که‌ش‌و هه‌وا
/٣شەممە /4 21شەممە /5 21شەممە 22 هه‌ولێر /٣شەممە /4 21شەممە /5 21شەممە 229سلێمانی /٣شەممە /4 189شەممە /5 187شەممە 187دهۆک /٣شەممە /4 145شەممە /5 145شەممە 135که‌رکوک 11 10 13 11 10
بایی ( )750دینارە
لە زستاندا چۆن دیکۆرى ناوماڵەکەت دەڕازێنیتەوە؟ ل .پریاسکە
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە
شۆڕشه‌كان و
به‌رپرسیارێتیی ڕه‌وتی
ئیسالمی
12 وەرزش واڵکۆت شایەنى مامەڵەیەکى جیاوازترە
د .موحسین عه‌بدولحه‌مید:
ئێم ه حوكمی ئیسالمییه‌كانمان نه‌دیوه، ئه‌وه‌ی هه‌یه ،حوكمی هاوبه‌شی ئیسالمییه‌كان و الیه‌نه‌كانی تره ل .گفتوگۆ www.bayanpress.net
ژماره ( ،)10سێشەممە ،2012/11/20ساڵی یەکەم
بیروڕا
Tuesday, No, 10 First Year, Nov 20, 2012
دەوڵەىت یاسا :مالیكی مافی پێكهێنانی ئۆپه‌راسیۆنی له هه‌رجێگه‌یه‌كی عێراقدا هه‌یه
«پەرلەمانى عێراق سوورە لەسەر هەڵوەشاندنەوەى دیجلە»
8 پەیجور به‌ستۆره ،نزیك ل ه ناوه‌ندی بڕیار و دوور ل ه خزمه‌تگوزاری
بابه‌كر زێباری ل ه به‌رانبه‌ر دیجله‌دا بێده‌نگیی هه‌ڵده‌بژێرێت به‌یان .تایبه‌ت بابه‌كر زێ��ب��اری ،سوپاساالری عێراق بۆ (به‌یان) وتی «هیچ قسه و لێدوانێك ن��اده‌ی��ن ل�ه‌س�ه‌ر ئه‌م بارودۆخه‌ی دروس��ت ب��ووه ،چونكه ئێمه كه‌سی سه‌ربازین و بارودۆخه‌كه مه‌ترسیداره و كێشه‌كان ئاڵۆزتر ده‌بن ،هه‌ر قسه‌یه‌ك بكه‌ین كێشه‌ی لێده‌كه‌وێته‌وه». ن���اوب���راو ك��ه ل��ه‌س��ه‌ر پشكی كورد له‌و پۆسته‌دا دان�راوه ،خۆی له مه‌سه‌له‌ی هێزه‌كانی دیجله بێده‌نگ ك��ردووه ،به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌شی ده‌ست (به‌یان) كه‌وتوون ،زێباری بۆ خۆالدان له‌و ئاڵۆزییه سه‌ربازییانه‌ی له نێوان پێشمه‌رگه و هێزی دیجله‌دا دروستبووه ،له ئێستادا هاتووه‌ته‌وه هه‌رێمی ك��وردس��ت��ان و ل �ه ش��اری دهۆكه .سكرتێره‌كه‌یشی له لێدوانێكدا وتی «كاك بابه‌كر زێباری هیچ جۆره لێدوانێك نادات له‌سه‌ر ئه‌و ئاڵۆزییانه، چونكه كێشه‌ی لێده‌كه‌وێته‌وه».
ده‌ستی (سه‌ددام) له‌سه‌ر سینگی هه‌ڵبژارده‌ی الوانی عێراق بوو!!
6 ته‌نیا ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران ده‌سه‌اڵتی ئه‌وه‌ی هه‌یه سه‌ركرده‌ی فیرقه سه‌ربازییه‌كان دیاری بكات .فۆتۆگۆاف :وەرگیراوە
به‌یان .به‌غدا
ناوی تازه دامه‌زراوان راناگه‌یه‌نرێ به‌یانپرێس س��ه‌رۆك�� ی ده‌س��ت�� ه ی ئ��ام��ار ی هه‌رێمی كوردستان رایگه‌یاند ،ئه‌مڕۆ ناو ی دامه‌زراوانی هه‌رسێ پارێزگاكە و ئیداره‌ی گه‌رمیان راده‌گه‌یه‌نرێت. ن���اوب���راو وت��ی��ش��ی «ه��ۆك��اری دواكه‌وتن ی راگه‌یاندن ی ناوه‌كان بۆ زیاتر وردبینی كردن و رێگریی ل ه هه‌ڵه‌ی ته‌كنیكی ب��ووه» ،جه‌ختیشیكرده‌وه، زۆرب ه ی ورده‌كارییه‌كان ته‌واو بوون. ل ه ب هرامبه‌ردا مه‌حمود عوسامن، س �ه‌رۆك��ی لیژنه‌ی دام��ه‌زران��دن له سلێامنی ،تایبه‌ت بۆ (به‌یانپرێس) وتی «نه‌خێر به‌یانی ناوی دامه‌زراوان راناگه‌یه‌نرێت» .ن��اوب�راو ده‌شڵێت «هه‌ركات كاره‌كامنان ته‌وابوو ،خۆمان راگه‌یاندنه‌كان ئاگادار ده‌كه‌ینه‌و ه و رایده‌گه‌یه‌نین».
ت��اری��ق ح����ه‌رب ،پ��س��پ��ۆڕی ده‌س��ت��ووری��ی و یاسایی دی��اری عێراق ،له لێدوانێكی تایبه‌تدا بۆ (ب �هی��ان) وت��ی «دۆخ��ی نائاسایی عێراق پاڵی به مالیكییه‌وه ناوه ئه‌م هێزه دروست بكات ،بێئه‌وه‌ی بگه‌ڕێته‌وه بۆ په‌رله‌مان و ده‌نگی له‌سه‌ر بدرێت ،به به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌ی زۆرێك له پۆسته‌كان به وه‌كاله‌ت به‌ڕێوه ده‌برێن» .حه‌رب ئاماژەی به‌وه‌ش كرد كه «هێشتا په‌رله‌مان س���ووره ل �ه‌س �ه‌ر ره‌ت��ك��ردن �ه‌وه‌ی
ده‌ستنیشانكردنی عه‌بدولئه‌میر زه‌یدی وه‌كو سه‌ركرده‌ی ئۆپه‌راسیۆنی دیجله و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌و هێزه». الی خ��ۆش��ی�ه‌وه مه‌حام خه‌لیل، ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق له لیستی هاوپه‌یامنی كوردستانی ،له لێدوانێكدا بۆ (به‌یان) رایگه‌یاند «له بنه‌ڕەتدا پێكهێنانی ئۆپ هراسیۆنی دیجله ناده‌ستوورییه و پێچه‌وانه‌ی یاسایه، به‌پێی مادده‌كانی 51و 61ل ه ده‌ستووری فیدڕاڵی ،ته‌نیا ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران ده‌س�ه‌اڵت��ی ئ��ه‌وه‌ی هه‌یه سه‌ركرده‌ی فیرقه سه‌ربازییه‌كان دیاری بكات». ب���ه‌اڵم ع �ه‌ب��دول��ه��ادی حه‌سانی
ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی ن��وێ��ن�هران ل ه لیستی ده‌وڵ�ه‌ت��ی یاسا ،به (به‌یان)ی راگه‌یاند «به‌و پێیه‌ی مالیكی سه‌ركرده‌ی گشتیی هێزه چ �ه‌ك��داره‌ك��ان �ه ،مافی پێكهێنانی سه‌ركرده‌ی ئۆپه‌راسیۆنی له هه‌ر جێگه‌یه‌كی خاكی عێراقدا هه‌یه، به گ��وێ��ره‌ی ئ �ه‌و راپ��ۆرت �ه ئه‌منیانه‌ی بۆی به‌رزده‌كرێنه‌وه ،بڕیاری پێویست ده‌دات». هاوپه‌یامنی په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی ك��وردس��ت��ان��ی م��ه‌ت��رس��ی خ���ۆی له دروستكردنی ئه‌و هێزه نه‌شارده‌وه و وتی «دروستكردنی ئه‌م هێزه بۆ لێدانی ك��ورده ،نه‌ك پارێزگاریی له ئاسایشی
نه‌ته‌وه‌یی و سنووره‌كانی عێراق، چونكه سنووری واڵت پێشێل كراوه و ئه‌وه له پێشرته هێزی سه‌ربازی بۆ دروس��ت بكرێت ،ئه‌مه وێڕای ئ��ه‌وه‌ی ئ �ه‌م هێزه پێكهاته‌كانی دیكه‌ی عێراقی وه‌ك��و توركامن و مه‌سیحییه‌كانی تێدا نییه» .به‌اڵم په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی ده‌وڵه‌تی یاسا ئه‌وه ره‌تده‌كاته‌وه ك ه مالیكی ئه‌و هێزه‌ی به مه‌به‌ستی سیاسی پێكهێنابێت، هیواشی خواست كه ئه‌و كێشه‌ی ه له كۆبوونه‌وه‌ی نیشتامنیدا و دوور له مشتومڕی سیاسی چاره‌سه‌ر بكرێت. بڕوانه الپهڕەی عێراق.
جارێکى تر ل ه گه‌رمیان به ته‌نكه‌ر نه‌وت هه‌نارده‌كرایه‌وه ره‌فعه‌ت محه‌مه‌د ـ کفرى دوای ئه‌وه‌ی بۆ ماوه‌ی زیاتر ل ه دوو مانگ هه‌نارده‌كردنی ن �ه‌وت ل ه كێڵگه نه‌وتییه‌كه‌ی گوندی حه‌سیر‌ه راگیرا، (به‌یان) زانیویه‌تی ك ه دوو هه‌فته‌ی ه له رێگه‌ی ته‌نكه‌ره‌وه ،له‌و كێڵگ ه نه‌وتییه‌وه ده‌ستكراوه‌ته‌و ه ب ه هه‌نارده‌كردنی نه‌وت. سه‌رچاوه‌یه‌كی نزیك بۆ (به‌یان) ئاشكرای ك��رد «ئێستا رۆژان��� ه نزیكه‌ی ( )30-25ته‌نكه‌ر ن��ه‌وت ل��ه‌و كێڵگه
نه‌وتییه‌و ه ده‌گوازرێته‌و ه بۆ یه‌كێك ل ه پااڵوگه‌كانی سنووری شاری سلێامنی ،ئه‌و پرۆسه‌یه‌ش نزیكه‌ی دوو هه‌فته‌ی ه ده‌ستی پێكردووه‌ته‌وه ،پاش ئه‌وه‌ی بۆ ماوه‌ی دوو مانگ ب ه بڕیارێك پرۆسه‌ی هه‌نارده‌ی نه‌وت راگیرا ،بێئه‌وه‌ی بزانین ل ه الیه‌ن كێو ه ئه‌و بڕیـار ه ده‌رچوو ه و ئێستاش بـــه بڕیاری ك ێ جارێكی تر نه‌وت هه‌نارده ده‌كرێته‌وه». گوندی حه‌سیر‌ه گوندێكی ناوچه‌ی گه‌رمیان ه و ده‌كه‌وێت ه نێوان كفری و
كه‌الر و تا ئێستا چه‌ند جارێك چاالكوانانی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی ل ه شاری كفری ،داوایان ل ه به‌رپرسانی ئیداریی ناوچه‌ك ه كردووه شه‌فافان ه ئه‌و داهاتی نه‌وت ه بخه‌ن ه روو و بزانن ك ێ سوودمه‌ند ه ل ه هه‌نارده‌كردنی، چونك ه ئه‌گه‌ر ب ه گوێره‌ی ده‌ستووری عێراقیش بێت ،ئه‌وا شاره‌كه‌یان ب ه یاسای پ�ترۆدۆالر پشكێك ل ه داهاتی نه‌وته‌كه‌ی به‌رده‌كه‌وێ ،ك ه ده‌كر ێ له‌و پاره‌ی ه چه‌ندین پرۆژەی خزمه‌تگوزاریی پێشكه‌ش بكرێن. س��ه‌ب��اره‌ت ب���ه‌وه‌ی داه��ات��ی ئه‌و
نه‌وت ه بۆ ك��و ێ ده‌چێت و س �ه‌ر ب ه چ داموده‌زگایه‌ك یان و هزاره‌تێكه؟ سه‌اڵح كوێخا ،سه‌رپه‌رشتیاری ئیداره‌ی گــه‌رمیان ل ه په‌یوه‌ندییه‌كی ته‌له‌فونیدا بـــــــه (به‌یان)ی راگه‌یاند «ئه‌و كێڵگ ه نه‌وتییه سه‌ر ب ه و هزاره‌ت��ی سامان ه رسوشتییه‌كانه و ئێستا ل ه قۆناغی ته‌نده‌ردایه» .ناوبراو وتیشی «هه‌ركاتێك زانیامن هه‌نارده‌ی ن��ه‌وت ده‌س��ت��ی پ��ێ��ك��ردۆت�ه‌وه ،ئ��هوا به نوورساوی ره‌سمی داوای به‌شی گه‌رمیان ده‌كه‌ین له‌و داهاته».
به‌یان .تایبەت ل��ه م��ی��ان �هی ب �ه‌ش��دارب��وون��ی هه‌ڵبژارده‌ی الوانی عێراق ل ه جامی الوان��ی ئاسیا ،كه له واڵتی ئیامرات به به‌شداربوونی شانزه هه‌ڵبژارده به‌ڕێوه‌چوو ،له الی چه‌پی سه‌ره‌وه‌ی سینگی درێسی هه‌ڵبژارده‌كه‌ی عێراق، وێنه‌ی ئااڵیه‌كی عێراقی هه‌یه به وشه‌ی (الله أكرب)ەوه ،به‌و خه‌ته‌ی كه به ده‌ستی سه‌ددام حسێن نوورسابوو له سه‌ر ئااڵی عێراق ،له كاتی شه‌ڕی كه‌نداوی ساڵی 1991دا. (به‌یان) بۆ به‌دواداچوونی ئه‌و هه‌ڵه ئاشكرایه ،په‌یوه‌ندی ب ه چه‌ند الیه‌نێكی وه‌رزشی له شاری به‌غداوه ك��رد ،رۆژنامه‌نووسێكی وه‌رزشیی ع��ێ�راق��ی ئ��ه‌و ه �ه‌ڵ �هی �هی ب��ۆ ئه‌و كۆمپانیایه گ هڕانده‌وه ك ه درێسه‌كانی ئاماده‌كردووه .ئه‌و رۆژنامه‌نووسه به (ب�هی��ان)ی وت «یه‌كێتیی تۆپی پێی ع��ێ �راق ،لیژنه‌ی ئ��ام��اده‌ك��اری جامی الوان��ی ئاسیای له‌و هه‌ڵه‌یه ئاگاداركردۆته‌وه و داوای��ان كردووه هه‌ر هیچ نه‌بێ له دوایارییه‌كه‌دا جۆری نووسینه‌كه راست بكه‌نه‌وه».
3 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)10سێشه‌ممه ،2012/11/20ساڵی یەکەم
ئه‌نوه‌ر حاجی عوسمان ،بریكاری وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان ،له دیمانه‌یه‌كی ته‌له‌فۆنیی (به‌یان)دا دوایین گۆڕانكاری و بارگرژییه‌كانی نێوان هێزی پێشمه‌رگه و سوپای دیجله ل ه ناوچ ه دابڕێنراوه‌كان ده‌خاته ڕوو. دیدار :شڤان عه‌لی
بریكاری و هزاره‌تی پێشمه‌رگه بۆ به‌یان:
ب ه هاتنی سوپای ئه‌مریكا بۆ ناوچ ه دابڕێنراوه‌كان ،كورد زه‌ره‌ر ناكات ب��هی��ان :دوای��ی��ن گ��ۆڕان��ك��اری��ی بارودۆخی نێوان پێشمه‌رگه و سوپای دیجله چییه؟ ئه‌نوه‌ری حاجی عوسامن :له ڕاستیدا شتێكی نوێ نییه ،به‌اڵم ئه‌مه عه‌قڵیه‌تی عێراق و سوپای عێراق بێت ،ره‌نگه له ئاینده‌دا دیسان ئاڵۆزیی دروست بێته‌وه، به‌اڵم تاوه‌كو ئێستا نییه. به‌یان :دوایین بڕیاری سه‌ركردایه‌تی كورد چییه سه‌باره‌ت به‌م بارودۆخه‌ی دروست بووه؟
ئ�ه‌ن��وه‌ری حاجی عوسامن :ئاگام له سه‌ركردایه‌تی سیاسی نییه ،په‌یامی جه‌نابی كاك مه‌سعود وه‌ك فه‌رمانده‌ی هێزه چه‌كداره‌كان بۆ هێزی پێشمه‌رگه‌ی ك��وردس��ت��ان ،ئ �ه‌وه‌ی �ه ك �ه ه��ه‌ر ج��ۆره جموجوڵێكی عێراق بۆ ناوچه‌كانی ئێمه هه‌بوو ،به‌رپه‌رچیان بده‌ینه‌وه. ب��هی��ان :ئ��ێ��وه زۆرج����ار ب��اس له ڕووب �ه‌ڕووب��وون �ه‌وه ده‌ك��ه‌ن ،ئایا كورد توانای ئه‌وه‌ی هه‌یه ڕووبه‌ڕووی سوپای عێراق ببێته‌وه؟
ئ��ه‌ن��وه‌ری ح��اج��ی ع��وس�مان :من پێموایه سوپای عێراق هێشتا بچووكن شه‌ڕی پێشمه‌رگه بكه‌ن. به‌یان :یانی كورد له رووی چه‌ك و پێداویستی سه‌ربازییه‌وه ئه‌و توانایه‌ی هه‌یه كه ڕووبه‌ڕووی عێراق ببێـته‌وه؟ ئه‌نوه‌ری حاجی عوسامن :خه‌می ئه‌وه‌تان نه‌بێت. به‌یان :ئه‌گه‌ر شتێك روو بدات ،له ڕووی سیاسی و سه‌بازییه‌وه ك��ورد چ پشتیوانییه‌كی هه‌یه؟
ئه‌نوه‌ری حاجی عوسامن :من وه‌ك الیه‌نی سیاسی ئاگام لێ نییه ،وه‌ك هێزی پێشمه‌رگه زیاتر ئاگادارم ،به‌اڵم ته‌سه‌ور ناكه‌م كه‌س پشتیوانی له مالیكی بكات ،چونكه مالیكی نه‌یتوانی كاری راسته‌قینه‌ی خۆی له عێراقدا به‌ڕێوه به‌رێت. به‌یان :به بۆچوونی تۆ باره‌كه به چ الیه‌كدا ده‌كه‌وێت؟ ئه‌نوه‌ری حاجی عوسامن :ئومێد ده‌كه‌ین كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بنب ،له به‌غدا
و له هه‌رێم ،هه‌روه‌ها داوای خه‌ڵكی كوردستان كه داوایه‌كی ره‌وایه ،جێبه‌جێ بكرێت ،ئه‌گه‌ر مالیكی و سوپاكه‌ی به‌م عه‌قڵیه‌ته‌وه ئیش بكه‌ن ،ئه‌وه مه‌ترسی هه‌یه كه پێكدادان دروست ببێت. ب �هی��ان :ئێوه چ رێوشوێنێكتان گ��رت��ووه‌ت�ه ب �ه‌ر ب��ۆ سه‌المه‌تی ژیانی هاوواڵتیانی ناوچه دابڕێرناوه‌كان؟ ئ�ه‌ن��وه‌ری حاجی ع��وس�مان :ئێمه هه‌نگاوی زۆر جددیی ده‌نێین بۆ ئه‌وه‌ی پێكدادان دروست نه‌بێت ،كه بوو ،به
دڵنیاییه‌وه به زووت��ری��ن ك��ات ئه‌وانه ده‌رده‌په‌ڕێنین له‌و ناوچانه‌دا. ب �هی��ان :ب��اس ل��ه‌وه ده‌ك��رێ��ت كه جۆ بایدن ،جێگری سه‌رۆكی ئه‌مریكا و به‌رپرس له كاروباری عێراق ،وتوویه‌تی سوپای ئه‌مریكا دێننه ئه‌و شوێنانه .ئه‌گه‌ر هێزی ئه‌مریكی بێته ئه‌و سنوورانه ،كورد زه‌ره‌ر ناكات؟ ئ��ه‌ن��وه‌ری ح��اج��ی ع��وس�مان :به دڵنیاییه‌وه ئه‌گه‌ر سوپای ئه‌مریكا بێته ئه‌و ناوچانه ئێمه زه‌ره‌رمه‌ند نابین.
«ئه‌ردۆگان درۆ ده‌كات و دان به مافی كورددا نانێت»
ئۆجه‌الن و به‌رپرسانی موخابه‌راتی توركیا رێككه‌وتن راپۆرت :عه‌بدوڵاڵ حه‌وێز مانگرتنی زیندانه ك��ورده‌ك��ان ل ه به‌ندیخانه‌كانی توركیا دوای 68رۆژ، له‌سه‌ر ئۆجه‌الن ،كۆتایی هات ،سه‌ره‌تا ئه‌م مانگرتنه له 12ی سێپتێمبه‌ر له الیه‌ن فه‌یسه‌ڵ یه‌ڵدز ،په‌رله‌مانتاری به‌ندكراوی پارتی ئاشتی و دیموكراسی (به‌ده‌په) ده‌ستی پێكرد ،دواتر چه‌ندین به‌ندكراوی كورد مانگرتنی خۆیان راگه‌یاند ،زیاتر له هه‌زار به‌ندكراوی كورد له زیاتر له 76 به‌ندینخانه‌ی توركیا ،هه‌روه‌ها ده‌یان سیاسه‌توان و كه‌سایه‌تی دیكه‌ی باكووری كوردستانیش چوونه پاڵ ئه‌و مانگرتنه. مانگرتووان سێ داواكاریی سه‌ره‌كییان هه‌بوو ،یه‌كه‌میان باشرتكردنی ره‌وشی به‌ندكردنی ئ��ۆج �ه‌الن و رێ��گ �ه‌دان به پارێزه‌رانی بۆ ئه‌وه‌ی بتوانن چاویان پێی بكه‌وێت .دووه‌م��ی��ان ،به‌ره‌وپێشربدنی ره‌وش��ی پ���ه‌روه‌رده به زمانی ك��وردی و سێیه‌میشیان ،رێگه‌دان به به‌ندكراوه كورده‌كان بۆ ئ �ه‌وه‌ی بتوانن به زمانی كوردی له دادگاكان به‌رگریی ل ه خۆیان بكه‌ن. له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی ئاخۆ په‌كه‌كه تاچه‌ند ده‌ستی هه‌بوو له ده‌ستپێكردنی ئه‌و مانگرتنه له الیه‌ن زیندانیی ه كورده‌كانی ت��ورك��ی��اوە؟ رۆژ وه‌اڵت ،به‌رپرسی په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی په‌كه‌كه ،بۆ (ب �هی��ان) ده‌ڵێت «په‌كه‌ك ه به كه‌سی
ئۆجەالن لە زیندانەوە بە مانگرتووان و حکومەىت تورکیاى گوت :ئیرت بەسە
نه‌وتوو ه مانگرتن ده‌ستپێبكه‌ن ،به‌ڵكو میلله‌ت خ��ۆی وه‌ك میكانیزمێك ئه‌م رێگه‌یه‌ی گرته به‌ر بۆ ئه‌وه‌ی به ده‌وڵه‌ت بڵێت :به‌سه .له ب��اك��ووری كوردستان سیاسه‌مته‌دارانی كورد زیندانی ده‌كرێن، ئه‌وانیش بۆ به‌ده‌ستهێنانی مافه‌كانی گه‌لی كورد ئه‌م مانگرتنه‌یان ده‌ستپێكرد و له الیه‌ن خه‌ڵكی هه‌ر چوار پارچه‌ی كوردستانه‌وه پشتیوانی ك�ران ،ئێمه‌ش وه‌ك په‌كه‌كه پشتگیریامن لهم مانگرتنه كرد».
به پێچه‌وانه‌ی ئه‌م سه‌ركرده‌یه‌ی په‌كه‌كه ،زریان رۆژهه‌اڵتی ،رۆژنامه‌نووسی ش��اره‌زا له كاروباری توركیا ،بۆ (به‌یان) ئاماژە به‌و ه ده‌كات كه ئه‌وانه‌ی مانگرتنیان ده‌ستپێكردووه ،زۆرب �هی��ان ئه‌ندامی په‌كه‌كه و به‌ده‌په بوون ،ئه‌وانه بڕیار و رێنموویی له سه‌ركرده‌كانیان وه‌رده‌گرن، كه‌واته په‌كه‌كه رۆڵی سه‌ره‌كی هه‌ی ه له ده‌ستپێكردنی ئه‌م مانگرتنه‌دا. له‌باره‌ی ئاسۆی جێبه‌جێكردنی سێ داواكارییه‌كه‌ی مانگرتووانه‌وه ،رۆژ وه‌اڵت،
روانینێكی زۆر نێگه‌تیڤی هه‌یه و پێیوانیی ه ئه‌ردۆگان راستگۆ بێت له به‌ڵێنه‌كانی، ئه‌و به‌رپرسه‌ی په‌كه‌كه ده‌ڵێت ،ئه‌ردۆگان باسی ئه‌وه ده‌كات كه خوێندن به زمانی كوردی فه‌راهه‌مكراوه« .ئه‌وه چ خوێندێكه دوای 13ساڵ خوێندن ،ئینجا ئـه‌گه‌ر حه‌ز بكه‌ی ده‌توانی زمانی كوردی هه‌ڵبژێریت و وه‌ك زمانێكی ئ��اره‌زووم �ه‌ن��دان �ه له قوتابخانه بیخوێنی؟». زریان رۆژهه‌اڵتیش پێیوایه ئه‌گه‌ری هه‌یه یه‌كێك لهم داواكارییانه جێبه‌جێ
بكرێت ،به‌اڵم دوانه‌كه‌ی تر زۆر زه‌حمه‌ت ه جێبه‌جێ بكرێن .ئ �ه‌و داواك��اری��ی �هی پ �هی��وه‌ن��دی ب �ه به‌كارهێنانی زمانی كوردییه‌وه هه‌یه ،ئێستا پڕۆژەیاسایه‌كی له‌الیه‌ن ده‌وڵ�ه‌ت�ه‌وه بۆ ئاماده‌كراوه و ئه‌گه‌ری هه‌یه جێبه‌جێ بكرێت ،به‌اڵم دوو داواكارییه‌كه‌ی دیكه ،به‌تایبه‌ت ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیی به باشكردنی گوزه‌رانی زیندانیكردنی عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌النه‌وه هه‌یه، زۆر زه‌حمه‌ته جێبه‌جێ بكرێت ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی (ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان) سه‌رۆك
وه‌زیرانی توركیا ،ئاماژەی به‌وه كردبوو ك ه ناهێڵێت هیچ یه‌كێك له مانگرتووان گیان له‌ده‌ست بده‌ن. ب�ه‌رپ��رس�ه‌ك�هی پ�ه‌ك�ه‌ك�ه ،هێرشی توندی كرده سه‌ر ئه‌ردۆگان و به فاشیست له‌قه‌ڵه‌می دا و وتیشی «هه‌مان رێچكه‌ی هیتله‌ری گرتووه‌ته ب �ه‌ر ،ئ�ه‌و ده‌ڵێت ده‌بێت ئۆپۆراسیۆنه سه‌ربازییه‌كان دژی په‌كه‌كه ب �ه‌رده‌وام بن ،كه‌واته ئه‌و درۆ ده‌كات ،ئێمه چۆن باوه‌ڕی پێ بكه‌ین؟ ئه‌و دان به مافی كورددا نانێت». ده‌نیز كایا ،نوێنه‌ری به‌ندكراوه‌كان، ب�ه ئ��اژان��س��ی ه �ه‌واڵ��ی ف���ورات نیوزی راگه‌یاندووه «له‌سه‌ر داوای ئۆجه‌الن ئه‌و مانگرتنه‌مان شكاندووه» ،رۆژنامه‌ی رادی��ك��اڵ��ی لیرباڵییش رای��گ�هی��ان��دووه «گفتوگۆكانی نێوان ئۆجه‌الن و به‌رپرسانی م��وخ��اب�ه‌رات��ی توركیا ل �ه دوو مانگی رابردوودا ،هۆكاری گه‌یشنت به‌و ئه‌نجامه ب���ووه» ،ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ�ه‌م��ان�ه‌ش��دا ،جێگری س�ه‌رۆك��وه‌زی�ران��ی توركیا ،خۆشحاڵیی خۆی ده‌ربڕی له به‌رانبه‌ر شكاندنی ئه‌و مانگرتنه‌ی به‌ندكراواندا. گ��ول��ت��ان ك��ش��ان��اك ،ه��اوس �ه‌رۆك��ی پارتی ئاشتی و دیموكراتی ،رایگه‌یاند «دوای شكاندنی مانگرتنی به‌ندكراوان، ئێستا پزیشكه‌كان سه‌رقاڵی پشكنینیانن و چ��اودێ��ری��ی ته‌ندروستییان ده‌ك �ه‌ن و به‌شێكیشیان گ���وازراون���ه‌ت���ه‌وه بۆ نه‌خۆشخانه».
2 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)10سێشه‌ممه ،2012/11/20ساڵی یەکەم
نه‌جمه‌ددین كه‌ریم :ئه‌نجامنه‌دانی هه‌ڵبژاردن ده‌رئه‌نجامی زۆر خراپی ده‌بێت
كورد ل ه كه‌ركووك یه‌كلیست ده‌بێت
شڤان جه‌باری .كه‌ركووك
واده‌ی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ك��ان��ی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگاكان دیاری ك���راوه ك�ه 20ی نیسانی 2013 بێت ،جگه له سێ پارێزگاكه‌ی هه‌رێمی كوردستان ،كه‌ركووكیش دی��س��ان �ه‌وه ل �ه ب��ه‌ر ن��اك��ۆك��ی و ملمالنێ سیاسییه‌كان ئاینده‌ی دیار نییه و ده‌نگۆی ئه‌وه هه‌یه هه‌ڵبژاردنی تێدا ئه‌نجام نه‌درێت، ل �ه ئێستاشدا ب��اس ل �ه دان��ان��ی یاسایه‌كی تایبه‌ت ده‌كرێته‌وه بۆ ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن .له الیه‌كی دیكه‌وه و له ئه‌گه‌ری ئه‌نجامدانی ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن��ه‌ك��ان��دا ب���اس له یه‌كلیستیی پارته كوردستانییه‌كان دهكرێت. دكتۆر نه‌جمه‌دین كه‌ریم، پ��ارێ��زگ��اری ك��ه‌رك��ووك ،بـــــه (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «ئه‌نجامنه‌دانی هه‌ڵبژاردن ده‌رئه‌نجامێكی زۆر خراپی ده‌بێت» ،به پێویستیشی زانی له ماوه‌ی ئه‌م شه‌ش مانگه‌ی كه م��اوه ،ئاماده‌كاریی بكرێت بۆ هه‌ڵبژاردن له كه‌ركووك وه‌ك شاره‌كانی دیكه‌ی عێراق.
الی�ه‌ن�ه‌ك��ان��ی ن��او كه‌ركووكیش هه‌ریه‌كه و باس له شێوازێكی تایبه‌تی ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن ده‌ك���ه‌ن و ع���ه‌ره‌ب و
كورده‌كانی كه‌ركووك مافی ئه‌وه‌یان نییه «عه‌ره‌به‌كان بۆیان هه‌یه زه‌وی بكڕن و بیكه‌ن به ناوی خۆیانه‌وه» سه‌ید نامی فه‌رمانب هرانی كورد له كه‌ركووك ماوه‌ی نۆ ساڵه له نێوان هه‌ردوو حكومه‌تی هه‌رێم و ناوه‌ندا له هه‌موو ماف و ئیمتیازاتێك بێبه‌شن ،تائێستا هیچ ئاوڕێكیان لێنه‌دراوه‌ته‌وه. ئه‌كبه‌ر قادر ،مامۆستا له شاری كه‌ركووك ،وتی «ئێمه له‌به‌ر له‌ناونه‌چوونی زمانی كوردی گه‌ڕاوینه‌ته‌وه بۆ شاره‌كه‌مان و خزمه‌ت به كورد ده‌كه‌ین ،به‌اڵم به داخه‌وه ئه‌وه نۆ ساڵه لهم شاره‌ین ،له هه‌موو ماف و ئیمتیازاتێك بێبه‌شین، حكومه‌تی هه‌رێم هیچ ئاوڕێكامن لێناداته‌وه ،بێگومان ئه‌مه‌ش كاریگه‌ریی ده‌بێـت له‌سه‌ر به‌ره‌وپێشچوونی خوێندنی كوردی ل ه ناوچ ه دابڕێرناوه‌كان ،رۆژ له‌دوای رۆژ خه‌ڵك له خوێندنی كوردیش دوور ده‌كه‌ونه‌وه ،چونكه وه‌ك خوێندنی كوردی به قوتابی و فه‌رمانبه‌ره‌كانیه‌وه هیچ حسابێكامن بۆ ناكرێت ،داوا ده‌كه‌ین حكومه‌تی هه‌رێم ئه‌و مافانه‌مان بۆ بگێڕێته‌وه». محه‌مه‌د له‌تیف ،فه‌رمانبه‌رێكی ناوچ ه دابڕێرناوه‌كانە ،ده‌ڵێت «ن ه عه‌قار ده‌مانگرێته‌وه ،ن ه زه‌ویامن پێده‌درێت ل ه كه‌ركووك و ناوچ ه دابڕێرناوه‌كان له‌الیه‌ن حكومه‌تی عێراقییه‌وه ،ن ه هه‌رێمیش ئاوڕێكی جددیامن لێده‌داته‌وه ،ل ه نێوان هه‌ردوو حكومه‌تدا مافامن ب ه ته‌واوه‌تی خوراو ه و هیچ حسابێكامن بۆ ناكرێت ،له زۆرێك ده‌رماڵه‌ش بێبه‌شین ،ته‌نانه‌ت ل ه هه‌رێمی كوردستانیش مافی ئه‌وه‌مان نییه زه‌وییه‌ك بكڕین و بیكه‌ین ه ناوی خۆمانه‌وه ،له‌كاتێكدا عه‌ره‌به‌كان ب ه ئاره‌زووی خۆیان دێن ه هه‌رێم و زه‌وی ده‌كه‌ن ب ه ناوی خۆیانه‌وه ،ئێمه‌ی كورد لهم ناوچان ه ل ه هه‌موو شتێك بێبه‌شین ،ن ه كورد حسابی كوردبوومنان بۆ ده‌كات ،ن ه عه‌ره‌ب مافامن ده‌دات». سه‌باره‌ت به بێبه‌شبوونی فه‌رمانبه‌ره كورده‌كان له ماف و ئیمتیازاته‌كانیان، رێبوار تاڵه‌بانی ،جێگری سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركووك بۆ (به‌یان) وتی «تائێستا هیچ كه‌سێك نه‌هاتووه‌ته الی ئێمه و شتێكی له‌و شێوه‌ی ه بورووژێنێت، تا ئێمه‌ش باسی لێبكه‌ین ،به‌اڵم له ڕێگه‌ی حزبه سیاسییه‌كانه‌وه له‌گه‌ڵ حكومه‌تی هه‌رێم باس كراوه ،ئیرت ئه‌وانیش تا قه‌ناعه‌ت ده‌هێنن ئه‌وه سیاسه‌تی خۆیانه، راسته هه‌ر كه‌سه و ئیمتیازاتی سه‌ر به حكومه‌تی خۆیه‌تی و ل ه رێی و هزاره‌ته په‌یوه‌ندیداره‌كانه‌وه ،ئه‌و فه‌رمانبه‌رانه ئه‌و مافانه‌یان ده‌ست ده‌كه‌وێت ،ئه‌وه راسته كێشه‌یه ،ده‌بێت رێك بخرێت و یاسایه‌كی بۆ دابرنێت».
