهه‌مێكی‌ فۆلكۆلۆی‌ هه‌یه‌ بابێت به‌بێ‬ ‫به‌رامبه‌ر ستۆدیۆی‌ بۆ دابین ده‌كه‌م تا‬ ‫به‌رهه‌مه‌كه‌ی‌ تۆمار بكات"‪.‬‬

‫ی‬ ‫ خواردنی‌ ناته‌ندروست كاریگه‌ر ‌‬‫ی كێش���ه‌كانی‌ قژ‬ ‫به‌ش���ێكی‌ زۆر ‌‬ ‫ی هه‌یه‌ له‌سه‌ر پێست‌و قژ‪.‬‬ ‫ی رۆژانه‌و‌ه ته‌وا ‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ بە‌هه‌ندێك كار ‌‬ ‫ی ئوت���و‬ ‫ زۆرب���ه‌كار هێنان��� ‌‬‫ی زیان گه‌یاندن‬ ‫هه‌ی ‌ه ك ‌ه ئه‌بێته‌ هۆ ‌‬ ‫موجه‌فیفه‌ی‌ قژ‪.‬‬ ‫به‌قژه‌كه‌و پاشان له‌ناوبردنی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی قژو كه‌م به‌ركه‌وتن ‌‬ ‫ زۆر به‌ستن ‌‬‫ قه‌له‌قی‪ .‬یه‌كێك ‌ه له‌هۆكاره‌كان‬‫به‌هه‌وا‪.‬‬ ‫ی قژ‪.‬‬ ‫كه‌ ئه‌بێته‌ هۆی‌ هه‌ڵوه‌رین ‌‬ ‫س���ەنتەری میدیکاڵ‪ :‬به‌ختیاری ـ ش���ه‌قامی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫به‌رامبه‌ری‌ ساڵۆن ئه‌سته‌نبوڵ‬

‫ی ق���ژ به‌ت���ه‌ر ی‌‪،‬‬ ‫ ش���انه‌كردن ‌‬‫هه‌روه‌ها نوستن به‌قژی‌ ته‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ق���ژ‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ زۆر ش���ۆردن ‌‬‫ی ئ���اوی‌ زۆر گ���ه‌رم‬ ‫به‌كارهێنان��� ‌‬ ‫بۆشۆردنی‌‪.‬‬

‫ژماره‌ ته‌له‌فۆنی‌ ‪0533183536 - 07706581971‬‬ ‫فه‌یسبوك‪medicalclinicsuly :‬‬

‫فیلمی "ژیان لەسەر سنوور"‬

‫لەسەرتاسەری سینەماکانی ئەڵامنیا منایش دەکرێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬

‫ئەم����ە لەکاتێکدایە کە ئەم فیلمە پێش����تر‬ ‫سەرکەوتنێکی زۆری لەئاس����تی نێودەوڵەتی‌و‬ ‫نمای����ش کردنی لەفیس����تیڤاڵە جۆراوجۆرەکان‬ ‫بەدەس����تهێنا ب����و‪ ،‬وەک فیس����تیڤاڵە‬ ‫نێودەوڵەتییەکان����ی "بەرلینان����ە"و "ل����وکاس"‬ ‫لەواڵت����ی ئەڵمانیاو بابەتی فیلمنامەکەیش����ی‬ ‫خراوەت����ە نێ����و سیس����تمی پەروەردەیی ئەم‬ ‫واڵتە‌و کتێبە‌وانەییەکانی قوتابخانەی مندااڵنی‬ ‫ئەڵمانیا‪.‬‬ ‫ئەم فیلمە لەالیەن بینەرانی ئەوروپیش����ەوە‬ ‫پێش����وازییەکی ب����ێ وێنەی‌ لێک����راوەو بوەتە‬ ‫هۆی ئەوەی کە باش����تر لەبارودۆخی سەختی‬ ‫پەنابەرەکان تێبگەن‪.‬‬ ‫ئ����ەم فیلم����ە بەش����ی یەک����ەم لە‌فیلمێکی‬ ‫دێکۆمێنتاری دو بەش����ییە‪ ،‬بەش����ی دوهەمی‬ ‫بەن����اوی "ژیان لەناو ڕێگا" ب����ەم زوانە نمایش‬ ‫دەکرێت‪.‬‬

‫پەیجی بەڕێوەبەرێتی گشتی رۆشنبیری‌و هونەری سلێامنی‬ ‫‪www.facebook.com/www.dcysul.org‬‬

‫ئ���ه‌و کرداران���ەی خێزانەک���ەت‬ ‫ئەنجام���ی دەدات بەرامبەر تۆ دڵی‬ ‫تۆی زۆر خۆشکردوەو تەندروستیت‬ ‫ی‬ ‫زۆر باش���ه‌و چاوه‌روان���ی‌ هه‌نگاو ‌‬ ‫زیاتر به‌‪.‬‬

‫الن ‌ه شه‌مس‪ :‬له‌به‌رنامه‌مدا نییه‌ گۆرانی‌‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫الن ‌ه شه‌مس‪ ،‬كه‌دایك‌و باوكی‌ كوردن‌و‬ ‫له‌واڵتی‌ سوید له‌دایكبوه‌ ماوه‌ ‌ی پێنج‬ ‫ساڵه‌ گۆران ‌ی ئینگلیزی‌ ده‌چڕێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "بۆ ساڵ ‌ی ئایند‌ه سه‌رقاڵ ‌ی چه‌ند‬ ‫گۆرانیه‌كی‌ نوێم ك ‌ه سه‌رجه‌میان بەزمان ‌ی‬ ‫‌ئینگلیزی‌ تۆمار ده‌كه‌م"‪.‬‬

‫فیلمی دێکۆمێنتاری "ژیان لەسەر سنوور"‬ ‫کە بەهمەنی قوبادی ئامادەیکردوەو‬ ‫هەشت منداڵی ئاوارەی کۆبانی‌و شنگال‬ ‫دەریانهێناوەو چیرۆکی تاڵ‌و دڵتەزێنی‬ ‫ژیانیانیان لەسایەی شەڕ لەگەڵ داعش‬ ‫دەگێڕێتەوە‪ ،‬ئێستا ئەم فیلمە بۆ جارێکی‬ ‫دیکە دەچێتەوە سەر پەردەی سینەماکانی‬ ‫ئەڵمانیاو لەسەرتاسەری ئەم واڵتەدا بۆ‬ ‫هەموان نمایش دەکرێتەوە‪.‬‬

‫کاوڕ‬

‫هونه‌رمه‌ن����د س����ه‌الح مه‌جی����د له‌باره‌ی‌‬ ‫كاره‌ هونه‌ریه‌كانی ئێستای‌ كوردستانه‌و‌ه‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات ماوه‌ی‌ چل‌و ش����ه‌ش‬ ‫ساڵه‌ هونه‌رمه‌نده‌ هه‌رگیز هونه‌ری‌ كوردی‌‬ ‫به‌مشێوه‌ خراپه‌ی‌ ئێس����تا نه‌بینیوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "ژماره‌یه‌ك هونه‌رمه‌ندی‌ الو هاتونه‌ته‌‬ ‫پێشه‌وه‌‌و ده‌ستیان كردوه‌ به‌كاری‌ گۆرانی‌‬ ‫وت����ن خۆیان نازان����ن چی‌ ده‌ڵێ����ن‌و ئه‌و‬ ‫هۆنراوه‌ی‌ هه‌ڵیانبژاردوه‌ به‌هیچ شێوه‌یه‌ك‬ ‫له‌گه‌ڵ ئاوازه‌كه‌ نایه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌و‬ ‫جیاوازییه‌ زۆره‌ ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌ كه‌ ئاوازی‌‬ ‫گۆرانیه‌كه‌ بیانی����ه‌و هۆنراوه‌كه‌ی‌ مۆركی‌‬ ‫نه‌ته‌وایه‌ت����ی‌ پێ����وه‌ دی����اره‌‌و به‌زمانێكی‌‬ ‫پاراوی‌ كوردی‌ نوس����راوه‌‪ ،‬سه‌رباقی‌ هه‌مو‬ ‫ئه‌مانه‌‌ كلیپێك بۆ ئه‌و گۆرانیانه‌ ده‌كرێت‬ ‫ك����ه‌س نازانێ����ت له‌چی‌ واڵتێ����ك ئه‌نجام‬ ‫دراوه‌‪ ،‬نازانم بۆچی‌ نایه‌ن له‌م سروش����ته‌‬ ‫جوان����ه‌ی‌ كوردس����تان جوانتری����ن كلیپ‬ ‫ئه‌نجامب����ده‌ن كه‌ ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌نده‌ی‌ دیكه‌‬ ‫گۆرانیه‌كه‌ ده‌شێوێنێت؟! چونكه‌ نه‌ئاواز‌و‬ ‫نه‌پیشاندان‌و وێنه‌گرتنی‌ گۆرانیه‌كه‌ مۆركی‌‬ ‫كوردیان پێوه‌ نی����ه‌‪ ،‬ئیتر چۆن گۆرانی‌‌و‬ ‫به‌رهه‌می‌ ك����وردی‌ ناوش����ێوێنرێت‌و له‌ناو‬ ‫ناچێت؟!"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "زۆر كات له‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌ندانی‌‬ ‫وه‌ك هه‌ڵك����ه‌وت زاهیرو هاوپیش����ه‌كانی‌‬ ‫قس����ه‌م كردوه‌ ت����ا چیتر هون����ه‌رو ئاوازو بكه‌ین ئه‌وانیش به‌ئاره‌زوی‌ خۆیان ئاوازی‌ ده‌س����تیكردوه‌ به‌كاری‌ هونه‌ری‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫گۆران����ی‌ ك����وردی‌ له‌ناونه‌چێ����ت‪ ،‬ب����ه‌اڵم عه‌ره‌بی‌‌و بیانی‌ ده‌هێنن‌و تێكه‌ڵی‌ هونه‌رو "ئێم ‌ه س����ااڵنێك گۆرانیمان ده‌گوت ته‌نها‬ ‫مه‌به‌س����تمان خزمه‌تكردنی‌ نه‌ته‌وه‌كه‌مان‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت ئه‌وه‌ی‌ ده‌وێ����ت‌و هاوكارێكی‌ كلتوری‌ كوردی‌ ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫باش����یانه‌‌و پش����تگیریان لێده‌كات ئێمه‌ش‬ ‫هونه‌رمه‌ن����د س����ه‌الح مه‌جی����د باس����ی‌ بو‪ ،‬ئ����ه‌وكات هونه‌رمه‌ند لێپرس����ینه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌هه‌وڵی‌ تاكه‌ كه‌سی‌ ناتوانین هیچ كارێك ئ����ه‌و سااڵنه‌ش����ی‌ ك����رد له‌ش����اری‌ به‌غدا له‌گه‌ڵ ده‌كراو توانایه‌كی‌ باش����ی‌ نه‌بوایه‌‬

‫گا‬ ‫بەه����ۆی گەش����تێکی دوورودرێژ کە‬ ‫ئەنجامت دا‪ ،‬ئەم ماوەیە هەست دەکەیت‬ ‫باری تەندرستی‌و دەرونیت بەرەو باشی‬ ‫دەڕوات‌و هەس����ت بە‌ئارام����ی دەکەیت‪،‬‬ ‫بەاڵم دەبێت تۆزێک ئاگادار بیت‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫چاوەڕوان���ی ش���تێک دەکەی���ت کە‬ ‫دەمێکە ئ���ارەزوو دەکەیت‌و خەونی‬ ‫پێ���وە دەبینیت‪‌،‬و ڕەنگ���ە ئەم چه‌ند‬ ‫ڕۆژ‌ه بەختت بێت‌و هەمو ئەو شتانەی‬ ‫دەتەوێت ڕووبدات بە‌شێوەیەکی باش‪.‬‬

‫الن ‌ه شه‌مس‪ ،‬س���ه‌باره‌ت به‌باسی‌ ژیان ‌ی‬ ‫ئاماژ‌ه به‌وه‌ ده‌كات كه‌ له‌ساڵ ‌ی ‪ 1990‬له‌واڵت ‌ی‬ ‫س���وید له‌دایك بوه‌و باوك‌و دایكی‌ كوردن‌و‬ ‫ئێستا له‌واڵتی‌ سوید ده‌ژین‌و تا ئێستا س ‌ێ‬ ‫جار سه‌ردان ‌ی كوردستانی‌ كردوه‌‪ ،‬ئه‌و وت ‌ی‬ ‫"بۆ دواجار یانزه‌ ساڵ پێش ئێستا هاتمه‌و‌ه‬ ‫كوردستان له‌ده‌رفه‌تێك ده‌گه‌رێم تا سه‌رێك‬ ‫له‌كوردستان بده‌مه‌وه‌"‪.‬‬ ‫النه‌ ب���اس له‌وه‌ش ده‌كات ك ‌ه له‌س���اڵ ‌ی‬ ‫‪ 2012‬یه‌ك���ه‌م به‌رهه‌م���ی‌ تۆمارك���ردوه‌‌و‬ ‫خاوه‌نی‌ س���ێ‌ گۆرانی‌‌و یه‌ك كلیپ ‌ه به‌زمان ‌ی‬ ‫ئینگلی���زی‌‌و تا ئێس���تا گۆران���ی به‌كوردی‌‬ ‫نه‌وت���وه‌‌و له‌به‌رنامه‌ش���یدا نی���ه‌ گۆران��� ‌ی‬ ‫به‌كورد ‌ی بڵێ به‌هۆ ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی له‌واڵت ‌ی سوید‬ ‫ژیاوەو كوردیه‌كی‌ ڕه‌وان نازانێت‪.‬‬ ‫ئاماژه‌شی‌ به‌و‌ه كرد سه‌رجه‌م گۆرانیه‌كان ‌ی‬ ‫له‌كاری‌ ش���یعرو ئاوازدا ڕه‌نج شه‌مسی‌ برا ‌ی‬ ‫ه���اوكاری‌ ده‌كات‌و یارمه‌تیده‌ریه‌ت���ی‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وت���ی‌ "نوێترین گۆرانیم باس���ی‌ "‪At the‬‬ ‫‪ Crossroads‬ده‌كات‪ ،‬ك���ه‌ باس��� ‌ی‬ ‫رێگای‌ ژی���ان ده‌كات‌و له‌واڵتی‌ ئیس���پانیا‬ ‫كاری‌ كلیپم بۆ ئه‌نج���ام داوه‌‌و هه‌وڵده‌ده‌م‬ ‫به‌رهه‌مه‌كان ‌ی دیكه‌شم كار ‌ی كلپی‌ بۆ ئه‌نجام‬ ‫بده‌م‌و به‌رده‌وام ده‌بم له‌كاره‌ هونه‌ریه‌كانم‪،‬‬ ‫مه‌به‌س���تم كاركردنه‌ بۆ به‌ره‌و‌ پێش���بردن ‌ی‬ ‫هونه‌ری‌ ژیان‌و گرنگیدان به‌الیه‌نه‌كانی‌ ژیان‬

‫قرژاڵ‬ ‫هەست دەکەیت لەسەر کارەکەت گۆڕانکاری‬ ‫زۆر باش ڕوودەدات‪ ،‬بەاڵم هەوڵبدە لە‌ئاست‬ ‫ئەو بەرپرسیاریەتیەدا بیت‪ ،‬دووربکەوەرەوە‬ ‫لە‌هەم����و ئ����ەو گرف����ت‌و ناکۆکیان����ەی‬ ‫لە‌خۆشەویستەکەت دووردەخاتەوە‪.‬‬

‫له‌گۆرانیه‌كانمدا ك ‌ه سه‌رجه‌میان له‌واڵتان ‌ی‬ ‫ئه‌وروپی‌‌و له‌واڵتی‌ س���وید ڕه‌نگدانه‌ویه‌ك ‌ی‬ ‫باشیان هه‌بوه‌‌و پێشوازیان لێكراوه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "بۆ س���اڵ ‌ی نوی‌ سه‌رقاڵی‌ چه‌ند‬ ‫كارێكی‌ نوێ���م ده‌مه‌وێت وه‌ك س���وبرایس‬ ‫له‌س���اڵی‌ ئاین���ده‌دا ئام���اژه‌ ‌ی بێبكه‌م ك ‌ه‬ ‫به‌هه‌م���ان ش���ێوه‌‌و به‌رهه‌مه‌كان��� ‌ی دیكه‌م‬ ‫گرنگی‌ دان ‌ه به‌الیه‌نی‌ ژیان‌و ژیان دۆس���تی‌‌و‬ ‫ره‌نج شه‌مس��� ‌ی برام هاوكارم ده‌بێت‌و كار ‌ی‬ ‫شیعری‌ بۆ ئه‌نجام ده‌دات"‪.‬‬ ‫نه‌شیش���ارده‌و‌ه هه‌رچه‌ن���ده‌ تا ئێس���تا‬ ‫گۆرانی‌ كورد ‌ی نیه‌ به‌اڵم وه‌ك كچ ‌ه كوردێك‬ ‫ش���انازی‌ ده‌كات به‌كوردس���تان‌و له‌واڵت ‌ی‬ ‫سویدو واڵتان ‌ی دیكه‌ ‌ی ڕۆژئاوا به‌كورد خۆ ‌ی‬ ‫ده‌ناس���ێنێت‌و باس���ی‌ گه‌لی‌ كورد ده‌كات‪،‬‬ ‫ئه‌و وت���ی‌ "زۆر بیری‌ كوردس���تان ده‌كه‌م‬ ‫ڕه‌نگه‌ س���اڵی‌ ئاینده‌ به‌سه‌ردان بێمه‌و‌ه بۆ‬ ‫كوردستان"‪.‬‬

‫شێر‬ ‫کارەکانت بە‌باش���ی دەڕۆن بەڕێوە‌و‬ ‫هەوڵ���ی زۆر دەدەیت لە‌ب���اش کردنی‬ ‫پەیوەندی نێوان خۆت‌و هاوکارەکانت‪‌،‬و‬ ‫لەب���ەردەم کۆمەڵێ���ک هەنگاوی گرنگ‬ ‫هەیە بۆ ئەوەی بگەیت بە‌ئامانجەکانت‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ه���ەر وەک هەمیش���ە بمینێ���ەرەوە‬ ‫متمانە بکە بە‌خ���ۆت‌و بە‌کارەکانت کە‬ ‫ئەنجامیان دەدەیت‪ ،‬بەاڵم زیادەڕەویش‬ ‫مەک���ە‪ ،‬گرنگە پەیوەندی س���ۆزداریت‬ ‫لەئاستێکی جێگیری‌و گونجاودا بێت‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫ۆر‬ ‫ن‬ ‫نه‌یده‌توان����ی‌ گۆرانی‌ بڵێت‪ ،‬به‌اڵم ئێس����تا‬ ‫هه‌رچی‌ هه‌ڵده‌س����تێ‌ گۆرانی‌ ده‌ڵێت‌و بوه‌‬ ‫به‌گۆرانیبێژ‌و به‌ڕاس����ت‌و چه‌پ����دا ئاوازی‌‬ ‫عه‌ره‌ب����ی‌‌و فارس����ی‌‌و تورك����ی‌‌و ئه‌رمه‌نی‌‬ ‫هێن����اوه‌‌و كاری‌ بازرگان����ی‌ به‌هون����ه‌ره‌وه‌‬ ‫ده‌كات‌و ژیان����ی‌ خۆی‌‌و خێزان����ی‌ پێدابین‬ ‫ده‌كات به‌بێ‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌ناوچونی‌ هونه‌ری‌‬ ‫میللی‌ واڵته‌كه‌ی‌ له‌به‌رچاوبگرێت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "گه‌ر چه‌ند ساڵێكی‌ دیكه‌ به‌م‬ ‫شێوه‌یه‌ی‌ ئێس����تا بڕوات زۆربه‌ی‌ به‌رهه‌مه‌‬ ‫هونه‌رییه‌ میلل����ی‌‌و فۆلكلۆریه‌كان له‌هزرو‬ ‫بیری‌ خه‌ڵكیدا نامێن����ن‌و له‌ناوده‌چن‪ ،‬كه‌‬ ‫ئێستا نه‌وه‌یه‌ك دروست بوه‌ ئاشنا ده‌بێت‬ ‫بە‌ئاوازی‌ بیان����ی‌‌و چیتر گرنگی‌‌و ئینتیمای‌‬ ‫بۆ ئه‌و هه‌مو س����اڵه‌ی‌ هونه‌ری‌ ڕه‌س����ه‌ن‬ ‫نامێنێ����ت‌و مێژوی‌ خۆی‌و ب����اوو باپیرانی‌‬ ‫له‌بی����ر ده‌كات ئه‌مه‌ش هیچ����ی‌ كه‌متر نیه‌‬ ‫له‌و ترس����ه‌ی‌ له‌سه‌ر س����نوره‌كان به‌رۆكی‌‬ ‫ئ����ه‌م هه‌رێمه‌ی‌ گرت����وه‌ ب����ۆ داگیركردنی‌‬ ‫واڵته‌كه‌مان"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌شی‌ به‌وه‌ كرد هه‌ر هونه‌رمه‌ندێك‬ ‫كار ب����ۆ ڕه‌س����ه‌نایه‌تی‌ هون����ه‌ری‌ كوردی‌‬ ‫ب����كات ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌توانایدابی����ت درێخ����ی‌‬ ‫ناكات‌و هاوكاری‌ ده‌بێ����ت‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "هه‌ر‬ ‫هونه‌رمه‌ندێك به‌رهه‌مێكی‌ فلكلۆری‌ جوانی‌‬ ‫هه‌بێت بابێت من هاوكاری‌ ده‌بم ستۆدیۆی‌‬ ‫بۆ دابین ده‌كه‌م تا گۆرانیه‌كه‌ی‌ تۆماربكات‪،‬‬ ‫ت����ا ئ����ه‌و به‌رهه‌م����ه‌ جوانان����ه‌ی‌ كه‌ماون‬ ‫له‌فه‌وتان ڕزگاریان بكه‌ین‌و جارێكی‌ دیكه‌‬ ‫هونه‌ری‌ كوردی‌ به‌ده‌نگ‌و ئاوازی‌ ڕه‌س����ه‌ن‬ ‫ئاش����نا بكه‌ین����ه‌وه‌‌و خه‌ڵك����ی‌ به‌هونه‌ری‌‬ ‫فلكلۆر ئاش����نا بكه‌ینه‌وه‌‌و هونه‌ری‌ كوردی‌‬ ‫له‌م دۆخه‌ی‌ ئێستای‌ ده‌ربكه‌ین"‪.‬‬ ‫س����ه‌الح مه‌جی����د له‌ب����اره‌ی‌ به‌رهه‌می‌‬ ‫نوێی‌ هونه‌ری����ی‌‪ ،‬وتی‌ "دو به‌رهه‌می‌ نوێی‌‬ ‫هونه‌ریم هه‌یه‌ تا ئێستا باڵوم نه‌كردۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫ه����ه‌ر به‌رده‌وامی����ش ده‌ب����م له‌خزمه‌ت����ی‌‬ ‫هونه‌ری‌ كوردی‌‌و خاوه‌نی‌ بیس����ت‌و س����ێ‌‬ ‫به‌رهه‌می‌ هونه‌ریم‪ ‌،‬س����ه‌رجه‌میان مۆركی‌‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تیان پێوه‌ دیاره‌"‪.‬‬

‫ی بڵێم‬ ‫ی‌ به‌كورد ‌‬

‫)‪ )603‬سێشه‌ممه ‪2017/11/28‬‬

‫ی سلێامنی‌‬ ‫زیاتر له‌دو سه‌ده‌ی ‌ه خه‌ڵك ‌‬ ‫ی خۆیان ده‌شۆن‬ ‫له‌حه‌مامی‌ موفت ‌‬

‫‪11‬‬

‫ئامینه‌ خاوه‌نی‌ گه‌رماوه‌كه‌‪ :‬تاكه‌ حه‌مامه‌ له‌سلێامنی‌ تایبه‌ت كراوه‌ به‌ژنان‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫گەرماوی‌ موفتی‌ كه‌ تاكه‌ گه‌رماوی‌ شاری‌‬ ‫سلێمانییه‌ تایبه‌ته‌ به‌ژنان‪ ،‬باجی‌ ئامینه‌ ‌ی‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاری‌ ده‌ڵێت "ئه‌م گەرماوه‌ دو‬ ‫سه‌ده‌ زیاتره‌ دروستكراوه‌و تا ئێستاش‬ ‫هه‌ر گه‌رمه‌"‪.‬‬ ‫ئامین����ه‌ محه‌م����ه‌د‪ ،‬ك����ه‌ خ����اوه‌ن‌و‬ ‫سه‌رپه‌رش����تیاری‌ ئێس����تای‌ ئه‌و گه‌رماوه‌‬ ‫به‌ناوبانگه‌ی‌ شاری‌ س����لێمانییه‌ ده‌كه‌وێته‌‬ ‫ش����ه‌قامی‌ سه‌ره‌كی‌ س����ابونكه‌ران‪ ،‬له‌دوای‌‬ ‫مردن����ی‌ هاوس����ه‌ره‌كه‌ی‌ وه‌ك خۆی‌ ده‌ڵێت‬ ‫به‌ش����ی‌ پی����اوان له‌گەرماوه‌ك����ه‌ الده‌بات‌و‬ ‫تایبه‌تی‌ ده‌كات به‌ژن����ان‌و ده‌بێته‌ خاوه‌نی‌‬ ‫گەرم����اوی‌ موفت����ی‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "له‌س����ااڵنی‌‬ ‫حه‌فتاكانی‌ سه‌ده‌ی‌ ڕابردودا هاوسه‌ره‌كه‌م‬ ‫به‌نرخی‌ هه‌ش����ت ه����ه‌زار دین����ار گەرماوی‌‬ ‫موفتی‌ كڕیوه‌‌و ل����ه‌و كاته‌وه‌ پێكه‌وه‌ كاری‌‬ ‫تێدا ده‌كه‌ین‪ ،‬ئ����ه‌وكات ژنان‌و پیاوان به‌دو‬ ‫كاتی‌ جیاواز ده‌هاتنه‌ گەرماوه‌كه‌ له‌هه‌شتی‌‬ ‫به‌یان����ی‌ بۆ چ����واری‌ ئێواره‌ ب����ۆ ژنان بو‬ ‫ش����ه‌وانیش تایبه‌ت كراب����و به‌پیاوان به‌اڵم‬ ‫چه‌ند س����اڵێك له‌مه‌وبه‌ر ل����ه‌دوای‌ مردنی‌‬

‫هاوه‌س����ه‌ركه‌م داخوازییه‌كی‌ زۆر له‌س����ه‌ر‬ ‫گەرماوه‌ك����ه‌ هه‌ب����و بۆی����ه‌ تایبه‌تمان كرد‬ ‫به‌ژنان"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "گەرماوی‌ موفتی‌ یه‌كه‌م گەرماوی‌‬ ‫ژنان بو تایبه‌ت بكرێت به‌ژنان له‌س����ه‌رجه‌م‬ ‫كۆاڵن‌و گه‌ڕه‌كه‌ كۆن‌و نوێیه‌كانی‌ ش����اره‌وه‌‬ ‫له‌قه‌زاو ناحیه‌كان����ه‌وه‌ ده‌هاتنه‌ گەرماوه‌كه‌‬ ‫ژماره‌یه‌ك له‌و ژنانه‌ مش����ته‌ری‌ دایمی‌ بون‌و‬ ‫ژماره‌یه‌كیشیان پزیش����ك داوای‌ لێده‌كردن‬ ‫له‌كاتی‌ نه‌خۆشیدا بچنه‌ گەرماوی‌ ده‌ره‌وه‌‌و‬ ‫ده‌هات����ن بۆ ئێره‌‌و ژماره‌یه‌كیش����یان ژنانی‌‬ ‫به‌ته‌مه‌ن����ی‌ ش����ار ب����ون بەوت����ەی خۆیان‬ ‫یادگارییان هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌م گەرماوه‌داو تا‬ ‫بمێنێت ئێمه‌ش دێین‪ ،‬ئه‌وه‌ به‌شێكه‌ له‌مێژوی‌‬ ‫شاری‌ سلێمانی‌ كه‌ له‌ساڵی‌ ‪1788‬دا وه‌ك‬ ‫یه‌كه‌م گەرماو دوای‌ دروس����تكردنی‌ شاری‌‬ ‫سلێمانی‌ دروستكراوه‌"‪.‬‬ ‫گەرم����اوی‌ موفتی‌ ك ‌ه له‌س����ه‌ر روبه‌ری‌‬ ‫‪ 750‬مه‌تر دروس����تكراوه‌‌و ب����ه‌دو گومه‌زی‌‬ ‫گه‌وره‌ له‌دوره‌وه‌ ده‌ناسرێته‌وه‌‌و سه‌رجه‌می‌‬ ‫دیواره‌كان����ی‌ به‌خش����تی‌ س����ور ته‌ن����راوه‌و‬ ‫ه����ه‌ر دیوارێكی‌ مه‌ترێك ده‌بێت س����ه‌رجه‌م‬ ‫به‌شه‌كانی‌ له‌ناوه‌وه‌ی‌ گەرماوه‌ك ‌ه له‌چه‌ندین‬ ‫تاقی‌ قه‌باره‌و ش����كڵ جی����اواز پێكهاتوه‌‌و‬

‫له‌بیست بۆ بیس����ت‌و پێنج ژوری‌ جیا جیا‬ ‫پێكهاته‌وه‌ ت����ا س����ه‌ردانكه‌ران خۆی‌ تێدا‬ ‫بشۆڕن كه‌ سه‌رجه‌میان به‌شێوه‌ كۆنه‌كه‌ی‌‬ ‫زوی‌ ماوه‌و ده‌س����كاری‌ نه‌ك����راوه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌مه‌ش����دا له‌گه‌ڵ هاتن����ه‌ ده‌ره‌وه‌ له‌ژوری‌‬ ‫خۆش����تن داخڵی‌ دو به‌ش����ی‌ دیكه‌ی‌ فروان‬ ‫ده‌بێ����ت كه‌ به‌ش����ی‌ س����ه‌ره‌وه‌ی‌ به‌گومه‌ز‬ ‫ته‌ن����راوه‌‌و چه‌ن����د هه‌وایه‌ك����ی‌ تێدایه‌ ئه‌و‬ ‫كه‌س����انه‌ی‌ له‌ژوری‌ خۆش����تن دێن����ه‌ده‌رێ‌‬ ‫له‌س����ه‌ر چه‌ند س����ه‌كۆیه‌ك كه‌ بۆ دانیشتن‬ ‫دروس����تكراوه‌ چه‌ند كاتژمێرێك ده‌مێنه‌وه‌‌و‬ ‫ئ����ه‌وكات به‌ڕێده‌ك����ه‌ون بۆ ب����ۆ ماڵه‌وه‌ كه‌‬ ‫زۆركات هه‌ر له‌وێدا له‌الیه‌ن چه‌ند كه‌سێك‬ ‫ك����ه‌ وه‌ك ناتر له‌گەرماوه‌ك����ه‌دا كارده‌كه‌ن ئۆتۆمبیل به‌اڵم ئ����ه‌و نایه‌وێت گەرماوه‌كه‌‬ ‫پشت‌و ش����ان‌و ملیان بۆ ده‌شێلێت ئه‌مه‌ش له‌ناو بچێت‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "سااڵنه‌ چه‌ندین جار‬ ‫له‌كاتێكدایه‌ ئه‌و كه‌سه‌ ناساغ بیت‌و توشی‌ نۆژه‌نی‌ ده‌كاته‌وه‌‌و ژیانی‌ خۆی‌‌و منداڵه‌كانی‌‬ ‫هه‌وكردنی‌ ماسولكه‌و ده‌مار بوبیت به‌هۆی‌ له‌س����ه‌ر ئ����ه‌و گەرماوه‌ی����ه‌‪ ،‬له‌س����ااڵنێكدا‬ ‫ئیش‌و كار باش����بوه‌ داهاتێكی‌ باشیان پێ‌‬ ‫سه‌رماوه‌‪.‬‬ ‫باجی‌ ئامینه‌ كه‌ زۆر دڵی‌ به‌گەرماوه‌كه‌ی‌ كۆكردرته‌وه‌‌و ئێس����تاش كار نه‌ماوه‌ ڕۆژانه‌‬ ‫خۆشه‌و وه‌ك ده‌س����تكه‌وت سه‌یری‌ ده‌كات پێنج ب����ۆ ده‌ كه‌س دێنه‌ گەرم����او‪ ،‬ڕۆژانه‌‬ ‫كه‌ له‌دوای‌ هاوس����ه‌ره‌كه‌ی‌ بۆی‌ به‌جێماوه‌ له‌هه‌شتی‌ به‌یانی‌ بۆ شه‌شی‌ ئێوار‌ه گەرماو‬ ‫ئه‌وه‌ش����ی‌ وت تا م����ردن ده‌س����تبه‌رداری‌ كراوه‌ی����ه‌و پێ����ش هه‌ش����ت ده‌بی����ت تونی‌‬ ‫گەرماوه‌ك����ه‌ی‌ نابێت چه‌ند ج����ار داوایان گەرماوه‌كه‌ گه‌رمبكرێ����ت‌و ئاو گه‌رمبكرێت‬ ‫لێكردوه‌ تێكیبدات شوێنه‌كه‌ی‌ بكاته‌ پاركی‌ كه‌ له‌ئێستادا كاری‌ گه‌رمكردنی‌ گەرماوه‌ك ‌ه‬

‫به‌نه‌وته‌ ڕه‌ش ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫له‌ئێس����تادا ته‌نها چ����وار گەرماوی‌ كۆن‬ ‫له‌ش����اری‌ س����لێمانی‌ بونی����ان م����اوه‌ كه‌‬ ‫ئه‌وانیش گەرماوی‌ ش����ێخ مارف له‌به‌رده‌م‬ ‫به‌له‌دیه‌كه‌یه‌و گەرماوی‌ سوره‌ت‌و گەرماوی‌‬ ‫س����لێمانی‌ له‌ش����ه‌قامی‌ خانه‌قا‌و گەرماوی‌‬ ‫موفتی‌ كه‌ مێژوه‌كه‌یان بۆ س����ااڵنێكی‌ زۆر‬ ‫ك����ۆن ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌ له‌گه‌ڵ دروس����تبونی‌‬ ‫ئه‌ماره‌تی‌ بان‌و دروستبونی‌ شاری‌ سلێمانی‌‬ ‫دروستكراون وه‌ك ناس����نامه‌ی‌ مێژوی‌ ئه‌م‬ ‫شاره‌ سه‌یرده‌كرێن‪.‬‬

‫ده‌وه‌ن نه‌وزاد‪ :‬سێ‌ ساڵه‌ له‌پشت كامێره‌وه‌ كاری‌ میكیاج دەکەم‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫هونه‌رمه‌ند ده‌وه‌ن نه‌وزاد ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات به‌رێككه‌وت ژیانی‌ هاوس���ه‌رگیر ‌‬ ‫ی‬ ‫پێكهێناوه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "له‌ڕابردودا باوكم‬ ‫زۆر هاوكارم بوه‌‌و ئێستاش هاوسه‌ره‌كه‌م‬ ‫هاوكاریه‌كی‌ باشی‌ كاره‌ هونه‌ریه‌كانمه‌"‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ند ده‌وه‌ن نه‌وزاد بۆ ئاوێنه‌ وتی‌‬ ‫"به‌هۆی‌ پێكهێنانی‌ ژیانی‌ هاوسه‌رگیری‌‌و‬ ‫دروستكردنی‌ ماڵ‌و بون به‌دایك‌و هه‌بونی‌‬ ‫قه‌یران���ی‌ دارای‌ وه‌ك پێویس���ت به‌كاره‌‬ ‫هونه‌ریه‌كان���م ڕانه‌گه‌ش���توم به‌اڵم هه‌ر‬ ‫ب���ه‌رده‌وام بوم له‌كاری‌ هون���ه‌ری‌‌و ئه‌وه‌‬ ‫خولی���او ئاواتی‌ ژیانم ب���وه‌‌و له‌ڕابردودا‬ ‫باوك���م زۆر ه���اوكارم بوه‌‌و ئێس���تاش‬ ‫هاوس���ه‌ره‌كه‌م هاوكاریه‌كی‌ باشی‌ كاره‌‬ ‫هونه‌ریه‌كانم���ه‌‪ ،‬زۆر كات پێك���ه‌وه‌ كار‬ ‫ده‌كه‌ین ئه‌و زیاتر له‌پشتی‌ كامێره‌وه‌ كار‬ ‫ده‌كات جیاواز له‌من"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "س���ه‌رقاڵی‌ كارێكی‌ نواندنم‬

‫ته‌‌رازو‬ ‫وا باش���ترە ئ���اگاداری مامەڵ���ەی‬ ‫کەس���انی دەوروبەرت ببی���ت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەهۆی هێز‌و توانای خۆتەوە دەتوانیت‬ ‫هەم���و بەربەس���ت‌و قورس���اییەکان‬ ‫ببڕیت‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫ی زیات���ر به‌خ���وت ب���ده‌ بیر‬ ‫وزه‌ ‌‬ ‫له‌شتێك مه‌كه‌ره‌وه‌ كه‌ ئازارت بده‌ن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫راب���ردو له‌یاد بكه‌و ته‌نه���ا چاوه‌ران ‌‬ ‫ی باشه‌ببه‌‪.‬‬ ‫داهاتویه‌ك ‌‬

‫له‌فیلمێكی‌ س���ینه‌مایی‌ له‌شاری‌ دهۆك‬ ‫كه‌ له‌س���ه‌ر داعش‌و پێشمه‌رگه‌یه‌‌و رۆڵ ‌ی‬ ‫كچێكی‌ كورد ده‌بینم‌و ڕۆڵی‌ س���ه‌ره‌كی‬ ‫ده‌بینم كه‌ ماوه‌ی‌ س���ێ‌ س���اڵه‌ له‌پشت‬ ‫كامێ���را‌وه‌ كاری‌ میكیاج���م ك���ردوه‌ كه‌‬ ‫به‌هۆی‌ ب���ه‌دڵ بونی‌ رۆڵه‌ك���ه‌م بڕیارمدا‬ ‫به‌ش���داری‌ بكه‌م‌و بێمه‌وه‌ س���ه‌ر شاشه‌‬ ‫هه‌رچه‌ن���د له‌چه‌ن���د كورت���ه‌ فیلیمێكدا‬ ‫له‌پش���تی‌ كامێ���راوه‌ ب���ه‌رده‌وام كاری‌‬ ‫میكیاجم كردوه‌و به‌رده‌وام بوم"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌شی‌ به‌وه‌ كرد ژماره‌ی‌ هونه‌رمه‌ندان‬ ‫له‌زیابوندان‌و نه‌بونی‌ ته‌كنه‌لۆژیاش رێگره‌‬ ‫له‌گه‌ش���ه‌كردنی‌ هونه‌ری‌ نواندن‌و دراما‌و‬ ‫فیلم���ی‌ ك���وردی‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "له‌س���ااڵنی‌‬ ‫ڕابردو به‌ئامێری‌ سه‌ره‌تایی‌ چه‌ند كارێك‬ ‫‌كراوە بینه‌ری‌ باشیان هه‌بو به‌اڵم ئێستا‬ ‫به‌ه���ۆی‌ پێش���كه‌وتنی‌ ته‌كنه‌لۆژیاو ئه‌و‬ ‫گۆڕانكاریانه‌ی‌ به‌س���ه‌ر ئامێره‌كاره‌كانی‌‬ ‫كاركردندا هاتوه‌ ناتوانین وه‌ك پێویست‬ ‫كاره‌كانمان بكه‌ین ده‌بێت ئه‌و ڕاس���تیه‌‬ ‫بڵێی���ن كه‌ هونه‌رمه‌ندان ڕۆڵی‌ باش���یان‬

‫که‌‌وان‬ ‫ئ���ەو هەواڵن���ەی کە پێش���تر دابووت‬ ‫هەموی دێتە دی‌و کارەکانت سەرکەوتوو‬ ‫دەبن‪ ،‬چاوەڕێی کاتێکی گونجاو بکە بۆ‬ ‫ئەوەی هەستی خۆت بۆ خۆشەویستەکەت‬ ‫دەربڕی بەاڵم زیرەکانە بیربکەرەوە‪.‬‬

‫هه‌ب���وه‌ له‌هونه‌ری‌ كوردی���دا‌و من وه‌ك‬ ‫خ���ۆم قس���ه‌ده‌كه‌م هه‌رچۆنێ���ك بێت‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بم له‌هونه‌ر‌و به‌خۆبه‌خشیش‬ ‫كارده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "كورد ده‌بێت له‌و ڕاس���ته‌یه‌‬ ‫تێبگات كه‌ كوردو دۆخی‌ كوردستان نابێت‬ ‫به‌راورد بكرێت به‌واڵتانی‌ پێش���كه‌وتوی‌‬ ‫وه‌ك ئه‌مری���كاو هندس���تان‌و ئێران كه‌‬ ‫ئه‌زمون‌و كاره‌كانمان تازه‌یه‌و پێویس���ته‌‬ ‫به‌پێی‌ به‌ڕه‌كه‌مان قاچ ڕاكبێشین"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ پێكهێنان���ی‌ ژیان���ی‌‬ ‫خۆشه‌ویس���تی‌‬ ‫هاوس���ه‌رگیری‌‌و‬ ‫هاوس���ه‌ره‌كه‌ی‌ وتی‌ "به‌رێككه‌وت له‌گه‌ڵ‬ ‫هونه‌رمه‌ند هێمن عوسمان ناسراو به‌هێمن‬ ‫ده‌ریا ژیانی‌ هاوسه‌رگیریمان پێكهێناوه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ هاوس���ه‌ره‌كه‌م تاكالیه‌نه‌ منی‌‬ ‫خۆشده‌ویس���ت‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا من ئه‌وم‬ ‫زۆر خۆشده‌وێت‌و عاشقی‌ هاوسه‌ره‌كه‌مم‌و‬ ‫خاوه‌نی‌ كوڕێكین به‌ناوی‌ هۆز كه‌ ته‌مه‌نی‌‬ ‫دو ساڵ‌و هه‌شت مانگه‌"‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫لەماوەیەکی زۆر نزیکدا هەمو کێشەکانی‬ ‫کۆتاییان دێ���ت‪ ،‬لەهەمانکاتدا هەندێک‬ ‫گۆڕان���کاری ڕوودەدات لەڕەفتارەکان���ی‬ ‫خۆشەویس���تەکەت بەرامبەرت‪ ،‬ئەمەش‬ ‫کەمێک بێزار دەکات‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ئەو کارەی دەتەوێ���ت ئەنجامی‬ ‫بدەی���ت ئەوەن���دە ئاس���ان نیی���ە‬ ‫بۆیە ئ���اگادار ب���ە‪ ،‬ت���ا بتوانیت‬ ‫هەنگاوەکانی پێش���تر تەواو بکەیت‬ ‫لەپرۆژەکانتدا‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫کەمێ���ک وریابە‌ل���ە مامەڵەکردنی‬ ‫کەس���انی دیکە بۆ ئەوەی دووربیت‬ ‫لە‌گرف���ت‌و کێش���ە‪ ،‬زۆر پەس���تان‬ ‫مەخەرە س���ەر خۆشەویس���تەکەت‌و‬ ‫ئازادی پێ ببەخشە‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )603‬سێشه‌ممه ‪2017/11/28‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫واهیمەی چاک کردنی دەسەاڵت‬ ‫مەحمود رەزا ئەمین‬ ‫حوکمەت یا دەسەاڵت؟‪:‬‬ ‫الم گرنگە‪ ،‬س���ەرەتا س���ەرنجی خوێنەر بۆ‬ ‫جیاوازی نێوان حوکمەت‌و دەسەاڵت رابکێشم‪.‬‬ ‫چونکە جیاوازی‌یەکی زۆر لەنێوانیانا هەیە‪.‬‬ ‫بە‌بۆچونم‪ ،‬ئەوەی لە‌کوردس���تان حوکمڕانە‪،‬‬ ‫دەس���ەاڵتە نەک حوکمەت‪ .‬النی کەم لە‌ساڵی‬ ‫‪ ٢٠١٣‬وە یەقینم پەیا کردوە‪ ،‬ئەوەی لە‌هەولێر‬ ‫هەیە‌و خەڵک پێ‌ی ئەڵێن‪ :‬حوکمەت‪ ،‬حوکمەت‬ ‫نیە‪ ،‬دەسەاڵتە‪.‬‬ ‫دەسەاڵت‪:‬‬ ‫لەکۆمەڵ���ی کوردەواری���ا‪ ،‬ب���اوک لەناو مااڵ‬ ‫دەسەاڵتە‪ ،‬بەاڵم حوکمەت نیە‪ .‬کوێخای گوند‪،‬‬ ‫دەس���ەاڵتە‪ ،‬ب���ەاڵم حوکمەت نیە‪ .‬س���ەرۆکی‬ ‫خێڵ یا عەش���یرەت‪ ،‬دەسەاڵتن حوکمەت نین‪.‬‬ ‫باوک‪ ،‬کوێخا‪ ،‬س���ەرۆکی خێڵ یا عەش���یرەت‬ ‫بەبێ قانون‌و نیزام���ی دانراو‪ ،‬بە‌عورف‌و هێزی‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی ممارەس���ەی دەس���ەاڵت ئەکەن‬ ‫بەرامبەر خێزان‌و دانیش���توانی گوند‌و ئەفرادی‬ ‫خێڵ‌و عەشیرەتەکانیان‪.‬‬ ‫حوکمەت‪:‬‬ ‫ئەوەی لە‌هەولێر هەیە دەسەاڵتێکی غاشیمە‪،‬‬ ‫ن���ەک حوکمەت‪ .‬چونکە بە‌ب���ێ قانون‌و نیزام‪،‬‬ ‫بە‌میزاج‌و بەرژەوەندی‌ی کەسێ یا چەن کەسێ‬ ‫یا چەن گروپێ هەڵ ئە سوڕێنرێ‪.‬‬ ‫ئەگەر حوکمەت بوایە‪:‬‬ ‫ ئەب���و دەزگای نیش���تمانی هەبوای���ەن‬‫نەک حیزبی‌و کەس���ی‪ ،‬وەکو‪ :‬پێش���مەرگەی‬ ‫نیش���تمانی‪ ،‬ئاسایشی نیش���تمانی‪ ،‬پۆلیسی‬ ‫نیش���تمانی‪ ،‬زانکۆ‌و پەیمانگەی نیش���تمانی‪،‬‬ ‫ئابوری نیشتمانی‌و پێوەندی‌ی نیشتمانی‬ ‫ ئەبو لەس���ەر کوشتنی خۆپیشاندەری بێ‬‫چ���ەک‌و کوش���تنی قەڵەمە ئازا‌و ئ���ازادەکان‌و‬ ‫زیاد بونی توندوتیژی دەس���ەاڵت‌و بەرتەس���ک‬ ‫کردنەوەی هەمو جۆرەکانی ئازادی‪ ،‬بکەوتایە‬ ‫ ئەبو لەس���ەر بڕینی قوتی خەڵک بەناوی‬‫"پاشەکەوتی موچە"‌و کوشتنی بازاڕ‌و ئابوری‌ی‬ ‫هەرێم‪ ،‬سەبەبکارەکان لەکونجی زیندانا بونایە‬ ‫ ئەب���و لەس���ەر شکس���تی ئابڕوبەران���ەی‬‫"ئاب���وری‌ی س���ەربەخۆ" مامۆس���تاکانی ئەو‬ ‫سیاسەتە تڕۆ‌و رسوا‌و دادگایی بکرانایە‬ ‫ ئەبو لەسەر بازرگانی کردن لەگەڵ داعش‪،‬‬‫هەمو گومانلێکراوەکان بدرانایە بە‌دادگا‬ ‫ لە‌دوای ‪ ٢٦‬ساڵ حوکمڕانی‪ ،‬کە نەیتوانی‬‫چارەسەری هێچ کێشەیەک لەکێشە ژیانیەکانی‪:‬‬ ‫ئاو‪ ،‬کارەبا‪ ،‬تەندروس���تی‪ ،‬خوێندن‌و‪ ...‬بکا‪،‬‬ ‫ئەبو بڕوخایە‬ ‫ ئەبو س���ااڵنە قانونی موازەنەی هەبوایە‪.‬‬‫س���ەرچاوەی داه���ات‌و خەرجیی (تش���غیلی‌و‬ ‫استثماری)ی دیار‌و رۆشن بونایە‬ ‫ ئەبو سااڵنە (حساباتی خیتامی) هەبوایە؛‬‫چۆنێتی خەرجکردنی بودجەی س���اڵی پێشوی‬ ‫دیاری بکردایە‬ ‫ سەدان هەزار کەس بە‌ناقانونی خانەنشین‬‫ن���ە ئە کران‌و هەزاران کەس���ی تر بە‌نا قانونی‬ ‫لە‌پۆستی بااڵ‌و تایبەتیا دا نە ئە مەزرێنران‬ ‫ هەزاران کۆنە جاش‌و کۆنە جاسوس‌و خائین‬‫نە ئەخرانە لیستی ش���ەهیدان‌و خانەنشینانی‬ ‫پێشمەرگەوە‬ ‫ س���ەدان ه���ەزار موچەخ���ۆری بندیوار نە‬‫ئەکران بەبار بەس���ەر ش���انی پێش���مەرگەی‬ ‫سەنگەرەوە‬ ‫ پۆست‌و پلە‌و پایە‌و ئیمتیاز لەسەر بناغەی‬‫خوێن‌و نزیکایەت���ی لەحوکمڕانە ملهوڕەکانەوە‬ ‫ئەبەخشرانەوە بەسەر کەسانی ناشایستەدا‬ ‫ لەو دەیان‌و س���ەدان گەندەڵە‌و‪ ،‬لەس���ەر‬‫ئەو دەیان ملیار دۆالرەی بەفیڕۆدراون یا دیار‬ ‫نەماون‪ ،‬لەو دەیان ساڵەی حوکمڕانیا‪ ،‬یەکێ‪،‬‬ ‫دوان یا س���ێ کەسی گەندەڵ ئەدران بەدادگا‌و‬ ‫ئەکران بەعیبرەت‪.‬‬ ‫ ئەبو س���ەروەزیر‪ ،‬دەس���ەاڵتی دیاریکراو‬‫بوایە‌و بەگوێرەی قانون یا نیزام ممارەس���ەی‬ ‫دەس���ەاڵتی بکردای���ە‌و لەب���ەردەم پەرلەمانا‬ ‫بەرپرسیار بوایە لەشکستی خۆی‌و کابینەکەی‪،‬‬ ‫نەک دوای ‪ ١٩‬ساڵ شکستی بەردەوام‪ ،‬هێشتا‬ ‫هەر خۆی بەشایستەی سەروەزیری بزانێ‬ ‫ ئەب���و وەزی���ر‪ ،‬پالنی نوس���راوی هەبوایە‬‫بۆ وەزارەتەکەی‪ ،‬ئەگ���ەر نەیتوانی پالنەکەی‬ ‫بەرادەیەک���ی ماقوڵ جێبەجێ ب���کا‪ ،‬متمانەی‬ ‫لێوەر بگیرایەتەوە‬ ‫ ک���ە وەزیرێ���ک‌و وەزارەتێک���ی‪ ،‬ب���ۆ‬‫نمون���ە‪ ،‬وەک���و وەزی���ر‌و وەزارەتی "س���امانە‬ ‫سروشتی‌یەکان" هەرێمیان خستە سەر ساجی‬ ‫عەلی‌و کوردستانیان خس���تە ژێرباری قەرزی‬ ‫دەیان ملیار دۆالری‪ ،‬بدرایە بەدادگا‌و س���امانی‬ ‫گوازراوە‌و نەگوازراوەی خۆی‌و ئەوانەی لە‌پشتی‬ ‫بون‪( ،‬حجز) بکرانایە‬ ‫ ئەب���و لەیەک���ێ ل���ەرۆژە رەش���ەکانی‪:‬‬‫‪ ٢٠١٥/١٠/١٢‬ی���ا ‪ ٢٠١٧/٩/٢٦‬یاخ���ود‬ ‫‪٢٠١٧/١٠/١٦‬دا ئیف�ل�اس‌و ئاش���بەتاڵی خۆی‬ ‫راگەیاندایە‬ ‫مادام ئەوەی پێی ئەوترێ حوکمەتی هەرێم‪،‬‬ ‫هیچکام لەو خااڵنەی س���ەرەوەی پێنەکراوە‌و‬ ‫هەر درێ���ژەی بەژیانی خۆی داوە‪ ،‬نیش���انەی‬ ‫ئەوەیە کە حوکمەت نیە‌و دەس���ەاڵتە‪ .‬چونکە‬

