Contact Het magazine van
AxionContinu
Nummer
2
jaargang 9|mei 2014
Fitness Alles weer lekker los Uitdaging
WetenschapscafĂŠ Juiste zorg op juiste plek
Drie divisies Duurzaamheid
Groen bezig Contact | jaargang 9 | mei 2014
1
Contact Het magazine van AxionContinu | Nummer 2 | jaargang 9 |mei 2014
3
4
De Isselhof bestaat 25 jaar
Wetenschapscafé biedt uitdaging
Dagbehandeling geeft houvast
Een groeiende groep ouderen heeft behoefte aan iets anders
8
9
Een rookvrije start
Juiste zorg op juiste plek
Workshop stoppen met roken
Hoe staat het nu met de plannen?
12
14
Enthousiast over duurzaamheid
Fit & vitaal Gratis fitnessen voor bewoners van De Schutse
Je kunt veel van elkaar leren
Verder in dit nummer Mijn verhaal Hoe een kokmeeuw leerde tuimelen 6 Locatie Centraal De Wartburg 10 Kort Contact 200 jaar koninkrijk 16
10
Locatie Centraal
De Wartburg
CultuurContact Jukebox 18 Vrijwillig in beeld ‘Zus’ Jansen 20
Dagbehandeling geeft houvast In mei bestaat de dagbehandeling op Isselwaerde 25 jaar. In die tijd groeide de afdeling - die de Isselhof wordt genoemd - van één naar drie groepen, en van twintig naar zestig deelnemers. Ook de behandelmethodes zijn veranderd: minder nadruk op dagbesteding,
Meneer Prinssen en EV-er Annette Albers
meer een multidisciplinaire aanpak van geheugenproblemen.
P
sychologe Karin Jas was 25 jaar geleden betrokken bij de eerste versie van de Isselhof, waar toen het accent sterk op dagopvang lag. “Bij dagopvang gaat het er vooral om de mantelzorger te ontlasten. Al snel maakten we de stap naar behandeling, om de zelfstandigheid te bevorderen, bijvoorbeeld door geheugen- en mobiliteitstraining. Die aanpak is in de loop der jaren steeds meer multidisciplinair geworden. Er is een fysiotherapeut betrokken bij de gymnastiek, maar tijdens de gymnastiek worden ook weer vragen gesteld om het geheugen te trainen.” Een andere verandering is dat tegenwoordig meer nadruk wordt gelegd op het ziektebesef. “We proberen dementerenden ervan te doordringen dat ze
een ziekte hebben en willen hen daarin meer inzicht geven. Dat bevordert het verwerkingsproces en leidt vaak tot betere communicatie met de omgeving.” De Isselhof kent inmiddels twee huiskamers en drie groepen. Groep één en twee, voor mensen met een lichtere vorm van dementie, worden om de dag gehouden. Groep drie wordt zes dagen per week aangeboden. “De bekendheid is gegroeid bij de bevolking en bij de huisartsen. Daar hebben de inspanningen van het mobiel geriatrisch team ook aan bijgedragen.” Het 25-jarig bestaan van de Isselhof wordt vanaf 12 mei een week lang gevierd. Bezoekers en hun mantelzorgers krijgen een uitgebreide lunch aangeboden. (KM)
‘Dementie vind ik een rotwoord’ “Ik werd steeds somberder en mijn huisarts vond dat ik wat om handen moest hebben.” Meneer Prinssen bezoekt de dagbehandeling nu twee dagen per week. “Mijn vrouw vindt het prima, die heeft nu twee dagen vrij.” Meneer Prinssen kan nog precies uitleggen waar hij woont, alleen het kortetermijngeheugen laat te wensen over. “Als ik bij de huisarts ben geweest, ben ik na een paar minuten Contact | jaargang 9 | mei 2014
kwijt wat hij heeft gezegd. Dat vind ik reden genoeg om hier te zijn. Dementie vind ik een rotwoord, te confronterend. Ik noem het liever een geheugenprobleem.” Tijdens de dagbehandeling wordt het kortetermijngeheugen geoefend door een vijftal voorwerpen op tafel te leggen, die vervolgens met een doek af te dekken, waarna de deelnemers zich zoveel mogelijk van de voorwerpen
moeten zien te herinneren. Het is een van de vele oefeningen om het geheugen te prikkelen. “Langer thuis wonen is alleen mogelijk bij voldoende ondersteuning,” zegt EV-er Annette Albers. “Niet alleen voor het ontlasten van de mantelzorger, maar ook om geheugenproblemen te stabiliseren. En je geeft mensen structuur; ze hebben veel houvast aan die paar dagen in de week.”
3
Wetenschapscafé biedt uitdaging “Of iemand een depressie krijgt, is afhankelijk van endogene en exogene factoren. Onder endogene factoren rekenen we bijvoorbeeld erfelijkheid of een tekort aan bepaalde hersenstoffen.” Het publiek, zo’n twintig bewoners van De Ingelanden, vertrekt geen spier. Ook niet als Hessel Peters-Sengers, kersvers afgestudeerd Epidemioloog, met woorden als ‘ageism’ en ‘comorbiditeit’ strooit. Dit was misschien niet wat de toehoorders hadden verwacht, maar dit is wél waarvoor ze naar het Wetenschapscafé zijn gekomen.
H
et Wetenschapscafé in De Ingelanden is een nieuw fenomeen op de activiteitenkalender. Het doel is om hoogopgeleide bewoners of diegenen die op een ‘hoger cognitief niveau’ functioneren elke twee weken een uitdagende avond te bieden. Tot dusver kwamen onderwerpen als sinologie, de relativiteitstheorie, eiwitonderzoek en het ontstaan van het heelal en de oerknal aan bod in het Wetenschapscafé. “Begrijp me goed, er is helemaal niets mis met bingo of koersbal,” zegt welzijnsmedewerker Lieke Sonderman met klem. “Maar er is een groeiende groep ouderen die behoefte heeft aan iets anders. Ze willen nadenken, intellectueel worden uitgedaagd.” En die groep zal de komende jaren groter worden als de babyboo-
4
mers zich in de woonzorgcentra melden, omdat het gemiddelde opleidingsniveau na de oorlog sterk is gestegen.
