Wij doen’t
2017
vol axioncontinu inspir atie
magazine
Wat is er aan de hand?
Stop!
de paarse krokodil
Blikken vol vrolijkheid
Comedyhuis
bewoners spelen sketches
Wij doen’t inhoud
4
6
Naar buiten Met de gps-tracker
Wat is er aan de hand?
8
TOP-gasten
10
Stop!
die paarse krokodil
9
Van Bach tot Einstein
13 Comedyhuis Bewoners spelen sketches
15
14
Blikken met vrolijkheid Voelen, ruiken, luisteren
16
Wij doen ’t
Wij doen’t
Aandacht voor
Seksualiteit en intimiteit
18
TV Team
in actie
20
Samen in de Stad brengt mensen bij elkaar
22 Bouwen
voor de toekomst
24 Historie komt tot leven
Nog meer projecten Groene vingers in de Tuinkamer 5 Multidisciplinaire incheck 7 De audiotheek 7 Revalidanten blij met oefentuin 11 Mantelzorg magazine 12 Elektronische medicatiedeellijsten 12 VANAC 12 Deurhangers isolatiemaatregelen 17 De spelotheek 17 Camping in de tuin 25 Vierde alzheimerkoor van start 25 Belevenistafel 26 Kids op bezoek in Isselwaerde 26 Mooi op de foto 27 Gespreksboek VTS 27
Zes jaar geleden startte AxionContinu met Wij doen ’t. Het innovatieproject, waarbij medewerkers hun ideeën om de zorg of hun werk te verbeteren, kunnen aandragen. Wij doen ’t leeft nog steeds volop en medewerkers bruisen weer van de nieuwe ideeën. Dat blijkt ook uit dit innovatiemagazine waarin alle goedgekeurde projecten van de laatste drie jaar worden gepresenteerd. Zo zijn er in 2016 weer achttien projecten goedgekeurd. Deze worden of zijn uitgevoerd met budget uit ons innovatiefonds. Als ik door het magazine blader dan valt me op hoe gevarieerd de projecten zijn. Het gaat van een Stop-knop om overbodige regels binnen de organisatie te verminderen, via het TV-Team, tot aan kunstprojecten met TOPgasten. Ook de Camping in de tuin is erg leuk. Bewoners van ’t Huis aan de Vecht kunnen deze zomer nog eens de echte kampeerbelevenis meemaken, wanneer de tuin tot heuse camping wordt omgetoverd, met alles erop en eraan. Naast de Wij doen ’t projecten die de laatste drie jaar zijn uitgevoerd, kun je in het magazine ook lezen hoe het een aantal eerder ingediende projecten is vergaan in de rubriek ‘Hoe is het nu met…’. Wij doen ’t is een project waar wij allemaal met recht trots op mogen zijn. Het staat symbool voor onze kernwaarden, vakmanschap, aandacht en plezier. Ik hoop dat iedereen door dit inspirerende magazine wordt geprikkeld weer eens na te denken wat beter kan in de zorg of zijn werk. Ik beveel ook iedereen aan deze mooie projecten te delen met de buitenwereld. Als best practice, maar zeker ook om te laten zien dat de zorg voor ouderen gewoon een heel mooi vak is! Eliane Thewessen Raad van Bestuur
Heb je ook een idee? Doe mee! Kijk op intranet onder Wij doen ’t hoe je je idee kunt indienen.
3
4
Wij doen’t
Naar buiten met de gps-tracker Bij de psychogeriatrische afdeling van De Wartburg kunnen drie bewoners de afdeling op eigen houtje verlaten, voorzien van een gps-tracker die toont waar ze zijn. Het Wij Doen ’t project loopt nu ongeveer een jaar en teamleider Paul Bovens is erg enthousiast.
I
n het begin is het heel spannend om een bewoner alleen naar buiten te laten gaan. Het wordt dan letterlijk zorg op afstand en we zijn natuurlijk gewend bewoners in het zicht te hebben of in ieder geval in de directe nabijheid. Je moet vertrouwen krijgen in de techniek en natuurlijk ook in de bewoner.” Het project verloopt in zeer nauw overleg met de families. “Je moet heel goed de risico’s afwegen en elkaars verantwoordelijkheden afbakenen. Allereerst moet je vaststellen of iemand het lichamelijk en geestelijk nog aankan. Vervolgens moet je het ook juridisch indekken. Een bewoner zou een ongeluk kunnen veroorzaken waarbij schade aan derden ontstaat. Daarover zijn allemaal goede afspraken gemaakt en protocol-
len opgesteld. Tot nu toe verloopt het zonder problemen.”
Virtueel gebied Het systeem in het kort. De drie bewoners krijgen iedere ochtend hun gpstracker. Bij één bewoner wordt die aan de rollator bevestigd, bij de anderen aan
Wij doen’t een kledingstuk. “Die handeling hoort inmiddels tot de dagelijkse routine.” Er is een virtueel gebied afgebakend. Gaan ze daarbuiten, dan krijgt de familie een bericht op hun telefoon: mevrouw x heeft de zone verlaten. “Op de computer kunnen wij zien waar ze zich bevindt. In overleg met de familie bepalen we wat we gaan doen. In de praktijk blijkt dat ze zich vaak in het restaurant ophouden of in de tuin van het zorghotel. Eén mevrouw gaat ook regelmatig naar zwembad Den Hommel aan de overkant van de straat. De familie heeft daar in het restaurant een rekening courant geopend. Deze zomer kwam ze weleens met bloemen
Paul Bovens:
“Alleen al het idee dat ze van de afdeling weg kan, werkte voor haar heel bevrijdend.”
terug, die haalde ze bij een kiosk die net buiten de zone ligt, maar de familie vond dat oké. Ze heeft lang in deze buurt gewoond en kent de weg nog goed.”
Dwaalgedrag Natuurlijk kan lang niet iedere bewoner met dementie zelfstandig naar buiten. “Als iemand bij ons in huis komt, nemen we een paar weken de tijd om hem of haar te leren kennen. Dan kunnen we vrij goed inschatten wat iemand nog aankan. Veel mensen komen hier omdat ze thuis extreem dwaalgedrag vertoonden. Ze zijn onrustig. Je kunt rust in hun leven brengen door sterk vast te houden aan structuur. Door herhaling en regelmaat geef je ze weer houvast en overzicht. Maar bij sommigen blijft het kriebelen, die blijven dralen bij de buitendeur. Dan is de reflex om de deur dicht te houden eigenlijk puur symptoombestrijding. Illustratief is dat een van de dames niet met antidepressiva hoefde te starten, terwijl we op het punt stonden haar die te geven. Alleen al het idee dat ze van de afdeling weg kan als ze dat wil, werkte voor haar heel bevrijdend.”
Vertrouwd De uitstapjes worden geregistreerd. “In het begin gingen ze wel eens wat verder, maar nu is het toch vooral ’s ochtends even naar het restaurant en een klein stukje door de tuin of door het huis. Ze hechten aan hun dagelijkse wandeling, maar brengen nog altijd de meeste tijd op de afdeling door, want daar is het veilig en vertrouwd. De zorg gaat er nu ook relaxter mee om. Ze weten inmiddels dat de dames weer terugkeren.”
Groene vingers in de Tuinkamer Het is dat Voorhoeve nog volop in de verbouwingen zit, want als het aan teammanager welzijn Saskia Popal ligt, was die tuinkamer er al lang geweest. Maar het zit er nu toch echt aan te komen. Het streven is om de ‘tuin’ half mei klaar te hebben. En dan wordt het ook een echte natuurbeleving. De kamer – die op de eerste verdieping komt – is speciaal voor mensen met dementie die niet in staat zijn om zelfstandig de ‘echte’ tuin van Voorhoeve in te gaan. Saskia bedacht de tuinkamer om binnenshuis toch het gevoel van ‘buiten zijn’ te kunnen ervaren. Met de handen in de aarde en vogeltjes te horen fluiten. De tuinkamer krijgt een lekker ‘buitenzitje’, planten, bloemen, grasmatten en vogelhuisjes aan de muur. Veel groen en vrolijke kleuren dus. Bewoners kunnen in de ‘tuin’ ook een kopje thee of koffie drinken en tot rust komen. Hoe mooi is dat?
5
6
Wij doen’t
Sabine van Gils (links) en Milou Schaap
Als de gezondheidstoestand van revalidanten plotseling slechter wordt, hebben verpleegkundigen de taak te kijken wat er aan de hand is. Zij overleggen vervolgens met een specialist ouderengeneeskunde over welke stappen genomen moeten worden. Een handig hulpmiddel hierbij is het Triageboekje.