توركامنیش كار له سه‌ر ئه‌وه ده‌كه‌ن كه به یه‌ك لیست به‌شداریی بكه‌ن له هه‌ڵبژاردنه‌كاندا .عه‌لی مه‌هدی،
ئ�ه‌ن��دام��ی ئه‌نجوومه‌نی پ��ارێ��زگ��ای كه‌ركووك له به‌ره‌ی توركامنی ،داوای هه‌رێمی سه‌ربه‌خۆ ده‌ك��ات ،چونكه
پێیوایه «ك�ه‌رك��ووك جێگای ملمالن ێ و ڕك��اب�ه‌ری نییه و دۆخ�ه‌ك�هی ئه‌وه هه‌ڵناگرێت تا 10ساڵی دیكه‌ش»، ب��ۆی�ه به‌هه‌رێمبوونی ب �ه باشرتین چاره‌سه‌ر زانی .محه‌مه‌د خزر ،ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌ن له پێكهاته‌ی ع �ه‌ره‌ب، بۆ (ب�هی��ان) دوا و وت��ی «ئێمه وه‌ك عه‌ره‌بی كه‌ركووك له‌گه‌ڵ ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن نین» ،ئ��اوات محه‌مه‌د له پێكهاته‌ی كوردی و له لیستی برایه‌تی ئ��ام��اژە ب��ه‌وه ده‌ك���ات ك�ه «ت��ورك�مان و ع���ه‌ره‌ب ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ن م��ادده‌ی 140ب�ه ه�ه‌م��وو ئ��ام�رازێ��ك هه‌موار بكرێته‌وه ،ترسیشیان له‌وه‌یه كورد زۆرینه‌ی ده‌ن��گ به ده‌س��ت بهێنێت، ئاینده‌ی شاره‌كه ده‌كه‌وێته ده‌ستی، هه‌ر ئه‌مه‌ش وای��ك��ردووه هه‌ڵبژاردن لهم شاره به‌ربه‌ستی بۆ دروست بێت، كاریش له‌سه‌ر ئه‌وه دهكرێت الیه‌نه كوردییه‌كان به یه‌ك لیست دابه‌زن». پ��ارێ��زگ��اری ك �ه‌رك��ووك له ب��اره‌ی یه‌كلیستیی الیه‌نه كوردییه‌كانه‌وه له كه‌ركووك ،وتی «به‌وپه‌ڕی دڵنیاییه‌وه كورد به یه‌ك لیست به‌شدار ده‌بێت»، ڕێبوار سه‌یدگوڵ ،به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی ك �ه‌رك��ووك��ی ی�ه‌ك��گ��رت��ووی ئیسالمی، هه‌ڵه‌ی فره‌لیستی له هه‌ڵبژاردنه‌كانی
ئ��اداری 2010بۆ ه��ه‌ردوو پارتی ده‌سه‌اڵتداری كوردستان گه‌ڕانده‌وه ل��ه ش���اره‌ك���ه‌دا« ،ب����ه‌اڵم ل�ه‌ب�ه‌ر به‌رژەوه‌ندیی حزبی ،به‌رژەوه‌ندیی نیشتیامنییان پشتگوێ خست». محه‌مه‌د ك�ه‌م��ال ،به‌رپرسی لقی كه‌ركووكی پارتی دیموكراتی ك��وردس��ت��ان و س �ه‌رۆك��ی لیستی برایه‌تی له ئه‌نجوومه‌نی پارێزگای ك �ه‌رك��ووك ،تایبه‌ت به (به‌یان) رایگه‌یاند «لیستی كوردیی خواستی قۆناغی سیاسییه له ئێستادا و ده‌ب��ێ��ت خ��ۆم��ان ڕێكبخه‌ینه‌وه، چونكه له هه‌ڵبژاردنی ڕاب��ردوودا ف��ره‌ل��ی��س��ت ب��ووی��ن و زه‌ره‌ری گ���ه‌وره‌م���ان ك����رد» .ئ�ه‌ح��م�ه‌د عه‌زیز ،ئه‌ندامی ژووری ناوچه داب��ڕێ�نراوه‌ك��ان��ی ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی گۆڕانیش ،ئاماژەی به‌وه كرد كه «كورد كاتێكی كه‌می ماوه ،ئه‌گه‌ر ق��ۆرغ��ی ن �ه‌ك��ات ،به‌رژەوه‌ندییه بااڵكانی له ده‌ست ده‌دات ،ئه‌گه‌ر له هه‌موو شته‌كانی دیكه سووننه و شیعه‌ی عه‌ره‌ب لە ناوخۆیاندا ناته‌با بن ،له مه‌سه‌له‌ی كه‌ركووك ك��ۆك��ن و هیچ ناكۆكییه‌ك لـه نێوانیاندا نییه».
یه‌كگرتوو به پێویستی نازانێت له‌سه‌ر قسه‌كانی محه‌مه‌دی حاجی مه‌حموود بووه‌ستێت
«سۆشیالیست و شیوعی و زه‌حمه‌تكێشان له‌ناو پارتییدا دەتوێنه‌وه» به‌یان .تایبه‌ت رۆژی 11/15ه �ه‌س � ێ الی�ه‌ن��ی سۆسیالیست و شیوعی و زه‌حمه‌تكێشان، له‌سه‌ر چه‌ند پرسێك كۆبوونه‌و ه و له ئێستادا هه‌وڵی پێكهێنانی به‌ره‌یه‌كی هاوبه‌ش ده‌ده‌ن ،ئەو سىێ الیەنە لە دیارترین هەڵوێستیشیاندا پشتگیرییان بۆ سیاسەتەکاىن پارىت دیموکرات سەبارەت بە دەستوورى هەرێم دەربڕى و داوایان کرد دەستوور نەگەڕێتەوە بۆ پەرلەمان، چاودێرێکى سیاسییش ئەمە بە «توانەوە لەناو پارتی»دا وەسف دەکات ،پێشرتیش ل ه گفتوگۆیه‌كی ته‌له‌فزیۆنییدا ،له‌گه‌ڵ كه‌ناڵێكی پارتی دیموكرات ،محه‌مه‌دی ح��اج��ی م �ه‌ح��م��ود ،سكرتێری حزبی سۆسیالیستی كوردستان هێرشی كرده
س�ه‌ر خۆپیشاند هرانی 17ی شوبات و خۆپیشاندانەکەى ب ه «ش�ه‌ڕە‌ب�ه‌رد» ناو برد ،هاوكات وتیشی «بوونی س ێ حزبی ئیسالمی مانای نییه ،ده‌بوای ه یه‌ك حزب بوونایه». ئه‌و گفتوگۆیه‌ی سكرتێری (حسدك) و ئه‌و به‌ره‌یه‌ی ئه‌و س ێ الیه‌ن ه باسی لێوه ده‌ك �ه‌ن ،سه‌رنجی به‌شێك ل ه چاودێران و الیه‌ن ه ئۆپۆزسیۆنه‌كانی ڕاكێشا ،له‌و میانه‌دا ،محه‌مه‌د حه‌كیم ،وته‌بێژی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ب ه (به‌یان)ی راگه‌یاند «ل ه هه‌موو دونیا ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن هه‌یه ،هیچ بیانوویه‌ك بۆ ئاڕاسته‌ی سێیه‌م نییه ،له‌كاتێكدا ئه‌و س ێ الیه‌ن ه خۆیان ل ه ده‌سه‌اڵتدان ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئازادن و قسه‌مان له‌سه‌ریان نییه ،ئه‌گه‌ر ده‌یان ئاڕاسته‌ی دیكه‌ش دروست بێت»،
ل ه باره‌ی لێدوانه‌كانی محه‌مه‌دی حاجی مه‌حمود ،ن��اوب�راو ئ��ام��اژەی ب �ه‌و ه كرد، «هه‌ر سه‌ركرده‌یه‌ك ته‌علیق ل ه ئۆپۆزسیۆن و ئیسالمییه‌كان ب��دات ،وه‌اڵم�مان بۆی ده‌بێت». ل � ه الی �ه‌ك��ی دی��ك��ه‌وه ،ئه‌بوبه‌كر ك��اروان��ی ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كگرتووی ئیسالمی ب ه (به‌یان)ی راگه‌یاند «ئه‌وه‌ی ده‌رباره‌ی ئیسالمییه‌كان بوو ،له دوو شته‌و ه بوو ،یه‌كه‌میان تێنه‌گه‌یشنت له فره‌یی و ئیسالم و په‌یوه‌ندیی ئیسالم به كاری سرتاتیجییەوە ،دووه‌میش كه‌مێك به سووكایه‌تی باسی 17ی شوبات و به‌رده‌كی س � هرا و ئ�ه‌و شتان ه ب��وو ،ك ه ن��اوی نان شه‌ڕە‌به‌رد» ،كاروانی ،هه‌روه‌ها وتی «ئه‌و قسان ه شایه‌نی قس ه له‌سه‌ركردن نیین، زۆر ب ه پێویستی نازانم له‌سه‌ر ئه‌و قسانه
بووه‌ستم». ئه‌ندامه‌كه‌ی مه‌كته‌بی سیاسیى كۆمه‌ڵی ئیسالمی س�ه‌ب��اره‌ت ب ه كاری راب���ردووی چ��وار حزبه‌كه‌ش وتی «ئه‌و چ��وار الیه‌نه‌ی (كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو و سۆسیالیست و زه‌حمه‌تكێشانی ئه‌وكات) ڕووی ئۆپۆزسیۆن بووین له‌و كاته‌دا ،به‌اڵم ئه‌وان چوون ه ده‌سه‌اڵته‌وه ،پێامنوای ه ئێمه متامنه‌ی خه‌ڵكامن پاراست». س�ه‌ب��اره‌ت ب�ه‌و یه‌كهه‌ڵوێستییه‌ی ئ�ه‌و س ێ حزبه‌ش (حسدك ،شیوعی و زه‌حمه‌تكێشان)( ،به‌یان) په‌یوه‌ندی به قادر عه‌زیز ،سكرتێری حزبی ئاینده‌ی كوردستانه‌و ه ك��رد ،ب��ه‌اڵم ن��اوب �راو به پێویستی ن هزانی قسه‌ی له‌سه‌ر بكات و پێیوابوو لێدوانی ئه‌و حه‌ساسیه‌ت دروست ده‌كات.
5 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)10سێشه‌ممه ،2012/11/20ساڵی یەکەم
عهبدوڕڕەحامن موسته‌فا پارێزگاری پێشووی كه‌ركووك:
عه‌مه‌لیاتی دیجله هه‌نگاوێكه له هه‌نگاوه‌كانی خستنه‌وه ژێ ر ڕکێفى كه‌ركووك لەالیەن به‌غداوە كه‌ركووك بووه‌ته چه‌قی گرنگیپێدان و ته‌نانه‌ت ملمالنه‌ی نێوان هه‌موو الیه‌ن ه سیاسی و پێكهاته و نه‌ته‌و ه جیاوازه‌كانی عێراق ،هه‌روه‌ك جێگه‌ی گرنگیپێدانی واڵت ه داگیركه‌ره‌كانیش بووه .دیارترین پێشهات و رووداویش ك ه ئێستا رووبه‌ڕووی ئه‌و شار ه بووه‌ته‌وه ،مه‌سه‌له‌ی پێكهێنانی عه‌مه‌لیاتی دیجل ه و مه‌ترسییه‌كانێتی له‌سه‌ر چاره‌نووسی ئه‌و شاره ..بۆ كۆمه‌ڵێك باس و بابه‌تی تایبه‌ت به‌و شاره( ،به‌یان) عه‌بدوڕڕه‌حمان موسته‌فا، پارێزگاری پێشووی كه‌ركووكی دواند. گفتوگۆ :گۆران عوسامن فۆتۆگراف :شڤان جەبارى به‌یان :ب ه شێوه‌یه‌كی گشتی بارودۆخی كه‌ركووك ل ه هه‌موو رووه‌كانه‌وه ،سیاسی، ئه‌منی ،ئابووری ،خزمه‌تگوزاریی ،چۆن ده‌بینن ب ه ب هراورد ب ه سااڵنی رابردوو؟ پێتان وای ه هیچ به‌ره‌وپێشچوونێك له‌و بوارانه‌دا روویداوه؟ عهبدوڕڕەحامن موسته‌فا :هه‌موو كارێك ك ه سه‌ره‌تاكه‌ی قورس بوو ،ئه‌وجا ورد ه ورد ه ب �ه‌ره‌و باشی ده‌ڕوات ،ساڵ به‌ساڵ هه‌وڵ ده‌ده‌یت به‌ره‌وپێش بچیت، ل ه رووی ئه‌منییه‌و ه س هرانسه‌ری عێراق، ده‌توانم بڵێم ئه‌و پانز ه پارێزگایه‌ی هه‌یه، هه‌ر هه‌موویان كێشه‌ی ئه‌منییان هه‌یه، ده‌بینین جارجار هێمنی به‌خۆو ه ده‌بینێت، به‌اڵم پیشتی پێ نابه‌سرتێت ،چونك ه دوایی ب ه هه‌مان شێو ه بارودۆخ هێمنیی له‌ده‌ست ده‌دات و ته‌قینه‌و ه رووده‌دات ،هه‌تا ئێستا كێشه‌ی ئه‌منی ل ه عێراقدا چاره‌سه‌ر نه‌كراوه ب ه شێوه‌یه‌كی باش ،كاری تێرۆرستی هه‌ر به‌رده‌وامه. له‌سه‌ر ئاستی سیاسیش وه‌ك ده‌بینین تا ئێستا كێشه‌كان چاره‌سه‌ر نه‌كراون ،وا كێشه‌ی تازه‌ش دروست ده‌بێت. بۆ ئاستی خزمه‌تگوزارییش خۆتان ده‌ب��ی��ن��ن ،كاتێك ئێم ه ك �ه‌رك��ووك�مان وه‌رگ��رت وێرانه‌بوو ،كه‌ركووكێك بوو به ته‌واویی ژێرخانه‌كه‌ی هیچی تیا نه‌مابوو، جگ ه ل��ه‌وه‌ی دام��وده‌زگ��ا حكومییه‌كان ف هرامۆشكرابوون ،ل ه پڕۆسه‌ی ئازادی كه پڕۆسه‌یه‌كی سه‌ربازیی بوو ،داموده‌زگاكانی كه‌ركووك هه‌مووی تااڵنكران و هیچیان تیا نه‌مابوو .ئێم ه دووبار ه ده‌ستامن كرده‌وه ب ه بنیادنانه‌وه‌ی كه‌ركووك ل ه سه‌ره‌تاوه، ئێم ه هه‌وڵی زۆرماندا رێژەیه‌ك ل ه داهاتی نه‌وتی كه‌ركووك وه‌ربگرین بۆ كه‌ركووك،
پڕۆفایل: ـ عهبدوڕڕەحامن موسته‌فا فه‌تاح. ـ له‌دایكبووی شاری كه‌ركووكه ساڵی .1951 ـ خێزاندار ه و دوو منداڵی هه‌یه. ـ خوێندنی سه‌ره‌تایی و ناوه‌ندی و ئاماده‌یی له كه‌ركووك ته‌واو كردووه. ـ ده‌رچووی كۆلێژی یاسای به‌غدایه ساڵی .1974 ـ بۆ ماوه‌یه‌ك پارێزەر بوو ه له شاری كه‌ركووك. ـ له 2003/5/28بووه‌ته پارێزگاری كه‌ركووك. ـ له 2011/4/3ده‌ستی له پۆسته‌كه‌ی كێشاوه‌ته‌وه. ـ ئێستا خانه‌نشینه.
په‌ل ه بكه‌ین ل ه ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی ،ئه‌وه‌بوو ل ه ساڵی 2009سه‌ركه‌وتین له‌و هه‌نگاوه‌دا، توانیامن پڕۆژەی پرتۆدۆالر دابین بكه‌ین بۆ كه‌ركووك ،خۆشبه‌ختان ه ئێستا داهاتێكی زۆر زه‌به‌الحی هه‌یه ،ل ه 2003و 2004 ئێم ه بودجه‌ی په‌ره‌پێدامنان نه‌بوو ،ل ه 2004 میزانیه‌ی ته‌شغیلیامن بۆهات ،بودجه‌ی بنیادنان ورد ه ورد ه ل ه 2005و ه ده‌ستی پێكرد ،خۆشبه‌ختان ه ئ�ه‌و پ��ڕۆژان�هی له به‌رچاوی خه‌ڵكیدان توانیامن جێبه‌جێیان بكه‌ین ،چه‌ندین به‌نداومان دروستكردووه، نه‌خۆشخانه ،ژماره‌یه‌كی باش قوتابخانه‌مان دروستكردووه ،رێگاوبانه‌كان و پردمان دروستكردووه ،باخچه‌مان كردووه ..هتد، گرنگرتینیان مه‌سه‌له‌ی پرتۆدۆالر ه ك ه ئێمه ده‌ستامن پێكرد و پڕۆژەكانی ئێستا ل ه بواری جێبه‌جێكردندان. به‌یان :باسی ناله‌باریی بارودۆخی ئه‌منیت كرد ،ب ه بڕوای تۆ الیه‌ن ه سیاسییه‌كان هۆكار نین بۆ ئه‌م ناله‌بارییه؟ عهبدوڕڕەحامن موسته‌فا :هه‌موو ئاڵۆزی و گرژییه‌ك ل ه هه‌رشوێنێكدا بێت، بێگومان كاریگه‌ریی ده‌بێت ب ه شێوه‌یه‌كی گشتی ،ب �ه‌اڵم تا ئێستاش خۆشبه‌ختانه الیه‌ن ه سیاسییه‌كان و نه‌ته‌وه‌كان هیچ توندوتیژییه‌ك ل ه نێوانیاندا رووینه‌داوه، بار ه ئه‌منییه‌كه‌ی ك ه باسم كرد ،هه‌موو پارێزگاكانی گرتۆته‌وه ،كه‌ركووك ره‌نگه زیاتر چاوی له‌سه‌ر بێت ،چونك ه ب ه ناوچه دابڕاوه‌كان و كێشه‌له‌سه‌ر ناوی ده‌ركردووه، ئه‌مان ه هۆكارن بۆ ناله‌باریی ،به‌اڵم كه‌ركووك وه‌كو هه‌موو شاره‌كانی دیك ه مه‌به‌ستێكه الی تیرۆرستان بۆ ئه‌وه‌ی كاری تێدا بكه‌ن. ب �هی��ان :ده‌وت��رێ��ت ل � ه س �ه‌رده‌م��ی ده‌سه‌اڵتی ئێوه‌دا كه‌ركووك پاره‌یه‌كی باشی هه‌بووه ،به‌اڵم پڕۆژەی ئاوه‌دانكردنه‌و ه كارا نه‌بووه ،بۆچی دوای نه‌مانی ئێو ه و هاتنی پارێزگاری نوێ ،پڕۆسه‌ی ئاوه‌دانكردنه‌وه گڕوتینی به‌خۆو ه بینی؟
ع �ه‌ب��دوڕڕەح�مان موسته‌فا :ئه‌م ه پرسیارێكی نوێیه ،ل ه سه‌رده‌می مندا به هه‌شت ساڵه‌كه‌و ه ك ه پار ه بۆ كه‌ركووك ته‌رخانكراوه ،نه‌گه‌شتۆت ه نیوه‌ی بودجه‌ی ئه‌مساڵ ،هیچ ساڵێك بودجه‌كه‌مان ل ه 100 ملیار دیناری عێراقی تێپه‌ڕی نه‌كردووه، ئێستا ك ه ده‌بینیت 700بۆ 800ملیار دیناره، ب ه پێچه‌وانه‌و ه ئه‌و شه‌ڕەی ئێم ه كردوومانه، هیچ پڕۆژەیه‌ك ل ه كاتی ئێمه‌دا دوانه‌خراوه، ب�ه‌و پ��ار ه كه‌مه‌شه‌و ه توانیامن پ��ڕۆژەی زۆرب��اش بكه‌ین ،ورد ه ورد ه راستییه‌كان بۆ خه‌ڵكی ده‌رده‌ك��ه‌وێ��ت ،گه‌وره‌ترین ده‌ستكه‌وت ل ه سه‌رده‌می ئێمه‌دا پڕۆه‌ی پرتۆدۆالره ،كه‌سیش نكوڵی له‌و ه ناكات كه ئێم ه هه‌وڵامن بۆ دا ،به‌شێكی زۆری ئه‌و پڕۆژانه‌ی ئێستا ده‌بیرنێن ،ئێم ه به‌ردی بناغه‌كه‌یامنان داناوه ،دیزاینه‌كانیان ساڵی 2008ئێم ه ته‌واومان كردوون ،خۆشبه‌ختانه ئێستا ل ه ب���واری جێبه‌جێكردندان ،له كاتی ئێمه‌دا پار ه نه‌بوو ،ئێم ه ئه‌و بودجه زه‌به‌الحه‌مان هێنا بۆ كه‌ركووك ،ئێم ه بووین ژینگه‌ی كه‌ركووكامن خاوێنكرده‌وه ،ئێستا ب ه شێوه‌یه‌كی زانستی خاشاكه‌كه‌ی له‌ناو ده‌برێت. به‌یان :تا چه‌ند گه‌نده‌ڵی لهم پڕۆژانه‌ی ئاوه‌دانكردنه‌وانه‌دا به‌دی ده‌كه‌یت؟ عهبدوڕڕەحامن موسته‌فا :گه‌نده‌ڵی ل�ه‌س�ه‌ر ئاستی ه�ه‌م��وو عێراقدا هه‌یه و پله‌یه‌كیشیان ب��ۆ دان����اوه ،ئێم ه تا بۆمان كرابێت دژای�ه‌ت��ی�مان ك���ردوو ه و هه‌وڵیشامنداو ه گه‌نده‌ڵی نه‌كرێت ،به‌اڵم ئێستا له‌و پۆست ه دوورم و ئاگادار نیم ،نازانم كاره‌كان چۆن به‌ڕێو ه ده‌چن ،ده‌توانن له الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار بپرسن. به‌یان :ل ه ماوه‌ی راب��ردوودا و دوای ئ �ه‌و ق�هی�ران و ملمالن ێ سیاسییه‌ی له عێراقدا دروس��ت ب��ووه ،ش��اری كه‌ركووك رووبه‌ڕووی شااڵوی ته‌قینه‌و ه و توندوتیژی و ته‌نانه‌ت هێرشی سیاسییش بووەته‌وه،
ئه‌م ه بۆچی ده‌گه‌ڕێنیته‌وه؟ ئایا په‌یوه‌ندی ب ه بارودۆخی سیاسیی عێراقه‌و ه هه‌یه؟ یان ته‌حه‌دداكردنی هه‌رێم ه سه‌باره‌ت به هه‌ڵوێسته‌كانی ب هرامبه‌ر ب ه كه‌ركووك؟ ع�ه‌ب��دوڕڕەح�مان موسته‌فا :خۆتان باش د هزانن تا ئێستاش كێشه‌كان چاره‌سه‌ر نه‌كراون ،ئه‌مه‌ش جێگه‌ی داخه ،پێویستامن ب �ه‌وه‌ی � ه ب���ه‌ره‌و ته‌بایی و رێكه‌وتن و چاره‌سه‌ری كێشه‌كان هه‌نگاو بنێین ،له عێراقدا ئێستا كاتی ئه‌و ه نیی ه كێشه‌كان زیاد بكه‌یت و كێشه‌ی دیك ه بهێنیت ه ئاراوه، تا ئێستا كێش ه كۆنه‌كان چاره‌سه‌ر نه‌كراون، وه‌ك مادده‌ی ،140ئه‌و رێكه‌وتنانه‌ی كراون هیچیان جێبه‌ج ێ نه‌كراون. ب�هی��ان :ه��ۆك��اری جێبه‌جێنه‌بوونی م��ادده‌ی 140چییه ،ل ه كاتێكدا پێشرت ئیرباهیم جه‌عفه‌ری ل ه كه‌ناڵی ئێن ئاڕ تی باسی نامه‌یه‌كی به‌ڕێزتانی كرد ،گوای ه به ده‌ستنووس بۆتان ن��اردوو ه سه‌باره‌ت به كه‌ركووك ،هۆكاری ئه‌م ه چی بووه؟ عهبدوڕڕەحامن موسته‌فا :ئێم ه هیچ نامه‌یه‌كامن بۆ نه‌ناردووه ،جێبه‌جێكردنی م��ادده‌ی 140ئه‌ركی ئیداره‌ی كه‌ركووك ن��ه‌ب��ووه ،چونك ه ئ��ه‌و م��ادده‌ی�� ه به‌س په‌یوه‌ست ب ه كه‌ركووك نییه ،چه‌ندین پارێزگا ده‌گرێته‌وه ،لیژنه‌ی بااڵ دام�ه‌زرا بۆ جێبه‌جێكردنی ،حكومه‌تی مه‌ركه‌زی
به‌رپرس ه ل ه جێبه‌جێنه‌كردنی ،ئه‌ركی ئه‌و ه جێبه‌جێی بكات .نازانم كورد ل ه به‌غدا چی بۆ ك��ردووه ،ئێم ه ل ه كه‌ركووك هه‌وڵێكی باشامن داوه ،هه‌رچه‌ند ه ئه‌ركی ئێمه‌ش نه‌بوو ه و په‌یوه‌ندی ب ه ئیداره‌ی كه‌ركووكه‌وه نه‌بووه ،چونك ه لیژنه‌ی و هزاریی بۆ دانراوه. ب��هی��ان :ئ��ای��ا ده‌س���ه‌اڵت���ی ك���وردی كه‌مته‌رخه‌م نه‌بوو ه بۆ جێبه‌جێنه‌كردنی؟ ع��ه‌ب��دوڕڕەح�مان م��وس��ت�ه‌ف��ا :من ناتوانم پێت بڵێم بۆ ده‌سه‌اڵتی كوردی، هه‌وڵیان داو ه بۆ جێبه‌جێكردنی ،به‌اڵم ئاسته‌نگ ل ه به‌غداو ه هه‌بوو ه و ئێستاش ئاسته‌نگ هه‌یه ،ئه‌وه‌نده‌ی من ئاگاداربم تا ئێستاش ل ه قۆناغی یه‌كه‌مدان ،كه قۆناغی قه‌ره‌بووكردنه‌و ه و ئاساییكردنه‌وه‌ی بارودۆخه‌كه‌یه ،هێشتا نه‌چووه‌ت ه قۆناغی سه‌رژمێری ،دوات��ر بۆ ریفراندۆم ،ده‌بوو ساڵی 2007جێبه‌جێ بكرابایه. به‌یان :وه‌ك ئاگادارن عه‌مه‌لیاتی دیجله كۆده‌نگیی الی كورد له‌سه‌ر مه‌ترسییه‌كانی ئه‌و عه‌مه‌لیات ه دروست كردوو ه و كێشه‌ی سیاسیشی ل ه عێراقدا خوڵقاندووه .ئێوه مه‌ترسیی ئه‌و ئۆپ هراسیۆن ه ل ه چ ئاستێكدا ده‌بینن؟ عهبدوڕڕەحامن موسته‌فا :دامه‌زراندنی ئه‌م ئۆپ هراسیۆن ه كێشه‌یه‌كی گه‌وره‌ی له عێراقدا دروستكردووه ،پێویستامن به‌وه
نه‌بوو ئه‌و فه‌رمانده‌ی ه دروست بكرێت، به‌ڵكو هه‌وڵبدرابای ه بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێش ه كۆنه‌كان ،هه‌ركارێك بكرێت ،ده‌بێت ب ه هاوكاریی و په‌یوه‌ندی نێوان مه‌ركه‌ز و هه‌رێم بكرێت ،چونك ه ئه‌م ناوچه‌یه كێشه‌له‌سه‌ره ،دەبێت بڕیاردان له‌سه‌ری به هه‌ماهه‌نگی بێت ،دیار ه ئه‌و هه‌ماهه‌نگییه نه‌كراوه ،ب ه بۆچوونی من له‌باتی ئه‌م هێزه، هێز ه ئه‌منییه‌كانی كه‌ركووك و پۆلیس زیاتر پاڵپشتییان بكرابایه. به‌یان :پ هرله‌مانتارێكی ده‌وڵه‌تی یاسا ده‌ڵێت :هێزی دیجل ه هه‌ماهه‌نگی هه‌یه له‌گه‌ڵ ك��ورد ،كوردیش ره‌تی ده‌كاته‌وه. كورد چی بكات بۆ ئه‌وه‌ی دۆخه‌ك ه ئاڵۆزتر نه‌بێت؟ عهبدوڕڕەحامن موسته‌فا :ده‌بێت هه‌موو الیه‌نه‌كان دان ب ه خۆیاندا بگرن، چونك ه ئه‌گه‌ر هه‌ر ته‌نگه‌ژەیه‌ك دروست ببێت ،س هرانسه‌ری عێراق تێیدا زه‌ره‌رمه‌ند ده‌ب��ن ،كاتی ئ �ه‌و ه نیی ه ش�ه‌ڕ و ئاڵۆزی دروست ببێت ل ه نێوان الیه‌نه‌كاندا ،ده‌بێت الیه‌نه‌كان بتوانن ب ه گفتوگۆی سیاسی چاره‌سه‌ری ئه‌م كێشه‌ی ه بكه‌ن. به‌یان :ل ه سایه‌ی دروستبوونی ئه‌و بارودۆخ ه و پێكهێنانی عه‌مه‌لیاتی دیجله‌دا، چاوه‌ڕێی چ سیناریۆیه‌ك ده‌كه‌ن بۆ ئاینده‌ی ك �ه‌رك��ووك؟ ب ه ب��ڕوای ئێو ه ب �ه‌م كارانه كه‌ركووك ناكه‌وێته‌و ه ژێر ركێفی ناوه‌ند؟ عهبدوڕڕەحامن موسته‌فا :تا ئێستا ناتوانین بڵێن ده‌كه‌وێته‌و ه ژێر ركێفی به‌غدا، به‌اڵم هه‌نگاوێك ه له‌و هه‌نگاوانه ،هیوادارم هیچ الیه‌نكێكی خراپی لێنه‌كه‌وێته‌وه، ك��ورد نوێنه‌ری ل ه به‌غدا هه‌یه ،به‌ڵكو بتوانن ب ه گفتوگۆ چاره‌سه‌ری بكه‌ن ،چونكه دروستبوونی شه‌ڕ ل ه به‌رژەوه‌ندی هیچ الیه‌ك نییه. به‌یان :ل ه ك�ه‌رك��ووك دوو ده‌زگ��ای ئاسایشی یه‌كێتی و پارتی ب ه جیا هه‌ن، به‌ڕێوه‌ب هرایه‌تی په‌روه‌رده‌ی جیا هه‌بوون، ئێو ه رۆڵ و كاریگه‌ریی یه‌كێتی و پارتی سه‌باره‌ت ب ه كه‌ركووك و ناوخۆی كه‌ركووك ب ه ئیجابی وه‌سف ده‌كه‌ن یان سلبی؟ عهبدوڕڕەحامن موسته‌فا :ب ه نیسبه‌ت ئاسایشه‌و ه روون ه ك ه دوو ئاسایش هه‌یه، به‌اڵم هه‌دووال توانیویان ه كاری باش بكه‌ن ل ه رووی ئه‌منییه‌وه ،به‌ڵ ێ باشرت ه یه‌ك ئاسایش هه‌بێت .پ �ه‌روه‌رده ،به‌ڵ ێ پێشرت دوو پ�ه‌روه‌رد ه بووه ،به‌اڵم ب ه شێوه‌یه‌كی گشتی دوای دامه‌زراندنی پ��ه‌روه‌رد ه له كه‌ركووك ،ئێستا یه‌ك به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی هه‌یه ،هه‌روه‌ها به‌ڕێوه‌ب هرایه‌تی خوێندنی كوردیش هه‌یه.
بودجه‌ی هه‌شت ساڵه‌كه‌ی سه‌رده‌می من ،نه‌گه‌شتووەت ه نیوه‌ی بودجه‌ی ئه‌مساڵ به‌شێكی زۆری ئه‌و پڕۆژانه‌ی ئێستا ده‌بینرێن، ئێم ه به‌ردی بناغه‌كه‌یانمان داناوه
4 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)10سێشه‌ممه ،2012/11/20ساڵی یەکەم
جاسم شه‌مه‌ری
مافی مرۆڤی عێراق، له‌ژێر سفره‌وه‌یه لیژنه‌ی مافی مرۆڤ ل ه پ هرله‌مانی عێراق ،به‌م چه‌مك ه (مافی مرۆڤی عێراق له‌ژێر سفره‌وه‌یه) ،بارودۆخی زیندانیاىن باسكرد ،ك ه ل ه دۆخێكی زۆر خراپ و مه‌ترسیداردان ،ئه‌وه‌شیان بۆ شكستی و هزاره‌تی مافی مرۆڤ گ هڕانده‌وه.لیژنه‌کە ل ه سه‌ردانی به‌ندیخانه‌كاندا ویستی ئه‌وه‌ی بۆ ئاشكرا ببێت ،به‌اڵم رێگه‌یان پێنه‌درا، ل ه كاتێكدا ئه‌وان به‌پێی یاسا رێگه‌یان ده‌درێت به‌ندكراوان ببینن ،چونكه نوێنه‌ری گه‌لن و ل ه به‌رژەوه‌ندیی هاوواڵتیاندا كار ده‌كه‌ن. شیاوی ئه‌وه‌ی ه ئه‌و دۆسیه‌یه‌ی پێیده‌وترێت (مافی مرۆڤ) ل ه دۆسیه پێكه‌نیناویه‌كان بێت ،چونك ه ل ه واڵتدا بوونی نییه ،ئه‌و و هزاره‌ته‌شی بۆی دانراوه ،ته‌نیا سیناریۆیه‌كی سیاسیی عێراقه ،ك ه دوای داگیركاریی دروست بووه ،له‌كاتێكدا هاوواڵتیان لێی بێبه‌شن. لهم رۆژانه‌دا راپۆرت ه ناوخۆیی و عه‌ره‌بییه‌كانیش ئاماژە به‌و ه ده‌كه‌ن ك ه دۆخی مافی مرۆڤ ل ه عێراقدا له ئاستێكدا نه‌ماو ه بێده‌نگیی لێبكرێت. له‌و نێوه‌نده‌شدا رێكخراوی عه‌ره‌بی بۆ مافه‌كانی مرۆڤ ل ه 201/11/11دا رایگه‌یاند «حكومه‌ت به‌ندكراوه‌كانی به‌ندیخانه‌ی ئه‌بوغرێب ئازار ده‌دات و سوكایه‌تییان پێده‌كات ،ئه‌وه‌ش بووه‌ته هۆی داواكاریی زۆر بۆ داخستنی ئه‌و به‌ندیخانه‌یه ،ك ه چه‌ندین كه‌س تیایدا بۆ چه‌ند ساڵێك راگیراون ،به‌شی تاوان ه قورسه‌كانیش ( )3200به‌ندكراوی تێدایه ،ك ه زۆرینه‌یان ل ه پێكهاته‌یه‌كی دیاریكراون ،پاسه‌وانه‌كانیش ده‌یانه‌وێت ب ه سوكایه‌تی و بێڕێزیكردن و لێدانیان ژیانیان لێبكه‌ن ه دۆزه‌خ». ل ه ب هرانبه‌ر ئه‌و راپۆرت و به‌یانانه‌دا ،ل ه چوارچێوه‌ی گ هڕانه‌كامندا بۆ تێڕوانینی الیه‌ن ه فه‌رمییه به‌رپرسه‌كان ،چووم ه ماڵپه‌ڕی و هزاره‌تی مافی مرۆڤ ل ه حكومه‌تی ئێستادا ،به‌اڵم هیچم نه‌دۆزییه‌و ه ئاماژە بێت ب ه مافی مرۆڤ ،ئه‌وه‌ی هەبوو ته‌نیا قسه‌كردن بوو ل ه سه‌ر رابردوو ،وه‌ك ئه‌وه‌ی ئێمه ل ه «چه‌رخی دیموكراتی»دا بژین. ل ه ماڵپه‌ڕی فه‌رمیی و هزاره‌تدا و ل ه رۆژی 2012/11/11خوێندمه‌و ه كه نوورسابوو «حسێن زه‌هیری ،وه‌كیلی وه‌زیری مافی مرۆڤ ،جه‌ختی له‌سه‌ر گرنگیپێدان و هه‌وڵه‌كانی سه‌رجه‌م ئه‌و كه‌سان ه كرده‌و ه ك ه ل ه بواری جێبه‌جێكردنی مافه‌كانی مرۆڤدا له و هزاره‌ت كار ده‌كه‌ن ،بۆ تۆماركردنی هه‌موو ئه‌و تاوانانه‌ی رژێمی پێشوو ب هرانبه‌ر هاوواڵتیانی بێتاوانی عێراق ،به هه‌موو پێكهاته‌كانیه‌وه ،ئه‌نجامی داوه، ل ه پێناوی ئه‌وه‌ی نه‌وه‌كانی داهاتوومان ئه‌و وه‌حشیگه‌رییه‌ی رژێمیان له‌یاد بێت ،ئه‌وه‌ش به‌پێی ئه‌و به‌ڵگه‌نامانه‌ی له‌به‌ر ده‌ستدان و رژێم خۆی له فه‌رمانگ ه ئه‌منی و موخاب هراتی و ده‌زگا داپڵۆسێنه‌ره‌كانی ده‌ریكردوون». لێره‌و ه ب ه به‌رپرسانی و هزاره‌تی مافی مرۆڤ ده‌ڵێم :وه‌اڵمتان بۆ راپۆرتی ئه‌وان و راگه‌یه‌نراوه‌كه‌ی رێكخراوی عه‌ره‌بی بۆ مافی مرۆڤ ،چییه؟ یان ئه‌م راپۆرت و راگه‌یه‌نراوانه ل ه زنجیره‌ی ئه‌و «ئاژاوه‌گێڕی و كاره تیرۆرستییانه‌دای ه ك ه ده‌یانه‌وێت بارودۆخی دیموكراتیی نو ێ ل ه عێراقی نوێدا بشێوێنن»؟! سه‌رچاوه :رۆژنامه‌ی الدستور.
