Awene 617

‫ساڵی‌ رۆژێك بۆ هه‌ڵه‌بجه‌‬

‫ریکالم‬

‫‪3‬‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژماره‌ (‪)617‬‬ ‫سێشەممە ‪2018/3/13‬‬

‫ریکالم‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ریکالم‬

‫عەفرین‬ ‫یان سەرکەوتن‬ ‫یان سەرکەوتن‬ ‫‪5،4‬‬

‫‪5‬‬

‫سه‌رۆكی‌ فراكسیۆن ‌ی یه‌كێت ‌ی له‌ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‪:‬‬ ‫ره‌نگ ‌ه تا یه‌كشه‌مم ‌ه ‌ی داهاتو‬ ‫عه‌بادی‌ موچه‌ ‌ی په‌روه‌رده‌و ته‌ندروست ‌ی بنێرێت‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ فراكس����یۆنی‌ یه‌كێت���� ‌ی‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق ئام����اژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫عه‌ب����ادی‌ روب����ه‌ڕو پێوت����ون ك����ه‌ پێش‬ ‫نه‌ورۆز موچه‌ی‌ وه‌زاره‌ته‌كانی‌ په‌روه‌رده‌و‬ ‫ته‌ندروس����تی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم ده‌نێرێت‌و‬ ‫به‌س����ه‌ر كارمه‌ندانی‌ ئ����ه‌و دو وه‌زاره‌ته‌دا‬

‫داب����ه‌ش ده‌كرێ‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێ����ت "ره‌نگه‌ تا‬ ‫یه‌كش����ه‌ممه‌ی‌ داهات����و موچه‌ك����ه‌ بگات‌و‬ ‫دابه‌شبكرێت"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬به‌غدا‪ :‬س����ه‌رۆكی‌ فراكس����یۆنی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌ئه‌نجومه‌ن����ی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‪،‬‬ ‫ئارێز عه‌بدواڵ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند حه‌یده‌ر‬

‫عه‌بادی‌ روب����ه‌رو پێوتون پێ����ش نه‌ورۆز‬ ‫موچ����ه‌ی‌ كارمه‌ندانی‌ ه����ه‌ردو وه‌زاره‌تی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌و ته‌ندروس����تی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫ده‌نێرێت‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ره‌نگه‌ تا یه‌كه‌مشه‌مه‌ی‌‬ ‫داهاتو موچه‌ی‌ كارمه‌ندانی‌ ئه‌و دو وه‌زاره‌ته‌‬ ‫دابه‌ش بكرێت‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ عه‌بادی‌ ئه‌وه‌نده‌‬

‫ده‌س����تی‌ ده‌س����تی‌ پێكردوین تا به‌ڕاستی‌‬ ‫ئه‌وه‌ رونه‌دات متمانه‌ی‌ پێناكه‌ین"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "وه‌ك ئاش����كرایه‌ عێراق به‌ره‌و‬ ‫هه‌ڵبژاردنێك����ی‌ چاره‌نوسس����از ده‌چ����ێ‌‌و‬ ‫عه‌بادیش ده‌یه‌وێ����ت له‌گه‌ڵ‌ نزیكبونه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌هه‌ڵمه‌ت����ی‌ هه‌ڵبژاردن موچه‌كه‌ بنێرێت‪،‬‬

‫ئه‌گه‌ریش����ی‌ زۆره‌ پێش ن����ه‌ورۆز موچه‌ی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌و ته‌ندروستی‌ دابه‌ش بكرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ پارێزگاری‌ بانكی‌‬ ‫ناوه‌ن����دی‌ عێ����راق ئێس����تا له‌هه‌ولێره‌ بۆ‬ ‫گه‌یش����تنه‌ رێككه‌وتنی‌ كۆتایی‌ سه‌باره‌ت‬ ‫به‌چۆنیه‌ت����ی‌ دابه‌ش����كردنی‌ موچ����ه‌ی‌‬

‫هه‌ردو وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌و ته‌ندروس����ت ‌ی‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێ����م‪ .‬حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم‬ ‫خوازی����اره‌ دابه‌ش����كردنه‌كه‌ له‌ڕێگ����ه‌ی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی‌ دارایی����ه‌وه‌ بێ����ت‌و حكومه‌تی‌‬ ‫به‌غداش خوازیاره‌ له‌ڕێگه‌ی‌ وه‌زاره‌ته‌كانی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌و ته‌ندروستییه‌وه‌‪.‬‬

‫"لەسلێمانی ‪ ٤‬توشبوی نەخۆشی شێتی مانگا هەیە"‬ ‫ماوەی سێ مانگە ژنێكی پەنجا ساڵ‬ ‫لە‌شاری سلێمانی بەدەست نەخۆشیەوە‬ ‫دەناڵێنێ���ت‪ ،‬لەئێستاش���دا لە‌قس���ە‬ ‫كەوتوەو بێهۆشەو لەالیەن پزیشكانەوە‬ ‫رەوانەی ماڵەوە كراوەتەوە‪ ،‬پزیشکەکان‬ ‫دەڵێن توشی نەخۆش���ی شێتی مانگا‬ ‫(جن���ون البقر) بوە‪ ،‬ئەم نەخۆش���ییە‬ ‫زۆر دەگمەن���ەو ناگوێزرێت���ەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫"لەسلێمانی ‪ 4‬كەس هەن كە گیرۆدەی‬

‫نەخۆشیەكە بون"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی زانیارییه‌كان ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬سلێمانی‌‪ :‬به‌پێ ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ئاوێنه‌ ژنێك له‌ش���اری‌ س���لێمان ‌‬ ‫لەدایكبوی ‪1968‬ە‪ ،‬نزیكەی سێ مانگ‬ ‫لەمەوبەر نیش���انەكانی نەخۆشییەكی‬ ‫تێدا دەردەكەون‌و س���ەردانی پزیشك‬ ‫دەكات‪ ،‬پزیش���كێكی پسپۆڕی مێشك‌و‬ ‫دەمار لە‌س���لێمانی بە‌كەس���وكارەكەی‬ ‫دەڵێ���ت گومان���ی ئ���ەوە دەكات كە‬

‫نەخۆش���ەكەیان توش���ی جۆرێك���ی‬ ‫نەخۆشی ش���ێتی مانگا بوبێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لێرە ئەو پش���كنینە ناكرێ���ت‪ .‬بەپێی‬ ‫قس���ەی كەس���وكارەكەی پ���اش ئەوە‬ ‫بەپەل���ە دەیبەن���ە ت���اران پایتەختی‬ ‫ئێران بەمەبەس���تی دەستنیشانكردنی‬ ‫نەخۆش���ییەكەی‪ ،‬لەوێ���ش پزیش���كی‬ ‫پس���پۆڕ هەمان ش���تیان پێدەڵێت‪ .‬بۆ‬ ‫دڵنیابونی���ش پ���اش گەڕانەوەیان بۆ‬

‫مه‌زهه‌ری‌ خالقی‌‪:‬‬ ‫تورکیا له‌ڕێگای دراماکانیه‌وه‌ خه‌ریک ‌ه‬ ‫قه‌اڵچۆی کولتوری کوردی ده‌كات‬ ‫هونه‌رمه‌ن���د مه‌زهه‌ری‌ خالق���ی‌ ئاماژ‌ه‬ ‫ب���ه‌وه‌ ده‌كات‌ده‌بێب هه‌مو میلله‌تی کورد‬ ‫ده‌نگی ناڕه‌زایی‌ ب���ه‌رز بكاته‌وه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ده‌س���تدرێژیی‌ توركیا بۆ سه‌ر عه‌فرین‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "تورکیا له‌ڕێگای دراماکانیه‌وه‌‬ ‫خه‌ریک���ه‌ قه‌اڵچ���ۆی کولت���وری کوردی‬ ‫ده‌كات"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬سلێمانی‌‪ :‬هونه‌رمه‌ندی‌ ناوداری‌‬ ‫كورد‪ ،‬مه‌زهه‌ری‌ خاقی‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌عه‌فرین روده‌دات جینۆس���اید‌و‬ ‫ئه‌نفالێکی تره‌ به‌رامبه‌ر به‌كورد‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"من پێمسه‌یره‌ له‌سه‌ده‌ی‌ بیست‌و یه‌كه‌مدا‬ ‫مرۆڤه‌کان هه‌روه‌كو جەنگی یه‌كه‌م‌و دوه‌می‌‬ ‫جیهان���ی‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ مرۆڤ���ی کورددا‬ ‫ده‌که‌ن"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "من زۆر نیگه‌ران‌و دڵته‌نگم که‌‬ ‫دنیا بێده‌نگ بوه‌ به‌رانبه‌ر ئه‌م کاره‌ساته‌‪،‬‬

‫‌ده‌بێ���ت هه‌م���و میلله‌تی ک���ورد ده‌نگی‬ ‫ناڕه‌زایی���ان به‌رز بكه‌ن���ه‌وه‌ به‌رامبه‌ر به‌م‬ ‫كوشتاره‌‪ ،‬به‌ڕاس���تی ئه‌م ده‌ستدرێژییه‌ی‌‬ ‫ئه‌م���ڕۆ ده‌كرێته‌ س���ه‌ر عه‌فرین‪ ،‬دو رۆژی‬ ‫ت���ر ده‌كرێته‌ س���ه‌ر هه‌ر‌ش���وێنێکی تری‌‬ ‫كوردستان‌"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی‌ دیكه‌وه‌‪ ،‬ده‌رهێنه‌ری‌ ناس���راو‪،‬‬ ‫جه‌لی���ل زه‌نگه‌ن���ه‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ وت "زۆر‬ ‫زو هاوارم���ان ده‌ك���رد با زنجی���ره‌ دراما‬ ‫توركییه‌كان له‌كه‌ناڵه‌كان���ی‌ ڕاگه‌یاندنه‌وه‌‬ ‫په‌خ���ش نه‌كرێ���ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ك���ه‌س گوێی‌‬ ‫لێنه‌گرتین‪ .‬ئێس���تا ئه‌و درامایانه‌ كلتوری‌‬ ‫واڵته‌كه‌مانیان تێكداوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌ به‌هۆی‌ زنجیره‌‬ ‫درامای دۆباڵژك���راوی توركییه‌وه‌ كارێكی‌‬ ‫وه‌های كرد هه‌س���تی‌ نیش���تمان په‌روه‌ری‌‬ ‫له‌بیرو هۆشی‌ تاكی‌ كوردا نه‌ما"‪.‬‬

‫س���لێمانی‪ ،‬لەڕێ���ی كۆمپانیایەك���ەوە‬ ‫نمونەی خوێنی نەخۆش���ەكە دەنێرنە‬ ‫ئەڵمانیا بەمەبەس���تی پشكنین‪ .‬لەوێ‬ ‫ئەنجامەكانی پشكنین دەریدەخەن كە‬ ‫نەخۆشییەكەی "شێتی مانگا"یە‪.‬‬ ‫لەو بارەی���ەوە د‪.‬زانا عەبدولڕەحمان‬ ‫پس���پۆڕی مێش���ك‌و دەمار بە‌ئاوێنەی‬ ‫راگەیان���د ك���ە حاڵەتەكەی ئ���ه‌م ژن ‌ه‬ ‫جۆرێك���ە لە‌نەخۆش���ییەكەو بەه���ۆی‬

‫هۆشداری ده‌درێت له‌سەر مەترسی‬ ‫پشتگوێخستنی پرۆژە یاسای چاكسازیی‬ ‫خانەنشینی‌و موچەی‌ پله‌ بااڵكان‬

‫‪11‬‬

‫سەرۆکی دەستەی دەس���تپاکیی ھەرێمی‬ ‫کوردس���تان هۆش���داریدەدات لەسەر بونی‬ ‫مەترس���ی پشتگوێخس���تنی پرۆژە یاسای‬ ‫چاكسازیی خانەنشینی‌و موچە‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"ترسی ئەوەمان هەیە بەهۆی ئەوەی پرۆژە‬ ‫یاس���اكە لەبەرژەوەن���دی خەڵكێك���ی زۆر‬ ‫دەدات‌و بەهۆی ئەو ناڕەزایەتیانەی لەس���ەر‬ ‫مادە س���ێی پرۆژەكە دروس���ت بون‪ ،‬ببێتە‬ ‫هۆی دواخستنی یەكجارەكی پەسەندكردنی‬ ‫یاساكە"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬س���ەرۆکی دەس���تەی‬ ‫دەس���تپاکیی ھەرێم���ی کوردس���تان‪ ،‬حاکم‬ ‫ئەحمەد ئەن���وەر داوا لەهەم���و الیەنەكان‌و‬ ‫رێكخراوەكانی كۆمەڵگ���ەی مەدەنی دەكات‬ ‫گوش���ار بك���ه‌ن بۆ ئ���ەوەی پرۆژەیاس���ای‌‬ ‫چاكس���ازی‌ خانه‌نش���ینی‌‌و موچه‌ بەزوترین‬ ‫كات هەم���وار بكرێ���ت‌و بخرێت���ە ب���واری‬

‫نەورۆزتان پیرۆز‪ ..‬سێشەممەی داهاتو ئاوێنە دەرناچێت‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێیه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3202416 :‬‬

‫بازدانێك���ی جینییەوە رودەدات‪ .‬د‪.‬زانا‬ ‫ی "ئەو نەخۆش���ییە لەكەسێكەوە بۆ‬ ‫وت ‌‬ ‫كەسێكی دیكە ناگوازرێتەوە"‪.‬‬ ‫ی "ئەم جۆرە لەنەخۆشییەكە‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫لەدنیادا لەیەك ملیۆن كەس یەك كەس‬ ‫توشی دەبێت‪ .‬لە‌ئێستاشدا لەسلێمانی‬ ‫‪ 4‬كەس هەن كە گیرۆدەی نەخۆشیەكە‬ ‫بون‪ .‬نەخۆش���ییەكەش نەخۆشییەكی‬ ‫كوشندەیەو هیچ چارەسەرێكی نییە"‪.‬‬

‫به‌شی ریکالم ‪ 07700600659 :‬ـ ‪ 07500600659‬‬

‫جێبەجێكردنەوەوپشتگوێ نەخرێت‌و نەخرێتە‬ ‫سەر رەفەو تۆزی لەسەر بنیشێت‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"ب���ۆ پەلەك���ردن لەهەمواركردنەوەی پرۆژە‬ ‫یاساكە لەچەند رۆژی رابردودا نوسراوێكیان‬ ‫ئاڕاستەی س���ەرۆكایەتی پەرلەمان كردوە‌و‬ ‫پێشنیاری ئەوەش���یان كردوە كە بۆ پرسی‬ ‫خانەنشینی لەهەرێم كۆی یاسای خانەنشینی‬ ‫یەكگرت���وی عێراق جێبەجێ بكرێت‌و بە‌تاكە‬ ‫چارەسەریشمان ناوبردوە"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئەگەر بەدو قۆناغیش یاس���ای‬ ‫خانەنشینی عێراق جێبەجێ بكرێت باشترە‬ ‫ل���ەوەی جێبەجێی نەكرێت‪ ،‬بەش���ێوەیەك‬ ‫كە لەقۆناغی یەكەمدا یاس���اكە لەسەر پلە‬ ‫ب���ااڵكان جێبەجێ بكرێت ت���ا دۆخی دارایی‬ ‫هەرێمی كوردستان باش دەبێت"‪.‬‬

‫نەتوانیویەتی‬ ‫نوێنەری عێراق‬ ‫بێت‌ نە هی كورد‬

‫‪3‬‬ ‫له‌كۆ ‌ی ‪ 7‬هه‌زارو ‪463‬‬ ‫مامۆستا خوێندن ‌ی‬ ‫كوردی له‌كه‌ركوك‬ ‫‪ 6‬هه‌زارو ‪939‬‬ ‫داوای‌ گواستنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫راژه‌كانیان‬ ‫كردوه‌ بۆسه‌ر‬ ‫حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌‬ ‫‪16‬‬

‫میترۆ‪ :‬رێژه‌ی‬ ‫‪ 6‬رۆژنامه‌نوسانی‬ ‫بیانی له‌ هه‌رێم‬ ‫‪ %90‬كه‌میكردوه‌‬ ‫‪2‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )617‬سێشه‌ممه ‪2018/3/13‬‬

‫به‌رێوه‌به‌ر ‌ی فرۆكه‌خانه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌ت ‌ی سلێمانی‌‪:‬‬

‫هیچ نوسراوێكیمان به‌ده‌ستنه‌گه‌یشتوه‌ بۆ ده‌ستپێكردنه‌و‌هی‌ گه‌شتی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫ی‬ ‫ی پاگه‌نده‌ ‌‬ ‫له‌گ ‌هڵ‌ بالوبون����ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ی ‪ 100‬پۆلیس ‌‬ ‫گه‌یشتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق����ی‌ بۆ فڕۆكه‌خانه‌ ‌‬ ‫فیدرال ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كردنه‌وه‌ ‌‬ ‫س����لێمانی‌‌و ئه‌گ����ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ر ‌‬ ‫فڕۆكه‌خانه‌ك����ه‌‪،‬‬ ‫فڕۆكه‌خانه‌ك����ه‌ ده‌ڵێ����ت "هی����چ‬

‫ی فه‌رمیمان به‌ده‌س����ت‬ ‫نوس����راوێك ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌گه‌یش����تو ‌ه بۆ ده‌ستپێكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫گه‌شتی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س����لێمانی‌‪ :‬به‌رێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ی سلێمانی‌‪،‬‬ ‫فرۆكه‌خانه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی راگه‌یاند‬ ‫تاهیر عه‌بدواڵ به‌ئاوێنه‌ ‌‬

‫ی‬ ‫كۆبونه‌وه‌كان����ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫كوردس����تان‌و حكومه‌ت����ی‌ عێ����راق‬ ‫به‌رده‌وامه‌ ب����ۆ جێبه‌جێكردنی‌ ئه‌و‬ ‫رێكه‌وتننامان����ه‌ی‌ پێش����تر له‌الیه‌ن‬ ‫هه‌ردو الوه‌ واژۆ كراون‌و تا ئێستاش‬ ‫ی جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫نه‌چونه‌ته‌ بوار ‌‬

‫له‌ب����اره‌ی‌ ئه‌و واده‌یه‌ی‌ پێش����تر‬ ‫ی‬ ‫دیاریك����راوه‌ ب����ۆ ده‌س����تپێكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی فرۆكه‌خانه‌كان ‌‬ ‫گه‌شتی‌ نێوده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێر‌و س����لێمانی‌ پێ����ش جه‌ژن ‌‬ ‫ن����ه‌ورۆز‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "تائێس����تا هیچ‬ ‫ی نه‌ك����راو‌ه‬ ‫كات‌و رۆژێ����ك دی����ار ‌‬

‫ی گه‌ش����ت ‌ه‬ ‫ب����ۆ ده‌س����تپێكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیه‌كان"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئێم����ه‌ش به‌هیوای����ن‬ ‫به‌زوتری����ن كات فڕۆكه‌خان����ه‌كان‬ ‫بكرێنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ بریار له‌سه‌ر‬ ‫ده‌س����تپێكردنه‌وه‌ی‌ گه‌ش����ته‌كان‬

‫ی عێراق ‌ه‬ ‫ده‌كات حكومه‌تی‌ فیدراڵ ‌‬ ‫نه‌ك حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫پێمخۆشه‌ ئه‌وه‌ش بڵێم فرۆكه‌خان ‌ه‬ ‫ی ناوخۆیی‌ كراوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ی گه‌شت ‌‬ ‫به‌رو ‌‬ ‫به‌اڵم ب����ۆ ده‌ره‌وه‌ی‌ هه‌رێم‌و عێراق‬ ‫نه‌كراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬

‫فرەلیستی لەهەڵبژاردنی داهاتودا‬

‫"کێشە ئەوەیە لەپشت هەندێ لیستەوە هێزێكی دەسەاڵتدارهەبێت"‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫سەركردەیەكی یەكێتی هۆشداریدەدات‬ ‫بونی فرەلیستی لەسلێمانی وادەكات‬ ‫هێزەكان بچوكترببنەوەو ئەوەش‬ ‫كاریگەری دەبێت لەسەر الوازكردنی‬ ‫زیاتری سلێمانی‪ .‬بەرپرسێكی‬ ‫کۆمەڵ‪-‬یش دەڵێت " كێشەكە‬ ‫لەوەدانییە چەند لیست هەیە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫لەوەدایە كە لەپشت دروستبونی‬ ‫هەندێك لیستەوە‪ ،‬هێزێكی گەورەتر‬ ‫یاخود دەسەاڵتدارهەبێت"‪.‬‬ ‫لەهەر هەڵبژاردنێكدا چەند لیستێكی‬ ‫نوێ لەهەرێمی كوردس���تان دروس���ت‬ ‫دەبن كە ناوەندی ملمالنێكانیان زیاتر‬ ‫لە‌پارێزگای سلێمانی چڕدەبێتەوە‪ .‬بۆ‬ ‫هەلبژاردنی داهاتوی عێراقیش وێڕای‬ ‫هێزەكانی پێش���و‪ ،‬ژمارەیەك لیستی‬ ‫دیكە ب���ۆ كێبڕكێ���ی هەڵبژاردنەكان‬ ‫دروس���ت بون‪ .‬هەندێك ئەو دیاردەیە‬ ‫بەتەندروست دەبینن‪ ،‬بەاڵم زۆربە‌پێیان‬ ‫وانییە ئەوە خزمەت بە‌دۆخی سلێمانی‌و‬ ‫كوردیش بكات‪.‬‬ ‫ج���وان ئیحس���ان ئەندام���ی‬

‫س���ەركردایەتی یەكێتی پێی وایە ئەو‬ ‫فرە لیستی‌و ئەو "حاڵەتی فەوزا"یەی‬ ‫لە‌س���لێمانی هەیە پێویست نییەو هیچ‬ ‫الیەك س���ودی لێ نابینێ���ت‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەوە هێز دابەشدەكات بەسەر یەكەی‬ ‫بچوكتردا‪" .‬بەبڕوای من ئەگەر ئامانج‬ ‫لەو فرە لیس���تییەی لەسلێمانی هەیە‬ ‫ب���ۆ بچوككردن���ەوەی حزبە‌گەورەكان‬ ‫بێ���ت‌و حزبە‌گ���ەورەكان ت���ا ئێس���تا‬ ‫نەیانتوانیبێت ش���تێك بەدەستبهێنن‪،‬‬ ‫ئ���ەوە بەدڵنیایی���ەوە بە‌هێزی بچوك‌و‬ ‫ق���ەوارەی بچوكی���ش هیچ بەدەس���ت‬ ‫نایەت"‪.‬‬ ‫وتیشی "ئەو فرە لیستیە لە‌سلێمانی‬ ‫جۆرێك لە‌پەرتبون لەن���او حزبەكاندا‬ ‫دروس���ت دەكات‌‪ ،‬بەتایبەتی���ش وەك‬ ‫جۆرێ���ك لەیاریك���ردن بە‌هەس���تی‬ ‫دەنگ���دەری ك���ورد دەكەوێت���ەوەو‬ ‫سلێمانیش لەڕوی ئیدارییەوە هێندەی‬ ‫تر سست‌و الواز دەكات"‪.‬‬ ‫هەرچەن���دە هەندێ���ك پێیانوای���ە‬ ‫ئەوەی لەس���لێمانی هەیە نیش���انەی‬ ‫ئەوەیە ش���ارەكە خاوەن رۆشنبیری‌و‬ ‫زیندوێتییەك���ی زیات���رە‪ ،‬بەاڵم جوان‬ ‫ئیحس���ان لەوبارەی���ەوە دەڵێت "من‬

‫هیچ روخس���اری ئەوەی تێ���دا نابینم‪،‬‬ ‫بەپێچەوان���ەوە زۆر لەو پایانەی وایان‬ ‫كردوە س���لێمانی پێی بوترێت شاری‬ ‫رۆش���نبیری‪ ،‬بەه���ۆی ئ���ەو ملالن���ێ‬ ‫سیاسیەوە الوازكراوە كە لەنێوان بەناو‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‌و بەناو دەسەاڵتدا هەیە"‪.‬‬ ‫فرەیی لیستەكان وایكردوە هێزەكانی‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنی ج���اران بە‌گومان���ەوە‬ ‫بڕواننە ئەو لیس���تانەی تازە دروست‬ ‫بون‪ .‬عەبدواڵ كوێخا موبارەك ئەندامی‬ ‫جڤاتی نیش���تمانی بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫لەگەڵ ئەوەی پێی وایە فرەلیس���تی‌و‬ ‫فرەحزب���ی ش���تێكی ئەرێنییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێ���ی وایە ئەوانەی لەدەوری لیس���تە‬ ‫ت���ازەكان كۆدەبن���ەوە ئەوانە نین كە‬ ‫شوێنكەوتوی دەسەاڵتن‪ ،‬بەڵكو تەنیا‬ ‫دەنگی ئۆپۆزسیۆن لێیان كۆدەبێتەوە‪.‬‬ ‫ئ���ەوەش وا دەكات دەنگ���ی الیەن���ی‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن ك���ە ئومێ���دی خەڵكە‪،‬‬ ‫پەرت ببێت‌و بە‌قازانجی دەسەاڵتدارانی‬ ‫ئەم هەرێمە بشكێتەوە‌‪ .‬وتیشی "بۆیە‬ ‫من بەتەندروس���تی نابینم‪ .‬هەم زیان‬ ‫بە‌ئۆپۆزس���یۆن دەگەیەنن‌و هەم جێی‬ ‫گومانیشن"‪.‬‬ ‫ئەو نایش���ارێتەوە گوم���ان دەکات‬

‫بۆ رێكخراوه‌كانی تایبه‌ت به‌ئازادی‬ ‫رۆژنامه‌نوسی له‌عێراق‌و جیهان‬

‫میترۆ‪:‬‬ ‫رێژه‌ی‬ ‫رۆژنامه‌نوسانی بۆ باڵوێزخانەو كونسڵخانه‌و نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫بیانی ل ‌ه هه‌رێم واڵتان له‌عێراق‌و هه‌رێمی كوردستان‬ ‫‪ %90‬كه‌میكردوه‌‬ ‫بابه‌ت ‪ -‬یاداشت‬

‫سه‌نته‌ری میترۆ بۆ داكۆكی ل ‌ه‬ ‫مافی رۆژنامه‌نوسان رایگه‌یاند ئه‌و‬ ‫رۆژنامه‌نوسانه‌ی باسی گه‌مارۆكانی‬ ‫سه‌ر كوردستان یاخود هه‌لوێستی‬ ‫هێزه‌ عیراقیه‌كان كردووه‌ فیزایان‬ ‫پینادرێ���ت و ناتوانن بین رووماڵ‬ ‫له‌كوردس���تان بكه‌ن‪ ،‬س���ه‌رۆكی‬ ‫بۆردی س���ه‌نته‌ری میترۆ ده‌ڵێت‬ ‫"رێژه‌ی رۆژنامه‌نوسانی بیانی ل ‌ه‬ ‫هه‌رێم ‪ %90‬كه‌میكردوه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬ره‌حمان‬ ‫غه‌ریب‪ ،‬سه‌رۆكی بۆردی سه‌نته‌ری‬ ‫ی راگه‌یان���د‬ ‫میت���رۆ به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫"له‌م���اوه‌ی ریفراندۆمدا زۆرترین‬ ‫میدیا له‌ كوردستان بووه‌‪ ،‬ل ‌ه دوا‬ ‫پریس كۆنفرانسی بارزانی‪ ،‬زیاتر ل ‌ه‬ ‫‪ 100‬میدیای بیانی ل ‌ه هه‌رێم بوون‬ ‫به‌الم كاتێك به‌غداد هه‌ره‌ش���ه‌ی‬ ‫داخس���تنی فرۆكه‌خانه‌كانی كرد‪،‬‬ ‫رۆژنامه‌نووس���ان كوردستانیان‬ ‫به‌جێهێش���ت‌و ئێس���تا چانس���ی‬ ‫ی‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی���ان نیی���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌و وت ‌‬ ‫"رێ���ژه‌ی رۆژنامه‌نوس���ان ل��� ‌ه‬ ‫كوردس���تان به‌ریژه‌ی ‪ 90%‬زیاتر‬ ‫كه‌مبۆته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی "رۆژنامه‌نوسانی بیانی‬ ‫وتیش ‌‬ ‫پێی���ان وای��� ‌ه ریگ���ه‌ی ئیبراهیم‬ ‫ێ كێش���ه‌ نییه‌‪،‬‬ ‫خه‌لیل پارێزراو ب ‌‬ ‫رۆژنامه‌ن���ووس هه‌ی��� ‌ه ‪ 3‬مانگ ‌ه‬ ‫چاوه‌رییه‌ فیزه‌ی پێناده‌ن"‪.‬‬

‫س���ه‌نته‌ری میترۆ بۆ داكۆك���ی له‌مافی‬ ‫رۆژنامه‌نوسان به‌نیگه‌رانییه‌كی زۆره‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م یاداشته‌ ده‌خاته‌ به‌رده‌متان به‌ئامانجی‬ ‫تێگه‌یش���تن له‌و جۆره‌ مامه‌ڵه‌یه‌ی ده‌زگا‬ ‫به‌رپرس���ه‌كانی عێراق ده‌یانخاته‌ به‌رده‌م‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ان‌و نێردروای كه‌ناڵه‌كانی‬ ‫میدی���ای نێوده‌وڵه‌ت���ی ك���ه‌ ده‌یانه‌وێت‬ ‫س���ه‌ردانی هه‌رێمی كوردس���تانی عێراق‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كانی س���ه‌نته‌ری میترۆ‬ ‫كه‌ له‌چه‌ند رۆژنامه‌نوس���ێك‌و ناوه‌ندێكی‬ ‫رۆژنامه‌وانی ده‌ستی كه‌وتون رێوشوێنی‬ ‫پێدانی فیزا به‌هه‌ر رۆژنامه‌نوس���ێك یان‬ ‫تیم���ی میدیایی كه‌ ده‌یه‌وێت س���ه‌ردانی‬ ‫هه‌ولێر بكات چه‌ندین كۆسپ‌و به‌ربه‌ستی‬ ‫له‌به‌رده‌مدا داده‌نرێت‪ ،‬س���ه‌رباری ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌الیه‌ن س���ه‌فاره‌ته‌كانی عێراقه‌وه‌ داوای‬ ‫بیرۆكه‌ی راپۆرته‌كانی���ان لێده‌كرێت خۆ‬ ‫ئه‌گه‌ر بابه‌ته‌كانیان په‌یوه‌ندی به‌هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تانه‌وه‌ هه‌بێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌وا فیزایان‬ ‫پێنادرێـت‪.‬‬ ‫رێوش���وێنی فیزا وه‌رگرتن بۆ ئه‌وه‌انه‌ی‬ ‫كاره‌ رۆژنامه‌نوس���یه‌كانیان پێویس���تی‬ ‫به‌س���ه‌ردانی هه‌رێمی كوردس���تان هه‌یه‌‬ ‫(‪ )3‬هه‌فت���ه‌ ده‌خایه‌نێت هه‌ندێكجاریش‬ ‫درێ���ژ ده‌بێت���ه‌وه‌ بۆ (‪ )2‬مان���گ یان‬ ‫ره‌تده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫پێشتر رۆژنامه‌نوسانی ده‌وڵه‌تانی یه‌كێتی‬ ‫ئه‌وروپا‪ ،‬ئه‌مریكاو كه‌نه‌دا واڵتانی رۆژئاوا‬ ‫به‌گش���تی ئه‌وانه‌ی پێویس���تیان به‌فیزا‬

‫هه‌بوو‪ ،‬ئاس���انكاری زۆری���ان بۆ ده‌كرا‪،‬‬ ‫له‌م���اوه‌ی رۆژیك ب���ۆ دوو رۆژ فیزایان‬ ‫وه‌رده‌گرت‪ ،‬بۆم���اوه‌ی ‪ 40‬رۆژیش به‌بێ‬ ‫ئیقامه‌ له‌هه‌رێمی كوردستاندا ئازاد بون‪.‬‬ ‫به‌ربه‌س���ته‌كانی حكومه‌ته‌ك���ه‌ی به‌ڕێز‬ ‫حه‌یده‌ر عه‌بادی ته‌نها له‌پێدانی (فیزا)دا‬ ‫ئاسته‌نگیان دروستنه‌كردوه‌‪ ،‬به‌ڵكو جگه‌‬ ‫له‌وه‌ش رۆژنامه‌نوس���ان هه‌ندێك جار بۆ‬ ‫ماوه‌ی ‪ 15‬رۆژ ئیقامه‌ی عێراقی وه‌رگرن‌و‬ ‫ئیقامه‌ی كوردس���تان له‌هیچ ش���وێنێكی‬ ‫عێ���راق باوه‌ڕپێك���راو نیی���ه‌و ناهێڵ���ن‬ ‫له‌فرۆكه‌خان���ه‌كان ده‌ربچن‪ ،‬س���ه‌رباری‬ ‫ئه‌وه‌ی هه‌ر ئه‌گه‌ر وه‌فدێكی رۆژنامه‌وانی‬ ‫كه‌سێكی كوردی له‌گه‌ڵدا بێته‌وه‌‪ ،‬له‌هه‌ر‬ ‫واڵتێك بێت ڤیزای پێنادرێت‪.‬‬ ‫به‌داخ���ه‌وه‌ ئه‌و ژینگه‌ی���ه‌ وای له‌هه‌ندێ‬ ‫رۆژنامه‌ن���وس ك���ردوه‌‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت ئه‌و‬ ‫رۆژنامه‌نوس���انه‌ی باسیان له‌گه‌مارۆكانی‬ ‫سه‌ر هه‌رێم كردوه‌و ره‌خنه‌یان له‌حكومه‌تی‬ ‫عێ���راق گرت���وه‌‪ ،‬پێ���ش باڵوبون���ه‌وه‌ی‬ ‫راپۆرته‌كانیان‪ ،‬عێراق جێبهێڵن‪.‬‬ ‫س���ه‌نته‌ری میترۆ بۆ داكۆك���ی له‌مافی‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ان داوات���ان لێ���ده‌كات‪،‬‬ ‫هه‌وڵه‌كانتان بخه‌نه‌ گ���ه‌ڕ بۆ هه‌ڵگرتنی‬ ‫هه‌مو رێوشوێنێكی توند به‌رامبه‌ر هاتنی‬ ‫رۆژنامه‌نوس���ان بۆ هه‌رێمی كوردستان‌و‬ ‫كۆتایهێن���ان به‌رێوش���وێنانه‌ی كه‌ مافی‬ ‫زانی���اری‌و ئازادی كاری میدیایی له‌كه‌دار‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫سه‌نته‌ری‌ میترۆ‬

‫هەندێ���ک ل���ەو لیس���تانە لەالی���ەن‬ ‫دەس���ەاڵتەوە دروس���تكرابن‌و دەڵێت‬ ‫"كەس���ێكی وەك بەرهەم س���اڵح‪ ،‬كە‬ ‫بەئاشكرا‌ چەندین س���ەركردەی بااڵو‬ ‫ئەندام‌و الیەنگری یەكێتی لەگەڵدایە‪،‬‬ ‫بەاڵم یەك كەس لەمان���ەی نەبردۆتە‬ ‫لیس���تە نوێیەك���ەی‌و تەنی���ا هاتوە‬ ‫لەدەنگ���ی ئۆپۆزس���یۆن بخوات‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەمە الی ئێمە جێی گومانە"‪.‬‬ ‫هاوژین عومەر بەرپرس���ی ناوەندی‬ ‫هەڵبژاردنی كۆمەڵی ئیس�ل�امیش پێی‬ ‫وایە كێشەكە لەوەدانییە چەند لیست‬ ‫هەی���ە‪ ،‬بەڵكو لەوەدایە كە لەپش���ت‬ ‫دروستبونی هەندێك لیستەوە‪ ،‬هێزێكی‬ ‫گەورەت���ر یاخود دەس���ەاڵتدارهەبێت‬ ‫كە ئەمەش نمونەی یاری دەس���ەاڵتە‬ ‫دكتاتۆرەكانە كە قەوارەو حزبی "پوچ‌و‬ ‫بەتاڵ" دروس���ت دەكەن ب���ۆ مەرامی‬ ‫دیكە‪.‬‬ ‫وتیش���ی "ئەوانە ئەگەر دەیانەوێت‬ ‫بگەنە دەسەاڵت دەبێت بەسەر پشتی‬ ‫س���تەمكاردا بچنە س���ەر دەسەاڵت‪،‬‬ ‫نەك بەس���ەر پشتی س���تەملێكراودا‪.‬‬ ‫هێزێك چ���ۆن دەتوانێت لەكاتێكدا کە‬ ‫باس لەوە دەكات دەسەاڵت پێویستی‬

‫بە‌گۆڕانكاریی���ە‪ ،‬ب���ەاڵم میدیاك���ەی‬ ‫لەخزمەت لێدان بێت لە‌پرۆژەی نەیاری‬ ‫دەس���ەاڵت لەوانە لە‌گۆڕان‌و لە‌كۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی"‪.‬‬ ‫بەاڵم موس���ەننا ئەمین س���ەرۆكی‬ ‫فراكس���یۆنی یەكگرت���و لەپەرلەمانی‬ ‫عێراق پێ���ی وایە ك���ە فرەحزبی یان‬ ‫فرەلیس���تی وەك بنەم���ا دیاردەیەكی‬ ‫سروش���تی‌و دیموكراتییە‪ ،‬بەاڵم پێی‬ ‫وایە تەنیا زیان���ی ئەوەیە كە دەبێتە‬ ‫هۆی پەرتەوازەبون���ی ناو ماڵی كورد‬ ‫لە‌بەغ���داو بەرەو دابەش���بونی زیاتری‬ ‫دەب���ات‪ .‬هۆكاری بونی فرەلیس���تیش‬ ‫لەس���لێمانی بۆ ئەوە دەگێڕێتەوە كە‬ ‫پەیوەن���دی بەسروش���تی ناوچەك���ەو‬ ‫تەنانەت سروشتی یەكێتیشەوە هەیە‬ ‫كە حزبی دەس���ەاڵتدارە لەم ناوچەیە‌‪.‬‬ ‫هەروەه���ا زیندوێتی ش���ارەكە لە‌روی‬ ‫سیاس���ی‌و رۆشنبیرییشەوە كاریگەری‬ ‫لەسەر ئەوە هەیە‪.‬‬ ‫ه���ەر لەمبارەی���ەوە رێب���وار كەریم‬ ‫وتەبێژی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی‌و‬ ‫دادپەروەری پێی وایە ئەوەی كە هەیە‬ ‫جۆرێكە لە‌ملمالنێی هێزە سیاسیەكان‌و‬ ‫شتێكی ئاس���اییە‪ .‬ئەمەش بۆ هەمو‬

‫كوردس���تان راستە نەك بۆ شوێنێكی‬ ‫دیاریكراو‪ .‬كێبڕكێكەش دەبێت لەپێناو‬ ‫بەدەستهێنانی متمانەی خەڵكدا بێت‬ ‫بۆ زۆرتری���ن خزمەتك���ردن‪ ،‬نەك بۆ‬ ‫خۆدەوڵەمەندكردن‪ .‬پێش���ی وایە كە‬ ‫یەكدەنگ���ی بەخزمەتكردن���ی خەڵك‬ ‫دروس���ت دەبێت ن���ەك بە‌بێدەنگبون‬ ‫لەتااڵنی‌و چاوپۆشیكردن لە‌گەندەڵی‪.‬‬ ‫وتیش���ی "لەگەڵ ئەوەش���دا ئێمە‬ ‫باوەڕمان ب���ە‌كاری پێكەوەیی هەیە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ب���ەم سیاس���ەتەی ئێس���تای‬ ‫حزبەكان پێمانوای���ە ئەو یەكدەنگییە‬ ‫دروس���ت نابێت‪ ،‬چونک���ە ناکرێت کە‬ ‫الواز بوی���ت ب���اوەڕت بە‌یەكدەنگ���ی‬ ‫هەبێت‌و ک���ە بەهێزیش بویت باوەڕت‬ ‫پێی نەبێت"‪.‬‬ ‫الی خۆیش���ییەوە ئ���ارام س���ەعید‬ ‫کاندیدی لیس���تی نەوەی نوێ جەخت‬ ‫دەكاتەوە كە هەمیش���ە فرەلیس���تی‬ ‫قازانجی هەیە‪ .‬وتیش���ی "نەوەی نوێ‬ ‫هێزێك���ی تازەی���ەو وەك بەدیلێكە بۆ‬ ‫هەمو هێزە كۆنە تەقلیدییەكان‌و بڕوای‬ ‫بە‌كاركردن لەگەڵ ئ���ەو حزبانە نییە‬ ‫كە كوردس���تانیان بەم رۆژەی ئەمڕۆ‬ ‫گەیاندوە"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )617‬سێشه‌ممه ‪2018/3/13‬‬

‫ساڵ ‌ی رۆژێك بۆ هه‌ڵه‌بجه‌‬

‫‪3‬‬

‫دوای‌ ‪ 30‬ساڵ له‌كیمیابارانی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ هێشتا به‌ركه‌وتوانی‌ چاره‌سه‌ر نه‌كراون‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫سه‌رۆكی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ قوربانیانی‌‬ ‫كیمیابارانی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم یه‌ك ده‌نك‬ ‫حه‌بی‌ نه‌داوه‌ بە‌بریندارانی‌ چه‌كی‌‬ ‫كیمیایی‌‪ .‬ئه‌و ده‌ڵێت "به‌هۆی‌ نه‌بونی‌‬ ‫چاره‌سه‌ری‌ پزیشكی‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫واڵت‪ ،‬سااڵنه‌ شه‌ش بۆ حه‌وت‬ ‫به‌ركه‌وته‌ی‌ چه‌كی كیمیایی‌ گیان‬ ‫له‌ده‌ستده‌ن"‪.‬‬ ‫س���ێ‌ رۆژی‌ دیك��� ‌ه س���ی‌ س���اڵ‬ ‫تێده‌په‌ڕێت به‌سه‌ر كیمیابارانی‌ شاری‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌دا‪ ،‬هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌كان نیگه‌رانن‬ ‫له‌وه‌ی‌ هێش���تا برین���ی‌ برینداره‌كانی‌‬ ‫ئه‌و كاره‌س���اته‌ س���اڕێژنه‌بوه‌‌و هه‌مو‬ ‫س���اڵێك له‌‪16‬ی‌ سێدا هه‌ڵه‌بجه‌ بیری‌‬ ‫كه‌س���انێك ده‌كه‌وێته‌وه‌ كه‌ بازرگانی‌‬ ‫پێوه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫لوقم���ان عه‌بدولق���ادر س���ه‌رۆكی‌‬ ‫كۆمه‌ڵ���ه‌ی‌ قوربانیان���ی‌ كیمیابارانی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌‪ ،‬یه‌كێكه‌ ل���ه‌و هاواڵتیانه‌ی‌‬ ‫ل���ه‌‪ 1988/ 3/16‬به‌رچه‌كی‌ كیمیایی‌‬ ‫كه‌وتوه‌‌و س���یه‌كانی‌‌و ه���ه‌ردو چاوی‌‬ ‫به‌س���ه‌ختی‌ برینداربون‪ .‬وتی‌ "یه‌كه‌م‬ ‫جار (‪ )54‬به‌ركه‌وته‌ی‌ چه‌كی‌ كیمیایی‌‬ ‫هه‌بو‪ ،‬ب���ه‌اڵم كاتێك له‌الیه‌ن ده‌زگای‬ ‫ش���ه‌هیدانه‌وه‌ سه‌رپه‌رش���تی‌ ژماره‌ی‬ ‫برینداره‌كان كرا‪ ،‬ریژه‌كه‌ به‌رزكرایه‌وه‌‬ ‫بۆ (‪ )972‬به‌ركه‌وته‌‪ ،‬ئ���ه‌و ژماره‌یه‌‬ ‫به‌پێ���ی‌ راپۆرت���ی‌ پزیش���كی‌ كراون‬ ‫بە‌دو به‌ش���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ش���ێكیان ژیانیان‬ ‫له‌خه‌ته‌ردایه‌‪ ،‬به‌شه‌كه‌ی‌ دیكه‌ ژیانیان‬ ‫ئاساییه‌"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت بە‌مه‌ترسی له‌سه‌ر ژیانی‬ ‫برینداره‌كانیش وتی "له‌ساڵی‌ ‪2003‬وه‌‬ ‫ت���ا ئه‌مڕۆ س���ه‌دو چ���وار به‌ركه‌وته‌‬ ‫گیانیان له‌ده‌س���تداوه‌‪ .‬نیگه‌رانیه‌كانی‌‬ ‫ئێم���ه‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ وه‌ك پێویس���ت‬ ‫له‌برین���داره‌كان ناپرس���نه‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫برینداره‌ك���ه‌ چاره‌س���ه‌ره‌ی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت���ی‌ بۆ بكرێت‪ ،‬ئه‌وكات بش���مرێت‬ ‫خۆمان به‌تاوه‌نبار نازانن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫برینداره‌كه‌ له‌چوار چێوه‌ی‌ دیوارێكدا‬ ‫به‌ج���ێ بهێڵرێ���ت‌و چاره‌س���ه‌ری‌ بۆ‬ ‫نه‌كرێ���ت‌و بمرێت چی‌؟ ئه‌مه‌ جێگه‌ی‌‬

‫سااڵنه‌ شه‌ش بۆ‬ ‫حه‌وت برینداری‌‬ ‫به‌ركه‌وته‌ی‌ چه‌كی‌‬ ‫كیمیایی‌ له‌وه‌رزی‌‬ ‫جیاوازدا گیان‬ ‫له‌ده‌ست ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫كاته‌كانیش وه‌رزی‌‬ ‫هاوین‌و زستانن‪.‬‬ ‫كۆئه‌ندامی‌‬ ‫هه‌ناسه‌دانیان ناتوانێ‌‬ ‫به‌رگه‌ی‌ سه‌رماو‬ ‫گه‌رمای زۆر بگرێت‬ ‫عومەری خاوەر لەهەڵەبجە‬ ‫پرسیاره‌‪ .‬س���اڵی‌ پار دو بریندارمان‬ ‫هه‌بو ژیانیان زۆر خراپ بو‪ .‬به‌داخه‌وه‌‬ ‫یه‌كیان گیانی‌ له‌ده‌ستدا‪ ،‬ئه‌وی‌ دیكه‌یان‬ ‫ئێستا له‌سه‌ر ئه‌ركی‌ خۆی‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت چاره‌سه‌ر وه‌رده‌گرێت‪ .‬به‌داخه‌وه‌‬ ‫ژماره‌یه‌ك له‌به‌ركه‌وت���ه‌كان له‌رێگه‌ی‌‬ ‫ئۆكسجینه‌وه‌ هه‌ناسه‌ ده‌ده‌ن ژیانیان‬ ‫له‌خه‌ته‌ردایه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شی‌ وت "سااڵنه‌ شه‌ش بۆ حه‌وت‬ ‫برینداری‌ به‌ركه‌وته‌ی‌ چه‌كی‌ كیمیای ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌وه‌رزی‌ جی���اوازدا گیان له‌ده‌س���ت‬ ‫ده‌ده‌ن‪ ،‬كاته‌كانی���ش وه‌رزی‌ هاوین‌و‬ ‫زس���تانن‪ .‬كۆئه‌ندامی‌ هه‌ناس���ه‌دانیان‬ ‫ناتوانێ‌ به‌رگه‌ی‌ سه‌رماو گه‌رمای زۆر‬ ‫بگرێت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ حكومه‌ت چیكردوه‌‬

‫ب���ۆ به‌ركه‌وتوان���ی‌ چه‌ك���ی‌ كیمیای ‌‬ ‫ی‬ ‫وتی‌ "ئه‌گه‌ر بڵێی���ن حكومه‌ت هیچی‌‬ ‫نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵێك ژم���اره‌ ده‌خاته‌‬ ‫به‌رچ���او ده‌ڵێت من ئ���ه‌م كارانه‌م بۆ‬ ‫به‌ركه‌وتوانی‌ چه‌كی‌ كیمیایی‌ كردوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر بێی���ت به‌ركه‌وتوه‌كان‬ ‫ببینی���ت به‌بڕوای م���ن خزمه‌ت نه‌بوه‌‬ ‫له‌ك���ۆڵ كردن���ه‌وه‌ ب���وه‌‪ .‬حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم پاره‌ی‌ خس���تۆته‌ به‌رده‌س���تی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی‌ ش���ه‌هیدان‌و ئه‌نفال‬ ‫كراوان‪ .‬ئ���ه‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌ تایبه‌ت‬ ‫نیه‌ به‌بریندارانی‌ چه‌كی‌ كیمیایی‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫هه‌نگاوه‌ هه‌ڵه‌بوه‌‪ ،‬ه���ه‌ر وه‌جبه‌یه‌ك‬ ‫چ���وار ت���ا پێن���ج كه‌س���ی‌ ره‌وانه‌ی‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت ك���ردوه‌ ب���ۆ گیرفان‬ ‫پڕكردنی‌ ژماره‌یه‌ك خه‌ڵك بوه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش ده‌ڵێ���ت "قوربانی���ه‌كان‬

‫له‌ڕێگ���ه‌ی‌ پاس���ه‌وه‌ ره‌وان���ه‌ی‌ تاران‬ ‫ده‌كرێن هه‌ژده‌ كاتژمێر له‌ئۆتۆمبیلدان‪.‬‬ ‫هاواڵتیه‌ك���ی‌ ته‌ندروس���تیش هه‌ژده‌‬ ‫كاتژمێ���ر له‌ئۆتۆمبیلدابێ���ت نه‌خۆش‬ ‫ده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬ج���ا وه‌ره‌ كه‌س���ێكی‌‬ ‫به‌ركه‌وته‌‪ .‬خه‌ڵكانێك هه‌بون دو جار‬ ‫بۆنه‌ته‌ قوربانی‌‪ .‬ن���ا دادپه‌روه‌ریه‌كی‌‬ ‫زۆر له‌كه‌یس���ه‌كاندا هه‌ی���ه‌‪ .‬خه‌ڵكێك‬ ‫هه‌ی���ه‌ برین���دار نی���ه‌ له‌ناو لیس���تی‌‬ ‫به‌ركه‌وتوان���ی‌ چه‌ك���ی‌ كیمیاییدایه‌‪،‬‬ ‫كه‌چی خه‌ڵكێك هه‌یه‌ پێویسته‌ ببرێته‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت بۆ چاره‌س���ه‌ر نابرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و الیه‌نه‌ی‌ كاره‌كان ده‌كات ناتوانێت‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندن بكات‪ .‬دواتر ئه‌و پرسه‌‬ ‫دراوه‌ته‌ ده‌ست وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ نیگه‌رانی‌ ئێمه‌یه‌ تائێس���تا‬ ‫ئ���ه‌و وه‌زاره‌ته‌ یه‌ك پاراس���یتۆڵی‌ بۆ‬

‫نه‌خۆشێكمان په‌یدا نه‌كردوه‌"‪.‬‬ ‫عه‌ل���ی‌ محم���ود یه‌كێك���ی‌ دیكه‌ی ‌ه‬ ‫له‌برینداران���ی‌ چه‌ك���ی‌ كیمیای���ی‌ كه‌‬ ‫بە‌ئۆكسجین هه‌ناسه‌ده‌دات‌و له‌ماڵه‌وه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر جێگه‌ كه‌وت���وه‌‪ .‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"جارێ���ك ب���ۆ چاره‌س���ه‌ر ره‌وان���ه‌ی‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت ك���راوم‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌‬ ‫كیفایه‌ت نی���ه‌‪ .‬ب���ه‌رده‌وام به‌ح ‌هب‌و‬ ‫ده‌رمان‌و ئۆكس���جین ده‌ژیم‪ ،‬به‌رده‌وام‬ ‫پێویستم به‌چاره‌سه‌ری‌ ده‌ره‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ساڵی‌ ‪2015‬وه‌ حكومه‌ت هیچ‬ ‫هاوكارییه‌كی‌ نه‌كردوم‪ .‬دو ساڵ پێش‬ ‫ئێس���تا له‌س���ه‌ر ئه‌رك���ی‌ برایه‌كم بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ر چومه‌ته‌ واڵتی‌ ئێران‪ .‬ئێستا‬ ‫ب���ه‌رده‌وام هه‌مو مانگێگ س���ه‌ردانی‌‬ ‫پزیش���ك ده‌كه‌م‪ ،‬هه‌مو شه‌و‌و رۆژێك‬ ‫ح���ه‌وت ده‌نك حه‌ب ده‌خ���ۆم‪ ،‬به‌بێ‌‬

‫به‌كارهێنان���ی‌ ده‌رم���ان‌و ئۆكس���جین‬ ‫ناتوانم بژیم"‪.‬‬ ‫ك���ه‌ژاڵ خالی���د‪ ،‬له‌س���ه‌ره‌تای‬ ‫نه‌وه‌ته‌كان���ه‌وه‌ ژیانی‌ هاوس���ه‌رگیری‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ عه‌ل���ی‌ محم���ود پێكهێناوه‌‪،‬‬ ‫خاوه‌ن���ی‌ س���ێ‌ كوڕو دو كچ���ن‪ .‬ئه‌و‬ ‫باسی‌ ژیانی‌ هاوسه‌ره‌كه‌ی‌ كرد‌و وتی‬ ‫"به‌ه���ۆی‌ دۆخی‌ خراپی‌ ته‌ندروس���تی‌‬ ‫هاوسه‌ركه‌مه‌وه‌ ناتوانم بچمه‌وه‌ بۆماڵی‌‬ ‫باوك���م‪ ،‬چونكه‌ به‌ه���ۆی‌ به‌ركه‌وتنی‌‬ ‫چه‌كی‌ كیمیایی‌ مێش���كی‌‌و سیه‌كانی‌‬ ‫باش كارناكات‪ ،‬له‌ڕێگه‌ی‌ ئۆكسجینه‌وه‌‬ ‫هه‌ناسه‌ده‌دات‪ .‬به‌رده‌وام توڕه‌ده‌بێت‪،‬‬ ‫نایه‌ته‌ قه‌ره‌باڵغ���ی‌‪ .‬ده‌بێت به‌رده‌وام‬ ‫له‌ماڵه‌وه‌ چاودێری‌ بك���ه‌م‪ ،‬ئاگاداری‌‬ ‫بك���ه‌م‪ .‬ماوه‌ی‌ ده‌ س���اڵه‌ نه‌متوانیوه‌‬ ‫شه‌وانه‌ بچمه‌وه‌ بۆ ماڵی‌ باوكم"‪.‬‬

‫"سەرۆک کۆمار نەتوانیویەتی نوێنەری عێراق بێ ‌ت نە هی كورد"‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫پەرلەمانتارانی كورد رەخنە لە‌ئەدای‬ ‫فواد مەعسوم وەك سەرۆك كۆماری‬ ‫عێراق لەماوەی چوار ساڵی رابردودا‬ ‫دەگرن‌و پەرلەمانتارێكی یەكێتیش‬ ‫پێی وایە الوازی فواد مەعسوم بەهۆی‬ ‫ئەوەوەیە كە لە‌ناو ناوەندی بڕیاری‬ ‫كورد‌و تەنانەت ناوەندی بڕیاری‬ ‫حزبەكەشیدا نییە‪.‬‬ ‫ف���واد مەعس���وم‪ ،‬نزیك���ەی چ���وار‬ ‫س���اڵ لەمەوب���ەر لەالی���ەن یەكێت���ی‬ ‫نیش���تمانی كوردس���تانەوە بۆ وەرگرتنی‬ ‫پۆس���تی س���ەرۆكایەتی كۆماری عێراق‬ ‫دەستنیشانكراو لەو كاتەوەی پۆستەكەی‬ ‫وەرگرتوە‪.‬‬ ‫پۆستی س���ەرۆك كۆمار لەپاڵ سەرۆك‬ ‫وەزی���ران‌و س���ەرۆكی پەرلەماندا یەكێكە‬ ‫لە‌پۆستە س���یادییەكانی عێراق كە لەنێو‬ ‫س���ێ پێكهاتە س���ەرەكییەكەی عێراقدا‪،‬‬ ‫شیعەو سوننە‌و كورد‪ ،‬دابەشكراون‪.‬‬ ‫شاخەوان عەبدواڵ‪ ،‬پەرلەمانتاری پارتی‬ ‫لەپەرلەمانی عێ���راق بە‌ئاوێنەی راگەیاند‬ ‫ك���ە ئەوان ن���ەك تەنیا لەئ���ەدای دكتۆر‬ ‫ف���واد‪ ،‬بەڵك���و لە‌ئ���ەدای وەزیرەكانیش‬ ‫ناڕازین‪ .‬چونكە لەس���ەر هی���چ مافێكی‬ ‫كورد نەهاتونەتە دەن���گ‌و بەتایبەت لەم‬ ‫كێش���انەی دوایی نێوان بەغداو هەولێردا‬ ‫بێهەڵوێست بون‪.‬‬ ‫وتیش���ی "ئەو پۆس���تانە ئیستیحقاقی‬

‫كوردەو بەشایس���تەیی خۆیان نەچونەتە‬ ‫ئەو پۆس���تە‪ ،‬ئەگەرنا خەڵكی بەتواناتر‌و‬ ‫بەجورئەتت���ر لەدكتۆر فواد هەبوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نەبۆتە سەرۆك كۆمار‪".‬‬ ‫شاخەوان باس���ی لەوەشكرد كە ئەوان‬ ‫نەیانوت���وە كە دكتۆر فواد تەنیا نوێنەری‬ ‫ك���وردە لەپۆس���تەكەیدا‪ ،‬ب���ەاڵم ئەو كە‬ ‫س���ەرۆك كۆماری هەمو عێراقە دەستور‬ ‫دەستنیشانی كردوە كە دەبێت پارێزەری‬ ‫جێبەجێكردن���ی دەس���توری عێراق بێت‪.‬‬ ‫دەس���توری عێراق لەك���وێ رێگەی داوە‬ ‫"بەش���ێكی عێ���راق موچ���ە وەربگرێت‌و‬ ‫بەش���ێكی وەری نەگرێت‪ ،‬ی���ان هاواڵتی‬ ‫هەرێمی كوردس���تان بۆ ئەوەی گەش���تی‬ ‫دەرەوە ب���كات دو باج ب���دات‌و لەبەغداوە‬ ‫گەشت بكات؟ پرسیارەكە ئەوەیە سەرۆك‬ ‫كۆم���ار ب���ۆ بێدەنگەو بۆ قبوڵ���ی ئەوانە‬ ‫دەكات"‪.‬‬ ‫ئەو پێی وایە "قبوڵكردنی ئەو بابەتانە‬ ‫بەهۆی الوازی‌و ئیمتیازاتی زۆرەوەیە"‪.‬‬ ‫س���روە عەبدولواحی���د‪ ،‬پەرلەمانتاری‬ ‫گ���ۆڕان لەپەرلەمانی عێ���راق رەخنەكانی‬ ‫كەمتر نین لەوانەی شاخەوان عەبدواڵو پێی‬ ‫وایە فواد مەعس���وم وەك سەرۆك كۆمار‬ ‫دەسەاڵتەكانی خۆی بەكارنەهێناوە‪.‬‬ ‫ئەو وتی "بۆ نمونە دكتۆر فواد دەیتوانی‬ ‫كاتێ���ك س���ەرۆك وەزیرانی عێ���راق ئەو‬ ‫هەمو كێش���ەیەی بۆ هەرێمی كوردستان‬ ‫دروست كرد كە زۆریان لەدەرەوەی یاسا‌و‬ ‫دەستور بون‪ ،‬النیكەم هەڕەشەی ئەوەی‬ ‫بكردایە كە داوا لەپەرلەمان بكات متمانە‬

‫هەمو پێكهاتەیەك‬ ‫ویستویەتی‬ ‫بەخواستی ئەوان‬ ‫ئیش بكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەو بە‌خواستی‬ ‫هیچیان كار ناكات‬ ‫لە‌سەرۆك وەزیران بسەنێتەوە"‪.‬‬ ‫باس���ی لەوەش���كرد "كچەكان���ی فواد‬ ‫مەعس���وم ك���ە الی خ���ۆی كار ئەك���ەن‬ ‫ئەوەندەی س���ەرقاڵی ئەوە بون كە قسە‬ ‫لەس���ەر پەرلەمانتار‌و خەڵكی تر بكەن‌و‬ ‫خەڵ���ك تۆمەتب���ار بك���ەن بە‌خیان���ەت‪،‬‬ ‫نەیانتوانیوە ئەدایەكی باش���ی كورد لەناو‬ ‫سەرۆكایەتی كۆماردا پێشكەش بكەن"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "لەهەمو ئەو كێش���انەدا كە‬ ‫هەبوە سەرۆك كۆمار بێدەنگ بوەو هیچی‬ ‫نەوتوە‪ .‬نەیتوانیوە بەڕاستی نە نوێنەری‬ ‫عێراق بێت‌و ن���ە نوێنەری كورد بێت لەو‬ ‫پۆستەدا"‪.‬‬ ‫سروە وتیشی "مێژوش ئەوە دەنوسێتەوە‬ ‫كە لەسەردەمی سەرۆك كۆمارێكی كورددا‬ ‫ئەو هەمو كێشەیە بۆ هەرێمی كوردستان‬

‫فوئاد مەعسوم‬ ‫دروست كرا‪ ،‬بەاڵم ئەو نەیتوانی هیچ یەك‬ ‫لەو كێشانە چارەسەر بكات"‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ش���وان داودی‪ ،‬پەرلەمانت���اری‬ ‫یەكێت���ی لەپەرلەمانی عێ���راق پێی وایە‬ ‫دكتۆر فواد مەعسوم وەك سەرۆك كۆمار‬ ‫پیادەی هەمو دەسەاڵتە دەستورییەكانی‬ ‫خۆی ك���ردوەو لەس���ەر ئ���ەوەش هەمو‬ ‫پێكهاتەكان چ كورد‪ ،‬چ شیعەو چ سوننە‬ ‫گلەیی���ان لێی هەب���وە‪ ،‬چونك���ە "هەمو‬ ‫پێكهاتەیەك ویستویەتی بەخواستی ئەوان‬ ‫ئیش بكات‪ ،‬بەاڵم ئەو بە‌خواستی هیچیان‬ ‫كار ناكات"‪.‬‬ ‫ش���وان پێی وای���ە كێش���ەی فواد‬ ‫مەعس���وم ئەوەیە كە لەن���او ناوەندی‬ ‫دەسەاڵتی پێكهاتەكەی خۆیدا نییە كە‬

‫كوردە‌و تەنانەت لەناو ناوەندی بڕیاری‬ ‫حزبەكەی خۆش���یدا نیە‪ .‬ئەوەش وای‬ ‫لێكردوە الواز دەربكەوێت‌‪" .‬لەبەرئەوە‬ ‫لەوە زیاتر كە دەستور پێی بەخشیوە‬ ‫لەدەس���ەاڵت نەیتوانیوە ئەدای بكات‪.‬‬ ‫هێز ل���ەوەوە دێ���ت تا چەن���د لەناو‬ ‫ناوەن���دی بڕی���اری پێكهاتەكەت یان‬ ‫حزبەكەت���دا بی���ت‪ ،‬لەسیاسەتیش���دا‬ ‫ئەگەر لەن���او ناوەندی بڕیاردا نەبیت‪،‬‬ ‫الواز دەبیت"‪.‬‬ ‫لەب���ارەی ئەوەی بۆچ���ی حزبەكەی‬ ‫كاتی خۆی لەو پۆستە داینا ئەگەر بەو‬ ‫جۆرەیە كە ئەم باس���ی دەكات‪ ،‬شوان‬ ‫وت���ی "وەاڵمی ئەو پرس���یارە الی من‬ ‫نییە‪ .‬هەركەس���ێكی تر لەجێی دكتۆر‬

‫ف���واد بێت‌و لەن���او ناوەن���دی بڕیاردا‬ ‫نەبێت‪ ،‬لەدكتۆر فواد باشتر نابێت"‪.‬‬ ‫ئەحمەدی حاجی رەشید‪ ،‬پەرلەمانتاری‬ ‫كۆمەڵ���ی ئیس�ل�امی‪ ،‬جی���اواز ل���ەو‬ ‫پەرلەمانتاران���ەی دیكە بی���ر دەكاتەوەو‬ ‫كێش���ەكە لە‌كەس���ی ف���واد مەعس���ومدا‬ ‫نابینێ���ت‪ ،‬بەڵك���و پێی وای���ە پەیوەندی‬ ‫بەوەوە هەیە كە پۆس���تی سەرۆك كۆمار‬ ‫لەعێراق بۆخۆی پۆستێكی تەشریفاتییەو‬ ‫هەر كەسێكی دیكەش لەجێی دكتۆر فواد‬ ‫بوایە‪ ،‬مام جەالل‪-‬ی لێدەرچێت‪ ،‬هەر بەو‬ ‫جۆرە دەبو‪.‬‬ ‫ئەو باسی لەوەشكرد كە سەرۆك كۆمار‬ ‫تەنیا دەس���ەاڵتی ئەوەی هەی���ە كاتێك‬ ‫یاس���ایەك دەچێتە بەردەستی‪ ،‬لەماوەی‬ ‫‪ 15‬رۆژدا "ب���ۆ جوانی" ئیمزایەكی بكات‌و‬ ‫ئەگەر ئیمزاش���ی نەكات ئەو یاسایە هەر‬ ‫تێپەڕدەبێت‪.‬‬ ‫لەبارەی ئەوەی ئ���ەو دەبێت پارێزەری‬ ‫دەس���تور بێت‪ ،‬ئەحمەدی حاجی رەشید‬ ‫وتی "ئ���ەوە لەكاتێكدا ب���وە كە هەموان‬ ‫پێش���ێلی دەس���توریان ك���ردوە‪ .‬كورد‪،‬‬ ‫سوننە‌و شیعە پێشێلی دەستوریان كردوە‪.‬‬ ‫لەو دۆخەش���دا كە فواد مەعس���وم بۆتە‬ ‫سەرۆك كۆمار دۆخێكی زۆر ئاسایی نەبوە‬ ‫لەعێراقدا‪ ،‬بۆیە ئەگەر هەر كەموكوڕییەك‬ ‫هەبێت لەوانەیە ئاسایی بێت"‪.‬‬ ‫ئەحمەدی حاجی رەش���ید پێش���نیاری‬ ‫ئەوەشی كرد كە باشترە كورد لەداهاتودا‬ ‫هەوڵ بدات پۆستی س���ەرۆكی پەرلەمان‬ ‫وەربگرێت لەبری پۆستی سەرۆك كۆمار‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )617‬سێشه‌ممه ‪2018/3/13‬‬

‫"عه‌فرین ته‌نها دو رێگه‌ی له‌به‌رده‌مدایه‌‪ :‬یا سه‌ركه‌وتن یا سه‌ركه‌وتن"‬ ‫گه‌لی‌ عه‌فرین سه‌رده‌كه‌وێت"‪.‬‬

‫ئا‪ :‬ئومێد عومەر‬ ‫به‌رپرس����ێكی كانتۆنه‌كان����ی رۆژاوا‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ����ت "چۆڵنه‌كردنی‌ كانتۆنی‌‬ ‫عه‌فرین له‌الیه‌ن هاواڵتیانه‌وه‌‪ ،‬شكستی‌‬ ‫بە‌پیالنه‌كان����ی‌ ئه‌ردۆگان بۆ وێرانكردنی‌‬ ‫ش����اره‌كه‌‌و گۆرین����ی‌ دیمۆگرافیاك����ه‌ی‌‬ ‫هێن����اوه‌"‪ .‬ئاشكرایش����ی ده‌كات ‪1200‬‬ ‫شه‌رڤانی‌ هێزه‌كانی‌ سوریای‌ دیموكرات‬ ‫(هه‌س����ه‌ده‌) گه‌یش����تونه‌ته‌ شاره‌كه‌ بۆ‬ ‫پشتیوانیكردن‌و به‌رگریكردن له‌عه‌فرین‪،‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ش "گوروتینێكی‌ زیات����ر ده‌دات‬ ‫به‌گیانی‌ به‌رگریی‌ شاره‌كه‌"‪.‬‬ ‫فه‌تحواڵ حوسێنی‌ ئه‌ندامی‌ نوێنه‌رایه‌تی‌‬ ‫كانتۆنه‌كان����ی‌ رۆژئ����اوای‌ كوردس����تان‬ ‫له‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان‪ ،‬به‌ئاوێن����ه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند په‌الماردانی‌ س����وپای‌ توركیا‌و‬ ‫گروپه‌ توندره‌وه‌كانی‌ نزیك له‌و واڵته‌ بۆ‬ ‫داگیركردنی‌ كانتۆنی‌ عه‌فرین له‌رۆژئاوای‌‬ ‫كوردس����تان به‌رده‌وامی‌ هه‌ی����ه‌‪ .‬ئاماژه‌‬ ‫ب����ه‌وه‌ش ده‌كات ئ����ه‌ردۆگان پیالنی‌ بۆ‬ ‫گۆرینی‌ دیموگرافیای‌ ش����اره‌كه‌ داناوه‌‪.‬‬ ‫پێش����ی‌ وایه‌ ته‌نها دو رێگ����ه‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫شه‌رڤانان‌و گه‌لی‌ عه‌فریندا هه‌یه‌‌و رێگای‌‬ ‫سێهه‌م نیه‌‪ ،‬ئه‌ویش یان سه‌ركه‌وتن یان‬ ‫سه‌كه‌وتن‪.‬‬ ‫راش����یده‌گه‌یه‌نێت توركی����ا ده‌یویس����ت‬ ‫بە‌هه‌رنرخێك بێت پرۆژه‌ی‌ سیس����تمی‌‬ ‫فیدراڵ����ی‌ له‌رۆژئ����اوای‌ كوردس����تان‬ ‫شكس����ت پێبهێنێ����ت‌و كانتۆنی‌ عه‌فرین‬ ‫گۆش����ه‌گیربكات‪ ،‬ب����ه‌اڵم س����ه‌ركه‌وتو‬ ‫نه‌بوه‌‪ .‬ئ����ه‌و وتی‌ "ئێس����تا توركیا كار‬ ‫ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ ده‌كات خه‌ڵك����ی‌ عه‌فری����ن‬ ‫له‌ترس����ی‌ هێرشه‌كانی‌ ش����اره‌كه‌ چۆڵ‬ ‫بكه‌ن‌و پێش����تریش وای‌ باڵو ده‌كرده‌وه‌‬ ‫هی����چ هاواڵتیه‌كی‌ مه‌ده‌نی‌ له‌ش����اره‌كه‌‬ ‫نامێنێت����ه‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم له‌م هه‌وڵه‌ش����ی‌‬ ‫شكس����تی‌ هێنا‪ ،‬به‌تایبه‌ت وه‌ك ده‌بینن‬ ‫ئێس����تا‌و به‌رده‌وام پۆل پۆل هاواڵتیانی‌‬ ‫مه‌ده‌ن����ی‌ ناوچه‌كان����ی‌ ت����ری‌ رۆژئاوای‌‬ ‫كوردس����تان روده‌كه‌نه‌ شاری‌ عه‌فرین‌و‬ ‫هیچ باكێكیان بە‌بۆردومان‌و هێرشه‌كانی‌‬ ‫داگیركه‌ران نیه‌"‪.‬‬

‫له‌الیه‌كی‌ دیكه‌وه‌ به‌رپرس����ی‌ پێش����و ‌‬ ‫ی‬ ‫كانتۆنه‌كان����ی‌ رۆژئ����اوای‌ كوردس����تان‬ ‫له‌هه‌رێ����م‪ ،‬ش����ێرزاد ئێزی����دی‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫دۆخی‌ عه‌فرین����ه‌وه‌ بە‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫توركیا به‌هه‌م����و توانای خۆی‌ ده‌یه‌وێت‬ ‫عه‌فرین داگیر بكات‪ .‬پێشی‌ وایه‌ عه‌فرین‬ ‫خاڵی‌ تێكچون����ی‌ پرۆژه‌ی‌ ئه‌ردۆگانیزمه‌‬ ‫له‌توركیا‌و ناوچه‌كه‌‪ .‬وتیشی‌ "ئه‌ردۆگان‬ ‫س����وره‌ له‌س����ه‌ر داگیركردنی‌ عه‌فرین‪،‬‬ ‫ێ ملیۆن‬ ‫چونكه‌ ده‌یه‌وێت نزیكه‌ی‌ دو س ‌‬ ‫په‌نابه‌ری‌ عه‌ره‌بی‌ س����وری‌ كه‌ ئێس����تا‬ ‫له‌ن����او خاكی‌ توركی����ان‪ ،‬له‌ناو عه‌فرین‬ ‫له‌ش����وێنی‌ كورده‌كان جێگی����ر بكات‪.‬‬ ‫به‌مه‌ش پیالنی‌ به‌عه‌ره‌بكردن‌و گۆرینی‌‬ ‫دیمۆگرافیای‌ ش����اره‌كه‌ پیاده‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫پیالنه‌كه‌ دوژمنكارانه‌یه‌‌و بە‌ئاش����كراش‬ ‫بانگه‌شه‌ی‌ بۆ ده‌كات"‪.‬‬

‫شەڕڤانان لەعەفرین‬ ‫ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ش ده‌كات پیالنی‌ توركیا‬ ‫ئه‌وه‌ب����و كه‌ خه‌ڵكی‌ عه‌فرین ش����اره‌ك ‌ه‬ ‫چ����ۆڵ بك����ه‌ن‌و له‌ش����وێنیان هاواڵتی‌‬ ‫عه‌ره‌ب‌و توركمان جێگیربكات‪ .‬پێش����ی‌‬ ‫وایه‌ ئه‌م پیالن����ه‌ی‌ توركیا بۆ نانه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاژاوه‌‌و هه‌ڵگیرساندنی‌ شه‌ری‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌‬ ‫له‌ش����اره‌كه‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك ئه‌و وتی‌ "گه‌لی‌‬ ‫عه‌فری����ن بە‌مانه‌وه‌ی����ان له‌ش����اره‌كه‌"‪،‬‬ ‫توركیایان توشی‌ شۆك كردوه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ داوایه‌كی‌ توركیاوه‌ كه‌ ده‌ڵێت‬ ‫"هێزه‌كان����ی‌ یه‌په‌گه‌ له‌عه‌فری����ن بچنه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ هێرش����ه‌كانمان راده‌گرین"‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "ش����ه‌رڤانان‌و گه‌لی‌ عه‌فرین هه‌مو‬ ‫مه‌رجه‌كان����ی‌ توركیایان ره‌تكردوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ عه‌فری����ن ش����ارێكی‌ كوردیه‌‪.‬‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ‪ 7‬س����اڵی‌ راب����ردودا له‌ته‌واوی‌‬ ‫س����وریا ش����ه‌ری‌ مه‌زهه‌بی‌‌و سیاس����ی‌‌و‬ ‫س����ه‌ربازی‌‌و وێرانكه‌ر به‌رێ����وه‌ ده‌چو‪،‬‬

‫ده‌كرێت نه‌ رژێمی‌ سوریا‪ ،‬به‌تایبه‌ت كه‌‬ ‫ئێستا ‪ 1200‬شه‌رڤانی‌ هێزه‌كانی‌ سوریا ‌‬ ‫ی‬ ‫دیموكرات (هه‌س����ه‌ده‌) گه‌یش����تونه‌ته‌‬ ‫شاره‌كه‌ بۆ به‌رگریكردن‌و روبه‌روبونه‌وه‌ی‌‬ ‫داگیركه‌ران‪ .‬ئاشكراشیده‌كات له‌ئێستادا‬ ‫ژماره‌ی����ه‌ك رێ����گای‌ نوێ‌ ب����ۆ چونه‌ناو‬ ‫كانتۆن����ی‌ عه‌فرین كراونه‌ت����ه‌وه‌‌و رۆژانه‌‬ ‫پۆل پۆل هاواڵتیان����ی‌ ناوچه‌كانی‌ تری‌‬ ‫رۆژئاوای‌ كوردس����تان‌و ده‌ره‌وه‌ ده‌چنه‌‬ ‫عه‌فرین‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "چونی‌ ئه‌و هێزه‌ گوروتینێكی‌‬ ‫زیاتر ده‌دات به‌گیانی‌ به‌رگری‌ شاره‌كه‌‪.‬‬ ‫ئێستا ئیراده‌ی‌ گه‌لی‌ عه‌فرین‌و شه‌رڤانان‬ ‫دو رێگایان له‌پێشه‌‌و رێگای‌ سێهه‌میان‬ ‫نیه‌‪ :‬یان سه‌رده‌كه‌ون یان سه‌رده‌كه‌ون‪.‬‬ ‫توركیا یان ده‌بێت قه‌تڵوعامی‌ شاره‌كه‌‬ ‫بكات‪ ،‬یان ده‌بێت بكش����ێته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫تری‌ سوریا كردبوه‌وه‌"‪.‬‬ ‫راش����یده‌گه‌یه‌نێت مه‌حاڵه‌ ش����ه‌رڤانان‌و گه‌لی‌ عه‌فرین له‌به‌رامبه‌ر فرۆكه‌‌و تانكی‌‬ ‫گه‌لی‌ عه‌فرین ده‌س����تبه‌رداری‌ شاره‌كه‌ دوژمن خ����اوه‌ن ئیراده‌یه‌كن كه‌ هه‌رگیز‬ ‫بب����ن‪ .‬عه‌فرین ن����ه‌ راده‌س����تی‌ توركیا دوژمن نیه‌تی‌‪ .‬بۆیه‌ به‌دڵنیاییه‌وه‌ ده‌ڵێم‬

‫ئه‌ردۆگان سه‌رناكه‌وێت‪ ،‬كه‌ ده‌ڵێم سه‌رناكه‌وێت‬ ‫ته‌نها دروشمێك نیه‌‌و به‌س‪ ،‬چونكه‌ ملیۆنه‌ها كورد‬ ‫له‌باكور‌و باشور‌و رۆژئاوا‌و رۆژهه‌اڵت هه‌یه‌‪ .‬جاری‌‬ ‫جاران نیه‌ توركیا وابزانێت وه‌ك چۆن له‌سه‌ر‬ ‫ئیسك‌و پروسكی‌ ئه‌رمه‌ن‌و له‌سه‌ر خوێنرشتن‬ ‫بونیادنراوه‌‪ ،‬هه‌ر وایش به‌رده‌وام ده‌بێت‬ ‫به‌اڵم عه‌فرین تاكه‌ شاربو هیچ شه‌ڕێك ‌‬ ‫ی‬ ‫تێدا نه‌بو‪ ،‬بوبوه‌ شاری‌ ئاشتی‌‌و پێكه‌وه‌‬ ‫ژیان‪ ،‬سه‌ره‌رای‌ هه‌مو ئه‌مانه‌ش باوه‌شی‌‬ ‫بۆ ‪ 400‬هه‌زار ئاواره‌ی‌ شارو ناوچه‌كانی‌‬

‫نوێنه‌ران ‌ی كورد له‌به‌غدا الواز بون‬ ‫یان دۆخی‌ هه‌رێم ئه‌وان ‌ی الواز كرد؟‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‬ ‫له‌فراكسیۆنی‌ كۆمه‌ڵ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫به‌هۆی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانه‌وه‌ توشی‌‬ ‫عه‌یبە‌بون له‌به‌غدا‪ .‬په‌رله‌مانتارێكی‬ ‫پێشوی گۆڕانیش رایده‌گه‌یه‌نێ "سیاسه‌تی‌‬ ‫عه‌شایه‌ری‌‌و خواوه‌كیلی‌‌و پێشێلكردنی‌‬ ‫ده‌ستورو نه‌بونی‌ دامه‌زراوه‌یی‌‬ ‫سیاسه‌تی‌ هه‌رێم له‌به‌رامبه‌ر به‌غدا ئه‌مه‌‬ ‫عاقیبه‌ته‌كه‌یه‌تی‌"‪.‬‬ ‫زان���ا رۆس���تایی‌ ئه‌ندام���ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێنه‌ران���ی‌ عێراق له‌فراكس���یۆنی‌ كۆمه‌ڵ ‌ی‬ ‫ئیس�ل�امی‌‪ ،‬له‌ب���اره‌ی‌ رۆڵ‌و كاریگه‌ری���ی‌‬ ‫نوێنه‌ران���ی‌ ك���ورد له‌به‌غ���دا بە‌ئاوێن���ه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند ئه‌وان وه‌ك ئه‌ندامانی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێنه‌ران ئه‌ركی‌ دیاری‌ كراوی‌ خۆیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫وتیشی‌ "ئێمه‌ له‌ده‌سه‌اڵتی‌ جێبه‌جێكردندا‬ ‫نین به‌ڵكو له‌یاس���ا داناندای���ن‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫له‌ده‌ركردن���ی‌ یاس���اكان‌و چاودێریكردنی‌‬ ‫ئیش���وكاره‌كانی‌ حكومه‌ت���دا به‌ش���داری‌‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬له‌داكۆكیكردن له‌گه‌لی‌ كوردستان‬ ‫له‌ن���او هۆڵه‌كانی‌ په‌رله‌مان���ی‌ عێراقدا رۆڵ‬ ‫ده‌بینین‪ ،‬به‌تایبه‌ت مافی‌ گه‌له‌كه‌مان له‌ناو‬ ‫یاسای‌ بودجه‌‪ .‬ئه‌مه‌ رۆڵی‌ چاوه‌روانكراوی‌‬ ‫ئه‌ندامانی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانه‌"‪.‬‬ ‫ئام���اژه‌ به‌وه‌ش���ده‌كات ئه‌ندام���ان‌و‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ‌ی‬ ‫فراكسیۆنه‌كوردس���تانیه‌كان‬ ‫له‌توانایان���دا بوبێت‌و له‌ده‌س���تیان هاتبێت‬ ‫ئه‌نجامی���ان داوه‌‌و كه‌مته‌رخ���ه‌م نه‌ب���ون‬ ‫له‌ئاست مافه‌كانی‌ خه‌ڵكی‌ كوردستاندا‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ رێگرییه‌كان���ی‌ به‌رده‌می���ان‬ ‫رۆس���تایی وتی‌ "گه‌وره‌ترین رێگری‌ به‌رده‌م‬ ‫ئێم���ه‌ بارودۆخ���ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تانه‌‪.‬‬ ‫به‌راستی‌ ئێمه‌ عه‌یبدار بوین به‌هۆی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان‌و ئه‌و كه‌موكوریانه‌ی‌ له‌كوردستان‬

‫ه���ه‌ن‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت له‌بواره‌كان���ی‌ ئابوری‌‌و‬ ‫سیاس���ی‌‌و دیموكراسی‌‌و س���ه‌روه‌رنه‌بونی‌‬ ‫یاسا‌و بازرگانیكردن بە‌نه‌وت"‪.‬‬ ‫پێش���ی‌ وایه‌ ئ���ه‌و كه‌موكوڕیان���ه‌ كاری‌‬ ‫ئه‌وانی‌ له‌به‌غدا قورس���تر ك���ردوه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫به‌هۆی‌ نایاس���ایی‌ بونیه‌وه‌ ناتوانن به‌رگری‌‬ ‫له‌هه‌ندێ���ك بابه‌ت���ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫بك���ه‌ن‪ .‬راش���یده‌گه‌یه‌نێت رێگریك���ردن‬ ‫له‌س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌م���ان‌و هه‌ڵپه‌س���اردنی‌‬ ‫كاره‌كان���ی‌ په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان‬ ‫عه‌یبه‌ی‌ زۆری‌ خس���توه‌ته‌ س���ه‌ر ئه‌زمونی‌‬ ‫حكومرانی‌ كوردی‌‪ .‬ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌كات‬ ‫كه‌موكوڕییه‌كان���ی‌ هه‌رێم قس���ه‌ی‌ ئه‌وانی‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر نه‌یاره‌كانیان له‌ناو ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێنه‌رانی‌ عێراقدا كه‌مكردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫هۆكارێكی‌ دیكه‌ی‌ كۆسپه‌كانی‌ به‌رده‌میان‬ ‫ده‌گێرێت���ه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌الی���ه‌ن هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تانه‌وه‌ پش���تیوانیان لێنه‌ك���راوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌نگۆیان���ه‌ش ره‌تده‌كاته‌وه‌ كه‌ ده‌ڵێن‬ ‫پێگه‌ی‌ كورد رۆژ له‌دوای‌ رۆژ الواز ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و وتی‌ "م���ن پێموانی���ه‌ رۆڵ‌و پێگه‌ی‌‬ ‫كورد له‌به‌غ���دا رۆژله‌دوای‌ رۆژ الواز ببێت‪،‬‬ ‫به‌مه‌رجێ���ك ئێمه‌ ناوماڵ���ی‌ خۆمان رێك‬ ‫بخه‌ینه‌وه‌‌و دادپ���ه‌روه‌ری‌‌و متمانه‌ له‌نێوان‬ ‫هه‌موالی���ه‌ن‌و پێكهات���ه‌كان‌و حكوم��� ‌هت‌و‬ ‫هاواڵتیاندا دروست بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ش ده‌كات ئ���ه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ئێس���تا روی���داوه‌ ئه‌نجامی‌ سیاس���ه‌تێكی‌‬ ‫شكس���تخواردوی‌ ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تانه‌ له‌س���ه‌ر ئاس���تی‌ ناوخۆیی‌‌و‬ ‫ده‌ره‌كی‌‪.‬‬ ‫حاكم ش���ێخ له‌تیف ئه‌ندامی‌ پێش���و ‌ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‪ ،‬ره‌خنه‌ی‌ توند‬ ‫له‌ش���ێوازی‌ مامه‌ڵه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌س���توری‌ عێراق ده‌گرێت‌و ده‌ڵێت‬

‫به‌ویس���تی‌ خ���ۆی‌‌و له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ خۆی‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ هه‌رێی‌ كوردستان ده‌كات‪.‬‬

‫ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫نوێنه‌ران له‌به‌غدا‪ :‬ئێم ‌ه‬ ‫عه‌یبدار بوین‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌و‬ ‫كه‌موكوڕیانه‌ ‌ی‬ ‫له‌كوردستان هه‌ن‬ ‫"كاتی‌ خۆی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان خۆی‌ رۆڵ ‌ی‬ ‫دیاری‌ هه‌بوه‌ له‌نوس���ینه‌وه‌ی‌ ده‌س���توری‌‬ ‫عێراق���دا‪ ،‬كه‌چی‌ هیچ باوه‌رێكیش���ی‌ پێی‌‬ ‫نه‌بو‌و كاری‌ پێنه‌ده‌ك���رد‪ .‬ده‌چو ژێربه‌ژێر‬ ‫له‌گه‌ڵ ئ ‌هم‌و ئه‌و رێك ده‌كه‌وت‌و ده‌ستوری‌‬ ‫پشتگوێ‌ ده‌خس���ت‪ .‬من هه‌میشه‌ ده‌موت‬ ‫ئ���ه‌م ج���ۆره‌ سیاس���ه‌تكردنه‌ هه‌ڵه‌یه‌‪ ،‬با‬ ‫ده‌س���تور بكه‌ین ‌ه بنه‌ما‪ .‬ده‌موت ده‌ستور‬ ‫ده‌بێت به‌زامن بۆمان‪ ،‬ئه‌گه‌ر خاڵێكیش���ی‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندیم���ان نه‌بێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌كه‌ بو بە‌ده‌س���توری‌‪ ،‬دواجار ئێمه‌‬ ‫وه‌ك پێكهاته‌یه‌كی‌ عێراق قازانج ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫ئام���اژه‌ به‌وه‌ش���ده‌كات كات���ی‌ خ���ۆی‌‬ ‫پێ���ش روداوه‌كانی‌ ئ���ه‌م دوایی���ه‌‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ به‌رپرس���انی‌ بڕیاربه‌ده‌ستی‌ هه‌رێم‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتێكی‌ زۆریان هه‌بو هه‌ر باوه‌ریان‬ ‫به‌ده‌س���تور نه‌بو‪ .‬به‌اڵم ئێس���تا پێچه‌وانه‌‬ ‫بوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ئێم���ه‌ داوای‌ جێبه‌جێكردن���ی‌‬ ‫ده‌ستور ده‌كه‌ین‌و ده‌ڵێین به‌غدا جێبه‌جێی‌‬ ‫ناكات‪ .‬پێش���ی‌ وای���ه‌ حكومه‌ت���ی‌ عێراق‬