Triageboekje voor revalidatie & herstel
Wat is er aan de hand? D
it boekje in zakformaat, dat vorig jaar binnen de divisie Revalidatie en herstel is geïntroduceerd, helpt bij de observatie van cliënten en het stellen van een verpleegkundige diagnose. Het idee voor het boekje kwam van Sabine van Gils en Milou Schaap, verpleegkundigen bij de divisie Revalidatie en Herstel. Zij hadden in een verpleeghuis van een andere organisatie al ervaring met een dergelijk boekje opgedaan. Samen met kwaliteitsmedewerker Ineke Hiemstra dienden zij het project in bij Wij doen ’t. Het project werd goedgekeurd en vervolgens hebben zij met nog een aantal collega’s een eigen versie gemaakt,
helemaal afgestemd op de revalidatie-doelgroep. Begin vorig jaar heeft Ineke het boekje ‘op de zeepkist’ geïntroduceerd. Ineke: “Met behulp van het triageboekje kunnen verpleegkundigen beter zien wat er aan de hand is met de revalidant en kunnen zij een afweging maken of ze de arts moeten bellen of niet. Met verschillende meetinstrumenten kan bijvoorbeeld worden bepaald hoeveel pijn een cliënt heeft of wat het bewustzijnsniveau is. En bij een groot aantal vaak voorkomende klachten, zoals buikpijn en pijn op de borst, staat
wanneer iets acuut, dringend of routine is. Een checklist met vragen helpt de verpleegkundige vervolgens een goed beeld te vormen.”
Professionaliteit Veel verpleegkundigen vinden het triageboekje heel prettig om te gebruiken. In plaats van met een ‘medische diagnose’ te komen, helpt het bij de observatie; wat zie je? Bovendien kunnen de verpleegkundigen met het boekje nagaan wat zij zelf kunnen doen. “Het bevordert echt de verpleegkundige professionaliteit,“ zegt Ineke. De artsen zijn ook blij met het boekje en geven aan dat zij meer duidelijker en gerichte vragen krijgen van de verpleegkundigen. Het boekje bevalt zo goed dat het plan is opgepakt om het triageboekje in de loop van 2017 ook voor verpleegkundigen binnen de divisie Verzorg wonen te ontwikkelen. Wordt vervolgd dus…
Wij doen’t
De Audiotheek
Initiatiefnemers Ineke Hiemstra en Karina Tolsma
Multidisciplinaire incheck In Zorghotel De Wartburg is vorig jaar een proef gedaan, waarbij de gast op de dag van aankomst alle behandelende disciplines zoals de arts, fysiotherapeut, ergotherapeut en verpleegkundige, in één korte inchecksessie te zien krijgt. Doel is de afstemming tussen de verschillende disciplines te verbeteren. Daarnaast krijgt de gast en zijn familie in één keer alle informatie en zij hoeven maar één keer hun verhaal te doen. Prettiger voor zowel de medewerkers als de gast, zou je zeggen. Nu na enkele maanden blijkt het toch wat minder eenvoudig dan gedacht. Verpleegkundige Karina Tolsma, die mede het initiatief nam voor de multidisciplinaire incheck, vertelt: “De gasten vonden het in eerste instantie wat overweldigend, al die behandelaren in één keer. Maar ze vonden het ook heel zinvol. En de familie bijvoorbeeld, kon meteen aan de slag met eventuele aanpassing in huis, als die nodig waren. Ook de behandelaren waren enthousiast en zagen de meerwaarde. Toch zijn we ermee gestopt, toen het zorghotel in De Bilt open ging. Omdat veel vaste medewerkers daar gingen werken, werd het organiseren van een multidisciplinaire incheck in De Wartburg te lastig. Maar ik geloof er nog steeds in. Ik denk dat we deze ervaring in ons toekomstige zorghotel Domstate goed kunnen gebruiken. Zeker voor orthopedische revalidanten is een multidisciplinaire incheck ideaal. En tegen die tijd dat Domstate in gebruik wordt genomen, kunnen we de multidisciplinaire incheck ook weer in het Zorghotel De Wartburg invoeren.”
Muziek blijkt een goede uitwerking op mensen met dementie te hebben. Zelfs mensen in een vergevorderd stadium van dementie, leven weer op wanneer zij muziek uit hun jongere jaren horen en vaak kunnen zij zich nog teksten en melodieën herinneren. Dit gegeven triggerde Ellen Klein en Michel Samehtini, welzijnsmedewerkers van Isselwaerde, om de zogenaamde Audiotheek te ontwikkelen: een uitleensysteem met muziek op maat voor bewoners. Michel: “Muziek werkt vaak het beste wanneer je de muziek speelt waar de bewoner echt van houdt, maar muziekvoorkeuren zijn vaak heel verschillend. We kennen bijvoorbeeld een bewoner die van Andrea Bocelli houdt, terwijl hij op een huiskamer woont waar iedereen naar Nederlandstalige muziek luistert. En andere bewoners gaan weer volledig op in kinderliedjes van vroeger.” “Via een koptelefoon komt de muziek veel rechtstreekser bij de mensen binnen. Je ziet vaak dat je dan op een andere manier contact kunt krijgen met de bewoner. Ze reageren weer,” zegt Ellen. De Audiotheek bestaat uit tien tasjes. In elk tasje zit een mp4-speler, een draagband, ‘oortjes’ en een grotere koptelefoon. De tasjes kunnen worden geleend door zorgmedewerkers. Via een laptop wordt van te voren de muziek van voorkeur op de MP4-speler gezet. Daarna is het heel makkelijk. Koptelefoon op en muziek aan.
Ellen Klein met een bewoner
7
8
Wij doen’t Op de dertiende verdieping van ’t Huis aan de Vecht ligt het Atelier TOP. Het is een levendig atelier waar niet alleen bewoners van ’t Huis aan de Vecht, maar ook bewoners van andere locaties met veel plezier gebruik van maken. breide gesprekken met bewoners, koos Lotte het gezamenlijke uitzicht als uitgangspunt voor haar kunstproject. Dat uitzicht bleek echt iets te zijn wat álle bewoners mooi vinden en gezamenlijk delen. Tijdens speciale tekenochtenden hebben bewoners tuintekeningen gemaakt. Die vormden de basis van het uiteindelijke kunstwerk: 30.000 bloembollen van witte krokussen die in het najaar van 2016 zijn gepland in het gras voor de flat. In het voorjaar komen de bloemen op en wordt een bijzonder beeld zichtbaar. Een prachtig uitzicht dus, waar bewoners zelf aan hebben bijgedragen.
Rustpunt
De frisse blik van
TOP-gasten J
oyce Vlaming, projectmanager Kunst en Cultuur, heeft met het Wij doen ’t project TOP-gasten nog een extra dimensie aan het atelier toegevoegd. Twee keer per jaar wordt een kunstenaar uitgenodigd om drie maanden in het atelier te komen werken en samen met bewoners of medewerkers een kunstproject te ontwikkelen. Kunstenaar Lotte van Laatum beet afgelopen jaar het spits af. Na uitge-
De tweede TOP-gast Marjolein Zwakman wil een rustpunt creëren. Want voor medewerkers, bewoners en hun familieleden, is het soms lastig rust in de dag te vinden. Een moment waarin je je even kan terugtrekken en je ‘vrij’ mag zijn met je gedachten. Hoe dit eruit gaat zien? Dat is nog niet duidelijk. Marjolein is ten tijde van dit schrijven nog bezig om dit samen met bewoners en medewerkers verder uit te werken.
Frisse blik Joyce: “Ik vind TOP-gasten een geslaagd project. Vooral omdat de kunstenaars een frisse blik meenemen en op een totaal andere manier naar de zaken kijken. Ze komen niet uit de zorg en zijn een soort vreemde, maar wel leuke, eend in de bijt. De kunstenaars gaan door het hele huis, praten met iedereen en worden zo echt een onderdeel van de cultuur. Ze ontdekken zaken waar je zelf nooit op zou komen. Het eerste jaar is dit project vanuit Wij doen ’t gefinancierd. Gelukkig ziet het ernaar uit dat we een nieuwe subsidie hebben gevonden waardoor we dit succesvolle project kunnen voortzetten.”
Wij doen’t s Hoe i et m u het n . ..
Van Bach tot Einstein Lezingen en workshops voor hoger opgeleiden met dementie
Een lezing over de werking van het immuunsysteem. Of een workshop luisteren naar muziek van Bach. In De Ingelanden en bij de dagbehandeling in Koningsbruggen staat het gewoon op het programma. De deelnemers zijn bewoners en cliënten die hoger opgeleid zijn en behoefte hebben aan activiteiten die bij hen passen.