‫چۆن ب���اوک یا کوێخ���ای گوند یا س���ەرۆکی‬ ‫خێڵ‌و عەش���یرەت فاش���یلیش بن‪ ،‬بەعورف‌و‬ ‫هێزی کۆمەاڵیەتی‪ ،‬درێژە بە‌تەمەنی دەسەاڵت‬ ‫ئ���ە دەن‪ ،‬ئ���ەم دەس���ەاڵتەی حوکمڕانەکانی‬ ‫هەولێری���ش بەهەمانش���ێوە‌و ع���ورف درێژەی‬ ‫بەتەمەنی خۆی داوە‪.‬‬ ‫کەواتە‪ ،‬ئەگەر باس���ی چاکسازیش بکەین‪،‬‬ ‫هەڵەی���ە بوترێ "چ���اک کردن���ی حوکمەت"‪.‬‬ ‫راست وایە بوترێ "چاک کردنی دەسەاڵت" کە‬ ‫لەناوەرۆکا بریتی ئەبێ لەگۆڕینی "دەس���ەاڵت"‬ ‫بۆ "حوکمەت"‪.‬‬ ‫حوکمەتی رزگاری‌ی نیشتمانی یا حوکمەتی‬ ‫کاتی؟‪:‬‬ ‫دوای شکس���تە گەورەکەی ‪ ١٦‬ی ئۆکتۆبەر‪،‬‬ ‫بزوتن���ەوەی گ���ۆڕان لە‌بەیاننامەی���ەکا داوای‬ ‫پێکهێنانی حوکمەتی رزگاری‌ی نیشتمانی کرد‪.‬‬ ‫ئێس���تا باسی حوکمەتی کاتی ئەکا‪ .‬بە‌بۆچونم‬ ‫جیاوازیەک���ی ئێج���گار گەورە هەی���ە لە‌نێوان‬ ‫حوکمەت���ی رزگاری‌ی نیش���تمانی‌و حوکمەتی‬ ‫کاتیا‪.‬‬ ‫حوکمەتی رزگاری‌ی نیشتمانی‪:‬‬ ‫ماوەکەی‌و ئەرکەکان���ی دیاری کراون‪ .‬بەاڵم‬ ‫گرنگترین س���یفەتی ئەم حوکمەتە ئەوەیە کە‬ ‫نابێ ئەو حیزب‌و فیگەرانەی هۆکاری شکس���تە‬ ‫گەورەک���ە ب���ون‪ ،‬لە‌ناو حوکمەت���ی رزگاری‌ی‬ ‫نیش���تمانیا جێگ���ە‌و پێگە‌و رەئی���ان هە بێ‪.‬‬ ‫کەواتە‪ ،‬نابێ پدک‌و ینک‌و فیگەرەکانیان رەئی‌و‬ ‫وجودیان هەب���ێ لە‌ناو حوکمەت���ی رزگاری‌ی‬ ‫نیشتمانیا‪.‬‬ ‫رەنگە هەبن بڵێن‪ :‬جا پدک‌و ینک چۆن شتی‬ ‫وا قەبوڵ ئەکەن!‬ ‫وەاڵمی ئەو گومانە دو ئەگەرە‪:‬‬ ‫ئەگەری یەکەم‪:‬‬ ‫ئەگەر ئەم دو حیزبە‌دو حیزبی نیشتمانین‌و‬ ‫شکس���تەکەیان وەکو باقی حیزبەکان‌و خەڵکی‬ ‫کوردس���تان کاری نەرێنی لە‌خۆشیان کردوە‪،‬‬ ‫ئەوا لۆجیک وایە کە خۆیان بکش���ێنەوە‌و دانی‬ ‫پیا بنێن کە شکستیان هێناوە‌و ئارەزومەندانە‬ ‫جێگە چۆڵ کەن بۆ حیزبەکانی تر شان بدەنە‬ ‫بەر ئەم شکستە‌و ئەوانیش پشتیوانیان بن‪.‬‬ ‫ئەگەری دوەم‪:‬‬ ‫ئەگ���ەر ئ���ەم هەس���ت‌و بەرپرس���یارێتییە‬ ‫نیشتمانییەیان تیا نەبو‪ ،‬ئەوا ئەبێ هێزەکانی‬ ‫ک���ە هەم���و تواناکان���ی خۆی���ان یەکخەن بۆ‬ ‫دامەزراندنی حوکمەتی رزگاری‌ی نیش���تمانی‪،‬‬ ‫بەبێ گوێدان بەناڕەزایەتی‌و الساریەکانی هەردو‬ ‫حیزبی شکستخواردو‪...‬‬ ‫حوکمەتی کاتی‪:‬‬ ‫ئەمیش هەر ماوەک���ەی‌و ئەرکەکانی دیاری‬ ‫ک���راون‪ .‬بەاڵم پدک‌و ینک چ وەکو حیزب‌و چە‬ ‫وەکو فیگەر بەشدار ئە بن تیایا‪.‬‬ ‫ئێستا وا باڵوە کە هەردو رەمزەکەی شکستی‬ ‫پ���دک‌و ینک‪ :‬نێچیر بارزان���ی‌و قوباد تاڵەبانی‬ ‫لە‌جێگەی خۆیانا ئەمێننەوە‌و حیزبەکانی کەش‬ ‫ئەبنە وەزیر‌و گزیر لە‌ژێر دەستی ئەم دوانەیا‪.‬‬ ‫ئاخ���ۆ حوکمەتی وا ئەتوانێ ئەم بارە گاڵوە‬ ‫هەستێنێتەوە؟‬ ‫نامەوێ بەدرێژی پێشبینییەکانم بۆ شکستی‬ ‫ئەو حوکمەتە کاتییە بخەمەرو‪ ،‬بەاڵم ئەبێ دو‬ ‫پرسیاری جددی بکەم‪:‬‬ ‫پرسیاری یەکەم‪:‬‬ ‫لەمێژوی سیاس���یی مرۆڤایەتی���ا نمونەیەک‬ ‫هەیە‪ ،‬پاڵەوانی شکس���ت‌و گەندەڵی توانیبێتی‬ ‫ببێ بەپاڵەوانی هەستانەوە‌و چاکسازی‌و لەناو‬ ‫بردنی گەندەڵی؟‬ ‫پرسیاری دوەم‪:‬‬ ‫گریمان س���بەینێ ئ���ەو حوکمەت���ە کاتییە‬ ‫پێکه���ات‌و وەف���دی خس���تە رێ ب���ۆ بەغ���ا‪،‬‬ ‫بۆ گفتوگ���ۆ لەگ���ەڵ حوکمەت���ی ئیتیحادی‪.‬‬ ‫ل���ەوێ‪ ،‬یەک���ەم بابەتی گفتوگ���ۆ بریتی ئەبێ‬ ‫لەبەش���ە بودجەی هەرێم لەقانونی موازەنەی‬ ‫س���اڵی ‪٢٠١٨‬دا‌و باش کردن���ی ژیانی خەڵکی‬ ‫کوردس���تان‪ .‬رێ���ژەی بودجە‌و بەش���ی هەرێم‬ ‫لەبودجە‪ ،‬توندوتۆڵ بەس���راون بەسیاس���ەتی‬ ‫نەوتیی هەرێمەوە‪ .‬حوکمەتی ئیتیحادی سورە‬ ‫لەس���ەر ئەوەی داهاتی ن���ەوت‌و غاز‌و گومرگی‬ ‫هەرێم تەس���لیمی حوکمەتی ئیتیحادی بکرێن‪.‬‬ ‫نێچی���روان بارزانییش لەس���ااڵنی رابردوا زیاتر‬ ‫ل���ە‌‪ ٥٠‬کۆنتراکتی نەوت‌ی لەگ���ەڵ زیاتر لە‌‪٢٥‬‬ ‫کۆمپانیای بیان���ی ئیمزا کردوە‌و بەهەزار داوی‬ ‫بەرژەوەن���دی‌و ناچاری���ی بەس���راوەتەوە بەو‬ ‫کۆمپانیایانەوە‌و بە"س���و‌و سەلەم" هەتا ساڵی‬ ‫‪ ٢٠٢٢‬پێشەکی پارەی نەوتی لێوەرگرتون‪.‬‬ ‫لەو حاڵەتەدا‪ ،‬کە نێچیر س���ەرۆکی وەفدە‌و‬ ‫یەک���ەم بابەت���ی گفتوگۆی���ش بریت���ی ئەبێ‬ ‫لەهەڵتەکاندنی خەونەکانی‪ ،‬ئاخۆ گۆڕان‌و باقی‬ ‫حیزبەکانی ن���او وەفدەکە‪ ،‬چاوەڕێیی‌یان ئەبێ‬ ‫لەنێچیروان بارزان���ی بەرژەوەندی‌یەکانی خۆی‬ ‫ب���کا بە‌قوربان���ی بەرژەوەندی‌یەکانی خەڵکی‬ ‫کوردستان؟‬ ‫ه���ەر هێز‌و الیەک وەاڵمی "بەڵێ"ی هەبێ بۆ‬ ‫ئەو دو پرسیارە‪ ،‬نەپارتی‌و نێچیروان‌و بنەماڵەی‬ ‫بارزانی ناسیوە‌و نەسەرودەری دروستی لەگەڵ‬ ‫سیاس���ەت هەیە‪ .‬تەنانەت هەر هێز‌و الیەنێک‬ ‫بەتەما بێ لەگەڵ پارتی‪ ،‬پرۆژەی نیش���تمانی‬ ‫جێبەجێ بکا‌و بەقازانجی خەڵکی کوردس���تان‬ ‫بچێتە سەر‪ ،‬گومانی تیا نیە کە توشی واهیمە‬ ‫بوە‪ .‬چونکە قیبلەنم���ای پارتی‪ ،‬بەرژەوەندی‬ ‫بنەماڵ���ەی بارزانییە‪ ،‬هەم���و کاتێک‌و لەهەمو‬

‫شوێنێک‪.‬‬ ‫نێچی���روان بارزانی لەچ���ەن رۆژ‌و هەفتەی‬ ‫راب���ردوا ژمارەیەک لێدوانی سەیروس���ەمەرەی‬ ‫داوە‪ .‬بۆ من دوانیان زۆر سەرنجراکێش بون‪:‬‬ ‫جارێک وتی‪،‬‬ ‫حوکمەتەکەی ئێمە کاتییە‪ .‬ئەگەر حیزبەکان‬ ‫ئەیان���ەوێ وەزیرەکان���ی خۆی���ان بگ���ۆڕن‪،‬‬ ‫مەناعەتمان نیە‪ ،‬با بیانگۆڕن(؟!)‬ ‫جارێکی کە وتی‪،‬‬ ‫موچەخۆران���ی کوردس���تان ب���ا دڵنیا بن‪،‬‬ ‫ئەگەر توانیمان موچە بدەین‪ ،‬ئەیدەین‪ ،‬ئەگەر‬ ‫نەش���مانتوانی ئ���ەوا زۆر "ش���ەفافانە" پێیان‬ ‫ئەڵێین ناتوانین(؟!)‬ ‫ئەو دو لێدوانە نیشانەی ئەوەن‪ ،‬ئەم فیگەرە‬ ‫لوتبەرز‌و بێ بەهرەیە‪ ،‬نەهەست بەشکستی ‪١٩‬‬ ‫س���اڵەی خۆی ئەکا (‪ ١٦‬ساڵ سەروەزیری‌و ‪٣‬‬ ‫س���اڵ جێگر)‌و نەهیچ پێوەندییەکی ئینسانیی‬ ‫لەگەڵ واقع‌و لەگەڵ خەڵکی کوردستان ماوە‪.‬‬ ‫کەس���ی وا‪ ،‬هەر کەس‌و الیەنێک چاوەڕێ‌ی‬ ‫چاکس���ازی لێ ب���کا‪ ،‬ئەبێ گوم���ان لەئاوەزی‬ ‫بکرێ‪.‬‬ ‫جێگرەکەشی‪ ،‬ئەگەر لەخۆی وێرانتر نە بێ‪،‬‬ ‫هەرگیز هیچ فەزڵێکی بەسەر ئەوا نیە‪.‬‬ ‫ئەی چارە؟‪:‬‬ ‫باش���ترین بژاردە ب���ۆ بزوتن���ەوەی گۆڕان‬ ‫ئەمەیە‪:‬‬ ‫بەرەئی���ی متەوازع���م‪ ،‬گ���ۆڕان دو بژاردەی‬ ‫لەبەردەمایە‪ ،‬بژاردەی سێیەمی نیە‪:‬‬ ‫بژاردەی یەکەم‪:‬‬ ‫س���وربون لەس���ەر پێکهێنان���ی حوکمەتی‬ ‫رزگاریی نیش���تمانی‌و چڕکردنەوەی هەوڵەکانی‬ ‫لەگ���ەڵ کۆمەڵ���ی ئیس�ل�امی‌و هاوپەیمان���ی‬ ‫دادپەروەری‌و دیمۆکراس���ی بۆ ف���راوان کردنی‬ ‫بازنەی هاوپەیمانییەکە‬ ‫بژاردەی دوەم‪:‬‬ ‫ئەگ���ەر ب���ژاردەی یەکەم شکس���تی هێنا‪،‬‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنی ج���ددی‌و چەت���ون هەڵبژێرن‌و‬ ‫هەمو سیپاڵی شکستی ‪ ٢٦‬ساڵەی دەسەاڵتی‬ ‫کوردی ب���دەن بەتەنافا‌و خۆیان ئامادەکەن بۆ‬ ‫هاوپەیمانییەکی نیش���تمانیی فراوان بۆ پێش‬ ‫هەڵب���ژاردن‪ ،‬بەرادەیەک بتوان���ن ببنە بەدیلی‬ ‫دەسەاڵتی شکس���تخواردوی ‪ ٢٦‬ساڵەی پدک‌و‬ ‫ینک‪.‬‬ ‫دوا وتەم‪:‬‬ ‫لەم���اوەی نێ���وان ‪٢٠١٠/١١/٧ -١٠ /١٥‬دا‬ ‫وتارێک���ی ‪ ٥‬ئەڵقەییم لەماڵپەڕی "س���بە‌ی‌"دا‬ ‫باڵوکردەوە بەناونیشانی "هەرێمی کوردستان‪:‬‬ ‫دیمۆکراس���یی ئیش���کالیەتە گەورەک���ە"‪.‬‬ ‫لەس���ەرەتای ئەڵق���ەی یەکەما پرس���ی بوم‪:‬‬ ‫"ئایا سروشتی سیس���تمی حوکمڕانی لەهەرێم‬ ‫دیمۆکراس���ییە؟"‪ .‬لەماوەی ئ���ەو ‪ ٥‬ئەڵقەیەدا‬ ‫تێکۆشا بوم‪ ،‬بیسەلمێنم‪ ،‬سروشتی حوکمڕانی‬ ‫"نا دیمۆکراسی" یە‪.‬‬ ‫دوای خۆپیشاندانەکانی ‪،٢٠١١/٤/١٩ -٢/١٧‬‬ ‫گەڕامەوە سەر سروش���تی حوکمڕانیی هەرێم‪.‬‬ ‫لەوتارێک���ی ت���ری ‪ ٤‬ئەڵقەییدا‪ ،‬تێکۆش���ام‪،‬‬ ‫بیس���ەلمێنم‪ ،‬سروش���تی حوکمڕانی���ی هەرێم‬ ‫"ئۆلیگارشی"یە‪.‬‬ ‫لەدامێن���ی ئ���ەم وتارەی���ا لینک���ی ئەو دو‬ ‫کۆمەڵە وت���ارە دائەنێنم‪ .‬بەهی���وای ئەوەی‪،‬‬ ‫خوێنەران���ی ئەم وتارە کاتیان هەبێ یا دوبارە‬ ‫بیانخوێنن���ەوە‪ ،‬یاخود ئەگەر ج���اری یەکەم‬ ‫نەیانبینیون‪ ،‬ئەمجارە بیانخوێننەوە‪.‬‬ ‫هەرێمی کوردستان‪ :‬دیمۆکراسیی ئیشکالیەتە‬ ‫گەورەکە ‪ ٥-١‬ـ سبەی‪٢٠١٠/١٠/١٥ ،‬‬ ‫‪http://archive.sbeiy.com/ku/article_detail.aspx‬‬ ‫‪?ArticleID=3594&AuthorID=105‬‬

‫هەرێمی کوردستان‪ :‬دیمۆکراسیی ئیشکالیەتە‬ ‫گەورەکە ‪ ٥-٢‬ـ سبەی‪٢٠١٠/١٠/١٨ ،‬‬ ‫‪http://archive.sbeiy.com/ku/article_detail.aspx‬‬ ‫‪?ArticleID=3604&AuthorID=105‬‬

‫هەرێمی کوردستان‪ :‬دیمۆکراسیی ئیشکالیەتە‬ ‫گەورەکە ‪ ٥-٣‬ـ سبەی‪٢٠١٠/١٠/٢٨ ،‬‬ ‫‪http://archive.sbeiy.com/ku/article_detail.aspx‬‬ ‫‪?ArticleID=3635&AuthorID=105‬‬

‫هەرێمی کوردستان‪ :‬دیمۆکراسیی ئیشکالیەتە‬ ‫گەورەکە ‪ ٥-٤‬ـ سبەی‪٢٠١٠/١٠/٣١ ،‬‬

‫‪http://archive.sbeiy.com/ku/article_detail.asp‬‬

‫‪x?ArticleID=3646&AuthorID=105‬‬

‫هەرێمی کوردستان‪ :‬دیمۆکراسیی ئیشکالیەتە‬ ‫گەورەکە ‪ ٥-٥‬ـ سبەی‪٢٠١٠/١١/٧ ،‬‬ ‫‪http://archive.sbeiy.com/ku/article_detail.asp‬‬

‫‪x?ArticleID=3666&AuthorID=105‬‬

‫سێ وتاری دەستە خوشک‬ ‫سروشتی سیس���تمی حوکمڕانیی لەکوردستان‬ ‫‪ ١-٤‬ـ سبەی‪٢٠١١/٥/٢٥ ،‬‬ ‫‪http://archive.sbeiy.com/ku/article_detail.aspx‬‬ ‫‪?ArticleID=4780&AuthorID=105‬‬

‫سروشتی حوکمڕانیی لەکوردستان ‪٢-٤‬‬ ‫نیش���انەکانی ئۆلیگارش���یی کوردی ـ سبەی‪،‬‬ ‫‪٢٠١١/٥/٢٧‬‬ ‫‪http://archive.sbeiy.com/ku/article_detail.aspx‬‬ ‫‪?ArticleID=4791&AuthorID=105‬‬

‫ئامرازەکانی مانەوەی ئۆلیگارشیی کوردی‬ ‫سبەی‪٢٠١١/٥/٣٠ ،‬‬

‫‪http://archive.sbeiy.com/ku/article_detail.aspx‬‬ ‫‪?ArticleID=4803&AuthorID=105‬‬

‫تۆتالیتاریی کوردی ـ سبەی‪٢٠١١/٦/٢ ،‬‬

‫‪http://archive.sbeiy.com/ku/article_detail.aspx‬‬ ‫‪?ArticleID=4816&AuthorID=105‬‬

‫بیروڕا‬

‫ئێمه‌ راست بۆی چوین یان ئه‌وانه‌ ‌ی‬ ‫ده‌نگیان به‌یاسای حه‌شدی‌ شه‌عبی دا؟!‬ ‫عومه‌ر‌ه حاجی‌ عنایت‬ ‫ل����ه‌‪ 201٦/11/27‬بابه‌تێك����م له‌په‌یجه‌كه‌ی‌‬ ‫خ����ۆم باڵوكرده‌وه‌ به‌ناونیش����انی‌ (ده‌نگدان ‌ی‬ ‫هه‌ندێ له‌نوێنه‌ره‌كانمان له‌به‌غدا به‌یاس����ای‬ ‫(حه‌ش����دی‌ ش����ه‌عبی‌) له‌پای‌ چی‌؟!‪ ،‬هه‌مان‬ ‫بابه‌ت����م ل����ە‌‪ 201٦/11/30‬له‌هه‌فته‌نام����ه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌ش باڵوكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ب����ه‌و په‌رله‌مانت����ار‌هی‌ لێمپرس����ی بۆچی‌‬ ‫ده‌نگتان داوه‌ به‌یاس����ای (حه‌شدی‌ شعبی)؟‬ ‫له‌وه‌اڵمدا وتی‌ (ئه‌گه‌ر حه‌ش����دی‌ ش����ه‌عبی‌‬ ‫نه‌بوایه‌ داعش كوردستانی‌ داگیر ده‌كرد)!‬ ‫مافی‌ خۆمه‌ به‌و نوێن����ه‌ره‌و هاوئاوازه‌كانی‌‬ ‫بڵێم‪:‬‬ ‫له‌سایه‌ی‌ سه‌ری‌ هه‌ردو حیزبی‌ ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫نوێنه‌ره‌كانیان له‌به‌غدا به‌هه‌ندێ له‌نوێنه‌رانی‌‬ ‫حیزبه‌كانی‌ تریشه‌وه‌‪:‬‬ ‫ كه‌رك����وك‌و خورماتوت����وو خانه‌قی����ن‌و‬‫جه‌له‌والو شه‌نگارو مه‌خمورتان باش‬ ‫ ناوچ����ه‌ جێناكۆك����ه‌كان وات����ه‌ ‪%51‬‬‫سه‌رزه‌مینی‌ كورستان ئێوه‌ خۆش‬ ‫راسته‌ هێزه‌كانی‌ هه‌ردو حیزبی‌ هاووپه‌یمانی‌‬ ‫س����تراتیژی‌ به‌رگریان ل����ه‌م ناوچانه‌ نه‌كردو‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر سوپای‌ عێڕاق‌و حه‌شدی‌ شه‌عبی‌‌و‬ ‫پاسدارانی‌ ئێران شكس����تیان خوارد‪( ،‬وه‌ك‬ ‫خۆیان به‌خیانه‌ت‌و شكس����ت یه‌كتر تۆمه‌تبار‬ ‫ده‌ك����ه‌ن)‪ ،‬وه‌جاخ����ی‌ مێژوی‌ پڕشكس����ت‌و‬ ‫خیانه‌تی‌ نیو س����ه‌د‌ه (‪ )2006-1966‬به‌دیوه‌‬ ‫ناش����یرینه‌كه‌یدا رۆش����ن ك����رده‌وه‌ مێژویان‬ ‫چه‌ندب����اره‌ كرده‌وه‌‪ .‬ب����ه‌اڵم ئای����ا ئێوه‌ كه‌‬ ‫نوێنه‌ری‌ خه‌ڵكی‌ كوردستانن نه‌تانتوانی‌‪:‬‬ ‫ ببنه‌ قه‌ڵغانی‌ مرۆیی‌و خه‌ڵكی‌ خورماتوو‬‫كه‌ركوك له‌جینۆساید بیپارێزن؟!‬ ‫ به‌رێپێ����وان له‌به‌غ����داوه‌ بكه‌ون����ه‌ رێ تا‬‫خورمات����وو به‌هه‌مو جیه����ان بڵێن ئێمه‌ دژی‌‬ ‫ده‌ركردن‌و كوشتن‌و ماڵوێران كردنی‌ ئه‌وانه‌ین‬ ‫ده‌نگیان پێداوین‪ ،‬رێگری‌ له‌ته‌عریب‌و ته‌شییع‌و‬ ‫ته‌تركی‌ ناوچه‌ كوردیه‌كان ئه‌كه‌ین‬ ‫ پێی����ان بڵێن ك����ه‌ هێزی‌ پێش����مه‌رگه‌‬‫دانیش����توه‌ كورده‌كانی‌ ناوچه‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫ئی����داره‌ی‌ هه‌رێم نه‌بوایه‌‪ ،‬ئێس����تا كه‌ركوك‌و‬ ‫خورماتو‪ ،‬حاڵیان له‌موسڵ‌و شه‌نگار خراپتر‬ ‫بو‪.‬‬ ‫ هه‌ر هیچ نه‌بێت به‌یانێكی‌ گش����تگیرتان‬‫ده‌ربكردایه‌ دژ به‌هه‌ڵسوكه‌وته‌كانی‌ عه‌بادی‌‌و‬ ‫س����وپاكه‌ی‌‪ ...‬ده‌یان چاالكی‌ دی‌ كه‌ ده‌كرا‬ ‫ئێ����وه‌ بیكه‌ن به‌اڵم س����ه‌د حه‌یف‪ ..‬هیچمان‬ ‫نه‌دی‌‬ ‫ له‌سه‌ر ئه‌م هه‌مو پێشێلكاریانه‌ی‌ حه‌شدو‬‫س����وپاكه‌ی‌ عه‌ب����ادی‌‪ ،‬بۆچی‌ س����كااڵیه‌كتان‬ ‫له‌دادگای‌ فیدراڵی‌ تۆمار نه‌كرد؟‬ ‫من‌و زۆربه‌ی‌ ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ دژ به‌م یاس����ایه‌‬ ‫بوی����ن باش ده‌ركم����ان به‌و پالن����ه‌ ئیقلیمیه‌‬ ‫كردبو‪ ،‬كه‌ دژ به‌كوردس����تان له‌داڕشتندایه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ وتمان دژی‌ وه‌زیره‌ سونه‌كان‌و كورده‌كان‬ ‫مه‌وه‌ستنه‌وه‌‪ ،‬لێگه‌ڕین با ده‌ركردنیان ده‌ستی‌‬ ‫ئێ����وه‌ی‌ تێدا نه‌بێ����ت‪ ،‬با ئ����ه‌م ناته‌باییه‌ی‌‬ ‫ئێوه‌‪ ،‬ناكۆكیه‌كانی‌ نێوخۆمان له‌كوردس����تان‬ ‫قوڵت����ر نه‌كاته‌وه‌‪ ،‬راس����ته‌ وه‌زیره‌ كورده‌كه‌‬ ‫گه‌نده‌ڵ بو‪ ،‬باشه‌ ده‌س����تانخۆش متمانه‌تان‬ ‫لێوه‌رگرت����ه‌وه‌‪ ،‬پ����رس ئه‌وه‌ی����ه‌‪ ،‬ئایا هه‌مو‬ ‫دونی����ا به‌عێڕاقیه‌كانیش����ه‌وه‌‪ ،‬ناڵێ����ن عێراق‬ ‫له‌ریزبه‌ندی‌ حه‌وته‌هه‌مین واڵته‌ فاس����ده‌كانی‌‬ ‫دونیایه‌؟! باشه‌ پێمانبڵێن دوای‌ له‌كارالدانی‌‬ ‫وه‌زیرێكی‌ كوردو وه‌زیرێكی‌ سوننه‌ متمانه‌تان‬ ‫له‌ك����ێ س����ه‌نده‌وه‌؟! بۆچ����ی‌ متمامانه‌ت����ان‬ ‫له‌وه‌زیرێكی‌ ش����یعه‌ نه‌س����ه‌نده‌وه‌؟! ئێس����تا‬ ‫به‌ته‌مان وه‌زیره‌كه‌ی‌ گۆرانیش به‌ده‌ردی‌ ئه‌و‬ ‫دوانه‌ی‌ دی‌ به‌رن‌و بیخه‌نه‌ به‌رده‌ستی‌ دادگا‬ ‫مه‌زهه‌بیه‌كه‌ی‌ په‌رله‌مان‪ ،‬كه‌ زیاتر له‌حه‌وزه‌ی‌‬ ‫عیلمی‌ قوم‌و نه‌جه‌ف ده‌چێ نه‌ك په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫بۆچی‌ نه‌تانتوانی‌ وه‌زیرێكی‌ شیعه‌ بانگهێشتی‌‬ ‫په‌رله‌م����ان بكه‌ن‌و متمان����ه‌ی‌ لێوه‌رگرنه‌وه‌؟!‬ ‫ئای����ا ئه‌و وه‌زی����ره‌ ش����یعانه‌ هه‌مویان پاك‌و‬ ‫بێگه‌ردن؟! ئ����ه‌ی‌ بۆچی‌ مالیكیتان نه‌هێنایه‌‬ ‫گی����روگاز له‌س����ه‌ر خۆبه‌ده‌س����تدانی‌ س����ێ‬ ‫فیرقه‌ی‌ عێڕاق‌و ته‌س����لیمكردنی‌ یه‌ك له‌سه‌ر‬ ‫س����ێی خاكی‌ عێڕاق به‌داعش؟! من به‌رگری‌‬ ‫له‌گه‌نده‌ڵ‌و فاس����د ناكه‌م به‌اڵم ناكرێت ته‌نها‬ ‫وه‌زیره‌ كورده‌كان مه‌ڕبن!‬ ‫ئێمه‌ ده‌ركمان به‌م پالنه‌ ده‌كرد ده‌مانزانی‌‬ ‫داع����ش دروس����تكراوی‌ توركی����او ئێران����ه‌و‬ ‫ده‌یانویست به‌بیانوی‌ به‌رگری‌ له‌خاكی‌ عێڕاق‬ ‫سیاسه‌تی‌ هیاللی‌ شیعی‌ ئێرانیه‌كان به‌ته‌واوی‌‬ ‫گۆنترۆڵی‌ عێڕاق بكه‌ن‌و توركیاش پارێزگاری‌‬ ‫له‌و ش����وێنانه‌ بكات ك����ه‌ توركمانی‌ لێده‌ژی‌‌و‬ ‫مۆركی‌ تورك بونی‌ له‌به‌ر بكات‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێس����تا له‌خورمات����و‪ ،‬ته‌له‌عف����ه‌رو كه‌ركوك‬

‫به‌نی����ازه‌ ئه‌نجامی‌ بدات‪ ،‬ئێ����وه‌ی‌ نوێنه‌ران ‌ی‬ ‫كوردس����تان بۆ ناچن بارودۆخ����ی‌ خورماتوو‬ ‫كه‌رك����وك ببین����ن؟! گریم����ان (ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫ب����ااڵی‌ ریفران����ده‌م) له‌س����ه‌ریانه‌وه‌ پارتی‌‌و‬ ‫یه‌كێت����ی‌ ریفراندۆمیان ك����ردو هه‌ڵه‌یان كردو‬ ‫س����ه‌ریان دای‌ له‌به‌ردی‌ شۆڤێنستی‌ عه‌ره‌ب‌و‬ ‫ف����ارس‌و عه‌جه‌م‪ ،‬ئه‌ی‌ خه‌ڵكی‌ س����یڤیل بڵێ‬ ‫چی‌؟ ئێوه‌ بۆ بێده‌نگ����ن؟ دیاره‌ هه‌ندێكتان‬ ‫ناتوانن هه‌ڵوێس����ت وه‌رگرن‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫جینۆس����ایدی‌ خورماتو‪ ،‬كه‌ركوك‌و شه‌نگال‌و‬ ‫مه‌خم����ور ئه‌كات‪ ،‬س����وپایه‌كی‌ مه‌زهه‌بیه‌ كه‌‬ ‫هه‌ندێكتان شوناس����نامه‌تان ب����ۆ ده‌رهێنان‪،‬‬ ‫ئ����ه‌وان كاریان له‌س����ه‌ر تێكدان����ی‌ یه‌كڕیزی‌‬ ‫ماڵی‌ كوردو سیاس����ه‌تی‌ په‌رتكه‌و زاڵبە‌كردو‬ ‫یه‌كه‌م هه‌نگاویان له‌به‌غداوه‌ ده‌س����تیپێكردو‬ ‫نوێنه‌ره‌كان����ی‌ كوردس����تانیان ل����ه‌ت‌و په‌ت‬ ‫كردو دوات����ر وه‌ك ئاوێنه‌ له‌‪16‬ی‌ ئۆكتۆبه‌ردا‬ ‫له‌كه‌رك����وك ره‌نگی‌ دایه‌وه‌و ئ����ه‌وه‌ی‌ دوژمن‬ ‫نه‌یتوانی‌ به‌ك����وردی‌ ب����كات ناكۆكی‌ ناوخۆ‬ ‫بۆی‌ كردن‪ ،‬س����ه‌رنجبده‌ن كاتێك دێته‌ سه‌ر‬ ‫دژایه‌تی‌ كورد‪ ،‬ش����یعه‌ی‌ عه‌ره‌ب‌و ش����یعه‌ی‌‬ ‫تورك‌و ع����ه‌ر‌هب‌و فارس‌و عه‌ج����ه‌م‪ ،‬هه‌مو‬ ‫ناكۆكیه‌كانی����ان وه‌ال ئه‌نێن‌و ش����ه‌ڕی‌ كورد‬ ‫ئه‌ك����ه‌ن‪ ،‬با ئێ����ران‌و عێ����ڕاق‌و توركیا لێوان‬ ‫لێوب����ن له‌گه‌نده‌ڵی‌‌و ناعه‌داله‌ت����ی‌‌و ناكۆكی‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم نوێنه‌ره‌كانی‌ ئ����ه‌وان ئه‌وجۆره‌ بابه‌ته‌‬ ‫ناوخۆییان����ه‌ ئه‌خه‌ن����ه‌ الوه‌و دژی‌ ك����ورد‬ ‫یه‌كده‌گرن‪ ،‬هه‌ندێ له‌نوێنه‌ره‌كانی‌ ئێمه‌ وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌په‌رله‌مانی‌ سویس����را بن كێش����ه‌ی‌‬ ‫نه‌بونی‌ دیموكراتی‌‌و ناعه‌داله‌تی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫كردنی‌ به‌چه‌ند پارچه‌وه‌و ئه‌وه‌نده‌ی‌ سه‌رقاڵی‌‬ ‫كوردستان بون نیو ئه‌وه‌نده‌ ئاگایان له‌ئه‌ركی‌‬ ‫په‌رله‌مان����ی‌ خۆیان نه‌بو له‌به‌غ����دا‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌رئه‌نجامه‌كه‌یه‌ت����ی‌‪ .‬هه‌ندێ بایكۆت ئه‌كات‬ ‫هه‌ندێ ل����ه‌ژوره‌وه‌ هه‌ندێ له‌گ����ه‌ڵ عه‌ره‌ب‌و‬ ‫توركمان براو ژماره‌یه‌كیش دوژمن‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌ت بون له‌ناوخودی‌ فراكسیۆنه‌كاندا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌كوردس����تان له‌بری‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ دو حیزبی‬ ‫مافیای‌ نه‌وت‌و تااڵنكه‌ری‌ كوردستان به‌خۆیاندا‬ ‫بچنه‌وه‌و خۆی����ان رێكبخه‌ن����ه‌وه‌و ریزه‌كانی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ تۆكمه‌ بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك پیش����ه‌ی‌‬ ‫میژووییان ده‌ستیان كردوه‌ به‌تۆمه‌تباركردنی‌‬ ‫یه‌كت����ر به‌ترس����نۆكی‌‌و شكس����ت‌و ناپاكی‌‌و‬ ‫به‌كرێگیراوی‌ ئه‌م واڵت‌و ئه‌و واڵت‪.‬‬ ‫س����ه‌رنجبده‌ن قه‌باره‌ی‌ كورد له‌حكومه‌تی‌‬ ‫به‌غدا چی‌ به‌س����ه‌رهات؟! ته‌نه����ا دو وه‌زیرو‬ ‫س����ه‌رۆك كۆمارێكی‌ ده‌ستوپێ سپی‌‌و به‌س‪،‬‬ ‫دو وه‌زی����ر چ����ی‌ ب����كات له‌ناو ئ����ه‌و هه‌مو‬ ‫گه‌نده‌ڵ‌و خه‌ڵكه‌ مه‌زهه‌بیانه‌دا؟ فراکسیۆنه‌‬ ‫كوردستانیه‌كانمان له‌به‌غدا نه‌ك له‌گه‌ڵ یه‌ك‬ ‫ناته‌ب����ان به‌ڵكو‪ ،‬ئه‌ندامانی‌ فراكس����یۆنه‌كان‬ ‫له‌ناوخۆیاندا هه‌ركه‌سه‌ به‌ئاوازێك ده‌خوێنێ‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ زۆر جیگای‌ نیگه‌رانیه‌‪ ،‬س����ه‌رۆكی‌‬ ‫حكوم����ه‌ت ب����ه‌رده‌وام خه‌ریك����ی‌ پارانه‌وه‌و‬ ‫كڕوزانه‌ویه‌ ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌ عه‌ب����ادی‌ گفتوگۆی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ب����كات‪ ،‬من تێناگه‌م‪ ،‬چ����ی‌ ماوه‌ كه‌‬ ‫كورد نه‌یدۆڕێنێ‪ ،‬له‌بری‌ هه‌ڵوێست وه‌رگرتن‪،‬‬ ‫پاڕانه‌وه‌ ب����ۆ؟! بۆچی‌ له‌ب����ری‌ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ‬ ‫به‌غدا‪ ،‬فشاری‌ كشانه‌وه‌ له‌پڕۆسه‌ی‌ سیاسی‌‪،‬‬ ‫له‌عێراق تاق����ی‌ ناكه‌نه‌وه‌؟ كه‌ به‌ڕای‌ زۆربه‌ی‌‬ ‫شاره‌زایان كاریگه‌رترین كارته‌ كه‌ كوردستان‬ ‫په‌نای‌ بۆ ببات دژ به‌و س����ته‌مه‌ی‌ كه‌ عه‌بادی‌‬ ‫به‌پش����تیوانی‌ هه‌ردو وواڵت����ی‌ ئێران‌و توركیا‬ ‫لێیده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫له‌واڵتان����ی‌ دیموكراتی‌ له‌س����ه‌ر كوژرانی‌‬ ‫كه‌س����ێك‪ ،‬ئاگ����ر كه‌وتنه‌وه‌ی����ه‌ك‪ ،‬گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫له‌وه‌زاره‌تێك����دا‪ ،‬مانگرت����ن‌و خۆپیش����اندانی‌‬ ‫كرێ����كاران‌و فه‌رمانب����ه‌ران حكوم����ه‌ت‬ ‫هه‌ڵده‌وه‌ش����ێته‌وه‌‪ ،‬ئای����ا پ����اش شكس����تی‌‬ ‫سیاس����ی‪ ،‬ئابوری‌‪ ،‬س����ه‌ربازی‌‌و دیپلۆماسی‌‬ ‫ئه‌م حكومه‌ت����ه‌؟! پاش ئه‌و هه‌مو گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫به‌تااڵنبردنه‌ی‌ سه‌روه‌تی‌ ئه‌م میلله‌ته‌و بڕینی‌‬ ‫قوتی‌ خه‌ڵك‪ ،‬ئیتر به‌س نیه‌ بۆ ئێوه‌ی‌ به‌ناو‬ ‫حكومه‌ت؟! بە‌چ رویه‌كه‌وه‌ ده‌چنه‌وه‌ به‌غدا؟!‬ ‫لێیان ده‌پاڕێنه‌وه‌ بۆ وتووێژ؟ بۆ گۆڕه‌پانه‌كه‌‬ ‫چۆڵناكه‌ن بۆ خه‌ڵكی‌ پڕۆفیشناڵی‌ ده‌ستپاك؟‬ ‫چۆڵ����ی‌ مه‌كه‌ن بۆ ئێمه‌ی‌ گۆڕان‪ ،‬هیچ نه‌بێت‬ ‫بوار به‌كه‌س����انی‌ ده‌ستپاكی‌ ناو حیزبه‌كانی‌‬ ‫خۆتان بده‌ن‪.‬‬

‫(ئه‌مه‌ی‌ خواره‌وش ده‌قی‌ ئه‌و بابه‌ته‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫پارس����اڵ‌و لە‌هه‌مان رۆژدا واته‌ ‪2016/11/26‬‬ ‫باڵوم كرده‌وه‌)‬ ‫ده‌نگدانی‌ هه‌ندێ لە‌نوێنه‌رانی‌ كورد لە‌به‌غدا‬ ‫بە‌یاسای حه‌شد ‌ی شه‌عبی‌ له‌پای‌ چی‌؟‬ ‫ئه‌م����ڕۆ ئه‌نجومه‌ن����ی‌ نیش����تمانی‌ عێڕاق‪،‬‬ ‫یاسایه‌كی‌ به‌ناوی‌ یاسای (ده‌سته‌ی‌ حه‌شدی‌‬ ‫شه‌عبی‌) په‌س����ه‌ند كرد‪ ،‬به‌پێی ئه‌م یاسایه‌‬ ‫له‌مه‌ودوا میلیش����یاكانی‌ حه‌ش����دی‌ شه‌عبی‌‬ ‫ده‌بن����ه‌ دامه‌زراوه‌یه‌كی‌ س����ه‌ربازی‌ فه‌ڕمی‌‪،‬‬ ‫هه‌مو ئ����ه‌و م����اف‌و ئیمتیازاتانه‌یان ده‌بێت‪،‬‬ ‫كه‌ سوپای‌ عێڕاق‌و هێزه‌ ئه‌منیه‌كان هه‌یانه‌‪.‬‬ ‫به‌م بۆنه‌یه‌شه‌وه‌ وازهێنان له‌سوپاو روكردنه‌‬ ‫حه‌شدی‌ شه‌عبی‌ ده‌ستیپێكردو سوپای‌ عێراق‬ ‫به‌ره‌و هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ ده‌چێ‪.‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ی‌ ئێس����تا له‌عێ����ڕاق روده‌دات‪،‬‬ ‫له‌س����ه‌ره‌تای‌ هه‌ش����تاكانداو دوای‌ روخان����ی‌‬

‫رژێم����ی‌ شاهه‌نش����اهی‌‌و هاتن����ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫(والیه‌ت����ی‌ فه‌قیه) له‌ئێران رویداو س����وپا ‌ی‬ ‫پاس����داران جێگای‌ ئه‌رته‌شی‌ ئێرانی‌ گرته‌وه‌‪،‬‬ ‫ش����تێك نه‌ما به‌ن����اوی‌ ئه‌رته‌ش (س����وپا)‪،‬‬ ‫دوات����ر وه‌ك دامه‌زراوه‌یه‌كی‌ س����ه‌ربازی‌ الواز‬ ‫دروس����تكرایه‌وه‌و ب����وە پاش����كۆی‌ س����وپای‌‬ ‫پاسداران به‌ئێستاشه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئێستا ده‌گوزه‌رێ‪ ،‬كۆپی‌ ئه‌زمونی‌‬ ‫ئێرانه‌و له‌عێڕاقی‌ عه‌ره‌بی‌ دوباره‌ ده‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫بێدودڵ����ی‌ ئه‌كرێ����ت بڵێی����ن ئه‌مه‌ یاس����ای‬ ‫(پاسدار ‌ی شه‌عبیه‌)‪.‬‬ ‫له‌س����ه‌ره‌تای‌ دروس����تبونیه‌وه‌‪ ،‬حه‌ش����دی‌‬ ‫شه‌عبی‌ دوژمنایه‌تی‌ خۆی‌ بۆ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌و‬ ‫هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان نه‌ش����اردوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫روداوه‌كانی‌ (خورماتو‪ ،‬جه‌له‌وال‪ ،‬س����ه‌عدیه‌‪،‬‬ ‫قه‌ره‌ته‌پ����ه‌‪ ،‬خانه‌قین‪ ،‬داقوق) س����ه‌لمێنه‌ری‌‬ ‫ئه‌م راستیه‌ن‪.‬‬ ‫له‌كات����ی‌ ده‌نگدان به‌یاس����ای (حه‌ش����دی‌‬ ‫ش����ه‌عبی‌) نوێن����ه‌ره‌ س����ونه‌كان بایكۆت����ی‌‬ ‫دانیش����تنه‌كه‌یان ك����رد‪ ،‬ب����ه‌اڵم هه‌ن����دێ‬ ‫له‌فراکس����یۆنه‌ كورده‌كان ده‌نگیان به‌یاساكه‌‬ ‫دا‪.‬‬ ‫وا پێشبینی‌ ده‌كرێت له‌ئاینده‌یه‌كی‌ نزیكداو‬ ‫دوای‌ ش����ه‌ڕی‌ داعش‪ ،‬هه‌رێمی‌ كوردس����تان‌و‬ ‫هێزه‌ چه‌كداره‌كانی‌ خۆیان بۆ شه‌ڕێكی‌ گرانتر‬ ‫ئاماده‌ بكه‌ن‪ ،‬ئه‌ویش شه‌ڕی‌ سوپای‌ عێڕاق‌و‬ ‫حه‌شدی‌ ش����ه‌عبیه‌و له‌پشتیشیانه‌وه‌ سوپای‌‬ ‫پاس����دارانی‌ ئێرانه‌‪ ،‬له‌و كات����ه‌دا ئه‌بێت ئه‌م‬ ‫نوێنه‌ره‌ كوردانه‌ی‌ ك����ه‌ له‌به‌غدان‌و ده‌نگیان‬ ‫به‌یاسای حه‌شدی‌ شه‌عبی‌ داوه‌ چۆن وه‌اڵمی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردستان ئه‌ده‌نه‌وه‌؟! چۆن وه‌اڵمی‌‬ ‫خانه‌واده‌ی‌ ئه‌و پێش����مه‌رگانه‌ ئه‌ده‌نه‌وه‌ كه‌‬ ‫له‌روبه‌ڕوبونه‌وه‌كانی‌ پاس����دار ش����ه‌عبیه‌كاندا‬ ‫شه‌هید ئه‌بن؟!‬ ‫بۆچ����ی‌ نوێنه‌ران����ی‌ ك����ورد له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نیش����تمانی‌ عێڕاق ت����ا ئێس����تا نه‌یانتوانیوه‌‬ ‫یاسایه‌كی‌ له‌مجۆره‌ بۆ پێشمه‌رگه‌ ده‌ربكه‌ن؟‬ ‫پێشمه‌رگه‌ش بكرێته‌ هێزیكی‌ فه‌ڕمی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی‌ عێڕاق‪ ،‬ئایا نه‌ده‌كرا له‌بری‌ ده‌نگدانیان‬ ‫به‌یاسای حه‌شدی‌ شه‌عبی‌ ئه‌وانیش گه‌ره‌نتی‌‬ ‫یاسای هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ وه‌رگرن؟‬ ‫له‌یه‌كێك له‌نوێنه‌ره‌كان����ی‌ كوردم له‌به‌غدا‬ ‫پرسی‪ ،‬بۆچی‌ ده‌نگت داوه‌ به‌یاسای حه‌شدی‌‬ ‫ش����ه‌عبی؟! له‌وه‌اڵمدا وتی‌‪ :‬یه‌ك����ه‌م‪ :‬ئه‌گه‌ر‬ ‫حه‌ش����دی‌ ش����ه‌عبی نه‌بوایه‌‪ ،‬داع����ش هه‌مو‬ ‫عێراق����ی‌ داگیر ده‌كرد به‌كوردستانیش����ه‌وه‌‪.‬‬ ‫دوه����ه‌م‪ :‬وتی‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ موچه‌ی‌ كارمه‌ندان‌و‬ ‫مامۆستایانی‌ هه‌رێم له‌به‌غداوه‌ دابین بكه‌ین‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌یه‌ك����ه‌م ئه‌رگۆمێنت����ی‌ ئه‌و‬ ‫به‌ڕێزه‌‪ ،‬منیش ئه‌ڵێم‪:‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌یادچ����وە كه‌ لووت ش����كاندن‌و‬ ‫تێكشكانی‌ داعش له‌سه‌ر ده‌ستی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫ده‌ستیپێكرد‪ ،‬ماوه‌ی‌ زیاتر له‌دو ساڵه‌ داعش‬ ‫ش����ه‌ڕی‌ كورد ئ����ه‌كات‪ ،‬ئه‌گه‌ر پێش����مه‌رگه‌‬ ‫ه����اوكاری‌ حه‌ش����دی‌ ش����ه‌عبی نه‌كردبێ����ت‬ ‫نه‌ماندیوه‌ حه‌شد یارمه‌تی‌ پێشمه‌رگه‌ی‌ دابێت‬ ‫(گوندی‌ به‌شیر به‌نمونه‌) به‌رده‌وام حه‌شدی‌‬ ‫شه‌عبی بۆ هه‌رێمی‌ كوردستان تارمایی شه‌ڕو‬ ‫ره‌مزی‌ دوژمنایه‌تی‌ بوە نه‌ك دۆس����تایه‌تی‌‌و‬ ‫پاراستن‌و هاوكاری‌‪.‬‬ ‫بۆ وه‌اڵمی‌ دوهه‌می‌ هیوادارم بتوانن موچه‌و‬ ‫بودجه‌ی‌ هه‌رێم به‌و ش����ێوه‌یه‌ كه‌ كارمه‌ندان‬ ‫مامۆس����تایان قایل بكات دابی����ن بكه‌ن‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌مه‌ش����یان زۆری‌ نه‌ماوه‌‪ ،‬ئه‌م بیانوه‌شمان‬ ‫بۆ رونبێت����ه‌وه‌‪ ...‬ئیتر چاوه‌ڕێی����ن‪ ،‬بزانین‬ ‫نوێنه‌ره‌كانمان له‌به‌غ����دا (ئه‌وانه‌ی‌ ده‌نگیان‬ ‫به‌م یاسایه‌ داوه‌) باشی‌ بۆچون یان نا؟!‬ ‫هیوادارم‪:‬‬ ‫من هه‌ڵه‌بم‌و ئه‌وانه‌ی‌ ده‌نگیان به‌یاس����ای‬ ‫حه‌شد داو‌ه راست‬ ‫من كورتبین‌و ئه‌وان دوربین‬ ‫من نه‌ته‌وه‌په‌رس����ت‌و (وه‌ك ئه‌و هاوڕێیه‌م‬ ‫وتی‌)‪ ،‬ئه‌وان ئینته‌رناسیۆنالیست‪.‬‬

