Awene 605

‫ریکالم‬

‫قاسمی سلێمانی‬ ‫هەفتەی رابردو‬ ‫لەهەولێر بو‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژماره‌ (‪)605‬‬ ‫سێشەممە ‪2017/12/12‬‬

‫ریکالم‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫‪3‬‬

‫رەزا ئاڵتون‪:‬‬ ‫ریفراندۆم بو‬ ‫بەکارەسات‬

‫ریکالم‬

‫‪7‬‬

‫"عه‌باد ‌ی به‌هیچ شێوه‌یه‌ك موچه‌‌و بودج ‌ه بۆ كوردستان نانێرێت"‬

‫تا دوای هەڵبژاردنەكانی‌ عێراق گفتوگۆ لەگەڵ هەرێمی كوردستان ناکات‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ فراكس���یۆنی‌ یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی نوێنه‌رانی‌ عێراق ئاماژ‌ه‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ب���ه‌و‌ه ده‌كات ك���ه‌ عه‌ب���ادی‌ ئاماد‌ه‬ ‫نیی���ه‌ به‌هی���چ ش���ێوه‌یه‌ك بودجه‌و‬ ‫ی‬ ‫موچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران‌و خانه‌نش���ینان ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تان بنێرێ���ت‪ ،‬به‌رپرس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ره‌وه‌ی‌ پارت��� ‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان��� ‌‬ ‫دیموكرات���ی‌ كوردس���تانیش ده‌ڵێت‬ ‫"عه‌ب���ادی‌ ده‌ی���ه‌وێ‌ كاتەكە بكوژێت‬ ‫ی عێراق‬ ‫ت���ا كات���ی‌ هەڵبژاردنەكان��� ‌‬ ‫نەیەتە پ���ای گفتوگۆ لەگەڵ هەرێمی‬ ‫كوردستان"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬هۆش���یار سیوەیلی‪،‬‬ ‫بەرپرسی پەیوەندییەكانی دەرەوەی‬ ‫پارت���ی‌ دیموكرات���ی‌ كوردس���تان‬ ‫ی‬ ‫ی راگه‌یاند حه‌یده‌ر عه‌باد ‌‬ ‫به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫بەه���ۆی كۆنترۆڵكردن���ەوەی ناوچە‬ ‫جێناكۆكەكانەوە توش���ی جۆرێك لە‬ ‫"غروری سیاس���ی" ب���وە لەبەرامبەر‬ ‫هەرێم���دا‪ ،‬ئ���ەو وت���ی‌ "هەڵبژاردنی‬ ‫ی‬ ‫پەرلەمانی عێراق به‌ڕێوه‌ی ‌ه كه‌ له‌ئایار ‌‬ ‫ی داهاتودا ئه‌نجامده‌درێ‌‌وو الیەنە‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫سیاسییە عێراقییەكان لەنێویشیاندا‬ ‫عەب���ادی كار ب���ۆ ئ���ەوە دەك���ەن‬ ‫لەسەر حس���ابی هەرێمی كوردستان‬ ‫دەنگەكانیان زیاتر بكەن‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "ئەگ���ەر ه���ۆكاری ئ���ەم‬ ‫عینادییەی عەبادی بریتی بێت لەوەی‬ ‫كە حساباتی هەڵبژاردنەكانی داهاتوی‬ ‫عێراق دەكات‪ ،‬رەنگە بیەوێت كاتەكە‬ ‫بكوژێت تا هەڵبژاردنەكان نەیەتە پای‬ ‫گفتوگۆ لەگەڵ هەرێمی كوردستان"‪.‬‬

‫ئه‌مڕۆ دو‬ ‫تۆمه‌تبار ‌ی‬ ‫تری‌ كه‌یس ‌ی‬ ‫په‌الماردان ‌ی‬ ‫ئاسۆس هه‌رد ‌ی‬ ‫دادگایی‌ ده‌كرێن‬

‫ی‬ ‫ی فراكسیۆنی‌ یه‌كێت ‌‬ ‫هاوكات سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫نیشتمانی‌ كوردس���تان له‌ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫نوێنه‌ران���ی‌ عێ���راق‪ ،‬ئارێ���ز عه‌بدواڵ‬ ‫ی‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د ك���ه‌ عه‌باد ‌‬ ‫ی ئه‌و پش���تیوانیی ‌ه هه‌رێمی‌‌و‬ ‫به‌ه���ۆ ‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیی���ه‌وه‌ ل���ه‌دژی‌ ریفراندۆم‬ ‫به‌ده‌ستی‌ هێنا بەتایبەتی پشتیوانی‬ ‫ی‬ ‫ی دۆخ���ی‌ ئابور ‌‬ ‫ئەمەری���کا‪ ،‬به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ختی‌ كوردس���تان‌و هه‌لومه‌رج ‌‬ ‫پ���ڕ له‌ملمالنێ���ی‌ سیاس���ی‌ ناوخۆی‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم���ه‌وه‌ كار له‌س���ه‌ر چۆكپێدان ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تان ده‌كات‪ ،‬ئ���ه‌و وت��� ‌‬ ‫"س���ه‌ڕه‌رای‌ هه‌وڵه‌كان���ی‌ ناوخ���ۆو‬ ‫ی‬ ‫گوش���اری‌ ده‌ره‌كیش بۆ ئه‌نجامدان ‌‬ ‫گفتوگۆ‪ ،‬به‌اڵم هێشتا عه‌بادی‌ ئاماد‌ه‬ ‫ی‬ ‫نیی ‌ه دانوس���تان له‌گ���ه‌ ‌ڵ حكومه‌ت ‌‬ ‫ی كوردستان بكات"‪.‬‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ی به‌هیچ شێوه‌یه‌ك‬ ‫وتیش���ی‌ "عه‌باد ‌‬ ‫ئام���اده‌ش نییه‌ موچ���ه‌‌و بودج ‌ه بۆ‬ ‫كوردستان بنێرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌م ‌ه له‌كاتێكدایه‌ كه‌ عه‌بادی‌ پێشتر‬ ‫رایگه‌یاند بو "به‌ش���ێك له‌كورده‌كان‬ ‫خۆیان داوای���ان لێك���ردوه‌ بودجه‌و‬ ‫موچه‌و پار‌ه بۆ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫نه‌نێرێت"‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫عەبادی‌و ترەمپ‬

‫سەعدی پیرە داوا لەقوبادو سەنگاوی دەكات‬ ‫بەلێدوانەكانیان شاشەكانی تەلەفزیۆن نەڕازێننەوە‬ ‫سەعدی ئەحمەد پیرە لەبارەی لێدوانەكانی‬ ‫چەند رۆژی رابردوی مەحمود س����ەنگاوی و‬ ‫قوباد تاڵەبانی‪-‬ی����ەوە دژ بە یەكدی دەڵێت‬ ‫"پێمباشە مەحمود سەنگاوی‌و قوباد تاڵەبانی‬ ‫لەژورە داخراوەكان باسی كێشەكان بكەن‌و‬ ‫واز لەرازاندنەوەی شاش����ەكانی تەلەفزیۆن‬ ‫بهێنن"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ ،‬هەولێر‪ :‬س����ەعدی ئەحمەد پیرە‬ ‫بەئاوێن����ەی راگەیان����د بەدرێژای����ی ژیان����ی‬ ‫یەكێتی‪ ،‬لەهیچ كۆنگرەیەكی یەكێتی نەبوە‬ ‫ئەوەن����دە تەب����او بەبێ كێش����ە چوبێتە ناو‬ ‫كۆنگرە‪ ،‬ئ����ه‌و وتی‌ "ئەگەر واڵتان‪ ،‬هەندێك‬ ‫هێزی سیاس����ی لەیەكێتی بگەڕێن‪ ،‬یەكێتی‬ ‫خۆی لەگەڵ كادێرەكانی دەتوانن كێشەكان‬ ‫چارەسەر بكەن"‪.‬‬ ‫پیرە س����ه‌باره‌ت به‌و قس����انەی مەحمود‬

‫س����ەنگاویش گوایە كاتی خۆی مام جەالل‪،‬‬ ‫سكرتێری گش����تی كۆچكردوی حزبەكە بە‬ ‫هەندێك س����ەركردەی یەكێتی وتبێت پاش‬ ‫خ����ۆی‪ ،‬دوای بەرهەم س����اڵح بك����ەون بە‬ ‫"بانگەشە" بۆ بەرهەم ساڵح لەناو یەكێتیدا‬ ‫ناودەب����ات و وتیش����ی"پێموانیە ئەو جۆرە‬ ‫ریكالمە بەش����ێوەی هێرش‌و سوكایەتیكردن‬ ‫بەبرادەرەكانت خێری كاك بەرهەم ساڵحی‬ ‫تێدابێت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئەو جۆرە لێدوان����ە قێزەوننانە‬ ‫خزم����ەت بەكەس ن����اكات‪ ،‬من پێم باش����ە‬ ‫لەم بابەت����ە دوركەوینەوە باش����ترە ئەگەر‬ ‫ناتەبایی����ەك هەی����ە پێویس����تە ل����ەژورە‬ ‫داخ����راوەكان چارەس����ەری بكەین نەك بەو‬ ‫ش����ێوەی كە دەبینین چۆن هێرش دەكەنە‬ ‫سەریەكتری"‪.‬‬

‫به‌بۆنه‌ی‌ ‪ 744‬ساڵی مه‌رگی مه‌والنا‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێیه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3202416 :‬‬

‫‪14‬‬

‫دو قودس‌و‬ ‫یەک چارەنوس‬

‫‪18‬‬

‫‪3‬‬

‫میدیای كوردی‌‌و‬ ‫رۆژنامه‌گه‌ری ‌ی‬ ‫سیخوڕی!‬

‫کوردیش مامەڵە بە"بیت کۆین"ەوە دەکات‬

‫به‌شی ریکالم ‪ 07700600659 :‬ـ ‪ 07500600659‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪2‬‬

‫‪6‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )605‬سێشه‌ممه ‪2017/12/12‬‬

‫ئه‌مڕۆ دو تۆمه‌تبار ‌ی تر ‌ی كه‌یسی‌ په‌الماردان ‌ی ئاسۆس هه‌رد ‌ی دادگای ‌ی ده‌كرێن‬ ‫سه‌ر به‌فه‌وجی‌ پاسه‌وانی‌ تایبه‌تی‌ كاربه‌ده‌ستێكی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانن‬

‫ئاسۆس هەردی‬

‫ی‬ ‫پاش ش���ه‌ش س���ا ‌ڵ له‌په‌الماردان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاسۆس هه‌ردی‌‪ ،‬ئه‌مڕۆ دو تۆمه‌تبار ‌‬ ‫ی‬ ‫تری‌ ئه‌و كه‌یس ‌ه له‌دادگای‌ تاوانه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫سلێمانی‌ دادگایی‌ ده‌كرێن‪ ،‬پارێزه‌ر ‌‬ ‫دۆسیه‌ك ‌ه ده‌ڵێت "ئەم دو تۆمەتبارە‬ ‫ی‬ ‫سه‌ر به‌فه‌وجی‌ پاس���ه‌وانی‌ تایبه‌ت ‌‬ ‫كاربه‌ده‌ستێكی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانن"‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬كارزان فازڵ‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی دۆس���یه‌ی‌ په‌الماردان��� ‌‬ ‫پارێ���زه‌ر ‌‬ ‫ی راگه‌یاند‬ ‫ئاس���ۆس هه‌ردی‌ به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مڕۆ ‪ ،12/12‬له‌دادگای‌ تاوانه‌كان ‌‬ ‫ی ‪406‬‬ ‫ی به‌پێ���ی‌ م���ادده‌ ‌‬ ‫س���لێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ ،31‬دو تۆمه‌تب���ار دادگای ‌‬ ‫بڕگ���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌الماردان ‌‬ ‫ده‌كرێ���ن ك ‌ه له‌كه‌یس��� ‌‬ ‫ئاسۆس هه‌ردییه‌و‌ه تێوه‌گالون‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی "پێش���تر تۆمه‌تبارێ���ك به‌هۆ ‌‬ ‫وت ‌‬ ‫په‌الماردانه‌كه‌وه‌ به‌دو ساڵ‌ حوكمدراوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م تاوانبار‌ه له‌لێكۆڵینه‌وه‌دا ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌وه‌ كردو‌ه له‌الیه‌ن ئه‌م دوكه‌سه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌مڕۆ دادگای‌ ده‌كرێن راس���پێردراو‌ه‬ ‫ی ئه‌و كاره"‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ كه‌س���ه‌ به‌پێ ‌‬ ‫ی "ئه‌م س ‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫بەڵگەنامە فەرمیەکانی ناو دۆسیەکە‬ ‫ی‬ ‫ئەوە سەلمێنراوە کە سه‌ر به‌فه‌وج ‌‬

‫ی‬ ‫ی تایبه‌تی‌ كاربه‌ده‌ستێك ‌‬ ‫پاس���ه‌وان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستانن‪ ،‬ئه‌م دو كه‌سه‌ ‌‬ ‫ی ده‌كرێن پێش���تر‬ ‫ئه‌م���ڕۆش داگای ‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ‌ كراوه‌"‪.‬‬ ‫كارزان فازڵ‌ ئه‌وه‌ش���ی‌ رونكرده‌و‌ه‬ ‫ی شه‌ش سا ‌ڵ‬ ‫ی تێپه‌ڕین ‌‬ ‫كه‌ س���ه‌ڕه‌را ‌‬ ‫به‌سه‌ر په‌الماردانی‌ ئاسۆس هه‌ردیدا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫تا ئێس���تا كه‌یسه‌كه‌ له‌دادگا یه‌كالی ‌‬ ‫نه‌كراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫پاش ئێ���وارەی رۆژی ‪2011/8/29‬‬ ‫ئاس���ۆس ه���ەردی‪ ،‬سەرنووس���ەری‬ ‫پێشووی رۆژنامەی ئاوێنەو بەڕێوەبەری‬ ‫رێگه‌پێ���دراوی‌ ئێس���تای كۆمپانیای‬ ‫ئاوێنە‪ ،‬لەكاتی جێهێش���تنی شوێنی‬ ‫كارەكەی‪ ،‬لەالیەن چه‌ند كەسێكه‌و‌ه‬ ‫په‌المار دراو به‌كلك ‌ه ده‌مانج ‌ه سه‌ری‬ ‫برین���دار كرا‌و بەزیاتر ل���ە‪ 30‬تەقەڵ‬ ‫ی‬ ‫دوورایه‌وه‌‪ .‬رۆژنامه‌ی‌ ئاوێن ‌ه به‌دوا ‌‬ ‫ئه‌م په‌الماردانه‌دا س���کااڵی یاسایی‬ ‫لەس���ەر تاوانبارانی هێرش���کردنەك ‌ه‬ ‫تۆمار ک���ردو ل��� ‌ه ‪2011/9/5‬ش���دا‬ ‫هێزەکان���ی ئاسایش���ی س���لێمانی‬ ‫ی‬ ‫لەراگەیەنراوێک���دا دەس���تگیرکردن ‌‬ ‫تۆمه‌تبارێكیان راگه‌یاند‪.‬‬

‫سلێمانی‪ :‬لەماوەی ‪ 11‬مانگدا دەست بەسەر ‪ 10‬ملیۆن حەبی ترامادۆڵدا گیراوە‬ ‫‪ 202‬كەس بەتۆمەتی بازرگانیكردن بەو جۆرە حەبەوە دەستگیركراون‬ ‫بەڕێوەبەری بەش���ی نەهێش���تنی‬ ‫مادەی هۆشبەر لە ئاسایشی سلێمانی‬ ‫ئاماژە بەوە دەكات بازرگانی بەمادە‬ ‫هۆش���بەرەكانەوە بەراورد بەس���اڵی‬ ‫راب���ردو كەمی كردوە‪ .‬ئ���ەو دەڵێت‬ ‫"لەیان���زە مانگی ڕابردودا دەس���ت‬ ‫بەس���ەر ‪ 10‬ملیۆن حەبی ترامادۆڵدا‬ ‫گی���راوەو ‪ 202‬كەس���یش بەتۆمەتی‬ ‫بازرگانیك���ردن بەوج���ۆرە حەبەوە‬ ‫دەستگیركراون"‪.‬‬ ‫س���لێمانی‪ ،‬مەزه���ەر کەری���م‪:‬‬ ‫عەمی���د جەالل ئەمی���ن بەڕێوەبەری‬

‫بەشی نەهێش���تنی مادەی هۆشبەر‬ ‫لەئاسایش���ی س���لێمانی بەئاوێنەی‬ ‫ڕاگەیان���د "لەچەند ڕۆژی ڕابردودا دو‬ ‫ملیۆن حەبی جۆری ترامادۆڵ لەالیەن‬ ‫هێزەكان���ی ئاسایش���ی نەهێش���تنی‬ ‫مادەی هۆشبەرەوە دەستی بەسەردا‬ ‫گیراوە كە بەش���ێوەیەكی نایاسایی‬ ‫لەسنورەكانی هەرێمەوە هێنراونەتە‬ ‫سلێمانی‪".‬‬ ‫عەمید جەالل ئاشكراشیكرد كە لە‬ ‫‪ 11‬مانگی رابردودا دەس���ت بەسەر‬ ‫‪ 10‬ملیۆن حەب���ی ترامادۆڵدا گیراوە‬

‫كە ئەوەش بەراورد بە ساڵی رابردو‬ ‫دەریدەخات بەناس���ایی هێنانی ئەو‬ ‫ج���ۆرە حەبە كەمی ك���ردوە چونكە‬ ‫بەقسەی ئەو س���اڵی رابردو دەست‬ ‫بەس���ەر ‪ 50‬ملیۆن حەبی ترامادۆڵدا‬ ‫گیراوە‪.‬‬ ‫ئەوەش���ی خس���تەڕو كە لەماوەی‬ ‫ئەمس���اڵدا ‪ 202‬ك���ەس بەتۆمەت���ی‬ ‫بازرگانیك���ردن بەو ج���ۆرە حەبەوە‬ ‫دەس���تگیركراون ك���ە ل���ەو ژمارەیە‬ ‫تەنی���ا ‪ 6‬كەس���یان ژن ب���ون بەاڵم‬ ‫ساڵی رابردو ‪ 310‬كەس بەو تۆمەتە‬

‫ڕەوشی وەبەرهێنان بەرەو خراپی دەڕوات‬ ‫بڕی ‪ ٣,٥‬ملیار دۆالر چۆتە دەرەوە‬ ‫بەردەوام���ی قەیران���ی ئاب���وری‬ ‫ل���ە هەرێم���ی کوردس���تاندا ڕەوش���ی‬ ‫وەبەرهێنانی خراپترک���ردووە وتەبێژی‬ ‫وەبەرهێنان ڕایدەگەیەنێت "وەبەرهێنە‬ ‫کوردەکان کارەکانیان دەبەنە دەرەوەی‬ ‫کوردس���تان‌و پارەیەکی زۆر لەدەرەوە‬ ‫کاری پێدەکرێت"‪.‬‬ ‫س���لێمانی‪ ،‬زریان محەمەد‪ :‬وتەبێژی‬ ‫یەکێت���ی وەبەرهێنەرانی کوردس���تان‪،‬‬ ‫یاسین مەحمود تایبەت بەئاوێنە دەڵێت‬ ‫"بەه���ۆی داخس���تی فڕۆکەخانەکانەوە‬ ‫کەرتی گەشتوگوزار بەتەواوەتی ئیفلیج‬ ‫بوە‪ .‬بە دەیان کۆمپانیای گەورەی دنیا‬ ‫کە لەکوردستان لەبواری گەشتوگوزاردا‬ ‫کاریان دەک���رد پاشەکش���ەیانکردوە‪.‬‬ ‫هەروەه���ا بەهۆی لەدەس���تدانی هەلی‬ ‫لەفڕۆکەخانەکان���ی‬ ‫س���ەفەرکردن‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئاوێنە‬ ‫دو کرێکار لەپرۆژەیەکدا‬ ‫کوردستانەوە بۆدەرەوە زۆربەی هۆتێلە‬ ‫بەوت���ەی وتەبێ���ژی وەبەرهێنەرانی‬ ‫مەالیاسین ئاماژە بەوەشدەکات "ئێمە‬ ‫پێنج ئەستێرەکان ‪ ٨٠%‬کارمەندەکانیان‬ ‫چاوەڕێی ئەوە بوین لەئاوەدانکردنەوەی کوردس���تان " لەماوەی ئەم دووساڵەدا‬ ‫ناردۆتەوە"‪.‬‬ ‫دەشڵێت "هەرێمی کوردستان بەبڕی موس���ڵدا ک���ە ‪ ٣٤‬ملی���ار دۆالری ئەوس���ەرمایەی کەچۆت���ە دەرەوەی‬ ‫‪ ١٠‬ملیار دۆالر پرۆژەی گەش���توگوزاری ب���ۆ تەرخانک���راوە‪ ،‬کۆمپانیاکان���ی شارەکانی هەرێم‌و لەدەرەوە بەگەڕخراوە‪،‬‬ ‫بنیاتنابو‪ ،‬گەر داخستنی فڕۆکەخانەکان کوردس���تان رۆڵێک���ی گرن���گ ببینین‪ ٣,٥ ،‬ملیار دۆالرە‪ .‬ئەمەش ژمارەیەکی‬ ‫ب���ەردەوام بێت ئەوا لەس���اڵی ‪٢٠١٨‬دا بەاڵم ئێس���تا عێراق سیاسەتێکی زۆر گەورەیەو پێنج ئەوەندەی ئەو بڕەیە کە‬ ‫هیچ هۆتێلێکی پێنج ئەستێرە نامێنێت خ���راپ بەکاردەهێنێت بەرامبەر هەرێم‌و لەوەبەرهێنانی خۆماندا خەرجکراوە"‪.‬‬ ‫درێژەکێش���انی قەیران���ی دارای‬ ‫بۆکارکردن"‪ .‬بەوتەی وتەبێژی یەکێتی ڕێگری لە کۆمپانیا کوردس���تانییەکان‬ ‫وەبەرهێنەران "پێ���ش ڕوداوەکانی ‪ ١٦‬دەکات‪ ،‬هەرێمیش دەس���تەو وەس���تان لەهەرێمی کوردستاندا وایکردوە کەرتی‬ ‫ئۆکتۆبەر‪ ،‬لە هەرێمی کوردس���تاندا ‪ ٧٠‬ڕاوەستاوە‪ .‬وەبەرهێنەرانی کوردستان وەبەرهێن���ان ب���ەرەو خراپ���ی بڕوات‌و‬ ‫هەزار ک���ەس لەبران���دە جیهانیەکاندا هی���چ هیوایەکی���ان بە هەرێ���م نەماوە بازرگانان‌و وەبەرهێن���ەران بۆکارکردن‬ ‫کاریان دەکرد‪ ،‬بەاڵم لەئێس���تادا تەنها ب���ۆ ڕزگاربون ل���ەم قەیرانان���ە‪ ،‬بۆیە پەناب���ۆ واڵتانی دەرەوەو ش���ارەکانی‬ ‫‪ ١٦‬هەزار هەل���ی کارکردنمان لەبراندە ل���ەدەرەوەی کوردس���تان وەبەرهێنان خواروی عێراق بەرن‪ .‬بەمەش پارەیەکی‬ ‫زۆر لەکوردستان چوتە دەرەوە‪.‬‬ ‫دەکەن"‪.‬‬ ‫جیهانیەکان بەدەستەوە ماوە"‪.‬‬

‫دەس���تگیركراون كە ‪ 10‬كەسیان ژن‬ ‫بون‪.‬‬ ‫لەب���ارەی جی���اوازی ئامارەكان���ی‬ ‫ئەم س���اڵ بەراورد بەساڵی رابردو‌و‬ ‫هۆكارەكان���ی بازرگانی ب���ەو جۆرە‬ ‫لەحەب ئەوەشی وت" توندوتۆڵكردنی‬ ‫سنورەكان‌و قەیرانی دارایی هۆكاری‬ ‫س���ەرەكین ك���ە زۆر كات لەپش���تی‬ ‫هێزە ئەمنییەكان���ەوە لەناوچەكانی‬ ‫كەركوك‌و جێگاكان���ی دیكەوە ئەو‬ ‫جۆرە حەب���ە دەهێنرایە س���لێمانی‬ ‫بەاڵم ئێستا ئەوە نەماوە"‪.‬‬

‫عەمید جەالل ئەوەشی ئاشكراكرد‬ ‫ئ���ەو كەس���انەی حەب���ی تراماندۆڵ‬ ‫بەكاردەهێنن بەش���ێوەیەی نایاسایی‬ ‫تەمەنیان لە هەژدە س���اڵ بۆ پەنجا‬ ‫س���اڵدایەو زۆرینەیان ل���ە رەگەزی‬ ‫نێ���رن‌و ڕیژەیەك���ی زۆر كەم���ی لە‬ ‫رەگ���ەزی نێرینە ئەو ج���ۆرە حەبە‬ ‫بەكاردەهێنن‪ .‬هەروەه���ا رێژەیەکی‬ ‫دیاریک���راو لەژنانی���ش ئ���ەم حەبە‬ ‫بەکاردەهێن���ن‌و تەنانەت بەش���یک‬ ‫لەژنان بەه���ۆی بازرگانی کردن بەم‬ ‫ج���ۆرە حەب���ەوە دەس���تگیرکراون‌و‬

‫حوکم دراون‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەری بەش���ی نەهێش���تنی‬ ‫م���ادەی هۆش���بەر لەئاسایش���ی‬ ‫س���لێمانی ئەوەش���ی خس���تەڕو كە‬ ‫حەبی ترام���ادۆڵ تەنها بەڕەچەتەی‬ ‫دكت���ۆر ڕێگە پێ���دراوەو بۆ نەخۆش‬ ‫ب���ەكار دەهێنرێت‌و لەلیس���تی مادە‬ ‫هۆش���بەرەكاندایەو دەستی بەسەردا‬ ‫دەگیرێ���ت‌و وتیش���ی"ئەو حەبانەی‬ ‫لەبەش���ی م���ادە هۆش���بەرەكان لە‬ ‫ئاسایشی سلێمانی دەستی بەسەردا‬ ‫گیراوە لەجۆری دو سەدیە"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )605‬سێشه‌ممه ‪2017/12/12‬‬

‫‪3‬‬

‫عەبادی تا هەڵبژاردنەكان گفتوگۆ لەگەڵ هەرێمی كوردستان ناکات‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫سەركەوتن بەسەر داعشدا‌و‬ ‫كۆنترۆڵكردنەوەی ناوچە‬ ‫جێناكۆكەكان‪ ،‬ناونیشانی ئەو دو‬ ‫"سەركەوتنەن" كە حەیدەر عەبادی‬ ‫دەیەوێت بە نەشوەی ئەو دو‬ ‫سەركەوتنەوە بچێتە هەڵبژاردنەكانی‬ ‫داهاتوی عێراقەوە‪ .‬ئەمەش بەپێی‬ ‫هەندێک سەرچاوە‪ ،‬دو نەیارەكەی‬ ‫دوێنێی هەرێم‌و بەغدا‪ ،‬واتە‬ ‫(مالیكی‌و پارتی)ی لەیەكدی نزیك‬ ‫كردۆتەوە‪ ،‬بەاڵم پارتی ئەو دەنگۆیانە‬ ‫رەتدەکاتەوە‪.‬‬ ‫وێ���ڕای بڕیارەكان���ی دژ ب���ە هەرێمی‬ ‫وەاڵمنەدان���ەوەی‬ ‫كوردس���تان‌و‬ ‫دەستپێش���خەری حكومەتی هەرێم بۆ‬ ‫دەستپێكردنەوەی دانوستانەكان‪ ،‬رۆژی‬ ‫یەكشەممەی رابردو لە وتەی سەركەوتن‬ ‫بەس���ەر داعش���دا‪ ،‬حەی���دەر عەبادی‬ ‫سەرۆك وەزیرانی عێراق ستایشی رۆڵی‬ ‫هەمو هێ���زە عێراقییەكانی كرد‌و تەنیا‬ ‫ناوی پێش���مەرگەی نەهێن���ا‪ .‬ئەوەش‬ ‫كاردانەوەی الیەنە كوردس���تانییەكانی‬ ‫بەدوای خۆیدا هێنا‪.‬‬ ‫بەپێ���ی زانیارییەکان���ی ئاوێن���ە ئەو‬ ‫هەڵس���وكەوتانەی حەی���دەر عەبادی‪،‬‬ ‫وەک پێش���بینی دەکرێت پارتی‌و چەند‬ ‫الیەنێک���ی ش���یعەی نەی���اری عەبادی‬ ‫لەیەک نزیک بخاتەوە‪ ،‬تەنانەت لەنوری‬ ‫مالیكی س���ەرۆك وەزیرانی پێش���وی‬ ‫عێراقیش‪ .‬بۆ ئەم مەبەستەو بەئامانجی‬ ‫ئاس���ایی کردن���ەوەی پەیوەندییەکانی‬ ‫نێ���وان پارت���ی‌و کۆماری ئیس�ل�امی‬ ‫ئێران هەفتەی رابردو قاسم سلێمانی‪،‬‬ ‫فەرماندەی فەیلەقی قودس���ی سوپای‬ ‫پاس���دارانی كۆماری ئیس�ل�امی ئێران‬ ‫س���ەردانی هەولێری ک���ردوەو لەگەڵ‬ ‫بەرپرسانی پارتیدا دیداری كردوە‪.‬‬

‫بەئامانجی‬ ‫ئاسایی کردنەوەی‬ ‫پەیوەندییەکانی‬ ‫نێوان پارتی‌و ئێران‬ ‫هەفتەی رابردو قاسم‬ ‫سلێمانی‪ ،‬فەرماندەی‬ ‫فەیلەقی قودسی‬ ‫سوپای پاسدارانی‬ ‫ئێران سەردانی‬ ‫هەولێری کردوە‬ ‫هۆش���یار س���یوەیلی‪ ،‬بەرپرس���ی‬ ‫پەیوەندییەكانی دەرەوەی پارتی هاتنی‬ ‫قاسم سلێمانی بۆ هەولێر رەتنەكردەوەو‬ ‫وتی "نازانم قاس���م س���لێمانی هاتبێتە‬ ‫هەولێر یان نا‪ ،‬بەاڵم دەزانم پەیوەندی‬ ‫لەنێ���وان حكومەتی هەرێ���م‌و ئێران‌و‬ ‫هەروەه���ا لەنێوان پارتی‌و ئێراندا هەیە‬ ‫ب���ۆ ئاس���اییكردنەوەو چاككردنەوەی‬ ‫پەیوەندییەكان"‪ .‬بەاڵم رەتیكردەوە هیچ‬ ‫پەیوەندییەكی راستەوخۆ یان دانیشتن‬ ‫لەنێ���وان پارتی‌و حزبی دەعوەی نوری‬ ‫مالیكیدا هەبوبێت‪.‬‬ ‫بەبۆچون���ی هۆش���یار س���یوەیلی‬ ‫بەش���ێك لەو هەڵوێس���تانەی ئێستای‬ ‫عەبادی بەرامبەر هەرێمی كوردستان‌و‬ ‫نەهاتنەپای گفتوگ���ۆ لەوەوە دێت كە‬

‫قاسمی سلێمانی‬ ‫ناوب���راو بەه���ۆی كۆنترۆڵكردن���ەوەی‬ ‫ناوچە جێناكۆكەكانەوە توشی جۆرێك‬ ‫لە "غروری سیاس���ی" بوە لەبەرامبەر‬ ‫هەرێمدا‪ .‬ئەو پێشیوایە یەكێكی دیكە‬ ‫لەهۆكارەكان ئەوەی���ە كە هەڵبژاردنی‬ ‫پەرلەمانی عێراق لەڕێدایە‪ ،‬بۆیە الیەنە‬ ‫سیاسییە عێراقییەكان لەنێویاندا عەبادی‬ ‫كار لەسەر ئەوە دەكەن لەسەر حسابی‬ ‫هەرێمی كوردستان دەنگەكانیان زیاتر‬ ‫بكەن‌‪ .‬وتیش���ی "ئەگەر ه���ۆكاری ئەم‬ ‫عینادییەی عەبادی بریتی بێت لەوەی‬ ‫كە حساباتی هەڵبژاردنەكانی داهاتوی‬ ‫عێ���راق دەكات‪ ،‬رەنگە بیەوێت كاتەكە‬ ‫بكوژێت تا هەڵبژاردنەكان نەیەتە پای‬ ‫گفتوگۆ لەگەڵ هەرێمی كوردستان"‪.‬‬ ‫كۆبونەوەی دوێنێی ئەنجومەنی وەزیران‬

‫ب���ۆ تاووتوێكردنی خەرج���ی‌و داهاتی‬ ‫ش���ەش مانگی یەكەمی ساڵی داهاتو‪،‬‬ ‫وەك ئاماژەیەك لێكدەدرێتەوە بۆ ئەو‬ ‫نیازەی عەبادی ك���ە ئامادەی گفتوگۆ‬ ‫نەبێ���ت لەگ���ەڵ هەرێمی كوردس���تان‬ ‫ت���ا هەڵبژاردنەكانی داهاتو‪ .‬هۆش���یار‬ ‫سیوەیلی لەوبارەیەوە وتی "لەبەرئەوەیە‬ ‫كە تاوەكو ئێستا حكومەتی عێراق هیچ‬ ‫پەیامێكی نەبوە بۆ دەستپێكردنەوەی‬ ‫گفتوگ���ۆ لەگ���ەڵ هەرێ���م‌و هەروەها‬ ‫تەنانەت داوای لیستی موچەخۆرانیشی‬ ‫نەكردوە"‪.‬‬ ‫ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڕیاریداوە‬ ‫رۆژی ‪12‬ی ئای���اری س���اڵی داهات���و‬ ‫هەڵبژاردن���ی ئەنجومەن���ی نوێنەرانی‬ ‫عێ���راق بەڕێوەبچێت‪ .‬بەپێی قس���ەی‬

‫دكتۆر رێبوار كەریم‪ ،‬كەسایەتی نزیك لە‬ ‫دكتۆر بەرهەم ساڵح‪ ،‬ئەوان لەئێستادا‬ ‫لەقۆناغی تۆماركردنی قەوارەكەیاندان‬ ‫لەبەغدا بۆ بەشداری لەهەڵبژاردنەكانی‬ ‫داهاتوی عێراقدا‪.‬‬ ‫س���ەبارەت بەوەی دەوترێ���ت بەرهەم‬ ‫س���اڵح نزیك دەبێت لەپشتیوانیكردنی‬ ‫حەی���دەر عەبادی س���ەرۆكی وەزیرانی‬ ‫ئێس���تای عێراق ل���ە هەڵبژاردنەكانی‬ ‫داهات���ودا‪ ،‬رێب���وار كەری���م ئاماژەی‬ ‫بەوەدا ك���ە پەیوەندییان لەگەڵ هەمو‬ ‫هێ���زە عێراقییەكاندا هەیەو هەموانیش‬ ‫پێش���وازیان لە قەوارەكەی���ان كردوە‪.‬‬ ‫وتیش���ی "دەستپێشخەریشیان هەبوە‬ ‫بۆ ئێمە‪ ،‬ب���ەاڵم ئێمە بڕیارمان نەداوە‬ ‫لەبەرئ���ەوەی ئێم���ە مۆڵەتەكەم���ان‬

‫سەعدی پیرە‪:‬‬

‫لەكوردستان لێس���ەندراوەتەوە‪ .‬جگە‬ ‫ل���ەوەش هێش���تا بەت���ەواوی وادەی‬ ‫هەڵبژاردن���ەكان دی���اری نەك���راوە تا‬ ‫بیر لەهاوپەیمانێت���ی بكەینەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەمو ئەگەرێك كراوەیە لەبەردەمماندا‬ ‫بەرمەجێك خزمەتی خەڵك بكات"‪.‬‬ ‫رێب���وار كەریم پێش���ی وای���ە هۆكاری‬ ‫ئ���ەوەی عەبادی ئامادەی گفتوگۆ نییە‬ ‫لەگەڵ هەرێ���م ئەوەیە كە بەغدا خۆی‬ ‫ب���ە س���ەركەوتو دەزانێ���ت‌و هەرێم بە‬ ‫شكس���تخواردو‪ ،‬بۆیە دەیەوێ مەرجی‬ ‫زیاتر بەس���ەر هەرێمدا بسەپێنێت نەك‬ ‫دانوستان بكات‪.‬‬ ‫سەبارەت بەوەی کە ئایا ئامادەنەبونی‬ ‫عەب���ادی ب���ۆ گفتوگۆ لەگ���ەڵ هەرێم‬ ‫پەیوەندی بەهەڵبژاردنەكانی داهاتوی‬ ‫عێراق���ەوە هەیە‪ ،‬رێب���وار كەریم وتی‬ ‫"بەدڵنیاییەوە هەم���و ئەو هەنگاوانەی‬ ‫سیاس���یەكان لەماوەی پێن���ج مانگی‬ ‫داهات���ودا دەیگرنە ب���ەر پەیوەندیدار‬ ‫دەبێت بە هەڵبژاردنەكانەوە"‪ .‬جەختیش‬ ‫دەكات���ەوە كورد ب���ۆ هەڵبژاردنەكانی‬ ‫داهات���وی عێ���راق ی���ەك راوبۆچونی‬ ‫یەكگرتوی نییەو چەند الیەنێكی كورد‬ ‫بیرلەوە دەكەنەوە پەیوەندییان لەگەڵ‬ ‫نوری مالیكی پەرەپێبدەن‪.‬‬ ‫فەری���د ئەسەس���ەرد‪ ،‬ئەندام���ی‬ ‫سەركردایەتی یەكێتی پێی وایە بەغدا‬ ‫ل���ەم هەلومەرج���ەی ئێس���تادا‌و پاش‬ ‫گرتن���ەوەی هەمو ناوچە جێناكۆكەكان‬ ‫لە پێگەی سەركەوتوەوە هەڵسوكەوت‬ ‫دەكات‪ ،‬بۆی���ە چاوەڕوان���ی ئەو جۆرە‬ ‫لێدوان‌و هەڵس���وكەوتانە ل���ە عەبادی‬ ‫دەكرێت‪ .‬بەدوریش���ی نازانێت بیەوێت‬ ‫سود لەو "س���ەركەوتنانەی" وەربگرێت‬ ‫ب���ۆ هەڵبژاردن���ەكان‌‪ .‬بەب���ڕوای ئەو‬ ‫"عەبادی دەیتوانی پێش���تر سەركەوتن‬ ‫بەس���ەر داعش���دا رابگەیەنێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كاتێكی وای هەڵب���ژارد كە نزیك بێت‬ ‫لەكاتی هەڵبژاردنەكانەوە"‪.‬‬

‫یەكێتی بەدرێژایی ژیانی ئەوەندە تەبا‌و ب ‌ێ كێشە نەچوەتە ناو كۆنگرەوە‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد‬ ‫سەعدی ئەحمەد پیرە‪ ،‬لەم‬ ‫گفتوگۆیەی ئاوێنەدا دەڵێت‬ ‫"كێشەکانی ئێستای یەکێتی‪،‬‬ ‫كێشەی كەڵەكەبوی چەندین ساڵەو‬ ‫كۆبونەتەوە"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بەم بارودخەی ئێستایەوە‬ ‫یەكێت���ی دەتوانێ���ت كۆنگ���رە‬ ‫ببەستێت؟‬ ‫س���ەعدی ئەحمەد پی���رە‪ :‬یەكێتی‬ ‫نیشتمانی چەند س���اڵێكە كۆنگرەی‬ ‫ئەنجام نەداوە‪ ،‬پاشان لەم ماوەیەشدا‬ ‫كاتێ���ك جەنابی م���ام جەالل كۆچی‬ ‫دوایی ك���رد هەندێك ئاڵ���ۆزی لەناو‬ ‫س���ەركردایەتی یەكێتی دروس���تبو‪،‬‬ ‫هەروەها ئ���ەو بارودخ���ەی هەرێمی‬ ‫كوردستان پێیدا دەروات‪ ،‬پێویستی‬ ‫بە لێكۆڵینەوە هەیە‪ ،‬لەهەمانكات بۆ‬ ‫بەرێوەبردنی یەكێتی بەش���ێوەیەكی‬ ‫ب���اش‌و س���ەركەوتو پێویس���ت ب���ە‬ ‫كۆنگرە دەكات‪ ،‬رەنگە ئەو كۆنگرەیە‬ ‫نەبێتە ه���ۆكاری ئەوەی س���ەرجەم‬ ‫كێشەكان چارەس���ەر بكات بەاڵم بە‬ ‫دڵنیایی���ەوە هەندێك لەكێش���ەكان‬ ‫یەكالیی دەكاتەوە‪ ،‬بەگشتی بریارێك‬ ‫هەیە بەوەی ك���ە كۆنگرەی یەكێتی‬ ‫نیش���تمانی كوردس���تان لەپێ���ش‬ ‫ئەنجامدان���ی هەڵبژاردنی پەرلەمانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬بەچەند هەفتەیەك پێش‬ ‫هەڵبژاردن ساز بكرێت‪ ،‬بەشێوەیەكی‬ ‫تر كۆنگرەكە بكرێتە كەرنەڤاڵێكیش‬ ‫بۆ هەڵمەتی هەڵبژاردن‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئای���ا لەكۆنگرەی یەكێتی‬ ‫سكرتێر هەڵدەبژێردرێت؟‬ ‫سەعدی ئەحمەد پیرە‪ :‬بەدیاریكراوی‬ ‫باس���ی ئەم بابەتە نەك���راوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫باسی ئەوە كراوە چارەسەرییەكی بۆ‬ ‫بدۆزرێتەوە‪ ،‬لەراس���تیدا ئەم پۆستە‬ ‫ب���ە بۆش���ایی ماوەتەوە‪ ،‬ش���ێوەی‬ ‫بەرێوەبردنی یەكێتی لە داهاتو چۆن‬ ‫دەبێت بابەتێك���ە‌و لەكۆنگرە بریاری‬ ‫ێ زوە‬ ‫لەس���ەر دەدرێت‪ ،‬لەئێستا جار ‌‬ ‫بۆ قسەكردن لەسەر ئەو بابەتە‪.‬‬

‫ئاوێنە‪ :‬دەوترێ���ت ئەگەر یەكێتی‬ ‫بەم دۆخەی ئێستایەوە بچێتە كۆنگرە‬ ‫ب���ە پارچەی���ی دێت���ە دەرەوە‪ ،‬هیچ‬ ‫مەترسیەك لەسەر كۆنگرە هەیە؟‬ ‫سەعدی ئەحمەد پیرە‪ :‬بەدرێژایی‬ ‫ژیانی یەكێت���ی‪ ،‬لەهیچ كۆنگرەیەكی‬ ‫ێ‬ ‫یەكێتی نەبوە ئەوەن���دە تەبا‌و بەب ‌‬ ‫كێش���ە چوبێتە ن���او كۆنگرە‪ ،‬هەمو‬ ‫جارێك كێش���ە‌و ناكۆكی هەبوە لەناو‬ ‫كۆنگ���رە‪ ،‬یەكێتی خۆی رێكخراوێكی‬ ‫نیمچەبەرەی���ی ب���وە‪ .‬م���ن پێموایە‬ ‫ئەگ���ەر واڵت���ان‪ ،‬هەندێ���ك هێ���زی‬ ‫سیاس���ی لەیەكێتی بگەڕێن‪ ،‬یەكێتی‬ ‫خ���ۆی لەگەڵ كادێرەكان���ی دەتوانن‬ ‫كێش���ەكان چارەس���ەر بكەن‪ ،‬ئێستا‬ ‫پێویس���تە یەكێت���ی ل���ەو بارودۆخە‬ ‫دوربخەینەوە لەهەمو كاریگەرییەكی‬ ‫الوەک���ی‪ ،‬چونك���ە سەرخس���تنی‬ ‫یەكێتی‌و چارەسەركردنی كێشەكانی‬ ‫یەكێتی گرنگە بۆ ژیانی دیموكراسی‬ ‫لەهەرێمی كوردس���تان‪ ،‬ئەوەش���مان‬ ‫لەبیرنەچێت هەندێك لەكێش���ەكانی‬ ‫ن���او یەكێتی كە ئەمرۆ گەورە دەبێت‬ ‫پەیوەن���دی بە غیاب���ی جەنابی "مام‬ ‫جەالل"وەیە‪ ،‬كەكاری كردوەتە سەر‬ ‫عێراق‌و هەرێمی كوردستان‪ ،‬كاریگەری‬ ‫نەرێنی لەسەر پەیوەندیەكانی عێراق‌و‬ ‫واڵتانی دراوس���ێش دان���اوە‪ ،‬كەواتە‬ ‫ئەی چۆن كاریگەری نابێت لەس���ەر‬ ‫حزبەكەی خۆی كە یەكێتی نیشتمانی‬ ‫كوردستانە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬مام جەالل‪ ،‬چارەس���ەری‬ ‫كێشەی كۆنگرەكانی پێشوی دەكرد‪،‬‬ ‫ئەی كێ‌ چارەس���ەری كێش���ەكانی‬ ‫كۆنگرەی داهاتوی یەكێتی دەكات؟‬ ‫س���ەعدی ئەحمەد پی���رە‪ :‬دەبێت‬ ‫ئەم كۆنگرەیە بكەینە دەس���تپێك بۆ‬ ‫چارەسەركردنی كێشەكان‪ ،‬مەرج نیە‬ ‫بەتەنها كۆنگرەیەك هەمو كێشەكان‬ ‫چارەسەر ببن‪ ،‬ئەو كێشانەی ئێستا‬ ‫هەن كێش���ەی كەڵەكەبوی چەندین‬ ‫س���اڵە و كۆبونەتەوە‪ ،‬م���ام جەالل‬ ‫پێش نەخۆش���كەوتنی ئەو ماوەیەی‬ ‫وەك س���ەرۆك كۆماری عێراق كاری‬ ‫دەكرد لەسەدا ‪85‬ی كاتەكانی خۆی‬

‫لەبەغدا بەس���ەر دەبرد‪ ،‬پێشتر مام‬ ‫جەالل لە سلێمانی لەهەولێر هەر هیچ‬ ‫نەبوا لەمانگێكدا چەندین كۆبونەوەی‬ ‫لەگ���ەڵ كۆمیتە‌و كەرت���ەكان‌و چین‌و‬ ‫توێ���ژە جیاجیاكان���ی كوردس���تان‌و‬ ‫كەس���ایەتیەكان ئەنج���ام دەدا‪ ،‬مام‬ ‫جەالل هەمیش���ە كاتی بۆ كۆبونەوە‬ ‫هەبو‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬لەس���ەروبەندی ب���ەرەو‬ ‫بەستنی كۆنگرەی یەكێتی‪ ،‬هێرشێكی‬ ‫تون���د لەنێوان مەحمود س���ەنگاوی‌و‬ ‫قوب���اد تاڵەبانی‪ ،‬جێگری س���ەرۆكی‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان‪ ،‬بۆچی‬ ‫سەركردەكانی یەكێتی لەمیدیاكانەوە‬ ‫هێرش دەكەنە سەر یەكتر؟‬ ‫س���ەعدی ئەحم���ەد پی���رە‪ :‬م���ن‬ ‫پش���تیوانی لەو جۆرە لێدوانە ناكەم‬ ‫لەس���ەر كەناڵەكان‪ ،‬من پێم باش���ە‬ ‫كاك مەحمود سەنگاوی‌و كاك قوباد‬ ‫تاڵەبانی‌و هەركادیرێكی تری یەكێتی‬ ‫ئەگەر دەكرێت ل���ەژورە داخراوەكان‬ ‫باس���بكەن‌و واز لەرازاندن���ەوەی‬ ‫شاش���ەكانی تەلەفزیۆن بهێنن‪ ،‬ئەو‬ ‫لێدوانان���ە نەخزم���ەت ب���ە یەكێتی‬ ‫دەكات نە خزمەتی خۆشیان دەكات‪،‬‬ ‫خزمەتی كەس ناكات‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ماوەیەكە مەحمود سەنگاوی‬ ‫ئاماژە ب���ەوە دەکات ک���ە تاڵەبانی‬ ‫بەهەندێك سەركردەی یەكێتی وتوە‬ ‫دوای من دوای دکتۆر بەرهەم س���اڵح‬ ‫بكەون‪ ،‬ئای���ا ئەم قس���انە ریکالم‌و‬ ‫بانگەشە نیە بۆ بەرهەم ساڵح؟‬ ‫ئاوێنە‪ :‬دەنگ���ۆی وازهێنانی چەند‬ ‫سەعدی ئەحمەد پیرە‪ :‬پێموانیە ئەم‬ ‫جۆرە لەریكالمە بەش���ێوەی هێرش‌و سەركردەیەكی یەكێتی‪ ،‬لەسەروبەندی‬ ‫س���وكایەتیكردن بەبرادەرەكان���ت هەڵبژاردنەكان تا چەند راستە؟‬ ‫سەعدی ئەحمەد پیرە‪ :‬من شتی وام‬ ‫خێری كاك بەرهەم ساڵحی تێدابێت‪،‬‬ ‫ئەو ئ���ازادە چ���ۆن قس���ە دەكات‪ ،‬نەبیستوە ئەگەر واش بێت ئاساییە‪،‬‬ ‫ری���كالم بۆ ك���ێ‌ دەكات ب���ەاڵم ئەو یەكێتی ئەزمونێكی هەیە لەگەڵ ئەو‬ ‫ج���ۆرە لێدوان���ە قێزەوننانە خزمەت بابەتە تەنانەت لەگەڵ دروس���تبونی‬ ‫بەك���ەس ناكات‪ ،‬من پێم باش���ە لەم بزوتن���ەوەی گۆرانیش‪ ،‬م���ن دەڵێم‬ ‫بابەتە دوركەوینەوە باش���ترە ئەگەر بەرپرس���انی یەكێتی وریان‪ ،‬پاشان‬ ‫ناتەباییەك هەیە پێویس���تە لەژورە ئ���ەو برادەرانەی ئەگەر نیازیان هەیە‬ ‫داخراوەكان چارەسەری بكەین نەك یەكێت���ی جێبهێڵن ئەگ���ەر بیانەوێت‬ ‫بەو شێوەی كە دەبینین چۆن هێرش وەك موئامەرە لەیەكێتی جیا ببنەوە‬ ‫لەسەر سومعەی خۆیان دەكەوێت‪.‬‬ ‫دەكەنە سەریەكتری‪.‬‬

‫پێمباشە مەحمود‬ ‫سەنگاوی‌و‬ ‫قوباد تاڵەبانی‌و‬ ‫هەركادیرێكی تری‬ ‫یەكێتی ئەگەر‬ ‫دەكرێت لەژورە‬ ‫داخراوەكان‬ ‫باسبكەن‌و واز‬ ‫لەرازاندنەوەی‬ ‫شاشەكانی‬ ‫تەلەفزیۆن بهێنن‬

‫قوباد تاڵەبانی‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )605‬سێشه‌ممه ‪2017/12/12‬‬

‫عەبادی کار بۆ کەمکردنەوەی ژمارەی هێزی پێشمەرگەو چەکداماڵینی دەکات‬ ‫ئا‪ :‬نیاز‬ ‫حەیدەر عەبادی‪ ،‬سەرۆك وەزیرانی‬ ‫عێراق پالنی كەمكردنەوەی ژمارەو‬ ‫چەكی هێزەكانی پێشمەرگەی هەیەو‬ ‫وەزارەتی پێشمەرگەش رەتیدەكاتەوە‬ ‫سەرۆك وەزیرانی عێراق بتوانێت ئەو‬ ‫كارە بكات‪.‬‬ ‫رۆژی یەكش����ەممەی راب����ردو س����ەرۆك‬ ‫وەزیران����ی عێراق لەوت����ەی راگەیاندنی‬ ‫كۆتاییهاتنی شەڕی داعشدا لەو نمایشە‬ ‫س����ەربازییەی بەو بۆنەیەوە سازكرابو‪،‬‬ ‫ن����اوی هەمو ئ����ەو هێ����زە عێراقیانەی‬ ‫هێنا كە بەش����داری ش����ەڕی داعشیان‬ ‫كردوە جگە لە‌هێزەكانی پێش����مەرگە‪،‬‬ ‫كە ئەوەش بە‌پشتگوێخستنی ئاشكرای‬ ‫رۆڵی پێشمەرگە لێكدەدرێتەوە لە‌شەڕی‬ ‫تیرۆردا‪.‬‬ ‫بەپێی س����ەرچاوەیەكی ئاگادار حەیدەر‬ ‫عەبادی پالنی هەیە بۆ س����نورداركردنی‬ ‫هێزەكانی پێش����مەرگەو بۆ ئەوەش كار‬ ‫لەسەر دو شت دەكات‪.‬‬ ‫بەپێی ئەو س����ەرچاوە ئاگادارە حەیدەر‬ ‫عەبادی لەڕێگەی كەمكردنەوەی ژمارەی‬ ‫هێزەكان����ی پێش����مەرگە‌و داماڵینی ئەو‬ ‫هێ����زە لەچەكی ق����ورس دەیەوێت ئەو‬ ‫كارە بكات‪.‬‬ ‫ئەمین����داری گش����تی وەزارەت����ی‬ ‫پێشمەرگەی هەرێمی كوردستان‪ ،‬جەبار‬ ‫یاوەر بە‌ئاوێنەی راگەیاند كە نمایش����ە‬ ‫س����ەربازییەكەی رۆژی راگەیاندن����ی‬ ‫كۆتایهاتن����ی ش����ەڕی داع����ش لەعێراق‬ ‫پەلەپەل����ی پێوە دیار بوەو رەنگە وەكو‬ ‫پروپاگەندەیەك����ی سیاس����یش بوبێ����ت‬ ‫بۆ عەب����ادی زیاتر لەوەی نمایش����ێكی‬ ‫سەربازی بوبێت‪.‬‬ ‫جەب����ار ی����اوەر پێش����ی وای����ە هێزی‬ ‫پێش����مەرگەی كوردس����تان بە‌عەب����ادی‬ ‫"تەحجی����م" ناكرێ����ت‪ ،‬چونك����ە هێزی‬ ‫پێش����مەرگە پرس����ێكە پەیوەن����دی‬ ‫بەدەستورو بەڕێككەوتنەكانی پێشوتری‬ ‫نێوان عێراق‌و هەرێمی كوردستانیشەوە‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫رەتیش���یكردەوە هیچ شتێكی رەسمی‬ ‫لەبارەی ئ���ەوەی پێش���مەرگە چەكی‬ ‫قورس���ی پ���ێ نەبێ���ت ی���ان چەكی‬

‫هێزی پێشمەرگە‬ ‫بەعەبادی سنوردارو‬ ‫كەمناكرێتەوە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ئەوەی دەتوانێت ئەو‬ ‫كارە بكات تەنیا ئەو‬ ‫فەرماندانەی كوردن كە‬ ‫سازش لەسەر خوێنی‬ ‫پێشمەرگەو شەهیدان‬ ‫دەكەن‬ ‫هێزی پێشمەرگە‬ ‫پێشمەرگە كەمبكرێتەوە بەوان وترابێت‌و‬ ‫وتیشی"بەشێوازی ناڕەسمیش ئەوەمان‬ ‫گوێ لێ نەبوە"‪.‬‬ ‫جەبار یاوەر ئاماژەی بەوەش���دا ئەگەر‬ ‫بە‌عەبادی بێت ئەوە نیازی وایە هەمو‬ ‫فەرمانبەران���ی هەرێم كە هەمو جارێك‬ ‫بەلێدوانی رەسمی وا ئەڵێت كەمبكاتەوە‬ ‫نەك تەنیا هێزی پێمشەرگە‪.‬‬ ‫ئەمینداری گشتی وەزارەتی پێشمەرگە‬ ‫پێش���ی وایە كە ش���ەڕی پێش���مەرگە‬ ‫دژ بەداع���ش بۆ ماوەی زیاتر لە‌س���ێ‬ ‫س���اڵ‌و بەخش���ینی یەك هەزار‌و ‪867‬‬ ‫ش���ەهید‌و ‪ 10‬ه���ەزار‌و ‪ 547‬بریندار‌و‬ ‫هەروەه���ا دانپێدانانی واڵتانی گەورەی‬ ‫وەك ئەمریكا‌و روس���یاو هەمو واڵتانی‬ ‫ئەوروپ���ا بەڵگەی س���ەلمێنەری رۆڵی‬

‫دیاری پێش���مەرگەن لە‌روبەڕوبونەوەی نوێنەرانی عێراق ل���ەدوای روداوەكانی‬ ‫‪16‬ی ئۆكت���ۆرەوە‪ ،‬ئەمریكا‌و ئەڵمانیا‌و‬ ‫تیرۆردا‪.‬‬ ‫بەهۆی هێرش���ی هێ���زە عێراقییەكان‌و كەن���ەدا بەردەوامبونی���ان لەس���ەر‬ ‫كۆنترۆڵكردن���ەوەی كەركوك‌و ناوچە پش���تیوانیكردنی هێ���زی پێش���مەرگە‬ ‫جێناكۆك���ەكان ل���ە‌‪16‬ی ئۆكتۆبەردا دوپاتكردۆتەوە‪ ،‬بۆی���ە كەمكردنەوەی‬ ‫هێزەكان���ی پێش���مەرگە بەتایبەت ‪ 11‬ژم���ارەو چەكی هێ���زی پێش���مەرگە‬ ‫لیوای هاوبەش���ی س���ەر بە‌وەزارەتی بە‌عەبادی ناكرێت‪.‬‬ ‫پێش���مەرگە لەیەك���دی جیابون���ەوە ش���اخەوان جەختیش ل���ەوە دەكاتەوە‬ ‫بەشێوەیەك كە ئەوانەی سەر بە‌پارتی كە ئەوەی عەب���ادی دەیكات تەنیا بۆ‬ ‫دیموكراتی كوردستانن بەرەو هەولێر‌و پرس���ی هەڵبژاردنە كە پێی وایە چەند‬ ‫ئەوانەشی س���ەر بە‌یەكێتی نیشتمانی دژایەت���ی كورد ب���كات ئەوەندە زیاتر‬ ‫كوردس���تانن ب���ەرەو ناوچەكانی ژێر دەنگ بەدەست دەهێنێت‪.‬‬ ‫شاخەوان پێی وایە "هێزی پێشمەرگە‬ ‫دەسەاڵتی یەكێتی كشاونەتەوە‪.‬‬ ‫بە‌عەبادی س���نوردارو كەمناكرێتەوە‪،‬‬ ‫ش���اخەوان عەبدواڵ ئەندام���ی لیژنەی بەڵك���و ئ���ەوەی دەتوانێت ئ���ەو كارە‬ ‫ئاس���ایش‌و بەرگ���ری لە‌ئەنجومەن���ی بكات تەنیا ئ���ەو فەرماندانەی كوردن‬

‫كە س���ازش لەسەر خوێنی پێشمەرگەو‬ ‫ش���ەهیدان دەكەن"و وتیش���ی "ئەوە‬ ‫پێش���مەرگە س���وك دەكات ك���ە وتی‬ ‫پێشمەرگە ش���ەڕناكات‌و تەنیا سێڵفی‬ ‫دەگرێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی"كاتێك كوردێ���ك وا بە‌هێزی‬ ‫پێش���مەرگە بڵێت‪ ،‬ئیتر چۆن چاوەڕێ‬ ‫بكەین عەبادی‪ ،‬پێشمەرگە بە‌قارەمان‬ ‫لەقەڵەم بدات"‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەش پێی وایە عەبادی ئەگەر‬ ‫پێ���ی بكرێت ن���ەك پێش���مەرگە كەم‬ ‫دەكاتەوە‌و لەچەكی قورس دایدەماڵێت‬ ‫هەڵیشیدەوەش���ێنێتەوە‪.‬‬ ‫بەڵك���و‬ ‫وتیش���ی"تەنیا پارەی پێش���مەرگەی‬ ‫بەدەس���تە نایدات‪ ،‬ئەگ���ەر نا جوڵەی‬ ‫هێزی پێش���مەرگەو چەكی پێشمەرگە‬

‫بەدەست ئەو نییەو بەدەست ئەو بوایە‬ ‫چەكی لێدەبڕی"‪.‬‬ ‫بەپێ���ی قس���ەی ش���اخەوان عەبدواڵ‬ ‫پێشمەرگە دامەزراوەیەكە بەر لە‌‪2003‬‬ ‫لە‌هەرێمی كوردس���تان هەبوە‌و بەپێی‬ ‫دەس���توری عێراقیش هەر دامەزراوەو‬ ‫یاس���ایەك بەر لەو س���اڵە لە‌هەرێمی‬ ‫كوردس���تان هەبوبێ���ت ئەوە ئیش���ی‬ ‫پێدەكرێ���ت‌و دەس���ەاڵتی حكومەت���ی‬ ‫عێراقی بەسەرەوە نییە‪.‬‬ ‫بەبڕاوی ئ���ەو پەرلەمانتارە كورد تاكە‬ ‫كارتی فش���ار كە بەدەس���تی بێت بۆ‬ ‫وەس���تانەوە بەڕوی حكومەتی عێراق‌و‬ ‫هەڵسوكەوتەكانی سەرۆك وەزیرانەكەیدا‬ ‫ئەوەیە لە‌پرۆس���ەی سیاسی عێراق بۆ‬ ‫ماوەیەكی كاتیش بێت بكێشێتەوە‪.‬‬

‫راوێژكاری ئه‌مینداری یه‌كگرتوی ئیسالمی‪:‬‬

‫ده‌بێ هه‌مو موسوڵمانان دژی بڕیاره‌كه‌ی ترامپ بوه‌ستنه‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد عومه‌ر‬ ‫بڕیاره‌كه‌ی سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكا بۆ‬ ‫گواستنه‌وه‌ی باڵویزخانه‌ی واڵته‌كه‌ی‬ ‫له‌(ته‌ل ئه‌بیب)ه‌وه‌ بۆ قودس‪،‬‬ ‫له‌كوردستانیش ده‌نگدانه‌وه‌ی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا كه‌ حیزبە‌ئیسالمییه‌كان‬ ‫به‌توندی ئیدانه‌ی ده‌كه‌ن‌و دژی‬ ‫ده‌وه‌ستنه‌وه‌‪ ،‬الیه‌نه‌كانی تر‬ ‫هه‌ڵوێستێكی نه‌رمتریان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫شیروان شه‌مێرانی‌ راوێژكاری‌ ئه‌مینداری‌‬ ‫گشتی‌ یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یان���د بریاره‌كه‌ی‌ دۆناڵد‬ ‫تره‌م���پ‪ ،‬س���ه‌رۆكی‌ ئه‌مری���كا له‌باره‌ی‌‬ ‫ناس���اندنی‌ ق���ودس وه‌ك پایته‌خت���ی‌‬ ‫ئیسرائیل‪ ،‬به‌هه‌مو ش���ێوه‌یه‌ك له‌الیه‌ن‬ ‫موس���ڵمانانه‌وه‌ ره‌تده‌كرێت���ه‌وه‌و قابیلی‌‬ ‫قبوڵك���ردن نیه‌‪ .‬ئه‌و پێ���ی‌ وایه‌ ده‌بێت‬ ‫به‌بێ جیاوازی‌‪ ،‬هه‌مو موسڵمانانی‌ جیهان‬ ‫له‌دژی‌ ئه‌م بریاره‌ بوه‌ستنه‌وه‌‪ .‬ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌وه‌ش���كرد بڕیاره‌كه‌ له‌روی‌ سیاس���ی‌و‬ ‫ئاینیه‌وه‌ رێگه‌پێدراو نیه‌‪ .‬ئه‌و وتی‌ "به‌پێی‌‬ ‫ئایه‌تی‌ قورئان قودس‌و ده‌وروبه‌ره‌كه‌شی‌‬ ‫پیرۆزكراون‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ بڕیاری‌ له‌سه‌ر دراوه‌‪،‬‬ ‫ته‌نها ده‌چێته‌چوارچێ���وه‌ی‌ داگیركاری‌‌و‬ ‫پێشێلكردنی‌ مافی‌ موسوڵمانانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش���كرد كه‌ حزبه‌كه‌یان‬ ‫به‌فه‌رمی‌ هه‌ڵوێس���تی‌ خۆی‌ له‌سه‌ر ئه‌م‬ ‫بریاره‌ی‌ ئه‌مریكا ده‌ربریوه‌‪ ،‬داوایانكردوه‌‬ ‫ئه‌و بریاره‌ هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌وه‌‌و ناوچه‌كه‌‬ ‫روبه‌روی‌ توندوتی���ژی‌ زیاتر نه‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫پێش���ی‌ وایه‌ به‌هۆی ئه‌م گواستنه‌وه‌یه‌ی‌‬ ‫باڵوێزخانه‌ی‌ ئه‌مری���كا له‌ته‌ل ئه‌بیبه‌وه‌‬ ‫بۆ ق���ودس‪ ،‬توندوتی���ژی‌‌و پێكدادان كه‌‬ ‫كۆمه‌ڵ���ه‌ تیرۆریس���تیه‌كان هه‌وڵ���ی‌ بۆ‬ ‫ده‌ده‌ن‪ ،‬په‌ره‌ده‌سێنێت‪.‬‬

‫هه‌ورامان گه‌چێنه‌یی‪:‬‬ ‫بڕیاره‌كه‌ی‌ دۆناڵد‬ ‫تره‌مپ‪ ،‬سه‌رۆكی‌‬ ‫ئه‌مریكا سه‌ر ناگرێت‬ ‫سه‌ریش بگرێت‬ ‫به‌رناگرێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫قودس خوای‌ هه‌یه‬ ‫ترامپ لەکاتی واژۆکردنی بڕیاری گواستنەوەی باڵوێزخانەی ئەمەریکا بۆ ئۆرشەلیم‬ ‫هه‌ر له‌و باره‌یه‌وه‌ هه‌ورامان گه‌چێنه‌یی‌ كوردستان‪ ،‬وتی‌ "له‌سه‌ره‌تای‌ دروستبون ‌ی‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان ئاینی‌ ئیسالمه‌وه‌ قودس یه‌كه‌م قیبله‌ی‌‬ ‫له‌فراكس���یۆنی‌ كۆمه‌ڵ���ی‌ ئیس�ل�امی‌‪ ،‬موس���وڵمانان ب���وه‌‌و له‌قورئانی‌ پیرۆزدا‬ ‫بە‌ئاوێن���ه‌ی‌ وت "بڕیاره‌ك���ه‌ی‌ دۆناڵ���د ناوی‌ هێنراوه‌‪ ،‬كه‌واته‌ قودس له‌ناو دڵی‌‬ ‫تره‌مپ‪ ،‬سه‌رۆكی‌ ئه‌مریكا سه‌ر ناگرێت‪ .‬هه‌مو موس���وڵمانێكدایه‌ له‌هه‌ر كوێیه‌كی‌‬ ‫س���ه‌ریش بگرێ���ت به‌رناگرێ���ت‪ ،‬چونكه‌ ئ���ه‌م جیهان���ه‌ بێ���ت"‪ .‬ئه‌و پێ���ی‌ وایه‌‬ ‫قودس خوای‌ هه‌یه‌"‪ .‬جه‌غتیشی كرده‌وه‌ دۆناڵ���د تره‌مپ بریارێكی‌ مه‌ترس���یداری‌‬ ‫ئه‌و بڕیاره‌ دروستكردنی‌ سه‌رئێشه‌یه‌ بۆ له‌دژی‌ ‪ 1‬ملیار‌و ‪ 800‬ملیۆن موس���وڵمان‬ ‫ئیسرائیل‌و خودی‌ ئه‌مریكا‪ ،‬چونكه‌ "ئه‌گه‌ر ده‌رك���ردوه‌‪ .‬ئه‌و وتی‌ "ق���ودس له‌الیه‌ن‬ ‫موسوڵمانان له‌ناو خۆشیاندا ناكۆكییان ئیس���رائیله‌وه‌ داگیركراوه‌‪ .‬له‌راس���تیدا‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا هه‌مو پێكه‌وه‌ له‌سه‌ر قودس ئه‌و ش���وێنه‌ ش���وێنێكی‌ پیرۆزه‌‌و خاكی‌‬ ‫موس���وڵمانانه‌‪ .‬قودس له‌بی���رو باوه‌ڕی‌‬ ‫یه‌كده‌نگ‌و یه‌ك هه‌ڵوێستن"‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیسالم ‌ی ئێمه‌ی‌ موس���وڵماندا چه‌سپیوه‌‪ ،‬قیبله‌ی‌‬

‫موس���وڵمان‌و پێغه‌مبه‌رانه‌‪ .‬س���ێ‌ شوێن‬ ‫له‌ئیس�ل�امدا رێگه‌ پێدراوه‌ بارگه‌وبنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ۆ بگوازیت���ه‌وه‌‪ :‬مه‌كك���ه‌‌و مه‌دین���ه‌‌و‬ ‫قودس‪ .‬نزاكردن‌و ئه‌نجامدانی‌ نوێژ له‌ناو‬ ‫قودس���دا به‌راورد بە‌مزگه‌وته‌كانی‌ دیكه‌‪،‬‬ ‫پاداشتێكی‌ زۆر زیاتری‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ فراكس���یۆنی‌ نه‌ته‌وه‌ی���ی‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪ ،‬ئاری‌ هه‌رسین‬ ‫بە‌ئاوێن���ه‌ی‌ وت "قودس به‌پێی‌ ته‌ورات‌و‬ ‫ئینجیل‌و قورئ���ان پایته‌ختی‌ جوله‌كه‌یه‌‪،‬‬ ‫دیواری‌ موسا له‌قودسه‌و الی‌ جوله‌كه‌كان‬ ‫پی���رۆزه‌"‪ .‬ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌ش���كرد ‪22‬‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی‌ عه‌ره‌ب���ی‌ هه‌ی���ه‌ بە‌جوله‌كه‌‬

‫ناوێ���رن‌و هه‌رخه‌ریك���ی‌ درۆكردن���ن‪.‬‬ ‫له‌میدیاكانه‌وه‌ فرمیس���كی‌ تیمساحی‌ بۆ‬ ‫قودس ده‌رێژن‪ .‬ئ���ه‌و وتی‌ "هه‌مو واڵته‌‬ ‫عه‌ره‌بی���ه‌كان له‌به‌رامب���ه‌ر ئیس���رائیلدا‬ ‫سه‌رش���ۆرن‌و ناوێرن له‌دژی‌ بوه‌ستنه‌وه‌‪.‬‬ ‫كۆم���اری‌ ئیس�ل�امی‌ ئێ���ران بە‌ئه‌مریكا‬ ‫ده‌ڵێت ش���ه‌یتانی‌ گه‌وره‌و ئیسرائیلیش‬ ‫به‌دوژمن���ی‌ گه‌وره‌ ده‌ناس���ێنێت‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫بۆ گرتنه‌وه‌ی‌ قودس���ه‌كه‌ی‌ كوردس���تان‬ ‫كه‌ ش���اری‌ كه‌ركوكه‌ رێككه‌وتن ده‌كه‌ن‬ ‫پێكه‌وه‌"‪.‬‬ ‫راشیگه‌یاند چه‌نده‌ عه‌ره‌ب له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ئیس���رائیلدا س���ه‌ر ش���ۆره‌‪ ،‬هێنده‌ش‬

‫حزبە‌كوردی���ه‌كان له‌به‌رامب���ه‌ر عه‌ره‌بدا‬ ‫سه‌ر شۆرن‪ .‬وتیشی‌ "حزبە‌كوردیه‌كان‬ ‫بۆ پۆس���ت‌و پ���اره‌‌و به‌ده‌س���تهێنانی‌‬ ‫ده‌ستكه‌وتی‌ زیاتر سه‌ریان بۆ عه‌ره‌به‌كان‬ ‫شۆڕكردوه‌‪ ،‬موجامه‌له‌ی‌ عه‌ره‌ب ده‌كه‌ن‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ زیاتر كه‌رامه‌تی‌ میلله‌ته‌كه‌مان‬ ‫بشكێنن"‪.‬‬ ‫به‌رپرس���ی‌ كۆمیت���ه‌ی‌ مه‌خم���وری‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌ كوردستان‪ ،‬ره‌شاد‬ ‫گه‌اڵڵی‌ پێی‌ وایه‌ سه‌رهه‌ڵدانی‌ به‌هاری‌‬ ‫عه‌ره‌بی‌‌و ئه‌و كێشه‌ سیاسیانه‌ی‌ بونیان‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها الوازكردن���ی‌ هه‌ریه‌كه‌‬ ‫له‌عێراق‌و سوریا‌و یه‌مه‌ن‌و لیبا بۆ ئه‌وه‌‬ ‫بوه‌ زه‌مینه‌ خۆش���بكرێت بۆ ناساندنی‌‬ ‫ق���ودس وه‌ك پایته‌ختی‌ ئیس���رائیل‪.‬‬ ‫ره‌شاد گه‌اڵڵی‌ بە‌ئاوێنه‌ی‌ وت "شتێكی‌‬ ‫نام���ۆ نه‌بو كاتێك تره‌م���پ بڕیاری دا‬ ‫ق���ودس وه‌ك پایته‌خت���ی‌ ئیس���رائیل‬ ‫بناس���ێنێت‪ ،‬چونكه‌ پێشتریش له‌كاتی‌‬ ‫بانگه‌ش���ه‌ی‌ هه‌ڵبژاردن یه‌كێك بو له‌و‬ ‫به‌ڵێنان���ه‌ی‌ بە‌ده‌نگده‌ره‌كان���ی‌ داب���و‪.‬‬ ‫ئه‌و كێشمه‌كێش���ه‌ سیاس���ی‌‌و ئابوری‌‌و‬ ‫ئه‌منیی���ه‌ی‌ له‌ن���او واڵتان���ی‌ عه‌ره‌بی‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ دروستكراون تا زه‌مینه‌‬ ‫خۆش���بكرێت ب���ۆ ناس���اندنی‌ قودس‬ ‫وه‌ك پایته‌ختی‌ ئیس���رائیل‪ .‬ئێستا ئه‌و‬ ‫زه‌مینه‌یه‌ ره‌خس���اوه‌‌و واڵتانی‌ عه‌ره‌بی‌‬ ‫دوچ���اری‌ كێش���ه‌ناوخۆییه‌كانی‌ خۆیان‬ ‫بونه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫پێش���ی‌ وای���ه‌ به‌ش���ێكی‌ زۆری‌‬ ‫موس���ڵمانانی‌ كوردس���تان كه‌ هه‌ڵگری‌‬ ‫په‌یامی‌ ئاشتی‌‌و خۆشه‌ویستی‌ ئیسالمن‪،‬‬ ‫وه‌ك هاوس���ۆزییه‌ك بۆ هاو ئاینه‌كه‌یان‬ ‫هاوخه‌می‌ خۆیان راده‌گه‌یه‌نن‪ ،‬به‌شێكی‌‬ ‫تریش���یان په‌یوه‌ندی‌ بە‌س���ه‌اڵحه‌دینی‌‬ ‫ئه‌یوبیه‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌ كاتی‌ خۆی‌ قودسی‌‬ ‫رزگار كرد‪.‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )605‬سێشه‌ممه ‪2017/12/12‬‬

‫‪5‬‬

‫كاوە مەحمود‪ ،‬سكرتێری حزبی شیوعی كوردستان‪:‬‬ ‫ئەوەی دەڵێت ریفراندۆم هەڵەبوە دەبا بچێت هەڵیبوەشێنێتەوە بزانین دەتوانێت‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد عومەر‬ ‫كاوە مەحمود‪ ،‬سكرتێری حزبی‬ ‫شیوعی كوردستان لەم گفتوگۆیەی‬ ‫ئاوێنەدا دەڵێت "هەندێك دەیان وت‬ ‫ئێران‌و عێراق‌و توركیا بەریفراندۆم‬ ‫رازی نابن ئەی بێگومان ئەوە‬ ‫نهێنیەك نیە كەس نەیزانێت‌و‬ ‫بەدڵنیاییەوە پێی رازی نابن"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬یەكێ���ك بوی لەئەندامانی‬ ‫پێشوی ئەنجومەنی بااڵی ریفراندۆم‪،‬‬ ‫ئێس���تا باس لەهەڵوەش���اندنەوەی‬ ‫ئەنجام���ی ریفران���دۆم دەكرێ���ت‪،‬‬ ‫كێ‌ دەس���ەاڵتی هەڵوەش���اندنەوەی‬ ‫ئەنجامەكەی هەیە؟‬ ‫كاوە مەحم���ود‪ :‬ریفران���دۆم‬ ‫س���ەقفێكی بۆ داواكارییەكانی گەلی‬ ‫كوردستان دیاریكردوە‪ ،‬داواكارییەكە‬ ‫لەبەرنام���ەی حزبی سیاس���ی هاتە‬ ‫دەرەوە‌و بو بە‌بەرنامەی گەل‪ ،‬لەبزاڤی‬ ‫رزگاریخوازی گەلی كوردستان پرسی‬ ‫س���ەربەخۆیی كوردس���تانی هێنایە‬ ‫ئاراوە‪ ،‬ئەمەش وایكردوە دەرفەتێک‬ ‫بۆ هیچ الیەن‌و دەزگایەك‌و پەرلەمان‌و‬ ‫حكومەتی ئێستا‌و ئایندەش نەماوە‬ ‫كە بیربكات���ەوە ئەنجامی ریفراندۆم‬

‫هەڵبوەش���ێنێتەوە‪ ،‬تەنه���ا ی���ەك‬ ‫رێگ���ە هەیە بۆ هەڵوەش���اندنەوەی‬ ‫ئەویش ئەوەی���ە بەچاودێری نەتەوە‬ ‫یەكگرت���وەكان ریفراندۆمێكی دیكە‬ ‫ئەنجامبدرێت���ەوە‌و بەگ���ەل بوترێت‬ ‫س���ەربەخۆیت دەوێت ی���ان مانەوە‬ ‫لەگ���ەڵ عێ���راق؟ جی���اوازی ئ���ەم‬ ‫ریفراندۆمە لەگ���ەڵ ریفراندۆمەكەی‬ ‫پێش���و ئەوەیە كە ئەمەی دواتریان‬ ‫نەتەوەیەكگرتوەكان سەرپەرش���تی‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬پێت وانی���ە ئەنجامدانی‬ ‫ریفران���دۆم‌و گوێنەگرت���ن لەواڵتانی‬ ‫دونیا هەڵە بو؟‬ ‫كاوە مەحم���ود‪ :‬ریفران���دۆم وەك‬ ‫شیری دایك حەالڵ بو‪ ،‬چونكە بریاری‬ ‫گەلی كوردس���تان ب���وە‪ ،‬ریفراندۆم‬ ‫هەنگاوێكە بۆ سەربەخۆیی‌و دەوڵەت‪،‬‬ ‫بەپێی ئەزمون���ی ئەو واڵتانەی تری‬ ‫جیهان مەرج نیە راستەوخۆ لەدوای‬ ‫ریفراندۆم دەوڵەت دروس���ت ببێت‪،‬‬ ‫ئەوەی دەڵێت ریفران���دۆم هەڵەبوە‬ ‫دەبا بچێت هەڵیبوەشێنێتەوە بزانن‬ ‫دەتوانێت هەڵیبوەشێنێتەوە‪ ،‬لەكاتی‬ ‫ریفران���دۆم هەندێك الی���ەن بروایان‬ ‫بەریفراندۆم نەبو بەاڵم نەیان دەتوانی‬ ‫روبەروی ئیرادەی گەلی كوردس���تان‬

‫ببن���ەوە‪ ،‬هەندێك دەیان وت ئێران‌و‬ ‫عێ���راق‌و توركی���ا بەریفراندۆم رازی‬ ‫نابن ئ���ەی بێگومان ئەوە نهێنیەك‬ ‫نیە كەس نەیزانێ���ت‌و بەدڵنیاییەوە‬ ‫پێی رازی نابن‪ ،‬نە ئێستا پێی رازی‬ ‫دەبێت نە لەداهاتوش‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬دادگای فیدراڵ���ی عێراق‬ ‫بریاری هەڵوەش���اندنەوەی ئەنجامی‬ ‫ریفراندۆم���ی راگەیان���دو حكومەتی‬ ‫هەرێم���ی كوردس���تانیش وتی ئێمە‬ ‫رێز لەو بریارە دەگرین‪ ،‬ئەمە مانای‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی نیە؟‬ ‫كاوە مەحمود‪ :‬حكومەتی هەرێمی‬ ‫كوردستان دەڵێت من رێز لە‌بریاری‬ ‫دادگای فیدراڵ���ی عێ���راق دەگرم‪،‬‬ ‫ناڵێت قبوڵ���ی بریارەك���ە دەكەم‌و‬ ‫ریفران���دۆم هەڵدەەش���ێنمەوە‪ ،‬من‬ ‫بەرگ���ری لەحكومەتی هەرێم ناكەم‌و‬ ‫خۆی���ان دەتوانن قس���ەی لەس���ەر‬ ‫بك���ەن‪ ،‬بەاڵم من وەك هەڵوێس���تی‬ ‫الیەنێكی سیاسی كە حزبی شیوعی‬ ‫كوردس���تانە قس���ە دەك���ەم‪ ،‬ئێمە‬ ‫پێمان وای���ە دادگای فیدراڵی عێراق‬ ‫گومانی زۆری لەس���ەرە ئەو دادگایە‬ ‫لەساڵی ‪ 2004‬دروس���تبوە لەساڵی‬ ‫‪ 2005‬دەس���توری عێ���راق هاتوەتە‬ ‫پێش���ەوە بەپێی دەس���تور دەبێت‬