‫له‌باره‌ی‌ پشتگوێخستنی‌ نوێنه‌رانی‌ كورد‬ ‫له‌به‌غ���دا له‌الیه‌ن ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "كاتی‌ خۆی‌ من‬ ‫له‌س���ه‌ر لیستی‌ گۆران ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێنه‌رانی‌ عێراق بوم‪ .‬ئێمه‌ فراكسیۆنێكی‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆن بوین‪ .‬هه‌رێمی‌ كوردستان نه‌ك‬ ‫بۆ ئێمه‌ ته‌نانه‌ت گوێیان له‌فراكسیۆنه‌كانی‌‬ ‫خۆش���یان نه‌ده‌گرت‪ ،‬كوتله‌كانی‌ خۆشیان‬ ‫ه���اوار‌و دادو فیغانیان ب���و‪ .‬ئه‌گه‌ر تێبینی‌‬ ‫بكه‌ن ئێستاش له‌م خوله‌دا فراكسیۆنه‌كانی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و پارتی‌ هاواریان���ه‌‪ ،‬گله‌یی‌ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن ك���ه‌س هیچ ش���تێكیان پێ ناڵێ‪،‬‬ ‫هه‌رێ���م رۆڵ ن���ادات به‌نوێنه‌ران���ی‌ كورد‬ ‫له‌به‌غدا"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ رۆڵ‌و پێگ���ه‌ی‌ نوێنه‌رانی‌ كورد‬ ‫له‌به‌غ���دا له‌ئاینده‌دا ئه‌و وتی‌ "چی‌ بچێنیت‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ده‌دوریت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌س���ه‌ر ئه‌م‬ ‫سیاس���ه‌ته‌ی‌ خۆیان ب���ه‌رده‌وام بن‌و وه‌ك‬ ‫ج���اران خۆی���ان به‌گه‌وره‌ بزان���ن‌و خۆیان‬ ‫به‌س���ه‌ر عێراقه‌وه‌ بابده‌ن‪ ،‬ئه‌نجامی‌ باشی‌‬ ‫نابێ���ت وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ ئێس���تا هه‌یه‌‪ .‬به‌پێی‌‬ ‫ده‌س���تور ئێمه‌ به‌ش���ێك بوی���ن له‌عێراق‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وان خۆی���ان به‌عێراقی‌ نه‌ده‌زانی‌‪،‬‬ ‫به‌وه‌شه‌وه‌ نه‌ده‌وه‌س���تان سوكایه‌تیشیان‬ ‫به‌و ده‌وڵه‌ته‌ ده‌كرد"‪.‬‬ ‫پێشی‌ وایه‌ به‌هۆی‌ ئه‌و سیاسه‌ته‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌س���ااڵنی‌ ‪ 2003‬تا ‪ 2013‬رق‌و كینه‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر له‌ش���ه‌قامی‌ ش���یعی‌‌و عه‌ره‌بی‌ له‌دژی‌‬ ‫كورد دروس���تبوه‌‪ ،‬كه‌ پێش���تر به‌و جۆره‌‬ ‫نه‌بوه‌‪ .‬ئه‌و وتی‌ "سیاس���ه‌تی‌ عه‌شایه‌ری‌‌و‬ ‫خواوه‌كیلی‌‌و پێشێلكردنی‌ ده‌ستورو نه‌بونی‌‬ ‫دامه‌زراوه‌یی‌ سیاس���ه‌تی‌ هه‌رێم له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌غدا ئه‌مه‌ عاقیبه‌ته‌كه‌یه‌تی‌ كه‌ هه‌مومان‬ ‫جوان ده‌یبینین"‪.‬‬

‫له‌وه‌اڵمی‌ ئه‌و پرسیاره‌ی‌ ئایا ئه‌ردۆگان‬ ‫ده‌توانێ����ت پیالنه‌كان����ی‌ جێبه‌جێبكات‬ ‫له‌عه‌فرین ئه‌و وت����ی‌ "نه‌خێر ئه‌ردۆگان‬ ‫س����ه‌رناكه‌وێت‪ .‬كه‌ ده‌ڵێم سه‌رناكه‌وێت‬ ‫ته‌نها دروش����مێك نیه‌‌و ب����ه‌س‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ملیۆنه‌ه����ا ك����ورد له‌باك����ور‌و باش����ور‌و‬ ‫رۆژئ����اوا‌و رۆژهه‌اڵت هه‌یه‌‪ .‬جاری‌ جاران‬ ‫نیه‌ توركیا وابزانێت وه‌ك چۆن له‌س����ه‌ر‬ ‫ئیس����ك‌و پروس����كی‌ ئه‌رمه‌ن‌و له‌س����ه‌ر‬ ‫خوێنرش����تن بونیادنراوه‌‪ ،‬ه����ه‌ر وایش‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌كات توركیا چاوه‌روان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ بو گه‌لی‌ عه‌فرین له‌شاره‌كه‌ بچێته‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم پێچه‌وانه‌ك����ه‌ی‌ بینی‌‪.‬‬ ‫پێش����ی‌ وایه‌ ئه‌گه‌ر س����وپای‌ توركیا‌و‬ ‫گروپه‌ توندره‌وه‌كان بچنه‌ ناوشاره‌كه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وا به‌ته‌نها روبه‌روی‌ شه‌رڤانان نابنه‌وه‌‬ ‫به‌ڵكو گه‌لیش لێیان راده‌په‌رێت‌و توشی‌‬ ‫شكس����تیان ده‌كه‌ن‪ .‬راش����یده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫توركی����ا وه‌ك دوه‌م هێ����زی‌ نات����ۆ به‌و‬ ‫هه‌مو توانا س����ه‌ربازی‌‌و چ����ه‌ك‌و فرۆكه‌‬ ‫پێش����كه‌وتوه‌ی‌ له‌ماوه‌ی‌ زیاتر له‌‪ 50‬رۆژ‬ ‫بۆردومان‌و به‌كارهێنانی‌ فرۆكه‌ شكستی‌‬ ‫هێناوه‌‪.‬‬

‫وه‌زاره‌ت ‌ی ڕۆشنبیری‌‪:‬‬ ‫دۆخی‌ عه‌فرین پرسێك ‌ی نیشتمانیه‌و‬ ‫دەبێت كه‌ناڵه‌كان ‌ی ڕاگه‌یاندن‬ ‫ملمالن ‌ی سیاس ‌ی وه‌البنێن‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫وه‌زاره‌تی رۆشنبیری هه‌رێمی‬ ‫كوردستان داوا له‌كه‌ناڵه‌كانی‬ ‫راگه‌یاندن ده‌كات وه‌ك پرسێكی‬ ‫نیشتمانی مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‌ شه‌ڕی‬ ‫عه‌فرین بكه‌ن‌و ملمالنێی سیاسی‬ ‫تێكه‌ڵ به‌ روماڵی روداوه‌كانی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان نه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫فه‌رهه‌نگ گۆمه‌شینی‌ وته‌بیژی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ڕۆش���نبیری‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند "كورد‬ ‫دوچاری‌ پالنێكی‌ دوژمنكاری‌ ده‌ره‌كی‌‬ ‫بۆته‌وه‌‪ ،‬پێویسته‌ ده‌زگاكانی‌ ڕاگه‌یاندن‌و‬ ‫میدیاكان به‌وپه‌ڕی‌ به‌رپرس���یارێتیه‌وه‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ بكه‌ن‪ .‬به‌داخه‌وه‌ پاشاگه‌ردانی‬ ‫سیاس���ی‌‪ ،‬دۆخی‌ نه‌خوازراوی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫ملمالنێی‌ نێوان هێزه‌كان ش���ێوازێكیان‬ ‫له‌كاری‌ میدیا هێناوه‌ته‌ پێش���ه‌وه‌ یه‌ك‬ ‫ده‌نگ‌و یه‌ك وتار نه‌بن‪ .‬دۆخی‌ عه‌فرین‌و‬ ‫ڕۆژئاوا بابه‌تێكی نه‌ته‌وه‌ییه‌‪ ،‬پێویست‬ ‫بو كه‌ناڵه‌كان له‌ڕوی‌ میدیایه‌وه‌ به‌رگری‬ ‫له‌ڕۆژئاوا بكه‌ن‪ ،‬نه‌ك پێچه‌وانه‌كه‌ی‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "ئێم���ه‌ ته‌داخوڵی‌ ناكۆكییه‌‬ ‫سیاس���یه‌كان نابین‪ ،‬به‌اڵم پێویس���ته‌‬ ‫وه‌ك وه‌زاره‌تی‌ ڕۆشنبیری‌ پێداچونه‌وه‌‬ ‫ب���ه‌ روماڵ���ی س���ه‌رجه‌م كه‌ناڵه‌كان‌و‬ ‫میدیاكاران���دا بكه‌ی���ن‪ ،‬به‌پێ���ی‌‬ ‫ڕێنماییه‌كان���ی وه‌زاره‌ت‪ ،‬س���ه‌رپێچی‌‬ ‫كه‌ناڵه‌كان له‌باڵوكرنه‌وه‌ی‌ توندوتیژی‌و‬ ‫به‌ الڕێدابردن���ی‌ كه‌یس���ه‌كان‌و ئاژاوه‌‬ ‫نان���ه‌وه‌ له‌شاش���ه‌كانیانه‌وه‌ ئاش���كرا‬ ‫بكه‌ین"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "راس���ته‌ كه‌ناڵه‌كان ئازادن‬

‫له‌روماڵ‌و باڵوكردن���ه‌وه‌دا‪ ،‬به‌اڵم ئێم ‌ه‬ ‫پرسی عه‌فرین پرسێكی‌ نه‌ته‌وه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێویسته‌ كه‌ناڵه‌كانی‌ ڕاگه‌یاندن خۆیان‬ ‫كارێ���ك بكه‌ن كه‌ ئه‌و پرس���ه‌ نه‌خه‌نه‌‬ ‫چوار چێوه‌ی ملمالنێی‌ سیاس���ییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و كه‌نااڵنه‌ی‌ له‌ڕوماڵی‌ هه‌واڵه‌كانیاندا‬ ‫خزمه‌ت به‌كوردستان ناكه‌ن‪ ،‬بێگومان‬ ‫خزم���ه‌ت به‌الیه‌نێكی‌ ده‌ره‌كی‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش كارێكی‌ خراپه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش���ی‌ وت "ئێم���ه‌ وه‌ك وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ڕۆشنبیری‌ ناتوانین ناوی‌ ئه‌و كه‌نااڵنه‌‬ ‫بێنین كه‌ خزم���ه‌ت به‌ده‌ره‌وه‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم دیارو ناسراون‪ .‬ئێمه‌ داوا ده‌كه‌ین‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی پیش���ه‌یی‌‌و بێالیه‌نانه‌‬ ‫كاری‌ ڕۆژنامه‌نوس���ی‌ خۆی���ان بكه‌ن‌و‬ ‫باس���ی‌ ئ���ه‌و نه‌هامه‌تیانه‌ بك���ه‌ن كه‌‬ ‫به‌رۆكی‌ ئه‌م میلله‌ته‌ی‌ گرتوه‌‪ .‬هه‌قوایه‌‬ ‫ئ���ه‌و كه‌نااڵن���ه‌ خۆیان هه‌س���ت به‌وه‌‬ ‫بكه‌ن دۆخی‌ عه‌فرین ته‌واو پرس���ێكی‌‬ ‫كوردس���تانیه‌‪ .‬ئێمه‌ ڕه‌نگ���ه‌ بتوانین‬ ‫ئاگاداریان بكه‌ینه‌وه‌‌و پێیانبڵین ئه‌مه‌‬ ‫پرسێكی‌ نیشتمانیه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندی به‌وه‌وه‌‬ ‫نیه‌ كێ‌ ناكۆكی‌ له‌گه‌ڵ كێ‌ هه‌یه‌‌و كێ‌‬ ‫دژی‌ كێیه‌"‪.‬‬ ‫فه‌رهه‌نگ گۆمه‌شینی سه‌باره‌ت به‌ دراما‬ ‫توركییه‌كانیش وتی خاوه‌نی‌ دراماكان‬ ‫مامه‌ڵه‌یان له‌گ���ه‌ڵ كه‌ناڵه‌كان كردوه‌‌و‬ ‫دراماكه‌ی���ان كڕیوه‌‪ .‬ئ���ه‌و درامایانه‌ی‌‬ ‫په‌خشیان ده‌س���تی پێكردوه‌‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫ته‌واوب���ن‪ ،‬ئ���ه‌و درامایان���ه‌ی‌ تازه‌ن‬ ‫ڕاده‌گیرێ���ن‪ ،‬به‌اڵم ئێم���ه‌ له‌وه‌زاره‌تی‬ ‫رۆشنبیری قسه‌مان له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كردوه‌‬ ‫كه‌ هه‌ق وایه‌ درام���ای توركی په‌خش‬ ‫نه‌كرێ‌و هه‌موویان رابگیرێن"‪.‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )617‬سێشه‌ممه ‪2018/3/13‬‬

‫هێزەكانی توركیا لەدەروازەی عەفریندان‬

‫‪5‬‬

‫ئه‌مه‌ریكاو روسیا گه‌وره‌ترین خیانه‌تیان به‌رامبه‌ر به‌كورد كرده‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫كوردەكان زۆر درەنگ‬ ‫تێگەیشتن كە جۆرێك‬ ‫لەكۆدەنگی لەنێوان‬ ‫توركیا‪ ،‬سوریا‪ ،‬ئێران‌و‬ ‫روسیاو تەنانەت‬ ‫ئەمریكاشدا لەسەر ئەو‬ ‫ئۆپەراسیۆنەی توركیا‬ ‫هەیە‪ .‬ئەمریكییەكان‬ ‫كاتێك هەوڵیان دەدا‬ ‫توركیای هاوپەیمانی‬ ‫مێژوییان نەچێتە‬ ‫باوەشی روسیاوە‪،‬‬ ‫تێگەیشتنیان بۆ‬ ‫داخوازییە ئەمنییەكانی‬ ‫توركیا لەعەفرین‬ ‫نیشان دا‬

‫سوپای توركیاو گروپە چەكدارە‬ ‫هاوپەیمانەكانی لەسوریا تەنیا چەند‬ ‫كیلۆمەترێكی كەمیان ماوە بۆ ئەوەی‬ ‫بەتەواوەتی گەمارۆی شاری عەفرین‪-‬ی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان بدەن‪ .‬كورد‬ ‫نیگه‌رانن له‌وه‌ی‌ جارێكیتر ئه‌مه‌ریكاو‬ ‫روسیا خیانه‌تیان لێكردو كردیانیان‬ ‫به‌قوربانی‌ به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانیان‪.‬‬ ‫هێزه‌كان����ی‌ توركی����ا‌و هاوپه‌یمان����ه‌‬ ‫س����وریه‌كانی‌ له‌ش����اری‌ عه‌فرین نزیك‬ ‫بونه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬ئەم پەرەس����ەندنەش پاش‬ ‫ئ����ەوە دێ����ت ك����ە هێزەكان����ی توركیا‬ ‫لەدەوروب����ەری گون����دی (كەفەرجنە)‬ ‫وە دەس����تیان كرد بەپێش����ڕەوی بەرەو‬ ‫ش����اخی (قەرزیحل)‪ ،‬هاوشانی ئەوەش‬ ‫لەدەوروبەری ش����ارۆچكەی (جندرێس)‬ ‫ەوە بەدرێژای����ی ئەو دۆڵ����ەی دەگاتەوە‬ ‫دەوروبەری شاری عەفرین لەباشورەوە‬ ‫پێش����ڕەویان ك����رد‪ .‬ئ����ەوەش هاوكات‬ ‫بو لەگەڵ گەیش����تنی پش����تیوانی نوێی‬ ‫سوپای توركیا بۆ لیوای ئەسكەندەرون‌و‬ ‫ویالیەتی (كلیس)‪ .‬لەبەرامبەردا لێدوانی‬ ‫رون لەالیەن (یەپەگە)وە لەبارەی دۆخی‬ ‫مەیدانی شەڕەوە نابیسترێت‪.‬‬ ‫هێزەكان����ی توركی����ا پێنجش����ەممەی‬ ‫راب����ردو بە‌كۆنترۆڵكردنی ش����ارۆچكەی‬ ‫(جندرێ����س) ك����ە ش����ارۆچكەیەكی‬ ‫س����تراتیژییە لەباش����وری كانتۆن����ی‬ ‫عەفرین‪ ،‬پێشڕەوییەكی بەرچاویان كرد‪.‬‬ ‫(جندرێ����س) بە‌گەورەترین ش����ارۆچكە‬ ‫دادەنرێ����ت لەناوچ����ەی عەفری����ن ك����ە‬ ‫لە‌ئۆپەراسیۆنەكەیدا‪ ،‬س����وپای توركیا‬ ‫توانیویەتی دەستی بەسەردا بگرێت‪.‬‬

‫شەرڤانێک لەعەفرین‬

‫پێشڕەوی توركیا چ‬ ‫كاریگەرییەكی لەسەر‬ ‫هەڵوێستی مۆسكۆو واشنتۆن‬ ‫دەبێت؟‬ ‫پێش����ڕەوی خێرای هێزەكانی س����وپای‬ ‫توركی����او گروپ����ە چەك����دارەكان‌و‬ ‫شەڕی توركیا لەعەفرین‬ ‫نزیكبونەوەی����ان لەناوەن����دی ش����اری‬ ‫بەرەكانی باكوری سوریای‬ ‫عەفرین‪ ،‬چەند پرسیارێك دەوروژێنێت‬ ‫هەژاندوە‬ ‫لەبارەی هەڵوێس����تی ئەو دەوڵەتانەی‬ ‫ك����ە لەلێدوانەكانیان����دا خۆی����ان الدەدا ویالیەت����ە یەكگرتوەكانی ئەمریكا دودڵ‬ ‫لەدەربڕینی هەڵوێستی رون لەسەرەتای بو لەوەی لەڕوی سەربازییەوە روبەڕوی‬ ‫ئۆپەراس����یۆنەكەی توركی����اوە‪ .‬ئای����ا توركیا بوەس����تێتەوە‪ ،‬بەاڵم بەرپرسانی‬ ‫پێشڕەوی توركیا بەرەو ناوەندی شاری ئەمریكا وەك (موتلو س����ەیفیر ئۆغلۆ)‪،‬‬ ‫عەفرین ش����تێكی تێدایە كە هەڵوێستی شیكەرەوەی كاروباری كود لەواشنتۆن‬ ‫ئ����ەو دەوڵەتانە بەتایب����ەت زلهێزەكان دەڵێت‪ ،‬رەنگە ئیرادەی كوردیان به‌هه‌ند‬ ‫وه‌رنه‌گرتبێت لەبەرگریكردن لەعەفرین‪.‬‬ ‫لەسوریا بگۆڕێت؟‬ ‫ش����ارەزای س����ەربازی‪ ،‬عەمید ئەحمەد ئەو شیكەرەوەیە باسی لەوە كردوە كە‬ ‫رەح����ال پێیوای����ە پێش����ڕەوی خێرای بەشێكی زۆری سەركردە دیارە سیاسی‌و‬ ‫هێزەكان����ی توركی����ا لەمیحوەرەكان����ی سەربازییەكانی كورد خەڵكی عەفرینن‪،‬‬ ‫(بلبل����ێ‪ ،‬ش����ێخ حەدی����د‪ ،‬جندرێس‌و عەفرین لەنێو دڵ‌و مێش����كی‌ كورددایەو‬ ‫رەس����ایا‌و ش����ەران)‪ ،‬هیچ دەرفەتێكی بەش����ێكی جیانەكراوەی����ە لەرۆژئاوای‬ ‫لەبەردەم هیچ هێزێكدا نەهێشتۆتەوە كە كوردستان‪.‬‬ ‫خوازیاری هەڵوێستێكی ناڕەزایەتی بێت نیكۆالس دانفۆرس‪ ،‬شارەزا لەكاروباری‬ ‫توركی����ادا لەواش����نتۆن رایگەیاندوە كە‬ ‫بەرامبەر بە‌ئۆپەراسیۆنەكەی توركیا‪.‬‬ ‫ئ����ەو ئام����اژەی بەوەش����داوە كە پاش ئۆپەراس����یۆنەكەی توركی����ا بوە هۆی‬ ‫دەس����تگرتن بەس����ەر ئەو بەنداوەی كە دروستكردنی تەنگژە لەپەیوەندییەكانی‬ ‫ئاوی خواردنەوەی عەفرین‪-‬ی لێوە دابین نێوان كوردو ئەمریكادا‪ .‬ئەوەش شتێكە‬ ‫دەكرێت‌و هەروەها كۆنترۆڵكردنی چەند‬ ‫گوندێكی گرنگ����ی دەوروبەری عەفرین‪،‬‬ ‫ئەو واڵتانە هی����چ جوڵەیەكیان نییە بۆ‬ ‫رزگاركردنی یەپەگەو دەرفەتی ئەوەش‬ ‫نەماوە‪ ،‬بەڵكو لەبری ئەوە لەئێس����تادا‬ ‫لێكتێگەیش����تن هەیە له‌نێوان روس����یاو‬ ‫ویالیەت����ە یەكگرتوەكان����ی ئەمری����كادا‬ ‫له‌س����ه‌ر پش����تكردنه‌ یەپەگە لەناوچەی‬ ‫عەفری����ن‌و تەنانەت وه‌ك باس����ده‌كرێت‬ ‫لیژنەیەك لەگەڵ ئەنكەرە پێكهێنراوە بۆ‬ ‫تاوتوێكردنی دۆسیەی منبج‪.‬‬ ‫لەب����ارەی دۆخی منبج‪ ،‬رەحال وتویەتی‬ ‫"منب����ج ناوچەیەك����ی ت����ەواو جیاوازە‬ ‫لەعەفری����ن‪ ،‬چونكە ئ����ەوێ ناوچەیەكی‬ ‫عەرەبیی����ه‌‌و تەنی����ا ش����ەڕڤانی كوردی‬ ‫تێدایە"‪.‬‬ ‫بە‌بڕوای رەحال چەندین هۆكار كاریگەریان‬ ‫لەس����ەر هەڵوێس����تی هێزە گەورەكان‬ ‫لەسوریا هەیە‪ ،‬بەاڵم هیچ لەو هۆكارانە‬ ‫پێناچێت ببنە مای����ەی ناڕەزایەتی ئەو‬ ‫واڵتانە لەس����ەر كۆنترۆڵكردنی عەفرین‬ ‫لەالیەن توركیاوە‪ .‬روسەكان لەئێستادا‬ ‫زیاتر سەرنجیان لەسەر هێرشەكەیانە بۆ‬ ‫سەر غۆتەی رۆژهەاڵت‪ ،‬بەاڵم هەڵوێستی ئەردۆغان دەتوانێت پاش س����ێ س����اڵ‬ ‫ئەمریكا رەنگە لەدواجاردا ئەوە بێت كە نزیكایەتی نێوان كوردو واشنتۆن‪ ،‬وێڕای‬ ‫هاوكاری‌ یەپەگە نه‌كات وه‌ك بینیمان‪ .‬ناڕەزایەتییە توندەكانی ئەنكەرە‪ ،‬وەك‬ ‫لەس����ەر ئاس����تی ئەوروپاش‪ ،‬ئەوە رون سەركەوتن ئاماژەی بۆ بكات‪.‬‬ ‫بۆت����ەوە كە ئەوروپییەكان پش����تیوانی س����ەرەتای ئ����ەم هەفتەی����ە هێزەكانی‬ ‫یەپەگە دەك����ەن "لەپێناو بازرگانیكردن سوریای دیموكرات كە لەالیەن ئەمریكاوە‬ ‫بە‌پرس����ی ك����وردەوە ب����ۆ بەدیهێنانی پشتیوانی دەكرێن‌و یەپەگە پێكهێنەری‬ ‫بەرژەوەندیی����ە تایبەتییەكانیان"‪ .‬بەاڵم‬ ‫بەگشتی روسیا‪ ،‬ئەمریكاو ئەوروپییەكان‬ ‫گرنگ نییە بەالیانەوە لەگەڵ كوردو دژ‬ ‫بە‌توركیا بوەستن‪.‬‬

‫بەشێكی زۆری‬ ‫سەركردە‬ ‫دیارە سیاسی‌و‬ ‫سەربازییەكانی كورد‬ ‫خەڵكی عەفرینن‪،‬‬ ‫عەفرین لەنێو دڵ‌و‬ ‫مێشكی‌ كورددایەو‬ ‫بەشێكی جیانەكراوەیە‬ ‫لەرۆژئاوای كوردستان‬

‫س����ەرەكی ئەو هێزانەیە‪ ،‬رایانگەیاند كە‬ ‫‪ 1700‬شەڕڤانیان لەهێڵەكانی پێشەوەی‬ ‫دژ بەداعش پاشەكشە پێدەكەن بەرەو‬ ‫عەفری����ن بەمەبەس����تی بەرگریك����ردن‬ ‫لەناوچەك����ە لەبەرامبەر هێرش����ەكانی‬ ‫توركیادا‪ .‬لەهەمان كاتیش����دا وەزارەتی‬ ‫بەرگری ئەمریكا رایگەیاند كە هێزەكانی‬ ‫هاوپەیمان����ان بە‌س����ەرۆكایەتی ئەمریكا‬ ‫ئۆپەراسیۆنەكانیان دژ بە‌داعش لەسوریا‬ ‫راگرتوە‪.‬‬ ‫"ئابڕوچونی سرتاتیژیەتەكەی‬ ‫ترامپ" لەسوریا‪:‬‬ ‫"خیانەتكردن" لەكورد‬ ‫نوس����ەر‪ ،‬بی جۆش رۆجین‪ ،‬لەوتارێكدا‬ ‫لە‌رۆژنام����ەی "واش����نتۆن پۆس����ت"‬ ‫نوس����یویەتی كە س����تراتیژی ئەمریكا‬ ‫لەباكوری س����وریا نمونەیەكی بەرچاوە‬ ‫لەس����ەر ئەوەی كە ئیدارەكەی سەرۆك‬ ‫ترامپ هێشتا خاوەنی ئیرادەو فشارێك‬ ‫نییە بۆ چارەس����ەری قەیرانی س����وریا‪،‬‬ ‫یاخ����ود تەنان����ەت ب����ۆ بەرگریك����ردن‬ ‫لە‌بەرژەوەندییەكان����ی واش����نتۆن ل����ەو‬ ‫ناوچەیە‪.‬‬ ‫ئەو نوس����ەرە ئاماژەی بەوەش����داوە كە‬ ‫وەزی����ری دەرەوەی ئەمری����كا رێك����س‬ ‫تیلەرس����ن‪ ،‬بەش����ێوەیەكی دروست ئەو‬ ‫ئاڵنگاریان����ەی دەستنیش����انكردون كە‬ ‫روبەڕوی ئەمریكا دەبنەوە پاش كەوتنی‬ ‫داع����ش لەس����وریا‪ ،‬ك����ە دیارترینی����ان‬ ‫روبەڕوبون����ەوەی هەڕەش����ەی تیرۆری‬ ‫بەردەوام‌و هەژمونی ئێران‌و دەستدرێژی‬ ‫دڕاندنەی بەشار ئەسەد‪-‬ن‪.‬‬ ‫بەراگەیاندنی مانەوەی هێزەكانی ئەمریكا‬ ‫لە‌باكوری سوریا‪ ،‬ئەو وەزیرەی ئەمریكا‬ ‫دان����ی بەوەدانا كە هەژمون����ی مەیدانی‬ ‫ئەمریكا پێویس����تە بۆ روبەڕوبونەوەی‬ ‫ئەو ئاڵنگاریانەو هێنانەدی ئامانجەكان‪.‬‬ ‫لەگ����ەڵ دەس����تپێكی هێرش����ەكەی‬ ‫توركیا بۆ س����ەر عەفری����ن‪ ،‬ئیدارەكەی‬ ‫ترامپ ژێر بەژێر پش����تیوانیكردنی ئەو‬ ‫ئۆپەراس����یۆنەی توركی����ای هەڵبژارد‪.‬‬ ‫ئەوەش ئەو شتەیە كە بێرنارد هێنری‪،‬‬ ‫نوسەرو بیرمەندی فەرەنسی بە‌خیانەتی‬ ‫ئەمریكای لەو كوردانە نابردوە كە دژی‬ ‫داعش بەپش����تیوانی واشنتۆن لەماوەی‬ ‫چەند ساڵی رابردودا شەڕیان كرد‪.‬‬ ‫ئەو پێش����ی وایە كە دەس����تبەرداربونی‬ ‫ئیدارەی س����ەرۆكی پێش����و‌و سەرۆكی‬ ‫ئێس����تای ئەمریكا لەبەرپرس����یارێتی‌و‬ ‫س����ەرۆكایەتیكردنی كێش����ەی سوریا‪،‬‬ ‫كەلێنێك����ی گ����ەورەی دروس����تكرد بۆ‬ ‫دەستوەردانی روسیاو ئێران‌و توركیا‪.‬‬ ‫ئاماژەی بەوەش����داوە ك����ە بەرژەوەندی‬ ‫ئەمری����كا لەوەدای����ە پش����تیوانی كورد‬ ‫بكات كە دڵس����ۆزە ب����ۆ ئەمریكا‪ ،‬نەك‬

‫پاش هێرشەكەی‬ ‫توركیا بۆ سەر‬ ‫عەفرین كورد‬ ‫دەترسن جارێكی‬ ‫دیكە دۆستەكانیان‬ ‫دەستبەرداریان ببن‌و‬ ‫خیانه‌تیان لێبكه‌ن‌‪،‬‬ ‫ئەو هەستەیان دوبارە‬ ‫ال دروست دەبێتەوە‬ ‫كە "جگە لەچیاكان‬ ‫هیچ دۆستێكیان نییە‬

‫دوبارە ال دروس����ت دەبێتەوە كە "جگە‬ ‫لەچیاكان هیچ دۆستێكیان نییە"‪.‬‬ ‫نوێن����ەری بەڕێوبەرێت����ی خۆس����ەری‬ ‫دیموكرات����ی رۆژئ����اوای كوردس����تان‬ ‫لەواش����نتۆن‪ ،‬س����ینەم محەم����ەد ئەو‬ ‫ترسەی نەشاردۆتەوەو بە‌رۆژنامەنوسانی‬ ‫راگەیان����دوە "الی ئێم����ە پێویس����تە‬ ‫ئەمری����كا وەك پابەندبونێكی ئەخالقی‬ ‫بەرگ����ری لە‌دیموكراتی����ەت لەرۆژئاوای‬ ‫كوردس����تان بكات‪ .‬ئێمە لەوێ جۆرێك‬ ‫لەدیموكراسیەتی فیدرالیمان دامەزراندوە‬ ‫ك����ە هیوا بو بۆ س����وریایه‌ك كه‌ نوقمی‌‬ ‫كوشتار‌و كێشمه‌كێشی‌ خوێناوییه‌"‪.‬‬

‫روسیاو دەستبەرداربون لە‌كورد‬ ‫ئەردۆغان س����ودی لەنەبونی ناڕەزایەتی‬ ‫لەالیەن رۆژئاواو روسیاوە بۆ هێرشكردنە‬ ‫س����ەر عەفرین بین����ی‪ .‬ڤالدیمێر پۆتین‬ ‫بڕی����اری نزیكبونەوەی لەتوركیا داوە بۆ‬ ‫ش����كاندنی تەوقی ناتۆ لەملی روسیادا‪،‬‬ ‫ئ����ەو پالنەش����ی لە‌بەش����ی باش����وری‬ ‫تەوقەكەی ناتۆوە دەستپێكردوەو پاشان‬ ‫بە‌بەدیهێنانی پرۆژەی راکێش����انی تۆڕی‬ ‫بۆری غاز بەناو تورکیاداو دەوردانەوەی‬ ‫بۆ ئەوروپا درێژەی پێدەدات‪.‬‬ ‫روس����یا وەك هاوبەش����ێكی توركی����ا‬ ‫پش����تیوانی ئەردۆغان كە هیچ دڵس����ۆز لە‌ئۆپەراس����یۆنی عەفرین����دا دەركەوت‪،‬‬ ‫نییە‪ .‬رێگەدانی ئەمریكاشی بە‌توركیا بۆ ئاسمانی ئەو ناوچەیە بۆ موشەكەكانی‬ ‫هێرشكردنە سەر عەفرین بە‌"ئابڕوچون" توركیا دەكاتەوەو دایدەخات‪.‬‬ ‫بەوتەی بەرپرس����ێكی رۆژئاوایی كە بەم‬ ‫ناوبردوە‪.‬‬ ‫دەنگ����ی بۆردومان����ەكان لەعەفری����ن‌و دواییانە چاوی بە‌بەرپرس����ێكی روس����یا‬ ‫مانەوەی كورد بە‌بێ هیچ پشتیوانییەك كەوتوە لەتوركیا‪ ،‬س����ێ هۆكاری دیكە‬ ‫لەو ش����ەڕەدا لەالی����ەك‌و دەنگۆی بونی هەن ك����ە وای لە‌ڤالدیمێر پۆتین كردوە‬ ‫رێككەوتن����ی ژێ����ر بەژێ����ر لەالیەك����ی پشتیوانی ئۆپەراسیۆنەكەی توركیا بۆ‬ ‫دیكەوە‪ ،‬پێدەچێ����ت كارتی كوردەكانی سەر عەفرین بكات‪ .‬یەكەمیان ئەوەیە كە‬ ‫لەهاوكێش����ەكانی س����وریا‌و ناوچه‌كه‌دا كورد بەردوامبون لەس����ەر هاوكاریكردن‬ ‫الواز كردبێ����ت‪ ،‬پاش ئه‌وه‌ی‌ به‌س����ه‌ر لەگەڵ ئەمریكییەكان پاش تێكشكاندنی‬ ‫ناوچه‌ كوردنش����ینه‌كانی‌ باشوردا هات (داع����ش) لە‌رۆژهەاڵتی ف����وڕات وێڕای‬ ‫ل����ه‌دوای‌ ئه‌نجامدان����ی‌ ریفراندۆم‌و ‪16‬ی‌ ئ����ەوەی بەڵێنی راگرتن����ی هاوكارییان‬ ‫لەگ����ەڵ ئەمری����كا دابو‪ .‬دوەمیش����یان‬ ‫ئه‌كتۆبه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫وەزیرێك����ی ت����ورك رایگەیان����دوە ك����ە ئەوەیە ك����ە كورد دەس����تبەرداری ئەو‬ ‫واڵتەك����ەی كار ده‌كات ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ لێكتێگەیش����تنە بون كە لەنێوان سیپان‬ ‫ئەمنیەت����ی س����نورەكانی لەدەری����ای حەم����ۆ‪ ،‬فەرماندەی یەپەگ����ەو وەزیری‬ ‫ناوەڕاس����تەوە تا ئێران بپارێزێت‪ .‬وه‌ك بەرگری روسیا‌و س����ەرۆك ئەركانی ئەو‬ ‫ئاش����كرایه‌ سه‌رتاس����ه‌ری‌ ئه‌و س����نوره‌ واڵت����ەو یاریدەدەری وەزیری دەرەوە بۆ‬ ‫ناوچه‌ی‌ كوردن‌و هه‌ر له‌شكركێش����ییه‌ك كاروباری رۆژهەاڵتی ناوەڕاست هاتبوە‬ ‫به‌رامبه‌ریان بۆ لێ����دان ده‌بێت له‌كوردو ئاراوە كە رۆژی ‪17‬ی تشرینی یەكەمی‬ ‫ئ����ه‌و ده‌س����كه‌وتانه‌ی‌ له‌چه‌ند س����اڵی‌ رابردو لە‌مۆسكۆ چاوی پێكەوتبون‪.‬‬ ‫ل����ەو لێكتێگەیش����تنەدا ه����ەردوال‬ ‫رابردودا به‌ده‌ستیانهێناوه‌‪.‬‬ ‫رێككەوتبون لەس����ەر ئەوەی پۆلیس����ی‬ ‫سەربازی روسیا بچێتە نێو كێڵگەكانی‬ ‫ترسی كوردەكان‬ ‫(العم����ر)و (كۆنۆك����ۆ) لەرۆژهەاڵت����ی‬ ‫لەخیانه‌تی دۆستەكانیان‬ ‫پ����اش هێرش����ەكەی توركیا بۆ س����ەر دێرەزور بۆ ئیدارەدان����ی ئەو كێڵكانە‪.‬‬ ‫عەفرین كورد دەترس����ن جارێكی دیكە هەروەك رێكیشكەوتبون لەسەر ئەوەی‬ ‫دۆس����تەكانیان دەس����تبەرداریان ببن‌و ك����ە ئی����دارەی رۆژئ����اوا‪ ،‬بەڕێوەبردنی‬ ‫خیانه‌تی����ان لێبكه‌ن‌‪ ،‬ئەو هەس����تەیان گواس����تنەوەی ‪ 75‬هەزار بەرمیل نەوتی‬

‫رۆژان����ەی كێڵگەكان����ی (رومەی��ل�ان)‬ ‫بۆ كوردس����تانی عێراق بداتە دەس����ت‬ ‫بازرگانێكی روس����ی نزیك لە‌س����ەرۆك‬ ‫پۆتین‌‪ .‬جگە لەوەش كاركردن لە‌لەسەدا‬ ‫‪50‬ی بیرە نەوتەكانی رومەیالنیش بدەنە‬ ‫دەست هەمان بازرگان‪.‬‬ ‫روسەكان‌و كوردەكان هەریەكەیان ئەوی‬ ‫دی تۆمەتباردەكەن بە‌جێبەجێنەكردنی‬ ‫رێككەوتنەك����ە‪ .‬كوردەكان‪ ،‬روس����ەكان‬ ‫تۆمەتباردەك����ەن ب����ەوەی لەژێ����ر‬ ‫فش����اری توركیادا ئ����ەو رێككەوتنەیان‬ ‫جێبەج����ێ نەكردوە‪ ،‬بەاڵم روس����ەكان‬ ‫دەڵێ����ن ك����وردەكان لەژێ����ر فش����اری‬ ‫ئەمریكییەكان����دا پاش����گەزبونەتەوە‬ ‫لەرێككەوتنەكە‪ .‬سێیەمیش ئەوەیە كە‬ ‫یەپەگە پێش����نیارێكی سوریاو روسیای‬ ‫رەتكردۆت����ەوە بۆ بەرگرتن لە‌ش����ەڕی‬ ‫عەفرین كە ئەویش ئەوە بوە س����وپای‬ ‫سوریا بچێتە ناوچەكەو یەپەگە عەفرین‬ ‫جێبهێڵێت‪.‬‬ ‫ئ����ەو هێ����زە چەكدارانەی ك����ە لەالیەن‬ ‫سوپای سوریاوە پش����تیوانی دەكرێن‌و‬ ‫نێردران بۆ عەفری����ن‪ ،‬دوا هیوای كورد‬ ‫ب����ون بۆ راكێش����انی دیمەش����ق بۆ نێو‬ ‫روبەڕوبونەوەی توركیا‪ ،‬بەاڵم لە‌‪ 4‬هەزار‬ ‫چەكداری ئ����ەو هێزانە ك����ە كوردەكان‬ ‫چ����اوەڕوان ب����ون دیمەش����ق رەوانەی‬ ‫عەفرینی����ان بكات‪ ،‬تەنی����ا ‪ 300‬چەكدار‬ ‫نێ����ردران‌و لەوان����ەش ‪ 64‬چەكداری����ان‬ ‫لە‌هێرشی ئاسمانی سوپای توركیادا بۆ‬ ‫سەر (كەفرجنە) كوژراون‪.‬‬ ‫بەرپرس����ێكی كورد وتویەتی "دیمەشق‬ ‫بەڵێنی دا بە‌خستنەكاری تۆڕێكی بەرگری‬ ‫ئاسمانی لە‌دەروبەری رۆژئاوای حەڵەب‌و‬ ‫رۆژهەاڵتی ئیدلب‪ ،‬بۆ بەرەنگاربونەوەی‬ ‫فڕۆك����ە جەنگییەكان����ی توركیا"‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هێشتا ئەوەشی نەكردوە‪ .‬بەپێی قسەی‬ ‫ئەو بەرپرس����ە كوردە روس����ەكان زۆر‬ ‫فشاریان لە‌دیمەش����ق كردوە بۆ ئەوەی‬ ‫رێگری بكەن بێتە ناو عەفرین‪.‬‬ ‫كۆتاییەكان����ی ش����ەڕی عەفری����ن‬ ‫ه����ەر لەس����ەرەتای دەس����تپێكردنی‬ ‫ئۆپەراس����یۆنەكەوە نوسرابون‌و ئەویش‬ ‫چیرۆكی شەڕێكی راگەیەندراو بو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كوردەكان زۆر درەنگ تێگەیش����تن كە‬ ‫جۆرێ����ك لەكۆدەنگی لەنێ����وان توركیا‪،‬‬ ‫س����وریا‪ ،‬ئێ����ران‌و روس����یاو تەنان����ەت‬ ‫ئەمریكاشدا لەسەر ئەو ئۆپەراسیۆنەی‬ ‫توركی����ا هەیە‪ .‬ئەمریكیی����ەكان كاتێك‬ ‫هەوڵی����ان دەدا توركی����ای هاوپەیمانی‬ ‫مێژوییان نەچێتە باوەش����ی روس����یاوە‪،‬‬ ‫تێگەیشتنیان بۆ داخوازییە ئەمنییەكانی‬ ‫توركیا لەعەفرین نیشان دا‪ ،‬بژاردەكەش‬ ‫بۆ ئەمریكا لەنێوان یەپەگەو س����وپای‬ ‫توركیادا كە چوارەم س����وپای بەهێزی‬ ‫ناتۆیە‌‪ ،‬كارێكی سەخت نەبو‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )617‬سێشه‌ممه ‪2018/3/13‬‬

‫هۆشداری ده‌درێت له‌سەر مەترسی پشتگوێخستنی پرۆژە‬ ‫یاسای چاكسازیی خانەنشینی‌و موچە ‌ی پل ‌ه بااڵكان‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫سەرۆکی دەستەی دەستپاکیی‬ ‫ھەرێمی کوردستان هۆشداریدەدات‬ ‫لەسەر بونی مەترسی پشتگوێخستنی‬ ‫پرۆژە یاسای چاكسازیی خانەنشینی‌و‬ ‫موچە‪ ،‬سكرتێری پەرلەمانی‬ ‫كوردستانیش جەخت دەكاتەوە كە‬ ‫لەماوەیەكی نزیكدا پرۆژەكە هەموارو‬ ‫پەسەنددەكەنەوە‪.‬‬ ‫دو هەفت���ە لەمەوب���ەر پەرلەمان���ی‬ ‫كوردس���تان پرۆژە یاس���ای چاكسازی‬ ‫لەخانەنش���ینی‌و موچ���ە‌و دەرماڵ���ە‌و‬ ‫ئیمتیازات���ەكان پەس���ەندكرد ئەوەش‬ ‫پاش ئەوەی دەس���تكاری مادەی سێی‬ ‫پرۆژە یاساكە كرا كە تایبەتە بە‌موچەی‬ ‫خانەنشینی پلەبااڵكان‪.‬‬ ‫حكومەت���ی هەرێم���ی كوردس���تان‬ ‫لەسەرەتای ئەمساڵدا پرۆژە یاساكەی‬ ‫پێشكەش���ی پەرلەمان ك���رد كە تێیدا‬ ‫پێش���نیاری كردبو موچەی پلە بااڵكان‬ ‫لەهەرێمی كوردس���تان لەسەر بنەمای‬ ‫یاسای خانەنش���ینی یەكگرتوی عێراق‬ ‫دابڕێژرێتەوە‪.‬‬ ‫پەس���ەندنەكردنی ئەو پێش���نیارەی‬ ‫حكومەت كاردانەوەی توندی بەرامبەر‬ ‫یاس���اكە لێكەوتەوە ئ���ەوەش وایكرد‬ ‫س���ەرۆكایەتی پەرلەمان لەس���ەرەتای‬ ‫هەفتەی رابردودا یاساكە رەتبكاتەوەو‬ ‫بیگەڕێنێتەوە بۆ پەرلەمان بەمەبەستی‬ ‫هەمواركردنەوەی‪.‬‬ ‫س���ەرۆکی دەس���تەی دەس���تپاکیی‬ ‫ھەرێمی کوردس���تان‪ ،‬حاک���م ئەحمەد‬ ‫ئەن���وەر بە‌ئاوێنەی راگەیاند ترس���ی‬ ‫ئەوەی���ان هەیە بەهۆی ئ���ەوەی پرۆژە‬ ‫یاس���اكە لە‌بەرژەوەندی خەڵكێكی زۆر‬ ‫دەدات‌و بەه���ۆی ئ���ەو ناڕەزایەتیانەی‬ ‫لەس���ەر مادە س���ێی پرۆژەكە دروست‬ ‫بون ببێتە هۆی دواخستنی یەكجارەكی‬ ‫پەسەندكردنی یاساكە‪.‬‬ ‫حاكم ئەحمەد داوا لە‌هەمو الیەنەكان‌و‬ ‫رێكخراوەكان���ی كۆمەڵگ���ەی مەدەنی‬ ‫دەكات كار بكرێت بۆ ئەوەی پرۆژەكە‬

‫بەزوترین كات هەم���وار بكرێت بخرێتە‬ ‫بواری جێبەجێكردنەوە‌و پەسەندكردنی‬ ‫پش���تگوێ نەخرێ���ت‌و نەخرێتە س���ەر‬ ‫رەفەو تۆزی لەسەر بنیشێت‪.‬‬ ‫بەبڕوای ئەو پرۆژە یاس���اكە ئەگەر‬ ‫هەموش���ی نەبێ���ت لەس���ەدا ‪80‬ی‬ ‫لەبەرژەوەن���دی خەڵك���ی هەرێم���ی‬ ‫كوردستاندایە‪.‬‬ ‫پەرلەمانی كوردس���تان لەئێستادا تا‬ ‫‪6‬ی ئایار لەپشوی رەسمی خۆیدایەوە‬ ‫ب���ۆ كۆبون���ەوەو هەمواركردنی پرۆژە‬ ‫یاس���اكە پێویس���تی بە‌ئەنجامدان���ی‬ ‫كۆبونەوەی نائاسایی هەیە‪.‬‬ ‫س���ەرۆکی دەس���تەی دەس���تپاکیی‬ ‫ھەرێمی کوردس���تان ئاماژەی بەوەشدا‬ ‫كە بۆ پەلەك���ردن لەهەمواركردنەوەی‬ ‫پرۆژە یاس���اكە لەچەند رۆژی رابردودا‬ ‫نوسراوێكیان ئاڕاس���تەی سەرۆكایەتی‬ ‫پەرلەمان كردوە‌و پێشنیاری ئەوەشیان‬ ‫ك���ردوە كە بۆ پرس���ی خانەنش���ینی‬ ‫لەهەرێ���م كۆی یاس���ای خانەنش���ینی‬ ‫یەكگرت���وی عێ���راق جێبەجێ بكرێت‌و‬ ‫بە‌تاكە چارەسەریشیان ناوبردوە‪.‬‬ ‫ئەوەش لەكاتێكدا ك���ە بەوتەی ئەو‬ ‫داواكاری بۆ جێبەجێكردنی كۆی یاسای‬ ‫خانەنش���ینی یەكگرتوی عێراق لەالیەن‬ ‫حكومەتی هەرێم���ەوە رەتدەكرێتەوەو‬ ‫حكوم���ەت پێش���تر لەكۆبون���ەوەی‬ ‫پەرلەمان���دا ئ���ەوەی بە‌پەرلەمانتاران‬ ‫راگەیاندوە ك���ە بەهۆی ئەوەی داهاتی‬ ‫زۆری پێویس���تە ناتوانن كۆی یاسای‬ ‫خانەنشینی یەكگرتوی عێراق جێبەجێ‬ ‫بكەن‪.‬‬ ‫بەب���ڕوای حاكم ئەحم���ەد حكومەت‬ ‫ئەگەر بەدو قۆناغیش یاسای خانەنشینی‬ ‫عێراق جێبەجێ بكات باش���ترە لەوەی‬ ‫جێبەجێی ن���ەكات بەش���ێوەیەك كە‬ ‫لە‌قۆناغی یەكەمدا یاس���اكە لەسەر پلە‬ ‫بااڵكان جێبەجێ بكرێت تا دۆخی دارایی‬ ‫هەرێمی كوردستان باش دەبێت‪.‬‬

‫ترسی ئەوەمان هەیە‬ ‫بەهۆی ئەوەی پرۆژە‬ ‫یاساكە لە‌بەرژەوەندی‬ ‫خەڵكێكی زۆر‬ ‫دەدات‌و بەهۆی‬ ‫ئەو ناڕەزایەتیانەی‬ ‫لەسەر مادە سێی‬ ‫پرۆژەكە دروست‬ ‫بون ببێتە هۆی‬ ‫دواخستنی یەكجارەكی‬ ‫پەسەندكردنی یاساكە‬

‫جارێك���ی دیكە لەالیەن س���ەرۆكایەتی‬ ‫پەرلەمان���ەوە رەوان���ەی لیژن���ە‬ ‫تایبەتمەندەكان���ی پەرلەمان (دارایی‌و‬ ‫یاس���ایی) كراوە بۆ مەبەستی گفتوگۆ‌و‬ ‫دەستكاریكردنی‪.‬‬ ‫وتیش���ی"پاش ئ���ەوەی لەالیەن ئەو‬ ‫لیژنان���ەوە دەس���تكاری ئ���ەو بڕگەو‬ ‫مادانە دەس���تكاری كران كە تێبینیان‬ ‫لەس���ەر هەبو‪ ،‬پەرلەمانی كوردس���تان‬ ‫لەماوەیەكی نزیكدا كۆبونەوەی نائاسایی‬ ‫خۆی دەبەس���تێت بۆ پەس���ەندكردنی‬ ‫هەموارەكە‪".‬‬ ‫وتیشی"لەهەمواركردنەوەیدا رەچاوی‬ ‫هەمو ئەو تێبینی‌و رەخنە‌و س���ەرنج‌و‬ ‫پێش���نیارانە دەكرێ���ت ك���ە لەالیەن‬ ‫چینوتوێژە جیاوازەكانەوە ئاڕاس���تەی‬ ‫الی خۆیش���ییەوە بێگەرد تاڵەبانی‪ ،‬پەرلەمان كراوە‪".‬‬ ‫پەرلەم���ان‌و‬ ‫وتیشی"خواس���تی‬ ‫س���كرتێری پەرلەمان���ی كوردس���تان‬ ‫بەئاوێن���ەی راگەیاند پرۆژە یاس���اكە پەرلەمانت���اران بو كە هەمو یاس���ای‬

‫خانەنشینی یەكگرتوی عێراق جێبەجێ‬ ‫بكرێت بەاڵم حكوم���ەت بە‌ئێمەی وت‬ ‫كە ناتوانێت ئەوە ب���كات لەناو هۆڵی‬ ‫كۆبونەوەی پەرلەمان‪".‬‬ ‫جەختیش���ی ك���ردەوە ك���ە كار بۆ‬ ‫ئەوە دەكەن موچەی خانەنش���ینی پلە‬ ‫بااڵكان بەش���ێوازێك لە‌پرۆژە یاساكە‬ ‫جێی بكرێتەوە ك���ە هەمان میكانیزمی‬ ‫یاسای خانەنش���ینی یەكگرتوی عێراق‬ ‫مامەڵە لەگەڵ خانەنشینی پلە بااڵكاندا‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫بەاڵم لەگەڵ ئەو قسانەی سكرتێری‬ ‫پەرلەمانی كوردستان‪ ،‬سەرۆك‌و جێگری‬ ‫لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی كوردستان‬ ‫رەتیدەكەنەوە یاس���اكە گەیش���تبێتە‬ ‫دەست ئەوان‪.‬‬ ‫عیزەت سابیر‪ ،‬سەرۆكی لیژنەی دارایی‬ ‫لە‌پەرلەمان���ی كوردس���تان بە‌ئاوێنەی‬ ‫راگەیان���د ك���ە رەنگە س���ەرۆكایەتی‬ ‫پەرلەمان پرۆژەك���ەی رەوانە كردبێت‬ ‫بەاڵم تا ئێس���تا نەگەیش���تۆتە دەست‬ ‫لیژنەكەی ئەمان‪.‬‬ ‫الی خۆیشییەوە عەلی حەمە ساڵح‪،‬‬ ‫جێگ���ری س���ەرۆكی لیژن���ەی دارایی‬ ‫بە‌ئاوێنەی راگەیاند هێشتا ئەو یاسایە‬ ‫بەمەبەس���تی هەمواركردن���ەوە الی‬ ‫س���ەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستانە‌و‬ ‫رەوانەی لیژنەی ئەوان نەكراوە‪.‬‬ ‫عیزەت سابیر ئاماژەی بەوەشدا هەر‬ ‫كات یاساكە گەیشتەوە دەست لیژنەی‬ ‫ئ���ەوان‪ ،‬كاردەكەن بۆ ئ���ەوەی هەمو‬ ‫ئ���ەو ش���تانەی لەبەرژەوەندی خەڵكی‬ ‫كوردس���تاندان لە‌یاس���اكەدا جێی���ان‬ ‫بكەنەوە‪.‬‬ ‫عەلی حەمەس���اڵح‪-‬یش باس���ی لەوە‬ ‫كرد كە ئەوان هەروەك پێش���تر كاریان‬ ‫ب���ۆ ئ���ەوە ك���ردوە كە لەپەیوەس���ت‬ ‫بە‌پرسی خانەنشینییەوە‪ ،‬كۆی یاسای‬ ‫خانەنشینی یەكگرتوی عێراق لەهەرێمی‬ ‫كوردستان جێبەجێ بكرێت نەك چەند‬ ‫بڕگەیەكی وەك حكومەت پێش���نیاری‬ ‫كردب���و كە تەنیا بۆ خانەنش���ینی پلە‬ ‫تایبەتەكان هاوشێوەی یاساكەی عێراق‬ ‫لێرەش پەیڕەوبكرێت‪.‬‬

‫روونكردنه‌وه‌یه‌ك سه‌باره‌ت بە‌یاسا ‌ی‬ ‫چاكسازی‌ له‌خانه‌نشینی‌‌و موچه‌‌و‬ ‫ئیمتیازاته‌كان‌و مافی‌ خانه‌نشینان‬ ‫*ئه‌حمه‌د هه‌ورامی‌‬ ‫گه‌لی‌ كوردستان راپه‌ڕینی‌ بۆ ئه‌م‬ ‫ده‌سه‌اڵت‌و ژیان ‌ه چه‌رمه‌سه‌ریه‌ نه‌كرد‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه ئه‌مڕۆ خه‌ڵكی‌ كوردستان گیرۆده‌ ‌‬ ‫بوو‌ه‬ ‫ی‬ ‫خانه‌نشینان ئه‌و توێژه‌ن كه‌ ته‌مه‌ن ‌‬ ‫الوێتی���ان له‌پێن���او خزم���ه‌ت كردن‌و‬ ‫ی ئه‌م واڵته‌ به‌س���ه‌ر‬ ‫ی نه‌وه‌ ‌‬ ‫پێگه‌یاندن ‌‬ ‫بردووه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌م بارودۆخه‌ی‌ ئێستادا‬ ‫ئ���ه‌م ده‌س���ه‌اڵت ‌ه ژیانێكی���ان پێ ره‌وا‬ ‫ی مرۆڤی‌ ئه‌م‬ ‫ی ژیان ‌‬ ‫نابینێ‌ ك ‌ه شایسته‌ ‌‬ ‫سه‌رده‌مه‌بێت ‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ناڕه‌زایه‌ت���ی‌ فراوان��� ‌‬ ‫دوا ب���ه‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫جه‌م���اوه‌ری‌ ش���ار‌و ش���ارۆچكه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناڕه‌زایه‌ت��� ‌‬ ‫كوردس���تان به‌تایبه‌ت��� ‌‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ران‌و‬ ‫مامۆس���تایان‌و‬ ‫ی‬ ‫ی تر له‌دژ ‌‬ ‫خانه‌نش���ینان‌و توێژه‌كان��� ‌‬ ‫ی سیسته‌می‌ پاشه‌كه‌وتی‌ زۆر‌ه‬ ‫سه‌پاندن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مووچ���ه‌‪ ،‬نه‌دانی‌ مووچه‌ له‌كات ‌‬ ‫ملێ ‌‬ ‫خۆیدا ‪.‬‬

‫حكومه‌تی‌ هه‌رێ���م پرۆژه‌یه‌كی‌ به‌ناو‬ ‫(یاس���ای‌ چاكس���ازی‌ له‌خانه‌نشینی‌‌و‬ ‫مووچ���ه‌‌و ده‌رماڵ���ه‌‌و ئیمتیازاته‌كان)‬ ‫پێش���كه‌ش بە‌په‌رله‌مان كرد‪ ،‬كه‌تیایدا‬ ‫پێشنیازی‌ كرد مووچه‌ی‌ پله‌ تایب ‌هت‌و‬ ‫بااڵكان له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌مای‌ یاسای‌ خانه‌نشینی‌ یه‌كگرتووی‌‬ ‫عێ���راق دابڕێژرێت���ه‌وه‌‪ ،‬په‌رله‌مانیش‬ ‫دوای‌ ده‌س���تكاری‌ هه‌ن���دێ له‌بڕگ���ه‌‌و‬ ‫مادده‌كان���ی‌ یاس���اكه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫خۆی���ان له‌ڕێكه‌وت���ی‌ (‪)2018/2/27‬‬ ‫پرۆژه‌ك���ه‌ی‌ په‌س���ه‌ند ك���رد‌و وه‌ك‬ ‫ده‌س���تكه‌وتێكی‌ گ���ه‌وره‌ بە‌خه‌ڵك���ی‌‬ ‫كوردس���تانی‌ فرۆش���ته‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫هیچ له‌دۆخی‌ ناله‌باری‌ ژیان‌و گوزه‌رانی‌‬ ‫خانه‌نشینان ناگۆڕێت ‪ .‬به‌ڵكو ئه‌مه‌ش‬ ‫بۆ جێگیر كردنی‌ مووچه‌ی‌ په‌رله‌مان‌و‬ ‫پل���ه‌ تایبه‌ت‌و بااڵكان بوو كه‌ یاس���ای‌‬ ‫خانه‌نش���ینی‌ به‌پێی‌ مه‌رجی‌ ته‌مه‌ن‌و‬ ‫خزم���ه‌ت نایانگرێت���ه‌وه‌ كه‌ده‌بێ���ت‬ ‫خانه‌نش���ین (خزمه‌تی‌ ‪ 15‬س���اڵ )‌و‬ ‫ته‌مه‌ن���ی‌ له‌س���ه‌رووی‌( ‪ 50‬س���اڵ)‬ ‫بێت ب���ه‌اڵم ئه‌مان كه‌مترین مووچه‌ی‌‬ ‫خانه‌نش���ینی‌ په‌رله‌مانی���ان ب���ە‌(‪)4‬‬ ‫ملێۆن دینار په‌س���ه‌ند كرد‌و كه‌مترین‬ ‫مووچه‌ی‌ خانه‌نش���ینی‌ بە‌(‪ )300‬هه‌زار‬ ‫دینار ده‌س���ت نیش���ان كرد‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫چه‌سپاندنی‌ بڕگه‌یه‌ك له‌پرۆژه‌ یاساكه‌‬ ‫بۆ بڕینی‌ ده‌رماڵه‌ی‌ زیندانیانی‌ سیاسی‌‬ ‫كه‌ ئه‌مانه‌ دوێنێ‌ قوربانی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫ئۆتومبێ���ل بكه‌ن‪ ،‬ئه‌و وت���ی‌ "جاران ك ‌ه فاشس���ت بوون ئه‌مڕۆ ده‌بنه‌ قوربانی‌‬ ‫دۆخی‌ خه‌ڵ���ك باش ب���و تاراده‌یه‌كیش ده‌سه‌اڵتێكی‌ گه‌نده‌ڵ ‪.‬‬ ‫نرخ���ی‌ دۆالر ن���زم ب���و‪ ،‬خه‌ڵ���ك زیاتر‬ ‫ئۆتومبیل���ی‌ ده‌كری‌ ی���ان خه‌ڵك هه‌بوه‌‬ ‫به‌هۆی‌ هه‌س���ت كردن���ی‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫دوای‌ چه‌ند ه���ه‌زار كیلۆمه‌ترێكی‌ كه‌می‌ له‌په‌رله‌مانت���اران به‌به‌رپرس���یارێتی‌‌و‬ ‫ئۆتومبێله‌ك���ه‌ی‌‪ ،‬ده‌هات‌و داوای‌ گۆرینی‌ ناعه‌داله‌ت���ی‌ له‌پرۆژه‌ یاس���اكه‌ داوای‌‬ ‫ده‌كرد بە‌ئۆتومبیلی‌ نوێتر‪ ،‬به‌اڵم ئێستا هه‌موار كردنه‌وه‌ی‌ یاس���ایی‌ مووچه‌ی‌‬ ‫وه‌زع���ی‌ خه‌ڵ���ك به‌جۆرێكی‌ ت���ره‌ ئه‌و په‌رله‌م���ان‌و پله‌تایب���ه‌ت‌و بااڵكانیان‬ ‫موچه‌یه‌ش���ی‌ ك���ه‌ وه‌ری‌ ده‌گرێت ته‌نها ك���ردووه‌‌و ك���ه‌ هاوت���ای‌ یاس���ایی‌‬ ‫به‌شی‌ بژیوی‌ رۆژانه‌ی‌ ده‌كات"‪.‬‬ ‫خانه‌نش���ینی‌ یه‌كگرت���ووی‌ عێ���راق‬ ‫بكرێته‌وه‌‪ ،‬له‌ئه‌نجامی‌ ئه‌و هه‌ڵوێسته‌‌و‬ ‫په‌ره‌س���ه‌ندنی‌ ناڕه‌زایه‌تی‌‌و فش���اری‌‬ ‫جه‌ماوه‌ر‌و كاردانه‌وه‌ی‌ هه‌ندێك گرووپ‌و‬ ‫الیه‌ن به‌رامبه‌ر یاساكه‌‪ ،‬سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫په‌رله‌مان یاس���اكه‌ی‌ گه‌ڕان���ده‌وه‌ بۆ‬ ‫په‌رله‌م���ان بۆ هه‌موار كردنه‌وه‌ی‌ دوای‌‬ ‫ره‌ت كردنه‌وه‌ی‌ یاس���اكه‌ داوا ده‌كرێت‬ ‫یاساكه‌ هاوشێوه‌ی‌ یاسای‌ خانه‌نشینی‌‬ ‫یه‌كگرتووی‌ عێراقی‌ لێ بكرێت‪.‬‬

‫به‌رزو نزمی ‌ی دینار‌و دۆالر جوڵه‌ی‌ خستوه‌ت ‌ه‬ ‫بازاڕه‌كانی‌ دراو ‌ی كوردستانه‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد عومه‌ر‬ ‫ناجێگیری‌ به‌های‌ دۆالر كاریگه‌ری‌‬ ‫له‌سه‌ر سستكردنی‌ جوڵه‌ی‌ بازاره‌كان ‌ی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان كردوه‌‪ ،‬شاره‌زایه‌كی‌‬ ‫ئابوریش ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌كات ئه‌وه‌ی‌‬ ‫روده‌دات ناجێگیری‌ به‌های‌ دیناری‌‬ ‫عێراقیه‌ نه‌ك دۆالر‪ ،‬پێشیوایه‌ بانكی‌‬ ‫ناوه‌ندی‌ عێراق‌و دۆخی‌ سیاسی‌ هۆكاری‌‬ ‫هه‌ڵكشان‌و داكشانی‌ نرخی‌ دیناری‌‬ ‫عێراقیه‌ له‌به‌رامبه‌ر دۆالر‪ ،‬بازرگانێكی‌‬ ‫كرین‌و فرۆشتنی‌ ئوتۆمبێلیش‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت دابه‌زینی‌ نرخی‌ دۆالر‬ ‫یارمه‌تیده‌ره‌ بۆ كرین‌و فرۆشتنی‌ زیاتر‪.‬‬

‫بانكی‌ گۆرانكارییه‌كان دروس���ت ده‌بن‪،‬‬ ‫راش���یده‌گه‌یه‌نێت دراوی���ش وه‌ك ه���ه‌ر‬ ‫كااڵیه‌كی‌ تر خواس���تی‌ له‌س���ه‌ره‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫كات خواس���ت زۆربو له‌سه‌ر كرینی‌ ئه‌وا‬ ‫نرخه‌كه‌ی‌ به‌رزده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "له‌ئێس���تادا به‌ه���ۆی‌ زۆری‌‬ ‫خواس���ت له‌س���ه‌ر دین���اری‌ عێراق���ی‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌راورد بە‌چه‌ند رۆژی‌ راب���ردو نرخی‌‬ ‫دین���ار له‌به‌رامب���ه‌ر دۆالری‌ ئه‌مریك���ی‌‬ ‫به‌رزبوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ه���ۆكاری‌ به‌رزبونه‌وه‌ی‌‬ ‫نرخی‌ دینار ده‌گه‌رێته‌وه‌ بۆ سیاس���ه‌تی‌‬ ‫بانكی‌ ناوه‌ندی‌ عێ���راق‪ ،‬هه‌ركات دۆخی‌‬ ‫ئه‌منی‌‌و سیاس���ی‌ له‌عێ���راق جێگیربێت‬ ‫ئ���ه‌وا به‌دڵنیاییه‌وه‌ نرخی‌ دیناریش به‌رز‬ ‫ده‌بێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫پێش���ی‌ وایه‌ له‌دوای‌ ش���ه‌ری‌ داعش‌و‬ ‫كۆنگره‌ی‌ هاری���كاری‌ عێراق كه‌ له‌واڵتی‌‬ ‫كوه‌یت ئه‌نجامدرا‪ ،‬بانكی‌ ناوه‌ندی‌ عێراق‬ ‫چانسێكی‌ زۆری‌ هه‌یه‌ بچێته‌وه‌ نێو بۆرسه‌‬ ‫جیهانیه‌كانه‌وه‌‌و ناوبانگێك بۆ خۆی‌ په‌یدا‬ ‫ب���كات‌و ببیێته‌ جێ���گای‌ متمانه‌‪ ،‬ئاماژه‌‬ ‫ب���ه‌وه‌ش ده‌كات ه���ه‌ر كات عێراق له‌ناو‬ ‫بۆرسه‌ی‌ جیهانی‌ متمانه‌بۆخۆی‌ دروست‬ ‫بكات ئ���ه‌وا بە‌دڵنیاییه‌وه‌ دراوه‌كه‌ش���ی‌‬ ‫به‌های‌ زیاتر ده‌بێت‌و متمانه‌ی‌ بۆ دروست‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬

‫ئابورین���اس‌و ش���اره‌زای‌ ئی���داره‌‌و‬ ‫كارگێ���ری‌‪ ،‬ئه‌میر قه‌س���اب بە‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان ئه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌ی���ه‌ به‌رزب���ون‌و نزمبون���ه‌وه‌ی‌ نرخی‌‬ ‫دۆالر نیه‌‪ ،‬نابێت له‌چوارچێوه‌ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان سه‌یری‌ بابه‌ته‌كه‌ بكه‌ین‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "بە‌بۆچونی‌ من وه‌ك ش���اره‌زایه‌كی‌‬ ‫ئاب���وری‌ نرخی‌ دۆالر جێگی���ره‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫جێگی���ر نیه‌ دیناری‌ عێراقی���ه‌‪ ،‬ئێمه‌ وا‬ ‫راهاتوین قیاسی‌ دۆالر بكه‌ین بە‌به‌رامبه‌ر‬ ‫له‌گه‌ڵ دینار نه‌هاتوین راستیه‌كه‌ی‌ بڵێین‬ ‫كه‌ ده‌بێ���ت دینار قیاس بكه‌ین به‌رامبه‌ر‬ ‫دۆالر‪ ،‬له‌راس���تیدا ئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌بینرێ���ت‬ ‫ناجێگی���ری‌ نرخی‌ دین���ار له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ناجێگیری‌ به‌ه���ای‌ دیناری‌ عێراقیه‌ نه‌ك‬ ‫دۆالری‌ ئه‌مریك���ی‌ هۆكاره‌ بۆ چاالكبون‌و‬ ‫دۆالر"‪.‬‬ ‫سس���تبونی‌ جوڵ���ه‌ی‌ بازاره‌كان���ی‌ دراو‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌كات بانكی‌ ناوه‌ندی‌ له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان‪ ،‬له‌مباره‌ی���ه‌وه‌‬ ‫عێراق یه‌كێك له‌كاره‌كانی‌ چاودێریكردنی‌ كریار‌و فرۆش���یارێكی‌ دراو له‌ناو بازاری‌‬ ‫به‌ه���ای‌ دین���اری‌ عێراقی���ه‌ له‌به‌رامبه‌ر دۆالره‌ك���ه‌ی‌ ش���اری‌ س���لێمانی‌‪ ،‬ره‌وه‌ز‬ ‫دراوه‌كانی‌ دیكه‌ی‌ نێو بازاره‌كان‪ ،‬پێشی‌ ئه‌حمه‌د بە‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند ناجێگیری‌‬ ‫وایه‌ به‌هۆی‌ ده‌ركردنی‌ عومله‌‌و سیاسه‌تی‌ نرخی‌ دینار له‌به‌رامبه‌ر دۆالر په‌یوه‌ندی‌‬

‫س���ه‌ره‌كی‌ بە‌ع���ه‌رز‌و ته‌له‌ب���ه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫وتیش���ی‌ "له‌م چه‌ن���د رۆژه‌ی‌ پێش���تر‬ ‫بانكی‌ ناوه‌ندی‌ حكومه‌تی‌ عێراق دۆالری‌‬ ‫زیاتری‌ خس���توه‌ته‌ ب���ازار‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫وای‌ كردوه‌ خواس���ت له‌سه‌ر دۆالر كه‌متر‬ ‫ببێت���ه‌وه‌ به‌راورد بە‌چه‌ن���د رۆژی‌ رابردو‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا نرخی‌ دیناری‌ عێراقی‌‬ ‫به‌رزبونه‌و‌هی‌ به‌خۆوه‌ بینی‌"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ كاریگه‌رییه‌كان���ی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫جوڵ���ه‌ی‌ بازار ئه‌و پێ���ی‌ وایه‌ هۆكارێك ‌ه‬ ‫بۆ خاوكردنه‌وه‌ی‌ جوڵه‌ی‌ بازار‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"گۆرانكارییه‌كه‌ به‌جۆرێكه‌ كه‌س ناوێرێت‬ ‫مامه‌ڵ���ه‌ به‌كرین‌و فرۆش���تنی‌ دۆالره‌وه‌‬ ‫بكات‪ ،‬چونكه‌ به‌رزبونه‌وه‌‌و نزمبونه‌وه‌كان‬ ‫گوماناوی���ن‪ ،‬له‌رۆژێكدا ‪ 500‬دینار س���ه‌ر‬ ‫ده‌كه‌وێت یان ‪ 500‬دینار داده‌به‌زێت"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی‌ دیك���ه‌وه‌ بازرگانێكی‌ كرین‌و‬ ‫فرۆش���تنی‌ ئۆتۆمبێل‪ ،‬باس���م موحه‌مه‌د‬ ‫ئه‌مین له‌ب���اره‌ی‌ ناجێگیری‌ نرخی‌ دینار‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر دۆالر‌و كاریگه‌رییه‌كان���ی‌‬ ‫له‌سه‌ر بازاری‌ كرین‌و فرۆشتنی‌ ئۆتومبێل‬ ‫بە‌ئاوێنه‌ی‌ وت "زۆربه‌ی‌ زۆری‌ هاواڵتیان‬ ‫له‌كات���ی‌ به‌رزبون���ه‌وه‌ی‌ نرخ���ی‌ دۆالر‬ ‫ئۆتومبێل ناكرن‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر ‪ 100‬دۆالر‬ ‫ته‌نها یه‌ك هه‌زار دیناریش���ی‌ بچێته‌ سه‌ر‬ ‫له‌كرینی‌ ئۆتومبێل زۆر ده‌كه‌وێت له‌سه‌ر‬ ‫كری���ار‪ ،‬هه‌تا دۆالر بش���كێت له‌قازانجی‌‬ ‫ئێمه‌ی���ه‌‌و ده‌توانی���ن ئۆتومبیل���ی‌ زیاتر‬ ‫بفرۆشین‌و جوڵه‌ ده‌كه‌وێته‌ بازاره‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌كات به‌شێكی‌ زۆری‌‬ ‫هاواڵتیانی‌ هه‌رێم موچه‌خۆرن‌و به‌دیناری‌‬ ‫عێراقی‌ موچ���ه‌ وه‌رده‌گرن‪ ،‬ئه‌گه‌ر نرخی‌‬ ‫دۆالر له‌به‌رامبه‌ر دیناری‌ عێراقی‌ به‌رزبێت‬ ‫ئه‌وا هاواڵتیان ناتوانن رو له‌پێشانگاكانی‌‬

‫گۆرانكارییه‌ك ‌ه‬ ‫به‌جۆرێكه‌ كه‌س‬ ‫ناوێرێت مامه‌ڵه‌‬ ‫به‌كرین‌و فرۆشتنی‌‬ ‫دۆالره‌وه‌ بكات‪،‬‬ ‫چونكه‌ به‌رزبونه‌وه‌‌و‬ ‫نزمبونه‌وه‌كان‬ ‫گوماناوین‪ ،‬له‌رۆژێكدا‬ ‫‪ 500‬دینار سه‌ر‬ ‫ده‌كه‌وێت یان ‪500‬‬ ‫دینار داده‌به‌زێت‬

‫ئه‌گه‌ر به‌پێی‌ یاس���ایی‌ خانه‌نشینی‌‬ ‫یه‌كگرت���ووی‌ عێراق مامه‌ڵ���ه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫خانه‌نشینی‌ پله‌تایبه‌ت‌و بااڵكان بكرێت‬ ‫ئه‌وا په‌رله‌مانتارێكی‌ كوردس���تان كه‌‬ ‫(‪ )8‬ملێۆن دیناری‌ هه‌یه‌‌و مه‌رجه‌كانی‌‬ ‫ته‌مه‌ن‌و خزمه‌ت���ی‌ تێدابێت مووچه‌ی‌‬ ‫خانه‌نش���ینی‌ ل���ه‌(‪ )2‬ملی���ۆن دینار‬ ‫تێناپه‌ڕێت‪.‬‬ ‫ل���ه‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس���تاندا (‪)58‬‬ ‫راوێژكار هه‌یه‌ كه‌ به‌رزترین مووچه‌یان‬ ‫(‪ )8‬ملێۆن دینار‌و نزمترین مووچه‌یان‬ ‫(‪ )3‬ملێ���ۆن دیناره‌ به‌پێ���ی‌ ئاماری‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێت���ی‌ گش���تی‌ خانه‌نش���ین‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا (‪ )115‬وه‌زیر‌و‬ ‫(‪ )250‬بری���كاری‌ وه‌زی���ر‌و (‪)322‬‬

‫ئه‌م سیاسه‌ته‌ ‌ی‬ ‫ئێستای‌ حكومه‌ت‬ ‫باری‌ دارایی‌‌و ئابووری‌‬ ‫كوردستانیان گه‌یاندووه‌‬ ‫بە‌ئاستێك ده‌ربازبوون‬ ‫تێیدا ئه‌سته‌مه‌‪،‬‬ ‫خانه‌نشینانی‌‬ ‫به‌ڕاده‌یه‌ك هه‌ژار‬ ‫كردووه‌ كه‌ ژیانێكی‌‬ ‫كوله‌مه‌ركی‌‬ ‫ده‌گوزه‌رێنن‬ ‫په‌رله‌مانتار مووچه‌ی‌ خانه‌نش���ینیان‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫((سیاس���ه‌تی‌ حكومه‌ت ه���ه‌ژاران‬ ‫هه‌ژار تر‌و س���ه‌رمایه‌داران ده‌وڵه‌مه‌نتر‬ ‫ی‬ ‫ی ئێس���تا ‌‬ ‫ده‌كات))‪ .‬ئه‌م سیاس���ه‌ته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫حكوم���ه‌ت ب���اری‌ دارایی‌‌و ئاب���وور ‌‬ ‫كوردس���تانیان گه‌یاندووه‌ بە‌ئاس���تێك‬ ‫ده‌ربازب���وون تێی���دا ئه‌س���ته‌مه‌‪،‬‬ ‫ی به‌ڕاده‌یه‌ك هه‌ژار كردوو‌ه‬ ‫خانه‌نشینان ‌‬ ‫ی كوله‌مه‌ركی‌ ده‌گوزه‌رێنن‬ ‫كه‌ ژیانێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ئه‌نجام���ی‌ ناڕه‌زایی‌‌و خۆپیش���اندان ‌‬ ‫خانه‌نش���ینان بۆ ده‌رب���از بوونیان له‌م‬ ‫ی‬ ‫بارودۆخه‌مه‌ترسیدار‌ه پێویست ‌ه به‌جد ‌‬ ‫به‌ده‌م داخوازییه‌كانیانه‌وه‌ بێن‪:‬‬ ‫ی‬ ‫‪-1‬هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی‌ سیس���ته‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫پاش���ه‌كه‌وتی‌ ئیجب���اری‌‌و گه‌ڕانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ك ‌ه تائێس���تا‬ ‫س���ه‌رجه‌م ئه‌و موچانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌دراوه‌‌و دابه‌ش كردنی‌ موچه‌ له‌كات ‌‬ ‫خۆیدا‌و ره‌ت كردنه‌و‌هی‌ بڕیاری‌ حكومه‌ت‬ ‫ی‬ ‫ی مووچ���ه‌ ‌‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ پاش���ه‌كه‌وت ‌‬ ‫خانه‌نش���ینان له‌كاتێكدا خانه‌نشینان‬ ‫له‌ڕاب���ردوو ئێس���تادا پاش���ه‌كه‌وت‬ ‫له‌موچه‌كانیان ك���راو‌ه كه‌ بە‌دوو مانگ‬ ‫جارێك مووچ��� ‌ه وه‌رده‌گرن له‌به‌ر ئه‌و‌ه‬ ‫ی مووچه‌ نایانگرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫پاشه‌كه‌وت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خانه‌نشین ‌‬ ‫‪-2‬په‌یڕه‌و كردنی‌ یاسا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫یه‌كگرتووی‌ عێراق ژماره‌ (‪‌ )9‬‬ ‫(‪ )2014‬له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تاندا ك ‌ه‬ ‫ی خانه‌نشینانی‌ تێدا‬ ‫دادپه‌روه‌ری‌‌و ماف ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رجه‌س���ته‌ كراوه‌‌و كه‌مترین مووچه‌ ‌‬ ‫خانه‌نشین (‪ )400‬هه‌زار دیناره‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫‪-3‬خانه‌نشینان مووچه‌یان له‌سنووق ‌‬ ‫خانه‌نشینی ‌ه نه‌ك له‌بودجه‌ی‌ ده‌وڵه‌ت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫به‌اڵم ئه‌م سنووقه‌‌و پاره‌كه‌ی‌ له‌هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تاندا نه‌م���اوه‌‪ ،‬په‌رله‌مان��� ‌‬ ‫كوردس���تان بڕی���اری‌ دانان���ه‌وه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫ی‬ ‫ی داوه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا پاره‌كه‌ ‌‬ ‫س���ندوقه‌ ‌‬ ‫ی (‪)1992‬ه‌و‌ه دزراوه‌‌و ك��� ‌ه‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫مه‌زه‌نده‌ ده‌كرێت بە‌(‪ )900‬ملیار دینار‬ ‫پێویسته‌ ئه‌و پاره‌ی ‌ه بگه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ئه‌م‬ ‫ی بكرێت ‪.‬‬ ‫سندووقه‌‌و زه‌مانه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌سااڵچوون ‌‬ ‫‪-4‬خانه‌نشینان به‌هۆ ‌‬ ‫ی كاركردنیان‪،‬‬ ‫ته‌مه‌نیان‌و نه‌بوونی‌ توانا ‌‬ ‫ی ژیانیان له‌سه‌ر مووچه‌كه‌یان ‌ه‬ ‫ته‌نیا بژێو ‌‬ ‫ی خۆیدا پێیان نادرێت‬ ‫كه‌ ئه‌ویش له‌كات ‌‬ ‫ی له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌م���ه‌ش بووه‌ت��� ‌ه بارگران ‌‬ ‫شانیان‌و تووشی‌ چه‌نده‌ها گرفت بوون‬ ‫ی چاره‌سه‌ریان‬ ‫له‌وانه‌ نه‌خۆشی‌ كه‌توانا ‌‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬ب���ۆ ه���اوكاری‌ كردنی���ان له‌و‬ ‫ی‬ ‫باره‌یه‌و‌ه پێویست ‌ه بۆ چاره‌سه‌ر كردن ‌‬ ‫نه‌خۆش���ییه‌كانیان له‌نه‌خۆشخانه‌كاندا‬ ‫بێ به‌رامبه‌ر بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫بۆئ���ه‌وه‌ی‌ خانه‌نش���ینان له‌ژیانێك ‌‬ ‫كه‌رام���ه‌ت‌و ئاس���ووده‌دا بژی���ن‌و‬ ‫ش���كۆمه‌ندیان پارێزراوبێت پێویس���ت ‌ه‬ ‫هه‌م���وو الیه‌ك هاوكاریان بكه‌ن بۆ جێ‬ ‫بە‌جێ كردنی‌ داخوازییه‌كانیان‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی خانه‌نشینانن‪.‬‬ ‫هه‌مووان قه‌رزار ‌‬ ‫ی خانه‌نشین‪.‬‬ ‫*مامۆستا ‌‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )617‬سێشه‌ممه ‪2018/3/13‬‬

‫‪7‬‬

‫حزبه‌كان ‌ی رۆژهه‌اڵت‪ :‬داواكارین حكومه‌ت ‌ی هه‌رێم رێگ ‌ه له‌تیرۆركردنمان بگرێت‬

‫تا ئێستا زیاتر له‌‪ 300‬ئه‌نداممان له‌هه‌رێم ‌ی كوردستان له‌الیه‌ن ئێرانه‌و‌ه تیرۆر كراون‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫به‌رپرسی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ حزبی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستانی‌ ئێران‬ ‫له‌كۆیه‌ رایده‌گه‌ێنێت "له‌سه‌ره‌تای‬ ‫نه‌وه‌ده‌كانی‌ سه‌ده‌ی‌ رابردوه‌وه‌ تاكو‬ ‫ئێستا‪ ،‬زیاتر له‌‪ 300‬ئه‌ندام‌و الیه‌نگری‌‬ ‫حزبه‌كانی‌ رۆژهه‌اڵت له‌باشوری‌‬ ‫كوردستان شه‌هید بون‪ .‬له‌هه‌ر‬ ‫كوێیه‌كیش كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێران‬ ‫بۆی‌ رێكه‌وێت زیان بە‌كادیرو ئه‌ندام‌و‬ ‫پێشمه‌رگه‌ی‌ ئه‌و حزبانه‌ ده‌گه‌یه‌نێت"‪.‬‬ ‫فوائ���د خاكیبه‌گ���ی‌‪ ،‬به‌رپرس���ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‌ حزب���ی‌ دیموكرات ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستانی‌ ئێران له‌باره‌ی‌ بارودۆخی‌‬ ‫ئه‌من���ی‌‌و تی���رۆر كردن���ی‌ ئه‌ن���دام‌و‬ ‫الیه‌نگرانیانه‌وه‌ له‌باشوری‌ كوردستان‬ ‫بە‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "حزبی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردس���تانی‌ ئێ���ران (ح���دكا) وه‌كو‬ ‫الیه‌نێكی‌ س���ه‌ره‌كی‌ دژبه‌ری‌ كۆماری‌‬ ‫ئیسالمی‌ ئێران‪ ،‬سااڵنێكی‌ زۆره‌ خه‌بات‬ ‫ب���ۆ دابین كردنی‌ ماف���ه‌‌و ئازادیه‌كانی‌‬

‫گه‌لی‌ كورد له‌رۆژهه‌اڵتی‌ كوردس���تان‬ ‫ده‌كات‪ .‬ئه‌وان���ه‌ش له‌سیس���ته‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆماری‌ ئیس�ل�امی‌ نایه‌نه‌ به‌رده‌ست‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر بۆی���ه‌ ئه‌وان���ه‌ی‌ روخان���ی‌ ئه‌و‬ ‫سیسته‌مه‌یان ال مه‌به‌سته‌ ده‌كه‌ونه‌ به‌ر‬ ‫تیرۆر‌و تۆقاندن‪ .‬له‌ماوه‌ی‌ رابردوشدا‌و‬ ‫له‌س���ااڵنی‌ نه‌وه‌ده‌كانه‌وه‌‪ ،‬به‌ش���ێكی‌‬ ‫زۆر له‌كه‌س���ایه‌تی‌‌و پێش���مه‌رگه‌ی‌‬ ‫حزبه‌كانی‌ رۆژهه‌اڵت له‌باش���ور تیرۆر‬ ‫كراون‪ ،‬كه‌ پشكی‌ ش���ێری‌ به‌ر حزبی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستانی‌ ئێران كه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ دواین ئام���اره‌كان ‪ 300‬كه‌س‬ ‫له‌ئۆپۆزسیۆن له‌باش���ور تیرۆر كراون‬ ‫كه‌ زیاتر له‌‪ 160‬كه‌سیان هی‌ (حدكا)‬ ‫بوه‌ "‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئاماژه‌ی‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ش كرد‬ ‫كه‌وا كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێران (حدكا)‬ ‫بە‌دوژمنی‌ س���ه‌ره‌كی‌ خۆی‌ ده‌زانێت‪،‬‬ ‫حزبی‌ دیموكراتی‌ كوردستانی‌ ئێرانیش‬ ‫هه‌میشه‌ دروشمی‌ روخانی‌ ئه‌و رژێمی‌‬ ‫هه‌ڵگرتوه‌‪ .‬وتیش���ی‌ "دو سه‌ركرده‌ی‌‬ ‫وه‌ك���و د‪.‬قاس���ملۆ‌و د‪.‬ش���ه‌رفكه‌ندی‌‬ ‫كه‌ س���ه‌ركرده‌و رێبه‌ری‌ حیزبه‌كه‌مان‬

‫ب���ون‪ ،‬هاوڕێ له‌گه‌ڵ چه‌ند كه‌س���ێك‬ ‫له‌س���ه‌ركردایه‌تی‌‌و كۆمیته‌ی‌ ناوه‌ندی‬ ‫ش���ه‌هید كراون‌و له‌الی���ه‌ن گه‌وره‌ترین‬ ‫دادگا له‌ئه‌ڵمانیا به‌به‌ڵگه‌وه‌ سه‌لمێنرا‬ ‫كه‌ له‌الیه‌ن كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێرانه‌وه‌‬ ‫راس���پێردرا ب���ون‪ .‬ئ���ه‌و تاوانبارانه‌‬ ‫سزادران‌و چه‌ندین ساڵیش له‌ئه‌ڵمانیا‬ ‫زیندان���ی‌ ب���ون‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا به‌ده‌ر‬ ‫له‌سه‌ركردایه‌تی‌‪ ،‬ئه‌ندام‌و كادیران زیاتر‬ ‫چاالكی‌ ده‌كه‌ن‌و هاتوچۆی‌ زۆر شوێن‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬كه‌له‌باری‌ ئه‌من���ی‌ ئه‌وه‌نده‌‬ ‫پارێزراو نین‌و پاسه‌وانیان به‌ده‌وره‌وه‌‬ ‫نیه‌‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ش زیاتر ئه‌وان روبه‌روی‌‬ ‫تیرۆر ده‌بنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌پارێ���زگاری‌ ك���ردن‬ ‫له‌خۆیان به‌رپرس���ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫ح���دكا له‌كۆیه‌ وت���ی‌ "به‌پله‌ی‌ یه‌كه‌م‬ ‫ماف���ی‌ خۆمانه‌ پارێ���زگاری‌ له‌ئه‌ندام‌و‬ ‫كادیر‌و پێش���مه‌رگه‌ی‌ ح���زب بكه‌ین‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێمه‌ له‌قواڵیی‌ خاكی‌ باش���وری‌‬ ‫كوردس���تان ده‌ژی���ن‪ .‬داواكاری���ن‬ ‫له‌داموده‌زگاكان���ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان ئه‌گ���ه‌ر به‌به‌ڵگ���ه‌ بۆیان‬

