B
BORJA BASAGOITI ETA GAIZKA TOKERO AURREZ AURRE
orja eta Gaizka, Gaizka eta Borja, bi futbolari, bi lagun. Biok izan zuten haurtzaroan amets bera eta amets horrek elkartu zituen bizitzaren bidean. Borja Las Carrerasen jaio zen, eta Abanto futbol taldean ekin zion jolasteari, bertan Athleticek ikusi eta Lezamara eroan zuen. Egun Sestao futbol taldean da. Gaizka, ordea, gasteiztarra da, bere hiriko Ariznabarra taldean hasi eta gaur Athleticeko jokalari dugu. Borja eta Gaizka, 2006-2007ko denboraldian Lemona futbol taldean ukitu egin ziren bizi-ibilbide bi. Borja Basagoiti AXOLA Euskara Elkarteko bazkide dugu, eta egun batean, Las Carreraseko taberna batean zerbait hartzen ari ginela, Gaizkarekin erreportaje hau egitea proposatu genion. Ideia gustatu zitzaion eta hona hemen emaitza.
Basagoiti erasoan
Gaizka, zein da zure txikitako ametsa? Futbolaria izatea! Zer, bestela?
Zer dela eta esaten dizute Revolution?
Radio Popular-eko Iragorri kazetariak jarri zidan ezizen hori.
Hurrengo Lehendakaria izango zara? Ezta pentsatu ere! Nahikoa dau-
2
Keinu hau pressing catch-eko Athleticen Lemoan baino gol tipo batek egiten du. Lagunekin gehiago sartzen ari zara. Bi- apustu bat egin nuen eta momentu hartatik keinu hori nire txia, ezta? egin dut. Bai, horrela da. Urteak pasa ahala arlo horretan hobera egin Sestaon geundela, elektrikari zenbiltzan goizetan? dut. Kar, kar! Ez. Ikasten ari nintzen! Gasteiztar batek euskaraz.
kat futbolaria izanda.
Bai horixe!, betidanik ikastola batean ikasi dut eta.
Golak ospatzeko modu xelebrea zurea! Bai. Orain dela hiru urte hasi nintzen golak horrela ospatzen.
Athleticen Sestaon baino gehiago “ligatzen da�?
Psst! Neuk, behintzat, ez dut askorik ligatzen. Neskei gehiago gustatzen zaizkie, Aitor Ocio, Llorente eta enparauak.
Gaizka Tokeroren txanda
Borja, nagusi izatean, zer nahi zenuen izan? Egia esan, ez dut gogoratzen, baina suposatzen dut futbolaria izan nahi nuela edo bestela kirolarekin zerikusirik duen lanbideren bat.
Zu aditua zara, nola bota behar da penalti bat?
Lehenengo eta behin, zugan Sestao aurten 3. mailan. Zer konfiantza handia izan behar. egin zenuten iaz? Eta neu gorputzarekin jolasten Badakizu, futbolean gauzak naiz atezaina engainatzeko. okertzen hasita, ez dagoela zu3
zentzerik. Baina aurten ondo hasi gara, eta baietz igo!
Azken urteotan gol nahikotxo egin duzu. Zergatik ez aurrelari?
Beno... ez da hainbatetarako, ia gehienak penaltiz izan dira eta. Ni betidanik atzelaria izan naiz eta ondo moldatzen naiz postu horretan. Ikasketak ala futbola?
Ikasketak, noski! Baina biak batera daitezke. Zorterik baduzu eta profesionalki jolastera ailegatzen bazara, hobe, baina hori lortzea zaila denez, ikasketak lehenengo helburu jarriko nituzke nik.
Bilbo ala Abanto?
Ja-ja!... Ez Abanto ez Bilbo... Las Karreras!! Be単at lobari euskaraz egiten diozu?
Saiatu egiten naiz, baina oraindik berarekin komunikatzea zaila da, gauza asko ulertzen ez dituelako. Lezama, jokalari-harrobia?
Niretzat Lezama garrantzitsua izan da futbolari egiteaz gain, pertsona moduan hezi egin nauelako. Eta bertan bizi izan ditudan momentuak ez nituzke sekula aldatuko.
SESTAO RIVER-en. 2.B maila. 2007-2008 4
Gaizkak
Biak Dribling laburrean
- Atlheticetik kanpoko aurrelari bat – David Villa.