Participeren Dat was voor Lieke aanleiding zich hier verder in te verdiepen voor haar afstuderen als sociaal pedagogisch hulpverlener. Vorig jaar mei hield ze een presentatie met de werktitel ‘een ontwikkelingsgericht activiteitenaanbod voor breed geïnteresseerde bewoners’. Dat deed zij voor TOP, het Talent Ontwikkelings Programma van AxionContinu. In dat kader organiseerde zij een Cultureel Café en later het Wetenschapscafé. Inmiddels is het project verlengd tot 2015. “We blijken een vaste groep belangstellenden te trekken. Vaak wordt er de dag erna nog over nagepraat. Het Wetenschapscafé voorziet dus zeker in een behoefte,” vertelt Lieke. “Het opleidingsniveau van bewoners zegt echter niet alles, het gaat om de behoefte aan uitdaging die men voelt.” Maar het project van Lieke gaat verder dan het organiseren van activiteiten in De Ingelanden. Ze heeft ook trainingen gegeven aan welzijnsmedewerkers van andere locaties, om hen meer bewust te maken van de behoeftes van hoogopgeleide bewoners. “Er wordt natuurlijk wel gevraagd wat iemand leuk vindt om te doen, maar er wordt vaak niet dóórgevraagd. Het mooie van deze doelgroep is dat ze zelf
De projectleiders van de genomineerde projecten
Lieke Sonderman:
“Er is een groeiende groep ouderen die behoefte heeft aan iets anders.”
ook een grote rol kunnen en willen spelen. Ze zijn snel geneigd te participeren in de totstandkoming van een breed activiteitenaanbod.” “Toen ik me drie jaar geleden hierin verdiepte, bleek er bijna niets bekend te zijn,” zegt Lieke. Ze zocht contact met IHBV, een instituut voor hoogbegaafde volwassenen. Vorig jaar werd zij benaderd door Yvonne Veltmaat, een hoogbegaafde IT-er, die haar sindsdien als vrijwilliger bijstaat. Het Wetenschapscafé is overigens door een bestuurslid van het IHBV als voorbeeld genoemd in een presentatie tijdens de Seng-conferentie voor hoogbegaafden in Orlando, Florida. “AxionContinu is echt een voorloper op dit gebied,” zegt Lieke.
‘Dit is noodzakelijk’ Mevrouw Engelman is goedgemutst na afloop van het Wetenschapscafé. “Ik vond dit erg interessant,” zegt de vaste bezoekster. “Ik heb vroeger in allerlei organisaties gezeten. Zo was ik 25 jaar voorzitster van het Katholieke Vrouwengilde van de Gerardus Majellaparochie in Utrecht. Zelf organiseerde ik ook zulke avonden, met politici of wetenschappers als sprekers. Ik denk ook dat dit noodzakelijk is. Andere activiteiten vind ik wel leuk, maar die hebben niet mijn prioriteit. Dit soort avonden vind ik heerlijk,” aldus de 95-jarige mevrouw Engelman.
Onderprikkeling Als mensen met een hoog denkniveau onvoldoende worden uitgedaagd, ligt ‘onderprikkeling’ op de loer. Dat kan leiden tot verveling, somberheid en zelfs depressies. Ook komt het voor dat men zelf prikkels gaat genereren, bijvoorbeeld door heel veel vragen te stellen. Dat kan door de omgeving als vervelend worden ervaren.
Contact | jaargang 9 | mei 2014
Maar niet alleen ouderen worden depressief; het lijkt wel een epidemie, betoogde spreker Hessel PetersSengers tijdens het Wetenschapscafé. Naar schatting 750 duizend Nederlanders zijn onder behandeling voor depressieve klachten, 960 duizend slikken medicijnen tegen depressiviteit. “Vijftig jaar geleden kenden we het begrip depressie nog amper. De wetenschap staat voor een raadsel hoe dit zich zo snel heeft kunnen ontwikkelen. Er zijn hoge kosten mee gemoeid, bijvoorbeeld door arbeidsongeschiktheid. Het is een groot maatschappelijk probleem.” “Opvallend is wel dat naarmate de kostprijs voor antidepressiva daalt, het aantal voorschrijvingen stijgt. Het is dus zaak kritisch te kijken naar die voorschrijvingen,” zei Hessel. Hij vertelde ook dat er niet zo bijster veel verschil is tussen de verschillende behandelmethoden tegen depressie. Zonlicht, lichaamsbeweging, wandelen in de natuur: het zijn simpele dingen die vaak al veel effect hebben. “Het belangrijkste is dat de patiënt gelooft dat de behandeling effect zal hebben,” zei hij. “Klopt, je bent zelf je beste medicijn,” klonk het uit het publiek. (KM)
5
Kent u of bent u ook zo’n bewoner met een bijzonder verhaal? Mail de redactie van ContACt en misschien staat uw verhaal de volgende keer hier. communicatie@axioncontinu.nl
Een bewogen jeugd, zo zou je de kinderjaren en de tijd als jongvolwassene van Jan Menningh het beste kunnen samenvatten. Jeugdherinneringen waaraan het woord ‘bombardement’ vastgeklonken lijkt. Maar Menningh weet die smakelijk, niet zonder humor en met een toon van berusting, op te dienen.
Hoe een kokmeeuw leerde tuimelen Jan Menningh werd in 1927 geboren in de Bloklandstraat in Rotterdam. “Mijn vader was bijna twee meter lang en had schoenmaat 48. Hij was de grootste van de straat, maar bracht het minste geld thuis, want hij maakte alles op. Pas toen hij in 1943 overleed - we moesten tijdens de begrafenis de schuilkelders in - kwam er enige regelmaat in ons leven.” Die regelmaat was buitenshuis overigens ook ver te zoeken. In de eerste jaren dat Jan naar de MULO ging, moest hij telkens van school wisselen. De eerste school werd tijdens de mobilisatie gevorderd, de tweede brandde af, de derde werd in 1940 compleet weggebombardeerd. In 1944 werd Menningh opgepakt tijdens de razzia’s. “We werden met rijnaken en vissersschepen naar Kampen vervoerd, waarna we met de trein langs de Duitse steden gingen en letterlijk werden uitgevent voor de dwangarbeid. Dat ging zo: in een bepaalde stad waren dan 23 ‘Maurer’ nodig. Velen meldden zich, 23 metselaars werden eruit gepikt en de rest schopten de Duitsers weer terug in de trein. De reis duurde en duurde maar, ik zag het zwart in. Toen in Emden een groep van 42 ‘Häftlinge’ werd afgeroepen, ging ik erbij staan. De Duitsers telden. ‘Einer zu viel!’ Ze telden nog eens en veranderden het cijfer, want ze konden zich niet voorstellen dat ie-
mand zich vrijwillig bij de gevangenen had gevoegd. Want dat waren het: bij de razzia waren ook alle kortgestraften uit het Rotterdamse Huis van Bewaring gehaald.”