‫س���ه‌لمێنرا تاوانبار كێیه‌ (هه‌رچه‌نده‌‬ ‫خۆمان بۆمان س���ه‌لمێنراوه‌ كه‌ خود ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆماری‌ ئیس�ل�امی‌ ئێران له‌پشت ئه‌و‬ ‫تیرۆرانه‌وه‌ی���ه‌)‪ ،‬رێگری‌ لێ بكه‌ن‪ .‬به‌و‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ ده‌گه‌ین به‌داخ���وازی‌‌و داوا‬ ‫ره‌واكانی‌ گه‌لی‌ كورد"‪.‬‬ ‫هه‌ر ل���ه‌و باره‌یه‌وه‌ تاهیر مه‌حمودی‌‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ ده‌فته‌ری‌ سیاس���ی‌ حزبی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستانی‌ ئێران (حدكا)‬ ‫بە‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كۆماری‌ ئیسالمی‌‬ ‫ئێ���ران مێژویه‌كی‌ دورودرێ���ژی‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌تی���رۆر‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "جگ���ه‌ له‌كۆماری‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌ ئێ���ران ئێمه‌ هی���چ الیه‌ن‌و‬ ‫گروپێك بە‌دوژمنی‌ خۆمان نازانین بۆ‬ ‫تیرۆركردنی‌ سه‌ركرده‌و كادێره‌كانمان‪.‬‬ ‫بە‌ئاشكرا ده‌س���تی‌ كۆماری‌ ئیسالمی‌‬ ‫بە‌تیرۆره‌كانه‌وه‌ دیاره‌"‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵم���ی‌ ئ���ه‌و پرس���یاره‌ی‌ ئایا‬ ‫دۆس���یه‌ی‌ تیرۆركردن���ه‌كان به‌ك���وێ‌‬ ‫گه‌یشتون‌و هیچ كه‌س���ێك به‌تۆمه‌تی‌‬ ‫تیرۆركردن���ی‌ س���ه‌ركرده‌‌و كادێران���ی‌‬ ‫حزبه‌كانی‌ رۆژهه‌اڵت ده‌س���تگیركراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "من ئه‌گه‌ر بڵێم هیچ كه‌سێك‬

‫نه‌گیراوه‌ ره‌نگه‌ وا نه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ وه‌ك پێویست دادگایه‌كی‌ عادیالن ‌ه‬ ‫هه‌بێت‌و دۆس���یه‌كانیش به‌تایبه‌ت كه‌‬ ‫روی���ان له‌كۆم���اری‌ ئیس�ل�امی‌ ئێرانه‌‬ ‫بتوانن قۆناغه‌ یاس���ایی‌‌و ئاساییه‌كانی‌‬ ‫خۆیان ببڕن‪ ،‬ئێمه‌ نه‌مان بینیوه‌"‪.‬‬ ‫پێشی‌ وایه‌ ده‌ستی‌ ئێران زۆر له‌وه‌‬ ‫ئاوه‌اڵتره‌ ت���ا له‌دادگای‌ كوردس���تان‬ ‫مه‌حكوم بكرێ‪ .‬ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌كات‬ ‫دادگای‌ به‌رلین له‌كات���ی‌ تیرۆركردنی‌‬ ‫دكتۆر سادقی‌ شه‌ره‌فكه‌ندیدا به‌ئاشكرا‬ ‫رایگه‌یاند كه‌ ده‌س���تی‌ كاربه‌ده‌ستانی‌‬ ‫ئێرانی‌ تێدایه‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئێستا دۆسیه‌ی‌‬ ‫تیرۆركردنی‌ شه‌ره‌فكه‌ندی‌ به‌كراوه‌یی‌‬ ‫ماوه‌ت���ه‌وه‌ له‌كاتێكدا هه‌م���و واڵتانی‌‬ ‫دونیا ده‌زانن كێ‌ تیرۆری‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "زیات���ر ل���ه‌‪ 300‬ك���ه‌س‬ ‫له‌كادێر‌و پێشمه‌رگه‌‌و ئه‌ندامانی‌ الیه‌نه‌‬ ‫سیاس���یه‌كانی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ كوردستان‬ ‫لێره‌ ش���ه‌هیدكراون‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬ ‫ناتوانی���ن چاوه‌روانی‌ ئه‌وه‌بین له‌دادگا‬ ‫ئه‌و دۆسێیانه‌ بە‌قازانجی‌ ئێمه‌ كۆتاییان‬ ‫پێبهێنرێت"‪.‬‬

‫ده‌ستی‌ ئێران زۆر‬ ‫له‌وه‌ ئاوه‌اڵتر‌ه تا‬ ‫له‌دادگای‌ كوردستان‬ ‫مه‌حكوم بكرێ‬ ‫دادگای‌ به‌رلینیش‬ ‫تیرۆركردنی‌ د‪.‬سادقی‌‬ ‫شه‌ره‌فكه‌ندی بۆ‬ ‫یەکالیی نەکراوەتەوە‬

‫ئیتالعات ماشێن ‌ی تیرۆركردن له‌كوردستان ده‌خاته‌و‌ه گه‌ڕ‬ ‫ده‌یه‌وێ‌ هێزه‌كان ‌ی رۆژهه‌اڵت چاوترسێن بكات‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫ئیتالعاتی ئێران لەتۆڵەی جموجۆڵی‬ ‫پێشمەرگە لەرۆژهەاڵتی کوردستان‌و‬ ‫بەمەبەستی چاو ترسێن کردنی کورد‪،‬‬ ‫جارێکی تر ماشێنی تیرۆرکردنی‬ ‫لەدژی ناڕازییانی رۆژهەاڵت لەهەرێمی‬ ‫کوردستان دەستپێکردوە‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ ئیتالع���ات‪ ،‬یه‌كێكه‌ له‌و‬ ‫كۆڵه‌كه‌ قایمانه‌ی‌ كۆماری‌ ئیس�ل�ام ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێرانییان له‌سه‌ر بنیاتنراوه‌‪ .‬ئیتالعات‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ده‌زگای‌ موسادی‌ ئیسرائیلیدا‪،‬‬ ‫به‌گه‌وره‌تری���ن‌و به‌كاراتری���ن ده‌زگای‌‬ ‫س���یخوڕی‌‌و پۆلیسی‌ نهێنی رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاس���ت داده‌نرێن‪ .‬ئیتالعات زاده‌ی‌‬ ‫كه‌ش���وهه‌وای‌ پڕ له‌نائارامی‌‌و كوشتنی‌‬ ‫دووه‌مین س���ه‌رۆك كۆم���ارو دووه‌مین‬ ‫س���ه‌رۆك وه‌زیری‌ كۆماری‌ ئیس�ل�امی‌‬ ‫بوو له‌س���ه‌ره‌تای‌ ده‌یه‌ی‌ ‪1980‬دا‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌دوای‌ س���ه‌ركه‌وتنی‌ شۆڕشی‌ ئێران‌و‬ ‫دامه‌زراندنی‌ كۆماری‌ ئیسالمیدا‪ ،‬له‌پێناو‬ ‫پاراستنی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و به‌رده‌وامبونی‌‬ ‫ئه‌و رژێمه‌ تازه‌ دامه‌زراوه‌دا‪ ،‬باشترین‬ ‫مه‌غزو مێش���كی‌ هه‌وادارانی‌ ئه‌و رژێمه‌‬ ‫كه‌وتنه‌ نه‌خشه‌كێشان بۆ دامه‌زراندنی‌‬ ‫ده‌زگایه‌ك���ی‌ مخابه‌راتی‌ هاوش���ێوه‌ی‌‬ ‫ده‌زگای‌ "س���اواك"‪ ،‬ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ رێكخراو ئه‌و فره‌ كۆمیته‌‬ ‫ئه‌منییانه‌ی‌ له‌و سه‌رده‌مه‌دا هاتبوونه‌‬ ‫ئاراوه‌ به‌ڕێوه‌ببات‌و له‌هه‌مانكاتیش���دا‬ ‫نه‌خش���ه‌و پ�ل�ان ب���ۆ س���ه‌ركوت‌و‬ ‫خه‌فه‌كردنی‌ هێزه‌ ئۆپۆزیس���یۆنه‌كانی‌‬ ‫وه‌ك موجاهیدین���ی‌ خه‌ل���ق‌و چ���ه‌پ‌و‬ ‫رێكخراوه‌ كورده‌كان دابڕێژێت‪.‬‬ ‫ئیتالع���ات ك���ه‌ له‌س���اڵی‌ ‪1983‬دا‬ ‫ده‌س���تی‌ به‌كارك���رد‪ ،‬به‌تیرۆركردن���ی‌‬ ‫س���ه‌دان كه‌س���ایه‌تی‌ ناڕازی‌ كۆماری‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌ له‌ناوخۆی‌ ئێران‌و له‌واڵتانی‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌دا تاوانب���ار ده‌كرێ���ت‪ .‬ه���ەر‬ ‫لەشاهپوری بەختیارو عەبدولرەحمانی‬ ‫قاس���ملوو سادقی ش���ەرەفکەندییەوە‬ ‫بگرە تا دەگات بەدارویش���ی فروهەرو‬ ‫محەمەدی موختاری‌و سەدانی تر‪.‬‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ل���ه‌دوای‌ راپه‌ڕینه‌وه‌‬ ‫ئامانجێكی‌ سەرەکی ئیتالعات بووه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫رۆڵێكی‌ ئه‌كتیڤی‌ له‌شه‌ڕه‌كانی‌ ناوخۆی‌‬ ‫نێ���وان هه‌م���وو هێزه‌كان���دا بینیوه‌‪،‬‬ ‫جگە لەهه‌ڕه‌شه‌و ده‌س���ت تێوه‌ردانی‬ ‫راسته‌وخۆی ئه‌منی‌و تیرۆر کردنی زیاتر‬ ‫لە‪ 300‬كوردی‌ ن���اڕازی‌ رژێمی‌ كۆماری‌‬ ‫ئیس�ل�امی له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تاندا‪،‬‬ ‫ئیتیالع���ات زانی���اری وردی لە‌س���ه‌ر‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم‌و دامودەزگا مەدەنی‌و‬ ‫ئەمنیەکانی‌و حزبە‌سیاسییەکان‌و باری‬ ‫ئابوری هەرێم کۆکردوەتەوەو هەوڵیداوە‬ ‫کەسانی متمانەپێکراوی خۆی بخزێنێتە‬ ‫ئ���ەو دەزگاو ناوەن���دی بڕیاران���ەوەو‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ كاركردن���ی‌ ده‌یان كۆمپانیاو‬

‫په‌رته‌وازه‌یی‌ ماڵ ‌ی‬ ‫كورد‌و پاشاگه‌ردانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫ده‌ره‌فه‌تی‌ مانۆڕ‬ ‫كردن‌و خستنه‌گه‌ڕی‌‬ ‫ئه‌م ماشێن ‌هی‌ باشتر‬ ‫بۆ ره‌خساندوه‌‌و‬ ‫كه‌س نییه‌ وه‌ك‬ ‫پێویست له‌بكه‌رانی‌‬ ‫ئه‌م تیرۆركردنانه‌‬ ‫بپرسێته‌و‌ه‬ ‫رێوڕەسمی بەخاکسپاردنی قادری قادری‬ ‫كونسوڵخانه‌كانیانه‌وه‌ پردی‌ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ بازرگانان‌و كه‌س���ایه‌تی‌ دیار‌و‬ ‫ش���ێخ‌و پیاوه‌ ئاینییه‌كان دروستبكا‌و‬ ‫پەیوەندی سیستەماتیکی‌ لەگەڵ هه‌مو‬ ‫ئه‌مانه‌دا هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئێ���ران ب���ۆ قای���م كردن���ی‌ پێگه‌ی‌‬ ‫خ���ۆی‌ له‌ن���او هێ���زه‌ كوردییه‌كان���دا‬ ‫هه‌میش���ه‌ دوبه‌ره‌كی‌‌و ناكۆكی‌ توندی‌‬ ‫هێ���زه‌ كوردییه‌كانی‌ قۆس���توه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌رده‌می‌ شاوه‌ تا ده‌گات به‌كۆماری‌‬ ‫ئیسالمی‌‪ .‬له‌شه‌س���ته‌كانی‌ سه‌ده‌كانی‌‬ ‫راب���ردودا‪ ،‬ده‌زگای‌ پاراس���تنی‌ پارتی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ك���ی‌ توندوت���ۆڵ له‌گ���ه‌ڵ‌‬ ‫ساواك دروستده‌كات‌و مه‌سعود بارزانی‌‬ ‫له‌كتێبه‌كه‌یدا (بارزان���ی‌‌و بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫رزگاریخوازی‌ كورد) ئاماژه‌ی‌ پیچده‌كات‬ ‫هه‌میش���ه‌ نوێنه‌رێكی‌ س���اواك نزیك‬ ‫له‌بنكه‌و باره‌گاكانی‌ مس���ته‌فا بارزانی‌‬ ‫بوه‌‌و كه‌ناڵی‌ په‌یوه‌ندی‌ نێوان شۆڕشی‌‬ ‫كورد‌و ئێران بوه‌‪ .‬‬ ‫ئ���ەم پەیوەندیی���ەی پارت���ی دواتر‬ ‫گواس���ترایەوە ب���ۆ دەزگای هەواڵگری‬ ‫کۆماری ئیس�ل�امی‌‪ .‬پاش���ان یەکێتی‌و‬ ‫بزوتنەوەی ئیسالمی‌و هیزەکانی دیکەش‬ ‫لەناوەڕاس���تی هەش���تاکانی سەدەی‬ ‫رابردوەوە لەگەرمەی ش���ەڕی ئێران‌و‬ ‫عێراقدا ئەم پەیوەندیەیان دروستکرد‪.‬‬

‫بەتایبەتی پاش دامەزراندنی قه‌رارگای‌ كۆمه‌ڵه‌كان���ه‌وه‌‌و له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ ریزه‌كانی‌‬ ‫رەم���ەزان بەمەبەس���تی رێکخس���تنی ئه‌م حیزبانه‌ش كه‌س���انێك له‌هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫پەیوەندی ئێ���ران‌و هێزە کوردییەکان‪ .‬كوردس���تاندا هاوكاریی���ان ب���ون‌و‬ ‫قه‌رارگه‌ی‌ ره‌مه‌زان به‌ش���ێكه‌ له‌هێزی ئاسانكارییان بۆ كردون‪.‬‬ ‫قودسی س���ەر بەس���وپای پاسداران‪.‬‬ ‫ئیتیالعات���ی‌ ئێ���ران ب���ه‌رده‌وام‬ ‫ك���ه‌ قاس���می‌ س���لێمانی‌ فه‌رمانده‌ی‌‬ ‫ئه‌م هێزه‌یه‌و چه‌ند س���اڵێكه‌ ده‌ستی‌ هه‌وڵی���داوه‌ كار له‌س���ه‌ر په‌نابه‌ران���ی‬ ‫ته‌واو كراوه‌یه‌ له‌كوردس���تان‌و عێراق‌و رۆژهه‌اڵتی كوردس���تان له‌باش���ووری‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ك���ی‌ توندوتۆڵ���ی‌ له‌گ���ه‌ڵ‌ كوردس���تان بكات‪ ،‬كه‌ به‌زیاتر له‌‪2000‬‬ ‫خێ���زان مه‌زه‌نده‌ ده‌كرێ���ن‪ ،‬زۆر‌بەیان‬ ‫سه‌ركرده‌كانی‌ یه‌كێتیدا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ر به‌حزبه‌كان���ی‌ رۆژهه‌اڵت���ن‌و‬ ‫ئیتیالعات‌و هێزی‌ قودس���ی سوپای به‌شێكیشیان پێش���تر یان به‌مدواییه‌‬ ‫پاسداران كه‌ دەیان شوعبه‌‌و بنكه‌یان به‌رامبه‌ر به‌كۆماری ئیسالمی چاالكیی‬ ‫له‌ش���اره‌ س���نورییه‌كانی‌ ئه‌ودی���و س���ه‌ربازییان هه‌ب���ووه‌‪ .‬ئیتیالع���ات‬ ‫س���نوری‌ هەرێمی کوردس���تانداهه‌یه‪ ،‬به‌وردی‌‌و به‌نهێنی‌ كار له‌س���ه‌ر ئه‌مانه‌‬ ‫رێكخه‌ری‌ زۆرێك له‌و كاره‌ س���یخوڕی‌‌و ده‌كات‪.‬‬ ‫جموجۆاڵنه‌ن‌ كه‌ له‌هەرێمی کوردستاندا‬ ‫ل���ه‌دو س���اڵی‌ راب���ردودا‪ ،‬چه‌ندین‬ ‫ئەنج���ام دەدرێن‪ ،‬له‌الی���ه‌ك خەریکی‬ ‫كۆكردن���ه‌وه‌ی‌ زانیاریی���ن‌و له‌الیه‌كی‌ فه‌رمانده‌و كاربه‌ده‌ستی‌ ئێران له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫دیكه‌شه‌وه‌ خەریکی ئه‌نجامدانی‌ چاالكی ه���ه‌ر جموجۆڵێكی‌ پێش���مه‌رگه‌كانی‌‬ ‫دژ بەناڕازییەکانی كۆماری‌ ئیسالمین‪ .‬دیموكرات‌و كۆمه‌ڵه‌كاندا كه‌ رویدابێت‪،‬‬ ‫تۆڵه‌س���ه‌ندنه‌وه‌یان‬ ‫فه‌رمان���ده‌و به‌رپرس���ی‌ دیموكرات‌و هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵه‌كان به‌ئاوێنه‌یان راگه‌یاندوه‌ كه‌ له‌حزبه‌كان���ی‌ رۆژه���ه‌اڵت‌و له‌هه‌رێمی‌‬ ‫ئیتیالعات به‌رده‌وام هه‌وڵی‌ داوه‌ تۆڕی‌ كوردستانیش كردوه‌‪ .‬‬ ‫پ���اش ئ���ه‌وه‌ی‌ (حدكا) له‌س���اڵی‌‬ ‫سیخوڕیی‌ له‌ناو حزبه‌كانی‌ رۆژهه‌اڵتدا‬ ‫دروست بكاو س���یخوڕه‌كانی‌ بخزێنێته‌ ‪2016‬دا بڕی���اری‌ دا خه‌باتی‌ چه‌كداری‌‬ ‫ناو هێ���زی‌ پێش���مه‌رگه‌ی‌ دیموكرات‌و ده‌ستپێبكاته‌وه‌و پێش���مه‌رگه‌كانی‌ بۆ‬

‫كاری‌ سیاسی‌‌و رێكخراوه‌یی‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌‬ ‫ب���ۆ رۆژهه‌الت���ی‌ كوردس���تان‌و چه‌ند‬ ‫جارێكی���ش تێكهه‌ڵچونی‌ س���ه‌ربازی‌‬ ‫له‌نێوان ئه‌م پێش���مه‌رگانه‌و هێزه‌كانی‌‬ ‫كۆماری‌ ئیس�ل�امی‌ ئێران���دا رویاندا‪،‬‬ ‫ئ���ه‌م جموجۆاڵن���ه‌ ده‌نگدانه‌وه‌یه‌ك���ی‌‬ ‫گه‌وره‌ی���ان هه‌بو به‌و مانایه‌ی‌ ئێرانیش‬ ‫له‌م گ���رژی‌‌و نائارامییانه‌ی‌ ناوچه‌كه‌ی‌‬ ‫گرتوه‌ته‌وه‌ ناتوانێت ته‌واو سنوره‌كانی‌‬ ‫بپارێ���زێ‌‌و نائارام���ی‌ روی‌ تێنه‌كات‪.‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ به‌رپرسانی‌ كۆماری‌ ئیسالمی‌‬ ‫راس���ته‌وخۆ به‌دوای‌ ئ���ه‌و روداوانه‌دا‪،‬‬ ‫چه‌ن���د جارێ���ك تۆپباران���ی‌ ناوچ���ه‌‬ ‫سنورییه‌كانیان كردو به‌توندی‌ په‌نجه‌ی‌‬ ‫هه‌ڕه‌ش���ه‌یان له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫حزبی‌ دیموكراتیش به‌رز كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ه���اوكات له‌گ���ه‌ڵ‌ پاشه‌كش���ه‌ی‌‬ ‫ده‌س���كه‌وته‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫دوای‌ ئه‌نجامدانی‌ ریفراندۆم‌و روداوه‌كانی‌‬ ‫‪16‬ی‌ ئه‌كتۆب���ه‌ر‪ ،‬ك���ه‌ ئێ���ران رۆڵی‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ له‌شكستپێهێنانی‌ ریفراندۆم‌و‬ ‫روداوه‌كان���ی‌ ‪16‬ی‌ ئه‌كتۆبه‌ردا هه‌بو‪،‬‬ ‫هێزه‌كانی‌ رۆژهه‌اڵت رۆژ به‌رۆژ هه‌ست‬ ‫به‌گه‌وره‌بونی‌ مه‌ترس���ی‌ له‌سه‌ر بونی‌‬ ‫خۆیان ده‌ك���ه‌ن‪ .‬كۆماری‌ ئیس�ل�امی‌‬ ‫ئێران جگه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ ده‌یه‌وێ‌ له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫ئه‌م تی���رۆر كردنانه‌ی‌ ل���ه‌دو هه‌فته‌ی‌‬

‫راب���ردودا به‌رامبه‌ر ب���ه‌دو فه‌رمانده‌ی‌‬ ‫دیموكراته‌كان ئه‌نجامی‌ دا‪ ،‬ئه‌و هێزان ‌ه‬ ‫چاوترس���ێن بكات‪ ،‬ئه‌گه‌ر بۆی‌ بچێته‌‬ ‫سه‌ر كۆمه‌ڵه‌و دیموكراته‌كان له‌كۆیه‌و‬ ‫زڕگوێز هه‌ڵكه‌ن���ێ‌‌و هه‌مان مامه‌ڵه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ بك���رێ‌ كه‌ هێزه‌ ش���یعییه‌كان‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌كه‌مپی‌ ئه‌شره‌فی‌ موجاهدین‬ ‫كردیان‪.‬‬ ‫حزب���ی‌ دیموك���رات‌و كۆمه‌ڵ���ه‌كان‪،‬‬ ‫رابردویه‌كی‌ خوێناوی‌‌و پڕ له‌زۆرانبازییان‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێران هه‌یه‌‪،‬‬ ‫كه‌ به‌رده‌وام قوربانی‌ بون‪ ،‬هه‌ر له‌تیرۆر‬ ‫كردن���ی‌ له‌عه‌بدولره‌حمانی‌ قاس���ملوو‬ ‫ش���ه‌ره‌فكه‌ندییه‌وه‌ بگره‌ ت���ا ده‌گات‬ ‫به‌تیرۆركردنی‌ قادر قادری‌‪ ،‬پێده‌چێت‬ ‫به‌ه���ۆی‌ جموجۆڵی‌ پێش���مه‌رگه‌كانی‌‬ ‫دیموك���رات‌و جێگیربونیانه‌وه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫س���نوری‌ رۆژهه‌اڵت���ی‌ كوردس���تان‪،‬‬ ‫ئیتیالعاتی‌ ئێران به‌مه‌به‌ستی‌ ترساندنی‌‬ ‫كورد‪ ،‬جارێكیتر ماشێنی‌ تیرۆركردنی‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا خستبێته‌وه‌ كار‪،‬‬ ‫په‌رته‌وازه‌یی‌ ماڵی‌ كورد‌و پاشاگه‌ردانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان‪ ،‬ده‌ره‌فه‌تی‌ مانۆڕ‬ ‫كردن‌و خس���تنه‌گه‌ڕی‌ ئه‌م ماش���ێنه‌ی‌‬ ‫باشتر بۆ ره‌خساندوه‌‌و كه‌س نییه‌ وه‌ك‬ ‫پێویست له‌بكه‌رانی‌ ئه‌م تیرۆركردنانه‌‬ ‫بپرسێته‌وه‌‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫)‪ )617‬سێشه‌ممه ‪2018/3/13‬‬

‫كاك ‌ه ڕه‌ش‌و محه‌مه‌د بۆ راوە ماسی‌ چون‌و له‌ده‌ریاچ ‌ه ‌ی دوكاندا خنكان‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫كاكه‌ڕه‌ش‌و محه‌مه‌د وه‌ك هاوكاریه‌ك‬ ‫بۆ خێزانه‌كه‌یان ڕۆژانه‌ له‌دوای‌‬ ‫هاتنه‌وه‌یان له‌قوتابخانه‌ له‌گوندی‌‬ ‫بنگرده‌وه‌ ده‌چونه‌ قه‌زای‌ دوكان‬ ‫بۆ ڕاوه‌ ماسی‌‪ ،‬ڕۆژانه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫براگه‌وره‌كه‌یان به‌ناوی‌ به‌رزان كاری‌‬ ‫فرۆشتنی‌ ماسیان ده‌كرد‪.‬‬ ‫ڕۆژی‌ سێ‌ ش���ه‌ممه‌ ‪ 3/6‬ئه‌رسه‌الن‬ ‫باوك���ی‌ كاكه‌ڕه‌ش‌و محه‌م���ه‌د به‌یان ‌‬ ‫ی‬ ‫زوو ده‌چێته‌ ش���ارۆچكه‌ی‌ قه‌اڵدزی‌ بۆ‬ ‫كارێك‪ ،‬بانگی‌ هه‌ریه‌ك له‌دو کوڕه‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬پێكه‌وه‌ ب���ڕۆن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان‬ ‫ڕه‌تی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌ له‌ماڵه‌وه‌ ده‌مێننه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆ كاتژمێر یانزه‌ی‌ نیوه‌ڕۆی‌ هه‌مان ڕۆژ‬ ‫ده‌چنه‌ سه‌ر ده‌ریاچه‌ی‌ دوكان‪ ،‬داوی‌‬ ‫ماسی‌ گرتنه‌كه‌یان ده‌نێنه‌وه‌‌و چاوه‌ڕی‌‬ ‫ده‌كه‌ن تا داوه‌كه‌ به‌ش���ی‌ كه‌سابه‌تی‌‬ ‫ئه‌و ڕۆژه‌یان ماس���ی‌ بگرێت‪ .‬له‌دوای‌‬ ‫دو كاتژمێر ده‌چنه‌وه‌ سه‌ر ده‌ریاچه‌كه‌‬ ‫تا تۆڕه‌ك���ه‌ بهێنه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم دواجار‬ ‫ناگه‌ڕێن���ه‌وه‌ له‌ئ���اوی‌ ده‌ریاچه‌ك���ه‌دا‬ ‫ده‌خنكێن‪.‬‬ ‫ب���ه‌رزان براگ���ه‌وره‌ی‌ دو گه‌نجه‌كه‌‬ ‫وت���ی‌ " پێكه‌وه‌بون ئ���ه‌وان له‌ودیوی‌‬ ‫گرده‌كه‌وه‌ ماس���یان ده‌گ���رت‪ ،‬منیش‬ ‫ل���ه‌والی‌ ئه‌وانه‌وه‌ ب���وم‪ ،‬بانگم كردن‬ ‫وتی���ان ئه‌وه‌نده‌مان نه‌م���اوه‌ تۆ بڕۆ‬ ‫ئه‌وا ئێمه‌ش دێینه‌وه‌‪ .‬من ڕۆش���تمه‌وه‌‬ ‫ب���ۆ ماڵ���ه‌وه‌‪ ،‬كات درەنگ���ی‌ كردبو‪،‬‬ ‫دیارنه‌بون بێنه‌وه‌ بۆ ماڵه‌وه‌ ته‌له‌فونم‬ ‫بۆ كاكه‌ڕه‌ش كرد ژماره‌ی‌ موبایله‌كه‌ی‌‬ ‫داخرابو‪ ،‬بۆ محه‌مه‌د به‌هه‌مان ش���ێوه‌‬ ‫موبایله‌كه‌ی‌ ئه‌وی���ش داخرابو‪ ،‬ناچار‬ ‫گه‌ڕام���ه‌وه‌ بۆ ئ���ه‌و جێگه‌ی���ه‌ی‌ ڕاوه‌‬ ‫ماس���یه‌كه‌یان تێدا كردبو سەیرمكرد‬

‫ت���ۆڕو كه‌لوپه‌له‌كانی���ان له‌ته‌نیش���ت‬ ‫ئاوه‌كه‌ كه‌وتوه‌ گومانم بۆ دروست بو‪،‬‬ ‫براكانم له‌ئاوه‌كه‌دا خنكاون نه‌ماون"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ته‌له‌فونم ك���رد بۆ تیمی‌‬ ‫غه‌واسی‌ دوكان هاتن به‌هانامه‌وه‌ هه‌ر‬ ‫زوو ته‌رمی‌ دو براكه‌مان ده‌رهێنایه‌وه‌‌و‬ ‫ڕه‌وان���ه‌ی‌ پزیش���كی‌ دادوه‌ری‌ كران‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ جێگ���ه‌ی‌ نیگه‌رانی���ه‌ نازانین‬ ‫چۆن‌و بۆچی‌ به‌وشێوه‌ خێرایه‌ هه‌ردو‬ ‫براك���ه‌م خن���كاون له‌ده‌ریاچه‌ك���ه‌دا‪،‬‬ ‫تاڕاده‌یه‌ك���ی‌ باش ده‌یانزانی‌ مه‌له‌وانی‌‬ ‫بك���ه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌بێ���ت یه‌كی���ان‬ ‫له‌ئاوه‌كه‌دا توش���ی‌ كێشه‌یه‌ك بوبێت‬ ‫له‌ده‌رهێنان���ه‌وه‌ی‌ تۆڕه‌ك���ه‌و ئ���ه‌وی‌‬ ‫دیكه‌یان چوه‌ ت���ا بیهێنێته‌وه‌‪ ،‬دواتر‬ ‫له‌ئاوه‌كه‌دا شڵه‌ژاو‌ن‌و خنكاون"‪.‬‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ خێزانه‌ك���ه‌ی‌ كاكه‌ڕه‌ش‌و‬ ‫محه‌م���ه‌د ئ���ه‌وان ب���ه‌رده‌وام پێكه‌وه‌‬ ‫ب���ون كاتێك چون بۆ بازاڕ یه‌ك پێاڵو‬ ‫یه‌ك ج���ل‌و به‌رگیان كڕی���وه‌ زۆربه‌ی‌‬ ‫كاته‌كان���ی‌ ژیانیان پێكه‌وه‌ بوه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫دو منداڵی‌ دوان���ه‌ ڕه‌فتاریان كردوه‌‪،‬‬ ‫ڕۆژ نه‌ب���وه‌ له‌ژیانیان���دا پێكه‌وه‌ نه‌بن‬ ‫ئه‌و خۆشه‌ویستیه‌یی‌ نێوانیان وه‌هایی‌‬ ‫ك���ردوه‌ هه‌ر پێكه‌وه‌ بم���رن‪ ،‬پێكه‌وه‌‬ ‫له‌ته‌نیش���ت یه‌ك له‌گۆڕستانی‌ بنگرت‬ ‫نێژراون"‪.‬‬ ‫هاوڕێ‌ ئامۆزای‌ كاكه‌ڕه‌ش‌و محه‌مه‌د‬ ‫ئه‌وه‌ باس ده‌كات‪ ،‬ده‌ڵێت "ئامۆزاكانم‬ ‫یه‌كیان ته‌مه‌نی‌ هه‌ژده‌ ساڵ بو ئه‌وی‌‬ ‫دیكه‌ی���ان نۆزده‌ س���اڵ ده‌ب���و‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌ه���ۆی‌ ه���اوكاری‌ خێزانه‌كه‌یان هه‌ر‬ ‫له‌منداڵیه‌وه‌ ده‌چونه‌ سه‌ر ده‌ریاچه‌ی‌‬ ‫دوكان بۆ خۆیان ماسیان ڕاو ده‌كرد‪،‬‬ ‫تا یارمه‌تی‌ مامم ب���ده‌ن پاره‌یه‌ك بۆ‬ ‫خێزانه‌كه‌یان په‌یدا بكه‌ن‪ ،‬یان ماسی‌‬ ‫بێنه‌وه‌ بۆ ماڵه‌وه‌ له‌ژه‌مه‌كاندا بیخۆن‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ یه‌كه‌م ج���ار نیه‌ چه‌ندین جاری‌‬

‫كاكه‌ڕه‌ش‌و محه‌مه‌د‬ ‫دیكه‌ چونه‌ته‌ س���ه‌ر ئ���ه‌و ده‌ریاچه‌‪،‬‬ ‫شاره‌زایه‌كی‌ باشی‌ ده‌ریاچه‌كه‌بون"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش ده‌ڵێت "به‌داخ���ه‌وه‌ هیچ‬ ‫كه‌س���ێك ل���ه‌و جێگه‌ی���ه‌ نه‌ب���وه‌ تا‬ ‫به‌هانایی‌ ئامۆزاكەمه‌وه‌ بچێت‪ ،‬ڕوبه‌ری‌‬ ‫ده‌ریاچه‌كه‌ش فراوانه‌ وه‌ك پێویس���ت‬ ‫تیمی‌ گ���ه‌ڕۆك به‌س���ه‌رده‌ریاچه‌كه‌دا‬

‫ناتوان���ن فریای كاره‌كانی���ان بكه‌ون‪،‬‬ ‫ده‌ریاچه‌ك���ه‌ فراوان���ه‌‌و به‌كه‌ڵك���ی‌‬ ‫مه‌له‌كردن نایه‌ت‪ ،‬پێویسته‌‪ ،‬هاواڵتیان‬ ‫به‌وریایه‌وه‌ مامه‌ڵه‌بكه‌ن"‪.‬‬ ‫قاره‌مان یه‌كێكه‌ ل����ه‌و هاواڵتیانه‌ی‌‬ ‫له‌ش����ارۆچكه‌ی‌ دوكان ده‌ژی‌ باس����ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬پێویسته‌ له‌ده‌زگاكانی‌‬

‫پێویسته‌ له‌ده‌زگاكان ‌ی‬ ‫ڕاگه‌یاندنه‌وه‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫وشیاری‌ بداته‌‬ ‫هاواڵتیان تیمه‌كانی‌‬ ‫فریاگوزاری‌ مه‌له‌وانی‌‬ ‫به‌زویی‌ فریای‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫بكه‌ون‪ ،‬چونكه‌‬ ‫سااڵنه‌ ژماره‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر له‌هاواڵتیانی‌‬ ‫ئه‌و شارۆچكه‌یه‌‌و‬ ‫خه‌ڵكانی‌ گه‌شتیار‬ ‫له‌ده‌ریاچه‌كه‌دا‬ ‫ده‌خنكێن‬ ‫ڕاگه‌یاندن����ه‌وه‌ ده‌س����ه‌اڵت وش����یاری‌‬ ‫بدات����ه‌ هاواڵتیان����ی‌ ئ����ه‌و ناوچه‌یه‌‪،‬‬ ‫تیمه‌كان����ی‌ فریاگ����وزاری‌ مه‌له‌وان����ی‌‬ ‫به‌زوی����ی‌ فری����ای‌ خه‌ڵك����ی‌ بكه‌ون‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ س����ااڵنه‌ ژماره‌یه‌ك����ی‌ زۆر‬ ‫له‌هاواڵتیان����ی‌ ئ����ه‌و ش����ارۆچكه‌یه‌‌و‬ ‫گونده‌كان����ی‌ ده‌وروب����ه‌ری‌‌و خه‌ڵكانی‌‬

‫گه‌ش����تیار له‌ده‌ریاچه‌كه‌دا ده‌خنكێن‪،‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ش نیگەرانی‌ ب����ۆ خێزانه‌كانی‌‬ ‫ئه‌و ش����ارۆچكه‌یه‌ دروس����ت كردوه‌‪،‬‬ ‫ڕۆژانه‌ باسی‌ ته‌رم‌و دۆزینه‌وه‌ی‌ ته‌رم‬ ‫ده‌كرێت له‌ده‌ریاچه‌ك����ه‌دا‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌وه‌رزی‌ به‌هارو هاویندا‪ ،‬س����اڵ نیه‌‬ ‫چه‌ندین ك����ه‌س له‌جێگه‌ جیاجیاکانی‌‬ ‫كوردس����تان‌و عێراقه‌و‌ه نه‌یه‌ن س����ه‌ر‬ ‫ده‌ریاچه‌ك����ه‌و به‌هۆی‌ نه‌ش����اره‌زاییان‬ ‫له‌ده‌ریاچه‌كه‌دا نه‌خنكێن"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ خنكانی‌ ئ����ه‌و دو گه‌نجه‌‌و‬ ‫ڕێنمایی‌ له‌وه‌رزی‌ به‌ه����اردا به‌رامبه‌ر‬ ‫گه‌ش����تیاران عه‌قید حه‌یده‌ر بێسه‌ری‌‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری‌ پۆلیس����ی‌ ش����ارۆچكه‌ی‌‬ ‫دوكان وتی‌ "ئه‌و دو گه‌نجه‌ هاواڵتیانی‌‬ ‫گونده‌كانی‌ چوار ده‌وری‌ قه‌زای‌ دوكانن‪.‬‬ ‫ڕۆژانه‌ ئاگاداری‌ هاواڵتیانی‌ س����نوری‌‬ ‫گون����ده‌كان ده‌كه‌ین����ه‌وه‌ به‌وریاییەوه‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ك����ه‌ بكه‌ن‪ .‬بۆ كاری‌ ماس����ی‌‬ ‫گرتن دێنه‌ س����ه‌ر ئاوی‌ ده‌ریاچه‌كه‌و‬ ‫ماسی‌ ڕاو ده‌كه‌ن‌و ده‌گه‌ڕینه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫ناتوانین ڕێگه‌ له‌كارو كه‌سابه‌تی‌ ئه‌و‬ ‫هاواڵتیانه‌ بگرین"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "بۆ پارێزگاری‌و ڕێنمایی‌‬ ‫گه‌ش����تیاران كۆبنه‌وه‌م����ان له‌گ����ه‌ڵ‬ ‫قایمقامی‌ دوكاندا كردوه‌ تا به‌درێژایی‌‬ ‫ده‌ریاچەكه‌‪ ،‬ژماره‌یه‌ك تابلۆی‌ رێنمایی‌‬ ‫دابنرێت‪ ،‬به‌اڵم تائێستا ئه‌وه‌ نه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫ئێمه‌ ته‌نها یه‌ك تیمی‌ فریاكه‌وتنمان‬ ‫هه‌ی����ه‌ تا ب����ه‌ده‌م هاواڵتیانه‌وه‌ بچن‌و‬ ‫چاودێری‌ ئه‌و گه‌شتیارانه‌ بكه‌ن‪ ،‬دێنه‌‬ ‫سه‌ر ده‌ریاچه‌كه‌"‪.‬‬ ‫ی به‌وه‌ كرد ده‌بێت خه‌ڵكی‌‬ ‫ئاماژه‌ش ‌‬ ‫ئه‌وه‌ بزانێت ئاوی‌ ده‌ریاچه‌كه‌ قوڵه‌‌و‬ ‫فراوانه‌ به‌كه‌ڵكی‌ ئه‌وه‌ نایه‌ت هه‌رچی‌‬ ‫هه‌ستێت مه‌له‌ی‌ تێدا بكات‪ ،‬ئێمه‌ داوا‬ ‫له‌هاواڵتیان ده‌كه‌ین ئاگاداری‌ خۆیان‬ ‫بن تا ژیانیان پارێزراو بێت"‪.‬‬

‫له‌دهۆك باوكێك كوڕ‌ه ‪ 20‬سااڵنه‌ك ‌هی‌ به‌فیشه‌ك ده‌كوژێت‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫كاتژمێر ‪ 11:30‬خوله‌كی‌ به‌یانی‌‬ ‫ڕۆژی‌ هه‌ینی‌ ‪ 2018/3/9‬كورێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌مه‌ن ‪ 20‬ساڵ له‌گوندێكی‌ سه‌ر‬ ‫به‌پارێزگای‌ دهۆك له‌الیه‌ن باوكیه‌وه‌‬ ‫به‌ده‌ستڕێژی‌ گولله‌ ده‌كوژرێت‪.‬‬ ‫هاواڵتیه‌ك���ی‌ گونده‌ك���ه‌و نزی���ك‬ ‫له‌ڕوداوه‌ك���ه‌ وت���ی‌ "م���اوه‌ی‌ چه‌ند‬ ‫ساڵێك ده‌بێت باوكی‌ به‌هۆی‌ كرداری‌‬ ‫كوڕه‌كه‌یه‌وه‌ بێزارب���وه‌‪ ،‬به‌وهۆیه‌وه‌‬ ‫زۆر له‌كوڕه‌ك���ه‌ی‌ توڕه‌بوه‌‪ ،‬چه‌ندین‬ ‫جار شه‌ڕیان بوه‌‪ .‬كێشه‌كه‌یان له‌سه‌ر‬ ‫پ���اره‌و زه‌وی‌‌و زار نه‌بوه‌‪ ،‬كوڕه‌كه‌ی‌‬ ‫زۆربه‌ی‌ كات���ه‌كان ئاماده‌نه‌بوه‌ گوێ‌‬ ‫به‌قسه‌كانی‌ باوكی‌ بدا‪ .‬به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫مامه‌ڵه‌ی‌ كردوه‌ باوكی‌ بێزار كردوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ربۆی���ه‌ نه‌ده‌گونج���ان زۆرب���ه‌ی‌‬ ‫كاته‌كان شه‌ڕیان بو"‪.‬‬

‫ی "به‌یان���ی‌ ڕۆژی‌ هه‌ینی‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫باوكه‌كه‌ ئامۆژگاری‌ كوڕه‌كه‌ی‌ ده‌كات‬ ‫ب���ۆ كارێك‪ ،‬به‌اڵم كاتێ���ك كوڕه‌كه‌‬ ‫له‌باوك���ی‌ ت���وڕه‌ ده‌بێ���ت په‌الماری‌‬ ‫ی���ه‌ك ده‌ده‌ن‌و ده‌بێت���ه‌ ش���ه‌ڕیان‪.‬‬ ‫له‌وكاته‌دا باوكه‌كه‌ كالشینكۆفه‌كه‌ی‌‬ ‫له‌ژوره‌وه‌ ده‌هێنێت‪ ،‬كچه‌ بیس���ت‌و‬ ‫شه‌ش س���ااڵنه‌كه‌ی‌ ده‌كه‌وێته‌ نێوان‬ ‫ب���اوك‌و براكه‌ی���ه‌وه‌‌و به‌ س���ه‌ختی‌‬ ‫بریندار ده‌بێت‪ .‬دواتر براكه‌یشی‌ به‌‬ ‫ده‌ستڕێژی‌ گولله‌ی‌ باوكی‌ به‌سه‌ختی‌‬ ‫بریندار ده‌بێ���ت‌و دوای‌ نیو كاتژمێر‬ ‫گیان له‌ده‌ست ده‌دات"‪.‬‬ ‫یه‌كێكی‌ دیكه‌ له‌و كه‌سانه‌ی‌ نزیك‬ ‫له‌ڕووداوه‌كه‌ ب���وه‌ ئه‌وه‌ ده‌گێرێته‌وه‌‬ ‫له‌دوای‌ ته‌ق���ه‌كان باوكی‌ كوژراوه‌كه‌‬ ‫ماڵه‌ك���ه‌ی‌ جێهێش���توه‌‪ ،‬پ���اش‬ ‫ئه‌وه‌ی دراوس���ێكان كچ‌و كوڕه‌كه‌ی‬ ‫ره‌وانه‌ی نه‌خۆشخانه‌ی فریاكه‌وتنی‌‬ ‫ده���ۆك ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬باوكه‌ك���ه‌ خۆی‌‬

‫ڕاده‌ستی‌ پۆلیس كردوه‌‪ ،‬دانی‌ ناو‌ه‬ ‫به‌تاوا‌نه‌كه‌ی���دا‌و وتویه‌تی‌ كوڕه‌كه‌م‬ ‫به‌ده‌ستی‌ خۆم كوشتوه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی ئ���ه‌و هاواڵتیانه‌ی‌ ڕوداوه‌كه‌‬ ‫ده‌گێڕن���ه‌وه‌ بۆ ئاوێن���ه‌ "ماوه‌ی‌ ده‌‬ ‫س���اڵ ده‌بێت ئ���ه‌و ب���اوك‌و كوڕه‌و‬ ‫خوش���كه‌كه‌ی‌ له‌یه‌ك ماڵدا ده‌ژین‪،‬‬ ‫به‌كاری‌ جوتیاری���ه‌وه‌ خه‌ریك بون‌و‬ ‫هیچ كارێك���ی‌ دیكه‌یان نه‌بوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌رده‌وام شه‌ڕیان بوه‌‪ ،‬شه‌ڕه‌كه‌شیان‬ ‫له‌س���ه‌ر گوێنه‌گرتن���ی‌ كوڕه‌كه‌ بوه‌‬ ‫له‌باوكی‌"‪.‬‬ ‫ئێس���تا كچه‌كه‌ له‌نه‌خۆش���خانه‌ی‌‬ ‫فریاكه‌وتن���ی‌ دهۆك���ه‌ به‌س���ه‌ختی‌‬ ‫برین���داره‌‪ ،‬براك���ه‌ی‌ ب���ه‌ خ���اك‬ ‫سپێردراوه‌‌و باوكیشی‌ له‌زینداندایه‌‪.‬‬ ‫نازانێ���ت ل���ه‌دوای‌ ئ���ه‌و ڕوداوه‌ی‌‬ ‫خێزانه‌كه‌ی���ان چ���ۆن جارێكی‌ دیكه‌‬ ‫بچێته‌وه‌ گونده‌كه‌یان‪ ،‬به‌ ته‌نها بژی‌و‬ ‫كاری‌ ڕۆژانه‌ی‌ ڕایی‌ بكات"‪.‬‬

‫كه‌سوكاری‌ ئه‌و خێزانه‌ له‌ئێستادا‬ ‫نایانه‌وێت له‌باره‌ی‌ ڕوداوه‌كه‌وه‌ هیچ‬ ‫بڵێن‪ .‬نیگه‌رانن له‌ره‌فتاری باوكه‌كه‌‬ ‫به‌رامب���ه‌ر دو منداڵه‌كه‌ی‌‌و چاوه‌ڕی‌‬ ‫بڕیاری‌ دادگان‪ .‬روداوه‌كه‌ش به‌قه‌زاو‬ ‫قه‌ده‌ر وه‌سف ده‌كه‌ن‪ .‬نازانن بۆچی‌‬ ‫به‌و ش���ێوه‌یه‌ ئه‌و پی���اوه‌ كوڕه‌كه‌ی‌‬ ‫خ���ۆی‌ كوش���توه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ یه‌ك���ه‌م‬ ‫ج���اره‌ له‌رێگه‌ی‌ چه‌كه‌وه‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌‬ ‫له‌كوڕه‌كه‌ی‌ بكات‪.‬‬ ‫هێمن س���لێمان وته‌بیژی‌ پۆلیسی‌‬ ‫پارێ���زگای‌ ده���ۆك س���ه‌باره‌ت به‌‬ ‫روداوه‌كه‌ به‌ ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند "به‌یانی‌‬ ‫ڕۆژی‌ هه‌ین���ی‌ ‪ 3/9‬كاتژمێ���ر‪11:30‬‬ ‫خوله‌كی‌ به‌یانی‌ باوكێكی‌ ته‌مه‌ن ‪52‬‬ ‫س���اڵ به‌ناوی‌ ( ج‪ ،‬ع) له‌گوندێكی‌‬ ‫س���ه‌ربه‌ پارێزگای‌ ده���ۆك كوڕێكی‌‬ ‫خ���ۆی به‌چه‌ك���ی‌ كالش���ینكۆف‬ ‫ده‌كوژێ‪ .‬كوڕه‌كه‌ی‌ ته‌مه‌نی‌ بیس���ت‬ ‫ساڵه‌‌و ناوی‌ (ئ‪ ،‬ج)‪ ،‬له‌گه‌ڵ باوكی‌‬

‫ی كردوه‌‪ ،‬پێكه‌وه‌ له‌یه‌ك‬ ‫له‌گوند كار ‌‬ ‫ماڵدا ژیاون"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "له‌كاتی‌ شه‌ڕی‌ ئه‌و كوڕو‬ ‫باوك���ه‌دا كچێكی‌ ئ���ه‌و خێزانه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ته‌مه‌نی‌ ‪ 24‬ساڵه‌ به‌سه‌ختی‌ بریندار‬ ‫ده‌بێ���ت‪ ،‬ئێس���تا له‌نه‌خۆش���خانه‌ی‌‬ ‫فریاكه‌وتنی‌ دهۆكه‌ بۆ چاره‌س���ه‌ر‪.‬‬ ‫باوكه‌كه‌ش خۆی‌ ڕاده‌س���تی‌ پۆلیس‬ ‫كردوه‌‪ ،‬دانی‌ ب���ه‌ تاوا‌نه‌كه‌یدا ناوه‌‌و‬ ‫به‌پێی ماده‌ی‌ ‪ 406‬ده‌ست به‌سه‌ره‌‪.‬‬ ‫پ���ه‌ڕاوی‌ یاس���ایی‌ ب���ۆ ڕوداوه‌ك���ه‌‬ ‫كراوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬چاوه‌ڕێ���ی‌ بڕی���اری‌‬ ‫دادگاین"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و گون���ده‌ له‌ناوه‌ندی‌ ش���اری‌‬ ‫دهۆكه‌وه‌ بیست خوله‌ك به‌ئۆتۆمبیل‬ ‫دوره‌‪ ،‬له‌ساڵی‌ نه‌وه‌ته‌كانی‌ سه‌ده‌ی‌‬ ‫ڕابردودا ئاوه‌دان كراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬نزیكه‌ی‌‬ ‫شه‌س���ت‌و پێنج ماڵی‌ تێ���دا ده‌ژی‌‪،‬‬ ‫هاواڵتیان���ی‌ ئ���ه‌و گونده‌ ب���ه‌كاری‌‬ ‫ئاژه‌ڵداری‌‌و جوتیاریه‌وه‌ خه‌ریكن‪.‬‬

‫ئێستا كچه‌ك ‌ه‬ ‫له‌نه‌خۆشخانه‌ ‌ی‬ ‫فریاكه‌وتنی‌ دهۆكه‌‬ ‫به‌سه‌ختی‌ بریندار‌ه‬ ‫براكه‌ی‌ ب ‌ه خاك‬ ‫سپێردراوه‌‌و باوكیش ‌ی‬ ‫له‌زینداندایه‌‪ .‬نازانێت‬ ‫ڕوداوه‬ ‫له‌دوای‌ ئه‌و ‌‌‬ ‫چی بکات‬

‫كچێكی‌ ته‌مه‌ن ‪ 17‬ساڵ له‌نیو‌هی‌ شه‌ودا خۆی ده‌سوتێنێت‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫دره‌نگانێكی‌ شه‌وی‌ چوار شه‌ممه‌‬ ‫كچێكی‌ ته‌مه‌ن حه‌ڤده‌ ساڵ‬ ‫به‌ناوی‌ به‌فرین له‌ماڵی‌ خۆیاندا‪،‬‬ ‫له‌شارۆچكه‌ی‌ قه‌اڵدزی‌ به‌نه‌وت‬ ‫خۆی ده‌سوتێنێت‪.‬‬ ‫كاتژمێر یانزه‌و نیوی شه‌وه‌‪ .‬دونیا‬ ‫خامۆشه‌‌و ئه‌س����تێره‌كان له‌ئاسمان‬ ‫زیته‌ی‌ چاویان دێت‪ .‬بێده‌نگی‌ باڵی‌‬ ‫كێش����اوه‌ به‌س����ه‌ر تاریكی‌ شه‌ودا‪.‬‬ ‫كچێكی‌ ته‌مه‌ن ‪17‬ساڵ زۆر به‌بێده‌نگی‌‬ ‫له‌ژوری‌ نوس����تنه‌كه‌ی‌ دێته‌ ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌ندامانی‌ خێزانه‌كه‌ی‌‬ ‫بزانن‪ ،‬له‌پش����تی‌ سه‌ریه‌وه‌ بۆ به‌ری‌‬ ‫پێ����ی‌ به‌نه‌وت ت����ه‌ڕده‌كات‪ ،‬له‌دوای‌‬ ‫چه‌ند چركه‌یه‌ك چه‌رخه‌كه‌ی‌ ده‌ستی‌‬ ‫داده‌گرس����ێنێت‌و ئاگر له‌جه‌س����ته‌ی‌‬ ‫ب����ه‌رده‌دات‪ .‬بە‌گڕو ناڵ����ه‌و هاواری‌‬ ‫سوتانی‌ جه‌سته‌یه‌وه‌ دێت‌و ده‌چێت‪،‬‬ ‫تا یه‌كێ����ك له‌ئه‌ندامانی خێزانه‌كه‌ی‌‬ ‫به‌خه‌به‌ردێ����ت‌و هه‌وڵده‌دات ئاگره‌كه‌‬ ‫له‌جه‌سته‌ی‌ دوربخاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ش����ه‌و دره‌نگه‌و كه‌س ب����ه‌دەره‌وه‌‬

‫نی����ه‌‪ .‬زۆرینه‌ی‌ ماڵه‌كان����ی‌ گه‌ڕه‌ك‬ ‫روناكی‌ له‌به‌رده‌رگاو ناو ماڵه‌كانیان‬ ‫نه‌ماوه‌‪ .‬دراوسێكانیان له‌ناو جێگه‌ی‌‬ ‫نوس����تندان‪ ،‬هاوارو ناڵه‌ی‌ بەفرینی‌‬ ‫ته‌م����ه‌ن حه‌ڤده‌ س����اڵ به‌خه‌به‌ریان‬ ‫ده‌هێنێت‪ .‬چه‌ن����د پیاوێكی‌ گه‌ڕه‌ك‬ ‫ب����ه‌ده‌م هاواره‌ك����ه‌وه‌ راده‌ك����ه‌ن‬ ‫تابزانن چی بوه‌‪ .‬س����ه‌یرده‌كه‌ن گڕ‬ ‫س����ه‌رتاپایی‌ جه‌س����ته‌ی‌ بەفرین����ی‌‬ ‫ته‌وق داوه‌‪ ،‬دوك����ه‌ڵ له‌ئازای‌ گیانی‌‬ ‫ب����ه‌رز ده‌بێت����ه‌وه‌‪ .‬هه‌رچۆنێك بێت‬ ‫دراوس����ێ‌‌و ئه‌ندامانی‌ خێزانه‌كه‌ی‌‪،‬‬ ‫ئاگره‌كه‌ له‌جه‌سته‌ی‌ دورده‌خه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫ره‌وانه‌ی‌ نه‌خۆشخانه‌ی‌ فریاكه‌وتنی‌‬ ‫شه‌هیدانی‌ قه‌اڵدزی‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫وه‌ك عوس����مان محه‌مه‌د جێگری‌‬ ‫نه‌خۆش����خانه‌ی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌‬ ‫ش����ه‌هیدانی‌ قه‌اڵدزی‌ باسی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫ده‌ڵێ����ت "ئ����ه‌و ش����ه‌وه‌ زۆر دره‌نگ‬ ‫ب����و‪ ،‬كچێكی����ان هێنا س����ه‌رتاپای‌‬ ‫جه‌س����ته‌ی‌ س����وتابو‪ ،‬له‌به‌ر زۆری‌‬ ‫رێژه‌ی‌ سوتاویه‌كه‌یه‌وه‌ چاره‌سه‌ری‌‬ ‫س����ه‌ره‌تایی‌ بۆ كراو ره‌وانه‌ی‌ به‌شی‌‬ ‫س����وتاوی‌ س����لێمانی‌ ك����را‪ .‬به‌هۆی‌‬ ‫شۆكی‌ كچه‌كه‌و كه‌سوكاریه‌وه‌ فریای‬

‫هیچ نه‌كه‌وتی����ن تابزانین چی‌ بوه‌و‬ ‫بۆچی‌ خۆی‌ سوتاندوه‌‪ .‬به‌پێی جۆری‌‬ ‫سوتاویه‌كه‌ی‌‪ ،‬روداوه‌كه‌ خۆسوتاندن‬ ‫بوه‌‪ .‬له‌م ساڵدا ئه‌وه‌ یه‌كه‌م حاڵه‌تی‌‬ ‫خۆس����وتاندنه‌ له‌نه‌خۆشخانه‌كه‌مان‪،‬‬ ‫له‌سه‌دا نه‌وه‌ت به‌ره‌وژوری‌ جه‌سته‌ی‌‬ ‫سوتابو"‪.‬‬ ‫ل����ه‌دوای چ����وار رۆژ مان����ه‌وه‌‬ ‫له‌نه‌خۆش����خانه‌ی‌ س����وتاویی‌ شاری‌‬ ‫س����لێمانی‌ بەفرین‪ ،‬به‌یان����ی‌ رۆژی‌‬ ‫یه‌ك ش����ه‌ممه‌ ‪ 3/11‬گیان له‌ده‌ست‬ ‫ده‌دا‌و كه‌س����وكاره‌كه‌ی‌ ته‌رمه‌ك����ه‌ی‌‬ ‫له‌پزیشكی‌ داوه‌ری‌ ده‌رده‌گرنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ دراوسێكانی‌ ماڵی‌ بەفرین‬ ‫ده‌یگێڕن����ه‌وه‌‪ ،‬جیابون����ه‌وه‌ی‌ باوكی‌‬ ‫له‌دایك����ی‌ چه‌ن����د مانگێ����گ پێش‬ ‫ئێس����تا‪ ،‬نیگه‌رانی‌ له‌الی‌ كچه‌كه‌یان‬ ‫دروس����تكردوه‌‌و زۆر بێزارب����وه‌‪،‬‬ ‫به‌رده‌وام هه‌ستی‌ به‌بێزاری‌ كردوه‌"‪.‬‬ ‫هاواڵتیه‌ك لەشارۆچكه‌ی‌ قه‌اڵدزی‌‪،‬‬ ‫ماوه‌ی‌ بیست‌و پێنج ساڵه‌ كه‌سوكاری‌‬ ‫بەفرین ده‌ناس����ێت‪ ،‬وت����ی‌ "ماوه‌ی‌‬ ‫پێنج ساڵه‌ ئه‌ندامانی‌ خێزانه‌كه‌ی‌ بۆ‬ ‫كڕینی‌ پێداویستی‌ رۆژانه‌ هاتونه‌ته‌‬ ‫دوكانه‌ك����ه‌م‪ .‬ئ����ه‌و كچێكی‌ س����ورو‬

‫سپی‌ به‌خۆوه‌ بو تازه‌ پێده‌گه‌یشت‪.‬‬ ‫زۆركات له‌گه‌ڵ دایكی‌ ده‌هات ش����تی‬ ‫ده‌كڕی‌‪ ،‬كچێكی‌ زۆر له‌س����ه‌رخۆبو‪،‬‬ ‫هیچ كێش����ه‌یه‌كی‌ ده‌رونی‌ نه‌بو‪ .‬زۆر‬ ‫ئاسایی‌ قس����ه‌ی‌ ده‌كرد‪ .‬كه‌سوكارو‬ ‫خێزانه‌كه‌ی‌ تائێستاش نازانن بۆچی‌‬ ‫كچه‌كه‌یان خۆی‌ سوتاندوه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌دی‌ ده‌كرێت ته‌نه����ا جیابونه‌وه‌ی‌‬ ‫دای����ك‌و باوكیه‌ت����ی‌ ك����ه‌ ژیان����ی‌‬ ‫كچه‌كه‌یانی‌ گۆڕیوه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی روداوه‌ك����ه‌وه‌ نه‌قی����ب‬ ‫شۆرش ئیسماعیل وته‌بیژی‌ پۆلیسی‌‬ ‫رانیه‌و قه‌اڵدزێ‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫"شه‌وی‌ چوار شه‌ممه‌ ‪ 3/7‬كچێكی‌‬ ‫ته‌مه‌ن حه‌ڤده‌ ساڵ به‌ناوی‌ بەفرین‬ ‫له‌گه‌ڕه‌كی‌ هه‌نارۆك له‌ش����ارۆچكه‌ی‌‬ ‫ق����ه‌اڵدزێ‌ له‌ماڵه‌كه‌ی‌ خۆیاندا نه‌وت‬ ‫ده‌كات به‌خۆیداو خۆی ده‌سوتێنێت‪.‬‬ ‫له‌دوای‌ گواستنه‌وه‌ی‌ بۆ نه‌خۆشخانه‌‪،‬‬ ‫مانه‌وه‌ی‌ چه‌ند رۆژێك له‌ژێر چاودێری‌‬ ‫پزیشكدا‪ ،‬گیان له‌ده‌ست ده‌دات"‪.‬‬ ‫به‌وت����ه‌ی‌ وته‌بێژه‌ك����ه‌ی‌ پۆلیس‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ له‌ڕوداوه‌كه‌ به‌رده‌وامه‌و‬ ‫وته‌ی‌ كه‌س����وكاره‌كه‌ی‌ وه‌رگیراوه‌‪.‬‬ ‫كچه‌كه‌یان هیچ كێشه‌یه‌كی‌ ده‌رونی‌‬

‫نه‌ب����وه‌‪ ،‬تا ئێس����تا نه‌زانراوه‌ بۆچ ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆی‌ سوتاندوه‌‪ .‬په‌ڕاوی‌ یاسایی‌ بۆ‬ ‫دۆسیه‌كه‌ كراوه‌ته‌وه‌‌و كه‌سوكاره‌كه‌ی‌‬ ‫گومانیان له‌كه‌س نیه‌"‪.‬‬ ‫ئێستا كه‌یسی‌ خۆسوتاندنی‌ بەفرین‬ ‫ب����ه‌ده‌ر له‌لێكۆڵینه‌وه‌كان����ی‌ پۆلیس‬ ‫ره‌وانه‌ی‌ به‌رێوه‌به‌رایه‌تی‌ توندوتیژی‌‬ ‫خێزان����ی‌ كراوه‌ له‌ق����ه‌اڵدزی‌‪ .‬چه‌ند‬ ‫جارێك په‌یامنیری‌ ئاوێنه‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫بە‌به‌رێوه‌به‌رایه‌ت����ی توندوتی����ژی‌‬ ‫خێزان����ی‌ ئه‌و ش����ارۆچكه‌یه‌وه‌ كرد‪،‬‬ ‫ژماره‌ موبایله‌كه‌ی‌ به‌رده‌ست نه‌بو"‪.‬‬ ‫وته‌بی����ژی‌ توندوتی����ژی‌ خێزان����ی‌‬ ‫له‌ش����اری‌ س����لێمانی‌ هی����وا كه‌ریم‬ ‫له‌باره‌ی‌ خۆس����وتاندن‌و خۆكوشتنی‌‬ ‫ژنان����ه‌وه‌ ده‌ڵێ����ت "خێزان����ه‌كان‌و‬ ‫كه‌س����وكاری‌ قوربانیه‌كان به‌رده‌وام‬ ‫پێم����ان ده‌ڵێن نه‌خۆش����ی‌ ده‌رونی‌‬ ‫هه‌ب����و‪ ،‬باری‌ ده‌رونی‌ ت����ه‌واو نه‌بو‪،‬‬ ‫بۆیه‌ خۆی‌ كوشت یان خۆی‌ سوتاند‪.‬‬ ‫ناپرسن بۆچی‌‌و له‌به‌رچی‌ ئه‌و كه‌سه‌‬ ‫كێش����ه‌ی‌ ده‌رونی‌ هه‌بوه‌ یان خۆی‌‬ ‫س����وتاندوه‌؟ به‌داخ����ه‌وه‌ زۆرب����ه‌ی‌‬ ‫روداوه‌كانی‌ خۆسوتاندن‌و خۆكوشتن‬ ‫بە‌هه‌ڵپه‌سێردراوی ده‌مێننه‌وه‌"‪.‬‬

‫جیابونه‌وه‌ی‌ باوك ‌ی‬ ‫له‌دایكی‌ چه‌ند‬ ‫مانگێگ پێش‬ ‫ئێستا‪ ،‬نیگه‌ران ‌ی‬ ‫له‌الی‌ كچه‌كه‌یان‬ ‫دروستكردوه‌‌و زۆر‬ ‫بێزاربوه‌‪ ،‬به‌رده‌وام‬ ‫هه‌ستی‌ به‌بێزار ‌ی‬ ‫كردوه‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )617‬سێشه‌ممه ‪2018/3/13‬‬

‫هه‌مو شتێک له‌باره‌ی کوردستان‌و عێراقه‌وه‌‬

‫‪www. niqash. org‬‬

‫‪9‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌یه‌ به‌سپۆنسه‌ری رێکخراوی‬ ‫راگه‌یاندن له‌هه‌ماهه‌نگی‌‌و گواستنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌کادیمیای راگه‌یاندنی ئه‌ڵامنی‬

‫مۆدێلێكی‌ نوێی‌ ناڕه‌زایی‌‬

‫له‌ده‌ره‌وه‌ ‌ی كوردستان تۆڵه‌ له‌به‌رپرسه‌كان ده‌كرێته‌وه‌‬

‫نیقاش‪ ،‬مەعاز فەرحان‬ ‫ژماره‌یه‌ك له‌كه‌سانی‌ ناڕازی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌كوردستان پێیان ناكرێت له‌ده‌ره‌و‌ه‬ ‫ئه‌نجامی‌ ده‌ده‌ن‌و هه‌وڵده‌ده‌ن له‌واڵتانی‌‬ ‫ئه‌وروپا تۆڵه‌ له‌به‌رپرسه‌كان ‌ی هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر كه‌ وه‌ف���د یاخود به‌رپرس���ێك ‌ی بااڵ‬ ‫له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تانه‌وه‌ ده‌كه‌وێته‌ رێ‌ بۆ‬ ‫واڵتان���ی‌ ئه‌وروپا‪ ،‬قادر نادر چاالكوانی‌ كورد‬ ‫له‌س���وید‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ هاوڕێكانیی���دا له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫ئه‌كاونته‌كه‌یان���ه‌وه‌ ره‌وه‌ن���دی‌ ك���وردی‌‬ ‫له‌كات‌و ش���وێنی‌ گه‌یشتنی‌ وه‌فده‌كه‌ ئاگادار‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌‌و ده‌ست به‌جموجوڵ ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ده‌یانه‌وێت مۆدێلێكی‌ نوێی‌ ناڕه‌زایی‌ ده‌ربڕین‬ ‫په‌ره‌پێبده‌ن‌و له‌ده‌ره‌وه‌ ئێخه‌ی‌ به‌رپرسه‌كان‬ ‫بگرن‪.‬‬ ‫چاالكییه‌كان���ی‌ ق���ادر ن���ادر‌و هاوڕێكانی‌‬ ‫رووبه‌ڕووبونه‌وه‌ی‌ راس���ته‌وخۆی‌ به‌رپرسان‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ هه‌رێم���ه‌‪ ،‬له‌نزیك���ه‌وه‌‬ ‫بە‌"گه‌ند‌هڵ‌و ه���ۆكاری‌ نه‌هامه‌ت���ی‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫كوردس���تان‌و تی���رۆری‌ رۆژنامه‌نوس���ان"‬ ‫تۆمه‌تباریان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫"ئێمه‌ ده‌بێ���ت رێگای ن���وێ‌و كاریگه‌رتر‬ ‫بگرینه‌ب���ه‌ر بۆی���ه‌ بیرم���ان ل���ه‌م رێگای���ه‌‬ ‫كرده‌وه‌‪ ،‬له‌‪ 2011‬ده‌س���تمان به‌م كاره‌ كرد‪،‬‬ ‫سه‌ره‌تا له‌كۆڕو س���یمناره‌كان ده‌چوین به‌گژ‬ ‫به‌رپرس���ان‌و سكاڵمان له‌س���ه‌ر تۆماركردون‬ ‫تاگه‌یش���ته‌ ئه‌وه‌ی بۆیه‌كه‌مجار خۆپیشاندان‬ ‫دژ بە‌بارزانی بكه‌ین له‌س���اڵی‌ ‪2014‬دا"‪ .‬قادر‬ ‫نادر وای‌ بە‌"نیقاش" وت‪.‬‬ ‫قادر نادر‪ ،‬له‌واڵتی‌ س���وید نیش���ته‌جێیه‌‌و‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌و چاالكوانان���ه‌ی‌ ره‌خنه‌ی‌ توندی‌‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ هه‌رێ���م هه‌ی���ه‌‪ ،‬پێیوایه‌‬ ‫هه‌موو ئه‌و رێگایانه‌ی‌ له‌ناوخۆی‌ كوردستان‬ ‫تاقیكرانه‌وه‌ به‌رپرسانی‌ پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ دوو‬

‫حزبە‌فه‌رمانڕه‌واك���ه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تانی‌‬ ‫رانه‌چڵه‌كاندوه‌‪.‬‬ ‫ده‌ش���ڵێت "ئ���ه‌و به‌رپرس���انه‌ی پارتی‌و‬ ‫یه‌كێتی نوسین‌و خۆپیشاندان هیچ كاریگه‌ری‌‬ ‫له‌س���ه‌ریان نییه‌‪ ،‬ته‌نیا كاتێك رووبه‌ڕوویان‬ ‫ده‌بیته‌وه‌‌و قس���ه‌یان پێده‌ڵێی���ت‪ ،‬ئه‌و كات‬ ‫ره‌نگه‌ هه‌ست بكه‌ن كه‌ یاساو دیموكراسیه‌ت‌و‬ ‫ره‌خنه‌گرتن چییه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م كه‌س���ه‌ ناڕازییان���ه‌ ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫شێوازه‌كه‌ش���یان زیات���ر كاریگه‌ریی‌ هه‌بێت‪،‬‬ ‫له‌و كاته‌ی‌ قس���ه‌ به‌به‌رپرس���ه‌كان ده‌ڵێن‪،‬‬ ‫به‌مۆبایله‌كه‌ی‌ ده‌س���تیان قسه‌كانی‌ خۆیان‌و‬ ‫كاردانه‌وه‌ی‌ به‌رپرسه‌كه‌ تۆمارده‌كه‌ن‌و دواتر‬ ‫له‌رێ���ی‌ ت���ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان���ه‌وه‌ باڵوی‌‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌كۆنفرانسی‌ وزه‌ كه‌ له‌برۆكسلی‌ پایته‌ختی‌‬ ‫به‌لجیكا كۆتایی‌ مانگی‌ شوبات به‌ڕێوه‌چوو‪،‬‬ ‫پارێزگاره‌كانی‌ هه‌ولێر‌و س���لێمانی‌‌و دهۆك‪،‬‬ ‫به‌ش���دارییان كرد‪ ،‬نه‌وزاد هادی‌‪ ،‬پارێزگاری‌‬ ‫هه‌ولێر كه‌وت���ه‌ داوی‌ یه‌كێ���ك له‌چاالكوانه‌‬ ‫كورده‌كان‪ ،‬چاالكوانه‌ك���ه‌ كاره‌كه‌ی‌ به‌ته‌نیا‬ ‫كرد‌و هه‌ر بە‌مۆبایله‌كه‌ی‌ خۆشی‌ وێنه‌ی‌ گرت‪،‬‬ ‫ئه‌م چاالكییه‌ كاردانه‌وه‌ی‌ به‌دوای‌ خۆیدا هێنا‬ ‫له‌نێوان الیه‌نگرو دژدا‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌روبه‌ندی‌ ریفراندۆمی‌ ‪25‬ی‌ ئه‌یلولی‌‬ ‫‪2017‬ی‌ هه‌رێم���ی‌ كوردس���تاندا‪ ،‬فه‌ره‌یدون‬ ‫كونجرینی‌ چاالكوانی‌ كورد له‌ئه‌ڵمانیا‪ ،‬چاوی‌‬ ‫ك���ه‌وت بە‌فه‌ره‌ی���دون عه‌بدولق���ادر ئه‌ندامی‌‬ ‫پێشووی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌‬ ‫كوردستان‌و یه‌كێك له‌پشتیوانه‌كانی‌ بارزانی‌‬ ‫له‌پرۆس���ه‌ی‌ ریفراندۆمدا‪ ،‬فه‌ره‌یدونی‌ یه‌كه‌م‬ ‫فه‌ره‌یدون���ی‌ دووه‌می‌ به‌"گه‌نده‌ڵ‌و به‌ش���دار‬ ‫له‌شكستی‌ حكومڕان ‌ی هه‌رێم" تۆمه‌تباركرد‪.‬‬ ‫فه‌ره‌یدون كونجرین���ی‌‪ ،‬بە‌"نیقاش"ی‌ وت‬ ‫"بۆی���ه‌ ئه‌م كاره‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬ت���ا چیتر خه‌ڵك‬ ‫وێنه‌ی سێڵڤی نه‌چركێنن له‌گه‌ڵ كه‌سانێكدا‬ ‫پیش���ه‌یان گه‌نده‌ڵیی���ه‌ ئ���ه‌م دیاریده‌ی���ه‌‬

‫ده‌بێته‌ زیاتر گه‌وره‌ك���ردن‌و له‌خۆبایی بونی‬ ‫به‌رپرسه‌كان"‪.‬‬ ‫له‌كوردستان كاتێك به‌رپرسان ده‌چنه‌ ناو‬ ‫بازاڕ‌و شوێنه‌ گشتییه‌كان به‌شێك له‌هاواڵتیان‬ ‫وێنه‌ی���ان له‌گه‌ڵ ده‌گ���رن‪ ،‬فه‌ره‌یدون ده‌ڵێت‬ ‫"ده‌مان���ه‌وێ‌ ئه‌م نه‌ریته‌ بنه‌ب���ڕ بكه‌ین هه‌ر‬ ‫كات رووبه‌ڕووی به‌رپرسێكی گه‌نده‌ڵ بونه‌وه‌‬ ‫به‌دیوه‌ راس���ته‌كه‌دا رووبه‌ڕوویان ببنه‌وه‌ تا‬ ‫چیدی به‌س���ه‌ر هاواڵتییانه‌وه‌ وه‌ك دێوه‌زمه‌‬ ‫خۆیان نیشان نه‌د‌هن‌و كۆشك‌و ته‌الره‌كانیان‬ ‫به‌رزتر هه‌ڵنه‌چنن"‪.‬‬ ‫له‌كوردستان كه‌م رێگه‌ هه‌یه‌ چاالكوانان‌و‬ ‫هاواڵتیان تاقییان نه‌كردبێته‌وه‌ بۆ خستنه‌ڕووی‌‬ ‫گله‌ی���ی‌‌و گازنده‌كانیان‪ ،‬له‌س���ه‌ره‌تای ‪2015‬‬ ‫رێگاكان���ی‌ خۆپیش���اندان‌و مانگرتن زۆرترین‬ ‫جار په‌نایان بۆ برا‪ ،‬ئه‌وه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ چه‌ند‬ ‫س���اڵێكه‌ به‌ش���ێك له‌میدیاكان ده‌زگاكانیان‬ ‫كردوه‌ته‌ سه‌كۆیه‌ك‌و له‌رێگه‌یانه‌وه‌ هاواڵتیان‬ ‫خه‌می‌ نه‌بون���ی‌ خزمه‌تگوزاری‌‌و موچه‌‌و كار‌و‬

‫نه‌بونی‌ ئازادی‌ راده‌ربڕین هه‌ڵده‌ڕێژن‪.‬‬ ‫میدیای‌ ئۆپۆزس���یۆن‌و ن���اڕازی‌ به‌رنامه‌ ‌ی‬ ‫تایبه‌تی���ان بۆ گه‌یاندنی‌ ده‌نگ���ی‌ هاواڵتیان‬ ‫به‌به‌رپرس���ان دان���اوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ جگ���ه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫به‌ش���ێك له‌هاواڵتیانی���ش له‌رێگ���ه‌ی‌ په‌یج‌و‬ ‫ئه‌كاونته‌كانیان���ه‌وه‌ به‌رپرس���ان ده‌ده‌نه‌ به‌ر‬ ‫نه‌شته‌ری‌ ره‌خنه‌‪.‬‬ ‫تائێس���تا ئه‌و رێگایانه‌ی‌ گیراونه‌ته‌به‌ر بۆ‬ ‫گه‌یاندنی‌ كێشه‌‌و گیروگرفته‌كان‪ ،‬به‌رهه‌مێكی‌‬ ‫ئه‌وتۆی���ان نه‌بووه‌‪ ،‬دانیش���توانی‌ هه‌رێمه‌كه‌‬ ‫به‌ده‌س���ت نه‌بون���ی‌ موچه‌‌و ب���ێ‌ كاری‌‌و بێ‌‬ ‫خزمه‌تگ���وزاری‌ ده‌ناڵێنن‪ ،‬ب���ه‌اڵم پێناچێت‬ ‫شێوازه‌كه‌ی‌ چاالكوانه‌كانی‌ ئه‌وروپا حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان رابچه‌ڵه‌كێنێت‪.‬‬ ‫نوری‌ عوس���مان‪ ،‬به‌رپرس���ی‌ فه‌رمانگه‌ی‌‬ ‫به‌دواداچ���ون‌و زانی���اری‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬بە‌"نیق���اش"ی‌ وت "ئه‌وه‌ كه‌ی‌‬ ‫چاالكوانن‪ ،‬ك���ێ‌ پێیان ده‌ڵێ���ت چاالكوان‪،‬‬ ‫چاالكییان چییه‌ تێكدان‌و حه‌یابردون‌و كارێكی‌‬

‫قێزه‌ون���ه‌‪ ،‬خۆپیش���اندانیان دژی‌ چ واڵتێك‬ ‫یان دژی‌ داگیركردن���ی‌ كه‌ركوك كردوه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫مه‌به‌ستێكی‌ حزبی‌ ئه‌و كارانه‌ ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "جگه‌ له‌تێكدان چییان كردوه‌ با‬ ‫یه‌ك ش���تمان پێبڵێن‪ ،‬چاالكی‌ ئه‌وه‌یه‌ جنێو‬ ‫بە‌پارێزگاره‌كان���ی‌ خۆیان بده‌ن ئه‌وه‌ چاالكی‌‬ ‫نییه‌ ش���تێكی‌ ب���ێ‌ په‌روه‌رده‌یی���ه‌‌و ته‌عبیر‬ ‫له‌ناخیان ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫نوری‌ عوسمان‪ ،‬پێیوایه‌‪ ،‬ره‌وه‌ندی‌ كوردی‌‬ ‫ده‌بێ���ت ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ به‌رگ���ری‌ له‌گه‌لی‌ كورد‬ ‫بكات‌و "به‌اڵم ئه‌مان به‌مش���ێوه‌یه‌ ده‌یانه‌وێت‬ ‫چی‌ بكه‌ن‌و داوای‌ چی‌ ده‌كه‌ن؟"‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ئ���ه‌و چاالكوانان���ه‌ له‌هه‌رێم���ی‌‬ ‫كوردس���تان بونای���ه‌ پێنده‌چوو به‌ئاس���انی‌‬ ‫له‌س���زادان رزگاری���ان ببێت‪ ،‬به‌اڵم یاس���ا‌و‬ ‫رێساكانی‌ ئه‌وروپا ده‌ستی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تانیان به‌س���تووه‌‪" ،‬كه‌یفی‌ خۆیان‬ ‫چ���ی‌ ده‌كه‌ن له‌و واڵتانه‌ ئێم���ه‌ بۆمان نییه‌‬ ‫ته‌داخول له‌واڵتان بكه‌ین‌و یاس���ا‌و رێس���ایی‌‬

‫خۆیان هه‌یه‌"‪ .‬نوی‌ عوسمان وای‌ وت‪.‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م چاالك���ی‌‪ ،‬چاالكوانه‌ ك���ورده‌كان‬ ‫ك���ه‌ ڤیدیۆییه‌ك���ه‌ی‌ باڵوكرای���ه‌وه‌‪ ،‬س���اڵی‌‬ ‫‪ 2015‬ئه‌نجام���درا‪ ،‬كاتێك چ���وار چاالكوان‬ ‫به‌به‌رزكردنه‌وه‌ی‌ وێنه‌ی‌ س���ێ‌ رۆژنامه‌نوسی‌‬ ‫تیرۆرك���راو‪ ،‬له‌ب���ه‌رده‌م په‌رله‌مانی‌ س���وید‬ ‫هوتافیان دژی‌ فه‌الح مس���ته‌فا‪ ،‬به‌رپرس���ی‌‬ ‫فه‌رمانگ���ه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان كێشا‪.‬‬ ‫كۆتای���ی‌ س���اڵی‌ راب���ردوش‪ ،‬ژماره‌یه‌ك‬ ‫چاالكوان له‌شوێنی‌ كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌ نێچیرڤان‬ ‫بارزانی‌ س���ه‌رۆكی‌ حكوم ‌هت‌و قوباد تاڵه‌بانی‌‬ ‫جێگره‌ك���ه‌ی‌ له‌گ���ه‌ڵ به‌رپرس���انی‌ ئه‌ڵمانیا‬ ‫گردبون���ه‌وه‌‌و هوتافی���ان كێش���ا‪ ،‬به‌ه���ۆی‌‬ ‫رێوش���وێنی‌ ئه‌منییه‌وه‌ رێگه‌ ن���ه‌درا ئه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌رامبه‌ر بە‌نه‌وزاد هادی‌ كرا‪ ،‬به‌رامبه‌ر كه‌سی‌‬ ‫یه‌كه‌م‌و دووه‌می‌ حكومه‌ت ئه‌نجامبدرێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ی‌ ئه‌مج���ۆره‌ چاالكیی���ه‌‬ ‫ئه‌نجام���ده‌ده‌ن‪ ،‬له‌په‌نجه‌كان���ی‌ ده‌س���ت‬ ‫تێپه‌ڕناك���ه‌ن‪ ،‬خۆیان ده‌ڵێ���ن له‌ئه‌وروپاش‬ ‫رووبه‌ڕووی‌ هه‌ڕه‌شه‌ی‌ كوشتن بونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫"ده‌بێ���ت نهێن���ی بێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌م چاالكییه‌‬ ‫پێویستی به‌خه‌ڵكی‌ زۆر نییه‌ ده‌كرێت به‌یه‌ك‬ ‫كه‌س���یش بكرێت"‪ ،‬قادر ن���ادر وای‌ وت كه‌‬ ‫وه‌ك خ���ۆی‌ ده‌ڵێت چه‌ندینج���ار رووبه‌ڕووی‌‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ی‌ كوشتن بووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫تائێس���تا ئه‌و كه‌س���ه‌ ناڕازییانه‌ النی‌ كه‌م‬ ‫له‌تۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان پش���تیوانی‌ زۆریان‬ ‫به‌ده‌س���تهێناوه‌و هه‌موو ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ دژی‌‬ ‫به‌رپرس���انی‌ حكومه‌ت���ن ده‌ستخۆش���ییان‬ ‫لێده‌كه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌به‌رامب���ه‌ردا الیه‌نگرانی‌‬ ‫دوو حیزبە‌ده‌س���ه‌اڵتداره‌كه‌ی‌ هه‌رێ���م دژی‌‬ ‫ئه‌م جموجۆڵ ‌هن‌و هه‌ر به‌رپرسێك له‌ده‌ره‌وه‌‬ ‫هێرشیان ده‌كرێته‌ س���ه‌ر‪ ،‬ئه‌مانه‌ له‌ناوخۆی‌‬ ‫كوردستان وێنه‌ی‌ پرۆفایلی‌ به‌رپرسه‌كانیان‬ ‫ده‌كه‌ن به‌وێنه‌ی‌ ئه‌و به‌رپرسانه‌ وه‌ك جۆرێك‬ ‫له‌ده‌ربڕینی‌ پشتگیری‌ بۆیان‪.‬‬

‫پێاڵو‌و جلوبه‌رگ به‌ به‌ری ناكه‌ن‬

‫بااڵبەرزترین پیاوی عێراق به‌دوای ژن‌و ئۆتۆمبیلێكدا وێڵه‌‬

‫نیقاش‪ ،‬مه‌نار ئه‌لزوبه‌یدی‌‬ ‫سه‌باح بااڵبه‌رز هه‌وڵی زۆری داوه‌ به‌دوای‬ ‫هاوسه‌رێكدا بگه‌ڕێت له‌گه‌ڵ بااڵكه‌ی‌ خۆیدا‬ ‫بگونجێت‪ ،‬به‌اڵم تائێستا هه‌موو هه‌وڵه‌كانی‬ ‫شكستیان هێناوه‌‪.‬‬ ‫به‌رزی‌ بااڵی س����ه‌باح جه‌بار هادی جبوری‬ ‫دوو مه‌تر‌و (‪ 42‬س����م)ه‌‪ ،‬ئ����ه‌و كه‌ منداڵێكی‬ ‫ئاس����ایی باوك‌و دایكێكی بااڵ زۆر ئاس����اییه‌‪،‬‬ ‫له‌ته‌مه‌ن����ی سیانزه‌س����اڵیدا به‌ش����ێوه‌یه‌كی‬ ‫له‌ناكاو‌و خێرا ده‌س����ت‌و قاچه‌كانی ده‌ستیان‬ ‫بە‌گه‌ش����ه‌كردن ك����رد‌و تائێس����تاش ب����ااڵی‬ ‫له‌گه‌ش����ه‌كردندایه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچ����ی ت����ا ئه‌مڕۆش‬ ‫له‌ڕێی سه‌ردانی پزیشكه‌وه‌ هه‌وڵی به‌رده‌وامی‬ ‫داوه‌ بۆ راگرتنی ئه‌و گه‌شه‌كردنه‌‪.‬‬ ‫سه‌باح بە‌زه‌رده‌خه‌نه‌وه‌ بە‌"نیقاش"ی وت‪:‬‬ ‫"كه‌سوكار‌و هاوڕێیان زۆر بۆم گه‌ڕاون به‌دوای‬ ‫ژنێكدا كه‌ به‌النی ك����ه‌م بااڵی مه‌ترێك‌و (‪90‬‬ ‫سم) بێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌موو هه‌وڵه‌كانیان شكستی‬ ‫هێن����اوه‌‪ ،‬بۆیه‌ ته‌نیا ئه‌و رێگه‌یه‌م له‌به‌رده‌مدا‬ ‫م����اوه‌ له‌ده‌وڵه‌تانی بیانی����دا بگه‌ڕێم كه‌ كچی‬ ‫بااڵب����ه‌رز‌و جوانیان تێ����دا ده‌ژی‪ ،‬هیچی تێدا‬ ‫نیی����ه‌ ئه‌گ����ه‌ر چاوه‌ڕوانی كچه‌ س����وارچاكی‬ ‫خه‌ونه‌كانم بكه‌م ك����ه‌ ره‌نگه‌ ئه‌ڵمانی یاخود‬ ‫روسی بێت"‪.‬‬ ‫س����ه‌باح ش����ه‌ش ب����رای هه‌ی����ه‌ خۆی����ان‌و‬ ‫منداڵه‌كانیان بااڵیان ئاساییه‌‌و له‌ماڵی جیادا‬ ‫ده‌ژین‪ ،‬به‌اڵم نزیك له‌ماڵی سه‌باحی بااڵبه‌رز‬ ‫كه‌ له‌گه‌ڵ دایكیدا له‌خانوویه‌كی س����ه‌ربه‌خۆدا‬ ‫ده‌ژین‌و بە‌هاوڕێیه‌ك����ی نزیكی داده‌ده‌نێت كه‌‬ ‫له‌هه‌موو ش����تێكدا په‌نای بۆ ده‌بات‪ ،‬سه‌باح‬ ‫بۆخۆش����ی ده‌ڵێت‪" :‬كاتێك له‌ده‌رگا ده‌درێت‬ ‫خ����ۆم به‌وه‌وه‌ هی��ل�اك ناكه‌م بپرس����م كێیه‌‪،‬‬