ره‌شید خورشید ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سه‌اڵحه‌دین له لیستی هاوپه‌یمانی كوردستانی ،وه‌اڵمی چه‌ند پرسیارێكی (به‌یان) ده‌داته‌وه و ڕایده‌گه‌یه‌نێت ب ه هۆی پشتگوێخستنیانه‌و ه له الیه‌ن حكومه‌تی ناوه‌نده‌وه ،داوای به‌هه‌رێمبوونی پارێزگای سه‌اڵحه‌دینیان كردووه ،ئاماژه‌ش به‌وه ده‌كات ك ه هه‌رێمی كوردستان ره‌زامه‌ندیی خۆیانیان ده‌ربڕیوه بۆ هاوكاریكردنیان ل ه كاتی پێویستدا. دیدار :عومه‌ر ئاواره
ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سه‌اڵحه‌دین بۆ به‌یان:
سەرکردایەتى كورد پێیان باش ه هه‌رێمێكی سه‌ربه‌خۆ بین به‌یان :بڕیاری به‌هه‌رێمبوونی پارێزگای سه‌اڵحه‌دین ك ه ل ه الی��ه‌ن ئه‌نجومه‌نی پارێزگاو ه ده‌نگی له‌سه‌ر درا ،گه‌یشت ه كوێ؟ ڕەشید خورشید :هه‌ر پارێزگایه‌ك له پارێزگاكانی ئێراق داوای به‌هه‌رێمبوون ب��ك��ات ،ده‌ب��ێ��ت كۆمیسیۆنی ب��ااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كان ئاگادار بكرێته‌و ه بۆ ئه‌وه‌ی ل ه ماوه‌ی س ێ مانگدا ڕێگا بگرێت ه به‌ر بۆ ئه‌نجامدانی راپرسی له‌سه‌ر ئه‌و داواكارییه، كاتێك داواكارییه‌ك ه ئاڕاسته‌ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ده‌كرێته‌وه ،ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران بۆی نیی ه ر هزام�ه‌ن��د بێت یاخود نه‌بێت ل �ه‌س �ه‌ری ،به‌ڵكو ڕۆڵ��ی ل��ه‌وه‌دای�� ه ئه‌و داواكاریی ه ڕووب �ه‌ڕووی ئه‌نجومه‌نی بااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كان بكاته‌وه ،به‌اڵم ئه‌نجومه‌نی وه‌زی �ران ب ه هه‌ند ێ پاساوی نایاساییه‌وه
داواك �هی ئێمه‌ی الی خۆی هێاڵوه‌ته‌و ه و تائێستاش هۆكاره‌كه‌ی بۆ ئێم ه و ڕایگشتی نه‌خستووه‌ت ه ڕوو ،ئێمه‌ش وه‌كو ئه‌نجومه‌نی پارێزگا كۆمه‌ڵێك ڕێگامان گرتووه‌ت ه به‌ر بۆ زانینی هۆكاره‌كه‌ی ،ته‌نانه‌ت بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش وه‌فدێكی بااڵی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سه‌اڵحه‌دین له‌گه‌ڵ به‌رێز پارێزگار سه‌ردانی س�ه‌رۆك كۆماری ئێراقیان كرد، به‌پێی ئ �ه‌وه‌ی س �ه‌رۆك كۆمار پارێزه‌ری ده‌ستووره ،به‌رێزیشیان به‌ڵێنی دابوو به‌پێی یاسا ئه‌و كێشه‌یه‌یان بۆ چاره‌سه‌ر بكات، كه‌چی ئه‌و بابه‌ت ه وه‌ك خۆی ماوه‌ته‌وه. به‌یان :بۆچی وه‌كو ئه‌نجومه‌نی پارێزگا په‌ناتان برد ه به‌ر ئه‌م داواكارییه؟ ڕەشید خورشید :له‌به‌ر چه‌ند خاڵێك، له‌وانه :ناهاوتایی پارێزگای سه‌اڵحه‌دین
ل ه ڕووی دام��ه‌زران��دن و ته‌رخانكردنی بودج ه و ئیجرائاتی ئه‌منی ب ه تایبه‌ت پێشێلكردنی مافی هاواڵتیان ل ه الیه‌ن ئه‌و هێزانه‌ی هاتونه‌ت ه ئه‌و سنووره ،هه‌روه‌ها مامه‌ڵه‌كردنی حكومه‌تی ناوه‌ند له‌گه‌ڵ خه‌ڵكی ق هزای (سام هڕا) .دواتریش ئێمه بڕیاری به‌هه‌رێمبوونی پارێزگاكه‌مان بۆ هاوواڵتیان جێهێاڵوه. به‌یان :له ناو ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سه‌اڵحه‌دیندا شیع ه و سوننه هه‌ن ،كامیان زیاتر له‌گه‌ڵ داواكاری به‌هه‌رێمبووندان؟ ڕەشید خورشید :زۆری��ن�هی ڕەه��ای دانیشتووانی ئه‌م پارێزگای ه عه‌ره‌بی سوننه‌ن، ئ �ه‌م داواك��اری��ی �هی ئێمه‌ش ل ه ڕوانگه‌ی مه‌زهه‌بی و نه‌ته‌وه‌ییه‌و ه س�ه‌رچ��اوه‌ی نه‌گرتووه ،له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌ن له
10ق��ه‌واره‌ی سیاسیی پێكهاتووه ،نۆیان داوای به‌هه‌رێمبوونی كردووه ،ته‌نیا یه‌ك ق�ه‌وار‌ه نه‌بێت ك ه ده‌وڵه‌تی یاسای به‌ڕێز مالكیی ه و پێیان باش نه‌بوو به‌شداریی ده‌نگدان له‌سه‌ر ئه‌و داواكاریی ه بكه‌ن ،له ڕووی مه‌زهه‌بیشه‌و ه هه‌ردوو ئه‌ندامه‌كه‌ی به‌ره‌ی توركامنی ل ه ئه‌نجومه‌ندا ك ه شیعه مه‌زهه‌بن ،ده‌نگیان له‌سه‌ری دا. به‌یان :بڕیاری به‌هه‌رێمبوون تا چه‌ند سودی بۆ كورد له‌و سنووره هه‌یه؟ ڕەشید خورشید :من ناتوانم بڵێم س���وودی هه‌ی ه ی��ان ن��ا ،ب���ه‌اڵم قیاده‌ی سیاسیی كوردی داواكارییه‌كه‌ی پێ باشبوو، بۆی ه ئێمه‌ش وه‌كو نوێن هرانی كوردی نێو ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سه‌اڵحه‌دین ،ده‌نگامن له‌سه‌ری دا.
به‌یان :حكومه‌تی ناوه‌ند ،حكومه‌تی هه‌رێمی ب��ه‌و ه تومه‌تبار ك���ردوو ه كه هاوكارتان ب��وون له داواكارییه‌كه‌تان، له‌وباره‌یه‌وه چی ده‌ڵێن؟ ڕەشید خورشید :حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان هیچ هاوكارییه‌كی ئێمه‌ی له‌سه‌ر ئه‌م مه‌سه‌له‌ی ه نه‌كردووه ،به‌اڵم به حوكمی ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ ئه‌وان تاك ه هه‌رێمن ل ه گۆڕە‌پانی سیاسیی ئێراقدا ،بۆی ه له سه‌ردان ه فه‌رمییه‌كامناندا وه‌كو ئه‌نجومه‌نی پارێزگا بۆ هه‌رێمی كوردستان ،ڕاوێژمان بۆ ئەو مه‌سه‌له‌ی ه كردووه ،ل ه ب هرامبه‌ریشدا حكومه‌تی هه‌رێم ڕەزام�ه‌ن��دی��ی خۆیان نیشانداو ه له‌سه‌ر هه‌ر هاوكارییه‌ك له‌و الیه‌نه‌و ه ك ه پارێزگای سه‌اڵحه‌دین داوای بكات ،ل ه كاتی پێویسـتدا.
تاریق حه‌رب :په‌رله‌مانی عێراق سووره له‌سه‌ر هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی دیجل ه ئۆپه‌راسیۆنی دیجله ،ته‌پڵی شه‌ڕی سیاسی‌و ئاگاداركردنه‌وه‌ی سه‌ربازی
راپۆرت :ئاسه‌ف به‌ده‌وی .به‌غدا س �ه‌رك��رده‌ی �ه‌ك ل �ه هاوپه‌یامنی كوردستانی ،داواك��اری��ی مالیكی له هێزی پێشمه‌رگه بۆ ئیستفزازنه‌كردن ئۆپه‌راسیۆنی دیجله ،به ئیستفزازیی ناوزه‌د ده‌كات و وای داده‌نێت ئه‌وه‌ش له چوارچێوه‌ی ئه‌و ئاڵۆزییه سیاسییه‌دایه كه به‌غدا له به‌رانبه‌ر هه‌ولێر گرتویه‌تیه به‌ر. م���ه‌ح�م�ا خ��ه‌ل��ی��ل ،ئ��ه‌ن��دام��ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق له لیستی هاوپه‌یامنی كوردستانی ،له لێدوانێكدا
بۆ رۆژنامه‌ی (به‌یان) رایگه‌یاند «له بنه‌ڕەتدا پێكهێنانی ئۆپه‌راسیۆنی دیجله ناده‌ستوورییه و پێچه‌وانه‌ی یاسایه، به‌پێی مادده‌كانی 51و 61له ده‌ستووری فیدڕاڵی ،ته‌نیا ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران ده‌سه‌اڵتی ئ �ه‌وه‌ی هه‌یه سه‌ركرده‌ی فیرقه سه‌ربازییه‌كان دیاری بكات». الی خۆیشیه‌وه عه‌بدولهادی حه‌سانی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران له لیستی ده‌وڵه‌تی یاسا ،به (به‌یان)ی راگه‌یاند «به‌و پێیه‌ی مالیكی سه‌ركرده‌ی گشتیی هێزه چ�ه‌ك��داره‌ك��ان�ه ،مافی پێكهێنانی سه‌ركرده‌ی ئۆپه‌راسیۆنی له
هه‌ر جێگه‌یه‌كی خاكی عێراقدا هه‌یه، به گوێره‌ی ئه‌و راپۆرته ئه‌منییانه‌ی بۆی به‌رزده‌كرێنه‌وه ،بڕیاری پێویست ده‌دات» .ب �ه پێچه‌وانه‌ی لێدوانی په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی ده‌وڵه‌تی یاسا ،تاریق حه‌رب ،پسپۆڕی یاسا ،بۆ (به‌یان) دوا و وتی «دۆخ��ی نائاسایی له عێراقدا پاڵی ن��اوه به مالیكییه‌وه ئ�ه‌م هێزه دروست بكات ،بێ ئه‌وه‌ی بگه‌ڕێته‌وه بۆ په‌رله‌مان و ده‌نگی له‌سه‌ر بدرێت، به به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌ی زۆرێك له پۆسته‌كان به وه‌كاله‌ت به‌ڕێوه ده‌برێن» .حه‌رب ئ��ام��اژەی ب���ه‌وه‌ش ك��رد ك �ه «هێشتا
په‌رله‌مان سووره له‌سه‌ر ره‌تكردنه‌وه‌ی ده‌ستنیشانكردنی عه‌بدولئه‌میر زه‌یدی وه‌كو سه‌ركرده‌ی ئۆپه‌راسیۆنی دیجله و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌و هێزه». هاوپه‌یامنی په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی ك��وردس��ت��ان��ی م��ه‌ت��رس��ی خ���ۆی له دروستكردنی ئه‌و هێزه نه‌شارده‌وه و وتی «دروستكردنی ئه‌م هێزه بۆ لێدانی ك��ورده ،نه‌ك پارێزگاریی له ئاسایشی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی و س��ن��ووره‌ك��ان��ی عێراق، چونكه سنووری واڵت پێشێل ك�راوه و ئه‌وه له پێشرته هێزی سه‌ربازی بۆ دروس��ت بكرێت ،ئه‌مه وێ�ڕای ئه‌وه‌ی ئه‌م هێزه پێكهاته‌كانی دیكه‌ی عێراقی، وه‌كو توركامن و مه‌سیحییه‌كانی تێدا نییه» .به‌اڵم په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی ده‌وڵه‌تی یاسا ئه‌وه ره‌ت ده‌كاته‌وه كه مالیكی ئ��ه‌و ه��ێ��زه‌ی ب �ه مه‌به‌ستی سیاسی پێكهێنابێت ،هیواشی خواست كه ئه‌و كێشه‌یه له كۆبوونه‌وه‌ی نیشتامنیدا و دوور له مشتومڕی سیاسی چاره‌سه‌ر بكرێت .خه‌لیل له درێژەی لێدوانه‌كه‌یدا وتی «پارێزگاكانی دیاله و سه‌اڵحه‌ددین و كه‌ركووك پێكهێنانی ئه‌م هێزه‌یان ره‌ت��ك��ردووه‌ت�ه‌وه ،ئه‌مه‌ش به گوێره‌ی م���ادده‌ی 21ل ه یاسای ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان ،ئاماژەیه بۆ ره‌تكردنه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ریی له‌پاڵ ره‌تكردنه‌وه‌ی یاسایی پێكهێنانی ئه‌و هێزه›. هاوپه‌یامنی په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی كوردستانی ئاماژەی به‌وه‌ش دا «سه‌رۆكی
حكومه‌ت پێچه‌وانه‌ی ئه‌و به‌ڵێنانه‌ی جواڵوه‌ته‌وه كه داونی به سه‌رۆك كۆمار، ئه‌و به‌ڵێنی دابوو چاو بخشێنێته‌وه به پێكهێنانی ئه‌و هێزه‌دا ،تا چاوپۆشی بكرێت له متامنه‌لێسه‌ندنه‌وه‌ی ،به‌اڵم پابه‌ندنه‌بوونی ئه‌و وای له سه‌رۆك كۆمار كرد به‌غدا جێبهێڵێت ،ئه‌مه‌ش په‌یامی ناڕەزایی ئه‌و بوو دژ به جموجوڵه‌كانی مالیكی». له الیه‌كی دیكه‌وه ئه‌رشه‌د ساڵحی سه‌رۆكی به‌ره‌ی توركامنی و ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران له لیستی عێراقیه، له كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌نووسیدا له به‌غدا رایگه‌یاند «ت��ورك�مان بوونه‌ته قوربانیی ملمالنێی سه‌ربازی ،چونكه له پێكدادانی چه‌ند رۆژێك له‌مه‌وپێش له نێوان هێزی پێشمه‌رگه و سوپای عێراق ،هاوواڵتییه‌كی توركامن گیانی له‌ده‌ستدا». الی خۆشیه‌وه ئه‌حمه‌د چه‌له‌بی، سه‌رۆكی پارتی كۆنگره‌ی نیشتامنی ع��ێ �راق ،نیگه‌رانیی خ��ۆی به‌رانبه‌ر جموجوڵه‌كانی مالیكی ده‌رب���ڕی و رایگه‌یاند «كورد زه‌مینه‌یه‌كی گونجاویان بۆ ئۆپۆزسیۆنی عێراق له كوردستان ده‌س��ت�ه‌ب�ه‌ر ك��رد ،ه��ۆك��اری سه‌ره‌كی رووخاندنی رژێمی س��ه‌ددام حسێن بوون ،بۆیه داوا له مالیكی ده‌كه‌م به ئاڕاسته‌یه‌ك كار نه‌كات ،عێراقییه‌كان بیره‌وه‌رییه‌كانی پێش ساڵی 2003بێته‌وه یادیان».
7 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)10سێشه‌ممه ،2012/11/20ساڵی یەکەم
فه‌رمانبه‌رێكی كورد :هاتنی ئه‌و باندانه له باشووره‌وه بۆ كه‌ركووك پیالنه
«به‌یان» دیارده‌یه‌كی له‌شفرۆشی ل ه كه‌ركووك ده‌خاته‌ڕوو! دانیشتوانی كوردی شاری كه‌ركووك له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ڕۆژان ه ڕووبه‌ڕووی كرده‌وه‌كانی :تیرۆر و ته‌قینه‌و ه و ڕفاندن و نایه‌كسانی و دژ ه هه‌ڵوێستی نه‌وته‌وه‌یی و مه‌زهه‌بی ده‌بنه‌وه ،ماوه‌یه‌كه دیارده‌یه‌كی دزێو و ترسناك ب ه شێوه‌یه‌كی به‌رچاو به دی دهكرێت، بێ ئه‌وه‌ی ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌كانی شاره‌ك ه چارەسەرێک بۆ بنەبڕکردنى دابنێن. پەیجور :ره‌فعه‌ت محه‌مه‌د ڕەشید
كاریگه‌ری و ده‌رئه‌نجامه‌كانی دی����ارده‌ی له‌شفرۆشی ل�ه ش��اری كه‌ركووك ،هیچ كات له كاریگه‌ری و ده‌رئه‌نجامه‌كانی ته‌قینه‌وه‌كان كه‌مرت نییه. ب �هی��ان ل �ه ن��زی��ك �ه‌وه چه‌ند الیه‌نێكی پ �هی��وه‌ن��دی��داری به‌م دی������ارده‌وه دوان����د ,ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی خه‌مخۆرانی چاره‌نووسی ئه‌م شاره ڕێگه‌چاره‌یه‌ك بۆ بنه‌بڕکردىن دیاری بكه‌ن. سه‌ره‌تا (س .ق ـ خاوه‌ن موڵك ـ كورد) به (به‌یان)ی وت «خانوویه‌كم ه�هی�ه ل �ه گه‌ڕەكێكی ب��اش��ووری شاری كه‌ركووك ،ڕۆژێكیان زه‌نگی مۆبایله‌كه‌م لێدرا و ژماره‌یه‌كی نامۆ به عه‌ره‌بی قسه‌ی له‌گه‌ڵ كردم و داوای ئه‌و خانووه‌ی كرد به كرێ ،به هه‌ر نرخێك بێت ،منیش ناونیشانی خ��اوه‌ن نووسینگه‌یه‌كی كڕین و به‌كرێدانی خانوو و زه‌وی��م پێ دا بۆ ئه‌وه‌ی له جیاتی من قسه بكه‌ن و رێكبكه‌ون ،ب �ه‌اڵم دوای چه‌ند كاتژمێرێك خ��اوه‌ن نووسینگه‌كه ته‌له‌فونی بۆ كردم كه ڕازی نییه ئه‌و خانووه بدات به‌و كه‌سانه«. ئ��ه‌ب��و س��ه‌ع��د ـ خ����اوه‌ن نووسینگه‌كه ـ ك �ه عه‌ره‌بێكی سوننه‌یه ،به‌م شێوه‌یه باسی ئه‌و ڕووداوه‌ی بۆ ڕۆژنامه‌ی به‌یان كرد «دوای ئه‌وه‌ی ته‌له‌فونێكم بۆ هات له الی�ه‌ن ژم��اره مۆبایله‌كه‌وه ،كه داوای خانوویه‌ك ده‌ك�ه‌ن بۆ كرێ به هه‌ر نرخێك بێت چونكه زۆر پێویستیان پێه‌تی ،منیش پێموتن: ب��ڕۆن ب��ۆالی نووسینگه‌كه‌م دوای
لە سایتى (کەرکووک ناو) وەرگیراوە
چ�ه‌ن��د خوله‌كێك ده‌گ �ه‌م �ه الت���ان بۆ ڕێككه‌وتن له سه‌ر نرخه‌كه‌ی و ناسینی كه‌سانی كرێچی ،ه �ه‌ر كه گه‌یشتمه نووسینگه‌كه‌م ،بینیم ئۆتۆمبێلێكی مۆدێل تازه وه‌ستاو ه كوڕێك و سێ كچی تیدایه، بۆیه كه‌ومته گومانه‌وه ،سه‌ره‌تا كوڕە گه‌نجه‌كه له ئۆتۆمبێله‌كه دابه‌زی و به شێوازێكی ناسك و نه‌رم قسه‌ی ده‌كرد كه له قسه‌ی ئافره‌ت ده‌چوو نه‌ك قسه‌ی پیاو ،وتی ئاماده‌م مانگانه بڕی چوار سه‌د ه �ه‌زار دینار ب��ده‌م بۆ ئه‌و خانووه كه دانراوه الت بۆ به‌كرێدان ،منیش پێموت: جارێ ئه‌و كچانه كێن له گه‌ڵتدا؟ وتی: ئه‌وانه خوشكمن.
پێموت :خانووم نییه بۆ كرێ ،كوڕە گه‌نجه‌كه زۆر هه‌وڵیدا به‌اڵم من هه‌ر سوور بووم كه نایده‌م به‌و جۆره كه‌سانه كه جێگه‌ی گومانن ،كوڕە گه‌نجه‌كه كه زانی هه‌وڵه‌كانی بێهووده‌یه له گه‌ڵام، گه‌ڕایه‌وه الی ئۆتۆمبێله‌كه‌ی». ئه‌و خاوه‌ن نووسینگه‌یه له درێژەی گێڕانه‌وه‌ی به‌سه‌رهاته‌كه‌دا بۆ به‌یان، وتی «ئینجا كچه‌كان دابه‌زین و هاتنه ن��او نووسینگه‌كه‌م ،كچه‌كان ج��ۆرێ جلوبه‌رگێكیان له به‌ردا بوو كه به‌شێكی زۆری له‌شیان دیاربوو .ئه‌مجاره كچه‌كان وتیان ئاماده‌ین كرێكه به‌رزبكه‌ینه‌وه بۆ ( 500هه‌زار دینار) هیچ كه‌سێكیش ئاماده
نییه ئه‌و بڕ پاره‌یه بدات له گه‌ڕەكێك كه خزمه‌تگوزاریی بۆ نه‌كراوه». ئه‌بوو سه‌عد شێوازێكی لێزانانه‌ی بۆ دۆزی��ن�ه‌وه‌ی س���ه‌ره‌داوی په‌یوه‌ندی كوڕ و كچه‌كان به‌كارهێناوه ،ئه‌و وتی «پرسیارم له كچه‌كان ك��رد ئ �ه‌و كوڕە كێیه ل ه ناو ئۆتۆمبێله‌كه وا له‌گه‌ڵتانه؟ وه‌اڵمیان دای �ه‌وه كه هاوڕێامنه» .ئیرت خاوه‌نی نوسینگه‌كه به ت��هواوی دڵنیا ده‌بێت له‌وه‌ی ئه‌وان كه‌سوكاری یه‌كرت نین و مه‌به‌ستێكی مه‌رشوعیان له‌و خانوو به‌كرێگرتنه‌دا نییه بۆیه وه‌ك خۆی ده‌ڵێت «دڵنیابووم كه ئه‌مانه باندی له‌شفرۆشن
له چه‌ند شه‌وێكدا به‌ده‌یان جار ئه‌و بڕە پاره‌ی كرێی مانگه‌كه به ده‌ست ده‌هێنن، هه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌شبوو ب ه پ�ه‌رۆش بوون چه‌ند شه‌وێك لهم گه‌ڕەكه خانوویه‌ك به كرێ بگرن و دواتر بۆ چه‌ند گه‌ڕەكێكی تر بۆی ده‌ربچن». ڕۆژن��ام�هی (به‌یان) په‌یوه‌ندی به الیه‌نێكی په‌وه‌ندیدار به‌و دیارده‌و ه كرد, كه تاچه‌ند ئاگادارن له جموجۆڵی ئه‌و بانده له‌شفرۆشانه( ،ك .د ـ فه‌رمانبه‌رێكی ك��ورده) و پێی ب��اش نه‌بوو ن��اوی باڵو بكه‌ینه‌وه ،ل �ه‌و ب��اره‌ی �ه‌و ه وت��ی «نه‌ك ته‌نها ئه‌و بانده ،به‌ڵكو چه‌ندین باندی له‌شفرۆشی له به‌غدا و شاره‌كانی دیكه‌ی
عێراقه‌و ه ڕوویان له شاری كه‌ركووك كردووه ،ته‌نانه‌ت باندی له‌شفرۆشی ب�ه ڕەگ���ه‌ز س���ووری ل�ه ك�ه‌رك��ووك بوونیان هه‌یه». س���ه‌ب���اره‌ت ب����ه‌وه‌ی بۆچی ش��اری كه‌ركووك بووه‌ت ه ناوه‌ندی باڵوبوونه‌وه‌ی دیارده‌ی له‌شفرۆشی و جێگربوونی بانده‌كانی شارانی دیكه‌ی واڵت؟ ئه‌و فه‌رمانبه‌ره وتی «م��ن پێم وای �ه ئ�ه‌و ژم��اره زۆره‌ی بانده‌كانی له‌شفرۆشی ك ه ڕوویان لهم شاره ك��ردووه ،هه‌ڕەمكی نییه، به‌ڵكو پیالنێكی داڕێژراوه ،ئه‌گینا بۆ ته‌نیا ڕوو له شاری كه‌ركووك ده‌كه‌ن ك� ه پارێزگایه‌كه پ��ڕە ل�ه كێشه‌ی ده‌ستووری و نه‌ته‌وه‌یی ومه‌زهه‌بی». س �ه‌ب��اره‌ت به هه‌ڵمه‌ته‌كانی ده‌زگا ئه‌منییه‌كان بۆ بنبڕكردنی ئه‌و دیارده‌یه ،ئه‌و فه‌رمانبه‌ره كورده وتی «ئه‌و باندانه له ماوه‌ی چه‌ند ساڵی ڕاب��وردوودا جۆرێك له هه‌مامه‌نگی و زان��ی��اری و ده‌س �ه‌اڵت��ی��ان په‌یدا ك���ردووه ،بۆ منوون ه چه‌ند جارێك بڕیار وابوو كه هه‌ڵمه‌ت بۆ چه‌ند ماڵ و شونێكی گومانلێكراو بربێت بۆ ده‌ستگربكردنیان ،كه‌چی پێش گه‌یشتنی هێزه ئه‌منییه‌كان ئه‌و باندان ه له‌و جێگانه‌دا ده‌رچ��وون، ئه‌گه‌ر كه‌سانێكی به‌رپرس نه‌بن ته‌له‌فونیان بۆ بكه‌ن چۆن ئاوا به ئاسانی بۆی ده‌رده‌چن؟». ئه‌و فه‌رمانبه‌ره كورده ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو كه زۆربه‌ی ئه‌و باندانه به ڕەگه‌ز عه‌ره‌بن و دانیشتووی به‌غدا و شاره‌كانی ناوه‌ڕاست و باشووری عێراقن ،له ڕێگه‌ی چه‌ند ده‌اڵڵ و مافیایه‌كه‌وه ده‌هێرنێنه شاری ك �ه‌رك��ووك ،ئ �ه‌و وتیشی به زۆری شوێنی كاره به‌دڕەوشتییه‌كانیان له گه‌ڕەكه‌كانی باشـــــووری شاره‌كه‌یه.
بڕیاری هه‌رێم و دوور له خزمه‌تگوزاری
ی ماڵه‌كامناندایه و سیمه‌كانیشی زۆر كۆنه شێوه‌یه نین ،ئه‌گینا ئه‌گه‌ر خانووه‌كان به ته‌جاوزیش ستوونه‌كان كه‌وتبێته ناو ماڵه‌كانیان ،ئه‌وا هاوكارییان ده‌كه‌ن و گرفته‌كانیان بۆ چاره‌سه‌ر ده‌كه‌ن». یه‌كێكی دیكه له كه‌موكووڕییه‌كانی ئ��ۆردووگ��ای به‌ستۆره كێشه‌ی ئ��اوی خواردنه‌وه‌یه ،ڕەفیق كه هاوواڵتییه‌كی دانیشتووی به‌ستۆره‌یه ،سه‌باره‌ت به كێشه‌ی ئاوی خواردنه‌وه‌ی ئۆردووگاكه‌یان، بۆ به‌یان ،وت��ی» له ك��ۆی چ��وار بیری ئیرتیوازی كۆمه‌ڵگاكه‌یان سیانیان له كار كەوتوون ،ته‌نیا یه‌ك بیر كار ده‌كات و ئاوی خواردنه‌وه‌ی هه‌ردوو ئۆردووگای
به‌ستۆره و بانه‌مان دابین ده‌كات ،به‌هۆی پاڵه‌په‌ستۆی زۆره‌وه ئ�ه‌گ�ه‌ری هه‌یه ئه‌وه‌ی چواره‌مینیشیان له‌كار بكه‌وێت». ئه‌و هاوواڵتییه وتیشی «م��اوه‌ی شه‌ش مانگه ئ �ه‌و سێ بیری ئیتیوازییه له كار كه‌وتوون و كارمه‌ندانی بیره‌كان وتوشیانه كه چه‌ندین جار به‌رپرسامنان ئاگادار كردووه‌ته‌وه به‌اڵم تا ئێستا چاك نه‌كراوه نه‌ته‌وه» سه‌باره‌ت به‌و كێشه‌یه، به‌ڕێوه‌به‌ری كارگێڕی ناحیه‌ی مه‌سیف سه‌اڵحه‌دین (پیرمام) ،دالوه‌ر شینۆ، بێئاگایی خۆی له بوونی وه‌ها كێشه‌یه‌ك ده‌رده‌ب��ڕێ��ت ،ئه‌و ئاماژە به‌وه ده‌كات
كێشه‌ی بوونی كلۆر له بیره‌كان هه‌بووه و چاره‌سه‌ركراون ،به‌اڵم كێشه‌ی تێكچوونی بیره‌كان نه‌بووه ،وتیشی «له پالنی ساڵی نوێی 2013پ��رۆژەی بیری نوێی ئاو بۆ كۆمه‌ڵگاكه هه‌یه». له‌باره‌ی خراپیی رێگاوبانه‌كانیشەوە، ك�ه گرفتێكی دی��ك�هی هاوواڵتییانه، به‌ڕێوبه‌ری كارگێری ناحیه‌ی سه‌اڵحه‌دین بۆ (به‌یان) وتی «ل ه پالنی كۆتایی ئه‌مساڵ و س �ه‌ره‌ت��ای ساڵی داه��ات��وو ،پ��رۆژەی قیرتاوكردنی رێگاوبان و كۆنكرێتكردنی شۆسته‌كانی ئ �ه‌و كۆمه‌ڵگاكه‌یه ،له به‌رنامه‌ی ناحیه‌كه‌ماندا هه‌یه و ئه‌و
كێشه‌یه‌شیان بۆ چاره‌سه‌ر ده‌كه‌ین». هه‌روه‌ها ،دالوه‌ر شینۆ وتیشی ك ه ئه‌وان به‌نیازی چه‌ندین پرۆژەی گرنگی قیرتاوكردن و دروستكردنی پاركێك و ب��ی��ری ئ��او و چه‌ندین پرۆژەی ترن كه لیستی پرۆژەكان له به‌ڕێوبه‌رایه‌تی ناحیه‌كه‌یان هه‌یه و بۆ ساڵی داهاتوو كاریان له‌سه‌ر دهكرێت ،وتیشی ئه‌و هاوواڵتییانه‌ی كه كێشه و سكااڵیان هه‌یه ،ده‌توانن سه‌ردانیان بكه‌ن ،تا ئه‌وانیش به‌پێی توانا به‌ده‌م كێشه‌كانیانه‌وه بچن و چاره‌سه‌ری بكه‌ن.