handen en gaf hem een lel met mijn riek.” Jan Menningh werd voor straf overgeplaatst naar het ‘Himmelfahrtscommando’, waar hij onder bewaking bommen moest opgraven. “We waren
Kokmeeuw “Die groep bleek mijn redding. Die zogenaamde asocialen bleken onderling erg sociaal. Het eten werd eerlijk verdeeld. Ze namen mij onmiddellijk onder hun vleugels, leerden me alle trucjes. Hoe je een slot open krijgt met een handdoek. Waar de leukste meisjes zaten in Rio de Janeiro, en hoe je er vanuit de haven kwam. Ze leerden me ‘tuimelen’, door een open raam naar binnen en via de voordeur naar buiten. Ik had gezien dat een boer in de omgeving een haas vilde. ’s Avonds tuimelde ik de schuur binnen en vertrok mét haas.” Al gauw kreeg ook Menningh, net als iedereen in de groep, een bijnaam. “Mij noemden ze Kokmeeuw. Waarom? Weet je wat een kokmeeuw eet? Alles! Daarom.” De dwangarbeid bestond uit stenen bikken, kolen lossen en locomotieven bunkeren. “Eén opzichter had het op mij gemunt. Hij stond de hele dag naast me en vroeg elke minuut: ‘Willst du nicht arbeiten oder kannst du es nicht?’ In beide gevallen zou het slecht me me aflopen. Dus nam ik het heft in Jan Menningh tijdens zijn diensttijd.
6
eigenlijk al een beetje dood, allemaal. We stonden eens in een kuil toen een bom verschoof. Alle drie draaiden we ons om, met afgewend gezicht. Ik zei: ‘Waarom doen we dat eigenlijk, we zijn er toch allemaal geweest als ie afgaat.’ Zei Henkie: ‘Ja maar Kokmeeuw, ik heb zo’n hekel aan zand in mijn ogen.’”
getekend, als de kiel werd gelegd of als een schip te water werd gelaten, werd er flink ingenomen.” Niets voor Menningh, die in 1954 was getrouwd met zijn vrouw Wilhelmina. “Dus ging ik naar de boekhouding en werd later procuratiehouder. In 1970 kwam Menningh in Utrecht terecht, bij het bedrijf Calpam. Gevolgd door een overstap naar Makro, in 1976.
Weerzin tegen ‘bijwerk’ Na de bevrijding - een tank reed de poort van het kamp plat, gevolgd door een peloton Canadese doedelzakspelers - kwam Menningh weer in Kampen terecht. “Ik woog nog maar 56 kilo, moest eerst aansterken. Daarna ging ik aan de slag voor het militair gezag, SS-ers uit de repatrianten ziften op het Maasstation.” In 1947 werd Jan opgeroepen voor militaire dienst. “Ze moesten me wel hebben, ja. En waar moest ik opkomen? Wéér in Kampen!” Hij diende onder meer twee jaar als administrateur in Batavia. Eenmaal weer terug kreeg Menningh een baan als chef van een bedrijf dat met tankerbootjes schepen bevoorraadde. “Het begon met één bootje en al snel waren het er negentien. Het ‘bijwerk’ beviel me niet. Je moet weten: telkens als de contracten werden Contact | jaargang 9 | mei 2014
Stichting Opa Jan Drie jaar geleden kwam het echtpaar Menningh, nog altijd bij elkaar, in De Bijnkershoek wonen. Zo kwam Jan
Menningh ertoe de hoofdrol in Alle Tijd, een toneelstuk gebaseerd op jeugdherinneringen van bewoners van AxionContinu, op zich te nemen. De twee dames achter het toneelstuk, Paulien van Kalkert en Krista Peters, hebben inmiddels de Stichting Opa Jan opgericht. ‘Opa Jan’ vertelt dan aan een klas vol scholieren over vroeger. “Ik geef dan elke scholier wat houtjes. ‘Hier, dit is je speelgoed. Maak maar wat,’ zeg ik dan. Wat me opvalt is dat kinderen er iets statisch mee maken en dan tevreden kijken. Vroeger maakten we er tenminste nog vaak motorgeluiden bij!” (KM)
Jan Menningh in de vroege jaren vijftig, met Wilhelmina Kok. In 1954 trouwden ze, en kregen twee kinderen. Ze zijn nog altijd bij elkaar.
Jan Menningh in Indonesië, met zijn eerste auto. “Ook meteen mijn laatste, want een rijbewijs haalde ik nooit. We deden altijd alles op de fiets. Als we er samen op uittrokken, pakten we vaak de tandem.”
Jan aan het duiken op Curaçao
7
Voor de campagne ‘Fit & Vitaal, goed bezig!’ bood AxionContinu in het nieuwe jaar medewerkers de kans om een workshop ‘stoppen met roken’ te volgen. Zeventien personeelsleden volgden de workshop, vijftien van hen besloten aan het einde van de cursusdag te stoppen. Maar gestopt blíjven, dat is een ander verhaal. “De laatste weken neem ik af en toe een trekje,” biecht een van de deelnemers op.
Een rookvrije start van het jaar De workshop werd gegeven door De Opluchting, met een methode die precies het omgekeerde doet van hoe mensen denken dat stoppen met roken in z’n werk gaat. In plaats van te vechten tegen de gedachte aan roken en aan de drang er één op te steken, leren cursisten nu om die automatische reactie los te laten. Roken tijdens de pauzes wordt juist aangemoedigd. Ondertussen worden de deelnemers bewust gemaakt van wat een rookverslaving is en hoe je er vanaf kunt komen. De aantrekkingskracht van het roken wordt daarbij systematisch verminderd. Aan het einde van de dag neemt elke deelnemer zelf een besluit: wil ik verslaafd blijven of niet? Je mag nog wel roken, maar je hoeft het niet meer. Dat is de gedachte erachter. AxionContinu betaalde mee aan de cursus, waardoor het de deelnemers niet meer kostte dan vijftig euro en een dag verlof. Twee groepen medewerkers volgden de workshop. De tweede groep bestond grotendeels uit thuiszorgmedewerkers van de locatie Tolsteeg: zes in totaal.
‘Hoop stress’ Thuiszorgmedewerkster Daniëlle Steenbrink rookte ruim tien jaar toen ze de workshop volgde. “De eerste anderhalve week heb ik geen sigaret aangeraakt,” zegt ze. “Maar de af-
8
gelopen week neem ik af en toe een trekje. Ik heb net de sleutels van mijn nieuwe huis gekregen en dat levert een hoop stress op. Roken neemt toch een deel van die spanning weg.” De omgeving van Daniëlle is ook niet bepaald rookvrij, met een partner en schoonfamilie die roken. “Je kunt jezelf nu eenmaal niet afschermen van rokers. De workshop heeft me wel geholpen, maar de wil om te stoppen moet er toch echt bij jezelf zijn. Ik ben in elk geval wel van de stress af dat ik zonder sigaretten kom te zitten.” Dat probleem heeft Daniëlles collega
Natascha Boerefijn, 26 jaar lang een verstokte roker, niet meer. Zij heeft permanent een pakje sigaretten bij zich. Triomfantelijk haalt ze het uit haar tas en gooit het op tafel. Het is onaangebroken. “Ik moet van mezelf sigaretten bij me hebben,” zegt ze. “Ik ben voor mezelf gestopt, maar als ik weer begin, wil ik in elk geval mijn eigen merk kunnen roken.” Maar Natascha heeft al een maand niet gerookt. “Ik vind het nu ook ronduit vies,” zegt ze, “hoewel ik het soms ook mis. Vooral als ik op een terras zit, in de zon met een wijntje.” (KM)
Daniëlle Steenbrink (links) en Natascha Boerefijn
Onder het motto ‘De juiste zorg op de juiste plaats’ voert AxionContinu de komende jaren veranderingen door. Dat is eind 2013 bekend gemaakt.