‫فراکسیۆن ‌ه‬ ‫كوردستانیه‌كانمان‬ ‫له‌به‌غدا نه‌ك‬ ‫له‌گه‌ڵ یه‌ك ناته‌بان‬ ‫به‌ڵكو‪ ،‬ئه‌ندامانی‌‬ ‫فراكسیۆنه‌كان‬ ‫له‌ناوخۆیاندا‬ ‫هه‌ركه‌سه‌ به‌ئاوازێك‬ ‫ده‌خوێنێ‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )603‬سێشه‌ممه ‪2017/11/28‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫شۆڕشی ئۆکتۆبەر‪ :‬لەخەونەوە بۆ کابوس‬ ‫مه‌ریوان وریا قانع‬ ‫دوا بەش‬ ‫لەبەش����ی پێش����وی ئ����ەم نووس����ینەدا‬ ‫پێمان لەس����ەر ئەوە داگرت ک����ە رەگەکانی‬ ‫س����تالینیزم لەناو خودی لێنینیزم خۆیدایە‌و‬ ‫بەپلەی یەکەمیش پێمان لەس����ەر بیرۆکەی‬ ‫"پێشڕەوایەتیی" بەگشتیی‌و بیرۆکەی "پارتی‬ ‫پێشڕەویی" لینینی داگرت‪ ،‬وەک دوو ئامرازی‬ ‫سەرەکیی دەسەاڵتێکی نوخبەگەر‪ ،‬کە کۆمەڵگا‬ ‫وەک نەزان‌و بێفیکر‌و ناهۆشیار مامەڵەدەکات‪،‬‬ ‫کە پێویستی بەوەیە نوخبەیەکی شۆڕشگێڕ‬ ‫بیری بۆبکاتەوە‌و ئەوەی راس����ت‌و مێژووییە‪،‬‬ ‫بەس����ەریدا بس����ەپێنێت‪ .‬جگە لەمە باسمان‬ ‫لەوەش کرد کە لەناو لێنینزیمدا شوێنێک بۆ‬ ‫پلورالیزمی سیاسیی‌و میدیایی‌و فەرهەنگیی‬ ‫نامێنێتەوە‌و لەبەردەم دەس����ەاڵتی حیزبیشدا‬ ‫هیچ دەس����ەاڵتێکی ت����ر قابیل����ی قبوڵکردن‬ ‫نیی����ە‪ ،‬بە‌دەس����ەاڵتی ش����ورا کرێکارییەکان‬ ‫خۆش����یانەوە‪ .‬لە‌ئاستی تییوریی‌و فیکرییشدا‬ ‫لینینی����زم مان����ای بون����ی "ی����ەک تیورەی‬ ‫شۆڕشگێڕ"‌و "زانس����تیی"‪ ،‬کە پێیوایە "یاسا‬ ‫بابەتییەکان����ی جوڵ����ە‌و گۆڕان����ی مێژو" ی‬ ‫دۆزیوەت����ەوە‌و دەزانێت کۆمەڵگا لە‌کوێوە بۆ‬ ‫کوێ دەڕوات‌و کام هۆش����یاریی پێویس����تە‌و‬ ‫ئەم هۆش����یاریەش ک����ێ بەرهەمیدەهێنێت‌و‬ ‫چۆن باڵویشدەکرێتەوە‪ .‬لەدەرەوەی ئەمانەدا‬ ‫لێنینیزم پێیوایە هەمو شتێکی دیکە "الدانە"‬ ‫لە‌"ڕاستییە زانستییەکان"‌و لە‌فیکرێک بتوانێت‬ ‫شۆڕشگێڕبێت‪.‬‬ ‫حیزب وەک رۆشنبیر‬ ‫ل����ەم روانینە لێنینەدا حیزب رۆش����نبیرە‪،‬‬ ‫بەرهەمهێن����ەری فیک����ر‌و لێکدان����ەوەی‬ ‫"زانس����تیی"انەی دونیای����ە‪ ،‬دروس����تکەری‬ ‫هۆشیارییە‌و ئیشیشی ئەوەیە ئەم هۆشیارییە‬ ‫بگەیەنێت بە‌چینی کرێ����کار یان بە‌هەژاران‌و‬ ‫رەنجدەرانی کۆمەڵ����گا‪ .‬لەم روانینەدا حیزب‬ ‫خاوەن����ی جیهانبیینیەکە کە تێکۆش����ەرانی‬ ‫حیزب بەرهەمیان هێناوە‪ ،‬زۆرجار س����ەرۆکی‬ ‫حیزب خۆی بەرهەمهێن����اوە‪ ،‬هاوکات حیزب‬ ‫بەرهەمهێنەری تەفسیریی تیوریی‌و فیکریی‌و‬ ‫بەرهەمهێنان����ی لێکدانەوەی زانس����تییانەیە‬ ‫س����ەبارەت ب����ەو دونیای����ەی‪ ،‬ئامادەی����ە‪.‬‬ ‫وێناکردن����ی حی����زب وەک رۆش����نبیر‪ ،‬وەک‬ ‫موفەکیر‪ ،‬وەک بونەوەرێک کە ئیشی ئەوەیە‬ ‫هۆش����یاریی بەرهەمبهێنێت‌و تەفسیری دونیا‬ ‫بکات‪ ،‬ئینجا ئەم هۆش����یاریی‌و تەفسیرەش‬ ‫ب����دات بە‌کۆمەڵگا‪ ،‬چونک����ە کۆمەڵگا خۆی‬ ‫توانای بیرکردنەوە‌و تەفس����یرکردنی دونیا‌و‬ ‫دۆخ����ی خۆی نییە‪ ،‬ئەو خاڵەیە کە لێنینیزم‬ ‫لە‌رێگایەوە مۆنۆپۆڵی هەمو ش����تێک دەکات‪،‬‬ ‫لە‌مۆنۆپۆڵکردن����ی مەعریف����ە‌و هەقیقەتەوە‬ ‫بیگرە‪ ،‬بۆ مۆنۆپۆڵکردنی سەرکردایەتیکردنی‬ ‫کۆمەڵگا‪ ،‬تا بە‌مۆنۆپۆڵکردنی دەوڵەت‌و میدیا‌و‬ ‫زانیاریی‌و بیرکردنەوە‌و نوسین‪ ،‬دەگات‪ .‬لەم‬ ‫روانینە لێنینیەدا حیزب وەکو رۆش����نبیرێک‬ ‫لەبات����ی هەم����و کۆمەڵ����گا بیردەکات����ەوە‪،‬‬ ‫مەکتەبی سیاس����یی ناو حیزب لە‌باتی هەمو‬ ‫حیزب‌و لە‌کۆتایشدا سکرتێری گشتیی حیزب‬ ‫لەباتی حیزب‪ ،‬بیردەکاتەوە‪ .‬هەمو ئەمانەش‬ ‫وادەکات ئەم پارتە خ����ۆی بە‌خاوەنی هەمو‬ ‫شەرعیەتێک بزانێت‪ ،‬لە‌شەرعیەتیی فیکریی‌و‬ ‫تیوریی‌و زانس����تییەوە بیگرە بۆ شەرعیەتی‬ ‫سیاس����یی‌و کۆمەاڵیەتی����ی‌و فەرهەنگی����ی‪،‬‬ ‫کەس����یش بۆی نییە‌و ناتوانێت هیچ گومان‌و‬ ‫پرسیارێک لەم ش����ەرعیەت‌و "پێشڕەوبون"ە‬ ‫تۆت����اڵ‌و گش����تگیرە‪ ،‬ب����کات‪( .‬لەدونی����ای‬ ‫رۆش����نبیری ئێمەدا تا ئەمڕۆش کەس����انێک‬ ‫ه����ەن ئەم وێناکردنە لێنینیە ترس����ناکەیان‬ ‫ب����ۆ حی����زب هەی����ە‪ ،‬گەرچی خۆی����ان وەک‬ ‫رەخنەگری ژمارە یەکی حیزب نیشانئدەن)‪.‬‬ ‫ئەرکی ژمارە یەکی ئەم رڕۆش����نبیرە لێنینیە‬ ‫هێرشکردنە س����ەر "سۆسیال دیموکراسیی"‪،‬‬ ‫سەر "پەرلەمانتاریزم"‪ ،‬س����ەر "پلورالیزمی‬ ‫سیاسیی"‌و سەر "ڕووبەرێکی گشتیی ئازاد"‌و‬ ‫س����ەر "پلورالیزمی میدیا"‌و س����ەر "ئازادیی‬ ‫گەیش����تن بە‌زانیاریی"ە‪ ،‬کۆکردنەوەی هەمو‬ ‫ئەم ش����تانەش لەژێر ناوی "دیموکراس����یەتی‬ ‫بۆرژوازی����ی" ک����ە جگ����ە لە‌"خەڵەتاندن����ی‬ ‫پرۆلیتاری����ا" هیچ ئامانجێک����ی دیکەی نییە‪.‬‬ ‫هەمو ئەمانە بەشێکی جەوهەریی‌و سەرەکیی‬ ‫لێنینیزمە‪.‬‬ ‫پارتێکی نادەستوریی‬ ‫بە‌کورتی����ی‪ ،‬پارت����ی لینین����ی پارتێک����ی‬ ‫نادەس����توریە‪ ،‬دژ بە‌بیرۆک����ەی دەس����تور‌و‬ ‫جیاکردن����ەوەی دەس����ەاڵتەکانە کە ئەرکیان‬ ‫ئەوەی����ە کایەیەک����ی سیاس����یی پل����ورال‬ ‫بپارێ����زن‌و بەڕێوەیبەن لەو کاتەدا گەمەکەرە‬ ‫سیاس����ییەکانی ناو ئەو کایەی����ە دەیانەوێت‬ ‫ملمالنێی مەدەنیی‌و ئاش����تییانە لەگەڵ یەکدا‬ ‫بکەن‌و هەوڵی گەیش����تن بە‌دەسەاڵت بدەن‪.‬‬

‫پارت����ی لێنینی لەبات����ی ملمالنێی کراوە هەر‬ ‫لە‌بنەڕەت����ەوە ژینگەی هەم����و ملمالنێیەکی‬ ‫سیاس����یی راس����تەقینە لەگ����ەڵ هێزەکانی‬ ‫دیکەدا لەڕێگای هێزەوە وێراندەکات‪ .‬ئەمەش‬ ‫وادەکات پارتی لینینی پارتێک بێت بەردەوام‬ ‫لە‌دۆخ����ی جەنگێک����ی بەردەوامدابێت لەگەڵ‬ ‫هەر هێزێکی سیاسیی‌و هەر ئەگەرێکی نوێی‬ ‫دروس����تبونی هێزی سیاس����یی تردا کە لەو‬ ‫نەچێ����ت‪ ،‬یان ل����ەدەرەوەی توانا‌و کۆنترۆڵی‬ ‫ئەودا بێتەکایەوە‌و کاربکات‪" .‬پێش����ڕەوبون"‬ ‫ئ����ەو بەهان����ە ئایدیۆلۆژیایە کە ش����ەرعیەت‬ ‫بە‌دروس����تکردنی ئ����ەم وێران����ە سیاس����ییە‬ ‫دەبەخشێت‪.‬‬

‫نوێیان ب����ۆ کۆنترۆڵیان داهێن����ا‪ ،‬ئەوە بوو‬ ‫لەهەم����و ش����وێنێکدا‪ ،‬ب����ۆ نمون����ە لە‌هەمو‬ ‫قوتابخان����ە‌و نەخۆش����خانە‌و ئۆفیس����ێکدا‪،‬‬ ‫"ئەفسەری سیاس����یی"ان چاند‪ ،‬کە ئەندامی‬ ‫پارتی کۆمۆنیست بوو‪ .‬ئیشی ئەم ئەفسەرە‬ ‫سیاسییانە ئەوەبوو ئەو دەزگا بیرۆکراسییە‬ ‫کۆنترۆڵبکات کە تیایدا ئامادەیە‌و هێدی هێدیش‬ ‫بە‌حیزبیی بکات‪ .‬تا ئەو کاتەی بەلشەفیەکان‬ ‫خۆیان کەسانی شارەزایان دروستکرد‌و لەناو‬ ‫دەوڵەتدا خس����تیانە ش����وێنی بیرۆکراسییە‬ ‫کۆنەکە ئ����ەم سیس����تمی کۆنترۆڵکردنەیان‪.‬‬ ‫بەکورتیی‪ ،‬ئەو دەس����ەاڵتەی لێنین‌و ستالین‬ ‫لەژێر دەستی خۆیاندا کۆیانکردوە‌و هەیانبو‪،‬‬ ‫هیچ قەیسەرێکی روس����یی بەر لەوان نەیبو‪.‬‬ ‫بەعس لە‌عێراقی س����ااڵنی هەفتا‌و هەش����تادا‬ ‫هەم����ان س����تراتیژیەتی بەلش����ەفیکەکانی‬ ‫بەکارهێنا‪ ،‬وەک ئەوان بەعسیش لەناو سوپا‌و‬ ‫س����ەرجەمی فەرمانگ����ە بیرۆکراس����ییەکاندا‬ ‫"زابت ئەمنی سیاس����یی"یان دانا کە هەمان‬ ‫ئەو ئەرکان����ەی هەبوو کە بەلش����ەفیکەکان‬ ‫بە‌"ئەفس����ەرە سیاسییەکان"ی خۆیان دابوو‪.‬‬ ‫یەکێت����ی نیش����تیمانی کوردس����تانیش لەناو‬ ‫زۆرێ����ک لە‌ئۆرگانەکانی خۆیدا "نوێنەری مام‬ ‫ج����ەالل"ی دانابو‪ ،‬کە درێژک����راوەی فیزیایی‬ ‫دەسەاڵتی س����کرتێری یەکێتی بوو لەناو ئەو‬ ‫ئۆرگانانەدا‪.‬‬

‫ب����ەاڵم ئەم دی����دە لێنینیە ه����ەرزوو لەناو‬ ‫فیکری����ی مارکس����یی خۆی����دا کەوت����ە بەر‬ ‫رەخنەکردن‪ ،‬دواتری����ش لە‌دەرەوەی فیکریی‬ ‫مارکسیش����دا‪ .‬من لێرەدا لەسەر سێ شێواز‬ ‫رەخنەکردنی ئەم روانینە لێنینییە دەوەستم‬ ‫کە یەکەمیان رەخنەکانی ژنە مارکسیس����تی‬ ‫ئەڵمان����ی رۆزا لۆکس����مبۆرگە‪ ،‬دووهەمی����ان‬ ‫رەخنەکانی ژنە فەیلەس����وفی ئەڵمانیی هانا‬ ‫ئارێنت‌و سێهەمیشیان دیدی فۆکۆیە بۆ ئەم‬ ‫مەس����ەالنە‪ .‬بەر لەوەی بێمە سەر باسکردنی‬ ‫ئەم سێ شێوازە لە‌رەخنە با لەو گریمانەیەوە‬ ‫دەستپێکەم کە بەرگریی لەوەدەکات ئەوەی‬ ‫بەلش����ەفیکەکان دروس����تیانکرد فۆرمێک����ی‬ ‫تەواو تازە‌و نوێی دیکتاتۆریەتە کە پێش����تر‬ ‫لە‌مێژوودا بونی نەبووە‪.‬‬

‫ب����ەم ش����ێوەیە ئ����ەو دیکتاتۆریەت����ەی‬ ‫ک����ە لێنی����ن‌و هاوڕێکان����ی دروس����تیانکرد‬ ‫ن����ە دیکتاتۆریەت����ی پڕۆلیتاری����ا ب����و‪ ،‬ن����ە‬ ‫دیکتاتۆرەیەتیش بوو لە‌فۆرمە کالس����یکیی‌و‬ ‫کۆنەکانیدا‪ ،‬بەڵک����و دیکتاتۆریەتی پارتێکی‬ ‫سیاس����یی بوو کە تیایدا سەرۆکی پارتەکە‌و‬ ‫مەکتەبی سیاس����ییەکەی دەب����ن بە‌ئۆرگانە‬ ‫هەرە بەهێزەکانی ناو سیس����تمەکە‪ .‬ئەمانە‬ ‫تەنها دەس����ەاڵتی سیاس����ییان لەژێر دەستدا‬ ‫نەبو‪ ،‬بەڵکو دەسەاڵتی ئابوریی‌و سەربازیی‌و‬ ‫فیکریی‌و ئایدیۆلۆژیی‌و سەرجەمی دەزگاکانی‬ ‫تری دەوڵەتیان‪ ،‬لەژێر دەستدابوو‪.‬‬

‫بە‌کورتی����ی س����تالین بەر ل����ەوەی ببێت‬ ‫بە‌س����تالین لەناو ئەم دونی����ا لێنینیەدا ژیا‌و‬ ‫گەورەبو‪ ،‬س����تالین ن����ە داهێن����ەری پارتی‬ ‫پێشڕەوی لینینیە‪ ،‬نە داهێنەری سێنترالیزمی‬ ‫دیموکراس����ییە‪ ،‬ن����ە داهێن����ەری نوخب����ەی‬ ‫پێش����ڕەو‌و تێزی بەخش����ینی هۆش����یارییە‬ ‫بە‌کرێ����کاران ل����ەدەرەوەڕا‪ ،‬ن����ە ئەویش بوو‬ ‫ش����ورا کرێکارییەکانی داخس����ت‪ ،‬نە ئەویش‬ ‫بڕیاری یاس����اغکردنی سیستمی فرەحیزبیی‌و‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن بونی لە‌روسیادا دەرکرد‪ .‬ستالین‬ ‫لەسەر ئەو کەلەپورە لێنینیە دەسەاڵتی خۆی‬ ‫دادەمەزرێنێت‌و گەورە دەکات‪.‬‬

‫دیکتاتۆریەتێکی مۆدێرن‬ ‫دیکتاتۆریەتی قەیس����ەر لە‌روس����یای بەر‬ ‫لە‌هاتنە س����ەرکاری کۆمۆنیس����تەکان‪ ،‬تەواو‬ ‫جیاوازبوو لەو دیکتاتۆریەتەی بەلشەفیکەکان‬ ‫دوای سەرکەوتنی ش����ۆڕش دروستیدەکەن‪.‬‬ ‫ئەم دیکتاتۆریەتە تازەی����ە دیکتاتۆریەتێکی‬ ‫تاکحیزبیی بوو کە تیایدا یەک پارتی سیاسیی‬ ‫حوکمڕانی س����ەرجەمی واڵتەک����ەی دەکرد‌و‬ ‫هەمو شێوازەکانی تری رێکخستنی سیاسیی‬ ‫نایاس����ایی کردب����وو‪ .‬ئەم پارتە سیاس����ییە‬ ‫پارتێک����ی ئایدیۆلۆژی����ی بو‪ ،‬وات����ە خاوەنی‬ ‫یەکجۆر تەفس����یر‌و لێکدانەوەی دیاریکراوبوو‬ ‫بۆ دونیا‌و ئەمەشی لەڕێگای چەندان دەزگای‬ ‫مۆدێرنی فێربون‌و پڕوپاگەندەکردنەوە بەسەر‬ ‫هەموان����دا س����ەپاند‪ .‬ئ����ەم ئایدیۆلۆژیایەی‬ ‫وەک زانس����ت بە‌هەموان دەفرۆش����ت‌و هەمو‬ ‫ش����تێکی دەرەوەی ئ����ەو ئایدیۆلۆژیایە یان‬ ‫خورافەت بوو یان بەش����ێک بوو لە‌پیالنێکی‬ ‫دەرەکیی‌و ناوەکیی گەورە‪ ،‬یان ستراتیژەیتی‬ ‫بەالڕاێداب����ردن‌و خەڵەتاندن����ی کۆمەڵگا بوو‪.‬‬ ‫یەکێ����ک لە‌رەگ����ەزە س����ەرەکییەکانی ئ����ەم‬ ‫ئایدیۆلۆژیا‌و تەفس����یرکردنە تایبەتەی دونیا‬ ‫بریتیبوو لە‌بەخشینی موژدە‌و بەڵێنی گەورە‬ ‫بە‌دونیایەک����ی ت����ەواو باش����تر‌و جوانتر لەو‬ ‫دونیایەی لە‌ئێس����تادا هەیە‪ ،‬دروس����تکردنی‬ ‫وێنەیەک بۆ ئایندە کە هەموان دەگۆڕێت بۆ‬ ‫کەسایەتییەکی بەختەوەر‌و بەهێز‌و داهێنەر‪.‬‬ ‫ئایدیۆلۆژیایەک نەک تەنها کۆمەڵگا‌و ئابوریی‌و‬ ‫فەرهەنگی����ی ن����وێ دروس����تدەکات‪ ،‬بەڵکو‬ ‫جۆرە مرۆڤێکی تەواو نوێش دروس����تدەکات‪.‬‬ ‫هێ����زی مادیی پش����تی ئەم ش����ێوازە تازەیە‬ ‫لە‌دیکتاتۆری����ەت ئابورییەک����ی کۆنترۆڵکراو‬ ‫بوو لەالیەن دەوڵەتەوە کە تیایدا موڵکیەتی‬ ‫تایب����ەت یاس����اغکرابو‪ ،‬بە‌ک����ردەوەش هەمو‬ ‫هێزە بەرهەمهێنەکان����ی واڵت گۆڕدرابون بۆ‬ ‫کارمەند‌و موچەخۆری دەوڵەت‪ .‬لەپاڵ ئەمەدا‬ ‫ئەم دەوڵەتە چەندان دەزگا دروس����تدەکات‬ ‫بۆ چاودێریکردن‌و سانسۆرکردن بەمەبەستی‬ ‫کۆنترۆڵکردن����ی ژیانی شەخس����یی ملیۆنەها‬ ‫م����رۆڤ‪ ،‬هەمو ئەو رێگایان����ەش وێراندەکات‬ ‫مرۆڤ بتوانێت بەهۆیانەوە زانیارییەکی تری‬ ‫دەستبکەوێت جیاواز لەوەی دەوڵەت دەهێڵێت‬ ‫بەدەس����تیانبگات‪ .‬ئەم دەوڵەت����ە کایەیەکی‬ ‫ت����ازە دروس����تدەکات ب����ۆ مژدەبەخش����ین‌و‬ ‫مۆبیلیزەکردن‌و پڕوپاگەندەکردن کە پێش����تر‬ ‫بونی نەبووە‪ ،‬لەناو ئ����ەم کایەیەدا تەنانەت‬ ‫هونەر‌و ئەدەبیاتیش ئاراستەدەکرێن‌و دەخرێنە‬ ‫خزمەتی ئەو سیستمەوە کە دروستکراوە‪.‬‬ ‫خاڵێک����ی گرنگ‌و لەهەمانکاتدا ترس����ناکی‬ ‫ت����ر ل����ەم پرۆس����ە ق����ووڵ‌و هەمەالیەن����ەی‬ ‫کۆنترۆڵکردنی کۆمەڵ����گادا بەحیزبیکردنێکی‬ ‫ت����ەواوی جیهازی بیرۆکراس����یی دەوڵەت بو‪،‬‬ ‫کە لە‌قۆناغی دوای شۆڕش����دا گەش����ەیەکی‬ ‫س����ەرەتایانە‌و گەورە دەکات‪ .‬بەلشەفیکەکان‬ ‫دەزگا بیرۆکراس����یەکانیان لە‌س����ەردەمی‬ ‫قەیس����رەوە بۆ ماب����ووەوە‌و ناچابون النیەکم‬ ‫لە‌س����ەرەتادا بڕی ه����ەرەزۆری کارمەندەکان‬ ‫بهێڵنەوە‪ ،‬بەاڵم چونکە لە‌وەالئی سیاس����یی‬ ‫ئەو کارمەندانە دڵنیا نەبون‪ ،‬ستراتیژیەتێکی‬

‫رۆزا لوکسمبورگ‌و لێنین‬ ‫یەکێ����ک لەوان����ەی ه����ەرزوو هەس����تی‬ ‫بە‌مەترس����ییە ناوەکییەکانی ن����او لێنینیزم‌و‬ ‫ئەگ����ەرە دیکتاتۆرییەکان����ی کردب����و‪ ،‬ژن����ە‬ ‫کۆمۆنیستی ئەڵمانیی رۆزا لۆکسمبورگ بوو‪.‬‬ ‫لوکسمبۆرگ مارکسیس����تێکی شۆڕشگێڕبو‪،‬‬ ‫یەکێ����ک ب����وو لەس����ەرکردە گەورەکان����ی‬ ‫بزوتنەوەی کۆمۆنیستی لە‌ئەوروپادا‪ .‬لە‌ساڵی‬ ‫ساڵی ‪ ١٨٧١‬دا لە‌پۆڵەندا لەدایکبو‪ ،‬لە‌ساڵی‬ ‫‪‌١٩١٩‬و دوای فەش����ەلی شۆڕشی کۆمۆنیستی‬ ‫لە‌ئەڵمانی����ادا‪ ،‬لە‌بەرلین کوژرا‌و الش����ەکەی‬ ‫فڕێدرایە ناو یەکێک لە‌جۆگە ئاوەکانی ناو ئەو‬ ‫شارەوە‪ .‬لە‌دوای کوشتنیشیەوە بوو بە‌یەکێک‬ ‫لە‌ش����ەهیدە هەرە گ����ەورە‌و بەناوبانگەکانی‬ ‫بزوتن����ەوەی کۆمۆنیزم لە‌دونی����ادا‪ )١(.‬دیدی‬ ‫رۆزا لۆکس����مبۆرگ بۆ حی����زب‌و رۆڵی حیزبی‬ ‫سیاس����یی‌و پەیوەن����دی نێوان هۆش����یاریی‌و‬ ‫چینی کرێ����کار‌و پارتی کۆمۆنیس����تیی‌و ئەم‬ ‫چینە‪ ،‬تەواو پێچەوانەیە دیدی لێنینە‪.‬‬ ‫خاڵ����ی هەرە س����ەرەکیی رەخنەکانی رۆزا‬ ‫لۆکس����مبۆرگ لە‌دی����دی لینینی ب����ۆ پارتی‬ ‫سیاس����یی‌و بۆ نوخبەی شۆڕشگێڕ‌و پێشڕەو‬ ‫لە‌رەخنەکردنی "س����ێنترالیزمی حیزبییەوە"‬ ‫دەس����تپێدەکات‪ .‬لوکس����مبۆرگ پێیوایە ئەو‬ ‫شێوازە رێکخس����تنەی لێنین پێشنیاریدەکات‬ ‫توان����ای داهێنەران����ەی چین����ی کرێ����کار‬ ‫لە‌دروستکردن‌و بەڕێوەبردنی رێکخستنی ژیانی‬ ‫سیاس����یی خۆیدا‪ ،‬دەکوژێت‪ .‬بۆ سەلماندنی‬ ‫ئەم روانینەش رۆزا لۆکسمبۆرگ ئەو دابڕانەی‬ ‫لێنی����ن لە‌نێوان "نوخبەی پێش����ڕەو"‌و چینی‬ ‫کرێ����کاردا گریمانی����دەکات‪ ،‬رەتدەکات����ەوە‌و‬ ‫(‪)٢‬‬ ‫بە‌هەڵەیەکی تیوریی گەورەشی دەزانێت‪ .‬‬ ‫چونک����ە ل����ەم دابڕان����ەدا ئ����ەو نوخبە‌خ����ۆ‬ ‫بە‌پێشڕەوزانە دەچێتە بری پرۆلیتاریا خۆی‌و‬ ‫لەناو یەک ش����ێوازیی مەرکەزیی رێکخستنی‬ ‫سیاسیدا چاالکییەکان‌و تواناکانی ئەم چینە‬ ‫س����نووربەند دەکات‪ .‬لوکس����مبورگ باوەڕی‬ ‫وابوو ئەوەی شێوازی خەباتکردن‌و تەکتیک‌و‬ ‫ستراتیژییەکانی دادەهێنێت سەرۆکی حیزب‌و‬ ‫مەکتەبە‌سیاسییەکەی نییە‪ ،‬بەڵکو پراکتیکی‬ ‫رۆژانەی چینەک����ە خۆیەتی لە‌بەگژاچونەوەی‬ ‫ئەو دونیایەدا کە تیایدا دەژیی‪.‬‬ ‫لۆکسمبۆرگ رەخنەیەکی توندی ئەو دیدە‬ ‫لێنینیەش دەکات کە پڕۆلیتاریا وەک چینێک‬ ‫دابەشدەکات بەسەر ئەوانەدا کە کەمینیەکی‬ ‫"شۆڕش����گێڕ"‌و "هۆش����یار"‌و "پێش����ڕەو"ن‪،‬‬ ‫بەرامبەر بە‌زۆرینەیەکی ناهۆشیار کە ناتوانن‬ ‫جگە لە‌قازانجە ئابورییەکانی خۆیان شتێکی‬ ‫دیکە ببینن‪ .‬لە‌روانینە لێنینیەکەدا تەنها ئەم‬ ‫کەمینە "پێش����ڕەو"ە دەزانێت پێویستە چی‬ ‫بکرێت‪ ،‬بۆیە ئ����ەوە ئەرکی ئەم کەمینەیەیە‬ ‫سەرکردایەتی چینی کرێکار بگرێتە دەست‌و‬ ‫ئ����ەم چینە ئاراس����تە ب����کات‪ .‬بەپێچەوانەی‬ ‫لێنین����ەوە رۆزا لۆکس����مبۆرگ ب����اوەڕی وایە‬ ‫پرۆلیتاریا پێویس����تی بە‌کەسێک یان هێزێک‬ ‫نیی����ە ل����ەدەرەوەڕا هۆش����یاریی سیاس����یی‬ ‫پێببەخشێت‪ ،‬ئەم چینە لەناو خۆیدا ئەگەر‌و‬ ‫هێزی ئەوەی تێدایە هۆش����یاریی شۆڕشگێڕ‬ ‫بەرهەمبهێنێت‌و ببێتە هێزێکی شۆزش����گێڕ‌و‬ ‫دونیا بگۆڕێت‪ .‬بۆ ئەمەش مانگرتنی گشتیی‬ ‫بە‌ئامرازی س����ەرەکیی خەبات����ی پڕۆلیتاری‬

‫پارتی لێنینی لەباتی‬ ‫ملمالنێی کراوە هەر‬ ‫لە‌بنەڕەتەوە ژینگەی‬ ‫هەمو ملمالنێیەکی‬ ‫سیاسیی راستەقینە‬ ‫لەگەڵ هێزەکانی‬ ‫دیکەدا لەڕێگای‬ ‫هێزەوە وێراندەکات‬ ‫دەزانێت‪ ،‬ن����ەک ئەوەی کۆمەڵە کەس����ێکی‬ ‫شۆڕش����گێڕ لەدەرەوە‌و لەڕێگای حیزبێکەوە‬ ‫پەالم����اری دەوڵ����ەت ب����دەن‌و بەن����اوی ئەو‬ ‫چینەوە دەس����ەاڵت بگرنەدەست‪ .‬ئەم دیدەی‬ ‫رۆزا لۆکس����مبۆرگ دوات����ر وەک "کۆمۆنیزمی‬ ‫ش����ورایی" ناوبانگ دەردەکات‌و جیادەبێتەوە‬ ‫لە‌دی����دە حیزبی����ی‌و پێش����ڕەوگەرانەکەی‬ ‫لێنین(‪ )٣‬لۆکس����مبۆرگ دیدی لێنین بۆ پارتی‬ ‫پێشڕەو وەک دیدێکی تەواو سێنترالیستیی‪،‬‬ ‫مەرکەزی����ی‪" ،‬مەرکەزییەتێک����ی پەڕگی����ر"‌و‬ ‫"بێڕەح����م" ناونوس����دەکات‪ )٤(.‬ئ����ەم دی����دە‬ ‫"دیسپلینکردن‌و دەستێوەردانێکی راستەوخۆ‌و‬ ‫بنەبڕ‌و دەستنیشانکەری دەسەاڵتی مەرکەزیی‬ ‫لە‌ژیانی رێکخس����تنە ناوچەیی‌و لۆکاڵییەکانی‬ ‫حی����زب"دا س����ەروەردەکات‪ ،‬جگ����ە لەم����ە‬ ‫"مەکتەبی سیاس����یی حی����زب دەبێتە ناوکە‬ ‫چاالکەکەی حیزب‌و س����ەرجەمی بەشەکانی‬ ‫ت����ری حی����زب دەبن����ە کۆمەڵێ����ک ئامرازیی‬ ‫(‪)٥‬‬ ‫جێبەجێکردن‌و پاش����کۆ ب����ەو مەکتەبە"‪.‬‬ ‫هاوکات دۆخێک دروس����تدەبێت ک����ە تیایدا‬ ‫هەموان "بەش����ێوەیەکی کوێرانە پابەستیی"‬ ‫لیژنەی مەرکەزی حیزب دەبن‌و ئەرکەکانیان‬ ‫کورتدەبێتەوە بۆ جێبەجێکردنی ئەمرەکانی‬ ‫(‪)٦‬‬ ‫ئەوان بەتەنها"‪.‬‬

‫لێپرسینەوە بەهۆی بااڵدەستکردنی پرنسیپی‬ ‫"دیموکراس����یەتی مەرکەزیی"ەوە‪ ،‬وادەکات‬ ‫ئەو کەمینە حوکمڕانەی ناو حیزب دونیایەکی‬ ‫تەواو ترس����ناک دروستبکەن‪ .‬لە‌دۆخی گرتنە‬ ‫دستی دەسەاڵتیش����دا دیکتاتۆریەتی حیزب‬ ‫دەگۆڕێ����ت ب����ۆ دیکتاتۆریەت����ی دەوڵ����ەت‌و‬ ‫دیکتاتۆریەتی دەوڵەتیش دەبێت بە‌بەش����ێک‬ ‫لە‌دیکتاتۆریەت����ی کەس����ی ژم����ارە یەکی ناو‬ ‫حیزب‌و دەوڵەت‪ .‬لەم رووەوە لۆکس����مبورگ‬ ‫پێ لەس����ەر ئەوە دادەگرێت کە "گەورەترین‬ ‫مەترسیی لەس����ەر بزوتنەوەی کۆمۆنیستیی‬ ‫لە‌روسیادا شێوە حیزب‌و رێکخراوی لێنینیە"‪،‬‬ ‫ک����ە ئەو بە‌رێکخ����راوی "کۆمەڵێک ئەکادیمی‬ ‫ئینتیهازی����ی" ناویدەب����ات‌و چین����ی کرێکار‌و‬ ‫کۆمەڵ����گا وەک "کۆمەڵێک بزن‌و مەڕ مامەڵە‬ ‫دەک����ەن"‪ )٩(.‬رووداوەکان����ی دوای شۆڕش����ی‬ ‫ئۆکتۆبەر‪ ،‬بە‌رووداوەکانی س����ەردەمی لێنین‬ ‫خۆش����یەوە‪ ،‬ئەم راس����تییەیان س����ەلماند‪.‬‬ ‫لەپێش هەموانیش����ەوە یاس����اغکردنی پارتە‬ ‫سیاس����ییەکانی تر‌و نەهێشتنی ئۆپۆزیسۆن‪،‬‬ ‫هەڵوەش����اندنەوەی ش����ورا‌و ئ����ەو کۆمیت����ە‬ ‫سەربەخۆیانەی کرێکاران لەناو کارخانەکاندا‬ ‫دروس����تیانکردبو‪ ،‬جێگرتن����ەوەی ئەمان����ە‬ ‫بە‌ئۆرگان����ی رەس����میی دەوڵەتی ک����ە لەژێر‬ ‫کۆنت����رۆڵ‌و دەس����ەاڵتی پارتی کۆمۆنیس����ت‬ ‫خۆیدا بوو‪.‬‬ ‫هانا ئارێنت‬ ‫ژنە فەیلەس����وفی ئەڵمانی����ی هانا ئارێنت‬ ‫به‌رگرییه‌كی گه‌وره‌له‌دیدی رۆزا لۆكسمبۆرگ‬ ‫ده‌كات ن����ەک تەنها دژ به‌بۆچونەکانی لێنین‪،‬‬ ‫بەڵکو لەوەش����دا کە لۆکسمبۆرگ تیورەیەکی‬ ‫س����ەربارەت بە‌"کردەی سیاسیی" هەیە تەواو‬ ‫جیاواز لەوەی لینین‪ .‬هان����ا ئارێنت پێیوایە‬ ‫ک����ردە‌و پراکتیکی����ی سیاس����یی الی رۆزا‬ ‫لۆکس����مبرگ ئەرکێکی س����ەرەکیی‌و گرنگیی‬ ‫هەی����ە‪ ،‬ئەرک����ی دەس����تەبەرکردنی هەرچی‬ ‫زیاتری ئازادیی سیاس����یی‪ .‬هانا ئارێنت ئەم‬ ‫روانین����ەی لۆکس����مبۆرگ وەک رەخنەیەکی‬ ‫گرن����گ‌و بەس����ود لە‌سیس����تمی حیزبایەتیی‬ ‫لە‌دونیای مۆدێرندا‪ ،‬وێنادەکات‪ .‬هانا ئارێنت‬ ‫پێیوای����ە دەس����تەواژەی "دیکتاتۆریەت" یان‬ ‫"دەس����ەاڵتگەرێتی"‪،authoritarian ،‬‬ ‫ب����ۆ ناونان����ی ئ����ەو ش����ێوازە دەس����ەاڵتەی‬ ‫بەلشەفیکەکان لە‌روسیای دوای سەرکەوتنی‬ ‫شۆڕشی ئۆکتۆبەردا دروستیانکرد‪ ،‬بەس نییە‪،‬‬ ‫چونکە ئەوەی دروستیانکرد دیکتاتۆریەت یان‬ ‫دەسەاڵتگەرێتی ئاسایی نەبو‪ ،‬بەڵکو فۆرمە‬ ‫هەرە مۆدێرن‌و هەرە ترسناکەکەی دەسەاڵت‬ ‫بو‪ ،‬کە ئارێنت ناودەنێت‪ :‬تۆتالیتاریزم‪.‬‬

‫بە‌کورتیی‪ ،‬رۆزا لۆکسمبۆرگ پێیوابوو ئەم‬ ‫دیدە لێنینیە دیدێکی نوخبەگەرایی ترسناکە‌و‬ ‫ل����ە‌دوا دەرەنجام����دا جگ����ە لە‌دیکتاتۆریەت‬ ‫ش����تێکی دیکەی ل����ێ بەره����ەم نایەت‪ .‬الی‬ ‫لۆکس����مبۆرگ مەس����ەلەی هێش����تنەوە‌و‬ ‫لەدی����دی ئارێن����ت‌دا‌ لێنی����ن ده‌زگاكانی‬ ‫پاراس����تنی دیموکراس����یەت لەناو شۆڕش����ی‬ ‫سۆسیالیستیدا بابەتێکی گرنگ‌و سەرەکیی‌و ده‌وڵ����ه‌ت ده‌گرێته‌ده‌س����ت‌و دوای ئ����ەوەش‬ ‫بنەڕەتییە‪ .‬پێش����ی وابوو دیموکراس����یەتی ‌كۆتای����ی به‌س����ەرجەمی فۆرمه‌كان����ی ت����ری‬ ‫ش����کڵیی بۆرجوازیی نابێت هۆکارێک بێت بۆ حوكمرانیی دەهێنێت‪ ،‬نەک تەنها ئەو شێوە‬ ‫دەستبەرداربون لە‌دیموکراسیەت بە‌گشتیی‪ .‬حوکمڕانییە کە لێنین ناوی "دەس����ەاڵت" یان‬ ‫ئ����ەوەی پرۆلیتاریان دەبێ����ت بونیادی بنێت "حوکمڕان����ی بۆرژوازیی" لێدەنێ����ت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫سۆس����یالیزمێکی دیموکراس����ییانەیە‪ ،‬نەک ئەوان����ەش ک����ە پەیوەس����ت بون بە‌ش����ورا‌و‬ ‫لەناوبردن‌و توڕدانی دیموکراس����یەت بەناوی ئۆرگان‌و خۆڕێکخستنە کرێکارییەکانیشەوە‪.‬‬ ‫سۆسیالیزمەوە‪ .‬لەم رووەوە رۆزا لوکسمبورگ بەبۆچون����ی ئارێنت شۆڕش����ی ئۆكتۆبه‌ر له‌و‬ ‫تا ئەو ش����وێنە دەڕوات کە لینین‌و ترۆتسکی س����اته‌وە لێنین ده‌س����ه‌اڵت ده‌گرێته‌ده‌ست‌و‬ ‫بە‌وێرانکردن����ی ژیان����ی سیاس����یی چین����ی كۆتایی به‌ئازادیی سیاس����یی هەمو هێزەکان‬ ‫کرێکار تانوانبار ب����کات‪ )٧(.‬چونکە پێیوابوو دەهێنێت‌و پلورالیزمی سیاس����یی وێراندەکات‬ ‫ئەوەی ل����ەم دیدە لێنینیەوە دروس����تدەبێت له‌وه‌ده‌كه‌وێت كه‌ش����ۆڕش بێت‪ .‬لێنین تەنها‬ ‫کۆتایی بەو دیدانە بۆ شۆڕش ناهێنێت کە وەک‬ ‫ستەمەگەرییەکی سێنتراڵی بەرتەسکە‪.‬‬ ‫دیدی ئەو نەبون‪ ،‬بەڵکو كۆتاییش بەو هێز‌و‬ ‫لە‌دوای س����ەرکەوتنی شۆڕشی ئۆکتۆبەر‌و پارته‌سیاس����ییانەش دەهێنێت‌كه‌له‌گه‌ڵ ئه‌ودا‬ ‫لە‌رەخنەکردنی����دا ب����ۆ هەڵس����وکەوتی ه����اوڕا نه‌بون‪ .‬ئه‌وه‌ی لێنی����ن ئه‌نجامیئه‌دات‬ ‫بەلش����ەفیکەکان‌و لێنی����ن لۆکس����مبورگ دروس����تكردن‌و پایه‌داركردن����ی دیكاتۆریه‌تی‬ ‫دەنووس����ێت "بەب����ێ هەڵبژاردنی گش����تیی‪ ،‬ده‌وڵه‌ت‌و حیزبه‪‌)١٠( .‬ئەم فۆرمەش لە‌سەدەی‬ ‫بەب����ێ ئازادییەکی تەواوی میدیا‌و کۆبونەوە‌و بیستەمدا فۆرمی تۆتالیتاریزم دەگرێتەخۆی‪.‬‬ ‫خۆڕێکخستن‪ ،‬بەبێ ملمالنێیەکی ئازادیی بیر‌و‬ ‫الی ئارێن����ت ش����ۆڕش جوڵه‌یه‌‌ب����ه‌ره‌و‬ ‫را جیاوازەکان‪ ،‬ژیان لەناو هەمو دەزگایەکی‬ ‫گشتیدا دەمرێت‌و خودی دەزگاکان خۆشیان ئازادی����ی‪ ،‬ئه‌رك����ی س����ه‌ره‌كیی شۆڕش����یش‬ ‫بە‌کارکیکاتۆرێک����ی ت����ەواو"‪ ،‬لە‌دۆخێکی لەو بریتییه‌له‌ده‌سته‌به‌ركردنی ئازادیی له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫بابەتەش����دا "تاقە هێزێ����ک بتوانێت چاالکانە ئ����ەو ده‌س����ه‌اڵتانەی لەئ����ارادان‪ ،‬لەوانەش‬ ‫بمێنێت����ەوە بیرۆکراس����یەتە"‪ ،‬ئەوەش����ی دەسەاڵتی هێزە ده‌س����ه‌اڵتگه‌ران‌و‌دەسەاڵتی‬ ‫دروستدەبێت دیکتاتۆریەتی پڕۆلیتاریا نییە‪ ،‬حكومه‌ت‌و دەسەاڵتی ده‌وڵه‌ت له‌ڕاستیدا كاری‬ ‫بەڵکو "دیکتاتۆریەتی کۆمەڵێک کەس����ایەتی شۆڕش الی هانا ئارێنت بریتییه‌له‌گه‌وره‌كردنی‬ ‫سیاس����ییە"‪ .‬بە‌کورتی ئ����ەو مۆدێلە لێنینیە رووب����ه‌ری ئازادیی‌و بچوككردنه‌وه‌ی رووبه‌ری‬ ‫مۆدێلێک����ی دیکتاتۆریان����ە‌و جاکۆبیانەی����ە‪ .‬ده‌سه‌اڵت‪ ،‬بە‌دەسەاڵتی ده‌وڵه‌تەوە‪ .‬هاوکات‬ ‫(‪ )٨‬لە‌پەرەگرافێک����ی هێج����گار بەناوبانگ����دا وەک رۆزا لۆکس����مبۆرگ‪ ،‬ش����ێوازی لۆكاڵیی‬ ‫لۆکس����مبۆرگ روو لە‌بەلشەفیکەکان دەکات‌و خۆڕێكخستن‌و شێوازیی شورایی‌و دروستکردنی‬ ‫مان����ا راس����تەقینەکانی چەمک����ی ئازادی����ی ئۆرگانی س����ەربەخۆ به‌ئه‌لته‌رناتیڤی ده‌وڵه‌ت‬ ‫دەستنیشاندەکات‌و بەو ئازادییە ساختەکانی ده‌زانێ����ت‪ .‬خاڵێ����ک گرنگە لێ����رەدا جەغتی‬ ‫بەراوردی دەکات‪ ،‬کە ئەوان دروستیانکردوە‪ .‬لێبکەی����ن ئەوەیە کە باس لە‌چەمکی ئازادیی‬ ‫لوکسمبۆرگ دەنووس����ێت‪" :‬هەرگیز ئازادیی الی ئارێنت دەکرێت‪ ،‬بەتەنها باس����ی ئازادیی‬ ‫بە‌تەنه����ا بۆ حکومەت‪ ،‬بە‌تەنها بۆ ئەندامامی شه‌خس����یی ناکرێت‌‪ ،‬ئازادیی كورتنابێته‌وه‌بۆ‬ ‫حیزب مان����ای ئازادیی ناگەیەنێت‪ ،‬ئەگەرچی فۆرمه‌تاکەکەس����یی‌و شەخس����ییەکەی‌‪ .‬الی‬ ‫ئەو ئەندامان����ە بە‌ژمارەش گەورەبن‪ .‬ئازادیی ئارێن����ت ئازادی����ی‪ ،‬به‌پله‌ی یه‌ك����ه‌م‪ ،‬مانای‬ ‫هەمیش����ە ئازادیی ئەوانەیە ک����ە وەک ئێمە ئازادیی‌و مافی هاواڵتییانە وەک تاكه‌كه‌س بۆ‬ ‫ئەوەی بتوانن‌له‌ژیانی گشپیی كۆمه‌ڵگاكه‌یانه‌دا‬ ‫بیرناکەنەوە‪ ،‬ئازادی موخالیفانە"‪.‬‬ ‫به‌ش����دار ب����ن‌و کاریگەری����ان لەس����ەر ئ����ەو‬ ‫ڕۆزا لۆکس����مبۆرگ ب����اوەڕی وابوو حیزبی ژیان����ە هەبێ����ت‪ .‬ئه‌مه‌ش بە‌ته‌نه����ا له‌ڕێگای‬ ‫لینین����ی چینی کرێکار دەکات����ە بونەوەرێکی ده‌نگدانه‌وه‌له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان����دا ن����ا‪ ،‬به‌ڵك����و‬ ‫پاس����یڤ‌و ناس����ەربەخۆ‪ ،‬مەکتەبی سیاسیی له‌ڕێگای به‌شدارییه‌كی راسه‌وخۆشەوه‌له‌ئاستە‬ ‫حیزبەکەش‪ ،‬خودی حیزبە‌دەکاتە ناوەندێکی لۆكاڵیەکاندا کە زۆرجار فۆرمی‌خۆبەڕێوەبردن‬ ‫پاسیڤ‌و س����ەرۆکی حیزب خۆشی مەکتەبی دەگرێتەخ����ۆی‪ .‬ئارێنت پێیوای����ە ئامانجی‬ ‫سیاسییەکە دەکاتە هەڵقەیەکی پاسیڤ‪ .‬بەم ه����ەر شۆڕش����ێک لە‌دونی����ای مۆدێرن����دا‬ ‫مانایە لە‌پارتی لێنینیدا هەم تاکەکەس����ێک‌و بریتیی����ە لە‌ئازادیی‌و بەختەوەریی گش����تیی‪،‬‬ ‫ه����ەم کەمینەی����ەک هەمو دەس����ەاڵتەکانیان بەختەوەریی گشتییش الی ئەو بەختەوەریی‬ ‫دەکەوێتە دەست‪ ،‬نەبونی میکانیزمێکیش بۆ هاواڵتییان����ە کاتێک دەتوان����ن خۆیان ژیانی‬ ‫خۆی����ان رێکبخ����ەن‌و بەڕێوەبب����ەن‪ ،‬خۆیان‬

‫‪13‬‬

‫راستەوخۆ بەش����داربن لە‌بەڕێوەبردنی ژیانی‬ ‫خۆیان‌و کۆمەڵگاکەیاندا‪ .‬بۆ ئەم مەبەستەش‬ ‫ئەرکی ژمارە یەکی شۆڕش ئەوەیە مرۆڤەکان‬ ‫بگۆڕێت ب����ۆ بونەوەری سیاس����یی‪ ،‬بیانکات‬ ‫بە‌کەس����انێک خۆیان ژیانی گش����تیی خۆیان‬ ‫دروست‌و رێکبخەن‪ ،‬رەهەندی سیاسیی لەناو‬ ‫کەس����ایەتییاندا بەهێز‌و گەورەبکات‪ .‬لە‌دیدی‬ ‫ئارێنتدا لێنینی����زم پێچەوانەی ئەم ئەرکەی‬ ‫پیادەکرد‪ ،‬لێنینیزم نەک نەیانتوانی زۆرینەی‬ ‫خەڵ����ک بگۆڕێت ب����ۆ بونەوەری سیاس����یی‬ ‫س����ەربەخۆ کە خۆیان ژیانی گشتیی خۆیان‬ ‫رێکبخ����ەن‪ ،‬بەڵک����و دەس����ەاڵتدارانی دوای‬ ‫ش����ۆڕش زۆرینەی خەڵکیان کردە دەرەوەی‬ ‫(‪)١١‬‬ ‫کایە‌و کردەی سیاسییەوە‪.‬‬ ‫دیدی میشێل فوکۆ‬ ‫فوک����ۆ لەزی����اد لە‌نووس����ینێکدا رەخن����ە‬ ‫لە‌مارکسیزم‌و لە‌بەلشەفیزمی روسیی دەگرێت‪.‬‬ ‫وەک نووس����ەرێک کە دەس����ەاڵت تەنها لە‌ناو‬ ‫دەوڵەتدا نابینێت‪ ،‬ئەزمونی بەلش����ەفیکەکان‬ ‫یارمەتیدا ببینێت چۆن دەس����ەاڵت لە‌فۆرمە‬ ‫دیس����پلین‌و کۆنترۆڵکەرەکەی����دا‪ ،‬ئەمە جگە‬ ‫لە‌فۆرم����ە بێدەنگکەر‌و چەوس����ێنەرەکەیدا‪،‬‬ ‫لەناو ئ����ەو دونیا سیاس����یی‌و کۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫دەزگایی‌و فەرهەنگیەدا دروستبو کە لەدوای‬ ‫شۆڕش����ەوە دروس����تکرا‪ .‬ب����ۆ نمون����ە چۆن‬ ‫دەسەاڵتی بەلش����ەفیکەکان بەش����ێوەیەکی‬ ‫بەرفراوان لە‌ناو قوتابخانە‌و کارخانە‌و زیندان‌و‬ ‫نەخۆش����خانەکاندا‪ ،‬لەناو پارتی سیاس����یی‌و‬ ‫ئۆرگان‌و رێکخ����راوە جۆربەجۆرەکاندا‪ ،‬لەناو‬ ‫چۆنیەتی رێکخس����تنی فەزا‌و ئەرش����یتێکتی‬ ‫ش����ارەکاندا‪ ،‬لەناو وێنە‌و مۆس����یقا‌و سرود‌و‬ ‫پەیک����ەر‌و س����روتەکاندا‪ ،‬دروس����تکرا‌و‬ ‫گەش����ەیپێدرا‪ .‬جگە لەمانە فوکۆ دەس����ەاڵت‬ ‫لەن����او ش����ێوە جیاوازەکانی مەعریفەش����دا‬ ‫دەبینێت‪ ،‬دەس����ەاڵتی مەعریف����ە بەتایبەتی‬ ‫لەپێگەی خ����ۆ بەخاوەنزانینی "هەقیقەت"دا‪.‬‬ ‫لێنینیزم وەک ئایدیۆلۆژیا‌و وەک ش����ێوازێکی‬ ‫دیاریک����راوی لێکدان����ەوە‌و تەفس����یریکردنی‬ ‫دونیا‪ ،‬هەڵگری بڕێکی گەورە لە‌دەس����ەاڵتێک‬ ‫بوو ک����ە مۆنۆپۆڵکردن����ی مەعریفەی بەناوی‬ ‫خاوەندارێتیەوە بۆ "مەعریفەی زانس����تیی"‌و‬ ‫بێنرخک����ردن‌و پەراوێزخس����تن‌و چەپاندن����ی‬ ‫فۆرمەکانی تری مەعریفە بە‌ناوی "مەعریفەی‬ ‫بۆرژاوازیی"‌و "دژەش����ۆڕش"‌و "ناعەقاڵنیی"‌و‬ ‫"نادیالێکتیک"یەوە‪ ،‬هێنابوەکایەوە‪ .‬لە‌دیدی‬ ‫فوکۆدا بەلشەفیکەکان‪ ،‬کە خوێندەواری سەر‬ ‫بە‌چینی ناوەند بون‪ ،‬لە‌باتی‌و لە‌شوێنی چینی‬ ‫کرێکار قسەیان دەکرد‪ ،‬خۆیان وەک نوێنەر‌و‬ ‫وەکیل‌و دەمڕاس����تی ئەم چینە نمایشدەکرد‪،‬‬ ‫بەمانەش رێیان لەوەدەگرت‌و نەیاندەهێش����ت‬ ‫کرێکاران خۆیان بۆ خۆیان قسەبکەن‌و بدوێن‪،‬‬ ‫خۆشیان خۆیان رێکبخەن‌و نمایشبکەن‪.‬‬ ‫خاڵێکی دیکە کە بکرێت لێرەدا هێمایەکی‬ ‫خێ����رای پێبکەین ئەو جیاکاریی����ە گرنگەیە‬ ‫کە فوکۆ لەنێوان "چەوس����اندنەوە" بەمانای‬ ‫‪‌exploitation‬و "هەیمەن����ە" یەمان����ای‬ ‫‪ ،domination‬دەی����کات‪ .‬فوک����ۆ پێیوایە‬ ‫لە‌س����ەدەی بیس����تەمدا ئ����ەوەی روودەدات‬ ‫گواس����تنەی ش����ێوازی دەس����ەاڵتدارێتییە‬ ‫لە‌چەوس����اندنەوەوە‪ ،‬کە زۆرج����ار مانایەکی‬ ‫ئابووریی هەیە‌و پەیوەس����تە بە‌هەژارخستنی‬ ‫خەڵک����ەوە‪ ،‬ب����ۆ هەیمەن����ە ک����ە مان����ای‬ ‫کۆنترۆڵکردنێکی تەواو‌و دیس����پلینکردنێکی‬ ‫هەمەالیەن����ەی مرۆڤ����ەکان دەکات‪ .‬ل����ەم‬ ‫روانینەدا کێش����ەی بەلش����ەفیزم‪ ،‬چ لە‌چاپە‬ ‫لێنینی‌و چ لە‌چاپە ستالینییەکەیدا‪ ،‬کێشەی‬ ‫"چەوس����اندنەوە" نییە بە‌مانا ئابورییەکەی‪،‬‬ ‫واتە کێش����ەی ئ����ەوە نییە ئەوان����ەی لەناو‬ ‫پارت����ی بەلش����ەفیدابون‌و کۆمۆنیس����تبون‬ ‫کارە باش����ەکانیان پێ����دەدرا‌و دۆخی مادیی‌و‬ ‫ماڵیان باش����تربوو لەوانیتر‪ ،‬یان کەس����انێک‬ ‫بە‌رادەیەکی گەورە دەوڵەمەند‌و کەس����انێکی‬ ‫دیک����ە هەژاردەکەوتن بەجۆرێک هارمۆنیەت‌و‬ ‫ئامێزانبون����ی کۆمەاڵیەتیی تووش����ی قەیران‬ ‫ب����کات‪ .‬بە‌کورتی����ی‪ ،‬کێش����ەکە کێش����ەی‬ ‫"چەوس����اندنەوە" نیی����ە بەتەنه����ا‪ ،‬بەڵک����و‬ ‫کێش����ەی دروس����تبونی فۆرم‌و ش����ێوازێکی‬ ‫نوێیە لە‌"دەسەاڵت" کە توانایەکی کوشندە‌و‬ ‫هەمەالیەنی لەس����ەر کۆنترۆڵ‌و دیس����پلین‌و‬ ‫ئاراستەکردنی مرۆڤەکان هەیە‪ .‬دەسەاڵتێک‬ ‫لەس����ەر دەستنیش����انکردنی چۆنیەتی����ی‬ ‫هەڵسوکەوتکردنی مرۆڤ‌و دەستنیشانکردنی‬ ‫کاردانەوەکان‌و دەستنیش����انکردنی ئاس����ۆی‬ ‫چاوەڕوانییەکانی کاردەکات‪ )١٢(.‬دەسەاڵتێک‬ ‫هەیمەنەی تەواو دروستدەکات‪.‬‬ ‫ب����ەم مانای����ە کۆمەڵ����گا‌و دەوڵەتی دوای‬ ‫شۆڕش����ی ئۆکتۆب����ەر کۆمەڵ����گا‌و دەوڵەتی‬ ‫دروس����تکردن‌و هێنانەکای����ەی مۆدێلێک����ی‬ ‫نوێن لە‌دەس����ەاڵت کە توانای دسپلینکردن‌و‬ ‫کۆنترۆڵکردن‌و ئاراس����تەکردنێکی ترسناکی‬ ‫تاکەک����ەس‌و گروپ����ەکان مەیس����ەردەکات‌و‬ ‫بەمەش ئەو مۆدێلە لە‌مرۆڤ دروس����تدەکەن‬ ‫کە مۆدێلێک����ی "گوێڕایەڵ"‌و "س����ەرلەقێن"‌و‬ ‫"ناڕەخنەیی"ە‪ ،‬بە‌گوت����ەی هانا ئارێنت ئەو‬ ‫مۆدێلە لە‌م����رۆڤ کە توان����ای بیرکردنەوە‌و‬ ‫نرخاندن‌و داوەریکردنی تیادا دەکوژرێت‪ ،‬یان‬ ‫بە‌تەواوی الوازدەکرێت‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )603‬سێشه‌ممه ‪2017/11/28‬‬