Marijke Verkade:
“Tijdens een lezing, die gerust een uur kan duren, vinden zij herkenning”
J
eannette Blok, afdelingsmanager van dagbehandeling Koninsbruggen en casemanager dementie, komt bij mensen thuis. Ze merkte dat er een groep mensen is, die wel ondersteuning nodig heeft, maar zich niet thuis voelt in de bestaande groepen van de dagbehandeling. “Zij hebben een andere leefstijl en een bredere belangstelling. Denk aan cultuur en muziek. Het is belangrijk dat er een dagbehandelingsgroep is, die bij deze leeftstijl aansluit,” zegt zij. In samenspraak met een psycholoog en een specialist ouderengeneeskunde begon de dagbehandeling vorig jaar daarom met een ‘sociëteit’ voor hoger opgeleiden. Twee dagen per week komen de deelnemers bij elkaar in Koningsbruggen. Vier jaar terug startten Lieke Sonderman en Marijke Verkade een Wetenschapscafé voor deze doelgroep in De Ingelanden. Elke twee weken organiseert Marijke, medewerker welzijn, dit Wetenschapscafé. Steeds wordt er een lezing gehouden, meestal door een student. Sinologie, de relativiteitstheorie en 3D-printen zijn onderwerpen die al langs zijn gekomen. Bewoners met hersenletsel en bewoners die dementeren komen naar het Wetenschapscafé. “Ik heb er eens een
slapende mevrouw naartoe gebracht. Ik wist dat ze het leuk zou vinden. Aan het einde was ze klaarwakker en heel alert. ‘Wat was het fijn en interessant’, zei ze. Ik ben ook altijd verbaasd over de relevante vragen die mensen stellen.” Geregeld houdt Marijke een ‘brainstormsessie’ waarin zij mensen vraagt waar zij een lezing over zouden willen horen. De werking van het immuunsysteem was een van de interesses. Jeannette geeft aan dat hoger opgeleiden niet ‘beter’ zijn dan andere mensen. “Zij zijn anders geïnteresseerd en daar sluiten wij bij aan.” Marijke: “Deze mensen moeten op een andere manier geprikkeld en aangesproken worden. Tijdens een lezing, die gerust een uur kan duren, vinden zij herkenning.”
9
10
Wij doen’t
Stop!
die paarse krokodil
D
at is het uitgangspunt van ‘Stopknop’, een Wij doen ’t project dat september 2016 van start ging bij de divisie Revalidatie en Herstel. Ineke Hiemstra, één van de initiatiefnemers: “In de zorg zijn veel onontkoombare regels en procedures, maar er zijn ook afspraken waarvan we eigenlijk niet meer weten waarom ze ooit zijn gemaakt.” Doordat omstandigheden veranderen kunnen administratieve procedures achterhaald blijken of in de praktijk niet meer goed werken. “Dat is heel lastig voor medewerkers, maar juist zij kunnen dat ook het best aankaarten, omdat ze er steeds tegenaan lopen.”
Bureaucratie
‘Ik ben niet de zorg ingegaan voor administratieve taken’. Hoe vaak niet klinkt die verzuchting als er weer een formulier moet worden ingevuld of een accordering moet worden verkregen. Aan regels en afspraken valt uiteraard ook in de zorg niet te ontkomen, maar overbodige administratieve last moet worden aangepakt.
Op YouTube is nog altijd het filmpje van de Paarse Krokodil te zien, een reclame waarin ver doorgevoerde bureaucratie belachelijk werd gemaakt. Terwijl in het hokje van de badmeester de levensgrote opblaaskrokodil is te zien die haar dochtertje heeft laten liggen, moet moeder eerst een formulier invullen en dat de volgende dag inleveren. Dus had Ineke bij de aftrap van het Stopknop-project voor de medewerkers een paarse opblaaskrokodil bij zich. “Inmiddels staat het symbool voor onzinnig lijkende procedures en even hadden we het idee het project zo te noemen. Bij een collega-organisatie waar ze iets vergelijkbaars doen, hebben ze voor die naam gekozen.” Nadat ook ‘Rode Knop’ en ‘Ideeënknop’ als naam afvielen, werd het ‘Stopknop’. “Die naam doet goed recht aan de frustraties waar mensen soms mee kampen.”
Wij doen’t
Ineke Hiemstra:
“Want het stimuleert na te denken hoe iets beter kan, als je weet dat er iets mee gebeurt.”
Sinds de knop op het intranet van AxionContinu staat is er al veertien keer op gedrukt. “Iemand krijgt binnen een week reactie en er volgt zo nodig een gesprek waarin de indiener zijn suggestie of vraag kan toelichten. Uitzoeken of het anders kan, vergt uiteraard meer tijd, en lang niet altijd kan de suggestie worden opgevolgd. Aan sommige procedures valt vanwege wet- en regelgeving nu eenmaal niet te tornen. Maar in zeker vier gevallen zijn administratieve hobbels aangepakt of wordt serieus onderzocht of het anders kan.” Zo bestaat de afspraak dat een cliënt een aanpassing in het zorgdossier met een handtekening moet accorderen. “Dat is werkbaar als er zo nu en dan wat wijzigt, maar in een revalidatietraject zijn er geregeld kleine bijstellingen. En het blijkt geen wettelijke verplichting te zijn. Daarom zijn we nu bezig om deze werkwijze aan te passen. ” Zulke aanpassingen worden na een aantal maanden weer tegen het licht gehouden om te zien of ze inderdaad beter blijken te werken. “Een organisatie moet voortdurend bezig zijn met de vraag hoe het beter kan en het is zeer
Revalidanten blij met oefentuin Losliggende tegels, grind, een oneffen klinkerpad en hellinkjes zijn best lastige ‘hindernissen’ als je bijvoorbeeld met een rollator of op krukken loopt. Gasten die revalideren in Zorghotel De Wartburg kunnen oefenen hoe ze hier soepel overheen kunnen lopen. Bij het zorghotel is in 2015 een ‘oefentuin’ aangelegd met een bijdrage vanuit Wij doen ‘t. Fysiotherapeute Lisanne Smit is de bedenker van de ‘‘rommeltuin’, zoals het ook wel wordt genoemd. “Er wordt veel gebruik van gemaakt, vanwege het weer in de zomer natuurlijk meer dan in de winter. Mensen vinden heel fijn dat deze oefenmogelijkheid er is, want bijvoorbeeld losliggende klinkertjes kom je buiten toch tegen.” gewenst medewerkers daarbij te betrekken,” benadrukt Ineke. “De ‘Stopknop’ lijkt daar zeker toe bij te dragen. Want het stimuleert na te denken over hoe iets beter kan, als je weet dat er iets mee gebeurt.” Het project zelf wordt dit voorjaar geëvalueerd en daarna mogelijk ook bij de andere divisies van AxionContinu doorgevoerd. Opdat de Paarse Krokodil wordt uitgebannen.
Fragment uit het reclamespotje
11
12
Wij doen’t
Elektronische medicatiedeellijsten
Mantelzorg magazine ‘Meer aandacht voor mantelzorg’ is een van de speerpunten van Marieke van der Linden, teammanager welzijn in ’t Huis aan de Vecht. “Na het bezoeken van een congres met dit thema vorig jaar constateerden wij dat we de mantelzorger eigenlijk nog niet voldoende in beeld hadden,” vertelt Marieke. “Een werkgroep mantelzorg werd in het leven geroepen die kijkt hoe we mantelzorgers meer kunnen betrekken. Dat heeft geresulteerd in een aantal veranderingen. Zo vragen we bij een verhuizing naar ’t Huis aan de Vecht nu explicieter aan de mantelzorger hoe we het netwerk van de bewoner kunnen blijven betrekken en wat hij of zij zelf altijd deed en misschien kan blijven doen.“ Het mantelzorgmagazine, dat als Wij doen ’t project is ingediend, is vooral bedoeld om de mantelzorgers eens goed in het zonnetje te zetten. In het ‘glossy’ blad worden tien mantelzorgers van bewoners van ’t Huis aan de Vecht op de foto gezet. Daarnaast staat hun persoonlijke verhaal waarin vragen als ‘Wat zijn uw drijfveren?’, ‘Wat vindt u belangrijk en wat moeilijk?’ beantwoord worden. Marieke: “We zijn nu bezig met de interviews en een professionele fotograaf maakt de foto’s. Zodra het magazine klaar is, wordt het tijdens een feestelijke happening uitgereikt. Hoe dat er precies uitziet, weten we nog niet. Behalve dat de mantelzorgers daarbij centraal zullen staan.”