- Atlheticetik kanpoko atzelari bat (Borjak ez du balio) - Puyol. - Euskal Herritik kanpoko futbol talde bat - Liverpool. - Jai bat – La Blanca.
- Gustuko musika – Denetarik entzuten dut. - Futbola ez den kirol bat - Saskibaloia.
- Plazer txiki bat - Iratzargailurik gabe esnatzea.
- Bizitzeko lekua - Gasteiz.
- Desio bat - Athletic-ekin tituluren bat irabaztea. - Zer oparituko zenioke Borjari? – Peluka bat.
- Zer ez zenioke oparituko? – Orrazia.
Borjak
- Sestaotik kanpoko aurrelari bat (Gaizkak ez du balio) – Messi. - Sestaotik kanpoko atzelari bat – Jamie Carragher.
- Euskal Herritik kanpoko futbol talde bat - Liverpool.
- Jai bat – Las Karreraseko jaiak.
- Gustuko musika – Marea, La Fuga... horrelako taldeak.
- Futbola ez den kirol bat - Saskibaloia.
- Plazer txiki bat - Etxetik kanpo gosaltzea egunkaria irakurri bitartean. - Bizitzeko lekua - Bilbo.
- Desio bat - Mundua ezagutu.
- Zer oparituko zenioke Gaizkari – Koilara bat (berak badaki zergatik...) - Zer ez zenioke oparituko – Jantzi dotore bat zapata eta guzti. 5
Rolan E. Gonzalez
MUNDUKO BESTE GU (I)
Euskal Herrian jaio, bizi eta lan egiten duten batzuek ikasten ez duten bitartean, Euskal Herria inoiz ez edo gutxitan zapaldu duten beste batzuek ekin diote haien burua euskalduntzeari. Besarkada handi bat Euskal Herri honetatik Euskal Herri horretara! Mila esker, beste gu, zuekin mundua euskaldunagoa eta politagoa delako!
David Cox (Ontario, Kanada)
Noiz izan zenuen lehengo zen. aldiz euskararen berri? Nola ikasi zenuen? Zaila izan Gure alaba jaio zenean, emaz- zen prozesua? teak euskal historiari buruzko li- Besteak beste, Colloquial Basburu interesgarri bat erosi zuen: que liburutik ikasi nuen. Ilargi ZuKurlanskyren The Basque His- biriren liburu urdina ere erabili tory of the World. Liburu horrek dut, nahiz eta ikasteko zaila izan. euskararekiko interesa piztu Euskal musika oso polita izateaz zigun berehala. aparte lagungarria ere bada: Zergatik erabaki zenuen ikas- Kepa Junkera, Oskorri, Laboa, tea?
Euskal Herria baita euskal kultura ere maite ditugulako. Historia luzeko herrialdea duzue, bere kultura, hizkuntza, paisaiak‌ oso erakargarriak dira guretzat eta argi geneukan hizkuntza berri bat ikasteak munduaren ikuspegia zabaltzen duela, beraz, Euskal Herria hobeto ezagutzeko hizkuntza ezinbestekoa
6
“ Euskal Herria hobeto ezagutzeko hizkuntza ezinbestekoa zen”
Tapia, eta Leturia... eta Euskal Herriko lagunekin euskaraz egiten dugu. 2002an gai nintzen hitz batzuk erabiltzeko, 2005ean esaldiak erabiltzen nituen parkean, dendan, eta abarretan, eta 2006an Ondarroako Arrigorri ostatuan egon nintzen. Bost aldiz egon naiz Euskal Herrian eta formula bakarra dago: praktikatu eta praktikatu.
Zer esango zenioke euskara ez dakien Euskal Herritarrari?
Euskara eta euskal kultura oso interesgarriak direla eta euskaraz egiten duzunean, jendea Bide batez, gure umeek euskal esker onekoa dela, errespetua pailazoak asko maite dituzte eta erakustea besterik ez da. haien bidez ere ikasten dabiltza. Euskal Herrian euskaraz!