6 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)10سێشه‌ممه ،2012/11/20ساڵی یەکەم
به‌نزینخانه‌كان ب ه «ڕه‌نگ و حه‌ب و ئاو» به‌نزین ته‌زویر ده‌كه‌ن! سه‌رۆكی لیژنەى ئابووریی پارێزگای سلێامنی :به‌رژوه‌ندیی به‌رپرسان له گرانبوونیدایه بۆیه هه‌رزانی ناكه‌ن
په‌یجور :سه‌یدنامی
ب �ه وت���هی ش��ۆف��ێ �ران ،به‌نزینی به‌نزینخانه ئه‌هلییه‌كان ساخته‌كاریی زۆری تێدا ده‌ك��رێ��ت ،چاودێرێكی ئابووریش ئاماژە بۆ ئه‌وه ده‌كات جۆره حه‌بێك ده‌كرێته ناو به‌نزینی بێجییه‌وه ڕە‌نگه‌كه‌ی ده‌گۆڕێت و ناوده‌نرێت به‌نزینی نۆرماڵ و موحه‌سه‌ن. ڕێبوار حه‌بیب ،شۆفێری تاكسی، بۆ ڕۆژنامه‌ی به‌یان وتی «هه‌ندێكجار به‌نزینی نۆرماڵ و موحه‌سه‌ن ده‌كه‌مه س�هی��اره‌ك�ه‌م�ه‌وه ،له بێجیه‌كه باشرت نییه ،دی��اره ساخته‌كاریی زۆری تێدا دهكرێت ،ده‌ڵێن ئاو و نه‌وت و گازی تێده‌كرێت ،بازاڕ ئازاده و چاودێری نیه، هه‌ر به‌نزینخانه‌یه‌ك به‌رپرسێكی حزبی له‌پشته‌وه‌یه ،ئیرت لێپرسینه‌وه چۆن دهكرێت له‌گه‌ڵیان؟». س .ن كرێكاری به‌نزینخانه‌یه‌ك بوو ئاماده‌نه‌بوو ناوی باڵو بكرێته‌وه چونكه وت��ی ن��اوم بڵێم له كاره‌كه‌م دوورده‌خرێمه‌وه ،ئاماژەی بۆ ساخته‌كاری له‌چه‌ند به‌نزینخانه‌یه‌كی ئه‌هلی ده‌كات
و ده‌ڵێت «ژماره‌یه‌ك به‌نزینخانه پێشرت نه‌وتیان تێكه‌ڵی به‌نزین ده‌كرد ،به‌اڵم ئێستا نه‌وت گرانبووه ئاوی تێده‌كه‌ن، زۆرجار به‌كه‌ڵكی سه‌یاره‌ش نایه‌ت تێی بكه‌یت» .هه‌روه‌ها ناوبراو بۆ به‌یان وتیشی «به‌نزینخانه‌ش هه‌یه ته‌نها یه‌ك جۆر به‌نزینی بۆدێت ئه‌ویش بێجیه ڕێگا ناڕه‌حه‌ت بووه ،به ڕەنگ زۆرجار به‌نزینی نۆرماڵ و موحه‌سه‌نیشی لێ دروستده‌كات ،من لهم به‌نزینخانه‌یه‌ی ك���اری ت��ێ��داده‌ك �ه‌م ب �ه‌ده‌س��ت��ی خۆم ڕە‌نگم كردووه‌ته به‌نزینی بێجییه‌وه و به‌نزینی نۆرماڵ و موحه‌سه‌نیشم لێ دروس��ت��ك��ردووه ،ئه‌ڵبه‌ت هه‌مووجار وانییه ،ئیرت ناوبه‌ناو پێامن ده‌ڵێن وابكه‌ن». الی خۆشیه‌وه ئه‌حمه‌دی حاجی ڕەشید ،سه‌رۆكی لیژنه‌ی ئابووریی له ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێامنی ،ده‌ڵێت «بارودۆخی سیاسیی هه‌رێم و به‌غدا وای ك��ردووه ئه‌و به‌شه به‌نزینه‌ی له عێراقه‌وه ده‌هات ،به ناڕە‌حه‌ت دێت، ئێستا سه‌رفكردنیشی ناواقیعییانه‌یه ،له هه‌رێمی كوردستان ملیۆنیك و دووسه‌د تا سێ س�ه‌د ه��ه‌زار س�هی��اره هه‌یه و حه‌وسه‌د هه‌زار خیزان هه‌یه ،واته به3
خیزان دووسه‌یاره‌یان به‌رده‌كه‌وێت. به‌نزین به‌شناكات و به‌و شێوه‌یه گران ده‌بێت و حكومه‌ت نه‌یتوانیوه كۆنرتۆڵی بازاڕ بكات ،خاڵێكی تر ئەوەیە كۆمه‌ڵێك پااڵوگه‌ی نایاسایی هه‌ن له هه‌رێمدا هه‌ندێك ده‌ڵێن 80دانه‌ن ،هه‌ندیكیش باس له 300پااڵوگه‌ی نایاسایی ده‌كه‌ن، كه‌چی ئه‌و پااڵوگانه ئه‌وه‌نده كه‌من له هه‌رێم به‌شی خه‌ڵكه‌كه ناكه‌ن ،بۆیه به‌نزین گران بووه ،هه‌ندیك پااڵوكه‌ی یاسایی وه‌كو ئه‌وه‌ی بازیان ،وه‌ك ئه‌وه‌ی ته‌ق ته‌ق و كۆیه و زاخۆ توانای ئه‌وه‌یان نیه ڕێ���ژەی پیویستی ن��اوخ��ۆ دابین بكه‌ن ،چونكه داواكاری زۆره
له‌سه‌ر به‌نزین ،حكومه‌تیش به‌نزین به گران ده‌دات به پااڵوگه‌كان». سه‌باره‌ت به‌وه‌ی كه له به‌نزینخانه ئه‌هلییه‌كان به‌نزینی خراپ به نرخی م��وح�ه‌س�ه‌ن ده‌ف��رۆش��ن به‌شۆفێران ئه‌و بۆ به‌یان وت��ی :ئ��ەوە لە ڕیگەى جیهازیکەوەیە نسبه‌ی ئۆكتانه‌كه‌ی ،واته لێكردنه‌وه‌ی ڕێژەی كاربۆن له به‌نزینه‌كه، تا ئه‌و ڕێ��ژەی كاربۆن لێكردنه‌وه‌یه‌ی به‌رزتربێت ،ڕێژەی به‌نزینه‌كه‌ی به‌ره‌و باشرت ده‌ڕوات ،خۆی بۆخۆی هه‌ندێك جیهاز هه‌یه به‌نزینخانه تابه‌نزینخانه و پااڵوگه تاپااڵوگه ج��ی��اوازی هه‌یه، هه‌یانه ئه‌جهیزه‌كه‌ی عادیه ستاندارد نییه هه‌یانه ستاندارده ،ئیرت فێڵ و شتیش هه‌یه ،هه‌یانه حه‌بی (پرۆفیل)
كه بۆ ئازاره ،تێیده‌كات ،هه‌یه كابرای به‌نزینخانه شتی له‌خۆی هه‌رزانرتی تێكه‌ڵ ده‌كات جاران گازیان تێده‌كرد له‌به‌ر ئه‌وه‌ی گاز له به‌نزین هه‌رزانرت بوو ،ئێستا گاز له به‌نزین گرانرته له‌به‌ر ئه‌وه گازی تێناكه‌ن ،به‌وجۆره هه‌مان به‌نزین ده‌گ���ۆڕن به ئه‌جهیزه به‌اڵم ئه‌جهیزه‌كه‌ی ستاندارد نیه ،له‌به‌ر ئه‌وه ده‌بێت چاودێرییه‌كی هه‌بێت ،له‌الیه‌ن پرۆژەتایبه‌تیه‌كانی سووته‌مه‌نیه‌وه جیهاز بهێنن بۆ هه‌ڵسه‌نگاندن و چاودێری، ئه‌گینا ب �ه‌و شـــــــــــێوه‌یه هه‌ر ده‌ڕوات. هه‌ندیك عه‌داد كێشه‌ی هه‌یه ،من خۆم چووم به ده‌به به‌نزینم كڕیوه به عه‌داد بۆمۆلیده ،ده‌به‌كه‌م له‌ئه‌سڵدا 20لیرتی گرتووه 22لیرتی تێكردووه
پااڵوگەکان :نه‌وتی خاومان پێبده‌ن به نرخێكی گونجاو لیتری گاز و به‌نزین ده‌هێنینه‌وه بۆ 500دینار
به عه‌داد ،واته له‌سه‌دا 10عه‌داده‌ك ه هه‌ڵه‌بووه .زۆرێك له‌و به‌نزینخانانه‌ی ده‌توانن به‌نزینی هه‌رزانرت بفرۆشن، ی��ان ل�ه ڕووی كوالێتییه‌وه ی��ان له ڕووی عه‌داده‌وه خه‌له‌لی هه‌یه ،بۆیه زۆر كه‌میان ده‌ت��وان��ن مونافه‌سه‌ی ن��رخ بكه‌ن ،له سلێامنیدا 35پااڵو گه‌هه‌یه ئ �ه‌و پااڵوگانه دوو جۆرن ج��ۆرێ��ك��ی��ان س �ه‌ن��اع �ه‌ت��ی ئێرانییه جۆرێكیشیان توركییه ،هه‌یانه له‌و پااڵوگانه سه‌د ده‌فته‌ری تێچووه ،حه‌ق وایه حكومه‌تی هه‌رێم ئه‌و نه‌وته‌ی ده‌ری ده‌هێنێت ی��ان ده‌یفرۆشێت به‌مالوبه‌وال ،ئێران و توركیا ،پێویستە به نرخێكی گونجاو بیدات به‌و پااڵوگانه بۆ ئه‌وه‌ی نرخی به‌نزین دابه‌زێنێت، به‌اڵم به ڕای من حكومه‌ت نایه‌وێت قه‌یرانی به‌نیزن چ��اره‌س �ه‌ر بكات، چونكه ئ�ه‌وان�هی له پشتی پ��رۆژەی سووته‌مه‌نییه‌وه‌ن به‌رپرسه‌كانن له‌به‌ر ئه‌وه به‌رژەوه‌ندییان له گرانبوونیدایه، ئه‌گینا زۆر ب �ه ئاسانی چ��اره‌س �ه‌ر ده‌ك��رێ��ت ،ئ �ه‌و پااڵوگانه ته‌حه‌ددا ده‌كه‌ن ده‌ڵێن :نه‌وتی خاومان پێبده‌ن به نرخێكی گونجاو ،ئێمه لیرتی گاز و به‌نزین ده‌هێنینه‌وه بۆ 500دینار.
كۆمه‌ڵگای به‌ستۆره ،نزیك ل ه ناوه‌ندی
هاوواڵتییه‌ك :ستوونی كاره‌با ل ه حه‌وشه‌ی به‌یان ـ هه‌ولێر ه��اوواڵت��ی��ان��ی ك��ۆم�ه‌ڵ��گ�هی ب��ه‌س��ت��ۆره‌ی س���ه‌ر ب��ه ن��اح��ی�هی مه‌سیف س�ه‌اڵح�ه‌دی��ن��ی س��ه‌ر به پارێزگای هه‌ولێر ،له ڕێی (به‌یان) ـه‌وه گله‌یی ئاڕاسته‌ی به‌رپرسانی ناحیه‌كه‌یان ده‌كه‌ن كه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگاكه‌یان ته‌نیا چه‌ند خوله‌كێك له سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم و شوێنی بڕیاری هه‌رێمه‌وه دووره ،كه‌چی دانیشتوانه‌كه‌ی پشتگوێ خراون و
به‌ده‌ست چه‌ندین كێشه‌وه ده‌ناڵێنن. هاوواڵتییه‌ك كه خۆی به سه‌ركه‌وت ناساند ،وتی «ئۆردووگای به‌ستۆره ،گرفتی گه‌لێك زۆره» .به وته‌ی ئه‌و هاوواڵتییه گرفتی ڕێگه‌وبان و شۆسته و شه‌قام و خزمه‌تگوزارییه سه‌ره‌تاییه‌كان ،وه‌ك مانگی چوارده به به‌ستۆره‌وه دیاره.به پێی قسه‌كانی سه‌ركه‌وت یه‌كێك له كێشه‌كانی دانیشتوانی كۆمه‌ڵگای به‌ستۆره بوونی ستوونی كاره‌بایه له‌نێو ماڵه‌كاندا ،كه ئه‌مه‌ش ل�ه‌الی�ه‌ك ئ �ه‌و م��ااڵن�هی بیزار كردوو ه و ڕووبه‌ری ماڵه‌كانی به‌رته‌سك كردوونه‌ته‌وه ،له‌الیه‌كی تریش مه‌ترسییه
بۆ سه‌ر ژیانی دانیشتوانی ئه‌و مااڵنه. ل �ه‌و ب��اره‌ی��ه‌وه ب �ه‌ڕێ��وب �ه‌ری ك��اره‌ب��ای مه‌سیف سه‌اڵحه‌دین بۆ (به‌یان) ئاماژە به‌وه ده‌كات كه تا ئێستا هیچ كه‌سێك نه‌چووه‌ته الیان تا سكااڵی له‌و دیارده‌یه هه‌بێت .وتیشی «ئه‌گه‌ری هه‌یه بوونی ئه‌و ستوونانه‌ی كاره‌با له زه‌وی ته‌جاوزی ئه‌و مااڵنه بێت ،وات �ه ستوونه‌كان له ده‌ره‌وه‌ی ماڵه‌كانن ،ب�ه‌اڵم ئه‌م مااڵنه دیواری خانووه‌كانیان فراوان كردووه و ستوونه‌كان كه‌وتۆته ناو ماڵه‌كانیان». ب���ه‌اڵم ه��اوواڵت��ی��ی�ه‌ك��ی دی��ك�ه بۆ ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) ده‌ڵێت «ته‌نیا بوونی
ستوونی ك��اره‌ب��اك�ه ل�ه ن��او حه‌وشه‌ی به‌شێكی زۆری ماڵه‌كانی ئۆردووگاكه‌مان گرفت نییه ،به‌ڵكو ترسناكرت له‌وه‌ش كۆنیی ستوونه‌كان و سیمه‌كانی كاره‌باكه‌یه ،كه سیمی كاره‌باكه هینی سه‌رده‌می ڕژێمی سه‌دامه‌حسێنه و له چه‌ندین شوێن پچڕاوه‌و پینه ك�راوه‌ت�ه‌وه ،بۆیه ئه‌گه‌ر هه‌یه به بچووكرتین شۆرتی كاره‌با بچڕێت و زیانی گیانییش بخاته‌وه». بۆ ئه‌م مه‌به‌ست ه به‌یان په‌یوه‌ندی كرد به دالوه‌ر شینۆ ،به‌ڕێوبه‌ری كارگێڕیی ناحیه‌ی مه‌سیف سه‌اڵحه‌دین ،ناوبراو ده‌ڵ��ێ «ئ �ه‌وان ئاگاداری گرفتێكی لهم
ئۆردوگاى بەستۆرە ،گرفتى گەلێک زۆرە
9 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)10سێشه‌ممه ،2012/11/20ساڵی یەکەم
دیكۆراتی ماڵه‌كامنان له وه‌رزی سه‌رمادا ده‌بێت چۆن بن؟ هێرۆ هه‌ڵه‌بجه‌یی به هاتنی وه‌رزی سه‌رما و سۆڵ ه و زستان ،ئافره‌تان به گشتی ده‌كه‌ونه بیری گۆڕینی دیكۆراتی ناوماڵ و دروس��ت��ك��ردن��ی ف�هزای�ه‌ك��ی گ��ه‌رم و شیاو بۆ ئه‌ندامانی ماڵباته‌كه‌یان. لهم ژماره‌یه‌دا چه‌ند پێشنیازێك پێشكه‌ش ده‌كه‌ین به مه‌به‌ستی ج��وان�ترك��ردن و رازان��دن��ه‌وه‌ی زی��ات��ری ن��اوم��اڵ ل �ه وه‌رزی زستاندا. س����ه‌ره‌ت����ا پ��ێ��وی��س��ت�ه شوێنه سارده‌كانی ناوماڵتان ده‌ستنیشان ب��ك �ه‌ن ،دوات���ر به راخستنی ئه‌و مافوور و به‌ڕانه‌ی ره‌نگی گه‌رمیان هه‌یه ،هه‌م فه‌زای ماڵه‌كه‌تان گه‌رمرت بكه‌ن و هه‌م ناو ماڵه‌كه‌تان
ب �ه شتی گ���ه‌رم داپ��ۆش��ن .ده‌ت��وان��ن قه‌نه‌فه‌كان له‌یه‌ك نزیك بكه‌نه‌وه تا شوێنی دانیشتنتان گه‌رمرت و قه‌ره‌باڵغرت ب��ن .ب �ه ن��زی��ك�ترك��ردن��ی قه‌نه‌فه‌كان دۆخێكی دۆستانه‌تر ده‌خوڵقێنن .ئه‌گه‌ر قه‌نه‌فه‌كانی ماڵتان ره‌نگیان س��ارده (شین ،س��ه‌وز ،خۆڵه‌مێشی و سپی)، باشرت وایه له سه‌ر قه‌نه‌فه‌كان پاڵشت و قوماشی ره‌نگ گه‌رم (پرته‌قاڵی ،سوور و زه‌رد) رابخه‌ن ،هه‌روه‌ها به‌شێك له ناوماڵتان به به‌ڕە و جاجمی سوور و قاوه‌یی بڕازێننه‌وه. بوونی گوڵ و گوڵدان و سه‌وزه له ناوماڵدا ،ده‌توانێ به‌هارێكی بچووك له وه‌رزی زستان بۆ ئێوه بخوڵقێنێ و وشكبوونی كه‌شوهه‌وا كه‌م بكاته‌وه، كه له ئه‌نجامی گه‌رمای زۆپا و شۆفاژ دروست ده‌بێت.
گۆڕینی گڵۆپه‌كانی ن��اوم��اڵ بۆ شوێنه‌كانی تری ،وه‌ك ئه‌و شوێنانه‌ی زیاتر هاتوچۆیان تێدایه ،ده‌توانێ دۆخێكی گه‌رمرت بخوڵقێنێ ،ئه‌گه‌ر ره‌نگی ژماره‌یه‌ك له گڵۆپه‌كان سوور و پرته‌قاڵی بن باشرته .له بیرتان نه‌چێ ،له ژووری خوێندن و موتااڵكردندا ،باشرت وای�ه تیشكی گڵۆپه‌كان ئاسایی بن و تیشكی ره‌نگیی ،ده‌توانێ بۆ چاوه‌كانتان زیانبه‌خش بێت. ده‌ن��گ و ب��ۆ ،ده‌ت��وان��ێ به‌شێك بێت له دیكۆراتی ناوماڵ ،بۆیه ده‌نگی قوڵه‌قوڵی سه‌ماوه‌ر و به‌رزبوونه‌وه‌ی هه‌ڵم ،له زستاندا ئارامیی به مرۆڤ ده‌به‌خشێ ،ئه‌گه‌ر بتوانن سه‌ماوه‌ری خه‌ڵووز به‌كار بهێنن بۆ چالێنان ،ئه‌وا هه‌ستێكی خۆش و چێژبه‌خشی زستانه به ژیانتان ده‌به‌خشێت.
ته‌نها یه‌كێك لهم شوێنان ه بۆ گه‌شته‌كانی زستانت هه‌ڵبژێره
ئا :مه‌تین وریا ئ �ه‌گ �ه‌ر ح���ه‌زت ل �ه خۆرێكی گه‌رمه و دوژمنی سه‌رما و سۆڵه‌یت، لهم وه‌رزه‌دا ده‌ت��وان��ی��ت
س���وود ل �ه گ��ه‌رم��ای خ��ۆر و ده‌ری��ا وه‌ربگریت ،ئه‌مڕۆ هه‌موو كه‌سێك ده‌توانێت ئاره‌زووه وه‌رزشییه‌كانی به درێژایی ساڵ ئه‌نجام بدات ،له ڕێگه‌ی گه‌شت و گه‌ڕانه‌وه له شوێنێكه‌وه بۆ
شوێنێكی تر له جیهاندا و له كاتێكی گونجاودا. له ئه‌وروپا كه وه‌رزی زستان زۆر سارد و باراناویی و به‌فراوییه ،دهكرێت له دووریی دوو سه‌عات به فڕۆكه ،له
ئه‌سپرین و شێرپه‌نجه و .له هۆڵه‌ندییه‌وه :محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی نوێ كه له زانكۆیه‌كی واڵتی دانیامرك ئه‌نجام دراوه ،ئاشكرای ده‌ك��ات كه حه‌پی ئه‌سپرین یان ئیبوپرۆفین ،به شێوه‌یه‌كی به‌رچاو مه‌ترسیی شێرپه‌نجه‌ی پێست كه‌م ده‌كاته‌وه ،هه‌روه‌ها ئه‌م حه‌په مه‌ترسیی جه‌ڵته‌ی دڵ و جه‌ڵته‌ی مێشك و هه‌وكردنی جومگه‌كان و شێرپه‌نجه‌ی مه‌مكیش كه‌م ده‌كاته‌وه. توێژە‌ران لێكۆڵینه‌وه‌كه‌یان له‌سه‌ر چه‌ند كه‌سێك ئه‌نجامدا و بۆیان ده‌ركه‌وت، ئه‌و كه‌سانه‌ی كه 7ساڵ یان زیاتر ئه‌م ده‌رمانانه‌یان به‌كارهێناوه ،مه‌ترسیی تووشبوونیان به جۆره ترسناكه‌كانی شێرپه‌نجه‌ی پێست كه‌مرته به ڕێژەی ،%١٥ بۆیه توێژە‌ره‌كان رایده‌گه‌یه‌نن ،كه ئه‌م حه‌په رێگری ده‌كات له تووشبوون به ترسناكرتین جۆره‌كانی شێرپه‌نجه‌ی پێست. ئه‌مه‌ش له كاتێكدایه لێكۆڵینه‌وه‌كانی پێشرت ئاماژە‌یان به‌وه كردووه ،كه ده‌رمانه‌كانی ئه‌سپرین و ئیبوپرۆفین و ناپرۆكسین ده‌توانن رێگری بكه‌ن له چه‌ند جۆرێكی شێرپه‌نجه ،وه‌ك شێرپه‌نجه‌ی گه‌ده و په‌نكریاس و سییه‌كان و گورچیله و میزه‌ڵدان و پرۆستات و شێرپه‌نجه‌ی مه‌مك.
پاڵ حه‌وزێكی مه‌له‌كردندا مبێنیته‌وه. ئه‌گه‌ر گه‌رمای به‌تینت ده‌وێت ،وه‌كو لوبنانییه‌كان ،ده‌توانیت رووبكه‌یته واڵته‌كانی كه‌نداو ،به‌تایبه‌ت عه‌مامن و ئیامرات و به‌حره‌ین و شه‌رموشه‌یخ له میرس. ب���ۆ ئ����ه‌وان����هی ح���ه‌زی���ان له ك�ه‌ش��وه�ه‌وای واڵت��ه عه‌ره‌بییه‌كانه، شه‌رموشه‌یخ به یه‌كێك له خۆشرتین كه‌ناره‌كانی رۆژه �ه‌اڵت��ی ناوه‌ڕاست داده‌نرێت ،به‌وه‌ی نازناوی (ریفێرای ده‌ریای ناوه‌ڕاست)ی لێرناوه و هه‌موو خزمه‌تگوزارییه ته‌رفیهییه جۆراوجۆر و وه‌رزشییه‌كانی ئاوی تێدایه و شوێنێكی گونجاویشه بۆ خانه‌واده‌كان. له ئ �ه‌وروپ��اش چه‌ندین شوێنی گه‌شتوگوزاری هه‌ن ،بۆ منوونه« :فیورتی فینتورا» له ئیسپانیا ،كه پله‌ی گه‌رما تیایدا به درێژایی ساڵ به‌رزه .هه‌روه‌ها «گران كه‌ناریا» كه به گه‌رمییه‌كه‌ی و كه‌ناره جوانه‌كانی نارساوه و به یه‌كێك له شوێنه هه‌ره گه‌شتوگوزارییه‌كان الی
به‌ریتانییه‌كان داده‌نرێت ،چونكه له شانشینی یه‌كگرتووه‌وه نزیكه. ب��ۆ ئ��ه‌وان��ه‌ش��ی ح���ه‌زی���ان له سه‌ركێشییه« ،دوورگه‌كانی كاریبی» له وه‌رزی زستاندا سه‌ردانیكردنی خه‌یاڵفڕێنه ،ب��ه‌وه‌ی كه به كه‌ناره ملاوییه ئه‌فسوناوییه‌كان نارساوه. مالیزیا ،ب �ه یه‌كێك ل �ه جێگه خۆشه‌كان داده‌نرێت له الی خه‌ڵكی واڵت��ان��ی ك �ه‌ن��داو ،به‌تایبه‌تیش لهم وه‌رزه‌دا ،ه �ه‌روه‌ه��ا «دوورگ�ه‌ك��ان��ی
ماڵدیڤ»یش ك�ه‌ن��اراوی ج��وان و قه‌شه‌نگیان هه‌یه. «كیپ تاون»یش له باشووری ئه‌فریقا كه‌وتووه‌ته ئامێزی یه‌كێك له جوانرتین ناوچه كه‌ناراوییه‌كانی جیهان. ب��ۆ ئ�ه‌وان�ه‌ش��ی ك�ه حه‌زیان له‌وه‌یه ماوه‌ی زۆر ببڕن ،ئه‌وا له ئوسرتالیا شاری «سیدنی» پڕیه‌تی له كه‌ناری جوان جوان و وه‌رزشه ئاوییه‌كانی تێدایه.
ئەو وێنانەى جیهانیان گۆڕى ره‌گه‌زپه‌ر‌ستیی الو‌ه سپی پێسته‌كان 1957 - شەتاو پێنجوێنى
(درووت���ی كانتس) یه‌كێكه ل�ه‌و قوتابییه ره‌شپێستانه‌ی بۆ ی�ه‌ك�ه‌م��ج��ار ت��وان��ی بچێته ناو قوتابخانه ناوه‌ندییه‌كانه‌وه ،كه پێشرت ته‌نیا سپی پێسته‌كان بۆیان هه‌بوو له‌و قوتابخانانه‌دا بخوێنن. گاڵته و سووكایه‌تیكردنی قوتابییه سپی پێسته‌كان به‌و جۆره‌ی كه له وێنه‌كاندا ده‌یبینن، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا كه قوتابییه‌كی سپی پێست به ده‌سته‌كانی خۆی شاخی بۆ ئه‌و قوتابییه ره‌شپێسته دروست ك��ردووه ،باوك و دایكی ئ �ه‌و قوتابییه‌ی ن��اچ��ار ك��رد كه دوای چوار رۆژ منداڵه‌كه‌یان له‌و قوتابخانه‌یه بكێشنه‌وه.
8 www.
ژماره ( ،)10سێشه‌ممه ،2012/11/20ساڵی یەکەم
هانده‌رانی یانه‌ی سلێمانی تووڕه‌ن و داوای گۆڕانكاریی ده‌كه‌ن
ئه‌رده‌اڵن موحه‌ممه‌د ی��ان�هی سلێامنی ل� ه م���اوه‌ی چ��وار هه‌فته‌ی ده‌ستپێكی خولی بژارده‌ی عێراقدا، تا ئێستا ته‌نها یه‌ك خاڵی كۆكردۆته‌و ه و مه‌ترسی له‌سه‌ر ه جارێكی تر بگه‌ڕێته‌و ه بۆ ڕیزی یان ه پل ه یه‌كه‌كان ل ه وه‌رزی داهاتوودا س �ه‌ر هڕای ئه‌وه‌ی سلێامنی پێكهاته‌یه‌كی ته‌واو ل ه یاریزانی كڕیو ه و زیاتر ل ه یه‌ك ملیار دینار خه‌رجیی كردوو ه بۆ هێنانی چه‌ند یاریزانێكی پیشه‌گه‌ر. چ��اودێ��رێ��ك��ی وه‌رزش������ی پێش ده‌ستپێكردنی وه‌رزی نوێی خوله‌كه دوای ل ه یانه‌ی سلێامنی كرد ،ل ه پێناو به هه‌ده‌رنەدانی ئه‌و هه‌موو خه‌رجییه‌ی كردوویان ه و ب ه فیڕۆ نه‌دانی ئه‌و هه‌وڵه‌ی وه‌رزی رابردوودایان بۆ گه‌یشتنه‌و ه ب ه یانه نایابه‌كان ،راهێنه‌رێكی نوێ ل ه شوێنی خه‌رسه‌و گورون دابنێن ل ه خولی عێراقیدا
ع �ه‌رب بێت ،ه���ه‌روه‌ك چ��ۆن زۆرینه‌ی یاریزانه‌كانی عه‌ره‌بن ،به‌اڵم ئه‌و ه نه‌كرا و پشتگوێ خرا . رێژوان هیدایه‌ت یه‌كێك ل ه هانده‌ره سه‌رسه‌خته‌كانی ی��ان�هی سلێامنی به الپهڕەی وه‌رزشی به‌یانی راگه‌یاند «وه‌ك هانده‌رێكی یانه‌ی سلێامنی داواك��ارم له ده‌سته‌ی كارگێڕی یانه‌ی سلێامنی كه راهێنه‌رێكی تر بهێنن و خه‌رسه‌و گورون بكه‌ن به‌یاریده‌ده‌ر ،داواش ل ه یاریزانه‌كان ده‌كه‌م ك ه ب ه رۆحی بردنه‌و ه یاری بكه‌ن‌و نائومێد نه‌بن ،ل ه به‌رئه‌وه‌ی خوله‌ك ه تاز ه له سه‌ره‌تادایه ،داواش ل ه هاند هران ده‌كه‌م كه پشتیوانی یانه‌ی سلێامنی بكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی بگه‌ڕێته‌و ه سه‌ر ئاست ه راسته‌قینه‌كه‌ی خۆی». ئامانج خه‌لیلیش یه‌كێكی تر له هانده‌ر ه سه‌رسه‌خته‌كانی یانه‌ی سلێامنی ك ه ل ه راهێنانه‌كانی یانه‌ی سلێامنیش ئاماده ده‌بێت ،راگه‌یاند» ئه‌نجامه‌كانی یانه‌ی
سلێامنی خه‌تای راهێن ه ر و یاریزان نییه، به‌ڵكو هه‌مووی هه‌ڕە‌مه‌كی‌و نه‌شار هزایی ده‌سته‌ی ئیداری یانه‌ی سلێامنیی ه ل ه هێنانی یاریزان بۆ تیپه‌كه ،بۆی ه من هه‌موو خه‌تاكه ده‌خه‌م ه ئه‌ستۆی ده‌سته‌ی كارگێڕی یانه‌ی سلێامنی ك ه به‌زۆربه‌یان خۆیان به یانه‌ی سلێامنی هه‌ڵواسیو ه له‌كۆڵ یانه‌ی سلێامنی نابنه‌وه». هه‌رژین عوسامنی رۆژنامه‌نوسیش پێ یوای ه «ئه‌نجامه‌كانی یانه‌ی سلێامنی له‌خوار ئاستی خراپیشه‌وه‌یه ،ك ه خۆیان پێشرت رایانگه‌یاندبوو ،بۆی ه ده‌بێت راهێنه‌ر خۆی زیاتر ماندوو بكات ،پالنی به‌هێزتر بۆ یارییه‌كانی داهاتوو دابنێت‌و خوێندنه‌وه‌ی زیاتر بۆ تیپی ب هرامبه‌ر هه‌بێت». وتیشی «ده‌سته‌ی كارگێڕیش ده‌بێت دان به‌هه‌ڵه‌كانی خۆیاندا بنێنن له‌هێنانی یاریزان و ل ه خ�راپ خۆئاماده‌كردنیان، ه��ه‌روه‌ه��ا ئ��ه‌و به‌ڵینانه‌ی ل �ه‌ب �ه‌رده‌م رۆژنامه‌نووساندا دایان به‌كردنه‌وه‌ی كه‌مپی
یاریزان و هێنانی یاریزانی باش ،هیچیان نه‌برده‌سه‌ر». ئه‌و رۆژنامه‌نووس ه ئاماژەی ب��ه‌وه‌ش��دا «پێویست ه ئ��ی��داره‌ی س��ل��ێ�مان��ی ب��ی��ر ل��� ه هێنانی راهێنه‌رێكی به‌ئه‌زموونی عێراقی ی��ان ع�ه‌ره‌ب��ی ل���ه‌گ���ه‌ڵ چ �ه‌ن��دی��ن بیانی ب��ک��ات��ەوە بۆ ئه‌وه‌ی له‌و بازنه‌یه ده‌رچ��ن ك ه ئێستا تێیكه‌وتوون». ل��������ه‌الی خ������ۆی������ه‌وه جه‌با ر م������������������ه‌ال سه‌رپه‌رشتیاری تۆپی پێی یانه‌ی سلێامنی، ل ه ب هرامبه‌ر ره‌خنه‌كانی ه��ان��د هران‌و رۆژنامه‌نوسان ب ه به‌یانی راگه‌یاند» هه‌موو كه‌س د هزانێت ئێم ه دوای دابڕانێكی زۆر تاز ه سه‌ركه‌وتوینه‌ته‌و ه بۆ خولی بژارده، شار هزاییه‌كی باشامن نی ه له خوله‌كه‌دا بۆی ه سوپاسی هه‌موو ئه‌و كه‌س‌و الیانانه ده‌كه‌ین ك ه هاوكاریی مادیان كردووین، به‌اڵم دواكه‌وتنی ئه‌و پاره‌یه‌ی ك ه بۆمان دابینكرابوو بوو ه هۆی ئه‌وه‌ی ك ه فریای زۆر شت نه‌كه‌وین له هێنانی یاریزانی ب��اش ،له‌به‌رئه‌وه‌ی یاریزان ه باشه‌كانی چونه‌ت ه یانه‌كانی تره‌وه ،هه‌روه‌ها یانه‌كان گۆڕانكارییان له‌پێكهاته‌ی تیپه‌كه‌یان ته‌نها چوار بۆ پێنج یاریزان بووه ،به‌اڵم ئێمه به‌ته‌واوی تیپێكامن دروستكردووه ،بۆیه تێگه‌یشنت و شار هزایی له‌یه‌كرت كاتێكی زۆری ئه‌وێت» س�ه‌رپ�ه‌رش��ت��ی��اری سلێامنی داوی له‌هاند هران‌و رۆژنامه‌نوسان‌و به‌رپرسانی وه‌رزشیی شاری سلێامنی كرد خۆڕاگربن‌و هیالكی‌و ماندووبوونی ده‌سته‌ی كارگێڕیی یانه‌ی سلێامنیش له‌به‌رچاو بگرن ،د هزانن
ك��������ه ه���ه‌م���وو الیه‌ك ل ه دڵسۆزیان بۆ یانه‌ی سلێامنی ره‌خنه و پێشیناریان هه‌ی ه «به‌اڵم به‌ڵێنیان ده‌ده‌م ێ ك ه تیپه‌كه باشرت ده‌بێت و به‌ره‌و پێش ده‌چێت». ناوبراو ئاشكرای كرد «مژد ه به‌هاند هرانی یانه‌ی سلێامنی ده‌ده‌م ك ه دوای ته‌واوبوونی قۆناغی یه‌كه‌م چوار یاریزانی تر ده‌هێنینه ریزی یانه‌كه‌مانه‌وه ،كه یاریزانێكی پیشه‌گه‌ری ده‌ره‌وه‌ی عێراقی تێدایه، له‌گه‌ڵ یاریزانی ناوخۆی عێراق». س�������ه‌ب�������اره‌ت به‌گۆڕینی راهێنه‌ریش سه‌رپه‌رشتیاره‌كه‌ی تۆپی پێی یانه‌ی سلێامنی، رایگه‌یاند «سه‌باره‌ت ب �ه‌گ��ۆڕی��ن��ی خ���ه‌رسه‌و گورونی راهێنه‌ر ،ئه‌مڕۆ سێشه‌م ه 2012-11-20 له‌گه‌ڵ راهێنه‌ری ناوبراو ده‌س��ت�هی كارگێری یانه‌ی سلێامنی كۆده‌بینه‌و ه‌و له‌سه‌ر به‌رنامه‌ی داهاتوومان قسه ده‌ك �هی��ن و ب��ڕی��اری كۆتایی ده‌ده‌ین».
واڵكۆت شایه‌نی مامه‌ڵه‌یه‌كی جیاوازتره خه‌لدون موسا ئ �ه‌م هه‌فته‌یه یانه‌ی ئه‌رسیناڵ سه‌ركه‌وتنێكی گه‌وره و گرنگی له دێربی له‌نده‌ندا تۆماركرد و به ئه‌نجامی 2-5له تۆتنهامی برده‌وه ،به‌وه‌یش هه‌ندێك له هێزی بۆ گه‌ڕایه‌وه. ئه‌مه‌یش ب��ۆ به‌هێزیی ت��وان��ای یاریكردنی گشتی ده‌گه‌ڕێته‌وه له گه‌ڵ
به‌شێك له توانای تاكه‌كان ،به تایبه‌ت تیۆ واڵكۆت و سانتیاگۆ كازۆرال له‌گه‌ڵ لۆكاس پۆدۆلسكی و پاشان چامبه‌رلین له كه له خوله‌كه‌كانی كۆتاییدا به‌شداریی كرد و گۆڵێكی دروستكرد. به‌اڵم ئ�ه‌وه‌ی لێره‌دا مه‌به‌ستامنه له‌سه‌ری هه‌ڵوێسته بكه‌ین ،تیۆ واڵكۆتی زۆر لێكراوه له‌الیه‌ن ئارسین فینگه‌ره‌وه. واڵ��ك��ۆت هه‌مووشتێكی باشی كرد لهم یارییه‌دا گۆڵی درووست كرد
پاریس ل ه قه‌یراندایه كارلۆ ئه‌نچیلۆتی راهێنه‌ری یانه‌ی پاریس سان جێرمان دانی به‌وه‌دا نا كه یانه‌كه‌ی كه‌وتۆته گێژاوێكی گه‌وره و ئێستا له قه‌یراندایه به‌هۆی ئه‌نجامه خراپه‌كانیه‌وه له خولی فه‌ره‌نسیدا ،كه له سێ یاریی پێشوودا نه‌یتوانیوه سه‌ركه‌وتن تۆمار بكات و ئێستا تیپه‌كه‌ی له پله‌ی سێهه‌مدایه. ئه‌نچیلۆتی وتی «ئێمه له قه‌یرانداین ،هیچ كێشه‌یه‌كم نییه له وتنی ئه‌وه‌دا ،ده‌بێت هه‌وڵ بده‌ین به زووترین كات ئاستامن باش بكه‌ینه‌وه ،ئه‌مه حاڵی تیپێك نییه بیه‌وێت پاڵه‌وانی خوله‌كه بێت».
و گۆڵیشی تۆمار ك��رد ،ئاسان هێڵی تۆتنهامی ده‌ب��ڕی و تووشی شڵه‌ژانی ك��ردب��وون ب �ه خێراییه زۆرەک����ەى و لێهاتووییه‌كه‌ی ،ئه‌مه‌یش به‌س نییه ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی پێگه‌یه‌كی س �ه‌ره‌ك��ی له پێكهاته‌كه‌دا هه‌بێت به درێژایی وه‌رز له شوێنی پشتگوێ خسنت و هه‌وڵدان بۆ فرۆشتنی له پشووی زستانه‌دا ،پێش ئ���ه‌وه‌ی گرێبه‌سته‌كه‌ی ل�ه هاویندا كۆتایی پێبێت.
واڵ��ك��ۆت شایه‌نی مامه‌ڵه‌یه‌كی ب��اش�تره ئ��ێ��س��ت��ا ش��ای��ه‌ن��ی ئ��ه‌وه‌ی��ه مووچه‌یه‌كی زیاتری هه‌بێت له پێناو نوێكردنه‌وه‌ی بۆنده‌كه‌یدا ،پێویسته به به‌رده‌وامی سه‌ره‌كی بێت و ئه‌ویش هیچ كه‌م و كورتییه‌ك نانوێنێت له به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌دا و به درێژایی 90خوله‌ك باشرتین ئاست نیشان ده‌دات. له‌سه‌ر ئارسین فینگه‌ره كه ئه‌و هه‌اڵنه نه‌كات كه به‌رده‌وام كردوویه‌تی
مۆراتی تووڕە‌یه ماسیمۆ مۆراتی سه‌رۆكی یانه‌ی ئینته‌ر میالن تووڕە‌یی خۆی ل ه داوه‌ره‌كانی خولی ئیتاڵی ده‌ربڕی و ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه ئه‌وان سزای یانه‌ی ئینته‌ر میالن ده‌ده‌ن به‌هۆی كالچیۆ بۆلییه‌وه ،وا ده‌زانن ئێمه له‌و رووداوه به‌رپرسیارین. تووڕە‌ییه‌كه‌ی مۆراتی دوای ئه‌وه‌هات كه یانه‌كه‌ی به‌رامبه‌ر كالیاری لێدانێكی سزای بۆ هه‌ژمار نه‌كرا به وته‌ی خۆی ،وتیشی به‌رامبه‌ر یۆڤانتۆس زووڵمی زۆرمان لێكرا به‌اڵم توانیامن به‌سه‌ر ئه‌وه‌شدا سه‌ربكه‌وین و بردنه‌و ه تۆمار بكه‌ین.