Het toedienen van medicijnen brengt vaak letterlijk een hele papierwinkel met zich mee, zeker als een bewoner veel medicatie gebruikt. “In onze digitale wereld is dat niet meer van deze tijd,” zegt Roelof Kuperus, medewerker bedrijfseconomische zaken. Hij werkt samen met kwaliteitsmedewerker Guus von Hegudus en Frans Werring, manager bedrijfsondersteuning aan de invoering van digitale lijsten voor uitdelen van medicijnen. Deze Elektronische Medicatiedeellijsten zijn gekoppeld aan het Elektronisch Zorgdossier van de cliënt. Via een foto kunnen medewerkers direct zien of ze de juiste bewoner voor zich hebben. “Een groot voordeel van de elektronische deellijsten ten opzichte van de papieren prints is dat het minder gevoelig is voor fouten. Als de arts bijvoorbeeld tien minuten voor de medicatietoediening besluit de medicatie in het zorgdossier te wijzigen, dan is dit direct te zien in het systeem,” zegt Roelof. “Het is veel accurater.” Op 1 maart 2017 is een pilot begonnen in het Zorghotel De Wartburg en daarna ook in Voorveldse Hof. Roelof: “Eerst gaan we schaduwdraaien. Dat wil zeggen dat we de elektronische lijsten, naast de geprinte lijsten gebruiken. Als het na zo’n twee weken goed blijkt te werken, gaan we volledig over naar de elektronische lijsten.” Wanneer de evaluatie van deze twee testlocaties positief uitvalt, wordt het verder uitgerold over de hele organisatie.
VANAC
Hoe het nu is met ...
Het heet VANAC en staat voor Vragenlijst Activiteiten Niveau AxionContinu. Fysiotherapeuten van AxionContinu gebruiken de vragenlijst om in beeld te krijgen hoeveel een bewoner met dementie beweegt. Opstaan uit een stoel, een stukje lopen, aankleden, brood smeren, het hoort er allemaal bij. Aan de score is het activiteitenniveau (mate van zelfstandigheid) te zien, maar ook het aantal bewegingsminuten per week. Aan de hand daarvan wordt gekeken of en hoe bewegen gestimuleerd kan worden. Want wie beweegt, is vitaler. Fysiotherapeuten van AxionContinu hebben VANAC ontwikkeld en zien het als een waardevol instrument. Op bijna alle woonzorgcentra wordt de vragenlijst inmiddels gebruikt.
In 2015 diende vrijwilligerscoördinator Jeroen Blokland het project ‘Comedyhuis 50+’ in bij Wij doen ’t. Het was de start van een succesvolle reeks workshops en bijeenkomsten, waarbij bewoners van ’t Huis aan de Vecht aan de slag gingen met expressie, theater en comedy. Nu, in 2017 loopt het nog steeds, zij het in een wat aangepaste vorm.
Wij doen’t
13
van een regisseur aan de slag gingen rondom het thema: ‘Wat waren de momenten in uw leven waarbij u echt blij was’. Welzijnsmedewerker Nicolien van Veen begeleidde deze workshops vanuit ’t Huis aan de Vecht. “Dat bleken bijzondere verhalen te zijn.
Foto: STUT theater
s Hoe i et m u n het . ..
Comedyhuis Bewoners spelen sketches
J
eroen vertelt dat ze in 2015 zijn begonnen met tien workshops die verzorgd werden door leden van Het Comedyhuis, een Utrechts collectief van professionele stand-up comedians. De deelnemers – een vaste groep bewoners van ’t Huis aan de Vecht – leerden hoe ze een komisch verhaal van vijf tot acht minuten konden vertellen. De deelnemers leerden improviseren op basis van lukraak gekozen openingszinnen, of emoties als verliefdheid, boosheid of vrolijkheid te spelen in een
gegeven setting. De workshops werden afgesloten met een eindvoorstelling in de grote zaal.
Zeilboot “Het was zo’n succes,” zegt Jeroen, “dat Het Comedyhuis na twee jaar besloot ermee te stoppen. Ze kregen te veel aanvragen uit het hele land. Gelukkig besloot het Utrechtse STUT theater, waarmee we vaker samenwerken, het stokje over te nemen. Zo zijn er afgelopen maanden tien bijeenkomsten geweest waarbij bewoners onder leiding
De één dacht terug aan zijn zeilboot waarop hij gelukkige momenten had beleefd. De ander vertelde over zijn tewerkstelling tijdens de oorlog in Duitsland, zijn vlucht en hoe hij hoopte dat zijn meisje thuis nog op hem wachtte,” zegt zij.
Losser De workshop startte met oefeningen om losser te worden op het podium. “Gaande weg werden de bewoners steeds vrijer en zaten ze weer echt in dat moment van vroeger,” zegt Nicolien. ”Tijdens een eindpresentatie begin februari van dit jaar lieten de deelnemers de sketches zien voor alle bewoners van ’t Huis aan de Vecht. Dat was erg leuk. We gaan hier zeker mee door!”
Jeroen Blokland:
“Gelukkig besloot het STUT theater het stokje over te nemen.”
14
Wij doen’t
Blikken vol vrolijkheid
E
n dat is precies de bedoeling, zegt Denize. Zij bedacht het project ‘Blik op vroeger’. Het bestaat uit vier grote blikken met elk een eigen thema: ‘Terugblik’, ‘Zonder blikken of blozen’, ‘Een blik zegt meer dan 1000 woorden’ en ‘Ogenblik’. Medewerker welzijn Sanne
Het grote blik staat op tafel in een huiskamer van De Bijnkershoek. Twee bewoners kijken verwachtingsvol toe. Als medewerker welzijn Denize Willemsen er een bosje kunsttulpen uithaalt, beginnen ze allebei te grijnzen. “Kreeg u wel eens bloemen,” vraagt Denize. ‘Jawel, maar deze zijn denk ik niet echt,” zegt mevrouw. Als er vervolgens een onderbroek uit het blik tevoorschijn komt, beginnen ze allebei te schateren.
Sanders ontwierp de afbeeldingen op de blikken. In elk blik zitten verschillende spullen die met het onderwerp te maken hebben. Met een knipoog, dat wel. “Ik vind het echt fijn om met mensen met dementie te werken. Soms merk je dat het lastig is om samen iets te doen, om ergens over te praten. Dat geldt natuurlijk ook voor familie, zorgmedewerkers en vrijwilligers. Maar als je een blik op tafel zet en je haalt er iets uit, geeft dat bijna altijd vrolijkheid. Ook gaan mensen vaak van alles vertellen.” Bij een foto van dames in een gebreid badpak vertelt mevrouw dat die zo vreselijk zwaar werden in het water. En over de hemdjes die haar moeder breide.
Om het gesprek op gang te brengen, zit in elk blik een blad met ‘spelregels’. Een korte introductie, een aantal quizvragen en open vragen die gesteld kunnen worden. Maar in De Bijnkershoek is dat vandaag niet nodig. De bewoners hebben plezier en de verhalen komen vanzelf. De bedoeling is dat de blikken in alle woonkamers van AxionContinu waar mensen met dementie wonen, komen te staan. Denize: “Medewerkers in De Bijnkershoek gebruiken ze ook om nieuwe bewoners te leren kennen. Het is een fijne manier om met mensen in gesprek te komen.”
Denize Willemsen
Wij doen’t
15
Prikkelactiviteiten CVA
Voelen, ruiken, luisteren
D
e kar met prikkelactiviteiten CVA is oorspronkelijk bedoeld voor mensen die door een zware hersenbloeding een heel laag bewustzijn hebben,” zegt initiatiefneemster Janneke Steentjes. Janneke is kunstzin-
nig therapeute bij de divisie revalidatie. “Dit zijn mensen die vaak alleen op bed kunnen liggen, niet kunnen praten en nauwelijks reageren op prikkels. Zij zijn zeer beperkt in hun mogelijkheden. Via zintuigelijke prikkels, het voelen aan ruwe en zachte materialen, kijken naar diverse kleuren, ruiken aan geuren en luisteren naar muziek of geluiden, kunnen revalidanten toch worden geactiveerd.” De kar bevat verschillende materialen, zoals, massageolie, aromatherapie, zachte ballen, een schuursponsje en klankschalen. Het prikkelen van zintuigen is belangrijk voor deze doelgroep, zo blijkt uit onderzoek. Om deze reden zijn de prikkelactiviteiten CVA ook opgenomen in de nieuwe behandelrichtlijn die specifiek voor deze groep revalidanten is gemaakt.