Leonat Egiazabal (Uruguai)
Noiz izan zenuen lehengo Haurtzarotik aitatxi-amatxiengan ikusi nuen eskualdun izaitearen aldiz euskararen berri? harrotasun bezalako zerbeit. Uruguaitarra naiz, hala nola gu-
rasoak, eta aitatxi amatxiak, eta Gero nerabetasunean, nortasun baita horien gurasoak ere. Eus- xerka nenbilelarik, eskuara hokotarra ez, bainan eskualduna bai. Amatxik eman zidan lehendabiziko eskuararen berri, mintzaira zaila eta misteriotsua balitz bezala, arbasoek zekitena. Berak Ortzaizeko amatxirengandik bazuen zerbeit ikasirik eta trufetan “ipurdi beltxa” deitzen ninduen. Zergatik ikasi duzu euskara?
7
rren ardatza zela ikusirik, dispo- dudan gisan zabaltzea. satu nuen ikastea bai mintzaira Zer esango zenioke euskara bera, bai eskual kultura osoa. ez dakien Euskal Herritarrari? Nola ikasi zenuen? Zaila izan Edozein pertsona berez izan daizen prozesua? teke Eskual Herritarra, bakotxak Hasi nintzen bakarka 17 urterekin, gero Euskal Etxeetan ibili nintzen. Eta 2006 urtean, jada 32 urterekin, “Argentinan euskaraz” programan sartu nintzen. Prozesu akademikoa 2008an bukatu nuen EGA azterketa gainditzearekin, Iruñean.
“Eskual erroak ukanik eskuara ez jakitea egun ahalkegarria, lotsagarria dela nerrake”
nahi duen kultura eta hizkuntzarekin, inposaketarik ez bada, bixtan dena. Bainan eskual erroak ukanik, eskuara ez jakitea egun ahalkegarria, lotsagarria dela nerrake, eskuara ez baita eskualdunen ondarea bakarrik baizikan eta mundu osoarena.
Erranen nieke, beraz, bandera eta partidismo antzuekin mintzaira ez nahasteko eta eskuara dena bezala ikustekoz: kultura; bizi diren lekuarena, hortaz, Eskual Herrian bizitzea eta bertako mintzaira ez jakitea analfabetismotik aski hurbil dagola nerrake.
Alta, inportanteagoa iruditzen zait eskualdunei, eskuara duteGipuzkoan erabiltzen den batua nei, zerbeit erraitea: eskualduongi ikasi arren, amatxik bere nak izan daitezela bihotzez bai, amatxirengandik jaso zuena na- bainan batez ere mihiz! hiago dut belaunaldien kateari jarraiki nahian. Baxenafarreraz Eskuara iragarkietan jartzeko bakarka ikasia dut, liburuetan ikurtzat ez hartzekoz, baizikan eta adiskideekilan. Arbasoeki- eta bizitzeko era bezala, eskulako nuen beharra beterik dela bide hori makurtu gabe defendasentitzen dut orai, eta geroari so, tzeko erranen nieke! egiten dudana da dakidana ahal Sergio Monedero 8
AXOLA Topagunea Euskara elkarteen Federazioaren partaidea da. Bada, Federazioak egingo duen Kongresuaren harira, Iñaki Martinez de Luna Soziologia Dotorearen hausnarketa ekarri du Topaberri aldizkariaren azken aleak. Hementxe daukazuna laburpena da. Laburpen guztien modura, testuinguru osoaren faltaren ondorioz zenbait gauza desitxuratuta egon daitezkeen arren, artikuluaren balioak arriskua hartzea merezi duelakoan gaude. Iñaki Martínez de Luna Gasteizen jaio zen 1950ean. Soziologian Doktorea, Euskal Herriko Unibertsitateko irakaslea, Argia aldizkariko kolaboratzailea, Eusko Ikaskuntzako partaide eta Eusko Entziklopediako zuzendari da, besteak beste.
“Hizkuntza - diskurtso abertzaleaz hausnartu beharra dago”
Zein da orain arte euskara defendatzeko erabilitako diskurtsoa? Erabilitako leloa gehienbat abertzaletasunean sustraitua izan da: “Euskara euskal nazioaren hizkuntza”, “Gaztelera eta frantsesa inposatutakoak”.
du esan nahi aberrian oinarritutako mezua gaur egun egokiena denik gizartea, oro har, euskarara biltzeko.