‫چونك����ه‌ هه‌ر ك����ه‌ الی ده‌رگاكه‌وه‌ وه‌س����تام‬ ‫ده‌زانم كێیه‌ له‌ده‌رگا ده‌دات"‪.‬‬ ‫س����ه‌باح زۆربه‌ی كاتی رۆژان����ه‌ی له‌كاردا‬ ‫به‌س����ه‌رده‌بات‌و به‌یانیان‌و ئێواران كارده‌كات‌و‬ ‫شێوانیش ده‌چێته‌ الی هاوڕێ نزیكه‌كانی كه‌‬ ‫له‌ماڵێكدا كۆده‌بنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‪" :‬حه‌زمان‬ ‫له‌چایخانه‌ نییه‌‪ ،‬له‌كۆتایی رۆژدا كۆده‌بینه‌وه‌‬ ‫ب����ۆ كات به‌س����ه‌ربردن‌و ش����ه‌و به‌ڕێك����ردن‪،‬‬ ‫له‌پش����ووی هه‌فته‌ش����دا هه‌موومان ده‌چینه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ بۆ راو"‪ .‬هه‌روه‌ها به‌زه‌رده‌خه‌وه‌ وتی‪:‬‬ ‫"هه‌مووان پێویستیان به‌منه‌‌و منیش پێویستم‬ ‫به‌ك����ه‌س نیی����ه‌‪ ،‬بچمه‌ هه‌ر ش����وێنێك داوام‬ ‫لێده‌كرێت گڵۆپی كاره‌بای����ان بۆ چاك بكه‌م‬ ‫یاخود پانكه‌ی سه‌قفییان بۆ رێكبكه‌مه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌نگێكی گڕ‌و پڕ له‌وزه‌‌و چاالكی هه‌بوو‬ ‫كه‌ به‌متمانه‌‌و به‌ئارامی قس����ه‌ی بۆ ده‌كرین‪،‬‬ ‫به‌درێژایی چاوپێكه‌وتنه‌كه‌م����ان زه‌رده‌خه‌نه‌‬ ‫له‌سه‌ر روخساری النه‌چوو‪ ،‬هه‌روه‌ها شانازی‬ ‫بە‌بااڵكه‌ی����ه‌وه‌ ده‌كات‌و خ����ۆی بە‌جی����اواز‬ ‫له‌كه‌س����انی ت����ر ده‌زانێت‪ ،‬له‌وباره‌یه‌ش����ه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێ����ت‪" :‬ئه‌گه‌ر ب����ااڵ به‌رزیه‌ك����ه‌م نه‌بووایه‌‬ ‫مرۆڤێكی ئاسایی ده‌بووم‌و "نیقاش" بایه‌خی‬ ‫بە‌چیرۆكه‌ك����ه‌م ن����ه‌ده‌دا‌و په‌یامنێره‌كه‌ی����ان‬ ‫نه‌ده‌هات له‌ماڵه‌كه‌مدا چا بخواته‌وه‌"‪.‬‬ ‫س����ه‌باح له‌هه‌ر ش����وێنێك بێت‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫له‌كاتی س����ه‌ردانی فه‌رمانگ����ه‌ حكومییه‌كان‬ ‫یاخود پزیشك یان له‌بازاڕ‪ ،‬خه‌ڵك بە‌گه‌وره‌‌و‬ ‫بچووك����ه‌وه‌ خێرا دێنه‌الی ت����ا وێنه‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫بگرن‪.‬‬ ‫كاتێ����ك چووینه‌ گه‌ڕه‌ك����ی ئه‌میر‌و به‌دوای‬ ‫ماڵی سه‌باحدا گه‌ڕاین‪ ،‬چه‌ند منداڵێكمان بینی‬ ‫له‌ش����ه‌قامه‌كه‌دا یاریان ده‌كرد‪ ،‬كه‌ پرسیاری‬ ‫ماڵی س����ه‌باح‪-‬مان لێكردن‪ ،‬به‌زه‌رده‌خه‌نه‌وه‌‬ ‫وه‌اڵمی����ان داینه‌وه‌‪ ،‬مه‌به‌س����تتان "س����ه‌باح‬

‫ئه‌م هه‌فته‌یه‌ له‌‬ ‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م راپۆرتانه‌و چه‌ندین راپۆرتی سه‌رنجراکێشی تر‬ ‫به‌زمانه‌کانی کوردی‌و عه‌ره‌بی‌و ئینگلیزی‪ ،‬سه‌ردانی نیقاش بکه‌ ‪www. niqash. org‬‬

‫بااڵبه‌رزه‌؟" ئینجا به‌خێرایی به‌ره‌و ماڵه‌كه‌یان‬ ‫رایان كرد‪.‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌ش����ه‌وه‌ س����ه‌باح بە‌دڵخۆشیه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێ����ت‪" :‬خۆشه‌ویس����تی خه‌ڵك دڵخۆش����م‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌تایبه‌تی من����دااڵن‪ ،‬چونكه‌ زۆریان‬ ‫خۆش����ده‌وم‪ ،‬له‌هه‌ر ش����وێنێك بم‪ ،‬هه‌مووان‬ ‫داوام لێده‌ك����ه‌ن له‌المه‌وه‌ بوه‌س����تن‌و وێنه‌م‬ ‫له‌گه‌ڵ بگرن"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و به‌ده‌نگێكی به‌رز پێكه‌نی‌و وتی‪" :‬ئه‌و‬ ‫هه‌زاران وێنه‌یه‌ی خه‌ڵ����ك له‌گه‌ڵیان گرتووم‬ ‫بایی سامانێكی گه‌وره‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر بە‌پاره‌یه‌كی‬ ‫كه‌می����ش بووای����ه‌ ئ����ه‌وا ده‌بووم����ه‌ یه‌كێك‬ ‫له‌ده‌وڵه‌مه‌ندانی جیهان"‪.‬‬ ‫س����ه‌باح ش����انازی بە‌بااڵبه‌رزییه‌كه‌ی����ه‌وه‌‬ ‫ده‌كات‌و گوێ بە‌گێچه‌ڵه‌كان نادات‌و ناو به‌ناو‬ ‫ئه‌و ده‌س����ته‌واژه‌ میللییه‌ دووب����اره‌ ده‌كاته‌وه‌‬ ‫كه‌ ده‌ڵێت‪" :‬بااڵبه‌رزی به‌خششه‌"‪ .‬سه‌ره‌ڕای‬ ‫ئه‌و هه‌راسانكردن‌و وش����ه‌ی سووكایه‌تیانه‌ی‬ ‫له‌هه‌ندێك كه‌س گوێی لێ ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم زۆر‬ ‫به‌دڵفراوانی پشتگوێیان ده‌خات‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و‬ ‫كاره‌ بە‌ده‌رئه‌نجامی نه‌زانی له‌قه‌ڵه‌م ده‌دات‪.‬‬

‫ل����ه‌ ب����ازاڕدا جلوبه‌رگ‌و پێ��ڵ�اوی لێ نییه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ بااڵ‌و قه‌باره‌ی سه‌باح‌و گه‌وره‌یی پێیدا‬ ‫بگونجێت‪ ،‬بۆیه‌ ناچاره‌ بۆ چاره‌س����ه‌ركردنی‬ ‫ئه‌و كێشه‌یه‌ پش����ت بە‌پیشه‌وه‌رانی ناوچه‌كه‌‬ ‫ببه‌س����تێت ب����ۆ دابینكرن����ی پێداویس����تییه‌‬ ‫تایبه‌ته‌كانی‪.‬‬ ‫س����ه‌باح جلوبه‌رگی عه‌ره‌بی (دشداش����ه‌)‬ ‫له‌به‌ر ده‌كات ك����ه‌ به‌تایبه‌تی له‌الی به‌رگدروو‬ ‫بۆی دروستكراوه‌ كه‌ پێویستی بە‌پێنج مه‌تر‌و‬ ‫نیو قوم����اش هه‌یه‌ ك����ه‌ تێچووه‌كه‌ی (‪)95‬‬ ‫دۆالره‌‪ ،‬بۆ پێاڵویش به‌هه‌مان شێوه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫له‌ب����ازاڕدا قه‌باره‌ی پێی ئ����ه‌وی لێ نییه‌ كه‌‬ ‫له‌هه‌م����وو قه‌باره‌كانی دیكه‌ گه‌وره‌تره‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌و په‌نای بردووه‌ بۆ دروستكردنی له‌ناوخۆدا‬ ‫به‌تێچووی (‪ )45‬دۆالر‪.‬‬ ‫س����ه‌باح راخه‌رێكی خوری به‌كارده‌هێنێت‬ ‫ك����ه‌ (غلیج����ه‌)ی پێده‌وترێ����ت‌و به‌تایبه‌تی‬ ‫وه‌ك دۆشه‌كی نووس����تن بۆی دروستكراوه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ دۆش����ه‌كێكی ده‌س����تنكه‌وتووه‌ بۆی‬ ‫بگونجێ����ت‪ ،‬جگ����ه‌ ل����ه‌وه‌ش ئ����ه‌و ئێس����تا‬ ‫راخه‌ره‌كه‌ی بە‌ته‌ندروس����ت ده‌زانێت‪ ،‬چونكه‌‬

‫ی تر له‌كوردستان‬ ‫هه‌اڵیه‌ك ‌‬

‫ی نییه‌ كه‌چ ‌‬ ‫ی‬ ‫خه‌ڵك موچه‌ ‌‬ ‫په‌رله‌مان خه‌ریكی‌ ماڵپه‌ری‌‬ ‫سێكسییه‌‬

‫س����ه‌ردانی كردم بۆ ماڵه‌كم‪ ،‬هه‌روه‌ك ئه‌ویش‬ ‫تووشی ش����ۆك بوو كه‌بینی له‌و بااڵبه‌رزترم‪،‬‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی پێكه‌وه‌ چووینه‌ ده‌ره‌وه‌ له‌ڕێگا‬ ‫پیاوێكی خه‌ڵك����ی ناوچه‌كه‌مان بینی هاورای‬ ‫كرد‌و وتی‪ :‬ئه‌وه‌ چیه‌ س����ه‌باح ژنت هێناوه‌‌و‬ ‫ئه‌مه‌ش كوڕه‌كه‌ته‌؟"‪.‬‬ ‫س����ه‌باح له‌ته‌له‌فزی����ۆن س����ه‌یری هه‌واڵی‬ ‫سیاس����ی ناكات‪ ،‬به‌اڵم ئاره‌زووی یارییه‌كانی‬ ‫تۆپی پێی����ه‌ كه‌ به‌منداڵی خۆش����ترین یاری‬ ‫بووه‌ له‌الی‪ ،‬له‌و باره‌یه‌شه‌وه‌ ده‌ڵێت‪" :‬به‌هۆی‬ ‫بارودۆخی سیاس����یه‌وه‌ وازم له‌س����ه‌یركردنی‬ ‫ته‌له‌فزیۆن هێناوه‌‪ ،‬ته‌نی����ا یارییه‌كانی تۆپی‬ ‫پێ نه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم ئاگادارێكی باشی كاروباری‬ ‫گش����تیم له‌ڕێ����ی ئه‌كاونت����ه‌ تایبه‌تیه‌كه‌مه‌وه‌‬ ‫له‌فه‌یسبووك"‪.‬‬ ‫س����ه‌باح خه‌ون ب����ه‌وه‌وه‌ ده‌بینێ����ت دوای‬ ‫هاوسه‌رگیری له‌گه‌ڵ ژنێكی بااڵبه‌رز خێزانێكی‬ ‫بچ����ووك دروس����تبكات كه‌ ره‌نگه‌ ئ����ه‌و ژنه‌‬ ‫له‌عێراقدا نه‌دۆزێته‌وه‌‪ ،‬له‌وباره‌یه‌شه‌وه‌ ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫"ده‌زانم ئه‌و هاوسه‌ره‌ی خه‌ونی پێوه‌ده‌بینم‪،‬‬ ‫عێراقی نابێت به‌ڵك����و بیانی ده‌بێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫له‌ئینته‌رنێتدا بینیومه‌"‪.‬‬

‫دروس����تكراوێكی كۆنی الدێیه‌‌و له‌منداڵییه‌وه‌‬ ‫له‌سه‌ر به‌كارهێنانی راهاتووه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ پێویستییه‌كی زۆری بە‌هۆكارێكی‬ ‫گواس����تنه‌وه‌ (ئۆتۆمبیل) هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم سه‌باح‬ ‫هیچ هۆكارێكی گواستنه‌وه‌ی نه‌بینیوه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫قه‌ب����اره‌ گه‌وره‌كه‌یدا بگونجێ����ت‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌‬ ‫زۆرجار بە‌پێی ده‌ڕوات س����ه‌ره‌ڕای كێش����ه‌ی‬ ‫ق����وڕی ش����ه‌قامه‌كان كه‌ كاریگه‌ری له‌س����ه‌ر‬ ‫هاتووچۆكردنی بۆسه‌ر كاره‌كه‌ی هه‌بووه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌باح بە‌دڵته‌نگ����ی‌و سه‌رس����وڕمانه‌وه‌‬ ‫بیرده‌كاته‌وه‌‌و به‌دوای ئه‌و وه‌اڵمه‌دا ده‌گه‌ڕێت‬ ‫كه‌ له‌كاتی مردنیدا چی به‌س����ه‌ر خێزانه‌كه‌یدا‬ ‫دێت‪ ،‬به‌ده‌نگێكی نزمه‌وه‌ ده‌ڵێت‪" :‬ئاخۆ چۆن‬ ‫رێوڕه‌سمی به‌خاكس����پاردنم به‌ڕێوه‌ده‌برێت؟‬ ‫ئای����ا خێزانه‌ك����ه‌م تابوت‌و كفنێك����ی گونجاو‬ ‫له‌گه‌ڵ بااڵمدا ده‌دۆزنه‌وه‌؟" هه‌روه‌ها ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫"بڕیارم داوه‌ خۆم تابوته‌كه‌م دروس����ت بكه‌م‪،‬‬ ‫نامه‌وێت كاتێك ده‌مرم خێزانه‌كه‌م هه‌راس����ان‬ ‫بكه‌م‌و تووشی سه‌ڕسوڕمانیان بكه‌م"‪.‬‬ ‫پێش����تر گه‌نجێك به‌ناوی فه‌یز عیس����اوی‬ ‫له‌س����اڵی ‪2014‬دا رایگه‌یان����د ك����ه‌ نازن����اوی‬ ‫بااڵبه‌رزترین گه‌نجی جیهانی بۆ س����اڵی ‪2014‬‬ ‫وه‌رگرت����ووه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها وت����ی كتێبی گینس‬ ‫بۆ ژماره‌ی پێوانه‌یی ده‌ستنیش����انی كردووه‌‬ ‫راستكردنه‌وه‌‬ ‫بۆئه‌وه‌ی ببێته‌ بااڵبه‌رزترین گه‌نج له‌جیهاندا‪،‬‬ ‫په‌یامنێری‌ نیق���اش به‌هه‌ڵه‌ لێدوانێك ‌ی‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی درێژییه‌كه‌ی گه‌یشته‌ دوو مه‌تر‌و‬ ‫به‌ڕێز هێمن هه‌ورام ‌ی تێكه‌ڵ به‌بابه‌ت ‌ی‬ ‫(‪ 37‬سم)‪.‬‬ ‫"ئاینده‌ی‌ پارت ‌ی بۆ كامیانه‌؟" كردوو‌ه‬ ‫له‌وه‌اڵمی ئه‌وه‌ش����دا س����ه‌باح بە‌نابه‌دڵی‌و‬ ‫كه‌ هه‌فته‌ی‌ پێش���وو له‌سایته‌كه‌مان‌و‬ ‫س����ارد‌و س����ڕییه‌وه‌ ده‌ڵێ����ت‪" :‬عیس����اوی‬ ‫رۆژنامه‌ ‌ی ئاوێنه‌ باڵوبۆوه‌‪ ،‬بۆی ‌ه به‌ناو ‌ی‬ ‫بااڵبه‌رزترین نه‌بوو‪ ،‬كاتێك هه‌واڵه‌كه‌م بیست‬ ‫نیقاشه‌وه‌ داوای‌ لێبوردن له‌خوێنه‌ران ‌ی‬ ‫زۆر بێزارب����ووم‪ ،‬چونكه‌ زانیارییه‌كه‌ هه‌ڵه‌یه‌‌و‬ ‫به‌ڕێزو كاك هێمن هه‌ورام ‌ی ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫بێویژدانییه‌" ئینجا ده‌س����تیكرد بە‌پێكه‌نین‌و‬ ‫وت����ی‪" :‬دوای ئه‌وه‌ی هه‌واڵه‌كه‌ی عیس����اوی‬ ‫نیقاش‬ ‫باڵوبووه‌وه‌‪ ،‬تووش����ی ش����ۆك بووم كه‌ بینیم ‬

‫نه‌مانی دامه‌زراندن‌و‬ ‫قه‌رزی ده‌ره‌كی زیاتر‬

‫بودجه‌ی‌ ‪ 2018‬رووی راسته‌قینه‌ی‬ ‫قه‌یرانی عێراق ئاشكرا ده‌كات‬

‫‪10‬‬

‫)‪ )617‬سێشه‌ممه ‪2018/3/13‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫گه‌زیزه‌ عومه‌ر‪ :‬له‌بواره‌كانی‌ هونه‌رو راگه‌ی‬ ‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫ژماره‌یه‌ك له‌پیاوان گێچه‌ڵ به‌ژنان ده‌كه‌ن‬

‫ئاگره‌ چیه‌‬

‫ژماره‌یه‌ك هونه‌رمه‌ندی‌ ژن‌و كچ وازیان له‌بواری‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬

‫هونه‌رمه‌ند گه‌زیزه‌ عومه‌ر ئاماژ‌ه‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات ژنان مه‌رجیان هه‌ی ‌ه بۆ‬ ‫به‌شداری كردن له‌كاری‌ هونه‌ریدا‪،‬‬ ‫هۆكاره‌كه‌ش خێزانه‌كانیانن‪ .‬ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "هونه‌رمه‌ندی‌ كچ هه‌بو‌ه‬ ‫ی كاری هونه‌ریدا‪،‬‬ ‫له‌كاتی‌ ته‌سویر ‌‬ ‫كه‌سوكاره‌ك ‌هی‌ هاتون بردویانه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫ریگرییان لێكردوه‌"‪.‬‬

‫ئ���ەم دەردە لە‌مندال���دا پتر ب���اوە‪ ،‬دووجۆری هەیە‪،‬‬ ‫بڵقی‌و ئاس���ایی‪ .‬ئاگرەی ئاسایی‪ :‬زۆربەی جار بەهۆی‬ ‫بەکتریایەک���ەوە پەیدا ئەبێ کە ناوی (‪)S.aureus‬‬ ‫یان هەندێ جار بەهۆی بەکتریای ستریپتۆکۆکەس���ەوە‬ ‫پەی���دا ئەبێت‪ .‬ب���ە‌زۆری ل���ە‌وەرزی هاوی���ن‌و کۆتایی‬ ‫بەهاردایە‪ .‬س���ەرچاوەی تووش بوونی نەخۆش���ییەکە‬ ‫هەندێکجار کون���ی لووتە‌و دەردەکان ل���ە‌دەوری لوت‌و‬ ‫دەم دەرەک���ەون‪ ،‬یان بەهۆی ئاژەل‌و بالندەی مالیەوە‪،‬‬ ‫نینۆکی پیس‪ ،‬کەسی تری تووش بوو‪.‬‬ ‫نەخۆشییەکە لەس���ەر شێوەی پەلەی سووری بچوک‬

‫کە خێرا دەبێ بە‌بلۆق‌و بلق دەس���ت پێ ئەکات‪ .‬پاشان‬ ‫بلقەکان ئەتەقن‌و زەرداوێک دەرئەیەن‪ ،‬ئەمانەش وشک‬ ‫دەبنەوە‌و دەبنە قەتماغەیەکی رەنگ زەردی هەنگوینی‬ ‫کورد ناوێکی جوان بەم نەخۆشییە ئەڵێ‪ :‬ئاگرە ! واتە؛‬ ‫نەخۆشیەکە زۆر ئاسان تەشەنە ئەکا‌و باڵو ئەبێتەوە بۆ‬ ‫دەوروبەری‪.‬‬ ‫چارەس���ەر‪ :‬ب���اری س���وک تەنها لە‌ڕێ���ی مەرهەمی‬ ‫دژە بەکتیریاوە چارەس���ەر ئەکرێت‪ .‬ب���اری مامناوەند‬ ‫بە‌مەرهەمی میوپیرۆس���ین‌و دژە بەکتریا لەرێی دەمەوە‬ ‫وەک‪ :‬دیکلۆکساسلین‌و سیفاکلۆر‌و هتد‪.‬‬

‫س���ەنتەری میدیکاڵ‪ :‬به‌ختیاری ـ ش���ه‌قامی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫به‌رامبه‌ری‌ ساڵۆن ئه‌سته‌نبوڵ‬

‫ژماره‌ ته‌له‌فۆنی‌ ‪0533183536 - 07706581971‬‬ ‫فه‌یسبوك‪medicalclinicsuly :‬‬

‫عه‌زیز وه‌یسی‌‪ :‬خه‌ڵكی‌ سلێامنی‌ منیان‬ ‫كرد به‌و هونه‌رمه‌نده‌ی‌ ئێستا هه‌م‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫هونه‌رمه‌ند عه‌زیز وه‌یسی‌ له‌دیدارێكدا‬ ‫له‌گه‌ڵ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند "خاوه‌نی‌ بیست‌و‬ ‫نۆ گۆرانی‌ نوێم به‌شێوه‌ی‌ تراك‪ ،‬دو‬ ‫گۆرانییان بۆ جه‌ژنی‌ نه‌ورۆز باڵو‬ ‫ده‌كه‌مه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و باس ب����ه‌وه‌ ده‌كات ك����ه‌ به‌نیازه‌‬ ‫به‌بۆنه‌ی جه‌ژنی نه‌ورۆزه‌وه‌ چه‌ند ئاهه‌نگێك‬ ‫س����از بكات "یه‌كه‌م ئاهه‌ن����گ له‌حه‌ڤده‌ی‌‬ ‫سێ‌ له‌واڵتی‌ س����ودید ده‌بێت‪ .‬له‌هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌واڵتانی‌ سویس����را‪ ،‬ئه‌ڵمانیا‪ ،‬دانیمارك‌و‬ ‫نه‌رویج بۆ جه‌ژنی‌ نه‌ورۆز ئاهه‌نگم ده‌بێت‪،‬‬ ‫ماوه‌ی‌ دوانزه‌ رۆژ ده‌خایه‌نێت"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ باڵونه‌كردنه‌وه‌ی‌ گۆرانیه‌كانی‌‬ ‫به‌ش����ێوه‌ی‌ س����یدی‌ وتی‌ "له‌ماوه‌ی‌ سێ‌‬ ‫س����اڵی‌ رابردودا س����ێ‌ س����یدی‌ گۆرانیم‬ ‫تۆمارك����ردوه‌‌و ئاماده‌ن ب����ۆ باڵوكردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ش����ێوه‌ی‌ (تراك)یش حه‌وت گۆرانیانم‬ ‫باڵوكردۆته‌وه‌‪ .‬تا دۆخی‌ كوردس����تان به‌و‬ ‫شێوه‌یه‌ بێت‌و ناوه‌نده‌كانی‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫هون����ه‌ری‌ ئاماده‌نه‌بن وه‌ریبگ����رن‪ ،‬باڵوی‌‬ ‫ناكه‌مه‌وه‌‪ .‬س����ااڵنی‌ رابردو سه‌نته‌ره‌كانی‌‬ ‫ئه‌ربائیلۆو ئارا سیدیه‌كانیان لێوه‌رده‌گرتین‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ن����د كاری‌ نوێ����ی نه‌بێ����ت له‌ناو‬ ‫جه‌ماوه‌ره‌كه‌یدا ده‌مرێت‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ په‌نامان‬ ‫بردۆته‌ به‌ر باڵوكرن����ه‌وه‌ی‌ گۆرانیه‌كانمان‬ ‫به‌شێوه‌ی‌ تراك"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش����ی‌ وت "له‌ماوه‌ی‌ س����ێ‌ س����اڵی‌‬ ‫رابردودا ناو به‌ناو س����ه‌ردانی‌ كوردستانی‌‬ ‫باشورم كردوه‌‪ .‬بۆ ئاهه‌نگی‌ سه‌ری‌ ساڵ‌و‬ ‫نه‌ورۆز له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت بوم‪ .‬به‌هۆی‌ ئه‌و‬

‫کاوڕ‬ ‫ل���ە کارەکەت���دا کۆمەڵێک کێش���ەت‬ ‫تووش���دەبێت‪ ،‬ب���ەاڵم بە‌ئاس���انی تێی‬ ‫دەپەڕێنی���ت‪ ،‬هەوڵی���ش ب���دە لەگەل‬ ‫هاوبەش���ی ژیانت زیاتر نەرم‌و بەسۆزتر‬ ‫بیت‪.‬‬

‫ش����ه‌ڕ‌و دۆخه‌ ناهه‌مواره‌ی روی‌ له‌باش����ور‬ ‫كردب����و‪ ،‬نه‌مده‌ویس����ت بێمه‌ س����لێمانی‌‌و‬ ‫هه‌ولێر گۆران����ی‌ بڵێم‪ ،‬چونك����ه‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫له‌دۆخێك����ی‌ خراپدا ده‌ژین‌و باری‌ داراییان‬ ‫باش نییه‌"‪.‬‬ ‫عه‌زیز وه‌یس����ی‌ له‌باره‌ی‌ نوێترین كاری‌‬ ‫هونه‌ری����ه‌وه‌ وتیش����ی‌ "له‌گ����ه‌ڵ گروپ����ی‌‬ ‫رون����اك بۆ جه‌ژنی‌ ن����ه‌ورۆز دو كلیپ باڵو‬ ‫ده‌كه‌م����ه‌وه‌‪ .‬كلیپی‌ یه‌ك����ه‌م بە‌زمانه‌كانی‌‬ ‫هیندی‌‌و فارسی‌‌و كوردی‌ ده‌بێت‪ .‬كاره‌كه‌ی‌‬ ‫دیكه‌ش����م له‌ڕیتمی‌ خێ����را ده‌بێت‪ .‬ئه‌و دو‬ ‫به‌رهه‌مه‌ له‌شاره‌كانی تاران‌و كه‌ره‌ج كاری‌‬ ‫ده‌نگیان بۆ كراوه‌‪ ،‬كاری‌ وێنه‌گرتنیشیان‬ ‫له‌بۆكان‌و باكوری ئێران بوه‌"‪.‬‬ ‫ده‌شڵێت "س����ه‌ره‌تای‌ ده‌ركه‌وتنم بونم‬ ‫به‌و عه‌زیز وه‌یسیه‌ی‌ ئێستا هه‌یه‌‪ ،‬به‌هۆی‬ ‫ئه‌وه‌وه‌ بو كه‌ خه‌ڵكی‌ سلێمانی‌ پێشوازێكی‌‬ ‫گه‌رمی����ان لێكردم‪ .‬خ����ۆم به‌قه‌رزاری‌ ئه‌و‬

‫گا‬ ‫دەرفەتێک���ی گونجاوت لە‌بەردەس���تدایە‬ ‫بۆ گەیش���تن بەو خەونەی ک���ە ماوەیەکی‬ ‫زۆرە پالن���ت ب���ۆ داڕش���تووە‪ ،‬هابەش���ی‬ ‫ژیان���ت بە‌دۆخێکی س���ەختدا تێدەپەڕێت‬ ‫یارمەتیدەریبە‪.‬‬

‫ش����اره‌ ده‌زانم‪ .‬چوار س����اڵ پێش ئێستا‬ ‫گۆرانیم بۆ س����لێمانی‌ تۆماركردوه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫رۆژێ����ك ل����ه‌ڕۆژان گۆرانییه‌ك له‌ئاس����ت‬ ‫گه‌وره‌یی‌ س����لێمانیدا هه‌بو‪ ،‬ئه‌وه‌ جارێكی‌‬ ‫دیكه‌ گۆرانی‌ بۆ سلێمانی‌ ده‌ڵێم‪ .‬خه‌ڵكی‌‬ ‫سلێمانی‌ منیان كرد به‌و عه‌زیز وه‌یسیه‌ی‌‬ ‫كه‌ ئێستا هه‌م"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ كاره‌ هونه‌ریه‌كانیشه‌وه‌ ئاماژه‌‬ ‫ب����ه‌وه‌ ده‌كات ماوه‌ی‌ بیس����ت‌و نۆ س����اڵه‌‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ به‌رده‌وام گۆران ‌ی ده‌ڵێت‪.‬‬ ‫ئه‌و وت����ی‌ "ئ����ه‌و كاته‌ی‌ رێگ����ه‌ی‌ نێوان‬ ‫رۆژهه‌اڵت‌و باش����وری‌ كوردستان كرایه‌وه‌‪،‬‬ ‫هاتمه‌ شاره‌كانی‌ سلێمانی‌‌و هه‌ولێرو وه‌ك‬ ‫یه‌كه‌م ئه‌زمون گۆرانی‌ ش����ادم تۆماركرد‪.‬‬ ‫پێش����تر به‌گۆرانی‌ خاو ده‌س����تم پێكرد‪،‬‬ ‫ئێس����تا له‌هه‌ردو ش����ێوه‌ی‌ گۆرانی‌ شاد‌و‬ ‫خاوم هه‌یه‌‪ ،‬س����ێ‌ س����یدی‌ باڵو نه‌كراوه‌م‬ ‫هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "له‌گه‌ڵ زۆربه‌ی‌ هونه‌رمه‌ندان‬ ‫هاوڕێیه‌تی����م هه‌ی����ه‌‪ .‬ش����انازییه‌ ب����ۆ من‬ ‫په‌یوه‌ن����دی به‌هونه‌رمه‌ن����ده‌ گ����ه‌وره‌و‬ ‫دیاره‌كانه‌وه‌ بكه‌م"‪.‬‬ ‫عه‌زیز وه‌یسی‌ سه‌باره‌ت بە‌ژیانی تایبه‌تی‬ ‫خۆیش����ی وتی "له‌ش����اری‌ جوان����ڕۆ ژیان‬ ‫به‌سه‌ر ده‌به‌م‪ ،‬به‌اڵم ماڵێكم له‌كرماشانه‌‌و‬ ‫س����ه‌ردانی‌ تارانیش ده‌كه‌م‪ .‬به‌هۆی‌ كاره‌‬ ‫هونه‌ریه‌كانم����ه‌وه‌ زۆربه‌ی‌ كاته‌كانی‌ ژیانم‬ ‫له‌ت����اران به‌س����ه‌رده‌به‌م‪ .‬ب����ه‌ده‌ر له‌كاری‌‬ ‫هون����ه‌ری‌‪ ،‬كافتریایه‌ك����م له‌توركیا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌ماوه‌یه‌كی‌ نزیكدا كافتریایه‌كیش له‌تاران‬ ‫ده‌كه‌م����ه‌وه‌‪ .‬كاری‌ فرۆش����تنی‌ مۆبایلیش‬ ‫ده‌كه‌م له‌گه‌ڵ هاوڕێیه‌كم‪ ،‬چونكه‌ به‌ته‌نها‬ ‫به‌كاری‌ هونه‌ری‌ ناتوانم بژیم"‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫بەه���ۆی کارکردن���ی زۆرەوە هەس���ت‬ ‫بە‌ماندوبونێک���ی زۆر دەکەیت‪ ،‬باش���ترە‬ ‫کەمێ���ک پش���وو وەربگری���ت‌و لەگ���ەڵ‬ ‫خۆشەویس���تەکەت چوون���ە دەرەوەیەک‬ ‫رێکبخەیت‪.‬‬

‫ی چه‌ندین‬ ‫گه‌زی���ز‌ه عومه‌ر به‌ش���دار ‌‬ ‫ی‬ ‫دراما‌و فلیم‌و ش���انۆی ك���ردوه‌‪ ،‬رۆڵ ‌‬ ‫ی بینیو‌ه له‌درامای گه‌رده‌لولدا‬ ‫س���ه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫وت���ی‌ "ژنان وه‌ك پی���اوان نین ئه‌رك ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆریان له‌سه‌رش���انه‌‪ ،‬وه‌ك به‌خێوكرن ‌‬ ‫ی ئه‌مانه‌ش‬ ‫م���اڵ‌و من���داڵ‪ ،‬س���ه‌رباق ‌‬ ‫خێزانه‌كانی���ان هاوكارییان ناكه‌ن‪ .‬زۆر‬ ‫كات رێگ���ری ل���ه‌كاره‌ هونه‌ریه‌كانیان‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬مه‌رجی���ان بۆداده‌نێ���ن‪ .‬تا‬ ‫ی‬ ‫ئێس���تاش كۆمه‌ڵگا رێگر‌ه له‌به‌شدار ‌‬ ‫كردنی‌ ژنان له‌كاری‌ هونه‌ریدا"‪.‬‬ ‫ی "زۆر كات ژنانی هونه‌رمه‌ند‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫كاتێك كارێكم له‌گ���ه‌ڵ ده‌گه‌ن مه‌رجم‬ ‫ب���ۆ داده‌نێن‪ .‬كاتێك قس���ه‌یان له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌كه‌م كێشه‌كه‌یان زۆر له‌وه‌ گه‌وره‌تره‌‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ن خێزان‌و براو كه‌س���وكاریانه‌و‌ه‬ ‫توش���ی‌ گرفت‌و ناونات���ۆره‌ ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی مه‌رجه‌كانی���ان ئه‌وه‌یه‌ نابێت‬ ‫زۆربه‌ ‌‬ ‫ده‌س���تی‌ كه‌س���ێك بگرن له‌دراماكه‌دا‬ ‫یان له‌ش���انۆكه‌دا‪ ،‬ی���ان نابێت له‌گه‌ڵ‬ ‫ف�ڵ�ان پیاو له‌ش���انۆكه‌دا ده‌ور ببینن‪.‬‬ ‫ی ته‌كنه‌لۆژیاو‬ ‫كۆمه‌ڵگاك ‌ه چه‌ند ل���ه‌ڕو ‌‬ ‫جل‌و به‌رگه‌و‌ه رۆشنبیریش بێت‪ ،‬به‌اڵم‬

‫له‌ڕوی‌ بیركرنه‌وه‌وه‌ هێشتا له‌دواوه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش���ی‌ وت "كێش���ه‌كانی‌ ژن���ان‬

‫به‌ڕاده‌ی���ه‌ك زۆرن ئێم���ه‌ ناتوانی���ن‬ ‫له‌ڕاگه‌یاندنه‌كانه‌وه‌ هه‌موی‌ باس بكه‌ین‌و‬

‫سه‌دان كیلۆی‌ بۆنی‌ تێكراوه‌ دێنه‌ بازاره‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫بە‌هه‌ر گوزه‌رێكی بازاڕدا بڕۆیت‪،‬‬ ‫كتوپڕ توشی كه‌سێك ده‌بیت ك ‌ه‬ ‫هه‌ر لێی نزیك بیته‌وه‌‪ ،‬بڕێك گازی‬ ‫بۆندارت تێده‌گرێت‌و بە‌بۆن‌و به‌رامه‌كه‌ی‬ ‫گوزه‌ره‌كه‌ پڕ ده‌كات‪ .‬ئه‌مه‌ش وه‌ك‬ ‫ریكالمێك بۆ بۆنی تێكراوه‌‪ ،‬كه‌ هه‌ندێك‬ ‫بە‌(بۆنی ئیسالمی) ناوی ده‌به‌ن‪.‬‬ ‫بۆنی‌ تێكراوه‌ چۆن چیه‌؟ ره‌نگه‌ ئه‌مه‌‬ ‫پرس���یارێك بیت ب���ه‌دوای‌ وه‌اڵمه‌كه‌یدا‬ ‫بگه‌ڕێین‪ .‬تێكراوه‌ بریتییه‌ له‌تێكه‌ڵكردنی‬ ‫چه‌ن���د بۆنێك���ی جیاواز كه‌ به‌ش���ێوه‌ی‌‬ ‫بوتڵ���ی‌ گه‌وره‌ی‌ یه‌ك ت���ا پێنج كیلۆیی‌‬ ‫له‌واڵتانی‌ ئیسپانیا‌و فه‌ره‌نساو به‌ریتانیا‬ ‫ئه‌ڵمانیاوه‌ دێنه‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس���ت‌و‬ ‫عێراق‌و پاشان كوردستان‪.‬‬ ‫ئه‌م بۆنه‌ خه‌ستییه‌كی‌ تایبه‌تی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫پێش ئه‌وه‌ی‌ بگیرێته‌وه‌ شێوه‌ی‌ له‌ڕۆنی‌‬ ‫زه‌یت ده‌چێت‪ ،‬به‌اڵم دواتر پاش گرتنه‌وه‌ی‬ ‫ره‌نگه‌كه‌ی ده‌گۆڕێ���ت‌و به‌كارده‌هێنرێت‪.‬‬ ‫جۆره‌كان���ی‌ له‌هه‌ری���ه‌ك له‌كارگه‌كان���ی‌‬ ‫كارگه‌ی‌ ئینس���اس‌و ئه‌رجیڤ���ڵ‌و فلۆرۆ‬ ‫س���ێنس‌و دۆڵبیرد‪ ،‬كارگه‌ی‌ كوینتسس‌و‬ ‫بیبی‌ سانس‪ ،‬ئه‌بریشم پێكدێت‪.‬‬ ‫بۆن���ه‌كان جۆری���ان زۆره‌‪ .‬به‌وت���ه‌ی‌‬ ‫خاوه‌ن���ی‌ دوكانێكی‌ بۆن به‌ناوی‌ بورهان‬ ‫ش���ێخ محه‌مه‌د خڕنوكی‌ كه‌ چوار سه‌د‬ ‫جۆر بونی‌ هه‌یه‌‪ ،‬بۆنه‌كان به‌س���ه‌ر بۆنی‌‬ ‫ژنان‌و مندااڵندا دابه‌ش ده‌كرین‪ .‬ئه‌و بۆنی‌‬ ‫ژنان بە‌بۆنه‌ س���وكه‌كان هه‌ژمار ده‌كات‌و‬ ‫بۆنه‌ قورسه‌كانیش بە‌بۆنی‌ پیاوان‪ .‬بۆنی‌‬ ‫مندااڵنیش ژماره‌یه‌كی‌ كه‌م پێكده‌هێنن‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ بۆنی‌ تازه‌و كۆنه‌وه‌ بورهان وتی‬ ‫"بۆنه‌كان���ی‌ وه‌ك گوڵه‌باخ‪ ،‬نێرگز‪ ،‬تیرۆز‬ ‫له‌بۆنه‌ كۆنه‌كانن‪ .‬بۆنه‌ نوێیه‌كانیش وه‌ك‬

‫قرژاڵ‬

‫شنه‌ی‌ ده‌ریا‪ ،‬عاش���قان‌و هه‌وایی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌م بۆنانه‌ له‌گوڵ دروست‬ ‫ده‌كرێ���ن‌و ژماره‌ی‌ ج���ۆری‌ گوڵه‌كانیش‬ ‫له‌دنیادا سنورداره‌‪ ،‬بۆیه‌ بۆنی‌ گوڵه‌كان‬ ‫تێكه‌ڵ ده‌كرێن‌و بۆنی‌ تازه‌یان لێدروست‬ ‫ده‌كرێ���ت‪ .‬له‌جیهاندا س���ااڵنه‌ چه‌ندین‬ ‫بۆنی‌ ن���وێ عه‌رز ده‌كرێ���ن‌و ده‌هێنرێنه‌‬ ‫بازاڕه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ باش���ی‌‌و خراپ���ی‌‌و مانه‌وه‌ی‌‬

‫شێر‬

‫ئ���ەم ماوەی���ە بە‌کاتێک���ی س���ەختدا‬ ‫پێداگ���ر‌و کەل���ەڕەق مەبە‌لەکات���ی‬ ‫گفتوگۆکردنت لەگەڵ خەڵکیدا‪ ،‬چونکە مەرج تێدەپەڕی���ت‪ ،‬بە‌وریایی���ەوە کارەکان���ت‬ ‫نییە پێداگرییەکەت هەمووکات بە‌س���وودی ئەنج���ام بدە‌و رێگە مەدە ژیانی تایبەتیت‬ ‫کاریگەری لەس���ەر خراپبوونی بەرهەمی‬ ‫تۆ بێت زۆرکات زیانت پێدەگەیەنێت‪.‬‬ ‫کارت هەبێت‪.‬‬

‫بۆنه‌كان وتیشی‌ "تا بۆنه‌كه‌و گلیسرین‌و‬ ‫ڤستانۆله‌كه‌ (كه‌ماده‌یه‌كه‌ تێكه‌ڵی‌ رۆح ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆنه‌كه‌ ده‌كرێت) باشتر تێكه‌ڵ بكرێن ‪،‬‬ ‫جۆری‌ پێكهاته‌ی‌ بۆنه‌كان باشتر ده‌بێت‌و‬ ‫زیاتر له‌هه‌وادا ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌و كارگه‌یه‌ی بۆنه‌كه‌ی‌ دروس���تكردوه‌‬ ‫باش نه‌بێت ئه‌وه‌ بۆنه‌كه‌ش نامێنێته‌وه‌‌و‬ ‫ه���ه‌ر زوو بۆنه‌كه‌ هه‌س���تی‌ بۆنكردنی‌‬ ‫نامێنێ���ت‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت ئه‌گه‌ر باش���یش‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫هەرگیز لە‌داواکردنی مافەکانت مەترسە‌و‬ ‫بەدەس���تهێنانیان‪،‬‬ ‫پێداگربە‌لەس���ەر‬ ‫سەقاڵبوونت بە‌کارەکەتەوە لە‌پەیوەندییە‬ ‫سۆزداریەکەت دووری خستوویتەوە‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )617‬سێشه‌ممه ‪2018/3/13‬‬

‫مه‌زهه‌ری‌ خالقی‌‪:‬‬

‫یاندندا‬ ‫ن‬

‫‪11‬‬

‫تورکیا له‌ڕێگای دراماکانیه‌و ‌ه خه‌ریک ‌ه قه‌اڵچۆی کولتوری کوردی ده‌كات‬

‫ی‌ هونه‌ر هێناوه‌‬ ‫ی ده‌مێنێته‌وه‌‪ .‬كچ‬ ‫ی به‌نه‌هێن ‌‬ ‫به‌ش���ێك ‌‬ ‫ی كارك���ردن‌و له‌كاتی‬ ‫هه‌ب���و‌ه له‌جێگ ‌ه ‌‬ ‫ده‌وربینینیدا له‌سه‌ر ش���انۆ‪ ،‬بە‌كامێرا‬ ‫ی هاتون‬ ‫ته‌س���ویر كراوه‌‪ ،‬كه‌س���وكار ‌‬ ‫كچه‌كه‌ی���ان بردۆت���ه‌و‌ه ب���ۆ ماڵه‌وه‌‪،‬‬ ‫وتویان ‌ه ئێم ‌ه نامانه‌وێت كچه‌كه‌مان ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی له‌كاره‌ك ‌ه ‌‬ ‫رۆڵ ‌ه ببینێت‪ .‬ناچار ده‌ست ‌‬ ‫هه‌ڵگرتوه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی رێگر ‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش ده‌ڵێت "س���ه‌رباق ‌‬ ‫ی‬ ‫خێزانه‌كان له‌كچ‌و ژنه‌كان‪ ،‬ش���ێوازێك ‌‬ ‫ی ناش���رین هه‌ی���ه‌‪ .‬له‌الی���ه‌ن‬ ‫دیك��� ‌ه ‌‬ ‫ژماره‌ی���ه‌ك له‌پیاوانه‌و‌ه گێچه‌ڵ به‌ژنان‬ ‫ی هون ‌هر‌و‬ ‫ده‌كرێت له‌سه‌رجه‌م بواره‌كان ‌‬ ‫راگه‌یاندن���دا‪ .‬ئێم��� ‌ه ئ���ه‌و‌ه ده‌زانی���ن‬ ‫ی ئێم��� ‌ه كۆمه‌ڵگایه‌ك ‌ه پیاو‬ ‫كۆمه‌ڵ���گا ‌‬ ‫تێیدا به‌رپرس���ه‌و پیاوساالرییه‌‪ .‬هه‌مو‬ ‫ی حه‌اڵڵ ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم بۆ‬ ‫شتێك بۆخۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ ح���ه‌رام ده‌كات‪ .‬ئه‌كته‌ر ‌‬ ‫ی م‌‬ ‫ره‌گه‌ز ‌‬ ‫ژن هه‌بو‌ه راش���كاوان ‌ه پێی راگه‌یاندوم‬ ‫ی پیاودا‬ ‫ناتوانێ���ت له‌گه‌ڵ ده‌رهێن���ه‌ر ‌‬ ‫كاربكات"‪.‬‬ ‫ی به‌وه‌ك���رد ژماره‌ی���ه‌ك‬ ‫ئاماژه‌ش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژن‌و ك���چ وازیان له‌بوار ‌‬ ‫هونه‌رمه‌ند ‌‬ ‫ی ناتوانن‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫هونه‌ر هێناو‌ه به‌ه���ۆ ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ پیاواندا كار بكه‌ن‪" .‬ئه‌و پیاو‌ه‬ ‫هه‌مان ئه‌و كه‌س���ه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌كۆمه‌ڵگادا‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌مان تێڕاوانین���ی بۆ ئافره‌ت‬ ‫هه‌یه‌ له‌كۆمه‌ڵگادا"‪.‬‬ ‫ی ك���رد "ته‌نانه‌ت‬ ‫ی ئه‌وه‌ش��� ‌‬ ‫باش��� ‌‬ ‫پیاو هه‌ی��� ‌ه هونه‌رمه‌ند‌و رۆش���نبیره‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ش���دار ‌‬ ‫كه‌چی رێگ ‌ه نادات ژنه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ش���انۆكان بكات‪ .‬ئه‌مه‌ش كه‌وتۆته‌و‌ه‬ ‫ی پیاوان‬ ‫سه‌ر رۆش���نبیری‌و بیركرنه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌رامبه‌ر كچ‌و ژن‌و هاوسه‌ره‌كانیان"‪.‬‬

‫له‌شكركێشی‌ توركیا بۆ سەر عەفرین جینۆسایدو‌ ئه‌نفالێکی تره‬ ‫ئا‪ :‬ئازاد بايز‬

‫هونه‌رمه‌ند مه‌زهه‌ری‌ خالقی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات شه‌ڕی ئێمه‌ شه‌ڕی کولتوره‌‬ ‫له‌گه‌ڵ داگیرکه‌ران‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "‌ده‌بێب‬ ‫هه‌مو میلله‌تی کورد ده‌نگی ناڕه‌زایی‌ به‌رز‬ ‫بكاته‌وه‌ به‌رامبه‌ر به‌ده‌ستدرێژیی‌ توركیا‬ ‫بۆ سه‌ر عه‌فرین‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ئه‌مڕۆ له‌عه‌فرین‬ ‫روده‌دات‌ دو رۆژی تر له‌شوێنێکی تری‌‬ ‫كوردستان روده‌دات"‪‌.‬‬

‫هونه‌رمه‌ندی‌ گ����ه‌وره‌و ن����اوداری‌ كورد‪،‬‬ ‫مه‌زه����ه‌ری‌ خاق����ی‌ به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یان����د‬ ‫کولت����وری‌ ه����ه‌ر میلله‌تێك به‌رف����راوان بو‬ ‫ئه‌وا نیش����انه‌ی‌ ئه‌وه‌یه‌ ئه‌و میلله‌ته‌ له‌ڕوی‬ ‫ژیارییه‌وه‌ پێشکه‌وتوتره‌‪ ،‬بۆیه‌ بابه‌تی زمان‬ ‫له‌ناو مرۆڤه‌کاندا هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌ تا ئه‌مڕۆ‬ ‫بۆ له‌یه‌کتێگه‌یشتن بوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "وه‌ختێک‬ ‫دو خێڵ له‌یه‌کتر تێنه‌ده‌گه‌یشتن ناچار بون‬ ‫پێکه‌وه‌ ش����ه‌ڕ بکه‌ن‪ .‬س����ه‌ره‌تای شه‌ڕه‌کان‬ ‫ئه‌وه‌ بوه‌ وه‌تا ئه‌مڕۆش هه‌روا بوه‌‪ ،‬ئێس����تا‬ ‫ئێم����ه‌ له‌ناو ئ����ه‌م س����ێ ئیمپراتۆرییه‌ی که‬ ‫‌داب����ه‌ش کراوین؛ یه‌که‌م کاریان له‌ناو بردنی‬ ‫زمانی کوردی‌و توانه‌وه‌یه‌تی‌ له‌ناو زمانه‌کانی‬ ‫تورکی‌و عه‌ره‌بی‌و فارسیدا"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "هه‌ر ئه‌وه‌ش ب����وه‌ به‌هۆكاری‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌ڕابردودا ئێمه‌ نه‌مانتوانیوه‌ کتێب‬ ‫چاپ بکه‌ی����ن‪ ،‬نه‌مانتوانیوه‌ میدیای خۆمان‬ ‫هه‌بێ����ت‪ ،‬تاوه‌کو ئه‌رش����یف‌و فه‌رهه‌نگمان‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ند بێ����ت‪ ،‬بۆیه‌ به‌کورتی ش����ه‌ڕی‬ ‫ئێمه‌ ش����ه‌ڕی کولتوره‌ له‌گه‌ڵ داگیرکه‌ران‪،‬‬ ‫به‌مێژودا بڕۆن ئێزه‌دیه‌کان باسی ‪ 72‬ئه‌نفال‬ ‫ده‌که‌ن‌و دو فه‌رمان����ی قه‌تڵ‌و عام رێک ئه‌و‬ ‫به‌سه‌رهاته‌یه‌ که‌ئه‌مڕۆ ئێمه‌ ده‌یبینین"‪.‬‬ ‫خالق����ی‌ نیگه‌رانی‌ خ����ۆی‌ به‌رامبه‌ر به‌وه‌‬ ‫ده‌رب����ڕی‌ ك����ه‌ تورکی����ا ئێس����تا له‌ڕێگای‬ ‫دراماکانیه‌وه‌ خه‌ریک����ه‌ قه‌اڵچۆی کولتوری‬ ‫ک����وردی ده‌كات‪ ،‬ه����ه‌ر ئه‌م����ه‌ش وایکردوه‌‬ ‫کاریگه‌ری راسته‌وخۆی له‌سه‌ر داب‌و نه‌ریتی‌‬ ‫ره‌سه‌نی‌ كورده‌واری‌ هه‌بێت‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌له‌شكركێش����ی‌ توركیاش بۆ‬ ‫س����ه‌ر عه‌فرین‪ ،‬خالقی‌ وتی‌ "به‌ڕاستی ئه‌م‬ ‫کاره‌س����اته‌ مرۆییه‌ بابه‌تێک نی����ه‌ بتوانین‬ ‫له‌چه‌ند رس����ته‌یه‌کدا حه‌قی بده‌ینێ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بگیرێت���ه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ به‌خ���راپ داده‌نرێت‪ .‬به‌بڕوای من ئه‌مه‌ جینۆس����ایده‌‪ ،‬ئه‌نفالێکی‬ ‫له‌باره‌ی‌ نرخه‌كانیشه‌وه‌ كارگ ‌ه بۆ كارگه‌ تره‌‪ ،‬من پێمس����ه‌یره‌ لهس����ه‌ده‌ی‌ بیس����ت‌و‬ ‫جیاوازه‌‪ .‬نرخی یه‌ك (س���ی‌ سی‌) بۆن یه‌كه‌مدا مرۆڤه‌کان هه‌روه‌كو جەنگی یه‌كه‌م‌و‬ ‫له‌سێ‌ سه‌د دیناره‌وه‌ ده‌ست پێده‌كات‪،‬‬ ‫باش���ترینی‌ بە‌هه‌زار دینار ده‌فرۆشرێت‪.‬‬ ‫بۆیه‌ به‌پێی گه‌وره‌یی‌‌و بچوكی‌ شوشه‌ی‌‬ ‫عه‌تره‌كه‌و (سی‌ سی)ی‌ بۆنه‌كه‌ نرخه‌ی‌‬ ‫ده‌گۆڕێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش���ی‌ باس���كرد بۆن خۆش���ی‌‌و‬ ‫ناخۆش���ی‌ بۆن���ه‌كان به‌پێی‌ هه‌س���تی‌‬ ‫كڕیاره‌كه‌یه‌‪ .‬زۆرجار هه‌یه‌ بۆنێك به‌الی‌‬ ‫كه‌س���ێكه‌وه‌ زۆر خۆش���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ره‌نگه‌‬ ‫به‌الی‌ كه‌س���ێكی‌ دیكه‌وه‌ بێزاركه‌ربێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌راورد به‌سااڵنی‌ رابردو بۆنه‌كان‬ ‫جۆری���ان له‌زیادبوندای���ه‌و جیاوازی���ان‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و باس���ی‌ وه‌رزی بۆنه‌كان ده‌كات‪،‬‬ ‫ده‌ڵێ���ت "ب���ازاڕی‌ ب���ۆن‌و به‌كارهێنانی‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن هاواڵتیان���ه‌وه‌ زۆرتر له‌وه‌رزی‌‬ ‫زستان‌و به‌هاردایه‌‪ .‬وه‌رزی‌ پایزو هاوین‬ ‫به‌هۆی‌ گه‌رماوه‌ زۆر بۆن نافرۆش���تێت‪.‬‬ ‫فرۆشیاره‌كانیش زیاتر خه‌ڵكی‌ ئاسایین‪،‬‬ ‫خه‌ڵكێكی‌ زۆر ده‌وڵه‌مه‌ندو به‌رپرس ئه‌و‬ ‫بۆنانه‌ به‌كارناهێنن‪ ،‬بۆنی‌ كه‌پس ده‌كڕن‬ ‫كه‌ نرخه‌كانی‌ چه‌ند قاتی‌ بۆنه‌كانی‌ ئێمه‌‬ ‫گرانتره‌‌و زۆر كات مانه‌وه‌شیان له‌هه‌وادا‬ ‫زیاتره‌‪.‬‬ ‫بۆنی‌ تێكراوه‌ ساڵی‌ ‪ 1947‬له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫ده‌ری���اوه‌ ب���ۆ یه‌كه‌مج���ار له‌الی���ه‌ن‬ ‫هاواڵتیه‌كی‌ واڵتی‌ س���وریاوه‌ له‌‌واڵتانی‌‬ ‫ئه‌وروپ���اوه‌ هێنراوه‌ بۆ ئ���ه‌م ناوچه‌یه‌‪.‬‬ ‫دوات���ر بە‌واڵتانی‌ دیك���ه‌ی‌ ناوچه‌كه‌دا‬ ‫باڵوبۆت���ه‌وه‌‪ .‬له‌نه‌وه‌ته‌كانی‌ س���ه‌ده‌ی‌‬ ‫راب���ردودا بۆیه‌ك���ه‌م جار ئ���ه‌و بۆنانه‌‬ ‫هاتۆنه‌ته‌ شاری‌ س���لێمانی‌‌و له‌هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌ش���اره‌كانی‌ هه‌ولێر‪ ،‬دهۆك‌و كه‌ركوك‬ ‫مامه‌ڵه‌ی‌ پێوه‌كراوه‌‌و به‌كارهاتوه‌‪.‬‬

‫ه‌كانی‌ هه‌رێم‬

‫دوه‌م����ی‌ جیهان����ی‌ مامه‌ڵه‌ له‌گ����ه‌ڵ مرۆڤی‬ ‫کورددا ده‌ک����ه‌ن‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی وه‌کو میلله‌ت‬ ‫له‌دنیا نه‌ناس����راوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ ئێستا کورد‬ ‫دنیا ده‌بینێت که‌به‌ئاش����کرا واڵتانی بێگانه‌‬ ‫شه‌ڕده‌فرۆشن‪ ،‬ئه‌مه‌ش پێشینه‌ی زۆر قوڵ‌و‬ ‫دوری هه‌ی����ه‌‪ ،‬واتە ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌ بۆ ده‌یان‬ ‫س����ه‌ده‌ پێش که‌میلله‌تێ����ک به‌ناو میلله‌تی‬ ‫کورد پارچه‌ پارچه‌کراوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ش����ه‌رمه‌ ب����ۆ ده‌وڵه‌ت����ان‌و‬ ‫ئیمپراتۆری����ه‌کان ک����ه‌ده‌یانه‌وێت میلله‌تێک‬ ‫له‌ناوبه‌رن‪ ،‬میلله‌تێک كه‌‌تا ئێس����تا له‌هیچ‬ ‫شوێنێکی دنیا زیانی‌ بۆ هیچ که‌س‌و مرۆڤ‌و‬

‫ده‌سته‌و تاقمێک نه‌بوه‌‪ ،‬یه‌ک هه‌نگاو له‌خاک‌و‬ ‫س����ه‌رزه‌مینی‌ خۆی نه‌چوه‌ت����ه‌ده‌ره‌وه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونە تا ئێستا رێی به‌خۆی نه‌داوه‌ گوندێک‬ ‫داگیر بکات له‌ت����ورک یا كاریگه‌ریی‌ خراپی‌‬ ‫هه‌بێ لهسه‌ر کۆمه‌ڵگای تورکی‌و ناوچه‌كه‌‌‪،‬‬ ‫به‌ڕاستی گه‌لی‌ کورد خاوه‌نی‌ شارستانییه‌و‬ ‫هه‌ق نیه‌ واڵتانی دنیا رێگه‌بده‌ن که‌ شارێکی‬ ‫ک����وردی یان کۆمه‌ڵگه‌ی ک����وردی به‌كۆمه‌ڵ‌‬ ‫پاکتاو بکرێت‪ ،‬م����ن زۆر کاریگه‌رم که‌ دنیا‬ ‫بێده‌نگ بوه‌ به‌رانبه‌ر ئه‌م کاره‌ساته‌‪‌،‬ده‌بێب‬ ‫هه‌مو میلله‌تی کورد ده‌نگی ناڕه‌زاییان به‌رز‬ ‫بكه‌نه‌وه‌ به‌رامبه‌ر به‌م كوش����تاره‌‪ ،‬به‌ڕاستی‬

‫ئه‌م ده‌س����تدرێژییه‌ی‌ ئه‌مڕۆ ده‌كرێته‌ س����ه‌ر‬ ‫عه‌فری����ن‪ ،‬دو رۆژی ت����ر ده‌كرێت����ه‌ س����ه‌ر‬ ‫‌شوێنێکی تری‌ كوردستان‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی پش����تگیری به‌ش����ێک له‌ئه‌کته‌رو‬ ‫هونه‌رمه‌ندانی تورک بۆ ئه‌و له‌شکرکێشیه‌‪،‬‬ ‫خالقی به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند هه‌ر هونه‌رمه‌ندێک‬ ‫یان هه‌ر که‌سێک له‌هه‌ر چین‌و توێژێکی تری‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ پش����تگیری له‌و کرده‌وه‌ قێزه‌ونه‌‬ ‫ب����کات‪ ،‬ئ����ه‌وه‌کاریگه‌ری����ی سیس����تمێکی‬ ‫تاری����ک‌و نامرۆییه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئێمه‌ ئه‌مه‌مان‬ ‫له‌پێشتریش����دا بینیوه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئه‌وه‌ی که‬ ‫‌هونه‌رمه‌ندان قسه‌یه‌کیان هه‌بێت‪ ،‬من ده‌ڵێم‬

‫هونه‌ر بانگه‌وازی پێکه‌وه‌ژیانه‌‪ ،‬ئه‌ندێش����ه‌و‬ ‫فک����رو جوانیه‌کانی ژیانه‌‪ ،‬ب����ه‌ڕای من هیچ‬ ‫هونه‌رمه‌ندێک نابێ به‌الغی خراپ بێت‪‌،‬نابێت‬ ‫هیچ کات پش����تگیری مرۆڤ کوشتن بکات‪،‬‬ ‫‌من به‌به‌ش����ی به‌حاڵی‌ خۆم وه‌کو که‌سێکی‬ ‫هونه‌ردۆس����ت حه‌زده‌که‌م ئه‌وه‌ی که‌هونه‌ر‬ ‫خه‌لقی ده‌کات وه‌ک‌و عیشق‌و خۆشه‌ویستی‌و‬ ‫ئه‌ندێشه‌و په‌یامی ژیان‪ ،‬هونه‌رمه‌ند ده‌بێت‬ ‫جاڕی ئه‌مانه‌بدات‪ ،‬نه‌وه‌ک بێڕه‌حمی گه‌ل‌و‬ ‫مرۆڤ له‌ناوبردن‪ ،‬به‌ڕاستی به‌داخه‌وه‌ ئه‌وانه‌‬ ‫هونه‌رمه‌ن����د نین به‌ڵکو دژی دۆزێكی‌ مرۆیی‌‬ ‫ده‌وه‌ستنه‌وه‌"‪.‬‬

‫جه‌لیل زه‌نگه‌نه‌‪ :‬ئه‌م سه‌رده‌مه‌ سه‌رده‌می تاریكیی هونه‌ره‌‬

‫ده‌سه‌اڵتی‌ كوردی‌ په‌نجا س��اڵ هونه‌ری‌ كوردی گه‌ڕانده‌وه‌ دواوه‌‬

‫ته‌‌رازو‬ ‫ئەمڕۆ کارەکانت بەباشی بەڕێوە دەچن‪،‬‬ ‫پەیوەندییە کۆمەاڵیەتییەکانت پتەوتر بکە‬ ‫بۆ بنیاتنانی ژیانێکی سەرکەوتوو‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫س���وود لە‌پش���ووەکانی کۆتای���ی‬ ‫هەفت���ە وەربگرە‌و ب���ە‌کاری هەمەڕەنگ‌و‬ ‫دڵخۆشکەر کاتە بەتاڵەکانت پڕبکەرەوە‪،‬‬ ‫ب���ۆ ئارامبوون���ەوەی الیەن���ی دەرونیت‌و‬ ‫دورکەوتنەوە لە‌کارەکەت‪.‬‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫هونه‌رمه‌ند جه‌لیل زه‌نگه‌نه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات ده‌سه‌اڵتی‌ كوردی‌ بۆ ماوه‌ی‌‬ ‫په‌نجا ساڵ هونه‌ری‌ كوردی گه‌ڕانده‌وه‌ بۆ‬ ‫دواوه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "چوار جار سه‌ردانی‌‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری‌ رۆشنبیرم كردوه‌‪ ،‬بۆ كاری‌‬ ‫زنجیره‌ درامایه‌ك‪ ،‬به‌اڵم تائێستا وه‌اڵمی‌‬ ‫نه‌داومه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ن���د جلیل زه‌نگه‌ن���ه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند "نوسینه‌وه‌ی‌ س���یناریۆی‌ به‌ش ‌ی‬ ‫س���ێهه‌م‌وچواره‌می گه‌رده‌ل���ول ته‌واو بوه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها نوسینه‌وه‌ی‌ س���یناریۆی‌ درامای‬ ‫خۆشه‌ویس���تی‌ كه‌ له‌سێ‌ زنجیره‌ پێكهاتوه‌‬ ‫كاره‌كان���ی ته‌واو بوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت هاوكاریم ناكات له‌ماڵه‌وه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ره‌فه‌كان دانراون‌و تۆزیان له‌سه‌ر نیشتوه‌‪.‬‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت په‌نجا س���اڵ هونه‌ری‌ كوردی‌‬ ‫ب���ۆ دواوه‌ گه‌ڕانده‌وه‌‪ .‬من ئه‌م س���ه‌رده‌مه‌‬ ‫به‌س���ه‌رده‌می‌ تاریكی‌ هون���ه‌ر ناوده‌به‌م‪،‬‬ ‫هی���چ رۆلێك بۆ هونه‌ری‌ ك���وردی‌ نه‌ماوه‌‪،‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫کارەکان���ت بەباش���ی بەڕێ���وە دەچن‪،‬‬ ‫بەاڵم لەڕووی س���ۆزدارییە وە کێش���ەت‬ ‫هەیە‌و هەوڵب���دە بە‌وریایی مامەڵە لەگەل‬ ‫بارودۆخەکە بکەیت‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫لەگ���ەڵ خۆشەویس���تەکەت ناکۆکیتان‬ ‫هەیە بەهۆی جیاوازی بیروڕاوە‪ ،‬هەوڵبدە‬ ‫زیاتر لێی تێبگەیت‌و جیاوازییەکان قبوڵ‬ ‫بکەیت‪.‬‬

‫به‌مه‌به‌س���ت ده‌یانه‌وێت هون���ه‌ری‌ كوردی‌‬ ‫له‌ناوبه‌رن"‪.‬‬ ‫ئه‌و وت���ی‌ "زۆر زو هاوارم���ان ده‌كرد با‬ ‫زنجیره‌ دراما توركیی���ه‌كان له‌كه‌ناڵه‌كانی‌‬ ‫راگه‌یاندن���ه‌وه‌ په‌خش نه‌كرێن‪ ،‬به‌اڵم كه‌س‬ ‫گوێی‌ لێنه‌گرتین‪ .‬ئێس���تا ئ���ه‌و درامایانه‌‬ ‫كلتوری‌ واڵته‌كه‌مانی���ان تێكداوه‌‪ ،‬هیچیش‬ ‫ناكرێت له‌ن���او خێزانه‌كاندا خه‌ڵكی‌ پێوه‌ی‌‬ ‫س���ه‌رقاڵ ب���وه‌‪ .‬زۆرین���ه‌ی‌ كه‌ناڵه‌كان���ی‌‬ ‫راگه‌یاندن بە‌مه‌به‌ست كاریان بۆ ئه‌وه‌ كرد‬ ‫درامایی‌ بیانی‌ بهێننه‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‌و‬ ‫گرنگیان پێ���دا‪ .‬زنجی���ره‌ دراماكانی‌ ئێمه‌‬ ‫هێن���ده‌ی‌ گۆرانییه‌كی‌ بیان���ی‌ تێده‌چێت‪،‬‬ ‫بۆچی‌ نه‌هاتن هاوكاریمان بكه‌ن تا هونه‌ری‌‬ ‫درامای كوردی‌ له‌نه‌مان رزگار بكه‌ن"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ده‌س���ه‌اڵت هه‌رچی‌ پ���اره‌ی‌‬ ‫تێبچێ���ت نایكات‌و نایه‌وێ���ت‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ من‬ ‫له‌و باوه‌ڕه‌دا نیم تا ئه‌وكاته‌ له‌ژیاندا بمێنم‬ ‫فری���ای كاره‌كان���م بكه‌وم‪ ،‬ب���ه‌اڵم ته‌مه‌نا‬ ‫ده‌كه‌م كه‌س���ێك هه‌بێت له‌خۆم باشتر كار‬ ‫له‌سه‌ر سیناریۆكانم بكات‪ .‬ئه‌وكاته‌ش مێژو‬ ‫ره‌ح���م بە‌كه‌س ناكات‪ ،‬ده‌رده‌كه‌وێت ئه‌وان‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ئاگاداری هاوڕێ‌و هاوپیشەکانتبە‌ئیرەیی‬ ‫بە‌س���ەرکەوتنەکانت دەب���ەن‪ ،‬ت���ۆش‬ ‫بە‌شێوەیەکی توند وەاڵمی ئیرەییەکەیان‬ ‫مەدەرەوە زیانی بۆ کەسایەتیت دەبێت‪.‬‬

‫ل���ه‌م قۆناغه‌دا چییان ك���ردوه‌ به‌كایه‌كانی‌‬ ‫ژی���ان به‌تایبه‌تی‌ هونه‌ری‌ كوردی‌‪ .‬ئه‌وكات‬ ‫ده‌كرێت���ه‌ فلیم بۆ خه‌ڵكی‌ ت���ا بزانن چی‌‬ ‫رویداوه‌ له‌م سااڵنه‌دا"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش���ی‌ ب���ه‌وه‌ ك���رد حیزب���ه‌كان‬ ‫هونه‌رمه‌ندانیشیان په‌رته‌وازه‌ كردوه‌‪ ،‬وتی‌‬ ‫"هونه‌رمه‌ندان نایه‌نه‌ پێش���ه‌وه‌ قس���ه‌یان‬ ‫هه‌بێت‪ .‬له‌به‌رامب���ه‌ر دۆخی‌ خراپی‌ هونه‌ر‬ ‫هه‌ڵویستێكی‌ یه‌كگرتوو نیه‌‪ .‬هورمه‌ندانیش‬ ‫هه‌ریه‌كه‌ی���ان س���ه‌ربە‌حیزبێكن‪ ،‬به‌داخه‌وه‌‬ ‫له‌كۆندا هونه‌رو زنجی���ره‌ درامای كوردی‌‌و‬ ‫ته‌مس���یلی‌ كوردی‌ زۆر گرنگ���ی‌ پێده‌درا‪،‬‬ ‫كاری‌ باشتر ده‌كرا"‪.‬‬ ‫جه‌لی���ل زه‌نگه‌ن���ه‌ جه‌ختیش���ی كردوه‌‬ ‫"ئه‌م ده‌س���ه‌اڵته‌ به‌هۆی‌ زنجی���ره‌ درامای‬ ‫دۆباڵژك���راوی بیانی���ه‌وه‌‪ ،‬كارێكی‌ وه‌های‬ ‫كرد هه‌س���تی‌ نیش���تمان په‌روه‌ری‌ له‌بیرو‬ ‫هۆش���ی‌ تاكی‌ كوردا نه‌ما‪ .‬ده‌ ساڵی‌ دیكه‌‬ ‫خه‌ته‌ره‌كان���ی‌ ئه‌و بێ‌ باكیه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫به‌رامب���ه‌ر هونه‌رو كایه‌كان���ی‌ ژیانی‌ تاكی‌‬ ‫ك���ورد ده‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬ئه‌وان ئێس���تا گوێ‬ ‫ناگرن"‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ل���ەو کەس���انە دوربک���ەوەرەوە ک���ە‬ ‫بیرۆک���ەی خ���راپ لەس���ەر پەیوەندییە‬ ‫س���ۆزدارییەکەت باس دەکەن‪ ،‬ژیان پڕە‬ ‫لە‌خۆش���ی‌و ناخۆش���ی هەوڵبدە بەسەر‬ ‫کێشەکانی کار‌و ژیانت زاڵبیت‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )617‬سێشه‌ممه ‪2018/3/13‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫کورتە روانگەیەک لە‌سەر تیرۆری رۆژهەاڵتییەکان‬ ‫لە‌باشوری کوردستاندا‬ ‫عەزیز شێخانی‬ ‫تیرۆر‌و رەش���ەکوژی بەش���ێکە لە‌کولتوری ئێرانی‬ ‫کۆن‌و تازە‪ .‬ئەوان لە‌نێوخۆ‌و دەرەوەی واڵت‌و تەنانەت‬ ‫بە‌ناوی دیالۆگ‌و وتووێژ دژبەرانی خۆیان لەنێو بردوە‪.‬‬ ‫راستییەکی حاشا هەڵنەگرە‪ ،‬کە لە‌شەڕدا مرۆڤەکان‬ ‫گوڵ ناگۆڕنەوە‪ ،‬بۆیە لە‌خەبات‌و تێکۆشان دژ بە‌زوڵم‌و‬ ‫بێدادیدا رەشەوکوژی کەڵکی لێوەردەگیرێ‪ .‬رێژیمی‬ ‫تاران لە‌چکی تی���رۆر دژ بە‌کورد‌و باقی نەتەوەکانی‬ ‫دیکەی ئێران کەڵکی وەرگرتوە‪ .‬ش���ایانی باس���ە‪،‬‬ ‫کە تیرۆر ئەگەرچ���ی چەکێکی بێزراوە‪ ،‬بەاڵم لە‌زۆر‬ ‫ناوچەی جیهان بە‌مەبەستی جیاواز سوود لەو چەکە‬ ‫وەرگیراوە‪ .‬تیرۆریزمی دەوڵەتی ئێران لەو مەیدانەدا‬ ‫ناسراوە‌و سنووری کەرتە جیاوازە جۆغڕافیاییەکانی‬ ‫بڕیوە‪ .‬کوردە رۆژهەاڵتییەکان لەو نێوەدا تامی تاڵی‬ ‫تیرۆری رێژیمی ئاخوندەکانی���ان کردوە‌و بە‌درێژایی‬ ‫‪ ٤٠‬س���اڵی رابردوو لە‌نێوخۆی رۆژهەاڵت‪ ،‬باشووری‬ ‫کوردس���تان‌و دەرەوەی واڵت قۆڵی رەش���ەکوژانەی‬ ‫کۆماری ئیسالمی ئێران زەبری لێداون‪.‬‬ ‫تیرۆری رۆژهەاڵتییەکان لە‌باش���وور دوو قۆناخی‬ ‫جی���اواز دەگرێتەوە‪ .‬یەکەم قۆن���اخ دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫س���ەردەمی حەمە رەزا ش���ا‪ .‬ئەو س���ەردەمە لە‌ژێر‬ ‫س���ەرکردایەتی پارتی دێموکڕاتی کوردستان گرتن‪،‬‬ ‫تی���رۆر‌و تۆقاندنی ک���وردە پەڕیوەکان���ی رۆژهەاڵت‬ ‫رەنگڕێژەیەکی کرا‪ .‬دەیەکانی ‪‌١٩٦٠‬و ‪١٩٧٠‬ی زایینی‬ ‫بە‌قۆناخی یەکەمی تیرۆری رۆژهەاڵتییەکان لە‌باشوور‬ ‫دەناس���رێ‪ .‬ئەو کات حیزبی دێموکڕاتی کوردستان‌و‬ ‫زۆربەی کادر‌و بەڕێوەبەرەکانی لە‌زۆنی ژێر دەسەاڵتی‬ ‫بەرەی ناس���راو بە‌مەالیی‌و جەاللیدا دەژیان‌و بەشێک‬ ‫ل���ەوان گەمەیان بە‌پرس���ی رۆژهەاڵتییەکان دەکرد‪.‬‬ ‫س���کرتێری ئەوکاتی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان‌و‬ ‫هەژار موکریانی‌و زۆری دیکەش لە‌ریزی پێش���ەوەی‬ ‫ئەو کەس���انەدا ب���وون‪ ،‬کە ئامادە نەب���وون لە‌مافی‬ ‫ئەندامانی حیزبەکەی قازی بپرسنەوە‪.‬‬ ‫قۆناخی دووهەمی تیرۆرەکان ل���ە‌دوای راپەڕینی‬ ‫باش���ووری کوردس���تان دەس���تپێدەکات‪ ،‬کە هەتا‬ ‫سەرەتای سەدەی تازە درێژەی کێشا‪ .‬لەو ماوەیەدا‬ ‫لە‌دوو زۆنی زەرد‌و س���ەوز‌و لە‌ژێر دەسەاڵتی پارتی‬ ‫دێموکڕاتی کوردستان‌و یەکێتی نیشتمانی کوردستاندا‬ ‫زیات���ر لە‌‪ ٣٥٠‬کەس لە‌سیاس���ەتکار‌و تێکۆش���ەرانی‬ ‫رۆژهەاڵت تیرۆر کران‪ .‬تیرۆرەکان بە‌پەڵەیەکی رەش‬ ‫پێناس���ەدەکرێن‌و هێزە سیاس���ییەکانی باشوور لەو‬ ‫پێوەندییەدا وێڕای بەشێک لە‌بەرپرسەکانیان لە‌پێناوی‬ ‫خۆی���ان‌و بنەماڵەکانیان���دا پ���ردی جێبەجێکردنی‬

‫کردەوە تیرۆریس���تییەکانی ئێران لە‌باش���وور بوون‪.‬‬ ‫حیزبوڵاڵی شۆڕشگێڕیی ئەدهەم بارزانی‪ ،‬بزوتنەوەی‬ ‫ئیس�ل�امی‌و زۆر تاکە کەس‌و عەش���یرەت لە‌تەنیشت‬ ‫پارتی دێموکڕاتی کوردس���تان‌و یەکێتی نیش���تمانی‬ ‫کوردس���تان زەبری خۆیان لە‌پەیک���ەری بزوتنەوەی‬ ‫کورد لە‌رۆژهەاڵت وەشاند‪.‬‬ ‫قۆناخ���ی ت���ازەی تی���رۆری رۆژهەاڵتیی���ەکان‬ ‫لە‌باشوور خەریکە روخسارە دزێوەکەی دەردەخات‪.‬‬ ‫بە‌س���ەرەنجدان بە‌قۆناخ���ی دووهەمی تی���رۆرەکان‬ ‫تێدەگەیی���ن‪ ،‬کە بارودۆخ���ی نالەباری باش���ووری‬ ‫کوردس���تان لە‌بواری سیاس���یی‪ ،‬ئیداریی‌و هەروەها‬ ‫ئاب���وری بەس���تێنی کارە تیرۆریس���تییەکانی ئێران‬ ‫لە‌باش���وور دژ بە‌ک���وردە رۆژهەاڵتییەکان خۆش���تر‬ ‫ک���ردووە‪ .‬بێجگ���ە ل���ەوە‪ ،‬قەیران���ە نێوخۆییەکانی‬ ‫ئێران‌و وردە جوڵەی بەش���ێک لە‌هێزە کوردییەکانی‬ ‫رۆژهەاڵت لە‌سەر س���نوورەکان‌و نێوخۆی رۆژهەاڵت‪،‬‬ ‫بەرپرس���انی رێژیمی تارانی بۆ داڕش���تنی نەخشەی‬ ‫تیرۆر لە‌باشوور هانداوە‪ .‬ئاماژەکان دەریدەخەن‪ ،‬کە‬ ‫بەرپرسانی رێژیمی تاران بۆ سڕکردنی زیاتری هێزە‬ ‫رۆژهەاڵتیی���ەکان‌و هەروەه���ا توندترکردنی ئەڵقەی‬ ‫پارتە باشوورییەکان لە‌س���ەر هێزە رۆژهەاڵتییەکان‬ ‫جموجۆڵ‌و هەڕەش���ەکانی خۆی دەستپێکردۆتەوە‪.‬‬ ‫ئێران لە‌هەولێر‌و س���لێمانی‌و تەنان���ەت لە‌نێو پارتە‬ ‫رۆژهەاڵتیی���ەکان کەس���انی س���یخوڕی هەیە‌و لەو‬ ‫مەیدان���ەدا دەتوان���ێ زیات���ر‌و زۆرتر پاڵەپەس���تۆ‬ ‫لە‌س���ەر باشووری کوردستان س���ازبکات‪ .‬نەخشەی‬ ‫ئێ���ران لە‌کۆتایی���دا دەرک���ردن‌و چەککردن���ی هێزە‬ ‫رۆژهەاڵتییەکان لە‌باشوورە‪ ،‬کە بەجۆرێک خوازیارە‬ ‫ئەو پیالنە جێبەجێ بکات‪.‬‬ ‫جێگای ئاماژەپێکردنە‪ ،‬کە حیزبە‌رۆژهەاڵتییەکان‌و‬ ‫ئەندامەکانی���ان لە‌زۆر ب���واردا خاڵ���ە گرینگەکانی‬ ‫ئاس���ایش‌و پاراس���تنی خۆی���ان لەبەرچ���او ناگرن‪.‬‬ ‫بەش���ێک لەوان بە‌تەنیا بە‌بێ لەب���ەر چاوگرتنی زۆر‬ ‫خاڵی گرین���گ بەرەو داوی م���ەرگ دەچن‪ .‬گەڕان‌و‬ ‫دی���دار لە‌گەڵ کەس���انی دەرەوەی حیزب���ەکان‪ ،‬کە‬ ‫بە‌ناوی ئەندامی رێکخس���تن‌و هت���د‪ .‬بەڕێوە دەچن‪،‬‬ ‫پڕن لە‌مەترس���ی‪ .‬دیدار‌و س���ەردانی بە‌تەنیا دەرگا‬ ‫بە‌سەر زۆر مەترسیدا دەکەنەوە‌و دوژمن یان کەسی‬ ‫تۆڵەئەس���تێن بۆ ئەنجامدانی کردەوەکان هاندەدەن‪.‬‬ ‫ئەو کەسانەی کە کاری تیرۆر ئەنجام دەدەن‪ ،‬لە‌خاڵی‬ ‫الوازی تاک‌و حیزب���ەکان کەڵکی خەراپ وەردەگرن‌و‬ ‫مێژووی بەشێک لە‌تیرۆرەکان دەیسەلمێنێ‪ ،‬کە کادر‌و‬ ‫پێشمەرگەی حیزبە‌رۆژهەاڵتییەکان ئاگاداری خۆیان‬ ‫نین‪.‬ئەگەر حیزبە‌رۆژهەاڵتیی���ەکان لە‌کۆنەوە الیەنە‬ ‫الوازەکانی خۆیان تەتەڵە کردبا‪ ،‬باشتر پیالنەکانیان‬

‫پووچەڵ دەکردەوە‪ .‬رێژیمی ئێران لە‌بواری سیخوڕی‬ ‫س���ەرمایەگوزاری زۆری ک���ردوە‌و بەرپەرچدانەوەی‬ ‫سیاسەتەکانی رێژیم پێویستی بە‌بەرچاوڕوونی زیاتر‌و‬ ‫هەروەها پاراستنی نهێنی کار‌و هەڵسووڕانە‪.‬‬ ‫حیزبە‌رۆژهەاڵتییەکان لە‌س���ەر تی���رۆر‌و کوژرانی‬ ‫ئەن���دام‌و پێش���مەرگەکانیان زۆر ن���ەرم‌و لێب���وردە‬ ‫بوون‪ ،‬ک���ە مەیدانی گەڕانی رەش���ەکوژەکانی زیاتر‬ ‫کردوە‪ .‬ئەوان لە‌س���ەرەتاوە لە‌سەر پاراستنی گیانی‬ ‫پێشمەرگە‌و کادرەکانیان مکوڕ نەبوون‪ ،‬بۆیە لە‌الیەن‬ ‫بەشێک لە‌باشوورییەکان بە‌چاوی الواز‌و بێدەسەاڵت‬ ‫س���ەیریان دەکرێ‪ .‬مانەوە‌و جێگیرب���وون لە‌قواڵیی‬ ‫باش���ووری کوردس���تان بە‌هەموو نرخێک هەڵەیەکی‬ ‫گەورەی���ە‪ ،‬ک���ە بە‌ئاس���انی قەرەب���وو ناکرێتەوە‪.‬‬ ‫پرس���ینەوە لە‌گیانی ئەندام‌و کادر‌و پێش���مەرگەکان‬ ‫س���نوورێکی بۆ کاری رەشەکوژی کۆماری ئیسالمی‬ ‫ئێران لە‌باش���ووری کوردس���تان دادەن���ا‌و لە‌ئاکامدا‬ ‫زنجیرە تیرۆرەکان‌و لشکرکێش���ی س���پای ئێران بۆ‬ ‫س���ەر بنکەی حیزبی دێموک���ڕات لە‌دەیەی ‪١٩٩٠‬دا‬ ‫ئەنجام ن���ەدەدران‪ .‬بە‌واتایەکی دیکە‪ ،‬دیس���یپلینی‬ ‫نێوخ���ۆ‌و پێش���مەرگانە زیاتر بایەخی���ان پێدەدرا‌و‬ ‫پارتە باشوورییەکان‌و چەند مشەخۆرێکی رەشەکوژ‬ ‫بە‌ئاس���انی نەدەوێران لە‌پانتایی باش���وور دەستیان‬ ‫بە‌خوێنی کوردە رۆژهەاڵتییەکان سوور ببێ‪ .‬هێشتا‬ ‫دەرفەتی پێداچوونەوە بە‌راب���ردوو هەیە‌و رەوا نییە‬ ‫لەوە زیاتر ک���وردە رۆژهەاڵتییەکان یەک یەک ببنە‬ ‫خۆراکی س���یخوڕ‌و ئەو ناکوردان���ەی‪ ،‬کە لە‌پێناوی‬ ‫ورگ‌و گیرفاندا مرۆڤەکان دەفرۆشن‌و دەکوژن‪.‬‬ ‫مرۆڤی ک���ورد زیات���ر لە‌گەالنی دیک���ە بۆ کاری‬ ‫یەکترکوژی���ی‌و لێدان لە‌یەکت���ر ئامادەیە‪ .‬کوردەکان‬ ‫بە‌هۆکاری جیاواز زیات���ر لە‌نەتەوەکانی دیکە دەبنە‬ ‫داردەستی دەس���ەاڵتدارانی زاڵ بە‌سەر کوردستان‪.‬‬ ‫ئەو هەس���تە جاروبار ئەوەندە بااڵ دەکات‪ ،‬کە پارتە‬ ‫سیاس���ییەکان‪ ،‬عەش���یرەتەکان‌و پی���اوە ماقواڵنی‬ ‫ناوچەیەک دەگرێتەوە‪ .‬ئەوان لە‌پێناوی نان‌و ئاوێکدا‬ ‫دەبن���ە کەوی لەداوخەر‌و هاوڕەگ���ەز‌و هاوزمانەکانی‬ ‫خۆیان بە‌نرخێک���ی هەرزان بۆ دوژم���ن راودەکەن‪.‬‬ ‫دەردە ک���ورد رەگ‌و ریش���ەی قوڵ���ی لە‌هەن���اوی‬ ‫کۆمەڵگەی کورد‌و تاکی کورددا داکوتاوە‌و بە‌ئاسانی‬ ‫خاشەبڕ ناکرێ‪ .‬بۆ دەرچوون لەو بارودۆخە دژوارە‪،‬‬ ‫تێگەیش���تن‌و دانپێداهێنان بە‌کێش���ەی ئاماژەپێکراو‬ ‫گرینگە‪ .‬نەتەوەیەک دەبێ چەندە الواز‌و ئەندامەکانی‬ ‫چەن���دە دڕکاوی ب���ن‪ ،‬کە بۆ پ���ارە‌و دراو خەیانەت‬ ‫لە‌هاوواڵتیان یان هاوخوێ���ن‌و هاوزمانەکانی خۆیان‬ ‫بک���ەن‌و لە‌ب���ەردەم دوژمن���دا زەلی���ل‌و داماو چۆک‬ ‫دادەن!‬

‫مرۆڤی کورد زیاتر‬ ‫لە‌گەالنی دیکە بۆ‬ ‫کاری یەکترکوژیی‌و‬ ‫لێدان لە‌یەکتر‬ ‫ئامادەیە‪ .‬کوردەکان‬ ‫بە‌هۆکاری جیاواز زیاتر‬ ‫لە‌نەتەوەکانی دیکە دەبنە‬ ‫داردەستی دەسەاڵتدارانی‬ ‫زاڵ بە‌سەر کوردستان‬ ‫ئەو هەستە جاروبار‬ ‫ئەوەندە بااڵ دەکات‪،‬‬ ‫کە پارتە سیاسییەکان‬ ‫عەشیرەتەکان‌و پیاوە‬ ‫ماقواڵنی ناوچەیەک‬ ‫دەگرێتەوە‪ .‬ئەوان‬ ‫لە‌پێناوی نان‌و ئاوێکدا‬ ‫دەبنە کەوی لەداوخەر‌و‬ ‫هاوڕەگەز‌و هاوزمانەکانی‬ ‫خۆیان بە‌نرخێکی هەرزان‬ ‫بۆ دوژمن راودەکەن‬