Hoe staat het nu met de plannen?
Stap voor stap naar de ‘Juiste zorg op juiste plek’ Net als alle andere ouderenorganisatie heeft ook AxionContinu te maken met de overheidsmaatregelen. De overheid wil dat ouderen langer thuis blijven wonen. Senioren die lichte zorg nodig hebben, kunnen niet meer naar een verzorgingshuis. Meer mensen opnemen die zware zorg (verpleeghuiszorg) nodig hebben, staat de overheid niet toe. Daardoor is het voor AxionContinu noodzakelijk de zorg op een nieuwe, toekomstbestendige manier te organiseren.
Veranderingen De veranderingen bij AxionContinu zien er in het kort zo uit. Alle revalidatiezorg wordt ondergebracht in twee gespecialiseerde revalidatiecentra. Dat zijn Zorghotel De Wartburg en de nieuwe locatie De Parkgraaf, die in een deel van het gebouw van Albert van Koningsbruggen komt. De meeste verzorgingshuizen worden geschikt gemaakt voor ‘scheiden van wonen en zorg’. Senioren huren dan zelfstandig een appartement en kunnen thuiszorg afnemen van AxionContinu. In Tolsteeg lukt dat helaas niet. De eigenaar van het gebouw is niet bereid te investeren
Revalidatie
Contact | jaargang 9 | mei 2014
Verzorgd wonen in een verbouwing. Daarom sluit Tolsteeg op termijn. In Mariënstein is de verbouwing die de locatie geschikt maakt voor ‘scheiden van wonen en zorg’ al begonnen. Mensen met dementie krijgen verpleeghuiszorg in kleinschalige woonvormen. Dat geldt ook voor mensen met zware lichamelijke problemen die veel zorg nodig hebben. Verder gaat AxionContinu meer thuiszorg leveren. Niet alleen in de ‘verzorgingshuizen nieuwe stijl’, maar ook in de wijken bij mensen thuis.
Hard gewerkt Medewerkers begrijpen de noodzaak van de veranderingen, want alleen zo kan AxionContinu in de toekomst goede zorg blijven leveren. Ook de Centrale Cliëntenraad, de Ondernemingsraad en de Raad van Toezicht hebben met de plannen ingestemd. Het daadwerkelijk doorvoeren van alle veranderingen is een ingewikkeld proces. Het moet zorgvuldig gebeuren. Voor bewoners en veel medewerkers is misschien nog niet zichtbaar dat er iets gebeurt, maar achter de schermen wordt hard gewerkt.
Drie divisies Een belangrijke stap in het proces is de nieuwe organisatiestructuur van AxionContinu. AxionContinu bestaat nu uit vijf regio’s met elk twee of drie woonzorgcentra. Dat wordt anders. Er komen drie ‘takken’, met ieder een andere vorm van zorg. Het zijn de divisies revalidatie, verzorgd wonen en thuiszorg. Voor elke divisie is een plan gemaakt, waarin staat hoe deze er straks uitziet. Ook wordt aangegeven wat er allemaal moet gebeuren om dat voor elkaar te krijgen.
Thuiszorg
Meedenken De plannen worden nog voor de zomer in de organisatie besproken. Medewerkers gaan als deskundigen op allerlei onderdelen meedenken. Bijvoorbeeld over kleinschalig wonen. Na de zomer worden de veranderingen stap voor stap doorgevoerd. Dat is soms in een paar maanden klaar, andere wijzigingen zijn pas na verloop van tijd merkbaar. (BS) Op de website www.axioncontinu.nl wordt geregeld de laatste stand van zaken gemeld. Medewerkers kunnen ook kijken op intranet.
9
D
e Wartburg is van oorsprong een zorgcentrum op Lutherse grondslag. De buste van dr. Maarten Luther in de hal van het nieuwe gebouw herinnert daar nog aan. Het nieuwe pand is in 2012 geopend en is helemaal aangepast aan de moderne manier van wonen, waarbij AxionContinu wonen en zorg gescheiden aanbiedt. Net voorbij de gezellige binnentuin markeert een opvallende glaspartij de ingang. Deze geeft toegang tot een grote centrale hal, met daarin een gezellig restaurant, het winkeltje, de receptie en de kapsalon. De ‘oude Wartburg’, met het karakteristieke, spitse torentje, is vorig jaar flink onder handen genomen en gerenoveerd en is nu ingericht als zorghotel. (KM)
Locatie In Locatie Centraal iedere keer een anderelocatie in beeld. Deze keer: De Wartburg
Mevrouw Snellenberg vouwt de weekagenda’s. die zij verspreidt onder de bewoners van het zorgcentrum en de serviceappartementen. “Ik woon al bijna vijftien jaar hier, ik ken de meeste mensen wel. Het nieuwe gebouw is geweldig mooi, maar ik vond het oude gebouw wel knusser. Ik vind het leuk om de weekagenda’s rond te brengen en hier en daar een praatje te maken. Het houdt me van de straat. Of nee, eigenlijk juist niet”
Jenneke Ruitenberg en Corien Laban komen op maandagochtend altijd muziek maken op de afdelingen waar mensen met dementie wonen.
10
De Wartburg haakte dit jaar in op de Landelijke Pannenkoekendag. ‘s Ochtends werden op de afdelingen pannenkoeken gebakken, ’s middags ventte Christina Fokker ze uit in het restaurant.
De medewerkers van De Wartburg zijn al een tijdje bezig met ‘Fish’, een leuke manier om plezier te houden in je werk. Op de receptiebalie staat een kom met ‘visvoer’, gedachten om de dag geïnspireerd door te komen.
De Wartburg Staat in: Utrecht | 24 plaatsen kleinschalig wonen voor mensen met dementie | 24 zorgappartementen | 109 serviceappartementen | Officiële opening nieuwbouw in november 2012
Karakteristieke Lutherse soberheid: de kapel van het oude gebouw, nog wekelijks in gebruik.