‫دەرفەتێک بۆ هیچ‬ ‫الیەن‌و دەزگایەك‌و‬ ‫پەرلەمان‌و حكومەتی‬ ‫ئێستا‌و ئایندەش‬ ‫نەماوە كە بیربكاتەوە‬ ‫ئەنجامی ریفراندۆم‬ ‫هەڵبوەشێنێتەوە‬ ‫دادگای دەس���توری دروست ببێت‌و‬ ‫یاس���ای هەبێ���ت‌و ئ���ەو پێكهاتەیی‬ ‫نەبێت كە ئێستا هەیە‪ ،‬ئەگەر ئێمە‬ ‫باسی دەس���تور بكەین یەكەم شت‬ ‫ك���ە پێچەوانەی دەس���تورە دادگای‬

‫فیدراڵ���ی عێراق���ە‪ ،‬هەموكارەكانی‬ ‫ئ���ەو دادگای���ە والێكدەدرێتەوە كە‬ ‫بۆنێك���ی سیاس���ی هەی���ە‪ ،‬ن���ەك‬ ‫لەكوردستان لەباش���ور‌و ناوەراستی‬ ‫عێراقی���ش خەڵك خۆپیش���اندانیان‬ ‫ل���ەدژی ئ���ەم دادگایە ك���رد‪ ،‬بۆیە‬ ‫بەدڵنیاییەوە پێت���ان دەڵێم دادگای‬ ‫فیدراڵی عێ���راق ناتوانێت ئەنجامی‬ ‫ریفراندۆم هەڵبوەشێنێتەوە‪ ،‬فەرمو‬ ‫با هەڵیبوەشێنێتەوە‪ ،‬بابزانین چۆن‬ ‫هەڵیدەوەشێنێتەوە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬دوای ریف���رادۆم دۆخێك‬ ‫لەكوردستان دروستبوە‪ ،‬كەبەشێك‬ ‫لەحزب���ەكان داوای دروس���تكردنی‬ ‫حكومەت���ی رزگاری نیش���تمانی‬ ‫دەكەن‪ ،‬حزبی ش���یوعی كوردستان‬ ‫چارەسەرەكان لەچیدا دەبینێتەوە؟‬ ‫كاوە مەحمود‪ :‬وەك حزبی شیوعی‬ ‫پێمان وایە بەزوترین كات بگەرێنەوە‬ ‫بۆ رای گەلی كوردستان‌و هەڵبژاردن‬ ‫ئەنجام بدرێت حكومەتێك بێتەكایەوە‬ ‫كە بەدەم داوا‌و داخوازیەكانی خەڵك‬ ‫بێت‪ ،‬ئ���ەو حكومەت���ە پێداچونەوە‬ ‫بەسیاس���ەتە ئابورییەكان���ی خۆیدا‬ ‫بكاتەوە‌و چاوەروانی دەس���تی بەغدا‬ ‫نەكات‌و ئی���رادە‌و كەرامەتی خەڵكی‬ ‫كوردستان بپارێزێت‪.‬‬

‫كاوە مەحمود‬

‫كۆتایی دوزخورماتو‪..‬‬

‫پارێزگایه‌كی شیع ‌ه مه‌زهه‌ب له‌دوزو داقوق‌و ئامرلی‌و سه‌عدیه‌و به‌شیر دروستده‌كرێت‬ ‫محه‌مه‌د ره‌ئوف‬

‫ب����ۆ كورد ق����ه‌زای دووزخورمات����وو كه‌‬ ‫س����ه‌ره‌رای ئه‌وه‌ی خاكی كوردس����تانیه‌و‬ ‫به‌رده‌وام روبه‌رووی ته‌عریب‌و كۆچپێكردنی‬ ‫دانیش����توانه‌كه‌ی بۆت����ه‌وه‌‪ ،‬له‌هه‌مانكات����ه‌‬ ‫پش����تێنێكی ئه‌من����ی گرنكه‌ ب����ۆ هه‌رێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬له‌رابردوودا رژێمه‌ یه‌ك له‌دوای‬ ‫یه‌كه‌كان����ی عێراق هه‌وڵ����ی زۆری گۆڕینی‬ ‫دیموگرافیای شاره‌كه‌یاندا‪ ،‬به‌اڵم روداوه‌كانی‬ ‫‪16‬ی ئۆكتۆبه‌رو هاتنی حه‌ش����دی شه‌عبی‬ ‫بۆ ش����اره‌كه‌ به‌ته‌واوی به‌رگی كوردستانی‬ ‫بونی ئه‌و شاره‌ی داماڵی‪ ،‬به‌جۆریك له‌هیچ‬ ‫س����ه‌رده‌مێكدا رژێم����ی به‌عس ئ����ه‌وكاره‌ی‬ ‫به‌رامبه‌ر بە‌دووز خورماتوو نه‌كردووه‌‪.‬‬ ‫دوزخورماتوو له‌‪16‬ی ئۆكتۆبه‌ردا‬ ‫روداوه‌كانی ‪16‬ی ئۆكتۆبه‌رو پاشه‌كشه‌ی‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ له‌و ناوچان����ه‌‪ ،‬زیانی گه‌وره‌ی‬ ‫بە‌پرس����ی كورد‌و ژیان����ی هاواڵتیانی كوردا‬ ‫له‌وناوچان����ه‌‪ ،‬ك����ه‌ ره‌نگ����ه‌ كاریگه‌ریه‌كی‬ ‫بۆس����ه‌ر چاره‌نووس‌و داهاتووی ئه‌و شاره‌‬ ‫هه‌بێت بۆ ده‌یان س����اڵی دیكه‌‪ ،‬سه‌ره‌رای‬ ‫زیان����ه‌ گیانی����ه‌كان‪ ،‬ته‌نها ل����ه‌دوای ‪16‬ی‬ ‫ئۆكتۆب����ه‌روی ‪2017‬ه‌وه‌ به‌پێ����ی راپۆرتی‬ ‫تیمی كۆكردن����ه‌وه‌ی به‌ڵگ����ه‌ی تاوانه‌كان‬ ‫له‌دووزخورماتوو‪:‬‬ ‫‪ 3150‬ماڵی‌ كورد تااڵنكراوه‌‌و شێوێنراوه‌‪،‬‬ ‫‪ 53‬خانوو‌و دوكان‌و كارگه‌ ته‌قێنراونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫‪ 530‬خانووی‌ هاواڵتیانی‌ كورد له‌گه‌ڵ دوكان‌و‬ ‫ماركێتی‌ گه‌وره‌‌و ش����وێنی‌ بازرگانی‌ تااڵن‬ ‫كراون‌و سوتێنراون‪ ،‬دزینی ‪ 156‬ئۆتومبیل‌و‬ ‫بارهه‌ڵگ����ر‌و تراكت����ۆر‌و ش����ۆفڵ‌و حه‌فاره‌‪،‬‬ ‫س����وتاندن‌و تااڵنكردنی‌ ‪ 21‬كارگه‌ی‌ بلۆك‌و‬ ‫كارگه‌ی‌ چ ‌هو‌و لم‪ ،‬تااڵنكردن‌و س����وتاندنی‌‬ ‫‪ 15‬ب����اره‌گای‌ حزبە‌كوردس����تانییه‌كان‪،‬‬ ‫تااڵنك����ردن‌و س����وتاندنی‌ ‪ 6‬دام����ه‌زراوه‌ی‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬س����وتاندن‌و تااڵنكردنی‌‬ ‫‪ 4‬ڕادی����ۆ‌و ی����ه‌ك ته‌له‌فزیۆن����ی‌ ناوخۆیی‬ ‫كوردی‌‪ ،‬س����وتاندن‌و تااڵنكردنی‌ زیاتر له‌‪10‬‬ ‫به‌نزینخانه‌ی‌ هاواڵتیانی‌ كورد‪ ،‬له‌ئه‌نجامی‌‬ ‫ڕووداوه‌كان‌و په‌الماری‌ حه‌شدی‌ توركمانی‌‌و‬ ‫حه‌شدی‌ ش����ه‌عبی‌ بۆسه‌ر‌و ماڵ هاواڵتیانی‌‬ ‫كورد له‌خورماتوو زیات����ر له‌‪ 9137‬خێزان‬ ‫ئ����اواره‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان بوون‪ ،‬كه‌‬ ‫پێكدێن له‌(‪)53000‬هاواڵتی‌‪.‬‬ ‫ئه‌م پرۆسه‌یه‌ سه‌ره‌رای ئه‌وه‌ی ده‌چێته‌‬ ‫چوارچێوه‌ی جینۆس����ایده‌وه‌و هه‌وڵێكه‌ بۆ‬ ‫گۆڕینی دیموگرافیای شاری دوزخورماتی‪،‬‬ ‫جیاواز له‌راب����ردوو ئه‌مج����اره‌ بە‌به‌رگێكی‬ ‫عه‌ره‌ب����ی تائیفی����ه‌وه‌ هه‌وڵئ����ه‌درێ ب����ۆ‬ ‫س����رینه‌وه‌ی مۆركی نه‌ته‌وایه‌تی كورد‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر له‌رابردووداو له‌س����ه‌رده‌می حیزبی‬

‫به‌عسدا رێژه‌ی كورد له‌قه‌زای دووزخورماتوو‬ ‫به‌نزیكه‌ی ‪ %40‬بوبێت ئه‌وا له‌ئێس����تادا بۆ‬ ‫خوار له‌‪ %20‬دابه‌زیوه‌و چاوه‌ڕوانیش ده‌كرێت‬ ‫بە‌درووستكردنی پارێزگایه‌كی شیعه‌ نشین‬ ‫له‌سه‌نته‌ری قه‌زای خورماتو‪ ،‬ئیدی خۆری‬ ‫كورد بۆ هه‌تایه‌ له‌قه‌زای دوزخورماتوو ئاوا‬ ‫بێت‪ ،‬هه‌روه‌ك ناوچه‌كانی به‌دره‌و جه‌سان‌و‬ ‫مه‌نده‌لی‌و ش����اره‌بان‌و حه‌ویجه‌و ته‌له‌عفه‌ر‬ ‫كه‌ خاكی كوردس����تانین‌و به‌درێژایی مێژوو‬ ‫مۆركی نه‌ته‌وایه‌تی كوردیان پێوه‌ نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫قه‌زای دوزخورماتوو‬ ‫ق����ه‌زای دووزخورماتوو ك����ه‌ بە‌درێژایی‬ ‫مێژوو بە‌ش����ارێك كوردس����تانی ناسراوه‌و‬ ‫كه‌وتۆته‌ ناوچه‌ی م����اده‌ی ‪140‬ی ناوچه‌ی‬ ‫كێشه‌ له‌س����ه‌ره‌وه‌و له‌پێكهاته‌كانی كورد‌و‬ ‫ع����ه‌ره‌ب‌و توركمان پێكهات����ووه‌‪ ،‬له‌رووی‬ ‫ئایینیشه‌وه‌ به‌سه‌ر سونه‌و شیعه‌دا دابه‌ش‬ ‫بوون‪ ،‬قه‌زای دوزخورماتوو كه‌ له‌ناحیه‌كانی‬ ‫س����لێمان به‌گ‌و ئامرلی ش����یعه‌ مه‌زهه‌ب‌و‬ ‫یه‌نگیجه‌ی س����ونه‌ مه‌ز ه����ه‌ب پێكهاتووه‌و‬ ‫پێشتر ناحیه‌ی نه‌وجولی له‌سه‌ربووه‌ به‌الم‬ ‫ئێستا ئه‌وناحێیه‌ س����ه‌ربه‌ر قه‌زای كفریه‌و‬ ‫هه‌ندی كاروباری له‌دووز خورماتووه‌‪.‬‬ ‫ق����ه‌زای دوزخورماتوو ك����ه‌ روبه‌ره‌كه‌ی‬ ‫(‪ )4019‬كیلۆمه‌تر چوارگۆش����ه‌یه‌ ده‌كاته‌‬ ‫(‪ )%16.5‬روب����ه‌ری خاك����ی پارێ����زگای‬ ‫س����ه‌اڵحه‌دین كه‌ روبه‌ره‌كه‌ی (‪ 24‬هه‌زارو‬ ‫‪ )363‬ك����م‪ 2‬ژم����اره‌ی دانیش����توانه‌كه‌ی‌‬ ‫به‌پێ����ی ئاماری ناوه‌ن����دی خۆراكی قه‌زای‬

‫دوزخورمات����و‪ ،‬ل����ه‌‪ 2014‬دا (‪ 180‬هه‌زار)‬ ‫ك����ه‌س ب����ووه‌و ب����ه‌و پێی����ه‌ش ژم����اره‌ی‬ ‫دانیش����توانی قه‌زای دوزخورماتوو (‪)%12‬‬ ‫كۆی دانیش����توانی پارێزگای سه‌الحه‌دینه‌‬ ‫به‌و پێیه‌ی ژماره‌ی دانیش����توانی پارێزگای‬ ‫س����ه‌الحه‌دین به‌پێ����ی ئام����اری وه‌زاره‌تی‬ ‫پالندانان����ی عێراق بۆ س����اڵی ‪1( ،2014‬‬ ‫ملیۆن‌و ‪ 509‬هه‌زار) كه‌س بووه‌‪،‬‬ ‫به‌پێی ئاماره‌ناره‌سمیه‌كانیش پێكهاته‌ی‬ ‫كورد له‌قه‌زای دووزخورماتوو زیاتر له‌(‪72‬‬ ‫هه‌زار) كه‌س����ه‌ به‌رێژه‌ی (‪‌)%40‬و توركمان‬ ‫ژماره‌ی����ان له‌دوزخورمات����و (‪ 63‬هه‌زار)‬ ‫كه‌س����ه‌ به‌رێژه‌ی (‪‌)%35‬و ع����ه‌ره‌ب (‪45‬‬ ‫هه‌زار) كه‌سه‌ به‌رێژه‌ی (‪. )%25‬‬ ‫به‌پێی رێ����ژه‌ی ده‌نگدان����ی هه‌ڵبژاردنی‬ ‫كانونی یه‌كه‌م����ی ‪ 2005‬له‌كۆی (‪)60097‬‬ ‫ده‌نگده‌ر هاوپه‌یمانی كوردستان (‪)24989‬‬ ‫ده‌نگی به‌ده‌ستهێناوه‌ به‌رێژه‌ی (‪‌)%41.6‬و‬ ‫به‌ره‌ی توركمانی عێراقی (‪ )11661‬ده‌نگی‬ ‫به‌ده‌س����تهێناوه‌ به‌رێ����ژه‌ی (‪‌)%19.4‬و‬ ‫هاوپه‌یمانی یه‌كگرتووی شیعه‌كان (‪)6819‬‬ ‫ده‌نگ به‌رێژه‌ی (‪‌)%10‬و به‌ره‌ی عێراقی بۆ‬ ‫دیال����ۆگ (‪ )6027‬ده‌نگ به‌رێژه‌ی (‪‌)%9‬و‬ ‫ده‌نگه‌كانی تریش بۆ الیه‌نه‌كانی تر‪.‬‬ ‫ب����ه‌الم له‌هه‌ڵبژاردنی كانون����ی دووه‌می‬ ‫‪2009‬ی پارێ����زگاكان له‌ك����ۆی (‪)50231‬‬ ‫ده‌نگ����ده‌ر له‌ق����ه‌زای دوزخورماتو‪ ،‬به‌ره‌ی‬ ‫توركمان����ی عێراق����ی (‪ )18283‬ده‌ن����گ‬ ‫به‌رێ����ژه‌ی (‪‌)%36.4‬و لیس����تی برایه‌تی‌و‬ ‫پێكه‌وه‌ ژیانی ك����ورد (‪ )16637‬به‌رێژه‌ی‬ ‫(‪ )%33.1‬لیس����تی ده‌وڵه‌ت����ی یاس����اش‬

‫‪ 3150‬ماڵی‌ كورد‬ ‫تااڵنكراوه‌‌و شێوێنراو‌ه‬ ‫زیاتر له‌‪ 9137‬خێزان‬ ‫ئاواره‌ی‌ هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردستان بوون‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫پێكدێن له‌(‪) 53000‬‬ ‫هاواڵتی‬ ‫(‪ )2230‬ده‌ن����گ به‌رێ����ژه‌ی (‪)%4.4‬ی‬ ‫به‌ده‌سهتێناوه‌‪.‬‬ ‫وات����ا به‌پێ����ی ژم����اره‌و ده‌نگی لیس����ته‌‬ ‫كوردی����ه‌كان رێ����ژه‌ی ك����ورد له‌ق����ه‌زای‬ ‫دووزخورمات����و له‌خوار ‪ %40‬ب����ووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌دوای روداوه‌كانی ‪16‬ی ئۆكتۆبه‌ره‌وه‌ ئه‌و‬ ‫رێژه‌یه‌ زۆر داده‌به‌زێت‪ ،‬به‌تایبه‌تیش دوای‬ ‫ئه‌وه‌ی بە‌نزیكه‌ی ‪%90‬ی هاواڵتیانی كوردی‬ ‫ئ����ه‌و قه‌زایه‌ ش����اره‌كه‌یان جێهیش����تووه‌و‬

‫س����ه‌رچاوه‌كانی ژیانی����ان له‌ده‌س����تداوه‌‬ ‫بۆیه‌ ئاس����ان نیه‌ بگه‌ڕێن����ه‌وه‌ خۆ ئه‌گه‌ر‬ ‫بارودۆخه‌ك����ه‌ش ئاس����ایی ب����وه‌وه‌‪ ،‬زیاتر‬ ‫له‌‪%25‬ی هاوالتیانی ناگه‌ڕێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫دیمۆگرافیای دوزخورماتوو‬ ‫قه‌زای دوزخورماتوو كه‌ له‌س����اڵی ‪1922‬‬ ‫بۆته‌ ناحیه‌ كه‌ س����ه‌ربە‌پارێزگای كه‌ركوك‬ ‫بووه‌ ل����ه‌‪ 1951‬ب����وه‌ بە‌ق����ه‌زاو دواتریش‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی پرۆس����ه‌ی ته‌عریبدا به‌پێی‌‬ ‫بڕیاری‌ كۆماری‌ عێراق ژماره‌ ‪ 41‬كه‌ له‌‪21‬‬ ‫حوزه‌یرانی‌ ‪ 1976‬ق����ه‌زای‌ دووزخورماتوو‬ ‫له‌پارێزگای كه‌ركوك دابڕێنراو خرایه‌ سه‌ر‬ ‫پارێزگای‌ سه‌الحه‌دین‪.‬‬ ‫ق����ه‌زای دوزخرمات����وو له‌س����اڵی ‪1957‬‬ ‫نزیك����ه‌ی (‪ )234‬گون����دی له‌خۆگرت����و‪،‬‬ ‫به‌پێی س����ه‌رژمێری س����اڵی ‪ 1957‬قه‌زای‬ ‫دوزخورماتوو نزیكه‌ی یه‌ك له‌سه‌ر چواری‬ ‫ژماره‌ی دانیشتوانی كه‌ركوكی پێكده‌هێناو‬ ‫روبه‌ره‌كه‌شی (‪ )%34‬ی روبه‌ری پارێزگای‬ ‫كه‌ركوكی پێكهێناوه‌ ‪.‬‬ ‫هاوكات له‌نێوان سااڵنی ‪ 1968‬بۆ ‪1988‬‬ ‫ژماره‌یه‌كی زۆری كوردی دانیش����توی ئه‌و‬ ‫قه‌زایه‌ راگوێزران كه‌ به‌زیاتر له‌(‪ 41‬هه‌زار)‬ ‫كه‌س داده‌نرێت‪ ،‬به‌مه‌ش سه‌ره‌رای گۆرینی‬ ‫دیموگراف����ی قه‌زاكه‌ زۆرب����ه‌ی گونده‌كانی‬ ‫ناوچه‌كه‌ی ته‌عریب كرد‪.‬‬ ‫ژماره‌ی دانیشتوانی قه‌زای دووزخورماتوو‬ ‫له‌ئاماری ساڵی ‪ 1965‬دا بە‌(‪ )73130‬كه‌س‬ ‫دانراوه‌و رێ����ژه‌ی كوردیش له‌(‪ )%32‬بووه‌‬ ‫به‌اڵم له‌ئاماری س����اڵی ‪ 1977‬دا ژماره‌ی‬

‫دانیشتوانی (‪ )75737‬كه‌س بووه‌و رێژه‌ی‬ ‫كورد له‌و قه‌زایه‌ (‪ )%45.2‬بووه‌ ‪.‬‬ ‫له‌ س����اڵی ‪ 1970‬ژماره‌ی دانیش����توانی‬ ‫ق����ه‌زای دوزخورماتو (‪ 86‬ه����ه‌زارو ‪)742‬‬ ‫ك����ه‌س ب����ووه‌و (‪ 25‬هه‌زارو ‪ )81‬كه‌س����ی‬ ‫له‌ن����او ش����اری دوزخورماتوو ب����وه‌و (‪61‬‬ ‫هه‌زارو ‪ )661‬كه‌س����ی له‌گوندو ناوچه‌كانی‬ ‫ده‌وروبه‌ری نیشته‌جێبوونه‌‪ ،‬له‌ساڵی ‪2003‬‬ ‫ژماره‌ی دانیشتوانی پارێزگای سه‌الحه‌دین‬ ‫(‪ 1‬ملی����ۆن‌و ‪ 42‬ه����ه‌زار) ك����ه‌س ب����ووه‌و‬ ‫دانیش����توانی دووزخورماتوو (‪ 103‬هه‌زار)‬ ‫كه‌س بووه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم دۆخی دووزخورماتوو به‌تایبه‌تیش‬ ‫له‌دوای هاتن����ی داعش بۆ ناوچه‌كه‌ ئالۆزی‬ ‫زۆری به‌خوه‌ بینی به‌و پێیه‌ی ناحیه‌سلێمان‬ ‫به‌گی سونه‌نش����ین ل����ه‌دوای رزگاركردنی‬ ‫له‌ده‌س����تی داعش ته‌خت����ی زه‌وی كراو تا‬ ‫ئێس����تاش رێگه‌نه‌دراوه‌ ئاوه‌دان بكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ل����ه‌دوای روداوه‌كانی‪16‬ئۆكتۆبه‌ریش����ه‌وه‌‬ ‫هاوالتیان����ی ك����ورد له‌وقه‌زای����ه‌ ده‌ركراون‬ ‫وئاواره‌ب����وون‌و م����اڵ‌و خانوه‌كانیش����یان‬ ‫س����وتێنراون‌و ته‌قێنراونه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬بۆی����ه‌‬ ‫هه‌نگاوه‌كان به‌وئاراسته‌یه‌ن كه‌ ئه‌وناوچانه‌‬ ‫له‌ك����ورد‌و س����ونه‌پاكبكرێنه‌وه‌و بكرێن����ه‌‬ ‫ناوچه‌یه‌ك����ی ش����یعه‌ مه‌زه����ه‌ب‌و ره‌نگه‌له‌‬ ‫داهاتووش����دا بكرێته‌ پارێزگایه‌كی ش����یعه‌‬ ‫مه‌زه����ه‌ب كه‌له‌دوزخورمات����وو داق����وق‌و‬ ‫ناحیه‌كان����ی ئامرل����ی‌و س����ه‌عدیه‌و گوندی‬ ‫به‌ش����یر‪ ،‬به‌وهه‌ن����گاوه‌ خ����ۆری ك����ورد‬ ‫له‌دوزخورمات����وو ئاوا ده‌بێت‪ ،‬مه‌گه‌ر هه‌ل‌و‬ ‫دۆخێكی دیكه‌ بێته‌ ئاراوه‌‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )605‬سێشه‌ممه ‪2017/12/12‬‬

‫رۆژانە ‪ 30‬تا ‪ 60‬هەزار بەرمیل نەوتی كەركوك‬ ‫لەڕێگەی تانكەرەوە هەناردەی پااڵوتگەكانی كرماشان دەكرێت‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫هەرچەندە هەرێمی كوردستان چاوی‬ ‫لەوەیە نەوتی كەركوك لەڕێی بۆری‬ ‫نەوتی هەرێمەوە هەناردەی توركیا‬ ‫بكرێت بەاڵم رێككەوتنی عێراق لەگەڵ‬ ‫ئێران بۆ هەناردەكردنی نەوتی ئەو‬ ‫پارێزگایە بۆ كرماشان رەنگە هەرێم‬ ‫لەو چاوەڕوانییە بێ هیوا بكات‪.‬‬ ‫رۆژی ش���ەممەی رابردو‪ ،‬وەزارەتی‬ ‫نەوتی عێراق رایگەیاند رێككەوتنێكیان‬ ‫لەگ���ەڵ ئێ���ران ئیمزاك���ردوە ب���ۆ‬ ‫هەناردەكردن���ی نەوت���ی كەركوك بۆ‬ ‫كرماشان‪.‬‬ ‫بەپێی رێككەوتنەكە رۆژانە ‪ 30‬تا ‪60‬‬ ‫هەزار بەرمیل نەوتی كەركوك لەڕێگەی‬ ‫تانك���ەرەوە هەن���اردەی پااڵوتگەكانی‬ ‫كرماشان دەكرێت تاوەكو بۆری نەوتی‬ ‫كەركوك ـ ئێران جێبەجێ دەكرێت‪.‬‬ ‫رێككەوتن���ی عێ���راق‌و ئێ���ران ب���ۆ‬ ‫هەن���اردەی كەرك���وك لەكاتێكدای���ە‬ ‫پ���اش روداوەكان���ی ‪16‬ی ئۆكتۆب���ەر‬ ‫كە تێیدا عێراق دەس���تی بەس���ەر ئەو‬ ‫كێڵگە نەوتیانەدا گرتەوە كە دەكەونە‬ ‫كەرك���وك‌و ناوچ���ە جێناكۆك���ەكان‌و‬ ‫ئەوەش هەن���اردەی نەوتی هەرێمی بۆ‬ ‫زیاتر لەنیوە كەمكردەوە‪.‬‬ ‫هەرێمی كوردس���تان چاوی لەوەیە‬ ‫ل���ەو گفتوگۆیانەی كە ئ���ەم ئامادەیی‬ ‫ب���ۆ دەڕبری���ون‌و هێش���تا بەغ���دا‬ ‫وەاڵم���ی نەداوەت���ەوە‪ ،‬گرەو لەس���ەر‬ ‫هەناردەكردن���ی ‪ 300‬ه���ەزار بەرمیل‬ ‫نەوتی كەركوك لەڕێگەی بۆری نەوتی‬ ‫هەرێمی كوردستانەوە بۆ توركیا بكات‬ ‫بەجۆرێ���ك كە نی���وەی داهاتەكەی بۆ‬ ‫هەرێمی كوردستان بێت‪.‬‬ ‫راوێ���ژكاری ئاب���وری ئەنجومەن���ی‬ ‫ئاسایش���ی هەرێم‪ ،‬بێوار خونسی پێی‬ ‫وایە رێككەوتنەك���ە كاریگەری نەرێنی‬ ‫تەنیا لەس���ەر ئابوری هەرێ���م نابێت‬ ‫بەڵك���و كاریگەری خراپیش لەس���ەر‬ ‫ئابوری عێراق دادەنێت‪ ،‬چونكە بەپێی‬

‫رەشنوس���ی ‪2018‬ی بودجەی عێراق‪،‬‬ ‫رۆژان���ە دەبێت ‪ 3‬ملی���ۆن‌و ‪ 700‬هەزار‬ ‫بەرمی���ل نەوت هەن���اردە بكرێت‪ ،‬لەو‬ ‫ژمارەی���ەش دەبێت ‪ 3‬ملی���ۆن‌و ‪150‬‬ ‫هەزار بەرمیلی لەكێڵگەكانی باش���ور‌و‬ ‫ناوەڕاس���تی عێراق���ەوە‌و ‪ 550‬ه���ەزار‬ ‫بەرمیلیش���ی لە‌كێڵگەكانی كەركوك‌و‬ ‫هەرێمەوە هەناردە بكات‪ ،‬بەشێوەیەك‬ ‫‪ 300‬ه���ەزار بەرمیل���ی كەركوك‌و ‪250‬‬ ‫هەزار بەرمیلی هەرێم هەناردەبكرێت‪.‬‬ ‫خونس���ی رێككەوتنەكە بە‌"پالنێكی‬ ‫سیاس���ی" ناودەبات بۆئ���ەوەی ئێران‬ ‫خ���ۆی قوتارب���كات لەكێش���ەكانی‬ ‫دابینكردن���ی وزە ب���ۆ پااڵوتگەكان���ی‬ ‫خۆی لەكرماش���ان‌و تەبرێزو تەنانەت‬ ‫تاران‪-‬یش كە ئ���ەو پااڵوتگانە رۆژانە‬ ‫پێویس���تیان ب���ە‌‪ 650‬ه���ەزار بەرمیل‬ ‫نەوت دەبێت‪ ،‬چونكە بەقسەی ئەو بۆ‬ ‫ئێران گواس���تنەوەی نەوت لە‌باشوری‬ ‫واڵتەك���ەوەو لەئابادان���ەوە بۆ تەبرێز‌و‬ ‫تاران‌و كرماشان ئاس���ان نییە‪ ،‬پشت‬ ‫بەنەوتی کەرکوک دەبەستێت‪.‬‬ ‫بەپێی قسەی ئەو دوای ریفراندۆمی‬ ‫هەرێ���م‌و ب���ەر لەڕوداوەكان���ی ‪16‬ی‬ ‫ئۆكتۆب���ەر وەزارەت���ی نەوت���ی عێراق‬ ‫كۆبونەوەیەكی نهێنی لەگەڵ كۆمپانیای‬ ‫باك���ور‌و فەرمانبەرەكان���ی لەب���ارەی‬ ‫كۆنترۆڵكردن���ی كێڵگ���ە نەوتییەكانی‬ ‫كەركوك‌و دەرهێنانیان لەژێر دەس���تی‬ ‫هەرێم ئەنجامداوە‌و تێیدا سێ پێشنیار‬ ‫خراونەتەڕو كە یەكێكیان ئەوە بوە كە‬ ‫لە‌‪16‬ی ئۆكتۆبەردا بە‌كۆنترۆڵكردنەوەی‬ ‫كەرك���وك‌و كێڵگە نەوتییەكان لەالیەن‬ ‫هێزەكان���ی عێراق���ەوە جێبەجێكراوە‬ ‫تاوەكو نەوتی پارێزگاكە بگوازرێتەوە‬ ‫بۆ ئێران‪.‬‬ ‫داواشی كرد كە ئەنجومەنی پارێزگای‬ ‫كەركوك لەبەرامبەر ئەو رێككەوتنەدا‬ ‫بێنەدەن���گ‪ ،‬چونك���ە بەب���ڕوای ئەو‬ ‫رێككەوتنەك���ە خزم���ەت بەكەرك���وك‬ ‫ن���اكات‌و ئەو نەوتەی لەڕێی تانكەرەوە‬ ‫بڕیارە هەن���اردەی ئێ���ران بكرێت ‪10‬‬ ‫دۆالری ب���ۆ عێراق لەه���ەر بەرمیلێك‬

‫بۆ ئێران‬ ‫گواستنەوەی‬ ‫نەوت لە‌باشوری‬ ‫واڵتەكەوەو‬ ‫لەئابادانەوە بۆ‬ ‫تەبرێز‌و تاران‌و‬ ‫كرماشان ئاسان‬ ‫نییە‪ ،‬پشت بەنەوتی‬ ‫کەرکوک دەبەستێت‬

‫پااڵوگەیەکی نەوت لەکوردستان‬ ‫نامێنێت���ەوە لەكاتێك���دا هەرێم���ی‬ ‫كوردس���تان ئامادەیە ب���ۆ گفتوگۆ تا‬ ‫لەڕێگ���ەی ب���ۆری نەوت���ی هەرێمەوە‬ ‫نەوت���ی كەركوك هەن���اردە بكرێت كە‬ ‫خەرجییەكی كەمی تێدەچێت‪.‬‬ ‫ئەندام���ی ئەنجومەن���ی پارێ���زگای‬ ‫كەركوك‪ ،‬ج���وان حەس���ەن لەبارەی‬

‫رێككەوتنەكەوە ئەوەی خس���تەڕو كە‬ ‫بەپێی مادە دەستورییەكان رێككەوتن‬ ‫بۆ هەناردەكردنی نەوت دەس���ەاڵتێكی‬ ‫هاوبەش���ە لەنێ���وان حكومەتی ناوەند‬ ‫بەهەماهەنگی لەگەڵ دەس���ەاڵتی ئەو‬ ‫شارەی كە نەوتی هەیە‪.‬‬ ‫بەاڵم بەپێی قس���ەی جوان بەهۆی‬

‫بارودۆخ���ی ئێس���تای كەركوك���ەوە‬ ‫ك���ە ئەنجومەن���ی پارێ���زگا كارا‬ ‫نیی���ەو پارێزگاری���ش بەوەكال���ەت‬ ‫لەپۆستەكەیدایە‪ ،‬حكومەتی عێراق بێ‬ ‫گەڕانەوە بۆ كەركوك ئەو رێككەوتنەی‬ ‫كردوە‪.‬‬ ‫جەختیش���ی كردەوە ك���ە بەغداش‬

‫خۆی ئەوەی دەوێت‌و پیادەی دەستور‬ ‫ناكات‌و تەنانەت دەیەوێت فیدراڵیەتیش‬ ‫تەنیا وەك نوس���ین لەنێو دەس���توردا‬ ‫بمێنێتەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم وتیشی"بۆ ئێمە گرنگە پشكی‬ ‫كەركوك وەك پترۆدۆالر‌و وەك بودجەی‬ ‫گشتی پارێزگاكە دابین بكرێت"‪.‬‬ ‫بەاڵم كاوە محەمەد‪ ،‬ئەندامی لیژنەی‬ ‫وزە لە‌پەرلەمان���ی عێ���راق پێی وایە‬ ‫وەزارەت���ی نەوت بۆی هەی���ە لەهەمو‬ ‫ئەو ش���وێنانەی ل���ەدەرەوەی هەرێمی‬ ‫كوردس���تانن رێككەوتن ب���كات بەبێ‬ ‫گەڕانەوە بۆ هیچ دەسەاڵتێك‪.‬‬ ‫وتیشی"پێتش���ر كە نەوتی كەركوك‬ ‫لەالی���ەن هەرێم���ە دەفرۆش���را ئێمە‬ ‫ئەزمون���ی ئەوەم���ان هەی���ە خەڵكی‬ ‫هەرێم���ی كوردس���تان‌و خەڵك���ی‬ ‫كەركوكی���ش س���ودیان لێوەرنەگرت‪.‬‬ ‫بەڵكو چەند حزب‌و كۆمەڵێك بنەماڵە‌و‬ ‫كەس���ایەتی سیاس���ی كوردستان لێی‬ ‫سودمەندبون"‪.‬‬ ‫جەختیش���ی ك���ردەوە ك���ە بەالی‬ ‫ئەوان���ەوە گرنگە ه���ەر رێككەوتنێك‬ ‫بكرێ���ت لەنێ���وان عێراق‌و ئێ���ران بۆ‬ ‫هەناردەی نەوت���ی كەركوك‪ ،‬خەڵكی‬ ‫كەركوك لێی سودمەندبن‪.‬‬ ‫وتیشی"گرنگە پترۆ دۆالر بۆ كەركوك‬ ‫خەرج بكرێت چونكە پێش���تر كاتێك‬ ‫عێراق نەوتی كەركوكی دەفرۆشت‌و ئەو‬ ‫كاتانەش���ی هەرێم دەیفرۆشت خەڵكی‬ ‫كەركوك زەرەرمەندبون"‪.‬‬ ‫ئ���ەو رەتیدەكاتەوە عێ���راق بیەوێت‬ ‫ب���ەو هەنگاوی زی���ان بە‌ئابوری هەرێم‬ ‫بگەیەنێ���ت بەڵكو س���تراتیژی عێراق‬ ‫ئەوەیە ك���ە دەروازەكان���ی هەناردەی‬ ‫نەوت���ی خ���ۆی زیاد ب���كات‌و ئەوەش‬ ‫بە‌كارێكی ب���اش دادەنێ���ت بۆئەوەی‬ ‫نەكەوێتە ژێر كاریگەری تاكە واڵتێكەوە‬ ‫وەك ئەوەی هەرێمی كوردستان تەنیا‬ ‫لەڕێگەی توركیاوە چەند س���اڵە ئەوە‬ ‫دەكات وتوركیاش بەهەمو ش���ێوەیەك‬ ‫تەحەكوم بە‌دۆخی سیاس���ی‌و ئابوری‬ ‫هەرێمی كوردستانەوە دەكات‪.‬‬

‫خەڵكانێك لەكوردستان مامەڵە بە"بیت كۆین"ه‌و‌ه دەكەن‬ ‫لەگەڵ دەكەن‌و ئەو واڵتانەشی یاسا زۆر‬ ‫تێیاندا بەهێز نیە ئەم جۆرە مامەاڵنەی‬ ‫تێدا ئەنجام دەدرێت‪.‬‬

‫ئا‪ :‬ئومێد عومه‌ر‬ ‫نرخی‌ بیت كوین له‌به‌رزبونه‌وه‌یه‌كی‌‬ ‫به‌رده‌وامدایه‌‌و به‌ره‌و ‪ 20000‬دۆالر‬ ‫ده‌چێت‪ ،‬له‌سه‌ره‌تای‌ ئه‌مساڵه‌وه‌‬ ‫كه‌ بە‌‪ 1000‬دۆالر بوو نرخی‌ بیست‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ به‌رزبوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫وایكردوه‌ ببێته‌ جێی‌ سه‌رنج‌و‬ ‫بایه‌خی‌ هه‌موو دنیا‪ ،‬ئابوریناس‌و‬ ‫بازرگانێكی‌ بواری‌ بواری بۆرسە‌و‬ ‫ئاڵوگۆری دراویش ده‌ڵێن "خەڵكانێك‬ ‫لەكوردستان مامەڵە به‌بیتكوینه‌وه‌‬ ‫دەكەن"‪.‬‬ ‫ه���اوكات له‌گ���ه‌ڵ‌ به‌رزبون���ه‌وه‌ی‌‬ ‫نرخه‌كه‌ی���دا‪ ،‬ژم���اره‌ی‌ مامه‌ڵ���ه‌كاران‬ ‫به‌بیتكوینه‌وه‌ زیات���ر ده‌بن‪ ،‬بازرگانی‌‬ ‫ئه‌لكترۆن���ی‌ ژاره‌ی‌ مامه‌ڵه‌ پێوه‌كارانی‌‬ ‫زیات���ر ده‌ب���ن‌و زیاتریش ئ���ه‌م دراوه‌‬ ‫ئه‌لكترۆنیی���ه‌ له‌و مامه‌ڵه‌ بازرگانیانه‌دا‬ ‫به‌كارده‌هێنرێت كه‌ له‌تۆڕی‌ ئینته‌رنێتدا‬ ‫ئه‌نجامده‌درێن‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ هه‌مو ژماره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌م دراوه‌ ئه‌لكترۆنیی���ه‌ ده‌گاته‌ ‪21‬‬ ‫ملیۆن بیتكوین‌و ساڵی‌ ‪ 2012‬نرخی‌ هه‌ر‬ ‫بیتكوینێك ‪ 6‬دۆالر بو‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا‬ ‫ب���ه‌ره‌و ‪ 20000‬دۆالر ده‌چێت‪ ،‬بیتكوین‬ ‫كه‌ مێژوی‌ س���ه‌رهه‌ڵدانی‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ ساڵی‌ ‪‌2009‬و له‌بنه‌ڕه‌تدا پڕۆژه‌یه‌كی‌‬ ‫زانستی‌ بو كه‌ له‌الیه‌ن چه‌ند گروپێكی‌‬ ‫نه‌ناس���راوه‌وه‌ له‌سه‌ر تۆڕی‌ ئینته‌رنێت‬ ‫خرای���ه‌ڕو ئێس���تا بوه‌ت���ه‌ واقعێك���ی‌‬ ‫كرده‌ك���ی‌‪ .‬بیتكوین جێی‌ س���ه‌رنجی‌‬ ‫به‌ش���ێك له‌بازرگان���ان‌و خاوه‌نكارانی‌‬ ‫كوردستانیشه‌‪.‬‬ ‫ئابورین���اس‌و مامۆس���تای زانك���ۆ‪،‬‬ ‫د‪.‬موحەمەد رەئوف بەئاوێنەی راگەیاند‬ ‫دراوی "بیت كۆین" دراوێكی‌ راسته‌قینه‌‬ ‫نیە‪ ،‬ئ���ەوە خەڵكن نرخ دیاری دەكەن‬

‫ی‬ ‫ی ئابور ‌‬ ‫ناوه‌نده‌كانی‌ لێكۆڵین���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئام���اژ‌ه به‌و‌ه ده‌ك���ه‌ن كه‌ ه���ۆكار ‌‬ ‫ی بیتكوی���ن‬ ‫ی به‌رده‌وام��� ‌‬ ‫به‌زبون���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌پل ‌هی‌ یه‌ك���ه‌م ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ زۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه مامه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌و كۆمپانیانه‌ ‌‬ ‫ژماره‌ ‌‬ ‫پێوه‌ده‌كه‌ن‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ هه‌مو بانك ‌ه‬ ‫ی جیه���ان مامه‌ڵه‌كردنیان‬ ‫ناوه‌ندیه‌كان ‌‬ ‫به‌م دراو‌ه ئه‌لكترۆنیه‌وه‌ ره‌تكردوه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫سه‌رس���ه‌ختان ‌ه له‌دژی‌ ئه‌وه‌ن دان به‌م‬ ‫ی‬ ‫ی لێدوان ‌‬ ‫دراوه‌دا بنرێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌پێ ‌‬ ‫ی ئاڵوگ���ۆڕی‌ دراو‬ ‫بازرگانێك���ی‌ ب���وار ‌‬ ‫ی‬ ‫خه‌ڵكانێك هه‌ن له‌كوردستان مامه‌ڵه‌ ‌‬ ‫پێو‌ه ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫هۆكاری‌ به‌زبونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫به‌رده‌وامی‌ بیتكوین‬ ‫به‌پله‌ی‌ یه‌كه‌م‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫زۆری‌ ژماره‌ ‌ی‬ ‫ئه‌و كۆمپانیانه‌ ‌ی‬ ‫كه‌ مامه‌ڵه‌ ‌ی‬ ‫پێوه‌ده‌كه‌ن‬ ‫دراوی بیت کۆین‬ ‫بۆ بابەتەكان‪ ،‬ئەو وتی"سەیری ئاڵتون‬ ‫بكەن مادەیەكە هەروەك ئاس���ن وایە‪،‬‬ ‫ئ���ەوە خەڵكە كە ئ���ەو نرخە بەرزەی‬ ‫بەئاڵتون داوە‌و كەمتر بەئاسنی داوە‪،‬‬ ‫دراوی "بیت كۆین" تەنها لەئینتەرنێت‬ ‫كاری پێدەكرێت شتیك نیە لەبەردەست‬ ‫بێت‪ ،‬ب���ەاڵم لەبەر ئەوەی بەش���ێكی‬ ‫خەڵ���ك گرنگ���ی پێ���داوە‌و ئاڵوگۆری‬ ‫پێدەكرێت ئێستا نرخێكی هەیە"‪.‬‬ ‫ئاماژەی بەوەشكرد ئەو جۆرە دراوە‬ ‫ل���ەروی یاس���اییەوە قورس���ایی نیە‌و‬ ‫هی���چ واڵتێكیش پاڵپش���تی نەكردوە‬ ‫بەسندوقی نەختینەی نێودەوڵەتیش‪،‬‬ ‫كە دامەزراوەیەكی جیهانیە تا ئێس���تا‬ ‫دانی ب���ەو دراوەدا نەن���اوە‪ .‬ئەو وتی‬ ‫"لەگ���ەڵ ئ���ەوەی هیچ پاڵپش���تیەكی‬

‫یاس���ایی‌و بانك���ی نیە ب���ەاڵم خەڵك‬ ‫مامەڵ���ەی پێ���وە دەك���ەن‪ ،‬زۆر جار‬ ‫خەڵك نرخی بابەتێ���ك یان مادەیەك‬ ‫ی���ان جۆرێكی دراو ب���ەرز دەكەنەوە‌و‬ ‫دواتریش دەبینرێت كە بەش���ێوەیەكی‬ ‫چاوەرواننەكراو نرخەكەی دادەبەزێت‌و‬ ‫ه���ارە دەكات‪ ،‬دراوی "بی���ت كۆی���ن"‬ ‫وەهمێكە‌و خەڵك لەخۆیەوە كردویەتی‬ ‫بەراستی"‪.‬‬ ‫راشیگەیاند بەهۆی ئەو مامەاڵنەی بەم‬ ‫دراوە دەكرێت خەڵكانی دەوڵەمەندن‪،‬‬ ‫بەاڵم كە هارەی كرد هەمو ئەو سەروەتە‬ ‫دەبێتەوە بەبڵقی سەرئاو‪.‬‬ ‫لەب���ارەی مامەڵەكردن���ی خەڵك���ی‬ ‫كوردس���تان ب���ەو دراوەو چۆنیەت���ی‬

‫بەش���دایكردن تێی���دا‪ ،‬ئ���ەو وت���ی‬ ‫"بەشداریكردنەكە لەرێكەی ئینتەرنێت‬ ‫دەبێ���ت‪ ،‬پارەك���ە دەتوانرێت ماەڵەی‬ ‫پێوە بكرێت دەتوانیت بیكەیت بەدۆالر‬ ‫یاخ���ود دینار ل���ەم س���اتەداو رەنگە‬ ‫خەڵكیش بەهۆیەوە دەوڵەمەند ببێت‪،‬‬ ‫ێ‬ ‫بەاڵم كە هارەی ك���رد تۆ یەخەی ك ‌‬ ‫دەگری���ت؟ من هەرگی���ز هانی خەڵك‬ ‫نادەم بۆ ئ���ەوەی مامەڵە بەم دراوەوە‬ ‫بكەن"‪.‬‬ ‫ئام���اژەی بەوەش���كرد دراوی ه���ەر‬ ‫واڵتێ���ك س���ەرچاوەكەی دەزانرێ���ت‪،‬‬ ‫بۆنمون���ە دیناری عێراق���ی هەموكەس‬ ‫دەزانێت لەبانكی ناوەن���دی عێراقەوە‬ ‫دەرچوە‌و ئەو هێ���ز دەدات بەو پارەیە‬

‫بەاڵم دراوی "بیت كۆین" هیچ شتێكی‬ ‫دیار نیە‪.‬‬ ‫پێشی وایە لەروی ئەمنیەوە ئەو جۆرە‬ ‫دراوە مەترسیدارە‪ ،‬بەدوریشی نازانێت‬ ‫كۆمەڵێ���ك مافیا لەپش���تی دراوەكەوە‬ ‫بن‪ ،‬ئەو وتی " لەم مامەڵەیەدا خەڵكی‬ ‫مافی���ای تێدای���ە خەڵكی ئاس���ایی‌و‬ ‫بەرپرسیشی تێدایە"‪.‬‬ ‫ئاماژەی بەوەش���كرد ئ���ەو واڵتانەی‬ ‫ئەنتەرنێ���ت زۆر بەكاردەهێن���ن‌و‌و‬ ‫س���امانێكی زۆریان هەیە لەپشتی ئەم‬ ‫كارانەوەن‪ ،‬پێش���یوایە واڵتانی كەنداو‬ ‫كە سەروەتێكی زۆریان لەبەردەستدایە‬ ‫ئەگ���ەر بۆ خۆش���ی‌و وەك یارییەكیش‬ ‫مامەڵەی لەگەڵ بكەن مامەڵەی زیاتری‬

‫بازرگانی بواری بۆرس���ە‌و ئاڵوگۆری‬ ‫دراو‪ ،‬حەمید حاجی عەبدوڵاڵ لەس���ەر‬ ‫دراوی "بیت كۆین" بەئاوێنەی راگەیاند‬ ‫ئ���ەو دراوە الی ئ���ەوان‌و چوارچێوەی‬ ‫بۆرس���ەی جیهان���ی كاری پێناكرێت‪،‬‬ ‫ئاماژەی بەوەشكرد تەنها ئەو كەسانە‬ ‫مامەڵە ب���ە‌دراوی "بیت كۆین" دەكەن‬ ‫كە ش���ارەزاییەكی باش���یان لە‌ئایتی‌و‬ ‫كۆمپیوتەر هەی���ە‪ ،‬ئەو وتی "هێندەی‬ ‫من ئاگادارم خەڵكانێك لەكوردس���تان‬ ‫مامەڵەی پێوەدەكەن‪ ،‬بەاڵم لەدەرەوەی‬ ‫كوردستان زیاتر مامەڵەی پێوە دەكرێت‬ ‫خواس���تێكی زۆری لەس���ەرە‪ ،‬ئەوەی‬ ‫ئێمە بیس���تومانە زۆرب���ەی مافیاكان‬ ‫بازاری ئەو جۆرە دراوە هەڵدەسورێنن‌و‬ ‫كەسانی نادیارن"‪.‬‬ ‫راش���یگەیاند لە‌ه���ەر دو بۆرس���ەی‬ ‫س���لێمانی "بازاری ش���ەوكەتی مەال‌و‬ ‫بازاری كۆنی دۆالرەكە" كە لەنزیكەوە‬ ‫ئاگادارین لەرێی ئەو پەیوەندیانەش���ی‬ ‫لەگەڵ بۆرس���ەكانی ش���اری هەولێر‌و‬ ‫دهۆك هەیە بەهیچ ش���ێوەیەك مامەڵە‬ ‫لەگەڵ ئەو جۆرە دراوە ناكرێت‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )605‬سێشه‌ممه ‪2017/12/12‬‬

‫‪7‬‬

‫ساڵه‌ ‌ی شۆڕش ‌ی ئۆ‌كتۆبه‌رو بزاڤی‌ چه‌پ له‌كوردستان‬

‫ره‌زا ئاڵتون‪ PKK :‬چه‌پەو به‌خۆنوێكردنه‌وه‌ له‌سه‌ر پێی‌ خۆ ‌ی ماوەتەوە‬ ‫ئا‪ :‬له‌یال جه‌مال‬

‫رەزا ئاڵتون‪ ،‬سه‌ركرده‌ی‌ دیاری‌ په‌كه‌كه‌و‬ ‫ئەندامی كۆنسەی بەرێوەبەری كۆما جڤاكێن‬ ‫كوردستان "كەجەكە" له‌م گفتوگۆیه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "كورد تا پارچه‌پارچه‌ نه‌بن‬ ‫له‌ناو ناچن"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ە‪ :‬ڕێب����ەری پارت����ی کرێکاران����ی‬ ‫کوردستان عەبدواڵ ئۆجەالن بەگەلەکۆمەیەکی‬ ‫نێودەوڵەت����ی دەس����گیردەکرێت‌و ڕاپێچ����ی‬ ‫زین����دان دەکرێ����ت ‪ ،1999‬لینی����ن لە‌‪1917‬‬ ‫بە‌هاوکاری‌و پاڵپشتی زلهێزێکی وەک ئەڵمانیا‬ ‫لە‌سویس����راوە دەگەڕێتەوە بۆ ڕوسیاو ئاگری‬ ‫ش����ۆڕش جۆش دەدات‪ ،‬دەمەوێت بەراوردێک‬ ‫بخەمە ڕو‪ ،‬ئەگەر لەجێی گەلەکۆمە‪ ،‬پاڵپشتی‬ ‫بۆ ئۆجەالن هاوش����ێوەی ئەوەی بۆ لینین کرا‬ ‫هەبوای����ە‪ ،‬ئاکامەکانی ش����ۆڕش‌و بەرخۆدانی‬ ‫پەکەکە ش����تێک ئەبوو هاوش����ێوی ئەوە کە‬ ‫لینین‌و بەلشەفیەکان لە‌ئۆکتۆبەردا کردیان؟‬ ‫ره‌زا ئاڵت����ون‪ :‬ئه‌گ����ه‌ر بمانه‌وێ����ت‬ ‫به‌راوردكردنێك����ی وه‌ه����ا بكه‌ین‪ ،‬پێویس����ت‬ ‫ده‌كات بارودۆخ����ی سیاس����ی‌و هه‌لومه‌رجی‬ ‫مێژووی����ی ئه‌وكاته‌ له‌به‌رچاو بگرین‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫فاكت����ه‌ره‌ سیاس����یه‌كانی ئ����ه‌و س����ه‌رده‌مه‌و‬ ‫ئامانجه‌كانیان ش����رۆڤه‌ بكه‌ی����ن‪ .‬كاتێك كه‌‬ ‫س����ه‌یری هاوس����ه‌نگییه‌كانی به‌ر له‌ش����ه‌ڕی‬ ‫جیهان����ی یه‌ك����ه‌م بكه‌ین باش����تر له‌دۆخه‌كه‌‬ ‫تێده‌گه‌ین‪ .‬له‌الیه‌كه‌وه‌‪ ،‬به‌ریتانیاو فه‌ره‌نساو‬ ‫روس����یای‌ تزاری له‌چوارچێوه‌ی سیس����ته‌می‬ ‫س����ه‌رمایه‌داریدا له‌نێ����و هاوپه‌یمانییه‌كدان‌و‬ ‫له‌الیه‌كی تریشه‌وه‌ ئه‌ڵمانیاو هاوپه‌یمانه‌كانی‌و‬ ‫هه‌روه‌ها داخوازییه‌كانی گه‌ل هه‌یه‌‪ .‬بارودۆخه‌‬ ‫سیاسییه‌كه‌ به‌م شێوه‌یه‌یه‌‪ .‬ئه‌و جه‌مسه‌ره‌ی‬ ‫كه‌ ئه‌ڵمانیا سه‌ركێش����ی ده‌كات‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫هاوپه‌یمانێتی به‌ریتانیاو فه‌ره‌نس����او روس����یا‬ ‫له‌نێو ئاماده‌كاری سیاس����ی‌و س����ه‌ربازیدایه‌و‬ ‫ده‌یه‌وێت ببێت����ه‌ خاوه‌ن به‌ش����ێك له‌دونیاو‬ ‫هه‌ربۆیه‌ به‌ر له‌هه‌موو شتێك ئه‌و سیاسه‌ته‌ی‬ ‫كه‌ دایده‌ڕێژێت له‌س����ه‌ر بنه‌م����ای الوازكردنی‬ ‫ئ����ه‌و هاوپه‌یمانێتییه‌ی����ه‌‪ .‬له‌و س����ه‌رده‌مه‌دا‬ ‫هێش����تا شۆڕش����ێكی سوشیالیس����تی ی����ان‬ ‫شوڕش����ێكی جه‌م����اوه‌ری نه‌هاتۆت����ه‌ ئاراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌زمونێك����ی وه‌ه����ا له‌ئ����ارادا نیی����ه‌‪ .‬له‌به‌ر‬ ‫نه‌بون����ی ئه‌زمونێك����ی وه‌هاش‪ ،‬سیاس����ه‌تی‬ ‫ئه‌ڵمانیا له‌س����ه‌ر بنه‌مای هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی‬ ‫ئ����ه‌و هاوپه‌یمانێتی����ه‌ی به‌رامبه‌ریه‌ت����ی‪ .‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی كه‌ ئ����ه‌و هاوپه‌مانێتییه‌ی به‌رامبه‌ری‬ ‫هه‌ڵبوه‌ش����ێنێته‌وه‌ هه‌ر ئاڵۆزی‌و پشێوییه‌ك‬ ‫كه‌ له‌نێو روسیای‌ تزاریدا روبدات‪ ،‬ئه‌وه‌ وه‌كو‬ ‫شتێكی ده‌س����تلێبه‌رنه‌دراوی ستراتیژی خۆی‬ ‫لێكیده‌دات����ه‌وه‌‪ .‬له‌به‌رئ����ه‌وه‌ش‪ ،‬گه‌ڕانه‌وه‌ی‬ ‫لنین له‌سویس����راوه‌ بۆ روسیاو پێشه‌نگایه‌تی‬ ‫كردنی ئه‌و بۆ شۆڕش����ی به‌لشه‌فیك‌و روخانی‬ ‫تزار به‌ش����ێوه‌یه‌كی ئۆبژه‌كتیف "‪"objektif‬‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ خزمه‌تی سیاس����ه‌ته‌كانی ئه‌ڵمانیا‪.‬‬ ‫لێره‌دا پێویست ده‌كات به‌هه‌ڵه‌ لێمتێنه‌گه‌ن‪.‬‬ ‫لێ����ره‌دا م����ن ناڵێم ك����ه‌ لنین به‌ئه‌نقه‌س����ت‬ ‫ده‌كه‌وێت����ه‌ نێ����و گه‌مه‌ی ئه‌ڵمانی����او خزمه‌ت‬ ‫به‌سیاس����ه‌ته‌كانی ئه‌و ده‌كات‪ .‬ئه‌و شۆڕشه‌ی‬ ‫ك����ه‌ لینی����ن پێش����ه‌نگایه‌تی ده‌كات هه‌ندێك‬ ‫ئه‌نج����ام ده‌هێنێته‌ ئاراوه‌ كه‌ به‌ش����ێوه‌یه‌كی‬ ‫ئۆبژه‌كتیف ده‌كه‌ونه‌ خزمه‌ت سیاس����ه‌ته‌كانی‬ ‫ئه‌ڵمانیاوه‌‪ .‬له‌الیه‌كی دیكه‌وه‌‪ ،‬شۆڕشی ‪17‬ی‬ ‫ئۆكتۆب����ه‌ر هاته‌ ئاراوه‌‪ ،‬ئه‌و شۆڕش����ه‌ی كه‌‬ ‫ده‌یتوانی زیانێكی زۆر بنه‌ڕه‌تی له‌سیسته‌می‬ ‫سه‌رمایه‌داری دونیا بدات‪ .‬واته‌‪ ،‬له‌كاتێكدا كه‌‬ ‫له‌الیه‌نی سیاسه‌تی كورتخای ‌هن‌و پراگاماتیكدا‬ ‫هه‌ندێك ئه‌نجامی ده‌رخس����ته‌رو كه‌ ئه‌ڵمانیا‬ ‫س����وودی لێیوه‌ربگرێ����ت له‌درێژخایه‌ندا بوو‬ ‫به‌ه����ۆی ئ����ه‌وه‌ی ك����ه‌ له‌نێ����و سیس����ته‌می‬ ‫مودێرنیت����ه‌ی س����ه‌رمایه‌داریدا بلۆكێكی نوێ‬ ‫بێته‌ ئاراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و پیالنگێڕییه‌ی كه‌ ل����ه‌دژی رێبه‌ر ئاپۆ‬ ‫ئه‌نجامدرا جی����اوازه‌‪ .‬ئ����ه‌و هه‌لومه‌رجانه‌ش‬ ‫ك����ه‌ پیالنگێڕییه‌ك����ه‌ تیای����دا به‌ڕێوه‌چ����وو‬ ‫جی����اوازن‪ .‬ئامانجی ئ����ه‌و فاكته‌ران����ه‌ی كه‌‬ ‫له‌پیالنگێڕییه‌كه‌شدا به‌شدارییانكرد جیاوازی‬ ‫تێدا هه‌ی����ه‌‪ .‬ئه‌و قۆناغه‌ی ك����ه‌ پیالنگێڕی‬ ‫ل����ه‌دژی رێبه‌ر ئاپۆ به‌ڕێوه‌چو‪ ،‬قۆناخێك بوو‬ ‫كه‌ مۆدێرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری له‌نێو قه‌یرانێكی‬ ‫زۆر مه‌زندا بو‪ .‬ئه‌م قه‌یرانه‌ی س����ه‌رمایه‌داری‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵتی ناویندا له‌ئاستێكی زۆر له‌پێشدا‬ ‫بوو‪ .‬مۆدێرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری بۆ رزگاربوون‬ ‫ل����ه‌و قه‌یرانه‌ی ك����ه‌ له‌ش����وێنه‌ جیاجیاكانی‬ ‫دونی����ادا تێیكه‌وتبوو له‌هه‌وڵی ئ����ه‌وه‌دا بوو‬ ‫كه‌ هه‌ندێك ته‌گبیر وه‌ربگرێت‌و چاره‌س����ه‌ری‬ ‫پێش����بخات‪ .‬له‌ئه‌وروپا‪ ،‬له‌ئه‌مه‌ریكای التین‪،‬‬ ‫له‌زۆر ش����وێنی ئاس����یا ده‌س����تی له‌دۆخه‌كه‌‬ ‫وه‌رداو ب����ۆ درێژكردن����ه‌وه‌ی ته‌مه‌ن����ی‬ ‫مۆدێرنیته‌ی س����ه‌رمایه‌داری‌و گه‌رنتی كردنی‬ ‫داهاتووی له‌رێگای پێشخس����تنی چاره‌س����ه‌ر‬ ‫بۆ كێشه‌كانی له‌هه‌وڵداندا بو‪ .‬ئه‌و به‌رواره‌ی‬ ‫كه‌ بۆ پیالنگێڕییه‌كه‌ دیاری كرابوو پێویسته‌‬ ‫وه‌ك ب����ه‌رواری ده‌س����تێوه‌ردان له‌رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوی����ن لێكبدرێت����ه‌وه‌‪ .‬ئامانجی����ان ئه‌وه‌ بو‬

‫كه‌ ب����ۆ كێش����ه‌و قه‌یرانه‌كان����ی مۆدێرنیته‌ی‬ ‫س����ه‌رمایه‌داری له‌رۆژهه‌اڵت����ی ناویندا چه‌ند‬ ‫چاره‌س����ه‌رییه‌كی به‌گوێره‌ی خۆی����ان بهێننه‌‬ ‫ئ����اراوه‌و به‌م چاره‌س����ه‌رانه‌ رۆژهه‌اڵتی ناوین‬ ‫وه‌كو به‌ش����ێكی مۆدێرنیته‌ی س����ه‌رمایه‌داری‬ ‫بهێڵنه‌وه‌‪ .‬كاتێك كه‌ له‌م روانگه‌یه‌وه‌ سه‌یری‬ ‫پیالنگێڕییه‌ك����ه‌ بكرێت ده‌توانی����ن بڵیین كه‌‬ ‫بە‌له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌زموونی شۆڕش����ی ‪17‬ی‬ ‫ئۆكتۆب����ه‌رو هه‌روه‌ه����ا ئه‌و سیاس����ه‌ته‌ی كه‌‬ ‫ده‌یانه‌ویس����ت له‌رۆژهه‌اڵتی ناویندا په‌یڕه‌وی‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬پیالنگێڕی نێونه‌ته‌وه‌یی سیاس����ه‌تێك‬ ‫بو كه‌ مۆدێرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری گرتییه‌به‌ر‪.‬‬ ‫له‌به‌رئه‌مه‌ش‪ ،‬ئه‌گه‌ر پیالنگێڕی نێونه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ل����ه‌دژی رێبه‌ر ئاپ����ۆ وه‌ك����و هه‌وڵدانێك بۆ‬ ‫پێش����گرتن (ئاس����ته‌نگی) له‌شۆڕش����ێكی‬ ‫نوێ����ی‌ ‪17‬ی ئۆكتۆب����ه‌ر له‌رۆژهه‌اڵتی ناویندا‬ ‫لێكبده‌ینه‌وه‌ له‌راستییه‌وه‌ نزیكتره‌‪ .‬ئه‌گه‌ر به‌بێ‬ ‫ئه‌وه‌ی كه‌ ل����ه‌دژی رێبه‌ر ئاپۆ پیالنگێڕییه‌ك‬ ‫ئه‌نجامبدرێ����ت‪ ،‬ده‌س����تێوه‌ردان له‌رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناویندا كراب����ا‪ PKK ،‬به‌و هێزه‌ی كه‌ هه‌یبو‬ ‫رێب����ه‌ر ئاپۆش به‌پراكتیك����ی رێبه‌رایه‌تی ئه‌و‬ ‫هێزه‌ی ‪PKK‬ی كردبایه‌ ئ����ه‌وا به‌بێ ئه‌وه‌ی‬ ‫ك����ه‌ پێویس����تی به‌پش����تیوانی الیه‌نێكی دی‬ ‫هه‌بێ����ت ئه‌گه‌ری هاتنه‌ ئاراوه‌ی شۆڕش����ێكی‬ ‫نوێ هاوشێوه‌ی شۆڕشی ‪17‬ی ئۆكتۆبه‌ر زۆر‬ ‫بو‪ .‬ئه‌و پێشكه‌وتنانه‌ی كه‌ دواتر رویاندا ئه‌م‬ ‫راستییه‌یان سه‌لماند‪ .‬هێزه‌كانی مۆدێرنیته‌ی‬ ‫س����ه‌رمایه‌داری له‌به‌رئه‌وه‌ی ك����ه‌ چاوه‌ڕوانی‬ ‫شۆڕش����ێكی وه‌هایان ده‌ك����رد بڕیاریاندا كه‌‬ ‫ده‌س����ت له‌دۆخه‌كه‌ وه‌ربده‌ن‪ .‬ئه‌مه‌ الیه‌نێكی‬ ‫مه‌سه‌له‌كه‌یه‌‪ .‬الیه‌نێكی دی ئه‌وه‌یه‌ كه‌ تا ئه‌و‬ ‫كاته‌ی كه‌ ‪PKK‬و رێبه‌رایه‌تی ‪ PKK‬هه‌بوونی‬ ‫هه‌بای����ه‌ ئ����ه‌وان نه‌یاده‌توانی وه‌ك����و خۆیان‬ ‫ده‌یانویست له‌رۆژهه‌اڵتی ناوین ده‌ستێوه‌ردان‬ ‫بك����ه‌ن‌و كورد ب����ۆ خۆی����ان به‌كاربهێنن‪ .‬ئه‌و‬ ‫سیاس����ه‌ته‌ی ك����ه‌ ‪ PKK‬به‌ڕێ����وه‌ی ده‌برد‬ ‫له‌به‌رده‌م ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌كی له‌رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوین ئاسته‌نگی دروس����ت ده‌كرد‌و هه‌روه‌ها‬ ‫هه‌بوون����ی ‪ PKK‬رێگ����ه‌ی به‌وه‌ ن����ه‌ده‌دا كه‌‬ ‫هێزه‌ ده‌ره‌كییه‌كان ستراتیژی خۆیان له‌سه‌ر‬ ‫كورد په‌یڕه‌و بكه‌ن‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ش‪ ،‬له‌ناوبردنی‬ ‫‪ PKK‬ته‌نیا بە‌له‌ناوبردنی رێبه‌ره‌كه‌ی مومكین‬ ‫ده‌بوو‪ .‬له‌ناوبردنی رێبه‌رئاپۆ وه‌كو له‌ناوبردنی‬ ‫‪ PKK‬لێكده‌درای����ه‌وه‌‪ .‬بە‌گوێره‌ی حیس����ابی‬ ‫پیالنگێڕان‪ ،‬بە‌له‌ناوبردنی ‪ PKK‬ده‌یانتوانی‬ ‫هه‌م����وو ئه‌و نرخ‌و به‌هایان����ه‌ی كه‌ له‌ئه‌نجامی‬ ‫خه‌باتی ئه‌ودا هاتبوونه‌ ئاراوه‌ له‌ژێر كۆنترۆڵی‬ ‫ده‌ستێكی جیاوازدا كۆ بكه‌نه‌وه‌‌و بۆ ئارمانجی‬ ‫ستراتژیكی خۆیان له‌رۆژهه‌اڵتی ناوین به‌كاری‬ ‫بهێنن‪ .‬ده‌توانی����ن نزیكایه‌تی ئه‌و هێزانه‌ به‌م‬ ‫ش����ێوه‌یه‌ ش����رۆڤه‌ بكه‌ین‪ .‬له‌ب����ه‌ر ئه‌مه‌ش‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر بینه‌ س����ه‌ر پرس����یاره‌كه‌ی ئێوه‌‌و ئه‌و‬ ‫به‌راورده‌ی كه‌ كردووتانه‌‪ ،‬با پش����تیوانیكردن‬ ‫بۆ رێب����ه‌ر ئاپۆ بده‌ینه‌ الیه‌ك����ه‌وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌پرۆسه‌ی ده‌ستێوه‌ردان له‌رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوین����دا له‌دژی رێبه‌ر ئاپۆ پیالنگێڕی ئه‌نجام‬ ‫نه‌دراباو راده‌س����تی توركیا نه‌كرابایه‌و ‪PKK‬‬ ‫به‌و هێ����زه‌ی كه‌ هه‌یبو ده‌س����تی له‌دۆخه‌كه‌‬ ‫وه‌ردابایه‌ ده‌یتوانی به‌بێ پشتیوانی‌و هاوكاری‬ ‫هی����چ هێزێك لێره‌دا شوڕش����ێكی نوێ ‪17‬ی‬ ‫ئۆكتۆب����ه‌ر بهێنێت����ه‌ ئ����اراوه‌‪ .‬به‌پیالنگێڕی‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌یی ویس����تییان پێش له‌م شۆڕش����ه‌‬ ‫بگرن‪ .‬پیالنگێ����ڕی نێونه‌ته‌وه‌یی له‌بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌م راستییه‌ بونیادنراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ە‪ :‬لە‌دروس����ت بون����ی پەکەکەوە تا‬ ‫کەوتن����ی بلۆک����ی ش����ەرق‪ ،‬ملمالنێ����ی دو‬ ‫جەمس����ەری س����ۆڤیه‌تو ئەمریکا لەئارادا بو‪،‬‬ ‫ه����ەردوو زلهێز س����تراتیژو مەرام����ی خۆیان‬ ‫هەبوو لەواڵتان‌و گەالنی ناوچەکەدا‪ ،‬پەکەکە‬ ‫لەنێوان ئەو دوو بەرداشەدا چۆن توانی خۆی‬ ‫بگرێت؟‬ ‫ره‌زا ئاڵت����ون‪ PKK :‬له‌س����ااڵنی ‪1970‬دا‬ ‫ده‌ركه‌وت‪ .‬له‌‪70‬كاندا دوو بلۆك (جه‌مس����ه‌ر)‬ ‫هه‌ب����وون‪ .‬دونیا له‌نێ����وان بلۆكی رۆژهه‌اڵت‌و‬ ‫بلۆكی رۆژئاوادا داب����ه‌ش كرابوو‪ .‬كاتێك كه‌‬ ‫‪ PKK‬ده‌رك����ه‌وت زۆرت����ر له‌ژێ����ر كاریگه‌ری‬ ‫بلۆكی رۆژه����ه‌اڵت واته‌ رئال سۆس����یالیزمدا‬ ‫(سۆس����یالیزمی بونیادنراو) گرسا (شه‌كلی‬ ‫گرت)‪ .‬وه‌كو هێزیكی تێكۆش����انی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫له‌ژێ����ر كاریگ����ه‌ری رئ����ال سۆس����یالیزمدا‬ ‫ده‌ركه‌وتۆته‌ مه‌یدان‪ .‬به‌اڵم رێكخس����تنێكه‌ كه‌‬ ‫هه‌ر له‌كات����ی ده‌ركه‌وتنی����ه‌وه‌ له‌گه‌ڵ هه‌ردو‬ ‫جه‌مس����ه‌ره‌كه‌ش كێش����ه‌ی جی����دی هه‌بوو‪.‬‬ ‫ئێستاش له‌گه‌ڵ ئیمپریالیسته‌كان‌و سیسته‌می‬ ‫سه‌رمایه‌داری دونیاو هێزه‌ كۆلۆنیالیسته‌كانیدا‬ ‫كێش����ه‌ی هه‌یه‌‪ .‬كوردس����تان بۆ چوارپارچه‌‬ ‫دابه‌ش كراوه‌و كراوه‌ته‌ كۆلۆنی‪ .‬دابه‌شبوونی‬ ‫كوردستان به‌س����ه‌ر چوار پارچه‌دا گرێدراوی‬ ‫سیس����ته‌می دونیایه‌‪ .‬دابه‌شبوونی كوردستان‬ ‫گرێدراوه‌ی ئیمپریالیزمی نێونه‌ته‌وه‌یی‌و هێزه‌‬ ‫هه‌رێمییه‌ كۆلۆنیاله‌كان����ی ئه‌وه‌‪ .‬ده‌ركه‌وتنی‬ ‫‪ PKK‬له‌سه‌ر بنه‌مای دژایه‌تی سه‌رمایه‌داری‪،‬‬ ‫ئیمپریالی����زم‌و كۆلۆنیالیزمه‌‪ PKK .‬له‌س����ه‌ر‬ ‫بنه‌مای پێویس����تیه‌ك ده‌ركه‌وت����وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫پێویس����تی خه‌ب����ات به‌ئ����ازادی نیش����تمان‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌ له‌چوارچێوه‌ی تێكۆش����ان له‌دژی‬

‫ره‌زا ئاڵتون‬ ‫سه‌رمایه‌داری‌و ئیمپریالیزم‪ PKK .‬سه‌رقاڵی‬ ‫ئه‌م كێشه‌یه‌ بوو‪ .‬لێره‌دا دوبه‌ره‌كییه‌ك دێته‌‬ ‫ئاراوه‌‪ PKK :‬له‌دژی ئه‌م هێزانه‌ تێكۆش����ان‬ ‫ده‌كات‌و ئه‌م هێزانه‌ش به‌رده‌وام له‌نێو هه‌وڵدانی‬ ‫له‌ناوبردن����ی ‪PKK‬دان‪ .‬له‌الیه‌ك����ی دیكه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی له‌ژێر كاریگه‌ری رئال سۆسیالیزمدا‌‬ ‫ش����ه‌كلی گرتوه‌و ب����اوه‌ڕی به‌سۆس����یالیزم‌و‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی رزگاری نیش����تمانی‌و ماركسیزم‬ ‫هه‌ی����ه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌چاوێك����ی ره‌خنه‌گران����ه‌وه‌‬ ‫له‌رئال سۆس����یالیزم‌و كێشه‌ دیاره‌كانی نزیك‬ ‫بۆته‌وه‌‪ .‬ئه‌م هه‌ڵوێس����ته‌ ره‌خنه‌گرانه‌ زۆرتر‬ ‫له‌س����ه‌ر رڤیژیۆنی����زم (‪)revisionism‬و‬ ‫ئۆپۆرتونیزم (هه‌لپه‌رس����تی) بووه‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫دیارده‌كات كه‌ ‪ PKK‬له‌گه‌ڵ رئال سۆسیالیزم‬ ‫كێش����ه‌ی ئایدیۆلۆژی هه‌بوه‌‪ .‬له‌ره‌وش����ێكی‬ ‫وه‌ه����ادا‪ ،‬ئ����ه‌و ناوه‌ندانه‌ی ك����ه‌ نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫رئ����ال سۆس����یالیزمیان ده‌كرد هی����چ كاتێك‬ ‫سیاس����ه‌تی وایان په‌ی����ڕه‌و نه‌كرد كه‌ ‪PKK‬‬ ‫وه‌كو به‌ش����ێك له‌خۆیان بزانن‪ .‬هه‌روه‌ها ئه‌و‬ ‫هێزان����ه‌ی كه‌ له‌ئاس����تی نێونه‌ته‌وه‌ییدا وه‌كو‬ ‫درێژه‌یه‌كی (‪ )extension‬ئه‌مانه‌ بون "واته‌‬ ‫حیزبە‌كۆمۆنیسته‌ كالسیكه‌كان‌و بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫هاوش����ێوه‌" ئه‌م نزیكایه‌تییه‌ی پ‪.‬ك‪.‬ك یان‬ ‫پێقه‌ب����ول نه‌بو‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ریدا هه‌ڵویس����تیان‬ ‫وه‌رگ����رت‪ .‬له‌به‌رئ����ه‌وه‌ ئه‌گه‌رچ����ی ‪PKK‬‬ ‫له‌كاتی ده‌ركه‌وتنیش����دا له‌ژێر كاریگه‌ری رئال‬ ‫سۆسیالیزمیشدا بوبێت‪ ،‬نه‌له‌گه‌ڵ سیسته‌می‬ ‫جیهانی سه‌رمایه‌داریدا ئاشتبووه‌وه‌ نه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫رئاڵ سۆسیالیزمیش����دا یه‌كیگرته‌وه‌‪PKK .‬‬ ‫مه‌جبوور ما كه‌ له‌س����ه‌ر بنه‌مای تێكۆش����ان‬ ‫ل����ه‌دژی هه‌ردوویان خۆی بكات به‌هه‌بوونێك‪.‬‬ ‫یان ده‌بوو كه‌ وێڕای هه‌ر دوو جه‌مس����ه‌ره‌كه‌‬ ‫هه‌بوونی خۆی بس����ه‌لمێنێت‌و له‌س����ه‌ر پێی‬ ‫بمێنێت����ه‌وه‌و به‌ره‌و داهاتوو هه‌نگاو بنێت یان‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر هه‌ردوویان یاخود به‌هاوكاریكردنی‬ ‫له‌گه‌ڵ یه‌كێكیان تووش����ی له‌ناوچوون بێت‪.‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ش‪ ،‬كاتێك كه‌ س����ه‌یری سه‌رده‌مه‌‬ ‫س����ه‌ره‌تاییه‌كانی ده‌ركه‌وتن����ی ‪PKK‬‬ ‫و دیالێكتیكی پێش����كه‌وتنی ئ����ه‌م ته‌ڤگه‌ره‌‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬ده‌بینین كه‌ له‌راس����تیدا هه‌ڵوێست‌و‬ ‫تێكۆشانی به‌پره‌نس����یپی ‪ PKK‬له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫مۆدێرنیت����ه‌ی س����ه‌رمایه‌داری‪ ،‬ئیمپریالیزم‌و‬ ‫كۆلۆنیالی����زم له‌به‌رده‌وامبوون����ی ئه‌و تا ئه‌م‬ ‫قۆناخه‌ رۆڵێكی گرنگی هه‌بووه‌‪ .‬به‌اڵم له‌الیه‌كی‬ ‫دیكه‌ش����ه‌وه‌ به‌هه‌ڵویس����تی خۆی له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫رئال سۆسیالیزم توانی كه‌ سه‌ربه‌خۆیی خۆی‬ ‫بپارێزێت‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌ش‪ ،‬به‌خۆنوێكردنه‌وه‌و‬ ‫له‌خۆپرس����ینه‌وه‌و خۆره‌خنه‌دان ب����ه‌رده‌وام‬ ‫توانی كه‌ درێ����ژه‌ به‌هه‌بوونی خ����ۆی بدات‌و‬ ‫بگات����ه‌ رۆژگاری ئه‌مڕۆ‪ .‬ئه‌مڕۆ‪ ،‬ئه‌گه‌ر وێڕای‬ ‫پیالنگێڕی نێوده‌وڵه‌ت����ی له‌دژی رێبه‌ر ئاپۆو‬ ‫خستنی ناوی ‪ PKK‬بۆ لیستی تیرۆرو هه‌موو‬ ‫هێرش����ه‌كانی سیسته‌می سه‌رمایه‌داری‌و هێزه‌‬ ‫كۆلۆنیاله‌كان توانیویه‌تی له‌س����ه‌رپێی خۆی‬ ‫بمێنێته‌وه‌ ئه‌مه‌ گرێدراوی كاره‌كته‌ری ‪PKK‬‬ ‫یه‌ له‌سه‌رده‌مه‌ س����ه‌رتاییه‌كانی ده‌ركه‌وتنیدا‪.‬‬ ‫لێره‌دا ته‌نیا به‌پشتبه‌ستن بە‌هێزی گه‌وهه‌ری‬ ‫خۆی ده‌توانێت له‌سه‌ر پێی بمێنێته‌وه‌‪ .‬وێڕای‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی كه‌ رئال سۆس����یالیزم ر‌وخاو له‌گه‌ل‬ ‫سیسته‌می سه‌رمایه‌داری جیهانیدا یه‌كانگیر بو‪،‬‬ ‫‪ PKK‬توانی له‌بواری ئایدیۆلۆژی‪ ،‬سیاسی‌و‬ ‫رێكخستنیدا هه‌بوونی خۆی بپارێزێت‪ .‬لێره‌دا‬ ‫پشتبه‌س����تن به‌هێزی گه‌وهه‌ری بنه‌ڕه‌تیترین‬ ‫ه����ۆكاری پاراس����تنی هه‌بوون����ی ‪PKK‬یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر پش����تی به‌هێزی خۆی نه‌به‌س����تبایه‌‪،‬‬ ‫مس����ۆگه‌ر یان ده‌بوو بە‌به‌شێك له‌سیسته‌می‬ ‫س����ه‌رمایه‌داری جیهانی یان به‌ش����ێك له‌رئال‬ ‫سۆس����یالیزم‪ .‬كاتێك كه‌ سه‌یری رووداوه‌كان‬ ‫ده‌كه‌ی����ن ده‌بینین ك����ه‌ زۆرب����ه‌ی‌ هێزه‌كانی‬ ‫جیهان به‌م چه‌ش����نه‌ تووشی شكست بوون‪.‬‬ ‫واته‌ ئه‌م هێزانه‌ یان به‌گوزارشتكردن له‌خۆیان‬ ‫له‌چوارچێ����وه‌ی سیس����ته‌می نێونه‌ته‌وه‌یی‌و‬ ‫به‌په‌یڕه‌كردن����ی سیاس����ه‌تی جێگرتن له‌نێو‬ ‫ئه‌م سیس����ته‌مه‌دا ئاوێته‌ی سیس����ته‌م بون‌و‬ ‫توانه‌وه‌ ی����ان له‌ژێر ناوی تێكۆش����ان له‌دژی‬