‫چمك‬

‫حیزبه‌كانی‌ باشور‌و هه‌ڵوێستیان‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌كاره‌سات ‌ی ‪‌ 16‬ی ئۆكتۆبه‌ر‬ ‫سه‌باحی‌ غالیب‬

‫رووداوه‌كان����ی‌ نێوان مانگ����ی‌ حوزه‌یران‌و‬ ‫ئۆكتۆب����ه‌ری‌ ‪ ،2017‬زنجی����ره‌ رووداوێك����ن‪،‬‬ ‫نه‌خش����ی‌ كاریگه‌ر‌و س����تراتیژییان لە‌س����ه‌ر‬ ‫مه‌س����ه‌له‌ی‌ كورد تۆمار ك����ردوە‪ ،‬بڕیاردانی‌‬ ‫راپرسی‌ گشتی‌‌و نه‌بونی‌ یه‌ك هه‌ڵوێست‌و یه‌ك‬ ‫گوتاری‌ حیزبه‌كان به‌رامبه‌ر بە‌راپرس����ییه‌كه‌‪،‬‬ ‫بۆت����ه‌ بناغ����ه‌ی‌ س����ه‌ره‌كی‌ له‌س����ه‌ر ناڕونی‌‬ ‫چاره‌سه‌ری‌ مه‌سه‌له‌ی‌ كورد‌و مافی‌ بە‌ده‌وڵه‌ت‬ ‫بونی‌ كوردس����تان‪ .‬نه‌بونی‌ یه‌ك هه‌ڵوێستی‌‬ ‫حیزبه‌كان‪ ،‬په‌یوه‌ندی‌ راسته‌وخۆی‌ بە‌ده‌رونی‌‬ ‫كه‌س����ایه‌تی‌ س����ه‌ركردایه‌تی‌ حیزبه‌كان����ه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئ����ه‌م الیه‌ن����ه‌ هێنده‌ چه‌قبه‌س����توە‪،‬‬ ‫كاری‌ ت����ه‌واوی‌ كردۆته‌ س����ه‌ر تێگه‌یش����تنی‌‬ ‫سیاسی‌‌و خوێندنه‌وه‌ی‌ سیاسی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫قۆناغه‌ك����ه‌‪ .‬وه‌ختێ����ك ه����ه‌ر حیزبێ����ك‬ ‫لە‌كوردستان بابه‌تێكی‌ چاره‌نووسی‌ راڤه‌ بكا‌و‬ ‫باس����ی‌ الیه‌نه‌ جیاوازه‌كان ‌ی فه‌رمانڕه‌وایه‌تی‌‪،‬‬ ‫ماف����ی‌ چاره‌ن����ووس‪ ،‬حی����زب‌و پارله‌مان یا‬ ‫ه����ه‌ر قه‌واره‌یه‌ك����ی‌ سیاس����ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگای‌ كوردس����تانیدا بكا‪ ،‬لە‌روانگه‌ی‌‬ ‫ش����یكارییه‌وه‌‪ ،‬كه‌م تا كورتێك لێكدانه‌وه‌ی‌‬ ‫قسه‌‌و نووسینی‌ هه‌مویان لە‌چوارچێوه‌یه‌كدا‪،‬‬ ‫ی����ه‌ك ده‌گرن����ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌ دێت����ه‌ مه‌یدانی‌‬ ‫جێبه‌جێكردن����ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا هی����چ وێك چونێك‬ ‫لە‌نێوانیاندا نامێنێ‌‪ .‬گریمان س����ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫هه‌مو حیزبه‌كان‪ ،‬یه‌ك‌و یه‌ك دانه‌ لە‌كتێبێكی‌‬ ‫تایبه‌تییان س����ه‌باره‌ت بە‌حكومه‌ت پێكهێنان‬ ‫یا باس‌و هه‌ڵبژاردنی‌ په‌رله‌مان بدرێتێ‌‪ ،‬دوای‌‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی‌‪ ،‬تاقیان بكه‌یته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا گشتیان‬ ‫تێیگه‌یش����تون‌و ده‌رده‌چن‌و هه‌مان بۆچونیان‬ ‫ال په‌ی����دا ده‌ب����ێ‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ختێ����ك كتێبه‌كه‌‬ ‫ده‌كه‌نه‌ كردار‪ ،‬ئه‌وا بە‌هیچ شێوه‌یه‌ك پێكه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵناك����ه‌ن‌و ناتوانن كارێكی‌ هاوبه‌ش بكه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ كێش����ه‌ی‌ هه‌ره‌ س����ه‌ره‌كی‌ كه‌سایه‌تی‌‌و‬ ‫ده‌رونی‌ حی����زب‌و سیاس����ه‌تمه‌داری‌ كورده‌‪،‬‬ ‫خۆ زۆر جاریش كه‌ لە‌نزیكه‌وه‌‪ ،‬بیانناس����ی‌‌و‬ ‫له‌گه‌ڵیان����دا بدوێی‌‪ ،‬ب����ۆت ده‌رده‌كه‌ون‪ ،‬تاك‬ ‫تاكه‌‪ ،‬كه‌س����ی‌ چاك‪ ،‬تێگه‌یش����تو‪ ،‬دڵسۆز‪،‬‬ ‫لێ����زان‪ ،‬بە‌ئ����ه‌ده‌ب‌و گوێگرن‪...‬كاتێكیش بۆ‬ ‫كاری‌ گشتی‌‌و سیاسه‌ت‌و به‌رژه‌وه‌ندی‌ نه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫خاك‪ ،‬كۆی����ان ده‌كه‌یت����ه‌وه‌‪ ،‬تێكه‌ڵه‌یه‌كیان‬ ‫لێده‌رده‌چێ‌‪ ،‬كه‌س س����ه‌ری‌ لێده‌رناكا‪ ،‬هه‌ر‬ ‫له‌س����ه‌ر ئه‌و بنه‌ما نادروس����ت‌و جی����اوازی‌‬ ‫كه‌س����ایه‌تی‌‌و نی����از‌و بۆچونه‌ په‌ش����ێوییه‌‪،‬‬ ‫حیزب‌و رێكخس����تنی‌ جیاواز لە‌كوردس����تاندا‬ ‫دروست بون‪ ،‬ره‌نگه‌ دروشمی‌ هه‌مویان رێك‬ ‫نه‌كه‌وتن‌و پش����تی‌ یه‌كدی‌ له‌ئ����ه‌رزدان بێ‌!‬ ‫لە‌وه‌اڵمی‌ ئه‌و ته‌نگه‌ژه‌ هه‌ره‌ مه‌ترسیداره‌دا‪،‬‬ ‫ك����ه‌ بۆ زه‌مینه‌ی‌ پێك����ه‌وه‌ كاركردن له‌نێوان‬ ‫حیزبه‌كاندا بە‌دروس����تی‌ سازنابێ‌‪ ،‬یا ناتوانن‬ ‫وه‌اڵمی‌ ته‌واو بده‌نه‌وه‌ یا خۆیانی‌ لێده‌بوێرن‌و‬ ‫نكولی‌ لێده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫با نه‌چینه‌وه‌ ب����ۆ مێژوویه‌كی‌ دوور‪ ،‬ته‌نها‬ ‫ته‌ماش����ا ‌ی ئه‌م رۆژگاره‌ی‌ ئێستا بكه‌ین‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كۆمه‌ڵ����ه‌ رووداوه‌ گرنگان����ه‌ی‌ روویان داوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر لە‌راپرس����ی‌ گشتی‌‪ ،‬خودی‌ ده‌نگدانه‌كه‌‪،‬‬

‫ئه‌نجام����ی‌ ده‌نگدانه‌كه‌‪ ،‬هه‌ڕه‌ش����ه‌كانی‌ هێزه‌‬ ‫عێراقییه‌كان بە‌تایبه‌تی‌ حكومه‌ت‌و حه‌شد ‌ی‬ ‫شیعی ‌ی داعشی‌‪ ،‬تاوانه‌كه‌ی‌ ‪16‬ی‌ ئۆكتۆبه‌ر‌و‬ ‫هێرشی‌ س����وپای‌ داگیركه‌ری‌ به‌غدا‪ ،‬تاران‌و‬ ‫توركی����ا بە‌ه����اوكاری‌‌و رێككه‌وتن����ی‌ نهێنی‌‬ ‫چه‌ند كاربه‌ده‌س����تێكی‌ یه‌كێتیی‌ نیش����تمانی‌‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬ت����ا داگیركردن����ه‌وه‌ی‌ ش����ار‌و‬ ‫ناوچه‌كانی‌ كه‌رك����وك‪ ،‬توزخورماتو‪ ،‬دوبس‌و‬ ‫پ����ردێ‌‌و مه‌خم����ور‌و ه����ه‌ر بس����تێكی‌ خاكی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئه‌وانه‌ هه‌ر هه‌مویان ئه‌و بابه‌ت‌و‬ ‫رووداوانه‌ن‪ ،‬به‌ندن بە‌ئاساییش����ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫ك����ورد‌و چاره‌ن����ووس‌و ماف����ی‌ دامه‌زراندنی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ كوردستانه‌وه‌‪ ،‬بە‌هه‌مو پێوانه‌یه‌كی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪ ،‬ده‌ستوری‌‪ ،‬ئه‌خالقی‌‌و سیاسی‌‪،‬‬ ‫بە‌جیاوازی‌ بۆچون‌و هه‌ڵوێس����تی‌ كه‌سێتی‌‪،‬‬ ‫ناكرێ‌ حیزب‪ ،‬سیاس����ه‌تمه‌دار‌و رۆشنبیران‌و‬ ‫كۆمه‌اڵن����ی‌ فراوان����ی‌ نه‌ته‌وه‌كه‌‪ ،‬له‌س����ه‌ریان‬ ‫رێك نه‌كه‌وین‪ ،‬ناكرێ‌ یه‌كێتی‌ هه‌ڵوێس����ت‌و‬ ‫یه‌كێت����ی‌ تێگه‌یش����تنمان به‌رامبه‌ریان نه‌بێ‌‪،‬‬ ‫بە‌پێچه‌وان����ه‌وه‌‪ ،‬كۆنه‌بون����ه‌وه‌ له‌س����ه‌ر ئه‌و‬ ‫مه‌س����ه‌له‌ ستراتیژییانه‌‪ ،‬نیش����انه‌ی‌ شێواوی‌‬ ‫تێگه‌یشتنی‌ سیاسی‌‌و ئاینده‌یه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێك لە‌كێش����ه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و سیاس����ی‌‌و‬ ‫قانونییه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگای‌ كوردستان ئه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫كه‌ تا ئێستا تاریفێكی‌ گشتگیریمان ده‌رباره‌ی‌‬ ‫پێناس����ه‌ی‌ خیانه‌تی‌ نیش����تمانی‌ نییه‌‪ ،‬خۆ‬ ‫دیاره‌ لە‌واڵتانی‌ جیهاندا‪ ،‬خیانه‌تی‌ نیشتمانی‌‬ ‫بە‌پێی‌ ده‌ستوور‌و قانون پێناسه‌ كراوه‌‌و هه‌مو‬ ‫الی����ه‌ك ده‌زانێ‌ چی‌ خیانه‌تی‌ نیش����تمانییه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر به‌و ش����ێوه‌یه‌ش كێ‌ خائینی‌ نیشتمانه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ خه‌ڵك����ی‌ كوردس����تان‪ ،‬ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬ده‌ستورێكی‌ جێبه‌جێكراویشمان نییه‌‪،‬‬ ‫بە‌هه‌مان شێوه‌ له‌وه‌ته‌ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان هه‌یه‌‪ ،‬قانون نه‌بۆته‌ بنه‌مایه‌كی‌‬ ‫چه‌سپاوی‌ سه‌رووی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ حیزب‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ئه‌وانه‌ نین تا ته‌فس����یر‌و پێناسه‌ی‌ خیانه‌تی‌‬ ‫نیش����تمانیمان ب����ۆ بكا‪ ،‬ه����اوكات بە‌عورفی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی����ش خیانه‌تی‌ نیش����تمانی‌ نه‌بۆته‌‬ ‫عه‌یبه‌‌و تاوانێكی‌ ئه‌و تۆ‪ ،‬كه‌ بكه‌ره‌كه‌ ‌ی له‌ناو‬ ‫كۆمه‌ڵدا بە‌سووك‌و رسوا ته‌ماشابكرێ‌‪ .‬لە‌پێش‬ ‫دووبه‌ره‌كی‌ ‪1964‬ی‌ ن����او پارتی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬ل����ە‌رووی‌ حیزب����ی‌‌و بۆچون����ی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌‪ ،‬هه‌ر كه‌س����ێك هاوكاری‌ یا‬ ‫سیخوڕی‌ بۆ ده‌وڵه‌تی‌ عێراقی‌ بكردایه‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫بێ‌ یه‌ك‌و دو‪ ،‬بە‌خائینی‌ نیش����تمان‌و خائینی‌‬ ‫كورد‌و كوردس����تان لە‌قه‌ڵه‌م ده‌درا‪ ،‬لە‌ماوه‌ی‌‬ ‫س����ه‌ره‌تای‌ شۆڕش����ی‌ ئه‌یلووله‌وه‌ تا رۆژانی‌‬ ‫دووبه‌ره‌كییه‌كه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ هه‌ر كه‌س����ێك بووبێ‌‬ ‫بە‌جاش یا س����یخوڕ‪ ،‬ئه‌گه‌ر شۆڕش ده‌ستی‌‬ ‫پێگه‌یش����تبێ‌‪ ،‬له‌ناوی‌ ده‌برد‪ ،‬ب����ه‌اڵم دوای‌‬ ‫ئه‌وه‌‪ ،‬كه‌ پارتی‌‌و شۆڕشیش بونه‌ دوو به‌ره‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ حكومه‌تی����ش بو‪ ،‬وای‌ لێهات‬ ‫بو‪ ،‬بۆ پاكی‌ خۆی‌‪ ،‬تیور‌و راگه‌یاندنی‌ كردبوە‬ ‫كه‌ره‌سه‌ی‌ سه‌رنج راكێشانی‌ خه‌ڵكی‌ ساده‌‌و‬ ‫س����اكار‪ ،‬له‌و كاتانه‌دا‪ ،‬دكتۆر عه‌بدولڕه‌حمان‬ ‫به‌ززاز‪ ،‬سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق لە‌‪1966‬دا‪،‬‬ ‫كاتێك به‌یانی‌ ‪29‬ی‌ حوزه‌یرانی‌ ئه‌و س����اڵه‌ی‌‬ ‫خوێن����ده‌وه‌‪ ،‬هێم����ای‌ ب����ە‌دوو ش����ت كرد‪،‬‬ ‫یه‌كه‌میان ئه‌وانه‌ی‌ لە‌ش����اخ بون بە‌نوێنه‌ری‌‬ ‫كوردی‌ ده‌زانین‪ ،‬دوەمیش����یان ده‌یگوت هه‌تا‬ ‫دوو تفه‌نگ بە‌شاخه‌كانه‌وه‌ بمینێ‌‪ ،‬ناتوانرێ‌‬ ‫مه‌سه‌له‌ی‌ كورد چاره‌س����ه‌ر بكرێ‌‪ ،‬به‌و دوو‬ ‫بۆچونه‌‪ ،‬هه‌مو چاوی‌ ره‌ش����ی‌ جه‌اللییه‌كانی‌‬ ‫ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی‌ كاڵ كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێس����تاش وا مان����گ‌و نیوێ����ك به‌س����ه‌ر‬ ‫به‌ده‌س����ته‌وه‌دانی‌ نی����وه‌ی‌ خه‌ڵ����ك‌و خاكی‌‬

‫یه‌كێك لە‌كێشه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫سیاسی‌‌و قانونیه‌كانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگای‌ كوردستان‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ تا ئێستا‬ ‫تاریفێكی‌ گشتگیریمان‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ پێناسه‌ی‌‬ ‫خیانه‌تی‌ نیشتمانی‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬خۆ دیاره‌‬ ‫لە‌واڵتانی‌ جیهاندا‬ ‫خیانه‌تی‌ نیشتمانی‌‬ ‫بە‌پێی‌ ده‌ستور‌و قانون‬ ‫پێناسه‌ كراوه‌‌و هه‌مو‬ ‫الیه‌ك ده‌زانێ‌ چی‌‬ ‫خیانه‌تی‌ نیشتمانییه‌‬ ‫باش����ووری‌ كوردستان بە‌دڕه‌نده‌ترین شێوه‌ ‌ی‬ ‫ش����ۆڤێنی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‌و مه‌زهه‌ب����ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫داگیرك����ه‌ری‌ عێ����راق‌و حیزب����ی‌ ده‌ع����وه‌دا‬ ‫تێده‌پ����ه‌ڕێ‌‪ ،‬وا ب����ۆ مان����گ‌و نیوێك ده‌چێ‌‪،‬‬ ‫دیس����انه‌وه‌‪ ،‬به‌ش����ێكی‌ زۆرتری‌ كورد ئه‌نفال‬ ‫ده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬كورس����تان لە‌دانیشتوانی‌ به‌تاڵ‬ ‫ده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬له‌وه‌ش خراپتر شه‌ره‌ف‌و ناموسی‌‬ ‫هه‌مومان‪ ،‬ژن‌و خوشك‌و دایك‌و كچمان بە‌به‌ر‬ ‫چاوی‌ خۆمان����ه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌ر ده‌م����ی‌ خۆماندا‪،‬‬ ‫ئه‌ت����ك ده‌كرێن‪ ،‬مافی‌ ئینس����انی‌‌و ش����كۆی‌‬ ‫ده‌رونی‌‌و سه‌ربه‌رزی‌ كه‌سایه‌تییان لێ‌ زه‌وت‬ ‫ده‌كرێ‌‪ ،‬جگه‌ لە‌ناس����ۆری‌ ده‌رون‌و سووتانی‌‬ ‫ناخی‌ ئێمه‌‪ ،‬ده‌سه‌اڵتداری‌ خیانه‌تكاری‌ كورد‪،‬‬ ‫هیچی‌ بۆ نه‌هێشوینه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و باوك‌و دایك‌و‬ ‫خوش����كه‌ نه‌بێ‌‪ ،‬ئه‌و برا‌و مێرد‌و كوڕه‌ نه‌بێ‌‪،‬‬ ‫كێ‌ ده‌توانێ‌ ئازاری‌ ئه‌و س����اته‌ وه‌خته‌ی‌ كه‌‬ ‫هێرش ده‌كرێته‌ س����ه‌ر ژن����ان‌و كچان‪ ،‬بكاته‌‬ ‫وشه‌‌و نووس����ین‪ ،‬بیكاته‌ په‌ڕه‌موچه‌‌و ره‌نگ‌و‬ ‫تابل����ۆ‪ ،‬یا بە‌رۆم����ان‌و ش����یعر ده‌ریانببڕێ‌!‬ ‫حكومه‌تی‌ به‌غ����دا‪ ،‬هێنده‌ كاری‌ دوژمنانه‌یان‬ ‫به‌رامبه‌ر بە‌كورد كردوە‪ ،‬بە‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك‬ ‫بواری‌ برایه‌تی‌‪ ،‬هاوالتیی‌ بون‪ ،‬پێكه‌وه‌ ژیانی‌‬ ‫نه‌هێشتۆته‌وه‌‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ش خه‌ڵكی‌ كوردستان‬ ‫بە‌زۆرین����ه‌ی‌ ه����ه‌ره‌ ب����ااڵ‪ ،‬ده‌نگ����ی‌ نامۆیی‌‬ ‫بە‌عێ����راق‌و دانه‌دواوه‌ی‌ عێراق����ی‌ بون‪ ،‬رازی‌‬ ‫نه‌بون به‌وه‌ی‌ عه‌ره‌ب بە‌هه‌مو جۆر‌و بە‌هه‌مو‬ ‫حیزب‌و نیازێكیانه‌وه‌ لە‌گه‌ڵ كورد هه‌ڵناكه‌ن‌و‬ ‫هه‌رگی����ز ناتوانن وه‌ك ئینس����انی‌ ئاس����ایی‌‌و‬

‫گۆشەیەکە د‪.‬شوان ئاده‌م ئه‌یڤه‌س ده‌ینوسێت‬ ‫‪shwanadam@gmail.com‬‬

‫میدیای كوردی‌‌و‬ ‫جیاكاریی جێنده‌ری‬ ‫فه‌رمانڕه‌وای‌ عادل‪ ،‬مامه‌ڵه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌ی‌ كورد‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬ئه‌وان هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ ئێمه‌یان ده‌وێ‌ كه‌‬ ‫كورد نه‌بین‌و بیر نه‌كه‌ینه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش مه‌گه‌ر‬ ‫ته‌نها بە‌خۆفرۆشان بكرێ‌‪ ،‬ده‌نا زوربه‌ی‌ هه‌ره‌‬ ‫زۆری‌ خه‌ڵكی‌ كوردس����تان هیچ هه‌س����تێكی‌‬ ‫عێراقی‌ بونمان تێ����دا نییه‌‌و نامانه‌وێ‌ ئه‌وان‬ ‫حاكم‌و كاربه‌ده‌ستمان بن‪ ،‬له‌وه‌ زیاتر چییان‬ ‫ده‌وێ‌ كه‌ لە‌س����ه‌دا ‪93‬ی‌ خه‌ڵ����ك نایانه‌وێ‌‬ ‫عێراقی‌ بن‪ ،‬چ ده‌وڵه‌تێك له‌وه‌ نابووتتر‌و بێ‌‬ ‫ده‌ستووری‌‌و بێ‌ قانونیتره‌‪ ،‬كه‌ خه‌ڵك نه‌یه‌وێ‌‪.‬‬ ‫بە‌ده‌نگدانی‌ خه‌ڵكی‌ كوردستان‌و دانه‌ دواوه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایه‌تی‌ ده‌وڵه‌تی‌ داگیركه‌ری‌ عێراق‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ هیچ جۆره‌ شه‌رعییه‌تێكی‌ نییه‌‌و‬ ‫نه‌ماوه‌‪ ،‬بۆی����ه‌ لە‌كاتی‌ ده‌نگدانی‌ راپرس����ی‌‬ ‫گشتییه‌وه‌‪ ،‬پێبزانرێ‌ یا نا‪ ،‬عێراق چ مافێكی‌‬ ‫ده‌س����تووری‌‌و ئه‌خالقی‌ به‌س����ه‌ر باش����ووری‌‬ ‫كوردس����تانه‌وه‌ نیی����ه‌‪ ،‬ك����ه‌ فه‌رمانڕه‌وایه‌تی‌‬ ‫ب����كا‪ .‬بە‌بڕی����اری‌ دادگای‌ فیدرال����ی‌ عێراق‌و‬ ‫هه‌ڕه‌ش����ه‌كردن‪ ،‬هێنده‌ی‌ تۆزقاڵێك لە‌ره‌وایی‌‬ ‫راپرسی‌ گشتی‌‌و ئه‌نجامه‌كه‌ی‌ كه‌م ناكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌نگی‌ خه‌ڵك له‌س����ه‌روو هه‌مو ده‌س����توور‌و‬ ‫قانونێك����ی‌ ناوخۆی����ی‌‌و نێوده‌وڵه‌تییه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم گرنگ ئه‌وه‌یه‌ چۆن لە‌كاتێكی‌ گونجاودا‬ ‫كه‌ڵكی‌ لێده‌بینرێ‌‌و له‌س����ه‌ر ئ����ه‌رزی‌ واقیع‬ ‫جێبه‌جێ‌ ده‌كرێ‌‪.‬‬ ‫ل����ه‌‪16‬ی‌ ئۆكتۆب����ه‌ره‌وه‌‪ ،‬رۆژ ب����ە‌رۆژ‬ ‫به‌ڵگ����ه‌ی‌ باوه‌ڕپێك����راو ده‌رده‌ك����ه‌ون‪ ،‬ك����ه‌‬ ‫چه‌ند به‌رپرس����یارێكی‌ یه‌كێتی‌ نیش����تمانیی‌‬ ‫كوردس����تان به‌و پ����ه‌ڕی‌ بێ‌ ش����ه‌رمی‌‌و به‌و‬ ‫پ����ه‌ڕی‌ نه‌بونی‌ هه‌س����تی‌ به‌رپرس����یارێتی‌‌و‬ ‫ب����ێ‌ خوێندنه‌وه‌ی‌ مێژوی����ی‌‪ ،‬نیوه‌ی‌ خه‌ڵك‌و‬ ‫خاك����ی‌ كوردس����تان‪ ،‬كاروانی‌ ش����ه‌هیدانی‌‬ ‫كوردس����تان‌و مێژوی‌ خوێناویمانیان پێلێنا‌و‬ ‫دایان����ه‌ حكومه‌ت����ی‌ داگیرك����ه‌ری‌ عێراقی‌‌و‬ ‫حیزبی‌ ده‌عوه‌ی‌ داعیش����ی‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ ته‌نانه‌ت‬ ‫بێ‌ هه‌س����تی‌ ئینس����انی‌‪ ،‬هیچ عه‌قڵ‌و سۆز‌و‬ ‫لێكدانه‌وه‌یه‌كی����ان نه‌م����ا‪ ،‬لە‌س����اتێكی‌ بێ‌‬ ‫ئابڕوویی‌‌و ب����ێ‌ بیركردنه‌وه‌دا‪ ،‬رێككه‌وتنێكی‌‬ ‫ناش����ه‌ریفانه‌یان له‌گه‌ڵ دوژمن����دا ئه‌نجام دا‪،‬‬ ‫نه‌ی����ان توانی‌ تۆزێ رابمانای����ه‌‌و بیریان له‌وه‌‬ ‫بكردایه‌ته‌وه‌ كه‌ ئه‌وانیش دایك‌و خوش����ك‌و‬ ‫ك����چ‌و ژنیان هه‌یه‌‪ ،‬چ����ۆن ده‌كرێ‌ ژن‌و ماڵ‌و‬ ‫منداڵ����ی‌ خه‌ڵكی‌ دیكه‌ با كوردیش نه‌بن ئاوا‬ ‫هه‌ڕاج بكه‌ن‪ ،‬لە‌بازارێكدا‪ ،‬كه‌ ره‌نگه‌ نمونه‌ی‌‬ ‫وا لە‌مێ����ژوودا یا نه‌بێ‌ ی����ا ده‌گمه‌ن بێ‌‪ .‬به‌ر‬ ‫لە‌روخاندنی‌ رژێمی‌ سه‌ددام‌و حیزبی‌ به‌عسی‌‬ ‫فاش����ی‌‪ ،‬وامان ده‌زانی‌ له‌وان دڕنده‌تر‌و له‌وان‬ ‫نائینس����انیتر نه‌بێ‌‪ ،‬كه‌چ����ی‌ حیزبی‌ ده‌عوه‌‌و‬ ‫عێراقی‌ فیدرالی‌‌و دیموكراسی‌‌و ته‌وافوق! هه‌ر‬ ‫لە‌رۆژێكدا بە‌قه‌ده‌ر هه‌مو مێژوی‌ شه‌رمه‌زاری‌‬ ‫به‌عسیان به‌رامبه‌ر بە‌كورد كرد‪.‬‬ ‫هه‌ت����ا نوس����ینی‌ ئ����ه‌م وت����اره‌‪ ،‬حیزب‌و‬ ‫رێكخس����تن‌و سیاس����ه‌تمه‌دارانی‌ حیزب����ی‌‌و‬ ‫زوربه‌ی‌ هه‌ره‌ زۆری‌ رۆش����نبیران‪ ،‬هه‌ڵوێستی‌‬ ‫خۆی����ان به‌رامبه‌ر بە‌خیانه‌تی‌ ‪16‬ی‌ ئۆكتۆبه‌ر‬ ‫ده‌رنه‌بڕیوه‌‪ ،‬ئه‌و به‌یاننامانه‌ی‌ كاك مه‌سعود‌و‬ ‫كاك كۆس����ه‌ر‌هت‌و كاك����ه‌ حه‌م����ه‌ ‌ی حاجی‌‬ ‫مه‌حمود‌و نوسینێكی‌ مه‌ال به‌ختیار سه‌باره‌ت‬ ‫بە‌رووداوه‌كه‌‪ ،‬به‌س نین‪ ،‬ئه‌وە كاری‌ خیانه‌ته‌‪،‬‬ ‫ده‌بێ‌ لە‌جاڕ بدرێ‌‌و به‌رپرسیاره‌كان بە‌ئاشكرا‬ ‫ناوی����ان ببرێ‌‪ ،‬ته‌واوی‌ نهێن����ی‌‌و په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫شومه‌كان ئاش����كرا بكرێن‪ ،‬الیه‌نه‌كان لە‌هه‌اڵ‬ ‫بدرێ����ن‪ ،‬هه‌ر وه‌ك دكت����ۆر نه‌جمه‌دین كه‌ریم‬ ‫به‌ش����ێكی‌ چاك����ی‌ لە‌په‌ره‌كان����ی‌ تاوانه‌كه‌‌و‬ ‫بكه‌ره‌كانی‌ هه‌ڵدایه‌وه‌‪ ،‬كاك رێبوار تاڵه‌بانیش‬ ‫بە‌ده‌وری‌ خۆی‌ هه‌ڵوێس����تی‌ شه‌رەفمه‌ندانه‌ی‌‬

‫خۆی‌ بۆ مێژوو تۆمار كرد‪ ،‬ده‌بوایه‌ لە‌یه‌كه‌م‬ ‫هه‌لدا‪ ،‬تاوانباران بگیرێ����ن‌و لە‌هه‌مو مافێك ‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌‌و سیاس����ی‌‌و كارگێڕی‌ بێ‌ به‌ش‬ ‫بكرێن‪ ،‬لە‌دادگایه‌كی‌ به‌رزدا‪ ،‬لێكۆڵینه‌وه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵ����دا بكرێ‌‌و س����زای‌ خۆی����ان وه‌ربگرن‪.‬‬ ‫ب����ه‌ر لە‌هه‌مو الیه‌ك‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ ئه‌ركی‌ یه‌كێتیی‌‬ ‫نیشتمانیی‌ كوردستانه‌ بۆ پارێزگاری‌ لە‌ناوی‌‬ ‫خۆی‌‪ ،‬ب����ۆ له‌كه‌دار نه‌كردنی‌ مێژوی‌ خه‌بات‌و‬ ‫بۆ پاراستنی‌ شه‌ره‌فی‌ شه‌هیدانی‌‪ ،‬ئه‌ندامان‌و‬ ‫به‌رپرسیارانی‌ خیانه‌تی‌ ‪16‬ی‌ ئۆكتۆبه‌ر بداته‌‬ ‫دادگا‌و خۆیانی‌ ل����ێ‌ بێ‌ به‌ری‌ بكا‪ ،‬ئه‌گه‌ر وا‬ ‫نه‌كا‪ ،‬ئه‌وا پرس����یار‌و گومان ده‌كه‌وێته‌ سه‌ر‬ ‫هه‌م����و ئه‌ندامان‌و رێكخس����تنه‌كانی‌ یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫بە‌تایبه‌ت����ی‌ س����ه‌ركردایه‌تییه‌كه‌ی‌‪ .‬هه‌ر له‌م‬ ‫ب����اره‌وه‌‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانی����ش‪ ،‬كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌كێت����ی‌ لیژن����ه‌ی‌ هاوب����ه‌ش‌و رێككه‌وتنی‌‬ ‫ده‌باش����انی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌ویش ده‌بێ‌ هه‌ڵوێستی‌‬ ‫خۆی‌ ل����ه‌و حیزبە‌‌هاوپه‌یمان����ه‌ی‌‌و تاوانبارن‬ ‫رون بكاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌م����ه‌ روو ده‌كاته‌ یه‌كگرتوی‌‬ ‫ئیس��ل�امی‌‌و كۆمه‌ڵیش‪ ،‬ئ����ه‌وان ناتوانن ئه‌و‬ ‫تاوان����ه‌ گه‌وره‌یه‌‪ ،‬دی����زه‌ بە‌ده‌رخۆنه‌ بكه‌ن‌و‬ ‫بە‌بێ‌ ده‌نگییان‪ ،‬كاری‌ وا په‌رده‌پۆش بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئیدی‌ كاتی‌ ئه‌وه‌ هاتوە كه‌ هه‌مومان‌و هه‌مو‬ ‫حیزب����ه‌كان ی����ه‌ك ته‌فس����یر‌و لێكدانه‌وه‌مان‬ ‫به‌رامب����ه‌ر بە‌خیانه‌ت����ی‌ نیش����تمانی‌ هه‌بێ‌‪،‬‬ ‫چیدیك����ه‌ ناك����رێ‌ ه����ه‌ر حیزب����ه‌‌و بە‌میزاج‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ خۆی‌ لە‌خیانه‌ت بڕوانێ‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫وا نه‌بین خیانه‌ت كۆتایی‌ نایه‌ت‪.‬‬ ‫وا بۆ ‪ 26‬س����اڵی‌ ره‌ب����ه‌ق ده‌چێ‌‪ ،‬حیزب‬ ‫لە‌كوردستان‪ ،‬لە‌زۆرانبازی‌ یه‌كدیدان‪ ،‬هێنده‌ی‌‬ ‫بە‌خۆی����ان‌و بە‌پش����ت ش����كاندنی‌ یه‌كدییه‌وه‌‬ ‫خه‌ریكن‪ ،‬نیو ئه‌وه‌نده‌ بە‌كاركردن بۆ پێشه‌وه‌‬ ‫بردن‌و چاره‌سه‌كردنی‌ مه‌س����ه‌له‌ی‌ كورده‌وه‌‬ ‫ماندوو نین‪ ،‬بۆیه‌ هه‌میشه‌ پرسیاره‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌‪:‬‬ ‫ت����ا كه‌ی‌ حی����زب لە‌كوردس����تان لە‌ملمالنێی‌‬ ‫یه‌كدی‌‌و دڕدۆنگی‌ سیاس����ین له‌ناو خۆیاندا؟!‬ ‫تا كه‌ی‌ ناتوانن بیری‌ یه‌ك ریزی‌‌و س����ه‌كۆی‌‬ ‫هاوبه‌ش‌و چاره‌نووسی‌ هاوبه‌ش بدۆزنه‌وه‌؟! تا‬ ‫كه‌ی‌ ناتوانن به‌رامبه‌ر مه‌سه‌له‌ ستراتیژییه‌كان‬ ‫یه‌ك هه‌ڵوێست بن؟! كۆمه‌ڵگای‌ كوردستانی‌‬ ‫بە‌هیچ شێوه‌یه‌ك ئه‌وە هه‌ڵناگرێ‌ له‌وه‌ زیاتر‪،‬‬ ‫بكرێته‌ مه‌یدانی‌ تاقیكردنه‌وه‌ی‌ رق‌و ده‌رونی‌‬ ‫كه‌س����ێتی‌ سیاس����ه‌تمه‌داره‌كانی‌‪ .‬له‌وه‌ته‌ی‌‬ ‫ته‌مه‌ن����ی‌ ئێمه‌‌و مان����ان هه‌یه‌‪ ،‬وات����ا به‌الی‌‬ ‫كه‌مه‌وه‌ سێ‌ چوار وه‌چه‌یه‌‪ ،‬بە‌رونتر بوترێ‌‪،‬‬ ‫لە‌س����اڵی‌ ‪1964‬ه‌وه‌‪ ،‬واتا ساڵی‌ سه‌رهه‌ڵدانی‌‬ ‫جه‌الل����ی‌‌و مه‌الیی‌‪ ،‬حیزب‌و سیاس����ه‌تمه‌داری‌‬ ‫حیزب����ی‌‪ ،‬تۆوی‌ ناح����ه‌زی‌‌و توڕه‌ی����ی‌ له‌ناو‬ ‫كۆمه‌ڵ����گای‌ كوردس����تانیدا ده‌ڕوێن����ن‪،‬‬ ‫به‌رهه‌مه‌كه‌ش����ی‌‪ ،‬جگ����ه‌ لە‌داگیرك����ه‌ران‌و‬ ‫دوژمنان����ی‌ نه‌ته‌وه‌‌و نیش����تمانه‌كه‌مان كه‌س‬ ‫كه‌ڵكی‌ لێنه‌بینیوه‌‪ ،‬بووش����ه‌ته‌ مایه‌ی‌ هه‌مو‬ ‫دواكه‌وتن‌و لە‌كیس چونی‌ خوێنی‌ شه‌هیدان‌و‬ ‫دادۆش����ینی‌ ئابووری‌‌و خاپووركردنی‌ دێهات‌و‬ ‫خاك����ی‌ كوردس����تان‪ .‬دۆزینه‌وه‌ی‌ س����ه‌كۆی‌‬ ‫لە‌یه‌كدی‌ تێگه‌یشتن‌و به‌ستێنی‌ كار به‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫كردن‪ ،‬لە‌ئه‌ستۆی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‌و جه‌ماوه‌ری‌‬ ‫حیزب����ه‌كان‌و رۆش����نبیرانه‌‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر بیرێكی‌‬ ‫جیددی‌ نه‌كرێته‌وه‌‪ ،‬چاره‌نووس����ی‌ هه‌مومان‌و‬ ‫شكۆی‌ گش����ت الیه‌كمان لە‌مه‌ترسیدایه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫باره‌وه‌‪ ،‬به‌ر لە‌دوژمنان خۆمان به‌رپرسیارین‪،‬‬ ‫بە‌تایبه‌تی‌ س����ه‌ركردایه‌تی‌ حیزبه‌كان‪ .‬ده‌بێ‌‬ ‫ئه‌و حه‌قیقه‌ته‌ش فێربی����ن‌و پیاده‌ی‌ بكه‌ین‪،‬‬ ‫هه‌ت����ا له‌ناوخ����ۆدا ته‌با‌و یه‌كگرت����وو نه‌بین‪،‬‬ ‫هه‌رگیز ناتوانین لە‌ده‌ره‌وه‌‪ ،‬بە‌جوامێرانه‌ شه‌ڕ‬ ‫بكه‌ین‪.‬‬

‫دوای ئەمە الفاوەكە دێت‪( ..‬كێ برسیەكان دەناسێت)‬ ‫نەجات نوری‬ ‫یەكەم‪-‬‬‫هەنگاوەكان���ی ئ���ەم روداوان���ەی دوای‬ ‫لە‌نمونەكانی رێگرتن لە‌گەڕانەوەی س���ەرۆكی‬ ‫پەرلەمان‌و دەركردنی وەزیرو سانسۆركردن‌و‬ ‫قەدەغەكردنی كەناڵەكانی راگەیاندن‌و رێگرتن‬ ‫لە‌خۆپیش���اندان‌و دەس���تگیركردنی كەسانی‬ ‫ئازادیخواز‌و حساب نەكردن بۆ دەنگ‌و رەنگی‬ ‫چەندی���ن پ���ارت‌و حیزبی تر‪ ،‬هی���چ گومانی‬ ‫تێدانیە كە هەرێ���م‌و كۆمەاڵنی خەڵك بەرەو‬ ‫ئ���ەو مەترس���یە گەورەیە دەب���ات كە خۆی‬ ‫لە‌هەنگاونان بەرەو س���تەمكاری‌و دەسەاڵتی‬ ‫تاكڕەوی���دا دەبینێتەوە‪ ...‬ئەوانەش���ی بڕوا‬ ‫ب���ەم هەنگاوان���ە ناكەن ب���ا كەمێكی تریش‬ ‫چاوەڕوان بن‌و لە‌خۆیان بپرسن ئەم رفتارانە‬ ‫چ���ی دەگەیەنێت‌و چی تریان لە‌پش���تەوەیە‪،‬‬ ‫ئاراس���تەكە ئێس���تا ئاوای���ە م���ادام داهاتی‬ ‫نەوت‌و ش���ەرعیەتی ش���ۆڕگێڕی یەك الیەن‬ ‫خ���ۆی بە‌خاوەنی دەزانێ���ت‌و بۆخۆی قۆرغی‬ ‫كردووە لەوەدا كۆتای���ی دێت (ئەگەر بۆیان‬ ‫چووە س���ەر) ئیتر دەبێت دەس���ەاڵت بكەنە‬ ‫دەسەاڵتێكی پۆلیس���ی‌و كۆمەڵگایش كۆیلەو‬

‫برس���ی بكەن‪ .‬ئەم هەنگاوانەی دوایش جگە‬ ‫لەم دەس���تە واژەیە (هەرێم ه���ی منەو من‬ ‫خاوەنیم) هیچی تر هەڵناگرێت‪ ،‬ئەم دەس���تە‬ ‫واژەیەیش نزیكە لە‌مانا گش���تگیریەكەی كە‬ ‫خۆی لە‌دەسەاڵتی (دیكتاتۆریانەدا) بەرهەم‬ ‫دێنێت‪ ...‬کەبەداخەوە ئێس���تا لە‌کوردوستان‬ ‫دا زۆر لە‌ئیمانداران‌و بەناو سۆسیالزم‌و بەناو‬ ‫چەپەکان کاربۆ بەدیهێنانی ئەم دەس���ەاڵتە‬ ‫شومە دەکەن‪.‬‬ ‫دووەم‪-‬‬‫گومان لەوەدا نیە دوای ئەوەی بۆ كۆمەاڵنی‬ ‫خەڵك ئاشكرابوو كە هیچ شتێكی (شۆڕش)‬ ‫بەكەڵكی ئێستایان نایەت‪ ،‬لەمە رونتر بۆیان‬ ‫س���ەلما كە (نەوت)ی���ش بۆی���ان بۆتە بەاڵ‬ ‫گەورەك���ە‪ ،‬لەم دوو دی���دەوە ئیتر كۆمەڵگا‬ ‫دەزانن لەسەر مێژوی شۆڕش‌و داهاتی نەوت‬ ‫واڵت بەرەو دیكتاتۆریەت‌و ستەمكاری دەبرێت‪.‬‬ ‫بۆیە جگە لە‌نوخبەیەكی سیاس���ی وێرانكەر‌و‬ ‫گەندەڵ هیچ كەس���ێك لەم واڵتەدا ستایشی‬ ‫شۆڕش‌و نەوت ناكات‪ ،‬بەمەش دەبێت بزانین‬ ‫كە دەرگای ئەم دۆزەخە كە ش���ۆڕش‌و نەوت‬ ‫بەڕوی ژیان���ی كۆمەاڵنی خەڵدا كردویەتیەوە‬ ‫پێناچێت ئیتر وا بەئاس���انی خەڵك بێدەنگ‬

‫ببن‌و ببنە س���ووتەمەنیەكەی‪ ،‬چونكە ئەوەی‬ ‫ئێس���تا هاواڵتی���ان دژی وەس���تاونەتەوە‬ ‫(شۆڕش‌و نەوت)ە‪ ،‬ئەم دژ وەستانەوەیە بۆ‬ ‫ئ���ەم دوو فاكتەرە كوش���ندەیە‪ ،‬پێ دەچێت‬ ‫لە‌رۆژانی داه���ات زۆر زیاتر ببێت‌و ببێتە ئەو‬ ‫الفاوەی كە نوخبە‌سیاس���یە گەندەڵەكە هیچ‬ ‫كاتێك بەبیریاندا نەهاتبێت‪.‬‬ ‫سێیەم‪-‬‬‫لێ���رەوە دەبێت ئێس���تا بگەڕینەوە بۆ ئەو‬ ‫وەاڵمەی كە ئەوە سااڵنێكی زۆرە دەسەاڵتێكی‬ ‫كوش���ندە ل���ەم هەرێمەدا هەمیش���ە وەاڵمی‬ ‫داواكاری���ە رەواكانی هاواڵتیان���ی بە‌جۆرێك‬ ‫داوەت���ەوە كە خ���ۆی لە‌گێل���ی‌و خۆدزینەوە‬ ‫داوە ن���ەك بەدەنگ���ەوە هاتن���ی داواكان بۆ‬ ‫جێ بەجێكردنی جدیانە‌و چارەس���ەری وردو‬ ‫بنەڕەتیانە‪ ،‬لەم سااڵنەدا تێڕامانەكانی خەڵك‬ ‫بۆ دەس���ەاڵت لەم هەرێمە پڕل���ە مەینەتیەدا‬ ‫بە‌جۆرێ���ك گ���ۆڕاوە كە جگ���ە لە‌تارماییەك‬ ‫ئیت���ر هیچ روناكیەك ب���ۆ ئایندەیان نابینن‪،‬‬ ‫ئەمەش هەمووی دەگەڕێتەوە بۆ دەس���ەاڵتی‬ ‫خۆس���ەپێنی ئ���ەو كەس���انەی ك���ە ن���اوی‬ ‫شۆڕش���یان بە‌بەری خۆیاندا دابڕیوەو پێیان‬ ‫وای���ە داواكان���ی خەڵك هەم���ووی ناڕەوایە‪.‬‬

‫لەم دیدەوە بوو ك���ە هاواڵتیانی ئەم هەرێمە‬ ‫بینی���ان ئەم دەس���ەاڵتە زیندان ب���ۆ دەنگە‬ ‫ئ���ازادی خوازەكانی���ان دەكات���ەوە‪ ،‬بە‌گوللە‬ ‫وەاڵمی داوای مافە رەواكانی كۆمەاڵنی خەڵك‬ ‫دەداتەوە‪ ،‬خۆپیشاندانیان لێ قەدەغەدەكات‌و‬ ‫ترس‌و تۆقین دەخاتە ن���او ماڵ‌و ژیانیانەوە‪،‬‬ ‫دەنگیان تەزویردەكات‌و دزی لە‌خواستەكانیان‬ ‫دەكرێ���ت‪ ،‬بینین���ان داهات���ی ژێ���رزەوی‌و‬ ‫سەرزەویان لەالیەن ئەم دەسەاڵتەوە بەتااڵن‬ ‫دەبرێ���ت‪ ،‬بینییان خەڵك برس���ی دەكرێت‌و‬ ‫مووچ���ەو مافی���ان ل���ێ زەوت دەكرێت‌و هێز‬ ‫دژی خواستەكانیان بەكاردەهێنرێت‪ ،‬خەڵك‬ ‫دەبینن ك���ە چۆن چۆن���ی كۆمەڵێك مرۆڤی‬ ‫مشە خۆری سیاس���ی لە‌بیست‌و چوار ساڵی‬ ‫رابووردودا بوونە هۆكاری شكس���ت‌و داڕمانی‬ ‫هەم���وو خواس���تەكانیان‪ ،‬تا ئێس���تا خەڵك‬ ‫دەبینن چ���ۆن چۆنی ب���ە‌درۆ‌و ئاگر وەاڵمی‬ ‫داواكاریەكانیان دەدرێتەوە‌و گەمە بە‌هەست‌و‬ ‫تەمەنیان دەكرێت‪ ،‬قوربانیەكانیان فەرامۆش‬ ‫دەكرێت‪ ،‬خەڵك دەبینن كار لەم شتانەش���دا‬ ‫رانەوەس���تاوە‪ ،‬بەڵك���و هەم���وو دامودەزگا‬ ‫ش���ەرعی‌و دەوڵەتیەكان پەك دەخرێن‌و واڵت‬ ‫بەت���اڵ دەكرێتەوە لە‌پەرلەم���ان‌و حكومەت‪،‬‬ ‫خەڵك دەبینن گیانی تاك حزبی‌و تاك رەوی‬

‫واڵت بەرەو س���تەمكاری‌و دیكتاتۆری دەبات‪،‬‬ ‫ژیان���ی خەڵك دەكرێت���ە قوربان���ی لە‌پێناو‬ ‫نەوت‌و شۆڕش دا‪ ،‬ئەمە ئەو رۆژە ترسناك‌و‬ ‫خوێناویانەیە كە ش���ۆڕش‌و نەوت هێنانی بۆ‬ ‫كۆمەاڵنی خەڵك‪...‬‬ ‫چوارەم‪-‬‬‫بۆیە دەبێت لە‌س���ایەی ئەم هەموو ئازارە‬ ‫كوشندانەی كە س���ااڵنێكە بە‌رۆكی كۆمەاڵنی‬ ‫خەڵكی گرتووە‌و تادێ���ت بێكاری‌و نەبوونی‌و‬ ‫برس���ێتی زیات���ر بەرۆكیان دەگرێت لەس���ەر‬ ‫دەستی دەسەاڵتێكی شكست خواردو بێباكدا‪،‬‬ ‫روی دەممان دەكەین���ە هەموو ئەو (پارت‌و‬ ‫حی���زب)ە ئ���ازادی خوازان���ەی تێدەگەن كە‬ ‫ناكرێت چیتر ئاوا بە‌ئاسانی رێگا بەكردنەوەی‬ ‫دەرگای رۆژی رەش���ی دیكتاتۆری بەس���ەر‬ ‫واڵتدا بدرێت‪ ،‬گەمەیەكی تۆقێنەر لە‌ئێستادا‬ ‫بۆ خۆس���ەپاندن لە‌س���ایەی پارەی دزراوی‬ ‫نەوت‌و ناوی شۆڕش���دا بە‌س���ەرگیانی هەموو‬ ‫قوربانی���ەكان‌و گیانی ئێس���تای هاواڵتیاندا‬ ‫دەكرێت‪ ،‬ئەگ���ەر ئەم گەمە ترس���ناكە بەم‬ ‫ئەقێڵتانەوە بچێتە سەر‪،‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫نایه‌كس���انیی‬