Elke vrijdag speelt een fanatiek groepje bewoners koersbal. De activiteit is ontstaan op initiatief van de heer Weers, een bewoner die ‘bowls’ wilde spelen. Alexandra Maris, teammanager Welzijn: “Het is een mooi voorbeeld van wat ik welzijn-nieuwe-stijl noem. Kijken waaraan behoefte is en vooral ook de bewoners zélf erbij betrekken.”
11
Jurgen Blijenbergh (links) en Ties Corten.
Groen bezig
Enthousiast over Neem alleen al het energieverbruik bij AxionContinu. Volgens Ties Corten, projectleider Duurzaamheid, gaat de organisatie daar veel op besparen. “Deels komt dat door diverse technische maatregelen,” vult Jurgen aan. “Zoals isolatie van cv-leidingen, schakelklokken die apparaten uitschakelen als ze niet worden gebruikt, sensoren die lampen automatisch aan- en uit laten gaan als iemand een ruimte binnenkomt of verlaat en een betere afstelling van verwarmingsinstallaties en ventilatie.” “Dat is het laaghangende fruit,” zegt Ties. “Zaken die zijn aan te aanpakken door slimme maatregelen te nemen die niet erg veel geld kosten en waar medewerkers en bewoners weinig of niets van merken. Want onze bewoners moeten het natuurlijk gewoon comfortabel hebben en de medewerkers moeten we niet lastig vallen met geboden.”
12
“Het kan het werken zelfs gemakkelijker maken,” legt Jurgen uit. “Verlichting die vanzelf aangaat is bijvoorbeeld handig als je iemand in een rolstoel voortduwt.”
Convenant Duurzaamheid is tegenwoordig geen vrijblijvende zaak meer. Jurgen: “De Wet Milieubeheer verplicht energiebesparende maatregelen te nemen die zich
Jurgen Blijenbergh:
“Maatregelen die zich binnen vijf jaar terugverdienen zijn wettelijk verplicht.”
Ties Corten: binnen vijf jaar terugverdienen. Daar hebben we ons aan te houden. Daarnaast hebben we in september vorig jaar, met negen andere zorginstellingen, het ‘Convenant Verduurzamen en energie besparen in de Utrechtse Zorg’ getekend. Met het doel om in 2020 dertig procent minder CO2 uit te stoten en twintig procent van onze energie uit duurzame bronnen te betrekken.” De aangesloten instellingen en de gemeente Utrecht wisselen informatie uit en kunnen door schaalgrootte inkoopvoordeel bereiken. Ties: “Je kunt veel van elkaar leren. De ene organisatie is verder op een bepaald terrein dan de andere. De ontwikkelingen in deze branche gaan erg snel. Nieuwe materialen, nieuwe subsidieregelingen. Het vergt gewoon veel tijd om alles goed bij te houden.” Jurgen: “Het past ook bij AxionContinu om mee te gaan met de maatschappelijke ontwikkelingen. Dat
“De dienstfietsen die hier staan zouden veel meer gebruikt kunnen worden.” voor de eigen medewerkers en voor andere mensen. Bij een zorginstelling is die sociale kant natuurlijk al sterk ingebed.”
Dienstfiets Het afgelopen jaar is het beleid geformuleerd en zijn er veel technische maatregelen genomen om energie te besparen. De komende tijd willen Jurgen en Ties ook meer naar buiten treden om medewerkers bewuster te maken. Jurgen: “We willen graag iedereen betrekken bij het verduurzamen van de organisatie. Alle ideeën zijn welkom. Mensen op de werkvloer zien soms heel scherp wat anders en beter kan.”
duurzaamheid doen we op allerlei terreinen. We zijn een innovatieve organisatie. Denk alleen al aan het succes van ‘Wij doen ’t’, waar altijd veel nieuwe ideeën en initiatieven uit voortkomen.”
Drie P’s Ties en Jurgen hebben het afgelopen jaar gewerkt aan het Duurzaamheidsbeleidsplan, dat inmiddels is gepresenteerd aan de Raad van Toezicht. Jurgen: “Dat beleidsplan is belangrijk, want duurzaamheid moet niet worden gezien als de hobby van Ties en mij en nog een paar enthousiastelingen. Het moet worden gedragen door de hele organisatie, door management en medewerkers.” “In het beleidsplan gaat het om veel meer dan alleen energie besparen,” vult Ties aan. “Bij duurzaamheid spreekt men vaak over de drie P’s: People, Planet en Profit. Je hebt de besparingskant, doordat de energierekening omlaag gaat. Maar je wilt ook dat onze planeet minder wordt belast. Dat betekent dat we moeten nadenken over hoe we minder afval produceren en hoe we afval beter kunnen scheiden. En of er alternatieven zijn voor sommige producten. Of het waterverbruik omlaag kan. Last but not least zijn er de mensen. Een organisatie die duurzaam en maatschappelijk verantwoord wil ondernemen, zorgt goed Contact | jaargang 9 | mei 2014
Ties: “Medewerkers kunnen zelf ook duurzamer worden. Hier bij het Centraal Bureau staan bijvoorbeeld twee dienstfietsen die veel meer gebruikt zouden kunnen worden. De meeste locaties in Utrecht zijn gemakkelijk met de fiets te bereiken. Ik geloof niet dat mensen bewust niet gaan fietsen, het is vaak meer uit macht van gewoonte. We willen absoluut geen boemannen zijn, we willen anderen juist enthousiast maken voor duurzaamheid.” (LN)
Meedoen aan duurzaamheid loont Om iedereen aan te moedigen om met leuke, nuttige, gekke en innovatieve ideeën op het gebied van duurzaamheid te komen, beloont AxionContinu de beste ideeën met een VVV-bon van € 25,-. Daarnaast maken collega’s die al milieubewust en duurzaam bezig zijn, ook kans op een beloning. Ken je iemand die fietst of carpoolt, zonnepanelen op het dak heeft of naar een ecolodge op vakantie gaat? Uit de nominaties wordt een winnaar gekozen die een VVV-bon van € 25,- wint. Ideeën, suggesties en nominaties kun je mailen naar fm@axioncontinu.nl.
13
Fit & vitaal binnen AxionContinu “Goed, die armen zijn al lekker los, zie ik. Dan gaan we nu de benen doen. Kom op, hakken naar de billen. En voorzichtig, let op je balans.” Achter de glaswand werkt een veertiger zich in het zweet op een loopband. Maar in het zaaltje waar fysiotherapeute Gerlinda van der Werf de bewoners van De Schutse begeleidt bij hun wekelijkse uurtje seniorenfitness, ligt de lat iets lager. Hijgen en zweten is er niet bij, maar toch hebben de bewoners baat bij de wekelijkse oefeningen.