Doelgroep uitbreiden Een heel nuttige therapie, zo lijkt het. “Maar nu na een dik half jaar constateren we dat het aantal revalidanten met zo’n laag bewustzijn dat in De Parkgraaf wordt opgenomen minder groot is dan we oorspronkelijk dachten,” zegt Janneke. “Het komt zo dus niet echt van de grond. Daarom heb
Janneke Steentjes:
“Via zintuigelijke prikkels kunnen revalidanten toch worden geactiveerd.”
ik met manager welzijn Lieke Sonderman besloten om te kijken of we de doelgroep kunnen uitbreiden. Op de CVA afdeling worden ook revalidanten opgenomen die cognitief beperkt zijn en bijna niet kunnen praten. Ook voor hen zou dit een goede aanvulling zijn op de bestaande therapie. We zijn er nu dus nog niet met dit project, maar ik ben er nog steeds van overtuigd dat het een goede toevoeging is. We gaan dit de komende tijd oppakken!”
16
Wij doen’t
Aandacht voor
intimiteit en seksualiteit
Haal een bewoner eens uit de rolstoel en zet hem of haar op de bank zodat de partner er lekker naast kan zitten. Of dek in een aparte ruimte de tafel mooi voor een romantisch diner voor twee. Aandacht voor intimiteit hoeft niet zo ingewikkeld te zijn, vindt Ellen Mol, afdelingsmanager in De Ingelanden.
M
aar belangrijk is het wel,” zegt zij. “Want intimiteit en seksualiteit zijn behoeftes die bij het leven horen en niet verdwijnen als je in een woonzorgcentrum komt wonen. Maar voor medewerkers is het vaak toch lastig om mee om te gaan.” Zij ontwikkelde daarom een map die medewerkers kunnen gebruiken om het gesprek over intimiteit en seksualiteit op gang te brengen. Met elkaar in het team, of met de cliënt en/of de familie.
Behoefte En nee, er zitten géén attributen in de map, lacht Ellen. Maar bijvoorbeeld bladen met stellingen aan de hand waarvan je een gesprek kunt voeren, afbeeldingen van senioren en intimiteit, en ook adressen van een betrouwbare intimiteitcoach of escortservice. Want al gaat intimiteit niet per definitie over seksualiteit, de behoefte is er natuurlijk wel bij veel cliënten. Niet iedereen heeft een partner. Ellen: “Het is niet aan ons als medewerker om daar een oordeel over te hebben.”
In De Ingelanden en ook in De Componist is intimiteit inmiddels veel minder een taboe. Er is ook een ‘groepje’, waar behalve Ellen, een psycholoog, een arts, en een medewerker van De Componist in zitten, dat situaties bespreekt die wat lastiger zijn. Stel: een bewoner zou graag een escortdame op bezoek krijgen, maar de kinderen zien dat niet zitten. Wat doe je dan?
Mappen Zorg voor intimiteit is in het scholingsprogramma van AxionContinu opgenomen. Ellen heeft ook nog mappen liggen. Ze komt teams graag vertellen hoe ze die in hun eigen locatie kunnen gebruiken om intimiteit en seksualiteit van cliënten meer ‘gewoon’ te laten zijn.
Ellen Mol:
“En nee, er zitten geen attributen in de map.”
Wij doen’t
Deurhangers isolatiemaatregel Wanneer bij een cliënt of revalidant een infectieziekte of bacterie als Noro of MRSA wordt geconstateerd, treedt onmiddellijk het draaiboek Infectiepreventie in werking om de verspreiding zo snel mogelijk tegen te gaan. Zorgmedewerkers moeten bij het betreden van de kamer van de cliënt bijvoorbeeld handschoenen, een schort - en bij ernstige infectie ook een mondkapje - dragen. Bezoekers van de geïnfecteerde cliënt moeten zich eerst bij het zorgteam melden voordat ze naar binnen gaan. Belangrijke maatregelen, die goed moeten worden gecommuniceerd. Maar hoe doe je dat zonder meteen stigmatiserend voor de cliënt te zijn? De Infectie Preventie Commissie bedacht een oplossing: de deurhangers. Via de deurhanger wordt in drie kleuren aangegeven om welke maatregel het bij deze cliënt gaat: contact-isolatie, druppel-isolatie of strikte isolatie. Via pictogrammen is in één oogopslag
helder welke maatregelen genomen moeten worden om verspreiding tegen te gaan. Pytrich Cnossen, lid van de commissie: “Voorheen plakten we de bijlage van het infectieprotocol op de deur. Dat was echt een markering van de kamer, en dus van de cliënt. Niet erg prettig voor de cliënt en zijn familie. En in het Zorghotel De Wartburg paste een dergelijk formulier op de deur niet bij de hotelvisie die daar heerst. Bovendien was voor medewerkers en vrijwilligers ook niet meteen duidelijk welke vorm van maatregelen genomen moest worden. Met deze deurhangers kunnen we zonder al teveel te stigmatiseren, toch helder communiceren wat moet gebeuren.”
Druppel isolatie
Contact isolatie
Strikte isolatie
Bij de pilotlocaties De Parkgraaf en Zorghotel De Wartburg worden de deurhangers tot volle tevredenheid gebruikt. Bij een positieve evaluatie van deze proef kunnen de deurhangers in alle locaties gebruikt worden.
De Spelotheek Welzijnsactiviteiten zijn belangrijk voor de bewoners van AxionContinu. Binnen de verschillende locaties wordt daarvoor gebruik gemaakt van allerlei spellen, decoratiematerialen en themamaterialen.
Marijke Verkade met de reminiscentiekist
17
Saskia Popal, teammanager welzijn, bedacht dat het wellicht handig zou zijn om een overzicht van al deze materialen te hebben, zodat locaties van elkaar kunnen lenen en leren. “We huurden regelmatig spellen bij Stichting Boom, maar deze is gestopt. We wilden ook liever zelf hierin investeren. Ik dacht ‘dit kunnen we beter’ en ik ben aan de slag gegaan met het opzetten van een Spelotheek. Een soort bibliotheek voor
spellen en materialen. Het blijkt toch wel wat lastiger dan ik had gedacht.” “Medewerkers zijn bang dat ze de materialen niet terugkrijgen als ze het uitlenen aan andere locaties. Ook wel begrijpelijk. Dus nu maken we eerst inzichtelijk wat er allemaal aanwezig is. En mijn collega Marijke Verkade is gestart met het maken van themakisten, zoals een reminiscentiekist, een seizoenenkist en een feestdagenkist. In die laatste zit bijvoorbeeld materiaal dat gebruikt kan worden bij Koningsdag of Nederlandse voetbalwedstrijden. Omdat deze kisten niet van één locatie zijn, zal de uitleen hiervan beter gaan.”
18
Wij doen’t
TV Team Alsof er niets aan de hand is, nestelt de ‘therapiekat’ zich op de schoot van een mevrouw in een rolstoel. Die vindt het heel gezellig en vraagt of ze goed zit voor de opnamen. Hans Kragten en Gerard Zell hebben hun camera’s op een statief gezet en filmen in alle rust hoe bewoners knuffelen met katten. Hier in De Bijnkershoek is het TV Team van AxionContinu aan het werk.
in actie V rijwilligers Hans Kragten, Gerald Zell, Wil van Straaten en medewerker welzijn Denize Willemsen vormen het TV Team. Bij optredens, kerstdiners, appeltaartconcerten of andere evenementen in verschillende locaties komt het team in actie om het gebeuren op beeld vast te leggen. Zo kunnen bewoners het later nog een keer terugzien en nagenieten. Hans en Gerard, allebei inmiddels de 70 gepasseerd, zaten op een videoclub. Hans: “Daar hebben we een keer samen een film gemaakt en dat ging goed.” De samenwerking was geboren. Toen de videoclub niet meer bestond, zijn ze gaan filmen in Tolsteeg. ‘TV Tolsteeg’ heette het team toen. Gerard: “Optredens, carnaval, van alles hebben we
vastgelegd. We hebben er ruim dertig films gemaakt.” Toen Tolsteeg sloot, wilden zij graag verder gaan met films maken. Denize bedacht dat het leuk zou zijn als zij voor heel AxionContinu zouden gaan filmen. Zo is het TV Team ontstaan. Met een bijdrage vanuit Wij doen ’t is apparatuur aangeschaft voor het monteren. Ook hebben de leden van het team shirts, waarmee ze herkenbaar zijn als TV Team. De taken zijn duidelijk verdeeld. Denize is projectleider, Hans en Gerard filmen en monteren. En Wil doet de planning en de boekingen. Ook spreekt ze commentaren in. Al zet Hans ook graag een muziekje onder de beelden. Vanmiddag staat het filmen van het knuffelen met de katten van Katy van
Wij doen’t
Santen in De Bijnkershoek op het programma. Als vrijwilliger komt Katy elke twee weken naar vier locaties van AxionContinu met twee katten, die bij bewoners op schoot gaan zitten. “Ze zijn zo lekker makkelijk, die meiden,” zegt ze over haar katten die heel rustig zijn. Alleen al het zien van de katten tovert soms een glimlach op het gezicht van bewoners met dementie. Ook mensen met lichamelijke problemen vinden het gezellig om een poes op schoot te hebben en er tegen te kletsen. “Daar doe ik het voor,” zegt Katy. Hans en Gerard filmen hoe Katy de kat op de schoot van een mevrouw zet. De kat zelf kijkt even in de camera en gaat lekker liggen. De mevrouw praat tegen het dier en legt rustig haar hand op de harige rug.