‫جێن���ده‌ری‬

‫یاخ���ود‬

‫جیاكاری���ی (‪gender inequality or‬‬ ‫‪ )discrimination‬بیرۆكه‌ی���ه‌ك ی���ان‬

‫بارودۆخێك���ه‌‪ ،‬نێ���رو مێ تێی���دا چوونیه‌ك‬ ‫نین‪ ،‬ئه‌وه‌ش بۆ به‌نایه‌كس���انیی مامه‌ڵه‌كردن‬ ‫یاخود وێناكردنه‌كان���ی‌ تاكه‌كان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫ك���ه‌ هه‌م���ووی‌ ی���ان به‌ش���ێكی‌ په‌یوه‌ندیی‬ ‫بە‌جیاوازیی‌ ره‌گه‌زییانه‌وه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ سیستمه‌‬ ‫جێنده‌رییه‌كانیی���ش ب���ه‌زۆری‌ زنجیره‌ی���ی‌و‬ ‫قوچه‌كیین‪ .‬هاوكات نایه‌كس���انیی‌ جێنده‌ری‌‬ ‫زۆرتر له‌س���ه‌ر بنه‌مای‌ جیاوازی كۆمه‌اڵیه‌تیی‬ ‫ی���ان پێكهات���ه‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی‌ س���ه‌رچاوه‌‬ ‫ده‌گرێت (جولیا ‪.)2005‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ به‌رپرسان‌و ده‌سته‌اڵتدارانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان له‌حكومه‌تی‌ عێراقی داواده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫هه‌م���ان ئ���ه‌و داواكاریانه‌ی���ه‌ ك���ه‌ هه‌م���وو‬ ‫س���اڵێك مێیینه‌‌و جواڵنه‌وه‌كان���ی‌ مێباوه‌ڕی‌‬ ‫(‪ )feminist movements‬له‌حكوم���ه‌ت‪،‬‬ ‫كۆمپانیا بازرگانییه‌كان‪ ،‬خاوه‌نی‌ میدیاكان‌و‬ ‫هێزه‌كان���ی‌ نێرس���االری‌ (‪patriarchy‬‬ ‫‪ )powers‬دیكه‌ی‌ نێ���و كۆمه‌ڵگه‌ی‌ كوردی‌‬ ‫داواده‌كه‌ن‪ .‬ره‌خساندنی‌ هه‌لی‌ یه‌كسان‌و مافی‌‬ ‫وه‌كیه‌كی‌‪ ،‬سه‌یركردنیان وه‌ك هاوواڵتییه‌كی‌‬ ‫پله‌یه‌ك‌و به‌ش���دارییپێكردنیان له‌پرۆسه‌كانی‌‬ ‫گه‌اڵڵه‌كردن‌و دروستكردنی‌ بڕیاردا‪ ،‬دیارترین‬ ‫داخوازیین ك���ه‌ هه‌م���وو ‪25‬ی‌ نۆڤه‌مبه‌رێك‬ ‫له‌س���اڵڕۆژی‌ جیهانی���ی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی‌‬ ‫توندوتیژی‌ دژ بە‌مێینه‌دا دووباره‌ ده‌كرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مساڵیش له‌ژێر ئه‌م ناونیشانه‌ی‌ سه‌ره‌وه‌دا‌و‬ ‫له‌یه‌كه‌مین چاالكی‌ خۆناساندنییدا‪ ،‬رێكخراوی‌‬ ‫چاودێریی میدیای‌ ك���وردی‌ (چمك) ئێواره‌‬ ‫كۆڕێكی‌ ره‌خنه‌یی رێكخس���ت ب���ۆ هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌د‪.‬نه‌زاكه‌ت حس���ێن پرۆفیسۆری‌ یاریده‌ده‌ر‬ ‫له‌به‌شی‌ راگه‌یاندنی‌ زانكۆی‌ سلێمانی‌‌و خانم‬ ‫له‌تی���ف به‌ڕێوبه‌ری‌ رێكخراوی‌ ئاس���وده‌ بۆ‬ ‫پێگه‌یاندنی‌ ژنانی‌ س���ه‌ركرده‌‪ .‬هه‌ردووكیان‬ ‫هه‌مان داواكارییان دووپاتكرده‌وه‌و جه‌ختیان‬ ‫ل���ه‌وه‌ كرده‌وه‌ ك���ه‌ ژن له‌میدی���ای‌ كوردییدا‬ ‫وێنه‌یه‌كی‌ الواز‪ ،‬ناشیرین‌و شێوێنراوی‌ هه‌یه‌ كه‌‬ ‫بریتییه‌ له‌قوربانییه‌كی‌ سێكسی‌‪ ،‬بێده‌سه‌اڵت‪،‬‬ ‫سته‌ملێكراو‪ ،‬حازرخۆر‪ ،‬ده‌مه‌وه‌ر‪ ،‬فریوده‌ر‪،‬‬ ‫پاره‌خۆرو كێشه‌دروستكه‌ر‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی‌ خ���ودی‌ ژن���ان‌و رێكخ���راوه‌‬ ‫پیشه‌ییه‌كانیش���یان به‌هۆكارێك���ی‌ پش���ت‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی‌ ئه‌و وێنه‌ ش���ێوێنراوه‌ ناوزه‌د‬ ‫ده‌كرێ���ن‪ ،‬ب���ه‌وه‌ی‌ نه‌یانتوانی���وه‌ داكۆكیی‬ ‫له‌مافه‌كان���ی‌ ژن���ان بك ‌هن‌و رێگرب���ن له‌وه‌ی‌‬ ‫ژن وه‌ك ش���مه‌ك‌و كااڵیه‌ك���ی‌ سێكس���یی‌و‬ ‫هاوواڵتییه‌ك���ی‌ پل���ه‌ دوو وێنابكرێت‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ناب���ێ ئه‌و راس���تییه‌ش نادی���ده‌ بگیرێت كه‌‬ ‫هه‌ر جوڵه‌و چاالكییه‌كی‌ ژنان به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ئه‌رێنی‌ پێش���وازی‌ لێناكرێ���ت‌و رووماڵێكی‌‬ ‫پیش���ه‌یی میدیایی ب���ۆ ناكرێ���ت‪ .‬بۆنمونه‌‬ ‫به‌ده‌گم���ه‌ن رێكده‌كه‌وێ���ت ئ���ه‌و بایه‌خ���ه‌‬ ‫میدیایی���ه‌ی‌ بە‌كۆبوونه‌وه‌یه‌ك���ی الوه‌كی���ی‬ ‫حزبە‌كوردییه‌كان ده‌درێ���ت‪ ،‬هه‌مان گرنگیی‬ ‫بە‌ك���ۆڕو كۆبوونه‌وه‌یه‌كی‌ چاره‌نووسس���ازی‌‬ ‫رێكخراوه‌كانی‌ ژنان بدرێت له‌سه‌ر پرسگه‌لی‌‬ ‫وه‌ك گێچه‌ڵ���ی‌ سێكس���ی‌‪ ،‬پێش���ێلكردنی‌‬ ‫ژیانی‌ تایبه‌تی���ی‌و خێزانیی‌ یاخود تۆقاندن‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ی‌ كوشتن‪.‬‬ ‫ب���ه‌ده‌ر له‌وانه‌ش‪ ،‬به‌ده‌گم���ه‌ن نه‌بێت هیچ‬ ‫ده‌زگایه‌كی‌ میدیایی كوردی‌ زه‌مینه‌سازیی بۆ‬ ‫هاتنه‌پێشه‌وه‌ی‌ كچان‌و ژنان نه‌كردووه‌‪ ،‬تاوه‌كو‬ ‫له‌ئاس���ته‌ بااڵكانی‌ بڕی���اردان‌و به‌ڕێوه‌بردندا‬ ‫بن‌و وه‌ك نێرینه‌ هاوپیش���ه‌كانیان چانس���ی‌‬ ‫ده‌ركه‌وتن‌و س���ه‌ركه‌وتنیان بۆ بڕه‌خسێنرێت‪.‬‬ ‫بگ���ره‌ ه���ه‌ر ده‌ركه‌وت���ن‌و س���ه‌ركه‌وتنێكی‌‬ ‫كچان‌و ژنانیش بە‌پرسه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌وه‌‬ ‫په‌یوه‌س���ت ده‌كرێ���ت‌و كه‌متری���ش وه‌ك‬ ‫سه‌ركرده‌یه‌ك یان شیكه‌ره‌وه‌یه‌كی‌ سیاسیی‬ ‫یاخود بیریارو زانایه‌ك ده‌ناس���ێنرێن‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌شدا‪ ،‬به‌هۆی‌ رێگرییه‌ جۆربه‌جۆره‌كانه‌وه‌‬ ‫بێت یان به‌هۆی‌ كه‌مته‌رخه‌میی‌و خه‌مساردیی‬ ‫خۆیان���ه‌وه‌ بێ���ت‪ ،‬ژن���ان زۆرج���ار وه‌ك‬ ‫ئامرازێكی‌ كاتبه‌س���ه‌ربردن‪ ،‬راب���واردن یان‬ ‫له‌باش���ترین دۆخدا بۆ جوانكاری���ی ده‌زگاو‬ ‫دامه‌زراوه‌كان به‌كارده‌برێن‪ .‬واته‌ كه‌متر وه‌ك‬ ‫هاوواڵتییه‌ك���ی‌ خاوه‌ن ئه‌رك‌و ماف س���ه‌یر‬ ‫ده‌كرێن‌و رێز له‌لێهاتوویی پیشه‌یی‌و توانسته‌‬ ‫جۆربه‌جۆره‌كانیان ده‌گیردرێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ك چۆن زه‌مینه‌س���ازیی هه‌ڵبژاردن‌و‬ ‫پرۆسه‌ی‌ ده‌نگدان نابنه‌ هۆی‌ دیموكراسییبوونی‌‬ ‫قه‌واره‌یه‌كی‌ سیاسی‪ ،‬به‌هه‌مان شێوه‌ هه‌بوونی‌‬ ‫یه‌ك دوو مێیین ‌ه له‌كه‌ناڵێكی‌ میدیایی‪ ،‬نابێته‌‬ ‫به‌ڵگه‌یه‌ك���ی‌ قه‌ناعه‌تپێكه‌ر له‌س���ه‌ر گرنگیی‬ ‫ژن‌و پرس���ه‌ جێنده‌رییه‌كانی���ان له‌كارنامه‌و‬ ‫سیاس���ه‌تی‌ میدیای���ی ئه‌و كه‌ناڵ���ه‌دا‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ژنان‌و جواڵنه‌وه‌كانیان به‌رله‌وه‌ی‌ پیاوان وه‌ك‬ ‫عه‌الگه‌ی‌ جل هه‌ڵواس���ین سه‌یربكه‌ن‌و هه‌موو‬ ‫بێده‌س���ته‌اڵتییه‌كی‌ خۆیانیان پێداهه‌ڵواسن‪،‬‬ ‫وا باش���تره‌ كه‌مێ���ك له‌قورس���ایی‌و پێگه‌ی‌‬ ‫جێنده‌ری���ی خۆی���ان وردببن���ه‌وه‌‌و به‌پالن‌و‬ ‫پرۆژه‌ی‌ س���تراتیژییه‌وه‌ كار له‌سه‌ر گۆڕینی‌‬ ‫به‌شێك له‌و وێنه‌ شێوێنراوه‌ بكه‌ن كه‌ میدیای‌‬ ‫كوردی‌ بۆی‌ دروستكردوون‪.‬‬

‫تەندروستی‬

‫)‪ )603‬سێشه‌ممه ‪2017/11/28‬‬

‫‪15‬‬

‫پرۆستات چییه‌‌و هۆکاره‌كانی هه‌وكردنی‬ ‫گیرفانه‌کان���ی لووت���ه‌و‌ه میکرۆبه‌کان‬ ‫له‌ڕێگه‌ی س���ووڕی خوێن���ه‌و‌ه ده‌گه‌ن ‌ه‬ ‫پرۆستات‌و تووشی هه‌وکردنی ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫له‌نیش���ان ‌ه س���ه‌ره‌کییه‌کانی ه���ه‌وی‬ ‫پرۆستات‪:‬‬

‫پێویست ‌ه له‌سه‌ره‌تادا جیاوازی له‌نێوان‬ ‫هه‌وک���ردن‌و گه‌وره‌بوونی پرۆس���تاتدا‬ ‫بکه‌ین ‪ ،‬چونک ‌ه گه‌وره‌بوون‌و هه‌اڵوسان‬ ‫زیات���ر له‌پی���ره‌کان‌و به‌ته‌مه‌نه‌کان���دا‬ ‫ڕووده‌دات ب���ه‌اڵم هه‌وک���ردن له‌هه‌موو‬ ‫ته‌مه‌نێکدا ڕووددات ‪ ،‬هه‌وکردنیش دوو‬ ‫‪ -1‬ئازارێک���ی زۆر له‌خ���وار س���ک‌و‬ ‫شێوه‌ی هه‌یه‪:‬‬ ‫یه‌که‌م‪ :‬هه‌وکردنی خێرا‪ :‬که‌ هۆکاره‌کانی پشته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ -2‬ئ���ازار له‌بنی میزه‌ڵدان���دا تاده‌گات ‌ه‬ ‫بریتین له‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬تووشبوونی پرۆس���تات به‌هه‌ندێک نزیک کۆم‪.‬‬ ‫میکرۆب ک ‌ه له‌ئه‌نجامی کاری سێکسی ‪ -3‬به‌رزبوون���ه‌وه‌ی پل���ه‌ی گه‌رم���ی‌و‬ ‫خراپه‌و‌ه په‌یدا ده‌بێت وه‌ک تووشبوون ئاره‌زوو که‌مکردنه‌وه‌ بۆ خواردن‪.‬‬ ‫به‌میکرۆبی سۆزه‌نک یا ترایکۆمۆناس ‪ -4 ،‬سووتاندنه‌وه‌ له‌کاتی میزکردندا‪.‬‬ ‫که‌ڕه‌نگ ‌ه له‌دواتردا میکرۆبی دیکه‌یشی ‪ -5‬هه‌ندێ ج���ار هاتنه‌ده‌ره‌وه‌ی خوێن‬ ‫ل���ه‌دوای میز کردن ی���ان له‌گه‌ڵ هاتن ‌ه‬ ‫تێبچێت‪.‬‬ ‫‪ -2‬هه‌ندێ جار هه‌وکردنه‌کانی گورچیله‌‌و ده‌ره‌وه‌ی تۆواودا‪.‬‬ ‫جۆگه‌کانی میز له‌ڕێگه‌ی میزه‌ڕۆکانیان ‪ -6‬هاتن ‌ه ده‌ره‌وه‌ی شالوێکی به‌رده‌وام‬ ‫میکرۆبه‌کانیان ده‌گه‌ن ‌ه پرۆستات‌و هه‌وی له‌کونی چوکه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێده‌ک���ه‌ن‌و له‌زۆربه‌ی جاره‌کانیش���دا ‪ -7‬که‌مبوونه‌وه‌ی ئاره‌زووی سێکسی‪.‬‬ ‫میکرۆب���ه‌کان له‌پرۆس���تاته‌و‌ه ده‌گه‌ن ‌ه ‪ -8‬له‌حاڵه‌ت���ه‌ په‌ره‌س���ه‌ندووه‌کاندا‬ ‫ت���ۆواوه‌ چیکڵدان���ه‌کان‌و له‌پاش���تردا په‌نگ خواردنه‌وه‌ی می���ز له‌میزه‌ڵداندا‬ ‫نا‌هێڵن تۆوه‌کان ک ‌ه له‌گونه‌کانه‌و‌ه دێن ڕووده‌دات‪.‬‬ ‫به‌باش���ی بڕۆن��� ‌ه ده‌ره‌وه‌ ‪ ،‬یان ده‌بن ‌ه ج���ۆری دووه‌م‪ :‬به‌ه���وی درێژخایه‌نی‬ ‫هۆی کوش���تنیان‌و مرۆڤه‌که‌ تووش���ی پرۆس���تاته‌ به‌ڕێژه‌یه‌ک���ی زۆر له‌دوای‬ ‫ته‌مه‌نی چ���ل س���اڵییه‌وه‌ ڕووده‌دات‌و‬ ‫نه‌زۆکی ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫‪ -3‬هه‌ندێ ج���ار له‌ئه‌نجامی هه‌وه‌کانی به‌وه‌ ده‌ناس���رێت ک���ه‌ ماوه‌یه‌کی زۆر‬ ‫کۆڵ���ۆن ی���ان هه‌وه‌کان���ی ئاڵ���و یان ده‌خایه‌نێ���ت‌و زۆر ده‌مێنێت���ه‌وه‌‪.‬‬

‫له‌هۆکاره‌کانی ئه‌م جۆره‪:‬‬ ‫‪ -1‬زۆر خوودانه‌ ده‌ستپپه‌ڕ له‌الواندا‪.‬‬ ‫‪ -2‬خواردنه‌وه‌ی م���اده‌ ئه‌لکهولیه‌کان‬ ‫به‌زۆری‪.‬‬ ‫‪ -3‬زۆر ورووژانی سێکس���ی له‌ئه‌نجامی‬ ‫سه‌یرکردنی وێنه‌‌و فیلمی سێکسیه‌و‌ه بێ‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌سه‌که‌ بتوانێت له‌سێکسه‌ک ‌ه‬ ‫تێر ببێت له‌به‌ر نه‌بوونی هاوبه‌شێک ‪،‬‬ ‫ب���ه‌رده‌وام ئه‌م ورووژاندن ‌ه ده‌بێت ‌ه هۆی‬ ‫سوور هه‌ڵگه‌رانی پرۆستات‌و تووشبوون‬ ‫بە‌هه‌وی درێژخایه‌ن‪.‬‬ ‫‪ -4‬تووش���بوونی به‌رده‌وام بە‌نه‌خۆشی ‌ه‬ ‫سێکسییه‌کان به‌تایبه‌تی سۆزه‌نک‪.‬‬ ‫‪ -5‬هه‌وکردن���ی به‌رده‌وام���ی گورچیله‌‌و‬ ‫میزه‌ڕۆکان‌و ئاڵووه‌کان‌و … هتد‪.‬‬ ‫له‌ نیشان ‌ه سه‌ره‌کییه‌کانی ئه‌م جۆره‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬ئازار له‌ژێر توره‌که‌ی گووندا که‌ڕه‌نگ ‌ه‬ ‫بگاته‌ کۆمیش‪.‬‬ ‫‪ -2‬نه‌مانی ئاره‌زووی سێکسی‬ ‫‪ -3‬ئازار له‌گون‌و ئه‌ندامی زاووزێدا‪.‬‬ ‫‪ -4‬زوو میزهاتن ‪ ،‬یان په‌نگخواردنه‌وه‌ی‬ ‫میز له‌میزه‌ڵداندا‪.‬‬ ‫‪ -5‬ناڕوون���ی میز‪ ،‬واته‌ بوونی لێڵییه‌ک‬ ‫تیایدا له‌شێوه‌ی ده‌زووی درێژ درێژدا‪.‬‬ ‫‪ -6‬تێکچوون���ی ته‌ندروس���تی گش���تی‬ ‫که‌سه‌که‪.‬‬

‫چۆن به‌شێوه‌یه‌كی خێرا‬ ‫پله‌ی گه‌رمی منداڵ داده‌به‌زێنیت‬

‫رێگه‌كانی‌ چاره‌سه‌ركردنی‌‬ ‫ئازار له‌مندااڵن‬

‫ی تا ئه‌بێت‬ ‫كاتێك منداڵه‌كه‌ت توش��� ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ توی‌ باوان پێویست ‌ه به‌زوترین‬ ‫كات پێش ئه‌وه‌ی‌ بیبه‌یته‌ الی‌ پزیشك‬ ‫ێ بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌م رێنمایانه‌ جێبه‌ج ‌‬ ‫‪ -1‬منداڵه‌ك���ه‌ت ب���ه‌ره‌ ژوورێ���ك ك ‌ه‬ ‫هه‌واگۆڕكێی باش بێت‌و دووریبخه‌ره‌و‌ه‬ ‫له‌هه‌م���وو ج���ۆره‌ ئامێره‌كان���ی‬ ‫ساردكه‌ره‌وه‌‌و گه‌رمكه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫جلوبه‌رگه‌كان���ی دابكه‌ن���ه‌‌و‬ ‫‪-2‬‬ ‫جلوبه‌رگی لۆكه‌ی ته‌نكی له‌به‌ر بكه‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬هه‌وڵ بده‌ س���ركه‌ ی���ان كحولی‬ ‫پزیشكی بۆ منداڵه‌كه‌ت ئاماد‌ه بكه‌‌و‬ ‫بید‌ه له‌بن باڵی یاخود سكی تاوه‌كو‬ ‫هه‌ست بە‌فێنكی ده‌كات‌و به‌وشێوه‌یه‌ش‬ ‫پله‌ی گه‌رمی داده‌بزێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫‪ -4‬به‌په‌رۆیه‌كی‌ ته‌ر ده‌س���ت‌و قاچ ‌‬ ‫منداڵه‌ك���ه‌ت فێنك بك���ه‌ره‌و‌ه به‌اڵم‬ ‫په‌رۆكه‌ی‌ له‌سه‌ر جێمه‌هێڵه‌‪.‬‬

‫كاتێك منداڵه‌كه‌ت ئازارێكی‌ ده‌بێت به‌هه‌ر‬ ‫هۆیه‌ك ئه‌وه‌ی‌ تۆی‌ دایك چه‌ند رێگه‌یه‌ك‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ ده‌توانیت یارمه‌تی‌ كۆرپه‌له‌كه‌تی‌‬ ‫پێب���ده‌ی‌ بۆ ك���ه‌م كردنه‌وه‌ی‌ به‌ش���ێك‬ ‫له‌ئازاره‌ك���ه‌ی‌‪ ،‬ئه‌وی���ش ب���ه‌م رێگایانه‌ی‌‬ ‫خواره‌وه‌‪.‬‬ ‫ هه‌وڵب���ده‌ منداڵه‌ك���ه‌ت له‌باوش بگریت‌و‬‫س���ۆزی‌ بده‌یت���ی‌ بۆئ���ه‌وه‌ی‌ هه‌س���ت‬ ‫بە‌ئیسراحه‌ت‌و بكات‌و هێوربێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ ره‌نگ���ه‌ ه���ۆكاری‌ ئازاره‌ك���ه‌ خواردنێك‬‫بێت‪ ،‬بۆئه‌مه‌ش ده‌توانیت شێالن بۆ سكی‌‬ ‫بكه‌یت‌و هێوری‌ بكه‌یته‌وه‌‪.‬‬ ‫ كاتێك منداڵه‌كه‌ت ئازاری‌ ددان ‌ی ده‌بێت‬‫به‌تایبه‌ت���ی‌ ئه‌گه‌ر هاتو ددانی‌ ده‌رده‌هێنا‪.‬‬ ‫باش���تر وایه‌ ش���تێكی‌ بده‌یت���ی‌ بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫پوكه‌ك���ه‌ی‌ بخورێنێ���ت ك���ه‌ له‌ش���ێوه‌ی‌‬ ‫مه‌مه‌دایه‌‪ ،‬ده‌توانی���ت ‌هه‌ندێك مه‌ڵحه‌می‌‬ ‫ئازارشكێن بەکاربهێنیت‪.‬‬

‫چه‌ند ڕێگایه‌ك بۆ ڕێگه‌گرتن‬ ‫له‌كه‌م خوێنی به‌بێ ده‌رمان‬ ‫كەمخوێنیی بابەتێكی فراوانە‌و گەلێ جۆری‬ ‫هەیە‌و لەهەموویاندا ژمارەی خڕۆكەسورەكانی‬ ‫خوێن كەمدەكات‪ ،‬كە ئەركیان گواستنەوەی‬ ‫خۆراك‌و ئۆكس����جینە بۆ بەشە جیاوازەكانی‬ ‫لەش‪.‬‬ ‫هەندێ����ك جۆری‌ كه‌م خوێن����ی‌ به‌بێ‌ به‌كار‬ ‫هێنانی‌ ده‌رمان ده‌توانرێت چاره‌س����ه‌ر بێت‪.‬‬ ‫بیرت نەچێت هەندێ جۆری كەمخوێنی بەهۆی‬ ‫ناتەواوی بۆماوەیی وەك تاالس����یمیا یاخود‬ ‫نەخۆشی تری درێژخایەنی وەك پەككەوتنی‬ ‫گورچیلەوەی����ە كه‌ خ����واردن ناتونێت رێگری‌‬ ‫لێبكات‪ ،‬بەاڵم بەش����ێكی زۆری����ان بەتایبەت‬ ‫لەئافرەتاندا بەهۆی كەمی مادەی ئاسنەوەیە‪،‬‬ ‫یاخود خوێن لێڕۆیش����تنی زۆر لەكاتی سوڕی‬ ‫مانگان����ەدا یاخود بەهۆی كەمیی ڤیتامین ب‬ ‫‪ 12‬یان فۆلیك ئەسیدەوەیە‌و بە‌جێبەجێكردنی‬ ‫ئەم خاڵە سادانە ده‌توانرێت رێگری‌ له‌جۆری‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ كه‌م خوێنی‌ بگیریت‪..‬‬ ‫‪ -1‬بڕێكی زۆرت����ری ئەو خۆراكانە بخۆ‪ ،‬كە‬

‫ماددەی ئاسنیان تێدایە‪ :‬وەك سەو‬ ‫زە ڕەن����گ س����ەوز‌و گ����ەاڵدارەكان‪ ،‬جگەر‪،‬‬ ‫گۆش����تی س����وری بێ چ����ەوری‪ ،‬نیس����ك‪،‬‬ ‫پاقلەمەنییەكان‪.‬‬ ‫‪ -2‬راس����تەوخۆ دوای نانخ����واردن‪ ،‬چ����او‌و‬ ‫ق����اوە مەخ����ۆرەوە‪ .‬ئ����ەم دوان����ە تەگەرە‬ ‫دەخەنە بەردەم هەڵمژینی ماددەی ئاس����ن‬ ‫لە‌ڕیخۆڵەكاندا‪ .‬بۆیە باشترە تا ‪ 2-1‬كاتژمێر‬ ‫دوای نان چا‌و قاوە نەخۆیتەوە‪.‬‬ ‫‪ -3‬زیات����ر بەكارهێنانی ئ����ەو خواردنانەی‬ ‫ڤیتامی����ن بی ‪12‬یان زۆرە‪ :‬جگەر‪ ،‬گورچیلە‪،‬‬ ‫ماسیی چەور‪ ،‬هێلكە‪ ،‬كەرە‪.‬‬ ‫‪ -4‬زیات����ر خ����واردن‌و خواردن����ەوەی ئ����ەو‬ ‫خۆراكان����ەی ڤیتامیان س����ییان زۆرە‪ :‬لیمۆ‪،‬‬ ‫پرتەق����اڵ‪ ،‬كێ����وی‪ ،‬ق����ۆخ‪ .‬ڤیتامین س����ی‬ ‫یاری����دەی هەڵمژینی ماددەی ئاس����ن دەدات‬ ‫لەڕیخۆڵەكاندا‪.‬زیاتر خواردنی فۆلیك ئەسید‪:‬‬ ‫س����پێناخ‪ ،‬كەلەرم‪ ،‬گوڵەبەڕۆژە‪ ،‬ترێ‪ ،‬مۆز‪،‬‬ ‫تەماتە‪.‬‬

‫لیمۆ‬

‫ئەناناس‬

‫ئاوی لیمۆ یارمەتیدەرە‬ ‫بۆ نەهێشتنی بۆنی‬ ‫ناودەم‬

‫یارمەتی هەرس‬ ‫دەدات‌و ئێسک‬ ‫بەهێز دەکات‬

‫ترێ‬ ‫رێژەی ئۆکسیدی نەتریک‬ ‫لەخوێندا باش دەکات‌و‬ ‫جەڵتە کەمدەکاتەوە‬

‫ترێ‬ ‫ئەو زەیتەی لەناو پرتەقاڵدا‬ ‫هەیە پارێزگاری دەکات‬ ‫لەجوانی پێست‬

‫ترێ‬

‫"ئەرجینین" ی ناو شوتی‬ ‫لەش رزگار دەکات لەو برە‬ ‫زیادەی ئەمۆنیا لە لەشدا‬ ‫هەیەو یارمەتیدەرە بۆ‬ ‫چاکبونەوەی‬ ‫برینی لەش‬

‫چەند‬ ‫سودێکی‬ ‫میوە‬

‫مۆز‬ ‫ترشی ئەمینی‌و‬ ‫تربیتۆفان سرتێس‬ ‫کەمدەکاتەوە‬

‫سێو‬ ‫مادەی کپتین کە لەناو‬ ‫سێودایە کولیسرتۆلی‬ ‫زیانبەخش لەخوێندا‬ ‫کەمدەکاتەوە‬

‫گێالس‬ ‫گێالس‪ ،‬مادەی‬ ‫سیانیدو دژە‬ ‫ئۆکسیدی تێدایەو‬ ‫لەش دەپارێزێت‬ ‫لەشێرپەنجە‬

‫‪16‬‬

‫خوێندن‬

‫)‪ )603‬سێشه‌ممه ‪2017/11/28‬‬

‫مامۆستایان ده‌وامی‌ ڕۆژانی‌ شه‌م ‌ه‬ ‫له‌وه‌رزی‌ دوەمدا ڕه‌ت ده‌كه‌نه‌وه‌‬

‫ته‌خته سپی‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫"چۆن بڕیاری‌ نه‌مانی‌ یه‌ك ڕۆژه‌كه‌ی‌ بۆ جێبه‌جێده‌كرێت له‌كاتێكدا هیچ هیوایه‌ك نیه‌ بۆ باشتربونی‌ باروگوزه‌رانی‌ مامۆستایان"‬ ‫ئا‪ :‬سروه‌‬

‫وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ له‌نوسراوێكیدا‬ ‫به‌ناونیشانی‌ به‌دواداچون‌و ده‌ربڕینی‌ ڕا كه‌ بۆ‬ ‫كۆی‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌كانی‌ په‌روه‌رده‌ی‌ ناردوه‌‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌كراوه‌ كه‌ له‌وه‌رزی‌ دوەمدا ئۆفی‌‬ ‫فه‌رمی‌ ڕۆژانی‌ شه‌مه‌ نامێنێت‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت‬ ‫په‌روه‌رده‌كان پێش نه‌مانی‌ ئۆفه‌كه‌ ڕای‌‬ ‫خۆیان ده‌رببڕن‪ ،‬مامۆستایانیش ئه‌و بڕیاره‌‬ ‫ڕه‌ت ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ع���ادل حه‌س���ه‌ن‪ ،‬وه‌ك مامۆس���تایه‌كی‌‬ ‫ناڕازی���ی‌ له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ ڕاگه‌یاند‬ ‫"وه‌زیری‌ په‌روه‌رده‌ یه‌كێكه‌ له‌وه‌زیره‌ شكس���ت‬ ‫خ���واردوه‌كان‌و ئ���اگای‌ له‌كێش���ه‌‌و گرفت���ی‌‬ ‫مامۆس���تایان نیه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ئ���اگاداری‌ ژیانی‌‬ ‫مامۆس���تایان بوایه‌ ویژدان���ی‌ ڕێگه‌ی‌ بڕیارێكی‌‬ ‫ئاوای‌ پێ نه‌ده‌دا‪ ،‬باوه‌ڕیش���م وایه‌ ئه‌و بڕیاره‌‬ ‫ته‌نها له‌س���ه‌ر كاغه‌ز ده‌مێنێت���ه‌وه‌و جێبه‌جێ‌‬ ‫ناكرێ���ت وه‌ وه‌زیر خۆی‌ ده‌یه‌وێت پڕۆس���ه‌ی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ تێك بدات ئه‌و بڕیاره‌ مامۆس���تایان‬ ‫توڕه‌ ده‌كات‌و ئه‌گ���ه‌ری‌ بایكۆتی‌ وه‌رزی‌ دوەم‬ ‫زیاتر ده‌كات بۆیه‌ ڕایده‌گه‌یه‌نین هه‌ر ئه‌گه‌رێكی‌‬ ‫نه‌خوازراو بۆ پڕۆسه‌ی‌ په‌روه‌رده‌ بێته‌ پێش ئه‌وا‬ ‫وه‌زیر به‌رپرسه‌ كه‌ نه‌زانانه‌ مامه‌ڵه‌ ده‌كات"‪.‬‬ ‫س���ه‌باح س���ه‌رده‌م‪ ،‬یه‌كێك���ی‌ ت���ره‌ ل���ه‌و‬ ‫مامۆس���تایانه‌ی‌ كه‌ ئه‌و بڕیاره‌ ڕه‌ت ده‌كاته‌وه‌و‬

‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ ڕاگه‌یاند "ئه‌و بڕی���اره‌ی‌ وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌روه‌رده‌ كاردانه‌وه‌ی‌ خراپ���ی‌ لێده‌كه‌وێته‌وه‌‬ ‫له‌ئه‌نجام���ی‌ ئه‌و فش���اره‌ م���ادی‌‌و مه‌عنه‌ویه‌ی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر مامۆس���تایه‌ به‌هۆی‌ خراپ���ی‌ دۆخی‌‬ ‫گوزه‌رانی‌ ئه‌گه‌ری‌ هه‌یه‌ وه‌رزی‌ دوەم دیس���ان‬ ‫بایكۆت ده‌س���ت پێ بكاته‌وه‌‪ ،‬وه‌ك چۆن له‌م‬ ‫چه‌ند ڕۆژه‌ی‌ دوایدا مامۆس���تایانی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ی‌‬ ‫ش���ه‌هید ئه‌وانه‌یان كه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ شار ده‌وام‬ ‫ده‌ك���ه‌ن به‌ه���ۆی‌ خراپی‌ ئاس���تی‌ گوزه‌رانیان‬ ‫بایكۆت���ی‌ هۆڵه‌كان���ی‌ خوێندنی���ان كرد یه‌ك‬ ‫له‌داواكاریه‌كانی���ان كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ڕۆژی‌ ده‌وام‬ ‫ب���و بۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌مترین كرێ���ی‌ هاتوچۆ بده‌ن‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ئه‌مه‌ له‌الیه‌ن مامۆستایانه‌وه‌ بە‌باش‬ ‫نازانرێ���ت وه‌ك له‌به‌یاننام���ه‌ی‌ مامۆس���تایانی‌‬ ‫ناڕازی‌ هاتوه‌ ئێمه‌ ده‌وام���ی‌ جاران بە‌موچه‌ی‌‬ ‫جاران المان مه‌به‌س���ته‌ نه‌ك به‌م ش���ێوه‌یه‌ كه‌‬ ‫به‌ناچاری‌ سه‌پاوه‌ به‌سه‌ر مامۆستایان له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫سه‌باح سه‌رده‌م وتیش���ی‌ "ڕونه‌ مامۆستایان‬ ‫به‌و چاره‌كه‌ موچه‌ی‌ كه‌ مانگ‌و نیوێك جارێك‬ ‫دێت ناتوانن پڕۆس���ه‌ی‌ خوێندن بە‌ته‌ندروستی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ببه‌ن زه‌مانه‌تیش نیه‌ له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌وه‌‬ ‫ل���ه‌وه‌و دوا ئه‌و چاره‌كه‌ موچه‌ی���ه‌ دێت یان نا‬ ‫به‌ڵگ���ه‌ش بۆ ئه‌وه‌ چاوه‌ڕێ���ی‌ به‌غدایه‌ دیداری‌‬ ‫له‌گه‌ڵ س���از بكات تا به‌ش���ه‌ بودجه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫بنێرێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م بڕی���اره‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ م���اوه‌ی‌ دو‬

‫هه‌فته‌یه‌ ئه‌و مامۆس���تایانه‌ی‌ سیدس���ادق كه‌‬ ‫له‌س���لێمانی‌‌و هه‌ڵه‌بج���ه‌وه‌ ده‌چنه‌ ش���اره‌ك ‌ه‬ ‫ده‌وام ناك���ه‌ن‪ ،‬یه‌كێ���ك له‌داواكاریه‌كانی���ان‬ ‫كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌ ڕۆژه‌كان���ی‌ ده‌وام���ه‌‪ ،‬ئاس���ۆ‬ ‫كه‌مال وه‌ك ئه‌ندامی‌ ده‌س���ته‌ی‌ مامۆستایانی‌‬ ‫ناڕازیی‌ له‌باره‌ی‌ داوكاریه‌كانیانه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫ڕاگه‌یاند "گواس���تنه‌وه‌ی‌ ئه‌و مامۆس���تایانه‌ی‌‬ ‫مافی‌ ئه‌وه‌یان هه‌یه‌ به‌بێ‌ داواكردنی‌ جێگره‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ده‌وام بۆ ته‌نها دوڕۆژ‬ ‫له‌هه‌فته‌یه‌كدا‌و چاككردنی‌ موچه‌"‪.‬‬ ‫ئاسۆ ئاماژه‌یی‌ بۆ ئه‌وه‌ش كرد "كه‌ هه‌ندێك‬ ‫قوتابخانه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ زۆربه‌ی‌ مامۆس���تاكانی‌‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ سه‌یدس���ادقه‌وه‌ دێ���ن ده‌وام‬ ‫بە‌ته‌واوی‌ تیایدا ڕاگیراوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ تا ئێستا‬ ‫وه‌اڵمێك���ی‌ ڕونمان وه‌رنه‌گرت���وه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێمان‬ ‫خۆشه‌ وه‌زاره‌ت له‌كێشه‌كانمان تێبگات نه‌وه‌ك‬ ‫بارگرانی‌ زیاتر دروس���ت بكات ده‌نا هه‌ڵوێستی‌‬ ‫فراوانترمان ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئاس���ۆ كه‌مال له‌باره‌ی‌ هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئۆف���ی‌ ڕۆژی‌ ش���ه‌مه‌ ده‌ڵێت "ئ���ه‌و بڕیاره‌یان‬ ‫ب���ۆ جێبه‌ج���ێ ناكرێ���ت‪ ،‬چونك���ه‌ كه‌من ئه‌و‬ ‫قوتابخانان���ه‌ی‌ تائێس���تا پابه‌ندن به‌یه‌ك ڕۆژ‬ ‫پشو له‌هه‌فته‌یه‌كدا به‌ڵكو زۆرینه‌یان له‌ڕۆژێك‬ ‫زیاتر پش���ویان بۆ دانراوه‌‪ ،‬ئیتر چۆن بڕیاری‌‬ ‫نه‌مانی‌ ی���ه‌ك ڕۆژه‌كه‌ی‌ ب���ۆ جێبه‌جێده‌كرێت‬ ‫له‌كاتێك���دا هیچ هیوایه‌ك نیه‌ بۆ باش���تربونی‌‬ ‫بارو گوزه‌رانی‌ مامۆستایان"‪.‬‬

‫سه‌ریاس سه‌مین‬

‫ئه‌و بڕیاره‌یان بۆ‬ ‫جێبه‌جێ ناكرێت‬ ‫چونك ‌ه كه‌من ئه‌و‬ ‫قوتابخانان ‌هی‌ تائێستا‬ ‫پابه‌ندن به‌یه‌ك ڕۆژ‬ ‫پشو له‌هه‌فته‌یه‌كدا‬ ‫به‌ڵكو زۆرینه‌یان‬ ‫له‌ڕۆژێك زیاتر‬ ‫پشویان بۆ دانراوه‬

‫خوێندنی‌ دو زمان له‌پۆلی‌ یه‌كه‌می‌ بنه‌ڕه‌تیدا سه‌ر له‌منداڵ‌ ده‌شێوێنێت‬

‫"هه‌مو دونیادا بگه‌ڕ ‌ێ شتی‌ وا نیه‌ له‌پۆلی‌ یه‌كه‌م ‌ی سه‌ره‌تایی‌ منداڵ دو زمان فێرببێت"‬ ‫ئا‪ :‬سروه‌ جه‌مال‬ ‫ئه‌و وێنه‌یه‌ ئیمالئی‌ وانه‌ی‌ كوردی‌‬ ‫منداڵێكی‌ پۆلی‌ یه‌كه‌می‌ بنه‌ڕه‌تییه‌‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵێك وشه‌ی‌ كوردی‌ نوسیوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌بری‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌ده‌سته‌ ڕاسته‌وه‌ بنوسێت‬ ‫له‌چه‌په‌وه‌ نوسیویه‌تی‌‌و له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫مامۆستای‌ وانه‌كه‌ وه‌ك له‌وێنه‌كه‌دا دیاره‌‬ ‫سفری‌ بۆ داناوه‌‪ ،‬شه‌هال كه‌ دایكی‌ ئه‌و‬ ‫منداڵه‌یه‌ ده‌ڵێت "له‌بری‌ ئه‌وه‌ی‌ مامۆستا‬ ‫كه‌ بنوسێت منداڵی‌ ژیر ئه‌وه‌ الی‌ چه‌په‌‬ ‫كه‌چی‌ سفری‌ بۆ داناوه‌" شه‌هال هۆكاری‌‬ ‫ئه‌و به‌پێچه‌وانه‌ نوسینه‌ ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ "كه‌ وانه‌كانی‌ بیركاری‌‌و زانست‬ ‫كراون به‌ئینگلیزی‌‌و سه‌ریان له‌خوێندكار‬ ‫شێواندوه‌"‪.‬‬ ‫س����ۆز دایكی‌ محه‌مه‌ده‌و كوڕه‌كه‌ی‌ له‌یه‌كێك‬ ‫ل����ه‌و قوتابخانان����ه‌ی‌ كه‌ خوێندن����ی‌ وانه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫زانس����ت‌و بی����ركاری‌ تیای����دا بە‌ئینگلیزی����ه‌‬ ‫خوێندكاره‌‪ ،‬بۆیه‌ هه‌میشه‌ به‌په‌رۆشه‌ بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫منداڵه‌كه‌ی‌ به‌باش����ی‌ فێ����ری‌ پیته‌كانی‌ زمانی‌‬ ‫كوردی‌ ببێت‪ ،‬بەاڵمبه‌نیگه‌رانیه‌وه‌ باسی‌ له‌وه‌‬ ‫ك����رد كه‌ "به‌داخه‌وه‌ ل����ه‌دوای‌ خوێندنی‌ چه‌ند‬ ‫وانه‌ی����ه‌ك محه‌مه‌د حه‌زی‌ له‌ك����وردی‌ نه‌ماوه‌و‬ ‫لێ����ی‌ بێزاره‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌ه����ۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كاتێك‬ ‫نه‌یزانیوه‌ وشه‌یه‌ك بنوسێت مامۆستاكه‌ی‌ پێی‌‬ ‫وتوه‌ كوێرایت دابێت‪ ،‬بۆیه‌ ئێس����تا هه‌م لێی‌‬ ‫ده‌ترسێت‌و هه‌میش حه‌زی‌ له‌وانه‌كه‌ نیه‌"‪.‬‬ ‫سۆز باسی‌ له‌وه‌شكرد "كه‌ به‌چه‌ند شێوازێكی‌‬ ‫جی���اواز داوای‌ كردوه‌ كه‌ مامۆس���تاكه‌ ئه‌و‬ ‫وشه‌یه‌ به‌كارنه‌هێنێت‪ ،‬بەاڵمهه‌ر به‌رده‌وامه‌"‪.‬‬ ‫ئاوات ئه‌بوبه‌كر ‪ ،‬وه‌ك سه‌رپه‌رش���تیارێكی‌‬ ‫وانه‌ی‌ كوردی‌ له‌ب���اره‌ی‌ هۆكاری‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫ئێس���تا مندااڵن به‌باشی‌ فێری‌ زمانی‌ كوردی‌‬ ‫نابن به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند "ئه‌و پڕۆگرامه‌ی‌ كه‌‬ ‫دانراوه‌ گه‌ر مامۆس���تاكه‌ به‌باش���ی‌ بیڵێته‌وه‌‬ ‫هیچ كێشه‌یه‌كی‌ نیه‌‪ ،‬جگه‌له‌وه‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌شه‌ وانه‌ زۆر زه‌حمه‌ته‌ كێشه‌ی‌ بۆ دروست‬ ‫كردوی���ن‪ ،‬ئێم���ه‌ یانزده‌ به‌ش���ه‌ وانه‌مان بۆ‬ ‫داناوه‌ كه‌چی‌ ئێس���تا كراوه‌ بە‌ش���ه‌ش به‌شه‌‬ ‫وان���ه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها جگه‌ له‌زمان���ی‌ دایك منداڵ‬ ‫له‌پۆلی‌ یه‌ك���دا ئینگلیزی‌ ده‌خوێنێت ئه‌وه‌ش‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی‌ ت���ره‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا قه‌ره‌باڵغ���ی‌‬ ‫پۆلی���ش ده‌ور ئه‌بینێت‌و الیه‌نی‌ جه‌س���ته‌یی‌‬ ‫منداڵه‌كه‌ش‌و هه‌روه‌ها ئه‌وانه‌ش كه‌ چونه‌ته‌‬ ‫ڕه‌وزه‌ به‌رچاو ڕونیه‌كیان هه‌یه‌ باشتر فێرئه‌بن‬ ‫هه‌م���و ه���ۆكاره‌كان ده‌ور ئه‌بینێت‪ ،‬وه‌گه‌رنا‬ ‫پڕۆگرامه‌كه‌ چه‌ند س���اڵێك له‌ژێر تێستدا بو‬ ‫هه‌ر كه‌مو كوڕیه‌ك هه‌بوبێت ئیش���ی‌ له‌سه‌ر‬ ‫كراوه‌‪ ،‬ناڵێین هه‌موی‌ چاره‌سه‌ركراوه‌ هه‌ندێك‬ ‫شت هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌وڵدراوه‌"‪.‬‬ ‫ئ���اوات ئه‌بوبه‌كر له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ چه‌ندین‬

‫ئێستا منداڵ لەپۆلی‬ ‫یەکی بنەڕەتییەوە‬ ‫ی‬ ‫ی كورد ‌‬ ‫ئه‌بێت فێر ‌‬ ‫ببێت له‌ڕاسته‌وه‌و‬ ‫ئینگلیزیش له‌چه‌په‌و‌ه‬ ‫ئه‌و‌ه زۆر كێشه‌ی ‌ه بۆی ‌ه‬ ‫ده‌بێت فێربونی زمانی‬ ‫ی‬ ‫ئینگلیزی بخرێته‌ پۆل ‌‬ ‫ی یه‌ك‬ ‫ێ نه‌ك پۆل ‌‬ ‫س‌‬

‫ئیمالی منداڵێکی پولی یەکی بنەڕەتی‬ ‫خوێندكاری‌ وه‌ك محه‌م���ه‌د به‌هۆی‌ ڕه‌فتار ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ندێك مامۆس���تاوه‌ بابه‌ته‌كه‌یان له‌به‌رچاو‬ ‫ده‌كه‌وێت وتی "مامۆس���تا زۆر ڕۆڵ ده‌بینێت‬ ‫ڕه‌نگ���ه‌ وه‌ك پێویس���ت ئام���اده‌ نه‌كرێت‪،‬‬ ‫مامۆستاش ده‌بێت كه‌سایه‌تی‌ خۆی‌ بزانێت‪،‬‬ ‫كاتێ���ك ئه‌چیته‌ دوكانێك ك���ه‌ خاوه‌نه‌كه‌ی‌‬ ‫موڕوم���ۆچ بێ���ت جارێك���ی‌ ت���ر ناچێته‌وه‌‬ ‫مامۆس���تاش وایه‌‪ ،‬به‌اڵم خوێن���دكار ناچاره‌‬ ‫بچێته‌ به‌رده‌ستی‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و سه‌رپه‌رش���تیاره‌ی‌ بنه‌ڕه‌ت���ی‌‬ ‫به‌نیگه‌رانیه‌وه‌ جارێكی‌ تر باس له‌فێركردنی‌‬ ‫دو زم���ان له‌پۆلی‌ یه‌كه‌م���ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ ده‌كات‬ ‫"هه‌مو دونیادا بگه‌ڕێ‌ ش���تی‌ وا نیه‌ له‌پۆلی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ سه‌ره‌تایی‌ منداڵ دو زمان فێرببێت‪،‬‬ ‫هه‌تا له‌پێشوتردا له‌پۆلی‌ چواره‌وه‌ فێركراون‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێستا منداڵ ئه‌بێت فێری‌ كوردی‌ ببێت‬

‫ی دیكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫شكستێك ‌‬ ‫په‌روه‌رده‌‪ ،‬پرۆسه‌ی‌‬ ‫هاوسه‌رگیری ‌ه الی‌‬ ‫خوێندكاران‬

‫له‌ڕاسته‌وه‌و ئینگلیزیش له‌چه‌په‌وه‌ ئه‌وه‌ زۆر له‌و جۆره‌ ئیمالو نوس���ینه‌مان نیه‌ ئه‌سڵه‌ن‬ ‫كێشه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت بخرێته‌ پۆلی‌ سێ‌ نه‌ك به‌مامۆستاكانمان وتوه‌ له‌خولێكی‌ سێ‌ ڕۆژه‌دا‬ ‫كه‌ به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك ئیمالی‌ منداڵ ناكرێت‬ ‫پۆلی‌ یه‌ك"‪.‬‬ ‫وێن���ه‌ی‌ ئیمالئ���ی‌ ئ���ه‌و منداڵ���ه‌ی‌ پۆلی‌ له‌س���ه‌ر ده‌فته‌ر ته‌نها ڕێنوس���ی‌ گواستراوه‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ بنه‌ڕه‌تی‌ له‌زۆرێك له‌په‌یج‌و ئه‌كاونته‌ هه‌یه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم كاتێك مامۆس���تا وه‌ك پۆلی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ییه‌كان له‌ت���ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كاندا چوار ئیمالئی‌ ئه‌كات ئ���ه‌وه‌ باجه‌كه‌ی‌ وه‌ك‬ ‫ب�ڵ�او كراوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬گه‌ر نه‌ڵێی���ن هه‌مو ئه‌وا ئه‌و منداڵه‌ ده‌یدات كه‌ بێتاقه‌ت ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و سه‌رپه‌رش���تیاره‌ی‌ وان���ه‌ی‌ كوردی‌‬ ‫زۆربه‌ی‌ بۆچون���ه‌كان جه‌خت له‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫ك���ه‌ نه‌ده‌كرا مامۆس���تای‌ وانه‌كه‌ س���فر بۆ باشترین شێوازی‌ وانه‌وتنه‌وه‌ ده‌ست نیشان‬ ‫ئه‌و منداڵه‌ دابنێت كه‌ پیته‌كانی‌ به‌ڕاس���تی‌ ده‌كات"ئه‌و ڕێگه‌ی‌ ئێستا ئیشمان له‌سه‌ركردوه‌‬ ‫ل���ه‌الی‌ چه‌په‌وه‌ نوس���یوه‌‪.‬ئاوات ئه‌بوبه‌كری‌ كه‌له‌ڕێگه‌ی‌ خوله‌وه‌ فێربون باشترین ڕێگه‌یه‌‪،‬‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاری‌ وانه‌ی‌ كوردی‌ له‌و باره‌یه‌وه‌ ئه‌وه‌ی‌ جاران مامۆس���تا خۆی‌ هه‌مو شتێكی‌‬ ‫ده‌ڵێت "كێشه‌كه‌ له‌مامۆستاكه‌دایه‌ كه‌ده‌بێت ئه‌كرد‌و یه‌ك دو قوتابیی‌ زیره‌كی‌ به‌ش���داری‌‬ ‫بڵێت كوردی‌ ئاوا ئه‌نوسرێت بۆیه‌ گه‌ر پیت‌و پێ ئه‌كرد‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا له‌هه‌مو بابه‌ته‌كان‌و‬ ‫وش���ه‌كانی‌ ڕاس���ت بێت بۆچی‌ سفردابنرێت‪ ،‬چاالكیه‌كاندا منداڵه‌كه‌ به‌شداره‌‪ ،‬به‌مه‌رجێك‬ ‫جگه‌له‌وه‌ی‌ له‌پۆلی‌ یه‌كدا به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك مامۆستاكه‌ باش بێت"‪.‬‬