و له ده‌ستبه‌رداربوونی له الوانی تیپه‌كه له پێناو پاره‌دا ،هه‌روه‌ك پێشرت له الوێتیدا یایا ت��ۆرێ و كریستیانۆ رۆن��اڵ��د و زالت��ان ئیرباهیمۆڤیچی وازلێهێناوه له به‌ر داواكارییه ماددییه‌كانیان كه به‌و ته‌مه‌نه الوییه داوایان ك��ردووه ،ئه‌و كاته‌ی ده‌هاتن تاقی كردنه‌وه‌یان بۆ ده‌ك �را له یانه‌ی ئارسیناڵ.
كاكا پشووی زستان ده‌ڕوات
چه‌ند راپۆرتێكی رۆژنامه‌وانیی ئیسپانی ئاشكرایانكرد ك ه ل ه پشووی زستانه‌دا ،كاكا یانه‌ی ریاڵ مه‌درید به‌جێده‌هێڵێت و روو ده‌كات ه یه‌كێك له یان ه گه‌وره‌كانی ئه‌ورپا. سه‌ر‌هڕای ئه‌وه‌ی كاكا سووربوو له‌سه‌ر مانه‌وه‌ی و خۆیشی ماندوو كرد ل ه چه‌ند یارییه‌كیشدا ك ه به‌شداریی كردبوو ،توانی ئاستی به‌رز پێشكه‌ش بكات ،به‌اڵم به‌رده‌وام مۆرینۆ پشت لهم یاریزان ه ده‌كات و یاریی پێناكات ،ئه‌وه‌ش یاریزانه‌كه‌ی گه‌یاندۆت ه ئه‌و بڕوایه‌ی ته‌نها رۆیشنت چاره‌سه‌ره ،ب ه وته‌ی ئه‌و سه‌رچاوانه. باوكی كاكا له‌گه‌ڵ بریكاره‌كه‌ی ب ه به‌رپرسانی یانه‌كه‌یان راگه‌یاندووه ك ه كاكا ئاماده‌ی به‌جێهێشتنی مه‌درید ه ل ه پشووی زستانه‌دا و ده‌یه‌وێت ب ه لە یانەیەک بێت کە زیاتر یاری بكات..
11 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)10سێشه‌ممه ،2012/11/20ساڵی یەکەم
به‌سه‌رهاتی ئه‌و و دایكی له زاری خۆیه‌وه
چیرۆكی من ل ه دایكمه‌و‌ه ده‌ستی پێكرد
داڕشتنه‌وه‌ی :ئاراس ڕەفیق شنیا ،كچێكی قژكاڵی ڕووخۆش ه و له سه‌ره‌تای ته‌مه‌نی پێگه‌یشتنیدایه، ئه‌وه‌نده سه‌رنجڕاكێشه زۆرجار هاوڕێ كچه‌كانی ئیره‌یی پێده‌به‌ن ،ڕۆژێ��ك جیاواز له ڕۆژەكانی تر له قوتابخانه‌وه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ماڵه‌وه تووشی دڵه‌ڕاوكێ ده‌بێت و ڕەنگی زه‌رد هه‌ڵده‌گه‌ڕێت، كاتێك ش��ان��ازی دای��ك��ی چ���اوی پێی ده‌ك �ه‌وێ��ت ،لێی ده‌پرسێت كچه‌كه‌م بۆچی وا ش��ێ��واو دی���اری؟ هیچ نییه دایكه‌گیان كه‌مێك سه‌رم ئازاری هه‌یه، به‌اڵم دایكی زۆر خه‌می كچه‌كه‌یه‌تی، ده‌زانێت له ته‌مه‌نێكی زۆر هه‌ستیاردایه و پێویستی ب�ه چاودێرییه‌كی زۆر هه‌یه ،ده‌چێته ژووره‌كه‌ی و زیاتر لێی
نزیك ده‌بێته‌وه ،باسی گۆڕانكاریی ه بایه‌لۆجيیه‌كانی بۆ ده‌كات له ته‌مه‌نی هه‌رزه‌كارییدا ،دواجار كچه‌كه‌ی ناچار به قسه‌كردن ده‌كات ،ئیرت به دایكی ده‌ڵێت: كه تووشی سووڕی مانگانه بووه ،شاناز ماچی كچه‌كه‌ی ده‌كات و فرمێسك له چاوه‌كانی دێنه‌خواره‌وه ،له‌وكاته‌دا پێی ده‌ڵێت دایكه‌گیان خۆ ئه‌وه گریانی ناوێ ،هه‌موو كچێك تووشی ئه‌و حاڵه‌ته ده‌ب��ێ��ت ،ئ�ه‌وی��ش توند كچه‌كه‌ی له ئامێز ده‌گرێت و هه‌ناسه‌یه‌كی قووڵ هه‌ڵده‌كێشێت و ده‌ڵێت :نازداره‌كه‌م ده‌زان���م ئاساییه ،من شتێكی خۆمم بیركه‌وته‌وه كاتێك له‌و ته‌مه‌نه‌ی تۆدا بووم بۆ یه‌كه‌مجار وه‌كو تۆم لێهات، گ �ه‌ڕام �ه‌وه م��اڵ �ه‌وه ،ئ��ای خوایه‌گیان ئه‌وكات من له‌چ بارودۆخێكدا بووم. له قوتابخانه گ �ه‌ڕام �ه‌وه ویستم
به‌خێرایی دایكم ئاگاداربكه‌مه‌وه بۆ ئه‌وه‌ی یارمه‌تیم بدات ،به‌اڵم چیم بینی؟ گوێم له ده‌نگی باوكم ب��وو ه��اواری ده‌كرد به‌سه‌ر دایكمدا ،قسه‌ی ناشیرینی پێ ده‌وت ،هه‌موو ڕۆژێك ئه‌و حاڵه‌ته له ماڵ ئێمه‌دا به‌رده‌وام بوو ،دایكم و باوكم هه‌میشه ناكۆك بوون ،باوكم چه‌ندین جار له دایكمی ده‌دا و ده‌ری ده‌كرده ده‌ره‌وه ،به‌اڵم دایكم هه‌موو ئه‌و لێدان و سووكایه‌تییه‌ی قه‌بووڵ ده‌كرد. لێم پ��رس��ی دای��ك �ه گ��ی��ان بۆچی ب��اوك��م ئ��ه‌وه‌ن��ده خ �راپ �ه له‌گه‌ڵت، بۆچی ئه‌وه‌نده ئ��ازارت ده‌دات؟ یان بۆچی تۆهیچ كاردانه‌وه‌یه‌كت نيیه؟ پێشرت چه‌ند جارێك ئه‌و پرسیارانه‌ى لێده‌كرد ،وه‌اڵمی دایكم ته‌نها ئه‌وه بوو هه‌موو پیاوێك هه‌ر وا خراپه ،دیاربوو ئه‌مجاره‌یان ده‌یویست شتێكم پێبڵێت،
ڕۆڵه‌كه‌م ده‌مه‌وێت هۆكاری ئه‌وه‌ت پێبڵێم كه بۆچی من ئه‌و هه‌موو لێدان و سووكایه‌تییه‌ی باوكت قه‌بوڵ ده‌كه‌م، كاتی خۆی ئێمه ماڵامن له گوند بوو، ماڵی باوكیشت له هه‌مان گوندبوون، ڕۆژان �ه من له‌گه‌ڵ ه��اوڕێ كچه‌كامندا ده‌چ��وی��ن ب��ۆ س �ه‌رك��ان��ی و ئ�ه‌وك��ات وابوو ،كوڕە گه‌نجه‌كانی دێ له‌وێ كۆ ده‌بوونه‌وه و خۆشه‌ویستییان ده‌كرد، چه‌ند جارێك باوكت هاته سه‌ر ڕێگه‌م و داوای ئ �ه‌وه‌ی لێده‌كردم كه شووی پێبكه‌م ،منیش كچێكی زۆر شه‌رمن بووم، زۆر هه‌وڵی دا له كۆتایيدا باوكت به ته‌واوی هاته ناو ژیامنه‌وه ،هه‌تا ڕۆژێك من و باوكت پێكه‌وه قسه‌مان ده‌كرد له پشتی ماڵی باوكمه‌وه ،براكه‌م هات و ئێمه‌ی بینی پێكه‌وه ،به قژ ڕایكێشام و بردمیه ماڵه‌وه ،له‌وێ به شه‌ق و بۆكس
لێیدام ،هه‌وڵمدا له‌ژێر ده‌ستی هه‌ڵبێم له كاتی ڕاكردمندا شه‌قێكی تێهه‌ڵدام زۆر ئ��ازام پێگه‌یشت ،كاتێكم زانی خوێن به‌قاچمه‌وه هاته‌خواره‌وه ،ئیرت هه‌ستم كرد به‌نرخرتین سامانی كچێتیم له‌ده‌ست داوه ،به‌اڵم نه‌متوانی به كه‌س بڵێم ،چونكه ده‌مزانی كه‌س باوه‌ڕ به‌مه ناكات ،بۆیه به نهێنی ئه‌مه‌م الی خۆم هێشته‌وه ،هه‌تاوه‌كو ڕۆژی گواستنه‌وه‌م. پێشرت چه‌ندین جار باوكت هاته خوازبێنیم ،به‌اڵم براكه‌م ڕازی نه‌بوو، تا له‌كۆتاییدا به هه‌وڵی چه‌ند پیاوێك براكه‌میان ڕازی كرد .پاش گواستنه‌وه‌م ئه‌م حاڵه‌ته‌م بۆ باوكت باس كرد كه له‌سه‌ر تۆ براكه‌م شه‌قی تێهه‌ڵداوم ،به‌اڵم ئه‌و بڕوای پێنه‌كردم .نه‌شیده‌توانی وازم لێبهێنێت ،چونكه پێشرت هه‌وڵی زۆری داب��وو بۆ به‌ده‌ستهێنانم .له‌كۆتاییدا
چۆن ئه‌و كه‌سانه بناسینه‌وه كه مه‌ترسیی خۆكوشتنیان له‌سه‌ره؟ ڕەنجه عه‌بدوڵاڵ * خ��ۆك��وش�تن دی���ارده‌ی���ه‌ك���ی كۆمه‌اڵیه‌تییه ،كه كۆمه‌ڵێك فاكته‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی ،ده‌روون��ی ،ئابووری، سیاسی و كلتووری و ...هتد ،هۆكاره بۆ ڕوودانی. خ��ۆك��وش�تن ی �ه‌ك��ێ��ك �ه ل �ه‌و دیاردانه‌ی كه به درێژایی مێژوو ڕەگێكی قووڵی له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌ی مرۆڤایه‌تیدا داكوتیوه .له هه‌موو كۆمه‌ڵگاكاندا ،به هه‌موو شێوه‌یه‌ك له شێوه‌كانی ،خۆكوشنت بوونی هه‌بووه .وات�ه ڕێ��ژە و شێوه‌كانی خۆكوشنت ل �ه كۆمه‌ڵگه‌یه‌كه‌وه ب��ۆ ك��ۆم�ه‌ڵ��گ�هی�ه‌ك��ی ت���ر ،ل�ه‌ن��او كۆمه‌ڵگه‌یه‌كیشدا له سه‌رده‌مێكه‌وه ب��ۆ سه‌رده‌مێكی ت��ر ،جیاوازیی هه‌یه ،ئه‌مه‌ش دیسان به هۆی جیاوازیی هۆكاره‌كان و ئامرازه‌كانی خۆكوشتنه‌وه‌یه. خ��ۆك��وش�تن ،ب��ه ب��ۆچ��وون��ی دۆركهایم ،هه‌موو حاڵه‌تێكی مردنه ك�ه ڕوو ده‌دات ب�ه شێوه‌یه‌كی
ڕاس��ت��ه‌وخ��ۆ ،ی���ان ن��اڕاس��ت��ه‌وخ��ۆ ،ل ه ئه‌نجامی ك��ردارێ��ك��ی پ��ۆزه‌ت��ی��ڤ ،یان نێگه‌تیڤ ،كه قوربانیده‌ر (الضحیه) خۆی ك��رداره‌ك�ه ئه‌نجام ده‌دات .واته تاك به‌شێوه‌یه‌كی ڕاسته‌وخۆ ئامرازێكی خۆكوشنت به‌كارده‌هێنێت ،كه ده‌رفه‌تی ده‌ستپێڕاگه‌یشتنی ناهێڵێته‌وه .مه‌به‌ست له ناڕاسته‌وخۆ ئه‌وه‌یه كه تاك ده‌زانێت ده‌مرێت و هه‌وڵی خۆڕزگاركردنی هه‌یه، ب �ه‌اڵم به ئه‌سپایی چ��اوه‌ڕوان��ی مردن ده‌ك��ات .مه‌به‌ست له پۆزه‌تیڤانه یان نێگه‌تیڤ ،ئه‌وه‌یه كه ئه‌و خۆكوشتنه له‌الیه‌ن كۆمه‌ڵگاوه قبوڵكراوه ،یاخود ڕەتكرایه‌وه. وات���ه خ��ۆك��وش�تن دی��ارده‌ی��ه‌ك��ی كۆمه‌اڵیه‌تییه ،له واقیعی كۆمه‌ڵگه‌دا ڕووده‌دات و ت��اك وه‌ك داواك��اری��ی هه‌ڵده‌ستێت به ئه‌نجامدانی و ئاماده‌یی خۆی له ژیاندا ده‌سڕێته‌وه .كه ئه‌مه‌ش به ئاره‌زوو و ویستی خۆی ئه‌نجامی ده‌دات، جا به هه‌ر شێوازێك و له ڕێگه‌ی هه‌ر كردارێكه‌وه و به‌هۆی هه‌ر هۆكارێكه‌وه بێت. هه‌میشه ئه‌و كه‌سانه‌ی كه په‌نایان
ب��ردووه‌ت�ه به‌ر خۆكوشنت ،پاشخانێكی گه‌وره‌ی ئازار و ناڕەحه‌تی و گیروگرفتیان هه‌بووه ،یان به پێچه‌وانه‌وه ،به‌هۆی ڕووداوێكی ناكام و ناوه‌خته‌وه بووه. بۆیه به تێڕامان له ژینگه‌ی ده‌وروبه‌ر، له خێزان و ه��اوڕێ و شوێنی ك��ار و قوتابخانه‌ی ...هتد ،خودی تاك ده‌توانێت به‌هۆی كۆمه‌ڵێك نیشانه‌وه ئه‌و كه‌سانه بناسێته‌وه كه له‌و حاڵه‌ته‌دان و نیازی خۆكوشتنیان هه‌یه. 1ـ ت��اك كۆمه‌ڵێك ده‌س��ت��ه‌واژەی ڕەشبینانه به‌كارده‌هێنێت كه ئاماژەیه بۆ خۆكوشنت: وه‌ك :ئه‌مه ك��هی ژی��ان �ه ،م��ردن ل�ه‌م ژیانه خۆشرته ،خۆزگه‌م به‌خۆی كه مرد و بوونی خۆی سڕییه‌وه ،یان ژیان ئه‌وه ناهێنێت كه له پێناویدا ئه‌و هه‌موو خه‌موخه‌فه‌ته بخۆی ....هتد، زۆر جار ئه‌م ده‌سته‌واژانه و كۆمه‌ڵێكی تر به‌كارده‌هێنن و باسی خۆكوشنت الی دۆس��ت و ب �راده‌ر و كه‌سه نزیكه‌كانی خۆیان ده‌كه‌ن. 2ـ دان���ان���ی پ�لان��ێ��ك��ی ڕوون و ئاشكرا و قسه‌كردنی ب �ه‌رده‌وام له‌سه‌ر
خۆكوشنت و هه‌ستان به‌و چاالكییانه‌ی كه ئاماژەبه‌خشن بۆ خۆكوژی ،وه‌ك: نووسینی وه‌سیه‌تنامه و داواك��ردن له كه‌سێكی نزیكی بۆ شتنی ته‌رمه‌كه‌ی. 3ـ بوونی حاڵه‌تێكی خۆكوژی له نزیك تاكدا ،جا هاوڕێ یان خێزان یان كه‌سێكی نزیكی بێت. 4ـ یه‌كێكی تر له‌و نیشانه گرنكانه، كڕینی یان په‌یداكردنی چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نی و ژەهر و حه‌ب و ده‌رمانی بێهۆشكه‌ر و چه‌قۆ ...هتده ،بوونی ئه‌م كه‌ره‌ستانه له‌ناو ماڵدا. 5ـ گرنگی نه‌دان به ته‌ندروستی و پشتگوێخستنی پاكوخاوێنی و شپرزه‌یی له كاروباری ڕۆژانه‌یدا و گرنگنه‌بوونی هیچ شتێك به‌الیه‌وه. 6ـ بوونی نه‌خۆشیی درێژخایه‌ن و ح��اڵ��ه‌ت��ی خ���راپ���ی س������ۆزداری و كێشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی ن�ه‌خ��وازراو ،وه‌ك خۆسووتاندنی ئ��اف��ره‌ت ب�ه هۆكاری سه‌رپێچیی ئه‌خالقی و كۆمه‌اڵیه‌تی... 7ـ بوونی نه‌خۆشیی ده‌روون���ی: وه‌ك شیزۆفرینیا و دڵه‌ڕاوكێ و سرتێسی ده‌روونی و خه‌مۆكی ،له‌گه‌ڵ بێئومێدی
له چاكبوونه‌وه و بوونی خه‌فه‌ت و گرژی و ڕەشبینیی ب �ه‌رده‌وام و گۆشه‌گیری و دوورگرتنی له تێكه‌ڵبوونی خه‌ڵكی و الوازبوونی په‌یوه‌ندیی كۆمه‌اڵیه‌تی. 8ـ نه‌بوونی ئیشوكار :به بۆچوونی دۆرك��ه��ای��م ،ه��ۆك��اری خۆكوشنت له‌ناو چینه ب��ااڵ و خانه‌دانه‌كانی فه‌ره‌نسا نه‌بوونی ئیشوكاره ،له‌كاتێكدا هه‌موو پێداویستییه‌كانی ژیانی بۆ فه‌راهه‌م كراوه ،به‌اڵم له‌ناو چینی عه‌وامدا به‌هۆی ه���ه‌ژاری و ن �ه‌داری��ی �ه‌وه ،ی��ان به‌هۆی له‌ده‌ستدانی كه‌سوكاری نزیك و پله یه‌ك، وه‌ك (دایك و باوك و هاوسه‌ر و براو)... یان به هۆی له‌ده‌ستدانی پله‌وپایه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی و ئه‌كادیمی و س�ه‌روه‌ت و سامانه‌وه‌یه .یان هۆكاری ئابووریی هه‌یه ،بۆ منوونه ،ڕەنگه ڕێژەی خۆكوشنت له واڵت��ی ئێراندا به‌رزبێته‌وه به‌هۆی دابه‌زینی به‌های مته‌نه‌وه. 9ـ خ��ووگ��رت��ن و ئ��ال��ووده‌ب��وون��ی ب �ه‌رده‌وام له‌سه‌ر به‌كارهێنانی مادده‌ی هۆشبه‌ر. * خوێندكاری به‌شی كۆمه‌ڵناسيی، زانكۆی سلێامنی
ب�ه‌م��ش��ێ��وه‌ی�ه م���ای���ه‌وه ،ڕۆژب����ه‌ڕۆژ په‌یوه‌ندییامن خراپرت ده‌بوو ،نه‌مده‌زانی دایكم بۆچی ئێستا ئه‌وه‌م بۆ ده‌گێڕته‌وه، وامزانی به گێڕانه‌وه‌ی چیرۆكه‌كه‌ی خۆی ده‌یه‌وێت ئامۆژگارییم بكات ،یان گوتم له‌وانه‌یه من گه‌وره‌بووبم و بیه‌وێت ده‌رده دڵم ال بكات ،هه‌ندێ جار له‌كاتی گێڕانه‌وه‌ی به‌سه‌رهاته‌كانیدا فرمێسك له چاوه‌كانیدا ده‌هاته خواره‌وه ،زۆربێزار بوو له ژیان ،ڕۆژبه‌ڕۆژ زیاتر گۆشه‌گیر ده‌بوو ،قژی تاڵی سپی زۆر تێكه‌وتبوو، هه‌موو جارێك به‌ده‌ستی خۆم خه‌نه‌م تێده‌گرت ،پێمده‌وت :دایكه‌گیان ،بۆچی خه‌فه‌ت ده‌خ��ۆی؟ هاوڕێی تۆ هێشتا ی�ه‌ك تاڵی سپیش له قژیدا نییه ،له وه‌اڵمدا هه‌ناسه‌یه‌كی هه‌ڵده‌كێشا و به ده‌نگێكی الواز ده‌یگووت« :كچه‌كه‌م توخوا بۆ سپی نه‌بێت وازبهێنه ئه‌وه‌ی له‌دڵامیه با ته‌نها خۆم بیزانم». ڕۆژێ���ك له‌پۆلدا ب���ووم ،وان �هی بیركارییامن هه‌بوو ،له ده‌رگایاندا و كاتێك مامۆستا ده‌رگ��اك �هی ك��رده‌وه، س �هی��رم ك��رد م��ام�ه ع �ه‌ب��دوڵ�ڵام ب��وو، له‌گه‌ڵ به‌ڕێوه‌به‌ری قوتابخانه‌كه‌ماندا، وتی :شنیا وه‌ره‌ده‌ره‌وه مامت هاتووه به‌شوێنتدا ،منیش زۆر ترسام جانتاكه‌م هه‌ڵگرتوو هامته ده‌ره‌وه گوتم :مامه چی بووه؟ وتی :كچه‌كه‌م هیچ نییه ئێستا پێت ده‌ڵم بابچینه ماڵه‌وه ،به‌رده‌وام لێدانی دڵم خێراتر ده‌بوو ،له‌ناو ئۆتۆمبێله‌كه‌دا بووین به‌ره‌و نه‌خۆشخانه ده‌ڕۆیشتین، وت���ی :دای��ك��ت كه‌مێك ده‌سته‌كانی سووتاوه ،هیچ نییه مه‌ترسه كچه‌كه‌م ئێستا زۆرباشه ،به‌اڵم من زانیم دایكم به ئه‌نقه‌ست ئه‌و كاره‌ی كردووه ،ئێستا تێگه‌یشتم كه دایكم بۆچی ئه‌و ڕۆژە ڕابوردووی خۆی بۆ گێڕامه‌وه ،بۆ ئه‌وه‌ی دوای خۆی نه‌فره‌تی لێنه‌كه‌م ،ده‌ستم كرد به گریان گه‌یشتینه نه‌خۆشخانه، به‌ڕاكردن هاوارم كرد :كوا دایكم؟ به‌اڵم دكتۆره‌كان نه‌یانهێشت بۆ دواجار دایكم ببینم ،پاش چه‌ند ڕۆژێك له نه‌خۆشخانه دایكم گیانی له‌ده‌ستدا.
10 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)10سێشه‌ممه ،2012/11/20ساڵی یەکەم
كۆمه‌ڵناسیی خۆمانە ڕایان عوسامن دەینووسێت
ئێمه و فه‌رامۆشكردنی مێژوو ئه‌و ڕووداوانه‌ی ك ه ل ه مێژووی ئه‌م گه‌له‌دا ڕوویان داوه ،ئه‌گه‌ر توانای تێڕامان و تێگه‌یشنت لێیان به‌ودیو ف هرامۆشكردنی مێژوو نه‌سپێردرابا، ده‌بوو ئێم ه هه‌نووك ه گه‌لێكی زۆر هۆشیار و پێشكه‌وتووی دنیا بووینایه. ده‌بوو به‌ئاگاترین گه‌ل و هه‌ستیارترین مرۆڤی جیهان بوینایه ،جووله‌كه ته‌نیا ل ه ڕووداوێكی جیهانيی چه‌رخی زانستدا ئه‌و جووله‌كه‌یه‌ی لێبه‌رهه‌م هات ،ك ه كێڵگه‌ی ئه‌قڵ و ئیداره‌كردنی جیهانی به‌ده‌سته‌وه‌یه ،ژاپۆن دوای هێرۆشیام ،ژاپۆنێكی تری ل ێ په‌یدا بوو ك ه هه‌موو جیهان چاوی لێده‌كات. هه‌موو نه‌ته‌و ه بنده‌سته‌كان ڕووداوێك خاڵی وه‌رچه‌رخانیان بووه ،ڕووداوێك توانای تێفكرین و بیركردنه‌و ه ل ه پێشكه‌وتنی تێدا سه‌وز كردوون ،به‌اڵم هه‌موو ئه‌و پێشهاتانه‌ی ل ه ناو كوردا ڕوویان داوه ، به‌داخه‌و ه تاق ه هه‌ڵوێسته‌یه‌ك و ته‌نیا بیركه‌وتنه‌و ه و هه‌ژانێكیشی الی ئێمه نه‌خوڵقاندووه .ئێم ه نه‌ته‌وه‌یه‌كی بێگان ه ب ه مێژوو و بێهێز ل ه ئاست بیناكردنی داهاتوو و شارستانێتیداین. خۆشبینی ئێم ه تائێستاشی له‌گه‌ڵ بێت ،ته‌نیا ئه‌وه‌ی ه ك ه ئه‌نفال و كیمیاییباران ناسنامه‌ی ناساندمان به كۆمه‌ڵگای جیهانین ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر بێینه سه‌ر ئه‌وه‌ی كام ده‌زگا و كام ناوه‌ندی زانستی توانای ناساندنی ئه‌نفال و كیمیاییبارانی وه‌ك خۆی هه‌بووه؟ ده‌بینین هیچ وه‌اڵمێك وه‌رناگرینه‌وه. ئه‌وه‌ی مێژوو ب ه ئێمه‌ی كردووه، به‌سه‌ر هیچ گه‌ل و نه‌ته‌وه‌یه‌كی تردا نه‌یهێناوه ،به‌اڵم تاق ه نه‌ته‌وه‌ی جیهان ئێمه‌ین ك ه توانای ئاوڕدانه‌وه‌مان بۆ دواوه‌ی خۆمان نه‌بوو ه و نییه. جیهان هه‌موو ل ه سه‌رده‌می نه‌هامه‌تی و چه‌وسانه‌وه‌ی ئێمه‌دا تاق ه هه‌ڵوێستێكی نه‌بوو ،كه‌چی دوای ئه‌وه‌ی كه‌وتین ه بارێكی باشرت، هه‌رخۆمان ل ه ده‌ره‌و ه ڕێكخراو و نوێنه‌ری واڵتانی بیانی و چاالكوان و خه‌ڵكامن ده‌هێنا و ده‌مانوت: «ئه‌مان ه دۆستی ئێمه‌ن ل ه هه‌موو بار ه ناخۆشه‌كاندا له‌گه‌ڵ میلله‌تی كورددا بوون» .ب ه ڕاست ئێم ه ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ند ه دۆست و هاوكارمان له كۆمه‌ڵی جیهانی هه‌بوون ،بۆچی وامان ل ێ به‌سه‌رهات؟ په‌ندێكی فارسی هه‌ی ه ك ه ده‌ڵێت «به‌سه‌رهاتوو دانایه» به‌اڵم ئێم ه ل ه به‌رده‌م مێژوو و چه‌رخی زانستدا ك ه كراین ه مه‌یدانی تاقیكردنه‌وه‌ی چه‌ك و ئه‌تۆم و مشكی تاقیكردنه و ه ،هیچ به‌م دۆخه هۆشیار نه‌بووین .ئێستا ده‌توانم بڵێم ئه‌وه‌نده‌ش ك ه كورد دڵخۆشه ب ه تازه‌گه‌ری و مۆدێرنته ،ئه‌وه‌نده به‌رهه‌مهێن هرانیشی ڕازی نین پێی. ئێم ه هه‌ر ده‌بێت ده‌سته‌وسان بین تا بزانین ك ێ ل ه باره‌ی داهاتوومانه‌وه شتێكامن پێده‌ڵێت ،چونكه تێگه‌یشتنامن بۆ ڕابوردوو هێشتا شوێنی خۆی نه‌گرتووه ،كه‌وای ه پێویسته
دیارده‌ی جگه‌ر ه كێشانی كچان هه‌رچه‌نده ب ه كۆمه‌ڵگه‌ی ئێم ه نامۆ دێتە به‌رچاو ،ئێستا ێو خه‌ریكه په‌ره‌ده‌ستێن خوێندنگاكانیش له هه‌ندێك شوێنی تر رۆڵی به‌رچاوتر لهم دیارده‌یه‌دا ده‌گێڕن. وه‌ك كچانی جگه‌ره‌كێش خۆیان ئاماژه‌ی بۆ ده‌كه‌ن، ێ زۆرجار خه‌مێكیان هه‌ب ته‌نیا جگه‌ر ه كێشانیان بۆ ده‌مێنێته‌وه و ئه‌وانه‌شی ك ه نایكێشن ،ئه‌مه وه‌ك پاساوێكی دروست نابینن.
كچێك :ئێمه‌ش كه گرفتێكامن هه‌بێت ده‌گه‌ڕێینه‌وه بۆ جگه‌ره‌كێشان
جگهره كێشانی كچان زیاتر له خوێندنگه‌كاندایه ڕاپۆرت :ڕە‌زا هه‌ورامی سۆزان ئ��ارام ،ناوی خ��وازراوی ئه‌و كچه‌یه كه له‌گه‌ڵ هه‌ندێ كچی تری هاورێیدا ،له خوێندنگایه‌كی ئاماده‌یی ش��ارن .س��ۆزان پێی واب��وو هه‌ندێك بۆ چاولێكه‌ری و هه‌ندێكی تریش وه‌ك نه‌ریتشكێنی ئه‌مه ده‌كه‌ن .زۆر جاریش رووی����داوه له‌كاتی گرفت و ئ��ازاری ده‌روونیدا ،كچانیش فێری كێشانی جگهره بوون. (ن.ب) ك �ه قوتابییه‌كی ت��ره و
یه‌كه‌م جار وه‌ك ئه‌وه خۆی ده‌رخست جگه‌ره‌كێش نه‌بێت ،وتی« :جگهره كێشان خووه و هیچی تر .له‌نێو ئێمه‌شدا وه‌ك شتی تر هاتووه‌ته ناوه‌وه و وامان ده‌زانی زۆر شتێكی گرنگه گه‌ر هه‌وڵی فێربوونی بده‌ین .ئه‌م قوتابییه زۆر نیگه‌رانه له‌و كاره‌ی و هه‌ستی كردووه له‌وه‌ته‌ی جگهره ده‌كێشێت ،ره‌فتار و كاردانه‌وه‌ی گۆڕدراوه و ئاستی زانستیشی دابه‌زیووه. (ی.ن) كچێكی تری جگه‌ره‌كێشه و وه‌ك چێژ و خۆشی باسی لێوه ده‌كات «من كوڕانم ده‌بینی ده‌یانكێشا و له فیلمه‌كانیشدا بینیومه كچان جگهره
ده‌كێشن ،ئیرت لێره‌وه فێربووم و له‌گه‌ڵ دوو كچی تری هاوپۆمل ،به دزیی ئیداره‌ی قوتابخانه‌وه ئه‌مه‌مان ده‌ك��رد» .دوای ئه‌وه‌ش كه هاوڕێكانی ترمان ئه‌مه‌یان زانی ،كه‌مامن كردووه‌ته‌وه ،به‌اڵم وازمان لێنه‌هێناوه. هه‌اڵله سامان ،خوێندكاری شه‌شه‌می زانستییه‌و هیچ پاساوێك به ره‌وا نابینێت بۆ ئ��ه‌وه‌ی كه كچان بكه‌ونه جگهره كێشان .هه‌اڵڵه وتی« :بۆ كوڕانیش جگهره كێشان هه‌ر مه‌ترسی و خراپی هه‌یه. كچان كه لێره په‌راوێزخراو بن و زیاتر له رووی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه چاویان له‌سه‌ر
بێت ،نابێت ده‌ست بده‌نه خووی وه‌ها خراپ و پێویسته زیاتر بچنه پێشه‌وه ،كه جگهره كێشان به‌شداریی كچان له هه‌موو رووه‌كانه‌وه ده‌خاته مه‌ترسییه‌وه». «هاوڕێیه‌تی كاریگه‌ریی زۆری هه‌یه بۆ ره‌فتاركردن و هه‌ڵسوكه‌وتی سه‌یر الی قوتابیان ،به تایبه‌ت له‌نێو كچاندا ،چونكه له ده‌ره‌وه‌ی م��اڵ �ه‌وه‌دان و زیاتریش ئازادییان هه‌یه« ئه‌مه رای كه‌وسه‌ر ئازاد بوو كه قوتابیی پێنجه‌می وێژەییه و پێی وایه ئه‌مه دیارده نییه و ره‌نگه كچانێكی زۆر كه‌م هه‌بن ده‌ستیان دابێته ئه‌مه، به‌اڵم هاوڕێیه‌تی وای كردووه زیاد بكات
و ببیرنێت. ل���ه‌ب���اره‌ی خ �راپ��ی��ی �ه‌ك��ان��ی ئ �ه‌م دیارده‌یه‌وه ،به‌ڕێوبه‌رى قوتابخانه‌یه‌كی بنه‌ڕەتی ،پێیوایه ناكرێت ئه‌مه به‌سه‌ر هه‌موو قوتابیاندا بگشتێرنێ و رێژەیه‌كی كه‌می هه‌یه ،به‌اڵم مه‌ترسیداره و پێویسته بیر له نه‌هێشتنی بكه‌ینه‌وه .ئامێرێكی وا نییه ئێمه قوتابیانی پێ بپشكنین و ده‌ستیشانی قوتابیانی جگه‌ره‌كێش بكه‌ین .ده‌زانین كه له‌نێو كوڕاندا ئه‌مه زۆره ،به‌اڵم گه‌ر بێته ناو كچانیشه‌وه، ئ�هوا مه‌ترسییه‌كان دوو هێنده زیاتر ده‌رده‌كه‌ن له داهاتوودا.