‫‪ PKK‬رێكخستنێك ‌ه‬ ‫ك ‌ه هه‌ر له‌كاتی‬ ‫ده‌ركه‌وتنیه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ردو جه‌مسه‌ره‌كه‌ش‬ ‫كێشه‌ی جیدی هه‌بو‬ ‫ئێستاش له‌گه‌ڵ‬ ‫ئیمپریالیسته‌كان‌و‬ ‫سیسته‌می سه‌رمایه‌داری‬ ‫دونیاو هێز‌ه‬ ‫كۆلۆنیالیسته‌كانیدا‬ ‫كێشه‌ی هه‌یه‌‬ ‫سیس����ته‌می نێونه‌ته‌وه‌یی����دا له‌نێ����و رێبازی‬ ‫رئال سۆس����یالیزمدا توان����ه‌وه‌و له‌ناوچوون‪.‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ش‪ ،‬كاتێك كه‌ سیس����ته‌م تووشی‬ ‫قه‌ی����ران ده‌بێ����ت‪ ،‬هه‌م سیس����ته‌م‌و هه‌م ئه‌و‬ ‫هێزانه‌ كه‌ بوونه‌ته‌ به‌ش����ێك له‌م سیس����ته‌مه‌‬ ‫تووش����ی شكس����ت ده‌بن‪ .‬ئ����ه‌و هێزانه‌ی كه‌‬ ‫به‌ره‌و رێبازی رئال سۆس����یالیزم خزان له‌گه‌ل‬ ‫ئیفالس‌و روخانی رئال سۆسیالیزم یان له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌ودا تووش����ی روخان بون یان هاتنه‌ خاڵی‬ ‫له‌ناوچون‪ .‬به‌اڵم كاتێك كه‌ س����ه‌یری ‪PKK‬‬ ‫ده‌كه‌ین ده‌بینین ك����ه‌ توانیویه‌تی خۆی له‌م‬ ‫هه‌ردو حاڵه‌ته‌ به‌ئاسانی رزگار بكات‪ .‬نه‌بوه‌‬ ‫به‌به‌ش����ێكی سیس����ته‌می نێونه‌ته‌وه‌یی‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫توانیویه‌تی له‌سه‌رپێی خۆی‌ بمێنێته‌وه‌‪ .‬رئال‬ ‫سۆسیالیزمیش����ی قه‌بول نه‌كردوه‌‪ .‬له‌به‌ر ئه‌م‬ ‫ره‌تكردنه‌وه‌ش توانیویه‌ت����ی وێڕای هه‌بوونی‬ ‫رئ����ال سۆس����یالیزم‌و وێ����ڕای روخانیش����ی‪،‬‬ ‫به‌خۆنوێكردنه‌وه‌ بگات به‌رۆژگاری ئه‌مڕۆ‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬چ ئومێدێکتان بەکۆنگرەی نەتەوەیی‬ ‫کورد ماوە‪ ،‬هاتنە ناوەوەی حیزبی سیاس����ی‬ ‫نوێ ب����ۆ ناو کۆنگرە‪ ،‬دەتوان����ێ ئیزافەیەکی‬ ‫هەبێت بۆ ب����ەدی هێنانی ئ����ەو ئامانجانەی‬ ‫گۆنگرە بۆی دروست بوە؟ یاخود ملمالنێکان‬ ‫قوڵتر دەکاتەوە؟‬ ‫ره‌زا ئاڵتون‪ :‬كونگ����ره‌ی نه‌ته‌وه‌یی كورد‬ ‫پرۆژه‌یه‌ك����ی گرنگه‌‪ .‬ته‌ڤگ����ه‌ری ‪ PKK‬هه‌ر‬ ‫له‌ده‌سپێكه‌وه‌ دیه‌وێت كه‌ كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫كورد پێك بێت‪ .‬ئه‌مه‌ رۆژه‌ڤێكی نوێ نییه‌ بۆ‬ ‫ئێمه‌‪ ،‬پێویستییه‌كی له‌مێژینه‌ی گه‌لی كورده‌‪.‬‬ ‫به‌راستیش‪ ،‬ئه‌گه‌ر سه‌یری پارچه‌پارچه‌بون‌و‬ ‫دابه‌ش����بوونی كوردان بكه‌ی����ن‪ ،‬هه‌لومه‌رجی‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌ی����ی‌و هه‌رێمه‌ك����ه‌ بده‌ینه‌ به‌رچاو‪،‬‬ ‫یه‌كێت����ی ناوخۆی����ی كورد كێش����ه‌یه‌كی زۆر‬ ‫بنه‌ڕه‌تییه‌‪ .‬تا ئه‌م كێشه‌یه‌ چاره‌سه‌ر نه‌بێت‪،‬‬ ‫مه‌حاڵه‌ كورد بتوانن س����ه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست‬ ‫بهێنن‪ .‬مرۆڤ ده‌توانێت ش����یكردنه‌وه‌ی زۆر‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته‌ بكات‪ .‬كوردستان له‌نێوان‬ ‫چوار ده‌وڵه‌تی كۆلۆنیالیستیدا پارچه‌كراوه‌‌و‬ ‫هه‌موو رۆژێك ئه‌م هێزه‌ كۆلۆنیالیس����تییانه‌‬ ‫هه‌م زیهنیی ‌هت‌و هه‌م جه‌س����ته‌ی كوردستان‬ ‫زۆرتر‌و زۆرتر پارچه‌ ده‌كه‌ن‌و له‌ناوی ده‌به‌ن‪.‬‬ ‫كورد له‌ژێر كاریگه‌ری سیاسه‌تێكی وه‌هادان‪.‬‬ ‫هه‌موو رۆژێ����ك زۆرتر دابه‌ش ده‌كرێن‌و له‌ناو‬ ‫ده‌بردرێ����ن‪ .‬كورد تا پارچه‌پارچه‌ نه‌بن له‌ناو‬ ‫ناچن‪ .‬واته‌‪ ،‬كورد هه‌موو رۆژ بە‌له‌ناوچوونی‬ ‫به‌ش����ێك له‌جه‌س����ته‌‌و زیهنییه‌ت����ی الوازتر‬ ‫ده‌كرێت‪ .‬ئه‌م����ه‌ دۆخێكی زۆر جیدییه‌‪ .‬تاكه‌‬

‫ده‌رم����ان‌و دژه‌ ژه‌هری ئه‌م����ه‌ش رێگریكردن ‌ه‬ ‫ل����ه‌م دابه‌ش����بوونه‌‪ .‬بۆیه‌‪ ،‬ه����ه‌ر رێبازێكی‬ ‫ئایدیۆلۆژی‌و سیاس����یش كه‌ په‌یڕه‌و بكرێت‪،‬‬ ‫كاتێك كه‌ كورد له‌س����ه‌ر بنه‌مای كێش����ه‌كه‌‬ ‫خه‌ب����ات بكه‌ن‪ ،‬كێش����ه‌ی یه‌كێتی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫وه‌ك����و پرس����ێكی بنه‌ڕه‌ت����ی‌و س����تراتیژی‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت����ه‌ پێ����ش‪ .‬ئێمه‌ ه����ه‌ر له‌كاتی‬ ‫ده‌ركه‌وتنمانه‌وه‌ تاكو ئێس����تا به‌دروش����می‬ ‫یه‌كێت����ی نه‌ته‌وه‌ی����ی‌و به‌پ����رۆژه‌ی یه‌كێتی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی كار‌و خه‌باتمان كردووه‌‪ .‬ره‌نگه‌ ئه‌م‬ ‫پرۆژه‌یه‌ تا ئاستی پێویست پێشنه‌كه‌وتبێت‌و‬ ‫نه‌مانتوانیبێت یه‌كێتی نه‌ته‌وه‌یی پێك بێنن‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌رده‌وام له‌نێو تێكۆش����انێكی وه‌هادا‬ ‫بووین‪ .‬كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی كورد هه‌نگاوێكی‬ ‫گرنگه‌‪ .‬واته‌‪ ،‬له‌كاتێكدا كه‌ كورد كه‌وتبوونه‌‬ ‫رۆژه‌ڤی جیهانه‌وه‌ كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی كورد‬ ‫توان����ی وه‌كو په‌رله‌مان����ی تاراوگه‌ی كوردان‬ ‫رۆڵ بگێڕێ����ت‪ .‬ئه‌مه‌ كارێكی ئاس����ان نه‌بوو‪.‬‬ ‫كۆنگ����ره‌ی نه‌ته‌وی����ی ك����ورد دامه‌زراوه‌یه‌ك‬ ‫نییه‌ كه‌ ته‌نیا به‌ش����ێكی كوردس����تان تیایدا‬ ‫گوزارش����ت له‌خۆی بكات‪ .‬دامه‌زراوه‌یه‌كه‌ كه‌‬ ‫هه‌ر چوارپارچه‌ی كوردستان تیایدا گوزارشت‬ ‫له‌خۆیان دكه‌ن‌و كێش����ه‌كانیان باس ده‌كه‌ن‌و‬ ‫بڕیار وه‌رده‌گرن‪ .‬ره‌نگه‌ نه‌یتوانیبێت فه‌رمی‬ ‫بوون به‌ده‌س����تبهێنێت‪ ،‬ب����ه‌اڵم كه‌میش بێت‬ ‫توان����ی رۆڵێكی وه‌ها پێ����ك بێنێت‪ .‬رووداو‌و‬ ‫پێشهاته‌كانی ئه‌م قۆناخه‌ی دوایی پێویستی‬ ‫كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی زۆرتر ده‌رخستۆته‌ پێش‪.‬‬ ‫واته‌ ره‌وشێك هاتۆته‌ ئاراوه‌ كه‌ له‌گه‌ڵ ‪10-5‬‬ ‫س����اڵ له‌مه‌و پێش ب����ه‌راورد ناكرێت‪ .‬كاتێك‬ ‫كه‌ س����ه‌یری ئه‌و ئاسته‌ ده‌كه‌ین كه‌ كێشه‌ی‬ ‫كورد پێگه‌یشتووه‌‌و ئه‌و ش����ه‌رتومه‌رجانه‌ی‬ ‫كه‌ بۆ چاره‌سه‌ری هاتوونه‌ته‌ ئاراوه‌ ده‌ده‌ین‬ ‫به‌رچاو‪ ،‬ده‌توانین ئه‌وه‌ بڵێین كه‌ ئێدی ئه‌مڕۆ‬ ‫ده‌توانین كێش����ه‌ی كورد چاره‌س����ه‌ر بكه‌ین‪.‬‬ ‫گه‌یش����تووینه‌ته‌ ئ����ه‌و خاڵه‌ی كه‌ كێش����ه‌ی‬ ‫ك����ورد له‌ه����ه‌ر چوارپارچه‌ی كوردس����تاندا‬ ‫چاره‌س����ه‌ر بكه‌ین‪ .‬هه‌م ره‌وشی هه‌رێمه‌كه‌‌و‬ ‫هه‌م سیاس����ه‌تی نێونه‌ته‌وه‌ی����ی بۆ ئه‌مه‌ زۆر‬ ‫گونجاوه‌‪ .‬لێره‌دا پێویس����ته‌ چ بكه‌ین؟ كورد‬ ‫پێویس����ته‌ بوێرانه‌ گوزارشت له‌خۆیان بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر بتوانن گوزارشت له‌خۆیان بكه‌ن‪ ،‬له‌م‬ ‫ش����ه‌رت‌و مه‌رجه‌ی ئێس����تادا كورد ده‌توانن‬ ‫بگه‌نه‌ خاڵی چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كه‌‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫پێویس����تی بە‌چییه‌؟ پێویس����تی بە‌كۆنگره‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی����ی ك����ورده‌‪ .‬هه‌ربۆی����ه‌ كۆنگ����ره‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی كورد وه‌كو پێویستییه‌كی ستراتیژی‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێته‌ پێشمان‪ .‬به‌شداریوونی هێزێكی‬ ‫دی له‌كۆنگ����ره‌ی نه‌ته‌وه‌ی����ی ك����ورد دا ئه‌م‬ ‫س����تراتیژه‌ به‌هێزت����ر ده‌كات‪ .‬ده‌بێته‌ هۆی‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی كه‌ كێش����ه‌ی كورد به‌ش����ێوه‌یه‌كی‬ ‫به‌هێزتر له‌سیاس����ه‌تی نێونه‌ته‌وه‌یی دا ببێته‌‬ ‫رۆژه‌ڤ‪ .‬ئ����ه‌م به‌ش����داربوونه‌ زۆر ه����اوكار‬ ‫ده‌بێت له‌چاره‌س����ه‌ركردنی كێش����ه‌ی كورد‌و‬ ‫به‌ده‌س����ت خس����تنی پێگه‌ بۆ كورد‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌م����وو ك����ورد ببنه‌ ی����ه‌ك زات����ه‌ن ئه‌مه‌‬ ‫ده‌ێته‌ واتای چاره‌س����ه‌ری كێش����ه‌ی كورد‪.‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ به‌شداربوونی هه‌ر هێزێكی سیاسی‬ ‫له‌كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی كورددا نزیكایه‌تییه‌كی‬ ‫زۆر هێژا‌و به‌نرخه‌‪ .‬پێویس����ته‌ هه‌موو پارته‌‬ ‫كوردییه‌كان له‌م خاڵه‌دا هاوبیر بن‪ .‬شه‌رت‌و‬ ‫مه‌رج چه‌نده‌ زۆر‌و زه‌حمه‌تیش بن‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫بە‌نواندنی فیداكاری مس����ۆگه‌ر ئه‌م كێشه‌یه‌‬ ‫چاره‌سه‌ر بكه‌ین‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ش به‌شداربوونی‬ ‫بزووتنه‌وه‌ یان پارتێك����ی نوێ بۆ كۆنگره‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی����ی ناكوكیی����ه‌كان قووڵت����ر ناكات‪.‬‬ ‫بە‌پێچه‌وان����ه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێت����ه‌ هاوكارێكی مه‌زن‬ ‫بۆ چاره‌س����ه‌ركردنی ناكۆكییه‌كان‌و ئه‌نجامی‬ ‫زۆر ئه‌رێن����ی لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪ .‬پێویس����ته‌ كار‬ ‫له‌س����ه‌ر جۆرێكی یه‌كگرت����ن‌و یه‌كێتی بكه‌ین‬ ‫كه‌ ه����ه‌ر چوارپارچ����ه‌ی كوردس����تان له‌خۆ‬ ‫بگرێت‪ .‬ئه‌گ����ه‌ر ئ����ه‌م كار‌و خه‌باتانه‌ نه‌بن‪،‬‬ ‫هیچ هێزی‌و الیه‌نێكی شانس����ی ئه‌وه‌ی نابێت‬ ‫كه‌ هه‌ب����وون‌و داهاتووی خۆ گه‌ره‌نتی بكات‪.‬‬ ‫به‌ر له‌ئه‌نجامدان����ی ریفراندۆم ئه‌م خاڵه‌ زۆر‬

‫ته‌ركیزی له‌سه‌ر كرا‪ ،‬به‌اڵم خۆیان له‌شتێكی‬ ‫وه‌ه����ا نه‌دا‪ .‬ئه‌م����ه‌ له‌كاتێكدای����ه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫یه‌كێتی كورد پێكهاتبایه‌‌و دامه‌زراوه‌یه‌ك كه‌‬ ‫هه‌ر چوارپارچه‌ی كوردستان تیایدا گوزارشتی‬ ‫له‌خۆی كردبا دروس����ت كرابا‌و ببوا بە‌خاوه‌ن‬ ‫ده‌سته‌یه‌كی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌و بە‌پشت به‌ستن‬ ‫ب����ه‌م دامه‌زراوه‌ی����ه‌ كاری پێویس����ت له‌هه‌ر‬ ‫چوارپارچه‌ی كوردس����تان كراب����ا‌و هه‌ڵمه‌تی‬ ‫پێویست رێكخرابا‪ ،‬ئه‌وا سیاسه‌تێك شه‌كلی‬ ‫ده‌گرت كه‌ گوزارش����ت له‌هه‌مووی كوردستان‬ ‫ب����كات‪ .‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ نه‌كه‌یت‌و بە‌نكۆڵی‬ ‫كردن‌و له‌به‌رچاونه‌گرتن����ی پارچه‌كانی دی‬ ‫بته‌وێت هه‌نگاو بنێت ده‌رئه‌نجامی وه‌ها گران‬ ‫ده‌ێته‌ ئاراوه‌ كه‌ ناتوانێت پش����تت راس����ت‬ ‫بكه‌یته‌وه‌‪ .‬با نیقاش����ه‌كانی پێش ریفراندۆم‬ ‫بهێنین����ه‌ به‌رچ����اوی خۆم����ان‪ .‬له‌الیه‌كه‌وه‌‬ ‫كاروخه‌بات����ی كۆنگ����ره‌ی نه‌ته‌وه‌ی����ی هه‌بو‪،‬‬ ‫له‌الیه‌كی دیكه‌شه‌وه‌ كار‌و خه‌باتی ریفراندۆم‬ ‫هه‌ب����وو‪ .‬لێره‌دا بۆچوونی هه‌ڵه‌ چ بوو؟ ئه‌وه‌‬ ‫بوو كه‌ ده‌یگوت بە‌بێ پێویس����تی بە‌یه‌كێتی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی����ی ریفران����دۆم ده‌كه‌ی����ن‪ ،‬ئیراده‌ی‬ ‫گ����ه‌ل ده‌رده‌خه‌ینه‌ مه‌یدان‌و س����ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫راده‌گه‌یه‌نین‪ .‬ئه‌مه‌ بۆچوونێكی زۆر به‌سیت‬ ‫(ساكارانه‌) بوو‪ .‬مه‌گه‌ر شتی وه‌ها ده‌بێت؟‬ ‫وات����ه‌‪ ،‬بە‌ب����ێ ئه‌وه‌ی ك����ه‌ بی����ر له‌مێژووی‬ ‫ك����ورد‪ ،‬پێكهات����ه‌ی سیاس����ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫ك����ورد‪ ،‬روانگ����ه‌ی سیس����ته‌می جیهانی بۆ‬ ‫كورد‌و حیس����اباتی هێ����زه‌ هه‌رێمییه‌كان بۆ‬ ‫كورد بكه‌یت‪ ،‬ده‌توانیت ب����ه‌ره‌و ریفراندۆم‌و‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆیی بڕۆیت؟ به‌اڵم وه‌ك دیتمان‪،‬‬ ‫ئاسته‌نگییان له‌پێش كاروخه‌باتی كۆنگره‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی دروس����ت كرد‌و له‌جیاتی كۆنگره‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی����ی‪ ،‬ریفراندۆم����ی س����ه‌ربه‌خۆییان‬ ‫ده‌رخس����ته‌ پێش‪ .‬ئه‌مه‌ له‌كاتێكدا كه‌ ئێمه‌‬ ‫وش����یاریمان دابوو‪ .‬ئێمه‌ بە‌راشكاوی گوتمان‬ ‫ك����ه‌ " ئ����ه‌م نزیكایه‌تییه‌ی ئێ����وه‌ هه‌ڵه‌یه‌‪،‬‬ ‫بارۆدۆخی سیاس����ی نێوینه‌ته‌وه‌یی‌و هه‌رێمی‬ ‫ش����تێكی وه‌ها هه‌ڵناگرێت‪ ،‬كێش����ه‌ی ئێمه‌‬ ‫ئێس����تا ریفراندۆم نییه‌‪ .‬س����ه‌ره‌تا پێویسته‌‬ ‫ش����ه‌رت‌و مه‌رجی ریفران����دۆم ئاماده‌ بكه‌ین‪،‬‬ ‫شه‌رتی س����ه‌ره‌كیش یه‌كێتییه‌‪ ،‬وه‌رچه‌رخانی‬ ‫هه‌موو ده‌س����كه‌وته‌كان به‌ره‌و ئاوه‌دانكردنی‬ ‫هێزێكی یه‌كگرتووی سیاس����ییه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر ئه‌م‬ ‫هێزه‌مان دامه‌زراند‪ ،‬ئه‌و كاته‌ هه‌ر به‌ش����ێكی‬ ‫كوردس����تان ده‌توانێ����ت ئازادانه‌ گوزارش����ت‬ ‫له‌ویس����ت‌و داواكارییه‌كان����ی خ����ۆی بكات‪.‬‬ ‫ده‌توانێت ریفراندۆمیش بكات‪ ،‬سه‌ربه‌خۆییش‬ ‫رابگه‌یه‌نێت‪ .‬ئه‌وه‌ ئێ����دی گرێدراوی ئیراده‌‌و‬ ‫ویس����تی هێ����زه‌ سیاس����ییه‌كان‌و گه‌لی ئه‌و‬ ‫به‌ش����ه‌ ده‌بێت"‪ .‬به‌اڵم ئه‌مه‌یان نه‌كرد‪ .‬ئه‌ی‬ ‫چییان كرد؟ له‌نه‌بوونی یه‌كێتی نه‌ته‌وه‌ییدا‌و‬ ‫بە‌هاوپه‌یمانییه‌ك����ی‬ ‫له‌بە‌پشتبه‌س����تن‬ ‫بێس����ه‌روبه‌رو الواز له‌نێ����وان دوو هێ����زدا‬ ‫ریفرادۆمی����ان راگه‌یان����د‪ .‬ئی����راده‌ی گه‌ل بۆ‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی ده‌ركه‌وته‌ مه‌یدان‪ .‬له‌كاتێكدا كه‌‬ ‫ئیراده‌ی گه‌ل بۆ س����ه‌ربه‌خۆیی ده‌ركه‌وتبووه‌‬ ‫مه‌یدان‌و بە‌پشتبه‌ستن به‌مه‌ دروشمی نه‌ته‌ویی‬ ‫ده‌گوترایه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ر هێرشێكی دوژمندا‬ ‫هه‌موو ش����تێك له‌رۆژێكدا ته‌ف����ر‌و تونا بوو‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا كه‌ پۆتانس����ێیل‌و تواناكارییه‌كانی‬ ‫به‌شه‌كانی تری كوردستانیان له‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫پرۆسه‌یه‌ هێش����تبووه‌‪ ،‬ئێدی كه‌س نه‌یتوانی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م ره‌وشه‌ نوێیه‌دا شتێك بكات‪.‬‬ ‫پێویس����ته‌ چ ده‌رس����ێك له‌م ره‌وشه‌ بگرین؟‬ ‫دوای ئ����ه‌م كاره‌س����اته‌ی ئێ����دی كاتی ئه‌وه‌‬ ‫نه‌هاتووه‌ تێبگه‌ین ك����ه‌ كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫پێویس����تییه‌كی بنه‌ڕه‌تییی����ه‌؟ وات����ه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫هێشتا له‌وه‌ تێنه‌گه‌ین كه‌ به‌دامه‌زراوه‌كردنی‬ ‫كۆنگ����ره‌ی نه‌ته‌وه‌یی پێویس����تییه‌كی ژیانی‬ ‫"مان‌و نه‌مان"ی‌ ك����ورده‌و یه‌كێتی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫كاری بنه‌ڕه‌ت����ی كۆنگ����ره‌ی نه‌ته‌وه‌ییه‌ ئه‌مه‌‬ ‫دێته‌ ئه‌و واتایه‌ كه‌ له‌م كاره‌ساته‌ش ده‌رسی‬ ‫پێویستمان ده‌رنه‌خستووه‌‪ ،‬هه‌روه‌كو چوون‬ ‫له‌و شكستانه‌ی كه‌ بە‌درێژایی مێژوو رووبه‌رووی‬ ‫هاتووین ده‌رسمان ده‌رنه‌خستووه‌‪ .‬ئه‌م ده‌رس‬ ‫ده‌رنه‌خس����تنه‌ ته‌نیا زیان له‌سیاس����ییه‌كان‬ ‫ن����ادات‪ ،‬به‌ڵك����ۆ زیان به‌هه‌موو تێكۆش����انی‬ ‫ئازادیخوازی كوردس����تان ده‌گه‌یه‌نێت‪ .‬زیان‬ ‫له‌هه‌م����وو كۆمه‌ڵگا ده‌دات‌و ده‌س����كه‌وته‌كان‬ ‫ته‌فروتون����ا ده‌كات‪ .‬هه‌ربۆیه‌ به‌ش����داربوون‬ ‫له‌كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی كورد دا ئه‌ركێكی زۆر‬ ‫بە‌نرخه‌‪ ،‬نیش����انه‌ی به‌رپرسیارێتێكی مه‌زنه‌‪.‬‬ ‫لێره‌دا ئه‌ركێكی مێژوویی ده‌كه‌وێته‌ سه‌رشانی‬ ‫كۆنگ����ره‌ی نه‌ته‌وه‌یی كورد‌و ئه‌و هێزانه‌ی كه‌‬ ‫تیایدا به‌ش����دارن كه‌ به‌ش����داربوونی خۆیان‬ ‫به‌هێزت����رو به‌هێزتر بكه‌ن تا ئه‌و ئاس����ته‌ی‬ ‫ك����ه‌ بتوانن یه‌كێتی نه‌ته‌وه‌یی بهێننه‌ ئاراوه‌و‬ ‫بیكه‌ن به‌دامه‌زراوه‌یه‌ بۆ هه‌موو كوردستان‪.‬‬

‫تێبین����ی‌‪ :‬ئه‌مه‌ به‌ش����ێكی‌ له‌گفتوگۆیه‌ك ‌ی‬ ‫درێژ‪ ،‬ب����ۆ خوێندن����ه‌وه‌ی‌ ك����ۆی‌ گفتوگۆكه‌‬ ‫سه‌ردانی‌ سایتی‌ ئاوێنه‌ بكه‌‪:‬‬ ‫‪www.awene.com‬‬

‫‪8‬‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫)‪ )605‬سێشه‌ممه ‪2017/12/12‬‬

‫پله‌دارێكی پۆلیس به‌تفه‌نگه‌كه‌ی‌‪ ،‬خۆی ده‌كوژێت‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫كارۆخ ئه‌و شه‌وه‌ له‌بنكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫پۆلیسی‌ (وارماوا)ی سه‌ر‬ ‫به‌قه‌زای‌ ده‌ربه‌ندیخان ئێشكگر‬ ‫ده‌بێت‪ .‬له‌كاتژمێر ‪ 3:30‬خولەكی‌‬ ‫شه‌ودا هاوار له‌هاوڕێكانی‌ ده‌كات‬ ‫"فریامكه‌ون خۆم خۆمم كوشت"!‬ ‫ئه‌مه‌ قسه‌ی‌ برای‌ كارۆخه‌‪.‬‬ ‫به‌یانی‌ ڕۆژی‌ چوارشه‌ممه‌ كورێكی‌‬ ‫ته‌م����ه‌ن ‪ 24‬س����اڵ به‌ن����اوی‌ كارۆخ‬ ‫محه‌م����ه‌د‪ ،‬نائیب عه‌ری����ف له‌بنكه‌ی‌‬ ‫پۆلیس����ی‌ وارم����اوا‪ ،‬به‌ده‌رچون����ی‌‬ ‫فیش����ه‌كێك له‌تفه‌نگه‌ك����ه‌ی‌‪ ،‬خ����ۆی‌‬ ‫ده‌كوژێت‪.‬‬ ‫كاردۆ ب����رای‌ كارۆخ هه‌ناس����ه‌ی‌‬ ‫س����اردی‌ بۆ ئه‌و ڕۆژانه‌ هه‌ڵده‌كێش����ا‬ ‫كه‌ كارۆخی‌ برای‌ ژیانی‌ هاوسه‌رگیری‌‬ ‫تێدا پێكهێنا‪ .‬ئ����ه‌و وتی‌ "كارۆخ زۆر‬ ‫دڵی‌ به‌دنیا خۆش����بو‪ ،‬ماوه‌ی‌ حه‌وت‬ ‫مان����گ ده‌بێت ژیانی‌ هاوس����ه‌رگیری‌‬ ‫پێكهێناوه‌‪ .‬هاوسه‌ره‌كه‌ی‌ زۆر خۆش‬ ‫ده‌ویس����ت‪ ،‬به‌تایبه‌ت ل����ه‌م رۆژانه‌ی‬ ‫دوایی����دا ژیان����ی‌ زۆر گۆڕا ب����و‪ ،‬زۆر‬ ‫له‌سه‌رخۆو جیاواز بو"‪.‬‬ ‫ئه‌و شه‌وه‌ی‌ خه‌به‌ری‌ مه‌رگی‌ كارۆخی‬ ‫پێده‌گه‌یه‌نن‪ ،‬كاردۆ له‌ماڵه‌وه‌ ده‌بێت‪.‬‬ ‫هێش����تا مه‌ال بانگ����ی‌ به‌یانی‌ نه‌داوه‌‪،‬‬ ‫یه‌كێ����ك له‌هاوڕێكانی‌ كارۆخ ته‌له‌فون‬ ‫ده‌كات‌و بە‌ده‌نگێك����ی‌ خه‌مگین����ه‌وه‌‬

‫كارۆخ له‌دوا ‌ی‬ ‫هاتنه‌وه‌ی‌ له‌ده‌وام‬ ‫له‌گه‌ڵ خاڵی‌ كاری‌‬ ‫كاشی‌ ده‌كرد كه‌سێكی‌‬ ‫له‌سه‌رخۆ بو‪ ،‬من‬ ‫له‌وباوه‌ڕه‌دا نیم خۆی‌‬ ‫كوشتبێت‬ ‫بە‌گوێی‌ كاردۆدا ده‌چرپێنێت "كارۆخ‬ ‫به‌تفه‌نگه‌گ����ه‌ی‌ فیش����ه‌كێكی‌ له‌خۆی‌‬ ‫داوه‌‌و برین����داره‌‪ .‬به‌هۆی‌ س����ه‌ختیی‬ ‫بیرنه‌كه‌یه‌وه‌ ڕه‌وانه‌ی‌ نه‌خۆش����خانه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بج����ه‌ی‌ ت����ازه‌ ك����راوه‌‪ ،‬وه‌رن‬ ‫به‌هانایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی ئه‌و به‌یانی ‌ه‬ ‫كاردۆ هه‌رگیز چیرۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بیر ناچێته‌و‌ه كه‌ كارۆخی‌ برا ‌‬ ‫زوه‌ ‌‬ ‫ی برینه‌كه‌ی���ه‌وه‌ بۆ‬ ‫به‌هۆی‌ س���ه‌خت ‌‬ ‫دواجار ماڵئاوای‌ لێكردن‌و فریای یه‌ك‬ ‫وش���ه‌ش نه‌كه‌وت بیڵت‪ .‬ئه‌و ده‌ڵێت‬

‫ی كارۆخ ك ‌ه‬ ‫ی مام��� ‌‬ ‫عوم���ه‌ر عه‌ل��� ‌‬ ‫دیواری ماڵه‌كانی���ان پێكه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ئێوارەی��� ‌ه پێش ئه‌وه‌ی‌ بچێته‌ س���ه‌ر‬ ‫كاره‌ك���ه‌ی‌‪ ،‬كارۆخی‌ بینی���وه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫باس���ی‌ ئ���ه‌و‌ه ده‌كات كارۆخ ج���ل‌و‬ ‫ی ده‌وامی‌ پێ چایه‌وه‌‌و ڕۆشت‪.‬‬ ‫به‌رگ ‌‬ ‫پاشان ته‌له‌فونی بۆ براكه‌ی كردوه‌‌و‬ ‫پێی وتو‌ه موچه‌كه‌م وه‌رگرتوه‌‪ ،‬وه‌رە‬ ‫بیبه‌ره‌و‌ه بۆ ماڵه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫عومه‌ر له‌باره‌ی‌ ژی���ان‌و گوزه‌ران ‌‬ ‫برازاكه‌یه‌و‌ه ده‌دوێت‌و ده‌ڵێت "كارۆخ‬ ‫ی هاتنه‌وه‌ی‌ ل���ه‌ده‌وام‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫له‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كرد‪ .‬كه‌سێك ‌‬ ‫ی كاش ‌‬ ‫خاڵی‌ كار ‌‬ ‫له‌س���ه‌رخۆ بو‪ ،‬من له‌وب���اوه‌ڕه‌دا نیم‬ ‫ی كوشتبێت"‪.‬‬ ‫خۆ ‌‬ ‫جی���اواز له‌لێدوانه‌كان���ی‌ دیكه‌ی‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی پۆلیس ئه‌و به‌یانیه‌ هه‌واڵ ‌‬ ‫وته‌بێژ ‌‬ ‫بەکاڵشنیکۆف خۆی کوشتوە‬ ‫ی‬ ‫مه‌رگی یه‌كێك له‌هاو پیشه‌كانی‌ خۆ ‌‬ ‫باڵوكرده‌وه‌‪ .‬ڕائی���د ئیقباڵ محه‌مه‌د‬ ‫ی‬ ‫ی قه‌زاو ناحیه‌كان ‌‬ ‫وته‌بێژی‌ پۆلیس��� ‌‬ ‫وه‌رگرتبو‪.‬‬ ‫ی وه‌رده‌گرینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی ته‌له‌فونه‌ك ‌ه ته‌رمه‌ ‌‬ ‫ی زوو بو‪ ،‬له‌دوا ‌‬ ‫"به‌یان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ڕایگه‌یاند "كوڕێك ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫پارێزگا ‌‬ ‫ی‬ ‫كارۆخ پێ���ش ئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌وامه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئۆتۆمبیله‌كه‌م خسته‌كارو كه‌وتمه‌ڕ ‌‬ ‫كاردۆ جه‌ختی���ش ده‌كات���ه‌و‌ه ك ‌ه ته‌مه‌ن ‪ 24‬ساڵ به‌ناوی‌ كارۆخ محه‌مه‌د‬ ‫ی بنكه‌ی‌ پۆلیس���ی‌ وارماوه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌ره‌و هه‌ڵه‌بج���ه‌ی‌ ت���ازه‌‪ .‬هێند‌ه بگوازێت���ه‌وه‌ ب���ۆ بنكه‌ی‌ پۆلیس���ی‌ روداوه‌ك ‌ه قه‌زا‌وقه‌ده‌ر بوه‌‪ .‬ئه‌و ئاماژ‌ه كارمه‌ند ‌‬ ‫ی سه‌یوان به‌وه‌ ده‌كات "كارۆخ هیچ كێشه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی پۆلیس��� ‌‬ ‫ی وارماوا‪ ،‬له‌بنكه‌ ‌‬ ‫ی كارۆخ بوم‪ ،‬نه‌مزان ‌‬ ‫ی هه‌واڵ ‌‬ ‫په‌ڕۆش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بە‌ده‌رچونی‌ فیش���ه‌ك له‌تفه‌نگه‌كه‌ ‌‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تیش ‌‬ ‫ی نه‌بوه‌‌و كێشه‌ ‌‬ ‫ی ده‌وامی‌ ده‌كرد‪ .‬ماد ‌‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫چۆن گه‌یش���تم ‌ه نه‌خۆش���خانه‌‪ .‬هه‌ر له‌ش���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌وت���وه‌ خۆ ‌‬ ‫ی كه‌ب���ه‌ر كه‌له‌ك���ه‌ ‌‬ ‫كه‌ گه‌یش���تمه‌ نه‌خۆشخانه‌كه‌‪ ،‬پێیان له‌به‌ر ئ���ه‌وه‌ی ماڵه‌ك���ه‌ی له‌گوندی له‌گه‌ڵ كه‌س نه‌ب���وه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌كاتی ده‌كوژێت"‪.‬‬ ‫ی گرێز‌ه بوه‌ ك��� ‌ه له‌هه‌ڵه‌بجه‌ی تازه‌و‌ه ئێشكگرتندا به‌س���وتفه‌ ده‌ستی به‌ر‬ ‫ڕاگه‌یاندم فیش���ه‌كێك به‌ر كه‌له‌كه‌ ‌‬ ‫وته‌بێژی‌ پۆلیس ئ���ه‌وه‌ش ده‌ڵێت‬ ‫ی سه‌ختی‌ برینه‌كه‌یه‌و‌ه نزیكه‌‪ ،‬شوێنی‌ كاره‌كه‌ی‌ ده‌گوازێته‌و‌ه په‌له‌پیتك���ه‌ی تفه‌نگه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫كه‌وتوه‌‌و به‌هۆ ‌‬ ‫ی كه‌توه‌‌و "لێكۆڵینه‌وه‌ له‌ڕوداوه‌ك ‌ه به‌رده‌وامه‌‌و‬ ‫ی بۆ ئه‌وێ‪ .‬ماوه‌ ‌‬ ‫ی له‌ده‌ستداوه‌‪ .‬ئێستا ته‌رمه‌كه‌ ‌‬ ‫گیان ‌‬ ‫ی چه‌ند مانگێك ده‌بو فیش���ه‌كێكی لێده‌رچوه‌‪ .‬فیشه‌كه‌ك ‌ه وته‌ی‌ ش���ایه‌ت حاڵه‌كان وه‌رگیراوه‌‪،‬‬ ‫له‌پزیش���كی‌ دادوه‌ری���ه‌ ناتوانی���ت پل���ه‌ ‌‬ ‫ی یاسای‌ بۆ ڕوداوه‌كه‌ كراوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ی وه‌زیفی‌ له‌ی���ه‌ك خه‌ته‌و‌ه ببو ب���ه‌ر خۆی كه‌وتوه‌‌و ه���اواری كردو‌ه په‌ڕاو ‌‬ ‫ی فریام كه‌ون"‪.‬‬ ‫ببینی���ت‪ ،‬ده‌بێت چ���اوه‌ڕێ‌ كه‌ین تا بە‌دو خ��� ‌هت‌و پله‌ی‌ نائی���ب عه‌ریف ‌‬ ‫چاوه‌ڕوانی‌ بڕیاری‌ دادگاین"‪.‬‬

‫له‌كۆیه‌و‌ه ڕۆشتن‌و له‌ڕانیه‌ به‌فیشه‌كێك ده‌یكوژێت‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫ی‬ ‫شه‌وی‌ چوار شه‌ممه‌ ئاوات‌و کاربین ‌‬ ‫هاوڕێی‌ له‌شارۆچكه‌ی‌ كۆیه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌ڕێده‌كه‌ون بۆ باخێك له‌شارۆچكه‌ ‌‬ ‫ڕانیه‌‪ .‬به‌مه‌به‌ستی‌ قومار كردن‪.‬‬ ‫دواتر ده‌بێت ‌ه ده‌نگ ‌ه ده‌نگیان‌و‬ ‫ی هه‌ڵده‌گرێت‌و‬ ‫کاربین ده‌مانچه‌كه‌ ‌‬ ‫فیشه‌كێك به‌سه‌ر دڵی ئاواته‌و‌ه‬ ‫ده‌نێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ش���ۆڕش ئیس���ماعیل وته‌بێ���ژ ‌‬ ‫پۆلیسی‌ ش���اروچكه‌ی‌ ڕانیه‌ له‌باره‌ی‬ ‫روداوه‌ك���ه‌و‌ه بە‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یان���د‬ ‫له‌كاتی‌ ته‌قه‌‌و شه‌ڕی‌ ئه‌و دو كه‌سه‌دا‬ ‫هێزه‌كانی���ان ئ���اگادار كراونه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫به‌ده‌م ته‌قه‌كانه‌وه‌ چ���ون‪ .‬ئه‌و وت ‌‬ ‫ی‬ ‫"كاتێك هێزه‌كانی‌ پۆلیسی‌ نه‌هێشتن ‌‬ ‫تاوان گه‌یش���تنه‌ جێگه‌ی‌ ش���ه‌ڕه‌كه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌مانچ ‌ه له‌سه‌ر سنگ ‌‬ ‫فیش���ه‌كێك ‌‬

‫ی ته‌مه‌ن ‪39‬‬ ‫ئ���اوات عه‌بدولڕه‌حمان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌خۆشخانه‌ ‌‬ ‫س���اڵی دابو‪ ،‬ڕه‌وانه‌ ‌‬ ‫فریاكه‌وتی‌ ڕانیه‌ ك���را بۆ وه‌رگرتنی‬ ‫چاره‌سه‌ر"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ڕوداوه‌كه‌ ش���ه‌وی‌ چوار‬ ‫شه‌ممه‌ ‪ 2017/12/3‬بوه‌‪ .‬له‌ئێستادا‬ ‫بكوژه‌ك��� ‌ه به‌ناوی‌ کاربی���ن عه‌بدوڵاڵ‬ ‫ده‌س���تگیر ك���راوه‌‌و دانان���ی‌ ن���او‌ه‬ ‫به‌تاوانه‌كه‌یدا‪ .‬کاربی���ن‌و هاوڕێكه‌ی‬ ‫له‌ش���اروچكه‌ی‌ كۆی���ه‌وه‌ پێك���ه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫هات���ون ب���ۆ باخێك له‌ش���اروچكه‌ ‌‬ ‫ی بكوژو‬ ‫ی كه‌س���وكار ‌‬ ‫ڕانی���ه‌‪ .‬بە‌وته‌ ‌‬ ‫كوژراوه‌كه‌ چه‌ند مانگێك پێش ئێستا‬ ‫ی كۆن‬ ‫ده‌نگ ‌ه ده‌نگیان بوه‌و ش���ه‌ڕێك ‌‬ ‫له‌نێوانیاندا هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫ب���ارام حاج���ی‌ ئام���ۆزای‌ ئ���اوات‬ ‫یه‌كه‌م ك���ه‌س ده‌بێت له‌خێزانه‌كه‌یان‬ ‫خه‌ب���ه‌ری‌ مه‌رگ���ی‌ ئامۆزاك���ه‌ی‌ پێ‬ ‫ده‌گات‪ .‬ئ���ه‌و چیرۆك���ی‌ ڕوداوه‌ك���ه‌‬

‫ده‌گێرێته‌وه‌‌و ده‌ڵێت "كاتژمێر ‪2:30‬‬ ‫خوله‌كی‌ ش���ه‌وی‌ چوار ش���ه‌مم ‌ه بو‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ن هاواڵتیه‌كه‌و‌ه به‌ناوی‌ شۆڕش‬ ‫ی‬ ‫ئاگادار كرام ئ���اوات له‌گه‌ڵ کاربین ‌‬ ‫هاوڕێ���ی ش���ه‌ڕو ده‌مه‌بۆڵه‌یان بوه‌‌و‬ ‫ی ده‌رهێناوه‌‪،‬‬ ‫دواتر کاربین ده‌مانچه‌ ‌‬ ‫فیش���ه‌كێكی‌ له‌سه‌ر س���نگی‌ داوه‌‌و‬ ‫برینداره‌‪ .‬كه‌س���یش نازانێت کاربین‬ ‫له‌كوێیه‌و دیار نیه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ب���ارام ك��� ‌ه به‌ده‌س���ته‌كانی‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌س���ه‌ر ده‌موچاوی‌ ئاوات ‌‬ ‫په‌رده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئامۆزای‌ الداوه‌ به‌كوژراوی‌ ئه‌وه‌ش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫وت "ه���ه‌ر ئ���ه‌و ش���ه‌وه‌ له‌ڕیگ���ه‌ ‌‬ ‫ته‌له‌فونه‌و‌ه براو كه‌سوكارم تێگه‌یاندو‬ ‫ی فریاكه‌وتن‪.‬‬ ‫چوین��� ‌ه نه‌خۆش���خانه‌ ‌‬ ‫كاتێ���ك گه‌ش���تینه‌ نه‌خۆش���خانه‌‌و‬ ‫ئاواتمان بین���ی‌‪ ،‬له‌ژیان���دا نه‌مابو‪،‬‬ ‫ی سنگی‌ دابو‪.‬‬ ‫فیشه‌كێك له‌پێشه‌وه‌ ‌‬ ‫دوات���ر ته‌رمه‌كه‌یم���ان وه‌رگرته‌وه‌‌و‬ ‫هاتینه‌وه‌ بۆ شاری‌ كۆی ‌ه تا به‌خاكی‬

‫هیچ كێشه‌یه‌ك له‌نێوانیاندا نامێنێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫بۆیه‌ نازانرێت ئه‌و ش���ه‌و‌ه له‌سه‌رچ ‌‬ ‫شه‌ڕیان بوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئێس���تا کاربی���ن خۆی‌ ڕاده‌س���ت ‌‬ ‫ی به‌تاوا‌نه‌كه‌یدا‬ ‫پولیس كردوه‌‌و دان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوه‌‪ .‬ئاراس���ی برای‌ کاربین له‌باره‌ ‌‬ ‫براكه‌ی���ه‌وه‌ وت���ی‌ "م���ن پۆلیس���م‪،‬‬ ‫کاربینی���ش له‌بنه‌كه‌یه‌ك���ی‌ پۆلیس‬ ‫ی‬ ‫فه‌رمانبه‌ر ب���وه‌‪ .‬خه‌به‌رم نیه‌ بۆچ ‌‬ ‫ی كوش���توه‌‪ .‬ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫کاربی���ن ئاوات ‌‬ ‫ده‌زان���م کاربین هات���ه‌و‌ه بۆ ماڵه‌وه‌‌و‬ ‫ی له‌ئاوات‬ ‫باسی‌ ئه‌وه‌ی كرد ك ‌ه ته‌قه‌ ‌‬ ‫ی خۆمان‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬دوات���ر به‌ده‌س���ت ‌‬ ‫ڕاده‌س���تی‌ پۆلیس���مان ك���رد‪ .‬ئێم ‌ه‬ ‫ی‬ ‫نازانین چی‌ بڵێی���ن؟! نازانین بۆچ ‌‬ ‫کاربین له‌گه‌ڵ ئاوات بو‌ه به‌ش���ه‌ڕی‌و‬ ‫دواتر ئاواتی‌ كوشتوه‌"‪.‬‬

‫بسپێرین"‪.‬‬ ‫ی ئاوات‬ ‫ڕۆسته‌م عه‌بدولڕه‌حمان برا ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌یویس���ت باسی‌ كوش���تنی‌ براكه‌ ‌‬ ‫ی نه‌ش���ارده‌و‌ه‬ ‫ب���كات‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی چه‌ند س���اڵێك‬ ‫ئاوات‌و کاربین ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌بێ���ت یه‌كتری ده‌ناس���ن‌و هاوڕێ ‌‬ ‫یه‌كترب���ون‪ .‬ئاوات كاری‌ بیناس���ازی‌‬ ‫ی‬ ‫كردوه‌‪ ،‬کاربینی‌ هاوڕێشی‌ فه‌رمانبه‌ر ‌‬ ‫ی پۆلیس‬ ‫ی ناخۆ بوه‌‌و پیشه‌ ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی چه‌ند‬ ‫ی كۆیه‌‪ .‬ماوه‌ ‌‬ ‫بو‌ه له‌شاروچكه‌ ‌‬ ‫ساڵێك ده‌بێت یه‌كتر ده‌ناسن"‪.‬‬ ‫ی ئاوات‌و کاربین‪،‬‬ ‫بە‌وته‌ی‌ هاوڕێكان ‌‬ ‫چه‌ن���د ڕۆژێك پێش ئ���ه‌وه‌ی‌ کاربین‬ ‫ته‌ق ‌ه له‌ئاوات بكات‪ ،‬برایه‌كی‌ کاربین‬ ‫له‌گه‌ڵ ئاوات ده‌نگه‌‌ ده‌نگیان ده‌بێت‪،‬‬ ‫ی یه‌كت���ر ده‌د‌هن‌و براكه‌ی‬ ‫په‌الم���ار ‌‬ ‫کاربین چه‌قۆیه‌ك له‌ئ���اوات ده‌دات‌و‬ ‫برینداری‌ ده‌كات‪ .‬به‌اڵم دواتر له‌الیه‌ن‬ ‫تێبینی‌‪ :‬ئ���اوات‌و کاربین دو ناوی‌‬ ‫خزم‌و كه‌س���وكاری‌ هه‌ردو بنه‌ماڵه‌و‌ه‬ ‫ناوبژییان ده‌كرێت‪ ،‬ئاشت ده‌بنه‌وه‌‌و خوازراون‬

‫بە‌وته‌ی‌ كه‌سوكاری‌‬ ‫بكوژو كوژراوه‌كه‌‬ ‫چه‌ند مانگێك پێش‬ ‫ئێستا ده‌نگه‌ ده‌نگیان‬ ‫بوه‌و شه‌ڕێكی‌ كۆن‬ ‫له‌نێوانیاندا هه‌بوه‬

‫له‌به‌رچاو ‌ی دو منداڵ‌و هاوسه‌ره‌كه‌یدا به‌نه‌وت خۆ ‌ی ده‌سوتێنێت‬

‫به‌هۆ ‌ی گیان له‌ده‌ستدانی‌ شنۆو‌ه له‌زینداندایه‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫ژنێكی‌ ته‌مه‌ن ‪ 22‬ساڵ به‌ناوی‌‬ ‫شنۆ سیامه‌ند له‌دوای‌ شه‌ڕو ده‌نگه‌‬ ‫ده‌نگی‌ له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌كه‌ی‌‪،‬‬ ‫ده‌چێته‌ حه‌وشه‌ی‌ ماڵه‌كه‌ی‌‪ ،‬دو‬ ‫ده‌به‌ نه‌وت ده‌كات به‌خۆیداو به‌‬ ‫شقارته‌یه‌ك خۆی‌ ده‌سوتێنێت‪.‬‬ ‫شنۆ ماوه‌ی‌ س����ێ‌ ساڵ‌بو ژیان ‌‬ ‫ی‬ ‫هاوس����ه‌ری‌ پێكهێناب����و‪ ،‬دایكی‌ دو‬ ‫من����داڵ بو‪ .‬ئ����ه‌و ئێواریه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫ب����اش نه‌ش����ۆردنی‌ ج����ل‌و به‌رگی‌‬ ‫هاوس����ه‌ره‌كه‌ی‌‪ ،‬ده‌بێته‌ ش����ه‌ڕیان‪.‬‬ ‫دواتر له‌حه‌وش����ه‌ی‌ ماڵه‌كه‌یدا نه‌وت‬ ‫ده‌كات به‌خۆیدا‪ ،‬له‌گه‌ڵ س����وتانی‌‬ ‫جل‌و به‌رگ‌و جه‌س����ته‌ی‌ به‌ ئاگره‌وه‌‬ ‫خۆی‌ ده‌كات به‌كۆاڵندا تا به‌هانایه‌وه‌‬ ‫بچن‪.‬‬ ‫رێب����وار س����یامه‌ند برای‌ ش����نۆ‬ ‫باس����ی‌ دوا وته‌ی‌ خوشكه‌ی‌ ده‌كات‬ ‫له‌نه‌خۆش����خانه‌ی‌ س����وتاوی‌‪ .‬شنۆ‬ ‫پێش ئه‌وه‌ی گیان له‌ده‌س����تبدات‪،‬‬ ‫چیرۆك����ی‌ خۆس����وتاندنه‌كه‌ی‌ ب����ۆ‬ ‫باس����كردوه‌‪ .‬رێبوار وتی‌ "شنۆ بۆی‌‬

‫گێڕامه‌وه‌ گۆڤه‌ندی‌ هاوسه‌ری‌ چه‌ند‬ ‫تراكس����ودێكی‌ له‌بازاڕ هێناوه‌ته‌وه‌‬ ‫تابۆی‌ بشوات‪ .‬شنۆ تراكسوده‌كان‬ ‫ده‌كاته‌ فاسته‌وه‌‌و ده‌یشوات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫فاسته‌كه‌ ڕه‌نگیان ده‌گۆڕێت‪ .‬كاتێك‬ ‫گۆڤه‌ن����د تراكس����وده‌كان ده‌بینێت‪،‬‬ ‫ده‌بێت����ه‌ ده‌نگه‌ ده‌نگی����ان‌و گۆڤه‌ند‬ ‫په‌ال‌ماری‌ ش����نۆ داده‌ت‪ ،‬به‌ش����ه‌ق‌و‬ ‫بۆكس لێی‌ ده‌دات‪ .‬شنۆ له‌ژوره‌كه‌ی‌‬ ‫دێته‌ ده‌ره‌وه‌‌و ده‌چێته‌ حه‌وشه‌كه‌ی‌‬ ‫ماڵی‌ خۆیان‪ ،‬نه‌وت ده‌كات به‌خۆیداو‬ ‫خۆی‌ ده‌سوتێنێت"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ به‌ده‌مه‌وه‌چونی‌ ڕیبوار‬ ‫ل����ه‌دوای‌ خۆ س����وتاندنی‌ ش����نۆی‌‬ ‫خوشكی‌ وتیشی‌ "كاتژمێر نۆی‌ شه‌و‬ ‫بو له‌ڕێگه‌ی‌ ئاغجه‌له‌ر ده‌هاتمه‌وه‌ بۆ‬ ‫ته‌ق ته‌ق‪ .‬ڕه‌وه‌ندی‌ برام ته‌له‌فونی‌‬ ‫بۆ كردم وتی‌ شنۆ خۆی‌ سوتاندوه‌‪،‬‬ ‫ڕه‌وانه‌ی‌ نه‌خۆشخانه‌یان كردوه‌‌و زۆر‬ ‫هیالكه‌‪ .‬كه‌ گه‌یش����تمه‌ نه‌خۆشخانه‌‬ ‫پزیش����كه‌كان چاره‌س����ه‌ریان ب����ۆ‬ ‫ش����نۆ ئه‌نج����ام ده‌دا‪ .‬دوای‌ چه‌ند‬ ‫كاتژمێرێك توانیم ش����نۆ‌ ببینم‪ .‬كه‌‬ ‫قس����ه‌ی‌ ده‌كرد‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ده‌گێڕایه‌وه‌‬ ‫كه‌ له‌داخی‌ هاوس����ه‌ره‌كه‌ی‌ نه‌وتی‌‬

‫ماڵه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم دوای‌ ماوه‌یه‌ك باوك‌و‬ ‫مام����ی‌ گۆڤه‌ند دێن����ه‌ ماڵمان‌و داوا‬ ‫ده‌كه‌ن تا جارێكی‌ دیكه‌ بگه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆالی‌ گۆڤه‌ند‪ ،‬به‌مه‌رجێك جارێكی‌‬ ‫دیك����ه‌ گۆڤه‌ند ئازاری‌ نه‌دات‌و ڕێزی‌‬ ‫یه‌كتری‌ بگرن"‪.‬‬

‫كردوه‌ به‌خۆیداو خۆی‌ سوتاندوه‌"‪.‬‬ ‫رێبواری برای‌ شنۆ ئاماژه‌شی‌ به‌و ‌ه‬ ‫كرد "پزیشكه‌كان پێیان ڕاگه‌یاندین‬ ‫خوشكه‌كه‌مان ناژی‌‌و له‌سه‌دا ‪%95‬‬ ‫جه‌سته‌ی‌ سوتاوه‌‪ .‬دوای‌ حه‌وت ڕۆژ‬ ‫به‌هۆی‌ سه‌ختی‌ برینه‌كه‌یه‌وه‌ گیانی‌‬ ‫له‌ده‌ستدا"‪.‬‬ ‫حه‌س����ۆ ئیبراهیم مامی‌ گۆڤه‌ندی‬ ‫له‌باره‌ی‌ ش����ێوازی‌ ناسینی‌ ماڵی‌‬ ‫گۆڤه‌ند‌و ماوه‌ی‌ چه‌ند س����اڵ ده‌بێت هاوس����ه‌ری‌ ش����نۆ له‌باره‌ی‌ كێشه‌و‬ ‫شنۆ ژیانی‌ هاوس����ه‌ری‌ پێكهێناوه‌‪ ،‬ش����ه‌ڕی‌ نێوان گۆڤه‌ند‌و شنۆوه‌ وتی‌‬ ‫ڕیبوار وتی "سێ‌ ساڵ پێش ئێستا "من ئه‌و ڕاستیه‌ ناشارمه‌وه‌ گۆڤه‌ند‬ ‫ئ����ه‌وكات باوك����م له‌ژیان����دا مابو‪ ،‬له‌شنۆی‌ دابێت‪ .‬ئه‌وان ژن‌و مێردن‌و‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ كه‌س����ێكی‌ نزیكمانه‌وه‌ كه‌ ده‌نگ����ه‌ ده‌نگیان ده‌بێ����ت‪ .‬ماوه‌ی‌‬ ‫پیش����ه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ری‌ ئاسایش����ه‌‪ ،‬چه‌ند مانگێك ده‌بو شنۆ چوبوه‌وه‌‬ ‫باوك����ی‌ گۆڤه‌ند ده‌ناس����ێت‌و دواتر بۆماڵی‌ باوكی‌‌و تۆراب����و‪ ،‬نازانم بۆ‬ ‫دێنه‌ پێش����ه‌وه‌‌و داخوازی‌ ش����نۆی‌ ئه‌م جار ‌ه كێش����ه‌كانیان گه‌شتۆته‌‬ ‫خوشكم ده‌كه‌ن بۆ گۆڤه‌ند‌و ده‌بینه‌ ئه‌و ڕوداوه‌!"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "به‌ه����ۆی‌ ڕوداوی‌‬ ‫خزم"‪.‬‬ ‫ی ش����نۆوه‌ گۆڤه‌ند هه‌ر‬ ‫رێبوار ئه‌وه‌ش ئاشكرا ده‌كات ئه‌مه‌ خۆسوتاندن ‌‬ ‫یه‌كه‌م ش����ه‌ڕو ده‌م����ه‌ بۆڵه‌ی‌ نێوان دو ده‌ستی‌ سوتاوه‌‪ ،‬ناتوانێت ژیانی‌‬ ‫خوشكه‌كه‌ی‌‌و زاواكه‌یان نه‌بوه‌‪ .‬ئه‌و ڕۆژان����ه‌ی‌ ڕاپه‌ڕینێ����ت‌و نان ده‌كه‌ن‬ ‫ده‌ڵێت "س����ێ‌ مانگ پێش ئێس����تا به‌ده‌میه‌وه‌‪ .‬ئێستاش به‌هۆی‌ گیان‬ ‫ش����ه‌ڕێكی‌ دیكه‌یان ده‌بێت‪ ،‬ش����نۆ له‌ده‌ستدانی‌ ش����نۆو ‌ه له‌زینداندایه‌‪.‬‬ ‫ته‌له‌فون ده‌كات بۆ برایه‌كم‌و ده‌چێت ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت یاسا سه‌روه‌ربێت‪،‬‬ ‫ب����ه‌دوای‌ ش����نۆداو ده‌یهێنته‌وه‌ بۆ گ����ه‌ر كوڕه‌ك����ه‌ی‌ ئێم����ه‌ ده‌س����تی‌‬

‫له‌سوتاندنی‌ شنۆدا هه‌یه‌ با به‌سزای‌‬ ‫خۆی‌ بگات"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی روداوه‌كه‌وه‌‪ ،‬شۆڕش كاكه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ پۆلیس����ی‌ شارۆچكه‌ی‌‬ ‫كۆیه‌ به‌ ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یاند "ڕۆژی‌‬ ‫پێن����ج ش����ه‌ممه‌ ‪2017/11/23‬‬ ‫ژنێكی‌ ته‌م����ه‌ن ‪ 22‬س����اڵ به‌ناوی‌‬ ‫شنۆ سیامه‌ند دانیش����وی‌ گه‌ڕه‌كی‌‬ ‫ش����ه‌هیدان له‌ناحیه‌ی‌ ت����ه‌ق ته‌ق‪،‬‬ ‫به‌نه‌وت خۆی‌ ده‌س����وتێنێت دواتر‬ ‫به‌هۆی‌ ڕیژه‌ی‌ زۆری‌ س����وتاویه‌كه‌ی‌‬ ‫ڕه‌وانه‌ی‌ نه‌خۆش����خانه‌ی‌ ڕۆژئاوای‌‬ ‫شاری‌ هه‌ولێر ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ پۆلیسی‌ كۆیه‌ وتیشی‌‬ ‫"له‌دوای‌ حه‌وت ڕۆژ به‌هۆی‌ له‌‪%95‬‬ ‫س����وتاویه‌كه‌ی‌ له‌نه‌خۆشخانه‌ گیان‬ ‫له‌ده‌ستده‌دات‪ .‬لێدوانی‌ لێوه‌رگیراوه‌‬ ‫ك����ه‌ له‌گه‌ڵ هاوس����ه‌ره‌كه‌ی‌ به‌ناوی‌‬ ‫گۆڤه‌ند ده‌نگه‌ ده‌نگیان بوه‌‪ ،‬نه‌وتی‬ ‫ه‌خۆیدا كردوه‌‌و خۆی سوتاندوه‌"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش����ی‌ به‌وه‌ك����رد "وت����ه‌ی‌‬ ‫كه‌س����وكاری‌ ش����نۆ وه‌رگی����راوه‌‌و‬ ‫هاوس����ه‌ره‌كه‌ی‌ ده‌س����تگیر كراوه‌‪،‬‬ ‫چاوه‌ڕوانی‌ بڕیاری‌ دادگاین تا بڕیاری‌‬ ‫كۆتای‌ له‌سه‌ر ڕوداوه‌كه‌ بدات"‪.‬‬

‫گۆڤه‌ندی‌ هاوسه‌ر ‌ی‬ ‫چه‌ند تراكسودێكی‌‬ ‫له‌بازاڕ هێناوه‌ته‌وه‌‬ ‫تابۆی‌ بشوات‪ .‬شنۆ‬ ‫تراكسوده‌كان ده‌كاته‌‬ ‫فاسته‌وه‌‌و ده‌یشوات‪،‬‬ ‫به‌اڵم فاسته‌كه‌‬ ‫ڕه‌نگیان ده‌گۆڕێت‪،‬‬ ‫لەبەر ئەوە گۆڤەند‬ ‫پەالماری دەدات‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )605‬سێشه‌ممه ‪2017/12/12‬‬

‫هه‌مو شتێک له‌باره‌ی کوردستان‌و عێراقه‌وه‌‬

‫‪www.niqash.org‬‬

‫‪9‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌یه‌ به‌سپۆنسه‌ری رێکخراوی‬ ‫راگه‌یاندن له‌هه‌ماهه‌نگی‌‌و گواستنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌کادیمیای راگه‌یاندنی ئه‌ڵامنی‬

‫هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ ‌ی حكومه‌ت له‌كوردستان بڤه‌یه‌‬

‫كه‌س ناوێرێت ببێت ‌ه میراتگری‌ حكومه‌تێك ‌ی قه‌رزدار‬ ‫نیقاش‪ ،‬هه‌ستیار قادر‬ ‫سه‌ردانه‌ ماراسۆنییه‌كانی‌ وه‌فدی‌ حكومه‌ت ‌ی‬ ‫هه‌رێم بۆ الی‌ الیه‌نه‌ سیاسییه‌كان نه‌یتوانیوه‌‬ ‫تائێستا هیچ له‌داواكاری‌ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ یان‬ ‫گۆڕینی‌ ئه‌و حكومه‌ته‌ بگۆڕێت‌و دیسانه‌وه‌‬ ‫سیناریۆكان ناڕۆشنن‪.‬‬ ‫ل����ه‌دوای‌ ریفراندۆمه‌ك����ه‌ی‌ ‪25‬ی‌ ئه‌یلولی‌‬ ‫رابردووه‌وه‌ له‌كوردس����تان ته‌وژمێكی‌ به‌هێز‬ ‫په‌یدابووه‌ ك����ه‌ داوای‌ هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی‌‬ ‫كابین����ه‌ی‌ ئێس����تای‌ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێ����م‬ ‫ده‌كات ب����ه‌و پێیه‌ی‌ به‌هۆكاری‌ س����ه‌ره‌كی‌‬ ‫"شكس����ت"ی‌ دوای‌ ریفراندۆم‌و كێشه‌كانی‌‬ ‫پێش����تری‌ ده‌زانێت‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ریشدا هێزه‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتداره‌كان هی����چ گه‌رموگوڕییه‌كیان‬ ‫ب����ۆ ئ����ه‌م داواكاریی����ه‌ نیی����ه‌و ل����ه‌دژی‌‬ ‫وه‌ستاونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫الیه‌نگرانی‌ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ حكومه‌ت‬ ‫پێی����ان وایه‌ حكومه‌تی‌ ئێس����تا له‌ئاس����تی‌‬ ‫ئاڵ����ۆزی‌ قه‌یرانه‌ ئابوریی‌‌و سیاس����یه‌كاندا‬ ‫نییه‌و نه‌یاران����ی ئ����ه‌و داواكارییه‌ش كاتی‌‬ ‫ب����ه‌رده‌م پێكهێنانی‌ حكومه‌تێكی‌ تر به‌كه‌م‬ ‫ده‌زان����ن‌و له‌گ����ه‌ڵ گۆڕانكاری����ی رێژه‌یی����ن‬ ‫له‌كابینه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫له‌وانه‌ی����ه‌ ب����ۆ ئ����ه‌م قۆناغ����ه‌ گۆڕینی‌‬ ‫حكومه‌تیش نه‌توانێت ئاوێك بكات به‌ئاگری‌‬ ‫ئه‌و قه‌یرانانه‌ی‌ به‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانی‌‬ ‫گرتووه‌‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‌ ئ����ه‌و هه‌نگاوه‌ له‌الیه‌ك‬ ‫بۆش����ایی یاس����ایی‌ به‌ر له‌هه‌ڵبژاردنی‌ نوێ‬ ‫دروس����ت ده‌كات‌و له‌الیه‌كی‌ تریشه‌وه‌ هیچ‬ ‫كاره‌كته‌رێك سیاس����ی‌ ئاماده‌ نابێت ببێته‌‬ ‫میراتگری‌ حكومه‌تێك ك����ه‌ نوقمی‌ قه‌رزی‌‬ ‫ناوخۆیی‌و ده‌ره‌كی‌ بووه‌‪.‬‬ ‫له‌ ‪23‬ی‌ تش����رینی‌ دووه‌م����دا بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گ����ۆڕان پاكێجێك����ی‌ داواكاری‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫راده‌س����تی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانی‌‬ ‫كردبوو ك����ه‌ دیارترین خاڵه‌كانی‌ پێكهێنانی‌‬ ‫حكومه‌تێكی‌ كاتی‌ ب����وو له‌بری‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ئێستا تا هه‌ڵبژاردنی‌ داهاتوو‪.‬‬ ‫به‌ر ل����ه‌و داواكارییه‌ش به‌مانگێك هه‌مان‬ ‫بزوتن����ه‌وه‌ی‌ له‌گ����ه‌ڵ كۆمه‌ڵ ‌ی ئیس��ل�امی‌‬ ‫كوردس����تان‌و ق����ه‌واره‌ی‌ هاوپه‌یمان����ی‌ بۆ‬ ‫دیموكراس����ی‌و دادپه‌روه‌ریی‌ به‌سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫به‌رهه‌م ئه‌حمه‌د س����اڵح جێگری‌ سكرتێری‌‬ ‫پێش����وی‌ یه‌كێت����ی‌ له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا داوای‌‬ ‫پێكهێنانی‌ حكومه‌تی‌ رزگاریی‌ نیشتیمانیان‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫دان����ا عه‌بدولكه‌ری����م ئه‌ندام����ی‌ ژووری‌‬ ‫حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان����ی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬

‫به‌"نیق����اش"ی‌ وت "ل����ه‌ دوا كۆبوونه‌وه‌مان‬ ‫له‌گه‌ڵ وه‌فدی‌ حكومه‌ت پێیان وتین پێمان‬ ‫باشه‌ حكومه‌تی‌ ئێس����تا بمێنێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بیرۆكه‌ی‌ حكومه‌تی‌ كاتیش ره‌تناكه‌ینه‌وه‌و‬ ‫له‌پاش تاوتوێكردنی‌ وه‌اڵمتان ده‌ده‌ینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫دانا عه‌بدولكه‌ریم وتیشی‌ "هه‌ست ده‌كه‌ین‬ ‫پارت����ی‌ كاتی‌ پێوه‌ ده‌كوژێ����ت‌و ئێمه‌ش تا‬ ‫ماوه‌یه‌ك له‌سه‌ر بیرۆكه‌ی‌ حكومه‌تی‌ كاتی‌‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بین‌و دواتر هه‌ڵمه‌تی‌ راگه‌یاندن‬ ‫ده‌كه‌ین دژ به‌حكومه‌ت"‪.‬‬ ‫حكومه‌تی‌ ئێس����تای‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫پارتی‌ پۆستی‌ س����ه‌رۆك‌و یه‌كێتی‌ پۆستی‌‬ ‫جێگره‌كه‌ی‌ به‌ده‌س����ته‌وه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و دوو الیه‌نه‌‬ ‫زۆرب����ه‌ی‌ وه‌زارته‌كانی����ان هه‌ژموونكردووه‌‌و‬ ‫پێده‌چێ����ت ئاوه����ا بە‌ئاس����انی‌ نه‌یانه‌وێت‬ ‫بچنه‌ژێر ب����اری‌ پێكهێنان����ی‌ حكومه‌تێكی‌‬ ‫نوێوه‌‪.‬‬ ‫ل���� ‌ه ‪20‬ی‌ تش����رینی‌ دووه‌م����دا نێچیرڤان‬ ‫بارزان����ی‌ س����ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان له‌ كۆنگره‌یه‌كی‌ رۆژنامه‌وانیدا‬ ‫ل����ه‌ هه‌ولێر وتی‌ "ئه‌م حكومه‌ته‌ی‌ ئێس����تا‬ ‫خۆی‌ كاتییه‌‌و پێكهێنانی‌ حكومه‌تێكی‌ نوێ‬ ‫كاتێكی‌ زۆری‌ ده‌وێت"‪.‬‬ ‫ل ‌ه ‪24‬ی‌ تش����رینی‌ دووه‌م����دا په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان ته‌مه‌نی‌ خۆی‌ بۆ ماوه‌ی‌ هه‌شت‬ ‫مان����گ درێژكرده‌وه‌ كه‌ ه����اوكات له‌گه‌ڵیدا‬ ‫ته‌مه‌ن����ی‌ ئه‌م كابینه‌ی����ه‌ی‌ حكومه‌تیش بۆ‬ ‫هه‌م����ان م����اوه‌ درێژده‌بێته‌وه‌ كه‌ ئێس����تا‬ ‫نزیكه‌ی‌ شه‌ش مانگ ته‌مه‌نی‌ ماوه‌‪.‬‬ ‫درێژكردن����ه‌وه‌ی‌ ته‌مه‌ن����ی‌ په‌رله‌م����ان‌و‬ ‫حكوم����ه‌ت له‌كاتێك����دا ب����وو ل����ه‌ كۆی‌ ‪20‬‬ ‫وه‌زیره‌ك����ه‌ی‌ ئ����ه‌م كابینه‌ی����ه‌ چواریان كه‌‬ ‫س����ه‌ر به‌گۆڕانن دوورخراونه‌ت����ه‌وه‌و دوانی‬ ‫تریش����یان ك����ه‌ له‌پش����كی‌ یه‌كگرت����ووی‌‬ ‫ئیس��ل�امی‌‌و مه‌س����یحییه‌كانن ده‌س����تیان‬ ‫له‌كاركێشاوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫عه‌بدولس����تار مه‌جید وه‌زیری‌ كشتوكاڵ‌و‬ ‫س����ه‌رچاوه‌كانی‌ ئ����او له‌پش����كی‌ كۆمه‌ڵی‌‬ ‫ئیسالمی‌ ئاش����كرایكرد كه‌ له‌كۆبوونه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن����ی‌ وه‌زیراندا پرس����ی پێكهێنانی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ كاتی‌ جواڵندووه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و به‌"نیق����اش"ی وت"بیرۆكه‌كه‌ ره‌ت‬ ‫نه‌كرایه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم بڕی����اردا له‌پاش گفتوگۆ‬ ‫له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌ سیاس����ییه‌كان بڕیاری‌ له‌سه‌ر‬ ‫بدرێت"‪.‬‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ سێ هه‌فته‌ی‌ رابردوودا نێچیرڤان‬ ‫بارزانی سه‌رۆكایه‌تی‌ تیمێكی‌ حكومه‌ته‌كه‌ی‌‬ ‫كرد بۆ الی‌ الیه‌نه‌ سیاسییه‌كان كه‌ پرسی‬ ‫پێكهێنان����ی‌ حكومه‌تی‌ كات����ی‌ یه‌كێك بوو‬ ‫له‌بژارده‌كانی‌ تاوتوێكردنی‌‪.‬‬

‫س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ حكوم����ه‌ت ك����ه‌ له‌به‌ر‬ ‫هه‌س����تیاری‌ پرس����ه‌كه‌ نه‌یویس����ت ن����اوی‌‬ ‫بهێندرێ����ت به‌"نیق����اش"ی وت "نێچیرڤان‬ ‫بارزان����ی‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دایه‌ ل����ه‌ كۆبوونه‌وه‌ی‌‬ ‫پێنج قۆڵی‌ پرسی حكومه‌تی‌ كاتی‌ یه‌كالیی‬ ‫بكرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاس����ان نییه‌ تۆپی‌ كێشه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫وه‌ك چاره‌نوس����ی‌ حكوم����ه‌ت هه‌ڵبدرێت����ه‌‬ ‫گۆڕه‌پان����ی كۆبوونه‌وه‌ی‌ پێن����ج قۆڵی‌ كه‌‬ ‫مه‌به‌س����ت لێی‌ پارتی‌‌و یه‌كێت����ی‌‌و گۆڕان‌و‬ ‫كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتووی‌ ئیسالمییه‌‪.‬‬ ‫هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان‌و كێش����ه‌كانی‌‬ ‫ئه‌زمونێك����ی‌ باش����یان له‌گه‌ڵ ئ����ه‌و جۆره‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌دا نییه‌ به‌تایبه‌ت كه‌ له‌س����اڵی‌‬ ‫‪ 2015‬دا ن����ۆ كۆبون����ه‌وه‌ی‌ پێنج قۆڵی‌ له‌و‬ ‫جۆره‌ له‌س����ه‌ر پرسی سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان ئه‌نجامدرا‪ ،‬س����ه‌ره‌ڕای‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫رێنه‌كه‌وت����ن‪ ،‬قه‌یرانه‌كه‌ش����ی ئه‌وه‌ندی‌ تر‬ ‫ئاڵۆز كرد‪.‬‬ ‫له‌س����اڵی‌ ‪ 1992‬ه‌وه‌ ك����ه‌ یه‌ك����ه‌م‬ ‫كابین����ه‌ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان‬ ‫پێكهات����ووه‌و تائێس����تا هه‌ش����ت كابینه‌ی‌‬ ‫جی����اوازی‌ تێپه‌ڕاندووه‌ ب����ه‌اڵم هیچ كامیان‬ ‫هه‌ڵنه‌وه‌ش����اونه‌ته‌وه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ‪ 24‬س����اڵی‌ ته‌مه‌نی����دا بە‌قه‌یرانی‌‬ ‫قورس����دا تێپه‌ڕبووه‌ كه‌ دیارترینیان شه‌ڕی‌‬ ‫ناوخ����ۆو قه‌یرانی‌ سیاس����ی‌‌و ئابوری‌ چه‌ند‬ ‫س����اڵی‌ رابردوو بوو به‌هۆی‌ توند بوونه‌وه‌ی‌‬ ‫ناكۆكییه‌كان له‌گه‌ڵ حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌‪.‬‬ ‫به‌درێژای����ی (‪ )12‬س����اڵ هه‌ڵبژاردن����ی‌‬ ‫په‌رله‌مان����ی‌ له‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان‬ ‫ئه‌نجامن����ه‌درا ك����ه‌ كابین����ه‌ی‌ حكومه‌تیش‬

‫گرێداروه‌ بە‌خولێكی‌ په‌رله‌مانیه‌وه‌ كه‌ چوار‬ ‫ساڵه‌‪.‬‬ ‫له‌ س����اڵی‌ ‪ 1994‬كاتێك ش����ه‌ڕی‌ ناوخۆ‬ ‫س����ه‌ری‌ هه‌ڵدا‪ ،‬هه‌رێمی‌ دابه‌ش كرد به‌سه‌ر‬ ‫دوو زۆن����ی‌ ئیداریدا‪ ،‬حكوم����ه‌ت له‌هه‌ولێر‬ ‫هه‌ڵنه‌وه‌ش����ایه‌وه‌و به‌ده‌س����تی‌ پارتی����ه‌وه‌‬ ‫مایه‌وه‌و له‌ س����نوری‌ ئیداره‌ی‌ س����لێمانیش‬ ‫یه‌كێتی‌ حكومه‌تێكی‌ تری‌ پێكهێنا‪.‬‬ ‫تا ئێس����تا‌و له‌پاش ئه‌و قه‌یرانه‌ی‌ له‌دوای‌‬ ‫ئه‌نجامدان����ی‌ ریفران����دۆه‌وه‌ دروس����ت بووه‌‬ ‫تێڕوانی دوو الیه‌نه‌ سیاسیه‌ سه‌ره‌كییه‌كه‌ی‌‬ ‫هه‌رێ����م به‌رامب����ه‌ر بە‌هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت زۆر نه‌گۆڕاوه‌‪.‬‬ ‫دلێ����ر ماوه‌تی‌ س����ه‌رۆكی‌ فراكس����یۆنی‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌ له‌په‌رله‌مان����ی‌ كوردس����تان‬ ‫به‌"نیقاش"ی وت "له‌گ����ه‌ڵ ئه‌وه‌دانین ئه‌م‬ ‫حكومه‌ته‌ هه‌ڵبوه‌ش����ێته‌وه‌ به‌ڵكو باشتره‌‬ ‫گۆڕانكاریی‌ له‌وه‌زیره‌كاندا بكرێت‌و به‌شێك‬ ‫له‌ ده‌موچاوه‌كان بگۆڕدرێن"‪.‬‬ ‫له‌نێ����وان پێكهێنان����ی‌ حكومه‌تی‌ كاتی‌‌و‬ ‫به‌رده‌وام بوونی‌ حكومه‌تی‌ ئێستای‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستاندا بۆشایی نێوان الیه‌نه‌كان وه‌ك‬ ‫خ����ۆی‌ ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌وه‌ ده‌چێ����ت كه‌لتوری‌‬ ‫هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی‌ حكوم����ه‌ت له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستاندا هێشتا س����ه‌وز نه‌بووبێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پرسه‌ بۆته‌ هیڵی‌ س����ور بۆ ئه‌و الیه‌نانه‌ی‌‬ ‫‪ 25‬ساڵه‌ له‌ده‌سه‌اڵتدان‪.‬‬ ‫پێش����تر ل����ه‌ س����اڵی‌ ‪ 2011‬بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گ����ۆڕان ك����ه‌ ئ����ه‌و كات ئۆپۆزس����یۆن بوو‬ ‫له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا داوای‌ هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان وسه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تانی‌ كردو ئه‌وكات یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‬