Het is ook te mooi om waar te zijn. Het gloednieuwe Medisch Trainingscentrum Lopik, waarin naast fysiotherapeuten ook een fitnesscentrum is gevestigd, ligt op steenworp afstand van De Schutse. Vorig jaar kreeg het zorgcentrum, door actie van zorgmanager Els de Vries, financiële ondersteuning vanuit het Innovatieproject ‘Wij doen ‘t!’ van AxionContinu. Sinds oktober mogen bewoners van De Schutse dus
een jaar lang gratis fitnessen. “In het begin moesten we echt moeite doen om de bewoners over te halen,” vertelt welzijnsmedewerker Hetty Vader. “‘Moet ik op mijn leeftijd nog…’ was zo’n beetje de standaardreactie. Maar als ze het eenmaal hebben geprobeerd, blijven ze gaan.” Op donderdag gaan zo’n zes tot acht bewoners van De Schutse mee. “Dat lijkt niet veel, maar we zijn een klein woonzorgcentrum, dus acht bewoners is wel een kwart van het totaal.”
Werken
Fitnesscentrum op steenworp afstand van De Schutse.
14
Na de warming-up gaan de bewoners aan de slag op de toestellen. Het zijn duidelijke apparaten, elk goed voor één oefening, en gemakkelijk instelbaar qua zwaarte van de oefening. Ouderen vinden het dan ook prettig dat ze de apparaten zelf kunnen instellen, merkt Gerlinda. De heer Oostveen gaat al vanaf het begin mee fitnessen. “Of ik het leuk vind? Vroeger noemden we dit werken. Ik heb veel zwaar werk gedaan, maar ik ga elke week met plezier. Als je niets anders hoeft te doen, dan kan ’t wel.”
Mevrouw Den Oudsten doet ook al vanaf het begin mee. “Ik heb nu een beetje last van mijn knie, maar ik merk wel dat ik door de fitness fitter ben. Niet zo stijf meer, mijn lichaam is losser, heel prettig.”
Lekker los “Ik ben pas later bij deze groep gekomen,” vertelt mevrouw Kooijman. De gewezen marktkoopvrouw had altijd pijn in haar armen. “Maar dat heb ik nu niet meer. Omdat je in beweging blijft, hè? Na het fitnessen ga ik altijd warm douchen, dan wordt alles weer lekker los.” Het project seniorenfitness in De Schutse loopt nog tot oktober dit jaar. Maar omdat de groep soms kleiner is, blijven er wellicht fitnessuren over. “We hopen dan ook dat dat we nog iets langer door kunnen gaan,” zegt Hetty. “Als het project is afgelopen, zal van de deelnemers een bijdrage van 25 euro per maand worden gevraagd. Afhankelijk van de animo die er dan nog is, gaan we door of niet.” (KM)
Lenteloop in De Bijnkershoek Dertig minuten bewegen per dag. Dat geldt als de norm voor volwassenen. Ouderen bewegen doorgaans echter minder, bewoners van woonzorgcentra vaak maar acht minuten per dag. Daarom organiseert De Bijnkershoek geregeld loopactiviteiten. Deze winter was er een Elfstedentocht in huis, op 25 maart werd er een Lenteloop gehouden. Deelnemers liepen langs vijf kraampjes, verspreid over het hele huis. Bij elk kraampje ontvingen ze een papieren bloem. De vijf bloemen konden ze bij de finish omwisselen voor een echt bosje lentebloemen. Contact | jaargang 9 | mei 2014
Silverfit
in Mariënstein Lekker fietsen, terwijl het landschap aan je voorbijtrekt. Op een beeldscherm dan. Dat is het idee achter de Silverfit. Op 10 maart werd zo’n Silverfit in Mariënstein in gebruik genomen. De Silverfit, die bestaat uit een beeldscherm, een hometrainer en een ‘motomed’ - een fietsapparaat voor rolstoelers - is aan het zorgcentrum geschonken door een kleindochter van de heer Goes, één van de bewoners. “De animo is groot, maar toch merken we dat bewoners het soms lastig vinden om het apparaat in te stellen,” vertelt zorgmanager Joke van der Weiden. “Daarom combineren we de Silverfit met de normale beweegactiviteiten.” Momenteel kunnen de bewoners virtueel door Giethoorn, Scheveningen of Den Haag fietsen. Maar omdat Mariënstein een echt IJsselsteins huis is, wordt nu geld ingezameld om een route door IJsselstein en omgeving te laten filmen. “We hebben zo’n 2500 euro nodig. Dat geld proberen we bij elkaar te krijgen door bijvoorbeeld een luxe paasbrunch te organiseren. We zijn al halverwege,” zegt Joke. De combinatie van beweging en bewegend beeld werkt wonderwel, zo is gebleken. “‘Ik ga wel even een paar minuutjes fietsen,’ zeggen mensen dan. En voor je het weet zitten ze twintig minuten op de Silverfit.”
Mevrouw Kooijman:
“Die pijn in mijn armen heb ik nu niet meer, omdat je in beweging blijft, hè.” 15
Veel vrijwilligers aan de slag tijdens
NL Doet
Helpen bij een muziekmiddag, tuinbakken op rolstoelhoogte maken, een bingo organiseren, een beautymiddag houden. Het is een greep uit de activiteiten waar vele vrijwilligers aan meededen tijdens de landelijke actie NL Doet op 21 en 22 maart. In bijna alle locaties van AxionContinu waren deze dagen vrijwilligers aan het werk. Niet alleen medewerkers van
verschillende bedrijven en organisaties, maar ook van de school Werkplaats Kindergemeenschap Kees Boeke in Bilthoven. Daarnaast hadden veel individuele vrijwilligers zich aangemeld voor een NL Doet-klus op een locatie van AxionContinu. (BS) Op de Facebookpagina van AxionContinu staan meer foto’s van NL Doet.