باوكی ئاواته‌كانی ئه‌وی كوشت
«هاوسه‌رگیرییم كردووه ،به‌اڵم ناتوانم بچمه‌وه ناو خێزانه‌كه‌م» داڕشتنه‌وه‌ی :سه‌الر هه‌ورامی وه‌ك هه‌موو كچێكی تری ئه‌م واڵت ه ژیانێكی ئاساییم هه‌بوو ،نه‌مده‌خوێند ،ئێمه له‌به‌ر دووره‌ده‌ستی و قورسيی ژیانی الدێ، زیاتر به‌ر كار و ئیشی هه‌ره‌وه‌زی ده‌خراین و وه‌ك ئێست ه نه‌بوو .من له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ه �ه‌ر كێشه‌م نه‌بوو و پێم واب��وو ژیان ڕۆژان ه چوون ه سه‌ركار ه و ئێوار ه گ هڕانه‌وه‌ی ده‌مبه‌خه‌نده‌ی ماندوویه‌تی ده‌رك��ردن و ڕازيكردنی دڵی باوكه ،ك ه كچه‌كه‌ی كاری بۆ ده‌كات و به‌شداريی په‌یداكردنی نانی ماڵه‌وه‌یه‌تی. ژیانی من تا قۆناغی پێگه‌یشنت و فامكردنه‌و ه هه‌ر ئه‌م ه بوو ،وام د هزانی بێجگ ه ل ه كێڵگ ه و ئیشی ماڵه‌وه ،ئیرت دنیا نیی ه و پێ ناچێت شتێكی تر هه‌بێت. گه‌ور ه بووم ،ب ه شه‌رمێكی زۆره‌و ه قۆناغی پێگه‌یشتنم بڕی و وامد هزانی من ڕۆیشتووم و كچێكی دیكه‌ی هه‌وه‌سباز و الده‌ر هاتۆته شوێنم ،چونك ه كه‌سێك نه‌بوو ئه‌م قۆناغه‌م بۆ ڕوون بكاته‌وه ،جارجار له‌به‌ر خۆمه‌وه ده‌مگوت :تۆ بڵێیت كچانی ئاوایی وه‌ك من ئه‌م گرفته‌یان هه‌بووبێت؟ ته‌مه‌نم گه‌یشت ه كاتی شووكردن و هیواخواز بووم ئه‌گه‌ر ژیانی شار و خۆشگوز هرانییم به نسیب نه‌بێت ،به‌ر كه‌سێك بكه‌وم ئه‌وه‌نده كارم پێنه‌كات و ماندووییم بحه‌سێته‌وه. ل ه به‌ختی من كوڕێكی ناو گونده‌كه‌مان
نه‌هات ه سه‌ر ڕێگه‌م و ل ه باوكم خوازبێنییم بكات .بۆ ڕەه��اب��وون ل ه قسه‌ی خه‌ڵك، ناچار باوكم وه‌ك بڵێیت خه‌می منی هه‌بێ و چاكه‌م له‌گه‌ڵ بكات ،پێشنیازی قه‌یره پیاوێكی خزمی دایمكی بۆ ك��ردم ،به‌اڵم ته‌مه‌نی زۆر ل ه خۆم گه‌وره‌تر ب��وو ،من هه‌رگیز فێری (نا) نه‌كرابووم ،به‌اڵم له‌كانی و ل ه ماڵه‌و ه بیرم لێده‌كرده‌وه ،نه‌ده‌گونجا شووی پێبكه‌م ،ئه‌م ه ل ه مێشكام هاتوچۆی ده‌كرد ،نه‌مد هزانی چۆن ب ه باوكم بڵێم ئه‌مه چاره‌نووسی من نیی ه و ئه‌گه‌ر لێ گه‌ڕێ له‌و ه ده‌چ ێ كه‌سێكی باشرت هه‌ب ێ بۆ ژیانی من و ڕەنگ ه هێشتا دره‌نگ نه‌بێت. باوكم تا ده‌هات ،فشاره‌كانی له‌سه‌رم زۆرتر ده‌بوون و ده‌یگوت «هه‌ر ئه‌مه‌یه و چ��اوه‌ڕێ��ی چیت ،ده‌ت���ه‌و ێ ئ��اب��ڕووم به‌ریت؟» .هه‌رچۆنێك بوو ب ه كوڵه‌فیتی ژنێكی دراوس��ێ�مان ،ك� ه ده‌ی���وت ئه‌مه باشرت ه ل ه بێپیاوی ،له‌گه‌ڵ ئه‌م خزمه‌دا هاوسه‌رگیرییم كرد .چیبكه‌م خودا هه‌ر ئه‌وه‌ندی داوه ،ئه‌مه وته‌ی من بوو بۆ ئه‌وانه‌ی ك ه ب��ه‌رده‌وام ل ه هه‌ر شوێنێك له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌كه‌م بیان بینیامی ه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش ك ه من باوكمم ڕازی كرد و پێم له سه‌ر هه‌موو خۆزگ ه وهیواكانم نا ،هێشتا ئ�ه‌م كابرای ه له‌گه‌ڵم وه‌ك پیاو و وه‌ك ئینسانیش هه‌ڵسوكه‌وتی نه‌ده‌كرد ،كێشه كه‌وت ه نێوامنان و ماڵی باوكم هه‌ر منیان ب ه تاوانبار د هزان��ی ،من هیچ په‌ناگایه‌كم
نه‌بوو ،دوای چه‌ند جار تۆران و ئه‌مسه‌ر و ئه‌وسه‌ر ،دادم نه‌ما ،ناچار بیرم له‌و ه كرده‌وه ك ه هه‌ڵبێم .ئیرت وتم ژیان هه‌ر ئه‌م كونج و كه‌له‌به‌ر ه تاریك ه نییه ،ڕەنگ ه شتی كه‌ش هه‌بێت .هامت ه شار و ته‌قه‌م ل ه ماڵێكم دا و شه‌رحی حاڵی خۆمم بۆ كردن .تاز ه من نه‌مده‌توانی بگه‌ڕێمه‌و ه چونك ه ل ه هه‌موو ئاوایی ئه‌م ه ده‌نگوباس ب��وو ،خێزانه‌كه زۆر یارمه‌تيی منیان دا و چه‌ند ڕۆژێك الی خۆیان هێشتمیانه‌وه ،وتیان :ئه‌گه‌ر خۆم مبه‌و ێ هاوكارم ده‌بن بۆ گێڕانه‌وه‌م و باوكیشم ڕازی ده‌كه‌ن ك ه له‌و پیاو ه جیا ببمه‌و ه و بچمه‌و ه ناو ماڵی خۆمان .به‌اڵم نه‌ده‌كرا ،دواتر بردمیان ه شوێنی پاراستنی ئه‌و كچ و ژنانه‌ی ك ه كێشه‌یان هه‌بوو هه‌ریه‌ك ب ه جۆرێك بوون ،بینیم وه‌ك من زۆری تر هه‌ن و ڕۆژان ه وان ه و شتی زۆریان پێده‌گوتین ،تا ئه‌وه‌ی ل ه ب هرانبه‌ر ئه‌وه‌ی كه زوڵمامن لێبكرێ ،هوشیار ببینه‌وه. وتیشیان دواتر ئێم ه هه‌وڵ ده‌ده‌ین ژیانتان بگۆڕین ،منیش دوای چه‌ند ساڵێك له‌و شوێن ه ژیانم گۆڕا ،هه‌رچه‌ند ه غه‌ریب كه‌وتم و بیری ماڵه‌وه‌م ده‌كرد ،ئێستا من له‌و ێ هاوسه‌رگیرییم ك��ردووه‌ت�ه‌و ه و له شوێنێكی شار ده‌ژیم ،هێشتا ماڵ ه باوكم ئه‌مه‌یان ن هزانیووه ،نه‌شمتوانیو ه ئه‌مه‌یان پێ بڵێم ،نازانم ئه‌وه‌ی من كردووم ه باشه، ی��ان خ��راپ؟ پێم خۆش ه ب��اوك و دایكم ببینمه‌وه ،ب هڕاستی بیریان ده‌كه‌م.
13 birura_bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)10سێشه‌ممه ،2012/11/20ساڵی یەکەم
كێن ئه‌وانه‌ی ئاهه‌نگ بۆ یادی سلێمانی ده‌گێڕن؟ فازڵ قه‌ره‌داغی
یادی ژماره ()228ی دامه‌زراندنی شاری سلێامنی هات و ئاهه‌نگی بۆ گ��ێ��ڕدرا .بۆ ئاهه‌نگ عه‌یبیان نییه، بۆ ئاهه‌نگ یه‌كه‌من ،وه‌ك چۆن بۆ رووت��ان��دن��ه‌وه‌ی ش��اره‌ك �ه یه‌كه‌من، ئاهه‌نگه‌كان شته خراپه‌كان داده‌پۆشن، له‌و شته خراپانه‌ش و به‌پێی بواری كاغه‌زی رۆژنامه ،چه‌ند یاده‌وه‌رییه‌ك ده‌گێڕمه‌وه. له‌و گرانییه حكومه‌ت ده‌ستی گ��رت��ب��وو ب��ه‌س��ه‌ر ك�ه‌ره‌س��ت�هی�ه‌ك��ی پێویستدا ئه‌ویش سووته‌مه‌نی بوو، ئه‌و سه‌ددامه به‌شی سووته‌مه‌نیی بۆ ئ�ه‌و كوردستانه ده‌ن��ارد كه لێی یاخی ببوو ،به‌اڵم ده‌سه‌اڵت بازرگانیی ب �ه‌و سووته‌مه‌نییه ده‌ك���رد ،به‌شی سلێامنیش خ��راپ�تر ب���وو ،چونكه هه‌میشه سووته‌مه‌نی گرانرت ب��وو.. عێراق لیرتێك نه‌وتی بۆ كوردستان به چاره‌كه دینارێكی سویرسی ده‌نارد ،كه ده‌گه‌یشته بانی مه‌قان ،ته‌نكه‌ره‌كان
ده‌چ��وون �ه ده‌س��ت��ی ده‌س���ه‌اڵت ،ئه‌و ده‌ب��ووه خاوه‌نی سووته‌مه‌نییه‌كه و لیرته نه‌وته‌كه به دوو دینار ده‌گه‌یشته ده‌س��ت��ی ه��اوواڵت��ی ،وات���ه هه‌شت ئه‌وه‌نده ،به‌و جۆره پێنج لیرت نه‌وت كه به‌شی شه‌وێكی ده‌كرد یان به‌شی نه‌ده‌كرد ،به ده دینار بوو كه له %10تا %20ى مووچه‌ی فه‌رمانبه‌ر بوو. چیمه‌نتۆ كه چه‌ند گرنگ بوو ب��ۆ ئ��اوه‌دان��ك��ردن �ه‌وه‌ی كوردستان، ئیحتكار كرابوو ،ئاگام لێبوو چۆن لۆری به‌رده‌وام چیمه‌نتۆی ئێرانییان ده‌هێنا كه ل �ه‌وه‌ی سلێامنی ه�ه‌رزان�تر بوو، ئه‌گه‌ر ژماره‌كانم به‌وردی بیر مابێت ئه‌میان به ( )500دیناری سویرسی بوو ،ئێرانییه‌كه به ( )300دینار ،به‌اڵم خ��اوه‌ن��ی لۆرییه‌كان خ��اوه‌ن��ی یه‌ك كیلۆی ئه‌و چیمه‌نتۆ ئێرانییه نه‌بوون، ئه‌و چیمه‌نتۆیه هه‌ر به ( )500دینار ده‌فرۆرشا ،واته هه‌ر ته‌نێك دوو سه‌د دینار قازانجی ده‌كرد ،قازانجه‌كه بۆ كێ ده‌چوو؟ ره‌نگه التان سه‌یر بێت: ل�ه خ���اوه‌ن لۆرییه‌كانم پرسی كێ ئیحتكاری ئه‌و چیمه‌نتۆیه‌ی كردووه و داهاته‌كه‌ی بۆ كێ ده‌چیت؟ ئه‌وانیش ده‌یانوت :بۆ رێكخراوی مناڵپارێزه! ش��ی��ش��ی ب��ی��ن��ا دی���س���ان ب��ۆ
ئ��اوه‌دان��ك��ردن�ه‌وه پێویسته ،دیسان عه‌قڵیه‌تی چه‌ته‌گه‌ری ئاشكرا ده‌كات، گومركی ته‌نێك شیش دوو سه‌د دیناری سویرسی بوو ،به‌اڵم كه جارێكی تر له سلێامنی بۆ شارێك یان شارۆچكه‌یه‌كی تر ده‌رچووایه دوو سه‌د دیناری تری لێده‌درا .له كۆنه‌وه ئه‌و كاره‌ی له هیچ واڵتێكی جیهان نه‌بوو وا بوو ،هه‌ر شتێك له سلێامنی ده‌رچووایه گومرگی لێده‌درا ،هه‌ر چه‌نده پێشرت له‌سه‌ر سنوور گومرگی لێدرابوو ،گومرك له نێوان سلێامنی و ئه‌ودیو بازگه‌كان وه‌رده‌گیرا .ساڵی ( )2000یان ()2001 بڕیارێكیان دا گ��وای ه بۆ قازانجی خه‌ڵكه ،ئه‌ویش یه‌ك جار گومرگی شیش بدرێت كه چوارسه‌د دیناره ،ئیرت بۆ هه‌ر شوێنێكی تر بچێت بێ پاره‌یه، به‌اڵم هاواڵتی زه‌ره‌ری بوو و حكومه‌ت قازانجی ب��وو ،چونكه ل �ه‌وه‌ب �ه‌دوا مسۆگه‌ر ب��وو هه‌رچی شیش هه‌یه چوار سه‌د دیناری لێ وه‌ربگیرێت، له‌كاتێكدا كه پێشرت ته‌نها به‌شێكی ئه‌و شیشه ئه‌و بڕە پاره‌یه‌ی لێ وه‌رده‌گیرا، چونكه به‌شێكی له سلێامنی یان له شارۆچكه‌كه‌وه جارێكی تر ده‌برایه شوێنی تر .ئه‌و شه‌یتانانه‌شن ئاهه‌نگ بۆ شاره‌كه ده‌گێڕن.
ساڵی ( )1998كه هێشتا دوو ئیداره‌یی ب��وو ،ده‌ستكرا به دانانی فیوزی سه‌ر عه‌موود بۆ ده‌ستگرتن به كاره‌باوه ،هه‌ر ماڵه‌ی شه‌ش ئه‌مپێر. فیوزه‌كه پارچه ته‌خته‌یه‌كی بچووك بوو له‌گه‌ڵ دوو بورغو و ته‌لێك ،كه هه‌موو بایی دوو یان سێ دینار بوو، سه‌یر بوو الم چۆن حكومه‌ت پاره‌ی ئه‌و فیوزه له خه‌ڵك ناسه‌نێت ،ده‌یان هه‌زار ماڵ ،هه‌ر ماڵ بڕێك پاره شتێكی زۆره بۆ ئه‌و حكومه‌ته ،به‌اڵم حكومه‌ت له‌وسه‌رییه‌وه هاتبووه وه و بێویژدانیی خستبووه پاڵ لێزانی ،له دوای دانانی فیوزه‌كه‌وه هه‌ر جاره‌ی پاره‌ی كاره‌با كه ده‌هاته‌وه جگه له بڕی كاره‌بای سه‌رفكراو بیستو سێ دینار هه‌قی فیوزه‌كه ده‌هاته‌وه ،ئه‌گه‌ر ماڵه‌كه‌ش زیاتریان هه‌بووایه واته دوانزه ئه‌مپێر چلوشه‌ش دی��ن��ار ب��وو .بیستو سێ دینار بڕێكی زۆر گه‌وره بوو ،چونكه نزیكه‌ی %10ی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌ر بوو .كاره‌باكه‌شت بۆ ئه‌ندازه‌یه‌كی زۆر كه‌مده‌كرده‌وه ،كه‌چی هه‌قی ئه‌و كه‌مكردنه‌وه‌یه‌ت لێ ده‌سه‌نرا ،ئه‌ویش پاره‌یه‌كی زۆر بوو .هه‌ر جاره‌ی پاره‌ی ئه‌و پارچه ته‌خته‌یه‌ت لێ ده‌سه‌نرا كه ته‌نها جارێك بوو دانرابوو ،به‌اڵم
ئه‌وانه‌ی ئاهه‌نگ بۆ سلێمانی ده‌گێڕن ،ئه‌وانه‌ن ك ه نه‌خشه‌ی شاره‌كه‌یان شێواند‌و بەشێکى شاره‌كه‌یان ب ه وه‌به‌رهێنه‌كان فرۆشت
چه‌ته‌گه‌رییه‌كه درێژەی هه‌بوو ،چونك ه ئه‌و فیوزه به‌رگه‌ی كه‌می ده‌گرت و زوو زوو ده‌سووتا ،تۆش ناچار ده‌بووی ده دینار ب��ده‌ی به فه‌رمانگه‌كه بۆ ئه‌وه‌ی بۆت چاكبكه‌نه‌وه ،قبووڵیشیان نه‌ده‌كرد سه‌یاره‌ی خۆت بهێنی بۆ په‌یژە‌كه و كارمه‌نده‌كان ،ده دینار پ��اره‌ی سه‌یاره‌كه‌شیان لێده‌سه‌ندی. ئه‌وانه‌ن خاوه‌نه‌ی عه‌قڵیه‌تی ئیجرامی كه ئاهه‌نگ بۆ شاره‌كه ده‌گێڕن. وه‌نه‌بێت وازی���ان ل �ه‌و عاده‌ته هێنابێت ،ئه‌وه‌تا تازه پاره‌ی ئاویان زیاد كردووه ،ئه‌ویش به‌پێی رووبه‌ری خانووه‌كه :هه‌ر سه‌د مه‌ترێك دووجار پێنج هه‌زار ،به‌اڵم بڕی ئاوه‌كه هێشتا كه‌مه ،بۆیه ماڵێكی گه‌وره و بچووك وه‌ك��و ی �ه‌ك ئ��اوی��ان ب �ه‌رده‌ك �ه‌وێ��ت، ئاویش پیس و قوڕاویه و به كه‌ڵكی خ��واردن��ه‌وه ن��ای�ه‌ت ،ك�ه‌وات�ه له‌به‌ر كه‌میی ئاو ،ناچاریت ئاو به ته‌نكه‌ر بكڕیت و له‌به‌ر پیسيی پاره بده‌ی به ئاوی بوتڵ .سه‌رباری ئه‌وه‌ش ،له‌جیاتی قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ت پاره‌كه‌ت له‌سه‌ر زی��اد ده‌ك �ه‌ن .ئه‌وانه‌ش ب��وون دوای چه‌ند هه‌فته‌یه‌ك ئاهه‌نگیان بۆ شار گێڕا. ئ �ه‌وان �هی ئاهه‌نگ بۆ شاره‌كه ده‌گێڕن ئه‌وانه‌ن كه ڕووبه‌رێكی فراونی شاره‌كه‌یان به وه‌به‌رهێنه‌كان فرۆشت، كه هه‌ر دووال سه‌روقنگی یه‌كرتین ،وا خه‌ریكن سنه‌وبه‌ره‌كانی گویژە‌شیان پ��ێ ده‌ف��رۆش��ن .ئ �ه‌وان �هی ئاهه‌نگ ب��ۆ ش��اره‌ك �ه ده‌گ��ێ��ڕن ،ئ �ه‌وان �ه‌ن كه
زه‌ویی كشتوكاڵیی پانوبه‌رینیان دا ب ه ده‌ستڕۆیشتووه‌كان ،بۆ دروستكردنی باخی حه‌وانه‌وه‌ی عه‌رسان ،كه ڕەنگه مانگی ج��ارێ��ك رووی تێنه‌كه‌ن و زیانیان به زه‌ویی كشتوكاڵی و شوێنی سه‌یران گه‌یاند. ئ�ه‌وان�هی ئاهه‌نگ بۆ سلێامنی ده‌گ��ێ��ڕن ،ئ��ه‌وان��ه‌ن ك �ه نه‌خشه‌ی شاره‌كه‌یان شێواند و به عه‌قڵیه‌تی گوریس (كاتی خۆی له جیاتی مه‌تر و پێوانه‌ی ورد گوریسیان به‌كارده‌هێنا) نه‌خشه‌یان بۆ شاره‌كه ك��رد .ئه‌وه‌تا هه‌موو شاره‌كه وه‌كو زه‌مانی بابانه‌كان ڕووده‌ك��ات��ه ن��اوه‌ن��دی ش��ار ،چونكه نه‌خشه‌كێش بیری له‌وه نه‌كردۆته‌وه ناوه‌ندێكی موته‌كامیلی بازرگانی له هه‌ر گه‌ڕەكێكی نوێ دامبه‌زرێنێت. ئ���ه‌گ���ه‌ر ل��ی��س��ت �ه‌ك �ه‌ش ت���هواو بكه‌ین ،پێویستامن به كتێبێكه ،بۆیه كۆتاییه‌كه ئه‌وه‌یه یه‌كێتی كه خۆی به خاوه‌نی سلێامنی ده‌زانێت به‌رامبه‌ر پشتگوێخستنی سلێامنی له الیه‌ن پارتییه‌وه و نه‌خشه‌ی كه‌سانێك بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ی سلێامنی بۆ گوندێكی ه��اوش��ێ��وه‌ی م �ه‌ڵ��ك �ه‌ن��دی ،ته‌نها منجه‌منجی هه‌یه و بڕیاری ئازایانه‌ی نییه ،به بۆچوونی خۆشم ،مه‌به‌ستی سه‌ره‌كی ته‌نها هێشتنه‌وه‌ی بڕە پاره و ده‌سه‌اڵته دابه‌شكراوه‌كه ،له‌و پاره و ده‌سه‌اڵته‌ش به‌شی ئاهه‌نگگێڕان بۆ یادی دامه‌زراندنی سلێامنی هه‌یه، هه‌موو ســـاڵێكیشـــتان ئاهه‌نگ بێت.
عێراق ،دووركه‌وتنه‌و‌ه ل ه دانوستان و نمایشی وتاردان كۆشان عه‌لی زه‌مانی* له‌كاتێكدا ئه‌مریكا به قۆناغێكی سه‌ختدا تێده‌په‌ڕی و جیاكاری نه‌ژاد و ڕەنگه‌كان بوونی هه‌بوو ،له‌و نێوه‌نده‌دا مارتن لوسه‌ر كینگ ،وتارێكی ل ه ()1963 دا پێشكه‌ش كرد به ناوی «من خه‌ونێكم هه‌یه» .له‌الی هه‌ر تاكێكی ئه‌مریكی، سیاسییه‌كی گه‌وره ،خوێنه‌رێكی سیاسی یاخود كه‌سێكی به‌ئاگا ته‌نها ناوی ئه‌و وتاره بهێنیته‌وه ،ڕاسته‌وخۆ د هزانن ئه‌و وتاره بۆچی و كه‌ی دراوه .كاریگه‌ريی ئه‌و وتار ه ( )17خوله‌كییه له‌به‌رده‌م ()200 هه‌زار كه‌سدا و پشتیوانانی مافی مرۆڤدا، له مێژووی ئه‌مریكادا زۆر به سانایی تێنه‌په‌ڕی ،به‌پێی ڕاپرسییه‌ك له‌وكاته‌دا كاریگه‌رییه‌كه‌ی وه‌كو یه‌كێك له باشرتین وتاره‌كانی سه‌ده‌ی بیسته‌م له ئه‌مریكا دان �را ،دهكرێت له مێژووی جیهانیشدا هه‌ر به‌وشێوه‌یه ته‌ماشا بكرێت ،كینگ بوویه گه‌نجرتین كه‌سێك كه له مێژوودا نۆبڵی ئاشتی وه‌ربگرێت ،كاریگه‌ريی ئه‌و خۆپیشاندانه جه‌ماوه‌رییه‌ی ئه‌و وت��اره‌ی تێدا پێشكه‌شكرا ،ڕاسته‌وخۆ كاریگه‌ری له‌سه‌ر ئێستای ئه‌مریكا هه‌یه، كه له‌وكاته‌دا ئیداره‌ی كێنه‌دی چاكسازی له یاسای مافه مه‌ده‌نییه‌كاندا ئه‌نجامدا. به‌مشێوه‌یه وتارێك له‌ناو جه‌ماوه‌ردا،
ده‌وڵه‌تێكی سه‌قامگیر و گه‌وره ده‌گۆڕێت، كاریگه‌ری له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگا و تێڕوانینی خه‌ڵكی ده‌ب��ێ��ت .سیاسه‌ت و ژیانی مه‌ده‌نی به ئاڕاسته‌یه‌كی تردا ده‌بات. ئینجا له‌و چه‌ند دێ��ڕەی س �ه‌ره‌وه دێینه‌وه عێراق و كوردستان ،كه به‌رده‌وام پڕیه‌تی له لێدوانی سه‌ركرده سیاسییه‌كان و به‌رپرسان و چاودێره سیاسییه‌كان، به‌اڵم كاریگه‌ريی ئه‌و وتارانه له واقیعیی سیاسییدا گرنگییه‌كی ئه‌وتۆیان نییه، ئه‌مه‌ش بۆ چه‌ند هۆیه‌ك ده‌گه‌ڕێته‌وه. هه‌ر له بنه‌ڕەته‌وه سه‌ركرده سیاسییه عێراقی و كوردستانییه‌كان و هاوواڵتیان هه‌میشه ح �ه‌زی��ان له وت��اری گه‌رمه، ئه‌مه‌ش به هۆی ئه‌زموونكردنی سه‌رده‌می شاخ و شه‌ڕی ناوخۆ و له‌ئێستاشدا بوونی گه‌نده‌ڵییه ،گومان له‌وه‌شدا نییه كه له ده‌وڵه‌تداریدا هه‌میشه بارودۆخه‌كان گه‌رم نین تا وتاری گه‌رم پێشكه‌ش بكرێن، بۆی ه زۆرج��ار بابه‌ت دروس��ت دهكرێت له‌كاتێكدا بوونی نییه .له الیه‌كی تره‌وه، كێشه‌ی سیاسییه‌كان له ڕۆژه�ه‌اڵت��ی ناوه‌ڕاستدا ئه‌وكاته ده‌ستپێده‌كات كه هیچ كێشه‌یه‌ك بوونی نه‌بێت ،ئه‌وان ح �ه‌زده‌ك �ه‌ن كێشه دروس��ت بكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی سیحری به‌یان و زمانی خۆیان به ڕای گشتی بڵێن ،خۆیان وه‌كو پاڵه‌وانێك له‌ناو ئه‌و هه‌موو شكسته سیاسییه‌ی له ده‌وڵه‌ته‌كانیاندا هه‌یه بخه‌نه‌ڕوو. له‌هه‌مانكاتدا لهم واڵته‌دا شتێك به ناوی ئه‌رشیفكردنی وته‌كان و به دۆكیۆمێنت كردنیان نییه ،به‌رپرسه‌كان چییان وت بنوورسێته‌وه و به شێوه‌یه‌كی پراكتیكی بخرێته بواری پڕۆسه‌ی كاری سیاسییه‌وه و كاری له‌سه‌ر بكرێت ،بۆیه زۆربه‌ی كات وتاره گه‌رمه‌كانی سه‌ركرده‌كان سه‌رله‌به‌ری
دووباره‌یه ،یاخود شتانی جیاوازی تێدایه و هه‌ر ڕۆژە و به شێوه‌یه‌ك لێدوان ده‌دات، به‌مه‌ش ن ه دوێنێ شتێكی كردووه و نه ئه‌مڕۆ و سبه‌یش وتاره‌كه‌ی جێگه‌یه‌كی هه‌یه .له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌شدا ،سه‌ركرده له ڕۆژهه‌اڵتی ناو هڕاستدا ئه‌وه‌یه :منایشی ئۆتۆمبێله‌كانی و كۆشكه‌كانی بكات ،له قسه‌كانیشدا ئه‌و زه‌خامه‌ته ده‌ربكه‌وێت و له‌كرداره‌كانیشیدا بڕوای به شه‌فافیه‌ت نه‌بێت ،ئیرت له قسه‌دا چی وت��ووه ،به ك��ردار چی ده‌ك��ات ،ئ �ه‌وه هاوواڵتیان پێی نازانن و هه‌ندێجار هه‌ر بیریشی لێناكه‌نه‌وه ،ئ��ه‌وه‌ی ئ��ه‌وان ده‌یبینن ته‌نها منایش ده‌بێت و ئه‌وه‌ی ده‌یبیسنت ته‌نها منایشێكه و ئه‌وه‌ی بینویانه ته‌نها مانۆڕە ،ئه‌و كردارانه‌یشی ده‌یكات هه‌ر منایشه .سیاسه‌تی منایش ئاسانرتین و سه‌ركه‌وتووترینه ل �ه ڕۆژه �ه‌اڵت��ی ناوه‌ڕاستدا ،چونكه سه‌ركرده پێویستی به هیچ تێچوویه‌كی لۆجیستی و ماددی نییه، بۆ ئه‌وه‌ی بگات ب ه ئاستی منایشكردن، ئ �ه‌وه‌ی ده‌بێت ئه‌نجامی ب��دات ته‌نها هه‌ندێ هونه‌ری تایبه‌تییه ،ك ه به‌شێكی زۆریان تێیدا كارامه‌ن. سه‌ركرده‌كان له‌الی ئێم ه سیاسه‌ت ده‌ك���ه‌ن ،ب �ه‌اڵم سیاسه‌تی ب�ه‌الغ�ه‌ت و زمانه‌وانی ،سیاسه‌تی په‌یامن و شكاندنی، ئ�ه‌وه‌ی ماكیاڤیلی ناوی ده‌نێت شێر و ڕێوی ،سه‌ركرده له‌یه‌ك كاتدا هه‌م هێرش ده‌كات و هه‌م هێمن ده‌بێته‌وه ،ئه‌وكاته‌ی
به پێویستی ده‌زانێت ،هێمنيی هه‌یه، ئه‌وكاته‌ش ده‌سه‌اڵتی له‌مه‌ترسیدایه، هه‌یمه‌نه‌ی هه‌یه. جێگه‌ی مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌یه ئه‌گه‌ر سه‌ركرده كوردییه‌كان بچنه گه‌مه‌یه‌كی له‌وشێوه‌یه‌وه ،سه‌ره‌تا و كۆتایی سیاسه‌ت كردنیان شه‌ڕی وتار و به‌الغه‌ت بێت .ئه‌م جۆره له سیاسه‌ت بۆ واڵتێكی زلهێزی وه‌كو توركیا به‌رامبه‌ر ئیرسائیل ،شتێكی زۆر گونجاوه و سیاسه‌تێكی دروسته. توركیا مێژوویه‌كی هه‌یه له ناوچه‌كه‌دا، میراتگری ئیمپراتۆریه‌تێكه ،له ڕووی جوگرافییه‌وه ئاماده‌یی ت �هواوی هه‌یه، ل ه ڕووی سیاسييه‌وه له ڕۆژه�ە‌اڵت��ی ناو هڕاستدا ده‌ستی ڕۆژئاوا و ئه‌مریكایه، خۆیشی هێزی ژماره یه‌كی ڕۆژهە‌اڵتی ن��اوه‌ڕاس��ت��ه.ل �ه ڕووی س�ه‌رب��ازی��ی�ه‌وه به‌هه‌مانشێوه .به‌اڵم هه‌رێمی كوردستان كه بنه‌مایه‌كی پیشه‌سازی و ئابووری و سیاسی و س �ه‌رب��ازی و جوگرافی و ئیقلیميی به‌هێزی نییه ،هه‌رگیز ناتوانێت به به‌الغه‌ت و هه‌ڕەش ه سیاسه‌ت بكات. ناتوانێت داه��ات��ووی دروس��ت بكات، به‌ڵكو مه‌ترسیی له‌ناوچوونی ئێستایشی لێده‌كرێت. س �ه‌رك��رد ه سیاسییه‌كامنان گرنگه ب �ه‌رل �ه‌وه‌ی بیر ل �ه‌و ه بكه‌نه‌وه وت��اری داهاتوویان بۆ ڕای گشتی بده‌ن ،بیرێك له بڕیاری ڕابردوویان بكه‌نه‌وه ،چونكه گه‌وره‌ترین مه‌ترسی ل ه سیاسه‌تدا كه
ڕووبدات ،له‌ده‌ستدانی متامنه‌یه .متامن ه ئه‌وكاته له‌ده‌ست ده‌چێت كه سه‌ركرده دوو ڕووی هه‌بوو ،ئه‌و دوو ڕووه‌ش ئاشكرا بوو ،له یه‌ك كاتدا شێر بێت و له‌ودیوه‌وه ڕێ��وی بێت (وه‌ك��و مالكی) .ئه‌وكاته‌ی متامنه له‌ده‌ست ده‌چێت ،سه‌ركرده ته‌نها ڕووه (ڕێوی)یه‌كه‌ی ده‌مێنێته‌وه ،ئه‌ویدی له‌به‌رچاوی هاوواڵتیاندا وه‌كو ئامێرێكی یاريی مندااڵنی لێدێت و نوكته‌ی له‌سه‌ر دروست دهكرێت ،له‌ناو خه‌ڵكدا وه‌كو كاره‌كته‌رێكی گاڵته‌جاری ته‌ماشا دهكرێت. ئیرت سه‌ركرد ه ك ه گه‌یشت ه ئه‌و ئاسته، پێویست به له‌كارالدانیشی ناكرێت، چونكه خۆی له‌ناو خه‌ڵكدا له‌ناوچووه، ته‌نها گرفت له كاتدا ده‌مێنێت ،ته‌نها پرسیاری «كه‌ی له‌ناوده‌چێت؟» هه‌یه، ئه‌گینا «چ��ۆن و ب��ۆچ��ی» چیرت ب��اوی نامێنێت. دواب���ه‌دوای له‌ده‌ستدانی متامنه، سه‌ركرده قسه و ته‌نانه‌ت كرداره‌كانیشی، هیچ به‌هایه‌كیان نامێنێت ،منونه‌ی له‌وجۆره سه‌ركردانه‌ش زۆرن ك ه زۆر ده‌ڵێن و دوات��ر وته‌كانیان به‌هایه‌كیان نامێنێت ،مه‌گه‌ر ئ �ه‌وه‌ی ل ه بێوتاریدا وشه‌ی زۆر توندتر به‌كاربهێنن بۆ ئه‌وه‌ی بێنه‌و ه ن��او فه‌رهه‌نگی قسه‌وباسی خه‌ڵكی .ل ه سیاسه‌تی نێوده‌وڵه‌تیشدا منوونه‌ی ئه‌و ج��ۆره سه‌ركردان ه هه‌یه، مه‌حموود ئه‌حمه‌دی ن�ه‌ژادى سه‌رۆكی ئێران ،به‌رده‌وام وتاری جۆراوجۆر ده‌دات،
سه‌ركه‌وتووترین سیاسه‌ت ل ه ئێستادا بۆ كورد ،ئه‌وه‌ی ه له‌گه‌ڵ هه‌موو الیه‌نه‌كان په‌یوه‌نديی به‌هێز بكات
به‌اڵم به‌هۆی كه‌مبوونه‌وه‌ی كاریگه‌ريی وته‌كانی ،كه خۆیشی ئ�ه‌وه ده‌زانێت، هه‌ندێجار وه‌ك��و ئ �ه‌وه‌ی گوتوویه‌تی، هه‌ڕەشه‌ی سڕینه‌وه‌ی ئیرسائیلی كردووه له‌سه‌ر نه‌خشه‌ی جیهان ،ئه‌م گوته‌یه بۆ ئه‌وه‌یه دووباره بڵێیته‌وه :من ماوم و قسه ده‌كه‌م.سه‌ركرده كه گه‌یشته ئه‌و ئاسته، ئیرت وته و كردار و ته‌نانه‌ت داهاتووشی، له ئاوابووندا ده‌بێت. هه‌رێمی كوردستان ب ه ڕەوانه‌كردنی چه‌ند به‌رمیل نه‌وتێك ،نابێت خه‌یاڵی دونیایه‌كی پڕ له فانتازیا بكات .عێراق نزیكه‌ی سه‌ده‌یه‌كه نه‌وتی هه‌ی ه و هێشتا نه‌كه‌وتووه‌ته سه‌رپێی خۆیی، له چه‌ندان گۆشه‌و ه گه‌مه‌ی ئیقلیمی پێده‌كرێت .به‌ڵكو دهكرێت بوترێت نه‌وت جگ ه له نه‌هامه‌تییه‌ك بۆ عێراق، هیچی نه‌هێناوه ،بۆ كوردستانیش تا ئێستا ته‌نها كه‌مبوونه‌وه‌ی ساڵ بۆ ساڵی بڕی ()17%ی بوجه‌مان بینووه .كه‌مبوونه‌وه‌ی متامن ه له‌گه‌ڵ حكومه‌تی ناوه‌ند ،شتی تریش كه پێویستی به سه‌ملاندن و قسه‌ی زیاتر هه‌یه .سه‌ركه‌وتووترین سیاسه‌تێك له ئێستادا كورد ئه‌نجامی بدات ،ئه‌وه‌یه له‌گه‌ڵ هه‌موو الیه‌نه‌كاندا په‌یوه‌ندییه‌كان به‌هێز بكات ،له‌سه‌ر مێزی دانوستان ڕاستگۆ و شه‌فاف بێت ،هه‌موو تۆپه‌كانی سیاسه‌تكردن و پێشخستنی ب��واری ئابووری له‌یه‌ك سه‌به‌ته‌دا نه‌بێت .له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌وانه‌شدا ،سیاسه‌تی حه‌كیامنه ئه‌وه‌یه ته‌نها له‌سه‌روبه‌ندی گفتوگۆ و ئاماده‌كردنی پڕۆژە‌یاسای بوجه‌دا ،قه‌یران له‌گه‌ڵ به‌غدادا دروست نه‌كرێت. *خوێندكاری ماسته‌ر له په‌یوه‌ندییه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان
12 birura_bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)10سێشه‌ممه ،2012/11/20ساڵی یەکەم
شۆڕشه‌كان و به‌رپرسیارێتی ڕه‌وتی ئیسالمی ئەوەی لێی دەترساین ھاتە پێش! مەسعود عەبدولخالق ڕێکەوتنی ھەولێر ،مالیکی خستە سەر تەخت ،چەند ڕۆژ میدیا و نووسەرامنان ئەوەیان بە دەسکەوتی مەزن ھەژمار دەکرد ،ھێزی پێشمەرگەیان وەک یارمەتی بۆ ناردە بەغدا .ھەردوو سەرکردە زۆر ھەوڵیاندا تا عێراق لە بەندی ( )٧دەربچێت. ھەموو ئەوانە بێ ئەوەی لە بەرامبەردا ماددەی ١٤٠و کێشەکانی تری پێ چارەسەر بکەن. لە دوای کشانەوەی ئەمریکاش، شەڕی مالیکی حەمتی بوو لەگەڵ الیەک، ڕووی شەڕ زیاتر لەگەڵ عروبییەکان بوو، دوایی بە ھەڵەی سه‌ركره‌كامنان کردمانە هی خۆمان ،بەوەی سەرۆکی ھەرێم بێ پرس و ڕاوێژ چووە ناو ھاوپەیامنییەکەوە بۆ سه‌ندنەوەی متامنە لە مالیکی، ئەوەش ئه‌ركی ل ه ده‌ستكه‌وتی زۆرتر بوو ،چونکە سەرکردە عێراقییەکان بە هی خۆشامنەوە ،واڵتیان لێبسەنە نەک حوکم ،برایانی (پ ،د ،ک) لەو ساتەدا زیاتر دووچاری ھەڵەی سرتاتیژی بوون ،وایان زانی سوریا بە خێرایی دەکەوێت ،ئەوكات ه نوری مالیکیش دەکەوێت ،دوور نیی ه ئێرانیش بکەوێت یان رۆڵی زۆر الواز دەبێت .به‌اڵم ڕووداوەکان دەریانخست کە ھاوكێشه سرتاتیژيیەکانی رۆژھەاڵتی ناوەڕاست بەو سادەییە نییە ،ھیچ له‌و پێشهاتانه نەھاتنەدی ،ئەمریکاش ڕاستگۆیانە وتی: ئێمه و تورکیا پشتیوانی راستەقینەی ئێوە نین ،با وەک ساڵی ()١٩٧٥تان لێ نه‌یه‌ت .لەبه‌ر رۆشنایی ئه‌و راستییانه، دەتوانین هه‌ڵسه‌نگاندنێكی سرتاتیژيی كورت بۆ ئه‌گه‌ری شه‌ڕی كورد‌و مالیكی بكه‌ین: -١مەرج نییە ئەو شەڕە ببێت، چونکە مالیکی بە تەنھایە ،تەنانەت الیەنە شیعەکانی تریشی لەگەڵ نییە. مالیکی و سیستەمی سیاسيی عێراقی زۆر لە مەترسیدایە ،پیالنی زۆر گەورەی لەسەرە ،نوێرتینیان ئەوەیە ك ه والتانی کەنداو سوپای ئازاد دژ بە عێراق و حوکمی مالیکی دروستدەکەن. -٢كورد پەرتەوازەیە ،سەرۆکی پارتی هه‌ڵوێستی توند دەبێت ،سەرۆکی یەکێتی شل ،ئەو دێتەوە ،ئەوی تر دەڕوات ،بەغدا بە یەک بڕیار ھەموو هێزەکان یەک دەخات ،ئەوە بیست ساڵە هێزى پارتی و یەکێتی ھەر یەکناخرێ. سەرەڕای نەبوونی عەدالەت و بێسەروبەريیەکی ترسناک ل ه كوردستان. -٣ئەگەر شەڕ رووبدات چەند سەعاتیک دەخایەنێت ،چونك ه عێراق لە ژیر بەندی حه‌وتدایه ،ب ه رێكه‌تنێكی به‌هێزیش ب ه ئه‌مریكاو ه به‌سرتاوه‌ته‌وه. -٤ئه‌گه‌ر هه‌ر شه‌ڕ بێت ،وا چاکە کورد بە وردی شەڕەکە بکات ،خوێن نەڕێژێت ،بەاڵم ئەو هێزە ته‌مبێ بکات، ئه‌مه‌ش دەبێتە شکستی یەکجاری ئەو تەقەالیەی دەیەوێت کورد الواز بکات. -٥ئەگەر کورد لەو شەڕە بشكێت، ئ هوا چەوتيی ئەو ھەموو نەخشە سرتاتیژييەی سەرکردایەتی کورد وا دەکات جاریکی تر بگەڕێینەوە بۆ بڕیاری ٦٨٨ و ھێڵی .٣٦بۆیە وا چاکە بڕیارەکان بە کاردانەوە و تاکڕەوی نەبێت ،به‌ڵكو بە ڕاوێژ بێت‌و هه‌موو الیه‌ك تێیدا به‌شدار بن. بێگومان ل ه ئه‌گه‌ری شه‌ڕیش باشرت ئه‌وه‌یه ،بە یەک دەنگ پشتگیريی ئەو پرۆژە یاسایەی پەرلەمانی عێراق بكرێت کە ماوەی ھەر سێ سەرۆکایەتیيه‌كه دیاری ده‌كات‌و سنوورێك بۆ تاكڕەوی داده‌نێت.