Privacy Het TV Team werkt inmiddels in zeven locaties, die elk een ambassadeur hebben. Zij kunnen een filmverzoek doen en Wil kijkt samen met Denize of dat gehonoreerd kan worden en plant het in. “De privacy van bewoners staat bovenaan,” zegt Denize. “Daarom filmen we alleen als de ambassadeur van de locatie een verzoek indient. De film gaat op een USB-stick naar de locatie en wordt uitsluitend daar gebruikt. Bijvoorbeeld voor de kabelkrant of een filmmiddag voor bewoners.”
Denize Willemse:
”Het is zo leuk als je nog eens terug kunt kijken met de bewoners.”
Hoogtepunten van de afgelopen jaren? De bruidsmodeshow in De Bijnkershoek, zeggen ze allemaal. Dat was een groot feest. Medewerkers showden oude en nieuwe bruidsjurken. Denize: “Het is zo leuk als je dat nog eens terug kunt kijken met de bewoners.” Overigens heeft het team meer in de aanbieding. Gerard verteld dat zij ook compilaties kunnen maken van de opnamen die het jaar door in een locatie zijn gemaakt, bijvoorbeeld voor een oudejaarsavond. Hans: “En ik heb thuis ontzetten veel beeld van Utrecht liggen, ook van wat langer geleden. Ik zet zo wat in elkaar voor een filmavond over Utrecht.”
Vrijwilligers gezocht Het TV Team kan nog vrijwilligers gebruiken. Wie affiniteit en ervaring heeft met filmen en monteren én plezier beleeft aan het vastleggen van allerlei gebeurtenissen, is welkom: tvteam@axioncontinu.nl
19
20
Wij doen’t
Samen in de Stad brengt mensen bij elkaar Oovkatie inno ’t ij doen geen w
Het begon in 2013 met een initiatief in één wijk, SamenHoograven. Inmiddels heeft het sociale netwerk voor ouderen zich verder uitgebreid en heet nu Samen in de Stad. Iedere wijk heeft nu zijn ‘Samen...’ Ingrid Bulsink stond aan de wieg van het project en is nog altijd betrokken.
SAMEN HOOGRAVEN
Ingrid Bulsink:
“Van meet af aan was de bedoeling dat we een katalysator zouden zijn.”
M
et het aantreden van het nieuwe kabinet in 2012 was volgens Ingrid voor zorgprofessionals al snel duidelijk dat de regeringsplannen grote gevolgen zouden hebben voor ouderen. Ze zouden minder gemakkelijk aanspraak kunnen maken op professionele hulp en moesten langer zelfstandig blijven wonen. Ondertussen is het klassieke verzorgingshuis vrijwel
verdwenen. Ouderen wonen thuis in de wijk of in serviceappartementen en komen pas in een verpleeghuis als het echt niet anders kan.
Sociaal netwerk “We zijn destijds met collega’s bij elkaar gaan zitten om te bezien hoe we op de veranderende omstandigheden konden inspelen. Want terwijl het aantal ouderen gestaag zou toenemen, kon je gevoeglijk aannemen dat dat niet zou gebeuren met de financiële middelen. Het was ons zeker niet alleen te doen om onze eigen toekomst als zorgorganisatie, we waren oprecht bezorgd over hoe ouderen het moesten gaan redden.” Want zelfredzaamheid is een mooie gedachte en het is fijn als je tot je dood in je eigen vertrouwde omgeving kunt wonen, maar de praktijk
Wij doen’t
21
is weerbarstiger. De samenleving is individualistischer geworden en de kinderen wonen vaak niet meer om de hoek. “Als ouderen zich moesten redden met hulp uit de omgeving, moet er wel een sociaal netwerk zijn waar ze op konden terugvallen.”
Katalysator “In Utrecht waren wel sociale teams in twee wijken, maar die deden bijvoorbeeld veel aan ingewikkelde problematiek zoals grote schulden en huurachterstand, en waren minder gericht op ouderen. Er was geen kennis over hoe je langer zelfstandig wonen voor ouderen kon aanpakken, dus zijn wij gestart met SamenHoograven. Ik werd voor een paar uur per week vrijgesteld om te zien of ik een sociaal netwerk kon opzetten. Van meet af aan was de bedoeling dat we een katalysator zouden zijn. We hoefden niet per se iets nieuws op te starten. Er waren al heel veel organisaties en initiatieven in de wijk. Er zijn zo veel kansen als je er oog voor hebt. De bibliotheek aan het Smaragdplein had bijvoorbeeld te maken met minder aanloop. Mensen lenen minder boeken en het gaat ook meer digitaal. Iedere dinsdagochtend is er een weekmarkt op het plein waar ouderen graag heengaan, maar voor sommigen is dat een best
Nieuwjaarsborrel SamenHoograven
vermoeiend uitstapje. Nu is er iedere dinsdag een koffie-ochtend in de bieb, met twee wijkbewoners als gastvrouw. Daar zitten wekelijks meer dan twintig ouderen. En als iemand een tijdje niet komt, vragen ze zich af wat er met die persoon aan de hand is. Die betrokkenheid wil je. En ze lenen ook weer vaker een boek.”
Preventief Bij een basisschool zochten ze voorleesouders om iets te doen aan de taalachterstand van migrantenkinderen. Dat doet nu onder andere een gepensioneerde kleuterjuf, die zich
weer gewaardeerd voelt. “En mocht één van die kinderen straks hangjongere worden, dan zal hij toch met respect die oudere vrouw tegemoet treden bij wie hij bij wijze van spreken als kleintje op schoot zat.” Samen in de Stad richt zich vooral op vitale vijfenzestigplussers. “We hopen hen te verleiden sociaal actief te blijven en na te denken over waar zij zelf behoefte aan hebben. Dat doen we niet door te dwingen. Mensen moeten het leuk vinden iets met en voor elkaar te doen. Het sociale netwerk moet preventief werken en moet er zijn als mensen kwetsbaar worden.”
SAMEN rivierenwijk
Samenwerken
SAMEN kanaleneiland
De gemeente Utrecht heeft het project Samen in de Stad inmiddels omarmd en budget beschikbaar gesteld. Samen in de Stad is overigens de overkoepelende benaming. In de wijken heet het netwerk SamenHoograven, SamenKanaleneiland, enzovoort. Ingrid Bulsink: “Dat is goed, want het is een netwerk op wijkniveau. De bewoners zijn bij elkaar betrokken omdat ze bij elkaar in de buurt wonen. Ook jongere bewoners kunnen zich aansluiten. Ze doen bijvoorbeeld boodschappen voor een buurvrouw.” Het mooie van het project is dat welzijnsorganisaties, instellingen voor ouderenzorg, huisartsenpraktijken en bijvoorbeeld het Rode Kruis nauw samenwerken. Zij leveren allemaal contactpersonen voor de netwerken.
De sociale netwerken bestaan naast de Buurtteams die de gemeente inmiddels in de wijken heeft opgezet om inwoners met problemen maatschappelijk te ondersteunen. “In het begin was het soms even zoeken, maar de samenwerking verloopt steeds soepeler. We versterken elkaar.” Veel van de organisaties die betrokken zijn bij Samen in de Stad, zijn sinds 2015 ook actief in het project Huiskamer van de wijk. Waarbij ze in de wijken ruimtes beschikbaar stellen waar buurtbewoners elkaar kunnen ontmoeten om zelf activiteiten op te zetten. De verschillende ontmoetingsplekken in de wijk werken ook meer samen, zodat wijkbewoners beter weten waar en wanneer zij aan activiteiten mee kunnen doen.