‫كه‌ پشكی‌ ش����ێریان له‌ده‌س����ه‌اڵتدا هه‌بوو‬ ‫داواكه‌یان بە‌"كوده‌تا" ناوبرد‪.‬‬ ‫له‌پاش ش����ه‌ش ساڵ هێش����تا داواكاری‌‬ ‫هه‌وه‌ڵش����اندنه‌وه‌ی‌ حكوم����ه‌ت له‌الی����ه‌ن‬ ‫گۆڕانه‌وه‌ بە‌هه‌ستیاری‌ وه‌رگیراوه‌‪.‬‬ ‫ل����ه‌دوای‌ كۆبوون����ه‌وه‌ی‌ نێ����وان وه‌فدی‌‬ ‫حكوم ‌هت‌و پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستانیش‬ ‫ل����ه‌ هه‌ولێر ل����ه‌ ‪28‬ی‌ تش����رینی‌ دووه‌مدا‪،‬‬ ‫مه‌حم����ود محه‌م����ه‌د وته‌بێ����ژی‌ پارتی‌ له‌‬ ‫كۆنگره‌یه‌ك����ی‌ رۆژنامه‌وانی����دا وتی‌ "له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ نین حكومه‌ت هه‌ڵبوه‌ش����ێته‌وه‌و ئه‌وه‌‬ ‫كێشه‌ی‌ لێده‌كه‌وێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫تێبین����ی‌ پارت����ی‌ له‌س����ه‌ر داواكاری‌‬ ‫هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی‌ حكوم����ه‌ت وه‌ك‬ ‫عه‌ل����ی حوس����ێن به‌رپرس����ی په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫كوردس����تانییه‌كانی‌ ئ����ه‌و حزبە‌ده‌ڵێ����ت‬ ‫په‌یوه‌ن����دی‌ بە‌كات����ه‌وه‌ هه‌ی����ه‌‪ ،‬ئ����ه‌و‬ ‫وتی‌"داواكاریه‌ك����ه‌ نا واقع����ی‌‌و نا لۆژیكیه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌ی‌ حكومه‌ت وپێكهێنانه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاسان نییه‌ به‌تایبه‌ت كه‌ ته‌مه‌نی‌ حكومه‌ت‬ ‫خۆی‌ چه‌ند مانگێكی‌ كه‌می‌ ماوه‌"‪.‬‬ ‫عه‌لی حوس����ێن به‌"نیقاش"ی‌ وت " ئه‌و‬ ‫داواكاریانه‌ گ����ره‌و كردنه‌ له‌س����ه‌ر ده‌نگی‌‬ ‫شه‌قام بۆ هه‌ڵبژاردن"‪.‬‬ ‫ت����ردا‬ ‫به‌دیوێك����ی‌‬ ‫پێده‌چێ����ت‬ ‫هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ حكومه‌ت یان پێكهێنانی‌‬ ‫حكومه‌تێكی‌ راگوه‌زه‌ر بۆ ئه‌وانه‌ش ئاسان‬ ‫نه‌بێت كه‌ داوای ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫هه‌ر كاره‌كته‌رێكی‌ سیاسی‌ هه‌رێم بیه‌وێت‬ ‫ببێته‌ میراتگری‌ حكومه‌تی‌ ئێستا ده‌كه‌وێت‬ ‫به‌س����ه‌ر قه‌یران����ی‌ چه‌ندین ملی����ار دۆالری‌‬ ‫قه‌زاری موچه‌خ����ۆران‌و ق����ه‌زری‌ كۆمپانیا‬

‫چاویان له‌ده‌ستی‌ سیاسییه‌كانه‌‬

‫نه‌وتییه‌كان‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ فراكسیۆنی‌ یه‌كێتی‌ له‌په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫كوردس����تان هاورای‌ ئ����ه‌و مه‌ترس����یه‌یه‌و‬ ‫ده‌ڵێت"كه‌س ناوێرێت حكومه‌تێك وه‌ربگرێت‬ ‫كه‌ ئه‌وه‌نده‌ قه‌رزار بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ جگه‌ ل����ه‌وه‌ی‌ هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی‌‬ ‫حكومه‌تی ئێستا بێ رێكه‌وتنی‌ پێشوه‌خته‌‬ ‫ره‌نگ����ه‌ چه‌ندین خولی‌ دانوس����تانی‌ نێوان‬ ‫الیه‌نه‌كان به‌دوای‌ خۆیدا بهێنێت بۆ رێكه‌وتن‬ ‫له‌سه‌ر كارنامه‌‌و پێكهاته‌و كاره‌كته‌ر‌و پشكی‌‬ ‫الیه‌نه‌كان‌و تیایدا ‪.‬‬ ‫د‪ .‬ئه‌حمه‌د وه‌رتێ په‌رله‌مانتاری‌ پێشووی‌‬ ‫كوردستان‌و پسپۆری‌ یاسایی‌ دڵنیایه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫به‌بێ رێكه‌وتنی‌ پێش����وه‌خته‌ بۆ پێكهێنانی‌‬ ‫حكومه‌تێكی‌ نوێ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ بۆشایی‬ ‫یاسایی‌ دروست ده‌كات به‌وپێیه‌ی‌ جگه‌ له‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵته‌كانی‌ خودی‌ حكوم����ه‌ت به‌پێی‌‬ ‫بڕیارێكی‌ په‌رله‌مان چه‌ند ده‌سه‌اڵتێكی‌ تری‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێمیشی‌ بۆ گواستراوه‌ته‌وه‌‬ ‫له‌پاش هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ له‌ ‪29‬ی‌ تشرینی‌‬ ‫یه‌كه‌مدا‪.‬‬ ‫وه‌رتێ به‌"نیق����اش"ی وت "هیچ ده‌قێكی‌‬ ‫یاسایی‌ نییه‌ له‌ هه‌رێم رێ به‌دریژكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ته‌مه‌ن����ی‌ حكومه‌ت ب����دات ئ����ه‌وه‌ی‌ كراوه‌‬ ‫عورفێك����ی‌ سیاس����یه‌ به‌پێ����ی‌ یاس����ا‬ ‫هه‌ڵوه‌ش����انده‌وه‌ی‌ حكومه‌ت به‌س����ێ رێگا‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬ی����ان نیوه‌ كۆیه‌ك����ی‌ وه‌زیره‌كانی‌‬ ‫ده‌ست له‌كار بكێشنه‌وه‌ یان نیوه‌ كۆ یه‌كی‌‬ ‫په‌رله‌مانتاران په‌رله‌مان هه‌ڵبوه‌ش����ێننه‌وه‌و‬ ‫ئه‌و خوله‌ كۆتایی دێت بە‌حكومه‌ته‌وه‌‪ ،‬یان‬ ‫خودی‌ س����ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت ده‌س����ت له‌كار‬ ‫بكێشێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاینده‌ی‌ هاوكێشه‌ی‌ ئه‌و ملمالنێیه‌ رون‬ ‫نییه‌ كه‌ له‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان له‌س����ه‌ر‬ ‫پرسی هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی‌ حكومه‌ت هه‌رێم‬ ‫دروست بووه‌‪.‬‬ ‫ل����ه‌وه‌ ده‌چێت یه‌كێك له‌ س����یناریۆكانی‌‬ ‫پشت جواڵندنی‌ پرس����ی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌‬ ‫حكومه‌تی����ش نزی����ك بوون����ه‌وه‌ی‌ واده‌ی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن����ه‌كان بێ����ت ك����ه‌ ه����ه‌ر حزبه‌و‬ ‫به‌شێوازێك كار له‌سه‌ر هه‌ڵمژینی‌ ناڕه‌زایی‬ ‫شه‌قام ده‌كات‪.‬‬ ‫د‪.‬ش����ۆرش حه‌سه‌ن مامۆس����تای‌ زانسته‌‬ ‫سیاس����ییه‌كان له‌زانك����ۆی‌ س����لێمانی‌‬ ‫به‌"نیقاش"ی‌ وت"یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ نایانه‌وێت‬ ‫له‌ ده‌سه‌اڵتدا په‌راوێز بخرێن بۆیه‌ قایل نین‬ ‫بە‌هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ حكومه‌ت‪ ،‬الیه‌نه‌كانی‌‬ ‫تری����ش جدی‌ نین ل����ه‌و داواكارییه‌ ئه‌گه‌رنا‬ ‫وه‌زیره‌كانی����ان به‌ت����ه‌واوی‌ ده‌كش����انده‌وه‌‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ ل����ه‌ سیس����تمی‌ په‌رله‌مانی����دا‬

‫په‌رله‌مانتاران ‌ی كورد ته‌نیا سه‌یری‌ رووده‌وه‌كان ده‌كه‌ن‬ ‫مەعاز فەرحان‬

‫سێ‌ ساڵه‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ كوردستان‌و‬ ‫به‌غدا به‌خراپترین ئاس���تیدا ده‌ڕوات‪ ،‬له‌م‬ ‫ماوه‌یه‌شدا رۆڵی‌ په‌رله‌مانتاران له‌هه‌ولێرو‬ ‫به‌غ���دا ته‌نی���ا ته‌ماش���اكردنه‌‌و هیچی���ان‬ ‫له‌ده‌ست نایه‌ت‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا ده‌بێت په‌رله‌مان بااڵده‌س����ترین‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتی‌ یاس����ادانان‌و چاودێ����ری‌ بێت‬ ‫له‌كوردس����تان‌و له‌عێراقی����ش كه‌چ����ی‌‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌ ك����ورده‌كان به‌بێده‌س����ه‌اڵتی‌‬ ‫چاوی����ان له‌ده‌م����ی‌ حیزبه‌كانیانه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵوێست بنوێنن‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاران����ی‌ كورد به‌ه����ۆی‌ ناكۆكی‌‬ ‫حزبه‌كانیانه‌وه‌ ئه‌وانیش دابه‌شبون‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌رده‌وامی‌ ناته‌بایی‌ سیاسیدا به‌په‌رته‌وازه‌ی‌‬ ‫ده‌ركه‌وتون‌و به‌ده‌گمه‌ن بووه‌ له‌پرس����ێكدا‬ ‫پێكه‌وه‌ هاوهه‌ڵوێست‌و یه‌كده‌نگ بن‪.‬‬ ‫كاتێك به‌غ����داد له‌كۆتایی‌ س����اڵی‌ ‪2014‬‬ ‫موچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌رانی‌ هه‌رێمی‌ بڕی‌‪ ،‬هاواڵتیان‬ ‫چاوه‌ڕوانی‌ ئه‌وه‌بوون نوێنه‌ره‌كانی‌ له‌به‌غداد‬ ‫ئه‌م پرس����ه‌ به‌قازانجی‌ خه‌ڵكی‌ كوردستان‬ ‫یه‌كالیبكه‌ن����ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم نه‌بونی‌ ده‌س����ه‌اڵتی‌‬ ‫بریاردان له‌الی‌ په‌رله‌مانت����اران وایكرد ئه‌م‬ ‫پرس����ه‌ ب����ۆ سیاس����یه‌كان به‌جێبهێڵرێت‌و‬ ‫به‌چاره‌سه‌رنه‌كراوی‌ ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌كێش����ه‌كانی‌ په‌یوه‌س����ت به‌نه‌وت‌و گاز‌و‬

‫پێش����مه‌رگه‌‪ ،‬چه‌ندینجار وه‌فد له‌هه‌رێمه‌وه‌‬ ‫چونه‌ت����ه‌ به‌غ����داد‪ ،‬ب����ه‌اڵم په‌رله‌مانتاران‬ ‫له‌مه‌ش����ه‌دا ته‌نی����ا له‌ته‌له‌فزیۆنه‌كان����ه‌وه‌‬ ‫ئاگادار ‌ی چونی‌ وه‌فده‌كان بوون‪.‬‬ ‫له‌پرسی‌ ریفراندۆمیش����دا كه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان بریاری‌ له‌س����ه‌ردرا‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتاران����ی‌ بێ‌ ئاگابوون له‌و وه‌فدانه‌ی‌‬ ‫كه‌ بۆ قه‌ناعه‌تپێكردنی‌ به‌رپرسانی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫عێراقی‌ ده‌چونه‌ به‌غداد‪.‬‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ عێ����راق‪ ،‬له‌بودج����ه‌ی‌ ‪2018‬‬ ‫پشكی‌ له‌س����ه‌دا ‪12‬ی‌ بۆ كورد دیاریكردبوو‬ ‫له‌كاتێكدا پێشتر سه‌دا ‪ 17‬بوو‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫په‌رله‌مانتاران����ی‌ كورد ناڕه‌زاییان دژی‌ ئه‌مه‌‬ ‫ده‌رب����ڕی‌‪ ،‬به‌اڵم تا حكومه‌ت‌و به‌رپرس����انی‌‬ ‫هه‌رێم نه‌هاتنه‌ س����ه‌رخه‌ت پرۆژه‌كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌ نه‌گه‌ڕێندرایه‌وه‌ بۆ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫وه‌زیران‪.‬‬ ‫هه‌موو ئ����ه‌م حاڵه‌تان����ه‌ نموونه‌ی‌ زه‌قن‬ ‫بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مانتارانی‌ ك����ورد له‌به‌غدا‬ ‫به‌ردی����ان بۆ ناخرێته‌ س����ه‌ر به‌ردێك‌و ته‌نیا‬ ‫سیاسییه‌كان ده‌توانن كێشه‌ بخولقێنن‌و هه‌ر‬ ‫خۆیشیان چاره‌سه‌ری‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫زان����ا رۆس����تایی‌‪ ،‬ئه‌ندام����ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێنه‌ران����ی‌ عێ����راق‪ ،‬ب����ێ‌ كاریگ����ه‌ری‌‬ ‫په‌رله‌مانت����اران ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێ����م ب����ه‌وه‌ی‌ هه‌وڵینه‌داوه‌ هیچ س����ود‬ ‫له‌توان����ای‌ په‌رله‌مانت����اران وه‌ربگرێ����ت‌و‬ ‫هه‌ماهه‌نگیان له‌گه‌ڵ بكات‪.‬‬

‫رۆس����تایی‌‪ ،‬باس����ی‌ له‌و هه‌واڵنه‌ كرد ك ‌ه‬ ‫چه‌ندینجار ویس����تویانه‌ مه‌س����عود بارزانی‌‬ ‫ببینین كه‌ ئه‌و كاته‌ی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم بووه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ئاماده‌ نه‌بوو له‌م����اوه‌ی‌ ئه‌م خوله‌دا‬ ‫یه‌كجار له‌گه‌ڵ په‌رله‌مانتاران كۆببێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌"نیقاش"ی‌ وت "چه‌ندین شاند هاتنه‌‬ ‫به‌غدا یه‌كج����ار ئاماده‌نه‌بوون په‌رله‌مانتاران‬ ‫به‌ش����داری‌ پێبك����ه‌ن له‌كۆبونه‌وه‌كان����دا‪،‬‬ ‫ماوه‌یه‌ك حكومه‌تی‌ هه‌رێم له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی‌‬ ‫فراكس����یۆنه‌كان كۆده‌بونه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‌‬ ‫داخس����تنی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس����تانه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫كۆبونه‌وانه‌ش به‌ب����ێ‌ بیانوو دواخران‪ ،‬ئیتر‬ ‫په‌رله‌مانتاران كورد نه‌یانتوانیوه‌ له‌كێشه‌كانی‌‬ ‫نێوان هه‌رێم‌و ناوه‌ن����د رۆڵ بگێڕن‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫هه‌ولێره‌وه‌ فه‌رامۆشكراون"‪.‬‬ ‫هه‌ر كه‌ په‌یوه‌ندییه‌كان����ی‌ نێوان هه‌رێم‌و‬ ‫ناوه‌ن����د به‌ره‌و ئاڵ����ۆزی‌ زیات����ر ده‌چوون‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتاران����ی‌ كورد په‌نای����ان بۆ بایكۆت‬ ‫ده‌ب����رد‪ ،‬دوات����ر ك����ه‌ گرژیی����ه‌كان له‌نێوان‬ ‫به‌رپرس����انی‌ هه‌ولێ����ر‌و به‌غ����داد ب����ه‌ره‌و‬ ‫هێوربونه‌وه‌ ده‌چوون ئه‌مانیش ده‌گه‌ڕانه‌وه‌‬ ‫بۆ دانیش����تنه‌كانی‌ په‌رله‌م����ان به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بایكۆته‌كه‌یان به‌رهه‌می‌ هه‌بوبێت‪.‬‬ ‫ل����ه‌و ماوه‌ی����ه‌ی‌ كوردس����تان به‌چه‌ندین‬ ‫قه‌یراندا تێپه‌ڕیووه‌‪ ،‬به‌شێك له‌په‌رله‌مانتاران‬ ‫كه‌مترین ده‌ركه‌وتن‌و قسه‌یان هه‌بووه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ڕووداوه‌كان‌و ڕه‌خنه‌ش له‌هه‌ندێكیان گیراوه‌‬ ‫ك����ه‌ له‌دانیش����تنه‌كانی‌ په‌رله‌مان����دا كه‌متر‬

‫ئاماده‌یی����ان هه‌بووه‌‌و به‌شێكیش����یان به‌وه‌‬ ‫تۆمه‌تبارك����راون كه‌ ته‌نانه‌ت زمانی‌ عه‌ره‌ب ‌ی‬ ‫به‌باشی‌ نازانن‪.‬‬ ‫ن����ه‌وزاد ره‌س����وڵ‪ ،‬په‌رله‌مانت����اری‌ كورد‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‪ ،‬به‌"نیقاش"ی‌‬ ‫وت "په‌یوه‌ندیه‌كان����ی‌ نێوان هه‌ولێر‌و به‌غداد‬ ‫له‌سێ‌ ساڵی‌ رابردودا به‌رده‌وام له‌هه‌ڵكشان‌و‬ ‫داكش����ان‌و دۆخێك����ی‌ خراپدا ب����ووه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫زۆرج����ار ده‌ن����گ‌و ڕه‌نگ����ی‌ په‌رله‌مانتاران‬ ‫ده‌رنه‌كه‌وتووه‌"‪.‬‬ ‫ن����ه‌وزاد ڕه‌س����وڵ‪ ،‬پێیوای����ه‌ له‌رابردودا‬ ‫هه‌نگاوه‌كانی‌ كورد به‌ئاراسته‌ی‌ جیابونه‌وه‌‬ ‫بووه‌ له‌ عێراق ئه‌وه‌ش وایكردوه‌‪ ،‬بێ متمانه‌ی‌‬ ‫له‌الیه‌ به‌رپرسانی‌ عێراقه‌وه‌ دروستبێت ئه‌م‬ ‫حاڵه‌ته‌ به‌زیان����ی‌ خه‌ڵ����ك‌و موچه‌خۆرانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان شكاوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر خراپ����ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نێوان‬ ‫هه‌رێم‌و ناوه‌ند كاریگ����ه‌ری‌ په‌رله‌مانتارانی‌‬ ‫كه‌مكردبێت����ه‌وه‌‪ ،‬حاڵ����ی‌ په‌رله‌مانتاران����ی‌‬ ‫كوردستان له‌وان باشتر نیه‌‪ ،‬بۆ ماوه‌ی‌ دوو‬ ‫س����اڵ ده‌رگای‌ په‌رله‌مان داخرا‪ ،‬به‌درێژایی‌‬ ‫ئ����ه‌و ماوه‌ی����ه‌ په‌رله‌مانت����اران چاوه‌ڕوانی‌‬ ‫ئۆكه‌ی‌ به‌رپرسه‌ حزبیه‌كان بوون تا ده‌ست‬ ‫به‌كاره‌كانیان بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬دوای‌ كاراكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌م����ان له‌ ‪15‬ی‌‪9‬ی‌‪ ،2017‬په‌رله‌مانتاران‬ ‫به‌ڵێنیاندا یه‌كه‌م كاریان باشكردنی‌ بژێوی‌‬ ‫خه‌ڵك‌و البردنی‌ پاشه‌كه‌وتی‌ موچه‌ ده‌بێت‬ ‫به‌اڵم هیچیان پێنه‌كرا‪.‬‬

‫له‌پرس����ی‌ موچ����ه‌‌و لێپرس����ینه‌وه‌‬ ‫له‌وه‌زیره‌كان‌و چاودێری كاره‌كانی‌ حكومه‌ت‬ ‫شكستیان هێنا‌و له‌پرسی‌ ریفراندۆمیشدا كه‌‬ ‫به‌هۆیه‌وه‌ كورد ئه‌و ناوچانه‌ی‌ له‌ده‌ستدا كه‌‬ ‫ل����ه‌دوای‌ ‪2003‬ه‌وه‌ حكوم����ی‌ ده‌كردن پرس‬ ‫ن����ه‌ بە‌په‌رله‌مانتاران كرا نه‌ په‌رله‌مان رۆڵی‌‬ ‫هه‌بوو‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و دۆخ����ه‌ش ل����ه‌دوای‌ ڕووداوه‌كانی‌‬ ‫‪16‬ی‌ ئۆكتۆبه‌ره‌وه‌ هاتوه‌ته‌ ئاراوه‌ دیس����ان‬ ‫كه‌مترین رۆڵ بە‌په‌رله‌مانتاران دراوه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫ك����ه‌ خولێكی‌ نوێ����ی‌ دانوس����تان‌و گفتوگۆ‬ ‫له‌نێوان حكومه‌ت‌و الیه‌نه‌ سیاس����یه‌كان بۆ‬ ‫ده‌ربازب����ون له‌قه‌یرانه‌كه‌ ده‌س����تپێكردوه‌‌و‬ ‫له‌مه‌شدا ده‌نگ‌و ڕه‌نگی‌ په‌رله‌مانتاران دیار‬ ‫نیه‌‪.‬‬ ‫فه‌رحان جه‌وهه‌ر‪ ،‬ئه‌ندام���ی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان به‌"نیقاش"ی‌ وت "په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬تاوه‌ك���و ئێس���تا نه‌یتوانیوه‌‬ ‫رۆڵی‌ خ���ۆی‌ بگێڕێت‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا نه‌یتوانی‌‬ ‫ببێته‌ ده‌زگایه‌ك���ی‌ یه‌كالكردنه‌وه‌ی‌ بڕیاره‌‬ ‫چاره‌نوس���ازه‌كان‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌هۆی‌ به‌هۆی‌‬ ‫ده‌ستێوه‌ردانی‌ حزبه‌كانه‌وه‌یه‌"‪.‬‬ ‫به‌اڵم عه‌بدولڕه‌حم���ان عه‌لی‌‪ ،‬بریارده‌ری‌‬ ‫فراكسیۆنی‌ گۆڕان له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫به‌رگ���ری‌ له‌په‌رله‌مانت���اران ده‌كات‌و‬ ‫جه‌ختیكرده‌وه‌ كه‌ ئه‌وان ویستویانه‌ خولی‌‬ ‫چواره‌می‌ په‌رله‌م���ان‪ ،‬بكه‌نه‌ دادگایه‌ك بۆ‬ ‫دادگایكردنی‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌ س���ه‌روه‌ت‌و‬

‫س���امانی‌ ئه‌م میلله‌ته‌ی���ان به‌هه‌ده‌ربردوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم رێگرییان لێكراوه‌‪.‬‬ ‫بە‌"نیق���اش"ی‌ وت "له‌واڵتێكدا حكومه‌ت‬ ‫زاڵبێت به‌س���ه‌ر په‌رله‌مان‌و حزبیش به‌سه‌ر‬ ‫هه‌ردوكیان���دا هه‌رگی���ز چاوه‌ڕوانی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ل���ێ ناكرێت یاس���ا تێیدا س���ه‌روه‌ر بێت‌و‬ ‫ده‌ستاوده‌س���تكردنی‌ ده‌س���ه‌اڵت ڕووبدات‪،‬‬ ‫به‌هۆی‌ داخستنی‌ په‌رله‌مانیشه‌وه‌ نه‌مانتوانی‌‬ ‫له‌ئاستی‌ داخوازییه‌كانی‌ خه‌ڵكدا بین"‪.‬‬ ‫به‌ش���ێك له‌ه���ۆكاری‌ بێده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫په‌رله‌مانت���اران ره‌نك���ه‌ به‌ه���ۆی‌ ك���ه‌م‬ ‫ش���اره‌زاییانه‌وه‌ بێت ل���ه‌كاری‌ په‌رله‌مانی‌‪،‬‬ ‫هه‌رئه‌وه‌ش وای‌ ل���ه‌ جه‌رجیس گوڵیزاده‌‪،‬‬ ‫نوس���ه‌ره‌و چاودێ���ری‌ سیاس���ی‌ ك���ردوه‌‬ ‫بە‌"هه‌رزه‌كاری‌ سیاسی‌" ناویان ببات‪.‬‬ ‫گوڵی���زاده‌‪ ،‬به‌"نیقاش"ی‌ وت "رۆڵی‌ ئه‌م‬ ‫په‌رله‌مانتاران���ه‌ زیاتر بووه‌ت���ه‌ ئه‌كته‌ری‌‪،‬‬ ‫ده‌یانه‌وێت خۆیان له‌سه‌ر شاشه‌ پیشانبده‌ن‬ ‫زیات���ر رۆڵی‌ بێ���ژه‌ری‌ ته‌له‌فزیۆن ده‌بینن‪،‬‬ ‫رۆڵی‌ سیاسی‌ ناگێرن"‪ .‬هه‌روه‌ها حزبه‌كان‬ ‫تۆمه‌تبار ده‌كاتب���ه‌وه‌ی‌ "پێوه‌ر دانانێن بۆ‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ كه‌سه‌كان‪ ،‬زیاتر مه‌حسوبیه‌ت‌و‬ ‫مه‌نسوبیه‌ت رۆڵی‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئه‌وه‌ بووه‌ته‌ په‌ی���ڕه‌و له‌الی‌‬ ‫حزبه‌كان ئه‌گه‌ر كه‌س���ێك له‌ناو حكومه‌ت‬ ‫جێ���ی‌ نه‌ب���وه‌وه‌ ئ���ه‌وا له‌ن���او په‌رله‌مان‬ ‫جێی‌ ده‌كه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش واده‌كات ئه‌و‬ ‫په‌رله‌مانتارانه‌ هیچ پێوه‌رێكیان نه‌بێت"‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫)‪ )605‬سێشه‌ممه ‪2017/12/12‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ری جوان مه‌زارگه‌ی‌ مه‌ڕبێنه‌ قه‌دیشه‌ مه‌سیحی‬ ‫ی‬ ‫موسوڵامنه‌كان كۆده‌كاته‌وه‌‬

‫به‌م ‪ 6‬خاڵ ‌ه پێستت بپارێزه‌‬

‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬

‫ی مه‌ڕبێن ه‌قه‌دیش ‌ه یه‌كێك ‌ه‬ ‫مه‌زارگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌شوێنه‌واره‌ هه‌ره‌ كۆنه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫شاری‌ كۆیه‌ كه‌تاكو ئێستا مێژو ‌‬ ‫دروستبونه‌ك ‌هی‌ دیار نیه‌‪،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ئێستا بۆت ‌ه شوێنێكی‌ گه‌شتیاری‌‌و‬ ‫مه‌سیحیه‌كانی‌ كۆیه‌ش چه‌ند‬ ‫بۆنه‌یه‌كی‌ خۆیان له‌و شوێن ‌ه‬ ‫ئه‌نجامده‌ده‌ن‪.‬‬

‫به‌بۆنه‌ی هاتنی ساڵی نوێی ‪ 2018‬وە‬ ‫س���ه‌نته‌ره‌که‌مان داش���کاندنێکی بێوێنە ڕادەگه‌یەنێت بۆ(له‌ی���زه‌ر) به‌به‌کارهێنانی ئامێری‬ ‫پێشکه‌وتووی (‪)Alexindride-Diode‬‬ ‫به‌م شێوەیه‌ی خوارەوە‬ ‫ئه‌م داشکاندنە کاتیەو تا بەرواری ‪ 1/1/2018‬به‌رده‌وام ده‌بێت‪.‬‬ ‫‪ -1‬یه‌ك جه‌لسه‌ی‌ له‌یزه‌ری‌ موو (هه‌موو له‌ش) داشكێنرا له‌‪ 700‬هه‌زاره‌وه‌ بۆ ‪ 400‬هه‌زار‪.‬‬ ‫‪ -2‬یه‌ك جه‌لسه‌ی‌ له‌یزه‌ری‌ موو (ران‌و قاچ) له‌‪ 450‬هه‌زاره‌وه‌ بۆ ‪ 250‬هه‌زار‪.‬‬ ‫‪ -3‬یه‌ك جه‌لسه‌ی‌ له‌یزه‌ری‌ موو(ده‌ست‌و قۆڵ) له‌‪ 200‬هه‌زاره‌وه‌ بۆ‪ 125‬هه‌زار‪.‬‬ ‫‪ -4‬یه‌ك جه‌لسه‌ی‌ له‌یزه‌ری‌ موو( ده‌موچاو) له‌‪ 80‬هه‌زاره‌وه‌ بۆ ‪ 60‬هه‌زار‪.‬‬ ‫‪ -5‬یه‌ك جه‌لسه‌ی‌ له‌یزه‌ری‌ موو(پشت) له‌‪ 125‬هه‌زاره‌وه‌ بۆ‪ 80‬هه‌زار‪.‬‬ ‫‪ -6‬یه‌ك جه‌لسه‌ی‌ له‌یزه‌ری‌ موو(بن باڵ) له‌‪ 80‬هه‌زاره‌وه‌ بۆ‪ 50‬هه‌زار‪.‬‬ ‫‪ -7‬یه‌ك جه‌لسه‌ی‌ له‌یزه‌ری‌ موو(پكینی‌) له‌‪ 125‬هه‌زاره‌وه‌ بۆ ‪ 75‬هه‌زار‪.‬‬ ‫س���ەنتەری میدیکاڵ‪ :‬به‌ختیاری ـ ش���ه‌قامی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫به‌رامبه‌ری‌ ساڵۆن ئه‌سته‌نبوڵ‬

‫ژماره‌ ته‌له‌فۆنی‌ ‪0533183536 - 07706581971‬‬ ‫فه‌یسبوك‪medicalclinicsuly :‬‬

‫له‌باره‌ی‌ ئ���ه‌و مه‌زارگه‌و‌ه د‪ .‬هاوژین‬ ‫ی زانك���ۆی‌ كۆیه‌‌و‬ ‫س���ڵیو‌ه مامۆس���تا ‌‬ ‫ی مه‌س���یح‬ ‫ی ئاین ‌‬ ‫یه‌كێك��� ‌ه له‌په‌یڕه‌وان ‌‬ ‫بۆ ئاوێن��� ‌ه وتی‌"ئه‌و مه‌زارگ ‌ه زۆر كۆن ‌ه‬ ‫ی دیار نیه‌‪،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه مێژوه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و‌هی‌ ده‌س���ت ئێم ‌ه كه‌وتوه‌ له‌ساڵ‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫حه‌فتاكان قه‌ش���ه‌یه‌ك هه‌ب���و به‌ناو ‌‬ ‫مه‌تیه‌ كۆسه‌ ئه‌وكاته‌ ئه‌و مه‌زارگه‌یان‬ ‫نۆژه‌نده‌ك���رده‌وه‌ پارچ���ه‌ به‌ردێكیان‬ ‫ی‬ ‫دۆزیی���ه‌وه‌ كه‌به‌زمان���ی‌ س���ریان ‌‬ ‫ی‬ ‫نوس���راوه‌ كوێخا ئۆخان مه‌زارگه‌كه‌ ‌‬ ‫نۆژه‌نكردوه‌ت���ه‌و‌ه پێش حه‌وت س���ه‌د‬ ‫ساڵ‌ به‌رله‌ئێستا كه‌وای ‌ه پێشتریش هه‌ر ئ���ه‌و ش���وێنه‌یان كردو‌ه حه‌ش���ارگه‌و‬ ‫هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫ی حه‌وانه‌وه‌یان بوه‌ ئه‌و‌ه بو دواتر‬ ‫شوێن ‌‬ ‫ی ‪ 1995‬یه‌عقوب باسل له‌سه‌ر‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌وا "ئه‌و له‌س���اڵ ‌‬ ‫مه‌زارگ��� ‌ه ال ‌‬ ‫ی مه‌زارگه‌ك ‌هی‌ نۆژه‌نكرده‌و‌ه‬ ‫ی برا موس���ولمانه‌كانمان ئه‌ركی‌ خۆ ‌‬ ‫ی ‪ 2009‬فراوانیان كردو‬ ‫به‌ش���ێخ محه‌مه‌د ناونراو‌ه كه‌له‌كۆنه‌و‌ه هه‌روه‌ها له‌ساڵ ‌‬ ‫هه‌م موسولمانه‌كان هه‌م مه‌سیحیه‌كانیش پاركیان بۆ دروست كرد "‪.‬‬ ‫س���ه‌ردانی‌ ئ���ه‌و مه‌زارگه‌ی���ان كردو‌ه‬ ‫ی بۆنه‌كان له‌و‬ ‫ی به‌رێوه‌چون ‌‬ ‫له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫خێریان تێدا كردو‌ه به‌ش���ێوه‌یه‌ك هه‌ر ش���وێنه‌ وتی‌"مه‌ربێنه‌قه‌دیش��� ‌ه سااڵن ‌ه‬ ‫كه‌س���ێك مێگه‌ل��� ‌ه مه‌ڕێك���ی‌ هه‌بوای ‌ه چه‌ند بۆنه‌یه‌ك���ی‌ ئاینی‌ له‌وێدا ئه‌نجام‬ ‫ی مه‌ربێنه‌قه‌دیش��� ‌ه‬ ‫ده‌چو سێ جار به‌ده‌وری‌ ئه‌و مه‌زارگ ‌ه ده‌درێت له‌وان ‌ه رۆژ ‌‬ ‫ده‌سوڕاییه‌وه‌ ئه‌و مه‌ڕ‌هی‌ له‌دواو‌ه بوای ‌ه دوای‌ چه‌ژنی‌ رابون كه‌ده‌كه‌وێت ‌ه به‌هارو‬ ‫ئه‌وه‌یان ده‌كرد قوربانی‌"‪.‬‬ ‫ی مه‌ربێنه‌قه‌دیشه‌ی ‌ه‬ ‫یه‌كه‌م هه‌ینی‌ به‌ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و مه‌زارگه‌ی ‌ه له‌رابردوو له‌ئێستاشدا هه‌روه‌ه���ا ده‌توانی���ن بڵی���ن رۆژ ‌‬ ‫س���ااڵنه‌ خه‌ڵكێك ‌‬ ‫ی زۆر له‌موسولمان‌و مه‌سیحیه‌كان ‪،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ له‌و رۆژه‌دا‬ ‫مه‌سیحی‌ سه‌ردان ‌‬ ‫ی كۆیه‌و هه‌رمۆته‌و‬ ‫ی ئه‌و شوێنه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬هه‌مو مه‌س���یحه‌كان ‌‬ ‫ی نۆژه‌نكردنه‌وه‌ش��� ‌‬ ‫له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ڵیو‌ه عه‌نكاو هه‌مو كه‌س‌و كاره‌كانی‌ یه‌كتر ‌‬ ‫ی ب���ه‌رز دروس���ت كراوه‌‌و‬ ‫ی به‌وه‌ش كرد ك���ه‌وا "كاتێك له‌و ش���وێنه‌ كۆده‌بینه‌وه‌ كه‌رنه‌ڤاڵێك له‌ش���وێنێك ‌‬ ‫ئام���اژه‌ ‌‬ ‫ی لێچان���دراوه‌‌و‬ ‫چیمه‌نێك���ی‌ زۆریش��� ‌‬ ‫ی ‪ 1988‬حكومه‌ت��� ‌‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی به‌ع���س له‌و شوێن ‌ه ئه‌نجامده‌ده‌ین "‪.‬‬ ‫ی باش���ی‌ ده‌كرێ���ت هه‌روه‌ها‬ ‫ی خزمه‌تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ش���ێك ‌‬ ‫ته‌قاندی���ه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی زانكۆ ئه‌وه‌ش��� ‌‬ ‫ئه‌و مامۆس���تای ‌ه ‌‬ ‫ی هه‌ی��� ‌ه‬ ‫ی خس���ته‌رو ك���ه‌وا مه‌ربێنه‌قه‌دیش��� ‌ه كۆمه‌ڵێ���ك ی���اری‌ مندااڵن��� ‌‬ ‫ی پێش���مه‌رگه‌ ئه‌و كات ‌ه سه‌ردان ‌‬ ‫زۆر ‌‬

‫پەردە لەسەر پەیکەری‬ ‫مستەفا پاشای یامو‬ ‫الدرا‬

‫پیاوێكی‌ ته‌مه‌ن ‪ 77‬ساڵ ‪ 33‬ساڵ ‌ه‬ ‫به‌سه‌ر تراكتۆره‌وه‌ شه‌و ڕۆژ ده‌كاته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬

‫عوسمان عه‌لی‌ پیاوێكی‌ باریكه‌له‌ی‌‬ ‫سه‌رو ریش سپی‌ به‌سااڵچوه‌‪،‬‬ ‫ڕۆژگاری‌ تاڵ‌و شیرینی‌ زۆر بینوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێستاش وه‌ك كوڕێكی‌ گه‌نج‬ ‫بە‌كۆاڵنه‌كانی‌ شاردا ده‌گه‌ڕێت‌و‬ ‫به‌تراكتۆره‌كه‌ی‌ كاری‌ غاز فرۆشی‌‬ ‫مااڵن ده‌كات‪.‬‬ ‫ئه‌و باس���ی‌ ئ���ه‌و س���ااڵنه‌ ده‌كات‬ ‫ك���ه‌ له‌گون���دی‌ (نۆدی‌)ی ش���ارباژێر‬ ‫له‌سااڵنی‌ حه‌فتاكانی‌ سه‌ده‌ی‌ ڕابردودا‬ ‫تراكتۆرێكی‌ كڕیوه‌ بۆ كاری‌ جوتیاری‌‌و‬ ‫كشتوكاڵ‪ .‬دواتر له‌س���ااڵنی‌ هه‌شتادا‬ ‫دێكه‌ی���ان چۆڵ ده‌كرێ���ت‪ .‬له‌وكاته‌وه‌‬ ‫ده‌س���ت ده‌كات به‌كاری‌ غاز فرۆشتن‪،‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ خۆی‌ نازانێت هیچ كارێكی‌ دیكه‌‬ ‫بكاتو تا مردن ده‌ستی‌ له‌تراكتۆره‌كه‌ی‌‬ ‫نابێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ڕاگرتن���ی‌ تراكتۆره‌ك���ه‌ی‌‬ ‫له‌س���وچێكی‌ ئه‌و كۆاڵن���ه‌ی‌ غازی‌ بۆ ئێستا كه‌وه‌ك خۆی‌ ده‌ڵێت" له‌ڕۆژێكدا‬ ‫ده‌بردن‪ ،‬هاواری‌ هه‌ی‌ غاز هه‌ی‌ غازی‌ هه‌ش نۆ غاز زیاتر نافرۆشێت‌و بۆ هه‌ر‬ ‫له‌و به‌یانیه‌دا گه‌وره‌و بچوكی‌ به‌خه‌به‌ر بتڵێك غاز حه‌وت هه‌زارو پێنج س���ه‌د‬ ‫ده‌هێن���ا‪ .‬توند ده‌س���تی‌ بە‌س���وكانی‌ دینار وه‌رده‌گرێت”‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و له‌گه‌ڵ هه‌ڵكش���انی‌ ته‌مه‌نیدا‪،‬‬ ‫تراكتۆره‌كه‌ی���ه‌وه‌ گرتبو‪ ،‬ئه‌و ڕۆژانه‌ی‌‬ ‫ب���اس ده‌كر ك���ه‌ كاره‌كه‌ی‌ باش���ترین بڕوا به‌خۆبون���ی‌ له‌لوتكه‌دایه‌و باوه‌ڕی‌‬ ‫كاربوه‌‌و ماڵ‌و منداڵی‌ پێ‌ به‌ڕێوه‌ بردوه‌‪ ،‬وه‌های���ه‌ نابێ���ت چاوه‌ڕێی‌ ده‌س���تی‌‬ ‫هه‌ر به‌و كاره‌ی‌ پاره‌ی‌ الخستوه‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌س بكات‪ .‬ئ���ه‌وه‌ش ده‌گێڕیته‌وه‌ كه‌‬

‫کاوڕ‬ ‫ئەم چەند ڕۆژە هەوڵبدە بحەوێیتەوەو‬ ‫کاتی کارکردنت ڕێکبخەیت بۆ ئەوەی‬ ‫خۆت ئام���ادە بکەیت ب���ۆ ڕۆژەکانی‬ ‫داهات���وو بە‌ش���یوازێکی باش���تر‪،‬‬ ‫سەرنجڕاکێشیت زیاتر دەبێت‌و هەست‬ ‫دەکەیت کەسێکی خۆشەویستیت‪.‬‬

‫گا‬

‫چه‌ندین ج���ار له‌الی���ه‌ن كوڕه‌كانیه‌وه‌ هه‌ربۆیه‌ وه‌سیه‌تی كردوه‌ له‌دوای‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫داوای‌ لێكراوه‌ تراكتۆره‌كه‌ی‌ بفرۆشێت‪" ،‬تراكتۆره‌كه‌ی‌ چی‌ لێده‌كه‌ن گه‌ردنیان‬ ‫له‌ماڵه‌وه‌ دابنیشێت‌و كارنه‌كات‪ ،‬به‌اڵم ئ���ازاد بێت ئ���ه‌و تامردن ه���اوكاری‌‬ ‫ڕه‌تی‌ كردۆته‌وه‌‌و به‌ڵێنی‌ داوه‌ تامردن مندااڵنه‌كانیشی‌ ناوێت”‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و له‌گ���ه‌ڵ قس���ه‌كانیدا چ���او‬ ‫ده‌بێت ب���ه‌رده‌وام بێت ل���ه‌كاری‌ غاز‬ ‫فرۆش���تن‪ .‬پێ���ی وایه‌ گه‌ر ئ���ه‌و كار‌ه به‌كۆاڵن���دا ده‌گێرێت ن���ه‌وه‌ك یه‌كێك‬ ‫نه‌كات ڕه‌نگه‌ توش���ی‌ نه‌خۆشی‌ بێت‌و له‌موش���ته‌ریه‌كانی‌ بانگی���ان كردبێ‪،‬‬ ‫چیتر ئه‌و الشه‌ ته‌ندروسته‌ی‌ نه‌مێنێت‪ .‬غاری���ان بوێ‪ ،‬ئه‌و ئ���اگادار نه‌بوبێت‌و‬

‫دوانه‌‬

‫هیچ ش���تێك نییە لە‌ئێستادا جێگای‬ ‫کاتێکی گرنگە بۆ بڕیاردان‌و هیچ شتێك‬ ‫ڕێگریت لێن���اکات‪ ،‬ئەمڕۆ یادگارییەکانی س���ەرنج بێت ب���ەاڵم باش���تروایە زیاتر‬ ‫ڕابردووت بەبیر دێتەوە‌و کاتێکی خۆش ئاگاداری دەوروبەرت بیت‪ ،‬پیاسەکردن‬ ‫بەن���او سروش���تدا ئارامی بە‌جەس���تە‌و‬ ‫بەسەر دەبەیت‪.‬‬ ‫ڕۆح���ت دەبەخش���ێت هەوڵبدە کات بۆ‬ ‫چوونەدەرەوەیەك‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫و پەس���تان وفش���ارانە ڕزگارت‬ ‫دەبێ���ت کە لەم ماوەی���ەدا ڕووبەڕوویان‬ ‫بوویتەوە‪ ،‬لەم ماوەیەدا نزیك دەبیتەوە‬ ‫لە‌خۆشەویس���تەکەت‌و هەس���تەکانتی بۆ‬ ‫دەربڕیت‪.‬‬

‫چاوه‌ڕوان���ی‌ بكه‌ن‪ .‬م���ل وه‌رده‌گێرێت‬ ‫بۆالی‌ تراكتۆره‌كه‌ی‌‌و ده‌ڵێت "ئێس���تا‬ ‫ده‌ور گ���ۆڕاوه‌‪ ،‬س���ااڵنی‌ زوو ك���ه‌م‬ ‫كه‌س‌و ماڵ تراكتۆریان نه‌بو‪ .‬ئێس���تا‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌ تراكتۆر كه‌م بونه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫كه‌لوپه‌لیش���ی وه‌ك پێویس���ت ده‌ست‬ ‫ناكه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم من پاره‌م نیه‌ بیگۆڕم‪.‬‬ ‫ئۆتۆمبیلی‌ دیكه‌ش���م بۆ لێناخوڕێت‪.‬‬ ‫پێك���ه‌وه‌ له‌یه‌ك ڕاهاتوی���ن‌و بێ یه‌ك‬ ‫نامان كرێت”‪.‬‬ ‫عوس���مان عه‌لی‌ ب���ه‌رده‌وام ده‌بێت‬ ‫له‌وته‌كانی‌‌و به‌زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌كه‌وه‌ باسی‌‬ ‫چۆنه‌یت���ی‌ خۆئاماده‌كردنی‌ كاره‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌كات‪ .‬به‌یانی‌ زوو هێش���تا ئه‌ستێره‌‬ ‫به‌ئاس���مانه‌وه‌ ب���زه‌ی‌ چاوی���ان دێت‌و‬ ‫كاتژمێر س���ێ‌‌و چواری‌ شه‌وه‌ ده‌چێته‌‬ ‫كارگه‌ی‌ غاز له‌كانی‌ س���پیكه‌ی شاری‌‬ ‫سلێمانی‌‪ .‬له‌حه‌وت بۆ هه‌شتی‌ به‌یانی‌‬ ‫ن���ۆره‌ی‌ به‌رده‌كه‌وێ���ت‌و به‌ڕێده‌كه‌وێت‬ ‫ب���ۆ كۆاڵنانی‌ ش���ه‌هیدان‌و ئ���ازادی‌‌و‬ ‫گۆیژه‌‪ .‬له‌گ���ه‌ڵ به‌رزبونه‌وه‌ی ده‌نگی‬ ‫بانگی‌ نی���وه‌ڕۆ له‌بڵندگۆی‌ مزگه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌س���ت له‌كاره‌كه‌ی‌ هه‌ڵده‌گرێت‪،‬‬ ‫پ���اره‌كان له‌گیرفان���ی ده‌رده‌هێنێت‪،‬‬ ‫حس���ابی‌ ئه‌و ڕۆژه‌ ده‌كات‌و ده‌ڕواته‌وه‌‬ ‫بۆ ماڵه‌وه‌‪ .‬ماوه‌ی‌ س���ی‌‌و س���ێ‌ ساڵه‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ كاریه‌تی‌‌و به‌س���ه‌ر تراكتۆره‌وه‌‬ ‫ڕۆژ ده‌كات���ه‌وه‌‪ .‬ئه‌و ئێس���تا ته‌مه‌نی‌‬ ‫له‌حه‌فتاو حه‌وت ساڵ به‌ره‌وژوره‌‪.‬‬

‫شێر‬ ‫هەس���ت بە‌ئارامی دەکەیت‌و ئارەزوو‬ ‫ناکەی���ت هی���چ هەنگاوێ���ك بنێی���ت‪،‬‬ ‫سەرکەوتوو دەبیت لە‌بواری پیشەییت‌و‬ ‫ژیانی سۆزداریتدا‪.‬‬

‫لە مەراسیمێکدا لە شاری سلێمانی‬ ‫لە شەقامی س���الم‌و تەنیشت بینای‬ ‫یەکێتی نوس���ەرانی ک���ورد‪ ،‬پەردە‬ ‫لەسەر پەیکەری کەسایەتی مێژوویی‬ ‫کورد مستەفا پاشای یاموڵکی الدرا‪،‬‬ ‫ک���ە بەرزی پەیکەرەکە ‪ 2‬مەتر و ‪80‬‬ ‫سانتیمە‪ ،‬ە‪".‬‬ ‫خەلی���ل عەبدوڵ�ڵ�ا بەڕێوەب���ەری‬ ‫گشتیی دیوانی وەزارەتی رۆشنبیری‬ ‫و الوان لەمەراس���یمەکەدا رایگەیاند‬ ‫کە "پەیکەرسازەکەی "چێنەر نزار"ەو‬ ‫سپۆنس���ەری کارەکەش دکتۆرتەها‬ ‫رەس���وڵ و بەڕێوبەرایەتی گش���تی‬ ‫رۆشنبیری و هونەری سلێمانیە"‪.‬‬ ‫مس���تەفا پاشای یاموڵکی یەکێک‬ ‫بوو لە وەزیرەکان���ی حکومەتەکەی‬ ‫شێخ مەحمودی حەفید‪.‬‬

‫پەیجی بەڕێوەبەرێتی گشتی‬

‫‪w.dcysul.org‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ڕێ���گای ن���وێ دەدۆزیت���ەوە ب���ۆ‬ ‫چارەس���ەری کێش���ەکانی کارەکەت‌و‬ ‫دەچیتە قۆناغێکی نوێوە‪ ،‬لەم ماوەیەدا‬ ‫ئارامی‌و هیوا ڕوودەکاتە ژیانت‌و قۆناغە‬ ‫ناخۆشەکان تێدەپەڕێنێت‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫ی‌‌و‬

‫)‪ )605‬سێشه‌ممه ‪2017/12/12‬‬

‫مۆفه‌ق لهۆنی‌‪:‬‬ ‫كه‌س خه‌می‌ هونه‌ری‌ مندااڵن ناخوات‬

‫ی‬ ‫ئاماده‌كراویش���یان هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌و وت ‌‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫"به‌داخه‌و‌ه زیاد له‌ده‌ جێگه‌و ش���وێن‬ ‫ی ئه‌هلی‌‌و‬ ‫ی ئاماژ‌ه چوین هیچ ك���ه‌س‌و الیه‌نێك ‌‬ ‫هونه‌رمه‌ند مۆفه‌ق عارف لهۆن ‌‬ ‫حكومی‌ ئاماده‌نه‌بون هاوكاریمان بكه‌ن‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ هیچیان‬ ‫ك ‌ه ئێم���ه‌ وه‌ك ده‌رهێن���ه‌رو ئه‌كته‌رو‬ ‫ی مندااڵن‬ ‫له‌باردا نیه‌ بۆ هونه‌ر ‌‬ ‫مۆزیكس���یانه‌كان به‌ب���ێ‌ به‌رامبه‌ر كار‬ ‫پاره‌یان بۆ خه‌رج ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ده‌كه‌ین ‪ ،‬به‌اڵم كاری‌ ش���انۆ پێویست ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ڵێت "به‌مه‌به‌ست هیچ هاوكاریه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌دیك���ۆرو ج���ل‌و ب���ه‌رگ‌و ڕوناك��� ‌‬ ‫ئێمه‌ ناكرێت به‌اڵم ئێمه‌ به‌رده‌وام‬ ‫تایبه‌ت هه‌یه‌ هه‌روا ئاس���ان نیه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ده‌بین"‪.‬‬ ‫نه‌مانتوانیوه‌ وه‌ك پێویست كاره‌كانمان‬ ‫ی ئام���اژه‌ ب���ه‌و‌ه ده‌كات هه‌ر پێشكه‌ش بكه‌ین به‌داخه‌وه‌"‪.‬‬ ‫لهۆن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ن ‌هی‌ش���ارده‌وه‌ به‌ه���ۆ ‌‬ ‫لهۆن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ كار ‌‬ ‫ی منداڵیه‌و‌ه خولیا ‌‬ ‫له‌ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی مندااڵن‬ ‫ی هونه‌ر ‌‬ ‫ی بۆ كار ‌‬ ‫ی خۆشه‌ویست ‌‬ ‫ی من���دااڵن هه‌بوه‌‪ ،‬ئ���ه‌و وت ‌‬ ‫هون���ه‌ر ‌‬ ‫ێ به‌رده‌وام‬ ‫ی منداڵ‌و ت���ا بتوانێت‌و وزه‌ی‌ تی���ا ب ‌‬ ‫"به‌هۆی‌ بیركردنه‌وه‌م له‌جیهان ‌‬ ‫ی مندااڵن‌و خۆشه‌ویس���تیم بۆ ده‌بێت‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "هونه‌رمه‌ندانی‌ وه‌ك‬ ‫هون���ه‌ر ‌‬ ‫ی ‪ 1990‬ده‌ستم كردو‌ه ئااڵ عوم���ه‌رو به‌یان زه‌ریف���ی‌‌و به‌یان‬ ‫ئه‌و كار‌ه له‌ساڵ ‌‬ ‫ی د‌ه مه‌حمود چه‌ند گۆرانیه‌كیان بۆ مندااڵن‬ ‫ی هونه‌ری‌ مندااڵن‌و خاوه‌ن ‌‬ ‫ب���ه‌كار ‌‬ ‫ی خۆم وتوه‌ دواتر وازیان هێناوه‌ به‌داخه‌وه‌"‪.‬‬ ‫گۆرانی‌ مندااڵنم‪ ،‬به‌ده‌ر له‌كاره‌كان ‌‬ ‫ی "گه‌ر خۆشه‌ویس���تیت بۆ‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ی چه‌ندین كاری‌ ئاماده‌كردن‌و‬ ‫به‌ش���دار ‌‬ ‫ی من���دااڵن نه‌بێت‌و خۆتی‌ ب���ۆ ته‌رخان‬ ‫ی ش���انۆو كۆنسێرتی‌ هونه‌ر ‌‬ ‫ڕێكخست ‌‬ ‫ی‬ ‫مندااڵن���م له‌ش���اره‌كانی‌ كوردس���تان نه‌كه‌ی���ت ناتوانی‌ به‌رده‌وام بیت‪ ،‬كار ‌‬ ‫ی هه‌روا ئاسان‬ ‫ی مندااڵن كارێك ‌‬ ‫هونه‌ر ‌‬ ‫ئه‌نجامداوه‌"‪.‬‬ ‫ی نیه‌"‪.‬‬ ‫ی مندااڵن ‌‬ ‫ی هون���ه‌ر ‌‬ ‫ی تیپ ‌‬ ‫له‌ب���ار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هونه‌ری‌ مندااڵن به‌پێ ‌‬ ‫له‌باره‌ی‌ كار ‌‬ ‫ی كه‌ماوه‌ی‌ بیست حه‌وت ساڵ ‌ه‬ ‫سلێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ل���ه‌و تپی ‌ه كار ده‌كات ئام���اژه‌ی‌ به‌و‌ه ته‌م���ه‌ن‌و قۆناغه‌كان جیاوازیان‪ ،‬لهۆن ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی "گۆرانی‌ مندااڵن ده‌كرێت به‌س��� ‌‬ ‫ی وت ‌‬ ‫ێ شانۆ ‌‬ ‫كرد له‌هاوینی‌ ئه‌مس���اڵدا س ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌ك���ه‌م له‌ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی قۆناغه‌وه‌‪،‬قۆناغ��� ‌‬ ‫مندااڵنیان ئاماده‌ب���وه‌و چه‌ندین كار ‌‬

‫‪11‬‬

‫ی سێ‌ س���اڵه‌وه‌ بۆ پێنج ساڵ‬ ‫سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ده‌ستپێده‌كات كه‌خۆی‌ له‌ئاماژه‌و حه‌زو‬ ‫ی چیرۆك‬ ‫جوڵه‌و ڕه‌ن���گ‌و گێڕان���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌بینێت���ه‌وه‌‌و گۆرانیه‌كانی���ش خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫له‌جۆرێك فێربون‌و ژیانی‌ تایبه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ببینێته‌وه‌‪ .‬قۆناغ���ی‌ دووه‌م له‌ته‌مه‌ن ‌‬ ‫نۆ ساڵ‌و د‌ه س���اڵ ده‌ستپێده‌كات ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ب���ۆ جۆرێك له‌سه‌ركێش��� ‌‬ ‫ئ���اره‌زو ‌‬ ‫ی ده‌بینێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وكات‬ ‫توندوتی���ژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌بێت ئ���ه‌و گۆران���ی‌‌و ش���انۆیان ‌ه ‌‬ ‫پێشكه‌ش بكرێت ك ‌ه جۆرێك له‌هێمنی‌‌و‬ ‫هێوركردنه‌وه‌ی‌ پێ���و‌ه دیاربێت‪ ،‬دواتر‬ ‫ی ده‌س���تپێده‌كات‬ ‫قۆناغ���ی‌ مێردمنداڵ ‌‬ ‫له‌دوانز‌ه س���اڵ ب���ه‌ره‌و ژور ك ‌ه ده‌بێت‬ ‫بزانیت چۆن مامه‌ڵه‌ی‌ له‌گه‌ڵ بكه‌یت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌ب���ار‌هی‌ گرنگین���ه‌دان به‌هونه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫من���دااڵن‌و له‌به‌رچ���او نه‌گرتن��� ‌‬ ‫ه���ه‌وڵ‌و ماندوبونیان له‌الی���ه‌ن ده‌زگا‬ ‫ی‬ ‫په‌یوه‌ندی‌داره‌كان���ه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و وت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫"به‌داخه‌و‌ه كه‌سانێك هه‌ن د‌ه هێنده‌ ‌‬ ‫ی ده‌كرێن ك ‌ه‬ ‫ی م���اد ‌‬ ‫ئێم��� ‌ه ه���اوكار ‌‬ ‫ی مندااڵن‪،‬‬ ‫هیچیان له‌باردا نی ‌ه بۆ هونه‌ر ‌‬ ‫ی هونه‌ری‌ مندااڵن‬ ‫به‌اڵم ئێمه‌ خزمه‌ت��� ‌‬ ‫ی ناكرێین‪،‬‬ ‫ده‌كه‌ین به‌مه‌بس���ت هاوكار ‌‬ ‫ده‌یانه‌وێ���ت واز له‌كاره‌كه‌مان بهێنین‪،‬‬ ‫وه‌ه���ا بێزاربوین له‌دۆخه‌ك ‌ه به‌اڵم ئێم ‌ه‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بین"‪.‬‬

‫عه‌لی‌ یاره‌‪ :‬هونه‌ری‌ كوردی‌ بوه‌ به‌واسیته‌و واسیته‌كاری‌‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫هونه‌رمه‌ند عه‌لی‌ یاره‌ ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات ژماره‌یه‌ك كه‌س پاره‌ی‌ وه‌زارمت ‌ی‬ ‫ڕۆشنیری‌ وه‌رده‌گرن پێیان حه‌رامه‌ك ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌و كه‌سانه‌ هیچ به‌هره‌یه‌كی‌‬ ‫هونه‌ریدا تێدا نیه‌ بۆ بڕێك پاره‌ بون‬ ‫ی كۆی���ه‌ به‌خێزان ‌‬ ‫‪،‬هه‌ربۆیه‌ش خه‌ڵك ‌‬ ‫ی به‌هونه‌رمه‌ند"‪.‬‬ ‫به‌موس���ولمان‌و مه‌س���یحیه‌كانه‌وه‌ ب���ۆ‬ ‫ی‬ ‫ی خۆش سه‌ردان ‌‬ ‫به‌س���ه‌ربردنی‌ كاتێك ‌‬ ‫هونه‌رمه‌ن����د عه‌لی‌ ی����اره‌ ده‌رب����اره‌ی‌‬ ‫ئه‌و شوێنه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌زمونی‌ هونه‌ری‌ خۆی‌ باس له‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ ساڵی‌ ‪ 1982‬له‌به‌رنامه‌ی‌ به‌هره‌مه‌ندان‬ ‫ب����ۆ یه‌كه‌مج����ار گۆران����ی وت����وه‌‌و پله‌ی‌‬ ‫یه‌كه‌ممی‌ به‌ده‌س����ت هێن����اوه‌‪ ،‬دواتریش‬ ‫له‌س����اڵی‌ ‪ 1986‬به‌ش����داری‌ یادی‌ جه‌ژنی‌‬ ‫ن����ه‌ورۆزی‌ كردوه‌ له‌ش����اری‌ س����لێمانی‌‌و‬ ‫چه‌ند گۆرانیه‌كی‌ پێشكه‌ش����ی‌ ئاماده‌بوان‬ ‫كردوه‌‌و له‌الیه‌ن هونه‌رمه‌ندانی‌ به‌ش����داربو‬ ‫پێشوازی‌ لێكراوه‌و هاوكاری‌ بون‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"له‌وكاته‌وه‌ ده‌س����تمكردوه‌ به‌گۆرانی‌ وتن‬ ‫خاوه‌نی‌ س����ه‌د گۆرانیم ك����ه‌ ژماره‌یه‌كیان‬ ‫ئاوازی‌ خۆمن"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ نه‌بونی‌ به‌رهه‌می‌ نوێی‌ هونه‌ری‌‪،‬‬ ‫یاره‌ وتی‌ "به‌هۆی‌ قه‌یرانی‌ دارایی‌‌و تێچونی‌‬

‫ی‬ ‫وڵکی‬

‫بڕێك پاره‌ی‌ زۆرو نه‌بونی‌ ئه‌و بڕه‌ پاره‌ی ‌ه‬ ‫ماوه‌ی‌ چه‌ند س����اڵێك ده‌بێ����ت به‌رهه‌می‌‬ ‫تازه‌م نیه‌ به‌اڵم به‌ش����داری‌ زۆربه‌ی‌ بۆنه‌و‬ ‫ئاهه‌نگ����ه‌كان‌و ڤیس����تڤاڵ‌و كه‌رنه‌ڤاڵه‌كان‬ ‫ده‌ك����ه‌م‌و تام����ردن واز ل����ه‌كاری‌ هونه‌ری‌‬ ‫ناهێنم‌و گۆرانیم بۆ پێشمه‌رگه‌ قاره‌مانه‌كان‬ ‫وتوه‌‌و ئه‌و گۆرانیانه‌ی‌ س����ااڵنێك تۆمارم‬ ‫ك����ردوه‌ جارێكی‌ دیكه‌ پێشكه‌ش����ی‌ هه‌وا‬ ‫دارانمی‌ ده‌كه‌مه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "له‌سااڵنی‌ ده‌س����تپێكی‌ كاره‌‬ ‫هونه‌ره‌یه‌كان����م هه‌م����و ك����ه‌س نه‌ده‌ب����و‌‬ ‫به‌هونه‌رمه‌ن����د‪ ،‬كه‌س����ێك ت����ا ده‌ب����و‬ ‫به‌هونه‌رمه‌ن����د چه‌ن����د لیژنه‌یه‌كی‌ ده‌بینی‌‬ ‫لیژنه‌یه‌ك ده‌نگی����ان تاقیده‌كردوه‌ ئاوازی‌‬ ‫گۆانیه‌كه‌یان هه‌ڵده‌س����ه‌نگاند‌و لیژنه‌یه‌ك‬ ‫كاری����ان له‌س����ه‌ر هۆن����راوه‌‌ی‌ گۆانیه‌ك����ه‌‬ ‫ده‌ك����رد ئاخۆ كۆی‌ ئ����ه‌و كاره‌ی‌ ده‌یكات‬ ‫خزم����ه‌ت به‌هون����ه‌ری‌ واڵته‌ك����ه‌ی‌ ده‌كات‬ ‫یان ناو‌و ئاس����تی‌ كاره‌كه‌ی‌ باش����ه‌ یان نا‬ ‫به‌داخه‌وه‌‪ ،‬ئێس����تا ئه‌وان����ه‌ هیچی‌ نه‌ماوه‌‬ ‫هه‌رچی‌ هه‌ڵده‌ستی‌ گۆرانی‌ ده‌ڵێت گرنگ‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ پ����اره‌ی‌ پێبێت‌و له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‬ ‫وه‌ك توركی����او یۆنان‌و واڵتانی‌ دیكه‌ كلیپ‬ ‫ده‌كات‌و پاره‌و س����ه‌رو‌هت‌و سامانی‌ واڵت‬

‫بۆ شێواندنی‌ هونه‌ری‌ ڕه‌سه‌نی‌ ئه‌م واڵت ‌ه‬ ‫خ����ه‌رج ده‌كرێت‌و هونه‌ری‌ ك����وردی‌ ئه‌وه‌‬ ‫ئاسته‌كه‌یه‌تی‌ كه‌ ده‌یبینین"‪.‬‬ ‫عه‌لی‌ ی����اره‌ له‌گ����ه‌ڵ ئه‌زمون����ی‌ كاره‌‬ ‫هونه‌ره‌یه‌كان����ی‌ گلله‌ی����ی‌ له‌وه‌زارت����ی‌‬ ‫ڕۆش����نیری‌‌و ده‌زگاگانی‌ ڕاگه‌یاند ده‌كات‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و وت����ی‌ "ژماره‌ی����ه‌ك له‌هونه‌رمه‌ندان‬ ‫پاره‌ لێره‌و ل����ه‌وی‌ وه‌ردگرن‌و له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت كاری‌ هون����ه‌ری‌ ده‌ك����ه‌ن‌و وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ڕۆشنبیری‌ لێپرسینه‌وه‌ی‌ نیه‌‌و كه‌ناڵه‌كانی‌‬ ‫ڕاگه‌یاندن����ش ب����ۆی‌ په‌خش ده‌ك����ه‌ن كه‌‬ ‫سه‌رله‌به‌ری‌ به‌رهه‌مه‌كه‌ی‌ نامۆیه‌و مۆركی‌‬ ‫ڕه‌س����ه‌نایه‌تی‌ هونه‌ری‌ ك����وردی‌ پێوه‌دیار‬ ‫نیه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ س����ه‌ندیكای‌ هونه‌رمه‌ندان‌و‬ ‫وه‌زارتی‌ ڕۆش����نبیری ئه‌و وتی‌ "ژماره‌یه‌ك‬ ‫هونه‌رمه‌ندانمان هه‌ی����ه‌ موچه‌ وه‌رده‌گرن‬ ‫هیچ به‌هه‌ره‌یه‌كی‌ هونه‌رییان تێدا نیه‌ ئه‌و‬ ‫پاره‌ی����ه‌ی‌ وه‌ریده‌گ����رن حه‌رامه‌و هونه‌ری‌‬ ‫ك����وردی‌ بوه‌ به‌واس����یته‌و واس����یته‌كاری‌‬ ‫كه‌ وه‌زاره‌تی‌ ڕۆش����نبیری‌ ئ����ه‌و دۆخه‌ی‌‬ ‫دروس����تكردوه‌‌و هیچ لێپرس����ینه‌وه‌یه‌كی‌‬ ‫نه‌م����اوه‌‌و واس����یته‌ جێگ����ه‌ی‌ زۆر ش����تی‌‬ ‫گرتۆته‌وه‌"‪.‬‬

‫ماهیر ئه‌مین‪ :‬سیاسیه‌كان به‌ئه‌نقه‌ست كاریان بۆ بێ‌ بایه‌خ كردنی‌ هونه‌ر كردوه‌‬ ‫باڵوبكه‌مه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و گۆرانیه‌م زۆر له‌ال‬ ‫خۆشه‌ویسته‌ كه‌ هه‌ست ده‌كه‌م بێناز‌ه‬ ‫به‌باش���ی‌ نه‌گه‌شتۆته‌ هه‌وادارانم له‌به‌ر‬ ‫قورسایی‌‌و جوانی‌ گۆرانیه‌كه‌ كلپی‌ بۆ‬ ‫نه‌كراوه‌ به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كلیپ له‌و ئاسته‌‬ ‫پێش���كه‌وتوه‌دا نیه‌ له‌كوردستان زۆر‬ ‫جار كلی���پ زوڵم له‌گۆرانیه‌ك ده‌كات‌و‬ ‫له‌خه‌یاڵی‌ گوێگر كه‌م ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫بۆی���ه‌ چه‌ند گۆرانیه‌ك���ه‌م هه‌یه‌ كاری‌‬ ‫كلیپم بۆ ئه‌نجامنه‌داون وه‌ك پێویست‬ ‫هه‌وادارانمی‌ پێ ئاشنا نه‌بوه‌"‪.‬‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫هونه‌رمه‌ند ماهیر ئه‌مین ئاماژ‌ه به‌وه‌‬ ‫ده‌كات له‌پێناوی‌ حه‌زێكی‌ خۆی‌‬ ‫ده‌ستیكردوه‌ به‌ كاری‌ هونه‌ری‌ ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت " منه‌تم له‌سه‌ر كه‌س نیه‌‌و‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بم له‌گۆرانی‌ وتن"‪.‬‬

‫رۆشنبیری‌و هونەری سلێامنی‬

‫‪www.facebook.com/www‬‬

‫ته‌‌رازو‬ ‫کاتێک���ی زیات���ر تەرخ���ان بک���ە‬ ‫ب���ۆ بیرکردن���ەوە لە‌داهات���ووت‌و‬ ‫بە‌دانایی���ەوە ڕەفتاربک���ە‪ ،‬پەیوەندییە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکان���ت باش���تر دەب���ن‬ ‫بەتایبەت پەیوەندی سۆزداریت‪.‬‬

‫هونه‌مه‌ند ماهیر ئه‌مین ئاماژه‌ به‌و‌ه‬ ‫ده‌كات مانگی‌ شه‌ش���ی‌ ‪ 2017‬نوێترین‬ ‫كاری‌ به‌ن���اوی‌ "به‌دوام���دا مه‌گه‌ڕێ‌"‬ ‫له‌هۆنراوه‌ی‌ دالوه‌ر قه‌ره‌داغی‌‌و ئاوازی‌‬ ‫ڕه‌وشت ڕه‌ش���یدو دابه‌شكردنی‌ كاری‌‬ ‫هونه‌ری‌ هۆگر عه‌زیز باڵوكردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ن���د ب���اس ل���ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ دو س���اڵی‌ ڕاب���ردودا هه‌ر‬ ‫س���ێ‌ مانگ جارێك كلیپێكی‌ گۆرانی‬ ‫ب�ڵ�او كردۆته‌وه‌‪ ،‬له‌ده‌س���پێكی‌ كاری‌‬ ‫ئه‌و دو س���اڵه‌دا گۆرانیه‌كی‌ بۆ دایكی‌ دیك���ه‌ كه‌ گۆرانیان بۆ دایك وتوه‌ ئه‌و‬ ‫تۆماركردوه‌ جی���اواز له‌ هونه‌رمه‌ندانی‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌ نه‌شئه‌به‌خش بۆ دایكی‌‬

‫دوپشک‬ ‫لەم ماوەیەدا هەست بە‌وزەیەکی زۆر‬ ‫دەکەیت لە‌ناخت���دا‌و دەتەوێت کارێكی‬ ‫گەورە بکەیت‪ ،‬هەوڵدەدەیت دەس���ت‬ ‫بەس���ەر وەاڵمدانەوەکانت���دا بگریت بۆ‬ ‫ئەوەی تووشی کێشە نەبیت‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫هەوڵبدە تەرکیز بکەیت لەسەر بابەتە‬ ‫گرنگ���ەکان‌و کاری زیاتریان بۆ بکەیت‪،‬‬ ‫هاوڕێکانت گلەیی���ت لێدەکەن چونکە‬ ‫بەهۆی زۆری کارەکانت���ەوە ماوەیەکە‬ ‫پشتگوێت خستوون‪.‬‬

‫وتوه‌‪ ،‬ماهیر وتی‌ "من له‌و هونه‌رمه‌ندانه‌م‬ ‫ناتوان���م به‌ئاس���انی‌ گۆرانیه‌كان���م‬

‫گیسک‬ ‫هەست بە‌دڵخۆش���ی دەکەیت لەگەڵ‬ ‫کەسانی دەورووبەرتدا‌و ئارەزوو دەکەیت‬ ‫پەیوەندییەکانت باشتر بکەیت‪ ،‬ئەمڕۆ‬ ‫کۆمەڵێك هەلی کارت بۆ دەڕەخس���ێت‬ ‫کە هاوکارت دەبن داهاتوویەکی باشتر‬ ‫بنیاد بنێیت‪.‬‬

‫ماهیر ئه‌مین له‌باره‌ی‌ ده‌س���تپێكی‌‬ ‫كاره‌ هونه‌ریه‌كان���ی‌ ئام���اژه‌ش به‌و‌ه‬ ‫ده‌كات له‌س���اڵی‌ ‪ 1993‬یه‌كه‌م گۆرانی‌‬ ‫به‌ناوی‌ شه‌مامه‌‌و شلێره‌ باڵوده‌كاته‌وه‌و‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪ 1997‬یه‌كه‌م ئه‌لبومی‌ گۆرانی‌‬ ‫باڵوده‌كاته‌وه‌‌و خاوه‌نی‌ چوار ئه‌لبومی‌‬ ‫ده‌ تراكی���ی‌‌و هه‌ش���ت گۆرانی���ه‌ كه‌‬ ‫به‌شێوه‌ی‌ كلیپ باڵوبونه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫دەبێت بزانیت چی شتێك لە‌قازانجی‬ ‫تۆدای���ە‌و ئەو الیەنان���ە دیاری بکە کە‬ ‫ڕێگری لە‌س���ەرکەوتنت دەکەن‪ ،‬کار‌و‬ ‫خۆشەویس���تی تێکەڵ مەک���ە‌و ڕێگە‬ ‫مەدە هەستەکانت کاریگەرییان هەبێت‬ ‫لەسەر بڕیارەکانت‪.‬‬

‫له‌ب���اره‌ی‌ دۆخی‌ ئێس���تای‌ هونه‌ری‌‬ ‫ك���وردی‌‪ ،‬ئه‌و وت���ی‌ "سیاس���یه‌كان‬ ‫به‌ئه‌نقه‌ست كاریان بۆ ئه‌وه‌ كردوه‌ كه‌‬ ‫هونه‌ر بێ‌ بایه‌خ بێ‌‌و ش���وێن‌و پێگه‌ی‌‬ ‫تایبه‌تی‌ خۆی‌ نه‌گرێت‪ ،‬زۆرجار ده‌بینین‬ ‫هونه‌رمه‌ندێك���ی‌ پله‌یه‌ك ه���ه‌واداری‌‬ ‫كه‌متره‌ له‌سیاس���یه‌كی‌ پله‌ هه‌ش���ت‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش هۆكاره‌كه‌ی‌ بۆ ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ئه‌وه‌ی‌ ده‌وێت"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ به‌رهه‌می‌‬ ‫نوێی‌ هونه‌ری‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "دو به‌رهه‌می‌‬ ‫هون���ه‌ری‌ نوێ���م ئاماده‌ی���ه‌و تۆماری‌‬ ‫ده‌نگی‌ هه‌ر دو به‌رهه‌مه‌كه‌ ته‌واو بوه‌‪،‬‬ ‫گۆرانی‌ یه‌كه‌م یان به‌ناوی‌ بنده‌س���تی‌‬ ‫هۆن���راوه‌ی‌ د‪.‬ڕه‌فیق س���ابیرو ئاوازی‌‬ ‫خۆمه‌‌و گۆرانیه‌كه‌ی‌ دیكه‌شیان به‌ناوی‌‬ ‫ئ���ازادی‌ ئاوازه‌كه‌ی‌ ئه‌می���ن بۆتانی‌‌و‬ ‫هۆن���راوه‌ی‌ خۆم���ه‌ له‌چه‌ن���د ڕۆژی‌‬ ‫داهاتودا كاری‌ كلیپی���ان بۆده‌كرێت‌و‬ ‫باڵویانده‌كه‌مه‌وه‌"‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫پێویس����تیت بە‌ڕێنمای����ی کەس����انی‬ ‫دیکەی����ە چونک����ە بە‌تەنه����ا ناتوانیت‬ ‫هیچ بڕیارێ����ك بدەیت‌و متمانە بە‌کەس‬ ‫ناکەی����ت‪ ،‬ت����ۆ کەس����ێکی چاالکیت‌و‬ ‫بە‌ئەرێن����ی بی����ر دەکەیت����ەوە هەر بەو‬ ‫جۆرەش بارودۆخەکان باشتر دەکەیت‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )605‬سێشه‌ممه ‪2017/12/12‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫بیروڕا‬

‫ناسیۆنالیزم‌و مژدە‬ ‫جەعفەر عەلی‬

‫ناس����یۆنالیزم وەک ه����ەر دی����اردە‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژیایەکی دی هەڵگری دەیان مژدەی‬ ‫گەورە‌و ناسیۆنالیستەکانیش قارەمانی پێدانی‬ ‫م����ژدەی رەنگاوڕەنگ‌و جی����اوازن‪ .‬لە‌مێژووی‬ ‫فیکری سیاسیدا‪ ،‬هیچ ئایدیۆلۆژیا‌و رێبازێکی‬ ‫فیک����ری‌و سیاس����یی نییە خ����ۆی لە‌پەنای‬ ‫مژدەدا نەشاردبێتەوە‪ ،‬تەنانەت ئایینەکانیش‬ ‫لە‌دەرەوەی م����ژدەوە نەهاتوون‌و بەبێ مژدە‬ ‫هێزی ئەوەیان نەدەبوو س����ەد مەتر لە‌دووری‬ ‫خۆیان����ەوە کاریگەرییەک����ی گەورە بەس����ەر‬ ‫خەڵکەوە دابنێن‪.‬‬ ‫لە نێ����و دونیای فیکر‌و مێ����ژوودا بە‌تەنها‬ ‫گوێگرتن لە‌مژدەبەخشەکان ناتوانن بە‌راستی‌و‬ ‫هیواکانم����ان بگەیەن����ن‪ ،‬بە‌تەنه����ا پێ����دان‌و‬ ‫بەش����ینەوەی م����ژدەی رەنگاوڕەنگ هەموو‬ ‫ش����تێک نییە‪ ،‬بەڵکو بۆ ئەوەی لە‌ناوەرۆکی‬ ‫مژدەکان تێبگەین‪ ،‬پێویستیمان بە‌ناسینی ئەو‬ ‫دەموچاوانەش دەبێ‪ ،‬کە هەڵگری مژدەکانن‪،‬‬ ‫دەبێ کارەکت����ەر‌و بکەرە راس����تەقینەکانی‬ ‫پش����تی بەش����ینەوەی مژدەو ئومێدەکانیش‬ ‫ببینین‌و هەوڵی ناس����ینیان بدەین‪ .‬مژدەکان‬ ‫بەب����ێ بکەرێکی مێژوویی راس����تگۆ‌و گەورە‬ ‫هێ����زی ئەوەیان نابێ لە‌نێ����و دونیای فیکر‌و‬ ‫مێژوودا جێگەی گرنگ لە‌خزمەت بە‌نەتەوەو‬ ‫کۆمەڵگەو دەوڵەتدا بگرن‪.‬‬ ‫هیچ ئایین‌و ئایدیۆلۆژیایەک چەند بەربەری‌و‬ ‫نادیموکرات بووبن‪ ،‬یان چەندێک دیموکرات‌و‬ ‫دادپەروەرو مرۆڤدۆس����ت بووبن‪ ،‬بەبێ بکەر‌و‬ ‫م����ژدەی گەورە نەهاتوون‪ ،‬هەمووان هەڵگری‬ ‫م����ژدەی گەورەو بک����ەری دیار‌و ناس����راون‪،‬‬ ‫هەمووان لە‌دیوە بەهەش����تییەکانیانەوە قسە‬ ‫لەگەڵ کۆمەڵگە‌و گروپە مرۆییە جیا جیاکان‬ ‫دەکەن‪ ،‬هەمووان بەڵێنی ژیان‌و بەهەش����ت‌و‬ ‫ئ����ازادی‌و دادی کۆمەاڵیەتیم����ان پێدەدەن‌و‬ ‫سەرزەمینی بەهەش����تیمان بۆ دەڕازێننەوە‪.‬‬ ‫ئایین����ەکان م����ژدەی جیهانێکی پ����ڕ لە‌دادو‬ ‫بەخش����ینی کلیل����ی دەرگاکان����ی ژوورەکانی‬ ‫بەهەشتمان پێدەدەن‪ ،‬ئایدیۆلۆژیا‌و چەمک‌و‬