‫ئایا رۆشنبیران‌و چاالكانـ ‌ی شێوەزاری هه‌ورام ‌ی‬ ‫ئه‌توانن ببن ‌ه فریاد ره‌سی‌ زمانه‌كه‌یـــان؟‬ ‫ناسر حه‌مه‌ كریم‬ ‫ل���ه‌(‪)21‬ی‌ ش���وباتدا رۆژی‌ زمان���ی‌ دایك (یانه‌و‬ ‫سیاچه‌مانه‌ی‌) كۆڕبه‌ندێكی‌ بۆ چاالكان‌و نووسه‌رانی‌‬ ‫هه‌ورامان له‌ژێر ناونیشانی‌ پاراستنی‌ زمانی‌ هه‌ورامی‌‬ ‫ئه‌ركی‌ هه‌مووانه‌ له‌هه‌ڵه‌بجه‌ سازكرد‪.‬‬ ‫له‌و دانیشتنه‌دا چه‌ند سه‌رنج‌و راوبۆچونێك خرانه‌‬ ‫به‌رب���اس بۆ مانه‌وه‌و تیانه‌چوونی‌ زمان یان ش���ێوه‌‬ ‫زمان���ی‌ هه‌ورامی‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌ڵێم زمان یان ش���ێوه‌زمان‬ ‫چونكه‌ رای‌ جیاواز له‌س���ه‌ر ئه‌و ده‌سته‌واژه‌یه‌هه‌بوو‪،‬‬ ‫كه‌س���انێك به‌زمان‌و به‌شه‌كه‌ی‌ تریان به‌شێوه‌ (زار)‬ ‫ئه‌ژماریان بۆ ئه‌كرد‪ .‬دیاره‌ له‌نێون ئه‌و دووده‌سته‌یه‌دا‬ ‫ساغ نه‌بووه‌ته‌وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ناونیشانی‌ دانیشتنه‌كه‌‬ ‫بۆ پاراس���تن بوو‪ ،‬كه‌ ئه‌بوو‪ :‬ووتووێژه‌كه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫به‌زیندومانه‌وه‌و پارێزگاریكردنی‌ ئه‌م زمانه‌بێت‪ ،‬دیاره‌‬ ‫له‌وه‌شا دیاریكردنی‌ هه‌نگاوه‌كان‌و میكانیزمی‌ گونجاو‬ ‫له‌گ ‌هڵ‌ دۆخی‌ ئێس���تای‌ زمانه‌كه‌ ده‌خرێته‌ به‌ر باس‌و‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‌ رێوشوێنی‌ له‌بار تاوتوێ‌ ده‌كرێ‌‪.‬‬ ‫ئه‌ش���كرێ‌ له‌چوارچێوه‌ی‌ میتۆدێكدا ئه‌و مه‌ترسییه‌‬ ‫له‌سه‌ر زمانه‌كه‌ هه‌یه‌ به‌هه‌موان رابگه‌یه‌نرێ‌‪ ،‬كه‌وه‌ك‬ ‫له‌ناوونیشانه‌كه‌شدا هاتبوو ئه‌ركی‌ هه‌مووانه‌‪.‬‬ ‫ڕاس���ته‌ هه‌ڵگرتنی‌ ئ���ه‌و به‌رپرس���یاره‌تیه‌ ئه‌ركی‌‬ ‫هه‌مووانه‌‪ ،‬به‌اڵم چۆن؟‬ ‫كام رێچك���ه‌ بگیرێته‌ب���ه‌ر تا هه‌موان به‌ش���داربن‬ ‫له‌پاراس���تنی‌ ئ���ه‌و زمانه‌ی‌ ك���ه‌ ئێس���تا له‌لێواری‌‬ ‫مه‌رگدایه‌؟ ئه‌گه‌ر چی‌ س���ۆزو خۆشه‌ویستی‌ ئاخاوتن‬ ‫كه‌رانی‌ هه‌ورامی‌ بۆ زمانه‌كه‌یان جیاگای‌ گومان نییه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم خه‌م خۆری‌و به‌ته‌نگه‌وه‌هاتنی‌ تاكه‌كان نابێته‌‬ ‫رێگر له‌به‌رده‌م ئه‌و هه‌ره‌س���ه‌ی‌ كه‌زمانه‌كه‌ی‌ سه‌رو‬ ‫لێژكردووه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئێس���تاش له‌م به‌ئاگاهاتنه‌ دره‌نگ‬ ‫وه‌خته‌دا جێگای‌ خۆشحاڵییه‌ كه‌ كه‌سانێكی‌ ئه‌كادیمی‌‬ ‫هه‌ن كه‌ كه‌ڵ‌كه‌ڵه‌ی‌ پاراستنی‌ زمانه‌كه‌یان له‌هه‌گبه‌ی‌‬ ‫خۆیاندا هه‌ڵگرتووه‌‌و ئومێد ئه‌به‌خشنه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ت���ا ئێس���تا نازانین رێوش���وێنی‌ چۆن‌و‬ ‫خۆئاماده‌كردن���ی‌ چ���ۆن ئه‌گیرێته‌به‌ر ئای���ا كرۆكی‌‬ ‫په‌یامه‌كه‌یان ئه‌چێته‌ خزمه‌تی‌ مه‌به‌سته‌كه‌وه‌؟‬

‫تاچه‌ن���د رێگای‌ دروس���ت ده‌گیرێته‌ب���ه‌ر بۆ ئه‌و‬ ‫ئامانجه‌ی‌ كه‌ الی‌ هه‌م���ووان به‌های‌ تایبه‌تی‌ هه‌یه‌؟‬ ‫تاچه‌ند الیه‌نی‌ په‌یوه‌ندی‌دار وابه‌سته‌ به‌خواسته‌كه‌یان‬ ‫ئه‌كرێت؟ الی‌ من هه‌رگیز دانیشتنه‌كه‌ی‌ ‪/21‬شوبات‬ ‫‪ .‬جێ���گای‌ ئومێ���د نه‌بوو ب���اس له‌هۆكان���ی‌ به‌ره‌و‬ ‫فه‌ناچوون���ی‌ زمانی‌ هه‌ورامی‌ كه‌س خۆی‌ له‌قه‌ره‌نه‌دا‬ ‫رێگای‌ چاره‌س���ه‌رو كۆس���په‌كانی‌ ك���ه‌س به‌الی‌ دا‬ ‫نه‌چ���وو‪ ،‬ئاماژه‌ به‌ڕێگه‌ی‌ دروس���ت ن���ه‌درا پرس‌و‬ ‫مه‌به‌سته‌كه‌ به‌الڕێدا براو كه‌س چاره‌سه‌ری‌ تۆكمه‌ی‌‬ ‫بۆ زیندوهێشتنه‌وه‌ی‌ زمانه‌كه‌ النه‌بوو‪ .‬باسی‌ الوه‌كی‌‬ ‫شوێنی‌ جه‌وهه‌ری‌ مه‌سه‌له‌كه‌ی‌ گرته‌وه‌‪ .‬گه‌ڕه‌الوژێ‌و‬ ‫قسه‌و ووتارو نووسینه‌كان له‌بازنه‌یه‌كدا ده‌خوالنه‌وه‌‪،‬‬ ‫چه‌ندان ج���ارو له‌ده‌یان ش���وێنداو له‌چه‌ندین كۆڕو‬ ‫كۆبونه‌وه‌ خه‌ڵكانی‌ ساده‌شدا ده‌وترێنه‌وه‌‪ ،‬قسه‌له‌سه‌ر‬ ‫مێژوو له‌سه‌ر پیشه‌ده‌س���تیه‌كان‌و كه‌له‌پوور تایبه‌ت‬ ‫مه‌ندی‌ جوگرافیای‌ ناوچه‌كه‌و سروش���ت‌و هه‌ندێكیش‬ ‫له‌س���ه‌ر رێزمان‌و به‌كارهێنانی‌ پیت���ه‌كان له‌ناوچه‌‬ ‫جیاوازه‌كان���دا كه‌من پێموایه‌ ت���ا راده‌یه‌ك ئه‌مه‌یان‬ ‫له‌شوێنی‌ خۆیدابوو‪.‬‬ ‫زۆری����ش ش����انازی‌ به‌ڕابووردووك����را له‌گ���� ‌هڵ‌‬ ‫زیاده‌ڕه‌ویه‌كیش له‌جوگرافیای‌ هه‌ورامان له‌سه‌رده‌مه‌‬ ‫كۆنه‌كاندا‪ .‬هه‌ندێكیش به‌ڕاگرتنی‌ سه‌لیقه‌ی‌ ئیسالمی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌یان پێهه‌ڵكێش����ا‪ ،‬ئه‌گه‌ر كه‌سانێك به‌ده‌ست‬ ‫كه‌وته‌كانی‌ رابردووه‌وه‌ مه‌ست بن به‌شانازی‌‌و وه‌همی‌‬ ‫س����ه‌دان س����اڵی‌ پێش ئێس����تاوه‌ بژین‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ هه‌ر‬ ‫له‌ڕابردوودا ئه‌ژین واقعی‌ ئێس����تا الیان نامۆیه‌و په‌ی‌‬ ‫به‌ئاڵۆزی‌‌و لوغزه‌كانی‌ سه‌رده‌م‌و ماكی‌ هه‌ڵسوڕێنه‌رانی‌‬ ‫زه‌مه‌نی����ان النیه‌ چونه‌كه‌ ئه‌و راس����تیه‌ ئه‌بێت المان‬ ‫ئاش����كرابێت كه‌ ئێستا له‌ئێس����تادا دروست ئه‌كرێت‬ ‫به‌كاروچاالكی‌ بڕشتدار كاریگه‌ری‌ دروست ئه‌بێت ‪.‬‬ ‫راس����ته‌ ئه‌بێ����ت بە‌زم����ان‌و كه‌ڵت����وورو مێ����ژووی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌مان ئاش����نابین‪ .‬وه‌اڵمی‌ حازربه‌ده‌س����تمان‬ ‫پێبێت بۆ هه‌رته‌نگه‌ژه‌و پرسیارێكی‌ ده‌ره‌كی‌ كه‌لێمان‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم بە‌جووینه‌وه‌ی‌ ئه‌و هوشیاری‌و زانینه‌‬ ‫هه‌رگی����ز ناتوانین ئاین����ده‌ی‌ فه‌رهه‌نگیمان بپارێزین‬ ‫ئه‌گه‌ر نه‌یكه‌ینه‌ بنه‌مایه‌كی‌ كارپێكراو بۆ نوقورچ گرتن‬ ‫له‌ده‌س����ه‌اڵتێك كه‌ زمان یان زاری‌ هه‌ورامی‌ خستۆته‌‬

‫ئه‌و پ����ه‌ڕی‌ په‌راوێزییه‌وه‌‪ .‬له‌گ����ه‌ڵ‌ بوونی‌ ژماره‌یه‌ك‬ ‫له‌كه‌سایه‌تی‌ ده‌ست رۆیشتوی‌ ناو ده‌سه‌اڵت‌و حزب‌و‬ ‫حكومه‌ت ك����ه‌ خۆیان بە‌خه‌ڵك����ی‌ ناوچه‌كه‌ ده‌زانن‌و‬ ‫پاشگری‌ زمانه‌كه‌یان به‌ناوه‌كه‌یانه‌وه‌ لكاندووه‌ ‪.‬‬ ‫به‌اڵم هه‌رگیز كه‌سیان له‌خه‌می‌ فه‌رهه‌نگ‌و كه‌ڵتوری‌‬ ‫ناوچه‌ك����ه‌دا نه‌بوون‪ ،‬ب����ۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌ تایبه‌ت‌و پله‌و‬ ‫پایه‌كه‌ی‌ خۆیان نه‌بێت كاتیان نه‌كوش����تووه‌ له‌بیری‌‬ ‫رێزلینانی‌ پاش����گری‌ ناوه‌كه‌ی‌ خۆش����یاندا نه‌بوون‪.‬‬ ‫كاك پش����تیوان گوڵپی‌ كه‌س����ێكی‌ ده‌ست رۆشتووی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌ له‌كۆربه‌نده‌كه‌دا ئاماده‌بوو شانازی‌ به‌وه‌وه‌‬ ‫ده‌كات ك����ه‌ یه‌ك����ه‌م كه‌س بووه‌ له‌س����ه‌ر ته‌له‌فزیون‬ ‫وه‌ك راگه‌یاندكارێك به‌هه‌ورامی‌ به‌رنامه‌ی‌ پێشكه‌ش‬ ‫كردووه‌ من ده‌ڵێم‪ .‬خۆزگه‌ كاك پش����تیوان ش����انازی‌‬ ‫ب����ه‌وه‌ بكردایه‌ كه‌ ئ����ه‌و بووه‌ته‌ ه����ۆی‌ دامه‌زراندنی‌‬ ‫ته‌له‌فزیۆنێ����ك با لۆكالیش بێت‪ ،‬یان دروس����تكردنی‌‬ ‫مۆزه‌خانه‌ی����ه‌ك كه‌ ببوای ‌ه په‌ناگا ب����ۆ زیندومانه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌له‌پ����وری‌ ناوچه‌كه‌‪ .‬هه‌موو ده‌زانی����ن مه‌ڵبه‌ندێك‬ ‫به‌ناوی‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ رۆشنبیری‌ هه‌ورامان هه‌یه‌ كه‌ دیاره‌‬ ‫ئه‌ركی‌ پاراستن‌و گه‌شه‌پێدانی‌ فه‌رهه‌نگی‌ هه‌ورامانی‌‬ ‫پێ‌ سپێدراوه‌‪ ،‬یاخود ئه‌رك‌و په‌رپرسیارێیه‌تی‌ ئه‌بێ‌‬ ‫هه‌ر ئه‌وه‌ بێ‌و له‌ئه‌ستۆش����ی‌ بگرێ����ت‪ ،‬بە‌ئه‌مانه‌ته‌وه‌‬ ‫كه‌له‌پ����ور بپارێزێت به‌اڵم ئایا ئ����ه‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌‬ ‫بە‌ئه‌ركی‌ پێویست هه‌ڵساوه‌؟ بێگومان نه‌خێر بێجگه‌‬ ‫له‌كاری‌ الوه‌كی‌‌و فریودان‌و كات به‌سه‌ربردن شتی‌ تر‬ ‫نه‌كراوه‌و جێده‌س����تی‌ له‌دانانی‌ پایه‌كانی‌ فه‌رهه‌نگی‌‬ ‫هه‌وراماندا به‌ده‌رنه‌كه‌وتووه‌ ئه‌وان س����ه‌قاڵی‌ كارێكن‬ ‫وه‌ك په‌روه‌رده‌ی‌ باخ وپیش����اندانی‌ كاره‌ ده‌ستیه‌كان‬ ‫كه‌من هه‌رگیز بە‌پیشه‌ی‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ رۆشنبیری‌ نازانم‬ ‫دی����اره‌ كاری‌ بنه‌ڕه‌تی‌ ئه‌وان پاراس����تنی‌ فه‌رهه‌نگی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌یه‌ له‌گه‌ڵ‌ گه‌شه‌پێدانی‌ سێكته‌ری‌ رۆشنبیری‌‬ ‫بۆ الوان خستنه‌گه‌ری‌ توانا هونه‌رییه‌كانیان هه‌روه‌ها‬ ‫دروستكردنی‌ كۆڵه‌كه‌كانی‌ فه‌رهه‌نگ له‌ڕێگه‌ی‌ خواسته‌‬ ‫ب����ه‌رده‌وام‌و داواكاریی����ه‌ نه‌پس����اوه‌كانیان له‌الیه‌نی‌‬ ‫په‌یوه‌ندیدار‪ .‬وه‌ پیشاندانی‌ دڵسۆزی‌و هیالكی‌ خۆیان‬ ‫بۆ ئه‌م پایان����ه‌ی‌ الی‌ خواره‌وه‌ كه‌بینای‌ فه‌رهه‌نگیان‬ ‫له‌سه‌ر دانراوه‌‪.‬‬ ‫‪ -1‬هۆڵێكی‌ رۆشنبیری‌ له‌مه‌ڵبه‌ندی‌ ناوچه‌كه‌‪.‬‬

‫‪ -2‬دامه‌زراندن���ی‌ تیپه‌كان���ی‌ ش���انۆو مۆس���یقا بۆ‬ ‫به‌گه‌رخستنی‌ توانای‌ هونه‌ری‌ الوان له‌گه‌ڵ‌ پێشكه‌ش‬ ‫كردنی‌ به‌رهه‌مه‌كانیان بە‌هه‌ورامی‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬مۆزه‌خانه‌یه‌ك بۆ پاراستن‌و هه‌ڵگرتنی‌ كه‌له‌پورو‬ ‫ئیشه‌ده‌ستیه‌كان هه‌ر له‌هه‌مان شوێن‪.‬‬ ‫‪ -4‬كتێبخانه‌یه‌كی‌ گشتی‌‪.‬‬ ‫‪ -5‬په‌خش���ی‌ رادی���و‌و ته‌له‌فزی���ون به‌ش���ێوه‌زاری‌‬ ‫هه‌ورامی‌‪.‬‬ ‫‪ -6‬هه‌فته‌نامه‌یه‌ك بە‌هه‌ورامی‌‪.‬‬ ‫‪ -7‬خوێن���دن هه‌تا پۆلی‌ شه‌ش���ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ بە‌زمانی‌‬ ‫هه‌ورامی‌ له‌ناوچه‌كه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م پایانه‌ ئه‌بنه‌ زامنی‌ پاراستنی‌ فه‌رهه‌نگ‌و زیندو‬ ‫هێش���تنه‌وه‌ی‌ زمان‌و س���ه‌نگی‌ مه‌حه‌كی‌ كه‌ڵتوورن‌و‬ ‫س���ه‌رمایه‌ی‌ م���ادی‌و مه‌عنه‌وین ب���ۆ خه‌ڵك‌وخاكی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌ن‪ .‬ده‌سه‌اڵته‌ ئه‌مانه‌ی‌ الی‌ خوی‌ حه‌شارداوه‌‪،‬‬ ‫كلۆمی‌ كردوون هه‌رگیز له‌خه‌می‌ فه‌رهه‌نگی‌ هه‌ورامان‌و‬ ‫هیچ ناوچه‌یه‌كی‌ تری‌ كوردستاندا نه‌بووه‌‌و نیه‌ ناكرێ‌‬ ‫ئیداره‌ی‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ رۆش���ه‌نبیری‌ هه‌ورامان چاوه‌ڕێی‌‬ ‫به‌خشش بێت له‌م ده‌سه‌اڵته‌ به‌اڵم چونكه‌ ئه‌مانیش‬ ‫به‌ش���ێكن له‌ده‌س���ه‌اڵت هیچ كاتێك په‌رۆشی‌ خۆیان‬ ‫بۆ پاراس���تنی‌ فه‌رهه‌نگی‌ هه‌ورامان نیش���ان نه‌داوه‌‬ ‫ئه‌مان بێبایه‌خانه‌و بێ‌ ده‌ربه‌س���تانه‌ مامه‌ڵه‌ له‌گ ‌هڵ‌‬ ‫ئه‌ركه‌ك���ه‌ی‌ خۆیان ئه‌كه‌ن‪ ،‬دانه‌مه‌زراندنی‌ یه‌كێ‌ له‌و‬ ‫پایانه‌ شایه‌تی‌ ناكارایی‌‌و فه‌رامۆشكاری‌ ئیداره‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و رۆشنبیرو چاالكانه‌ی‌ كه‌له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ ده‌سه‌اڵتن‌و‬ ‫په‌رۆش���ی‌ فه‌رهه‌نگ‌و زمان���ی‌ هه‌ورامانن ئه‌گه‌ر به‌و‬ ‫نه‌فه‌س‌و رێچك���ه‌ جیاوازان���ه‌وه‌ كاره‌كانیان ئه‌نجام‬ ‫بده‌ن ئه‌وه‌ به‌دڵنیاییه‌وه‌ ئاخ���ری‌ ماندوبوونه‌كه‌یان‬ ‫خێ���ردار نابێ���ت چونكه‌ ئه‌و ئه‌ركه‌ی‌ له‌ئه‌س���تۆیان‬ ‫گرتووه‌ گروپێكی‌ بوێرو له‌خۆ بردوو په‌رۆشی‌ ئه‌وێت‬ ‫كه‌ رۆژانه‌ فش���اره‌كانی‌ توندتر بكاته‌وه‌ هه‌تاكوو ئه‌و‬ ‫پرسه‌ی‌ كه‌ ره‌نگ رێژیان كردووه‌ ده‌سته‌به‌ری‌ بكه‌ن‬ ‫كه‌س���انێكیان ئه‌وێت ئه‌نجامێك���ی‌ به‌رداریان هه‌بێت‬ ‫ئه‌كرێت له‌پێش���ا بۆ بنیات نانی‌ پایه‌كانی‌ فه‌رهه‌نگ‬ ‫كاربك���ه‌ن ئه‌گه‌ر نا وه‌س���ف‌و س���ه‌نا‌و گێرانه‌وه‌ی‌‬ ‫مێژووی‌ نه‌نووس���راو تیره‌كه‌یان پێ‌ كورت ئه‌هێنێ‌و‬ ‫نیشانه‌كه‌ش ناپێكن‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫قاوغێکی‬ ‫مۆدێرن‌و ڕۆحێکی‬ ‫ترادیسیۆنال‬ ‫ئەحمەد ڕەسوڵ‬ ‫لە سەدەی هەژدە‌و نۆزدەدا لەمسەر تا ئەوسەری‬ ‫کوردستان‪ ،‬کۆمەڵێک دەسەاڵتدارێتی بچوکی لۆکاڵی‬ ‫بەناوی میرنشین لەالیەن کۆمەڵێک ئاغا‪ ،‬شێخ‪ ،‬بەگ‌و‬ ‫بەگزادەوە وەکو نوێنەرایەتیکردنی دەسەاڵتدارێتیە‬ ‫گەورە دەرەکی����ەکان‌و ئیمپراتۆرێتیەکان بەس����ەر‬ ‫خەڵکی ناوچەکانیانەوە‪ ،‬بوونی کورد بەرجەس����تە‬ ‫دەکات ک����ە خۆی ئەم دەس����ەاڵتدارێتیە ناوچەییە‬ ‫ئاغاواتیانە بەربەستی گەورەی بەردەم پەرەسەندنی‬ ‫سروشتیی کۆمەاڵیەتی جڤات‌و گەشەی ڕاستەقینەی‬ ‫کۆمەڵگای کوردی بوون‪.‬‬ ‫سەدەی بیست‌و ناسیۆنالیزم‬ ‫لەسەدەی بیس����تدا جۆرێک لە‌هۆشیاری لەبارەی‬ ‫بوونێکی کوردیانەی گش����تگیر سەرهەڵدەدات‪ ،‬کە‬ ‫هۆش����یاریەکی ناسیۆنالیستیە‪ ،‬بەاڵم هەمان شێوە‬ ‫فۆڕمی ئەم هۆش����یاریە‪ ،‬فۆڕمێک����ی خێڵەکیانەی‬ ‫لۆکاڵی‪ ،‬هۆشیاریەک لە‌ڕواڵەتدا باس لە‌ناسیۆنالیزم‬ ‫وەک����و تێزەیەک����ی مۆدێ����رن بۆ تەعبی����ر لە‌ڕۆحی‬ ‫دەستەجەمعیانەی ئینسانی کورد دەکات‪ ،‬بەاڵم ئەم‬ ‫گوتارە لە‌ڕەگەوە بە‌توندی بەستراوەیە بە‌ستراکتوری‬ ‫خێ����ڵ‌و قەبەلیەتەوە‪ .‬ئیش����کردنی ناس����یۆنالیزم‬ ‫لە‌دروشم‌و ش����یعریەتی سیاس����ی تێناپەڕێت‪ ،‬بەو‬ ‫مانای����ەی تەنها گوتاری سیاسی‪-‬ش����یعری‌و هەندێ‬ ‫فۆڕم����ی سیاس����ەتکردن "وەک پەیک����ەری حزب‌و‬ ‫ناونانی کۆمەڵە‌و گروپەکان" شتێک لە‌ناسیۆنالیزم‌و‬ ‫دنیای مۆدێرنەوە وەردەگرن‪ ،‬بەاڵم کۆی پڕاکتیکی‬ ‫سیاس����ی‌و دەس����ەاڵتدارێتی هەم لەنێو حزب‌و هەم‬ ‫لە‌نێو شۆڕش����ەکاندا‪ ،‬هەمان هەژمونی کۆلێکتڤیی‬ ‫خێڵگەرایانەی ئەنتی ئیندیڤیدە‪ .‬ناسیۆنالیزم خۆی‬ ‫هۆش����یاریەکی ئیندیڤیدە "واتا هۆشیاری تاکەکانە‬ ‫سەبارەت بە‌بوونی خۆیان لە‌چوارچێوەی کۆیەکدا"‪،‬‬ ‫هەڵب����ەت مەبەس����ت لەم قس����ەیە ئ����ەوە نیە کە‬ ‫ناس����یۆنالیزم بە‌سروشتی لە‌نێو هۆشیاری تاکدا بێ‬ ‫بوونی هیچ س����پۆتێک‌و هیچ سەرچاوەیەک بەرهەم‬ ‫دێ����ت‪ ،‬بەڵکو مەبەس����ت لەوەیە کە ناس����یۆنالیزم‬ ‫چاندنی جۆرێک لە‌بیرکردنەوەی����ە لە‌نێو تاکەکاندا‬ ‫کە هەس����ت بکەن ئەوان سەر بە‌کۆیەکن‌و بەبێ ئەو‬ ‫کۆیە ئەویش نابێت‌و ئیتیمایەکی توند بیبەستێتەوە‬ ‫بە‌ک����ۆی جڤات����ەوە لەس����ەر کۆمەڵێ����ک هاوبەش‌و‬ ‫تایبەتمەندێت����ی کە س����ەرچاوەی تیش����کدانەوەی‬ ‫ئ����ەم هۆش����یاریە نوخبەیەک����ە لە‌بەرهەمهێنەرانی‬ ‫بی����ری ناس����یۆنالیزم‪ ،‬هەڵگ����ر‌و وەرگێڕان����ی ئەم‬ ‫بیرەش لەس����ەر دەس����تی ئەکتیڤیس����تی سیاسی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەت����ی لەگ����ەڵ ح����زب‌و گروپە سیاس����ی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیەکانەوەیە‪ .‬واتا ناس����یۆنالیزم بەبوونی‬ ‫ئیندیڤی����دەوە مان����ا پەی����دا دەکات‪ ،‬لێ����رەوە هەر‬ ‫ناسیۆنالیزمێک بێ بوونی ڕاس����تەقینەی ئیندیڤید‬ ‫ناس����یۆنالیزمێکی فەیک‌و شکڵیە ناتوانێت هەڵگری‬ ‫ڕۆحی ڕاس����تەقینەی ناسیۆنالیزم بێت‪ .‬قەبەلیەت‌و‬ ‫خێڵگەرایی����ش بە‌توندی دژ بە‌س����ەرهەڵدانی مرۆڤە‬ ‫وەک تاک‪ .‬لێرەوە ئێمە لەسەدەی بیستدا لەبەردەم‬ ‫ناس����یۆنالیزمێکی قاوغیی‌و شکڵیداین‪ ،‬بە‌کۆنتێنت‌و‬ ‫ڕۆحێکی پڕاوپ����ڕ خێڵەکیان����ەی فیۆداڵیەوە‪ .‬ئەم‬ ‫ناسیۆنالیزمە خێڵەکی‌و فیۆداڵیە لەسەدەی بیستدا‬ ‫ناودەنرێت بە‌کوردایەت����ی‪ ،‬بزووتنەوەی کوردایەتی‬ ‫یان بزووتنەوەی سیاسیی کوردی‪.‬‬ ‫بزووتنەوەی کوردایەتی وەک دوالیزم‬ ‫بزووتن����ەوەی کوردایەتی لە‌س����ەدەی بیس����تدا‬ ‫بە‌مێنتاڵیتی����ە سیاس����ی‌و بونی����ادە گوتاریەک����ەی‬ ‫خۆی����ەوە بزووتنەوەیەک����ی سیاس����ی ئاغاوات����ی‌و‬ ‫خێڵەکیانەی����ە ک����ە بە‌تون����دی دژ بە‌لەدایکبوونی‬ ‫مرۆڤ����ە وەکو ب����وون‌و کەینونەیەکی س����ەربەخۆ‪،‬‬ ‫خاوەن ئیرادە‌و بڕیاری سەربەخۆ‪ ،‬خاوەن خواست‌و‬ ‫هۆشیاری تاکگەرایانەی خۆی‪ ،‬چونکە لەدایکبوونی‬ ‫سروش����تی‌و ڕاس����تەقینەی ئیندیڤید لە‌کۆمەڵگای‬ ‫ئێم����ەدا دژ بە‌ڕۆح����ی بزووتنەوەکەیە "بزووتنەوەی‬ ‫کوردایەتی" کەلەس����ەر کۆگەلیی خێڵ‌و بێئیرادەیی‬ ‫تاک ڕاوەس����تاوە‪ .‬بزووتنەوەی کوردایەتی لەس����ەر‬ ‫ئاستی ڕیتۆریکی سیاس����ی‌و گوتارە مێدیاییەکەی‬ ‫وەکو ناس����یۆنالیزم‌و وەکو بزووتنەوەیەکی سیاسی‬ ‫نەتەوەیی خۆی نمایش����دەکات‌و لەس����ەر ئاس����تی‬ ‫ئەک����ت‌و پڕاکتیکی سیاس����ی‌و مامەڵەکردنی لەگەڵ‬ ‫ئیدارە‌و ئابوریدا‪ ،‬تێگەیش����تن‌و کارکردنی لەهەمبەر‬ ‫هێ����زی جەنگاوەرانەی خۆیدا‪ ،‬هەم مامەڵەکەکردنی‬ ‫لەگەڵ ئینس����ان وەکو تاک‪ ،‬بزووتنەیەکە بە‌توندی‬ ‫گرێدراو بە‌ڕۆحی خێ����ڵ‌و بە‌توندی گرێدراو بە‌بنەما‬ ‫س����تراکتوریەکانی هیرارکیەت����ی دەس����ەاڵتەوە‬ ‫لە‌نێ����و خێڵدا‪ .‬لێ����رەوە بزووتن����ەوەی کوردایەتی‪،‬‬ ‫بە‌هەمانشێوەی میرنش����ینەکانی کۆمەڵگای ئێمە‌و‬ ‫بگرە زیاتر "ئەگەر میرنش����ینەکان لەس����ەردەمێکدا‬ ‫بوون کە کرانەوەی عەقڵی‌و مۆدێرنیزەبوونی بەها‌و‬ ‫نۆڕمەکان لە‌کۆمەڵ����گا خۆراواییەکاندا تازە بوون‌و‬ ‫هەم دەرکەوتنی ناس����یۆنالیزم هێشتا نەگەیشتبوو‬ ‫بە‌ئەوجی خۆی ئەوا لەسەدەی بیستدا‌و بە‌گوێرەی‬ ‫بزووتنەوەی سیاسیی کوردییەوە ئەو بەها‌و نۆڕمە‬ ‫مۆدێرنان����ە‌و ه����ەم کران����ەوەی عەقڵی����ی لە‌دنیای‬ ‫خۆراوا‌و لە‌کۆمەڵگاکانی دەوروبەریش����ماندا قۆناغ‌و‬ ‫زەمەنی زۆری بڕیبوو" هەم هێزێک‌و دەس����ەاڵتێکی‬ ‫دژ بە‌بوونی تاکگەرایانەی ئینس����ان بووە‌و هەم دژ‬ ‫بە‌س����ەرهەڵدانیەتی ئەمە س����ەرباری دژایەتیکردنی‬ ‫بۆ هەر ژینگە‌و زەمینەیەک کە هەوڵ بۆ س����ازدانی‬ ‫بدرێت بەئامانجی سەرهەڵدانی تاک‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )617‬سێشه‌ممه ‪2018/3/13‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫پێناسه‌ ‌ی قانوونی‌‌و پێناسه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫بە‌سوپا‌و حه‌ش���دی‌ تۆقێنه‌ری‌ شیعی‌‪،‬‬ ‫ئه‌وج���ا هه‌رچ���ی‌ ده‌زگای‌ حكومه‌ت��� ‌ه‬ ‫ێ‬ ‫تایفییه‌كه‌ی���ان هه‌ی���ه‌‪ ،‬ده‌یان���ه‌و ‌‬ ‫باشووری‌ كوردس���تان بگه‌ڕێننه‌وه‌ بۆ‬ ‫ی بیست‌و‬ ‫سه‌رده‌می‌ هه‌شتاكانی‌ سه‌ده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫گاڵته‌ك���ردن بە‌قوربانی‌‌و تێكۆش���ان ‌‬ ‫ی قارامانانه‌‌و‬ ‫ی دوور‌و درێ���ژ ‌‬ ‫مێژوویه‌ك ‌‬ ‫ی گه‌لی‌ باش���ووری‌ كوردس���تان‬ ‫به‌رگر ‌‬ ‫سه‌باحی‌ غالیب‬ ‫ی‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ل���ه‌وه‌ش زیات���ر ل���ه‌ڕوو ‌‬ ‫كه‌سایه‌تی‌‌و به‌ها كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ێ‬ ‫ئ���ه‌و هه‌م���وو س���وكایه‌تیكردن‌و ب��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك���ورد له‌كه‌مترین حه‌ق ‌‬ ‫ی پێش���وومدا به‌ڵێنی‌ ئه‌وه‌م به‌ش���كردن ‌‬ ‫له‌وتار ‌‬ ‫ی نان‌و‬ ‫ی ك��� ‌ه مس���ۆگه‌ركردن ‌‬ ‫ی ئینس���ان ‌‬ ‫ی وتار ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ن���ده‌ ‌‬ ‫دا ك��� ‌ه بە‌كورت��� ‌‬ ‫ی هه‌فتان ‌ه بوار ده‌دا‪ ،‬شتێك ئاو‪ ،‬خوێندن‌و ته‌ندروس���تی‌‪ ،‬هاتوچۆ‪،‬‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئاس���اییش‌و به‌رقه‌راری‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌‪،‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ پێناس ‌هی‌ قانوونی‌‌و پێناسه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌الیه‌ن كاربه‌ده‌ستان‌و مه‌رجه‌عییه‌ت ‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌و‌ه بنووسم‪.‬‬ ‫ی داگیرك���ه‌ردا‪ ،‬رۆژ‬ ‫ی ش���یعه‌و‌ه له‌عێراق ‌‬ ‫به‌ش���ێك له‌هۆش���یاری‌ سیاس��� ‌‬ ‫ی خۆبه‌ده‌س���ته‌وه‌دان‬ ‫بە‌تایبه‌تی‌ بۆ نه‌ته‌وه‌یه‌كی‌ دابه‌شكراوی‌‪ ،‬بە‌ڕۆژ وه‌ك چه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌ك كورد ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬به‌رامب���ه‌ر بە‌كوردس���تانیان ب���ه‌كار ‌‬ ‫خاك داگیرك���راو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و دوو دێنن‪ ،‬به‌و سیاس���ه‌ت ‌ه هه‌رچی‌ كورد ‌‬ ‫ك���ه‌ جیاوازی‌ له‌نێوان چه‌مك ‌‬ ‫جۆره‌ پێناسه‌یه‌ی‌ س���ه‌ره‌وه‌دا بكرێ‌‪ .‬ئاسایی‌‌و بە‌ویژدان له‌ناوه‌‌و له‌په‌ڕیوی‌‌و‬ ‫ی دووره‌ مه‌فت���ه‌ن هه‌ن‪ ،‬تووش���ی‌ ئازار‌و‬ ‫پێناس���ه‌ی‌ قانوونی‌ ئه‌وه‌یه‌ ك ‌ه بە‌پێ ‌‬ ‫ی ك���ردوون‪ .‬بۆی��� ‌ه‬ ‫ی واقیع���ی‌ كورد له‌نێ���وان چوار چه‌وس���اندنه‌وه‌ ‌‬ ‫دۆخ ‌‬ ‫ی پێیده‌وت���رێ‌ عێ���راق‪،‬‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ داگیركه‌ردا دابه‌شكراوه‌‪ ،‬له‌و ل���ه‌و ش���ت ‌ه ‌‬ ‫ی ك��� ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫ی ئ���ه‌و دوژمنایه‌تیكردن���ه‌ ‌‬ ‫ێ ویس���ت‌و ئ���اره‌زوو ‌‬ ‫وه‌خته‌و‌ه كه‌ ب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تانیاندا ده‌یكا‪ ،‬س���ه‌رله‌به‌ر ‌‬ ‫ی په‌یمان ‌‬ ‫ی كوردس���تان‪ ،‬بە‌زۆر ‌‬ ‫خه‌ڵك ‌‬ ‫ی سیاسی‌‌و ش���ه‌رعییه‌تێك ك ‌ه‬ ‫ی وجوود ‌‬ ‫ی قانوون ‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی‌‌و بە‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی هه‌رگیز نه‌یبووه‌‪ ،‬زیات���ر ئه‌و ده‌وڵه‌ت ‌ه‬ ‫ناڕاس���تگۆیان ‌ه كراوین بە‌هاونیشتمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵیوه‌شاندۆته‌وه‌‪ .‬بە‌كورت ‌‬ ‫ی داگیركه‌ر‌ه ‌‬ ‫واڵته‌ داگیركه‌ره‌كانمان‪ ،‬ناڕاس���تگۆی ‌‬ ‫ی شیعه‌‌و‬ ‫به‌غدا‪ ،‬تاران‪ ،‬ئه‌نقه‌ره‌‌و دیمه‌شق له‌وه‌و‌ه كاربه‌ده‌ستان‌و سیاسه‌تمه‌داران ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌تی‌ داگیركه‌ر ‌‬ ‫ی له‌بازن ‌ه ‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ هه‌ڵده‌گرێ‌ كه‌ له‌الیه‌كه‌و‌ه هه‌رچ ‌‬ ‫ی خۆیان‬ ‫ی ئه‌واندا عێراقدایه‌‪ ،‬ته‌واوی‌ ده‌س���ه‌اڵت ‌‬ ‫ێ كورد له‌ژێر س���ای ‌ه ‌‬ ‫ده‌یانه‌و ‌‬ ‫ی خه‌ڵكی‌ كوردس���تان‬ ‫بن‪ ،‬به‌اڵم ن���ه‌ك وه‌ك هاواڵتی‌ مافیان ب���ۆ دوژمنایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بن ك ‌ه به‌كاردێنن‪ ،‬ئه‌مه‌ش تاقیكردنه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫ناده‌ن���ێ‌‪ ،‬به‌ڵك���و ده‌ب���ێ‌ راز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تازه‌ی‌ كۆنه‌‪ ،‬كه‌ ده‌وڵه‌ت دژ ‌‬ ‫مافیان نه‌ده‌نێ‌‪ ،‬هاوكات رێگاش ناده‌ن دیكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ماف ‌ه س���ه‌رەتاییه‌كان ‌‬ ‫له‌و ب���اره‌وه‌ كورد هاوارێ���ك بكه‌ن یا خه‌ڵ���ك‌و دژ ‌‬ ‫ی ئه‌و مرۆڤانه‌یه‌ كه‌ بە‌زۆر‌و بە‌ده‌س���تور‌و‬ ‫ی له‌قانونی‌ واڵتان ‌‬ ‫ی بن‪ .‬ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ناڕاز ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫پێش���كه‌وتو ‌و قانوون���ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‌و بە‌قان���وون خزێنراونه‌ته‌ س���نور ‌‬ ‫ی واڵتانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی مرۆڤدا ب���ۆ تاك ‌‬ ‫ی ماف��� ‌‬ ‫جاڕنام���ه‌ ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر دوێن���ێ‌ ئه‌مەری���كا‌و رۆژئاوا‬ ‫ی‬ ‫ی ره‌گ���ه‌ز ‌‬ ‫ه���ه‌ر واڵت‌و پێكهاته‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هیچ یه‌كێك بە‌هیوا بووبن عێراق ره‌گی‌ دیموكراس ‌‬ ‫دیاریكراوه‌‪ ،‬له‌ده‌س���تور ‌‬ ‫ی كوردستاندا هێما دابكوتێ‌‌و شیعه‌‌و سونن ‌هی‌ فه‌رمانڕه‌وا‪،‬‬ ‫له‌واڵت ‌ه داگیركه‌ره‌كان ‌‬ ‫ی یا‬ ‫ی عێراق خ���ۆ ‌‬ ‫ی ش���تێك له‌مێ���ژوو ‌‬ ‫بە‌مافی‌ ئینسانی‌‌و روناكبیری‌‌و سیاس ‌‬ ‫ی له‌تاقیكردن���ه‌وه‌ی‌ سیس���ته‌می‌ زه‌بر‌و‬ ‫كورد نه‌كراوه‌‪ ،‬بە‌واتایه‌كی‌ دیكه‌ كورد ‌‬ ‫ی زه‌نگ فێربووبن‪ ،‬ئه‌وا ئیمڕۆ ده‌بێ‌ زۆر‬ ‫ی ماف ‌‬ ‫ێ ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫باش���ور عێراقییه‌‪ ،‬ب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چاك ئه‌و‌ه بزانن‪ ،‬ك ‌ه دروستكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫هاواڵتییه‌ك���ی‌ عێراقی‌ هه‌ب���ێ‌‪ ،‬كورد ‌‬ ‫ی ئێستا‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫ی عێراق به‌و ش���ێوه‌یه‌ ‌‬ ‫ێ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫رۆژهه‌اڵت ك���راون بە‌ئێرانی‌ ب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عه‌قڵ ‌‬ ‫وه‌ك ئێرانییه‌ك حه‌قیان درابێتێ‌‪ ،‬ئه‌وا له‌گه‌وره‌ترین تێكش���كانه‌كان ‌‬ ‫ی رۆژئاوا بە‌گش���تی‌‌و‬ ‫ی باكور‌و سیاس���ی‌‌و فیكر ‌‬ ‫له‌توركیا‌و له‌س���وریا‪ ،‬ك���ورد ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بوو له‌س���ه‌ده‌ ‌‬ ‫ی ئه‌مێری���كا بە‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی ده‌س���توری‌ دوو واڵت ‌‬ ‫رۆژئاوا‪ ،‬بە‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوب���راو‪ ،‬كورد بونی���ان نییه‌‪ ،‬رۆژیش بیست‌و یه‌كدا‪ .‬شێوه‌ی‌ بێ‌ سه‌روبه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق ‌‬ ‫ی ئه‌مێری���كا ب���ۆ له‌ناوبردن��� ‌‬ ‫نیی���ه‌ یه‌كێك له‌گه‌وره‌ به‌رپرس���یاران ‌‬ ‫ی كۆن‪ ،‬ته‌واو وه‌ك ئه‌و‌ه وا‬ ‫هه‌ر چوار واڵتانی‌ داگیركه‌ر‪ ،‬هه‌ر یه‌ك ‌ه س���ه‌رده‌م ‌‬ ‫ی مه‌كه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ خراپتر‬ ‫بە‌جۆرێك نكوڵی‌ له‌زمان‪ ،‬خاك‪ ،‬له‌هه‌مو بوو چاك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌ب���ێ‌‪ ،‬هه‌موو پێكهات��� ‌ه ناجۆره‌كان ‌‬ ‫مافێكی‌ ئینسانانه‌ی‌ كورد نه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی تازه‌‪ ،‬هه‌زار‬ ‫ی شیعی‌‌و ش���ۆڤێن ‌‬ ‫ی عێراق ‌‬ ‫ی زیات���ر مه‌س���ه‌له‌كه‌ ‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆزگ ‌ه بە‌كفندز ده‌خوازن‪ .‬به‌راوردێك ‌‬ ‫ئاڵۆزتر ك���ردوه‌‪ ،‬له‌هه‌ر چ���وار واڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���اكار له‌نێوان عێراقی‌ كۆن‌و عێراق ‌‬ ‫داگیركه‌ردا‪ ،‬عه‌قڵییه‌تی‌ چه‌قبه‌ستوو ‌‬ ‫ی ت���ازه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه ده‌س���ه‌لمێنێ‌‪ ،‬ك ‌ه عێراق ‌ه‬ ‫سیاس���ه‌تمه‌داران‌و به‌رپرس���یاران ‌‬ ‫ی تازه‌ك��� ‌ه هه‌زاران جار له‌عێراقه‌ كۆنه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌وڵه‌ت‌و حكومه‌ته‌كانه‌‪ ،‬شتێك له‌مێژو ‌‬ ‫خۆیان‪ ،‬یا هی‌ جیهان فێر نه‌بوون‌و نابن‪ ،‬خراپت���ر‌و كاولت���ر‌و ناخۆش���تر‌و پ���ڕ‬ ‫ی مه‌ترسیتره‌‪ .‬بە‌مانایه‌كی‌ دیكه‌‪ ،‬به‌شێك‬ ‫تاقیكردن���ه‌وه‌ی‌ تواندنه‌وه‌‌و ئازاردان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گێڕان���ه‌وه‌ی‌ بە‌قانوونكردن ‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ كورد‌و سه‌رنه‌كه‌وتنی‌ هێرش ‌ه له‌تاوان��� ‌‬ ‫ی به‌ندیخانه‌‌و پێناس���ه‌ی‌ كوردی‌ باشوور بە‌دیسانه‌و‌ه‬ ‫س���ه‌ربازییه‌كانیان‪ ،‬كونج ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراقی‌‪ ،‬ده‌كه‌وێته‌ سه‌ر سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫په‌تی‌ س���ێداره‌‪ ،‬قه‌ده‌غه‌كردنی‌ هه‌رچ ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ بە‌كورده‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬گش���تیان ك���ورد‌و ئه‌وج���ا ده‌كه‌وێت ‌ه ئه‌س���تۆ ‌‬ ‫ی كورد رۆژئاوا بە‌تایبه‌تی‌ ئه‌مێریكا‌و بریتانیا‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵمان���دا به‌كارهێناوه‌‪ ،‬كه‌چ ‌‬ ‫هه‌ر كورده‌‪ ،‬له‌و باره‌وه‌ هه‌ڵوێسته‌یه‌ك له‌و باره‌وه‌‪ ،‬بۆ خه‌ڵكی‌ كوردس���تانیش‬ ‫ی توان���ه‌وه‌‌و‬ ‫ناك���ه‌ن‌و پرس���یارێك له‌خۆیان ناكه‌ن‪ .‬مه‌ترس���ییه‌كه‌‪ ،‬مه‌ترس��� ‌‬ ‫ی له‌ناوبردن���ه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ه���ه‌ر كوردێك ك ‌ه‬ ‫بۆی ‌ه ش���تێكی‌ س���ه‌یر نییه‌‪ ،‬له‌ده‌یه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌وه‌ راز ‌‬ ‫دووه‌م���ی‌ س���ه‌ده‌ی‌ بیس���ت‌و یه‌كدا‪ ،‬بە‌ویس���تی‌ ئازادانه‌ی‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بێ‌‪ ،‬كه‌ هاواڵتی‌ عێراقییه‌‌و پێناس���ه‌ ‌‬ ‫له‌هه‌موو ئه‌و واڵتانه‌دا په‌یوه‌ستبوون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و ده‌وڵه‌ت���ه‌ داگیركه‌ره‌ ‌‬ ‫ی قانوون ‌‬ ‫خێڵه‌ك���ی‌‪ ،‬ئایینزا‪ ،‬تایف���ی‌‌و الیه‌نگر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وانه‌ش قه‌بوڵ بێ‌‪ ،‬ئه‌وا چه‌ند‌ه كاربه‌ده‌ستێك ‌‬ ‫ی بره‌ودان‪ ،‬سه‌رپاك ‌‬ ‫له‌وپه‌ڕ ‌‬ ‫ی داگیرك���ه‌ر تاوانباره‌‪ ،‬ئه‌میش‬ ‫ی ك���ورد عێراق ‌‬ ‫بە‌خراپتری���ن ش���ێو‌ه ل���ه‌دژ ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌نده‌ تاوانباره‌‪.‬‬ ‫به‌كاریده‌هێنن‪ ،‬له‌ك���رده‌وه‌ی‌ رۆژانه‌ ‌‬ ‫ی هه‌ر ئه‌وه‌ نیی ‌ه‬ ‫ی نه‌ته‌وه‌ی ‌‬ ‫پێناس���ه‌ ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی‌ ده‌وڵه‌تدا‪ ،‬ش���تێك نیی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌ڵێك خه‌ڵك له‌ناوێكی‌ هاوبه‌ش��� ‌‬ ‫ی مرۆڤانه‌ ‌‬ ‫بە‌ناوی‌ ده‌ستور هه‌تا ویژدان ‌‬ ‫كورد له‌ئازار‌و چه‌وساندنه‌و‌ه بپارێزی‌‪ .‬نه‌ته‌وه‌یه‌كه‌وه‌‪ ،‬زمان‪ ،‬خاك‌و مێژوو یا‬ ‫ی دیك ‌ه هاوبه‌ش بن‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت هه‌ر‬ ‫ی كورد ش���ت ‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و جۆری‌ مامه‌ڵه‌یه‌ ‌‬ ‫ی خۆیان‬ ‫ی زیاتر یه‌كێك له‌وان ‌ه بایه‌خی‌ تایبه‌ت ‌‬ ‫ی داگیركه‌ردا‪ ،‬ئه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌چوار واڵت ‌‬ ‫ی زیات���ر وا ده‌كا‬ ‫ی كوردی‌ هه‌راسان‌و قورستر كردوه‌‪ ،‬هه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫بار ‌‬ ‫ی‬ ‫باری‌ ناوخۆی‌ ناو كورد خۆیه‌تی‌‪ .‬لێره‌دا هه‌موویان پێكه‌وه‌ ببه‌ستێته‌وه‌‪ ،‬هه‌ست ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وم���ان بۆ ده‌رده‌ك���ه‌وێ‌‪ ،‬ئه‌و‌ه ته‌نیا خۆناس���ین‌و هاوكاری‌‌و تێگه‌یش���تن ‌‬ ‫ی‬ ‫واڵتانی‌ داگیركه‌ر نین كه‌ له‌س���ه‌ره‌وه‌‪ ،‬هاوچاره‌نووسیی ‌ه له‌نێوان پێكهاته‌كان ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی نه‌ته‌وه‌ك���ه‌دا‪ .‬ره‌نگ��� ‌ه الری‌ له‌وه‌ نه‌ب ‌‬ ‫رووبه‌ڕووی‌ كورد ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه كورد ‌‬ ‫ی هاوكۆ‪ ،‬زمان‪ ،‬خاك‌و مێژوو‬ ‫خۆف���رۆش خۆش���یه‌تی‌ له‌خ���واره‌وه‌‌و ك ‌ه ناوێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ڕه‌گه‌زه‌ س���ه‌ره‌كییه‌كانی‌ پێناس���ه‌ ‌‬ ‫ی كه‌س���ایه‌تی‌‌و له‌دژ ‌‬ ‫له‌ن���اوه‌و‌ه له‌دژ ‌‬ ‫ی‬ ‫خاك‌و ل���ه‌دژی‌ قه‌واره‌‌و س���ه‌رفرازی‌‌و نه‌ته‌وه‌ن‪ ،‬به‌اڵم بۆ مانه‌وه‌‌و به‌رده‌وام ‌‬ ‫ی ن���ه‌وه‌‌و وه‌چه‌كان���ی‌ ك���ورد نه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ته‌نی���ا ئ���ه‌و ره‌گه‌زانه‌ به‌س‬ ‫دواڕۆژ ‌‬ ‫له‌هاوكاری‌‌و پشتیوانی‌ داگیركه‌راندان‪ .‬نین‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ زیندوێتی‌‌و گه‌ش���ه‌كردن‌و‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌ته‌و‌ه ده‌پارێزێ‌‪ ،‬گیان ‌‬ ‫ی گه‌ل���ی‌ ك���ورد‌و پێشكه‌وتن ‌‬ ‫ئ���ه‌م رۆژان���ه‌ ‌‬ ‫ی باش���وری‌ پێدا تێپه‌ڕ په‌یوه‌س���تیی ‌ه بە‌نه‌ته‌وه‌كه‌وه‌‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫كوردس���تانیان ‌‬ ‫ی خۆناس���ین‌و ه���اوكاری‌‌و‬ ‫ده‌بێ‌‪ ،‬یه‌كێك ‌ه له‌قۆناغ ‌ه هه‌ر‌ه تاریك‌و بە‌هه‌س���ت ‌‬ ‫ی تاكه‌كان‪،‬‬ ‫ی هاوچاره‌نووس ‌‬ ‫ی كورد‌و كوردستان‪ ،‬تێگه‌یشتن ‌‬ ‫سه‌خته‌كانی‌ مێژوو ‌‬ ‫ێ ش���ه‌رمانه‌‪ ،‬چی���ن‪ ،‬كۆمه‌ڵ���ه‌كان‪ ،‬رێكخس���تن‌و‬ ‫عێراق���ی‌ داگیركه‌ر زۆر ب ‌‬ ‫ی پ���ه‌روه‌رده‌و‌ه‬ ‫ی مه‌زهه‌ب���ی‌‪ ،‬حیزبه‌كان ك���ه‌ بە‌هۆ ‌‬ ‫بە‌هه‌م���وو توانایه‌ك��� ‌‬ ‫ی ده‌س���تووری‌ خۆیان‪ ،‬سه‌رهه‌ڵده‌دا‪ ،‬گه‌شه‌ده‌كا‌و ده‌خه‌مڵێ‌‪.‬‬ ‫په‌یڕه‌ونه‌كردن ‌‬

‫نه‌بوونی‌ پێناسه‌ ‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‌و نه‌بوون ‌ی‬ ‫گیان ‌ی به‌رپرسیارێتی ‌ی‬ ‫مێژوویی‌ ال ‌ی‬ ‫زۆربه‌ ‌ی ئه‌وانه‌ ‌ی‬ ‫له‌ناو كورددا‪،‬‬ ‫ئێستا حیزبایه‌تی‌‌و‬ ‫سیاسه‌ت ده‌كه‌ن‬ ‫بارێكی‌ كاولكاری‌‌و‬ ‫خۆبه‌ده‌سته‌وه‌دان ‌ی‬ ‫له‌ناو سه‌ركردایه‌ت ‌ی‬ ‫حیزبه‌كان‌و له‌ناو‬ ‫جه‌ماوه‌ره‌كانیان‬ ‫دروست كردووه‌‬ ‫ی‬ ‫ی شۆڕش ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر جاران‪ ،‬له‌س���ه‌رەتا ‌‬ ‫ئه‌یلوول ت���ا ‪ ،1964‬چ خه‌ڵكی‌ كورد‌و‬ ‫ی كوردس���تان‬ ‫ی دیموكرات��� ‌‬ ‫چ پارت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ج���ۆره‌ گرنگییه‌كیان بە‌پ���ه‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‌و نیش���تمانی‌ داب���ێ‌‪ ،‬كورد‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای‌ هاوس���ۆزی‌‪ ،‬هاوكاری‌‌و‬ ‫كوردس���تان ی���ا نه‌م���ان ب���ۆ هه‌موو‬ ‫ی‬ ‫الیه‌ك‪ ،‬رێز‌و خۆشه‌ویس���تی‌‪ ،‬له‌یه‌كد ‌‬ ‫ئه‌مین بوون‌و هاوبه‌ش���ی‌ دواڕۆژ گۆش‬ ‫ی‬ ‫كرابن‪ ،‬له‌وه‌ش���ه‌و‌ه بووبێت ‌ه ش���اناز ‌‬ ‫بە‌كوردبوون‌و بە‌كوردس���تانیبوونه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌م���وو ئه‌و تێڕوانینان ‌ه هاوبه‌ش���ییان‬ ‫ی‬ ‫ی مرۆڤ ‌‬ ‫له‌دروستكردنی‌ ش���كۆی‌ تاك ‌‬ ‫كورددا كردبوو‪ ،‬بە‌ده‌گم���ه‌ن نه‌بوایه‌‪،‬‬ ‫ی ده‌كرد له‌ڕیزی‌ كوردایه‌تی‌‌و‬ ‫ێ غیره‌ت ‌‬ ‫ك‌‬ ‫شۆڕش خۆی‌ هه‌ڵبوێرێ‌‪ ،‬هه‌موو كوردێك‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌ته‌وه‌یی‌‌و نیشتمان ‌‬ ‫ی عیززه‌ت ‌‬ ‫خاوه‌ن ‌‬ ‫بوو‪ ،‬هاوبه‌شیكردن له‌نه‌ته‌وه‌‪ ،‬شۆڕش‌و‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌وره‌ی ‌‬ ‫پێش���مه‌رگایه‌تی‌‪ ،‬دوا پله‌ ‌‬ ‫ی كورد ب���وون ل���ه‌و قۆناغه‌دا‪،‬‬ ‫مرۆڤ��� ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر كه‌سێك هه‌بوای ‌ه خۆی‌ بفرۆشێ‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ماوه‌ی���ه‌ك س���ه‌ری‌ خۆ ‌‬ ‫ئ���ه‌وا دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵده‌گرت‌و له‌ن���او كۆمه‌ڵدا به‌وپه‌ڕ ‌‬ ‫س���وكییه‌وه‌ ته‌ماشا ده‌كرا‪ ،‬باوه‌ڕناكه‌م‬ ‫یه‌كێك ئاماده‌بوایه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵیدا بگه‌ڕێ‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی���ا مامه‌ڵ���ه‌ی‌ له‌گه‌ڵدا ب���كا‪ ،‬یا كچ ‌‬ ‫ی من‬ ‫بدات���ێ‌‪ ،‬ه���ه‌ر بۆی ‌ه ئ���ه‌و كاتانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫باسیان ده‌كه‌م‪ ،‬هه‌موو دارایی‌‌و سامان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق‪ ،‬له‌ژێر پێ ‌‬ ‫ی داگیركه‌ر ‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫تێكۆشه‌رێكی‌ كورددا بوو‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ‪1964‬ه‌وه‌‪ ،‬بار ‌‬ ‫ل��� ‌ه دوای‌ س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫سیاسی‌‪ ،‬كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪ ،‬په‌یوه‌ستبوونی ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‌و حیزبی‌‪ ،‬ت���ه‌واو گۆڕانكار ‌‬ ‫ی به‌س���ه‌ردا هات‪،‬‬ ‫مه‌ترس���ی‌‌و بنه‌ڕه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫دووبه‌ره‌ك���ی‌‌و ترازانی‌ رێزه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫دیمه‌كرات���ی‌ كوردس���تان‌و په‌یدابوون ‌‬ ‫ی‬ ‫جه‌اللی‌‌و مه‌الی���ی‌‪ ،‬ك��� ‌ه ئه‌نجامه‌كه‌ ‌‬ ‫ی ناو‬ ‫ب���وو‌ه دووبه‌ره‌ك���ی‌‌و دوژمنایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وا ‌‬ ‫ی ك���ورد‪ ،‬كارێك ‌‬ ‫ماڵی‌ كاولكراو ‌‬ ‫ی خیانه‌تی‌ گۆڕی‌‪،‬‬ ‫كرد پانتای���ی‌ واقیع ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ‬ ‫رێكخستن بووه‌ ده‌ستتێكه‌اڵو ‌‬ ‫ده‌وڵه‌تانی‌ داگیركه‌ری‌ كوردس���تاندا‪،‬‬ ‫خۆفرۆشتن وای‌ لێهات بووه‌ بیروباوه‌ڕ‪،‬‬ ‫فه‌لسه‌فه‌‌و تیوری‌ بۆ داده‌ڕێژرا‪ ،‬رۆژنامه‌‌و‬ ‫گۆڤ���ار بە‌ناویه‌وه‌ باڵوده‌كرایه‌وه‌‪ ،‬كۆڕ‌و‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ رێ���ك ده‌خ���را‪ ،‬ئید ‌‬ ‫مه‌جلیس��� ‌‬ ‫ی نه‌فس نزم نه‌مایه‌و‌ه‬ ‫مه‌یدان بۆ تاك��� ‌‬ ‫ك ‌ه خیانه‌ت بكا‪ ،‬وه‌ختێك رێكخس���تن‬ ‫ێ ئ���ه‌و بە‌پولێك ده‌یكڕێ‌‪ ،‬ئا‬ ‫هه‌بێ‌‪ ،‬ك ‌‬ ‫ی كوردس���تان یا‬ ‫له‌و رۆژه‌وه‌ دروش���م ‌‬ ‫نه‌مان هه‌ڵگیرا‪ ،‬ئه‌و ئازایه‌تیی‌‌و ش���كۆ‬ ‫ده‌روونییه‌ی‌ له‌هه‌موو كه‌سێكدا هه‌بوو‪،‬‬ ‫ورده‌ ورده‌ له‌ن���او خه‌ڵك���دا كاڵ بۆوه‌‪،‬‬ ‫گومان له‌س���ه‌ر په‌یوه‌ندارێتی‌ بە‌كورد‌و‬ ‫كوردستانه‌و‌ه سه‌ری‌ هه‌ڵدا‪.‬‬ ‫ی نه‌ته‌وه‌ی���ی‌‌و‬ ‫نه‌بوون���ی‌ پێناس��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌بوونی‌ گیانی‌ به‌رپرسیارێتیی‌ مێژووی ‌‬ ‫ی له‌ن���او كورددا‪،‬‬ ‫ی زۆرب��� ‌هی‌ ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫ال ‌‬ ‫ئێس���تا حیزبایه‌تی‌‌و سیاسه‌ت ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی كاولكاری‌‌و خۆبه‌ده‌سته‌وه‌دان ‌‬ ‫بارێك ‌‬ ‫ی حیزبه‌كان‌و له‌ناو‬ ‫له‌ناو س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫جه‌ماوه‌ره‌كانی���ان دروس���ت كردووه‌‪،‬‬ ‫ی عێراق‬ ‫ی ئه‌م ده‌وڵه‌ته‌ داگیركه‌ره‌ ‌‬ ‫له‌وه‌ته‌ ‌‬ ‫دروستكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬كاربه‌ده‌ستانی‌ شیع ‌ه‬ ‫ی خۆیانیان نه‌شاردۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫نیاز‌و بۆچوون ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ عێ���راق ده‌وڵه‌تێكی‌ بە‌هێز ‌‬ ‫ك ‌ه ده‌ب ‌‬

‫ی‬ ‫ی زۆرین ‌ه ‌‬ ‫ی ب���ێ‌‌و سیس���ته‌م ‌‬ ‫ناوه‌ند ‌‬ ‫په‌رله‌م���ان جێبه‌ج���ێ‌ بك���رێ‌‪ ،‬هه‌رێم‬ ‫ی‬ ‫ی كورد حیس���ابێك ‌‬ ‫هه‌ڵبگی���رێ‌‌و ماف ‌‬ ‫بۆ نه‌ك���رێ‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ب���ه‌ر كورتبینی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫الوازی‌ یا نه‌بوونی‌ ئاسۆیه‌كی‌ بیرۆكه‌ی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ی ال ‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‌و نیشتمان ‌‬ ‫كورد‪ ،‬جارێك نه‌بوو ته‌نیا وه‌اڵمیشیان‬ ‫بده‌نه‌وه‌ یا نه‌خش���ه‌یه‌ك له‌و باره‌و‌ه بۆ‬ ‫ی به‌غدا‬ ‫ی شۆڤێن ‌‬ ‫ی نیاز ‌‬ ‫به‌رپه‌رچدانه‌و‌ه ‌‬ ‫دابنێ���ن‪ ،‬ئه‌وه‌ند‌هی‌ ئ���ه‌وان بۆ پاره‌‌و‬ ‫پل���ه‌ی‌ وه‌زاره‌ت‌و پۆس���ته‌كانی‌ دیك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی دۆز ‌‬ ‫بە‌ته‌نگه‌و‌ه بوون‪ ،‬خه‌یاڵیان ال ‌‬ ‫كورد‌و دواڕۆژ نه‌بووه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ێ منه‌ت ‌‬ ‫ی مام جه‌الل بە‌ب ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫كات��� ‌‬ ‫له‌كورد‪ ،‬ره‌نگه‌ به‌و پ���ه‌ڕی‌ بە‌ئاگایی‌‌و‬ ‫ێ‬ ‫له‌س���ات ‌ه وه‌ختێك���ی‌ مێژوویی���دا‪ ،‬ب ‌‬ ‫ی ك���ورد‌و‬ ‫لێكدان���ه‌و‌ه ب���ۆ دواڕۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێكهاته‌كان ‌‬ ‫ی هاوكێش ‌ه ‌‬ ‫خوێندنه‌و‌ه ‌‬ ‫ێ گوێدانه‌ هیچ‬ ‫شاری‌ كه‌ركووك بكا‪ ،‬ب ‌‬ ‫ی مێژووی���ی‌‪ ،‬جوگرافیایی‌‌و‬ ‫بنه‌مایه‌ك��� ‌‬ ‫ی مامه‌ڵ��� ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‪ ،‬وه‌ك ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی خۆی���ه‌وه‌ ب���كا‪،‬‬ ‫ی شه‌خس��� ‌‬ ‫بە‌مڵك��� ‌‬ ‫كه‌ركوكی‌ دابه‌ش كرد‪ ،‬له‌س���ه‌دا سی‌‌و‬ ‫دوو بۆ عه‌ره‌ب‪ ،‬له‌س���ه‌دا سی‌‌و دوو بۆ‬ ‫تورك‪ ،‬به‌خێری‌ خۆی‌ له‌س���ه‌دا س���ی‌‌و‬ ‫ی بۆ كورد دانا‪ ،‬ئه‌و‌هی‌ ده‌مایه‌و‌ه‬ ‫دووش ‌‬ ‫به‌خشییه‌ كلد‌و ئاسووری‌‪ ،‬به‌و ئاسانی‌‌و‬ ‫به‌و ش���ێوه‌ نابه‌رپرس���یارێتییه‌ هه‌موو‬ ‫ی په‌رت په‌رت‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كانی‌ ئه‌و شاره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كرد‪ ،‬ئه‌و كات‌و ئێس���تا ئه‌و كه‌ره‌م ‌ه ‌‬ ‫ی گولی‌‌و له‌كۆڵ‬ ‫جه‌نابی���ان بۆت ‌ه ره‌گ��� ‌‬ ‫ك���ورد نابێته‌وه‌‪ ،‬عه‌ره‌ب‌و توركمان له‌و‬ ‫ده‌مه‌و‌ه وه‌ك تاپۆ بە‌سنگی‌ خۆیانه‌و‌ه‬ ‫ی كورد له‌و‬ ‫ێ مامه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫گرتووه‌‌و ده‌یانه‌وه‌ ‌‬ ‫ش���اره‌دا له‌و تێڕوانینه‌و‌ه بكه‌ن‪ ،‬له‌و‌ه‬ ‫ده‌چێ‌ فرۆش���تنی‌ كه‌رك���وك‌و هه‌موو‬ ‫ی‬ ‫ی دیك ‌هی‌ ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ناوچه‌ داگیركراوه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم هه‌ر له‌و بووچوونه‌وه‌ سه‌رچاو‌ه ‌‬ ‫هه‌ڵگرتبێ‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و‌هی‌ ل���ه‌‪2003‬ه‌وه‌‪ ،‬زیاتری���ش‬ ‫ی‬ ‫له‌‪2005‬ه‌وه‌‪ ،‬ته‌فس���یری‌ باری‌ نائاسای ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌رك���وك ده‌كا‪ ،‬ه���ه‌ر نه‌بوون��� ‌‬ ‫ی پێناس���ه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌ی���ی‌‌و‬ ‫تێگه‌یش���تن ‌‬ ‫ی‬ ‫نیشتمانی‌ بوو‪ ،‬س���اده‌یی‌‌و نادڵسۆز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك���ورد بە‌تایبه‌ت��� ‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتداران ‌‬ ‫ی بوو له‌و ش���اره‌دا ك ‌ه‬ ‫پارتی‌‌و یه‌كێتی ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌یان ویست چاره‌س���ه‌رێكی‌ بنه‌ڕه‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌و ش���اره‌ كوردی‌‌و‬ ‫بۆ چاره‌نوووس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تانییه‌‌و ناوچه‌ داگیركراوه‌كان ‌‬ ‫دیك���ه‌ بك���ه‌ن‪ ،‬ده‌توان���را له‌چه‌ن���دان‬ ‫ی‬ ‫ی قۆناغ ‌‬ ‫ی ‪‌ 58‬‬ ‫ی مادده‌ ‌‬ ‫ده‌رفه‌تدا بە‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌ 140‬‬ ‫گواستنه‌وه‌‪ ،‬یا بە‌گوێر‌هی‌ مادده‌ ‌‬ ‫ی به‌غدا بوایه‌‪،‬‬ ‫ده‌س���تووره‌ ته‌اڵوییه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجوومه‌ن ‌‬ ‫ی ئه‌ندامان��� ‌‬ ‫یا بە‌ژماره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌رك���وك‌و چ بە‌ژم���ار‌ه ‌‬ ‫پارێ���زگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌رك���وك له‌په‌رله‌مان��� ‌‬ ‫ئه‌ندامان��� ‌‬ ‫عێراق‪ ،‬ده‌كرا ئه‌و ش���ار‌ه زۆر له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ س���ه‌ر هه‌رێم‪ ،‬به‌ر له‌وانه‌ش‬ ‫هه‌ڵه‌ هه‌ره‌ س���ه‌ره‌كییه‌ك ‌ه له‌و كاته‌دا‬ ‫ئه‌نج���ام درا‪ ،‬كه‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌ كورد‬ ‫نه‌یتوانی‌ یا نه‌یان ویس���ت یا له‌بیریان‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم له‌ده‌ستوور ‌‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬س���نوور ‌‬ ‫ی بك���ه‌ن‪ ،‬له‌كاتێكدا هیچ‬ ‫عێراقدا دیار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئۆتۆنۆمی‌‪ ،‬فیدرال ‌‬ ‫هه‌رێم‌و ناوچه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی���ا كۆنفیدراڵی‌ له‌جیهان���دا نییه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی دیاری‌ نه‌كرابێ‌‪.‬‬ ‫سنووره‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ ش���كۆ‪ ،‬بێ‌ هه‌س���ت‌و ویس���ت ‌‬ ‫ب‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‌و نیشتمانی‌‪ ،‬زه‌حمه‌ت ‌ه كورد‬ ‫ی له‌خه‌م‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫ببێت���ه‌ قه‌واره‌یه‌ك ‌‬ ‫ره‌خس���یو‪ ،‬بۆیه‌ به‌ر له‌هه‌ر كارێك ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی تێكش���كاو ‌‬ ‫ێ كه‌س���ایه‌ت ‌‬ ‫بكرێ‌‪ ،‬ده‌ب ‌‬ ‫ك���ورد دروس���ت بكرێت���ه‌وه‌‪ ،‬ببێته‌و‌ه‬ ‫ی پێناس��� ‌هی‌ نه‌ته‌وه‌ی���ی‌‌و‬ ‫بە‌خاوه‌ن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دۆس���ت ‌‬ ‫نیش���تمانی‌ خۆی‌‌و مرۆڤێك ‌‬ ‫هه‌م���وو نه‌ته‌وه‌كانی‌ دیكه‌‪ ،‬هه‌رگیزیش‬ ‫بە‌س���ووكایه‌تی‌ پێك���ردن‌و زه‌بوونی‌‌و‬ ‫ی رازی‌ نه‌بێ‌‪.‬‬ ‫ژێرده‌سته‌ی ‌‬

‫ب ‌ێ شكۆ‪ ،‬ب ‌ێ‬ ‫هه‌ست‌و ویست ‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‌و‬ ‫نیشتمانی‌‪ ،‬زه‌حمه‌ت ‌ه‬ ‫كورد ببێت ‌ه‬ ‫قه‌واره‌یه‌ك ‌ی سیاس ‌ی‬ ‫له‌خه‌م ره‌خسیو‬

‫پاش (نه‌وت)‪ ،‬نۆره‌ ‌ی‬ ‫وه‌به‌رهێنانی (غاز)ـه‌ ‪!..‬‬ ‫ڕاستگۆ محه‌مه‌د‬ ‫ی‬ ‫ی كێڵگ ‌ه ‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك ‌ه باس له‌دۆزینه‌وه‌ ‌‬ ‫غازی سروشتی ده‌كرێت له‌هه‌رێم‌و باس‬ ‫له‌ده‌وڵه‌مه‌ندی باش���وری كوردس���تان‬ ‫ده‌كرێت له‌یه‌ده‌گی ئ���ه‌و گازه‌‪ ،‬ده‌یان‬ ‫ی‬ ‫پش���كنینی جیۆلۆج���ی‌و لێكۆڵینه‌وه‌ ‌‬ ‫ئابوری‌و س���تراتیجی له‌س���ه‌ر كراوه‌‪‌،‬و‬ ‫ده‌وترێ���ت له‌حاڵه‌ت���ی وه‌به‌رهێنانیدا‬ ‫ی‬ ‫جگه‌له‌و‌هی‌ هه‌موو كوردستان كێش ‌ه ‌‬ ‫گازی نامێنێت‪ ،‬ه���اوكات له‌توانایدای ‌ه‬ ‫بنێردرێت ‌ه ده‌ره‌وه‌‌و له‌داهاتودا به‌هۆیه‌و‌ه‬ ‫داهاتێك���ی قه‌بە‌‌چنگ حكومه‌ت بخات‌و‬ ‫ژی���ان‌و گوزه‌ران���ی خه‌ڵكیش زۆر باش‬ ‫بكات‪ ،‬هه‌ر ئه‌م دۆس���یه‌یه‌ له‌وه‌زاره‌تی‬ ‫سامان ‌ه سروشتیه‌كان‪‌،‬و زانكۆ‌و ئۆرگان‌و‬ ‫الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كانی دیكه‌ش���ه‌و‌ه‬ ‫بوه ‌بە‌بابه‌تی ده‌یان كۆڕ‌و س���یمینار‌و‬ ‫نوس���ین‪ ،‬دور نی ‌ه حاڵی حازر خه‌ریكی‬ ‫پرۆژه‌‌و ماس���ته‌ر پالن‌و ریسێرچی چڕ‌و‬ ‫پ���ڕ نه‌بن ل���ه‌و میانه‌ی���ه‌دا‪‌،‬و بێگومان‬ ‫كۆمه‌ڵێ���ك كۆمپانی���ای وه‌به‌رهێن���ی‬ ‫زه‌به‌الحی بیانیش خۆیان مه‌الس داو‌ه‬ ‫ی كاری وه‌به‌رهێنان له‌و كه‌رت ‌ه‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫تازه‌‌و ده‌وڵه‌مه‌ن���ده‌دا بكه‌ن له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫قسه‌یه‌كی باو هه‌یه‌ ده‌ڵێت‪ :‬زه‌حمه‌ت ‌ه‬ ‫(ده‌وڵه‌تێك���ی نه‌وت���ی) بدۆزیت���ه‌و‌ه‬ ‫دیموك���راس بێت‌و له‌ده‌وڵه‌تی به‌ش���ه‌ر‬ ‫بچێت‌و خه‌ڵكه‌كه‌ی ژیانێكی شایس���ت ‌ه‬ ‫بژین‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش وه‌ك راس���تیه‌ك له‌م‬ ‫ی خۆمان پاس���ادان كراوه‌‪،‬‬ ‫مه‌مله‌كه‌ت ‌ه ‌‬ ‫ئه‌وه‌تا ده‌بینین ك��� ‌ه چۆن ئه‌و نه‌وتی‬ ‫ژێر زه‌وییه‌ له‌نیعمه‌ته‌و‌ه بوه‌ بە‌نیقمه‌ت‪،‬‬ ‫ده‌بینی���ن ك��� ‌ه چۆن خه‌ڵكی زس���تان‬ ‫له‌چاوه‌ڕوانی به‌رمیلێ���ك نه‌وتدا ته‌واو‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ماوه‌ی���ه‌ك بە ‌به‌رچاومانه‌و‌ه‬ ‫به‌رمیلێك نه‌وت به‌ده‌ره‌و‌ه ده‌فرۆش���را‬ ‫به‌كه‌متر ل���ه‌(‪ 40‬دۆالر) به‌اڵم له‌بازاڕدا‬ ‫ب���ۆ خه‌ڵكی خۆم���ان بە‌زیاتر له‌(‪)140‬‬ ‫ه���ه‌زار دینار ده‌فرۆش���را‪ ،‬ده‌مانبینی‌و‬ ‫ئێستاش ده‌بینین كه‌چۆن ئه‌و هه‌موو‬ ‫خه‌ڵكه‌ له‌ته‌نیشت به‌رمیلی ریزكراودا‌و‬ ‫ی ده‌ریای‬ ‫له‌س���ه‌ر زه‌وییه‌ك كه‌ ژێره‌ك ‌ه ‌‬ ‫نه‌وته‌‪ ،‬س���ه‌ره‌یان گرتوه‌ به‌و ئومێده‌ی‬ ‫كه‌ س���ه‌ره‌یان ه���ات ته‌نكه‌ره‌ك ‌ه خاڵی‬ ‫نه‌بوبێت‪.‬‬ ‫پرسیاره‌ك ‌ه ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئایا ئه‌و قس ‌ه‬ ‫باوه‌ ته‌نه���ا بۆ نه‌وت راس���ته‌ یان بۆ‬ ‫گازیش وا ده‌بێت؟! ره‌نگه‌ مه‌به‌س���ت‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫لێ���ی ئ���ه‌و‌ه بێت ئ���ه‌و واڵتان��� ‌ه ‌‬ ‫پش���ت بە‌تاك س���ه‌رچاوه‌ی‌ ژێر زه‌وی‬ ‫ده‌به‌س���تن ناتوان���ن دیموك���راس بن‪،‬‬ ‫ئیتر ئه‌و س���ه‌رچاوه‌یه‌ ن���ه‌وت بێ یان‬ ‫گاز ی���ان ئاڵتون جیاوازی نیه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی ده‌س���ه‌اڵتداره‌‌و ده‌ستی گه‌یشت‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌و س���ه‌رچاوانه‌‌و یه‌كجار داهاته‌كه‌ ‌‬ ‫ده‌س���ت كه‌وت ئیتر مه‌حاڵ���ه‌ بتوانێت‬ ‫ده‌س���تبه‌رداری ببێت‌و جێی بهێڵێت بۆ‬ ‫كه‌سێكی دوای خۆی‪ ،‬له‌الیه‌كی دیكه‌و‌ه‬ ‫واڵتانی زلهێز‌و به‌رژەوه‌ندیخواز بۆ دزین‌و‬ ‫ی‬ ‫به‌ه���ه‌ڕاج بردنی خێر‌و بێر‌و داهاته‌كه‌ ‌‬ ‫ده‌س���ت له‌كاروباری ده‌ئاڵێنن‌و نایه‌ڵن‬ ‫ئیس���تقراری تێ بكه‌وێت هه‌تا مه‌جالی‬ ‫بیركردن���ه‌وه‌‌و په‌رژانه‌س���ه‌ری هه‌ندێك‬ ‫كاریان نه‌بێت كه‌ بە‌زیانی ئه‌وان ته‌واو‬ ‫ببێت‪!.‬‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ره‌وه‌ به‌گشتی بۆ زۆرب ‌ه ‌‬ ‫ئه‌مه‌ ‌‬ ‫ی خاوه‌ن نه‌وت راس���ته‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫واڵتان��� ‌‬ ‫تایب���ه‌ت به‌م عێراق‌و كوردس���تانه‌ زۆر‬ ‫ی باسمان‬ ‫راستتره‌‪ ،‬چونكه‌ جگ ‌ه له‌وه‌ ‌‬ ‫ك���رد‪ ،‬زۆرین��� ‌هی‌ ئه‌و خه‌ڵك���ه‌ی‌ له‌م‬ ‫مه‌مله‌كه‌ته‌ی���ا ده‌ژین جیاواز‌و فره‌جۆر‌و‬ ‫ئه‌عس���اب گ���ه‌رم‌و خ���اوه‌ن عوقده‌ی‬ ‫مێژوویی‌و مه‌زهه‌بی‌و نه‌ته‌وه‌یین‪.‬‬ ‫س���ه‌رده‌مانێك له‌مێ���ژووی دێرینی‬ ‫ئه‌م ناوچه‌ی���ه‌دا ئه‌گه‌رچی یه‌ك دڵۆپ‬ ‫نه‌وت ل���ه‌م مه‌مله‌كه‌ته‌یا نه‌دۆزرابویه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كێشه‌‌و ساحه‌ ‌‬ ‫به‌اڵم هه‌ر سه‌رچاوه‌ ‌‬ ‫ملمالنێی زلهێزه‌كان بووه‌‪ ،‬ئه‌و كاته‌ش‬ ‫كه‌ ئه‌م ناوچه‌ی ‌ه بووه‌ بە‌بابه‌تی نیزاعی‬ ‫ی یان راستتر بڵێم‬ ‫دوو زلهێز‪ ،‬خه‌ڵكه‌كه‌ ‌‬ ‫ی كه‌ له‌و كاته‌دا‬ ‫ئه‌و حی���زب‌و گروپان ‌ه ‌‬ ‫شۆڕشیان كردووه‌‌و هێز به‌ده‌ست بوون‪،‬‬ ‫دابه‌ش���بوون له‌نێوان دوو زلهێزه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫یان الن���ی ك���ه‌م تاقمێكی س���یخور‌و‬ ‫ناپ���اك كاریان بۆ الیه‌ك ك���ردووه‌ بۆ‬ ‫الیه‌كه‌ی‌ دیكه‌ له‌سه‌ر حسابی نه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫ی خۆی‪!.‬‬ ‫نیشتمانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫به‌داخه‌و‌ه به‌بێ داب���ڕان‌و هه‌رجاره‌‌و‬ ‫له‌هه‌ر شوێنێك به‌جۆرێك ئه‌و شێواز‌ه‬ ‫به‌رده‌وامه‌‪‌،‬و دڵنیاشم تا ئه‌م عه‌قڵیه‌ت ‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ر ده‌ور بێ���ت‪ ،‬وه‌ك چۆن گڕ‌و‬

‫‪13‬‬

‫سه‌رده‌مانێك‬ ‫له‌مێژووی دێرینی‬ ‫ئه‌م ناوچه‌یه‌دا‬ ‫ئه‌گه‌رچی یه‌ك‬ ‫دڵۆپ نه‌وت له‌م‬ ‫مه‌مله‌كه‌ته‌یا‬ ‫نه‌دۆزرابویه‌و‌ه به‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫هه‌ر سه‌رچاوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كێشه‌‌و ساحه‌ ‌‬ ‫ملمالنێی زلهێزه‌كان‬ ‫بووه‬ ‫ی سوتان‌و ناو‬ ‫دوكه‌ڵی نه‌وته‌ك ‌ه هه‌مومان ‌‬ ‫هه‌ناوی ره‌ش كردینه‌وه‌‌و له‌ڕه‌حمه‌ته‌و‌ه‬ ‫بوو بە‌زه‌حمه‌ت‪ ،‬به‌هه‌مان شێوه‌ش بۆنی‬ ‫ئه‌م غازه‌ش ئه‌مانخنكێنێت‌و ئه‌وه‌نده‌یتر‬ ‫وڕ‌و كاس���مان ده‌كات‌و ئه‌وانه‌شمان ك ‌ه‬ ‫تائێستا ماوین له‌به‌ینمان ده‌بات‪..‬‬ ‫یه‌كێك له‌بیردۆزه‌كان���ی په‌یدابوونی‬ ‫نه‌وت له‌ژێ���ر توێكڵه‌كانی گۆی زه‌وی‬ ‫ی‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬نه‌وت له‌ئه‌نجامی شیبوونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی عیمالقی دایناسۆر‌و مامۆس ‌ه‬ ‫جه‌ست ‌ه ‌‬ ‫زه‌به‌الحه‌كان ك���ه‌ له‌چاخه‌ دێرینه‌كاندا‬ ‫ژی���اون‌و دواتر له‌ناوچوون‌و بوون به‌ژێر‬ ‫زه‌ویه‌وه‌‌و دواتر بە‌گۆڕانكاری كیمیایی‌و‬ ‫بە‌تێپه‌ڕبوونی كات به‌سه‌ر پێكهاته‌كانی‬ ‫ی خاو دروست بووه‌‪..‬‬ ‫جه‌سته‌یاندا نه‌وت ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫هه‌روه‌ه���ا یه‌كێك ل���ه‌و بیردۆزان ‌ه ‌‬ ‫باس له‌قڕ بوون‌و له‌ناوچونی یه‌كجاره‌كی‬ ‫(انق���راض) دایناس���ۆر‌و مامۆس���ه‌كان‬ ‫ده‌كات ده‌ڵێ���ت‪ :‬قڕ بوونی���ان به‌هۆی‬ ‫قه‌به‌یی‌و زه‌به‌الحی جه‌سته‌یان‪‌،‬و بچوكی‬ ‫كه‌لله‌‌و ده‌ماغیانه‌و‌ه بووه‌‪ ،‬چونك ‌ه به‌و‬ ‫ده‌ماغ‌و س���ه‌ر‌ه بچوكه‌یان (بە ‌به‌راود‬ ‫ی‬ ‫به‌جه‌س���ته‌یان) نه‌یانتوانیو‌ه ئیداره‌ ‌‬ ‫ئه‌و جه‌س���ته‌ قه‌به‌‌و گه‌وره‌یان بكه‌ن‪،‬‬ ‫ئی���دی ورده‌ ورده‌ فه‌وتی���ان كردووه‌‌و‬ ‫له‌ناوچوون‪!.‬‬ ‫پرس���یار ئه‌وه‌ی ‌ه باش��� ‌ه ب���ۆ ده‌بێ‬ ‫ئه‌و هه‌موو دایناس���ۆر‌و ده‌عبایانه‌ له‌م‬ ‫ی ئێم ‌ه ژیاب���ن‌و مردبن!!؟‬ ‫مەمله‌كه‌ت ‌ه ‌‬ ‫یان بڵێی دروس���ت بوونی ئه‌و هه‌موو‬ ‫تاجر‌ه سیاس���ی ‌ه گه‌نده‌ڵ‌و سته‌مكار‌ه‬ ‫به‌هۆی ئه‌وه‌وه‌ نه‌بێ���ت كه‌ نه‌وتێكیان‬ ‫ی ئه‌و دڕند‌ه‬ ‫خواردوو‌ه ك ‌ه له‌جه‌س���ته‌ ‌‬ ‫زه‌به‌الح‌و ترس���ناكانه‌وه‌ دروست بووه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫بۆیه‌ ئێس���تا ئه‌مانی���ش وه‌ك نه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌وان ترسناك‌و زه‌به‌الح‌و جه‌سته‌ زل‌و‬ ‫عه‌قڵ بچكۆله‌ن‪!.‬؟‬ ‫به‌ڕوداوێك���ی واقیع���ی كۆتایی به‌م‬ ‫نوس���ین ‌ه دێن���م‪ :‬له‌كات���ی ئاواره‌ی���ی‬ ‫ی‬ ‫كاربه‌ده‌س���تێك له‌ئێ���ران له‌كابرایه‌ك ‌‬ ‫غه‌ریب���ه‌ی خۆم���ان ده‌پرس���ێ‪ ،‬ناوت‬ ‫چ���ه‌س؟؟ ئ���اواره‌ غه‌ریبه‌ك��� ‌ه ده‌ڵێ‪:‬‬ ‫یوس���ف‪ ..‬كاربه‌ده‌س���ته‌ك ‌ه ده‌ڵ���ێ‪:‬‬ ‫یۆڵفس‪...‬؟؟ (به‌گاڵته‌‌و پێكه‌نینه‌وه‌)‪..‬‬ ‫دواتر له‌كابرای غه‌ریبە‌‌ده‌پرسێ‪ :‬ئیسمی‬ ‫پ���ده‌رت چه‌س!؟ (وات���ه‌ باوكت ناوی‬ ‫چیه‌)؟؟! كاب���را له‌ژێر لێوه‌وه‌ ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫خۆم هه‌ڵمگڕان‪ ،‬نۆر‌هی‌ بابه‌مه‌‪!...‬‬ ‫جا ئێم���ه‌ش له‌(ن���ه‌وت)‌و ته‌نك ‌هر‌و‬ ‫ب���ۆری س���ودی زۆرمان بین���ی‪ ،‬ئینجا‬ ‫نۆر‌هی‌ غازه‌!‬

‫جا ئێمه‌ش‬ ‫له‌(نه‌وت)‌و ته‌نكه‌ر‌و‬ ‫بۆری سودی زۆرمان‬ ‫بینی‪ ،‬ئینجا نۆره‌ ‌ی‬ ‫غازه‌!‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )617‬سێشه‌ممه ‪2018/3/13‬‬