Eta gaur egungo hizkuntzadiskurtso nagusia? Gaur egun hegoaldeko gizartean gailentzen ari den hizkuntzaEz al da horrela izan? jarrera malgutasunarena da, Argudiatze ulergarria izateak ez betiere malgutasun hori gaztela9
niaren aldekoa izanik. Horrezaz gain, euskararen aurkako diskurtso baten argumentuak errotzen hasiak ditugu.
Adibidez? Inposaketarena (“te exigen el euskara para todo”); bazterkeriarena (“a mi hijo no le cogieron porque no sabia euskara,…”); politizazioarena (“ya se sabe quienes están detras del euskara”); askatasunarena (“gurasoek askatasunez aukeratu behar dute seme-alaben hizkuntza”).
Irtenbidea eleaniztasun objektiboan egon daiteke. Egungo mundu globalizatuan eleaniztasunak garrantzi ukaezina lortu du. Eta eredu eleanitzaren logikatik euskarak ere lekua izatea berez dator: “kanpoko hizkuntzak bai, bertokoak galdu gabe, noski!”
Eta hizkuntza-diskurtso abertzalea baztertzea? Ez. Izan ere, bidea ez da, batzuentzat balekoa (izan) den mezua ezabatzea edota ordezkatzea, bi hanka ematea baizik, betikoa eta berria, bideari keKonponbiderik? mentsuago jarrai diezaiogun: Nik uste euskararentzat bultzada “euskal nazioan euskara leheeta hauspoa izan den hizkuntza- nengoz, baina behar beste hizdiskurtso abertzaleaz hausnartu kuntza ere bai”. beharra dagoela. Bestela, euskararen eremua ez da gehiago Posible al da aldaketa? zabalduko, ez, behintzat aber- Kontua da aldaketa hori ezinbestzaletasuna gehiago hedatzen tekoa dela euskal hiztunen koez den bitartean. Bestalde, eus- munitatea indarberritzeko. Eta kara biziberritzearen aurkako euskara biziberritzearen aitzinmezuak (inposaketa, …) desak- daritza, hain zuzen, euskararen tibatu behar dira, bi hizkuntza- komunitateari dagokio. Euskaraz komunitateen arteko gatazkan bizitzea gure harrotasunaren erahulena ateratzen baita gal- digunean berriz koka dezagun, tzaile, kasu honetan, euskara. euskaldunari argudiatze berriak eskaini behar zaizkio. Irtenbiderako aukerarik badago? Leonart San Martin 10
ERROMATAR HAUEK BURUTIK DAUDE!
11
Rolan E. Gonzalez
IRAGANAREN ZOKO-MOKOAK
XX. mendeko hasieran (1913an) Eusko Jeltzale Alderdiak Euzkadi egunkaria argitaratzen hasi zen. Urte hartako abenduaren 13an, hain zuzen, honako berri bitxi hau agertu zen: ETXE-EUZKEL-IZENAK. Las Carreras deritxon auzo Abanto-Zierbana´kuan imiñi daitzen euzkel-izenate etxe barri biri. Batari Amesmaite adirazoten daula etxe barri ta eder ori amaituta ikustia ixan zala bere jabe ildakuaren amesa. Bere etxiari Axoreta, Aize-oro-eta, goi-unatxo baten dagolako iaze edo axe gustietara arpegijak dauzala zabal-zabal. Etxe-euzkel-ixen polit onek imiñi dauana da Las Carreras´ko abertzale gaste zindo-zindua, Uribe-tar Perderika. Zorijon berari ta bere bidia artu dagijela beste etxagun gustijak. Olantxe egiten da Aberrija´ren aldez. EUZKADI, lotazilla 13´an larunbatea.
AXORETA -XOROETA
noan dago oraindik, bertako landaren behean, hego-ekialdeari begira. Gaur Xoroeta izena idatzita dauka aurreko horman. Zergatik edota nola Euzkadi aldizkariko Axoreta izenetik Amesmaite izeneko etxeaz ez gaurko Xoroeta-ra iragan den ez dugu une honetan berririk, baina dakigu, baina bera dela artikualbistean agertutako Axoreta luan aipatutakoa erran dezakegu etxea Abantoko San Pedro mui- okertzeko arrisku handirik gabe, 12
ZUBI ONDO
izenaren behean 1913ko datak berresten duen bezala.