‫رێبازە فیکری‌و سیاس����ی‌و کۆمەاڵیەتییەکانی‬ ‫وەک کۆمۆنیزم‌و ناسیۆنالیزم‌و لیبرالیزم و‪...‬‬ ‫هتاد‪ ،‬بە‌هەمانش����ێوە‌و لە‌جیهانبینی تایبەتی‬ ‫خۆیانەوە مژدەی خۆشبەختی‌و ئازادی‌و رێز‬ ‫لە‌ماف‌و کەرامەتی مرۆڤەکان‌و گەالنی دونیامان‬ ‫پێدەدەن‪ .‬بکەرانی مژدەبەخشیش بە‌هەموو‬ ‫هێزیانەوە‪ ،‬بە‌کۆی ئام����راز‌و میکانیزمەکانی‬ ‫بەردەس����تیانەوە‪ ،‬خەریک����ی باڵوکردن����ەوەو‬ ‫جێگیرکردنی مژدەکانیان دەبن لە‌هەس����ت‌و‬ ‫هۆش����یاری خەڵک‌و گروپە کۆمەاڵیەتییە جیا‬ ‫جیاکان����ی کۆمەڵگەدا‪ .‬ئەم دیدە س����ەبارەت‬ ‫ب����ەم ئایدیۆلۆژیایانەی کە نێونەتەوەیی نین‪،‬‬ ‫بچ����ووک دەبێت����ەوە بۆ ئاس����تی جوگرافیا‌و‬ ‫کەلتورێکی دیاریک����راو‪ ،‬هەرچی جیهانبینی‬ ‫بان‪-‬نەتەوەیی����ە دەپەڕێت����ەوە بۆ س����نوری‬ ‫گەالنی دی‌و ئایدیۆلۆژیایەکە سنور ناناسێ‌و‬ ‫لەسەر ئاستی جیهانیدا مژدەی سەوز‌و سوور‬ ‫دەبەشێتەوە‪ ،‬واتە ئایدیۆلۆژیا‌و مژدە‪ ،‬ئایین‌و‬ ‫مژدە‪ ،‬رێبازە فیکریی����ەکان‌و مژدە‪ ،‬تەنانەت‬ ‫حیزبە‌سیاس����ییەکان‌و م����ژدە‪ ،‬کاریزماکان‌و‬ ‫م����ژدە‪ ،‬دوو رووی ی����ەک دراون‪ ،‬نەک بەبێ‬ ‫یەک����دی هەڵناک����ەن‪ ،‬بەڵک����و تەواوک����ەری‬ ‫یەکدیشن‪ ،‬ئەمانە بەجۆرێک ئاوێتە بە‌یەکدی‬ ‫ب����وون‪ ،‬کە هەر هەوڵدانێک بۆ جیاکردنەوەی‬ ‫بەشێکیان لە‌ئەویدی‪ ،‬هەر دوو رووی دراوەکە‬ ‫وەکی����ەک‪ ،‬بێ بەها‌و ب����ێ کاریگەری گەورە‬ ‫دەهێڵێتەوە‪.‬‬ ‫بارزانی‌و ناسیۆنالیزم‬ ‫بارزان����ی لە‌ک����ۆی جوڵ����ەو گوتارەکانیدا‬ ‫وەک ناسیۆنالیس����تێک دێتەگ����ۆ‪ ،‬ب����ەاڵم‬ ‫ناسیۆنالیستێک‪ ،‬کە ئاگاداری خودی دونیای‬ ‫ناس����یۆنالیزم وەک فیک����ر‌و پرینس����یپێکی‬ ‫سیاسی نییە‪ ،‬ئەمە تۆمەتێک نییە‪ ،‬من یان‬ ‫کەسێکی دیکەی هاوڕا بیدەینە پاڵ بارزانی‪،‬‬ ‫یان هەر سیاس����ییەکی دیکەی لە‌چەش����نی‬ ‫بارزانی‪ ،‬بەڵک����و کۆی جوڵە‌و هەڵوێس����تی‬ ‫پراکتیکی ئ����ەم پیاوە ل����ە‌دوای راپەڕینەوە‬ ‫تا ئێس����تا ئەوەمان پێدەڵێت‪ .‬بەش����ی هەرە‬ ‫گەورەی جوڵە‌و هەڵوێس����تە سیاس����ییەکانی‬ ‫نە تەنها بارزان����ی‪ ،‬بەڵکو کۆی بکەرە بڕیار‬ ‫بە‌دەس����تەکانی دوای راپەڕین تا بە‌ئێس����تا‬ ‫دەگات‪ ،‬لە‌هی����چ ش����وێنێکییەوە ن����ە تەنها‬ ‫ناچێتەوە نیو دونیای فیکری ناس����یۆنالیزم‪،‬‬ ‫بەڵکو پێچەوانە‌و دژیش����ە‪ .‬سادەترین شتێک‬ ‫ئەوەیە‪ ،‬کە ناس����یۆنالیزم بە‌دابەش����کردنی‬ ‫جوگرافی����ای نەتەوەی����ی رازی نابێت‪ ،‬بەاڵم‬

‫هەم بارزان����ی‌و هەم رکابەرەکان����ی بارزانی‪،‬‬ ‫ئ����ەم جوگرافیایەی����ان وەک ماڵ����ی حەاڵڵی‬ ‫باوکیان بەپێی هەژموون‌و دەسەاڵتی حیزبی‌و‬ ‫بنەماڵەیی‪ ،‬بەس����ەر زۆن‌و رەنگی جیاوازدا‪،‬‬ ‫دابەش‌و پارچە پارچە کردووە‪ ،‬ئەمە لە‌الیەک‪،‬‬ ‫لەالیەکی دیکەوە‪ ،‬ئەگەر ناس����یۆنالیزم کار‬ ‫بۆ تێکشکاندن‌و هەڵوەش����اندنەوەی ئینتیما‬ ‫بچووکەکان����ی بەر لە‌نەت����ەوە دەکات‪ ،‬ئەوە‬ ‫ئەوان بە‌هەموو هێزیان����ەوە‪ ،‬بە‌کۆی ئامرازە‬ ‫سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی‌و ئیداری‌و میدیاییەکانی‬ ‫بەردەس����تیانەوە‪ ،‬خەریک����ی تۆخکردنەوەی‬ ‫کۆی ئ����ەو وەال‌و ئینتیمایانەن‪ ،‬کە رێگرێکی‬ ‫س����ەرەکی بەردەم پرۆس����ەی دروستکردنی‬ ‫نەت����ەوەن لە‌رووی سیاس����ییەوە‪ ،‬رەنگە ئەم‬ ‫دوو بنەڕەتە بەس بن بۆ ئەوەی تا تێبگەین‪،‬‬ ‫ک����ە بکەرەکان����ی دوای راپەڕی����ن لە‌کوێوە‬ ‫پەیوەندیان بە‌ناس����یۆنالیزمەوە هەیەو بەرەو‬ ‫کوێمان دەبەن‪.‬‬ ‫ناسیۆنالیزم هۆشیاری دەستەجەمعی خانە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکان����ی کۆمەڵگەی پێویس����تە‪،‬‬ ‫نەک گوت����اری خوێن‌و س����ادەی عاتیفیانە‌و‬ ‫خۆپەرس����تی نەتەوەیی کوێرانە‌و بەرتەسک‪،‬‬ ‫ناس����یۆنالیزم بە‌قڕە قڕ‌و هاوار هاواری پشتی‬ ‫مایکەکان‌و دروش����م‌و قەبارەی گەورەیی یان‬ ‫بچووکی ئااڵ دروس����ت نابێت‪ .‬قڕە قڕ‌و هاوار‬ ‫هاواری بکەرە سیاسییەکانی ئێمە لە‌زۆربەی‬ ‫حاڵەتەکانیدا پەیوەندی بە‌ناس����یۆنالیزمەوە‬ ‫نییە‪ ،‬بگرە هاوار‌و قڕەی ئەوان‌و ناسیۆنالیزم‪،‬‬ ‫تەواو پێچەوانە بە‌یەکدی بوون‌و بەس����ەر دوو‬ ‫دونیاو دوو دیدی جیاواز بۆ ژیان‌و سیاسەت‌و‬ ‫دەوڵەت‌و پرینسیپی نەتەوەیی دابەش بوون‪.‬‬ ‫ناس����یۆنالیزم ش����تێک بووە‪ ،‬ئەوان شتێکی‬ ‫دیکەی����ان گوت����ووە‪ ،‬ناس����یۆنالیزم ئەگ����ەر‬ ‫ئامرازێک بووبێ بۆ یەکخستنی دیوی ناوەوەی‬ ‫کۆمەڵگ����ە‪ ،‬ئەوە ئەوان هەرچ����ی کردوویانە‬ ‫چۆتە خزمەتی هەڵوەش����ان‌و لێکترازانی ئەم‬ ‫دیوەی ن����اوەوە‪ ،‬تا ئاس����تی دابەش بوون‌و‬ ‫هەال هەالکردنی جەستەی شەکەت‌و ماندووی‬ ‫کۆمەڵگەی کوردستانی‪.‬‬ ‫هەر سەرکردەیەکی سیاس����ی رۆژهەاڵت‪،‬‬ ‫بە‌سیاس����ییەکانی کوردیش����ەوە (بێگومان‬ ‫بە‌جیاوازییەوە)‪ ،‬کاتێک باس لە‌دیموکراسی‪،‬‬ ‫دادپ����ەروەری‪ ،‬ئ����ازادی دەک����ەن‪ ،‬جگ����ە‬ ‫لە‌وێنەیەکی بەهەشتی هیچی دیکەمان پیشان‬ ‫نادەن‪ ،‬کاتێک باس لە‌پلورالیزمی سیاس����ی‌و‬ ‫لێبوردەی����ی‌و بە‌یەک����ەوە ژی����ان‌و رێزگرت����ن‬ ‫لە‌مافی مرۆڤ‌و جیاکردنەوەی دەسەاڵتەکان‬

‫بارزانی نەیتوانیوە‬ ‫هیچ دەزگایەکی‬ ‫سیاسی‌و چەکداری‌و‬ ‫ئەمنی‌و ئابووری‌و‬ ‫ئیداری‪ ،‬نە لە‌هەژمونی‬ ‫رەهای حیزبی رزگار‬ ‫بکات نە بە‌نیشتیمانی‬ ‫بکات‬ ‫لە‌یەک����دی دەک����ەن‪ ،‬لێمان دەب����ن بە‌لۆک‌و‬ ‫مۆنتیس����کیۆ‌و ماندێال‌و گان����دی‪ ،‬کاتێکیش‬ ‫ب����اس لە‌ناس����یۆنالیزم‌و دەوڵ����ەت دەکەن‪،‬‬ ‫وێن����ەی خۆیان لێ وندەب����ێ‌و وێنەی جۆرج‬ ‫واشنتن‌و گاریباڵدی‌و دیگۆل‌و بن گۆریۆنمان‬ ‫پیشاندەدەن‪ ،‬لە‌کاتێکدا لە‌باری پراکتیکیدا‪،‬‬ ‫رەفتاری سیاسی‌و پەیوەندی‌و هەنگاوەکانیان‪،‬‬ ‫رێک پێچەوانەی گوتارە تیۆرییەکانیانن‪ ،‬رێک‬ ‫پێچەوانەی ئەو وش����ەو دەس����تەواژەو رستە‬ ‫بریقەدارانەن‪ ،‬کە لە‌گوتارەکانیان‌و پرۆگرامی‬ ‫حیزبەکانیاندا وەک لەشکری مێروولە بە‌دوای‬ ‫یەک����دا ریزیان ک����ردوون‪ .‬بارزان����ی یەکێک‬ ‫لە‌سەرکردە سیاس����ییەکانی نێو دونیای ئەم‬ ‫دوو گوتارە جیاواز‌و پارادۆکس����ە سیاسییەیە‬ ‫لە‌کوردستاندا‪.‬‬ ‫بارزان����ی ئ����ەو کاتەی بە‌زمانێک����ی توند‌و‬ ‫عاتیفیان����ە قس����ە لە‌بارەی مافی سیاس����ی‌و‬ ‫نەتەوەیی‌و مافی بە‌دەوڵەتبوونی باش����وری‬ ‫کوردس����تان‌و جیابوون����ەوە لە‌بەغدا دەکات‪،‬‬ ‫النیکەمی ئ����ەم پێداویس����تی‌و بنەمایانەی‪،‬‬ ‫ک����ە ب����ۆ هێنان����ەدی‌و جێگیرکردن����ی ئەم‬ ‫مافانە پێویس����تن‪ ،‬بونیادی نەناون‪ .‬بارزانی‬ ‫نەیتوانی����وە هی����چ دەزگایەک����ی سیاس����ی‌و‬ ‫چەک����داری‌و ئەمنی‌و ئاب����ووری‌و ئیداری‪ ،‬نە‬ ‫لە‌هەژموون����ی رەهای حیزبی رزگار بکات‪ ،‬نە‬ ‫بە‌نیش����تیمانی بکات‪ ،‬نەیتوانیوە نە لەسەر‬ ‫ئاس����تی ناوخۆیی کۆدەنگی نیشتنمانی‪ ،‬نە‬

‫لەسەر ئاستی ناوچەیی کەمترین دڵنیایی و‪،‬‬ ‫نە لە‌س����ەر ئاستی نێودەوڵەتیش بچووکترین‬ ‫پش����تیوانی بۆ ماف����ی بە‌دەوڵەتبوونی ئێمە‬ ‫لە‌باش����ور بە‌دەس����ت بهێنێ����ت‪ .‬بۆیە کاتێک‬ ‫بارزان����ی‌و ئەنجومەن����ی ب����ااڵی ریفران����دۆم‬ ‫دەیانەوێ ئەم واقیع����ە نەبینن‪ ،‬یان النیکەم‬ ‫باوەڕ بە‌راس����تی واقیعێک نەهێنن کە هەیە‪،‬‬ ‫پەنا بۆ سەرکێشی بە‌ژیانی کۆی هاواڵتیانی‬ ‫باش����وری کوردس����تان دەبەن‌و سیاس����ەت‬ ‫بە‌فانتازی����ا ئاوێتە دەکەن‪ .‬س����ەرەنجام ئەم‬ ‫دوو خاڵ����ە‪ ،‬بڕوانەهێن����ان بە‌واقیعێک وەک‬ ‫هەیە و‪ ،‬سیاس����ەتکردن لە‌نێ����و فانتازیادا‪،‬‬ ‫خودی بارزانی‌و ئەنجومەنی بااڵی ریفراندۆم‌و‬ ‫کۆی پرۆس����ەی سیاسی لە‌باشور رووبەڕووی‬ ‫شکستێکی سیاس����ی‌و عەسکەری‌و ئابووری‌و‬ ‫مێژوویی کەمەرشکێن دەکاتەوە‪ ،‬شکستێک‪،‬‬ ‫کە هەم پرۆس����ەی سیاسی ئێمە دەیان ساڵ‬ ‫دەباتەوە دواوە‪ ،‬هەم مرۆڤی ئێـمە تووش����ی‬ ‫داڕمانی کۆمەاڵیەتی‌و س����ایکۆلۆژی قورس‌و‬ ‫نائومێدی گەورە دەکاتەوە‪.‬‬ ‫لێ����رەوە ل����ەوە تێدەگەی����ن‪ ،‬چ ئ����ەوەی‬ ‫ک����ە بارزان����ی وەک بااڵتری����ن دەس����ەاڵتی‬ ‫جێبەجێک����ردن لە‌هەرێ����م‪ ،‬چ ئ����ەوەی ک����ە‬ ‫ئەنجومەن����ی ب����ااڵی ریفران����دۆم کردوویانە‪،‬‬ ‫بریتی نەب����ووە لە‌کارک����ردن لە‌نێو چەمک‌و‬ ‫ماناکان����ی ناس����یۆنالیزم‪ ،‬بەڵک����و رەنگە تا‬ ‫ئاس����تێکی زۆر پێچەوانەکەی راس����ت بێت‪،‬‬ ‫بە‌جۆرێک ئ����ەوەی کردوویانە‪ ،‬هەرچی زیاتر‬ ‫کارکردن بووە بۆ تێکشکاندنی ئەم گوتارە‌و‬ ‫هەڵوەش����اندنەوەی زێدەتری ئ����ەم تەبایی‌و‬ ‫یەکخستنە ناوەکییەی‪ ،‬کە ئامانجێکی گرنگ‌و‬ ‫لە‌پێشینەی هەر جوڵەیەکی ناسیۆنالیستانە‌و‬ ‫فیکری ناس����یۆنالیزمە‪ .‬دیارە ئەم قسانەمان‬ ‫بە‌مان����ای ئ����ەوە نیی����ە‪ ،‬ک����ە بارزانی وەک‬ ‫سیاس����ییەک باوەڕی بە‌ناس����یۆنالیزم نییە‌و‬ ‫لە‌هەوڵی تێکشکاندنی بنەما‌و پرینسیپەکانی‬ ‫ئەم دیاردە فیکری‌و سیاسییەدا بووە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫راستییەکەی ئەوەیە‪ ،‬کە نە بارزانی‌و نە هیچ‬ ‫سیاسییەکی بڕیار بە‌دەس����تی ئەم هەرێمە‪،‬‬ ‫نە تەنها کاریان بۆ ناوەرۆکی پرینس����یپێکی‬ ‫فیک����ری لەمجۆرە نەکردووە‪ ،‬بەڵکو پێدەچێ‬ ‫هەر تێشینەگەیشتبن‪.‬‬ ‫ناس����یۆنالیزم ل����ەو فۆرمەی ک����ە ناچێتە‬ ‫ژێ����ر عەب����ای فاش����یزم و‪ ،‬ش����ۆڤینییەت‬ ‫سێبەری خۆی بەس����ەردا قورس ناکات‪ ،‬نە‬ ‫پەالماردان����ی نەتەوەو گەالن����ی دیکەیە‪ ،‬نە‬ ‫کارکردن����ە ب����ۆ هەڵوەش����اندنەوەی گوتاری‬

‫نیشتمانی لە‌واڵتانی فرە ناسنامەی ئیتنیکی‌و‬ ‫کەلتوریدا‪ ،‬ن����ە هەڵوەش����اندنەوەی گوتار‌و‬ ‫هۆشیاری نەتەوەییە لە‌واڵتی تاک نەتەوەدا‪.‬‬ ‫ناسیۆنالیزم ناشێ بە‌تەنها وەک خۆپەرستی‬ ‫نەتەوەیی‌و روانینێکی هەڵە‌و ئاس����ۆتەنگ بۆ‬ ‫بەرژەوەندی نەتەوەیی سەیر بکرێت‪ ،‬چونکە‬ ‫پێناس����ەی لەمجۆرە ناتوانێ بۆ تێگەیش����تن‬ ‫لە‌سروشتی ئەم پرینسیپە فیکری‌و سیاسییە‪،‬‬ ‫کۆمەکی پێویس����تمان پێبکات‪ .‬بارزانی هەم‬ ‫رق‌و کین����ەی (کورد ـ ع����ەرەب)ی لە‌عیراق‬ ‫لە‌بەرامب����ەر یەکدیدا بە‌هەم����ان نەغمەی کە‬ ‫ش����ۆڤینییەتی عەرەبی‌و تورکمانی لە‌عیراق‬ ‫کاری لە‌س����ەر دەک����ەن‪ ،‬گەورەت����رو تۆختر‬ ‫کردەوە‪ ،‬هەم گوتاری هاوبەش����ی نەتەوەیی‬ ‫لە‌نێو ک����ورددا بۆ کاتێک����ی درێژتری نادیار‬ ‫دواخس����ت‪ ،‬بۆیە گەورەترین زیانێک کە بەر‬ ‫پرینسیپی ناسیۆنالیزم‌و پرۆسەی نەتەوەیی‪،‬‬ ‫بە‌پرس����ی بە‌دەوڵەتبوونیش����ەوە‪ ،‬لە‌باش����ور‬ ‫ب����ەر ئێمە کەوتبێ‪ ،‬بە‌پلەی یەکەم لەس����ەر‬ ‫دەس����تی بارزانی بووە و‪ ،‬بارزانی لەمڕووەوە‬ ‫بەرپرسیاری یەکەمە‪ .‬پیاوێک لە‌ناسیۆنالیزم‬ ‫تێن����اگا‪ ،‬گەرەکییەت����ی بە‌ن����اوی چەم����ک‌و‬ ‫ماناکان����ی نێو ئەم دونی����ا فیکرییەش گوتار‬ ‫ئاراس����تەی دەرەوەی خۆی بکات‪ ،‬مرۆڤێک‬ ‫بنەمایەکی بۆ دەوڵەت‌و پرسی بە‌دەوڵەتبوون‬ ‫دانەناوە‪ ،‬لە‌تێکڕای ماوەی دەسەاڵتیدا‪ ،‬تەنها‬ ‫یەک دەزگای نیش����تمانی دروس����تنەکردووە‪،‬‬ ‫کەچی مژدەی خەیاڵی بە‌هاواڵتیانی باش����ور‬ ‫دەدات‪ ،‬کە لە‌فیدراڵییەوە دەمانگوازێتەوە بۆ‬ ‫دەوڵەتی سەربەخۆ‪.‬‬ ‫بارزانی‌و ریفراندۆم‬ ‫ئەگەر ناس����یۆنالیزم هەڵگ����ری مژدەیەک‬ ‫بێ����ت‪ ،‬ئەوا گەورەترین م����ژدەی ئەو بریتییە‬ ‫لە‌دروس����تکردنی دەوڵ����ەت‌و جیابوون����ەوە‬ ‫لە‌ئەویدی‪ ،‬واتە یەکێ����ک لە‌بنچینە فیکری‌و‬ ‫سیاسییەکانی ناسیۆنالیزم بریتییە لە‌هەوڵدان‬ ‫بۆ گەورەکردنەوەی ئەو رەگەز‌و بنەمایانەی‪،‬‬ ‫کە لە‌ئەویدی دەرەوەی خۆمان وەک ناسنامە‌و‬ ‫کەلتور‌و مێژوو‪ ،‬جی����ا دەکاتەوە‪ ،‬هەمانکات‬ ‫هەوڵدانە ب����ۆ هەرچی زیاتر دروس����تکردنی‬ ‫یەکڕی����زی‌و تەبایی سیاس����ی‌و کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫دروستکردنی یەک گوتاری هاوبەش لە‌ناوەوە‪.‬‬ ‫ب����ەر لە‌ئەنجامدان����ی ریفراندۆم ل����ە‌(‪)٢٥‬ی‬ ‫ئەیلولدا‪ ،‬باش����وری کوردستان لە‌هەر یەکێک‬ ‫لەم دوو ئاستەی سەرەوەدا‪،‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫له‌سه‌ر باڵوكردنه‌وه‌ ‌ی نامه‌یه‌كی‌ كاك نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫به‌رپرسیارێت ‌ی ده‌زگاكان ‌ی ڕاگه‌یاندن له‌باڵوكردنه‌و‌هی‌ به‌ڵگه‌نامه‌دا‬ ‫سه‌باحی‌ غالیب‬ ‫مه‌به‌س���ت له‌ده‌زگاكانی‌ ڕاگه‌یاندن‪ ،‬هه‌موو‬ ‫ئامرازه‌كان���ی‌ باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ زانیاریی���ه‌‪،‬‬ ‫مه‌به‌ستیش له‌به‌ڵگه‌نامه‌ ئه‌و كه‌ره‌سه‌ یا شته‌‬ ‫ڕاسته‌قینانه‌یه‌ كه‌ دوورن له‌هه‌موو گومانێك‪،‬‬ ‫ئه‌وان���ه‌ش نووس���راوی‌ ڕه‌س���می‌ ده‌وڵه‌تان‪،‬‬ ‫ده‌س���تنووس‪ ،‬بروس���كه‌‪ ،‬ڕاگه‌یاندنی‌ حیزب‌و‬ ‫ڕێكخراو‪ ،‬نامه‌ی‌ كه‌س���ایه‌تییه‌ كاریگه‌ره‌كانی‌‬ ‫بوارێك���ی‌ ژیان���ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ یا سیاس���ی‌‪،‬‬ ‫ی���ا باس���كردنی‌ ڕاس���پارده‌یه‌ك‌و گێڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌الیه‌ن كه‌سێكی‌ ڕاس���تگۆ‌و بە‌ویژدانه‌وه‌ بێ‌‪،‬‬ ‫ده‌گرێت���ه‌وه‌‪ .‬به‌ڵگه‌نامه‌ ده‌توانێ‌ حه‌قیقه‌تێك‬ ‫یا چه‌ند حه‌قیقه‌تێك ڕوون بكاته‌وه‌‌و ڕاستی‌‌و‬ ‫دروستی‌ هه‌ڵوێست‌و بۆچوونه‌كان بسه‌لمێنێ‌‪،‬‬ ‫دواتر ب���ۆ لێكۆڵین���ه‌وه‌‌و توێژین���ه‌وه‌ی‌ فره‌‬ ‫الیه‌ن���ه‌ی‌ مێژوویی‌‌و سیاس���ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫الیه‌نه‌كان���ی‌ دیكه‌‪ ،‬پش���تی‌ پێده‌به‌س���ترێ‌‪.‬‬ ‫بە‌گش���تی‌ به‌ڵگه‌نامه‌ بە‌نووس���ینه‌‪ ،‬ده‌ش���ێ‌‬ ‫وێنه‌‌و ده‌نگ‌و ڕه‌نگی���ش بگرێته‌وه‌‪ .‬له‌هه‌مان‬ ‫كاتدا‪ ،‬به‌ڵگه‌نامه‌ دوو به‌ش���ی‌ س���ه‌ره‌كییه‌‪،‬‬ ‫یه‌كه‌میان به‌ڵگه‌نامه‌ی‌ گشتی‌ كه‌ په‌یوه‌ندییان‬ ‫بە‌تۆماره‌كان���ی‌ ده‌وڵه‌ت���ه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬دووه‌میان‬ ‫تایبه‌تی‌‪ ،‬كه‌ په‌یوه‌ندییان بە‌حیزب‌و ڕێكخراو‌و‬ ‫خه‌ڵكه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫بابه‌ت���ی‌ به‌ڵگه‌نام���ه‌‪ ،‬دۆزینه‌وه‌‪ ،‬ش���وێنی‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كان وات���ا ده‌زگاكانی‌ پاراس���تنی‌‬ ‫به‌ڵگه‌نامه‌‪ ،‬پۆلێن كردن‌و هه‌ڵگرتن‌و پاراستن‌و‬ ‫كه‌ڵ���ك لێوه‌رگرتنیان‪ ،‬بۆ خۆی‌ زانس���تێكی‌‬ ‫تایب���ه‌ت‌و س���ه‌ربه‌خۆیه‌‪ .‬ئه‌وی‌ ڕاس���تی‌ بێ‌‪،‬‬ ‫له‌بۆن���ه‌ی‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و نامه‌یه‌ی‌ كاك‬ ‫نه‌وشیروان مس���ته‌فادا‪ ،‬كه‌ له‌گۆڤاری‌ لیڤین‪،‬‬ ‫ڕۆژی‌ ‪1‬ی‌ كانوون���ی‌ یه‌كه‌م���ی‌ ‪ ،2017‬ژماره‌‬ ‫‪364‬دا‪ ،‬باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬لێره‌دا ده‌مه‌وێ‌ ته‌نها‬

‫باسی‌ كاتی‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌كه‌ بكه‌م‪،‬‬ ‫كه‌ ئه‌و نامه‌یه‌ش ده‌چێته‌ خانه‌ی‌ به‌ڵگه‌نامه‌ ‌ی‬ ‫تایبه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫وه‌ك له‌س���ه‌ره‌وه‌ هێمای‌ بۆ كرا‪ ،‬به‌ڵگه‌نامه‌‬ ‫زانس���تێكه‌ بۆ خۆی‌‪ ،‬له‌و بواره‌شدا‪ ،‬بە‌قانوون‬ ‫چوارچێ���وه‌ی‌ تاریف‪ ،‬گرنگێت���ی‌‪ ،‬جۆره‌كان‪،‬‬ ‫ته‌ماش���اكردن‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‌ مافی‌ ته‌ماشكردنیان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬دوای‌ پۆلێن كردنیان بە‌پێی‌ گرنگیتی‌‪،‬‬ ‫نهێن���ی‌‪ ،‬كاریگه‌رێتی‌‪ ،‬مه‌ترس���ی‌‪ ،‬په‌یوه‌ندی‌‬ ‫بە‌ئاساییش���ی‌ نه‌ته‌وه‌ی���ی‌‌و نیش���تمانی‌‌و‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیی���ه‌وه‌‪ ،‬په‌یوه‌ن���دی‌ كه‌ش‌و هه‌وای‌‬ ‫سیاس��� ‌هت‌و دۆس���تایه‌تی‌‌و دوژمنایه‌ت���ی‌‬ ‫الیه‌نه‌كانی‌ په‌یوه‌ندی���دار بە‌به‌ڵگه‌نامه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫كاتی‌ باڵوكردنه‌وه‌‪ ،‬هه‌موو ئه‌وانه‌‌و ڕه‌نگه‌ شتی‌‬ ‫دیك���ه‌ش له‌قانوونه‌كه‌دا ڕه‌نگ ده‌ده‌نه‌وه‌‌و له‌و‬ ‫ڕوانگه‌یه‌وه‌ كێشه‌یه‌كی‌ سیاسی‌ یا كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫ناهێڵرێته‌وه‌‪ .‬ڕاسته‌ ئێمه‌‪ ،‬ده‌سه‌اڵتی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تانمان هه‌ی���ه‌‌و جارێ‌ ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫سیاسیانه‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌ حكومه‌تی‌ هێنده‌ پێوه‌‬ ‫دیار نییه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ قانوونمان بۆ زۆر ب ‌هش‌و‬ ‫الیه‌نی‌ ژیان هه‌بێ‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ به‌و مانایه‌ نییه‌‬ ‫كه‌ ئازادی‌ ڕه‌ها هه‌بێ‌‌و كێ‌ ویستی‌ چی‌ بڵێ‌‌و‬ ‫كێ‌ ویس���تی‌ چی‌ بنووس���ێ‌‌و كێ‌ ویستی‌ چی‌‬ ‫باڵوبكاته‌وه‌ ئازاد ب���ێ‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر كۆمه‌ڵگا‌و كار‬ ‫به‌و شێوه‌ به‌ڕێوه‌ ببرێ‌‪ ،‬ئه‌وا ده‌یان‌و سه‌دان‬ ‫كاره‌س���اتی‌ سیاس���ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و قانوونی‌‬ ‫له‌ناو حیزبه‌كان‌و خه‌ڵكدا‪ ،‬سازده‌كرێ‌‌و كاری‌‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌یی‌‌و توندڕه‌وییان لێپه‌یدا ده‌بێ‌‪.‬‬ ‫ڕه‌نگه‌ من زۆر ئ���اگاداری‌ قانوونی‌ زانیاری‌‬ ‫ده‌س���تكه‌وتن‌و ڕۆژنامه‌نووس���ی‌ له‌باشووری‌‬ ‫كوردستاندا ئاگادار نه‌بم‪ ،‬ئه‌گه‌ر شتێكیش له‌و‬ ‫باره‌وه‌ هه‌بێ‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ زیاتر پشتگیری‌ له‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌كرێ‌ پیاوانی‌ چاك‌و برایانی‌ دڵسۆزی‌ مه‌یدانی‌‬ ‫ڕۆژنامه‌نووسی‌‌و ڕاگه‌یاندنی‌ كوردستان‪ ،‬وه‌ك‬ ‫هاوپیشه‌یی‌‌و له‌ناو خۆدا‪ ،‬پێكه‌وه‌ كۆببنه‌وه‌‌و‬ ‫هه‌وڵی‌ تێگه‌یش���تنێكی‌ پێشه‌یی‌ بده‌ن‪ ،‬وه‌ك‬ ‫په‌یمانێكی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ڕاگه‌یاندن ببه‌س���تن‪،‬‬ ‫یا له‌ڕێگای‌ س���ه‌ندیكای‌ ڕۆژنامه‌نووس���انه‌وه‌‬ ‫ئه‌و ئه‌ركه‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‌و نیش���تمانییه‌ جێبه‌جێ‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌چوارچێوه‌یه‌كی‌ كارامه‌یی‌‌و‬ ‫هه‌ستكردن بە‌به‌رپرس���یارێتی‌ گه‌وره‌تردا كار‬

‫بك���ه‌ن‪ .‬من دڵنی���ام له‌ناو ڕۆژنامه‌نووس���انی‌‬ ‫كورددا‪ ،‬ده‌یان خه‌ڵكی‌ بە‌په‌رۆشی‌ پیشه‌یی‌‌و‬ ‫كارامه‌ له‌ب���واری‌ ڕگه‌یاندندا هه‌ن‪ ،‬كه‌ هه‌رگیز‬ ‫ڕێگا ناده‌ن‪ ،‬له‌ڕێ���گای‌ ئه‌وانه‌وه‌ كاری‌ ناڕه‌وا‬ ‫به‌رامبه‌ر بە‌ئاساییش���ی‌ گش���تی‌‌و له‌قكردنی‌‬ ‫به‌رقه‌راری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ بكرێ‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌ گۆڤ���اری‌ لڤی���ن‪ ،‬ڕۆژی‌ ‪1‬ی‌ كانوونی‌‬ ‫دووه‌می‌ ‪ ،2017‬ژماره‌ ‪364‬دا‪ ،‬نامه‌یه‌كی‌ كاك‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فای‌ ڕه‌حمه‌تی‌ باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫بە‌ش���ادێڕێكی‌ بە‌ئه‌نقه‌س���ت‌و بۆ ورووژاندنی‌‬ ‫ش���ه‌قامی‌ سیاس���ی‌ كوردس���تان‪ ،‬ده‌ی���ه‌وێ‌‬ ‫س���ه‌رنجی‌ خوێنه‌رانی‌ ب���ۆ ناوه‌رۆكی‌ نامه‌كه‌‬ ‫ڕاكێش���ێ‌‪ ،‬كاك زانیار محه‌م���ه‌د ئاماده‌كاری‌‬ ‫نامه‌ك���ه‌‪ ،‬ته‌واوی‌ ئ���اره‌زووی‌ خۆی‌ له‌م چه‌ند‬ ‫دێڕه‌دا‪ ،‬ده‌ربڕیوه‌‌و ده‌ڵێ‌‪" ،‬پێشتر ئه‌م نامه‌یه‌‬ ‫باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم گرنگی‌ نامه‌كه‌‌و ڕه‌هه‌نده‌‬ ‫سیاس���ییه‌كانی‌ نامه‌كه‌‌و په‌یوه‌س���ت بە‌بار‌و‬ ‫دۆخی‌ گفتوگۆی‌ نێوان الیه‌نه‌ سیاس���ییه‌كانی‌‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬بە‌پێویس���تمان زان���ی‌ باڵویبكه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫چونك���ی‌ ئه‌م نامه‌ی���ه‌ ده‌القه‌یه‌كی‌ گرنگه‌ بۆ‬ ‫تێگه‌یش���تن له‌چۆنێتی‌ گفتوگۆكردنی‌ پارتی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ هێزه‌ سیاسییه‌كانی‌ هه‌رێمدا‪ ".‬ل‪.12 .‬‬ ‫من بە‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك نامه‌وێ‌ خۆم له‌قه‌ره‌ی‌‬ ‫نامه‌ك���ه‌‌و ناوه‌رۆكه‌كه‌ی‌ بده‌م‌و س���ه‌رنجێكی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر بنووس���م‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ من ده‌مه‌وێ‌ بیڵێم‬ ‫كاتی‌ دیاریكراوی‌ باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ نامه‌كه‌یه‌‌و‬ ‫په‌رۆش���یمه‌ بۆ یه‌ك ڕیزی‌ ناوخۆی‌ باش���وور‪.‬‬ ‫پرسیاره‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌‪ :‬بۆ ئه‌و نامه‌یه‌ له‌ئێستادا‪،‬‬ ‫باڵوده‌كرێته‌وه‌؟!‬ ‫ئه‌مڕۆ بار‌و دۆخێك ‌ی سیاسی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫كولتووری‌ یه‌كجار ناس���ك‌و پڕ مه‌ترس���یدار‪،‬‬ ‫به‌س���ه‌ر هه‌رێمدا تێده‌په‌ڕێ‌‪ ،‬ئه‌و ڕۆژه‌یه‌‪ ،‬كێ‌‬ ‫چ���ی‌ پێده‌كرێ‌‪ ،‬بیرێكی‌ خزم���ه‌ت بە‌خه‌ڵك‪،‬‬ ‫قس���ه‌یه‌كی‌ چ���اك‪ ،‬نووس���ینێكی‌ بە‌پی���ت‌و‬ ‫هان���ده‌ری‌ ته‌بایی‌‌و له‌یه‌كدی‌ گه‌یش���تن بكا‌و‬ ‫باڵوبكاته‌وه‌‪ ،‬ده‌بێ‌ حیزب‌و ته‌واوی‌ ڕێكخستن‌و‬ ‫كه‌س���ایه‌تی‌‌و ڕۆش���نبیران‌و ڕۆژنامه‌نووسان‬ ‫له‌ڕه‌خساندنی‌ كه‌ش���ی‌ پێكه‌وه‌ بیركردنه‌وه‌‌و‬ ‫بە‌هه‌ره‌وه‌زی‌ كاركردن‪ ،‬بە‌نه‌خشه‌ی‌ فره‌ الیه‌نه‌‌و‬ ‫هاوچاره‌نووس‪ ،‬هاه‌به‌ش���ی‌ بكه‌ن‪ ،‬ده‌رچوون‬ ‫ل���ه‌م قه‌یرانه‌ی‌ ئه‌مڕۆ كه‌ خه‌ڵكی‌ باش���ووری‌‬

‫كوردستانی‌ تێكه‌وتووه‌‪ ،‬به‌رپرسیارێتی‌ گشت‬ ‫الیه‌كمان���ه‌‪ ،‬هه‌رگیز نابێ‌ ئێم���ه‌ ببینه‌ مایه‌ی‌‬ ‫لێكت���رازان‌و تون���د‌و تیژی‌ له‌ناو ڕێكخس���تنه‌‬ ‫سیاس���ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان���ی‌ جه‌م���اوه‌ری‌‬ ‫كوردستاندا‪.‬‬ ‫بە‌ڕی‌‌و ڕه‌سمی‌ قانوون ئه‌گه‌ر هه‌بێ‌‪ ،‬بە‌پێی‌‬ ‫نه‌ریتی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و بە‌ده‌ستووری‌ پارێزگاری‌‬ ‫له‌ئاساییش���ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‪ ،‬ناك���رێ‌‌و نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫كه‌ له‌ه���ه‌ر كاتێكدا ویس���ترا‪ ،‬به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك‬ ‫باڵوبكرێت���ه‌وه‌‪ ،‬دوای‌ كاره‌س���اتی‌ ‪16‬ی‌‬ ‫ئۆكتۆبه‌ر‪ ،‬كه‌ هێزه‌ سیاس���ییه‌كانی‌ باشووری‌‬ ‫هێنده‌ی‌ دیكه‌ توڕه‌كرد‪ ،‬وا ئێستا تروسكه‌یه‌ك‬ ‫له‌نزیكبوون���ه‌وه‌ی‌ الیه‌نكان���دا به‌ده‌رده‌كه‌وێ‌‪،‬‬ ‫بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌ گش���تی‌‪ ،‬با ئه‌و تروس���كه‌یه‌‬ ‫بكرێت���ه‌ مه‌ش���خه‌ڵێك‪ ،‬تا زووتر ئ���ه‌و دۆخه‌‬ ‫س���ه‌خته‌ تێپه‌ڕێ‌‪ .‬هه‌موو الی���ه‌ك بە‌تایبه‌تی‌‬ ‫ڕووناكبیران‌و ڕۆژنامه‌نووسان‌و باسكاران چاك‬ ‫ده‌زانن‪ ،‬كه‌ هه‌رگیز ناكرێ‌‌و نابێ‌ له‌هه‌ر كات‌و‬ ‫شوێنێكدا‪ ،‬هه‌موو حه‌قیقه‌تێك ئاشكرا بكرێ‌‪،‬‬ ‫یا بوت���رێ‌‌و باڵوبكرێت���ه‌وه‌‪ ،‬زۆر به‌ڵگه‌نامه‌‌و‬ ‫حه‌قیق���ه‌ت هه‌ن كه‌ ده‌بێ‌ ج���ارێ‌ هه‌ڵگیرێن‬ ‫بۆ دواڕۆژێكی‌ دوور‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ نه‌بێته‌ مایه‌ی‌‬ ‫لێك ترزان‪ .‬نامه‌ی‌ كه‌ له‌س���ه‌ره‌وه‌ هێمای‌ بۆ‬ ‫كراوه‌‪ ،‬هی‌ سه‌رده‌مێكی‌ توند‌و تیژییه‌ له‌نێوان‬ ‫دوو زل هێزی‌ كورد له‌باشووردا‪ ،‬كه‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارتی���ن‪ ،‬زۆر كه‌ین‌و به‌ینی‌ نێ���وان ئه‌و دوو‬ ‫هێزه‌‌و داگیركه‌رانی‌ كوردستانیش���ی‌ تێدایه‌‪،‬‬ ‫دیسان ڕاسته‌ نامه‌كه‌ گه‌لێك نهێنی‌‌و په‌رده‌ی‌‬ ‫هه‌ڵداون���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌موویان بایه‌خ���ی‌ مێژوویی‌‌و‬ ‫سیاس���ییان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌بوایه‌ ئه‌و بایه‌خی‌‬ ‫مێژووی‌‌و سیاس���ییانه‌ هه‌ڵگیرێن بۆ دره‌نگتر‪.‬‬ ‫ده‌بوایه‌ كاكی‌ نووسه‌ر‌و گۆڤاری‌ لڤین‪ ،‬بۆ ئه‌و‬ ‫نامه‌یه‌‌و بۆ هه‌ر نووس���ینێكی‌ دیكه‌ كه‌ باڵوی‌‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬هه‌میش���ه‌ ئه‌و پرس���یاره‌ له‌ناخی‌‬ ‫خۆیاندا تاووت���وێ‌ بكه‌ن‪ ،‬ك���ه‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و سیاسی‌ له‌باڵوكردنه‌وه‌دا چییه‌؟‬ ‫وه‌اڵم���ی‌ ئ���ه‌وه‌‪ ،‬ده‌ب���ێ‌ زۆر دوور بێ‌ له‌ڕق‌و‬ ‫تۆڵه‌ی���ه‌ك كه‌ دۆخی‌ سیاس���ی‌ بش���ڵه‌قێنی‌‌و‬ ‫بشڵه‌ژێنێ‌‪.‬‬ ‫دڵنیام ئه‌و نامه‌یه‌‌و بگره‌ س���ه‌ددان نامه‌‌و‬ ‫به‌ڵگه‌نامه‌ ل���ه‌كاك نه‌وش���یروان به‌جێماوه‌‪،‬‬

‫خانه‌واده‌ك���ه‌ی‌ پێده‌زان���ن‌و بزووتن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕانیش‌و پێش ئه‌وانیش یه‌كێتیی‌ نیشتمانی ‌ی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ئاگادارن‪ ،‬هیچ الیه‌كیش له‌وانه‌‬ ‫پێویس���ت ناكا له‌ڕێ���گای‌ ئ���ه‌و نامه‌یه‌‌و هی‌‬ ‫دیكه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و حیزب‌و ڕایكخراوه‌ سیاس���ییانه‌‬ ‫یه‌ك���دی‌ بناس���ن‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی‌ ئ���ه‌وان یه‌كدی‌‬ ‫ده‌ناس���ن‪ ،‬پێویس���تیان بە‌خێره‌ومه‌ند نییه‌‪،‬‬ ‫ده‌س���ته‌واره‌یه‌كی‌ دیكه‌یان بۆ بخاته‌ س���ه‌ر‌و‬ ‫شتی‌ دیكه‌یان فیر بكه‌ن‪ ،‬یا دنه‌‌و هان بدرێن‪،‬‬ ‫بۆیه‌ باوه‌ڕ ناك���رێ‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و نامه‌یه‌‬ ‫له‌م كاته‌دا‪ ،‬له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ قه‌یرانی‌ سیاس���ی‌‬ ‫ئێس���تای‌ باش���ووردا بێ‌‪ ،‬بە‌هه‌مان ش���ێوه‌‬ ‫باوه‌ڕ ناك���رێ‌ له‌خزمه‌تی‌ كاك نه‌وش���یروان‌و‬ ‫خێزانه‌ك���ه‌ی‌‌و كه‌س‌و كاری���دا بێ‌‪ ،‬بێ‌ گومان‬ ‫له‌قازانج���ی‌ بزووتنه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان‌و الیه‌نه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ گۆڕه‌پانی‌ سیاس���ی‌ كوردستانیش���دا‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫زۆر ناخۆشه‌ بۆ من ئه‌و حه‌قیقه‌ته‌ بنووسم‪،‬‬ ‫كه‌ مه‌به‌س���تی‌ هه‌ره‌ س���ه‌ره‌كی‌ ئاماده‌كاری‌‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی‌ نامه‌كه‌‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌ نایه‌وێ‌ هیچ‬ ‫جۆره‌ لێك تێگه‌یش���تن‌و نزی���ك بوونه‌وه‌یه‌ك‬ ‫له‌نێوان پارت���ی‌‌و حیزبه‌كانی‌ دیكه‌دا پێكبێ‌‪،‬‬ ‫یه‌كێك له‌هه‌ره‌ كێشه‌ ئاڵۆزه‌كانی‌ كورد‌و هه‌موو‬ ‫به‌ش���ه‌كانی‌ كوردس���تان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ناتوانرێ‌‬ ‫واقیع وه‌ك پێویس���ت بخوێنرێته‌وه‌‌و مامه‌ڵه‌ی‌‬ ‫بە‌ئ���اگاوه‌ی‌ له‌گه‌ڵدا بكرێ‌‪ ،‬به‌ده‌ر له‌وه‌ی‌ هه‌ر‬ ‫كه‌سه‌ س���ه‌ر بە‌حیزب‌و بزووتنه‌وه‌‌و الیه‌نێكی‌‬ ‫سیاسییه‌‪ ،‬به‌اڵم ناكرێ‌ ڕاگه‌یاندنی‌ كوردستان‬ ‫كار له‌سه‌ر زیاتر قوڵبوونه‌وه‌ی‌ ناكۆكییه‌كان‌و‬ ‫بۆچوونه‌ جی���اوازه‌كان بكا‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت ئامانجی‌‬ ‫هه‌ره‌ سه‌ره‌كی‌ ڕاگه‌یاندن بە‌تایبه‌تی‌ له‌دۆخی‌‬ ‫ده‌ڵه‌مه‌یی‌ ئێس���تادا‪ ،‬هاندان‌و پشتگیری‌ یه‌ك‬ ‫ڕیزی‌ حیزب���ه‌كان‌و جه‌م���اوه‌ری‌ حیزبه‌كان‌و‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردستانه‌‪ .‬دیاره‌ ڕۆژنامه‌نووسییش‬ ‫خاوه‌نی‌ ڕه‌ئی‌ سیاس���ی‌‌و ڕه‌نگه‌ حیزبیش بێ‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌رگیز دروس���ت نیی���ه‌‪ ،‬ئه‌و ڕۆژنامه‌یه‌‬ ‫یا ئه‌و گۆڤ���اره‌ی‌ كاری‌ تێ���دا ده‌كا‪ ،‬بیكاته‌‬ ‫مینبه‌ری‌ حیزبه‌كه‌ی‌‪ ،‬مه‌گه‌ر ڕۆژنامه‌نووسه‌كه‌‌و‬ ‫ڕۆژنامه‌ك���ه‌ یا گۆڤاره‌ك���ه‌ ئۆرگانی‌ حیزبێكی‌‬ ‫تایبه‌تی‌ بێ‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر شتێكی‌ دیكه‌ مابێ‌ بینووسم ئه‌وه‌یه‌‪،‬‬

‫ده‌بوای���ه‌ كاك زانیار زیاتر ڕابمایه‌‌و پتر بیری‌‬ ‫بكردایه‌ته‌وه‌‌و زۆرتر هه‌ستی‌ بە‌به‌رپرسیارێت ‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و سیاس���ی‌ بكردایه‌‪ ،‬له‌پێش هه‌ر‬ ‫كه‌س���ێكی‌ دیكه‌دا خۆی‌ ڕێ���گای‌ نه‌دایه‌ ئه‌و‬ ‫نامه‌یه‌ باڵوبكاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ له‌الیه‌ك‪ ،‬له‌الیه‌كی‌‬ ‫دیك���ه‌وه‌‪ ،‬چ���اك وا بوو‪ ،‬س���ه‌ر نووس���ه‌ر‌و‬ ‫ده‌س���ته‌ی‌ ده‌ركردنی‌ گۆڤ���اری‌ (لیڤین)یش‬ ‫كه‌ بۆ ده‌ركردن‌و ڕه‌واجی‌ ش���ه‌رعی‌ گۆڤاره‌كه‌‬ ‫ماندوو ده‌بن‪ ،‬زیات���ر خۆیان له‌باڵوكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌ڵگه‌نام���ه‌ی‌ ئ���اوا بپارێ���زن‪ .‬هه‌ڵب���ه‌ت‬ ‫سه‌رنووس���ه‌ر هێنده‌ ورد‌و گرده‌‪ ،‬كه‌ ده‌زانێ‌‬ ‫به‌ش���ێكی‌ گه‌وره‌ی‌ به‌رپرس���یارێتی‌ قانوونی‌‌و‬ ‫سیاسی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪ ،‬ڕووی‌ ئه‌و ده‌گرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫دڵنیام كاربه‌ده‌س���تانی‌ لڤی���ن‌و ڕۆژنامه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ كوردس���تان‪ ،‬هه‌س���ت بە‌ڕۆڵی‌ گرنگ‌و‬ ‫خزمه‌تگ���وزاری‌ خۆی���ان ب���ۆ پێشخس���تن‌و‬ ‫گه‌شه‌كردنی‌ هۆشیاری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و سیاسی‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬دی���اره‌ هه‌ر ئه‌و ده‌وره‌ س���ه‌ره‌كی‌‌و‬ ‫بایه‌خداره‌ش���ه‌ كه‌ وای‌ ك���ردووه‌‪ ،‬له‌جیهان‌و‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگای‌ شارس���تانیی ‌هت‌و پێشكه‌وتوودا‪،‬‬ ‫كه‌ ڕاگه‌یاندن بە‌ده‌سه‌اڵتی‌ چواره‌م بزانرێ‌‪.‬‬

‫یه‌كێك له‌هه‌ره‌ كێش ‌ه‬ ‫ئاڵۆزه‌كانی‌ كورد‌و‬ ‫هه‌موو به‌شه‌كان ‌ی‬ ‫كوردستان ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫ناتوانر ‌ێ واقیع وه‌ك‬ ‫پێویست بخوێنرێته‌وه‌‌و‬ ‫مامه‌ڵه‌ی‌ بە‌ئاگاوه‌ ‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵدا بكرێ‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )605‬سێشه‌ممه ‪2017/12/12‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫مستەفا بارزانی‪ :‬رابەری رۆحی عێراقچییەکان‬ ‫د‪ .‬ئارام رەفعەت‬ ‫ه���ەر بزوتنەوە‌و رێبازێک رێچکەش���كێنێک‪،‬‬ ‫دامەررێنەرێ���ک‪ ،‬ی���ان تیۆریس���یانێکی هەیە‪.‬‬ ‫ئ���ەو کەس���ە زۆرج���ار وەک باوک���ی رۆحی‪،‬‬ ‫باوک���ی دامەزرێنەر یان ڕاب���ەری دامەزرێنەری‬ ‫بزوتنەوەک���ە یان رێبازەکە دەناس���رێت‪ .‬وەک‬ ‫هەر بزوتن���ەوە‌و رێبازێکی ت���ر‪ ،‬عێراقچێتیش‬ ‫لە‌باشوردا رچە شكێن‌و رابەرێکی رۆحی هەیە‪.‬‬ ‫مستەفا بارزانی ئەو باوکە یان رابەرە رۆحییەی‬ ‫بزوتن���ەوە‌و فک���ری عێراقچێتییە لە‌باش���وری‬ ‫کوردس���تاندا‪ .‬ئ���ەو بزوتنەوەیە دەیان س���اڵ‬ ‫لە‌شیعاری (دیموکراس���ی بۆ عێراق‌و حوکمی‬ ‫زاتی بۆ کوردس���تان)دا خ���ۆی بەیان کردووە‌و‬ ‫لەالیەن ه���ەردوو باڵی مەالی���ی‌و جەاللی ناو‬ ‫بزوتنەوەی کوردایەت���دا نوێنەرایەتی دەکرێت‪.‬‬ ‫ئێڕاقچییە نوێکانی ئێس���تاش‪ ،‬ک���ە دەکرێت‬ ‫بە‌(عەبادییەکان یان ژێردەستەخوازەکان)یش‬ ‫پێناس���ە بکرێن‪ ،‬زادە‌و درێژکراوەی هەمان ئەو‬ ‫ئەقڵیەتە عێراقچێتییەیە کە لەالیەن مس���تەفا‬ ‫بارزانییەوە هێنرایە ناو کایەی سیاسی‌و فکری‬ ‫لەباشوردا‪.‬‬ ‫بۆچی بارزانی رابەری رۆحی عێراقچییەکانە؟‬ ‫مستەفا بارزانی لە‌‪١٧‬ی ئەیلولی ‪ ١٩٤٦‬وەک‬ ‫سەرۆکی پارتی دیموکراتی کورد‪ ،‬بانگەوازێک‬ ‫ب���ۆ خەڵکی عێراق باڵودەکاتەوە کەتێیدا خۆی‬ ‫وەک عێراقیی���ەک دەناس���ێنێت ک���ە لەپێناو‬ ‫س���ەربەخۆیی عێراق���دا خەب���ات دەکات‪ .‬دوو‬ ‫فاکتەرری سەرەکی وا دەکەن کە بانگەوازەکەی‬ ‫بارزانی وەک رچەش���كێنیی‌و س���ەرەتایەک بۆ‬ ‫فکری عێراقچێتی لەناو بزوتنەوەی کوردایەتیدا‬ ‫هەژم���ار بکرێت‪ ،‬یەکەمیی���ان فاکتەری کاتە‌و‬ ‫ئەویتریشیان ناوەرۆکی پەیامەکەیە‪.‬‬

‫فاکتەری کات‬ ‫دەکرێت فاکتەری کات لە‌بە‌رچەشكێنکردنی‬ ‫بانگەوازەک���ەی بارزانی لەچەند خاڵێکدا کورت‬ ‫بکرێت���ەوە‪ .‬یەک���ەم‪ ،‬بانگەوازەک���ەی بارزانی‬ ‫لەس���ەروبەندێکدایە کە ئومێدی گەلی کورد بۆ‬ ‫س���ەربەخۆیی لەهەر کاتێک زیاترە‪ .‬لەوکاتەدا‬ ‫کورد خاوەنی کۆماری مەهاباد بوو‌و بارزانیش‬

‫ژەنەڕاڵی کۆمارەکەیە بوو‪ .‬بۆیە بانگەوازکردن‬ ‫بۆ عێراقێکی س���ەربەخۆ لەبری کوردستانێکی‬ ‫س���ەربەخۆ لەو س���ەروبەندەدا رێ���ک بەمانای‬ ‫سیاس���ەتکردنە بە‌پێچەوانەی ئاراس���تەی باو‪،‬‬ ‫کە ئەویش ئاراستەی سەربەخۆیی کوردستان‌و‬ ‫رزگاری نیش���تیمانی ب���وو‪ .‬دووەم‪ ،‬تەنه���ا‬ ‫مانگێک بەسەر دامەزراندنی پارتی دیموکراتی‬ ‫کوردس���تاندا تێپەڕیبوو‪ ،‬بارزانیش س���ەرۆکی‬ ‫ئەو حیزبە‌بوو‪ ،‬بۆیە ه���ەر پەیام‌و بانگەوازێک‬ ‫لەوکاتەدا‌و بەسیفەتی سەرۆکی پارتی بەمانای‬ ‫خواست‌و ویستی بارزانی بۆ ئامانج‌و بەرنامەی‬ ‫س���ەرەکیی حیزبەکەی دێت‪ .‬سێیەم‪ ،‬لەهەمان‬ ‫رۆژدا‪ ،‬واتە لە‌‪١٧‬ی ئەیلولی ‪١٩٤٦‬دا‪ ،‬مەکتەبی‬ ‫سیاس���ی پەیرەو‌و پرۆگرامەکەی خۆی‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫بانگەوازێکدا باڵوک���ردەوە‪ .‬پێچەوانەی نەهجە‬ ‫عێراقچییەتییەکەی بارزانی‪ ،‬هەم بانگەوازەکەی‬ ‫پارتی‌و ه���ەم پەی���رەو‌و پرۆگرامەک���ەی ئەو‬ ‫حیزبە‌ک���ە لەالی���ەن مەکتەبی سیاس���ی ئەو‬ ‫حیزبە‌باڵوکراوەت���ەوە‪ ،‬جەخ���ت لە‌س���ەر‬ ‫سەربەخۆیی کوردستان‌و ناساندنی عێراق وەک‬ ‫واڵتێکی داگیرکەر‌و کوردستانیش وەک واڵتێکی‬ ‫داگیرکراو دەکاتەوە(‪Andrews, D. (1982).‬‬ ‫‪:The Lost Peoples of the Middle East‬‬ ‫الپەرە ‪ .)٧١-٦٧‬ئەگەر باڵوکردنەوەی هەریەک‬ ‫لە‌بانگەوازەک���ەی بارزان���ی‌و پەیرەوی ناوخۆی‬ ‫پارت���ی لەالیەن مەکتەبی سیاس���ی پارتییەوە‬ ‫لەی���ەک رۆژدا وەک ئام���اژەی ملمالنێی نێوان‬ ‫ئەو دوو ناوەندەی ناو حیزب تەماش���ا بکەین‪،‬‬ ‫دەبینی���ن دواجار ئی���رادەی بارزانی بەس���ەر‬ ‫مەکتەب���ی سیاس���ی دا زاڵ دەبێت‪ .‬بۆ ماوەی‬ ‫‪ ٦٠‬ساڵ زیاتر جیهانبینی عێراقچێتی بارزانی‪،‬‬ ‫نەک کوردس���تانیەتی مەکتەبی سیاسی پارتی‬ ‫بووە چوارچێوەی سیاس���ەتەکانی ئەو حیزبە‌و‬ ‫بزوتنەوەی کوردایەتی بەهەردوو باڵە جەاللی‌و‬ ‫مەالییەکەی���ەوە‪ .‬ت���ا کۆتایی هەش���تاکانیش‬ ‫هەردوو باڵەکە بانگەشەیان بۆ دیموکراسییەت‬ ‫بۆ عێراق‌و حوکمی زاتی بۆ کوردستان دەکرد‪.‬‬ ‫ئەم���ەش رۆڵ���ی بارزان���ی وەک دامەزرێنەر‌و‬ ‫راب���ەری بیرۆکەی عێراقچێتی لەکوردس���تاندا‬ ‫دەس���ەلمێنێت‪ .‬چوارەم‪ ،‬ئەوەندەی ئەدەبیاتی‬ ‫نوسراو لەبەردەس���تدایە‪ ،‬هیچ بەڵگەیەک نییە‬ ‫کە ئەوە بس���ەلمێنێت کە پێش بانگەوازەکەی‬ ‫بارزان���ی‪ ،‬هیچ حیزب‌و رابەرێکی کوردس���تانی‬ ‫بانگەش���ەیان بۆ فک���ری عێراقچێتی کردبێت‪.‬‬ ‫بەواتایەکی ت���ر ئەمە یەک���ەم دۆکومێنتە کە‬ ‫ئیس���پاتی جیهانبین���ی عێراقچێتی س���ەرۆکی‬ ‫حیزبێک���ی کوردس���تانی ب���کات‪ .‬لەب���ەر ئەم‬ ‫هۆکارانەی س���ەرەوە‪ ،‬دەکرێ���ت بارزانی وەک‬

‫باوک���ی دامەزرێنەری بزوتن���ەوەی عێراقچێتی‬ ‫لەباشوردا هەژمار بکرێت‪.‬‬

‫فاکتەری ناوەرۆکی پەیام‬ ‫لەبانگەوازەکەی���دا بارزان���ی س���ێ پەی���ام‬ ‫رادەگەیەنێت کە هەرسێکییان تا ئەوکات نامۆ‬ ‫بوون بە‌گوتاری باوی ئەوس���ای ناسیونالیزمی‬ ‫کوردی‌و هەرسێکیش���یان دەکرێت وەک س���ێ‬ ‫پایەی فکری عێراقچێتی دابنرێن‪.‬‬ ‫پەیامی یەکەمی ناو بانگەوازەکەی مس���تەفا‬ ‫بارزانی خۆ بە‌عێراقی ناساندنە‪ .‬بانگەوازەکەی‬ ‫بەم رستەیە دەس���تپێدەکات "وەک ئەندامێکی‬ ‫گەل���ی عێراق کە ب���ۆ ئازادی‌و س���ەربەخۆیی‬ ‫راس���تەقینە تێدەکۆش���ێت‪ ،‬هەردەم پشتیوان‬ ‫بووم���ە بۆ خەباتی خەڵک���ی قارەمانی عێراقم‬ ‫بە‌ک���ورد‌و عەرەب���ەوە ک���ە بەس���ەربەخۆیی‬ ‫لە‌ئیمپرالیزمی دەرەکی دەیکەن" (‪Andrews,‬‬ ‫‪D. (1982). The Lost Peoples of the‬‬

‫‪ :Middle East‬الپەرە ‪ .)٦٦‬بەمجۆرە بارزانی‬ ‫وەک "ئەندامێک���ی گەلی عێراق���ی نەک گەلی‬ ‫کوردستانی خۆیدەناسێنێت‪ .‬لەبانگەوازەکەیدا‪،‬‬ ‫کە تەنها ‪ ١٠‬رستەیە‪ ،‬بارزانی سێ جار ئاماژە‬ ‫بەعێراقی بوونی خ���ۆی دەدات‌و تەنانەت ئەو‬ ‫واڵتە دەسکردەی کە ئەوسا چارەگە سەدەیەک‬ ‫بەس���ەر دامەزراندنی���دا تێنەپەڕیب���وو‪ ،‬وەک‬ ‫"واڵتی پیرۆز" پێناس���ە دەکات‪ .‬لەبەرامبەردا‪،‬‬ ‫بانگەوازەک���ەی بارزانی بەهیچ ش���ێوەیەک نە‬ ‫ناوی کوردستانی تێدایە‌و نە باسی کوردبوونی‬ ‫خ���ۆی دەکات‪ .‬ئەم ش���ێوازی خ���ۆ بە‌عێراقی‬ ‫ناساندن‌و بەموقەدەسکردنەی عێراق تا ئەوسا‬ ‫بەت���ەواوی نامۆ بوو بەئەدەبیاتی ئەو کۆمەڵە‌و‬ ‫حیزبە‌کوردستانییانەی کە لەپێش دامەزراندنی‬ ‫پارتیدا هەبوون‪ ،‬لەوانەش کۆمەڵەی زەردەشتی‪،‬‬ ‫خۆیی بوون‪ ،‬هیوا‪ ،‬رزگاری‌و ژێکاف‌و تێکۆشین‌و‬ ‫تەنان���ەت خودی پارتیش‪ .‬گوتاری س���ەرەکی‬ ‫هەموو ئەو رێکخراوانە لەس���ەر ئ���ەوە بونیاد‬ ‫نراب���وو کە عێراق داگیرکەرە‌و کوردس���تانیش‬ ‫واڵتێک���ی داگیرک���راو‪ .‬رەنگە پێ���ش بارزانی‪،‬‬ ‫لەسەر ئاس���تی کەس‪،‬خەڵکانێک هەبووبن کە‬ ‫لە‌دامودەزگا عێراقییەکان‪ ،‬لەوانەش پەرلەمان‌و‬ ‫وەزارەتەکانی عێراقی بەش���داربووبوون‌و کەم‌و‬ ‫زۆر خۆی���ان بە‌عێراقی زانیبێت‪ .‬بەاڵم هیچ کام‬ ‫لەوانە نوێنەرایەت���ی هیچ حیزب‌و رێکخراوێکی‬ ‫کوردس���تانییان نەکردووە‌و ئەم خۆ بە‌عێراقی‬ ‫ناس���اندنەیان زیاتر وەک هەوڵی شەخس���یی‌و‬ ‫لەبەرامبەر پۆس���ت‌و ئیمتی���ازدا کردووە نەک‬ ‫وەک بیروباوەر‌و جیهانبینی‪.‬‬ ‫بەمج���ۆرە‪ ،‬بارزانی‪ ،‬وەک یەکەم س���ەرۆکی‬

‫بارزانی‪ ،‬وەک‬ ‫یەکەم سەرۆکی‬ ‫حیزبێکی کوردستانی‬ ‫دەبێتە رچەشكێنی‬ ‫بانگەشەکردن‬ ‫بۆئینتیما‌و ناسنامەی‬ ‫عێراقی‌و نەک‬ ‫کوردستانی‬ ‫حیزبێکی کوردس���تانی دەبێتە رچەش���كێنی‬ ‫بانگەش���ەکردن بۆئینتیما‌و ناسنامەی عێراقی‌و‬ ‫نەک کوردس���تانی‪ .‬ئەم جیهانبینییە بۆ دەیان‬ ‫س���اڵ‪ ،‬وە بە‌فۆرم���ی جۆراوج���ۆر‪ ،‬لە‌گوتار‌و‬ ‫کارنام���ە‌و ئەدەبیات���ی پارت���ی‌و بزوتنەوەی‬ ‫کوردایەتیدا رەنگ دەداتەوە‪ .‬ئەم جیهانبینییە‬ ‫ت���ا ح���ەوت س���اڵی یەکەم���ی دوای روخانی‬ ‫سەدامیش‪ ،‬لە‌گوتاری فەرمی هەردوو باڵەکەی‬ ‫کوردایەتی‪ ،‬یەکێتی‌و پارتیدا رەنگی دابووەوە‪.‬‬ ‫بەسەنتەرکردنی ناس���نامە‌و ئینتیمای عێراقی‪،‬‬ ‫لەهەمب���ەر پەراوێزخس���تن‌و فەرامۆش���کردنی‬ ‫ناس���نامە‌و ئینتیم���ای کوردس���تانی‪ ،‬یەکێکە‬ ‫لە‌پایە سەرەکییەکانی بیرۆکەی عێراقچییەکان‪،‬‬ ‫بەعێراقچییە نوێکان (الیەنگری عەبادی)شەوە‪.‬‬ ‫بۆیە بارزانی دەکرێت بە‌رابەر یان موئەسەسی‬ ‫فکری عێراقچێتی هەژمار بکرێت‪.‬‬ ‫پەیامی دووەمی ن���او بانگەوازەکەی بارزانی‬ ‫بازدان���ە بەس���ەر خواس���ت‌و داواکارییەکانی‬ ‫کورد کە تا ئەوس���اش خۆی لە‌س���ەربەخۆیی‬ ‫کوردس���تاندا دەبینیی���ەوە‌و لەب���ری ئ���ەوە‬ ‫بانگەوازەکەیدا س���ێجار تەئکید لەوە دەکاتەوە‬ ‫کە ئەو لە‌پێناو "س���ەربەخۆیی راس���تەقینەی‬ ‫عێراق" لە‌ئیمپریالیزم‌و کۆنەپەرەس���تی خەبات‬ ‫دەکات‌و دوور‌و نزی���ک ئاماژە ب���ۆ خەباتکردن‬ ‫لەپێناو رزگاری‌و سەربەخۆیی گەلی کوردستاندا‬ ‫ن���اکات‪ .‬ئ���ەوەی لەبانگەوازەک���ەی بارزانیدا‬ ‫غائیبە‌م���اف‌و داواکارییەکان���ی گەل���ی کورد‌و‬

‫سیاسەتە رەگەزپەرەست‌و داگیرکاریەکانی ئەو‬ ‫دەوڵەتەیە کە کە ئەوسا بینەقاقایان لەخەڵکی‬ ‫کوردستان بڕیبو‪.‬‬ ‫ئەوەی جێگای سەرنجە کە لەهەمان کرۆژی‬ ‫پەیام‌و بانگەوازەک���ەی بارزانیدا‪ ،‬واتە لە‌‪١٧‬ی‬ ‫ئەیلول���ی ‪١٩٤٦‬دا‪ ،‬مەکتەبی سیاس���ی پارتی‬ ‫بەرنامە‌و پەیرەوی ناوخۆی پارتی باڵودەکاتەوە‌و‬ ‫ئامانج‌و بەرنامە‌و هێڵەگشتییەکانی ئەوحیزبەی‬ ‫دیاری کردووە(سەرچاوەی پێشوو الپەرە ‪-٦٦‬‬ ‫‪ .)٧٠‬پێچەوان���ەی بانگ���ەوازە عێراقچییەکەی‬ ‫بارزانی‪ ،‬پەیرەوی ناوخۆی پارتی "سەربەخۆیی‬ ‫تەواوی کوردس���تان" وەک ئامانجی س���ەرەکی‬ ‫پارتی دیاری دەکات‪ .‬خواس���تی سەربەخۆیی‬ ‫کوردس���تان س���ەرەکیترین خواس���تی هەموو‬ ‫ئ���ەو حیزبە‌کوردس���تانییانە بوو ک���ە لەپێش‬ ‫پارتی���دا دامەزرابوون لەوان���ەش خۆییبوون‌و‬ ‫هی���وا‌و رزگاری‌و ژێ���کاف‌و خ���ودی پارتیش‬ ‫ب���وون‪ .‬بۆ نموونە‪ ،‬حیزبی هی���وا دامەزراندنی‬ ‫دەوڵەتی سەربەخۆی کوردستان وەک ئامانجی‬ ‫سەرەکی ئەو حیزبە‌دەناسێنێت (‪Jwaideh,‬‬ ‫‪W. (2006), the Kurdish National‬‬ ‫‪ :Movement‬الپەرە ‪ .)٢٣٣‬بەهەمان شێوە‪،‬‬ ‫حیزب���ی رزگاری ن���ەک هەر پێداگری لەس���ەر‬ ‫سەربەخۆیی کوردستانی باشور‪ ،‬بەڵکو هەموو‬ ‫پارچەکانی کوردس���تان دەکات (‪Andrews‬‬ ‫‪:The Lost Peoples of the Middle East‬‬ ‫الپەرە ‪.)٤٥-٤٣‬‬ ‫بە‌کنەکردن���ی زۆرب���ەی ئەو س���ەرچاوانەی‬ ‫کە لەبەردەس���تدان‪ ،‬م���رۆڤ دەتوانێت بڵێت‬ ‫بانگەوازەک���ەی بارزانی نامۆیە بە‌گوتاری زاڵی‬ ‫هەموو ئەو حیزب‌و رێکخراوە کوردستانییانەی‬ ‫کە تا ئەوس���ا لە‌باش���وردا چاالکییان هەبووە‪.‬‬ ‫بەمج���ۆرە‪ ،‬بارزانی لەگەرم���ەی چاالکییەکانی‬ ‫کۆم���اری مەهاب���اددا‌و پێچەوان���ەی هەم���وو‬ ‫حیزبە‌کوردستانییەکانی باشوریش‪ ،‬بەخیتابێکی‬ ‫نامۆوە‪ ،‬کە خیتابێکی عێراقچییانەیە دێتە ناو‬ ‫کایەی سیاسی‌و رێکخراوەیی کوردستانییەوە‪.‬‬ ‫ئەم���ەش یەکێکی ت���رە لە‌رچەش���کێنییەکانی‬ ‫مس���تەفا بارزانی‪ .‬رچەشکێنییەک کە دواتر بۆ‬ ‫دەیان ساڵ دەبێتە جەوهەری بیری عێراقچێتیی‪.‬‬ ‫لە‌ئێستاش���دا جەوهەری خیتابەک���ەی بارزانی‬ ‫لە‌گوت���ار‌و پەیامە سیاس���ییەکانی ئەو کەس‌و‬ ‫گروپە عێراقچییانەدا دەردەکەوێت کە بەئاشکرا‬ ‫بانگەواز بۆ گەرانەوەی دەس���ەاڵتی ناوەند بۆ‬ ‫کوردستان دەکەن‪.‬‬ ‫پەیامی سێیەمی ناو بانگەوازەکەی بارزانی‪،‬‬ ‫کە دەکرێ���ت بە‌پایەی س���ێیەمی عێراقچێتی‬ ‫دابنرێت‪ ،‬خواستی دیموکراسییەت بۆ عێراقە‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫بارزان���ی لە‌بانگەوازەکەیدا دەڵێت "ش���انازی‬ ‫دەکەم ک���ە خۆم بە‌هاوس���ۆزی هەم���وو ئەو‬ ‫پارتە نیش���تیمانییە دیموکراتیخوازنە بزانم کە‬ ‫لەم دواییان���ەدا دامەزراون‌و خەبات بۆ کۆتایی‬ ‫هێنان بە‌دەسیس���ەی ئیمپریالی���زم دەکەن"‪.‬‬ ‫هاوس���ۆزی نواندن ب���ۆ پارتە نیش���تیمانییە‬ ‫دیموکراس���یخوازەکان‪ ،‬یان پارت���ە عێراقییە‬ ‫دیموکراس���یخوازەکان‪ ،‬بەمانای هاوسۆزییە بۆ‬ ‫ئیدیعای ئەو حیزبانە بۆ بە‌دیمکوراس���یکردنی‬ ‫سیس���تەمی حوکمران���ی عێ���راق لەرێ���گای‬ ‫دژایەتیکردنی ئیمپریالی���زم‪ .‬ئەم تێڕوانیینەی‬ ‫بارزان���ی‪ ،‬وەکوو دوو تێڕوانینەکەی پێش���تری‬ ‫دواتر دەبێتە شیعاری س���ەرەکی ئەو حیزبە‌و‬ ‫س���ەرجەم حیزبەکانی کوردایەت���ی‪ ،‬لەوانەش‬ ‫یەکێتی‌و سۆشیالیست‌و ئەوانی تر‪ .‬بەدرێژایی‬ ‫دەیان س���اڵ‪ ،‬الن���ی کەم لە‌س���اڵی ‪ ١٩٦١‬تا‬ ‫‪" ،١٩٩١‬دیموکراس���ی بۆ عێ���راق‌و ئۆتۆنۆمی‬ ‫بۆ کوردس���تان" دەبێتە شیعاری سەرەکی ئەو‬ ‫حیزبان���ە‪ .‬دوای ‪ ،٢٠٠٣‬جارێکی تر س���ەرانی‬ ‫کوردایەت���ی‪ ،‬ه���ەر یەک لە‌یەکێت���ی‌و پارتی‬ ‫بە‌ش���یعارەیلی وەک "عێراقی ئومێد‌و ئاشتی"‪،‬‬ ‫"عێراقی دیموکراس���ییەت‌و ئازادی"‌و "عێراقیی‬ ‫هەم���ووان" پابەندبوونی خۆی���ان بەو رێبازی‬ ‫عێراقچێتیە دوپات کردەوە کە مستەفا بارزانی‬ ‫لە‌بانگەوازەکەیدا دایرشتبوو‪.‬‬ ‫لە ئێس���تادا‌و دوای پاشەکشەی عێراقچێتی‬ ‫تەقلی���دی (وات���ە عێراقچێتییەکەی س���ەرانی‬ ‫کوردایەت���ی) گروپێک���ی ت���ری عێراقچیی���ە‬ ‫نوێکان ه���ەوڵ دەدەن ببنە میراتگری فکری‬ ‫عێراقچێتی س���ەرانی کوردایەت���ی‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫لەدوای هەڵکش���انی نفوزی حەش���د‌و تاکرەوی‬ ‫مەرجەع���ی ب���ااڵی ش���یعەکان‌و هەژموون���ی‬ ‫حیزبە‌شیعییەکان بەسەر س���ەرجەم عێراقدا‪.‬‬ ‫ئەوەی لە‌ئێستادا جورئەتی داوە بە‌عێراقچییە‬ ‫نوێکان تا خۆی���ان نماییش بک���ەن هەرتەنها‬ ‫پاشەکشەی عێراقچێتیی حیزبە‌تەقلیدییەکانی‬ ‫کوردایەت���ی نیی���ە‪ ،‬بەڵکو ئ���ەو زەمینەیە کە‬ ‫ه���ەردوو باڵ���ی مەالیی‌و جەالل���ی کوردایەتی‬ ‫لە‌دەیان ساڵی رابردوودا کارییان بۆ رەخسانی‬ ‫ک���ردووە‪ .‬پێدەچێت ک���ە عێراقچییە نوێیەکان‬ ‫وەک میراتگری عێراقچێتی مس���تەفا بارزانی‌و‬ ‫حیزبە‌تەقلیدییەکانی کوردایەتی بێنە مەیدان‪.‬‬ ‫ئەوان لە‌ئێس���تادا بە‌رێکخراوی���ی‌و هەماهەنگی‬ ‫کاردەکەن‌و ش���وێن پێکانی مس���تەفا بارزانی‬ ‫هەڵدەگرن‌و هەوڵ دەدەن وەهمی دیموکراسیی‬ ‫بوون���ی رژێمەکەی عەبادی‌و دەس���ەبەرکردنی‬ ‫مافەکانی کورد لەس���ای ئەو دیموکراسییەدا‪،‬‬ ‫دەرخواردی کۆمەڵگای کوردستانی بدەن‪.‬‬

‫شاسوار گەنجێكی بازرگانە یان خوێنی ملی لەچەقۆ دەسوێ؟‬ ‫محەمەد نوری‬

‫‪١‬‬ ‫ل���ە بەهاری س���اڵی ‪ 1945‬لەالیەن تۆفیق‬ ‫قەزازەوە ك���ە یەكێك بو لەدەوڵەمەندەكانی‬ ‫ش���اری س���لێمانی رێكخ���راوی زەردەواڵ���ە‬ ‫دادەمەزرێت‪ .‬كاری س���ەرەكی ئەم رێكخراوە‬ ‫ویس���تویانە وەك زەردەواڵە بەوكەس���انەوە‬ ‫ب���دەن ك���ە س���ەر بە‌حكومەت���ن‌و خاوەن‬ ‫پۆس���تن‌و دەس���ەاڵت لەپێناو بەرژەوەندی‬ ‫خۆیان���دا بەكاردەهێن���ن‪ .‬ئ���ەم رێكخ���راوە‬ ‫باڵوكراوەیەكیشیان بەش���ێوەی دەستنوس‬ ‫بەن���اوی دەنگ���ی زەردەواڵ���ە دەركردەوە‪،‬‬ ‫ك���ە بەزمان���ی تون���دو رەخن���ەی قورس‌و‬ ‫هەندێ���ك جاریش كاریكاتێ���ر تانەی خۆیان‬ ‫لەبەرپرس���ان داوە‪ ،‬لەپێن���او گەیاندن���ی‬ ‫مەبەستیش���یاندا بەش���وێنی خۆی لەڕێگەی‬ ‫پۆس���تەوە باڵوكراوەكەیان ن���اردوە بۆ ئەو‬ ‫بەرپرس���انەی رەخنەیان لێگرتون‪ .‬بەمەش‬ ‫مەبەس���تی خۆیان پێكاوە‪ .‬ئ���ەم كۆمەڵەیە‬ ‫لەالیەن حكومەت���ی ئەو كاتە بە‌رێكخراوێكی‬ ‫مەترسیدار‌و فاسد ناسێنراوە‪ ،‬بۆیە حكومەت‬ ‫هەڵدەس���ێت بە‌گرتن���ی كۆمەڵێك كەس كە‬ ‫هاوكار‌و پش���تیوانیی ئەم رێكخ���راوە بون‪.‬‬ ‫لەوان���ە‪ :‬عومەر ق���ەزاز‌و ئەحم���ەد تەقی‌و‬ ‫حەم���ەی ئەوڕەحمان ئاغا‪ .‬هەم���و توانای‬ ‫خۆیش���ی دەخات���ە گەڕ بۆ ئ���ەوەی تۆفیق‬ ‫قەزاز دەستبەس���ەر ب���كات‪ ،‬لە‌‪1945/4/26‬‬ ‫قەزاز دەس���تگیر دەكرێت‌و رەوانەی بەسڕە‬ ‫دەكرێت‪ ،‬لەكاتی دەستبەسەركردنی قەزازدا‬ ‫نوس���راوێك باڵوكرایەوە كە تێی���دا هاتوە‪:‬‬ ‫زانراوە ئەم پیاوە بە‌س���ەربەرزی لەسلێمانی‬ ‫بمێنێتەوە خەتەرەو مەس���ڵەحەتی دەوڵەت‬ ‫دەخاتە مەترس���ییەوە‌و رای عام بە‌تەحریز‬ ‫دای���م دەگۆڕێت‌و جنێ���و بەحكومەت دەدا‪،‬‬ ‫دەیەوێ���ت ش���ار تێكبدات‪ .‬ئ���ەم كۆمەڵەیە‬ ‫تەنها لە‌س���لێمانیدا كاری نەك���ردوە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫هەوڵی داوە جموجۆڵی سیاسی لەكەركوك‌و‬ ‫هەولێری���ش ب���كات‪ .‬تەنان���ەت هەوڵی داوە‬ ‫پەیوەندی ب���كات بە‌بەگزادەكانی جافەوە تا‬ ‫هانیان بدا دژی حكومەت راپەڕن‪.‬‬ ‫پ���اش تێپەڕبونی شەس���ت س���اڵ زیاتر‬ ‫بەسەر ئەزمونی زەردەواڵەدا‪ ،‬دەوڵەمەندێكی‬ ‫تر دوبارەدێتەوە بەاڵم بە‌فۆرم‌و ش���ێوازێكی‬