22
Wij doen’t
Bouwen toekomst voor de
Oovkatie inno ’t ij doen geen w
“Bouwen voor kleinschalig wonen en het inrichten van onze huizen voor een specifieke doelgroep, dat zijn grote vernieuwingen geweest in de afgelopen jaren.”
H
uub Albreghs, manager facilitair bedrijf en bouw, schetst de ontwikkeling. “Had je voorheen afdelingen van dertig bewoners, in de kleinschalige zorg zijn dat er nog maximaal acht per huiskamer. Je ziet dat de sfeer en de rust die dat met zich meebrengt, de bewoners met dementie enorm ten goede komt. Dat inzicht bestaat natuurlijk al langer, maar het besluit om een bestaande locatie ingrijpend her in te richten, kun je eigenlijk pas doorvoeren als er toch al gerenoveerd moet worden. We houden er rekening mee dat je een gebouw na twintig jaar grondig moet renoveren.”
Veranderingen Ook maatschappelijke ontwikkelingen en wijzigingen in de financiering van
de zorg brengen veranderingen teweeg. Huub: “Zo is het stijgende aandeel van bewoners met dementie een gevolg van het beleid dat mensen alleen voor verblijf in een woonzorgcentrum in aanmerking komen als het in de thuissituatie echt niet meer gaat. We krijgen dus bewoners met zwaardere problematiek. Dan moet je locaties hebben die daarvoor geschikt zijn. Mensen met lichamelijke aandoeningen vergen weer een andere benadering en dat geldt helemaal voor cliënten die tijdelijk bij ons zijn voor revalidatie en herstel. Deze cliënten wil je juist activeren. Wij verkeren in de gelukkige omstandigheid dat we genoeg eigen locaties hebben om via verschuivingen, renovaties en nieuwbouw onze centra up to date kunnen maken voor verschillende doelgroepen.”
“Nieuwe technologieën zijn vaak het efficiëntst als ze kunnen worden afgestemd op één groep bewoners”, zegt Ruben de Haan, projectleider bouw en beheer. “In Voorveldse Hof en Voorhoeve passen we bewegingsmelders toe waarbij heel verfijnd de leefcirkel van een bewoner kan worden gedefinieerd. Komt die op een plek waar het voor hem of haar onveilig kan zijn, dan krijgen de zorgmedewerkers een signaal. Bewoners behouden zo meer zelfstandigheid en medewerkers hoeven niet voortdurend achter dwalers aan te gaan.” In huizen met verschillende
Huub Albreghs:
”Domotica of huisautomatisering zal een steeds grotere vlucht nemen”
Wij doen’t doelgroepen zijn zulke technieken lastiger in te voeren, omdat er dan zo veel uitzonderingen zijn.
Impressie van Domstate, het nieuwe zorghotel van AxionContinu
23
Domotica Huub: “Domotica of huisautomatisering zal een steeds hogere vlucht nemen. Liften die ‘weten’ naar welke etage een bewoner geoorloofd is te gaan. Webcams die op een smartphone kunnen worden bekeken. De technieken zijn er vaak al, maar het is de vraag hoe je ze zinvol kunt inzetten. Daarbij spelen ook zaken als privacy een rol. Niet alles wat kan, moet je doen. Het verlangt ook altijd overleg met cliënten en familie.” Voor Zorghotel De Wartburg ontving AxionContinu vorig jaar een innovatieprijs van Smart Homes, het kenniscentrum op het gebied van domotica. Ruben: “Dat betrof het gebruik van tablets, waarmee de gasten de verlichting aan en uit konden doen en dergelijke. In het zorghotel wil je mensen het comfort bieden dat ze ook gewend zijn in reguliere hotels. Inmiddels zijn we alweer bezig met een app die is te installeren op de eigen telefoon en waaraan gemakkelijker nieuwe mogelijkheden kunnen worden toegevoegd.”
Verlichting Een opvallende innovatie is de invoering in een aantal huizen van biodynamische verlichting. Die volgt het dagritme van warm rustgevend in
de ochtend, tot intensief en licht in de middag en weer terug naar rustgevend. Huub: “Vanaf de jaren negentig wordt al onderzoek gedaan naar hoe de omgeving kan bijdragen aan welbevinden. Wij hebben de verlichting eerst op proef in De Wartburg toegepast. Bleek dat je de medewerkers en familie heel goed moet informeren, want die vonden het al snel te licht of te donker en hadden de neiging het licht handmatig aan te passen. Ze beseften niet dat iemand met dementie het heel anders kan ervaren.” Ruben: “De bevindingen waren wel zo positief dat we het hebben aangelegd in Voorveldse Hof en het komt ook in Voorhoeve en De Bijnkershoek. De technologie is inmiddels weer verbeterd door de toepassing van led-lampen. Handmatige aanpassing kan nog altijd,
maar het programma neemt het na een tijdje weer over. Laatst hoorde ik van een medewerker dat ze een bewoner zag zitten lezen, terwijl die dat al jaren niet meer had gedaan. Ze had al die tijd gedacht dat die persoon dat niet meer kon, maar mogelijk was het gewoon te donker.”
Ruben de Haan:
“Nieuwe technologiën zijn vaak het efficiëntst als ze kunnen worden afgestemd op één groep bewoners”
Duurzaamheid Ruben de Haan: “We moeten van de overheid ergiebesparingsmaatregelen toepassen die zich binnen vijf jaar terugverdienen. Voor zonnepanelen is die tijd langer, maar ook die hebben we op grote schaal geplaatst, omdat we veel waarde hechten aan sparen van het milieu. Samen met andere maatregelen, zoals het vervangen van halogeenlampen door ledverlichting, zijn we erin
geslaagd om onze elektriciteitsnota te halveren.” Huub Albreghs: “Naast energiebesparing is waterhuishouding ook een item waar de gemeente Utrecht ons op aanspreekt. Het nieuwe zorghotel Domstate dat we nu ontwikkelen, krijgt net als De Wartburg een groen dak. Het regenwater wordt dan op een gedoseerde manier afgevoerd.”
24
Wij doen’t
Historie komt tot leven
Museumroute De Wartburg “Een gast die hier revalideerde, vertelde dat hij tijdens de oorlog in dit gebouw opgesloten had gezeten. Hij was opgepakt nadat hij flyers had opgeraapt, die de Amerikanen gedropt hadden in de boomgaarden rondom De Wartburg. In die tijd hadden de Duitsers het pand geconfisqueerd,” vertelt Rolien Bousema, verpleegkundig manager van Zorghotel De Wartburg.
H
et markante witte gebouw van Zorghotel De Wartburg ademt historie. Rolien: “Dit rijke verleden vind je hier overal terug. De gasten, zoals wij de revalidanten noemen, verblijven hier vaak enkele weken en stellen er vaak vragen over. Zo is het idee ontstaan om een museumroute te maken over de geschiedenis van De Wartburg. Dit is een wandelroute met beschrijving langs alle historische markeringspunten in het pand, zoals de plaquette van de eerste steen in het trappenhuis, de regentenkamer en het zwaantje op het torentje. Hiermee komt de historie echt tot leven voor de gasten. Bovendien is het voor hen ook goed om in beweging te blijven. Met de museumroute slaan we twee vliegen in een klap. In de kelder vonden we ook een grote hoeveelheid oude archieven van De Wartburg. Die stukken gingen terug tot 1841, toen de Utrechtse Lutherse
gemeente, het Wees-, oude mannenen vrouwenhuis oprichtte. Ik heb toen Roosje Keijser van het Utrechts Archief benaderd en de archiefstukken aan hen overgedragen.” Roosje was erg blij met de stukken: “Het komt niet vaak voor dat een organisatie archieven heeft die zo ver teruggaan. De allereerst notulen van de regenten waren er zelfs nog. AxionContinu heeft als zorgorganisatie met haar historische wortels in Utrecht echt waarde voor de stad en haar geschiedenis,” zegt Roosje.
Parel Tekstschrijver en historicus KoenMachiel van de Wetering heeft met behulp van het archief de teksten geschreven bij de verschillende markeringspunten in het pand. “Als historicus is dit een heel interessante klus om te doen. Wat ik erg leuk vond om te zien, is dat het Utrechts Nieuwsblad
Rolien Bousema:
“Dit rijke verleden vind je hier overal terug.” in 1941 veel aandacht besteedde aan de opening. Het voltallige college van burgemeester en wethouders was bij de opening aanwezig. Het woonzorgcentrum werd in die tijd echt beschouwd als parel van de Nederlandse ouderenzorg; een hypermodern gebouw waarbij bewoners zelfs een eigen kamer met sanitair hadden. Een unicum in die tijd.” De museumroute is op woensdag 22 maart – dezelfde datum waarop in 1941 de opening van De Wartburg plaats vond – officieel in gebruik genomen.