د .هادی عه‌لی ل ه ئاكامی ش��ۆڕش و ڕاپه‌ڕینه‌كانی واڵتانی ع�ه‌ره‌ب��ی ،ڕزگ��ارب��وون��ی گه‌النی ناوچه‌ك ه ل ه چنگی ڕژێم ه دیكتاتۆره‌كان، هاتن ه پێشه‌وه‌ی ڕەوت�� ه ئیسالمییه‌كان بۆ گرتنه‌ده‌ستی ده‌س �ه‌اڵت ،گه‌النی ئه‌م واڵتان ه چاوه‌ڕێی ئه‌و ه ده‌كه‌ن ،ل ه زه‌بر و زه‌نگی تاكڕەوی و سته‌مكاريی سیاسی و كۆمه‌اڵیه‌تی ڕزگاریان ببێت و بگوازنه‌وه بۆ كه‌ش و هه‌وای ئازادی و دیموكراسی و دادپ���ه‌روه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی .هه‌روه‌ها ل ه كولتووری داپڵۆسین و پ هراوێزخسنت و تۆقاندنه‌وه ،بگوازنه‌و ه بۆ كولتووری ئازادیی ه گشتییه‌كان و مافه‌كانی مرۆڤ
مه‌سه‌له‌ی پێشمه‌رگه
ئاوات محه‌مه‌د ئه‌مین* ك ه رژێمی به‌عس ل ه 9ی نیسانی 2003رووخا ،كورد هێزێكی پێشمه‌رگه‌ی ده‌ی���ان ه � هزاری��ی ه�ه‌ب��وو وه‌ك هێزی چه‌كداريی فه‌رميی هه‌رێمی كوردستان ،كه خاوه‌نی و هزاره‌ت و بودج ه و داموده‌زگای خۆی بوو .ل ه كاتێكدا سوپای عێراق له به‌رده‌م هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی فه‌رمیدا بوو .به هیچ شێوه‌یه‌ك نه‌ده‌كرا ئه‌و هێز ه نادیده بگیرێت و بخرێت ه ده‌ره‌وه‌ی سیستمی
و فره‌الیه‌نی .ه�ه‌روه‌ك ئاوات ه خوازن ل ه حاڵه‌تی گه‌نده‌ڵی و مه‌حرووم ب��وون و دواكه‌وتن و هه‌ژاری ده‌رباز بنب و بگه‌نه ئاستی واڵتانی پێشكه‌وتوو ،ل ه بواره‌كانی گه‌شه‌پێدان و پێشكه‌وتنی زانستی و ته‌كنۆلۆژی و خۆشگوز هرانیدا .هه‌ر له‌و پێناوه‌شدا گه‌النی واڵتانی ناوچه‌ك ه ڕاپه‌ڕین و شۆڕشیان به‌رپاكرد .تا ئێستاشی له‌گه‌ڵدا بێت ل ه چه‌ند واڵتێكی تردا ب ه شێوازی جیاجیا سوورن له‌سه‌ر به‌خشینی گیان و ماڵ و ئاراميی خۆیان و ل ه درێ��ژە‌دان به شۆڕش و ڕاپه‌ڕینه‌كانیان به‌رده‌وامن. گه‌وره‌ترین ده‌ره‌نجامی ئه‌م شۆڕشانه ئ �ه‌وه‌ی � ه ك� ه ده‌رگ���ا ل� ه ب���ه‌رده‌م ڕەوت��ه ئیسالمییه‌كاندا ك �راوه‌ت �ه‌و ه بۆ ئ�ه‌وه‌ی ڕۆڵی ڕێب هرایه‌تی و فه‌رمانڕەوایه‌تی ئه‌م قۆناغ ه مێژوویی ه ل ه ئه‌ستۆ بگرن ،له‌و سۆنگه‌یه‌و ه ئه‌گه‌ین ه ئه‌و ئه‌نجامه‌ی كه ڕەوت � ه ئیسالمییه‌كانی ئه‌م واڵتان ه لهم قۆناغه‌دا ڕووب����ه‌ڕووی به‌رپرسیارێتی مێژوویی و(تحدیات)ی گ �ه‌ور ه و گران بوونه‌ته‌وه ،ئه‌ویش بریتيی ه ل ه ئه‌زموونی حوكمڕانی كردنی گ �ه‌الن و واڵته‌كانی
خۆیان ،دابینكردنی دادپه‌روه‌ری و ئازادی و پێشكه‌وتن ،گه‌شه‌پێدانی ئابووری و خۆشگوز هرانی بۆ س�ه‌رج�ه‌م چین و توێژە‌كانی كۆمه‌ڵگه ،ب ه تایبه‌تی توێژی الوان و چین ه هه‌ژار و كه‌مد هرامه‌ته‌كان. ڕەوت � ه ئیسالمییه‌كان پێویست ه ئه‌و ڕاستيی ه ب ه جیددی له‌به‌رچاو بگرن، ك ه گه‌النی ئ �ه‌م واڵت��ان� ه ته‌نها له‌پێناو به‌ده‌ستهێنانی ئ��ازادی و دادپ���ه‌روه‌ری و ك هرامه‌تی مرۆڤه‌كانی ئه‌م گه‌النه‌دا شۆڕش و ڕاپه‌ڕینیان به‌رپا كردووه .له‌پێناو گ � هڕان��دن �ه‌وه‌ی س��ه‌روه‌ري��ی گ���ه‌الن له دیاریكردنی چاره‌نووسی خۆیان و چۆنێتی دابه‌شكردنی سه‌روه‌ت و سامانی گشتيی واڵته‌كانیان .شۆڕش و ڕاپه‌ڕینه‌كانیان بۆ ئه‌وه‌ی ه ك ه گه‌النی ئه‌م واڵتان ه خۆیان س �ه‌رچ��اوه‌ی شه‌رعیه‌تی سیاسی بن و ده‌سه‌اڵتدارانیان دی��اری بكه‌ن ،بتوانن چاودێريیان بكه‌ن ب ێ هیچ ج��ۆر ه ترس و تۆقاندنێك .ش��ۆڕش و ڕاپه‌ڕینه‌كانیان بۆ ئه‌وه‌ی ه ك ه ده‌وڵه‌ت ،ده‌وڵه‌تی یاسا و ده‌سته‌به‌ركردنی مافه‌كان بێت بۆ هه‌موو هاوواڵتیان ،ب ێ هیچ جۆر ه جیاوازییه‌ك.
ه��ه‌ر ل�ه‌ب�ه‌ر ئ �ه‌وه‌ش � ه ه�ه‌م��وو چین و توێژە‌كان ب ه جیاوازيی ئینتیامی نه‌ته‌وه‌یی و ئایینی و مه‌زهه‌بی و حیزبیيه‌و ه به گشتی ،ب ه تایبه‌تی توێژی الوان و نه‌وه‌ی نوێ ،به‌شدارن ل ه شۆڕشه‌كاندا و هیچ جۆره مۆركێكی ئایدۆلۆژی ل ه دروشمه‌كانیاندا به‌دی ناكرێت. الیه‌ن ه ئیسالمیيه‌كان پێویست ه به جوانی ده‌رك به‌م ڕاستيی ه بكه‌ن ك ه گه‌ل بۆی ه متامنه‌یان پ ێ ده‌دات ،چونك ه به‌شێك نه‌بوون ل ه ڕژێم ه سیاسییه‌كان و خاوه‌نی قوربانیدانن دژ به‌ده‌سه‌اڵت ه دیكتاتۆره‌كان، تێوه‌نه‌گالون ب ه گه‌نده‌ڵی و سته‌مكاريی سیاسی ،له‌وه‌ش دڵنیابن ك ه سه‌ركه‌وتنیان ل ه ئه‌زموونی حوكمڕانییدا ته‌نها سه‌ركه‌وتن نیی ه بۆ خۆیان ،به‌ڵكو سه‌ركه‌وتن ه بۆ گه‌النی ناوچه‌ك ه ب ه گشتی و داڕشتنه‌وه‌ی سیستمی جیهانی و نێوده‌وڵه‌تی ب ه شێوه‌یه‌كی دادپه‌رو هرانه‌تر و پێشكه‌وتووتر. هه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌ش ه ك ه هه‌بوونی دید و ڕووئیای ڕۆش��ن و دروس��ت ل ه باره‌ی ئامانجه‌كانی شۆڕش و ڕاپه‌ڕینه‌كانه‌وه، پرسی ده‌وڵه‌ت و چۆنێتی موماره‌سه‌كردنی
ئه‌زموونی حوكمڕانێتی ،گه‌وره‌ترین و گرنگرتین ته‌حه‌دديی ه ل ه ب �ه‌رده‌م الیه‌نه ئیسالميیه‌كاندا ،الیه‌ن ه ئیسالميیه‌كان پێویست ه چیرت ل ه مێژوودا نه‌ژین و ڕۆڵه‌ی سه‌رده‌مه‌كه‌ی خۆیان بن ،ئایین تێكه‌ڵ ب ه مێژوو نه‌كه‌ن ،ب ه واتایه‌كی تر ،مێژوو نه‌كه‌ن ب ه به‌شێك ل ه ئایین و بیانه‌وێت كۆپيی ب��ك�ه‌ن�ه‌و ه ب��ۆ ئ��ه‌م س �ه‌رده‌م �ه. به‌ڵكو ب ه تێگه‌یشتنی ئامانجداری (الفهم املقاصدی) مامه‌ڵ ه له‌گه‌ڵ پرسی ده‌وڵه‌ت و پێداویستيیه‌كانی قۆناغ ه مێژووییه‌كه‌دا ب��ك�ه‌ن ،هاوسه‌نگی ڕاب��گ��رن ل� ه نێوان پاراستنی ناسنامه‌ی ژیاریی و مه‌رجه‌عیه‌تی ئیسالمی ،سوودوه‌رگرتن ل ه به‌رهه‌مه‌كانی پێشكه‌وتنی فیكری ئینسانی ل ه بواره‌كانی ده‌وڵ �ه‌ت��داری و مه‌سه‌ل ه ده‌س��ت��ووری و یاسایی و سیاسییه‌كاندا ،ك��اری جیددی بكه‌ن بۆ هێنانه‌كایه‌ی فیقهی پێكه‌وه‌ژیان ل ه نێوان پێكهاته‌كانی كۆمه‌ڵگه‌كانی خۆیاندا ،له‌سه‌ر بنه‌مای هاوواڵتیبوون له‌ژێر چه‌تری ده‌وڵه‌تی مه‌ده‌نیدا ،ك ه ل ه سایه‌یدا ڕێز بگیرێت ل ه جیاوازیيه‌كان و به‌ها و بنه‌ما ئیسالمییه‌كانیش پارێزراو بێت.
س �ه‌رب��ازی و ب �ه‌رگ��ری نوێی عێراقه‌وه. ل ه نووسینه‌وه‌ی ده‌س��ت��ووری ن��وێ��دا ،ل ه ته‌ك ناساندنی هه‌رێمی كوردستان وه‌ك هه‌رێمێكی فیدراڵ ،پرسی پێشمه‌رگه‌ش له چوارچێوه‌ی م��ادده‌ی ()121ی تایبه‌ت به ده‌سه‌اڵتی هه‌رێمه‌كان چاره‌سه‌ر كرا ،كه ل ه بڕگه‌ی پێنجه‌مدا هاتووه« :حكومه‌تی هه‌رێم ده‌س�ه‌اڵت��ی پیاده‌كردنی ت � هواوی پێداویستییه‌كانی به‌ڕێوه‌بردنی هه‌رێمی ده‌بێت ،ب ه تایبه‌تی دامه‌زراندن و رێكخستنی هێزه‌كانی ئاسایشی ناوخۆی هه‌رێم ،وه‌ك پۆلیس و ئاسایش و پاس هوانی هه‌رێم» .به‌اڵم هێشتا زۆر الیه‌نی تری په‌یوه‌ست به‌و پرسه مایه‌ی مشتومڕ‌ە ل ه نێوان هه‌رێم و ناوه‌ند، وه‌ك ژماره‌ی هێزه‌كان ،دابینكردنی بودجه، چه‌ك ،سنووری جووڵه ،جێگیربوونیان و په‌یوه‌ندییان ب ه سیستمی به‌رگريی عێراقی فیدراڵه‌وه .لهم باره‌یه‌و ه پێویست ه ئاماژ ه بۆ ئه‌و مادد ه و بڕگ ه ده‌ستوورییان ه بكه‌ین كه په‌یوه‌ندییان به‌و پرسه‌و ه هه‌یه ،تا بزانین چه‌ندێك كێشه‌كان له‌وێو ه سه‌رچاو ه ده‌گرن. م��ادده‌ی ( )9تایبه‌ت ه ب ه مه‌سه‌له‌ی هێزه چه‌كداره‌كان ،ده‌زگاكانی ئاسایش، ه هواڵگری ل ه رووی رێكخسنت و به‌ڕێوه‌بردن و ئه‌ركه‌كانیانه‌وه ،له‌ته‌ك چه‌ندین بڕگه‌ی تردا ك ه لێره‌دا ده‌قی بڕگه‌ی (یه‌كه‌م( /أ) و (ب)
ده‌خه‌ینه‌روو ،له‌به‌ر په‌ییوه‌ندییان به‌م به‌شه‌ی وتاره‌كه‌وه« :یه‌كه‌م -أ -هێزه چه‌كداره‌كانی عێراق و ده‌زگا ئه‌منییه‌كان ل ه پێكهاته‌كانی گه‌لی عێراق پێكدێن ،به‌شێوه‌یه‌ك كه ره‌چاوی هاوسه‌نگی و نوێن هرایه‌تیيان بكه‌ن، ب ێ جیاكاری یاخود پ هراوێزخسنت .سه‌ر به ده‌سه‌اڵتی مه‌ده‌نی ده‌بن .به‌رگری ل ه عێراق ده‌كه‌ن .نابن ه ئامراز بۆ سه‌ركوتكردنی گه‌لی عیراق و ده‌ستوه‌رناده‌ن ه كاروباری سیاسی هیچ رۆڵێكیان ل ه ده‌ستاوده‌ستكردنی ده‌سه‌اڵتدا نابێت .ب -رێگ ه نادرێت به پێكهێنانی میلیشیای سه‌ربازی ل ه ده‌ره‌وه‌ی چوارچێوه‌ی هێزه چه‌كداره‌كان». ل ه خاڵی (أ) ئاماژ ه ب ه به‌شداریكردنی پێكهاته‌كانی گه‌لی ع��ێ�راق ده‌ك���ات له هێزه چه‌كداره‌كان و ده‌زگا ئه‌منییه‌كان به شێوه‌یه‌كی دادپه‌رو هرانه ،ئه‌مه‌ش به مانای پێكهات ه نه‌ته‌وه‌ییه‌كان ه نه‌ك نوێن هرایه‌تی هه‌رێم و پارێزگاكان .ب ه له‌به‌رچاوگرتنی نه‌بوونی سه‌رژمێرییه‌كی دروست ل ه عێراقدا ل ه دوای ()2003وه ،بۆی ه له‌سه‌ر بنه‌مای به‌شی هه‌رێم ل ه بودجه‌ی فیدراڵیدا ،پێویسته به‌شداريی ك��ورد به رێ���ژه‌ی %17بێت (ئه‌گه‌رچی هه‌رێم هه‌موو كورد ناگرێته‌وه)، به‌اڵم هه‌موو ئاماره‌كان باس له‌و ه ده‌كه‌ن رێژه‌ی به‌شداريی كورد زۆر له‌و ه كه‌مرته ،به
تایبه‌ت له‌سه‌ر ئاستی فه‌رمانده‌یی مه‌یدانی، ده‌زگای ه هواڵگری و پۆلیسی نیشتامنی. ل ه خاڵی (ب)دا هه‌موو شێوه‌یه‌كی میلیشیای سه‌ربازی ل ه ده‌ره‌وه‌ی سوپا، قه‌ده‌غه‌كراوه ،بۆی ه پێویست ه هێزه‌كانی پێشمه‌رگ ه ل ه چوارچێوه‌ی پاس هوانی سنووردا رێكبخرێن ،وه‌ك ل ه مادده‌ی ( )121هاتووه، تا ل ه سیفه‌تی میلیشیا ب�ه‌دوور بن و ببنه به‌شێك ل ه سیستمی به‌رگری عێراق ،به‌و پێیه‌ی و هزاره‌تی به‌رگری یه‌كێك ه ل ه و هزاره‌ته سیادییه‌كان ،به‌اڵم ئایا ئه‌وه‌ند ه به‌س ه بۆ ئه‌وه‌ی هیچ گیروگرفتێك له‌سه‌ر هێزه‌كانی پێشمه‌رگ ه ل ه نێوان هه‌رێم و ده‌سه‌اڵتی ناوه‌نددا نه‌مێنێت؟ دیاره وه‌اڵمی ئه‌و پرسیاره الی هه‌موو كه‌س ئاشكرایه ،به‌وه‌ی ك ه تا ئێستاش یه‌كێك ل ه مه‌سه‌ل ه سه‌ره‌كییه‌كانی ناكۆكی نێوان هه‌رێم و به‌غدا ،بریتیی ه له مه‌سه‌له‌ی پێشمه‌رگه. به‌و پێیه‌ی تا ئێستا یاسایه‌كی فیدراڵی نیی ه ك ه په‌یوه‌ندی نێوان هێز ه تایبه‌ته‌كانی هه‌رێمه‌كان و ده‌سه‌اڵتی ناوه‌ند رێكبخات ،به تایبه‌تی ل ه رووی ژماره و چه‌ك و پێداویستی و ئه‌ركه‌وه ،بۆی ه ئه‌و بابه‌تان ه به‌رد هوام وه‌ك خاڵی ناكۆكی ل ه نێوانیاندا دمێننه‌وه. دوو تێبینی تر ل ه ب��اره‌ی ناوه‌رۆكی بڕگه‌ی (پێنجه‌م) ل ه مادده‌ی ( ،)121شایه‌نی
هه‌ڵوه‌ست ه له‌سه‌ركردنن ،یه‌كه‌میان: خوێندنه‌وه‌ی حكومه‌تی فیدراڵییه بۆ م��ادده‌ك �ه ،ك ه ده‌ڵ��ێ��ت :به‌وپێیه‌ی دام �ه‌زران��دن و رێكخستنی هێزه‌كانی هه‌رێم ل ه ده‌سه‌اڵتی خودی هه‌رێمدایه، بۆی ه دابینكردنی مووچ ه و پێداویستییه‌كان ل ه به‌ش ه بودجه‌ی هه‌رێم ده‌بێت .له‌كاتێكا حكومه‌تی هه‌رێم پێیوای ه ك ه به‌وپێیه‌ی هێزه‌كانی پێشمه‌رگ ه به‌شێكن ل ه سیستمی به‌رگريی عێراق ،بۆی ه پێویست ه مووچ ه و چه‌ك و پێداویستییه‌كان له‌سه‌ر بودجه‌ی و هزاره‌تی به‌رگری بێت. تێبینی دووه‌م :زیاتر ئیشكالیه‌تێكی داڕشتنی یاساییه ،ئه‌ویش ئه‌وه‌ی ه كه بڕگه‌ی ن��اوب�راو پێناسه‌یه‌كی ت�� هواو و حه‌رسی بۆ هێزه‌كانی ئاسایشی ناوخۆی هه‌رێم نه‌كردووه ،به‌ڵكو نووسیویه‌تی « ..وه‌ك پۆلیس و ئاسایش و پاس هوانی هه‌رێم» ،ك ه ئه‌مه‌شیان له‌ڕووی یاساییه‌وه نه‌گونجاوه ،به‌وپێیه‌ی دهكرێت جگه له‌و سێ دامه‌زراوه‌یه ،پێكهاته‌ی تریش به‌ناوی جیاوازه‌و ه هه‌بێت ،ك ه به‌گوێره‌ی یاسایه‌كی ناوخۆیی هه‌رێم رێكده‌خرێت، ك ه ده‌شێت هه‌ر ب ه ناوی پێشمه‌رگه‌وه بێت. * ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركووك.
با دراوسێیه‌كی باش بین ،نه‌ك دوژمنەبرا! عەبدولوەهاب عەلی
وا ج��ارێ��ك��ی ت��ر زه‌م����ه‌ن ل ه پاشه‌كشه‌دایه و دوژمنه براكامنان له‌وسه‌ری بیابانه وشكه‌كان كۆده‌بنه‌وه بۆئه‌وه‌ی فه‌توای شه‌ڕ و كوشتار بده‌ن، لێره لهم ده‌ڤه‌ره ژە‌هراوی شه‌ڕ و فیتنه ده‌پرژێنن به گوڵدان و گواڵوپرژێن، به‌سه‌ر خاك و مرۆڤ و ته‌ڕ و وشكدا، ئه‌ویش پایته‌ختی ش��ه‌ڕە و شه‌ڕی
ل��ێ��ده‌ب��ارێ��ت .گ��ێ��ژە‌ڵ��وك�هی هه‌موو شه‌ڕە‌كان هه‌ر له‌وێشه‌وه هه‌ڵده‌كات و هه‌ر لێره‌شه‌وه بڵێسه‌ی ئاگری به‌رز ده‌بێته‌وه و هه‌موو گیانله‌به‌رێك هه‌ڵده‌قرچێنێ. تۆ بڵێی ئه‌مجاره‌ش به ڕاست ش�ه‌ڕ بخه‌نه ب �ه‌رده‌رگ��ا و حه‌وشه و ناوماڵه‌كامنانه‌وه؟ تۆ بڵێی ئێمه‌ش ه�ه‌ری�ه‌ك�ه ل �ه ت��رس��ی ئ��ه‌م ش��ه‌ڕە و سووتاندمنان ڕابكه‌ین به الیه‌كدا؟ نا هه‌رگیز نا ،چونكه بڕوا ناكه‌م ئیرت ئێمه جارێكی تر هه‌ڵبێین و ڕابكه‌ین .باوه‌ڕ ناكه‌م لێبگه‌ڕێن جارێكی تر كوردستان، پێامن بڵێت :ڕاب��ن ،وا گیان ده‌دات دایكی وه‌ته‌ن ،ده‌سا پیا بگه‌ن ،ڕابن له خه‌و ،ئیرت خه‌و زه‌ره‌رتانه. ئه‌ژدیهاكانی پایته‌خت تینووی خوێن و خاكی نه‌ته‌وه و نیشتامنن كه لووشی ب��ده‌ن ،به‌رگریی ئێمه‌ش
ته‌نیا و ته‌نیا ئه‌وه‌یه كه پێكه‌وه بین. تۆ بڵێی كه‌سێكامن وا بیر بكه‌ینه‌وه، كه به ته‌نیا بین ئایه ده‌توانین به‌رگری بكه‌ین؟ تۆ بڵێی وا بیر بكه‌ینه‌وه كه ئیرت ڕۆژگاری دابڕان و دووره‌په‌رێزی و دوورك�ه‌وت��ن�ه‌وه به كۆتا هاتبێ و ڕا و هزری «هه‌ركه‌س كوڕی باوكی خ��ۆی�ه‌ت��ی» ل �ه‌گ��ۆڕ ن��ێ��ن ..ت��ۆ بڵێی هه‌ریه‌كه‌مان باراشی خ��ۆی له نێو ئاشێك بنێ؟! نا هه‌رگیز وا نابێت. ده‌ست و ده‌ست یه‌كرت ماچ ده‌كه‌ن و هێز و بازوو به یه‌ك ده‌به‌خشن و تواناكان كۆده‌كه‌ینه‌وه ،گه‌رده‌لوولی شه‌ڕ هه‌ر چۆن و له هه‌ر الیه‌كه‌وه هه‌ڵبكات ،ده‌یوه‌ستێنین. ئێمه ڕۆژگ��اری نه‌هامه‌تی فێری كردین چۆن بۆ تاریكی ببینه ڕۆژ و ڕووناكی ..ببینه پێكه‌نین بۆ گریان و ببین به پێشمه‌رگه بۆ به‌رگری .سه‌یره؛
بیرته‌سكه شۆڤێنییه‌كان كه له گیانه‌اڵدا بوون ،وا خه‌ریكه ده‌كه‌ونه‌وه سه‌رپێی خۆیان ،وا خۆیان ئاماده ده‌كه‌ن بۆ شه‌ڕی ن��اواده‌ی مێژوو ،به‌بێ ئه‌وه‌ی بزانن سه‌رده‌می شه‌ڕی قڕكردنی كورد به‌سه‌رچووه .ئه‌مانه خه‌وی حوشرتیی ده‌بینن و مه‌حاڵه تێبگه‌ن كه كورد و ئاشتی ،كورد و سه‌ربه‌رزی ،كوردستان و ئازادی لێك جیا بكه‌نه‌وه!! ج��ا ئ �ه‌گ �ه‌ر ئه‌مه ئێمه بین و ئ��ه‌وه‌ش ئ��ه‌وان ب��ن ،ئیرت ئ�ه‌م شه‌ڕە دۆڕاوه بۆچی؟! باشه بۆ بیرنه‌كه‌ینه‌وه له جیاتی شه‌ڕ ،هه‌ریه‌كه‌مان به‌وی ت��ر بڵێت :گ �ه‌ردن��ت ئ���ازاد بێت و هه‌ریه‌كه‌شامن با بڕۆینه‌وه بۆ ماڵی باوكی خۆمان .بێگومان ئه‌مڕۆ یان سبه‌ی ده‌بێت به یه‌كرت بڵێین :با دراوسێیه‌كی چاك بین. هۆ دوژمنه براكه‌م؛ لێم گه‌ڕێ من
سااڵنێكه شه‌ڕ و شه‌كه‌تیی كوشتوومی، تازه وا ئاهێكم پیادێته‌وه و تۆ ڕۆژ به ڕۆژ زێرت ده‌ناسم .تۆ دوێنێ له شاخ و ئاواره‌یی به منت ده‌گ��وت ئیرت بۆ ئه‌به‌د برا ده‌بین ،به‌اڵم بێ براگه‌وره‌یی. نه‌مانگوت برامان برایه و كیسه‌مان جودایه؟! كه‌واته با به ئه‌مه‌ك بین بۆ به‌ڵێن و قسه و گفتی دوێنێ! ئیرت من تۆم قبوڵ نییه به براگه‌وره ،ئیرت من و تۆ نه‌ك كیسه و باخه‌ڵ ،به‌ڵكو كیسه و سه‌بیلیشامن جیاواز ده‌بێت. دوژمنه براكه‌م؛ من و تۆ له‌یه‌ك داب��ڕاوی��ن ،ئیرت هه‌رگیز وه‌ك جاری ج��اران یه‌كناگرینه‌وه و پێكه‌وه له ماڵێكدا هه‌ڵناكه‌ین ..كه‌واته فه‌توای شه‌ڕە‌كه‌تان بكه‌نه بانگی ئاشتی و با برایه‌تیشامن بكه‌ین به دراوسێیه‌تی!! بڕوا بكه‌ن باشرته باشرت ..بۆ ئێوه‌ش و بۆ ئێمه‌ش.