‫جیاوازتر‪ ،‬هەرچەن���دە ناوەڕۆكییان نزیكە‬ ‫لەیەكەوە‪ .‬گەنجێك لەڕێی كۆمەڵێك پرۆژەوە‬ ‫دەوڵەمەن���د دەبێت‌و دەش���بێتە كەس���ێكی‬ ‫س���ەرمایەدار‪ ،‬ئەم گەنجە بەوەوەناوەستێت‬ ‫كە تەنها لەناو دونیای پارە‌و كاری بازرگانی‬ ‫ت���ەواودا كاربكات‪ ،‬بەڵكو دەس���تدەبات بۆ‬ ‫كارێكی مەترس���یدار لەن���او دونیای كوردیدا‬ ‫ئەوەش كاری راگەیاندنە‪ .‬كردنەوەی یەكەم‬ ‫كەناڵی ئاسمانی بێالیەن كە زمانحاڵی حزب‬ ‫نەبێ���ت یان بەپارەی گش���تی خەڵك لەڕێی‬ ‫قاس���ەكانی حكومەت‪-‬حزبەوە پاڵپش���تی‬ ‫كەناڵەك���ە نەكرێت س���ەرەتایەكی قورس‌و‬ ‫هەنگاوێكی ئازایانەبو‪ .‬كردنەوەی كەناڵێك‌و‬ ‫پاشان دوان پاشان سییان لەالیەن گەنجێكەوە‬ ‫ك���ە پ���ارەدارە سەركێش���ییە‪ ،‬بەتایب���ەت‬ ‫لەهەرێمێكدا كە مانای حكومڕانیی لەس���ەر‬ ‫بنەمایەكی كامڵ‌و دروست دانەمەزراوە بەڵكو‬ ‫لەس���ەر بەرژوەندی تایبەت���ی‌و بنەماڵەیی‌و‬ ‫گەندەڵی���ی دروس���ت ب���وە‪ .‬كردن���ەوەی‬ ‫كەناڵێك���ی بینراوی���ش‌و نیش���اندانی دیوە‬ ‫راستەقینەكەی دەس���ەاڵتی سیاسی كوردی‬ ‫ئەمە سەركێش���ییەكە كە نزیكت دەكاتەوە‬ ‫لەمردن‪ .‬لەئێس���تادا ئەم گەنجە كە نەبوەتە‬ ‫چل س���اڵ پرۆژەیەكی سیاس���ی راگەیاندوە‬ ‫كە دەیەوێ���ت وەك ركابەری حزبەكان خۆی‬ ‫دەربخ���ات‌و ئامانجی���ش لێ���ی وەك خۆیان‬ ‫دەڵێن دەسەاڵت‌و گۆڕینی هەمو جومگەكانە‌و‬ ‫ئاوتكردنی یەكێتی‌و پارتیە لە‌حكومڕانییەك‬ ‫كە ‪ 26‬س���اڵە ئەم دو حزب���ە‌وەك تاپۆیەك‬ ‫لەنێوان خۆیاندا هێشتویانەتەوە‪.‬‬ ‫دوای ئەم دێڕانە دەكرێت بپرسین شاسوار‬ ‫كێی���ە؟ بۆ وادەكات؟ كێ لەپش���تێتی؟ ئایا‬ ‫لەرێ���ی هەڵبژاردن���ەوە بازرگانی‌و حزبایەتی‬ ‫دەكات یان خوێنی ملی لەچەقۆ دەس���وێ؟‬ ‫ئای���ا فیتن���ەی دەوڵەتانی درواس���ێ‌و هێزە‬ ‫شیعەكانە‪ ،‬یان دەرئەنجامی داڕمانی تەواوی‬ ‫دەسەاڵت‌و حكومڕانی كوردییە؟‬ ‫ئایا دەتوانێت بەردەوام بێت؟ یان لەنێوەی‬ ‫رێ���گا دەكەوێت؟ ئای���ا جوگرافییای دەنگی‬ ‫گەورە تێدەپەڕێنێت‪ ،‬یان دوكانێكی سیاسی‬ ‫بچوكە‌و كورسییەك یان دوان تێپەڕناكات؟‬ ‫‪٢‬‬ ‫ل���ەدوای ‪16‬ی ئۆكتۆب���ەرەوە یەكێتی‌و‬ ‫پارتی وەك دو حزبی سیاس���ی كە هەمیشە‬

‫ئ���ەو رس���تەیەیان دەوتەوە ئەمان ش���ەڕی‬ ‫م���ان‌و نەمان ب���ۆ كورد دەك���ەن‌و مانەوەی‬ ‫ئەوان پێویس���تە بۆ ئ���ەوەی گورگانخواردن‬ ‫نەكرێی���ن‪ ،‬چونكە دوژمن���ی دەرەكی چاوی‬ ‫تەم���اع‌و تێكدان���ی هەمیش���ە لەس���ەر ئەم‬ ‫هەرێمەیە‪ .‬ب���ەاڵم دوابەدوای ئ���ەو مێژوە‌و‬ ‫لەدەستدانی لەس���ەدا پەنجا زیاتر لەخاكی‬ ‫هەرێم بەكەركوك وخانەقین وشەنگالیشەوە‪،‬‬ ‫دەرك���ەوت ئێمە پ���اروی ئاس���انی بەردەم‬ ‫هەم���و هێزێكی���ن‪ ،‬یەكێت���ی‌و پارتیش نەك‬ ‫نامانپارێزن بەڵكو لەبەردەم گورگەكانیش���دا‬ ‫بەتەنها بەجێمان دەهێڵن‪ .‬كەواتە لە‌شكستی‬ ‫پ���رۆژەی ریفراندۆمەوە پرۆژەی سیاس���یی‬ ‫شاس���وار س���ەركەوت‪ .‬ئەو تاقە كەسێك بو‬ ‫هەمو هێزێكی مرۆیی‌و مادیی‌و میدیایی خۆی‬ ‫تەرخانكرد بۆ ئەوەی دژی پرۆژەی ریفراندۆم‬ ‫لەئێستادا بوەستێتەوە‪ ،‬بە‌پرۆژەیەكی هەڵە‌و‬ ‫خراپ‌و مەترس���یداری دادەنا‪ ،‬لەبەرامبەردا‬ ‫بەرەی بەڵێ شاسواریان بە‌جاش‌و خۆفرۆش‌و‬ ‫دەستی دەرەكی دادەنا ‪.‬‬ ‫ل���ەدوای ‪16‬ی ئۆكتۆب���ەرەوە یارییەك���ە‬ ‫پێچەوانە بوەوە‪ ،‬قسە‌و بۆچونەكانی شاسوار‬ ‫پێگەی ئەم كوڕەی بەهێزكرد‪ ،‬لەبەرامبەردا‬ ‫پاس���اوەكانی گروپ���ی بەڵێ ب���ۆ ریفراندۆم‬ ‫تێكش���كا‌و وردوخاش بو‪ .‬كەواتە سەرمایەی‬ ‫گرن���گ ك���ە شاس���وار ل���ەم هەڵبژاردنەدا‬ ‫دەتوانێت بەكاری بهێنێت‌و دەنگدەر لەخۆی‬ ‫كۆبكات���ەوە ئەو نەخێرە ب���و كە رابەرایەتی‬ ‫ك���رد‌و لەپێناویدا كەناڵ‌و گروپ‌و جواڵنەوەی‬ ‫بۆ دروستكرد‪ .‬كەواتە نەخێری بۆ ریفراندۆم‬ ‫دەتوانێ���ت بەڵێی گەورەی ب���ۆ نەوەی نوێ‬ ‫لە‌هەڵبژاردندا پێ كۆبكاتەوە ‪.‬‬

‫دەوێت‪ .‬ئەمەش وریاییەكی ترە كە شاسوار‬ ‫دەیكات‪ ،‬دیاریكردن���ی گروپێكی دەنگدەر‬ ‫ك���ە ناوی لیس���ت‌و كیانەكەت ب���ەو ناوەوە‬ ‫ناون���اوە پیالنێكی زیرەكان���ەی هەڵبژاردنە‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی هەڵبژاردنی گەنجان هەڵبژاردنی‬ ‫دەس���تەیەكی گەورەی ن���او كۆمەڵگایە كە‬ ‫بەهەمو مانای���ەك بێزاربوە لە‌دۆخی هەرێم‌و‬ ‫دەیەویت یان بیگۆڕێت یان الی گرنگ نییە‬ ‫ژێراوژوری���ش بێت‪ .‬نەوەی ن���وێ نەوەیەكە‬ ‫شەڕی ئێستای ژیانی دەكات نەك پاراستنی‬ ‫بەرژەوەندییەكان���ی رابردو‪ ،‬گەنجێك تاقەتی‬ ‫نییە گوێ لە‌حیكایەتەكانی ش���ەڕی ش���اخ‬ ‫بگرێ���ت‪ ،‬لەكاتێك���دا پاڵەوانەكان���ی ش���اخ‬ ‫ش���اریان لەم ك���رد ب���ە‌دۆزەخ‪ .‬بۆیە ئەگەر‬ ‫شاسوار‌و جواڵنەوەكەی بەوردی كاربكەن بۆ‬ ‫بزواندن���ی ئەو نەوەیە‪ ،‬ئ���ەوا گەنجان پردی‬ ‫پەڕینەوەی جواڵنەوەكەی شاس���وار دەبن بۆ‬ ‫ناو پەرلەمان‌و دەسەاڵت ‪.‬‬ ‫خاڵی سەرەكی بردنەوەی یارییەكە لەالیەن‬ ‫شاس���وارە ئەوەیە كە جواڵنەوەكەی نابێت‬ ‫پەل بۆ هەمو گروپەكان بهاوێت‪ ،‬بەواتایەك‬ ‫ئەزمون���ی حزبەكانی ت���ر دوبارەنەكاتەوە‪،‬‬ ‫بەتایب���ەت یەكێت���ی وپارتی كە لە‌لیس���تی‬ ‫هەڵبژاردندا م���ەالی ئایینی‌و ژنی فێمێنیزم‌و‬ ‫گەنجێكی تازە دەرچوی زانكۆ‌و پێشمەرگەی‬ ‫شۆرش���ی ئەیلولیان تێدا ج���ێ كردبوەوە‪.‬‬ ‫شاسوار دەتوانێ ریسكێك بكات‌و لیستەكەی‬ ‫تەنها گەن���ج لە‌خۆبگرێ���ت‌و دوربكەوێتەوە‬ ‫لە‌گروپ ودەستبژێرەكانی تر‪ ،‬كە ئەمەی كرد‬ ‫دەتوانێت متمانەی نەوەیەك بەدەستبهێنێت‬ ‫كە لەئەلفی لیس���تەكەوە تا یای لیس���تەكە‬ ‫هاوڕێ‌و هاوتەمەنی خۆی بێت‪.‬‬

‫‪٣‬‬ ‫یارییەك���ی تری سیاس���یی كە شاس���وار‬ ‫دەتوانێ���ت تێی���دا براوەبێ���ت هەڵبژاردنی‬ ‫ناوێك‌و گرۆپێكە لەكۆمەڵگا بۆئەوەی خەونی‬ ‫سیاس���ییان بهێننە دی ‪.‬ئەو دەس���تەیەش‬ ‫گەنجان���ن یان بەزمانی جواڵنەوەكەی نەوەی‬ ‫نوێیە‪ .‬نەوەی نوێ یان گەنجان تەنها گروپێك‬ ‫نین لەنیو س���نورێكدا‪ ،‬بەڵكو نەوەیەكە بزێو‬ ‫وجواڵو‌و قسەكەر‪ ،‬گەنجان دەیانەوێت هەمو‬ ‫ش���تێك ببن���ەوە چونكە هیچ ش���تێك نییە‬ ‫بیدۆڕێنن‪ .‬هەڵبژاردنی گروپێك كە توڕەیە‌و‬ ‫بێئیشە‪ ،‬گوێ لەمێژو ناگرێت بەاڵم ئێستای‬

‫‪٤‬‬ ‫توندبە‪ ،‬ببڕە ‪،‬سەركێش بە‪ ،‬الی گەنجەكان‬ ‫ئەمانە پێ���وەرن بۆ ژی���ان (وتەیەكی عەال‬ ‫ئەس���وانی نوس���ەری میس���رییە لەمیانەی‬ ‫وتارێكی���دا كە ب���اس لەگەنجانی شۆڕش���ی‬ ‫میسر دەكات)‪ .‬دەبێت سیفەتی ئەم لیستەو‬ ‫جواڵنەوەیەی ناوی نەوەی نوێیە شەرمنەكردن‬ ‫بێت لە‌هەمو ش���تێك‪ ،‬ئ���ەو نەوەیە چەندە‬ ‫لەفەیس���بوكدا تۆڕەو ناڕازییە‪ ،‬دەبێت زمانی‬ ‫موخاتەب���ەی جواڵنەوەك���ەش بەمش���ێوەیە‬ ‫توندبێت‪ ،‬دەبێت جواڵنەوەكە ش���ەرم نەكات‬ ‫لەوەی گەنجێ���ك كاندیدبكات لەژیانیدا جگە‬

‫لە‌ه���اوار‌و رەخنەی توند هی���چ ئەزمونێكی‬ ‫نییە‪ ،‬ناش���بێت ئەم جواڵنەوەیە بترس���ێت‬ ‫لەوەی گەنجێك بهێنێتە پێشەوە كە مافیاو‬ ‫دزو جەردەو گەندەڵ لەوەسفی دەسەاڵتداران‬ ‫بەكاربهێنێت‪ .‬بەواتایەك نەوەی نوێ دەبێت‬ ‫بەزمانی گەنج‪ ،‬گەنج بدوێنێت (نەڵێت ئێمە‬ ‫ئ���ەوە بۆ گەنج دەكەی���ن‪ ،‬بڵێت ئێمە ئەوە‬ ‫بۆخۆمان دەكەین)‪ .‬بەهەمان شێوەش نابێت‬ ‫س���ازش لە‌فەرهەنگی بەكارهێنراوی گەنجان‬ ‫بكات لەپێناو پاراستنی ویقاری لیستەكەی‬ ‫لەبەرامبەر لیس���تەكانی ت���ر‪ .‬هەیبەتی ئەم‬ ‫لیستە لەوەدا نییە خۆی بنوێنێت‌و نمایشێكی‬ ‫ساختەبكات‪ ،‬بەڵكو لەوێدایە كە خۆڕسكانە‬ ‫تەعبیر لەخۆی بكات‪ .‬گەنجانە هەڵسوكەوت‬ ‫بكات ه���ەرەوەك گەنجێك چۆن مەلەكردن‌و‬ ‫دڵداریك���ردن‌و س���ناپ وەك ی���ەك وەزیفە‬ ‫س���ەیردەكات‪ .‬كەواتە ن���ەوەی نوێ دەبێت‬ ‫راس���تەوخۆ لەناو گەنجدا خۆی بدۆزێتەوە‌و‬ ‫بە‌هەمان زمان گوزارشت لەخۆی بكات نەك‬ ‫زمان‌و هەڵس���وكەوتی راس���تەقینەی خۆیان‬ ‫لەپێناو وەهمی ویقاردا بشارنەوە ‪.‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫گەرمی هەڵبژاردنی ئاین���دە تەنها لەوێدا‬ ‫ناوەس���تێتەوە ك���ە لیس���ت‌و كیان���ی نوێ‬ ‫دەركەوتون‪ ،‬بەڵكو گەرمییەكەی لەوێدایە كە‬ ‫حزبەكانی تر چ دروش���مێك بەرزدەكەنەوە‪،‬‬ ‫بەتایب���ەت یەكێتی‌و پارت���ی‪ ،‬چونكە رەنگە‬ ‫گ���ۆڕان ه���ەر لێپێچینەوە لە‌دروش���مەكانی‬ ‫نەكرێ���ت بەوپیی���ەی وەك قوربانیەك خۆی‬ ‫دەردەخات (سەرۆكی پەرلەمان‌و وەزیرەكانی‬ ‫نێردرانەوە ماڵەوە)‪ ،‬بەاڵم یەكێتی‌و پارتی لەم‬ ‫هەڵبژاردنەدا چ دروش���مێك بەرزدەكەنەوە؟‬ ‫گەڕان���ەوەی نیوموچە؟ ی���ان زیادكردنی دو‬ ‫كاتژمێر كارەبا؟ ی���ان پێدانەوەی قەرزەكان‬ ‫بە‌هاواڵتیان‌و موچەخ���ۆران؟ بەواتای ئەگەر‬ ‫لیستە نوێییەكان بەوریاییەوە دروشم‌و پەیامی‬ ‫هەڵبژاردن���ی خۆیان دی���اری بكەن دەتوانن‬ ‫هەمو ب���ەڕەكان لەژێر پێی ئ���ەو دوحزبەدا‬ ‫دەربهێنن‪ .‬لەبەرئەوەی لەماوەی ‪ 26‬س���اڵ‬ ‫حكومڕانیی‌و هەمو ئ���ەو هەڵبژاردنانەی كە‬ ‫كراون یەكێتی‌و پارت���ی نەیانتوانیوە كەمتر‬ ‫لەسەدا یەكی بەڵێنەكان جێبەجێ بكەن‪.‬‬ ‫كەواتە ئەركی نەوەی نوێ ئەوەیە پەیامی‬ ‫هەڵبژاردنی خۆی لەسەر پەیامە شكاوەكان‌و‬

‫قس���ە قەبەكان دانەڕێژی���ت‪ ،‬بەڵكو دەبێت‬ ‫واقعیانە بەڵێن بدات‪ ،‬ناكرێت بڵێت هەموتان‬ ‫دادەمەزرێنی���ن‪ ،‬بەاڵم دەكرێ���ت بڵێت كار‬ ‫ب���ۆ ئەوە دەكەین كە هەڵ���ی كار زیاتربێت‪،‬‬ ‫ناكرێت بڵێت هەموت���ان دەوڵەمەنددەكەین‬ ‫ب���ەاڵم دەكرێ���ت بڵێت كاردەكەی���ن رێژەی‬ ‫ه���ەژاری كەمبێتەوە‪ .‬بەواتایەك نەوەی نوێ‬ ‫نابێت دروش���مە زلەكان بكاتە تایتڵی خۆی‪،‬‬ ‫بەڵكو دروشمی س���ادەی گەنجانە‌و واقعیانە‬ ‫راس���تگۆیی لیس���تەكە دەس���ەلمێنن لەالی‬ ‫دەنگدەر‪.‬‬ ‫‪٦‬‬ ‫ش���ەمەندەفەرە سیاس���ییەكەی شاسوار‬ ‫ب���ەڕێ ك���ەوت‪ ،‬ت���ازە دەرگاكان���ی گوندی‬ ‫ئەڵمانی بەئاس���انی داناخرێن‌و چیتر ناكرێت‬ ‫ئەو خەیاڵە دروس���تبكرێت ك���ە دەتوانرێت‬ ‫ئەم گەنج���ە پەراوێزبخرێ���ت‪ .‬دەكرێت لەم‬ ‫هەڵبژاردن���ەدا ئەزمونی لیس���تە نوێییەكان‬ ‫كار بۆئەوە نەكەن ئێس���قانی یەك بشكێنن‪،‬‬ ‫لەبەرئ���ەوەی بردن���ەوەی لیس���ت‌و كیان���ە‬ ‫نوێیەكان لەپەالماردانی یەكتردا نییە بەڵكو‬ ‫لەدروس���تكردنی هاوپەیمانییەكی نەنوسراوە‬ ‫لەنێوانیان���دا ت���ا بتوان���ن ئێس���كی نەیارە‬ ‫س���ەختەكانیان كە بەكورسی حكومڕانییەوە‬ ‫نوس���اون ورد بك���ەن‪ .‬لیس���تەكەی دكتۆر‬ ‫بەرهەم ‌و شاسوارو گۆڕان‌و كۆمەڵ دەتوانن‬ ‫دۆست نەبن بەاڵم ناش���كرێت دوژمنی یەك‬ ‫بن‪ ،‬چەندەش بەرامبەر یەك بخوێنن ئەوەندە‬ ‫دەنگ بۆ یەكێتی‌و پارتی زیاد دەكەن‪ .‬بۆیە‬ ‫دەكرێت بەر لەهەڵبژاردن شێوە یاداشتێكی‬ ‫لێكتێگەیش���تن لەنێوانایاندا هەبێت‪ ،‬گرنگ‬ ‫بردن���ەوەی یارییەكەی���ە ل���ەو دوحزبە‌نەك‬ ‫قاچش���كاندنی یەكت���ر لەالیەن ئ���ەم چوار‬ ‫لیستەوە‪.‬‬

‫نەوەی نوێ نابێت‬ ‫دروشمە زلەكان بكاتە‬ ‫تایتڵی خۆی‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )605‬سێشه‌ممه ‪2017/12/12‬‬

‫چمك‬

‫مه‌والنا له‌ئاوێنه‌ ‌ی ئیبن عه‌ره‌بیدا!!‬

‫گۆشەیەکە د‪.‬شوان ئاده‌م ئه‌یڤه‌س ده‌ینوسێت‬

‫به‌بۆنه‌ ‌ی ‪ 744‬ساڵی مه‌رگی مه‌والنا‬ ‫جەمال حسێن‬ ‫(شیعرو شه‌رع‌و عه‌رش له‌یه‌ك ره‌گه‌ز‬ ‫دروستكراون)‬ ‫عه‌تاری نیشابوری‬ ‫س���ه‌ده‌ی‌ حه‌وتی كۆچی بۆگه‌ش���ه‌كردنی فكری‬ ‫عیرفانی ئیس�ل�امی‪ ،‬س���ه‌ده‌یه‌كی یه‌كالكه‌ره‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫نه‌ك هه‌رله‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ له‌م سه‌ده‌یه‌دا ئیبن عه‌ره‌بی‬ ‫هه‌موی فكرو فه‌لس���ه‌فه‌ی‌ ته‌س���ه‌وفی ئیس�ل�امی‬ ‫عه‌ره‌بی به‌ه���ه‌ردوك ئاڕاس���ته‌ی‌ ئاینی‌و كه‌المی‌و‬ ‫فه‌لس���ه‌فی له‌ی���ه‌ك سیس���ته‌می ئه‌بس���تمۆلۆژی‬ ‫ته‌واو قوڵ‌و گش���تگیردا كۆده‌كاته‌وه‌و‪ ،‬مه‌والناش‬ ‫عیرفان���ی ئیس�ل�امی ئێرانی له‌فۆرمێكی ش���یعری‬ ‫نای���اب‌و پڕله‌جوانیدا داده‌رێژێت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش كه‌ له‌دوای ئه‌م سه‌ده‌یه‌وه‌ ئیدی ته‌سه‌وف‬ ‫كورت ده‌بێته‌وه‌ له‌ته‌ریقه‌ت‌و شوێنكه‌وتنی رێبازی‬ ‫ئه‌وانیت���ر‪ .‬له‌هه‌م���ان قۆنیه‌ی‌ مه‌والن���اوه‌ رێبازی‬ ‫ئه‌كب���ه‌ری له‌سه‌رده‌س���تی س���ه‌دره‌دینی قۆنه‌وی‬ ‫كوڕی روحی ئیبن عه‌ره‌ب���ی‌و ته‌ریقه‌تی مه‌وله‌وی‬ ‫له‌س���وڵتان وه‌له‌دی كوڕی راسته‌قینه‌ی‌ مه‌والناوه‌‬ ‫به‌جیهانی ئیس�ل�امیدا باڵوده‌بنه‌وه‌‪ .‬له‌مه‌وه‌ ئیدی‬ ‫ته‌سه‌وف (ئه‌گه‌ر شیعری لێده‌ربكه‌ین) له‌داهێنانی‬ ‫تازه‌و ته‌رحی ت���ازه‌وه‌ ده‌گۆڕێت ب���ۆ لێكدانه‌وه‌و‬ ‫پێداچون���ه‌وه‌و زیادوكه‌مك���ردن له‌میرات���ی ئه‌هلی‬ ‫ته‌س���ه‌وف وه‌كو هادی عه‌له‌وی ده‌ڵێ‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫به‌شێك له‌و شاریح‌و شوێنكه‌وتوانه‌ توانای ئه‌وه‌شیان‬ ‫نیش���انداوه‌ كه‌ هیچیان كه‌مترنیه‌ له‌دامه‌زرێنه‌رانی‬ ‫پێش خۆی���ان‪ .‬به‌گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ ئه‌م س���ه‌ده‌یه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫سه‌ده‌یه‌كه‌ پڕله‌كێشه‌و ملمالنێ (گه‌رمبونی شه‌ڕی‬ ‫خاچ په‌رستی‌و ده‌ركه‌وتنی هێرشی مه‌غۆل‌و شه‌ڕی‬ ‫ناوخۆی گروپه‌ ئیسالمیه‌كان)‪ ،‬سه‌ده‌یه‌كه‌ پڕله‌رق‌و‬ ‫كوشتن‪ ،‬س���ه‌ده‌ی‌ ده‌ركه‌وتنی فه‌توا ئاگرینه‌كانی‬ ‫ئیبن ته‌یمیه‌یه‌‪ ،‬به‌س���ه‌ر ئه‌م دوو كه‌س���ایه‌تیه‌ی‬ ‫لێوان لێو له‌میهره‌بانی‌و خۆشه‌ویس���تیدا ده‌كه‌وین‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ره‌نگه‌ ده‌روازه‌ی‌ راس���ته‌قینه‌ له‌تێگه‌ش���تن‬ ‫له‌مه‌ول���ه‌وی‪ ،‬له‌به‌راوركردنیدا بێت بە‌ئیبن عه‌ره‌بی‬ ‫هاوبیروباوه‌ڕی له‌یه‌كێتی ب���ون (وحدة‌ الوجود)‌و‬ ‫روحانیه‌تی ئیسالمی‌و هاوزه‌مان‌و هاوشوێنی‪.‬‬ ‫پێشتر وتم ئیبن عه‌ره‌بی لوتكه‌ی‌ ئه‌بستمۆلۆژیای‬ ‫عیرفانی ئیسالمیه‌‪ ،‬نه‌ك ته‌نها بە‌زۆری به‌رهه‌مه‌كان‬ ‫(كه‌زیاتره‌ له‌چوارس���ه‌د كتێب‌و نامیلكه‌)‪ ،‬وه‌نه‌ك‬ ‫له‌ب���ه‌ر قوڵ���ی‌و چ���ڕی پێ���دراوه‌ فكریه‌كانی‪ ،‬كه‌‬ ‫بۆنمونه‌ ته‌نها كتێبی (الفصوص)ی زیاتر له‌سه‌دو‬ ‫سی ش���ه‌رحی بۆكراوه‌ تائێستا‪ ،‬كه‌ به‌سه‌دره‌دینی‬ ‫قونه‌وی ده‌س���ت پێ���ده‌كات له‌س���ه‌ده‌ی‌ حه‌وت‌و‬ ‫بە‌(محمود غراب) له‌كۆتاییه‌كانی سه‌ده‌ی‌ رابردوو‬ ‫ده‌وه‌س���تێ‪ ،‬وه‌ن���ه‌ك له‌ب���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ش ل���ه‌دوای‬ ‫نیكڵس���ۆنه‌وه‌ له‌زانك���ۆی كامبرێج له‌س���ه‌ره‌تای‬ ‫س���ه‌ده‌ی‌ راب���ردو له‌خۆرئ���اواو له‌ع���ه‌ال عه‌فیفی‬ ‫له‌خۆرهه‌اڵت���ه‌وه‌ تائێس���تا س���ااڵنه‌ چه‌ندی���ن‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌ی‌ جیاوازی له‌ب���اره‌وه‌ ده‌كرێ‪ ،‬كه‌ تا‬ ‫ئه‌و ش���وێنه‌ی‌ م���ن ئاگاداربم (كل���ود) له‌زانكۆی‬ ‫س���ۆربۆن دوایی���ن دكت���ۆرای له‌ب���اره‌وه‌ هێناوه‌‪،‬‬ ‫كه‌ئه‌می���ش خۆی كچ���ی گ���ه‌وره‌ رۆژهه‌اڵتناس‌و‬ ‫لیكۆڵیارێكی تری فكری ئیبن عه‌ره‌بی (بالسیۆس)‬ ‫ه‌‪ ،‬جگ���ه‌ له‌مانه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی ئیبن عه‌ره‌بی دوایین‬ ‫خاڵی قوڵبونه‌وه‌ی‌ فه‌لس���ه‌فی عیرفانی ئیسالمیه‌‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ ناوبراو ته‌نه���ا كه‌س���ه‌ توانیویه‌تی كۆی‬ ‫ته‌س���ه‌وفی په‌رت‌و ئاڵۆز‌و باڵوی ئیسالمی له‌یه‌ك‬ ‫نه‌س���ه‌قی فكری پت���ه‌وی تۆكم���ه‌دا داڕێژێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌م���ه‌وه‌ عیش���قی خوایی رابیعه‌‪ ،‬ش���ه‌ته‌حه‌كانی‬ ‫بایه‌زید‪ ،‬بیرۆكه‌ی‌ وه‌لی حه‌كیمی ترمزی‪ ،‬ته‌ئویلی‬ ‫هێماكاری (االش���اره‌)ی قوشه‌یری‌و‪ ،‬وێستگه‌كانی‬ ‫فه‌نابونی نفه‌ریی‪ ،‬گۆڕانی ئیبلیس له‌فاس���قێكه‌وه‌‬ ‫بۆ عاش���قی حه‌الج‌و‪ ،‬یه‌كتاپه‌رس���تی س���ۆفیانه‌ی‌‬ ‫جونه‌یدو‪ ،‬ره‌هه‌ندی فه‌لسه‌فی فارابی‌و فه‌لسه‌فه‌ی‌‬ ‫روحانی ئیبن س���یناو ئیشراقی سوهره‌وه‌ردی‌و زۆر‬ ‫پێدراوی تری فك���ری عیرفانی‪ ،‬هه‌رهه‌مویان له‌ناو‬ ‫یه‌ك گوتاری سۆفیانه‌دا كۆكرانه‌وه‌‪ .‬به‌جۆرێك كه‌‬ ‫به‌پێ���ی هه‌م���و لێكۆڵین���ه‌وه‌كان له‌ن���او ف���ه‌زای‬ ‫ئیسالمیدا‪ ،‬پێش ئیبن عه‌ره‌بی ته‌سه‌وف شتێكه‌و‬ ‫دوای ئه‌و ش���تێكی تر‪ .‬ئ���ه‌م رێك وه‌كو تونێلێكی‬ ‫گه‌وره‌ وابو‪ ،‬كه‌ هه‌مو چه‌مك‌و بیرۆكه‌و سه‌رخانی‬ ‫فك���ری (به‌زمانی ماركس) به‌ودا رۆش���توه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌و س���ه‌ری تونێله‌كه‌وه‌ هیچ یه‌كێك له‌چه‌مكه‌كان‬ ‫وه‌كو سه‌ره‌تایان نه‌مانه‌وه‌‪ .‬دوای خۆشی تارمایی‬ ‫خۆی به‌سه‌ر هه‌مو عیرفانی ئیسالمیه‌وه‌ جێهێشت‪،‬‬ ‫به‌به‌ش���ێك له‌عیرفانی مه‌سیحش���ه‌وه‌‪ .‬ئه‌م دوانه‌‬ ‫ته‌نه���ا هاوزه‌م���ان‌و جوگرافیانین‪ ،‬به‌ڵك���و زیاتر‬ ‫له‌حه‌وت ساڵیش هاوشاربوون له‌حه‌له‌ب‌و دیمه‌شق‌و‬ ‫قۆنیه‌‪ .‬به‌اڵم سه‌رباری ئه‌وه‌ش پێناچێت به‌كتریان‬ ‫بینیبێت‪ .‬ئه‌م پرس���ه‌ (بۆ یه‌كتری���ان نه‌بینیوه‌؟)‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌پرس���ه‌ س���ه‌ره‌كیه‌كانی كاتی قسه‌كردن‬ ‫له‌س���ه‌ر به‌راورد له‌نێوان ئه‌م دوانه‌دا‪ ،‬تاگه‌ش���توه‌‬ ‫به‌وه‌ی‌ هنری كۆربان پێی وابێت ئه‌مانه‌ یه‌كیشیان‬

‫مەوالنا جەاللەدینی رۆمی‬ ‫نه‌بین���ی بێت‪ ،‬هه‌ر وه‌كو ی���ه‌ك بیریان كردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی تریش���ه‌وه‌ چیتیك پێی وایه‌ گرنگ یه‌كتر‬ ‫بینی���ن نی���ه‌‪ ،‬گرن���گ بینین���ی جیاوازیه‌كانیانه‌‪.‬‬ ‫هه‌ربه‌الی ئه‌میشه‌وه‌ گه‌وره‌ترین جیاكاری له‌نێوان‬ ‫ئیبن عه‌ره‌بی‌و مه‌والنا ئه‌وه‌یه‌ كه‌ (مرۆڤ ده‌توانێ‬ ‫وێنای ئیب���ن عه‌ره‌بی بكات به‌بێ عه‌ش���ق‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ناتوانی وێنای مه‌والنا بكه‌ی‌ بێ عه‌ش���ق)‪ .‬چونكه‌‬ ‫ئه‌می���ان ئه‌هلی مه‌عریفه‌‌و وش���یاری بوه‌ تا ئه‌هلی‬ ‫مه‌ستی‪ ،‬به‌زمانی ته‌س���ه‌وف خۆی‪ .‬ئیبن عه‌ره‌بی‬ ‫(وه‌ك خۆی ده‌یوت) بڕوای به‌وه‌بو (العلم اش���رف‬ ‫م���ن المحب���ة‌)‪ ،‬بۆی���ه‌ عه‌ش���ق الی ده‌ره‌نجامی‬ ‫مه‌عریفه‌ی���ه‌‪ ،‬وات���ه‌ تێ بگه‌ ده‌بیه‌ عاش���ق‪ .‬به‌اڵم‬ ‫به‌الی مه‌والناوه‌ عه‌شق چه‌قی عیرفانه‌‪ ،‬ئه‌و رایه‌ڵه‌‬ ‫نهێنی‌و موقه‌ده‌سه‌یه‌ كه‌ هه‌مو شته‌كان به‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫ده‌به‌ستێ‪ ،‬ئه‌و رۆحه‌یه‌ مانای به‌هه‌مو جه‌سته‌كان‌و‬ ‫شته‌كان به‌خش���یوه‌‌و بزوێنه‌ری یه‌كه‌مه‌ كه‌ خۆی‬ ‫نابزوێ‪ .‬بۆیه‌ عه‌شق خۆی سه‌ره‌تاو كۆتایی‪ ،‬دیارو‬ ‫نادی���ار‌و نهێن���ی بون‌و نه‌بونیش���ه‌‪ .‬ش���تێك نیه‌‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ فه‌له‌ك���ی عه‌ش���ق س���ه‌مانه‌كاو‬ ‫نه‌سورێته‌وه‌‪ ،‬كه‌واته‌ عاشق ببه‌‪ ،‬تێ ده‌گه‌ی‌‪ .‬الی‬ ‫مه‌والنا عه‌ش���ق میل���ه‌ت‌و ئاینێكی س���ه‌ربه‌خۆیه‌‪،‬‬ ‫ڕوح���ی كۆك���ه‌ره‌وه‌ی‌ هه‌م���و ئاینه‌كان���ه‌‪ ،‬خاڵی‬ ‫هاوبه‌شه‌ (میله‌تی عه‌شق له‌هه‌مو دینه‌كان جیایه‌‪/‬‬ ‫عاشقه‌كان میله‌ت‌و مه‌زهه‌بی خودایه‌)‪ .‬الی مه‌والنا‬ ‫جوان���ی خۆی هۆكاری خۆشه‌ویس���تی نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫خۆشه‌ویس���تی هۆكاری جوانیه‌‪ ،‬بۆیه‌ مرۆڤ ده‌بێ‬ ‫عاش���ق بێت‪ ،‬تاهه‌مو ش���تێك به‌جوان���ی ببینێ‪.‬‬ ‫جوانیش له‌بوندا ره‌نگدانه‌وه‌ی‌ جوانی خوایه‌‪ ،‬وه‌كو‬ ‫ره‌نگدانه‌وه‌ی‌ روناكی خۆر له‌س���ه‌ر زه‌وی‪ .‬لێره‌وه‌‬ ‫جوانی مه‌عش���وق شتێك نیه‌ بسه‌لمێنرێ به‌ئه‌قڵ‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌دڵی عاشقدا هه‌ستی پێده‌كرێ‌و ده‌بینرێ‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌یوت (كه‌س بۆی نیه‌ داوا له‌هه‌رعاش���قێك‬ ‫ب���كات ك���ه‌ به‌ڵگ���ه‌ی چی���ه‌ له‌س���ه‌ر جوان���ی‬ ‫مه‌عش���وقه‌كه‌ی‌)‪ .‬له‌كاتێكدا ئیب���ن عه‌ره‌بی پاش‬ ‫س���ه‌ركه‌وتن به‌په‌یژه‌ی‌ مه‌عریف���ه‌ی‌ خوایی له‌ڕێی‬ ‫كه‌ش���ف‌و زه‌وق���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وجار ده‌ی���وت (به‌ئاینی‬ ‫خۆشه‌ویس���تی دین���دارم ڕوله‌هه‌رالی���ه‌ك بكات‪/‬‬ ‫خۆشه‌ویس���تی ئاین‌و ئیمانی منه‌ ئێستا)‪ .‬یه‌كیان‬ ‫سه‌ربه‌قوتابخانه‌ی‌ ته‌سه‌وفی ئه‌نده‌لوس‌و مه‌غریبی‬ ‫عه‌ره‌بیه‌‪ ،‬كه‌ قوتابخانه‌یه‌ك���ی تائه‌ندازه‌یه‌كی زۆر‬ ‫فیقه���ی روكه‌ش���یانه‌ی‌ ئیبن ح���ه‌زم‌و روحانیه‌تی‬ ‫گه‌یالن���ی‌و ئاوێته‌یه‌ به‌فه‌لس���ه‌فه‌ی‌ ئیبن روش���دو‬ ‫فه‌لس���ه‌فه‌ی‌ مه‌ش���ائی یۆنان���ی كۆن‪ ،‬ك���ه‌ وه‌كو‬ ‫میراتێكی كۆنی ئیس���پانی له‌ئه‌نده‌لوسدا مابۆوه‌‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ ته‌س���ه‌وفی ئیب���ن عه‌ره‌ب���ی ته‌س���ه‌وفی‬ ‫ش���یكردنه‌وه‌و لێكدان���ه‌وه‌ی‌ ق���وڵ‌و به‌ڵگاندن���ی‬ ‫فه‌لس���ه‌فی‌و ئاینیه‌‪ ،‬پش���ت به‌س���توه‌ بە‌مه‌نتیقی‬ ‫ئه‌هلی كه‌الم‌و زانس���ته‌ ئه‌قالنیه‌كان‪ .‬ئه‌و به‌دوای‬ ‫وه‌اڵمه‌ ق���ورس‌و ئاڵۆزه‌كانه‌وه‌ بوه‌ بۆ پرس���یاره‌‬ ‫ق���ورس‌و ئاڵۆزه‌كان‪ .‬هه‌رچ���ی مه‌والنایه‌ له‌وپه‌ری‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ئێرانیه‌وه‌ هاتوه‌‪ ،‬درێژكراوه‌ی‌ سه‌نائی‌و‬ ‫عه‌ت���ارو عیرفان���ی ئێرانی���ه‌‪ ،‬ك���ه‌ تێكه‌ڵه‌یه‌ك���ه‌‬ ‫له‌عیرفانی بوزی‌و مانی‌و زه‌رده‌شتی‪ .‬زمانی یه‌كه‌م‬ ‫زمانێك���ی فه‌لس���ه‌فی قوڵ���ه‌‪ ،‬هه‌میش���ه‌ له‌ڕێی‬

‫گرنگ چراكان‬ ‫نین به‌ڵكو‬ ‫جه‌وهه‌ره‌كه‌یه‌تی‬ ‫كه‌روناكیه‌‪ .‬گرنگ‬ ‫پێغه‌مبه‌ران‌و‬ ‫شه‌ریعه‌ته‌كان نین‬ ‫ی‬ ‫گرنگ مرۆڤه‌ ئه‌وكاته‌ ‌‬ ‫كه‌عاشق ده‌بێ‬ ‫به‌ڵگاندنه‌وه‌ خۆی نمای���ش ده‌كات‌و وه‌كو فكریك‬ ‫وای���ه‌ ك���ه‌ له‌فه‌زایه‌ك���دا ده‌ركه‌وتوه‌ ك���ه‌ گرفتی‬ ‫ش���ه‌رعیه‌تی هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ ب���ه‌رده‌وام ده‌یه‌وێ خۆی‬ ‫بس���ه‌لمێنێ‪ .‬هه‌رچ���ی زمانی دووه‌م���ه‌ زمانێكی‬ ‫ش���یعریه‌‪ ،‬كه‌ له‌ب���ری گرفتی ش���ه‌رعیه‌ت گرفتی‬ ‫گه‌یاندن���ی هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌بری هه‌وڵ���دان بۆبه‌ڵگاندنی‬ ‫راكان���ی‪ ،‬په‌نا ب���ۆ وێنه‌ی‌ جوان ده‌ب���ات‪ .‬ئه‌ویان‬ ‫به‌خوێندنه‌وه‌ی‌ وش���یاریت زی���اد ده‌كات‪ ،‬ئه‌ویان‬ ‫چێژو تینوێتی جوانناس���یت ده‌جوڵێنێ‪ .‬قسه‌یه‌ك‬ ‫هه‌ی���ه‌ له‌ناو ئه‌وان���ه‌ی‌ مه‌س���نه‌وی ده‌خوێننه‌وه‌و‬ ‫بایه‌خی پێده‌ده‌ن ده‌ڵێ‪ :‬هه‌ركه‌س���ێك قس���ه‌كانی‬ ‫عه‌تار بخوێنێته‌وه‌‪ ،‬له‌قس���ه‌كانی سه‌نائی ده‌گات‪،‬‬ ‫تێگه‌ش���تن له‌س���ه‌نائیش كلیل���ی تێگه‌ش���تنه‌‬ ‫له‌مه‌س���نه‌وی‪ .‬له‌كاتێك���دا بۆتیگه‌ش���تن له‌ئیبن‬ ‫عه‌ره‌بی پێویس���تت بە‌كه‌لتوری كه‌المی‌و فه‌لسه‌فی‬ ‫ئیس�ل�امیه‌‪ .‬بۆیه‌ فكری ئیبن عه‌ره‌بی ده‌ریایه‌كی‬ ‫ب���ێ كه‌ن���اره‌ (ناونیش���انی كتێبێك���ی میش���ێل‬ ‫شودكیفیتش)‪ ،‬هه‌رچی مه‌سنه‌ویه‌ به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌ریایه‌كه‌ له‌یه‌ك گۆزه‌دا (ناونیش���انی كتێبێكی‬ ‫زه‌رین ك���وب)‪ .‬لێره‌وه‌ په‌یام���ی ئیبن عه‌ره‌بی بۆ‬ ‫ئه‌هل���ی ئیختصاص���ه‌‌و هی مه‌والنا ب���ۆ عاممه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وی���ان زمانی په‌خش���ان‌و ئاڵۆزی پڕل���ه‌زاراوه‌ی‌‬ ‫تایب���ه‌ت‪ ،‬ئه‌می���ان زمانێكی ش���یعری پڕله‌وێنه‌ی‌‬ ‫نای���اب‪ .‬هه‌رچ���ی مه‌والنایه‌ له‌حیكای���ه‌ت‌و روداوه‌‬ ‫زۆرس���اده‌كانه‌وه‌ مان���ای قوڵ‌و ڕوحانی‌و س���ه‌رنج‬ ‫راكێشی به‌رهه‌م هێناوه‌‪ ،‬به‌زمانێكی ساده‌‌و ساكار‬ ‫ده‌س���تی بردوه‌ بۆكێش���ه‌ گه‌وره‌كان‪ .‬بۆیه‌ هه‌مو‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ ئه‌هلی شیعرو مۆس���یقاو جوانین ناتوانن‬ ‫چێژ له‌مه‌والنا وه‌رنه‌گرن‪ ،‬ئه‌گه‌ر بڕواداریش نه‌بن‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا هه‌مو ئه‌وانه‌ی‌ ئه‌هلی فه‌لسه‌فه‌و كه‌المن‬ ‫ناتوان���ن بازبه‌س���ه‌ر ئیبن عه‌ره‌بیدا ب���ده‌ن ئه‌گه‌ر‬

‫بیرورا‬

‫‪shwanadam@chmk.org‬‬

‫نه‌یاری ته‌س���ه‌وفیش ب���ن‪ .‬بگره‌ ئیب���ن عه‌ره‌بی‬ ‫نه‌یارێكی سه‌رس���ه‌ختی مۆس���یقاو س���ه‌ماكردن‌و‬ ‫س���ه‌ماع بوه‌ له‌ناو ئه‌هلی ته‌س���ه‌وفدا‌و پێی وابوه‌‬ ‫وروژاندن به‌هۆی مۆس���یقاو‌ه كارێكی نامه‌عریفیه‌‪.‬‬ ‫خواناس���ی راس���ته‌قینه‌ ئه‌و كه‌س���ه‌یه‌ كه‌ به‌هۆی‬ ‫وردبون���ه‌وه‌و بیركردنه‌وه‌و دواجار تێگه‌ش���تنه‌وه‌‬ ‫جه‌زب���ه‌و وه‌جد ده‌یگرێ‌و هه‌س���تی ده‌جوڵێ نه‌ك‬ ‫ش���تی تر‪ .‬ش���ه‌رابی ئه‌و فكر بوه‌‪ ،‬ش���ه‌رابی ئه‌م‬ ‫مۆس���یقا‪ .‬ئه‌مه‌ی���ه‌ وایكردوه‌ ته‌ریق���ه‌ی مه‌وله‌وی‬ ‫گه‌ش���توه‌ به‌زۆربه‌ی‌ ش���وێنه‌كان‌و له‌هه‌مو ئاسته‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی���ه‌كان خه‌ڵك���ی په‌ن���دو ئامۆژگاری���ه‌‬ ‫ش���یعریه‌كانی وتۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ته‌ریقه‌تی ئه‌كبه‌ری‬ ‫ب���ه‌رده‌وام ته‌ریقه‌ت���ی نوخبه‌یه‌كی س���ه‌رقاڵ بوه‌‬ ‫به‌زانستی كه‌الم‌و فه‌لسه‌فه‌ی ئیسالمی‌و عیرفانی‪.‬‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ش دۆس���ته‌كانی ئیبن عه‌ره‌بی هه‌میشه‌‬ ‫خه‌ڵكی زاناو ش���اره‌زابون‪ ،‬به‌اڵم س���ه‌اڵحودین ده‌‬ ‫س���اڵ نزیكترین كه‌س‌و خه‌لیفه‌ی‌ مه‌وله‌وی بوه‌ كه‌‬ ‫گوایه‌ نه‌یزانیوه‌ سوره‌تی فاتیحه‌ به‌باشی بخوێنێ‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌و چیرۆكانه‌ی‌ له‌و بواره‌دا ده‌گێڕدرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵگ���ری به‌ش���ێكی زۆر له‌ئام���اژه‌و ده‌الالتی ئه‌و‬ ‫جیاوازیه‌ فكریه‌یه‌ كه‌ له‌نێ���وان ئه‌م دو قوتابخانه‌‬ ‫عیرفانی���ه‌دا هه‌ی���ه‌‪ .‬ده‌گێرن���ه‌وه‌ جارێ���ك‬ ‫كه‌قۆنه‌وی‌(نزیكترین ك���ه‌س له‌ئیبن عه‌ره‌بی) الی‬ ‫مه‌والنا دانیش���توه‌‪ ،‬كه‌س���ێك دێت‌و پرس���یارێك‬ ‫له‌مه‌والنا ده‌كات‪ ،‬ئه‌ویش به‌شێوه‌یه‌كی زۆرساده‌‌و‬ ‫ڕون وه‌اڵمی ده‌داته‌وه‌‪ ،‬له‌وكاته‌دا قۆنه‌وی له‌مه‌والنا‬ ‫ده‌پرسێ‪ :‬تۆچۆن به‌وشێوه‌ ئاسان‌و ڕونه‌ خواناسی‬ ‫ده‌خه‌یه‌ به‌رده‌س���تی خه‌ڵك؟ ئه‌وی���ش له‌وه‌اڵمدا‬ ‫وتویه‌تی‪ :‬س���ه‌یرم به‌وه‌دێ تۆ چ���ۆن ئه‌و بابه‌ته‌‬ ‫ئاس���انه‌ وا به‌قورسی شیده‌كه‌یه‌وه‌؟! ئه‌م چیرۆكه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌ڕوی مێژویشه‌وه‌ راست نه‌بێ‪ ،‬ئه‌وا له‌ڕوی‬ ‫ماناوه‌ راسته‌‪ ،‬ده‌رخه‌ری جیاوازی جه‌وهه‌ری نێوان‬ ‫ئ���ه‌و دوو قوتابخانه‌یه‌ی���ه‌‪ .‬مه‌والن���ا له‌ب���ری‬ ‫شیكردنه‌وه‌ی‌ فه‌لسه‌فی پش���تی به‌هونه‌ر به‌ستوه‌‬ ‫بۆ گه‌یاندنی په‌یامه‌ڕوحانیه‌كه‌ی‌‪ .‬له‌م سۆنگه‌یه‌وه‌‬ ‫(گولپینارلی) یه‌كێك له‌لێكۆڵیاره‌ ناس���راوه‌كانی‬ ‫مه‌والن���ا وتویه‌تی (مه‌والنا له‌گه‌ش���ه‌كردنی فكری‬ ‫ئاینی خۆیدا‪ ،‬پشتی به‌سێ ره‌گه‌زی زانستی جوان‬ ‫ناس���ی ده‌به‌ست‪ :‬عه‌ش���ق‌و موس���یقاو سه‌ماع)‪،‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا یه‌كێكی ت���ر له‌لێكۆڵیاره‌ گه‌وره‌كانی‬ ‫فك���ری ئیبن عه‌ره‌بی (میش���ێل ش���ودكیفیتش)‬ ‫وتویه‌ت���ی فكری ئیب���ن عه‌ره‌بی له‌س���ێ ته‌وه‌ری‬ ‫س���ه‌ره‌كیدا ده‌س���وڕێته‌وه‌ (حه‌قیقه‌ت���ی‬ ‫پێغه‌مبه‌رایه‌ت���ی‪ ،‬مرۆڤ���ی كام���ل‌و ژن بون)‪ .‬به‌م‬ ‫شێوه‌یه‌ گه‌وره‌یی مه‌والنا ته‌نها له‌ره‌هه‌ندی مرۆڤ‬ ‫دۆستی‌و ئیستاتیكی‌و زۆری به‌رهه‌مه‌ شیعره‌یه‌كانیدا‬ ‫نی���ه‌‪ ،‬به‌ڵك���و له‌و روه‌ش���ه‌وه‌یه‌ كه‌ئ���ه‌م خاوه‌نی‬ ‫توانایه‌ك���ی یه‌كج���ار گه‌وره‌ب���وه‌ له‌داڕش���تنه‌وه‌و‬ ‫س���اده‌كردنه‌وه‌ی‌ فكرێ���ك كه‌پێ���ش ئ���ه‌و ی���ان‬ ‫كۆنه‌كراب���ۆوه‌ له‌زمانێكی ش���یعریدا‪ ،‬یان واتاكانی‬ ‫خۆیان نه‌ده‌دا به‌ده‌س���ته‌وه‌‪ .‬به‌ده‌س���كاریكردنی‬ ‫وته‌یه‌كی نفه‌ری (عارفی گه‌وره‌ی سه‌ده‌ی‌ پێنج)‪،‬‬ ‫"تا روانین فراوانتر بێ���ت‪ ،‬ده‌ربڕین چڕترده‌بێت"‪،‬‬ ‫ده‌توانین بڵێین ئیبن عه‌ره‌بی خاوه‌نی ده‌ربڕینێكی‬ ‫ق���وڵ‌و روانینێك���ی قوڵب���وه‌‪ ،‬مه‌والن���ا خاوه‌نی‬ ‫روانینێكی ف���راوان‌و ده‌ربڕینێكی فراوان بوه‌‪ .‬به‌م‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ وه‌كو رۆژهه‌اڵتناس���ی به‌ریتانی پسپۆڕ‬ ‫له‌ته‌س���ه‌وف‌و ئه‌ده‌بی فارسی (ئاربیری) وتویه‌تی‬ ‫"مه‌والن���ا مه‌زنترین ش���اعیری س���ۆفیه‌ له‌مێژوی‬ ‫مرۆڤایه‌تیدا"‪ .‬له‌به‌رامبه‌ردا (نیكڵس���ون) له‌باره‌ی‌‬ ‫ئیب���ن عه‌ره‌بی���ه‌وه‌ وتویه‌تی "مه‌زنترین س���ۆفی‬ ‫ئیسالمیه‌"‪ .‬مه‌زنی هه‌ردووكیشیان په‌یوه‌ندی به‌و‬ ‫داهێنان‌و لێكدانه‌وه‌ ئاینی‌و فه‌لس���ه‌فیانه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫ك���ه‌ ده‌كه‌وێته‌ چوارچێ���وه‌ی‌ قوتابخانه‌ی‌ (ئاینی‬ ‫خۆشه‌ویستی)‪ ،‬كه‌ تیایدا میهره‌بانی‌و به‌خشنده‌یی‌و‬ ‫چاكه‌كاری ده‌بێته‌ چه‌قی په‌یوه‌ندی مرۆڤ به‌خواو‬ ‫مرۆڤ به‌مرۆڤه‌وه‌‪ .‬لێره‌وه‌ فره‌یی‌و زۆری به‌ش���ێكه‌‬ ‫له‌جوانی‌و گه‌وره‌یی‪ ،‬وه‌ك���و چۆن له‌حه‌جدا هه‌مو‬ ‫رێ���گاكان ده‌مانگه‌یه‌نن���ه‌ ماڵی خ���ودا له‌مه‌ككه‌‪،‬‬ ‫به‌هه‌مان ش���ێوه‌ هه‌م���و فۆرمه‌كانی عه‌ش���قیش‬ ‫ده‌مانبه‌س���تنه‌وه‌ به‌خ���ودا خۆی���ه‌وه‌‪ .‬الی مه‌والنا‬ ‫هه‌م���و ئه‌و جی���اوازی‌و ناكۆكی‌و فره‌یی���ه‌ دیاره‌ی‌‬ ‫له‌بوندا هه‌یه‌‪ ،‬له‌پش���تیه‌وه‌ یه‌ك شت‌و یه‌ك وزه‌و‬ ‫یه‌ك هێزی ش���اراوه‌هه‌یه‌ كه‌ عه‌ش���قه‌‪ .‬عه‌شقێك‬ ‫له‌شێوه‌ی‌ شه‌رابه‌‪ ،‬له‌ناختدایه‌ به‌اڵم دروست نابێ‌و‬ ‫ده‌رناكه‌وێ ئه‌گه‌ر وه‌كو ترێ نه‌فسی خۆت هه‌نجن‬ ‫هه‌نجن نه‌كه‌ی‌‌و نه‌گوش���ی‌و نه‌ك���وژی‪ .‬ئه‌وكاته‌ی‬ ‫له‌توێ���كڵ رزگارت ده‌بێ‪ ،‬ئه‌و كاته‌یه‌ كه‌ به‌و ڕوحه‌‬ ‫ده‌گ���ه‌ی‌‌و تام‌و ره‌ن���گ‌و بۆنت ده‌گ���ۆڕێ‪ .‬كه‌واته‌‬ ‫دوژمنی مرۆڤ شتێك نیه‌ له‌ده‌ره‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو ته‌نها‬ ‫خۆتی‪ ،‬خ���ۆت خۆت رزگاربكه‌ له‌خ���ۆت‪ ،‬ده‌گه‌ی‌‬ ‫به‌حه‌قیقه‌ت‪ .‬عه‌شقیش هێزی ئه‌ژنۆی ئه‌و رێگایه‌یه‌‬ ‫كه‌دورت ده‌خاته‌وه‌ له‌خۆت‪ ،‬له‌ئاره‌زو‪ ،‬له‌شه‌هو‌هت‌و‬ ‫خراپه‌كاریه‌كانی ناخ���ت‪ .‬الی ئه‌و هه‌مو رێگاكانی‬ ‫دوركه‌وتن���ه‌وه‌ له‌خ���ۆت‪ ،‬رێگای نزی���ك بونه‌وه‌ن‬ ‫له‌خودا‪ .‬به‌م ش���ێوه‌یه‌ نوری خوایی یه‌ك ش���ته‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌چه‌ندی���ن ئاس���ت‌و له‌چه‌ندی���ن چ���رای‬ ‫هه‌مه‌ج���ۆره‌وه‌ ده‌رده‌كه‌وێ‪ .‬گرن���گ چراكان نین‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و جه‌وهه‌ره‌كه‌یه‌ت���ی كه‌روناكی���ه‌‪ .‬گرن���گ‬ ‫پێغه‌مبه‌ران‌و ش���ه‌ریعه‌ته‌كان نی���ن‪ ،‬گرنگ مرۆڤه‌‬ ‫ئه‌وكاته‌ی‌ كه‌عاش���ق ده‌بێ‪ .‬به‌م ش���ێوه‌یه‌ هه‌مو‬ ‫شتێك له‌عه‌ش���قدایه‌و له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ عه‌شقیش هیچ‬ ‫شتێك بونی نیه‌‪.‬‬

‫میدیای كوردی‌‌و‬ ‫ی سیخوڕی !!!‬ ‫رۆژنامه‌گه‌ری ‌‬ ‫ره‌نگبێت هه‌ر به‌ته‌نها ناونیشانێكی‌ كۆمیدیی‬ ‫نه‌بێت كه‌ "س���یخوڕی" ببێته‌ ناو‌و ناس���نامه‌ی‌‬ ‫مۆدێلێك���ی‌ زاڵ‌و ب���او له‌كارنام���ه‌و كاركردنی‌‬ ‫میدیایی‪ ،‬به‌ڵكو ده‌ش���ێت ده‌رب���ڕی‌ واقیعێكی‌‬ ‫ش���ێواو‌و تراژیدیی ئه‌و ژینگه‌ میدیاییه‌ش بێت‪،‬‬ ‫ئه‌مجۆره‌ كاركردن���ه‌ی‌ له‌هه‌ر جۆره‌ كاركرنێكی‌‬ ‫دیك���ه‌ زیاتر له‌ال په‌س���ه‌نده‌و زووتریش تیایدا‬ ‫سه‌وز ده‌بێت‪.‬‬ ‫له‌نێوان پیشه‌ی‌ سیخوڕیی‌و رۆژنامه‌گه‌رییدا‪،‬‬ ‫تاڵه‌ ده‌زوویه‌كی‌ ته‌نك‌و باریك هه‌یه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ وا‬ ‫ده‌كات ئه‌و تاڵه‌ ده‌زووه‌ نه‌پسێت‌و له‌یه‌كترییان‬ ‫جیاده‌كاته‌وه‌‪ ،‬روونیی‌و ئاش���كرایی ناس���نامه‌و‬ ‫ئامانج���ه‌ پیش���ه‌ییه‌ جیاوازه‌كان���ی‌ نێوانیانه‌‪.‬‬ ‫یه‌كه‌میان سروش���تی‌ كاره‌ك���ه‌ی‌ واده‌خوازێت‪،‬‬ ‫بە‌نهێنیی بۆ ده‌زگایه‌كی‌ ش���اراوه‌و ئامانجێكی‌‬ ‫تایبه‌تی���ی كاربكات‪ ،‬هه‌رچی‌ دووه‌میانه‌ ده‌بێت‬ ‫بە‌ئاش���كرایی بۆ ده‌زگایه‌كی‌ ناس���راو‌و له‌پێناو‬ ‫به‌دیهێنان���ی‌ س���وودو به‌رژه‌وه‌ندیی‌ گش���تییدا‬ ‫هه‌نگاو بنێت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ په‌یوه‌ندیی نێوان ده‌زگا میدیایی‌و‬ ‫هه‌واڵگریی���ه‌كان مێژوویه‌ك���ی‌ دێرین���ی‌ هه‌یه‌و‬ ‫ته‌ری���ب بە‌قۆناغه‌كان���ی‌ پێ���ش ده‌ركه‌وت���ن‪،‬‬ ‫په‌یدابوون‌و گه‌شه‌سه‌ندنی‌ ته‌كنۆلۆژیا له‌هه‌ڵبه‌زو‬ ‫دابه‌زدای���ه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ئه‌نقه‌س���ت تێكه‌اڵوكردنی‌‬ ‫ناسنامه‌ی‌ رۆژنامه‌گه‌ریی‌و سیخوڕیی به‌یه‌كتری‌‬ ‫یاخ���ود ئاڵوگۆڕپێكردنی‌ رۆڵه‌ پیش���ه‌ییه‌كانی‌‬ ‫نێوانی���ان‪ ،‬بووه‌ته‌ دیارترین ناس���نامه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫قۆناغ���ه‌ی‌ میدی���ا له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تاندا‪.‬‬ ‫به‌جۆرێ���ك ده‌یان كارمه‌ن���دو ده‌زگای‌ میدیای‬ ‫ب���او‌و جێگ���ره‌وه‌ (‪mainstream and‬‬ ‫‪ ،)alternative media‬به‌پاره‌و پیالن‌و‬ ‫رێنوێنی‌ كه‌س���ایه‌تییه‌ حزبییه‌كان‌و ئاژانس���ه‌‬ ‫هه‌واڵگرییه‌كانیان هه‌ڵده‌سوڕێن‌و قه‌ڵه‌و ده‌كرێن‪.‬‬ ‫له‌بودجه‌ی‌ گشتی‪ ،‬حزب دروستده‌كه‌ن‌و ده‌یژێنن‪.‬‬ ‫حزبیش له‌رێی میدیای‌ بارگاوییكراو‌و رێكخراوی‌‬ ‫به‌ناو س���ڤیل‪ ،‬خه‌ون‌و خواستی‌ هاونیشتمانان‬ ‫بە‌قه‌یرانی‌ دروستكراو له‌بیر ده‌باته‌وه‌‪ ،‬هاوكات‬ ‫بە‌وشه‌ی‌ باق‌و بریق ژیان له‌میلله‌ت ده‌شێوێنن‌و‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ حزب نه‌یه‌وێت نایخه‌نه‌ به‌ر باس‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و مۆدێلی‌ كاركردن���ه‌‪ ،‬جگه‌له‌وه‌ی‌ ره‌گ‌و‬ ‫ریش���اڵی‌ خۆی‌ به‌ن���او كای���ه‌و دامه‌زراوه‌كانی‌‬ ‫دیك���ه‌دا په‌خش‌و باڵوده‌كاته‌وه‌‪ ،‬وزه‌ی‌ مانه‌وه‌و‬ ‫به‌رده‌وامیی خۆیشی‌ هه‌ر له‌دۆخی‌ باوی‌ سیاسی‪،‬‬ ‫ئابوریی‌و كولتوریی ئه‌و ژینگه‌یه‌وه‌ وه‌رده‌گرێت‬ ‫ك���ه‌ "رۆژنامه‌گه‌ریی‌ س���یخوڕی‌" ده‌كاته‌ تاقه‌‬ ‫سه‌رچاوه‌ی‌ ده‌س���تكه‌وتنی‌ زانیاریی‌و هه‌ناسه‌‬ ‫له‌گه‌روو گیانی‌ كێبركێی پیش���ه‌ییانه‌ی‌ میدیاو‬ ‫میدیاوانان ده‌بڕێت‪ .‬هه‌ڵبه‌ت زانیارییه‌ك نا كه‌‬ ‫هه‌مووان هه‌قی‌ زانینیان هه‌بێت‌و تائێستاش لێی‬ ‫بێبه‌ش ب���ن‪ ،‬به‌ڵكو زانیارییه‌ك كه‌ بۆ خاوه‌ن‌و‬ ‫نانده‌ره‌ س���یخوڕه‌كه‌ی‌ گرنگ‌و پێویست بێت‪.‬‬ ‫زانیاریی���ه‌ك به‌تام‌و ب���ۆی ده‌زگا هه‌واڵگریی‌و‬ ‫كاره‌كت���ه‌ره‌ ئه‌منییه‌كان���ی‌ ن���اوی‌‪ ،‬لێنرابێت‌و‬ ‫له‌رێ���ی میدی���اوه‌ گ���ه‌رم كرابێت���ه‌وه‌ تاوه‌كو‬ ‫ئاسانتر ئامانجه‌كه‌ بپێكێت كه‌ ژه‌هراوییكردنی‌‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌یه‌ زانیارییه‌كه‌یان پێده‌گات نه‌ك‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ زانیارییه‌كه‌ ده‌ده‌ن!‬ ‫نمونه‌كانی‌ مۆدێلی‌ "رۆژنامه‌گه‌ریی‌ سیخوڕی‌"‪،‬‬ ‫زۆرو هه‌مه‌ج���ۆرن‌و زیاد له‌جۆرو ش���ێوازێكی‌‬ ‫ده‌ربڕی���ن‌و كاركردنی���ان هه‌ی���ه‌‪ .‬هه‌ندێكیان‪،‬‬ ‫رۆژنامه‌ی‌ چاپك���راون‌و به‌ته‌نها بۆ چوار ژماره‌‬ ‫له‌مانگێك���دا نزیكه‌ی‌ ‪ 40‬ملیۆن دیناری‌ عێراقی‌‬ ‫وه‌رده‌گرن‪ .‬هه‌ندێكی‌ تریان‪ ،‬رادیۆو ته‌له‌ڤزیۆنی‌‬ ‫ئاس���مانیین‌و مانگانه‌ نزیك بە‌‪150‬هه‌زار دۆالری‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكیی���ان ب���ۆ خه‌رج ده‌كرێ���ت‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫به‌چه‌نش���ێك ده‌س���تكراوه‌ن ك���ه‌ ژمێ���ره‌ی‌‬ ‫خه‌رجییه‌كانیان بە‌هیچ فلته‌رو لێپرسینه‌وه‌یه‌كی‌‬ ‫پیش���ه‌یی‌و یاس���اییدا ن���اڕوات‪ .‬هه‌ش���یانه‌‪،‬‬ ‫ب���ە‌ده‌رزه‌ن په‌یج‌و ئه‌كاونتی‌ سۆش���یاڵمیدیان‌و‬ ‫بوونه‌ته‌ س���ه‌رچاوه‌ی‌ پاره‌په‌یداكردنی‌ ده‌یان‌و‬ ‫س���ه‌دانی‌ جنێوفرۆش���ی‌ ح���زب‌و به‌رپرس���ه‌‬ ‫هه‌ڵتۆقیوه‌كانیان‪ .‬ئه‌مجۆره‌ مۆدێله‌ی‌ كاركردن‪،‬‬ ‫دوایین پیالن���ی‌ بیرلێكراوه‌ی‌ حزبە‌كوردییه‌كانه‌‬ ‫ب���ۆ س���نورداركردنی‌ ئه‌و كه‌مین���ه‌ میدیاییه‌ی‌‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ سیاسه‌تی‌ ره‌سمیی ئه‌وان‪ ،‬مه‌مره‌و‬ ‫مه‌ژی‌ توانای‌ به‌پێوه‌ وه‌ستانیان ماوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی ئه‌زم���وون‪ ،‬زۆرێ���ك له‌به‌رپرس���ه‌‬ ‫حزبییه‌كان ئه‌وه‌یان بۆ ساغبوه‌ته‌وه‌ كه‌ هه‌بوون ‌‬ ‫ی‬ ‫میدیایه‌ك له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ میدیای‌ ره‌س���میی حزب‬ ‫زیاتر خزمه‌تیان ده‌كات‌و باش���تریش له‌ئاستی‌‬ ‫رێكخستنی‌ حزب ده‌یانباته‌ پێشه‌وه‌‪ .‬ئه‌م مۆدێله‌‬ ‫له‌میدیا له‌رێی تۆماركردن���ی ده‌یان كۆمپانیاو‬ ‫رێكخ���راوی‌ خه‌یاڵییه‌وه‌‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ گه‌رمبوونی‌‬ ‫شه‌ڕی‌ داعش‌و درێژبوونه‌وه‌ی‌ قه‌یرانی‌ داراییدا‬ ‫له‌بری‌ ئه‌وه‌ی‌ بووه‌س���تن‌و نه‌مێنن‪ ،‬لق‌و پۆپی‌‬ ‫نوێیان لێده‌بێته‌وه‌‌و له‌ناوه‌و ده‌ره‌وه‌ نوس���ینگه‌‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫تەندروستی‬

‫)‪ )605‬سێشه‌ممه ‪2017/12/12‬‬

‫چه‌ند جیاوازیه‌ك نێوان پیاوان‌و ژنان‬

‫‪15‬‬

‫لێرەدا چه‌ندین زانیار ‌ی جەس���تەی خانمان دەخەینە ڕوو ك ‌ه لەگەڵ پیاواندا‬ ‫جیاوازییان هەیە‪.‬‬ ‫• دڵی خانمان بەبەراورد بە‌پیاو خێراتر لێدەدات‪.‬‬ ‫• خانم���ان چ���ەوری بەڕێ���ژەی ‪ ٥٠‬کال���ۆر ‌ی کەمتر لە‌پی���اوان لە‌ڕۆژێکدا‬ ‫دەسوتێنن‪.‬‬ ‫• خانمان کۆئەندامی بەرگریان بەهێزتر‪.‬‬ ‫• تاڵی قژی خانمان ئەستوریەکەی دووجار لە‌پیاوان کەمترە‪.‬‬ ‫• خانمان هەستی تامکردن لەسەر زمانیان لە‌پیاو زیاترە‪.‬‬ ‫• خانمان توانای هەستکردنیان زۆرترە بۆیە زیاتر هەست بەئازار دەکەن‪.‬‬ ‫•‪.‬خانمان تاوانای جیاکردنەوە‌و گونجاندنی ڕەنگیان زیاد ترە لەبەر ئەوەی‬ ‫بە‌کرۆمۆسمی ‪ X‬بەستراوە‪.‬‬ ‫• خانمان دوو هێندەی پیاوان چاو دەتروکێنن‪.‬‬ ‫• پێستی خانمان ‪ ١٠‬جار لە‌هی پیاوان هەستیارترە‪.‬‬ ‫• خانم���ان لە‌ڕوی بۆماوەییەوە لەش���یان نەرمترە‌و توان���ای چەومانەوە‌و‬ ‫جوڵەی هەمەجۆریان زیاد ترە‪.‬‬ ‫• خانمان توانای بیستنی شەپۆلە دەنگیەكانیان لە‌پیاوان بەهێزترە‪.‬‬ ‫• خانم���ان لە‌س���اڵێکدا ‪ ٣٠‬بۆ ‪ ٦٤‬جار دەگری���ن لەکاتێکدا پیاو ‪ ٦‬بۆ ‪١٧‬‬ ‫جار دەگرین‪.‬‬ ‫• هەر لەکاتی لەدایکبونەوە خانمان توانای بۆنیان لە‌پیاوان بەهێزتره‌‪.‬‬

‫كیسی‌ هێلكه‌دان چیه‌و چۆن چاره‌سه‌رده‌كرێت‬ ‫كیس���ی‌ هێلك���ه‌دان (تكی���س) یه‌كێكه‬ ‫‌له‌باوترین تێكچون���ی‌ هۆرمۆنه‌كان له‌نێوان‬ ‫كچان‌و ژناندا بە‌تایبە‌ت له‌نێوان ته‌مه‌ن ‌ی ‪18‬‬ ‫بۆ ‪ 44‬ساڵی‌‪.‬‬ ‫هۆكاره‌كان‪:‬‬ ‫نه‌بون��� ‌ی جاﻻك ‌ی جه‌س���ته‌ی‌‪ ،‬قه‌ڵه‌وی‌‪،‬‬ ‫زیادبونی‌ هۆرمۆنی‌ تیستس���تیرۆن هه‌روه‌ها‬ ‫ه���ۆكاری‌ بۆم���اوه‌ی‌ بون���ی‌ كه‌س���انی‌ تر‬ ‫له‌خیزاندا كه‌ئه‌م كێش���ه‌یان هه‌بوبێت زۆر‬ ‫كاریگه‌ری‌ هه‌یه‪.‬‬ ‫كاریگه‌ریه‌كان‪:‬‬ ‫كیس���ی‌ هیلكه‌دان ب���ە‌زۆری‌ كارده‌كاته‬ ‫‌سه‌ر نه‌زۆكی‌ له‌ژناندا‪ ،‬چونكه‌ده‌بێته‌هۆ ‌ی‬

‫ﻻوازی‌ له‌هێلك���ه‌كان‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا زیادبون ‌ی‬ ‫مووی‌ له‌ش‌و تێكچونی‌ بار ‌ی ده‌روون ‌ی‬ ‫چاره‌سه‌ر‪:‬‬ ‫هه‌رچه‌نده ‌تا ئێستا چاره‌سه‌ریك ‌ی ته‌واو‬ ‫بۆ ئ���ه‌م نه‌خۆش���یه‌نه‌دۆزراوه‌ته‌وه‪ ،‬بە‌اڵم‬ ‫زیادكردن ‌ی چاﻻكی‌ جه‌سته‌یی‌و كه‌مكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫كێش ‌ی له‌ش ده‌كرێت چاره‌سه‌رێكی‌ باش بن‬ ‫هه‌روه‌ه���ا بە‌كارهێنانی‌ حه‌بی‌ مه‌نع‌و حه‌ب ‌ی‬ ‫تر ‌ی وه‌ك (‪)metformin_clomiphene‬‬ ‫چاره‌سه‌ریكی‌ زۆر باشن‪.‬‬ ‫نیشانه‌كان ‌ی بونی‌ كیس‪:‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ زۆریك له‌خانمان تێبین ‌ی بون ‌ی‬ ‫ئه‌م نه‌خۆشیه‌ ناكه‌ن تا ماوه‌یه‌كی‌ زۆر دوا ‌ی‬

‫گه‌وره‌بون ‌ی كیسه‌كان‪ ،‬بە‌اڵم چه‌ندان نیشان ‌ه‬ ‫هه‌ن ك���ه ‌ده‌توانن ‌بزانن ئه‌گه‌ر كیس���یان‬ ‫هه‌بێت له‌سه‌ر هیلكه‌دان یاخود نا‪.‬‬ ‫‪ -1‬نارێكی‌ سوری‌ مانگانه‌‬ ‫‪ -2‬نه‌مانی‌ سوری‌ مانگانه‌‬ ‫‪ -3‬زیادبونی‌ مووی‌ له‌ش‌و روخسار‬ ‫‪ -4‬ﻻوازبون‌و‌ هه‌ڵوه‌رینی قژ‬ ‫‪ -5‬زیادبونی‌ زیبكه‌‬ ‫‪ -6‬قه‌ڵ���ه‌وی‌ زیادبون���ی‌ كێش���ی‌ له‌ش‌و‬ ‫نه‌مانی‌ توانای جەستەیی‬ ‫‪ -7‬بە‌رزبونه‌وه‌ی‌ پە‌ستانی‌ خوێن‬ ‫‪ -8‬تێکچونی‌ ره‌نگی‌ پێس���ت‌و دروس���ت‬ ‫بونی‌ په‌ڵه‬ ‫‪ -9‬خه‌مۆك ‌ی‬ ‫‪ -10‬دڵەراوکێ‌و په‌ستان‪.‬‬

‫دووگیانی لە‌دەروەی منداڵ دان‬ ‫(الحمل خارج الرحم) چۆن روئه‌دات؟‬

‫جەستەو ڤیتامینەکان‪ :‬ئاگاداری کەمیی ڤیتامین بە‬ ‫پێنج نیشانەکە‬

‫کزبونی چاو لەشەودا‬ ‫نیشانەی کەمی‬ ‫ڤیتامین ‪ A‬یە‬

‫قڵێشانی قەراخی لێو‬ ‫کەمی ڤیتامینی زنک‌و‬ ‫ئاسن‌ ‌و ‪ B12‬یە‬

‫گرژبونی ماسولکەی بنی پێ‬ ‫نیشانەی کەمی‬ ‫ڤیتامینی مەگنیسیۆم‌‌و‬ ‫کالیسیۆم‌و پۆتاسیۆمە‬

‫برینی ناودەم‌و تێکچونی‬ ‫رەنگی زمان‬ ‫کەمی ڤیتامی ‌ن ‪ B‬یە‬

‫خەستبونی خوێن‬ ‫کەمی ڤیتامین‌ ‪ K‬یە‬

‫هۆکار‬

‫جۆرو شێوازی نان خواردن‬ ‫تەندروست نییە‬

‫کێشی زیادە‬

‫بە‌سرووشتی لە‌کاتی دووگیانی کۆرپەلە‬ ‫لە‌ن���او منداڵدان دەبێت ب���ەاڵم هەندێک‬ ‫جار کۆرپەلە لە‌درەوەی منداڵدان دەبێت‬ ‫ئەم���ەش لە‪%1‬ئافرەت���ان توش���ی ئەم‬ ‫حالەتە دەبن‪.‬‬ ‫نیشانەکانی چین؟‬

‫دواکەوتنی س���وری مانگانە‪ ،‬ژانە سک‪ ،‬هەوکردن لە‌ئەندامی زاوزێی ئافرەتان‬ ‫بەکارهێنانی لەولەب‬ ‫خوێن بینین‬ ‫بەکارهێنان���ی حەب���ی مەن���ع ک���ە‬ ‫چۆن دەزانرێت؟‬ ‫دوای س���ەردانی پس���پۆری ئاف���رەت‪ /‬پروجستیرۆنی تێدایە‪.‬‬ ‫بە‌س���ۆناری ژورەوە ‪/‬داخل���ی لەگ���ەڵ دوگیانی دوای ‪ 35‬ساڵی‬ ‫چارەسەر بە‌نەشتەرگەری یان بە‌دەرمان‬ ‫پشکنینی خوێن‬ ‫بە‌سەرپەرشتی پزیشکی پسپۆر‪.‬‬ ‫هۆکارەکان‪ :‬گیرانی بۆری هێلکدان‪،‬‬

‫چارەسەر‬ ‫ئەو خوردنانە بخۆ کە‬ ‫دەوڵەمەندە‬ ‫بەڤیتامین وەک‬ ‫ماسی‌و گۆشت‌و‬ ‫هێلکە‬