Hurrengo urtean (1914an), Bilbotik etorrita, Las Carreraseko
sarreran eraikitako jauretxeari ere izen euskalduna jarri zioten: Zubi Ondo. Garai hartan errepidearen gainetik, etxearen parean, Orconeraren balde lerroa pasatzen zen, zeinek burdinmea garraiatzen zuen Muskizko Campomar-eko kargatzeko tokiraino. Bada, baldeetatik errepidearen gainean harririk ez erortzeko egin omen zuten aipatutako zubia. Eta hortik, hortaz, izena. Hauetaz gain, Las Carreraseko errepidearen ondoan ere dagoen XIX. mendeko Los Heros jaunak eraikitako jauretxeak Villa Maite(e)na izena jarrita dauka sarreraren zutabeetan.
ORCONERAKO ZUBIA
MAITENA 13
Leonart San Martin
LIBURU KRITIKA
TXINAURRIAK BIDEhUTS
bIDEhUTSen hamahirugarren erreferentzia oso egitasmo berezia dugu. Apeta baino gehiago, Txinaurriak diskoa, ordain ezinezkoa ordaintzeko saio xumea, maitasunak eta errespetuak bultzatutako proiektua dugu. Mikel Laboaren kantutegi zabalari egindako 19 begiratu bakan. bIDEhUTSen inguruan bildutako taldeak eta maila goreneko gonbidatuez osatutako zerrendarekin omenaldi izateko burutua.
Gonbidatuak gehiago izan zitezkeen, baina zoritxarrez gogoan edukitako izen asko eta asko kanpoan utzi behar izan dituzte. Hilaren 17an disko hau aurre-
14
salmentan izan zen bIDEhUTSen webgunean LP bikoitz zein CD bikoitz euskarrietan. Bidalketak diskoa dendetan jarri baino lehen egingo dituzte eta erosleak fardela etxean jasoko du. http://www.bidehuts.net
Egitasmo honetan parte hartu dutenen zerrenda duzue honakoa:
ANARI -- LISABÖ -- INOREN ERO NI -- HOTEL -- WILLIS DRUMMOND -- AUDIENCE -GORA JAPON -- GABON CALIGULA -- MURSEGO -- ZURA -BERRI TXARRAK -- BORROKAN -- ATOM RHUMBA -- DILISTAK -- AKAUZAZTE -- AMODIO -- XABIER MONTOIA -- AMA SAY -- RUPER ORDORIKA Txema Pérez
LOIOLAKO HEGIAK Imanol Murua Zarautz, 1966. Berriako kazetaria. Politika arloa landu du bereziki. Euskal gatazka konpontzeko azken saioak hurbiletik ezagutu ditu. Loiolako Hegiak liburua kaleratu orduko hitz egin dugu kazetari zaildu honekin. Halabeharrak eraman zuen Politika sailera, 2000n, eta geroztik kazetaritzaren eremu horretan jardun du. Aita (Imanol Murua) politikan aritu izanak aukera horretan eragingo ote zuen ez da ziur, ez da kontziente behintzat: “Politika etxean ezagutzeak, agian, alderantzizko eragina izango zuen. Aitaren belaunaldikoentzat askotan politika esker txarreko jarduna zen-eta”. Ezer ez da zeharo zuria ez beltza. Halakoxea da ere euskal gatazkaren gaia. Egiak eta hegiak hurbilekoak dira, errealitatearen ertzak eta mugak dira. Hautsi zen Loiolako bake prozesua, baina negoziatzaileek ez zituzten eraitsi zubi guztiak. Uste hori du, behintzat, Imanol Murua Uriak. Gainera, aurrera begira, sinetsita dago azken negoziazio prozesuan sortu zen «konfian-
tzak» ondorioak izango dituela. «Baliteke komunikazio kanalak egotea, baina orain gertatzen ari denaz ez dakigu ezer», dio. Hain zuzen ere, horrek, jakin-min horrek eraman zuen Berriako kazetaria negoziazio prozesu hartara; eta handik Loiolako hegiak izenburu duen liburuarekin itzuli da. «Prozesua gaizki atera izanak zerikusia izan du, ziurrenik, liburua idaztea erabaki izanarekin. Zer arraio gertatzen da? Galdera horretatik etorri zitzaidan liburu hau idazteko gogoa», adierazi dio Muruak bere editore Xabier Mendiguren Elizegiri, liburuaren aurkezpenaren karietara eginiko elkarrizketan. 15
Txema Pérez