‫بۆچی‬

‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی‬

‫داهاتوو گرینگن؟‬ ‫ سەمیع سابیر‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن وه‌ك میكانیزمێك���ی ئاش���تیانه‌ی‬ ‫دوور له‌توندووتی���ژی ب���ۆ ئاڵوگ���ۆری ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫س���ه‌یر ده‌كری���ت له‌دونیایی سیاس���ی كۆمه‌ڵگایی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی‪ ،‬وات���ه‌ گرینگیه‌كه‌ی له‌دوو الوه‌ خۆی‬ ‫نمای���ش ده‌كات‪ ،‬یه‌ك���ه‌م میكانزمیك���ی ره‌وای���ی‬ ‫دانپیان���راوی دونیای���ی سیاس���ییه‌‪ ،‬دووه‌م وه‌ك‬ ‫به‌دیلی توندووتیژیه‌‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ی بنه‌مایه‌كی هه‌ره‌‬ ‫گرینگی شارستانیه‌‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگاكان خۆیان‬ ‫جیابكه‌ن���ه‌وه‌ له‌كۆمه‌ڵگاكانی تر ئ���ه‌م میكانیزمه‌‬ ‫ده‌كه‌ن بە‌بنه‌مایی خۆ جیاكردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌م چوارچێوه‌یه‌دا كۆمه‌ڵگایی كوردستانی كه‌م‬ ‫تا زۆر به‌بێ ئاوردان���ه‌وه‌ له‌چیه‌تی هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫په‌نایی بۆ ئه‌م میكانیزمه‌ بردووه‌‪ ،‬له‌ماوه‌ی بیست‌و‬ ‫حه‌وت س���اڵی ته‌مه‌نی خۆیدا‪ ،‬س���ه‌ڕه‌ڕایی ئه‌وه‌ی‬ ‫گوم���ان ره‌خنه‌ی ج���ددی هه‌یه‌‌و هه‌بووه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫چۆنیه‌تی ئه‌نجامدانی ئه‌م پڕۆس���ه‌ سیاسییه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫له‌(ته‌زویر‌و دواخس���تن)ی‌و چه‌ندین كه‌موو كوری‬ ‫تر‪ ،‬به‌اڵم خۆش به‌ختانه‌ ده‌ستی پێوه‌گیراوه‌ وه‌ك‬ ‫میكانیزمێ���ك بۆ گۆرانكاری‪ ،‬بۆی���ه‌ ده‌مه‌وێت له‌م‬ ‫خاڵه‌وه‌ جه‌خت له‌س���ه‌ر گرینگ���ی هه‌ڵبژاردنه‌كانی‬ ‫داهاتوو بك���ه‌م بۆ كۆمه‌ڵگایی كوردس���تانی‪ ،‬له‌م‬ ‫خااڵنه‌ی خواره‌وه‌‪.‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬هه‌ڵبژاردن‌و پڕۆس���ه‌ی هه‌ڵبژاردن وه‌ك‬ ‫تاك���ه‌ به‌دی���ل (ئه‌لته‌رناتیڤ)‪ ،‬له‌بیس���ت حه‌وت‬ ‫س���اڵی رابردوو ده‌توان���م بڵێم ئێم���ه‌ وه‌ك كورد‬ ‫زۆرب���ه‌ی رێگاكانی گۆڕانكاریم���ان تاقی كردۆته‌وه‌‬ ‫وه‌ك (راپه‌ڕین‌و ش���ه‌ڕی ناوه‌خۆ‌و خۆپیش���اندان‌و‬ ‫مانگرت���ن‪ ...‬هیت���ر) ب���ه‌اڵم تا ئێس���تا به‌ئه‌نجام‬ ‫نه‌گه‌شتوین بۆ گۆرانكاری له‌ده‌سه‌اڵت‌و سیسته‌می‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬كه‌واته‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان وه‌ك تاكه‌ رێگا‬ ‫ماونه‌ت���ه‌وه‌ بۆ گۆرانكاری هه‌رچه‌ند پرۆس���ه‌یه‌كی‬ ‫نه‌ف���ه‌س درێ���ژه‌‪ ،‬له‌هه‌مانكات���دا س���ه‌ڕه‌ڕایی‬ ‫كه‌مووكورت���ی له‌م پڕۆس���ه‌یه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم توانویه‌تی‬ ‫گۆرانكاریه‌كی رێژه‌یی دروست بكات له‌كوردستان‪،‬‬ ‫بۆ نموونه‌ پارتی‌و یه‌كێتی له‌یه‌كه‌م هه‌ڵبژاردنه‌كانی‬ ‫په‌ڕله‌مانی كوردس���تان خاوه‌نی (س���ه‌د) كورسی‬ ‫په‌رله‌مانی بوون به‌اڵم ئێستا خاوه‌نی ته‌نیا په‌نجا‌و‬ ‫شه‌ش كورس���ی په‌رله‌مانین‪ ،‬گومان له‌وه‌ نیه‌ ئه‌م‬ ‫گۆڕانكاریه‌ هه‌ڵبژاردن كردی‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬هه‌ڵبژاردنی دوای���ی رووداوه‌ گه‌وره‌كانه‌‬ ‫یان هه‌ڵبژاردنی دوایی شكسته‌‪ ،‬گومان له‌وه‌ نیه‌ كه‌‬ ‫كوردستان بە‌س���ه‌ركردایه‌تی هێزه‌ حوكومرانه‌كانی‬ ‫ئێستا گیرۆده‌ی چه‌ندین قه‌یران‌و شكستی گه‌وره‌ی‬ ‫(سیاس���ی‌و ئاب���ووری‌و له‌ش���كری‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫كه‌لتوری‌و پ���ه‌روه‌رده‌ی‌و ته‌ندروس���تی) بۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌رووی هه‌موویان شكستی ئابووری‌و له‌شكری‪،‬‬ ‫ئه‌م هه‌موو شكس���تانه‌ پێویس���تی بە‌ده‌رچه‌یه‌كه‌‬ ‫بۆ رزگاربوون لێ���ی‪ ،‬به‌تایبه‌تی ده‌رچه‌یه‌كیش كه‌‬ ‫ئاش���تیانه‌ بێت‪ ،‬ئاش���كرایه‌ هه‌ڵبژاردن ئه‌م رێگا‬ ‫گرینگه‌یه‌ بۆ ده‌رباز بوون لێیان‪.‬‬ ‫سێیه‌م‪ :‬الواز بوون یاخود نه‌مانی پشتگیری هێزه‌‬ ‫هه‌رێمی‌و نێوده‌وڵه‌تیه‌كان بۆ حوكومرانانی ئێستا‪،‬‬ ‫له‌دوایی ریفراندۆم‌و شكس���تی ‪16‬ی ئۆكتۆبه‌ر‪ ،‬زۆر‬ ‫بە‌روونی هه‌ست به‌م سیاسه‌ته‌ ده‌كه‌ی‪ ،‬نموونه‌ كه‌م‬ ‫بوونه‌وه‌ی وه‌فده‌ دیبلۆماس���یه‌كان هه‌روه‌ها كه‌می‬ ‫سه‌ردانیكردنی سیاسه‌كانی كوردستان بۆ ده‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫وه‌ بێده‌نگ���ی ئه‌مریكا‌و ئه‌ورپا له‌سیاس���ه‌ته‌كانی‬ ‫حوكومه‌تی فیدراڵی له‌به‌رانبه‌ر هه‌رێمی كوردستان‬ ‫نا ده‌گات بە‌سركردنی پۆستی سه‌رۆكی هه‌رێم‪.‬‬ ‫چ���واره‌م‪ :‬ده‌ركه‌وتن���ی هێزی سیاس���ی نوێ‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌روی هه‌موان (هاوپه‌یمانی بۆ دیموكراسی‌و‬ ‫دادپه‌روه‌ری)‌و ( نه‌وه‌ی نوێ) كه‌ وا ده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫پش���تگیریه‌كی هه‌رێمی‌و نێوده‌وڵه‌تی���ان هه‌بێت‪،‬‬ ‫ده‌ركه‌وتن���ی هێزی نوێ ده‌رخه‌ری ئه‌و راس���تیه‌یه‌‬ ‫كه‌ هه‌رێمی كوردستان له‌بۆشایی سیاسی‌و ئیداری‬ ‫دایه‌‪ ،‬پێویستی بە‌هێزی نوێیه‌ پریكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫پێنج���ه‌م‪ :‬میكانیزم���ی ئه‌نجامدانی پڕۆس���ه‌ی‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن‪ ،‬كه‌ خۆیی ده‌بینێته‌وه‌ له‌سیس���ته‌می‬ ‫(بایۆمه‌تری) راگه‌یان���دی ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردن‬ ‫له‌زوتری���ن كات‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا بوون���ی چاودێران���ی‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت���ی‪ ،‬كه‌ هه‌موو ئه‌مان���ه‌ ئه‌گه‌ری ته‌زویر‬ ‫ك���ه‌م ده‌كه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك كێش���ه‌یه‌كی جه‌وهه‌ری‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان‪.‬‬ ‫شه‌شه‌م‪ :‬خه‌راپی په‌یوه‌ندی هێزه‌ حوكومرانه‌كان‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌روی هه‌موویان پارتی‌و یه‌كێتی‪ ،‬بۆ نموونه‌‬ ‫رێكنه‌كه‌تن له‌سه‌ر یه‌ك لیستی بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان‪.‬‬ ‫حه‌فته‌م‪ :‬ناڕازی بوونی یه‌كجار زۆری كۆمه‌ڵگایی‬ ‫كوردستانی بە‌گشتی‌و توێژی مووچه‌خۆر به‌تایبه‌تی‪،‬‬ ‫گومان له‌وه‌ نیه‌ كه‌ هه‌موو گۆرانكاریه‌كان له‌ئه‌نجامی‬ ‫ناڕازیه‌وه‌ ده‌ست پێده‌كات‪ ،‬ئه‌مه‌ رێسایه‌كی زانستی‬ ‫سیاسییه‌‪.‬‬ ‫هه‌ش���ته‌م‪ :‬نه‌مانی چه‌كی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن‬ ‫له‌الیان هێزه‌كانی حوكوم���ران بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‬ ‫داهاتوو له‌س���ه‌رووی هه‌موان نه‌ب���وون یان كه‌می‬ ‫پ���اره‌‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌پ���اڵ ئه‌مه‌ هۆش���یاری زیاتری‬ ‫هاواڵتی كوردستانی‌و ناسینی زیاتری ئه‌م هێزانه‌‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ ده‌بێ���ت هاواڵت���ی‌و تاك���ی ك���ورد زۆر‬ ‫بە‌هه‌س���تیاری له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی داهاتوو بڕوانێ‪،‬‬ ‫بیكات بە‌خاڵی یه‌كالیك���ه‌ره‌وه‌ بۆ گۆرانكاریه‌كان‪،‬‬ ‫س���ڵ له‌هی���چ بانگه‌ش���ه‌یه‌كی نادروس���تی هێزە‬ ‫نادروس���ته‌كان نه‌كاته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ساردی كه‌نه‌وه‌‬ ‫له‌و ده‌نگه‌ی كه‌ ده‌بێت���ه‌ وه‌رچه‌رخان بۆ داهاتوی‬ ‫خۆی‌و نه‌وه‌كانی‪ ،‬هه‌ڵب���ژاردن وه‌ك دادگایی گه‌ل‬ ‫بزانێت كه‌ خۆی تیایدا حاكمه‌‪ .‬‬

‫راپه‌ڕین؛ مانەوە لەنێو رووداودا‬ ‫جەعفەر عەلی‬ ‫یەکەم‪ :‬راپه‌ڕین‌و به‌عس‬ ‫راپه‌ڕی���ن كۆده‌نگ���ی فره‌ڕه‌نگی ك���ورد بوو‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫هه‌مووان بە‌جیاوازی ده‌نگ‌و ره‌نگه‌ جیاوازه‌كانمانه‌وه‌‬ ‫بە‌یه‌كده‌ن���گ‌و بۆ یه‌ك ئامانج‪ ،‬دژ بە‌ده‌س���ه‌اڵتێكی‬ ‫س���ته‌مكار‪ ،‬ك���ه‌ فاش���یزمی به‌عس ب���وو‪ ،‬گوتمان‬ ‫نه‌خێر‪ .‬راپه‌ڕین راپرس���ی جه‌ماوه‌ری میلله‌تێك بوو‬ ‫بە‌ئاراس���ته‌ی هه‌وڵدان بۆ ره‌تكردنه‌وه‌ی سته‌مكاری‬ ‫دەس���ەاڵتی به‌ع���س‪ ،‬س���نوردانان‌و كۆتاییهێن���ان‬ ‫بە‌جۆرێك له‌روانینی سیاس���ی‌و فیك���ری‪ ،‬كه‌ هه‌ر‬ ‫شتێكی ده‌ره‌وه‌ی خۆی له‌دید‌و ئایدیۆلۆژیای به‌عس‌و‬ ‫به‌عس���یزمه‌وه‌ پێناس���ه‌ ده‌كرد‪ ،‬كۆی دیارده‌كان‪،‬‬ ‫رووداوه‌كان‪ ،‬مرۆڤ���ه‌كان‪ ،‬به‌عس���یانه‌ ده‌بین���ران‌و‬ ‫به‌عس���یانه‌ش مانایان پێده‌درا‪ .‬راپه‌ڕین خه‌ون بوو‪،‬‬ ‫خه‌ونی حه‌قیق���ی گه‌لێك‪ ،‬ك���ه‌ مێژوویه‌كی دوور‌و‬ ‫درێژ وێڵ���ی دوای ئازادی‌و دۆزین���ه‌وه‌ی رووبەرێک‬ ‫بوو بۆ پشودان‪ .‬راپه‌ڕین گه‌ڕان بوو بۆ دۆزینه‌وه‌ی‬ ‫ناس���نامه‌‌و نیش���تمانێكی ون‪ ،‬گه‌ڕان ب���وو بە‌دوای‬ ‫پێدانی‌ مانایه‌كی نوێ بە‌ژیان‌و سیاس���ه‌ت‌و دونیای‬ ‫ئێمه‌ وه‌ك كورد‪.‬‬ ‫خه‌ڵكی راپه‌ڕیو‪ ،‬حیزبە‌سیاس���یه‌كانی باش���ور‪،‬‬ ‫النیكه‌م له‌دروشم‌و هاوار هاواریاندا‪ ،‬وایان پیشانده‌دا‪،‬‬ ‫كه‌ ئه‌ركی ئ���ه‌وان بە‌ته‌نها راماڵین���ی به‌عس وه‌ك‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتێك نییه‌‪ ،‬ئ���ه‌وان بە‌ته‌نه���ا هه‌ڵگری ئه‌م‬ ‫په‌یام���ه‌ نین‪ ،‬به‌ڵك���و دونیابینی ئ���ه‌وان به‌رینتر‌و‬ ‫خه‌ونی ئازادی ئه‌وان له‌وه‌ گه‌وره‌تره‪ .‬ئه‌وانی شاخ‌و‬ ‫راپه‌ڕیوانی شار‪ ،‬ئەم چاوی ئومێدەیان لەسەر بوو‪،‬‬ ‫کە هاوش���انی راماڵینی ده‌سه‌اڵتی به‌عس‪ ،‬كه‌لتوری‬ ‫سیاسی به‌عس‌و به‌عسیزمیش رابماڵن‪ ،‬به‌عس وه‌ك‬ ‫حیزبێكی سیاسی‪ ،‬كه‌ ماوه‌ی ‪ ٢٣‬ساڵ بوو‪ ،‬له‌یه‌كه‌م‬ ‫الپه‌ڕه‌ی كتێبی قوتابخانه‌كانه‌وه‌ تا بە‌ژووری نوستن‌و‬ ‫س���ه‌ر س���فره‌ی نانخواردنمان ده‌گات‪ ،‬ئاماده‌بوونی‬ ‫هه‌بوو‪ .‬به‌عس له‌م ‪ ٢٣‬ساڵه‌دا‪ ،‬له‌هه‌موو شوێنێكی‬ ‫ژیانی سیاس���ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌و په‌روه‌رده‌یی ئێمه‌دا‬ ‫بوونی هەبوو‪ ،‬چ له‌شار‌و چ له‌شاخ‪ ،‬به‌عس بە‌درێژایی‬ ‫ته‌مه‌نی سیاس���ی خ���ۆی له‌كوردس���تان‪ ،‬خه‌ریكی‬ ‫دروس���تكردنی كارخانه‌یه‌ك ب���وو‪ ،‬مرۆڤی له‌وێنه‌ی‬ ‫خۆی دروستبكاته‌وه‌‪ ،‬له‌بری مرۆڤی هۆشیار بە‌بوونی‬ ‫خۆی‪ ،‬له‌بری خۆشه‌ویستی بۆ ژیان‪ ،‬له‌بری ناسینی‬ ‫نیشتمان‌و ئازادی‪ ،‬ته‌نها مرۆڤگه‌لێكی ده‌خسته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ وه‌ك به‌عس قس���ه‌ بكات‪ ،‬وه‌ك به‌عس سیاسه‌ت‬ ‫بكات‪ ،‬ه���ه‌ر وه‌ك ئه‌ویش مه‌رگدۆس���ت‌و خه‌ریكی‬ ‫س���ڕینه‌وه‌ی كۆی ش���ته‌كانی ده‌ره‌وه‌ی خۆی بێت‪،‬‬ ‫ش���تگه‌لێك كه‌ له‌ئه‌و نه‌چن‌و وه‌ك ئه‌و قسه‌ نه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫مرۆڤی به‌عس���ی‪ ،‬مرۆڤێك بوو خاڵ���ی له‌ئه‌خالق‪،‬‬ ‫له‌ژیاندۆس���تی‪ ،‬له‌جوان���ی بینی���ن‌و بیركردن���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫مرۆڤێك له‌هه‌موو ش���وێنێكدا‪ ،‬له‌نێو ش���ه‌قامه‌كان‪،‬‬ ‫له‌بۆنه‌‌و یاده‌كان‪ ،‬له‌هۆڵه‌كان���ی خوێندن‌و زانكۆدا‪،‬‬ ‫له‌مزگه‌وت‌و یانه‌كان���دا‪ ،‬خه‌ریكی بێڕێزی بە‌مرۆڤ‌و‬ ‫س���وكایه‌تی‌و كوش���تن بوو‪ ،‬له‌كوێ ده‌نگێكی ئازاد‬ ‫هه‌بوایه‌‪ ،‬شمش���ێری تیژی به‌عس له‌وێبوو‪ ،‬له‌كوێ‬ ‫ره‌خن���ه‌‌و بیركردنه‌وه‌ هه‌بوایه‌‪ ،‬چه‌قۆی س���ه‌ر ملی‬ ‫ئازادی به‌عس له‌وێب���وو‪ ،‬بە‌كورتی به‌عس هێزێكی‬ ‫تایبه‌تی سه‌ده‌ی بیس���ت بوو‪ ،‬بە‌حه‌ق هێزی تینوو‬ ‫بە‌خوێن‌و س���وكایه‌تی‌و وێرانی بوو‪ ،‬هیزێک لەخۆی‬ ‫نەبێ‪ ،‬لە‌هیچ شتێکی دیکە نەدەچوو‪.‬‬ ‫ئێم���ه‌ له‌راپه‌ڕین���دا‪ ،‬به‌عس���مان ل���ه‌م فۆرم���ه‬ ‫س���ته‌مكارییه‌دا نه‌ده‌ناس���ی‪ ،‬نه‌مانده‌زانی هێزێكه‌‬ ‫له‌ناوه‌وه‌دا داگی���ری كردووی���ن‪ ،‬كۆنتڕۆڵی جوڵه‌و‬ ‫ره‌فت���اری كۆمه‌اڵیه‌ت���ی كردووی���ن‪ .‬له‌نێ���و كۆی‬ ‫دونی���ای دۆزه‌خی به‌عس���دا‪ ،‬هه‌م���ووان ته‌نها یه‌ك‬ ‫ش���تمان ده‌بینی‪ ،‬ئه‌ویش بینینی به‌عس بوو وه‌ك‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتێكی رووت‪ ،‬ه���ه‌ر بۆی���ه‌ بڕوام���ان وابوو‬ ‫بە‌دوورخستنه‌وه‌ی ئه‌م ده‌س���ه‌اڵته‌‪ ،‬ئیدی ژینگه‌ی‬ ‫س���ته‌مكاری بەعس‌و فیکر‌و ئەخالقی بەعسیزمیش‬ ‫بە‌كۆت���ا دێت‪ .‬ئێمه‌ ئ���ەوکات یان هێ���زی بینینی‬ ‫دیوه‌ دۆزه‌خییه‌كه‌ی به‌عس���مان نه‌بوو‪ ،‬یان بە‌دوای‬ ‫بونیادنانی سه‌رزه‌مینێكی خاڵی له‌سته‌مكاری‌و دادی‬ ‫کۆمەاڵیەتییەوە نه‌بووین‪ .‬پرس���یاری راست‌و جیدی‬ ‫ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر بە‌راس���ت ئێمه‌ له‌وه‌ بە‌ئاگا بووین‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌عس ‪ ٢٣‬س���اڵی ره‌به‌ق خه‌ریك���ی چاندنی تۆوی‬ ‫به‌عسیانه‌‌و دانانی گه‌رای به‌عسیانه‌ بوو له‌پێكهاتی‬ ‫سایكۆلۆژی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی مرۆڤی ئێمه‌دا‪ ،‬یان بە‌راست ‬ ‫بڕوام���ان واب���وو بە‌ده‌رچوونی به‌عس له‌باش���وری‬ ‫كوردستان‪ ،‬له‌دۆزه‌خی به‌عسیزم ده‌رده‌چین‌و وەک‬ ‫مرۆڤ���ی ئ���ازاد‌و رێزلێگیراو‪ ،‬ده‌رگای به‌هه‌ش���تمان‬ ‫ب���ە‌روودا ده‌كرێت���ه‌وه‌‪ .‬دیمه‌نه‌كان���ی كۆبوون���ه‌وه‌‬ ‫جه‌ماوه‌رییه‌كانی دوای راپه‌ڕین‪ ،‬ریزبه‌ستنی خه‌ڵكی‬ ‫راپه‌ڕیو له‌مبه‌ر‌و ئه‌وبه‌ری ش���ه‌قامه‌كانی ده‌روازه‌ی‬ ‫شاره‌كان بۆ پێش���وازی له‌سیاسییه‌كی حیزبی‪ ،‬بۆ‬ ‫پاڵه‌وانێكی شه‌ڕی ناوخۆ‪ ،‬چه‌پڵه‌ڕێزان‌‌و گوڵبارانی‬ ‫ئه‌وكاتان���ه‌‪ ،‬هه‌موو ئه‌مان���ه‌ پێمانده‌ڵێن‪ ،‬كه‌ ئێمه‌‬ ‫هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ بێ ئەوەی پێبزانین راپه‌ڕینمان‬ ‫دۆڕاندب���وو‪ ،‬هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ له‌به‌رده‌م مه‌ش���قی‬ ‫بێڕێزی بە‌كه‌رامه‌تی ئینس���ان‌و سوكایه‌تی بە‌ده‌زگا‬ ‫نیشتمانییه‌كان له‌پش���تی فریوی سیاسییه‌كانماندا‬ ‫وه‌س���تابووین‪ ،‬ن���ه‌ ته‌نه���ا نه‌مانهێش���ت بكه‌ون‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و بێئاگا فوومان ك���رد بە‌بوونیان‌و گه‌وره‌مان‬ ‫كردن‪ ،‬تا خوێنی زیاتریان رش���ت‪ ،‬زیاتر له‌پشتیان‬ ‫وه‌ستاین‪ ،‬تا جوگرافیای سوكایه‌تیان فراوانتر كرد‪،‬‬ ‫بە‌‌ده‌نگی به‌رزتر داكۆكیمان لێكردن‌و ش���ه‌ڕمان بۆ‬ ‫كردن‪ .‬بێده‌نگیمان له‌سوكایه‌تی بە‌یه‌كه‌م ئه‌زموونی‬ ‫دیموكراس���ی (هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی کوردس���تان‬ ‫لە‌‪ ،)١٩٩٢‬وه‌ستانمان وەک سەیرکەر بە‌دیار یه‌كه‌م‬ ‫په‌نجه‌بردن بۆ تااڵنكردنی سامانی گشتی (به‌نداوی‬ ‫بێخم���ه‌)‪ ،‬به‌ڵگ���ه‌ی حاش���اهه‌ڵنه‌گری شكس���تی‬

‫راپه‌ڕین نه‌یتوانی هێز‌ه‬ ‫سیاسییه‌كانی ئێمه‌ له‌و‬ ‫رابردووه‌ ناشیرین‌و تاریكه‌‬ ‫دووربخاته‌وه‌‪ ،‬كه‌ هه‌یانبو‬ ‫نه‌یتوانی پێیانبڵێ كه‌ ئێوه‌‬ ‫بوونی ئه‌به‌دی‌و هه‌ڵگری‬ ‫په‌یامی ئه‌به‌دی نێو‬ ‫مێژووی ئێمە نین‬ ‫ئێم���ه‌ ده‌گه‌یه‌ن���ێ له‌راپه‌ڕین‪ ،‬به‌ڵگه‌ی س���ه‌ره‌تای‬ ‫دروس���تبوونه‌وه‌ی مۆدێلێكی دیكه‌ی س���ته‌مكاری‬ ‫بوو‪ ،‬سته‌مكارییه‌ك كه‌ بە‌زمانی كوردی‌و بە‌به‌رگی‬ ‫كوردییه‌وه‌ له‌ژێر دروش���می كوردایه‌تی‌و پرۆس���ه‌ی‬ ‫رزگاری نیشتمانیدا خۆی حه‌شاردابوو‪.‬‬ ‫ دووەم‪ :‬راپه‌ڕین‌و شكست‬ ‫به‌پێی نیتشه‌‪ ،‬مرۆڤ بۆ ئه‌وه‌ی بژی ده‌بێ هێزی‬ ‫ئه‌وه‌ی هه‌بێ رابردووی خ���ۆی ره‌تبكاته‌وه‌و بیداته‌‬ ‫به‌ر لێپرس���ینه‌وه‌ی توند‪ ،‬چونكه‌ هیچ رابردوویه‌ك‬ ‫نییه‌ ش���یاوی لێپرس���ینه‌وه‌ نه‌بێت‪ .‬ئه‌م قسه‌یه‌ی‬ ‫نیتشه‌ بۆ رابردووی ئێمه‌یش ته‌واو راسته‌‪.‬‬ ‫راپه‌ڕینی ‪١٩٩١‬ی باش���وری كوردستان‪ ،‬هه‌ڵگری‬ ‫دروش���می گه‌وره‌ی بێ زه‌مینه‌ی فیكری‌و فه‌لسه‌فی‬ ‫بوو‪ ،‬وه‌كچۆن شۆڕش���ی فره‌نسی ‪‌١٧٨٩‬و شۆڕشی‬ ‫‪١٩٦٨‬ی خوێندكارانی پاریس له‌س���ه‌ر زه‌مینه‌یه‌كی‬ ‫وه‌ه���ا هاتنه‌بوون‪ .‬فیكر‌و فه‌لس���ه‌فه‌ ئ���ه‌م زه‌مینه‌‬ ‫تیۆرییه‌ بوو‪ ،‬كه‌ به‌ر له‌شۆڕش له‌ئاگایی‌و هۆشیاری‬ ‫خه‌ڵكدا زه‌مینه‌س���ازی بۆ شۆڕش كردبوو‪ ،‬ڤۆلتیر‌و‬ ‫مۆنتس���كیو‌و روس���ۆ‌و س���ارته‌ر‌و‪ ...‬هتد‌‪ ،‬له‌م ناوه‌‬ ‫دیاران���ه‌ی دونی���ای فیكر‌و فه‌لس���ه‌فه‌ ب���وون‪ ،‬كه‌‬ ‫بە‌هه‌موو هێزی فیكری‌و فه‌لسه‌فی خۆیانەوە له‌پشتی‬ ‫زه‌مینه‌سازی تیۆری شۆڕشه‌وه‌ وه‌ستابوون‪.‬‬ ‫راپه‌ڕینی باش���ور وه‌ك ئه‌م زه‌مین���ه‌ فیكرییه‌ی‬ ‫نه‌ب���وو‪ ،‬وەک به‌رنامه‌و پالنێكی پێش���وه‌خته‌ی بۆ‬ ‫پرس‌و س���تراتیژی نه‌ته‌وه‌یی نه‌بوو‪ ،‬رێككه‌وتنێكی‬ ‫پێشوه‌خته‌یش���ی ب���ۆ ئاماده‌كردن���ی جه‌م���اوه‌ر‬ ‫له‌رووی سیاس���ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌و س���ایكۆلۆژییه‌وه‌‬ ‫نه‌ب���وو‪ ،‬دیار نیی���ه‌ ئامانجی جه‌م���اوه‌ری راپه‌ڕیو‪،‬‬ ‫حیزبە‌سیاس���ییه‌كان‪ ،‬جگ���ه‌ له‌ده‌ركردن���ی به‌عس‬ ‫وه‌ك ده‌س���ه‌اڵتێكی رووت‪ ،‬چیتر بوو‪ .‬كۆی ره‌فتار‌و‬ ‫جوڵه‌ی سیاسی‌و ئیداری‌و ئابووری حیزبە‌سیاسییه‌‬ ‫بااڵده‌سته‌كانی باشور له‌دوای راپه‌ڕینه‌وه‌ تا ئێستا‪،‬‬ ‫سه‌لمێنه‌ری ئه‌م راستیه‌ن‪.‬‬ ‫به‌ره‌ی كوردس���تانی له‌ش���اخ به‌رنامه‌ی راپه‌ڕینی‬ ‫دانا‪ ،‬جه‌ماوه‌ر به‌ر له‌گه‌یش���تنی پێشمه‌رگه‌‪ ،‬له‌شار‬ ‫راپه‌ڕین‪ ،‬دواتر حیزبه‌كان‌و بەرپرس���ە بااڵ سیاسی‌و‬ ‫س���ەربازییەکانی حیزب‪ ،‬تایب���ه‌ت پارتی‌و یه‌كێتی‪،‬‬ ‫بوون بە‌خاوه‌نی هه‌موو شتێك‌و جه‌ماوه‌ریش‌ هیچ‪ .‬‬ ‫راپه‌ڕین س���ه‌ركه‌وتوو بوو له‌ده‌ركردنی ده‌سه‌اڵتی‬ ‫به‌عس له‌باش���ور‪ ،‬به‌اڵم بە‌ته‌نه���ا ده‌ركردنی به‌عس‬ ‫وه‌ك ده‌س���ه‌اڵتێك نه‌یتوانی شتێكی ئه‌وتۆ له‌ژیانی‬ ‫ئێمه‌ وه‌ك كورد‪ ،‬وەک مرۆڤ‪ ،‬بگۆڕێ‪ .‬له‌راپه‌ڕیندا‬ ‫ئێمه‌ ئاس���ۆی بینینم���ان الواز‪ ،‬روانینمان نه‌زۆك‌و‬ ‫خوێندنه‌وه‌مان بۆ هاوكێشه‌ی گواستنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت‬ ‫له‌به‌عسه‌وه‌ بۆ حیزبە‌كوردییه‌كان‪ ،‬ته‌واو نابابه‌تی‌و‬ ‫كورتبینان���ه‌ بوو‪ .‬ئێم���ه‌ دوای راپه‌ڕی���ن متمانه‌ی‬ ‫ره‌هامان بە‌حیزب‌و س���ه‌رۆكی حیزبه‌كان به‌خش���ی‪،‬‬ ‫ئه‌م به‌خش���ینی متمانه‌یه بەم هەم���وو رەهاییەوە‪‌،‬‬ ‫نه‌ ته‌نها راپه‌ڕین‪ ،‬به‌ڵكو س���ه‌ره‌تایه‌كە بۆ كوشتنی‬ ‫هه‌ر ئامانج‌و ده‌س���تكه‌وتێكی هه‌ر راپه‌ڕینێك لە‌هەر‬ ‫کۆمەڵگەیەکی دیکەیشدا‪ .‬راپه‌ڕینی باشور دوای ئه‌م‬ ‫پرۆس���ه‌ی كوێرانه‌ به‌خشینی متمانه‌یه‌ بە‌هێزگه‌لێك‬ ‫كه‌ تا ئه‌ندازه‌یه‌كی گ���ه‌وره‌ له‌رابردوویه‌كی تاریك‌و‬ ‫ناش���یرینه‌وه‌ هاتب���وون‪ ،‬به‌ر له‌هه‌ر ش���تێكی دی‪،‬‬ ‫راپه‌ڕی���ن‌و خه‌ون‌و ئامانجه‌كانی راپه‌ڕینی كوش���ت‪،‬‬ ‫رەنگ���ە زێدەگۆیی نەبێ ئەگەر بڵێی���ن‪ ،‬دوای ئه‌م‬ ‫پرۆسه‌یه‌ راپه‌ڕین مرد‪.‬‬ ‫هیچ ماوه‌یه‌كی مێژوویی وه‌ك ڤیكۆ ده‌ڵێت‪ ،‬بە‌ته‌نها‬ ‫به‌هاو نرخی خۆی له‌و ده‌ستكه‌وتانه‌ وه‌رناگرێت كه‌‬ ‫تێیدا بە‌ده‌ستهاتوون‪ ،‬به‌ڵكو له‌م ده‌ور‌و كاریگه‌ریه‌ش‬ ‫وه‌ریده‌گرێ‪ ،‬كه‌ ئه‌و ده‌ستكه‌وتانه‌ له‌رێڕه‌وی گشتی‬ ‫مێژوودا ده‌یگێڕن‪ .‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ س���اده‌ترین‬ ‫هه‌ڵس���ه‌نگاندنی بابه‌تیانه‌ بۆ راپه‌ڕین‌و بكه‌ره‌كانی‬ ‫راپەڕی���ن بكه‌ین‪ ،‬ناش���ێ بە‌دروش���مبازی‌و گوتاری‬ ‫سۆزدارانه‌وه‌ خه‌ریك بین‪ ،‬ناشێ بە‌ته‌نها وه‌ده‌رنانی‬ ‫به‌عس له‌كوردستان وه‌ك ده‌سه‌اڵتێك ببینین‪ ،‬گرنگه‌‬ ‫له‌دوای ئه‌مانه‌وه‌ بپرسین‪ ،‬كه‌ وه‌ده‌رنانی به‌عس چی‬ ‫گۆڕی‪ ،‬مرۆڤی ئێمه‌ی له‌كوێوه‌ گواسته‌وه‌ بۆ كوێ‪،‬‬ ‫له‌دۆزه‌خه‌وه‌ بۆ به‌هه‌ش���ت‪ ،‬ی���ان له‌دۆزه‌خه‌وه‌ بۆ‬ ‫دۆزه‌خێكی دی‪ ،‬له‌سیاقێكی سیاسی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫ئاب���ووری كۆنتڕۆڵكراو بۆ س���یاقێكی ئازاد‌و كراوه‌‪،‬‬ ‫له‌بیرۆكراتی���ه‌ت‌و هه‌ژموونی ره‌ه���ای حیزبیه‌وه‌ بۆ‬ ‫رووبه‌ره‌كانی دیموكراس���ی‌و ژیانكردن بە‌قبوڵكردنی‬ ‫جیاوازییه‌وه‌‪ .‬وه‌اڵمی هه‌موو ئه‌م پرسیارانه‌ له‌بڕوای‬ ‫مندا ته‌واو نێگه‌تیڤن‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر په‌رله‌مان وه‌ك یه‌كه‌م ده‌ستكه‌وتی راپه‌ڕین‬

‫ببینین‪ ،‬له‌یه‌ك���ه‌م ئه‌زموونی هه‌ڵبژاردندا بە‌هۆكاری له‌نێو چركه‌س���اته‌كانی رووداودا‪ ،‬چركه‌ساتێك ك ‌ه‬ ‫رازینه‌بوون‌و گومان له‌س���ه‌ر ئه‌نجام���ه‌كان له‌الیه‌ن له‌خه‌یاڵی مرۆڤه‌كانیدا دۆزه‌خ ده‌گۆڕێ بە‌به‌هه‌شت‌و‬ ‫یه‌كێت���ی‌و پارتیی���ەوە‪ ،‬کۆمەڵگەی ئێم���ە کەوتە س���ته‌مكار بە‌دادپه‌روه‌ری نێو مێژوو‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ زیانی‬ ‫به‌رده‌م یه‌كه‌م زه‌نگی هه‌ڕه‌ش���ه‌ی ش���ه‌ڕی ناوخۆی وه‌س���تانی راپه‌ڕین له‌دۆخێكدا كه‌ پێویس���تیده‌كرد‬ ‫ش���ار‪ ،‬كه‌ دواتر‌و دوای داهێنانی مۆدێلی ناشیرینی به‌رده‌وام بێ‪.‬‬ ‫ ‬ ‫فیفت���ی بە‌فیفتی‪ ،‬ش���ه‌ڕه‌كه‌یان هه‌ر ك���رد‪ .‬دوای‬ ‫دامه‌زراندنی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس���تان‪ ،‬له‌رێی سێیەم‪ :‬راپەڕین؛ مانەوە لە‌نێو رووداودا‬ ‫بە‌حیزبیكردنی كۆی دامه‌زراوه‌كانییه‌وه‌‪ ،‬له‌وه‌زیره‌وه‌ شكستی گه‌وره‌ی هه‌ر راپه‌ڕین‌و شۆڕشێك له‌وه‌وه‌‬ ‫تا كارگوزارێ���ك‪ ،‬له‌دایه‌نگه‌وه‌ تا زانكۆ‪ ،‬له‌پۆلیس‌و دێت‪ ،‬كه‌ حه‌ش���اماتی راپه‌ڕیو ده‌كه‌ونه‌ نێو ته‌ڵه‌ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌وه‌ تا ئابووری‌و بازاڕ‪ ،‬هه‌مووی بە‌ره‌هایی خۆشخه‌یاڵی بڕواهێنان به‌و به‌ڵێنانه‌ی ك ‌ه كۆمه‌ڵێك‬ ‫له‌الی���ه‌ن حیزب���ه‌وه‌ كه‌وتنه‌ به‌رده‌م س���وكایه‌تی‌و ده‌موچاوی نوێ بە‌زمانێكی جیاوازتر له‌ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫په‌الم���ار‌و كۆنتڕۆڵی حیزبی ك���ران‪ .‬حیزب بوو به‌و كۆن‪ ،‬بە‌خه‌ڵك���ی ده‌ده‌ن‪ .‬ش���ۆڕش‌و راپه‌ڕینه‌كان‬ ‫ئه‌ژدیهایه‌ی خه‌ریكی قوتدانی هه‌موو ش���تێك بوو‪ ،‬مژده‌ی دروستكردنی به‌هه‌شت ده‌ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم هه‌رگیز‬ ‫حیزب خۆی خزانده‌ نێو ژیانی شه‌خس���ی‌و خێزان‌و ناتوانن به‌هه‌شت بخوڵقێنن‪ ،‬ئه‌گه‌ر خه‌می دۆزینه‌وه‌ی‬ ‫دام���ه‌زراوه‌كان‌و كۆمه‌ڵگ���ه‌ی مه‌ده‌ن���ی‌و ته‌نانه‌ت جوگرافیای به‌هه‌ش���تی وه‌ك به‌ش���ێك له‌هۆشیاری‬ ‫هه‌ناس���ه‌دانی كۆمه‌ڵگه‌ش���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌موو ئه‌مانه‌ جگه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌و ئەخالق���ی مرۆڤه‌كاندا جێی نه‌گرتبێ‪.‬‬ ‫له‌سوكایه‌تی به‌م دامه‌زراوانه‌ی كه‌ خودی حیزبه‌كان هیچ جوڵه‌یه‌كی شۆڕشگێڕانه‌ بە‌مانای گواستنه‌وه‌ی‬ ‫خۆی���ان وه‌ك گه‌وره‌تری���ن ده‌س���تكه‌وتی راپه‌ڕین‌و م���رۆڤ‌ له‌تاریك���ی‌و بێ���دادی ده‌س���ه‌اڵتێكه‌و‌ه بۆ‬ ‫خوێنی شه‌هیدان پێناس���ه‌یان ده‌كرد‪ ،‬زیاتر هیچی دونیایه‌كی روناك‌و پڕ له‌دادی ده‌سه‌اڵتێكی سیاسی‬ ‫دیك���ه‌ نه‌بوو‪ .‬حیزبی كوردی ن���ه‌ ته‌نها له‌بێده‌نگی دیکە نییە‪ ،‬ئه‌گه‌ر خه‌ڵك له‌هۆشیاری كۆمه‌اڵیه‌تیاندا‬ ‫خه‌ڵك���ی راپه‌ڕیو‪ ،‬به‌ڵكو له‌پشتیوانیش���یان له‌كۆی جیاوازی نێوان داد‌و بێ���دادی‪ ،‬تاریكی‌و روناكییان‬ ‫ئ���ه‌م س���وكایه‌تی‌و په‌الماران���ه‌ی حیزب بۆ س���ەر وه‌ك به‌شێك له‌دونیابینی فیكری‌و سیاسی خۆیاندا‬ ‫ژیانی گش���تی‌و به‌ها‌و دامه‌زراوه‌ نیش���تمانییه‌كان‪ ،‬ده‌رك نه‌كردب���ێ‌و هێ���زی وه‌س���تانه‌وه‌ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫وایك���رد هه‌رچی زیاتر ده‌س���تكراوه‌و بێ گرفت بن س���ته‌م‌و بێدادییان به‌بێ له‌به‌رچاوگرتنی ناسنامه‌ی‬ ‫له‌به‌رده‌وامبوون له‌په‌المار‌و سوكایه‌تی‌و داگیركردن‪ .‬نه‌ته‌وه‌یی‌و سیاسی ده‌سه‌اڵت‪ ،‬به‌رده‌وام نه‌بێ‪.‬‬ ‫بێده‌نگی‌و پشتیوانی بێ چه‌ندوچوونی جه‌ماوه‌ری دۆزه‌خ له‌ژێر ن���اوی هه‌ر ناونیش���ان‌و گوتارێكدا‬ ‫راپه‌ڕیو له‌هه‌موو شتێكی حیزب‪ ،‬بە‌شه‌ڕی ناوخۆی ناو بێ‪ ،‬هه‌ر دۆزه‌خه‌‪ ،‬س���ته‌م‌و بێدادیش عه‌ره‌ب بیكات‬ ‫شار‌و دیل کوشتنیشەوە‪ ،‬وایكرد راپه‌ڕین سه‌ركه‌وتوو ی���ان تورك‪ ،‬فارس بیكات یان كورد‪ ،‬هه‌ر س���ت ‌هم‌و‬ ‫نه‌بێ له‌گۆڕینی گوتاری حیزبی بە‌گوتاری نه‌ته‌وه‌یی‪ ،‬بێدادییه‪ .‬بێماناترین قس���ه‌یه‌كیش كه‌ هه‌بێ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫هه‌ر وەكچۆن نه‌یتوانی رێگر بێت له‌بچووككردنه‌وه‌ی كه‌ بە‌خاتری ناس���نامه‪ ‌،‬خراپییه‌كانی سیاسییه‌كی‬ ‫جوگرافیای نیش���تمان ب���ۆ جوگرافی���ای لۆكاڵی‌و كورد له‌باشییه‌كانی سیاس���ییه‌كی ده‌ره‌وه‌ی كورد‬ ‫حیزب���ی‪ .‬راپه‌ڕین نه‌یتوان���ی په‌رله‌مان‌و حكومه‌ت‌و بە‌باش���تر ببینی‪ .‬له‌هه‌ر شوێنێك س���ت ‌هم‌و بێدادی‬ ‫ئیداره‌‌‪ ،‬ئابووری‌و سوپا‌و زانكۆ‪ ،‬پۆلیس‌و ئاسایش‪ ،‬هه‌بوو‪ ،‬ش���ۆڕش‌و راپه‌ڕی���ن وه‌ك ئه‌گه‌رێكی كراوه‌‬ ‫له‌ژێر كۆنتڕۆڵ‌و هه‌ژموون���ی ره‌های حیزبی كوردی ده‌مێنێ‪ .‬مرۆڤه‌كان ئه‌وكاته‌ بیر له‌شۆڕش‌و راپه‌ڕین‬ ‫ده‌ربهێنێ‌و بیانداته‌وه‌ بە‌نیشتمان‪.‬‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬كه‌ سته‌م‌و بێڕێزی بە‌بوونی مرۆڤانه‌یان‌‪،‬‬ ‫راپه‌ڕین هه‌موو شتێكی بە‌ته‌نها له‌قۆناغی یه‌كه‌می جگ���ه‌ له‌میكانیزمی گۆڕانكاری خێ���را‪ ،‬بژارده‌یه‌كی‬ ‫سه‌ركه‌وتندا بە‌كۆتا هێنا‪ ،‬ش���ته‌كانی كورتكرده‌وه‌ باشتری له‌خه‌یاڵ‌و فیكری ئه‌واندا نه‌هێشتبێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ئاڵوگ���ۆڕی ع���ه‌ره‌ب بە‌ك���ورد‪ ،‬حیزب���ی به‌عس راپه‌ڕینی باشوری كوردستان له‌‪ ١٩٩١‬دا بۆ ئه‌و‌ه‬ ‫بە‌حیزب���ی ك���وردی‪ ،‬هێنده‌ی ب���ە‌دوای له‌نێوبردنی نه‌هات تا له‌ب���اری تیۆرییه‌وه‌ خاڵی كۆتایی بۆ ئه‌م‬ ‫س���ته‌مكارێكی نێو مێژووی عیراقەوە بووین‪ ،‬هێنده‌ س���ته‌م‌و بێدادییه‌ی به‌عس دابنێ‌و له‌پراكتیزه‌كردندا‬ ‫له‌خه‌م���ی هێنانی ئ���ازادی‌و دادپه‌روه‌ریدا نه‌بووین‪ ،‬درێژه‌ی هه‌بێ‪ ،‬به‌اڵم بە‌هۆكاری ناكامڵی هۆشیاری‬ ‫هێن���دە بە‌گومان���ەوە مامەڵ���ەی ئ���ەم دەموچاو‌و سیاس���ی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی ئێمه‌ له‌و رۆژگاره‌دا‌و بینینی‬ ‫کارەکتەرە نوێیانەمان نەکرد‪ ،‬کە مێژووی شاخیان ه���ه‌ر تفه‌نگ به‌ده‌س���تێك‌و قس���ه‌كه‌رێكی س���اد‌ه‬ ‫بڕێکی یەکجار زۆر ناش���یرینی تێدابوو‪ ،‬هەر خودی له‌وێنه‌ی فریشته‌دا‪ ،‬ده‌روێشانه‌ بڕوامان بە‌مورشیده‌‬ ‫ئەم ناشیرینیانە ئەوەی لێدەخواستین‪ ،‬کە گومانی بااڵكانمان هێن���ا‪ ،‬وه‌كچۆن موریدێ���ك له‌به‌رده‌می‬ ‫قوڵ لەس���ەر جوڵەو رەفتاری سیاس���ی کارەکتەرە شێخی ته‌ریقه‌تدا بە‌ره‌هایی بڕوا دێنێ‪ ،‬تا هێزی ئه‌م‬ ‫بااڵکانی حیزب دروس���تبکەین‪ .‬ئێم���ه‌ هه‌موومان بڕواهێنانه‌یشی به‌هێزتر ده‌بێ‪ ،‬زیاتر وه‌ك بوونێكی‬ ‫كه‌ له‌راپه‌ڕیندا به‌ش���دار بووین‪ ،‬هێنده‌ی فیكرمان‪ ،‬ئازاد خۆی له‌ده‌ستده‌دا‌و بە‌ره‌هایی ده‌بێته‌ مرۆڤێكی‬ ‫روانینمان‪ ،‬له‌س���ه‌ر چركه‌ساته‌كانی رۆژانی راپه‌ڕین داماڵراو له‌خودی خ���ۆی‪ .‬بڕواهێنانی ئێم ‌ه بە‌دادی‬ ‫بوو‪ ،‬هێنده‌ نیگاكانمان له‌سه‌ر دوای راپه‌ڕین‌و ئاینده‌ بێدادی سیاسییه‌ بااڵده‌سته‌كانی كورد‪ ،‬له‌سه‌ره‌تای‬ ‫نه‌بوو‪ .‬راپه‌ڕین وه‌ك باقی رووداوه‌كانی دیكه‌ی نێو راپه‌ڕینه‌وه‌ تا ئێستا‪ ،‬باشوری بە‌وێرانی‌و كاره‌سات‬ ‫مێژووی ئێمه‌ پێیگوتین‪ ،‬ئێمه‌ وه‌ك كورد‪ ،‬هێنده‌ی سپاردووه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی دوای راپه‌ڕین بینیمان له‌ست ‌هم‌و‬ ‫مرۆڤی نێ���و چركه‌س���اته‌كانی رووداو‌و خه‌یاڵكردن بێدادی‪ ،‬له‌بێشه‌رمانه‌ ده‌س���تبردن بۆ حه‌رامه‌كان‪،‬‬ ‫له‌ژێر ره‌شماڵی خۆشبه‌ختی ئه‌و چركه‌ساتانه‌داین‪ ،‬له‌تااڵنی‌و پێش���بڕكێی خیانه‌تی نیش���تمانی‪ ،‬هیچ‬ ‫هێنده‌ بۆ ره‌هه‌ند‌و دیوه‌ نه‌بینراوه‌كانی رووداوه‌كان نه‌ب���وون جگ���ه‌ له‌خۆش���خه‌یاڵی ژیانك���ردن له‌نێو‬ ‫ناڕوانین‪ ،‬بۆیه‌ دواج���ار رووداوه‌كان هێزی ئه‌وه‌یان رووداودا‪ .‬ئێمه‌ی ن���ه‌وه‌ی پێش راپه‌ڕین له‌وكاته‌و‌ه‬ ‫ده‌بێ چۆن بخوازن ئاوا له‌نێو خۆیاندا بمانپێچنه‌وه‌و بێ ماندووبوون له‌نێو رووداودا دێین‌و ده‌چین‪ ،‬قسه‌‬ ‫وێرانمان بكه‌ن‪ ،‬وه‌كچۆن دوای راپه‌ڕین به‌سه‌ر ئه‌م ده‌كه‌ین‌و گوتار ده‌ده‌ین‌و ده‌نوس���ین‪ ،‬نیش���تمانیش‬ ‫وێرانییه‌دا كه‌وتین‪.‬‬ ‫بە‌مرۆڤه‌كانیشییه‌وه‌ كه‌ له‌ناوه‌وه‌یدا له‌وێرانه‌ ده‌چێ‪،‬‬ ‫له‌راپه‌ڕین���دا هێ���زی خه‌ڵ���ك‪ ،‬گ���ه‌ل‪ ،‬هێزێكی وه‌ك به‌هه‌شتی خودایی پیشانده‌ده‌ین‪.‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬راس���ته‌ ناڕێكخراو‪ ،‬به‌اڵم زۆر كاریگه‌ر بكه‌رانی راپه‌ڕینی باش���ور‪ ،‬وه‌ك جه‌ماو‌هر‌و وه‌ك‬ ‫ب���وو‪ ،‬تایبه‌ت له‌رۆژانی س���ه‌ره‌تایدا‪ ،‬ب���ه‌اڵم دوای پێش���مه‌رگه‌‪ ،‬هه‌رگیز ل���ه‌دوای رووداوی یه‌كه‌مه‌وه‌‬ ‫راپه‌ڕین‪ ،‬نه‌ گه‌ل بوو بە‌س���ه‌رچاوه‌ی ده‌س���ه‌اڵت‪( ،‬راپه‌ڕین���ی ‪ ،)١٩٩١‬نه‌یانتوان���ی رووداوی دووه‌م‬ ‫ن���ه‌ هاواڵتیبوون مانایه‌كی هه‌بوو‪ .‬نه‌ به‌رپرس���انی دروس���تبكه‌ن‪ .‬ئێم���ه‌ له‌بری جوڵه‌ك���ردن بە‌مێژو‌و‬ ‫هه‌رێم‌و حیزبە‌بااڵده‌س���ته‌كان ملكه‌چی یاسا كران‪‌ ،‬بەرهەمهێنان���ی رووداوی نوێ‪ ،‬له‌بری به‌رده‌وامبوون‬ ‫نه‌ داهات‌و س���امان‌و ره‌فتار‌و ج���ۆری په‌یوه‌ندییان له‌وه‌ستانه‌وه‌ به‌رامبه‌ر س���ته‌م‌و بێدادی‌و درێژه‌دان‬ ‫خرایه‌ ژێڕ چاودێری‌و لێپرس���ینه‌وەی خەڵک‌و دەزگا بە‌راپه‌ڕی���ن‪ ،‬بووینه‌ كۆیله‌ی مێژوویه‌كی وه‌س���تاو‪،‬‬ ‫یاساییەکانی وەک پەرلەمان‪.‬‬ ‫مێژوویه‌ك كه‌ به‌ش���ی هه‌ره‌ گ���ه‌وره‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫دەتوانی���ن بڵێی���ن‪ ،‬راپه‌ڕی���ن نه‌یتوان���ی هێزه‌ ئێمه‌ی له‌مرۆڤی دروس���تكه‌ری رووداوه‌وه‌ گۆڕی بۆ‬ ‫سیاس���ییه‌كانی ئێمه‌ له‌و رابردووه‌ ناشیرین‌و تاریكه‌ مرۆڤی وه‌ستاوی پاسیڤ له‌نێو هه‌مانكات‌و شوێنی‬ ‫دووربخات���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ هه‌یانبوو‪ ،‬نه‌یتوانی پێیانبڵێ كه‌ رووداوی راب���ردوودا‪ .‬ئه‌مه‌ دۆخێك���ه‌ مرۆڤی ئێمه‌‬ ‫ئێوه‌ بوونی ئه‌به‌دی‌و هه‌ڵگری په‌یامی ئه‌به‌دی نێو له‌باش���ور ‪ ٢٧‬س���اڵه‌ باجه‌كه‌ی بە‌قورسی ده‌دات‪،‬‬ ‫مێژووی ئێمە نین‪ ،‬له‌كاتێكدا ده‌بوایه‌ ئه‌وه‌ پرینسیپ باجی خه‌وت���ن‌و مانه‌وه‌ له‌نێ���و رووداوی یه‌كه‌مدا‪،‬‬ ‫بوایه‌‪ ،‬ئه‌ركی‌ له‌پێش���ین‌و بنه‌ڕه‌تی راپه‌ڕین بوایه‌‪ ،‬خه‌وت���ن‌و مانه‌وه‌ی���ه‌ك كه‌ ده‌س���ه‌اڵت ده‌خوازێ تا‬ ‫چونكه‌ هه‌مووان ده‌مانزانی جوڵه‌ی سیاسی له‌شاخ ئه‌به‌د بێئاگا تێیدا بمێنینه‌وه‌‌‪ .‬‬ ‫هه‌مان جوڵه‌ی سیاس���ی شار نابێ‌‪ ،‬ئه‌و فیشه‌كه‌ی‬ ‫له‌ش���ار دێت���ه‌ ته‌قاندن ل���ه‌رووی زیانه‌ سیاس���ی‌و‬ ‫ئابووری‌و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانییەوە زۆر جیاوازتره‌ له‌و‬ ‫فیش���ه‌كه‌ی له‌ش���اخ ده‌ته‌قێنرا‪ .‬هه‌مووان پێویست‬ ‫بوو بزانین‪ ،‬مێژووی دوای راپه‌ڕین‪ ،‬نابێ له‌مێژووی‬ ‫پێش راپه‌ڕین بچێ‪ ،‬سیاس���ه‌ت دوای راپه‌ڕین نابێ‬ ‫درێژكراوه‌ی سیاس���ه‌ت له‌هه‌ش���تاكان بێ‪ ،‬عه‌قڵ‌و‬ ‫فیكری سیاسی‌و فۆرمی ملمالنێ له‌شار ده‌بێ ته‌واو‬ ‫جی���اواز بێ له‌و دونیابینی‌و دیدگا سیاس���ییه‌ی كه‌‬ ‫له‌شاخدا بوونی هه‌بوو‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌ روونه‌ كه‌ هه‌ر‬ ‫س���یاقێكی مێژوویی‪ ،‬سیاس���ی‪ ،‬كۆمه‌اڵیه‌تی نوێ‪،‬‬ ‫پێویس���تی بە‌عه‌قڵ‌و دیدو فیكری سیاسی‌و روانینی‬ ‫نوێ هه‌یه‌‪ ،‬س���یاقی گۆڕاوی نوێ بە‌عه‌قڵی نه‌گۆڕی‬ ‫كۆن ناچێت���ه‌ پێش‌و بە‌‌ش���ێوه‌یه‌كی ته‌ندروس���ت‬ ‫به‌ڕێوه‌نابرێ‪.‬‬ ‫راپه‌ڕی���ن دوای ده‌ركردن���ی ده‌س���ه‌اڵتی به‌عس‬ ‫له‌باش���ور‪ ،‬وه‌س���تا‪ ،‬كه‌ ده‌بوای���ه‌ له‌فۆرمی دیكه‌دا‬ ‫ب���ه‌رده‌وام بوایه‌‪ .‬وه‌س���تانی راپه‌ڕی���ن‌و به‌رده‌وام‬ ‫نه‌بوون���ی‪ ،‬جگه‌ له‌نائومێدكردن���ی كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌‬ ‫بە‌گۆڕانكاری‪ ،‬جگه‌ له‌بە‌ئه‌ژدیهاكردنی حیزبی كوردی‪،‬‬ ‫جگ���ه‌ له‌وێرانكردنی مرۆڤی ئێمه‌ له‌ن���اوه‌وه‌‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌كوش���تنی ئینتیما بۆ نیشتمان‌و نه‌ته‌وه‌‪ ،‬شتێكی‬ ‫جوانی بۆ ئێمه‌ نه‌هێنا‪ .‬ئه‌مه‌یه‌ كاره‌ساتی ژیانكردن‬

‫ئێمه‌ له‌بری جوڵه‌كردن‬ ‫بە‌مێژو‌و‌بەرهەمهێنانی‬ ‫رووداوی نوێ‪ ،‬له‌بری‬ ‫به‌رده‌وامبوون له‌وه‌ستانه‌وه‌‬ ‫به‌رامبه‌ر سته‌م‌و بێدادی‌و‬ ‫درێژه‌دان بە‌راپه‌ڕین‪،‬‬ ‫بووینه‌ كۆیله‌ی مێژویه‌كی‬ ‫وه‌ستاو‬

‫تەندروستی‬

‫)‪ )617‬سێشه‌ممه ‪2018/3/13‬‬

‫چۆن به‌رێگه‌یه‌ك ‌ی ته‌ندروست قژمان بشۆین‬

‫م���ه‌رج نی ‌ه ته‌ندروس���تی‌ ق���ژ ته‌نها‬ ‫به‌وه‌بێت چ‌ جۆر‌ه ش���امپۆیه‌ك یاخود‬ ‫ی‬ ‫كرێمێ���ك ب���ه‌كار ده‌هێنی���ت‪ ،‬به‌پێ ‌‬

‫ی هه‌ندێك جار‬ ‫پسپۆرانی‌ ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫ی ش���تنی قژ زی���ان به‌قژه‌ك ‌ه‬ ‫ش���ێوه‌ ‌‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت له‌وانه‌ش‪:‬‬

‫ئه‌مانه‌ ده‌توانن رۆژ نارۆژێك قژه‌كانیان‬ ‫بشۆن‪.‬‬ ‫ زۆر به‌كارهێنان ‌‬‫ی شامپۆ‪ .‬پێویست ‌ه‬ ‫ی ئه‌هێنیت‬ ‫ی ب���ه‌كار ‌‬ ‫ئ���ه‌و ش���امپۆیه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر نه‌بێ���ت‌و ته‌نها به‌گوێره‌ ‌‬ ‫بره‌كه‌ ‌‬ ‫قژه‌كه‌ت بێ���ت‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا ته‌نها دوو‬ ‫ده‌س���ت له‌قژه‌ك���ه‌ت بد‌ه ن���ه‌ك چه‌ند‬ ‫ده‌س���تێك چونكه‌ له‌و كاتانه‌دا قژه‌ك ‌ه‬ ‫زیات���ر ده‌بچرێت‌و بەئاس���انی قەرەبو‬ ‫ناکرێتەوە‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ بێخی‌ س���ه‌رت بپارێ���زه‌‪ .‬له‌كات ‌‬‫ی‬ ‫ی په‌نجه‌كانت بێخ ‌‬ ‫ش���ۆردن به‌س���ه‌ر ‌‬ ‫س���ه‌رت بش���ۆ ن���ه‌ك به‌نینۆكه‌كانت‪،‬‬ ‫چونكه ‌ل���ه‌م كاتان���ه‌دا ‌زیات���ر غود‌ه‬ ‫ی سه‌رت ده‌وروژێنیت‌و‬ ‫چه‌ورەكانی‌ بێخ ‌‬ ‫قژه‌كه‌ چه‌ورتر ده‌بێت‪ ،‬رێژەیەکی زیاتر‬ ‫لەشامپۆ بەکاردەهێنیت‌و ئەمەیش زیان‬ ‫دەگەیەنێت بەقژت‪.‬‬ ‫ ئاوی‌ ش���له‌تێن‪ .‬به‌ئاوی‌ ش���له‌تێن‬‫س���ه‌رت بش���ۆ چونكه‌ ئاوی‌ زۆر گه‌رم‬ ‫ی س���اردیش‬ ‫قژه‌ك��� ‌ه ده‌بچرێنێت‌و ئاو ‌‬ ‫قژه‌كه‌پاك ناكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی وشك بكه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ قژت به‌هێواش��� ‌‬‫ی وش���ك كردن���ه‌وه‌ی‌ قژه‌ت گه‌ر‬ ‫له‌كات ‌‬ ‫موجه‌فیفه‌ به‌كارئه‌هێنیت ئه‌و‌ه له‌سه‌ر‬ ‫ی خاوه‌كه‌ی‌ دایبنه‌‪ ،‬گه‌ر خاولیش‬ ‫پل���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌كارئه‌هێنیت ئه‌و‌ه زۆر قژه‌كه‌ به‌توند ‌‬ ‫وشك مه‌كه‌ره‌وه‌و به‌خاوڵێكه‌ له‌یه‌كیان‬ ‫مه‌خشێنه‌‪.‬‬ ‫ مه‌س���اج بۆ قژت بك���ه‌‪ .‬ال‌نی‌ كه‌م‬‫ی‬ ‫ی سه‌رت به‌سه‌ر ‌‬ ‫ی جارێك بێخ ‌‬ ‫هه‌فته‌ ‌‬ ‫ی ش���ۆردن مه‌ساجی‬ ‫په‌نجه‌كانت له‌كات ‌‬ ‫ب���ۆ بك ‌ه بۆ ئه‌و‌هی‌ خوێنی‌ زیاتر بۆئه‌و‬ ‫خانان ‌ه بچێت‪.‬‬ ‫ سه‌رش���انه‌كردن‪ .‬هه‌رچه‌ن���د‌ه زۆر‬‫رون نیه‌ ئایا قژ به‌وشكی‌ شانه‌ بكرێت‬ ‫ی‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫ی قژ‪ .‬پێویس���ته‌ قژ یان به‌ته‌ری‌‪ ،‬به‌اڵم ش���اره‌زایان ‌‬ ‫ زۆر ش���ۆردن ‌‬‫ی‬ ‫زۆر نه‌ش���ۆردرێت‪ ،‬ته‌نها ئه‌و كه‌سان ‌ه جوانكاری‌ ده‌ڵێن باشتر وای ‌ه قژ به‌ته‌ر ‌‬ ‫ی قژه‌كه‌یان چه‌وره‌‪ ،‬شان ‌ه بكرێت‪.‬‬ ‫نه‌بێ���ت ك ‌ه ج���ۆر‌ ‌‬

‫‪15‬‬

‫نیشانه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫دان ده‌رکردن له‌منداڵدا‬

‫دان ده‌رهێنان له‌منداڵدا له‌دوای‌ ‪ 4‬مانگیه‌و‌ه ده‌ست پێده‌كات‪،‬‬ ‫ی بۆ منداڵ دروست ده‌كات‪.‬‬ ‫ی كه‌زۆر ناره‌حه‌ت ‌‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌وحاڵه‌تانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫نیشانه‌كان ‌‬ ‫ی زۆر ده‌بێت‪.‬‬ ‫ لیك ‌‬‫ی گه‌رمی‌ له‌ش‪.‬‬ ‫ به‌رزبونه‌وه‌ی‌ پله‌ ‌‬‫ منداڵه‌كه‌ هه‌موو شتێك بۆ ده‌می‌ ئه‌بات‌و پوكی‌ پێده‌خورێنێت‪.‬‬‫ی ره‌ق ناخوات‪.‬‬ ‫ منداڵه‌ك ‌ه شت ‌‬‫‪ -‬زۆرب ‌هی‌ كات ده‌ستی‌ له‌ده‌میدایه‌‪.‬‬

‫نیشانه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چین؟‬ ‫واسواس ‌‬ ‫رێژەی راسپێردراو ‪RDA‬‬ ‫* پیاوان ‪120mcg‬‬

‫ئەرک‬

‫ڤیتامین ‪ ،k‬یەکێکە لەو ڤیتامینە‬

‫* ژنان ‪mcg 90‬‬

‫گرنگانەی کە زۆر پێویسنت بۆ مرۆڤ‪.‬‬

‫مندااڵن ‪mcg 75-2‬‬

‫رێگری دەکات لەمەیینی خوێن‌و‬ ‫هەروەها بۆ تەندروستی دڵ‌و‬

‫سەرچاوە‬

‫ئێسک زۆر گرنگە‪.‬‬

‫* رێحانە‬

‫ده‌روونناس ـ زانا جبار‬ ‫نەخۆش���ی وەسواس���ی بەیەكێ���ك‬ ‫لە‌نەخۆشیە دەروونبە‌باوەكان دادەنرێت‬ ‫كە رێژەی لە‌(‪ ٢%‬بۆ ‪) ٣%‬ی تاك تووشی‬ ‫دەبێت وە رێژەی توش���بونیش لە‌هەردوو‬ ‫رەگەزدا وەكو یەكە‪.‬‬ ‫كەس���ەكە هەڵدەس���تێ بە‌دووب���ارە‬ ‫كردنەوەی هەندێك شت زیاد لە‌پێویست‌و‬ ‫بەدەر لە‌س���نوری خ���ۆی‌و دەبێتە هۆی‬ ‫بێزاربوون‌و ماندووبونی كەسەكە‌و خۆشی‬ ‫ح���ەز بەمە ن���اكات‪ ،‬ب���ەاڵم بە‌نەكردن‌و‬ ‫دووبارە نەكردنەوەی ئەو شتانە تووشی‬ ‫دڵەڕاوك���ێ‌و پەس���تانێكی دەروونی زۆر‬ ‫دەبیت‪ .‬وەسواسی بە‌شێوەیەكی گشتی‬ ‫بە‌دوو شێوە دەردەكەوێ‪:‬‬ ‫‪ -١‬دووبارەكردنەوەی رەفتاری‬ ‫لێ���رەدا كەس���ەكە هەڵدەس���تێ‬ ‫بە‌دووبارەكردن���ەوەی چەن���د رەفتارێك‬ ‫بە‌بەردەوام���ی وەك چەند بارە دەس���ت‬ ‫شوش���تن‌و خۆش���تن‌و چەن���د ج���ار‬ ‫دووبارەكردنەوەی دەستنوێژ‌و‪...‬هتد‬ ‫‪ -٢‬دووبارەكردنەوەی فكری‬ ‫نەخ���ۆش لێ���رەدا رۆژان���ە چەندەها‬ ‫بیروبۆچ���وون لە‌مێش���كیدا دووب���ارەو‬ ‫چەندب���ارە دەكاتەوە وەك دووبارەكردنە‬ ‫ەی وش���ەیەك ی���ان دووبارەكردنەوەی‬ ‫گۆرانیەك یان قس���ەیەك ی���ان كفرێك‬ ‫وە خۆش���ی هەس���ت دەكات ك���ە ئەم‬ ‫دووبارەكردنەوان���ە زیادەڕۆیی���ە‌و بەاڵم‬ ‫ناتوان���ئ كۆنتڕۆڵی ب���كات بە‌نەكردنیان‬ ‫تووش���ی پەس���تانێكی دەروون���ی زۆر‌و‬ ‫بێزاری‌و ناڕەحەتی دەبێت‪.‬‬

‫لێكۆڵینەوەكان ئ���ەوە دەردەخەن كە‬ ‫نزیكەی ‪ ١٠٠‬ملیون توشبوو بە‌نەخۆشی‬ ‫وەسواسی هەیە لە‌جبهاندا كە لە‌‪ ٥٠‬كەس‬ ‫یەك كەس تووشی ئەم حاڵەتە دەبێت‪.‬‬ ‫ئ���ەم نەخۆش���یە هەت���ا س���ەرەتای‬ ‫سااڵنی هەش���تاكان وەكو نەخۆشیەكی‬ ‫دەروونیباس���ی لێوە نەدەك���را‌و بەوردی‬ ‫چارەسەری بۆ نەدەكرا‪.‬‬ ‫بە‌چوارەم نەخۆش���ی دەروونی هەژمار‬ ‫دەكرێت لە‌دوای هەری���ەك لە‌( فۆبییاو‬ ‫خەمۆك���ی‌و ئاڵودەب���وون بە‌م���اددە‬ ‫هۆشبەرەكانەوە)‪.‬‬ ‫ڕێژەی تووشبوون‪:‬‬ ‫ڕێژەی تووشبوون بە‌وەسواسی نزیكەی‬ ‫(‪ )٣-٢%‬لە‌هه‌موو تەمەن‌و ئاستێكدا هەیە‬ ‫هەر تەمەن���ی منداڵیەوە تا هەرزەكاری‌و‬ ‫گەورەیی‪.‬‬ ‫بەاڵم ئ���ەم رێژەیەنزیكەی(‪ )٢٥%‬بەرز‬ ‫دەبێتەوە لە‌ڕەگەزی نێردا لە‌پێش تەمەنی‬ ‫‪ ١٥‬ساڵی بەاڵم لە‌دوایئەم تەمەنە لە‌نێر‌و‬ ‫مێدا یەكسان دەبێتەوە‪.‬‬ ‫ل���ە‌(‪ )٦٥%‬ی وەسواس���ی لە‌پێ���ش‬ ‫تەمەنی(‪ )٢٥‬س���اڵی درووست دەبێتوە‬ ‫لە‌(‪ )١٥%‬ی وەسواس���ی لە‌دوای تەمەنی‬ ‫(‪ )٣٥‬ساڵیەوە درووست دەبێت‪.‬‬ ‫ولە منداڵدا لە‌(‪ )٢٠٠‬منداڵ یەك منداڵ‬ ‫تووش���دەبێ بەاڵم لە‌گ���ەورەدا لە‌(‪)٥٠‬‬ ‫كەسیەك كەس تووشدەبێت‬ ‫بۆیە دەكرێ بڵێین وەسواسی لە‌هەموو‬ ‫چین‌و توێژ وكۆمەڵگاو دیندار‌و بێ دین‌و‬ ‫رۆشنبیرو نەخوێندەوار‌و هەموو شوێنێكدا‬ ‫بوونی هەیە‪.‬‬

‫* کەیڵ (کەلەرمی گەاڵ چرچ)‬

‫(فاکت) راستییەکان‬

‫* تەڕەپیاز‬

‫* کەمی ڤیتامین ‪ ،k‬هۆکاری بەربونی‬

‫* هیلیۆن (سپاراگۆس)‬

‫خوێنە‪ .‬بەڕێژەی ‪1.7‬ـ ‪ 0.25‬لەمندااڵنی‬

‫*زەیتی زەیتون‬

‫شیرە خۆردا رودەدات‬

‫* هەڵوژەی وشککراو‬

‫* کەمی ڤیتامین ‪ ،k‬بە‌بێ بەربونی خوێن‬

‫* کاهوی چینی‬

‫بەڕێژەی ‪ 50%‬لەمندااڵنی شیرە خۆردا‬

‫* کێوی‬

‫رودەدات‬

‫* پاقلەی سۆیا‬

‫کیوی‬

‫سۆیا‬

‫‪40.3 ug per 100g‬‬

‫‪70.6 ug per 100g‬‬

‫خوێن دەمەیەنێت‬

‫کاهوی چینی‬ ‫‪34 ug per 100g‬‬

‫دڵ دەپارێزێت‬

‫ئێسک بەهێز دەکات‌و رێگری‬

‫رێگری لەنەخۆشی‬

‫لەنەخۆشی‬

‫لەئێسکە نەرمە دەکات‬

‫شێرپەنجە دەکات‬

‫سێو‬

‫‪2 ug per 100g‬‬

‫‪16‬‬

‫خوێندن‬

‫)‪ )617‬سێشه‌ممه ‪2018/3/13‬‬

‫له‌كۆ ‌ی ‪ 7‬هه‌زارو ‪ 463‬مامۆستا خوێندنی‌ كوردی له‌كه‌ركوك‬ ‫‪ 6‬هه‌زارو ‪ 939‬داوا ‌ی گواستنه‌و‌ه ‌ی راژه‌كانیان‬ ‫كردوه‌ بۆسه‌ر حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌‬ ‫ئا‪ :‬سروه‌ جەمال‬ ‫به‌هۆی‌ خراپی‌ ژیانو گوزه‌رانیان‌و‬ ‫وه‌رگرتنی‌ چاره‌كه‌ موچه‌‬ ‫مامۆستایانی‌ خوێندنی‌ كوردی‌‬ ‫له‌كه‌ركوك چه‌ند خۆپیشاندانێكیان‬ ‫ئه‌نجام داوه‌و داوای‌ گواستنه‌وه‌ی‌‬ ‫راژه‌كانیان ده‌كه‌ن له‌حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمه‌وه‌ بۆ ناوه‌ند‪.‬‬ ‫كازم عه‌ل���ی‌ مامۆس���تا كه‌ یه‌كێك‬ ‫بوه‌ له‌به‌شداربوانی‌ ئه‌و خۆپیشاندانانه‌‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند "مامۆس���تایان‬ ‫بێزارن���و كه‌س له‌حاڵیان ناپرس���ێت‌و‬ ‫هه‌میش���ه‌ له‌دڵه‌ڕاوكێ���دان به‌هۆی‌ بێ‌‬ ‫موچه‌ییه‌وه‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ خوێندنی‌‬ ‫كوردی‌ به‌وه‌كاله‌ت به‌ڕاش���كاوی‌ پێی‌‬ ‫وتی���ن حكومه‌تی‌ هه‌رێ���م رێگه‌نادات‬ ‫بگوازرێنه‌وه‌ بۆ سه‌ر به‌غدادو بەڕێوەبەری‌‬ ‫پ���ه‌وره‌رده‌ی‌ كه‌ركوكی���ش ئاماده‌نیه‌‬ ‫نوس���راو به‌رزبكات���ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ خۆی‌‬ ‫له‌الیه‌ن حیزبێك���ی‌ كوردیه‌وه‌ دانراوه‌‪،‬‬ ‫به‌داخ���ه‌وه‌ حزبە‌ده‌س���ه‌اڵتداره‌كانی‌‬ ‫هه‌رێم رێگه‌ناده‌ن بگوازرێینه‌وه‌ س���ه‌ر‬ ‫به‌غداد‪ ،‬چونكه‌ ده‌یانه‌وێ مامۆستایان‬ ‫بۆكاری‌ حزبی‌ به‌كاربهێنن به‌تایبه‌ت كه‌‬ ‫ئێستا ئه‌ندامانی‌ یه‌كێتی‌ مامۆستایان‬ ‫له‌كه‌ركوك خۆی���ان كاندید كردوه‌ بۆ‬ ‫په‌رله‌مانی‌ عێراق ده‌یانه‌وێت له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫حزبه‌وه‌ ده‌نگیان پێ كۆبكه‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫كازم عه‌لی‌ مامۆستا وتیشی‌ "هه‌موان‬ ‫چاوه‌ڕێ���ی‌ ده‌س���ته‌ی‌ ئێم���ه‌ن وه‌ك‬ ‫داكۆكیكاری‌ مامۆس���تایانی‌ خوێندنی‌‬ ‫كوردی‌ تا ده‌نگمان له‌شه‌قامه‌وه‌ بڵند‬ ‫بكه‌ی���ن‌و داوای‌ مافه‌كانم���ان بكه‌ی���ن‬ ‫زۆرێك له‌مامۆستایان حه‌زئه‌كه‌ن بێنه‌‬ ‫ش���ه‌قام‪ ،‬به‌اڵم حزبه‌كانیان رێگه‌یان‬ ‫پێناده‌ن‪ ،‬هه‌تا یه‌كێتی‌ مامۆس���تایان‬ ‫خ���ۆی‌ رێگ���ری‌ گه‌وره‌یه‌ له‌ب���ه‌رده‌م‬ ‫ده‌رچونی‌ مامۆس���تایان بۆ ش���ه‌قام‪،‬‬

‫چونكه‌ ك���ه‌ ئێمه‌كاتی‌ گردبونه‌وه‌یه‌ك‬ ‫دی���اری‌ ده‌كه‌ی���ن ئ���ه‌وان به‌ته‌له‌فون‬ ‫دوا له‌مامۆس���تایانی‌ خۆی���ان ده‌كه‌ن‬ ‫به‌ش���دارنه‌بن تالێپرسینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ‬ ‫نه‌كرێت"‪.‬‬ ‫كازم عه‌ل���ی‌ نیگه‌ران���ه‌ ده‌ڵێ���ت‬ ‫"پێ���ش ‪ 2017-10-16‬پترودۆالرم���ان‬ ‫ب���ۆ مامۆس���تایان به‌ده‌س���ت هێنا‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم دوای‌ روداوه‌كان ئه‌وه‌ش نه‌ماو‬ ‫مامۆستایانله‌به‌رگیرفانی‌ به‌تاڵیان كه‌‬ ‫زۆربه‌یان پاره‌ی‌ كرێ‌ س���ه‌یاره‌یان پێ‬ ‫نیه‌ هاتوچۆبكه‌ن داوای‌ گواس���تنه‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن ب���ۆ نزیك ماڵ���ی‌ خۆیان یان‬ ‫به‌قه‌رز هاتوچۆده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫كازم عه‌لی‌ كه‌ یه‌كێكه‌ له‌ڕێكخه‌رانی‌‬ ‫خۆپیش���اندانه‌كه‌ ئاشكرایكرد "خه‌ڵك‬ ‫متمانه‌ی‌ به‌هه‌رێ���م‌و خوێندنی‌ كوردی‌‬ ‫نه‌م���اوه‌‌و هه‌وڵ���ی‌ گواس���تنه‌وه‌ی‌‬ ‫منداڵه‌كانی���ان ده‌ده‌ن ب���ۆ خوێندنی‌‬ ‫عه‌ره‌بی‌ هه‌رچه‌نده‌ زۆربه‌ی‌ به‌رپرسانی‌‬ ‫كورد له‌شاره‌كه‌ له‌سه‌ره‌تاوه‌ منداڵیان‬ ‫هه‌ر له‌خوێندنی‌ عه‌ره‌بی‌ داناوه‌‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫بایكۆتكردن‌و نه‌بونی‌ موچه‌ مه‌ترس���ی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر خوێندنی‌ كوردی‌ دروست بوه‌‬ ‫خه‌ڵ���ك داوای‌ كردن���ه‌وه‌ی‌ خوێندن‬ ‫ده‌ك���ه‌ن بە‌زمانی‌ عه‌ره‌بی‌‌و ئه‌وكاته‌ش‬ ‫حكومه‌ت درێغی‌ ناكات بۆئه‌وكاره‌"‪.‬‬ ‫یه‌كێك���ی‌ ت���ر له‌بڕیارده‌ره‌كان���ی‌‬ ‫خۆپیش���اندانه‌كان‪ ،‬س���ه‌الم عه‌زی���ز‬ ‫ش���وانی‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‬ ‫"خۆپیش���اندانه‌كانمان به‌ئامانج���ی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ب���و ت���ا به‌نوس���راوی‌ فه‌رمی‌‬ ‫داواكاری‌ گواس���تنه‌وه‌ی‌ راژه‌كانم���ان‬ ‫له‌پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ كه‌ركوك ئاڕاس���ته‌ی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ی‌ عێراقی‌ بكه‌ین‪،‬‬ ‫تا ئێستا نوس���راو نه‌كراوه‌ هه‌رچه‌نده‌‬ ‫له‌دانیش���تنێكمان له‌گ���ه‌ڵ به‌ڕێز فازڵ‬ ‫ئه‌س���وه‌د بۆ به‌رزكردنه‌وه‌ی‌ نوس���راو‬ ‫یه‌كه‌م جار ره‌زامه‌ندی‌ نیشاندا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌پاش یه‌ك دو رۆژ په‌ش���یمان بوه‌و‬

‫شکستی خوێندن ‌ی‬ ‫كوردی‌ له‌كه‌ركوك‬ ‫له‌و كاته‌و‌ه سه‌ری ‌ی‬ ‫هه‌ڵدا كه‌ زۆربه‌ ‌ی‬ ‫به‌رپرسان ‌ی حكومی‌‌و‬ ‫په‌روه‌رده‌ی ‌ی كورد‬ ‫منداڵیان له‌خوێندن ‌ی‬ ‫عه‌ره‌بی‌ دانا‬ ‫وتی‌ الیه‌ن���ی‌ حیزبی‌ قبوڵ���ی‌ ناكاتو‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ خوێندنی‌ كوردیش هه‌مان‬ ‫خاڵی‌ باس���كردو ئاگاداركراوه‌ته‌وه‌ كه‌‬ ‫نوس���راو نه‌كات ئه‌گه‌رچ���ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫مامۆس���تایانوپه‌وره‌رده‌و یه‌ك���ه‌ی‌‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیاری‌ كوردی‌ ب���ۆ چه‌ند‬ ‫جارێك باس له‌بونی‌ نوس���راو ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم راست ناكه‌ن‪ ،‬چونكه‌ نوسراوێك‬ ‫س���ود ببه‌خش���ێت ئه‌و نوس���راوه‌یه‌‬ ‫كه‌له‌په‌روه‌رده‌وه‌ بۆ وه‌زاره‌ت بڕوات"‪.‬‬ ‫سه‌الم عه‌زیز شوانی‌ وتیشی‌ " به‌پێی‌‬ ‫نوسراوێك گواستنه‌وه‌ به‌مافی‌ یاسایی‌‬ ‫ناوب���راوه‌ مامۆس���تایان مافی‌ خۆیانه‌‬ ‫بگوازرێن���ه‌وه‌ له‌نێ���وان پارێزگاكانو‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م كێشه‌یه‌‬ ‫سیاس���یه‌و دوالیه‌نه‌‪ ،‬حزبە‌كوردیه‌كان‬ ‫نایانه‌وێت بگوازرێنه‌وه‌ مامۆستا له‌ژێر‬ ‫ركێفیان ده‌رچێت‪ ،‬وه‌زیری‌ په‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫هه‌رێ���م رێگربوه‌ له‌گواس���تنه‌وه‌ پێش‬ ‫ش���انزده‌ی‌ ئۆكتۆب���ه‌ر‪ ،‬چونكه‌ راژه‌ی‌‬

‫نه‌ن���اردوه‌ بۆ ی���ه‌ك نه‌ف���ه‌ر وه‌زیری‌ ته‌نها پارێزگاری‌ كه‌ركوك نوسراوێك ‌‬ ‫ی‬ ‫پ���ه‌وه‌رده‌ی‌ عێراقیش بێ‌ راژه‌ قبوڵی‌ بۆمان به‌رزك���رده‌وه‌ ئه‌ویش به‌نه‌خێر‬ ‫وه‌اڵم درایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫نیه‌"‪.‬‬ ‫ڕوف س���ه‌عدواڵ له‌ب���اره‌ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫س���ه‌الم عه‌زیز ئه‌وه‌ی‌ بۆ رۆژنامه‌ی‌‬ ‫ئاوێن���ه‌ش ئاش���كراكرد "له‌ئه‌گ���ه‌ری‌ وتانه‌ی‌ ك���ه‌ حزبە‌كوردیه‌كان به‌ڕێگری‌‬ ‫گواس���تنه‌وه‌ی‌ مامۆس���تایان پۆسته‌ گواس���تنه‌وه‌كه‌ داده‌نێ���ن وتی‌ "هه‌تا‬ ‫ئیدارییه‌كانی‌ وه‌ك به‌رێوبه‌ری‌ په‌روه‌رده‌ پێش ‪ 10-16‬حكومه‌تی‌ هه‌رێم حه‌زی‌‬ ‫ده‌بێت به‌قسم الدراسه‌ الكردیه‌‪ ،‬یه‌كه‌ی‌ نه‌ئه‌كرد بۆ گواس���تنه‌وه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاری‌ ده‌چێته‌ سه‌ر مه‌ركه‌ز‪ ،‬ده‌یوت ئێم���ه‌ كه‌كوردی���ن‌و كه‌ركوك‬ ‫چاالكی‌ وه‌رزشی‌‪ ،‬یه‌كێتی‌ مامۆستایان به‌كوردبزانین بۆ بیگۆێزینه‌وه‌ بۆ سه‌ر‬ ‫لقی‌ كه‌ركوك ئه‌وانه‌ له‌ئاینده‌دا نامێنن به‌غداد‪ ،‬به‌اڵم ئێستا كه‌ ئێمه‌ داوامان‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ره‌وش���ی‌ خوێندنی‌ كوردی‌ كردوه‌ یه‌ك هه‌ڵوێستیان له‌دژی‌ ئێمه‌‬ ‫به‌ند نیه‌ به‌و پۆستانه‌وه‌ ئه‌و پۆستانه‌ نه‌بوه‌ له‌ڕێگه‌ی‌ یه‌كێتی‌ مامۆستایان‌و‬ ‫زیاتر بۆ حیزبایه‌تیه‌و ره‌وشی‌ خوێندنی‌ له‌وه‌زاره‌تیش���ه‌وه‌ له‌م دۆخه‌دا الرییان‬ ‫كورد شكستی‌ هێناوه‌‪،‬چونكه‌ تا ئه‌م نیه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌غداد به‌وه‌ رازینابێت"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ خوێندن���ی‌ ك���وردی‌‬ ‫كاته‌ خوێندكارانمان ناتوانن به‌شداربن‬ ‫له‌كۆلێژكان���ی‌ هه‌رێم به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ ئاماژه‌ی���ی‌ بۆ ئه‌وه‌ش���كرد "ئێس���تا‬ ‫گونجاو‪ ،‬فه‌ش���لی‌ خوێندن���ی‌ كوردی‌ به‌رپرس نه‌ماوه‌ له‌ش���اره‌كه‌داو پێشتر‬ ‫له‌كه‌رك���وك ل���ه‌و كات���ه‌وه‌ س���ه‌ریی‌ كه‌ پێش���مه‌رگه‌ی‌ لێب���و منداڵه‌كانیان‬ ‫هه‌ڵ���دا ك���ه‌ زۆرب���ه‌ی‌ به‌رپرس���انی‌ له‌خوێندنی‌ عه‌ره‌بی‌ دانابو به‌رپرسه‌كان‬ ‫حكومی‌‌و په‌روه‌رده‌یی‌ كورد منداڵیان ژماره‌یان كه‌مه‌‪ ،‬به‌اڵم خه‌ڵكی‌ كه‌ركوك‬ ‫له‌قوتابخانه‌ی‌ عه‌ره‌بی‌ دانا‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ له‌خوێندن���ی‌ كوردین ك���ه‌ زۆرینه‌ن‪،‬‬ ‫له‌ڕوانگه‌ی‌ زانس���ته‌وه‌ هیچ كێشه‌یه‌ك هه‌تا نوس���راوێك له‌ساڵی‌ ‪ 2016‬هه‌یه‌‬ ‫نی���ه‌ خوێندن به‌چ زمانێك بێت‪ ،‬به‌اڵم كه‌پێش���تر نه‌یان ئه‌هێش���ت ئاڵوگۆڕ‬ ‫بۆ س���ه‌ركه‌وتنی‌ پڕۆس���ه‌یه‌ك منداڵ هه‌بێت له‌قوتابخانه‌كاندا‪ ،‬به‌اڵم ئێستا‬ ‫رێگ���ه‌ده‌ده‌ن‪ ،‬بۆی���ه‌ گرن���گ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫به‌زمانی‌ دایك بخوێنێت باشتره‌"‪.‬‬ ‫ڕه‌وف س���ه‌عدواڵ‪ ،‬به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ له‌خوێن���دن دانه‌بڕێ���ن‪ ،‬جگه‌ل���ه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌ش���ی‌ خوێندنی‌ كوردی‌ له‌كه‌ركوك به‌درێژایی‌ خوێندنی‌ ئه‌مس���اڵ ناگاته‌‬ ‫به‌وه‌كال���ه‌ت به‌ڕۆژنام���ه‌ی‌ ئاوێن���ه‌ی‌ پانزده‌ قوتابی‌ ك���ه‌ چوبێته‌ خوێندنی‌‬ ‫داواكاری‌ عه‌ره‌بی‌ هه‌تا له‌خوێندنی‌ عه‌ره‌بیشه‌وه‌‬ ‫"پێ���ش‬ ‫راگه‌یان���د‬ ‫خۆپیشانده‌رانیش‪ ،‬له‌به‌شی‌ خوێندنی‌ دێنه‌ كوردی‌"‪.‬‬ ‫حه‌وت هه‌زارو چوارس���ه‌دو شه‌ست‌و‬ ‫كوردی‌ هه‌ر له‌ده‌س���ت به‌كاربونمه‌وه‌‬ ‫داوای‌ گواس���تنه‌وه‌م كردوه‌و توانیمان سێ‌ مامۆستا سه‌ر به‌به‌شی‌ خوێندنی‌‬ ‫شه‌ش هه‌زارو نۆسه‌دو سی‌‌و نۆ داوای‌ كوردین له‌كه‌ركوك كه‌ ش���ه‌ش هه‌زارو‬ ‫فه‌رمی‌ كۆبكه‌ینه‌وه‌ له‌گه‌ڵ پشتگیری‌ نۆسه‌دو سی‌نۆیان داوای‌ گواستنه‌وه‌ی‌‬ ‫قوتابخانه‌كانی���ان‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌ راژه‌كانیان كردوه‌ بۆس���ه‌ر حكومه‌تی‌‬ ‫تا ئێس���تا یه‌ك نوس���راو ب���ۆ به‌غداد ناوه‌ن���دی‌‪ ،‬نزیك���ه‌ی‌ ن���ه‌وه‌د ه���ه‌زار‬ ‫به‌رزنه‌كراوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ وه‌زیر خوێندكار له‌پێنج س���ه‌د قوتابخانه‌ی‌‬ ‫ده‌ڵێت ئه‌وه‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتی‌ مندا نیه‌‪ ،‬پارێ���زگای‌ كه‌رك���وك‌و خورمات���و‬ ‫به‌ڵكو له‌ده‌ستی‌ س���ه‌رۆك وه‌زیرانه‌‪ ،‬ده‌خوێنن‪.‬‬