‫بەکارهێنانی دەرمانی‬ ‫چارەسەرکردنی ترشەڵۆکی‬ ‫گەدە بەشێوەیەک زۆر‬

‫بەخشینی خوێن‬ ‫بەشێوەیەکی بەردەوام‬

‫دورکەوتنەوە لەمادە‬ ‫وزەبەخشەکان‬

‫وەرزش کردن‬ ‫تائاستی‬ ‫ماندوبونێکی زۆر‬

‫جگەرە کێشان‬

‫خواردنی‬ ‫میوەی‬ ‫تازەو‬ ‫وشک‬

‫خواردنی‬ ‫پاقلەمەنیەکان‌و‬ ‫دانەوێڵە‬

‫خواردنی سەوزە‬ ‫جۆراوجۆرەکان‬

‫‪16‬‬

‫خوێندن‬

‫)‪ )605‬سێشه‌ممه ‪2017/12/12‬‬

‫زیاتر له‌مانگێكه‌ له‌كۆلێژی‌ په‌روه‌رده‌ی‌ بنه‌ڕه‌ت ‌ی ئێواران‬ ‫ده‌وام ڕاگیراوه‌‬ ‫به‌پاڵپشت ‌ی مامۆستایان كار ده‌كه‌ین بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ ‌ی ئه‌و بڕیار‌ه‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ناچارمان بكه‌ن له‌دادگا ‌ی كارگێڕ ‌ی داوا له‌سه‌ر الیه‌ن ‌ه په‌یوه‌ندیداره‌كان تۆمار ده‌كه‌ین‬ ‫ئا‪ :‬سروه‌ جه‌مال‬ ‫زیاتر له‌مانگێكه‌ مامۆستایانی‌ كۆلێژی‌ په‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تی‌ ئێواران بایكۆتی‌ هۆڵه‌كانی‌ خوێندنیان‬ ‫كردوه‌ به‌هۆی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ كرێی‌ وانه‌بێژی‌‪ ،‬‬ ‫ڕاگری‌ كۆلێژه‌كه‌ ده‌ڵێت "داواكاری‌ مامۆستایانمان‬ ‫گه‌یاندوه‌و پێشنیارمان كردوه‌ بۆ ئه‌نجومه‌نی‌ زانكۆ‬ ‫ئه‌وانیش وابڕیاره‌له‌مانگی‌ یه‌كدا پێداچونه‌وه‌ بكه‌ن‬ ‫"مامۆستایه‌كیش ده‌ڵێت "ئێمه‌ به‌ئه‌گه‌ر ئیش‬ ‫ناكه‌ین‪ ،‬چونكه‌ پاره‌كه‌ هه‌یه‌و داتامان خستۆته‌‬ ‫به‌رده‌ست"‪.‬‬ ‫له‌كۆلێژه‌كانی‌ په‌روه‌رده‌ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ ئێواران زیاتر‬ ‫له‌مانگێكه‌ ده‌وام ڕاگیراوه‌به‌هۆی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ كرێ ‌ی‬ ‫وانه‌بێژی‌ مامۆستا‪ .‬مامۆستایه‌ك كه‌ نه‌یوست ناوی‌‬ ‫ئاش���كرا بكرێت به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند "پێشتر پاره‌ی‌‬ ‫ئه‌و مامۆس���تایانه‌ی‌ به‌ش���ه‌ وانه‌یان هه‌بو له‌ئێواران‬ ‫س���ه‌عاتی‌ دوانزده‌ هه‌زاربوه‌‪ ،‬له‌سه‌ر بنه‌مای‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێوارانه‌‌و ئه‌هلیه‌‪ ،‬له‌به‌یانیانیش شه‌ش هه‌زارمان بۆ‬ ‫خه‌رج ده‌كرا به‌پێی‌ ڕێنمایی‌ ژماره‌ حه‌وت له‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫دارایی‌‪ ،‬س���اڵی‌ ڕابردوش هه‌مان كێش���ه‌مان هه‌بو‪،‬‬ ‫به‌اڵم زۆری‌ نه‌خایاند چاره‌س���ه‌ركرا‪ ،‬ئێس���تا به‌پێی‌‬ ‫ڕێنمایی‌ ژماره‌ هه‌ش���تی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌ دارایی‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫مامۆس���تای‌ یاریده‌ده‌ر س���ێ‌ هه‌زار‌و نی���و هه‌روه‌ها‬ ‫مامۆستایه‌ك له‌بری‌ ئه‌وه‌ی‌ دوانزده‌ هه‌زار وه‌ربگرێت‬ ‫حه‌وت وه‌رده‌گرێت یان دكتۆرا ده‌هه‌زار وه‌رده‌گرێت‬ ‫كه‌ بۆ هه‌ر سه‌عاتێك پێنج هه‌زار له‌مافه‌كه‌ی‌ كه‌متر‬ ‫وه‌رده‌گرێت ئه‌وه‌ش جێگه‌ی‌ نیگه‌رانیه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆس���تایه‌ وتیش���ی‌ "له‌كاتێكدا له‌به‌شێكی‌‬ ‫وه‌ك ئینگلی���زی‌ نزیكه‌ی‌ حه‌فتا خوێندكاری‌ پاراڵێڵ‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ب���ه‌س داهاتی‌ ئه‌و به‌ش���ه‌ ده‌كاته‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫دوس���ه‌د ملێون‪ ،‬ئه‌وه‌ هه‌ر یه‌ك به‌ش‌و یه‌ك قۆناغه‌‪،‬‬ ‫جگه‌له‌وه‌ی‌ مامۆستایان‌و سه‌رپه‌رشتیارمان هه‌یه‌ كه‌‬ ‫خوێندكارن ئه‌وانیش س���اڵی‌ شه‌سه‌د هه‌زار ئه‌ده‌ن‬ ‫ك���ه‌ چه‌ند قۆناغێكن‪ ،‬هه‌مو ئه‌و پاره‌یه‌ كه‌ ده‌نێرێته‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ زانكۆ له‌سه‌دا سی‌ ده‌نێرێته‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫دارایی‌ ئه‌وه‌ كێشه‌ نیه‌‪ ،‬له‌سه‌دا حه‌فتای‌ له‌ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ زانكۆدایه‌ كه‌ سه‌رفی‌ بكات بۆ پێداویستی‌‬ ‫زانكۆ‪ ،‬به‌اڵم بە‌ئه‌وله‌ویه‌ت كه‌ یه‌كه‌م بۆ به‌شه‌ وانه‌ی‌‬ ‫به‌یانی���ان‌و ئێوارانه‌‪ ،‬داهاته‌كه‌ زۆر زۆره‌و س���ه‌رۆكی‌‬

‫زانکۆکان لە‌نێوان‬ ‫زانست‌و مۆدیلدا‬ ‫عەلی عەبدولسەمەد فەتحی‬

‫زانکۆ واتە ئەو شوێنەی کۆی زانستەکان تێیدا بونی‬ ‫هه‌یە‌و تاک بۆ فێربون‌و وەرگرتنی زانیاری‌و وەرگرتنی‬ ‫پس����پۆڕی لەبوارێکدا ڕوی تێ����دەکات‪ .‬بەاڵم بەداخەوە‬ ‫لەئێس����تادا ئەمە تەواو پێچەوانەوە بۆتەوە‌و زانکۆکان‬ ‫ڕۆڵی خۆیان لەدەس����ت داوە لەبەرهەمهێنانی زانست‌و‬ ‫دروستکردنی تاکێکی ڕۆشنبیر‌و خوێندەوار‌و بیرکەرەوە‪.‬‬ ‫تەنه����ا بە‌حەفتەیەک چونم بۆ زانکۆ لەوە تێگەیش����تم‬ ‫زانکۆ نەک ناوەندی دروس����تکردنی تاکێکی ڕۆشنبیر‌و‬ ‫داهێنەر‌و زانس����تخواز نیە بەڵکو بەپێچەوانەوە زانکۆ‬ ‫دەبێتە قوفڵێکی گەورە لەبەرامبەر حەزە زانستیەکانم‌و‬ ‫دواجار دەبێتە بکوژی بیرکردن����ەوە‌و خوێندنەوەکانم‪.‬‬ ‫هێن����دەی گرنگیدانی فێرخوازەکان لەزانکۆدا بەخۆیان‌و‬ ‫جلوبەرگەکانیان‌و ڕۆیشتن لەس����ەر مۆدیلەکانی ڕۆژانە‬ ‫گرنگیدان بوایە بەخوێندنەوە‌و فراونکردنی ڕۆشنبیریان‬ ‫لەبواری ئەدەبی‌و سیاسی‌و فیکری‌و بوارە جیاوازەکاندا‬ ‫هی����چ گوم����ان نەبو لەوەی ئیس����تا زانک����ۆکان لەبری‬ ‫هه‌ڵبژاردنی ش����اجوانی زانکۆ‪ .‬دەی����ان نالی مەحوی‌و‬ ‫مەولەوی کوردی‌و ش����ێرکۆ‌و پەشێو‌و دەیان بیرمەندو‬ ‫شاعیر‌و ڕۆشنبیری تریان پێشکەش بەکۆمەڵگەی کوردی‬ ‫دەکردەوە‪ .‬تائێستا کام زانکۆ لەکوردستاندا بیرمەندو‬ ‫تیۆریس����ت‌و فەیلەسوفێکیان پێش����کەش بەکۆمەڵگای‬ ‫کوردی کردوە‪ .‬جگە لە‌پیشاندانی دیمەنە ڕۆمانسیەکانی‬ ‫خوێندکاران‌و باڵوکردنەوەیان لەتۆڕەکۆمەاڵیەتیەکاندا‪.‬‬ ‫فێرخوازەکان����ی زانکۆ لەب����ری گرنگی����دان بەمۆدیل‌و‬ ‫جوانکاری‌و گرنگیان بە‌زانس����ت‌و ئاس����تی ڕۆشنبیریان‬ ‫بدایە ئێس����تا لەبری باڵوکردنەوەی دیمەنە سۆزداری‌و‬ ‫ڕۆمانسیەکانی زانکۆ لەتۆڕە کۆمەاڵیەتیەکاندا دیمەنی‬ ‫مژدەی دروستبونەوەی حاجی قادرو نالی‌و پیرەمێردیان‬ ‫باڵودەک����ردەوە‪ .‬لەڕاب����ردودا بەب����ێ بون����ی زانکۆکان‬ ‫دەیان ش����اعیرو ئەدەیب‌و ڕۆش����نبیر دروس����تبون لەم‬ ‫کۆمەڵگایەدا زۆربەیان خوێندن‌و نوسینێکی سەرەتایی‬ ‫لەحوجرەکان����دا فێرب����ون‌و دواتر بون بە‌ئەس����تێرەی‬ ‫گەش����اوە لەئاس����مانی ئەدەب‌و ڕۆش����نبیری کوردیدا‪.‬‬ ‫بەاڵم بەداخەوە لەئێس����تا سەرەڕای بونی دەیان زانکۆ‬ ‫دروس����تبونەوەی ئەس����تێرەکانی ڕابردو زۆر ئەستەمە‪،‬‬ ‫چونک����ە زانکۆکانم����ان ناوێکی ب����ێ ناوەڕۆکن لەڕوی‬ ‫زانست‌و داهێنان‌و ڕۆشنبیرییەوە‪ .‬زانکۆ ئاسمانێکی بێ‬ ‫ئەستێرەیە لەگەڵ زۆربونی زانکۆکاندا بەداخەوە ئاستی‬ ‫ڕۆشنبیری تاکەکان لەکۆمەڵگادا لەبری بەرەوپێشچون‬ ‫لەپاشەكشەکردندایە‪.‬‬

‫زانك���ۆ ك���ۆك نیه‌ له‌گه‌ڵمان���دا له‌كاتێكدا له‌س���ه‌دا‬ ‫حه‌فتای‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتی‌ ئه‌ودایه‌‪ ،‬ده‌نگۆ هه‌یه‌ ده‌ڵێن‬ ‫ئه‌و پاره‌یه‌ بدات به‌حكومه‌تی‌ هه‌رێم بۆ دابینكردنی‌‬ ‫موچه‌ له‌كاتێكدا هیچ مافی‌ ئه‌وه‌یان نیه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆستایه‌ وتیشی‌ "هیچ مامۆستایه‌ك ئاماده‌‬ ‫نیه‌ ئه‌وه‌ قبوڵبكات له‌ئه‌هلی‌ سه‌عاتی‌ پانزده‌ هه‌زاری‌‬ ‫پێبدرێت‪ ،‬به‌اڵم له‌حكومیه‌كه‌ حه‌وت هه‌زاركه‌ به‌شی‌‬ ‫هاتوچۆش ن���اكات‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ ئه‌و بڕیاره‌‬ ‫ته‌نها له‌زانكۆی‌ سلێمانی‌ جێبه‌جێده‌كرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆس���تایانه‌ داوا ده‌كه‌ن له‌ده‌وامی‌ به‌یانیان‬ ‫كرێی‌ وانه‌بێژی‌ له‌س���ێ‌ هه‌زار‌و نی���ووه‌وه‌ بكرێته‌وه‌‬ ‫به‌شه‌ش هه‌زار‌و ئێوارانیش ببێته‌وه‌ به‌دوانزده‌ هه‌زار‬ ‫به‌پێی‌ پله‌ی‌ زانستیان‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆستایه‌ وتیش���ی‌ "تا ئێستا له‌گه‌ڵ راگردا‬ ‫قس���ه‌مان كردوه‌و ئه‌وانیش له‌گه‌ڵ س���ه‌رۆكی‌ زانكۆ‬ ‫كه‌ له‌وه‌اڵمدا ئاماژه‌یی‌ به‌وه‌ك���ردوه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر پاره‌‬ ‫هه‌ب���و له‌مانگی‌ یه‌ك���ه‌وه‌ چاكی‌ ده‌كه‌ی���ن ئێمه‌ش‬ ‫به‌ئه‌گه‌ر ئیش ناكه‌ین‪ ،‬چونكه‌ پاره‌كه‌ هه‌یه‌و داتامان‬ ‫خستۆته‌ به‌رده‌ست‪ ،‬بۆیه‌ نوێنه‌ری‌ مامۆستا‌و سه‌رۆك‬ ‫به‌ش���ه‌كان هه‌مو واژومان كردوه‌ گه‌ر چاكرا ئێمه‌ش‬ ‫ده‌وام ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ تا ئێس���تا له‌به‌یانیان‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ پشو ئه‌وه‌نده‌ی‌ نه‌ماوه‌ جارێ‌ ده‌وامان‬ ‫ڕانه‌گرتوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌ویش كێشه‌ی‌ تێده‌كه‌وێت"‪.‬‬ ‫خۆش���ی‌ له‌تی���ف‪ ،‬وه‌ك نوێنه‌ری‌ مامۆس���تایانی‌‬ ‫كۆلێ���ژی‌ په‌روه‌رده‌ی‌ بنه‌ڕه‌ت���ی‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند‬ ‫"وه‌ك مامۆس���تایان به‌رده‌وامی���ن له‌مانگرت���ن تا‬ ‫داواكاریه‌كانم���ان جێبه‌جێده‌كرێ���ت‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ تا‬ ‫ئێستا هیچ ده‌نگۆیه‌ك نیه‌ بۆ چاكکردنی‌‪ ،‬به‌حساب‬ ‫له‌مانگ���ی‌ یه‌ك���دا چاوپیاخش���اندنه‌وه‌ ئه‌كه‌ن گه‌ر‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ مامۆس���تایان بو ئه‌وا ده‌وام ده‌كه‌ین‬ ‫گه‌ر له‌به‌رژه‌وه‌ندیش���یان نه‌بو ئه‌وا به‌رده‌وام ده‌بین‬ ‫له‌بایكۆتكردن"‪.‬‬ ‫عه‌لی‌ ق���ادر‪ ،‬ڕاگری‌ كۆلێژی‌ په‌روه‌رده‌ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌‬ ‫له‌وباری���ه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند "ئ���ه‌وه‌ ڕێنماییه‌و‬ ‫زانك���ۆ ده‌ڵێت من ئه‌و ڕێنماییان���ه‌ جێبه‌جێده‌كه‌م‪،‬‬ ‫ئینجا بایكۆتك���ردن‌و ده‌وام نه‌كردن به‌س له‌كۆلێژی‌‬ ‫ئێمه‌ نیه‌‪ ،‬به‌هۆی‌ ئه‌و قه‌یرانه‌ داراییه‌یی‌ كه‌ ڕوبه‌ڕوی‌ ‬ ‫كوردس���تان بۆته‌وه‌ ناوه‌ ناوه‌ له‌ده‌زگایه‌ك ڕوده‌دات‬ ‫ئێس���تاش له‌كۆلێژی‌ په‌روه‌رده‌ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ به‌ش���ی‌‬ ‫ئێواران���ه‌ ئه‌وه‌ش به‌ه���ۆی‌ كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌ پاره‌ی‌‬

‫وه‌ك مامۆستایان‬ ‫به‌رده‌وامین له‌مانگرتن ‬ ‫تا داواكاریه‌كانمان‬ ‫جێبه‌جێده‌كرێت‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه تا ئێستا‬ ‫هیچ ده‌نگۆیه‌ك نیه‌‬ ‫بۆ چاكکردنی‬ ‫وانه‌بێژی‌ كه‌ مامۆستایان مانیان گرتوه‌"‪.‬‬ ‫ڕاگری‌ كۆلێژی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ بنه‌ڕه‌ت���ی‌ له‌باره‌ ‌ی‬ ‫وته‌ی‌ ئه‌و مامۆس���تایه‌ كه‌ ئ���ه‌و كۆلێژانه‌ ئێوارانن‌و‬ ‫ئه‌هلی���ن ده‌كرێ���ت به‌ش���ێك له‌داهاته‌ك���ه‌ی‌ ب���ۆ‬ ‫به‌ش���ه‌وانه‌ی‌ ئه‌و مامۆس���تایانه‌ خه‌رج بكرێت‪ ،‬وتی‌‬ ‫"ئه‌م پڕۆس���ه‌یه‌ به‌و شێوه‌یه‌ نیه‌ كه‌ پاره‌ له‌كه‌سێك‬ ‫وه‌ربگریت بیه‌یی‌ به‌كه‌سیكی‌ تر پڕۆسه‌ی‌ وه‌رگرتنی‌‬ ‫پ���اره‌و دابه‌ش���كردنی‌‌و بۆك���وێ‌ ڕۆش���تنی‌ پاره‌كه‌‬ ‫هه‌م���وی‌ به‌ڕێنمایی‌ ڕێكخ���راوه‌ به‌پێی‌ ڕێنمایی‌ پاره‌‬ ‫وه‌رده‌گیرێت‌و ده‌چێت بۆ س���ندوقی‌ زانكۆ‪ ،‬كه‌به‌پێی‌‬ ‫ڕێنمایی‌ وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌ جارێكی‌ تر بۆ محازه‌رات‌و‬ ‫بۆ پاره‌ی‌ ئه‌وانه‌ی‌ له‌ئیداریه‌تی‌ ئێواران ئیش ده‌كه‌ن‬ ‫س���ه‌رف ده‌كرێت‌و ڕێژه‌یه‌كی‌ ده‌نێرێت بۆ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫دارایی‌‌و ڕێژه‌یه‌كیشی‌ بۆ هه‌مو زانكۆ خه‌رج ده‌كرێت‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ ئێم���ه‌ وه‌ك ڕاگریه‌ت���ی‌‌و ئه‌نجومه‌ن���ی‌ كۆلێژ‬ ‫داواكاری‌ مامۆستامان گه‌یاندوه‌و پێشنیارمان كردوه‌‬ ‫ب���ۆ ئه‌نجومه‌نی‌ زانك���ۆ ئه‌وانی���ش وابڕیاره‌له‌مانگی‌‬ ‫یه‌كدا پێداچونه‌وه‌ بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم مامۆستایان وتویانه‌‬ ‫نایه‌نه‌وه‌ تا چاك ده‌كرێت‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ئێس���تا كاتی‌‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كانی‌ كۆرس���ی‌ یه‌كه‌مه‌‪ ،‬به‌اڵم نازانین تا‬ ‫كه‌ی‌ به‌رده‌وام ده‌بن‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی‌ له‌ده‌سه‌اڵتی‌ زانكۆدا‬

‫بوه‌ زانكۆ له‌هه‌وڵدایه‌ ت���ا له‌مانگی‌ یه‌كدا كۆبونه‌وه‌‬ ‫بكات‌و پێداچونه‌وه‌ بكات"‪.‬‬ ‫ژماره‌یه‌كی‌ به‌رچاو له‌مامۆس���تایانی‌ ئه‌و هه‌ش���ت‬ ‫به‌ش���ه‌ی‌ كۆلێژی‌ په‌روه‌رده‌ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ كه‌ بایكۆتی‌‬ ‫هۆڵه‌كان���ی‌ خوێندنیان كردوه‌ داوای‌ هه‌ڵوێس���تیان‬ ‫له‌ڕێكخ���راوی‌ داكۆكی‌ له‌زانكۆو په‌یمانگاكان كردوه‌‪،‬‬ ‫ڕێكخ���ه‌ری‌ ڕێكخراوه‌كه‌ش ده‌ڵێت "ئ���ه‌وه‌ جێگه‌ی‌‬ ‫دڵخۆش���ییه‌ وه‌ك نمونه‌یه‌ك له‌ڕۆحی‌ به‌رگریكردن‌و‬ ‫ته‌س���لیمنه‌بون نیگه‌ران���ی‌ خۆی���ان به‌ڕێكخراوه‌كه‌‬ ‫گه‌یاندوه‌و داوای‌ هه‌ڵوێست وه‌رگرتن ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د محه‌مه‌د س���اڵح‪ ،‬ڕێكخ���ه‌ری‌ ڕێكخراوی‌‬ ‫داكۆكی‌ له‌زانكۆو په‌یمان���گاكان به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند‬ ‫"ئه‌و بڕیاره‌ ته‌عبیره‌ له‌و پاشا گه‌ردانییه‌ نایاساییه‌یی‌‬ ‫كه‌ زاڵه‌ به‌س���ه‌ر كۆی‌ كایه‌ جیاوازه‌كانی‌ ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تانه‌وه‌‪ .‬خوێندنی‌ بااڵش‬ ‫وه‌ك ه���ه‌ر ناوه‌ندێكی‌ تر لێ‌ی‌ به‌ده‌ر نه‌بوه‌ كه‌تیایدا‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌‌و خراپ به‌كارهێنانی‌ ده‌س���ه‌اڵت پاڵه‌وانی‌‬ ‫س���ه‌ره‌كی‌ پش���تی‌ ئه‌و بڕیاره‌ن ئه‌وی���ش بە‌بازدان‬ ‫به‌س���ه‌ر یاس���او ڕێنماییه‌كان بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌ تاكه‌‬ ‫كه‌سی‌‌و گروپی‌ تایبه‌ت"‪.‬‬ ‫ئه‌حم���ه‌د محه‌م���ه‌د وتیش���ی‌ "له‌گ���ه‌ڵ تێبینی‌‬ ‫ته‌واوم���ان له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و ڕێنمای���ی‌‌و میكانیزمانه‌ی‌‬ ‫تایبه‌ت���ن به‌وه‌رگرتن له‌خوێندن���ی‌ پاراڵێڵ‌و ئێواران‬ ‫له‌هه‌مان كاتدا نیگه‌رانیمان له‌سه‌ر بڕی‌ ئه‌و پارانه‌ی‌‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر ئه‌و جۆره‌ خوێندنان���ه‌ وه‌رده‌گیرێن كه‌‬ ‫سه‌رچاوه‌ی‌ سه‌ره‌كی‌ داهاتی‌ زانكۆكانن پێویستیان‬ ‫به‌پێداچون���ه‌وه‌ی‌ ورد هه‌ی���ه‌‌و له‌داهاتودا قس���ه‌ی‌‬ ‫جدیم���ان ده‌بێت له‌س���ه‌ریان به‌نوس���راوی‌ فه‌رمی‌‬ ‫ب���ۆ الیه‌ن���ه‌ په‌یوه‌ندی���داره‌كان به‌ته‌واوه‌تی‌ هه‌وڵی‌‬ ‫خۆمان ده‌خه‌ینه‌ گه‌ڕ به‌پاڵپش���تی‌ مامۆس���تایان بۆ‬ ‫هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ بڕیاری‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ كرێی‌ وانه‌ی‌‬ ‫زیاده‌ی‌ مامۆس���تایانی‌ زانكۆو په‌یمانگاكان ته‌نانه‌ت‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ناچارمان بك���ه‌ن ل���ه‌دادگای‌ كارگێڕی‌ داوا‬ ‫له‌س���ه‌ر الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كانی‌وه‌زاره‌تی‌ خوێندنی‌‬ ‫بااڵ‌و زانكۆكان تۆمار ده‌كه‌ین كه‌ هۆكاری‌ كاركردنن‬ ‫بە‌ڕێنمای���ی‌ كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌ كرێ‌ی‌ وان���ه‌ی‌ زیاده‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ داوا ده‌كه‌ین گش���ت ئ���ه‌و زانكۆیانه‌ی‌ ڕێنمایی‌‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ كرێی‌ وانه‌ی‌ زیاده‌یان جێبه‌جێكردوه‌‬ ‫به‌بڕیاره‌كه‌یاندا بچنه‌وه‌و گشت ئه‌و مافانه‌ش بۆ ئه‌و‬ ‫مامۆستایانه‌ی‌ كه‌ زه‌ره‌ر مه‌ند بون بگه‌ڕێننه‌وه‌"‪.‬‬

‫له‌كۆلیژی‌ هونه‌ر نه‌بون ‌ی ئامێری پێویست‬ ‫ته‌نگ به‌ به‌ش ‌ی فلیمسازی‌ هه‌ڵده‌چنێت‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫راگر ‌ی كۆلێژ ‌ی هونه‌ر له‌زانكۆ ‌ی سلێمان ‌ی ئاماژ‌ه‬ ‫به‌و‌ه ده‌كات كۆلیژه‌كه‌یان جیاواز له‌به‌شه‌كان ‌ی‬ ‫دیكه‌ ‌ی زانكۆ كێشه‌ی‌ نه‌بون ‌ی ئامێر‌و كه‌ره‌سه‌ ‌ی‬ ‫پێویستیان هه‌ی ‌ه بۆ خوێندكاره‌كان‌و هیچ بوجه‌یه‌ك‬ ‫نی ‌ه تا بیكڕین‪.‬‬ ‫پڕۆفیس���ۆر ‌ی یاریده‌ده‌ر د‪ .‬رێبوار سه‌عید‪ ،‬راگر ‌ی‬ ‫كۆلیژ ‌ی هون���ه‌ر‌ه جوان���ه‌كان له‌زانكۆی‌ س���لێمان ‌ی‬ ‫به‌ئاوێنه‌ ‌ی راگه‌یاند پێویستیان به‌ئامێر ‌ی ته‌كنۆلۆژیا ‌ی‬ ‫پێش���كه‌وتوو‌ه بۆ ئ���ه‌وه‌ ‌ی له‌گه‌ ‌ڵ پێش���كه‌وتنه‌كان ‌ی‬ ‫ژیان‌و س���ه‌رده‌م ‌ی تازه‌و گه‌ش���ه‌كردن ‌ی ته‌كنه‌لۆژیادا‬ ‫ره‌وتبكه‌ن‌و له‌گه‌ ‌ڵ پێشكه‌وتنه‌كان ‌ی بوار ‌ی خوێندن ‌ی‬ ‫هونه‌ردا بگونجێن‪ ،‬به‌تایبه‌ت به‌ش ‌ی سینه‌ماساز ‌ی ك ‌ه‬ ‫زۆربه‌ ‌ی وانه‌كان ‌ی كرداریه‌و پێویس���ت ‌ی به‌ته‌كنه‌لۆژیاو‬ ‫بودج��� ‌ه هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و وت ‌ی "س���اڵ ‌ی پار به‌ش��� ‌ی فیلم‬ ‫س���ازیمان كردۆته‌و‌ه كه‌پێكهاته‌ك���ه‌ ‌ی له‌و مه‌تریااڵن ‌ه‬ ‫پێكهاتو‌ه پێویست ‌ی ب ‌ه بودج ‌ه هه‌یه‌‌و پاره‌یه‌ك ‌ی زۆر ‌ی‬ ‫ده‌وێت‌و پێویس���ت ‌ی به‌كه‌ره‌سه‌و ئامێرو ته‌كنه‌لۆژیای ‌ه‬ ‫ت���ا خوێندكار كار ‌ی له‌س���ه‌ر بكات‌و ب���ه‌رده‌وام بێت‬ ‫به‌كرده‌كی‌"‪.‬‬ ‫وتیش��� ‌ی "پاره‌یه‌ك دانراو‌ه بۆ به‌ش ‌ی هونه‌ر به‌اڵم‬ ‫تائێستا یه‌كالنه‌بۆته‌وه‌و كێش���ه‌ ‌ی ته‌نده‌ر ‌ی تێدایه‌‪،‬‬ ‫بڕه‌كه‌ ‌ی نزیكه‌ ‌ی چوار س���ه‌د ه���ه‌زار دۆالر‌ه ك ‌ه ئه‌و‬ ‫ب���ڕ‌ه پاره‌ی ‌ه دانرابو ب���ۆ دروس���تكردن‌و پێكهێنان ‌ی‬ ‫مۆزه‌خانه‌یه‌ك��� ‌ی دیجیتاڵی‌ نیش���تمان ‌ی ك ‌ه هه‌رچ ‌ی‬ ‫پێشكه‌وتنێك له‌مۆزه‌خانه‌ ‌ی دیجیتاڵ ‌ی واڵتان هه‌بێت‬ ‫له‌و مۆزه‌خانه‌یه‌شدا هه‌بێت‌و ببێت ‌ه به‌شێك بۆ به‌ش ‌ی‬ ‫فیلمس���از ‌ی بۆ خوێندكاره‌كانمان‪ ،‬تا به‌ش��� ‌ی نوێ ‌ی‬ ‫میدیا له‌زانكۆ گرنگ ‌ی پێبدرێت"‪.‬‬ ‫س���ه‌عید ئاماژه‌ ‌ی به‌وه‌ش كرد ماوه‌ ‌ی دو س���اڵ ‌ه‬ ‫به‌ش��� ‌ی س���ینه‌ما كراوه‌ته‌وه‌‌و س���اڵی‌ یه‌كه‌م وانه‌ ‌ی‬ ‫تیئۆریی���ان به‌خوێن���دكار وتۆته‌وه‌‌و بۆ ئه‌مس���اڵ ‌ی‬ ‫خوێندنیش له‌ڕێگه‌ ‌ی سه‌رۆك به‌ش‌و مامۆستاكانه‌و‌ه‬ ‫ئه‌و كه‌ره‌س���انه‌ ‌ی پێویستن له‌دابینكردن ‌ی ته‌كنه‌لۆژیا‬ ‫له‌ڕاگه‌یاندنه‌كان��� ‌ی ده‌ره‌و‌ه قه‌رزم���ان ك���ردو‌ه ب���ۆ‬ ‫خوێن���دكار‪ ،‬ئه‌و وت ‌ی "ب���ه‌اڵم كار وا ناڕوات ناكرێت‬

‫خوێندکاران خه‌ونێكیان‬ ‫هه‌بو‌ه بۆ به‌ش ‌ی‬ ‫فلیمساز ‌ی له‌كۆلێژ ‌ی‬ ‫هونه‌ر هیوادارین ئه‌و‬ ‫خه‌ونه‌یان بهێنرێته‌دی‬ ‫خوێن���دكار تا چوار س���اڵ ‌ی خوێندن ت���ه‌واو ده‌كات‬ ‫به‌و ش���ێوه‌ی ‌ه بێت‌و هیچ پێداویس���تیه‌ك ‌ی بۆ دابین‬ ‫نه‌كه‌یت"‪.‬‬ ‫وتیش��� ‌ی "خه‌ونێكیان هه‌بو‌ه بۆ به‌ش ‌ی فلیمساز ‌ی‬ ‫له‌كۆلێ���ژ ‌ی هون���ه‌ر هیواداری���ن ئ���ه‌و خه‌ونه‌ی���ان‬ ‫بهێنرێت���ه‌دی‌‪ ،‬زۆرب���ه‌ ‌ی كێش���ه‌كانمان له‌به‌ش��� ‌ی‬ ‫فیلمسازی ‌ه ئه‌و كێشانه‌مان له‌به‌شی‌ موزیك نی ‌ه كات ‌ی‬ ‫خۆ ‌ی پاره‌ی���ه‌ك هه‌بو باش���ترین پیانۆمان پێكڕیو‌ه‬ ‫له‌واڵت ‌ی ژاپۆنه‌و‌ه بۆمان هاتوه‌‌و باشترین سیسته‌م ‌ی‬ ‫كۆمپیوته‌ریمان هه‌ی ‌ه ك ‌ه سیس���تم ‌ی ماكه‌‌و خوێندكار‬ ‫سود ‌ی لێده‌بینێت‪ ،‬ئه‌مانه‌ش پێویست ‌ی به‌نوێكردنه‌و‌ه‬ ‫هه‌یه‌و سااڵن ‌ه رێژه‌ ‌ی خوێندكار زیاد ده‌كات‌و پێویست ‌ی‬ ‫به‌كه‌لوپه‌له‌و پێداوست ‌ی زیاتر هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ گلله‌ی���ی‌ خوێندكاره‌كانیان كه‌ وه‌ك‬ ‫پێویست وانه‌ ناخوێنن‌و دواتر بێكار ده‌مێننه‌وه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌عید وتی‌ "له‌واڵتانی‌ ئه‌وروپ���اش خوێندكار‬ ‫یه‌كس���ه‌ر كاری‌ ده‌س���تناكه‌وێت‌و كاری‌ هونه‌ری‌‬ ‫به‌ش���ێكی‌ ده‌چێته‌ ناو پێداویستی‌ كۆمه‌ڵگا‌و ئه‌و‬ ‫یه‌كه‌ تایبه‌تیانه‌ی‌ خوێندكار س���ودی‌ لێده‌بینێت‬ ‫ئێمه‌ چه‌ند ساڵێك ‌ه س���ه‌رقاڵی‌ توێژینه‌وه‌یه‌كین‬ ‫ك���ه‌ خوێندكار م���ه‌رج نیه‌ له‌و به‌ش���ه‌ كاربكات‬ ‫دابمه‌زرێت به‌نمون���ه‌ی‌ خوێندكارێكی‌ وێنه‌كێش‬ ‫مه‌رج نیه‌ ببیته‌ مامۆستا با دیزاینه‌رێك بێت یان‬

‫ڕۆژنامه‌نوسێك بێت كه‌ له‌كاره‌ی‌ خۆیه‌وه‌ نزیكه‌و‬ ‫دور نیه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆك ‌ی به‌ش��� ‌ی ش���وێنه‌وار له‌كۆلێ���ژ ‌ی هونه‌ر‬ ‫له‌زانكۆ ‌ی سلێمانی‌‪ ،‬دكتۆر به‌یان مان ‌ی له‌باره‌ ‌ی كه‌مو‬ ‫كوڕیه‌كان��� ‌ی به‌ش‌و وته‌كان ‌ی ڕاگیری‌ كۆلێژه‌و‌ه وت ‌ی "‬ ‫وه‌ك پێویست ناتوان مواد بۆ خوێنكاره‌كانمان دابین‬ ‫بكه‌ی���ن كه‌زۆربه‌ ‌ی كاره‌كانم���ان كرداریه‌و خوێندكار‬ ‫پێویست ‌ی ب ‌ه پڵێت‌و ڕه‌نگ‌و جڵچه‌و چه‌ند پێداویست ‌ی‬ ‫دیك��� ‌ه هه‌ی ‌ه ب���ه‌اڵم ناتوانین وه‌ك پێویس���ت بۆیان‬ ‫دابینكه‌ی���ن‌و خوێندكاریش وه‌ك پێویس���ت ناتوانیت‬ ‫ئه‌و پێداویس���تیان ‌ه دابین بكات هه‌ربۆی ‌ه كاره‌كانمان‬ ‫وه‌ك پێویست ناڕوات"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ ‌ی گلله‌ ‌ی خوێنكاره‌كانیان ك ‌ه س���ااڵن ‌ه وه‌ك‬ ‫پێویس���ت گرنگ��� ‌ی به‌كاره‌كانیان نادرێ���ت ئه‌و وت ‌ی‬ ‫"زۆرم���ان هه‌وڵداو‌ه وێنه‌كان ‌ی به‌ش��� ‌ی ش���ێوه‌كار ‌ی‬ ‫له‌جێگ��� ‌ه به‌ناوبانگه‌كان پیش���ان بده‌ی���ن له‌زۆربه‌ ‌ی‬ ‫به‌شه‌كان ‌ی زانكۆ وێنه‌كانمان پیشانداوه‌‌و داوا ده‌كه‌ین‬ ‫گه‌ر كه‌س���ێك وێنه‌یه‌ك ‌ی ده‌وێت ل���ه‌و دوكانه‌كان ‌ه ‌ی‬ ‫كار ‌ی كڕین‌و فرۆش���تن ده‌كه‌ن بابێن وێنه‌یان بده‌ین ‌ی‬ ‫بۆ دێن وێنه‌ ‌ی واڵتان ‌ی س���ین‌و توركی���ا‌و جێگه‌كان ‌ی‬ ‫دیك ‌ه ده‌هێنن هیچ باشیه‌ك ‌ی تێدا نیه‌"‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌باره‌ ‌ی لێ���دوان‌و وته‌كان ‌ی ڕاگ���ر ‌ی كۆلێژو‬ ‫س���ه‌رۆك ‌ی به‌ش��� ‌ی ش���ێوه‌كار ‌ی كچ ‌ه خوێندكارێك ‌ی‬ ‫قۆناغ ‌ی چوار ‌ی به‌ش��� ‌ی شێوه‌كار به‌ناو ‌ی له‌رین وت ‌ی‬ ‫"زۆرب���ه‌ ‌ی وانه‌كانمان كرداری ‌ه به‌اڵم وه‌ك پێویس���ت‬ ‫وان ‌ه كرداریه‌كان ناخوێنین ك ‌ه كار ‌ی دروس���تكردن ‌ی‬ ‫وێنه‌و كار ‌ی دروس���تكردن ‌ی تابلۆ ‌ی سه‌رپلیت‌و دواتر‬ ‫له‌به‌رگرتنه‌وه‌یه‌ت ‌ی به‌ه���ۆ ‌ی قه‌یران ‌ی دارایی‌‌و نه‌بون ‌ی‬ ‫مواد ئه‌مه‌ش هۆكارێك ‌ه كه‌وه‌ك پێویس���ت فێرنابین‌و‬ ‫سود مه‌ند نه‌بوین"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش��� ‌ی وت "له‌ئێستاو سااڵن ‌ی ڕابردوشدا سااڵن ‌ه‬ ‫خوێن���دكار كارێك��� ‌ی زۆر ده‌كات ك��� ‌ه ده‌توانرێ���ت‬ ‫وه‌ك پێویس���ت س���ود ‌ی لێوه‌ربگیرێت‌و به‌بڕێك پار‌ه‬ ‫بفرۆشرێت‌و پێداویستی ‌ه سه‌ره‌تایه‌كان ‌ی خوێندكاران ‌ی‬ ‫به‌ش��� ‌ی پێدابین بكرێ���ت بریتی ‌ه له‌فلج���ه‌و‌و ڕه‌نگ‌و‬ ‫كه‌ره‌س���ه‌ ‌ی دیك ‌ه كاره‌كانمان‪ ،‬به‌اڵم تائێستا له‌به‌ش‬ ‫بی���ر له‌بیرۆكه‌یه‌ك��� ‌ی وه‌ه���ا نه‌كراوه‌ت���ه‌و‌ه نازانین‬ ‫كاره‌كانمان چ ‌ی به‌سه‌ردێت"‪.‬‬

‫ته‌خته سپی‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫ی پۆل»‬ ‫«کۆنتڕۆڵ کردن ‌‬ ‫ی پۆل»؟‬ ‫یان «بەڕێوەبردن ‌‬ ‫هاوكار عه‌بدواڵ‬ ‫لەڕوکاردا هەردو تێرم���ی‌ «کۆنتڕۆڵکردنی‌ پۆل»‌و‬ ‫«بەڕێوەبردنی‌ پ���ۆل» هاوواتا‌و هاومەبەس���تن‪ ،‬زۆر‬ ‫کات لە‌گوتن‌و دەربڕینش���دا بۆ مەس���تێکی‌ دیاریکراو‬ ‫بەکاردێن‪ ،‬كە گوزارش���تە لە‌جۆری‌ ئەو پەیوەندییەیی ‬ ‫لە‌نێ���وان مامۆس���تا‌و قوتاب���ی‌ دێتە ئ���اراوە لەکاتی‌‬ ‫پڕۆسەی‌ فێرکردن‪ .‬یان بە‌شێوەیەکی‌ دیکە‪ ،‬گوزارشت‬ ‫لە‌جۆر‌و چۆنییەتی‌ پەیوەندی‌ نێوان مامۆستا‌و قوتابی‌‬ ‫دەكات لە‌نێ���و پ���ۆل‪ .‬لەس���اتەوەختی‌ پیادەکردنی‌‬ ‫پرۆس���ەی‌ فێربوون‌و جۆری‌ ئەو پەیوەندییە زانستی‌‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌‌و فیرکارییە لەنێوان مامۆس���تا‌و قوتابیان‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫ئەمم���ا لە‌جەوهەرو واتای‌ كردەی���دا‪ ،‬هەریەک لەم‬ ‫دوو تێرمە س���ەر بە‌دوو فەرهەنگ���ی‌‌و ڕێبازی‌ تەواو‬ ‫جودان‪ ،‬کردار‌و گوتاری‌ دژیەک لەخۆدەگرن‪ .‬چەمکی‌‬ ‫«کۆنتڕۆڵ» لە‌سادەترین واتایدا دەکاتەوە زەوتکردن‌و‬ ‫س���ەندنەوەی‌ی‌ ئ���ازادی‌‌و ئیرادەی‌ بەرانب���ەر‪ ،‬لە‌واتا‬ ‫پراکتیکیەکەش���دا هەمان وات���ا دەدات‪ ،‬کە دەکاتەوە‬ ‫بااڵدەستی‌ کەس���ێک یان کۆمەڵەکەسێک‌و ملکەچی‌‌و‬ ‫مەلوولی‌ کەسێک یان چەند کەسێک‪...‬هتد‬ ‫ئەم چەمکە کە دێتە بواری‌ فێرکاریی‌و دەلکێندرێت‬ ‫بە‌وشەی‌ «پۆل» دەبێتە «کۆنتڕۆڵکردنی‌ پۆل» لەسەر‬ ‫ئاس���تی‌ گۆکردن‌و فۆرمی‌ وشەکە کەمێک دەگۆڕیت‪،‬‬ ‫ئەمما واتا زمانەوانی‌‌و کردەییەکان ‌ی لە‌دەست نادات‪،‬‬ ‫لە‌پۆلدا مامۆس���تا‌و قوتابی‌ دەبن���ە دوو کارەکتەر کە‬ ‫بەرجەس���تەیی واتا کردەییەکانی‌ وشەی‌ «کۆنتڕۆڵ»‬ ‫دەکەن‪ .‬سەرئەنجام دەبێتە مۆدێلێکی‌ کارکردن لە‌نێو‬ ‫پۆل‌و ئاسانترین شێوەی‌ کاریشە‪ ،‬چونکە بێنەبەرەی‌‬ ‫کەمە‪ ،‬مش���تومڕی‌ ناوێت‪ ،‬زەحمەتی نییە‌و قەسەکەر‬ ‫کەمن‪ ،‬کە تەنها مامۆستا خۆیەتی‌‪...‬‬ ‫لە «کۆنتڕۆڵکردنی‌ پۆل»ـدا مامۆس���تا س���ەرکار‌و‬ ‫س���ەردارە‪ ،‬ڕووگرژ‌و تۆس���نە‪ ،‬بڕی���اردەر‌و پالندارێژ‬ ‫هەر خۆیەت���ی‌‪ ،‬قس���ەکەر‌و ڕێکخەر ه���ەر خۆیەتی‌‪ ،‬‬ ‫دەنگی‌ ب���ەرزە‪ ،‬زۆر پابەن���د‌و پێداگرە لەس���ەر ئەو‬ ‫پرەنس���یپانەی‌ خ���ۆی‌ دایڕش���توون‪ ،‬کە س���ەرجەم‬ ‫پرەنس���پیەکانیش لە‌پێن���او‌و س���ەقامیگری‌‌و ئارامی‌‬ ‫خۆیەتی‌‪ ،‬نەک خۆش���ڕەوتی‌ پرۆسەکە‪ .‬لەم مۆدێلەدا‬ ‫مامۆستا قسەدەکات‪ ،‬قوتابی‌ گوێ دەگرێت‪ ،‬مامۆستا‬ ‫کاردەکات‪ ،‬قوتابی‌ س���ەیر دەکات‪ .‬وشەکانی‌ «بکە‌و‬ ‫مەکە» «دەبێت‌و نابێت» زۆرترین ئەو وش���انەن کە‬ ‫شانۆەرەیان هەیە‌و بەردەوام دەبیسترێن‌و دەگوترێن‪.‬‬ ‫مامۆستا لە‌مۆدێلی‌ کۆنتڕۆڵکردن‪ ،‬خاوەنی‌ دەسەالتی‌‬ ‫ڕەهایە‌و تەواوی‌ ئاداب‌و نەریتەکانی‌ پۆل لە‌ژێر ڕکێفی‌‬ ‫خۆیەتی‌‪ ،‬خۆی‌ بڕیار دەدات‌و خۆی‌ تەواوی‌ دەسەالتە‬ ‫مەعریفی‌‌و مەعنەوییەکان دەگرێتە ئەستۆ‪ ،‬قوتابیش‬ ‫چەند ڕۆڵێکی‌ س���ادەیی هەیە‪ ،‬ئەمما لێ دەرچوونیان‬ ‫نادروستە‪ ،‬چونکە «کۆنتڕۆڵی‌ پۆل» دەشێوێت!‬ ‫قوتابی‌ لەم مۆدیلی‌ کارکردنە‪ ،‬گوێگر‌و جیبەجێکارە‪،‬‬ ‫بەشداری‌ دەکات تا ئەو سنوورەی‌ بۆی‌ دیاری‌ دەکرێت‪،‬‬ ‫قس���ە دەکات وەک ئەوەی‌ لە‌پرۆگرام هەیە‪ ،‬بێ زیاد‌و‬ ‫کەم‪ ،‬جگە لەمە بکات دەچێتە چێوەی‌ یاساش���کێنی‌‌و‬ ‫نائارامییە‪ ،‬کەش���ی‌ پۆل دەش���ێوێنێت‌و پ���ۆل لە‌ژێر‬ ‫کۆنتڕۆڵ دەردەچێت‪ .‬‬ ‫«بەڕێوەبردن���ی‌ پ���ۆل» تەواو جودای���ە‪ ،‬واتاکانی‌‬ ‫فراوانترن‪ ،‬پرەنسیپەکانی‌ دێمۆکراسی‌ لە‌بەڕێوەبردنی‌‬ ‫پۆل ئامادەییان هەیە‌و پیادە دەکرێن‪ ،‬لە‌بەڕیوەبردنی‌‬ ‫پۆلدا خوێندکار‌و مامۆس���تا بەیەک���ەوە کار دەکەن‪،‬‬ ‫بە‌ن���ۆرە قس���ە دەک���ەن‪ ،‬ڕۆڵ���ەکان دەگۆڕن���ەوە‌و‬ ‫ڕێکدەکەون لەس���ەر چەند بنەمایەکی‌ جێگیر لە‌پێناو‬ ‫بەڕێوە چوونی‌ پرۆسەکە‪ ،‬بۆ نموونە «یاسایی پۆل»‬ ‫بەیەکەوە دادەڕێژن‪ ،‬پێکەوە تاوتوێ دەکەن‌و پێکەوە‬ ‫جێبەجێ ‌ی دەکەن‪.‬‬ ‫مامۆس���تای‌ سەربەم مۆدیلە‪ ،‬بە‌دەنگی‌ بەرز ناڵێت‪:‬‬ ‫«کووڕڕەە ئاگات لێرە بێێێێ‪ »...‬بەڵکو بە‌نەوایەکی‌‬ ‫دۆس���تانە‌و لوتف���ەوە پرس���یار دەکات‪« :‬بە‌دیدی‌ تۆ‬ ‫بۆچی‌‪...‬؟ تۆ پێت وای���ە چۆن‪...‬؟»‪...‬هتد‪ .‬لەبری‌‬ ‫زمان ئاخافتن���ی‌ توند‌و دەنگی‌ بەرز‪ ،‬پەنا دەباتە بەر‬ ‫بێدەنگی‌‌و زمانی‌ جەستە‪.‬‬ ‫لە مۆدیلی‌ بەڕێوەبردن ـدا لەبری‌ ئەوەی‌ مامۆس���تا‬ ‫ببێتە «چاودێر‌و پاس���ەوان» دەبێتە‪« ،‬ڕێنیشاندەر‌و‬ ‫ڕێنوێ���ن» قوتابییەکانی‌ ئاراس���تە دەکات ڕووە‌و ئەو‬ ‫ئامانج���ەی‌ مەبەس���تییەتی‌‪ .‬مامۆس���تای‌ بەڕێوەبەر‬ ‫گەش‌و دانایە‪ ،‬ڕووخۆشی‌‌و نەرمەکاری‌ دەکاتە ئامرازی‌‬ ‫ڕاکێشانی‌ س���ەرنج‌و وشەکانی‌ «فەرمو‪ ،‬تکایە‪ ،‬ئەرک‬ ‫نەبێت» دەکاتە زمانی‌ پەیوەندی‌‪.‬‬ ‫لە‌مۆدیلی‌ بەڕیوەبردنی‌ پۆل مامۆس���تا لەبری‌ کپ‬ ‫کردن‌و خەفە کردن‪ ،‬ڕووداو دروس���ت دەکات‪ ،‬پرسیار‬ ‫گەلی‌ زانس���تی‌‌و کۆمەاڵیەت���ی‌‌و پەروەردەیی دەکات‬ ‫بەردەوام پرس���یاری‌ پەیوەندی���دار بە‌ئامانجی‌ بابەت‌و‬ ‫وانە ئاڕاس���تەی‌ قوتابی‌ دەکات لە‌پێن���او هێنانە نێو‬ ‫باس‌و بەش���داریپێکردن‪ ،‬چونکە مامۆستای‌ بەڕێوەبەر‬ ‫باش دەزانێت قوتابییەکان مەیلیان بەالی‌ بەش���دارییە ‬ ‫ناتوانن کاتێکی‌ درێژ تەنها گوێ بگرن‪.‬‬ ‫مامۆس���تای‌ ڕێنوێن هەر دیاردەیەکی‌ ناجۆر‌و بەدی‌‬ ‫بینی‌‪ ،‬ه���ەر ڕەفتارێکی‌ ناپەس���ەند‌و ناس���ازی‌ بینی‌‬ ‫بەهەڵەداوان بڕیار نادات‌و هەڕەش���ەش ناکات‪ ،‬بەڵکو‬ ‫هێم���ن‌و هونەرکاران���ە دەیکاتە قەزییە‪‌،‬و پرس���یاری‌‬ ‫لەبارەوە دروس���ت دەکات «ئەگەر ئەوها بکەین‪...‬؟‬ ‫ئایا ب���ۆ ڕێک نەکەوی���ن لەس���ەر‪....‬؟» لە‌ئەنجامدا‬ ‫لە‌ریگ���ەی‌ دیالۆگەوە لەگەڵ خوێن���دکارەکان تاوتوێ‬ ‫دەکەن‌و بەیەکەوە بریاری‌ لەس���ەر دەدەن‪ .‬رەنگە ئەم‬ ‫کارە بە‌گوتن‌و نووس���ین سانا بەر هۆش‌و چاو‪ ،‬ئەمما‬ ‫پراکتیک کردنی‌ مەح���اڵ نییە‪ ،‬تەنها کەمێک دانایی‌و‬ ‫پشودرێژی‌ دەوێت‪...‬‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )605‬سێشه‌ممه ‪2017/12/12‬‬

‫داعش دروستكراوی‌ ئه‌مه‌ریكاو به‌ریتانیاو ئیسرائیل ‌ه‬ ‫كورد ته‌واو بێئاگایه‌ له‌وه‌ ‌ی روده‌دات‌و یارییه‌ك ‌ی دروست ناكات‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫ئه‌ندازیاری‌ دروستكردنی‌ داعش ده‌زگا‬ ‫هه‌واڵگرییه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكاو به‌ریتانیاو‬ ‫ئیسرائیل بون‪ ...‬كاتێك كورد ده‌بێته‌‬ ‫قوربانی‌‌و ده‌كه‌وێته‌ په‌راوێزه‌وه‌‪ ،‬هۆی‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ خۆیه‌تی‌ كه‌ نازانێت یارییه‌كی‌‬ ‫دروست بكات‪ .‬نوسه‌ری‌ كتێبی‌ شاره‌‬ ‫زه‌رده‌واڵه‌ واده‌ڵێت‪.‬‬ ‫كتێب���ی‌ ش���اره‌ زه‌رده‌واڵه‌‪ :‬پرۆس���ه‌ ‌ی‬ ‫دروستكردنی‌ داعش‪ ،‬نوسینی‌ موعته‌سه‌م‬ ‫نه‌جمه‌دین���ه‌‪ ،‬ده‌زگای‌ ئایدی���ا له‌دو توێی‌‬ ‫(‪ )345‬الپه‌ڕه‌دا چاپیكردوه‌‪ .‬له‌م كتێبه‌دا‬ ‫نوس���ه‌ر باس له‌هۆكاره‌كانی‌ دروستبون‌و‬ ‫زه‌مینه‌ی‌ سه‌رهه‌ڵدانی‌ داعش‌و لێكه‌وته‌كانی‌‬ ‫جه‌نگی‌ دژه‌ داعش ده‌كات‪ ،‬هه‌روه‌ها رۆڵی‌‬ ‫واڵته‌ زلهێ���زه‌كان‌و هێ���زه‌ هه‌رێمییه‌كان‌و‬ ‫پێگه‌ی‌ كوردیش رونده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ هه‌ڵبژاردن���ی‌ ناونیش���انی‌‬ ‫كتێبه‌ك���ه‌وه‌‪ ،‬نوس���ه‌ر ده‌ڵێ���ت‪ :‬داع���ش‬ ‫له‌جه‌وهه‌ردا سروش���تی‌ شاره‌ زه‌رده‌واڵه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵگرتوه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌م سروشته‌ش وایلێكردوه‌‬ ‫له‌دۆس���یه‌ی‌ ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كان���ی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكاو ئیس���رائیل‌و به‌ریتانیادا به‌ناوی‌‬ ‫پرۆسه‌ی‌ شاره‌ زه‌رده‌واڵه‌وه‌ تۆمار بكرێت‪.‬‬ ‫ئه‌م گروپه‌ له‌ستراتیژدا به‌شێوه‌یه‌ك كار بۆ‬ ‫خزمه‌تكردنی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌هه‌ندێك ناوه‌ن���دی‌ هه‌واڵگری‌‌و‬ ‫سیاس���یدا بە‌به‌شێك له‌س���تراتیژی‌ نوێی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا ناوده‌برێ���ت‪ ،‬گومانه‌كان زۆر بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ده‌چن ئه‌مه‌ریكا خۆی‌ خوڵقێنه‌ری‌ ئه‌م‬ ‫گروپه‌یه‌‪.‬‬ ‫داعش چۆن دروستبوو؟‬ ‫له‌وه‌اڵمی‌ ئه‌و پرس���یاره‌دا له‌س���ه‌ره‌تادا‬ ‫نوس���ه‌ر ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ سه‌ره‌تای‌ گۆڕینی‌‬ ‫س���تراتیژییه‌تی‌ ئه‌مه‌ری���كا له‌ناوچه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫به‌بڕوای‌ ئه‌و بااڵده‌ستبونی‌ ئێران له‌عێراق‬ ‫دوای‌ كش���انه‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكاو رێگه‌نه‌دانی‌‬ ‫به‌شار ئه‌س���ه‌د به‌تێپه‌ڕبونی‌ بۆری‌ گازی‌‬ ‫قه‌ته‌ری‌ به‌واڵته‌كه‌یداو گه‌یاندنی‌ بە‌ئه‌وروپا‪،‬‬ ‫نزیكبونه‌وه‌ی‌ زیاتری‌ س���وریا له‌روس���یاو‬ ‫بوژان���ه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌ س���تراتیژییه‌كه‌ی‌‬ ‫نێوانیان‪ ،‬دوو هۆی‌ سه‌ره‌كی‌ بون بۆ گۆڕینی‌‬ ‫ستراتیژی‌ ئه‌مه‌ریكا له‌م ناوچه‌یه‌دا‪.‬‬ ‫نوس���ه‌ر رونیده‌كات���ه‌وه‌ دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنی‌ س���وریا نه‌یانتوانی‌ كۆتایی‌‬ ‫بە‌رژێمی‌ ئه‌سه‌د بهێنن‪ ،‬له‌پایزی‌ (‪)2013‬دا‬ ‫داعش وه‌ك جێگره‌وه‌یه‌ك بۆ "ئۆپۆزسیۆنه‌‬ ‫سس���ته‌كه‌ی‌ رابردو‪ ،‬به‌میكانیزمێكی‌ نوێ‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن ب���ه‌ره‌ی‌ ئه‌مه‌ری���كاوه‌ دامه‌زرا"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا "ئه‌مه‌ریكیه‌كان بۆ س���ازاندنی‌‬ ‫زه‌مینه‌یه‌ك���ی‌ گونج���او به‌ئامانج���ی‌‬ ‫دروس���تكردنی‌ گروپێك���ی‌ تیرۆریس���تی‌‬ ‫توندڕه‌و هاوشێوه‌ی‌ قاعیده‌و تایبه‌تمه‌ندی‌‬ ‫عێراقی‌ هه‌بێت‪ ،‬به‌به‌رنامه‌ كاریان له‌س���ه‌ر‬ ‫قوڵكردنه‌وه‌ی‌ كێشه‌و ناكۆكییه‌كانی‌ نێوان‬ ‫پێكهاته‌كانی‌ عێراق به‌گش���تی‌‌و س���وننه‌و‬

‫شیعه‌ به‌تایبه‌تی‌ كرد"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ دروس���تبونی‌ داعش���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫نوس���ه‌ر راش���كاوانه‌ ده‌ڵێت‪ :‬پرۆس���ه‌ی‌‬ ‫دروستكردنی‌ داعش له‌جه‌وهه‌ردا به‌شێكه‌‬ ‫له‌ستراتیژی‌ سیاسه‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫بە‌ئامانجی‌ به‌رگریكردن له‌و مه‌ترس���یانه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ ده‌كه‌وێت���ه‌ س���ه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیی���ه‌‬ ‫ئاب���وری‌‌و سیاس���ی‌‌و س���ه‌ربازییه‌كانیان‬ ‫له‌ناوچ���ه‌ی‌ خۆرهه‌اڵت���ی‌ ناوه‌ڕاس���تدا‪..‬‬ ‫ئه‌ندازی���اری‌ دروس���تكردنی‌ داعش ده‌زگا‬ ‫هه‌واڵگرییه‌كان���ی‌ ئه‌مه‌ری���كاو به‌ریتانیاو‬ ‫ئیسرائیل بون‪ .‬گروپی‌ پارێزگاره‌ نوێكانی‌‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا رۆڵی‌ س���ه‌ره‌كی‌‌و كاریگه‌رییان‬ ‫بینی���وه‌‪ ،‬بگره‌ به‌به‌ش���ێك له‌س���تراتیژی‌‬ ‫نوێی‌ ئه‌مه‌ریكا تۆم���اری‌ ده‌كه‌ن‪ ..‬ئه‌ركی‌‬ ‫كۆكردنه‌وه‌ی‌ كۆی‌ چه‌كداره‌كان له‌ئه‌ستۆی‌‬ ‫ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كانی‌ واڵتانی‌ هاوپه‌یمان‬ ‫ب���ووه‌‪ ،‬نه‌ك هه‌ر كار ب���ۆ گه‌یاندنیان به‌م‬ ‫ناوچه‌یه‌ كراوه‌‪ ،‬به‌ڵكو زۆر به‌وردی‌ كار بۆ‬ ‫دروستكردنی‌ تیرۆریست‌و كۆكردنه‌وه‌شیان‬ ‫كراوه‌"‪.‬‬ ‫سوریاو ئێران له‌نێوان‬ ‫واشنتن‌و مۆسكۆدا‬ ‫م���اوه‌ی‌ چه‌ند س���اڵێكه‌ ئێ���ران بوه‌ته‌‬ ‫زلهێزێك���ی‌ ناوچه‌ی���ی‌‌و رۆژ ل���ه‌دوای‌ رۆژ‬ ‫پێگ���ه‌و نف���وزی‌ خ���ۆی‌ به‌هێ���زده‌كات‪،‬‬ ‫له‌كاتێك���دا وه‌كو نوس���ه‌ر ده‌ڵێت‪ :‬ئێران‬ ‫له‌مڕۆدا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ به‌ده‌ست كۆمه‌ڵێك‬ ‫قه‌یرانی‌ س���تراكچه‌رییه‌وه‌ ده‌ناڵێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌وه‌ی‌ خاوه‌نی‌ هێزێك ‌ی گه‌وره‌ی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫س���ه‌ربازیی‌و خاوه‌نی‌ قه‌باره‌یه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫نه‌وت‌و غازی‌ سروش���تیه‌‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ هه‌مو‬ ‫هه‌وڵێ���ك ب���ۆ گۆش���ه‌گیركردنی‌ خاوه‌نی‌‬ ‫پێگه‌یه‌كی‌ گرنگه‌ له‌سیس���تمی‌ سیاس���ی‌‬ ‫نوێی‌ جیهان‪.‬‬ ‫س���ه‌رباری‌ گه‌ش���ه‌كردنی‌ ئێران‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نوس���ه‌ر هێما ب���ۆ پێچه‌وانه‌بونه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫هاوكێش���ه‌یه‌ ده‌كات‌و ده‌ڵێ���ت‪ :‬یه‌كێ���ك‬ ‫له‌گه‌وره‌ترین مه‌ترسیه‌كانی‌ سه‌ر ئاینده‌ی‌‬ ‫ئێ���ران‪ ،‬دورنی���ه‌ له‌هاوپه‌یمانییه‌كی‌ نوێ‌‌و‬ ‫رێككه‌وتنێك���ی‌ نێوده‌وڵه‌ت���ی‌ نوێدا هه‌مو‬ ‫خه‌ونه‌كانی‌ ئێرانیش پێچه‌وانه‌ نه‌بێته‌وه‌‪..‬‬ ‫له‌م قۆناغه‌دا فراوانبونی‌ بازنه‌ی‌ شه‌ڕه‌كانی‌‬ ‫ئێران له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ سنوره‌كانی‌ خۆی‌‪ ،‬توانای‌‬ ‫ئابوری‌ ئێرانی‌ توش���ی‌ قه‌یرانێكی‌ دارایی‌‬ ‫گه‌وره‌ ك���ردوه‌‪ ،‬دورنیه‌ به‌هه‌مانش���ێوه‌ی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ س���ۆڤیه‌ت نه‌بێت���ه‌ قه‌یرانێكی‌‬ ‫روخێنه‌ر‪ .‬هاوشانی‌ بونی‌ چه‌ندین جیاوازی‌‬ ‫له‌نێوان ه���ه‌ردو نمونه‌دا‪ ،‬دورباره‌بونه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌م���ان چاره‌نوس���ی‌ س���ۆڤێتیه‌كان بۆ‬ ‫ئێرانییه‌كان ئه‌گه‌رێكی‌ دورنیه‌‪.‬‬ ‫ماوه‌ی‌ چه‌ند س���اڵێكه‌ س���وریا بوه‌ته‌‬ ‫گۆڕه‌پانی‌ پێكدادانی‌ زلهێزه‌كان‌و زه‌مینه‌ی‌‬ ‫یه‌كالكردنه‌وه‌ی‌ هاوكێش���ه‌كان‪ ،‬نوس���ه‌ر‬ ‫ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ده‌كات روخان���ی‌ رژێمه‌كه‌ی‌‬ ‫به‌شار ئه‌س���ه‌د ده‌بێته‌ فاكته‌رو پایه‌یه‌كی‌‬ ‫به‌هێزی‌ پاڵپشتیكردن له‌مانه‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫وه‌ك تاكه‌ جه‌مس���ه‌ری‌ جیه���ان‌و ده‌بێته‌‬

‫كورد ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌وریایی‌‌و چاالكان ‌ه‬ ‫ستراتیژێك ‌ی سیاس ‌ی‬ ‫رون‌و دیار ‌ی‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئاراسته‌و ره‌وتی‌‬ ‫گۆڕانكارییه‌كاندا‬ ‫بگونجێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ ئه‌گه‌ر ‌ی‬ ‫دورباره‌بونه‌وه‌ی‌‬ ‫سیناربۆ ‌ی‬ ‫رێككه‌وتننامه‌ ‌ی‬ ‫جه‌زائیر جارێكیتر‬ ‫ده‌بێته‌و‌ه دیفاكتۆ‬ ‫كاره‌س���ات بۆ روس���یا‪ ،‬چونك���ه‌ "ده‌بێت ‌ه‬ ‫هۆی‌ سه‌رله‌نوێ‌ بوژانه‌وه‌و زیندوكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫پ���ڕۆژه‌ی‌ نابۆك���ۆ‌و كردن���ه‌وه‌ی‌ ده‌رگای‌‬ ‫هه‌نارده‌كردن���ی‌ گازی‌ به‌ره‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا بۆ‬ ‫ئه‌وروپا‪ ،‬سه‌رله‌نوێ‌ فراوانبونه‌وه‌ی‌ نفوزی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا له‌ئه‌وروپا دێت"‪.‬‬ ‫دۆست‌و وه‌فا الی‌ روسیاو ئه‌مه‌ریكا‬ ‫رووداوه‌كانی‌ س���وریاو عێ���راق‌و رۆڵ ‌ی‬ ‫روس���یاو ئه‌مه‌ریكا ل���ه‌و ملمالنێیانه‌دا‪،‬‬ ‫ئه‌و پرس���یاره‌ی‌ هێناوه‌ته‌ پێش ئایا ئه‌و‬ ‫زلهێزانه‌ دۆس���تایه‌تی‌ ده‌كه‌ن یان دوای‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان���ی‌ خۆی���ان ده‌كه‌ون؟‬ ‫جیاوازی‌ ئه‌مه‌ریكاو روس���یا له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫چییه‌؟ له‌وه‌اڵمدا نوسه‌ر ده‌ڵێت‪ :‬تائه‌مڕۆ‬ ‫سیاس���ه‌تی‌ ده‌ره‌كی‌ ئه‌مه‌ریكا به‌تیۆری‌‬ ‫دروس���تكردنی‌ پرد له‌نێ���وان ئه‌مه‌ریكاو‬ ‫هاوپه‌یمانه‌كانیدا به‌رجه‌سته‌ ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كۆی‌ ئه‌م په‌یوه‌ندییان���ه‌ زۆر ناهاوتایه‌‌و‬ ‫س���ه‌نگی‌ س���ودو به‌رژه‌وه‌ندیی���ه‌كان‬ ‫به‌به‌رده‌وام���ی‌‌و بە‌قه‌باره‌ی‌ گه‌وره‌ به‌الی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكادای���ه‌‪ ،‬جگه‌ل���ه‌وه‌ی‌ له‌مێژوی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‌ ئه‌مه‌ری���كا لێوانلێوه‌‬ ‫له‌زوڵ���م‌و ناعه‌داله‌ت���ی‌‪ ،‬هه‌ندێكجار نه‌ك‬

‫بەخشین رێگایەک بۆ گۆڕینی جیهان‬ ‫كتێبه‌ك����ه‌ له‌بنه‌ڕه‌ت����دا به‌ناونیش����انی‌‬

‫(‪Giving: How Each of Us Can‬‬ ‫‪ )Change The World‬واته‌‪ :‬به‌خشین‪:‬‬

‫چۆن ه����ه‌ر یه‌كێكم����ان ده‌توانی����ن جیهان‬ ‫بگۆڕی����ن‪ ،‬ل����ه‌(‪ )2007/9/4‬له‌ئه‌مه‌ری����كا‬ ‫له‌دوتوێ����ی‌ (‪ )256‬الپ����ه‌ڕه‌دا باڵوكراته‌وه‌‪،‬‬ ‫م����ن له‌عه‌ره‌بی����ه‌وه‌ كردوم����ه‌ به‌ك����وردی‌‌و‬ ‫ناونیشانه‌كه‌یم كردوه‌ بە‌"به‌خشین‪ :‬رێگایه‌ك‬ ‫بۆ گۆڕینی‌ جیهان"‪.‬‬ ‫بی����ل كلینت����ۆن له‌(‪/19‬ئ����اب‪)1946/‬‬ ‫له‌دایكب����وه‌‪ ،‬له‌نێ����وان س����ااڵنی‌ (‪- 1993‬‬ ‫‪ )2001‬ب����ۆ م����اوه‌ی‌ دو خولی‌ له‌س����ه‌ریه‌ك‬ ‫بە‌س����ه‌رۆكی‌ ئه‌مه‌ریكا هه‌ڵبژێردراوه‌‪ ،‬چل‌و‬ ‫دوه‌می����ن س����ه‌رۆكی‌ ئه‌مه‌ریكای����ه‌‪ ،‬دوای‌‬ ‫تیۆدۆر رۆزڤێڵت‌و جۆن كه‌نه‌دی‌ بە‌س����ێیه‌م‬ ‫گه‌نجترین س����ه‌رۆكی‌ ئه‌مه‌ری����كا داده‌نرێت‪.‬‬ ‫له‌پێش����ه‌كی‌ كتێبه‌كه‌دا ده‌ڵێت‪ :‬ئه‌و كاته‌ی‌‬ ‫كۆش����كی‌ سپیم به‌جێهێش����ت‪ ،‬ده‌مزانی‌ كه‌‬ ‫ته‌مه‌نم هێش����تا به‌به‌رییه‌وه‌ م����اوه‌و منیش‬ ‫ده‌بێ����ت بیگوزه‌رێن����م‪ ،‬بۆی����ه‌ كات‌و ماڵ‌و‬ ‫ش����اره‌زایی‌ خۆم ته‌رخانكرد‪ ،‬كۆششم كرد‬ ‫تاوه‌ك����و بتوان����م له‌م ژیان����ه‌دا جیاوازییه‌ك‬ ‫بهێنمه‌ كایه‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم دڵنیا نه‌بوم له‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ بە‌دیاریك����راوی‌ ده‌بێت چی‌ بكه‌م‪ ،‬ته‌نها‬ ‫ده‌مویس����ت یارمه‌تیده‌رب����م له‌رزگاركردنی‌‬ ‫ژیانی‌ خه‌ڵك����ی‌‪ ،‬له‌چاره‌س����ه‌ركردنی‌ دۆزه‌‬ ‫گه‌وره‌كان‌و به‌خش����ینی‌ هه‌ل بە‌ژماره‌یه‌كی‌‬ ‫گه‌وره‌ ‌ی گه‌نجان بۆ هێنانه‌دی‌ خه‌ونه‌كانیان‪.‬‬

‫هه‌س����تمكرد ئه‌وه‌ ئه‌ركی‌ منه‌‪ ،‬له‌وانه‌یه‌ ئه‌م‬ ‫هه‌سته‌ش����م‪ ،‬پش����ودانێك بێت بۆ ژیانێك ‌ی‬ ‫ناوازه‌و نیمچه‌ ئه‌سته‌م كه‌ گه‌لی‌ ئه‌مه‌ریكی‌‬ ‫پێی‌ به‌خشیبوم‪.‬‬ ‫كتێبه‌ك����ه‌ له‌س����یانزه‌ ب����ه‌ش پێكهاتوه‌‪،‬‬ ‫به‌ناونیش����انه‌كانی‌‪ :‬كۆمه‌ڵگ����ه‌ی‌ مه‌ده‌نی‌‌و‬ ‫ش����ه‌پۆلێك كاری‌ خێرخوازی‌‪ ،‬به‌خش����ینی‌‬ ‫س����امان‌و دارای����ی‌‪ ،‬به‌خش����ینی‌ كات‪،‬‬ ‫به‌خش����ینی‌ شتومه‌ك‪ ،‬به‌خش����ینی‌ لێزانین‪،‬‬ ‫به‌خشینی‌ ئاشته‌وایی‌‌و سه‌ره‌تای‌ نوێ‌‪ ،‬ئه‌و‬

‫به‌خشراوانه‌ی‌ به‌رده‌وامن له‌به‌خشین‪ ،‬دیارییه‌‬ ‫نمونه‌ییه‌كان‪ ،‬به‌خش����ینی‌ بیرۆكه‌باشه‌كان‪،‬‬ ‫رێكخستنی‌ بازاڕه‌كان بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌ گشتی‌‪،‬‬ ‫رێكخس����تنی‌ بازاڕه‌ قازانج نه‌ویس����ته‌كان‪،‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ رۆڵی‌ حكومه‌ته‌وه‌‪ ،‬پێویسته‌ چه‌ند‬ ‫ببه‌خشیت‌و بۆچی‌؟‬ ‫له‌م كتێبه‌دا كلینتۆن ب����اس له‌وه‌ده‌كات‬ ‫جیه����ان دوچاری‌ چه‌ندین كێش����ه‌ی‌ گه‌وره‌‬ ‫بوه‌ت����ه‌وه‌ ك����ه‌ دیارترینی����ان بریتی����ن له‌‪:‬‬ ‫هه‌ژاری‌‪ ،‬باڵوبونه‌وه‌ی‌ نه‌خۆش����ی‌‪ ،‬ش����ه‌ڕو‬ ‫كوشتار‪ ،‬تێكچونی‌ ژینگه‌‪ ،‬خراپی‌ سیستمی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌و ته‌ندروس����تی‌‪ ،‬چاره‌سه‌ركردنی‌‬ ‫ئه‌و گرفتانه‌ش پێویستی‌ بە‌هه‌وڵ‌و كۆششی‌‬ ‫هه‌موالیه‌ك هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر له‌منداڵێكی‌ قۆناغی‌‬ ‫س����ه‌ره‌تاییه‌وه‌ ت����ا ده‌گات بە‌ملیاردێ����رو‬ ‫حكومه‌ت����ه‌كان‪ ،‬ئ����ه‌و باس����ه‌ش بە‌نمونه‌ی‌‬ ‫ك����رداری‌ له‌ناوچ����ه‌ جیاوازه‌كان����ی‌ جیهاندا‬ ‫رونده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی����ه‌وه‌ كلینت����ۆن ده‌ڵێ����ت‪ :‬ئ����ه‌م‬ ‫كتێبە‌ده‌ربڕی‌ پێزانینی‌ منه‌ بۆ ئه‌و به‌خشینه‌‬ ‫بێش����ومارانه‌ی‌ كه‌ بە‌درێژایی‌ ژیانم بینه‌ریان‬ ‫بوم‌و بە‌دروس����تیان داده‌نێم‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌و‬ ‫بۆچونه‌ی‌ زیاتر كردم كه‌ هه‌مومان به‌نزیكه‌یی‌‬ ‫–به‌چاوپۆش����ین له‌و داهات‌و كات‌و ته‌مه‌ن‌و‬ ‫شاره‌زاییانه‌ی‌ كه‌ هه‌مانه‌‪ -‬ده‌توانین كۆمه‌ڵه‌‬ ‫كارێكی‌ به‌س����ود بۆ ئه‌وانیتر ئه‌نجامبده‌ین‪،‬‬ ‫له‌و رێگه‌یه‌ش����ه‌وه‌ ئه‌و رایه‌ڵه‌ مرۆڤایه‌تیه‌ی‌‬ ‫پێكمانه‌وه‌ ده‌به‌ستێت به‌هێزتری‌ بكه‌ین‪.‬‬

‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ هاوپه‌یمانه‌كه‌ی‌ به‌ڵكو خود ‌‬ ‫ی‬ ‫هاوپه‌یمانه‌كه‌ش���ی‌ كردوه‌ته‌ قوربانی‌‪...‬‬ ‫ئ���ه‌و ره‌فت���ارو ئ���اكاره‌ له‌سیاس���ه‌تی‌‬ ‫ئه‌مه‌ری���كادا له‌م���ڕۆدا بوه‌ت���ه‌ هۆكاری‌‬ ‫له‌ده‌ستدانی‌ متمانه‌و دروستبونی‌ نه‌یارو‬ ‫دوژمن بۆی‌‪.‬‬ ‫كاتێك دێته‌ سه‌ر باسی‌ روسیا‪ ،‬ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫روس���ه‌كان كار له‌س���ه‌ر دروس���تكردنی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی‌ هاوس���ه‌نگ ی���ان نزیك‬ ‫له‌هاوس���ه‌نگ له‌گ���ه‌ڵ هاوپه‌یمانه‌كانیان‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ..‬روس���ه‌كان ئه‌وكات���ه‌ی‌‬ ‫ده‌بن���ه‌ هاوپه‌یمان���ی‌ واڵتێ���ك ئاماده‌ن‬ ‫هه‌ڵوێس���تی‌ به‌هێزو ئه‌رێنیان له‌به‌رانبه‌ر‬ ‫هاوپه‌یمانه‌كانیاندا هه‌بێت‪ ...‬ئه‌و كاته‌ی‌‬ ‫روسسه‌كان ده‌بنه‌ شه‌ریك‌و هاوپه‌یمانی‌‬ ‫واڵتێ���ك تێگه‌یش���تن‌و دنیابینی���ان بۆ‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن���دی‌‌و خواس���ته‌كانی‌ ئه‌و واڵته‌‬ ‫له‌سۆنگه‌ی‌ دنیابینی‌ ئه‌وانه‌وه‌ ده‌بێت‪.‬‬ ‫له‌كۆبه‌ن���دی‌ ئه‌و باسه‌ش���دا ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫ستراتیژی‌ روسیا له‌م ناوچه‌یه‌دا بە‌پله‌ی‬ ‫یه‌ك���ه‌م به‌ئاراس���ته‌ی‌ شكس���تپێهێنانی‌‬ ‫پ���ڕۆژه‌ س���تراتیژییه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكایه‌‪،‬‬ ‫واته‌ ئاراس���ته‌ی‌ سیاس���ه‌ته‌كانی‌ روسیا‬ ‫ب���ۆ رێگرتن���ه‌ له‌به‌رجه‌س���ته‌بونه‌وه‌ی‌‬

‫جیهانی‌ تاكجه‌مسه‌ری‌ ئه‌مه‌ریكاو دانان ‌ی‬ ‫بناغه‌یه‌كه‌ بۆ به‌رجه‌سته‌بونی‌ سیستمێكی‌‬ ‫جیهانی‌ فره‌جه‌مسه‌ری‌‪.‬‬ ‫كورد له‌بۆته‌ی‌ گۆڕانكارییه‌كاندا‬ ‫نوس���ه‌ر جه‌خت له‌وه‌ده‌كاته‌وه‌ تائه‌مڕۆ‬ ‫ك���ورد له‌س���تراتیژی‌ ئه‌مه‌ری���كادا پێگه‌و‬ ‫س���ه‌نگێكی‌ دی���اری‌ نیی���ه‌‪ ،‬به‌ڵك���و زۆر‬ ‫بە‌ئاشكرا وه‌ك پارچه‌یه‌ك له‌جه‌سته‌ی‌ واڵته‌‬ ‫هه‌رێمایه‌تییه‌كان هه‌ڵس���وكه‌وتی‌ له‌گه‌ڵدا‬ ‫ده‌كات‪ .‬هۆكاره‌كه‌ش���ی‌ ده‌خاته‌ ئه‌ستۆی‌‬ ‫به‌رپرس���انی‌ كوردو ده‌ڵێت‪ :‬له‌ڕاس���تیدا‬ ‫به‌شێكی‌ سه‌ره‌كی‌ هۆكاری‌ ئه‌م دۆخه‌ غیابی‌‬ ‫عه‌ق���ڵ‌و لۆجیكه‌ له‌الیه‌ن س���ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫كورده‌وه‌‪ ،‬پێده‌چێت س���ه‌ركردایه‌تی‌ كورد‬ ‫بێئاگایی‌‌و تێنه‌گه‌یش���تنی‌ له‌هاوكێش���ه‌ی‌‬ ‫سیاس���ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‌و هاوس���ه‌نگی‌ نوێی‌‬ ‫هێز هه‌بێت‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ قۆناغ���ی‌ دوای‌ داع���ش‌و‬ ‫داڕش���تنه‌وه‌ی‌ نه‌خش���ه‌ی‌ نوێی‌ ناوچه‌كه‌و‬ ‫رۆڵ���ی‌ ك���ورد ل���ه‌و نێوه‌نده‌دا‪ ،‬نوس���ه‌ر‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬كورد ت���ه‌واو بێئاگایه‌ له‌وه‌ی‌ چی‌‬ ‫روده‌دات‪ ،‬كۆی‌ هێزو واڵته‌ هه‌رێمایه‌تیه‌كان‬ ‫له‌ت���رس‌و دڵه‌ڕاوكێ���دان‌و گومانی���ان‬