‫هه‌م����و دیارده‌یه‌ك����ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ پێویس����ته‌‬ ‫به‌یه‌كێك له‌تیۆره‌ فیكریه‌كان ش����یكردنه‌وه‌ی‌ بۆ‬ ‫بكرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر سه‌روكاریش����ت له‌گه‌ڵ ناوه‌ندێكی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌یی‌ وه‌ك����و خوێندنگه‌دا هه‌بو‪ ،‬ئه‌وا هیچ‬ ‫ڕێگه‌و كه‌ره‌سته‌یه‌كت له‌به‌رده‌ستدا نیه‌ په‌نای‌ بۆ‬ ‫ببه‌یت و‪ ،‬ڕێگه‌ی‌ دروست‌و ئامرازی‌ ته‌ندروست پشت‬ ‫به‌ستنه‌ بە‌یه‌كێك له‌ڕێبازه‌ فیكریه‌كان بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫گه‌نگه‌شه‌ی‌ دیارده‌كه‌ی‌ پێبكه‌یت‪ ،‬ئه‌م پێشه‌كیه‌م‬ ‫ب����ۆ دیارده‌یه‌كه‌ كه‌ زۆرترین كاریگه‌ری‌ نێگه‌تیڤی‌‬ ‫له‌س����ه‌ر پرۆس����ه‌ی‌ خوێندن‌و فێرك����ردن هه‌یه‌و‪،‬‬ ‫كه‌مترین قسه‌ی‌ جدیشی‌ له‌باره‌وه‌ نه‌كراوه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ به‌رچاوه‌ له‌قۆناغ����ی‌ بە‌تایبه‌تی‌ ناوه‌ندی‌‌و‬ ‫ئاماده‌ی����ی‌ پرۆس����ه‌ی‌ هاوس����ه‌رگیری‌‌و بە‌زمانی‌‬ ‫باو ش����وكردنه‌‪ ،‬چونك����ه‌ زۆرترین����ی‌ حاڵه‌ته‌كان‬ ‫له‌الیه‌ن كچانه‌وه‌یه‌ بۆیه‌ ش����وكردن به‌كارده‌به‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌م دیارده‌یه‌ له‌قۆناغه‌كان����ی‌ كۆتایی‌ ناوه‌ندیش‬ ‫ده‌بینرێ����ت و‪ ،‬هیچ كاردانه‌وه‌و قس����ه‌یه‌كیش نه‌‬ ‫له‌ڕێكخراوه‌ داكۆكیكاره‌كان����ی‌ بواری‌ ژنان و‪ ،‬نه‌‬ ‫به‌رپرس����انی‌ په‌روه‌رده‌ش كه‌ الیه‌نی‌ ڕاسته‌وخۆی‌‬ ‫په‌یوه‌ندیدارن بە‌كێشه‌كه‌وه‌ نیه‌‌و هیچ یه‌ك له‌مانه‌‬ ‫خۆیان بە‌خاوه‌نی‌ ئه‌م بابه‌ت نازانن‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ یاس����ا به‌ركاره‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫ته‌مه‌نی‌ هاوس����ه‌رگیری‌ دیاریكراوه‌و هه‌ژده‌ ساڵه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم خوێن����دكار بە‌ته‌واوكردنی‌ قۆناغی‌ ئاماده‌یی‌‬ ‫پاشان ده‌بێـت بە‌هه‌ژده‌ ساڵ‪ ،‬ئه‌دی‌ چۆن چۆنی‌‬ ‫رێكخراو‌و په‌روه‌رده‌و دادگاش له‌م پێشێلكردنه‌ی‌‬ ‫یاسا بێده‌نگن؟ ڕه‌نگه‌ هه‌موان پێشیلكردنی‌ یاسا‬ ‫ته‌نها ببه‌ستنه‌وه‌ بە‌دۆسیه‌كانی‌ نه‌وت‌و هتد‪ ،‬ڕه‌نگه‌‬ ‫له‌بایه‌خی‌ ئه‌وه‌ تێنه‌گه‌ن كه‌ چۆن كچێك له‌ته‌مه‌نی‌‬ ‫‪ 15‬ی����ا ‪ 16‬س����اڵیدا ده‌توانێت به‌رپرس����یارێتی‌‬ ‫خێزان‌و منداڵ‌و ماڵێكی‌ له‌ئه‌س����تۆبێت و‪ ،‬هاوكات‬ ‫خوێندنه‌كه‌شی‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ تیۆره‌ سایكۆلۆجیه‌كان ته‌مه‌نی‌ ئاماده‌یی‌‬ ‫بە‌ته‌مه‌نی‌ هه‌رزه‌كاری‌ ناوده‌برێـت و‪ ،‬سروش����تی‌‬ ‫ئینس����ان له‌و ته‌مه‌نه‌دا دوودڵی‌ ڕاڕایی‌ به‌سه‌ریدا‬ ‫زاڵه‌و‪ ،‬هه‌میشه‌ بۆ یه‌كالیكردنه‌وه‌ی‌ بۆچونه‌كانیان‬ ‫پێویس����تیان بە‌هاوكاری‌ ئه‌وانی‌ تره‌‪ ،‬ئیدی‌ چۆن‬ ‫بخرێن����ه‌ ب����ه‌رده‌م به‌رپرس����یارێتیه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫هاوش����ێوه‌ی‌ خێزانی����ش‪ ،‬كه‌ هه‌مو ش����اره‌زایانی‌‬ ‫بواری‌ په‌روه‌رده‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كۆكن كه‌ یه‌كه‌مین‌و‬ ‫گرنگترین دامه‌زراوه‌ی‌ په‌روه‌رده‌ییه‌ له‌كۆمه‌ڵگه‌داو‪،‬‬ ‫زۆرترین كاریگه‌ری‌ له‌س����ه‌ر تاك به‌جێده‌هێڵێت‪،‬‬ ‫چۆن ده‌خرێته‌ ئه‌س����تۆی‌ كه‌س����ێك ك����ه‌ له‌ڕوی‌‬ ‫سایكۆلۆجیه‌وه‌ ئاماده‌گی‌ ته‌واوی‌ نه‌بێت؟‬ ‫مامۆس����تا‌و توێژه‌ری‌ ده‌رونی‌ ی����ا كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫له‌خوێندنگه‌دا ڕۆڵێكی‌ گه‌وره‌یان هه‌یه‌ له‌بره‌ودان‬ ‫یا كاڵكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م پرس����ه‌ كه‌ ئێس����تا یه‌كێكه‌‬ ‫له‌دیارده‌ به‌رچاوه‌كان‪ ،‬جه‌ختكردنه‌وه‌یان له‌سه‌ر‬ ‫بایه‌خ����دان بە‌خوێندن و‪ ،‬ڕونكردن����ه‌وه‌ی‌ الیه‌نی‌‬ ‫ئه‌رێن����ی‌‌و نه‌رێنی‌ پرۆس����ه‌ی‌ هاوس����ه‌رگیری‌ بۆ‬ ‫خوێندكاران پێویسته‌ یه‌كێك بێت له‌ئه‌ركه‌كانیان‪،‬‬ ‫نه‌ك ئه‌وه‌ی‌ له‌به‌ش����ێك له‌ناوه‌نده‌كانی‌ خوێندندا‬ ‫ده‌بینرێ����ت مامۆس����تا له‌گ����ه‌ڵ خوێندكاره‌كه‌ی‌‬ ‫هاوسه‌رگیری‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌ پێویسته‌ وه‌كو سته‌مێكی‌‬ ‫گ����ه‌وره‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ له‌م بابه‌ته‌ بڕوانرێت‪ ،‬ئاخر‬ ‫سه‌مه‌ره‌یه‌ له‌بری‌ به‌خش����ین‌و وه‌رگرتنی‌ زانست‌و‬ ‫زانیاری‌‌و په‌روه‌رده‌كردن‪ ،‬بابه‌ته‌كه‌ بە‌هاوسه‌رگیری‌‬ ‫كۆتایی‌ پێبێ����ت و‪ ،‬الیه‌ن����ی‌ په‌یوه‌ندیداریش كه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی����ه‌ په‌روه‌رده‌ییه‌كانن نقه‌یان لێوه‌‬ ‫نایه‌ت‪ ،‬بۆیه‌ پرۆسه‌ی‌ خوێندن‌و په‌روه‌رده‌و هه‌مو‬ ‫ئه‌مان����ه‌ له‌هه‌ندێك ناوچه‌دا له‌پرۆس����ه‌ی‌ زه‌واجدا‬ ‫كورت بۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫پاڵپشتی‌ سه‌ره‌تاو كۆتای ئه‌وانه‌ی‌ له‌م قۆناغه‌دا‬ ‫هاوس����ه‌رگیری‌ ده‌كه‌ن و‪ ،‬یاخود ئه‌وانه‌ش����ی‌ كه‌‬ ‫پرۆس����ه‌كه‌یان بۆ جێبه‌جێده‌كه‌ن ه����ه‌ر له‌مه‌الو‬ ‫دادگاوه‌ پشت به‌ستنه‌ بە‌بنه‌ما دینیه‌كان‪ ،‬ئه‌وه‌تا‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق پرۆژه‌ یاس����ایه‌ك ئاماده‌یه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ گفتوگ����ۆی‌ له‌باره‌وه‌ بكرێت س����ه‌رباره‌ت‬ ‫ب����ه‌وه‌ی‌ كچان له‌ته‌مه‌ن����ی‌ نۆ س����اڵیه‌وه‌ بتوانن‬ ‫هاوسه‌رگیری‌ بكه‌ن كه‌ ئه‌مه‌ ئه‌گه‌ر یه‌ك ده‌الله‌تی‌‬ ‫هه‌بێت دواكه‌وتووییه‌و‪ ،‬حه‌قوایه‌ نیشانه‌ی‌ پرسیار‬ ‫له‌س����ه‌ر هه‌مو ئه‌وانه‌ دابنرێت ك����ه‌ له‌م باره‌یه‌وه‌‬ ‫شه‌رعیه‌ت بە‌بابه‌ته‌كه‌ ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫س����ێرچێكی‌ خێرای‌ وێبسایتی‌ گوگڵیش به‌رزی‌‬ ‫ڕێژه‌ی‌ هاوسه‌رگیری‌ پێشوه‌خت‌و به‌تایبه‌تی‌ له‌نێو‬ ‫خوێندنگه‌كه‌نمان له‌واڵتانی‌ دواكه‌وتوو‌و به‌تایبه‌تی‌‬ ‫ڕۆژهه‌اڵت بۆ دووپاتده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫سیس���ته‌می‌ په‌روه‌رده‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫دیموكراتیه‌و‪ ،‬كار له‌سه‌ر كرانه‌وه‌و بە‌مه‌ده‌نیبون‬ ‫ده‌كات‪ ،‬بۆیه‌ پێویس���ته‌ به‌پێی‌ ئ���ه‌م پێوه‌رانه‌‬ ‫ڕێگربێ���ت له‌م كاره‌ نا یاس���اییه‌ ك���ه‌ ته‌مه‌نی‌‬ ‫ه���ه‌ژده‌ س���اڵ كه‌متربێ���ت‌و بچێته‌ پرۆس���ه‌ی‌‬ ‫هاوسه‌رگیریه‌وه‌‪ ،‬گه‌رنا حه‌قوایه‌ كاری‌ سه‌ره‌تای‌‬ ‫ئه‌وه‌بێت ئ���ه‌و چه‌مكه‌ مۆدێرنان���ه‌ له‌په‌روه‌رده‌‬ ‫جیابكاته‌وه‌و‪ ،‬كرانه‌وه‌و مه‌ده‌نیه‌تیش بە‌خۆیه‌وه‌‬ ‫عه‌یبدار نه‌كات‪.‬‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )603‬سێشه‌ممه ‪2017/11/28‬‬

‫ئاینده‌ ‌ی كاری‌ هه‌واڵگر ‌ی له‌سه‌ده‌ ‌ی بیست‌و یه‌كدا‬ ‫هیچ سه‌رده‌مێك هێنده‌ ‌ی ئێستا هه‌واڵگری‌ خواست ‌ی له‌سه‌ر نه‌بوە‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫پێش بیست ساڵ تۆڕی‌ ئینته‌رنێت‬ ‫له‌بواری‌ كاری‌ هه‌واڵگریدا بونی‌ نه‌بو‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌مڕۆ به‌گرنگترین بواری‌ كاری‌‬ ‫هه‌واڵگری‌ ئه‌ژمارده‌كرێت‪ ...‬نه‌بونی‌‬ ‫رێكه‌وتننامه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان بوه‌ته‌‬ ‫هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ شه‌ڕی‌ سایبری‌ كاربكاته‌‬ ‫سه‌ر هه‌مو به‌كارهێنه‌رانی‌ ئامێره‌كانی‌‬ ‫كۆمپیوته‌ر‌و ئامرازه‌ هاوشێوه‌كانی‌‪.‬‬ ‫پسپۆڕێكی‌ بواری‌ هه‌واڵگری‌ واده‌ڵێت‪.‬‬ ‫كتێب���ی‌ ئاین���ده‌ی‌ كاری‌ هه‌واڵگر ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌س���ه‌ده‌ی‌ بیس���ت‌و یه‌ك���دا‪ ،‬مارك‬ ‫بیردس���ول نوس���یویه‌تی‌‌و ره‌وه‌ن���د‬ ‫هه‌ورامی‌ كردویه‌تی‌ به‌كوردی‌‪ ،‬ده‌زگای‌‬ ‫ئایدیا بۆ فكرو لێكۆڵینه‌وه‌ له‌دو توێی‌‬ ‫نه‌وه‌د الپه‌ڕه‌دا چاپیكردوه‌‪ .‬نوس���ه‌ری‌‬ ‫كتێبه‌ك���ه‌ دامه‌زرێنه‌رو سه‌رنوس���ه‌ری‌‬ ‫گۆڤاری‌ هه‌واڵگری‌ (‪)EYE SPY‬یه‌‪،‬‬ ‫كه‌ گۆڤارێكی‌ تایب���ه‌ت بە‌هه‌واڵگرییه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك رۆژنامه‌نوسی‌ لێكۆڵه‌رو شیكاری‌‌و‬ ‫نوسه‌ر له‌بواری‌ س���یخوڕیدا بۆ ماوه‌ی‌‬ ‫(‪ )35‬ساڵ كاریكردوه‌‪ ،‬نزیكه‌ی‌ (‪)1500‬‬ ‫راپۆرتی‌ تایبه‌ت به‌م بواره‌ی‌ نوسیوه‌‪.‬‬ ‫گۆڤاره‌كه‌ش���ی‌ له‌نزیكه‌ی‌ په‌نجا واڵتدا‬ ‫باڵوده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌واڵگری‌ له‌سه‌رده‌می‌ ئینته‌رنێتدا‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای‌ كتێبه‌ك���ه‌دا نوس���ه‌ر‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ مێ���ژوی‌ هه‌واڵگری‌‌و‬ ‫كاری‌ س���یخوڕی‌‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌كات‬ ‫سیخوڕی‌ دوه‌م دێرینترینی‌ پیشه‌كانه‌‬ ‫له‌جیهاندا‪ ،‬پێش هه‌زاران س���اڵ كاری‌‬ ‫هه‌واڵگری‌ په‌نای‌ براوه‌ته‌ به‌رو خراوه‌ته‌‬ ‫ب���واری‌ جێبه‌جێكردن���ه‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬ ‫له‌كات���ی‌ بونی‌ ركاب���ه‌ری‌ له‌نێوان دوو‬ ‫الیه‌ن‌و ئاراس���ته‌ی‌ جیاوازدا‪ .‬له‌باره‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ش���ی‌ ده‌ڵێت‪ :‬ئه‌م‬ ‫توێژینه‌وه‌یه‌ هه‌وڵده‌دات بۆ ئاماژه‌دانی‌‬ ‫پێش���وه‌خت بە‌شێوه‌و ش���ێوازه‌كانی‌‬ ‫هه‌واڵگ���ری‌ له‌س���ااڵنی‌ داهاتوی‌ ئه‌م‬ ‫سه‌ده‌یه‌دا كه‌ تیایدا ده‌ژین‪.‬‬ ‫ه���ۆكاری‌ هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌م بابه‌ته‌ش‬ ‫ده‌گێڕێته‌وه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ هاتنی‌‬ ‫سه‌ره‌تای‌ سه‌ده‌ی‌ (‪)21‬دا گۆڕانكاری‌‬ ‫زۆر گه‌وره‌و فراوان به‌سه‌ر هه‌واڵگریدا‬ ‫هاتوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئام���رازی‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫ن���وێ‌ ده‌ركه‌وتون كه‌ رۆڵی���ان هه‌بوه‌‬ ‫ل���ه‌زوو گه‌یاندن���ی‌ زانیاریی���ه‌كان‌و‬ ‫راده‌ستكردنیان بە‌الیه‌نی‌ په‌یوه‌ندیدار‪،‬‬ ‫له‌هه‌موش���یان گرنگتر به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ره‌ها تۆڕی‌ ئینته‌رنێته‌‪.‬‬ ‫دوای‌ خس���تنه‌ڕوی‌ پێناس���ه‌ی‌‬ ‫هه‌واڵگ���ری‌‌و جۆره‌كان���ی‌‪ ،‬نوس���ه‌ر‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ���ت ئ���ه‌م كتێب���ه‌ی‌‬ ‫ته‌رخانك���ردوه‌ بۆ جۆرێك له‌هه‌واڵگری‌‬ ‫كه‌ بە‌هه‌واڵگری‌ س���ایبری‌ ناوده‌برێت‌و‬ ‫له‌بواری‌ ئه‌لیكترۆنی���دا بە‌(‪) Cybint‬‬ ‫ده‌ناسرێت‪ .‬چونكه‌ "پێش بیست ساڵ‬ ‫ئه‌م دۆخه‌ سایبرییه‌و تۆڕی‌ ئینته‌رنێت‬ ‫له‌ب���واری‌ كاری‌ هه‌واڵگری���دا بون���ی‌‬ ‫نه‌ب���و‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مڕۆ چاالكی‌ س���ایبری‌‬ ‫به‌گرنگتری���ن‌و بە‌بایه‌خترین���ی‌ بواری‌‬ ‫كاری‌ هه‌واڵگری‌ ئه‌ژمارده‌كرێت"‪.‬‬ ‫گرنگی‌‌و سه‌ركه‌وتنی‌ هه‌واڵگری‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت بە‌گرنگ���ی‌ هه‌واڵگ���ر ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ئێستادا‪ ،‬نوسه‌ر ده‌ڵێت‪ :‬هه‌واڵگری‌‬ ‫خاوه‌ن���ی‌ گرنگییه‌كی‌ زۆر بااڵیه‌ له‌الی‌‬ ‫س���ه‌رجه‌می‌ ده‌وڵه‌تان‪ ،‬وه‌ك كااڵیه‌كی‌‬ ‫گرانبه‌ها ته‌ماش���اده‌كرێت‪ ..‬هه‌واڵگری‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن الیه‌ن���ی‌ تایبه‌ت���ی‌ خۆیه‌وه‌‬ ‫ب���ۆ پرۆس���ه‌ی‌ دروس���تكردنی‌ بڕیار‬ ‫به‌كارده‌هێنرێت‪ ..‬هیچ سه‌رده‌مێكیش‬ ‫هێنده‌ی‌ ئ���ه‌م س���ه‌رده‌مه‌ هه‌واڵگری‌‬ ‫خواستی‌ له‌سه‌ر نه‌بوە‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫هه‌واڵگری‌ له‌ئێس���تادا له‌هه‌مو كاتێك‬ ‫زیاتر س���ه‌خت‌و ئاڵۆزتره‌‪ .‬روداوه‌كانی‌‬ ‫بیس���ت س���اڵی‌ راب���ردو له‌نمون���ه‌ی‌‬ ‫په‌الماره‌كان���ی‌ س���ه‌نته‌ری‌ بازرگان���ی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكاو میترۆكانی‌ له‌نده‌ن‌و مه‌درید‬ ‫هۆكاری‌ بونی‌ پێویس���تی‌ زۆر به‌كاری‌‬ ‫هه‌واڵگری‌ ده‌رده‌خه‌ن‪.‬‬ ‫بیردس���ول س���ه‌ره‌ڕای‌ كاروب���اری‌‬ ‫نوس���ین‌و رۆژنامه‌وان���ی‌‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ زۆر‬ ‫دام���ه‌زراوه‌ی‌ ده‌وڵه‌ت���ی‌‌و س���ه‌ربازیدا‬ ‫كارده‌كات‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت هه‌ڵده‌س���ێت‬ ‫به‌فێركردن���ی‌ س���یخوڕی‌‌و راڤه‌كردنی‌‬ ‫ره‌هه‌نده‌كان���ی‌ ئ���ه‌م كاره‌‪ ،‬له‌ب���اره‌ی‌‬ ‫م���ه‌رج‌و خه‌س���ڵه‌ته‌كانی‌ هه‌واڵگ���ری‌‬ ‫سه‌ركه‌وتو‪ ،‬ده‌ڵێت‪ :‬قه‌باره‌ی‌ گه‌وره‌یی‌‬ ‫ده‌زگای‌ هه‌واڵگری‌ مه‌رجی‌ سه‌ركه‌وتنی‌‬

‫ئه‌و ده‌زگایه‌ نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو خستنه‌گه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫چاالكان���ه‌و دابینكردنی‌ س���ه‌رچاوه‌ی‌‬ ‫دارایی‌‌و بونی‌ توان���ای‌ خۆگونجاندن‌و‬ ‫فه‌راهه‌مكردنی‌ س���ه‌رچاوه‌و هاوكاری‌‬ ‫هونه‌ری‌‌و ئه‌زمونداری‌ گرنگن‌و گره‌نتی‌‬ ‫سه‌ركه‌وتنی‌ ئه‌و ده‌زگایه‌ن‪.‬‬ ‫ئینته‌رنێت وه‌كو مه‌ترسی‌‬ ‫به‌ب���ڕوای‌ نوس���ه‌ر‪ ،‬قه‌اڵچۆكردن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫چه‌ته‌گ���ه‌ری‌ له‌ب���واری‌ ئینته‌رنێت���دا‬ ‫ب���ۆ ده‌زگا ئاسایش���یه‌كانی‌ ئه‌م���ڕۆ‬ ‫بە‌مه‌ترس���یه‌كی‌ گ���ه‌وره‌ داده‌نرێ���ت‪،‬‬ ‫چونك���ه‌‪ :‬ژێرخان���ی‌ ژی���ان‌و ئابوری‌‬ ‫چه‌ندین ده‌وڵ���ه‌ت‪ ،‬كارگه‌كانی‌ چه‌كی‌‬ ‫ئه‌تۆم‌و وێس���تگه‌كانی‌ تۆڕه‌كانی‌ ئاو‪،‬‬ ‫غاز‪ ،‬كاره‌با‌و ئامرازه‌كانی‌ گواستنه‌وه‌‪،‬‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌كان هه‌موی���ان پش���ت‬ ‫بە‌ئامێره‌كان���ی‌ ب���واری‌ كۆمپیوت���ه‌ر‬ ‫ده‌به‌س���تن‪ .‬هه‌روه‌ه���ا نه‌بون���ی‌‬ ‫رێكه‌وتننام���ه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان بوه‌ته‌‬ ‫هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ شه‌ڕی‌ سایبری‌ كاریگه‌ری‌‬ ‫هه‌بێت له‌سه‌ر سه‌راپای‌ به‌كارهێنه‌رانی‌‬ ‫ئامێره‌كانی‌ كۆمپیوت���ه‌ر‌و ئامرازه‌كانی‌‬ ‫تری‌ له‌م جۆره‌‪.‬‬ ‫بۆ رونكردن���ه‌وه‌ی‌ مه‌ترس���یه‌كانی‌‬ ‫سیس���تمی‌ كۆمپیوته‌ری‌‌و ئینته‌رنێتی‌‬ ‫داوو ده‌زگاكان‪ ،‬نوس���ه‌ر نمون���ه‌ی‌‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌كان���ی‌ ئه‌مه‌ری���كاو به‌ریتانیا‬ ‫ده‌هێنێته‌وه‌‪ .‬له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت‪ :‬ته‌نها‬ ‫له‌به‌ریتانی���ا ئامێ���ره‌ ژمێریارییه‌كانی‌‬ ‫حكوم���ه‌ت‌و م���ااڵن‌و كۆمپانیاكان هه‌ر‬ ‫(‪ )24‬كاتژمێ���ر جارێك زیاتر له‌س���ه‌د‬ ‫هه‌زار هێرشی‌ سایبیریان ده‌كرێته‌سه‌ر‪،‬‬ ‫س���ااڵنه‌ ده‌كاته‌ (‪ )44‬ملیۆن هێرش‌و‬ ‫نزیك���ه‌ی‌ (‪ )27‬ملی���ار جونه‌یه���ی‌‬ ‫ئیس���ته‌رلینی‌ زیان بە‌ئابوری‌ به‌ریتانیا‬ ‫ده‌گه‌یه‌نن‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت بە‌ئه‌مه‌ری���كاش ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫به‌رپرس���ێكی‌ ئه‌مه‌ریكی‌ دانی‌ به‌وه‌دانا‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ساڵێكدا ئه‌و تۆڕانه‌ی‌ كه‌ ته‌زوی‌‬ ‫كاره‌با بۆ دامه‌زراوه‌ پیشه‌س���ازییه‌كان‬ ‫دابینده‌كه‌ن زیاتر له‌(‪ )125‬هه‌زار جار‬ ‫روبه‌ڕوی‌ هاكك���ردن بونه‌ته‌وه‌‪ .‬یه‌كێك‬ ‫له‌و روداوانه‌ش بوه‌ته‌ هۆی‌ مردنی‌ چه‌ند‬ ‫ئه‌مه‌ریكییه‌ك‪ .‬به‌بۆچونی‌ به‌رپرسانی‌‬ ‫واش���نتۆن هه‌ڕه‌شه‌ سه‌ره‌كیه‌كه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫بواره‌ له‌واڵتی‌ چین���ه‌وه‌ دێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫"ده‌زگای‌ هه‌واڵگ���ری‌ س���ه‌ربازی‌ چین‬ ‫هه‌وڵده‌دات ده‌ست به‌سه‌ر ته‌كنه‌لۆژیای‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكی���دا بگرێ���ت" به‌رپرس���ێكی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكی‌ واده‌ڵێت‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای‌ ئ���ه‌و هه‌م���و راهێنان‌و‬ ‫رێنمونییه‌ زۆرانه‌ی‌ له‌بواری‌ ئاسایشی‌‬ ‫كۆمپیوته‌ری���دا ه���ه‌ن‌و رێوش���وێنیان‬ ‫بۆ گیراوه‌ته‌به‌ر‪ .‬به‌اڵم وه‌كو نوس���ه‌ر‬

‫ی‬ ‫قه‌اڵچۆكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫چه‌ته‌گه‌ری‌ له‌بوار ‌‬ ‫ئینته‌رنێتدا‬ ‫بۆ ده‌زگا‬ ‫ی‬ ‫ئاسایشیه‌كان ‌‬ ‫ئه‌مڕۆ‬ ‫ی‬ ‫بە‌مه‌ترسیه‌ك ‌‬ ‫گه‌وره‌ داده‌نرێت‬ ‫رونیده‌كاته‌وه‌ له‌ئه‌مه‌ریكا به‌رپرس���ان‬ ‫دانیان به‌وه‌داناوه‌ كه‌ ئێس���تا ش���ه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ایبیری‌‌و پچڕان���ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان‌و‬ ‫س���یخوڕیكردنی‌ س���ایبری‌ گه‌وره‌ترین‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌و مه‌ترسیه‌ له‌سه‌ر ئه‌مه‌ریكا‪،‬‬ ‫ته‌نان���ه‌ت هه‌ندێ���ك له‌و كه‌س���انه‌ش‬ ‫كه‌ له‌ب���واری‌ به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫په‌الماران���ه‌دا كارده‌ك���ه‌ن دوچ���اری‌‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌و كوشتن بونه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌رئه‌وه‌ش‬ ‫وایك���ردوه‌ وه‌زاره‌تی‌ به‌رگری‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫"پینتاگ���ۆن"‌و ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كانی‌‬ ‫تر هه‌وڵب���ده‌ن بۆ به‌ره‌و پێش���بردنی‌‬

‫‪17‬‬

‫ی‬ ‫له‌گه‌ڵ هاتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌د‌ه ‌‬ ‫سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی‬ ‫(‪)21‬دا گۆڕانكار ‌‬ ‫زۆر گه‌وره‌و فراوان‬ ‫به‌سه‌ر هه‌واڵگریدا‬ ‫هاتوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی‬ ‫ئامرازی‌ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫نوێ‌ ده‌ركه‌وتون‬ ‫ك ‌ه رۆڵیان هه‌بو‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌زوو گه‌یاندن ‌‬ ‫زانیارییه‌كان‌و‬ ‫راده‌ستكردنیان‬ ‫ی‬ ‫بە‌الیه‌ن ‌‬ ‫په‌یوه‌ندیدار‬ ‫له‌هه‌موشیان‬ ‫گرنگتر‬ ‫ی ره‌ها‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫تۆڕی‌ ئینته‌رنێته‬

‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ س���ایبری‌ ئه‌مه‌ریكی‌‌و ده‌رمانانه‌ بكرێت كه‌ ده‌بو نه‌خۆش���ێك‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ دواتر ببێت���ه‌ ده‌زگایه‌كی‌ بیخوات‪ ،‬به‌و هۆیه‌وه‌ نه‌خۆشه‌كه‌ مرد‪.‬‬ ‫سه‌ربه‌خۆی‌ هه‌واڵگری‌‪ .‬نوسه‌ر ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫قاعیده‌و ئینته‌رنێت‬ ‫ئه‌مه‌ریكا مافی‌ به‌خ���ۆی‌ داوه‌ له‌كاتی‌‬ ‫نوس���ه‌ر له‌درێ���ژه‌ی‌ باس���ه‌كه‌یدا‬ ‫هێرشی‌ له‌م جۆره‌دا به‌رپه‌رچدانه‌وه‌ی‌‬ ‫سه‌ربازی‌ به‌كاربهێنێت‪ .‬ئه‌مه‌ش یه‌كێكه‌ به‌نمون���ه‌وه‌ ده‌ریده‌خ���ات ك���ه‌ ته‌نها‬ ‫له‌و ئه‌گه‌ران���ه‌ی‌ له‌س���ااڵنی‌ داهاتودا ده‌وڵه‌ت���ه‌كان نی���ن ده‌توان���ن س���ود‬ ‫له‌ئینته‌رنێ���ت وه‌ربگرن‪ ،‬به‌ڵكو گروپ‌و‬ ‫چاوه‌ڕوانمان ده‌كات‪.‬‬ ‫رێكخ���راوه‌ چه‌كداره‌كانی���ش هێن���ده‌‬ ‫زیره‌كانه‌ ئ���ه‌و ب���واره‌ به‌كارده‌هێنن‪،‬‬ ‫جه‌نگی‌ جیهانی‌ ئینته‌رنێت‬ ‫ل���ه‌ به‌ش���ێكی‌ دیك���ه‌ی‌ كتێبه‌كه‌دا ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كانی���ان سه‌رس���ام‬ ‫نوسه‌ر باس له‌به‌كارهێنان‌و مه‌ترسییه‌ ك���ردوه‌‪ .‬یه‌كێ���ك ل���ه‌و گروپان���ه‌ش‬ ‫جۆراجۆره‌كانی‌ جه‌نگ���ی‌ ئینته‌رنێتی‌ رێكخ���راوی‌ قاعیده‌یه‌‪ .‬ئ���ه‌م بابه‌ته‌ش‬ ‫ده‌كات كه‌ چۆن س���نوری‌ ده‌وڵه‌تانی‌ به‌چه‌ند نمونه‌یه‌ك رونده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫نوسه‌ر ده‌ڵێت‪ :‬من هۆشداری‌ ده‌ده‌م‬ ‫بڕیوه‌و ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كان له‌چه‌ندین‬ ‫ب���واری‌ جی���اوازدا به‌كاریده‌هێن���ن‪ .‬له‌وه‌ی‌ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ بارگاوین به‌هزری‌‬ ‫به‌نمون���ه‌ ب���اس ل���ه‌وه‌ده‌كات چه‌ند رێكخراوی‌ قاعی���ده‌ وابكه‌ن ئه‌گه‌رچی‌‬ ‫س���اڵێك له‌مه‌وبه‌ر كۆمه‌ڵێك پسپۆڕی‌ ئه‌م رێكخ���راوه‌ له‌ڕوی‌ س���ه‌ربازییه‌وه‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكی‌‌و ئیس���رائیلی‌ ڤایرۆسێكیان له‌ناوببرێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ه���زرو گه‌راكه‌ی‌‬ ‫به‌ناوی‌ (ستوكسنت) دروستكرد‪ ،‬ئه‌و هه‌ر ده‌مێنێته‌وه‌و له‌ناو ناچێت‪ ،‬وه‌كو‬ ‫ڤایرۆس���ه‌ توانی‌ كاربكاته‌ سه‌ر په‌نجا ده‌بینین وایه‌!‪ ..‬له‌وانه‌یه‌ رێكه‌وتنامه‌ی‌‬ ‫ه���ه‌زار كۆمپیوت���ه‌ر كه‌ له‌دام���ه‌زراوه‌ كات���ی‌‌و ناوچه‌یی‌ بكرێت‪ ،‬به‌اڵم گومان‬ ‫ئه‌تۆمیه‌كانی‌ ئێران���دا كاریان ده‌كرد‪ ،‬ل���ه‌وه‌دا نیی���ه‌ قاعیده‌ كێش���ه‌یه‌كی‌‬ ‫دواجاریش ڤایرۆس���ه‌كه‌ ب���وه‌ هه‌ڵم‌و نێوده‌وڵه‌تیی���ه‌‪ ،‬مه‌گ���ه‌ر بە‌هه‌وڵ���ی‌‬ ‫پس���پۆڕه‌كان نه‌یانتوان���ی‌ بیدۆزنه‌وه‌و نێوده‌وڵه‌تی���ی ئه‌گه‌رنا چاره‌س���ه‌ری‌‬ ‫نیی���ه‌‪ ..‬پێموای���ه‌ ه���زری‌ قاعیده‌ تا‬ ‫شێوه‌كه‌ی‌ ئاشكرا بكه‌ن‪.‬‬ ‫به‌ده‌ر له‌بواری‌ س���ه‌ربازی‌‪ ،‬ده‌كرێت ماوه‌یه‌ك���ی‌ زۆری‌ س���ه‌ده‌ی‌ بیس���ت‌و‬ ‫"چه‌كی‌ سایبری‌" له‌بواری‌ سیاسیشدا یه‌كه‌می���ش هه‌ر ده‌مێنێت���ه‌وه‌و له‌ژێر‬ ‫به‌كاربهێنرێ���ت‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی‌ ب���ۆ ئه‌و چه‌نده‌ه���ا ناوی‌ دیك���ه‌ی‌ جۆراوجۆردا‬ ‫واڵتانه‌ی‌ له‌كات���ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانیاندا گه‌شه‌ده‌كات‪.‬‬ ‫كۆمپیوت���ه‌ر به‌كارده‌هێن���ن‌و زۆر گوێ‌‬ ‫به‌پاراستنی‌ ئاسایشیان ناده‌ن‪ ،‬چونكه‌ لێپرسینه‌وه‌ له‌ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كان‬ ‫كۆنترۆڵك���ردن‌و‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی‌‬ ‫"له‌م رێگای���ه‌وه‌ ده‌توانرێت كاریگه‌ری‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌نجامی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان دروست چاودێریكردنی‌ ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كان‪،‬‬ ‫بكرێت‌و الیه‌نی‌ هێرشبه‌ر به‌دڵی‌ خۆی نوسه‌ر به‌پێویستی‌ ده‌كات ئه‌و ده‌زگایانه‌‬ ‫له‌ژێر چاودێری‌‌و لێپرس���ینه‌وه‌ی‌ داو‌و‬ ‫ده‌ستكاری‌ ئه‌نجامه‌كان بكات"‪.‬‬ ‫یه‌كێكی‌ دیكه‌ له‌و بوارانه‌ی‌ سایبری‌ ده‌زگا فه‌رمییه‌كان���دا بن‪ .‬له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫وه‌كو چه‌كێك تیایدا به‌كارده‌هێنرێت‪ ،‬به‌نمون���ه‌ ده‌زگای‌ هه‌واڵگری‌ به‌ریتانیا‬ ‫ب���واری‌ ته‌ندروس���تیه‌‪ ،‬نوس���ه‌ر ئه‌م (‪ )M 15‬ده‌هێنێت���ه‌وه‌ ك���ه‌ له‌ژێ���ر‬ ‫بواره‌ش به‌م نمونه‌ی���ه‌ رونده‌كاته‌وه‌‪ :‬ركێف‌و چاودێری‌ وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆدایه‌‪،‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ (‪ )2010‬له‌ئیتالی���ا له‌الیه‌ن ده‌زگای‌ هه‌واڵگری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ به‌ریتانی‌‬ ‫هاككه‌رێكه‌وه‌و له‌ڕێ���ی‌ كۆمپیوته‌ره‌وه‌ (‪ )M16‬له‌ژێ���ر ركێ���ف‌و چاودێ���ری‌‬ ‫توانرا ده‌س���تكاری‌ ئاست‌و رێژه‌ی‌ ئه‌و وه‌زاره‌تی‌ ده‌ره‌وه‌یه‌‪ ،‬هه‌ردوكیش���یان‬

‫له‌ژێر ركێف‌و چاودێری‌ وه‌زاره‌ته‌كان‌و‬ ‫پارله‌مان‌و س���ێكته‌ره‌ یاساییه‌كاندان‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها لیژنه‌ی‌ ئاس���ایش‌و هه‌واڵگری‌‬ ‫كه‌ له‌(‪ )1994‬دام���ه‌زراوه‌‪ ،‬چاودێری‌‬ ‫كاروب���اری‌ سیاس���ی‌‌و به‌ڕێوه‌ب���ردن‌و‬ ‫ی ده‌زگا‬ ‫بودج���ه‌ی‌ س���ه‌رجه‌م ‌‬ ‫هه‌واڵگریی���ه‌ به‌ریتانیی���ه‌كان ده‌كات‪،‬‬ ‫س���ااڵنه‌ش راپۆرتێكی‌ تایبه‌ت به‌خۆی‌‬ ‫ده‌رده‌كات‌و رێگ���ه‌ بە‌جه‌ماوه‌ر ده‌دات‬ ‫له‌كاروباره‌كانیان ئاگادار بێت‪.‬‬ ‫به‌ب���ڕوای‌ نوس���ه‌ر ئامرازه‌كان���ی‌‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاری‌‌و لێپرس���ینه‌وه‌ زیاتر‬ ‫متمان���ه‌ی‌ جه‌م���اوه‌ر دروس���تده‌كات‪،‬‬ ‫یاساكانی‌ لێپرس���ینه‌وه‌ش ده‌زگاكانی‌‬ ‫هه‌واڵگریی���ان والێده‌كات پابه‌ندبن به‌و‬ ‫یاس���ایانه‌وه‌ كه‌ تایبه‌تن به‌وان‌و له‌ژێر‬ ‫چاودێری‌ حكومه‌ت‌و یاسادا كاربكه‌ن‌و‬ ‫الن���ه‌ده‌ن‪ .‬پاش���ان پێش���بینی‌ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كات له‌س���ااڵنی‌ داهات���ودا واڵتانی‌‬ ‫زیاتر بچنه‌ ریزی‌ ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌وه‌ كه‌‬ ‫ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كانی���ان پابه‌ندبكه‌ن‬ ‫بە‌یاس���اكانه‌وه‌و چاودێ���ری‌ چاالكی‌‌و‬ ‫كاروباره‌كانی���ان بك���ه‌ن‌و یاس���ای‌‬ ‫پێویستیان بۆ ده‌ربكه‌ن‪.‬‬ ‫دوای‌ خس���تنه‌ڕوی‌ گرنگ���ی‌‬ ‫چاودێریكردنی‌ ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كان‪،‬‬ ‫نوس���ه‌ر ده‌ڵێت‪ :‬لێره‌دا گرنگ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ كۆمه‌ڵێك یاس���ای‌ وا به‌س���ه‌ریاندا‬ ‫نه‌س���ه‌پێنرێت كه‌ مه‌به‌س���تی‌ سیاسی‌‬ ‫له‌پشته‌وه‌ بێت‌و الیه‌نی‌ پرۆفیشناڵی‌‌و‬ ‫پس���پۆڕی‌ وه‌النرابێت‪ ،‬ه���ه‌روه‌ك ئه‌م‬ ‫یاس���ایانه‌ نابێ���ت بچنه‌ ن���او ئه‌ركه‌‬ ‫كرده‌ییه‌كانی‌ ده‌زگاكانی‌ هه‌واڵگرییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی���ان له‌مپه‌ریان بۆ دروس���تك بكه‌ن‬ ‫یاخود رێگه‌یان لێبگرن‪.‬‬ ‫هه‌مو كه‌سه‌كان سیخوڕ نین‬ ‫نوسه‌ر ئاش���كرای‌ ده‌كات هه‌مو ئه‌و‬ ‫كه‌س���انه‌ی‌ ل���ه‌ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كاندا‬ ‫كارده‌ك���ه‌ن س���یخوڕ نی���ن‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌كارێك���ی‌ نالۆژیك���ی‌ ناوده‌ب���ات كه‌‬ ‫هه‌موی���ان بە‌س���یخوڕ ناوببرێ���ن‪ ،‬بۆ‬ ‫به‌ڵگاندنی‌ وته‌كان���ی‌ ده‌ڵێت‪ :‬نزیكه‌ی‌‬

‫(‪ )%75‬كارمه‌ندان���ی‌ دامه‌زراوه‌كان���ی‌‬ ‫وه‌ك ده‌زگای‌ هه‌واڵگ���ری‌ ئه‌مه‌ری���كا‬ ‫(‪‌)CIA‬و (‪ )M16‬له‌كاروب���اره‌‬ ‫گشتیه‌كاندا به‌شداری‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌سانی‌‬ ‫تری���ش هه‌ن ك���ه‌ له‌بواری‌ ش���یكاری‌‬ ‫هه‌واڵگ���ری‌‌و ه���اوكاری‌‌و پش���تیواندا‬ ‫كارده‌كه‌ن‪ ،‬ته‌نیا چه‌ند كه‌سێكی‌ كه‌م‬ ‫هه‌ن به‌ك���رداری‌ له‌بواری‌ كۆكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫زانیاریدا كارده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫له‌كۆتایش���دا نوس���ه‌ر ده‌ڵێ���ت‪:‬‬ ‫پاراس���تنی‌ ئاس���ایش ته‌نه���ا ئه‌ركی‌‬ ‫ده‌زگا هه‌واڵگریی���ه‌كان نیی���ه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئه‌رك���ی‌ سه‌رش���انی‌ كارمه‌ندێك���ی‌‬ ‫ئاس���ایی‌ حكوم���ه‌ت‌و هه‌م���و تاكێكی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌ هاوكاری‌ ده‌زگا هه‌واڵگری‌‌و‬ ‫ئاسایش���یه‌كان بك���ه‌ن‪ ،‬چونه‌ دواجار‬ ‫هه‌موان پێك���ه‌وه‌ ده‌توانین هێمنایه‌تی‌‬ ‫واڵت بپارێزین‪.‬‬

‫هزری‌ قاعیده‌ تا‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫سه‌د‌هی‌ بیست‌و‬ ‫یه‌كه‌میش هه‌ر‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌و له‌ژێر‬ ‫ی‬ ‫چه‌نده‌ها ناو ‌‬ ‫ی جۆراوجۆردا‬ ‫دیك ‌ه ‌‬ ‫گه‌شه‌ده‌كات‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )603‬سێشه‌ممه ‪2017/11/28‬‬

‫‪ Stuxnet‬چییه‌؟‬ ‫جوتیار شه‌ریف‬ ‫‪ Stuxnet‬ن���اوی ئ���ه‌و ڤایرۆس��� ‌ه‬ ‫یان پ���ڕۆژ‌ه ئه‌لیکترۆنیه‌ی��� ‌ه دەگوترێت ک ‌ه‬ ‫ئه‌مریکاو ئیس���رائیل بە‌هاوبه‌شی هێرشیان‬ ‫پێ کرد‌ه سه‌ر سیستمی ئه‌لیکترۆنی ئێران‌و‬ ‫زه‌رورو زیانیان بە‌سایتی ئه‌تۆمیی ناتانزی‬ ‫نزیک ئه‌س���فه‌هان گه‌یان���دو له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫ئێران چه‌ن���د وه‌اڵمدانه‌وه‌یه‌کی بچوک‌و بێ‬ ‫کاریگه‌ری نواند‪...‬‬ ‫سته‌کس نێت‪ ،‬له‌ساڵی ‪2005‬وه‌ کۆمپانیای‬ ‫دژ‌ه ڤایرۆس���ی ئه‌لیکترۆنی کاسپه‌ر سکای‬ ‫روس���ی کاری له‌س���ه‌ر کردوه‌و له‌‪2010‬ه‌و‌ه‬ ‫ناس���راوه‌‪ ،‬قه‌باره‌ک���ه‌ی ‪500‬کیلۆبایت���ه‌و‬ ‫ده‌توانرێ���ت بش���اردرێته‌وه‌و وا ده‌ربکه‌وێت‬ ‫هیچ قه‌باره‌یه‌کی له‌سه‌ر هارد یان میمۆری‬ ‫داگیرنه‌کردوه‌‌‪ ،‬ئه‌م ڤایرۆس ‌ه توانای ‪20‬جار‬ ‫له‌ڤایرۆس���ی ئاسایی زیاتره‌و دو ڤێرژنی لێ‬ ‫به‌رهه‌م هێن���راوه‌‪ ،‬یه‌کێکیان پێی ده‌وترێت‬ ‫کرم���ی س���ته‌که‌س نێ���ت ئه‌وتری���ان پێی‬ ‫ده‌وترێت ڕۆکێتی سته‌کس نێت سه‌ربە‌چه‌ک ‌ه‬ ‫ئینته‌رنێتێه‌کانن‌و هه‌ریه‌که‌یان کاری خۆیان‬ ‫ده‌که‌ن! ئه‌م ج���ۆر‌ه له‌ڤایرۆس مال وێره‌و‬ ‫س���پای وێر نیه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ی شاره‌زایی بواری‬ ‫کۆمپیته‌رو هاککردنن تێده‌گه‌ن ڤایرۆس���ی‬ ‫مال وێر زه‌ره‌رو زیان بە‌سیستمی به‌رامبه‌ر‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬به‌اڵم ڤایرۆس���ی س���پای وێر‬ ‫زانیارییه‌کان���ی سیس���تمی به‌رامبه‌رت بۆ‬ ‫ده‌دزێت!‬ ‫ئۆباما به‌ڕاب���ه‌ری گه‌ش���ه‌پێدانی چه‌ک ‌ه‬ ‫ئه‌نته‌رنێتیه‌کانی ئه‌مریکا به‌رامبه‌ر ڕوسیاو‬ ‫ئێران‌و چین‌و کوریای���ی باکور ناوده‌برێت‪،‬‬ ‫له‌هاوینی ‪ 2010‬ل���ه‌ژوری ڕزگاربون له‌کرم ‌ه‬ ‫ئه‌لیکترۆنیه‌کان له‌کۆش���کی س���پی هاوڕێ‬ ‫له‌گه‌ڵ چوار به‌رپرسی کۆشکی سپی‌و یه‌ک‬ ‫جه‌نڕاڵی ده‌زگا نهنیه‌کان داوا له‌کارمه‌ندانی‬ ‫ژوره‌ک��� ‌ه ده‌کات پێویس���ت ‌ه په‌ل��� ‌ه بکرێت‬ ‫له‌هێرش ‌ه ئه‌لیکترۆنیه‌کان بۆ سه‌ر ئێران!‬ ‫هه‌رچه‌ند من زۆر گه‌ڕام به‌دوای وش���ه‌ی‬ ‫س���ته‌کس هیچ زانیارییه‌کی ئه‌وتۆم له‌سه‌ر‬ ‫ده‌ست نه‌که‌وت‪ ،‬ته‌نها ئه‌وه‌نه‌بێت زانیارییه‌ک‬ ‫ڕایچڵه‌کان���دم له‌کاتی گ���ه‌ڕان به‌دوای ئه‌م‬ ‫بابه‌ت���ه‌دا‪ ،‬گردێکی به‌ردین له‌ئه‌ڵمانیا هه‌ی ‌ه‬ ‫به‌ناوی سته‌کس‪ ،‬ته‌نها ‪20‬خوله‌ک له‌شوێنی‬ ‫نیش���ته‌جێ بونمه‌و‌ه دوره‌‪ ،‬ئه‌که‌وێت ‌ه نزیک‬ ‫هه‌ردو ش���اری بۆن‌و کۆڵن‌و س���ه‌ر ڕوبار‌ه‬ ‫به‌ناوبانگه‌که‌ی ڕاین‪ ،‬خاس���یه‌تی ئه‌م گرد‌ه‬ ‫به‌ردی لێهه‌ڵده‌ورێ‌و ناوچ ‌ه مه‌ترسیداره‌کانی‬ ‫ته‌لبه‌ن کراوه‌و بورجێکی په‌خش���ی ڕادیۆو‬ ‫په‌خش���ی موبایل له‌سه‌ر به‌رزترین لوتکه‌ی‬ ‫هه‌ی���ه‌و له‌س���اڵی ‪ 2005‬ڕێگایه‌کی 'هایکن'‬ ‫پیاده‌ڕه‌وی بۆ دروس���تکراوه‌‪ ،‬به‌م ش���یو‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌ی ‌ه په‌یوه‌ن���دی له‌نێوان ناوی ئه‌م‬ ‫گرده‌و خه‌سڵه‌ته‌کانی‌و ناوه‌که‌ی دیزانه‌رانی‬ ‫ڤایرۆسی ئه‌لیکترۆنی سه‌کس نێت هه‌بێت!‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه سته‌کس‪ ،‬به‌ناوی خانه‌واده‌یی‬ ‫چه‌ند ماڵبه‌تێکی جوله‌که‌ش دێت‌و زانیاریی ‌ه‬ ‫میدییاییه‌کان باس له‌و‌ه ده‌که‌ن‪ ،‬موس���اد‬ ‫بۆ کۆدی داتابه‌یس���ی ڤایرۆس���ی سته‌کس‬ ‫نێ���ت س���ودی له‌بایبڵ'ئینجی���ل'‌و ته‌ورات‬ ‫وه‌رگرتووه!‌‬ ‫ئێرانی���ه‌کان وری���ان له‌مامه‌ڵ��� ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫چه‌ک��� ‌ه ئه‌لیکترۆنیه‌کان���ی ئه‌مری���کاو‬ ‫ئیس���رائیل‌و ته‌نان���ه‌ت خه‌ڵک���ی خۆیان وا‬ ‫ڕاهێناوه‌‪ ،‬له‌سمارت فۆنیش ئاپه‌کانی وه‌ک‬ ‫ماس���ینجه‌رو وات���س ئاپ‌و ڤایب���ه‌ر‌و هه‌مو‬ ‫ئاپ ‌ه دروس���تکراوه‌کانی ئه‌مریکاو ئه‌وروپاو‬ ‫ئیس���رائیل زۆر به‌که‌م���ی به‌کاربهێن���ن‌و‬ ‫له‌بری ئه‌وان ‌ه ئاپی ڕوس���ی وه‌ک تیلیگرام‬ ‫به‌کاربێننن تا دوربن له‌هێرش���ی سیخوڕی‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم گوم���ان هه‌یه‌ ئه‌مریکاو ئیس���رائیل‬ ‫توانیویان ‌ه له‌ڕێگای ئه‌و ئامێرانه‌ی ئێران بۆ‬ ‫ناوه‌ند‌ه ئه‌تۆمیه‌که‌ی ده‌کڕێت ڤایرۆس���ه‌ک ‌ه‬ ‫بنێرن وه‌ک‪:‬‬ ‫‪PLCs‬‬