Groot lustrumfeest
De Drie Ringen Het eerste lustrum van De Drie Ringen is eind april uitbundig gevierd. Samen met Reinaerde, die ook van het gebouw gebruik maakt, was een heel programma opgezet. Zo trad ondermeer een blaaskapel op, werd een Utrechtse Artiestenavond gehouden en was er braderie. Het feest werd 25 april afgesloten met een knallend vuurwerk. (BS)
Berichten vanuit AxionContinu
Traplopen en stappen tellen voor vitaliteit Heeft u medewerkers de trap op zien rennen? Of met een stappenteller bezig gezien? Dan waren zij ongetwijfeld bezig voor een actie van de campagne Fit & Vitaal, goed bezig! AxionContinu vindt vitale medewerkers belangrijk en stimuleert bewegen met allerlei activiteiten. Medewerkers die in maart de trap namen in plaats van de lift, konden zomaar een staatslot vinden op een van de treden. In elke locatie waren deze verrassingen te vinden. Om te kijken hoeveel medewerkers tijdens het werk lopen, wordt een Fit Challenge georganiseerd. Teams en afdelingen konden zich opgeven en gaan in mei de strijd aan. De afdeling
16
krijgt vijf stappentellers en welk team aan het einde van de dag de meeste stappen heeft gezet, is de winnaar. De prijs? Een heerlijke stoelmassage voor tien collega’s. (BS)
AxionContinu Jaarverslag 2013 De publieksversie van het jaarverslag over 2013 van AxionContinu komt binnenkort uit. In deze Jaarkrant leest u wat er vorig jaar binnen de organisatie heeft plaatsgevonden. Zo heeft AxionContinu plannen gemaakt om goed voorbereid te zijn op alle overheidsmaatregelen die de komende jaren op de ouderenzorg afkomen. Deze plannen zijn vastgelegd in het visieplan ‘De juiste zorg op de juiste plaats’. Op kwaliteitsgebied zijn er veel verbeteringen op de locaties doorgevoerd en dat heeft geleid tot meer tevreden cliënten. En natuurlijk hebben er vorig jaar veel leuke activiteiten
en evenementen plaatsgevonden. Eind mei wordt de Jaarkrant verstuurd en ook op de locaties verspreid. Wilt u een exemplaar ontvangen, dan kunt u een mailtje met uw naam en adres sturen naar communicatie@axioncontinu.nl. (MH) U kunt de Jaarkrant te zijner tijd ook inzien op de website www.axioncontinu.nl/publicaties
Krant
200 jaar Koninkrijk
AxionContinu
Er is weer veel gebeurd dit jaar en er gaat een hoop veranderen
Kortom AxionContinu volop in het nieuws
Kadermiddag ‘Kleurrijke zorg’
‘200 jaar Koninkrijk’ is de naam van de bijzondere tentoonstelling die tot 31 augustus te zien is in Albert van Koningsbruggen. Kunstenaars van Ateliers De Wijde Doelen van Reinaerde hebben werken gemaakt over het koningshuis. Reinaerde is een zorgorganisatie voor mensen met een verstandelijke beperking. De kunstenaars hebben ieder een eigen persoonlijke, herkenbare stijl en zetten een beeld neer van de wereld zoals zij die beleven. Reinaerde heeft voor het thema gekozen omdat dit jaar ‘200 jaar Koninkrijk’ landelijk wordt gevierd. (BS)
Zo’n honderd (afdelings)managers en andere medewerkers van AxionContinu kwamen 17 april in Tolsteeg bij elkaar voor een inspirerende kadermiddag over ‘Kleurrijke zorg’. Zij wisselden van gedachten over hoe de organisatie het beste kan inspelen op de wensen en behoeften van bewoners en medewerkers uit diverse culturen. Na een drietal interessante presentaties, werden twee medewerkers geïnterviewd over waar zij in de praktijk tegenaan lopen bij het werken met cliënten en collega’s van andere culturen. Fatima Selek en Emmy van Bunnik vertelden over misverstanden die kunnen ontstaan als je te snel conclusies trekt en over de vooroordelen waar iedereen zichzelf soms op Contact | jaargang 9 | mei 2014
betrapt. Luister goed naar elkaar en ga gewoon in gesprek en leg uit hoe het zit, was hun advies. Vervolgens werd een aantal vragen voorgelegd waar in groepjes over werd gediscussieerd. Waar ben je trots op? Wat doen we
goed en wat zou beter kunnen? De antwoorden worden verzameld en zullen als input dienen voor het Platform Interculturalisatie. (MH)
17
Met vele kunst & cultuur projecten wil AxionContinu haar bewoners in contact brengen met poëzie, muziek, dans, toneel en beeldende kunst.
De Jukebox a trip down memory lane ‘Sweets for my sweet, sugar for my honey’. Kent u ze nog: de liedjes van The Drifters, The Andrew Sisters en natuurlijk Wim Sonneveld? Met het project ‘De Jukebox, a trip down memory lane’ zijn de sterren van toen weer even helemaal terug.
iedereen wel iets leuks te ontdekken. De muziek is zowel Nederlands- als Engelstalig en is gericht op de jaren ‘20 tot en met ‘80 van de vorige eeuw. Van rock-‘n-roll tot romantiek, speciaal op verzoek of gewoon lekker op de achtergrond om mee te neuriën, alles kan. Vraag dus gerust uw plaatje aan.
De Jukebox is gebouwd naar een typisch Amerikaans model, heeft gekleurde lichtjes en zit vol met beroemde liedjes van vroeger. Er is voor
De verrijdbare Jukebox gaat de komende maanden de locaties langs en kan per huiskamer maximaal een maand worden gereserveerd. Een aantal huis-
18
kamers op locatie Albert van Koningsbruggen heeft al kennis gemaakt met de Jukebox. Vooral op de afdelingen voor mensen met dementie blijkt het een groot succes. Er wordt gedanst en tijdens de afwas mag iedereen een verzoeknummertje aanvragen. Een aantal afdelingen wil hem eigenlijk niet meer kwijt. Muziek raakt mensen en neemt hen mee naar vervlogen tijden, zelfs als het geheugen hen grotendeels in de steek heeft gelaten. De Jukebox blijkt een fijne sfeermaker. (JV)
Colofon
Woonzorgcentra Albert van Koningsbruggen Beneluxlaan 924 3526 KJ Utrecht tel. (030) 282 23 11 avk@axioncontinu.nl
’t Huis aan de Vecht Costa Ricadreef 9 3563 TA Utrecht tel. (030) 264 66 68 hadv@axioncontinu.nl
De Schutse Anna van Burenstraat 40 3411 AK Lopik tel. (0348) 55 17 24 schutse@axioncontinu.nl