15 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)10سێشه‌ممه ،2012/11/20ساڵی یەکەم
گفتوگۆ
ر موحسین عه‌بدولحه‌مید بیرمه‌ندی ئیسالمی و سـه‌رۆكی پێشووی حزبی ئیســالمیی عێراق بۆ به‌یان:
ێكردنی میكانیزمه‌كانی دیموكراسی هه‌رگیز مانای عه‌لمانیه‌ت نییه وه‌ك��و دۆزی فه‌له‌ستین و ش �ه‌ڕی عێراق و ئه‌فغانستان و واڵتانی تریش، هه‌روه‌ها پشتگیریكردنی رۆژئ��اوا له ده‌سه‌اڵتداره داپڵۆسێنه‌ره‌كانی جیهانی ئیسالمی .ئه‌وانه هۆكاری گه‌شه‌ی ڕەوتی سه‌له‌فی بوون ،كه پێموایه له ئێستادا به‌ره‌و كاڵبوونهوه ده‌چن ،به به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌ی ئێستا سه‌له‌فییه‌كانی میرس ك�ه پێشرت خه‌ڵكیان ته‌كفیر ده‌كرد و ده‌كوشت ،ئێستا به خۆیاندا چوونه‌ته‌وه و دانیان به‌وه‌دا ناوه كه هه‌ڵه‌بوون. له‌باره‌ی ئه‌وه‌شی په‌یوه‌ندی به شكستی پرۆژەی كاری ئیسالمییه‌كانه‌وه ه �ه‌ب��ێ��ت ،دی����اره ل��ه س��اڵ��ی 1954 ئیخوانه‌كان لێدران و له چه‌ندین واڵتی ئیسالمی ،له الیه‌ن ده‌سه‌اڵتداره عه‌ملانی و قه‌ومی و ماركسییه‌كانه‌وه ڕووب���ه‌ڕووی توندووتیژی بوونه‌وه، ئ��ه‌م��ه‌ش ب���ووه ه��ۆك��اری ئ���ه‌وه‌ی ته‌نانه‌ت به‌شێك له ئیخوانه‌كانیش كه له زیندانه‌كاندا ب��وون ،ب �ه‌ره‌و توندڕەوی بچن ،ئه‌وه‌ش مانای ئه‌وه‌یه په‌یوه‌ندی به شكستی پرۆژەی كاری ئیسالمییه‌وه نه‌بووه ،به‌ڵكو دۆخه‌كه پاڵنه‌ری گه‌شه‌ی ئ�ه‌و ڕەوت��ه ب��ووه، به‌اڵم هه‌ر زوو قیاده‌ی ئیخوان ئه‌و ڕەوت �هی��ان ره‌ت��ك��رده‌وه ،به به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌ی حه‌سه‌ن هوزه‌یبیی مورشیدی
المییانه‌ی ك ه ئێستا حوكمه‌وه ،ده‌ستیان ع ه و تێگه‌یشتن ل ه ی سه‌رده‌م ئه‌وكاتی ئیخوان ،له زینداندا كتێبێكی به ناونیشانی «دعاة ال قضاة» نووسی، تیایدا جه‌ختی له‌وه كرده‌وه كه په‌یامی هۆشیاركردنه‌وه‌یه ئیسالمییه‌كان ن�ه‌ك حوكمدان به‌سه‌ر خه‌ڵكیدا و ته‌كفیركردنیان ،منیش له‌سه‌ر هه‌مان بابه‌ت كتێبێكم نووسیوه به ناونیشانی (عقیدة التكفیر عند أهل السنة). ب���هی���ان :زۆرێ�����ك ل���ه پ��ارت��ه ئیسالمییه‌كان پێیانوایه په‌ره‌سه‌ندنی ره‌وت��ی سه‌له‌فی كاریگه‌ریی سلبی له‌سه‌ر كۆی پرۆژەی ئیسالمی ده‌بێت.. ئه‌مه راسته؟ ئێوه چۆن له ده‌رهاویشته سلبییه‌كانی په‌ره‌سه‌ندنی ئه‌م ره‌وته
ده‌ڕوانن؟ د .موحسین عه‌بدولحه‌مید :به‌ڵێ زه‌ره‌ری زۆریان دا له جیهانی ئیسالمی، ب�ه تایبه‌ت چ�ه‌ك��داره‌ك��ان��ی��ان ،هه‌ر له خه‌ڵك كوشنت و ته‌كفیركردن .له رۆژئاواش هێرشی یازده‌ی سێپته‌مبه‌ر و چه‌ندین هێرشی تر ،ئه‌مانه زیانی گه‌وره‌یان هه‌بووه بۆ باڵوبوونه‌وه‌ی ئیسالم له كۆمه‌ڵگه ئه‌وروپییه‌كاندا، چونكه فیكری سه‌له‌فی كاركردنه له‌سه‌ر ڕواڵه‌ت ،به‌اڵم ئیسالم دینێكی شمولییه و ناتوانی له یه‌ك ڕووهوه لێی تێبگه‌یت .ره‌وتی سه‌له‌فی ته‌نانه‌ت خیالفی ئینب ته‌یمیه و ئینب قه‌ییمیشه، ئینب قه‌ییم ده‌ف �ه‌رم��وێ��ت «موفتی ده‌ب��ێ له دوو عیلمدا رۆچووبێت، یه‌كه‌م قوڵبوونه‌وه له دی��ن .دووه‌م قوڵبوونه‌وه له تێگه‌یشنت له دنیا»، به‌اڵم فیكری سه‌له‌فی نه قوڵبوونه‌وه‌ی له دین تێدایه ،نه قوڵبوونه‌وه‌شی هه‌یه له تێگه‌یشنت له ژیان ،بۆیه‌ش ئه‌و زیاده‌ڕۆییه په‌یدابووه و جمودی عه‌قڵییان له‌ال دروستبوو. به‌یان :دیارترین سه‌رنج و ره‌خنه و تێبینییه‌كانی ئێوه له‌سه‌ر ره‌وتی سه‌له‌فی كه له ئێستادا بوونی هه‌یه، چین؟ به تایبه‌ت له ه �ه‌ردوو ڕووی فیكریی و موماره‌سه‌وه؟ د .موحسین عه‌بدولحه‌مید :وه‌ك پێشرت وتم؛ ئه‌م سه‌رده‌مه به‌و فیكره چاره‌سه‌ر ناكرێت ،به‌ڵكو ده‌بێت كار له‌سه‌ر شمولیه‌تی ئیسالم بكرێت بۆ ڕووب��ه‌ڕووب��وون��ه‌وه‌ی رۆژئ���اوا و فیكری عه‌ملانی .له الیه‌كی تر ئه‌و ڕەوته شێوازی كاركردنی بووه‌ته هۆی شێواندنی ئاشتیی نێو جیهانی ئیسالمی، هۆی به‌رهه‌مهێنانی توندووتیژی ،كه ده‌كرا و ئێستاش ده‌كرێ خه‌بات به شێوه‌ی ئاشتییانه بكرێت ،هه‌ر وه‌ك له به‌هاری عه‌ره‌بیدا هاته پێش. به‌یان :ئه‌وه‌ی له گوتاری به‌شێك ل �ه پ��ارت �ه ئیسالمییه‌كاندا ب �ه‌دی دهكرێت ،نه‌بوونی شاره‌زایی پێویسته له بواری فیكری سیاسیی ئیسالمیدا به شێوه‌یه‌كی هاوچه‌رخانه ..ئێستا كه پارته ئیسالمییه‌كان له زۆر شوێن رووه و ده‌سه‌اڵت ده‌چن ،تا چه‌ندێك له‌سه‌ریان پێویسته كه به شێوه‌یه‌كی هاوچه‌رخانه له سیاسه‌تی ئیسالمی و فیكری سیاسیی ئیسالمی بگه‌ن و موماره‌سه‌ی بكه‌ن؟ د .موحسین عه‌بدولحه‌مید: ئیسالمییه‌كان به دووش��ت ده‌توانن ش�����اره‌زای س��ی��اس �ه‌ت��ی ئیسالمیی هاوچه‌رخ بن ،ه �ه‌روه‌ك ئینب قه‌ییم
خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر: هاوژین عومەر کەریم hawzheenk@yahoo.com 07701543488 رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە
فه‌رموویه‌تی :تێگه‌یشنت له ئیسالم ب ه عه‌قیده و شه‌ریعه‌ت و سلوكیاته‌وه. تێگه‌یشنت له ئسوڵیه‌ت و مه‌قاسید و مه‌ئاالت و قه‌واعید .ئیسالم ته‌نها ئه‌ڵفاز نییه ،ئیسالم بواری زۆری بۆ ئیجتیهاد هێشتۆته‌وه ،سه‌یری كتێبه فیقهییه‌كان بكه%80 ،ی���ان فیكری مرۆڤ و ئیجتیهاداتن. دووه‌م�����ی�����ش ،ده‌ب������ێ ل���ه‌و جیهانه‌ی ئێستا تێبگه‌ین ك �ه به هۆی ته‌كنه‌لۆژیاوه وه‌ك یه‌ك ماڵی لێهاتووه ،ده‌ب��ێ دۆخ��ی جیهان و كۆمه‌ڵگه مسوڵامنه‌كان دیراسه بكه‌ین، خوێندنه‌وه‌ی نوێ بۆ واقیعه‌كه بكه‌ین، بۆیه هه‌ر بزاڤێكی ئیسالمی ئه‌گه‌ر له‌و خااڵنه تێنه‌گات ،ئ �هوا زۆرج��ار به هه‌ڵه‌دا ده‌چێت .تا ئێستاش ئێمه حوكمی ت���هواوی ئیسالمییه‌كامنان ن�ه‌دی��وه ،ئ��ه‌وه‌ی له تونس و چه‌ند واڵتێكی تر هه‌یه ،حوكمی هاوبه‌شی ئیسالمییه‌كان و الیه‌نه‌كانی تره ،نه‌ك ته‌نها ئیسالمییه‌كان. ب����هی����ان :ئ����ه‌و ب���زووت���ن���ه‌وه ئیسالمییانه‌ی كه ئێستا به‌ره‌و حوكم ده‌چن ،پێتوایه بتوانن له‌و شێوازه كاره بگه‌ن كه تۆ باسی ده‌كه‌یت؟ د .موحسین عه‌بدولحه‌مید: پێموایه ئه‌و بزووتنهوه ئیسالمییانه‌ی كه ئێستا چوونه‌ته بازنه‌ی حوكمه‌وه، ده‌ستیان ك��ردووه به موراجه‌عه و تێگه‌یشنت له چه‌مكه‌كانی س�ه‌رده‌م، ده‌شیانه‌وێ تێگه‌یشتنی سه‌رده‌مییانه بۆ ك��اری خۆیان به‌رهه‌مبهێنن ،من گه‌شبینم و ئومێدی سه‌ركه‌وتنیشیان بۆ ده‌خوازم. به‌یان :زۆر باس له جیاكردنه‌وه‌ی ه��ه‌ردوو ب��واری ده‌ع��وه و سیاسه‌ت دهكرێت له ناو پارته ئیسالمییه‌كاندا، به رای ئێوه ده‌بێت په‌یوه‌ندی ئه‌م دوو بابه‌ته (ده‌عوه و سیاسه‌ت) چۆن
رێك بخرێت له كاری ئیسالمییدا؟ د .موحسین عه‌بدولحه‌مید: له ئیسالمدا جیاكردنه‌وه‌ی ده‌ع��وه و سیاسه‌ت مومكین نییه! ئ�ه‌وه‌ی عه‌قیده‌ی ئیسالمی بخوێنێته‌وه و له ورده‌كاریی ئه‌م ئاینه تێبگات ،ده‌گاته ئه‌و بڕیاره‌ی كه مه‌حاڵه سیاسه‌ت و ده‌عوه له یه‌كرت جیابكرێنه‌وه ،چونكه ئیسالم ئاینێكی زۆر شمولییه ،ئاساییه ئیسالمییه‌كان به هۆی دۆخه‌كه‌وه گرنگیی زیاتر به ب��واری سیاسه‌ت بده‌ن ،به‌اڵم ئه‌وه نابێت له شمولیه‌تی ئیسالم دوورمان بخاته‌وه ،كه جیاوازی له نێوان دونیا و ئاخیره‌ت ،دین و ده‌وڵ���ه‌ت ن��اك��ات ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا گرنگه پ�هی��وه‌ن��دی��ی ته‌ندروستانه دروس��ت بكرێت له نێوان ئه‌و دوو بواره‌دا ،كه ئه‌وه‌ش به تێگه‌یشتنی ورد ده‌بێت له ئیسالم. به‌یان :به ب��ڕوای به‌ڕێزتان ئه‌و ته‌حه‌ددی و پێشهاتانه چین كه له ئێستا و ئاینده‌دا رووب��ه‌ڕووی پارته ئیسالمییه‌كان ده‌بنه‌وه و پێویسته خۆیانی بۆ ئاماده بكه‌ن؟ د .موحسین عه‌بدولحه‌مید: ته‌حه‌ددییه‌كانی به‌رده‌م ئیسالمییه‌كان زۆرن ،هه‌ر له ته‌حه‌ددی تێگه‌یشتنی ورد له ئیسالم ،ته‌حه‌ددی كۆمه‌ڵگه ئیسالمییه‌كان كه زۆر له دواوه‌ی جیهانن و كێشه سه‌رده‌مییه‌كانی م��س��وڵ�مان��ان ،ت���ه‌ح���ه‌ددی فیكره جۆراوجۆره‌كان كه نایانه‌وێ ئیسالم دابه‌زێته نێو كۆمه‌ڵگه ،ته‌حه‌ددی پیالنگێڕی و به‌رژەوه‌ندیی زلهێزه‌كان، ئه‌گه‌ر ته‌حه‌ددییه‌كان بژمێرین زۆر زۆرن ،له‌سه‌ر ئیسالمییه‌كان پێویسته هۆشیارانه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ دۆخه‌كه‌دا ب��ك�ه‌ن و ب �ه فیكرێكی ئیسالمیی هاوچه‌رخ و ك��راوه‌وه ڕووبه‌ڕوویان ببنه‌وه.
ساڵی 1937لە یەکێک لەگەڕەکەکانی قەاڵی کەرکووک لەدایک بووە و سەر بە عەشیرەتی شێخ بزێنییە. خوێندنی سەرەتایی وناوەندی لە سلێمانی و ئامادەییشی لە کەرکووک تەواو کردووە. ساڵی 1968بڕوانامەیماستەری وەرگرتووە. ساڵی 1972بڕوانامەی دکتۆرای لە کۆلێژی ئادابی زانکۆی قاهیرە لە بواری تەفسیردا بەدەستهێناوە. نوێنەری حزبیئیسالمیی عێراقی بووە لە ئەنجومەنی حوکمدا کە ساڵی 2003لە دوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس دروست بوو.
ل ه ئێستادا ره‌وتی سه‌له‌فی به‌ره‌و كاڵبوونهوه ده‌چێت فیكری سه‌له‌فی نه‌قوڵبوونه‌وه‌ی ل ه دین تێدایه ،نه قوڵبوونه‌وه‌شی هه‌ی ه ل ه تێگه‌یشتن له ژیان ئێم ه حوكمی ته‌واوی ئیسالمییه‌كانمان نه‌دیوه ،ئه‌وه‌ی له تونس و چه‌ند واڵتێكی تر هه‌یه ،حوكمی هاوبه‌شی ئیسالمییه‌كان و الیه‌نه‌كانی تره ،نه‌ك ته‌نها ئیسالمییه‌كان
بەڕێوەبەرى هونەرى: ڕەوشت محەمەد rawshtmail@yahoo.com 07501112083
ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت: www.bayanpress.net E.mail: bayanpress@yahoo.com www.facebook.com/bayanpres
ناونیشان: سلێامىن -شەقامى ئیرباهیم پاشا -تەالرى بنار نهۆمى پێنجەم -شوقەى ژمارە 3 تەلەفۆن07480605181 :
14 birura_bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)10سێشه‌ممه ،2012/11/20ساڵی یەکەم
گفتوگۆ
دكتۆر
جێبه‌جێ
دكتۆر موحسین عه‌بدولحه‌مید ،یه‌كێكه له‌و كه‌سایه‌تیی ه كوردانه‌ی له‌سه‌ر هه‌ردوو ئاستی تیۆر و پراكتیزه‌كردن ،رۆڵی خۆی هه‌بووه ل ه ناساندنی ئیسالم و بنه‌ماكانی فیكری ئیسالمی ،چ وه‌ك ئه‌وه‌ی بیرمه‌ندێكی ئیسالمی بوو ه و خاوه‌نی ده‌یان كتێب و توێژینه‌وه‌یه ل ه بوار ه جیاجیاكانی ئیسالمدا، چ وه‌ك ئه‌وه‌شی ل ه دوای رووخانی رژێمی به‌عس ،سه‌رۆكی حزبی ئیسالمیی عێراقی بوو ه و هاوكات ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی حوكمیش بووه( .به‌یان) بۆ روونكردنه‌وه‌ی چه‌ند چه‌مك و بابه‌تێكی هاوچه‌رخی نێو فیكری ئیسالمیی ،به‌پێویستیزانی ئه‌م بیرمه‌ند ه ئیسالمییه بدوێنێت. گفتوگۆی :فه‌رمان ڕەشاد – هه‌ولێر به‌یان :به‌شێك له بیرمه‌ندانی مسوڵامن پێیانوایه ئێستا گرفتی سه‌ره‌كيی ئوممه‌تی ئیسالمی قه‌یرانی فیكری و جمودی فیكرییه ،پارته ئیسالمییه‌كانیش ته‌نها گرنگی به بابه‌تی حوكم و سیاسه‌ت ده‌ده‌ن نه‌ك په‌ره‌پێدانی فیكر .ئایا ئێوه‌ش هه‌مان قه‌ناعه‌تتان هه‌یه؟ د .موحسین عه‌بدولحه‌مید: به ن��اوی خ��وای گ �ه‌وره و میهره‌بان، ب��اب��ه‌ت��ی ج��م��ودی ف��ی��ك��ری��ی ل �ه‌م سه‌دانه‌ی كۆتاییدا بابه‌تێكی یه‌كجار هه‌ستیار و م�ه‌ت��رس��ی��داره ،چونكه ئه‌و جموده فیكرییه ته‌نها بوارێكی نه‌گرتۆته‌وه ،به‌ڵكو فیكر به مانا فراوانه‌كه‌ی دووچ��اری قه‌یران بووه، ه �ه‌ر ل�ه فیكری سیاسی و فیكری پ�ه‌روه‌رده‌ی��ی و فیكری ئابوورییه‌وه بگره تا كۆمه‌اڵیه‌تی ،سه‌ره‌كیرتینیشیان جمودی فیكریی ئیسالمییه .بێگومان ئ �ه‌م �ه‌ش ه��ۆك��اری س��ه‌ره‌ك��ی ب��ووه بۆ دواك�ه‌وت��ن��ی مسوڵامنان ،كه له پاڵ ئه‌و جموده فیكرییه‌دا ،بوونی كۆمه‌ڵێك ده‌سه‌اڵتداری داپڵۆسێنه‌ر و ملمالنێی دوورودرێ���ژ له مێژووی ئیسالمیدا ،ڕۆڵی گه‌وره‌یان هه‌بووه له دروستبوونی ده‌یان كێشه‌ی جۆراوجۆر له ناو ئوممه‌تی ئیسالمییدا. بیرمه‌ندانی ئیسالمی و پێشڕەوانی كاری ئیسالمی وه‌كو جه‌ماله‌ددینی ئه‌فغانی و محه‌مه‌د عه‌بده و سه‌ید
ره‌زا و حه‌سه‌ن به‌ننا و م �ه‌ودودی و نورسی و زان��ای تریش ،بانگه‌شه‌ی رزگاربوون و تێپه‌ڕاندنی ئه‌و واقیعه‌ی ئوممه‌تی ئیسالمییان ك���ردووه ،بۆ ئ���ه‌وه‌ی ج��ارێ��ك��ی ت��ر تێگه‌یشتنی ئیسالمییانه بۆ ژیان ،نوێكردنه‌وه‌ی تێدا بكرێت ،له پێناو ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی پێشهاته نوێیه‌كانی جیهانی نوێ و پێشكه‌وتنه‌كانی ،كه زیاتر خۆیان له رۆژئاوا به‌رجه‌سته ده‌كه‌ن .بزووتنهوه ئیسالمییه‌كانیش داوای ده‌رچوون له جمودی فیكرییان كردووه و كاریشیان بۆ ك��ردووه ،ئه‌مه‌ش له‌پێناو كرانه‌وه به ڕووی جیهانی نوێ و تێگه‌یشتنی س �ه‌رده‌م��ی��ی��ان �ه ب��ۆ چ�ه‌م��ك�ه‌ك��ان و دروس��ت��ك��ردن��ی دنیابینیی نوێی ئیسالمییانه بۆ گۆڕانكارییه‌كان ،به‌اڵم بابه‌ته فیكرییه‌كان كاری زۆر زیاتریان ده‌وێ��ت ،كه ده‌بێت ئیسالمییه‌كان پ��ێ��ی��ه�ه‌س�تن ب��ۆ چ��اره‌س��ه‌رك��ردن��ی قه‌یرانه‌كانی نێو ئوممه‌تی ئیسالمی. به‌یان :تا ئێستاش ناڕوونییه‌ك له گوتاری ئیسالمییه‌كاندا ده‌بیرنێت سه‌باره‌ت به چه‌ند موفره‌ده‌یه‌ك ،له ناویشیاندا دیموكراسی ،به‌شێكیان وه‌ك��و وه‌سیله و میكانیزم سه‌یری ده‌ك��ه‌ن ،به‌شه‌كه‌ی تریشیان وه‌كو ئایدیۆلۆجیا و به پێچه‌وانه‌ی ئیسالمی ده‌بینن ..به ڕای ئێوه ده‌بێت پارته ئیسالمییه‌كان چ���ۆن ل��ه بابه‌تی دیموكراسی بڕوانن؟ یان تێڕوانینی ئیسالمییانه‌ی دروست بۆ مه‌سه‌له‌ی دیموكراسیه‌ت چییه؟ د .موحسین عه‌بدولحه‌مید:
ل��ه‌وك��ات��ه‌وه‌ی م��س��وڵ�مان��ان به‌ئاگا هاتوونه‌ته‌وه ،سه‌یریان كرد له به‌رده‌م پێشكه‌وتنێكی خێرای ئ�ه‌وروپ��ادان، ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت ل �ه س���ه‌ده‌ی ن����ۆزده‌دا، ل��ه‌وه‌ش��ه‌وه مسوڵامنان ده‌ستیان كرد به وردب��وون �ه‌وه له نهێنیی ئه‌و به‌ره‌وپێشچوونه خێرایه‌ی ئ �ه‌وان، بۆیان ده‌ركه‌وت یه‌كێك له هۆكاره‌كانی ئ���ه‌و پ��ێ��ش��ك�ه‌وت��ن�هی ئ����ه‌وان ئ �ه‌و دیموكراسیه‌ته‌یه كه په‌یڕەوی ده‌كه‌ن، كاتێكیش ئ �ه‌و دیموكراسیه‌ته‌یان ب�����هراورد ك���رد ل��ه‌گ��ه‌ڵ ده‌س��ه‌اڵت��ه داپڵۆسێنه‌ره‌كانی جیهانی ئیسالمیدا، بۆیان ڕوونبۆوه البردنی ده‌سه‌اڵتدارانی سته‌مكار و جێگیركردنی دیموكراسی ل�ه ئ �ه‌وروپ��ا ه��ۆك��اری پێشكه‌وتنی ئه‌وانه ،له‌و ساته‌وه‌ش ئیسالمییه‌كان جیاوازییان تێكه‌وت ،به‌شێكیان؛ ئه‌وانه‌ی نه‌یانتوانی له حه‌قیقه‌تی ئیسالم و فیكری ئیسالمیی دروست تێبگه‌ن ،سه‌رله‌به‌ری دیموكراسیه‌تیان ڕەت��ك��رده‌وه ،ب��ه‌اڵم به‌شێكی تر له بیرمه‌ندانی ئیسالمی وتیان نه‌خێر! ئێمه ده‌توانین جیاوازی بكه‌ین له نێوان ئایدیۆلۆژیا و میكانیزمه‌كانی دیموكراسیدا ،له نێویشیاندا هه‌ڵبژاردن و ئه‌نجومه‌نه‌كانی نوێنه‌رایه‌تی و مافی گ �ه‌ل ،كه ئ �ه‌و بابه‌تانه هیچ ناكۆكییه‌كیان ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئیسالم و فیكره‌كه‌یدا نییه ،چونكه ئیسالم له بواری حوكمڕانیدا ده‌ستی بۆ زۆر شت كراوه‌یه و یه‌ك شێوازی حوكمڕانی ن�ه‌چ�ه‌س��پ��ێ��ن��دراوه ،به‌ڵكو ئ��ه‌وه‌ی ئیسالم جه‌ختی له‌سه‌ر كردۆته‌وه له
فیكری سه‌له‌فی كاركردن ه له‌سه‌ر ڕواڵه‌ت ،به‌اڵم ئیسالم دینێكی شمولییه و ناتوانی ل ه یه‌ك ڕووهوه لێی تێبگه‌یت
حوكمڕانییكردندا ،چه‌ند بنه‌مایه‌ك ه كه گرنگرتینیان شوورا و عه‌داله‌ت و پاراستنی مافی تاكه‌كانه ،ئه‌مانه‌شن كه دیموكراسی ده‌یانچه‌سپێنێت، پێشموایه ئ �ه‌و ڕەوت��ه ئیسالمییه‌ی كه تێكگیرانی له‌گه‌ڵ دیموكراسی ه �ه‌ب��وو ،ئێستا گه‌یشتوونه‌ته ئه‌و بڕوایه‌ی میكانیزمه‌كانی دیموكراسی هیچ كێشه‌یه‌كیان له‌گه‌ڵ بنچینه‌كانی شه‌ریعه‌تی ئیسالمیدا نییه ،به به‌ڵگه‌ی ئ�ه‌وه‌ی ئێستا به‌شداری له پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن و ملمالنێی به‌ده‌ستهێنانی ده‌سه‌اڵتدا ده‌كه‌ن. ب���هی���ان :ك��ێ��ش �هی ب �ه‌ش��ێ��ك له ئیسالمییه‌كان له‌گه‌ڵ دیموكراسی له‌سه‌ر ئه‌وه‌یه؛ پێیان وایه له ئیسالمدا خوا سه‌رچاوه‌ی ده‌سه‌اڵته ،به‌اڵم له دیموكراسیدا گ�ه‌ل سه‌رچاوه‌یه‌تی، چۆن له‌و جیاوازییه ده‌ڕوانی؟ د .موحسین عه‌بدولحه‌مید :ئه‌و پرسه زیاتر له‌سه‌ر ئه‌وه وه‌ستاوه كه ئێمه چۆن ته‌فسیری ده‌سه‌اڵتی گه‌ل ده‌كه‌ین ،ده‌سه‌اڵتی گه‌ل بابه‌تێكی ده‌ستووری و یاساییه ،ئێمه كه‌سامن گومامنان له‌وه نییه كه خوای گه‌وره خاوه‌ن ده‌سه‌اڵتی ڕەهایه ،به‌اڵم نابێت ئ �ه‌وه تێكه‌ڵ بكه‌ین له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی چه‌مكی گه‌ل سه‌رچاوه‌ی ده‌سه‌اڵته له فیكری ئیسالمیدا ،كه ده‌ڵێین گه‌ل س�ه‌رچ��اوه‌ی ده‌س�ه‌اڵت�ه ،مه‌به‌ستامن ئ��ه‌وه‌ی��ه ئ���ه‌وه گ �ه‌ل �ه ح��وك��م��ڕان و نوێنه‌رانی خۆی هه‌ڵده‌بژێرێت و الیان ده‌بات ،نه‌ك هه‌بوونی ده‌سه‌اڵتێكی داپڵۆسێنه‌ر كه بڕیاری هه‌موو شتێكی ب �ه‌ده‌س��ت بێت! ئێمه ب��ڕوام��ان به جێبه‌جێكردنی بنه‌ما و بنچینه‌كانی شه‌ریعه‌تی ئیسالمی ه�هی�ه ،نه‌ك ئیجتیهادات ،چونكه شه‌ریعه‌ت دوو به‌شه ،به‌شێكیان ئه‌و حوكامنه‌ن كه بڕاونه‌ته‌وه و ده‌رفه‌تیان تێدا نییه.
به‌شه‌كه‌ی تریشی ئیجتیهاده‌كانن، كه به گوێره‌ی س�ه‌رده‌م و دۆخه‌كان ده‌رفه‌تی گۆڕانكارییان تێدا هه‌یه .له سه‌رده‌می ئێستاشدا كاتێك به قووڵی بیر له چه‌مكی «گ��ه‌ل س�ه‌رچ��اوه‌ی ده‌س���ه‌اڵت���ه» ده‌ك���هی���ت���ه‌وه ،ب��ۆت ده‌رده‌كه‌وێت مه‌به‌ست لێی ئه‌وه نییه كه گه‌ل به پێچه‌وانه‌ی شه‌ریعه‌ت و بنچینه‌كانی ئیسالمه‌وه هه‌ڵسوكه‌وت ده‌كات ،به‌ڵكو زیاتر ئه‌وه په‌یوه‌ندی به به‌ڕێوه‌بردنی واڵت و چه‌سپاندنی بنه‌ماكانی ش���ووراوه ه�هی�ه ،بۆیه كێشه‌كه له‌و بواره‌دا نییه كه ده‌ڵێین گه‌ل سه‌رچاوه‌ی ده‌سه‌اڵته. ب��هی��ان :زۆرێ����ك ل��ه شه‌قامی ئیسالمی دی��م��وك��راس��ی��ی��ان له‌گه‌ڵ عه‌ملانیه‌تدا تێكه‌ڵ ك��ردووه ،بۆیه به كوفر لێی ده‌ڕوان��ن ..جیاوازیی نێوان دیموكراسی و عه‌ملانیه‌ت چییه؟ د .موحسین عه‌بدولحه‌مید: ئه‌گه‌ر سه‌رله‌به‌ری دیموكراسیه‌ت وه‌رب��گ��ری��ن ب��ه میكانیزم و ئ�ه‌و ف��ی��ك��ران�هی ل �ه پ��ش��ت��ی �ه‌وه‌ن ،ئ �ه‌وه عه‌ملانیه‌ته ،دیموكراسی وه‌ك چه‌مك ئایدیۆلۆژیا نییه ،به‌ڵكو شێوازێكه بۆ حوكمڕانی و ده‌تواندرێ به هۆیه‌وه فیكری ج��ۆراوج��ۆری پ�ێ جێبه‌جێ ب��ك��رێ��ت ،ب���ه‌اڵم ه�ه‌رك��ات��ێ��ك ئێمه فیكرێك له ده‌ره‌وه‌ی بنچینه‌كانی ئیسالم ب �ه دی��م��وك��راس��ی جێبه‌جێ بكه‌ین ،ئه‌وه ده‌گۆڕێت بۆ عه‌ملانی، بۆ منوونه هه‌وڵی دوورخستنه‌وه‌ی دی��ن ل �ه ژی���ان و ده‌وڵ����ه‌ت .ب �ه‌اڵم كاتێك تۆ میكانیزمه‌كانی دیموكراسی به‌كارده‌هێنیت بۆ جێبه‌جێكردنی حوكمه ب��ڕاوه‌ك��ان��ی ئیسالم ،ئ �ه‌وه ناكاته عه‌ملانی ،بۆیه زۆر ئاساییه كۆمه‌ڵگه‌ی مسوڵامنان ئیسالم به میكانیزمی دیموكراسی جێبه‌جێ بكه‌ن ،كه‌واته جیاوازی هه‌یه له نێوان
ئه‌و دوو چه‌مكه‌دا و جێبه‌جێكردنی میكانیزمه‌كانی دیموكراسیش هه‌رگیز مانای عه‌ملانیه‌ت نییه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی پرسیاری گرنگه ئه‌وه‌یه ئه‌و فیكره‌یه چییه كه له پشت دیموكراسیه‌ته‌وه‌یه؟ ماركسییه ،وجودییه ،یاخود ئیسالمه، یان هه‌ر فیكرێكی تر .بۆیه عه‌ملانیه‌ت و دیموكراسیه‌ت دوو بابه‌تی ته‌واو جیاوازن. به‌یان :لێره به‌شێك له هه‌ڵگرانی ب��ی��ری عه‌ملانی پێیانوایه كێشه‌ی ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن و زۆری��ن��ه ل��ه‌م واڵت �ه ئیسالمییانه‌دا ئ��ه‌وه‌ی��ه ك �ه پارته ئیسالمییه‌كان ده‌هێنێته سه‌ر كورسیی حوكم ،ئه‌و ئیسالمییانه‌ش كه‌سانی نادیموكراتین و دواتر كورسییه‌كه بۆ غه‌یری خۆیان چۆڵ ناكه‌ن ..الی ئێوه تا چه‌ندێك ئه‌م تێڕوانینه راستيی تێدایه؟ د .موحسین عه‌بدولحه‌مید: ت��اوه‌ك��و ئێستا ئیسالمییه‌ت وه‌ك��و خۆی جێبه‌جێ نه‌كراوه ،با جێبه‌جێ بكرێت ،ئینجا بڕیاری له‌سه‌ر بدرێت، خۆ نابێ به‌بێ به‌ڵگه و ئه‌زموون ه��ه‌ر ل��ه‌خ��ۆوه ب��ڕی��ار ل �ه‌س �ه‌ر ئه‌و مه‌سه‌له‌یه ب��درێ��ت ،ئ �ه‌وان �هی ئه‌و ج��ۆره ڕەخنه‌یه ل�ه ئیسالمییه‌كان ده‌گ��رن ،ڕەخنه‌كانیان زانستی نین، چونكه به‌ڵگه‌یان بۆ ئه‌و قسه‌یه‌یان نییه ،ئێمه نابێت هه‌موو ئه‌وانه‌ی كه
ئه‌و بزووتنهوه ئیسال چوونه‌ت ه بازنه‌ی ح كردووه به موراجه‌ع چه‌مكه‌كانی بانگه‌شه‌ی حوكمی ئیسالمی ده‌كه‌ن ب ه شێوازی راسته‌قینه‌ی حوكمی ئیسالمی هه‌ژماریان بكه‌ین ،با چاوه‌ڕێ بكه‌ین، ئه‌وانه‌ی په‌یڕەوی فیكری ئیسالمیی دروس���ت ده‌ك����ه‌ن ،ئ��ای �ه ته‌نها بۆ گه‌یشنت به ده‌س �ه‌اڵت ئه‌مه ده‌كه‌ن، یان باوه‌ڕیان به ئاڵوگۆڕی ده‌سه‌اڵت هه‌یه؟! ب�هی��ان :ئ��ه‌وه‌ی ئێستا هه‌ستی پێده‌كرێت پ �ه‌ره‌س �ه‌ن��دن��ی ره‌وت��ی سه‌له‌فییه لێره و له ده‌ره‌وه‌ش ..به رای ئێوه ئه‌مه بۆچی ده‌گه‌ڕێته‌وه؟ شكستی پ��رۆژەی سیاسیی ئیسالمییه كه له كاری بزووتنهوه ئیسالمییه‌كاندا خۆی ده‌بینێته‌وه ،یان په‌یوه‌ندی به فاكته‌ری ت��ره‌وه هه‌یه؟ هۆكاره‌كانی گه‌شه‌سه‌ندنی ره‌وتی سه‌له‌فی چین؟ د .موحسین عه‌بدولحه‌مید: پ��ێ��م��وای �ه دوو ه��ۆك��ار ه �هی �ه بۆ گ �ه‌ش �ه‌ك��ردن��ی ره‌وت����ی س �ه‌ل �ه‌ف��ی، یه‌كێكیان ئه‌وه‌یه سه‌له‌فییه‌كان هه‌موو ته‌ركیزیان له‌سه‌ر رواڵه‌تی شه‌ریعه‌ته و ناچنه ن��اوه‌رۆك��ی �ه‌وه .هۆكارێكی تری گه‌شه‌ی ئه‌و ڕەوته ،سته‌مه‌كانی رۆژئ���اوا ب��وو له جیهانی ئیسالمی،
www.bayanpress.net www.facebook.com/bayanpres www.twitter/bayan2press
سەالم ناوخۆش
شه‌ڕی عه‌ره‌ب دژی كورد ،شه‌ڕی تۆم و جیرییه! ده‌سه‌اڵتی عه‌ره‌بی سیكیوله‌ر ،له دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی عێراقه‌وه ،1921ب ه ڕاسته‌وخۆ و ناڕاسته‌وخۆ به چاوی «برای هاوبه‌ش له ده‌وڵه‌تدا» ته‌ماشای كوردی نه‌كردووه .ئه‌گه‌ر ناسیۆنالیستی عه‌ره‌بی وه‌ك ناسیۆنالیستی تورك نه‌بووه ،ئه‌وه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ توانای سیاسیی كورد له‌و به‌شه‌دا ،كه به خه‌باتی چه‌كداریی، یان په‌رله‌مانی ،یان میدیایی ،شه‌ڕی ناسیۆنالیستی عه‌ره‌بی كردووه ,ئه‌گه‌ر نا ئامانجه‌كانی ناسیۆنالیزمی عه‌ره‌ب و تورك و فارس وه‌ك یه‌كن! كورد له سه‌رده‌می شا فه‌یسه‌ڵه‌وه له قه‌یرانی ده‌روونییدا ده‌ژی .ئێستاش جارێكی تر و پاش 90ساڵ ،هه‌ر له قه‌یرانی ناسنامه‌ی دروست و قه‌سابخانه و جینۆسایددا ده‌ژی .له ناوچوونی ئه‌زموونی كوردی به باش و خراپیه‌وه ده‌سه‌اڵتی سیاسیی كورد ناچار ده‌ك��ات بیر له ڕاگه‌یاندنی ده‌وڵه‌تی ك��وردی بكاته‌وه، چونكه هه‌ر شه‌ڕێكی نێوان به‌غدا و هه‌ولێر په‌تی پێكه‌وه‌ژیانی كورد و عه‌ره‌ب ده‌پسێنێت .به‌ر له‌وه‌ی كوردێك ،عه‌ره‌بێك ،توركامنێك ببێته قوربانی سیاسه‌ته چه‌وته‌كانی حیزبی ده‌سه‌اڵتی عه‌ره‌بی ،هه‌قه ڕووناكبیر و پیاوماقوواڵنی كورد و عه‌ره‌ب وه‌ك گه‌النی چیك و سلۆڤاكی چیكسلۆڤاكیای كۆن ،به ئاشتی له یه‌ك جیاببنه‌وه ،نه‌ك وه‌ك گه‌لی یوگسالفیای كۆن له به‌ر جیاوازیی ئاین و مه‌زهه‌ب ،له نه‌ته‌وه‌یه‌كه‌وه ببنه سێ نه‌ته‌وه ،هه‌روه‌ها به كاسۆلیك و ئه‌رسه‌دۆكسه‌كانه‌وه ،ئه‌و سته‌مه قێزه‌ونه له موسڵامنه‌كان بكه‌ن ،به‌و كاره‌ش نه‌ك هه‌ر رسب و كرواته‌كان شه‌رمه‌زار بوون ،به‌ڵكو ته‌واوی دیموكراسیه‌تی ڕۆژئاواییش كه‌وته ژێر پرسیاره‌وه! جا بۆ ئه‌وه‌ی چیدی پارته سیاسییه‌كانی ده‌سه‌اڵتی عه‌ره‌بیی عێراق به‌رانبه‌ر به كورد شه‌رمه‌زار نه‌بن ،باشرتین هه‌ڵبژارده چاره‌سه‌ری چیكسلۆڤاكیای عه‌ره‌بییه بۆ له‌یه‌كجیابوونه‌وه‌ی عه‌ره‌ب و كورد ،نه‌ك چیكسلۆڤاكیای كوردیی بۆ جیابوونه‌وه‌ی بادینی له سۆرانی ،كه له الیه‌ن هه‌ندێ كوردی كۆسمۆپۆلۆتیكییه‌وه پێشنیاز ده‌كرێ ،ئه‌و پێشنیازه نه‌زۆكه‌ش وێرانكردنی ناوماڵی كوردی لێده‌كه‌وێته‌وه. ئێمه‌ی كورد چاك ده‌زانین پارتی عه‌ره‌بی هه‌ر تۆمی -پشیله‌ی – زنجیره‌ی تۆم و جیرییه ،ئه‌و ده‌مانه‌ی له‌گه‌ڵ ئێمه‌ی كوردیش چاك ده‌بن ،هه‌ر نییه‌تیان چاكه‌كردن له‌گه‌ڵ كورد نییه .وێڕای ئه‌وه‌ش ،ئایا تا ئێستا له هیچ ده‌وڵه‌تێكی عه‌ره‌بی ،یان له هیچ ده‌وڵه‌تێكی رۆژئاوایی دیموكراسیی عه‌یاره 24دا ،سه‌د عه‌ره‌ب له دژی ده‌سه‌اڵتی عه‌ره‌بی هیچ خۆپیشاندانێكیان كردووه و بڵێن ئه‌و سته‌مه‌ی كه له عێراق و سووریا له كورد ده‌كرێ ،ئێمه‌ی عه‌ره‌بی شه‌رمه‌زار كردووه؟! به ڕای من با ئه‌و تۆم و جیرییه به‌س بێ ،با كورد پاش ئه‌و قه‌یرانه بیر له ده‌وڵه‌تی كوردی بكاته‌وه.
Reklam
political general Newspaper
Tuesday, No.10 First Year, Nov 20, 2012