‫پاش په‌نجا رۆژ له‌تاقیكردنه‌وه‌ ‌ی سه‌رپه‌رشتیار ‌ی‬ ‫تا ئێستا ئه‌نجامه‌كان رانه‌گه‌یاندراوه‌‬ ‫ئا‪ :‬سروه‌‬ ‫نزیكی‌ په‌نجا رۆژه‌ تاقیكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫مامۆستایان بۆ وه‌رگرتنی‌ پله‌ی‌‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاری‌ كارگێڕی‌‌و‬ ‫پسپۆڕی‌ له‌سه‌ر ئاستی‌ كوردستان‬ ‫ئه‌نجامدراوه‌و تا ئێستا ئه‌نجامه‌كه‌ی‌‬ ‫رانه‌گه‌یاندراوه‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌رێك ده‌ڵێت‬ ‫"ترسمان له‌وه‌ هه‌یه‌كه‌ وه‌ك سااڵنی‌‬ ‫تر حزب ده‌ستی‌ تێوه‌ربدات‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌نجامی‌ تاقیكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫پۆلی‌ دوانزده‌و نۆش پاش ده‌ تا‬ ‫پانزه‌ رۆژ راده‌گه‌یه‌نرێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌‬ ‫په‌نجا رۆژه‌ هیچ وه‌اڵمێك نیه‌"‪.‬‬ ‫ڕۆژی‌ دوش����ه‌ممه‌ ‪2018/1/22‬‬ ‫تاقیكردن����ه‌وه‌ی‌ وه‌رگرتن����ی‌ پل����ه‌ی‌‬ ‫سه‌رپه‌رش����تیاری‌ له‌س����ه‌ر ئاس����تی‌‬ ‫كوردس����تان به‌ڕێوه‌چو‪ ،‬هه‌زارو پێنج‬ ‫سه‌دو چل‌و شه‌ش مامۆستای‌ پاڵێوراو‬ ‫له‌هه‌ردو قۆناغی‌ بنه‌ڕه‌تی‌‌و ئاماده‌یی‌‬ ‫به‌ش����داربون له‌تاقیكردنه‌وه‌ك����ه‌دا بۆ‬ ‫كێبركێ‌ كردن له‌سه‌ر سێ‌ سه‌دو چل‌و‬ ‫دو پله‌ له‌س����ه‌رجه‌م پس����پۆڕییه‌كان‬ ‫كه‌ڕاگه‌یه‌ندراب����و به‌پێی‌ پێویس����تی‌‬ ‫پارێزگاكان‪.‬‬ ‫ئه‌س����كه‌نده‌ر ك����ه‌ م����اوه‌ی‌ پانزده‌‬ ‫س����اڵ خزمه‌تی‌ هه‌یه‌‪ ،‬حه‌وت س����اڵ‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ئاماده‌یی‌ بوه‌ ئه‌و باسی‌‬ ‫هۆكاری‌ به‌شداری‌ له‌تاقیكردنه‌وه‌كه‌دا‬ ‫ده‌كات ده‌ڵێت"بون به‌سه‌رپه‌رشتیاری‌‬ ‫مافێكی‌ وه‌زیفیه‌‪ ،‬هه‌ر مامۆس����تایه‌ك‬ ‫مه‌رجه‌كان����ی‌ تیابێ����ت ده‌توانێت ئه‌و‬ ‫پله‌یه‌ به‌ده‌س����ت بهێنێت‪ ،‬جگه‌له‌وه‌ی‌‬

‫سه‌رپه‌رشتیار ده‌سه‌اڵتی‌ زیاتره‌ له‌ناو‬ ‫په‌روه‌رده‌دا"‬ ‫"هه‌ركه‌سه‌و به‌پێی‌ بۆچونی‌ خۆی‌‌و‬ ‫كاركردنیه‌ت����ی‌ كه‌چۆن پیش����ه‌كه‌ی‌‬ ‫ئاڕاس����ته‌ ده‌كات ب����ه‌ره‌و كاری‌ جدی‌‬ ‫یان ته‌مبه‌ڵ����ی‌ ده‌چێت" ئه‌وه‌ وه‌اڵمی‌‬ ‫ئه‌سكه‌نده‌ر س����ه‌لیمه‌ له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و‬ ‫وتانه‌ی‌ كه‌ به‌ش����ێك له‌به‌ڕێوه‌به‌ران‌و‬ ‫مامۆس����تایان پێیان وایه‌ كارو ئه‌ركی‌‬ ‫سه‌رپه‌رش����تیاری‌ كه‌متره‌و كه‌متریش‬ ‫ماندو ئه‌بیت‪.‬‬ ‫ئه‌س����كه‌نده‌ر س����ه‌لیم كه‌له‌یه‌كێك‬ ‫له‌ئاماده‌ییه‌كانی‌ كه‌ركوك به‌ڕێوه‌به‌ره‌‪،‬‬ ‫له‌سلێمانی‌ به‌ش����داری‌ تاقیكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫كارگێری‌ كردوه‌ وتی ‌"پرس����یاره‌كان‬ ‫ئاسایی‌ بون‌و له‌هه‌موی‌ باشتر وه‌اڵمم‬ ‫داوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫زیات����ر له‌په‌نج����ا رۆژ به‌س����ه‌ر ئه‌و‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌یه‌ تێده‌په‌ڕێت‌و هێش����تا‬ ‫رانه‌گه‌یه‌ن����دراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌نجامه‌ك����ه‌ی‌‬ ‫ئه‌سكه‌نده‌ر سه‌لیم ده‌ڵێت "چه‌ند جار‬ ‫به‌زاره‌كی‌ له‌یه‌كه‌ی‌ سه‌رپه‌رش����تیاری‌‬ ‫پرس����یارم ك����ردوه‌ كه‌ بۆ تائێس����تا‬ ‫ئه‌نج����ام رانه‌گه‌یه‌ن����دراوه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم‬ ‫وه‌اڵمی����ان ئه‌وه‌ب����وه‌ ك����ه‌ هیچی‌ لێ‌‬ ‫نازانن‪ ،‬الی‌ هه‌موان ئاشكرایه‌ كه‌ یه‌ك‬ ‫یان دوڕۆژ به‌س����ه‌ بۆ یه‌كالیكردنه‌وه‌و‬ ‫راگه‌یاندنی‌ ئه‌نجامی‌ تاقیكردنه‌وه‌كان‬ ‫له‌كاتێكدا له‌هه‌مان رۆژدا ده‌فته‌ره‌كان‬ ‫ره‌وان����ه‌ی‌ هه‌ولێ����ر ك����راون‪ ،‬دوات����ر‬ ‫پش����كنینی‌ بۆ كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم تائێستا‬ ‫ئه‌نجامه‌كان ئاش����كرا نه‌كراوه‌‪ ،‬پێش‬ ‫تاقیكردن����ه‌وه‌كان قس����ه‌و باس هه‌بو‬ ‫كه‌پله‌كان دابه‌شكراوه‌ هه‌رچه‌نده‌ بۆ‬

‫ئه‌مه‌ به‌ڵگه‌ نیه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م دواخستن ‌ه‬ ‫زیاتر گومان دروس����ت ده‌كات‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ده‌بێ����ت ئه‌و تاقیكردنه‌وه‌ی����ه‌ دوباره‌‬ ‫بكرێت����ه‌وه‌‪ ،‬چونك����ه‌ به‌دواكه‌وتن����ی‌‬ ‫ش����ه‌رعیه‌تی‌ له‌ده‌س����تداوه‌ بۆئه‌وه‌ش‬ ‫پێویس����ته‌ مامۆس����تایان فشاربكه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ئه‌مڕۆ هه‌مو چینه‌كان‬ ‫به‌مامۆستاش����ه‌وه‌ ب����ێ‌ ئی����راده‌ بون‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌ده‌سه‌اڵت"‬ ‫ئه‌ك����ره‌م محه‌م����ه‌د‪ ،‬بەڕێوەب����ەری‌‬ ‫ئاماده‌ی����ی‌ به‌رده‌ س����ور له‌كه‌الر كه‌‬ ‫ماوه‌ی‌ هه‌ژده‌ س����اڵ خزمه‌تی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ی‌ ب����ۆ وه‌رگرتنی‌ پله‌ی‌‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاری‌ كارگێڕی‌ ئه‌نجامداوه‌‬ ‫ده‌ڵێت "چوار س����اڵ مامۆستاوحه‌وت‬ ‫س����اڵ یاریده‌ده‌رو حه‌وت ساڵیش����ه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌رم حه‌زه‌ك����ه‌م ببم����ه‌‬ ‫سه‌رپه‌رش����تیار بۆئ����ه‌وه‌ی‌ خزمه‌تی‌‬ ‫باش����تر بكه‌م‪ ،‬جگه‌ل����ه‌وه‌ش ژماره‌ی‌‬ ‫سه‌رپه‌رش����تیاران كه‌م����ه‌و ه����ه‌م‬ ‫كاره‌كانیشیان الوازه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌ك����ره‌م محه‌م����ه‌د نیگه‌ران����ه‌‬ ‫له‌پرس����یاره‌كانی‌ تاقیكردنه‌وه‌ك����ه‌‬ ‫"پرسیاره‌كان هه‌مه‌جۆر بو چل نمره‌ی‌‬ ‫بابه‌تی‌ بو‪ ،‬شه‌س����ت نم����ره‌ی‌ زیاتر‬ ‫ی كه‌ چی‌‬ ‫له‌وه‌اڵمێكی‌ ب����ۆ ده‌بو نازان ‌‬ ‫له‌دڵی‌ ئه‌و كه‌سایه‌ كه‌پشكنینی‌ ده‌كات‬ ‫هه‌تا دواتر یه‌كێك له‌پشكنه‌ره‌كان وتی‌‬ ‫زۆربه‌ی‌ پرسیاره‌كان وه‌اڵمیان زۆربوه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ داوامان كردوه‌ وه‌اڵمی‌ نمونه‌یی‌‬ ‫بخه‌ن����ه‌ به‌رده‌س����تمان‪ ،‬بۆنمونه‌ نه‌ی‬ ‫ئه‌وت چه‌ند خاڵ بنوس����ین له‌كاتێكدا‬ ‫پرسیار هه‌بو بیست خاڵ بو‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫له‌سه‌رئاستی‌ هه‌رێم له‌دوسه‌دو په‌نجا‬

‫نزیكه‌ی‌ پێنج كه‌س ده‌رچوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌ك����ره‌م محه‌مه‌دیش گومانی‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌دواخس����تنی‌ راگه‌یاندن����ی‌ ئه‌نجامی‌‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ك����ه‌ "ده‌ڵێن الی‌ وه‌زیره‌و‬ ‫راگیراوه‌ ئێستا ترسمان له‌وه‌ هه‌یه‌كه‌‬ ‫وه‌ك س����ااڵنی‌ ت����ر ح����زب ده‌س����تی‌‬ ‫تێوه‌ربدات‪ ،‬چونكه‌ ته‌نانه‌ت ئه‌نجامی‌‬ ‫تاقیكردن����ه‌وه‌ی‌ پۆلی‌ دوانزده‌و نۆش‬ ‫پاش ده‌ تا پانزه‌ رۆژ راده‌گه‌یه‌نرێت‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ئه‌مه‌ په‌نج����ا رۆژه‌ وه‌اڵم نیه‌‬ ‫له‌كاتێكدا بە‌دوڕۆژ پشكنینی‌ بۆ كراوه‌‬ ‫مه‌عقول����ه‌ وه‌اڵم نه‌یه‌یت����ه‌وه‌‪ ،‬دیاره‌‬ ‫ش����تێك هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌ستمان ناگاته‌‬ ‫هیچ واڵتێكه‌ هه‌ر كه‌س����ه‌و بۆخۆیه‌تی‌‬ ‫به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ بزانین بۆچی‌ وایه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫له‌كاتێكدایه‌ كه‌ یه‌ك هه‌فته‌یان پێداین‬ ‫تا س����ه‌عی‌ بكه‌ین باش����یش خۆمان‬ ‫ئاماده‌ نه‌كرد‪ ،‬بۆچ����ی‌ راناگه‌یه‌نرێت‬ ‫تا خۆمان بۆ ئ����ه‌و تاقیكردنه‌وه‌یه‌یی‌‬ ‫تر ئاماده‌ بكه‌ین كه‌ بڕیاره‌ له‌قۆناغی‌‬ ‫دواتردا ئه‌نجام بدرێت"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ دواكه‌وتن����ی‌ راگه‌یاندنی‌‬ ‫ئه‌نجام����ی‌ تاقیكردن����ه‌وه‌كان‪ ،‬جه‌الل‬ ‫هه‌مزه‌ كاكه‌شین‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌‬ ‫سه‌رپه‌رش����تیكردنی‌ په‌روه‌رده‌ی����ی‌‬ ‫له‌وه‌زاره‌ت����ی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ به‌ڕۆژنامه‌ی‌‬ ‫ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یان����د "په‌یوه‌ن����دی‌‬ ‫به‌نوس����ینگه‌ی‌ وه‌زی����ره‌وه‌ هه‌یه‌ به‌م‬ ‫نزیكان����ه‌ راده‌گه‌یانرێ����ت‪ ،‬هۆكارێكی‌‬ ‫وەها دیار نیه‌ هه‌ندێك هۆی‌ هونەری‌و‬ ‫ته‌كنیكیه‌و هیچ له‌گۆڕێ‌ نیه‌ هه‌روه‌ك‬ ‫س����ااڵنی‌ راب����ردو چ����ۆن له‌جێگ����ه‌ی‌‬ ‫ره‌زامه‌ندیان بوه‌ ئه‌مس����اڵیش انشالله‌‬ ‫واده‌بێت"‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی سه‌رپه‌رشتیكردن ‌‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫په‌روه‌رده‌یی‌ ره‌تی‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ حزب‬ ‫ده‌س����ت وه‌ربدات����ه‌ كاره‌كه‌ی����ان وتی‌‬ ‫"مامۆس����تایان گه‌ر ئه‌زمونیان هه‌بێت‬ ‫با پرس����یار بكه‌ن بزان����ن به‌چ مه‌رج‬ ‫وپێوه‌رێ����ك ده‌بن به‌سه‌رپه‌رش����تیار‪،‬‬ ‫ب����ه‌ده‌ر له‌و پێوه‌رانه‌ ئایا كه‌س����ی‌ تر‬ ‫بۆته‌ سه‌رپه‌رش����تیار‪ ،‬بۆیه‌ پێویسته‌‬ ‫دڵنیاببن ئه‌و بابه‌ته‌ هیچ په‌یوه‌ندیه‌كی‌‬ ‫نیه‌ به‌حزبه‌وه‌‪ ،‬له‌ساڵی‌ (‪ )2010‬كه‌ ئه‌و‬ ‫مه‌رج‌و پێوه‌رانه‌ به‌كارده‌هێنرێت هیچ‬ ‫حزبێك نه‌یتوانیوه‌ ده‌س����ت وه‌ربدات‌و‬ ‫نه‌شیان كردوه‌‪ ،‬بۆ خۆشمان گه‌ر سه‌ر‬ ‫بە‌الیه‌نێك بین ئه‌وا ده‌ستخۆش����یمان‬ ‫لێكراوه‌ كه‌ به‌وشێوه‌یه‌ به‌ڕێوه‌براوه‌"‪.‬‬

‫ده‌بێت ئه‌و‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌یه‌ دوبار‌ه‬ ‫بكرێته‌وه‌‬ ‫چونكه‌ به‌دواكه‌وتن ‌ی‬ ‫شه‌رعیه‌تی‌ له‌ده‌ستداوه‌‬

‫ته‌خته سپی‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫جه‌نگ‌و‬ ‫په‌روه‌رده‌و یاده‌وه‌ری‬ ‫به‌ڕێز عه‌باس‬ ‫مێژوی كورد به‌شێوه‌یه‌كی گشتی مێژوی‬ ‫جه‌نگه‌ چ له‌گه‌ڵ خۆی یان ئه‌وانیتر‪ ،‬كورد ئه‌م‬ ‫مێژوه‌ی بە‌عه‌ش���قه‌وه‌ بە‌كۆڵه‌وه‌هه‌ڵگرتوه‌و‬ ‫پارێزگاری لێكردوه‌و وا بە‌ئاسایی‌و سانایش‬ ‫نیازی فڕێدانی نییه‌! هه‌میش ‌ه له‌جه‌نگداین‬ ‫جا چ جه‌نگی س���اردبێت یاخ���ود جه‌نگی‬ ‫گ���ه‌رم‪ ،‬ئێمه‌ی ك���ورد جه‌نگێ���ك نه‌ماوه‌‬ ‫تاقیم���ان نه‌كردبێته‌و‌ه له‌ج���ۆری جه‌نگی‬ ‫سیاسی‌و سه‌ربازی‌و ئابوری‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫تادوایی‪ .‬ئه‌م جه‌نگانه‌ كه‌سایه‌تی فێرخوازی‬ ‫كوردیان داڕشتوه‌و كاریگه‌ری خراپی له‌سه‌ر‬ ‫دونیابین���ی‌و بیركردنه‌وه‌یان���ی كردوه‌ وای‬ ‫كردوه‌ ئاس���ایی ده‌رنه‌كه‌ون له‌مامه‌ڵه‌كردن‬ ‫له‌گه‌ڵ ژیاندا‪ ،‬جه‌نگ یاده‌وه‌ری تاك به‌تاكی‬ ‫ئینسانی كوردی داگیركردوه‌و له‌گێڕانه‌وه‌ی‬ ‫یاده‌وه‌رییه‌كانیان���دا پش���كی ش���ێر ب���ه‌ر‬ ‫باسكردنی روداوی جه‌نگه‌كان ده‌كه‌وێت!‬ ‫له‌ئێستاش���دا ب���ه‌رده‌وام له‌جه‌نگدای���ن‌و‬ ‫روداوه‌كان ئه‌وه‌م���ان پێده‌ڵێ���ن ت���ا‬ ‫زه‌مه‌نێك���ی نادی���ار له‌دۆخ���ی جه‌نگداین!‬ ‫ئ���ه‌م له‌جه‌نگابونه‌ وای ك���ردوه‌ په‌روه‌رد‌ه‬ ‫نه‌توانێت ئ���ه‌وه‌ی ده‌یه‌وێ���ت‌و ئامانجێتی‬ ‫له‌دروس���تكردن‌و بنیادنان���ی فێرخوازێكی‬ ‫دروس���ت‌و س���اغڵه‌م به‌دیبهێنێت‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ژیان���ی ده‌ره‌وه‌ی خوێندنگاو قوتابخانه‌كان‬ ‫ش���تێكیترت پێده‌ڵین‌و بارگاوی ‌ه له‌جۆره‌ها‬ ‫ش���ه‌ڕو ملمالنێی نادروست! سه‌یری جۆری‬ ‫مامه‌ڵه‌كردن بك ‌ه له‌خوێندنگاكان چ فێرخواز‬ ‫یان مامۆس���تا هه‌تا به‌رزتریش بۆ به‌رپرس ‌ه‬ ‫په‌روه‌رده‌یی���ه‌كان له‌پۆس���تی جی���اوازدا‬ ‫ده‌بینی���ن مامه‌ڵه‌ك���ردن مامه‌ڵه‌كردنێك���ی‬ ‫توندو سه‌ربازییانه‌یه‌! شێوازی قسه‌كردنی‬ ‫فێرخواز‌و هه‌ڵسوكه‌وتی به‌زمانی جه‌سته‌یی‬ ‫ده‌یخوێنیته‌وه‌ بۆت ده‌رده‌كه‌وێت جه‌نگ چ‬ ‫كارێكی كوش���نده‌ی له‌م مه‌مله‌كه‌ته‌ی ئێم ‌ه‬ ‫كردوه‌! یاده‌وه‌ری تاكی كوردی‌و به‌تایبه‌تی‬ ‫فێرخوازی ئێم���ه‌ یاده‌وه‌رییه‌كی جه‌نگییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م جۆره‌ له‌یاده‌وه‌ریه‌ش سڕینه‌وه‌و البردنی‬ ‫ئاس���ان نییه‌‪،‬چونك ‌ه به‌رده‌وام له‌زیهندایه‌و‬ ‫كه‌س���ایه‌تی بنیادن���اوه‌و دروس���تكردوه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك"بە‌ختی���ار عه‌ل���ی" رۆماننوس���ی‬ ‫ناس���راوی كورد له‌یه‌كێ���ك له‌ڕۆمانه‌كانیدا‬ ‫ده‌رباره‌ی سه‌ختی له‌یادنه‌چون‌و یاده‌وه‌ری‬ ‫ده‌نوسێت‪" :‬یاده‌وه‌ری تاك ‌ه جلێكی چڵكنی‬ ‫پیسه‌ ئینس���ان ناتوانێت زو زو بیشوات"‪،‬‬ ‫نوس���ه‌ران‌و ئه‌دیب���ان‌و فه‌یله‌س���وفان‌و‬ ‫ده‌رونناس‌و په‌روه‌رده‌ناسی جیاواز مه‌ترسی‬ ‫جه‌ن���گ‌و كاریگه‌رییه‌كانی له‌س���ه‌ر مرۆڤ‌و‬ ‫كۆنترۆڵكردنی یاده‌وه‌ری ئاماژه‌ پێكردوه‌‪.‬‬ ‫"هاینریش بۆل" رۆماننوس���ی ناس���راو‌و‬ ‫هه‌ڵگ���ری خه‌اڵت���ی نۆب���ڵ له‌ڕۆمانی"نانی‬ ‫سااڵنی زو" باس له‌كاریگه‌رییه‌ نه‌رێنییه‌كانی‬ ‫دوای جه‌ن���گ ده‌كات‌و پێم���ان ده‌ڵێ���ت‬ ‫بیركردنه‌وه‌ مرۆڤه‌كان چۆن كڵۆڵ ده‌كات‌و‬ ‫كاریگه‌ری ده‌رونی‌و سایكۆلۆجی مه‌ترسیدار‬ ‫به‌جێ ده‌هێڵێت‪" ،‬ب���ۆل" له‌زمانی یه‌كێك‬ ‫له‌كاره‌كته‌ره‌كانی‪ ،‬كاریگه‌ریه‌كانی جه‌نگ‌و‬ ‫دوای جه‌نگم���ان ب���ۆ به‌ی���ان ده‌كات به‌م‬ ‫شێوه‌یه‌"من ئه‌و كاته‌ی له‌ماڵی خۆمان بوم‪،‬‬ ‫كتێبه‌كانی باوكمم ده‌دزی‪ ،‬تا بۆخۆم نانی پێ‬ ‫بكڕم‪ ،‬ئه‌و كتێبانه‌ی خۆشی ده‌ویستن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كتێبانه‌ی له‌سه‌رده‌می خوێندنیدا برسێتیی‬ ‫بۆیان چه‌ش���تبو ت���ا كۆیان���ی كردبوه‌وه‌‪،‬‬ ‫پاره‌ی بیس���ت نانی له‌كڕینی هه‌ریه‌كه‌یاندا‬ ‫خ���ه‌رج كردبو‪ ،‬من ئ���ه‌و كتێبانه‌م به‌نرخی‬ ‫نیوه‌نانێك ده‌فرۆش���ته‌وه‌"‪ ،‬په‌روه‌رده‌ناس‬ ‫مامۆس���تا" فای���ه‌ق س���ه‌عید" له‌كتێبێكی‬ ‫گرنگی خۆیدا به‌ناونیش���انی" پۆستتراومای‬ ‫مندااڵن‌و جه‌نگ‌و تی���رۆر" چه‌ندین نمونه‌ی‬ ‫ك���وردی‌و جیهان���ی هێناوه‌ت���ه‌وه‌ كه‌ باس‬ ‫له‌كاریگه‌رییه‌كان���ی جه‌ن���گ‌و جۆره‌كان���ی‬ ‫ده‌كات له‌سه‌ركه‌س���ێتی من���داڵ‌و گه‌وره‌و‬ ‫په‌روه‌رده‌كردنیان‪.‬‬ ‫"تۆماس هۆبز" یه‌كێ���ك له‌به‌ناوبانگترین‬ ‫فه‌یله‌س���وفانی دونی���او خاوه‌ن���ی كتێبی‬ ‫گرنگی"لیڤیات���ان" باس���ی س���ه‌رده‌می‬ ‫له‌دایكبونی ده‌كات ك��� ‌ه كاتێك له‌دایكبو‌ه‬ ‫هه‌موی ش���ه‌ڕو ئ���اژاوه‌و جه‌نگ بوه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫"برایان هێد" له‌كتێبی" ئه‌ندێشه‌ی سیاسی‬ ‫له‌ئه‌فالتونه‌وه‌ بۆ نات���ۆ" ده‌ڵێت‪" ،‬تۆماس‬ ‫هۆبز" له‌بیره‌وه‌رییه‌كانی خۆیدا نوسیویه‌تی‪":‬‬ ‫له‌و رۆژه‌دا دایكی خۆشه‌ویستم دو منداڵی‬ ‫دوانه‌ی به‌دنیا هێن���ا‪ ،‬یه‌كێكیان من بوم‌و‬ ‫ئه‌ویشیان جمكه‌كه‌م‪ ،‬واته‌ ترس"‪" ،‬كارلۆس‬ ‫رویز زافۆن" له‌ڕۆمانی به‌ناوبانگی "سێبه‌ری‬ ‫با" كه‌س���اڵی ‪ 2005‬بو بە‌یه‌كێك له‌ڕۆمان ‌ه‬ ‫هه‌ره‌پڕفرۆش���ه‌كانی دونی���ا‪ ،‬زیاد له‌پانز‌ه‬ ‫ملیۆنی لێ فرۆشراوه‌و بۆ زیاد لەچل زمان‬ ‫وه‌رگێڕدراوه‌‪ ،‬به‌ش���ێكی ب���اس له‌جه‌نگی‬ ‫ناوخۆی���ی ئیس���پانیاو كاریگه‌رییه‌كان���ی‬ ‫ده‌كات‌و له‌ب���اره‌ی س���ه‌ختی یاده‌وه‌ری���ی‬ ‫جه‌نگییه‌و‌ه ده‌نوسێت‪:‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫کتێب‬

‫)‪ )617‬سێشه‌ممه ‪2018/3/13‬‬

‫هه‌اڵتن له‌ئازاد ‌ی‬ ‫ئه‌ریک فرۆم‪ :‬به‌رگری کردن له‌ئازادی پیرۆزترین شه‌ڕه‌‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د سه‌عید‬ ‫یه‌کێک له‌هه‌ره‌ چه‌مکه‌ پڕکێشه‌و‬ ‫ئاڵۆزییه‌کانی دونیای مرۆڤ له‌بواری تیۆری‌و‬ ‫کرداریشدا بریتییه‌ له‌چه‌مکی ئازادی‪.‬‬ ‫زۆرترین قوربانیه‌کانی مرۆڤ له‌مێژودا‬ ‫له‌پێناو ئازادیدا بوه‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌خۆڕا نییه‌‬ ‫هه‌موو ئایدۆلۆجیایه‌کی سیاسی بێ یاخود‬ ‫غه‌یره‌ سیاسی‪ ،‬ئازادی ده‌کاته‌ قبیله‌نمای‬ ‫تاوه‌کو بتوانێ زۆرترین که‌س له‌ده‌وری‬ ‫به‌رنامه‌که‌ی کۆبکاته‌وه‌‪ .‬هه‌اڵتن له‌ئازادی‌‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌كتێبە‌ناوداره‌كانی‌ "ئه‌ریك فرۆم"‬ ‫بیرمه‌ندی‌ قوتابخانه‌ی‌ فرانكفۆرت‪.‬‬ ‫هه‌ن���دێ چه‌مک‌و تێ���رم ه���ه‌ن ناتوانرێت‬ ‫پێناسه‌یه‌کی گشتگیرو دیاریکراوی بۆ بکرێت‪،‬‬ ‫له‌وان���ه‌ خۆشه‌ویس���تی‪ ،‬جوان���ی‪ ،‬ئه‌خالق‪،‬‬ ‫پیاوه‌تی‪ ،‬ژیان‪...‬هت���د ئازادیش یه‌کێکه‌ له‌و‬ ‫به‌ها پڕبایه‌خانه‌ی که‌ پێناس���ه‌و ناساندنێکی‬ ‫ئاماده‌کراوی نییه‌‪ ،‬چونکه‌ هه‌موو ئه‌م چه‌مکانه‌‬ ‫هه‌ڵگ���ری جوانترین به‌نرخترین س���یفه‌تن که‌‬ ‫ه���ه‌ر مرۆڤ‌و ئایدییایه‌ک ده‌یه‌وێ به‌ویس���تی‬ ‫خۆی شرۆڤه‌و پیاهه‌ڵدانی بۆ بکات‪.‬‬ ‫دی���دگای مرۆڤێکی دینی بۆ ئ���ازادی زۆر‬ ‫جی���اوازه‌ له‌که‌س���ێکی س���یکیوالر یاخ���ود‬ ‫روانینی هاواڵتیه‌کی ئه‌وروپی بۆ تێگه‌یش���تن‬ ‫له‌خۆشه‌ویس���تی جی���اوازه‌ له‌هاواڵتیه‌ک���ی‬ ‫رۆژهه‌اڵت���ی‪ ،‬بێگومان ئه‌مه‌ ب���ۆ زۆربه‌ی ئه‌و‬ ‫چه‌مکانه‌ی ک���ه‌ هه‌ڵگری پێناس���ه‌و بینینی‬ ‫جیاوازن راسته‌‪.‬‬ ‫تێڕوانی���ن بۆ ئازادی له‌س���ه‌رده‌مێکه‌وه‌ بۆ‬ ‫س���ه‌رده‌مێکی ت���ر یاخ���ود له‌قۆناغێکه‌وه‌ بۆ‬ ‫قۆناغێکی تر ده‌گۆڕێ���ت‪ ،‬بۆنمونه‌ له‌قۆناغی‬ ‫کۆیالیه‌تی���دا بینین���ی ئ���ازادی رزگار بونی‬ ‫مرۆڤ بوه‌ له‌کۆتوبه‌ندی خاوه‌ن کۆیله‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌سه‌رده‌مێکی دواتردا ئازادی ته‌نها نه‌بوونی‬ ‫کۆیالیەت���ی نه‌ب���ووه‌ به‌ڵکو ئ���ازادی کاری‬ ‫سیاسی‌و به‌ژداریکردن له‌به‌ڕێو بردنی کۆمه‌ڵگاو‬ ‫حکومه‌ت���دا‌و هه‌ڵبژاردنی ئازادانه‌ی به‌رنامه‌ی‬ ‫سیاسی‌و شێوازی ژیان بووه‌‪...‬هتد بە‌هه‌موو‬ ‫ئه‌مانه‌و زیاتریش وتراوه‌ ئازادی‪ .‬له‌ئێستاشدا‬ ‫له‌زۆرب���ه‌ی واڵتانی دیموکراس���یدا که‌ ئازادی‬ ‫تاڕاده‌یه‌کی به‌رچاو له‌گه‌ش���ه‌ کردندایه‌ به‌اڵم‬ ‫نوس���ه‌ران‌و بیرمه‌ندان ره‌خنه‌ له‌وه‌ ده‌گرن که‌‬ ‫راسته‌ مرۆڤ له‌چاو کۆمه‌ڵگا دواکه‌وتوه‌کاندا‬ ‫ئ���ازاده‌ به‌اڵم ئه‌مه‌ ئ���ه‌وه‌ ناگه‌یه‌نێ که‌ ئیتر‬ ‫پاڵی لێ بده‌ینه‌وه‌ به‌ڵکو له‌سه‌رده‌می تازه‌دا‬ ‫مرۆڤ بۆته‌ کۆیله‌ی هه‌مو ئه‌و کۆت‌و به‌ندانه‌ی‬ ‫که‌ به‌شێوه‌یه‌کی سایکۆلۆجی ده‌وری ئازادی‬ ‫که‌سایه‌تی‌و خودگه‌رایه‌تیان داوه‌ به‌بێ ئه‌وه‌ی‬ ‫خۆی درکی پێب���کات‪ ،‬به‌مانایه‌کی تر مرۆڤی‬ ‫هاوچه‌رخ راسته‌ کۆیالیەتی به‌رچاو به‌خۆیه‌وه‌‬ ‫نابین���ێ ب���ه‌اڵم به‌تۆڕێک���ی زنجیر ئاس���ای‬ ‫سیس���تمی سیاس���ی‌و کۆمه‌اڵیه‌تی ده‌مانکاته‌‬ ‫کۆیله‌ی خۆی‪ ،‬ئازادی ره‌ه���ا هه‌رگیز نایه‌ته‌‬ ‫دی بۆی���ه‌ پێویس���تمان بە‌خه‌ب���ات‌و یاخ���ی‬ ‫ب���وون‌و بێگوی به‌رده‌وامه‌ ت���ا له‌ژیاندا مابین‬ ‫له‌هه‌رش���وێنێکی دونیادا بێ‪ ،‬بۆیه‌ گه‌مژه‌یییە‬ ‫ئازادی له‌س���ه‌رده‌می به‌عس���دا بە‌ئێس���تای‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی کوردی ب���ه‌راورد بکه‌ی���ن‪ ،‬نابێ‬ ‫به‌وه‌ رازی بین که‌ داوای پێناس���ه‌و گرتنمان‬ ‫به‌سه‌ربازی لێناکرێ له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتی کوردی‬ ‫ی���ه‌وه‌ ئیتر ئه‌وا ئێمه‌ ئازادی���ن‪ ،‬نه‌خێر ئه‌وه‌‬ ‫ئازادی نییە‌‪ ،‬ئازادی له‌سه‌رده‌می دوای رژێمی‬ ‫به‌عسدا هه‌ڵگری خوێندنه‌وه‌ی تازه‌یه‌ چونکه‌‬ ‫سه‌رده‌می ئێستای ده‌سه‌اڵتی کوردی کاتێکی‬ ‫زۆر جیاوازتره‌ بۆ یه‌ ده‌بێ س���ه‌یرکردنمان بۆ‬ ‫ئازادیش بگۆڕێت‪ ،‬تامرۆڤ به‌ره‌و پێش بڕوات‬ ‫روبه‌ری ئازادی���ش فراوانی به‌خۆیه‌وه‌ ده‌بینێ‬ ‫گه‌ر وانه‌بێ مرۆڤایه‌ت���ی له‌کۆیالیه‌تیدا غه‌رق‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫له‌ئازادی���دا کێش���ه‌ ته‌نها خه‌ب���ات کردن‌و‬ ‫قوربان���ی دان نیی���ه‌ ب���ۆ به‌ده‌س���ت هێنانی‬ ‫ئازادی به‌ڵک���و گه‌وره‌ترین کێش���ه‌ چۆنێتی‬ ‫مامه‌ڵه‌کردن‌و به‌رپرسیارێتییە به‌رامبه‌ر ئازادی‬ ‫به‌ده‌ست هاتو‪ ،‬واته‌ کاتی گه‌یشتینه‌ ئازدی چ‬ ‫مه‌ترسیه‌ک دروست ده‌بێ گه‌ر هۆشیار نه‌بین‬ ‫؟ ئای���ا جارێکی تر ئازادی به‌ده‌س���ت هاتوو‬ ‫نامان کات���ه‌وه‌ به‌کۆیله‌ی رۆژگار‌و سس���تمی‬ ‫سیاس���ی؟ به‌کورتی بۆ م���رۆڤ ناچار ده‌بێ‬ ‫هه‌ڵب���ێ له‌ئازادییه‌که‌ی‌و به‌رگه‌ی پاراس���تنی‬ ‫نه‌گرێ‌و نه‌توانێ گه‌شه‌ی پێبدات؟‬ ‫‌ ئه‌ری���ک ف���رۆم بیرمه‌ن���دی قوتابخانه‌ی‬ ‫فرانکف���ۆرت‪ ،‬ک���ه‌ کاره‌کان���ی به‌ڕه‌خن���ه‌ی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاس���ی ناس���راوه‌ پش���تیوان‬ ‫بە‌فه‌لسه‌فه‌و س���ایکۆلۆجیا‪ ،‬له‌کتێبی "هەاڵتن‬ ‫له‌ئ���ازادی" وه‌اڵم���ی ئ���ه‌م پرس���یارانه‌مان‬ ‫ده‌داته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی فرۆم جه‌وهه‌ری مرۆڤ توانایه‌تی بۆ‬ ‫کرده‌ی ئازادی وه‌تێگه‌یشتنی خۆی‌و ئه‌ویتر‪،‬‬ ‫ئ���ازادی به‌هایه‌ک���ی ب���ه‌رزو کاتیگۆرییه‌کی‬ ‫گرنگی هه‌یه‌ له‌کاره‌کت���ه‌ری وجودی مرۆڤدا‌و‬ ‫‌هه‌س���ت کردن���ه‌ به‌س���ه‌ر به‌خ���ۆی وه‌کو‬ ‫یه‌که‌یه‌کی س���ه‌ربه‌خۆ‪ ،‬وه‌ سروش���تی مرۆڤی‬ ‫وه‌ک پێکهاته‌یه‌ک���ی دیالێکتیک���ی داینامیکی‬ ‫ناساندووه‌‪.‬‬

‫له‌مێ���ژوی مرۆڤایه‌تی دا ئاره‌زوو بۆ خه‌بات‬ ‫کردن بۆ ئازادی (ڕوحی‌و ئابوری‌و سیاسی)‌و‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆی له‌هه‌م���وو کۆت���و به‌ندێک وای‬ ‫له‌مرۆڤایه‌ت���ی کردووه‌ که‌ یه‌ک بگرن‌و خه‌ونی‬ ‫هاوبه‌ش دروس���ت بک���ه‌ن ب���ۆ به‌دیهێنانی‪،‬‬ ‫به‌باوه‌ڕه‌وه‌ شه‌ڕیان کردووه‌ له‌پێناو ئازادیدا‪،‬‬ ‫پێیان باش���تر ب���ووه‌ له‌ناو بچن ل���ه‌وه‌ی که‌‬ ‫وەک‌کۆیلە بژیـن‪ ،‬م���ردن به‌ناوی ئازادییه‌وه‌‬ ‫گه‌وره‌ترین قوربانی بووه‌‪.‬‬ ‫"هەاڵت���ن له‌ئازادی یاخود ترس له‌ئازادی"‬ ‫یه‌کێک���ه‌ له‌بایه‌خترین کتێبه‌کان���ی فرۆم که‌‬ ‫له‌‪ 1941‬نوس���یوێتی‪ ،‬ل���ه‌م کتێب���ه‌دا فرۆم‬ ‫سه‌ره‌تا باس له‌سه‌ره‌تای ژیانی مرۆڤ ده‌کات‬ ‫که‌ چۆن له‌گه‌ڵ سروش���تدا یه‌ک بوون‌و خۆی‬ ‫جیانه‌کردۆته‌وه‌ لێی وه‌خۆی وه‌کو به‌ش���ێک‬ ‫له‌ده‌وروب���ه‌ر دان���اوه‌‪ ،‬ل���ه‌م کات���ه‌دا مرۆڤ‬ ‫له‌ئارام���ی وهه‌م ئاهه‌نگیدا له‌گه‌ڵ سروش���تدا‬ ‫ژی���اوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم کاتێ مرۆڤ گه‌ش���ه‌ ده‌کات‌و‬ ‫پێده‌نێت���ه‌ قۆناغێک���ی نوێ���وه‌ ک���ه‌ قۆناغی‬ ‫جیابونه‌وه‌یه‌ له‌گه‌ڵ سروش���تدا له‌م کاتی جیا‬ ‫بونه‌وه‌یه‌دا مرۆڤ هۆش���یار ده‌بێ بە‌تەنیایی‌و‬ ‫بێ ده‌س���ه‌اڵتی وج���ودی خۆی بۆی���ه‌ ناچار‬ ‫په‌ناده‌باته‌ به‌ر کۆمه‌ڵگاو مێگه‌ل‌و ده‌سه‌اڵتی‬ ‫دینی‌و خێ���ڵ‌و خزم‌و قه‌وم‌و قیله‌‪...‬هتد ته‌نها‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی ئازاری تەنیای���ی‌و نائارامی روحی‬ ‫تێکی نه‌شکێنێ‪.‬‬ ‫مرۆڤایه‌ت���ی به‌قۆناغی مێگه‌لی‌و گوێڕایه‌ڵی‬ ‫که‌لتورو کۆمه‌ڵگاو که‌نیس���ه‌و پیاوانی ئاینی‌و‬ ‫سیاسی دا ژیان ده‌گوزه‌رێنێ که‌ له‌ده‌رئه‌نجامدا‬ ‫س���ه‌ده‌ تاریکه‌کانی ناوه‌ڕاس���ت‌و ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫س���ته‌مگه‌ره‌کانی لێده‌که‌وێت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌م���وو‬ ‫ئه‌مان���ه‌ش له‌ده‌رئه‌نجامی جیابونه‌وه‌ی مرۆڤه‌‬ ‫له‌سروشت‌و په‌نابردنه‌ بۆ کۆمه‌ڵ‌و کۆمه‌ڵگای‬ ‫س���ونه‌تی ته‌نها بۆ رزگار بوون له‌و تەنیاییە‬ ‫قوڵ���ه‌ی که‌ به‌ه���ۆی ئه‌و دابڕان���ه‌ که‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫سروش���تدا روی داوه‌‪.‬گه‌ش���ه‌ کردنی مرۆڤ‬ ‫به‌و بازدانه‌ ناس���راوه‌ که‌ مرۆڤ له‌سروشته‌وه‌‬ ‫ده‌گوازێت���ه‌وه‌ ب���ۆ یه‌که‌یه‌ک���ی س���ه‌ربه‌خۆ‬ ‫له‌سروش���ت‌و هه‌روه‌ها جی���اواز له‌مرۆڤه‌کانی‬ ‫تر ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌ دروس���ت بونی هۆشیاری‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌وبونێک���ی دابڕاو له‌سروش���ت‪.‬‬ ‫مرۆڤایه‌ت���ی بۆ ماوه‌یه‌کی زۆر له‌و هه‌س���ته‌دا‬ ‫ده‌ژیا که‌ به‌ش���ێوه‌یه‌کی بنه‌ڕه‌تی به‌ش���ێکه‌‬ ‫له‌سروشت‪ ،‬به‌اڵم هه‌نگاو به‌هه‌نگاو هۆشیاری‬ ‫ئه‌وه‌ی ده‌ست که‌وت که‌ ئه‌و (مرۆڤ) به‌شێک‬ ‫نییە‌ له‌سروش���ت بۆیه‌ پرۆس���ه‌ی هۆشیاری‬ ‫دروس���ت ده‌ب���ێ ک���ه‌ پڕۆس���ه‌یه‌کی دابڕانی‬ ‫مرۆڤه‌ له‌په‌یوه‌ندییە س���ه‌ره‌تایه‌کانی له‌گه‌ڵ‬ ‫جیهاندا‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ئه‌م رایه‌ڵه‌ س���ه‌ره‌تایانه‌‬ ‫زامنی ئاس���ایش‌و ئارامی مرۆڤی���ان کردووه‌‬ ‫به‌اڵم بونه‌ته‌ به‌ر به‌س���تێک له‌به‌ده‌ستهێنانی‬ ‫خودگه‌رایی (ئیندیڤیجواڵی) له‌مرۆڤدا‪.‬‬ ‫په‌یوه‌ن���دی م���رۆڤ به‌سروش���ته‌وه‌ وه‌کو‬ ‫په‌یودنی من���اڵ وایه‌ به‌دایکی یه‌وه‌‪ ،‬که‌ چۆن‬ ‫مناڵ درک به‌س���ه‌ربه‌خۆی خۆی ناکات خۆی‬ ‫به‌به‌شك له‌درێژ کراوه‌ی ئه‌و ده‌بینێ بە‌هه‌مان‬ ‫شێوه‌ش مرۆڤی س���ه‌ره‌تای خۆی به‌به‌شێکی‬ ‫دانه‌بڕاو له‌سروشت‌و ده‌وروبه‌ر زانیوه‌ بۆیه‌ که‌‬ ‫داده‌بڕێ توش���ی شۆک‌و تەنیایی ده‌بێ ناچار‬ ‫په‌نا ده‌باته‌ به‌ر کۆمه‌ڵ‌و خێزان‌و خێڵ‌و هێزی‬ ‫له‌خۆی گه‌وره‌تر‪.‬‬ ‫مرۆڤ که‌دێت���ه‌ په‌یوه‌ندی نوێ���وه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫کۆمه‌ڵگاو خێڵ‌و که‌نیسه‌و‪ ،‬گروپێکی سیاسی‬ ‫یاخود هه‌ر ده‌س���ه‌اڵتێکی بااڵتر له‌خۆی ته‌نها‬ ‫بۆ هه‌ڵهاتنه‌ له‌و تەنیایی‌و هه‌س���تی نائارامی‬ ‫ی���ه‌ی که‌ به‌هۆی دابڕان���ی یه‌که‌م جاری یه‌وه‌‬ ‫له‌سروشت که‌ توشی بووه‌‪.‬‬ ‫قۆناغێکی ت���ر له‌و بازدانه‌ی که‌ مرۆڤایه‌تی‬ ‫به‌خۆی یه‌وه‌ بینوه‌ بریتی له‌هۆشیاری به‌ره‌و‬ ‫رزگار بوون له‌کۆت���ۆ به‌ندی کۆمه‌ڵگاو خێڵ‌و‬ ‫که‌نیس���ه‌و پیاوانی ئاینی هه‌یمه‌نه‌ی سیاسی‬ ‫به‌ره‌و فه‌ردانیه‌ت‌و خودگه‌رای‌و س���ه‌ربه‌خۆی‬ ‫له‌که‌س���ایه‌تی مرۆڤدا‪ ،‬وات���ه‌ دابڕانی مرۆڤ‬ ‫له‌سروش���ته‌وه‌ ب���ۆ هۆش���یاری ب���ه‌وه‌ی که‌‬ ‫جیاوازتره‌ له‌سروش���ت‌و له‌وێشه‌وه‌ بۆدروست‬ ‫کردنی په‌یوه‌ندی نوێ له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵگاو بونه‌‬ ‫به‌ش���ێک لێ له‌وێش���ه‌وه‌ به‌ره‌و ئازادی‌و تاک‬ ‫گه‌رای س���ه‌ربه‌خۆی‪ ،‬له‌هه‌م���وو دابڕانێک دا‬ ‫مرۆڤ توشی تەنیایی‌و هه‌ستی به‌که‌م زانین‌و‬ ‫بێ ده‌س���ه‌اڵتی کردووه‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌دواجاردا که‌‬ ‫م���رۆڤ رزگاری ده‌بێ له‌تارمای س���ه‌ده‌کانی‬ ‫ناوه‌ڕاست‌و پیاوانی ئاینی‌و ده‌سه‌اڵتی کۆمه‌ڵگا‬ ‫مرۆڤ له‌م ساته‌دا ده‌بێته‌ تاکێکی سه‌ربه‌خۆی‬ ‫ئ���ازاد که‌ مافی هه‌ڵبژاردن‌و ئازادی‌و ئیراده‌ی‬ ‫خ���ۆی ده‌س���ت ده‌ک���ه‌وێ ب���ه‌اڵم له‌هه‌مان‬ ‫کات دا خۆی به‌به‌ش���ێکی بچ���وک ته‌نها‌و بێ‬ ‫ده‌سه‌اڵت ده‌بێنێ له‌چاو گه‌ردوندا فرۆم ده‌ڵێ‬ ‫"ئازدب���وون له‌بۆندوو په‌یوه‌ندیه‌کانی چه‌رخی‬ ‫ناوه‌ڕاست س���ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی که‌ هه‌ستیێکی‬ ‫نوێی ئازادی‌و س���ه‌ربه‌خۆی به‌تاک به‌خش���ی‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌هه‌مان کات���دا هه‌س���تی تەنیایی‌و‬ ‫گۆش���ه‌گیری تیادا دروس���ت کردوو پڕی کرد‬ ‫له‌گومان‌و نیگه‌ران���ی‪ ،‬بۆیه‌ تاکی نوێ به‌ره‌و‬ ‫مل ک���ه‌چ کردنێکی نوێ‌و چاالک���ی نائه‌قاڵنه‌‬ ‫برد" واته‌ مرۆڤی نوێ راسته‌ ده‌گاته‌ ئازادی‌و‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆی به‌اڵم له‌هه‌مان کاتدا هه‌س���تی‬ ‫نام���ۆی‌و تەنیایی‌و بێ ده‌س���ه‌اڵتیش له‌گه‌ڵ‬

‫ئه‌ریک فرۆم‬

‫خۆی دا دێنی‪.‬فرۆم له‌یه‌کێک له‌وتاره‌کانی دا‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ئازادی ده‌ڵێت "مرۆڤ هه‌ڵدێت‬ ‫ل���ه‌وه‌ی که‌ خۆی بڕی���اری هه‌ڵبژاردنی خۆی‬ ‫ب���دات له‌ئه‌نجامدا په‌ناده‌بات���ه‌ به‌ر خه‌ڵکانی‬ ‫تر یاخ���ود دامه‌زراوه‌ی نوێ تاوه‌کو کاره‌که‌ی‬ ‫بۆ بکات"‪ ،‬که‌واته‌ مرۆڤی ئازد راس���ته‌ ئازاده‌‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردن‌و چاره‌نوسی خۆی به‌اڵم به‌رده‌وام‬ ‫له‌ته‌نگه‌ش���ه‌یه‌کی سایکۆلیجی ترس دا ده‌ژی‬ ‫ک���ه‌وای لێ ده‌کات پش���ت ببه‌س���تێ به‌وانی‬ ‫ت���ر تاوه‌کو بڕیارو هه‌ڵبژاردن���ی بۆ بکه‌ن که‌‬ ‫ئه‌مه‌ش نه‌مانی ئیراده‌یه‌ له‌مرۆڤدا‪.‬بە‌گوێره‌ی‬ ‫فرۆم ئ���ازادی مرۆڤی ن���وێ دووڕوی هه‌یه‌ ‪:‬‬ ‫روویه‌کیان بریتیی���ە له‌ده‌رکه‌وتنی مرۆڤێکی‬ ‫نوێ ی پش���ت به‌خۆ به‌س���تو‌و ئازاد که‌ خود‬ ‫گه‌راو فه‌ردانیه‌ت ناوزه‌ند ده‌کرێ‪ ،‬یاخود پشت‬ ‫به‌خۆ به‌ستوو‪ ،‬به‌اڵم رووه‌که‌ی تریان بریتییە‬ ‫له‌مرۆڤێکی ته‌نهاو گۆش���ه‌گیرو بێ ده‌سه‌اڵت‪،‬‬ ‫فرۆم ده‌ڵێ "پێکهاته‌‌و ستراکچه‌ری کۆمه‌ڵگای‬ ‫مۆدێرن به‌دوو رێگا کاریگه‌ری ده‌بێ له‌س���ه‌ر‬ ‫مررۆڤ‪ ،‬ڕێگایه‌ک که‌مرۆڤ ده‌کاته‌ که‌سێکی‬ ‫پش���ت به‌س���توو به‌خودی خۆی‌و سه‌ربه‌خۆو‬ ‫ره‌خنه‌گر‪ ،‬ڕێگایه‌که‌ی تر مرۆڤێکی گۆشه‌گیرو‬ ‫ته‌نها‌و ترس���او" ‪ ،‬ئه‌م جۆره‌ مرۆڤه‌ی جۆری‬ ‫دووه‌م له‌جیات���ی دووژمن���ه‌ کۆنه‌کان���ی که‌‬ ‫ئازادییان ل���ێ زه‌وت ده‌کرد دووژمنێکی نوێ‬ ‫بۆ دروس���ت ده‌بێ که‌ له‌پێکهاته‌و سروش���تدا‬ ‫جی���اوازه‌ ک���ه‌ دووژمنێک���ی ده‌ره‌ک���ی نییە‌‬ ‫به‌ڵکو دووژمنێکی ناوه‌کی‌و س���اکۆلۆجی یه‌‪،‬‬ ‫که‌ده‌بێته‌ له‌ده‌ست دانی ئازادی‌و خود گه‌رای‬ ‫له‌که‌سایه‌تی مرۆڤدا‪.‬‬ ‫مرۆڤ توانی ئازاد بێت له‌هێزو ده‌س���ه‌اڵته‌‬ ‫ده‌ره‌کیه‌کان به‌اڵم بێ ئاگاو چاو به‌س���تراوه‌‬ ‫له‌بینین���ی ترس���ه‌ ناوه‌کیه‌کان‪ .‬ف���رۆم ئازاد‬ ‫بوونی مرۆڤ���ی له‌هێزه‌ ده‌ره‌کیه‌کان ناوده‌بات‬ ‫"بە‌ئازادی له‌‪ "..‬یاخ���ود" "ئازادی نێگه‌تیڤ"‬ ‫که‌ ه���ۆکاری نامۆب���ون‌و تەنیاییه‌تی‪ ،‬جۆری‬ ‫دووه‌م له‌ئ���ازدی ف���رۆم" به‌ئ���ازادی به‌ره‌و"‬ ‫یاخود "ئازادی پۆزه‌تیڤ" ناوده‌بات ئه‌مجۆره‌‬ ‫له‌ئازادی م���رۆڤ ده‌کاته‌ بوونه‌وه‌رێکی ئازادو‬ ‫چاالک‌و داهێنه‌ر وه‌به‌ئاگا له‌جه‌وهه‌رو وجودی‬ ‫خۆی‪.‬‬ ‫فرۆم وای بۆ ده‌چ���ێ مرۆڤی نوێ ناتوانێ‬ ‫به‌رگه‌ی ئازادی به‌ده‌س���ت هاتوو بگرێ بۆیه‌‬ ‫دوو رێ���گای له‌به‌رده‌م دایه‌ رێگایه‌کیان به‌ره‌و‬ ‫ئازادییه‌ک���ی پۆزه‌تیڤ هه‌ن���گاو بنێ ئه‌ویش‬ ‫له‌ڕێگای خۆشه‌ویستی‌و کارو ژیرییه‌وه‌یه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫جیهان‌و ده‌وروبه‌ردا‪ ،‬ڕێ���گای دووه‌م بریتییە‬ ‫له‌هه‌ڵهات���ن له‌ئازادی ئه‌وی���ش به‌له‌ناوبردنی‬ ‫خ���ودو ئیندیڤجواڵێتی له‌که‌س���ایه‌تی مرۆڤدا‬ ‫که‌تی���ادا ژی���ان ئاس���ای ده‌ڕوات له‌ڕێ���گای‬ ‫هه‌س���تێکی شکاوی ده‌رونی یه‌وه‌‪ .‬فرۆم باس‬ ‫له‌سێ رێگا ده‌کات که‌ مرۆڤی نوێ ده‌یگرێته‌‬ ‫به‌رو په‌ن���ای بۆ ده‌بات تاوه‌ک���و رزگاری بێ‬ ‫له‌و بارگرانی‌و تەنیاییه‌و بێ ده‌سه‌اڵتییه‌ی که‌‬ ‫ئازادی پێی به‌خشیوه‌‪:‬‬ ‫‪-1‬ده‌س���ه‌اڵتگه‌رێتی‪ :‬ڕێگایه‌که‌ بۆ هه‌ڵهاتن‬ ‫له‌ئازادی به‌نه‌مانی س���ه‌ربه‌خۆی که‌س���ایه‌تی‬ ‫ده‌ناس���رێته‌وه‌ ک���ه‌ تی���ادا مرۆڤه‌ک���ه‌ خۆی‬ ‫به‌هه‌ن���دێ ش���ت یاخ���ود م���رۆڤ‌و ده‌زگاو‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی ده‌ره‌وه‌ی خ���ۆدا هه‌ڵده‌واس���ێ‪.‬‬ ‫کاره‌کته‌ری سه‌ره‌کی له‌م جۆره‌ که‌سایه‌تیه‌دا‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ که‌واهه‌س���ت ده‌کات ژی���ان له‌الیه‌ن‬ ‫هێزی ده‌ره‌کی یه‌وه‌ ل���ێ ده‌خوڕێت‌و به‌ڕێوه‌‬

‫ده‌برێت بۆی���ه‌ هه‌وڵ ده‌دات ک���ه‌ په‌یوه‌ندی‬ ‫نوێ دروس���ت بکات له‌گه‌ڵ ئه‌و هێزه‌ده‌ره‌کی‬ ‫یه‌داک���ه‌ به‌دیله‌ بۆ په‌یوه‌ندیی���ە کۆنه‌که‌ ئه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ی که‌ پێش���تر له‌ڕێگای ده‌سه‌اڵتی‬ ‫کۆمه‌ڵ���گاو هێ���زی ئاینییە‌وه‌ ک���ه‌ ئارامی‌و‬ ‫هێزی پێ ده‌به‌خش���ی به‌اڵم له‌هه‌مان کات دا‬ ‫ئازادی‌و خود گه‌رای لێ ده‌س���ه‌ند‪ .‬به‌گوێره‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ش دوو جۆر له‌که‌س���ایه‌تیمان له‌مرۆڤدا‬ ‫بۆ دروس���ت ده‌کات‪ :‬یه‌که‌می���ان –خه‌ڵکانی‬ ‫به‌ده‌س���ه‌اڵت‌و به‌هێ���ز دووه‌می���ان خه‌ڵکانی‬ ‫بهێزو ب���ێ ده‌س���ه‌اڵت‪..‬ڕوحی‌و ئیلهامی ئه‌م‬ ‫میکانیزمه‌ له‌که‌سایه‌تی(ده‌سه‌اڵتگه‌ر) بریتییە‬ ‫له‌هه‌یمه‌ن���ه‌و زاڵ بوون له‌گ���ه‌ڵ گوێڕایه‌ڵی‌و‬ ‫ملکه‌چی‪ ،‬به‌مانایه‌کی ده‌رونی قوڵتر بریتییە‬ ‫له‌ماسۆشیه‌ت‌و سادییه‌ت له‌مرۆڤدا‪.‬‬ ‫ماسۆشیه‌ت‪ ،‬هه‌ستێک ومه‌یلێکی خۆ به‌که‌م‬ ‫زانینه‌‪ ،‬پاس���یڤ‌و روخانه‌ له‌ده‌رونی مرۆڤدا‪،‬‬ ‫ئ���ه‌م جۆره‌ له‌که‌س���ایه‌تی به‌وه‌ مانفێس���ت‌و‬ ‫به‌یان���ی خۆی ده‌کات که‌ پش���ت ده‌به‌س���تێ‬ ‫بە‌هێ���زو ده‌س���ه‌اڵتی س���ه‌روخۆیه‌وه‌ یاخود‬ ‫گوێڕایه‌ڵی کردنه‌ بۆ فاکته‌ره‌ ده‌ره‌کیه‌یه‌کان‪.‬‬ ‫که‌س���ایه‌تی ماسۆش���یه‌ت ده‌یه‌وێت رزگاری‬ ‫بێت له‌که‌س���ایه‌تی‌و خودگه‌رای خۆی ئه‌ویش‬ ‫له‌ڕێگای داماڵین���ی خودێتیه‌وه‌ ده‌بێ به‌وه‌ی‬ ‫که‌ له‌سایکۆلۆجیای که‌سێتی ماسۆشیدا خود‬ ‫هی���چ به‌هایه‌کی نامێن���ێ وه‌ده‌بێته‌ مرۆڤێکی‬ ‫هیچ‪ ،‬لێره‌وه‌یه‌ ملمالنێ دروست ده‌بێ له‌نێوان‬ ‫هه‌س���تی ئازادی‌و هه‌س���تی بێنرخی دا بۆ یه‌‬ ‫که‌س���ه‌که‌ (ماسۆشیه‌که‌) هه‌وڵ ده‌دات ببێته‌‬ ‫به‌ش���ێك له‌هێزێکی گه‌وره‌تر به‌ده‌س���ه‌اڵتتر‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی خ���ۆی دا تاوه‌کو رزگاری بێ له‌و‬ ‫گرێیه‌ ده‌رونییە‌ی که‌ هه‌س���تی نائارامی‌و بێ‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌و تەنیایی پێ ده‌به‌خشێ‪.‬‬ ‫به‌پێچه‌وان���ه‌ی ئ���ه‌م جۆره‌ له‌که‌س���ایه‌تی‬ ‫ی���ه‌وه‌ جۆرێکی ت���ر له‌که‌س���ایه‌تی هه‌یه‌ که‌‬ ‫به‌ساده‌یه‌ت ده‌ناس���رێت‪ ،‬له‌م جۆره‌دا مرۆڤ‬ ‫ده‌بێته‌ بوونه‌وه‌رێک که‌ ئاره‌زوی ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫گرتن‌و هه‌یمه‌نه‌کردنی ئه‌وانی ترو ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫کردن���ی ره‌های���ه‌ به‌س���ه‌ریاندا‪ .‬کاره‌کت���ه‌رو‬ ‫سیفاتی سادییه‌ت چه‌وس���انه‌وه‌ی مرۆڤه‌کانه‌‬ ‫ئاره‌زوکرنی بینه‌نی ناڵه‌و ئازاریانه‌‪.‬‬ ‫که‌س���ایه‌تی ماسۆشیه‌ت پش���ت ده‌به‌ستێ‬ ‫به‌س���ه‌رۆکه‌که‌ی ب���ه‌اڵم س���ادییه‌ت پش���ت‬ ‫بە‌بابه‌تی چه‌وسانه‌وه‌که‌‪ ،‬که‌سایه‌تی سادیزم‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی له‌بێده‌سه‌اڵتی‌و نائارامی‌و بۆشایی‌و‬ ‫تەنیایی ده‌رونی رابکات پێویستی به‌وکه‌سه‌یه‌‬ ‫که‌ ده‌یچه‌وس���ێنێته‌وه‌ چونکه‌ قودره‌ت وتوانا‬ ‫وهێ���زی لێوه‌رده‌گ���رێ‪ ،‬که‌واته‌ که‌س���ایه‌تی‬ ‫ماسۆشیه‌ت وس���ادییه‌تش هێز‌و ده‌سه‌اڵتیان‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی خۆیان���ه‌وه‌ ده‌س���ت ده‌ک���ه‌وێ‬ ‫لێره‌وه‌یه‌ هه‌ردوو که‌سایه‌تیه‌که‌ سه‌ربه‌خۆی‌و‬ ‫فه‌ردانیه‌تی خۆیان ده‌دۆڕێنن چونکه‌ پش���ت‬ ‫ده‌به‌س���تن به‌و که‌سانه‌ی که‌ ئیلهامی هێزیان‬ ‫لێوه‌رده‌گرن‪.‬‬ ‫سادییه‌ت گه‌شه‌ده‌کات به‌گۆڕینی ئه‌ویتر بۆ‬ ‫بوونه‌ به‌ش���ێک له‌خۆی‌و‌هێزی لێوه‌رده‌گرێت‬ ‫چونک���ه‌ هه‌س���ت به‌بێ هێزی خ���ۆی ده‌کات‬ ‫له‌کاتی ته‌نیاییدا‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌کاتێکدا ماسۆشیه‌ت‬ ‫بۆ پڕکرنه‌وه‌ی تەنیاییه‌که‌ی رووده‌کاته‌ هێزێک‬ ‫له‌س���ه‌روخۆیه‌وه‌بێ‪ ،‬هه‌ردوو که‌س���ایه‌تیه‌که‌‬ ‫له‌ئه‌نجام���ی په‌نابردنی���ان ب���ۆ ئ���ه‌وی ت���ر‬ ‫که‌س���ایه‌تی‌و ئیندیڤجوڵی���ه‌ت‌و ئازادی مرۆڤ‬ ‫بوونیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫تەنیاییه‌ی که‌ خه‌ڵکی ئه‌ڵمان توشی هاتوون‬ ‫بکاته‌ رێگایه‌ک بۆ دروس���ت کردنی فاشیزم‌و‬ ‫وێرانکردن���ی به‌رامبه‌ر‌و قرکردن���ی جوله‌که‌و‬ ‫هه‌م���وو هێزێکی تر که‌ ته‌نه���ا ره‌گه‌زی ئاری‬ ‫ئه‌ڵمان���ی نه‌بێ‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئه‌و بۆ چونه‌ی فرۆم‬ ‫ده‌س���ه‌لمێنێ که‌ ئه‌ڵمانه‌کان بۆ رزگار بوون‬ ‫له‌تەنیایی‌و بێده‌س���ه‌اڵتیان که‌ دۆخی ئازادی‬ ‫ب���ۆی فه‌راهه‌م کردب���وون ل���ه‌دوای جه‌نگی‬ ‫جیهانی یه‌که‌مه‌وه‌ په‌نایان برده‌ به‌ر هێزێکی‬ ‫فاش���یزم که‌ خۆی له‌که‌سایه‌تیه‌کی سادیزمی‬ ‫هیتله‌ردا ده‌بینیه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م بۆچونه‌ی ف���رۆم ده‌ک���رێ بۆ کۆی‬ ‫مرۆڤایه‌تی تاڕاده‌یه‌کی زۆر مه‌به‌س���تی خۆی‬ ‫پێکابێ‪ ،‬گه‌ر سه‌یرێکی خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‬ ‫بکه‌ی���ن به‌تایبه‌تی عێ���را ق‌و واڵتانی عره‌بی‬ ‫له‌ناویاندا کوردستانی باشورش‪ ،‬له‌م ناوچانه‌دا‬ ‫خه‌ڵکی له‌دوای روخانی رێژمه‌ سته‌مگه‌ره‌کان‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی ده‌س���ه‌اڵتی ئیس���تعماری بیانی‬ ‫له‌جیاتی په‌نا به‌رنه‌ به‌ر هه‌ڵوێستی تاکێتی‌و‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆی خۆی���ان ب���ه‌اڵم به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫پشتیوانی سستمێکی باوی خێڵ‌و عه‌شره‌ت‌و‬ ‫بنه‌ماڵ���ه‌و دیکتاتۆر فاش���یزمان کرد ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌هۆی ناهۆش���یاری‌و بێ ئاگای له‌وه‌ی چۆن‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و ئازادیه‌دا بکه‌ن که‌ الفاوێک‬ ‫له‌خوێنیان بۆڕش���ت له‌به‌رامبه‌ر ده‌س���ه‌اڵته‌‬ ‫داگی���ر که‌ره‌کان���دا‪ ،‬خه‌ڵکان���ی داگیرکراوی‬ ‫ئیستعمار که‌و تبوونه‌ دۆخی ده‌رونی تەنیایی‌و‬ ‫بێ ده‌س���ه‌اڵتی‌و نائارامی ده‌رونیه‌وه‌ بۆ رزگار‬ ‫بوون له‌م باره‌ ده‌رونییە‌ خه‌ڵکی ناچار په‌نایان‬ ‫ده‌برده‌ به‌ر هێزه‌ دیکتاتۆر‌و فاشزمه‌کان یاخود‬ ‫ده‌بوونه‌ که‌س���انی تێکده‌ر وێرانکه‌ر له‌جۆری‬ ‫تیرۆرس���ت یان ده‌بوونه‌ به‌شێک له‌مێگه‌ل که‌‬ ‫دواجار سستمێکی شمولیان دروست کرد که‌‬ ‫ئازادی‌و خودێتی مرۆڤیان نه‌هێشت‪.‬‬ ‫*ڕێگای دووه‌م ب���ۆ قوتاربوون له‌بارگرانی له‌کوردس���تانی باشوریش���دا‪ ،‬ل���ه‌دوای‬ ‫ئازادی بریتییە وێران بوون یاخود تێکشکاندن راپه‌رینه‌وه‌ راسته‌ خه‌ڵکی توانی له‌ژێر زه‌برو‬ ‫‪ :‬ئه‌م جۆره‌ له‌که‌س���ایه‌تی ب���ۆ رزگار بوون زه‌نگی به‌ع���س رزگاری بێ���ت‌و تاڕاده‌یه‌ک‬ ‫له‌تەنیاییه‌که‌ی ب���ه‌ره‌و وێرانکردنی به‌رامبه‌ر ئۆخه‌یه‌کی ئ���ازادی بچێژێ به‌اڵم له‌دواجاردا‬ ‫ده‌ڕوات‪ ،‬که‌س���ایه‌تی وێ���ران ک���ه‌ر جی���اواز خه‌ڵک���ی نه‌یزانی چۆن ئ���ه‌م ئازادییه‌ی که‌‬ ‫له‌که‌سێتی س���ادییه‌ت ئه‌ویش به‌وه‌ی نایه‌وێ به‌ده‌س���ت هاتبوو بپارێزی‌و مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌ویت���ردا بژی به‌ڵکو ده‌یه‌وێت وێرانی ب���کات‪ ،‬بۆیه‌ له‌دواج���اردا ش���ه‌ڕی ناوخۆ‬ ‫بکات‌و تێکیبشکێنێ ئه‌مه‌ له‌کاتێکدا الی سادیزم ودروس���ت بوونی ده‌سه‌اڵتێکی نابەرپرسمان‬ ‫مانه‌وه‌ی به‌رامبه‌ره‌ به‌الوازی‌و گوێڕایه‌ڵی نه‌ک بۆدروس���ت بوو که‌ مرۆڤی ک���رده‌ قوربانی‬ ‫به‌نه‌مانی‌و روخانی‪ .‬س���ایکۆلۆجیای که‌سێتی بازرگانی���ی ن���ه‌وت‌و که‌رامه‌ت���ی ش���کاند‪،‬‬ ‫وێرانک���ه‌ر بریتییە له‌وه‌ی ک���ه‌ به‌له‌ناوبردنی هه‌م���وو ئه‌مان���ه‌ له‌ئه‌نجامی ناهۆش���یاری‌و‬ ‫جیهانی ده‌ره‌وه‌‌و ده‌وروبه‌ر رزگاری ده‌بێ له‌و نه‌بوونی خۆشه‌ویستییه‌وه‌ له‌ناو مرۆڤه‌کاندا‬ ‫نائارامی‌و تەنیاییه‌ی که‌ تێکه‌وتووه‌‪ ،‬سادیزم دروس���ت بوو ئه‌ویش به‌هۆی به‌رگه‌نه‌گرتنی‬ ‫هه‌یمه‌نه‌کردن���ی به‌رامبه‌ره‌ به‌اڵم که‌س���ێتی به‌رپرس���یارێتی ئازادی‌و س���ه‌ربه‌خۆی خود‬ ‫وێران که‌ر له‌ناوبردن‌و قڕکردنه‌ چونکه‌ هه‌موو دروست بوو‪ ،‬که‌دواجار په‌نا بردنه‌ به‌ر خێڵ‌و‬ ‫هێزی ده‌ره‌کی به‌هه‌ڕه‌شه‌یه‌کی گه‌وره‌ ده‌زانێ گوێرایه‌لێ بۆ کۆمه‌ڵێ هێزی به‌ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی که‌سایه‌تی تاکی کوردی ئاڕاسته‌ی‬ ‫بۆ له‌ناوبردنی خۆی‪.‬‬ ‫که‌سێتی وێران که‌ر هه‌وڵدانێکه‌ بۆ زاڵبوون گرت‪.‬‬ ‫به‌سه‌ر هه‌س���تی نیگه‌رانی‌و رووخانی ده‌رونی خۆرهه‌اڵت���ی ناوه‌ڕاس���ت له‌ناویش���دا‬ ‫چونک���ه‌ هه‌ده‌ف‌و ئامان���ج بریتییە له‌البردنی ده‌س���ه‌اڵتی کوردی هه‌میش���ه‌ له‌دروس���ت‬ ‫هه‌رش���تێک که‌ که‌س���ه‌که‌ خۆی پێ به‌راورد کردنی دوژمنێکی وه‌همی ان تاوه‌کو هاواڵتی‬ ‫ده‌کات که‌ ئه‌مه‌ش کاردانه‌وه‌یه‌کی سروش���ی ب���ه‌رده‌وام بە‌ه���ۆی تره‌س���ه‌ده‌ره‌کیه‌که‌وه‌‬ ‫ده‌ست له‌ئازادی‌و خودگه‌ری خۆی هه‌ڵگرێ‌و‬ ‫ترسه‌‪.‬‬ ‫میکانیزه‌می س���ێیه‌م بۆ هه‌ڵهاتن له‌ئازادی په‌نابه‌رێت���ه‌ ب���ه‌ر هێ���زی ده‌ره‌وه‌ی خۆی‬ ‫بریتیی���ە له‌گوێڕایه‌ڵی‌و مێگه‌ل���ی بوون‪ :‬ئه‌م که‌ خ���ۆی له‌خێ���ڵ‌و عه‌ش���ره‌ت‌و بنه‌ماڵه‌و‬ ‫رێگای���ه‌ له‌جیهان���ی ئێس���تاماندا زۆر ب���اوه‌ پارتی سیاس���یدا ده‌بینێته‌وه‪ .‬کاره‌ساته‌که‌‬ ‫که‌مرۆڤ ده‌س���ت هه‌ڵده‌گرێت له‌که‌س���ایه‌تی له‌وه‌دایه‌ ک���ه‌نه‌ک هاواڵتی بێ ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫خ���ودی خۆی له‌ڕێگای راز ب���وون به‌و وێنه‌و بۆته‌ قوربانی ت���رس له‌ئازادییه‌که‌ی به‌ڵکو‬ ‫ئیمجه‌ی که‌ له‌الیه‌ن کۆمه‌ڵگاو ده‌س���ه‌اڵته‌وه‌ س���ه‌رکرده‌و بنکرده‌کانیش���یان که‌وتونه‌ته‌‬ ‫مه‌قبول‌و دانپێدانراوه‌‪ ،‬واته‌ هه‌موو که‌س���ێک هه‌مان ته‌نگه‌ش���ه‌ی س���ایکۆلۆجی هه‌ست‬ ‫ده‌بێته‌ به‌شێک له‌کۆمه‌ڵگاو وه‌ مرۆڤیش ده‌بێ به‌بێه���زی کردن‌و هه‌اڵت���ن له‌ئازادییه‌که‌یان‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ب���ه‌رده‌وام له‌چه‌وس���انه‌وه‌و ئازاردانی‬ ‫ئه‌وه‌بێ که‌ کۆمه‌ڵگا وێنه‌ی بۆ ده‌کێشێ‬ ‫ئه‌م جۆره‌ له‌که‌سایه‌تی مرۆڤ که‌ بە‌مێگه‌ل خه‌ڵکی ل���ه‌زه‌ت ده‌بینن‌و ته‌نانه‌ت هه‌ندێجار‬ ‫ناسراوه‌ جیاوازی ناکات له‌نێوان خودی خۆی‌و کارده‌گاته‌ کوش���تن‌و جینۆس���ادو کوش���تن‬ ‫کۆمه‌ڵگا بۆیه‌ هه‌ستێکی ئارام‌و کۆمه‌ڵی بونی وبڕینی هاواڵتیه‌کانی‪.‬‬ ‫پ���ێ ده‌بخش���ێ‌و له‌ته‌های قوت���اری ده‌کات ته‌نها رێگاچاره‌ ب���ۆ خه‌ڵکی خۆرهه‌اڵت‌و‬ ‫ب���ه‌اڵم ئازادی‌و به‌ه���ای مرۆڤان���ه‌و خودێتی کوردس���تان به‌تایبه‌تی بریتییه‌ یاخی بوون‌و‬ ‫لێده‌س���تێنێ‌و ده‌یکاته‌ کۆیله‌ی داب‌و نەریت‌و بێگویی خودناسی وه‌کو فرۆم ده‌ڵێ "کرده‌ی‬ ‫بێگوێی دروس���ت بوونی ئ���ازادی مرۆڤه‌"‪،‬‬ ‫یاسا کۆنزه‌رڤاتیڤ‌و سوننه‌تیه‌کان‪.‬‬ ‫ف���رۆم ب���اوه‌ڕی وایه‌ م���رۆڤ ده‌توانێ ئه‌و ب���ه‌اڵم له‌ئازادی به‌نرخت���ر‌و گرنگتر بریتییه‌‬ ‫ئازادیی���ه‌ی که‌ چنگ���ی که‌وت���وه‌ بیپارێزت‌و له‌پاراستنی خودی ئازادی وه‌کو فرۆم ده‌ڵێ‬ ‫به‌رگریش���ی لێب���کات ئه‌ویش به‌ه���ۆی کارو "به‌رگری کردن له‌ئازادی پیرۆزترین شه‌ڕه‌"‪،‬‬ ‫چاالکی داهێنه‌رانه‌و خۆشه‌ویستی وهۆشیاری به‌پێی فرۆم بێ له‌هه‌موو سستمێکی شمولی‌و‬ ‫ی���ه‌وه‌ ده‌بێ چونکه‌ مرۆڤ���ی نوێ وه‌کو فرۆم تۆلیتاردا وه‌کو چۆن هاواڵتیه‌کان ئازادیان لێ‬ ‫ده‌ڵ���ێ" هی���چ بژارده‌یه‌کی ت���ری له‌به‌رده‌مدا زه‌وت ده‌کرێت له‌الیه‌ن که‌سانی ده‌سه‌اڵتداره‌وه‌‬ ‫نییە‌ بێجگه‌ له‌یه‌کگرتنی خودی خۆی له‌گه‌ڵ به‌هه‌مان ش���ێوه‌ش که‌سانی ده‌سه‌اڵتداریش‬ ‫جیهاندا به‌خۆشه‌ویس���تیه‌کی به‌رده‌وام‌و کارو بونه‌ت���ه‌ کۆیله‌ی نه‌خۆش���یه‌ ده‌رونیه‌کانیان‬ ‫ک���رده‌وه‌ی به‌ره���ه‌م هێنه‌رانه‌"‪ ،‬م���رۆڤ تا ک���ه‌ ئه‌وی���ش هه‌س���ت کردن���ه‌ به‌تەنیایی‌و‬ ‫هۆشیار بێ زیاتر پش���ت به‌خۆی‌و تواناکانی گومان‌و نیگه‌رانی‪ ،‬لێره‌وه‌یه‌ ده‌توانین بڵێن‬ ‫خ���ۆی ده‌به‌س���تێ لێره‌ش���ه‌وه‌یه‌ هه‌س���تی له‌سس���تمی فاش���یزمی خۆرهه‌اڵتیدا مرۆڤی‬ ‫نائارامی‌و تەنیایی نایهاڕێ تاوه‌کو له‌ئه‌نجامدا ئازاد نابی���ن نه‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتدا‌و نه‌ هاواڵتی‬ ‫په‌ن���ا به‌رێته‌ به‌ر هێ���زی ده‌ره‌کی بۆ ئه‌وه‌ی ئاساییدا بۆیه‌ جه‌نگه‌ڵستانێک له‌م ده‌ڤه‌ره‌دا‬ ‫ئه‌و بۆش���اییه‌ روحی یه‌ی ب���ۆ پڕکه‌نه‌وه‌ که‌ به‌رێوه‌ ده‌چ���ێ‪‌.‬به‌اڵم ده‌بێ مرۆڤ به‌رداوام‬ ‫به‌هۆی ئازدیه‌وه‌ توش���ی بووه‌‪ .‬خۆشه‌وه‌ستی بێ هه‌م بۆ به‌ده‌س���ت هێنان���ی ئازادی‌و وه‌‬ ‫بۆ خود‌و ژی���ان‌و کارو مرۆڤایه‌تی هه‌نگاوێکه‌ پاراستنیش���ی چونکه‌ ئازادی وه‌کو ئه‌وه‌ی‬ ‫بۆ هه‌س���ت نه‌کردن بە‌نائارامی‌و دڵه‌راوکێی‌و ئۆش���ۆی م���ه‌زن ده‌ڵێ "شمش���ێر ده‌توانێ‬ ‫که‌له‌ی س���ه‌رمان لێبکاته‌وه‌ ب���ه‌اڵم ناتوانێ‬ ‫تەنیایی وجودمان‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م تیۆرییه‌ی فرۆم ب���ۆ ئازادی که‌ کاتی ئازادیم���ان له‌وجودمان له‌ناوبه‌رێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫خۆی له‌س���ه‌ر خه‌ڵکی ئه‌ڵم���ان کردوویه‌تی ئه‌وه‌ ده‌س���ه‌لمێنێ که‌ ئازادی له‌سروش���ت‌و‬ ‫که‌چ���ۆن خه‌ڵکی ئه‌ڵمان له‌دوای ش���کاندنان بوونماندایه‌ هی���چ په‌یوه‌ندییه‌کی به‌جیهانی‬ ‫له‌جه‌نگی جه‌هانی دووه‌مدا توشی چ روخانێکی ده‌ره‌ومان نییە‌"‪ ،‬بۆیه‌ تامابین نابێ ده‌س���ت‬ ‫س���ایکۆلۆجی هاتبوون بۆیه‌ که‌سێکی وه‌کو به‌رداری ئازادیمان بین وه‌ ئه‌رکێکی ویژدانی‌و‬ ‫هتله‌ر دێت‌و ده‌توانێ ئه‌م تێکشکانه‌ ده‌رونییە‌و مۆراڵییە که‌ به‌رگری لێبکه‌ین‪.‬‬

‫له‌کوردستانی‬ ‫باشوریشدا‪ ،‬له‌دوای‬ ‫راپه‌رینه‌وه‌ راسته‌‬ ‫خه‌ڵکی توانی‬ ‫له‌ژێر زه‌برو زه‌نگی‬ ‫به‌عس رزگاری بێت‌و‬ ‫تاڕاده‌یه‌ک ئۆخه‌یه‌کی‬ ‫ئازادی بچێژێ به‌اڵم‬ ‫له‌دواجاردا خه‌ڵکی‬ ‫نه‌یزانی چۆن ئه‌م‬ ‫ئازادییه‌ی که‌‬ ‫به‌ده‌ست هاتبوو‬ ‫بپارێزی‌‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )617‬سێشه‌ممه ‪2018/3/13‬‬