‫سه‌ره‌تا بە‌شه‌ڕی کرمه‌ ئه‌لیکترۆنیه‌کان‬ ‫ده‌وترا 'ئۆڵۆمپیات گه‌یمز'‪ ،‬هێرش بۆ سه‌ر‬ ‫ئێ���ران له‪‌2009‬و ‪2010‬و‌ه ده‌س���ت پێده‌کات‬ ‫به‌اڵم کاریگه‌رترینیان له‌‪ 2010‬ده‌بێت‌و دوای‬ ‫‪ 13‬ڕۆژ ئێرانی���ه‌کان دان به‌وه‌دا ده‌نێن ک ‌ه‬ ‫ناوه‌ند‌ه ئه‌تۆمیه‌که‌یان توشی زه‌ره‌رو زیانێکی‬ ‫گه‌ور‌ه بوە‪ ،‬به‌اڵم کۆنترۆڵ کراوه‌و سته‌کس‬ ‫نێت بە‌ده‌ست درێژی ئه‌مریکا‌و ئیسرائیل بۆ‬ ‫سه‌ر ڕێکه‌وتن ‌ه نێوده‌وڵه‌تیه‌کان ناو ده‌به‌ن‪،‬‬ ‫دواتر ته‌کنی���ککار‌ه ئێرانیه‌کان کۆنتراکتێک‬ ‫له‌بالڕوس له‌گه‌ڵ تایبه‌تمه‌ندانی پاراس���تنی‬ ‫کۆمپیوته‌رم���ۆر ده‌که‌ن‪ ،‬ئ���ه‌م کۆنتراکت ‌ه‬ ‫ده‌ریده‌خات ک��� ‌ه کۆمپیت���ه‌ر‌ه ئێرانیه‌کان‬ ‫ژماره‌یه‌ک ماڵوێرو ماڵیشیز فایلی تێدایه‌!‬ ‫هه‌رچه‌ن���د‌ه ژماره‌یه‌ک ش���اره‌زا وای بۆ‬ ‫ده‌چن سته‌کس نێت ئۆپه‌راسیۆنی هاوبه‌شی‬ ‫ئه‌مریکاو ئیس���رائیل بێت بۆس���ه‌ر ئێران‪،‬‬

‫گۆڕان لە‌نێوان چەقبەستویی سیاسی‌و بڕیاری‬

‫سیاس����یە گەورەکان ‪ .‬لێرەدا گ����ۆڕان بوە‬ ‫کاوە عوسمان‬ ‫ماڵێکی نوێ نەک بۆ دەنگی نوێ بە‌ڵکو بۆ‬ ‫گۆڕان لە‌یەک����ەم رۆژی دروس����تبونیەوە پرۆژەیەکی نوێی سیاسی‪.‬‬ ‫هەڵەی کوش����ندەی گۆڕان قەتیس کردنی‬ ‫کێش����ەی یەکالبون����ەوەی هەب����و لە‌نێ����وان‬ ‫بزوتنەوەیەک����ی رادی����کاڵ‪ ،‬ی����ان ب����ون چاالکی سیاس����ی بزوتنەوەکە ب����و لە‌زۆنی‬ ‫بە‌رێکخراوێک����ی ت����ری کالس����یکی کوردی‪ .‬سەوز‌و بە‌تایبەتی سلێمانی‪ .‬ئە‌ویش بەهۆی‬ ‫ئە‌م کێش����ەی شوناسە‪ ،‬لە‌جیاوازی مینبەر‌و ئە‌و وابەس����تەبون‌و تێکەڵبون نزیکایەتیەی‬ ‫ڕاو وتاری سیاس����ی ئە‌ن����دام جڤات‌و ژوری ئە‌ندامان����ی گ����ۆڕان‌و یەکێت����ی بە‌یەکەوە‪.‬‬ ‫پەیوەن����دی‌و خان����ەی راپەری����ن‌و خ����ودی بزوتنەوەک����ە ن����ەک س����ەنتەر‌و ڕایەڵ����ە‌و‬ ‫رێکخەردا دیار بو‪ ،‬خودی هەمە چەشندەیی بارەگاکانیشی لە‌م زۆنە زیاتر کۆکردبوەوە‪،‬‬ ‫ڕاو بیری سیاس����ی لە‌ڕێکخراوێکا ش����تێکی بەڵک����و زمانی وتاری سیاس����ی‌و ریتۆریکی‬ ‫پۆزەتیڤە بە‌مەرجێ����ک لە‌کۆتایی بڕیاردانی میدیاکەش����ی مۆرکی سلێمانچێتیشی پێوە‬ ‫سیاس����ی‌و لەبە‌ئەنجام گرتن����ی ئامانجێکی دیار بوو‪ .‬میدیای گۆڕان ئە‌وەندەی باس����ی‬ ‫سیاس����ی تەنگەژەی سیاسی بۆ رێکخراوەکە مەزڵوومیەتی س����لێمانی ئە‌کرد لە‌بودجەی‬ ‫دروس����ت نەکات‪ ،‬بەاڵم هەر زوو بزوتنەوەی پارێزگاکان ئە‌وەندە باس����ی دهۆک‌و زاخۆی‬ ‫گ����ۆڕان کەوت����ە پ����ەرش‌و باڵوی����ی‌و تاری نەک����رد‪ .‬ئە‌وەندە وێنەکان����ی میدیای گۆران‬ ‫سیاس����ی‌و چەقبەس����توویی لە‌بڕیاردان����ە کەم‌و کورتی خزمەتگوزاری لە‌دەڤەری سەوز‬ ‫چارەنووسسازەکان‪ .‬ئە‌بوا گۆڕان بیزانیبایە پیش����ان ئە‌دا ئە‌وەندەش ئەرکی نەئە کێشا‬ ‫به‌اڵم به‌ڵگه‌ی کۆنکریتی له‌به‌رده‌ستدا نیه‌‪ ،‬خەڵکی ئە‌م واڵتە بۆیە بە‌هانای دروش����می ئازاری خەڵکانی تر لە‌دەڤەری بادینان پیشان‬ ‫گۆرانخوازان کەوتن تا جارێکی تر تووش����ی بدات‪ .‬کۆکردنەوەی هەمو قورسایی سیاسی‌و‬ ‫وه‌زۆرکه‌س پرسیاری دیزاینه‌رانی سته‌کس بێهیوایی نەبن����ەوە لە‌نێوان وتاری رادیکاڵ‌و دیپلۆماسی‌و میدیایی‌و رێکخراویی‌و تەنانەت‬ ‫نێت ده‌کات به‌اڵم هێشتا نه‌ناسراون‪.‬‬ ‫بڕیاری چەقبەس����توو هەر وەک پارتە بە‌ناو بڕیاردانی سیاسیش لە‌سلێمانی بوە کەلێنێکی‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ک‬ ‫‌ن‬ ‫ه‬ ‫ئامار‌ه نافه‌رمیه‌کان ئه‌و‌ه ده‌رده‌خ‬ ‫ئۆپۆسیس����ۆنەکانی ت����ری وەک کۆم����ەڵ‌و گەورە لە‌جەستەی پان‌و بەرینی بزوتنەوەکە‬ ‫‌ری‬ ‫ه‬ ‫‌رانس‬ ‫نزیکه‌ی ‪200‬هه‌زار کۆمپیوته‌ر له‌سه‬ ‫یەکگرت����وو‌و ئە‌وان����ی ت����ر‪ ،‬گرفتێکی تری ک����ە خەری����ک بو نەخش����ەی دابەش����کاری‬ ‫زیانی‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌و‬ ‫ئێ���ران به‌هۆی س���ته‌کس نێت���ه‬ ‫گۆڕان ی����ەکال نەبون����ەوەی بزوتنەوەکەیە جوگرافیای سیاسی دوو بنەماڵەیی ئە‌گۆڕی‬ ‫‌رفیوجێک‬ ‫پێگه‌ش���توه‌‪ ،‬و‌ه له‌هه‌ر ‪5‬س���ێنته‬ ‫لە‌نێوان بون بە‌پارتی سیاس����ی یان مانەوە بە‌ئ����ا کارێکی تر‪ .‬پارتی زۆر باش ئە‌م هەڵە‬ ‫‌ملێنرێت‬ ‫ه‬ ‫‌خ‬ ‫دانه‌یه‌ک زیانی پێگه‌شتو‌ه ک ‌ه ده‬ ‫وەک بزوتنەوەیک����ی هەمیش����ە ڕادی����کال‌و زەقەی بزوتنەوەی گۆڕانی قۆستەوە ‪ .‬ئە‌وە‬ ‫‌ناتانز‪.‬‬ ‫ه‬ ‫بە‌نزیکه‌ی ‪1000‬سێنته‌رفیوج ل‬ ‫یاخ����ی بە‌کایەی سیاس����ی کالس����یک‪ .‬زۆر بو سیاس����ەتێکی تایبەت����ی بەرامبەر گۆڕان‬ ‫‌‬ ‫چار ئەس����تەمە هاواڵتی ئاسایی یەک هێڵی داڕشت‪ .‬ئە‌و سیاس����ەتە مەبەستی بچووک‬ ‫‌یڤید‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫‌ناوی‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫تایمز‬ ‫‌نیۆرک‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫‌رێک‬ ‫ه‬ ‫نوس‬ ‫گشتی سیاسەتێکی ڕون‌و ئاشکرا‪ ،‬تەکتیکی کردنەوە ی کایەی سیاسی بزوتنەوەکە بو‪،‬‬ ‫گوارتز نوس���یویه‌تی وه‌ک که‌سێکی لیبراڵ یان س����تراتیژی گۆڕانلەیەک جیا بکاتەوە‪ .‬کە تا ڕادەیەکی باش����یش سەرکەوت‪ .‬پارتی‬ ‫هه‌رگیز نه‌م ده‌ویس���ت له‌س���ه‌ر س���ته‌کس لە‌هەموی س����ەیرتر‌و پارادۆکس����ترین ش����ت بە‌بەکارهێنان����ی میدیای هەمەچەش����ن‌و ئا‬ ‫نێ���ت بنوس���م به‌اڵم پێ���م وای��� ‌ه زیره‌کی‌و ئە‌وەیە ک����ە هەندێ جار هەڵوێس����تەیەکی ڕاس����تە کراو توانی جەنگی میدیایی دەرونی‬ ‫وش���یاری ئێرانی���ه‌کان نه‌بوای��� ‌ه کاره‌بایان سیاسی بزوتنەوەکە لە‌الیەن ئە‌ندامێکی جڤات پەرپاب����کات ‪ .‬پارت����ی توانی گ����ۆڕان وێنا‬ ‫له‌س���ێنته‌رفیوجه ناوکیه‌کان بڕیو‌ه له‌کاتی ببیسترێ‌و بۆ ڕۆژی دوایی پۆست‌و کۆمێنتی بکات وەک پارتێکی س����لێمانچێتی‌و پاشان‬ ‫س���وڕان‌و هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه‌ی���ان بە‌ئاڕاس���ته‌ی ئە‌ندام پەرلەرمانێک شیکردنەوەیکی تری بۆ ناس����اندنیان بە‌کۆمەڵێک الدەری رادیکاڵ‌و‬ ‫پێچه‌وان���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌وا کاره‌س���اتی ته‌قینه‌وه‌ی بخاتە ڕوو‪ .‬پرسیار دروست ئە‌بێت کە ئە‌بێت تون����دڕە‌و ئانارشس����تی الدەر لە‌یەکێت����ی‪.‬‬ ‫ناوه‌ند‌ه ئه‌تۆمیه‌ک���ه‌ی ئێران هیچی که‌متر کێ بڕیاری سیاس����ی گۆڕانی بەدەس����ت بێ بە‌نزیکبونەوە لە‌یەکێتی‌و ئاس����تەنگ خستنە‬ ‫نه‌ده‌بو له‌کاره‌س���اتی هیرۆش���یما‪ ،‬ڕه‌نگ ‌ه لە‌نێوان ئە‌م هەمو رایەڵی پەیوەندی‌و ژووری کاری بزوتنەوەکە لە‌دەڤەری هەولێر‌و بادینان‬ ‫بوچونی ئه‌م نوس���ه‌ر‌ه له‌وێدا ڕاس���ت بێت پەیوەندی‌و خانەی راپەرینە‪ .‬سەیر لە‌وەدایە پارتی توانی مەترسی بزوتنەوە کە لەسەر‬ ‫ک��� ‌ه ئێم ‌ه نازانی���ن په‌ره‌س���ه‌ندنی به‌رنام ‌ه کە سترەکچەری ڕێکخراویی ئە‌م بزوتنەوەیە کیانی سیاس����ی خۆی تا ڕادەیەکی زۆر کەم‬ ‫ئه‌تۆمیه‌ک���ه‌ی ئێ���ران به‌کوێ گه‌ش���توه‌‪ ،‬هەرچەندە خۆی وا پیش����ان ئە‌دات کە وەک کاتەوە‪ .‬لەوەش زیاتر‪ ،‬پارتی لە‌ڕێێ میدیای‬ ‫چونک��� ‌ه نازانین چه‌ند س���ایتی تری وه‌ک پارتە سیاسیە کالسیکیەکانی تر هەڕەمی‌و یەکێت����ی‌و کاری نهێن����ی دەزگاکانی ئە‌و دو‬ ‫ناتان���ز‌و چه‌ند ناوه‌ندی تری پیتاندنی وه‌ک بنەماڵەی����ی نیە‪ ،‬ب����ەاڵم ئ����ە‌وەی ئە‌بینرێ پارتە توانیان دزە بکەنە ناو ڕایەڵەو خانەو‬ ‫جەنگارەوە کۆنەکانی ئە‌وس����ای یەکێتی تا ژوری دیپلۆماسی گۆڕان‌و چەندیین ئە‌ندام‌و‬ ‫بوشه‌هری هه‌یه‌!‌‬ ‫ده‌یڤی���د ده‌ڵ���ێ هه‌م���و واڵتێ���ک مافی ئێس����تا دەستی ش����اراوەی بەهێزی گۆڕینی الیەنگیر لە‌ش����وێنە گرنگە کانی بزوتنەوەکە‬ ‫خۆیه‌تی ده‌زگایی س���یخوڕی هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم ش����ەترەنجی سیاس����ەتی گۆڕانن ‪ .‬پاش����ا بکڕن یان ڕایکێشنەوە ناو خۆیان‪ ‌.‬هەڵەکەی‬ ‫نابێ چاالکی ‌ه سیخوڕییه‌کان قوربانی گیانی گەردانیەکیش دیارە بە‌ش����ێوازی رێکخستنی تری گۆڕان لە‌هاتنە ناو پەر لەمان لە‌بەرامبەر‬ ‫گه‌وره‌ی لێبکه‌وێته‌وه‌و یاس���ا جێهانیه‌کان ئە‌ندامەکان‪ .‬ئێستا نازانرێت ئە‌و نێو ملێۆن هێچ دەس����تکەوتێکی ڕاستەقینەی سیاسی‪،‬‬ ‫دەنگەدەرەی گۆڕان چی بەس����ەر هات وبۆ هەر زوو چانس����ی بە‌یەکێت����ی دا تا بتوانێت‬ ‫تێپه‌ڕینێت!‬ ‫ئێرانیش وه‌اڵمدانه‌وه‌ی بۆ سته‌کس نێت کۆنەکرانەوە لە‌قەوارەیەکی سیاسی تۆکمە‪ .‬زۆرتریی����ن ئەن����دام لە‌گۆڕان بس����ەنێتەوە‌و‬ ‫هه‌ب���وه‌و له‌دو هه‌ڵمه‌تی جی���ادا کۆمه‌ڵێک هەروەها هۆکاری تری تەنگەژەی سیاس����ی بە‌پڕۆگرامێکی سیس����تیماتیکیش دوای مۆر‬ ‫زیان���ی بە‌کۆمپانیایی ئارامکۆی س���عودی گۆڕان بە‌هۆی پەرش‌و باڵوی وتاری سیاسی‌و کردنی پەیماننامەی دەباشان زۆربەی شوێن‌و‬ ‫گه‌یان���دو‌ه له‌گه‌ڵ یه‌ک دو بانکی ئه‌مریکی‪ ،‬گرتنە دەس����تی بڕیاری سیاس����ی بەدەست جومگە گرنگەکانی دامەزراوە کارگێریەکانی‬ ‫س����لێمانی وە رگرت����ەوە ‪ .‬بەم����ەش زۆنی ‬ ‫به‌اڵم به‌به‌راورد بە‌سته‌کس نێت کاردانه‌وه‌ی جەنگاوەرە کۆنەکانەوە ‪.‬‬ ‫س����ەوزی کاڵبو س����ەوز تر‌و زۆنی مۆریش‬ ‫ ‬ ‫الوازبون!‬ ‫گۆڕانەکەی پێش����ترلە وەدا سەرکەوت کە کاڵتر بوو‪.‬‬ ‫هێرشی کرمه‌کانی سته‌کس نیت له‌‪2013‬و‬ ‫گۆڕان بڕوایەکی هەڵخەڵەتێنەری بۆ خۆی‌و‬ ‫‪‌2014‬و ‪‌2015‬و ‪2016‬ش���دا هه‌ب���و‌ه وات��� ‌ه ڕوانگەیەکی الی خەڵکی کوردستان دروست‬ ‫به‌درێژای کابینه‌ک���ه‌ی ئۆباما‪ ،‬به‌اڵم دیار‌ه کرد کە هەردوو پارتە دەسەاڵتدارەکە تەنها پاش����ان بۆ خەلکی کوردستان دروست کرد‬ ‫لە‌ناوو دروشما جیاوازن‪ ،‬بەاڵم کە دێتە سەر بەوەی کە تەنها وتاری توندی ڕادیکاڵ‌و توند‬ ‫ئێرانیه‌کانی سیس���تمی به‌رگری به‌هێزیان بردن‌و دابەشکردنی سەروەت‌و سامانی وواڵت بەسە بۆ گۆڕینی سیس����تەمی دو بنەماڵە‪.‬‬ ‫داناو‌ه بۆی ‌ه توانیویان ‌ه کاریگه‌ری زیانه‌کان ئ����ە‌وە هەردوکیان یەک بونیادن بەاڵم بە‌دوو ڕیتم‌و سیمای گشتی وتار‌و ریتۆریکی سیاسی‬ ‫که‌مبکه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا له‌‪2016‬ئالێکس سەرو دوو ڕەنگی جیاواز‪ .‬گۆڕان لە‌وێناکردنی گۆڕان لە‌پێش هالبژاردنی پەرلەمانی‌و دوای‬ ‫گیبنی‪ ،‬س���ته‌کس نێت ئه‌کات��� ‌ه فلێمێکی ئ����ە‌و جمکە سیاس����یە وەک ی����ەک کایەی پەرلەمان����ی کۆکراوەت����ەوە لە‌جۆش دان‌و‬ ‫دۆکیومینتاری به‌ناوی‪:‬‬ ‫سیاسی‌و یەک پرۆژەی یاکانگییری گەندەڵ هاندانی س����ایکۆلۆژی هەواداران����ی بۆ بە‌ئا‬ ‫توانی هەمو ئە‌ندامە یاخی‌و سەرکەش����ە دژ مادەکاری بۆ گۆڕانی سیاسی لە‌سیستەمدا بێ‬ ‫"‪"Zero days‬‬ ‫بە‌گەندەڵەکان لە‌ه����ەردوو هەناوی ئە‌و دوو ئە‌وەی دیاری بکات چۆن‌و بە‌چی ئا مرازێک‬ ‫‌کاندا‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌ڵبژاردن‬ ‫له‌کات���ی بانگش���ه‌ی هه‬ ‫پارتە دەس����ەاڵتدارە دەربهێن����ێ‌و بیانکاتە ئە‌و گۆڕانکاریە بە‌دی ئە‌هێنرێ! گۆڕان بێ‬ ‫پیاوێکی‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ک‬ ‫‌کرد‬ ‫تره‌مپ گاڵته‌ی بە‌ئۆباما ده‬ ‫ماتریاڵێکی بەسوود بۆ هەنگاوی داهاتووی ئا گا بو یان چاوی لەو ڕاس����تیە نوقاند کە‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫گاڵت‬ ‫‌و‬ ‫ن‬ ‫‌کا‬ ‫ه‬ ‫ئێرانی‬ ‫مو نه‌رم بو‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫بزوتنەوەک����ە‪ .‬بۆ س����ەرکەوتنی ئە‌و ڕەوت‌و سیستەمی سیاسی کوردستان زۆر جیاوازە‬ ‫‌کان‬ ‫ه‬ ‫‌لیکترۆنی‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫هێرش���‬ ‫بە‌ئۆپه‌راس���یۆنی‬ ‫ڕێبازە نوێیەی دژە گەندەڵ‪ ،‬گۆڕان وتاریکی لە‌سیس����تەمی مۆدێ����رن‌و دیموکرات‪ ،‬خودی‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫‌رۆک‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫‌م‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫ئایا‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫ده‌هات‪ ،‬پرسیار‬ ‫رادیکاڵی تا ڕادەیەکی زۆر میلیتاریزەکراوی ئە‌م سیس����تەمە تۆڕیکی جەنجاڵ‌و تێکپژاوە‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌مپ‬ ‫ه‬ ‫‌تر‬ ‫ە‬ ‫ب‬ ‫‌کان‬ ‫ه‬ ‫‌مریکی‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫میدی���ا‬ ‫ئه‌مریکا ک ‌ه‬ ‫خستە گەڕ‪ .‬ئە‌و وتارە ڕەهەندەکانی لەوەدا لە‌کۆمەڵیک بەرژەوەندی دوو خێزانی گەورە‬ ‫چێ‬ ‫دێنن‬ ‫ناوی‬ ‫‌ق‬ ‫ه‬ ‫دڵر‬ ‫بازرگانێکی‬ ‫ش���ێت‌و‬ ‫خۆی بەرجەس����تە ئە‌کرد کە هەر دووپارتی کە چەندیین س����اڵە لە‌ڕێ����ێ بەکارهێنانی‬ ‫؟‬ ‫ئێران‬ ‫بۆ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌یدای‬ ‫ه‬ ‫‌ک‬ ‫ه‬ ‫‌مبان‬ ‫له‌هه‬ ‫دەسەاڵتداری وەک یەک وێنا کرد ‪ .‬پەیامی بێش����وماری س����امانی وواڵت توانیویان����ە‬ ‫جیهان‬ ‫سیاس���ی‬ ‫چاودێرانی‬ ‫کاتێکدا‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ل���‬ ‫گ����ۆڕان تا ڕادەیەک����ی زۆر س����ادە‌و زمانی ی����ەک مەملەکەت����ی دوو خێزان����ی کە یەک‬ ‫خۆی���ان له‌مه‌ترس���ی پێکدادان���ی ئێران‌و خەڵکی ئا س����ایی بو‪ ،‬لەگ����ەڵ بەکارهێنانی بەرژەوەندی تایبەت بە‌خۆیان هەیە دروست‬ ‫ئه‌مریکا نابوێرن‌و ده‌ڵێن ئه‌مریکا له‌گوتار‌ه دەس����تەواژە شۆرش����گێری چەپگ����ەری بک����ەن‪ .‬هەڵە گەورەکەی گ����ۆڕان‪ ،‬بە‌خودی‬ ‫فه‌رمیه‌کانیدا ده‌سته‌واژه‌ی گۆرینی ڕه‌وشتی مێژوویەک����ی دوور‪ ،‬بەاڵم بە‌ریتمی مۆدێرن‪ .‬رێکخەری کۆچکردوشەوە‪ ،‬ئە‌وە بوە کە ئە‌م‬ ‫ئێرانی گۆڕیو‌ه بۆ لێدان له‌ئێران!‬ ‫ئە‌وەش بوە ه����ۆی یاکانگیریەک����ی بێوێنە دوو دەس����ەاڵتەیان تەنه����ا وەک دوو فۆڕمی‬ ‫ه���اوکات ده‌ی���ه‌ی دوەمی ئ���ه‌م قه‌ڕن ‌ه لە‌خەڵکانێک����ی زۆر لە‌هەم����و ش����وێنەکانی س����ەربازی بینیوە‪ ،‬نەک وەک دوو دەزگای‬ ‫بە‌چاخی ئێرانی���ه‌کان ناوده‌برێت‌و کۆماری وواڵت ب����ەدەر لە‌دابەش����کاری سیاس����ی‌و ئاڵۆز لە‌کاری سیاسی‌و رێکخراوەیی‪ .‬ڕاستە‬ ‫مه‌ال مه‌زهه‌بیه‌کان ئه‌مڕۆ له‌وپه‌ڕی چاالکی‌و ئاین����ی‌و ناوچەگەرێتی‪ .‬ب����ۆ یەکەم جار بو ئە‌و دوو پارتە سیاس����یە زەمانێک تەنها دو‬ ‫وزه‌دان‌و ده‌س���تیان ب���ه‌زۆر جێ���گای دنیا بزوتنەوەیەک����ی ناخێلگ����ەری نابنەماڵەیی قەوارەی سەربازی شاخ بون‪ ،‬بەاڵم لە‌دوای‬ ‫ده‌گات! ئه‌وه‌تا گوم���ان ده‌کرێت له‌ماوه‌ی بتوانێت بەسەر کیشە ئاڵۆزەکانی خێڵگەری‌و ڕاپەرینەوە هەم سیس����تەمی رێکخراوەییان‬ ‫ڕاب���ردودا کوش���تنی ئه‌حمه‌د مه‌النیس���ی ماڵباتگەری هەلبزنێتو بتوانێت هێڵی سیاسی گۆڕا‌و هەم شێوازی س����ەپاندنی دەسەاڵت‪.‬‬ ‫سه‌رۆکی بزوتنه‌وه‌ی شۆڕشگێری عه‌ره‌بی بۆ تازەی سیاسی بدۆزێتەوە‪ .‬متمانەی خەڵک هەر دوو الیەنی دەسەاڵتدار تا ئە‌ندازەیەکی‬ ‫ڕزگارکردنی ناوچ ‌ه عه‌ره‌بیه‌کانی ئێران وه‌ک ب����ەو بەرنامە ڕادیکاڵ����ە وای کرد کە گۆڕان زۆرمەترسیدار توانیویانە تۆڕێکی زۆر فراوان‬ ‫ئه‌هوازو ئه‌به‌دان‪ ،‬له‌واڵتی هۆڵه‌نداو به‌ڕۆژی لە‌گەم����ەی یەکەم����ی سیاس����ی هەڵبژاردنا لە‌کۆمپانیای بازرگانی‌و ڕێکخراوی س����ێبەر‌و‬ ‫نی���وه‌ڕۆ کاری ئێران بێت‌و ده‌رخس���تنی زۆرترین دەس����تکەوت لە‌هەردوو زۆنی سەوز س����ەنتەری گەنج����ان‌و ژنان‌و رۆش����نبیران‌و‬ ‫تواناکانی بێت له‌چه‌قی ئه‌وروپاداو به‌تایبه‌ت وزەرد دەس����تە ب����ەرکات‪ .‬هۆکارێکی تربۆ کاس����بکاران‌و ئە‌کادیمیس����تان‌و خاوەنکار‌و‬ ‫بەهێزبونی گۆڕان لە‌سەرەتای دروست بونی خوێن����کاران‌و وەرزش����ەوان‌و هونەرمە ندان‌و‬ ‫له‌الهای‌و نزیک داداگای نێوده‌وڵه‌تی!!!‬ ‫هاتنە ن����اوەوەی چینی هەڵبژێروهەلبژاردەی یاساناس����ان ڕۆژنام����ە نوس����ان‌و رێکخراوە‬ ‫رۆش����نبیرو قەڵ����ەم بەدەس����تی یاخ����ی بو مەدەنی����ە کان‌و پیش����ەیی‌و س����ەربازیەکان‬ ‫سه‌رچاوه‌کان‪‌:‬‬ ‫بە‌هەردوو ڕەهەندی فیکری‌و سیاس����ی دوو وەک دژە تی����رۆر دەزگای پاراس����تن‌و زۆری ‬ ‫* نیۆرک تایمز‬ ‫پارتە دەس����ەاڵتدارەکە ‪ .‬ئەم چینە پیشتر تر لە‌نێو کایە ی سیاس����ی خۆیاندا ڕێک‬ ‫* ڕۆیته‌رز‬ ‫لە‌کای����ە سیاس����یەکانی پارتەکانی تر یاخی بخەنەوە وبە‌شێوەیەکی سیستیماتیک لە‌نێو‬ ‫* سایتی فه‌رمی زانکۆی ستانفۆرد‬ ‫ب����ون بەهۆی نەگونجان����دن‌و ڕازی نەبونیان سیس����تەمی بە‌ناو حکومەتێ����ک کە فۆڕمی‬ ‫* سالیدشه‌یر‬ ‫لە‌داڕمانی مۆراڵ وئە تیکی سیاس����ی پارتە شاراوەی دو پارتە دەسەاڵتدارەکە بو بکەنە‬ ‫* کۆمه‌ڵێک میدیایی تر‬

‫ئایا هێرش ‌ه‬ ‫ئه‌لیکترۆنیه‌کانی‬ ‫ئه‌مریکا ـ ئیسرائیل‬ ‫بۆ سه‌ر ئێران کۆتایی‬ ‫پێهاتوه‌؟ یان ئه‌گه‌ری‬ ‫هاتنه‌ئارای هێرشی‬ ‫سه‌ربازی هه‌یه‌؟!‬

‫گۆڕان بڕوایەکی‬ ‫هەڵخەڵەتێنەری بۆ‬ ‫خۆی‌و پاشان بۆ‬ ‫خەلکی کوردستان‬ ‫دروست کرد بەوەی‬ ‫کە تەنها وتاری‬ ‫توندی ڕادیکاڵ‌و توند‬ ‫بەسە بۆ گۆڕینی‬ ‫سیستەمی دو‬ ‫بنەماڵە‬ ‫موچەخ����ۆر‌و الیەنگری حیزبی‌و وابەس����تەی‬ ‫سیاس����ی ئە‌وان‪ .‬هەر ئە‌و دوو پارتە توانیان‬ ‫سەروەت‌و سامانێکی بێشوماری کوردستان‬ ‫لە‌کڕی����ن‌و وابەس����ت بونی خەلکی س����ادە‌و‬ ‫فەرمانبەران����ی دەوڵەت����ی بخەنە ژێر ڕکێفی‬ ‫خۆی����ان بە‌بەکار‌هێنان����ی ئیمتیازاتی جۆراو‬ ‫ج����ۆر‪ .‬واتە یەکێتی‌و پارت����ی بەس لە‌فۆرما‬ ‫وەک پارتی سیاس����ی مانەوە‪ ،‬بەڵکولەگەڵ‬ ‫کات����دا بونە تە دووتۆڕی بازرگانی زەبەالح‬ ‫ک����ە لە‌بچوکتری����ن پ����ڕۆژەی دەوڵەت����ی بو‬ ‫گەورەتریی����ن هێڵی دبلۆماس����ی هەر ئە‌وان‬ ‫سەردەستە ودەس����ەاڵتدار بون‪ .‬لە‌هەموی‬ ‫مەترس����یدار تر بەکارهێنانی میدیاکانیان بو‬ ‫بۆ وابەس����تە کردنی خەڵک‌و بەکار هێنانی‬ ‫س����امانی واڵت ب����ۆ ڕەوای����ی دان بە‌خۆیان‬ ‫ئە‌ویش لە‌رێێ رەواییدان بە‌فۆرمێک کە ناوی‬ ‫حکومەت����ی هەرێمە‪ .‬گۆڕان ئە‌م ڕاس����تیەی‬ ‫نە‌ئە‌بینی کە ئە‌و س����وپا ه����ەوادارو ئەندامە‬ ‫كڕاوانە زە حمەتە هەروا بە‌ئاس����انی دەست‬ ‫بەرداری موچەی زۆر ئاس����ان‌و نا شایس����تە‬ ‫ب����ن تەنها بە‌گوێگرت����ن لە‌وت����اری ئاگرین‌و‬ ‫رادیکااڵنەی گۆڕان‪.‬‬ ‫گۆڕان هەم����ان کێش����ەی یەکێتی هەیە‪،‬‬ ‫ئە‌وێش لێک ترازان یان ئە‌توانرێت پێناس����ە‬ ‫بکرێت بە‌جەنگی نەرمی نەوە جیاوازەکان‪،‬واتە‬ ‫دوور کەوتنەوە‌و دابڕانی نەوەی تازە لە‌پارتی‬ ‫سیاس����ی ‪ .‬جەنگی نەرمی نەوەجیاوازەکان‬ ‫بو یەکیتی لە‌پارتی جیاکردوە‪ .‬هەر جەنگی‬ ‫نەرم����ی ن����ەوە جیاوازەکان����ە ئە‌بێتە دوور‬ ‫کەوتنەوەی الوان وگەنجان بەرامبەر کەلتو ر‬ ‫فەرهەنگی کۆنە پاریزی پارتە کۆنسەرتیڤە‬ ‫چەقبەس����تووەکان ‪ .‬هۆکار زۆرە بۆ پچرانی‬ ‫وتار‌و دیالۆگ لە‌نێوان نەوەکان ‪ .‬یەک لەوانە‬ ‫بوار نەدانی نەوەی کۆنە لە‌بەشداری کارامەی‬ ‫دەنگ‌و ڕەنگی نوێ‌و ڕێگە نەدان بە‌دروس����ت‬ ‫بونی گفت‌و گۆ دەربارەی زانس����تی کردن‌و‬ ‫سیستەم کردنی دەس����ەاڵت‪ .‬گۆڕان لە‌پاش‬ ‫لە‌دەس����تدانی چانس����ی خۆ نوێ کردنەوە‌و‬ ‫گۆڕینی خوێنی کۆن بە‌نوێ‪ ،‬تووش����ی لێک‬ ‫ترازانی ن����او رێکخراوەییی بوە‪ .‬گۆڕان بە‌ئا‬ ‫گا بێت یان نا‪ ،‬ئێس����تا تاکە ئە‌ڵتەرناتیڤی‬ ‫دوو دەس����تەی دەس����ەاڵت نەماوە‪ ،‬ئە‌وەتا‬ ‫لە‌ناو خودی ئە‌م بزوتنەوەیە‪ ،‬وەک یەکێتی‪،‬‬ ‫جەنگی نەرمی نەوەکان دەستی پێکردەوە‪،‬‬ ‫ک����ە ووردە ووردە ب����اڵ ئە‌کێش����ێ ب����ۆ ناو‬ ‫جومگ����ە سیاس����یەکانی گۆڕان‪ .‬مەبەس����ت‬ ‫لە‌جەنگی نەرم لە‌ناو کایەی سیاسی لێرەدا‬ ‫ئە‌و جەنگە س����پیەیە‌کە لە‌نێوان نە‌وە دیدە‬ ‫جیاوازەکان‌و تەمەن جیاوازەکانا روو ئە‌دات‪.‬‬ ‫م����ەرج نیە ئە‌و جەنگە خوێن����اوی بێت یان‬ ‫گەرەنتی س����ەرکەوتنی ن����ەوەی دیدە نوێ‬ ‫بێ����ت‪ ،‬بە‌پێچەوانەوە ئە‌م جەنگ����ە نوییەلە ‬ ‫نێوان تەش����کیالت‌و هێڵ����ە رێکخراویەکانی‬ ‫هەمو پارتە سیاس����یەکانا لە‌هەلکش����اندایە‪.‬‬ ‫ئە‌وە پارتە نادیموکراس����یە بااڵ دەستەکانن‬ ‫ک����ە هی����چ کایەیەکیان بۆ دەنگ����ی جیاواز‌و‬ ‫ڕەنگ����ی جی����اواز لە‌ناو رێکخ����راوی خۆیاندا‬ ‫نەهێشتوەتەوە‌و بونەتە هۆی دروست بونی‬ ‫ئە‌و ش����ێوازە نوێیەی ئە‌م جەنگە‪ .‬س����یمای‬ ‫ئە‌م جەنگ����ە واز‌هێنان����ی بەكۆمەڵی الوان‌و‬ ‫گەنجانە لە‌هە م����و پارتەکان‪ ،‬بێدەنگ بونی‬ ‫چیینی خوێنەوار‌و ڕۆشنگەری ئە‌و پارتانەیە‪،‬‬ ‫بە‌گۆڕانیشەوە‪ ،‬لە‌بەشداری چاالکی سیاسی‬ ‫کاریگەر بە‌مەبەس����تی گۆڕینی رادیکااڵنەی‬ ‫سیس����تەمی سیاس����ی‪ .‬ئە‌و جەنگ����ە نەرمە‬ ‫خۆی ئە‌بینێ لە‌هەڵهاتنی بەکۆمەڵی خەلک‬ ‫بەرە‌و هەندەران‪ ،‬خن����کان یان ون بون‪،‬یان‬ ‫ی‌یهیوایی‌و پاس����ییڤ بون‌و نامۆبونی الوان‌و‬ ‫گەنجان‪ .‬گۆڕان‪ ،‬بەهەمان ش����یوەش چەپ‌و‬ ‫ئیس��ل�امیەکان‪ ،‬بە‌ئە ن����دازەی دوو پارتە‬ ‫دەس����ەاڵتدارەکە بەرپرسن لە‌خاڵی بونەوەی‬ ‫هەم����و رێکخراوە سیاس����یەکان لە‌تواناکان‪،‬‬ ‫لە‌هەڵهاتنی بە‌کۆمەڵی ئە‌ندامەکانیان بەرە‌و‬ ‫کایەکان����ی بێ ئومێدی‪،‬لە چەقبەس����توویی‬

‫سیاس����ی‌و مەرگەس����اتی نەبونی سەنتەری‬ ‫بڕیار‌و دروس����ت نە‌بون����ی ئ����ا ڵتەرناتیڤی‬ ‫دادپەروەر‪.‬‬ ‫‌هەڵ����ەی کوش����ندەی گ����ۆڕان ڕازیبونی‬ ‫ب����و بۆ چونە کای����ەی سیاس����ی دوو پارتە‬ ‫دەس����ەاڵتدارەکەو دابەش����کردنی دەسەاڵت‬ ‫لە‌گەڵیاندا‪ .‬وەک بڵێی ئە‌م بزوتنەوەیە بیری‬ ‫چووبێ کە هۆکاری دروست بون‌و مانەوەشی‬ ‫وەک ڕێکخراوێکی کاریگەر بەردەوام بونیەتی‬ ‫لە‌بەرەی ئۆپۆسیس����یۆنی ڕادیکاڵ‪ .‬پەیمان‬ ‫بەستن لەگەڵ الیەنی دەسەاڵتداری یەکەمی‬ ‫هەرێم بۆ دابەش����کردنی دەسەاڵت وەک مۆر‬ ‫کردنی گڕێبەستێ بو لەگەل ئیبلیس‪ ،‬چونکە‬ ‫ئە‌و چونە ناو کایەی دەس����ەاڵتێ بە‌تەواوی ‬ ‫بنەماڵە وبە‌بەرژەوەندی تایبەت کراوە مانای‬ ‫کۆت‌و زنجیر کردنی ڕۆحە سرکەکەی گۆڕان‬ ‫بوو‪ .‬واتا دەس����تەمۆ کردن����ی وتاری یاخی‬ ‫رادیکااڵنە‪ ،‬وات����ا ڕەوادان بە‌دەزگاکانی دوو‬ ‫الی����ەن کە خودی گ����ۆڕان دروس����ت بو بۆ‬ ‫ڕوخانی! ئە‌وە بو ئە‌و هاوسەرگیریە زۆر کەم‬ ‫تەم����ەن بو لەبەر یەک هۆکاری س����ەرەکی‪،‬‬ ‫گۆڕان بە‌هیوایەک چوە ناو پرۆسەی سیاسی‬ ‫هەرێ����م‪ ،‬کە ه����ەر وەک خ����ۆی لە‌وتاری‬ ‫سیاس����ی بەیانی ئە‌کرد تاوەک����و لە‌ناوەوە‬ ‫سیستەمەکە بگۆڕێ‪ ،‬لە‌هەمان کاتدا باڵێکی‬ ‫وەک سیاستەتێکی پڕاگماتیکیانە لە‌دەرەوەی‬ ‫پارلەمان بێت وڕیتۆری����ک‌و وتاری ئاگرینی‬ ‫میدیاکەشی وەک خۆی بمێنێ‌‪ .‬واتا لە‌الیەک‬ ‫بە‌زمان����ی پەرلەمانی گۆڕان����ە ناوخۆیەکان‬ ‫دەس����ت پێبکات‌و لە‌دەرەوەی پەرلەمانیش‬ ‫وێنە فریادڕەس����ەکەی بمێنێ ‪ .‬بەاڵم گۆڕان‬ ‫لە‌هەردوو سیاسەتەکەی س����ەرنەکەوت‪ .‬تا‬ ‫ئە‌و کاتە ئە‌ن����دام پەرلەمانتارەکانی گۆڕان‬ ‫توانیان وەک میوانێکی بەڕێز لە‌سەر کورسی‬ ‫پەرلەمان بمێننەوە کە س����ەرۆکی پەرلەمان‬ ‫دەس����تی نەبردبو بۆ چەند دۆسیەیەکی زۆر‬ ‫تایبەت‪ .‬دەس����ت بردن بۆ گۆڕینی یاس����ای‬ ‫س����ەرۆکایەتی هەرێم وەک دەست کردنە ناو‬ ‫کورەی هەنگ وابوو‪ .‬گ����ۆران ئە‌بوا بیزانیبا‬ ‫ئە‌و وەک میوانی پرۆتۆکۆلی‌و وەک بەرێکەری‬ ‫یاسایی دەس����ەاڵت لەوێیە نەک بڕیاردەری‬ ‫یاس����ایی‪.‬گۆڕان نەیزان����ی هەن����دێ ش����ت‬ ‫زۆرمەترسیدارە دەست بردن بۆی‌و تابۆیەکی‬ ‫گەورەی����ە بە‌تایب����ەت ئ����ە‌و ش����تانەی زۆر‬ ‫پەیوەستن بە‌دەسەاڵتی ئا بوری‌و سیاسی‌و‬ ‫س����ەربازی پارتی‌و خێزان����ی بەرزانی خۆی‪.‬‬ ‫بە‌مانایەک����ی تر‪ ،‬دەس����تبەردار بونی پارتی‬ ‫لە‌هەر جومگەیەکی دەس����ەاڵت لە‌سیاس����ی‌و‬ ‫یاسایی‌و کارگێری‌و سەربازی حکومەت واتا‬ ‫نە‌مانی پارتی خۆی‪ ،‬هەربۆیەکیشە سەرۆک‬ ‫پەرلەمان کرایە قوربانی مانەوەی س����تاتۆی‬ ‫سەرۆکی هەرێمی ئە‌وکا تە‌و هێشتنەوەی قە‬ ‫وارەی سیاسی پارتی وەک خۆی‪.‬‬ ‫لە‌چون����ە ژوورەوەی گەم����ەی سیاس����ی‬ ‫پەرلەمانیش����دا‪ ،‬گ����ۆڕان وەک پارت����ە‬ ‫سیاس����یەکانی تر هەمان هەڵ����ەی دوبارە‬ ‫ک����ردەوە لە‌پااڵوتن����ی کەس����انێک کە دوور‬ ‫ب����ون لە‌کارامەیی سیاس����ی پەرلەمانتاری‪.‬‬ ‫هەندێکیان نەک نەبونە پێش����ەنگ لە‌کاری‬ ‫پەرلەمانی بەڵکو وەک ئەوانی تری دو پارتە‬ ‫سیاس����یەکە ئە‌وەندەی خەریکی پرس����تیج‌و‬ ‫وێنا کردنی ستاتۆی کەسایەتی خۆیان بون‬ ‫لە‌ناو پەرلەمان‌و دەرەوەی پەرلەمان ئە‌وەندە‬ ‫کاریگەر نەبون لە‌پەیامی گۆڕان‪ .‬هەندێکیان‬ ‫پارتە سیاس����یەکان توانیان بێدەنگیان کەن‬ ‫یاخ����ود كڕدران‌و هەندێکی تر بە‌موچەیەکی‬ ‫خانەنشین ڕازی بون‌و بێ دەنگیان هەڵبژارد‬ ‫‪ .‬هەندێکی تر بونە نووس����ەری هەمیشەیی‬ ‫ت����ۆڕە کۆمەاڵیەتی����ەکان ب����ۆ کۆکردنەوەی‬ ‫الیک����ە زۆرەکانی گۆڕان خ����وازان! هەروەها‬ ‫بە‌چونە نێو كایەی سیاس����ی هەر دوو پارتە‬ ‫دەسەاڵتدارەکە‪ ،‬گۆڕان ناچار بو تا ڕادەیەک‬ ‫وتاری رادیکاڵی خۆی میانڕەو کات‌و خۆی‬ ‫بگونجێنێ لەگەڵ یاریە باوەکانی پەیوەندیە‬ ‫کۆمەاڵیەت����ی‌و دیپلۆماس����یە کانی کابینەی‬ ‫دو پارت����ە گەورەک����ە‪ .‬میدیای دەس����ەاڵت‬ ‫بە‌باش����ی وینەی سەر دانەواندن‌و ڕازی بونی‬ ‫وەزیرەکانی گۆڕانی لە‌تیڤیەکان پیشان ئە‌دا‬ ‫لە‌نێو گوڵی س����ەر مێز وپێکەنینی سەرۆکی‬ ‫حکومەتی هەرێمی ئە‌وسا‪ .‬تەنانەت هەندێ‬ ‫وەزیر وەک پیش����اندانی وەفا‌و جەفا تابلۆی‬ ‫هونەرییان پێشکەشی سەرۆک وەزیرانی ئەو‬ ‫کاتە ک����رد‪ .‬ئیتر مێ����ژوو جارێکی تر خۆی‬ ‫دوبارە کردەوە کە شۆرشگێرانی ئە‌وسا لە‌ئە‬ ‫مرۆدا بە‌بەرگیکی جوانترەوە ئە‌بنە بیرۆکرات‬ ‫ودووریش نیە ببنە پاس����ەوانی گەندەڵکار‪.‬‬ ‫ئە‌و کەسانەی گۆڕان دیاری کرد تا بەشداری‬ ‫بکەن لە‌پرۆسەی سیاسی هیچ نە‌بوایە ئە‌بوا‬ ‫وەک س����کرتێری کۆچکردوی����ان س����ادێتی‌و‬ ‫خاکێتیان بکردایە پێوانی کاری سیاس����ی‌و‬ ‫لە‌خۆب����ردوو خۆبەخ����ش بونای����ە‌و ملکەچ‬ ‫نەبونای����ە ب����ۆ موچەی زۆر‌و خانە نش����ینی‬ ‫ناڕەوا‪ .‬هەندێک ل����ەو ئە‌ندام پەرلەمانانەش‬ ‫کەم����ی ڕادەی رۆش����نبیریان هەب����و کە بۆ‬ ‫کاری پەرلەمان����ی نە‌ئە‌گونجان‪ ،‬هەندێکیان‬ ‫کار‌و پرەنس����یپی پەرلەمانیان کردە بوارێک‬ ‫بۆ دەرخس����تنی کەسایەتی‌و دوور کەوتنەوە‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )603‬سێشه‌ممه ‪2017/11/28‬‬

‫ی چارەنوسسازدا‬ ‫لە‌کرۆکی خەباتی ڕاستەقینەی پەرلەمانی‪.‬‬ ‫خەڵکی کوردس����تان هەرچۆن لە‌دوو الوە‬ ‫باج����ی ریفراندۆمێکی زەمینە ناس����ازکراوی‬ ‫بارزان����ی‌و ش����ێواوی بارو دۆخی س����لێمانی‬ ‫بەه����ۆی ش����ەڕی بەرژەوەندیەکانی یەکێتی‬ ‫ئە‌دا‪ ،‬ئا واش باجی هەڵەی سیاسی گۆڕان‌و‬ ‫کۆمەڵ‌و بەڕادەیەک����ی زۆرتر یەکگرتوو ئە‌دا‬ ‫لە‌هەڵە مامەڵەکردن بەرامبەر گەندەڵ بونی‬ ‫سیس����تەم‌و نابووت بونی ئا بووری وواڵت ‪.‬‬ ‫ئە‌گەر گۆڕان خوێدنەوەی سیاسی دووربینی‬ ‫هەبوایە نە‌ئە‌چ����وە نێو پەیمانی سیاس����ی‬ ‫لەگەڵ ئە‌و دوو پارتە دەس����ەاڵتدارە‪ .‬ئە‌گەر‬ ‫ی‌ڕیاریش بو بەشداری بکردایە‪ ،‬پێویست بو‬ ‫لەگەل مۆرکردنی پەیمان الیەنی بەرامبەری‬ ‫وابەستەی دەستاو دەست کردنی دەسەاڵت‌و‬ ‫بنبڕکردن����ی دی����اردەی گەندەڵ����ی بکردایە‬ ‫مەرجی هاوپەیمانی‪ .‬سەرکێش����ی سیاس����ی‬ ‫نەفامان����ەی گ����ۆڕان جگە لە‌ئیم����زا کردنی‬ ‫پەیمانی چونە نێو حکومەت‪ ،‬ئیمزاکردنی‬ ‫پەیماننامەیەک����ی بێئەنجام����ی تر بو لەگەڵ‬ ‫یەکێتی کە بە‌ڕێکەوتنی دەباش����ان ناسراوە‪.‬‬ ‫تەنها ش����تێکی پۆزەتیڤ ل����ەو پەیمانامەیە‬ ‫ت����ازە کردن����ەوەی بۆن����دی هاوڕێیەتی دوو‬ ‫شۆرشگێری دێریین بوو‪ .‬بەدەر لەوە هییچی‬ ‫تری لێ س����ەوز نەبوو‪ .‬بەڵکو ئە‌وە یەکێتی‬ ‫بو لە‌رێێ ئەم رێکەوتنەوە توانی بە‌شاراوەیی‬ ‫باڵبکێش����یتەوە ناو خانە‌و شانەکانی گۆڕان‬ ‫ول����ە م ڕێگایەش����ەوە هەوادارانێکی زۆری‬ ‫گ����ۆڕان وەک یەکێتی دەڵێ بهێنێتەوە ناو‬ ‫ماڵ����ە گەورەکە‪ .‬تەنان����ەت میدیاو مەکتەب‬ ‫رێکخس����تنەکانی یەکێتی بە‌ئا راس����تەیەکی‬ ‫بەرنام����ە ڕێژک����راو باس����ی یاکگرتن����ەوە‌و‬ ‫گەڕان����ەوەی گۆڕانیان ئە‌کرد ب����ۆ ناو ماڵە‬ ‫گەورەکە‪ .‬گۆڕان ئیترلە نێوان دوو پەیمانی‬ ‫هەڵخەڵەتێنەری جێبەچی نەکراوا شەکەت‌و‬ ‫الواز بوو‪ .‬سەرچاوەی گرفتەکە ئە‌وە بو هەم‬ ‫ئە‌جینداو هەم ئە‌وەی گۆڕان داوی ئە‌کرد زۆر‬ ‫جیاواز بو لە‌هەردوو ئە‌جینداو چاوەڕوایەکانی‬ ‫دو پارتە دەسەاڵتدارەکە لە‌گۆڕان‪.‬‬ ‫لە ه����ەردوو پەیمانامەی گ����ۆڕان لە‌گەڵ‬ ‫پارتی‌و یەکێتی‪ ،‬دوو پارتە دەس����ەاڵتدارەکە‬ ‫ب����راوە بون‪ ،‬ئە‌وەتا گ����ۆڕان نە‌هێزی وتاری‬ ‫ئاگرینی ئە‌وس����ای ماوە‪ ،‬نەئە‌توانێ هەزاران‬ ‫کەس بهێنێتەوە سەر شەقامەکان ‪.‬هەروەها‬ ‫نە‌هێزێکی فرە ڕەنگ‌و فرە پەیوەستی سیاسی‬ ‫وەک ئە‌وس����ا هاوس����ۆزین‪ .‬گۆڕان لە‌کاتێکا‬ ‫چوە س����ەودای پرۆس����ەی سیاس����ی لە‌گەڵ‬ ‫دوو هێزەک����ە کاتێک هەرێ����م لە‌لێواری مایە‬ ‫پووچی دارایی نزیک ئە‌بوەوە‪ .‬ئە‌ندامەکانی‬ ‫تووش����ی بێهیوای����ی سیاس����ی ب����ون لە‌بێ‬ ‫ئە‌نجامی زۆری وتار‌و پۆس����تی فەیسبووک‌و‬ ‫دی����داری تەلەفزیۆنی ئە‌ن����دام پەرلەمانە بێ‬ ‫دەس����ەاڵتدارەکانی کە هەندێکی����ان زیاتر‬ ‫خەریکی پیش����اندانی پرەس����تیج‌و تەنانەت‬ ‫خۆدەرخس����تنی هەرزەکارانە ب����ون‪ .‬گۆڕان‬ ‫وەهمێکی س����ەیری ال دروست ببو دەربارەی‬ ‫ق����ە وارەی هەرێم وەک نەزانێ سیس����تەمی‬ ‫پەرلەمانی لە‌کوردستان لەسەر بنچینەیەکی‬ ‫ڕاست‌و سەربەخۆ دروس����ت نەبووە‪ .‬گۆڕان‬ ‫س����ەرەتای گۆڕانی سیاس����ی لە‌پەرلەمانەوە‬ ‫دەس����ت پێک����رد لە‌کاتێک����ی پڕ کێش����ەی‬ ‫سیاس����ی‌و ئیداری ئابوری‪ .‬گۆڕان پێویست‬ ‫ب����و بیزانیایە ک����ە پەرلەم����ان دەزگایەکی‬ ‫یاسادانانی تەواو نەبو ئەوەندەی دەزگایەک‬ ‫ب����و بۆ ڕەوا دان بە‌ئی����دارەی ئە‌و دوو پارتە‬ ‫دەس����ەاڵتدارە‌و سەرۆکی ئە‌وس����ای هەرێم‪.‬‬ ‫س����ترەکچەری پەرلەمانیش بە‌ب����ااڵی پارتە‬ ‫دەسەاڵتدارەکان دروست کرا بوو‪.‬لە هەموی‬ ‫سەیرتر نەکێشانەوەی تەواوی وەزییر‌و ئە‌ندام‬ ‫پەرلەمەنتارەکانی گۆڕانە لە‌پەرلەمانێک کە‬ ‫خۆی ناوی ناوە پەرلەمانی حیزبی!‪ ،‬لە‌هەمو‬ ‫کابین����ە کانا زۆرین����ەی ئەندامان����ی پارتی‬ ‫لە‌حەکوم����ەت‌و پەرلەم����ان رەواییان داوەتە‬ ‫سیس����تەمی هەردوو بنەماڵە‪،‬بە‌مانایەکی تر‬ ‫چونە ناو گەمەی پەرلەمان لە‌الیەن گۆڕان‪،‬‬ ‫بە‌راس����تەو خۆ یان ناڕاستەوخۆ‪ ،‬ڕەوادان بو‬ ‫بە‌دەسەاڵتی ڕەهای یەکێتی‌و پارتی‪.‬‬ ‫گ����ۆڕان ئە‌یەوێ����ت وا پیش����ان دات ک����ە‬ ‫دەرکردنی س����ەرۆک پەرلەم����ان بووهۆکاری‬ ‫کێشەی سیاسی وپەکخس����تنی پەرلەمان‪،‬‬ ‫وەک نەزانێ کێسش����ەکە هەر لەس����ەرەتاوە‬ ‫لە‌خودی پەیمان بەستن بو لەگەڵ دوو پارتە‬ ‫دەس����ەاڵتدارەکە‪ .‬کێش����ەکە ئە‌وەیە گۆڕان‬ ‫خۆی غافڵ کات لەوەی کە نەزانێ کێش����ەی‬ ‫کوردس����تان لە‌گۆڕینی س����ترەکجەر‌و فۆرمی‬ ‫دو پارت����ە سیاس����یەکەیە ن����ەک پەرلەمان‪،‬‬ ‫واتە نە‌مانی سیستەمی بنەماڵەیی‌و دەستە‬ ‫گروپی تایبەت بەو دوو خێزانە دەسەاڵتدارە‪،‬‬ ‫ن����ەک لە‌گۆڕین����ی سیس����تەمی پەرلەم����ان‬ ‫چونک����ە پەرلەمان ژورێک����ی بچوکە لە‌ماڵە‬ ‫گەورەحیزبیەکەی هەرێم‪ .‬ئێس����تاش هەڵەی‬ ‫سیاس����ی گۆڕان ڕازی بونیەت����ی بە‌مانەوەی‬ ‫دوو ئە‌ندام����ی هەم����ان دوو خێزان‌و بنەماڵە‬ ‫لەسەر هەرەمی دەسەاڵتی سیاسی‌و دروست‬ ‫کردنەوەی حکومەتێکی تر‪.‬‬ ‫گ����ۆڕان کێش����ەی ت����ری هەی����ە تایبەتە‬ ‫بە‌ڕوانگ����ەی تایبەت����ی ئ����ە‌م بزوتنەوەیە بۆ‬ ‫مەس����ەلە نە‌تە وەی����ی‌و نیش����تیمانیەکان‪.‬‬