De Bijnkershoek Van Bijnkershoeklaan 250 3527 XL Utrecht tel. (030) 296 85 00 bijnkershoek@axioncontinu.nl
De Ingelanden Louis Armstronglaan 800 3543 EB Utrecht tel. (030) 686 78 00 ingelanden@axioncontinu.nl
Tolsteeg Saffierlaan 10 3523 RC Utrecht tel. (030) 256 75 67 tolsteeg@axioncontinu.nl
De Componist Georg Jarnostraat 14-20 3543 BX Utrecht tel. (030) 686 63 30 componist@axioncontinu.nl
Isselwaerde Kronenburgplantsoen 3 3401 BN IJsselstein tel. (030) 688 19 14 isselwaerde@axioncontinu.nl
Voorhoeve Van Heuven Goedhartlaan 3 3527 CE Utrecht tel. (030) 295 38 53 voorhoeve@axioncontinu.nl
De Drie Ringen Kandinskystraat 40 3544 NW Utrecht tel. (030) 686 69 50 drieringen@axioncontinu.nl
Mariënstein Benschopperweg 14 3401 BV IJsselstein tel. (030) 688 17 14 marienstein@axioncontinu.nl
De Wartburg Kennedylaan 16 3533 KJ Utrecht tel. (030) 294 00 41 wartburg@axioncontinu.nl
Serviceappartementen De Bijnkershoek Van Bijnkershoeklaan 250 3527 XL Utrecht tel. (030) 296 85 00 bijnkershoek@axioncontinu.nl
‘t Huis aan de Vecht Costa Ricadreef 9 3563 TA Utrecht tel. (030) 264 66 68 hadv@axioncontinu.nl
Tolsteeg Saffierlaan 10 3523 RC Utrecht tel. (030) 256 75 67 tolsteeg@axioncontinu.nl
De Hooghe Camp Benschopperweg 14 3401 BV IJsselstein tel. (030) 688 17 14 marienstein@axioncontinu.nl
Schutseplein Anna van Burenstraat 40 3411 AK Lopik tel. (0348) 55 17 24 schutse@axioncontinu.nl
De Wartburg Kennedylaan 16 3533 KJ Utrecht tel. (030) 294 00 41 wartburg@axioncontinu.nl
En verder Centraal Bureau Postbus 2251 3500 GG Utrecht tel. (030) 282 22 00 info@axioncontinu.nl
Marhaban De Gasperilaan 116-118 3527 GH Utrecht tel. (030) 293 45 81
Hospice IJsselstein Benschopperweg 14 3401 BV IJsselstein tel. (030) 686 97 29 hospiceijsselstein@axioncontinu.nl
De Plantage Ondiep Zuidzijde 137 3551 DL Utrecht 06-20368799 plantage@axioncontinu.nl
Contact | jaargang 9 | mei 2014
Zorghotel De Wartburg Kennedylaan 300 3533 KN Utrecht tel. (030) 295 86 60 info@zorghoteldewartburg.nl
ContACt is het magazine van AxionContinu. AxionContinu levert ouderenzorg, zowel aan huis als in diverse locaties in Utrecht, IJsselstein en Lopik. ContACt wordt vijf keer per jaar verspreid in een oplage van 7.500 exemplaren, onder cliënten, cliënten op de wachtlijst, bewoners van serviceappartementen, vrijwilligers, medewerkers en relaties van AxionContinu. Wij bedanken iedereen die heeft meegewerkt aan dit nummer hartelijk voor hun bijdrage. Vragen of opmerkingen Het is mogelijk dat u naar aanleiding van ContACt vragen heeft. Wij helpen u graag verder. Bel (030) 282 22 00, mail: communicatie@axioncontinu.nl of kijk op www.axioncontinu.nl Redactieadres AxionContinu Afdeling Communicatie & PR Postbus 2251, 3500 GG Utrecht communicatie@axioncontinu.nl Redactie Maaike Hoogland (MH) Rene Leideritz Kees Mollema (KM) Petra van der Sanden (PS) Berber Schrijver (BS) Willem de Bruijn Tekstbijdrage Louis Nouws (LN) Joyce Vlaming (JV) Fotografie Willem Mes Kees Mollema Joyce Vlaming en anderen Vormgeving BLADEN&CO/Willem de Bruijn Druk Drukkerij Hendrix Volg ons ook op:
19
Vrijwilligers zijn onmisbaar voor AxionContinu. Daarom staat achterop elk nummer van ContACt een vrijwilliger van AxionContinu in de schijnwerpers. Wilt u ook vrijwilliger worden? Mail dan naar communicatie@axioncontinu.nl
‘Zus’ Jansen:
‘Ik kan niet stilzitten, heb ik nooit gekund’
“Ze zeggen wel eens dat ik het rustig aan moet doen, maar ik ben nooit moe. Ik kan heel goed mijn eigen grenzen aangeven. Ho is ho, hoor.” De 96-jarige ‘Zus’ Jansen-Tammer is al 39 jaar actief als vrijwilliger in Tolsteeg. Sinds 2009 woont ze er zelf ook, in een serviceappartement.
‘Zus’ heet eigenlijk Johanna. “Maar ik heb altijd een hekel aan die naam gehad, omdat ze die afkortten tot Jo. En da’s een jongensnaam. In mijn jeugd noemde iedereen me al Zus, mijn moeder werd Tante genoemd,” zegt zij. Zus groeide op in de Vaartsestraat, als één van de zes kinderen van een medewerker van de Nederlandse Spoorwegen. “We hadden vrij reizen, dus maakten we veel uitstapjes. Ik heb heel Nederland gezien in mijn jeugd. Elk jaar gingen we naar de kermis in ‘s-Hertogenbosch. Mijn vader slijmde dan voor de terugreis met de machinist en gaf hem een sigaar. Dan stopte de trein precies voor ons tuinhekje aan de Vaartsestraat.” Zus werkte in haar jeugd bij Haka, een koek- en snoepfabriek. “Maar ik was geen meisje voor de fabriek. Niet ruw genoeg.” Ook werkte ze bij wasserij Gruno in Achttienhoven, tot de oorlog uitbrak. Na de oorlog trouwde ze en verhuisde naar de Croesestraat, waar ze 58 jaar zou blijven wonen. “Toen mijn moeder in Tolsteeg terechtkwam, ben ik begonnen als vrijwilliger. Heel lang heb ik in het winkeltje beneden gestaan, deed spelletjes met bewoners of ging met rolstoelers wandelen. Ik ben trouwens ook tijdenlang klaar-over geweest op de Vondellaan. Er wonen
20
nu mensen in Tolsteeg die ik vroeger nog heb overgezet. Die noemen me ook nog steeds ‘de klaar-over’.
Parel van Zuid Nu helpt Zus nog altijd bij grote activiteiten: kopjes op de tafels zetten, de vuile vaat weer ophalen. “Ik mag geen bakken meer dragen, omdat ik last heb van mijn arm, dus nu doe ik dat met een kar. Op woensdagavond zit ik bij de deur om entree te innen. Ze zeggen altijd: ‘Jou kunnen we alles laten doen.’” Tien jaar geleden kreeg Zus een koninklijke onderscheiding. In januari van dit jaar werd ze door AxionContinu nog uitgeroepen tot ‘Parel van Zuid’. Alles leuk en aardig, maar liever gaat ze aan de slag. “Er gebeurt op dit moment weinig, dat vind ik niet leuk. Ik ben mijn doel kwijt, ben liever bezig.” Dus, om de tijd door te
komen, borduurt ze een geboortelap voor Esmée, haar kersverse achterkleindochter. “Ik kan niet stilzitten, heb ik nooit gekund.” (KM)