‫رۆحی سەردەم‌و حه‌سه‌نکێف‌و به‌نداوی ئێلیسو‬ ‫کورد‬

‫نەورۆز قادر‬

‫ئای���ا ئه‌ڵمانیا درێژکراوه‌ی ده‌س���تی تورکیای ‌ه‬ ‫د‪ .‬هەژار مەعروف‬ ‫له‌ئه‌وروپا؟ یان بە‌پێچه‌وانه‌وه‌ تورکیا درێژکراوه‌ی‬ ‫چەوس���اندنەوەی ڕژێمی ئ���ۆردوگان بەرامبەر ده‌س���تی ئیس���تعماری ئه‌ڵمانیی���ه‌ له‌ئه‌ناتۆڵیا‌و‬ ‫گەلەکەم���ان لەتورکی���ا هەم���و س���نورەکانی خۆرهه‌اڵتی ناوین‬ ‫تێپەڕان���دوە‪ .‬تورکیا بە بەرچ���او هەمو دنیاوە‬ ‫له‌تێڕوانینی سیاس���ه‌تی ناوخۆی���ی ده‌وڵه‌تانی‬ ‫هێش���تا لەکۆمەڵکوژیەکانی عەفرین نەبۆتەوە‪،‬‬ ‫هەڕەشە دەکات لەخوشک‌و براکانمان لەقەندیلی یه‌کێتی ئه‌وروپا‌و به‌تایبه‌تی ئه‌ڵمانیا‪ ،‬سویس���را‌و‬ ‫س���ەرکەش لەپش���تەوەو بەناو هەرێمدا هێرش نه‌مسا به‌رامبه‌ر بە‌کورد‪،‬که‌ هه‌میشه‌ لێره‌‌و له‌وێ‬ ‫بکات���ە س���ەریان‪ ،‬بێگومان ئەمە هەڕەش���ەیە هه‌واڵی س���ه‌یر‌و سه‌مه‌ره‌ ده‌بیس���ترێ سه‌باره‌ت‬ ‫لەباش���وریش ک���ە تورکی���ا خەریک���ە ئیش���ی بە‌ڕاوه‌دوونان���ی کوردان���ی تاراوگ���ه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫پێینامێنێ چونکە هەرێمی کوردس���تان بەهۆی ئه‌وانه‌ی که‌ دژی سیاسه‌ته‌کانی تورکیا ناڕه‌زایی‬ ‫پەس���تان‌و گوش���ینەکانی بەغداد لەسەری ئیتر ده‌رده‌ب���ڕن‪ ،‬ت���ا له‌ئه‌ڵمانیا کاری���ان گه‌یاندۆته‌‬ ‫ناتوانێ ئەو مانگا پڕ ش���یرە بێ���ت کە ئازادانە ده‌س���تگیرکردن‌و راوه‌دوونان���ی هه‌رکه‌س���ێ که‌‬ ‫دۆش���یویەتی‌و دەیدۆش���ێ‪ .‬بەغدای عیبادی یا ته‌نانه‌ت ئاالی یه‌په‌گه‌‌و یه‌په‌ژه‌ پیش���ان ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫بەغ���دای هەر س���ەرۆکوەزیرێکی ت���ر لەقواڵیی ئاهه‌نگی نه‌ورۆز قه‌ده‌غه‌ ده‌که‌ن‌و نوس���ینه‌کانی‬ ‫دەرونی خۆبەزلزانی‌و نەتەوەپەرستیی خۆیانەوە به‌ڕێز عه‌بدواڵ ئۆجاالن ده‌ستیان به‌سه‌رداده‌گیرێ‪،‬‬ ‫لەباش���ترین هەڵوێس���تیاندا نایان���ەوێ هەرگیز هه‌میش���ه‌ س���ه‌رباری توڕه‌ییش‪ ،‬مرۆڤ ده‌پرسێ‬ ‫دۆخی هەرێمی کوردس���تان لەئێستا باشتربێت‪ ،‬ئایا ئ���ه‌ردۆگان ئه‌م هه‌موو ده‌س���ه‌اڵته‌ی له‌کوێ‬ ‫لەخراپترینیش���یاندا دەیانەوێ لەس���ەر ترۆپکی بوو !؟ س���ه‌رباری ئه‌و هه‌موو ک���ون‌و که‌له‌به‌ره‌‬ ‫هەمو ش���اخێکی ئەم کوردستانە نەک خاڵێکی له‌حکومه‌ته‌که‌ی���دا‪ ،‬ک���ه‌ مه‌زنترینی���ان پێکه‌وه‌‬ ‫س���ەربازی بەڵک���و س���ەربازگەیەک بەتازەترین کارکردن‌و ده‌ستتێکه‌اڵوکردنی ئه‌و له‌گه‌ڵ هه‌رچی‬ ‫چ���ەک‌و ئامێ���ری بنچاوک���ردن‌و لەغاوکردن���ی رێکخراوی موجاهیدی‌و سه‌له‌فی هه‌یه‌ له‌جیهاندا‪،‬‬ ‫گەلەکەمان دروستبکەن‪ .‬خەنجەرە مێژوییەکەی ئایا ئه‌وروپییه‌کان هه‌روا بە‌به‌الش ئه‌مه‌ بۆ تورکیا‬ ‫ئێران جاران هەر لەپشتەوە کاری خۆی دەکرد‪ ،‬ده‌که‌ن ؟ یان ج���ۆرێ له‌به‌رژه‌وه‌ندی له‌نێوانیاندا‬ ‫ئێس���تا بەهاوکاری���ی ب���را هاومەزهەبەکانیان هه‌یه‌ که‌ مرۆڤ بێ س���ێ‌و دوو راس���ته‌وخۆ بیری‬ ‫لەبەغدا لەپێشیشەوە کەوتونەتەوە پەالماردانی ب���ۆ بازرگانیکردنی چه‌ک ده‌چ���ێ‪ ،‬که‌ مه‌زنترین‬ ‫ئاسایشی ناوخۆی هەرێم‪ .‬با بزانین لەدەرەوەی هۆکاره‌کان���ی پێکه‌وه‌کارکردن���ی ئه‌ڵمانه‌کان���ه‌‬ ‫خۆمان چ باسە؟ لەسەر ڕەشەکوژیەکانی غۆتەی له‌گه‌ڵ رژێم���ه‌ مۆنۆپۆڵکراوه‌که‌ی ئه‌ردۆگان‪ ،‬ئه‌ی‬ ‫دیمشق فەرماندەیەکی ڕوسی لەوەاڵمی پرسیاری ب���ۆ که‌س چه‌ک ن���ادا به‌کورد‪ ،‬ئه‌گه‌ر پاره‌ش���ی‬ ‫پەیامنێرێک���دا وت���ی هەموی درۆی���ە‪ .‬کۆلێراو له‌گیرفانداهه‌ب���ێ ؟ لێره‌دا باس���ی بابه‌تێکی زۆر‬ ‫برس���ێتیی ملێۆنەه���ا یەمەنی بەهۆی ش���ەڕی مه‌ترسیدارتر ده‌که‌ین وه‌ک له‌بازرگانی چه‌ک‪ ،‬که‌‬ ‫ناوخ���ۆوە بەردەوامە‪ ،‬پش���کۆی ئاگردانەکانی ئه‌گه‌ر بۆیان س���ه‌ربچێ نه‌ک شارستانیه‌تیه‌کانی‬ ‫لوبنان‌و ئیس���رائیل وردە وردە لەگەشانەوەدان‪ .‬ته‌م���ه‌ن چه‌ندین هه‌زارس���اڵ له‌ناوده‌چن‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫پوتی���ن وتارەک���ەی ڕۆژی ‪١‬ی ‪٣‬ی ‪٢٠١٨‬ی دیمۆگرافیای ناوچه‌که‌‌و ژینگه‌ی کۆی میزۆپۆتامیا‬ ‫بەپیشاندانی چەکە ئەتۆمیە تازەکان ڕازاندەوەو هه‌ر له‌ئامه‌ده‌وه‌ هه‌تا شاری به‌سڕه‌ش بۆ چه‌ندین‬ ‫ڕو لەناتۆ وتی گوێتان لێنەدەگرتین ئیتر دەبێت س���ه‌ده‌ی داهاتوو ده‌کات بە‌مه‌مله‌که‌تێکی وێرانه‌‌و‬ ‫گوێمان لێبگرن‪ ،‬ک���ە لەقوتانخانەیەکی فلۆریدا بێ ژیان‪.‬‬ ‫گەنجێک ‪ ١٧‬خوێندکاری کوش���ت دۆنالد ترامپ‬ ‫له‌سااڵنی په‌نجا‌و شه‌سته‌کانه‌وه‌ تورکیا هه‌وڵی‬ ‫وتی با مامۆس���تاکان ڕێگەبدرێن لەناو پۆلەکاندا‬ ‫چ���ەک هەڵبگرن‪ .‬کی���م جۆن ئینی س���ەرۆکی به‌جێگه‌یاندن���ی پرۆژه‌ی گاپ ‪ -‬ده‌دات له‌ناوچه‌ی‬ ‫کۆری���ای باکور بەتاقیکردنەوەی س���اروخەکانی جیزره‌‪ ،‬که‌ درێژکراوه‌ی به‌نداوه‌ ئاوییه‌کانه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئەمریکای وا نەرم کرد کە دیداری بۆ سازبکرێت روباری دجله‌‌و فورات‪ ،‬که‌ له‌س���ه‌ر روباری فورات‬ ‫لەگەڵ ترامپدا‪ .‬هونەرو زانس���تی فەرمانڕەوایی زۆرینه‌یان جێبه‌جێ کردووه‌‌و نه‌ک هه‌ر سه‌دان گوند‌و‬ ‫لەمرۆڤایەتی���دا بە بەراورد لەگەڵ زانس���تەکانی ش���وێنه‌وار ژێرئاو کەوتن‪ ،‬به‌ڵکو ناوچه‌که‌ش���یان‬ ‫تر هیچ پێش���نەکەوتوەو ئەمڕۆ هەمان ناوەڕۆکی ک���ردووه‌ بە‌بیابانێکی کاک���ی به‌کاکی‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر‬ ‫هەڕەش���ەو توندوتی���ژی‌و خۆس���ەپاندنی پێش له‌سااڵنی هه‌ش���تاکانه‌وه‌ بە‌سستی له‌سه‌ر روباری‬ ‫دەی���ان ه���ەزار س���اڵ بەکاردەهێنرێ���ن‪ .‬یەکێ دیجله‌ کار ده‌که‌ن‪ ،‬له‌الیه‌ک بە‌هۆی هه‌ڕه‌شه‌کانی‬ ‫لەهەڵ���ە گەورەکانی مەس���عود بارزانی ئەوە بو ئه‌وسای سه‌دام حوسه‌ین له‌پڕچه‌ککردنی کوردانی‬ ‫بۆ ڕەوایەتیدان بەڕیفراندۆمە کارەس���اتبارەکەی باکور‌و له‌الکه‌ی تر بۆ هێشتنه‌وه‌ی پاکتی ئه‌منی‬ ‫بەڵگەی مافی مرۆڤی دەهێنایەوە‪ ،‬ئاخر کەی‌و لە تورک���ی ‪ -‬عێراق���ی له‌ڕاوه‌دوونان���ی به‌رخۆدانی‬ ‫چ واڵتێکدا دەسەاڵتداران لەسیاسەتی ڕۆژانەیاندا کوردانی باکور‪ ،‬به‌اڵم له‌سه‌ره‌تای ده‌ستبه‌کاربوونی‬ ‫ڕاس���تگۆیانە حس���ابیان بۆ مافی مرۆڤ‌و بەها ئاکه‌په‌وه‌ له‌س���ه‌ره‌تای سااڵنی دووهه‌زار‪ ،‬تورکیا‬ ‫بااڵکانی مرۆڤایەتی کردوە؟ مەگەر لەکوردستان جارێکی تر‌و بە‌پالنی نوێوه‌ ده‌س���تی کردووه‌ته‌وه‌‬ ‫دەسەاڵتە ڕەهاکەی خۆی‌و یەکێتیی هاوپەیمانی بە‌جێبه‌جێکردن���ی ئ���ه‌م پرۆژان���ه‌‪‌،‬و ئه‌مجاره‌یان‬ ‫هیچ حس���ابێکی بۆ مافی مرۆڤ‌و دادپەروەری‌و بە‌سپانس���ۆری زه‌به‌الح له‌بانکه‌کان���ی ئه‌ڵمانیا‌و‬ ‫سویسرا‌و نه‌مس���ا‌و بە‌جێبه‌جێکردنی راسته‌وخۆی‬ ‫یەکسانی بۆ گەلەکەمان کردوە؟‬ ‫لەم ڕۆحی سەردەمە مڕو موچ‌و شەڕەنگێزەدا‪ ،‬کۆمپانیاکان���ی ئ���ه‌وان‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌ش���ێکه‌ له‌و‬ ‫لەم س���ەردەمی نەبونیی هیچ سۆزو بەزەییەک پڕوپاگه‌ندان���ه‌ی ئه‌ردۆگان که‌ بە‌نۆژه‌ن کردنه‌وه‌‌و‬ ‫الی هێ���زە ناوچەی���ی‌و نێونەتەوەییەکان���دا‪ ،‬ئاوه‌دانکردنه‌وه‌ی کوردستان ناوی ده‌برد له‌ناوچه‌‬ ‫بنەماکان���ی بەڕێوەبردن���ی واڵت‌و سیاس���ەت کوردییه‌کان‌و توانیویش���یانه‌ ژماره‌یه‌کی به‌رچاو‬ ‫لەهەرێمی کوردستان دەبێت ئەمانە بن‪ :‬یەکەم‪ ،‬له‌ک���وردی واڵتفرۆش���ی باکور بک���ه‌ن بە‌قه‌یوم‌و‬ ‫دەبێت پارتی‌و یەکێتی‌و ملیۆنێرو ملیاردێرەکانی میلیشیا بۆ پاراستنیان‪.‬‬ ‫دەوروپش���تیان پ���ارەی دزراوی گەلەکەم���ان‬ ‫پرۆژه‌ی گاپ‪ ،‬یان به‌نداوه‌کانی ئیلیسو‪ ،‬بریتیین‬ ‫بگێڕنەوەو دەسبەجێ ڕاوەستێنرێن لەدرێژەدان‬ ‫بەتااڵنبردنی سامانی واڵت‪ ،‬دەنا بڕبڕەی پشتی له‌دروس���تکردنی ‪ 22‬به‌نداوی ئ���اوی‪ ،‬که‌ نزیکه‌ی‬ ‫هەرێمی کوردستان لەژێر قورسایی ئەو قەرزانەی ملیۆنێک‌و حه‌وس���ه‌د هه‌زار هێکت���ار له‌به‌پیتترین‬ ‫کردویانەو ئەو گوشارەی بەغدا دەیکاتە سەرمان زه‌وییه‌کانی باکور ده‌کات بە‌ژێر ئاوه‌وه‌‌و بە‌هێزی‬ ‫دەش���کێ‌و توان���ای جوڵەمان نامێن���ێ‪ .‬دوەم‪ 1200 ،‬مێ���گاوات نزیک���ه‌ی ‪ %3‬ی وزه‌ی کاره‌بای‬ ‫لەڕێکەوت���ن لەگەڵ بەغدادا دەبێ���ت پەرلەمانی تورکی���ا به‌رهه‌م ده‌هێنێ‪ ،‬ئه‌م به‌ن���داوه‌ ئاوییانه‌‬ ‫کوردس���تان‌و حیزبەکانی ن���اوی بەپێی ژمارەی ده‌که‌ونه‌ سه‌ر روباری دجله‌ له‌نزیک شاری جیزره‌‪،‬‬ ‫ئەندام پەرلەمانەکانیان رۆڵیان هەبێت‌و نەهێڵن که‌ مێژووییترین ناوچه‌ی میزۆپۆتامیایه‌‪‌،‬و گوندی‬ ‫بەتەنیا پارتی‌و یەکێت���ی نوێنەرایەتیی هەرێمی حه‌سه‌نکێف که‌ نزیکه‌ی ‪ 12000‬ساڵ ته‌مه‌نیه‌تی‌و‬ ‫کوردس���تان بکەن لەبەغداد‪ .‬س���ێهەم‪ ،‬ئامانجی کۆنترین شوێنه‌واری مێژوویی سه‌ر گۆی زه‌وییه‌‪،‬‬ ‫سەرەکیی ڕێکەوتن لەگەڵ بەغدا دەبێت گێڕانەوەی ده‌که‌وێت���ه‌ ژێر ئاوی عه‌مبارک���راوی به‌نداوه‌کان‪،‬‬ ‫موچەی تەواوی موچەخۆرانی کوردس���تان بێت‪ ،‬له‌گوندی ئیلیس���ۆ پالنی دروستکردنی مه‌زنترین‬ ‫هەروەها بەڕێوەبردنی هاوبەش���ی کوردو بەغدا دی���واری به‌نداوه‌که‌ داڕێژراوه‌‪ ،‬ک���ه‌ به‌رزی ‪135‬‬ ‫بۆ کەرک���وک‌و ناوچە کوردس���تانییەکانی تری مه‌ت���ر‌و بە‌پانتایی ‪ 1.8‬کیلۆمه‌ت���ر‪ ،‬که‌ نزیکه‌ی‬ ‫دەرەوەی هەرێم‪ .‬چوارەم‪ ،‬پاراستنی یەکگرتویی ‪ %85‬ی ئاوی روباری دیجله‌ عه‌مبار ده‌کات‬ ‫حکومەتی هەرێم لەپارچە پارچەبون‌و پاراستنی‬ ‫ماس���ته‌رپالنی ئه‌م پرۆژه‌یه‌ بە‌سه‌رپه‌رش���تی‬ ‫ئاشتی‌و ئاسایش���ی ناوخۆ‪ .‬پێنج‪ ،‬خۆپاراستنی‬ ‫زیرەکانە لەهەمو شەڕفرۆشیەکانی دراوسێکانمان‪ ،‬راسته‌وخۆی کۆمپانیاکانی‪ :‬ئه‌ندرێز‪-‬ڤ‪.‬ئا ته‌کنیک‬ ‫لەهەمانکات���دا خۆئامادەک���ردن‌و خۆنوێکردنەوە گروپی نه‌مسایی‌و ئه‌لستۆمی سویسری‌و زوبلینگی‬ ‫ب���ۆ بەرگریکردنێک���ی عەفرینی‌و کۆبانیئاس���ا نه‌مسایی ‪ -‬ئه‌ڵمانیه‌ له‌ژێر سه‌رپه‌شتی کۆمپایی‬ ‫لەکاتی دەس���تدرێژیدا‪ ،‬ب���ە بەهێزکردنی هێزی ئینته‌رناس���یۆنالی 'ئه‌ندریتز'ی نه‌مس���ایی پالنی‬ ‫پێشمەرگەی کوردستان لەڕوی گوزەران‌و لەڕوی پرۆژه‌که‌ داده‌ڕێژن‪ ،‬س���ه‌رباری ئه‌وه‌ی ڤۆلفگانگ‬ ‫ڕۆحی‌و مەعنەوی‌و ژمارەو ڕاهاتن‌و چەک‌و تفاقی الیتنه‌ر‪ ،‬که‌ به‌ڕێوه‌به‌ری سه‌ره‌کی ئه‌ندرێتز گروپه‌‪،‬‬ ‫جەنگییەوە‪ .‬ش���ەش‪ ،‬لەهەمو بڕیارە گرنگەکاندا هه‌میش���ه‌ له‌باڵوکراوه‌کاندا باسی ئیکۆلۆگی بون‌و‬ ‫دەبێت الیەن���ی نەتەوەی���ی ڕەچاوبکرێت‪ ،‬بۆیە پاراستنی ژینگه‌ی مرۆڤ ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌مانکاتدا‬ ‫من پێش���نیاز دەکەم بۆ بەرەنگاربونەوەی ئەم له‌پرۆژه‌ی ئیلیس���و‪ ،‬ئه‌وان ته‌واوی به‌رپرسیارێتی‬ ‫هێرش���ەی ئێس���تا بۆ س���ەر هەمو کوردستان پاراستنی ماڵ‌و گوند‌و زه‌وی‌و سروشت‌و پاراستنی‬ ‫بەڕێوەیە ئەنجومەنێکی ڕاوێژکاری لەکەس���انی شوێنه‌واره‌کانیان خس���تۆته‌ ئه‌ستۆی حکومه‌تی‬ ‫دڵس���ۆزو ش���ارەزا لەه���ەر چوارپارچەک���ەی تورکیا‌و له‌الیه‌ک ئه‌ستۆپاکی خۆیان باسده‌که‌ن‌و‬ ‫کوردوس���تان دروس���تبکرێ ب���ۆ بەرهەمهێنانی له‌الکه‌ی تر ده‌ڵێن ئێمه‌ هاوکاری تورکیا ده‌که‌ین‬ ‫هاوئاوازی‌و هاوپشتی لەنێوان هەر چوار خانەی له‌پاراس���تنی ش���وێنه‌واره‌کان‪‌،‬و پالنه‌که‌ش���یان‬ ‫بریتییه‌ له‌دروس���تکردنی مۆزه‌خانه‌یه‌ک بۆ چه‌ند‬ ‫دڵە گەورەکەی کوردستاندا‪.‬‬

‫گوندی حەسەن کێف‬ ‫پارچه‌یه‌ک���ی مێژوویی ناوچه‌ ش���وێنه‌وارییه‌کان‌و‬ ‫پیش���انگه‌یه‌کی وێنه‌یی ناوچه‌که‌‪ ،‬که‌ له‌داهاتوودا‬ ‫ده‌که‌وێته‌ ژێ���ر به‌نداوه‌که‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و به‌مه‌ ده‌ڵێ‪:‬‬ ‫پاراستنی شوێنه‌وار‌و پیشاندانی بۆ گه‌شتیاران‪.‬‬

‫ئه‌وه‌ی ک ‌ه زۆر جێی‬ ‫گومان‌و سه‌رسوڕمانه‌‪،‬‬ ‫هه‌تا ئێستا عێراق ک ‌ه‬ ‫زه‌ره‌رمه‌ندی یه‌که‌م ‌ه‬ ‫له‌دروستکردنی پرۆژه‌ی‬ ‫ئێلیسو‪ ،‬له‌ئاستی بااڵدا‬ ‫یه‌ک وشه‌ی نه‌وتووه‌‬

‫مه‌ترسی پرۆژه‌که‌ بۆسه‌ر سروشت‬ ‫سروش���تی ئه‌م ناوچه‌یه‌ تاڕاده‌یه‌ک وه‌ک خۆی‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌‌و بووه‌ بە‌شوێنی چه‌ندین جۆر گیاندار‌و‬ ‫باڵنده‌‌و زینده‌وه‌ری ئاوی‪ ،‬نزیکه‌ی ‪ 300‬جۆر باڵنده‌‬ ‫ل���ه‌م ناوچانه‌دا ده‌ژین‪ ،‬به‌ده‌رل���ه‌وه‌ ئه‌م ناوچه‌یه‌‬ ‫بووه‌ بە‌مه‌نزڵی گه‌شتی زستانه‌ی جۆره‌ها باڵنده‌ی‬ ‫ت���ر که‌ له‌ناوچه‌کانی باکوری ئاس���یا‌و ئه‌وروپاوه‌‬ ‫بە‌گه‌شتی زستانه‌ رووی تێده‌که‌ن‪ ،‬جۆره‌ها ئاژه‌ڵی‬ ‫کێوی‌و چه‌ندین جۆره‌ گیانله‌به‌ری تری ده‌گمه‌ن‪،‬‬ ‫ک���ه‌ مه‌ترس���ی له‌ناوچوونیان له‌س���ه‌ره‌ له‌هه‌موو‬ ‫جیهاندا‪ ،‬له‌وانه‌‪ :‬کیس���ه‌ڵی نه‌رم که‌ به‌کیس���ه‌ڵی‬ ‫فورات ناسراوه‌و ئه‌مڕۆ دوای نزمبوونه‌وه‌ی ئاستی‬ ‫ئاوی ف���ورات ته‌نها لێره‌ ده‌توانن ژیان بکه‌ن یان‬ ‫بازی قه‌راغ ئاو که‌ له‌جیاندا زۆر ده‌گمه‌ن بوون‪،‬‬ ‫ته‌نان���ه‌ت که‌متیار‌و ورچ‌و پڵنگی لیۆپاردیش له‌و‬ ‫ئاژه‌اڵنه‌ن که‌ هێشتا له‌م ناوچانه‌دا ده‌بینرێن‪ ،‬وه‌ک‬ ‫پرۆفیس���ۆر مورات بیره‌چیک‪ ،‬مامۆستا له‌زانکۆی‬ ‫دیاربه‌کر ده‌ڵێ‪ :‬روباری دجله‌ تاکه‌ ئێلیمێنته‌ که‌‬ ‫ناوچه‌یه‌کی ئیکۆسیس���ته‌می راگرتوه‌ که‌ چه‌ندین‬ ‫ساڵه‌ له‌س���ه‌ر روباری فورات نه‌ماوه‌‌و ئه‌مڕۆ نه‌ک‬ ‫وشکه‌اڵنی دیمۆگرافیای ناوچه‌که‌ی گۆڕیوه‌‪ ،‬به‌ڵکو رۆژمێره‌کانی مێژوو‪.‬‬ ‫سروشت‌و شێوازی ژیانی مرۆڤیشیان له‌و ناوچانه‌دا‬ ‫گۆڕیوه‌‪‌،‬و بە‌له‌ناوچوونی ئه‌م ئیکۆسیس���تمه‌ش‪،‬‬ ‫بێگومان حه‌س���ه‌نکێف هه‌رچه‌ند به‌رچاوترینی‬ ‫ئیتر شتێک نامێنێته‌وه‌ به‌ناوی ناوچه‌ی سروشتی ش���وێنه‌واره‌ مێژووییه‌کان���ه‌ ک���ه‌ مه‌ترس���ی‬ ‫له‌میزۆپۆتامیادا‪.‬‬ ‫ژێرئاوکه‌وتن���ی لێده‌کرێ‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و ته‌نها یه‌کێکه‌‬ ‫له‌پاش���ماوه‌ مێژووییەکانی چاخی سۆمه‌ری کۆن‪،‬‬ ‫ئه‌وان���ی تر نه‌ک ه���ه‌ر لێکۆڵینه‌وه‌یان بۆ ناکرێ‪،‬‬ ‫له‌ناوچوونی کلتور‬ ‫گرنگتری���ن ناوچ���ه‌ی مێژووی���ی میزۆپۆتامیا‌و به‌ڵکو هه‌میش���ه‌ له‌کتێبه‌کانی وانه‌ی مێژوو له‌هه‌ر‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندترین ش���وێنه‌واره‌کانی هه‌زاران س���اڵ چوار ده‌وڵه‌تی تورکیا‌و عێراق‌و ئێران‌و س���وریادا‬ ‫له‌مه‌وب���ه‌ر‪ ،‬که‌ ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌ ب���ۆ گرنگترین چاخه‌ ده‌وترێ‪ :‬هێشتا نازانرێ کامه‌ سه‌رچاوه‌ی چاخی‬ ‫مێژووییه‌کانی جیهان‌و تاکه‌ ناوچه‌ی پێکگه‌یشتنی یه‌که‌می میزۆپۆتامیایه‌‌و بە‌کێ وتراوه‌ س���ۆمه‌رییه‌‬ ‫چاخ���ی به‌ردینی ن���وێ ‪ -‬کانزایی بە‌س���ه‌رده‌می کۆنه‌کان ! دیاره‌ هه‌ڵگێڕانه‌وه‌ی مێژوو‌و له‌ناوبردنی‬ ‫دروستبوونی شارس���تانیه‌ت‌و فێربوونی کشتوکاڵ شوناس ئه‌گه‌ر بە‌سوپا‌و جینۆساید‌و کتێبسوتاندن‬ ‫ب���ۆ یه‌که‌مین جار له‌مێژوودا‪ ،‬ته‌نها له‌م ناوچانه‌دا نه‌کرێ‪ ،‬ئه‌وا ده‌توانرێ بکرێن بە‌ژێر ئاوه‌وه‪‌.‬‬ ‫ده‌بینرێن‪ ،‬که‌ نزیکه‌ی ‪%80‬یان ده‌که‌ونه‌ ژێر ئاوه‌وه‌‪،‬‬ ‫کاریگه‌رییه‌کانی پرۆژه‌که‌‬ ‫پڕۆفیس���ۆر زه‌ینه‌ب ئانوبای‪ ،‬مامۆستا له‌زانکۆی‬ ‫بۆ سه‌ر مرۆڤایه‌تی‬ ‫ئه‌ستانبوڵ ده‌ڵێ‪ :‬ئه‌و ناوچه‌یه‌ گرنگترین ناوچه‌ی‬ ‫بە‌هه‌موو هه‌ڕه‌شه‌‌و فشاره‌کان‌و هه‌روه‌ها کڕین‌و‬ ‫جیهان���ه‌‪ ،‬که‌ س���ه‌رباری ئه‌وه‌ی هێش���تا بە‌هۆی‬ ‫چه‌ندین هۆکاره‌وه‌ نه‌توانراوه‌ لێکۆڵینه‌وه‌ بکرێ‪ ،‬پڕچه‌ککردن���ی هه‌ن���دێ له‌خانه‌واده‌‌و عه‌ش���ره‌ته‌‬ ‫به‌اڵم ناوچه‌که‌ بە‌گش���تی تاکه‌ پێشانگایه‌که‌‪ ،‬که‌ کورده‌کانی باکور له‌الیه‌ن رژێمی ئاکه‌په‌وه‌‪ ،‬هێشتا‬ ‫شاهیدی ژیانی مرۆڤ بووه‌ له‌ئه‌شکه‌وته‌کانی نزیک ‪%٥‬ی دانیشتوانه‌که‌ی له‌گه‌ڵ دروستکردنی به‌نداوی‬ ‫روباره‌که‌‪ ،‬دواتر هه‌ڵکۆڵینی ئه‌شکه‌وتی مه‌زنتر بۆ ئیلیسو دان‪ ،‬ئه‌وه‌ی تر هه‌مووی له‌دژیه‌تی‪.‬‬ ‫کۆمیناڵی مه‌زنتر‪ ،‬پاش���ان دروستکردنی خانوو‌و‬ ‫دروس���تکردنی ئ���ه‌م به‌ن���داوه‌ ده‌بێت���ه‌ هۆی‬ ‫شارس���تانیه‌ت‪ ،‬که‌ به‌ده‌ر له‌وێ‪ ،‬له‌هیچ شوێنێکی‬ ‫تری جیهاندا ئه‌مه‌ بە‌فۆرم نابینرێ‌و بوونی نه‌ماوه‌‪ ،‬له‌ناوچوون���ی س���ه‌دان گون���د‌و ش���ارۆچکه‌‪ ،‬که‌‬ ‫س���ه‌ره‌تای شارستانیه‌ت له‌میزۆپۆتامیادا ئێره‌یه‌‌و راگواس���تن‌و کۆچی زۆره‌ملێ هه‌ڕه‌ش���ه‌ له‌ده‌یان‬ ‫ه���ه‌زار گوندنش���ین ده‌کات‪ ،‬بۆ ئه‌م مه‌به‌س���ته‌‬ ‫له‌وێشه‌وه‌ بۆ هه‌موو جیهان باڵو بۆته‌وه‪‌.‬‬ ‫تورکیا پالنی دابه‌ش���کردنی دانیشتوانه‌که‌ی هه‌یه‌‬ ‫له‌گون���دی حه‌س���ه‌نکێف‪ ،‬له‌یه‌ک���ه‌م فۆرم���دا به‌س���ه‌ر ناوچه‌گه‌لێک���ی تورکیادا‪ ،‬ک���ه‌ بێگومان‬ ‫ده‌بین���رێ‪ ،‬ک���ه‌ م���اوه‌ی زیاتر له‪ 11000‬س���اڵه‌‪ ،‬به‌شێکه‌ له‌ش���ااڵوی به‌تورککردن‌و که‌مکردنه‌وه‌ی‬ ‫هه‌میشه‌ زیندوو بووه‌‌و ژیانی تێدا کراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و بارس���تایی کورد له‌ناوچ���ه‌ کوردییه‌کاندا‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫شارۆچکه‌ مێژووییه‌ له‌داهاتوودا ده‌که‌وێته‌ ژێر ئاو‪ ،‬که‌ گونده‌که‌شی ناکه‌وێته‌ ژێر ئاو‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ بێکار‬ ‫پڕۆفیسۆر ئانوبای سه‌باره‌ت به‌م شاره‌ ده‌ڵێ‪ :‬ئه‌و ده‌بێ���ت‪ ،‬که‌ خ���ۆی بە‌ناچ���اری ماڵه‌که‌ی به‌جێ‬ ‫شاره‌ شوێنی پێکه‌وه‌ کارکردنی مرۆڤ‌و سروشته‌‪ ،‬دێڵ���ێ‌و روو له‌ش���اره‌کان ده‌کات‪ ،‬چونکه‌ ژیانی‬ ‫له‌چاخ���ه‌ کۆنه‌کان���دا ئ���اوی روبار ئه‌ش���که‌وتی مرۆڤ به‌گشتی به‌نده‌ بە‌ڕوباری دجله‌وه‌‪ ،‬که‌ ئیتر‬ ‫دروس���تکردووه‌‌و مرۆڤیش زیاتر هه‌ڵیکۆڵیون بۆ بوونی نامێنێ وه‌کو روبار‪.‬‬ ‫کۆمیناڵ���ی مه‌زنتر‪ ،‬که‌ هه‌تا ئه‌م���ڕۆ هه‌ندێکیان‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌ ده‌وڵه‌تانی وه‌کو ئه‌ڵمانیا‌و نه‌مس���ا‬ ‫شوێنی نیش���ته‌جێبوونن‌و له‌هه‌مانکاتیشدا له‌هه‌ر‬ ‫چاخێکیشدا مرۆڤ له‌وێ شارستانیه‌ت‌و باڵه‌خانه‌‌و بە‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک ده‌یشارنه‌وه‌‌و بە‌یه‌ک وشه‌ش‬ ‫پردی تری دروستکردووه‌‪ ،‬به‌بێ ئه‌وه‌ی کۆنه‌کان باسی ناکه‌ن‪ ،‬ژیانی دانیشتوانه‌که‌یه‌تی‪ ،‬که‌ ئه‌وان‬ ‫له‌ناو ببه‌ن‪ ،‬واته‌‪ :‬ئه‌و شاره‌‪ ،‬یه‌کێکه‌ له‌دیارترین هه‌رده‌م بە‌فه‌رم���ی ده‌ڵێن‪ :‬ئێم���ه‌ داوا له‌تورکیا‬

‫ده‌که‌ین که‌ چاره‌س���ه‌رێکی ئاشتیانه‌ بدۆزێته‌وه‌‌و‬ ‫رێگه‌ بدات بە‌کورده‌کان بە‌ئاشتی له‌تورکیادا بژین‪،‬‬ ‫به‌اڵم سه‌باره‌ت بە‌س���ه‌دان هه‌وڵی چاوپێکه‌وتن‌و‬ ‫پرس���یار س���ه‌باره‌ت بە‌پاش���ه‌ڕۆژی دانیشتوانی‬ ‫ناوچه‌ی جی���زره‌ له‌عاقیبه‌تی پ���رۆژه‌ی به‌نداوه‌‬ ‫زه‌به‌الحه‌کاندا بێده‌نگی هه‌ڵده‌بژێرن‪ ،‬له‌ئاس���تی‬ ‫س���ه‌رۆکایه‌تی وه‌زی���ران‌و وته‌بێ���ژی وه‌زاره‌ت���ی‬ ‫پیشه‌س���ازی‌و دارایی‌و وه‌زاره‌ت���ی ناوخۆوه‌ هه‌تا‬ ‫بچوکترین کۆمپانیای وه‌به‌رهێن هه‌رده‌م ته‌له‌فۆن‬ ‫داده‌خه‌ن���ه‌وه‌‌و ده‌ڵێن‪ :‬ئام���اده‌ نین له‌و باره‌یه‌وه‌‬ ‫لێدوان بده‌ن‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم باڵوکراوه‌ فاش���یه‌کانی ناوخۆی تورکیا‬ ‫نایشارنه‌وه‌‪ ،‬که‌ پرۆژه‌ی ئیلیسو چه‌ندین سودی‬ ‫بۆ تورکیا هه‌یه‌‪ ،‬نه‌ک هه‌ر سودی ماددی‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ئه‌وان ده‌ڵێن بە‌له‌ناوچوونی ژیانی گوندنش���ینان‪،‬‬ ‫ئیتر هیچ ش���وێنێ نامێنێته‌وه‌ بۆ "تیرۆرستان"‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ ئه‌گه‌ر ته‌نه���ا بە‌ه���ۆکاری ئه‌منیش بێت‪،‬‬ ‫ده‌بێ پرۆژه‌که‌ بە‌ئه‌نج���ام بگه‌یه‌نرێ ‪ -‬رۆژنامه‌ی‬ ‫نه‌ژادپه‌رستی سۆنسایفرا ‪ ،2007/2/28 -‬هه‌رچه‌ند‬ ‫ئه‌و کاته‌ هێش���تا ئاش���تی به‌رقه‌رار بوو ! به‌اڵم‬ ‫ئه‌مڕۆ وتاری زۆر له‌وه‌ مه‌ترس���یدارتریش به‌رگوێ‬ ‫ده‌ک���ه‌ون‪ ،‬بێگوم���ان خه‌ڵکی له‌مه‌ترس���ییه‌کانی‬ ‫ئه‌و پرۆژه‌یه‌ تێده‌گه‌ن‌و خۆیان بۆ به‌رهه‌ڵس���تی‌و‬ ‫به‌رگری بە‌هه‌موو شێوازه‌کان ئاماده‌کردووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئایا هه‌روا به‌ته‌نهان؟‬ ‫بودجه‌ی پرۆژه‌که‌‌و پۆڵه‌تیک‬ ‫به‌ن���داوی ئیلیس���و نزیکه‌ی ‪ 2‬ملی���ار دۆالری‬ ‫تێده‌چ���ێ‪ ،‬به‌اڵم بێگومان ئ���ه‌م پاره‌یه‌ له‌تورکیا‬ ‫خۆیه‌وه‌ نای���ه‌ت‪ ،‬به‌ڵکو واڵته‌کان���ی ‪ :‬ئه‌ڵمانیا‪،‬‬ ‫نه‌مس���ا‌و سویس���را هه‌رس���ێکیان ره‌زامه‌ندی���ان‬ ‫پیش���انداوه‌ بۆ دابینکردنی بودج���ه‌ی پرۆژه‌که‌‪،‬‬ ‫کۆنت���رۆڵ ‪ -‬بانکی نه‌مس���ایی تا س���اڵی ‪2008‬‬ ‫نزیکه‌ی دووس��� ‌هد‌و هه‌ش���تا ملی���ۆن دۆالری بۆ‬ ‫قۆناغی یه‌که‌می ئ���ه‌م پرۆژه‌یه‌ ته‌رخان کردووه‌‪،‬‬ ‫رودۆلف ش���ۆڵتن‪ ،‬سه‌رۆکی ده‌س���ته‌ی نه‌زاهه‌ی‬ ‫بانک���ی کۆنت���رۆڵ داوای پارێزبه‌ن���دی ده‌کات‌و‬ ‫ده‌ڵ���ێ‪ :‬ه���ه‌م له‌الی���ه‌ک ده‌وڵه‌تی تورک���ی‪ ،‬که‌‬ ‫ده‌بێ به‌گوێره‌ی بازاڕێک���ی گلۆباڵ مامه‌ڵه‌ی ئه‌و‬ ‫قه‌رزانه‌ بکات‪ ،‬له‌الیه‌کیش داوای گره‌نتی پاراستن‬ ‫له‌ده‌وڵه‌تانی نه‌مسا‌و سویس���را‌و ئه‌ڵمانیا ده‌کات‬ ‫بۆ پاراس���تنی ئه‌منییه‌تی پرۆژه‌ک���ه‌‪ ،‬به‌کورتی‌و‬ ‫کرمانجیه‌که‌ی‪ ،‬ئ���ه‌وان داوای ق���ه‌واره‌ی خۆیان‬ ‫ده‌ک���ه‌ن له‌پرۆژه‌که‌دا‪ ،‬کاتێ که‌ ت���ه‌واو ده‌بێت‪،‬‬ ‫ده‌یانه‌وێ به‌شدار بن له‌قازانجی فرۆشتنه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫بڕه‌ وزه‌یه‌ی له‌به‌نداوه‌که‌وه‌ به‌ده‌س���ت ده‌که‌وێ‪،‬‬ ‫بە‌واتایه‌ک���ی تر ئه‌وان داوای گره‌نتی ده‌که‌ن وه‌ک‬ ‫ه���ه‌ر پرۆژه‌یه‌کی تری وه‌به‌رهێنان‪ ،‬هه‌رچه‌ند ئه‌و‬ ‫ئه‌وه‌ش ناشارێته‌وه‌‌و راشکاوانه‌ ده‌ڵێ‪ :‬پرۆژه‌یه‌کی‬ ‫وه‌ها بێگوم���ان له‌هیچ واڵتێکی ئه‌وروپیدا ئه‌نجام‬ ‫نادرێ‪ ،‬بە‌هۆکاری ئه‌نجومه‌نی مه‌ده‌نی‌و په‌رله‌مان‌و‬ ‫زۆر ه���ۆکاری تر مه‌حاڵه‌ ش���تی وا ل���ه‌الی ئێمه‌‬ ‫بکرێ‪ ،‬ب���ه‌اڵم دیاره‌ له‌تورکی���ادا رێگه‌پێدراوه‌ !‬ ‫ئێمه‌ش گره‌نتی ئه‌وه‌مان له‌ده‌وڵه‌ته‌کانمان ده‌وێ‪،‬‬ ‫که‌ تورکی���ا به‌و جۆره‌ بمێنێت���ه‌وه‌ که‌ هه‌یه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی ئێمه‌ ده‌ستمایه‌کانمان‪ ،‬له‌ڕێگه‌ی شۆڕش‪،‬‬ ‫یان جه‌ن���گ یان دیموکراتیزه‌بوون���ی ناوچه‌که‌وه‌‬ ‫نه‌دۆڕێنین‪.‬‬ ‫به‌ب���ێ هی���چ دوودڵی��� ‌هک‌و له‌س���ه‌ره‌تاکانی‬ ‫ده‌س���تبه‌کاربوونی ئاکه‌په‌دا‪ ،‬هه‌رس���ێ ده‌وڵه‌تی‬ ‫ئه‌ڵمانی���ا‌و نه‌مس���ا‌و سویس���را گره‌نتی���ان دایه‌‬ ‫کۆمپانیا ناوخۆییه‌کانیان‌و به‌رپرس���یارێتی زیان‌و‬ ‫مه‌ترسییه‌کانی هه‌ر ئه‌نجامێکیان خسته‌ ئه‌ستۆی‬ ‫خۆیان‪ ،‬به‌وه‌‪ ،‬له‌الیه‌ک ئه‌وان شه‌رعییه‌تی ئه‌وه‌یان‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )617‬سێشه‌ممه ‪2018/3/13‬‬

‫‪19‬‬

‫قاوغێکی مۆدێرن‌و رۆحێکی ترادیسیۆنال ‪ ..‬پاشماوە‬ ‫ده‌بێ که‌ زیانه‌کان له‌باجی کرێکار‌و فه‌رمانبه‌ره‌کانی‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌وه‌ قه‌ره‌بوو بکه‌ن���ه‌وه‌‪‌،‬و له‌الیه‌کی تریش‬ ‫ئه‌وه‌ پێویس���تی بە‌په‌یوه‌ندی توند‌و تۆڵیش ده‌بێ‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌ت���ی ئه‌ردۆگان���دا‪ ،‬بێگومان ئه‌وه‌ی‬ ‫مێ���ژووی یه‌ک رۆژ له‌ده‌وڵه‌تی تورک بخوێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌زانێ تورک داوای چ جۆره‌ گره‌نتییه‌ک ده‌کات‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ند سویسرییه‌کان دوودڵیه‌کانیان ناشارنه‌وه‌‬ ‫له‌ن���ا ئاماده‌یی مه‌ترس���ییه‌کانی پرۆژه‌یه‌کی له‌و‬ ‫ج���ۆره‌‪ ،‬به‌اڵم ئێش���تا بانک���ه‌ نه‌مس���اییه‌کان‌و‬ ‫ده‌وڵه‌تی نه‌مس���ا بە‌فه‌رمی لێی نه‌کش���اونه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫ئه‌ڵمانه‌کانیش وه‌ک پیشه‌یی هه‌یشه‌یی قوڕوقه‌پی‬ ‫لێده‌که‌ن‪ ،‬بێگومان نه‌ک له‌به‌ر هۆکاری ئه‌خالقی‪،‬‬ ‫به‌ڵکو له‌به‌ر هۆکارگه‌لێکی تری وه‌ک بێ متمانه‌یی‬ ‫بە‌تورکیا‌و مه‌ترس���ی ده‌ستبه‌سه‌راگرتنی پرۆژه‌که‌‬ ‫له‌الیه‌ن سه‌رمایه‌داره‌کانی چوارده‌وری ئه‌ردۆگان‌و‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌م���ڕۆ جیهان ئه‌گه‌رچ���ی بە‌هه‌نگاوی‬ ‫وردیش بێ‪ ،‬بە‌په‌یوه‌ندییه‌کانی خۆیاندا ده‌چنه‌وه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ تورکی���ادا‪ ،‬ب���ه‌اڵم راس���تی پرۆژه‌ک���ه‌‪،‬‬ ‫فرۆشتنه‌وه‌ی باکوری کوردس���تانه‌ بە‌ده‌وڵه‌تانی‬ ‫سه‌رمایه‌دار‪ ،‬که‌ ده‌توانین بڵێین‪ :‬به‌رخۆدانه‌کانی‬ ‫یه‌په‌س���ه‌ له‌ناوچه‌ی جزره‌‌و نوس���ه‌یبین له‌ساڵی‬ ‫‪ 2016‬دا‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر هیچی نه‌کردب���ێ‪ ،‬ئه‌نجامدانی‬ ‫پرۆژه‌گه‌لێکی وێرانکه‌ری وه‌هایان بۆ چه‌ند ساڵێک‬ ‫په‌کخست‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تا که‌رتی بازرگانی به‌لفۆرد له‌به‌ریتانیاش‬ ‫ئاماده‌یی خۆیان پیشان دا بۆ ئه‌و پرۆژه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وان هه‌رزوو په‌شیمان بوونه‌وه‌‌و لێی چونه‌ده‌ر‪،‬‬ ‫سه‌رباری ئه‌وه‌ی یه‌کێتی ئه‌وروپا بە‌فه‌رمی له‌دژی‬ ‫دروس���تکردنی پرۆژه‌که‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌ڵمانیا‌و نه‌مسا‬ ‫ن���ه‌ک هه‌ر ئام���اده‌ی ناردنی نیو ملی���ار دۆالرن‪،‬‬ ‫به‌ڵکو ئاماده‌ن گره‌نتی پاراس���تنی سه‌رمایه‌کانی‬ ‫که‌رتی تایبه‌ت‌و مه‌ترس���ییه‌کانی وه‌ک ش���ۆڕش‌و‬ ‫جه‌نگ‌و گۆڕانکاری سیاس���یش بگرنه‌ ئه‌ستۆ‪ ،‬که‌‬ ‫له‌ناله‌بارترین هه‌لومه‌رجدا‪ ،‬ئاماده‌ن بە‌ش���ێوازی‬ ‫س���ه‌ربازیش پارێزگاری له‌و پرۆژه‌ ئیستیعمارییه‌‬ ‫بکه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ش تاکه‌ واتایه‌که‌ بۆ گرتنه‌ ئه‌س���تۆی‬ ‫مه‌ترس���ی زیانی هه‌ر پرۆژه‌یه‌کی که‌رتی تایبه‌ت‬ ‫له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌ته‌وه‌‪ ،‬ره‌نگ���ه‌ ئه‌مه‌ ده‌رفه‌تێکیش‬ ‫بێ بۆ تێگه‌یش���تن له‌ناردنی بێش���وماری تانک‌و‬ ‫تۆپخان���ه‌ی ئه‌ڵمانی ب���ۆ تورکیا‪ ،‬ک���ه‌ به‌نداوی‬ ‫ئێلیس���و ته‌نها یه‌کێکه‌ له‌پالن���ه‌ بازرگانییه‌کانی‪،‬‬ ‫بۆیه‌ س���وپای تورک ئه‌گه‌ر چه‌نده‌ خۆی به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ک���ورد دوژمن���کار‌و ره‌گه‌زپه‌رس���ت ب���ێ‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ش پارێزبه‌ن���دی بۆ پرۆژه‌ ئه‌ڵمانییه‌کان‌و‬ ‫ئیستعماره‌کانی تر فه‌راهام ده‌کات‪.‬‬

‫بۆیە بزووتنەوەی کوردایەتی لەس���ەر بێمافی‌و‬ ‫ڤیکتیمای���زی ت���اک راوەس���تاوە‪ .‬کۆگەلیەک کە‬ ‫بوون���ی هەبێت لە‌تێگەیش���تنی ئ���ەم بزووتنەوە‬ ‫سیاس���یەوە‪ ،‬تەنها وەک���و بوونێک���ی کۆیی بۆ‬ ‫قوربانی‌و قوربانیدانە‪.‬‬ ‫س���ەرنجێکی خێرا کە لێ���رەدا ئاماژەی پێبدەم‬ ‫ئەوەیە هەڵبەت کە س���ەرەتای ئەو هۆش���یاریە‬ ‫ناسیۆنالیس���تیە مۆدێرنە لە‌سەرەتاکانی سەدەی‬ ‫بیستدا بە‌تایبەت لە‌باش���وری کوردستان لەسەر‬ ‫دەستی کۆمەڵێک خوێندەواری خاوەن هۆشیاری‬ ‫مۆدێرن���ەوە س���ەرهەڵدەدات ب���ەاڵم ه���ەر زوو‬ ‫دەکەوێتەوە ژێر هەژمونی خێڵ‌و فیۆداڵیزمەوە‪.‬‬ ‫کوردبوون قوربانیەکی دوو دیو‬ ‫لەدرێژایی س���ەدەی بیس���تدا لە‌نێ���و دەوڵەتە‬ ‫پۆس���ت کۆلۆنیاڵیەکانی داگی���رکاری چواردەور‪،‬‬ ‫کورد بوونێکی فیزیکی���ە بە‌پەڕاوێزێکی کلتوری‌و‬ ‫هونەریەوە‪ .‬هەر هەوڵ‌و س���ەردەرهێنانێکی کورد‬ ‫بۆ تەعبیر لە‌بوونێک���ی دیکەی جیاواز گۆڕاوە بۆ‬ ‫تراژیدیا‌و هەمیش���ە وەک بوویەک���ی ڤیکتم لە‌نێو‬ ‫چێوەی ئەو دەوڵەتانەدا س���تاتۆی هەبووە‪ .‬واتا‬ ‫ئەم بوونە بەردەوامەی کورد وەک س���ەکریفایس‌و‬ ‫قوربانی‪ ،‬هەمیشە لەس���ەر دوو ئاست کاریگەری‬ ‫قوڵی هەبووە‪:‬‬ ‫یەکەمیان‪ :‬ب���ەردەوام کوردب���وون لە‌دۆخێکی‬ ‫بێمەرجدا س���وتەمەنیەکی بێنرخ بووە بۆ هەموو‬ ‫ئەو ش���ۆڕش‌و بزووتن���ەوە چەکداریانەی لەالیەن‬ ‫بزووتنەوەی کوردایەتیەوە‪ ،‬دژ بەو س���ۆڤرێنیتیە‬ ‫دەوڵەتیەی لە‌س���ەنتەردا "س���ێنترالیزەی بوون‪،‬‬ ‫هێ���ز‌و دەس���ەاڵت لە‌پایتەختەکاندا‪ ،‬ه���ەر چوار‬ ‫پایتەختەکە" بەرپاکراون‪.‬‬ ‫دووەمیان‪ :‬لە‌درێژایی ئەو بزووتنەوەی چەکداری‌و‬ ‫شۆڕش���انەدا‪ ،‬بوونی کورد بەبەردەوامی تارگێتی‬ ‫خالێکردنەوەی توندوتی���ژی‌و رەوایەتیپێدانی ئەو‬ ‫هێزە ئەگرێسیڤە بووە کە لە‌نێو خودی پاشڤەڕۆیی‬

‫کۆمەڵگاکانی ئەم ناوچەیەوە سەریهەڵداوە‪.‬‬ ‫لە س���ەدەی بیس���تدا عێراق وەکو دەوڵەتێکی‬ ‫نوێ بە‌دەزگا مۆدێرنەکان���ی دنیای هاوچەرخەوە‬ ‫"وەک���و هەموو دەوڵەتە پۆس���ت کۆلۆنیاڵیەکانی‬ ‫ئەم ناوچەی���ە" نەک نەیتوانی کۆمەڵگا لەس���ەر‬ ‫بەه���ا‌و نۆڕمەکان���ی بەرهەمهات���ووی مۆدێرنیتی‬ ‫موتوربە‌بکات بەڵکو دەوڵەت ب���ە‌دەزگا مۆدێرنە‬ ‫ئەمنی‌و هەواڵگریەکانی‌و بە‌س���وپایەکی مۆدێرنی‬ ‫پڕ چەکی پێشکەوتو ‌و بە‌هێز‪ ،‬بوو بە‌سیستمێکی‬ ‫کۆنتڕۆڵ بەسەر کۆمەڵگاوە تا گەیشتنی بە‌ترۆپک‬ ‫لە‌دەیەی هەش���تاکانی عێراقی س���ەدام حسێندا‪،‬‬ ‫هەڵب���ەت هاوش���انی میلیتاریزەکردنی کۆمەڵگا‌و‬ ‫هەم کۆنتڕۆڵکردنی‪ ،‬پڕۆس���ە سیس���تماتیکیانەی‬ ‫لەنێوبردن���ی بوون���ی کورد گەیش���ت بە‌ئەوپەڕی‬ ‫بەربەری���ەت‌و دڕندەی���ی خ���ۆی‪ .‬ئەو سیس���تمە‬ ‫دڵڕەق‌و کۆنتڕۆڵکردنە میلتاریس���تیەی کۆمەڵگای‬ ‫عێراقی‌و کردنی دەوڵەت بە‌دەزگایەکی هەواڵگری‌و‬ ‫سوپایەکی گەورە نەک هەر رێگەی لە‌گەشەکردنیی‬ ‫سروشتیانەی کۆمەڵگا گرت بەڵکو کۆمەڵگای کردە‬ ‫کۆمەڵێک پێکهاتەی ناهۆمۆجینی چەپێنراو‪.‬‬ ‫ڕاپەڕین‌و دەسەاڵتدارێتی‬ ‫بزوتنەوەی کوردایەتی‬ ‫داگیرکردن���ی کوێت لەالیەن عێ���راق‌و لە‌ئاکامدا‬ ‫هێرش���ی هاوپەیمانان بۆ سەر عێراق‪ ،‬تێکشکانی‬ ‫س���وپا‪ ،‬الوازبوون���ی کۆنتڕۆڵکردن���ی کۆمەڵگا‌و‬ ‫الوازبوونی دەزگا هەواڵگری���ەکان بوو بە‌هۆکاری‬ ‫دروستبوونی بۆش���ایی گەورەی ئەمنی‌و کەلێنی‬ ‫گەورەی لە‌نێو سیس���تمدا دروس���تکرد‪ ،‬ئەمەش‬ ‫وایکرد ئ���ەو چەپاندنەی چەندین دەیە بەس���ەر‬ ‫کۆمەڵگای کوردستانەوە بوو‪ ،‬هەم درزی تێکەوێت‌و‬ ‫هەم ببێتە دەرچەیەک ب���ۆ دەرچوونی ئەو ووزە‬ ‫چەپێن���راوەی توندوتیژی ک���ە دەرئەنجام بووە‬ ‫هۆی راماڵینی دەزگاکانی دەوڵەت لە‌کوردستان‌و‬ ‫دواتر خۆسەپاندنی دوو جەمسەرە سەرەکیەکەی‬

‫ی رزگاری ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وان ‌‬ ‫كارگێری‌‌و خۆیه‌تی ‬

‫عدد‪486 /410 :‬‬ ‫به‌روار‪2017/3/7 :‬‬

‫ئاگاداری‌‬ ‫ی (‪-1987‬‬ ‫ی ش������اره‌وانی‌ رزگاری‌ ئاگاداری‌ هه‌موو ئه‌و هاواڵتیان ‌ه ده‌كاته‌وه‌ كه‌ سااڵن ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی (عم������ر حمە علی) خاوه‌ن‬ ‫ی (صم������ود) وه‌رگرتو‌ه ك ‌ه هاواڵت ‌‬ ‫ی رزگار ‌‬ ‫‪ )1989‬زه‌وی������ان له‌ناحییه‌ ‌‬ ‫ی خانوو هه‌ر‬ ‫ی دروس������تكردن ‌‬ ‫ی كردو‌ه بە‌مه‌به‌س������ت ‌‬ ‫ی ژمار‌ه هه‌وائی‌ (‪ )11463‬داوای‌ رێگا پێدان ‌‬ ‫زه‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )30‬رۆژدا له‌دوای‌ باڵوكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی له‌سه‌ر ئه‌و پارچه‌ زه‌ویی ‌ه هه‌یه‌ له‌ماوه‌ ‌‬ ‫هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاسای ‌‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ بە‌پێچه‌وانه‌و‌ه شاره‌وانیمان كار ‌‬ ‫ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگادار ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی ک���ه‌ زۆر جێی گومان‌و سه‌رس���وڕمانه‌‪ ،‬بۆ ناوبراو ده‌كات‪.‬‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫هه‌تا ئێس���تا عێراق ک���ه‌ زه‌ره‌رمه‌ن���دی یه‌که‌مه‌ ‬ ‫سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‌‬ ‫ ‬ ‫له‌دروس���تکردنی پرۆژه‌ی ئێلیسو‪ ،‬له‌ئاستی بااڵدا ‬ ‫یه‌ک وشه‌ی نه‌وتووه‌‪ ،‬ئه‌وان بێگومان له‌وه‌ حاڵی‬ ‫ده‌بن که‌ چاره‌نوس���یان بە‌چاره‌نوس���ی کورده‌وه‌‬ ‫به‌ستراوه‌‌و له‌حاڵه‌تی پرۆژه‌یه‌کی وه‌هادا‪ ،‬ناچارن‬ ‫هه‌مووان بە‌ش���یعه‌‌و سوننه‌‌و پیر‌و گه‌نج‌و مناڵه‌وه‌‬ ‫عدد‪497 :‬‬ ‫ی رزگاری ‬ ‫له‌دژی بوه‌ستنه‌وه‌‌و خه‌بات بکه‌ن‪ ،‬چونکه‌ بڕینه‌وه‌ی سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وان ‌‬ ‫به‌روار‪2017/3/2 :‬‬ ‫ئاوی خواردن له‌هه‌موو جیهاندا به‌واته‌ی ده‌هۆڵی كارگێری‌‌و خۆیه‌تی ‬ ‫جه‌نگ دێ‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان نایانه‌وێ ده‌ستپێشخه‌ری‬ ‫جه‌نگێک���ی وه‌ه���ا بن‪ ،‬به‌ڵک���و بۆ ئ���ه‌وان هه‌تا‬ ‫ئاگاداری‌‬ ‫ی (‪-1987‬‬ ‫ی ش������اره‌وانی‌ رزگاری‌ ئاگاداری‌ هه‌موو ئه‌و هاواڵتیان ‌ه ده‌كاته‌وه‌ ك ‌ه سااڵن ‌‬ ‫ئه‌وپ���ه‌ڕی دان به‌خۆیان���دا ده‌گ���رن‌و نایان���ه‌وێ سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫له‌ئێس���تادا پش���تیوانی له‌کورده‌ گوندنشینه‌کان ‪ )1989‬زه‌وی������ان له‌ناحییه‌ی‌ رزگاری‌ (صمود) وه‌رگرتو‌ه ك������ه‌ هاواڵتی‌ (صالح عزیز محمد) خاوه‌ن‬ ‫ی خانوو هه‌ر‬ ‫ی دروس������تكردن ‌‬ ‫ی ژم������ار‌ه هه‌وائی‌ (‪ )1904‬داوای‌ رێگا پێدانی‌ كردوه‌ بە‌مه‌به‌س������ت ‌‬ ‫بک���ه‌ن بۆ به‌ربه‌س���تدانان ب���ۆ پرۆژه‌یه‌کی وه‌ها‪ ،‬زه‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )30‬رۆژدا له‌دوای‌ باڵوكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی له‌سه‌ر ئه‌و پارچه‌ زه‌ویی ‌ه هه‌یه‌ له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ب���ه‌اڵم بێگومان بیانه‌وێ ی���ان نه‌یانه‌وێ‪ ،‬دره‌نگ هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاسای ‌‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ بە‌پێچه‌وانه‌و‌ه شاره‌وانیمان كار ‌‬ ‫یان زوو ده‌بێ به‌ش���داری ئ���ه‌و جه‌نگه‌ بکه‌ن که‌ ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگادار ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر کورد تێیدا سه‌رکه‌وتوو نه‌بوو‪ ،‬ئه‌وان ئیتر بۆ ناوبراو ده‌كات‪.‬‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫له‌تینوان���دا ده‌خنکێن‪ ،‬به‌تایبه‌تی هه‌ر له‌س���ااڵنی ‬ ‫سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‌‬ ‫ ‬ ‫هه‌شتاکاندا سه‌دام حوس���ه‌ین هه‌ڕه‌شه‌یه‌کی زۆر ‬ ‫توندی له‌دروس���تکردنی ئه‌و به‌نداوه‌ کرد‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌نداوه‌که‌ی وه‌س���تاند‌و تورکیاش کردی بە‌کارتی‬ ‫فش���ار ب���ۆ رێکه‌وتنی ئه‌منی س���نوری‪ ،‬که‌ هه‌تا‬ ‫عدد‪483 /410 :‬‬ ‫ی رزگاری ‬ ‫ئه‌مڕۆش به‌و پاس���اوه‌و‌ه له‌هه‌رێمی کوردس���تاندا سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وان ‌‬ ‫به‌روار‪2017/3/7 :‬‬ ‫جێگی���رن‪ ،،‬ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ دیاره‌ بۆ س���وریا زۆر كارگێری‌‌و خۆیه‌تی ‬ ‫دره‌نگ بوو‪ ،‬چونکه‌ ئه‌مڕۆ سوریا سودێکی ئه‌وتۆ‬ ‫له‌ڕوباری فورات ناکات‪.‬‬ ‫ئاگاداری‌‬ ‫ی (‪-1987‬‬ ‫ی ش������اره‌وانی‌ رزگاری‌ ئاگاداری‌ هه‌موو ئه‌و هاواڵتیان ‌ه ده‌كاته‌وه‌ كه‌ سااڵن ‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی که‌ تورکیا ره‌نگه‌ له‌ده‌س���تی بچێ زۆر سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی (صمود) وه‌رگرتو‌ه كه‌ هاواڵتی‌ (اختر حمە صالح حمە علی)‬ ‫مه‌زنتره‌ له‌پێدانی که‌رتی وزه‌ بە‌کۆمپانیا ئه‌ڵمانی‌و ‪ )1989‬زه‌وی������ان له‌ناحییه‌ی‌ رزگار ‌‬ ‫ی خانوو هه‌ر‬ ‫ی (‪ )5491‬داوای‌ رێگا پێدانی‌ كردوه‌ بە‌مه‌به‌ستی‌ دروستكردن ‌‬ ‫سویس���ری‌و نه‌مس���اییه‌کان‪ ،‬چونکه‌ به‌وه‌ کورد‌و خاوه‌ن زه‌وی‌ ژماره‌ هه‌وائ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )30‬رۆژدا له‌دوای‌ باڵوكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی له‌سه‌ر ئه‌و پارچه‌ زه‌ویی ‌ه هه‌یه‌ له‌ماوه‌ ‌‬ ‫عه‌ره‌ب نه‌ک هه‌ر زۆر له‌یه‌ک نزیک ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاسای ‌‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ بە‌پێچه‌وانه‌و‌ه شاره‌وانیمان كار ‌‬ ‫هه‌ر ره‌نگه‌ ببن بە‌یه‌ک به‌ره‌ له‌دژی تورک‪ ،‬به‌تایبه‌تی ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگادار ‌‬ ‫له‌پاش روخاندنی س���ه‌دام حوسه‌ین ساڵی ‪ 2003‬بۆ ناوبراو ده‌كات‪.‬‬ ‫کۆمپانیاوه‌به‌رهێنه‌کان له‌باکوری ناوچه‌ی ئێلیسو‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫راس���ته‌وخۆ به‌نداوێکی بچوکیان به‌گه‌ڕ خس���ت‪ ،‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‌‬ ‫ ‬ ‫که‌ بڕبڕه‌ی پش���تی که‌رته‌ وه‌به‌رهێنه‌کان که‌رتی ‬ ‫بازرگانی‌و بانکه‌ ئه‌ڵمانیه‌کان بوون‪ ،‬ئه‌و سه‌رده‌مه‌‬ ‫عێراق له‌ژێر حوکمی حاکمێکی عه‌س���که‌ریدا بوو‌و‬ ‫هی���چ ده‌زگایه‌کی ده‌وڵه‌تی نه‌بوون که‌ ناڕه‌زایه‌تی‬ ‫عدد‪499 :‬‬ ‫ی رزگاری ‬ ‫ده‌رببڕێ‪ ،‬جگه‌ له‌هه‌ندێ نوس���ه‌ر‌و لێکۆڵه‌ره‌وه‌‪ ،‬سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وان ‌‬ ‫به‌روار‪2017/3/12 :‬‬ ‫دواتر تورکیا هه‌م بە‌په‌رۆشی عێراقێکی به‌هێزه‌وه‌ كارگێری‌‌و خۆیه‌تی ‬ ‫بوو له‌دژی کورد‪ ،‬هه‌م له‌ژێر کاریگه‌ری وه‌به‌رهێنه‌‬ ‫ئه‌وروپیه‌کانیش���ه‌وه‌ ب���وون ب���ۆ وه‌به‌رهێنان���ی‬ ‫ئاگاداری‌‬ ‫ی (‪-1987‬‬ ‫ی ش������اره‌وانی‌ رزگاری‌ ئاگاداری‌ هه‌موو ئه‌و هاواڵتیان ‌ه ده‌كاته‌وه‌ ك ‌ه سااڵن ‌‬ ‫ده‌ستوبرد‪ ،‬ره‌نگه‌ هه‌ر به‌و هۆیه‌وه‌ چه‌ندین به‌اڵ‌و سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی رزگاری‌ (صمود) وه‌رگرتو‌ه ك ‌ه هاواڵتی‌ (محمد محمد امین حمە علی)‬ ‫مه‌ینه‌تی بۆ عێراق ره‌وانه‌کرابێ‪ ،‬به‌اڵم سه‌رئه‌نجام ‪ )1989‬زه‌ویان له‌ناحییه‌ ‌‬ ‫ی خانوو هه‌ر‬ ‫ی (‪ )7242‬داوای‌ رێگا پێدانی‌ كردوه‌ بە‌مه‌به‌ستی‌ دروستكردن ‌‬ ‫ئه‌وان هێش���تا ته‌وره‌کانیان ده‌مه‌زه‌رد ده‌که‌نه‌وه‌‌و خاوه‌ن زه‌وی‌ ژماره‌ هه‌وائ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )30‬رۆژدا له‌دوای‌ باڵوكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫گوندنش���ینانیش ده‌چن راوه‌ماس���ی‌و کشتوکاڵی هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر ئه‌و پارچه‌ زه‌ویی ‌ه هه‌یه‌ له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاسای ‌‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ بە‌پێچه‌وانه‌و‌ه شاره‌وانیمان كار ‌‬ ‫خۆی���ان ده‌که‌ن‪ ،‬به‌اڵم پێویس���ته‌ ئه‌وه‌ش بڵێین ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگادار ‌‬ ‫که‌ له‌پ���اش نه‌مان���ی حکومه‌تی به‌ع���س‪ ،‬ته‌نها بۆ ناوبراو ده‌كات‪.‬‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫به‌رهه‌ڵس���تی‌و به‌رخۆدانی ک���وردی باکوره‌‪ ،‬که‌ ‬ ‫ی‬ ‫سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌ رزگار ‌‬ ‫ ‬ ‫نه‌یهێش���تووه‌ ناوەڕاس���ت‌و باش���وری عێراق ببن ‬ ‫بە‌بیابانێکی بێ ئاو‪.‬‬

‫بزووتنەوەی کوردایەتی "پارتی‌و یەکێتی" بەسەر‬ ‫کۆمەڵگادا‪.‬‬ ‫دەس���ەاڵتدارێتی لە‌هەرێمی کوردستاندا لە‌دوای‬ ‫راپەڕی���ن‪ ،‬ئەو دەزگایانەی کە وەکو روخس���اری‬ ‫دەس���ەاڵتدارێتیەکی دیموکراتی���ک‌و مۆدێ���رن‬ ‫دەرکەوتوون‪ ،‬وەکو روخس���اری خۆی روو بە‌دنیا‬ ‫دەرەوە دامەزران���د‪ .‬هەروەکچ���ۆن بووتن���ەوەی‬ ‫کوردایەت���ی لە‌درێژای���ی تەمەنی خۆیدا لەس���ەر‬ ‫هەردوو دوالیزمی مۆدێرن‌و ترادیسیۆن وەستاوە‪،‬‬ ‫گوتاری سیاس���ی‌و مێدیایی لەگەڵ دروش���مگەلی‬ ‫ناسیۆنالیس���تی‌و دیموکراتیکی مۆدێرن لەس���ەر‬ ‫ئاس���تی ش���کڵ‌و ق���اوغ هەروەه���ا ناوەڕۆکێکی‬ ‫ترادیس���ۆناڵ‌و ئەکت‌و پڕاکتیکی سیاسی‌و حزبیی‬ ‫خێڵگەرایانە لەگەڵ پەیوەندیەکی قەبەلی بە‌دنیای‬ ‫کوردی خۆیەوە‌و دنیای دەرەوەش‪ ،‬بەهەمانشێوە‬ ‫دەزگا مۆدێرن‌و دیموکراتیکەکانی وەکو پەرلەمان‪،‬‬ ‫دەس���ەاڵتی قەزایی‪ ،‬حکوم���ەت‪ ،‬وەزارەتەکان‌و‬ ‫س���ێکتەرەکانی نێو ه���ەر کۆمەڵگایەکی مۆدێرن‬ ‫وەکو روخس���ارێکی مۆدێرن‌و دیموکراتیک بەاڵم‬ ‫ش���کڵی‌و تەنها وەک قاوغ‪ .‬چونکە کارکردنی ئەم‬ ‫دەزگایانە لە‌ناوەوە بەپێی بنەما ستراکتوریەکانی‬ ‫خێڵ بەڕێوەدەبرێن‌و هەڵگری هەمان بەها‌و نۆڕمە‬ ‫ترادیسیۆناڵەکانن‪ .‬ئەم دەزگایانە بەتاڵکراونەتەوە‬ ‫لە‌ش���وناس‌و نۆڕمی مۆدێرنی تایبەت بەو دەزگا‌و‬ ‫کایانە خۆیان‪ ،‬بەڵکو موتوربە‌کراون بە‌شوناس���ی‬ ‫دیوەخانی‌و ئاغاواتیانە‪ ،‬بە‌کارکردنی خێڵەکیانە‌و‬ ‫بە‌نۆڕمی ترادیسۆناڵ‪.‬‬ ‫لێ���رەوە بزووتن���ەوەی کوردایەت���ی هەروەک‬ ‫سروش���تی خۆی‪ ،‬دەزگاکانی دەسەاڵتدارێتیشی‬ ‫لە‌هەرێم���ی کوردس���تاندا بەس���ەر قاوغێک���ی‬ ‫مۆدێرن‌و رۆحێکی خێڵەکیانەدا دابەش���کردووە‪،‬‬ ‫قاوغ���ە مۆدێرنەکە وەکو ماس���کێک روو بەدنیای‬ ‫دەرەوە‌و کارکردن‌و شوناس‌و نۆڕمەکانیشی وەکو‬ ‫ناوەڕۆکێکی ترادیسیۆناڵی خێڵەکیی رووبە‌دنیای‬ ‫ن���اوەوەی کوردی‪ .‬واتا بزووتن���ەوەی کوردایەتی‬

‫هەم خۆی لە‌درێژایی نزیکەی ‪ ٧٠‬ساڵەی تەمەنی‬ ‫خۆیدا بەس���ەر دوالیزمی مۆدێرن‌و ترادیس���یۆندا‬ ‫دابەشبووە کە قاوغەکەی بۆ دەرەوە‌و نێوەڕۆک‌و‬ ‫رۆحەک���ەی بۆ ن���اوەوە بووە‪ ،‬بەهەمان ش���ێوە‬ ‫لە‌دوای راپەڕین دەسەاڵتدارێتیشی لەسەر هەمان‬ ‫ستاندارد‌و هەمان دوالیزم دامەزراند‪.‬‬ ‫دیموکراسیەت وەک پڕۆسێسێکی فرە رەهەند‪،‬‬ ‫جگە لەوەی هەڵبژاردن���ی پاک‌و ئازادی گەرەکە‪،‬‬ ‫بەاڵم بە‌کۆمەڵێک نۆڕم‌و بەهای دیکەوە بەستراوە‪،‬‬ ‫کە یەکێک لەوانە تاکگەرایی " ‪Indvidualism‬‬ ‫" ە‪ .‬تاکگەرایی یەکێ���ک لە‌پایە گرنگەکانی هەم‬ ‫هەڵبژاردنێک���ی دیموکراتی���ک‌و راس���تەقینەیە‪،‬‬ ‫ه���ەم دەزگا مۆدێرنەکان���ی هەر سیس���تەمێکی‬ ‫دیموکراس���یە‪ .‬لێ���دان لە‌هەم���وو ئ���ەو بنەما‌و‬ ‫پرەنس���یپانەی کە دەش���ێت تاکی ئازد‌و خاوەن‬ ‫ئیرادەی لێوەبەرهەمبێت‪ ،‬لێدان لەو میکانیزمانەی‬ ‫ئیش���کردنی دەزگاکانی نێو دەس���ەاڵتدارێتی کە‬ ‫دیسانەوە دەشێت تاکگەرایی لە‌نێو سیستەمێکی‬ ‫یاس���ایی‌و دیموکراتیک���دا بێنێتە ب���وون‪ ،‬لێدانە‬ ‫لە‌پەرەسەندنی سروشتیی کۆمەاڵیەتی کۆمەڵگای‬ ‫کوردس���تان‪ ،‬ک���ە لە‌درێژای���ی تەمەن���ی خۆیدا‬ ‫دەس���ەاڵتدارێتیەکەی بزووتن���ەوەی کوردایەت���ی‬ ‫وەک پالن‌و س���تراتیژ کاری لەس���ەر کردووە‪. .‬‬ ‫دەس���ەاڵتدارێتی بزووتن���ەوەی کوردایەتی وەک‬ ‫قاوغێکی مۆدێرن‌و دیموکراتی‌و رۆحێکی خێڵەکی‬ ‫ترادیسیۆناڵ دژ بە‌لەدایکبوونی مرۆڤە وەک تاکی‬ ‫خاوەن ئیرادە‌و بڕیار‪ ،‬وەک تاکی خاوەن هۆشیاری‬ ‫تاکیی‌و سەربەخۆ لە‌خێڵ‪ .‬بەوپێیەی کە شکۆی‬ ‫ساختە‌و درۆزنانەی دەسەاڵتدارێتی لە‌کوردستان‬ ‫لەسەر بێش���کۆیی‌و بێئیرادەیی تاک راوەستاوە‪،‬‬ ‫ئەوا زەمینەی ئیش���کردن بۆ دیموکراتیزەکردنی‬ ‫دەزگاکان���ی دەس���ەاڵتدارێتی‌و مۆدێرنیزەکردنی‬ ‫راس���تەقینەی کۆمەڵگای ئێم���ە بە‌پلەی یەکەم‌و‬ ‫سەرەکی کارکردنە بۆ لەدایکبوونی ئینسان وەک‬ ‫تاک‪.‬‬

‫جه‌نگ‌و په‌روه‌رده‌و یاده‌وه‌ری‪ ..‬پاشماوە‬ ‫"ئه‌كرێت ی���اده‌وه‌ری له‌گولله‌ خراپتربێت"‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌ش���وێنێكیتردا ده‌ڵێت‪" :‬كاتێك‬ ‫باوك���ی خۆمم بی���ر ئه‌كه‌وێت���ه‌وه‌و بیر له‌و‬ ‫مه‌ترس���ییه‌ ئه‌كه‌م���ه‌وه‌‪ ،‬منی���ش وه‌ك ئه‌و‬ ‫هه‌ڵس‌و كه‌وت له‌گه‌ڵ منداڵێكدا بكه‌م‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ی ئه‌و له‌گه‌ڵ من كردی‪ ،‬حه‌زئه‌كه‌م بچم‬ ‫خۆم بخه‌سێنم"‬ ‫"ئیش���مایل بییه‌" قوربانییه‌كی تری جه‌نگه‌‬ ‫له‌سیرالیۆن‌و له‌یادداشته‌كانی خۆیدا به‌ناوی‬ ‫"رێگایه‌كی دورو درێژ" له‌هه‌ندێك وێسته‌گه‌ی‬ ‫كتێبه‌كه‌یدا كاریگه‌رییه‌ نه‌گتیڤه‌كانی جه‌نگ‬ ‫له‌سه‌ر خۆی له‌وكاته‌و له‌داهاتوی رونده‌كاته‌وه‌و‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كات راب���ردو‌و یاده‌ورییه‌كانی‬ ‫جه‌نگ ئ���ازاری ده‌ده‌ن‪،‬ده‌ڵێت" زۆرم له‌خۆم‬ ‫ده‌كرد ی���ادگاری منداڵیم بیركه‌وێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌مده‌توانی‪ .‬یادگاری ماوه‌ی دو ساڵی جه‌نگ‬ ‫ببوه‌ به‌ربه‌ست‪ ،‬پێویست بو تێكیبشكێنم تا‬ ‫چه‌ند چركه‌یه‌كی پێش جه‌نگم بێته‌وه‌ یاد"‪،‬‬ ‫"ه���ه‌ركات له‌گ���ه‌ڵ ئامۆزاكان���م ده‌چوین بۆ‬ ‫هێنانی دار‪ ،‬ئه‌و س���اتانه‌م بیرده‌كه‌وته‌وه‌ كه‌‬ ‫ده‌ستگیركراوه‌كانمان بە‌داره‌كاندا هه‌ڵده‌واسی‌و‬

‫ته‌قه‌م���ان لێده‌ك���ردن خوێ���ن به‌داره‌كاندا‬ ‫ده‌هاته‌ خ���واره‌وه‌و هه‌رگیز لێ نه‌ده‌بونه‌وه‌"‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌ش���وێنێكیتردا ده‌نوس���ێت‪":‬‬ ‫خاولییه‌كی س���پیم هێن���او بە‌په‌رداخێك ئاو‬ ‫ته‌ڕم كردو له‌س���ه‌رمه‌وه‌ به‌س���ت‪ ،‬ده‌ترسام‬ ‫بخه‌ومه‌وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ به‌خه‌به‌ریش���بومایه‌‪،‬‬ ‫جگ���ه‌ له‌یادگاریی ت���اڵ‪ ،‬هی���چ نه‌بو خۆی‬ ‫به‌مێشكمدا بكات‪ ،‬ئه‌و یادگارییانه‌ی خۆزگه‌م‬ ‫ده‌خواست بییانس���ڕمه‌وه‌"‪" ،‬زاهیر مه‌حمود"‬ ‫قوربانییه‌كه‌ی جه‌نگه‌و باس له‌دۆخی ش���ه‌ڕو‬ ‫جه‌نگ ده‌كات له‌هه‌فتاكانی س���ه‌ده‌ی رابردو‪،‬‬ ‫له‌یاده‌وه‌رییه‌كان���ی خۆیدا به‌ناوی"داش���ێكی‬ ‫ش���ه‌تره‌نج له‌گه‌مه‌ی سیاسی جیهاندا" دوای‬ ‫چونی ب���ۆ ئه‌وروپ���ا تێكه‌ڵبون���ی بە‌ژیانی‬ ‫رۆژئ���اواش‪ ،‬ئاماژه‌ به‌كاریگه‌رییه‌كانی جه‌نگ‬ ‫ده‌كات له‌س���ه‌ری‌و ده‌نوسێت‪ ":‬رابردوم هه‌ر‬ ‫به‌كۆڵه‌وه‌یه‌"‪ .‬له‌ڕێگه‌ی ئه‌م نمونه ‌هێنانه‌وه‌‬ ‫ده‌مانه‌وێ���ت بڵێی���ن فێرخ���وازی ئێمه‌ له‌م‬ ‫چه‌ش���نانه‌یه‌ فێرخوازێكی تێكشكاوه‌و به‌هیچ‬ ‫جۆرێك په‌روه‌رده‌ به‌و دۆخه‌ی ئێس���تایه‌وه‌‬ ‫توانای راستكردنه‌وه‌ی نییه‌!‬

‫ی رزگاری ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وان ‌‬ ‫كارگێری‌‌و خۆیه‌تی ‬

‫عدد‪502 :‬‬ ‫به‌روار‪2017/3/12 :‬‬

‫ئاگاداری‌‬ ‫ی (‪-1987‬‬ ‫ی رزگاری‌ ئاگاداری‌ هه‌موو ئه‌و هاواڵتیان ‌ه ده‌كاته‌وه‌ كه‌ سااڵن ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ ش������اره‌وان ‌‬ ‫ی (خلیل صابر مجید مجید)‬ ‫ی (صمود) وه‌رگرتو‌ه ك������ه‌ هاواڵت ‌‬ ‫ی رزگار ‌‬ ‫‪ )1989‬زه‌وی������ان له‌ناحیی ‌ه ‌‬ ‫ی خانوو هه‌ر‬ ‫ی (‪ )4511‬داوای‌ رێگا پێدانی‌ كردوه‌ بە‌مه‌به‌ستی‌ دروستكردن ‌‬ ‫ی ژماره‌ هه‌وائ ‌‬ ‫خاوه‌ن زه‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باڵوكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی (‪ )30‬رۆژدا له‌دوا ‌‬ ‫هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر ئه‌و پارچه‌ زه‌وییه‌ هه‌یه‌ له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاسای ‌‬ ‫ی شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ بە‌پێچه‌وانه‌و‌ه شاره‌وانیمان كار ‌‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگادار ‌‬ ‫بۆ ناوبراو ده‌كات‪.‬‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ ‬ ‫ی رزگاری‌‬ ‫ی شاره‌وان ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ی رزگاری ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وان ‌‬ ‫كارگێری‌‌و خۆیه‌تی ‬

‫عدد‪496 :‬‬ ‫به‌روار‪2017/3/12 :‬‬

‫ئاگاداری‬ ‫‌‬ ‫ی (‪-1987‬‬ ‫ی رزگاری‌ ئاگاداری‌ هه‌موو ئه‌و هاواڵتیان ‌ه ده‌كاته‌وه‌ كه‌ سااڵن ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ ش������اره‌وان ‌‬ ‫ی (احمد رش������ید محمد) خاوه‌ن‬ ‫ی (صمود) وه‌رگرتو‌ه كه‌ هاواڵت ‌‬ ‫‪ )1989‬زه‌وی������ان له‌ناحییه‌ی‌ رزگار ‌‬ ‫ی خانوو هه‌ر‬ ‫ی دروس������تكردن ‌‬ ‫ی ژم������ار‌ه هه‌وائی‌ (‪ )3514‬داوای‌ رێگا پێدانی‌ كردوه‌ بە‌مه‌به‌س������ت ‌‬ ‫زه‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باڵوكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی (‪ )30‬رۆژدا له‌دوا ‌‬ ‫هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر ئه‌و پارچه‌ زه‌وییه‌ هه‌یه‌ له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاسای ‌‬ ‫ی شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ بە‌پێچه‌وانه‌وه‌ شاره‌وانیمان كار ‌‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگادار ‌‬ ‫بۆ ناوبراو ده‌كات‪.‬‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ ‬ ‫ی رزگاری‌‬ ‫ی شاره‌وان ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫بەنیوە‪ ،‬نیوەشمان‬ ‫پێ سەرنەخرا!‬

‫د‪ .‬فائیزە‪...‬‬

‫پێشینیانی ئەم کوردەوارییە حەیاتە قسەیەکیان هەیە کە هەمو دەیزانین‌و بێگومانیشین‬ ‫کە (ش����ێر هەر ش����ێرە‪ ،‬چ مێ چ نێرە)‪ .‬ئەمە زێڕینە رس����تەیەکە‪ ،‬کە لەپای خەڵکانی‬ ‫وەکو (خانزاد‌و قەدەم خێر‌و فاتیمە رەش)ەوە گوتراوە‪ .‬ئێس����تاش بەرامبەر بەدڕندایەتی‬ ‫داگیرکەران‌و لەس����ۆنگەی هۆکارەکانی لەپاش بەجێمانمان لەسەرتاپای بوارەکانی ژیان‌و‬ ‫گوزەران‪ ،‬ئەم قس����ە زێڕین����ە وەکو قەوان هەر دەڵێینەوە‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە نە لەش����اخ‌و‬ ‫نەلێرەش هەندە عەمەلمان پێنەکردوە!‬ ‫لەبەرئەوەی کاروانە رێگەی ئەم کوردایەتیەمان‪ ،‬بەداخەوە هەمیشە لەشەڕ‌و کوشتاردا‬ ‫بوەو ش����ەرتی خۆ رێکخس����تن‌و وەخۆکەوتنی گ����ەرەک بوە‪ ،‬بۆیە ئێمەمانانی عاش����قی‬ ‫خەون‪ ،‬هەمیش����ە لەخەون����ی یەکگرتویی هێز‌و وەخۆکەوتنی ژن����ان‌و پیاواندا بوین‪ .‬واتە‬ ‫یەکێ لەدیاردە زەقە سەپێنراوەکانی مێژوی ئەم گەلەمان شەڕی سەپێنراوی داگیرکەران‬ ‫بوە‪ .‬لەبەرامبەردا س����ەهەڵدان‌و بەرخۆدان‌و شۆڕش‪ ،‬وەاڵمی بێ ئەڵتەرنەتیڤی ئێمە بوە‪.‬‬ ‫ش����ایانی باسە لەس����ەرەتای هەر بەرەنگارییەکیشدا‪ ،‬دەس����تەی ژنان‌و ئافرەتانی ئێمەی‬ ‫کورد‪ ،‬بەژی����ری‌و بێ بانگهەڵ����دان‪ ،‬زانیویانە کە لەهەر دیاردەیەک����دا (پیاوان چۆگەن‌و‬ ‫ژنان بنەوان����ن)‪ ،‬بۆیە هەردەم ویس����تویانە بەئەندازەی توانای خۆیان س����ەنگەرگر بن‌و‬ ‫رۆڵی بەرچاویان هەبێت لەو ئەرکە ش����ەرەفمەندانانەدا‪ .‬بەاڵم بەداخەوە‪ ،‬سەردەس����تەی‬ ‫شۆڕشەکانی ئێمە لەباشور‌و لەرۆژهەاڵتیشدا‪ ،‬بەرامبەر بەهاوبەشی ژنانی شۆڕشگێڕمان‪،‬‬ ‫ش����ۆڕش‌و خەباتی درێژخایەنیان هەر لەچوارچیوەی رەفت����اری (ماین‌و مەیدان‪ ،‬تفەنگ‌و‬ ‫نیشان)دا بینیوە‪.‬‬ ‫سەرکردەکانی شۆڕشی ئەیلولمان‪ ،‬لەباتی ئەوەی هاتنی دەیان‌و بگرە هەزاران شۆڕشگێڕی‬ ‫وەکو (مارگرێت) بخەنە سەر چاوان‪ ،‬ئەوەیان پێکرد کە کردیان! سەرکردەکانی شۆڕشی‬ ‫نوێش لەباتی ئەوەی بەگەشکەوە بەخێرهاتنی کچە خوێندکارەکانی دانیشگاکانیان بکەن‪،‬‬ ‫کە وەکو دیاردەیەکی تازەگەری شۆڕشگێڕانە بەئارەزوی خۆیان خوێندنیان بەجێدەهێشت‌و‬ ‫دەهاتن����ە ڕیزی شۆڕش����ەوە‪ ،‬هانیان بدەن‌و بیانکەنە نمونە ب����ۆ کچان‌و ژنانی تر‪ ،‬کەچی‬ ‫مارکسیەکانمان پێیاندەگوتن‪" :‬ئەرێ بۆ هاتون؟ لەشار شویەک نەبو بیکەن!!"‪.‬‬ ‫ئێمە ئاوها لەش����ۆڕش‌و لەژیانی حیزبایەتی‌و لەژیانی کۆمەاڵیەتیماندا مامەڵەمان لەگەڵ‬ ‫کچانی ئازادە‌و ژنانی شۆڕش����گێڕمان کرد‪ ،‬بۆیە لەئاکامدا بەهەزاران کێشمەکێش بەنیوە‬ ‫گەیش����تین‌و ئێس����تاش رۆژمان لەجێی خراپدا لێ ئاوا دەبێت‌و زۆربەی کاتیش����مان گەنم‬ ‫پەرش‌و جۆ باڵو دەبێت!‬ ‫خۆش����بەختانە‪ ،‬ئەو پەرژینەی ئێمە پێمان النەبرا‪ ،‬ئەوان؛ ئەوانی گەریال‌و ش����ەڕڤانان‬ ‫الیانبردو ش����کاندیان‪ .‬ئەو تەمە قورسەی بەرچاوی خەڵکانی شۆڕشگێڕی ئێمەی گرتبو‪،‬‬ ‫ئێمە بێتوانا بوین لەالبردن‌و رەوینەوەی‪ ،‬ئەوان؛ ژنانی کۆبانێ‪ ،‬س����وری ئامەد‪ ،‬شیرناخ‪،‬‬ ‫جزیرەو نوس����ەیبین‪،‬عەفرین‪ ،...‬رەواندیان‌و لەناویان برد‌و ب����ۆ حیکایەتی بەرئاگردانیان‬ ‫بەجێهێشت‪.‬‬ ‫ئێس����تاش لەبۆ گرتنی سەرخەتی راستی‪ ،‬بۆ هەڵسانەوەی یەکدەستی‪ ،‬بەکۆمەڵ نەک‬ ‫بەنیوەیی‪ ،‬لەهەر هەنگاوێکا دو زەین ش����ەقاومان پێویس����تە‪ .‬ئێستاش کاتی ئەوە هاتوە‬ ‫کە بۆ ژنانی بەتواناو پڕ ئەمەک‌و بەجەسارەتمان‪ ،‬کە هەندە زۆرن لەژمار نایەن‪ ،‬بوار بۆ‬ ‫هاتنە پێشەوەیان بەسوپاسەوە وااڵ بکرێت‪ .‬دەرگەی بونە سەرکردەی سیاسی‌و حیزبی‌و‬ ‫پەرلەمانی‌و دادوەری‌و کۆمەاڵیەتی‌و روناکبیرییان بێ رێگری بێت‪ .‬دە ساڵێك لەمەوپێش‬ ‫کێ دەیزانی ئێمەی کورد کەڵە ژنانی وەکو (لەیال زاناو رۆژدا‌و فیدان‌و ئەفێس����تاو‪ )...‬و‬ ‫س����ەدان ژن����ە هاوڕێی ئەوانمان لێ پەی����دا دەبێت؟ کەواتە ئەی بۆ ه����ەر دەبێت پیاوان‬ ‫س����ەرکردەی سیاسی‌و حیزبی‌و پەرلەمانی‌و دادوەری‌و روناکبیری‌و ئیداریی ئەم نەتەوەیە‬ ‫بن؟ بۆ هەر دەبێت زەالم پێشەنگ بن‌و ژنیش سێبەرو تارمایی؟ خۆ هەر هەمو بێ شكین‬ ‫کە ئێمە لەپەنجا س����اڵی رابردوماندا‪ ،‬بەنیوە تا نیوەش����مان پێ سەرنەخرا‪ ،‬ئەی کەواتە‬ ‫بۆچی هەنگاوی گۆڕانکاری جدی نەهاوین؟ چی رێگرە کە ئیتر لەمەودوا لەکاری سیاسی‪،‬‬ ‫لەکاری حکومەتی‌و لەکاری دادوەری‌و ل����ەکاری بەڕیوەبەرایەتی‌و لەمەیدانی میدیاکاریدا‪،‬‬ ‫پێشەنگەکانمان‌و زیاتر لە(‪)%٥٠‬ی سەرکردە‌و وەزیر‌و بەڕێوەبەرەکانمان ژنان‌و ئافرەتانی‬ ‫بەئەمەک بن؟ بۆ دەبێت هەر ئااڵی شڕوپڕی ئەو تەڵسەمە کۆنەی پیاوساالرییە بێسودە‬ ‫الکەالك ب����ەرز بکرێنەوە؟ بۆ یەکس����انی ژنان‌و پیاوان‪ ،‬ئافرەت����ان‌و زەالمەکان نەکەینە‬ ‫دروشمی ئەم عەسرە‪ ،‬ئەم چاخە‪ ،‬ئەم کاتە ئەنگوستەچاوانەمان؟‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاهیرو ویدات حسێن؟‬

‫رۆژانە نوێرتین هەواڵ لەڕێگەی‬ ‫‪SMS‬ی ئاوێنەوە بەدەسبهێنە‬

‫ب‬ ‫ۆ‬ ‫ب‬ ‫ە‬ ‫ش‬ ‫د‬ ‫ژم ا‬ ‫ر‬ ‫ب‬ ‫ب ارە ‪ 1‬ون‬ ‫ن‬ ‫ێ‬ ‫ر‬ ‫ە‬ ‫‪ 21‬بۆ‬ ‫‪29‬‬

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