‫ڕاس����تە خودی ڕێکخەری کۆچکردوو لە‌چەند‬ ‫دەربڕینێکی سیاس����ی باس����ی لە‌باالنس����ی‬ ‫پەیوەندی نێوان هەرێم‌و بەغداد کردوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫تا ئێس����تا بەرنامەیەکی گشتگیر‌و پڕاوپڕی‬ ‫گۆڕان نەبینراوە بۆ چۆنیەتی ژاڕش����تنەوەی‬ ‫ئە‌و پەیوەندیە ئا ڵۆزە جگە لە‌چەند هێلێکی‬ ‫گشتی کە لە‌وتار‌و بەیاننامەی میدیایی نەبێت‬ ‫ب����ەاڵم بەرنامەی چڕو پڕی ئام����ادە کراوی‬ ‫بزوتنەوەکە بونی نیە یان بە‌کەمی ئا ماژەی‬ ‫پێدراوە‪.‬ناڕونی دیدەی سیاس����ی گۆڕان بۆ‬ ‫چارەنووس����ی کوردستان تووشی هەڵەیەکی‬ ‫گەورەی کردون‪ ،‬ئە‌وەتا کێش����ەی سیاس����ی‬ ‫بزوتنەوەکە خۆی خزاندوەتە ناو ش����ێوازی‬ ‫مامەڵە کردن لەگە ڵ پرسە نەتەوەییەکان‪.‬‬ ‫هەڵ����ەی پارتی‌و یەکێت����ی بە‌حیزبی کردنی‬ ‫پرس����ە نەتەوەییەکان گۆڕانیش����ی خس����تە‬ ‫هەڵەی دژایەتی کردنی ئە‌و پرسە نەتەوەییە‬ ‫رەوای����ە‪ .‬ئە‌مەش لە‌وتارە تون����د‌و دژەکانی‬ ‫ئە‌ن����دام پە رل����ە مانە کان����ی گۆڕاندا دیارە‬ ‫لە‌بەغداد ک����ە زۆر جار لە‌ئیتیالفی ش����یعە‬ ‫کان زیات����ر پێداگری لە‌یەک پارچەیی عێراق‬ ‫ئە‌کەن����ەوە‌و تەنانەت بەرپرس����ی زۆر پایە‬ ‫بەرزیان لە‌بەغداد شاگەش����کە ئە‌بێت لە‌بااڵ‬ ‫دەست بونەوەی دەس����ەاڵتی بەغداد بەسەر‬ ‫کوردس����تاندا‪ .‬گۆڕان بێ ئا گایانە هەندێک‬ ‫هەڵوێستی سیاسیان ئە‌کەوێتە بەرژەوەندی‬ ‫عێراقچێتی نەوەک کورستانچێتی‪.‬‬ ‫گ����ۆڕان داوای چارەس����ەری کێش����ەکانی‬ ‫هەڕیم ئە‌کات‪ ،‬بەاڵم میکانیزمی چارەس����ەر‬ ‫کردن ئە‌س����پێرێ بە‌و الیەنانەی کە بونە تە‬ ‫هۆی چەقبەستوویی سیاس����ی‪ .‬وەک بڵێێ‬ ‫گۆڕان نەزانێت کێشەکە لە‌ڕیز کردنی ووشە‌و‬ ‫داڕش����تنی وتاری سیاس����ی نیە ئە‌وەندەی‬ ‫پەیوەس����تە بە‌دیاری کردنی هێڵێکی جیاواز‬ ‫ل����ە‌م حکومڕانی����ە‪ ،‬ئیتر ئە‌وە کێش����ەیەکە‬ ‫گۆڕان تێێ کەوتوە کە ناتوانێ خۆبەخۆیی‌و‬ ‫س����ەربەخۆیی خۆی هەبێت لە‌دیاری کردنی‬ ‫فۆڕمێک����ی پڕاکتیکی بۆ گرفتی سیاس����ی‌و‬ ‫ئابوری کوردس����تان‪ .‬گۆڕان هەمیش����ە داوا‬ ‫ئە‌کات ئە‌وانی تر گۆڕانکاری لە‌سیس����تەمی‬ ‫بەڕیوەبردنی دۆسیەی نەوت‌و گازبکرێت بەاڵم‬ ‫گۆران خۆی باش دەزانێت ئە‌وە هەموی بییر‬ ‫کورتی����ە چونکە هەر دوو پارتی دەس����ەاڵت‬ ‫بە‌هێچ ش����یوەیەک لە‌مەودایەکی نزیکدا لە‌و‬ ‫دۆسیانە دەست بەردار نابن‪ ،‬لە‌بەر هۆیەکی‬ ‫گرن����گ‪ ،‬چونکە مان‌و نەمان����ی ئەوان بەندە‬ ‫بە‌دەست بەردار بون یان نەبونی ئە‌و دۆسیە‬ ‫گرنگە‪ .‬گۆڕان وەک لە‌بەیاننامەی حکومەتی‬ ‫کاتی����دا ب��ڵ�اوی کردۆتەوە داوا ئ����ە‌کات کە‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردستان وه‌ك مه‌رجه‌عی بااڵی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردستان رۆڵی‌ راسته‌قینه‌ی‌ خۆی‌‬ ‫ببینێ����ت‪ ،‬ئە‌م داوایە لە‌خ����ودی خۆیدا وەک‬ ‫دەستەواژەو داڕشتنی سیاسی زۆر پەسەندە‪،‬‬ ‫بەاڵم هەمیشە گۆڕان ئا راستەی وتارەکانی‬ ‫بۆ کەس����ێکی نادیارە!‪ ،‬ئە‌ی‌ێت کێ بێت ئە‌و‬ ‫داواکاریە جێبەجێ بکات ئە‌گەر گۆڕان خۆی‬ ‫دەس����ت نەکات بە‌بەدی هێنان����ی! وتاری ئا‬ ‫راستە کراو تەکتیکی سیاسی زۆربەی پارتە‬ ‫سیسیەکانە‪،‬بە‌ئیسالمی‌و سیکیوالرەکانە‪ ،‬کە‬ ‫هەمیش����ە خۆیان لە‌کەنارێکی س����ەالمەتەوە‬ ‫داوا ئە‌کەن شتەکان چاک بکرێ بە‌بێ ئە‌وەی‬ ‫خۆیان زەحمەتەکە بکێشن ‪ .‬گۆڕان لە‌دوایین‬ ‫بەیاننامەیدا داوا یبەگژداچونەوەی گەندەڵی‬ ‫ئ����ە‌کات لەرێگەی ئەكتیڤكردنی دەس����تەی‬ ‫نەزاه����ەو دیوانی چاودێری دارایی‌ وداواكاری‬ ‫گشتی‪ .‬ڵیرەش����داهەڵە تێگەیش����تنێکی تر‬ ‫دەرئ����ە کە وێ‪ .‬دیارە گ����ۆڕان نازانێت ئە‌م‬ ‫دەزگایانە هەموی تەنها بە‌ناو س����ەربەخۆن‌و‬ ‫هەموی بونەتە جومگەی سەرەکی سیستەم‌و‬ ‫پاوانخ����وازی دوو پارت����ی سیاس����ی‪ .‬هێڵی‬ ‫گش����تی سیاس����ەتی ئێس����تای گۆران رازی‬ ‫کردنی بنک����ە رێکخراوەییەکان����ی خۆیەتی‬ ‫تا پیش����انی بدات کە وەک ئە‌وس����ا لە‌هێڵی‬ ‫رادیکاڵ����ی دژە گەندەڵ����ی‌و دادخوازی الی‬ ‫نەداوە‪ ،‬نەوەک پێشکەش����کردنی ستراتیژی‬ ‫سیاس����ی بۆ دانان����ی هەن����گاوی کرداری‌و‬ ‫بازدانی س����ەربەخۆیانە بەس����ەر بیرۆکراتی‬ ‫بەڕێوەب����ردن‌و تەنگەژەی سیاس����ی‪ .‬ئە‌بێت‬ ‫گۆڕان خۆی هێڵی سیاس����ی خ����ۆی دیاری‬ ‫بکات‌و لە‌هەم����وی گرنگتر بە‌کردار ئیش����ی‬ ‫بۆ بکات نەک بە‌وتاری سیاس����ی‌و داڕشتنی‬ ‫دێ����ڕە زۆر وت����راوە رادیکاڵ����ەکان‪ .‬گۆڕان‬ ‫ئە‌بێت لە‌وەش تێبگات کە چەقبەس����تویی‌و‬ ‫قەیرانی سیاس����ی ئەم هەرێمە لە‌گەڕانەوەی‬ ‫س����ەرۆکی پەرلەم����ان‌و ئەن����دام پەرلەمانە‬ ‫بێدەس����ەاڵتەکانی نیە‌و لە‌دروست کردنەوەی‬ ‫حکومەت����ی هەرێمیش نیە بە‌فۆڕمێکی نوێ‪،‬‬ ‫بەڵک����و چ����ارە لە‌نەمانی سیس����تەمی دوو‬ ‫خێزانی پاوانخوازیدای����ە‪ ،‬چونکە بونی دوو‬ ‫خێزان لە‌س����ەرووی یاساو بااڵدەست بەسەر‬ ‫هەمو چومگە ئابووری‌و سیاس����ی‌و یاسایی‌و‬ ‫دیپلۆماس����ی‌و س����ەربازی هەرێم هەمیش����ە‬ ‫هۆکاری سەلهەڵدانی قەیران‌و دروست بونی‬ ‫وەرەمی گەندەڵیە لە‌جەس����تەی ئە‌م واڵتە‪.‬‬ ‫میژوو ئەیس����ەلمێنێ کە هەر بزوتنەوەیەکی‬ ‫ڕادیکاڵ نەیتوانی هەمو توانا‌و ش����ێوازەکانی‬ ‫گۆڕان����کاری بەکار بهین����ێ ئیترئە کەوێتە‬ ‫پەراوێزەوە‌و پێویستە مەیدان بۆ بزوتنەوەی‬ ‫رادیکاڵ تر‌و شۆرشگێر ترچۆڵ کات‪.‬‬

‫دوای ئەمە الفاوەكە دێت‪ ..‬پاشماوە‬ ‫هیچ گوم����ان هەڵناگرێت ك����ە رژێمێكی‬ ‫خۆس����ەپێنی خوێناوی دەس����ەاڵت دەگرێتە‬ ‫دەس����ت‌و هەم����و كۆمەڵ����گا دەگلێنێ����ت‬ ‫لە‌سەركوتكردن‌و برس����ێتیەوە‪ .‬بۆیە دەبێت‬ ‫هەمو حیزبە‌ئازادی خوازەكان‌و رۆش����نبیرە‬ ‫ئ����ازاو جدیەكان پێك����ەوە ش����انبدەنە بەر‬ ‫خەمی هاواڵتیان‌و بچنە پەنا دەنگی خەڵك‌و‬ ‫نەهێڵن چیتر لەمە زیات����ر بە‌داهاتی نەوت‌و‬ ‫ناوی شۆڕش����ەوە هێزێكی س����تەمكار خۆی‬ ‫بەسەر واڵتدا بسەپێنێت‪ .‬دەبێت خەمی ئەو‬ ‫حیزبانەو ئەو رۆش����نبیرانەی كە نایانەوێت‬ ‫س����تەمكاری‌و دەس����ەاڵتی دیكتاتۆری بێتە‬ ‫ئاراوە لەم هەرێمەدا‪ ،‬نابێت بە‌تەنیا بە‌گوتارو‬ ‫نووس����ین‌‌و راگەیان����دن‌و كۆبون����ەوە خۆیان‬ ‫دەربخ����ەن‌و دەنگ����ی خۆی����ان رابگەیەنێت‪،‬‬ ‫گرنگە هەمو كەس����انی ئ����ازادی خوازی ناو‬ ‫ئەو حیزبانەو رۆش����نبیرە جدیەكان پێكەوە‬ ‫لەگەڵ خەڵكدا دەس����تەیەك بۆ بەرەنگاری‬ ‫ئەم رۆژگارە تۆقێنەرە پێك بهێنن‌و پێكەوە‬ ‫بۆ ناوخۆ‌و بۆدونی����ای دەرەوەش رابگەیەنن‬ ‫كە چیت����ر نابێت ی����ەك پارت‌‌و ی����ەك هێز‬

‫‪19‬‬

‫خەڵك بكەن‌و كورس����ی دەسەاڵت بۆ خەڵك‬ ‫خۆی����ان بە‌جێبهێڵن ‪ ...‬چونك����ە هەمو ئەو‬ ‫مەینەتیانەی لەم س����ااڵنەدا خەڵك توشیان‬ ‫هات����ووە ئێوە هۆكاری س����ەركی بون‪ ،‬ئێوە‬ ‫ب����ون نەتانتوانی حورمەت����ی دەنگی خەڵك‬ ‫بگرن‌و دەس����ەاڵت دەس����تاو دەست بكەن‪،‬‬ ‫ئێوەبون ئەم رۆژە رەشانەتان بۆ كۆمەاڵنی‬ ‫خەڵك هێنا‪ ،‬لە‌ئێستایشدا تێبگەن كە خەڵك‬ ‫ئیتر بەرگەی ئەم رفتارانەتان ناگرێت‪.‬‬

‫لە‌ژێر ناوی (ش����ۆڕش‌و نەوت)دا واڵت بەرەو برس����ێتی‌و داماوی خەڵك ئەو الفاوە بە‌دوای‬ ‫س����تەمكاری بەرێت‪ ،‬نابێ����ت بیەڵن داهاتی خۆیدا دێنێت كە هیچ هێزێك ناتوانێت بەری‬ ‫ن����ەوت‌و داهاتەكانی تر بخرێن����ە خەزێنەی پێ بگرێت‪...‬‬ ‫ی����ەك پارتەوە‪ ،‬كاری ئێ����وە ئەوەیە دەبێت‬ ‫پێنجەم‪-‬‬‫ئەم داهاتانە بۆ خەڵكی خۆیان بگەڕێننەوە‪،‬‬ ‫ئێستا شتێك ماوە ئێوە تێنەگەن؟ ئێوەی‬ ‫ئەم����ە گرنگە ك����ە كاری جدی ب����ۆ بكرێت‬ ‫چونكە لە‌ئەمڕۆدا شونێك بە‌ناوی پەرلەمان‌و دەست رۆیشتوی ناو پارتە دەسەاڵتدارەكان‪،‬‬ ‫حكومەت����ەوە نەماوە تا تێ����دا داوای مافی پرسیارەكە بۆ ئێوەیە‪ :‬تێدەگەن كە شۆڕش‌و‬ ‫نەوت لەس����ەر دەس����تی ئێوەدا چ بەاڵیەكی‬ ‫خوراوی خەڵكی تێدا بكرێت‪.‬‬ ‫حیزبە‌ئازادی خوازەكان‌و رۆشنبیرە ئازاكان ب����ۆ كۆمەاڵنی خەڵك هێناوە؟ ئێوە ئێس����تا‬ ‫شەشەم‪-‬‬‫دەبێت لەوە تێبگەن كە تێڕامانی ئێس����تای لە‌نەفرەت����ی خەڵكی برس����ی تێناگەن‌و پێ‬ ‫ئێوەش ئەی (رۆشنیرو بە‌ناو ئیمانداران‌و‬ ‫خەڵ����ك بۆ مەینەت����ی رۆژانەی����ان‌و‌و ئازارو دەچێت هەس����ت نەكەن كە ئێوە چ ستەم‌و‬ ‫خەمی نەوەكانیان زۆر لەوە قوڵترە كە چیتر ئازارێكتان بۆ كۆمەاڵنی خەڵك بە‌هەڵەكانتان بە‌ناو سۆسیالزم‌و بە‌ناو چەپە نەوتاویەكان)‬ ‫بتوان����ن چاوەڕوانی گوتاری ئ����ەم حیزبانەو خوڵقاندووە‪ ،‬ئەگەر ناتانەوێت تێبگەن ئەوا ك����ە درێغی ناك����ەن لە‌س����ەپاندنی حوكمی‬ ‫رۆش����نبیران بكەن بۆ ئایندەیان‪ ،‬لە‌ئێستادا لەس����ەر ئ����ەم رفتارانەت����ان بەردەوامبن تا ستەمكاری دا‪ ،‬لە‌ئێس����تادا دەبێت لە‌خۆتان‬ ‫خەڵك دەخوازن ئەم حیزبانەو رۆش����نبیران بە‌چاوی خۆتان رۆژی گەیش����تنی الفاوەكە بپرسن ئایا لە‌دونیادا ستەمكارەكان بە‌هەمو‬ ‫پەلە بكەن بۆ كۆتایهێنان بە‌مەینەتیەكانیان‪ ،‬لە‌رقی خەڵك دەبینن‪ .‬لەم دەنگە توندەی ناو هێزە كوش����ندەو تۆقێنەرەكانیانەوە تا كەی‬ ‫ئەگ����ەر نا ئەوا خەڵك هەمو گوتارو قس����ەو كۆمەاڵنی خەڵكەوە دەبێت نوخبە‌سیاسیەكەی توانیویان����ە پ����ەرە بە‌دەس����ەاڵتی خوێنایان‬ ‫بانگەوازەكان����ی ئێوەش دەكاتەوە بە‌س����فرو ناو دەسەاڵت‌و ئەو رۆشنبیرە نەوتاویانەشی ب����دەن؟ ئەم پرس����یارە بۆ ئێ����وە یە پێش‬ ‫خۆیان بڕیار لە‌چارەنووسی خۆیان دەدەن‪ ،‬ببونەتە پارێزەری كارە س����تەمكاریەكانیان گەیش����تنی الفاوەك����ە وەاڵمێ����ك بە‌خەڵكی‬ ‫كە هیچ گومان����ی تێدانیە بێكاری‌و نەبونی‌و كاتی ئەوە هاتووە داوای لێبوردن لە‌كۆمەاڵنی بدەنەوە‪.‬‬

‫شۆڕشی ئۆکتۆبەر‪ ..‬پاشماوە‬ ‫سەرچاوەکان‪:‬‬

‫‪1. Rob Hartmans (2008. Rosa‬‬ ‫‪Luxemburg (18711919-). https://‬‬ ‫‪www.historischnieuwsblad.nl/nl/‬‬ ‫‪artikel/25103/rosa-luxemburg-1871‬‬‫‪1919.html‬‬ ‫‪2. Rosa Luxemburg، Selected Political‬‬ ‫‪Writings، ed. Dick Howard (New York‬‬ ‫‪and London، 1971)، p. 290.‬‬ ‫‪3. Rob Hartmans (2008. Rosa‬‬ ‫‪Luxemburg (18711919-). https://‬‬ ‫‪www.historischnieuwsblad.nl/nl/‬‬

‫‪artikel/25103/rosa-luxemburg-1871‬‬‫‪1919.html‬‬

‫‪ -٤‬روزا لوکسمبورگ(‪ .)٢٠١٦‬الحریة هی‬ ‫دوما حریة اصح������اب الفکر المختلف‪ .‬عن‬ ‫الثورة‌و الحزب‌ وافول الراس������مالیة‪ .‬نصوس‬ ‫مختارة‪ .‬ترجمە من االلمانیە احمد فاروق‪.‬‬ ‫مٶسسة روزا لوکسمبورغ المکتب االقلیمی‬ ‫ـ فلسطین‪ .‬ل ‪٢٧٣‬‬ ‫‪ -٥‬هەمان سەرچاوەی پێشو ل ‪٢٧٤‬‬ ‫‪ -٦‬هەمان سەرچاوەی پێشو ل ‪٢٧٧‬‬

‫‪ -٨‬هەمان سەرچاوی پێشو ل ‪.٤٧‬‬ ‫‪ -٩‬روزا لوکس������مبورگ(‪ .)٢٠١٦‬الحریە‬ ‫هی دوما حریة اصح������اب الفکر المختلف‪.‬‬ ‫ع������ن الثورة‌و الح������زب‌ وافول الراس������مالیة‪.‬‬ ‫نص������وس مختارة‪ .‬ترجمە من االلمانیة احمد‬ ‫فاروق‪ .‬مٶسس������ة روزا لوکسمبورغ المکتب‬ ‫االقلیمی‪-‬فلسطین‪ .‬ل ‪٢٨٧‬‬

‫‪10. Williams، Beryl. The End of‬‬ ‫‪European Dream? Recent Writings‬‬ ‫‪on Revolution in Europe. Journal of‬‬ ‫‪Contemporary History، Vol. 37، No. 3‬‬ ‫‪(Jul.، 2002) p. 459‬‬

‫‪7. Rosa Luxemburg (1940). The‬‬ ‫‪Russian Revolution. New York، p. 38، 52‬‬

‫‪ -١١‬ب������ۆ وردەکاری ئەم دی������دە تایبەتەی‬ ‫ئارێن������ت س������ەبارەت بە‌ش������ۆڕش بڕوان������ە‪:‬‬ ‫‪Arendt، Hannah (2006). On revolu‬‬

‫‪tion. Penguin Classics‬‬

‫‪-١٢‬ب������ۆ مەس������ەلەی جیاکاری������ی لەنێوان‬ ‫"چەوس������اندنەوە"‌و "هەیمەن������ە" لە‌فیک������ری‬ ‫فوکۆدا بڕوانە‪:‬‬

‫‪Todd May (2008). Between genealogy‬‬ ‫‪and epistemology: Psychology، politics،‬‬ ‫‪and Knowledge in the thought‬‬ ‫‪of Michel Foucault.Penn State‬‬ ‫‪University Press. p. 116117-‬‬

‫بانگەوازی شۆڕشی ئۆكتۆبەر درەنگ بەكوردستان‪ ..‬پاشماوە‬ ‫بۆرژوازی لەسیمای دەوڵەت‌و دام‌و دەزگای‬ ‫حیزبی���دا س���ەریهەڵدابۆەوەو لەهەمانكاتدا‬ ‫ئامڕازەكانی خەباتی چینایەتی واتە سەندیكاو‬ ‫رێكخراوی كرێ���كاری‌و ئازادی لێزەوت كرابو‪.‬‬ ‫شكس���تی دوهەمیش���ان هەر هۆكار ئابوری‬ ‫هەبو‪ .‬یەكێتی س���ۆڤیەت توان���ای كێبركێی‬ ‫ئابوری لەگ���ەڵ دەوڵەتانی س���ەرمایەداری‬ ‫رۆژئاواو بەتایب���ەت ویالیەتە یەكگرتۆەكانی‬ ‫ئامریكای لێبرا‪ .‬محەمەد حەس���نین هیكەل‬ ‫رۆژنامەنووس���ی بەناوبانگی میسری لەسەر‬ ‫ه���ۆكاری ئ���ەو داڕمان���ە رونكردنەوەیەكی‬ ‫كۆنكرێتی لەوتوێژ لەگەڵ راكفلێر میلیاردێری‬ ‫ئامریكایی هەیە كە گەلێك شەفاف‌و گەلێك‬ ‫سەرنج راكێشە‪.‬‬ ‫بەاڵم خۆری ئیمە كەی هەڵدێت؟ بەگەلێك‬ ‫هۆكاری‪ ،‬میژوویی‪ ،‬سیاس���ی‪ ،‬كۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ئابوری كە هەمویان بابەتین‪ ،‬ئێمە بەداهاتوی‬ ‫تێكۆش���انی خۆمان نەك ه���ەر لەرۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستان‪ ،‬بەڵكو لەهەمو ئێران گەشبینین‪.‬‬ ‫یەكەم‪ ،‬بڕواننە مێژوی س���ەد س���اڵی رابردو‬ ‫لەئێران‪ .‬هەر كاتێك كە ئەم واڵتە پێیناوەتە‬ ‫بارودۆخی شۆرش���ەوە‪ ،‬هێ���زی چەپ تێیدا‬ ‫دەوری بەرچ���اوی نوان���دوەو تەنیا لەرێگەی‬ ‫خوێناویترین س���ەركوتەوە ش���كاوەو دیسان‬

‫س���ەری بەرزكردۆت���ەوە‪ .‬فەرهەنگ‌و هونەرو‬ ‫ئەدەبیات‌و كولتورو ئەخالقی پێش���كەوتوی‬ ‫ئەو واڵتە ئەساسەن لەژێر كاریگەری رەوتی‬ ‫چەپدابوە‪ .‬ئ���ەوە حەقیقەتێكی مێژووییە‪،‬‬ ‫بۆ نمونە هەر كۆمەڵە لەس���الی ‪ 1979‬وەكو‬ ‫هێزێك���ی چەپ‌و كۆمۆنیس���ت لەبەش���ێكی‬ ‫زۆر لەكوردس���تان دەوری س���ەرەكی هەبو‪،‬‬ ‫چ لەبەڕێوەبردن���ی واڵت‌و چ لەرێكحس���تنی‬ ‫موقاوەمەتی جەماوەری‌و چەكداری‪.‬‬ ‫دوه���ەم‪ ،‬رەوت���ی ئێمە بۆ هەمو كێش���ە‬ ‫كۆمەاڵیەت���ی‌و سیاس���یەكانی كۆمەل���گای‬ ‫ئەمڕۆی ئێران‌و كوردستان‪ ،‬بەرنامەو وەاڵمی‬ ‫كۆنكرێت‌و ش���ەفافی هەی���ە‪ ،‬بەكردەوە كار‬ ‫دەكات ب���ۆ باش���تركردنی بارودۆخی ژیانی‬ ‫خەل���ك‪ ،‬بەوش���یاركردنەوەی ب���ەردەوام‪،‬‬ ‫بەرچاوروونی دەدا بەجەماوەر بۆ داهاتویان‪.‬‬ ‫ئێم���ە چاوەڕوانی ش���ۆرش دانەنیش���توین‪،‬‬ ‫هەوڵئەدەی���ن لەه���ەر ئ���ان‌و س���اتێكدا بۆ‬ ‫جەماوەری خەڵكی والتەكەمان بەكەڵك بین‪،‬‬ ‫بەمجۆرەیە كە بۆ كاتی شۆرش���یش ئامادە‬ ‫دەبین‪.‬‬ ‫س���یهەم‪ ،‬كوردس���تان‌و ئێران بەگش���تی‪،‬‬ ‫واڵتێكی لەروی ئابوری���ەوە دواكەوتو نییە‪.‬‬ ‫پەیوەندیەكانی بەرهەهێنان گەشەی كردوە‪،‬‬

‫ئەو واڵتە خاوەنی دەیان ملیون كرێكارە كە‬ ‫بەردەوام س���ەروەت‌و نیعم���ەت دەخولقێنن‪،‬‬ ‫خاوەن���ی لەبارترین كەش‌و هەوایە بۆ ئەوەی‬ ‫هەمو بەرهەمێكی كشت‌وكالی بەقەدەر زیاتر‬ ‫لەپێویستی جەماوەرەكەی دابینبكات‪ .‬لەسەر‬ ‫دەریایەك لەس���ەروەتی ژێرزەوی رۆنیشتوە‪.‬‬ ‫ئێوە بەراوردی ئێس���تای ئێران بكەن لەگەڵ‬ ‫س���ەردەمی شۆرش���ی ئۆكتوب���ەر لە‌‪1917‬‬ ‫لەروس���یا‪ .‬ئەوكات مەس���ەلە ئەوە بو چۆن‬ ‫دەتوانن كارەبا بۆ گەشەپێدانی تیكنولۆژی‌و‬ ‫خزمەتگوزاری بەكاربهێنن‪ ،‬ئێس���تا مەسەلە‬ ‫ئەوەیە كە چۆن بەئوتوماسیون‌و بەكارهێنانی‬ ‫پیشەسازی پێشكەوتو‪ ،‬كاتی كار كردن كەم‬ ‫كەنەوە‌و ناتەبایی نێوان كاری فكری‌و كاری‬ ‫دەستی لەناوبەرن‪ .‬س���ەردەمی تەقینەوەی‬ ‫زانی���اری‌و دەستراگەیش���تنی هەم���و كەس‬ ‫بەگرینگتری���ن زانیاریەكانە‪ .‬كێش���ە ئەوەیە‬ ‫كە ئ���ەو زەرفی���ەت‌و ئیمكاناتە بەلێش���اوە‬ ‫لەژێردەسەاڵتی سیستمێكی بەرهەمهێناندایە‬ ‫كە نەك لەپێناوی دابینكردنی ژیانی ئاسودە‬ ‫ب���ۆ جەم���اوەری خەلكی ئەو واڵت���ە‪ ،‬بەلكو‬ ‫لەپێن���اوی كۆكردنەوەی قازان���ج بەكاردێت‌و‬ ‫دەوڵەتێ���ك دەیپارێزیت ك���ە زیاتر لەنیوەی‬ ‫داهاتی ئەو واڵتە دەكات بەقوڕگی ئەژدیهای‬

‫ ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‬ ‫ ‬ ‫كارگێری‌‌و خۆیه‌تی‬

‫ئاگاداری‌‬

‫ ‬

‫عدد‪2112 :‬‬ ‫به‌روار‪2017/11/22 :‬‬

‫ی شاره‌وانی‌ رزگاری‌ ئاگاداری‌ هه‌مو ئه‌و هاواڵتیانه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ سااڵنی‌ (‪ )1989-1987‬زه‌ویان له‌ناحییه‌ی‌ رزگار ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫(صمود) وه‌رگرتوه‌ كه‌ هاواڵتی‌ (علی‌ خلیل حسن) خاوه‌ن زه‌وی‌ ژمار‌ه هه‌وائی‌ (‪ )11749‬داوای‌ ڕێگا پێدانی‌ كردوه‌ بە‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫دروس������تكردنی‌ خانوو هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر ئه‌و پارچه‌ زه‌وییه‌ هه‌یه‌ له‌ماوه‌ی‌ (‪ )30‬ڕۆژدا له‌دوای‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫ئاگادارییه‌‪،‬ئاگاداری‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ بە‌پێچه‌وانه‌وه‌ شاره‌وانیمان كاری‌ یاسایی‌ بۆ ناوبراو ده‌كات‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ ‬ ‫سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‌‬ ‫ ‬

‫‪7‬‬

‫شەرو ش���ەرخۆازیەوەو بۆ س���ەركوتكردنی‬ ‫ناڕەزایەتی ناوخ���ۆ بەكاریدەهێنێت‪ .‬كە ئەو‬ ‫دەوڵەتە نەم���ا‪ ،‬دەرفەت بۆ دەرس وەرگرتن‬ ‫لەئەزمون���ی شكس���تی شۆرش���ی ئوكتوبەر‬ ‫دەخولق���ێ‪ ،‬ئەوج���ار لەبارودۆخێكی ئابوری‬ ‫گەلێك پێش���كەوتوترو لەبارتردا‪ .‬چوارەم‪،‬‬ ‫ئاس���تی تێگەیش���تن‌و فەرهەنگ‌و زانس���تی‬ ‫جەم���اوەر چۆتە س���ەرێ‪ ،‬ئیوە چ���او لەوە‬ ‫مەكەن كە ملیونێك یا دوو ملیون س���ینگی‬ ‫خۆی���ان بۆ حەس���ەن‌و حوس���ین دەكوتن‌و‬ ‫رودەكەنە كەربەالو نەجەف‪ ،‬كۆمەڵگای ئێران‬ ‫‪ 80‬ملیون دانیشتوانی هەیە‪ .‬پێوانەی دیكە‬ ‫بۆ هەڵس���ەنگاندنی ئەو جەماوەرە پێویستە‬ ‫بەكاربێنن‪ ،‬تا بزانن ئەو گەش���بینیەی ئێمە‬ ‫لەراس���تیدا واقیعبینیە‪ .‬س���ەڕەرای هەموی‬ ‫ئەمانە كۆمەڵگای كوردس���تان كۆمەڵگایەكی‬ ‫زین���دووی سیاس���یە‪ .‬چ���او ل���ەو حەرەكە‬ ‫جەماوەریانە بكەن لەماوەی یەك دو س���اڵی‬ ‫رابردودا رویانداوە‪ ،‬تا ئاس���تی ئەو وشیاریە‬ ‫جەماوەریەت���ان ب���ۆ دەربك���ەوێ‌‪ .‬بەردەوام‬ ‫لەس���ەرپێ‌و ئام���ادەن بۆ ئ���ەوەی بەهانای‬ ‫یەكت���رەوە بچ���ن‪ ،‬بۆ ئ���ەوەی پش���تیوانی‬ ‫لەهاوچارەنوس���انیان لەودیوی سنورەكانەوە‬ ‫بكەن‪.‬‬

‫ونبون‬ ‫* ناس������نامەیەکی ژوری بازرگانی‌و‬ ‫پیشەس������ازی س������لێمانی ونبوە بەناوی‬ ‫(خەبات تۆفیق فەی������زواڵ)‪ ،‬هەرکەس‬ ‫دۆزییەوە بیگه‌ڕێنێتەوە بۆ نوسینگەی‬ ‫ئاوێنە‪.‬‬

‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه‬ ‫تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ی‌ شارباژێر‬ ‫لیژنه‌ی‌ جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتیی‌ شارباژێر‬ ‫بانگه‌وازی‌‬ ‫ی جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتی‌ خانووبه‌ر‌ه بە‌نوێكراوه‌]‬ ‫[بڕیار ‌‬ ‫ی پێكهاتووه‌ له‌(‪ )3‬سێ‌ پشك‪ ،‬بۆ میراتگرانی‌‪ /‬عبدالقادر‬ ‫ی (‪ 37‬گه‌ڕه‌كی‌‪/‬چوارتای‌ كۆن) بۆ داواكارانی‌ تۆماركردن به‌شێوه‌یه‌ك كه‌ هه‌موو ‌‬ ‫ی زنجیره‌ ‌‬ ‫پاڵپشت بە‌سه‌لماندنی‌ خاوه‌ندارێتی‌ ته‌واو ‌‬ ‫ی ئه‌م بریار‌ه‬ ‫ی (‪ )2017/11/14‬ك‌ه له‌م لیژنه‌یه‌وه‌ ده‌رچووه‌‪ ،‬بۆی‌ه بانگه‌واز ‌‬ ‫ی به‌روار ‌‬ ‫ی خاوه‌ندارێت ‌‬ ‫حس������ن (‪ )2‬دوو پش������ك‌و بۆ صبری‌ه عبدالله احمد (‪ )1‬یه‌ك پش������ك به‌پێی‌ بڕیاری‌ جێگیركردن ‌‬ ‫ی ئه‌م بانگه‌وازه‌وه‌ ده‌ستپێده‌كات‪ ،‬چونك‌ه پاش‬ ‫ی دوای‌ باڵوبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی (‪ )30‬رۆژدا له‌رۆژ ‌‬ ‫ی تایبه‌تمه‌ند بكات له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی پێشكه‌ش بە‌دادگا ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ده‌كه‌ین‌و هه‌ركه‌س������ێكیش په‌ڵپی‌ هه‌یه‌ با س������كااڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوبراو ئه‌گه‌ر هیچ ئاگاداركردنه‌وه‌یه‌ك له‌دادگاو‌ه نه‌بوو بە‌پێشكه‌شكردن ‌‬ ‫ی بریار ‌‬ ‫ی ناوبراو تۆمارده‌كات به‌پێ ‌‬ ‫ی شارباژێر زنجیره‌ ‌‬ ‫ی خانووبه‌ره‌ ‌‬ ‫ته‌واوبوونی‌ ئه‌م ماوه‌ی‌ه تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردن ‌‬ ‫سكااڵ‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫هیوا محمد جالل‬ ‫ ‬ ‫تێبینه‌ری‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ی‌ شارباژێر‬ ‫ ‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫نه‌وه‌یه‌كی شه‌رعی پۆپۆلیزم‬ ‫ راستگۆ محه‌مه‌د‬ ‫پێناس���ه‌ س���اده‌كه‌ی‌ میللیگه‌رایی یان عه‌وامگه‌رایی (پۆپۆلیزم) بریتیه‌ له‌و ش���ێوازو ستایله‌‬ ‫سیاس���ه‌ته‌ی‌ كه‌ هاوخه‌می‌و الیه‌ن���داری‌و هه‌واداری خ���ۆی بۆ م���اف‌و ئازادییه‌كانی خه‌ڵكی‬ ‫نیش���انده‌دات‪ ،‬خۆی ده‌كات به‌ته‌ڕه‌ف‌و به‌رامبه‌ری‌ ئه‌و نوخبه‌یه‌ی‌ كه‌ له‌ده‌سه‌اڵتدایه‌و به‌ناوی‬ ‫(خه‌ڵك)ه‌وه‌ قسه‌ده‌كات‪ ،‬پیرۆزییه‌كی‌ له‌ڕاده‌به‌ده‌ر به‌چه‌مكی (جه‌ماوه‌ر) ده‌به‌خشێت‌و ده‌یكات‬ ‫به‌یه‌كه‌م‌و دوا ده‌س���ه‌اڵت كه‌ ده‌بێت ئامانجه‌ سیاسیه‌كان به‌خواست‌و ویستی ئه‌و (جه‌ماوه‌ر)‬ ‫دیاری بكرێن‪ ،‬بێگومان ئه‌مه‌ش له‌ڕێی كاره‌كته‌رو سه‌ركرده‌یه‌كی كاریزماوه‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫به‌كورت���ی جه‌ماوه‌رچێت���ی (پۆپۆلیزم) ده‌یه‌وێت به‌خه‌ڵك‌و جه‌م���اوه‌ر بڵێت كه‌ ئێوه‌ خاوه‌ن‬ ‫ده‌سه‌اڵتی س���ه‌ربه‌خۆو ڕه‌هان بۆ هه‌موو بڕیاره‌كان‪ ،‬ئێوه‌ ده‌سه‌اڵتی هه‌موو گۆڕانكارییه‌كتان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬هاوكات نوخبه‌ی‌ ده‌سه‌اڵت‌و ئه‌وانه‌ی‌ له‌سه‌ر حوكمن وه‌ك دوژمن‌و سته‌مكارو پێشێلكه‌ری‬ ‫مافه‌كانی خه‌ڵك نیشانده‌دات‌و به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك هه‌وڵی ناشرین كردنی ده‌دات‪.‬‬ ‫له‌ئێستادا به‌هۆی كاریگه‌ری سۆش���یاڵ میدیا به‌تایبه‌تی‌ (فه‌یسبووك) ده‌بینین چاالكیه‌كانی‬ ‫گ���ه‌ل‌و جه‌ماوه‌ر له‌ش���ه‌قامه‌وه‌ گواس���تراوه‌ته‌وه‌ بۆ ت���ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‪ ،‬ئه‌و ش���ه‌حنه‌ی‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنبوون‌و ناڕه‌زایه‌تیه‌ی‌ كه‌ هه‌یه‌ زۆرجار له‌فه‌یسبووكدا خاڵی ده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬ده‌توانین‬ ‫بڵێی���ن بووه‌ به‌ته‌نفیس���ێكی باش���ی هاواڵتی���ان كه‌ ده‌س���ه‌اڵتی خه‌نی كردووه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫دوریخستۆته‌وه‌ له‌ته‌قینه‌وه‌ی‌ جه‌ماوه‌ر پیایدا‪.‬‬ ‫ئه‌و دۆخه‌ی‌ كه‌ تیایدا تۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‌و فه‌یسبووك جێگه‌ی‌ شه‌قام‌و جوڵه‌ی‌ ناڕازییه‌كان‌و‬ ‫هاواڵتیانی گرتۆته‌وه‌‪ ،‬بێگومان گۆڕانی دیكه‌ له‌شێوازه‌كانی جواڵنی شه‌قام‌و گوتاری‌ پۆپۆلیستی‬ ‫ب����ه‌دوای خۆیدا هێناوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌تا ئه‌گه‌ر له‌ش����ه‌قامدا س����ه‌ركرده‌و واعیزو سیاس����یه‌كان به‌بڵندگۆ‬ ‫قس����ه‌و ڕه‌خنه‌و شیعارو هوتافه‌كانیان ئاراس����ته‌ی‌ جه‌ماوه‌رو شه‌قام بكه‌ن‌و به‌الفیته‌و پۆسته‌ری‌‬ ‫سه‌رس����نگیان ته‌عبیر له‌ناڕه‌زایه‌تیه‌كان بكه‌ن‪ ،‬ئه‌وا ئێس����تا له‌تۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كاندا ئه‌وه‌ ته‌نها‬ ‫بووه‌ به‌دابه‌زاندنی پۆس����تێكی فه‌یس����بووك یان تویتێك له‌تویته‌ر‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر له‌ش����ێوازه‌‬ ‫كۆنه‌كه‌دا كاردانه‌وه‌ی‌ جه‌ماوه‌رو هاواڵتیان له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و كه‌س‌و الیه‌نه‌ی‌ كه‌ شه‌قامی وروژاندووه‌‬ ‫به‌كۆبونه‌وه‌و قه‌ره‌باڵه‌غی‌و خۆپیش����اندان‌و ش����یعار وتنه‌وه‌و ده‌س����ت به‌رزكردنه‌وه‌و جاده‌گرتن‌و‬ ‫هه‌ندێكجار به‌ به‌ردوه‌ش����اندن بێت‪ ،‬ئه‌وا ئێستا بووه‌ به‌الیك‌و كۆمێنت نوسین بۆ پۆسته‌كه‌ یان‬ ‫تویته‌كه‌! له‌به‌رامبه‌ریشدا ده‌سه‌اڵت له‌ڕێی په‌یجه‌ سێبه‌ره‌كانی‌و ئه‌كاونتی به‌ڵته‌جیه‌كانیه‌وه‌ هه‌وڵی‬ ‫ره‌تكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و حاڵه‌ت‌و دۆخه‌ ده‌ده‌نه‌وه‌ ئه‌ویش به‌كۆمێنتی توندو شه‌ڕه‌ پۆست‪ ،‬زۆرجاریش‬ ‫به‌بلۆك‌و ریپۆرتكردنی ئه‌و په‌یج‌و ئه‌كاونتانه‌ی‌ هێرش ده‌كه‌ن‌و ناڕه‌زایه‌تی ده‌رده‌بڕن!‬ ‫كه‌وابوو ئیتر س����ه‌ركرده‌ مه‌یدانیه‌كان‌و چاالكوان‌و سیاس����ی‌و په‌رله‌مانت����اره‌ ناڕازییه‌كان له‌بری‬ ‫ش����ه‌قام‌و خۆپیشاندانه‌كان وه‌ك ئه‌مری واقیع ده‌چنه‌ ناو دنیای سۆشیاڵ میدیا‪ ،‬له‌وێوه‌ هه‌وڵی‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی س����ۆزو ده‌نگی شه‌قام‌و جه‌ماوه‌ر ده‌ده‌ن‌و ده‌یانه‌وێت به‌تایبه‌ت سه‌رنجی گه‌نجان‬ ‫ڕابكێش����ن‪ ،‬دی����اره‌ وه‌ك وتمان ئه‌مه‌ش له‌ت����ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كاندا له‌ڕێ����ی كۆكردنه‌وه‌ی‌ (الیك‬ ‫‪ /‬اعج����اب)ه‌وه‌ ده‌بێت‪ ،‬لێ����ره‌وه‌ (الیكیزم) له‌بری (پۆپۆلیزم) ش����كڵ ده‌گرێت‪ ،‬كه‌ له‌كورتترین‬ ‫پێناس����ه‌دا بریتیه‌ له‌و شێوازه‌ گوتارو سیاسه‌تكردنه‌ی‌ كه‌ هه‌ندێك حیزب‌و كه‌سایه‌تی سیاسی‌و‬ ‫چاالكوان‌و زۆرجار كه‌ناڵی ئیعالمی‌و ڕۆژنامه‌نوس����یش به‌كاریده‌هێنن به‌ئامانجی به‌ده‌س����تهێنانی‬ ‫(الیك)‌و ده‌سخۆش����ی فه‌یس����بووك‌و ماڵپه‌ڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانی دیكه‌‪ ،‬كه‌ زۆرجار گوتارو تێزێك‬ ‫ده‌وترێ����ت تا دوا ڕاده‌ دووره‌ له‌عه‌قاڵنی����ه‌ت‌و زۆر كڵۆڵه‌ له‌خوێندنه‌وه‌ی‌ واقیع‪ ،‬چونكه‌ گوتارێكه‌‬ ‫به‌رمه‌بنای بیركردنه‌وه‌ی‌ قووڵ‌و فره‌ڕه‌هه‌ند نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو زیاتر ش����ه‌حنه‌ی‌ خۆی له‌فه‌یس����بووك‌و‬ ‫قسه‌و حه‌ماسه‌تی گه‌نجانی ناو تۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانه‌وه‌ وه‌رده‌گرێت‪.‬‬ ‫له‌م شێوازه‌دا (الیكیست)ه‌كان یان (الیكگه‌راكان) زۆر شت ده‌ڵێن‌و ده‌نوسن كه‌ زۆرجار خۆشیان‬ ‫قه‌ناعه‌تیان پێی نیه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت دژیشه‌ به‌پرنسیپ‌و پرۆگرامی حیزبه‌كه‌شی‪ ،‬جا ئه‌م ته‌سلیم بوون‌و‬ ‫توانه‌وه‌یه‌ له‌الیه‌ك ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ نه‌بونی خیتابی سیاس����ی عه‌قاڵنی چاره‌س����ه‌رئامێزو نه‌بوونی‬ ‫په‌یامی سیاس����ی ئامانجدار‪ ،‬له‌الیه‌ك����ی دیكه‌وه‌ بۆ ڕازیكردنی (الیكك����ه‌ره‌كان)ه‌ به‌و ئومێده‌ی‌‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردندا په‌نجه‌ی‌ شایه‌تومانی خۆیان ڕه‌شبكه‌نه‌وه‌ به‌ده‌نگدان پێیان!‬ ‫ئه‌گه‌رچی حاڵی حازر كاریگه‌ری سوش����یاڵ میدیا له‌س����ه‌ر ئاڕاس����ته‌ی‌ سیاسی‌و جوڵه‌و گوتاری‬ ‫حیزبه‌كان بووه‌ته‌ به‌ڵگه‌نه‌ویس����ت‪ ،‬ته‌نانه‌ت ڕویداوه‌ به‌هۆی ش����ه‌پۆلی داخوازی یان توڕه‌یی ناو‬ ‫تۆڕه‌كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان كه‌س����ی سیاسی له‌ئاستی بااڵدا به‌ناچاری ده‌ستی له‌كاركێشاوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌مه‌ ناكاته‌ ئه‌وه‌ی‌ ده‌س����تبه‌رداری سیاس����ه‌تێكی عه‌قاڵنی بین‌و خۆمان بده‌ینه‌ ده‌ست شه‌قام‌و‬ ‫ت����ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‌و ته‌به‌نی راو خواس����تی ئه‌وان بین‪ ،‬راس����ته‌ گرنگه‌ ڕێز له‌راو خواس����تی‬ ‫خه‌ڵ����ك‌و ش����ه‌قام بگیردرێت‌و كاری جددی له‌س����ه‌ر بكرێت‪ ،‬به‌س نابێ����ت ته‌به‌نی رای خه‌ڵكی‬ ‫بكرێت‌و هه‌ڵوێس����ت‌و خیتابی سیاس����ی له‌سه‌ر عه‌قڵی جه‌معی ش����ه‌قام هه‌ڵبچندرێت‪ ،‬ئه‌سڵه‌ن‬ ‫حیزبی سیاسی‌و سیاس����ه‌تمه‌داری سه‌ركه‌وتوو ده‌بێت ئه‌وه‌نده‌ كاریگه‌ر بێت شه‌قام بجوڵێنێت‪،‬‬ ‫نه‌ك به‌پێچه‌وانه‌وه‌ دوای شه‌قام بكه‌وێت‌و ئه‌وان چییان ویست وابكات!‬ ‫بۆیه‌ هه‌ڵه‌یه‌كی كوشنده‌یه‌ له‌به‌رخاتری شه‌قام‌و الیكی فه‌یسبووك‌و له‌پێناو كه‌سبی حه‌ماسه‌تی‬ ‫خه‌ڵكی‪ ،‬ده‌ستبه‌رداری قیه‌م‌و به‌ها بااڵكان ببیت‌و ئه‌خالق له‌ناو سیاسه‌تدا ره‌چاو نه‌كرێت‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاهیرو ویدات حسێن؟‬

‫رۆژانە نوێرتین هەواڵ لەڕێگەی‬ ‫‪SMS‬ی ئاوێنەوە بەدەسبهێنە‬ ‫ب‬ ‫ۆ‬ ‫ب‬ ‫ە‬ ‫ش‬ ‫د‬ ‫ژم ا‬ ‫ر‬ ‫ب‬ ‫ب ارە ‪ 1‬ون‬ ‫ن‬ ‫ێ‬ ‫ر‬ ‫ە‬ ‫‪ 21‬بۆ‬ ‫‪29‬‬

‫دەزگای رۆشنبیریی جەمال عیرفان‬ ‫بۆ چاپ‌و باڵوکردنەوە‬

‫ناو بيناى يه‌كێتى نوسه‌رانى كورد ـ لقى سليمانى ـ شه‌قامى سالم ـ به‌رامبه‌ر ماكسيى مۆڵ‬

‫ریکالم‬