Wij doen’t
Camping in de tuin Wie heeft er niet vroeger een keertje in een tentje gekampeerd en bij een kampvuur liedjes gezongen? Om dit gevoel terug te halen bij bewoners van ’t Huis aan de Vecht, wordt deze zomer de Camping ‘Camembert met pindakaas’ ingericht in de tuin van het woonzorgcentrum.
Voor vier dagen en vier nachten wordt de tuin omgetoverd tot heuse camping. Compleet met bewegwijzering, verlichting, parasols, opblaasbare zwembadjes, zaklampen en barbecue. “En natuurlijk ontbreekt het kampvuur met gitaarmuziek niet,” zegt Marieke van der Linden, teammanager Welzijn. “Mijn collega, medewerker welzijn Marian Uitewaal, kwam met dit idee. We hebben het project samen bij Wij doen ’t in gediend.” Per nacht kunnen vier bewoners met een begeleider in één van de legertenten slapen, die de plaatselijke scouting in de tuin gaat opzetten. Zestien bewoners in totaal dus. Zij zijn dan dag-gast van de Camping. De daggasten krijgen ’s morgens en ’s avonds een speciaal programma, met ook een ontbijt en lunch op de camping. Aan het programma overdag kunnen álle bewoners van ’t Huis aan de Vecht meedoen. “Ze hoeven dus niet per se in de tent te slapen,” zegt Marieke.
Marian Uitewaal
“Bewoners van een woonzorgcentrum gaan niet vaak meer op vakantie, en kamperen is er meestal al helemaal niet meer bij. Wij willen graag deze belevenis terughalen. We zijn nog druk met de voorbereidingen, maar het belooft heel leuk te worden.”
Vierde Alzheimerkoor van start AxionContinu heeft inmiddels vier Alzheimerkoren. Na het succes van Eigen-Wijs, dat sinds enkele jaren in Koningsbruggen repeteert, zijn er ook koren twee koren in Isselwaerde. En afgelopen januari is het vierde koor in Voorhoeve gestart. In een Alzheimerkoor zingen mensen met dementie samen met een familielid of mantelzorger. Zo kunnen zij samen echt iets leuks doen. Dementerenden kunnen vaak nog allerlei liedjes zingen, ook als zij weinig meer spreken. Frederiek Kamphuis is de dirigent van de koren. Samen met de koorleden stelt zij de repertoires samen.
25
Hoe is het nu met ...
26
Wij doen’t
Belevenistafel Vier bewoners zitten in een woonkamer in Voorveldse Hof geconcentreerd te kijken naar de belevenistafel. Ze denken na hoe het gezegde ‘De appel valt…’ nou ook al weer verder ging. Na even nadenken roept een mevrouw triomfantelijk “De appel valt niet ver van de boom!” Het is een van de vele activiteiten die je kunt doen met de nieuwe belevenistafel. De tafel is eigenlijk een immens grote iPad die in een tafel is ingebouwd. Het scherm reageert op aanraking en werkt heel eenvoudig. Er zijn rekenspelletjes, aanraakspelletjes, foto’s van vroeger, liedjes uit de kindertijd en nog veel meer.
De tafel wordt elke week in een andere woning neergezet. En je ziet dat het heel wat los maakt bij de bewoners. Zij kunnen bijvoorbeeld in groepjes rekenspelletjes doen of het gesprek aangaan rondom foto’s van vroeger. Degene die wat verder in hun dementie zijn, kunnen worden geprikkeld doordat er bloemen of sterretjes verschijnen bij aanraking. De mogelijkheden zijn groot en het niveau is helemaal af te stemmen op de mate van dementie van de bewoners. Chapeau ook voor leverancier Onwijs die de tafel met een grote korting leverde,“ zegt Monique.
Welzijnsmedewerker Monique Wallinga is blij met de tafel: “Het is een enorme aanvulling op de bestaande activiteiten.
Kids op bezoek in Isselwaerde
s Hoe i et m u n het . ..
Vanuit de Fatimaschool kijken ze zo bij Isselwaerde naar binnen. Dus waarom niet samen iets organiseren, dacht welzijnsmedewerker Kim van der Meer. Zij won in 2013 de innovatieprijs met het project ‘Plezier voor jong en oud’. Hoe gaat het nu met het project? Kim: “Nog altijd komen de kinderen zo’n twee keer per maand op bezoek in Isselwaerde, tot groot plezier van zowel de leerlingen als de ouderen. Ook met bijzondere evenementen komen de kinderen langs, zoals met kerst en carnaval. Vorig jaar nog won de vijfjarige Evy van Staveren de portretwedstrijd ‘Jongeren portretteren ouderen’, die was uitgeschreven door het Nationaal Ouderenfonds. Evy tekende het winnende portret van een bewoonster van Isselwaerde en als prijs ging een aantal bewoners met de kinderen samen naar de dierentuin.” Kim is ook bezig met nieuwe plannen. Samen met de Fatimaschool beheerden ze al de moestuin van Isselwaerde. “We zijn nu bezig om te kijken of we een educatieve tuin kunnen
ontwikkelen, deze keer toegankelijk voor kinderen van alle basisscholen van IJsselstein. Het IVN, het Instituut voor Natuureducatie en duurzaamheid, heeft al medewerking toegezegd. En ook ontvangen we weer een bijdrage vanuit Wij doen ‘t. Want ook dit project heb ik recentelijk ingediend.”
Wij doen’t
Mooi op de foto Als je jonger bent zijn er allerlei gelegenheden waarbij mooie portretfoto’s worden gemaakt, zoals op school of bij bruiloften en andere feesten. Bij ouderen is dat vaak niet meer het geval, terwijl daar toch veel waarde aan wordt gehecht. Projectleider facilitair bedrijf, Irene Smit vond dat dat anders kon en regelde in samenwerking met Marieke van der Linden van ‘t Huis aan de Vecht een fotograaf. Begin december werden bewoners van ’t Huis aan de Vecht bij een ‘wintertafereel’ gefotografeerd. En met de kerstviering gingen alle bewoners op hun ‘kerstbest’ op de foto. De dames werden eerst mooi opgemaakt. Na een fotosessies kunnen de bewoners de foto’s tegen een schappelijke prijs kopen. De fotografe komt zeker nog vaker langs om mooie foto’s van bewoners te maken.
Colofon Wij doen ’t is een uitgave van AxionContinu Coördinatie Maaike Hoogland Concept, vormgeving en productie Willem de Bruijn (BLADEN&CO) Teksten Maaike Hoogland Berber Schrijver Louis Nouws Fotografie Willem Mes Drukwerk Drukkerij Hendrix
Gespreksboek VTS Visual Thinking Strategies (VTS) is een methode waarbij het kritisch denkvermogen en taalgebruik wordt gestimuleerd door in groepsverband te kijken naar kunst. Met vragen als ‘Wat gebeurt er in dit schilderij’ en ‘Waar zie je dat aan’ wordt een schilderij of kunstwerk besproken. Maar wat als cliënten door een hersenaandoening niet goed uit hun woorden kunnen komen, of zelfs helemaal niet kunnen praten? Om ook hen te kunnen betrekken bedacht Janneke Steentjes, creatief therapeute, samen met logopediste Linda Thiadens een hulpmiddel: het VTS gespreksboek. Met dit kleurige boekje kunnen mensen met afasie door middel van symbolen en afbeeldingen aangeven wat ze van het kunstwerk vinden. Vinden ze het mooi (duim omhoog) of niet mooi (duim naar beneden), wat is het gevoel hierbij (vrolijk, blij, verdrietig). Thema’s als kleur, stijl, vorm, techniek, etcetera kunnen met visuele voorbeelden worden besproken. Janneke geeft aan het boekje nog regelmatig te gebruiken bij groepsses-
sies ‘Kunst beschouwen met revalidanten’. “Maar het boekje is ook handig om mensen met afasie te vragen wat ze willen doen tijdens kunstzinnige therapie. Ze kunnen dan aanwijzen of ze moderne kunst willen maken, of dat ze willen tekenen of boetseren.” Zo blijkt het voor meerdere doeleinden bruikbaar.
Oplage 4.000 exemplaren Utrecht, april 2017
AxionContinu Postbus 2251 3500 GG Utrecht 030 – 282 22 00 info@axioncontinu.nl www.axioncontinu.nl
27
Camping in de tuin
Naar buiten met de gps-tracker
Aandacht voor
Seksualiteit en intimiteit