‫خاکی دابڕێنراو‬ ‫كتێب���ی خاك���ی دابڕێن���راو ك ‌ه‬ ‫له‌نوس���ینی محه‌م���ه‌د ره‌ئوف���ه‌‪،‬‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كه‌و ب���اس له‌ناوچ ‌ه‬ ‫دابڕێنراوه‌كان���ی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم‬ ‫ده‌كات‌و بە‌پشت به‌ستن بە‌ئامار‌و‬ ‫داتاو نه‌خشه‌‪ ،‬مێژووی ته‌عریب‌و‬ ‫راگواس���تن‌و گۆرینی دیمه‌گرافی‬ ‫ناوچ ‌ه كوردستانیه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ئی���داره‌ی هه‌رێم له‌الی���ه‌ن رژێم ‌ه‬ ‫یه‌ك له‌دوای یه‌كه‌كانی كوردستان‬ ‫ده‌خاته‌رو‪ ،‬له‌گه‌ڵ له‌ده‌س���تدانی‬ ‫رێژه‌ی خاكی له‌ده‌ستدراو له‌دوای‬ ‫‪16‬ی ئۆكتۆبه‌ر‪.‬‬ ‫كتێب���ی خاكی كوردس���تان ك ‌ه‬ ‫له‌ئێس���تادا له‌كتێبه‌خانه‌كاندایه‌‪،‬‬ ‫له‌الی���ه‌ن ده‌زگای به‌درخ���ان بۆ‬ ‫توێژین���ه‌وه‌ی رۆژنامه‌وانی‌و كلتور‬ ‫چاپكراوه‌و باڵوكراوه‌ته‌وه‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫له‌نه‌خشه‌و س���تراتیژی‌ نوێی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‌و‬ ‫جێگیربونه‌وه‌ی‌ رۆڵ‌و پێگه‌یان له‌و نه‌خش ‌ه‬ ‫سیاس���ه‌ نوێی���ه‌دا هه‌یه‌‪ ..‬ك���ورد ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌وریایی‌‌و چاالكانه‌ س���تراتیژێكی‌ سیاسی‌‬ ‫رون‌و دیاری‌ نه‌بێت‪ ،‬كه‌ له‌گه‌ڵ ئاراس���ته‌و‬ ‫ره‌وت���ی‌ گۆڕانكارییه‌كاندا بگونجێت‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ری‌ دورباره‌بون���ه‌وه‌ی‌ س���یناربۆی‌‬ ‫رێككه‌وتننام���ه‌ی‌ جه‌زائی���ر جارێكیت���ر‬ ‫ده‌بێته‌وه‌ دیفاكتۆ‪.‬‬ ‫به‌بۆچون���ی‌ نوس���ه‌ر ئه‌م���ڕۆ ك���ورد‬ ‫به‌ش���ێكی‌ س���ه‌ره‌كی‌ هاوكێش���ه‌ سیاسی‌‬ ‫هه‌رێمایه‌ت���ی‌‌و نێوده‌وڵه‌تییه‌كان���ه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كاتێك كورد ده‌بێت���ه‌ قوربانی‌‌و ده‌كه‌وێته‌‬ ‫په‌راوێ���زه‌وه‌ "ه���ۆی‌ س���ه‌ره‌كی‌ خۆیه‌تی‌‬ ‫كه‌ نازانێ���ت یارییه‌كی‌ دروس���ت بكات"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێت‪ :‬له‌م���ڕۆدا ئه‌وه‌ی‌ پێگه‌و‬ ‫س���ه‌نگی‌ كوردی‌ به‌ته‌واوه‌تی‌ الوازو بێبه‌ها‬ ‫ك���ردوه‌ بون���ی‌ دوبه‌ره‌ك���ی‌‌و نه‌گونجانه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌و هۆیه‌وه‌ نه‌دۆس���ته‌كانمان متمانه‌مان‬ ‫پێده‌ك���ه‌ن‌و نه‌دوژمنانیش���مان چه‌ك���ه‌ره‌‬ ‫له‌پێش���كه‌وتن‌و به‌هێزبونم���ان ده‌ك���ه‌ن‌و‬ ‫حیس���ابمان ب���ۆ ده‌كه‌ن‪ ..‬له‌دانوس���تان‌و‬ ‫رێككه‌وتنه‌كانیشدا ئه‌وه‌نده‌ به‌الوازی‌‌و بێ‌‬ ‫زانیارییه‌وه‌ گه‌مه‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬بوینه‌ته‌ مایه‌ی‌‬ ‫ش���ه‌رم بۆ دۆس���تانمان‌و مایه‌ی‌ دڵخۆشی‌‬ ‫دوژمنانمان"‪.‬‬ ‫ئیسالمیه‌كانی‌ كوردستان له‌گه‌شه‌دان‬ ‫نوس���ه‌ر رایده‌گه‌یه‌نێ���ت له‌بارودۆخ��� ‌ی‬ ‫ئه‌مڕۆدا گه‌شه‌كردن‌و زیادبون‌و فراوانبونی‌‬ ‫ره‌وتی‌ ئیس�ل�امی‌ سیاس���ی‌ له‌كوردستاندا‬ ‫به‌ڕون���ی‌ ده‌بینرێت‪ ،‬له‌به‌رانب���ه‌ردا ره‌وتی‌‬ ‫دیموكراسی‌‪ ،‬خه‌باتی‌ سیاسی‌‪ ،‬كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫عه‌لمانی��� ‌هت‌و ئازادیخ���وازان ن���ه‌ك ته‌نیا‬ ‫له‌سس���تی‌‌و پاشه‌كش���ه‌دایه‌‪ ،‬بگره‌ له‌باری‌‬ ‫به‌رگریكردن له‌خۆیاندا ئه‌وه‌نده‌ الوازبون‪،‬‬ ‫ل���ه‌زۆر كات‌و جێ���گادا بۆ خۆی���ان ده‌بنه‌‬ ‫پایه‌ بۆ س���ه‌ركه‌وتن‌و پێشكه‌وتنی‌ ره‌وتی‌‬ ‫ئیسالمی‌ سیاسی‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت‪ :‬ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫ك���وردی‌ ده‌یه‌وێ���ت بە‌خه‌ڵك���ی‌ بڵێت دو‬ ‫رێگه‌ت���ان له‌به‌رده‌مدای���ه‌‪ :‬ی���ان ده‌بێ���ت‬ ‫بە‌حوكمی‌ تاكڕه‌وانه‌و دیكتاتۆریه‌تی‌ ئێمه‌‬ ‫رازی‌ بن به‌هه‌مو عه‌یب‌و عارێكه‌وه‌‪ ،‬یاخود‬ ‫به‌دیلی‌ ئێمه‌ ته‌نیا ئیس�ل�امی‌ سیاس���یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ب���ژارده‌ی‌ دوه‌م هه‌ڵبژێ���رن ئه‌وه‌‬ ‫بێگومان ئه‌زمون���ی‌ حكومڕانی‌ ئه‌و ره‌وته‌‬ ‫تون���دڕه‌وو خوێنڕێژه‌ی‌ واڵتان���ی‌ عه‌ره‌بی‌‬ ‫له‌كوردستان دوباره‌ ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌كۆتاییدا نوسه‌ر ده‌ڵێت‪ :‬پێشبینه‌كان‬ ‫ب���ه‌و ئاراس���ته‌یه‌ن له‌كات���ی‌ رودانی‌ هه‌ر‬ ‫راپه‌ڕی���ن‌و خۆپیش���اندانێكدا‪ ،‬ئیس�ل�امی‌‬ ‫سیاسی‌ زۆر به‌خێرایی‌ هاوشێوه‌ی‌ میسرو‬ ‫تونس ده‌گه‌ن ‌ه ده‌س���ه‌اڵت‪ ،‬یان هه‌ر نه‌بێت‬ ‫هاوشێوه‌ی‌ س���وریاو لیبیا ئه‌م واڵته‌ روه‌و‬ ‫ش���ه‌ڕو كوش���تارێكی‌ بێكۆتای���ی‌ ده‌به‌ن‪.‬‬ ‫له‌جه‌وهه‌ردا ئه‌م پێشبینه‌یه‌ ئه‌و ئاماژه‌یه‌یه‌‬ ‫كه‌ ده‌س���ه‌اڵت ده‌یه‌وێت بە‌خه‌ڵكی‌ بدات‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ئه‌مه‌ راستیه‌كه‌شه‌‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )605‬سێشه‌ممه ‪2017/12/12‬‬

‫بە‌پایتەخت ناساندنی قودس‬ ‫لەالیەن ترەمپەوە‪ ،‬روسیا‬ ‫دەخاتە مەوقیفێکی مێژوییەوە!‬

‫دوو قودس‌و یه‌ك چاره‌نوس‬

‫بڕوا ستار‬ ‫لە‌دوای جەنگی ساردی نێوان ئەمریکا‌و‬ ‫س����ۆڤیەت‌و‪ ،‬لە‌ئەنجام����دا س����ەرکەوتنی‬ ‫ئەمری����کا‌و گۆڕان����ی هاوس����ەنگی هێ����ز‬ ‫لە‌جیهان����دا‌و ت����ا رادەیەک����ی زۆر نەمانی‬ ‫جەمسەر بەندی‪ ،‬لەو س����اتەوە ئەمریکا‬ ‫وەک تاکە واڵتی زلهێ����زی جیهان توانی‬ ‫لە‌م����اوەی چەن����د دەیەیەک����ی رابردوودا‬ ‫بە‌تەنیا ببێتە زلهێزترین واڵتی بێ رکابەر‬ ‫لە‌جیهاندا‌و رۆڵیشی هەبێت لە‌هەڵگیرسانی‬ ‫ش����ەڕ لە‌ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست‌و زۆرینەی‬ ‫ئەو ناوچانەی کە پێش����تر لەژێر دەستی‬ ‫سۆڤیەت بوون‪ ،‬هەروەها بەرقەراربوونی‬ ‫ئاش����تی‪ ،‬بە‌تایبەتی لە‌ئەوروپا‌و هاندانی‬ ‫واڵتانی ئەوروپ����ی بۆ دامەزراندنی فیعلی‬ ‫یەکێتی ئەوروپا کە سوودی زۆری هەبوو‬ ‫ب����ۆ ئەمریکا‪ .‬دوای ئەوەندە س����اڵە ئەم‬ ‫تاقانەیی����ە‌و بێدەنگ����ی‌و الوازی واڵتانی‬ ‫ت����ر‌و بە‌تایب����ەت روس����یا‌و هاوپەیمانانی‬ ‫کە پێشتر جەمس����ەری دووەم‌و رکابەری‬ ‫بەهێزی ئەمریکا بوون‪ ،‬لە‌ئێستادا‌و دوای‬ ‫گۆڕانکاری����ە سیاس����یەکانی رۆژهەاڵت����ی‬ ‫ناوەڕاس����ت ئ����ەم رۆژگارە ب����ۆ ئەمریکا‬ ‫کۆتاییهات‪ .‬روس����یاش دوای دەیان ساڵ‬ ‫بێدەنگی شکاند‌و بە‌توانا‌و هاوپەیمانیەکی‬ ‫بەهێزەوە هاتەوە مەیدانی رکابەریکردنی‬ ‫ئەمری����کا‌و هاوپەیمانانی‪ .‬دەرکەوتنەوەی‬ ‫هێ����زی رکاب����ەری روس����یاش بەرامبەر‬ ‫بە‌بلۆک����ی رۆژئ����اوا ل����ەدوای گۆڕانکاری‬ ‫سیاسی‌و شۆڕش����ە یەک لە‌دوا یەکەکانی‬ ‫واڵتانی عەرەبی (بەهاری عەرەبی) لە‌دژی‬ ‫دەس����تەاڵتەکانیان‌و لە‌ئەنجام����دا بەهێز‬ ‫بوونی هاوپەیمانانی روسیا‌و دەرکەوتنی‬ ‫گروپی تیرۆریس����تی داعش وەک هێزێکی‬ ‫ترسناک لە‌جیهان دێت‪.‬‬ ‫ئ����ەم فاکتەرانەش بوونە مایەی ئەوەی‬ ‫وەک ج����اران روس����یا بچێت����ەوە خاڵی‬ ‫رکاب����ەری کردنی ئەمریکا‌و جەمس����ەری‬ ‫رۆژئاوای����ی ـ ئەمریک����ی‪ ،‬ئەمەش لە‌کۆتا‬ ‫خاڵ����ی شۆڕش����ی عەرەب����ی (بەه����اری‬ ‫عەرەبی) کە لە‌س����وریا بوو زیاتر رەنگی‬ ‫دایەوە‪ ،‬بەوەی ئەمریکا‌و هاوپەیمانەکانی‬ ‫بە‌هەموو ش����ێوازێک دژی رژێمی سوریا‌و‬ ‫ئەس����ەد بوون‪ ،‬کەچی روس����یا هاوکاری‬ ‫ئەس����ەدی دەکرد‌و بووە مایەی گرەنتی‌و‬ ‫مانەوەی رژێمەکەی ئەسەد لە‌دەستەاڵتی‬ ‫س����وریادا‪ .‬ئەم����ەش خاڵ����ی ملمالن����ێ‌و‬ ‫جەمس����ەربەندی نێوان ئەمریکا‌و روسیای‬ ‫تۆخت����ر ک����ردەوە‪ .‬هەر لەو کاتەش����ەوە‬ ‫ئەمریکا‌و روسیا شەڕی بە‌وەکالەتی یەکتر‬ ‫دەکەن لە‌ڕێگەی پڕچەککردنی گروپە دژ‬ ‫بەرەکان‪ ،‬بە‌پێدانی یارمەتی س����ەربازی‌و‬ ‫دارایی‌و لۆجیس����تی‪ ،‬لەالیەن ئەمریکاوە‪،‬‬ ‫کە پێش����کەش بە‌ئۆپۆزسیۆنی چەکداری‬ ‫س����وریای دەکات‌و روس����یاش بە‌یارمەتی‬ ‫س����ەربازی‌و دارایی‌و لۆجیستی‪ ،‬هاوکاری‬ ‫رژێم����ی ئەس����ەد دەکات‪ ،‬دوات����ر لە‌یەک‬ ‫سەنگەردا هەردوو واڵتە زلهێزەکە شەڕی‬ ‫چەکدارانی داعشیان دەکرد‌و هێزی خۆیان‬ ‫نیشانی یەکتر دەدا‪.‬‬ ‫دوای هاتنە س����ەر دەس����تەاڵتی دۆناڵد‬ ‫ترامپ لە‌ئەمریکا‌و هاتنە س����ەر حوکمی‬ ‫کۆماریەکان‪ ،‬ئەمریکا گوشارەکانی چڕتر‬ ‫کردەوە بۆ لەناوبردنی تیرۆرستانی داعش‬ ‫لە‌عێراق‌و س����وریا‌و توانیان لە‌ماوەی یەک‬ ‫ساڵدا‌و لە‌ناوەڕاستی ‪2017‬دا ناوچەکانی‬ ‫ژێر دەستەاڵتی داعش لە‌هەردوو واڵتەکە‬ ‫کۆنت����ڕۆڵ بکەن����ەوە لە‌ڕێگ����ەی گروپە‬ ‫چەکداریی����ە خۆجێیەکان����ەوە‪ .‬دوای ئەو‬ ‫روداوە خوازراوانەی ناوچەکە‪ ،‬لە‌ئێستادا‬ ‫قۆناغ����ی ش����ەڕی بە‌وەکالەتی روس����یا‌و‬ ‫ئەمریکا کۆتایی هات‌و ئیتر ئەم دوو زلهێزە‬ ‫لە‌قۆناغی رووبەڕووبونەوەی راستەوخۆدان‬ ‫(هەڵبەتە مەرج نییە ش����ەڕی سەربازی‬ ‫بک����ەن‪ ،‬بەڵکو ئەزمونێکی هاوش����ێوەی‬ ‫جەنگی س����ارد دووبارە دەکەنەوە)‪ .‬وەک‬ ‫دەستپێشخەری ئەم ش����ەڕەش ئەمریکا‬ ‫لە‌ڕێگ����ەی "س����ەرۆک ترام����پ" لە‌چەند‬ ‫رۆژی رابردوودا قودس����ی وەک پایتەختی‬ ‫ئیسرائیل ناساند‌و داوای کرد باڵوێزخانەی‬ ‫واڵتەکەیان بچێتە قودس (ئۆرشەلیم)‪.‬‬ ‫ئەم بڕیارە کتوپڕەی سەرۆکی ئەمریکا‬ ‫لەالی����ەن ئیدارەکەی����ەوە‪ ،‬ب����ۆ زانین����ی‬ ‫مەوقیف����ی روس����یایە دەربارەی پرس����ە‬ ‫نێودەوڵەتیەکان‪ .‬هەروەها بۆ زانینی حەز‌و‬

‫روسیا لە‌پێناو‬ ‫بە‌دەست هێنانەوەی‬ ‫سەروەری پێش‬ ‫جەنگی سارد‪ ،‬دەبێت‬ ‫متمانەی ئیسرائیل‌و‬ ‫کۆمەڵێک دۆستی وەک‬ ‫ئیسرائیل لە‌دەست‬ ‫بدات‬ ‫خواستی راستەقینەی (سەرۆک پۆتن)‌و‬ ‫حکومەتی واڵتەکەیەتی لە‌ئەگەری رودانی‬ ‫گۆڕانکاری سیاس����ی لە‌داهاتووی جیهاندا‬ ‫بە‌تایبەت رۆژهەاڵتی ناوەڕاس����ت‪ .‬پڕۆژە‬ ‫بڕیارەکەی ترام����پ بە‌فەرمی مێژووەکەی‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی ئیدارەی بۆشی‬ ‫کوڕ لە‌س����اڵی ‪2000‬دا کە لە‌پروپاگەندەی‬ ‫کاندیدبوونی بۆ سەرۆکی ئەمریکا بەڵێنیدا‬ ‫قودس بخاتە س����ەر ئیس����ڕائیل‌و بەدوای‬ ‫ئ����ەوەوە (ئۆباما)ش هەم����ان بەڵێنی دا‬ ‫بە‌ئیس����رائیل لە‌ساڵی ‪ .2008‬ئەوەی لێرە‬ ‫مەبەستمانە بڕیاری خێرای ترامپە لەمەڕ‬ ‫ئەم بابەتە هەستیار‌و گرنگە‪ ،‬کە ئایا بۆ‬ ‫ئ����اوا بە‌خێرایی‌و لەم کاتەدا ئەو بڕیارەی‬ ‫دا؟ بۆ وەاڵمی ئەمەش حەتمەن سەرۆک‬ ‫ترامپ دەیەوێت هەڵوێستی روسیا بزانێت‬ ‫کە ئایا روس����یا هەڵوێس����تی چی‌و چۆن‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫لە ئەگەری دژایەتی کردنی روس����یا لەو‬ ‫بڕیارەی ئەمریکا‪ ،‬دووبارە جەمسەربەندی‬ ‫دروست دەبێتەوە‌و ئیتر روسیا دەچێتەوە‬ ‫ئەو شوێنەی کە لە‌ئەنجامی جەنگی سارد‬ ‫لە‌دەس����تی دابوو‌و‪ .‬ئەمری����کاش بێهاوتا‬ ‫نامێنێتەوە‌و رکابەری راستەقینەی خۆی‬ ‫ب����ۆ پەیدا دەبێت����ەوە‪ .‬لە‌ڕوویەکی ترەوە‬ ‫ئیس����رائیل بۆ هەتایە‌و بە‌ڕەهایی دەچێتە‬ ‫بەرەی هاوپەیمانی ئەمریکا‌و ئامادە دەبێت‬ ‫بە‌فراوانی پارێزگاری لە‌بەرژەوەندییەکانی‬ ‫ئەمری����کا ب����کات لە‌جیهان����دا‪ ،‬بە‌تایبەت‬ ‫لە‌ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست‪ .‬لەگەڵ ئەمەشدا‬ ‫ئام����ادە دەبێت لەپ����اڵ ئەمریکا دژایەتی‬ ‫سیاسەتی روس����یا بکات‪ ،‬بەمەش روسیا‬ ‫زەرەرێکی گەورەی سیاسی بەردەکەوێت‪،‬‬ ‫لەبەرئ����ەوەی زۆرین����ەی واڵتانی جیهان‌و‬ ‫بە‌تایب����ەت کۆمەڵێ����ک واڵت����ی عەرەبی‬ ‫خاوەنی بەرژەوەندین لەگەڵ ئیس����رائیل‪.‬‬ ‫لە‌ئەنجامیشدا روس����یا لە‌پێناو بە‌دەست‬ ‫هێنانەوەی سەروەری پێش جەنگی سارد‪،‬‬ ‫دەبێ����ت متمانەی ئیس����رائیل‌و کۆمەڵێک‬ ‫دۆستی وەک ئیسرائیل لە‌دەست بدات‪.‬‬ ‫لە ئەگەری هەڵوێس����تی پۆزەتیڤانەی‬ ‫رووس����یا‌و پش����تگیریکردنی ئیسرائیل‌و‬ ‫بە‌ڕاس����ت زانین����ی بڕیارەک����ەی ترەمپ‪،‬‬ ‫ئ����ەوا ئەمری����کا ب����ۆی روون دەبێتەوە‪،‬‬ ‫کە روس����یا ش����ەڕی رکابەریەتی ناکات‌و‬ ‫نایەوێت ببێتەوە ئەو هێزەی کە پێش����تر‬ ‫جەمس����ەری بەرامبەری بووە‪ ،‬ترسی دوو‬ ‫جەمسەریش����ی دەڕەوێتەوە‪ .‬ئەم ئەگەرە‬ ‫لە‌کاتێ����ک دای����ە‪ ،‬کە رووس����یا بە‌هەموو‬ ‫شێوازێک هەوڵی ئەوە دەدات کە بێتەوە‬ ‫مەیدانەکە‌و قەڵەمڕەو‌و هەژموونی ئەمریکا‬ ‫کەم بکات����ەوە لە‌جیهاندا‪ .‬ئەم ئەگەرەش‬ ‫الوازە‪ ،‬لەبەر ئەوەی رووسیا بە‌تەواوی وا‬ ‫عەرزی قوەتی خۆی دەکات لە‌ڕۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاس����ت‌و بە‌هۆکاری پش����تیوانی ئەو‬ ‫چەندین دوژمنی سەرس����ەختی ئەمریکا‬ ‫لە‌دەستەاڵت ماون‌و رۆژ دوای رۆژ بەهێزتر‬ ‫دەب����ن‪ .‬بێگومان بەهێزبوون����ی ئەوانیش‬ ‫بەهێزبوونی رووس����یایە‪ ،‬لێ����رەدا رودانی‬ ‫ئەگەری یەکەم زۆر کراوەتر‌و واقیعی ترە‬ ‫لە‌ئەگەری دووەم ک����ە تەنها تەنازولێکی‬ ‫گەورەی سیاسییە بۆ رووسیا‪.‬‬

‫قودس‬ ‫سه‌باح محه‌مه‌د‬ ‫مێ����ژووی‌ ئ����ه‌م ناوچه‌ی����ه‌ (ڕۆژهه‌اڵت���� ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوه‌ڕاس����ت) به‌رده‌وام ملمالنێ����ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌و‬ ‫ئاینی‌‌و مه‌زهه‌بی‌ به‌ده‌وریدا سوڕی‌ خواردووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م سوڕخواردنه‌ س����وڕخواردنێكی‌ خوێناوی‌‬ ‫بووه‌‪ ،‬كۆی‌ ملمالنێكان تا ئێس����تا به‌ش����ێوه‌ی‌‬ ‫س����لمی‌ كۆتایی پێنه‌هاتوه‌‪ ،‬هه‌میشه‌ كوشتن‌و‬ ‫خوێنڕش����تن‌و جه‌نگ له‌س����احه‌ی‌ ملمالنێكاندا‬ ‫ئاماده‌گ����ی‌ هه‌بووه‌‪ ،‬ئه‌م����ه‌ش كارتێكراوبووه‌‬ ‫ب����ە‌دوو ه����ۆكار‪ ،‬ه����ۆكاری‌ یه‌ك����ه‌م ده‌وڵه‌ته‌‬ ‫زلهێزه‌ داگیركه‌ره‌كان حه‌س����می‌ ملمالنێكانیان‬ ‫نه‌ك����ردووه‌‪‌،‬و ده‌روازه‌یه‌كی����ان به‌كراوه‌ی����ی‬ ‫له‌دوای‌ خۆیان جێهێشتوه‌‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی‌ هه‌ركات‬ ‫ویس����تیان له‌م ده‌روازه‌یه‌وه‌ بێنه‌وه‌ ناوچه‌كه‌‪،‬‬ ‫ه����ۆكاری‌ دووه‌میش ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌ بۆ الوازی‌‬ ‫زمانی‌ گفتوگ����ۆ‌و زاڵبوونی‌ مێنتاڵتی‌ ش����ه‌ڕ‌و‬ ‫به‌كارهێنانی‌ توندوتیژی‌‪.‬‬ ‫مه‌به‌س����ت له‌دوو ق����ودس كه‌ ناونیش����انی‌‬ ‫وتاره‌كه‌یه‌‪ ،‬قودس����ی‌ یه‌كه‌م كه‌ ش����ارێك یان‬ ‫جوگرافیایه‌ك����ه‌ ك����ه‌ الی‌ فه‌ڵه‌س����تینیه‌كان‌و‬ ‫موس����وڵمانان بە‌ق����ودس ناوده‌برێ����ت‪‌،‬و الی‌‬ ‫جوله‌كه‌كان(یه‌هودی����ه‌كان) بە‌ئۆرش����ه‌لیم‬ ‫ناوده‌برێت‪.‬‬ ‫قودسی‌ دووه‌م شاری‌ كه‌ركوكی‌ كوردستانه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م ش����اره‌ یه‌كێتی‌ نیش����تیمانی‌ كوردستان‬ ‫بە‌قودسی‌ كوردستان ناوی‌ بردووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م دوو ش����اره‌ پی����رۆزی‌ خۆیانیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫فه‌ڵه‌ستینیه‌كان چه‌ندین ده‌یه‌یه‌ له‌ڕێگه‌ی‌ به‌رد‬ ‫هاویش����تن‌و رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ له‌گه‌ڵ س����وپای‌‬ ‫ئیس����ڕائیل‪ ،‬مه‌به‌س����تیانه‌ بیگه‌ڕێننه‌وه‌ سه‌ر‬ ‫فه‌ڵه‌س����تین‪ ،‬كه‌ركوكی����ش به‌درێژایی خه‌باتی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ رزگاریخوازی‌ باشوری‌ كوردستان‪،‬‬ ‫چه‌قی‌ ناكۆكی‌ بووه‌ له‌گه‌ڵ حكومه‌تی‌ عێراق‪،‬‬ ‫له‌پێناو رزگاری‌ ئه‌و شاره‌دا هه‌زاران هاواڵتی‌‬ ‫كورد گیانی‌ به‌خشیوه‌‌و شه‌هید بووه‌‪.‬‬ ‫چه‌ندی����ن خاڵی‌ هاوب����ه‌ش هه‌ی����ه‌ له‌نێوان‬ ‫له‌ده‌س����تدانی‌ ئ����ه‌م دوو قودس����ه‌دا‪ ،‬یه‌كه‌م‬ ‫خاڵ����ی‌ هاوب����ه‌ش بریتییه‌ له‌ڕۆڵ����ی‌ ئه‌مریكا‬ ‫له‌یه‌كالكردنه‌وه‌ی‌ چاره‌نوسی‌ ئه‌م دوو شاره‌‪،‬‬ ‫دۆناڵد تره‌مپ سه‌رۆكی‌ ده‌وڵه‌ت یه‌كگرتوه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مریكا به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ راس����ته‌وخۆ قودسی‌‬ ‫وه‌ك پایته‌ختی‌ ئیس����ڕائیل ناس����اند‪‌،‬و بڕیاری‌‬ ‫گواس����تنه‌وه‌ی‌ باڵوێزخان����ه‌ی‌ ئه‌مریكای‌ دا بۆ‬ ‫قودس‪ ،‬به‌اڵم س����ه‌باره‌ت بە‌كه‌ركوك ئه‌مریكا‬ ‫به‌ناڕاس����ته‌وخۆ رۆڵی‌ بین����ی‌ له‌ڕووداوه‌كانی‌‬ ‫كه‌ركوك����دا‪‌،‬و پێ����ش ئه‌نجامدان����ی‌ ریفراندۆم‬

‫فه‌له‌ستینیه‌كان‬ ‫به‌په‌رۆشن بۆ‬ ‫قودس‪‌،‬و به‌رده‌وامن‬ ‫له‌ڕوبه‌ڕوبونه‌و‌هی‌‬ ‫ئیسڕائیل‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌زمونی‌ حوكمڕانی‌‬ ‫خراپی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارتی‌ له‌كه‌ركوك‌و‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌‌و بێ دادی‌‬ ‫به‌رامبه‌ر هاواڵتیان‬ ‫وایكردووه‌ كه‌ هاواڵتیان‬ ‫به‌په‌رۆش نه‌بن بۆ‬ ‫دوورخستنه‌و‌هی‌ ئه‌م‬ ‫دوو حزبە‌له‌ئیداره‌دانی‌‬ ‫شاره‌كه‌‬ ‫بە‌ئاش����كرا حزبە‌كوردیه‌كان����ی‌ ئاگاداركرده‌وه‌‬ ‫له‌ئه‌گ����ه‌ری‌ ئه‌نجامدان����ی‌ ریفراندۆم����دا‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ناوچانه‌ له‌ده‌ست كورد ده‌رده‌هێنرێت‪.‬‬ ‫دووه‌م خاڵ����ی‌ هاوب����ه‌ش بریتیی����ه‌ له‌ڕۆڵی‌‬ ‫نێگه‌تیڤ����ی‌ ده‌وڵه‌تان����ی‌ ناوچه‌كه‌ س����ه‌باره‌ت‬ ‫بە‌هه‌ردوو قودسه‌كه‌‪ ،‬گومانی‌ تێدا نیه‌ ده‌ركردنی‌‬ ‫بڕیارێكی‌ له‌م جۆره‌ به‌بێ گفتوگۆكردن له‌گه‌ڵ‬ ‫س����عودیه‌ نه‌هاتوه‌ته‌ ئاراوه‌‪ ،‬چونكه‌ سعودیه‌‬ ‫به‌هۆی‌ ئ����ه‌و پیرۆزیه‌ ئاینی����ه‌ی‌ كه‌ هه‌یه‌تی‌‪،‬‬ ‫بۆچوونه‌كانی‌ بۆ پرس����ێكی‌ له‌م جۆره‌ نادیده‌‬ ‫ناگیرێت‪ ،‬ده‌رباره‌ی‌ كه‌ركوكیش هه‌ڵوێس����تی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تانی‌ دراوسێ هه‌ڵوێستێكی‌ دوژمنكارانه‌‬ ‫ب����وو‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌پڕۆس����ه‌ سه‌ربازیه‌كه‌ش����دا‬ ‫به‌شداربوون‪.‬‬

‫خاڵه‌ جیاوازه‌كان له‌نێوان ئه‌م دوو ش����اره‌دا‬ ‫ئه‌مانه‌ن‪:‬‬ ‫*ق����ودس پیرۆزییه‌كی‌ ئاین����ی‌ هه‌یه‌‌و ته‌نها‬ ‫تایبه‌ت نیه‌ بە‌فه‌ڵه‌س����تیتیه‌كان‪ ،‬كۆی‌ جیهانی‌‬ ‫ئیسالمیش هاوسۆزه‌ له‌گه‌ڵ فه‌ڵه‌ستینیه‌كان‪،‬‬ ‫به‌اڵم كه‌رك����وك پیرۆزییه‌كی‌ نه‌ته‌وه‌یی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫الی‌ ئێمه‌ی‌ كورد ده‌ستبه‌رداربوون له‌كه‌ركوك‬ ‫واتا ده‌س����تبه‌رداربوون له‌یه‌كێ����ك له‌پیرۆزیه‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌كان‪.‬‬ ‫* ئه‌م بڕی����اره‌ی‌ ئه‌مریكا ده‌رباره‌ی‌ قودس‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ هه‌یه‌ بە‌كاریگه‌ری‌ لۆبی‌ ئیس����ڕائیل‬ ‫له‌سیاس����ه‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مری����كا‌و رۆڵ����ی‌‬ ‫ئه‌م لۆبی����ه‌ له‌به‌ش����داریكردن له‌ئاماده‌كردن‌و‬ ‫ئاراس����ته‌كردنی‌ سیاسه‌ت‌و ستراتیجی‌ ئه‌مریكا‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ ئیس����ڕائیل‪ ،‬به‌اڵم رووداوه‌كانی‌‬ ‫كه‌رك����وك هۆكاره‌ك����ه‌ی‌ گوێن����ه‌دان ب����وو‬ ‫بە‌ئاگاداركردنه‌وه‌كانی‌ ئه‌مریكا بۆ ئه‌نجامنه‌دانی‌‬ ‫ریفراندۆم له‌و ناوچانه‌‪.‬‬ ‫* قودس له‌ڕێگه‌ی‌ س����ه‌فقاتی‌ سیاسی‌ ژێر‬ ‫به‌ژێری‌ حزبە‌فه‌ڵه‌ستینیه‌كان له‌گه‌ڵ ئیسڕائیل‬ ‫نه‌خراوه‌ته‌ ژێرده‌ستی‌ ئیسڕائیل‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫له‌كه‌ركوك هه‌ردوو حزبی‌ فه‌رمانڕه‌وا له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫س����ه‌فقات‌و رێككه‌وتن����ی‌ رانه‌گه‌یه‌ن����راوه‌وه‌‬ ‫پاشه‌كشه‌یان له‌م شاره‌ كرد‌و ناپاكیان له‌گ ‌هل‌و‬ ‫شه‌هیدان كرد‪.‬‬ ‫* فه‌له‌س����تینیه‌كان به‌په‌رۆشن بۆ قودس‪‌،‬و‬ ‫به‌رده‌وامن له‌ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی‌ ئیس����ڕائیل‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ئه‌زمونی‌ حوكمڕان����ی‌ خراپی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارت����ی‌ له‌كه‌رك����وك‌و گه‌نده‌ڵی‌‌و ب����ێ دادی‌‬ ‫به‌رامبه‌ر هاواڵتی����ان‪ ،‬وایكردووه‌ كه‌ هاواڵتیان‬ ‫به‌په‌رۆش نه‌بن بۆ دوورخس����تنه‌وه‌ی‌ ئه‌م دوو‬ ‫حزبە‌له‌ئیداره‌دانی‌ شاره‌كه‌‪.‬‬ ‫خاڵ����ی‌ جه‌وه����ه‌ری‌ ئه‌وه‌ی����ه‌‪ ،‬ك����ه‌ ئێمه‌ی‌‬ ‫ك����ورد هه‌مان س����یناریۆی‌ فه‌له‌س����تینیه‌كان‬ ‫دووباره‌ده‌كه‌ین����ه‌وه‌‪‌،‬و ده‌مانه‌وێ����ت به‌ب����ه‌رد‬ ‫هاویش����تن كه‌ركوك بگه‌ڕێنین����ه‌وه‌ بۆ خاوه‌نه‌‬ ‫راسته‌قینه‌كه‌ی‌ كه‌ خۆمانین‪ ،‬یاخود له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫كه‌ناڵ����ه‌ دیپڵۆماس����یه‌كان‌و به‌كارهێنان����ی‌‬ ‫كارتی‌ سیاسی‌‌و دروس����تكردنی‌ لۆبی‌ به‌هێز‌و‬ ‫جێبه‌جێكردن����ی‌ م����اده‌ی‌ ‪140‬ی‌ ده‌س����توری‌‬ ‫عێراق؟‪.‬‬ ‫ده‌بێ����ت ئه‌زمون����ی‌ فه‌له‌س����تین ئێم����ه‌ی‌‬ ‫گه‌یاندبێته‌ ئه‌و بڕوایه‌ی‌ كه‌ دروشم چاره‌سه‌ری‌‬ ‫كێش����ه‌كانی‌ ئێمه‌ ن����اكات‪ ،‬ئاینده‌ وه‌اڵمی‌ ئه‌و‬ ‫پرسیاره‌مان ده‌داته‌وه‌ كه‌ ئایا ئێمه‌ عه‌قڵیه‌تی‌‬ ‫رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی‌ ناهاوس����ه‌نگ‌و نا عه‌قاڵنی‌‬ ‫هه‌ڵده‌بژێری����ن ی����ان كه‌ناڵ����ه‌ دیپڵۆماس����ی‌‌و‬ ‫ده‌ستوریه‌كان؟‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )605‬سێشه‌ممه ‪2017/12/12‬‬

‫ناسیۆنالیزم‌و مژدە‪ ..‬پاشماوە‬ ‫لە‌دۆخێک����ی تەواو وێران‌و رێک پێچەوانەی‬ ‫ئەو سەرزەمینە بو‪ ،‬کە ناسیۆنالیزم پێویستی‬ ‫زۆری پێیەتی‪.‬‬ ‫ئێمە وەک کورد‪ ،‬لەسەر ئاستی عیراقیدا‪،‬‬ ‫ن����ە دەتوانین ببی����ن بە‌عیراقی‪ ،‬ک����ە دیارە‬ ‫هۆکارەکەیش����ی ئێم����ە نی����ن وەک ک����ورد‪،‬‬ ‫بەڵک����و ه����ەر خودی ئ����ەم دەوڵەت����ەی کە‬ ‫ناوی لێن����راوە عیراق‪ ،‬لە‌دروس����تبوونییەوە‬ ‫تا ئێس����تا‪ ،‬نەیتوانیوە ناسنامەیەک بە‌ناوی‬ ‫عیراقیبوونەوە دروس����تبکات‌و هاواڵتییەکانی‬ ‫لە‌نێو ئ����ەم جوگرافیایەدا ل����ە‌رووی قانونی‌و‬ ‫سیاس����ی‌و کۆمەاڵیەتی‌و سایکۆلۆژی‪ ،‬هەست‬ ‫بە‌عیراقیبوونی خۆیان بکەن‌و وەال‌و ئینتیمایان‬ ‫بۆ ئەم جوگرافیای س����تەمکارییە هەبێت‪ ،‬کە‬ ‫ناوی عیراقە‪ .‬ئێمە کە ناتوانین ببین بە‌عیراقی‪،‬‬ ‫هەمانکات هێزی بوون بە‌کوردیش����مان وەک‬ ‫نەتەوە لە‌رووی سیاسییەوە نییە‪ ،‬نەدەتوانین‬ ‫لەگەڵ عیراقدا بژی����ن‪ ،‬نە هێزی جیابوونەوە‬ ‫لەم چوارچێوەیەم����ان هەیە‪ .‬کورد لە‌عیراقدا‬ ‫خەریکە دەب����ێ بەو س����یزیفەی‪ ،‬کە رۆژانە‬ ‫بەردەک����ە ب����ەرەو بەرزایی لوتک����ە دەخاتە‬ ‫کۆڵی‪ ،‬ب����ەاڵم جارێکی دیک����ە غلدەبێتەوەو‬ ‫دەب����ێ لە‌دامێن����ی بەرزاییەکەو لە‌س����فرەوە‬ ‫دەس����ت پێبکاتەوە‪ .‬ئەوکات����ەی تا رادەیەک‬ ‫دەتوانین بڵێین باش����تر لە‌راب����ردو‪ ،‬لە‌دوای‬ ‫پرۆس����ەی ئازادییەوە‪ ،‬عی����راق دەمانگرێتە‬ ‫ب����اوەش‌و پەیوەندییەکانم����ان تا ئاس����تێک‬ ‫ب����ەرەو باش����تر هەنگاو دەب����ڕن‌و هەوڵەکان‬ ‫بە‌ئاراس����تەی س����اڕێژکردنی برینەکان����ی‬ ‫راب����ردو‌و دروس����تکردنەوەی پەیوەندییەکی‬ ‫تەندروس����تی کوردی‪-‬عەرەب����ی‌و پێک����ەوە‬ ‫ژیانی ک����ۆی پێکهاتە نەتەوەی����ی‌و ئایینی‌و‬ ‫مەزهەبییەکانی ئەم واڵتەن‪ ،‬ئێمە جارێکیتر‬ ‫خەریکی خۆجیاکردنەوە لەم جوگرافیایەین‪،‬‬ ‫بەب����ێ ئام����ادەکاری ب����ۆ خۆجیاکردن����ەوە‪،‬‬ ‫بەب����ێ ئ����ەوەی توانا‌و هێزی دروس����تکردنی‬ ‫ناس����نامەی سیاس����ی‌و کۆمەاڵیەتی تایبەت‬ ‫بە‌خۆم����ان هەبێ����ت‪ .‬وەکچ����ۆن کاتی خۆی‬ ‫فەیسەڵی یەکەم پاش����ای عیراق رایگەیاند‪،‬‬ ‫کە لە‌عیراقدا ش����تێک نییە بە‌ناوی ناسنامەی‬ ‫عیراقیبوونەوە‪ ،‬ئەوە رەنگە تا ئاستێکی زۆر‬ ‫ئەم بۆچوونە بۆ ئەم هەرێمەش راست بێت‪،‬‬ ‫کە پێیدەڵێن‪ ،‬هەرێمی کوردس����تانی عیراق‪.‬‬ ‫لە‌دروس����تبوونی ئ����ەم هەرێم����ەوە‪ ،‬بکەرانی‬ ‫سیاس����ی ئێمە لە‌دروس����تکردنی ناسنامەی‬ ‫نیش����تمانی‌و ئینتیمای هاوبەشی هاواڵتیانی‬ ‫دانیش����تووی ئەم هەرێمە بە‌ک����ۆی پێکهاتە‬ ‫نەتەوەی����ی‌و ئایینیی����ە جیاوازەکانیی����ەوە‪،‬‬ ‫رووبەڕووی شکس����ت بوونەتەوە‪ .‬لە‌هەرێمی‬ ‫کوردس����تان‌و ئ����ەم ناوچان����ەش ک����ە کورد‬ ‫دەس����ەاڵتی گ����ەورەی تیایان����دا هەب����ووە‬ ‫لە‌دەرەوەی هەرێمداو بە‌ناوچەی کێشە لەسەر‬ ‫ناسراون‪ ،‬ناسنامەیەکی سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی‬ ‫هاوبەش دروس����تنەبووە‪ ،‬هەرگیز هاواڵتیانی‬ ‫هەس����تیان بەوە نەکردووە کە لە‌نیشتمانێکدا‬ ‫دەژین‪ ،‬لە‌ئەرک‌و مافدا یەکس����انن‪ .‬نیشتمان‬ ‫بە‌س����ەر جوگرافی����ای حی����زب‪ ،‬حیزبی����ش‬ ‫لە‌دەس����تی بنەماڵ����ەو تاقمێک����ی بازرگانی‬ ‫سیاس����ی‪ ،‬بنەماڵ����ەو تاقمی����ش لە‌ب����ەردەم‬ ‫عەرشی س����ەرۆک‌و سکرتێر‌و میرانی حیزبدا‪،‬‬ ‫لە‌چەمانەوەو بێدەنگیاندا بەپێی بەرژەوەندییە‬ ‫شەخس����ییەکانیان ژیان دەگوزەرێنن‌و لە‌ژێر‬ ‫تایتڵی سیاسەتەوە خەریکی کاری بازرگانی‌و‬ ‫یاریکردن بە‌چارەنوسی خەڵکن‪ .‬ئەم بازرگان‌و‬ ‫سیاس����ییە کورتبینان����ە‪ ،‬لە‌پرۆس����ەیەکی‬ ‫بە‌پەلە‌و دیراسەنەکراودا‪ ،‬لە‌ئاستی دەرەوەدا‬ ‫بە‌دەستخۆش����ی‌و دەست لە‌پش����تدانی چەند‬ ‫جەنەڕاڵ‌و سیاسییەکی خانەنشین‌و نوسەرێکی‬ ‫بێئاگا لە‌دۆخی ناوەوەی هەرێم‪ ،‬لە‌ناوەوەش‬ ‫بە‌یاریک����ردن بە‌هەس����ت‌و س����ۆزی خەڵک‌و‬ ‫شاردنەوەی راس����تییەکان‪ ،‬خەریکی نمایشی‬ ‫ش����انۆگەرییەک ب����وون‪ ،‬کە تیای����دا بارزانی‬ ‫بە‌موبارەکەی ئەنجومەن����ی بااڵی ریفراندۆم‪،‬‬ ‫ناس����نامەی قارەمانێک����ی ناسیۆنالیس����تی‬ ‫ساختەی پێدرابوو‪.‬‬ ‫بارزان����ی ئەو کاتەی دەکەوێتە نەش����ئەی‬ ‫بە‌دەستهێنانی پش����تیوانی بێ چەندوچونی‬ ‫حیزبە‌سیاس����ییەکانی نێو ئەنجومەنی بااڵی‬ ‫ریفراندۆم‌و چەپڵ����ەی قایمی خەڵک‌و بینینی‬

‫ئ����ااڵی درێژ‌و پانی کوردس����تان لە‌ش����ەقام‌و‬ ‫یاریگاکانی هەرێم‌و بەش����ێک لە‌سەنتەرەکانی‬ ‫ئەوروپا‪ ،‬هەر بە‌راس����ت خ����ۆی لێدەبێ بەو‬ ‫قارەمان‌و فریادڕەس����ەی کورد‪ ،‬کە دەتوانێ‬ ‫لە‌فیدراڵیی����ەوە بمانگوازێت����ەوە بۆ دەوڵەتی‬ ‫س����ەربەخۆ‌و بە‌زمان����ی پیاوێک����ی تفەن����گ‬ ‫بە‌دەس����تی کورتبی����ن‪ ،‬نەک سیاس����ییەکی‬ ‫بە‌ئاگا‌و بە‌ئەزموون‪ ،‬دەکەوێتە رەتکردنەوەی‬ ‫کۆی پەیام‌و مەس����یجە سیاسییەکانی دونیا‪،‬‬ ‫بە‌نامەکەی تیلەرس����نی وەزی����ری دەرەوەی‬ ‫ئەمریکایشەوە‪.‬‬ ‫ریفراندۆم وەک مژدەی ناسیۆنالیستانە‬ ‫وەکچۆن لە‌ئاییندا مژدەی گەورەی رۆحی‌و‬ ‫پێخس����تنە نێو بەهەش����ت هەی����ە‪ ،‬وەکچۆن‬ ‫لە‌کۆمۆنیزم����دا مژدەی خۆش����بەختی‌و ژیانی‬ ‫بێ چەوس����انەوە هەیە‪ ،‬وەکچۆن هەم ئایین‬ ‫دونیام����ان بەس����ەر بەهەش����تی‌و دۆزەخی‪،‬‬ ‫گوناهب����ار‌و بێگون����اه بۆ داب����ەش دەکات‪،‬‬ ‫کۆمۆنیزمیش خەریکی دابەش����کردنی جیهانە‬ ‫بەس����ەر دوو جیهانبینی فیکری‌و سیاس����ی‌و‬ ‫ئاب����ووری‌و کۆمەاڵیەتی جیاواز‌و دژ بە‌یەک‪،‬‬ ‫دونیایەک کە س����ەرمایە‌و س����تەم ئاراستەی‬ ‫دەکەن‪ ،‬ئەویدیکەیش دونیای بەهەش����تی بێ‬ ‫ستەم‌و چەوسانەوەی کۆمەاڵیەتییە‪ ،‬واتە هەم‬ ‫دینەکان‌و هەم کۆمۆنی����زم هەڵگری مژدەن‪،‬‬ ‫مژدەی هێنانی خۆش����بەختی بۆ مرۆڤەکان‪،‬‬ ‫هەردووکی����ان گەرەکیانە لە‌نێ����و دونیابینی‬ ‫فیکری‌و کۆمەاڵیەتی خۆیان����دا لە‌مەنگەنەی‬ ‫ئایدیۆلۆژیام����ان بدەن‌و بەپێی تێگەیش����تنی‬ ‫خۆی����ان‌و ئ����ەو تێکس����تانەی باوەڕیان پێی‬ ‫هەیە‪ ،‬دونیامان بەسەر باش‌و خراپ‪ ،‬روناک‌و‬ ‫تاری����ک‪ ،‬بەهەش����ت‌و دۆزەخدا ب����ۆ دابەش‬ ‫دەکەن‪ .‬بەاڵم نە ئەوان‌و نە هیچ ئایدیۆلۆژیا‌و‬ ‫دیاردەیەک����ی دیکەی فیک����ری‌و کۆمەاڵیەتی‬ ‫لە‌مێژووی مرۆڤایەتیدا پێمانناڵێت‪ ،‬هاتووین‬ ‫لە‌بەهەش����تەوە بتانگوازین����ەوە ب����ۆ دۆزەخ‪،‬‬ ‫لە‌روناکیی����ەوە ب����ەرەو تاریکیت����ان ببەین‪،‬‬ ‫بەڵک����و هەمووان م����ژدەی جوان����ی‌و پاکی‌و‬ ‫روناکیم����ان پێ����دەدەن‪ ،‬هەم����ووان لە‌زاری‬ ‫مژدەبەخشەکانیانەوە دەبنە رێ پیشاندەرمان‬ ‫بەرەو بەهەش����ت و‪ ،‬بە‌هەموو هێزیانەوە کار‬ ‫بۆ دوورخس����تنەوەی مرۆڤایەتی‌و کۆمەڵگەو‬ ‫نەتەوەکانی����ان لە‌دۆزەخ دەک����ەن‪ .‬ریفراندۆم‬ ‫لە‌هەرێمی کوردستان بەشێکە لەم مژدەیەی‪،‬‬ ‫کە لە‌دیدی بارزان����ی‌و دواتریش ئەنجومەنی‬ ‫بااڵی ریفراندۆمەوە لە‌دەوڵەتی بەهەش����تی‬ ‫خۆماندا رێکماندەخاتەوەو لە‌دۆزەخی عیراقی‬ ‫جەه����ل‌و ملمالنێ����ی تایەف����ی دەمانپارێزێ‪.‬‬ ‫ریفراندۆم راستە مافە‪ ،‬هەر گەلێکیش ئازادە‬ ‫چۆن گوزارشت لەم مافە یاسایی‌و سیاسییەی‬ ‫خۆی دەکات‪ ،‬بەاڵم ئەگەر بە‌هۆش����یارییەوە‬ ‫مامەڵە لەگەڵ مافیش����دا نەکرێت‪ ،‬دوور نییە‬ ‫بێ مافی زیاترمان بۆ بهێنێت‪ ،‬ریفراندۆمەکەی‬ ‫باشوری کوردس����تان‪ ،‬نموونەیەکی زیندووی‬ ‫ئەم مژدەیەی نێو گوتار‌و فانتازیای بارزانی‌و‬ ‫ئەنجومەنی بااڵی ریفران����دۆم بو‪ ،‬هەمانکات‬ ‫نموونەیەکی زەقی مومارەسەکردنی مافێکە‪،‬‬ ‫کە دواجار بێ مافی زیاترمان بۆ دەهێنێ‪.‬‬ ‫بارزانی‌و سیاس����ییەکانی نێو ئەنجومەنی‬ ‫بااڵی ریفراندۆم‪ ،‬بە‌خۆیان‌و حیزبەکانیانەوە‪،‬‬ ‫بە‌هەموو هێزیان����ەوە هەوڵیان����دا ریفراندۆم‬ ‫لە‌مافێکی یاسایی‌و سیاس����ییەوە بگۆڕن بۆ‬ ‫مژدەیەکی ناسیۆنالیستانەی رووت‪ ،‬مژدەیەک‬ ‫کە مژدەبەخشەکەی بارزانی‌و پشتیوانانیشی‬ ‫ئەنجومەن����ی ب����ااڵی ریفران����دۆم‌و کۆی ئەم‬ ‫حەش����اماتە بوون‪ ،‬کە هەمیش����ە بۆ داکۆکی‬ ‫لە‌جوڵەیەک‪ ،‬لە‌پرس����ێک‪ ،‬ئەگەر بە‌راستیشی‬ ‫نەزان����ن‪ ،‬دێن لەگەڵ ناش����یرینیدا بەراوردی‬ ‫دەکەن‪ ،‬واتە لە‌بری قس����ەکردن لە‌سەنتەری‬ ‫جوڵەکەو بینینی خودی پرس����ەکە وەکخۆی‪،‬‬ ‫دێن‌و ب����ە‌دوای دۆزینەوەی پ����رس‌و جوڵەی‬ ‫ناش����یرینتردا دەگەڕێ����ن‪ ،‬ت����ا هەرچی زیاتر‬ ‫رەوایەتی بۆ ناڕەوایەتی پش����تیوانیکردنیان‬ ‫لە‌پرس‌و مافێک����ی رەوا بدۆزنەوە‪ .‬ریفراندۆم‬ ‫هێزە سیاس����ییەکانی کوردستان‌و هاواڵتیانی‬ ‫دەنگ����دەری لە‌بەرامبەر ئەم دۆخی رەوایەتی‬ ‫پرس����ەکەو ناڕەوایەت����ی پش����تیوانییەدا‬ ‫راگرتبو‪ ،‬ک����ۆی رەوایەتی‌و ناڕەوایەتییەکەش‬ ‫لەالی����ەن بارزانیی����ەوەو لە‌نێ����و خولگ����ەی‬

‫‪19‬‬ ‫ریکالم‬

‫حەماس‌و جۆش‌و خرۆش����ی کاتی‌و عاتیفەی‬ ‫ناسیۆنالیس����تانەدا یاری پێدەکرا‪ .‬بارزانی‌و‬ ‫پارتی‪ ،‬سیاسییەکانی نێو ئەنجومەنی بااڵی‬ ‫ریفران����دۆم‌و حیزبەکانی����ان‪ ،‬ریفراندۆمی����ان‬ ‫وەک بۆمبێکی تەوقیتک����راو لە‌بن پێی هێزە‬ ‫سیاس����ییەکانی دیک����ەو ک����ۆی هاواڵتیانی‬ ‫باشوری کوردستان دانابو‪ ،‬تا لە‌هەر کوێیەک‬ ‫دەنگێک ب����ە‌دژی نالەباری دیاریکردنی کاتی‬ ‫پرسەکە بەرزبۆوە‪ ،‬ئەوان ئەو کەس‌و الیەنە‬ ‫سیاس����ییانە وەک دژ بە‌پ����رس‌و مافێک����ی‬ ‫نەتەوەی����ی وێنا بکەن‌و س����ەخی تەبیعەتانە‬ ‫ناسنامەی خیانەت‌و گوناهی نەتەوەییان پێ‬ ‫ببەخشن‪.‬‬ ‫بارزانی لە‌پرسی ریفراندۆمدا بە‌هەر هۆکارێک‬ ‫بێت کەوتە ژێر رەحمەتی عینادییەکی سیاسی‪،‬‬ ‫ک����ە بە‌پێوانەی بوومەلەرزە نزیک بوو لە‌(‪)٩‬‬ ‫پلەی رێختەر‪ ،‬واتە ئەو عینادییە سیاسییەی‬ ‫کە بەر لە‌هەر ش����تێکی دیکە بەرەو وێرانی‌و‬ ‫شکس����تی سیاس����ییمان دەبات‪ ،‬شکستێک‬ ‫کە پێش هەر فیکر‌و دیاردەیەکی سیاس����ی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی دیکە‪ ،‬فیکری ناسیۆنالیزم تیایدا‬ ‫زەرەرمەند‌و زیانبەخش دەبێت‪ .‬سەرەنجامی‬ ‫ریفراندۆم‌و رووداوەکانی دوای پرۆس����ەکەش‬ ‫بە‌روون����ی ئەوەیان پیش����انداین‪ .‬هەموو ئەو‬ ‫سیاسی‌و ئەوانەش کە شتێکیان لەمبارەیەوە‬ ‫نوس����یووەو بڕوای����ان واب����ووە‪ ،‬ک����ە ئەگەر‬ ‫ریفراندۆمیش ئەنجامنەدرابا‪ ،‬دۆخی باش����ور‪،‬‬ ‫تایب����ەت ناوچە کێش����ە لەس����ەرەکان‪ ،‬هەر‬ ‫وەک ئێس����تا دەبو‪ ،‬لە‌بڕوای مندا جگە لە‌خۆ‬ ‫دزینەوە لە‌بەرپرسیارێتی شکستەکەو راکردن‬ ‫لە‌بینین����ی راس����تی دیمەنەک����ە وەک خۆی‪،‬‬ ‫ش����تێکی دیکە ناکەن‪ ،‬چونکە جاهیلێکیش‬ ‫لەو راس����تییە تێدەگات‪ ،‬ئەگ����ەر ریفراندۆم‬ ‫ئەنجامنەدراب����ا‪ ،‬هەرگی����ز دۆخی باش����وری‬ ‫کوردستان بە‌ناوچە کێشە لەسەرەکانیشەوە‪،‬‬ ‫بەمجۆرە هەرزانف����رۆش نەدەکرا‪ ،‬وەک چۆن‬ ‫بینیم����ان ک����را‪ ،‬هەرگیز عیراق ب����ەم هێزەو‬ ‫ئێمەی����ش ب����ەم زەلیلییە ن����ە دەبووینە دوو‬ ‫پاڵەوانی براوەو دۆڕاوی سەر شانۆی سیاسی‬ ‫لە‌عیراق‌و هەرێمی کوردستاندا‪.‬‬ ‫ئایدیۆلۆژیا‌و دیاردە فیکری‌و ئایینییەکان‪،‬‬ ‫کاتێ����ک مژدە دەبەخش����ن‪ ،‬خەڵک هێندەی‬ ‫دوای چێ����ژی مژدەک����ە دەک����ەون‪ ،‬هێندە‬ ‫پرسیار لەبارەی حەقیقەتی پراکتیزەکردنی‬ ‫ئەم مژدانە لەس����ەر ئەرزی واقیعدا ناکەن‪،‬‬ ‫تایب����ەت لە‌کۆمەڵگەیەک����دا‪ ،‬لە‌چوارچێوەی‬ ‫دەوڵەتێک����دا‪ ،‬ک����ە س����تەمکاری‌و بێدادی‬ ‫کۆمەاڵیەت����ی سیس����تەمێکی سیاس����ی‬ ‫لە‌رابردوودا ئازاری زۆری دابێت‪ .‬حەشامات‬ ‫کاتێ����ک دەچێت����ە نێ����و پرۆس����ەی خ����ۆ‬ ‫لە‌دەس����تدان‌و ونب����وون لە‌بوونێکی دیکەدا‪،‬‬ ‫ئی����دی لە‌دۆخ����ی وەهادا ئومێ����دی ئەوەی‬ ‫لێناکرێت‪ ،‬بە‌ئاسانی بەرامبەر بە‌گەورەیی‌و‬ ‫پیرۆزی مژدە بەهەش����تییەکان یاخی بێت‪،‬‬ ‫چونکە ئەوان لەم چرکەس����اتانەدا هێندەی‬ ‫وەرگرن‪ ،‬هێندەی گوێگرن‪ ،‬هێندە بوونێکی‬ ‫پرس����یارکەر‌و بیرکەرەوەو بە‌گومان لە‌مژدە‬ ‫رەنگاوڕەنگەکان نین‪ ،‬ئەوان بوونێکن لە‌رووی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و س����ایکۆلۆژییەوە لە‌حاڵەتێکدا‬ ‫دەژی����ن‪ ،‬کە بەر لە‌هەر ش����تێکی دیکە‪ ،‬نە‬ ‫تەنها نام����ۆن بە‌خۆیان‪ ،‬بەڵک����و پێدەچێ‬ ‫رقیان لە‌خۆناسینیش بێت‪ .‬مژدەکان هێزی‬ ‫ئەوەیان دەبێ‪ ،‬بێدادی‪ ،‬س����تەمی سیاسی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی‪ ،‬قەیرانی ئابووری لە‌هۆشیاری‬ ‫خەڵکدا کاڵ بکەنەوەو سەرنجیان بۆ پانتایی‌و‬ ‫گۆڕەپانێکی دیکە بگوازنەوە‪ ،‬کە گۆڕەپانی‬ ‫مژدە بەخش����ینە‪ ،‬گۆڕەپان����ی ئاوێتەکردنی‬ ‫ناس����یۆنالیزمە بە‌مژدە‪ ،‬گۆڕەپانی فڕێدانی‬ ‫دروش����می ئام����ادەی ناو پاکەتی‌و قس����ەی‬ ‫بەت����اڵ‌و بێ ناوەرۆکی ناسیۆنالیس����تانەیە‪،‬‬ ‫بەجۆرێک کە دەتوانێ وەرگر لە‌دۆخی خۆی‬ ‫نامۆ بکا‌و بیگوازێتەوە بۆ دۆخێک کە دەبێتە‬ ‫سەربازێکی ملکەچی نێو سەربازگەی مژدەی‬ ‫ناسیۆنالیس����تانە‪ .‬ریفران����دۆم لە‌مژدەیەکی‬ ‫وەها زیاتر ش����تێکی دیک����ە نەبو‪ ،‬بارزانی‌و‬ ‫ئەنجومەنی بااڵی ریفراندۆمیش لە‌قارەمانی‬ ‫س����اختەی بەخشین‌و بەش����ینەوەی مژدەی‬ ‫ناسیۆنالیس����تانەی لەمج����ۆرە زیاتر هیچی‬ ‫دیکە نەبوون‪.‬‬

‫هەرێمی کوردستان ‪ /‬عێراق‬ ‫ژمارە‪1146 :‬‬ ‫ ‬ ‫وەزارەتی داد‬ ‫بەروار‪2017/11/28 :‬‬ ‫ ‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی گشتی فەرمانگەکانی داد‬ ‫ ‬ ‫فەرمانگەی دادنوسی سلێمانی‪1/‬‬ ‫ئاگاداری‌‬ ‫بەپێ������ی ئ������ەو داوای������ەی ک������ە لەالیەن (هێ������رش عثمان احم������د) پێش������کەش بە‌فەرمانگەکەم������ان ک������راوە خاوەنی کارگ������ەی (فڕنی‬ ‫ـ چوێس������ە ب������ۆ بەرهەمهێنان������ی صەم������ون)‪ .‬لەب������ەرواری (‪ )2017/11/19‬داوای تۆمارکردن������ی ئ������ەو ئامێران������ەی ک������ردوە کە لە‌‬ ‫(س������لێمانی ‪/‬قرگە) دانراون کە ئامێرەکانیان لەخوارەوە دیاری کراوە بەپێی یاس������ای دادنوسانی ژمارە (‪)33‬ی ساڵی (‪ )1998‬ی بەکار‬ ‫لەهەرێمی کوردس������تان باڵودەکەینەوە‪ .‬هەر کەس������ێ خۆی بەپەیوەندیدار یان خاوەنی هەریەک لەو ئامێرانە دادەنێ لەماوەی (‪ )15‬پانزە‬ ‫رۆژدا سەردانی ئەم فەرمانگەیە بکات‪ ،‬بەپێچەوانەوە بەناوی داواکارەوە تۆماری دەکەین‌و بڕوانامەی تۆماری ئامێرەکانی پێدەدرێت‪.‬‬ ‫لەگەڵ رێزدا‬

‫ ‬ ‫ئامێرەکان‬ ‫‪ .1‬فرنی برژاندنی صەمون‪ /‬جۆری مرشد گوهر ژمارە ‪ /19410 /‬ئێرانی ‪ /2012‬کارەبایی‌و گازی‬ ‫‪ .2‬ئامێری پانکەرەوەی گونک ‪ Altatop‬بێ ژمارەیە‪ /‬تورکی‪ /‬کارەبایی‬ ‫‪ .3‬ئامێری خرکردنەوەی گونک ‪ /‬بێ ژمارە ‪ /‬کارەبایی‬ ‫‪ .4‬ئامێری هەویر شێل ‪ 100 /‬کغم ‪YKMAKINA‬‬ ‫بێ ژمارە ‪ /‬تورکی کارەبایی‬ ‫دادنوس‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫فاروق کالن شریف ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫فەرمانگەی دادنوسی سلێمانی‪1/‬‬ ‫ ‬ ‫‪2017/12/10‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه‬ ‫تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ی‌ شارباژێر‬ ‫لیژنه‌ی‌ جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتیی‌ شارباژێر‬ ‫بانگه‌وازی‌‬

‫ی خانووبه‌ر‌ه بە‌نوێكراوه‌]‬ ‫ی خاوه‌ندارێت ‌‬ ‫[بڕیاری‌ جێگیركردن ‌‬ ‫ی عمر‬ ‫ی زنجیره‌كانی‌ (‪ 116 ، 59‬گه‌ڕه‌كی‌‪/‬چوارتای‌ كۆن) بۆ داواكاری‌ تۆماركردن به‌رێز (هه‌رد ‌‬ ‫ی ته‌واو ‌‬ ‫ی خاوه‌ندارێت ‌‬ ‫پاڵپش������ت بە‌سه‌لماندن ‌‬ ‫ی (‪ )2017/12/6‬كه‌ ل������ه‌م لیژنه‌یه‌وه‌ ده‌رچووه‌‪ ،‬بۆیه‌ بانگه‌وازی‌ ئه‌م بریاره‌ ده‌كه‌ین‌و‬ ‫ق������ادر) به‌پێی‌ بڕیاری‌ جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتی‌ به‌روار ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی دوای‌ باڵوبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی تایبه‌تمه‌ند بكات له‌ماوه‌ی‌ (‪ )30‬رۆژدا له‌رۆژ ‌‬ ‫ی پێشكه‌ش بە‌دادگا ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی هه‌ی‌ه با سكااڵ ‌‬ ‫هه‌ركه‌سێكیش په‌ڵپ ‌‬ ‫ی شارباژێر زنجیر‌ه ناوبراوه‌كان تۆمارده‌كات‬ ‫ی خانووبه‌ره‌ ‌‬ ‫بانگه‌وازه‌و‌ه ده‌ستپێده‌كات‪ ،‬چونكه‌ پاش ته‌واوبوونی‌ ئه‌م ماوه‌یه‌ تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردن ‌‬ ‫ی سكااڵ‪.‬‬ ‫ی ناوبراو ئه‌گه‌ر هیچ ئاگاداركردنه‌وه‌یه‌ك له‌دادگاو‌ه نه‌بوو بە‌پێشكه‌شكردن ‌‬ ‫ی بریار ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫* ناس������نامەیەکی ئاسایش������ی‌ گش������تی‌ گه‌رمی������ان‪ ،‬له‌گ������ه‌ڵ پاس������پۆرتێك‌و مۆڵه‌تێك������ی‌ ش������ۆفێر ‌‬ ‫هیوا محمد جالل‬ ‫ی گش������تی‌ به‌ن������اوی‌ ‬ ‫(دیاكۆ محمد محمد مراد) ونبوه‌‪ ،‬هه‌ركه‌س ده‌یدۆزێته‌وه‌‪ ،‬بیانگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ كتێبخانه‌ی‌ خاك له‌كه‌الر‪.‬‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ی‌ شارباژێر‬ ‫تێبینه‌ر ‌‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ونبون‬

‫ ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‬ ‫ ‬ ‫كارگێری‌‌و خۆیه‌تی‬

‫عدد‪2189 :‬‬ ‫به‌روار‪2017/12/6 :‬‬

‫ ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‬ ‫ ‬ ‫كارگێری‌‌و خۆیه‌تی‬

‫عدد‪2209 :‬‬ ‫به‌روار‪2017/12/11 :‬‬

‫ ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‬ ‫ ‬ ‫كارگێری‌‌و خۆیه‌تی‬

‫عدد‪2218 :‬‬ ‫به‌روار‪2017/12/11 :‬‬

‫ئاگاداری‌‬

‫ئاگاداری‌‬

‫ئاگاداری‌‬

‫س������ه‌رۆكایه‌تی‌ ش������اره‌وانی‌ رزگاری‌ ئاگاداری‌ هه‌موو ئ������ه‌و هاواڵتیانه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌‬ ‫سااڵنی‌ (‪ )1989-1987‬زه‌ویان له‌ناحییه‌ی‌ رزگاری‌ (صمود) وه‌رگرتوه‌ كه‌ هاواڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫(محمد تۆفیق محمد ساڵح) خاوه‌ن زه‌وی‌ ژماره‌ هه‌وائی‌ (‪ )1900‬داوای‌ رێگا پێدانی‌‬ ‫كردوه‌ بە‌مه‌به‌ستی‌ دروستكردنی‌ خانوو هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر ئه‌و پارچه‌‬ ‫زه‌ویی������ه‌ هه‌یه‌ له‌ماوه‌ی‌ (‪ )30‬رۆژدا له‌دوای‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگاداری‌‬ ‫س������ه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ بە‌پێچه‌وانه‌وه‌ شاره‌وانیمان كاری‌ یاسایی‌ بۆ ناوبراو‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ ‬ ‫سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‌‬ ‫ ‬

‫س������ه‌رۆكایه‌تی‌ ش������اره‌وانی‌ رزگاری‌ ئاگاداری‌ هه‌موو ئ������ه‌و هاواڵتیانه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌‬ ‫سااڵنی‌ (‪ )1989-1987‬زه‌ویان له‌ناحییه‌ی‌ رزگاری‌ (صمود) وه‌رگرتوه‌ كه‌ هاواڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫(عبدالكری������م قادر فتاح) خاوه‌ن زه‌وی‌ ژماره‌ هه‌وائی‌ (‪ )12071‬داوای‌ رێگا پێدانی‌‬ ‫كردوه‌ بە‌مه‌به‌ستی‌ دروستكردنی‌ خانوو هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر ئه‌و پارچه‌‬ ‫زه‌ویی������ه‌ هه‌یه‌ له‌ماوه‌ی‌ (‪ )30‬رۆژدا له‌دوای‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگاداری‌‬ ‫س������ه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ بە‌پێچه‌وانه‌وه‌ شاره‌وانیمان كاری‌ یاسایی‌ بۆ ناوبراو‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ ‬ ‫سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‌‬ ‫ ‬

‫س������ه‌رۆكایه‌تی‌ ش������اره‌وانی‌ رزگاری‌ ئاگاداری‌ هه‌موو ئ������ه‌و هاواڵتیانه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌‬ ‫سااڵنی‌ (‪ )1989-1987‬زه‌ویان له‌ناحییه‌ی‌ رزگاری‌ (صمود) وه‌رگرتوه‌ كه‌ هاواڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫(نه‌جیبە‌عبدالل������ه‌ محمد) خاوه‌ن زه‌وی‌ ژم������اره‌ هه‌وائی‌ (‪ )5969‬داوای‌ رێگا پێدانی‌‬ ‫كردوه‌ بە‌مه‌به‌ستی‌ دروستكردنی‌ خانوو هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر ئه‌و پارچه‌‬ ‫ی ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگاداری‌‬ ‫زه‌ویی������ه‌ هه‌یه‌ له‌ماوه‌ی‌ (‪ )30‬رۆژدا له‌دوای‌ باڵوكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫س������ه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ بە‌پێچه‌وانه‌وه‌ شاره‌وانیمان كاری‌ یاسایی‌ بۆ ناوبراو‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ ‬ ‫ی شاره‌وانی‌ رزگاری‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ ‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫جانتاهه‌ڵگرو‬ ‫رۆژنامه‌نوسكوژ!‬ ‫میران كه‌ریم‬ ‫ش���ه‌ڕه‌ قس ‌هی‌ نێوان مه‌حمود س���ه‌نگاوی‌‌و قوباد تاڵه‌بانی‌ هه‌مو سنورێكی‌ به‌زاند‪،‬‬ ‫س���ه‌نگاوی‌ قوبادی‌ به‌"جانتاهه‌ڵگر"‌و قوباد تاڵه‌بانیش سه‌نگاوی‌ به‌"رۆژنامه‌نوسكوژ‌و‬ ‫قاچاغچی‌"‌و به‌كوردییه‌ك ‌هی‌ خۆمان به‌"چه‌ته‌" ناوبرد!‬ ‫ئه‌م ك ‌هی‌ حاڵه‌ یه‌كێتی‌ تێكه‌وتوه‌؟!‬ ‫كه‌س نییه‌ هه‌ست به‌و راستییه‌ نه‌كات كه‌ له‌گه‌ڵ‌ تێكچونی‌ دۆخی‌ یه‌كێتیدا‪ ،‬دۆخی‌‬ ‫كوردس���تانیش تێكچوه‌‪ ،‬كه‌ گۆڕانكارییه‌ش له‌دو قۆناغی‌ جیاوازدا رویاندا‪ :‬یه‌كه‌میان‪،‬‬ ‫كاتێك كه‌ نه‌وش���یروان مسته‌فاو چه‌ند س���ه‌ركرده‌یه‌كی‌ دیكه‌ له‌یه‌كێتی‌ جیابونه‌وه‌و‬ ‫بزوتنه‌و‌هی‌ گۆڕانیان دامه‌زراند‪ ،‬یه‌كێتی‌ به‌شێك له‌هاوسه‌نگی‌ خۆی‌ له‌ده‌ستداو چه‌ند‬ ‫كه‌سێك هاتنه‌ پیچشه‌وه‌و بون به‌مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ ئه‌م حزبه‌ سۆشیال دیموكراته‌ كه‌‬ ‫به‌هیچ پێوه‌رێك نه‌ك هه‌ر سیاسی‌ نه‌بون‪ ،‬به‌ڵكو به‌شێكیان ته‌واو بێسه‌وادیش بون‪.‬‬ ‫دوه‌میش���یان‪ ،‬كاتێك كه‌ مام جه‌الل نه‌خۆشكه‌وت‌و نه‌خۆشیی‌و سه‌ر جێگه‌ كه‌وتنی‌‬ ‫درێژ‌هی‌ كێشا‌و كه‌س���یش ته‌واو جورئه‌تی‌ ئه‌و‌هی‌ نه‌كرد پێداگری‌ له‌سه‌ر دیاریكردنی‌‬ ‫كه‌س���ێك بۆ ش���وێنگرتنه‌و‌هی‌ ئه‌م سه‌ركرده‌یه‌ بكات كه‌ ‪ 40‬س���اڵ‌ سكرتێری‌ گشتی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ بو‪ ،‬س���ه‌ره‌نجام كوڕ‌و كه‌س���ه‌ نزیكه‌كانی‌ تاڵه‌بانی‌ هاتنه‌ پێش���ه‌وه‌و كوڕی‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌ بونیش ئیمتیازێكی‌ گه‌وره‌ بو كه‌ رێگ ‌هی‌ چونه‌ بازن ‌هی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ بۆ ئاسان‬ ‫كردن‪.‬‬ ‫ئێس���تا ئه‌و‌هی‌ روده‌دات‪ ،‬به‌ریه‌ككه‌وتنی‌ خواست‌و ویستی‌ ئه‌و كاراكته‌رانه‌ن كه‌ له‌و‬ ‫دو قۆناغه‌ جیاوازه‌دا هاتنه‌ ریزی‌ یه‌كه‌می‌ یه‌كێتییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ش���ه‌ڕی‌ س���ه‌نگاوی‌‌و قوباد گوزارش���ت له‌جی���اوازی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و ل���ه‌و ملمالنێیه‌‬ ‫تونده‌ ده‌كات كه‌ له‌س���اڵی‌ داهاتودا كێ‌ ش���وێنی‌ تاڵه‌بانی‌ ده‌گرێته‌وه‌؟ یه‌كێتییه‌كان‬ ‫به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك په‌رت‌و دابه‌ش بون‪ ،‬كه‌ پێناچێت به‌ئاسانی‌ بتوانن ئه‌م كێشه‌یه‌ یه‌كالیی‌‬ ‫بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬دیاره‌ زۆرن ئه‌وان ‌هی‌ كه‌ چاویان بڕیوه‌ته‌ ئه‌و پۆس���ت ‌هی‌ مام جه‌الل هه‌یبو‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم زۆر كه‌م‌و ده‌گمه‌نن ژمار‌هی‌ ئه‌وان ‌هی‌ بتوان���ن له‌یه‌كێتیدا رۆڵی‌ ئه‌و ببینن‪ ،‬كه‌‬ ‫ره‌نگه‌ هه‌ر له‌ڕاستیدا ئه‌م ژماره‌یه‌ یه‌كسان بێت به‌"سفر"‪.‬‬ ‫ئه‌و‌هی‌ ئێس���تا سه‌رنجڕاده‌كێشێت مه‌حمود س���ه‌نگاوی‌ ماوه‌یه‌كه‌ وه‌ك به‌رێوه‌به‌ری‌‬ ‫هه‌ڵمه‌تی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ د‪.‬به‌رهه‌م ده‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬ئه‌م فه‌رمانده‌ سه‌ربازییه‌ی‌ حه‌وت ساڵ‌‬ ‫له‌مه‌وب���ه‌ر بو به‌ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێتی‌‌و وه‌ك قوب���اد تاڵه‌بانی‌ به‌"كامل‬ ‫بۆیاغ" وه‌س���فی‌ ده‌كات‌و سه‌ڕه‌رای‌ هه‌ڵكشانی‌ ته‌مه‌نیشی‌ حه‌ز ده‌كات هه‌میشه‌ قنج‌و‬ ‫قیت‌و كه‌ش���خه‌ ده‌ركه‌وێت‪ ،‬له‌دوای‌ نه‌خۆش���كه‌وتنی‌ مام جه‌الله‌وه‌ تا ئێستا یه‌كێك‬ ‫بوه‌ له‌وان��� ‌هی‌ زۆرترین لێدوانی‌ تون���دی‌ به‌رامبه‌ر به‌هێرۆ ئیبراهی���م ئه‌حمه‌دو قوباد‬ ‫تاڵه‌بانی‌ راگه‌یاندوه‌و پێده‌چێت پاش قس���ه‌كانی‌ ئه‌مدوایی ‌هی‌ قوبادیش تۆنی‌ ره‌خنه‌و‬ ‫لێدوانه‌كانی‌ به‌رامبه‌ر ئه‌وان توندتر بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌یر ئه‌وه‌یه‌ مه‌حود سه‌نگاوی‌ كه‌ خۆی‌ به‌رهه‌می‌ ئه‌م سیسته‌مه‌یه‌ به‌"گه‌نده‌ڵی‌"‬ ‫ناویده‌بات‌و س���ااڵنێكی‌ زۆر پاس���ه‌وانی‌ كردوه‌‪ ،‬ئێس���تا وه‌ك خ���ۆی‌ ده‌ڵێت هه‌وڵی‌‬ ‫"چاكسازی‌" ده‌دات‪ ،‬ئه‌گه‌ر نا كار بۆ "روخاندنیشی‌" ده‌كات! دیاره‌ وه‌ك فه‌رمانده‌یه‌كی‌‬ ‫كالسیكی‌ ئه‌و نه‌وه‌ كۆن‌و دێرین ‌هی‌ شاخ كه‌ ئیتر خه‌ڵك هیوایه‌كی‌ پێیان نه‌ماوه‌‪ ،‬قوڕ‬ ‫به‌سه‌ر ئه‌و سه‌ركرده‌و لیست ‌هی‌ ئه‌م ستایش‌و ریكالمی‌ بۆ ئه‌كات‪ .‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا‪ ،‬قوباد تاڵه‌بانی‌ كه‌ سه‌نگاوی‌ به‌"جانتا هه‌ڵگری‌ نێچیرڤان" ناویده‌بات‪،‬‬ ‫كێش��� ‌هی‌ ئه‌وه‌یه‌ له‌م س���ه‌رده‌می‌ موزایه‌ده‌ كردن‌و ده‌ربڕینی‌ هه‌ڵوێس���ته‌ ئاگرینانه‌دا‬ ‫(به‌تایبه‌تی‌ به‌رامبه‌ر به‌پارتی‌"‪ ،‬وه‌ك س���ه‌ركرده‌یه‌كی‌ نه‌رم‌و نیان ده‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬كه‌‬ ‫پێناچێت تۆزقاڵێك باوه‌ڕی‌ به‌و شه‌پۆلی‌ "پۆپۆلیزم"ه‌ بێت كه‌ به‌شێك له‌سیاسیه‌كانی‌‬ ‫س���واری‌ بون‌و زۆرجار بۆ پیشاندانی‌ شۆڕش���گێڕبونی‌ خۆیان به‌شێوه‌یه‌كی‌ ریاكارانه‌‬ ‫باسی‌ چاكسازی‌‌و ماف خورانی‌ خه‌ڵك‌و پێشمه‌رگه‌و كه‌سوكاری‌ شه‌هیدان ده‌كه‌ن!‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی‌ دیكه‌شی‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ نوێنه‌رایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ ده‌كات له‌حكومه‌تداو ئۆباڵی‌‬ ‫هه‌م���و كه‌موكورتییه‌كانی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ ده‌خرێته‌ ئه‌س���تۆ‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ قوباد باوه‌ڕی‌‬ ‫به‌پۆپۆلیزم‌و عه‌وامگه‌رایی‌ نییه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ندێكجار به‌هه‌ڵس���وكه‌وت‌و قسه‌كانی‌‪ ،‬بازاڕی‌‬ ‫پۆپۆلیزمه‌كان گه‌رم ده‌كات‪.‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاهیرو ویدات حسێن؟‬

‫رۆژانە نوێرتین هەواڵ لەڕێگەی‬ ‫‪SMS‬ی ئاوێنەوە بەدەسبهێنە‬ ‫ب‬ ‫ۆ‬ ‫ب‬ ‫ە‬ ‫ش‬ ‫د‬ ‫ژم ا‬ ‫ر‬ ‫ب‬ ‫ب ارە ‪ 1‬ون‬ ‫ن‬ ‫ێ‬ ‫ر‬ ‫ە‬ ‫‪ 21‬بۆ‬ ‫‪29‬‬

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